Karl Mras (Ed.) et al.

DIE PRAEPARATIO
EVANGELICA
TEIL 2: DIE BÜCHER XI BIS XV. REGISTER
 DIE G R I E C H I S C H E N
CHRISTLICHEN SCHRIFTSTELLER
DER ERSTEN JAHRHUNDERTE

EUSEBIUS

ACHTER BAND
ZWEITER TEIL
EUSEBIUS WERKE
ACHTER B A N D

Die Praeparatio Evangelica

ZWEITER T E I L

Die Bücher XI bis XV, Register

HERAUSGEGEBEN
VON

K A R L Μ RAS

2., B E A R B E I T E T E AUFLAGE
HERAUSGEGEBEN
VON
fiDOUARD DES PLACES

AKADEMIE-VERLAG · BERLIN
1983
 Herausgegeben von
Veselin Beüevliev, Ugo Bianchi, Alexander Böhlig, Hans Frhr. v. Campenhausen,
Henry Chadwick, Ion Coman, Eligius Dekkers, Gerhard Delling,
Jacques Fontaine, J&nos Harmatta, Herbert Hunger,
Johannes Irmscher (Verantwortlicher Herausgeber), Robert A. K r a f t ,
Claude Mond&ert, Marian Plezia, Harald Riesenfeld, Hans-Martin Schenke,
Wilhelm Schneemelcher, Kurt Treu (Geschäftoführender Herausgeber),
Ladislav Vidman

Mit Unterstützung des Zentralinstituts für Alte Geschichte und Archäologie

der Akademie der Wissenschaften der D D R

Erschienen im Akademie-Verlag, DDR -1086 Berlin, Leipziger Str. 3—4

© Akademie-Verlag Berlin 1983
Lizenznummer: 202 · 100/135/83
Offsetdruck und Bindung: VEB Druckerei „Thomas Müntzer",
5820 Bad Langensalza
Bestellnummer: 7540944 (2031/4/1) · LSV 6310
Printed in GDR
DDR 1 1 7 , - Μ
 INHALT

Text
Buch X I bis XV 1

Anhang
Die Scholien 427

Register
I. Stellenregister
1. Altes Testament 435
2. Neues Testament 438
3. Christliche und nichtchristliche
Schriftsteller 439
4. Eusebius 466
II. Namen- und Sachregister 470
III. Sprachregister
1. Wortregister 547
2. Grammatikalisches
a) Formenlehre 580
b) Syntax 582
3. Stilistik 588

Zusätze und Berichtigungen zu beiden Teilen . . . 590

Nachträge und Berichtigungen zum zweiten Teil . . 5 9 1

Buch XI bis XV
 ΙΑ
ΤΑΔΕ ΤΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ
ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΑΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΉ!
α'. Προοίμιο* περί της ύποθάτέως S. 6, 2
5 β". Ώς ή κατά Πλάτωνα φιλοσοφία xfj χα&' Εβραίους if τοις άναγχαιστάτοις έπη
χολούθησεν Kap. 1. S. 6, 11
γ'. Περί τοϋ τρίμερους της χαχά Πλάτωνα φιλοσοφίας· άπύ των Άττοων
Kap. 2. S. 7, 1
δ'. 'Αριστοκλέους περί της χαχά Πλάτωνα φιλοσοφίας . . . . Kap. 3. 8. 8, 7
10 ε'. Περί τ&ν παρ' Έβραίοις ήθιχών δογμάτων Kap. 4. S. 9, 22
ζ'. Περί της ηαρ' Έβραίοις λογιχής πραγματείας Kap. 6. 8. 11, 1
C· Περί της πας' Έβραίοις των όνομάτων όρθάτηιος . . . . Kap. β. 8. 13, 1
η'. Περί της χα»' Εβραίους φυσιολογίας Kap. 7. 8. 21, 1
θ'. Περί της των νοητών φυσιολογίας Kap. 8. 8. 23, 14
15 ('. Περί τοϋ δντος, Μωοέως xal Πλάτωνος Kap. 9. 8. 24, 1
«ζ'. Νουμηνίου τοϋ Πυθαγορείου περί τοϋ αύτοϋ Kap. 10. 8. 2β, 1
ιβ'. Πλουτάρχου ηερί τον αύτοϋ Kap. II. 8. 29, 1
ιγ'. 'Οτι άρρητον τό θείον Kap. 12. 8. 31, 21
ιΛ'. "Οτι θεός είς έστι μόνος Kap. 13.8. 32, 9
SO ιε'. Περί τοϋ δευτέρου αίτιου 'Εβραίων xal Πλάτωνος Kap. 14. 8. 34, 9
ις". <Φίλωνος ηερί τοϋ δευτέρου αίτιου > Kap. 16. 8. 3β, 1
if. <Πλάτωνος 7ΐερΙ τοϋ δευτέρου ahίου > Kap. 16. 8. 37, 7

BION(D)

2 f. Τάδε — προπαρασχ.] Βιβλίο» ένδέχστον Β | ένδέχατον BN (h über-

geschrieben 1. Η.) D tä ΙΟ I περιέχει σύγγραμμα ΙΟ βιβλίο» περιέχει ND | τής
— προπ. < I 4-22 Ziffern in Ν < BIOD 4 Προοίμιο» — ύποθέσεως BON < I
7 των ΒΙΟ τοϋ ND 1 {τ&ν 4. Η. über του) 11 ηαρ' Έβραίοις (auch D*
a. R.)] 'Εβραίων ND1 12 παρ' Έβραίοις (auch D4 a. R.)] 'Εβραίων ND1
η
18 Περί — φυσιολ. < Β 16 Πυθαγορείου I hier (8. 26,2 BON), Πνθα' '
ohne Endung Ο, Πυθαγόρου BN 1 (geändert in -ριχοϋ 2. Η.) D 1 (είου über-
geschrieben, 4. Η.) 20 Εβραίων] Μωσέως Ο 21 f. Φίλωνος — αΙτίου
< hier (aber nicht vor diesen Kapiteln) BION
1·
 4 Eusebius

ιη'. Πλωτίνου περί τον αύτοϋ . Kap. 17. S. 38, 8

Φ'. Νουμηνίον τκρί τον αύτοϋ . Kap. 18. 8. 40, 12
χ'. 'Αμελίου περί της τον 'Εβραίου θεολογίας . Kap. 19. 8. 45, 1
χα'. Περί των τριών άρχιχών ύποστάσεων . Kap. 20. S. 46, 4
ί χβ'. Περί της τάγα&ον ούσίας . Kap. 21. 8. 47, 1
χγ'. ΝουμηνΙον περί τάγαΰοΰ . Kap. 22. S. 48, 19
χδ'. Περί των παρά Πλάτωνι Ιδεών . Kap. 23. S. 51, 10
χε'. Φίλωνος περί των παρά Μωοεΐ Ιδεών . Kap. 24. S. 63, 18
χζ". Κλήμεντος περί τον αύτοϋ . Kap. 26. S. 56, 3
ίο χζ'. 'Εβραίων xal Πλάτωνος περί των έναντίων δυνάμεων .. •Kap. 26. S. 57, 1
χι;'. Περί ψυχής άΰανααίας 'Εβραίων xal Πλάτωνος . . .. . Kap. 27. S. 58, 11
χ&'. ΠορφυρΙου περί τον αύτοϋ . Kap. 28. S. 63, 1
λ'. Περί τον γενητόν είναι τάν χόσμον . Kap. 29. S. 66, 8
Χα'. Περί των χαχ" ούρανάν φωστήραrv . Kap. 30. S. 67, 7
is λβΌτι πάντα χαλά τά ίργα τον &εοϋ . . Kap. 31. S. 68, 4
λγ'. Περί της άλλοιώσεως xal μεταβολής τον χόαμου . .. .. Kap. 32. S. 68, 13
λδ'. Περί της των τετελεντηχάτων άναβιώσεως . . Kap. 33. S. 71. 14
λε'. Πάλιν περί ανντελείας χόσμον . . . . .. . Kap. 34. S. 72, 10
λζ". Ώς xal νεκρούς έγηγέρ&αι ό Πλάτων όμοίως τοις 'Εβραίων λόγοις Ιστορεί
to Kap. 36. S. 73, 10
i f . Πλουτάρχου ττερί τον όμοίου 8. 74, 10
λη'. Ώς χα! τά περί της λεγομένης έπουρανίου γής ά Πλάτων όμοίως Έβραίοις διέξεισι*
Kap. 37. 8.75, 14
λό'. Ώς χα1 τά περί της μετά Φάνατον κρίσεως όμοίως Έβραίοις xal δ Πλάτων ΙσεσΦαι
α πιστεύει . . Kap. 38. S. 78, 10

BION(D)

1-24 Ziffern in Ν < BIOD 8 τον ' Εβραίου] 'Ιωάννου τον παρ' ήμϊν
εύαγγελιστον 8. 45, 1 f. die Has. 5 τον άγα&οϋ I hier, aber τάγ. 8. 47, 1
β τον άγα&ον I hier, aber τάγ. S. 48, 10 7 παρά < I (hat Πλάτο/vtl)
8 Μωση Ο 12 Πορφυρ. — αύτοϋ < Β 18 γεννητύν Ο 17 Περί — 18
χόσμου < Ο I των < BN 19 λογίοις ON; aber β. 8. 162, 13 22 διέξει-
οιν — 24 Έβραίοις < I 24 xal δ ΙΟ (und 8. 78, 11 alle Hss.) xal BN
 ΙΑ

α'. ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΣ 1

Ό μέν δή τον μετά. χεϊρύς προάγων της Εναγγελιχης Προπαρασκευής (im
δέκατος ών τόμος ούκ έμαΐς φωναϊζ, ταΐς δ' ίξω&εν αυνίστη μαρτνρίαις τό μή vig.)
6 άπευώς είναι τούς "Ελληνας, μηδέν οϊκούεν σοφόν έπενηνεγμένονς, εΐ μή δτι d
μόνην τήν έν λόγοις δεινάτητά τε καΐ εύγλωττίαν, τά πάντα δέ παρά βαρ-
βάρων έσχευωρημένονς, μηδέ τά 'Εβραίων άγνοησαι λόγια καΐ τούτων
δέ έν μέρει χα&άψασθαι, δτι μηδέ της των σφετέρων έν συγγράμμασι φιλοτι-
μίας καθαρός έφνλάζαντο κλοπής τάς χείρας, χλέτπας γαρ αύτούς ούχ 6
ίο παρ' ήμών, ώς &ρην, λόγος, δ δ' έξ αντών παρεοτήσατο. | ον μήν άλλά 2
καΐ σφόδρα νέους δμον τη φρονήσει καΐ τήν ήλιχίαν αντονς, παρά πλείστον (608)
δσον της 'Εβραϊκής λεαιομένους άρχαιολογίας, έν ταντω δια της των χρό-
νων παρα&έσεως ίγνωμεν. ταντα μέν ούν δ προ τούτον δ δέ γε παρών 8
έπείγεται λοιπόν ήδη, &απερ τι χρέος, τήν έπηγγελμένψ ύπόσχεσιν όποδον-
16 ναι και τήν b τισιν, εΐ καΐ μή έν πάσι, τοις δογμαχιχοϊς ϋεωρήμασι τιρός
τά 'Εβραίων λόγια σνμφωνίαν των παρ' "Ελλησι φιλοσόφων έκφδναι· ών τούς b
περιττούς παραπησάμενος τον κορυφοΰον άπάντων άναχαλεϊται, μόνω χρηναι

BION(D)

2 Die Überschrift in BN < ΙΟ 8 Ό μέν — S. 16, 7 προσρήματι

herausgegeben von I. Α. Heikel a. a. Ο. S. L X I I — L X X V (vgL auch 8. 104
—106) 4 δέκατος IO«N»D, Μέκαχος Ο (tv + Η. 1 oder y) Ν (Mi 1. Η.
auf Rasur zweier Buchstaben, a. B . von 1. H. wiederholt ένδέχ. — τόμος),
χνδέχατος Β | [&ν] Hkl. 5f. el μή — εύγλωττίαν·. so schon Jos. Ap. I 24
(β. Bd. I 8. 581, 7—10); vgl. auch Thdrt. V 64 (nicht aus Eus.): όρώντες βαρ·
βαροφώνους άν&ρώπους τήν Έλληνιχήν εύγλωττίαν νενιχηχότας 7 έσχενωρη-
σμέτους Β 8 μηδέ — 11 φρονήσει < Β | μηδέ — θ χείρας: vgl. Bd. I
8. 568,13f. εΐαέτι — d/Uήλους 11 νέους usw.: d. h. jung sowohl an Vernunft
als an Alter 18 μένοϋνΐ < BN, oiv < Ο 15 Sv — 16 λόγια < Β | τοις
6εωρ. τοις δογμ. ND 17 μάνφ — S. β, If. Πλάτ<ονι < Β 17 f. χρηναι
δεϊν] dieselbe Tautologie auch 8.136, 16, Eus. dem. ev. I I I 7, 20 und vit.
Const. I 16 (wo Heikel δεϊν einklammert); s. darüber G. Pasquali, Gött.
Gel. Anz. 171 (1909) 282f.
 β Eusebius

δεϊν άντι jutnoav Ηγούμενος γνώμονι χρήσασ&αι τον προβλήματος Πλά-

τωνι, έπεί xal οΰτος μόνος ίοικε τη δόξγι τούς πάντας ύτιεραχοντίσας
αυτάρκης ήμΐν έσεσ&αι* προς τήν τοϋ ζητουμένου σνστασιν. εΐ δέ ττου 4
δέοι, σαφηνείας ένεκα της τοϋ άνδρός διανοίας, και τοις τήν κατ' αυτόν
6 έζηλωχόσι φιλοσοφίαν μάρτυσι χρήσομαι, τάς αυτών έκ&ησόμενος φωνάς c
έπΐ συστάσει τοϋ προκειμένου. τετηρήσ&ω δέ μοι τό μή τιάντ" έπί 6
πάντ' έπιτυχώς ειρησ&αι τω άνδρί, εΐ και τα πλείστα αύτω συν άλη&εία
έκπεφώνηται. δ δή καΐ αυτό κατά τον δέοντα καιρόν παραστήσομεν, ουκ
αυτοΰ διαβολής, άπολογίας δέ ήμετέρας χάριν, δι' ήν τήν βάρβαρον φιλο-
ιο σοφίαν της 'Ελληνικής όμολογονμεν προησμενιχέναι.

β'. ΩΣ Η ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΙ ΚΑ& ΕΒΡΑΙΟΥΣ

ΕΝ ΤΟΙΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΑΤΟΙ Σ ΕΠΗΚΟΛΟΥΘΗΣΕΝ
ΕΙς τρία διελόντος μέρη τοϋ Πλάτωνος τον πάντα της φιλοσοφίας 1,1
λόγον, εις φυσικόν, η&ιχάν, λογικάν, εϊτ> αί πάλιν τον φυσιχόν διελομένου d
is εις τε τήν των αισ&ητών ΰεωρίαν και τήν των άσωμάτων κατανάησιν, εϋροις
άν καΐ 7ΐαρ Έβραίοις τό τριμερές τούτο της διδασκαλίας είδος, δτι δή καΐ
παρ' αΰτοΐς τα δμοια πρόσ&εν ή Πλάτωνα γενέσ&αι πεφιλοσάφητο. πρώ- 2
τον δέ των Πλάτωνος άκοΰσαι άξιον, | εϊϋ·' οϋτως καΐ τα 'Εβραίων έπισκο- <6οβ)
πησαι. ·&ήσω δέ τα άρέσκοντα Πλάτωνι άπο των τα αύτον πρεσβευόντων,
» άw 'Αττικός διαφανής άνήρ των Πλατωνικών φιλοσόφων ώδέ πη τά δοκοΰντα
τω άνδρί διέξεισιν, έν οίς Ιστσται 'Πρδς τούς δια των Αριστοτέλους τά
Πλάτωνος ύπισχνουμένους'.

18: Hier beginnt die Darstellung der Welt- und Lebensanschauungen

der griechischen Philosophen (Buch X I bis XV), besonders der Piatons (XI
bis XIII). S. Heinr. Doergens, Eue. von Caesarea als Darsteller der griechi-
schen Religion, Paderborn 1922 (Forschungen zur christl. Literatur- und
Dogmengeschichte. 14, 3.), 22—102 21 f. 'Πρός — ύπισχνουμένους' von
mir als Titel dieser gegen die Peripatetiker gerichteten Flugschrift erwiesen,
Glotta 25 (1936) 183—188, wo ich auch über den Charakter dieses gläubigen
Platonikere und den Inhalt wie die Tendenz seiner Schrift gehandelt habe

BION(D)

2 οδτος μόνος I ~ BON β τετηρήσ&ω — 7 άνδρί < Β | τετηρεί-

αϋω ON 6f. πάντ' έπί τιάντ" alles im allgemeinen (s. Plat. soph. 236c) Ο
πάντ" IN 11 f. Die Überschrift in BION 18 ΕΙς — φιλοσο- erneuert
Ο» I διελόντες ND 17 ηβφιλοοόφηται B N 18 άκοΰσαι δξιον I έηακονσαι
άξ. Ο άχουστέον BN 18 f. έπισχοηητέσν BN 1» <3<ä xal Β | rd» < I
21 χφ άνόρΐ I < BON
 Praepar. evang. XI prooem. 3—5; 1,1—2; 2,1—4 7

ΑΤΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙ TOY TPΙΜΕΡΟ ΥΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
"Τριχή τοίνυν διαιρουμένης της εντελούς φιλοσοφίας, είς τε τόν ηθικόν 2,1
καλούμενον τόπον καΐ τόν φυσικών καΐ έτι τόν λογικόν, καΐ τοϋ μέν πρώτου b
5 κατασκευάζοντος ήμών Ικαστον καλόν καΐ άγαθόν καΐ τούς οίκους βλους είς
τό άριστον έπανορθοϋντος, ήδη δέ καΐ δήμον σύμπανταπολιτευτήδιαφερούση c
καΐ νόμοις τοις άκριβεστάτοις κοσμοϋντος, τοϋ δευτέρου δέ πρός τήν περί των
θείων γνώσιν διήκοντος αϋτών τε των πρώτων και των αιτίων καΐ των άλλων,
δσα έκ τούτων γίνεται, ά δή περί φύσεως ίστορίαν ό Πλάτων ώνόμακεν, είς
ίο δέ τήν περί τούτων άμφοτέρων διάκρισίν τε και εδρεσιν τοϋ τρίτου παραλαμ-
βανομένου* 6τι μέν Πλάτων πρώτος καΐ μάλιστα συναγείρας είς έν πάντα τα 2
της φιλοσοφίας μέρη, τέως έσκεδασμένα καΐ διερριμμένα ώσπερ τά τοϋ Πεν-
θέως μέλη, καθάπερ είπέ τις, σώμά τι καΐ ζωον όλόκληρον άπέφηνε τήν φιλο- d
σοφίαν, δήλα παντί λεγόμενα. οδτε γάρ οί περί Θαλήν και Άναξιμένην 8
is καΐ Άναξαγόραν καΐ δσοι κατά ταύτό γεγόνασι τούτοις, άγνοοΰνται περί μόνην
τήν ύπέρ της φύσεως των βντων σκέψιν διατρίψαντες· ού μήν ούδέ Πιττα-
κός καΐ Περίανδρος καΐ Σόλων καΐ Λυκοΰργος καΐ ot παραιΛήσιοι τούτοις
λανθάνουσί τινας τήν αυτών φιλοσοφίαν είς πολιτείαν καταθέντες* Ζήνων
δέ καΐ παν τί> 'Ελεατικόν τοΰτο διδασκαλεϊον καΐ αυτό γνώριμον έπΐ τη τέχνη
20 των λόγων μάλιστα σπουδάσαν. τούτοις δέ έπιγενόμενος Πλάτων, άνήρ 4
έκ φύσεως | άρτιτελής καΐ πολύ διενεγκών, οία κατάπεμπτος ώς άληθώς έκ (Βίο)
θεών, ϊν' ολόκληρος δφθη ή δι' αύτοΰ φιλοσοφία, παρήκέ τε ούδέν καΐ έκαστα
ήκρίβωσε, μήτε ελλείπων πρός τό άναγκαϊον μήτε ττρός τό άχρηστον έξενεχ-

8—S. 8, 3: Atticus, Πρός τούς διΛ των 'Αριστοτέλους τά Πλάτωνος ύπισχνου- #

μένους (die aus Att. von Eus. zitierten Fragmente sind nur durch diesen er-
halten) fr. 1 Mullach (FPhG ΠΙ 185); fr. I Baudry (Atticos, Fragments de
son oeuvre, Paris 1931) 9 s. Plat. Phaed. 96a ταύτης της σοφίας, ήν δή *
καλοϋσι περί φύσεως ίστορίαν

BION(D)

If. Die Überschrift in BION 4 τόπον (Gebiet)] τρόπον Mullach (wie *

freilich Eus. sagt S. 10, 12 und 11, 2) | Sri < Β 5 χαλάν κάγα&όν ND
καλόν άγα&άν Β β διαφερούση hervorragend 8 των1 < Β 9 τούτων ND
τούτου ΒΙΟ | ώνόμακεν (auch D)] ώνόμααεν (alles 1. Η.) Ν | είς — 10f. παρα-
λαμβ. < Β 15 κατ' αυτό BN | περί — 18 χατα&έντες < Β 18 αύτων ON
19 Έλ. τοΰτο] τοιούτον Β 20 σπουδάσαν ΙΟ σπεϋσαν ND πάσαν Β 21 διεν.
οϊα Steph. —• ΒΙΟ (διεγκών) Ν; οία markiert die kausale Bedeutung von
κατάπεμπτος (falsch Hkl. 106) 22 δι' αύτοΰ ή Mullach
8 Eusebius

θείς. έπεί τοίνυν 7εάντων έφαμεν μετεΐναι τω Πλατωνικώ καΐ φυσιολο- 5

γοϋντι καί περί ήθών λέγοντι καΐ διαλεγομένω, φέρε καθ-' έκαστον έπισκεψώ-
μεθα."
Ταντα μεν δ 'Αττικός· έπιμαρτνρεϊ δέ τοις αυχοϊς xal δ Περυιατητι- β
κός 'Αριστοκλής, έν έβδόμω συγγράμματι ών Περί φιλοσοφίας αυνέιαξεν b
ώδε λέγων προς ρήμα'

δ'. ΑΡΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

"'Εφιλοσόφησε δέ Πλάτων, εί καί τις δλλος των πώποτε, γνησίως καΐ 3,1
τελείως, ol μέν γαρ άπό Θάλεω φυσιολογοΰντες διετέλεσαν, οί δέ περί Πυ-
θαγόραν έπεκρύψαντο πάντα· Ξενοφάνης δέ καί οί άπ' έκείνου τούς έριστι- c
κούς κινήσαντες λόγους πολύν μέν ένέβαλον ΐλιγγον τοις φιλοσόφοις, ού μήν
έπόρισάν γέ τινα βοήθειαν. ούχ ήκιστα δέ καί Σωκράτης, αυτό δη τό 2
λεγόμενον, έγένετο πϋρ έπΐ πυρί, καθάπερ αυτός Ιφη Πλάτων, ευφυέστατος
γαρ ών καί δεινός άπορήσαι περί, παντός ότουοΰν έπεισήνεγκε τάς τε ήθΐκάς
καί πολιτικάς σκέψεις, έτι δέ τήν περί των ιδεών, πρώτος έπιχειρήσας όρίζε-
σθαι- πάντα δέ έγείρων λόγον καί περί πάντων ζητών ίφθη τελευτήσας. άλ- 8
λοι δ* άποτεμόμενοι μέρη τινά 7cepl ταϋτα διέτριψαν, οί μέν ίατρικήν, ο ί δέ d
τάς μαθηματικάς έπιστήμας, ένιοι δέ περί τούς ποιητάς καί τήν μουσικήν.
ol μέντοι πολλοί τάς των λόγων δυνάμεις έθαύμασαν, ών οί μέν ρήτορας, οί
δέ διαλεκτικούς προσεΐπον εαυτούς. ol μέντοι Σωκράτην διαδεξάμενοι 4
καί πάνυ τινές έγένοντο Λαντοιοι καί ύπεναντίοι τάς γνώμας. oi μέν γάρ κυ-
νισμούς καί άτυφίας καί άπαθείας ΰμνουν, άλλοι δ1 αύ πάλιν ήδονάς. καί οί •
μέν εΐδέναι πάντα έκόμπαζον, οί δέ απλώς μηθέν. έτι δ1 οί μέν έν μέσω 6
καί έν 6ψει πάντων | έκαλινδοϋντο, τοις πολλοίς έξομιλοϋντες, άλλοι δ* αδ (6ΐι>
τουναντίον άπρόσιτοι καί άπροσαύδητοι διετέλουν δντες. Πλάτων μέντοι β

8—S. 9, 16: Aristocles, Περί φιλοσοφίας 7. Β. (nur durch Ε us. erhalten): *

fr. 1 Mullach (FPhG I I I 206f.) 18 vgl. Plat. leg. 666a

BION(D)

6 ζ ON I συγγράμματι &ν] των BN | σννέταξεν < BN β λέγων σνγγράμ· *

ματ» ND | πρδς $ήμα < BN 7 Die Überschrift in BION 9 θάλεω Ν»
θαλεω BN*D θαλεώ Ο θαλοϋΐ; vgl. Bd. I S. 611, 19 | έτέλονν Ο | περί] παρά D
παρά' Ν (e und i 2. Η.) 10 ol< I 11 ένέβαλλον ND 18 Plat. a. a. Ο.:
διδάσκοντες ώς ού χρή πυρ έπΐ πυρ όχετενειν 15 £rt] Επειτα Ο | έπιχειρί-
σας BN (η 2. Η. über dem letzten ι) D 1β πάντα — 24 ίξομιλονντες < Β
21 χαI ύπεναντίοι < ND 24 ίχυλινδοϋντο (so) — 26 τουναντίον erneuert Ο»
25 xal άπροσαύδητοι < ND | άπροσάβδητοι Β | δντες < BN
 Praepar. evang. X I 2, 4—β; 3, 1—10; 4, 1—2 9

κατανοήσας ώς είη μία τις ή των θείων και άνθρωπείων έπιστήμη, πρώτος
διεϊλε καϊ έφη την μέν τινα τεερί της τοΰ πολτός φύσεως είναι πραγματείαν,
τήν δέ περί των άνθρωπείων, τρίτην δέ τήν περί τούς λόγους. ήξίου δέ 7
μή δύνασθαι τά άνθρώπεια κατιδεΐν ή μας, εΐ μή τά θεϊα πρότερον όφθείη*
5 καθάπερ γαρ οί Ιατροί μέρη τινά θεραπεύοντες έπιμελοΰνται των δλων σω- b
μάτων πρώτον, ούτω χρηναι καϊ τδν μέλλοντα τάνθάδε κατόψεσθαι τήν" των
2λων φύσιν είδέναι πρότερον' μέρος τε είναι των δντων τί>ν άνθρωπον και
τάγαθδν διττόν, τό μέν ήμέτερον, τ& δέ τοΰ παντός, κυριώτερον δέ τ6 τοΰ παν-
τός· δια γάρ έκείνου καΐ τοϋτο γίγνεσθαι. φησί δ* 'Αριστόξενος ό μούσι- 8
ίο κός Ινδών εϊναι τόν λόγον τοΰτον. Άθήνησι γάρ έντυχεΐν Σωκράτει των
ανδρών έκείνων ένα τινά κάπειτα αύτοΰ πυνθάνεσθαι τί ποιών φιλοσοφοίη*
τοΰ δέ είπόντος δτι ζητών περί τοΰ άνθρω7τείου βίου, καταγελάσαι τλν Ίνδόν, c
λέγοντα μή δύνασθσί τινα τά άνθρώπεια κατιδεΐν άγνοοΰντά γε τά θεία.
τοϋτο μέν οΰν et άληθές έστιν, ούκ άν δύναιτό τις διατεινόμένος είπεϊν. 9
ι» διεϊλε δ* οδν ό Πλάτων τήν τε περί τών 6λων φιλοσοφίαν καΐ τήν πολιτικήν,
έτι δέ τήν λογικήν."
Τοιαύτης ούσης της κατά Πλάτωνα φιλοσοφίας καιρός καϊ τήν ΈβραΙ- 10
ων έπισκέφασ&αι, μακρω τιρόσ&εν ή Πλάτωνα γενέσθαι τον δμοιον πε-
φιλοσοφηκότων τρόπον. εδροις δ' οΰν καϊ παρ* αύτοϊς τήνδε σύμφωνο» d
30 τήν τριμέρειαν ή&ικών τε και λογικών καϊ φυσικών μαθημάτων, τόνδε έπι-
στήσας τόν τρόπον-

ε'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡ ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΗΘΙΚΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ

Τά μεν οΰν ή&ικά πρώτιστα πάντων φιλοτίμως έσπουδασμένα παρ' 4,1
αντοϊς Ιργοις πολύ πρότερον τών λόγων μά&οις άν τά κατά τούς άνδρας
26 διασκοαωύμενος, έπεί και τέλος άγα&ών τον τε μακαρίως ζην ϋστατσν
δρον τήν εύσέβειαν τήν τε διά της τών ή&ών καχορ&ώσεως προς τόν \ Φεάν <6ΐ2>
φιλίαν ήγήσαντό τε καϊ μετεδίωξαν, άλλ' ού σωμάτων ήδονήν κατ* *Επί-
κσυρον ούδ' αύ τήν τριγένειαν τών άγα&ών κατ* 'Αριστστέλην, τά περί
σώμα καϊ τά έκτος έν Χσω τοις της ψυχής άγα&οΐς έκτετιμηκότα, ού S
S. 8, 8—S. 9, 16: Aristocles fr. 1 Mullach (FPhG Π Ι 206f.)
BION(D)
1 ή I < BON I πρώτον Β β μέλλοντ' άνδάδε (bo) I 8f. χυριώτερο* —
παντός I < BON 9 έχεϊνο Giff. | γίνεαϋαι Ο 11 φιλοσοφοίη I φιλο-
σοφώη ON φιλοσοφών Β 12 τον δέ ειπών Β 18 χατιδείν ΙΟ χαταλαβεϊν BN |
γε < I 14 ei < BN 17-21 σχεπτέον δέ xal τά Εβραίων μακρω πράσΰεν ή
Πλάτωνα γενέσθαι τόν δμοιον τρόπον της τριμερείας διγιρημένα BN 19 δ" <δν>
οδν Hkl.; aber vgl. im Sprachregister 2 b unter Optativ die Beispiele für
Potential ohne äv 22 Die Überschrift in BION 26 της] τήν Β | χατορ-
Φώσεως < Β 27 ήγήσ·] ήγάσαντό Steph. und daher alle Ausg. bis einschl.
Dind. | re < Β | χατεδίωξαν Ο
 10 Eusebius

μήν ουδέ τήν έσχάτην άγνοιάν τε καί άμα&ίαν, ήν όνόματι σεμνοτέρω τινές
έποχήν άνειρήκασιν, άλλ' ούδ' αϋ τής ψνχής τήν άρετήν πόση γαρ έν άν-
Φρώποις αΰτη καί τί καϋ' έαυτήν άνευ Φεοϋ προς τον άλνπον συντείνοι äv
βίον; δι' δν τά πάντα της είς τον ·&εόν έλπίδος, πείσματος ώσπερ αρραγούς, bb
5 έξάψαντες, τον θεοφιλή μόνον άπέφηναν είναι μαχάριον δτι δη δ πάν- 88
των άγα&ών ταμίας &εός, ζωής &ν πάροχος καί αυτής αρετής τνηγή των τε
7ΐερι σώμα καί των έκτος απάντων χορηγός υπάρχων, μόνος άν εϊη προς
τον μακάριον βίον τω τήν τιρός αυτόν φιλίαν διά τής παναλη&οϋς εύσεβείας
στειλαμίνω αυτάρκης. έν&εν δ πάνσοφος Μωσης πρώτος απάντων 44
ίο άν&ρώτιων γραφή παραδούς τον των προ αντοΰ θεοφιλών 'Εβραίων βίον,
τον 7ΐολιτικόν δμοϋ καϊ πρακτιχόν δι ύφηγήσεως ιστορικής ύποτέ&ειται c c
τρόπον, ής Αρχόμενος από των καθόλου την δώασκαλίαν έποιήσατο, -ΰεόν
των δλων αίτιον ύποστησάμενος χοσμογονίαν τε και άν&ρωπογονίαν ύπο-
γράψας. εΐϋ' οϋτως από των καθόλου έπΐ τά κατά μέρος προελϋών 55
is τω λόγω καί διά τής των παλαιών άνδρών μνήμης εις τον τής εκείνων αρε-
τής τε και Φεοσεβείας ζήλον τούς φοιτητάς παρορμήσας, ου μην άλλα και
ούτος αύ&έντης νόμων ευσεβών τών προς αύτοϋ τεθέντων αποφανθείς,
κατά πάντα δήλος äv εϊη τοϋ φιλο&έον τρόπον διά τής τών ηθών έπιμελείας dd
τιρόνοιαν πεποιημένος, ώσπερ οΰν και τοϋτο προλαβών ό λόγος έν τοις
20 πρόσ&εν φανερόν κατεστήσατο. μακρόν δ' äv εϊη και τούς εξής μετά 66
Μωσέα προφήτας τούς τε τούτων προτρεπτικούς μεν αρετής, αποτρεπτι-
κούς δέ κακίας άπάαης λόγους έν τώδε καταβάλλεσ&αι. τί δ' εϊ σοι τοϋ
σοφωτάτου Σολομώνος τάς ηθικός παραφέροιμι διδασκαλίας, αϊς και ol-
κείων λόγων άνέ&ηκε σύγγραμμα, Παροιμίας έπονομάσας, επίτομους
25 γνώμας άποφθέγμααιν έοικυίας υποθέσει περιλαβών μιψ; και τον μεν 71
ή&ιχόν τρόπον ταύτη πη παίδες 'Εβραίων έκ παλαιών πρίν ή και | τά πρώτα (613))
στοιχεία μα&εΐν "Ελληνας, αυτοί τε έπαιδεύοντο καί τοις τιροσωϋσι τής
αυτής άφ&όνως έκοινώνονν παιδείας.

BION(D)

1 αεμνότερον N D l (verbess. 4. Η . ) 2 άνηρήχασιν Ο 4 δι' δ H k l . |

πείσματος — 10 τόν < Β 7 nach ύπαρχων wiederholen απάντων ND
8f. τήν — στειλαμένφ: β. Bd. I S. 6, 9 τήν πρός αντόν στειλαμένφ φιλίαν 9 απάν-
των (auch D) ] πάντων Ν 10 άλλά xal των Β | 'Εβραίων I άνδρών BON
1 8 f . χοαμογ. — ύπογράφας < Ο 17 προς I πρό B O N 19 πρόν. πεποιημ. ]
προνοούμενος B N 20 έμπροσΰεν Β | xal < Β 20 f . έξης — τούτων < BN
21 μέν λύγους B N | είς άρετήν B N 21 f . άποτρεπτιχούς — χαταβάλλεσ#αι] τών
μετά Μωσέα προφητών είπεϊν Β 22 δ' ix χαχίας N D | άπάσης — χαταβάλλεσ&αι
(auch D 4 a. R.) ] τών μετά Μωσέα προφητών είπεϊν ND (in D sind diese Wörter
punktiert) 28 αίς Β οίς Ι Ο Ν 2 8 f . οίχείων λόγων Ι Ο οίχείον λόγων Ν
οίχείον λόγον B D 2β πη] τη ΒΟ
 Praepar. evang. X I 4, 2—7; 6, 1—5 11

ζ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡ" ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΛΟΓΙΚΗ Σ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ

Και τον λογικόν δέ τρόπον της Εβραίων φιλοσοφίας ον, καθάπερ 6 , 1

"Ελλησι φίλον, όεινότητι σοφισμάτων και λογισμοΐς προς άπάτην τετεχνα- b
σμένοις δεϊν ωοντο μετιέναι, καταλήγει δέ αυτής αληθείας, fjv νπό θείον
5 φωτός τάς ψνχάς κατανγασθέντες ol παρ' αύτοΐς θεόσοφοι εϋραντό τε και
έφωτίσθησαν. έφ' ήν άκονώντες τους τά οικεία μαθήματα παιόευο- 2
μένους, λόγων τε αύτοϊς ιερών απαγγελίας Ιστοριών τε σεμνών διηγήματα
ωδών τε και επωδών έμμετρους συνθέσεις και έτι τιροβλήματα καΐ αινίγματα
και τινας σοφάς και άλληγορικάς θεωρίας μετά κάλλους εύεπείας και της e
ίο κατά την οίκείαν γλώτταν ευφράδους απαγγελίας έξέτι νηπίας αύτοίς παρε-
δίδοσαν ήλικίας. val μην και των πρώτων μαθημάτων δεντερωταί τίνες 8
ήσαν αντοΐς (οντω δέ φίλον τούς έξηγητάς των παρ' αντοΐς γραφών όνο-
μάζειν), οϊ τά δι' αινιγμών έπεσκιασμένα, ει και μή τοις πασι, τοϊς γοΰν
προς τήν τούτων άκοήν έπιτηδείοις δι ερμηνείας και σαφήνειας έξέφαινον.
is ταύτη τοι πάλιν δ σοφότατος παρά τοΐσδε Σολομών ένθένδε πόθεν τήν 4
καταρχήν τον τών Παροιμιών έποιήσατο συγγράμματος, μονονονχί τήν Λ
αίτίαν αύτω της γραφής ταύτην είναι διδάξας δι &ν αντοΐς ρήμασι δεϊν
έψησε πάντα άνδρα "γνώναι σοφίαν καΐ παιδείαν καΐ νοησαι λόγους φρονή-
σεως δέξασθαί τε στροφάς λόγων νοήσαί τ ε δικαιοσύνην άληθη καΐ κρίμα
20 κατευθύνειν, Ενα δώ," φησίν, "άκάκοις πανουργίαν παιδί τ ε νέω αϊσθησιν
καΐ έννοιαν. τώνδε γάρ άκούσας σοφός σοφώτερος έσται, ό δέ νοήμων κυ-
βέρνησιν κτήσεται νοήσει τ ε παραβολήν καΐ σκοτεινόν λόγον ζήσεις τ ε
σοφών καΐ αινίγματα." και τά μεν της τοϋ δηλωθέντος σνγγράμμα- 5

18-28 Prov 1, 2—β

BION(D)

1 Die Überschrift in B I O N | παρ' 'Εβραίων I 2 f . Kol — "Ελλησι

erneuert Ο» 8f. τεχνασμένοις B I 4 &ετο Β | δ' B N | τον θείου N D
5 αύγασϋέντες B N | &εονσοφοι Β | εϋραντό τε (vgl. B d . I S. 573, 6) BON εϋραντό
τε I β μαθήματα] παθήματα N D (μ 4. Η. über π) 7 λόγων — 9 εύε-
πείας < Β 10 γλώτταν B I (s. S. 20, 2) γλωσσαν ON; vgl., dagegen
S. 12, 5 und 7 | Απαγγελίας] εύεπείας Ο j νηπίοις Β 11 δευτερωταί usw.:
gelehrte Rabbiner als Erklärer (δευτερωτάς auch S. 88, 9), ihre Erklärungen
δευτερώσεις (s. S. 90, 18): s. Doergens a. a. O. (angeführt zu S. β, 13) S. 35
und Anm. 1 12 f. όνομάζω Β 18 αΐνιγμάτων N D 15 ταύτη — 17 διδάξας
< Β 17 αύτψ nach γραφής Ο | ξήμααι πάλιν Σολομών Β 21 τε καΐ
Sw. N D 21f. χνβέρν. < Β 22 κτήσεται] χτίσεται I 28f. της — έπαγ-
γελίας] Σολ<ψώντος BN
 12 Eusebius

τος έπαγγελίας τοιαντά τινα ήν τάς δ' έν μέρει των λεχ&έντων τιροτάσεις
και τούτων τάς | έπιλύσεις την τε λογική? πραγματεία» οίκείως τή των άνδρών (5ΐ«>
σοφία τε και φωνή δια πασών των παρ' αύτοΐς προφητικών γραφών φερο-
μένη», δτω φίλο», της τούτων έντεύξεως τάς βίβλους έπΐ σχολής μετά χεϊ-
6 ρας λαβών εϊσεται. εΐ δέ τις και της γλώσσης αντής φιλοκάλως γέ- 6
νοιτο έν τιείρα, ΐδοι äv, οία παρά βαρβάροις, άνδρας λογικωτάτους ουδέν b
σοφιστών ουδέ ρητόρων άποδέοντας τη οίκείφ γλώσση. εΐεν δ' äv 7
αντοϊς καΐ έμμετροι ποιήσεις, ως ή μεγάλη Μωσέως ωδή και τον Δαβίδ
ό ριη' Ψαλμός, τώ καλονμένω παρ' "Ελλησιν ήρωω βέτρψ συντεταγμένοι.
ίο φασι γοΰν έξάμετρα είναι ταντα, δC έκκαίδεκα συλλαβών πεποιημένα.
και τά λοιπά δέ τά παρ' αύτοΐς στιχήρη δι έπων λέγεται τριμέτρων τε και
τετραμέτρων κατά τήν οίκείαν αυτών σνγκεϊσ&αι φωνήν. και τά μεν 8
της λέξεως αντοϊς ώδέ πη λογικής συνέσεως έχει, τά δέ δή της διανοίας
ούδ' εστι παραβαλεΐν άν&ρώποις· ϋεον γάρ και αυτής άλη&είας λόγια δι' c
16 αυτών έκπεφωνημένα, ϋεσπίσμαχα και προρρήσεις μα&ήματά τε ευσεβή
και της τώ» δντων έπιγνώσεως δόγματα, τιεριειλήφασι. τεκμήρια δ' 9
Αν λάβοις της παρά τοις άνδράσι λογικής άκριβείας άπό τής δρ&όττμος τής
τών όνομάτων Φέσεως, ής πέρι και δ Πλάτων τη 'Εβραίων μαρτυρών δόξη
δήλος άν εϊη και κατ' αυτό γε το ντο σύμφωνος ών τή κατά τους άνδρας
ν> φιλοσοφίφ, ως γοΰν έκ τούτων διαγνώναι ρφδων

8 ή μεγάλη Μωσέως ωδή: vgl. D t n 32,1—43 9 vgl. P s 118(119) 10 έξά-

μετρα: diese Stelle hat Julian, adv. Christ, (bei Cyr. Al. adv. Julian.
V I I [ V I 222a Aubert]) im Auge: xahot βούλεται 6 μοχθηρός Εύσέβιος elval
τινα xal παρ' αΰτοϊς έξάμετρα χαι φιλοτιμείται λογιχήν είναι πραγματεία» παρά
τοις ΈβραΙοις, ής τοδνομα άκήχοε παρά τοις Έλλησι.

BION(D)

1 fjv < Β 2 τάς τούτων N D 4 έπΐ σχολής < B N 6 γλώσσης

B O N γλώττης I ; vgl. 7 und S . 11, 10 | φιλοκάλως (αν* Liebe zum Schönen,
Guten, aus Idealiemus) < B N 6 ola < Ο 7 γλώσσγ) B O N γλώττη I
7 f. εΐεν — αύτοίς] είναι δέ παρ' αύτοϊς Β 8 χαι1 — 9 συντεταγμένοι < Β |
μεγάλου ND 1 (η 1. ΤΗ. über ου). Metrische Komposition für diese Stelle des
Dtn und den 118. Psalm (nebst anderen Ps.) nimmt auch Hier, epist. 30, 3 an
10 γοΰν] xal Β | είναι ταντα < Β | δι έχχ. συλλαβών: f ü r E u s . ist also der
normale Hexameter im ersten und letzten Fuß zweisilbig 18 αυτών Β |
δή < Β 14 ούδ'] ούχ B N | περιλάβει» Β 16 -σιν Β | τεκμήρια — 18 ϋέσεως
< Β I τεχμήριον N D 17 τής 8 < N D 18 πέρι < Β 19 χατ' αυτό]
ταύτό Β 19 f. τ » — < BN
 Praepar. evang. X I 5, 5—9; 6, 1—δ 13

ζ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡ" ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΟΡΘΟΤΗΤΟΣ

Πρώτον Μωσέως μακρώ πρόσ&εν ή τό φιλοσοφίας δνομα είς "Ελληνας 6,1
έλϋεϊν δια πάσης αύτοϋ της γραφής μυρία περί της των όνομάτων θέσεως d
πεπραγματευμένου και τοτέ μέν φυσικώταχα των παρ' αντω πάντων τάς
5 έτιωνυμίας διατεταγμένου, τοτέ δε τω &εω την κρίσιν της των ενόεβών
ανδρών μεχωνυμίας άνα&έντος φύσει τε, αλλ' ον &έσει τά ονόματα κατά
των πραγμάτων κεισ&αι 7ΐεπαιδευκότος, | έπόμένος δ Πλάτων σνμφέρεται (615)
τοις αύτοΐς, ουκ άλλως ή βαρβάρων μνησϋεις και παρά τοισδε φήσας τόνδε
σφζεσ&αι τον τρόπον, τάχα πον τούς 'Εβραίους αίνιττόμενος, έπεΐ μηδέ
ίο παρ' έτέροις βαρβάροις ράδιον την τοιάνδε παραψνλάξαι Φεωρίαν. λέγει 2
δ' οΰν έν Κρατύλω-
"Και ού τοϋτο είναι δνομα δ άν τίνες συνθέμενοι καλεΐν καλώσι, της
αυτών φωνής μόριον έπιφθεγγόμενοι, άλλ' όρθότητά τινα των ονομάτων
πεφυκέναι καΐ "Ελλησι καΐ βαρβάροις τήν αυτήν άπασι."
16 Kai προϊών έξης ψησιν. 8
"Ούκοϋν οδτως άξιώσεις καΐ τόν νομοθέτην τόν τε ένθάδε καΐ τόν έν b
τοις βαρβάροις, έως άν τό τοϋ ένόματος είδος άποδιδω τό προσήκον έκάστω
έν όποιαισοϋν συλλαβαϊς, ουδέν χείρω νομοθέτην εϊναι τόν ένθάδε ή τόν όπου-
οΰν άλλοθι."
μ EW έξης πάλιν τόν έπιστήμονα της όρ&ότητος των όνομάτων δια- 4
λεκτικόν είναι φήσας καΐ νομο&έτην οϋτω λέγει·
"Τέκτονος μέν άρα έργον έστί τό ποιήσαι πηδάλιον έπιστατουντος κυ-
βερνήτου, et μέλλει καλόν είναι τό πηδάλιον.
Φαίνεται.
25 Νομοθέτου δέ γε, ώς έοικεν, δνομα, έπκηάιην έχοντος διαλεκτικόν 6
άνδρα, εί μέλλει καλώς δνομα τεθήσεσθαι. c
"Εστί ταϋτα.

12-14 Plat. Crat. 383a 16-19 ebd. 390a 22—S. 14, 6: ebd. 390de

BION(D)

1 Die Überschrift in BION 2 τά της I 4 πεηραγματευμένου I

πραγματενομένου BON β μετωνυμίας: was damit gemeint ist, erbellt aus
S. 15, 1—4 und S. 17, 18—23 8 <ϊλλως] άλλων Vig. marg. | xal — 9 τρόπον
< Β 10 tfdiov < BN I ή τοιάδε παραφυλάττεται ΦεωρΙα BN 12 f. της
αυτής Β 14 άπασαν Β 15 Kai — 21 οϋτω < Β 16 xal» — 18 Μάδβ
< I 17 τοις < ND 18 f. όπουονν] <bt* ούρανοΰ Ν (ούνοΰ) D 19 άλλοθι
Ο PI. άλλο&εν IN 20 El»' — πάλιν] άτα ND 21 xal νομο&έτην nach
διαλεκτικόν ND | λέγει] xal πάλιν λέγει Β 22 τό < Ρ1. 28 μέλλοι ND
26 μέλλοι BN | άνόματα όήαεσϋαι PI.
 14 Eusebius

Κινδυνεύει άρα, ώ Έρμόγενες, είναι ού φαϋλον, ώς σύ οΕει, ή τοϋ Ονό-

ματος θέσις ουδέ φαύλων άνδρών ουδέ των επιτυχόντων, και Κρατύλος άληθη
λέγει, λέγων φύσει τά ονόματα είναι τοις πράγμασι, καί ού πάντα δημιουργδν
ονομάτων είναι, άλλα μόνον έκεΐνον τί»ν άποβλέποντα είς τί> τη φύσει δνομα
5 δν έκάστω καί δυνάμενον αύτοϋ τό είδος τιθέναι είς τε τά γράμματα καί τάς
συλλαβάς."
Τοσαντα ειπών μετά πλείστα βαρβάρων αΰ&ις αναφέρει τήν μνήμην 6
κδπειτα εϊς °Ελληνας παρά βαρβάρων ήχειν τά πολλά των όνομάτων διαρ- d
ρήδην ομολογεί, φάσκων αντοις ρήμασιν
ίο "'Εννοώ 6τι πολλά οί "Ελληνες ονόματα, άλλως τε καί <οί> ύπό τοις 7
βαρβάροις οίκοϋντες, παρά των βαρβάρων είλήφασι.
Τί οΰν δή;
Εϊ τις ζητοΐ ταϋτα κατά τήν 'Ελληνικήν φωνήν ώς έοικότως κείται,
άλλά μή κατ' έκείνην έξ ής τό δνομα τυγχάνει δν, οϊσθα δτι άποροι άν.
is Είκότως."
Ταϋτα ό Πλάτων. φ&άνει γε μήν αυτόν δ Μωσής, δς οία δή σοφός 8
νομοθέτης &ν δμοΰ και διαλεκτικός έπάκονσον τί φησί' | "Καί έπλασεν <6ΐβ>
ό θεδς έκ της γης πάντα τά θηρία τοϋ άγροϋ καί πάντα τά πετεινά τοϋ
ούρανοΰ καί ήγαγεν αύτά πρός τόν 'Αδάμ, Ιδεϊν τί καλέσει αύτά. και παν
20 δ άν έκάλεσεν αύτό 'Αδάμ ψυχήν ζώσαν, τοΰτο ήν δνομα αύτοϋ." δια 9
γαρ τον φάναι "τοΰτο ήν δνομα αύτοϋ" τί άλλο ή κατά φύσιν τε&εΐσ&αι
τάς ίΐροσηγορίας παρίστησι; τό γάρ έπικλη&έν άρτι φηαι τοΰτο και πάλαι
πρότερον έν τη φύσει περιέχεσϋαι εϊναί τε καί 7ΐροϋπάρχειν έκάστω των
έπωνομασμένων τοΰτο δνομα, δτιερ 6 δηλούμενος άν&ρωπος έπι&ειάσας b

10-16 Plat. Crat. 409de 17-20 Gen 2, 19

BION(D)

1 ώ < I δ δν I I τε τά BN PI. τά τε ΙΟ 7 Ταϋτα Ο

8f. χδπειτα — φήμασιν] xal πάλιν Β | διαρρ. — ρήμασιν] φησίν οΰτως ΝΌ1
(φάσχιον — ξήμασι + D 4 a. R.) 10 'Εννοώ γάρ PI. | rd πολλά όνόματα
'Ελλ. Β I οΡ PI. < die Hss. 18 ζητοϊ I PL ζητοΐη BON | είχότως PI.
14 μή < Β I οίσ&α — 17 διαλεκτικός < Β | άποροι I PI. άποροίη ON
1β αύτήν I I Μαηισής ND 17 έπάκονσον] άκουσον δέ τοϋ Μωσέως Β
19 Ιδεϊν nach αύτά Ο 20 δ δν] εϊ τι Β 21 αύτφ BN | ή άλλο η Β
21 f. τε&εϊσϋαι — παρίστησι I τε&. παρίστ. τ. προσ. Ο παρίστ. τ. προσ. (< red.)
Β παρίστ. τε&ησΰαι τ. προσ. ND (ει D 4 über ·η·) 22 f. πρότερον πάλαι BN
28 εϊναί — S. 15,1 τέβειται < Β 24 τοΰτο δνομα das ale Name
 Praepar. evang. X I β, 5—16 15

δυνάμει κρείττονι τέ&ειται. και αυτό -δέ τό 'Αδάμ, Έβραϊον υπάρχον δνομα, 10
παρά τω Μωσεϊ τοϋ γηγενούς άν&ρώπου γένοιτ' άν έπώνυμον, δτι δή
παρ Έβραίοις 'Αδάμ ή γη καλείται, παρ' δ και ό πρώτος γηγενής έτύμως
'Αδάμ νπό Μωσέως άνείρηται. Ιχοι δ' άν και άλλην ή προσηγορία διά- 11
ί νοιαν, εις τό έρν&ρδν μεταλαμβανομένη και τήν τον σώματος παριστώσα
φύσιν, άλλα τον μεν γεώδη και γήινον καΐ γηγενή ή τον σωματικόν και e
σάρκινον άν&ρωπον τω τον 'Αδάμ έπεσημήνατο προσρήμαχι. καλοΰσι 12
δέ και άλλως παίδες 'Εβραίων τον άν&ρωπον, Ένώς έπονομάζοντες,
δν δή φασιν είναι τον έν ήμΐν λογικόν, έτερον δντα την φνσιν τον
ίο γεώδους 'Αδάμ. διάνοιαν δέ περιέχει και δ Ένώς οίκείαν, έπιλήσμων
τη Ελλήνων έρμηνευόμενος φωνη. τοιούτον δέ πέφυκεν ύπάρχειν τό έν 18
ήμΐν λογικόν της ττρός τό ΰνητον και άλογον συμπλοκής ένεκα, τό μεν
γάρ πάντη κα&αρόν και άσώμαχον και ϋείον λογικόν ου μόνον των πρδ- d
σ&εν γενομέναχν τήν μνήμην, άλλα και των μελλόντων έσεσ&αι τήν
is γνώσιν δι* δκραν άρετήν ϋεωρίας περιείληφε. τό δ' έν σαρξΐ τιεπιλημένον
δστέοις τε και νενροις καταπεπαρμένον δγκον τε μέγα» και βαρύν
έπηχ&ισμένον τό σώμα λή&ης πολλής και άμα&ίας συνώων δ παρ Έβραί-
οις λόγιος εύ&υβόλφ κέκληκε προσρήμαχι Ένώς έπονομάσας, δπερ
δηλοΐ τον έπιλήσμονα. κείται γοϋν παρά τινι προφήτη· "Τ£ έστιν 14
20 άνθρωπος, δτι μιμνήσκη αύτοϋ; ή υιός ανθρώπου, δτι επισκέπτη αυτόν
άνϋ·' ον τό Έβραϊκόν επί μεν της τιρώτης τον άν&ρώπον κλήσεως τό Ένώς
περιείληφεν, ώσεί έλεγε σαφέστερον Τί οϋτός έστιν δ έπιλήσμων, δτι σΰ,
ώ &εέ, μιμνήσκη αύτοϋ, καίπερ δντος έπι\λήσμονος; τό δέ "ή υίός 16
άνθρωπου, δτι επισκέπτη αυτόν"· " ή υίδς Αδάμ" κείται παρά τοις δηλουμέ- (617)
26 νοις, ώς είναι τον αυτόν και 'Αδάμ καΐ Ένώς, τοϋ μεν σαρκικού διά τον
'Αδάμ, τοϋ δέ λογιχοϋ διά τοϋ Ένώς παρισταμένου.

1-26 β. Bd. I S. 371, 4—S. 372, 7 19 f. Ps 8, 5 (β. Eue. eclog.

proph. I I 4 [74, 6 ff. Gaisford]: anders als hier, auf Christus bezogen)

BION(D)

1 'Εβραίων I | υπάρχει BN 2 γένοιτ' άν] γενόμενον BN 8 έτνμως

IN έτοίμως Β < Ο 4 άνήρηται Β | έχει I (alles 1. Η.) β ή I < BON
11 τοιούτον — 19 έπιλήσμονα < Β 18 καΐ λογικόν ND; Eue. meint aber:
τό λογικόν, δ έστι κα&. και άσ. καΐ 14 Ιαεσ&αι < I 17 λή&ης —
αυνιδών gewahrend als zugehörig zu .. . 17 f. παρ' 'Εβραίων ND 18 λόγιος
(Moses) Ο λόγος IN 22 Ιλεγεν οΰτω σαφ. BN | ουτός έστιν I ~ BON
 16 Eusebius

Kai τά μεν 'Εβραίων λόγια οΰτω πως διαιρεί τήν έτυμολογίαν δ δέ 16

Πλάτων τον άν&ρωπον τη Ελλήνων φωνή παρά τό άνα&ρεϊν φησι κεχλήσ&αι b
λέγων·
" Ό δέ άνθρωπος άμα έώρακε, τοϋτο δέ έστιν δπωπε, και άναθ-ρεϊ και
5 λογίζεται τοϋτο δ δπωπεν, ίνα ή άναθ-ρών ά δπωπε."
Πάλιν 'Εβραίοι τον άνδρα ΕΙΣ καλοϋσι. παρήκται δέ αντοίς τοϋνομα άπό 17
τον ΕΣ, δι' ον σημαίνονσι τό πϋρ, Ινα ή παρά το ϋερμόν και διάπνρον της
τον ανδρός φύσεως δ άνήρ ώνομασμένος. ή δέ γννή, έτζείπερ εϊρηται hi 18
τον άνδρός είλήφ&αι, και την προσηγορίαν έπικοινωνεϊ τω άνδρί. ΕΣΣΑ
ίο γαρ ή γννή λέγεται παρ' αντοίς, ώσπερ ΕΙΣ δ άνήρ. ό δέ Πλάτων τον
άνδρα παρά τήν άνω ροή» όνομάζεσ&αι λέγει' και έπιλέγει·
" Ή δέ γυνή γονή μοι φαίνεται βούλεσθαι είναι."
Πάλιν Μωσης τον ονρανόν έτύμως τη 'Εβραίων γλωσση "στερέωμα" 19
τιροσαγορεύει, παρά τό πρώτον είναι μετά τήν άσώματον κάί νοεράν ονσίαν c
is τονδε τον κόσμου στερεόν και αισ&ητόν σώμα. δ δέ Πλάτων τω ονρανω
φησιν όρ&ώς άνομα κείσ&αι δια τό άνω όράν ποιείν. πάλιν 'Εβραίοι τό 20
μεν άνωτάτω τον &εοϋ κύριον άνομα άρρητον είναι και άφ&εγκτον ονδέ
φαντασίφ διανοίας ληπχόν είναί φασιν αυτό δέ τοϋτο κα&' δ ·&εον δνομάζο-
μεν, ΈλωεΙμ καλοϋσι, παρά τό ήλ, ώς εοικε' τοϋτο δ' έρμηνεύονσιν Ισχύν
20 και δύναμιν ώστ' είναι τον §εον τοϋνομα παρ' αντοίς άπό της άμφ' αυτόν Λ
δννάμεώς τε και Ισχύος έπιλελογισμένον, δι' ής νοείται παντοδύναμος και
πάντα Ισχύων, ώς άν τά πάντα σνστησάμενος. δ δέ Πλάτων ϋεόν κάί ΰεούς
παρά τό ΰέειν, δπερ έστι τρέχειν, τούς εν ονρανφ φωστήρας έπιχεκλήσϋαί
φησι.
2β Τοιαϋτα δη τινα, ώς έν τύπω φάναι, τά παρ Έβραίοις και τά παρά 21
Πλάτωνι περϊ όρΰότητος όνομάτων διηκρίβωται. κάί τάς έν άν&ρώποις δέ
τιροσηγορίας μετά τίνος διανοίας ψησίν ό Πλάτων τε&είσ&αι και τόν γε

4f. Plat. Crat. 399c 10f. s. Plat. ebd. 414a 12 ebd. 414a 18 στε-
ρέωμα: vgl. Gen 1, β 15f. vgl. Plat. ebd. 396bc 22-24 vgl. ebd. 397d

BION(D)

1 έτυμολ. BN έτοιμολ. (έτ. Ο) ΙΟ 4 δίστιν Β δ' έστι PI. | τό

δπωτιε PI. 5 δ] ή I | Iva jj: damit kürzt Eus. Piatos Worte έντενάεν
δέ δή μόνον των &ης>ίων όράώς ό άν&ρωπος άν&ρωπος ώνομάσ&η (es folgt
άνα&ρών ä δπωπε) 7 δι ου] διό I 11 τήν] τόν I 12 γυνή δέ PI. | φαίνε-
σ#αι βονλεται (< είναι) Β 18 γλώττη Β 1β ποιεί ND 17 xal ουδέ I
18 είναί φασιν < BN 1» ΈλωΙ I 20 τό δνομα Β 28 χεχλήσΰαι BN
26 Τοιαϋτα — 27 φησιν < Β | ώς έν τνπφ φάναι: summariech gesprochen
26 όρϋότητος ON δρϋώαεως I 27 xal πάλιν ό Πλ. Β | τεβεϊσΦαι χαί < Β |
γε < Β
 Praepar. evang. X I 6, 1β—27 17

λόγον άποδιδόναι πειράται, ουκ οίδ' δπως τον μεν "Εκτορα χεκλήσΰαι ειπών
από τον εχειν και κρατεϊν, δια τό βασιλέα είναι των Τρώων τον δέ Άγα\μέ- (5ΐβ)
μνονα δια τό άγαν μένειν και τοις δόξασι περί των Τρώων εντόνως και καρ-
τερώς παραμένειν τον δέ Όρέστην δια τό όρεινόν καΐ άγριον και θηριώδες
5 τοϋ τρ07ΐου· και τον μεν 'Ατρέα δια τό άτηρόν τινα γεγονέναι τό ή&ος" τον
δέ Πέλοπα οϊόν τινα ού τα πόρρω, άλλα μόνα τα πέλας και εγγύς δρώντα·
τον <5ε Τάνταλον ταλάντατόν τινά φησι δια τά τιερι αυτόν δυστυχήματα ση-
μαίνειν. ταϋτα καΐ τοιαύτα μυρία άλλα εϋροις äv είρημένα τω Πλά- 22
τωνι, φύσει τε&ε'ισϋαι, αλλ' ού ΰέσει τοϊς πρώτοις τά ονόματα διδάσκειν b
ίο πειρωμένω. άλλ' ου και τά παρά Μωσεϊ βεβιασμένα äv εϊποις ουδέ 28
γε κατά τινα σοφιστικην εύρεσιλογίαν τιεποιημένα, μαϋών ως δ μεν παρ'
'Εβραίο ις Κάϊν "ζήλος" παρ' Έλλησι μεταλαμβάνεται, τούτου δ' ήξιώ&η
τοϋ προσρήματος ό δηλούμενος δια τό ζηλωσαι τον άδελφόν τον "Αβελ.
και δ "Αβελ δέ ερμηνεύεται "πένθος", τοϋ τοιοϋδε πά&ους γεγονώς και 24
16 αυτός τοις γονενσιν αίτιος, ol κατά τινα &ειοτέραν προμή&ειαν γενομένοις c
τοις παισί ταύτας τέ&εινται έποτνυμίας. τί δ' ει σοι τον 'Αβραάμ παρα- 25
φέροιμι; μετεωρολόγος τις οϋτος καΐ της των άστρων ϋεωρίας των τε κατ'
ονρανόν μα&ημάτων ειδήμων τό πριν, δτε της Χαλδαϊκης μετεποιεΐτο σοφίας,
γεγονώς "Αβραμ έκαλεϊτο' τοϋτο δ' 'Ελλήνων tpaivfj πατέρα μετέωρον ση-
20 μαίνει. άλΧ δ ·&εός γε αυτόν των τ·ηδε έπί τά αφανή και των δρωμένων 2β
έπέκεινα προάγων εν&νβόλω κέχρηται μετωνυμίφ, "Ούκέτι," φήσας, "κλη-
θήσεται τό δνομά σου "Αβραμ, άλλ' 'Αβραάμ έσται τί) 6νομά σου, 6τι πα- d
τέρα πολλών έθνών τέθεικά σε." τοϋτο δέ δποίας ίχεται διανοίας μα- 27
κρός άν εϊη λόγος, άπαρκεΐ δέ καν τούτω τον Πλάτωνα μάρτυρα τοϋ λόγον
25 παρα&έσ&αι, υπό Φειοτέρας δυνάμεως ενια των ονομάτων τε&εϊσ&αι φάμενον.
λέγει δ' οΰν αύτοΐς ρήμασιν

l f . vgl. Plat. Crat. 393a 8 vgl. ebd. 395a 4f. vgl. ebd. 394e
5 vgl. ebd. 395bc β vgl. ebd. 395cd 7 vgl. ebd. 395de 21-23 Gen 17, 6

BION(D)

3 äyav: PI. zieht nicht dieses, sondern άγαστός zur Etymologie

heran | και1 — 4 παραμένειν < Β | περί ON παρά I 5 τό*] τί I
7 τανταλαντότατον (τον getilgt 1. Η.) Β ταλαντότατον ND (-ώτατον) | τινά] τί I
8 τα τοιαντα BN 9 φύσει — 11 πεποιημένα < Β 11 τοίνυν μα&ών Β
12 παρ' — 14 και1 < Β 14 έρμηνενετat, δ δέ "Αβελ πέν&ος Β 16 έπω-
νυμίας (ohne τάς: diese [Bezeichnungen] ale Beinamen, wie S. 14, 24 τοϋτο
δνομα) I τάς έπωνυμίας BO τάς προσηγορίας ND1 (a. R. 4. Η. έπωνυμίας)
19 "Αβραμ BN | φωνή Ο 21 f. Ούκέτι — κλη&ήοεται BON ούκέτι χλη&ήση
φήσας I 22 "Αβραμ BN | άλλά Β | 'Αβραάμ Β 28 δ' ND | δποίαν (aber
διανοίας) Β | ίχεται I &ν ίχεται BÖ äv ίχηται ND 25 φάμενος BN
Μ ras, Eusebius II 2
 18 Eusebius

Εσπουδάσθαι γαρ ένταϋθα μάλιστα πρέπει την θέσιν των ονομάτων 28

Ισως δέ ένια αύτών και ύπο θειοτέρας δυνάμεως ή της των άνθρώπων έγε-
νήθη."
Τοντό γέ τοι αυτό δια πλειόνων xai ή παρ' Έβραίοις Ιερά πκττονται 29
s γραφή· πρώτός τε Μωσής απάντων, δς έχ ϋενοτέρας δυνάμεως τον 'Αβραάμ
χαι τον τούτου παϊδα | τον 'Ισαάκ και έτι τον 'Ισραήλ έπωνομάσ&αι έδίδαξε. <5ΐβ)
γέλως δέ δ 'Ισαάκ έρμηνεύεται, τό της έναρέτου χαράς έπαγόμενος σνμ-
βολον, ήν τοις θεοφιλέσι γέρας έξαίρετον δώσειν δ θεός έπήγγελται. δ δέ 80
τούτον παις 'Ισραήλ ήν μεν τό πριν τό τον 'Ιακώβ δνομα έπενψεγμένος,
ίο άντι δέ τον 'Ιακώβ δ θεός αντω τό τον 'Ισραήλ δνομα δωρεϊται, τόν άσκη-
τήν χαι τιρακτικόν έπί τόν θεωρητικόν /.ιεταστησάμενος. πτερνιστής 81
γάρ δ 'Ιακώβ ερμηνεύεται ώς τον αρετής έναθλών αγώνα' 'Ισραήλ δέ όρων b
θεόν, δποϊος άν ειη δ γνωστικός και θεωρητικός έν άνθρώπω νους. τΐ με 82
δει νυν τον πανσόφου Μωσέως ή των παρ' Έβραίοις Ιερών λόγων δια μυ-
15 ρ(ων άλλων την όρ&ότητα της των οίχείων δνομάτων θέσεως έξαπλοϋν,
μακροτέρας σχολής δεομένων των χατά τόν τόπον; αντίκα δή χαι των 88
πρώτων τής γραμματικής στοιχείων Έλληνες μεν ονκ άν ίχοιεν τάς έτνμολο-
γίας ειπείν, ουδ' αυτός γ' άν φαίη Πλάτων τόν λόγον ή τόν λογίαμον των
φωνηέντων ή των συμφώνων. Εβραίων δ' άν εϊποιεν παίδες τον τε 84
20 "Αλφα τήν αΐτίαν, δ παρ' αντοΐς καλείται "Αλφ, τοντο δέ σημαίνει 'μάθησιν'· c
και τό Βήτα, δπερ Βήθ φίλον αύτοϊς προσαγορεύειν, οϋτω δέ τόν 'οίκον'
όνομάζουσιν ώστε δηλονν τήν διάνοιαν 'μάθησις οίκου', ώσεί σαφέστερον
έλέγετο 'διδαχή τις καΐ μάθησις οίκσνομίας'. και τό Γάμμα δέ παρ' 85
αντοΐς χέχληται Γίμελ' οϋτω δέ τήν 'πλήρωσιν' όνομάζουσιν. εϊτ έπειδή
26 τάς δέλτους Δέλθ χαλοϋσι, τό τέταρτον στοιχεία» οϋτω τιροσεϊπον, δμοΰ

1-8 Plat. Crat. 397bo 8-18 β. Bd. I S. 374,24—S. 375,11 20—S. 19,2:
s. Bd. I S. 574, 12—15

BION(D)

2f. έγεννή&η Ο έτέ&η Pl. 4 Τοντό — πλειόνων] τοντο δ' αυτό BN |

πιστονται Ιερά Β 5 'Αβραάμ Β β τοντου πάίδα τόν] ix τούτου BN |
έπων. έδίδαξε] έπονομάαϋ-αι (βο) ήξίωσε Β 7f. ανμβ. in. Β 9 μεν ήν Β
10 <5έ < ND 1 ( + 4. Η.) | δ &εός αντω < BN | τοΰ* < BN | δωρεϊται] &εό&εν
λαμβάνει BN 10 f. άσχητιχόν Β 11 καΐ πραχτιχόν < Β 18 γνωστικός]
πρακτικός Β | έν άν&ρώπω] άν&ρώπων Β 14 ννν < BN | πανσόφου < BN |
ιερών λόγων ΙΟ λογίων (< Ιερ.) BN; vgl. S. 162, 13 15 τής όρ&ότητος ND 1
(verbess. 4. Η.) | έξ απλών I 16 τόν < Β | δή] δει Β 17 f. έτοιμο-
λογίας Ο 18 γ' < Β | φαΐην Ο 22 δηλονν] δοχοϋν Β 28 xai* — S. 19, 4
έπει] οΐμαι δέ δηλονν τήν τοϋ ϋεοϋ xal λόγου μέλλουσαν σάρχωσιν. ειρηται δέ που
(που < ND) xai περί των λοιπών γραμμάτων άλλαχοϋ πον. άλλά BN 24 έπειδή I
έπεί Ο
 Praepar. evang. X I β, 28—38 19

διά των δυο στοιχείων σημαίνοντες ώς δτι 'ή έγγραφος μά&ησις πλήρωσίς
έστι δέλτων'. επιών δέ τις και τά λοιπά της γραμματικής στοιχεία, 86
μετά τίνος αιτίας και λογισμού εϋροι äv Ικαστα παρ' αντοϊς ώνομασμένα, d
έπεί και των επτά φωνηέντων την έπι ταντό σνν&εσιν μιας τίνος άπορρή-
t τον προσηγορίας περιέχειν φασίν έκφώνησιν, ην διά τεσσάρων στοιχείων
παίδες 'Εβραίων σημειούμενοι επί της άνωτάτω τον ϋ-εον δυνάμεως κατα-
τάττονσιν, άλεκτόν τι τοις πολλοίς και απόρρητον τοϋτ5 είναι παις παρά
πατρός είληφότες. και των παρ' "Ελλησι δέ σοφών ονκ οίδ' όπά&εν 87
τις τοντο μαϋών ηνίξατο, ώδέ πη δι έπων φήσας'
10 I έπτά με φωνήεντα θεόν μέγαν άφθ-ιτον αΐνεΐ (520)
γράμματα, τόν πάντων άκάματον πατέρα,
είμΐ δ* έγώ πάντων χέλυς άφθιτος, ή τά λυρώδη
ήρμοσάμην δίνης ούρανίοιο μέλη.

εϋροις δ' άν και των λοιπών παρ' Έβραίοις στοιχείων, έπιστήσας έκάστω, 88
is τά σημαινόμενα· τοντο δέ ήδη καΐ διά των πρόσ&εν ήμΐν συνέστη, όπηνίκα

63. (das Tetragramm Gottes): s. Philo vit. Mos. II 116 (IV 227 Cohn-
WendJand): τετραγράμμστον δέ τοΰνομά φησιν ό θεολόγος είναι·, β. auch Eue.
3.31, 22 ff. und eclog. proph. I 2 (5, 1—7 Gaisford); I 3 (8,27—29; 9,18f.;
13, 12f. G.) ; I 7 (19, l l f . G.); I 11 (34, l l f . G.); I 12 (43, 19f. G.)
10-18 anonymes Epigramm 15 διά των πρόσ&εν: Bd. I S.674,11—S.575,14

BION(D)

1 ώς ότι auch S. 102, 23; dem. ev. I 2, 11 und VII 1, 110; eclog. proph.
I 21 (60, 13 Gaisford) und III 46 (156,15 G.) 4 έπΙ ταύτό I έπΙ τσντψ Ο in'
αύτό BN β άνωτάτω anscheinend aus -του Β 7 τι τοντο Ο (trotz τοντ') |
παίδες Β 8 προσειληφότες I | xal — 13 μέλη IN < BO »ff.: β. Giff. IV
383f. I τις Giff. denkt an den bei Athenaeus I 30 a und IX 376f sowie
bei Cie. div. I 50 erwähnten Historiker Agathocles (wenig wahrscheinlich)
10: den 7 Vokalen wurde Zauberkraft bei der Anrufung orientalischer
Gottheiten zugeschrieben, β. Kenyon, Greek Papyri in the British
Museum, I, London 1893, 80 (Pap. XLVI Z. 466ff.): θεός θεών, ό κύριος
των πνευμάτων, 6 άπλάνητος αΙών ιαωονηι, είσάκουσόν μου της φωνής· έπι-
καλοϋμαΐ σε τόν δυνάστην των θέων, ύφιβρεμέτα Ζεϋ, Ζεΰ τύραννε, αδαιναι κύριε
ιαωουηε . . .; andere Belege, in denen die 7 Vokale als Zauberzeichen verwendet
werden (bes. eine Inschrift vom Theater inMilet), bei A. Deissmann, Licht vom
Osten, 4. Auf ., Tübingen 1923, 394—396. Vgl. auch die Buchstaben- und
Zahlenspielerei in der von mir entdeckten Sibyllentheosophie (Wiener Stu-
dien 28 [ 1906] 46f.) 12 χέλνς usw.: die Sphärenharmonie, s. Maximus Tyr.
diss. XIII, 3 Hobein; Macrob. Sat. II 1 15 τοντο — S. 20, 5 διαπερωντα
< Β I όπηνίκα usw.: d. h. im 10. Buch
2·
 20 Eusebius

παρά βαρβάρων τά πάντα ώφελήσ&αι τούς "Ελληνας απεδείκνυμεν. πολ- 89

λήν δ' &ν τις καχαμά&οι, τήν 'Εβραίων γλωτταν πολυπραγμόνων, ονομάτων b
όρ&ότητα παρά τοις άνδράσι φερομένην, ετιεί και αυτό τοϋ παντός ε&νους
τό 7ΐροσηγοριχόν δνομα από τοϋ "Εβερ τό παρωνύμιον εϊληφε· σημαίνει δέ
6 το ντο τον 'διαπερώντα', έπεϊ και διάβασις και διαπερών τη 'Εβραίων φωνη
'"Εβερ' ονομάζεται. διδάσκει δέ δ λόγος περάν καΐ διαβαίνειν άπό των 40
τηδε έπι τά &εϊα μηδαμώς τε έναπομένειν καΐ ΐστασϋαι έπι τη των δρω-
μένων ^ άπό δέ τούτων έπι τά άφανη και αόρατα της περί τον των δλων ποιη- c
τοϋ τε και δημιουργού θεολογίας διαβαίνειν. ταύτη τοι τους ττρώτους μόνω
ίο τφ πανηγεμόνι καΐ αίτίω των δλων άνακειμένους ενσεβεία τε κα&αρφ καΐ
άλη&εΐ προσσνέχοντας 'Εβραίους έφώνουν, περατικούς τινας και διαβεβη-
κότας τη tiuxvoiq. τους τοιούσδε άποκαλοϋντες. τί με δει νϋν έπι πλεϊον 41
μηκύνειν τά πάντα συνάγοντα της των 'Εβραϊκών όνομάτων δρϋότητός τε
καΐ άκριβείας, τοϋ προβλήμαχος οικείας δεομένου πραγματείας; πλην ώς
15 έν τύπω φάναι, ήγοϋμαι και δια των λεχθέντων της παρ' 'Εβραίο ις λογικής d
διδασκαλίας τήν άπόδειξιν παρεσχηκέναι, εΐ δή κατά τον Πλάτωνα ου φαύ-
λων ήν ανδρών ουδέ των τυχόντων, αλλά σοφοϋ και διαλεκτικού τίνος νομο-
θέτου φύσιν όνομάτων οίκείαν τοις πράγμασιν ευρέσϋαι, οίος ήμΐν δ Μω-
σης καΐ τά 'Εβραίων άποδέδεικται λόγια, τί δή ούν μετά τά λογικά έπεται
20 ή τά φυσικά έπισκέφασ&ω, δπως ποτέ καΐ περί ταϋτα είχον 'Εβραίων παίδες;

5 3 . : s. Bd. I S. 373, löff.

BION(D)

1 άπεδειχνιίομεν Ο 2 γλωτταν I γλώασαν ON; s. oben zu S. 11, 10

8 όρΜτητι I 4 άπό δέ I | τό παρώννμον Bd. I S. 609, 16 β περάν B I N (da-
mit bereitet Eue. 11 περστιχούς vor) διαπεράν Ο 8 τά άόραια Ο 10 τε] τη Β
11 I hat wohl nicht προσανέχονται, sondern ebenfalls προσανέχοντας (mit
schlecht geschriebenem Schlußsigma) | περατιχονς: nach Philo migr. Ahr.
20 ( Π 272 Cohn-Wendland) 11 f. διαβεβ. —διανοίφ progredientes cogitatione
et mente: s. Wyttenbach, Animadvers. in Plut. Moralia, zu p. 31 e (Bd. V I
S. 271 seiner Ausgabe) IS με ΙΟ < B N | δει (so) aus δή Β | νϋν ΙΟ < B N ;
dieselbe Phrase oben S. 18, 13f. | £πΙ πλεϊον < B N 18 πάντα σννάγοντα
< BN I 'Εβραίων BN | τε < B N 14 τον προβλήματος — 20 ή] πλήν μετά
τήν παρ' αύτοις λογικήν διδασκαλίαν δεί B N (δεϊ übergeschrieben Ν 1 ) D 1 (τον
προβλ. — ή + D 3 a. R.) 14f. ώς — φάναι] ebenso oben S. 16, 25 und
S. 23, 11; s. zu jener Stelle 1» δή I < Ο 20 τα — παίδες] xal τά
έξης λέγειν Β
 Praepar. evang. X I 6, 38—41; 7, 1—5 21

η. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑ& ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

[ Και το τρίτον δέ μέρος της καθ·' 'Εβραίους φιλοσοφίας (τοντο δ' fp> τό 7 , 1
φναικόν, διαιρούμενον και παρ' αντοϊς εις τε την των νοητών και άσωμά- (62ΐ)
των έποτττείαν και εις την των αίσ&ητών φυσιολογίαν) οί κατά πάντα τέ-
5 λείοι τιροφηται βδεσάν τε και τοις οικείοις, δτε δή καιρός εκάλει, κσχεμί-
γνυον λόγοις, ον στοχασμοϊς και ϋνητής διανοίας ι .ιτηδεύσει μα&όντες b
ονδ' έπι διδασκάλοις άνδράσι σεμνννόμενοι, ϋεοφορήσει δε κρείττονος δυνά-
μεως και ϋείου πνεύματος έπυζνοία την γνώσιν άνατι&έντες. εν&εν 2
μνρία μεν αντοϊς περι των μελλόντων τε&έσπιστο, μνρία δέ περί της τοϋπαν-
ιο τός συστάσεως πεφυσιολόγητο, καΐ αΰ πάλιν μνρία περι ζώων φύσεως διεί-
ληπτο, πλείστα δέ δσα και περι φυτών τάϊς οίκείαις ίκαστος προφητείαις
καχαβέβλητο. Μωσής δέ και λί&ων δυνάμεις εύ μόλα έξεπιστάμενος 3
ού παρέργως έπι της τοϋ άρχιερέως στολής τη τούτα/ν κέχρητο c
και αυ πάλιν Σολομών, εί και τις άλλος, εν τη περι τούτων διοαιρέψαι φνσιο-
15 λογία προς της ϋείας μαρτυρεϊται γραφής, ώδε περιεχούσης' "ΚαΙ έλάλησε 4
Σολομών τρισχιλίας παραβολάς, και ήσαν ώδαί αύτοϋ πεντακισχίλιαι, και
έλάλησε περί των ξύλων, άπά της κέδρου της έν τ ω Λιβάνω και Ιως ύσσώ-
που της έκπορευομένης διά τοϋ τοίχου, καΐ έλάλησε περί των κτηνών καΐ περί
τών πετεινών καΐ περί τών ερπετών καΐ περί τών ιχθύων, καΐ παρεγίνοντο d
20 πάντες οί λαοί άκοϋσαι της σοφίας Σολομών καΐ παρά πάντων τών βασιλέων
της γης, δσοι ήκουσαν την σοφίαν αύτοϋ." έντεϋ&εν όρμώμενος και 5
6 τήν πανάρετον σοφίαν είς αύτοϋ 7ΐρόσωπον άνα&είς ίφη· "Αότ&ς γάρ μοι

12f. s. E x 28, 9 und 17—20 16-21 I. Reg 5, 12—14 22—S. 22, 6:

Sap 7, 17—21

Β (< diese Seite) ION(D)

1 Die Überschrift in ION; in Β fehlt das ganze Kapitel 5f. xtrce-

μίγννε ND 9 περί2 < I 10 πεφνσιολόγηται ND 1 (verbess. 4. Η.) | πάλιν
< ND 1 (übergeschrieben D 4 ) 12 χατεβέβλητο alle bisherigen Heraus-
geber 18 τη und στολή Ο | r f j < ND 1 ( + D4) | κέχρψο I (ο auf Ras.,
ausgebess. 1. Η.) χέχρηται ND 1 (verbess. 4. Η.) χέχρη Ο; m. Ε. sind alle Plus-
quamperf. von 9 τε&έσπιστο bis auf S. 22, 12 πεφυσιολόγητο in Perfekta zu
ändern (der Fehler infolge der Unterdrückung der Endung wie hier in Ο
entstanden), s. εϊρηται S. 22, 15 und τιεριειλήφασιν S. 22, 24 16 πεν-
τακισχ.] ,ε ND 17f. τον νσσώπου (aber της έχπορ.) I 18 περί1 < ND
19 περί2 < ND | παρεγίνοντο I παρεγένοντο ON 20 Σολομών Mras nach
Σολομών (so) L X X A Σολομών I Σολομώντος ND τοϋ Σολομώντος Ο Σαλωμών
L X X ® I παρά] περι ND 21 τήν σοφίαν ΙΟ της σοφίας ND
 22 Eusebius

έδωκε των δντων γνώσιν άψευδη, είδέναι σύστασιν κόσμου καΐ ένέργειαν στοι-
χείων, άρχήν καί τέλος καί μεσότητα χρόνων, τροπών άλλαγάς και μετα-
βολάς καιρών, ένιαυτοϋ κύκλους καί αστέρων θέσεις, φύσεις ζώων καί θυ-
μούς θηρίων, πνευμάτων βίας καί διαλογισμούς άνθρώπων, διαφοράς φυ-
8 τών καί δυνάμεις £ιζών δσα τέ έστι κρυπτά καί άφανη εγνων. | ή γάρ πάν- (622)
των τεχνϊτις έδίδαξέ με σοφία." πάλιν τε δ αυτός Σολομών την ρευ- 6
στην τών σωμάτοον ούσίαν φνσιολογών εν Έκκλησιαστη φηαι~ "Ματαιότης
ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης. τίς περίσσεια τω άνθρώπαι έν παντί
μόχθω αύτοΰ, ω μοχθεί υπό τον ήλιον;" καί επιλέγει' " Τ ί τό γεγονός; αυτό
ίο τό γενησόμενον· καί τί τό πεποιημένον; αΰτό τό ποιηθησόμενον. καί ούκ
Ιστι παν πρόσφατον υπό τόν ήλιον." ταΰτα γάρ αντώ και τα τοιαύτα 7
πεφνσιολόγητο περί της σωματικής ουσίας, εϋροις δ' &ν επιών και τούς b
άλλους 'Εβραίων σοφούς της δμοίας ούκ άμοιρους επιστήμης, φυτών γοϋν,
ώς εφην -ήδη 7ΐρότερον, μυρία καί ζάκον πέρι, χερσαίο/ν τε και ένυδρων, και
is προσέτι πτηνών φύσεως εϊρηται αύτοΐς. ναι μήν και περί τών έν ούρανώ 8
άστρων, έπει και Αρκτου και Πλειάδος Ώρίωνός τε και 'Αρκτούρσυ, δν
'Αρκτοφύλακα καί Βοώτην όνομάζειν "Ελλησι φίλον, μνήμη τις ούχ ή τυ-
χούσα τοις τών δηλονμένοτν έμφέρεται γράμμασιν. άλλα και τά περι συ- 9
στάσεως κόσμου τά τε περί της τοΰ παντός τροπής τε και αλλοιώσεως ψοχής c
20 τε περι ούσίας καί λογικών απάντων φύσεως δρωμένης τε καί αφανούς
δημιουργίας της τε κα&όλου προνοίας καί τούτων έτι πρότερον τά περί τοΰ
πρώτου τών δλων αΙτίου της τε τοΰ δευτέρου θεολογίας καί τών άλλων
τών διανοίφ μόνη ληπτών τούς λόγους καί τάς θεωρίας εϋ μόλα καί άκριβώς
περιειλήφασιν, ώς μή άν άμαρτέίν τούς μετά ταΰτα παρ' "Ελλησι τήν τού-
26 τών φύσιν άνηρεννηκότας πρεσβύταις οία νεωτέρους κατηκολου&ηκέναι
φάναι. ταΰτα μεν δή καί περί της τοΰ παντός φυσιολογίας, διχή δέ 10
καί τόν περί τούτων διαστειλάμενοι λόγον, τόν μεν περί τών αίσϋητών ούκ a

S. 21, 22—S. 22, 6: Sap 7, 17—21 7-9 Eccl 1, 2f. 9-11 ebd. 1, 9
14 πρότερον: S. 21, 10—12 16 "Αρχτου — 'Αρχτονρου: β. Hi 9, 9; 38, 31 f.

Β (< diese Seite) ION(D)

2 χρόνου ND 12 πεφυσιολόγηται ND 13 άλλους Ο1 aus δλλων |

'Εβραίους Ν (1. Η. aus -αίων) D 16 άστέρων ND 17 όνομ. "Ελλ. φ. ΙΟ
".Ελλ. φ. όν. ND 18 συγγράμμααιν Ο | rd ON < I 19 τε' < I 20 περί
ουσίας] περιουσίας I 23 μάλα < I 24 άμαρτεϊν: Subj. φάναι·. so da β die
Behauptung wohl nicht fehlgeht 26 πρεοβΰτας ND 27 τόν1 < Ν 1 ( +
2. Η.) D
 Praepar. evang. X I 7, 5—12; 8, 1 23

εις άκρον φοντο δειν είς τούς πολλούς έκφέρειν ουδέ γε τάς αιτίας της των
δντων φύσεως το δημώδες πλήθος έκδιδάσκειν, πλην δαον ijv άναγκαΐον
εϊδέναι, δτι γε μή άπηντομάτισται το πάν μη δ' είκή καΐ ώς έτυχεν έξ αλόγου
φοράς ύφέστηκεν, άγεται δ' ύφ' ήνιόχω ·θεοϋ λόγω και δυνάμει σοφίας
5 άρρητον διακνβερνάται. περί δε των νοητών, δτι μεν έστι και τίνα 11
δπη τε διατάξεως έχει δυνάμεως τε και διαφοράς, εϊρηται μεν και τάίς Ιεραΐς
βίβλοις έγκαταβέβληται εις έξάχουστόν τε τοις πάσι παραδέδοται, καϋ·'
δαον εϊδέναι χρην \ τους εύσεβείας μεταποιουμένους είς άνάληψιν ευλαβούς (623)
και σώφρονος βίου. τον δέ δη βαθίν και λεληϋότα περί τούτων λόγον έν 12
ίο άπορρήτοις ζητεϊν τε και διδάσκεσθαι κατελίμπανον τοις οϊοις τε τα τοιάδε
μνεϊσθαι. βραχέα δέ, ώς έν τύπω φάναι, εϋ άν εχοι και της τούτων διελθείν
εποπτείας τόν τε Πλάτωνα καν τούτω τά φίλα πεφρονηκότα τοϊς δήλουμέ-
νοις παραστήσαι.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΝΟΗΤΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

is Ού μην αλλά και επί της των νοητών και ασωμάτων παιδεύσεώς τε 8 , 1
και θεωρίας τω πανσόφω Μωσεΐ και τοις 'Εβραίων προφήταις Πλάτων δ b
•θαυμάσιος έπηκολσυϋηκέναι δια των οικείων φωνών έστι δήλος, είτ" έξ
ακοής εις αυτόν ήκούσης μαθών (έπεί και συνίσταται παρ' Αίγυτπίοις τηνι-
κάδε τάς διατριβάς πεποιημένος, καθ' δν 'Εβραίοι της οικείας δεύτερον
20 άποπεσόντες γης Αίγυπτνοις έπεχωρίαζον, Περσών επικρατούντων) εϊτε c
και 7ΐαρ' έαντοϋ τη των πραγμάτων έπιβαλων φύσει εϊθ' δπωσοϋν υπό
τοΰ &εοϋ καταξιωθείς της γνώσεως. " Ό θε6ς γάρ αύτοΐς (φησίν)
έφανέρωσε. τά γάρ άόρατα αύτοϋ άπ6 κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοού-
μενα καθοραται ή τε άίδιος αύτοϋ δύναμις καΐ θειότης, εΕς τ6 είναι αυτούς
25 άναπολογήτους." μάθοις δ' äv τό είρημένον ώδέ πη διασκοπούμενος·

22-25 B m 1, 19f.

Β (ab 14) ION(D)

1 είς8 < Ο I τονς Ο < IN; τούς πολλούς = τό δημώδες πλήϋος im

folgenden 1 f. ουδέ — έκδιδάσκειν < I 8 ye Mras (δτι usw. führt das Vorher-
gehende näher aus) τε die Hss. β τε2 < I 8 c5j) < ND | iv I < ON
11 xal ώς ND; aber vgl. S. 16, 25 und 20,14f. 14 Die Überschrift in BION
15 &ι2] περί Steph. 17 έπηκολού&ηκεν BN | διά — δήλος < Β 20 έπιχωρί-
αζον I 22 τοΰ < BN | αύτοΐς (φησίν) I ~ BON 25 δ' < Β
 24 Eusebius

t'. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ, ΜΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

Μωσέως έν ταΐς Ιεροφαντίαις χρησμόν εκ τιροσώπσν τον ΰεον φήσαντος 9,1
" ' Ε γ ώ είμι ό ών. οδτως έρεΐς τοις υίοΐς 'Ισραήλ* Ό ών άπέσταλκέ με πρός d
ύμας" παρα&εμένον και τον ϋεόν άντικρνς μόνον δντα και τήσδε κυρίως
5 καΐ αρμοδίως ήξοωμένον της κλήσεως αποφηναμένον πάλιν τε αύ 2
Σολομώνος τιερι της των αισ&ητών καΐ σωματικών γενέσεως τε και φ&οράς
άνει\πόντος~ "Τί το γεγονός; αύτδ τό γενησόμενον και τί τό πεποιημενον; (524)
αυτό τό ποιηθησόμενον. και ούκ έστι παν ττρόσφατον ύπό τον ήλιον, δ λα-
λήσει καΐ έρεΐ* "Ιδε τοϋτο καινόν εστίν" ήδη γέγονεν έν τοις αίωσι τοις γενο-
ιο μένοις άπό έμπροσθεν ήμων·" τούτοις δέ και ήμών άχολον&ως είς δύο τό 8
παν διαιρούνταν, είς τε νοητόν και αίσ&ητόν, και τό μεν νοητόν άσώματον
και λογιχόν την φύσιν δψ&αρτόν τε και ά&άνατον είναι οριζομένων, τό δ'
αίσθητον έν ρύσει και φ&ορψ μεταβολή τε και τροπή της ουσίας ύπάρχειν,
πάντων δ' έπί μίαν άρχήν άνακεφαλαιουμένων, έν τε είναι τό άγένητον και τό b
is κυρίως και αλη&ώς δν δογματιζόντων, τό πάντων άσωμάτων te και σωμά-
των αίτιον ϋέα τίνα τρόπον ού μόνον την διάνοιαν, άλλα και τάς λέξεις 4
αντάς καΐ τά ρήματα της 'Εβραίων γραφής παραξέσας δ Πλάτων έξοικει-
ονται τά δόγμα, πλατύτερον ώδέ πη διασαφών
"Τί τό δν αεί, γένεσιν δέ ούκ έχον; καΐ τί τό γινόμενον μεν άεί, δν δέ
20 ούδέποτε; τό μέν δή νοήσει μετά λόγου περιληπτόν άεί κατά τά αυτά δν, τό
δέ αίσθ-ήσει άλόγω δοξαστόν γινόμενον καΐ άπολλύμενον, δντως δέ ουδέποτε c
ίν."
Τ
Αρ' ον σαφώς πέψηνεν ό θαυμάσιος τό μέν παρά Μωσεϊ φησαν λόγιον 5
"εγώ είμι ό ών" μεταποιήσας δια τον "τί τό δν άεί, γένεσιν δέ ούκ έχον;"

8£. Ex 3, 14 7-10 Eccl l.flf. 18-22 Plat. Tim. 27d—28a

(zitiert auch Eue. theoph. II 33); Thdrt. I I 33

BION(D)

1 Die Überschrift: Περί — Πλ. BN (β. S. 3, 15), Π. τ. δ. Ο, alles < I

& έν τ. Ιεροφαντίαις: etwa in seinen Beligionebüchern | φήσαντος] φήσαντα Β
β Σολομών ND (-ών) | των σωμ. καΐ των ata». Ο 7 τό» < Ν 1 ( + Ν1;
xal τί — 8 ποιη&ησ. < D) 10-16 konstr.: ήμων — διαιρονντων . . . xal . . •
όριζομένων ... ίν τε είναι — δογματιζόντων; zu dem von όριζομένων ab-
hängigen τό μέν — είναι, τό δ' — ύπάρχειν ist der genet, absol. πάντων δ' —
άνακεφαλαιουμένων (wobei aber alles auf einen Ursprung bezogen wird) eine
modale Bestimmung 10 τούτων I 12 ä<p&. τε xal dö. < Β 14 άγέν-
νητον Ο 19 γινόμενον IN Thdrt. γενόμενον BO γιγν. Ρ1. | <Μ» < Β 20f. τό
δέ αίσ&ήσει άλόγω (auch Thdrt.)] τό δ' αΰ δόξχι μετ' αία&ήαεως άλόγον PI.
24 διά τον] δι' αύτοϋ BN
 Praepar. evang. X I 9, 1—8 25

και τοντό γε λενκότερον διασαφήσας έν τω φάναι μηδ' άλλο είναι τό δν ή

τό ού σαρκός όφ&αλμοϊς όρώμενον, νω δέ χαταλαμβανόμενον. έρωτήσας
γονν τί τό δν, αυτός έαντω αποκρίνεται, λέγων "τό μεν δή νοήσει μετά d
λόγου περιληπτόν δν." τό δέ Σολομώντειον φησαν "τί τό γεγονός; β
5αύτό τό γενησόμενον και τί τό πεποιημένον; αυτό τό ποιηθησόμενον"
αντοϊς σχεδόν ρήμασι διερμηνενσας δήλος äv εϊη λέγων "τό 8' αίσθήσει
άλόγω δοξαστόν γινόμενον καΐ άπολλύμενον, δντως δέ ουδέποτε 6ν." οϊς
και επιφέρει'
"Ταϋτα γάρ πάντα μέρη χρόνου, τό ήν και έσται· ά δή φέροντες λανθά- 7
ίο νομεν επί την ά ίδιον ούσίαν, ουκ ορθώς. λέγομεν γάρ δή ώς ήν έστί τε καΐ
έσται. τη δέ τό έστι μόνον κατά τόν αληθή λόγον προσήκει' τό δέ ήν και τό
έσται περί τήν έν χρόνω γένεσιν οΰσαν πρέπει λέγεσθαι- κινήσεις γάρ έστον.
τό δέ άεί κατά τά αυτά έχον άκινήτως οδτε πρεσβύτερον οδτε νεώτερον προσ-
ήκει γίνεσθαι διά χρόνον | ουδέ γενέσθαι ποτέ ουδέ γεγονέναι νϋν ούδ* είσ- (626)
is αϋθις έσεσθαι τό παράπαν ούδ* δσα γένεσις τοις έν αίσθήσει φερομένοις προσ-
ήψεν, άλλα χρόνου ταΰτα, αίωνα μιμουμένου καΐ κατ' αριθμόν κυκλουμένου,
γέγονεν είδη. καΐ πρός τούτοις έτι τά τοιάδε, τό γεγονός είναι γεγονός καΐ τό
γιγνόμενον είναι γιγνόμενον έτι τε τό γενησόμενον είναι γενησόμενον."
Και Ινα γε μη τις ήμάς παρερμηνενειν ήγήσηται τάς τον φιλοσόφου 8
20 φωνάς, νπομνήμασι χρήσομαι τώνδε των λόγων τήν διήνοιαν έκφαίνονσι. b
πλείονς μεν οΰν είς τήν τοντων έπιβεβλήκασι ϋεωρίαν, έμοί δ' έξαρκεϊ τά
νϋν ανδρός έπιφανονς Νονμηνίον τον Πν&αγορείον παρα&έσ&αι λέξεις, άς
έν τω Περί τάγαθοϋ δεντέρω σνγγράμμαχι ωδέ τνη διέξεισιν

8-18 Plat. Tim. 37 e—38b 9 — 1 4 γίνεσβαι: Thdrt. I I 34

BION(D)

1 άλλον ND I τό δν είναι Β 2 ού < Β | όφ&. της σαρχ. Β 8 τό* —

δ
8 έπιφέρει < Β 4 ληπτόν ND 7 ων Ο (alles 1. Η.) » Γαΰτα] Τά τοιαντα
BN I γάρ ΙΟΝ Thdrt. < Β, δέ PI. | μέρη) μέχρι Ο (ρη Ο1) | τό ήν xal Ισται]
χαί τό τ' ήν τό τ' Ισται χρόνου γεγονότα είδη PI. 10 έστί] έτι Ο 11 προσήχει
λόγον Β I δέ1] δ' BN | xal τό] τό τ' PI. 12 οΰσαν (auch Thdrt.)] lovaav PL |
λέγ. πρέπει Ο | χίνησις ND 14 διά χρόνον ΙΟ διά των χρόνων Β διά τόν
χρόνον ND διά χρόνον PI. 15 ού<5'] ουδέ ON τε ουδέν PI.; ονδ' — προσήψεν
< Β 17 γέγονεν εΐ δή BON | τό1] τό τε PL 18 γινόμενον beidemal BN |
τε] δέ PL 19 γε μή «ς] μή τι γε Β 20 f. τώνδε — <5'] άπό πολλών
οϋν BN 21 f. τά νϋν — έπιφαν. < BN 28 δεντέρω < Β | δευτέρου συγ-
γράμματος ND I πη < BN
 26 Eusebius

ια'. ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΑΓΑΘΟΥ ΝΟΥΜΗΝΙΟΥ ΤΟΥ

ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΥ

"Φέρε ούν δση δύναμις εγγύτατα προς τό δν άναγώμεθα και λέγωμεν· 10,1
τό δν οδτε ποτέ ήν οδτε ποτέ μή γένηται, αλλ* έστιν άεΐ έν χρόνω ώρισμένω, c
5 τω ένεστώτι μόνω. τοϋτον μέν οδν τόν ενεστώτα εϊ τις έθέλει άνακαλεϊν 2
αίωνα, κάγώ συμβούλομαι* τόν δέ παρελθόντα χρόνον οϊεσθαι χρή ήμας
διαπεφευγότα ήδη διαπεφευγέναι άποδεδρακέναι τε εις τό είναι μηκέτι - δ τε d
αύ μέλλων εστί μέν ούδέπω, έπαγγέλλεται δέ οίός τε έσεσθαι ήξειν είς τό είναι.
οδκουν εικός έστιν ένί γε τρόπω νομίζειν τό δν ήτοι μή είναι ή μηκέτι ή 3
ίο μηδέπω, ώς τούτου γε ούτως λεγομένου έν γίνεταί τι έν τω λόγω μέγα άδύ\α-
τον, εΐναί τε όμοϋ ταύτόν και μή είναι. εί δέ οΰτως έχει, σχολή γ' αν άλλο 4
τι είναι δύναιτο, τοΰ δντος αύτοϋ μή δντος κατά αυτό τό δν. τό άρα αν άΐδιόν
τε βέβαιόν τε εστίν αεί κατά ταύτόν καί ταύτόν. ούδέ γέγονε μέν, έφθάρη
δέ ούδ5 έμεγεθύνατο μέν, έμειώθτ) δέ ούδέ μή <ν > έγένετό πω πλεΐον ή ελασ-
15 σον. καί μέν δή τά τε άλλα καί ούδέ τοπικώς κινηθήσεται· ούδέ γάρ 5
θέμις αύτω κιν7)θήναι, ούδέ μέν οπίσω ούδέ πρόσω, οδτε άνω ποτέ οδτε κάτω,
ούδ' είς δεξιά ούδ' είς αριστερά | μεταθεύσεταί ποτε τό δν οδτε περί τό μέ- (62β)

8—S. 27, 2: Numenius Περί τάγαΰοϋ I I . Β . : fr. 14 Leemans, fr. X I X

Thedinga (s. zu Bd. I S. 493, 19), fr. 9 Mullach (FPhG m 166)

BION(D)

l f . Die Überschrift in BION | τοϋ d (falsch!) ηερί I | τον äya&ov ND |

Ilei&aycfl' I 8 Φέρ' ND 4 άεΐ I < BON 5 μόνον Β (dieses *
Wort und τοϋτον μέν erneuert von Hand x) Ν | τοΰτο ND | έ&έλει (auch
D)] έ&έλοι Ν β συμβουλεύω BN | χρήν BN 7 [διατιεφευγότα] Thedinga |
ήδη] ή BN I δ τε — 11 Ιχει < Β 9 οΰκουν Vig. marg. ούχοϋν die Hss.
10 ώς ON ωστε I | γίγνεταΐ ON 11 καί — 13 ταύτόν1 ON (von σχολ. an
auch Β) < I ; vielleicht Personenwechsel (wie Leemans annimmt) bei 11 εί
und bei 12 τ6 δρα; daß die Schrift dialogisch war, folgt aus S. 381, 10 ff.,
bes. aus άλλ' ΙμοΙ S. 382, 7 | σχολή usw., d. h.: wenn es das absolute Sein
nickt gäbe, würde es auch sonst nichts geben 12 τον] τό Β 18 alel ON |
xal ταύτόν IN < BO | Punkt vor ούδέ Mras, xal ούδέ Steph. 14 έμεγε-
&ύνετο Dind. | μήν Thedinga, Mras {ούδέ μήν auch bei Eus., s. Bd. I S. 38, 2
und 40, 11) μή die Hss. | ή BON ούδέ I 16 xal μέν — χινη&ήσεται: es
wird sich sonst nicht und auch nicht örtlich bewegen | μέν\ μή Τ Mras 16 αύτά
BN I ot3<5<äl] ούτε Usener, Kleine Schriften I, Leipzig-Berlin 1912, 370 |
otfre"] ούδέ BON 17 oW 1 ] οΰτ" Usener | μεταϋεύσεταί IN μεταβήσεται Ο
μεταχε&ήσεται Steph., μετα&. — δν < Β
 Praepar. evang. X I 1 0 , 1—11 27

σον ποτε έαυτοΰ κινηθήσεται, άλλά μάλλον καΐ έστήξεται καΐ άραρός τε καΐ
έστηκός έσται κατά ταύτα έχον άεΐ καΐ ωσαύτως."
Και έξης με&' έτερα έπιλέγεί" β
"Τοσαΰτα μέν οδν μοι πρό όδοϋ. αυτός δ' ούκέτι σχηματισθήσομαι ούδ1
5 άγνοεΐν φήσω τό δνομα τοϋ ασωμάτου" και γαρ κινδυνεύει νϋν ήδη ήδιον
είναι ειπείν μάλλον ή μή ειπείν, καΐ δήτα λέγω τό δνομα αύτφ είναι τοϋτο τό b
πάλαι ζητούμενον. άλλά μή γελασάτω τις, έάν φώ τοϋ ασωμάτου είναι 7
δνομα ούσίαν καΐ δν. ή δέ αιτία τοϋ δντος όνόματός έστι τό μή γεγονέναι
μηδέ φθαρήσεσθαι μηδ' άλλην μήτε κίνησιν μηδεμίαν ένδέχεσθαι μήτε μετα-
ιο βολήν κρείττω ή φαύλην, είναι δέ άπλοϋν και άναλλοίωτον καΐ έν ιδέα; τ η
αύτη και μήτε έθελούσιον έξίστα'σθαι της ταύτότητος μήθ' ύφ' ετέρου προσ-
αναγκάζεσθαι. έφη δέ καΐ ό Πλάτων έν Κρατνλω τά ονόματα όμοιώ- 8
σει των πραγμάτων είναι αύτά επίθετα. "Εστω οδν καΐ δεδόχθω είναι τό δν c
άσώματον."
is EW νποκαταβάς έπιλέγεί' 9
" Τ ο δν είπον άσώματον, τοϋτο δέ είναι τό νοητόν. τά μέν οδν λεχθέντα,
δσα μνημονεύειν έστι μοι, τοιαύτα γοϋν ήν. τόν δ' έπιζητοϋντα λόγον έθέλω
παραμυθήσασθαι, τοσόνδε ύπειπών, 6τι ταϋτα τοΐς δόγμασι τοις Πλάτωνος
εί μή συμβαίνει, αλλ' ετέρου γε χρήν οϊεσθαί τίνος άνδρός μεγάλου, μέγα
20 δυναμένου, οίου Πυθαγόρου. λέγει γοϋν Πλάτων (φέρ' άναμνησθώ πώς 10
λέγει)' 'Τί τό δν άεί, γένεσιν δέ ούκ έχον; καΐ τί τό γινόμενον μέν, δν δέ ουδέ- d
ποτε; τό μέν δή νοήσει μετά λόγου περιληπτόν, τό δ* αδ δόξη μετά αίσθή-
σεως άλόγου δοξαστόν, γινόμενον καΐ άπολλύμενον, δντως δέ ουδέποτε δν.'
ήρετο γάρ δή, τί έστι τό δν, φάς αύτό άγένητον άναμφιλέκτως. γένεσιν 11
26 γάρ ούκ έφη είναι τ ω δντι* έτρέπετο γάρ άν τρεπόμενον δέ ούκ ήν άίδιον."

4-14 Numenius: fr. 15 Leemans, fr. X X Thedinga, fr. 9 Mullach (FPhG

I I I 166) 12f. vgl. Fiat. Crat. 430a und sonst 16-25 Numenius: fr. 16
Leemans, fr. X X I Thedinga, fr. 9 Mullach (a. a. O.) 21-28 Plat. Tim.
27 d—28a (von Eus. S. 24, 19—22 zitiert)

BION(D)

l f . xai3 — ίσται < Β 2 xal < BN 8 έξης < BN | έπιλίγει < BN

4 μοι < BN 5 xal — 9 φ&αρ. < Β 6 μάλλον είπεϊν Ο 8 ι} —
όνόματος: die Veranlassung, daß wir die Bezeichnung τό δν gebrauchen
9 ένδέχεσ&αι I δέχεσ»αι BON 10 xai* — 25 δν < Β 12 f. τά — έπί&ετα:
die Namen seien bloße (αντά) Zugaben zur Verährdichung (geistigen Vor-
stellung) der Dinge \ δμοιώσει] μειώσει ND 18 αντά έπί&ετα] άντεπίΰετα
Usener, Kl. Sehr. I 371 | bei "Εστω Personenwechsel, s. zu S. 26, 11 |
όεδάχ&ω] δεδόσϋω Steph. 17 τόν λόγον Vig.Not. 18 τοις* Ο τον I ; τοις
τον Πλ. δόγμασιν ND 19 τίνος < ND 22 περιληπτόν + άεί κατά ταύτα
δν PI. I μετ' ND 24 άγέννητον Ο 25 εί τρεπόμενον, ούκ ήν Β
 28 Eusebius

Είτα ύποβάς ψησιν 12

"Εί μέν δή τό δν πάντως πάντη άΐδιόν τέ έστι καΐ άτρεπτον και ουδαμώς
οΰδαμή έξιστάμενον έξ έαυτοϋ, μένει δέ κατά τά αύτά καί ωσαύτως Ιστηκε,
τοϋτο δήπου άν εϊη τό τη νοήσει μετά λόγου περιληπτόν. εί δέ τό σώμα 13
6 £εΐ καΐ φέρε|ται υπό της εΰθ-ύ μεταβολής, άποδιδράσκει καί ούκ έστιν. όθεν (527)
ού πολλή μανία μή ού τοϋτο είναι άόριστον, δόξη δέ μόνη δοξαστόν καί, ώς
φησι Πλάτων, γινόμενον καί άπολλύμενον, δντως δέ ούδέποτε δν;"
Ταϋτα μέν οϋν δ Νονμήνιος, όμοΰ τά Πλάτωνος και πολύ πρότερον τά 14
Μωσέως έπΐ τό σαφές διερμηνεύων, εΐκότως δητα είς αυτόν έκεΐνο τό λό-
ιο γιαν περιφέρεται, δι οϋ φάναι μνημονεύεται· "Τί γάρ έστι Πλάτων ή
Μωσης άττικίζων;"
Θέα δέ προς τούτοις εί μή τον παρόντα νοϋν έπι πλεϊον και δ Πλούταρ- 16
χος έξαπλών σνντρέχοι άν ταΐς τε προκειμέναις φωνάϊς των φιλοσόφων και b
ταϊς αΰ&ις 'Εβραίων κειμέναις έν έτέραις Φεολογίαις, δι' ών τατέ μέν είσά-
ΐί γεται λέγων δ χρηματίζων &εός· "Διότι εγώ κύριος ό θεός υμών καί ούκ
ήλλοίωμαι·" τοτέ δ' είς αυτόν άφορων ό προφήτης άποτείνεται, δτι 16
δή τά μέν δρατά πάντα τραπείη δν ποτε και μεταβλη&είη, "σύ δέ ό αύτός c
εί καί τά έτη σου ούκ έκλείψουσι." σκόπει γοϋν εί μή ώς έν προτάσει τοϋ
τε παρά ΜωσεΙ φήσαντος "εγώ είμι ό ών" και τοϋ "εγώ κύριος δ θεός
Μ ύμών καί ούκ ήλλοίωμαι" και τοϋ "σύ δέ ό αυτός εϊ" δόξαιάν δ Πλούταρχος έν
τω Περί τοϋ ΕΙ τοϋ έν Δελφοΐς τήν διάνοιαν ύφερμηνεύειν, τάδε λέγων
προς λέξιν

2-7 Numenius: fr. 17 Leemana, fr. Χ Χ Π Thedinga, fr. 9 Mullach (FPhG

m 167) lOf. s. Bd. I S. 493, 19f. (Clem.) 16f. Mal 3, 6 17f. Ps 101
(102), 28 1» Ex 3, 14

BION(D)

2 έστι < Β | xal1 < Β 8 οΰδαμή (auch D)] ούδαμά Ν | έξ < BN |

xard] xal BN1 (verbess. 2. Η.) D 4 λητιτόν Ο 6 φέρεται] φύεΐςεται Β |
εύϋύς Steph. | 50εν — 11 άττιχ. < Β β ού1 < Ο; Sinn: . . . daß das nicht
unbestimmbar usw. sein sollte (die Negation gilt auch für δοξ., γιν. und άπολλ.) |
είναι] είπεϊν Usener, Kl. Sehr. 1371 7; Giff. 8 oüv ON < I » σαφές
I σαφέστερον ON | διερμην.] δγων ND | αντό I | έκεΐνο δή ND 10 δι —
μνημον. < ND | τό τI ND 14 έτέραις BI* (geändert in -ροις, an-
scheinend von 1. Η.) Ν έτέροις Ο (trotz ϋεολογίαις) 16 ύμών ΒΙ (υ 1. Η.
auf Ras.) ON 20 ei < Β 21 EI] Τε Ο | ύφερμηνεύειν ΙΟ έφερμ. BN
 Praepar. evang. X I 10, 12—1β; 11, 1—β 29

φ'. ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥ ΕΠΙΤΕΤΡΑΜΜΕΝΟΥ ΣΥΓΓΡΑΜ-

ΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΔΕΑΦΟΙΣ ΕΙ

" Ο δ τ ε ούν αριθμόν οδτε τάξιν οδτε σύνδεσμον οδτε άλλο των έλλιπών 1 1 , 1
μορίων ουδέν οίμαι τό γράμμα σημαίνειν άλλ* έστιν αυτοτελής τοϋ θεοί! προσ- d
5 αγόρευσις και προσφώνησις, άμα τω ρήματι τόν φθεγγόμενον εις έννοιαν
καθιστασα της τοϋ θεοΰ δυνάμεως. ό γαρ θεός Ικαστον ημών των έν- 2
ταϋθα προσιόντων οίον άσπαζόμενος προσαγορεύει τ ό γ ν ώ θ ι σ α υ τ ό ν , δ
τοϋ χ α ί ρ ε δ ή ούθέν μεϊόν έστιν* ημείς δέ πάλιν άμειβόμενοι τόν θεόν ε Ι φα-
μεν, ως άληθη καΐ άψευδή καΐ μόνην μόνω προσήκουσαν τήν τοϋ εΐ προσαγό-
ιο ρευσιν άποδιδόντες. ήμΐν μέν γαρ | δντως τοϋ είναι μέτεστιν ούδέν, άλλα 8
πασα θνητή φύσις έν μέσω φθοράς καΐ γενέσεως γενομένη φάσμα παρέχει (628)
καΐ δόκησιν άμυδράν καΐ άβέβαιον αύτης. άν δέ τήν διάνοιαν έπερείση 4
τις λαβέσθαι βουλέμενος, ώσπερ ή σφοδρά περίδραξις ύδατος τω πιέζειν καΐ
είς ταύτό συνάγειν διαρρέον άπόλλυσι τό περιλαμβανόμενον, ούτω των παθη-
15 των καΐ μεταβλητών έκάστου τήν άγαν ένάργειαν ό λόγος διώκων άποσφάλ-
λεται, τ η μέν είς τό γινόμενον αύτοϋ, τ η δέ εις τό φθειρόμενον, ούδενός λα- b
βέσθαι μένοντος ουδέ δντος δντως δυνάμενος. 'ποταμω γάρ ούκ έστιν 5
έμβήναι δίς τω αύτω' καθ' Ήράκλειτον ουδέ θνητης ούσίας δίς άψασθαι
κατά £ξιν, άλλ' όξύτητι και τάχει μεταβολής σκίδνησι και πάλιν συνάγει,
20 μάλλον δέ ουδέ πάλιν ούδέ δστερον, άλλ' άμα συνίσταται καΐ απολείπει καΐ
πρόσεισι καΐ άπεισιν. δθεν ούδέ είς τό είναι περαίνει τό γινόμενον αύτης, β
τω μηδέποτε λήγειν μηδ' Εστασθαι τήν γένεσιν, άλλ' άπό σπέρματος αεί μετα-
βάλλουσαν Ιμβρυον ποιεΐν, είτα βρέφος, είτα παϊδα, μειράκιον έφεξής, νεανί- ο

8 — S . 31, 20: Plut. de Ε apud Delphos 391 f — 3 9 3 b 1 7 f . vgl. Heracl. *

fr. 12 und 4 9 a Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.« I 164 und 161)

BION(D)

I f . Die Überschrift in B I O N | Περί τοϋ < B N 8 άρ. ούν Β 5 άμα

τ. όήματι I Plut. τ. 4· άμα ND, άμα < Ο, άμα — 6 δυνάμ. < Β β μέν
γάρ PI. I των < PI. Has. 7 προσιύντα PI. Hss. | olov < Β | τό] τω Vig.
marg. 7 f. δ — έστιν < Β 8 δή ούΰέν I δήπου&εν ON | μεϊόν < ON
8 f . εΐ ψαμεν I εϊπαμεν Ο εΐπομεν B N 9 ε Γ] είναι PI. 10 ήμΐν — 13 βουλ.
< Β I μέν γάρ ON PI. γάρ I 11 &νητή πάσα I | γεν. καΐ φδ. PI. 12 αύ-
της < Ο 12 f. έπερείογι τ«ς] έζιερείσης PL 13 τω] τό Β | xal vor 14 συνάγειν
PL Hss. 14f. πα&ητών xal μεταβλ.] παθημάτων {xal) μεχαβάντων PL Hss.
16 ένάργειαν 2 Hss. PI. ένέργειαν B I O N und die meisten Hss. PI. 17 μένον-
τος — δυνάμενος I D Ρ1. (δντως δντος); dasselbe, aber < δντος Ν ; δντος (statt
μένοντος) οΰτε δντως δυναμένου Ο; alles < Β | ποταμοϋ Ο 19 ίξιν I Ρ1.
δεϊξιν Β Ο &1ξιν Ν (a. R . 1. Η . κατά Ιξιν) D (0 getilgt) 20 οΰί^ 1 ] ού ON
21 είς τό είναι I < B O N 22 λέγειν I 23 ποιεΐν] έμποιείν I
30 Eusebius

σκον, άνδρα, πρεσβύτην, γέροντα, τάς πρώτας φθείρουσαν γενέσεις καΐ ηλικίας
ταΐς έπιγινομέναις. άλλ' ημείς ένα φοβούμεθα γελοίως θάνατον, ήδη 7
τοσούτους τεθνηκότες καΐ θνήσκοντες. ού γαρ μόνον, ώς 'Ηράκλειτος έλεγε,
'πυρός θάνατος αέρι γένεσις', άλλ' έτι σαφέστερον έπ' αυτών η μ ώ ν φθείρεται
μέν ό ακμάζων γενομένου γέροντος, έφθάρη δέ ό νέος είς τόν άκμάζοντα και
ό παις είς τόν νέον, είς δέ τόν παΐδα τό νήπιον, ό δέ χθές είς τόν σήμερον τέθνη-
κεν, ό δέ σήμερον είς τόν αδριον μένει δέ ούδέ εις ούδέ έστιν είς, άλλά γινόμεθα d
πολλοί, περί έν τι φάντασμα και κοινόν έκμαγεϊον υλης περιελαυνομένης καΐ
όλισθαινούσης. έπεί πώς οί αυτοί μένοντες έτέροις χαίρομεν νϋν, έτέροις 8
πρότερον, τάναντία φιλοϋμεν καΐ μισοϋμεν καΐ θαυμάζομεν καΐ ψέγομεν,
άλλοις χρώμεθα λόγοις, άλλοις πάθεσιν, ουκ είδος, ού μορφήν, ού διάνοιαν
έτι την αύτήν έχοντες; οδτε γαρ άνευ μεταβολής έτερα πάσχειν εικός 9
οδτε μεταβάλλων ό αύτός 5ν εϊη. εί δέ ό αύτός ούκ έστιν, ούδ' έστιν άλλ'
<ή> έκ τοϋ αύτόν μεταβάλλειν, γινόμενος έτερος έξ έτερου" ψεύ|δεται δέ ή (529)
αϊσθησις άγνοία τοϋ δντος είναι τό φαινόμενον. τί ούν δντως δν έστιν; τό 10
άΐδιον καΐ άγένητον και άφθαρτον, ώ χρόνος ούδείς μεταβολήν επάγει, κινη-
τόν γάρ τι καΐ κινουμένη συμφανταζόμενον ύλη καΐ ρέον αίεΐ καΐ μή στέγον
ώσπερ άγγεϊον φθοράς καΐ γενέσεως ό χρόνος, οδ δή τί) μέν έπειτα καΐ τί)
πρότερον καΐ τί> έσται λεγόμενον και τό γέγονεν αύτόθεν έξομολόγησίς έστι

S. 29, 3—S. 31, 2 0 : Plut. de Ε apud Delphos 391 f — 3 9 3 b 4 Heraol.

fr. 76 Diele-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· I 168) 1 5 f . τί — έπάγει: a. T h d r t .
I I 108

BION(D)

1 είτ άνδρα PI. | φθείρουσαν PI. -σα die Hss. 2 έπιγενομέναις ΓΝ

2 f. ήδη τοσούτους τεθνηκότες Β PI. ήδη τοα. γε τεθν. ND (-τας), ήδη πολλούς
άποτεθνηχότες Ο πολλούς ήδη άποτεθν. I | και θνήσκοντες I PI. < BON 4 Zu
'πυρός — γένεαις' in I (a. R . ) : xal άέρι θάνατος ϋδατι γένεσις \ γένεαις + χαΐ
άέρος θάνατος ϋδατι γένεαις PI. | hi] lent ND | ήμών] ή δι' ών ein Teil der Hss.
PL, die meisten aber ϊδοις äv 7 τόν] τήν I | αΰριον άποθνήσχει PI. | ουδέ
βίς] ούδείς PI. 8 τι < PI. Hss. 8 οί ό' Β 10 μισοϋμεν και φιλ.
Ο I xal1] ή PL Hss. 11 <5λλο4ς δέ χρ. fast alle Hss. Ρ1. 18 <5v εϊη]
έστιν PI. | οι5<5'] ούχ Β 18 f. άλλ' <rj Mras> £x — μεταβάλλειν (wenn er aber nicht
derselbe ist, hat er nur eine aus seinem stetigen Wandel hervorgehende Existenz)]
άμα τοϋτο αυτό μεταβάλλει Ρ1. Hss., άλλά τοντ' αυτό μεταβάλλει nach Emperius
Bernardakis und Pohlenz.Sieveking 14 έτερος < Β 15 τοϋ δντως ND,
δντος < Β | τό δντως φαιν. Β | τί — S. 31, 8 ουννέμησιν < Β 16 άγέννητον Ο |
ουδείς μεταβολήν] μεταβ. ούδέ είς Ρ1. 17 τι < ON | και1 Ρ1. ή (und
κινουμένη sowie ϋλη) ΙΟΝ | συμφανταζόμενον I Ρ1. σνμφανταζομένη Ο φαντα-
ζόμενον ND | αΐεΐ xal ΙΟ έοιχε ND 18 οδ δή ND έξ οδ δή I οδ Ο οδ γε δή
die meisten Hss. Ρ1. 19 τό 3 < ND | γέγονεν αύτόθεν (= ohne weiteres·.
zu έξομ. έστι) I Ρ1. γεγονέναί πόθεν ON | έστι < ON
 Praepar. evang. X I 11, β—16; 12, 1 31

τοϋ μή δντος. τό γάρ έν τω είναι μηδέποτε γεγονός ή πεπαυμένον 11

ήδη τοϋ είναι λέγειν ώς έστιν, εΰηθες και άτοπον, έν φ δέ μάλιστα την νόη-
σιν έπερείδοντες τοϋ χρόνου τό έ ν έ σ τ η κ ε και τό π ά ρ ε σ τ ι και τό νΰν φθεγ- b
γόμεθα, τοΰτ' αυ πάλιν έκδυόμενος ό λόγος άπόλλυσιν. έκθ-λίβεται γάρ 12
6 εις τό μέλλον καΐ τό παρωχημένον, ώσπερ αύγή βουλομένοις ίδεϊν, έξ ανάγ-
κης διιστάμενον. εί δέ ταύτά τω μετροϋντι πέπονθεν ή μετρουμένη φύσις,
ούδέ αύτη μένον ούδέ δν έστι, άλλα γινομένη και φθειρομένη κατά την προς
τον χρόνον συννέμησιν. δθεν ούδέν τοιοΰτον έστιν έπί τοϋ δντος λέγειν 13
ώς ήν ή Ισται - ταϋτα γάρ έγκλίσεις τινές και μεταβάσεις και παραλλάξεις c
ίο τοϋ μένειν έν τω είναι μη πεφυκότος. άλλ' έ σ τ ι ν ό θεός, εί χρή φάναι, καΐ 14
έστι κατ' ούδένα χρόνον, άλλάκατά τόν αιώνα τόν άκίνητον και άχρονον και άνέγ-
κλιτον και οδ πρότερον ούδέν έστιν ούδέ ύστερον ούδέ μέλλον ούδέ παρωχημένον
ούδέ πρεσβύτερον ούδέ νεώτερον άλλ' εις ών ένί τφ νΰν τό άεί πεπλή-
ρωκε" και μόνον έστί τό κατ* αύτό δντως δν, ού γεγονός ούδέ έσόμενον ούδέ
15 άρξάμενον ούδέ παυσόμενον. ούτως ουν αύτό δει σεβομένους άσπάζε- 16
σθαι καΐ προσαγορεύειν ή και νή Δ ί \ ώς ένιοι των παλαιών, 'εί 2ν.' ού γάρ
πολλά τό θεΐόν έστιν ώς ημών έκαστος, έκ μυρίων διαφορών έν πάθεσι γινο- d
μένων άθροισμα παντοδαπόν καΐ πανηγυρικόν μεμιγμένον· άλλ* έν είναι δει
τό δν, ώσπερ δν τό έν" ή δέ έτερότης, διαφορά τοϋ δντος, είς γένεσιν έξίσταται
20 τοϋ μή δντος."

ιγ'. ΟΤΙ ΑΡΡΗΤΟΝ ΤΟ ΘΕΙΟΝ

Μωσέως και των παρ' Έβραίοις τιροφητών απάντων άρρητον είναι | 1 2 , 1

τό ΰεϊον διδασκόντων xal της άρρητον προσηγορίας το σνμβολον δια της (Μ0)

S. 29, 3 — S . 31, 2 0 : Plut. de Ε apud Delphos 3 9 1 f — 3 9 3 b

BION(D)

1 (τό) μηδέπω Ρ1. 2 άτοπον] άπονον Ο | έν < PL 4 ίχόνό-

μενος I έχλνόμενος ON άγαν έχδνόμενος Ρ1. Hss. | λόγος] χρόνος ON
6 ώσπερ — Ιδειν (gemeint ist die Brechung der ins Auge tretenden Strahlen)
I Pl. < ON | αύγή] άχμή Pl. Hss. β διιστάμενον I Ρ1. < ON 7 ούδέ.
αύτ»)] ούδέν αύτής Ρ1. | και φύειρ. < ON; γιγνόμενα πάντα xal φ&ειρόμενα PL ι
8 ούδέν (ούδέ B N ) τοιούτον] ούδ' δαιόν Ρ1. 9 ήν — γάρ I PL εί μή
ταύτα ίσται B O N | τινές είσι Ρ1. 10 dAA'] xai BN | el < Ρ1. Hss.
18 είς ών ένί I PL εισω μένειν (μένει Ο) έν BON | ννν και BON 14 χατ'
αύτό BON χατ' αύτύν I χατά τούτον die meisten Hss. Ρ1. | οΰ] ούδέ I 16 <5εί]
δή BN 1β προσαγορεύειν] προσε&ίζειν PL | νή — & < Β | γάρ < Β
17 διαφορών BON Plut. < I 17 f. γινόμενον BN 18 πανηγυρικώς Plut. |
ίν I Plut. < BON 19 δν τό < B O I iv, &> IN | ή] εί I 21 Die Überschrift
in B I O N 22 απάντων προφητ. Ο 28 της άρρ. προσηγορίας: s. S. 19, 4 ff.
und S. 34, 16f.
 32 Eusebius

παρ' αντοΐς άνεκφοανήτου σημειώσεως νποφαινόντων, τούτοις και δ Πλά-

των σνμφώνως αντοΐς ρήμασιν έν rfj μεγάλη 'Επιστολή οΐά φησιν άκουε-
" 'Ρητόν γάρ ουδαμώς εστίν ώς άλλα μαθήματα, αλλ' έκ πολλής συνου- 2
σίας γιγνομένης περί τό πράγμα αύτό και τοϋ συζήν εξαίφνης οϊον άπό πυρός
6 πηδήσαντος έξαφθέν φως τη ψυχη γενόμενον αύτό εαυτό ήδη τρέφει."
Kai τάδε δέ τοϋ φωτός τό παράδειγμα τιρολαβών άλλος 'Εβραίων προ-
φήτης παρέστησεν ειπών- "'Εσημειώθη έφ' ή μας το φως τοϋ προσώπου b
σου, κύριε." καΐ άλλος πάλιν " Έ ν τω φωτί σου όψόμε&α φως."

ιδ'. ΟΤΙ ΘΕΟΣ ΕΙΣ ΕΣΤΙ ΜΟΝΟΣ

ω Μωσέως τιερί τον των δλων ·&εοϋ φήσαντος- ""Ακουε, 'Ισραήλ, κύριος ό 13,1
θεός ήμων, κύριος είς έστι," πάλιν δ ΠΙΑχων τούτω συντρέχων ίνα &εόν c
είναι ώς xal ούρανόν ίνα διδάσκει, ώδέ 7τη λέγων έν Τιμαίω"
"Πότερον ούν όρθως Ινα ούρανόν προσειρήκαμεν ή πολλούς καΐ άπεί- 2
ρους λέγειν ήν όρ&ότερον; ένα, εϊπερ κατά τό παράδειγμα δεδημιουργημένος
16 έσται. τό γάρ περιέχον πάντα, όπόσα νοητά ζωα, μεθ* έτέρου δεύτερον ούκ
άν ποτε είη."
Δήλος δέ έστιν ίνα &εόν είδώς, ει και συνή&ως "Ελλησι ττ} των πλειό- 8
νων εϊω&ε χρησ&αι προσηγορία, καΐ από της προς Διονύσιον ' Επιστολής
έν fj σύμβολα διδούς των τε δια σπουδής αντω γραφομένων έπιστολών και d
so των άλλως άπερριμμένων, των μέν μηδέν έχουσών σπουδαϊον σημεΐον τό
των Φεων άνομα πρστάξειν ίψησε, των δέ πεφροντισμένως αντω συνταττομέ-
νων τό τον &εοϋ. λέγει δ' οϋν ώδε καχά λέξιν
"Περί δέ δή τοϋ ξυμβόλου τοϋ περί τάς έπιστολάς, δσας τε άν έπιστέλλω 4
σπουδή και δσας μή, οϊμαι μέν σε μεμνησθαι, δμως δ' έννόει καΐ σφόδρα

8-6 Plat. ep. VII 341 c d 7f. Ps 4, 7 8 Ps 35 (3β), 10 10f. Dtn β, 4

18-16 Plat. Tim. 3 1 a ; aus Eus. (bis 15 Ισται) Thdrt. IV 4» 28—S. 33, 3 :
Plat. ep. Χ Ι Π 363b; aus Eus. Thdrt. I I 40

BION(t))

2 αύτοίς £ήμ. < Β £u 8 in I (a. R.): έκ της έπιστολής Πλάτωνος

6 iv xjj Plat. 9 Die Überschrift in BON; in I nach 10 φήσαντος (es
folgt "Ακουε) - 18 Πράτερον BN | είρήχαμεν Ο 15 τό — 22 λέξιν < Β
18 Διάνυσαν Ν1 (verbess. 2. Η.) D1 (verbess. 4. Η.) 19 αυτών ND 21 προσ-
τάξειν I 28 δή < Β 24 δσας] δσας äv PI. | δέ νόει Β | σφόδρα] πάνυ PL
< Thdrt.
 Praepar. evang. X I 12, 1—2; 13, 1—7 33

πρόσεχε τον νουν πολλοί γαρ οί κελεύοντες γράφειν, ούς ού ράδιον φανερώς
διωθεΐσθαι. της μέν ούν σπουδβϊίας έπιστολής ό θεός άρχει, θεοί δέ της
ήττον."
Διαρρήδην δέ ό αυτός δμολογεΐ έκ παλαιών τό περί τοϋ Φεοϋ | δόγμα 6
5 μεμα&ηκέναι, λέγων έν τοϊς Νόμοις· (531)
" Ό μεν δη θεός, ώς καΐ ό παλαιός λόγος, άρχήν καΐ τελευτήν καΐ μέσα
των όντων άπάντων έχων, ευθεία περαίνει κατά φύσιν περιπορευόμενος. τω
δ' αίεί ξυνέπεται δίκη, των άπολειπομένων τοϋ θείου νόμου τιμωρός" ής ό
μέν εύδαιμονήσειν μέλλων έχόμενος ξυνέπεται ταπεινός καΐ κεκοσμημένος* εί δέ
ίο τις εξαρθείς υπό μεγαλοΛιχίας ή χρήμασιν έπαιρόμενος ή τιμαϊς ή καΐ σώ-
ματος εύμορφία άμα νεότητι καΐ άνοία φλέγεται τήν ψυχήν μεθ' ύβρεως, ώς
δη οδτε άρχοντος οδτε τινός ήγεμόνος δεόμενος, άλλά καΐ άλλοις ικανός ών b
ήγεϊσθαι, καταλείπεται έρημος θεοϋ, καταλειφθείς δέ καΐ έτι άλλους τοιού-
τους προσλαβών σκιρτά ταράττων πάντα άμα καΐ πολλοίς τισιν έδοξεν είναί
15 τις, μετά δέ χρόνον ού πολύν ύποσχών τιμωρίαν ού μεμπτήν τη δίκη έαυτόν
τε καΐ οίκον καΐ πόλιν άρδην άνάστατον έποίησε."
Ταϋτα δ Πλάτων, σύ δέ γε τω " ό μέν δή θεός άρχήν καΐ τελευτήν καΐ β
μέσα των δντων άπάντων έχων" παρά&ες από της 'Εβραίων προφητείας
τό "έγώ θεός πρώτος καΐ έγώ μετά ταϋτα," τω δε "ευθεία περαίνει κατά ο
20 φύσιν έπιπορευόμενος" τό "εύθύτητας είδε τό πρόσωπον αύτοϋ"· καΐ 1
προς τό "τω & αίεί ξυνέπεται δίκη των άπολειπομένων τοϋ θείου νόμου
τιμωρός" σνγκρινον τό "δίκαιος κύριος καΐ δικαιοσύνας ήγάτυησε" καΐ τό

β -16 Plat. leg. 715e—716b (bis 7 περιπορενόμενος indirekt gegeben

S. 366, 4—β; bis 8 τιμωρός auch theoph. I I 44); aus Eus. Thdrt. V I 2 6
19 Ies 41,4 20 und 22 Ps 10 (11), 7

BION(D)

1 χελεύοντες] xal λέγοντες BN 2 οϋν (auch Thdrt.)] γαρ PL | 6 < PI.

4 δ' BON | ix παλαιών < BN | τοϋ < BN β ώς (auch Thdrt.)]
ωαπερ PI. \ άρχήν τε PI. 7 εύΰεΐφ PI. εϋδέα ΙΟ (auch einige Has. Thdrt.)
εύ&εϊα ND (vgl. S. 356, 5); εύ&. — 18 Ιχων < Β 8 άεΐ PI. Thdrt. » xal
ON Thdrt. PI. < I (hat es aber S. 34, 3) | εί] 6 PI. Hss. Thdrt. 11 εύμορ-
φίαν I 11 f. ώς δή Mras ώς δί die Hss. ώς δή γε Thdrt. ώς PI. ώστε
Steph. 18 χαταληφ&είς I 14 &μά\ όμαϋ Ν (a. Β . δμα 1. Η.) D
19 xal έγώ] έγώ xal I | εν&εϊα BN εν&έα ΙΟ; β. 7 20 έπιπορενάμενος]
aber 7 mit Plato περιπορευόμενος 20 f. xal — δίχη < Β 21 τό] τώ Ο |
δ' < I I των] τών δ' Β 22 -σερ ND
Uras, Eusebius II 3
 34 Eusebius

"έμοί έκδίκησις, έγώ άνταποδώσω, λέγει κύριος" και τό "διότι έκδικος

κύριος και άνταποδίδωσι τοις περισσώς ποιοϋσιν ύπερηφανίαν" τω δέ "ής
ό εύδαιμονήσειν μέλλων έχόμενος ξυνέπεται ταπεινός και κεκοσμημένος" d
έπόμενόν έστι τό "οπίσω κυρίου τοϋ θεοϋ σου πορεύση·" τω δέ "6 δ* 8
5 έξαρθείς υπό μεγαλαυχίας καταλείπεται έρημος θεοϋ" τό "ό θεός ύπερ-
ηφάνοις άντιτάσσεται, ταπεινοϊς δέ δίδωσι χάριν" και "χαρμονή δέ άσεβων
πτώμα έξαίσιον." ταϋτα μέν ούν από μυρίων σμικρά περι τοϋ έπι πάντων
ϋεοϋ. ϋέα δέ και τά περι τον δεύτερον αίτιου·

ιε'. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

ίο Τά μεν δη περι τοϋ πρώτου των δλων αίτιου το ντον ήμϊν άνωμολο-14,1
γήσϋω τον \ τρόπον, έπίσκεψαι δέ και τά περι τοϋ δευτέρου, δν δή ϋεοϋ (532)
λόγον και &εόν έκ ϋεοϋ είναι τά 'Εβραίων παιδεύει λόγια, κα&άπερ και ημείς
αυτοί ΰεολογεϊν δεδιδάγμε&α. δ μέν οΰν Μωσης διαρρήδην δύο θεολογεί 2
κυρίους, έν οϊς φησί' "Και έβρεξε κύριος παρά κυρίου πϋρ καΐ θείον έπι
is την των άσεβων πόλιν," εν&α συνή&ως έπϊ των δύο την δμοίαν των παρ'
Έβραίοις χαρακτήρων έποιήσατο παρά&εσιν αΰτη δέ έστιν ή δια των τεσσά- b
ρων στοιχείων άνεκφώνητος παρ' αύτοϊς ·&εολογία. τούτω δέ και Δαβίδ, 3
άλλος προψήτης δμον και βασιλεύς 'Εβραίων, σννφδων φησίν "ΕΙπεν ό
κύριος τω κυρίω μου- κάθου έκ δεξιών μου," τον μέν άνωτάτω &εόν διά
20 τοϋ πρώτον κυρίου, τον δέ τούτου δεύτερον διά της δευτέρας ύποφήνας
προσηγορίας, τίνι γαρ άλλω Φέμις ύτιονοεϊν τά δεξιΛ της άγεννήτου Φεότη-
τος παραχωρεΐσ&αι ή μόνω τω περί οϋ δ λόγος; δν ό αυτός προφήτης 4
έν έτέροις λευκότερον διασαφεί Λόγον τοϋ Πατρός δημιουργικόν των δλων c

1 Rm 12, 19 (vgl. Dtn 32, 36) If. I. These 4, 6 + Ps 30 (31), 24 4 Dtn

13, 6 6f. I. Ptr 5, 5 = lac 4, 6 = Prov 3, 34 6f. Hi 20, 5 14f. Gen
19, 24 18f. Ps 109 (110), 1

BION(D)

1 δώ N D 1 (τι + 4. Η.) 1 f. κύριος bedικος I 4 ίπόμ- έστι hier I , nach

πόρευα?) BON | τ φ ] τό Β | δ' < B N 8 nach αίτιου + οία τή διανοίφ είσίν BN
9 Die Überschrift in BION 10f. άνωμολογήσ&ω I άνομολογείσΰω Ο
εϊρτμαι N D εΐρητο Β 11 έπίσκεψαι] θέα (aus 8) BN 14 πϋρ παρά κυρίου
πϋρ (es folgt καΐ &.) Β 16f. s. S. 19, 6—7 und S. 31, 23f. 16 <5' έστίν
BON 17 τοϋτο Β | Δαβίδ I ό Δ. BON 18 άλλος < B N D 1 ( + 4. Η.) |
όμοΰ < Ο Ι 'Εβραίων hier I , vor προφ. Ο 'Ιουδαίων (nach βασ.) N D 1 ('Εβραίων
4. Η.) < Β I συνόδων φησίν] συνάδει B N 20 διά της τοϋ β Β | άπο-
φήνας N D 21 δλλο BN | διά της I | άγεννήτου Β Ι Ο άγενήτου N D 28 τοϋ
< N D 1 ( + 4. Η.) I δημιουργικόν Ι Ο δημιουργόν N D δημ. — S. 35, 1 &εο-
λογ. < Β
 Praepar. evang. X I 13, 7—8; 14, 1—10 35

υφιστάμενος είναι τον ·&εολογονμενον, έν οϊς φησι~ " Τ ώ λόγω κυρίου οί ουρα-
νοί έστερεώθησαν." και σωτήρα δε τον αντον των δεομένων της παρ' 5
αυτόν θεραπείας εισάγει, λέγων "'Απέστειλε τόν λόγον αύτοϋ, καΐ ίάσατο
αυτούς." καΐ ο τούτου δέ παις δμοΰ και διάδοχος Σολομών, έτέρφ β
5 προσρήματι την αυτήν παριστάς διάνοιαν, άντι λόγου σοφίαν ειπών, τάδε ώς
εξ αυτής προσώπου διέξεισιν " Έ γ ώ ή σοφία κατεσκήνωσα βουλήν, 7
καί γνώσιν καί εννοιαν έγώ έπεκαλεσάμην." εΐϋ·' έξης Επιλέγει' "Κύριος d
έκτισέ με άρχήν όδών αύτοϋ είς έργα αύτοϋ- προ τοΰ αίώνος έθεμελίωσέ
με, έν άρχη προ τοΰ την γην ποιήσαι, πρό τοΰ δρη έδρασθηναι" πρό δέ πάν-
ιο των βουνών γέννα με. ήνίκα ήτοίμαζε τδν ούρανόν, συμπαρήμην αύτώ."
τοΰ δ' αύτοϋ πάλιν καί τάδε εστίν " Ό θεός έν τ η σοφία έθεμελίωσε την 8
γην, ήτοίμασε δέ ούρανούς έν φρονήσει." έτι δέ και τάδε λέγεται είναι τοΰ
αύτοϋ· ""Οσα εστί κρυπτά καί έμφανη Ιγνων ή γάρ πάντων τεχνϊτις
έδίδαξέ με σοφία." εϊτ έπιλέγεϊ " Τ ί δέ έστι σοφία καί πώς έγένετο, 9
15 άπαγγελώ καί ούκ αποκρύψω ύμΐν μυστήρια, άλλ' έξ άρχής γενέσεως εξ-
ιχνιάσω." και έξης διασαφεί τά τοιάδε· " " Ε σ τ ί γάρ αυτη πνεΰμα νοερόν, 10
άγιον, μονογενές, πολυμερές, λεπτόν, εύκίνητον, τρανόν, άμόλυντον, παντο-
δύναμον, πανεπίσκοπον καί δια πάντων χωροϋν πνευμάτων νοερών, κα-
θαρών, λεπτότατων. | πάσης γάρ κινήσεως κινητικώτερον σοφία, διήκει (683)
20 δέ καί χωρεί διά πάντων διά τήν καθαρότητα, άτμίς γάρ έστι της τοΰ θεοΰ
δυνάμεως καί άπόρροια της τοΰ παντοκράτορος δόξης ειλικρινής, διά τοϋτο
ούδέν μεμολυσμένον είς αύτήν παρεμπίπτει. άπαύγασμα γάρ έστι φωτός
άΐδίου καί Ισοπτρον άκηλίδιοτον της τοΰ θεοϋ ενεργείας καί είκών της άγα-
θύτητος αύτοϋ. διατείνει δέ άπ£> πέρατος εις πέρας εύρώστως καί διοικεί τά
ίδ πάντα χρηστώς." ταϋτα μεν ή γραφή, τήν δέ τοϋ δόγματος διάνοιαν Φίλων b.
«5 'Εβραίος λενκότερον έρμψεύων τούτον παρίστησι τον τρόπον

I f . Ps 32 (33), 6 8f. ebd. 106 (107), 20 6f. Prov 8, 12 7-10 ebd.

8, 22—25 und 27 l l f . ebd. 3, 19 18f. Sap 7, 21 14-1β ebd. β, 22
16-25 ebd. 7, 22—26 und 8, 1

BION(D)

4 δέ < Β I δμοΰ xal δ. < B N | έτέρφ — 11 έστίν < Β 7 eW — iniL

(auch D 4 a. R.)] xal αΜις ND 1 8 ώδων Ο 10 των βουνών I 18 χωράν I
22 ούδέν von I 1 in ονδέ iv geändert 24 διοικεί BON διοικείται I |
τά < I 25 τήν — 26 τρόπον] δ δέ Φίλων λευχότερον ταϋτα παρίστηαιν B N |
διά τοΰ I

3*
 36 Eusebius

!ζ'. ΦΙΛΩΝΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

"Ευπρεπές γαρ τοις έταιρείαν πρός έπιστήμην θεμένοις έφίεσθαι μέν 1 6 , 1

τοϋ τό 5ν Εδεΐν εί δέ μή δύναιντο, τήν γοϋν εικόνα αύτοϋ τόν Ιερώτατον λό-
γον."
5 Έν τω δ' αντω σνγγράμματι xal τάδε φησί' 2
"Κάν μηδέπω μέντοι τυγχάνη τις άξιόχρεως υιός θεοϋ προσαγορεύεσθαι, c
σπουδαζέτω κοσμεΐσθαι κατά τόν πρωτόγονον αύτοϋ λόγον, τόν άγγέλων
πρεσβύτατον, ώς άν άρχάγγελον πολυώνυμον υπάρχοντα- καΐ γαρ άρχή καί 8
6νομα θεοϋ καί λόγος καί ό κατ* εικόνα άνθρωπος καί δ όρων 'Ισραήλ πρόσ-
ω αγορεύεται. διό προήχθην ολίγω πρότερον έπαινέσαι τάς άρετάς των φασκόν- α
των δτι 'πάντες έσμέν υίοΐ ένός ανθρώπου.' καί γάρ εί μή πω Ικανοί θεοϋ 4
παίδες νομίζεσθαι γεγόναμεν, αλλά το ι της άειδοϋς εΙκόνος αύτοϋ λόγου
τοϋ ίερωτάτου" θεοϋ γάρ είκών λόγος ό πρεσβύτατος."
Kai πάλιν έπιλέγεί" δ
is " "Ηκουσα μέντοι καί των Μωσέως έταίρων τινός άποφθεγξαμένου τοιόνδε
λόγιον " Ι δ ο ύ άνθρωπος φ δνομα 'Ανατολή·' καινοτάτη πρόσρησις, έάν γε
τόν έκ σώματος καί ψυχής συνεστώτα λέγεσθαι νομίσης, έάν δέ τόν άσώματον
έκεΐνον θείας ίδέαν φοροϋντα εικόνος ομολογήσεις δτι εύθυβολώτατον δνομα
έπεφημίσθη τό 'Ανατολής αύτω. τοϋτον μέν γάρ πρεσβύτατον υίόν ό β
20 των δλων άνέτειλε πατήρ, δν έτέρωθι πρωτόγονον ώνόμασε. καί ό γεννηθείς
μέντοι μιμούμενος τάς τοϋ πατρός όδούς πρός | παραδείγματα άρχέτυπα τά (534)
εκείνου βλέπων έμόρφου τά είδη."
Ταϋτά μοι άπό τον 'Εβραίου Φίλωνος ένταϋ&α χείσϋο), ληφ&έντα έχ 7
συγγράμματος φ τέ&ειταχ έπιγραψή Περί τοϋ τό χείρον τω κρείττονι φιλεϊν

2-4 Philo oonf. ling. (24f. verwechselt Ens. diese Schrift mit einer
andern) 97 ( I I 247 Cohn-Wendland) 6-18 ders. ebd. 146f. (Π 257 Cohn-
Wendland) 11 Gen 42, 11 15-22 Philo ebd. 62i. (Π 241 C.-W.)
16 Sach 6, 12 24f. Περί — έπιτί&εσΰαι: über diesen Irrtum e. zu 2

BION(D)

1 Die Überschrift in BION 2 έταιρείαν BO έταιρίαν IN 8 <3<ä]

γοϋν Ο | γοϋν < Ο j τύν — δ τάδε < Β 6 άξιόχρεως ών Ph. 7 Αγγέ-
λων] άλλων Β 8 xal ώς I 12 άειόονς B I N άιόοϋς Ο άιδίου Ph. Hsa.
14 έπιλέγεί: in Wahrheit Bteht das bei Philo an einer viel früheren Stelle
16 καινοτάτη γε Ph. | ye] ere N D · 18 ϋείας Id. φορ. εΙκόνος Mras
ϋείαν Ιδ. φορ. Ικανώς die Hss. &είας άδιαφοροϋντα εΙκόνος Ph. 19 'Ανατολής ΙΟ
'Ανατολή BN 20 δ γενν.\ έγεννή&η Β 21 rd < Ph. 22 τά < Ph.
28 Ταϋτά — 24 έπιγραφή] Ταϋτα άπό τοϋ τον (τον1 < ND) Φίλωνος συγγράμ-
ματος χείσ&ω τον έπιγεγραμμένου BN | ληφ&έντι I
 Praepar. evang. X I 1 6 , 1—7; 16, 1—3 37

έπιτίθΐσθαι· ήδη δέ μοι καΐ άλλοτε τά τής των παλαιών 'Εβραίων

ενσεβείας δόγματα παραχι&εμένω έν τοις της Ευαγγελικής Προπαρα-
σκευής και τά 7ΐερι τον δευτέρου αίτιου διείληπται αύτόρκως, ίψ ά καΐ
νϋν τούς φιλομαθείς αναπέμψω, τοσούτων οΰν παρ* Έβραίοις καΐ τόνδε τον b
6 τρόπον περί τον δευτέρου των δλων αιτίου τε&εολογημένων καιρός ήδη
και τον Πλάτωνος έν Έπινομίδι τάδε λέγοντος έπακοϋσαι·

ιζ'. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

"ΚαΙ τιμάς άποδιδώμεν μή τω μεν ένιαυτόν, τω δέ μήνα, τοις δέ μή τινα 16,1

μοϊραν τάττωμεν μηδέ τινα χρόνον, έν φ διεξέρχεται τόν αΰτοϋ πόλον, συναποτε- e
ίο λών κόσμον, δν έταξε λόγος ό πάντων θειότατος· δν ό μέν ευδαίμων πρώτον
μέν έθαύμασεν, έπειτα δέ έρωτα έσχε τοϋ καταμαθεϊν όπόσα θνητή φύσει
δυνατά."
Kai έν 'Επιστολή <5έ τη προς Έρμείαν Έραστόν τε καΐ Κορίσκον εί 2
μόλα πεφνλαγμένως τέ&ειται τό δόγμα, ώδε προς λέξιν έπιστέλλων·
is "Ταύτην την έπιστολήν 7ϊάντας ύμας τρεις δντας άναγνώναι χρή, μά-
λιστα μέν άθρόους, εί δέ μή, κατά δύο κοινή κατά δύναμιν ώς οΐόν τέ έστι d
7Ελειστάκις, καΐ χρήσθαι συνθήκη καΐ νόμω [καΐ] κυρί<ρ τούτω, δ έστι δίκαιον,
έπομνύντας σπουδή τε άμα μή άμούσω καΐ τή τής σπουδής αδελφή παιδεία,
καΐ τόν πάντων θεόν ηγεμόνα των τε δντων καΐ των μελλόντων τοΰ τε ήγεμόνος
20 καΐ αιτίου πατέρα κύριον έπομνύντας* δν, έάν όρθώς φιλοσοφώμεν, εΐσόμεθα
πάντες σαφώς εις δύναμιν άνθρώπων εύδαιμόνων."
ΤΑρά σοι δοκει ταϋτα λέγων δ Πλάτων τοις 'Εβραίων έπηκολου&ηκέναι 8
δόγμασιν, ή 7ΐό&εν δλλο&εν έτιηλ&εν αντω τον πάντων των γενητών αίτιον

1 άλλοτε: Bd. I S. 386, 8—391, 5 8-12 Pseud.-Plat. epin. 986ο (zitiert

auch theoph. II 27); Thdrt. I I 77 16-21 Plat. ep. VI 323cd (zitiert auch
theoph. II 29; folgt auch dort auf das Zitat aus der Epinomis) 18 έπομν.
— 20 φιλοσοφήτε, εϊσεσϋε (so): Thdrt. II 71
BION(D)
1 ήδη — 6 τε&εολογ. < BN 6 ό" ήδη BN β έν Giff. im Appar.
(ohne Artikel wie Bd. I S. 671, 12, Bd. II S. 166,20 und S. 241, 2 f.) έν τφ die
Hss. έν τη Dind. | Έπινομίδι Gaisf. ΈπιμενΙδη die Hss.; s. zu Bd. I S. 571,
12 | τάδε < ND1 ( + 4. Η.) | άχοϋσαι BN 7 Die Überschrift in BION
8 f. μή* — μηδέ] μήτε — μήτε PI. 9 τάττομεν BON 10 »ειότατος όρατόν PI.
18 Kai — 18 έπομν. < Β 17 πλειστάχι Ο | xal χρήσΰαι] χεχρήσΰαι ON |
[και] ( < die Herausgeber) κυρίφ τούτφ] χυρίφ PI. 18 dAAd xal σπουδή
(es folgt τε άμα) Β | τη I PI. < BON | τής < I 19 τάν τ&ν PI. |
των* < I I τοΰ τε] το ντο BN 20 xal αίτιου < Β | έάν όρ&ώς (auch
Thdrt.)] äv δντως PI. 21 εύδαιμόνων Β 22 έπηχολον&ηοε (trotz δοχεί) Β
28 γεννητών Ο
38 Eusebius

κρείττονα άλλον &εόν, τον δή κάί πατέρα τον πανηγεμόνος, προσευιείν;

πό&εν δ' αντω | το τον ΚνρΙον έπι τον Πατρός τον δημιουργού τάξαι ovoμα, (535)
μηδενός πω προ αντον 'Ελλήνων άχοαϊς, άλλα μηδέ εις νουν ταντα
καταβεβλημένου; εΐ δε και ετέρων ·ήμΐν πάλιν μαρτύρων δει εις άναμφί- 4
λεκτον παράατασιν της τε τον φιλοσόφου διανοίας και της τον λόγου
κατασκευής, έπάκονσον οϊά σοι Πλωτίνος εν οϊς περί των τριών αρχικών
υποστάσεων συνέταξε διασαφεί γράφων

ιη'. ΠΛΩΤΙΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

"Κόσμον αίσθητόν τόνδε εί τις θαυμάζει, εις τε τδ μέγεθος και τό κάλλος 17,1
καΐ τήν τάξιν της φοράς της άϊδίου βλέπων καΐ θεούς τούς έν αύτω, τούς μέν b
όρωμένους, τούς δέ καΐ άφανεΐς δντας, καΐ δαίμονας καΐ ζωα φυτά τε πάντα,
επί τό άρχέτυπον αύτοϋ καΐ τύ άληθινώτερον άναβάς κάκεϊ πάντα Ιδέτω
νοητά καΐ παρ' αυτών άΐδια έν οικεία συνέσει καΐ ζω η καΐ τούτων τόν άκή- c
ρατον νοϋν προστάτην καΐ σοφίαν άμήχανον."
Εΐϋ·' έξης τούτοις επιφέρει λέγαον 2
"Τίς οΰν ό τοϋτον γεννήσας; ό άπλοϋς και ό προ τοϋ τοιούτου, ό αίτιος
τοΰ καΐ είναι καΐ πολύν είναι τοϋτον, ό τδν άριθμόν ποιων* ό γαρ άριθμύς
ού πρώτος· καΐ γαρ πρό της δυάδος τδ έ ν δεύτερον δέ δυάς καΐ παρά τοϋ
ένδς γενομένη."

9-14 Plotin enn. V 1, 4 (II 165 Volkmann; V 19 Bröhier); die Auszüge

aus Plotin werden von Eus. nicht nach der Ausgabe des Porphyr., sondern
nach der älteren (verlorenen) Ausgabe des Eustochius zitiert, s. P . Henry,
Recherche8 aur la Preparation tlvangelique d'Eusibe et Vedition perdue dee ceuvres
de Plotin publiee par Eustochius, Paris 1935 (Bibliotheque de l'ficole des
hautes Stüdes, Sciences religieuses. 60), bes. S. l f . , 6, 74—80 und die Con-
clusion S. 131 ff.; ders., I&tats du texte de Plotin, Braxelles 1938 (Museum
Lessianum, Section Philos. 20); Plotini opera, ed. P. Henry et H.-R.
Sch-wyzer, I, Paris-Bruxelles 1951, Praef. p. I X (über den Stand der Über-
lieferung Plotins habe ich von beiden Herren brieflich -wertvolle Mitteilungen
erhalten) 16-19Plot. enn. V 1, 5 (II 166f. Volkmann; V 20f. Br6hier)

BION(D)

1 τόν — προαευιεϊν < Β 2 ή πό&εν Β | δέ Ο 8 αλλά μηδέ] άλμή

δέ Β 4 μαρτυριών BN 6 έπάκονσον] ϊδε BN | σοι] φηαι BN 7 συνέταξε
— γράφων] γράφει BN 8 Die Überschrift in BION 9 &ανμάσοι (so) BN
10 άποβλέπων Plot. 13 αυτών (παρ' αυτών άίδια = von sich selbst aus
ewig)] αύτω Plot. Hss. und Vig. marg. | έν] καί έν BN | ζωής I 16 είτα BN
16 <5 άπλοϋς] καί άπλώς ND | τον (auch D) < Ν Plot. Hss. | τοιούτον πλήϋους
Plot. Hss. 17 καί1 < I | πολύν] πάλιν Ο 18 της < Plot. Hss.
19 γεγενημένη Plot.
 Praepar. evang. X I 16, 3—4; 17, .1—9 39

Kai πάλιν νποβάς επιλέγει· 3

" Π ώ ς ούν και τί δει νοησαι περί εκείνο μένον; περίλαμψιν έξ αύτοϋ μέν,
έξ αύτοϋ δέ μένοντος· οίον ήλίου τό περί αύτόν λαμπρόν φως περιθέον έξ αύτοϋ d
τε αίεί γεννώμενον, μένοντος δέ. καί πάντα τά οντά έως μένει, έκ της 4
5 αυτών ουσίας άναγκαίαν την περί αυτά προς τό έξω αύτών έκ της παρούσης
δυνάμεως δίδωσιν αύτών έξηρτημένην ύπόστασιν, εικόνα ου σαν οίον άρχετύ-
πων, ών έξέφυ. πυρ μεν την παρ' αύτοϋ θερμότητα καί χιών ούκ εϊσω δ
μόνον τό ψυχρόν κατέχει, μάλιστα δέ δσα εύώδη μαρτυρεί τούτω - εως γάρ
έστι, πρόεισί τι έξ αύτών περί αύτά, ών απολαύει ύποστάντων δ τι πλησίον,
ίο καί πάν [τα δέ δσα ήδη τέλεια γέννα- τό δή αίεί τέλειον αίεί καί άΐδιον γέννα- 6
καί έλαττον δέ έαυτοΰ γέννα. τί ουν χρή περί τοΰ τελειοτάτου λέγειν; 7
μηδέν άπ' αύτοϋ ή τά μέγιστα μετ' αύτό. μέγιστον δέ μετ' αύτό νοΰς καί (536)
δεύτερον, καί γάρ όρα ό νοΰς έκεϊνον καί δεΐται αύτοϋ μόνου, έκεϊνος δέ τού-
του ούδέν. καί τό γεννώμενον άπό κρείττονος νοΰ νοϋν είναι- καί κρείττων
is απάντων νοϋς, δτι τάλλα μετ' αύτόν."
Τούτοις έξης έπιφέρει λέγων 8
"Ποθεί δέ παν τό γέννησαν <τό γεγεννημένον> καί τοϋτο άγαπα, καί
μάλιστα δταν ώσι μόνοι τό γέννησαν καί τό γεγεννημένον. δταν δέ καί τό b
άριστον ή τό γέννησαν, έξ άνάγκης σύνεστιν αύτω, ώς τη έτερότητι μόνον κεχω-
20 ρίσθαι. εικόνα δέ έκείνου είναι λέγομεν τον νοϋν- δει γάρ σαφέστερον λέγειν."
Και πάλιν τούτοις επιλέγει' 9
" Κ α ί διά τοϋτο καί τά Πλάτωνος τριττά* πάντα περί τον πάντων βασιλέα
φησί τά πρώτα καί δεύτερον περί τά δεύτερα καί περί τά τρίτα τρίτον, λέγει
2-16 Plot. enn. V 1, 6 (II 168f. Volkmann; V 2 2 f . Bröhier) 11 τί
— 13 έκεϊνον: Thdrt. Π 82 17-20 Plot. ebd. V 1, 6f. (II 169 Volkm.;
V 23 Br.); Thdrt. Π 83 22—S. 40, 8 : Plot. enn. V 1, 8 (II 171 Volkm,;
V 26f. Br.) 22 πάντα — 23 τρίτον: s. Plat. ep. Π 312e; zit. S. 46, 12—14
und S. 207, 17f. (Clem.) 28 λέγει — S. 40, 1 πατέρα: vgl. Plat. ep. VI 323d
BION(D)
1 πάλιν — έπιλέγει (aber έπιβάς; νποβ. Dind.) Ι Ο αtJ φησι B N 8 αύτόν]
αύτό P l o t . H s s . | φώς\ ώσπερ P l o t . Hss. | περι&έον] περί &εόν I 4 τε I N
< B O I δέ < Plot. 5 αύτών] αύτοϋ I 6 f . άρχετύπων I Plot, άρχέτνπον
BON 7 αύτοϋ die Has. Eus. u. Plot. 8 τοϋτο Plot. Has. 9 8 τι] ό
Plot. Has. 10 xal — 20 λέγειν < Β | τό — 11 yewg. < 0 11 περί]
παρά Ν 1 (verbess. 2. Η.) D 1 (περί übergeschrieben. 4. Η.) 12 atSrd1]
αύτόν Plot. Hss. und Thdrt. | αύτό ] αύτόν Plot. Hss. und Thdrt.
4 14 είναι,
nml. χρή λέγειν 1 5 τά άλλα ON 16 έπιφέρει λέγων (auch D 4 a. R . ) ]
φησι ND 1 17 τό1] τό γε I | <τό γεγενν.> Br.,der sich dabei fälschlich auf Eus. *
beruft 2 1 τούτοις επιλ.] φησί B N 2 2 τά π%ντα Plot. Has. | περί] παρά
Ν 1 (verbess. 2. Η.) D 1 (περί übergeschrieben 4. Η.) | πάντων < I 28 τά
πρώτα B O πρώτον περί τά πρώτα ID4 (a. R . ) τά πάντα N D 1 γάρ πρώτα
Plot. Hss. I περί1] έπΐ I Ι τρίτον vor περί3 Plato
 40 Eusebius

δέ καΐ τοϋ αίτιου είναι πατέρα, αίτιον μέν τον νοϋν λέγων* δημιουργός γαρ ό c
νους αύτω. τοϋτον δέ φησι τήν ψυχήν ποιεΐν έν τω κρατηρι έκείνω. τοϋ 10
δέ αιτίου νου δντος πατέρα φησί τάγαθδν καΐ τό έπέκεινα νοϋ καΐ έπέκεινα
ουσίας, πολλαχοΰ δέ τδ 8ν καΐ τδν νοϋν τήν ίδέαν λέγει, ώστε Πλάτωνα εΐδέ-
s ναι έκ μέν του άγαθοϋ τδν νοϋν, έκ δέ τοϋ νοϋ τήν ψυχήν, καΐ είναι τούς λόγους
τούσδε μή καινούς μηδέ νϋν, άλλα πάλαι μέν είρήσθαι μή άναπεπταμένως,
τούς δέ νϋν λόγους έξηγητάς έκείνων γεγονέναι, μαρτυρίοις πιστωσαμένους
τάς δόξας ταύτας παλαιάς είναι τοις αυτοΰ Πλάτωνος γράμμασι."
Ταντα μέν δ Πλωτίνος· δ δέ Νονμήνιος τα Πλάτανος πρεσβεύων έν 11
ίο τοις Π ε ρ ί τάγαθοϋ τάδε καΐ αυτός περί τοϋ δευτέρου αίτιου λέγων διερ- Λ
μηνεύει'

i f f . ΝΟΥΜΗΝΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

"Τδν μέλλοντα δέ συνήσειν θεοϋ πέρι πρώτου καΐ δευτέρου χρή πρότε-18,1
ρον διελέσθαι έκαστα έν τάξει καΐ έν εύθημοσύνη xivi κάπειτα έπάν δοκη
15 ήδη εδ Ιχειν, τότε | καΐ δει έπιχειρεΐν εΙπεΐν κοσμίως, άλλως δέ μή, ή τω πρωϊ- (637)
αίτερον πρίν τά πρώτα γενέσθαι άπτομένω σποδδς ό θησαυρός γίνεσθαι λέ-
γεται. μή δή πάθω μεν ήμεΐς ταύτόν* θεδν δέ προσκαλεσάμενοι έαυτοϋ 2
γνώμονα γενόμενον τω λόγω δεΐξαι θησαυρδν φροντίδων, άρχώμεθα οδτως*
εύκτέον μέν ήδη, διελέσθαι δέ δει. ό θεός δ μέν πρώτος έν έαυτοϋ ών έστιν 8
so άπλοϋς, διά τό έαυτω συγγιγνόμενος διόλου μή ποτε είναι διαιρετός* ό θεός
μέντοι δ δεύτερος καΐ τρίτος έστίν είς· συμφερόμενος δέ τη υλη δυάδι οδση

2 h — έκείνφ: β. P l a t . T i m . 41 d 1 8 — S . 41, 6 : N u m e n i u s , Περί τόγα-

ύοϋ: fr. 20 Leemans, fr. X X V I Thedinga (8. zu Bd. I S. 493, 19), fr. 10
Mullach (FPhG Π Ι 167); nur durch Eue. erhalten; zu 13—S. 41, 8 ϋεόν
vgl. auch Cyrill. Al. adv. Julian. V I I I (VI 272cd Aubert) 16f. σποδός —
Xkyerax: sprichwörtliche Wet d u g, zitiert als Άνϋραχες ό άησαυρός von Zeno-
bius, Diogenianus, Gregorius Cypr. und Macarius, β. Leutech-Schneidewin,
Paroemiographi Gr. I 32, 195, 364 und Π 145

BION(D)

8 αίτιου δέ P l o t . Has. 6 τάγα&οΰ P l o t . | τ. v. τήν Ιδίαν P l o t . β χαινονς]

χενούς Β 7 πιστωσαμένου B O N -νοιζ PI. H a s . 8 τοις] τον I | αύτον τοϋ Πλ. 4

Plot. Hss. 9 δ* — 10 τάγα6οϋ< Β 1 0 f . τον — διερμηνεύει] τούτον διέξειαιν

BN 12 Die Überschrift
ff in ΙΟ ( < Νουμ.) Ν ; < Β mit dem ganzen Kapitel
14 htaorov Cyr. | εύόνμοούνη (Η 2. Η . ) Ν ΰνμοσννη D | έπάν I N έπειδάν Ο
(nicht ganz deutlich) G 15 δει Ο δή ΓΝ | ειπείν < Ο 19 εύκταϊον
Ο I μέν 1 ] μ ε Ο I έν έαυτοϋ (wie έν γειτόνων; είς έμοϋ A r i s t o p h . L y s . 1064, είς
έαυτών e b d . 1070) I N έν έαντψ Ο 21 μέντοι (auch D ) ] μέν τι Ν | ό είς Cyr.
 Praepar. evang. X I 17, 9—11; 18, 1—10 41

ένοΐ μέν αυτήν, σχίζεται δέ ύπ' αύτης, έπιθυμητικόν ήθος έχούσης καΐ ρεού- b
σης. τω οδν μή είναι πρός τω νοητω (ήν γάρ άν πρός έαυτω) δια τό την 4
ΰλην βλέπειν ταύτης έπιμελούμενος άπερίοπτος έαυτοϋ γίνεται. καΐ 5
άπτεται τοϋ αισθητού καΐ περιέπει ανάγει τε έτι εις τό ίδιον ήθος έπορεξά-
6 μένος της ύλης."
Και με&' ίχερά φησι· 6
"ΚαΙ γάρ οΰτε δημιουργεΐν έστι χρεών τόν πρώτον και τοϋ δημιουρ-
γοϋντος δέ θεοϋ χρή είναι νομίζεσθαι πατέρα τόν πρώτον θεόν. εί μέν 7
οδν περί τοϋ δημιουργικοΰ ζητοϊμεν, φάσκοντες δεϊν τόν πρότερον ύπάρξαντα c
ίο οΰτως άν ποιεϊν έχειν διαφερόντως, έοικυΐα ή πρόσοδος αδτη γεγονυϊα άν ε?η
τοϋ λόγου* εί δέ περί τοϋ δημιουργοϋ μή έστιν ό λόγος, ζητοΰμεν δέ περί
τοϋ πρώτου, άφοσιοϋμαί τε τα λεχθέντα καΐ έστω μέν εκείνα άρρητα, μέτ-
ειμι δέ Ιλεϊν τόν λόγον, έτέρωθεν θηράσας. πρό μέντοι τοϋ λόγου της 8
αλώσεως διομολογησώμεθα ήμϊν αυτοΐς όμολογίαν ούκ άμφισβητήσιμον
16 άκοΰσαι, τόν μέν πρώτον θεόν άργόν είναι έργων ξυμπάντων καΐ βασιλέα,
τόν δημιουργικόν δέ θεόν ήγεμονεϊν δι' ούρανοϋ ίόντα. δια δέ τούτου καΐ ό 9
στόλος ήμϊν έστι, κάτω τοϋ νοϋ πεμπομένου έν διεξόδω πασι τοις κοινωνη-
σαι συντεταγμένοις. βλέποντος μέν ούν καΐ έπεστραμμένου πρός ημών 10
έκαστον τοϋ θεοϋ συμβαίνει ζην τε καΐ βιώσκεσθαι τότε τά σώματα κηδεύ- a
20 οντα τοϋ θεοϋ τοις άκροβολισμοϊς* μεταστρέφοντος δέ είς τήν έαυτοϋ περιω-
πήν τοϋ θεοϋ ταϋτα μέν άποσβέννυσθαι, τόν δέ νοϋν ζην βίου έπαυρόμενον
εύδαίμονος."

S. 40, 13—S. 41, 5: Numenius: fr. 20 Leemane, fr. XXVI Thedinga,

fr. 10 Mullach (FPhG I Q 167) 7-82 Numenius: fr. 21 Leemane,
fr. XXVII Thedinga, fr. 10 Mullach (a. a. O.) 7 οΰτε — 8 »εάν: aus »
Eue. Thdrt. I I 81

Β« diese Seite) ION(D)

1 ήΰος] είδος ND 8 άπερίοπτος unbekümmert um 4 f. έπορεξάμενος

ON -ξόμενος I β φησι < ND 7 οδ τι Mullach; aber es korrespon-
dieren οΰτε — xal (so auch Thdrt.) | τό ND 8 6εοΰ I Thdrt. Cyr., πέρι
πατρός καϊ vlov ON | νομίζεσ&αι (auch Cyr.)] νομίζειν Thdrt. 9 δέϊν\
δή Ο 10 οΰτως·. infolge seiner früheren Existenz | έοικυΐα] olxela Steph.
TttfUCO

11 περί1] περί μέν Ο 17 πεμπομένου (auch D)] πεποιημένου Ν (alles 1. Η.)

19f. κηδεύοντα IN κηδεύονται Ο κηδενόμενα Vig. Not. (vgl. S. 42, 11 f.); κηδεύ-
ovta (intrans., mit Dativ) — άκροβολισμοΐς: wenn die Körper in enger Ver-
bindung stehen mit Gottes Ausstrahlungen (Emanationen) 20 aiτοϋ Ο
20f. περιωπήν Betrachtung·, Gegensatz άπερίοπτος 3
42 Eusebius

Ταντα δ Νουμψως. σν δέ γε παρά&ες αύτοϊς τά από της τον Δαβίδ 11

προφητείας πάλαι παρ' Έβραίοις το ντον φδόμενα τον τρόπον " Ώ ς έμεγα-
λύνθη τά Ιργα σου, κύριε· πάντα έν | σοφία έποίησας. έπληρώθη ή γη της (538)
κτίσεως σου* πάντα προς σέ προσδοκώσι, δοΰναι την τροφήν αύτοϊς εΰκαιρον.
δόντος σου αύτοϊς συλλέξουσιν, άνοίξαντός σου την χείρα τά πάντα πληρωθή-
σεται χρήστότητος. άποστρέψαντος δέ σου τό πρόσωπον ταραχθήσονται.
άντανελεϊς τό πνεϋμα αυτών, καΐ έκλείψουσι καΐ εις τόν χοϋν αύτών έπιστρέ-
ψουσιν. έξαποστελεϊς τό πνεϋμά σου, και κτισθήσονται, και άνακαινιεΐς τό
πρόσωπον τηο γης·" τί γαρ ταντα διαφέροι άν της φασκονσης τον 12
φιλοσόφου διανοίας ώς δρα "βλέποντος μέν καΐ έπεστραμμένου προς ημών b
Ικαστον τοϋ θεοΰ συμβαίνει ζην τε και βιώσκεσθαι τότε τά σώματα κηδεύοντα
τοϋ θεοΰ τοις άκροβολισμοΐς, μεταστρέφοντος δέ είς τλν έαυτοϋ περιωπήν
τοϋ θεοΰ ταϋτα άποσβέννυσθαι
Πάλιν δ' αϋ τον σωτηρίου λόγου παρ' ήμΐν φάντος· " Έ γ ώ είμι ή 18
άμπελος, ό πατήρ μου ό γεωργός, ύμεϊς τά κλήματα" δ Νουμήνιος έπά-
κονσον οία περί τοϋ δευτέρου αΐτίον -θεολογεί'
""Ωσπερ δέ πάλιν λόγος εστί γεωργω πρός τόν φυτεύοντα άναφερό- 14
μένος, τον αύτόν λόγον μάλιστά έστιν ό πρώτος θεός πρός τόν δημιουργόν. c
ό μέν γε ών σπέρμα πάσης ψυχής σπείρει είς τά μεταλαγχάνοντα αύτοϋ χρή-
ι ματα ξύμπαντα- ό νομοθέτης δέ φυτεύει και διανέμει και μεταφυτεύει εις
ήμας έκαστους τά εκείθεν προκαταβεβλημένα."
Και έξης δέ πάλιν περί τον πώς από τον πρώτον αίτιου τό δεύτερον 16
ΰτιέστη τοιάδε φησίν
"'Οπόσα δέ δοθέντα μέτεισι πρός τόν λαμβάνοντα, άπελθόντα έκ τοϋ
> δεδωκότος (£στι <δέ> θεραπεία, χρήματα, νόμισμα κοίλον, έπίσημον)· ταυτί λ

2-9 Ps 103 (104), 24, 27—30 14f. loh 15, 1 und 5 17-21 Numenius
Περί τάγαΦοϋ: fr. 22 Leemans, fr. XXVTII Thedinga, fr. 10 Mullach (FPhG
H I 168); nur durch Eus. erhalten 24—S. 43,13: Numenius: fr. 23 Leemans,
fr. X X I X Thedinga, fr. 10 Mullach (FPhG Π Ι 168f.)

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 Ταϋτα μέν ND | γε < ND | της < ND 2 προφητείας — τρόπον] είρημένα

οΰτως ND 4 πάντα — 8 έξαποστελ.] μέχρι τοϋ έξαποστελεις ND | εΰκαιρον Ο
είς εϋκ. I 5 αυτοί Ο | σου1 Ο δέ σου I (aber δέ übergeschrieben 1. Η.)
7 άντανέλης Ο 9 δν < ND 11 συμβαίνει IN (s. S. 41, 19) συμβαίνειν Ο |
χηδεύοντα IN κηδενον Ο κηδενόμενα Vig. Not. zu S. 41, 19f.; s. ebendort
17 τον] r<i I 17 f. άναφερόμενος] άνά Ο 22 περί τοϋ I < ON 24 Πόσα I
26 Klammer und <δέ> Mras <οϊα δή> έστι Vig. Not.; vgl. S. 43, 3f. Ιατι δέ
τοϋτο \ [νόμισμα] (χρναίον > oder <άργΰριον > Usener, Kl. Sehr. I 372 j κοίλον:
Gegensatz έπίσημον (gemünzt)·, mit νόμισμα κοίλον sind Wertgegenstände avis
Gold und Silber gemeint
 Praepar. evang. X I 18, 11—22 43

μέν οδν έστι θνητά και ανθρώπινα, τά δέ θεϊά έστιν οία μεταδοθεντα ένθένδ'
έκεϊθι γεγενημένα ένθεν τε ουκ άπελήλυθε κάκεΐθι γενόμενα τόν μέν ώνησε,
τον δ* ουκ έβλαψε και προσώνησε τη περί ών ήπίστατο άναμνήσει. έστι 16
δέ τοϋτο τό καλόν χρήμα επιστήμη ή καλή, ής ώνατο μέν ό λαβών, ούκ άπο-
6 λείπεται δ' αυτής ό δεδωκώς. οίον αν ίδοις έξαφθέντα άφ' έτέρου λύχνου
λύχνον φως έχοντα, δ μή τόν πρότερον άφείλατο άλλ* ή της έν αΰτω δλης
προς τό εκείνου πϋρ έξαφθείσης. τοιούτον τό χρήμά έστι τό της έπιστή- 17
μης, ή δοθείσα καί ληφθείσα παραμένει μέν τω δεδωκότι, σύνεστι δέ τω λα-
βόντι ή αυτή. | τούτου δέ τό αίτιον, ώ ξένε, ούδέν έστιν άνθρώπινον, 18
ίο άλλ' δτι έξις τε καί ουσία ή έχουσα τήν έπιστήμην ή αυτή έστι παρά τε τω (63β)
δεδωκότι θεω καί παρά τφ είληφότι έμοί καί σοί. διό καί ό Πλάτων τήν 19
σοφίαν υπό Προμηθέως έλθεϊν εις ανθρώπους μετά φανοτάτου τινός πυρός
1/ »
εφη.
Και πάλιν ντιοβάς έξης φησιν
15 " Ε ί σ ί δ' ούτοι βίοι ό μέν πρώτου, ό δέ δευτέρου θεοϋ. δηλονότι ό μέν 20
πρώτος θεός έσται έστώς, ό δέ δεύτερος έμπαλίν έστι κινούμενος· ό μέν οΰν b
πρώτος περί τά νοητά, ό δέ δεύτερος περί τά νοητά καί αισθητά. μή 21
θαυμάσης δ' εΐ τοΰτ' Ιφην· πολύ γάρ έτι θαυμαστότερον άκούση. άντί γάβ,
της προσούσης τω δευτέρω κινήσεως τήν προσοϋσαν τω πρώτω στάσιν φημί
20 εϊναι κίνησιν σύμφυτον, άφ' ής ή τε τάξις τοϋ κόσμου καί ή μονή ή άΐδιος
και ή σωτηρία άναχεΐται εις τά δλα."
"Ετι τούτοις καί έν τω έκτφ τιροστί&ησι ταϋτα' 22
" Ε π ε ι δ ή ήδει ό Πλάτων παρά τοις άνθρώποις τόν μέν δημιουργόν
γινωσκόμενον μόνον, τόν μέντοι πρώτον νοϋν, δστις καλείται αύτοόν, παντά-

11-18 s. Flat. Phileb. 16ο 15-21 Numenius: fr. 24 Leemans, fr. X X X

Thedinga, fr. 10 Mullach (FPhG I I I 16») 28—S. 44, 3: Numenius: fr. 26
Leemans, fr. X X X I Thedinga, fr. 10 Mullach (FPhG Π Ι 169); nur durch
Euseb. erhalten

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 έν&ένδε ON 2 ixeldi] das 2. ι auf Ras. Ν (1. ? Η.) έκεϊ&εν D |

ίνύεν (hinc) τε] ένϋένδε τε Steph.; re und xal in κάκεϊ&ι korrespondieren
δ ϊδης ND 6 τόν] το (so) I | άφείλατο ON (e 2. Η. über dem 2. a) D
άφείλετο I ; Subj. ό λύχνος | άλλ' ή Ο (ι}) Ν άλλά I 10 ούαΐα] ονσσία (so)
D < Ν I τβ* ON < I 11 παρά < ND 12 έλϋεϊν (auch D) < Ν | φονο-
τάτον (so) πυρός τίνος Ο 16 ίσται (wird auch in aller Zukunft in Ruhe
sein·, vgl. auch S. 49, 1 δεήσει — 3 <5εί)] έστιν Vig. marg. | έστώς] οΰτως ND
18 άκούσης Ν αχούσεις D 22 "Ετι] 'Eni Steph. | τούτοις < ND | ς Ο | προστ.
ταϋτα] οΰτω φηαΐν ND 24 μέντοι (auch D)] μέν τι Ν
 u Eusebius

πασιν άγνοούμενον παρ' αύτοΐς, διά τοϋτο οδτως είπεν, ώσπερ άν τις ούτω c
λέγη· Τ Ω άνθρωποι, δν τοπάζετε ύμεϊς νοϋν ουκ ίστι πρώτος, άλλα Ιτε- 23
ρος πρδ τούτου νοΰς πρεσβύτερος καΐ θειότερος."
Και με&' ίτερα έπιλέγεϊ 24
5 "Κυβερνήτης μέν που έν μέσω πελάγει φορούμενος υπέρ πηδαλίων ύψί-
ζυγος τοις οϊαξι διιθύνει τήν ναΰν έφεζόμενος, δμματα δ* αύτοΰ καΐ νους d
εύθύ του αιθέρος ξυντέταται πρός τά μετάρσια καΐ ή όδός αύτω άνω δι' ούρα-
νοϋ άπεισι, πλέοντι κάτω κατά τήν θάλασσαν οδτω καΐ 6 δημιουργός τήν δλην,
τοϋ μήτε διακροϋσαι μήτε άποπλαγχθηναι αυτήν, άρμονία ξυνδησάμενος αύτός
ίο μέν υπέρ ταύτης ίδρυται, οίον υπέρ νεώς επί θαλάττης, της δλης· τήν άρμονίαν
δέ Ιθύνει, ταΐς Ιδέαις οίακίζων, βλέπει τε άντί τοϋ ούρανοϋ εις τ&ν άνω θεί>ν
προσαγόμενον αύτοΰ τά δμματα λαμβάνει τε τ£> μέν κριτικών άπό της θεω-
ρίας, τό δέ όρμητικδν άπ& της έφέσεως."
Kai δ σωτήριος παρ' ήμϊν λόγος· "Ουδέν," φησί, "δύναται ό υίός ποιεΐν 26
15 άφ' έαυτοΰ, έάν μή τι βλέπη τόν πατέρα ποιοϋντα." άλλα γαρ τοσαυτα
χαΐ περί τονδε δ Νουμήνιας. | δτι δέ ουκ οιχεΐα, τά δέ Πλάτωνι δοκονντα (640)
διεσάφει, ουδέν έπιλέγειν δει ταΐς αυτοϋ φωναΐς. δ δέ γε Πλάτων δτι 26
μή πρώτος ταϊσδε κέχρηται ταΐς έπιβολαΐς, φ&άνουσι δ' αυτόν προειλη-
φότες 'Εβραίων ol σοφοί, δέδεικται δια των έκτεΰειμένων. είκότως δητα
20 κοά των νέων φιλοσόφων διαφανής γεγονώς Άμέλιος, της Πλάτωνος καΐ
αυτός εΐ και τις άλλος ζηλωτής φιλοσοφίας, πλήν άλλα βάρβαρον όνομάσας
τόν Έβραΐον ΰεολόγον, εΐ καΐ μή έπ' ονόματος ήξίωσε τον εΰαγγελιστοϋ
'Ιωάννου μνήμην ποιήσασ&αι, έπιμαρτνρεϊ δ' οίν δμως ταΐς αυτοϋ φωναϊς, b
αυτά δή χαντα προς φημα γράφο/ν"

6-18 NumeniuB: fr. 27 Leemans, fr. X X X I I Thedinga, fr. 10 Mullach

(FPhG Π Ι 169) 14f. loh 6,19

Β Κ diese Seite) ION(D)

1 äv εΐ Mullaoh | οϋτω I οϋτως ON [ ] Usener, Kl. Sohr. I 371 2 λέγα

Usener ebd. λέγει I λέγοι ON | Ιατι (auch D)] έτι Ν | άλλ' ND 4 με»' —
άιιΑ.] α$&ις ND 6 ναΰ Ο 8 πλέοντι κάτω Ο πλεονεχτιχωτάτω I πλέ-
οντι ND I ΰάλααααν ON, -ττ- I 9 διακροϋσαι (durchbrechen; intr. wie έχκρονειν)
IN άποχρονσαι Ο διαχρουσάηναι Vig. marg. | άποπλεχ&ηναι I | άρμονίαν Ο *
12 προσαγόμενον I -μενα ON 14 φηαί nach ήμϊν und nach νΐός ND
16 βλέπει Ο | άλλα — 20 Άμέλιος] Ταντα μέν ό Νουμήνιος παρά Πλάτωνος·
δς Πλάτων, ού πρώτος· άλλα φ&ανόντων αυτόν 'Εβραίων ταντ' εϊρηχε· xal Άμέλιος
ο$ν έν τοις νέοις τών φιλοσόφων xal αύτός διαφανής χαταστάς ND 23 f. έπι-
μαρτυρεί — γράφων] φάσχων οΰτως ND | δ' im Nachsatz, überschüssig wie
öfters
 Praepar. evang. X I 18, 22—26; 19, 1—4 45

κ'. ΑΜΕΛΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΡ> ΗΜΙΝ

ΕΥΑΓΓΕΑΙΣΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ
"ΚαI ούτος άρα ήν ό λόγος καθ·' δν αίεΐ δντα τά γινόμενα έγίνετο, ώς 19,1
άν και ό 'Ηράκλειτος άξιώσειε καΐ νή Δί' δν ό βάρβαρος άξιοι έν τη της αρχής
δ τάξει τε καΐ άξία καθεστηκότα πρός θεόν είναι καΐ θεόν είναι* δι' οΰ πάνθ' c
άπλώς γεγενησθαι- έν φ τό γενόμενον ζών καΐ ζωήν καΐ δν πεφυκέναι· καΐ
είς τά σώματα πίπτειν καΐ σάρκα ένδυσάμενον φαντάζεσθαι άνθρωπον μετά
τοϋ καΐ τηνικαϋτα δεικνύειν της φύσεως τό μεγαλεΐον άμέλει και άναλυθέντα
πάλιν άποθεοϋσθαι καΐ θεόν είναι, οίος ήν πρό τοϋ είς τό σώμα και τήν σάρκα
ίο κα!, τόν άνθρωπον καταχθηναι." d
Ταϋτ ονκέτι έπεσκιασμένως, άλλ' άντικρνς ήδη γυμνή rfj κεφαλή 2
μεταπεφρασμένα έκ της τοϋ βαρβάρου ϋεο λογίας δήλα άν ειη. δ δέ γε βάρβα-
ρος τις ήν αντω εί μή ό τοϋ σωτήρος ήμών ευαγγελιστής 'Ιωάννης, 'Εβραίος
ών έξ 'Εβραίων; δς που άρχόμενος της οικείας γραφής ώδέ πη Φεολογεΐ· 8.
is " Έ ν άρχη ήν ό λόγος, καΐ ό λόγος ήν πρός τόν θεόν, καΐ θεός ήν ό λόγος·
ούτος ήν έν άρχη πρός τόν θεόν. πάντα δι' αύτόν έγένετο, καΐ χωρίς αύτοϋ
έγένετο ουδέ έν, δ γέγονεν. έν αύτω ζωή ήν, καΐ ή ζωή ήν τό φως των άνθρώ-
πων. καΐ ό λόγος σάρξ έγένετο καΐ έσκήνωσεν έν ήμϊν, καΐ έθεασάμεθα τήν
δόξαν αύτοΰ, δόξαν ώς μονογενούς παρά πατρός." | τον δ' αύτοϋ πέρι 4
20 καΐ άλλος 'Εβραίων θεολόγος έπάκουσον οία διέξεισιν ""Ος έστιν εΐκών (Μΐ)
τοΰ θεοϋ τοϋ άοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, δτι έν αύτω έκτίσθη τά
πάντα έν τοις ούρανοΐς καΐ τά έπΐ της γης, είτε όρατά είτε άόρατα· καΐ πάντα

8-10 Amelius (Platoniker): nur durch Bus. erhaltenes Fragment; aus *

Eus. Thdrt. I I 88 4 vgl. Heraol. fr. 1 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr."
I 150) 11 γυμνή τΏ κεφαλή·. eine Reminiscenz an Plat. Phaedr. 243b
16-19 loh 1, 1—4 und 14 20—S. 46, 1: Col 1, 15—17

BION(D)

l f . Die Überschrift in BION | παρ' ήμΐν < I 4 άξιοι δ β. Β

6 άξίςι] άχχξία Ν άταξίφ D 7 μετά — 10 χαταχ&ηναι < Β 8 τοΰ και
ON καΐ τον I 10 καταχαχ&ηναι Ο 11 ούχέτι ΙΟ ού* BN 12 της τοΰ
BON της I 14 δς που] δπου Ο | έ&εολόγει Ο 15 χά? — 18 ήμϊν] άχρι
του BN 1'6 αυτόν] αύτοϋ Ο 19 f. τοϋ —,διέξεισιν] χάί έτερος 'Εβραίος
θεολόγος ψηαΐν Β 20 'Εβραίος ND | έπάχ. — διέξ.] ώδε φηαΐν ND 21 πάσης
της BN 22 έν I rd έν Ο | έν — γης < BN | είτε1 — άόρατα ΙΟ τά τε
δρατά xal τά άόρ. BN
 46 Eusebius

δι* αύτοϋ συνέστηκε και τά πάντα έν αύτώ έκτίσθη." άλλα και τά &
περί της τοϋ δευτέρου αίτιου συστάσεως τε και ονσιώσεως ώδε τοις Ελλή-
νων σοφοϊς ττρός τά 'Εβραίων συμπεφώνηται. μετίωμεν δήτα και έφ έτερα.

κα'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΑΡΧΙΚΩΝ ΥΠΟΣΤΑΣΕΩΝ

5 Των παρ' Έβραίοις λογίων μετά τον περί πατρός και νιου λόγον έν τρίτη 20,1
τάξει τό άγιον πνεϋμα καταλεγόντων κάί την γε άγίαν και μαχαρίαν τριάδα b
το ντον υποτιθεμένων τον τρόπον, ώς &ν της τρίτης δυνάμεως πάσαν ύπερ-
βεβηκυίας γενητήν φύσιν οΰσάν τε πρώτην μεν των διά τοϋ υίοϋ συστασών c
νοερών ουσιών, τρίτην δέ από τοϋ πρώτου αίτιου, θέα δπως και δ Πλάτων
ίο τοιαϋτά τινα γ/νίξατο δια της προς Διοννσιον έπιστολής λέγων
"Φραστέον δή σοι δι' αΐνιγμων, ίν' άν τι <ή > δέλτος ή πόντου ή γης έν πτυ- 2
χαϊς πάθη, ό άναγνούς μή γνω. ώδε γάρ έχει- περί τον πάντων βασιλέα πάντ'
εστί καΐ εκείνου ένεκα πάντα, και εκείνο αίτιον άπάντων καλών δεύτερον δέ
περί τά δεύτερα καΐ τρίτον περί τά τρίτα, ή ουν ανθρωπινή ψυχή περί αυτά d
ιέ δρέγεται μαθεϊν ποία άττα εστί, βλέπουσα είς τά αυτής συγγενή."
Ταϋτα ol τον Πλάτωνα διασαφεΐν πειρώμενοι επί τον πρώτον θεόν 8
άνάγουσιν έπί τε τό δεύτερον αίτιον καΐ τρίτον την τοϋ κόσμου ψνχήν,
•9εόν τρίτον και αυτήν είναι οριζόμενοι· οί δέ γε θείοι λόγοι την άγίαν και
μαχαρίαν τριάδα, Πατρός και ΥΙοϋ κάί 'Αγίου Πνεύματος, έν αρχής λόγω
20 τάττουσι κατά τά άποδεδομένα.
"Επεται τούτοις τήν τοϋ άγαθοϋ έξετάσαι ούσίαν.

11-16 Plat. ep. Π 312de; 12 περί — 14 τρίτα = S. 39, 22f. (Plot.,kürzer

und indirekt) und S. 207,17f. (Clem.) 11 Φραστέον —14 τρίτα: Thdrt. II 78

BION(D)

1 καi1 έκτίσ&η ΙΟ < BN | και1 < BN 2 της < BN | σνστάα. τε καΐ

ούσιώσ. < Β 3 πρός < BN | μετιτέον δέ BN | ίτερον BN 4 Die Über-
schrift in BON < I 6 παρ' 'Εβραίων Ν 1 (οισ übergeschrieben 2. Η.) D1 (οις
übergeschrieben 4. Η.) 7 ώς δν usw.: Anakoluth, zuerst Genet, absol.,
dann Akk. (von ύποτι&εμ. abhängig) 8 γεννητήν Ο 9 πως Ο | και < Ο
10 τα τοιαϋτά I 11 αίνιγματων I | <ή> PI. | ή" < BN 1 ( + 2. Η.) D
18 έκεϊνο] έκεϊνος IN j άπ. των καλών PI. 14 περί1] έπί I (s. S. 39, 23) *
1
15 άττα Dind. άττα ΙΟ δτα BN (2. τ + 2. Η.) D 17 άνάγουσιν — τρίτον}
άνάγουσι καΐ τόν δ. καΐ τον τρίτον BN 18 είναι δρ. ΙΟ ~ ND όριζόμενοι Β
18f. καΐ μαχαρίαν < BN 19 καΐ1 < I | λόγω Rang 20 -σιν ND | κατά
— άποδεδ. < Β | άποδεδομένα miedergegebene Stellen 21 "Επεται τούτοις
und έξετάσαι] έξεταστέον οδν καΐ BN
 Praepar. evang. X I 19, 4—6; 20, 1—3; 21, 1—5 47

κβ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΑΓΑΘΟΥ ΟΥΣΙΑΣ

I Της παρ' Έβραίοις ΰείας γραφής διαφόρως τήν τον άγα&ον ονσίαν 2 1 , 1
και αυτό το άγα&όν ουδέν άλλο είναι ή ΰεόν διδασκούσης, δ ι' ών τέ φησιν (542)
"'Αγαθές κύριος πασι τοις ύπομένουσιν αύτόν, ψυχή, ή έκζητήσει αυτόν"
5 και "'Εξομολογείστε τω κυρ [ω δτι άγαθός, δτι εις τον αίωνα τό έλεος αύτοϋ"
δι' ών τε δ σωτήριος λόγος προς τον περί τοϋδε έρόμενον άπεφήνατο ειπών u
" Τ ί με έρωτας περί τοϋ άγαθοϋ; ουδείς άγαθός εί μή είς ό θεός·" έπά- 2
κονσον τοϋ Πλάτωνος, ä φησιν εν Τιμαίψ·
"Λέγωμεν δή SC ήντινα αίτίαν γένεσιν και τό παν τόδε ό ξυνιστάς ξυνέ-
ιο στησεν. άγαθλς ή ν άγαθω δέ ούδείς περί ούδενός ουδέποτε έγγίγνεται φθό-
νος. τούτου δέ εκτός ών πάντα δτι μάλιστα έβουλήθη γενέσθαι παραπλήσια
c « n
εαυτω.
Και έν τή Πολιτεία δέ ταυτά φησιν 8
" Τ Α ρ ' ούν ού και ό ήλιος δψις.μέν ουκ εστίν, αϊτιος δ' ών αύτής όραται
15 υπ' αυτής ταύτης; οδτως, ή δ' δς. τοϋτον τοίνυν, ήν δ' έγώ, φάναι με λέγειν
τό<ν> τοϋ άγαθοϋ έκγονον, δν τό άγαθόν έγέννησεν άνάλογον έαυτω, δ τι περ ο
αυτό έν τω νοητω τόπω πρός τε νοϋν και τά νοούμενα, <τοϋτο > τοϋτον έν τω
όρατω πρός τε δψιν και τά δρώμενα."
Και εξής έπιλέγει· 4
20 "Τοϋτο τοίνυν τό την άλήθειαν παρέχον τοις γινωσκομένοις και τό γινώ-
σκοντι τήν δύναμιν άποδιδοϋν τήν τοϋ άγαθοϋ ίδέαν ψάθι είναι."
Και πάλιν φησί·
"Τόν ήλιον τοις όρωμένοις ού μόνον, οΐμαι, τήν τοϋ όρασθαι δύναμιν 5
παρέχειν φήσεις, άλλά και τήν γένεσιν και αδξην καΐ τροφήν, ού γένεσιν αυτόν

4 Ier Lam 3, 25 5 Ps 117 (118), 1 und 29 7 Mt 19, 17 »-12 Plat. *

Tim. 29de; aus Eus. Thdrt. IV 33 14-18 Plat. reep. 508be 20f. ders.
ebd. 508e 28—S. 48, 4: ders. ebd. 509b

BION(D)

1 Die Überschrift in BION | τον άγαΦοϋ BO 2 παρ' 'Εβραίων ND 1

(οις übergeschrieben 4. Η.) 8 ϋεόν] τον Φεον I 4 φνχή — αύτόν
< Β 7 τάγα&ον BON 7 f. έπάκουσον ΙΟ ϊδε BN 8 τ. Πλ. < BN |
και & BN I φ. ό Πλάτων BN 10 ούδείς <5ν BN | έγγίγνοιτ άν BN 11 έβουλ.
γεν. (auch Thdrt.) ~ PI. 15 jjr] ij N l (verbess. 2. Η.) D 1 (verbess.
4. Η.) fj Β 1β τον PI. τό die Hss. | Ικγονον, δν PI. Εκγονον (ίγγονον ΙΟ) δν
die Hss. I δ τι — 24 φήσεις < Β 17 νοούμενα] δρώμενα Ο | <τοϋτο > PI.
< Eue. Hss. 19 έπιλέγει (auch D 4 a. R.)] φησί ND 1 20f. γιγνωσκομ.
und γιγνώσχ. PI. 21 άποδιδόν PI. 24 αΰξηχχν Ν αϋξιν D (verbess. 4. Η.)
 48 Eusebius

δντα. πώς γάρ; καΐ τοις γινωσκομένοις τοίνυν μή μόνον τδ γινώσκεσθαι φά-
ναι υπό τοϋ άγαθοΰ παρεΐναι, άλλα καΐ τό είναί τε καΐ τήν ούσίαν υπ' εκεί-
νου αύτοΐς προσεΐναι, ουκ ούσίας δντος τοϋ άγαθοϋ, άλλ' έπέκεινα ουσίας
πρεσβεία καΐ δυνάμει υπερέχοντος." d
5 Σαφέστατα δια τούτων ον μόνον τό γινώσκεσ&αι τάς νοητάς ουσίας, β
άλλα και τό είναι xal τήν ούσίαν ίχειν παρά τοϋ άγα&οΰ, δηλαδή τοϋ ΰεον,
φησίν 6 Πλάτων τό τε άγα&όν "μή εϊναι ούσίαν, άλλ' έπέκεινα της ούσίας,
πρεσβεία καΐ δυνάμει ύπερέχον" ώστε μή ομοούσια αυτά τίΰεσϋαι, άλλα
μηδέ άγέννητα νομίζειν, δτι δή καΐ τό είναι καΐ τήν ουσία» εϊληφε παρά τοϋ
ίο μή δντος ουσίας, | αλλ' έπέκεινα ούσίας 7ΐρεσβείφ καΐ δυνάμει ύπερέχον- (543)
τος· δν δή καΐ μόνον είκότως ϋεόν τά 'Εβραίων αναγορεύει λόγια, ώς
äv τοις jiäaiv αίτιον δντα. τά δή ούν μήτε τό είναι μήτε τήν ούσίαν 1
παρ' έαντών Ιχοντα, άλλα μηδέ της τάγα&οϋ φύσεως δντα ού δή εϋλογον
Φεούς ήγεϊσ&αι, οϊς μή φύσει τό άγα&όν πρόσεστιν ένΐ γάρ τοϋτο μόνο>
is καΐ ούδενΐ άλλφ άνα&ετέον, τω μόνω άγαϋω, δ δή και "έπέκεινα πάσης
ούσίας πρεσβεία τε καΐ δυνάμει ύπερέχειν" ϋαυμααίως ό Πλάτων άνεφώ-
νησε. πάλιν δέ και ό Νονμήνιος έν τοις Περί τάγαθοϋ τήν τοϋ Πλάτωνος b
διάνοια» έρμηνεύων, το ντον διέξεισι τον τρόπον'

κγ\ ΝΟΥΜΗΝΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΑΓΑΘΟΥ

20 "Τά μέν ούν σώματα λαβείν ήμΐν έξεστι σημαινομένοις έκ τε ομοίων άπό 22,1
τε των έν τοις παρακειμένοις γνωρισμάτων ενόντων τάγαθ&ν δέ ούδε\δς έκ ο
παρακειμένου ούδέ αύ άπό ομοίου αισθητού έστι λαβείν μηχανή τις ουδεμία, άλλά

1 rotς — 4 ύπερέχοντος: Thdrt. IV 36 20—S. 49, 12: Numenius: Περί

τάγα&ον: fr. 11 Leemans, fr. Χ Thedinga (s. zu Bd. I S. 493, 19), fr. 11
Mullach ( F P h G m 170); nur durch Eue. erhalten

BION(D)

1 γιγνωσκομένοις PI. γενομένοις Thdrt. | γιγνώακεσ&αι PI. γενέο&αι Thdrt.

8 dAAd Ο άλλ" hi PI. | της ούσίας PI. 4 ύπερέχοντος] παρέχοντος ND1 (ver-
bess. 4. Η.) 6 Σαφέστατα — 11 λόγια < Β | τάς νοητάς ούσίας Vig. marg.
ταις νοηταΐς ούσίαις die Hss. 8 όμοοναια: mit Recht erachtet Giff. (IV
401 f.) den Gebrauch von όμοονσιος vor dem Konzil von Nicaea für be-
merkenswert | αυτά: die νοηταΐ ούαίαι 12 αίτιον τοϋ είναι Vig. marg. 18 ευλό-
γως Β 14 είναι ήγεϊσ&αι I 15 xal1 — μόνφ < Β | ούόενί] ούδέ I
16 ύπερέχειν ΙΟ ύπερέχον BN 17 πάλιν δέ < Β | ό < ND1 (+ 4. Η.) |
έν — τάγα&ον < Β | τον άγα&οΰ ND 19 Die Überschrift in ΒΙΟΝ
21 ύπόντων BN 22 ούδέ — S 49, 6 θεσπέσιος < Β | ούδ' ND
 Praepar. evang. X I 21, 6—7; 22, 1—3 49

δεήσει, οίον εί τις έπΐ σκοπη καθήμενος ναϋν άλιάδα βραχεϊάν τινα τούτων
των έπακτρίδων, των μόνων μίαν μόνην έρημον, μετακυμίοις έχομένην οξύ
δεδορκώς μια βολη κατεΐδε την ναϋν, οδτως δει τινα άπελθόντα πόρρω από των
αισθητών όμιλήσαι τω άγαθώ μόνω μόνον, ένθα μήτε τις άνθρωπος μήτε τι
5 ζώον έτερον μηδέ σώμα μέγα μηδέ σμικρόν, αλλά τις άφατος καΐ άδιήγητος
άτεχνώς έρημία θεσπέσιος, ένθα τοϋ άγαθοϋ ήθη διατριβαί τε καΐ άγλαίαι, d
αύτό δέ έν ειρήνη, έν εύμενεία, τό ήρεμον, τό ήγεμονικόν ίλεω έποχούμενον
επί τη ουσία. εί δέ τις πρός τοις αίσθητοϊς λιπαρών τό άγαθόν έφιπτά- 2
μενον φαντάζεται κάπειτα τρυφών οίοιτο τω άγαθφ έντετυχηκέναι, τοϋ παν-
ιο τός άμαρτάνει. τω γάρ δντι ού ραδίας, θείας δέ πρός αύτό δει μεθόδου- καΐ έστι
κράτιστον τών αισθητών άμελήσαντι, νεανιευσαμένω πρός τά μαθήματα,
τούς άριθμούς θεασαμένω, ούτως έκμελετησαι μάθημα, τί έστι τό δν."
I Ταϋτα μέν έν τω τιρώτω· έν δέ τω πέμπτω ταντά φησιν 8
(644)
" Ε ί δ* έστι μέν νοητόν ή ούσία καΐ ή Ιδέα, ταύτης δ* ώμολογήθη πρε-
ΐδ σβύτερον καί αίτιον είναι ό νοϋς, αύτός ούτος μόνος εδρηται ών τό άγαθόν.
καΐ γάρ εί 6 μέν δημιουργός θεός έστι γενέσεως, άρκεΐ τό άγαθλν ουσίας είναι
άρχή. άνάλογον δέ τούτω μέν ό δημιουργός θεός, ών αύτοϋ μιμητής, τη δέ

14—S. 50, 8: Numenius: fr. 26 Leemans, fr. X X V Thedinga, fr. 11 Mullach

(FPhG I I I 170); nur durch Eue. erhalten

BION(D)

1 έπισχοπεί ND 2 μόνων] μσνοχώπων Ueener, Kl. Sehr. I 371 [ μετα-

κυμίοις (Wellentäler·, gebildet wie μεταδόρπιον, μεταχόσμισν, μεταστνλιον) ON
μεταχυμίαις I 8 ßoXfj Blick | ναϋ Ο | δει (nimmt δεήσει wieder auf) I 6' el
ON δή Thedinga 4 όμιλ. — &νβρωηος erneuert Ο* 5 μικράν ND
β ή&η Wohnstätten 7 αύτή Β | έν εύνομία BN | Ιλεω] ΙΧεων seit Steph.
die Herauag.; aber β. Mras, Rheinisches Museum N. F . 02 (1944) 231f.
8 πρός — λιπαρών klebend an 10 τψ — 12 δν < Β 11 νεανιευσαμένφ
πρός: sich mit Jugendfrische verlegen auf 12 τό δν: Fortasse legendum est
τό b Leemans 18 πέμπτφ] δευτέρφ BN 14ff.: in der folgenden schwie-
rigen Stelle hat Giff. Beinen Text durch Aufnahme der hier verunglückten
Konjekturen von Steph. und Vig. verdorben 14 ι}1 < Β 16 δν BN 1 (verbess.
2. H.) D 16 θεός zu verbinden mit δημ. wie 17 | γενέσεως, άρχει I γενέσεως
άρχή BON. Sinn: Wenn der δημ. zw γένεαις gehört, genügt es, daß das άγαΰάν
der Ursprung der ούσία ist, d. h. es braucht nicht auch der Ursprung der γέν.
zu sein 17 άνάλογον usw., d.h.: Wie sich zu diesem (dem άγα&όν) der δημ.
verhält, so zur ούσία die γένεαις | το ντο Β
Mr as, Eusebius II 4
 50 Eusebius

ούσία ή γένεσις, <ή > είκών αύτης εστί καΐ μίμημα. εϊπερ δέ ό δημιουργός 4
ό της γενέσεώς έστιν άγαθός, ή που Ισται καΐ ό της ουσίας δημιουργός αύτο-
άγαθον, σύμφυτον τη ούσία. ό γάρ δεύτερος διττός ών αύτοποιεϊ τήν τε ίδέαν b
έαυτοϋ καί τόν κόσμον, δημιουργός ών, έπειτα θεωρητικός δλως. συλλε- 5
6 λογισμένων δ' ημών ονόματα τεσσάρων πραγμάτων τέσσαρα έστω ταϋτα -
ό μέν πρώτος θεός αύτοάγαθον ό δέ τούτου μιμητής δημιουργός άγαθός·
ή δ' ούσία μία μέν ή τοϋ πρώτου, έτέρα δέ ή τοϋ δευτέρου- ής μίμημα ό κα-
λός κόσμος, κεκαλλωπισμένος μετουσία τοϋ καλοϋ."
Kai έν τω ίκτω δέ επιλέγει· β
ίο "Μετέχει δέ αύτοϋ τά μετίσχοντα έν άλλω μέν ούδενί, έν δέ μόνω τ ω c
φρονεϊν ταύτη άρα καΐ της άγαθοϋ συμβάσεως όνίναιτ' άν, άλλως δ' oö. καΐ
μέν δή τό φρονεϊν, τοϋτο δή συντετύχηκε μόνω τω πρώτ<ι>. ύφ' ού ουν τά
άλλα άποχραίνεται καΐ άγαθοϋται, εάν τοϋτο έκείνω μόνον μόνω προση,
άβελτέρας άν εϊη ψυχής έτι άμφιλογεϊν. εί γάρ άγαθός έστιν ό δεύτερος 7
15 ού παρ' έαυτοϋ, παρά δέ τοϋ πρώτου, πώς οΐόν τε ύφ' ου μετουσίας έστίν
ούτος άγαθός, μή άγαθόν <ε1ναι>, άλλως τε κάν τύχη αύτοϋ ώς άγαθοϋ a
μεταλαχών^ό δεύτερος; οδτως τοι ό Πλάτων έκ συλλογισμοϋ τ ω οξύ 8
βλέποντι άπέδωκε τό άγαθόν 6τι έστίν έν."

10-18 Numenius ebd.: fr. 28 Leemans, fr. X X X I I I Thedinga, fr. 11

Mullach (FPhG III 171); nur durch Eus. erhalten

BION(D)

1 <rj> vor είχών Mras, dahinter Usener, είχών <γάρ > Gaisf. | ίση] ούσα
Steph. I εϊπερ — β αύτοάγαθον < Β | εϊπερ δέ ON εϊπερ I εί γάρ Steph.
8 διττός: weil er die Ιδέα έαυτοϋ schafft (als solcher θεωρητικός δλως) und
den κόσμος (als solcher δημιουργός) | αύτοποιεϊ (sua aponte facit) ON αυτό
ποιεί I αυτός ποιεί Steph. 4 αύτοϋ Ο | δλος ON 7 <5'] δέ ND 8 τοϋ *
καλοϋ μετ. Β 9 ς Ο 10 μετίσχοντα BON μετέχοντα I | έν1] καΐ έν ND
11 της άγαθον συμβάσεως (die Vereinigung mit dem Guten)] τάγαθοϋ α. Usener,
Kl. Sehr. I 371; aber vgl. S. 61, 4 άγαθοϋ Ιδέαν \ xai* — 14 άμφιλ. < Β
12 δή* Ν (bestätigt Dindorfs Konjektur) δέ OD δεϊν I γε Giff.; δή είναι ?
Mras I συντετύχηκε usw. trifft nur zu bei 18 έάν ob (zu άμφιλογεϊν) |
τοϋτο: die Eigenschaft des άγαϋοϋν | μόνον μόνφ I ~ ON 15 ύφ' zu
μετουσίας, von dem oi abhängt 1β άγαθ. ούτος BN | εϊνqt + Steph., nml.
τόν πρώτον (θεόν) 17 ούτω BN | rot < Ο | συλλογής Β 18 τάγα&όν BN
 Praepar. evang. X I 22, 3—10; 23, 1—3 51

Kai πάλιν έξης φησι~

"Ταϋτα δε ούτως έχοντα έθ-ηκεν δ Πλάτων άλλη καΐ άλλη χωρίσας· β
ιδία μέν γαρ τόν κυκλικών επί τοϋ δημιουργοϋ έγράψατο έν Τιμαίω ειπών
'άγαθί>ς ήν'· έν δέ τη Πολιτεία τό άγαθόν είπεν άγαθοΰ ιδέαν, ώς δή τοϋ
5 δημιουργοϋ ίδέαν ουσαν τό αγαθόν, δστις πέφανται ήμΐν αγαθός μετουσία
τοϋ πρώτου τε καΐ μόνου. ώσπερ γαρ άνθρωποι μέν λέγονται τυπωθέν- 10
τες ύπό της άνθρωπου ιδέας, βόες δ' υπό της βίός, ίπποι δ' υπό της ίππου
Ιδέας, ούτως και είκότως ό δημιουργός, εϊπερ έστί μετουσία τοϋ πρώτου
άγαθοΰ χγαθός, <άγαθοϋ > Ιδέα άν ειη ό πρώτος νοϋς, ών αύτοάγαθον."

10 χδ'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΠΛΑΤΩΝΙ ΙΔΕΩΝ

I "Ουτω δέ γεγενημένος" (δηλον δ" δτι δ χόσμος)"πρός τό λόγω καΐ φρονή- 23,1
σει περιληπτόν καΐ κατά τα αύτά έχον δεδημιούργηται. τούτων δέ υπαρχόντων (645)
αυ πασα άνάγκη τόνδε τόν κόσμον εικόνα τινός είναι, τά γάρ δή νοητά ζώα
πάντα εκείνο έν έαυτω περιλαβόν έχει, καθάπερ 68ε 6 κόσμος ημάς." b
is Ταϋτα μεν δ Πλάτων έν Τιμαίω. την δέ των είρημένων διάνοια» έχ 2
των Δνδνμω Περί των άρεσκόντων Πλάτωνι συντεταγμένων έχ&ήσομαι.
γράφει δέ οΰτως'
"Τών κατά φύσιν αισθητών κατά γένος ώρισμένα τινά παραδείγματα 8
φάμενος είναι τάς ιδέας, ών τάς έπιστήμας γίνεσθαι καΐ τούς βρους· ποφά c

2-9 Numenius: fr. 29 Leemana, fr. X X X I V Thedinga, fr. 11 Mullach

(FPhG I I I 171) 8f. 8. Plat. Tim. 29e 4 e. Plat. resp. 508e 11-14 Plat.
Tim. 29a und 30c 18—S. 52, 11: Arius Didymus, Περι των άρεαχόντων
Πλάτωνι (Των — S. 52, 9 ύπάρχειν auch bei Stobaeus eel. I 12, 2 a [p. 136f.
Wachsmuth]): fr. 1 Diels (Doxographi Gr. 447) *

BION(D)

2 χωρίσας (an verschiedenen Stellen verschieden) I χωρησας (alles 1. Η.)

Ο χωρήσας Β (aber η radiert) ND 8 τόν χυχλιχόν: vel addenda vox λόγον,
vel eerie supplenda Vig. Not.; richtiger ergänzt man άγα&όν: er gebrauchte beim
δημ. die Bezeichnung άγαϋός im gewöhnlichen Sinn 4 έν — Ιδέαν < Β 5 δστις
(zu δημιουργοϋ, quippe qui) I δστι Ο δτι BN β ώσπερ Ο δηως B I N
9 <άγαμου > Mras; ohne Artikel wie 4 und S. 50, 11 | Ιδέα äv Ο Ιδέαν B I N
10 Die Überschrift in BON < I 11 <5έ] δή PI. 12 ίχων ND | ι5παρ-
χουσών Β 18 αΰ < Β 18 f. πάντα ζώα Ο 14 έχεινα Ο | έν έαυτω
hier BON PL, εν αύτώ nach έχει I | περίλαβαν I (ο 1: Η. aus ω) PI. περιλαβών
BON 16 Διδύμων ID; in Ν zwischen Διδνμφ und Περί eine Rasur von
etwa 7 Buchstaben 19 φάμενος: nml. Plato | άφ' ών Stob.

4·
 52 Eusebius

πόντος γαρ άνθ-ρώπους άνθρωπόν τινα νοεϊσθαι καΐ παρά πάντας ίππους
ίππον καΐ κοινώς παρά τά ζωα ζωον άγένητον καΐ άφθαρτον. δν τρόπον 4
δέ σφραγϊδος μιας εκμαγεία γίνεσθαι πολλά καΐ συχνάς εικόνας ένός ανδρός,
οδτως έκ μιας εκάστης ιδέας αισθητών σωμάτων φύσεις παμπληθεΐς, της
β μέν ανθρώπων ανθρώπους άπαντος, . . . καΐ κατά τόν αυτόν λόγον επί των
άλλων των κατά φύσιν. είναι δέ τήν Ιδέαν άΐδιον ούσίαν, αίτίαν και άρχήν 5
τοϋ έκαστον είναι τοιούτον οία εστίν αυτή. καθάπερ ούν τάς κατά μέρος β
ώσπερ άρχέτυπα των αισθητών προηγεϊσθαι σωμάτων, οΰτως τήν πάσας έν
έαυτη περιέχουσαν, καλλίστην καΐ τελειοτάτην ούσαν, ύπάρχειν τοϋδε d
ίο παράδειγμα τοϋ κόσμου* προς γάρ ταύτην άφομοιωθέντα υπό τοϋ δημιουρ-
γήσαντος αυτόν άπειργάσθαι θεοΰ κατά πρόνοιαν έκ της πάσης ουσίας."
Ταντα και από τοϋ δεδηλωμένου άνδρας, φ&άνει γε μην και ταϋτα 7
Μωσης δ πάνσοφος, προ τοϋ φαινομένου ήλιου και άστρων και προ τοϋ
δρωμένου ούρανοϋ, δ δή στερέωμα καλεί, πρό τε της κα&' ημάς ξηράς γης
ΐό καΐ προ της παρ' ήμιν ήμέρας και νυκτός φως έτερον παρά τό τοϋ ήλιου
ήμέραν τε και νύκτα και τά λοιπά προς τον πανηγεμόνος και αίτιου των
δλων ·&εον πεποιήσ&αι διδάσκων. \ αλλά και οί μετά Μωσέα παίδες 8
'Εβραίων ήλιόν τινα είναι άσώματον ου πασιν δρατόν ουδέ ϋνητοϊς όφ&αλμοϊς (6«β)
ύπαγόμενον δρίζονται, ώς δ προφήτης έκ προσώπου &εοϋ λέγων "Τοις
20 δέ φοβουμένοις με άνατελεΐ ήλιος δικαιοσύνης." κάί αυτήν δέ διχαιο- β
σύνην, ουχί τήν ποιον έν άν&ράχποις, άλλά τήν ταύτης Ιδέαν οϊδεν άλλος
'Εβραίων προφητης, δ φήσας περί Φεοϋ' " Τ ί ς έξήγειρεν άπό άνατολών δικαιο-
σύνην; έκάλεσεν αυτήν κρτά πρόσωπον αύτοΰ, καΐ πορεύσεται; δώσει ένώ-

S. 51, 18—S. 52,11: Didymusfr. 1 Diele (Doxogr. Gr. 447) 19f. Mal 3, 20
22—S. 53,1: Ies 41, 2 (s. dazu Eus. eclog. proph. IV 19 [198, 1—3 und 16—18
Gaisford])

BION(D)

2 rd (auch Stob.)] πάντα Meineke | άγέννητον Ο 2f. δν δέ τρ. BN

4 έκ\ καΐ Stob. | al<r&. — β Ιδέαν < Β 5: wegen μέν muß Ausfall in
den Hss. sowohl des Eus. wie des Stob, angenommen werden (Homoeo-
teleuton); Meineke ergänzt <τής δέ Ιππων Ιππους δπαντας> | και < ON
β άλλων των < ND 7 τοϋ — αύτή < Β | αντή Stob, αΰτη ΙΟΝ | τάς (nml.
Ιδέας) κατά μέρος die besonderen (speziellen) Ideen] τά Stob. Hss. 8 άρχέτνπα
ON Stob, άρχέτνπον B I | προηγ. ουμβέβηκε Stob. | πάσας Stob, πάσαν die Hss.
9 ούσαν] richtig wohl ούσίαν eine Hs. des Stob. 12 Ταντα — 17 δι-
δάσκων < Β 15 von παρά ( = ή) hängt τό bis Λοιπά ab | τό < I |
τον < 0 16 πρό I 22 'Εβραίων < BN | τον öeov I 28 πρόσω-
πον] πόδας Eus. ecl. und L X X | δώσει Eus. eel. und L X X , «5' ώσεί BION
28 £. Ενώπιον] ίναντίον Eus. ecl. und L X X
 Praepar. evang. X I 23, 3—12; 24, 1 53
πιον έ&νών." και Λόγον δέ ΰεϊσν άσώματον και ουσιώδη άρτίως ήμιν 10
δ κοινός ημών λόγος έν τοις τιρόσ&εν από της Εβραίων παρίστη γραφής. b
οϋ πέρι Λόγον και τάδε παρά τοϊς αυτοϊς εϊρηται· " Ό ς έγενή&η ήμΐν σοφία
άπό θεοϋ δικαιοσύνη τε και άγιασμός καΐ άπολύτρωσις." λέγεται καΐ 11
5 ζωή, λέγεται και σοφία, λέγεται και άλή&εια. και πάντα τά κατ' ουσίαν
δντα τε και υφεστώτα οί 'Εβραίων λόγοι διδάσχονσιν (εί δή 'Εβραίοι και c
ol τον σωτήρος ήμών απόστολοι τε και μα&ηταί), ναι μτρ> και μνρίας äλλας
ασωμάτους δυνάμεις ούρανον τε έπέκεινα και πάσης της ύλικής και ροώ-
δους ουσίας, ών τάς εικόνας έν τοις αισ&ητοϊς φασι κατα<τε>τνπώσ<ϋ>αι,
ίο εφ' ών ήδη και τοΰνομα της εικόνος παρειλήφασι. τον γοϋν άν&ρωπον 12
εικόνα διαρρήδην νοητοϋ παραδείγματος είναι και πάντα τον άν&ρώτιων
βίον έν εΐκόνι διαπορενεσ&αι είρήκασι. λέγει δ' οΰν δ Μωσης· "Και έποίη-
σεν ό θΐύς τδν άνθρωπον, κατ' εικόνα θεοϋ έποίησεν αυτόν." και πάλιν d
άλλος 'Εβραίος τά πάτρια φιλοσοφών "Μέντοιγε," φησίν, "έν είκόνι διαπο-
15 ρεύεται άνθρωπος." ήδη δέ και ol των 'ιερών νόμων έξηγηται έπάκουσον
δπως την έν τοις Μωσέως γράμμααι διάνοιαν σαφηνίζουσι. λέγει δ' οϋν δ
'Εβραίος Φίλων τά πάτρια διερμηνεύων αντοϊς ρήμασιν

κε'. ΦΙΛΩΝΟΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΜΩΣΕΙ ΙΔΕΩΝ

"Ει 8έ τις έθελήσειε γυμνότερον χρήσασθαι τοΐς όνόμασιν, ουδέν άν 24,1
20 Ιτερον εϊποι τόν νοητόν κόσμον ή θεοΰ λόγον ήδη κοσμο |ποιοϋντος. ούδέ <Μ7)
γαρ ή νοητή πόλις έτερόν τί έστιν ή ό τοϋ άρχιτέκτονος λογισμός ήδη τήν

8f. I. Cor 1, 30 12f. Gen 1, 27 14f. Ps 38 (39), 7 19—S. 64, 16:

Philo op. mund. 24—27 (I 7, 11—8, 14 Cohn-Wendland)

BION(D)

1 ϋεϊον (Φεόν B) attributiv, dagegen άσώματον und ούοιώδη prädikativ

(zu παρίστη)·, ουσιώδη·, als δευτέρα ούσία | άρτίως = δρτι 2 κοινός im*
Gegensatz zu άείος; d. h. meine Darstellung: bezieht sich auf Bd. I S. 386,
llff. | παρίστησι BN 3 έγεννή&η Ο 5 ία I < BON 7 τε < BN |
άλλως Β 8 τε xal Ο 9 φησί BN | χαχα <τε >τυπώσ <& >αι Mrae χστστυπώ-
σαι BIOD χατάχχχχχτυπώσαι Ν χστατυποΰοΦαι Vig. marg. 10 έφ' ών
geht auf τοΐς αίσϋητοίς 11 τον BON τόν των I 15 ήδη — 17 ρήμασιν]
άκουσον δέ xal άπό των έξηγητοϋ (έξηγητών ND) τοϋ 6εΙου νόμου τον Φίλω-
νος, δπως τήν έν τούτοις διάνοιαν σαφηνίζει BN 18 Die Überschrift in ΒΙΟΝ
19 γνμνοτέροις Ph. 20 χόαβον είναι Ph. 20f. ουδέ — έστιν < Β 21 f. τ.
νοητήν πάλιν] richtig τ. αίσΰητήν πόλιν r f j νοητή ein Teil der Has. Ph.
 54 Eusebius

νοητήν πόλιν κτίζειν διανοουμένου. τό δέ δόγμα τοϋτο Μωσέως εστίν, 2

ουκ έμόν. τήν γοϋν άνθρωπου γένεσιν άναγράφων έν τοις έπειτα διαρρήδην
ομολογεί, ώς άρα 'κατ' εικόνα θεοϋ' διετυπώθη. εί δέ τό μέρος είκών 8
εΙκόνος, δηλονότι και το δλον είδος, σύμπας οδτος ό αισθητός κόσμος, εί μεί-
6 ζων της άνθρ,ι πίνης έστί, μίμημα θείας είκόνος· δηλον <δέ > δτι καΐ ή αρχέ-
τυπος σφραγίς, δν φαμεν νοητόν είναι κόσμον, αυτός άν είη τό παράδειγμα, b
άρχέτυπος ίδέα των Ιδεών, ό θεοϋ λόγος. Φησί δ* ώς 'έν άρχη έποίησεν 4
ό θεός τόν ούρανόν καΐ τήν γην,' τήν αρχήν παραλαμβάνων ούχ, ώς οίονταί
τίνες, τήν κατά χρόνον χρόνος γάρ ουκ ήν πρό κόσμου, άλλ* ή σύν αύτω
ίο γέγονεν ή μετ' αυτόν. έπεί γάρ διάστημα της τοΰ κόσμου κινήσεως 5
έστιν ό χρόνος, πρότερον δέ τοΰ κινουμένου κίνησις ουκ άν γένοιτο, άλλ' ή
άναγκαϊον αυτήν ύστερον ή άμα συνίστασθαι, άναγκαΐον άρα καΐ τόν χρόνον
ή ίσήλικα κόσμου γεγονέναι ή νεώτερον έκείνου, πρεσβύτερον δέ άποφαί- c
νεσθαι τολμαν άφιλόσοφον. εί δ* άρχή μή παραλαμβάνεται τά νϋν ή 6
is κατά χρόνον, εικός άν εϊη μηνύεσθαι τήν κατ' άριθμόν, ώς τό 'έν άρχη έποίησεν'
ϊσον είναι τω 'πρώτον έποίησε τόν ούρανόν'."
ΕΙ& έξης λέγει· 7
"Πρώτον οδν ό ποιών έποίει ούρανόν άσώματον καΐ γην άόρατον καΐ
άέρος ίδέαν καΐ κενοϋ* ών τό μέν έπεφήμισε σκότος, έπειδή μέλας ό άήρ τη
20 φύσει, τήν δέ άβυσσον πολύβυθον γάρ τό γε κενόν καΐ άχανές. εϊθ' 8
ύδατος άσώματον ούσίαν καΐ πνεύματος καΐ επί πασιν έβδόμου φωτός, δ πάλιν d
άσώματον ήν καί νοητόν ήλίου παράδειγμα καί πάντα δσα φωσφόρα άστρα
κατά τόν ούρανόν έμελλε συνίστασθαι. προνομίας δέ τό τε πνεϋμα καί 9
τό φως ήξιοϋτο. τό μέν γάρ ώνόμασε θεοΰ, διότι ζωτικώτατον τό πνεϋμα,
as ζωής δέ θεός αίτιος, τό δέ φως, δτι ύπερβάλλον καλόν τοσούτω τό νοητόν

S. 63, 19—S. 64, 16: Philo op. mund. 24—27 (I 7, 1 1 - 8 , 1 4 Cohn-Wend-

land) 8 Gen 1, 27 7f. ebd. 1,1 15 ebd. 1 , 1 18—S. 6 5 , 9 : Philo ebd.
29—31 (I 9, 4—10, 4 Cohn-Wendland) 84 τό1 — όεού: s. Oen 1, 2

BION(D)

1 διανοουμένας I 8f. είχών εΙκόνος Abbild eines Vorbildes 4 και] dv

Β | ό συμπάς akrfr. ούτοσΐ Ph. meiste Hss. | vor κόσμος in Β (1. Η.) οδτος
(steht auch vor δ) über durchgestrichenem δλος 4f. εί μείζων] δ(ς) μείζον
(μείζον) Ph. Hsa. 5 δέ + 1 Hs. Philos \ καί ή < ND, ή < Β 6 f . αρχέ-
τυπον παράδειγμα Ph. Hss. 8 ΰεός BN | παραλαμβάνων auffassend 12 αυτήν
< BN I η ΰστ. ή Ph. 18 Ισόλικα Β | δέ έκείνου Β 16 ώ + vor έποίησε
Ο (undeutlich) G 18 έποίησεν BN 20 τήν] τό Ph. meiste Hss. |
δ' BON I γε Ph. τε die Hss. 21 δ] ij Β 22 πάντων Ph. 24 ήξίου
Ph. meiste Hss. 25 ύπερβαλλόντως Ph. | τοσούτω I Ph. τοσούτον BN
τοσούτο Ο | γάρ τό Ph.
 Praepar. evang. X I 24, 1—12 55

τοϋ όρατοϋ λαμπρότερόν τε καΐ αύγοειδέστερον, δσωπερ ήλιος, οΐμαι, σκότους

καΐ ήμερα νυκτός και τά κριτήρια, νοϋς ό της δ|λης ψυχής ήγεμών, οφθαλμών (648)
σώματος. το δέ άόρατον καΐ νοητόν φως έκεϊνο θείου λόγου γέγονεν 10
είκών τοϋ διερμηνεύσαντος τήν γένεσιν αύτοϋ- καΐ εστίν ύπερουράνιος άστήρ,
5 πηγή των αισθητών αστέρων, ήν ουκ άν άπώ σκοποϋ καλέσειειν άν τις παναύ-
γειαν, άφ' ής ήλιος καΐ σελήνη καΐ οί άλλοι πλανήται καΐ άπλανεϊς άρύτον-
ται, καθ' δσον έκάστφ δύναμις, τά πρέποντα φέγγη, της άμιγοϋς καΐ καθαρός
αυγής έκείνης άμαυρουμένης, οΰ άν άρξηται τρέπεσθαι κατά τήν έκ νοητοϋ
προς αίσθητόν μεταβολήν. ειλικρινές γάρ ουδέν τών έν αίσθήσει." b
ίο Kai μετά βραχέα έπιλέγει· 11
" Έ π ε Ι δέ φως μέν έγένετο, σκότος δ' ύπεξέστη καΐ άνεχώρησεν, δροι
δ* έν τοις μεταξύ διαστήμασιν έπάγησαν έσπέρα καΐ πρωΐα, κατά τάναγκαΐον
τοϋ χρόνου μέτρον άπετελεϊτο ευθύς δ καΐ ήμέραν καλώς ποιων έκάλεσεν,
καΐ ήμέραν ουχί πρώτην, άλλά μίαν, ή λέλεκται δια τήν τοϋ νοητοϋ κόσμου
15 μόνωσιν, μοναδικήν έχοντος φύσιν. ό μέν οδν άσώματος κόσμος ήδη 12
πέρας εϊχεν, Ιδρυθείς έν τω θείω λόγω- ό 8" αισθητός πρός παράδειγμα τού-
του έτελειογονεΐτο. καΐ πρώτον αύτοϋ τών μερών, δ καΐ πάντων άριστον, c
έποίει τόν ούρανόν ό δημιουργός, δν ετύμως στερέωμι προσηγόρευσεν, άτε σω-
ματικόν 6ντα· τό γάρ σώμα φύσει στερεόν, 6 τι περ καΐ'τριχή διαστατόν
20 στερεού δέ καΐ σώματος έννοια τίς έτέρα πλήν τό πάντη διεστηκός; είκότως
ούν άντιθείς τω νοητω καΐ άσωμάτω τόν αίσθητόν καΐ σωματοειδή, τοϋτον
στερεόν έκάλεσε."

S. 54, 18—S. 55, 9: Philo op.mund. 29—31 ( I 9, 4—10,4 Cohn-Wend-

land) 11-22 Philo ebd. 35f. ( I 10, 23—11, 12 Cohn-Wendland)

BION(D)

2f. von Sue. oder den Schreibern wurde νονς — ήγεμών ale Apposition
zu Td κριτήρια gefaßt; richtig Philos meiste Has.: τών αίσϋητ&ν {αίσϋητικ&ν)
κριτηρίων (δ) νοϋς, δ — ήγεμών, καΐ όφ&αλμοί σ. 8 τον σώματος Ο | τόν δ&
άόρ. καΐ ν. Φεΐον λόγον καΐ ϋεοϋ λόγον λέγει βεοϋ· καΐ ταύτης είχάνα τύ νοητόν
φως έκεϊνο Ph. meiste Has. 4 διερμηνεύσαντος: das Wort absiohtlioh ge-
wählt, weil vom λόγος die Rede ist und außerdem der λόγος zu Έρμης gehört
6 ol < Β | πλανήτες ND (-ή-) πλάνητές τε Ph. | άηλ. άστέρες Β 6f. άρντον-
ται IN Ph. άρύονται Ο άρ. — 15 φύσιν < Β 7 φέγγη] φ&άνη ND | της
(auch D)] τίς Ν 8 οί δν] δταν Ph. 9 αίσ&ητόν] αϊσ&ησιν ND 12 κατά
τάν. I Ph. κατ* άν. ON 18 άποτελεϊται ND | καλώς] δ Ph. | -σε Ο 16 τήν
φύσιν ND 1β ΙδρυνΦεις ND 17 έτελειογονεΐτο ΙΟΝ Ph. έτεκνογονεΐτο Β
έτελειονργειτο Mangey | δ καΐ ΙΟΝ ή κάί Β δ δή καΙ Ph. 20 καΐ < Β
22 στερεόν] στερέωμα Ph.
 56 Eusebius

Ταντα <5 Φίλων, σννφδει δέ αύτω και δ Κλήμης έν τω έχτω Στρω-

ματεϊ λέγων ώδε·

χζ'. ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ

"Κόσμον τε αύθις τον μέν νοητόν οΖδεν ή βάρβαρος φιλοσοφία, τύν δέ 26,1
5 αίσθητόν" τον μέν άρχέτυπον, τον δέ εικόνα τοϋ καλοϋ παραδείγματος, και d
τόν μέν άνατίθησι μονάδι, ώς άν νοητόν, τόν δέ αίσθητόν έξάδι - γάμος γαρ
παρά τοις Πυθαγορείοις, ώς άν γόνιμος άριθμός, ή έξάς καλείται. καί 2
έν μέν τ η μονάδι συνίστησιν ούρανόν άόρατον | καί γην άγίαν καί φως νοη- (64β)
τόν. 'έν άρχή γάρ,' φησίν, 'έποίησεν ό θεός τον ούρανόν καί τήν γ η ν ή δέ γη
ίο ήν άόρατος.' είτ' επιφέρει - 'Καί εϊπεν δ θεός* Γενέσθω φως, καί έγένετο φως.'
έν δέ τη κοσμογονία: τ η αίσθητη στερεόν ούρανόν δημιουργεί (τό δέ στερεόν
αίσθητόν) γην τε όρατήν καί φως βλεπόμενον. άρ'ούδοκεϊ σοι εντεύθεν όΠλά- 3
των ζώων ιδέας έν τ ω νοητώ άπολείπειν κόσμω καί τά εΐδη τά αισθητά κατά
τα γένη δημιουργεϊν τά νοητά; εΐκότως άρα έκ γης μέν τό σώμα δια- 4
15 πλάττεσθαι λέγει Μωσης, δ γήϊνόν φησιν ό Πλάτων σκήνος, ψυχήν δέ τήν b
λογικήν άνωθεν έμπνευσθηναι υπό θεοϋ εις πρόσωπον. ένταϋθα γάρ τό 6
ήγεμονικόν ίδρϋσθαι λέγουσι, τήν διά των αισθητηρίων έπεισόδιον της ψυχής
επί τοϋ πρωτοπλάστου είσοδον έρμηνεύοντες, διό καί 'κατ' εικόνα καί καθ'
όμοίωσιν' τόν άνθρωπον γεγονέναι. εΐκών μέν γάρ θεοϋ λόγος ό θείος καί
20 βασιλικός, άνθρωπος άπαθής· είκών δέ εικόνος άνθρώπινος νοΰς."
[Άκονσωμεν δέ και των ρη&ησομένων']

4-20 Clem. Al. ström. V 93, 4—94, 5 (dieselbe Stelle kehrt S. 201,14—
S. 202, 6 in einem viel längeren Excerpt wieder) 9f. Gen 1, l f .
10 Gen 1, 3 Iii. s. Gen 2, 7 16 s. Pseud-Plat. Ax. 365e—366a
18 f. Gen 1, 26

BION(D)

1 αυνφδει — 2 ώδε < Β, συνάδει — αύτφ < N D | έχτψ (ς ON): richtig

im fünften 2 λέγει τάδε ND 8 Die Überschrift- in BION 4 Κόσμον BN
ό χαλον (auch S. 201, 16)] καλουμένου Cl. 6 μονάδα I 9 ψησίν < Β
10 ΓενέσΦω (auch S. 201, 20) ION γενη&ήτω Β Cl. 11 χοσμογενεΐα I
18 άπολιπεϊν Ο 16 ό Μωυαής Cl. | σώμα, γεώδες δν . . • αχήνος Ps.-Pl.
16 τοϋ &εοΰ C1. 17 έπεισόδιον (έπισόδιον Β) zu είσοδον: der akzessorische
(nachträgliche) Eintritt 18 χα»' < Cl. 19 <5 < Cl. 20 ö' Ο
21 'Αχ. — $η&ησ. BN < IO, [ ] Mras
 Praepar. evang. X I 24, 12; 25, 1—6; 26, 1—β 67

κζ'. ΕΒΡΑΙΩΝ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝΑΝΤΙΩΝ

Δ ΥΝΑΜΕΩΝ
"Ετι προς τούτοις δ Πλάτων τοϊς 'Εβραίων επακολον&ήσας λόγοις ον 2 6 , 1
μόνον ασωμάτους και άγα·&άς δυνάμεις, άλλά και έναντίας φησιν είνατ, ώδέ c
5 πη γράφοχν έν τω δεκάτω των Νόμων
"Ψυχήν διοικούσαν καΐ ένοικοϋσαν τοις πάντη κινουμένοις ού καΐ τδν 2
ούρανόν ανάγκη διοικεί ν φάναι; d
Τί μην;
Μίαν, ή πλείους; έγώ υπέρ σφών άποκρινοϋμαι. δυοϊν μέν που έλαττον
ίο μηδέν τιθώμεν, της τε εύεργέτιδος καΐ της τάναντία δυναμένης έξεργά-
ζεσθαι."
EW ύποβάς φησιν 3
"'Επειδή γαρ συνέχωρήσαμεν ήμϊν αύτοϊς είναι μέν τόν ούρανόν
πολλών μεστό ν αγαθών, είναι δέ καΐ των εναντίων, πλειόνων δέ των μή,
15 μάχη, φαμέν, άθάνατός έσθ' ή τοιαύτη καΐ φυλακής θαυμαστής δεομένη
ξύμμαχοί τε ήμΐν θεοί τε καΐ δαίμονες, ήμεΐς δ' αδ κτήματα θεών και δαι-
μόνων".
Πό&εν και ταντα τω Πλάτωνι έγώ μεν ουκ άν Ιχοιμι φράζειν \ δ δ' 4
εχω φάναι, άλη&ίς, μνρίοις πρόσ&εν ή Πλάτωνα γενέσ&αι χρόνοις καΐ τον&' (560)
20 Έβραίοις άνωμολογησ&αι τό δόγμα. λέγει δ' οΰν ή παρ' αύτοΐς γραφή' 5
"ΚαΙ ήν ως ή ημέρα αΰτη, καΐ ήλθον οι άγγελοι τοΰ θεοΰ παραστηναι
ένώπιον τοΰ θεοΰ- καΐ δ διάβολος ήλθεν έν μέσω αυτών, περιελθών την
γήν και έμπεριπατήσας αυτήν," διάβολον μεν την έναντίαν δύναμιν, άγγέ-
λονς δέ &εον τάς άγα&άς προσεαυονσα. ταύτας δέ τάς άγα&άς δυνά- β

β-11 Plat. leg. 896de; = S.147, 5—10 und S. 200, 21—S. 201, 4 (Clem.);
Thdrt. I I I 103 18-17 Plat. leg. 906a; 'Επειδή — 15 δεομένη = S. 201, 11
—13 (Clem.) 21-28 H i l , 6 f .

BION(D)

l f . Die Überschrift in B I O N | Έβρ. xal B N < IO 5 t Ο 6 ψυχήν

δή PI. I έν δπασι τοις PI. | ον Β (οί) Ο πώς ού IN μών ού S. 200, 21 (CI.) PI.
7 άνάγχη < B N 8 μέν Β 9 πλείους (einmal auch S. 201, 2 und Thdrt.)]
πλείους; Πλέίονς PI. | μέν γέ που PI. 10 xal — 12 ύποβάς (auch G): in Ο
infolge Beschneidung des Randes verloren | δυναμένης] δυνάμεως I 18 awe-
χωρήσαμεν (auch S. 201, 11)] συγχεχωρήχαμεν PI. 15 μάχη δή PI. | έστιν PI.
1β τε1] δέ PI. I τε1] τε άμα PI. 18 <5ν < BN | φράζειν] λέγειν BN 1» άληάές]
wohl ίστι dazuzudenken | χρόνοις γεν. I 20 άνομολογεϊσ&αι Ο 21 ώς ή]
ώσεί BN I αύτή Ο j ήλ&ον nach ΰεοϋ B N
 58 Eusebius

μεις καΐ πνεύματα ΰεΐα και λειτουργούς ·&εον Λροσαγορεύει έν οϊς φησιν
" Ό ποιών τους άγγέλους αύτοϋ πνεύματα καΐ τούς λειτουργούς αύτοϋ
πυρύς φλόγα." άλλα καΐ τήν διαμάχη» των έναντΰον ώδε παρίστησιν 7
δ φήσας· "Ούκ έστιν ήμϊν ή πάλη πρός αίμα καΐ σάρκα, άλλά πρός τάς άρχάς, b
ε προς τάς εξουσίας, πρός τούς κοσμοκράτορας τοϋ σκότους [του αιώνος] τού-
του, πρός τά πνευματικά της πονηρίας έν τοις έπουρανίοις." άντικρυς 8
δ' εοικεν ό Πλάτων τό Μωσέως λόγων μεχαψράζειν τό φησαν " Ό τ ε
διεμέριζεν ό ύψιστος έθνη, ώί διέσπειρεν υιούς Αδάμ, εστησεν δρια εθνών
κατά αριθμών άγγέλων θεοϋ," δι ών 'κτήματα θεών καΐ δαιμόνων' τό
ίο πάν γένος άν&ρώπων είναι ώρίσατο. c

κη'. ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ ΕΒΡΑΙΩΝ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

Και έν τοις περί ψυχής δε άϋανααίας ουδέν Μωσέως δ Πλάτων διέ- 27,1
στηκε τ·η δόζ·η. δ μέν γε πρώτος ά&άνατον ουσία» είναι την έν άν&ρώπω d
ψυχήν ώρίσατο, εικόνα φήσας ύπάρχειν αυτήν ϋεον, μάλλον δέ κατ εΙκόνα
ιέ ϋεον γεγενησ&αι. "Είπε γαρ ό θεός" (φησίν)· "Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ*
εικόνα ήμετέραν καΐ καθ' όμοίωσιν. καΐ έποίησεν ό θεός τόν άνθρωπον, κατ'
εΙκόνα θεοϋ έποίησεν αυτόν." και έξης τον σύνϋετον τω λόγω διαιρών 2
εις τε τό φαινόμενο» σώμα καΐ είς τον κατά ψυχήν νοούμενον έπιλέγεί'
"ΚαΙ έλαβεν ό θεός χουν άπό της γης καΐ έπλασε τον άνθρωπον καΐ ένεφύσησεν
μ εις τό πρόσωπον αύτοϋ πνοήν ζωής, καΐ έγένετο ό άνθρωπος είς ψυχήν
ζώσαν." I άλλα. και άρχικόν φησιν αυτόν καΐ βασιλικά» γεγονέναι 8
των έπΐ γης απάντων, λέγει οϋν "ΚαΙ είπεν ό θεός· Ποίησωμεν άνθρωπον (561)
κατ* εικόνα ήμετέραν καΐ καθ* όμοίωσιν, καΐ άρχέτωσαν των Ιχθύων της
θαλάσσης καΐ των πετεινών τοϋ ούρανοΰ καΐ των κτηνών καΐ πάσης της
as γης. καΐ έποίησεν ό θεός τόν άνθρωπον έν είκόνι αύτοϋ, κατ' εικόνα θεοϋ

2 f. Ρθ 103 (104), 4 ( = Hebr 1, 7) 4-6 Eph β, 12 7-9 Dtn 32, 8

15-17 Gen 1, 2βί. 19-21 Gen 2, 7 22—S. 69, 1 : Gen 1, 26f.

BION(D)

4 ήμϊν < Β ß r. σκότους NT τοΰ σκότους τοϋ αΙώνος (τ. αιώνος offen-
bar ein Glossem) BN τον κόσμου ΙΟ 7 "Οτι ND 1 1 Die Überschrift
Περί — Πλ. BN, Περί — äbav. l x (a. Β.) Ο 12 δέ < ND 16 ό ϋεός
(φησίν) ΙΟ ~ Β Ν 1β ήμετ. xai χα&' δμ. Β ήμετ. xal όμ. ON xal όμ. ήμετέ-
ραν I; a. 23 I χαΡ — 18 έπιλέγεί < Β 17 τόν] τό ND 19 διλ.]
Ιπλασεν δ όεός I 20 δ < Β 21 φησί BN | αυτόν nach γενέσθαι Ν < Β |
γεγονέναι ΙΟ γενέσθαι BN 22 των — ούν ΙΟ πάντων τών inl γης, λέγων BN |
ΚαΙ — 23 όμοίωσιν < BN 25 έν είχόνι αύτοϋ ΙΟ und der hebräische
Text, < BN L X X
 Praepar. evang. X I 26, β—8; 27, 1—6 59

έποίησεν αυτόν." πώς δ' άν άλλως είκών έπινοοΐτο ·&εοϋ και ομοίωμα
ή κατά τάς εν τω ΰεω δυνάμεις και κατά τήν της αρετής ομοιότητα;
Μωσεΐ δή και εν τούτοις ωσπερ μεμα&ηχενμένος δ Πλάτων ίπάχουσον
έν τω 'Αλκιβιάδη οΐά φησιν
5 ""Εχομεν ούν ειπείν 6 τι της ψυχής έστι θειότατον ή τοϋτο περί δ είδέναι
τε και φρονεΐν έστιν;
Οϋκ έχομεν.
Τω θεω άρα τοϋτο εοικεν αυτής· καί τις είς τοϋτο βλέπων και παν τ&
θείον γνούς, θεόν τε καΐ φρόνησιν, οΰτω και εαυτόν άν γνοίη μάλιστα,
ίο Φαίνεται.
ΤΑρ' ούν, δθ' ώσπερ κάτοπτρά έστι σαφέστερα τοϋ έν τω όφθαλμφ

ένόπτρου και καθαρώτερα καΐ λαμπρότερα, οΰτω και ό θεί>ς τοϋ έν τη ήμε-
τέρα ψυχή βέλτιστου καθαρώτερόν τε και λαμπρότερον τυγχάνει 6ν;
"Εοικέ γε, ώ Σώκρατες.
15 ΕΕς τόν θεόν άρα βλέποντες έκείνω καλλίστφ ένόπτρω χρφμεθ' άν καΐ
των ανθρωπίνων εις τήν ψυχής άρετήν καΐ οδτως άν μάλιστα όρωμεν καΐ
γινώσκοιμεν ή μας αυτούς.
Ναι."
Ταϋτα μεν έν τω 'Αλκιβιάδη, έν δε τω Περί ψυχής δπως πλατντερον
20 έρμηνενει τά κατά τούς τότιονς'

5-18 Plat. Alo. 133c; 11 ΎΑρ' — 18 Nal < unsere Platohse.; steht aber
bei Stob. ecl. I I I 21, 24 (p. 576 Henee) 6 - 9 Thdrt. V 30

BION(D)

Ol

1 έπινοείτο I (alles 1. H.) 2 έν — όμοιότητά] άρετάς Β | xorrd1 < ND

8 δέ Β I ίπάχουσον] τοιάδ' BN 4 old Ο όποια I < BN Zu 5 ff. hat
I x (a. R.) έν 'Αλκιβιάδη 5 έστί r. ψυχής PI. | ΰειότατον (auch Thdrt.)] νοε-
ρώτερον PI. | δ (auch Thdrt.)] δ τό PI. 11 "Αρ'\ γάρ I | oSv < Stob. |
δ&' < Ο Stob.; δϋ·' ωσπερ wann (da) 80 etwas wie | σαφέστερά-έστι Stob.
12 xai2] τε xal Stob. 17 γινώσκοιμεν Stob. (γιγν.) γινώσχομεν BON γινώ·
σχωμεν I 18 Nal < Β Zu 19£t. in I (a. R.): έρμψεύει συνάδων
Μωσεϊ άπό τον όμοιου τω &εώ τήν ψυχήν είναι ά&άνατον· παραπλήσιου δχουε
19 Ταϋτα — 'Ahe. < BN | δπως ΙΟ < BN 20 έρμψεύει BON < I | τά κατά
τούς τόπους die einzelnen Punkte | + nash τόπους: ό αύτός λέγων οϋτως BN;
+ ίπάχουσον nach τόπους Dind. (doch ist jenes offenbar nur dazuzudenken,
aus 3)
 60 Eusebius

"Θώμεν οδν βούλει, έφη, δύο είδη των βντων, τό μεν όρατόν, τό δέ άει-
δές; Θώμεν, έφη. Και τό μέν άειδές άεΐ κατά ταύτα έχον, τό δέ όρατόν μηδέ-
ποτε κατά ταύτά; ΚαΙ ταϋτα, έφη, θώμεν. Φέρε δή, ή δ' 6ς, άλλο τι δή 7
ήμών αυτών τό μέν σώμά έστι, τό δέ ψυχή; Ούδέν άλλο, έφη. Ποτερω οδν d
5 όμοιότερον τω εϊδει φαϊμεν άν είναι καΐ ξυγγενέστερον τό σώμα; Πανταχη τοϋτό
γε δή τω όρατω. Τί δέ ή ψυχή; όρατόν ή άειδές; Ούχ υπό ανθρώπων γε, ώ
Σώκρατες, έφη. 'Αλλά μην ήμεΐς γε τά όρατά και τά μή τη τών ανθρώπων
φύσει έλέγομεν, ή άλλη τινί οϊει; Τη τών ανθρώπων. Τί οδν περί ψυχής 8
λέγομεν; όρατόν ή άόρατον είναι; Ούχ όρατόν. Άειδές άρα; Ναί. Όμοιό-
ιο τερον άρα ψυχή σώματός έστι τω άειδεΐ, τό δέ τω όρατω. Πασα άνάγκη,
ώ Σώκρατες. | Ούκοϋν καΐ πάλαι έλέγομεν, δτι ή ψυχή βταν μέν τω 9
σώματι χρήται είς τό σκοπεϊν τι, ή διά τοϋ όράν ή διά τοϋ άκούειν ή δι' (552)
άλλης τινός αίσθήσεως (τοϋτο γάρ έστι τό διά τοϋ σώματος σκοπεϊν τι), τότε
μέν έλκεται ΰπό τοϋ σώματος εις ταϋτα τά μηδέποτε κατά ταύτά έχοντα
16 καΐ αύτή πλανάται καΐ ταράττεται και ΐλιγγια ώσπερ μεθύουσα, άτε τοιούτων
έφαπτομένη; Πάνυ γε. "Οταν δέ αύτή καθ' αυτήν σκοπη, έκεϊσε οΕχεται 10
είς τό καθαρόν καΐ άεί δν καί άθάνατον καΐ ώσαύτως έχον, και ως b
ξυγγενής ούσα αύτοΰ άεί μετ' έκείνου τε γίνεται, δταν περ αύτή καθ' αυτήν
γένηται καί ένη αύτη, καί πέπαυταί τε τοϋ πλάνου καί περί έκεΐνα άεί κατά
20 τά αύτά καί ώσαύτως έχει, άτε τοιούτων έφαπτομένη. καί τοϋτο αύτης τό
πάθημα φρόνησις κέκληται. Παντάπασιν, έφη, καλώς καί αληθή λέγεις, 11
ώ Σώκρατες. Ποτέρα) οδν αδ σοι δοκεϊ τω εϊδει καί έκ τών πρόσθεν καί έκ

1—S. 62, 24: Plat. Phaed. 79a—81c 1 Θώμεν — 11 Σώχρατες:

Thdrt. V 40 f.

BION(D)

1 θώμεν — 6 ξυγγεν. < Β | οϋν < ND1 (+ 4. Η . ) 8 ταϋτα]

τοϋτο PI. | άλλο τι δή IN άλλ* δτι δή Ο ΛΛλο τι PL Thdrt. άλλο δή τι
Steph. 5 άν < Ο | ξυγγεν. I PI. Thdrt. σνγγεν. ON 6f. Πανταχη — c5i)]
ΠαντΙ, &ρη, τοϋτό γε δήλον δτι PL Thdrt. 9 ή άόρατον < Β 10 τό] τώ Ο
11 Ούκοϋν καί] καί λοιπόν Β | π. ίλέγ. Mras πάλαι λέγομεν Ο πάλιν έλέγο-
μεν I τό πάλαι λεγόμενον BN τόδε πάλαι έλέγομεν Ρ1. 12 προσχρήται
PI. j τ}1] οίχΐ ή BON 13 σώματος, τό δι' αίαϋήσεως Ρ1. 14 «5πό] από
Β I τ:··~τα τά μηδέποτε] τά ουδέποτε Ρ1. 15 τ αρ. χαί πλαν. Ο 16 δέ γε P L |
έαντήν ND | οϊχεται] ίρχεται BN 17 καί 1 ] τε χαί Ρ1. 1 8 άει < I |
γίγνεται PL | αύτήν ΒΟ Ρ1. αυτήν I (aber χα&') έαντήν ND 19 γένηται] γίνε-
ται Ο I ivjj Mras έν τή ΙΟΝ τη Β έξη PL 20 ταύτά Ο PL | και1 < Ρ1.
2 1 άλη&η I Ρ1. άλη&ώς B O N 2 2 Ποτέρω — S . 61, 9 f . ώ Σ. < Β | αϋ < Ο |
Ιμπροα&εν PL | πρόσΰεν είρημένων IN
 Praepar. evang. X I 27, β—16 61
των νϋν λεγομένων ή ψυχή όμοιότερον είναι καϊ ξυγγενέστερον; Πας άν c
έμοιγε δοκεΐ, ή δ' δς, συγχωρήσαι, ώ Σωκρατες, έκ ταύτης της μεθόδου καϊ
ό δυσμαθέστατος δτι δλω και παντί ομοιότερων έστιν ψυχή τω άεΐ ώσαύτως
έχοντι μάλλον ή τω μή. Τί δέ τό σώμα; Τω έτέρω. "Ορα δή και τηδε" 12
5 6τι έπειδάν έν τω αύτω ώσι ψυχή καΐ σώμα, τω μέν δουλεύειν καΐ άρχεσθαι
ή φύσις προστάττει, τη δέ άρχειν καΐ δεσπόζειν καϊ κατά ταϋτα αύ πότερόν
σοι δοκεϊ δμοιον τω θείω καΐ πότερον τω θνητω; ή ού δοκεΐ σοι τό
μέν θείον οίον άρχειν τε καΐ ήγεμονεύειν πεφυκέναι, τό δέ θνητόν άρχεσθαί
τε και δουλεύειν; "Εμοιγε. Ποτέρω ούν ή ψυχή έοικε; Δήλα δή, ώ Σώ- 18
ίο κρατες, 5τι ή μέν ψυχή τω θείω, τό δέ σώμα τω θνητω. Σκόπει δή, έφη, ώ d
Κέβης, εί έκ πάντων τών είρημένων τάδε ήμΐν ξυμβαίνει* τω μέν θείω καΐ
άθανάτω και νοητω και μονοειδεΐ καΐ άδιαλύτφ καΐ άεΐ ώσαύτως κατά ταύτά
έχοντι έαυτώ όμοιότατον είναι ψυχήν, τω δέ άνθρωπίνω και θνητω καΐ άνοή-
, τω καϊ πολυειδεΐ καΐ διαλυτω καΐ μηδέποτε κατά ταύτά έχοντι έαυτώ άμοιό-
15 τατον αύ είναι τό σώμα. έχομέν τι παρά ταϋτα άλλο λέγειν, ώ φίλε 14
Κέβης, ώς ούχ οδτως έχει; Ουκ έχομεν. Τί οδν; τούτων οΰτως έχόντων άρ'
ού σώματι μέν ταχύ διαλύεσθαι προσήκει, ψυχη δέ αδ τό παράπαν άδιαλύτω
είναι ή έγγύς τι τούτου; | Πώς γάρ οβ; Συννοεΐς οδν, έφη, δτι έπειδάν 16
άποθάνη ό άνθρωπος, τό μέν όρατόν αύτοϋ, τό σώμα, καΐ έν όρατω κεί- (563)
20 μενον, δ δή νεκρόν καλοϋμεν, ώ προσήκει διαλύεσθαι καΐ διαπίπτειν καΐ
διαπνεΐσθαι, ούκ εύθύς τούτων ουδέν πέπονθεν, άλλ' επιεικώς συχνόν επι-
μένει χρόνον εάν μέν τις καΐ χαριέντως έχων τό σώμα τελευτήση καΐ έν
τοιαύτη ώρα, και πάνυ μόλα. συμπεσόν γάρ τό σώμα καΐ ταριχευθέν, ώσπερ.
οί έν Αίγύπτω ταριχευθέντες, όλίγου δλον μένει άμήχανον δσον χρόνον. b
25 ένια δέ μέρη τοϋ σώματος, και εάν σαπη, όστα τε καΐ νεϋρα και τά τοιαύτα
πάντα, δμως, ώς έπος ειπείν, άθάνατά έστιν ή οδ; Ναι. Ή δέ ψυχή 16

S. 60, 1—S. 62, 24: Plat. Phaed. 79a—81c 9f. Ποτέρω — δνητφ:
Thdrt. V 42 16 TL — 18 οδ: Thdrt. V 42 26 Ή — S. 62, 6 Ιχει:
Thdrt. V 43

BION(D)

1 ή < PI. I συγγεν. ND | Πάς äv] näaav Ο 2 Ιμοιγε] μοι PI. I συγχωρή-
σαι (auch D u. PI.)] συγχωρήσαι I (1. Η. aus -ρήσαι) Ν 2 4 f. Τω —
σώμα < I 6 δεσπόζειν (auch D)] σπουδάζειν Ν 7 δοχεϊ1 < N D 1 ( +
4. Η.) I τ. βείω είναι PI. 10 δή] δέ B N 11 ύμϊν Ο 12 καϊ νοητω
nach άδιαλύτφ B N | καϊ κατά N D | τά αυτά B N 14 τά αυτά B N 16 τό
< PI. I δλλο] άλλη Β 16 ώς] tf PI. 17 ού] ουχί PI. 18 έννοεϊς PI.
19 ό < I I τό* < Β 20 και8 — 25 σώματος < Β 25 <5ί < Ο | äv PI.
26 δμως PL ομοίως Β Ι Ο Ν
 62 Eusebius

άρα (τό άειδές, τό εις τοιούτον τόπον έτερον οίχόμενον γενναΐον καί καθαρόν
καί άειδή, είς "Αιδου ώς άληθώς, παρά τον άγαθόν και φρόνιμον θεόν,
οϊ, άν θεός έθέλη, αύτίκα και τη έμή ψυχή ΐτέον), αύτή δέ ήμϊν ή
τοιαύτη καί ούτω πεφυκυΐα άπαλλαττομένη τοϋ σώματος εύθύς διαπε- c
δ φύσηται καί άπόλωλεν, ώς φασιν οί πολλοί άνθρωποι; πολλοϋ γε δει, 17
ώ φίλε Κέβης τε καΐ Σιμμία- άλλα πολλω μάλλον ώδε έχει" έάν μέν
καθαρά άπαλλάττηται, μηδέν τοϋ σώματος συνεφέλκουσα, άτε ουδέν
κοινωνούσα αύτω έν τω βίω έκοϋσα είναι, άλλά φεύγουσα αύτό καί συνηθροι-
σμένη αύτή είς αυτήν, άτε μελετώσα άεΐ <τοϋτο > (τοϋτο δέ ούδέν άλλο d
10 εστίν ή ορθώς φιλοσοφούσα καΐ τω δντι τεθνάναι μελετώσα ραδΰυς· ή ού
τοϋτ' άν ειη μελέτη θανάτου;) Παντάπασί γε. Ούκοϋν ουτω μέν έχουσα 18
είς τό δμοιον αύτη τό άειδές άπέρχεται, τό θεΐόν τε καΐ άθάνατον καί
φρόνιμον, ol άφικομένη υπάρχει αύτη εύδαίμονι είναι, πλάνης καί άνοιας καί
φόβων καί άγριων ερώτων καί τών άλλων κακών τών άνθρωπείων άπηλλαγ-
15 μένη, ώσπερ δέ λέγεται κατά τών μεμυημένων, ώς άληθώς τον λοιπόν χρό-
νον μετά θεών διάγουσα, ουτω φώμεν, ώ Κέβης, ή άλλως; Ούτως νή Δία, έφη
ό Κέβης. I *Αν δέ γε, οΐμαι, μεμιασμένη καί άκάθαρτος τοϋ σώματος 19
άπαλλάττηται, άτε σώματι άεί ξυνοΰσα καί τοϋτο θεραπεύουσα καί έρώσα (554)
καί γεγοητευμένη υπ' αύτοΰ υπό τε τών επιθυμιών καί ήδονών, ώστε μηδέν
ω άλλο δοκεϊν είναι άληθές αλλ' ή τό σωματοειδές, οΰ άν τις άψαιτο καί ϊδοι
καί πίοι καί φάγοι καί προς τά άφροδίσια χρήσαιτο, τό δέ τοις δμμασι σκο-
τώδες καί άειδές, νοητόν δέ καί φιλοσοφία αίρετόν, τοϋτο δέ <είθισμέν>η
μισεΐν τε καί τρέμειν καί φεύγειν ουτω δή έχουσαν οϊει ψυχήν αύτήν καθ'
αυτήν ειλικρινή άπαλλάξασθαι; Ούδ' όπωστιοϋν, έφη." b
26 Ταϋτα δ Πλάτων έξαπλοί δέ τήν διάνοιαν ό Πορφνριος έν τω ττρώτω 20
τών Προς Βόηθον Περί ψυχής τοϋτον γράφων τον τρόπον

S. 60, 1—S. 62, 24: Plat. Phaed. 79a—81ο

BION(D)

2 ώς άλη&ως < Β 8 οΠ οίον I | δ βεός ND | αΰτη PI. | δέ δ ή PI.

4 οϋτω PI. Thdrt. ού die Hss. 6 γε xal BN 6 πολλω PI. Thdrt. πολλά
πολλών die Hss. 7 τον α. μηδέν BN 8 αύτό] αύτω BO* (ö über-
geschrieben 1. Η.) 9 αύτήν PI. αύτήν ΙΟ έαντήν BN | <τοντο> PI.
< die Hss. 10 μελ. Β | ή — 14f. άπηλλαγμένγι < Β 12 ά&ά\·ατσν]
θάνατον I 16 μετά τών PI. | φαμέν Β 17 έάν PI. | τοϋ σώματος < Β
τό σώμα ND (verbess. 4. Η.) 18 τω σώματι PI. | ξενοϋαα ^ 19 γοη-
τενομένη ND | ωστε — £2 αίρετόν < Β 20 τό < Ο | τις άν PI. 21 πίοι
καί φάγοι I PI. ~ ON 22 εΒιομένη PI. ή die Hss. 24 άπαλλάξεσΰαι PI.
26 Ταν&' BN | έξαπλοί — S. 66, 7 σνμφωνίαν (somit auch das ganze folgende
Kapitel) < Β 26 Βόη&ον Mras Βοη&όν die Hss. | Περί — τρόπον < ND1
( + 4. Η.)
 Praepar. evang. X I 27, 16—20; 28, 1—β 63

κ&'. ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ

"Αύτίκα λόγον ίσχυρόν είναι δοκοΰντα τω Πλάτωνι εις παράστασιν της 2 8 , 1

ψυχής άθανασίας, τόν έκ τοϋ όμοιου, εί γαρ όμοια τω θείω καΐ άθανάτω καΐ c
άειδεϊ καΙ άσκεδάστω καΐ άδιαλύτφ και, ούσιωμένω καΐ συνεστώτι έν άφθαρ-
5 σία, πώς ού τοϋ γένους άν εϊη τοΰ κατά το παράδειγμα; δταν γάρ δύο 2
τινών άκρων έναργώς έναντίων, οίον λογικού τε καΐ αλόγου, άλλο τι άμφισβη-
τήται ποίας εστί μερίδος, εις ήν καΐ ούτος τρόπος αποδείξεως δια τοϋ δεΐξαι τίνι d
τών άντικειμένων δμοιον. ουτω γάρ, καίπερ έν άλογία κατά πρώτην ήλικίαν
τοΰ ανθρωπίνου γένους κατισχημένου πολλών τε άχρι γήρως έν τοις της άλο-
ιο γίας άμαρτήμασι πλεοναζόντων, δμως διά τό τω καθαρώς λογικω πολλάς
ομοιότητας φέρειν λογικών είναι τό γένος τοΰτο έξ άρχής έπιστεύθη. βντος 8
ουν θείου συστήματος καΐ άκηράτου καΐ άλυμάντου προφανώς τοΰ τών θεών,
δντος δέ πάλιν έναργώς τοΰ χθονίου καΐ λυτοΰ καΐ έν διαφθορά κειμένου,
άμφισβητουμένης δέ παρά τισι της ψυχής τίνι τών προκειμένων μέρει προσκε-
15 χώρηκεν, έκ τής όμοιότητος φήθη ό Πλάτων δεΐν άνιχνεύειν τήν άλήθειαν. |
και έπειδή τω μέν θνητφ τε και λυτώ καΐ άνοήτω και ζωής άμετόχω καΐ διά 4
τοΰτο άπτώ τε καΐ αίσθητώ και γινομένω και άπολλυμένω ούδαμώς έοικε, (556)
τω δέ θείω καΐ άθανάτω και άειδεϊ και νοερώ ζώντί τε καΐ αληθείας συγγενεΐ
και δσα έκεϊνος περί αυτής αναλογίζεται, έδόκει μη τάς μέν άλλ<*ς ομοιότητας
20 τοϋ θεοΰ έ ;εΐναι συγχωρεϊν, τό δέ τής ουσίας έμφερές άπ' αυτής έθέλειν άθετεϊν,
δι' δ και τούτων αύτήν τυχεΐν συμβέβηκεν. ώσπερ γάρ τά ταΐς ένεργείαις 6
τω θεώ άνόμοια εύθϋς καΐ τη συστάσει τής ουσίας έξήλλακτο, τ>δτως άκό- b
λουθον είναι τά τών αυτών πως ένεργειών μέτοχα φθάνειν τήν ομοιότητα
τής ουσίας κεκτημένα, διά γάρ τήν ποιάν ούσίαν ποιας είναι καΐ τάς ένερ-
25 γείας, ώς άν άπ' αυτής ρεούσας καΐ αυτής ούσας βΛαστήματα."
Τούτου τοίνυν τοϋ λόγου τήν δύναμιν περιαιρών ό Βόη&ος έπάκου- β
σον εύ&νς έν άρχ-η τοϋ λόγου δ πεποίηκε γράφων οϋτως'

2-25 Porphyr. Πρός Βόηύον Περί ψνχής (nur durch Ε vis. erhaltene
Bruchstücke): fr. 1 (die Nummern sind von mir), aus dem ersten Buch

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 Die Überschrift in ION < Β mit dem Kapitel β δχρων Extreme

β f. άμψισβητήναι I (alles 1. Η.) 8 όντως ON | xerrd] xal ND 9 κατ-
ισχημένου ΙΟ κατεαχημένου ND 10 χα&αρώ Ο 11 έπιστεύ&η I äv inure.
ON 18 δντα I | xai1 I τον ON | λντοϋ Vig. (s. 10 und S. 64, 17) αύτοϋ
die Ηββ. I διαφορφ I 14 άμφισβητούμενος I 20 Φέλειν I 21 τά < I
22 έξήλλαχτο verschieden war 28 ένεργειών] ένεργεϊν I | φ&άνειν von vornherein
26 Βόηϋος Mras Βοηθός die Ηββ. 26 f. έπάκονσον ενΰνς < ND 27 δ —
γράφων] γέγραφεν ND
 64 Eusebius

" E t μέν αθάνατος έστιν ή ψυχή και παντός ολέθρου κρείττων τις φύσις, 7
πολλούς άναμείναντα χρή καΐ περιηγησάμενον λόγους άποφήνασθαι. τό 8
μέντοι των περί ή μας όμοιότερον μηδέν γενέσθαι θεω ψυχής, ού πολλής άν c
τις δεηθείς πραγματείας πιστεύσειεν, ού μόνον διά τό συνεχές και άπαυστον
δ της κινήσεως, ήν έν ήμΐν ένδίδωσιν, αλλά του καθ' έαυτήν νοϋ. εις δπερ 9
άπιδών καί ό Κροτωνιάτης φυσικός είπεν άθάνατον αύτήν ούσαν καί πασαν
ήρεμίαν φύσει φεύγειν, ώσπερ τά θεία των σωμάτων. αλλά και καθάπαξ 10
τήν Ιδέαν της ψυχής καί μάλιστα τόν άρχοντα έν ήμΐν νουν, όπηλίκα βουλεύ- d
ματα καί ορμάς πολλάκις οποίας υποκινεί, τω κατανοήσαντι πολλή τις άν
ίο πρός τόν θεόν όμοιότης ύποφανείη."
Kai έξης έπιλέγεϊ 11
" Ε ί γάρ ώς όμοιότατον τω θείω πάντων χρημάτων ή ψυχή δείκνυται, τίς
έτι χρεία των άλλων δεΐσθαι λόγων είς άπόδειξιν της άθανασίας αύτής προ-
οιμιαζόμενον καί μή καί τοϋτον ώς 2να μετά των πολλών καταριθμοϋντα,
15 ίκανόν 6ντα έντρέψαι τούς εύγνώμονας, ώς ούκ αν των έμφερών τω θείω
μετέσχεν ένεργειών μή τοι θεία γε ούσα καί αύτή; | εί γάρ καίπερ έν 1 2 *
τω θνητω καί λυτω καί άνοήτω και καθ' έαυτό νεκρω καί άεί άπολλυμένω καί (55β)
διαρρέοντι είς τήν της άπωλείας μεταβολήν κατορωρυγμένη αύτό τε ποιεί καί
συνέχει καί τήν εαυτής θείαν άναδείκνυσιν ούσίαν, καίπερ έπιπροσθουμένη
ϊο καί έμποδιζομένη ύπό τοϋ προκειμένου αύτή πανωλέθρου πλάσματος, πώς
εί τοϋ <ά>λόγου χωρισθείη, ώσπερ χρυσίον περιπεπλασμένου πηλοϋ, ούκ
αύτόθεν άν τό έαυτης είδος έκφήνειεν ώς έμφερές δν μόνω τω θεω, αλλά καί b
διά τό μέτοχον αύτοϋ είναι καί τάς έν ταΐς ένεργείαις ομοιότητας διασωζον
καί έν τω μάλιστα θνητω αύτης (ώσπερ έστίν δταν έν τω θνητω καθειρχθη)
25 διά τοΰτο μή διαλυόμενον, δτι φύσεως ήν της άμοίρου φθοράς

1-10 Porphyr. Περί ψυχής fr. 2 (β. zu S. 63, 2ff.) β 6 Κροτωνιάτης

φυσικός ist Alcmaeon von Croton, β. Diog. L. V I I I 5, 83: Ιφη öi xal τήν ψνχήν
ά&άνατον xal χινεΐσ&αι αυτήν συνεχές ώς τόν ήλισν (Diels-Kranz, Fragm. d.
Vorsokr.· I 210; Kranz weist auf die bei Diele fehlende BoSthusstelle im
Nachtrag, Bd. I S. 495, 46 hin) 12-25 Porphyr, ebd. fr. 3 *

Β ( < diese Seite) ION(D)

2 άμεΐναντα N'D άμείψαντα Ν 2 j περιηγησάμενον] gewissermaßen: eine

Rundreise machen durch . . . 8 των] τώ I β φυσικώς ON 7 έρημίαν
ND I φΰσιν ND 8 όπηνίχα ND 12 ώς ομοιότητα ΝΌ 18 f. προοιμια-
ζόμενον: indem man diese Tatsache (ώς όμοιότατον τω ΰεΙω) nur als Vorwort,
nicht als Beweisgrund verwendet 14 μετά IN < 0 15 δντα ON < I *
18 είς —μεταβολήν zur Veränderung, die schließlich seinen Untergang herbeiführt
19 έπιπροσ&ονμένη I έπιπροσ&ετουμένη ON 21 τοϋ αλόγου Mras τω λόγφ
die Hss. | χωριοϋ-είη ON χρωσ&είη I | πηλοϋ] πολοΰ I 22 έμφήνειεν Ο *
 Praepar. evang. X I 28, 7—18 65

Kai νποκαταβάς φησιν 18

" Είκότως δέ καί θεία φαίνεται άπό της προς τόν άμέριστον όμοιώσεως
και θνητή άφ* ών προσπελάζει τ η θνητη φύσει* καί κάτεισι και άνεισι καί
θνητοειδής έστι καί τοις άθανάτοις έμφερής. άνθρωπος γάρ καί ό γα- 14
5 στρίζων έαυτόν καί κεκορέσθαι σπουδάζων ώς τά κτήνη· άνθρωπος δέ καί c
ό σώζειν έν πελάγει δι' επιστήμης έν κινδύνοις οΐός τε ών τήν ναϋν καί ό σω-
ζειν έν νόσοις καί 6 γε τήν μέν άλήθειαν εύρίσκων, μεθοδεύσας δέ καί πρός
γνώσεως καταλήψεις πυρείων τε ευρέσεις καί ώροσκοπείων τηρήσεις καί
μιμήσεις των τοϋ δημιουργοϋ ποιημάτων μηχανησάμενος. άνθρωπος 15
ίο γάρ έπενόησεν έπί γης συνόδους των επτά μετά των κινήσεων δημιουργησαι, d
διά μηχανημάτων τά έν ούρανω μιμούμενος, καί τί γάρ ουκ έπενόησεν, άποδει-
κνύς τόν θείον καί θεω παρισωμένον έν αύτω νοϋν; άφ' ών 'Ολυμπίου τε 1β
καί θείου καί ουδαμώς θνητοϋ τολμήματα διαφαίνων τους πολλούς διά φιλαυ-
τίαν της αυτών είς τά κάτω £οπης ίδεϊν αυτόν ούχ οίους τε βντας έκ τών
15 Ιξωθεν φαινομένων ομοίως αύτοΐς θνητοειδή δοξάζειν αυτόν άναπέπεικεν·
ενός δντος καί τούτου τρόπου της έκ κακίας παραμυθίας, τό τ η άντανισώσει
της αυτών άθλιότητος διά τά έξωθεν φαινόμενα προσαναπαυομένους πείθειν
εαυτούς, δτι ώς τά έξω καί τά εΐσω πάντες άνθρωποι."
I Τούτων απάντων διδάσκαλος πέφηνε γεγονώς ό Μωσής, δς διεξιών 17
20 τήν πρώτην άν&ρωΐΐογονίαν κατά τάς προτε&είσας λέξεις δια τής πρός τό <657)
Φεϊον έξομοιώσεως τους τζερι ψυχής ά&ανασίας λόγους έπιστώσατο. άλλ' 18
έπεώή τά περί τής ασωμάτου και άφανοϋς ουσίας σύμφωνα και ομόδοξα
Μωσεΐ και Πλάτωνι συνέστη, ώρα και τά λοιπά μέρη τής κατά Πλάτωνα
φιλοσοφίας έπι&εωρήσαι δεΐξαί τε τόν άνδρα 'Εβραίους κατά πάντα φίλον,
25 έκτος εΐ μή πον παρατραπείς άν&ρωπινώτερον ή κατά τόν άλη&ή φάναι τι b

2-18 Porphyr. Περί ψυχής fr. 4 (β. zu S. 63,-2 ff.)

Β« diese Seite) ION(D)

5 κεκορέσθαι I (xe übergeschrieben 1. Η.) ND κορέζεαϋαι Ο 7 δέ xal

(auch D)] δέ ή· καί Ν (ή versuchte Ν 1 durch Abtrocknen zu tilgen) 8 nv-
ρΐων I 9 μηχανησάμενος] χτησάμενος Ο 10 τών έπτά] der Planeten
12 αύτω Mras αντω ΙΟ έαντφ ND 18 διαφαίνων (nml. ό &νΰρωπος)] μετα-
φαίνων Ν διαμεταφαίνων D 14 und 15 αυτόν, nml. τόν νοΰν 16 όμοίως
Ο όμοιους IN | αύτοϊς (= τοϊς πολλοίς)] αΰτοϊσ Ο (alles l . H . ) | xal Φνητοειδή
N D I άναπ. αυτόν Ο 1β ένός — τρόπον: wobei auch das eine Art . . . ist \
16f. τό — πεί&ειν: beachte τό mit Infin. als Apposition zu dem Genet, abeol.
| tfj άντανισώσει zu προααναπαυομένους: wobei sie sich mit dem gegenseitigen
Ausgleich ihres Unglücks zufrieden geben, d. h. indem sie erkennen, daß einer
so unglücklich ist ιine der andere 17 αυτών Gaisf. αυτών Ο έαντών IN
18 δμοιοι πάντες Steph. 24 τε < I
M r a s , Eusebius I I δ
 66 Eusebius

7ΐροήχ&η λόγον. αντίκα των είρημένων δσα μεν επιτυχώς λέλεκται τω 19

άνδρί σνντρέχοι &ν τοις Μωσεΐ δεόογμένοις, δσα δέ μή άρέσκοντα Μωσεΐ
και τοις προφήταις νπέλαβεν, ουκ &ν εχοι συνεστώτα τον λόγον. το ντο
δ' ήμιν έν καιρώ τω δέοντι παραστήσεται. τέως δ', έπει πεφώραται εν τη
6 περί των νοητών έποτυτεία σννωδά καΐ σύμφωνα τα τε&ειμένα, ώρα
έπανελ&οϋσιν αϋ&ις έπι την των αίσ&ητών φνσωλογίαν έν βραχέσι την c
προς τά 'Εβραίων έπώραμείν τοϋ ανδρός συμφωνίαν.

λ'. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΓΕΝΗΤΟΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Ν

Μωσέως γενητόν άποφηναμένσυ τόδε το παν υπό τοϋ ·&εον γενόμενον 29,1
ίο (λέγει δ' οΰν αρχόμενος της έαντοϋ γραφής· " Έ ν άρχη εποίησεν 6 θεός a
τόν ουρανών καΐ την γην" και μετά τά κατά μέρος έπάγει· "Αυτη ή βίβλος
γενέσεως ούρανοϋ καΐ γης, δτε έγένετο, fj ημέρα εποίησεν ό θεός'τον
ούρανόν καΐ την γην"), άκουε τοϋ Πλάτωνος ώς ουκ εκπίπτει της διανοίας
ώδέ πη και αυτός γράφων'
15 "Παν δέ αδ τό γινόμενον ύπ' αΙτίου τινός έξ ανάγκης γίγνεσθαι- πάντη 2
γαρ αδύνατον χωρίς αιτίου γένεσιν έχειν." *
Και έπιλέγεί' 3
" Ό δή πας ούρανός ή κόσμος ή καΐ άλλο, δ τι ποτέ ονομαζόμενος μάλιστα
άν δέχοιτο τοϋθ' ήμΐν ώνομάσθω* σκεπτέον ούν περί αύτοϋ πρώτον, δπερ
Μ υπόκειται περί παντός έν άρχη δεϊν σκοπεΐν, πότερον ήν άεί, γενέσεως αρχήν
έχων ούδεμίαν, ή γέγονεν άπ' άρχής τίνος άρξάμενος. γέγονεν ορατός γάρ | 4
άπτός τέ έστι και σώμα έχων, πάντα δέ τά τοιαύτα αίσθητά, τά δ' αισθητά (558)

10f. Gen 1, 1 11-18 ebd. 2, 4 15 f. Plat. Tim. 28 a 18—S. 67, 3: *

ders. ebd. 28 be (von 20 πότερον — S. 67, 1 ίφάνη zitiert auch theoph. II 45)
20 πότερον — S. 67, 3 άδύνατον (aber έξεαιεϊν άδ.) : Thdrt. IV 37f.

Β (ab 8) ION(D)

1 αντίκα < ND | των γάρ ND | λέλεχταϊ] είρηται ND 3 τόν < I

4 παραστήσεται] φη&ήαεται ND | τέως — 6 αύθις] έπανιτέον δέ πάλιν ND
& περί των I περί τήν των (aber έποπτεΐα) Ο 6f. τήν1 — έπιδραμεϊν und συμ-
φωνίαν < ND 8 Die Überschrift in ΒΙΟΝ | γεννητόν Ο 9 γεννητόν Ο
10 λέγοντος BN | δ' — γραφής < BN 11 και1 — 13 γήν < Β | και1
— ίπάγει] καΐ πάλιν ND1 (verbess. D« a. R.) | τα Ι.ταϋτα Ö 12 ft < I
15 at5 < I I γινόμενον BIO γιγν. ND PL | γίνεσ&αι I | πάντη] παντί Ρ1.
16 ίχειν] σχεϊν PL 18 JJ1] xal BN | ή* < BN 19 όνομαζέσ&ω Ο | <5'
ούν PL 20 τον παντός I 21 Ιχον ND | γέγονεν < I 22 f. αίσΰητά —
τιεριληπτά (auch Thdrt.)] ala&ητά, δόξ·η περιλ. μετ αίσ&ήσεως, γιγνόμενα Ρ1.
 Praepar. evang. X I 28, 18—19; 29, 1—5; 30, 1—3 67

δόξη περιληπτά καΐ γενητά έφάνη. τώ δ' αύ γενομένω φαμέν υπ' αιτίου τινός
άνάγκην είναι γενέσθαι, τόν μέν ουν ποιητήν καί δημιουργών τοϋδε τοϋ- παν-
τός εύρεΐν τε έργον καΐ εύρόντα είς πάντας αδύνατον λέγειν."
Καί αΰ&ις έξης φησιν 5
5 "Ούτως ούν δή κατά λόγον τόν εικότα δει λέγειν τόνδε τόν κόσμον ζωον
έμψυχον έννουν τη άληθεία δια τήν τοϋ θεοΰ γενέσθαι πρόνοιαν." b

λα'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΑΤ ΟΥΡΑΝΟΝ ΦΩΣΤΗΡΩΝ

Πάλιν Μωσέως και τούτους είναι γενητονς διδάξαντος δι ών ίφησε· "Και 30,1
είπεν ό θεός - Γενηθήτωσαν φωστήρες έν τω στερεώματι τοϋ ούρανοΰ ώστε
ίο φαίνειν επί της γης· και έστωσαν είς σημεία καΐ είς καιρούς καΐ είς ήμέρας
και είς ένιαυτούς. καΐ έποίησεν δ θεός τούς δύο φωστήρας τούς μεγάλους c
καί τούς άστέρας· και έθετο αύτούς έν τω στερεώματι τοϋ ούρανοΰ,"
ομοίως δ Πλάτων 2

" Έ ξ οδν λόγου (φησί) καί διανοίας θεοΰ τοιαύτης προς χρόνου γένεσιν,
15 ίνα γενηθη χρόνος, ήλιος και σελήνη καί πέντε άλλα άστρα, έπίκλην έχοντα
πλάνητες, είς διορισμόν καί φυλακήν αριθμών χρόνου γέγονε. σώματα δέ
αύτών ποιήσας ό θεός έθηκεν είς τάς περιφοράς."
'Επιτηρεί δέ εΐ μη τό " έ ξ οδν λόγου καί διανοίας θεοΰ" ειρημένον τω 3
Πλάτωνι δμοιον άν εϊη τω παρ' Έβραίοις φάσχοντι " τ ω λόγω κυρίου οί ούρα- d
20 vol έστερεώθησαν καί τω πνεύματι τοϋ στόματος αύτοϋ πασαι αί δυνάμεις

5f. Plat. Tim. 30b 8-11 Gen 1, 14 l l f . Gen 1, 16f. 14-17 Plat. *
Tim. 38c ( = S. 242, 2—5); aus Eue. Thdrt. IV39 19— S. 68,1: Ps32 (33), 6

BION(D)

1 γεννητά Ο PI. 2 δημιουργόν ( a u c h T h d r t . ) ] πατέρα PI. 8 πάντα

B N 1 (α übergeschrieben 2. Η . ) D 1 (ς + 4. Η.) 4 αύ&ις < N D 1 ( + 4. Η.)
5 <5tj] δει B N (beide Hss. haben δει auch nach είχότα) β Svvow τε PL |
γενέσϋαι vor rfj BN 7 Die Überschrift in BION 8 γεννητούς Ο 9 γεν-
νηϋήτωσαν Ο 1 0 xal είς ήμέρας < B N 1 1 ό] x Β 12 καί τούς άστέρας
hier BN, nach ούρανοΰ ΙΟ 13 ό] xal Β xal ό ND 14 φησί hier I, nach
διανοίας ON, nach τοιαύτης Β | &εον hier I, S. 242, 2 alle Hss., Thdrt. PL;
n a c h λόγου B O N ; s . 18 1 5 γεννη&ϋ Ο P L 16 πλανητά ein T e i l d e r
Hss. Thdrt., PL 17 αύτων έκαστων d i e H s s . S . 2 4 2 , 4, P l . 2 0 τοϋ στόματος
< I I πασαι αί δυνάμεις ΙΟ πάσα ή δύναμις BN
5»
 68 Eusebius

αυτών." άλλα καΐ Μωοέως είπάντος "και έ&ετο αυτούς έν τώ στερεώματι"

δμοίη. κέχρηται και 6 Π?Λτων φωνή τη "έθηκεν," εΙπων "σώματα δέ αυτών
ποιήσας ό θεός έθηκεν είς τάς περιφοράς."

ψ. ΟΤΙ ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

5 Της 'Εβραίων γραφής έφ' έκάστω τών δημιουργημάτων έπιφωνούσης· 31,1
"ΚαΙ εΐδεν ό | θεός δτι καλόν" και έπΐ τη πάντων συγκεφαλαιώσει φα- (559)
ακούσης· "Και εΐδεν ό θεός τά πάντα, καΐ Ιδού καλά λίαν," άκουε τοΰ
Πλάτωνος ως φηαιν
" Εί μέν δή καλός εστίν δδε ό κόσμος 6 τε δημιουργός αγαθός, δηλον ώς
ίο πρός τό άΐδιον έβλεπε."
Και πάλιν
" Ό μέν γαρ κάλλιστος τών γεγονότων, ό δ' άριστος τών αιτίων."

λγ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΑΑΟΙΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ

ΚΟΣΜΟΥ
is ΚαΙ περί τούτον πάσης 'Εβραίων γραφής διαλαλούσης, τοτέ μέν δι 32,1
ών φησί" "Και είλιγήσεται ό ουρανός ώς βιβλίον" τοτέ δέ δι ών έπιλέγει· b
"ΚαΙ Ισται 6 ουρανός καινός καΐ ή γη καινή, ά έγώ ποιώ μένειν ένώπιόν μου,
λέγει κύριος" xal πάλιν άλλοτε δι' ών φησί' "Ποφάγει γαρ τό σχήμα τοΰ
κόσμου τούτου," καΐ ό Πλάτων άκουε δτιως τό δόγμα συνίστησι λέγων 2
20 έν Τιμαίω-

β Gen 1, 4 (auch 10, 12, 18, 21, 25) 7 ebd. 1, 31 9 f. und 12 Plat.
Tim. 29 a; aus Eue. Thdrt. IV 42 1β Ies 34, 4 17 f. ders. 65, 17
+ ββ, 22 18f. I. Cor 7, 31

BION(D)

2 T f j δμοίφ I | δ < I 4 Die Überschrift in BION 5 γραφής]

φωνής I; aber s. 15 | τών < ND1 (4- 4. Η.) β δτι — 7 θεός < Ο 8 ώς
ψηαιν] λέγοντος BN 9 S τε] δτι Β 18 f. Die Überschrift in BION
16 διαλαλούσης] διδασχονσης ND 16 είλ. ND είλιγήσεται BIO 17 ένώ-
πιόν μον < Β 18 άλλοτε — φηοι < Β 19 δκουε — αννίστηαι] οϊα φησί
BN I äxove I δχουε γοϋν Ο; aber vgl. Bd. I S. 123, 7 δχονε via
 Praepar. evang. X I 30, 3; 31, 1; 32, 1—5 69

" Κ α Ι ξυνεστήσατο ούρανόν όρατόν καΐ άπτόν καΐ διά ταΰτα έκ τε δή

τούτων τοιούτων και τόν άριθμόν τεττάρων τό τοϋ κόσμου σώμα έγενήθη
δι' άναλογίας όμολογησαν φιλίαν τε έσχεν έκ τούτων, ώς είς ταύτόν αυτώ
ξυνελθόν άλυτον ύπό των άλλων πλήν υπό τοϋ ξυνδήσαντος γενέσθαι."
5 EW έξης φησι·
"Χρόνος δ5 οΰν μετά ούρανοϋ γέγονεν, ίνα άμα γεννηθέντες άμα και
λυθώσιν, άν ποτε λύσις τις αύτών γίγνηται."
Και πάλιν εΙπών·
"Θεοί θεών, ών έγώ δημιουργός πατήρ τε έργων, άλυτα έμοϋ μή θέ-
ιο λ ο ν τ ο ς , " έπάγει λέγων έξης'
" Τ ό μέν οδν δή δεθέν παν λυτόν, τό γε μήν καλώς άρμοσθέν καΐ έχον
εύ λύειν έθέλειν κακοϋ. διό καΐ έπείπερ γεγένησθε, άθάνατοι μέν ουκ έστέ
ούδ' άλυτοι τό πάμπαν. οδ τι μέν δή λυθήσεσθέ γε ούδέ τεύξεσθε θανάτου
μοίρας, της έμής βουλήσεως μείζονος έτι δεσμοϋ καΐ κυριωτέρου λαχόντες
is εκείνων οΐς 6τε έγίγνεσθε ξυνεδεΐσθε."
ΚαΙ έν τω Π ο λ ι τ ι κ ω δέ τάδε δ αυτός ψησι·
" Τ ό γάρ παν τόδε τοτέ μέν αύτός ό θεός ξυμποδηγεΐ πορευόμενον και
ξυγκυκλεΐ, τοτέ δ' άνηκεν, δταν αί περίοδοι τοϋ προσήκοντος αύτώ μέτρον
είλήφωσιν ήδη χρόνου, τό δέ πάλιν αύτόματον είς τάναντία περιάγεται, ζωον
20 δν καΐ φρόνησιν είληφός έκ τοϋ ξυναρμόσαντος | αυτό κατ' αρχάς, τοϋτο δέ
αύτω τό πάλιν ίέναι διά τόδε έξ άνάγκης έμφυτον γέγονε.

1-4 Plat. Tim. 32bc ( = S. 241, 17—21) 1 ξυνεστ. — άπτόν: Thdrt.

IV 42 β f. Plat. Tim. 38 b; aus Eus. Thdrt. IV 42 9 f. und 11-15 Plat.
Tim. 41 a b ; auch S. 243, 1—β 9 θεοί — έργων auch S. 207, 1β (Clem.)
12 άθάνατοι — 14 λαχόντες·. Thdrt. I I I 70 17—S. 71, 11: Plat, polit.
269c—270d

BION(D)

Zu I f f . hat Ρ a . B . : ix Τιμαίου 2 τούτων τοιούτων SS. 2 4 1 , 1 8 a l l e

H s s . u n d P I . τούτων xal τοιούτων h i e r I , των τοιούτων B O N | έγενήθη ( a u c h
S . 2 4 1 , 1 9 ) ] έγεννηθη Ο P I . 8 ώς — 4 γενέσθαι < Β | ώ ς ] &στ S . 2 4 1 , 2 0
u n d PI. 4 των άλλων ( a u c h S . 2 4 1 , 2 0 ) ] τοϋ άλλου PI. β γεγονέναι Ο |
γεννηθέντες Ο P I . 9 ιργων - f ä δι' έμοϋ γενόμενα PI. ( v o n E u s . auch
S. 243, 1 ausgelassen) | έμοϋ γε PI. 9 f . έθέλοντος PI. 1 2 δι' & E u s .
S. 243, 3, PI. 1 8 οΰ τι — 15 ξυνεδεϊσθε < Β | γε < Ο 1 6 έχείνου I |
ότι N D I ξυνεδεϊσθε I, alle Hss. S. 243, 6 PI. αυνεδ. hier ON Zu 17ft.
h a t Ρ a . R . έκ τοϋ Πολιτικού 1 7 ξυμποδηγεΐ B O N PI. ξυμπολεϊ I | πορευό-
μενον I P I . , -μένος B O N 1 8 ξυγχυχλεϊ I P L , -χλοϊ B O N 1 9 είλήφασιν
Ο I τοτέ δέ I 2 0 δν δ O N | είληχός PI. 2 1 άνώιαλιν PI.
 70 Eusebius

Διά τό ποίον 8 ή ;
Τώ κατά τ ά αύτά καΐ ωσαύτως έχειν άεΐ καΐ ταύτόν είναι τοις πάντων 6
θειοτάτοις προσήκει μόνοις, σώματος δέ φύσις ού ταύτης τ η ς τάξεως, δν δέ
ούρανόν καΐ κόσμον έπωνομάκαμεν, πολλών μέν καΐ μακαρίων παρά τοϋ γεννή-
s σαντος μετείληφεν, άτάρ ουν δή κεκοινώνηκέ γε και σώματος· δθεν αύτω μετα-
βολής άμοίρω γίγνεσθαι δια παντός άδύνατον, κατά δύναμίν γε μήν δτι μάλιστα b
έν τ ω αύτω κατά τά αύτά μίαν φοράν κινείται, διότι τήν άνακύκλησιν ειληχεν,
δτι σμικροτάτην της έαυτοϋ κινήσεως παράλλαξιν. αύτό δέ έαυτό στρέφειν 7
άεΐ σχεδόν ούδενΐ δυνατόν πλήν τ ω των κινουμένων αύ πάντων ήγουμένω. κινεϊν
ιβ δέ τούτω τι τοτέ μέν άλλως, αύθις 8' έναντίως ού θέμις, έκ πάντων δή τού-
των τόν κόσμον μήτε αυτόν χρή φάναι στρέφειν εαυτόν άεΐ μηθ' δλον
υπό θεοϋ στρέφεσθαι διττάς και εναντίας περιαγωγάς μήτ' αύ τινε δύο θ ε ώ
φρονοϋντε έαυτοϊς εναντία στρέφειν αύτόν, άλλ' δπερ άρτι έρρήθη καΐ μόνον
λοιπόν, τοτέ μέν ύπ' άλλης ξυμποδηγεϊσθαι θείας αιτίας, τό ζην πάλιν έπι- c
15 κτώμενον και λαμβάνοντα άθανασίαν έπισκευαστήν παρά τοΰ δημιουργοϋ, τοτέ
δ' δταν άνεθη, δι' έαυτοϋ αύτόν ίέναι κατά καιρόν άφεθεντα τοιούτον, ώστε
άνάπαλιν πορεύεσθαι πολλάς περιόδων μυριάδας διά τό μέγιστον δν καΐ ίσορ-
ροπώτατον επί σμικροτάτου βαϊνον ποδός ίέναι.
Φαίνεται γοϋν δή καΐ μόλα είκότως εΐρήσθαι πάντα δσα διελήλυθας. 8
20 Λογισάμενοι δή ξυννοήσωμεν τό πάθος έκ των νϋν λεχθέντων, δ πάν-
των ίίφαμεν είναι των θαυμαστών αίτιον, έστι γάρ ούν δή τοϋτ' αύτό. d
Τό ποίον; 9
Τό τήν τοϋ παντός φοράν τοτέ μέν έφ' ά νϋν κυκλεΐται φέρεσθαι, τοτέ
δ' έπΙ τάναντία.
25 Πώς δή;
Ταύτην τήν μεταβολήν ήγεΐσθαι δει τών περί τόν ούρανόν γιγνομένων
τροπών πασών είναι μεγίστην καΐ τελεωτάτην τροπήν.
"Εοικε γοϋν. 10

S. 6», 17—S. 71, 11: Plat, polit. 269c—270d 2 Τύ — 6 άδύνατον·.

Thdrt. IV 43

BION(D)

2 ravrd PI. | τοϊς πάντων] xal πάντως τοις BON 8 <5i»] δή BON
5 εϊληφεν Ο | αντάρΝΙ) β γίνεσ&αι BN 7 ταύτα PI. | διότι] διά PI. 8 έαχπό
I PI. αύτό Ν αύτό BOD 9 κινεί Ο 10 τ Κ PI. 11 έαντόν] αύτόν Β |
μήτ' αύ δλον άεΐ PI. 12 παραγωγός Ο | αύ τινε δύο I αύτ' είναι δύο BON
αύ δύο τινέ PI. 18 αύτόν BN PI. έαντόν ΙΟ | άρτι τε BO | έρρέ&η I
16 αύτόν] έαντόν Ο 17 πολλάς < Β | μνρίας I 19 ούν BN | μάλιστα BN
20 Λογία. — 27 τροπήν < Β | ξνννοήσομεν ND 21 είναι < I | ούν < I
2β γιγνομένων I PI. γιν. ON 27 τελεωτάτην I PI. τελειοτ. ON
 Praepar. evang. X I 32, 5—11; 33, 1—3 71

Μεγίστας τοίνυν μεταβολάς χρή νομίζειν γίγνεσθαι τότε τοις έντός

ήμϊν οίκοϋσιν αύτοΰ.
ΚαΙ τοϋτ' εικός.
Μεταβολάς δέ γε μεγάλος καΐ πολλάς | και παντοίας ξυμφερομένας άρ' (5βΐ)
5 ουκ ϊσμεν την των ζώων φύσιν δτι χαλεπώς ανέχεται;
Πώς δ* oö; ' 11
Φθοραί τοίνυν έξ ανάγκης τότε μέγισται ξυμβαίνουσι των τε άλλων ζώ-
ων, καί δή καΐ των άνθρώπων γένος ολίγον τι περιλείπεται. περί δέ τούτους
άλλα τε παθήματα πολλά, θαυμαστά και καινά, ξυμπίπτει, μέγιστον δέ τόδε
ίο και ξυνεπόμενον τη τοϋ παντός άνελίξει τότε, δταν ή της νϋν καθεστηκυίας
έναντία γίγνηται τροπή."
Τούτοις ααιασιν νποβάς έξης περί της των τετελευτηκότων άναβιώ- b
σεως, ομοίως ταΐς 'Εβραίων δόξαις κινούμενος, ταϋτ επιλέγει·

λδ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΤΕΤΕΛΕΥΤΗΚΟΤΩΝ ΑΝΑΒΙΩΣΕΩΣ· ΑΠΟ

is ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ
"Γένεσις δέ τίς τότ' ήν, ώ ξένε, ζώων, και τίνα τρόπον έξ αλλήλων έγεν- 3 3 , 1
νώντο;
Δήλον, ώ Σώκρατες, δτι <τό > μεν έξ αλλήλων ουκ ήν έν τ η τότε φύσει 2
γεννώμενον, τό δέ γηγενές εΐναί ποτε γένος λεχθέν τοϋτ' ήν τό κατ' έκεΐνον c
20 τον χρόνον έκ γης πάλιν άναστρεφόμενον, άπεμνημονεύετο δέ υπό των ήμετέ-
ρων προγόνων των πρώτων, οί τελευτώση μέν τ η προτέρα περιφορά τον έξης
χρόνον έγειτόνουν, τησδε δέ κατ' άρχάς έφύοντο· τούτων γάρ ούτοι κήρυκες
έγένονθ' ήμϊν των λόγων, οί νϋν υπό πολλών ουκ ορθώς άπιστοϋνται. τό S

S. 69, 17—S. 71, 11: Plat, polit. 269c—270d 16—S. 72, 7: ders.
ebd. 271a—c

BION(D)

1 τοίνυν xal PL | χρή — 4 πολλάς < ND 1 ( + 4 . Η., aber 4 πολλάς ή

μεγάλας) | &τός] έν τη I 4 δέ ye] δέ PI. | πολλάς xal μεγάλας I | παντοίως
BN I άρ' (auch D 4 a. R.)] εΰρ' ND 1 ενρείν Ν 2 5 ενέχεται I 7 μέγι-
στοι BN I ξυμβαίνουσι BIO PI. συμβ. ND 8 xal δή xal των ΙΟ καΐ δή τό
των ND 1 καΐ δή xal τό των D 4 PI. | όλίγον τι < Β 9 πολλά xal PI.
10 ξννεπίμονον BN | άνελίξει ΙΟ άνελλίξει BN άνειλίξει PI. | καθεστηκυία ND
11 γίγνεται Β 12f. Τούτοις — έπιλέγει] δμοίως xal περί της των άπιόντων
άναβιώσεως νποβάς λέγει BN 14f. Die Überschrift in BION | από] περί Β
16 δή PL I τρόπων Β 18 <τό > Ρ1. 20 άπομνημονεύεται BN 21 προ-
τέρα Ο PL τελευταία BIN 22 έγειτόνουν < Β 23 έγίνονϋ·' ON έγίνοντο Ρ Β
 72 Eusebius

γαρ εντεύθεν, οΖμαι, χρή ξυννοεΐν. έχόμενον γάρ έστι τ ώ τούς πρεσβύτας d
έπΐ τήν τοΰ παιδύς ίέναι φύσιν έκ των τετελευτηκότων «ύ, κειμένων 8' έν γ η
πάλιν έκεΐ ξυνισταμένους και άναβιωσκομένους έπεσθαι τ η τροπή, ξυνανα-
κυκλουμένης είς τάναντία της γενέσεως, και γηγενείς δή κατά τοϋτον τδν
6 τρόπον έξ άνάγκης φυομένους οδτως έχειν τοδνομα καΐ τύν λόγον, δσους μη
θεύς αύτών εις άλλην μοΐραν έκόμισε. Κομιδη μέν ούν τοΰτό γε έπεται
τοις έμπροσθεν."
ΕΙτ' αί πάλιν έξης προ'ίων τά δμοια τοις 'Εβραίων δόγμασι περί της 4
τον κόσμου σνντελείας τόνδε διέξεισι τον τρόπον

ω λε'. ΠΑΛΙΝ ΠΕΡΙ ΣΥΝΤΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

I ' " Ε π ε ι δ ή γάρ πάντων τούτων χρόνος έτελειώθη καΐ μεταβολήν έδει 34,1
γίγνεσθαι και δή και τύ γήΐνον ήδη παν άνάλωτο γένος, πάσας έκάστης της (6β2)
ψυχής τάς γενέσεις άποδεδωκυίας, δσα ήν έκάστη προσταχθέν, τοσαϋτα είς
γήν σπέρματα πεσούσης, τότε δή τοϋ παντός ό μέν κυβερνήτης, οίον πηδα- b
15 λίων οϊακος άφέμενος, είς τήν αύτοϋ περιω7τήν άπέστη, τον δέ δή κόσμον
πάλιν άνέστρεφεν ειμαρμένη τε καΐ ξύμφυτος έπιθυμία. πάντες ούν οι 2
κατά τούς τόπους ξυνάρχοντες τ ω μεγίστω δαίμονι θεοί, γνόντες ήδη τό
γιγνόμενον, άφίεσαν αΰ τ ά μέρη τοϋ κόσμου της αύτών επιμελείας, ό δέ μετα-
στρεφόμενος καΐ ξυμβάλλων, αρχής τε καΐ τελευτης έναντίαν όρμήν ορμηθείς,
so σεισμ&ν πολύν έν έαυτώ ποιών, άλλην αύ φθοράν ζώων παντοίαν άπειργά- c
σατο. μετά δέ ταΰτα προελθόντος ίκανοϋ χρόνου θορύβων τε καΐ ταρα- 3
χής ήδη παυόμενος καΐ των σεισμών γαλήνης έπιλαβόμενος εϊς τε τδν είω-

8. 71, 16—S. 72, 7: Plat, polit. 271a—c 11—S. 73, 2: ders. ebd.
272 d—273 b 14 τότε — 20 f. άπειργάσστοι Thdrt. IV 44

BION(D)

1 έχόμενον mit Dativ (auch Piatos Hss.; έπόμενον Stallbaum): s. Mrae,

Rheinisches Museum N. F. 92 (1944) 227 | τώ] τό BN 2 αύ — yjj < Β
8 πάλιν δ' I I ξννιστ. I PL αννιστ. BON 4 δή] δέ BN 5 τρόπον] λόγον PI.
8 ΕΙτ' — δόγμασι] Ταντ' ειπών έξης πρόεισιν όμοίως τοις 'Εβραίων δόγμασι BN
» τόνδε — τρόπον < BN 10 Die Überschrift in BON < I | Πάλιν Ο < BN
11 έτελεώϋη PI. | xal] o»5 BN 12 γενέσθαι BN | ήδη nach γένος Ο | άνά-
λωτον ND 1 (verbess. in άνήλωτο 4. Η.) άνήλωτο PI. | της < BN 18 δσα
PL δσας die Hss. 15 αύτοϋ PL αύτοϋ die Hss. 16 τε] μέν Ο 17 κατά
τόπους Ν κατά τόπον D 18 αύ < ND | είς τά ND | αυτών BON | δ — 22
έπιλαβόμενος < Β 20 φοράν ND | παντοίων Ρ1. 21 öogvßov Ο
 Praepar. evang. X I 33,3—4; 34, 1—4; 35,1—3 73

θότα δρόμον τόν έαυτοϋ κατακοσμούμενος ήει, έπιμέλειαν καΐ κράτος Ιχων
αυτός των έν αΰτω τε και έαυτοϋ."
Kai έπάγει μετά βραχέα λέγων· 4
"Διό 8ή καΐ τότ' ήδη θεός ό κοσμήσας αυτόν καθαρών έν άπορία δντα,
5 κηδόμενος ίνα μή χειμασθείς υπό ταραχής διαλυθείς εις τόν της άνομοιότη-
τος άπειρον δντα τόπον δύη, πάλιν έφεδρος αύτοϋ των πηδαλίων γιγνόμενος d
τά νοσήσαντα καΐ λυθέντα έν τη καθ' αυτόν προτέρα περιόδω στρέψας κοσμεί
τε καΐ έπανορθών άθάνατον αυτόν καΐ άγήρων άπεργάζεται. τοϋτο μέν τέλος
πάντων εϊρηται."

ίο λζ'· ΩΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΥΣ ΕΓΗΓΕΡΘΑΙ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΟΜΟΙΩΣ

ΤΟΙΣ ΕΒΡΑΙΩΝ ΑΟΓΟΙΣ ΙΣΤΟΡΕΙ
"Ταϋτα τοίνυν, ήν δ' έγώ, ουδέν έστι πλήθει ουδέ μεγέθει πρός εκείνα 35,1
ά τελευτήσαντα έκάτερον περιμένει· | χρή δ' αυτά άκοϋσαι, ίνα τελέως έκά- (6β3)
τερος αυτών άπειλήφη τά υπό τοϋ λόγου όφειλόμενα άκοϋσαι. Λέγοις 2
is άν, Ιφη, ως ού πολλά άλλ' ήδιον άκούοντι. 'Αλλ' ου μέντοι σοι, ήν δ* έγώ,
'Αλκίνου γε άπόλογον έρώ, άλλα άλκίμου μέν ανδρός Ήρός τοϋ 'Αρμενίου,
τό γένος Παμφύλου- 6ς ποτε έν πολέμω τελευτήσας, άναιρεθέντων δεκαταίων
τών νεκρών ήδη διεφθαρμένων, υγιής μέν άνηρέθη, κομισθείς δέ οίκαδε μέλ-
λων θάπτεσθαι δωδεκαταϊος επί τη πυρα κείμενος άνεβίω, άναβιούς δέ έλεγεν
20 ά έκεΐ Ιδοι. £φη δέ, έπειδή οί έκβήναι τήν ψυχήν, πορεύεσθαι μετά πολ- 8
λών καΐ άφικνεϊσθαι σφας εις τόπον τινά δαιμόνιον, έν φ της τε γης δύ' είναι b
χάσματα έχομένω άλλήλοιν καΐ τοϋ ούρανοϋ αΰ έν τ<ο άνω άλλα καταντικρύ.

4-9 Plat, polit. 273de 12—S. 74, 7: ders. resp. 614a—d (von *
Eue. wird der Titel der Schrift nicht angegeben) 16 'Αλλ' — S. 74, 7 τόπφ:
Thdrt. XI 43f.

BION(D)

1 τόν < Ο I jjei — 2 αύτός < Β | fjei] εϊη ND 2 αύτφ PI. αύτφ die Hee.
8 Kai — λέγων ΙΟ Kai μετά βραχέα αϋ φησι BN 4 Δια Ο | άπορίαις PI. |
δντα I Ρ1. < BON 5 χειμασΰης Ο β αύτφ Ο j γιγνόμενος Ο PI. γιν.
I γενόμ. BN 7 κατ' αύτόν BN χα»' εαυτόν PI. 7 f. χοαμεϊ τε BN PI.
κοσμείται ΙΟ 8 xal1 < BN | xal ά&άν. BN | άγήρω BN | μέν ούν PI.
9 απάντων PI. 10 f. Die Überschrift in BION 18 δέ αυτά Ο δέ ταϋτα I
18 f. έχάτερος PI. έχάτερον die Has. 14 Λύγοις IN 15 πολλά <ϊλλ' PL
πολλά, αλλ' die Has. 1β άλκίμου] ΆλχΙνου BN | Ήρός τοϋ Ρ1. Ίρός τοϋ I
Ήρόστου Ο Λ ιρόστου BN 17 f. τών νεχρ. δεχ. BN 18 δέ < Β 20 ol
(auch Thdrt.)] 06 PL 22 άλλήλων BN | αΰ nach δνω Ο | άλλά Ο
 74 Eusebius

δικαστάς δέ μεταξύ τούτων καθήσθαι, οδς, επειδή διαδικάσειαν, τους 4

μέν δικαίους κελεύειν πορεύεσθαι τήν εις δεξιάν τε καΐ άνω διά του ούρανοϋ,
σημεία περιάψαντας των δεδικασμένων εν τω πρόσθεν, τούς δέ άδικους τήν
είς άριστεράν τε καΐ κάτω, έχοντας καΐ τούτους εν τω δπισθεν σημεία πάντων
s ών έπραξαν. αύτοΰ δέ προσελθόντος ειπείν δτι δέοι αύτόν άγγελον άν- 5
θρώποις γενέσθαι των έκεϊ και διακελεύεσθαι διακούειν τε καΐ θεασθαι πάντα c
τά έν τω τόπω."
Ταντα δ Πλάτων συγγενή δέ τούτοις και ό Πλούταρχος ώδε πη έν 6
τω πρώτω Περί ψυχής Ιστορεί·

ίο Κ'. ΠΛΟ ΥΤΑΡΧΟ Υ ΠΕΡΙ ΤΟ Υ ΟΜΟΙΟ Υ

"Άντύλλω δέ τούτω και αυτοί παρήμεν άλλα Σωσιτέλει και Ήρακλέωνι 36,1
-

διηγησώμεθα. νοσών γαρ έναγχος άβιώτως έχειν έδόκει τοις ίατροϊς· άνενε- d
χθείς δέ μικρόν έκ τίνος ού βιαίου καταφοράς, άλλο μέν ουδέν ουτ' έπραξεν ουτ'
είπε παρακινητικών, έλεγε δέ τεθνάναι και πάλιν άφεΐσθαι καΐ μή τεθνήξε-
15 σθαι τό παράπαν υπό της άρρωστίας έκείνης, άλλά καΐ κακώς άκηκοέναι
τούς άγαγόντας αύτόν υπό τοϋ κυρίου* πεμφθέντας γαρ επί Νικανδαν αύτόν
ήκειν άντ έκείνου κομίζοντας, ό δέ Νικανδας ήν σκυτοτόμος, άλλως δέ των
έν παλαίστρα γεγονότων καΐ πολλοίς συνήθης καΐ γνώριμος. | δθεν οί νεανί- (5β4)
σκοι προσιόντες έσκωπτον αύτόν ώς άποδεδρακότα καΐ διεφθ-αρκότα τούς
20 εκείθεν ύπηρέτας. αύτός μέντοι δήλος ήν εύθύς ύποθραττόμενος και δυσχε-

S. 73, 12—S. 74, 7 : Plat. resp. 614a—d 11—S. 75, 2 : Plut. de anima,
fr. Π Ι ( V I I 18 Bernardakis): nur durch Ε us. erhalten 11 Άντύλλω — 17
αχντοτόμος: Thdrt. X I 46

BION(D)

2 πορενεσ&αι I PI. πτηνενεσ&αι BON 8 σημεία — δεδιχασμ. < Β

4 άριστερά Ο | πάντων < Β δ αύτοΰ — 7 τόπω < Β | αντον (auch Thdrt.)]
έαυτοΰ PL 6 f . γεν. άν&ρ. ND β ötaxeAstJeff^at (auchThdrt.)] 0ta«eA£t5otvro PI. |
διαχονειν (auch Thdrt.)] ol άχονειν PI. 8 τόντων Β | ώδέ πη < BN 9 τω —
ψυχής ΙΟ τω Π. γ. πρώτφ ND τω Π. y>. Β 10 Die Überschrift in ΒΙΟΝ
11 άλλά] άμα Thdrt. | Σιοωτελεϊ BN 12 διηγηοώμε&α I διηγήαομαι BON
διηγονμένφ Thdrt. | νοσών γαρ ίναγχος] ώς γάρ (< δέ nach άνενεχ&.) Thdrt.
13 βιαίου Thdrt. richtig (s. v. Wilamowitz, Hermes 61 [1926] 291—293) βέβαιον
ΙΟ βεβαίας BN | ουδέν < Thdrt. | οϋτε an beiden Stellen Ο 14 παρα.
κινητικόν] παραχλητικόν BN 16 άγαγόντας] λέγοντας Β | τον < BN | Νικάν-
δαν BON 17 Νιχάνδας BON | άλλως — 20 f. δυσχεραίνων < Β 18 παλαί-
στρα ON (beide -α) παλαίστρας I ; s. Wilamow. a. a. Ο. | [και1] Wilamow.
20 ενϋνς < ND
 Praepar. evang. X I 35, 4—β; 36, 1—2; 37, 1—2 75

ραίνων" τέλος δέ πυρετόϋ προσπεσόντος έξαίφνης απέθανε τριταίος, ούτος

δέ άνεβίω, καΐ περίε<ττιν εύ γε ποιών, ήμΐν ξένων επιεικέστατος."
Ταϋτά μοι κείσ&ω δια τό καΐ έν ταΐς 'Εβραίων γραφαΐς νεκρών άνα- 2
βιώσεις ψέρεσ&αι. έπει δέ και γην τινα έν έπαγγελίαις μόνοις τοϊς &εοφι- b
λέσι δο&ήσεσ&αι περιέχσυοι, κατάτό φάσκον λόγων " Ο ί δέ πραεΐς κληρονο-
μήσουσι την γην," ταντην δε έπουράνιον νπάρχειν διασαφεί δ φάσκων λό-
γος· " Ή δέ άνω 'Ιερουσαλήμ ελευθέρα εστίν, ήτις εστί μήτηρ ήμών" δ τε
προφήτης τήν αντήν δή ταντην εκ πολυτελών και τιμίων σννεστάναι λίΰων
έν τρόπω αλληγορίας αίνίττεται λέγων " ' Ι δ ο ύ εγώ ετοιμάζω σοι άνθρακα
τον λίθον σου καΐ θήσω τάς έπάλξεις σου ϊασπιν καΐ τούς θεμελίους σου c
σάπφειρον καΐ τόν περιβολών σου λίθους εκλεκτούς," &έα ώς και δ Πλάτων
αντά δή ταϋτα ή τά παραπλήσια πετιεΐσ&αι είναι άλη&η έν τω Περί ψυχής
ομολογεί, Σωκράτει άνατι&εις τον λόγον ώδέ πη'

λη'. ΩΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΛΕΓΟΜΕΝΗΣ ΕΠΟΥΡΑΝΙΟΥ

ΓΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΟΜΟΙΩΣ ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΔΙΕΞΕΙΣΙΝ

"'Αλλά μέντοι, ώ Σιμμία, ουχί ή Γλαύκου τέχνη γέ μοι δοκεϊεϊναι διηγή- 3 7 , 1

σασθαι ά γ ' έστίν ώς μέντοι άληθη, χαλεπώτερόν μοι φαίνεται ή κατά την a
Γλαύκου τέχνην. καΐ άμα μέν έγώ ϊσως ούδ' αν οϊός τε εϊην, άμα δέ, καΐ εί
ήπιστάμην, ό βίος μοι δοκεϊ ό έμός, ώ Σιμμία, τω μήκει ούκ έξαρκεΐν. την
μέντοι Ιδέαν της γης, οίαν πέπεισμαι είναι, καΐ τούς τόπους αύτης ουδέν με
κωλύει λέγειν. 'Αλλ', ?φη ό Σιμμίας, και, ταϋτα άρκεϊ.
Πέπεισμαι τοίνυν, ή δ* δς, έγώ πρώτον μέν, εί έστιν έν μέσω τω ούρανώ 2
περιφερής ούσα, μηδέν αυτί) δεϊν μήτε αέρος πρός τό μ η πεσεϊν μήτε άλλης
ανάγκης μηδεμιδς τοιαύτης, j άλλ' ΐκανήν ϊσχειν αύτήν εϊναιτήν ομοιότητα του (6β5)
ούρανοϋ αύτοϋ αΰτω πάντη καΐ της γης αύτης τήν Εσορροπίαν ίσόρροπον

5 f. Ps 36 (37), 11 und Mt 5, 6 7 Gal 4, 26 »-11 Ies 54, 11 f.

16—S. 78, 9: Plat. Phaed. 1 0 8 d — l i l a

BION(D)

1 τοΰ πνρετοϋ ND 4f. και — περιέχονοι < Β 6 τήν < B N |

ταντην — 9 λέγων < Β | ύπάρχειν < ND 7 άνω < ND 9 xal τόν προ-
φήτη»· Ιδού Β 11 σάμφειρον B N 14f. Die Überschrift in BION | περί]
παρά Β | -σι ΙΟ 1β ούχ PL 17 ä — άλη&ή < Β | δτι χαλεπώτερόν Β
18 χαι1 — 25 πάντη < Β | ei και PI. 19 τ. μήκει τοΰ λόγον PI. 20 με <
ND 21 χωλύειν I | λέγειν] είπεϊν N D 22 ώς πρώτον PL 24 ϊσχειν
αντήν είναι I Ισχύέιν αύτήν είναι ON είναι αντήν ϊσχειν Ρ1. 25 αύτώ Mras
αντψ ΙΟΝ έαντώ PI. | άλλά γαρ xal Β | αντης B N PL αυτήν Ο < I
 76 Eusebius

γαρ πραγμα όμοίου τινός έν μέσω τεθέν ούχ Ιξει μάλλον ούδ' ήττον ούδαμόσε
κλιθηναι, ομοίως δ' έχον άκλινές μένει. Πρώτον μέν δή, ή δ* 6ς, τοϋτο S
πέπεισμαι. Καί όρθως γε, έφη ό Σιμμίας. "Ετι τοίνυν, έφη, πάμμεγά τι είναι
αΰτό, καί ή μας οίκεΐν τούς μέχρι 'Ηρακλείων στηλών άπό Φάσιδος έν μικρώ
δ τινι μορίω, ώσπερ περί τέλμα μύρμηκας ή βατράχους περί τήν θάλατταν b
οίκοϋντας, καΐ άλλους άλλοθι πολλούς έν πολλοίς οίκεΐν. είναι γάρ πανταχή 4
περί τήν γην πολλά κοίλα καΐ παντοδαπά καΐ τάς ίδέας καΐ τά μεγέθη, είς
ά ξυνερρυηκέναι τό τε δδωρ καΐ τήν όμίχλην καί τόν αέρα* αυτήν δέ τήν γην
καθαράν [τε] έν καθαρφ κεΐσθαι τω ούρανω, έν φπέρ έστι τά άστρα, 6ν δή
ίο αΙθέρα όνομάζειν τούς πολλούς των τά τοιαύτα είωθότων λέγειν* οΰ δή ύπο- c
στάθμην είναι ταϋτα καΐ ξυρρεϊν άεΐ είς τά κοίλα της γης. ή μας ούν 5
οίκοϋντας έν τοις κοίλοις αύτης λεληθέναι καΐ οϊεσθαι άνω επί της γης οίκεΐν,
ώσπερ άν εϊ τις έν μέσω τω πυθμένι τοϋ πελάγους οίκων οϊοιτό τε έπΐ της
θαλάττης οίκεΐν καΐ δια τοϋ ύδατος όρων τόν ήλιον καΐ τά άλλα άστρα τήν
16 θάλατταν ήγοΐτο ούρανόν εϊναι, διά δέ βραδύτητα καί άσθένειαν μηδεπώ-
ποτε έπί τά άκρα της θαλάττης εϊη άφιγμένος μηδέ έωρακώς εϊη έκδύς καί
άνακύψας έκ της θαλάττης είς τόν ένθάδε τόπον, δσω καθαρώτερος καί καλ-
λίων τυγχάνει ών τοϋ παρά σφίσι, μηδέ άλλου άκηκοώς εϊη τοϋτο έωρακότος.
ταύτό δή τοϋτο καί ή μας πεπονθέναι* οίκοϋντας γάρ έν τινι κοίλω της β
20 γης οϊεσθαι έπάνω αύτης οίκεΐν καί τόν άέρα ούρανόν καλεΐν, ώς διά τούτου a
ούρανοϋ βντος τά άστρα χωροϋντα. τό δέ εϊναι ταύτόν, ύπ' ασθενείας καί
βραδυτητος ούχ οίους τε είναι ήμας διεξελθεΐν έπ' έσχατον τόν άέρα, έπεί
εϊ τις αύτοϋ έπ' άκρα έλθοι ή πτηνός γενόμενος άνά^ττοιτο, κατιδεΐν δή άνακύ-
ψαντα, ώσπερ ένθάδε οί έκ της θαλάττης ίχθύες ανακύπτοντες όρώσι τά ένθάδε,

S. 76, 16—S. 78, 9: Plat. Phaed. 108d—lila

BION(D)

2 δή < PI. Cod. Β (Bodl.); dafür τοίνυν Codd. Venet. und Vindob.
8f. "Ετι — ήμάς] Ιφη τε Β | τ« (auch D)] τε Ν 4 αύτόν N D | σμιχρω PI.
5 θάλατταν I PL θάλασσαν BON β πολλοίς τοιοντοις τόποις PI. | παντα-
χού I 8 ξνρρνηκέναι BN | αύτήν — 11 γης < Β 9 τε < PL 10 όνομά-
ζειν — λέγειν ] όνομάζονσιν ol πολλοί N D | των — λέγειν < N D | περί τά
τοιαύτα Ρ1. 11 είναι ταϋτα ΙΟ είναι τά τοιαϋτα N D ταϋτα είναι PL | ξνρρείν
άεΐ nach κοίλα Ο 12 τή κοιλία Β 18 εϊ < I 14 θαλάσσης BON
15 θάλασσαν BON | τε xal Ρ1. 1β θαλάσσης BON | εϊη1 < Ρ1. 17 θα-
λάσσης BON | χαθαρώτερος Ρ1. χαθαρώτατος die Hss. 17 f. χαλλίω BON
18 τοντο] τον PL 19 ταύτύν PL | πεπονθότας Ο 21 ταύτόν] τοντον I
22 ίπεί — S. 77, 8 ήμίν < Β 28 δή < PL Hss.; &ν bei Ρ1. seit Henr.
Steph. die Herausgeber 24 θαλάσσης ON | όρωοι I
 Praepar. evang. X I 37, 2—12 77

οΰτως άν τινα καί τά εκεί κατιδεΐν" καί εί ή φύσις ικανή εϊη άνέχεσθαι θεω-
ρούσα, γνώναι άν δτι έκεΐνός έστιν ό άληθως ουρανός καί τό άληθινόν φως
καί ή ώς άληθώς γη. | ήδε μέν γάρ ή γη καί οί λίθοι καί πάς ό τόπος ό 7
ένθάδε διεφθαρμένα εστί καί καταβεβρωμένα, ώσπερ τά έν τη θαλάττη υπό (5ββ)
5 της άλμης- καί οΰτε φύεται άξιον λόγου ούδέν έν τη θαλάττη οΰ<τε> τέλειον, ώς
έπος ειπείν, ούδέν έστι, σήραγγες δέ καί άμμος καί πηλός άμήχανος καί βόρ-
βοροί είσιν, δπου άν καί ή γη f), καί πρός τά παρ' ήμϊν καλά κρίνεσθαι ούδ'
όπωστιοϋν άξια. εκείνα δέ αΰ των παρ' ήμϊν πολύ άν έτι πλεϊον φανείη 8
διαφέρειν. εί γάρ δή καί μυθολογεϊν καλόν, άξιον άκοϋσαι, ώ Σιμμία, οία b
ίο τυγχάνει τά έπί της γης υπό τω ούρανω δντα. 'Αλλά μήν, έφη ό Σιμμίας,
ώ Σώκρατες, ημείς γε τούτου τοΰ μύθου ήδέως άν άκούσαιμεν. Λέγε- 9
ται τοίνυν, έφη, ώ έταϊρε, πρώτον μέν είναι τοιαύτη ή γη αύτή ίδεϊν, εϊ τις
άνωθεν θεωτο, ώσπερ αϊ δωδεκάσκυτοι σφαϊραι, ποικίλη, χρώμασι διειλημ-
μένη, ών καί τά ένθάδε είναι χρώματα ώσπερ δείγματα, οίς δή οί γραφείς
15 καταχρώνται· έκεϊ δέ πασαν τήν γην έκ τοιούτων είναι καί πολύ έτι έκ λαμ-
προτέρων καί καθαρωτέρων ή τούτων. τήν μέν γάρ άλουργη είναι θαυ- 10
μαστήν τό κάλλος, τήν δέ χρυσοειδή, τήν δέ 6ση λευκή γύψου καί χιόνος c
λευκοτέραν, καί έκ των άλλων χρωμάτων συγκειμένην ωσαύτως καί έτι πλει-
όνων καί καλλιόνων ή δσα ήμεϊς έωράκαμεν. Λαί γάρ αύτά ταϋτα τά 11
20 κοίλα αύτης, ύδατός τε καί αέρος έκπλεα δντα, χρώματός τι είδος παρέχεσθαι
στίλβοντα έν τη των άλλων χρωμάτων ποικιλία, ώστε Ιν τι αύτης είδος ξυνεχές d
καί ποικίλον φαντάζεσθαι- έν δέ ταύτη οδση τοιαύτη άνά λόγον τά τοι- 12
αϋτα φύεσθαι, δένδρα τε καί άνθη έχοντα τούς καρπούς· καί αδ τά δρη ωσαύ-
τως καί τούς λίθους έχειν κατά τόν αυτόν λόγον τήν τε λειότητα καί τήν δια-
25 φάνειαν καί τά χρώματα καλλίω* ών καί τά ένθάδε λιθίδια είναι ταϋτα τά

S. 75, 16—S. 78, 9: Plat. Phaed. 108d— l i l a

BION(D)

2 άλη&ως] άληβής N D | άλη&ινόν] άληβώς PI. 8 ώς < I | άπας PI.

4 &αλάσση ON 5 ουδέν άξιον λόγου PI. | Φαλάσση ON | ούτε τέλειον Ρ1. ου
τέλειον I (τέλεον) Ο οΰτε λεϊον N D 7 κάλλη PI. 8 αύ των PI. αύτων die
Hss. I άλλα πολύ Β | πλέον PI. 9 μυϋολογεϊν] μϋύον λέγειν PI. 11 άν <
BN 11 f. λέγε N D 18f. διειλημμένος I 15 πάσαν — είναι hier PI.,
nach τούτων B I O N | τήν] τόν I | των τοιούτων N D 16f. καί ϋ-αυμ. PL
17 χρυσ. τήν δέ < Ο | χιόνος xal γύψου Ο | καί] ή PI. 19 ταϋτα < Β
20 Ικπλεα Ι Ο PI. ίμπλεα B N 21 ατίλβον Ο 21 f. ξυνεχές I συνεχές B O N ;
ποικ. xal συν. B N ; καί < PI. 22 έν — 23 δρη < Β | οϋαχί] δση (so!) I |
τά] τό Dind. 22 f. τοιαύτα] φυόμενα PL 28 τε < ND | έχοντα] καί Ρ1. |
αύ τά] αύτά ON 24 λίΰους] βουνούς B N | κατά] άνά PL | τήν τελειότητα ON
2ό τά3 < I
 78 Eusebius

άγαπώμενα μόρια, σάρδιά τε καΐ Ιάσπιδας και σμαράγδους καΐ πάντα τά τοι-
αύτα· εκεί δέ ουδέν ότιοϋν τοιούτον ουκ είναι καΐ έτι τούτων καλλίω. τό 13
δ' αίτιον τούτου είναι &τι έκεΐνοι οί λίθοι καθαροί είσι καΐ ού κατεδηδεσμένοι
ούδέ διεφθαρμένοι ώσπερ ol ένθάδε ύπό σηπεδόνος καΐ άλμης και των δεϋρο
5 ξυνερρυηκότων, & καΐ λίθοις καΐ γη καΐ τοις άλλοις ζώοις τε καΐ φυτοΐς αίσχη
τε καΐ νόσους παρέχει. | την δέ γήν αυτήν κεκοσμήσθαι τούτοις τε άπασι (5β7)
καΐ έτι χρυσω τε και άργύρω καΐ τοις άλλοις αύ τοις τοιούτοις. έκφανή γαρ
αυτά πεφυκέναι, δντα πολλά πλήθει καΐ μεγάλα καΐ πολλαχοϋ της γης, ώστε
αύτήν δεϊν είναι θέαμα εύδαιμόνων θεατών."

ίο λ&'. ΩΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΚΡΙΣΕΩΣ

ΟΜΟΙΩΣ ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΕΣΕΣΘΑΙ ΠΙΣΤΕΥΕΙ
Της παρ Έβραίοις γραφής ϋεον δικαιωτήριον και κρίσιν ψυχών μετά 38,1
την έν&ένδε άπαλλαγήν εσεσ&αι προαγορευούσης διά τε μυρίων άλλων καΐ b
δι ών φησί' "Κριτήριον έκάθισε καΐ βίβλοι ήνεώχθησαν καΐ παλαιός ήμε-
15 ρών έκάθητο. ποταμός πυρός είλκεν έμπροσθεν αύτοϋ· μύριαι μυριάδες
έλειτούργουν αΰτω, καΐ χίλιαι χιλιάδες παρειστήκεισαν έμπροσθεν αύτοϋ,"
έπάκουσον τον Πλάτωνος της ·&είας κρίσεως και δή και τον ποταμού όνομα- c
στι μεμνημένσυ πολλάς τε μονάς των ευσεβών διαφόρους τε των δυσσεβών
τιμωρίας σνμφώνως τοις 'Εβραίων υπογράφοντος λόγοις. φησί δ' οϋν 2
20 έν τω Περί ψυχής τάδε"
"Τρίτος δέ ποταμός τούτων κατά μέσον έκβάλλει καΐ εγγύς τής εκβο-
λής εκπίπτει είς τόπον μέγαν πυρί πολλω καιόμενον καί λίμνην ποιεί μείζω της

S. 76, 16—S. 78, 9: Plat. Phaed. 108d— l i l a 12ff.: vgl. S. 96, 2—10
14-16 Dan (Theodot.) 7, 9f. (umgestellt) 21—S. 80, 21: Plat. Phaed. 113a—
114c 21 Τρίτος — S. 79,13 Πνριψλεγέύοντι: Thdrt. X I 19f.

BION(D)

2 δέ < I | ότιοϋν τοιούτον ουκ] τοιούτον Β δ τι ού τοιούτον PI. 2f. και —

δτι < Β 8 δέ NT) I αλλ' έκεϊνοι Β | οI λί&οι έκ. ND | χα&αροί τε Ο | είσι
xaö. PI. I xai — χατεδ. < Β | χαταδεδημένοι Ο 4 έν&άδε] ένταν&α Ο |
xai* — 7 τοιοντοις < Β | καί»] υπό PI. 6 δέ < ND 7 τε BON PL < I
8 πέφνχεν Ο | δντα PL ών τά die Hss. | πλήϋει Ο PL πλήϋη IN, ohne En-
dung Β » δεϊν BIN δεϊ Ο Ιδεϊν Ρ1. 10 f. Die Überschrift in BION |
μετά BN hier und alle Hss. S. 4, 24; μετά τον hier ΙΟ 12 κρίσιν] βρίσιν I
14 έχά&ισε — ήμερων < I | παλαιός Β ό παλ. ON 15 έχά&ητο] ητο auf
Ras. I 1 16 παρειστήκεισαν BON παρειστήχεσαν I 17 f. δνομαστί < BN
18 διαφόρως Β
 Praepar. evang. X I 37, 12—13; 38, 1—5 79

παρ' ήμϊν θαλάττης, ζέουσαν ύδατος και πηλοϋ" εντεύθεν δέ χωρεί κύκλω
θολερός καΐ πηλώδης, περιελιττόμενος δέ τη γη άλλοσέ τε άφικνεΐται <καΙ > d
παρ' έσχατα της Άχερουσιάδος λίμνης, ού συμμιγνύμενος τω ΰδατι' περι-
ελιχθείς δέ πολλάκις υπό γην εμβάλλει κατωτέρω τοϋ Ταρτάρου. ούτος 8
5 δ' έστίν δν έπονομάζουσι Πυριφλεγέθοντα, ου και οί ρύακες άποσπάσματα άνα-
φυσώσιν, δπου άν τύχωσι της γης. τούτου δέ αύ καταντικρύ ό τέταρτος εκ-
πίπτει εις τόπον πρώτον δεινόν τε καΐ άγριον, ώς λέγεται, χρώμα δέ έχοντα
δλον οϊον ό κυανός, δν δή έπονομάζουσι Στύγιον καΐ τήν λίμνην, <ήν> ποιεί
ό ποταμός έμβάλλων Στύγα. ό δ* έμπεσών ενταύθα και δεινάς δυνάμεις λα-
ιο βών έν τω ΰδατι, δύς κατά της γης καΐ περιελιττόμενος χωρεί έναντίως τω
Πυριφλεγέθοντι και άπαντα έν τη 'Αχερουσία λίμνη έξ έναντίας, | καΐ ουδέ (568)
τί> τούτου ύδωρ ούδενί μίγνυται, άλλα καΐ ούτος κύκλω περιελθων έμβάλλει
εις τόν Τάρταρον έναντίως τω Πυριφλεγέθοντι· δνομα δέ τούτω έστίν, ώς οί
ποιηταΐ λέγουσι, Κωκυτός. τούτων δέ ούτως πεφυκότων, έπειδάν άφί- 4
ΐδ κωνται οί τετελευτηκότες είς τον τόπον οϊ ό δαίμων Ικαστον κομίζει, πρώ-
τον μέν διεδικάσαντο οί τε όσίως καΐ δικαίως βιώσαντες καΐ οί μή. και οί
μέν άν δόξωσι μέσως βεβιωκέναι, πορευθέντες ετά τόν Αχέροντα άναβάντες b
ά δή καΐ αύτοϊς όχήματά έστιν, επί τούτων άφικνοϋνται είς τήν λίμνην καΐ
έκεΐ οίκοϋσί τε και καθαιρόμενοι των τε αδικημάτων δίδοντες δίκας άπολύον-
20 ται, εί τίς τι ήδίκηκε, τών τε ευεργεσιών τιμάς φέρονται κατά τήν άξίαν έκα-
στος, οΣ δ* άν δόξωσιν άνιάτως έχειν διά τά μεγέθη τών άμαρτημάτων, ή
ιεροσυλίας πολλάς καΐ μεγάλοις ή φόνους άδικους και παρανόμους πολλούς
έξειργασμένοι ή άλλα δσα τοιαύτα τυγχάνει δντα, τούτους δέ ή προσήκουσα
μοίρα ρίπτει είς τόν Τάρταρον, δθεν οδποτε έκβαίνουσιν· ot δ' άν Ιάσιμα 5

S. 78, 21—S. 80, 21: Plat. Phaed. 113a—114c 14 ίπειδάν — 24 hcßal-

νονσιν = S. 237, 16—23 21 ot — S. 80, β Πυριφλ.: Thdrt. X I 22

BION(D)

1 όαλάσσης BON | κύκλος ND 2 δέ I Thdrt. PL δέ ye BON | rfj —

9 Στύγα < Β | rfj yfj I PL < ON Thdrt. | άλλοσέ I Thdrt. Pl. άλλως ON |
τε ON Thdrt. PI. < I | xal Thdrt. PL < ION 4 yfjv (auch Thdrt.)]
γης PI. β δπου (auch Thdrt.)] δπn Ρ1. | δ' αϋ ND 8 ην Thdrt. PL
< ION 9 έμβάλων (so) I | έμβαλών δ ποταμός ON | έκπεσών ND 10 έν
— περιελιττ. < Β | της < ND | καΐ (auch Thdrt.) < PL | ivravifa χωρεί Β |
έναντίος Ρ1. 11 και1 — 13 Πυριφλεγ. < Ο | Άχερουοίφ (auch Thdrt.)] Άχε-
ρουσιάδι PI. | ούδέ < Β 18 ενάντιος Ρ1. 14 τούτων — 23 δντα < Β |
όντως ON PL οϋτω I 16 Ικαστα ND 16 έδικάσαντο ND | καλώς καΐ
δσίως PL | και δικαίως ΙΟ < Ρ1.; δικαίως (nicht aber και) < ND | και οί]
οί τε καΐ ND 18 δή και IN δή Ο PL | έπι τούτων Ρ1. επί το ντον, ΙΟΝ
22 φχόνονς Ν φ&όνονς D
 80 Eusebius

μέν, μεγάλα δέ δόξωσιν ήμαρτηκέναι άμαρτήματα, οίον προς πατέρα ή c

μητέρα ύπ' δργης βίαιόν τι πράξαντες, καΐ μεταμέλον αύτοϊς τόν άλλον βίον
βιωσιν ή άνδροφόνοι ή τοιούτω τινί άλλω τρόπω γένωνται, τούτοις δέ έμπεσεΐν
μέν εις τόν Τάρταρον άνάγκη, έμπεσόντας δέ αυτούς καΐ ένιαυτόν εκεί γε-
5 νομένους έκβάλλει τό κϋμα, τούς μέν άνδροφόνους κατά τόν Κωκυτόν, τούς
δέ πατραλώας κατά τόν Πυριφλεγέθοντα- έπειδάν δέ φλεγόμενοι γένωνται d*
κατά τήν λίμνην τήν Άχερουσιάδα, ένταϋθ-α βοώσί τε καΐ καλοϋσιν, οί μέν
οδς άπέκτειναν, οί δέ οδς ύβρισαν, καλέσαντες δέ Ικετεύουσι καΐ δέονται έασαι
σφας έκβήναι είς τήν λίμνην καΐ δέξασθαι, καΐ έάν μέν πείσωσιν, έκβαίνουσί
ίο τε καΐ λήγουσι των κακών εί δέ μή, φέρονται αύθις είς τον Τάρταρον κάκεΐ-
θεν πάλιν είς τούς ποταμούς, καΐ ταϋτα πάσχοντες ου πρότερον παύονται
πρίν άν πείσωσιν οδς ήδίκησαν αύτη γάρ ή δίκη ύπό των δικαστών αύτοΐς
έτάχθη. ot δέ δή άν δόζωσι διαφερόντως πρός τό όσίως βιώναι, ούτοι β
είσιν οί τώνδε μέν των τόπων των έν τη γη έλευθερούμενοί τε καΐ άπαλλατ-
ΐΒ τόμενοι, | ώσπερ δεσμωτηρίων, άνω δέ είς τήν καθαράν οϊκησιν άφικνούμενοι (5ββ)
καΐ έπΐ της γης οίκιζόμενοι. τούτων δέ αυτών οί φιλοσοφία ίκανώς καθηρά-
μενοι άνευ τε καμάτων ζώσι τό παράπαν είς τόν έπειτα χρόνον καΐ είς οικήσεις
έτι τούτων καλλίους άφικνοΰνται, άς οδτε £<£διον δηλώσαι οδτε ό χρόνος
ίκανός έν τω παρόντι. αλλά τούτων δή ένεκα χρή ών διεληλύθαμεν, ώ Σιμμία,
ao παν ποιεΐν ώστε άρετης καΐ φρονήσεως έν τω βίω μετασχεϊν καλόν γάρ τό
άθλον καΐ ή έλπίς μεγάλη."
Ταϋτα δ Πλάτων, σύ δέ γε παρα&ήσεις τω "καΐ είς οικήσεις καλλίους 7
άφικνοΰνται, άς οδτε £άδιον δηλώσαι οδτε χρόνος Ικανός έν τω παρόντι" τό b
παρ' ·ήμϊν οϋτως έχον "'Οφθαλμός γάρ ούκ είδε καΐ ούς ουκ ήκουσε και επί
26 καρδίαν άνθρώπου ούκ άνέβη, £ ήτοίμασεν ό θεός τοις άγαπώσιν αύτόν,"

S. 78, 21—S. 80, 21: Plat. Phaed. 113a—114c 18 οί — 21 μεγάλη:

Thdrt. X I 24 24f. I. Cor 2, 9

BION(D)

If. πρότ ij μρσ (ist wohl πατέρας ή μητέρας aufzulösen) Ο 2 μετάμελ-

λον ΒΟ 8 βιώαειν BON1 (verbess. 2. Η.) D | ή2 (auch Thdrt.) < PI. |
τινί < I J τρόπφ άλλφ I | τούτους PI. | δέ BON PI. <$' I β πατραλώας *
Thdrt. πατρολώας die Hse.; πατραλοΐας καΐ μητραλοΐας PI. (xal μητρ. < auch
Thdrt.) | έτιειδάν — 8 δέ2 < Β | φλεγόμενοι] φερόμενοι PI. 9 πείαωαί τε Ο
10 τε < Ο I φέρονται] φθείρονται ND 18 οΐ — 19 παρόντι < Β | βιώναι
(auch PI.)] διαβιωναι προκεκρίσϋαι Thdrt. 1β της (auch Thdrt.) < PI.
17 καμάτων (s. S. 81, 10) (auch Thdrt.)] σωμάτων PL | έπειτα] άπαντα Ο
18 τούτων Thdrt. PI. τούτους I τούτου ON 22 δέ γε] τε Β | καλλίους — 24
ούκ1] τό σΒτε όφ&αλμός Β | χαλλίονς] καΐ βίους (< χαλλ.) Ο 24 είδε] οίδε ND
 Praepar. evang. XI 38, 5—10 81
ταϊς δέ είρημεναις οΐκήσεσι τό "πολλάς μονάς" είναι παρά τω πατρι τοις 8
ϋεοφιλέσιν έπηγγελμένας, και τοις περί τον Πυραρλεγέ&σντος λεχ&εϊσι το
τοις άσεβέσιν ήτιειλημένσν πϋρ αΐώνιον, κατά τον προς αυτούς φάσκοντα c
'Εβραίων τιροφήτην "Τίς άναγγελεΐ ύμΐν δτι πϋρ καίεται; τίς άναγγελεΐ ύμΐν
5 τον τόπον τον αΐώνιον;" και πάλιν " Ό σκώληξ αύτών ού τελευτήσει, καΐ
το πϋρ ου σβεσθ-ήσεται, καΐ έσονται εις δρασιν πάση σαρκί." τηρεί 9
δε ώς και ό Πλάτων σννάδων τούτοις τους ασεβείς ειπών χωρήσειν εις
Τάρταρον επιλέγει· "&θ·εν ουποτε έκβαίνουσι." και αϋ πάλιν τους ευσεβείς ζή-
σεσ&αι ειπών εν μακαρίοις προστίϋησι λέγων "τό παράπαν και εις τί»ν έπειτα
ίο χρόνον." άλλά και τό άνευ καμάτων είρημένον υπ' αυτοϋ δμοιχχν äv εϊη τω d
"άπέδρα οδύνη και λύπη και στεναγμός." φάσκων δέ τους επί τον 10
'Αχέροντα πορενομένονς μη απλώς επί τοϋτον άφικνεϊσ&αι, αλλά "αναβαί-
νοντας" 7ΐρότερον "α δή αύτοΐς όχήματά έστι," τίνα ποτέ δρα τά οχήματα
βούλεται σημαίνειν ή τά σώματα, εις & άναβάσαι αί των τετελεντηκότων
is ψυχαι συν αύτοΐς τιμωρούνται κατά τά παρ' Έβραίοις νενομιαμένα; άλλά
γαρ Ικανήν και τοϋδε τοϋ λόγου περιγραφή» είληφότος έπι τό δωδέκατον
τής Ευαγγελικής Προπαρασκευής μεταβήσομαι σύγγραμμα.

1 loh 14, 2 4f. Ies 33, 14 6f. ders. 66, 24 11 ders. 35, 10

BION(D)

1 δ' BON | τό < ND | μονάς < I 3 χάσεβίσιν Ν (α aqsgebess.

2. Η.) εύαεβέσιν BD | άπειλημένον Β | γάρ τόν Β β πϋρ αύτών Ο, αύτών —
σαρκί erneuert Ο* 76< Β 11 xal1 I < BON | λύπη όδύνη Β | φάσκων
— 17 σύγγραμμα] ταϋτα xal τά παρ' Έβραίοις νόμιμα· άλλ' ίχανούσ&ω xal τά
περί τήσδε τής βίβλου Β 12 άλλ' ND 12 f. άναβαίνοντες Ο 18 τ/να]
τί Ο 15 νενομ.] νόμιμα ND 16 είληφότος I είληχότος ON; aber vgl. *
Bd. I S. 416, 4f. Keine Subscriptio in BION

Η ras, Eusebius II 6
 IB
ΤΑΔΕ TO ΔΩΔΕΚΑΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΉΣ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΉΣ
α'. "Οτι <xal> κατά Πλάτωνα τοις είσαγομένοις όρθως 'Εβραίων παίδες άπερίεργον
την των μαθημάτων πίστιν διά τό άτελές αυτών τιαρεδίδοααν 'And χοϋ πρώτον
των Νόμων Kap. 1 , 2 . S. 87, β
β'. "Οτι μεγίστη των άρετων xal κατά Πλάτωνα ή πίοτις τυγχάνει. Kap. 2. S. 88, 11
γ'. "Οτιπιστεύειν δεϊ τοις τιερί φυχής λεγομένοις καΐ τοϊς άλλοις τοις περί των τοιούτων
λόγοις Kap. 3. S. 89, 1β
δ'. "Οτι δεήσει έν σχήματι μύθων τάς πρώτος εΐααγωγάς τοις natal παραδιδόναι
Kap. 4. S. 90, 7
ε'. 'Οτι μή τούς ίπιβλαβεϊς μύθους τοις παισί, μόνους δέ τούς ωφελίμους δεήσει χατεπ-
φδειν Kap. 5. S. 90, 20
ς'. Ότι μή λόγω μόνον άπεδέχετο τήν πίστα 6 Πλάτων, άλλα xal airjj διαθέσει τού-
τοις πιστεύειν xal παιεϊσθαι ώμολόγει, οΐςχαΐ ήμεις τιιστεύομεν Kap. β. S. 91, 14
ζ'. "Οτι μή δέοι είς πάντας έκφέρειν τά σεμνά των της άληθείας δογμάτων
Kap. 7. S. 96, 11
η'. 'Οποίους δεϊν δ Πλάτων φησI τούς άρχοντας χαθιστάναι· άτι Ιδιώτας xal άγραμ-
μάτους, εΐ μόνον τό ήθος χεχοσμημένοι εΐεν Kap. 8. S. 97, 1
6'. "Οτι δέοι φενγειν τάς άρχάς Kap. 9. S. 98, 1
ι'. Περί τοΰ κατά Πλάτωνα δικαίου . . . . Kap. 10. S. 98, 19
ια'. Περί τοΰ κατά Μωσέα παραδείσου Kap. 11. S. 100, 16
ιβ'. Ώς έχ τον άνδρός είλήφθαί φασι τήν γυναίκα Kap. 12. S. 101, 8
ιγ'. Περί τον πρώτου των άνθρώπων βίου Kap. 13. S. 102, β
ιδ'. "Οτι καΐ τοις άλόγοις ζφοις ώμίλουν Kap. 14. S. 102, 22
ιε'. "Οπως περί τοΰ κατακλυσμού μέμνηνται Kap. 15. S. 103, 12

ION(D); In Β fehlt das ganze Bach (war nie darin enthalten)

2 ΔΩΔΕΚΑ TON] TB I 4-2β Ziffern in Ν < IOD 4 xal + Steph., <

hier die Hss.; steht aber S. 87, 6 in ON 7 καΐ < Ο 9 λόγοις] + 'Από
τον ένδεχάτον των Νόμων ND 14 μόνον IN μόνφ Ο | διαθέσει Geistesverfassung
18 δεϊ (so) φησίν δ Πλ. Ο | χαθιστάναι I χαθεστάναι ON 23 φασι (auch
Η
D)] φασι Ν (Η 2. Η.) 26 πως (δ zu rubrizieren vergessen) I όπως < ND 1
( + 4. Η.) I μέμνηνται < ND 1 ( + 4. Η.)
6»
 84 Eusebius

iff'. "Ort τά της διδασκαλίας ορθώς ήμϊν από των θείων αρχόμενα καταλήγει είς τα
ανθρώπινα K a p . 16. S. 105, 1
ιζ'. "Ort χαλάν έξέτι νέας ήλιχίας τους ϊΐαίδας τοις της θεοσεβείας Ιθεσιν έγγυμνάζειν
K a p . 17. S. 107, 1
5 ιη'. "Οτι παιόείαν ήγείσθαι χρή μόνην τήν είς άρετήν προάγουσαν, ουχί δέ την ε'ις
χρηματιαμόν η τινα βιοποριοτικήν έππήδευσιν K a p . 18. S. 107, 22
ιϋ'. "Οτι παραπλησίως 'Εβραίου; xal ό Πλάτων είχόνα θεκπέρων τά τηδε είναι έδό-
ξαζεν K a p . 19. S. 109, 8
χ'. "Ort χρή τους νέους δι έκμαθήσεως ΰμνων όρθών και ωδών είς αρετής άνάλ,ηγιν προ-
ίο παρααχευάζειν K a p . 20. S. 110, 14
χα'. 'Οποίας χρή διανοίας περιέχειν τάς φδάς K a p . 21. S. I l l , 9
χβ'. Ότι ου πάντων έστί τάς δρθάς ωδάς xal τά μέλη δύνασθαι ποιεϊν, αλλ' ή μόνου
θεοϋ ή θείου τινός άνδρός K a p . 22. S. 113, 1
χγ'. Περί των δοχιμάζειν οίων τε τάς χατά θεον τιεποιημένας φδάς
15 K a p . 23. S. 113, 13
χδ'. "Οτι xal έν τοις σνμποοίοις παραλψπέον τάς φδάς ώσπερ τινάς νόμους συμπο-
σιακούς K a p . 24. S. 114, 9
χε'. "Οτι ού πάσιν έπιτρετπέον τήν τον οίνου πόσιν K a p . 25. S. 115, 13
*ff'. "Οτι ονχ ήγνόει ό Πλάτων τά ϋπ' αύτοΰ νομοθετονμενα παρά τισι βαρβάροις πολι-
20 τεύεαθαι K a p . 26. S. 116, 21
χζ'. "Οτι πόλεμος ήμϊν έστι προς ήμάς αυτούς xal τά έν ήμϊν πάθη
K a p . 27. S. 117, 4
χη'. 'Οτι ού το σώμα, αλλ' ή ψυχή αίτια τυγχάνει των χαχώς ύφ' ήμων πραττομένων
K a p . 28. S. 119, 1
25 χθ'. Περί τοΰ καθαρώς φιλοσοφονντος K a p . 29. S. 119, 17
λ'. Περί πάσης της έν άνθρώποις σοφιστείας K a p . 30. S. 124, 11
λα'. "Οτι δεήσει ποτέ τφ ψενδει άντί φαρμάκου χρήσθαι έπ' ωφελείς, των δεομένων
τοΰ τοιούτου τρόπου K a p . 31. S. 125, 13
λβ". "Οτι μή μόνον άνδρας, αλλά xal γυναίκας xal πάν γένος ανθρώπων προσίεσθαι
30 χρή είς τήν ιιροειρημένην παιδείαν K a p . 32. S. 126, 5
λγ'. 'Οτι μή χρην έκ των ού κατά λόγον παρ' ήμϊν βιούντων τό πάν έθνος διαβάλλεσθαι
K a p . 33. S. 127, 15
λδ'. "Οπως ό Πλάτων μετέβαλεν έπΐ τό ' Ελληνιχώτερον τά έν Παροιμίαις λόγια
K a p . 34. S. 128, 8
ION(D)

1 - 8 8 Ziffern in Ν < I O D 5 τήν* < N D | «ίς»] είς τόν N D β ή < I

(hat es aber S. 107, 24) 7 xal < N D 9 όρθ. ϋμν. Ο 1β τάς
(auch D 4 ; 'Οτι — φδάς < D 1 , + D«) < Ν 1» ύπ*] παρ* Ο 21 πόλ. ON
δ πόλ. 1 (aber ό < S. 117, 4) 80 χρή I χρήν Ο (aber S. 126, 6 χρή) χρην
N D (beide < S. 126, 6) 81 χρήν Ο (χρήν) N D 1 , χρή hier I D 4 (aber χρήν
Ι Ο Ν S. 127, 15) 88 μετέβαλεν I μετέβαλλεν O N (aber μετέβαλεν ΙΟ
S. 128, 8)
 Praepar. evang. X I I 85

L·'. Περί πλούτου και πενίας K a p . 35. S . 129, 1

Ας'. Περί γονέων τιμής K a p . 36. S . 129, 9
λζ'. Περί κτήσεως οίκετών K a p . 37. S . 130, 1
λη'. Ώς μετέβαλε το " Μ ή μέταιρε δρια αΙώνια, & ίθεντο ol πατέρες σου"
5 K a p . 38. S . 130, 9
).&'. "Ομοιον τφ "Άποδιδούς αμαρτίας πατέρων έπΐ τέκνα έπΐ τρίτην καΐ τετάρτην
γενεάν τοις μισοϋσι μ ε " K a p . 39. S . 130, 18
μ'. Περί κλεπτών K a p . 40. S . 131, 1
μα'. Περί κλέπτου αναιρουμένου K a p . 41. S . 131, 12
ίο μβ'. Περί ύποζνγίσυ K a p . 42. S . 131, 18
μγ'. "Οτι τοις αντοις 6 Πλάτων, οίς και ή παρ' Έβραίοις γραφή, κέχρηται παραδείγμααιν
K a p . 43. S . 132, 4
μδ'. "Ετι περί των όμοιων ύποδειγμάτων K a p . 44. S . 133, 11
με'. "Ετι περί τοϋ αντοϋ K a p . 45. S . 134, 12
15 μς'. "Ετι περί τον αύτοΰ K a p . 46. S . 134, 19
μζ'. "Οτι xai δ Πλάτων είς δώδεκα φυλάς δεΐν νομοθετεί διαιρεϊν τούς πολίτας κατά
μίμηαιν τον των 'Εβραίων έθνους K a p . 47. S . 136, 11
μη'. Έν πσταηφ τήν πόλιν κατοικίζειν δ Πλάτων νομοθετεί τόπφ· διαγράφει δέ ίοικύτα
τινά τφ έν Ίεροσολύμοις K a p . 48. S . 137, 1
20 μϋ'. "Οπως δ Πλάτων τά της 'Ελληνικής πραπαώείας ώς έπιβλαβή τνγχάνοντα παραι-
τείται K a p . 49. S . 138, 17
ν'. Περί της των ά&έων δόξης· από τοϋ ι' των Νόμων. . . . K a p . 50. S . 141, 10
να'. Ώς δ Πλάτων τόν περί &εοΰ κατασκευάζει λόγον . . . . K a p . 51.' S . 144, 6
νβ'. "Οπως περί τοϋ προνοεϊν τοϋ παντός τόν Οεόν διέξειαιν . . K a p . 52. S . 163, 9

ION(D)

1 - 2 4 Ziffern in Ν < I O D 4 μετέβαλε I μετέβαλλεν O N (aber μετέβαλε

Ι Ο S . 130, 9) I μέταιραι Ο μέχερε Ν μετέραι D« (verbess. 4. Η . ) β τό Ι Ο Ν
(aber r i c h t i g τφ Ο S . 130, 18) 1 1 ή < N D | γραφή < N D 1 ( + 4. Η . )
18 "Ετι] Ε a u f R a e . Ν 1 δτι D 1 (verbess. 4. Η . ) 1δ "Ετι — αύτοΰ < N D
1β ό I < O N ; a b e r v g l . 1 8 , 2 0 , 2 3 | t/T Ο | νομσ&ετεϊν Ο Ι β ί . χατό —
Μνους e r n e u e r t Ο» 1 » τινά τφ iv O N * D « τινά τών iv I τινί έν Ν Φ 1
22 δεκάτου Ν δωδεκάτου D 2 4 -σι Ο
 IB
Ό δωδέκατος ήμίν της Ευαγγελικής Προπαρασκευής έν&ένδε πο&έν 1 , 1
•ήδη τά ένδέοντα τω προτέρω της Πλάτωνος προς τά 'Εβραίων λόγια aw- (67t
ωδίας, ώς έν άρμονίφ συμφώνου λύρας, αποδώσει, την καταρχήν έζ απολογίας Vig.)
5 της παρά τοις πολλοίς βλάσφημουμενης ημών πίστεως ληγόμένος. b

α'. ΟΤΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ ΤΟΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΟΙΣ ΟΡΘΩΣ

ΕΒΡΑΙΩΝ ΠΑΙΔΕΣ ΑΠΕΡΙΕΡΓΟΝ ΤΗΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
ΠΙΣΤΙΝ ΔΙΑ ΤΟ ΑΤΕΑΕΣ ΑΥΤΩΝ ΠΑΡΕΔΙΔΟΣΑΝ·
ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ
ίο " Ει μεν τοίνυν ορθώς ή μή τις επίτιμα τη τε Λακωνική καΐ τη Κρητικη 2
πολιτεία, λόγος άν έτερος εϊη· τά γοϋν λεγόμενα πρός των πολλών ίσως έγώ
μάλλον Ιχοιμ' άν υμών άμφοτέρων λέγειν, ύμϊν γαρ εί καΐ μετρίως κατεσκεύ-
ασται τά των νόμων, είς των καλλίστων άν εϊη νόμων μή ζητειν των νέων c
μηδένα έαν ποία καλώς αυτών ή μή καλώς έχει, μια δέ φωνη καΐ εξ ενός στό-
15 ματος πάντας συμφωνεϊν ώς πάντα καλώς κείται θέντων θεών, καί άν τις
άλλως λέγη, μή άνέχεσθαι τί» παράπαν άκούοντας· γέρων 8έ εί τις ξυννοεΐ τών d
παρ' ύμϊν, πρός άρχοντά τε καί ήλικιώτην μηδενύς εναντίον νέου ποιεϊσθαι
τούς τοιούτους λόγους. Όρθότατά γε, ώ ξένε, κελεύεις."
10-18 Plat. leg. 634de 12 ύμϊν — 15 κείται: Thdrt. I 67
ION(D)
2 Ό — 5 ληψόμενος < D 1 ( + D 3 am unteren R a n d ; | Ό δωδέκατος] Ob-
wohl Eus. am Schluß des 11. Bucbee (S. 81,17) das 12. als σύγγραμμα be-
zeichnet (so nennt er auch die Bücher seiner Άπόδειξις Εναγγ.), gebraucht er
hier doch das Maskulinum, wozu wohl τόμος (s. den Anfang des 11. Buches,
S. 5, 3 f.), kaum λόγος hinzuzudenken, schwerlich aber in den Text zu setzen
ist; denn auch zu Beginn des 14. Buches (S. 269, β) sagt er έν τω πρά τούτου
wie S. 5,13 δ πρό τούτου ohne Substantiv | της] τοις I 6 - 9 Die Überschrift
in IOND (in OD vor 10 El μέν; auch in I folgt 2 Ό δωδέκατος unmittelbar
auf S. 85, 24 [die Inschrift steht am unteren Rand]; nur in Ν steht sie vor
2 Ό <5ω<5.) β καί κατά ON κατά I 8 ευτελές Ν 1 (ά 2. Η. über ei) D
9 άπά — Νόμων < ND 10 η PI. εί die Hss. 12 γαρ (auch Thdrt.)]
μέν γάρ PI. | εί (auch Thdrt.)] είπερ PI. 18 των καλλίστων nach εϊη I
16 κείνται Ο | εάν PI. | τι I 16 άλλος ΝΌ | τ/ς τι PI. 17 πρός ήλικ. PI.
18 κελεύεις] λέγεις PI.
 88 Eusebius

Εϊκότως δητα και ή 'Εβραίων προλαβονσα γραφή της των ϋείων γραφών 3
συνέσεως τε και ϋεωρίας την πίστιν προτάττει δι ών φησιν "'Εάν μή
πιστεύσητε, ούδέ μή συνήτε." και αΰϋις· " Έπίστευσα, διί> και έλάλησα."
εν&εν και παρ' ήμϊν τοϊς μεν δρτι είσαγομένοις και την ίξιν άτελέσιν, ώς 4
5 άν τάς ψνχάς νηπίοις, άπλονστερον ή έν ταΐς ΰείαις γραφαϊς άνάγνωσις
παραδίδοται μετά τον δεΐν πνστενειν ώς &εοΰ λόγοις τοις έμφερομένοις
παρακε | λενεσΰαι, τοις δε την ίξιν προβεβηκόσι και πολιοϊς τό φρόνημα (674)
έμβα&ννειν και δοκιμάζειν τον νονν των λεγομένιον έπιτέτραπται. τούτους δε
παισιν 'Εβραίων δεντερωτάς φίλον ήν δνομάζειν, έρμηνευτάς ώσπερ και
ίο έξηγητάς δντας της των γραφών διανοίας.

β'. ΟΤΙ ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ Η

ΠΙΣΤΙΣ ΤΥΓΧΑΝΕΙ
"Ούκοϋν τά μετά ταϋτα είποιμεν ήμεΐς βτι σϋ μεν επαινείς, ώς έοικας, 2,1
ώ Τυρταίε, μάλιστα τούς πρός τί>ν δθνεΐόν τε και έξωθεν πόλεμον γιγνομέ- b
is νους έπιφανεΐς. φαίη ταϋτα άν που και όμολογοΐ;
Τί μην;
Ήμεϊς δέ γε άγαθών δντων τούτων έτι φαμέν άμείνους είναι καΐ πολύ 2
τούς έν τω μεγίστω πολεμώ γιγνομένους άρίστους διαφανώς. ποιητήν δέ
και ήμεΐς μάρτυρα έχομεν Θέογνιν, πολίτην των έν Σικελία Μεγαρέων, δς
20 φησι* c
πιστός άνήρ χρυσού τε καΐ άργύρου άντερύσασθαι
άξιος έν χαλεπή, Κύρνε, διχοστασίη.

τοΰτον δέ φαμεν έν πολέμω χαλεπωτέρω άμείνονα εκείνου πάμπολυ γίγνε- 3

σθαι, σχεδ&ν δσον άμείνων δικαιοσύνη και σωφροσύνη καΐ φρόνησις είς ταύ-
25τόν έλθοϋσαι μετά άνδρίας αύτης μόνον άνδρίας. πιστός μέν γάρ καΐ υγιής

2 f. Ies 7, 9 8 Ps 115 (116), 1 4 Ιν&εν — 8 έπιτέτραπται: s. Bd. I

S. 19, 21 — S. 20, 22 18—S. 89, 9: Plat. leg. 629e—630c 21f. Theognis
1, 77 f. Bergk (PLG 4 I I 126), Diehl (Anth. lyr. 3 I I 7); aus Eue. Thdrt. I 69

ION(D)

2 'Εάν δέ ND 8 ov ND | xal* < ND1 ( + 4. H.) 9 παισιν Εβραίων

und φίλον — όνομάζειν] παίδες 'Εβραίων und χαλοΰσιν ND 1 (+ φίλον — όνομ. D4) |
δεντερωτάς: s. zu S. 11, 11 | ώσπερ έρμ. ND 11 f. Die Überschrift in ION |
xal < N D 18 είποιμεν äv P L ; f ü r Eus. aber s. das Sprachregister unter 2b,
Optativ 14 f. γιγνομένουςΙΟ γενομένους'ΝΟ γιγνόμενονΙΊ. 15 ομολογεί (trotz
äv) ND 17 xal < ND 1 (übergeschrieben D4) 21 δή PL 28f. γίνεσ&αι Ο
24 άμείνων Ρ1. άμείνω die Hss. 24f. ταύτό ND 25 έλΟοΰσα ND PL
Hss. | άνδρείας1 PL | αύτής — άνδρ * < Pl. Hss. | μόνον άνδρίας ΙΟ < ND
 Praepar. evang. XII 1, 3—4; 2, 1—5; 3, 1 89

έν στάσεσιν ούκ άν ποτε γένοιτο άνευ ξυμπάσης άρετης· διαβάντες δέ εύ και

μαχόμενοι έθέλοντες άποθνήσκειν έν φ πολέμω φράζει Τυρταίος, των μισθοφό- d
ρων είσι πάμπολλοι, ών οί πλείστοι γίννονται θρασεΐς και άδικοι και ύβρι-
σταί καΐ άφρονέστατοι σχεδόν άπάντων, εκτός δή τίνων εδ μόλα όλίγων.
5 ποΐ δή τελευτα νϋν ήμΐν ούτος ό λόγος; και τί φανερόν ποτε ποιήσαι 4
βουληθείς λέγει ταϋτα; δηλονότι τόδε, ως παντός μάλλον καΐ ό τηδε ό παρά
Διός νομοθέτης πας τε, ο ί καΐ σμικρόν δφελος, ούκ άλλο ή προς τήν μεγίστην
άρετήν μάλιστα βλέπων άεί θήσει τούς νόμους· έστι δ', ώς φησι Θέογνις, αυτη
πιστότης έν τοις δεινοϊς, ην τις δικαιοσύνην άν τελείαν όνομάσειε."
ίο Kai παρ' ήμΐν δ σωτήριος λόγος όμοϋ σνζενξας r f j πίστει τήν φράνηαιν | δ
τον κατ' αμφότερα κεκοσμημένον τοις αύτον λόγοις έγκρίνει λέγων " Τ ί ς (575)
άρα Ισται ό πιστός καΐ φρόνιμος οικονόμος;" και αύ&ις' " Ε υ , δοϋλε άγαθέ
και πιστέ, επί ολίγα ής πιστός, έπί πολλών σε καταστήσω." σαφώς γοϋν
έν τούτοις ον τήν αλογον πίστιν άποδέχεσ&αι παρίστησιν, άλλα τήν τάϊς
is μεγίσταις άαεταΐς σννεζενγμένην, ει δή τοιανται φρση]σις και άγα&ωσύνη.

γ'. ΟΤΙ ΠΙΣΤΕΥΕΙΝ ΔΕΙ ΤΟΙΣ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΛΕΓΟΜΕΝΟΙΣ

ΚΑΙ ΤΟΙΣ ΑΛΛΟΙΣ ΤΟΙΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΤΟΙΟΥΤΩΝ ΛΟΓΟΙΣ
ΑΠΟ ΤΟΥ ΙΑ' ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ-
" Εΐς τινα γάρ οδν μοι καιρόν φαινόμεθα τούς έμπροσθεν λόγους διεξελ- 3 , 1
Μ θεϊν, ώς άρα αί των τελευτησάντων ψυχαί δύναμιν έχουσί τινα τελευτήσασαι b
και των κατά ανθρώπους πραγμάτων έπιμελοΰνται. ταϋτα α λ η θ ε ί ς ' μέν, c
μακροί δέ είσι περιέχοντες λόγοι, πιστεύειν δέ ταϊς τε άλλαις φήμαις χρεών
περί τά τοιαύτα, οδτω πολλαϊς και σφόδρα παλαιαΐς οδσαις, πιστεύειν δέ

S. 88, 13—S. 89, 9: Plat. leg. 629e—630c If. διαβάντες δέ εϋ usw.: 8.

Tyrtaeus fr. 12, löff. Bergk (PLG4 Π 18f.), fr. 9, 15ff. Diehl (Anth. lyr.» I
16f.) 11 f. Lc 12, 42 12f. Mt 25, 21 19— S. 90, 2: Plat. leg. 926e— 927a
19 Εις — S. 90, 1 Ιχειν: Thdrt. V I I I 51

ION(D)

1 xai vor εύ ND 2 4>] τΦ Ρ'· Hss. 8 πάμπολοι I* (verbess.

1. Η.) ON I γίνονται N D 4 δή — μάλα (auch D») < ND 1 | εδ <
PI. [ όλίγων τινών ND 1 5 ποτε < I ) ποιήσαι ποτέ Ν ποιείται (über-
geschrieben σαι 4. Η.) ποτέ D 1 β τόδε] τήδε I | ό* < PI. 8 μάλιστα
< ND 1 (übergeschrieben 4. Η.) 9 τελέαν PI. 11 αύτον Mrae αύτον
die Hss. 12 Ισται ΙΟ έστιν ND | xai φρόνιμος οίκον. ΙΟ οίκον, xai φρ. N D
15 τοιανται IN τοιαύτα Ο 16-18 Die Überschrift in ΙΟΝ 18 έν-
δεχάτου ND 21 xai ON Thdrt. xai I (alles 1. Η.) ft PI. | ταύτα δέ PI.
22 τε < PI. 2Sf. δέ xai] δ' αύ PI.
90 Eusebius

και τοις νομοθετοϋσι ταϋθ·' ούτως Ιχειν, άνπερ μή παντάπασιν άφρονες φαί-
νωνται."
Kai εν τη βίβλω δέ των Μακκαβαίων λέγεται Ιερεμίας δ προφήτης 2
μετά την άπαλλαγην τον βίου ευχόμενος όρασ&αι ύπέρ τον λαοΰ, ώς φροντίδα
ποιούμενος των επί γης άν&ρώπων. δείν δέ φησι καϊ δ Πλάτων τούτοις d
πιστεύειν.

δ'. ΟΤΙ ΔΕΗΣΕΙ ΕΝ ΣΧΗΜΑΤΙ ΜΥΘΩΝ ΤΑΣ ΠΡΩΤΑΣ ΕΙΣ-

ΑΓΩ ΓΑΣ ΤΟΙΣ ΠΑΙΣΙ ΠΑΡΑΔΙΔΟΝΑΙ· ΑΠΟ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ
ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

"Λόγων δέ δισσόν είδος· τό μεν αληθές, ψεΰδος δέ Ιτερον. Ναι. Παιδευ- 4 , 1

τέον δέ έν άμφοτέροις, πρότερον δέ έν τοις ψευδέσιν; Ού μανθάνω, έφη, πώς
λέγεις. Ού μανθάνεις, ήν δ' εγώ, δτι πρώτον | τοις παιδίοις μϋ&ον λέγομεν. (57β)
τοϋτο δέ που ώς τό δλον ειπείν ψεϋδος, ένι δέ καϊ άληθη. πρότερον δέ μύ&οις
πρός τά παιδία ή γυμνασίοις χρώμεθα. "Εστί ταϋτα."
Ταϋτα δ Πλάτων, και παρ' Έβραίοις δέ τάς της έν&έον γραφής Ιστορίας 2
τοις νηπίοις τάς ψνχάς άπλονστερον ωστιερ τινάς μν&ονς £&ος έστI παρα-
διδόναι, τοις δέ έγ<γε>γνμνασμένοις την ίζιν τάς των λόγων βαϋντέρας
καϊ δογματικάς θεωρίας δια της καλούμενης δευτερώσεως και σαφήνειας
των λαν&ανόντων τούς πολλούς νοημάτων.

ε'. ΟΤΙ ΜΗ ΤΟΥΣ ΕΠΙΒΛΑΒΕΙΣ ΜΥΘΟΥΣ ΤΟΙΣ ΠΑΙΣΙ

ΜΟΝΟΥΣ ΔΕ ΤΟΥΣ ΩΦΕΛΙΜΟΥΣ ΔΕΗΣΕΙ ΚΑΤΕΠΑΙΔEIN

"Ούκοϋν οίσθ·' δτι άρχή παντός έργου μέγιστον, άλλως τ ε δή καϊ νέω 6 , 1
καϊ άπαλω ότ(|>οΰν; μάλιστα γαρ δή τότε πλάττεται καϊ ενδύεται τύπος, δν b
άν τις βούληται ένσημήνασθ-αι έκάστω. Κομιδη μέν ούν. Τ Αρ' οδν ρα- 2
δίως οδτω πχρήσομεν τούς έπιτυχόντας μύ&ους πλασθέντας άκούειν τούς c
παΐδας και λαμβάνειν έν ταΐς ψυχαΐς ώς έπιτοπολύ εναντίας δόξας έκείναις άς,

8-5 s. II. Mace 15,12—16 10-14 Plat. reap. 376e—377a 22—S. 91, 6:
ders. ebd. 377 a—c

ION(D)

7 - 9 D i e Ü b e r s c h r i f t in I O N 10 διττόν P L | ψενδ. — £τ.] τό δέ ψευδές

ND 12 μύθους P I . 14 ή < O N | "Εστί ταντα < N D 1 ( + D 4 ) 17 ό'
O N I έγγεγυμνααμένοις V i g . έγγυμνασμένοις O N έγγυμναααμένοις I 1 8 δευ-
τερώσεως: s. zu S. 11, 11 20f. Die Überschrift in ION 22 δή ΙΟ δέ
ND < PL 2 8 άπλώ Ο 2 4 τις < I 2 5 έπιτυχόντας υπό των
ίπιτυχόντων Ρ1. | πλασϋέντας < ND
 Praepar. evang. X I I 3, 1—2; 4, 1—2; 5, 1—4; β, 1—2 91

έπειδάν τελεωθώσιν, έχειν οίησόμεθα δεΐν αυτούς; Ούδ' όπωστιοϋν 8

παρήσομεν. Πρώτον μέν δή ήμΐν, ώς Ιοικεν, έπιστατητέον τοις μυθοποιοϊς καΐ
δν μέν άν καλόν ποιήσωσιν, έγκριτέον, δν δ' άν μή, άποκριτέον. τούς δ' έγκρι-
θέντας πείσομεν τάς τροφούς τε καΐ μητέρας λέγειν τοις παισί καΐ πλάττειν d
5 τάς ψυχάς αυτών τοις μύθους πολύ μάλλον ή τά σώματα ταϊς χερσίν. ών δέ
νϋν λέγουσι τούς πολλούς έκβλητέον."
Και ταϋτα προ τοϋ Πλάτωνος πεφνλακτο παρ Έβραίοις. ol γαρ 4
Εχοντες πνεύμα &εϊor, διακριτικά» πνευμάτων, έδοκίμαζον τά όρϋώς καΐ
έξ άγιου πνεύματος λεγόμενα τε χαί γραφόμενα, τά δέ μή τοιαϋτα άπεδοκί-
ιο μαζον, ωαπερ και τούς των ψενδθ7ΐροφητών λόγους, αλλά καΐ τούς παϊδας
τούς νηπίσυς τάίς άπο των ϋείων γράφων ώφελιμωτάταις διηγήσεσιν,
ωαπερ τισΐ μυ&ολογίαις, γονεϋσί τε και τροφοΐς ε&ος rjv κατεπάδειν, προπαρα-
σκευής ένεκα της είς άνδρας αντοΐς έσομένοις ϋεοσεβεΐας.

ς'. ΟΤΙ ΜΗ ΛΟΓΩΙ ΜΟΝΟΝ ΑΠΕΔΕΧΕΤΟ ΤΗΝ ΠΙΣΤΙΝ Ο

is ΠΛΑΤΩΝ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΥΤΗI ΔΙΑΘΕΣΕΙ ΤΟΥΤΟΙΣ ΠΙΣΤΕΥΕΙΝ
ΚΑΙ ΠΕΠΕΙΣΘΑΙ ΩΜΟΛΟΓΕΙ ΟΙΣ ΚΑΙ ΗΜΕΙΣ ΠΙΣΤΕΥΟ-
ΜΕΝ· ΑΠΟ ΤΟΥ ΓΟΡΓΙΟΥ
I ""Ακουε δή, φασί, μάλα καλοϋ λύγου, δν σύ μέν ήγήση μϋθον, ώς 6 , 1
έγωμαι, εγώ δέ λόγον ώς άλη&η γάρ 8ντα σοι λέξω ά μέλλω λέγειν." (677) b
μ Kai μεέ όλίγα' 2
"Τόν μέν δικαίως τύν βίον διελθόντα καΐ όσίως, έδιδαν τελευτήση, είς μα-
κάρων νήσους άπιόντα οίκεΐν έν 7τάση ευδαιμονία έκτ&ς κακών, τόν δέ άδί-

18—S. 96, 10: vgl. 8. 78, 12—81, 17 18f. Plat. Gorg. 523a *
21—S. 92, 2: den), ebd. 523ab (auch S. 238, 5—8); Thdrt. X I 25

ION(D)

1 τελεω&ώαιν Ο P I . τελειωΰωσιν IN 2 μέν < PI. 8 χαλόν μϋ&ον

ein Teil der Hss. PI. | <5'*] δέ γ' Ο 4 πείσομεν — πλάτ(τειν) erneuert Oy |
πείσωμεν ND 5 μάλλον πολύ N D 1 0 ωαπερ] ώς N D | τούς παίδας < ND
12 γονεϋσί — κατεπάδειν] ol γονείς xal αϊ τροφοί χατεπήδον ND 1 2 f . προ-
παρασκευής — &εοσεβείας: wegen der Vorbereitung zu der für sie unter der Vor-
aussetzung, da β sie einet zu den Männern gehören sollten, geltenden Form der
Oottesverehrung 1 8 αύτοϊς έαομένοις S t e p h . αντοΐς έσομένης IN έσομένης
αύτοΐς Ο 1 8 δέ φησι N D 19 έγώ οϊμαι P I . | δντα u n d ά — λέγειν < ND
2 1 διχαίως — όαίως ( a u c h D , n u r μετελ&όντα s t a t t διελΰ.)] δικαίως xal δσίως
μετελ&όντα τ. β. Ν | έπειδάν τελευτήσβ] μετά τέλος ND
 92 Eusebius

κως και άθέως εις τό τής τίσεώς τε και δίκης δεσμωτήριον, δ δή Τάρταρον
καλοΰσιν, ίέναι."
Καί αί&ις μετ' ολίγα·
" Έ π ε ι τ α γυμνούς κριτέον άπάντων τούτων" τεθνεώτας γάρ δει κρί-
νεσθαι. καί τόν κριτήν δει γυμνδν είναι, τεθνεώτα αύτη τ η ψυχή αυτήν την
ψυχήν θεωροϋντα έξαίφνης αποθανόντος έκάστου, έρημον πάντων των συγγε-
νών και καταλιπόντα επί γης πάντα έκεϊνον τόν κόσμον, ΐνα δή δικαία ή
κρίσις ή . "
Και έξης επιφέρει·
"Ταϋτ' έστιν, ώ Καλλίκλεις, ά έγώ άκηκοώς πιστεύω άληθή είναι, καί έκ
τούτων των λόγων τοιόνδε λογίζομαι συμβαίνειν ό θάνατος τυγχάνει, ώς
έμοί δοκεϊ, ουδέν άλλο ή δυοΐν πραγμάτοιν διάλυσις, της ψυχής καΐ τοΰ σώ-
ματος, άπ' άλλήλοιν. έπειδάν δέ διαλυθήτον, ουδέν ήττον έκάτερον αύ-
τοΐν έχει τήν Ιξιν τήν αύτοϋ, ήνπερ και δτε έζη ό άνθρωπος, τό τε σώμα τήν
φύσιν αύτοϋ καΐ τα θεραπεύματα καΐ τά παθήματα Ινδηλα πάντα· οίον, εϊ
τίνος ήν μέγα τό σώμα φύσει ή τροφή ή αμφότερα ζώντος, τούτου και έπειδάν
άποθάνη ό νεκρός μέγας· καΐ εί παχύς, παχύς καΐ αποθανόντος καΐ τάλλα
ούτως· και εί αύ έπετήδευε κομαν, κομήτης τούτου καΐ ό νεκρός· ή μα-
στιγίας εϊ τις ήν και ίχνη είχε τών πληγών ούλος εν τΓ. σώματι ή υπό μαστι-
γών ή άλλων τραυμάτων ζών, καΐ τεθνεώτος τό σώμα έστιν ίδεΐν ταΰτα έ χ ο ν
ή κατεαγότα εϊ του ήν μέλη ή διεστραμμένα ζώντος, καί τεθνεώτος· και
ένί λόγω, οίος είναι παρεσκεύαστο τό σώμα ζών, ένδηλα ταύτα καί τελευτή-
σαντος ήν πάντα ή τά πολλά έπί τινα χρό|νον. ταύτόν δή μοι δοκεϊ τοϋτ' άρα
καί περί τήν ψυχήν είναι, ώ Καλλίκλεις* ένδηλα πάντα εστίν έν τ η ψυχή, έπει-
26" δάν γυμνωθή τοΰ σώματος, τά τε τής φύσεως καί τ ά παθήματα <τά> διά
τήν έπιτήδευσιν έκάστου πράγματος, ήν έσχεν έν τ ή ψυχή άνθρωπος. έπει-

4-8 Plat. Gorg. 523e; Thdrt. X I 26 10— S. 95, 23: ders. ebd.
524a—527 b

ION(D)

8 μετ' ολίγα < ND 4 "Επειτα < ND | τούτων άπάντων ND | del] δή Ο

7 χαταλείποντα I | γης (auch Thdrt.)] τής γης PI. | δή < PI. 9 ίπιφέρει
< ND 10 Ταϋτά έστιν ND | πεπίστενχα ND 11 τοιόνδε τι PI. |
τυγχάνει ων PI. 11 f. ώς μοι Ν (ω ausgebess., α übergeschrieben, alles 1.
Η.) D 12 τής und τον < ND 18 άπ' άλλ. < N D | διαλνθήτον δρα άπ'
όίλλήλοιν PI. I ουδέν] ού πολύ PI. 14 αύτοϋ PI. αύτον die Ηββ. Ιό αύτοϋ]
τήν αΰτον PL 16 μέγα ήν PI. 17 τά άλλα ON 18 ούτω Ο (nicht
ganz deutlich) G 18f. ή μαστιγίας] μαατ. αύ PI. 19 et τις] ούτος Ο
21 ή χατεαγ.] χατεαγ. τε PI. | τε&νεώτος ταύτά ταντα ενδηλα PI. 21 f. καί
Α>ί] έν'ι δέ PI. 28 *>] ή PI. | ίπί] μετά ND | δή < I 20 <τά> Steph.
ä PI. 26 ην < PI. | αν&οωπος Mras άνϋρ. die Hss. ό üv&o. PI.
 Praepar. evang. X I I 6, 2—12 93

δάν οΰν άφίκωνται παρά τόν δικαστήν, οϊμαι έκ της 'Ασίας παρά τόν 'Ραδά-
μανθυν, ό 'Ραδάμανθυς εκείνους έπιστήσας θεαται έκάστου τήν ψυχήν, ουκ
είδώς δτου έστίν, άλλα πολλάκις τοϋ μεγάλου βασιλέως έπιλαβόμενος ή άλλου b
ότουοϋν βασιλέως ή δυνάστου κατεΐδεν ούδέν υγιές ον της ψυχής, άλλά διαμε-
μαστιγωμένην και ουλών μεστήν ύπο έπιορκιών και άδικίας, ά έκάστη πρα-
ξις αύτοϋ έξωμόρξατο εις τήν ψυχήν, και πάντα σκολιά υπό ψεύδους και
άλαζονείας και ούδέν εύθύ διά τό άνευ αληθείας τετράφθαι. καΐ ύπο έξουσίας
καί τρυφής και ύβρεως και άκρατείας των πράξεων ασυμμετρίας τε και αίσχρό-
τητος γέμουσαν τήν ψυχήν εΐδεν" ίδών δέ άτίμως αύτήν άπέπεμψεν ευθύ c
της φρουράς, οΐ μέλλει έλθοϋσα άνατλήναι τά προσήκοντα πάθη. προσ- 9
ήκει δέ παντί τ ω έν τιμωρία δντι ύπο άλλου ορθώς τιμωρούμενα) ή βελτίονι
γίγνεσθαι καί όνίνασθαι ή παράδειγμα άλλοις γίγνεσθαι, ίνα άλλοι όρώντες
πάσχοντα ά άν πάσχη φοβούμενοι βελτίους γίνωνται. είσΐ δέ οί μέν 10
ωφελούμενοι τε καί δίκην δίδοντες υπό θεών τε καί ανθρώπων ούτοι οί άν
ιάσιμα αμαρτήματα άμαρτάνωσιν, δμως δέ δι* άλγηδόνων καί οδυνών γίγνε-
ται αύτοϊς ή ωφέλεια καί ένθάδε καί έν "Αιδου" ούδέ γάρ οΐόν τε άλλως άδι- d
κίας άπαλλάττεσθαι. οί δ' άν τά έσχατα άδικήσωσι καί διά τά τοιαύτα 11
άδικήματα ανίατοι γένωνται, έκ τούτων τά παραδείγματα γίγνεται - καί
ούτοι αυτοί μέν ούκέτι όνίνανται ούδέν, άτε άνίατοι δντες, άλλοι δέ όνίνανται οί
τούτους όρώντες διά τάς άμαρτίας τάς μεγίστας καί οδυνηρότατα καί φοβερώ-
τατα πάθη πάσχοντας τόν άεί χρόνον, άτεχνώς παραδείγματα ανηρτημένους
έκεϊ έν "Αιδου έν τω δεσμωτηρίω, τοις άεί τών δικών άφικνουμένοις θεά-
ματα καί νουθετήματα. ών εγώ φημι Ινα καί Άρχέλαον Ισεσθαι, εί 12
άληθη λέγει Πώλος, καί άλλος δστις άν τοιούτος τύραννος ή. | οϊμαι δέ καί (679)
τούς πολλούς είναι τούτων τών παραδειγμάτων έκ τυράννων καί βασιλέων

S. 92, 1 0 — S . 96, 2 3 : Plat. Gorg. 5 2 4 a — 5 2 7 b 10 προσήκει — 21

Ανηρτημένους·. Thdrt. V I 28 17 οι — 23 νουθετήματα auch S. 238, 8 — 1 4

ION(D)

1 οϊμαι] oi μέν PI. 4 δτοοϋν Ο 5 ΰπό] έπΐ I | έπιορκίας N D

5 f . ή πρδξις PI. β τήν < ND 7 τεϋράφΰαι PI. 8 άχρατίας PI. (άχρα-
σίας Cod. Venet.) 9 τ. χρνχ. γέμ. ND 12 παράδειγμα (auch Thdrt.)]
παραδείγματι PI. j άλλοις (auch Thdrt.)] τοις δλλοίς PI. 18 πάσχοντα]
πάντα N D | πάαχοι ON | γίνωνται I Thdrt. γίγνονται Ο γίγνωνται ND PL
15 άμαρτάνωσιν (auch Thdrt.)] άμάρτωσιν PL 16 ούόέ] ον Ρ1. | άλλως
οΐόν τε Ο 17 τά* < Ρ1. 19 ούτοι < ND 19f. άλλοι — όρώντες < Ο
20 τάς μεγίστας (auch S. 238, 11 und Thdrt.)] τά μέγιστα~Ρ\. | δδυνηρώτερα καί
φοβερότερα Ο 21 πάσχοντες Ο 22 δικών] αδίκων PL 23 ίνα < I
24 άλλον PL
 94 Eusebius

καΐ δυναστών καΐ τά των πολέμων πραξάντων γεγονότος* ούτοι γαρ δια τήν
έξουσίαν μέγιστα καΐ άνοσιώτατα άμαρτήματα άμαρτάνουσι. μαρτυρεί δέ 18
τούτοις καΐ Όμηρος, βασιλέας γαρ καΐ δυνάστας εκείνος πεποίηκε τούς έν "Αιδου
τον άει χρόνον τιμωρουμένους, Τάνταλον και Σίσυφον καΐ Τιτυόν. Θερσίτην δέ,
5 και ει τις άλλος πονηρός ήν, Ιδιώτης δέ, ουδείς πεποίηκε μεγάλαις τιμωρίαις
συνεχόμενον ως ανίατον ού γάρ, οΐμαι, έξήν αύτω" διό καΐ εύδαιμονέστερος ήν b
ή οίς έξήν. άλλά γάρ, ώ Καλλίκλεις, έκ των δυναμένων είσί καί οί σφόδρα 14
πονηροί γιγνόμενοι άνθρωποι* ούδέ μην κωλύει καί έν τούτοις άγαθούς άν-
δρας έγγίγνεσθαι καί σφόδρα γε άξιον άγασθαι των γιγνομένων* χαλεπδν
ίο γάρ, ώ Καλλίκλεις, καί πολλοϋ έπαίνου άξιον έν μεγάλη έξουσία γενόμενον
τοϋ άδικεΐν δικαίως διαβιώναι. ολίγοι δέ γίγνονται οί τοιούτοι" έπεί καί έν-
θάδε καί άλλοθι γεγόνασιν, οΐμαι δ' έσονται κάλλοι άγαθοί ταύτην τήν άρε- c
τήν τοϋ δικαίως διαχειρίζειν ά άν τις έπιτρέπη. είς δέ καί πάνυ έλλόγιμος 15
γέγονε καί είς τούς άλλους "Ελληνας, 'Αριστείδης ό Λυσιμάχου οί τε δή άλλοι,
15 ώ άριστε Καλλίκλεις, δσοι καλοί γίγνονται* των δέ δικαστών, δπερ ελεγον,
έπειδάν ό 'Ραδάμανθυς έκεΐνος τοιοϋτόν τινα λάβη, άλλο μέν περί αύτοϋ ούκ
οϊδεν ουδέν, οΰθ' δστις ο&θ·' ών τίνων, δτι δέ πονηρός τις* καί τοϋτο κατ-
ιδών άπέπεμψεν είς Τάρταρον, έπισημηνάμενος έάν τε Ιάσιμος έάν τε άνίατος
δοκη είναι. ό δέ έκεΐσε άφικόμενος τά προσήκοντα πάσχει, ενίοτε δέ 1β
μ άλλην έσιδών όσίως βεβιωκυΐαν καί μετ' αληθείας, άνδρός ίδιώτου ή άλλου d
τινός, μάλιστα μέν, έγώ φημι, ώ Καλλίκλεις, φιλοσόφου τά αύτοϋ πράξαντος
καί ού πολυπραγμονήσάντος έν τ ω βίω, ήγάσθη τε καί είς μακάρων νήσους
απέπεμψε. ταύτά δέ ταϋτα καί ό Αιακός* έκάτερος τούτων ράβδον έχων 17

S. 92, 10— S. 96, 23: Plat. Gorg. 524a—527b 8f.: s. Horn. Od. XI576,
582, 593 9 χαλεπόν — 13 έπιτρέπ^: Thdrt. X I I 40 15 των — 23
άπέπεμψε: Thdrt. X I 28

ION(D)

1 πολέμων ΙΟ πολεμίων ND πόλεων PI. 4 καί1 < Ο δ δέ < PI. |

τιμωρίαις] άμαρτίαις Ο β εύδαιμονέστερον ND 8 ουδέν ON 10 γενό-
μενον hier auch Thdrt., nach 11 άδικεΐν PI. 12 ό'] δέ xaiPl. | κάλλοι ON Ό καί
άλλοι I καλοί N a (a. R.) Thdrt. PI. | άγα&οί I κάγα&οί OND PI. καί άγα&οΐ
Thdrt. 18 τήν τον PI.; τ. dg. ην τοι δικαίως διαχειρίζωσιν Thdrt. | πάνυ γε
ON 14 'Αριστείδη I 14f. ol τε — δπερ] οί δέ πολλοί, ώ άριστε, κακοί γίγνον-
ται των δικαστών. "Οπερ οΰν PI. 16 των δέ δικαστών (τών δικ., δπερ ελεγον
auch Thdrt.): Genet, part, (zu 6 'Ραδ.) 17 τις] τε I 20 άλλην έσιδών ON
PI. {είσιδών), Έλληνες Ιδών I Έλληνος Ιδών Thdrt. 21 ohne ώς vor έγώ
ON PI. und ein Teil der Hss. des Thdrt.; mit ώς I | έγώ] ίγωγέ PI. Thdrt. |
αύτοϋ PI. αύτοϋ die Hss. 23 ταύτά Ο PI. ταντα IN | δέ τούτων PI.
 Praepar. evang. X I I 6, 12—22 Θ5

δικάζει, ό δέ Μίνως επισκοπών κάθηται μόνος, έχων χρύσεον σκήπτρον, ώς

φησιν 'Οδυσσεύς ό 'Ομήρου Ιδεϊν αύτόν
χρύσεον οκήπτρον έχοντα, θεμιστεύοντα νέκυσσιν.

εγώ μέν ούν, ώ Καλλίκλεις, ύπό τούτων των λόγων πέπεισμαι καΐ σκοπώ 18
5 δπως άποφανοϋμαι τω κριτή ώς ύγιεστάτην τήν ψυχήν. | χαίρειν ούν έάσας (580)
τάς τιμάς τών πολλών ανθρώπων, τήν άλήθειαν άσκών πειράσ.ομαι τω βντι
ώς αν δύνωμαι βέλτιστος ών καΐ ζην καΐ έπειδάν άποθνήσκω άποθνήσκειν.
παρακαλώ δέ και τούς άλλους πάντας άνθ-ρώπους, καθ' δσον δύναμαι· 19
και δή σέ άντιπαρακαλώ έπΐ τοϋτον τόν βίον καΐ τόν άγώνα τοϋτον, δν έγώ
ίο φημι άντί πάντων τών ένθάδε άγώνων είναι. καΐ όνειδίζω σε, δτι 20
ούχ οΐός τε εϊ σαυτω βοηθησαι, δταν ή δίκη σοι ή καΐ ή κρίσις, ήν νϋν έγώ
έλεγον, άλλα έλθών παρά τόν δικαστήν εκείνον, τόν της Αίγίνης υίόν, έπειδάν b
σε έπιλαβόμενος έκεΐνος άγη, χασμήση καΐ Ελιγγιάσεις ούδέν ήττον ή έγώ
ένθάδε καΐ σύ έκεϊ, καί σε Ισως τυπτήσει τις καΐ έπΐ κόρρης άτίμως καΐ πάν-
α τως προπηλακιεΐ. τάχα δ* ούν ταυτί μϋθός σοι δοκεΐ λέγεσθαι ώσπερ ύπό 21
γραός καί καταφρονείς αύτών. καί ούδέν γ' άν ήν θαυμαστών καταφρονεΐν
τούτων, εί έπιζητοϋντες είχομεν αύτών βελτίω καί άληθέστερα εύρεϊν.
νϋν δέ δρας δτι τρεις δντες ύμεϊς, οίπερ σοφώτατοί έστε τών 'Ελλήνων, 22
σύ τε καί Πώλος καί Γοργίας, ούκ έχετε άποδεΐξαι ώς δει άλλον τινά βίον c
20 ζην ή τοϋτον δσπερ καί έκεϊσε φαίνεται συμφέρων, άλλ* έν τοσούτοις λόγοις
τών άλλων έλεγχομένων μόνος ούτος ήρεμεΐ ό λόγος, ώς εύλαβητέον έστί τό
άδικεΐν μάλλον ή τό άδικεΐσθαι καί παντός μάλλον άνδρΐ μελετητέον οό τό δο-
κεϊν είναι αγαθόν, αλλά τό άγαθόν είναι καί Ιδία καί δημοσία."

S. 92, 10—S. 95, 23: Plat. Gorg. 624a—627b 8 Horn. Od. X I 569
4 έγώ — 20 συμφέρων: Thdrt. X I 29f. 20 άλλ' — 23 δημοσίφ: ders. X I I 41

ION(D)

1 χρνσονν PI. 8 νέκυσσιν PI. νεκύεσσιν die Hse. 4 ούν IN PI. < Ο
Thdrt. 6 ώς < Ο β τάς των PI. (τάς hier < auch Thdrt.) | άσκων (auch
Thdrt.)] σκοπών PI. 7 δύναμαι Ο 8 άπαντας ND | άν&ρώπονς < ND 9 καί
δή (auch Thdrt.)] καί δή καί PI. 10 των] σων I | άγωνΙων I | είναι
Thdrt. PI. Ιέναι die Ηββ. | σε (auch Thdrt.)] σοι PI. 11 τε εί σαντω IN Thdrt.
τε ija αύτώ Ο τ" Ιαει σαυτφ PI. | νϋν (auch Thdrt.)] νυν δή PI. 12 έκείνον
(auch Thdrt.) < PI. 18 σε (auch Thdrt.)] σου PI. | Ικεϊνος (auch Thdrt.)
< PI. 14 καί1 (auch Thdrt.) < PI. | σε < Ο lfi ταυτί (auch Thdrt.)]
ταντα PI. | ύπό (auch Thdrt.) < PI. 17 εί έπιζητοΰντες I Thdrt. εί 'πιζητ.
Ο έπιζητ. Ν (ei übergeschrieben 2. Η.) D εϊ πη ζητοϋντες PI. 18 οίπερ]
εϊπερ I | των (auch Thdrt.)] των νϋν PL 20 καί < ND 22 τό1 < ND
28 άγαϋόν* (auch Thdrt.) < PL
 96 Eusebius

Ό μεν δη Πλάτων τον ΑΙακόν και τον Μίνω και τον 'Ραδάμαν&νν χπιέ- 23
&ετο των τετελεντηκότων δικαστάς εσεσ&αι, δ δέ &εϊος λόγος μαρτνρεται d
πάντας δεϊν παραστήσεσ&αι τω βήματι τον ΰεοΰ, "ίνα κομίσηται έκαστος
τά δια τοϋ σώματος προς ά έπραξεν, είτε άγαθόν είτε φαϋλον." καί 24
5 πάλιν " Έ ν ήμερα (φησίν) δτε κρινεϊ ό θεός τά κρυπτά των ανθρώπων, δς
αποδώσει έκάστω κατά τά έργα αύτοϋ, τοις μεν καθ·' ύπομονήν έργου άγα-
θοΰ δόξαν καί τιμήν καί άφθαρσίαν ζητοΰσι ζωήν αίώνιον, τοις δ' έξ έριθείας
καί άπιστοϋσι τ η άληθεία, πειθομενοις δέ τη άδικία οργή καί θυμός' θλΐψις
καί στενοχώρια έπί πασαν ψυχήν ανθρώπου τοϋ κατεργαζομένου τό κακόν,
ίο 'Ιουδαίου τε πρώτον καί "Ελληνος· ού γάρ έστι διαστολή."

ζ'. ΟΤΙ ΜΗ ΔΕΟΙ ΕΙΣ ΠΑΝΤΑΣ ΕΚΦΕΡΕΙΝ ΤΑ ΣΕΜΝΑ ΤΩΝ

ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΔΟΓΜΑΤΩΝ

1 " Εύλαβοϋ μεντοι μή ποτε έκπέση ταϋτα είς άνθρώπους άπαιδεύτους" 7 , 1

σχεδόν γάρ, ώς έμοί δοκεΐ, ούκ έστι τούτων προς τούς πολλούς καταγελαστότερα (58ΐ)
15 ακούσματα ούδ* αυ προς τούς εύφυεΐς θαυμαστότερά τε καί ένθουσιριστικώ-
τερα. πολλάκις δέ λεγόμενα καί άεί άκουόμενα καί πολλά έτη μόγις ώσπερ b
χρυσός έκκαθαίρεται μετά πολλής πραγματείας."
Και παρ' ήμϊν ό σωτήριος λόγος φησί' " Μ ή δώτε τό άγιον τοις κυσί
μηδέ βάλητε τούς μαργαρίτας ύμών έμπροσθεν των χοίρων" καί* "Ψυχικός
20 γάρ άνθρωπος ού δέχεται τά τοϋ πνεύματος τοϋ θεοΰ" μωρία γάρ αύτω
»t
εστι.
9

8 f. II. Cor 5, 10 5—10 Rm 2, 16 und 2,6—9; 10, 12 18—17 Plat,

ep. I I 314a; aus Eus. Thdrt. I 115 18f. Mt 7,6 19—21 I. Cor
2, 14

ION(D)

2 δικαστήν Ο 8 &εοϋ] Χριστού Ν (Φεον übergeschrieben 2. Η.) D

δ φηαίν < ND | δτε] ή Ο | κρινεϊ ND κρίνει ΙΟ β τοις — 10 "Ελληνος]
Ιως τον ND βί. άγα&οΰ Ο α ντο ν 1 8 όργή καί ΰνμός Ο ~ I 11 f. Die
Überschrift in ION | δέοι (auch D 1 )] δέει ND 1 18 μέντοι] δέ Ο 14 ούκ
ίστι] ούκέτι Ν 1 (verbess. 2. Η.) D 1β και* — έτη < ND 19 βάλητε OD
βάλλητε I βάληται Ν | υμών (auch D)] ήμών Ν | ό ψυχικός ND 20 γάρ
(auch D) < Ν I τον &εοϋ < ND 20f. έστιν αύτφ KD*
 Praepar. evang. X I I 6, 23—24; 7, 1; 8, 1—4 97

η'. ΟΠΟΙΟΥΣ ΔΕΙΝ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΦΗΣΙ ΤΟΥΣ ΑΡΧΟΝΤΑΣ

ΚΑΘΙΣΤΑΝΑΙ· ΟΤΙ ΙΔΙΩΤΑΣ ΚΑΙ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟ ΥΣ ΕΙ ΜΟΝΟΝ
ΤΟ ΗΘΟΣ ΚΕΚΟΣΜΗΜΕΝΟΙ ΕΙΕΝ ΑΠΟ ΤΟΥ Γ' ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ

"Kai. δή καί ένός ανδρός οπόταν καλοί έν ψυχή λόγοι ένόντες μηδέν ποι- 8 , 1
5 ώσι πλέον, άλλά δή τούτοις γοϋν τουναντίον, ταύτας πάσας άμαθίας τάς πλημ- c
μελεστάτας έγωγ' άν θείην πόλεως τε καΐ ένός έκάστου των πολιτών, άλλ'
ού τάς των δημιουργών, εί άρα μου καταμανθάνετε, ώ ξένοι, δ λέγω. d
Μανθάνομέν τε, ώ φίλε, καΐ ξυγχωροϋμεν δ λέγεις.
Τούτο μέν τοίνυν οδτω κείσθω δεδογμένον καΐ λεγόμενον, ώς τοις ταϋτα 2
ίο άμαθαίνουσι τών πολιτών ούδέν έπιτρεπτέον αρχής έχόμενον καΐ ώς άμαθέσιν
όνειδιστέον, άν καΐ πάνυ λογιστικοί τε ώσι καί πάντα τά κομψά καί δσα πρός
τάχος της ψυχής πεφυκότα διαπεπονημένοι άπαντα, τούς δέ τουναντίον έχον-
τας τούτοις ώς σοφούς τε προσρητέον, άν καί, τό λεγόμενον, μήτε γράμματα
μήτε νεΐν έπίστωνται, καί τάς αρχάς δοτέον ώς Ιμφροσι. | πώς γάρ άν, 8
15 ώ φίλοι, άνευ ξυμφωνίας γένοιτ' άν φρονήσεως καί τό σμικρότατον είδος; ούκ (682)
έστιν. άλλ' ή καλλίστη καί μεγίστη τών ξυμφωνιών μεγίστη δικαιότατα λέ-
γοιτ' άν σοφία, ής ό μέν κατά λόγον ζών μέτοχος, ό & άπολειπόμενος οίκοφθό-
ρος καί περί πόλιν ούδαμή σωτήρ, άλλά παν τουναντίον άμα&αίνων είς ταϋτα
εκάστοτε φανεΐται."
20 Ταϋτα μέν μοι άπό τών Νόμων κείσϋω. δ δ' αυτός και έν Πολιτικώ 4
περί τοϋ μή πάνυ τι περί τά ονόματα και τάς λέξεις σ7ΐουδάζειν τάδε ψησί" b
"Καλώς, ώ Σώκρατες· κάν διαφύλαξης τό μή σπουδάζειν επί τοις όνό-
μασι, πλουσιώτερος εις τό γήρας άναφανήση φρονήσεως."

4-19 Plat. leg. 689b—β 9 Τοντο — 14 Ιμφροαι: Thdrt. I 35 18 f. äv —

έπίστωνται: sprichwörtlich, aber nicht bei Leutech- Schneidewin, Paroemiogr. Gr.
22f. Plat, polit. 261 β 22 xSv — 23 φρονήσεως: Thdrt. I 32

ION(D)

1-8 Die Überschrift in ION | xaöeaxάναι ND | Ιδιώτας hier I und alle

Hss. S. 83, 18, xal Ιδ. hier ON | Γ' Mrae ς (Verwechslung von Gamma und
Digamma) ΙΟ ίχτου ND 5 άλλά δή PI. άλλαχή die Hss. 8 ξυγχωροϋν-
ται I I ä PI. 9 τοίνυν] ούν ON 11 λογικοί ND 18 τούτων PL
τούτους Thdrt. | προσρητ.] προνοητέον ND 14 έπίστωνται I (-ώνται) PI.
έπίστανται ON 16 ξυμφωνίας ON PI. συμφ. I 16 ξυμφωνιών I PI.
συμφ. ON 1β{. διχαιότατ' άν λέγοιτο PL 18 περί πόλιν Ρ1. περιπολεϊν I
(ει 1. Η. auf Ras.) ON | άμανΰαίνων I 22 Καλώς ye Ρ1.
Mras, Euaeblns II 7
 98 Eusebius

ΟΤΙ ΔΕΟΙ ΦΕΥΓΕΙΝ ΤΑΣ ΑΡΧΑΣ· ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Της παρ' Έβραίοις γραφής πρώτον είσαγονσης Μωσέα παραιτον- 9,1
μενον την τοϋ λαοϋ προστασίαν δι ών προς τον χρηματίζοντα εφησε· "Δέομαι, e
6 κύριε, προχείρισαι άλλον τόν δυνάμενον, δν άπ^στελεϊς" κδπειτα τον Σαούλ
κρντηαζόμενον προς τό μή άναδέξασ&αι την βασιλείαν και τον προφήτην
ΊερεμΙαν ντιοπαραιτονμενον, έπάκουσον δπως και δ Πλάτων τό εϋλογον
της παραιτήσεως σννίστησι, λέγων οϋτως'
"Ούκοϋν, ώ Θρασύμαχε, τοϋτο ήδη δήλον, δτι ουδεμία τέχνη ούδέ 2
ίο άρχή τό αύτη ώφέλιμον παρασκευάζει, άλλ', δπερ πάλαι έλέγετο, τό τω άρχο- d
μένω καΐ παρασκευάζει καΐ έπιτάττει, τό έκείνου ξυμφέρον έλάττονος 6ντο ς
σκοπούσα, άλλ' ού τό τοϋ κρείττονος. δια δή ταϋτα έγωγε, ώ φίλε Θρα- 3
σύμαχε, καΐ άρτι έλεγον μηδένα έθέλειν έκόντα άρχειν καΐ τά αλλότρια κακά
μεταχειρίζεσθαι έπανορθοΰντα, άλλα μισθόν αίτεϊν, δτι μέλλων καλώς τη
16 τέχνη πράξειν ούδέποτε αύτω τό βέλτιστον πράττει ούδ* έπιτάττει κατά τήν
τέχνην έπιτάττων, άλλα τω άρχομένω. ών δή ένεκα, ώς έοικε, μισθόν δει
ύπάρχειν τοις μέλλουσιν έθελήσειν άρχειν, ή άργύριον ή τιμήν, ή ζημίαν,
εάν μή άρχη."

t'. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΙΚΑΙΟΥ

«ο I 7ων παρ' Έβραίοις λογίων τούς παρ' αντοΐς τιροφήτας και δικαίους 10,1
άνδρας ΰβρεις έσχάτας και 7ΐροπηλακισμούς πάντα τε κίνδννον εν&αρσώς (683)
ύπομεΐναι διδασκόντων, τά σννωδα της Πλάτωνος και περί τούτου δόξης b
μά&οις άν άπό τώνδε αντοϋ των φωνών, άς έν τφ δευτέρω τέ&ειται της
Πολιτείας"

4f. E x 4, 13 6f. 8. I . Sam 10, 22 ttf. β. Ier 1, β 9-18 Flat,

rasp. 346e—347a

ION(D)

If. Die Überschrift in ION 10 αύτχ\ PI. αύτη ON αύτω I | άλλ"

— 11 παρασκευάζει < I | έλέγομεν PI. 11 ξυμφέρον I PL συμφ. ON |
έλάττονος] ήττονος PL 14 άνορΰονντα Pl. | <J μέλλων PL | κακώς Ν 1 (λ über
dem 2. κ 2. Η.) D 16 ουδέποτε αύτω Ρ1. ούδέποτε αύτω I ούδέποϋ·' έαντφ
ON J τιράιτει] πράξει ND1 (rret übergeschrieben 4. Η.) | τήν < ND 1β μισ&.
ώ; Ιοικε ND | δεϊν Ρ1. 19 Die Überschrift in ION
 Praepar. evang. Χ Π 9, 1—3; 10, 1—β 99

"Τόν δ' οδν τοιούτον θέντες τόν δίκαιον αΰ παρ' αυτόν Ιστώμεν τώ λόγω, 2
άνδρα άπλοϋν καΐ γενναϊον, κατ' Αίσχύλον ού δοκεΐν, άλλ' εϊναι άγαθόν έθέ-
λοντα. άφαιρετέον δέ τό δοκεΐν. εί γάρ δόζει δίκαιος είναι, έσονται αύτώ τιμαΐ
καΐ δωρεαΐ δοκοϋντι τοιούτω είναι, άδηλον ούν είτε τοϋ δικαίου είτε των δω-
5 ρεών τε καΐ τιμών ένεκα τοιούτος εϊη. γυμνωτέος δή πάντων πλην δίκαιο- 3
σύνης καΐ ποιητέος έναντίως διακείμενος τω προτέρω- μηδέν γάρ άδικων δόξαν c
έχέτω της μεγίστης άδικίας, ίνα βεβασανισμένος ή εις δικαιοσύνην τω μή
τέγγεσθαι υπό κακοδοξίας και των άπ' αύτης γιγνομένων άλλ' έστω άμετά-
στατος μέχρι θανάτου, δοκών μέν είναι άδικος δια βίου."
ίο Και μετά βραχέα έπιλέγεϊ 4
"Λεκτέον οδν καΐ δή, κάν άγροικοτέρως λέγηται, μή έμέ οίου λέγειν, d
ώ Σώκρατες, άλλά τους έπαινοϋντας πρό δικαιοσύνης άδικίαν. έροϋσι δέ
τάδε, δτι οδτω διακείμενος ό δίκαιος μαστιγώσεται, στρεβλώσεται, δεδήσεται,
έκκοπήσεται τώ όφθαλμώ, τελευτών πάντα κακά παθών άνασκινδυλευθήσεται
is και γνώσεται δτι ούκ εϊναι δίκαιον, άλλά δοκεΐν δει έθέλειν."
Ταΰτα λόγοις δ Πλάτων εργοις δέ πολύ πρότερον οί παρ' Έβραίοις δ
δίκαιοι xal προφηται μνημονεύονται τα. είρημένα πάντα πεπον&έναι, οϊ γε
δικαιότατοι δντες ως αδιχώταχοι "έλιθάσθησαν, έπρίσθησαν, έν φόνω
μαχαίρας άπέθανον, περιήλθον έν μηλωταΐς, έν αίγείοις δέρμασιν, ύστερού-
so μενοι, κακουχούμενοι, έν έρημίαις πλανώμενοι καΐ δρεσι και σπηλαίοις
καΐ ταΐς όπαΐς της γης, ών ούκ ήν άξιος ό κόσμος." και οί απόστολοι β
δέ τοϋ σωτήρος ήμών τήν άνωτάτω διχαιοσννην | τε teal ενσέβειαν μετιόν- (584)

1-9 Plat. reap. 361b—d; Thdrt. Χ Π 30 f. 2 β. Aesch. sept. c. Theb.

592 11-15 Plat. resp. 361e—362a 18-21 Hebr 11, 37f.

ION(D)

1 Tdv δ' ot5v] τόν γάρ Thdrt. τούτον δέ PI. | αΰ (auch Thdrt.) < PI.
2 άλλ' < ND 1 (-(- 4. Η.) 8 δέ (auch Thdrt.)] δή Ρ1. 5 Λ)] δέ ON 7 της
μεγίστης] μεγίστης ein Teil der Hss. Thdrt. τήν μεγίστην PI. | βεβαα. fj (auch
Thdrt.) ~ PI. | τω] τό I 8 χαχοδοξίας (auch D)] κενοδοξίας ON (aber εν
und ein Teil des 1. ο 2. Η. auf Bas.) | Ιστω ON Thdrt. Ιαται I und
1 Hs. PL, Ιτω (ήτω) PL maßgebende Überlieferung 9 mit ßCov schließt
auch Thdrt. ( < μέν nach δοκών); ών δέ δίκαιος + Ρ1. 11 λέγειν < I
18 οΰτως ON 14 έκκοπήσεται] έκκαν&ήσεται PL (έχκοφ&·ήσεται 1 Ha.) |
κακά παθών] καχοπα&ών Ο 16 δεϊ] δή ND 18 έπρήσ&ηοαν ΊΝ* (verbess.
1. Τ Η.) D 19 έν*] xal ND 19 f. ύστερ. βλιβόμενοι ND 20 καχοχονμενοι Ο |
έν — 21 γης < ND 1 ( + 4. Η.) | και1 — 21 άξιος erneuert Ο* 21f. άπόστολοι
δέ] μα&ηταΐ ND 1 (άπόστ. δέ übergeschrieben 4. Η.)
7·
100 Eusebius

τ ες, δόξα» δ' αδικίας παρά τοις πολλοίς περιβαλλόμενοι, οποία έπασχαν
αύτων πάρεστιν έπακοϋσαι λεγόντων' "Θέατρον έγενήθημεν τω κόσμω και
άγγέλοις καΐ άνθρώποις" καί' "Μέχρι της άρτι ώρας καΐ πεινώμεν καΐ
διψώμεν καί γυμνητεύομεν καί κολαφιζόμεθα χ.Λ.1 άστατοΰμεν· λοιδορού-
μενοι εύλογοϋμεν, διωκόμενοι άνεχόμεθα, δυσφημούμενοι παρακαλοϋμεν·
ώς περικαθάρματα τοϋ κόσμου έγενήθημεν." άλλα και εισέτι δεϋρο
ol γενναίοι τοϋ σωτήρος ήμων μάρτυρες κα&' δλης της άν&ρώπων οικουμένης
ον τό δοκεϊν, άλλα τό είναι δίκαιοι τε καΧ ευσεβείς ασκούντες δσα δή κατέ-
λεξεν δ Πλάτων τιεπόν&ασιν έπει και έμαστιγώ&ησαν δεσμά τε και στρέβλας
ύπομεμενήκασι, ναι μήν και έξεκόττησαν τώ όφ&αλμώ και τέλος πάντα τά
δεινά παθόντες άνεσκινδυλεύ&ησαν. ών ονδένα παρ' *Ελλησιν έπιζητήσας
δμοιον άν εΰροις, ώς είκότως τινά φάναι τον φιλάσοφσν ουδέν έτερον ή ΰεσπί-
σαι δια τούτων περί των παρ' ήμϊν διαπρεπόντιον έν εΰσεβεία και άλιγ&εϊ
δικαιοσύνη.

ια'. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΜΩΣΕΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ

Μωσέως κατά τινας απορρήτους λόγους έν άρχη της τοϋ κόσμου συστά-
σεως ϋεοϋ τινα παράδεισον γεγονέναι φόντος καν τούτω τον άν&ρωπσν
ήπατησθαι δια της γυναικός προς τοϋ δφεως, άντικρυς μονονσυχι τά ρή-
ματα μεταποιήσας δ Πλάτων έπάκονσον έν Συμποσίω οία και αυτός άλλη-
γορων τέ&ειται, αντί μεν τοϋ παραδείσου τοϋ ·&εοϋ κηπον Διός όνομάσας,
άντί δε τοϋ δφεως και της τιρός αύτοϋ γενομένης απάτης Πενίαν έπιβονλεύ-
ουσαν ντισ&έμενος, άντί δε τοϋ πρώτου ανδρός, δν ή τοϋ ϋεοΰ μήτίς τε καί
πρόνοια υίον ώσπερ άρτιγενη προνβέβλητο, υίόν Μήτιδος Πόρσν άποκα-
λέσας, άντί δέ τοϋ φάναι δπηνίκα συνίστατο δδε δ κόσμος "6τε έγένετο ή
Α φ ρ ο δ ί τ η " εΙπών, οϋτω τον κόσμον άλληγορήσας τοϋ περί αυτόν κάλλους
ένεκα, λέγει δ' οϋν αύτοϊς ρήμασι τάδε·

2f. I. Cor 4, 9 8-6 I. Cor 4, 11—13

ION(D)

1 <Μ ND 2 λεγόντων < ND» (übergeschrieben 4. Η.) | έγεννή&ημεν Ο

4 άστατ. xal χολαφ. ND 4f. λοιδορ. — παρακαλοϋμεν < ND 1 ( + 4. Η.)
β ώς περιχαΰ.] ώσπερεί χαθ. ND (περεί 1. Η. aus περί) | έγεννή&ημεν Ο* (das
2. ν von 1. Η. getilgt) 7 της των ND 10 ύπομεμενήχααι, val ΙΟ
ύπέμειναν, val Ν ύπέμειναν xal D ; Aorist + Perfekt: s. zu Bd. I S. 378, lOf.
16 Die Überschrift in ION 1» έπάχονσον (auch D 4 a. R.)] We ND 1 |
έν Σ. ola ΙΟ ~ ND 20 τέ&ειται ΙΟ τέ&ειχεν ND (ει von 4. Τ Η. in η
geändert) 28 Πόρον PL Πώρον die Ηββ. (ebenso Πώρος S. 101, 2 u. 3 und
Πώρου S. 101, 6) 2β $ήμασιν ώδε ND
 Praepar. evang. X I I 10, β—7; 11, 1—2; 12, 1—3 101

" Ό τ ε έγένετο ή 'Αφροδίτη, | είστιώντο οί θεοί, οί τε άλλοι χαΐ ό της 2

Μήτιδος υίός Πόρος, επειδή δέ έδείπνησαν, προσαιτήσουσα, οίον δή ευωχίας (585)
οΰσης, άφίκετο ή Πενία και ήν περί τάς θύρας, ό ούν Πόρος μεθυσθείς τοϋ
νέκταρος, οίνος γαρ οδπω ήν, εις τόν τοϋ Διός κήπον είσελθων βεβαρημένος
5 εΰδεν. ή οδν Πενία έπιβουλεύουσα δια τήν αύτης άπορίαν παιδίον ποι,ήσα-
σθαι έκ τοϋ Πόρου κατακλίνεταί τε παρ' αύτω καΐ έκύησε τον "Ερωτα."
Τοιαύτα μεν δή τινα κάν τούτοις δ Πλάτων έμφερώς Μωσεΐ νπτρΊξατο.

φ'. ΩΣ ΕΚ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΣ ΕΙΛΗΦΘΑΙ ΦΑΣΙ ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ

Πάλιν είρηκότος Μωσέως' " Τ ω δέ 'Αδάμ ουκ ήν βοηθός δμοιος αύτω. 1 2 , 1
ίο καΐ έπέβαλεν ό θεός έκστασιν έπ' αύτόν καΐ ύπνωσε και έλαβε μίαν των πλευ- e
ρών αύτοΰ και άνεπλήρωσε σάρκα άντ' αύτης. και ωκοδόμησε κύριος ό θεός τήν
πλευράν, ήν έλαβεν άπό τοϋ 'Αδάμ, εις γυναίκα," μή σννείς δ Πλάτων οϊα
εϊρηται διανοία δήλος μεν εστίν ουκ άγνοήσας τον λόγον, 'Αριστοφάνει δ'
αυτόν οία κωμωδω χλευάζειν είω&ότι και τά σεμνά των πραγμάτων άνα-
13 τί&ησιν, έν Συμποσίω τάδε λέγοντα αυτόν είσάγων'

" Δ ε ι δέ πρώτον ύμόίς μαθεϊν τήν άνθρωπίνην φύσιν και τά παθήματα 2

αύτης. ή γάρ πάλαι ήμών φύσις ουχί ή αύτή ήν ήπερ νϋν, άλλ' άλλη. πρώτον d
μέν γάρ τρία ήν τά γένη τών ανθρώπων, ούχ ώσπερ νΰν δύο, άρρεν καΐ θηλυ,
αλλά και τρίτον προσην κοινόν άμφοτέρων τούτων, ού νΰν 6νομα λοιπόν, αύτό
20 δέ ήφάνισται- άνδρόγυνον γάρ τότε μέν ήν καΐ είδος καΐ βνομα έξ άμφοτέ-
ρων κοινόν τοϋ τε άρρενος και τοϋ θήλεος."
Εϊϋ·' έξης διασύρας τά αύτω συνή&η επιφέρει λέγων 3

1-6 Plat. eymp. 2 0 3 b c 9-12 Gen 2, 20—22 16-21 Plat. symp. 189de

ION(D)

1 "Ore γάρ PL 2 προααιτήσοναα PL προσαίτις {-αί- Ο) ούσα ΙΟ

προσαΐτης ούσα ND | ola ND 3 τά;] της I 5 ηδδεν Ρ1. | αύτής Ρ1. αΰτής
die Hse. 7 Τοιαύτα] ταντα Ο | μίν < ON | κάν ΙΟ xal (< iv τούτοις) ND1
(iv τ. übergeschrieben 4. Η.) [ ό < NT) | ίνταν&οϊ έμφερώς ND 1 (irr. verworfen
von 4. Η.) 8 Die Überschrift in ION 10 έπέβαλλεν Ν» (das 2. λ aus-
radiert) D | άφνπνωσε ND 12 οϊφ ΟΝ(οία) D δποΐα I 16 δέ < I |
άν&ρωπείαν I 17 ούχΐ ή αύτή] ούχ αύτη PL ούχ ή αύτή Steph. | άλλά ND
άλλη] λλη in I vielleicht auf Rasur (1. Η . ) ; άλλοία Ρ1. 18 των] τά των Ρ1.
19 κοινόν δν Ρ1. 20 ήφάνιοτο ND | γάρ iv PL 21 τον* < PL 22 δια-
σύρας — σννή&η < ND1 ( + D*) | λέγων < ND1 ( + D4)
 102 Eusebius

"Ταϋτ' ειπών" δ παρ* αντώ Ζεύς "έτεμνε τούς άνθρώπους δίχα, ώσπερ οί
τά ώτα τέμνοντες καΐ μέλλοντες ταριχεύειν ή ώσπερ οί τά φά ταΐς θριξίν.
βντινα δέ τέμοι, τόν 'Απόλλωνα έκέλευε τό τε πρόσωπον μεταστρέφειν καΐ
τό τοΰ αύχένος ήμισυ πρός τήν τομήν, ίνα θεώμενος τήν αύτοϋ τμήσιν κο-
5 σμιώτερος εΐη ό άνθρωπος, και τά άλλα ίασθαι έκέλευεν."

ι γ'. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΒΙΟΥ

I Μωσέως τόν πρώτον των γηγενών βίον υπογράφοντος έν παραδείσω 13,1
ϋεον γεγονέναι ϋεόν τε αυτών ήγέίσ&αι έν άχρημάτω και άχτήμονι διαγωγή (5ββ>
δσπαρτά τε αύτοϊς καΐ άνήροτα πάντα φύεσ&αι γυμνούς τε είναι της μετά
ίο ταϋτα περιβολής, έπάκουσον τοΰ φιλοσόφου μονονονχΐ αυτά δή ταϋτα 'Ελλη-
νική τη φωνή διερμηνεύοντος, λέγει δ' οϋν· b
"Θεός ένεμεν αυτούς αυτός επιστατών, καθάπερ νϋν άνθρωποι, ζω ον 2
έτερον θειότερον, άλλα γένη φαυλότερα αυτών νομεύουσι. νέμοντος δ' εκεί-
νου πολιτεϊαί τε ουκ ήσαν ούδέ κτήσεις γυναικών καΐ παίδων (έκ γης γάρ
15 άνεβιωσκοντο πάντες, ουδέν μεμνημένοι τών πρόσθεν), άλλα τά μέν τοιαύτα
άπην πάντα, καρπούς δέ άφθόνους είχον άπό τε δένδρων και πολλής δλης,
ούχ υπό γεωργίας φυομένους, άλλ' αύτομάτης άναδιδούσης τής γης. γυμνοί δέ c
καΐ άστρωτοι θυραυλοϋντες τά πολλά ένέμοντο. τό γάρ τών ωρών αύτοΐς
άλυπον έκέκρατο, μαλακάς δέ εύνάς είχον, άναφυομένης έκ γής πόας αφθόνου.
20 τόν δή βίον, ώ Σώκρατες, άκούεις μέν τόν τών επί Κρόνου* τόνδε δ*, ώς λό-
γος έπΐ Διός είναι, τόν νϋν, παρών αυτός ήσθησαι."

ιδ'. ΟΤΙ ΚΑΙ ΤΟΙΣ ΑΛΟΓΟΙΣ ΖΩΙΟΙΣ Ω ΜΙΛΟΥΝ

Πάλιν Μωσέως άναγράψαντος ώς δτι "ήν ό δφις φρονιμώτερος πάντων 14,1
τών θηρίων" οία τε είπεν ό δφις τη γυναιχί καΐ ή γυνή τω δφει καΐ τάς d
26 όμιλιάς τοΰ δφεως έκ&εμένον, ό Πλάτων οία γράφει έπάκουσον'

1-5 Plat. symp. lOOde; auch bei Stob. eel. IV 20, 35 (p. 448f. Hense)
12-21 Plat, polit. 271 e—272 b 28 f. Gen 3, 1

ION(D)

1 Ταϋτα PL | δ παρ" αύτφ Ζεύς + zur Erläuterung Eue. 2 ώτα: s.

Mras, Rheinisches Museum N.F. 92 (1944) 218f. 8 τέμη ND | 'Απόλλω PI.
4 αύτοϋ PI. αύτοϋ die Hss. 5 6 < ND β Die Überschrift in ION
8 αύτ&ν I αύτάν ON 9f. τής μετά ταϋτα der späteren 10 δχουσον ND
12 ζφον δν PI. 1β πολλ. ΰλης άλλης PI. 17 αύτομάτης I PI. αυτομάτως Ο
-τους ND 20 τόνδε ό'] τύνδ' Ο 21 inl Δώς PI. ίπιτήδειος die Hss. |
wvi PI. 22 Die Überschrift in ION 23 ώς δτι ΙΟ δτι ND; a. zuS. 19,1 |
φρονιμώτερος IN φρονιμότατος Ο 26 τε τοΰ ON | ό — ίπάχονσον] Ιδε οία
γράφει Πλάτων ND
 Praepar. evang. Χ Π 12, 3; 13, 1—2; 14, 1—3; 15, 1—2 103

" Ε ί μέν τοίνυν οί τρόφιμοι τοϋ Κρόνου, παρούσης αύτοΐς οΰτω πολλής 2
σχολής και δυνάμεως προς τί> μή μόνον άνθρωποις, αλλά καΐ θηρίοις δια
λόγων δύνασθαι ξυγγίνεσθαι, κατεχρώντο τούτοις σύμπασιν έπΐ φιλοσοφίαν, |
μετά τε θηρίων και μετ' αλλήλων ομιλούντες και πυνθανόμενοι παρά πάσης (587)
6 φύσεως εΐ τινά τις ιδίαν δύναμιν έχουσα ^σθητό τι διάφορον των άλλων είς
ξυναγυρμδν φρονήσεως, εΰκριτον δτι των νϋν οί τότε μυρίως πρός εύδαιμο-
νίαν διέφερον. εί δ' έμπιπλάμενοι σίτων άδην και πότων διελέγοντο πρός 8
άλλήλους καΐ τά θηρία μύθους, οίοι δή και τά νϋν περί αυτών λέγονται, καΐ
τοϋθ', ούτως γε κατ' έμήν δόξαν άποφήνασθαι, καΐ μόλα ευκριτον. δμως δ' ούν
ίο ταϋτα μέν άφώμεν, έως αν ήμϊν μηνυτής τις ικανός φανη, ποτέρως οί τότε
τάς επιθυμίας είχον περί τε επιστημών καΐ της τών λόγων χρείας." b

ιε'. ΟΠΩΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΥ ΜΕΜΝΗΝΤΑΙ

Μωσης νομσ&εσίαν άν&ρώτιοις καταβεβλημένος ένόμισεν αύτω δείν 1 6 , 1
άρχαωλογίας εν τοις προοιμίοις μνημονεύει τε τοϋ κατακλυσμού καΐ τοϋ «
is μετ αυτόν βίου τών Ανθρώπων, επειτα παλαιών ανδρών τών παρ' Έβραί-
οις θεοφιλών και τών δέ άλλως εν πλημμελείαις έξητασμένων τήν πολιτείαν
νψηγέίται, καχάλληλον οίς ενομο&έτει τήν περι τούτων ήγησάμενος ίστορίαν
εσεσ&αι. και δ Πλάτων δέ ωσαύτως, παρελθών έπϊ τήν τών νόμων 2
γραφψ, τον αυτόν τω Μωσεϊ ζήλοι τρόπον έν τιροοιμίοις γοϋν τών Νόμων
20 τή κατ' αντόν αρχαιολογία κέχρηται, κατακλυσμού μνημονεύσας και τοϋ
μετά τον καταχλυσμάν βίου· αρχόμενος γοϋν τοϋ τρίτον τών Νόμων έπά-
κονσον δ φησιν
" Τ Αρ' οδν ύμϊν οί παλαιοί λόγοι άλήθειαν έχειν τινά δοκοϋσι; d
Ποίοι δή;
26 Τό πολλάς ανθρώπων φθοράς γεγονέναι κατακλυσμοϊς τε και νόσοις
και άλλοις πολλοίς, έν οϊς βραχύ Τι τών ανθρώπων λείπεσθαι γένος.
Πάνυ μέν οδν πιθανόν τό τοιούτον παν παντί.

1-11 Plat, polit. 272b—d 28—S. 104, 16: Plat. leg. 677a—c

ION(D)

1 ούτως αντοίς Ο 2 προς] είς Ο 8 ξνμπασιν ND PI. 5 fiafeτο

PI. I τ«] τε ND β εΰκριτον I PI. Ικκριτον Ο ίγχριτον ND | μνρΐφ PI.
7 εί <5'] οίδ' ND 9 τον&\ οΰτως] τοϋτο ως PI. | κατά τήν PI. 12 Die
Überschrift in ION | μέμνηται ND* 18 άν&ρώπων Ο | αύτω Steph. αύτώ
die Hss. 1β τών δέ Ο τώνδε I τών ND 21 f. έπάκουσον 3] τάδε ND
28 ύμϊν οί η. λ. PI. ήμϊν οί π. λ. ON ol π. λ. ύμϊν I 27 τοιούτο Ο | πάν Ο
PL < IN
 104 Eusebius

Φέρε δή, νοήσωμεν μίαν των πολλών ταύτην την τώ κατακλυσμώ γενο- 8
μένην.
Τό ποιόν τι περί αυτής διανοηθέντες;
'Ως ot τότε περιφυγόντες την φθοράν σχεδόν δρειοί τίνες άν εΖεν νομής,
5 έν κορυφαϊς που σμικρά ζώπυρα τοϋ των άνθ-ρώπων διασεσωσμένα γένους.
Δήλον.
Καί δή τούς τοιούτους γε άνάγκη που των άλλων άπειρους είναι τεχνών 4
καί των έν τοις άστεσι προς άλλήλους μηχανών εϊς τε | πλεονεξίας καΐ φιλονει- (588)
κίας καί όπόσα άλλα κακουργήματα προς άλλήλους έπινοοϋσιν.
ίο ΕΕκός γοΰν.
Θώμεν δή τάς έν τοις πεδίοις πόλεις και προς θαλαττη κατοικουσαζ
άρδην έν τώ τότε χρόνφ διαφθείρεσθαι.
Θώμεν.
Ούκοϋν δργανά τε πάντα άπόλλυσθαι καί εϊ τι τέχνης ήν έχόμενον σπου-
15 δαίως εύρημένον ή πολιτικής ή καί σοφίας τινός ετέρας, πάντα Ιρρειν ταύτα
έν τω τότε χρόνω φήσομεν."
Και μεθ·' ίτερά φησιν 5
"Ούκοϋν οδτω δή λέγω μεν εχειν τότε, βτε έγένετο ή φθορά, τά περί τούς b
άνθρώπους πράγματα, μυρίαν μέν τινα φοβεράν έρημίαν, γης δέ άφθονου πλή-
20 θος πάμπολυ."
Ταϋτα και τοιαύτα ίχερα ειπών έπεξέρχεται βίους των μετά τον κατα- 6
κλνσμόν άν&ρώπων, εΐϋ', ωσπερ Μωσής xijv των πάλαι θεοφιλών 'Εβραίων
πολιτείαν επισυνάπτει r f j μετά τον κατακλνσμόν νφηγήσει, και δ Πλάτων
δμοίως μετά τούς βίους των μετά τον κατακ?.νσ/.ιόν τά 'Ελληνικά τιειράται
25 άρχαιολογεϊν, ώς έκεϊνος τά 'Εβραίων, των τε έπι Τροίας μνημονεύει και
της πρώτης έν Λακεδαίμονι πολιτείας Περσών τε καί των παρά τούτοις
εϊτε όρ&ως εϊτε και μη βεβιωκότων' είτα μετά την τούτων Ιστορίαν άπάρχεται c
της των νόμων διαϋέσεως καν τούτω Μωσέϊ κατακολον&ήσας.

S. 103, 23—S. 104, 16: Plat. leg. 677a—ο 18-20 Plat. ebd. 677e

ION(D)

1 ποτέ γεν. PI. 8 τι] δή I 4 τίνες] τε ND | νομής ΙΟ PI. νομείς

ND 6 σμικρά] είς μικρά ND 7 δή (auch D)] δει Ν | των τε PI. 8 καί1
— μηχανών < Ο 11 τάς < ND 15 τ}1] ή xal Ο | ερρειν] εύρεϊν Ο
16 φήσομεν < ND 18 λέγωμεν ίχειν I PI. λέγομεν ίχειν ND λέγειν εχομεν Ο
19f. πάμπ. πλήϋος Ο 21 ετερα < ND 22 Έβρ.] ανδρών Ο 27 εϊτε1 I
εϊτ' ND είτε1 — βεβιωχ. < Ο | και < ND 28 ίχΜοεως ND | χάν ON
xäv I j τούτω] οντω 1
 Praepar. evang. X I I 15, 3—6; 16, 1 105

Ιζ'. ΟΤΙ ΤΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΟΡΘΩΣ ΗΜΙΝ ΑΠΟ ΤΩΝ

ΘΕΙΩΝ ΑΡΧΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΛΗΓΕΙ ΕΙΣ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ-
ΑΠΟ ΤΟΥ Α' ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΠΛΑΤΩΝΟΣ
Μωσέως τήν πάσαν αντοϋ νομο&εσίαν την τε κατ" αυτόν πολιτείαν 16,1
5 ενσεβείας τον των δλων θεοϋ άναρτήσαντος από τε τοΰ πάντων δημιουργού d
την καταρχήν της νομοθεσίας πεποιημένου, επειτα των θείων αγαθών
έξέχεσθαι τα ανθρώπινα διδάξαντος τά τε θεϊα έπί τον πάντων ήγεμόνα νοϋν,
αυτόν δη τον των δλων θεόν, άναθέντος, θέα δπως και δ φιλόσοφος τοϊς
αύτοϊς βαίνων Ιχνεσιν έπιμέμφεται μεν τοις Κρητών και Λακεδαιμονίων
ίο νομοθέταις, | τον δ' άρέσκοντα ΜωσεΙ νόμον έκδώάσκει, λέγων όντως· (589)
"Πή δή ούν σε Ιτ' άν έβουλόμην διελόμενον λέγειν αυτός τ' άκούειν, 2
βούλει σοι φράζω;
Πάνυ μεν οδν, ώ ξένε.
Χρήν ειπείν Οί Κρητών νόμοι οΰκ είσΐ μάτην διαφερόντως έν πασιν
15 ευδόκιμοι τοις "Ελλησιν Ιχουσι γάρ όρ&ώς τούς αύτοΐς χρωμένους εύδαί-
μονας αποτελούντες' άπαντα γάρ τά άγαθά πορίζουσι. διττά δέ αγαθά 8
έστι, τά μεν ανθρώπινα, τά δέ θεία" ήρτηται δέ έκ των θείων θάτερα* και b
εάν μεν δέχηται τά μείζονα πόλις, κτάται καΐ τά έλάττονα, εί δέ μή, στέρεται
άμφοϊν. έστι δέ τά μέν έλάττονα ών ηγείται ύγεία, κάλλος δέ δεύτερον,
20 τό δέ τρίτον ισχύς εις τε δρόμον καΐ είς τάς άλλας πάσας κινήσεις τω
σώματι, τέταρτον δέ πλούτος ού τυφλός, άλλ' δξύ βλέπων, άνπερ άμ'
έπηται φρονήσει. δ δή πρώτον τών θείων ήγεμονοϋν έστιν άγαθων, 4
ή φρόνησις, δεύτερον δέ μετά νοΰ σώφρων ψυχής έξις, έκ δέ τούτων μετά c
άνδρίας κραθεντων τρίτον άν είη δικαιοσύνη, τέταρτον δέ άνδρία. ταϋτα

11 —S/106, 10: Plat. leg. 631b— 632a 16 διττά — S. 106, 4 βλέπει

(so!): Thdrt. VI 34

ION(D)

1-8 Die Überschrift in ION 2 άρχόμενος I 5 άρτήσαντος Ο

7 έξέχεσ&αι (s. S. 232, 4)] ίξέρχεσ&αι Steph. und so bisher alio Herausgeber
8 άνα&έντος (auch D*)] άναγχασ&έντος ND 1 9 Λαχεδαιμόνων Ο 11 σε
§τ' άν PI. σε τ" δν Ο σε ώ τάν IN 12 φράζειν Ο 18 ώ (auch D) < Ν
14 Έχρήν PI. 16 τάγαβά ND | διττά (auch Thdrt.)] διπλά PI. | δ' ND
17 Φεάτερα Ο 18 τις τά1 PI. 19 νγεία (auch Thdrt.)] ΰγίεια PI.
20 πάσας (auch D«) < ND 1 21 δέ (auch Thdrt.)] δέ δή PI. 22 πρώ-
τον (auch Thdrt.)] πρώτον αΰPI. 28 νοΰ (auch Thdrt.)] vovv PI. 24 άνδρίας
und άνδρία (auch ein Teil der Hss. Thdrt.)] άνδρείας und άνδρεία PL
 106 Eusebius

δέ πάντα εκείνων έμπροσθεν τέτακται φύσει, καΐ δή τώ νομοθέτη τακτέον

οδτω. μετά δέ ταϋτα τάς άλλοις προστάξεις τοις πολίταις είς ταϋτα 5
βλέπουσας αύτοΐς είναι διακελευστέον, τούτων δέ τά μέν ανθρώπινα είς τά d
θεία, τά δέ θεία είς τ&ν ηγεμόνα νοϋν σύμπαντα βλέπειν περί τε β
5 γάμους άλλήλοις έπικοινουμένους μετά τε ταΰτα έν ταϊς των παίδων γεν-
νήσεσι καΐ τροφαΐς, δσοι τε άρσενες και δσαι θήλειαι, νέων τε δντων και επί
τό πρεσβύτερον ιόντων μέχρι γήρως τιμώντα ορθώς έπιμέλεσθαι δεϊν και
άτιμάζοντα, έν πάσαις ταΐς τούτων όμιλίαις τάς τε λύπας αύτών και τάς ήδο-
νάς και τάς έπιθυμίας ξυμπάντων τε ερώτων τάς σπουδάς έπεσκεμμένον καί
ίο παραπεφυλακότα ψέγειν τε ορθώς καί έπαινεΐν δι' αύτών τών νόμων."
Καί μετά βραχέα φησί· 7
"Κατιδών δέ ό θείς τούς νόμους πΰσι τούτοις φύλακας επιστήσει, τους
μέν διά φρονήσεως, τούς δέ δι' άληθοϋς δόξης ίόντας, δπως ταϋτα πάντα ξυν-
δήσας ό νοϋς έπόμενα σωφροσύνη καί δικαιοσύνη άποφήνη, άλλά μή πλούτω
15 μηδέ φιλοτιμία. | οδτως, ώ ξένοι, έγωγε ήθελον αν ύμας και έτι νϋν 8
βούλομαι διεξελθεϊν, πώς έν τοις τοϋ Διός λεγομένοις νόμοις τοις τε τοϋ Πυ- <seo)
θίου Απόλλωνος, ο&ς Μίνως τε καί Λυκοϋργος έθέτην, ένεστί τε πάντα ταϋτα
καί δπη τάξιν είληφότα διάδηλά έστι τω περί νόμων έμπείρω τέχνη τε καί
τισιν έθεσι, τοις δέ άλλοις ήμϊν ουδαμώς έστι καταφανή."
20 Και παρ' ήμιν δέ εϊρηται· "Ζητείτε πρώτον την βασιλείαν καί τήν δίκαιο- 9
σύνην, καί ταϋτα πάντα προστεθήσεται ύμϊν." άλλα και Μωαης πολύ b
πρότερον άπό της περί ·&εοϋ διδασκαλίας τήν άρχήν πεποιημένος έξης τε
έφαρμόσας τήν κατ" αυτόν πολιτεία» καί τά περί συμβολαίον» και τοϋ κοι-
νού βίου νόμιμα, τοις πάσιν άρχοντας και φύλακας κα&ίστησι τούς τω ϋεώ
*ϊ6 Ιερωμένους, ως καί τά λόγια διδάσκει, άνδρας δικαίους, μισοΰντας νπερ-
ηφανίαν, τούς μεν διά φρονήσεως, τούς δέ δι' άλη&ονς δόξης ιόντος. ^

S. 106, 11—S. 106, 10: Plat. leg. 631b—632a 12-1» Plat. leg. 632cd
20f. Mt β, 33 *

ION(D)

1 καί δή (auch Thdrt.)] xal δή xal PL 8 είναι (auch D)] οΰν Ν

7 ίπψελεϊσύαι δεϊ PL 8 πάσαις Ο Ρ1. άπάααις IN 10 παραπεφνλαχότα
P L ; s. Miras, Rheinisches Museum N.F. 92 (1944) 233 12 δπααι Ρ1.
18 ταύτα πάντα ΙΟ ταϋτα ND πάντα ταΰτα Ρ1. 16 νόμοις (auch D 4 )
< ND 1 18 τάξιν τινά PL | τε] είτε Ρ1. 21 ταϋτα πάντα I ~ ON
28 τον] τά περί τον Steph. 25 καί ώς Ο 26 τούς μέν — Ιόντας: offenbar,
wie Giff. (IV 421) erkannt hat, eine Reminiszenz an Plat. leg. 653 a φρόνησιν
δέ καί άληϋεϊς δόξας βεβαίονς | διά φρονήσεως (auch D 4 )] φρονήσει ND 1 | δι
άλη»οϋς δόξης] άληϋει δόξη ND 1 (άλη&ονς δόξης D 4 a. R.)
 Praepar. evang. X I I 1β, 4—9; 17, 1—3; 18, 1 107

ιζ\ ΟΤΙ ΚΑΛΟΝ ΕΞΕΤΪ ΝΕΑΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΤΟΥΣ ΠΑΙΔΑΣ

ΤΟΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΣΕΒΕΙΑΣ ΕΘΕΣΙΝ ΕΓΓΥΜΝΑΖΕΙΝ

" Λ έ γ ω οδν καί φημι τόν ότιοϋν άγαθί>ν άνδρα μέλλοντα έσεσθαι τοϋτ' 1 7 , 1
αυτό έκ παίδων εΰθύς μελεταν παίζοντά τε καί σπουδάζοντα έν τοις τοϋ c
πράγματος έκάστοις προσήκουσιν· οίον τόν μέλλοντα άγαθον έσεσθαι γεωρ-
γόν ή τίνα οίκοδόμον τ6ν μέν οίκοδομοϋντά τι των παιδειών οικοδομημάτων d
παίζειν χρή, τον 8' αδ γεωργοϋντα- και δργανα έκατέρω σμικρά των αλη-
θινών μιμήματα παρασκευάζειν τόν τρέφοντα αυτών έκάτερον καί δή καί
τών μαθημάτων δσα άναγκαΐα προμεμαθηκέναι προμανθάνειν, οίον τέκτονα
μετρεΐν ή σταθμασθαι καί πολεμικών ίππεύειν παίζοντα ή τι τών τοιούτων
άλλο ποιοϋντα· καί πειρασθαι δια τών παιδιών έκεϊσε τρέπειν τάς ήδονάς καί
επιθυμίας τών παίδων, οΐ άφικομένους αυτούς δει τέλος έχειν. κεφά- 2
λαιον δή παιδείας λέγομεν τήν όρθήν τροφήν, ή τοϋ παίζοντος την ψυχήν είς
έρωτα δτι μάλιστα άξει τούτου, δ δεήσει γενόμενον άνδρα αύτί»ν τέλειον είναι
της τοϋ πράγματος άρετης."
I Και Ίονχο προλαβών Μωσης ένομσ&έτησεν είπών " Κ α ί Ισται τά 8
ρήματα ταϋτα, δσα έγώ έντέλλομαί σοι σήμερον, έν τ η καρδία σου καί έν (sei)
τ η ψυχη σου, καί προβιβάσεις αυτά τοις υίοΐς σου." δ δή καί πράττειν σύν-
η&ες παιαιν 'Εβραίων, έξ απαλής ήλικίας τούς νέους δπαντας τοις της ·&εοσε·
βείας παιδενμασιν άνατρέφουσι' τοντο δέ χαί εις δεϋρο κατά τι πάτριον £&ος
παρά τω 'Ιουδαίων £&νει σπονδάζεται.

ιη'. ΟΤΙ ΠΑΙΔΕΙΑΝ ΗΓΕΙΣθΑΙ ΧΡΗ ΜΟΝΗΝ ΤΗΝ ΕΙΣ

ΑΡΕΤΗΝ ΠΡΟΑΓΟΥΣΑΝ ΟΥΧΙ ΔΕ ΤΗΝ ΕΙΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΜΟΝ
Η ΤΙΝΑ ΒΙΟΠΟΡΙΣΤΙΚΗΝ ΕΠ1ΤΗΔΕΥΣΙΝ

" Μ ή τοίνυν μηδέ δ λέγομεν είναι παιδείαν, άόριστον γένηται. νΰν γάρ 1 8 , 1
όνειδίζοντες έπαινοϋντές τε έκάστων τάς τροφάς λέγομεν ώς τόν μέν πεπαι- b

8-15 Plat. leg. 643b—d 16-18 Dtn 6, 6f. 25—S. 108, 14: Plat,
leg. 643 d— 644 b

ION(D)

I f . Die Überschrift in ON < I 8 o«Jv] δή PL 4 μελεταν δεϊν PI.

β οίχονόμον I I παιδεία» PI. παιδιών ON παιδιχων I 7 έχατέρως μιχρά I *
18 &J] δέ I I λέγομεν Ο PI. λέγωμεν IN 1β εΙπώ?} είρηχώς ND 18 προα-
βιβάοεις Ο 21 παρά — Μνει (auch D 4 )] παρ' αύτοίς ND 1 22-24 Die
Überschrift in ΙΟΝ | δέ < ND 1 ( + D 4 ) | βιοποριστιχήν (auch D« a. Β.)]
βιωτιχήν ND 1
 108 Eusebius

δευμένον ήμών δντα τινά, τόν δέ απαίδευτον, ενίοτε ε£ς τε τάς καπηλείας καΐ
ναυκληρίας καΐ άλλων τοιούτων μάλα πεπαιδευμένων σφόδρα ανθρώπων. c
οό γαρ ταϋτα ήγουμένων, ώς έοικεν, είναι παιδείαν ό νυν λόγος αν εϊη, τήν
δέ πρός άρετήν έκ παίδων παιδείαν, ποιούσαν έπιθυμητήν τε καΐ έραστήν
δ του πολίτην γενέσθαι τέλεον, άρχειν τε καΐ άρχεσθαι έπιστάμενον μετά δίκης.
ταύτην τήν τροφήν άφορισάμενος ό λόγος ούτος, ώς έμοί φαίνεται, νϋν 2
βούλοιτ' άν μόνην παιδείαν προσαγορεύειν, τήν δέ εις χρήματα τείνουσαν ή
τινα πρός Ισχύν ή καΐ πρός άλλην τινά σοφίαν άνευ νοΰ καΐ δίκης βάναυσόν d
τε είναι καΐ άνελεύθερον καΐ ουκ άξιον τό παράπαν παιδείαν καλεΐσθαι.
ίο ήμεΐς δέ μηδέν ονόματι διαφερώμεθα αύτοΐς, άλλ' ό νϋν δή λόγος ήμΐν 8
ομολογηθείς μενέτω, ώς οί γε όρθώς πεπαιδευμένοι σχεδόν άγαθοί γίνονται
καΐ δει δή τήν παιδείαν μηδαμοϋ άτιμάζειν, ώς πρώτον των καλλίστων τοις
άρίστοις άνδράσι παραγιγνόμενον καΐ εί ποτε έξέρχεται, δυνατόν δέ έστιν
έπανορθοΰσθαι, τοϋτο άεΐ δραστέον διά βίου παντί κατά δύναμιν."
16 Kai έν τω δευτέρω δέ των Νόμων έπιλέγεϊ 4
"Παιδείαν δή λέγω τήν παραγινομένην πρώτον παισίν άρετήν* | ήδονή (692)
δή και φιλία καΐ λύπη καΐ μίσος έάν όρθως έν ψυχαϊς έγγίγνωνται μήπω
δυναμένων λόγον λαμβάνειν, λαβόντων δέ τόν λόγον συμφωνήσωσι τω λόγω
όρθώς είθίσθαι υπό των προσηκόντων έθών, αυτη Ισθ' ή συμφωνία ξύμπασα
20 μέν άρετή, τό δέ περί τάς ήδονάς καΐ λύπας τεθραμμένον αύτης όρθως, ώστε
μισεϊν μέν ά χρή μισεΐν ευθύς έξ άρχής μέχρι τέλους, στέργειν δέ ά χρή στέρ-
γειν, τοΰτ' αύτό άποτεμων τω λόγω καΐ παιδείαν προσαγορεύων κατά γε τήν
έμήν όρθώς άν προσαγορεύοις." b
Ταϋτα ό Πλάτων, προλαβών δέ αυτόν δ Δαβίδ έν ιραλμωδίαις, μισεΐν 5
η 3 δει μισεϊν και στέργειν διδάσκων ä δει στέργειν, τάδε φησί' "Δεύτε
τέκνα άκούσατέ μου, φόβον κυρίου διδάξω ύμας. τίς έστιν άνθρωπος ό θέλων
ζωήν, άγαπών ήμέρας Ιδεΐν άγαθάς; παϋσον τήν γλώσσάν σου άπό κακοϋ
καΐ χείλη σου του μή λαλήσαι δόλον. έκκλινον άπό κακοϋ καΐ ποίησον c
άγαθόν ζήτησον είρήνην καΐ δίωξον αύτήν." και ό Σολομών ομοίως- 6

S. 107, 26—S. 108, 14: Plat. leg. 643d—644b 16-28 Plat. ebd. 653bc
25-2» Ps 33 (34), 12—lß

ION(D)

1 τάς < PL 6 έπιστάμενον (auch D 4 )] έπιταττόμενον N D 1 9 άξίαν PI.

1 0 <5i] δή PI. I μηδέν PI. μηδ' h> (so) I μή δ* έν Ν μή δέ έν Ο | διαφερόμε&α Ο \
αύτοϊς PI. αύτοϊς die Has. 1 2 πρώτον < I 17 ί ή ] δέ PI. | άν PI.
1 8 συμφωνήσωσι PI. -σουσι die Has. 1 9 ξνμφωνία PI. 20 ι}ίονάς] άρετάς Ο
2 1 μέχρι I PI. άχρι ON 22 ye PI. τε die Hss. 26 όεί 4 ] δή Ο | τάδε
< NT) 28 σον < I 29 ό < ND
 Praepar. evang. X I I 18, 1—6; 19, 1—5 109

"'Ακούσατε," φησί, "παίδες παιδείαν πατρός, δώρον γαρ άγαθον δωροϋμαι

ύ μ ϊ ν των έμων νόμων μή έπιλανθάνεσθε - " καί πάλιν "Κτησαι σοφίαν,
κτησαι σύνεσιν μή έπιλάθη·" καί" " ΕΙπον την σοφίαν σήν άδελφήν είναι,
τήν δέ φρόνησιν γνώριμον περιποίησαι σεαυτω - " καί' "'Οδούς άσεβων μή
5 έπέλθης μηδέ ζηλώσης οδούς παρανόμων." μνρία δ' άν εϋροις άλλα
τοιαντα έν τοις 'Εβραίων γράμμασι παιδευτικά τιρός εύσεβείας κάί αρετής
άνάληψιν, νέοις δμον και τελείοιζ τήν ήλίκίαν προσήκοντα.

ώ'. ΟΤΙ ΠΑΡΑΠΛΗΣΙΩΣ ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΕΙΚΟΝΑ

ΘΕΙΟΤΕΡΩΝ ΤΑ ΤΗΙΔΕ ΕΙΝΑΙ ΕΔΟΞΑΖΕΝ
ίο Τοϋ ·&είον χρησμού φήσαντος Μωσεΐ" " Ό ρ α , ποιήσεις πάντα κατά τον 1 9 , 1
τύπον τόν δειχθέντα σοι έν τω βρει" τον τε ίεροϋ λόγου σαψέστερον είπόντος· d
"Οίτινες ύποδείγματι καί σκια έλάτρευον των έπουρανίων" εικόνα τε &ντικρυς
των έν νοητοϊς ϋειοτέρων τά πα|ρά Μωσεΐ σύμβολα περιέχειν διδάσκοντος, (693)
έπάκουσον δπως και δ Πλάτων τά δμοια διερμηνεύει έν ίκτω της Πολιτείας
ΐδ ώδε γράφων'
" Θ ε ω δή καί κόσμω δ γε φιλόσοφος όμιλων κόσμιός τε καί θείος είς 2
τό δυνατόν άνθρώπω γίγνεται* διαβολή δέ έν πασι π^λλή. Παντάπασι 8
μεν ούν. "Αν ούν τις, εϊπον, αότω άνάγκη γένηται, & έκεϊ όρα, μελετησαι είς
άνθρώπων ήθη καί ίδία καί δημοσία τιθεναι καί μή μόνον έαυτόν πλάττειν,
20 άρα κακόν δημιουργών αύτον οίει γενήσεσθαι σωφροσύνης τε καί δικαιοσύ- b
νης καί ξυμπάσης της δημοτικής άρετης; "Ηκιστά γε, ή δ' 6ς. 'Αλλ' εάν δή 4
αϊσθωνται öl πολλοί δτι άληθη περί αύτοϋ λέγομεν, χαλεπανοΰσι δή τοις
φιλοσόφοις καί άπιστησουσιν ήμϊν λέγουσιν ώς ούκ άν ποτε άλλως εύδαιμονή-
σειε πόλις, εί μ ή αύτήν διαγράψειαν οί τω θείω παραδείγματι χρώμενοι ζω-
26 γράφοι; Ού χαλεπανοϋσιν, ή δ' βς, έάν περ αϊσθωνται. άλλα δή τίνα 5

I f . Prov 4, If. 2 f . ebd. 4, δ (ist im Vulgattext der L X X nicht ent-

halten) 8f. ebd. 7, 4 4f. ebd. 4, 14 lOf. Ex 25, 40 12 Hebr
8, 5 (es folgt, eingeleitet mit κα#ώ; κεχρημάτιαται Μωϋσής . . ., obige Stelle
aus Ex) 16—S. 110, 13: Plat. resp. 500d—501c

ION(D)

1 φηαΐ < ND 2 τόν έμ&ν νόμον I | έπιλανΰάνεα&ε I έπίλανΰάνεσ&αι Ο

έπιλαν&άνησ&ε ND 8 μή έπιλά&η < ND 6 ζηλώσεις ND | μνρία — 7
προσήχ. < ND 8f. Die Überschrift in ION | είναι (auch D)] ot5v Ν
14 έπάχονσον] ϊδε ND | δπως] δτι ND | ό < ND | διερμ.] φησίν ND |
ζ" Ο 15 γράφων] λέγων ND 16 Θεφ] ϋείφ PI. | χόαμψ] χοσμίφ PI.
17 άνϋ-ρώποις ND
 110 Eusebius

λέγεις τρόπον της διαγραφής; Λαβόντες, ήν δ' εγώ, ώσπερ πίνακα πόλιν c
τε καΐ ήθη ανθρώπων, πρώτον μέν καθαράν ποιήσειαν άν, δ ού πάνυ ρ^διον.
αλλ' ουν οίσθ' δτι τούτω άν ευθύς των άλλων διενέγκαιεν, τω μήτε β
Ιδιώτου μήτε πόλεως έθελήσαι άν άψασθαι μηδέ γράφειν νόμους, πρίν ή παρα-
5 λαβείν καθαράν ή αύτοί ποιήσαι. ΚαΙ ορθώς γε, έφη. Ούκοϋν μετά 7
ταϋτα οϊει ύπογράψασθαι άν τό σχήμα τής πολιτείας; Τί μήν; "Επειτα, 8
οΐμαι, άπεργαζόμενοι πυκνά άν έκατέρωσε άποβλέποιεν, πρός τε τό φύσει d
δίκαιον καΐ καλόν καΐ σώφρον καΐ πάντα τά τοιαύτα και πρός έκεϊνο αυ τό
έν τοις άνθρώποις, έμποιοϊεν ξυμμιγνύντες τε καΐ κεραννύντες έκ των έπιτη-
ιο δευμάτων τό άνδρείκελον, άπ' εκείνου τεκμαιρόμενοι, δ δή καΐ "Ομηρος έκάλεσεν
έν τοις άνθρώποις έγγιγνόμενον θεοειδές τε καΐ θεοείκελον. 'Ορθώς, 9
έφη. Και τό μέν άν, οΐμαι, έξαλείφοιεν, τό δέ πάλιν έγγράφοιεν, έως δτι μά-
λιστα τά ανθρώπεια ήθη εις δσον ενδέχεται θεοφιλή ποιήσειαν."

κ'. ΟΤΙ ΧΡΗ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΔΓ ΕΚΜΑΘΗΣΕΩΣ ΥΜΝΩΝ ΟΡΘΩΝ

ΐδ ΚΑΙ ΩΙΔΩ Ν ΕΙΣ ΑΡΕΤΗΣ ΑΝΑΑΗΨΙΝ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΖΕΙΝ·
ΑΠΟ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ
1 "Δοκεΐ μοι τρίτον ή τέταρτον ό λόγος εις ταύτόν περιφερόμενος ήκειν, 20,1
ώς άρα παιδεία μέν έσθ' ή παίδων ολκή τε και αγωγή πρός τόν υπό τοϋ νόμου (504)
λόγον όρθόν είρημένον καΐ τοις έπιεικεστάτοις καΐ πρεσβυτάτοις δι' έμπειρίαν b
20 ξυνδεδογμένον ώς δντως όρθός έστιν. ϊν' οίν ή ψυχή τοϋ παιδός μή 2
έναντία χαίρειν καΐ λυπεΐσθαι έθίζηται τω νόμφ καΐ τοις ύπό τοϋ νόμου τε-
θειμένοις, άλλα ξυνέπηται χαίρουσά τε καΐ λυπουμένη τοις αύτοϊς οΐσπερ ό
γέρων, τούτων ένεκα, άς φδάς καλοΰμεν, δντως μέν έπωδαΐ ταϊς ψυχαΐς
αύται νΰν γεγονέναι, πρός τήν τοιαύτην ήν λέγομεν συμφωνίαν έσπουδα- c
26 σμέναι, δια δέ τό σπουδήν μή δύνασθαι φέρειν τάς των νέων ψυχάς παιδιαί
τε καΐ ώδαΐ καλεΐσθαι καΐ πράττεσθαι, καθάπερ τοις κάμνουσί τε καΐ άσθε-
νώς ϊσχουσι τά σώματα έν ήδέσι τέ τισι σιτίοις καΐ πόμασι τήν χρηστήν πει-

S. 109, 1β—S. 110, 13: Plat. resp. 500d—501c 10f. vgl. Horn. IL Ι Π
16 und I 131 17—S. I l l , β: Plat. leg. 659c—660a

ION(D)

2 ήθος ND 3 διενέγκαιεν Steph. διενέγχαι &ι> die Hes. διενέγχοιεν PI.

4 Ιδιώτου] ΙδΙω τοΰ die Has. | μηδέ] μή ND β ύπογράψεσθαι άν Ο
8 ai τό PI. αι5τό die Has. 11 γιγνάμενον ND 11 f. 'Ορθώς, Ιφη < ND
18 τά < PI. I ένδέχητat Ο 14-1β Die Überschrift in ΙΟΝ | καΐ όρθ. Ο
21 f. τεθείμένοις] πεπεισμένοις PI. 22 τ. αντ. τούτοις PI. 25 παιδιαί PI.
παιδείαι die Hes. 27 ϊσχουσι ΙΟ PL ίχονσι ND | τόσώμα™ I (alles 1. Η.) |
ήδέσι] εϊδεσί ND | τέ < PI. | πώμασι Ρ1.
 Praepar. evang. X I I 19, 5—9; 20, 1—3; 21, 1—3 111

ρώνται τροφήν προσφέρειν οίς μέλει τούτων, την δέ των πονηρών έν άηδέσιν,
ίνα την μέν άσπάζωνται, τήν δέ μισεΐν ορθώς εθίζονται. ταΰτόν δέ καΐ 8
τον ποιητικόν ό ορθός νομοθέτης έν τοις καλοϊς ρήμασι και έπαινετοϊς πεί- d
σει τε και αναγκάσει, μη πείθων, τα των σωφρόνων τε και ανδρείων καί πάν-
5 τως άγαθών άνδρών έν τε ρυθμοϊς σχήματα καΐ έν άρμονίαισι μέλη ποιοϋντα
ορθώς ποιείν."
ΕΙκότως δρα και παρ' ήμΐν τάς υπό τών ΰείων προφητών πεποιημενας
ώδάς και τους είς ϋεόν ϋμνους μελεταν ol παίδες έ&ίζονται.

χα'. ΟΠΟΙΑΣ ΧΡΗ ΔΙΑΝΟΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΕΙΝ ΤΑΣ ΩΙΔΑΣ

ίο "Τούς ποιητάς άναγκάζετε λέγειν ώς ό μέν άγαθός άνήρ σώφρων ώ ν 2 1 , 1
και δίκαιος ευδαίμων εστί και μακάριος, έάν τε | μέγας καΐ ισχυρός έάν τε σμι- (595)
κρός και άσθενής ή και έάν πλούτη και μή* έάν δέ άρα 'πλούτη μέν Κινύρα
τε και Μίδα μάλλον,' ή δέ άδικος, άθλιος τέ έστι και άνιαρώς ζη. καί 2
00τ' άν μνησαίμην,
15 φησίν ύμϊν ό ποιητής, εϊπερ ορθώς λέγει,
οΰτ' έν λόγω ιϊνδρα τιθείμην,
δς μή πάντα τά λεγόμενα καλά μετά δικαιοσύνης πράττοι καί κτώτο, καί δή
καί δη ίων
τοιούτος ών
20 δρέγοιτο έγγύθεν Ιστάμενος·
άδικος δέ ών μήτε τολμωη 'ορών φόνον αίματόεντα' μήτε νικφη 'θέων Θρηί-
κιον Βορέην* μηδέ άλλο αύτώ μηδέν τών λεγομένων άγαθών γίγνοιτό ποτέ - b
τά γάρ υπό τών πολλών λεγόμενα άγαθά ούκ όρθώς λέγεται. λέγεται 8

S. 110, 17—S. 111, β: Plat. leg. 659c—660a 10—S. 112, 16:Plat. ebd.
660e—661d 12f. Tyrtaeus fr. 12 Bergk* ( = 9 Diehl) V. 6 14 und 16:
ders. ebd. V. 1 18 und 20: ders. ebd. V. 12 21 μήτε1 — 22 Βορέην:
ders. ebd. V. 11 und 4 28 τά — S. 112, 11 έπιζφη: Thdrt. VI 35

ION(D)

1 μέλλει IN | dv άηδέσ- ND 2 <5i2] δή PL 5 iv άρμονίαισι I

(ίναρμ.) Ο iv άρμονίαις ND 9 Die Überschrift in ION 11 f. μικρός ON
12 f. πλουτοίη δέ Μίδεω και Κιννρεω μάλιον Tyrt. | Κιννύρα ND 14 οΰτε I
χτώτο

15 νμϊν < ND I λέγει Ο PL λέγη I λέγοι ND 17 κτώτο Ρ1. κεκτήτο

I (alles 1. Η.) κέκτητο Ο κεκτήτο Ν έχτήτοιο (in έκτήτο geändert) D (alles
1. Η.) 21 τολμώ Ρ1.; el μή τετλαίη μέν δρών φόνον αίματόεντα Tyrt.
21 f. νικώ PL νικφη δέ Μων Θρ. Β. Tyrt. | ϋεών ON
 112 Eusebius

γαρ ώς άριστον μέν ύγιαίνειν, δεύτερον δέ κάλλος, τρίτον δέ πλούτος- μυρίαδέ

άλλα άγαθα λέγεται* και γάρ έξύ όραν και άκούειν καΐ πάντα 6σα έχεται των
αίσθήσεων εύαισθήτως έχειν, έτι δέ καΐ τό ποιεΐν τυραννοϋντα 6 τι άν έπι-
θυμη, καΐ τό δή τέλος άπάσης μακαριότητος είναι τό πάντα ταϋτα κεκτη- c
β μένον άθάνατον είναι γενόμενον 6τι τάχιστα. ύμεϊς δέ καΐ εγώ που τάδε 4
λέγομεν, ώς ταϋτά έστι ξύμπαντα δικαίοις μέν καΐ όσίοις άνδράσιν άριστα
κτήματα, άδίκοις δέ κάκιστα ξύμπαντα, άρξάμενα άπό της υγείας, και δή καΐ
τό όραν καΐ τό άκούειν καΐ αίσθάνεσθαι καΐ τό παράπαν ζην μέγιστον μέν
κακόν τόν ξύμπαντα χρόνον άθάνατον 8ντα καΐ κεκτημένον πάντα τα λεγό-
ιο μενα άγαθά πλην δικαιοσύνης τε καΐ άρετης άπάσης, έλαττον δέ, έάν ώς όλί- d
γιστον ό τοιοϋτος χρόνον έπιζωη. ταϋτα δή λέγειν οΐμαι τούς παρ' ύμΐν 5
ποιητάς, άπερ έγώ, πείσετε και άναγκάσετε και έτι τούτοις έπο μένους ρυθμούς
τε καΐ άρμονίας άποδόντας παιδεύειν οδτω τούς νέους υμών. ή γάρ όρατε;
έγώ μέν γάρ λέγω σαφώς τά μέν κακά λεγόμενα άγαθά τοις άδίκοις είναι,
is τοις δέ δικαίοις κακά* τά δέ άγαθά τοις μέν άγαθοΐς δντως άγαθά, τοις δέ κα-
κοΐς κακά. δπερ οδν ήρόμην, άρα ξυμφωνοϋμεν έγώ τε καΐ ύμεϊς ή πώς;"
Ον πόρρω ταϋτα τυγχάνει των τον Δαβίδ ψαλμών, οϋς προλαβών ϋείω β
πνενματι συνέταξε δι ώδων και ϋμνων τις μέν δ άλτφώς μακάριος, τις δέ
δ τούτω έναντίος παιδενσας. έντεν&εν γοΰν αύτω καΐ κατάρχεται ή βίβλος
20 φήσαντι· "Μακάριος άνήρ | δς ούκ έπορεύθη έν βουλή άσεβων" και τά δμοια. <5ββ)
ä δή μεταβολών δ Πλάτων φησϊ δεΐν τους ποιητάς λέγειν, "ώς ό μέν άγαθός
άνήρ σώφρων 2>ν καΐ δίκαιος ευδαίμων έστί καΐ μακάριος* έάν δέ άρα πλούτη,
ή δέ άδικος, άθλιός έστιν." δ και αντό πάλιν δ Δαβίδ ώδέ πως 7
έξέδωκε δια των ψαλμών ειπών" "Πλούτος έάν ρέη, μή προστίθεσθε καρ-
26 δ ία - " καΐ πάλιν "Μή φοβοϋ δταν πλουτήση άνθρωπος καΐ δταν πληθυνθη
ή δόξα τοϋ οίκου αύτοϋ." έπΐ σχολής δ' άν εΰροις έκαστατων είρημένων
τω φιλοσόψω προς λέξιν κείμενα δι' δλης της Ιεράς των ψαλμών γραφής. b

S. Ill, 10—S. 112, 16: Plat. leg. 660e—661d 14 έγώ — 16 κακά·.

Thdrt. VI 36 20 Ps 1, 1 21-28 s. den Anfang dieses Kapitels (S. Ill,
10—13) 24f. Ps 61 (62), 11 26f. Ps 48 (49), 17

ION(D)

1 ydp] μέν γάρ I | μέν< I 8 τνραννιχ&ς Ο (kaum leserlich) G 5 <5ί]

μέν ND β άνδράσιν όσίοις I 7 ύγιείας PI. 8 τά αίσ&άν. ND 9 τόν
ND Thdrt. PI. τό ΙΟ 10 äv PI. 10f. ώς όίίγιστον (auch D)] ώς όλίγον Ν
11 ίπιζφη Thdrt. PI. ίπιζώση I (alles 1. Η.) έπιζώση Ο ίπιζήσοι Ν έπι-
ζωήαοι D | όή] δέ ND 12 πείσετε PL ποιήσετε ON ποιήσω τε I | άναγ-
χάσω I 18 άποδιδόντας PI. | ήμών PI. | ώς άρατε ON 14 χαχά
(auch D)] καλά Ν 15 δντα ND 19 τούτων ND 24 μή (auch D) < Ν
25 χαί»] Jj ND 27 τω φιλ. < ND
 Praepar. evang. Χ Π 21, 3—7; 22, 1—2; 23, 1—3 113

κβ'. ΟΤΙ ΟΥ ΠΑΝΤΩΝ ΕΣΤΙ ΤΑΣ ΟΡΘΑΣ ΩΙΔΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ

Δ ΥΝΑΣΘΑΙ ΠΟΙΕΙΝ AAA' Η ΜΟΝΟΥ ΘΕΟΥ Η ΘΕΙΟΥ ΤΙΝΟΣ
ΑΝΔΡΟΣ

"Νομοθετικών μέν οΰν και πολιτικον ύπερβαλλόντως. άλλα δή έτερα 2 2 , 1

5 φαϋλα αν εΰροις αυτόθι" τοϋτο δ* ούν τό περί μουσικήν άληθές τε καΐ άξιον ο
εννοίας, δτι δυνατόν άρα ήν περί των τοιούτων νομοθετεΐσθαι βεβαίως θαρ-
ροϋντα μέλη τά την ορθότητα φύσει παρεχόμενα, τοϋτο δέ θεοϋ ή θείου τι-
\ * V
νος αν ειη.
Εικότως δρα xcu παρ' Έβραίοις νενομο&έττμο μηδέ άλλους ϋμνους 2
ίο και φδάς έν ταϊς ΰείαις διδασκαλίαις άποδέχεσ&αι ή τάς υπό τον Φείου
πνεύματος δια των ϋείων και προφητών ανδρών πεποιημένας τά τε τούτοις d
κατάλληλα μέλη τω συνή&ει παρ' αντοϊζ φδόμενα τρόπω.

κγ'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΔΟΚΙΜΑΖΕΙΝ ΟΙΩΝ ΤΕ ΤΑΣ ΚΑΤΑ ΘΕΟΝ

ΠΕΠΟΙΗΜΕΝΑΣ ΩΙΔΑΣ
is "Συγχωρώ γε τό γε τοσούτον καΐ εγώ τοις πολλοίς, δεΐν τήν μουσικήν 2 3 , 1
ήδονη κρίνεσθαι, μή μέντοι των γε επιτυχόντων, άλλα σχεδόν έκείνην είναι
μοϋσαν καλλίστην, ήτις τούς βέλτιστους καΐ Ικανώς | πεπαιδευμένους τέρπει, (6»7)
μάλιστα δέ ήτις ένα τόν άρετη τε καΐ παιδεία διαφέροντα. διά ταϋτα 2
δέ άρετης φα μεν δεϊσθαι τους τούτων κριτάς, δτι της τε άλλης μετόχους αύ-
20 τούς είναι δει φρονήσεως καΐ δή καΐ της ανδρείας. οΰτε γάρ παρά θεάτρου 8
δει τόν γε άληθη κριτήν κρίνειν μανθάνοντα καΐ έκπληττόμενον υπό τοϋ θορύ-
βου των πολλών καΐ της έαυτοϋ άπαιδευσίας οΰτ' αύ γιγνώσκοντα δι' άνανδρίαν
καΐ δειλίαν έκ τοΰ αύτοϋ στόματος, οδπερ τούς θεούς επεκαλέσατο μέλλων
κρίνει, έκ τούτου ψευδόμενον άποφαίνεσθαι ραθύμως τήν κρίσιν ού γάρ b

4-8 Plat. leg. 657a 16— S. 114, 3: dera. ebd. 658e—659b

ION(D)

1-8 Die Überschrift in ION 4 nach xal übergeschrieben τι I 1 |

άλλα δή Mras <5λλα τε die Hss. άλλ' PI. 6 äv φαύλα ND 8 äv geändert
in άνδρός I 1 9 ένομο&έτητο Ο 11 προφητών (s. B d . I S . 568, 4 άεολόγων
προφητών άνδρών) ΙΟ προφητικών N D 18 f. Die Überschrift in I O N | ο Ιων
τε < Ι · ( + a. R . οϊοντε 1. Η . ) 16 ye 1 ] δή PL 17 τέρπει (auch Ν '
und D«)] τρέπει N'D 1 18 τε < ND1 ( + 4. Η.) 20 δή" I (alles 1. Η.) |
xai* < N D 1 ( + 4. Η.) | άνδρείας I PL άνδρίας ON | οϋτε γάρ < ND» ( + 4. Η . )
21 τοϋ < P L 22 έαντοϋ Ι Ο αύτοϋ Ρ1. ύπ' αύτοϋ N D | αΰ PL äv die Hss. |
γινώσχοντα ON | άνδρίαν ON 28 οίπερ] ύπέρ (ού 1. Η . über ύ) I
U r s e , Eusebius I I 8
 114 Eusebius

μαθητής, άλλά διδάσκαλος, ώς γε το δίκαιον, θεατών μάλλον ό κριτής καθίζει

καΐ έναντιωσόμενος τοις τήν ήδονήν μή προσηκόντως μηδέ ορθώς άποδι-
δοϋσι θεαταϊς."
Και παρ Έβραίοις τό παλαιόν ου τον πλή&ους ήν τό κρίνειν τους 4
β έκ ϋείον τννεύματος προφερομένονς λόγους και τάς έν&έσυς ωδάς, άλλ, ήσαν
βραχείς και σπάνιοι, μέτοχοι και αυτοί ΰείου πνεύματος διακριτικού των
λεγομένων, οίς και μόνους έξην έγκρίνειν και άφιεροϋν τάς των προφητών c
βίβλους, τάς δέ των μή τοιούτων άποδοκιμάζειν.

κδ'. ΟΤΙ ΚΑΙ ΕΝ ΤΟΙΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΙΣ ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΟΝ ΤΑΣ

ίο ΩΙΔΑΣ ΩΣΠΕΡ ΤΙΝΑΣ ΝΟΜΟΥΣ ΣΥΜΠΟΤΙΚΟΥΣ
"ΚαΙ δπερ ό λόγος έν άρχαϊς έβουλήθη, τήν τω τοϋ Διουνύσου χορω 24,1
βοήθειαν επιδεϊξαι. καλώς λεγομένην, είς δύναμιν εϊρηκε. σκοπώμεθα δή εί d
τοϋθ' ούτω γέγονε. θορυβώδης μέν που ό ξύλλογος ό τοιούτος έξ ανάγκης
προϊούσης της πόσεως έτι μάλλον άεί ξυμβαίνει γινόμενος, δπερ ύπεθέμεθα
15 κατ' αρχάς άναγκαϊον είναι γίνεσθαι περί τών νϋν λεγομένων.
'Ανάγκη.
Πας δέ γε αύτός αύτοϋ κουφότερος αίρεται και γέγηθέ τε καΐ παρρησίας 2
έμπίπλαται καΐ άνηκουστίας έν τω τοιούτω τών πέλας, άρχων δ' Ικαν&ς άξιοι
αύτοϋ τε καΐ τών άλλων γεγονέναι.
20 Τί μήν;
Ούκοϋν Ιφαμεν, δταν γίνηται ταϋτα, καθάπερ τινά σίδηρον τάς ψυχάς 8
τών πινόντων διαπύρους γινομένας | μαλακωτέρας γίνεσθαι καΐ νεωτέρας, (598)
ώστ' εύαγώγους ξυμβαίνειν τώ δυναμένω τε καΐ έπισταμένω παιδεύειν τε
και πλάττειν, καθάπερ 5τ' ήσαν νέαι; τοϋτον δέ είναι τον πλάστην τόν 4

11—S. 116, 9: Plat. leg. 671a—d

ION(D)

1 δα ye N D | ϋεατόν N D 1 (verbess. 4. H.) 5f. προφ. — πνεύματος

< ND 1 ( + 3. Η.) β διακριτικού I (&α übergeschrieben 1. Η.) Ο χριτικοϋ
Ν (er 1.Τ Η. über ου) D 1 (δια übergeschrieben 4. Η.) 7 και άφ.] da-
zwischen δεϊ übergeschrieben I 1 9 f. Die Überschrift in ION | τάς < N D |
ov
συμποσιακούς die Hss. S. 84, 16f. 11 τοϋ τω Ο | Αιοννσω Ο (alles 1. Η.)
12 δή N D PI. δέ IG (in Ο bloß δ erhalten) 14 πόσεως] πόλεως Ο | έτι]
έπΐ PI. I γιγνόμενος PI. 15 γίγνεσθαι PI. 17 αύτοϋ PL αύτοϋ die Hss.
18 άνηκουστίας I PI. άνηκουστέρας ON 19 αύτοϋ die Herausgeber αύτοϋ
ΙΟΝ έαντοϋ PI. 21 γίγνηται PI. 22 γινομένας ΙΟ γενομένας ND
γιγνομένας PI. | μαλΦακωτέρας PI. | γίγνεσθαι PI. 24 τούτων ND
 Praepar. evang. XII 23, 3—4; 24, 1—5; 26, 1 115
αύτδν ώσπερ τότε, τον άγαθύν νομοθέτην, οΰ νόμους είναι δει συμποτικούς,
δυναμένους τόν εδελπιν και θαρραλέον έκεϊνον γινόμενον καΐ άναισχυντότε-
ρον τοϋ δέοντος καΐ ού θέλοντα τάξιν καΐ τό κατά μέρος σιγής καΐ λόγου b
καΐ πόσεως καΐ μούσης ύπομένειν έθέλειν ποιεΐν πάντα τούτοις τάναντία και
είσιόντι τω μή καλώ θάρρει τ6ν κάλλιστον διαμαχόμενον φόβον είσπέμπειν
οίους τε είναι μετά δίκης, δν α Ιδώ τε και αίσχύνην θείον φόβον ώνομάκαμεν.
"Εστί ταϋτα.
Τούτων δέ γε των νόμων είναι νομοψύλακας καΐ συνδημιουργούς αύτοϊς
τούς άθορύβους καΐ νήφοντας."
Είκότως τοιγαροϋν και ήμΐν αντοΐς εν τοις συμποσίοις φδάς και ϋμνους 5
εις ϋεόν τιεποιημένους ξ,δειν παραδέδοται, τον προσήκοντος κόσμου των
παρ' ήμΐν φυλάκων έπιμελομένων.

κε'. ΟΤΙ ΟΥ ΠΑΣΙΝ ΕΠΙΤΡΕΠΤΕΟΝ ΤΗΝ ΤΟΥ ΟΙΝΟΥΠΟΣΙΝ

"Et μέν τις πόλις, ώς ούσης σπουδής, τω έπιτηδεύματι τω νΰν είρημένω 25,1
χρήσεται μετά νόμων καΐ τάξεως, ώς τοΰ σωφρονεϊν είνεκα μελέτη χρωμένη, c
καΐ των άλλων ήδονών μή άφέξεται ωσαύτως καΐ κατά τόν αυτόν λόγον, τοϋ d
κρατεϊν αυτών Ινεκα μηχανωμένη, τούτον μέν τύν τρόπον άπασι τούτοις χρη-
στέον εΐ δ* ώς παίδια τε και έξέσται τώ βουλομένω, καΐ δταν βούληται και
μεθ·' ών αν βούληται, πίνειν μετ' επιτηδευμάτων <ών>τινωνοϋν άλλων, ούκ
άν τιθείμην ταύτην την ψηφον, ώς δει ποτε μέθη χρήσθαι ταύτην τήν πόλιν
ή τοϋτον τόν άνδρα, άλλ' έτι μάλλον της Κρητών καΐ Λακεδαιμονίων- χρείας
προσθείμην άν τω Καρχηδονίων νόμω, μηδέποτε μηδένα επί στρατοπέδου
γεύεσθαι τούτου τοΰ πόματος, άλλ' ύδροποσίαις συγγίγνεσθαι τοϋτον τ&ν
χρόνον άπαντα, καΐ κατά πόλιν μήτε δούλην μήτε δοΰλον γεύεσθαι μηδέποτε
μηδέ άρχοντας τοϋτον τόν ένιαυτόν δν άν άρχωσι μηδ' αύ κυβερνήτας μηδέ
δι|καστάς ενεργούς βντας οίνου γεύεσθαι τύ παράπαν μηδέ δστις βουλευσό- (699)

S. 114, 11—8. 115, 9: Plat. leg. 671a—d 14—S. 116, β: Plat. ebd.
673β—674c

ION(D)

1 τότε < I 2 γιγνόμενον PI. 8 ovx έ&έλοντα PI. 4 rd ένανχία ON

11 παραδέδοται ON παραδίδοτat I 13 Die Überschrift in ION 15 Ινεχα
und μελέτης PI. Has. 17 μηχανωμένη] μή χρωμένη ND 18 παώυφ I PI.
παιδεία ON; παιδιφ τε nml. χρήσεται 19 ώντινωνονν PI. τίνων οϋν die Has.
21 Λαχεδαιμονίαν (so) Ο Λαχεδαιμόνων ND 22 τω των PL 28 πώματος
PI. I νδροποσ. ουγγ.] ύδροποτεϊν ND1 (verbess. 4. Η. a. R.) | ξυγγίγν. PI.
28 f. τον χρόνον τοϋτον ND 25 μηδέ1] μηδέ πώποτε ND 26 olvov — *
1
παράπαν < ND ( + 3. Η.) 26f. βονλενσάμενος ND
8*
 lie Eusebius

μένος είς βουλήν άξίαν τινά λόγου συνέρχεται μηδέ γε μεθ* ήμέραν μηδένα τό
παράπαν, εί μ ή σωμασκίας ή νόσων ένεκα, μηδ* αυ νύκτωρ, δταν έπινοή τις
παΐδας παιεϊσθαι άνήρ ή καί γυνή. καί άλλα δέ πάμπολλα άν τις λέγοι, ώς
τοις νοϋν τε καί νόμον έχουσιν ορθόν ού ποτέος οϊνος, ώστε κατά τον λόγον
s τοϋτον ούδ' αμπελώνων άν πολλών δέοι ούδ' ήτινι πόλει, τακτά δέ τάλλα άν
εϊη γεωργήματα καί πάσα ή δίαιτα." b
Kai Μωσης δέ προλαβών μή δεϊν τους Ιερέας οίνου άπογενεσ&αι κατά 2
τον της Ιερουργίας καιρόν νομσ&ετεϊ φάσκων " Κ α ί έλάλησε κύριος τω
'Ααρών λέγων* Οϊνον καί σίκερα ού πίεσθε σύ και οί υίοί σου μετά σοϋ,
ίο ήνίκα άν είσπορεύησθε εις τήν σκηνήν τοϋ μαρτυρίου ή προσπορευομένων
υμών πρός τό θυσιαστήριον, καί ού μ ή άποθάνητε' νόμιμδν αίώνιον εις τάς
γενεάς υμών." 6 δέ αυτός καί τοις εύχήν ενχομένοις νομο&ετεΐ λέγων·
" Ά ν ή ρ ή γυνή, δς άν μεγάλως εΰξηται εύχήν άφαγνίσασθαι άγνείαν κυρίω,
άπό οίνου καί σίκερα άγνισθήσεται* καί δξος έξ οίνου, καί 6ξος έκ σίκερα c
is ού πίεται." αλ)Α και Σολομό/ν τους δρχοντας και τους δικαστάς εϊργει
της χρήσεως λέγων "Μετά βουλής πάντα ποίει, μετά βουλής οίνοπότει. οί
δυνάσται θυμώδεις είσίν, οΐνον μή πινέτωσαν, ίνα μ ή πιόντες έπιλάθωνται
της σοφίας καί των πόνων." και δ απόστολος δέ νόσων ένεκα έπιτρέτιει
Τιμο&έω λέγων " Ό λ ί γ ω οϊνω χρώ διά τόν στόμαχόν σου καί τάς πυκνάς
20 σου άσθενείας."

κς'. ΟΤΙ ΟΥΚ ΗΓΝΟΕΙ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΤΑ ΠΑΡ ΑΥΤΟΥ ΝΟΜΟ-

ΘΕΤΟΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑ ΤΙΣΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙΣ ΠΟΛΙΤΕΥΕΣΘΑΙ

" Ε ί τοίνυν άκροις είς φιλοσοφίαν πόλεως τις άνάγκη έπιμεληθηναι ή γέ- 2 6 , 1
γονεν έν τω άπείρω τω παρεληλυ&ότι χρόνω ή καί νϋν έστιν Ιν τινι βαρβαρικφ d
25 τόπω, πόρρω που εκτός δντι της ήμετέρας όψεως, ή καί έπειτα γενήσεται, περί

S. 115, 14—S. 116, β: Plat. leg. 673e—674c 8-12 Lev 10, 8f. 18-16
Num 6, 2f. 16-18 Prov 31, 4f. und 7 19f. I. Tim 5, 23 28—S. 117, 3:
Plat. resp. 499cd

ION(D)

1 τινά < ND 1 ( + 4.H.) 3 xai 1 < NO | λέγοιεν (trotz τις) Ο | ώς] έν

οϊς PI. 4 ό οίνος ON (<$ übergeschrieben, ό οίνος a. R. wiederholt) elvov
1

D 1 (verbess. 4. Η.) 6 άμπέλων PI. Hss. | ού δή τινι ION | τά τ' άλλα PI.
8 της < ND 10 προπορ. Ο 11 προς] είς Ο 12 τοις] οϊς in Ν, wie es
scheint, ausgebess. (1. Η.), τήν D 13 μεγάλην Ο | άφαγνίσασ&ε Ν (αι 2. Η.
über ε) D 14 άγνίσΰητε Ν 1 (geändert in άγνισϋήσετε 2. Η.) άγνισϋή-
αϋεται (so) D 19 οίνω όλίγω NX) 21 f. Die Überschrift in ION | παρ'
αύτώ ON 25 έπόψεως PL .
 Praepar. evang. Χ Π 25, 1—2; 26, 1; 27, 1—3 117

τούτου έτοιμοι τ ω λόγω διαμάχεσθαι, ώς γέγονεν ή είρημένη | πολιτεία καΐ (βοο>

έστι καΐ γενήσεταί γε, δταν αύτή ή Μοϋσα πόλεως εγκρατής γένηται. ού
γαρ άδύνατος γενέσθαι ούδ* ήμεΐς άδύνατα λέγομεν."

κζ'. ΟΤΙ ΠΟΛΕΜΟΣ ΗΜΙΝ ΕΣΤΙ ΠΡΟΣ ΗΜΑΣ ΑΥΤΟΥΣ ΚΑΙ

5 ΤΑ ΕΝ ΗΜΙΝ ΠΑΘΗ
" Α ύ τ ω 8έ προς εαυτόν πότερον ώς πολεμίω προς πολέμιον διανοητέον, 2 7 , 1
ή πώς έτι λέγομεν; b
Τ Ω ξένε 'Αθηναίε, ού γάρ σε Άττικόν έθέλοιμ' αν προσαγορεύειν, δοκεϊς

γάρ μοι της θεοϋ επωνυμίας άξιος είναι μάλλον έπονομάζεσθαι* τον γάρ λό-
ιο γον έπ' άρχήν ορθώς άναγαγών σαφέστερον έποίησας, ώστε ραον άνευρήσεις
ότι νϋν δή όρθώς ύφ' ήμών έρρέθη τό πολεμίους είναι πάντας πασι δημοσία c
τε καΐ Ιδία εκάστους αύτούς σφίσιν αύτοΐς.
Πώς είρηκας, ώ θαυμάσιε; 2
Κάνταϋθα, ώ ξένε, τό νικαν αύτόν εαυτόν πασών νικών πρώτη τε και
is αρίστη, τό δέ ήττασθαι αυτόν ύφ' έαυτοϋ πάντων αϊσχιστόν τε άμα καΐ κάκι-
στον. ταϋτα γάρ ώς πολέμου έν έκάστοις ήμών δντο ς πρός ή μας αύτούς ση-
μαίνει."
Kai μεθ·' έτερα τούτοις προστίϋησι λέγων 8
"Ούκοΰν ένα μέν ήμών έκαστον αύτόν τιθώμεν;
20 Ναί.
Δύο δέ κεκτημένον έν αύτω ξυμβούλω έναντίω τε καΐ άφρονε, & προσ-
αγορεύομεν ήδονήν και λύπην;
"Εστί ταϋτα.

6-17 Plat. leg. 626de 14-17 Thdrt. V 29 16 τό — χάχιστον: zitiert

von Johannes Damascenus, Sacra parallela fr. 468 Holl (TU X X [N. F . V],
2, 213); Lemma bloß Εύσεβίου 19— S. 118, 4 : Plat. leg. 644od

ION(D)

2 αύτη PL | ού] darüber ä I 1 8 άδύνατος] a I 1 über ος | ήμείς: *

darüber geschrieben o W ύμεΐς I 1 4f. Die Überschrift in ION | iv
ήμϊν] δι' ήμων von I 1 ersetzt durch iv ήμϊν β αύτόν PL 8 προ<7-
αγορευααι I (alles 1. Η.) 10 in' άρχής Ο | άνενρήσεις Ρ1. &ν εύρήσεις
ΙΟΝ 11 ύφ' ήμων όρΟώς ίρρήβη Ρ1. 14 ώ < ND | ξεϊνε ND
15 άριστη] μεγίστη ND | δ' ND < Joh. Dam. | πάντως Joh. Dam. 19 ήμων
, σα>
< ND I αύτών ND 21 αύτω PI. αύτω die Ηββ. | άφρονε I (alles 1. Η.)
 118 Eusebius

Πρός δέ τούτοιν άμφοΐν αύ δόξοις μελλόντων, οΐν κοινόν μέν βνομα έλπίς, a
ίδιον δέ φόβος μέν ή πρ£> λύπης έλπίς, θάρρος δέ ή πρ& τοϋ εναντίου, έπΐ δέ
πάσι τούτοις λογισμ&ς 6 τί ποτ' αύτω άμεινον ή χείρον δς γενόμενος δόγμα
πόλεως κοινόν νόμος έπωνόμασται."
5 Και έξης φησιν 4
"Τόδε δέ ϊσμεν, 6τι ταϋτα τά πάθη έν ήμϊν οίον νεϋρα ή σμήρινθοί τίνες
ένοϋσαι σπώσί τε ή μας καΐ άλλήλας άνθέλκουσιν έναντίαι ούσαι επ εναντίας
πράξεις, ού δή διωρισμένη άρετή καί κακία κείται, μια γάρ φησιν ό λόγος
δεΐν των Ιλξεων ξυνεπόμενον αεί και μηδαμή άπολειπόμενον έκείνης άνθέλκειν
ίο τοις άλλοις μέτροις έκαστον, ταύτην δ* είναι την τοϋ λογισμού άγωγήν χρυσην
καί ίεράν, της πόλεως κοινόν νόμον | έπικαλουμένην, άλλοις δέ σκληράς καΐ (βοΐ)
σιδηράς, τήν δέ μαλακήν άτε χρυσην ούσαν, τάς δέ άλλοις παντοδαποΐς εϊδε-
σιν όμοιας, δεΐν δή τ η καλλίστη ά γ ω γ η τοϋ νόμου άεΐ ξυλλαμβάνειν*
άτε γάρ τοϋ λογισμοΰ καλοΰ μένοντος πράου τε και ού βιαίου, δεΐσθαι
15 υπηρετών αύτοΰ τήν άγωγήν, δπως άν έν ήμϊν το χρυσοϋν γένος νικά τά
άλλα γένη. καΐ ουτω δή περί θαυμάτων ώς δντων ήμών μϋθος άρετης ό
σεσωσμένος άν εϊη, καΐ τό κρείττω έαυτοϋ καί ήττω είναι τρόπον τινά φανε- b
ρόν άν γένοιτο μάλλον δ νοεϊ, καί 6τι πόλιν καί ίδιώτην, τόν μέν λόγον άληθη
λαβόντα έν έαυτω περί των Ιλξεων τούτω έπόμενον δει ζην, πόλιν δέ ή παρά
20 θεών τίνος ή παρ' αύτοΰ τούτου γνόντος ταϋτα λόγον παραλαβοΰσαν νόμον
θεμένην αύτη τε όμιλεΐν καί ταϊς άλλαις πόλεσιν οΰτω κακία δή και άρετή
σαφέστερον ήμϊν διηρθρωμένον άν εϊη."
Και παρ' ήμϊν ό ϋεϊος τά δμοια διδάσκει λόγος φάσκων "Συνήδομαι 6
τω νόμω τοϋ θεοΰ κατά τον εσω άνθρωπον, βλέπω δέ έτερον νόμον άντι- c
25 στρατευόμενον τ ω νόμω τοϋ νοός μου." και πάλιν "Μεταξύ αλλήλων των
λογισμών κατηγορούντων ή καί άπολογουμένων" δσα τε αλλα τούτοις
παραπλήσια.

β-22 Plat. leg. 644e— 645 c β Τόδε — 10 άγωγήν: Thdrt. V 30 28-25

Rm 7, 22f. 25f. ebd. 2, 15

ION(D)

8 αύτψ ΙΟ αύτΛ ND αυτών PI. | άμείνων ή χειρών I β Τόδε — ϊσμεν

< I i. Text, + I 1 a. R. | δέ ON PI. ό" I 7 άλλήλας I (ots 1. Η. über ας)
ON άλλήλαις PI. 9 συνεπάμενον ND 10 μέτροις] μετρίοις oder
μετρίως Thdrt. Hss., νενροις PI. 12 <5έ'] δ' ON 18 δή ON PI. δέ I 14 γάρ
< ND I μέν δντος (statt μένοντος) und δέ (statt τε) PI. 16 ϋανμάτων
Wunderwerke, gemeint Marionetten | ο μΰ&ος PI. 18 γίγνοιτο PI. | δ] ώ ND
19 έλξεων] έπάλξεων ND έλξεων τούτων PI. | δεΐν (trotz δτι) N D 20 παρ'
αϋτοϋ τούτου] παρά τούτου τοϋ PI. 21 avrfj PI. avrfj die Hss. | οΰτω
xal PL 28 ό λόγος I 24 τω I δέ τω ON
 Praepar. evang. X I I 27, 3—β; 28, 1—2; 29, 1—2 119

κη'. ΟΤΙ ΟΥ ΤΟ ΣΩΜΑ ΑΛΛ' Η ΨΥΧΗ ΑΙΤΙΑ ΤΥΓΧΑΝΕΙ ΤΩΝ

ΚΑΚΩΣ ΥΦ' ΗΜΩΝ Π ΡΑ ΤΤΟΜΕΝΩΝ
"Μεμνήμεθά γε μην όμολογήσαντες έν τοις πρόσθεν ώς εί ψυχή φανείη 2 8 , 1
πρεσβυτέρα σώματος ούσα, και τά ψυχής των τοϋ σώματος έσοιτο πρεσβύ- d
5 τερα.
Πάνυ μέν ούν.
Τρόποι δή καΙ ήθη καΐ βουλήσεις καΐ λογισμοί καΐ δόξαι άληθεϊς έπι-
μέλειαί τε καΙ μνήμα ι πρότερα μήκους σωμάτων καΙ πλάτους καΙ βάθους καΙ
ρώμης εϊη γεγονότα άν, είπερ καί ψυχή σώματος,
ίο 'Ανάγκη.
I ΤΑρ' οδν το μετά τοϋτο όμολογεΐν άναγκαΐον, των τε άγαθών αΐτίαν 2
είναι ψυχήν καί των κακών καΙ καλών καί αισχρών δικαίων τε καΙ άδίκων (β02)
καΙ πάντων τών εναντίων, εϊπερ τών πάντων γε αυτήν θήσομεν αίτίαν;"
Και τ α ϋ τ α δέ από τον δεκάτου τών Νόμων προχείσ&ω. συνφδει δέ
16 αντοϊς δ Μωσης πολλάκις έν τοις νόμοις εΙπώ»· "ΚαΙ έάν ψυχή άμάρτη
καΙ ποιήση πλημμέλημα" και δσα τούτοις έμψερώς εΐρηται παρ' αντω.

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΑΘΑΡΩΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΝΤΟΣ

Της παρ' Έβραίοις γραφής περί τοϋ σπονδή φιλοσοφοϋντος φαακούσης· 2 9 , 1

" 'Αγαθών άνδρί δταν άρη ζυγί»ν έν νεότητι αύτοϋ- καθήσεται κατά μόνας b
20 καί σιωπήσεται δτι ήρεν εφ* έαυτω" καί περί τών ϋεοφιλών προφητών,
ώς δρα δι' άκράτητα φιλοσοφίας έν έρημίαις καί δρεσι και σπηλαίοις διή- e
γον, προς μόνω τω ·&εώ τήν διάνοιαν ίχοντες, έπάκουσον τοϋ Πλάτωνος
δπως καί αυτός τά» τοιόνδε τοϋ βίου τρόπον έκ&ειάζει, ώδέ πη περί τοϋ
άκρως φιλοσοφονντος διεξιών
25 "Αέγωμεν δή, ώς έοικεν. έπεί σοι γε δοκεϊ, περί τών κορυφαίων τί γάρ 2
άν τις τούς γε φαύλως διατρίβοντας έν φιλοσοφία λέγοι; οΰτοι δέ που έκ νέων
πρώτον μέν είς άγοράν ουκ ίσασι τήν όδόν ούδέ δπου δικαστήριον ή βουλευ-

8-18 Plat. leg. 896cd; = S. 146, 26—S. 147, 3 16f. vgl. Lev 4, 22
19f. Ier Lam 3, 27f. 20f.: vgl. S. 99, 20 26—S. 124, 10: Plat. Theaet.
173c—177b; bis S. 120, 11 έρευνωμ. = S. 203, 22—S. 204, 8 (Clem.)
25 Λέγωμεν — S. 120, 11 διερεννωμένη (so Thdrt.): Thdrt. X I I 24f.

ION(D)

If. Die Oberschrift in ION | άλλά ON 8 ei] ή ND 4 τον οώμ. ND

7 δή] δέ PI. I βονλησις I 18 ϋήοομεν αύτήν Ο 14 Kai < ND | δέ1]
δ' ND I τιροχείσ&ω] Ιστω ND | δ' ON Ιό <Sv ND 17 Die Überschrift
in ION | + άπύ τοϋ θεαιτήτου ON 19 be νεάτητος ND 28 £χ&ειάζιον I
26 Λέγομεν ON | έπεί] ίηειόή I
 120 Eusebius

τήριον ή τι κοινόν άλλο της πόλεως συνέδριον νόμους δέ και ψηφίσματα λεγό- d
μενα ή γεγραμμένα οΰτε όρώσιν οΰτε άκούουσι σπουδαί τε εταιρειών έπ'
άρχάς και σύνοδοι και δείπνα καΐ σύν αύλητρίσι κώμοι ουδέ 6να ρ πράττειν
προσίσταται αύτοΐς. εδ δέ ή κακώς τί γέγονεν έν πόλει ή τί τω κακόν 3
β έστιν έκ προγόνων γεγονός ή προς ανδρών ή γυναικών, μάλλον αυτόν λέληθεν ή
οί της θαλάττης λεγόμενοι χόες. καΐταϋτα πάντα ούδ' δτι ούκ οϊδεν, οίδεν - ουδέ
γαρ αυτών άρχεται τοϋ εύδοκιμεΐν χάριν, άλλα τω δντι τό σώμα μόνον έν τ η
πόλει κείται αύτοϋ καΐ έπιδημεΐ - ή δέ διάνοια, ταϋτα πάντα ήγησαμένη σμικρά
καΐ ουδέν, άτιμάσασα πανταχή πέταται κατά Πίνδαρον, | " τ ά τε γας ύπένερθε <β03)
ίο καΐ τά επίπεδα γεωμετροϋσα ούρανοϋτε ΰπερ άστρονομοϋσα" και πασαν πάντη
φύσιν έρευνωμένη τών δντων έκάστου όλου, εις τών έγγϋς ουδέν έαυτήν συγ-
καθιεΐσα.
Πώς τοϋτο λέγεις, ώ Σώκρατες; 4
"Ωσπερ καΐ Θαλην άστρονομοϋντα, ώ Θεόδωρε, καΐ άνω βλέποντα πε-
15 σόντα είς φρέαρ Θραττά τις εμμελής και χαρίεσσα θεραπαινίς άποσκώψαι
λέγεται, ως τά μέν έν ούρανω προθυμοΐτο είδέναι, τά δέ δπισθεν αύτοΰ και b
παρά πόδας λανθάνοι αυτόν. ταύτόν δέ άρκεΐ σκώμμα επί πάντας δσοι 5
έν φιλοσοφία διάγουσι. τω γάρ δντι τον τοιούτον ό μέν πλησίον και ό γείτων
λέληθεν, ού μόνον δ τι πράττει, άλλ' ολίγου καΐ εΐ άνθρωπος έστιν ή τι άλλο
20 θρέμμα. τί δέ ποτ' έστίν άνθρωπος καΐ τί τ η τοιαύτη φύσει προσήκει διά-
φορον τών άλλων ποιεΐν ή πάσχειν· ζητεί τε καΐ πράγματ' έχει διερευνώμενος.
μανθάνεις γάρ που, ώ Θεόδωρε, ή οΰ;
"Εγωγε, καΐ άληθη λέγεις. β
Τοιγάρτοι, ώ φίλε, Ιδία τε συγγιγνόμενος ό τοιούτος έκάστω και δη- e
as μοσία, δπερ αρχόμενος Ιλεγον, δταν έν δικαστηρίω ή που άλλοθι άναγκασθη
περί τών παρά πόδας καΐ τών έν όφθαλμοϊς διαλέγεσθαι, γέλωτα παρέχει

S. 119, 25—S. 124, 10: Plat. Theaet. 173c—177b β οί — χόες: Β.

Macarius IV 64 (Leutech—Schneidewin, Paroemiogr. Gr. I I 173): έπί τών
άμέτρα» και άνεφίχτων (weniger gut erklärt bei Gregorius Cypr. H 76 [ebd.
Π 80]) 9f. Pind. fr. 292 Snell 14 Ώσπερ — 17 αυτόν: Thdrt. I 37

ION(D)

2 οΰτε1] o ü i ' N D I οΰτε»] οϋτ' N D | τε] όέ PI. | έταιριών Ν (ει 2. Η . ü b e r

0 D PI. 8 πράττειν < N D 1 ( + 4. Η . ) 4 προσίσταται T h d r t . PI. προ-
ΐσταται die Has.; ebenso S. 204, 3f. | τί 1 ] τις Thdrt. PI. | τί τό I τί το Ν (ω 2.
Η.) τ2 τό D 1 (verbess. 4. Η. in τί τω) β ύαλάττης I Thdrt. PI. θαλάσσης ON
9 πέτσται (auch Thdrt.)] φέρεται PI. 11 είς τόν N D 1 είς rt τών D 4 11 f. αυγ-
ά
χα&εϊσα I 16 ΰπισϋεν (auch Thdrt.)] ίμπροσβεν PI. 17 ταντόν I (alles
1. Η.) I άρχειν ND 18 <5·] darüber 2 rote ( l . H . ) Punkte ( = Tilgung) I
19 ού μόνον] δμον Ο 28 άλη&ή γε I 24 συγγιν. N D 2 6 των1 < ON
 Praepar. evang. Χ Π 29, 2—11 121

ού μόνον Θράτταις, άλλα καΐ τω άλλω δχλω, είς φρέατά τε καΐ πασαν άπορίαν
εμπίπτων υπό άπειρίας, καΐ ή άσχημοσύνη δεινή, δόξαν άβελτερίας παρεχο-
μένη. έν τε γαρ ταΐς λοιδορίαις ίδιον έχει <ούδέν > ούδένα λοιδορεΐν, άτ' 7
ουκ είδώς κακύν ουδέν ούδενός έκ τοϋ μή μεμελετηκέναι* άπορων οδν γε- d
& λοΐος φαίνεται· έν τε τοις έπαίνοις καΐ ταΐς των άλλων μεγαλαυχίαις ού προσ-
ποιήτως, άλλα τω δντι γελών ένδήλος γιγνόμενος ληρώδης δοκεϊ είναι*
τύραννόν τε γάρ ή βασιλέα έγκωμιαζόμενον ένα των νομέων, οίον συ- 8
βώτην ή ποιμένα ή τινα βουκόλον, ήγεΐται άκούειν εύδαιμονιζόμενάν πολύ
βδάλλοντα* δυσκολώτερον δέ έκείνων ζωον καΐ έπιβουλότερον ποιμαίνειν τε
ίο καΐ βδάλλειν νομίζει αυτούς· άγροικον δέ καΐ άπαίδευτον υπό άσχολίας 9
ούδέν ήττον των νομέων τόν τοιούτον άναγκαΐον γίγνεσθαι, σηκόν έν βρει
τό τείχος περιβεβλημένον. | γης δέ δταν μυρία πλέθρα ή έτι πλείω άκούση, (βοο
δστις άρα κεκτημένος θαυμαστά πλήθει κέκτηται, πάνσμικρα δοκεϊ άκούειν,
είς άπασαν είωθώς τήν γην βλέπε ιν. τά δέ δή γένη ύμνούντων, ώς γεν- 10
is ναΐός τις έπτά πάππους πλουσίους έχων άποφήναι, παντάπασιν άμβλύ καΐ
έπι σμικρόν όρώντων ήγεΐται τον έπαινον, ύπό άπαιδευσίας ού δυναμένων
είς τό παν άεΐ βλέπειν ούδέ λογίζεσθαι δτι πάππων καΐ προγόνων μυριάδες
έκάστω γεγόνασιν άναρίθμητοι, έν αίς πλούσιοι καΐ πτωχοί καΐ βασιλείς καΐ b
δοϋλοι βάρβαροι τε καΐ "Ελληνες πολλάκις μυρίοι γεγόνασιν ότ<ι)οϋν, άλλ*
20 έπΙ πέντε και είκοσι καταλέγω προγόνων σεμνυνομένων ή καΐ αναφερόντων
είς Ήρακλέα τον Άμφιτρύωνος άτοπα αύτω καταφαίνεται της σμικρολογίας,
δτι δέ ό Άμφιτρύωνος είς τό άνω πεντεκαιεικοστός ήν οία συνέβαινεν αύτω
τύχη, και ό πεντηκοστός άπ' αύτοϋ, γελα ού δυναμένων λογίζεσθαί ,τε καΐ
χαυνότητα άνοήτου ψυχής άπαλλάττειν. έν άπασι δή τούτοις ό τοιούτος 11
25 υπό των πολλών καταγελαται, τά μέν υπερηφάνως έχων, ώς δοκεϊ, τά δ' έν c
ποσίν άγνοών τε και έν έκάστοις άπορων.
Παντάπασι τά γιγνόμενα λέγεις, ώ Σώκρατες.

S. 119, 25—S. 124, 10: Plat. Theaet. 173c—177b 10 δγροιχον — 14

βλέηειν: Thdrt. I 38 und XII 28 19 άλλ' — 24 άπαλλάττεσϋαι (so Thdrt.):
Thdrt. V I I I 13

ION(D)

2 αβελτηρίας I 3 ούδέν PI. < die Hee. i ούδενος ούδέν Ο | μή

< ND 1 ( + 4. Η.) I μεμελετηκέναι] με? übergeschrieben I 1 μεμεληχέναι ON
β γενόμενος I 8 βουχόλον τινά Ο 11 γίνεσϋαι ND 12 hi I PL
rI ON ει τι Thdrt. an beiden Stellen | äxovafl] a + I 1 18 ως τις PI. |
πλή&ει ON1 (η 2. Η. über ει) PI. πλήάη ID | πάν αμιχρά Ο πάνυ αμ. ND
15 πλουσίους < ND 1 ( + 4. Η.) 17f. ix. μυρ. ND 20 ή < PI. 22 ό <
ND 1 ( + 4. Η.) I Άμφιτρ. (auch Thdrt.)] άπ' Άμφ. Ρ1. | ήν (auch Thdrt.)]
τοιούτος ήν Ι* (+ τοιούτος a. R.) PL 27 γιγνόμενα Ο Ρ1. γιν. IN
 122 Eusebius

"Οταν δέ γέ τινα αύτός, ώ φίλε, έλκύση άνω καΐ έθελήση τις αύτώ έκ- 12
βήναι έκ τοΰ 'τί έγώ σε αδικώ ή σύ έμε' είς σκέψιν αδ της δικαιοσύνης τε καΐ
άδικίας τί τε έκάτερον αύτοΐν και τί των πάντων ή άλλήλων διαφέρετον, ή
έκ τοΰ 'ει βασιλεύς εύδαίμων κεκτημένος πολύ χρυσίον' [ή] βασιλείας πέρι
5 καΐ ανθρωπινής δλως εύδαιμονίας καΐ άθλιότητος έπΐ σκέψιν, ποίω τέ τινέ d
έστον καΐ τίνα τρόπον άνθ·ρώπου φύσει το μέν κτήσασθαι αύτοΐν προσήκει,
τ& δέ άποφυγεϊν περί πάντων τούτων δταν αδ δέη λόγον διδόναι τόν σμικρόν
έκεϊνον τήν ψυχήν καΐ δριμύν και δικανικόν, πάλιν αδ τά αντίστροφα άπο-
δίδωσιν ίλιγγιών τε άπο ύψηλοϋ κρεμασθείς καΐ βλέπων μετέωρος άνωθεν
ίο υπό άηθείας άδημονών τε και άπορων καΐ βαρβαρίζων γέλωτα Θράτταις μεν ού
παρέχει ούδ' άλλω άπαιδεύτω ούδενί (ού γάρ αισθάνονται), τοις δ' έναντίως
ή ώς άνδραπόδοις τραφεϊσι πασιν. ούτος δη έκατέρου τρόπος, ώ Θεόδωρε, | 18
ό μέν τ ω δντι ελευθερία τε και σχολή τεθραμμένου, δν δη φιλόσοφον καλείς, (β05)
φ άνεμέσητον εύήθει δοκεϊν και ούδενί είναι, δταν είς δουλικά έμττέση δια-
15 κονήματα, οίον στρωματόδεσμον μη επισταμένου συσκευάσασθαι μηδέ δψον
ήδϋναι ή θώπας λόγους* τοΰ δ' αδ τά μέν τοιαύτα πάντα δυναμένου δρθώς
τε καΐ όξέως διακονεϊν, άναβάλλεσθαι δέ ούκ επισταμένου επιδέξια έλευθέρως
ούδ' άρμονίαν λόγων λαβόντος ορθώς ύμνησαι θεών τε καΐ ανδρών εύδαιμό-
νων βίον άληθη. b
20 Et πάντας, ώ Σώκρατες, πείθοις α λέγεις ώσπερ έμέ, πλείων άν ειρήνη 14
καΐ κακά έλάττω κατ' ανθρώπους εϊη.
'Αλλ' οδτ' άπολέσθαι τ ά κακά δυνατόν, ώ Θεόδωρε (ύπεναντίον γάρ τι τ ω
άγαθω άεΐ είναι ανάγκη) οδτ' έν θεοϊς αυτά Εδρϋσθαι, τήν δέ θνητήν φύσιν
και τόνδε τ&ν τόπον περιπολεί έξ ανάγκης. διό και πειρασθαι χρή ένθένδε 15
26 έκεΐσε φεύγειν δτι τάχιστα, φυγή δέ όμοίωσις θεώ κατά τό δυνατόν* όμοίω

S. 119, 25—S. 124, 10: Plat. Theaet. 1 7 3 c - 1 7 7 b 22 Άλλ' —

S. 123, 1 γενέσθαι: Thdrt. X I I 21

ION(D)

2 αύ της ΙΟ α$ΰις Ν αδΰις τέ D (τε durch Punkte getilgt) 8 και]

ή, darüber xal I (alles 1. Η.) | άλλως διαφερετέον ON 4 κεκτημένος τε
αδ PI. I ή < PL, είς Steph. 5 έπΐ αχέγιν PI. έπίαχεγιν die Has. | τινα Ο
β Ιστών Ν* (verbess. 1. ί Η.) D | αυτόν Ο | προσήκει hier IND 1 , nach φύσει D*
PI. < Ο 7 τούτων απάντων PI. | δέοι ND 8 rd I PI. < ON 10 άη-
θείας I (aber λ vor η ausradiert) PI. Αληθείας ON 11 ού j/άρ] άλλ' ND 1
(verbess. 4. Η.) 12 τραφεϊαιν änaaiv PL 18 έν έλ. PI. 15 Stpiv I
1β ToC] ό PI. I όρόώς Ι Ό Ν τορώς I« a. Β. mit f , PL 18 ουδέ γε PI. | λα
βόντας I 20 πείθεις I (alles 1. Η.) πείθεις ND 21 άν εϊη Ο 28 είναι
άεΐ (aber Umstellung durch β und α bezeichnet) I (alles I . H . ) ; άεϊ < NO 1
(+ del 4. Η.) I αίτά] ταντα I 25 τάχος ND 1 (verbess. 4. Η.)
 Praepar. evang. Χ Π 29, 12—20 123

σις δέ δίκαιον και δσιον μετά φρονήσεως γενέσθαι, άλλά γάρ, ώ άριστε, ού c
πάνυ τι ράδιον πεϊσαι ώς άρα ούχ ών ένεκα οί πολλοί φασι δεΐν πονηρίαν μέν
φεύγειν, άρετήν δέ διώκειν, τούτων χάριν τό μέν έπιτηδευτέον, τό δ* οΰ, ίνα
δή μή κακός καΐ ίνα άγαθός δοκη είναι. ταϋτα μέν γάρ έστιν ό λεγό- 1β
5 μένος γραών ύθ-λος, ώς έμοί φαίνεται, τό δέ αληθές ώδε λέγομεν· θεός ούδαμή
ουδαμώς άδικος, άλλ' ώς οϊόν τε δικαιότατος, καΐ ούκ έστιν αύτω όμοιότερον
ουδέν ή δς άν ημών αδ γένηται δτι δικαιότατος, περί τοϋτο καΐ ή ώς αληθώς
δεινότης ανδρός καΐ ή ούδένειά τε και άνανδρία. ή μέν γάρ τούτου γνώ- 17
σις σοφία και αρετή αληθινή, ή δέ άγνοια άμαθία και, κακία έναργής· αΐ δ' d
ίο άλλαι δεινότητές τε δοκοϋσαι και σοφίαι έν μέν πολιτικαϊς δυνοιστείαις γιγνό-
μεναι φορτικαί, έν δέ τέχναις βάναυσοι, τω ούν άδικοϋντι καΐ άνόσια λέγοντι
ή πράττοντι μακρω άριστ* έχει τό μή συγχωρεΐν δεινω υπό πανουργίας είναι.
άγάλλονται γάρ τω όνείδει καΐ οϊονται άκούειν δτι ού λήροί είσι, γης 18
άλλως άχθη, άλλ' άνδρες οίους δει έν πόλει τους σωθησομένους. λεκτέον ούν
ΐ5τάλη|θές, δτι τοσούτω μαλλόν εισιν οίοι <ούκ οϊονται, δτι> ούχ<ι> οϊονται. (βοβ)
άγνοοΰσι γάρ ζημίαν αδικίας, δ δει ήκιστα άγνοεΐν. ού γάρ έστιν ήν δοκοϋσι,
πληγαί τε καΐ θάνατοι, ών ενίοτε πάσχουσιν ούδέν άδικοϋντες, άλλά ήν αδύ-
νατον έκφυγεϊν.
Τίνα δη λέγεις; 1»
20 Παραδειγμάτων, ώ φίλε, έν τω οντι έστώ<των>, τοΰ μέν θείου εύδαι-
μονεστάτου, τοΰ δέ άθεου άθλιωτάτου, ούχ όρώντες, δτι οδτως έχει, ύπό ήλι-
θιότητός τε καΐ της έσχάτης άνοίας λανθάνουσι τω μέν όμοιούμενοι διά τάς b
αδίκους πράξεις, τ ω δέ άνομοιούμενοι· οΰ δή τίνουσι δίκην, ζώντες τόν. εικότα
βίον φ όμοιοΰνται. εάν δ' εϊπωμεν δτι, άν μή άπαλλαγώσι της δεινότη- 20

S. 119, 2 6 — S . 124, 10: Plat. Theaet. 173c—177b 4 f . ό — ϋ»λος:

s. Diogenian. I I I 79, Macarius H I 5 und Apoetolius V 63 (Leutsch —
Schneidewin, Paroemiogr. Gr. I 229, I I 1 5 4 und 352): έπΐ των μάτην ληρουντων
5 ό βεός (so Thdrt.) — 7 περί τούτου (so Thdrt. ed. Raeder): Thdrt. V I 42
8 jJ — 11 βάναυσοι: ders. I 39 14 vgl.Horn. I I . X V I I I 1 0 4 und Od. X X 379

ION(D)

2 τι < PI. 4 δή PL δέ I (punktiert 1. H.) ON | μέν < PL \ γάρ < I

5 άλη&ως Ο | λέγωμεν Ρ1. β άλλ' — διχ.] άλλά δικ. N D 1 (verbose. 4. Η.)
7 το ντο (auch die meisten Has. Thdrt.)] το ντο in τούτου geändert I 1 , τούτον
PL 8 ή1 < Ρ1. I ούδένειά I ούδένια Ο ευγένεια N D | ή άνδρεία ND | τούτων Ο
10 f. πολιτικοίς (καις übergeschrieben D 4 ) δυναστεϊαι (in -είαις verbess. D 4 )
γινόμεναι (γιγν. ND) OND 1 12 τό] τω I 16 τοσούτο Ο | ούκ —
α<
οϊονται* D 4 Ρ1. ούχ οϊόν τε I (alles 1. Η . ; ούκ οϊονται δτι + I » a. R . ) ούχ
οϊόνται Ο ούχ οϊονται ND 1 1β θ] δ ού ON 17 ών] δν Ο 20 έν < 11
έστώτων Ρ1. έστω I (a. R . έν τω παντί έστώτων I») ON 28 άδικους < *
ND 1 ( + D 4 ) I τείνουσι Ο 24 έάν δ' I PL &ν δέ ON
 124 Eusebius
τος, καΐ τελευτήσαντας αυτούς έκεΐνος μέν 6 των κακών καθαρός τόπος ού
δέξεται, ένθάδε δέ την αύτοϊς ομοιότητα της διαγωγής άεΐ Ιξουσι, κακοί
κακοΐς συνόντες, ταϋτα δή καΐ παντάπασιν ώς δεινοί καΐ πανούργοι άνοήτων
τινών άκούσονται.
β ΚαΙ μάλα δή, ώ Σώκρατες. 21
Οϊδά τοι, ώ έταϊρε. Ιν μέντοι τι αύτοϊς συμβέβηκεν, δταν ιδία λόγον δέη c
δοΰναί τε καΐ δέξασθαι περί ών ψέγουσι καΐ έθελήσωσιν άνδρικώς πολύν
χρόνον ύπομεΐναι καΐ μή άνάνδρως φυγείν, τότε άτόπως, ώ δαιμόνιε, τελευ-
τώντες ουκ άρέσκουσιν αυτοί αύτοΐς περί ών λέγουσι καΐ ή ρητορική εκείνη
ίο πως άπομαραίνεται, ώστε παίδων μηδέν δοκεΐν διαφέρειν."

λ'. ΠΕΡΙ ΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙΣ ΣΟΦΙΣΤΕΙΑΣ

Και παρ' ήμϊν περι πάσης της εν άν&ρώποις σοφιστείας εϊρηται' " Ή γαρ 30,1
σοφία τοϋ κόσμου τούτου μωρία παρά θεω έστι. γέγραπται γάρ· Άπολώ τήν d
σοφίαν τών σοφών, και τήν σύνεσιν τών συνετών άθετήσω. ποϋ σοφός; ποϋ
.«γραμματεύς; ποΰ συζητητής τοϋ αιώνος τούτου;" αλλά και περι τοϋ 2
δεϊν μηδέν σμιχρολόγον φρονεΐν τούς κατά ϋεόν φιλοσοφούντας διδασκόμενα
έν οίς εϊρηται' "Σκοπούντων ήμών ού τά βλεπόμενα, άλλά τά μή βλεπόμενα*
τά γαρ βλεπόμενα πρόσκαιρα, τά δέ μή βλεπόμενα αΙώνια." | και περί 3
τοϋ τήν κακίαν περί γην και τον ΰνητόν βίον είλεϊσ&αί φησί που δ ϋεΊος λόγος· <β07)
20 "Εξαγοραζόμενοι τδν καιρόν, δτι αί ήμέραι πονηραί είσι*" και" "'Αρκετών
τη ημέρα ή κακία αύτης." λέγει δέ καΐ δ προφήτης' " 'Αρά καΐ κλοπή καΐ μοι-
χεία καΐ φόνος κέχυται επί της γης, καΐ αίματα έφ' αίμασι μίσγουσι." περί 4
δέ τοϋ φενγειν έν&ένδε παρά τον ϋεόν φησιν δ Μωσης' " 'Οπίσω κυρίου τοϋ

S. 119, 26—S. 124, 10: Plat. Theaet. 173c—177b 12-15 I. Cor 3,

19 und 1, 19f. (vgl. Ies 29, 14) 17f. II. Cor 4, 18 20 Eph 6, 16
20 f. Mt β, 34 21 f. Hos 4, 2 28 f. Dtn 13, 5 und 10, 20

ION(D)

1 ό] ού Ο I ού < Ο 2 τήν I PL αύτήν ON; αύ τήν ? Mras | αντοϊς PI. *

αύτοϊς ON αυτής I | της I PI. < ON 2 f. κακοί κακοίς I» D4 PI. xaxol ΟΝ»
χακοίς Ι Ν (1. Η. Τ) D
ι 1 β τοί] τι ON | έν] εΐ ON | <?ταν] δτι äv PI.
7 τε < ND | ΰελήσωσιν ND 8 φενγειν PI. β αύτοϊς Ο 11 Die Über-
schrift in ΙΟΝ 18 τω θεω ND 14 f. ποΰ — τούτον (auch D4)] και τά
(τα < D) έξης ND1 1β μιχρολόγον I 16 f. διό. — οίς < ND1 (+ D4)
18 μέν γάρ ND1 (μέν < D4) | βλεπόμενα1 < ND1 ( + 4. Η.) | δέ (auch D4)]
δ' ND1 I μή βλεπ. < ND1 (+ D4) 19 φησί — λόγος (auch D4)] φησιν ή
γραφή ND1 | Φεΐο Ο 21 Άρά Ν "Αρα IOD
 Praepar. evang. X I I 29, 20—21; 30, I—6; 31, 1 125

θ«οΰ σου πορεύση καΐ προς αύτόν κολληθήση." δ <5' αυτός μιμεΐσϋαι τον b
ϋεόν διδάσκει λέγων· ""Αγιοι έσεσθε, δτι κύριος ό θεός ημών άγιός έστι."
δίκαιον δέ και δ Δαβίδ τον ϋεόν είδώς ήμας τε αυτούς μιμητός γενέσ&αι &
παρορμών φησϊ "Δίκαιος κύριος και δικαιοσύνας ήγάπησεν." δ δ' αυτός
5 πλούτου καταφρονεΐν ^παίδευσε λέγων "Πλοΰτος έάν ρέη, μή προστίθεσθε
καρδία-" και' "Μή φοβοΰ δταν πλουτήση άνθρωπος καΐ δταν πληθυνθη ή
δόξα τοΰ οίκου αύτοϋ* δτι ούκ έν τω άποθνήσκειν αύτόν λήψεται τά πάντα
ούδέ συγκαταβήσεται αύτω ή δόξα αύτοϋ." αλλά μηδέ τάς έν άν&ρώ- β
ποις αρχάς &αυμάζειν έδίδασκεν έν τούτοις' "Μή πεποίθατε έπ' άρχοντας, c
ίο έφ' υιούς άνθρώπων, οΐς ούκ έστι σωτηρία, έξελεύσεται τό πνεΰμα αύτοϋ
καΐ άπελεύσεται εις τήν γην αύτοϋ· έν εκείνη τη ή μέρα άπολοΰνται πάντες
οι διαλογισμοί αύτοϋ."

λα'. ΟΤΙ ΔΕΗΣΕΙ ΠΟΤΕ ΤΩΙ ΨΕΥΔΕΙ ΑΝΤΙ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

ΧΡΗΣΘΑΙ ΕΙΓ ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΩΝ ΔΕΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ
is ΤΟΙΟΥΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ
"Νομοθέτης δέ οΰ τι και σμικρόν δφελος, εί καΐ μή τοΰτο ήν οδτως 31,1
έχον, ώς και νϋν αυτό ήρηχ' ό λόγος έχειν, είπερ τι καΐ άλλο έτόλμησεν άν d
έπ' άγαθω ψεύδεσθαι πρός τούς νέους, έστιν δ τι τούτου ψεΰδος λυσιτελέ-
στερον άν έψεύσατό ποτε καΐ δυνάμενον μάλλον ποιεΐν μή βία, άλλ' έκόντας
20 πάντας πάντα τά δίκαια;
Καλόν μέν ή αλήθεια, ώ ξένε, καΐ μόνιμον" έοικε μήν ού ράδιον είναι
πείθειν."

2 Lev 19, 2 4 Ps 10 (11), 7 5f. ebd. 61 (62), 11 6-8 ebd.

48 (49), 17f. 9-12 Ps 145 (146), 3f. 16-22 Plat. leg. 663de

ION(D)

2 διδάσκει λέγων ON διδάσκων Ελεγε I 8 f. δίκαιον — φηαι (auch

D*)] δικαίους δέ καΐ (και < D1) ήμας ό Δ. φηαι γίνεστε (γίνεσ&αι D1) κατά τάν
δίκαιον &εόν λέγων ND 4 ό δ' αΰτός] καΐ ND 5f. inαίδευσε — κα/1]
ό αυτός παραινεί λέγων ND (Πλούτος — καρδίαν + 4. Η.) 6 καρδίαν D4; vgl.
1
S. 112, 24 f. 7 f. δτι — αύτοϋ (auch D*)] καΐ έξης ND 9 έδίδασκεν —
πεποί&ατε\ έν τώ μη πεποΐ&έναι ND1 ( + έδίδασκεν und πεποι&έναι in πεποίϋατε
geändert 4. Η.) | πεποί&ετε Ο 10 έφ'} έπΐ ND | γάρ το ND 11 άπελεύσε-
ται ΙΟ επιστρέψει ND 11 f. έν — αύτοϋ < ND1 ( + 4. Η.) 18-16 Die
Überschrift in ΙΟΝ | έπΐ I 16 ου 1 ού ON 17 ζίρηχ' PI. ήρχ' die
Hss. I τι < Ο 18 δ τι PI. δτε die Hss. 20 πάντας < PI. Hss.
126 Eusebius

Μνρία δ' äv εϋροις τοιαύτα και εν ταΐς 'Εβραίων γραφαΐς, ώς äv |

περί ϋεοϋ ζηλοΰντος ή ύπνονντος ή όργιζομένου ή τισιν άλλοις άν&ρωπο- <βοβ)
πα&έσιν Ενεχομένου, έπ ωφελείς, των δεομένων τοϋ τοιονδε τρ07ΐου παρει-
λημμένα.

ψ . ΟΤΙ ΜΗ ΜΟΝΟΝ ΑΝΔΡΑΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΑΙ

ΠΑΝ ΓΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΡΟΣΙΕΣΘΑΙ ΧΡΗ ΕΙΣ ΤΗΝ
ΠΡΟΕΙΡΗΜΕΝΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑΝ

" τ Α ρ ' οΰν ήμΐν τά γε έμπροσθεν ομολογείται; 32

Τοϋ πέρι;
Το δεΐν πάντα άνδρα καΐ παΐδα, έλεύθερον καΐ δοϋλον, θηλύν τε καΐ
άρρενα καΐ δλη τ η πόλει δλην την πόλιν αύτήν έχυτη έπάδουσαν μή παύεσθαί
ποτε ταΰτα ά διεληλύ&αμεν, άμωσγέπως άεί μεταβαλλόμενα καΐ πάντως
παρεχόμενα ποικιλίαν, ώστ' άπληστίαν είναι τινα των ΰμνων τοις άδουσι
καΐ ήδονήν.
Πώς δ' ουκ άν όμολογοϊτ* άν δεΐν ταΰτα ουτω πράττεσθ-αι;"
Και έν τω πέμπτω δε της Πολιτείας δμοια τούτοις γράφει τάδε λέγων
"ΟΙσθά τι οΰν υπ' ανθρώπων μελετώμενον, έν φ ού πάντα ταΰτα το των
ανδρών γένος διαφερόντως έχει ή τό τών γυναικών; ή μακρολογοΰμεν τήν τε
ύφαντικήν λέγοντες καΐ τήν τών ποπάνων τε καΐ έψημάτων θεραπείαν, έν οίς
ι δή τι δοκεϊ τί> γυναικεΐον γένος είναι, ού καΐ καταγελαστότατόν έστι πάμ-
πολυ ήττώμενον; 'Αληθή, έφη, λέγεις, ότι πολύ κρατείται έν άπασιν,
ώς έπος ειπείν, τί> γένος τοϋ γένους· γυναίκες μέντοι πολλαί πολλών ανδρών
βελτίους είς πολλά, τδ δέ δλον έχει ώς σύ λέγεις. Ούδέν άρα έστίν, ώ φίλε,
επιτήδευμα τών πόλιν διοικούντων γυναικός διότι γυνή ουδ' ανδρός διότι
> άνήρ, αλλ' ομοίως διεσπαρμέναι αί φύσεις έν άμφοΐν τοΐν ζώοιν καΐ πάντων
μέν μετέχει γυνή έπιτηδευμάτων κατά φύσιν, πάντων δέ άνήρ, επί πασι δέ

8-16 Plat. leg. 665bc 17 —S. 127, 11: Plat. resp. 455c—456b

ION(D)

1 fiv εύρήαεις I | τοιαύτα] ταΰτα Ο 6 - 7 D i e Ü b e r s c h r i f t in. I O N β χρή

< ND 8 γε P I . τε d i e H s s . 10 Τό] τον N D | &ηλυ N D 1 1 δλ Π — πόλιν I
PI. δλην τήν πόλιν δλη τή πόλει O N | αύτήν] αυτή O N 1 5 δέ N D | άν1
< PI. I δμολογοϊν (-γεϊν D ) τάν N D 16 ε' Ο | τάδε < ND 17 ύπό P I .
18 μαχρολογώμεν PL 2 0 Tt] Tot N D 2 0 f. πάμπολν] πάντων P I . 21 ήττώ-
μενον] κτώμενον ND | δτι xal I 2 2 μέντοι] μέν N D | ανδρών + I* a. R.
2 4 ονό' äv I 2 β ό άνήρ ND
 Praepar. evang. Χ Π 31, 2; 32, 1—7; 33, 1—2 127
άσθενέστερον γυνή άνδρός. Πάνυ γε. *Η οδν άνδράσι πάντα προστά- 4
ξομεν, γυναικί δέ ούδέν; ΚαΙ πώς; 'Αλλ' εστί γάρ, οΐμαι, ώς φήσομεν, καΐ
γυνή ιατρική, ή δ* οδ, καΐ μουσική, ή δ' άμουσος φύσει. Τί μήν; Γυμναστική δέ
άρα <οδ>, ουδέ πολεμική, ή δέ άπόλεμος καΐ ού φιλογυμναστική; ΟΙμαι |
έγωγε. Τί δέ; φιλόσοφός τε και μισόσοφος; καΐ θυμοειδής, ή δέ άθυμος; (βοβ)
"Εστί και ταϋτα. "Εστίν άρα και φυλακική γυνή, ή δ' οδ- ή ού τοιαύτην 5
και των ανδρών τών φυλακικών φύσιν έξελεξάμεθα; Τοιαύτην μέν ούν. ΚαΙ β
γυναικός άρα καΐ άνδρί»ς ή αύτή φύσις εις φυλακήν πόλεως, πλήν 6σω άσθενε-
στέρα, ή δέ ίσχυροτέρα εστί. Φαίνεται. Και γυναίκες άρα αϊ τοιαΰται τοις
τοιούτοις άνδράσιν έκλεκτέαι ξυνοικεϊν τε καΐ ξυμφυλάττειν, έπείπερ είσιν
ίκαναί καΐ ξυγγενεϊς αύτοϊς τήν φύσιν."
Είχότως άρα και δ παρ' ήμΐν λόγος υποδέχεται παν γένος ού μόνον 7
άνδρών, άλλα και γυναικών, ονδ' έλευ&έρων και δούλων μόνον, άλλα καΧ b
βαρβάρων καΐ 'Ελλήνων είς τήν κατά &εόν παιδείαν τε καΐ φιλοσοφίαν.

λγ'. ΟΤΙ ΜΗ ΧΡΗΝ ΕΚ ΤΩΝ ΟΥ ΚΑΤΑ ΛΟΓΟ Ν ΠΑΡ" ΗΜΙΝ

ΒΙΟΥΝΤΩΝ ΤΟ ΠΑΝ ΕΘΝΟΣ ΔΙΑΒΑΑΑΕΣΘΑΙ
"Σκεψώμεθ-α δή πη τηδε. φέρ', εϊ τις αίγών τροφήν και τό ζωον αυτό, 33,1
κτήμα ώς Ιστι καλόν, έπαινοι, άλλος δέ τις έωρακώς αίγοις χωρίς νεμομένας c
αίπόλου έν έργασίμοις χωρίοις δρώσας κακά διαψέγοι καΐ πδν θρέμμα άναρ-
χον ή μετά κακών αρχόντων Ιδών οδτω μέμφοιτο, τόν τοιούτου ψόγον ήγού-
μεθα υγιές άν ποτε ψέξαι καΐ ότιοϋν;
ΚαΙ πώς;"
Kai μετ" ολίγα·
""Οτι δέ έπαινέτην ή ψέκτην κοινωνίας ήστινοσοϋν, ή πέφυκέ τε είναι 2
άρχων μετ' έκείνου τε ώφέλιμός έστιν, ό δέ μήτε έωρακώς είη ποτέ όρθώς αυτήν d

S. 126, 17— S. 127, 11: Flat. reap. 465c—456b 17-22 Plat. leg. 630a;
Thdrt. X I I 34 24— S. 128, 4: Plat. leg. 639c

ION(D)

2 ούδέν geändert in ούδ' fv I 1 8 ή δ' 00 PI. ήδ' οΰ ON ή δέ (δέ punk-

tiert) οΰ I (ή οΰ Ιν) 4 οΰ PI. < ΙΟΝ 6£. ά&νμος — Έστιν] &»υμός έατι,
xal ταϋτα έστίν ON β ήδ' IN ήδ' Ο | τοιαύτη Ο 8 δσα PI. β ή ii]
ή PI. 10 φνλάττειν ND 14 σοφίαν ND 15f. Die Überschrift in ION |
διαβάλλειν I 17 δή ON PI. δέ I | φέρε, ει PI. φέρει Eus. und Thdrt. Hss. |
Zu αύτό I ' a. R.: f xal αί τό χτήμα 18 έπαινοίη ND | αίγας < ND
20 μετά των PI. Hss. | τον τον τοιούτον PI. 24 "Οτϊ\ ΤΙ richtig PI. | f j Ν
ή D ή ΙΟ 24 f. άρχων είναι PI.
 128 Eusebius

έαυτη κοινωνούσαν μετ' άρχοντος, άεΐ δέ άναρχον ή μετά κακών άρχόντων

ξυνοΰσαν* οίόμεθα δή ποτε τούς τοιούτους θεωρούς των τοιούτων κοινωνιών
χρηστόν τι ψέξειν ή έπαινεϊσθαι;
Πώς y άν;"
5 Ου δή χρή και παρ' ήμϊν εϊ τίνες φαίνοιντο δίχα προστάτου και δρχον- 8
τος ή μετά κακών άρχόντων δρώντες κακά, γέγειν τό παν ημών διδασκα-
λεϊον, μάλλον δέ άπό των δρϋώς μετιόντων τό Φεοσεβές πολίτευμα Φανμάζειν.

λδ'. ΟΠΩΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΜΕΤΕΒΑΛΕΝ ΕΠΙ ΤΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΩΤΕΡΟΝ ΤΑ ΕΝ ΠΑΡΟΙΜΙΑΙΣ ΛΟΓΙΑ
ίο I Έν ταΐς Παροιμίας Σολομώνος συντόμως φερομένου τοϋ "Μνήμη 34,1
δικαίων μετ' έγκωμίων, δνομα δέ άσεβων σβέννυται" και πάλιν είρημένου (βίο)
τον "Μή μακαρίσης άνδρα πρί> τελευτης αύτοδ," έπάκουσον δποις τήν b
διάνοια» έρμηνενει λέγων 6 Πλάτων έν τω έβδόμφ των Νόμων'
"Τών πολιτών όπόσοι τέλος έχοιεν τοϋ βίου κατά σώματα ή κατά ψυχάς 2
is έργα έξειργασμένοι καλά καΙ επίπονα καΙ τοις νόμοις ευπει&εϊς γεγονότες,
έγκωμίων αυτούς τυγχάνειν πρέπον άν εΐη.
Πώς δ' οδ;
Τούς γε μήν έτι ζώντας έγκωμίοις τε καΙ ΰμνοις τιμαν ουκ ασφαλές, S
πριν άν άπαντά τις τόν βίον διαδραμών τέλος έπιστήσηται καλόν, ταΰτα δέ
20 πάντα ήμϊν έστω κοινά άνδράσι τε καΙ γυναιξίν άγαθοϊς καΙ άγαίΚχΐς διαφανώς
γενομέναις." ο

10f. Prov 10, 7 12 Sir 11, 28 14-21 Plat. leg. 801 e— 802a

ION(D)

1 iavτω I 2 οΐώμε&α ein Teil der Überlieferung PL 8 γέξειν

OD PI. ψέγειν IN | ίπαινέσεσ»αι PI. 8f. Die Überschrift in ION |
μετέβαλε» ό Πλ. I | μετέβαλλεν ND 10 συντόμως < ND 11 δικαίων I
δικαίου ON | είρημένου < ND 12 τοϋ (auch D) < Ν | άκουσον ND
12 f. δπως — λέγων] οία δμοια φησίν ND 18 δ Πλ. hier IN, nach δπως Ο |
ί Ο 16 έξειργ. ίργα I 16 πρέηον &ν εϊη] προσήκει ND 19 äv < ND |
έπιστήσηται Ο PI. έπιστήαεται I έπιστήση ND 20 διαφανώς < ND
21 γενομέναις ΙΟ γινομέναις ND γενομένοις PI.
 Praepar. evang. X I I 33, 2—3; 34, 1—3; 35, 1; 36, 1 129

L·'. ΠΕΡΙ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΕΝΙΑΣ

"Πλοϋτον δέ και πενίαν μή μοι δ ως" τοϋ Σολομώνος φήσαντος έν 3 5 , 1
Παροιμίαις ό Πλάτων έν γ Πολιτείας φησίν
" Έ τ ε ρ α δή, ώς έοικε, τοις φύλαξιν είρήκαμεν, ά παντί τρόπω φυλακτέον
5 δπως μή ποτε αυτούς λήση εις την πόλιν παραδύντα. Τά ποία ταϋτα; Πλοϋ- d
τός τε, ήν δ' έγώ, και πενία· ώς τοϋ μέν τρυφήν και άργίαν καΐ νεωτερισμών
έμποιοϋντος, της δ' άνελευθερίαν και κακοεργίαν προς τω νεωτερισμω."
[Κακοεργία δέ έστι πάσα πραξις άτιμος.]

λζ'. ΠΕΡΙ ΓΟΝΕΩΝ ΤΙΜΗΣ

ίο Πάλιν Μωσέως έν τόψ νόμοις φάντος' "Έκαστος πατέρα αύτοϋ καΐ 3 6 , 1

μητέρα αύτοϋ φοβείσθω" και- " Τ ί μ α τόν πατέρα σου καΐ την μητέρα σ->υ, ίνα
εύ σοι f j , " και δ Πλάτων ομοίως Μωσεϊ και τιμάν και φοβεϊσΰαι ώδέ
πως φησιν έν τοις Νόμοις·
"Πας δή νοϋν έχων φο|βςΐται καΐ τιμα γονέων εύχάς, είδώς πολλοίς (βιΐ)
is καΐ πολλάκις επιτελείς γενομένας."
Και πάλιν έν έτέρω φησί·
"Πας ήμϊν αΐδείσθω τόν έαυτοΰ πρεσβύτερον έργω τε και λόγφ. τλν δέ
προέχοντα εϊκοσιν ήλικίας Ιτεσιν άρρενα ή θηλυν νομίζων ώς πατέρα ή μη-
τέρα διευλαβείσθω."

2 Prov 30, 8 4-7 Plat. resp. 421 θ—422a 10 f. Lev 19, 3

11 f. E x 20, 12 14f. Plat. leg. 931 e 17-19 ders. ebd. 879c

ION(D)

1 Die Überschrift in ION 2 Σολομώντος ND 2f. φήσ. — Παρ.]

παροιμιωδήααντος ND 8 γ' ΙΟ τρίτω ND: richtig im 4. Buch 4 δή G
(Ο undeutlich) Ν PI. δέ I | ώς < ND | είρήκαμεν I (εύ 1. Η. über ei) Ο
είρήκειμεν Ν είρήκημεν D εύρήκαμεν PI. 6 λήσει PI. | Τά < PL
7 ποιονντος PI. 8 Κακοεργία — άτιμος IND (in I durch übergesetzte rote
Punkte getilgt) < O, [ ] Mras | δέ ίστι (auch D)] δ' ΙστΙ Ν 8 Die
Überschrift in ION 10 έν τ. νόμοις (hier auch D) nach φάντος Ν
11 αύτοϋ ON < I I φοβείστε ON 12 f. Μωσεϊ — πως < ND 14 δή
G (Ο undeutlich) Ν PI. δέ I 17 λόγω] έπει PI. 18 »ήλυ ND j
νομίζω I
Mr a s , Eusebius II 9
 130 Eusebius

Κ'· ΠΕΡΙ ΚΤΗΣΕΩΣ ΟΙΚΕΊΩΝ

Μωσέως έν τοις νόμοις άπαγορεύσαντος 'Εβραίους Έβραίοις δονλενειν 37,1
και φήσαντος" " ' Ε ά ν κτήση παϊδα Έβραϊον, Ιξ Ιτη δουλεύσει σοι - τ ω b
δέ έβδόμω έτει έξαποστελεϊς αυτόν έλεύθερον," καΐ δ Πλάτων ομοίως έν
5 Πολιτεία ψηοί'
"Μηδέ "Ελληνα άρα δοϋλον έκτησ&αι μήτε αυτούς τοις τε άλλοις "Ελλη-
σιν οΰτω ξυμβουλεύειν; Πάνυ μέν οΰν, 6ρη· μάλλον τ ' άν οΰν ουτω προς τούς
βαρβάρους τρέποιντο, έαυτών δέ άπέχοιντο."

λη'. ΩΣ ΜΕΤΕΒΑΛΕ ΤΟ " Μ Η Μ Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ο Ρ Ι Α Α Ι Ω Ν Ι Α Α

ίο ΕΘΕΝΤΟ ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ Σ Ο Τ "
" Μ η κινείτω γης δρια μηδείς μήτε οικείου πολίτου γείτονος μήτε όμο- 38,1
τέρμονος έν έσχατιαΐς κεκτημένου άλλω ξένω γειτόνων, νομίσας τδ τά ακίνητα c
κινεϊν αληθώς τοϋτ' είναι." d
Kai έξης φησιν
is " Ό ς δ* άν έπεργάζηται τ ά τοϋ γείτονος υπερβαίνων τους δρους, τό μέν
βλάβος άποτινέτω, της δέ άναιδείας άμα καΐ άνελευθερίας ένεκα Ιατρευόμενος
διπλάσιον τοϋ βλάβους άλλο έκτισάτω τ ω βλαφθέντι."

λ&'. ΟΜΟΙΟΝ ΤΩΙ " Α Π Ο Δ Ι Δ Ο Τ Σ Α Μ Α Ρ Τ Ι Α Σ Π Α Τ Ε Ρ Ω Ν Ε Π Ι

Τ Ε Κ Ν Α Ε Π Ι Τ Ρ Ι Τ Η Ν ΚΑΙ Τ Ε Τ Α Ρ Τ Η Ν Γ Ε Ν Ε Α Ν
μ ΤΟΙΣ ΜΙΣΟΤΣΙ ΜΕ"
" Έ ν Ι δέ λόγω, πατρός ονείδη καΐ τιμωρίας παίδων μηδενί συνέπεσθαι, 39,1
πλήν έάν I τίς τινι πατήρ καΐ πάππος και πάππου πατήρ έφεξής δφλωσι θα- <βΐ2)
νάτου δίκην."

8£. Ex 21, 2 und Dtn 16,12 β-8 Plat. resp. 469c 9f. vgl. Dtn
19, 14 11-18 Plat. leg. 842e 15-17 ders. ebd. 843cd 18-20 vgl.
Dtn 5, 9 21-28 Plat. leg. 856od

ION(D)

1 Die Überschrift in ION 2f.: s. Doergens, a. a. O. (angeführt zu

S. 6, 13) 43 Anxn. 1 7 otv1 < ND | τ' &v ON μέν I γ' δν PI. »f. Die
Überschrift in ΙΟΝ | μετάβαλλε ND l l f f . : Was Eus. mit diesem Kap.
will, ergibt sich nur aus der zugehörigen Überschrift 12 in' iaχατιαϊς PI. |
κεκτημένος PI. | γειτόνων ON | τάχίνητα PI. 18 άληϋώς < ON | τούτο PI.
1β άποτινύτω I (υ 1. Η. auf Ras.) 18-20 Die Überschrift in 10 < ND |
τφ Ο τό I 21 ff.: auch dieses Kap. erhält sein Licht nur durch die zuge-
hörige Überschrift 21 μηδέν I 22 τίς < PI. | πατι^ρ] μήτηρ Ο
 Praepar. evang. Χ Π 37, 1; 38, Η 39, 1; 40, 1; 41, 1; 42, 1 131

μ'. ΠΕΡΙ ΚΛΕΠΤΩΝ

Μωσέως vouov φάντος· " Έ ά ν κλέψη τις μόσχο ν ή πρόβατον καΐ σφάξη 4 0 , 1
αυτό ή άποδώται, πέντε μόσχους άποτίσει άντί τοϋ μόσχου καΐ τέσσαρα
πρόβατα άντί προβάτου" έάν δέ καταληφθη και εύρεθη έν τ η χειρί αύτοϋ
6 τό κλέμμα, άπό μόσχου και δνου έως προβάτου ζώντα δίπλα αποτίσει"
έπάκονσον ώς και ό Πλάτων τούτοις έπεται λέγων b
"Κλέπτη δέ, έάν τε μέγα έάν τε σμικρόν κλέπτη τις, εϊς νόμος έπικεί-
σθω και μία δίκης τιμωρία σύμπασι. τό μέν γάρ δή κλαπέν χρεών διπλάσιον
πρώτον έκτίνειν, έάν 6φλη τις τήν τοιαύτην δίκην καΐ ίκανήν έχη τήν άλλην
ίο ούσίαν άποτίνειν υπέρ τοϋ κλήρου, έάν δέ μή, δεδέσθαι έως άν έκτίση ή πείση
τόν καταδικασάμενον."

μα'. ΠΕΡΙ ΚΛΕΠΤΟΥ ΑΝΑΙΡΟΥΜΕΝΟΥ

Πάλιν Μωσέως φάντος· " Έ ά ν δέ έν τω διορύγματι εύρεθη ό κλέπτης καΐ 4 1 , 1
πληγείς άποθάνη, ουκ έστιν αύτω φόνος" σννφδει χάν τούτω λέγων δ c
is Πλάτων
"Νύκτωρ φώρα είς οίκίαν Ιόντα έπΐ κλοπή χρημάτων έάν έλών κτείνη
τις, έστω καθαρός· καΐ έάν λωποδύτην άμυνόμενος άποκτείνη, καθαρός έστω."

μβ". ΠΕΡΙ ΥΠΟΖΥΓΙΟΥ

"Εάν δέ άρα ύποζύγιον ή ζώον άλλο τι φονεύση τινά πλήν των δσα έν 4 2 , 1
20 άγώνι τών δημοσία τιθεμένων άθλεύοντά τι τοιούτον δράση, έπεξίτωσαν d
μέν οί προσήκοντες τοϋ φόνου τω κτείναντι, διαδικαζόντων δέ τών άγρονό-
μων οίσιν άν καΐ όπόσοις προστάξη ό προσήκων, τό δέ δφλον έξω τών ίρων
της χώρας άποκτείναντας διορίσαι."

2-5 E x 21, 37 und 22, 3 7-11 Plat. leg. 857a 18f. E x 22, 1
16f. Plat. ebd. 874b 19-28 Plat. ebd. 873de

ION(D)

1 Die Überschrift in ION 4 xazaXeup&jj I β έπάκονσον ώς] τοιάδε

ND I τούτοις — λέγων] φηαί ND 7 είς I (αΰ übergeschrieben 1. Η.) ON είς
αδ PI. 7f. χείσόω PI. 8 χλαπέν δή PI. 11 χαταδιχαζόμενον ND
12 Die Überschrift in ΙΟΝ 16 είσιόντα ND PI. 17 Ιστω χα0·] χα».
Ιστω PI. 18 Die Überschrift in ION 20 άεϋλεύοντά Ο | τοιούτο Ο
22 όπόαοις PI. ηόσοις die Ηββ.
9*
 132 Eusebius

Ταύτα δΠλάτοτν. δ δέ Μωσης προλαβών φησιν " ' Ε ά ν δέ κερατίση ταύ-

ρος άνδρα ή I γυναίκα καΐ άποθάνη, λίθοις λιθοβοληθήσεται ό ταϋρος καΐ
ού βρωθ-ήσεται τ ά κρέα αύτοΰ* ό δέ κύριος τοϋ ταύρου άθωος έσται."

μγ'. ΟΤΙ ΤΟΙΣ ΑΥΤΟΙΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΟΙΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡ"

5 ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΓΡΑΦΗ ΚΕΧΡΗΤΑΙ ΠΑΡΑΔ ΕΙΓΜΑΣΙ

Της τιροφητιχης γραφής λεγούσης' " Τ ί έ άνθ-ρώπου, Ιδού γεγόνασί μοι 4 3

ό οίκος 'Ισραήλ άναμεμιγμένοι πάντες χαλκφ καΐ κασσιτέρω καΐ σιδήρω
καΐ μολίβδω, έν μέσω καμίνου άργύριον άναμεμιγμένον είσί. διά τοϋτο είπόν·
Τάδε λέγει κύριος· Ά ν θ ' ών έγένεσ&ε πάντες είς σύγκρασιν μίαν, διά τοϋτο
ίο έγώ είσδέξομαι υμάς, καθώς είσδέχεται άργυρος καΐ χαλκός καΐ σίδηρος
καΐ μόλιβδος και κασσίτερος είς μέσον καμίνου, τοϋ έκφυσησαι είς αυτούς
πϋρ, τοϋ χωνευθηναι" και δ Πλάτων ώσαντως έπάκονσον & φησιν
"Ούκοΰν άκούετε λοιπόν τοϋ μύ&ου. έσμέν γαρ δή πάντες οί έν τ η πόλει
αδελφοί, ώς φήσομεν πρός αυτούς μυ&ολογοΰντες, άλλ' ό θεός πλάττων, δσοι
15 μέν υμών Ικανοί άρχειν, χρυσ&ν έν τ η γενέσει ξυνέμισγεν αύτοϊς, διότι τιμιώ-
τατοί είσιν δσοι δ* έπίκουροι, άργυρον σίδηρον δέ και χαλκόν τοις γεωργοϊς
καΐ τοις άλλοις δημιουργοΐς. άτε ουν ξυγγενεϊς δντες άπαντες τό μέν
πολύ ομοίους άν ύμϊν αύτοΐς γεννωτε, έστι δ' δτε έκ χρυσοϋ γεννηθείη άν
άργυροΰν καΐ έξ άργυροϋ χρυσοϋν έγγονον και τάλλα πάντα έξ άλλήλων οΰ-

1-8 E x 21, 28 β-12 Hes 22, 18—20 18—S. 133, 10: Plat,
reep. 415a—c; 13 Έστέ (so CI.) — 17 δημιονργοίς = S. 203, 11 — 14 (CI.)

ION(D)

1 προλ. φ.\ Ιφη ND 2 f. xal ού βρ. δ ταύρος καΐ ού βρ. N D 8 τό

κρέα Ν τό κρέας D 4f. Die Überschrift in ION 7 κασσιτήρω ON
7 f. μολ. xal σιδ. I 8 άργνρίου Steph. | Αναμεμιγμένοι Steph.; άργύριον άναμε-
μιγμένον Silberachlacke \ είπόν L X X είπον die Hss. 9 ούγκρισιν Ο
11 χαασίτηρος ON | είς*] πρός ND 12 ώσαντως — δ] τοιάδε N D 18 Ούκ-
οΰν] άλλ' δμως PI. | άκουε xal τό λοιπόν PI. | έστέ μέν γ. δ. PI. | δή < Ο
14 ό θεός πλάττων ON 1 (a. R.) δ ϋείος Πλάτων Ν 1 (i. Text) D ώς φηαι (diese
2 Wörter auf Rasur I 1 oder I b ) πλάττων I 16 ξυνέμισγεν Steph. ξυνέαμιγεν
die Hes. ξυνέμιξεν PL | διό PI. 15 f. τιμιώτατοί τε N D 16 τοις τε PI. |
γεωργικοίς N D 17 πάντες PI. 18 ήμϊν N D | γεννφτε PI. γεννώνται die
Hss. | δ' δτε] δέ τό N D | γενηόείη ND 19 άργνρον] άργυρον ON | έγγονον
ΙΟ έκγονον N D PI. 19f. ούτως έξ άλλ. PI.
 Praepar. evang. XII 42, 1; 43, 1—4; 44, 1—2 133
τως. τοις οδν άρχουσι και πρώτον και μάλιστα παραγγέλλει ό θεός δπως 4
μηδενός οΰτω φύλακες άγαθοί γένωνται μη^ οΰτω σφόδρα φυλάξωσι μηδέν
ώς τούς έγγόνους, δ τι αύτοϊς τούτων έν ταϊς ψυχαϊς παραμέμικται, καΐ έάν d
σφέτερος Ιγγονος ΰπόχ<*λκος ή ύποσίδηρος γένηται, μηδενΐ τρόπω κατελεή-
5 σωσιν, άλλα την τη φύσει προσήκουσαν τιμήν άποδιδόντες ώσουσιν ή εις δη-
μιουργούς ή γεωργούς, και έάν αυ έκ τούτων ή ύπόχρυσος ή ύπάργυρος φυη
τις, τιμήσαντες άνάξουσι τούς μέν είς φυλακήν, τούς δ' είς έπικουρίαν, ώς
χρησ[ι]μοϋ 6ντο ς τότε τήν πόλιν διαφθαρήναι, δταν αύτήν ό σίδηρους φύλαξ
ή ό χαλκούς δια|φυλάξη. τοϋτον ούν τόν μϋθον δπως άν πεισθεΐεν έχεις τινά (βΐί)
ίο μηχανήν;"

μδ'. ΕΤΙ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΟΜΟΙΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ '

Της παρ Έβραίοις 7ΐροφητείας φασκούοης προς τούς προεστώτας 44,1
τον πλή&ους' " Τ Ω ποιμένες 'Ισραήλ, μή βόσκουσι ποιμένες έαυτούς; ού τά
πρόβατα βόσκουσιν οι ποιμένες; Ιδού τό γάλα κατεσθίετε καΐ τό παχύ σφάζετε b
is καΐ τά έρια περιβάλλεσθε και τά πρόβατά μου ού βόσκετε καΐ τό άπολωλός
ούκ έζητήσατε καΐ τό συντετριμμένον ού κατεδήσατε καΐ τό πλανώμενον ούκ
έπεστρέψατε," άλλά και τον σωτηρίου λόγου φάάκοντος' "Ό ποιμήν ό καλός
τήν ψυχήν αύτοϋ τίθησιν υπέρ των προβάτων, ό δέ μισθωτός καΐ οΰκ 2>ν
ποιμήν, οΰ ούκ έστιν ίδια τά πρόβατα, καταλείπει αύτά," έπάκουσον και τον
μ Πλάτωνος έν τω πρώτω της Πολιτείας δπως ποτέ ταντα διερμηνεύει' e
"Νϋν δέ όρδς, ώ Θρασύμαχε, έτι γάρ τά έμπροσθεν έπισκεψώμεθα, δτι 2
τόν ώς άληθώς ίατρόν τό πρώτον οριζόμενος τόν ώς αληθώς ποιμένα, ούκέτι

S. 132, 13— S. 133, 10: Plat. reap. 416a—ο 18-17 Hes 34, 2—4
17-19 loh 10, l l f . 21 — S. 134, 11: Plat. resp. 345b—β

ION(D)

2 οΰτω άγ. φ. ούτω γ. ND | γένοαπαι] ίσονται PI. | ψυλάξουσι PL

8 έχγόνους ND PI. | έάν τε PI. 4 εχγονος ND 4f. χατελεήσουσιν PI.
δ άποδόντες PL | ώσουσιν PL ώς οίσιν die Ηββ. | ή είς ΙΟ ή ώς ND είς Ρ1.
β ή1 ΙΟ ή ώς ND ή είς PL | äv Ρ1. | ήη'τις Ρ1. 7 τις < Ρ1. 8 χρησμού
Ρ1. χρησίμου die Hss. 8 f. δ — διαφνλάξγ] I δ σίδηρους διαφύλαξη xal (<
Ο) δ χαλχοΰς φυλάξη (φνλ. < ND) OND ό σίδηρος ή δ χαλκός φυλάξη PL
11 Die Überschrift in ION 12 παρεστωτας ND 15 βόσχετε] ποιμαίνετε
ND I xai*<0 17 τοΰ < ND 18 έαυτοΰ I 18 f. xal — ποιμήν < ND
1» είσΐ ND | τά (< D) πρ. Ιδια ND | inάκουσον < ND 19 f. δ Πλάτων ND
20 ά Ο Ι δπως ποτέ < ND 22 τό < ND
 134 Eusebius

ώου δεΐν ύστερον ακριβώς φυλάξαι, άλλα πιαίνειν οίε ι αυτόν τ ά πρόβατα,
καθ·' δσον ποιμήν έστιν, ου πρός τό των προβάτων βέλτιστον βλέποντα, άλλ'
ώσπερ δαιτυμόνα τινά και μέλλοντα έστιάσαι πρός την εύωχίαν ή αδ προς
τό άποδόσθαι, ώσπερ χρηματιστήν, άλλ' ού ποιμένα, τη ποιμενική δ' οΰ
s δήπου άλλου του μέλει ή έφ' ώ τέτακται, δπωε τούτω τό βέλτιστον έκποριεΐ, έπεί d
τά γε αύτης ώστ' είναι βελτίστην ίκανώς δήπου έκπεπόρισται, έως μηδέν
ένδέη τοϋ ποιμενική είναι, οΰτω δή ώμην εγωγε νϋν δή άναγκαΐον είναι ήμϊν
όμολογεϊν πάσαν άρχήν, καθ·' δσον άρχή, μηδενΐ άλλω τό βέλτιστον σκοπεΐ-
σθαι ή έκείνω τ ω άρχομένω τε καΐ θ-εραπευομένω, έν πολιτική καΐ [διωτικη
ίο άρχη. σϋ δέ τοϋς άρχοντας έν ταϊς πόλεσι, τούς ως άληθώς άρχοντας, έκόν-
τας οϊει άρχειν;"

με'. ΕΤΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ

I Της παρ' Έβραίοις Ίΐροφητείας λεγονσης" " ' Ε κ τοϋ φόβου σου, κύριε, 4 6 , 1
έν γαστρί έλάβομεν καΐ ώδινήσαμεν καΐ έτέκομεν πνεϋμα σωτηρίας" ό Πλάτων (βΐ5)
is έν Θεαιτήτφ τάδε λέγοντα Σωκράτην ποιεϊ·
"Πάσχουσι δή οί έμοί συγγιγνόμενοι ταύτόν ταϊς τικτούσαις· ώδίνουσι
γάρ καΐ απορίας έμπίπλανται νύκτας τε καΐ ήμέρας πολύ μάλλον ή έκεΐναι. ταύ-
την δέ τήν ώδΐνα έγείρειν τε καΐ άποπαύειν ή έμή τέχνη δύναται." b

μζ'. ΕΤΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ

» Τον τιροφήτον 'Ιεζεκιήλ φήσαντος' "ΚαΙ έγένετο έπ' έμέ χεΙρ κυρίου, 4 6 , 1
καΐ εϊδον, καΐ Ιδού πνεϋμα έξαΐρον ήρχετο άπό βορρά" και έξης είπόντος·

S. 133, 21—S. 134, 11: Plat. reap. 345b—e 18f. Ies 26, 17f.
16-18 Plat. Theaet. 151a 20 f. Hes 1, 3f.

ION(D)

1 άκριβώς] άλη&ώς ND 8 έστιάσασ&αι Steph., -σεσΰαί PL 4 δέ ποι-

μενική PI. 5 τοϋτο ND | έχποριεί] έκποιεϊ Ο 6 αύτης PI. | βέλτιστη PI. |
έως y' äv PL 7 άνάγχη ND | είναι* < ND 8 b τε Ρ1. 10 τούς
άρχοντας < ND | έν τ. πόλ. nach άρχοντας* ND 12 Die Überschrift in ΙΟΝ
14: Eus. bezieht hier mit der Masora nv. σωτ. zu ίτέκομεν, dagegen LXX:
έτέκομεν- πν. or. σου ίποιήσαμεν έπΐ της γης: Β. Doergens a. a. Ο. (angeführt
zu S. β, 13) 45 Anm. 1 1δ Σωκράτεα Ν 1 (verbess. 2. Η.) Σωκράτει D
16 Μ δή Ρ1. I ανγγινόμενοι ND | καΐ τοϋτο ταύτόν Ρ1. | έν ταίς I 17 έπίμ-
πλανται I | κεϊναι ON 18 δύναται τέχνη ND 19 Die Überschrift in ΙΟΝ
20 'Ιεζεκιήλ ID 'Ιεζεκιήλ Ν Έζεκιήλ Ο
 Praepar. evang. X I I 44, 2; 45, 1; 46, 1—5 135

" Κ α ι έν τ ώ μέσω ώς ομοίωμα τεσσάρων ζώων. καί ή δρασις αυτών ομοίωμα

άνθρώπου έπ' αύτοΐς και τέσσαρα πρόσωπα τω ένί. καΐ όμοίωσις των προσώπων
αυτών πρόσωπον άνθρώπου και πρόσωπον λέοντος έκ δεξιών τοις τέσσαρσι c
καί πρόσωπον μόσχου έξ άριστερών τοις τέσσαρσι καΐ πρόσωπον άετοϋ τοις
5 τέσσαρσι," καί δ Πλάτων όμοίως άκουσον ά ψηαν
"Νϋν δή, έφην, αΰτω διαλεγώμεθα, επειδή διωμολογησάμεθα τό τε 2
άδικεΐν καί τό δίκαια πράττειν ήν έκάτερον έχει δύναμιν. Πώς; έφη. Εικόνα
πλάσαντες της ψυχής λόγω, ίνα είδη ό εκείνα λέγων οίαν έλεγε. Π ο ίαν τινά;
ή δ' δς. Τών τοιούτων τινά, ήν δ' έγώ, οϊαι μυθολογοϋνται παλαιαί γενέσθαι
ίο φύσεις, ή τε Χίμαιρας και ή Σκύλλης καί Κερβέρου καί άλλαι τινές συχναί.
Λέγονται γάρ, έφη. Πλάττε τοίνυν μίαν μέν ίδέαν θηρίου ποικίλου καί 3
πολυκεφάλου, ήμέρων δέ θηρίων έχοντος κεφαλάς κύκλω καί άγριων καί d
δυνατοϋ μεταβάλλειν καί φύειν έξ αύτοϋ ταϋτα πάντα. Δεινοϋ πλαστού, έφη,
τό έργον βμως δ', επειδή εύπλαστότερον κηροϋ καί τών τοιούτων ό λόγος,
16 πεπλάσθω. Μίαν δέ τοίνυν άλλην Ιδέαν λέοντος, μίαν δέ άνθρώπου· πολύ 4
δέ μέγιστον έστω τό πρώτον καί δεύτερον τό δεύτερον. Ταϋτ', έφη, ράω" | καί (βιβ)
πέπλασται. Ξύναπτε τοίνυν αυτά είς έν τρία έχοντα, ώστε πη ξυμπεφυκέναι
άλλήλοις. Ξυνήπται, έφη. Περίπλασον δή αύτοΐς έξωθεν ενός εΙκόνα, τήν
τοϋ άνθρώπου, ώστε τ ω μή δυναμένη τά έντός όραν, άλλα τό έξω μόνον έλυ-
20 τρον όρώντι έν ζωον φαίνεσθαι, άνθρωπον. Περιπέπλασται, έφη. Λέ- 6
γωμεν δή τ ω λέγοντι ώς λυσιτελεϊ τούτω άδικεΐν τ ω άνθρώπω, δίκαια δέ
πράττειν ού ξυμφέρει, διότι ουδέν άλλο φήσει ή λυσιτελεΐν αύτω τό παντοδαπόν
θηρίον εύωχοϋντι ποιεΐν ίσχυρόν καί τόν λέοντα καί τά περί τόν λέοντα, τόν b

1-5 Hes 1, 5f. und 1, 10 β—S. 136, 10: Plat. reap. 588b—689b

ION(D)

1 τεσσάρων — δμοίωμα* < Ο | ομοίωμα* I ώς όμ. ND 2 xal (nach

έπ' αύτοϊς) αυτή ή δρασις αυτών δμοίωμα τεσσάρων ζώων καί Ο 2 τέσ-
σαρα πρόσωπα ON — I | καί* < ON 5 -σιν ό (< και) ND | δχονσον ä
< ND β δή Ο PI. δ' I δέ ND | τά τε PI. τον τε die Hm. 7 τό PL τοϋ
die Hss. I πράσσειν ON 8 πλάααντα I | ϊδη ON | ola PI. 10 Σχύλης ON 1
(verbess. 2. Η.) D | συχναί + λέγονται ξνμπεφνχνϊαι Ιδέαι πολλαι είς Sv
γενέσ&αι PI. 11 μέν < 0 12 πολνκεφάλου] πολυμόρφου ND 18 αύτοϋ
Γ ι
PI. αύτοϋ die Hss. | πάντα ταϋτα PI. | πλχ * στον Ν (α 2. Η.) πλείστον D
14 δ' < ND I ό < PI. 15 Μίαν δέ ΙΟΝ» μηδέ μίαν NVD μίαν δή PL | <5ia]
1
δ' ND 16 xal χχ Ν καί τό D 17 ίχοντα] όντα Ρ1·; γ' όντα ? Mrae 18 άλ-
λη λοιν ND I δή G (Ο nicht ganz deutlich) PI. δέ IN 20 όρώντι] ίδόντι ND
20f. λέγομεν ND 21 δή (auch D)] δέ Ν 22 σνμφέρει ON | δτι PI. |
φησίν PI.
 136 Eusebius

δέ άνθρωπον λιμοκτονεϊν παΐ ποιεϊν άσθενη, ώστε Ιλκεσθαι δπη άν έκείνων

όπότερον άγη, καΐ μηδέν έτερον έτέρω ξυνεθίζειν μηδέ φίλον ποιεϊν, άλλ'
έαν αύτά έν αύτοϊς δάκνεσθαί τε καΐ μαχόμενα έσθίειν άλληλα. Παντά-
πασι γάρ, έφη, ταΰτ* αν λέγοι ό τύ άδικεϊν επαίνων. Ούκοϋν αδ ό τά δίκαια
& λέγων λυσιτελεΐν φαίη άν δεΐν ταϋτα πράττειν και ταϋτα λέγειν, δθεν τοϋ
άνθρωπου ό έντδς άνθρωπος έσται έγκρατέστατος καΐ τοϋ πολυκεφάλου
θρέμματος έπιμελήσεται ώσπερ γεωργός, τά μέν ήμερα τρέφων καΐ τιθασ-
σεύων, τά δέ άργια άποκωλύων φύεσθαι, ξύμμαχον ποιησάμενος την τοϋ
λέοντος φύσιν καΐ κοινή πάντων κηδόμενος άλλήλοις τε καΐ αΰτω οδτω
ίο θρέψει; Κομιδη γάρ αδ λέγει ταϋτα ό τό δίκαιον επαίνων."

μζ'. ΟΤΙ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝ ΕΙΣ ΔΩΔΕΚΑ ΦΥΑΑΣ ΝΟΜΟΘΕΤΕΙ

ΔΙΕΑΕΙΝ ΤΟΥΣ ΠΟΑΙΤΑΣ ΚΑΤΑ ΜΙΜΗΣΙΝ ΤΟΥ ΤΩΝ
ΕΒΡΑΙΩΝ ΕΘΝΟΥΣ

Τον παντός Εβραίων ί&νονς είς δώδεκα φυλάς διεσταλ/ϊενον και δ 4 7

is Πλάτων ομοίως τοϋτο χβήναι δεΐν έπι των αύτοΰ πολιτών φνλάξαι νομοθε-
τεί, λέγων ώδε·
"Δώδεκα μέν ήμΐν ή χώρα πάσα είς δύναμιν ισομοιρία νενεμήσθω, φυλή
δέ μία τω μορίω έκάστω έπικληρωθεϊσα κατ' ένιαυτόν παρεχέτω πέντε οίον
άγρονόμους τε καΐ φρουράρχους."
20 Και πάλιν φησί·
"Ταξιάρχους αύτοΐσι προβάλλεσθαι μέν τούς αίρεθέντας στρατηγούς
δώδεκα, έκάστη φυλη ταξίαρχον."

S. 135, β—S. 136, 10: Plat. resp. 588b—589b 17-18 Plat. leg. 760b
21 f. Plat. leg. 756d

ION(D)

1 <5v < ND I έχείνον I 2 äyjj (auch D)] άγει Ν 3 αύτά] αύτάς I |

αύτοΐς PI. αύτοις die Has. | τε PI. γε die Hss. 4 λίγοι ό Ν PI. λέγοιτο IOD
β έγχρατέστερος ND 7 ήμερα Ο PL ήμέτερα ID ήμεχχρα Ν 7f. τιύα-
σενων PI. 8 δ' ND 9 κηδόμενος + φίλα ποιησάμενος PL | αύτω PL
αύτφ die Hss. 10 ταΰτα < I 11-18 Die Überschrift in ION | χαί ό
ND | των < Ο 14 ί&νονς] γένους ND 15 όμοίως < ND | τοϋτο IN
τούτω Ο | χρήναι δεΐν ΙΟ δεΐν N D ; s. zu S. 5, 17 f. | φηοίν in I ND | αύτοΰ Vig.
αύτοΰ die Hss. | νομοϋετεΐ < ND 17 Ιαομοιρίη. Mras Ισομοιρία ION loa μόρια Ρ1.
19 gegen Gaisf., Giff. und Burnet bemerke ich, daß auch I (wie ON) φρουρ-
άρχους hat (φολάρχους Ρ1. Hss.) 21 αύτοΐσι ON αύτοΐς I δέ αύτοΐσι Ρ1.
 Praepar. evang. X I I 46, 5—β; 47, 1; 48, 1—4 137

μη'. EN ΠΟΤΑΠΩΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΝ ΚΑΤΟΙΚΙΖΕΙΝ Ο ΠΛΑΤΩΝ

ΝΟΜΟΘΕΤΕΙ ΤΟΠΩΙ· ΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΔΕ ΕΟΙΚΟΤΑ ΤΙΝΑ ΤΩΙ
ΕΝ ΙΕΡΟ ΣΟΛ ΥΜΟΙΣ

I Της παρά παωιν 'Εβραίων πάλαι πρότερον συνεστώσης βασιλικής 48,1

Β μητροπόλεως, δπω&εν μεν θαλάσσης ονσης, έν δρεσι δέ κατωκισμένης (tin
πάμφορόν τε γην κεκτημένης, κάί ό Πλάτων τοιαντην τινά είναι δέίν φησι b
την προς αντοϋ Νόμοις. λέγει δέ ώδε·
χατοικιζομένην έν τοις
"Τόδε δέ περί αΰτης έστιν δ βουλόμενος μάλλον έπερωτάτω, πότερον 2
έπι&αλαττίδιος Ισται τις ή χερσαία,
ίο Σχεδόν, ώ ξένε, απέχει θαλάττης γε ή πόλις, ής πέρι τά νϋν δή λεχθέντα
ήμΐν, είς τινας όγδοήκοντα σταδίους.
Τί δέ; λιμένες άρ* είσΐ κατ* αύτης, ή τό παράπαν άλίμενος;
Εύλίμενος μέν ούν ταύτη γε, ώς δυνατόν έατι μάλιστα, ώ ξένε. c
Παπαΐ, οίον λέγεις, τί δέ; περί αυτήν ή χώρα πότερα πάμφορος ή καί 8
is τίνων έπιδεής;
Σχεδόν ούδενός έπιδεής.
Γείτων δέ αύτης πόλις άρ' έσται τις πλησίον;
Ού πάνυ, διό κατοικίζεται* παλαιά γάρ τις έξοίκησις έν τω τόπω γενο-
μένη τήν χώραν ταύτην έρημον άπείργασται χρόνον άμήχανον δσον.
20 Τί δέ; πεδίων τε καί όρων καί ΰλης πώς μέρος έκάστων ήμΐν εϊληχε;
Προσ^οικε τη της άλλης Κρήτης φύσει 6λη.
Τραχυτέραν αυτήν ή πεδινωτέραν άν λέγοις;
Πάνυ μέν οδν.
Ού τοίνυν ανίατος άν εϊη πρός άρετης κτησιν. εί μέν γάρ έπιθαλαττία 4
2β τε έμελλεν είναι καί εύλίμενος καί μή πάμφορος, άλλ' έπιδεής πολλών, μεγάλου d
τινός Ιδεί σωτηρός γε αύτη καί νομοθετών θείων τινών, εί μή πολλά τε Ιμελ-
λεν ήθη καί ποικίλα καί φαΰλα έξειν τοιαύτη φύσει γενομένη" νϋν δέ παρα-

8—8.138, 12: Plat. leg. 704b—705b

ION(D)

1 -8 Die Überschrift PON | τόπφ] τόπον I | <5* ON | τφ] των I 5 Άπωΰεν Ο

δποϋ·ενIN β τινά τοιαντην ND 7 6' ND 8 επερωτώ PI. 9 έστι
ND I ή I 12 λίμναις I | κατ' αυτής nach späterem Sprachgebrauch = in
ihrem Gebiet·, κατά ταΰτα αυτής PI. = auf dieser Seite derselben (= auf der
Seeseite) 18 άλίμενος (ευ 1. ? Η. über ά) Ν εί άλ. D 14 τιότερον ND
17 <5' ND I αυτή I 18 διό κατ.] διακατοιχίζεται Ο διό καί κατ. PI. | τις (auch
D) < Ν 2 1 τ f j ] τό I 22 πεδιεινοτέραν PI. 2 4 άνίατός γε PI.
2 β γε] τε P I . | αΰτη ON
138 Eusebius

μύθιον έχει τό των όγδοήκοντα σταδίων. έγγύτερον μέντοι τοϋ δέον- 5

τος κείται της θαλάττης, σχεδόν 6σον εύλιμενωτέραν φής αυτήν είναι· δμως
δέ άγαπητόν καΐ τοϋτο. πρόσοικος γαρ θάλαττα χώρα τό μέν παρ' έκάστην ήμέ-
ραν ήδύ, μόλα γε μην δντως άλμυρόν καΐ πικρόν γειτόνημα· | έμπορίας γαρ καί (βΐ8)
χρηματισμού δια καπηλείας έμπιπλασα αύτήν ήθη παλίμβολα και άπιστα
ταϊς ψυχαΐς έντίκτουσα, αύτήν προς αύτήν τήν πόλιν άπιστον και άφιλον
ποιεί καΐ πρός τούς άλλους ανθρώπους ωσαύτως. παραμύθιον δέ δή πρός 6
ταϋτα και τό πάμφορος είναι κέκτηται τραχεία τε οΰσα δήλον ως ούκ άν πολυ-
φόρος τ' εΐη και πάμφορος άμα· τοϋτο γαρ έχουσα, πολλήν έξαγωγήν άν
παρεχομένη νομίσματος άργυροϋ και χρυσοϋ πάλιν άντεμπίπλαιτ' ά ν ού
μείζον κακόν, ώς έπος ειπείν, πόλε ι άνθ' ενός έν ούδέν άν γένοιτο είς γενναίων b
καί δικαίων ήθων κτησιν."
Άλλα γάρ τοσούτων ήμιν και μέχρι τονδε αποδεδειγμένων σκεψώ-
με&α δπως τον της παρ' Έβραίοις παιδείας τρόπον δι' ών είρήκαμεν άπο-
δεξάμενος τον Ελληνικά» παραιτείται, γράφων έν τω δεκάτω της Πολιτείας c
ώ<5ε·

μΰ'. ΟΠΩΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΙ-

ΔΕΙΑΣ ΩΣ ΕΠΙΒΛΑΒΗ ΤΥΓΧΑΝΟΝΤΑ ΠΑΡΑΙΤΕΙΤΑΙ
' " Ω ς μεν πρός υμάς ειρήσθω (ού γάρ μου κατερεϊτε πρός τούς της τρα- 49,1
• γωδίας ποιητάς καί τούς άλλους πάντας τούς μιμητικούς), λώβη έοικεν είναι
πάντα τά τοιαύτα της των άκουόντων διανοίας, δσοι μή έχουσι φάρμακον d
τό είδέναι αύτά οία τυγχάνει δντα. Π η δή, έφη, διανοούμενος λέγεις; 2
'Ρητέον, ήν δ' εγώ, καίτοι φιλία γέ τίς με καί αιδώς έκ παιδός έχουσα περί
'Ομήρου άποκωλύει λέγειν, έοικε γάρ των καλών απάντων τούτων των τρα-
γικών πρώτος διδάσκαλος τε καί ήγεμών γενέσθαι, αλλ' ού γάρ πρό γε της
αληθείας τιμητέος άνήρ, άλλ' δ λέγω ρητέον. Πάνυ μέν οδν, έφη."

S. 137, 8—S. 138,12: Plat. leg. 704b—705b 19-26 Plat. resp. 595bc

ION(D)

1 τον] της I 2 θαλάσσης ON | αύτήν φής PI. 3 Φάλασσα ON

5 έμπιπλώσα N D β αύτήν τε PI. | αύτήν PI. αύτήν die Hss. 8 τε] δέ PI.
10 άργνρίον N D | χρυσίον N D | άντεμπίπλαιτ' ON 1 (nach πι μ übergeschrieben
2. Η.) PI. άντιπίπλαιτ" I άντ* έπίμπλετ' D 11 γίγνοιτο PI. 18 γάρ
— άποδεδ. < N D | τοΰδε I τούτου Ο 14 δπως] λοιπόν πώς N D 15 V Ο
17f. Die Überschrift in P O N | προπαιδΙας I 19 είρήαϋαι PI. 20 άπαν-
τος PI. 21 f. της — αύτά < I 22 δή G (in Ο der Vokal zerstört) D
PI. δέ I δέ (ή 1. ί Η. über έ) Ν 28 καί τι N D 24 κωλύει N D | με
λέγειν N D | μέν γάρ PI. | απάντων < N D 26 f. αλλ' — Ιφη < N D
 Praepar. evang. Χ Π 48, 4—6; 49, 1—7 139

EW έξης επιλέγει· S
"Των μέν τοίνυν άλλων πέρι μή άπαιτώμεν λόγον "Ομηρον μηδέ άλλον
<όν >τινοϋν των ποιητών ερωτώντες, εί ιατρικός ήν αυτών, άλλα μή μιμητής
μόνον Ιατρικών λόγων, τίνας υγιείς ποιητής τις των παλαιών ή τών νέων λέγεται
πεποιηκέναι, ώσπερ'Ασκληπιός, ή τίνας | μαθητάς ιατρικής κατελίπετο, ώσπερ (βιβ)
έκεϊνος τούς έγγόνους. μηδ' αύ περί τάς άλλοις τέχνας αυτόν έρωτώμεν, άλλ'
έώμεν. περί δέ τών μεγίστων τε καΐ καλλίστων, ών επιχειρεί λέγειν 4
"Ομηρος, πολέμων τε πέρι καΐ στρατηγιών καΐ διοικήσεων πόλεων και παι-
δείας πέρι άνθρώπων, δίκαιόν που έρωταν αύτόν πυνθανομένους· Τ Ω φίλε
Ό μ η ρ ε , εϊπερ μή τρίτος άπό της αληθείας εϊ αρετής πέρι ειδώλου δημιουργός,
δν δή μιμητήν ώρισάμεθα, άλλά καΐ δεύτερος και οϊός τε ήσθα γινώσκειν ποία
έπιτηδεύματα βελτίους ή χείρους άνθρώπους ποιεί ίδία και δημοσία, λέγε b
ήμΐν τίς τών πόλεων δια σέ βέλτιον ώκησεν, ώσπερ διά Λυκοϋργον Λακεδαίμων
και δι' άλλους πολλούς πολλαΐ μεγάλαι τε καΐ σμικραί. σέ δέ τίς αιτιάται 5
πόλις αγαθόν νομοθέτην γεγονέναι καΐ σφας ώφεληκέναι; Χαρώνδαν μέν
γάρ 'Ιταλία καΐ Σικελία, καΐ ήμεϊς Σόλωνα - σέ δέ τίς; Ιξει τινά ειπείν; Ουκ
οίομαι, έφη ό Γλαύκων ουκουν λέγεταί γε ούδ' ύπ' αύτών Όμηριδών. 'Αλλά
δή τίς πόλεμος επί 'Ομήρου ύπ' έκείνου άρχοντος ή συμβουλεύοντος εύ πολε- c
μηθείς μνημονεύεται; Ουδείς. 'Αλλ' οία δή είς τά έργα σοφοϋ ανδρός β
πολλαΐ έπίνοιαι και εύμήχανοι είς τέχνας ή τινας άλλος πράξεις λέγονται,
ώσπερ αύ Θάλεώ τε πέρι τοϋ Μιλησίου καΐ Άναχάρσιδος τοϋ Σκύθου; Ούδα-
μώς τοιούτον ούθέν. 'Αλλά 8ή εί μή δημοσία, ίδία τισίν ήγεμών παι- 7
δείας αυτός ζών λέγεται "Ομηρος γενέσθαι, οϊ έκεΐνον ήγάπων έπΐ συνουσία
καΐ τοις ύστερον όδόν τινα παρέδοσαν βίου Όμηρικήν [άν], ώσπερ Πυθαγόρας
αύτός τε διαφερόντως επί τούτων ήγαπήθη καΐ οί ύστεροι έτι καΐ νυν Πυ-
θαγόρειον τρόπον έπονομάζοντες τοΰ βίου διαφανείς πη δοκοΰσιν είναι έν d

2—S. 141, 5: Plat. reap. 599b —601b

ION(D)

2 άπαιτώμεν] άπαιτών μέν I | μηδέ I μηδ' ON ή PI. 8 ύττιναοϋν

PI. τινονν die Has. | ήν τις PI. 4 μόνον < I | λόγων μόνων I | παλαιός τις των
ποιητών τιοιητής Ο | παλ. — νέων] πάλαι ή ννν ND 6 έκγόνους ND PI. |
αύτούς PI. 7 δέ < ND | των — ών] ών μεγίοτ. τε καΐ χαλλ. PI.
» πέρι < ND I δίκ. — έρωταν] έρωτητέον ND | πννΰαν. < ND 11 <5ή] δή
καΐ I I ήσόα] οίσ&α ND | γιγνώσκειν PI. 12 ποιεί vor χείρονς I 12 f. λέγε
ήμΐν < ND 18 ώκισεν ND 14 μικροί ND 16 νομ. άγ. PI. 1β τινά
< ND 17 οΐμαι PL 18 έπΐ] ύπό ND | ύπό Ο; ύπ' έκείνου < ND
21 αύ < N D I Θολός ίω I 22 τοιούτον ού&έν < ND | ούδέν PI. | μή < ND
28 έκείνων Ν 1 (verbess. 2. Η.) D 24 ύοτέροις PI. | äv < PI. 26 έπΐ
τούτων (auf τοίς ύστερον bezogen)] richtig έπΐ τούτω PI.
 140 Eusebius

τοις άλλοις; Ούδ' αύ, έφη, τοιούτον ουδέν λέγεται, ό γάρ Κρεώφυλος, ώ 8
Σώκρατες, ό τοϋ 'Ομήρου έταϊρος, τοϋ ονόματος άν γελοιότερος έτι προς
παιδείαν φανείη, εί τά λεγόμενα περί. 'Ομήρου άληθη έστι. λέγεται γάρ που ώς
πολλή άμέλεια περί αύτόν ήν έπ' αΰτοϋ εκείνου, δτε έζη. Λέγεται γάρ ούν,
5 ήν δ' έγώ. άλλ' οϊει, ώ Γλαύκων, εί τω βντι οίός τε ήν παιδεύειν άνθρώ- 9
πους καΐ βελτίους άπεργάζεσθαι Όμηρος, άτε περί τούτων ού μιμεΐσθαι, άλλά
γινώσκειν δυνάμενος, ούκ άρ' άν πολλούς έταίρους | έποιήσατο καΐ έτιμάτο (β20)
καΐ ήγαπατο υπ' αύτών; άλλά Πρωταγόρας μέν άρα ό 'Αβδηρίτης και 10
Πρόδικος ό Κεΐος καΐ άλλοι πάμπολλοι δύνανται τοις έφ* εαυτών παρεστάναι
ίο ιδία συγγιγνόμενοι, ώς οδτε οίκίαν οδτε πόλιν τήν αύτών οίκεΐν οϊοί τε έσον-
ται, έάν μή σφεΐς αύτών της παιδείας έπιστατήσωσι, καΐ επί ταύτη τη σοφία
οδτω σφόδρα φιλοϋνται, ώστε μόνον ούκ επί ταΐς κεφαλαϊς περκρέρουσιν
αύτούς οί έταΐροι. "Ομηρον δέ άρα οί έπ* εκείνου, εϊπερ οΐός τε ήν πρός 11
άρετήν όνι<νά>ναι άνθρώπους, ή Ήσίοδον ^αψωδεϊν άν περιιόντας εϊων b
16 καΐ ούχΐ μάλλον άν αύτών άντείχοντο ή τοϋ χρυσοϋ καΐ ήνάγκαζον παρά
σφίσιν οίκοι είναι, ή εί μή έπειθον, αύτοί άν έπαιδαγώγουν, δπη ήεσαν, έως
Ικανώς παιδείας μεταλάβοιεν; Παντάπασιν, έφη, δοκεΐς μοι, ώ Σώκρα- 12
τες, αληθή λέγειν. Ούκοϋν τιθώμεν από 'Ομήρου άρξάμενοι πάντας τούς ποιητι-
κούς μιμητάς ειδώλων άρετης είναι και τών άλλων περί ών ποιοΰσι, της δ' άλη-
20 θείας ούχ άπτεσθαι; άλλ' ώσπερ νϋν δή έλέγομεν, ό ζωγράφος σκυτοτόμον
ποιήσει δοκοϋντα είναι αύτός τε ούκ επαΐων περί σκυτοτομίας καΐ τοις μή c
έπαΐουσιν, έκ τών χρωμάτων δέ και σχημάτων θεωροϋσι; Πάνυ μέν 18
ούν. Οδτω δή, οΐμαι, καΐ τόν ποιητικόν φήσομεν χρώματα άττα έκάστω τών
τεχνών τοις όνόμασι καΐ ρήμασιν έπιχρωματίζειν αύτόν ούκ έπαΐοντα άλλ'
26 ή μιμεΐσθαι, ώστε έτέροις τοιούτοις έκ τών λόγων θεωροϋσι δοκεϊν, έάν τε

S. 139, 2—S. 141, 6: Plat. reep. 699b—601b

ION(D)

2 ίσως, ό PI. | έτι γελ. άν Ο 8 έστι < PI. | που < PI. 4 πολλή
τις PL | έπ' έκ. αύτοϋ N D | γάρ ούν < N D 5 τφ δντι < N D β βελτίους
άπεργ.] βελτιονν N D 7 γιγνώσχειν PI. | xal έτιματο < N D 8 Αύδει-
ρίτης Ο ΑύδηρΙτης N D 9 ό Κεΐος PI. δ ΚΙος OND (-ι- ND) οίχείος I | πολλοί
N D I παρεστάναι (ale Beispiele) vor Augen stehen] παριστάναι (vor Augen führen)
PI. 10 συγγιγνόμενοι I σνγγινόμενοι Ο αυγγινομένοις N D ξνγγιγνόμενοι
PL I αύτών Ρ1. αύτών die TTtw. | όιοιχεϊν PL 11 έπιστατ. της παιδ. PL
18 αύτούς ol έταΐροι] αύτών τούς φίλους N D 14 όνινάναι Matthiae όνίναι
Ι Ο άνηναι Ν όνειναι D, όνεϊναι oder όνίναι PL Hss. 15 άντεΐχ. αύτών Ο
17 δοχεϊς μοι < N D 18 άλ. λέγειν] άλη&ενεις N D | άρξαμένους Ρ1. 18 f. ποι-
ητικούς] ποιητάς Ν Ό 22 δέ] τε I 28 άττα Ρ1. διττά die Has. | έχάστφ
auf jeden Gegenstand (Sujet), zu έπιχρωματίζειν; έχάστων Ρ1.
 Praepar. evang. X I I 49, 7—15; 50, 1—3 141

περί σκυτοτομίας τι λέγη έν μέτρω καΐ ρυ&μώ καΐ άρμονία, πάνυ εύ δοκεΐν
λέγεσθαι εάν τε περί στρατηγίας έάν τε περί άλλου δτουοϋν ουτω φύσει 14
αύτά ταϋτα μεγάλην τινά κήλησιν έχειν έπεί γυμνωθέντα γε των της μούσι- d
κής χρωμάτων τά των ποιητών, αύτά έφ* εαυτών τά λεγόμενα οΖμαί σε είδέναι
6 οία φαίνεται, τεθέασαι γάρ ή ου; Έ γ ω γ ' , έφη."
Kai τούτων δέ όντως έχόντοη> εϋ μοι εχειν δοκεϊ βραχέα δττα των 15
Πλάτωνος δϊελϋεϊν, δι' ων λογικώτερον τον περι ϋεον και προνοίας σνν-
ίστησι λόγον, τοις 'Εβραίων καν τούτω παριστάμενος δόγμασι. πρώτα δέ
ϋεασώμε&α δπως τάς δόξας των ά&έων έκτίύησί'

ίο ν'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΑΘΕΩΝ ΔΟΞΗΣ· ΑΠΟ ΤΟΥ ΔΕΚΑΤΟΥ

ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ
I "Λέγουσί πού τίνες ώς πάντα εστί τά πράγματα γιγνόμενα καΐ γενόμενα 60,1
και γενησόμενα τά μέν φύσει, τά δέ τέχνη, τά δέ διά τέχνην. (β2ΐ)
Ούκοϋν καλώς;
15 Είκός γέ τοί που σοφούς άνδρας όρθως λέγειν, έπόμενοί γε μήν αύτοϊς b
σκεψώμεθα, τί ποτε και τυγχάνουσι διανοούμενοι.
Πάντως. 2
"Εοικε, φασί, τά μέν μέγιστα αύτών και κάλλιστα άπεργάζεσθαι φύσιν
και τύχην, τά δέ σμικρότερα τέχνην, ήν δη παρά φύσεως λαμβάνουσαν τήν των
20 μεγάλων και πρώτων γένεσιν έργων πλάττειν και τεκταίνεσθαι πάντα τά
σμικρότατα, & 8ή τεχνικά πάντες προσαγορεύομεν.
Πώς λέγεις; 8
Τ
Ωδ' Ιτι σαφέστερον έρώ· πϋρ και ύδωρ και γην καΐ αέρα φύσει πάντα
εϊναι και τύχη φασί, τέχνη δέ ούδέν τούτων, και τά μετά ταϋτα αδ σώματα, c
25 γης τε και ήλιου και σελήνης άστρων τε πέρι, διά τούτων γεγονέναι παντε-

S. 139, 2 — S . 141, 5 : Plat. reap. 599b—601b 1 2 — S . 143, 2 : Plat. leg.

888 e — 890b

ION(D)

1 περί < ND | rt] τις PI. 2 οΰτως G (O unleserlich) 8 ίπεί γυμν.

PI. έπιγυμν. die Hss. 4 χρημάτων I | τά* < PI. 5 γάρ < ND | ή οΰ]
που PI. I "Εγωγε ON 8 τούτω] οΰτως I 9 -σιν ND 10f. Die Über-
schrift in P O N I t' Ο 12 γενόμενα] γινόμενα I 18 άπογενησόμενα ND |
τέχνη ΙΟΝ (Burnets Angabe über Eus. ist falsch) und alle Hss. PI. außer
einer, die von 2. Η. τύχη bietet | τέχνην ION und die 2. H. derselben Platohs.,
richtig τύχην Piatos übrige Hss. 16 λέγειν όρ$. ND 1β ακεφ. τούς
έκειϋεν PI. 18 φασί G (Ο zerstört) Ν PI. φηοί I 19 λαμβάνουσι ND
21 σμικρότερα ND PI. 28 ΎΩδέ τι die Hss. 24 φασί < ND
 142 Eusebius

λώς δντων άψύχων τύχη δέ φερόμενα τ η της δυνάμεως έκάστων, fj συμ-

πέπτωκεν άρμόττοντα οίκείως πως, θερμά ψυχροϊς ή ξηρά προς υγρά καΐ
μαλακά πρός σκληρά καί πάντα όπόσα τη των εναντίων κράσει κατά τύχην
έξ άνάγκης συνεκεράσθη, ταύτη και κατά ταϋτα ούτως γεγεννηκέναι τόν τε
» ούρανόν δλον καΐ πάντα, όπόσα άν κατ' ούρανόν, καΐ ζώα αυ καΐ φυτά ξύμ-
παντα, ωρών πασών έκ τούτων γενομένων, ού δια νοϋν, φασίν, ούδέ διά τινα .ι
θε6ν ούδέ διά τέχνην, άλλά δ λέγομεν, φύσει και τύχη. τέχνην δέ 4
ύστερον έκ τούτων ύστέραν γενομένην, θνητήν έκ θνητών, ύστερα γεγεννη-
κέναι παιδιάς τινας αληθείας ού σφόδρα μετεχούσας, άλλ' είδωλ' άττα ξυγ-
ιο γενη έαυτών, οία γραφική γέννα καί μουσική καΐ δσαι ταύταις είσί συνέριθοι
τέχναι. at δ' εϊ τι καί σπουδαΐον άρα γεννώσι τών τεχνών, είναι ταύτας όπόσαι
τ η φύσει έκοίνωσαν την αυτών δύναμιν, οίον αυ ιατρική καί γεωργική καί
γυμναστική, καί δή καί τήν πολιτικήν σμικρόν τι μέρος είναί φασι κοινω-
νούν φύσει, τέχνη δέ πολύ- | οδτω καί τήν νομοθεσίαν πασαν ού φύσει, τέχνη (β22)
15 δέ, ής ουκ άληθεΐς είναι τάς θέσεις.
Πώς λέγεις; 5
Θεούς, ώ μακάριε, πρώτον εϊναί φασιν οΰτοι τέχνη, ού φύσει, άλλά τισι
νόμοις, καί τούτους άλλους άλλη, δπη έκαστοι έαυτοΐς συνωμολόγησαν νομοθε-
τούμενοι. καί δή καί τά καλά φύσει μεν άλλα είναι, νόμω δέ έτερα, τά δέ δή
so δίκαια ούδ* είναι τό παράπαν φύσει, άλλ' άμφισβητοΰντας διατελεϊν άλλήλοις
καί μετατιθεμένους άεΐ ταϋτα· ά δ' άν μετάθωνται καί δταν, τότε κύρια Ικα- b
στα είναι, γιγνόμενα τέχνη καί νόμοις, άλλ' ού δή τινι φύσει. ταϋτ' έστίν, β
' ώ φίλοι, άπαντα ανδρών σοφών παρά νέοις άνθρώποις, ιδιωτών τε καί ποιη-
τών, φασκόντων είναι τό δικαιότατον, δ τί τις άν νικά βιαζόμενος. δθεν άσέ-
26 βειαί τε άνθρώποις έμπίπτουσι νέοις, ώς ούκ δντων θεών οίους ό νόμος προσ-
τάττει διανοεϊσθαι δεΐν, στάσεις τε διά ταϋτα έλκόντων πρός τόν κατά φύσιν
όρθόν βίον, δς έστι τη άληθεία κρατούντα ζην τών άλλων καί μή δουλεύοντα
έτέροισι κατά νόμον.

S. 141, 12—S. 143, 2 : Plat. leg. 8 8 8 e — 8 8 0 b

ΙΟ (da in Ο zwei Bogen, von 5 όπόσα bis S . 147, 24 δή arg zerfressen

sind, habe ich in dieser Partie die Lesarten von Ο durch G kontrolliert) Ν (D)

1 ίχαστα έχάστων PI. 4 σννεχράσ&αι NX) (-et-) | ταύτη] ταϋτα I |

γεγεννηχ. PL γεγενηχέναι die Ηββ. 6 äv < PI. 8 αυτήν 4h. PI. | ϋατερον
OG | γεγενν. PI. γεγενηχέναι die Hss. 10 οία] οΓ ή PL 11 δ' ei] δέ Ρ1.
12 αΰτών Ρ1. αύτών ΙΟ ίαντων ND 14 τό πολύ PL | xai] δέ xal Ρ1.
17 είναι πρώτόν Ρ1. 18 έαυτοϊσι Ρ1. 10 δή* < OG 22 τοις νόμοις Ρ1.
28 τε < I 25 ίμπίπτουσιν άν&ρώποις I 26 χατά φύσει (so) ND
27 ßlov όρ&όν I 28 έτέροις ND
 Praepar. evang. Χ Π 50, 3—10 143
Οίον διελήλυθας, ώ ξένε, λόγον καί δσην λώβην άνθρώπων νέων δημοσία
πόλεσί τε καί ιδίοις οικοις." c
Και με&' Ιτερά φησιν 7
"Αλλά γε δή πάλιν λέγε μοι, Κλεινία, καί σύ· κοινωνόν γάρ δει σε είναι
5 των λ ό γ ω ν κινδυνεύει γάρ ό λέγων ταϋτα πϋρ καί ύδωρ καί γην καί άέρα
π ρ ώ τ α των πάντων ή γ ε ϊ σ θ α ι είναι καί τήν φύσιν όνομάζε'ιν ταϋτα αύτά, ψυχήν
δ' έκ τούτων ύστερον, έοικε δέ ού κινδυνεύειν, άλλ' δντως σημαίνειν ταϋτα
ήμΐν τω λόγω.
Πάνυ μεν οδν.
Τ
ίο Αρ' οδν προς Διός οίον π η γ ή ν τινα άνοήτου δόξης άνευρήκαμεν άνθρώ- 8
πων όπόσοι π ώ π ο τ ε των περί φύσεως έφήψαντο ζητημάτων; σκόπει πάντα d
λόγον έ ξ ε τ ά ζ ω ν ού γάρ δή σμικρόν γ ε τό διαφέρον, εΐ φανεΐεν οί λόγων άπτό-
μενοι άσεβων άλλως τε έξάρχοντες μηδέ εΰ τοις λόγοις, άλλ' έξημαρτημένως
χρώμενοι. δοκεΐ τοίνυν μοι ού ταϋτα ούτως έχειν.
15 Ε δ λέγεις* άλλ' δπη δή, πειρώ φράζειν.
Έ ο ι κ ε τοίνυν άηθεστέρων άπτέον λόγων."
Καί μετά βραχέα έπιλέγει· 9
" Ψ υ χ ή ν , ώ έταΐρε, ήγνοηκέναι κινδυνεύουσι μέν όλίγου ξύμπαντες οΐόν
τε δν τ υ γ χ ά ν ε ι καί δύναμιν ήν έχει, των τε άλλων αύτής πέρι καί δή καί γενέ-
20 σεως, | ως έν πρώτοις εστί σωμάτων έμπροσθεν πάντων γενομένη καί μετα- (628)
βολής τε αύτών καί μετακοσμήσεως άπάσης άρχει παντός μάλλον, εί δ* έστι
τ α ϋ τ α ούτως, άρ' ούκ έξ άνάγκης τ ά ψυχής συγγενή πρότερα άν εϊη γεγονότα
των σώματι προσηκόντων, ούσης γ ε αύτής πρεσβυτέρας ή σώματος;
'Ανάγκη.
25 Δόξα δ ή καί επιμέλεια καί νοϋς καί τ έ χ ν η καί νόμος σκληρών καί μαλα- I d
κών καί βαρέων καί κούφων πρότερα άν εϊη· καί δή καί τά μεγάλα καί π ρ ώ τ α
έργα καί πράξεις τ έ χ ν η ς άν γίγνοιτο, 6ντα έν πρώτοις, τ ά δέ φύσει καί φύσις, b
ήν ούκ όρθώς αύτοί έπονομάζουσι, τούτου δστερα καί άρχόμενα άν έκ τέχνης
εϊη καί νοϋ.
so Π ώ ς ούκ ο ρ θ ώ ς ;

4-16 Plat. leg. 891b—d 18—S. 144, 6: ders. ebd. 892a—c

ION(D)

3 μεϋ·' ίτερά] αΰ N D 4 γε < PI. | πάλιν nach μοι PI. | είναι] ε (so)
Ο < G β ήγ. τ. πάντων PI. | όνομάζων I 7 άλλα σημ. δντως N D
12 μικρόν N D 18 άλλοις PI.; άλλως — έξάρχ. < N D | μή N D 14 ού
ταϋτα] ταϋτα PI. 16 δή < PI. 16 άπτέον είναι PI. 17 έπιλέγει]
φησί N D 28 γε αυτής ΙΟ όέ αυτής N D ταύτης PI. 27 γίγνοιτο
Ο PI. γίγνοιντο IN 28 αύτοί < PI. | τούτου] αύτό τοϋτο (zu έπον.) PI.
80 καί πώς Ο 80 f. (και) πώς ούκ δρϋώς φύσιν usw. ΙΟΝ
 144 Eusebius

Φύσιν βούλονται λέγειν γένεσιν τήν περί τά πρώτα, εί δέ φανήσεται 11

ψυχή πρώτον, ού πϋρ ουδέ άήρ, ψυχή 8' έν πρώτοις γεγενημένη, σχεδόν
ορθότατα λέγοιτ' αν εϊναι διαφερόντως φύσει, ταϋτ' έσθ·' οδτως έχοντα, άν
ψυχήν τις επίδειξη πρεσβυτέραν ούσαν σώματος, άλλως δέ ούδαμώς.
6 'Αληθέστατα λέγεις."

να'. ΩΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΕΙ ΛΟΓΟ Ν

" Ά γ ε δή, θεον εϊ ποτε παρακλητέον ήμϊν, νϋν έστω τοϋτο ουτω γενό- 5 1 , 1
μενον επί γε άπόδειξιν τήν αυτών ώστ' εΐσί σπουδή παντάπασι παρακεκλήσθων c
έχόμενοι δέ ώς τίνος άσφαλοϋς πείσματος έπεισβαίνωμεν εις τον νϋν λόγον.
ίο καί μοι έλεγχομένω περί τά τοιαύτα έρωτήσεσι τοιαΐσδε άσφαλέστατα άπο- d
κρίνεσθαι φαίνεται κατά τάδε- ώ ξένε, οπόταν φη τις, άρα έστηκε 2
πάντα, κινείται δέ ουδέν, ή τούτω παν τούναντίον; ή τά μέν αύτών κινείται,
τά δέ μένει; τά μέν κινείται που, φήσω, τά δέ μένει, μών ούν ουκ έν χώρα
τινί τά τε έστώτα Ιστηκε καί τά κινούμενα κινείται; πώς γάρ οδ; και τά
15 μέν γε έν μια Ιδρα που τοϋτο αν δρώη, τά δέ έν πλείοσι. τά τήν τών 3
έστώτων έν μέσω λαμβάνοντα δύναμιν λέγεις, φήσομεν, έν ένΐ κινεΐσθαι, καθ-
άπερ ή τών έστάναι λεγομένων κύκλων στρέφεται | περιφορά; ναι." (β24)
Και έξης £πιλέγει· 4
" " Ε τ ι δή καί τηδε εΐπωμεν καί άποκρινώμεθα πάλιν ήμΐν αύτοϊσιν·
20 εί σταίη πως τά πάντα όμοϋ γενόμενα, καθάπερ πλείστοι τών τοιούτων τολ-
μώσι λέγειν, τίνα άρα έν αύτοΐς ανάγκη πρώτην κίνησιν γενέσθαι τών είρη-
μένων;
Τήν αυτήν έαυτήν δήπου κινοΰσαν υπ' άλλης γάρ ού μή ποτε έμπρο- 5
σθεν μεταπέση, μηδεμιας γ* έν αύτοΐς οδσης έμπροσθεν μεταπτώσεως.

S . 143, 18—S. 144, 5 : Plat. leg. 892a—c 7-17 ders. ebd. 893bc
19— S. 160, 9 : ders. ebd. 895a—899a

ION(D)

2 γενομένη ND 4 άλλω Ν άλλου D β Die Überschrift in PON |

περί] προς I | κατασκευάζει ON 1 D, -ζειν N a , -ζοι I 7 εί ποτε] εϊποντε I
8 τήν αύτών nach εΐσί PI. | αύτών PI. αύτών die Hss. | ώς PI. | παντάπασι]
πάαχι PL 9 έπεισβαίωμεν N l (verbess. 2. Η.) D 10 f. άποχρίνεσΰαι
(auch G)] in Ο anscheinend -εσύαι 1. Η. aus -ασ&αι 11 f. μέν πάντα PI.
15 που < ND 16 ένεστώτων Ο j χινεΐσϋαι] χείσϋαι OG 18 έπιλέγει]
φησιν ND 19 Έτι δή PI. έπειδή die Hss. | εΐπωμεν OG PI. εϊπομεν IN |
άποχρινόμε&α ND | αϋτοϊς ND 20 oi πλείστοι PI. 28 αυτήν έαυτήν]
αύτήν PI. | άλλον PI. 24 γε PI. τ' die Hss.
 Praepar. evang. X I I 50, 11; 51, 1—10 145

'Αρχήν άρα κινήσεων πασών καΐ πρώτην έν τε έστώσι γενομένην καΐ

έν κινουμένοις ούσαν, τήν αύτήν έαυτήν κινούσαν, φήσομεν άναγκαίως είναι
πρεσβυτάτην και κρατίστην μεταβολών πασών, τήν δέ άλλοιουμένην ύφ' έτέρου,
κινούσαν δέ έτερα, δευτέραν.
'Αληθέστατα λέγεις.
"Οπότε δή τοίνυν ένταϋθά έσμεν τοϋ λόγου, τόδε άποκρινώμεθα.
Τό ποίον;
'Εάν ΐδωμέν που ταύτην γενομένην έν τ ω γηίνω ή ένύδρω ή πυροειδεΐ,
κεχωρισμένω ή καΐ ξυμμιγεϊ, τί ποτε φήσομεν έν τ ω τοιούτω πάθος ένεΐναι;
Μών άρά με έρωτας εί ζην αυτό προσεροΰμεν, δταν αυτό αυτό κινη;
Nat.
Ζ η ν πώς γαρ οδ;
Τί δέ; δταν ψυχήν έν τισιν όρώμεν, μών άλλο ή ταΰτόν τούτω ζην όμο-
λογητέον;
Ουκ άλλο.
"Έχε δή πρός Διός* άρ* ουκ άν έθέλοις περί έκαστον τρία νοεϊν;
Πώς λέγεις;
"Εν μέν τήν ούσίαν, L· δέ της ουσίας τόν λόγον, έν δέ τό ίνομα· και δή
καΐ έρωτήαεις είναι περί τό δν άπαν δύο.
Πώς;
Τοτέ μέν ήμών έκαστον τοδνομα προτεινόμενον αύτό τόν λόγον άπαι-
τεΐν, τοτέ δέ τόν λόγον αύτόν προτεινόμενον έρωταν αΰ τοδνομα. άρά γε τοι-
όνδε αδ βουλόμεθα νΰν λέγειν;
Τό ποίον;
' Ε σ τ ί που δίχα διαιρούμενον εις Ισα μέρη έν άλλοισί τ ε καΐ έν άριθμώ.
τούτω δή τ ώ κατ' αριθμόν βνομα μέν άρτιον, λόγος δέ 'αριθμός διαιρούμενος
<είς> ίσα δύο μέρη.'
Ναί.

S. 144, 19— S. 150, 9 : Plat. leg. 895a—899a

ION(D)

1 παθών xal πρώτην PI. πάντων xal πρώτην I N xal πρώτην πάντων G (Ο
unleserlich) 2 αύτήν έαυτήν] αυτήν PL; s. S. 144, 23 8 μεταβολήν PL
β άποχρινόμε&α ND 8 ϊδωμέν PL Ιδώμεν I είδώμεν OGN 9 xal < ND |
είναι ND PI. 10 αύτό Ν PL αύτό IOGD 18 όπόταν Ρ1. 18 λόγον :
hier und im folgenden = Definition 19 τό δν PL τόν Ο τό ND < I
20 Πως δυο Ρ1. 21 ix. ήμών Ο 21 f. αύτό — προτειν. (auch D, aber
αύτώ) < Ν 22 f. τοιόνδε ON τοιοϋτόνδε I τό τοιόνδε PL 28 λέγειν νΰν Ο
25 είς — μέρη < PL | ϊσα IN δύο OG | Άλλοις PI. 27 είς PL < ΙΟΝ |
μέρη δύο I
Μ r a s . Eusebius I I 10
146 Eusebius

Τί> τοιούτον φράζω. Μών ούν ού ταύτον έκατέρως προσαγορεύομεν, 11

έάν τε τον λόγον έρωτώμενοι τοδνομα άποδιδώμεν έάν τε τοδνομα τον λόγον,
άρτιον ονόματι καί λόγω 'δίχα διαιρούμενον αριθμόν' προσαγορεύοντες,
ταύτον 6ν;
Παντάπασι μεν ουν.
*Ωι δή ψυχή τοδνομα, τίς τούτου λόγος; | έχομεν άλλον πλην τον νυν 12
δή ρηθέντα, τήν δυναμένην αυτήν έαυτήν κινεϊν κίνησιν; (β25)
'Τό έαυτό κινεϊν' φής λόγον έχειν τήν αυτήν ούσίαν ήνπερ τοδνομα,
δ δή πάντες ψυχήν προσαγορεύομεν;
Φημί γε. εί δ' έστι τοϋτο οΰτως έχον, άρ' έτι ποθοϋμεν μή ίκανώς δε- 18
δεϊχθαι ψυχήν ταύτον δν και τήν πρώτην γένεσιν και κίνησιν των τε δντων
και γεγονότων και έσομένων και πάντων αΰ των εναντίων τούτοις, επειδή
γε άνεφάνη μεταβολής τε καί κινήσεως άπάσης αιτία άπασιν;
Οδκ, άλλα ίκανώτατα δέδεικται ψυχή των πάντων πρεσβυτάτη, γενο-
μένη γε άρχή κινήσεως. b
ΤΑρ' οδν ούχ ή δι' έτερον έν άλλω γιγνομένη κίνησις, αύτό δέ εν αύτω 14
μηδέποτε παρέχουσα κινεΐσθαι μηδέν, δευτέρα τε καί όπόσων άριθμών βού-
λοιτο άν τις άριθμεϊν αύτήν πολλοστήν τοσούτων, σώματος ούσα δντως αψύ-
χου μεταβολή;
ι 'Ορθώς.
'Ορθώς άρα καί κυρίως άληθέστατά τε και τελεώτατα είρηκότες αν 16
εϊημεν ψυχήν μεν προτέραν γεγονέναι σώματος (ή μή;), σώμα δέ δεύτερον
τε και ύστερον ψυχής άρχούσης, άρχόμενον κατά φύσιν.
'Αληθέστατα μεν ουν.
• Μεμνήμεθά γε μήν όμολογήσαντες έν τοις πρόσθεν ώς εί ψυχή φανείη πρε- 16
σβυτέρα σώματος ουσα, καί τά ψυχής των τοϋ σώματος έσοιτο πρεσβύτερα. c
Πάνυ μέν οδν.
Τρόποι δή καί ήθη καί βουλήσεις καί λογισμοί καί δόξαι αληθείς έπι- 17
μέλειαί τε καί μνήμαι πρότερα μήκους σωμάτων καί πλάτους καί βάθους καί
) ρώμης ε?η γεγονότα άν, εϊπερ καί ψυχή σώματος.
'Ανάγκη.

S. 144, 19—S. 160, 9: Plat. leg. 896a—899a 25—S. 147, 3 = S. 119,

3—13

ION(D)

1 τοιοντο ND J έχατέρω Ο 2 έάν1 und άίν2] άν beide Male PI.

7 έαυτήν] αυτήν PI. | κινεϊν < ND | κίνησιν (auch N 1 D ) ] χινεϊν Ν 2 11 κίνησιν
xai γένεσιν I 16 γιγνομένη I PL γινομ. OG γενομ. N D | αντω] αύτω OGN
19 μεταβολή PI. μεταβολής die Hss. 22 εϊημεν I N ήμεν OG und PI. Hss.,
είμεν PI. Vulgata | ή μή (Klammer und ; Mras)] ήμϊν PI. 24 μεν ούν] γε
μήν I 28 δη] δέ PI. 29 πρότερα PI. προτερεί die Hss. | σώματος ND |
βά&ονς xai πλάτους N D 30 εϊη — äv < N D 31 άνάγχη äv O G
 Praepar. evang. X I I 51, 11—22 147
T
Ap' ουν τό μετά τοϋτο όμολογεϊν άναγκαΐον των τε άγαθών αίτίαν είναι 18
ψυχήν και των κακών και καλών και αισχρών δικαίων τε και άδικων καί πάν-
των των έναντίων, εϊπερ των πάντων γε αυτήν θήσομεν αίτίαν; d
Πώς γάρ oö;
5 Ψ υ χ ή ν δή διοικούσαν και ένοικοϋσαν έν άπασι τοις πάντη κινουμένοις 19
μών ού
1
καί τον ουρανών άνάγκη διοικεΐν φάναι;
Τ ' '

Τι μην;
Μίαν ή πλείους; Πλείους· έ γ ώ ύπέρ σφών άποκρινοϋμαι. δυοϊν μέν γέ
που έλαττον μηδέν τιθώμεν, της τε εύεργέτιδος καί της τάναντία δυναμένης
ίο έξεργάζεσθαι.
Σφόδρα ορθώς εϊρηκας. 20
ΕΖεν. άγει μέν δή ψυχή πάντα τά κατ' ούρανόν καί γην καί θάλατταν
ταϊς αύτης κινήσεσιν, αΐς όνόματά έστι βούλεσθαι, | σκοπεϊσθαι, έπιμελεΐσθαι, (626)
βουλεύεσθαι, δοξάζειν ορθώς, έψευσμένως, χαίρουσαν, λυπουμένην, θαρρούσαν,
is φοβουμένην, μισούσαν, στέργουσαν καί πάσαις, δσαι τούτων ξυγγενεΐς πρωτ-
ουργοί κινήσεις δευτερουργοϋς αύ παραλαμβάνουσαι κινήσεις σωμάτων
άγουσι πάντα είς αδξησιν καί φθίσιν καί διάκρισιν καί σύγκρισιν καί τούτοις
έπομένας θερμότητας ψύξεις, βαρύτητας κουφότητας, σκληρόν καί μαλακόν,
λευκόν καί μέλαν, αύστηρόν καί γλυκύ καί πασιν οίς ψυχή χρωμένη, νοϋν b
20 μέν προσλαμβάνουσα αίεί θείον όρθώς θεοϊς ορθά καί εύδαίμονα παιδαγωγεΐ
πάντα, άνοία δέ ξυγγενομένη πάντα αύ τάναντία τούτοις άπεργάζεται. τι- 21
θώμεν ταϋτα ούτως έχειν; ή Ιτι διστάζομεν εί έτέρως πως έχει;
Ουδαμώς.
Πότερον ούν δή ψυχής τό γένος έγκρατές ούρανοϋ καί γης καί πάσης
25 της περιόδου γεγονέναι φώμεν τό φρόνιμον καί άρετης πλήρες, ή τό μηδέτερα ο
κεκτημένον; βούλεσθε ούν πρός ταΰτα ώδε άποκρινώμεθα - εί μέν, ώ 22
θαυμάσιε, φώμεν, ή ξύμπασα ούρανοϋ όδός άμα καί φορά καί τών έν αύτω
δντων πάντων νοϋ κινήσει καί περιφορά καί λογισμοΐς άμοίαν φύσιν Ιχει καί

S. 144, 19— S. 160, 9: Plat. leg. 895a—899a 6-10 == S. 67, β—11 und
S. 200, 21—S. 201, 4 (CI.)

ION(D)

3 τών1 < Ο I τών1 < ND 5 ψνχή I 8 ηλείους ή μίαν I |

δυεϊν Ο 10 έργάζεσ&αι ND 12 θάλασσαν ON 18 αυτής Ο ανταϊς ND
15 πάσαι Ο πάσαι ND | ή πρωτ. PI. 16 τάς δευτερ. PI. 18 xal < ND
20 προσλαβονσα PI. | άει OG | &εϊον auch eine der beiden hier maßgebenden
Hss. PI., &εόν die beiden anderen Hss. PI. 22 Sri < ND | εί und ίχει
I PI. ίχειν ON | έτέρως vor διστάζομεν ND 24 ούν < ON | τό < PI.
26 οΰν < I I άποκρινόμε&α ND, άποχρινώμεϋα; Πώς; Ρ1. 28 απάντων
PI. I ίχειν I
10»
148 Eusebius

ξυγγενώς έρχεται, δήλον ώς τήν άρίστην ψυχήν φατέον έπιμελεϊσθαι τοϋ κόσμου
παντός καΐ άγειν αυτόν τήν τοιαύτην όδόν έκείνην.
'Ορθώς.
Et δέ μανικώς τε καΐ άτάκτως έρχεται, τήν κακήν. 28
ΚαΙ ταϋτα όρθότατα.
Τίνα οδν δή νοϋ κίνησις φύσιν έχει; τοϋτο ήδη χαλεπόν, ώ φίλοι, ερώ-
τημα άποκρινόμενον ειπείν έμφρόνως. διό δή και έμέ της άποκρίσεως ύμϊν d
δίκαιον τά νϋν προσλαμβάνειν.
Εύ λέγεις.
Μή νϋν έξ έναντίας οίον είς ήλιον αποβλέποντες νύκτα έν μεσημβρία 24
επαγόμενοι, ποιησώμεθα τήν άπόκρισιν, ώς νοϋν ποτε ήδη τοις δμμασιν όψό-
μενοί τε καΐ γνωσόμενοι ίκανώς* πρός δέ εικόνα τοϋ έρωτωμένου βλέποντας
άσφαλέστερον όραν.
Πώς λέγεις; 25
Τ
Ηι προσέοικε κινήσει νοΰς των δέκα έκείνων κινήσεων τήν εικόνα λά-
βωμεν, ήν συναναμνησθείς ύμϊν έγώ κοινή τήν άπόκρισιν ποιήσομαι.
Κάλλιστα άν λέγοις.
Μεμνήμεθα τοίνυν τοΰτό γε τοσούτον των τότε, δτι των πάντων τά μέν
κινεΐσθαι, τά δέ μένειν έ&εμεν.
Ναί.
I Των δ' αύ κινουμένων τά μέν έν ένΐ τόπω κινεϊσθαι, τά δ' έν πλείοσι 26
φερόμενα. (β27)
"Εστί ταύτη.
Τούτοιν δή τοΐν κινήσεοιν τήν έν ένΐ φερομένην άεΐ περί γέ τι μέσον αν-
άγκη κινεϊσθαι των έντόρνων μίμημά τι κύκλων εϊναί τε αύτήν τ η τοϋ νοϋ
περιόδω πάντως ώς δυνατόν οίκειοτάτην τε καΐ όμοίαν.
Πώς λέγεις; 27
Τό κατά ταύτά δήπου καΐ ωσαύτως καΐ έν τω αύτώ καΐ περί τά αύτά
καΐ πρός τά αύτά καΐ ένα λόγον καΐ τάξιν μίαν άμφω κινεϊσθαι λέγοντες νοϋν

S. 144, 19—S. 160, 9: Plat. leg. 896a—899a

ION(D)

1 xal τήν N D 2 τήν] τόν (aber τοιαντψ) N D 5 όρ&ώς PL β χΐνησιν

ND I κίνησις νοϋ Ο 8 τά νϋν δίκαια Ν τά μέν δίκαια τά νϋν D 10 νϋν]
τolwv PL I έξεναντίως I 11 ήδη τοϊς] Φνητοις Ρ1. 12 βλέποντας Ρ1. βλέ-
ποντα I βλέχοντες ON 16 δ νοΰς Ο 18 το/vw < N D | έτι τοΰτό γε
vor δτι PL Hss. 19 τα <34 — 21 χινεϊσ&αι < I 21 ένί PL (s. auch 24) τινι
ON I Ό'1] δέ ND 28 ταϋτα Ρ1. 24 ÖJ)] δέ ND | iv < ON 26 έντόρνων
PL έν τάρνω die Has. | μίμημά τι (davor -f οΰσαν) Ρ1. μιμήματι ION
29 νονν] οδν Ο
 Praepar. evang. XII 51, 22—33 149

τήν τε έν ένΐ φερομένην κίνησιν, σφαίρας έντόρνου άπεικασμένα φοραΐς, ούκ b

άν ποτε φανείημεν φαΰλοι δημιουργοί λόγω καλών εικόνων.
'Ορθότατα λέγεις. 28
Ούκοϋν αυτή γε ή μηδέποτε ωσαύτως μηδέ κατά τα αυτά μηδ' έν ταύτω
5 μηδέ περί ταύτά μηδέ πρός τά αυτά μηδ' έν ένί φερομένη μηδ' έν κόσμω μηδ*
έν τάξει μηδ' έν τινι λόγω κίνησις άνοιας άν αδ πάσης εϊη ξυγγενής.
Εϊη γάρ άν αληθέστατα. 29
Τά νϋν δή χαλεπών ουδέν έτι διαρρήδην ειπείν ως, έπειδή ψυχή μέν έστιν ή
περιάγουσα ήμϊν πάντα, τήν δέ οΰρανοϋ περιφοράν έξ άνάγκης περιάγειν φα-
ιό τέον έπιμελουμένην καΐ κοσμούσαν ήτοι τήν άρίστην ψυχήν ή τήν έναντίαν. c
Ύ
Ω ξένε, άλλ' έκ γε των νϋν είρημένων ούδ' δσιον άλλως λέγειν ή πασαν 80
άρετήν έχουσαν ψυχήν μίαν ή πλείους περιάγειν αυτά.
Κάλλιστα, ώ Κλεινία, ύπηκουσας τοις λόγοις. τόδε δέ προσυπάκουσον
έτι.
ΐδ Τί> ποίον; 81
"Ήλιον καΐ σελήνην καΐ τά άλλα άστρα, εϊπερ ψυχή περιάγει πάντα, άρ' ού
καΐ δν έκαστον;
ΤΙ μήν;
Περί ενός δή ποιησώμεθα λόγους, οί καΐ έπί πάντα άρμόττοντες ήμϊν d
20 τά άστρα φανοΰνται.
Τίνος; 82
'Ηλίου πας άνθρωπος σώμα μέν όρα, ψυχήν δέ ούδείς* οΰδέ γάρ άλλου σώ-
ματος ούδεν&ς οδτε ζώντος οδτε άποθανόντος των ζώων ούδενός, άλλα έλ-
τάζ πολλή τό παράπαν τδ γένος ήμϊν τούτο άναίσθητον πάσαις ταΐς τοΰ σώ-
25 ματος αίσθήσεσι περιπεφυκέναι, νοητόν δέ είναι, μόνω νώ δή καΐ νοήματι
λάβω μεν αύτοΰ πέρι τό τοιόνδε.
Ποϊον; 88

8.144,19—8.160, 9: Flat. leg. 895a—899a

ION(D)

1 έν ένι φερομένην (s. 5) PL έμφερομένην die Has. | άπειχασμένητ I

2 φανεϊμεν PI. 4 αΰτη γε ή] αΰ ή γε PI. 6 ταντα N D | τά αύτά I
ταύτα O N ταύτά PI. β αΰ πάσης εϊη I N εϊη πάσης αΰ Ο άπάσης έϊη PL
8 Τά νϋν δή Ι Ο τά δέ νϋν N D νϋν δή Ρ1. 1 1 γε Ρ1. τε die Ηββ. | λέγειν] Ιχειν I
12 περιάγειν Ρ1. (s. 9, 16, S. 150, 1) παράγειν die Ηββ. 19 ποιηαόμε&α Ο
1 9 f . ήμϊν άστρα άρμ. PL 28 άπο&νήσκοντος Ρ1. | των < Ο | [ούβενός]
Gaisf. < PL I άλλ· N D 24 τό* < N D 25 είναι < I | μόνφ νψ
Gaisf. μόνον· ώ die Ηββ. νψ μόνφ PL | νόημά τι N D διανοήματι PL
 150 Eusebius

"Ηλιον εί περιάγει ψυχή, τριών αυτήν £ν λέγοντες δραν σχεδόν ούκ άπο-
τευξόμεθα.
Τίνων;
I 'Ως ή ένοϋσα εντός τω περιφερεϊ τούτω φαινομένω σώματι πάντη δια- 34
5 κομίζει τό τοιούτον, καθάπερ ήμας ή παρ' ήμΐν ψυχή πάντη περιφέρει" ή (628)
πόθεν έξωθεν σώμα αύτη πορισαμένη πυρός ή τίνος άέρος, ως λόγος εστί τίνων,
ώθεϊ βία σώματι σώμα· ή τρίτον αύτή ψιλή σώματος οΰσα, έχουσα δέ δυνάμεις
άλλος τινάς ύπερβαλλούσας θαύματι ποδηγεϊ.
Ναί, τοϋτο μέν άνάγκη, τούτων 2ν γέ τι δρώσαν ψυχήν πάντα διάγειν."
ίο Ταντα μέν οϋν εν τω δεκάτω των Νόμων εϊρηται τω φιλοσόψψ. και 86
έν τω Φιλήβφ <5ε έπάκουσον δπως την αντήν κατασκευάζει διάνοιαν b
"Πάντες γαρ συμφωνοϋσιν οί σοφοί, δντως έαυτούς σεμνύνοντες, ώς
νοϋς έστι βασιλεύς ήμΐν ούρανοϋ τε καΐ γης. καί ίσως εύ λέγουσι - διά μακρο-
τέρων δ*, εί βούλει, τήν σκέψιν αΰτοϋ τοϋ γένους ποιησώμεθα.
15 Λέγε δπως βούλει, μηδέν μήκος ήμΐν υπολογιζόμενος, ώ Σώκρατες, ώς 36
ούκ άπεχθησόμενος.
Καλώς εΖπας. άρξώμεθα δέ πως ώδε έπανερωτώντες.
Πώς;
Πότερον, ώ Πρώταρχε, τα ξύμπαντα καί τόδε τό καλούμενον 6λον έπιτρο- c
20 πεύειν φώμεν τήν τοϋ αλόγου καί εική δύναμιν καί τό δπη έτυχεν, ή τάναν-
τία, καθάπερ πρόσθεν ήμών έλεγον, νοϋν καί φρόνησίν τινα θαυμαστήν
συντάττουσαν διακυβερναν;
Ούδέν τών αύτών, ώ θαυμάσιε Σώκρατες. δ μέν γαρ δή σύ λέγεις, ούδ* 37
δσιον είναι μοι φαίνεται- τό δέ νοϋν πάντα διακοσμεΐν αύτά φάναι καί της
26 δψεως τοϋ κόσμου καί σελήνης καί άστρων καί πάσης της περιφοράς άξιον,
καί ούκ άλλως έγωγ* άν ποτε περί αύτών εϊποιμι ούδ' άν δόξαιμι. d

S. 144, 19—S. 150, 9 : Plat. leg. 896a— 890a 12—S. 153, 8: Plat. PhUeb.
28 c — 30 d 12-14 Thdrt. VI 32

ION(D)

1 el περιάγει] εΐπερ άγει PI. 4 η] ή IOG | έντός ένοΰαα OG β αύτή ON

9 δρώσα ND 10 V Ο 11 έπάχ. — διάνοιαν] ταντα κατασκευάζει ND | τήν αυτήν
Ο< I Zu 12 ff. hat I* (a. R.): iv Φιλήβω περί προνοίας 12 γάρ ψησι ND |
ανμψωνονμεν ON | δντως έαυτούς (auch Thdrt.) ~ PL 13 τε < ND 18 f. μαχρο-
τέρων I PL μιχροτέρων OGN σμικροτέρων Thdrt. 15 ύπολ. ήμΐν I 18 Πώς
< ON 1» τά < ON 20 τό < Ο 21 ήμών ol πρόσ&εν Ο 23 δ μέν]
δπερ ON | δή σύ] σύ νϋν δή Ρ1. 25 τοϋ κόσμου και ήλιου PL (von manchen
wurde also της δψεως τ. κ. als Sonne aufgefaßt) J αστέρων Ρ1.
26 δοξάσαιμι Ρ1.
 Praepar. evang. Χ Π 51, 33—42 151

Βούλει δή τι και ήμεΐς τοις έμπροσθεν όμολογούμενον ξυμφήσωμεν, ώς 88

ταϋθ' ούτως έχει; και μή μόνον οίώμεθα δεϊν τά άλλότρια άνευ.κινδύνου λέ-
γειν, άλλά και συγκινδυνεύσωμεν και μετέχωμεν τοϋ ψόγου, δταν άνήρ δεινός
φη ταϋτα μή ούτως, άλλ' άτάκτως Ιχειν;
5 Πώς γάρ ουκ άν βουλοίμην;
"Ιθι δή, τόν έπιόντα περί τούτων λόγον νϋν ήμϊν άθρει.
Λέγε μόνον. 89
Τά περί τήν των σωμάτων φύσιν άπάντων των ζώων, πϋρ και υδωρ και
πνεϋμα, καθορώμέν που καΐ γη ν, καθάπερ οί χειμαζόμενοι φασιν, ενόντα έν
ίο τ η συστάσει;
Και μόλα. χειμαζόμεθα γάρ δντως υπό άπορίας έν τοις νϋν λόγοις.
I Φέρε δή περί έκάστου των παρ' ήμΐν λαβέ τό τοιόνδε. («20)
Ποίον; 40
"Οτι σμικρόν τε τούτων έκαστον παρ' ήμΐν ένεστι και φαϋλον καΐ ούδαμή
is ουδαμώς ειλικρινές ον και τήν δύναμιν ούκ άξίαν της φύσεως έχον. έν ένΐ δέ
λαβών περί πάντων νόει ταύτόν οίον πϋρ έστι μέν παρ* ήμΐν, έστι δ' έν τω
παντί.
Τί μήν; 41
Ούκοΰν σμικρόν μέν τι τό παρ' ήμϊν και άσθενές και φαϋλον, τό δ' έν τω
20 παντί πλήθει τε θαυμαστόν και κάλλει και πάση δυνάμει τη περί τό πϋρ οδση.
Και μάλα άληθές 6 λέγεις.
Τί δέ; τρέφεται και γίγνεται έκ τούτου και άρχεται τό τοϋ παντός πϋρ
ύπό τοϋ παρ' ήμϊν πυρός, ή τούναντίον υπ* έκείνου τό τε έμόν και τό σόν και b
τό των άλλων ζώων άπαντ' Ισχει ταϋτα;
25 Τοϋτο μέν ούδ' άποκρίσεως άξιον έρωτας.
'Ορθώς, ταύτά γάρ έρεΐς, οΐμαι, περί τε της έν τοις ζώοις γης της ένθάδε 42
και της έν τω παντί και των άλλων δή ίσων ήρώτησα όλίγον έμπροσθεν,
οδτως άποκρινη.

S. 160, 1 2 - S . 153, 8: Plat. Phileb.28c-30d 1-4 Thdrt. VI 32

. ION(D)

1 δή τι I δή O N δέ T h d r t . δήτά τι P I . | όμολογούμενον I PI. όμολογοϋμετ

äv O N I ξυμφήσομεν I 8 ξ ν γχινδυνε ύσωμεν T h d r t . αυγχινδυνεύωμεν PI.
β νϋν ήμ. λ. P I . 7 Λέγε μόνον I P I . λεγόμενον ON 9 ένόνχα P I . Ιν δντα
d i e H s s . I iv < I 1 0 τ fj < OGN 12 ήμΐν λεγομένων N D | τό < O N |
τοιόν δή Ο τοιονδή G N » D τοιονδΐ Ν 1 1 4 £νεστι] ίν έστι Ο 1 β μέν έστι N D μέν
Ιστι που P I . 1 9 μέν τι N D P I . μέντοι I μέν Ο | xal1 I PI. < O N 20 re]
μέν Ο I τό πϋρ oBajj] τοϋ πυρός ή OGN 21 δ < O N 2 2 γίνεται I |
ix τούταtv N D 2 8 παρ' ήμ&ν N D 2 6 ταϋτα I | της1 ( a u c h D ) ] τοις Ν
27 πάντων δσαχν PI. | όλ. ίμπρ. < ND 2 8 άποχρινή I άπόχριναι O N (α» 2. Η .
a u f R a e . ) άπόχρινε D άποχρινεί PI.
152 Eusebius

Τις γαρ άποκρινόμενος άλλως ύγιαίνων άν ποτε φανείη;

Σχεδόν ούδ5 δστισοΰν. αλλά τό μετά τούτο έξης έπου. πάντα γαρ ταϋτα 48
ημείς τά νϋν δή λεχθέντα άρ' ουκ είς Ιν συγκείμενα ίδόντες έπωνομάσαμεν
σώμα;
Τί μήν;
Ταύτόν δή λαβέ καΐ περί τοϋδε δν κόσμον λέγομεν· δια τόν αυτόν γαρ τρό- c
πον άν εΐη που σώμα, σύνθετον δν έκ των αΰτών.
'Ορθότατα λέγεις.
Πότερον οδν έκ τούτου τοΰ σώματος δλως τό παρ' ήμϊν σώμα, ή έκ τοϋ 44
παρ' ήμϊν τοϋτο τρέφεται τε καΐ δσα νϋν δή περί αυτών έπείπομεν είληφέ τε
καΐ έχει;
ΚαΙ τοΰθ' έτερον, ώ Σώκρατες, ουκ άξιον ερωτήσεως.
Τ ί δέ; τόδε άρα άξιον έρωτήσεως, ή πώς έρεΐς;
Λέγε τό ποίον. 46
Τό παρ' ήμϊν σώμα άρ' ού ψυχήν φήσομεν έχειν;
Δήλον δτι φήσομεν.
Πόθεν, ώ φίλε Πρώταρχε, λαβόν, εϊπερ μή τό γε τοΰ παντός σώμα έμψυ- Λ
χον δν έτύγχανε, ταύτά γε έχον τούτω καΐ έτι πάντη καλλίονα;
Δήλον ώς ούδαμόθεν άλλοθεν, ώ Σώκρατες.
1 Ού γάρ που δοκοϋμέν γε, ώ Πρώταρχε, <τά> τέτταρα εκείνα, πέρας 4β
καΐ άπειρον καΐ κοινόν και τό της αιτίας γένος, έν άπασι τέταρτον ένόν, τοΰτ'
έν μέν τοις παρ' ήμϊν ψυχήν τε παρέχον καΐ σωμασκίαν έμποιοϋν καΐ πταί-
σαντος σώματος ίατρικήν καΙ έν άλλοις άλλα συντιθεν καΐ άκούμενον πασαν
καΐ παντοίαν σοφίαν έπικαλεϊσθαι, | τών δέ αυτών τούτων δντων έν δλω τε (β30>
> ούρανω καΐ κατά μεγάλα μέρη και προσέτι καλών καΐ ειλικρινών, έν τούτοις
δέ ούκ άρα μεμηχανησθαι τήν τών καλλίστων καΐ τιμιωτάτων φύσιν.
'Αλλ' ούδαμώς τοΰτό γ' άν λόγον έχοι.
Ούκοϋν ει μή τοϋτο, μετ' έκείνου τοΰ λόγου άν έπόμενοι βέλτιον λέγοι- 47
μεν, ώς Ιστιν, & πολλάκις είρήκαμεν, άπειρον τε έν τω παντί πολύ καΐ πέρας

S . 150, 12—S. 163, 8 : Plat. Phüeb. 28c—30d 28 Ούκοϋν — S. 153, 2

λεγομένη·. Thdrt. V I 33

ION(D)

2 f. ήμεϊς ταϋτα PI. 8 έπωνομάσομεν Ο 7 ών ND (ω 1. Η. aus ο)

» οΰν < ND I δλον I 10 εϊπομεν PI. 11 ϊοχει PI. 12 τοϋτο ND | έτερον
< ND 18 έρωτήσεως < PI. 17 λαβών ON 18 ταϋτά ON 20 τά PI.
< die Hss. ' 21 ίν δν D 1 (verbess. 3. Η.) Ιν Ν 22 έμποωϋν G (Ο
zerstört) Ν έμποιόν I 28 Ιατρική ON | άλλα < ON ) αυντώίν και PI. συν-
τεόέν xal ID 8 (a. Β . ) συντίθενται G (Ο zerstört) ND 1 | άχούμενον IN PI.
άσχούμενον OG 24 έπιχαλεΐα&αι I PI. ίφιχνείσΰαι ON I τε] τω ND 25 χατά I
PI. τά G (O zerstört) Ν
 Praepar. evang. X I I 51, 42—48; 62, 1—2 153

ίκανόν καί τις έπ* αύτοϊς αιτία ού φαύλη, κοσμοϋσά τε καί συντάττουσα ένιαυ-
τούς τε καί ώρας καί μήνας, σοφία καί νοϋς λεγομένη δικαιότατα. b
Δικαιότατα δητα.
Σοφία μήν καΐ νοϋς άνευ ψυχής ώς ουκ άν ποτε γενοίσθην. 48
Λ ) ί Τ

5 Uu γαρ ουν.
Ούκοϋν έν μέν τη τοϋ Διός έρ&ϊς φύσει βασιλικήν μέν ψυχήν, βασιλικόν
δέ νοϋν έγγίγνεσθαι δια την της αιτίας δύναμιν, έν δέ άλλοις άλλα καλά, καθότι
φίλον έκάστοις λέγεσθαι."

νβ'. ΟΠΩΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙΝ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ

ίο ΔΙΕΞΕΙΣΙΝ ΕΝ ΤΩΙ ΔΕΚΑΤΩΙ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ

"Τόν δέ ήγούμενον μέν θεούς είναι, μή φροντίζειν δέ αυτούς των άνθρωπί- 5 2 , 1

νων πραγμάτων παραμυθητέον. ώ άριστε δή, φώμεν, δτι μέν ή γη θεούς, συγγέ- β
νειά τις ίσως σε θεία πρός τό ξύμφυτον άγει τιμαν καΐ νομίζειν είναι- κακών
δέ άνθρώπων καΐ άδικων τύχαι ιδία καΐ δημοσία, άληθεία μέν ούκ εύδαίμονες, d
is δόξαις δέ εύδαιμονιζόμεναι σφόδρα, άλλ' ούκ έμμελώς, άγουσί σε πρός άσέ-
βειαν, έν τε Μούσαις ούκ ορθώς ύμνούμεναι άμα καΐ έν παντοίοις λόγοις.
ή καΐ πρός τέλος ίσως άνθρώπους όρων έλθόντας γηραιούς, παΐδας παί- 2
δων καταλιπόντας έν τιμαϊς ταϊς μεγίσταις, ταράττη τά νϋν [δταν] έν άπασι
τούτοις ίδών (ή δι' άκοής αίσθόμενος ή καΐ παντάπασιν αυτός αυτών τινι
20 προστυχής) πολλών άσεβημάτων καΐ δεινών γενομένων τισΐ δι' αυτά ταϋτα'έκ
σμικρών είς τυραννίδας τε καΐ τά μέγιστα άφικομένους· τότε δια πάντα τά
τοιαύτα δήλος εΐ μέμφεσθαι μέν θεούς ώς αΙτίους ίντας τών τοιούτων δια
ξυγγένειαν ούκ άν έθέλων, άγόμενος δέ υπό τε άλογίας άμα και ού δυνάμενος

S. 150, 1 2 - S . 153, 8: Plat. Phileb. 2 8 c - 3 0 d 11—S. 161, 16: Plat,

leg. 899d—905d 11 Τόν — 16f. äaißetav: Thdrt. V I 43

ION(D)

2 δικαιότατα äv PI. 4 άνευ < ND | ώς (Wiederaufnahme des ώ; von

S. 162, 29) < PI. 7 έγγίνεσϋαι ON | χα»' δ PI. » f . Die Überschrift
in ION | τον* < Ο | τόν #εόν τον παντός ND | ι' Ο 11 βεούς μέν ON Thdrt.
12 ήγεϊ PI. 16 τε PI. γε die Hse. 18 ταράττει PI. | το νυν PL 18-20 δταν
( < PL, [ ] Mrae) die Hse., προστυχής PL Hse., πρόστυχης (πρός τύχης Ν, πρός
τΰχ, über χ das Kompendium für ας, darüber das für ης, alles 1. Η., Ο)
IOND, δταν — προστυχών — ταύτα (20) δρφς Steph. 19 αίαϋανόμενος ND |
αυτών τινι IN αύτών τη Ο < Ρ1. 20 αυτόπτης προστυχής PL | δι' αύτά ταντα]
διά ταντα Ο 21 μικρών ND | άφιχνουμένους Ν άφιχονμένονς D 22 μέν
< ND 28 τε] τίνος PL
 154 Eusebius

δυσχεραίνειν θεούς | είς τοϋτο νϋν τ£> πάθος έλήλυθας, ώστ* είναι μέν δοκεϊν (β3ΐ)
αυτούς, των δ* ανθρωπίνων καταφρονεΐν καΐ άμελεϊν πραγμάτων. ίνα 3
οδν μή επί μείζον έλθη σοι πάθος πρός άσέβειαν τ£> νΰν παρύν δόγμα, άλλ' έάν
πως οίον άποδιοπομπήσασθαι λόγοις αύ τό προσιόν γενώμεθα δυνατοί, πει-
ί ρώμεθα, συνάψαντες τί>ν έξης λόγον ώ πρός τόν παράπαν ούχ ήγούμενον θεούς
έξ άρχής διεπερανάμεθα, τούτω τά νϋν προσχρήσασθαι. σύ δ', ώ Κλεινία 4
καΐ Μέγιλλε, ύπέρ τοϋ νέου, καθάπερ έν τοις έμπροσθεν, άποκρινόμενοι διαδέ-
χεσθε- έάν δέ τι δύσκολον έγγίγνηται τοις λόγοις, έγώ σφων, ώσπερ νϋν, δεξά- b
μένος διαβιβω τόν ποταμόν.
ίο 'Ορθώς λέγεις- καΐ σύ τε ούτω ταΰτα δρα ποιήσομέν τε ήμεΐς είς τί> δυνατόν
ά λέγεις.
<'Αλλ* ουδέν τάχ' άν ίσως εϊη χαλεπών ένδείξασθαι τοϋτό γε, ώς έπι- Κ
μελεΐς > σμικρών είσΐ θεοί ούχ ήττον, μάλλον δέ ή τω μεγέθει διαφερόντων,
ήκουε γάρ που καΐ παρήν τοις νϋν δή λεγομένοις ώς άγαθοί γε δντες πασαν
16 άρετήν την τών πάντων έπιμέλειαν, οίκειοτάτην αύτών ούσαν, κέκτηνται.
<ή> γάρ;
ΚαΙ σφόδρα γε έπήκουε.
Τό μετά τοϋτο τοίνυν κοινή συνεξεταζόντων, τίνα λέγοντες άρετήν αύτών β
όμολογοϋμεν αγαθούς αυτούς είναι, φέρε, το σωφρονεΐν νοϋν τε κεκτησθαι c
20 φαμέν άρετης, τά δέ εναντία κακίας;
Φαμέν.
Τί δέ; άρετης μέν άνδρίαν είναι, δειλίαν δέ κακίας;
Πάνυ μέν ούν. 7
ΚαΙ τά μέν αίσχρά τούτων, τά δέ καλά φήσομεν;

S. 163,11—S. 161,16: Plat. leg. 899d—906d 12 Άλλ' — 16 χέχτηντat:

Thdrt. V I 44

ION(D)

2 xal άμελεϊν < ND | h' ND 3 πρός άσέβειαν] άσεβείας ND |

νϋν < ND I έάν] εΐ ND 4 πως < ND | ai τό ΙΟ αύ ND αύτό PI. [
προσιόν < ND | γενώμ. δυνατοί] δυνη&είημεν Ν δη&είημεν D 6 τόν* ΙΟ
τό ND τόν τό PI. β διεπερανάμε&α Ο διεπεραινάμε&α IN | τοντων ON
7 τε xal PI. | väw] νόου Ν · (verbess. 1. Τ Η.) D 8 <5ν PI. | έγγίγνηται]
έμπίπτη PI. | σφων ON (beide σφώιν) PI. (diese Form von Plato wegen Horn.
II. X V I 99 νώιν und Od. X X I I I 52 σφώιν anscheinend als Akkusativ ver-
wendet) σφώ Iv I | vw δή PI. 12 f. Άλλ' — έπιμελεϊς Thdrt. PI. < ION
18 μάλλον δέ (auch Thdrt.) < PI. | τω] τών PI. 14 xal παρήν δέ ND |
δή < ND 1β <ή> und ; Mras; vgl. z. B . Plat. resp. 379b | γάρ ION
< PI. 18 συνεξεταζόντων (vgl. S. 156, 2 δύο δντες . . . άτιοχρινάαύωααν)]
συνεξετάζωμεν PI. 19 άγαϋ. αύτ. ON άγα&ούς I αύτ. άγ. PI. | φέρε < ND
22 <5^] δαί PI. I άνδρείαν ND PI.
 Praepar. evang. X I I 62, 2—10 155

Ανάγκη.
Και των μέν προσήκειν ήμΐν, εϊπερ, όπόσα φλαϋρα, θεοΐς δέ ούτε μέγα
οδτε σμικρόν των τοιούτων μετόν έροϋμεν;
Και ταϋθ' οδτως όμολογοΐ πας άν.
5 Τί δέ; άμέλειάν τε και άργίαν καΐ τρυφήν εις άρετήν ψυχής θήσομεν; 8
ή πώς λέγεις; d
ΚαΙ π ώ ς ;
'Αλλ' εις τουναντίον;
Ναί.
ίο Τάναντία άρα τούτοις εις τάναντία - τρυφών δή και άμελής αργός τε, δν ό
ποιητής κηφήσι κοθούροισι μάλιστα είκελον Ιφασκεν είναι, γίγνοιτ' άν ό
τοιούτος πας ή μ ΐ ν ;
Όρθότατά γε ειπών. 9
Ούκοϋν τόν γε θεόν ού ρητέον Ιχειν ήθος τοιούτον 5 γε αυτός μισεί'
15 τ ω δέ τι τοιούτον φθέγγεσθαι πειρωμένω ουκ έπιτρετττέον.
Ού μέν δή· πώς γαρ άν;
Τ
Ωι δή προσήκει μέν πράττειν και έπιμελεϊσθαι διαφερόντως τινός, ό δέ
τούτου τοϋ γένους τών μέν μεγάλων επιμελείται, των σμικρών δέ άμελεΐ, κατά
τίνα ούν έπχινοϋντες τόν τοιούτον λόγον ουκ άν παντάπασι πλημμελοΐμεν;
20 σκοπώμεν δέ ώδε* άρ' ού | κατά δύο είδη τό τοιούτον πράττει ό πράττων, είτε (β32)
θεός εϊτε άνθρωπος;
Ποίω λέγομεν;
"Η διαφέρον ουδέν οίόμενος είναι τ ω δλω άμελουμένων τών σμικρών, 10
ή ραθυμία και τρυφη, εί διαφέρει, ό δέ άμελεΐ* ή Ιστιν άλλως πως γιγνομένη
25 άμέλεια; ού γάρ που, δταν γε άδύνατος ή τών πάντων έπιμελεϊσθαι, τότε
αμέλεια Ισται τών σμικρών ή μεγάλων μή έπιμελουμένω, ών άν δυνάμει
φαϋλος ή τις ών έλλιπής καΐ μή δυνατός έπιμελεϊσθαι γίγνηται.

S. 153,11— S. 161, 16: Plat. leg. 899d—906d 11 Hes. op. 304 (χηφή-
νεασι χοϋούροις εϊχελος)

ION(D)

2 φαύλα ND 3 μεστόν Ο 4 όμολογεί (trotz δν) I N 5 δέ] δαί PL

10 είς τάναντία] είς τουναντίον; Τούναντίον. Τί ούν δή; (es folgt τρυφών) PI. | δή
< PI. I άργός τε PI. xal άργ. τε die Hss. 11 Ιφ. ΐκελον ND 12 πάς] πάσιν
von 1. Η. in zwei maßgebenden Platohss. 14 γέ2 τοc PI. 15 τώ] τόν I |
δέ] τέ PI. 18 τον γένους] γε νονς PI. | δέ σμιχρ. ND 18 f. κατά τινα IN
19 oilv < PI. 20 τό τοιούτο ND 22 Ποίω δή PI. 28 είναι < ND
24 εί PI. ή die Hss. 24 f. γινομένη απώλεια Ο 26 αδύνατον PL | άπάντων Ρ1.
2β ών gehört sawohl zu ών έλλιπής als auch zu έπιμελ. 27 φαϋλος jj] ΰεός
ή φαϋλος PI.
 156 Eusebius

Πώς γάρ άν;

Νυν δύο δντες τρισίν ήμϊν ούσιν άποκρινάσθωσαν, οί θεούς μέν άμφότεροι 11
όμολογοϋντες είναι, παραιτητούς δέ έτερος, ό δέ άμελεΐς των σμικρών, πρώ- b
τον μέν θεόν άμφότεροι φατε γινώσκειν και όραν καΐ άκούειν πάντα, λαθεϊν
ε δέ αύτόν ούδέν δυνατόν είναι τών όπόσων είσΐν αισθήσεις τε και έπιστημαι.
ταύτη λέγετε έχειν ταϋτα, ή πώς;
Ούτως.
Τ ί δέ; δύνασθαι πάντα όπόσων δύναμίς έστι θνητοΐς τε καΐ άθανάτοις; 12
Πώς γάρ ού συγχωρήσονται καΐ ταϋτα οδτως έχειν;
ίο ΚαΙ μην άγαθούς τε καΐ αρίστους ώμολογήκαμεν αύτούς είναι, πέντε δντες.
Σφόδρα γε. c
Τ Αρ' οδν ού ραθυμία μέν και τρυφη άδύνατον αύτούς όμολογεΐν πράτ-

τειν ότιοϋν τό παράπαν, δντας γε οίους λέγομεν; δειλίας γάρ έγγονοι έν γε

ήμϊν άργία, ραθυμίας δέ άργία και τρυφή.
15 'Αληθέστατα λέγεις. 18
Άργία μέν δή καΐ ραθυμία ούδείς άμελεΐ θεών, ού γάρ μέτεστιν αύτω
που δειλίας.
'Ορθότατα λέγεις.
Ούκοϋν τό λοιπόν, εϊπερ άμελοϋσι τών σμικρών καΐ όλίγων τών περί τό
20 παν, ή γινώσκοντες ώς τό παράπαν ούδενός τών τοιούτων έπιμελεΐσθαι δει,
δρώεν άν τοϋτο· ή τί τό λοιπόν πλην τώ γινώσκειν τούναντίον; d
' Ούδέν.
Πότερον οδν, ώ άριστε και βέλτιστε, θώμέν σε λέγοντα ώς άγνοοϋντάς τε 14
καί, δέο\[τας] έπιμελεΐσθαι, δι' άγνοιαν άμελοϋντας, ή γινώσκοντας δτι δει, καθ-
25 άπερ <οί > φαυλότατοι τών ανθρώπων λέγονται ποιεΐν είδότες άλλ' είναι βέλ-
τιον πράττειν ών πράττουσι, διά τινας ήττας ηδονών ή λυπών ού ποιεΐν;

S. 153, 11 —S. 161, 16: Plat. leg. 899d— 905d

IOO*(von 22 Ούδέν b i s zum SchluO d i e s e s B u c h e s , fol. 181 u n d

182, v o n O» g e s c h r i e b e n ; s. Einleitung Bd. I S. X X X V ) N(D)

2 Nw δή PI. 8 άτερος PI. | άμελείς Ο P I . άμέλει ό IN 4 0εόν]

θεούς PI. | γιγνώσχειν PL 5 <5ί] τε I | αύτούς PI. | ai alad. PI. H s s . | τε PI.
γε O N < I 6 λέγετε PI. δέ γε d i e H s s . 8 δαί P I . | όπόσων ai PI.
1 0 τε] γε P L 18 γε P L r e d i e H s s . | Ιγγονοι Ι Ο Ιχγονοι N D Ιχγονος Ρ1.
1 4 ($9Φνμία δέ άργίας xal τρυφής Ρ1. 1 8 όρ&ώς N D 19 τό λοιπόν <
NO I άμελοϋσι Ρ1. έπιμελονσι Ι Ο έπιμελοΰντες ND 2 0 γιγνώαχοντες Ρ1. |
ούδέν ND 20 f. Ο* hatte irrtümlich οΰόενός — τούναντίον wiederholt, strich
diese Worte aber nachträglich durch 21 τφ ΙΟ 1 Ρ1. τό 0 * N D 23 xal
βέλτιστε < ON 2 4 δέοντας d i e H s s . δέον Ρ1. | γιγνώσχοντας PL 2 6 ol
Pl. < die H s s . | άλλ' (ohne Akzent) die H s s . άλλα P L 26 f. βελτίω PL
26 ών δή Ρ1.
 Praepar. evang. Χ Π 62, 1 0 — 1 8 167

Πώς γάρ άν; 16

Ούκοϋν δή τά γε άνθ-ρώπινα πράγματα της τε έμψύχου μετέχει φύσεως,
άλλα καΐ θεοσεβέστατον αυτό έστι πάντων ζφων άνθ-ρωπος.
"Εοικε γοϋν.
5 Θεών γε μην κτήματά φα μεν είναι πάντα, όπόσα θν/ρτά ζώα ή νοερά,
και τόν ούρανλν βλον.
I Πώς γαρ οδ; (ess)
"Ηδη τοίνυν ή σμικρά ή μεγάλα τις φάτω ταΰτα είναι τοις θεοΐς· ούδετέ- 1β
ρως γάρ τοις · κεκτημένοις ή μας άμελεΐν άν εϊη προσήκον, έπιμελεστάτοις
ίο τε ούσι και άρίστοις. σκοπώμεν γάρ δή καΐ τόδε έτι πρός τούτοις*
Τό ποίον;
Τό περί τε αίσθησεως καΐ δυνάμεως άρ' ουκ έναντίως άλλήλοις πρός
ραστώνην και χαλεπότητά έστον πεφυκότες;
Πώς λέγεις;
is Ό ρ α ν μέν που καΐ άκούειν τά σμικρά χαλεπώτερον ή τά μεγάλα, φέρειν 17
δέ αΰ καΐ κρατεΐν καΐ έπιμελεϊσθαι των σμικρών καΐ όλίγων παντί £αον ή
τών εναντίων. b
Πολύ γε.
Ί α τ ρ ώ δή προστεταγμένον 6λον τι θεραπεύειν βουλομένω καΐ δυναμένη)
20 τών μέν μεγάλων επιμελές Ισται, τών μορίων δέ καΐ σμικρών άμελές* είθ·'
Ιξει ποτέ καλώς αύτω τό π α ν ;
Ουδαμώς.
Ού μήν ουδέ γε κυβερνήταις ουδέ στρατηγοϊς ούδ* οίκονόμοις ούδ* αΰ 18
τισι πολιτικοϊς ουδέ άλλω τών τοιούτων ούδενΐ χωρίς τών όλίγων ή σμικρών
25 πολλά ή μεγάλα* ούδέ γάρ άνευ τών σμικρών τούς μεγάλους φασί λιθολόγοι
λίθους εΰ κεϊσθαι.

S. 153, 11—S. 161, 16: Plat. leg. 899d—905d

IO*N(D)

2 δή < O N 8 άλλά] άμα P I . | αύτό < O N | δ &ν»ρ. O N 6 ή νοερά

< PI. β και] ώνπερ xal PI. 8 ή1 < PI. 8f. ούδεχίρως PI. ούδετέροις
die Hse. 9 άμελεΐν <5ν] άνελεϊν I 10 τε] γε PI. | γάρ δή PL γάρ O N
δέ δή I I τάδε Ο 12 Τό < I | άλλήλοιν P I . ; a b e r v g l . P l a t . E u t h y d .
273 d έγελααάτην ούν άμφια βλέψαντες είς άλλήλους 18 πεφυκότε PI.
1 5 f. φέρειν — και1 < O N 16 κρατεΐν δ' αύ και ON | και3] ή ON 18 Πολύ
γε M r a s Πολύ τε ( m i t d e m f o l g e n d e n v e r b u n d e n ) I O N Kai πολύ γε P I .
19 δέ PI. | προστεταγμένον < O N 20 επιμελές ίαται und άμελές] έπιμελουμένφ
und άμελοϋντι PI. | μορίων] μυρίων I | ε ΐ < PI. 21 αύτό I 28 ούδέ
γε I ούδ' δ γε ON ούδέ PI. 24 17] και PI. 26 των < PI. | φαόΐν
ol PL | λι&ολόγοις I
 168 Eusebius

Π ώ ς γάρ άν;
Μ ή τοίνυν τον θεόν άξιώσωμέν ποτε θνητών δημιουργών φαυλότερον, οί 19
τ ά προσήκοντα αύτοϊς έργα, βσωπερ αν άμείνους ώσι, τόσω άκριβέστερα και τε- c
λεώτερα μια τ έ χ ν η σμικρά και μεγάλα άπεργάζονται - τον δέ θεόν 6ντα τε
6 σοφώτατον βουλόμενόν τε έπιμελεΐσθαι δυνατόν εϊναι καΐ δυνάμενον, ών μεν
ραον έπιμεληθηναι, σμικρών δντων, μηδαμή έπιμελεΐσθαι, καθάπερ άργόν
ή δειλόν τινα δια πόνους ραθυμοΰντα, των δέ μεγάλων.
Μηδαμως δόξαν τοιαύτην περί θεών, ώ ξένε, ά π ο δ ε χ ώ μ ε θ α - ούδαμή γάρ 20
ουτε δσιον οΰτε αληθές το διανόημα διανοοίμεθ' άν. δοκοϋμεν δέ μοι νυν ήδη
ίο και μόλα μετρίως διειλέχθαι τ ω φιλαιτίω της αμελείας πέρι θ ε ώ ν . d
Ναί, τ ω γ ε βιάζεσθαι τοις λόγοις όμολογεϊν αυτόν μ ή λέγειν ορθώς,
επωδών γ ε μήν προσδεϊσθαί μοι δοκεΐ μύθων έτι τινών.
Ποίων, ώ ' γ α θ έ ;
Πείσω μεν τον νεανίαν τοις λόγοις, ώς τ ω τοΰ παντός έπιμελουμένω προς 21
15 τήν σωτηρίαν καί άρετήν τοΰ δλου π ά ν τ ' έστι συντεταγμένα, ών καί τό μέρος
είς δύναμιν έκαστον τό προσήκον πάσχει καί ποιεί, τούτοις δέ είσιν άρχοντες
προστεταγμένοι έκάστοις έπί τό σμικρότατον άεΐ π ά θ η ς και πράξεως, είς
μερισμόν τόν έσχατον τέλος άπειργασμένοι* | ών έν και τό σόν, ώ σχέ- 22
τλιε, μόριον είς τό παν ξυντείνει βλέπον άεί, καίπερ πάνσμικρον δν. σέ δέ λέληθε (634)
20 περί τοϋτο αύτό ώς γένεσις ένεκα εκείνου γίνεται π α σ α , ό π ω ς ή τ ω τοΰ παν-
τός βίω υπάρχουσα ευδαίμων ουσία, ούχ ένεκα σοϋ γινομένη, σύ δ' ένεκα
εκείνου, πας γάρ ιατρός καί πας έντεχνος δημιουργός παντός μέν ένεκα πάντα
έργάζεται προς τό κοινή ξυντεΐνον βέλτιστον μέρος μήν ένεκα δλου καί ουχί

S. 153, 11—S. 161, 16: Plat. leg. 8 9 9 d - 9 0 5 d 2 Μή — 7 fofo-

μονντα: T h d r t . V I 45 8 f . Μηδαμως — διανοοϊτ' δν (so T h d r t . ) u n d
22 πάς 1 — S. 159, 2 ξυμβαΐνει: T h d r t . V I 46

IOvN(D)

1 Πώς — δν < Ο 2 τόν (auch Thdrt.)] τόν γε PI. 4 τε < Ο

6 δυνατόν είναι (von βουλόμενον abhängig) (auch Thdrt.) < PI. β (Jpov
ijv PI. 8f. ούδαμή — <ϊν] ού γάρ άληθές ούδ' (ούδέ ND) δσιον τό διανόημα ON
9 μοι < ON 10 και μόλα I N und Variante in einer Platohs. xal μεγάλα Ο
μάλιστα ( < xai) PI. Hss. | διειλέχθαι < N D | τ φ ] τη Ο 12 δοκει < N D
18 ώ 'γαϋ-έ ON PI. ώ αγαθέ I 14 πείθωμεν PI. | λ. όμολογεϊν αυτόν μή
λέγειν όρ&ώς (aus 11 wiederholt) I 15 τήν < Ο | καί άρετήν < ON
17 άει πάθης PI. άειπαθείς die Hss. 19 συντείνει N D | καίπερ PI. και περί I
καί παρά ON | πάνσμικρον PI. πάν σμικρόν die Hss. 20 περί] παρά Ο |
γίγνεται PL | fi ή PI. 21 γιγνομένη PI. | γινομένη, σύ <5'] γινομένης· ούδ' ON
23 ξυντεΐνον (auch Thdrt.)] ξνντείνων PI. | βέλτιστον < Ο | μήν (auch D, aber
η 1. Η . ausgebess. ?)] μέν Ν
 Praepar. evang. X I I 52, 18—26 159

δλον μέρους ένεκα απεργάζεται. σύ δέ άγανακτεϊς άγνοών δπη τό περί σέ 28

άριστον τω παντί ξυμβαίνει καΐ σοΙ κατά δύναμιν την της κοινής γενέσεως, έπεί b
δέ άεί ψυχή συντεταγμένη σώματι τοτέ μέν άλλω, τοτέ δ' άλλω, μεταβάλλει
παντοίας μεταβολάς δι' έαυτήν ή δι* έτέραν ψυχήν, ούδέν άλλο έργον τω πετ-
5 τευτη πλήν μετατιθέναι τό μεν άμεινον γιγνόμενον ήθος εις βελτίω τόπον,
χείρον δέ είς τόν χείρονα, ίνα τό πρέπον Ικαστον της μοίρας λαγχάνη.
Π η λέγεις; 24
ΤΗιπερ άν έχοι ραστώνη επιμελείας θεοϊς των πάντων, ταύτη μοι δοκεΐ

φράζειν. εί μεν γάρ προς τό δλον άει βλέπων πλάττοι τις μετασχηματίζων τά c
ίο πάντα, οϊον έκ πυρός ύδωρ έμψυχον και μή ξύμπολλα έξ ενός ή έκ πολλών έν,
πρώτης ή δευτέρας ή και τρίτης γενέσεως μετειληφότα πλήθεσιν άν όραν
εΐη της μετατιθεμένης κοσμήσεως. νϋν δ' έστί θαυμαστή ραστώνη τω τοϋ
παντός έπιμελουμένφ.
Πώς αύ λέγεις; 26
15 ΤΩδε· έπειδή κατεϊδεν ήμών ό βασιλεύς έμψύχους ούσας τάς πράξεις

άπάσας και πολλήν μέν άρετήν έν αύταϊς ουσαν, πολλήν δέ κακίαν, άνώλε-
θρον δέ δν γενόμενον, άλλ' ουκ αίώνιον ψυχήν καΐ σώμα, καθάπερ οί κατά d
νόμον δντες θεοί (γένεσις γάρ ουκ άν ποτε ήν ζώων άπολομένου τούτοιν θα-
τέρου) και τό μέν ώφελεΐν άεί πεφυκός, δν άγαθόν ψυχής, διενοήθη, τό δέ κακόν
20 βλάπτειν* ταϋτα πάντα ξυνιδών έμηχανήσατο, ποϋ κείμενον έκαστον των
μερών νικώσαν άρετήν, ήττωμένην δέ κακίαν έν τω παντί παρέχοι μάλιστ* άν
και ράστα καΐ άριστα. μεμηχάνηται δή πρός πάν τοϋτο τό ποίον γιγνό- 2β
μενον άει ποίαν έδραν δει μεταλαμβάνον οΐκίζεσθαι καΐ τίνας ποτέ τόπους*
της δέ γενέσεως τοϋ ποίου τινός άφήκε ταΐς βουλήσεσιν έκάστων ήμών τάς

S. 153, 11 —S. 161, 16: Plat. leg. 899d—905d 24 της — S. 160, 2

πολύ: Thdrt. V 32

IO y N(D)

2 ξυνβαΐνει Ο | xal aol < O N 8 σώματι < I | τοτέ δ' άλλω < N D
6 λείπεται πλήν PI. 6 τόν < Ο | Ινα — της] χατά τό πρέπον αυτών Ικαστον
ίνα της προσηκούσης PI. | πρέπον ON PI. τρετπόν I 8 ίχοι λόγον PI. |
ραστώνη PL ραστώνης die Hss. | δοχω PI. 9 τό (auch D)] τόν Ν 1 1 äv δρ&ν]
E u s . v e r s t a n d : dann könnte man Dinge sehen, die in Mengen teilgenommen
haben am ersten . . . Schöpfungeakt der Umgestaltung der Welt·, δπειρ' äv
P l a t o (d. h. wenn (da) sie am . . . teilgenommen haben, würden sie in un-
endlicher Menge der μεταχόομηαις zukommen) 16 πάσας ON 17 δέ δν
PI. δέον Ο δέ IN I γινόμενον ON 18 γένεσις PI. γένεσιν ΙΟΝ | ποτε < O N
19 δν — ψυχής insofern es das Gute an der Seele ist | δν] δαον PI. 22 ποιόν
τι PI. 22 f. γινόμενον Ο 23 δει] δή ON | τόπους ποτέ I 24 τον (auch
Thdrt.)] τό PI. | ποίου Eus. Hss. u n d PI. ποιοϋ Thdrt. | έκαστων < ON
160 Eusebius

αιτίας, δπη γάρ | άν έπιθυμή καΐ όποιος τις ών την ψυχήν, ταύτη σχεδόν (β35)
εκάστοτε καΐ τοιούτος γίγνεται άπας ήμών ώς τό πολύ.
Τ£> γοϋν εικός.
Μεταβάλλει μέν τοίνυν πάνθ' όσα μέτοχά έστι ψυχής, έν αΰτοϊς κεκτη- 27
μένα την της μεταβολής αίτίαν μεταβάλλοντα δέ φέρεται κατά τής ειμαρ-
μένης τάξιν καΐ νόμον. σμικρότερα μέν των ήθών μεταβάλλοντα έλάττω κατά
τδ της χώρας έπίπεδον μεταπορεύεται, πλείω δέ καΐ άδικώτερα μεταπεσόντα
είς βάθος τά τε κάτω λεγόμενα των τόπων, δσα "Αιδην τε καΐ τά τούτων έχό- b
μενα των ονομάτων έπονομάζοντες σφόδρα φοβούνται καΐ όνειροπολοϋσι ζών-
τες διαλυθέντες τε των σωμάτων, μείζω δη ψυχή κακίας ή αρετής οπόταν
μεταβάλλη δια τήν αυτής βούλησίν τε καΐ όμιλίαν γενομένην ίσχυράν, οπό-
ταν μέν άρετή θεία προσμίξασα γίνηται διαφερόντως τοιαύτα, διαφέροντα
καΐ μετέβαλε τόπον άγιον δλον, μετακομισθεϊσα είς άμείνω τινά τόπον έτε-
ρον" δταν δέ τάναντία, έπΐ τάναντία μεθιδρύσατο τον αυτής βίον.
αύτη τος δίκη έστί βροτών οί "Ολυμπον ϊχουσιν, 28
ώ παϊ καΐ νεανίσκε άμελεϊσθαι δοκών υπό θεών, κακίω μέν γινόμενον πρός
τάς κακίους ψυχάς, άμείνω δέ πρός τάς άμείνους πορευόμενον έν τε ζωή καΐ c
έν πασι θανάτοις πάσχειν τε, ά προσήκον δραν έστι τοις προσφυέσι τούς προσ-
φερεϊς, καΐ ποιεΐν. ταύτης τής δίκης οδτε σύ μήποτε οΰτε άλλος άτυχης 29
γενόμενος έπεύξεται περιγενέσθαι θεών, ήν πασών δίκην διαφερόντως έταξάν

S. 153, 11 — S. 161, 16: Plat. leg. 899d— 90ßd 4 Μεταβάλλει — 8

βά&ος = S. 242, 11 — 16 10 μείζω — 14 βίον·. Thdrt. V 32 16 Horn.
Od. X I X 43

ΙΟ*Ν(Ι>)

1 ταύτη] τοιούτος ON 2f. έχάστοτε — είχός] γίγνεται {γίνεται Ο)

Ιχαστος ήμών ON 4 αύτοίς Mrae αύτοις die Hss. έαντοίς 8. 242, 11 und Fl.
6 τής*] τήν τής S. 242, 12 und PI. 8 βάβη I 8 όνομάζοντες ON |
φοβούνται PI. φοβονοι die Hss. 10 διαλν&έντα>ν ON | re PI. δέ die Hss. |
δέ δή PI. 11 μεταβάλλη] μεταβάλη ein Teil der Hss. PI., die andern μετα-
λάβω | αύτής PI. αυτής die Hss. 12 προσμίξασα Thdrt. PI. προσμίξας ä
die Hss. | γίνηται Steph. γίνεται ION und Thdrt. γίγνηται PI. | τοιαύτα] τά
τοιαύτα Thdrt. τοιαύτη PI.; Eus. verstand: zur göttlichen Tugend solches dazu-
mischen; in Wahrheit ist προσμίξασα intransitiv 18 μεταβάλλει ON | μετα- *
χομισ&εϊσα I PI. μεταχοσμη&εϊσα ON Thdrt. 14 μεθιδρύσατο (auch
Thdrt.)] με&ιδρύσασα PI. | αύτής PI. αύτής die Hss. 16 βροτών (ΰεών PI.
Horn.)] christliche Umgestaltung des Gedankens: Diese Satzung gilt für die
Sterblichen, die in den Himmel kommen 16 xal νεανίσκε < ON 18 δράν
mit Akkus.: einem etwas antun | προσφυέσι] προσφερέσι PI. 19 οΰτε* I
ο «τ* ON ούτε εΐ PI. 20 έπεύξηται PI. | δίκην] διχών PI.
 Praepar. evang. Χ Π 62, 26—33 161

τε οί τάξαντες χρεών τε έξευλαβεϊσθαι παρά τό παν. ού γάρ άμεληθήση ποτέ

υπ' αύτης. ούχ ουτω σμικρός ών δύση κατά τό της γης βάθος ούδ' υψηλός
γενόμενος είς τόν ούρανόν άναπτήση, τίσεις δέ αύτω την προσήκουσαν τιμω-
ρίαν εϊτ' ένθάδε μένων είτε καΐ έν "Αιδου διαπορευθείς είτε και τούτων εις d
5 άγιώτερον έτι διακομιστείς τόπον. 6 αύτός δέ λόγος σοι καΐ περί εκεί- 80
νων άν ειη των οδς σύ κατιδών έκ σμικρών μεγάλους γεγονότας άνοσιουργήσαν-
τας ή τι τοιούτον πράξαντας ωήθης έξ άθλιων εύδαίμονας γεγονέναι και
ώς έν κατόπτροις αΰτών ταϊς πράξεσιν ήγήσω καθεωρακέναι την πάντων
άμέλειαν θεών, ούκ είδώς αύτών την συντέλειαν δπη ποτέ τω παντί ξυμ-
ιο βάλλεται, γινώσκειν δέ αυτήν, ώ πάντων άνδρειότατε, πρός ουδέν δοκεΐς;
ην I τις μή γινώσκων ούδ* άν τύπον ϊδοι ποτέ ουδέ λόγον ξυμβάλλεσθαι <ese>
περί βίου δυνατός άν γένοιτο είς εύδαιμονίαν τε και δυσδαίμονα τύχην.
ταϋτα εί μέν σε πείθει Κλεινίας δδε και ξύμπασα ήμών ήδε ή γερουσία, 81
περί θεών ώς ούκ οίσθα δ τι λέγεις, καλώς άν σοι θεός αύτός ξυλλαμβάνοι*
ΐδ εί δ' έπιδεής έτι λόγου άν εϊης, λεγόντων ήμών πρός τόν τρίτον έπακούση,
<εί > νοϋν και όπωσοϋν έχεις."
Τούτων δ νοϋς, εί καΐ μή τα ρήματα, έν τοις 'Εβραίων λογίοις προ- 82
καταβέβληται σνντομώτατα και δι' δλίγων της διανοίας περιεχομένης. τό τε b
γάρ "ούχ ούτω μικρός ών δύση κατά τό της γης βάθος ούδ' υψηλός γενόμενος
20 είς τόν ούρανόν άναπτήση" δμοιον άν εϊη τω παρά τω Δαβίδ τοϋτον
εχοντι τόν τρόπον "Ποϋ πορευθώ άπό τοϋ πνεύματος σου, και άπό τοϋ
προσώπου σου ποϋ φύγω; έάν άναβώ είς τόν ούρανόν, σύ έκεΐ εΐ· έάν καταβώ
είς τόν "Αιδην, πάρει- εί άναλάβοιμι πτέρυγας και κατασκηνώσαιμι 88

S. 153, 11—S. 161, 16: Plat. leg. 899d—905d 6 ό — 9f. ξυμβάλλεται:

Thdrt. V I 47 19f. s. 2f. 21—S. 162, 1: Ps 138 (139), 7—10

ION(D)

1 παρά τό πάν] τό παράπαν PI. 2 ών δύση auch 19 und PI. είσδύση

hier die Hss. 8 αύτω (nml. 0εφ)] αυτών (θεών) PI. 6 άγιώτερον
(s. S. 160, 13)] άγριώτερον PI. 1 xal] φα PL 8 ώς < ND
9 τήν < ON 10 γιγνώακειν PI. | πρός ουδέν δοχεϊς (hältst du für nichts)]
πώς ού δεϊν δοχεϊς PI. 11 γιγνώσκων PI. | ξυμβαλέσϋαι ND 12 άν]
καΐ I I τε PI. δέ die Hss. 14 χαλάς I | ξυλλαμβάνε'ι I (alles 1. Η.) 16 λόγου
τινός PI. | λόγου nach είης ON | λεγόντων ήμών < ON | έπάχονε PI. 16 εί
PI. < die Hss. 17 μή (auch D) < Ν 18 συντομ. — περιεχομένης < ON
19 σμικρός PI. | ών] ώ I | κατά — βά&ος] κατά γης ON 20 τόν < ON |
δμοιον I Ισον ON 20f. παρά — τρόπον I τον Δ. φήματι τώ λέγοντι ON;
nach λέγοντι freier Baum von etwa 4 Buchstaben in N, von 2 in D 22 φύγω]
κρνβώ I I σύ < Ο 28f. εί — με < ON
M r a s , Eusebius I I 11
 162 Eusebius

εις τά έσχατα της θαλάσσης, καί γάρ εκεί ή χείρ σου οδηγήσει με - " άλλα
καί τό "οι ουρανοί διηγούνται δόξαν θεοΰ, καί ποίησιν χειρών αύτοϋ άναγ- c
γέλλει τό στερέωμα·" και πάλιν έν τω 'Haatq. τό "άναβλέψατε εις δψος
τούς όφθαλμούς ύμών καί ϊδετε τίς κατέδειξε ταϋτα πάντα - " και τό "έκ 84
5 μεγέθους καί καλλονής κτισμάτων αναλόγως ό γενεσιουργός θεωρείται - "
καί τό " τ ά γάρ άόρατα αύτοϋ άπό κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα
καθοραται ή τε άΐδιος αύτοϋ δύναμις καί θειότης." άλλα και τό "έζήλωσα
επί τοις άνόμοις, είρήνην άμαρτωλών θεωρών" μεταπεφράαϋαι μοι δοκεΐ
νπό τον Πλάτωνος δια τον " ό αυτός δέ λόγος σοι καί περί εκείνων αν είη
ίο τών ους σύ κατιδών έκ σμικρών μεγάλους γεγονότας άνοσιουργήσαντας ή τι d
τοιοΰτον πράξαντας ωήθης έξ άθλίων εύδαίμονας γεγονέναι." και τάλλα 86
<5ε δσα τούτοις ομοίως εϊρηται προνλαβε την εις πλάτος έκτε&εΐσαν τον
Πλάτωνος έρμηνείαν έν τοις *Εβραίων λόγοις. ίκαστον δ' ούν αυτών κατά
μέρος εΰροις άν ακριβώς εξετάζων τοις 'ΕβραίοJV σνμφερόμενον γράμ-
ΐδ μασιν. 'Εβραίων δέ είναι λόγους ου μόνα τά παρά Μωσεϊ λόγιά ψημι, άλλα
και τά τών άλλων μετά Μωσέα θεοφιλών ανδρών, είτε προφητών ειτε και
αποστόλων τον σωτηρος ημών, ών η τών δογμάτων συμφωνία μιας είκό-
τως αντονς και της προσηγορίας άξιώσειεν.

Si. Ps 18 (19), 2 8f. las 40, 26 4f. Sap 13, 5 6f. Rm 1, 20

7f. Ps 72 (73), 3 9-11 s. S. 161, 6—7

IO y GN(D)

2 xal ποίησιν I ποίησιν δέ ON 8 πάλιν I τό OD < Ν 6f. xai —

όειότης I < ON 8 άνόμοις] α 1. Η. aus et I 9 δι' αύτοϋ ND 10 σμι-
κρών ON μικρών I 10f. ή — πράξαντας < ON 12 δσα IG (aber avis
τά), τά 0*G»ND; s. Einleitung Bd. I S. XL | όμοίως — 18 άξιώσειεν IG δμοια
συνεξίσου τοις Εβραίων λογίοις· 'Εβραίων δέ φημι αύτοϋ τε Μωσέως xai των μετ'
αύτόν θεοφιλών άνδρών, είτε προφητών εϊτε xal (< D) άποστόλων τοϋ Σωτηρος
ήμών ND, alles < Ο 15 μόνον Steph. 18 της αύτής Gaisf.; aber
xai = auch Keine Subscriptio in ION
 ΙΓ

ΤΑΔΕ ΤΟ ΙΓ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ Σ

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕ ΥΗΣ
α'. 'Οίκος ο Πλάτων τής 'Ελληνικής θεολογίας απ ήλεγχε τήν άτοπίαν. 'Εκ τον
6 Τιμαίου K a p . 1. S. 165, 16
β'. "Ετι άπο τον λόγου 'Επινομίδος περί τον αντον Kap. 2. S. 167, 1
γ'. "Ετι άπό τον δευτέρου τής Πολιτείας περί τον αντον. . . Kap. 3. S. 167, 9
6'. 'Οτι πλέον ουδέν των αίσχρών μν&ων αϊ περί των 'Ελληνικών Φεών διηγήσεις περι
έχονσιν, αίς μή πειΰόμενον Σωκράπην ίχτειναν Άϋηναϊοι. 'Από τον Εν&ύφρονος
ίο K a p . 4. S. 177, 1
ε'. Νουμηνίον ix των παρά Πλάτωνι άπορρήτων περί τον α ντου
K a p . δ. S. 178, 1
ς'. 'Οτι μή δεϊ ταΐς των πολλών προσέχειν δόξαις μηδέ τής Ιδίας μετατί&εσ&αι προαιρ
σεως δια ΰανάτου φόβον. 'Από τον Κρίτωνος Kap. 6. S. 178, 13
16 ζ'. 'Οτι μή δει άμυνεσ&αι τονς άδιχεϊν ήμάς παρεσκενασμένους. 'Από τον αύτον
K a p . 7. S. 181, 13
η'. "Οτι μή δεϊ τά άπαξ όρ&ώς χρι&έντα ά&ετεϊν μηδ' εΐ όάνατόν τις έπάγοι. αρμόσε
δέ πρός τονς έν χαιροις διωγμών έξομνυμένους τήν εύσέβειαν
K a p . 8. S. 183, 8
20 'Οποΐός πάτε ίσται τήν διά&εσιν ό δια άανάτον φόβον έξομνύμενος τήν οίχείαν πρό
Φεσιν Kap. 9. S. 184, 7

BION(D)

2f. Τάδε nach προπαρασκευής Β | ΙΓ IOD τριοχαιδέχατον Ν < Β | περιέχει

nach τάδε Β ; eine der ersten anscheinend gleichzeitige H a n d schrieb in
Β nach περιέχει·, τό IB βιβλίον u n d am oberen B a n d βιβλίον ιβ', strich d a n n
aber IB durch, änderte β ία Γ und fügte hinzu: τό t'ß βιβλίον λείπει·, teal laτι
τό παρόν Γ Γ: τό δ' έξης ι'δ: καΐ τό μετ' αύτό ι'ε: — 4-20 Ziffern in I (in
freigelassene Spatien m i t roter Tinte von H a n d ζ eingesetzt) u n d Ν < B O D
4f. 'Εκ — Τιμαίου < BN | τοϋ Ο τών I β "Ετι — αύτον I ϊχι άπό τον
πέμπτον BN < 0 7 ~β Ο | nach αύτον: και περί τον μή είναι τόν ΰεόν των
κακών αίτιον I 1 a. Β. 14 Κρίτωνος] κρείττονος I 17 έπάγει Β
18 έξομν. ΙΟ άρνουμένους BN (aber έξομν. beide S. 183, 10) | άσέβειαν Ο *
20 ποτ' BO
11 *
 164 Eusebius

ι'. 'Οτι μή δέοι φεύγειν τόν ύπέρ άληΟεΙας θάνατον. 'Από της Σωκράτους απολογίας
K a p . 10. S. 185, 22
ια'. 'Οπως δέοι τιμά» τόν θάνατον των ενκλεως μεταλλαξάντων τόν β(ον. Έκ τοϋ
Πλάτωνος K a p . 11. S . 189, 14
6 ιβ'. "Οπως καΐ δ πρό ήμων έξ 'Εβραίων 'Αριστόβουλος δ Περιπατητικός έκ της παρ'
Έβραίοις φιλοσοφίας δμολογει τούς Έλληνας ώρμήσ&αι . K a p . 12. S . 190, 14
ιγ'. Ώς καΐ Κλήμης δμοίως τά καλώς "Ελλησιν είρημένα σύμφωνα τνγχάνειν τοις 'Εβραί-
ων παρίστησι δδγμααιν. 'Από τον ε' Στρωματέως . . . . K a p . 13. S . 198, 1
ιδ'. "Οτι μή πάντα έπιτυχως εΐρηται τω Πλάτωνι' διό ουκ άλάγως την κατ' αυτόν παρί)τη-
10 με&α φιλοαοφίαν, τά δέ 'Εβραίων άποδεχόμε&α λόγια. . . K a p . 14. S . 228, 16
ιε'. "Οτι μή κα&όλου δρθώς δ Πλάτων τόν περί <των> νοητών ούσιων έφώδενσε λόγον,
«UU* 'Εβραίοι K a p . 15. S . 232, 6
ις'. Ότι μή Έβραίοις δμοίως κατά πάντα όρΦως έδόξαζε περί ψυχής δ Πλάτων
K a p . 16. S. 234, 1
IB ιζ'. "Οτι κατά Πλάτωνα μή έξ άπα&οΰς καΐ πσ&ητής ουσίας ή της ψυχής σννέστηκε
φύσις. 'Από των Σευήρου τον Πλατωνικού περί ψυχής . . K a p . 17. S . 239, 7
ιη'. Περί οΰρανοΰ καΐ των έν αύτω φωστήρων δτι μή καβάλου δρ&ως έδόξασεν δ Πλά-
των K a p . 18. S. 240, 19
id'. 'Οποία περί γυναικών ουκ δρ&ως δ Πλάτων διετάξατο . . K a p . 19. S . 245, 6
20 κ'. 'Οποία 7ΐερΙ έρωτος έκ&έαμου δ αύτός διετάξατο έν Φαίδρφ, οίς δ Μωσής άντινομο-
βετεί K a p . 20. S . 250, 7
κα'. Περί των παράΠλάτωνι φονικών νόμων, ουκ άξίων δντων της μεγαλονοίας αντον,
οϊς τούς Μωσέως άντιπαραβλητέον K a p . 21. S . 252, 8

ION(D)

1-22 Ziffern in I (s. zu S . 163, 4ff.) u n d Ν < B O D 1 ύπέρ της I

(aber της < S . 185, 22) | 'Από — άπολογίας < Β 8 Έκ] άπό N D | των τοϋ
Gaisf. 4 auf Πλάτωνος folgt in Β in der nächsten Zeile "Οπως και της
Σωκράτους άπολογιάσχχχ, in der nächsten "Οπως καΐ... (5) 5 δ1 < B N
5 f . παρ' Εβραίων N D 8 πέμπτου B N 11 τόν O N των Β Ι | των Steph.
hier und alle H s s . S . 232, β < hier die H s s . | ούσιων < I 15 κατά Πλά-
τωνα (fehlt S. 239, 7 in IO): dessen Ansicht abgelehnt wird (wie S. 340, 17
κατά τούς Στωικούς) 16 των] τον B N 17 f. nach δ Πλάτων + 'Από της
Έπινομίδος καΐ τον Τιμαίου κάί τον δεκάτου των Νόμων, δπερ Μωσής σέβειν
άπαγορεύει, ώς καΐ δ 'Εβραίος Φίλων έρμηνεύει I a. Κ . 19 Ποία Ο |
20 δ1 — διετάξατο < B N 22 Περί] Όποια N D 28 τούς] τον Ο
 ΙΓ
Έτιειδή 7ΐέφηνεν εν τοις προ τούτον συγγράμμασιν ή κατά ΠλΑτωνα («3»
φιλοσοφία κατά πλείστα Μωσέως και των παρ' Έβραίοις ιερών λόγων έρμη- ν,«·>
νείαν ώστιερ έπΐ την Έλ?.άδα φωνήν περιέχουσα, έρχομαι νυν δμου και τα b
5 λείποντα προσαποδονναι τω λόγω καΐ τά τοις προ ήμων εις τούς τόπονς
ειρημένα διελ&εϊν, όμοϋ καΐ διαβολής ευλόγου αίτίαν άπολυσόμενος, εΐ δή
τις ήμϊν έπιχαλών φαίη, τί δή ποτ? οΰν Μωσέως και Πλάτωνος τά σννωδά
πεφιλοσοφηκότων ουχί τά Πλάτωνος, αλλά τά Μωσέως μέτιμεν, τοΰμ-
παλιν δέον, δτι δή προς τοις ϊσοις δόγμασι τιροσήκων ήμϊν γένοιτ' άν "Ελ-
ιο λησιν οϋσιν ό 'Ελληνικός μάλλον ή ό βάρβαρος, όκνών δέ άπαντήσαι προς
τοϋτο αίδοΐ τη προ? τον φιλόσοφο,ν, τοϋτον μεν εις ύστερον άνατί&εμαι τον
λόγον, τά δέ γε πρώτα μοι λεχθέντα πρώτα διασκέψομαι. λαβών ο&> άνάγνω&ι e
οποίαν έπήγετο δόξαν ό Πλάτων τιερί των 'Ελληνικών θεολόγων τε και ποιη-
τών δπως τε πάσας τάς πατρίους περί των &εών υπολήψεις ή&έτει καΐ τήν έν
is αύτοϊς άτοπίαν διήλεγχεν

α'. ΟΠΩΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

ΑΠΗΛΕΓΧΕ ΤΗΝ ΑΤΟΠΙΑΝ- ΕΚ ΤΟΥ ΤΙΜΑΙΟΥ
"Περί δέ των άλλων δαιμόνων ειπείν τε καΐ γνώναι τήν γένεσιν μείζον 1,1
ή καθ·* ή μας, πειστέον δέ τοις είρηκόσιν έμπροσθεν, έκγόνοις μέν θεων ού- d

11 f. το ντον — λόγον: weist voraus auf die Erörterungen vom 14. Kap. an
18—S. Ιββ, 8: Plat. Tim. 40d—IIa (dieselbe Stelle von Eue. auch Bd. I
S. 96, 17—S. 97, β und Bd. Π S. 229, 24—S. 230, β zitiert) 18 ΙΤερΙ —
8. Ιββ, 3f. πιστεντίον: Thdrt. I 69 und III 34
BION(D)
2 Vor 'Επειδή: Προοίμιον περί της ύπο&έσεως BN < ΙΟ. Zu ΠροοΙμιον
schrieb a. Β. jene Β 1 anscheinend gleichzeitige Hand β'ΙΓ' (= βιβλίον τρισκαι-
δέκατον) | πέφηνεν] πέφνκεν Β 8 Μωσέως καΐ < Ν (Μωσέως + 1. Η. a. R.) D |
Ιερών λόγων] νόμων BN 7 έπεγκαλων ND | ποτ' ούν] ποτε BN 7 f. Μωσ. —
πεφιλοσ.] Μωσέως καΐ των παρ' Έβραίοις νόμων σννωδά καΐ Πλάτων (so!) Β
8f. τοΰμπ. δέον < Β 12 τά — διασκέψομαι: vgl. Bd. I S. 485, 10 πρώτα δέ
τά πρώτα παρα&ήσομαι Ιβί. Die Überschrift in ΒΙΟΝ | Έκ — Τιμ. ΙΟ <
BN 18 τε < Eus. Bd. I S. 96, 17 und Bd. II S. 229, 24, Thdrt., PI.
19 πειστέον] πιστεντίον Bd. I S. 96, 18 und Thdrt. | είρημένοις Β | έκγόνοις IN
Thdrt. PI. έγγόνοις Ο έκείνοις Β
 166 Eusebius

σιν, ώς έφασαν, σαφώς γέ που τούς εαυτών προγόνους είδότων. άδύνατον

οδν θεών παισίν άπιστεϊν, καίπερ άνευ εικότων και αναγκαίων άποδείξεων
λέγουσιν, άλλ' ώς οικεία φασκόντων άπαγγέλλειν έπομένους τ ω νόμω πιστευ-
τέον. οΰτως οδν κατ' εκείνους ήμΐν ή γένεσις περί τούτων των θεών 2
6 έχέτω καΐ λεγέσθω. | Γης τε καΐ Ούρανοϋ παίδες 'Ωκεανός τε και Τηθύς (β40)
έγενέσθην, τούτων δέ Φόρκυς Κρόνος τε και "Ρέα, έκ δέ Κρόνου και 'Ρέας Ζευς
"Ηρα τε καΐ πάντες, δσους Εσμεν αδελφούς λεγομένους αύτών, έτι τε τούτων
άλλους έκγόνους."
Δια τούτων πιστεύειν τοις περί &εών μύ&οις και αν τοις δέ τοις των 3
ίο μύ&ων ποιηταΐς ώς δή &εών έκγόνοις ούσι παρακελευσάμενος, τιρώτα μεν
δια τον φάναι έκγόνους είναι των Φεών τονς ποιητάς χλενάζειν μοι δοκεϊ,
ώς και των &εων av&Q<imarv γεγονότων και τοις έκγόνοις ομοίων τήν φύσιν. b
«5ιαβάλλει δ' έξης άντικρυς τονς &εολόγους, ους έκγόνους έψησε» είναι 4
&εών, δι ών έπάγει φάσκων "καίπερ άνευ εικότων και άναγκαίων άποδείξεων
ιέ λέγουσι" δι' ών τε τιροστίϋησι το "ώς έφασαν." παίζειν δ' έοικε λέγων
"σαφώς γέ που τούς έαυτών προγόνους είδότων" και τό "αδύνατον θεών
παισίν άπιστεΐν." και τό παρά γνώμην δε ταϋτα λέγειν των νόμων ένεκα
διαρρήδην παρίστησιν, όμολογήσας ort δέοι έπομένους τω νόμω πιστεύει» c
αύτοϊς. δτι δέ ταϋτ ένόει, έπάκονσον δπως γνμνί} και άκατακαλν7ττω 6
20 φωνή τούς δή θεολόγους δπαντας διαβάλλει, κόπτων έν 'Επινομίδι τού-
τοις τοις ρήμασιν

S. 165, 18—S. 166, 8: Plat. Tim. 40d—41a l » f . γυμνβ — φωνή:

vgl. Plat. Phaedr. 243 b; s. Bd. I S. 364, 15

BION(D)

1 γέ auch 16 sowie S. 229, 26, δέ Bd. I S. 96, 19, Thdrt. PL | που auch
16 sowie Bd. I S. 96, 19, hier S. 229,26 und PL, πως Thdrt. | τους γε PL | αύτών
PI. | είδότων auch 16 sowie an den beiden anderen Stellen und Thdrt., είδύσιν
PL 2 δνευ τε Ρ1. | άναγκαίον Β 6 ίγενέσ&η I | Φόρχυς < Β | nach
'Ρέα + καΐ δσοι μετά τούτων Eus. Bd. I S. 97, 4 mit Ρ1. 7 ΐσμεν πάντας
S. 230, 6 («ίντας < Ρ1.; zweifelhaft Bd. I S. 97, 6) 8 άλλους έχγόνους auch
S. 230, 6 (wie Plato) ~ Bd. I S. 97, 6 | έχγόνους BN έγγόνονς ΙΟ und S- 230, 6
(aber s. S. 165,19) 10 έγγόνοις ΙΟ 11 έγγόνους Ο | είναι &εων ND 6. είναι Β
12 έγγόνοις Ο 18 έγγόνους Ο 15 τε I < BON 19 έννόει Β | έπά-
κονσον δπως] δρα πως ND όρατώς Β 20 δή < BN | κόπτα>ν (auch D)] σκόπ- *
των Ν 1 (das 1. ο in ω geändert 2. Η.) | έν Ο < BIN | 'Επινομίδι I (s. zu Bd. I
S. 671, 12)] έπιτόμω Ο < BN
 Praepar. evang. Χ Π Ι 1, 1—5; 2, 1—2; 3, 1—2 167

β'. ΕΤΙ ΑΠΟ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΠΙΝΟΜΙΔΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ

"Θεογονίαν τοίνυν και ζωογονίαν άναγκαΐον, ώς έοικε, πρώτον μοι, 2 , 1

κακώς άπεικασάντων τών έμπροσθεν, βέλτιον άπεικάσαι κατά τόν ύστερον d
λόγον, άναλαβόντα δν προς τους άσεβεϊς έπικεχείρηκα λόγον."
5 "Οτι δ' ευλόγως την τών πρώτων ΰεολογίαν παραιτείται διδάσκει έν 2
τω δεντέρω της Πολιτείας, εν&α τον νουν έπιστησαι άξιον όπόσα και οία
περί τών αυτών ποιητών τε και ϋεολόγων τών τε εκ παλαιού παραδεδο-
μένων περί τών 'Ελληνικών ϋεών διέξεισιν, ώδε ρήμασιν αντοΐς φάσκων

γ'. ΕΤΙ ΑΠΟ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ

ίο ΑΥΤΟΥ

I " Έ ν τοις μείζοσιν, ήν δ' έγώ, οψόμεθα και τούς έλάττους. δει γάρ δή τον 3 , 1
αυτόν τύπον είναι και ταύτόν δύνασθαι τούς τε μείζους και τους έλάττους. (β4ΐ)
ή ούκ οίει; "Εγωγ', έ'φη· άλλ' ούκ έννοώ ούδέ τούς μείζους τίνας λέγεις. Οδς
'Ησίοδος τε, εϊπον, και Όμηρος ήμΐν έλεγέτην και οί άλλοι ποιηταί. ούτοι b
15 γάρ που μύθους ψευδείς τοις άν&ρώποις συντιθέντες έλεγόν τε καΐ λέγουσι.
Ποίους δή, ή δ' δς, και τί αυτών μεμφόμενος λέγεις; "Οπερ, ήν δ' έγώ, 2
χρή πρώτον τε και μάλιστα μέμφεσθαι, άλλως τε και έάν τις μή καλώς ψεύδη-
ται. Τί τοϋτο; "Οταν είκάζη τις κακώς ούσίαν τ φ λόγω περί θεών τε και
ηρώων, οϊοί είσιν, ώσπερ γραφεύς μηδέν έοικότα γράφων οΐς άν δμοια βου-
20 ληθη γράψαι. Και γάρ, εφη, ορθώς έχει τά τοιαύτα μέμφεσθαι. άλλά πώς

2-4 Pseud.-Plat. epin. 980c; aus Eue. Thdrt. I I I 55 11—S. 174, 17:
Plat. reap. 377c—383c (bis 15 λέγουσι wiederholt S. 230, 9—15Ϊ 16 "Οπερ
— 20 γράχραι = S . 2 3 1 , 18—21

BION(D)

1 Die Überschrift in I ; Έτι άπό τοΰ i (so) Ο, "Ετι άπό τον πέμ-
πτσυ BN " 2 ύεολογίαν, aber γονί über λογί I (alles 1. Η.) | ώς ίοικεν
άναγκαΐον I 3 ύστερον (auch Thdrt.)] ξμπροσ&εν PI. 4 λόγον1 < I | έπι-
κεχείρηκε BON | λόγον* Β * Ι λέγων Β Ο Ν λόγους Thdrt. PI.
ι β β' Ο
7 αύτών] ίαυτών Β | τε 2 Mras γε dieHss. 9f. Die Überschrift in ΒΙΟΝ | /F Ο |
nach αύτοΰ + και περί τον μή είναι τόν ϋεόν των κακών αίτιον I z a. R.
1 1 έγώ, μν&οις S . 2 3 0 , 1 0 m i t P I . | έλάττονας Β 1 3 "Εγωγ', ίφη Ο, E u s .
S. 230, 12 ( Ι γ ω γ ε ) , PL, εγωγ' Ιφημι (so) hier I, εγωγ' εφην N D < Β | ούκ
έννοών ND ούδενοω (so) Β | ούδέ < Β 14 λεγέτην BON 15 ψευδείς nach
άν&ρ. P I . 17 τ ε 1 < BN, Eus. S . 2 3 1 , 1 8 ; καϊ πρώτον PI. 18 ούσίαν
< S . 2 3 1 , 19 m i t d e r M e h r z a h l d e r H s s . P L | ούσίαν — S . 1 6 8 , 4 αύτόν < Β
20 τά γε Ρ1.
 168 Eusebius

δή λέγομεν καΐ ποία; Πρώτον μέν δή, ήν δ' εγώ, τδ μέγιστον και 8
περί των μεγίστων ψεϋδος ό ειπών ού καλώς έψεύσατο, ώς Ούρανός τε c
είργάσατο, & φησι δρασαι αυτήν 'Ησίοδος, 6 τε αυ Κρόνος ώς έτιμωρήσατο
αυτόν, τά δέ δή Κρόνου έργα και πάθ-η υπό τοϋ υίέος ούδ' «ν εί ήν άλι^θή,
5 ώμην δεΐν £αδίως ουτω λέγεσθαι προς άφρονας τε και νέους, άλλα μάλιστα
μέν σιγασθαι, εί δ' άνάγκη τις ήν λέγειν, δι' απορρήτων άκούειν ώς όλιγίστους,
θυσαμένους ού χοϊρον, άλλά τι μέγα καΐ άπορον θϋμα, δπωζ ώς έλαχίστοις
συνέβη άκοϋσαι. ΚαΙ γάρ, ή δ' 5ς, ούτοι γε οί λόγοί χαλεποί. ΚαΙ 4
ού λεκτοί, ώ Άδείμαντε, έν τή ήμετέρα πόλει. ούδέ λεκτέον νέω άκούοντι d
ίο ώς άδικων τά έσχατα ούδέν άν θαυμαστών ποιοι ούδ' αύ άδιχοϋντα πατέρα
κολάζων παντί τρόπω, άλλά δρώη άν δπερ θεών οί πρώτοί τ * καΐ μέγιστοι.
Ού μά τόν Δία, ή δ' δς, ούδέ αύτώ μοι δοκεΐ επιτήδεια είναι λέγειν. Ούδέ 6
γε, ήν δ' εγώ, τ& παράπαν ώς θεοί θεοϊς πολεμοϋσί τε καΐ έπιβουλεύουσι
καΐ μάχονται (οΰτε γάρ άληθη)- | εί γε δει ή μας τούς μέλλοντας τήν πόλιν (642)
is φυλάσσειν αϊσχιστον νομίζειν τ£> ραδίως άλλήλοις άπεχθάνεσθαι. πολλοϋ
δει γιγαντομαχίας τε μυθολογητέον αύτοΐς καΐ ποικιλτέον καΐ άλλας έχθρας
πολλάς και παντοδαπάς θεών τε καΐ ήρώων πρός συγγενείς τε και οικείους
αύτών, άλλ* εϊ πως μέλλοιμεν πείσειν, ώς ούδείς πώποτε πολίτης έτερος
έτέρω άπήχθετο ούδ* έστί τοϋτο δσιον, τοιαύτα μάλλον λεκτέα προς τά
20 παιδία εύθύς καΐ γέρουσι καΐ γραυσΐ καΐ πρεσβυτέροις γινομένοις και b

S. 187, 11—S. 174, 17: Plat. reep. 377c—383e 1 Π ρ ώ τ ο ν — 4 αύτόν

= 8. 231, 23—26; bis S. 169, 4 ύπονοιων = Bd. I S. 97, 13—S. 98, 15
1 Πρώτον — β ά χ ο ν ε ι ν : Thdrt. I I I 38 8 vgl. Hes. theog. 154—182 8 K a i 1
— 18 αύτώνι Thdrt. Ι Π 39 f.

BION(D)

1 δή < Bd. I S. 97, 13, Thdrt. PI. 2 δ I, Eue. auch a. a. O. und S. 231,
24, Thdrt. PI. < ON | Ούρανύν ND | τ ε < ON 8 ώς έ τ ι μ . ] ε ί σ ε τ ι μ ω ρ ή -
οατο Ν 1 (ώς + 2. Η. über ε ί ς ) D 4 τά δέ δή] τ ι δέ δή τά Bd. I S. 97,
16 I τοΰ Κρόνου Bd. I S.97, 15, Thdrt. PI. | εί ήν Bd. I S. 97, 16 PI., ε ΐ η BON
el I 6 <5είν] δή BN | οΰτως BN 7 χ ε ί ρ ο ν Β | Άπορον] Snowv I | ώς (auch
Bd. I S. 97,19)] δτι PI. 9 ού λεκτοί ON ού δεκτοί I ουκ έκτοί Β ού λ ε κ τ έ ο ι
Bd. I S. 97, 20, Thdrt. PI. | γ' ί φ ψ (vor ώ) PI. ( < auch Eus. a. a. Ο. und
Thdrt.) I λεκτέον Thdrt. PI. δεκτέον Β δοκτέον ΙΟΝ; s. zu Bd. I S. 98, 1
10 ούδέν] δέον Β | ποιοι] Β 1 aus π ο ι ε ί , όχοϊ I | αύ äv Ο 11 τ ε < Ο |
οI (übergeschrieben) μ έ γ ι σ τ ο ι I 12 Ού — δς < Bd. I S. 98, 3 und Thdrt.
18 η ο λ ο μ ε μ ο ΰ ο ι Ο | έ π ι β ο ν λ ε ύ ο ν τ α ι Ο 14 οΰτε] ούδέ Bd. I S. 98, 6 (He. A)
PI. οΰτε γ ά ρ άλη&ή οΰτε ξύμφορα Thdrt.; οΰτε — 19 δσιον < Β | ή μ ϊ ν Eus.
a. a. Ο., Thdrt. PI. 15 φνλάττειν Thdrt. φυλάξειν PI. 19 μάλλον λ ε κ τ έ α
(auch Bd. I S. 98, 10) ~ PI. 20 γ ι γ ν ο μ έ ν ο ι ς PI. γ ε ν ο μ έ ν ο ι ς Bd. I S. 98, 11
 Praepar. evang. Χ Ι Π 3, 2—12 169

τούς ποιητάς εγγύς τούτων άναγκαστέον λογοποιεϊν. "Ηρας δέ 6

δεσμούς υπό υίέος καΐ 'Ηφαίστου ρίψεις υπό πατρός, μέλλοντος τ η μητρί
άμύνειν τυπτομένη, καΐ θεομαχίας δσας "Ομηρος πεποίηκεν, ού παραδε-
κτέον είς την πόλιν, οδτ' έν ύπονοίαις πεποιημένας ούτε άνευ υπονοιών.
5 ό γαρ νέος ούχ οΐός τε κρίνειν β τ ι τε υπόνοια και β τ ι μή, άλλ' ά άν 7
τηλικοϋτος ων λάβη έν ταϊς δόξαις, δυσέκνιπτά τε και άμετάστατα φιλεΐ γί-
γνεσθαι. ών δή ίσως ένεκα περί παντός ποιητέον, ά πρώτα άκούουσιν, δτι κάλ- c
λίστα μεμυθολογημένα πρός άρετήν άκούειν. "Εχει γάρ, &ρη, λόγον 8
άλλ' εϊ τις αύ καΐ ταϋτα έρωτώη ήμας άττα έστί καΐ τίνες οί μύθοι, τίνας
ίο αν φαΐμεν; Και έγώ εϊπον ώ Άδείμαντε, οδκ έσμεν ποιηταΐ εγώ τε καΐ σύ
έν τω παρόντι, άλλ' οίκισταΐ πόλεως, οίκισταϊς δέ τούς μεν τύπους προσήκει
είδέναι έν οϊς δει μυθολογεϊν τούς ποιητάς, παρ' ους έάν ποιώσιν ουκ έπι- d
τρεπτέον, ού μήν αύτοΐς γ ε ποιητέον μύθους. 'Ορθώς, 2φη· άλλ' αύτό 9
δή τοϋτο οί τύποι περί θεολογίας τίνες άν εΐεν; Τοιοίδε πού τίνες, ήν δ' έγώ,
15 οίος τυγχάνει ών ό θεός, άεΐ δή που άποδοτέον, έάν τέ τις αυτόν έν έπεσι ποιη
έάν τε έν μέλεσιν έάν τε έν τραγωδία. Δ ε ι γάρ. Ούκοϋν άγαθός ό θεός τω 8ντι
τε καΐ λεκτέον ούτω. Τ ί μήν; 'Αλλά μήν ούδέν γ ε των άγαθών βλαβερόν. 10
ή γάρ; Οδ μοι δοκεϊ. Τ Αρ' ούν τό μή βλαβερόν βλάπτει; Ουδαμώς. ®0 δέ μή
βλάπτει, κακόν τ ι ποιεί; Ούδέ τοϋτο. * 0 δέ γ ε μηδέν κακόν ποιεί, ούδ* άν
20 τίνος εϊη κακοϋ αίτιον. Πώς γάρ οδ; Τ ί δέ; ώφέλιμον τό αγαθόν; Ναί. Αίτιον
άρα εύπραγίας; | Ναί. Ούκ άρα πάντων γε αίτιον τό άγαθόν, άλλά τών 11
μέν εύ έχόντων αίτιον, τών δέ κακών άναίτιον. Παντελώς γε, &ρη. Ούδ' άρα, (MS)
ήν δ' έγώ, ό θεός, έπεί άγαθός, πάντων άν εϊη αίτιος, ώς οί πολλοί λέγουσιν,
άλλ' ολίγων μέν τοις άνθρώποις αίτιος, πολλών δέ άναίτιος· πολύ γάρ έλάττω τά
26 άγαθά τών κακών ήμΐν. καΐ τών μέν άγαθών ούδέν άλλο αίτιατέον, τών δέ κακών
άλλ' άττα δει ζητεΐν τά αίτια, άλλ* ού τόν θεόν. 'Αληθέστατα, &ρη, δοκεΐς 12

S. 167, 11—S. 174, 17: Plat. reap. 377c—383c 1 Ήρας — 4 ύπονοιων:

Thdrt. I I I 41 2f. 'Ηφαίστου — θεομαχίας: vgl. Horn. 11.1687—694 und X X
1 6 Ούκοϋν — S . 1 7 0 , 7 έαθλφ: Thdrt. V 34f.

BION(D)

1 άναγκ. έγγ. τ. Ο 2 δεσμούς ύπομένοις καΐ τούς ποιητάς έγγύς τούτων

άναγκαστέον (aus der vorhergehenden Zeile; ee folgt υπό usw.) I 3 τνπτ.
άμύνειν Bd. I S . 98, 13, T h d r t . P I . 4 οΰτε] οδτ' B N 5 5 τ«»] δ P I . |
άλλ' ä P L άλλά d i e H s s . 6 f . γίνεσθαι BN 7 δι)] δέ I 9 δττα] ταϋτα (1 H s .
αύτά) άττα PI. 1 3 αυτούς I 1 6 ό θεός ών P I . | h Ιπεσι] ίνέπεαε Β
16 ό (auch Thdrt.)] δ γε PI. 18 τό (auch Thdrt.)] δ PI. 20 Πως — 21
ενπραγίας erneuert Ο* | οΰ < PI. | τάγαθόν ND 21 τάγαθόν BN
2 2 f . Ούδ' — θεός < Β 28 έπεί ΙΟ Thdrt. έπειδή B N PL | άγαθός ό
θεός Β I πολλοί] παλαιοί Β 24 πολλών δέ άναίτιος < ND | δ' ΒΟ
2 4 f . τάγαθά Ρ1. 2 5 ούδένα άλλον Ρ1. 2 6 άλλά τα B O N *
 170 Eusebius

μοι λέγειν. Ούκ άρα, ήν δ* έγώ, άποδεκτέον οδτε "Ομήρου οδτε άλλου ποιη- ι>
τοϋ ταύτην την άμαρτίαν περί τοϋς θεούς άνοήτως άμαρτάνοντος καί λέγον-
τος ώς
δοιοί πίθοι κατακείαται έν Δώς οδδει *
χήρων ϊμπλειοι, ό μέν έσθλών, αύτάρ ό δειλών'
καί φ μεν άν μίξας ό Ζεύς αμφοτέρων δω, 13
άλλοτε μέν γε κακω δ γε κύρεται, δλλοτε δ' έσθλω. c
ώ δ' άν μή, άλλ' άκρατα τά έτερα,
τ&ν δέ κακή βούβρωστις έπΐ χθόνα δϊαν έλαύνει"
ίο ούδ' ώς ταμίας ό Ζεύς 'αγαθών τε κακών τε τέτυκται.' τήν δέ τών δρκων καί 14
σπονδών σύγχυσιν, ήν ό Πάνδαρος συνέχεεν, έάν τις φη δι' 'Αθηνάς τε καί
Διός γεγονέναι, ούκ έπαινεσόμεθα· ούδέ θεών Ιριν τε καί κρίσιν δια Θέμι-
δός τε καί Διός- ούδ' αύ, ώς Αισχύλος λέγει, έατέον άκούειν τούς νέους, δτι
θεδς μέν αίτίαν φύει βροτοΐς,
15 δταν κακώσαι δώμα παμπήδην θέλη. d
άλλ' έάν τις ποιη έν οίς ταϋτα τά ίαμβεϊα ένεστι, τά της Νιόβης πάθη ή τά 16
Πελοπιδών ή τά Τρωϊκά ή τι άλλο τών τοιούτων, ή ού θεοϋ έργα έατέον
αύτά λέγειν, ή εί θεοϋ, έξευρετέον αύτοϊς σχεδόν δν νυν ημείς λόγον ζητοϋμεν,
καί λεκτέον ώς 6 μέν θεός δίκαιά τε καί άγαθά είργάζετο, οί δέ ώναντο κολαζό-
20 μενοι. ώς δ' άθλιοι μέν οί δίκην δίδοντες, ήν δέ ό δρών ταϋτα θεός, ούκ έατέον
λέγειν τόν ποιητήν. άλλ' εί μέν δτι έδεήθησαν κολάσεως λέγοιεν ώς 16
άθλιοι <ci> I κακοί, διδόντες δέ δίκην ώφελοΰντο υπό τοϋ θεοϋ, έατέον. (644)
κακών δέ αίτιον φάναι θεόν τινι γίγνεσθαι άγαθόν οντά, διαμαχητέον παντί 17
τρόπω μήτε τινά λέγειν ταϋτα έν τη έαυτοϋ πόλει, εί μέλλει εύνομήσεσθαι,

S. 167, 11 — S. 174, 17: Plat. reap. 377c—383c 4 Horn. Ή . X X I V 527

5 nicht in unseren Homerausgaben 6 s. Horn. II. X X I V 529 7 ebd. 530
9 ebd. 532 10 vgl. Π. I V 84, X I X 224 und Od. I V 392 11 Anspielung
.auf Horn. II. I V 12f. Anspielung auf H. X X (Θεομαχία) 14f. Aesch. *
fr. 156 (Niobe) Nauck (TGF* 52) 28 κακών — S. 171, 6 άγα&ων.
Thdrt.V 36

BION(D)

1 öftre2] σϋτ' B N 2 οΰτως άνοήτως B N 4 δνοΐ Β övoi N D δοιοι γάρ

τε Horn. δ έμπλεοι I | ό μέν έσ&λ. < Β | άτάρ Β 6 δω άμφ. PI.
7 ye1] τε PI. Horn. | έσ&λών IN 8 φ δ' δν] δταν Ο 8 τόν δέ (auch
PI.)] καί έ Horn. | κακή] καί ό Β 10 <5] ήμίν PI. | τε» < Β 12f. Θέμι- *
τός PI. 14 φύσει Β 15 δόμαν Ο 16 άλλ' — S. 171, 3 αύτοίς < Β
18 ζητοϋμεν λόγον Ο 19 λεκτέον] δεκτέον Ο | &ναντο (auch S . 175, 13)]
ώνίναντο PI. 20 δέ δή PI. 22 ol PI. < die Hss. 23 διαμαχετέον PI.
24 ταϋτα < I | έαυτοϋ (auch Thdrt.)] αύτον PL | μέλλει I Thdrt. PI. μέλλοι
N D μέλοιεν Ο
 Praepar. evang. X I H 3, 12—23 171

μήτε τινά άκούειν, μήτε νεώτερον μήτε πρεσβύτερον, μήτ' έν μέτρω μήτε άνευ
μέτρου μυθολογοΰντα, ώς οΰτε δσια άν λεγόμενα, εί λέγοιτο, ούτε ξύμφορα
ήμΐν ουτε ξύμφωνα αύτά αύτοϊς. Ξύμψηφός σοι ειμί, έφη, τούτου τοϋ 18
νόμου κάμοί άρέσκει. Ούτος μέν τοίνυν, ήν δ' έγώ, είς άν εϊη των περί θεοϋ b
5 νόμων τε και τύπων, έν οΐς δεήσει τούς τε λέγοντας λέγειν και τους ποιοΰν-
τας ποιεΐν μή πάντων αίτιον τόν θεόν, άλλα των άγαθών. ΚαΙ μόλα, έφη,
άπόχρη. Τί δέ δή ό δεύτερος δδε; άρα γόητα τόν θεόν οΐει είναι και 19
οίον έξ επιβουλής φαντάζεσθαι άλλοτε έν άλλαις ίδέαις, τοτέ μεν αυτόν γιγνό-
μενον και άλλάττοντα τό αύτοϋ είδος εις πολλάς μορφάς, τοτέ δέ ή μας άπα-
ιο τώντα και ποιοϋντα περί αΰτοΰ τοιαύτα δοκεΐν, ή άπλοϋν τε είναι καί πάν- c
των ήκιστα της αύτοϋ ιδέας έκβαίνειν; Ούκ έχω, έφη, νϋν γε ούτως είπεΐν.
Τί δέ τόδε; ούκ άνάγκη, είπερ τι έξίσταιτο της αύτοϋ ιδέας, ή αύτό ύφ' 20
αύτοϋ μεθίστασθαι, ή ύπ' άλλου; 'Ανάγκη. Ούκοΰν ύπό μέν άλλου τά άριστα
έχοντα ήκιστα άλλοιοΰταί τε καί κινείται, οίον σώμα ύπό σιτίων τε καί ποτών
15 καί πόνων καί παν φυτόν ύπό είλήσεών τε καί ανέμων καί των τοιούτων παθη-
μάτων, ού τό ύγιέστατόν τε καί χαριέστατον ήκιστα άλλοιοΰταί; Πώς δ' ου;
Ψυχήν δέ ού τήν άνδρειοτάτην καί φρονιμωτάτην ήκιστ' άν τι πάθος έξωθεν 21
ταράξειέ τε καί άλλοιώσειε; Ναί. Καί μήν που καί τά γε ξύνθ-ετα πάντα d
σκεύη τε καί οικοδομήματα καί άμφιέσματα, κατά τόν αύτόν λόγον, τά εύ
20 είργασμένα καί εΰ έχοντα ύπό χρόνου τε καί τών άλλων παθημάτων ήκιστα
άλλοιοΰταί. "Εστί ταΰτα. Παν δή τό καλώς έχον ή φύσει; ή τέχνη ή 22
άμφοτέροις έλαχίστην μεταβολήν ύπ' άλλου ένδέχεται. Έοικεν. 'Αλλά μήν
ό θεός γε καί τά τοΰ θεοϋ πάντη άριστα έχει. Πώς δ' oö; Ταύτη μέν δή ήκιστ'
άν πολλάς μορφάς ϊσχοι ό θεός. "Ηκιστα δή. 'Αλλ' άρα αυτός αύτόν με|τα- (645)
25 βάλλοι άν καί άλλοιοΐ; Δηλονότι, έφη, είπερ άλλοιοΰταί. Πότερον οΰν επί 28
τό βέλτιόν τε καί κάλλιον μεταβάλλει εαυτόν, ή έπί τό χείρον καί αϊσχιον αύ-

S. 167, 11—S. 174, 17: Plat. resp. 377c—383c

BION(D)

8 αντοϊς T h d r t . PL αύτοίς I έαντοίς ON | σοι τούτοις Β 8 f. τοντου —

άρέσκει < Β 4 καί μοι Ρ1. | &εοΰ (auch Thdrt.)] ϋεούς PI. 6 οϊς (auch
Thdrt.)] φ Ρ1. | δεήσει] δέειΒ \ τούς τε λέγοντας < Β | τε (auch Thdrt.) < Ρ1. |
και τ. ποιονντας < Β 7 άπόχρη I N άποχρήσας Ο < Β | δδε < Β 8 αυτόν *
(auch D)] αύτον Ν | γιγν. αύτόν Ο 9 αύτοϋ PL αύτοϋ die Hss.; ebenso
10, 11 und 12 12 Τί — 18 Ναί < Β 14 τε* < I 16 οί] ού Ο | τε <
Ρ1. I χαριέστατον] Ισχνρότατον PI. 17 τε xai ON | ίξωΰεν πάϋος Ρ1. 19 αύ-
τοϋ Β 21 "Εστι δή Ρ1. 22 ύπό Β 28 γε ό Ο 24 ϊσχοι] Ιέχει
(so) Β I ό < Β I δή] δήτα Ρ1. | αύτόν Ρ1. αύτόν die Hss. 24f. μεταβάλοι Ο
25 Αήλον, ίφη, ότι PL 26 τό αϊσχιον PL 26f. αύτοϋ I αύτοϋ BON
έαυτοϋ Ρ1.
 172 Eusebius

τοϋ; 'Ανάγκη, έφη, επί τό αίσχιον έαυτοϋ, εΐπερ άλλοιοϋται - ού γάρ που ένδεα
γε φήσομεν τον θεόν κάλλους ή αρετής είναι. 'Ορθότατα, ήν 8' έγώ, λέγεις,
και ούτως έχοντος δοκεΐ άν τίς σοι, ώ Άδείμαντε, έκών αυτών χείρω ποιεΐν
όπηοϋν ή θεών ή ανθρώπων; 'Αδύνατον, Ιφη. 'Αδύνατον άρα και θεόν 24
5 έθέλειν αυτόν άλλοιοϋν, άλλ', ώς έοικε, κάλλιστος καΐ άριστος ών είς τό δυνα- b
τόν έκαστος αυτών μένει άεΐ άπλώς έν τ η αύτοϋ μορφή. Πάσα, Ιφη, άνάγκη
έμοιγε δοκεΐ. ΜηδεΙς άρα, ήν δ' έγώ, ώ άριστε, λεγέτω ήμϊν των ποιητών ώς
θεοί ξείνοισιν έοικότες άλλοδαποΐσι,
παντοίοι τελέθονχες έπιατρωφώσι πόληας"
ίο μηδέ Πρωτέως τε και Θέτιδος καταψευδέσθω μηδείς μηδ' έν τραγω- 25
δίαις μηδ' έν τοις άλλοις ποιήμασιν είσαγέτω "Ηραν ήλλοιωμένην ώς ίέρειαν c
άγείρουσαν
Ίνάχου "Αργέίου ποταμοϋ παισίν βιοδώροις.

καΐ άλλα τοιαύτα πολλά μή ήμϊν ψευδέσθωσαν μηδ' αύ υπό τούτων 26

16 άναπειθόμεναι αί μητέρες τά παιδία έκδειματούντων, λέγουσαι τούς μύθους
κακώς, ώς άρα θεοί τίνες περιέρχονται νύκτωρ πολλοίς ζώοις και παντοδαποϊς
ίνδαλλόμενοι, tva μή άμα μέν είς θεούς βλασφημώσιν, άμα δέ τούς παΐδας
άπεργάζωνται δειλοτέρους. Μή γάρ, έφη. 'Αλλ' άρα, ήν δ' έγώ, αυτοί μεν 27
οί θεοί είσιν οίοι μή μεταβάλλειν, ή μας δέ ποιοϋσι δοκεΐν σφας παντοδαπούς d
20 φαίνεσθαι έξαπατώντες καΐ γοητεύοντες; "Ισωε, έφη. Τ ί δέ; ήν δ* έγώ - ψεύ-
δεσθαι ό θεός έθέλοι άν ή λόγω ή έργω φαντάσματα προτείνων; Ούκ οίδα,
ή δ' 6ς. Ούκ οΖσθα, ήν δ' έγώ, δτι τό γε άληθώς ψεϋδος, εί οϊόν τε τοϋτ' 28
είπεΐν, πάντες θεοί τε και άνθρωποι μισοϋσι; Πώς, έφη, λέγεις; ΟΤσθά που,
ήν δ' έγώ, δτι τ ω κυριωτάτω εαυτών ψεύδεσθαι καΐ περί τά κυριώτατα ούδείς
28 έκών έθέλει, αλλά πάντων μάλιστα φοβείται έκεϊ αύτό κεκτησθαι. Ούδέ νυν

S. 167, 11—S. 174, 17: Plat. resp. 377c—383c 8f. Horn. Od. XVII
485f. 18 Aesoh. fr. 168 (ΞαπρΙαι) Vera 3 Nauck (TGF* 56)

BION(D)

1 άνάγκη οΰν Ο | τό < I | αίσχιον] χείρον PL | έαντον BIN αύτοΰ Ο < Ρ1.
8 αύτόν Ρ1. αυτόν die Hss. 4 άρα, Ιφην PL | decJv] »εφ Ρ1. 5 αύτόν Ν Ρ1.
αύτόν ΒΙΟ έαντόν D β αύτοΰ I Ρ1. αντοϋ ON έαντοΰ Β | "Απασα Ρ1.
8 ξείνοισιν BN* ξένοισιν I ξϋνοιαιν ON l D 10 τε < Ρ1. 11 άλλοιουμένην
Β I ώς] είς Ο 12 άγείρουσαν ΒΟ έγείρουααν IN 18 παιοΐν βιοδώροις Ρ1.
natal βιόδωρος die Hss. 15 έχδειμάντων Ο 16 ζφοις (auch S. 176, 27)]
ξένοις Ρ1. 18 άρ' ΒΟ δρ' ND | δ' < Β 1» μή < Β | ήμϊν Ρ1. 21 δ
< Ρ1. I φάντασμα PL 22 ώς άληύώς Ρ1. | τοντο Ρ1. 28 ΟΙσ&ά — S. 173,
4 Ιφη < Β I ΟΙαΜ που] Οϋτως Ρ1. 24 χυριωτάτω που Ρ1.
 Praepar. evang. X I I I 3, 23—34 173

πω, ή δ' 6ς, μανθάνω. Οΐει γάρ τί με, έ.φην, σεμνόν λέγειν έγώ δέ | λέγω 29
οτι τη ψυχη περί τά δντα ψεύδεσθαί τε και έψεϋσθαι και άμαθη είναι (β4β)
καί.ένταϋθα έχε ι.ν τε και κεκτησθαι τό ψεϋδος πάντες ήκιστ' άν δέξαιντο
και μισοϋσι μάλιστα αύτό έν τω τοιούτω. Πολύ γ', έφη. 'Αλλά μην όρ- 80
5 θότατά γε άν, δ νϋν δή έλεγον, τούτο ώς άληθώς ψεϋδος καλοϊτο, ή έν τη
ψυχη τοϋ έψευσμένου άγνοια, έπεί τό γε έν τοις λόγοις μίμημά τι τοϋ έν τη
ψυχή έστι παθήματος και ύστερον γεγονός είδωλον, ού πάνυ άκρατον ψεϋδος.
ή ούχ ούτω; Πάνυ μεν ουν. Τό μεν δή τω δντι ψεϋδος ού μόνον υπό θεών, 81
άλλα και υπ' άνθρώπων μισείται. Δοκεϊ μοι. Τί δέ δή; τό έν τοις λόγοις ψεϋ- b
ίο δος πότε και έν τω χρήσιμον, ώστε μή άξιον είναι μίσους; άρ' ού πρός τε τούς
πολεμίους και των καλουμένων φίλων, δταν διά μανίαν ή τινα άνοιαν κακόν
τι έπιχειρώσι πράττειν, τότε αποτροπής ένεκα ώς φάρμακον χρήσιμον γίγνε-
ται; και έν αίς νϋν δή έλέγομεν ταϊς μυθ-ολογίαις, διά τό μή είδέναι δπη 32
τάληθες έχει περί των παλαιών, άφομοιοϋντες τω άληθεϊ τό ψεϋδος δτι μά- c
15 λίστα, ούτω χρήσιμον ποιοϋμεν; Και μάλα, ή δ' δς, ούτως έχει. Κατά τί δή
ουν τούτων τω θεώ τό ψεϋδος χρήσιμον; πότερον διά τό μή είδέναι τά παλαιά
άφομοιών αν ψεύδοιτο; Γελοϊον μεντάν εϊη, έφη. Ποιητής μέν άρα έν θεώ 88
ψευδής ούκ ένι; Ού μοι δοκεϊ. 'Αλλά δεδιώς τούς εχθρούς άν ψεύδοιτο; Πολ-
λού γε δει. 'Αλλά δι' οικείων άνοιαν ή μανίαν; 'Αλλ' ουδείς, έφη, τών άνοή-
20 των και μαινομένων θεοφιλής. Ούκ άρα έστίν ού ένεκα άν θεός ψεύδοιτο;
Ούκ έστι. Πάντη άρα άψευδές τό δαιμόνιον και τό θείον. Παντάπασι μέν ουν, d
έφη. Κομιδη άρα ό θεός άπλοϋν και αληθές έν τε έργω και λόγω και ούτε 84
αύτός μεθίσταται ούτε άλλους έξαπατα οδτε κατά φαντασίας ουτε κατά λόγους
ούτε κατά σημείων πομπάς ύπαρ ούδ' δναρ. Ούτως, έφη, έμοιγε και αύτώ φαίνε -
26 ται σοϋ λέγοντος. Συγχωρείς άρα, έφη <ν >, τοϋτον δεύτερον τύπον είναι έν
ώ δει περί θεών και λέγειν και ποιεΐν, ώς μήτε αυτούς γόητας δντας τω μετα-
βάλλειν έαυτούς μήθ·' ή μας ψεύδεσι παράγειν έν λόγω ή έν έργω; Συγχωρώ.

S. 167, 11—S. 174, 17: Plat. reap. 377c—383c

BION(D)

1 &ρην] ίψη N D δ δν < Β | δ] δν I | ψεϋδος < N D β άγν. ή τον

έιρενσμ. PI. 7 έστι < Β 8 ον μόνον] xal B N 9 άλλα < B N 10 έν
< PI. I ώστε] εσται (trotz είναι) Ο 11 φίλ. <τινάς> Vig. 12f. γίνεται B N
18 νϋν hier I PL, nach έλέγομεν BN < Ο 18f. δπη τάλφές] δπότ* άλη&ές I
15f. otJv δή I 1β τοντο N D | τό y>. τ. 0. B N | μή < B N 17 άφ' όμοιων
ON J Γελοϊον — 18 ψεύδοιτο < Β 17f. ψ. έν 0. PI. 18 äv < PI.
19 οίκείαν B N 20 ίνεχ BON 21 re xal PL 22 έν λόγω Ρ1. 28 οΰτ'1
BN I οϋτε κατά φαντασίας fehlt in zwei der vier hier maßgebenden Hss. PL
24 ϋπαζ> ούδ' OVOQ (auch S. 176, 19)] Λ ' ΰπα$ οΰτ δναρ PI. 24f. φαίνεται
< 0 25 σον λέγ. < B N | Ιφην Ρ1. ίφη die Hss. 27 αυτούς Ο \ μήτε PL |
ψεύδεσι] -σιν Ο ψεύδεσϋαι Β | ίν* < BN
 174 Eusebius

Πολλά άρα 'Ομήρου έπαινονντες τοϋτο οϋκ έπαινεσόμεθα, την τοϋ έν- 35
υπνίου πομπήν ύπό Διός τω Άγαμέμνονι· | ούδ' Αισχύλου, δταν φη ή Θέτις (β47)
τον Άπόλλω έν τοις αΰτης γάμοις άδοντα
ένδατεϊσθαι τάς έάς εύπαιδίας
5 νόσων τ' άπειρους καΐ μακραίωνος βίου.
ξύμπαντά τ' ειπών, θεοφιλείς έμάς τύχας,
παιών* έπευφήμησεν, εύθυμων έμέ.
κάγώ τό Φοίβου θείον άψευδές στόμα
ήλπιζον είναι, μαντική βρύον τέχν]Γ).
10 6 8* αυτός ύμνων, αύτός έν θοίνη ποφών,
αύτός τάδ* εΙπών, αύτός έστιν ό κτανών
τόν παΐδα τόν έμόν.

δταν τις τοιαύτα λέγη περί θεών, χαλεπανοϋμέν τε και χορόν ού δώ- 86
σομεν ουδέ τους διδασκάλους έάσομεν έπί παιδεία χρησθαι των νέων, εί μέλλου- b
is σιν ήμΐν οί φύλακες θεοσεβεΐς τε και θείοι γίγνεσθαι, καθ' δσον άνθρώπω έπί
πλείστον οΐόν τε. Παντάπασιν, έφη, έγώ τοϋς τύπους τούτους συγχωρώ και
ώς νόμοις αν αύτοΐς χρωμην."
Ταντα μεν 6 Πλάι ων. ενροις δ' άν την 'Εβραίων γραφήν ουδαμώς 37
μεν μν&ονς αισχρούς περί τον των δλων &εον, άλλ' ουδέ περί των άμφ'
20 αυτόν Φείων αγγέλων ουδέ γε τιερι των θεοφιλών άνδρών ομοίως ταϊς Έλληνι-
καϊς ϋεολογίαις περιέχουσαν, τον δε υπό τον Πλάτωνος έκτε&έντα τύπον c
δτι τε άγα&ός ών ό &εός τυγχάνει και τα προς αύτοϋ γεγονότα πάντα τοιαύτα.
έφ' έκάοτφ δ' οΰν των δημιουργημάτων δ &ανμάσνος Μωσης έπιλέγει- 38
"Και είδεν ό θεός δτι καλόν" έπί τε πάσι τον περι πάντων σνγκεφαλαιον-
25 μένος λόγον ψησί' "Και εΐδεν ό θεός πάντα δσα έποίησε, και ιδού καλά λίαν."
δόγμα δέ 'Εβραίων έστι και τό μη είναι τον ϋεόν κακών αίτιον, εί δη δ ϋεός
"θάνατον ουκ έποίησεν ούδέ τέρπεται έπ' άπωλεία ζώντων έκτισε γάρ

S. 167, 11—S. 174, 17: P l a t . resp. 377c—383c I f . Horn. II. I I

4-12 Aesch. f r . 360 (incert. fab.) Nauck (TGF 3 106) 24 Gen 1, 4 (auch
10, 12, 18, 21, 25) 25 ebd. 1, 31 27f. Sap 1, 13f.

BION(D)

1 έπαινοΟντες άλλα PI. 8 αύτής PI. αυτής die Hse. 4 ένδστεϊσ&αι

PI. ένδαιτ. die Hse. | εύπαιδείας Ο 5 τε die Hss.; ebenso 6 | μαχραί- *
ωνας βίους PI. 6 ειπών PI. έπιών die Hss. 7 παιών' die Herausgeber
Piatos παιώνα Ens. Hss. παιώνα Παιών Piatos Hss. | εύδνμιών BN 11 αυτός
— 21 περιέχουσαν < Β 16 foloi S. 176, 27 mit PI., öeoi ION hier 16 εγωγε
PI. 17 αντοϊς < PI. 18 εϋροις — γραφήν] ή δ' 'Εβραίων γραφή (aber
21 περιέχουσαν) ND 1» άλλ' < ND 20 αντόν ND 21 &εολογίαις]
μυ&ολογίαις ND | δ' BON | τοϋ < BN 22 ών < BN 24 τ. περί π.
< BN 25 τόν λόγον BN 26 δέ < Β | Έβραικόν Β
 Praepar. evang. X I I I 3, 35—43 175

εις τό είναι τά πάντα και σωτήριοι αΐ γενέσεις τοϋ κόσμου - " "φθόνω δέ a
διαβόλου θάνατος είσηλθεν εις τον κόσμον." διό καί παρά τω προφήτγ) 89
είσήκται λέγων ό ϋεός προς τον έξ οικείας προαιρέσεως κακόν γεγενημένον
" ' Ε γ ώ δέ έφύτευσά σε άμπελον καρποφόρον πασαν άληθινήν' πώς έστρά-
5 φης εις τά οπίσω ή άμπελος ή ά λ λ ο τ ρ ί α ε ι δέ που λέγοιτο κακά τοις φανλοις
έκ ϋεον σνμβαίνειν, όμωνύμως άκουστέον ώς των τιμωριών οΰτω κεκλημένων,
&ς άγαϋός ών δ ϋεός ουκ επί βλάβη των τιμωρουμένων, hi ωφελεία δέ
και σνμφέροντι λέγεται έπάγειν ώσπερ \ άν και ιατρός έπι σωτηρία των καμνόν- (Μ8)
των κακά νομίζοιτο προσφέρειν τάς αλγεινός και πικράς θεραπείας. διό 40
ίο και έπι της ϋείας γραφής, εν&α εϊρηται κακά άν&ρώποις έπάγεσύαι υπό
τοϋ ϋεον, τά παρά τω Πλάτωνι λεκτέον, "ώς ό μεν θεός δίκαιά τε και άγαθά
είργάζετο," και δτε τά σκυ&ρωπά και άν&ρώποις κακά νενομιαμένα τοις
τούτων άξιον; έπήγεν, "οί δέ ώναντο κολαζόμενοι," ου μόνον κατά τον φιλό-
σοφσν, αλλά και κατά την 'Εβραίων γραφήν λέγονσαν " Ό ν γαρ άγαπα b
is κύριος, παιδεύει" μαστιγοΐ δέ πάντα υίόν δν παραδέχεται." "ώς δ* άθλιοι 41
μέν οί δίκην δίδοντες, ήν δέ ό δρών ταϋτα ό θεός, ουκ έατέον λέγειν τον
ποιητήν, αλλ' ει μεν 6τι έδεήθησαν κολάσεως λέγοιεν ώς άθλιοι κακοί,
δίδοντες δέ δίκην ώφελοϋντο υπό τοϋ θεοϋ, έατέον κακών δέ αίτιον φάναι
θεόν τινι γίγνεσθαι, άγαθόν όντα, διαμαχητέον παντί τρόπω." άλλα 42
20 και περί τον μη άάλοιοϋσ&αι τον &εόν ή παρ' Έβραίοις προφητεία ώδε πη εκ
προσώπου τον ϋεον διδάσκει λέγουσα' " Δ ι ό τ ι έγώ κύριος ό θεός ύμών
καί ουκ ήλλοίωμαι." και έν ταϊς ϋεολογίαις δέ δ Δαβίδ αναφωνεί λέγων c
"Πάντες ώς ίμάτιον παλαιωθήσονται, καί ώσεί περιβόλαιον ελίξεις αυτούς,
καί άλλαγήσονται* σύ δέ ό αυτός εΐ, καί τά έτη σου ούκ έκλείψουσιν." εΐ 48
25 δέ πη τον τοϋ &εοϋ λόγον είσάγονσιν εν εΐδει και σχήμα τι άν&ρωπείω παρα-
φαινόμενον, λεκτέον ώς ου κατά τους Ελλήνων μν&ονς ομοίως Πρωτεϊ
και Θέτιδι και "Ηρα ούδ* ώς οί ϋ-εοί οί "περιερχόμενοι νύκτωρ πολλοίς ζώοις

I f . Sap. 2, 24 4f. Ier 2, 21 11 f. und 18 s. S. 170, 19f. 14f. Hebr

12, 6 (nach Prov 3, 12) 16-19 s. S. 170, 20—24 21f. Mal 3 , 6
28f. Ps 101 (102), 27f. 27f. s. S. 172, 16f.

BION(D)

8 κακόν] xal Β 4 δέ I < BON | σε < BN 1 1 τφ < BN 1 5 ώς

— 1 8 έατέον < Β | <5'] δέ N D 1 8 δέ1 < Ο 1 8 f . κακών — βεόν] τ ό δέ
φάναι Φεόν αιτ. τ. κακών Β 20 προφητεία ΙΟΝ (darüber σοφία 1. ί Η . ) ,
σοφία B D 21 διδ. λέγ.] φηοι BN | κάγώ ND 22 δέ < BN | Αναφωνεί
hier ΙΟ, vor ό BN | άναφ. προς τον &εόν Ο 28 ώς ιμ.] ώσεί μάτιον Β | έλίξεις
Ο είλίξεις I έλλίξεις Β (έλλ.) ND 2 5 έν είδη Ο 26f. παραφαιν.] παρα-
γενόμενον Ο 27 οί περιερχ. #εοΙ BN
 176 Eusebius

καΐ παντοδαποϊς ίνδαλλόμενοι" και τον τον θεον λόγον άνθρώποις ττεφηνό-
τα είσάγονσιν οί 'Εβραίων λόγοι, αλλ' ώς αυτός δ Πλάτων δεϊν ποτέ φησιν d
έπΐ φίλων εύεργεσίφ, "δταν διά μανίαν ή τινα άνοιαν κακόν τι έπιχειρώσι
πράττειν, τότε αποτροπής ενεκα ώς φάρμακον χρήσιμον γενέσθαι" την τον
5 θεοϋ εις ανθρώπους πάροδον. έπει οΰν των επί γης ζώων ουδέν ήν θεο- 44
φιλέστερον γένος άνθρωπου, συγγενές τε και οίκεΐον τω τον θεοϋ λόγω,
παρ' ού και λογικός την της ψυχής φύσιν άπείργαστο, εΐκότως, οία φίλου
ζφον κηδόμενον, τον επουράνιο» λόγον ήκειν έπί θεραπεία φασί παντός
τοϋ γένους, νόσο» και μανίαν έκτοπον ύπομείναντος, ώς μήτε τον πατέρα
ίο γινώσκειν θεόν | μήτε την οίκείαν της νοερας φύσεως ούσίαν μήχ αύ θεοϋ (β49)
πρόνοιαν, σώτειραν των δλων, εις αλόγου δε ζώου σχεδόν δσον παραχρο-
πην ήκοντος. διό δή τον σωτήρα και ίατρόν έπιστήναι λέγουσιν, ου 46
μεν δή της οικείας έκστάντα φύσεως ουδέ γε ψευσάμενον τούς δρώντας,
άμφω δε άληθτ} φυλάξαντα, τό τε αφανές και τό δρώμενον. πη μεν γαρ άλη-
ΐδ θής άνθρωπος έωράτο, πή δε θεοϋ λόγος ήν αληθής, ου γοητεύων ουδέ
τούς θεωμένους έξαπατών, έπειδή τό θείον άψενδές καλώς Ιχειν έδόκει
καΐ Πλάχωνι. "κομιδη άρα ό θεός, λόγος άπλοϋς ών καΐ άλτ^θής έν τε 46
έργ<>> καί λόγω, οδτε αύτός μεθίστατο οδτε άλλους έξηπάτα οδτε κατά b
φαντασίας οδτε κατά λόγους οδτε κατά σημείων πομπάς δπαρ ούδ* οναρ."
20 πάντα γαρ δσα τοιαύτα, οία λογικών ψυχών ιατρός, σωτηρίας ένεκα τοϋ
παντός ανθρώπων γένους αληθώς, αλλ ού δοκήσει δι ού άνείληφεν άνθρώ-
που διεπραγμαχεύσατο, την προς τον αύτοΰ πατέρα φιλίαν τε καΧ ύποστροφήν
δια της κατηγγελμένης νπ αντον θεογνωσίας τε και άληθοϋς εύσεβείας c
πάσιν ήμΐν δωρούμενος. και τα μεν ημέτερα τοιαντα· τοις δέ άλλως 47
2® λέγονσι "χαλεπανοϋμέν τε και χορόν ού δώσομεν ουδέ γε τούς διδασκάλους
έάσομεν επί παιδεία χρησθαι των νέων, εί μέλλουσιν ήμΐν οί φύλακες θεο-
σεβεΐς τε καί θείοι γίγνεσθαι," ώς και τω φιλοσόφω άριστα έχειν έδόκει.

8f. s. S. 173, l j f . 17-19 s. S. 173, 22—24 25-27 s. S. 174, 13—15

BION(D)

8 ή] εϊΟ β γένος (auch N 1 D)] γένους ON* | τον < I 7 λογικώς Ο 9 εχτο-
jtov — 10 μήτε erneuert Ο* 12 ήχοντος] εϊχοντος Ο | xal Ιατρόν < BN
15 ϋεον λόγος I &εός BON 1β άψ. — ίδόχει I άψ. χ. έδόχει Ιχειν Ο χαλ.
Ιχ. άψ. έδ. B N ; Sinn: die Gottheit verhält eich gut als άψ. — es ist recht, wenn
die Q. άψ. ist 17 κομιδη < BN | άρα οϋν BN | λόγος — άλη&ής] άπλοΰν
xal άληΰές PL 18 xal οδτε1 PI. | μΜοταται ND PI. | ίξαπατφ PI. 20 δσα
τοιαντα < B N 20 f. παντός τον BN 21 άνϋρώπων < BN 22 αύτον I
αύτον BON 28 τε — ενσεβ. < BN 26 λέγονσι] ίχονσι BN | τε <
BN Ι ούδέ — 27 εδύχει < BN 27 ίδόχει I δοχεϊ Ο
 Praepar. evang. X I I I 3, 43—47; 4, 1—4 177

δ'. ΟΤΙ ΠΛΕΟΝ ΟΥΔΕΝ ΤΩΝ ΑΙΣΧΡΩΝ ΜΥΘΩΝ ΑΙ ΠΕΡΙ ΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΕΩΝ ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΥΣΙΝ, ΑΙΣ ΜΗ
ΠΕΙΘΟΜΕΝΟΝ ΣΩΚΡΑΤΗΝ ΕΚΤΕΙΝΑΝ ΑΘΗΝΑΙΟΙ
"Αύτοί γάρ οί άνθρωποι τυγχάνουσι νομίζοντες τ&ν Δία των θεών άρι- 4 , 1
5 στον καί δικαιότατον και τοϋτον όμολογοϋσι τόν αύτοϋ πατέρα δήσαι, δτι d
τούς υίεϊς κατέπινεν ούκ έν δίκη, και έκεϊνόν γε αδ τον αύτοϋ πατέρα έκτε-
μεΐν δι' έτερα τοιαϋτα- | έμοί δέ χαλεπαίνουσιν δτι τω πατρί έπεξέρχομαι άδι- (βδθ)
κοϋντι καί ούτως αυτοί αύτοΐς τά εναντία λέγουσι περί τε των θεών καί περί
έμοϋ.
Τ
ίο Αρά γε, ώ Εύθύφρον, τοϋτ' εστίν ού 'νεκα τήν γραφήν φεύγω δτι τά τοι- 2
αϋτα έπειδάν τις περί των θεών λέγη, δυσχερώς πως άποδέχομαι; δι' ά δή,
ώς Ιοικε, φήσει τίς με έξαμαρτάνειν. νϋν ούν εί καί σοι ταϋτα συνδοκεϊ τ φ
εύ είδότι περί τών τοιούτων, ανάγκη δή, ώς έοικε, καί ήμϊν συγχωρεϊν. τί
γάρ καί φήσομεν, οί γε αυτοί όμολογοϋμεν περί αυτών μηδέν εΐδέναι; άλλά b
is μοι είπέ πρός φιλίου, σύ ώς αληθώς ήγη ταΰτα οδτω γεγονέναι;
Καί έτι τούτων θαυμασιώτερα, ώ Σώκρατες, ά οί πολλοί ούκ ϊσασι.
Καί πίλεμον άρα ήγη τω δντι έν τοις θεοΐς πράς αλλήλους καί έχθρας 8
γε δεινάς καί μάχας καί άλλα τοιαϋτα πολλά, οία λέγεταί τε ύπό τών ποιη-
τών καί υπό τών άγαθών γραφέων τά τε άλλα ιερά ήμϊν καταπεποίκιλται
ω καί δή καί τοις μεγάλοις Παναθηναίοις ό πέπλος μεστός τών τοιούτων ποικιλ-
μάτων ανάγεται είς τήν άκρόπολιν. ταϋτα άληθη φώμεν είναι, ώ Εύθύφρον; c
Μή μόνα γε, ώ Σωκρατες, αλλ' δπερ άρτι εΖπον, καί άλλα σοι έγώ πολλά, 4
εάν περ βούλη, περί τών θεών διηγήσομαι, ά σύ άκούων εύ οίδ* δτι έκπλα-
/ ι)
γηση·
25 Ταϋτα δ Πλάτων έν τω Εύθύφρονι. διασαφεί δέ τήν διάνοια» ά Νονμή-
νιος έν τω Περί τών παρά Πλάτων ι άπορρήτων ώδέ πη λέγων.

4-24 Plat. Euthyphr. 5e—6 c

BION(D)

1-8 Die Überschrift: 'Οτι — Ά&ηναϊοι I (Κράτην statt Σωκρ.) u. alle

Hss. S. 163, 8f.f "Οτι — περιέχουσιν BON 4 ol < Ο | τυγχ. νομίζοντες]
νομίζονσι BN 6 αύτοϋ PL αύτοϋ die Hss.; ebenso 6 6f. έχτεμεϊν I
(aber έχτεμ 1. Η. auf Ras.) < BON 8 αύτοϊς PI. αύτοίς ΙΟ έαντοΐς BN |
τάναντία BN 10 τοϋτ' — 'νεκα < Β | οδ 'νεχα Mraa οδ οΰνεχα ΙΟ οδ ίνεχα
ND PL 11 δή] μή BN 12 ξυνδοκεϊ BN PL 14 γε xai Pl. Cod. Venet. |
εΐδέναι] είναι Ο 16 δέ ώς Β 16 hi γε PL 17 ήγή σύ είναι Ρ1. 18 γε
— μάχας < BN | πολλά < BN | τε < BN 18 xai — γραφέων < BN
20f. Παναϋ. — τήν < Β 21 άχρόπολιν] ταύτης ακροπόλεως Β | φώμεν είναι
BON PL ~ I 22 μόνον PL Cod. Bodl. 28 βεία» Ρ1. 26 παρά τφ Ο
Μ r a s , Eusebius II 12
178 Eusebius

ε'. ΝΟΥΜΗΝΙΟΥ ΕΚ ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΠΛΑΤΩΝΙ ΑΠΟΡΡΗΤΩΝ

" Ε ί μέν γράφειν ύποτεινάμενος ό Πλάτων περί. της θεολογίας της των 5 , 1
'Αθηναίων είτα έδυσχέραινεν αύτη καΐ κατηγορεί έχούση στάσεις μέν προς d
αλλήλους, τέκνων δέ των μέν μίξεις, των δέ έδωδάς, των δέ άντί τούτων πατράσι
τιμωρίας άδελφών τε άδελφοϊς ύμνούση και άλλα τοιαύτα - εϊπερ ό Πλάτων
ταυτί λαβών είς τό φανερδν κατηγορεί, παρασχεϊν άν δοκεΐ μοι τοις Άθηναί-
οις αίτίαν πάλιν κακοΐς γενέσθαι άποκτείνασι καί αύτόν ώσπερ τον Σωκρά-
την. I έπεί δέ ζην μέν ούκ άν προείλετο μάλλον ή άληθεύειν, έώρα δέ 2
ζην τε καί άληθεύειν άσφαλώς δυνησόμενος, έθηκεν έν μέν τ ω σχήματι των Ά θ η - (β6ΐ)
ναίων τον Εύθύφρονα, βντα άνδρα αλαζόνα καί κοάλεμον καί <6στις>, ει τις
άλλος, θεολογεί κακώς, αύτόν δέ τί>ν Σωκράτην έπ' αύτοϋ τε καί έν τ ω ίδίω
σχηματισμω έν ωπερ είωθότως ήλεγχεν έκάστω προσομιλών."

ς'. ΟΤΙ ΜΗ ΔΕΙ ΤΑΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΠΡΟΣΕΧΕΙΝ -Δ Ο Ξ ΑΙ Σ

ΜΗΔΕ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΜΕΤΑΤΙΘΕΣΘΑΙΠΡΟΑΙΡΕΣΕΩΣ ΔΙΑ
ΘΑΝΑΤΟΥ ΦΟΒΟΝ· ΑΠΟ ΤΟΥ ΚΡΙΤΩΝΟΣ
" Τ Ω φίλε Κρίτων, ή προθυμία σου πολλοϋ άξία, εί μετά τίνος όρθότη- 6 , 1 b
τος είη· εί δέ μή, δσω μείζων, τοσούτω χαλεπωτέρα. σκοπεΐσθαι ούν χρή c
ή μας, είτε ταϋτα πρακτέον είτε μή, ως έγω ού μόνον νϋν, άλλα καί άεί τοιούτος
οίος των έμων μηδενί άλλ<>) πείθεσθαι ή τ ω λόγω δς άν μοι λογιζομένφ βέλτι-
» στος φαίνηται. τούς δη λόγους οδς έν τ ω έμπροσθεν έλεγον ού δύναμαι 2
νϋν έκβάλλειν, έπειδή μοι ήδε ή τύχη γέγονεν, άλλα σχεδόν τι δμοιοι φαί-

2-12 Numenius Περί των ηαρά Πλάτωνι άηορρήτων: fr. 30 Leemans - fr.
XLI Thedinga (e. zu Bd. I S. 493,19); nur durch Eus. erhalten 16—S. 181, 6:
Plat. Crito 46 b—48 a 18 ώς — 20 φαίνοιτο (so Thdrt.): Thdrt. I 83

BION(D)

1 Die Überschrift in BION | παρά τώ Ο 2 γραφήν' I (alles 1. Η.)

γραφών BON | νποτειν. sich die Aufgabe stellend, sich vornehmend 2f. της τ.
Ά. ΰεολ. BN 8 έχονσης Ο 4f. πατράαι — άδελφοίς Racheakte an Vätern
und von Brüdern an Brüdern 6 άδελφοις Steph. αδελφούς die Hse. | νμνοΰσι
BN 6 δοχεϊ Steph. δοχή die Hse. 10 καί κοάλεμον < Β | < δστις > Mras
(talcm qui ... de diis male disputei) < die Hss. 11 in' αντον für sich
selber, in seiner eigenen Person | τε < BN 12 φπερ εΐω&ότως BON
ώ περί εΐω&ότος I 13-16 Die Überschrift in BION 17 δαφ] Ισω Β
19 οίος τ. έμών < BN (οίος + a. R. 2. Η.) D 20 φαίνεται BN | <5ι)] δέ PI.
21 ίχβαλεϊν PI. | ήδε] ήδη Β | δμοιον I 21 f. φαίνονται — πρότερον er-
neuert Ο*
 Praepar. evang. XTTT 5, 1—2; β, 1—7 179

νονταί μοι, καί τούς «ύτούς πρεσβεύω καί τιμώ οΰσπερ και πρότερον ών
έάν μή βελτίω έχωμεν λέγειν έν τω παρόντι, ευ ϊσθι δτι ού μή σοι συγχωρή-
σω, ούδ' άν πλείω των νϋν παρόντων ή των πολλών δύναμις ώσπερ παΐδας ή μας
μορμολύττηται, δεσμούς τε καί θανάτους έπιπέμπουσα καί χρημάτων άφαι- d
5 ρέσεις. πώς ουν άν μετριώτατα σκοποί μεθα αυτά; εί πρώτον μέν τοϋτον 3
τον λόγον άναλάβοιμεν, δν σύ λέγεις, τόν περί τών δοξών, πότερον καλώς
έλέγετο εκάστοτε ή οδ, δτι ταΐς μέν δει τών δοξών προσέχειν τόν νοϋν, ταΐς
δέ οΰ· ή πριν μέν με δεϊν άποθνήσκειν καλώς έλέγετο, νϋν δέ κατάδηλος άρα
έγένετο δτι άλλως ένεκα λόγου έλέγετο, ήν δέ παιδιά καί φλυαρία ως αληθώς,
ίο επιθυμώ δ' έγωγε έπισκέψασθαι, ώ Κρίτων, κοινή μετά σοϋ, εϊ τί μοι άλ- 4
λοιότερος φανεΐται, | έπειδή ώδ' Ιχω, ή ό αυτός, καί έάσομεν χαίρειν ή πεισό- (652)
μεθα αύτώ. έλέγετο δέ, ώς έγώμαι, εκάστοτε ώδε ύπό τών οίομένων τι λέγειν
ώσπερ νϋν δή έγώ έλεγον, δτι τών δοξών άς οί άνθρωποι δοξάζουσι δέοι τάς
μέν περί πολλοΰ ποιεϊσθαι, τάς δέ μή. τοϋτο πρός θεών, ώ Κρίτων, 5
15 οΰ δοκεΐ καλώς σοι λέγεσθαι; σύ γάρ, δσα γε τάνθρώπεια, έκτός εί του μέλ-
λειν άποθνήσκειν αδριον, καί ούκ άν σε παρακρούοι ή παρούσα συμφορά,
σκόπει δή· ούχ ίκανώς δοκεΐ σοι λέγεσθαι δτι ού πάσας χρή τάς δόξας τάς τών b
άνθρώπων τιμαν, άλλα τάς μέν, τάς 8' οδ; ούδέ πάντων, άλλά τών μέν, τών
δ' οδ; τί φής; ταϋτα ούχί καλώς λέγεται;
20 Καλώς.
Ούκοΰν τάς μέν χρηστάς τιμαν, τάς δέ πονηράς μή; β
Ναί.
Χρησταί δέ ούχ αί τών φρονίμων, πονηραί δέ αϊ τών άφρόνων;
Πώς δ' οδ;
25 Φέρε δή, πώς αύ τά τοιαύτα έλέγετο; νυμναζόμενος άνήρ καί τοϋτο
πράττων πότερον παντός ανδρός έπαίνω καί ψόγω καί δόξη τόν νοϋν προσέχει,
ή ενός μόνου έκείνου δς άν τυγχάνη ιατρός ή παιδοτρίβης ών; c
Ε ν ό ς μόνου.
Ούκοΰν φοβεϊσθαι χρή τούς ψόγους καί άσπάζεσθαι τούς έπαίνους τούς 7
so τοϋ ένός έκείνου, άλλά μή τούς τών πολλών.
Δηλαδή.

S. 178, 16—S. 181, 6: Plat. Crito 46b—48a

BION(D)

2 βελτίων I 4 μορμολνττεται BN | τε < ND PI. | βνάτονς Ο β τόν*

< PI. 7 τω νφ BN 8 έμέ PI. 10 Κρίτων, έπισχ. Β ώ Κρ. έπισχ. ND
11 έπειδή — αυτός < Β | ώδε PI. | έάαωμεν BN 12 δί] δέ πως PI. 18 -αιν Β
14 ϋεόν Β 15 αύ — 17 λέγεσ&αι < Β | τά άν&ρώπεια ND 17 τάς* < PI.
19 ούχι καλώς] ούχ Ιχανώς BN 21 μή] οΰ Ο 26 χαΡ < Β | προσέχειν BN
30 £νός] άν<5ρός Ο
12*
180 Eusebius

Ταύτη άρα αυτώ πρακτέον και γυμναστέον καί έδεστέον γ ε και ποτέον,
ή αν τω ένί δοκη τω επιστάτη καί έπαΐοντι μάλλον ή ξύμπασι τοις άλλοις.
"Έστι ταϋτα.
ΕΙεν. άπειθήσας δέ τω ένί καί άημάσας αύτοϋ τήν δόξαν καί τους επαί-
νους, τιμήσας δέ τους των πολλών καί μηδέν επαϊόντων άρα ούδέν κακόν
πείσεται;
Πώς γαρ ου;
Ή δ* έστι το κακόν τοϋτο; καί ποΐ τείνει καί είς τί των τοϋ άπειθοϋντος; a
Δηλονότι είς τό σώμα τοϋτο δ διόλλυσι.
Καλώς λέγεις, ούκοϋν καί τα άλλα, ώ Κρίτων, ούτως, ίνα μή πάντα 8
διίωμεν. καί δή καί περί τών δικαίων καί άδίκων καί αισχρών καί καλών καί άγα-
θών καί κακών, περί ών νΰν ή βουλή ήμϊν έστι, πότερον τ η τών πολλών δόξη δει
ή μας Ιπεσθαι καί φοβεϊσθαι αυτήν, ή τη τοϋ ενός, εϊ τίς έστιν επαΐων, δν δει καί
αίσχύνεσθαι καί φοβεϊσθαι μάλλον ή ξύμπαντας τούς άλλους; ώείμήάκολου-
θήσομεν, διαφθεροϋμεν έκεϊνο καί λωβησόμεθα δ τω μέν δικαίω βέλτιον έγί-
νετο, τω δέ άδίκω άπώλλυτο. ή ούδέν έστι τοϋτο;
Οϊμαι έγωγε, ώ Σώκρατες.
I Φέρε δή, έάν τό υπό τοϋ ύγιεινοϋ μέν βέλτιον γινόμενον, υπό τοϋ νοσώ- 9
δους δέ διαφθειρόμενον διολέσωμεν, πειθόμενοι μή τ η τών επαϊόντων δόξη, (853)
άρα βιωτόν ήμϊν έστι διεφθαρμένου αύτοϋ; έστι δέ που τό σώμα, ή ούχί;
Ναί.
Τ Αρ' ούν βιωτόν ήμϊν έστι μετά μοχθηρού καί διεφθαρμένου σώματος;

Ουδαμώς.
'Αλλά μετ' εκείνου άρα ήμϊν βιωτόν διεφθαρμένου δ τό άδικον μεν λωβαται, 10
τό δέ δίκαιον όνίνησιν; ή φαυλότερον ήγούμεθα είναι τοϋ σώματος έκεϊνο, ι>
6 τί ποτ' εστί τών ήμετέρων, περί δ ή τε άδικία καί ή δικαιοσύνη έστίν;
Ουδαμώς.
'Αλλά τιμιώτερον;
Πολύ γε.

S. 178, 16—S. 181, δ: Plat. Crito 46b—48a 11 xal1 — 16 άπώΧλντο:

Thdrt. II 36

BION(D)

1 πρακτέον αύτφ I | καί2 — 3 ταντα < Β 2 <5v — ξύμπασι I < ON |

η] ή fj PL 9 τοϋτο δ Mras τούτον δν die Has. τοϋτο γάρ PL 10 οϋτω·
BON 11 f. χακών xal άγαΰών Ο Thdrt. 18 f. αυτήν — φοβεϊσθαι < Β
14 f. άχολον&ήσωμεν ON 16 διαφθ. — xai < BN | λωβησόμεθα ίχεϊνο BN
16f. έγίνετο (auch Thdrt.)] έγένετο BN έγίγνετο Ρ1. 16 άπώλετο BN
18 γενύμενον ND γιγνόμενον PL 20 Ιοτι — 24 διεφθαρμένου < Β | τό]
τοϋτο PL 24 5] ή Β φ PL
 Praepar. evang. Χ Ι Π 6, 7—12; 7, 1—2 181

Ούκ άρα, ώ βέλτιστε, πάνυ ήμϊν οΰτω φροντιστέον τί έροϋσιν οι πολλοί 11

ήμας, αλλά τί ό επαΐων περί των δικαίων καΐ άδίκων, ό εις, και αύτή ή άλή-
θεια. ώστε πρώτον μεν ταύτη ούκ ορθώς είσηγη, είσηγούμενος της τών πολλών
δόξης δεϊν ήμας φροντίζειν περί τών δικαίων και καλών καΐ άγαθών καΐ τών
5 εναντίων.
R Ϊ R »

Kai δ σωτήριος δέ λόγος φησί' "Δόξαν την παρά άνθρώπων ζητείτε καΐ 12
τήν δόξαν την παρά μόνου τοϋ ένός ού ζητείτε." διό και ημείς εν τοις υπέρ e
ενσεβείας άγώσιν όρ&ώς πράττομεν ού σκοποϋντες τί ημάς ol πολλοί
έροϋσιν, αλλά τί βονλεται είς ό τοϋ &εοϋ λόγος, δν άπαξ χρίσει έλομένους
ίο προσήκει και τότε ομοίως ώσπερ ο Λ» και πρότερον τιμάν και μή μεχαχί-
•&εσ&αι, μηδ' "άν ή τών πολλών δύναμις ώσπερ παΐδας ήμας μορμολύττηται."
τοιούτοι δέ ήσαν και οί πάλαι παρ' Έβραίοις έν μαρτυρίω διαλάμψαντες.

ζ'. ΟΤΙ ΜΗ ΔΕΙ ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΤΟΥΣ ΑΔΙΚΕΙΝ ΗΜΑΣ

ΠΡΟΑΙΡΟ ΥΜΕΝΟ Υ Σ- ΑΠΟ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ
15 "Ούδενι τρόποι φαμέν έκόντας άδικητέον είναι, ή τινί μέν άδικητέον 7,1
τρόπω, τινί δέ οΰ; ή ουδαμώς τό γε άδικεΐν οδτε καλόν οδτε άγαθόν, ώς πολ- d
λάκις ήμϊν καΐ έν τω έμπροσθεν χρόνω ώμολογήθη; δπερ καΐ άρτι έλέγετο. | ή («6«)
πασαι ήμϊν έκεΐναι αί πρόσθεν όμολογίαι έν ταϊσδε ταϊς όλίγαις ήμέραις έκ-
κεχυμέναι είσί, καΐ πάλαι, ώ Κρίτων, άρα τηλικοίδε γέροντες άνδρες πρός
20 άλλήλους σπουδή διαλεγόμενοι έλάθομεν ήμας αυτούς παίδων ουδέν διαφέ-
ροντες ; ή παντός μάλλον ούτως έχει ώσπερ τότε έλέγετο ήμϊν, είτε φασίν οί πολ-
λοί είτε μή καΐ είτε δει ήμας έτι τώνδε χαλεπώτερα πάσχειν εϊτε καΐ πραό-
τερα, δμως τό γε άδικεΐν τω άδικοϋντι καΐ κακόν καΐ αίσχρόν τυγχάνει δν
παντί τρόπω; φαμέν ή οΰ; b
26 Φαμέν.
Ούδαμώς άρα δει άδικεΐν. 2

S. 178, 16—S. 181, 5: Plat. Crit. 46b—48a 1 Ούχ — 2f. άλήöeuti

Thdrt. II 37 6f. loh 6, 44 11 "<5v — μορμολύττηται': 8. S. 17», 3f.
16—S. 182, 26: Plat. Crito 49a—e 26 Ούδαμώς — S. 182, 13 αύτών:
Thdrt. X I I 42

BION(D)

2 άλλ' δ τι PL 4 xal άγα&ών < BN | των1 < 0 8 ήμϊν BN

1
10 και — otfv] ώς BN | xal τότε όμοίως Ο δμ. xal τότε I | o&>] αί Steph. |
μή < Ο 12 παρ' 'Εβραίων BN 18f. Die Überschrift in BION | προ-
αιρουμ.] παρεσχενασμένονς S. 163, 16 16 οΰτε άγα·&. οϋτε χαλόν PI. | οΰτε*]
xal I 17 δπερ — έλέγετο < BN 18 ήμϊν] μέν Ο 20f. διαφέροντας
BON 23 xal1 < Β (ausradiert) Ο
 182 Eusebius

Οΰ δήτα.
Ουδέ άδικούμενον άρα άνταδικεΐν, ώς οί πολλοί οϊονται, επειδή γε ουδα-
μώς δει άδικεΐν;
Ού φαίνεται.
6 Τί δέ δή; κακουργεΐν δει, ώ Κρίτων, ή ου;
Ού δει δήπου, ώ Σώκρατες.
Τί δέ; άντικακουργεΐν κακώς πάσχοντα, ώς οί πολλοί φασι, δίκαιον, ή
ού δίκαιον;
Ούδαμώς.
ίο Τό γάρ που κακόν ποιεΐν ανθρώπους τοΰ άδικεΐν ουδέν διαφέρει.
Καλώς λέγεις.
Οδτε άρα άνταδικεΐν δει ούτε κακώς ποιεΐν ούδένα ανθρώπων, ούδ' άν δ
ότιοϋν πάσχη τις υπ' αύτών. άλλ' δρα, ώ Κρίτων, ταϋτα καθομολογών δπως c
μή παρά δόξαν όμολογης. οϊδα γάρ 6τι ολίγοις τισί ταϋτα και δοκεΐ καΐ δόξει.
ΐδ οίς ούν οΰτω δέδοκται καί οίς μή, τούτοις ούκ εστι κοινή βουλή, άλλ' άνάγκη
τούτους άλλήλων καταφρονεϊν, δρώντας τά άλλήλων βουλεύματα, σκόπει δή
ούν καί σύ ευ μάλα, πότερον κοινωνείς καί συνδοκεΐ σοι καί άρχώμεθα εν-
τεύθεν βουλευόμενοι, ώς ουδέποτε ορθώς έχοντος οΰτε τοΰ άδικεΐν οδτε τοΰ
άνταδικεΐν οδτε τοΰ κακώς πάσχοντα άμύνεσθαι άντιδρώντα κακώς" ή άφί- d
20 στασαι καί ού κοινωνείς της άρχής; έμοί μέν γάρ καί πάλαι οΰτω κ«1 νϋν έτι δο-
κεΐ. καί σοί δέ εϊ πη άλλη δέδοκται, λέγε καί δίδασκε- εί δ' εμμένεις τοις 4
πρόσθεν, τό μετά τοϋτο άκουε.
'Αλλ* έμμένω τε καί συνδοκεΐ μοι- άλλά λέγε.
Λέγω δή αύ τί> μετά τοϋτο, μάλλον δ' ερωτώ, πότερον ά άν τις όμολο-
25 γήση τί;) δίκαια 6ντα ποιητέον, ή έξαπατητέον;
Ποιητέον."
Τούτοις παρά&ες τό "μηδενί κακάν άντί κακοϋ άποδιδόντες" και τό 5
"ευλογείτε τους καταρωμένους ύμας* προσεύχεσθε υπέρ τών έπηρεαζόντων

8. 181, 16—S. 182, 26: Plat. Crito 49a^-e 27 Rm 12, 17

88—S. 183, 3 : εύλ. τ. καταρ. υμάς Lc 6 , 2 8 ; προσεύχ. — αδίκους Mt 5, 44f.

BION(D)

5 δή < Ο β δη δεϊ που Ο 7 Τί — 13 αύτών < Β 10 κακόν

(auch Thdrt.)] κακώς PI. | άνφρώποις Ο Thdrt. 11 Καλώς (auch Thdrt.)]
Άλη&η PI. 18 τις (auch Thdrt.) < PI. | αλλ'] και PI. 14 όμολογεϊς
BD, ohne E n d i m g Ν ; κα&ομολογής Ο 16 τα < I 17 συνδ. σοι και κοιν.
Ο I ξυνδοκεϊ PI. 19 τον < PI. | άμύναο&αι B N 19f. άφίστασϋαι
BN 20 οϋτως B O N 21 xai1 < PI. | σοί Ο PI. ού B I N | <5'] δέ Β
28 ξυνδοκεϊ PI. 24 τό μετά τοϋτο < B N 25 τώ Β Ι Ο (τω) Ν
28 ήμάς Β
 Praepar. evang. XIII 7, 2—5; 8, 1—3 183
καί διωκόντων ύμας, ίνα γένησθε υιοί τοϋ πατρός υμών του έν τοις ούρανοΐς, |
δστις τόν ήλιον αύτοϋ άνατέλλει έπΐ πονηρούς καί άγαθούς καί βρέχει επί
δικαίους καί άδικους" καί Οχι τό "λοιδορούμενοι εύλογοϋμεν, διωκόμενοι
άνεχόμεθα, δυσφημούμενοι παρακαλοϋμεν," έν τοϊς παρ' ήμϊν Ιεροϊς φερόμενα
γράμμασι. καί ό προφήτης δε παρ' Έβραίοις φησίν "Εί άνταπέδωκα τοις
άνταποδιδοϋσί μοι κακά'" και πάλιν "Μετά των μισούντων τήν είρήνην
η μην ειρηνικός."

η'. ΟΤΙ ΜΗ ΔΕΙ ΤΑ ΑΠΑΞ ΟΡΘΩΣ ΚΡΙΘΕΝΤΑ ΑΘΕΤΕΙΝ ΜΗ Δ'

ΕΙ ΘΑΝΑΤΟΝ ΤΙΣ ΕΠΑΓΟΙ- ΑΡΜΟΣΕΙ ΔΕ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΝ
ΚΑΙΡΟΙΣ ΔΙΩΓΜΩΝ ΕΞΟΜΝΥΜΕΝΟΥΣ ΤΗΝ ΕΥΣΕΒΕΙΑΝ
" Σ ύ δέ τότε μέν έκαλλωπίζου ώς ουκ άγανακτών εί δέοι τεθνάναι σε,
άλλα ήροϋ, ώς έφησθα, πρύ της φυγής θάνατον νϋν δέ οδτε εκείνους τους
λόγους αισχύνη οδτε ημών των νόμων έντρέπη, έπιχειρών ή μας διαφθεϊραΐ'
πράττεις τε δπερ αν δοϋλος ό φαυλότατος πράξειεν, άποδιδράσκειν έπιχειρών
παρά τάς συνθήκας τε καί ομολογίας καθ* άς ήμϊν συνέθου πολιτεύεσθαι.
πρώτον μέν ήμϊν τοϋτ' αυτό άπόκριναι, εί άληθη λεγομεν φάσκοντές σε
ώμολογηκέναι πολιτεύεσθαι καθ' ή μας £ργω, άλλ' ού λόγω, ή ούκ άληθη; τί
φώμεν προς ταϋτα, ώ Κρίτων; άλλο τι ή όμολογώμεν;
Ανάγκη, ώ Σώκρατες.
'Αλλά τί ούν, άν φαϊεν, ή συνθήκας πρός ή μας αυτούς καί ομολογίας
πα^ιβαίνεις, ούχ υπό άνάγκης όμολογήσας ούδέ έν όλίγω χρόνω αναγκασθείς
βουλεύσασθαι, άλλ' έν Ιτεσιν έβδομήκοντα, έν οΐς έξήν σοι άπιέναι, εί μή
ήρέσκομεν ήμεϊς μηδέ δίκαιαι έφαίνοντό σοι αί όμολογίαι είναι. σύ δέ

8f. I. Cor 4, 12f. 6f. Ps 7, 5 6f. ebd. 119 (120), 7 11—S. 184, β:
Plat. Crito 52 c—53 a

BION(D)

1 Iva — 3 άδικους < BN it. iv — γράμμασι < BN 5 δέ — φησίν

< Β 8-10 Die Überschrift in BION | kiayti Β (alles 1. H.) 12 otfr' Ο PI.
18 λόγους] νόμους BN | των νόμων] τόν νόμον BON | έντρέπει PI. | διαφ&εϊ-
ραι ημάς Β; ήμάς < PI. 14 πράττειν Β | &περ PI. | ό < PI. | άποχειρών Β
15 ξυν&. PI. I τε — δμολ. < BN | τάς δμολ. PI. | χα»' < Ο | ξυνέ&ου PI. | πολι-
τεύαααϋαι BN 16 μέν ο$ν PI. | άπόχρινε BN 17 πολιτεύσασ&αι BN
18 δμολογοϋμεν BN 20 'Αλλά τΓ\ "Αλλο τι PI. | <5ν < BON | τάς πρός PI.
21 ούχ — 22 ίβδομ. < Β | δμολ. ουδέ άπατηύείς PI. 28 δίχαιαι (auch D)]
δίκαια Ν
 184 Eusebius

οδτε Λακεδαίμονα προηροϋ οΰτε Κρήτην, άς δή έκάστοτε φής εύνομεϊσθαι,

ούτε άλλην οϋδεμίαν των 'Ελληνίδων πόλεων ούδέ των βαρβαρικών, αλλά
έλάττω έξ αύτης άπεδήμησας ή οΐ χωλοί τε καί τυφλοί καί οί άλλοι ανάπηροι. |
ουτω σοι διαφερόντως των άλλων 'Αθηναίων ήρεσκεν ή πόλις τε καί ήμεϊς (658)
5 οί νόμοι δηλονότι" τίνι γάρ αν πόλις άρέσκοι άνευ νόμων; νϋν δέ δή ουκ έμμέ-
νεις τοις ώμολογημένοις; έάν ήμΐν γε πείθη, ώ Σώκρατες."

ΟΠΟΙΟΣ ΠΟΤ ΕΣΤΑΙ ΤΗΝ ΔΙΑΘΕΣΙΝ Ο ΔΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΦΟΒΟΝ ΕΞΟΜΝΥΜΕΝΟΣ ΤΗΝ ΟΙΚΕΙΑΝ ΠΡΟΘΕΣ1Ν
" Ό σ τ ι ς γάρ νόμων διαφθορεύς έστι, σφόδρα που δόξειεν άν νέων τε καί 9 , 1
ίο άνοήτων ανθρώπων διαφθορεύς είναι, πότερον ουν φεύξη τάς τε εύνομου- b
μένας πόλεις καί των άνδρών τούς κοσμιωτάτους; καί τοΰτο ποιοϋντι άρα
άξιόν σοι ζην έσται; ή πλησιάσεις τούτοις καί άναισχυντήσεις διαλεγόμενος
τίνας λόγους, ώ Σώκρατες; ή οΰσπερ ένθάδε, ώς ή άρετή καί δικαιοσύνη πλεί-
στου άξιον τοις άνθρωποις καί τά νόμιμα καί οί νόμοι; καί ούκ οϊει άσχημον c
15 φανεϊσθαι τό τοϋ Σωκράτους πράγμα; οϊεσθαί γε χρή. άλλ' έκ μέν τού- 2
των των τόπων άπαρεϊς, ήξεις δέ είς Θετταλίαν παρά τούς ξένους τούς Κρί-
τωνος· έκεϊ γάρ δή πλείστη άταξία καί άκολασία, καί ϊσως άν ήδέως σου
άκούοιεν ώς γελοίως έκ τοϋ δεσμωτηρίου άπεδίδρασκες σκευήν τέ τινα περιθε-
μενος ή διφθέραν λαβών ή άλλα, οία δή είώθασιν ένσκευάζεσθαι οί άποδιδρά-
20 σκοντες, καί τό σχήμα τό σαυτοϋ μεταλλάξας. δτι δέ γέρων άνήρ μι- 8
κροϋ χρόνου τω βίω λοιποϋ δντος, ώς τό εικός, έτόλμησας ουτω γλίσχρως d
έπιθυμεΐν ζην, νόμους τούς μέγιστους παραβάς, ούδείς σε έρεϊ ϊσως, άν μή
τινα λύπησης" εί δέ μή, άκούση, ώ Σώκρατες, πολλά καί άνάξια σαυτοϋ.
ύπερχόμενος δή βίωση πάντας ανθρώπους καί δουλεύων, τί ποιών ή εύωχού-

S. 183, 11—S. 184, 6 : Plat. Crito 52c—53a 9—S. 185, 21: ders. ebd.
53c—54c

BION(D)

8 οί τυφλοί Ο 4: Die Seitennummern 656 und 657 fehlen bei Viguier |

οϋτως BN 7 f. Die Überschrift in BION 9 τε] γε PI. 10 φ&ορεύς ND j
φενξγ) BON &v φενξη I φεύξει PI. 12 άναισχ. ] άναχαιτίσεις Β 18 τίνας
PI. τινας die Hss. | ή διχαιοσ. PI. 15 δν φανεϊσ&αι PI. | δέ γε BO
16 άπαρείς PL άπάρεις Β άτιάρης ΙΟΝ | Θετταλ.] ΰαλαττίαν Β | τους8] τοϋ BN
16f. Κρίτωνος] κρείττονος I 18 γελοίος BN | άπεδίδρασκε Ν1 (ς + 2. Η.) D
19 οία < Ν (übergeschrieben ä 2. Η.) D 20 δτι — S. 185, 1 έν Θετταλ.
< Β 21 γλίαχρως (auch PI. Cod. Venet.)] αίσχρώς PL Codd. Bodl. et
Vindob. 22 σε έρεϊ ίσως ΙΟ έρεϊ ϊσως ND δς έρεϊ·. Ισως PI. 28 λυπής PI.
 Praepar. evang. X I I I 8, 3; 9, 1—7; 10, 1 185

μένος έν Θετταλία, ώσπερ έπί δεϊπνον άποδεδημηκώς είς Θετταλίαν. λόγοι

δέ εκείνοι οί περί δικαιοσύνης και της άλλης άρετης ποϋ ήμϊν έσονται; άλλα
δή των παίδων ένεκα βούλει ζην, ίνα αύτούς έκθ-ρέψης και παιδεύσης; τί 4
δέ; είς Θετταλίαν αύτούς άγαγών θρέψεις τε καΐ παιδεύσεις, ξένους ποιή-
σας, ίνα και τοϋτο άπολαύσωσιν; | ή τοϋτο μέν οδ, αύτοϋ δέ τρεφόμενοι σοϋ (βδβ)
ζώντος βέλτιον θ-ρέψονται και παιδεύσονται, μή συνόντος σοϋ αύτοΐς; οί γάρ
επιτήδειοι οί σοι έπιμελήσονται αύτών. πότερον δέ έάν είς Θετταλίαν 5
άποδημήσης, έπιμελήσονται- έάν δέ εις "Αιδου άποδημήσης, ούχί έπιμελή-
σονται, εϊπερ γέ τι δφελος αύτών έστι τών σοι φασκόντων επιτηδείων είναι;
οϊεσθ-αί γε χρή. άλλ', ώ Σώκρατες, πει&όμενος ήμϊν τοις σοΐς τροφεϋσι β
μήτε παΐδας περί πλείονος ποιου μήτε τό ζην μήτε άλλο μηδέν προ τοϋ δι- b
καίου, ίνα είς "Αιδου έλθών έχης ταϋτα πάντα άπολογήσασθαι τοις έκεΐ άρ-
χουσιν ούτε γάρ ένθάδε σοι φαίνεται ταΰτα πράττοντι άμεινον είναι ουδέ
δικαιότερον ούδέ όσιώτερον ούδέ άλλω τών σων ούδενί, οδτε έκεΐ άφικομένω
άμεινον έσται. άλλά νϋν μέν ήδικημένος άπει, έάν άπίης, ούχ ΰφ* ήμών 7
τών νόμων, άλλ' υπ' ανθρώπων έάν δέ έξέλθ^ς ούτως αίσχρώς άνταδικήσας
τε και άντικακουργήσας, τάς σαυτοϋ ομολογίας τε καΐ συν&ήκας τάς πρός
ή μας παραβάς και κακά έργασάμενος τούτους οδς ήκιστα έδει, σαυτόν τε c
και τούς φίλους και πατρίδα καΐ ή μας, ήμεϊς τέ σοι χαλεπανοϋμεν ζώντι και
έκεΐ οί ημέτεροι αδελφοί, οί έν "Αιδου νόμοι, ούκ εύμενώς σε ύποδέξονται,
είδότες δτι και ή μας έπεχείρησας άπολέσαι τό σον μέρος."

ι'. ΟΤΙ ΜΗ ΔΕΟΙΦΕΥΓΕΙΝ ΤΟΝ ΥΠΕΡ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΘΑΝΑΤΟΝ·

ΑΠΟ ΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΟΛΟΓΙΑΣ
" " Ι σ ω ς αν οδν είποι τις· είτ' ούκ αισχύνη, ώ Σώκρατες, τοιούτον έπιτή- 10,1
δευμα έπιτηδεύσας, έξ ού κινδυνεύεις νυνί άποθανεΐν; εγώ δέ τούτω δίκαιον d

S. 184, 9—S. 185, 21: Plat. Crito 63c—64c 10 άλλ' — 12 άρχουαιν:

Thdrt. X I 31 24—S. 187, 23: Plat. ap. 28b—29d

BION(D)

1 έπιδεδημηχώς Ο | λόγου Ν (οι über ου und λόγοι a. Β . 2. Η.) D

2 oi < BON J τε xai PI. 5 τοϋτο1] τοϋτό σου PL Cod. Vind. (gegen Bodl. und
Ven.) 6 f . σοϋ σώζωντος (eo) Ν σου σώζοντος D β σοϋ] σοι Β | οί < Β *
7 δέ< PI. 8 ούχ Β 9 ίστιν αύτών Ο | σοι φασχ. < Β 10 άλλά Β | ώ
< Β 11 μήτε1] μήποτε Β | άλλο — δικαίου] τό τοϋ δικαίου άλλο μηδέν Β
14 ούδέ* — ούδενί < Β I άλλφ PI. άλλων Ι Ο Ν | οΰτ' Β | έχεϊαε PI. 1» τούς
< PI. 20 σε] σοι ON | ύποδέξονται PI. ύποδέχονται die Hes. 2 2 f . Die
Überschrift in B I O N 24 δ' iv PI. | τό τοιούτον Ο 25 τούτφ δέ I ; τοϋτο
Ν 1 (verbess. 2. Η.) D 25 f. äv δίκαιον PI.
 186 Eusebius

άν λόγον άντείποιμι, βτι ού καλώς λέγεις, ώ άνθρωπε, εΐ οΕει δεϊν κίνδυνον

ύπολογίζεσθαι τοϋ ζην ή τεθνάναι άνδρα δτου τι καΐ σμικρόν δφελός έστιν,
άλλ' ούκ εκείνο μόνον σκοπεΐν, δταν πράττη, πότερον δίκαια ή άδικα πράτ-
τει καΐ ανδρός άγαθοϋ έργα ή κακοϋ. φαϋλοι γαρ άν τ ω γε σω λόγω 2
5 εΐεν των ήμιθέων δσοι έν Τροία τετελευτήκασιν, | οί τε άλλοι καί ό της Θέ- (ββο)
τιδος υίός, δς τοσούτον τοϋ κινδύνου κατεφρόνησε παρά τό αίσχρόν τι ύπο-
μεΐναι ώστε, επειδή εϊπεν ή μήτηρ αύτω προθυμουμένω Έ κ τ ο ρ α άποκτεΐ-
ναι, θεός ούσα, ούτωσί πως, ώς έγώμαι* ώ παϊ, εί τιμωρήσεις Πατρόκλω
τ ω έταίρω τόν φόνον καί "Εκτορα άποκτενεΐς, αυτός άποθανη·
ίο αύτΐχχ γάρ τοι (φηοί) μεθ* "Εχτορα πότμος έτοιμος.
ό δέ τοϋτο άκουσας τοϋ μέν θανάτου καί τοϋ κινδύνου ώλιγώρησεν, πολύ δέ
μάλλον δείσας τό ζην κακός ών καί τοις φίλοις μή τιμωρεΐν, 'αύτίκα', φησί, b
'τεθναίην' δίκην έπιθείς τω άδικοΰντι, ίνα μή ένθάδε μένω καταγέλαστος
παρά νηυσΐ κορωνίσιν, άχθος άρούρης.
15 μή αύτόν οίει φροντίσαι θανάτου καί κινδύνου; ούτω γάρ έχει, ώ άνδρες 3
'Αθηναίοι, τ η άληθεία· οΰ άν τις αύτόν τάξη ήγησάμενος βέλτιστον είναι ή
υπ' άρχοντος ταχθη, ένταϋθα δει, ώς έμοί δοκεΐ, μένοντα κινδυνεύειν, μηδέν
ύπολογιζόμενον μήτε θάνατον μήτε άλλο μηδέν πρό τοϋ αίσχροΰ. έγώ 4
ούν δεινά άν εΐην είργασμένος, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, εί 6τε μέν με οί άρχοντες c
20 Ιταττον, ο&ς ύμεϊς εΐλεσθε άρχειν μου, καί έν Ποτιδαία καί έν Ά μ φ ι -
πόλει καί επί Δηλίω καί άλλοθί που οΰ έκεϊνοι έταττον, έμενον ώσπερ καί
άλλος τις καί έκινδύνευον άποθανεϊν, τοϋ δέ θεοϋ τάττοντος, ώς έγώ φήθην
τε καί ύπέλαβον, φιλοσοφοϋντά με δεϊν ζην καί έξετάζοντα έμαυτόν καί τούς
άλλους, ένταϋθα δέ φοβηθείς θάνατον ή άλλ' ότιοϋν πράγμα λίποιμι τήν τά-
25 ξιν. δεινόν μεντάν εϊη καί ώς άληθώς τότ' άν με δικαίως είσάγοι τις εις δ

S. 185, 24—S. 187, 23: Plat. ap. 28b—29d 10 Horn. II. X V I I I 96

12f. s. ebd. 98ft. 14 ebd. 104 16 ovτω — 18 αίσχροΰ: Thdrt. V I I I 53
18 οΰ — 18 αίσχροΰ zitiert auch Eue. theoph. I I 36

BION(D)

1 el < I 2 άπολογίζεσ&αι Β | ίσται BO 8f. πράττει] πράττε«»· Β

4 δν < Ο β παρά Ν 1 PI. περί BIONVD 8 σδσα — έγφμαι < Β | έγώ
οϊμαι PI. 9 έτέρω I | άποΰανεϊ PI. 10 rot] σοι Β | φησί IN < BO
11 τούτον Ο ταντα PI. | έπΐ πολύ I 14 νουσΐ (so) I ; νηνσιν έτώσιον Horn.
15 ο Ζει] Ινει I 16 αύτόν Steph. αύτόν die Hse. έαντόν PI. 17 δεί] δή Β |
μηδέν — S. 187, 4 οίδεν < Β 1» είην < I 21 xal άλλο&Ι που] τ<5τε μέν
PI. I Ιμμενον I 22 τον 9. δέ Ο 28 δεϊν PI. δεί ΙΟΝ 24 ή ϋάν. PI. |
άλλ* ότιοϋν Mras 3λλο τιοΰν I N (ό 2. Η. übergeschrieben) άλλο ότιοϋν Ο (1. Η .
aus άτοοϋν) PI. 24f. τήν τάξιν λίποιμι Ο 25 μεντάν] τδν PI.
 Praepar. evang. Χ Ι Π 10, 1—8 187

δικαστήριον, δτι ού νομίζω θεούς είναι άπειθών τ η μαντεία καί δεδιώς θά- d
νατον καΐ οίόμενος σοφός είναι ουκ ών. τό γάρ τοι θάνατον δεδιέναι, ώ άνδρες,
ουδέν άλλο εστίν ή δοκεϊν σοφόν είναι μή δντα· δοκεΐν γάρ είδέναι εστίν ά
ουκ οίδεν. οϊδε μεν γάρ ουδείς τον θάνατον ούδ' ει τυγχάνει τω άνθρώπω
5 πάντων μέγιστον δν των άγαθών, δεδίασι δέ ώς εύ είδότες δτι μέγιστον των
κακών έστι. καίτοι πώς ούκ άμαθία εστίν αυτη ή έπονείδιστος, ή τοϋ οϊεσθαι
είδέναι ά ούκ οΐδεν; έγώ δ', ώ άνδρες, τούτω καΐ ένταϋθα διαφέρω τών β
πολλών ίσως ανθρώπων" | καΐ εί δή τω σοφώτερός του φαίην είναι, τούτω (ββΐ)
άν, δτι ούκ είδώς ίκανώς περί τών έν "Αιδου ούτω καί οϊομαι ούκ είδέναι· τό
ίο δέ άδικεΐν καΐ άπειθεϊν τ ω βελτίονι, καΐ θ ε φ καΐ άνθρώπ<ρ, δτι κακόν καΐ
αίσχρόν έστιν οίδα. πρό ούν τών κακών ών οίδα δτι κακά έστιν, ά μή οίδα εί
και άγαθά δντα τυγχάνει, ούδέποτε φοβήσομαι ούδέ φεύξομαι· ώστε 7
ούδ' εί με νϋν ύμεΐς άφίετε, Ά ν ύ τ ω άπιστήσαντες, δς έφη ή τήν άρχήν ού
δεΐν έμέ δεϋρο είσελθεϊν ή επειδή είσηλθον ούχ οΐόν τ* είναι τό μή άποκτεΐναί
15 με, λέγων προς ύμας ώς εί διαφευξοίμην, ήδη άν υμών οί υίεϊς έπιτηδεύοντες b
ά Σωκράτης διδάσκει, πάντες παντάπασι διαφθαρήσονται — εϊ μοι πρός
ταϋτα εϊποιτε* ώ Σώκρατες, νϋν μέν Άνύτω ού πεισόμεθα, άλλ' άφίεμέν σε, έπΐ
τούτω μέντοι έφ' ω τε μηκέτι έν ταύτη τή ζητήσει διατρίβειν μηδέ φιλοσοφείν
εάν δέ άλως έτι τοϋτο πράττων, άποθανη. εί ούν με, δπερ είπον, επί τού- 8
20 τοις άφίοιτε, εϊποιμι άν ύμΐν δτι έγώ ύμδς, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, άσπάζομαι
μέν και φιλώ, πείθομαι δέ μάλλον τ ω θεώ ή ύμΐν, καΐ έως περ άν εμπνέω
και οΐός τε ώ, ού μή παύσωμαι φιλοσοφών καΐ ύμΐν παρακελευόμενός τε και c
ένδεικνύμενος, δτω άν άεί έντυγχάνω υμών, λέγων οΐάπερ εϊωθα."

S. 185, 24—S. 187, 23: Plat. ap. 28b—29d 2 τό — 3 δντα auch Eus.
theoph. II 36; Thdrt. VIII 54 β καίτοι — 7 οΐδεν: zitiert aus Eus. von
Johannes Damascenus, Sacra parallele fr. 469 Holl (TU X X [N. F. V], 2, 213);
Lemma: Εναεβίον ix τον ιγ της τιροπαραοχευής 11 πρό — 12 φεύξομαι:
Thdrt. V I I I 54

BION(D)

1 ού] δ I 2 τό] rot Ν 1 (verbess. 2. Η.) D 8 σοψόν Ν (aber ν

auf Ras., 1. ? Η.) Thdrt. PI. σοφός IOD 4 ούδ' ei PI. οδ δείΒΙΝ οδδήΟ
6 καίτοι (auch Joh. Dam.)] xal τοϋτο PI. | ή1 < Joh. Dam. | ι}1] ή Joh. Dam.
8 ϊσως vor διαφέρω PI. | τω] τό Β 9f. τό <5i] τοτέ I 11 πρόχ ούν BN πρός
oüv D πρό γονν Thdrt. 12 xal (auch Thdrt.) < PI. | ούδέ πάτε I PL ονδέπω
ON ού Β Thdrt. I φοβήσομαι I PI. φοβηΦήοομαι BON Thdrt. | φεύξομαι, auch
Ν (ευξομαι a. R. wiederholt 2. Η.), aber εν 2. Η. auf Ras., φ&έγξομαι D | ώστε
— S. 188, 6 ϋπνος < Β 18 ήμείς (trotz άφίετε) Ο | Άνντψ (s. 17) PI. δν
τω I δντω ON 14 μή ούχ I 1» άπο&ανεϊ PI. 20 άφίητε ND |
ειποιμ' PI. 21 πείσομαι PI. 22 παύσωμαι Ο PI. παύαομαι IN
 188 Eusebius

Kai μετά βραχέα επιλέγε ν

"Έννοήσωμεν δή καί τηδε, ώς πολλή έλπίς έστιν άγαθον αυτό είναι. 9
δυοϊν γαρ θάτερόν έστι τό τεθνάναι* ή γάρ οίον μηδέν τι είναι μηδέ αϊσθη-
σιν μηδεμίαν μηδενός έχειν τόν τεθνεώτα ή κατά τά λεγόμενα μεταβολή τις
Β τυγχάνει ουσα καΐ μετοίκησις τη ψυχη τοΰ τόπου τοϋ ένθένδε εις άλλον τό-
πον. και είτε δή μηδεμία αϊσθησίς έστιν, άλλ' οίον ΰπνος, έπειδάν τις [δναρ] d
καθεύδων μηδέ δναρ μηδέν όρά, θαυμάσιον κέρδος άν εϊη θάνατος. έγώ 10
γάρ άν οίμαι, εϊ τινα έκλεξάμενον δέοι ταύτην τήν νύκτα έν ή οδτω κατέδαρ-
θεν ώστε μηδέ δναρ ίδεϊν, καί τάς άλλας νύκτας τε καί ήμέρας τάς τοϋ βίου τοϋ
ίο έαυτοϋ άντιπαραθέντα ταύτη τη νυκτι εί δέοι σκεψάμενον είπεϊν πόσας άμει-
νον και ήδιον ήμέρας καί νύκτας ταύτης της νυκτός βεβίωκεν έν τω έαυτοϋ
ßiCj>, οίμαι άν ουχί ίδιώτην τινά, άλλά τόν μέγαν βασιλέα εύαριθμήτους άνευ-
ρεΐν αυτόν ταύτας πρός τάς άλλας ήμέρας τε καί νύκτας. | εί ούν τοιούτον ό (ββ2)
θάνατος έστι, κέρδος έγωγε λέγω - καί γάρ οόδέν πλεΐον ό πας χρόνος φαί-
is νεται ούτω είναι ή μία νύξ. εί δ' αυ οίον άποδημήσαί έστιν ό θάνατος 11
ένθένδε εις άλλον τόπον καί άληθη έστι τά λεγόμενα, ώς άρα έκεϊ είσιν άπαν-
τες οί τεθνεώτες, τί μείζον άγαθόν τούτου εϊη άν, ώ άνδρες δικασταί; εί γάρ
τις άφικόμενος εις "Αιδου, άπαλλαγείς τούτων των φασκόντων δικαστών είναι,
εύρήσει τούς ώς αληθώς δικαστάς, οίπερ καί λέγονται έκεϊ δικάζειν, Μίνως
20 τε καί 'Ραδάμσνθυς καί Αιακός καί Τριπτόλεμος καί άλλοι δσοι τών ήμιθέων b
δίκαιοι έγένοντο έν τω εαυτών βίω, άρα φαύλη άν εϊη ή άποδημία; ή αδ 12
Όρφεΐ ξυγγενέσθαι καί Μουσαίω καί Ήσιόδω καί Όμήρω έπί πόσω άν τις
δέξαιτ' άν υμών; έγώ μεν γάρ πολλάκις έθέλω τεθνάναι, εϊπερ ταϋτ' έστιν
άληθη, έπεί Ιμοιγε καί αύτώ θαυμαστή άν εϊη ή διατριβή αυτόθι, οπότε έν-
25 τύχοιμι Παλαμήδει καί Αϊαντι τω Τελαμώνος καί εϊ τις άλλος τών παλαιών c

2 — S . 189, 4 : Plat. ap. 40c—41b 2 Έννοήσωμεν — 5 άλλον: Thdrt.

X I 32

BION(D)

1 έπιλέγει] φησιν N D 2 δή] δέ P I . | άγα&ων αντώ N D 8 τι ( a u c h

Thdrt.) < PI. & ούσα < N D | xal μετοίχηαις nach 4 τις N D | τον έν&.
τόπου πρός N D 6 δή < N D | δμως έπειδάν Β | δναρ < P I . 7 μηδ' B O N |
όρφ Φαυμάσιον, (so interpimgiert) B O N | κέρδος — 9 τάς 1 < Β | Φάνατος I
Φαυμάσιον ( a n 2 S t e l l e n a l s o ) O N ό θάνατος PI. 9 μηδέ Ο P I . μηδέν IN |
τάς* < BN 9 f . τον έαντοΰ β. B N 10 ei < P I . | όπόσας I 1 1 αυ-
τόν B N 12 ονχΐ B O N οϋχ I μή ότι P I . 1 2 f . άν ενρεϊν PI. 1 3 τε <
B N PI. 1 4 πλείων P I . 16 οδτω δή P I . 17 τούτω Β 1 9 ώς < ND
P I . I xal λέγ.\ κελεύονται BN 23 δέξαιτ' 5v] δέξαιτο B N | γάρ xal I | εί P I .
2 4 &v ειη I P I . έστιν B O N | ή έχεϊσε διατριβή (< αντό&ι) B N 25 Παλαμίδη
Β Παλαμήδη Ν Παλλαμίδη D * (ι g e ä n d e r t 1. Τ Η . i n η)
 Praepar. evang. X I I I 10, 8—13; 11, 1 189

δια κρίσιν άδικον τέθνηκεν, άντιπαραβάλλοντι τά έμαυτοϋ πάθη πρός τά έκεί-

νων, ώς εγωμαι ουκ άν άηδές είναι, καί δή καί τό μέγιστον, τους εκεί έξετά-
ζοντα καί έρευνώντα ώσπερ τούς ένταϋθα διάγειν, τίς αυτών σοφός έστι καί τίς
οϊεται μεν, έστι δ' οΰ."
Και παρ' ήμίν "πειθαρχεΐν δει θεω μάλλον ή άνθρωποι?" εϊρηται 18
και " μ ή φοβεΐσθε άπό των άποκτεν<ν>όντων τό σώμα, την δέ ψυχήν ού
δυναμένων άποκτεΐναι" "είδέναι τε, 6τι έάν ή επίγειος ήμών οικία τοϋ
σκήνους καταλυθη, οίκοδομήν έκ θεοϋ έχομεν, οίκίαν άχειροποίητον α ιώνιον
εν τοις ούρανοϊς" δτι τε "έκδημοϋντες άπό τοϋ σώματος ένδημοϋμεν τω d
κ υ ρ ί ω , " δς και πάσι τοις εις αυτόν ήλπικόσιν έπήγγελται εις κόλπους 'Αβραάμ
και 'Ισαάκ και 'Ιακώβ άναπανσεσ&αι μετά τε των άλλων παρ' Έβραίοις
•&εοφιλών προφητών τε και δικαίων εν μακαρία ζωη τον μακράν αιώνα δι-
άξειν.

ια'. ΟΠΩΣ ΔΕΟΙ ΤΙΜΑΝ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟΝ ΤΩΝ ΕΥΚΛΕΩΣ

ΜΕΤΑΛΛΑ ΞΑΝΤΩΝ ΤΟΝ ΒΙΟΝ

1 "Των δέ 8ή αποθανόντων επί στρατείας δς άν εύδοκιμήσας τελευτήση, 11,1

άρ' ού πρώτον μέν φήσομεν τοϋ χρυσοΰ γένους είναι; Πάνυ γε μάλιστα. 'Αλλ' (ββ3)
ού πεισόμεθα Ήσιόδω, έπειδάν τίνες τοϋ τοιούτου γένους τελευτήσωσιν,
ώς άρα
ot μέν δαίμονες άγνοί έπιχθόνιοι τελέθουσιν,
έσθλοί, άλεξίκακοι, φύλακες μερόπων άνθρώπων;
Πεισόμεθα μέν ουν. Διαπυθόμενοι άρα τοϋ θεοϋ πώς χρή τούς δαιμονίους τε
καί θείους τιθέναι καί τίνι διαφόρω, οδτω καί ταύτη θήσομεν ^ άν έξηγη- b
ται; Τί δ* ού μέλλομεν; Τόν λοιπόν δή χρόνον ώς δαίμονας γεγονότας οδτω

5 Act 5, 29 6f. Mt 10, 28 7-9 I I . Cor 5, 1 9f. ebd. 5, 8

16—S. 190, 3: Plat. reap. 468e—469b 16 Των — 17 μάλιστα: Thdrt.
V I I I 46 20f. Hes. op. 122f. (mit vielen Varianten) 24 ΤΙ — S. 190, 3
χρι&ώσιν (so Thdrt.): Thdrt. V I I I 46

BION(D)

2 έγώ οϊμαι, PI. | είναι (da ich glaube, daß es . . .)] richtig εϊη PI. | xai'
< PI. 6 μάλλον ö. Ο 6 άποχτεννόντων N T άποκτενόντων die Ηββ. |
ού] μή Β 8 οϊχείαν Β 10 δς — 12f. διάξειν < Β 14f. Die Überschrift
in Β Ι Ο Ν I n a c h τ. ßiov + άπό τον Πλάτωνος Β 16 δή < Β | τελευτήσαι Β
17 Πάνυ Β Ο Πάν I N Πάντων PI. T h d r t . | μάλιστα < Β 28 διαφέρω ^1
(verbess. 2. Η.) D | καί3] ούν Β | ταύτη PI. ταύτην ΙΟΝ < Β 24 Τόν (auch
Thdrt.)] Καί τόν PL | δή IN < BO Thdrt. | δαίμονας γεγονότας (auch Thdrt.)]
δαιμόνων PI.
190 Eusebius

θεραπεύσομέν τε καΐ προσκυνήσομεν αύτών τάς θ-ήκας; τά αυτά δέ ταϋτα

νομιοϋμεν, δταν τις γήρα ή τινι άλλω τρόπω τελευτήση των δσοι άν διαφέρον-
τα) ς έν τω βίφ άγαθοί κριθώσι."
Και ταϋτα δέ αρμόζει επί τή των θεοφιλών τελεστή, ους στρατιωτας 2
της άλη&οϋς εύσεβείας ουκ άν άμάρτοις ειπών παραλαμβάνεσαι. ο&εν
και έπι τάς ϋήκας αυτών ε&ος ήμϊν παριέναι και τάς εύχάς παρά τανταις
ποιεϊσϋαι τιμάν τε τάς μακαρίας αυτών ψυχάς, ώς ευλόγως και τούτων ύφ' c
ημών γιγνομένων. άλλα γάρ ημείς μεν ταϋτα έκ τών Πλάτωνος άνελε- 3
ξάμε&α' φιλόκαλος δέ τις άλλος και τούτων ετι πλείω άν ενροι παρά τώ αύτω
σύμφωνα τοις ήμετέροις δόγμασι, τάχα δέ και παρ' έτέροις. έπει δέ της
αυτής ήμϊν ύπο&έσεως προλαβόντες έψήψαντο και άλλοι, εΰ μοι δοκεΐ
έπισκέψασ&αι δέϊν και τά τούτοις πεπονημένα. παρα&ήσω δέ πρώτου 'Αριστο-
βούλου, τοϋ έξ Εβραίων φιλοσόφου, τάς οϋτως έχουσας φ<ονάς· d

ιβ'. ΟΠΩΣ ΚΑΙ Ο ΠΡΟ ΗΜΩΝ ΕΞ ΕΒΡΑΙΩΝ ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ

Ο ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΌΣ ΕΚ ΤΗΣ ΠΑΡ" ΕΒΡΑΙΟΙΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
ΩΜΟ ΛΟΓΕ! ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΩΡΜΗΣΘΑΙ· ΕΚ ΤΩΝ ΑΡΙΣΤΟ-
ΒΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙ ΠΤΟΛΕΜΑΙΩΙ ΠΡΟΣΠΕΦΩΝΗΜΕΝΩΝ
"Φανερον δτι κατηκολούθησεν ό Πλάτων τη καθ·' ήμας νομοθεσία και 12,1
I φανερός έστι περιειργασμένος έκαστα τών έν αύτη. διηρμήνευται γάρ προ (664)
Δημητρίου τοϋ Φαληρέως δι' έτέρων, πρό της 'Αλεξάνδρου καΐ Περσών έπικρα-
τήσεως, τά τε κατά τήν έξαγωγήν την έξ Αιγύπτου τών Εβραίων, ήμετέ-

18—S. 191, 7: Aristobul fr. 3 (s. zu Bd. I S. 390, 9). Bd. I S. 493, 11—18
zitiert Eus. Καχηχολού&ηχε (so) bis δογμαχοποάαν (S. 191, 4) aus Clem. Al.
(ström. I 150, 1—3), hier aber (und im folgenden) aus Aristobul selber

BION(D)

2 fiv < Β 5 ovx — δΟεν] δέον είπεϊν Β β δε αύτών Β | έ&ος —

παριέναι] ΐομεν Β | παρά ταύτας ND 7 ποιώμεν τιμώμέν τε Β | ώς — 12
πρώτον] και ταϋτα μέν έχ τών τον Πλάτωνος· έπει δέ xal άλλοι προλαβόντες της
αύτής έψήψαντο υποθέσεως, όετέον καΐ τά τούτων, πρώτον δέ Β 9 άν εύροι
I ~ ON 18 ψωνάς άετέον Β | neben φωνάς: κόκκινα Ι ζ (bezieht sich offen-
bar auf die Setzung roter Punkte) 14-17 Die Überschrift in BION
14 καΐ & BN, S. 164, 5 ΙΟ, καΐ hier ΙΟ | έξ Έβρ. Β, ebda alle Hss. (παρ* statt
έξ ND) < hier ION 1β όμολογεί die Hss. S. 164, 6 18 Φαν. —
κατηκολούθησεν] Κατηκολον&ηκε δέ Eus. Bd. I S. 493, 11 und Cl. (δέ xal)
19 avxfj λεγομένων Eus. dort, Cl. | γάρ] δέ Eus. dort, Cl. | πρό] πρός Β
20 τον Φαληρ. < Eus. dort, Cl. | νφ' έτέρων Eus. dort ύφ' έτέρον Cl. Hs.
21 τήν έξ ΑΙγ. έξαγωγήν Β, Eus. dort, Cl. 21 f. τών ήμετ. πολιτών Eus.
dort, Cl.
 Praepar. evang. X I I I 11, 1—3; 12, 1—5 191

ρων δέ πολιτών, καΐ ή τών γεγονότων άπάντων αύτοϊς επιφάνεια και κράτησις
της χώρας καΐ της δλης νομοθεσίας έπεξήγησις, ώε εύδηλον είναι τον προειρημέ-
νον φιλόσοφον είληφέναι πολλά- γέγονε γάρ πολυμαθής, καθώς και Πυθαγό-
ρας πολλά των παρ' ήμϊν μετενέγκας εις την έαυτοΰ δογματοποιίαν κατε-
χώρισεν. ή 8' 6λη ερμηνεία των διά τοϋ νόμου πάντων επί τοϋ προσαγο-
ρευθέντος Φιλαδέλφου βασιλέως, σοϋ δέ προγόνου, προσενεγκαμένου μείζονα
φιλοτιμίαν, Δημητρίου τοϋ Φαληρέως πραγματευσαμένου τα περί τούτων."
Είτα μεταξύ τινα ειπών έπιφέρει λέγων
" Δ ε ι γάρ λαμβάνειν την θείαν φωνήν ού ρητδν λόγον, αλλ' έργων κατα-
σκευάς, καθώε και διά της νομοθεσίας ήμϊν δλην την γένεσιν τοϋ κόσμου
θεοΰ λόγους είρηκεν ό Μωσης. συνεχώς γάρ φησιν έφ' εκάστου" 'καί είπεν ό
θεός, καί έγένετο.' δοκοϋσι δέ μοι περιειργασμένοι πάντα κατηκολουθηκέ-
ναι τούτα» Πυθαγόρας τε καί Σωκράτης καί Πλάτων λέγοντες άκούειν φωνής
θεοΰ, τήν κατασκευήν τών δλων συνθεωροϋντες ακριβώς υπό θεοΰ γεγονυΐαν
καί συνεχομένην αδιαλείπτως, έτι δέ καί Όρφεύς έν ποιήμασι τών κατά τον
'Ιερόν Λόγον αύτώ λεγομένων οΰτως έκτίθεται περί τοϋ διακρατεΐσθαι θεία
δυνάμει τά πάντα καί γενητά ύπάρχειν καί έπί πάντων είναι τόν θεόν. λέγει
δ* ούτως·
φθέγζομαι οΐς θέμις έστί, θύρας δ* έπίθεαθε βέβηλοι,
φεύγοντες δικαίων θεσμούς, θείοιο τιθέντος

S. 190, 18—191, 7 und 9—S. 195, 11: Arietobul fr. 3 und 4 (Von 4
χατεχώρισεν an nur durch Ε us. erhalten) 6£E.: s. dazu Bd. I S. 420, 24ft.
18 Πυ&αγ. — 16 άδιαλ. = S. 204, 13—15 (CT.) 19—S. 194, 10: Orpheus,
'Ιερός Λόγος (Λκζ&ηχαή fr. 247 Kern [3 Fassungen, die kürzeste, fr. 245 Kern,
bei Peeud.-Just. ad Graecos cohortatio 15 (15cff. Morell) und de monarchia

BION(D)

1 χράτησις] χατάαχεαις Β 2 έξήγησις Β | ώς] ώστε Eue. Bd. I S. 493,16, CT.

2f. προειρ. φιλ.] Πλάτωνα Β 8 γέγονε — πολυμ. < Β 4f. χατεχώρισεν
(Platz anweisen, einstellen·, s. Mras, Rhein. Museum Κ. F . 92 [1944] 221) B I N
χατεχώρησεν Ο < Eus. dort mit Cl., ebenso das folgende bis 7 τόντων
β προαεν. — 7 τούτων] der besonderen Eifer der Angelegenheit entgegenbrachte,
während D. von Ph. deren Durchführung in Händen hatte 8 έπιφ. λέγων]
έηιφ. λόγων (so) ND έηιλέγει Β 11 έφ' έκαστου < Β 12 χαί έγένετο
< Β I <5ί] τέ ND 14 σνν&εωρονντα Β 16 έν — 16 λεγομένων < Β
16f. όνν. ϋ·εΙα Β 17 γεννητόν (so!) Ο 19£f.: Zu den orphischen Versen
führe ich aus Pseud.-Just. und Clem. bloß Varianten einzelner Wörter an,
nicht aber die ganzer Verse oder Vershälften 20 nur bei Eus. 20 f. τι&έν-
τος πάσιν όμοϋ BIOND 1 (πάντες όμως Pseud.-Just., CT.). Man las seit Steph.
 192 Eusebius

πασιν όμοϋ* σύ δ* άκουε, φαεσφόρου έκγονε Μήνης

Μουσβϊ*. έξενέπω γάρ άληθέα" μηδέ σε τά πρίν
έν στήθεσσι φανέντα φίλης αΙώνος άμέρση,
είς δέ λόγον θείον βλέψας τούτα» προσέδρευε,
5 Ιθύνων κραδίης νοερόν κύτος· εύ δ* έπΐβαινε
άτραπιτοϋ, μοϋνον δ* έσάρα κόσμοιο τυπωτήν
I άθάνατον. παλαώς δέ λόγος περί τοϋδε φαείνει' (665)
ΒΙς έστ' αύτοτελής, ούτοΰ δ* δπο πάντα τελείται,
έν δ' αύτοΐς αύτδς περινίσσεται, ούδέ τις αυτόν
10 είσοράα ψυχήν θνητών, νω δ' είσοράαται.
αύτ6ς δ* έξ άγαθών θνητοϊς κοικόν ούκ έπιτέλλει
άνθρώποις· αύτω δέ χάρις καΐ μίσος όπηδεΐ"

dei 2 ( 1 0 4 d f f . Mor.); eine zweite, f r . 246 Kern, bei Clem. Al. prot. 74, 4f. und
ström. V 78, 4f.; 123, 1—124, 1; 126, 5; 127. 2; die längste hier bei Eus.;
s. Lobeck, Aglaophamus 1, Regimontii Pruss. 1829, 441 ff.; zuletzt wurde
dieses Bruchstück behandelt von H . Erb»), Fragmente griech. Theosophien,
H a m b u r g 1941 (Hamburger Arbeiten zur Altertumswissenschaft. 4.) 15fi. und
180ff.] 1» = B d . I S. 122, 25 (Porph.) und S. 146, 8; aus Eus. Thdrt.
I 86 u n d 115
4 είς — 7 d&zv. = S. 221, 1—4 (Cl.) 8 ΕΙς — 10 övtp&v: Thdrt. I I 30

BION(D)

τεάέντος πάσι νόμου nach D 4 , und darauf nimmt auch P. Wesseling Bezug
(Lectio publica de frg. Orphei . . ., de Arietobulo Iudaeo . . . , im Anhang von
Valckenaere früher erwähnter Abhandlung, S. 132 = IV 455 Gaisf.). Aber
die Stelle bedeutet: flieht M e n s c h e n Satzungen, da jetzt die G o t t heit
allen zugleich Satzungen gibt
1 htyove. Β Εγγονέ ION 2 Μουσαίε B I (nach γάρ) ΟΝ. Das ganze
Fragment gibt sich als Ansprache des Orpheus an Musaios | έξενέπω I (ein 2. ν
übergeschrieben 1. H.) ND 1 έξεννέπω BO έξερέω (wie Pseud.-Just., Cl.) D«
a. R . und danach Steph. sowie alle bisherigen Herausgeber 8 έν < I |
στή&εσι Β | αΙωνος das Ewige Leben 7 παλαιός — S. 193, 4 σοι < Β 8 αυτο-
γενής Pseud.-Just., Cl. prot. (aber ström, αυτοτελής) 9 περινίσσεται (auch
Thdrt., Cl.)] περινίαεται Ο περιγίνεται Pseud.-Just. 10 ψυχήν I ψυχών
ON < Pseud.-Just. Cl.; Gegensatz zwischen ψυχήν (in der Seele) und νφ (=
πνεύματι), s. I . Cor 2, 14 ψυχικός δέ δν&ρωπος οΰ δέχεται τά τοΰ πνεύματος
τον #£ον; m a n denke an Tertullian und die Montanisten, für die animalis
(ψυχικός) geradezu fleischlich bedeutet, im Gegensatz zu spiritalis (πνευματικός) |
νφ Steph. νόω die Hes.; vot ? Mras 12 αντφ D αύτώ I αυτός ON αύτοίς
Kern nach der Tübinger Theosophie (richtig wohl für Aristob., aber nicht
f ü r Eus.) | χάρις Steph. χάριν die Has. κ' "Ερις Kern (τ* Ιρις schon Κ. Schenkl)
nach der Tübinger Theos., richtig wohl für Arist.
 Praepar. evang. X I I I 12, 5 193
καΐ πόλεμος καΐ λοιμλς 18" άλγεα δακρυόεντα"
ούδέ τίς έσθ" έτερος, σύ 8έ κεν £έα πάντ" έσορήσω,
at κεν Ιδης αύτόν πρίν δή ποτε δεϋρ* έπΐ γαϊαν,
τέκνον έμόν, δείξω σοι, όπηνίκα δέρκομαι αύτοϋ
Ιχνια καΐ χεΐρβ στιβαρήν κρατεροΐο θεοΐο.
αύτύν δ* ούχ όρόω' περί γαρ νέφος έστήρικται
λοιπόν έμοί· 'στασιν δέ δεκά7ττυχον άνθρώποισιν.
ου γάρ κέν τις ϊδοι θνητών μερόπων κραίνοντα,
εί μή μουνογενής τις άπορρώξ φύλου άνωθεν
Χαλδαίων* Ιδρις γάρ ίην άστροιο πορείης
καΐ σφαίρης κίνημ' άμφΐ χθόνα ώς περιτέλλει
κυκλοτερές τ' έν Ισψ, κατά δέ σφέτερον κνώδακα.
πνεύματα δ* ήνιοχεΐ περί τ* ήέρα καΐ περί χεϋμα
νάματος* έκφαίνει δέ πυρός σέλας Ιφιγενήτου.
αύτός δή μέγαν αύθις έπ' ούρανόν έστήρικται
χρυσέω είνΐ θρύνφ* γαίη δ' υπό ποσσί βέβηκε*
χείρα δέ δεξιτερήν έπΐ τέρμασιν Ώκεανοΐο

S. 191, 9—S. 195,11: Aristobul fr. 4 S. 191, 19—S. 194,10: Orph.fr. 247
Kern 6 Thdrt. Π 30 9-18 = S. 221, 8—12 (Cl.) 16—S. 194, 4
= S. 221, 16—21 (Cl.); Thdrt. II 31 17 χείρα — S. 194,1 έχτέτ. und
1 6 γαίη — βέβηκε = S . 223, 1 3 f . (Cl.)

BION(D)

1 πόλεμος und λοιμός Steph., πόλεμον und λοιμύν ΙΟ (λοιμών) Ν; αύτός

(S. 192, 11) sowie die folgenden Akkus, zeigen den Einfluß der bei Pseud.·
Just, und Cl. vorliegenden Fassung: ούτος (αύτός Cl.) <5* ίξ άγαϋοϊο χαχόν &νη-
τοϊσι δίδωσι (φυτεύει C1.) καΐ πόλεμον χρυόεντα Ιδ' &. δ. 2 έσορήσω (Irreal)
Mras έσάρησο die Hss. έαορήσαις Steph. έσα&ρήσαις Lobeck a. a. Ο. 442
2ff.: Sinn: Wärest du bei Oott im Himmel, würdest du das AU leicht Überblicken;
vorher aber (ά. h . solange du noch auf der Welt bist) will ich dir sein Walten
zeigen, nicht ihn selber 8 δεϋρ' έπΐ γαίαν hier auf Erden ( e i g . über die Erde
hin) 4 όπηνίκα Steph. όπηνίκα τά die Has. 5 κρατεροΐο Β χραταιοΐο
ΙΟΝ 6 όρόω aus δράω Β 1 7 λοιπόν] λεπτόν Lobeck a. a. Ο. (widerlegt
durch das folgende) | 'στάσιν ( = έστάσιν, Subj. die Wolken) Mras στασιν
BI (στάσιν) ON näaiv Hermann | δεχάπτυχον (Adv. zehnfach)] δέκα χτνχαΐ
Steph. 8 Ονητόν Β »f.: gemeint ist Abraham; s. S. 221, β ff.
1 1 κίνημα die Hss. 1 2 κνκλοτερές I N Cl. u n d S . 2 2 1 , 11 I O N , χνκλοτερής
hier BO | τ' Mras γ' D < BION; τε nach ϊσφ Cl. und S. 221, 11 ION (τ* und
<M stehen in Korrelation) | έν ϊσφ IN Cl. und S. 221, 11 ION, έεΐσω hier BO
18 περί* < 0 14 σέλας Steph. σέλας τάδε IN (τάδ'), έλάτα δέ BO | Ιφιγενήτου
Steph. Ιφιγενηύή I Ιφι γεννη&η Β (Ιφΐ) Ο ϊφι γενή&η ND 1β elvi (auch Ν*
a. Β., D [aber t eingeschoben, 1. ? Η.])] έ (' 2. Η. aus ') vi Ν i. Text | γαίης
δ' έπ I Pseud.-Just. 17 έπΐ (auch Pseud.-Just. und Cl.)] περί S. 221, 17
und Thdrt.; έπl τέρματος S. 223. 13
II ras, Eusebius II 13
194 Eusebius
έκτέτακεν· όρέων δέ τρέμει βάσις ϊνδοθι θυμώ
ούδέ φέρειν δύναται κρατερ&ν μένος, ίατι δέ πάντως
I αύτ&ς έπουράνιος καΐ έπΐ χθονί πάντα τελευτα,
άρχήν αύτ&ς Ιχων καΐ μέσσην ήδέ τελευτήν,
ώς λόγος άρχαΐων, ώς ΰδογενής διέταξεν,
έκ θεόθεν γνώμη σι λαβών κατά δίπλακα θεσμόν.
£λλως ού θεμιτών Si λέγειν τρομέω δέ γε γυΐα,
έν v6ij)· έξ ύπατου κραίνει περί πάντ* ένΐ τάξει,
ώ τέκνον, σύ δέ τοϊσι νόοισι πελάζευ, γλώσσης
εδ μάλ' έπικρατέων, στέρνοισι δέ ένθεο φήμην.
και "Αρατος δέ περί των αυτών φησιν ούτως·
Έκ θεοΰ άρχώμεσθα, τ6ν ούδέποτ' άνδρες έωσιν
άρρητον* μεσταΐ δέ θεοϋ πασαι μέν άγυιαί,
πα σαι δ* άνθρώπων άγοραΐ, μεστή δέ θάλασσα
καΐ λιμένες, πάντη δέ θεοϋ κεχρήμεθα πάντες,
τοϋ γάρ καΐ γένος έσμέν" 6 δ' ήπιος άνθρώποισι
δεξιά σημαίνει, λαούς δ* έπΐ έργον έγείρει

S. 191, 9—S. 195, 11: Aristobul fr. 4 S. 191, 19—S. 194, 10: Orph.
fr. 247 Kern 7-8 χραίρει = S. 221, 22f. (CT.) 12—S. 195, 3: Arat.
phaen. 1—9; 'Ex — 17 σημαίνει = S. 206, 2—12 (Cl.)

BIONfD)

1 δέ Β Thdrt. τε ΙΟ < ND 2 πάντως Steph. πάντων die Hss. πάντη Cl.

S. 221, 19, Thdrt. 4 μέσαην Ν» μέα(α)ην Thdrt. Hss. μέσσον ΙΟΝ1
μέσον BD* ( + 2. α 1. ί Η.); s. zu S. 221, 21 5 ύδογενής Scaliger (β. dazu
Valckenaer a. a. Ο. 75 = IV 407 f. Gaisf. und Wesseling a. a. O. 133 f. -
IV 456 Gaisf.) ύλογενής BION und die Tübinger Theoeophie (mit der albernen
Randbemerkung: 6 τήν των ένύλων γένεαιν- γράφος Μωσής). Wenn auch der
neugeborene Moses in einem geflochtenen Korb (ϋϊβις) ausgesetzt wurde (Ex
2, 3), ist doch in Hinblick auf das ebendort erwähnte Ιλος und die 2, 10
gegebene Etymologie des Namens Moses Scaligers Konjektur sehr wahr-
scheinlich (t500- von ΰδος s. Hes. op. 61, Theognis 961 ϋδωρ άναμίσγεται ϋδει
[so die Hss., Ιλνϊ Ahrens, Bergk, Diehl]) β γνώμησι BO γνώμοσι IN | κατά
— ΰεσμόν: die beiden Tafeln der Zehn Gebote 7 άλλως — 10 φήμην
< Β 8 έξ — κραίνει: Gott waltet vom Himmel arts 9 πελάζεο Steph. |
γλώσσης Dind. (γλώσσην Steph.) μηδ' &πο γε ΙΟΝ (offenbar eine über-
geschriebene Bemerkung, die nur mit γλώσσης verständlich ist: ,JUit dem Geist,
nicht mit der Zunge/") 10 μάλα I 12, 18 und 16 hat Arat. Διός statt
#£ov; die Ersetzung von Διός durch &εον rechtfertigt Aristobul im folgenden
(Zeus = Gott) 12 &εον δέ Β | άρχωμεσ&α ND άρχώμεϋα ΙΟ άρχόμε&α Β |
έώμεν Arat. 18 μεατόν Ο 14 <Ρ] δέ I 16 εΐμέν Arat. | άν&ρ. — S. 195,1
λέγει erneuert Ο* 17 Ιργα I
 Praepar. evang. X I I I 12, 5—11 195
μιμνήσκων βιότοιο" λέγει δ' δτε βώλος άριστη
βουσ£ τε καΐ μακέλησι, λέγει δ* 8τε δεξιαϊ ώραι
καΐ φυτά γυρώσαι καί σπέρματα πάντα βαλέσθαι.
σαφώς οίομαι δεδεϊχθαι διότι δια πάντων έστίν ή δύναμις τοϋ θεοΰ. 7
5 καθώς δέ δει, σεσημάγκαμεν περιαιροϋντες τον δια των ποιημάτων Δία καί d
Ζηνα- το γάρ της διανοίας αύτών επί θεόν άναπέμπεται, διόπερ οΰτως ήμΐν
εϊρηται. ούκ άπεοικότως ούν τοις έπεζητημένοις προενηνέγμεθα ταϋτα.
πασι γάρ τοις φιλοσόφοις ομολογείται διότι δει περί θεοΰ διαλήψεις όσιας 8
έχειν, δ μάλιστα παρακελεύεται καλώς ή καθ·' ή μας αίρεσις. ή δέ τοϋ νόμου
ίο κατασκευή πασα τοϋ καθ·' ή μας | περί εύσεβ?ίας τέτακται καΐ δικαιοσύνης (ββ7)
καί έγκρατείας και τών λοιπών άγαθών τών κατά άλήθειαν."
Τούτοις έξης με&' έτερα επιλέγει· 9
"Έχομένως δ' έστίν ώς ό θεός, <δς> τόν δλον κόσμον κατεσκεύακε,
και δέδωκεν άνάπαυσιν ήμΐν, διά τό κακόπαθον είναι πασι τήν βιοτήν, έβδό-
15 μην ήμέραν, ή δή καΐ πρώτη φυσικώς άν λέγοιτο φωτός γένεσις, έν ω τά
πάντα συνθεωρεΐται. μεταφέροιτο 8' άν τό αυτό καΐ επί της σοφίας· 10
τό γάρ παν φως έστιν έξ αύτης. καί τίνες είρήκασι τών έκ της αίρέσεως δντες b
<της> έκ τοϋ Περιπάτου λαμπτηρος αυτήν έχειν τάξιν άκολουθοϋντες γάρ
αύτη συνεχώς ατάραχοι καταστήσονται Si' δλου τοϋ βίου. σαφέστερον δέ 11
20 και κάλλιον τών ημετέρων προγόνων τις είπε Σολομών αυτήν πρό ούρανοϋ
καί γης ύπάρχειν τό δή σύμφωνόν έστι τω προειρημένω. τό δέ διασαφού-

S. 191, 9—S. 195, 11: Aristobul fr. 4 18—S. 197, 15: Aristobul fr. 5,
nur durch Eue. erhalten 18—S. 196, 8: s. das Exzerpt aus Aristobul bei
Cl. Al. ström. V I 137, 4—138, 4

BION(D)

1 λέγει — 9 αίρεσις < Β | δτε xal I 2 τε < I 2 f . xal — γυρώσαι

< ND 4 διότι (= δτι, s. S. 135, 22 [δτι Plato])] δτι Steph. 5 δει,
nml. σημαίνειν | σεσημάνχαμεν (so) I O D σεαημάναμεν Ν. Sinn: Wir haben den
Sinn angegeben, wie man ihn angeben maß (Zeus = Gott) 7 άπεοιχότος I |
έπεζητημένοις ON έπιζητουμένοις I 8 διότι (wie 4)] δτι Steph. 9 ι}1 —
10 τοϋ] ό δέ νόμος δ Β 1 0 f . xal έγχρ. xal διχ. Β 11 κατ* Ο 12 Τούτοις
— έπιλέγει < Β 18 ό'έστίν] γάρ έστιν Β | βεός <δς> Valckenaer a. a. Ο. 88
( = I V 419 Gaisf.) | χατεσχεύαχε I N χατεσχεύασε Β (-εν) Ο 14 δέδωχα Β |
χαχόπ. —βιοτήν] χαχοπαϋές της βιοτής Β 14 f. έβδόμην ohne τήν ΙΟΝ und Clem.
(. . . xal δεδωχέναι άνάπαυσιν ήμΐν έβδόμην ήμέραν διά τήν χατά τόν βίον χαχο-
πά&ειαν), τήν έβδ. Β 15 ήμέραν < Β | ή δή usw. s. Valckenaer a. a. Ο.
89ff. ( = IV 420ff. Gaisf.) 17 έκ — δντες < Β 18 <τής> Steph. < die
Has. I αύτόν Ο 19 αύτήν Β | ααφ. — S. 196, 4 e&c < Β 2 0 πρό] πρύς I
21 δή IN δέ OG
13»
 196 Eusebius

μενον διά της νομοθεσίας άποπεπαυκέναι τόν θεόν έν αύτη, τοϋτο ούχ, ώς τίνες
ύπολαμβάνουσι, μηκέτι ποιεϊν τι τί>ν θεόν καθέστηκεν, άλλ' επί τ ω κατα- c
πεπαυκέναι τήν τάξιν αυτών οδτως είς πάντα τόν χρόνον τεταχέναι. ση- 12
μαίνει γάρ ώς έν Ι ξ ήμέραις έποίησε τόν τ ε ούρανύν καΐ τήν γην καΐ πάντα
s τά έν αύτοΐς, ίνα τούς χρόνους δηλώση και τήν τάξιν προείπη τί τίνος προ-
τερεΐ. τάξας γάρ, οδτως αυτά συνέχει καΐ μεταποιεί, διασεσάφηκε δ* ήμϊν
αύτήν έννομον ένεκεν σημείου τοϋ περί ή μας έβδόμου λόγου καθεστώτος, έν
φ γνώσιν έχομεν ανθρωπίνων καΐ θείων πραγμάτων. δι' έβδομάδων δέ και 18
πας ό κόσμος κυκλεΐται τών ζωογονουμένων καΐ τών φυο μένων απάντων a
ίο τ ω δέ σάββατον αυτήν προσαγορεύεσθαι διερμηνεύεται άνάπαυσις ούσα.
διασαφεί δέ καΐ "Ομηρος καΐ 'Ησίοδος, μετειληφότες έκ τών ήμετέρων βιβλίων
ίεράν είναι. 'Ησίοδος μέν οδτως·
πρώτον ένη τετράς τε καΐ έβδέμη Ιερόν ήμβρ"
καΐ πάλιν λέγει*
15 έβδομάτη S* αύτις λαμπρών φάος ήελίοιο.
Όμηρος δέ οδτω λέγει· 14
έβδομάτη δήπειτα κατήλυθεν, Ιερόν ήμαρ*

S. 105, 13—S. 197, 16: Aristobul fr. 5 1 ούχ — 3 τεταχέναι: a. α . ΑΙ.

ström. V I 141, 7—142, 1 (aus Aristobul) 18 Hes. op. 770 18 und 15
auch S. 210, lOu. 12 (Cl.) 15 Hes. fr. 273 Rzach (wahrscheinlich gefälscht)
17 gefälscht, auch S. 210, 14 (Cl.)

BION(D)

2 χαϋέστηχεν ist (bedeutet) 2 f . έπΐ — τεταχέναι: daß er nach endgültiger

Festsetzung der Ordnung der Welt den dauernden Bestand dieser Ordnung ange-
ordnet habe·, s. obige Clemensstelle 8 αύτών geht auf S. 195,20f. ούρανοϋ
xal γης 4 ώς (auch D) < Ν | εϊρηχε γάρ Σολομών, fa ίξ Β | ήμέραις φηαΐ
πεποίηχε Β 4 f . τόν — αντοίς] τά πάντα ό &εός Β 6 ού + vor μεταποιεί
Steph. undValckenaer a . a . O . 95 ( = I V 4 2 5 Gaisf.): falsch, s. Philo leg. all. I
5—7 und Mrae, Rheinisches Museum N . F . 92 (1944) 221 f. | διασεσ. —8 πραγμά-
των < Β 7 Ινεχε Ο | λόγου IN < Ο : zum Zeichen unserer siebenten Fähigkeit
(Vermögens), nämlich der Vernunft; s. Valckenaer 98ff. ( = I V 427ff. Gaisf.):
stoische Achtteilung der Seele, das ήγεμονιχόν ist unter Weglaseung des σπερ-
μαχιχόν oder γόνιμον der siebente Teil 9 άπάντων < Β 10 τφ Vig.,
Valckenaer 106 ( = I V 434f. Gaisf.) τό die Has. | <W] δή u. <δ > διερμ. Valckenaer
11 δέ xal] ff Β | μετειλ. — βιβλ. < Β 12 είναι ταύτην Β 18 Ινη I Ινι ΒΟ
14 λέγει < Β 15 ήέλοιο Β | zu den wahrscheinlich in diesem, sicher in den
folgenden Versen vorliegenden Fälschungen und deren Sinn vgl. Valckenaer
a. a. O. 8f. ( = I V 349f. Gaisf.), 113—125 (441—451 G.) und Wesseling a. a. O.
135f. (457f. G.) 16 °0μ. — λέγει] xal Όμηρος Β 17 Nach ήμαρ ist,
wie aus S. 210, 15f. folgt, ausgefallen: xal 'έβδόμη ijv Ιερή'
 Praepar. evang. Χ Γ Π 12, 11—16 197

I και πάλιν (βββ)

έβδομον ήμαρ έην καΐ τω τετέλεστο άπαντα
καί'
έβδομάτη δ* ήοΐ λίπομεν £όον έξ Άχέροντος.
5 τοϋτο 8ή σημαίνων, ώς άπό της κατά ψυχήν λήθης καί κακίας εν τω 16
κατά άλή^ειαν έβδόμω λόγω καταλιμπάνεται τά προειρημένα καί γνώσιν
άληθείας λαμβάνομεν, καθώς προείρηται. Λίνος δέ φησιν ούτως· 1β
έβδομάτη δ1 ήοΐ τετελεσμένα πάντα τέτυκται" b
καί πάλιν"
10 έβδέμη είν άγαθοΐς καί έβδέμη έστί γενέθλη
καί"
έβδόμη έν πρώτοισι καί έβδέμη έστί τελείη
< καί" >
έπτά δέ πάντα τέτυκται έν ούρανφ άστερέεντι,
15 έν κύχλοισι φανέντ* έπιτελλομένοις ένιαυτοΐς."

Τά μεν οίν 'Αριστοβούλου τοιαύτα, όποια δέ xal Κλήμεντι περί της c

αυτής εΐρηται υποθέσεως, γνοίης άν δια τούτων'

S. 196,13—S. 197,15: Aristobul fr. δ 2 Horn. Od. V 2 6 2 ( a b e r τέτρατον),

auch S . 210, 18 ( α . ) 4 gefälscht, auch S. 210, 20 (Cl.) 8 , 1 0 , 1 2 und
14f. gefälscht, auch S. 210, 22 und S. 211, 2, 4 und 6f. ('Linus* hier, dort
'Callimachufl')

BION(D)

1 xal — 7 προείρηται < Β 2 εβόομον] τέτρατον Horn. 4 <5' ήοΐ Cl.

Al. ström. V 107, 3 δή (δή) ol ΙΟΝ (ebenso Ο S.210, 20, δόονα I, < B N ) |
έξ wohl zu λίπομεν·. s. Valckenaer 123 ( = I V 449 Gaisf.) 6 άπό fern von \
χατά τήν Ο β χατ' Ο | προχιρημένα Vig. marg.; aber mit έν τφ — λόγφ
(s. zu S. 196, 7) ist das ήγονμενον (der νοΰς) gemeint, καταλιμπάνεται =
bleibt zurück und τά προειρημένα bezieht sich auf έν φ — πραγμάτων
(S. 196, 7f.), wie durch xal γνώσιν usw. klar wird 7 Αίνος: Καλλίμαχος
S. 210, 21 (Cl.) 8 δ' ήοΐ Cl. Al. ström. V 107, 4, δή (δή) ol ION ol B ;
S. 210, 22 δ' ήν ΙΟ < B N | τετελ. — τέτνχται] xal ol έτέτνχτο άπαντα S. 210, 22
10 xal< Β I γενέ&λη Geburt; β. Valckenaer 124 ( = I V 450 Gaisf.) 11 xal —
12 τελείη < Β 18 xal S. 211, 5 < hier die Hsa. 14f. die sieben Planeten·
Sphären 16 έπιτελονμένοις Β 16 Τά — τοιαύτα < Β | oft» < N D | περί
Άριστ. I I Κλήμης Β 17 εϊρηχεν Β | γν. — τούτων] Ιδωμεν Β
 198 Eusebius

ιγ'. ΩΣ ΚΑΙ ΚΛΗΜΗΣ ΟΜΟΙΩΣ ΤΑ ΚΑΛΩΣ ΕΛΛΗΣΙΝ

ΕΙΡΗΜΕΝΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΤΥΓΧΑΝΕΙΝ ΤΟΙΣ ΕΒΡΑΙΩΝ ΠΑΡΙΣΤΗ
ΔΟΓΜΑΣΙΝ• ΑΠΟ ΤΟΥ Ε ΣΤΡΩΜΑΤΕΩΣ ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ

" Τ α δ' έξης προσαποδοτέον καί την έκ της βαρβάρου φιλοσοφίας Έ λ - 1 3 , 1

5 ληνικήν κλοπήν σαφέστερον ήδη παραστατέον. φασί γαρ σώμα είναι τον θεόν d
οί Στωικοί και πνεϋμα κατ' ούσίαν, ώσπερ άμέλει καί τήν ψυχήν. πάντα
ταϋτα άντικρυς εΰρήσεις έν ταΐς γραφαϊς. μή γάρ μοι τάς άλληγορίας αυτών
έννοήσης τά νϋν ώς <ή > γνωστική παραδίδωσιν άλήθεια, εί άλλο τι δεικνύουσας
καθάπερ οί σοφοί παλαισταί, άλλο μηνύουσιν. αλλ' οί μέν διήκειν διά πάσης της
ίο ουσίας τόν θεόν φασιν, ημείς δέ ποιητήν μόνον αύτόν καλοϋμεν καί | λόγω (βββ)
ποιητήν. παρήγαγε δ* αυτούς τό έν τ η Σοφία είρημένον 'διήκει δέ καί χω- 2
ρεϊ διά πάντων διά τήν καθαρότητα', έπεί μή συνηκαν λέγεσθαι ταϋτα έπΐ
της σοφίας της πρωτοκτίστου τ ω θεω. να£, φασίν αλλά ΰλην ύποτίθενται
οί φιλόσοφοι έν ταϊς άρχαΐς, οί τε Στωικοί καί Πλάτων καί Πυθαγόρας,
16 αλλά καί 'Αριστοτέλης ό Περιπατητικός, ούχί δέ μίαν άρχήν. ϊστωσαν 8
ουν τήν καλουμένην υλην, άποιον καί άσχημάτιστον λεγομένην προς αυτών,
τολμηρό<τερο>ν δέ ήδη μή δν πρός τοϋ Πλάτωνος είρήσθαι - καί μή τι b
μυστικώτατα, μίαν τήν δντως οδσαν άρχήν είδώς, έν τ ω ΤιμαΙψ αύταΐς φησι
λέξεσι -
Μ 'Νϋν δή οΰν τό γε παρ' ήμών ώδε έχέτω· τήν μέν περί άπάντων εϊτε
άρχήν είτε άρχάς εϊτε δπη δοκεϊ τούτων πέρι, τό νϋν ού ρητέον, δι' άλλο μέν
ούδέν, διά δέ τό χαλεπόν εϊναι κατά τόν παρόντα τρόπον της διεξόδου δηλώ-
σαι τά δοκοΰντα.'

4—S. 203, 7: Clem. ΑΙ. ström. V 89, 1 — 96, 2 l l f . Sap 7 , 2 4

20-28 Plat. Tim. 48 c ; Thdrt. I I 80

BION(D)

1-8 Die Überschrift in BION j Έλλησιν < I | είρ. Έλλ. Β | τιαρίστησι Β

wie alle Hss. S. 164, 8; aber vgl. ώμολάγει S. 190, 16 | πέμπτου BN 4 Γά]
τό CI. Hs. I άποδοτέον CI. Hs. 8 ώς — άλή&εια < Β | ij C1. < ΙΟΝ
10 μόνον] μέν ND 12 ταϋτα CI. rd die Hss. 18 άποτί&ενται Ο 14 σοφοί Ο
15 άλλά < Β 16 οϋν ON C1. δέ I < Β | τήν] αύτήν Β | λεγομ. — 19
λέξεσι] άκουσον δέ Πλάτωνος έν τω ΤιμαΙφ, οϋτω φησί Β 17 τολμηρότερον
δέ ήδη Mras τολμηρών δέ εί IN τολμηρόν δέ Ο xal τολμηρότερον ήδη CI. | είρή-
α&αι von ϊστωσαν abhängig | μή τι vielleicht 20 δή (auch Thdrt.)] δέ PI.
δ' α. I γε (auch Thdrt. PI.)] < CI. | πάντων CI. Thdrt. 20f. είτε άρχήν
< Β 21 öoxfi I 21 f. δι' — ούδέν < Β 22 <5<ί < Β 22 f. δηλώσει
Β I τά δοχ. δηλ. Thdrt.
 Praepar. evang. X I I I 13, 1—β 199

"Αλλως τε ή λέξις ή προφητική εκείνη" " Η δέ γη ήν αόρατος και άκα- 4

τασκεύαστος' άφορμάς αύτοΐς υλικής ουσίας παρέσχηται. ναι μήν Έπικούρω c
μεν ή τοϋ αυτομάτου παρείσδυσις ού παρακολουθήσαντι τω ρητφ γέγονεν
έντεϋθεν* 'Ματαιότης ματαιοτήτων, τά πάντα ματαιότης.' Άριστοτέλει δέ
5 μέχρι σελήνης επήλθε καταγαγεϊν τήν πρόνοιαν έκ τοϋδε τοϋ ψαλμού' 'Κύριε
έν τω ούρανω τό έλεος σου καΐ ή άλήθειά σου εως των νεφελών.' ούδέπω γαρ
άπεκαλύπτετο ή των προφητικών δήλωσις μυστηρίων προ της τοϋ κυρίου
παρουσίας. τάς τε αύ μετά θάνατον κολάσεις και τήν διά πυρός τιμωρίαν 5
άπό της βαρβάρου φιλοσοφίας ή τε ποιητική πασα μοΰσα, άλλα καΐ ή 'Ελλη- d
ίο νική φιλοσοφία ύφείλετο. Πλάτων γοϋν έν τω τελευταίω της Πολιτείας
αύταϊς φησι ταϊς λέξεσιν
"Ενταύθα δή άνδρες άγριοι, διάπυροι ΐδεΐν παρεστώτες, καταμανθι*-
νοντες τό φθέγμα τούς μεν ιδία παραλαβόντες ήγον, τόν δέ 'Αριδαΐον καΐ τούς
άλλους συμποδίσαντες χεϊράς τε και πόδας καΐ κεφαλήν καταβαλόντες καΐ
is έκδείραντες είλκον παρά τήν όδόν εκτός έπ' άσπαλάθων κνάμπτοντες.'
Οί μέν γάρ άνδρες οι διάπυροι άγγέλους αύτω βούλονται δηλοΰν, οί
παραλαβόντες τούς άδικους κολάζουσιν. " Ο ποιών,' φησί, 'τούς άγγέλους
αύτοϋ πνεύματα καΐ τούς λειτουργούς αύτοϋ πϋρ | φλέγον.' (870)
"Επεται δέ τούτοις τήν ψυχήν είναι άθάνατον. τό γάρ κολαζόμενον ή 6
20 παιδευόμενον έν αίσθήσει δν ζή, καν πάσχειν λέγηται. τί δέ; ουχί οίδεν ο
Πλάτων και πυρός ποταμούς και της γης τό βάθος, τήν πρός τών βαρβάρων

S. 198, 4—S. 203, 7: Cl. Al. ström. V 89, 1—96, 2 I f . Geil 1, 2

4 Eccl 1, 2 5f. Ps 35 (36), 6 12-15 Plat. reap. 615e—616a; Thdrt.
X I 18 17f. Ps 103 (104), 4

BION(D)

2 αυτών Β | παρέσχε Β 2f. Έπικ. — παρείσάυσις] 'Επίκουρος τό αύτό-

ματον παρεισηξεν Β 3 παρηκολσυύήσαντι I παραχολου&ήσας Β | τ. (f. τ φ
φάσχοντι BN 3f. γέγονεν έντεΰ&εν < BN 4 έντεν&εν I ένταν&α G (Ο
unleserlich) | Zu Άριστοτέλει I* a. Β.: Άριστ προ (Αριστοτέλους πρόνοια)
5 χατάγειν Cl. Hs. 6 ούδέπω — 10 νψεϋ.ετο < Β 7 άποχεχάλυπτο C1.
11 αύταϊς < Β | τ. λέξεσιν < Β 12 άνδρες (auch Thdrt.)] άνδρες, Ιφη PL |
διάπυροι < Β | και χαταμαν&· PI. 18 lälq. παραλ.] διαλαβόντες PI. | παχά
συμποδ. (< -λαβ. — άλλους) Ο | Άρδιαίον PI. | τούς* < PI. 14f. xal έχδ.
< Β 16 έπ' — χν. < Β I απαλά&ων I | χνάπτοντες PI. 16 άνδρες οι < Β |
άγγελον Β | αύτω < Β | β. δηλ·] δηλοϋοιν Β 17 γάρ φησι Β 18 αύτοϋ*
BO Cl. < IN 19 f. η παιδ. < Β 20 λέγηται Ο λέγεται Β βούληται IN |
τI — ουχί < Β | δ' ON | οίδε δ' Β 21 xal πυρός xal ποτ. I | ποταμόν Β |
της und τό < Β
 200 Eusebius

γέενναν καλουμένην, Τάρταρον ποιητικώς δνομάζων Κωκυτόν τε καί 'Αχέ-

ροντα καί Πυριφλεγέθοντα καί τοιαϋτά τινα εις τήν παίδευσιν σωφρονίζοντα
παρεισάγων κολαστήρια; των σμικρών δέ κατά τήν γραφήν καί ελαχίστων
τούς άγγέλους τούς ορώντας τόν θ-εόν, πρός δέ καί τήν εις ή μας δι' άγγέλων b
5 τών έφεστώτων ήκουσαν έπισκοπήν έμφαίνων ουκ όκνεΐ γράφειν
" Ε π ε ι δ ή πάσας τάς ψυχάς τούς βίους ήρήσθχχι, ώσπερ £λαχον, έν τάξει
προΐέναι πρός τήν Λάχεσιν, έκείνην δέ έκάστω, δν είλετο δαίμονα τοϋτον φύλακα
τοΰ βίου συμπέμπειν καί άποπληρωτήν τών αίρεθέντων.'
Τάχα δέ καί τω Σωκράτει τό δαιμόνιον τοιοϋτό τι ήνίσσετο.
ίο ΝαΙ μήν γενητόν είναι τόν κόσμον έκ Μωσέως παραλαβόντες έδογμά- 7
τισαν οί φιλόσοφοι, καί 6 γε Πλάτων άντικρυς εΐρηκε -
'Πότερον ήν άρχήν έχων γενέσεως ούδεμίαν, ή γέγονεν, άπ' άρχής
τίνος άρξάμενος; ορατός τε γάρ απτός τε καί σώμα έχει.' c
Αύθίς τ ε οπόταν είπη· 'Τόν μέν ούν ποιητήν καί πατέρα τοϋδε τοΰ παν-
15 τός εύρεΐν τε έργον,' ού ιχόνον γενητόν έδειξε τόν κόσμον, άλλα καί έξ αύτοϋ
γεγονέναι σημαίνει, ώς άν έκ μόνου γενομένου καί έκ μή δντο ς ύποστάν-
τος. γενητόν δέ καί οί ΣτωΙκοί τίθενται τόν κόσμον. τόν τε υπό της 8
βαρβάρου φιλοσοφίας θρυλούμενον διάβολον, τόν τών δαιμόνων άρχοντα,
κακοεργόν είναι ψυχήν έν .τω δεκάτω τών Νόμων ό Πλάτων λέγει ταϊσδε
to ταΐς λέξεσι*
"Ψυχήν δςοικοϋσαν καί ένοικοϋσαν τοις πάντη κινουμένοις μών ού καί d
τόν ούρανόν άνάγκη διοικεΐν φάναι;

S. 198, 4—S. 203, 7: Cl. Al. ström. V 89, 1—96, 2 8 γραφήν: vgl.
Mt 18, 10 β·8 Plat. reap. 620de 12f. ders. Tim. 28b 14f. ders.
ebd. 28ο 21—S. 201, 4: ders. leg. 896de; = S. 67, β—11; Thdrt. I I I 103

BION(D)

1 ποιητικώς] προψητιχώς Cl. Hs. 2 xai' — 9 ήνίσσετο < Β 8 σμικρών

I μικρών O N β 'Επειδή δ' ούν P I . | ήρήσβαι Ο είρήσ&αι IN 7 ηροεϊναι
C L H s . προσιέναι P I . | πρός] είς I | έκείνψ P I . κινεϊν Ι Ο Ν < C1. 8 ξνμπ.
(ανμπ. C l . ) r . β. C l . P I . 9 τό δαιμόνιον < I 1 0 γεννητόν Ο | Μωυσέως
C1. 11 -«εν Β 1 2 ήν del P I . | γενέσεως v o r άρχήν P I . 18 γέγονεν-
όρατός P I . | τε < P I . | γάρ ών Cl. | απτός έστιν άπτός τε &ν C1. άπτός τέ έστι
P I . I Εχει B I N Cl. Ιχων Ο P I . 1 4 & δταν Β | ο&> < Β 1 5 γεννητόν Ο
16 σημαίνει κα&άπερ νΐόν Πατέρα δέ αύτον κεχλήσ&αι, ώς. . . Cl. | μόνον:
G o t t I γενομένου·, τον κόσμου 1 7 γεννητόν Ο 1 8 βαρβάρων Β | ΰρνλού-
μενον I ϋρυλλ. B O N | Z u δαιμόνων άρχοντα: χαχοεργός ψνχή ό δαιμόνων άρχων 1Χ
19 ϊ ' Ο 1 9 f . ταϊσδε — λ. < Β 2 1 Ψ. δή P I . | xal ένοιχονσαν (auch
Thdrt. PI.) < Cl. Hs. | έν änaat τοϊς PI. | μών ού (auch PL)] ού S. 57, 6
2 2 διοικεΐν άν. I
 Praepar. evang. X I I I 13, 6—13 201

Τί μήν;
Μίαν, ή πλείους; έγώ ύπέρ σφων άποκρινοϋμαι. ό'υοϊν μέν που £λαττον
μηδέν τιθώμεν, της τε εύεργέτιδος καΐ της τάναντία δυναμένης έξεργάζε-
σθαι.'
5 'Ομοίως δέ κάν τω Φαίδρφ τάδε γράφει - 9
' "Εστί μέν δη και άλλα κακά, άλλά τις δαίμων £μιξε τοϊς πλείστοις έν
τω παραυτίκα ήδονήν.'
'Αλλά κάν τω δεκάτω των Νόμων άντικρυς τό αποστολικών δείκνυσιν έκεϊνο"
'Ουκ έστιν ήμϊν ή πάλη προς αίμα και σάρκα, άλλα προς τά πνευματικά των
ίο έν ούρανοΐς'- ώδέ πως γράφων
I " Ε π ε ι δ ή γαρ συνεχωρήσαμεν ήμϊν αύτοϊς είναι μέν τόν ούρανόν πολλών 10
μεστόν άγαθών, είναι δέ και των έναντίων, πλειόνων δέ των μ ή · μάχη, φαμέν, (β7ΐ)
αθάνατος έσθ* ή τοιαύτη καΐ φυλακής θαυμαστής δεομένη.'
Κόσμον τε αύθις τόν μέν νοητόν οίδεν ή βάρβαρος φιλοσοφία, τόν δέ 11
is αίσθητόν καΐ τόν μέν άρχέτυπον, τόν δέ εικόνα τοΰ καλοϋ παραδείγματος,
καΐ τόν μέν άνατίθησι μονάδι, ώς άν νοητόν, τόν δέ αίσθητόν έξάδι - γάμος γαρ
παρά τοις Πυθαγορείοις, ώς άν γόνιμος άριθμός, ή εξάς καλείται, καΐ έν μέν b
τ η μονάδι συνίστησιν ούρανόν άόρατον καΐ γην άγίαν καΐ φως νοητόν. " Ε ν
άρχη γάρ,' φησίν, 'έποίησεν ό θεός τόν ούρανόν καΐ την γην* ή δέ γη ήν
20 άόρατος.' είτ* επιφέρει* 'ΚαΙ είπεν ό θεός· Γενέσθω φως, καΐ έγένετο 12
φως.' έν δέ τ η κοσμογονία τ η αίσθητη στερεόν ούρανόν έδημιούργει (τό δέ
στερεόν αίσθητόν) γην τε όρατήν καΐ φως βλεπόμενον. ίρ' ού δοκεϊ σοι εντεύ-
θεν ό Πλάτων ζώων ιδέας έν τω νοητω άπολείπειν κόσμω καΐ τά είδη τά
αισθητά κατά τά γένη δημιουργεϊν τά νοητά; είκότως άρα έκ γης μέν 18

S. 198, 4—S. 203, 7: α . Al. ström. V 89,1—96, 2 β ί . Plat. Phaedr. 240a;

Thdrt. I I I 106 9f. Eph 6, 12 11-18 Plat. leg. 906a; = S. 67, 13—15
14 Κόσμον — S . 2 0 2 , 6 νοϋς = S . 66, 4 — 2 0 1 8 - 2 0 G e n 1, I f . 20f. G e n
1, 3 24f. s. Gen 2, 7

BION(D)

2 πλείους (einmal auch S . 57, 9, T h d r t . ) ] πλείους; Π λείους PI. j μέν γέ

που P I . 8 f . ίξεργάαασϋαι CI. T h d r t . 6 Ό μ. — S . 2 0 2 , 14 λέγει < Β |
τάδε] ταύτα C1. 9 άλλά πρός τάς άρχάς, πρός τάς έξονσίας, πρός τά . . . C1.
1 1 συνεχωρήσαμεν (auch S . 6 7 , 13)] συγκεχωρήκαμεν PL 1 2 μάχη δή PI.
18 Ιστιν PI. | xal] in Ο zerstört, aber der Gravis beweist, daß es da war;
ώς G 16 καλοϋ ( a u c h S . 56, 5)] καλουμένου Cl. 1 8 συνέστησεν ND 2 0 γενη-
&ήτω Cl. 21 δημιουργεί S . 66, 11 u n d Cl. 2 3 f . ζώων — κατά < ND
24 τά1 IN < Ο
 202 Eusebius

τό σώμα διαπλάττεσθαι λέγει Μωσης, δ γήϊνόν φησιν ό Πλάτων σκήνος, c

ψυχήν δέ τήν λογικήν άνωθεν έμπνευσθηναι υπό θεοϋ εις πρόσωπον, ένταϋθα
γαρ τό ήγεμονικόν ίδρϋσθαι λέγουσι, τήν διά των αισθητηρίων έπεισόδιον
της ψυχής έπΐ τοϋ πρωτοπλάστου εϊσοδον έρμηνεύοντες, διό καΐ 'κατ' εικόνα
5 καΐ καθ·' όμοίωσιν' τόν άνθρωπον γεγονέναι. είκών μεν γαρ θεοϋ λόγος 14
ό θείος καΐ βασιλικός, άνθρωπος άπαθής, είκών δ' εικόνος ανθρώπινος νοϋς.
έτέρω δ' εί βούλει παραλαβεϊν ονόματι τήν έξομοίωσιν, εΰροις άν παρά τω
Μωσεϊ άκολουθίαν όνομαζομένην θείαν. φησί γάρ· "Οπίσω κυρίου τοϋ θεοϋ d
ύμων πορεύεσθε καΐ τάς έντολάς αύτοΰ φυλάξατε.' ακόλουθοι δ', οΐμαι, και
ίο θεραπευταί θεοϋ πάντες οί ενάρετοι.
'Εντεύθεν δ' οί μέν Στωικοί τό τέλος της φιλοσοφίας τό ακολούθως τη 15
φύσει ζην είρήκασιν, ό Πλάτων δέ όμοίωσιν θεω, ώς έν τω δευτέρα» παρε-
στήσαμεν Στρωματεϊ, Ζήνων τε ό Στωικός παρά Πλάτωνος λαβών, ό δέ άπό
της βαρβάρου φιλοσοφίας, τους αγαθούς πάντας αλλήλων είναι φίλους λέγει,
ι» φησί γάρ έν τω Φαίδρφ Σωκράτης ώς 'ούχ είμαρται κακόν κακω φίλον | είναι (β 72)
ούδ' άγαθόν άγαθω μή φίλον.' δπερ κάν τω Λνσιδι άπέδειξεν ίκανώς, 1β
ώς έν αδικία καΐ πονηρία ουκ άν ποτε σωθείη φιλία, και ό 'Αθηναίος ξένος
ομοίως φησί 'πραξιν είναι φίλην και άκόλουθον θεω και ένα λόγον Ιχουσαν
άρχαϊον, βταν τό μέν δμοιον τω όμοίω μετρίω δντι φίλον ή, τά δέ άμετρα
20 οδτε τοις άμέτροις οδτε τοις έμμέτροις· ό δέ θεός ήμΐν πάντων χρημάτων
μέτρον άν εϊη.'

S. 198, 4—S. 203, 7: Cl. Al. ström. V 89, 1—96, 2 I s . Pseud-Plat. Ax.
365©—366a 4f. Gen 1, 26 8f. Dtn 13, 5 15f. Plat. Phaedr. 255b;
vgl. Eus. dem. ev. Π Ι 4, 39 16f. s. Plat. Lys. 213d—214e 18-21 Plat,
leg. 716c

BION(D)

1 ό Μωυσής Cl. 2 ävcodev IN < Ο | τον &εαϋ C l . 8 f . : τήν .. .

ίηεισόδιον . . . εϊσοδον: s. z u S . 6β, 17 5 καθ·' < Cl. β ό < Cl. |
άνθρωπίνης I 8 Μωναεϊ Cl. | τήν άχολον&Ιαν Cl. H s . 9 ήμων ND |
πορεύσεσ&ε ND | φυλάξααϋε ND 1 1 <5' < C1. 12 6 < C1. 1 3 τ ε ] δέ C1.
15 φησί — ] άλλα καΐ Σωκράτης φηαΐν έν τ φ Φαίδρφ Β | ούχ] ού γάρ δή
Σωκρ.
ποτε PI. | κακω καχόν Ο | είναι nach άγαϋφ PI. 16 μή φίλον άγαθω PI. |
δπερ] ωσπερ ND | Λύσιδι (-ίδι Β) άπέδ. BON 8 Λυσίφ άπ. I Λυσία διεπέδειξεν
N'D 17 δ < Ν1 ( + 2. Η . ) D 18f. Τις οϋν δή πράξις φίλη καΐ άχόλουβος
ϋεφ; μία xal ίνα λ. εχοναα άρχ. P I . 1 8 φίλον N D | &εοϋ Β 1 9 δταν] δτι
PL I δταν — S . 2 0 3 , 7 χρόνον < Β | τω μέν όμοίω τό δμοιον PI. | δντι
μετρίω PI. | άν εϊη P I . 2 0 οϋτε τοις άμέτροις] οϋτ' άλλήλοις P I . | τοις vor
ίμμ. < Ν 1 ( + 2. Η.) D Ι ό δή PI.
 Praepar. evang. Χ Π Ι 13, 13—20 203
Είτα ύποβάς επάγει πάλιν 17
'Πας γάρ δή άγαθός άγαθω δμοιος, κατά τοϋτο δέ καΐ θεφ έοικώς άγα- b
θω τε παντί φίλος υπάρχει και θεώ.' ένταϋθα γενόμενος κάκείνου άνεμνήσθην
επί τέλει γάρ τοϋ Τιμαίου λέγει»
3 'Τω κατανοουμένω τό κατανοούν έξομοιώσαι δεϊν κατά τήν άρχαίαν
φύσιν, όμοιώσαντα δέ τέλος έχειν τοϋ προτεθέντος άνθρωπο ις υπό θεών άρι-
στου βίου πρός τε τόν παρόντα καί τόν έπειτα χρόνον.'" <
Kai μετά βραχέα έπιλέγεί' 18
"'Αδελφούς δέ είναι ή μας, ώς άν τοϋ ενός θεοΰ δντας καΐ ενός διδασκά-
ιο λου, φαίνεται που καί Πλάτων καλών ώδέ πως·
"Εστέ μέν γάρ πάντες οί έν τη πόλε ι αδελφοί, ώς φήσομεν πρός αυτούς
μυθολογοϋντες. άλλ' ό θεός πλάττων, δσοι μέν υμών ικανοί άρχειν, χρυσόν έν τη c
γενέσει συνέμιξεν αύτοϊς, διό τιμιώτατοί είσιν δσοι δέ επίκουροι, άργυρον
σίδηρον δέ καί χαλκόν τοις γεωργοΐς καί τοις άλλοις δημιουργοΐς.'
is Όθεν ανάγκη φησί γεγονέναι 'άσπάζεσθαί τε καί φιλεϊν τούτους μέν 18
ταϋτα έφ' οίς γνώσις, έκείνους δέ έφ' οΐς δόξα.' ίσως γάρ τήν έκλεκτήν ταύ-
την φύσιν γνώσεως έφιεμένην μαντεύεται, εί μή τι τρεις τινας υποτιθέμενος
φύσεις, τρεις πολιτείας, ώς ύπέλαβόν τίνες, διαγράφει, καί 'Ιουδαίων μέν d
άργυραν, 'Ελλήνων δέ τήν τρίτην, Χριστιανών δέ, οίς ό χρυσός ό βασιλικός
20 έγκαταμέμικται, τό άγιον πνεϋμα. τόν τε Χριστιανών βίον έμφαίνων 20
κατά λέξιν γράφει έν τώ Θεαιτήτφ'
'Λέγωμεν δή περί τών κορυφαίων τί γάρ άν τις τούς γε φαύλως διατρί-
βοντας έν φιλοσοφία λέγοι; ούτοι δέ που οδτε εις άγοράν ϊσασι τήν όδόν οδτε

S . 198, 4 — S . 203, 7 : Cl. A l . ström. V 89, 1—96, 2 2f. vgl. Plat. leg.
716d Anf. 5-7 ders. T i m . 9 0 d 8 — S . 228, 8: Cl. A l . ebd. V 9 8 , 1 — 1 3 4 , 1 ;
vgl. Eue. theoph. I 38 11-14 Plat. reap. 415a; = S. 132, 13—17 15f.
ders. ebd. 479e 22—S. 204, 8: ders. Theaet. 173c—e; = S. 119, 2 6 —
120, 11; T h d r t . X I I 24f.

BION(D)

1 πάλιν O N Cl. Πλάτων I 8 φίλος G (Ο zerstört) φίλιο I N 5 xara-

νοοϋν] κατανοούμενον Ο β άν&ρώποις (auch PI.)] άν&ρώπφ Cl. 9 δντας
< Cl. H s . 10 δ Πλάτων Β | καλών C1. καλώς die Ξββ. 11 γάρ δή Ρ1. |
πάντως Cl. H s . 12 πλάττων (auch D ) ] πλάχων Ν 18 δ' Β 14 τοϊς τε
γ. PI. I δημιουργοϊς < Β Ο 15 άνάγκγ) Mras άνάγκη B I N Cl. άνάγκην Ο |
γεγονέναι < Β 1β έφ'1 — γνώσις die Objekte der γν. | Ιφ'Χ — δόξα die Objekte
der δ. | γάρ < Cl. H s . 17 τις I 19 Χριστιανών Cl. Χριστιανοί I -νήν B O N
I δ£] δέ τήν χρνσήν Vig. marg. | οίς (auch Cl.)] j} Schwartz | ό1 < Cl. H s .
20 Χριστιανών (auch D ) ] -νόν B N » (verbess. 1. H . ) Cl. H s . 22 τούς γε
Ο Cl. PI. τούς τε I N τούτους Β 22 f. έν φιλ. διατρ. Β 28 δή Β |
που < Ο J οΰτε είς dy.] έκ νέων πρώτον μέν είς άγ. ονκ PI. | οΰre1] ουδέ PI.
204 Eusebius

6που δικαστήριον ή βουλευτήριον ή τι κοινόν άλλο της πόλεως συνέδριο ν,

νόμους δέ καΐ ψηφίσματα γεγραμμένα οδτε όρώσιν οδτε άκούουσι. | σπου- <β78)
δαί δέ εταιριών καΐ σύνοδοι ή σύν αύλητρίσι κώμοι, ουδέ 6ναρ πράττειν προσ-
ίσταται αύτοΐς. εΰ δέ ή κακώς τίς γέγονεν έν πόλει, ή τί τω κακόν έστι γε-
γονός έκ προγόνων, μάλλον αυτούς λέληθεν ή οί της θαλάσσης λεγόμενοι
χόες. καΐ ταϋτα οδθ' δτι ουκ οίδεν οϊδεν, αλλά τω δντι τό σώμα κείται
αύτοϋ καΐ έπιδημεΐ, αύτός δέ πέταται κατά Πίνδαρον, τά γας ύπένερθεν
ούρανοϋ τε δπερ άστρονομων καΐ πασαν πάντη φύσιν έρευνώμένος.' b
Πάλιν αδ τω τοϋ κυρίου ρητώ τω '"Εστω ύμών τό ναΐ ναΐ και τό ου ου' 21
έκεΐνο άπεικαστέον "Αλλά μοι ψευδός τε συγχωρήσαι και άλήθειαν άφανί-
σαι ουδαμώς θέμις.' τη τε περί τοϋ όμόσαι απαγορεύσει συνάδει ήδε ή έν τω
δεκάτω τών Νόμων λέξις· 'Έπαινος τε δρκος τε περί παντός άπέστω.' και
τό σύνολον Πυθαγόρας καΐ Σωκράτης καΐ Πλάτων λέγοντες άκούειν φωνής
θεοϋ, τήν κατασκευήν τών δλων θεωροϋντες ακριβώς υπό θεοϋ γεγονυΐαν c
καΐ συνεχομένην άδιαλείπτως, άκηκόασι τοϋ Μωσέως λέγοντος* 'Εϊπε και
έγένετο,' τόν λόγον τοϋ θεοϋ έργον είναι διαγράφοντος. επί τε της τοϋ άν- 22
θρώπου έκ χοός διαπλάσεως Ιστάμενοι γήΐνον μέν ol φιλόσοφοι παρ' έκαστα
τό σώμα άναγορεύουσιν, "Ομηρος δέ ουκ όκνεΐ έν κατάρας μέρει τίθεσθαι τό
άλλ' ύμεϊς μέν πάντες ύδωρ καΐ γαία γένοισθε,
καθάπερ 'Ησαΐας 'καΐ καταπατήσατε αυτούς' λέγων 'ώς πηλόν.' Καλλί- 23
μαχος δέ διαρρήδην γράφει* α

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 7f. Pind. fr.
292 Snell » Iao 6, 12 (vgl. Mt 5, 37) lOf. Plat. Theaet. 151 d 12 ders.
leg. 917c (in Wahrheit im 11. Buch) 18 Πυβαγ. — 15 άδιαλ.: s. S. 191,13—15
16f. Ps 32 (33), 9 18 Horn. Ή. VH 99 20 vgl. Ies 10, 6

BION(D)

2 λεγόμενα ή γεγρ. PI. | άχονονσιν Β 2f. έταιριών δέ απ. Β 8 έταιρειών

Ο έταιριών έπ' άρχάς PI. | σύνοδοι χαί δείπνα PI. | ή ΙΟΝ xal Β Cl. PI. | οί
σύν C1. 8f. προσίσταται Cl. Thdrt. PI. προΐσταται ΙΟΝ wie S. 120, 4, έπΐ-
στανται (< αύτοΐς) Β 4 ei — 13 σύνολον < Β | κακώς] χαλώς Ο | τις ΙΟΝ
τις Cl. Thdrt. PL, τ I S. 120, 4 6 έκ προγ. γεγονός ή πρός άνδρων ή γνναιχων
PI." I αύτόν PI. β οϋβ'] πάντ' ονδ' PI. | οίδεν' ούδέ γαρ αντών άπέχεται τοϋ
εϋδοχψεϊν χάριν, dAAd PI. | σωμα ΙΟΝ Cl. σ&μα μόνον έν τή πόλει PI. 7 αύτοϋ
xal < Ν 1 ( + 2. Η. a. R.) D | αυτός — 8 έρευνώμενος freies Zitat, bei Plato
mehrfach anders j rd (auch I*)] τόν I 1 τά τε PI. | γάς τε Cl. γης Ο 8 διε-
ρεννωμένη Thdrt. 9 τφ* < Cl. | ύμϊν Ο 10 χωρήσαι ND | άληΰές Cl. PI.
11 τε < ON 12 « Ό | τε1] δέ Cl. PI. | παντός τοϋ πωλουμένου PI. 18 χαί
πάλιν Πυ&. τε xal Β | χαί1 C1. < ΙΟΝ 17 οί — έκαστα < Β 18 ούχ
όχνει < Β I τί&εται Β ΰέα&αι <31.
 Praepar. evang. X I I I 13, 20—25 205

ήν κείνος οΰνιαυτός, ω ποτε πτηνών

καί τούν θο(λάσση καί <τό> τετράπουν οδτως
έφθέγγεθ' ώς 6 πηλδς ό Προμηθέως.

πάλιν τε ό αυτός" Έ Ε σε', έφη, 'Προμηθεύς έπλασε και πηλοΰ μη έξ έτερου

5 γέγονας.' 'Ησίοδος τε επί της Πανδώρας λέγει
"Ηφαιστον δέ κέλευσε περικλυτόν δττι τάχιστα
γαϊαν δδει φύρειν, έν δ* άνθρωπου θέμεν αύδήν
καΐ νόον.

πϋρ μέν ούν τεχνικόν, όδω βαδίζον εις γένε|σιν, την φύσιν ορίζονται 24
ίο οί Στωϊκοί - πϋρ δέ καί φως άλληγορεϊται ό θεός καΐ ό λόγος αύτοϋ πρός της (β74)
γραφής, τί δ", ούχΐ καί Όμηρος παραφράζων τόν χωρισμών τοϋ ύδατος άπό της
γης καί τήν άποκάλυψιν τήν έμφανή της ξηράς επί -rijc Τηθύος καί τοϋ 'Ωκεα-
νού λέγει -
ήδη γαρ δηρόν χρόνον άλλήλων άπέχονται
15 εύνης καί φιλότητος;

πάλιν τό δυνατόν έν πασι προσάπτουσι καί οί παρ' "Ελλησι λογιώτατοι 25

τω θεω* ό μέν 'Επίχαρμος, Πυθαγόρειος δέ ήν, λ έ γ ω ν
ούδέν έκφεύγει Ά θείον, τοϋτο γινώσκειν σε δει" b
αυτός έσθ* άμών έπόπτης, άδυνατεϊ δ* ούδέν θεός.
20 ό μελοποιός δέ"
θεψ δυνατύν ίκ μέλαινας
νυκτ&ς άμίαντον βρσαι φάος,
κελαινεφεΐ δέ σκότει καλύψαι
καθαρών άμέρας σέλας.

2δ ό μόνος ήμέρας ενεστώσης νύκτα ποιήσαι δυνάμενος, φησί, θεός οΰτός έστιν.

8. 203, 9 — S . 228, 8: Cl. Al. Strom. V 98, 1—134, 1 1-8 Callim. fr. 192,
1—3 Pfeiffer 4f. ders. fr. 493 Pfeiffer β-8 Hes. op. 60—62 14 f. Horn. *
H. X I V 206f. 18 f. Pseud.-Epicharm. fr. 266 Kaibel (CGF I, 1 140f.);
Thdrt. V I 22 21-24 Pind. fr. 108 b Snell; Thdrt. V I 26

BION(D)

1 κείνος Cl. έχεϊνος die Hss. | ένιαντός N D | ποτε (auch CL)] τό xe Bentley
2 τό Cl. < die Hss. 8 έφ&έγγετο die Hss. | δ1 < N D | Προμηϋήος Bentley *
4 τε αί Cl. | ό Προμ. Cl. 5 τβ] δέ Β β δ' ίχέλ. ON | δτι die Hss.
7 ΰδει] Ιδει Β | φύσειν I Ιί.έν— νόον < Β 8 νόον] σβένος Hes. 10 xal
ό] δ ό IN 12 τήν έμφανή < Β | int τε C1. 14 ydg] τό» Β [ χρόνον δηρόν I N
16 πάλιν — 25 φησί < Β 19 ήμών N D | 6εω Thdrt. 21 &εω (auch
Thdrt.)] 6εφ δέ C1. 26 οντός] πάλιν Β
 206 Eusebius

έν τε τοις Φαινομένοις έπιγραφομένοις ό "Αρατος* 2β

Έ κ Δι&ς άρχώμεθα c
ειπών*
Άν ούδέποτ" άνδρες έωμεν
6 άρρητον* μεσταΐ δέ Διδς πασαι μέν άγυιαί,
πασαι 8" άνθρώπων άγοραί, μεστή δέ θάλασσα
xal λιμένες, πάντη δέ Διδς κεχρήμε&α πάντες
επιφέρει*
τοΰ γάρ καΐ γένος έσμέν,
ίο οίον δημιουργία,
. . . ό 8" ήπιος άν&ρώποισι
δεξιά σημαίνει* d
αύτύς γάρ τά γε σήματ* έν ούρανψ έστήριξεν,
&ατρα διακρίνας* έσκέψατο δ' είς ένιαυτόν
15 άστέρας, οϊ χε μάλιστα τετυγμένα σημαΐνοιεν
άνδράσιν ώράων, βφρ' έμπεδα πάντα φύηται'
χαί μιν άεΐ πρωτόν τε καΐ βστατον Ιλάσκονται.
χαίρε, πάτερ, μέγα θαΰμα, μέγ* άν&ρώποισιν βνειαρ.
και πρό τούτου δέ "Ομηρος έπί της Ήφαιστοτεύκτου άσπίδος κοσμοποιών
20 κατά Μωσέα
I έν μέν γαΐαν έτευξ', έν δ* ούρανέν, έν δέ θάλασσαν, (675)
φησίν,
έν δέ τά τείρεα πάντα, τά τ' ουρανός έστεφάνωται.
δ γάρ δια των ποιημάτων καΐ καταλογάδην συγγραμμάτων άδόμενος Ζεύς τήν
» έννοιαν έπί τόν θεόν άναφέρει.

S. 203, 9—S. 228, 8: (31. Al. ström. V 98,1—134, 1 2,4-7, β und 1 1 f.

Arat. phaen. 1—β; = S. 194, 12—17 (Arietob.) 18-18 ders. ebd. 10—15
21 Horn. H. X V m 483 28 ders. ebd. 485

BION(D)

1 ταίς I | άπογραφομένοις Ο | δ < ND CI. | "Αρατος Ο άόρατος ΒΓΝ*(ο aus-

radiert) D · (ο durchgestrichen) 2 Έκ — 19 δέ < Β | άρχώμεδα ΙΟ άρχώ-
μεο&α ND 1 1 δδ' ON 1 2 σημαίνει, λαούς δ' έπί ίργα έγείρει C1.
18 τά γε] τάδε CI. | αώματ' I 14 άστρα Ο &χρα IN | έσκέψατο] έσκέγατ'
(< δ') ND 1 5 κε] καΐ ΙΟΝ | τεταγμένα Ο 16 δνδρεσιν Ο | φύηται]
φύονται Ar. 17 χαί1} τφ Ar. 19 καΐ Όμηρος δέ Β 28 τά < ND |
τείρια Β | ηάντα < Ο
 Praepar. evang. XIII 13, 26—29 207
"Ηδη δέ, ώς ειπείν, υπ' αύγάς ό Δημόκριτος εΐναί τινας ολίγους γράφει 27
των ανθρώπων, 'οί δή άνατείναντες τάς χείρας ένταϋθα, ού νϋν ήέρα καλέο-
μεν οί "Ελληνες — πάντα Ζεύς μυθεΐται καΐ πάντα ούτος οίδε καί διδοϊ και
άφαιρεΐται, καί βασιλεύς ούτος των πάντων.' μυστικώτερον δέ ό μέν
5 Βοιώτιος Πίνδαρος, άτε Πυθαγόρειος ών, b
έν ανδρών, έν Oeo>v γένος,
έκ μιας δέ ματρός πνέομεν δμφω,
της υλη?, παραδίδωσι καί ενα τον τούτων δημιουργόν, τόν 'άρκττοτέχναν
πατέρα' λέγει, τόν καί τάς προκοπάς κατ* άξίαν εις θειότητα παρεσχημένον.
ίο σιωπώ γαρ Πλάτωνα, ά άντικρυς ούτος εν τη πρός 'Εραστών καί Κορίσκον 28
επιστολή φαίνεται πατέρα καί υίόν ουκ οίδ' δπως έκ των Εβραϊκών γραφών
έμφαίνων, παρακελευόμενος κατά λέξιν 'έπομνύντας σπουδή τε άμα μή άμού-
σω καί τη της σπουδής άδελφη παιδεία τόν πάντων θεών αίτιον καί τοϋ ήγε- c
μόνος καί αιτίου πατέρα κύριον έπομνύντας, δν έάν όρθώς φιλοσοφητε, εϊσε-
15 σθε.' ή τε έν ΤιμαΙφ δημηγορία πατέρα λέγει τόν δημιουργόν, λέγουσα ώδέ
πως· 'Θεοί θεών, ών έγώ πατήρ δημιουργός τε έργων.' ώστε καί έπάν 29
εΐπη· 'Περί τόν πάντων βασιλέα πάντα έστί κάκείνου ένεκεν τά πάντα κάκεϊνο

S. 203, 9—S. 228, 8: α . Al. ström. V 98, 1—134, 1 2—4 Democr. fr. 30
Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· Π 151) 6f. Pind. Nem. 6, If. 8f. ders.
fr. 57, 2 Snell 12-15 Plat. ep. VI 323d; = S. 37, 18—20; Thdrt. Π 71
16 Plat. Tim. 41a; = S. 69, 9 und S. 243, 1 17f. Plat. ep. Π 312e;
= S. 39, 22f. (Plot., kürzer und indirekt) und S. 46, 12—14

BION(D)

1 "Ηδη — 4 πάντων < Β 2 άναΐεΐναντες auch Cl. Al. prot. 68, 5; aber
hier -νοντες α . He. | οδ Ι Ο ού N D δ» Cl. | ήέρα Ο ή έτέρα I N 8 πάντα1]
πάντα, φασίν Diela | μυϋ-έεται Cl. | πάντα* auch Cl. prot., πανθ' Cl. hier
4 άφαιρέεται Cl. | μέν < Β 6 Πίνδαρος] Πυθαγόρας Β Ο β Sv δεών P i n d .
έν&έων (auch Cl. He.) die Hss. 7 πνέομεν ματρός Pind. | πνέομεν < B O |
άμφότεροι P i n d . 8 τύν 1 ] δν Cl. 8 f . άρκποτέχνην Β ; άριατότεχνα πάτερ
Pind. 9 προκοπάς usw. Möglichkeiten, Fortschritte tu machen hin zur O.
10 ä < Cl. 11 φαίνεται] φησί Β | Έβρ. γραφών] γραφικών των 'Εβραίων
Β I γραφών] φωνών d a r ü b e r γράφων (so) I 1 12 παραχελ. — έπομνύντας]
λέγων Β | άμα < N D | μή άμούσψ < Β 18 r f j < Cl. H s . | teal τόν τών PI. καί
τόν T h d r t . | in ( = &εόν) ν I 1 auf R a s . , ϋεών Ο 1 a u s δεόν, δεών T h d r t .
I αίτιον] ήγεμόνα τών τε δντων καί τών μελλόντων PI. T h d r t . | και τοϋ] τον τε
PI. Thdrt. 14 και κύρ. Thdrt. | δν PI. | φιλοσοφήαητε C1. φιλοσοφώμεν PI.
I εΐαόμε&α PI. 15 λέγει] καλεϊ Cl. 16f. λέγουσα — πως] όντως Β
16 ών < Ν 1 ( + 2. Η . ) D | δημ. παχήρ τε PI. 17 πάντ' PI. | και εκείνου PI. |
ένεκεν B N Cl. ίνεκε Ι Ο ένεκα PI. | τά < PI. | καί έκείνο PI.
 208 Eusebius

αΐτιον των καλών, δεύτερον δέ περί τά δεύτερα και τρίτον περί τα τρίτα,'
ούκ άλλως Ιγωγε έξακούω ή τήν άγίαν τριάδα μηνύεσθαι. τρίτον μέν γάρ d
είναι τό άγιον πνεύμα, τόν υίόν δέ δεύτερον, δι' οΰ πάντα έγένετο κατά βού-
λησιν του πατρός. ό δέ αύτός έν τω δεκάτω της Πολιτείας Ήρός του 30
5 'Αρμενίου, τό γένος Παμφύλου, μέμνηται, 6ς έστι Ζωρόαστρις. αυτός γοΰν
ό Ζωρόαστρις γράφει- 'Τάδε συνέγραψε Ζωρόαστρις 'Αρμενίου, τό γένος
Πάμφυλος, έν πολέμω τελευτήσας, βσα έν "Αιδη γενόμενος έδάην παρά θεών.'
τόν δή Ζωρόαστριν τοϋτον ό Πλάτων δωδεκαταϊον επί τ η πυρα κείμενον άνα-
βιώναι λέγει. | τάχα μέν οΰ τήν άνάστασιν, άλλ' εκείνα αίνίσσεται, ώς διά των <β7β)
ίο δώδεκα ζωδίων ή οδός ταΐς ψυχαΐς γίνεται εις τήν άνάληψιν, αυτός δέ καΐ
είς τήν γένεσίν φησι τήν αυτήν γίνεσθαι κάθοδον. ταϋτα ύποληπτέον και τά
τοϋ Ήρακλέος άθλα λέγεσθαι δώδεκα, μεθ' ά της απαλλαγής παντός τοϋ
κόσμου τοϋδε τυγχάνει ή ψυχή. παραπέμπομαι καΐ τόν Έμπεδοκλέα· ό
φυσικός οΰτος της τών πάντων άναλήψεως μέμνηται, ώς έσομένης ποτέ είς
is τήν τοϋ πυρός ούσίαν μεταβολής.
Σαφέστατα δ' 'Ηράκλειτος ό 'Εφέσιος ταύτης έστί της δόξης, τόν μέν 31
τινα κόσμον άΐδιον είναι δοκιμάσας, τόν δέ τινα φθειρόμενον, τόν κατά τήν b
διακόσμησιν, είδώς ούχ Ιτερον δντα εκείνου πως έχοντος, άλλ' 6τι μέν άίδιον
τόν έξ άπάσης της ουσίας [α]ίδίως ποιόν κόσμον $δει, φανερόν ποιεί λέγων
•20 οΰτως· 'Κόσμον τόν αυτόν πάντων οδτε τις θεών οδτε άνθρώπων έποίησεν,
άλλ' ήν «ΕεΙ καΐ έστι καΐ έσται, πϋρ άείζωον, άπτόμενον μέτρα καΐ άποσβεννύ-
μενον μέτρα.' δτι δέ καΐ γενητόν καΐ φθαρτόν αυτόν είναι έδογμάτιζε, μηνύει c

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 4f. vgl. Plat. reap.
614b 6f. Zoroaster fr. Ο 12: Bidez—Cumont (s. zu Bd. I S. 53, 18) I I 158
20-22 Heracl. fr. 30 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.® I 157f.)

BION(D)

1 των] απάντων Cl. απάντων τών PI. | περί1] inl I 8 τά πάντα Β 4 δ' Β |
V Ο I Ήρός Cl. PI. Ίρός IN, in Ο Lücke von etwa 4 Buchstaben (nichts
zerstört), πρός Β 6 zu dieser Gleichsetzung des Er mit Zoroaster vgl.
Doergens a. a. O. (angeführt zu S. 6, 13) 39f. | αύτός — 6 Ζωρ.1 < Β | Ζω-
ρόαοτρις] hier und im folgenden Ζωροάστρης Cl. 6 δς γράφει Β | ό
'Αρμενίου Cl. 7 δαα — 8 Ζωρ. < Β | δαα < Cl. Hs. 8 Ζωροάοτρην C1.
9 ού und άλλ'] οϋν und τάχα δέ Cl. | αΐνίττεται Β 11 χά&οδον γίν. Ο |
ταύτχ] C1. 12 λέγεσ&αι] γενέσΦαι C1. 18 οΰ παρ απ. C1. 18 f. παρ απ. —
οΰτος] ό δ' 'Εμπεδοκλής Β | ό φ. οίττος] δς φυσικώς οΰτως C1. 15 ούσίαν μετα-
βολής] μεταβολήν Β 16 <5' < Cl. Hs. 18 είδώς — έχοντος < Β | ιτερον
verschieden; d. h. die Welt als solche ist ewig, nur die διαχόσμησις ist ver-
gänglich 19 [α]Μίως Bernays, s. S. 209, 9 | ^δει Cl. ήδη die Hss. 20 άπάν-
των Cl. | οΰτε*] οϋτ' Β 21 άπτόμενον Passiv: angezündet | μέτρα nach Maß
22 δτι — S. 209, 10 ίπιδιαμονής < Β | γενντμόν Ο
 Praepar. evang. X I I I 13, 29—33 209

τά έπιφερόμενα- 'Πυρός τροπάς· πρώτον θάλασσα, θαλάσσης δέ τό μεν ήμισυ

γη, τό δέ ήμισυ πρηστήρ.' δυνάμει γάρ λέγει, δτι τό πϋρ ύπό τοϋ διοικούντος
λόγου και θεοϋ τά σύμπαντα δι' αέρος τρέπεται είς ύγρόν, τό ώς σπέρμα της
διακοσμήσεως, δ καλεί θάλασσαν έκ δέ τούτου αύθις γίνεται ούρανός καΐ γη
5 και τά έμπεριεχόμενα. δπως δέ πάλιν άναλαμβάνεται καί έκπυροϋται,· σαφώς δια
τούτων δηλοϊ- 'Θάλασσα διαχέεται καί μετρέεται είς τόν αυτόν λόγον, όκοϊος d
πρόσθεν ήν ή γενέσθαι.' ομοίως καί περί τών άλλων στοιχείων τά αύτά.
Παραπλήσια τούτω καί οί έλλογιμώτατοι τών Στωικών δογματίζουσι 88
περί τε έκπυρώσεως διαλαμβάνοντες καί κόσμου διοικήσεως καί τοϋ Ιδίως
ίο ποιου κόσμου τε καί άνθρωπου καί της τών ήμετέρων ψυχών έπιδιαμονης.
πάλιν τε αυ ό Πλάτων έν μέν τω έβδόμω της Πολιτείας τήν ένταϋθα ήμέραν
νυκτερινήν ήμέραν κέκληκε διά 'τους κοσμοκράτορας,' οΐμαι, 'τοϋ σκότους
τούτου-' υπνον δέ καί θάνατον τήν είς σώμα δδόν ιής ψυχής κατά ταύτά τω
Ήρακλείτω. καί μή τι τοϋτο έπί τοϋ σωτήρος προεθέσπιζε τό πνεϋμα διά
15 τοϋ Δαβίδ λέγον | " Ε γ ώ έκοιμήθην καί ύπνωσα" έξηγέρθην, δτι κύριος άντι- (877)
λήψεταί μου"' ού γάρ τήν άνάστασιν μόνον τοϋ Χριστοΰ έξ δπνου έγερσιν,
άλλά καί τήν είς σάρκα κάθοδον τοϋ κυρίου ΰπνον αλληγορεί. αϋτίκα 88
ό αύτός σωτήρ παρεγγυα· 'Γρηγορείτε,' οίον μελετάτε ζην καί χωρίζειν τήν
ψυχήν τοϋ σώματος πειρασθε. τήν τε κυριακήν ήμέραν έν τω δεκάτη της
20 Πολιτείας ό Πλάτων διά τούτων καταμαντεύεται·
" Ε π ε ι δ ή δέ τοις έν τω λειμώνι έκάστοις επτά ήμέραι γένοιντο, άναστάντας
έντεϋθεν δει τη ογδόη πορεύεσθαι καί άφικνεϊσθαι τεταρταίους.' b

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 I f . und « f . :

Heracl. fr. 31 D.-K. (ebd. I 158) 12 ννχτ. ήμ.: s. Plat. reap. 621c
12 f. Eph 6, 12 18 vgl. Plat. Phaed. 95 d und Gorg. 493 a 16 f. Ps
3, β (im Gegensatz zu der von Cl. hier 16f. gegebenen Auslegung bezieht
Eus. eclog. proph. I I 3 [73, 2—16 Gaisford] diesen Psalm bloß auf Christi
Auferstehung) 18 Mt 24, 42 ; 25, 13 21 f. Plat. reap. 616b

BION(D)

1 rροηαί Cl. 2 δυνάμει der Bedeutung nach | τό* < Cl. 4 γη xal
ουρανός N D Cl. δ σαφώς < ND β δηλοϊ σαφέστερον ND | διαχεϊται
( a b e r μετρέεται) die H a s . | όκοίο I 7 πρόσύεν] πρώτον Cl. H s . | γενέσθαι
γή Cl. 9 διοικήσεως] κινήσεως Ο 1 1 τε αϋ < BN | ό < Β | ζ' Ο
12 ήμέραν < Cl. | καλεί B N 18 <5όόν] κάΦοδον Cl. | κατά ταυτά] δμοίως
B N I τφ < C1. 14 τι (auch D ) ] rot Ν | τοϋτο τό N D | έπί τ. αωτ. < Β | προε-
ΰέσπιοεν C1. 15 λέγων Ο (alles 1. Η . ) | έξεγέρϋψ ΒΟ 1β σωτήρος Χρί-
στου B N 18 αύτός < Β 19 πειράσύαι I | ΐ Ο 2 1 άναστάντας Β 1
a u s -ντες, άναστάντες Ο 22 δει I < B O N δή Cl. H s . <5etv PI.
Mr a 9, Eusebius II 14
 210 Eusebius

Λειμώνα μεν ούν άκουστέον τήν άπλανη σφαϊραν, ώς ήμερον χωρίον και
προσηνές καΐ των όσιων χώρον επτά δέ ήμέρας έκάστην κίνησιν των επτά και
πασαν τήν έργατικήν τέχνην εις τέλος άναπαύσεως σπεύδουσαν ή δέ μετά
τοΰς πλανωμένους πορεία επί τον ούρανόν άγει, τουτέστι τήν όγδόην κίνησίν
s τε καΐ ήμέραν τεταρταίους δέ τάς ψυχάς άπιέναι λέγει, δηλών τήν διά τών
τεσσάρων στοιχείων πορείαν.
'Αλλά και τήν έβδόμην ίεράν ού μόνον οί 'Εβραίοι, άλλά και οί "Ελληνες 84
ϊσασι, καθ·' ήν ό πας κόσμος κυκλεΐται τών ζωογονουμένων και φυομένων c
απάντων. 'Ησίοδος μέν οΰν ούτω περί αυτής λέγει'
10 πρώτον Ινη τετράς τε καί έβδόμη Ιερ&ν ήμαρ"
καΐ πάλιν
έβδομάτη δ' αύθις λαμπρόν φάος ήελίοιο.
"Ομηρος δέ"
έβδομάτη δήπειτα κατήλυθεν Upiv ήμαρ
is καί· d
έβδόμη ήν Ιερή"
καί π ά λ ι ν
£βδομον ήμ<χρ ?ην καί τω τετέλεστο άπαντα"
καί αυ&ις·
20 έβδομάτη δ' ήοϊ λίπομεν £6ον έξ Άχέροντος.
ναι μήν καί Καλλίμαχος ό ποιητής γράφει"
έβδομάτη δ' ήοΐ καί οί έτέτυκτο άπαντα"

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 8f. χυχλΜται —
απάντων: aus Aristobul (S. 196, 9), also stammt die ganze Partie bis S. 211, 7
aus diesem 10—S. 211, 7 = S. 196, 13—197, 15 (Aristobul; s. meine
dortigen Angaben) 16 eine Fälschung 21 f. Καλλίμαχος (ΛΙνος Aristobul
S. 197, 7): Fälschung, s. O. Schneider, Callimachea, 2, Lipsiae 1873, 412f.

BION(D)

8 έργατιχήν ΙΟ έργαστιχήν BN Cl. 7 οϋ — άλλα] συν τοις Έβραίοις

Β I οί» < Β 8 και φυομένων < I 9 'Ησίοδος — S. 211, 16 δμοια < Β |
οϋτως ND 10 hi Ν 1 (verbess. 2. Η.) D | Ιβδομον Cl. Hs. 11 xal —
S. 211, 7 ένιαντοϊς] xal τά λοιπά δσα προ όλίγου περί τούτον προγέγραπται ND
15f. fehlt S. 197, 1 (dort offenbar ausgefallen) 20 δ' ήοϊ] δή ol Ο δόονα I;
s. zu S. 197, 4 22 δ' i}ot Cl. ό' ήν ΙΟ | xal — δπαντα] τετελεσμένα πάντα
τέτυχται S. 197, 8 | τετνχοντο Cl. | πάντα I
 Praepar. evang. X I I I 13, 33—35 211

καί πάλιν
έβδόμη ε[ν άγαθοις χαΐ έβδόμη ίσή γενέθλη
I καί* (»78)

έβδόμη έν πρώτοισι καί έβδέμη έστί τελεία

καί-
έπτά δέ πάντα τέτυκτο έν ούρανφ άστερόεντι,
έν κύκλοισι φανέντ" έπιτελλομένοις ένιαυτοΐς.

'Αλλά καί αί Σόλωνος έλεγεϊαι σφόδρα την έβδομάδα έκθειάζουσι. 86

Τί δέ; ουχί-παραπλήσια τ η λεγούση γραφή· "Άρωμεν άφ' ήμων τόν b
δίκαιον, δτι δύσχρηστος ήμΐν έστιν' ό Πλάτων μονονουχί προφητεύων τήν
σωτήριον οίκονομίαν έν τω δευτέρω της Πολιτείας οδτω φησίν
Όυτω δέ διακείμενος ό δίκαιος μαστιγώσεται, δεδήσεται, έκκοπήσεται c
τώ όφθαλμώ, τελευτών πάντα κακά παθών άνασκινδυλευθήσεται.'
"Ο τε Σωκρατικός 'Αντισθένης παραφράζων τήν προφητικήν έκείνην
γραφήν "Γίνι με ώμοιώσατε; λέγει κύριος' 'θεόν ούδενΐ έοικέναι φησί, διόπερ
αύτόν ούδείς έκμαθεϊν έξ εικόνος δύναται.' τά δέ δμοια καί Ξενοφών ό 'Αθη-
ναίος κατά λέξιν λέγει- " Ο γοϋν πάντα σείων καί άτρεμίζων ως μέν μέγας
τις καί δυνατός φανερός, όποιος δ' έστί μορφήν άφανής. ουδέ μήν ό παμφαής
δοκών είναι ήλιος, ούδ' οδτος έοικεν όραν αύτόν έπιτρέπειν, άλλ' ήν τις άναι-
δώς αύτόν θεάσηται, τήν 6ψιν άφαιρεϊται.'

S. 203, 9—S. 228, 8: C1. Al. ström. V 98, 1—134, 1 9f. Sap 2, 12
12f. Plat. resp. 361 e; Thdrt. V I I I 50 16 lea 40, 25 15f. Antisthenes
fr. 24 Mullach (FPhG Π 277) 17-20 Xenoph. bei Stob. ed. I I 1, 33 (p. 16
Wachsmuth), vgl. Xenoph. mem. IV 3, 14 ( Ό — άφανής überhaupt nicht
bei diesem, οιλΜ — άφαιρεϊται nicht wörtlich) 17 Ό — 18 άφανής: Thdrt. I 77

BION(D)

8 καί < Ο 4 τελείη CI. 6 τέτνχται S. 197, 14 7 φανέντ' S. 197, 15

φανέντ a 1 0 CI. 9 Tl CI. Τά ION 11 οϋτω < 0 12 δέ < PI. | ό < I |
μαστιγ., στρεβλώαεται PI. | δεδήσεται (auch PI.)] δε&ήσεται CI. Thdrt. | έχχοπή-
αεται (auch Thdrt.)] Ιχχαυϋήσεται PL 18 χαχά παθών] xaxoJtad&v Ο
16 γραφήν] φωνήν CI. | &εόν < CI. Hs. 16 χαϊ] xal πάλιν Β 17 Ό —
20 άφαιρεϊται < Β 18 φανερόν Stob. Hss. | δ' έστί] δέ τήν Stob. | παμ-
φανής Stob. Hss. 19 ίοιχεν — έπιτρέπειν] αύτόν ώς ίοιχεν όράν έπιτρέπει
Stob. I αυτόν ND
14·
212 Eusebius

τίς γαρ σαρξ δύναται τ6ν έπουράνιον καΐ άληθη

όφθαλμοϊσιν Ιδεΐν θεόν άμβροτον, δς πόλον οίκεϊ;
άλλ' ούδ* άκτίνων κατ* έναντίον ήελίοιο d
άνθρωποι ατηναι δυνατοί, θνητοί γεγαώτες
προεϊπεν ή Σίβυλλα.
εύ γοϋν και Ξενοφάνης ό Κολοφώνιος διδάσκων δτι είς καΐ ασώματος 86
6 θεός επιφέρει -
εις θεάς ίν .τε θεοΐσι καΐ άνθρώποισι μέγιστος,
OÖ τι δέμας θνητοϊσιν όμοίιος, ούδέ νόημα-
καΐ πάλιν
άλλ* ot βροτοί δοκοϋσι γεννασθαι θεούς,
I την σφετέρην 8" έσθητα ίχειν φωνήν τε δέμας τε" (979)
καΐ πάλιν
άλλ' εί χείρας έχον βόες ήέ λέοντες
ή γράψαι χε(ρεσσι καΐ έργα τελεϊν άπερ άνδρες,
Ιπποι μέν θ ' ίπποισι, βόες δέ τε βουσίν δμοιοι,
κα£ <χε> θεών Ιδέας ίγραφον καΐ σώματ' έποΐουν
τοιαϋθ', οΐόν περ καΐ αύτοί δέμας είχον δμοιον. b
άκούσωμεν οΰν πάλιν Βακχυλίδου μεν τοϋ μελοποιοϋ περί τοϋ θείου 87
λέγοντος -
ot μέν άδμήτες άεικελίων νούσων είσΐ καΐ αναίτιοι,
ουδέν άνθρώποις είκελοι.
Κλεάνθους τε τοϋ Στωϊκοϋ έν τινι ποιήματι περι τοϋ θεοΰ ταϋτα γεγραφό-
τος άκουε·

S. 203, 9 — S . 228, 8 : Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 1-4 Oracula

Sibyllina fr. 1 Verse 10—13 8 f . Xenophanes Περί φύσεως fr. 23 Diels-
Kranz (Fragm. d. Vorsokr.« I 135) l l f . ders., ΣΙΜχ,ι fr. 14 D . - K . (ebd. I 132)
14-18 ders. ebd. fr. 15 D . - K . (ebd. I 132f.) 11-18 T h d r t . Ι Π 72
21 f. Bacchyl. fr. 23 Snell« (fr. 34 Bergk«)

BION(D)

1 σάρξ < Β 2 πόλον] πόλιν Β 4 γεγαώτες (auch D ) ] γεγώτες

(α übergeschrieben, 1. ? Η . ) Ν γεγονωτες Β β εΰ < Β | γοϋν nach Ξ εν. Β
» ύμοίιος Ν» δμοιος Β Ι Ο Ν Φ 11 άλλ' — &εούς (auch T h d r t . ) ] άλλα βροτοί
δοκέουσι &εούς γεννάσ&αι Cl. Ηβ. 12 σφετέρην Β Ο , -ραν I N | έσ&ητα]
αΐαΦησιν T h d r t . | φωνήν — 22 είκελοι < Β 14 εί το» Cl. T h d r t . | εϊχον
CS. Thdrt. 15 γράψε Ο 16 richtig wohl όμοΐας, wie T h d r t . h a t
17 <κε> Steph. < ION, Thdrt., Cl. Hs. | σώματ' Cl. T h d r t . δώματ' die Hes.
17 f . έποίουν τοιανϋ·'] ίποιονντο άν&' (so) Ο 19 μέν < Cl. 21 άδμάτες
Boeckh | άεικελίων] άεΐ καΐ λίαν Cl. Hs. άειχελιάν Neue | αναίτιοι (auch Cl. Hs.)]
richtig άνατοι Schäfer 22 Ικελοι Ο Cl. (be.) 28 Κλεάν&ης δέ 0 ' ό Στωι-
κός Β I τον* < Β I γεγραφότος] γράφει Β γε γράφοντος Cl. Hs. 2 4 άκουε
< B O C1.
 Praepar. evang. X I I I 13, 35—38 213

τάγαθύν έρωτας μ[ε] οΐόν έστ'; άκουε δή"

τεταγμένον, δίκαιον, βαιον, εύσεβές, β
κρατούν έαυτοϋ, χρήσιμον, καλόν, δέον,
αύστηρόν, αΰ&έκαστον, άεΐ συμφέρον,
i άφοβον, ίλυπον, λυσιτελές, άνώδυνον,
ώφέλιμον, εύάρεστον, ασφαλές, φίλον,
έντιμον, όμολογούμενον,
εύκλεές, δτυφον, έ7πμελές, πραον, σφοδρόν,
χρονιζόμενον, άμεμπτον, άεΐ διαμένον.
ίο ό δέ αύτδς κατά τό σιωπώμενον τήν των πολλών διαβάλλων είδωλολατρίαν 88
έπιφέρει* d
άνελεύθερος πας 8στις είς δόξαν βλέπει,
ώς δή παρ* έκείνης τευξόμενός τίνος καλοΰ.
οδκουν έτι κατά τήν των πολλών δόξαν περί τοϋ θείου ύποληπτέον
16 ούδέ γαρ λάθρι? δοκώ
φωτός κακούργου σχήματ[α] έκμιμούμενον
σοΙ τήνδ* ές εύνήν ώσπερ άνθρωπον μολεΐν
I 'Αμφίων λέγει τ η 'Αντιόπη, ό Σοφοκλής δέ εύθυρρημόνως γράφει- (ββο)
τήν τοϋδε γάρ το ι Ζεύς έγημε μητέρα,
20 ού χρυσόμορφος ούδ* έπημφιεσμένος
πτίλον κύκνειον, ώς κόρην Πλευρωνίαν
ύπημβρύωσεν, άλλ' δλοσχερής άνήρ*
είτα ύπελθων και δή έπήγαγε*
ταχύς δέ βαθμοϊς μοιχικοις έτεεστά^η
25 6 μοιχός"
εφ' οίς έτι φανερώτερον τήν άκρασίαν τοϋ μυθοποιουμένου Διός ώδέ πως
έκδιηγεΐται*

S. 203, 9—S. 228, 8: α . Al. ström. V 98, 1— 134, 1 1-9 Cleanthee: Stoic,
vet. fragment» I fr. 667 v. Arnim 12 f. ders. ebd. I fr. 660 v. Arnim
15-17 Eur. fr. 210 (Αντιόπη) Nauck (TGF* 423) 18-22, 24f. und S. 214,
1—3: Soph. fr. 1026 (inter frgg. dubia et spuria) Nauck (TGF 1 369)

BION(D)

3 χρατόν I | καλόν, δέον < Β 4 del συμφέρον B O C L άεισύμφερον IN

6f. άσφαλές — Ιντιμον (auch D und CI. Al. prot. 72, 2) < Ν und Cl. Hs. ström.
7 nach ίντιμον wiederholen εύάρεστον aus 6 BIO 9 χρονίζον Β | δμεμ-
πτον < Β ; άμίμητον Cl. Hs. ström. 10 δ' ON 11 ίπιφέρει] λέγει Β
1 8 έχείνοις I | καλόν τίνος C1. 14 των < Ο 1 7 σοΙ B O σε I N | τήνδ'
auch Cl. Hs. (-<5e)] Ζην' Valckenaer 19 τοι < 0 20 ήμφιεσμένος Β
2 1 πίλον I I χΰκνιον Β 2 3 είτα — S . 2 1 4 , 1 3 άγένητον < Β | είτ' αΰ έπελϋών
Cl. H s . 2 4 μοιχιχοίς] ννμφικοϊς C1.
 214 Eusebius

6 8* οδτε δαιτδς οδτε χέρνιβος θιγών

πρδς λέκτρον fjei κοφδίαν ώδαγμένος,
δλην δ' έκεΐνην εύφρόνην έθόρνυτο.
ταυτί μέν ούν παρείσθω ταΐς των θεάτρων άνοίαις. άντικρυς δέ ό μέν
δ 'Ηράκλειτος· 'Τοϋ λόγου τοϋ δέοντος αίεί', φησιν, 'άξύνετοι γίγνονται άνθρω-
ποι, και πρόσθεν ή άκοϋσαι καΐ άκούσαντες τ£> πρώτον', ό μελοποιός δέ Με-
λανιππίδης άδων φησί·
κλΰθί μοι, ώ πάτερ, θαϋμα βροτών,
τάς άειζώου ψυχας μεδέων.
ίο Παρμενίδης τε 'ό μέγας,' ώς φησιν έν Σοφιστή Πλάτων, ώδέ πως περί τοϋ
θείου γράφει-
πολλά μάλ' ώς άγένητον έόν καΐ άνώλεθρόν έστι,
μοϋνον, μουνογενές δέ και άτρεμές ήδ* άγένητον.
άλλά καΐ ό 'Ησίοδος·
15 αύτύς γάρ πάντων (φησί) βασιλεύς καΐ κοίρανύς έστιν
αθανάτων, σέο δ1 οΰ τις έρήρισται κράτος δλλος.
Ναι μην και ή τραγωδία άπ& των ειδώλων άποσπώσα είς τον ούρανάν
άναβλέπειν διδάσκει, ό μέν γάρ Σοφοκλής, ώς φησιν 'Εκαταίος ό τάς ιστο-
ρίας συνταξάμενος έν τω κατά "Αβραμον και τους Αιγυπτίους, άντικρυς επί
20 της σκηνης έκβοα"
είς ταΐς άληθε(αισιν, είς έστιν θεός,
8ς ούρανόν τ' έτευξε καΐ γαΐαν μακρήν

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98,1—134, 1 δ ί . Heracl. fr. 1

Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· I 150) 8f. Melanippides fr. β Bergk
(PLG* Ι Π 591), f r . 6 Diehl (Anth. lyr.» V 197) 10 Plat. soph. 237a
12f. P a n n e n . Περί φύσεως fr. 8, 3f. Diels-Kranz (ebd. I 235) 18: auch
B d . I S. 30, 8; * T h d r t . I I 108 u n d IV 7 15f. Hes. f r . 195 Rzach
18 Hecataeus Abderita έν τω χατά 'Αβραμον και τούς ΑΙγυπτίους: fr. 18 Müller
( F H G I I 396), fr. 24 Jacoby ( F G H Ι Π A 22) 21—S. 215, 7: Soph. fr. 1025
(Fälschung) Nauck (TGF 2 358); T h d r t . V I I 46

BION(D)

8 έΰόρνυτο] έϋρνπτετο Cl. Hs. 4 ούν < N D 5 a'tel IO Cl. άεί N D

9 τάς und γυχάς I O N | μεδέων ψνχάς N D 12 μάλλ' I N | άγέννητον Ο |
έστιν Ο 18 μοϋνον I N , Eus. Bd. I S. 30, 8, T h d r t . I I 108 otttov Ο C).
u n d ein Teil der Hss. T h d r t . I V 7 | μοννογενές Ο μονογ. I N | <W] τε Cl. |
άγένητον] άτέλεοτον P a r m . 14 άλλά < Β | Ήσ. φησιν Β 16 έστι φησί I
(hat auch έστιν nach κοίρανός) \ φησί < Β 18 γάρ < C1. 18 f. ώς — ΑΙγ. < Β
19 έν usw.: in dem Ahr. und die Ägypter betreffenden Abschnitt | χατ' Cl.
21 έστιν Ν* Cl. prot. 74, 2, έστι BION>D Cl. ström. Hs. 22 δς — S. 215, 7
νομίζομεν < Β | τ' Ο τε I < N D
 Praepar. evang. Χ Ι Π 13, 38—42 215

πόντου τε χαροπδν οίδμα καΐ άνέμων βίας.

θνητοί δέ πολλοί καρδίαν πλανώμενοι
Ιδρυσάμεσθα πημάτων παραψυχήν
θεών άγάλματ' έκ λίθων ή χαλκέων
ή χρυσοτεύκτων ή έλεφαντίνων τύπους,
θυσίας τε τούτοις καΐ κακάς πανηγύρεις
I στέφοντες, οβτως εύσεβεΐν νομίζομεν.
Ευριπίδης δέ επί της αύτης σκηνης τραγωδών
6ρψ; (φηαί) τών ΰψοϋ τόνδ' άπειρον αΙθέρα
καί γην πέριξ ϊχονθ' ύγραΐς έν άγκάλαις;
τοϋτον νόμιζε Ζηνα, τόνδ* ήγοϋ θεόν.
έν τε τω Πειρίθω δράματι ό αύτύς καΐ τάδε τραγωδεΐ -
σέ τδν αύτοφυη, τδν έν αίθερίω
(Ιιόμβω πάντων φύσιν έμπλέξανθ',
δν πέρι μέν φως, πέρι δ* όρφναία
νύξ αίολόχρως, άκριτός τ(ε] άστρων
ίχλος ένδελεχώς άμφιχορεύει.
ένταΰθα γάρ τί>ν μέν αύτοφυη τ&ν δημιουργών νοϋν εϊρηκε, τά δ' έξης έπί
τοΰ κόσμου τάσσεται, έν φ καΐ αί έναντιότητες φωτός τε καΐ σκότους. 6 τε
Εύφορίωνος Αισχύλος επί τοΰ θεοΰ σεμνώς σφόδρα φησί -
Ζεύς έστιν αίθήρ, Ζεύς δέ γη, Ζεύς δ" ουρανός,
Ζεύς τοι τά πάντα χώτι τώνδ* ύπέρτερον.
οίδα έγώ καΐ Πλάτωνα προσμαρτυροϋντα Ήρακλείτω γράφοντι· " Ε ν
τό σοφλν μοΰνον λέγεσ&αι ούκ έθέλει καΐ έθέλει Ζηνδς δνομα.' καΐ π ά λ ι ν

S. 203, 9—S. 228, 8 : Cl. Al. s t r ö m . V 98, 1—134, 1 9-11 E u r . f r .

941 (incert. fab.) N a u c k (TGF» 663) 13-17 E u r . f r . 593 (Περίόους) N a u c k
( T G F 1 648) 21 f. Aesch. f r . 70 (Ήλιάδες) N a u c k (TGF» 24) 28f. Heraol.
f r . 32 Diele-Kranz (Fragm. d . Vorsokr.» I 169)

BION(D)

1 βίας (auch T h d r t . u n d Cl. prot.)] ßiav Cl. hier 8 Ιδρυσάμε&α Ν 1

(verbess. 2. Η . ) D β καχάς ΙΟΝ(λ 1. Τ Η . ü b e r d e m 2. x) D α . hier 1. Η . ,
χαλάς T h d r t . , Cl. hier 2. Η . , χενάς Cl. p r o t . 8 τόνδ' u n d τόν Ο · (verbess.
1. Η . in τόν u n d τόνδ') 10 Ιχονΰ' Cl. Al. p r o t . 25, 3, Ιχοντ' Ο έχοντα B I N CL
hier | έν νγραΐς Ο ; έν < I j άγχΰλαις Β 14 φόμβφ] δμβρφ Cl. H s . | έμπλέ-
ξανθ·' die Herausgeber, έμπλέξαντα die Hss. (auch Cl.) 16 αίολόχρεως Β
18 ένταυ&α — είρηχε < Β 19 έν — S. 222, 4 δραχΐ < Β | al < Cl. Ηβ.
20 Έφορίωνος N D 21 δ*] δέ Ο 22 χ&τι τώνδ' C1. χωρεί τώδε I O N D
(τώδ' N D )
 216 Eusebius

'Νόμος καΐ βουλή πείθεσθαι ενός.' καν το ρητόν έκεΐνο άναγαγεΐν έθελης·
" Ο έχων ώτα άκούειν άκουέτω', εδροις άν ώδε έμφαινόμενον προς τοϋ Έ φ ε -
σίου" "Αξύνετοι άκούσαντες κωφοϊσιν έοίκασί" φάτις αύτοϊσι μαρτυρεί
παρεόντας άπεΐναι'. άλλ' άντικρυς μίαν άρχήν και παρ' 'Ελλήνων άκοϋσαι
5 ποθείς; Τίμαιος ό Λοκρός έν τω φυσικφ συγγράμματι κατά λέξιν ώδέ μοι d
μαρτυρήσει" 'Μία άρχά πάντων εστίν άγένητος· εί γάρ έγένετο, ούκ άν ήν
ετι άρχά, άλλ' εκείνα έξ άς ά άρχά έγένετο.' έρρύη γάρ εκείθεν ή δόξα ή
αληθινή· '"Ακουε (φησίν), 'Ισραήλ, κύριος ό θεός σου εις έστι και αύτω μόνω
λατρεύσεις.'
10 ούτος Ιδού πάντεσσι σαφής ά πλάνητος υπάρχει,

ώς φησιν ή Σίβυλλα.
Ξενοκράτης τε ό Καλχηδόνιος 'τον μεν ΰπατον Δία, τον δέ νέατον' κα- 48
λών, έμφασιν πατρός απολείπει και υίοϋ. και τό παραδοξότατον, γινώσκειν |
φαίνεται τό θείον ό άνθρωπο πάθεις είσάγων τους θεούς* δν ούδ5 οΰτως αιδείται (682)
15 'Επίκουρος, φησί γοϋν·
τίπτε με, Πηλέος υΙέ, ποσίν ταχέεσσι διώκεις,
αύτός θνητ&ς έών, θεδν δμβροτον; οΰδέ νύ πώ με
ίγνως ώς θεός είμι.

ούχ άλωτόν γάρ είναι θνητω ουδέ καταληπτόν τό θείον οδτε ποσιν ουτε χερ-
20 σίν οδτε όφθαλμοΐς ούδ' δλως τω σώματι δεδήλωκε. 'Τίνι ώμοιώσατε κύ- b
ριον; ή τίνι όμοιώματι ώμοιώσατε αυτόν,' φησίν ή γραφή, 'μη εικόνα έποίησε
τέκτων ή χρυσοχόος, χωνεύσας χρυσίον, περιεχρύσωσεν αυτόν;' καΐ τά έπί
τούτοις. δ τε κωμικός 'Επίχαρμος σαφώς περί τοϋ λόγου έν τη ΠολιτεΙφ 44
λέγει ώδέ πως·

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 1 Hersel, fr. 33
Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· I 169) 2 Mt 11, 15 (Lc 8, 8) 8f. Heracl.
f r . 3 4 D . - K . (ebd.); Thdrt. I 70 6 f . nicht bei "Τίμαιος Λοκρός", vgl. aber
Plat. Phaedr. 2 4 5 d ; Thdrt. I I 108 8f. D t n 6, 4 und 13 10 Orac.
Sibyll. fr. 1 Vers 28 12 Xenocr. fr. 18 Heinze 14ff.: s. Usener, Epicurea
fr. 228 (S. 172,3) 16-18 Horn. II. X X I I 8—10 20-22 Ies 40, 18f.

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 βουλή I (aber " 1. H. anscheinend aus ') βουλή ON Cl. Hs. 2 ώδέ
πως Cl. 8 χωφοϊς Cl. | φάτις D φεΰτις Ν | αύτοίς N D 4 και μίαν άρχήν
xal Cl. Hs. I μίαν αρχήν nach 'Ελλήνων Ο 7 εκείνα die Hss. | έξ <ϊς] έξ (so)
ής Ν έξης D | έκεϊϋεν geht auf das Folgende 8 άλη&ής Cl. 12 τε] δέ
Cl. I Καλχηδόνιος (= Χαλχηδόνιος) Stählin Καρχηδόνιος ΙΟΝ, Cl. Hs. 1. Η.
18 *Ομηρος γιν. C1. 15 γοϋν] γάρ I 16 Πηλέος] πολέος I 20 άλω Ο
 P r a e p a r . evang. X I I I 13, 4 2 — 4 5 217

6 βίος άνθρώποις λογισμού κάριθμοϋ δεΐται υάνυ"

ζώμεν [δ' έν] άριθμω καΐ λογισμω" ταϋτα γάρ σώζει
βροτούς. c
είτα διαρρήδην επιφέρει"
5 6 λόγος άνθρώπους κυβερνά, κατά τρόπον σώζει"
>

ει
έστιν άνθρώπων λογισμός, ίση καΐ θείος λόγος.
άνθρώπφ πέφυκε περί βίου καταστροφάς.
6 δέ γε τάς τέχνας δπασι συνέπεται θείος λόγος,
ίο <έκ>διδάσκων αύτύς αυτούς, δ τι ποιεΐν Sei συμφέρον. d
ού γάρ άνθρωπος τέχναν [τιν'] εδρ[εν], ό δέ θεός ταύταν φέρει,
ό δέ γε τάνθρώπου [λόγος] πέφυκεν άπό [γε τοϋ] λόγου
θείου <λόγος>.
ναΐ μην δια τοϋ Ή σα too <τοϋ> πνεύματος κεκραγότος" " Π μοι π λ ή θ ο ς 46
ΐδ των θυσιών υμών; λέγει κύριος· πλήρης είμΐ ολοκαυτωμάτων και στέαρ άρ-
νών καΐ α ί μ α ταύρων ού βούλομαι' καΐ μετ' όλίγα έ π α γ α γ ό ν τ ο ς · ' Λ ο ύ σ α σ θ ε ,
καθαροί γένεσθε, άφέλετε τάς πονηρίας άπ£> των ψυχών υμών* καΐ τ ά έπΐ
τούτοις, Μένανδρος ό κωμικ&ς αύταΐς γράφει ταϊς λ έ ξ ε σ ι ν
εί τις δέ θυσίαν προοφέρων, ώ Πάμφιλε,
20 I ταύρων τι πλήθος ή έρίφων ή νή Δία (083)
έτέρων τοιούτων, ή κατασκευάσματα,
χρυσός ποιήσας χλαμύδας ήτοι πορφύρας

S. 203, 9 — S . 228, 8 : Cl. Al. e t r o m . V 98, 1—134, 1 1 - 8 , 5, 7-18 P s e u d -

E p i c h a r m . f r . 255, 256, 257 (Πολιτεία) K a i b e l ( C G F I , 1 139) 14-16 l e e 1, 11
16f. e b d . 1, 16 19—S. 218, 8 u n d S. 218, 13—21 ( M e n a n d e r ? ) als u n e c h t
a n g e s e h e n v o n A. Meineke, Menandri et Phtlemonie reliquiae, B e r o l i n i 1823,
306f. u n d d a h e r w e d e r v o n i h m noch v o n K o c k i n die S a m m l u n g e n d e r
Komikerfragmente aufgenommen

Β ( < diese Seite) I O N ( D )

1 xal άριόμον O N 2 δ' έν I O N δί Cl. H s . , [ ] G r o t i u s 6 κατά

τρόπον nach rechter Art, methodisch | αφζει + μόνος G r o t i u e 6 el O N < I ;
είτα el Cl. 7 άν&ρώπφ Cl. 7f. λόγος άν&ρώπφ a u c h Cl. H e . ; λόγος.
<ό λόγος > άν&ρ. die H e r a u s g e b e r des E u s . ; λόγος <ό μέν iv > άνΰρ. Schw. bei
Stählin 8 καταστροφάς] xal τάς τροφάς Cl. H s . 10 έχδιδάσχων (+ edel)
Cl. διδάσχαw I O N | αυτός) aUv G r o t i u s 1 1 τιν' < Cl. | εδρεν (auch Cl. H s . ) ]
βυρ[εν] Gaisf. 12 τάνθρώπου Cl. τοϋ άν&ρ. d i e H s s . | [λόγος] Gaisf. | άπό γε
τοϋ I O N άπό τε τον Cl. H s . , γε τον < Giff. 1 2 f . λόγου ΰείου M r a e ~ Ι Ο Ν C1.
18 <λόγος > Mrae (<5 δέ γε τάν&ρώπου λόγος πέφυκεν άπό Φείον λόγου Giff. ist
w e g e n d e r m a n g e l n d e n Zäsur unmöglich) 14 τον* Cl. < I O N | χεχρα-
γότος εΙμι· Ο 16 νμών < Cl. | όλοχαυτωμάτων κριών Cl. 16 ίπάγοντος Cl.
 218 Eusebius

ή Si' έλέφαντος ή σμαράγδου ζώδια,

ε(5νουν νομίζει ιόν θεόν καθεστάναι,
πεπλάνητ[αι] έκεΐνος καΐ φρένας κούφας έχει.
δει γάρ τόν άνδρα χρήοιμον πεφυκέναι,
5 μή παρθένους φθείροντα καΐ μοιχώμενον,
κλέπτοντα καΐ σφάττοντα χρημάτων χάριν.
μηδέ βελόνης Εναμμ' έπιθυμης[ης], Πάμφιλε- b
δ γάρ θεός βλέπει σε πλησίον παρών.

'Θεός έγγίζων έγώ είμι καΐ ούχΐ θεός πόρρωθεν. ποιήσει τι άνθρωπος 46
ίο έν κρυφαίοις, καΐ ουκ δψομαι αυτόν;' δια 'Ιερεμίου φησί. καΐ πάλιν ό Μέν-
ανδρος παραφράζων τήν γραφήν έκείνην 'Θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης και
ελπίσατε έπΐ κύριον' ώδέ πως γράφει"

μηδέ βελόνης, ώ φίλτατε, έπιθυμήσης αλλότριας ποτέ.

ό γάρ θεός δικαίοις ϊργοις ήδεται καΐ ούκ άδίκοις. c
15 πονοΰντα δ[έ] icf τόν Ιδιον ύψώσαι βίον,
τήν γην άροΰντα νύκτα καΐ τήν ήμέραν.
θεψ δέ θΰε διά τέλους δίκαιος ών
καΐ λαμπρός 2>ν ταϊς χλαμύσιν ώς τη καρδίς.
βροντής έάν άκούσης, μή φύγης,
20 μηδέν συνειδώς αυτός αύτφ, δέσποτα.
ό γάρ θεός βλέπει σε πλησίον παρών.

'"Ετι σοϋλαλοΰντος,' φησίν ή γραφή, 'έρώ" Ι δ ο ύ πάρειμι.' Δίφιλοςπάλιν 47

ό κωμικός τοιαϋτά τινα περί της κρίσεως διαλέγεται· ,ι

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. ΑΙ. ström. V 98, 1—134, 1 9f. Ier 23, 23f.
l l f . Ps 4, β 18-21 s. zu S. 217, 19ff. 22 Ies 68, 9

Β ( < diese Seite) ION(D)

8 πεπλάνητ' N s πεπλάνηται ION 1 D Cl. 7 Ιναμμα Cl. iv δμμα die Hss. |

έπι&υμϋς Sylburg imΰνμήσης I N CL -μήαεις Ο έπιϋνμήαχις (danach φίλε
statt Π.) Elter 8 παρών πλησίον Ο 9 είμι] φησι Cl. Hs. | ή ποιήσει
C1. 10 ούκ] ουχί C1. 12 πω Ο 13, 14 und 19 ist das Metrum gestört
18 άλλοτρίας ποτέ ~ Cl. 17 &ΰες I 18 μή 0 1 ( ? ) über xal 19 Eus.
wie CL; βροντής άκουσας μηδαμώς πόρρω φνγης 'Philemo' bei Pseud.-Just,
de monarchia dei 4 (106 d Mor.) 20 αύτφ Ν αντώ Ο (1. Η. aus αΰτώ) I
έαυτφ Cl. Hs. 21 παρών πλησίον Ο (wie 8) 22 ή ϋεία γραφή ND |
Δίφιλος C1. Διίφιλοζ die Hss. (s. S. 227, 1)
 Praepar. evang. Χ Π Ι 13, 45—47 219
οϋει σύ τους θανόντας, ώ Νικήρατε,
τρυφής άπάσης μεταλαβόντας έν βίω
πεφευγέναι τό θείον ώς λεληθότας;
έστιν Δίκης όφθαλμός, δς τά πάνθ' όρα"
καΐ γαρ καθ' "Αιδην δύο τρίβους νομίζομεν,
μίαν δικαίων, έτέραν δ[έ] άσεβων είναι δρον.
I καΐ εΐ τούς δύο καλύψει ή γη, φασί, τω παντϊ χρόνω, (884)
άπελθών κλέπτ", άποστέρει, κύκα*
μηδέν πλανηθής, έστι καΐ έν "Αιδου κρίσις,
ήνπερ ποιήσει θεός ό πάντων δεσπότης,
ού τό δνομα φοβερόν [έστιν] ούδ' άν όνομάσαιμ[ι] έγώ.
δς τοις άμαρτάνουσι πρός μήκος βίον
δίδωσιν.
εί τις δέ θνητών οίεται τούφημέραν
κακόν τι πράσσων τούς θεούς λεληθέναι,
δοκεϊ πονηρά καΐ δοκών άλίσκεται, b
δταν σχολήν άγουσα τυγχάνω Δίκη.
όρατε δσοι δοκεΐτε ούκ είναι θεόν.
έστιν γάρ, έστιν εΐ δέ τις πράττει κακώς,
κακώς πεφυκώς, τδν χρόνον κερδαινέτω,
χρόνφ γάρ οδτος ύστερον δώσει δίκην.

S. 203, 0—S. 228, 8: α . Al. ström. V 98, 1—134, 1 1-18 Diphilus

( ? ) : ale Philemo (so!) fr. 246 (zweifelhaft) Kock (CAF II 639); davon 4
fr. adespot. 421 Nauck (TGF» 920f.) (auf diesen Vers spielt Eus. theoph.
I I I 23 und laus Const. 17, 6 an) 1 οϊει — β άσεβων und 9 μηδέν — 10
δεσπότης: Thdrt. VI 23 14-17 Eur. fr. 835 (Φρίξος) Nauek (TGF» 631)
18-21 Eur. fr. 1131 (zweifelhaft) Nauck (TGF S 713f.)

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 Νικήσατε I 8 λεληΰότας (auch D)] -&ότες Ν 1 (verbess. 2. Η.) 4 έστιν

Ο'Ν* ίστι ΙΟ'Ν ; Kompenditim in D | πάντα ΙΟ (0 anscheinend 1. Η. über
1

-τα) Ν β έτέραν δέ auch Thdrt. (der Vers geht zur Not, wenn man den
2., 3. und 4. Fuß anapästisch liest; είν' [Staph.] ist wegen des Spondeus im
4. Fuß unmöglich) | είναι δρον < Thdrt., [eivat] όδόν Grotius 7: Fort-
führung des Gedankens in Prosa, von 8 an wieder Verse | φασί] φύσει CI.
Hs., φησί Stählin 8 άρπαζε άπελ&ών CI. | κλέπτε ON 9 Ιστι Ο Thdrt.
(-tv) CI., ίσται IN | και < Thdrt. 10 ήνπερ ποιήσει Thdrt. CI. f j v περιποιήσει
die Hss. 11 έστιν (auch CI.) < Pseud.-Just, de monarchia dei 3 (106
a Mor.) 12 μήκος βίον I μήκος βίου ON βίον μήκος CI. Hs. 12f. δφϋονον
βίου μήκος δίδωσι πρός κρίσιν Pseud.-Just. a. a. Ο. (von ihm dem Eur.
zugeschrieben) 14 τό ύφημέραν Ο 18 δοκεΐτε (auch Cl.)] richtig νόμιζετ'
Pseud.-Just. 19 έστιν 1 ] ίστι ON | κακώς] καλώς Nauck nach Barnes
20 πεφυκός Ο | κερνάτω (so) Cl. Ηε.
220 Eusebius

συνάδει δέ τούτοις καΐ ή τραγωδία διά τώνδε - 48

Εαται γάρ, ϊσται κείνος αΙωνος χρόνος,
δταν πυράς γέμοντα θησαυρ&ν σχάση
χρυβωπ&ς αΐ&ήρ- ή δέ βοσκηθεΐσα φλ&ξ
ίπαντα τάπ{γεια καΐ μετάρσια
φλέξει μανεΐσα'
καΐ μετ' ολ[γα αύθις επιφέρει -
έπάν δέ έκλίπη τ6 παν, c
φρούδος μέν ίσται κυμάτων άπας βυθός,
γη δέ έ<δ>ράνων έρημος, ού δ' ά<ή>ρ ίτι
πτερωτά φΰλα βλαστήσει πυρουμένη·
κάπειτα < σώσει πάν&' > & πράσθ[εν] άπώλεσε.
τά δμοια τούτοις κάν τοις Όρφικοΐς εύρήσομεν ώδέ πως γεγραμμένα* 49 d
πόντος γάρ κρύψας αί&ις φάος ές πολυγηθές
έξ Ιεράς κραδίας άνενέγκατο, μέρμερα βέζων.
ήν δέ όσίως καΐ δικαίως διαβιώσωμεν, μακάριοι μέν ένταϋθ-α, μακοφιώτεροι
δέ μετά τήν ένθένδε άπαλλαγήν, ού χρόνω τινί τήν εύδαιμονίαν Ιχοντες, άλλ'
έν αΐωνι άναπαύσεσθαι δυνάμενοι,
άθανάτοις άλλοισιν όμέστιοι, αύτοτράπεζοι
I έόντες, ανδρείων άχέων άπόκληροι, άτειρεϊς, (685)
ή φιλόσοφος 'Εμπεδοκλέους λέγει ποιητική, ο ύ χ ούτως τις μέγας έσται και
καθ' "Ελληνας ώς ύπερέχειν τήν Δίκην, ούδέ σμικρός ώς λαθεΐν. ό δ' 60
αύτίις Ό ρ φ ε ύ ς καΐ ταϋτα λέγει*

S. 203, 9 — S . 228, 8 : Cl. Al. s t r ö m . V 98, 1—134, 1 2 - 6 u n d 8-12

Soph. f r . 1027 (Fälschung) N a u c k ( T G F 2 360) 14f. Orph. f r . 168, 31f.
K e r n (14 ähnlich B d . I . S. 127, 15, a b e r 15 ist eine von d e m d o r t folgenden
Vers verschiedene Fassung) 19f. E m p e d . f r . 147 Diels-Rranz ( F r a g m . d .
Vorsokr.· I 370)

B ( < diese S e i t e ) I O N ( D )

1 ή τραγωδία: Soplioclee n a c h P s e u d . - J u s t . a. a. O. 3 (105 d Mor.)

2 κείνος] καινός Cl. H s . 3 γέμοντα Cl. τεμόντa die Hss. 5 τάπίγεια Cl. τά
έπίγεια die H s s . 10 6(έ) έδράνων Cl. P s e u d . - J u s t . δέ έράνων die H s s . |
ούδ' άήρ Grotius ούδ' δρ' Ι Ο ού<Κ άρ' N D ού γάρ Cl. Hs. 11 φύλλα Ο |
βαστάσει O t t o 12 σώσει πάντα Cl. < Ι Ο Ν | & C1. τά die Hss. 14 πάντα
δ' άποκρύφας B d . I S. 127, 15 | και αύ&ις Cl. | ές π. φάος N D 15 καρδίας Ο
18 άναπανεσΰαι N D C1. 19 αύτοτράπεζοι OGN, -ζον I , ίν τε τραπέζαις C1.
20 έόντες (mit Verschleifung zu lesen)] εΰνιες Scaliger | άχέων Scaliger άχαιών
die H s s . (auch Cl. H s . ) | άπόκηροι Scaliger | άτειρείς Ο άτηρείς I N Cl. H s .
22 δέ O N
 Praepar. evang. X I I I 13, 48—61 221

εις δέ λάγον θ ε ί ο ν βλέψας τ ο ύ τ ψ προσέδρευε,

Ι θ ύ ν ω ν κ ρ α δ ί η ς νοερόν κ ύ τ ο ς · ε δ δ* έ π ί β α ι ν ε
άτραπιτοϋ, μοϋνον δ' έσόρα κόσμοιο ά ν α κ τ α
άθάνατον.

& αύθις τε περί τοϋ θεοϋ, άόρατον αύτόν λέγων, μόνω γνωσθηναι ένί τινί φησι
τό γένος Χαλδαίω, είτε τον 'Αβραάμ λέγων τοΰτον είτε καΐ τ&ν υίόν τόν αΰτοΰ,
διά τ ο ύ τ ω ν
εΐ μ ή μ ο υ ν ο γ ε ν ή ς τ ι ς ά π ο ρ ρ ώ ξ φ ύ λ ο υ ά ν ω θ ε ν
Χαλδαΐων* Ιδρις γ ά ρ έην äcrrpoio πορείης
10 κ α ΐ σφαίρης κ ί ν η μ [ α ] ά μ φ ΐ χ θ ^ ν α ώ ς περιτέλλει,
κυκλοτερές <τ' > έν ί σ ψ , κ α τ ά <δέ > σφ έτερον κ ν ώ δ α κ α '
π ν ε ύ μ α τ α <δ" > ή ν ι ο χ ε ϊ κ ε ρ ί τ ' ή έ ρ α κ α ΐ π ε ρ ί χ ε ϋ μ α .
είτα, οίον παραφράζων τ& " Ο ούρανός μοι θρόνος, ή δέ γ η ύποπόδιον
των ποδών μου' επιφέρει'
15 α ύ τ δ ς δ* α δ μ έ γ α ν α δ τ ι ς έ π ' ο ύ ρ α ν ό ν έ σ τ ή ρ ι χ τ α ι
χ ρ υ σ έ ω είνΐ θ ρ ό ν ω * γ α ΐ η δ* ΰ π ύ π ο σ σ ί β έ β η χ ε .
χ ε ί ρ α δέ δεξιτερήν περί τέρμασιν Ώ κ ε α ν ο ϊ ο
έ κ τ έ τ α κ ε ν ' όρέων δέ τ ρ έ μ ε ι β ά σ ι ς έ ν δ ο θ ι θ υ μ φ
ο ύ τ ε ψέρειν δ ύ ν α τ α ι κρατερών μ έ ν ο ς . Ι σ τ ι δ έ π ά ν τ η
•Μ α ύ τ 6 ς έπουράνιος καΐ έπΐ χ θ ο ν ί π ά ν τ α τελευτα,
ά ρ χ ή ν αύτός έχων καΐ μέσσην ήδέ τελευτήν. |
£ λ λ < ω ς > ο ύ θ ε μ ι τ ό ν σε λ έ γ ε ι ν τ ρ ο μ έ ω δ έ γ ε γ υ ΐ α ,
έν ν ό ω . έξ υ π ά τ ο υ κραίνει

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 1-4 Orph. f r . 247,
6—9 Kern = S. 192, 4—7 (Aristob.) 8-12 Orph. fr. 247, 23—27 K e r n =
S. 193, 9—13(Aristob.) 18f. Ies 66, 1 15-21 Orph. fr. 247, 29—35 K e r n =
S. 193,15—S.194,4 (Aristob.); Thdrt. I I 31 1β γαίη — 18 ba. = S.223, 13f.
(umgestellt) (Cl.) 22f. Orph. fr. 247, 38f. K e r n = S. 194, 7f. (Aristob.)

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 δέ λόγον Ο ~ I N 2 εύ&ννων Cl. Hs. 8 μοϋνον Cl. μόνον die Has. | δέ

ON I άναχτα] τυπωτήν Aristob. bei £ u s . S. 192, 6 5 μόνον I β ΧαλδαΙφ Ο
C1. Χαλδαίων I N 10 ώς περιτέλλει] τ' ές πέρι Ο l l : s . die Varianten zu
S. 193, 12; <τ'> Mras; τε nach ϊαψ I O N Cl. | <δέ> Aristob. S. 193, 12
< hier die Hss. 12 πνεύματα Aristob. dort, πνεΰμα hier Ο, πνεύματι I N Cl.
Hs. | <δ'> Arist. dort und Cl. τ ' Ο < I N 16 δ' aü (auch T h d r t . CL)] δή Arist.
1β είνΐ Arist. ένί 1 0 Cl. Hs. Thdrt. ένί N D 17 δέ < N D | περί (auch Thdrt.
Cl.)] έπl Arist. | Ώχεανοίς I 18 &νμον Cl. H s . 19 ουδέ T h d r t . Cl. Arist.
20 χϋόνα Ο 21 μέσσην] μέσ(σ)ην Thdrt. Hss., μέσων I Cl. Hs., μάτσων ON;
s. zu S. 194, 4 und S. 236, 15 | τελεντήν S. 194, 4 (Aristob.) und T h d r t . τελείων
die Hss. (auch Cl. Hs.) 22 άλλως Cl. Arist. άλλ* die Hss. | σε] δέ Arist.
S. 194, 7 j δέ] δή N l (verbess. 2. Η.) δ' Ό \ γε γυΐα Arist. έ γυΐα Ο έγνϊα Ν 1
(έ 2. Η . über έ) άγνϊα I υπό γυΐα D τε γυΐα C1.
222 Eusebius

και τ ά επί τούτοις, διά γαρ τούτων δεδήλωκε πάντα εκείνα τα προφητικά'
"Ός εάν άνοιξη τον ούρανόν, τρόμος λήψεται* καί άπί> σοϋ ορη τακήσεται,
ώς άπό προσώπου πυρός τήκεται κηρός* και τά διά Ήσαΐου" 'Τις έμέτρησε
τόν ούρανόν σπιθαμή καί πασαν τήν γην δρακί;' b
Πάλιν δταν εϊπη· 52
αΐ&έρος ήδ' Άΐδου, πόντου γαίης τε τύραννε,
δς βρονταΐς σείεις βριαρδν δόμον Ούλύμποιο,
δαίμονες δν φρίσσουσι, θεών δέ δέδοικεν δμιλος,
φ Μοΐραι πείθονται, άαείλικτοί περ έοΰσαι"
δφθιτε, μητροπάτωρ, οΰ θυμφ πάντα δονείται,
δς κινείς άνέμους, νεφέλησι <δέ> πάντα καλύπτεις, c
πρηστηρσι σχίζων πλατύν αΙθέρα. σή μεν έν δστροις
τάξις άναλλάχτοισιν έφημοσύναισι τρέχουσα'
σω δέ θρόνω πυρόεντι παρεστασιν πολύμοχθοι
άγγελοι, οίσι μέμηλε βροτοϊς ώς πάντα τελείται'
σίιν μέν £αρ λάμπει νέον άνθεσι πορφυρέοισι' d
σός χειμών, ψυχραϊσιν έπερχόμενος νεφέλαισι,
<σ>άς ποτε βακχευτής Βρόμιος διένειμεν όπώρας'
είτα επιφέρει, ρητώς παντοκράτορα όνομάζων τον θεόν 53
άφθιτον, άθάνατον, £ητόν μόνον άθανάτοισιν.
έλθέ, μέγιστε θεών πάντων, κρατερή σύν άνάγκη,
φρικτός, άήττητος, μέγας, άφθιτος, δν στέφει αίθήρ.
I διά μέν ούν τοϋ 'μητροπάτωρ' ού μόνον τήν έκ μή βντων γένεσιν έμήνυσεν, (687)
ένδέδωκε δέ άφορμάς τοις τάς προβολάς είσάγουσι τάχα καί σύζυγον νοήσαι

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134,1 2f. Ies 63, 19—64,1
8f. ebd. 40, 12 β-18 Orph. fr. 248a Kern 20-22 Orph. fr. 248b Kern

Β (ab 5) ION(D)

2 Ός — άνοιξη] έάν άνοΙξ^ς Cl. | xal nach δρη Cl. 8 τά < Cl. Hs.
β Άίδον] άίδε I | τε < Ο β ί . τύραννε, δς] τύραννος Cl. Hs. 7 δς — 8 ϋεών
erneuert Ο* | βρονταϊς die Herausgeber βρονταϊς δέ (< δς) Cl. Hs. βρονταϊσι
BIO*GN 10 μητροπάτωρ D» (aber ω von 1. Η. in ο geändert) N J C1.
-πάτορ ΙΟΝ 1 -πάτερ Β ; aber s. 23 11 νεφέλοισί IN 1 (verbess. 2. Η.)
D I δέ + C1. 18 έφημοανναις ND | τρέχουσα C1. -σαις die Hss. 14 σώ
δέ C1. ώ δέ Β ώδε I (ώδε) ON 16 σον — 18 όπώρας < Β | εαρ Oz (wieder-
holt a. R.) Cl. άέρα IO l N 18 σας Vig. Not. άς die Hss. (auch Cl. Hs.) |
βακχευτής Vig. Not. βακχευτάς Ο (aber ης wohl 1. Η. über ας) IN Cl. Hs. |
βρομίοις Cl. Hs. 19 είτα έπιφ.] έπιφέρει δέ μετά ταύτα Ο 23 οίν
< Cl. I μητροπάτωρ BIN -τορ Ο 24 δέδωχεν Cl. | προβολάς (Hervor-
bringungen, Schöpfungsakte)] προσβολάς Β
 Praepar. evang. X I I I 13, 51—64 223

τοϋ ·9·εοϋ· παραφράζει δέ εκείνος τάς προφητικάς γραφάς, τήν τε δια Ώσηέ -
"Ιδού έγώ στερεών βροντήν και κτίζων πνεΰμα, οΰ αί χείρες τήν στρατιάν
τοϋ ούρανοϋ έ&εμελίωσαν' καΐ τήν δια Μωσέως· "Ίδετε ίδετε δτι έγώ είμι,
και ούκ έστι θεός έτερος πλήν έμοΰ. έγώ άποκτενώ καΐ ζην ποιήσω- πατάξω
5 κάγώ Ιάσομαι. καί ούκ έστιν δς έξελεΐται έκ των χειρών μου.'
αύτός δ* έξ άγαθοϊο κακ&ν θνητοΐσι φυτεύει
καί πόλεμον κρυόεντα,
κατά τόν Όρφέα. τοιαύτα καί ό Πάριος 'Αρχίλοχος λέγει"
ώ Ζεϋ, σόν μέν ούρανοϋ κράτος,
ίο σύ δ' έργ[α] έπ' άν&ρώπους δρας
λεωργά [τε] καί άθέμιστα.
πάλιν ήμϊν άσάτω ό Θρφαος Όρφεύς*
χείρα δέ δεξιτερήν έπΐ τέρματος Ώκεανοΐο
πάντο&εν έκτέτακεν γαίη δ* ύπό ποσσί βέβηκε.
15 ταϋτα έμφανώς έκεϊ&εν εϊληπται* 'Κύριος σώσει πόλεις κατοικουμένας καί
τήν οίκουμένην δλην καταλήψεται τη χειρί, ώς νοσσιάν, κύριος ό ποιήσας
τήν γην έν τη ίσχύϊ αύτοϋ,' ώς φησιν 'Ιερεμίας, 'και άνορθώσας τήν οίκου-
μένην έν τη σοφία αύτοϋ.' έτι πρός τοϊσδε Φωκυλίδης μέν τους άγγέλους
δαίμονας καλών, τούς μέν είναι άγαθούς αυτών, τους δέ φαύλους διά τού-
20 των παρίστησιν, έπεί καί ήμεϊς άποστάτας τινάς παρειλήφαμεν

S. 203, 9—S. 228, 8: CI. Al. ström. V 98, 1—134, 1 2f. vgl. Am 4, 13
3-6 Dtn 32, 39 βί. Orph. fr. 245, 1 1 f. Kern, vgl. S. 192, 1 1 — S. 193, 1
(Aristob.) 9-11 Archilochue fr. 88 Bergk (PLG* Π 408), fr. 94 Diehl (Anth.
lyr. 3 Π Ι 41) 18f. Orph. fr. 247, 30—32 Kern = S. 221, 16—18 (Cl.) und
S. 193, 16—S. 194, 1 (Aristobul): beidemal etwas anders 15-18: eine Ver-
quickung von Ies 10, 13f. und Ier 10, 12

BION(D)

1 τον < Β I δ' Β | γραφάς] φοηάς Β | Β | ' Ωσηέ] 'Haatov CL (ebenso-

wenig richtig) 2 'Ιδού < Cl. | στρστειάν Β 8 τοϋ — έ&εμ.] των άγγέλων
έποίησαν Ο | είμι δεός Ο 4 ίστιν άλλος (< &εός) Ο | έτερος < BO | xal* —
6 μου < Β β έξ άγαΰοϊς I 7 χρυάεντα icai άλγεα δαχρυόεντα C1.
8 καί < Β 9 Ζεύς Ο 10 έπ' άν&ρώπονς (über die Menschen Ätn)] έπ'
άν&ρώπων Stob. eel. I 3, 34 (p. 68 Wachsmuth) 1 1 λεωργά — xal < Β |
τε < CI. I άΦέμιστα] αθέμιτα Β 5 βέμις Cl. 1 2 πάλιν — 1 4 βέβηκε < Β
18 δέ < Ο I δεξιωτερήν I | έπI τέρμααιν S. 1 9 3 , 1 7 (Aristob.), περί τέρμασιν S. 2 2 1 ,
17 (C1.) 1 4 νπό] έπ I I | ποσΐ I 1 5 ύ κύριος C1. 1 β rjj χειρί < Ο
17 Ισχύϊ Tfj Cl. 18 hi — S. 224, 24 διάνοιαν < Β | μέν < Cl.
224 Eusebius

άλλ' άρα δαίμονές είσιν έπ* άνδράσιν άλλοτε άλλοι,

ol μέν έπερχομένου κακ&ν άνέρος έκλύσασθαι.

καλώς ούν καΐ Φιλήμων ό κωμικός τήν είδωλολατρίαν έκκόπτει δια 55

τούτων
ούκ ϊστιν ήμίν ουδεμία Τύχη θεός,
ούκ ϊστιν, άλλα ταύτόματον δ γίγνεται
ώς ίτυχ[εν] έκάστω, προσαγορεύεται Τύχη.

Σοφοκλής δέ ό τραγωδοποιός· |
ούδέ θεοί σι (λέγει) αύ&αίρετα -πάντα πέλονται (688)
νόσφι Διός" κείνος γαρ {χει τέλος ήδέ καΐ άρχήν
6 τε Όρφεύς"
£ν κράτος, είς δαίμων γένετο, μέγας ούρανύς αίθων,
8ν δέ τά πάντα τέτυκται, έν ω τάδε πάντα κυκλεΐται,
πϋρ καΐ ύδωρ καΐ γαία

καΐ τά επί τούτοις. Πίνδαρος δέ ό μελοποι&ς οίον έκβακχεύεται άντικρυς 56

ειπείν b
τ( θεός; 6 τι τό παν
και πάλιν
θεός ό πάντα τεύχων βροτοϊς.
έπάν δέ εΐπη·
τί Ελπεαι σοφίαν όλίγον τοι άνήρ ύπέρ άνδρ&ς ϊχειν;
τά θεων βουλεύματα έρευνασαι βροτέα φρενΐ δύοκολον*
θνατας δ* άπδ ματρ&ς ϊφυ.

εκείθεν έσπακε τήν διάνοιαν "Τίς Ιγνω νοϋν κυρίου; ή τίς σύμβουλος αύτοϋ;'

S. 203, 9 — S . 228, 8 : Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 I f . Phocylides

fr. 15 Bergk (PLG 4 Π 71), fr. 16 Diehl (Anth. lyr. 3 I 60) 5-7 Philemo fr.
137 (unbekanntes Stück) K o c k (CAP Π 520); Thdrt. V I 16 9f. Soph. fr.
1028 (Fälschung Ϊ) Nauck (TGF* 360) 12-14 Orph. fr. 168, 6—8 Kern (in
etwas anderer Fassung B d . I S. 126, 12—14 [Porphyr.]) 17 Pind. fr.
140 d Snell 19 Pind. fr. 141,1 Snell 21-28 ders. fr. 61 Snell 24Ies40,13

BION(D)

2 κακού άνέρας Giff. I V 464 5 6 ϋεύς I 6 γίνεται ON 9 ΰεοις

Steph. 12 ίγένετο I | ούρανός Ο 1 aus ονρανόν, wie Cl. h a t 15 Μ] τε Cl.
1β είπεν Cl. Hs., ειπών Sylburg 17 τί I Cl. τί έστι ON 19 πάντας .und
βροτονς Cl. Hs. 20 έπεώαν Ο 21 f. Cl. hat etwas geändert, wie"
Stobaeus eel. I I 1, 8 (p. 4 f . Wachsmuth) zeigt 21 τ/] δ τι Cl. Hs. | όλίγαν
Cl. Hs. | τοι ON Cl. τι I 22 έρεννάσαι I N ίρεννάσε Ο Cl. Hs. | βροτέφ φρενί]
βροτέ άφραίνει Ο 24 xal πάλιν τίς1 Β | αύτοϋ ΙΟΝ αυτού έγένετο Β C1.
 P r a e p & r . e v a n g . XTTT 13, 6 4 — 6 0 225

άλλα καΐ 'Ησίοδος δι' ών γράφει συνάδει τοις προειρημένοις* 67 e

μ ά ν τ ι ς δ* ο υ δ ε ί ς έ σ τ ι ν έ π ι χ θ ο ν ί ω ν άν&ρώπων,
δ σ τ ι ς ά ν ε ί δ ε ί η Ζ η ν ό ς νόον α ί γ ι ό χ ο ι ο .

είκότως άρα Σόλων ό 'Αθηναίος έν ταΐς έλεγείαις, καΐ αύτός κατακολουθήσας

i Ήσιόδω,
π ά μ π α ν δ* ά θ α ν ά τ ω ν ά φ α ν η ς ν ό ο ς ά ν θ ρ ώ π ο ι β ι
γράφει.
Πάλιν τοϋ Μωσέως εις μόχθους καΐ πόνους διά τήν παράβασιν τέξεσθαι 68
την γυναίκα προφητεύσαντος ποιητής τις ουκ άσημος γράφει* d
10 ο ύ δ έ ποτ* ήμαρ
παύσονται καμάτου x a l έϊζύος ούδέ τι νύκτωρ
στεινάμενοι' χ α λ ε π ά ς δέ θ ε ο ί δώσουσι μερίμνας.

έτι Όμηρος μέν ειπών 69

αΰτ&ς δ έ χ ρ ύ σ ε ι α π α τ ή ρ έ τ ί τ α ι ν ε τ ά λ α ν τ α

ΐί δίκαιον τόν θεόν μηνύει. Μένανδρος δέ ό κωμικός άγαθόν έρμηνεύων τόν θεόν
οησιν"
I ά π α ν τ ι δ α ί μ ω ν άνδρΐ σ υ μ π α ρ ί σ τ α τ α ι («8»)
ε ύ θ ύ ς γ ε ν ο μ έ ν ω μ υ σ τ α γ ω γ δ ς τ ο ϋ βίου
α γ α θ ό ς * κακ&ν γ α ρ δ α ( μ ο ν [ α ] ο ύ ν ο μ ι σ τ έ ο ν
20 ε ί ν α ι , β ί ο ν βλά7ΓΤθντα χρηστόν
εϊτα επιφέρει·
ά π α ν τ α δ* ά γ α θ ό ν ε ί ν α ι τ ό ν θ ε ό ν ,
ήτοι πάντα θεόν άγαθόν λέγων ή, δπερ καΐ μάλλον, έν πασι τόν θεόν άγαθόν
είναι.
36 Πάλιν αδ Αισχύλος μέν ό τραγφδοποιός τήν δύναμιν τοϋ θεοϋ ποφατιθέ- 60
μένος ούκ όκνεΐ καΐ δψιστον αύτόν προσαγορεύειν διά τούτων*

S. 203, 9 — S . 228, 8 : Cl. Al. s t r ö m . V 98, 1 — 1 3 4 , 1 2f. Hes. fr.

169 R z a c h β S o l o n f r . 17 B e r g k ( P L G Π * 47), fr. 17 D i e h l ( A n t h . lyr.»
I 37) 8 f . v g l . G e n 3, 1 7 — 1 9 10-12 Hes. op. 176—178 14 Horn.
II. V m 69 17-20 u n d 22 Menander fr. 660f. (unbekanntes Stück) Kock
(CAP Ι Π 167f.)

BION(D)

1 δι' — γράφει < Β | τ . π ρ ο ε ι ρ . ] τούτοις Β 4 είχ. ί ρ α ] χαI αδ Β

4f. xal — Ήσ. < Β 6 πάμπαν] πάντη C1. 8 μύχ&ους xal πόνονς ΒΟ
μόχθους xal μόχθους I N 9 προφητεύσαντος] είπόντος Β 10 ποτ'] πηθ'
( e s f o l g t ήμαρ) Β 1 2 στεινόμενοι] γινόμενοι C l . H s . φθειρόμενοι H e s .
1 8 fei — S . 2 2 7 , 1 6 βάρβαροι < Β 1 4 αύτός <5i] xal τότε δή H o r n . 2 8 δπερ *
xal Ο C1. δπερ I N 24 είναι < Cl. Hs. 26 τραγωδός I 26 προσ-
αγορεύειν] γράφειν Ο
M r » e , EusebiusII 16
226 Eusebius

χώριζε θνητών τ6ν θεόν καΙ μή δάχει

6μοιον αύτω σάρκινον καθεστάναι.
ούκ οΐσθά γ' αυτόν, ποτέ μέν ώς πϋρ φαίνεται,
άπλατος 6ρμη, ποτέ δ' ύδωρ, ποτέ γνόφος
καΐ θηρών αύτός γίνεται παρεμφερής,
άνέμω νεφέλη τε καΐ άστραπη, βροντή, βροχή,
υπηρετεί δ* αύτω θάλασσα καΐ πέτρα ι
καΐ πα σα πηγή καΙ ύδατος συστήματα"
τρέμει δ' ίρη καΙ γαία χαΐ πελώριος
βυθός θαλάσσης καΙ όρέων 6ψος [έπΐ] μέγα,
έπάν έπιβλέψη γοργόν δμμα δεσπότου"
πάντα δυνατή γάρ δόξα ύψίστου θεοϋ.
άρ' ού δοκεϊ σοι εκείνο παραφράζειν το "Από προσώπου κυρίου τρέμει ή γη;'
Έ π Ι τούτοις ό μαντικώτατος 'Απόλλων, μαρτύρων τη δόξη τοϋ θεοϋ, λέ- 61
γειν αναγκάζεται περί της 'Αθήνας, ήνίκα επί τήν 'Ελλάδα έστράτευον οί Μή- d
δοι, ώς έδεϊτό τε καΙ ικέτευε τόν Δία περί της'Αττικής, έχει δέ ώδε ό χρησμός"
ού δύναται Παλλάς Δι' 'Ολύμπιον έξιλάσασθαι,
λισσομένη πολλοί σι λόγοις καΙ μήτιδι πυκνή,
πολλούς δ* άθανάτων νηούς μαλερφ πυρί δώσει,
ot που νϋν Ιδρώτι βεεύμενοι έστήκασι,
δε(ματι παλλόμενοι,
I καΙ τά επί τούτοις. <ββθ)
Θεαρίδας δέ έν τω Περί φύσεως γράφει" ' Ά άρχά των δντων, άρχά μέν 62
βντως αληθινά, μία" κείνα γάρ έν άρχα τέ έστιν Ιν και μόνον'
ούδέ τίς έσθ' έτερος χωρίς μεγάλου βασιλήος

8. 203, 9—S. 228, 8: α . Al. ström. V 98, 1—134, 1 1-12 Aesch.

fr. 464 (zweifelhaft) Nauck (TGF 2 127f.) 18 vgl. Ps 113 (114), 7 17f. Hdt.
V I I 1 4 1 ( = Bd. I S. 266,12f. Oenomaus) 19-21 ders. ebd. 140 ( = Bd. I
8. 266, 6—18 Oenomaus) 23 f. Thearidas (oder Theorides, ein Pythagoree^
aus Metapontion, s. Jamblichus, vita Pythagor. 266) Περί φύσεως 26 Orph.
fr. 245, 13 Kern

Β ( < diese Seite) ION(D)

2 αύτφ (= σαντφ) Giff. σαντώ ION έαυτφ Cl. Hs. αύτφ Vig. | in Ο
(1. Η. Τ) β über δμοιον, α über σαντώ, γ über σάρκινον (also Umstellung der
ersten zwei Wörter) 8 olaM γ' I οίσϋας Ο υΐσϋα γάρ N D οίσ&α δ' C1.
4 ποτέ1 δέ C1. 6 άνέμων ND 7 πέτρα Ο 8 ΰδατος — 9 πελώριος
< Ο 10 θαλάσσιος 1. ( ί) Η. aus ϋαλάασης Ο | μέγα Cl. bit μέγα die Hse.
I I δεσπότον πάντα- (so interpungiert) die Hss. 12 δόξα <δ' > Otto, Klotz |
Φεον < Cl. Hs. 15 οί < Cl. | Μϋδοι I 19 νηούς] δγονς IN | πυρί μαλερφ Ο
20 <5εονμενοι H d t . 28 Ά άρχά] μία δ' άρα Cl. Hs. 24 κείνα Vig. κείνη
die Hss. (auch Cl. Hs., auf Rasur) | τέ und 25 ούδέ entsprechen einander
 Praepar. evang. XTTT 13, 60—64 227

Όρφεύς λέγει" φ πειθόμενος ό κωμικός Δίφιλος γνωμικώτα<τα>

τ6ν βντα πάντων (φησί) πατέρα,
τοϋτον δια τέλους τίμα, μόνον
αγαθών τοσούτων εύρετήν καΐ κτίστορα.
5 είκότως τοίνυν καί Πλάτων έθίζει 'τάς βελτίστας φύσεις άφικνεϊσθαι πρός 68
τό μάθημα, δ έν τω πρόσθεν έφαμεν είναι μέγιστον, ίδεϊν τε τάγαθόν καί b
άναβήναι έκείνην τήν άνάβασιν.' 'τοϋτο δή, ώς έοικεν, ουκ οστράκου άν εΐη περι-
στροφή, άλλα ψυχής περιαγωγή έκ νυκτερινής τίνος ημέρας εις άληθινήν
τοϋ δντος ούσαν έπάνοδον, ήν δή φιλοσοφίαν άληθή φήσομεν είναι,' καί τούς
ίο ταύτης μετασχόντας τοϋ χρυσοϋ γένους κρίνει, " Ε σ τ έ μέν δή πάντες άδελφοί' c
λέγων οί δέ τοϋ χρυσοϋ γένους ακριβέστατα καί πάντη εΐσ<ί>. τοϋ 64
πατρός άρα καί ποιητοϋ συμπάντων έμφύτως καί άδιδάκτως αντιλαμβάνεται
πάντα πρός πάντων, τά μέν άψυχα συμπαθοϋντα τω ζωω, των δέ έμψύχων
τά μέν ήδη άθάνατα καθ* ήμέραν έργαζόμενα, των δ' έτι θνητών τά μέν έν
15 φόβ<ρ καί διά τής μητρός αύτών Ιτι κατά γαστρός όχούμενα, τά δέ αύτεξουσίω
λογισμω. καί των άνθρώπων πάντες "Ελληνές τε καί βάρβαροι, γένος δ* ουδέν
ούδαμοϋ των γεωργούντων οδτε νομάδων, αλλ' ούδέ των πολιτικών δύναται a
ζήν μή προκατειλημμένον τ η τοϋ κρείττονος πίστει. διό παν μέν έθνος έωον,
παν δέ έσπερίων άπτόμενον ήόνων βόρειόν τε καί τά πρός τω νότω πάντα μίαν

S. 203, 9—S. 228, 8: α . Al. ström. V 98,1—134,1 2-4 Diphilus fr. 138
(zweifelhaft) Kock (CAT I I 580) 6-7 Plat. resp. 519cd 7-9 ders. ebd.
521c 10 ders. ebd. 415a

Β (ab 16 γένος) ION(D)

1 Όρφεύς Ο* Cl. Όρφενς τε (τε eingeschoben 1. ϊ Η . ) Ο Όρφ. δέ

I N I ΔιΙφιλος O N (s. S . 218, 22) I f . γνωμικώτατα τον Cl. γνωμικώτστον die H a s .
2 f . Διότι τόν δντα Κνριον πάντων όεΐ xal πατέρα τοϋτον διά τέλους τιμάν μόνον
Pseud.-Just. de monarchia dei 5 (108 d Mor.) 5 xal Ο Cl. 6 IN |
άφιχέσϋαι PI. 6 τ* h' άγα». Ο ; τε < I 7 δή (auch PI.)] δέ Cl. 10 χρί-
νειν Cl. H s . I μέν γάρ δή PI. | πάντες ol έν τχ\ πάλει PI. 1 1 γένους χρίνειν
Cl. Hs. I εΙσ<ί> Mrae ε/ς ΙΟΝ, < C1., ε1σ{1ν Ικανοί) Sylburg. Sinn: Nach P l a t o
sind zwar die Angehörigen aller Klassen untereinander Brüder, aber „aufs
genaueste und in jeder Hinsicht" sind Brüder nach Cl. doch nur die Ange-
hörigen des Goldenen Geschlechtes: wegen der Caritas Christiana, denn das
Goldene Geschlecht sind nach ihm die Christen (s. S. 203,19) 12 συμπάντων
O N ξυμπ. I των συμπ. Cl. 18 τω ζώω (die belebte Schöpfung) Ο Cl. των
ζώων I N 14 <τά δέ> κα&* die Herausgeber bis Dind. | δ' ί τ ι ] δέ έτι C1. δέ
τι Ι Ο δέ τοι N D 16 ό'] οΰν Β 17 των νομ. Β | των πολιτικών der zu Staate-
Verbänden Vereinigten 18 τ-fj — πίστει vom Glauben an eine höhere Macht |
μέν < I | έφων Cl. 19 άπτόμενον] άντόμενον Cl. H s . | fidvam] ή Cl. H s .
16·
 228 Eusebius

έχει καΐ τήν αυτήν πρόληψιν περί τοϋ καταστησαμένου τήν ήγεμονίαν, εϊ γε
καΐ τά καθολικώτατα των ένεργημάτων αύτοϋ διαπεφοίτηκεν έπ* ίσης πάντα.
Πολύ δέ πλέον oi παρ' "Ελλησι πολυπράγμονες φιλόσοφοι, έκ της βαρ- 86
βάρου ορμώμενοι φιλοσοφίας, τω άοράτω καΐ μόνω και δυνατωτάτω και τε-
5 χνικωτάτω καΐ των άλλων καλλίστων αίτιωτάτω τήν προνομίαν έδωκαν, τά
άκόλουθα τούτοις, εί μ ή κατηχη&εϊεν πρδς ήμων, | ούκ έπιστάμενοι, άλλ' <ββΐ)
ούδ* αύτόν 6πως νοεΐσθαι πέφυκε τόν θεόν, μόνον δέ, ώς ήδη πολλάκις είρή-
καμεν, κατά περίφρασιν άληθη."
Τοααντα και δ Κλήμης. άλλ' έπειδή διά μακροτέρων ήμΐν ή κατά Πλά- 66
ίο το/να παρέστη φιλοσοφία σννωδος οΰσα κατά πλείστα τοις 'Εβραίων δόγμα-
σιν (ίφ' οίς καΐ άγάμε&α τον άνδρα της τε συνέσεως καΐ της άλλης τοϋ άλη-
ύονς ευγνωμοσύνης), ώρα έπιϋεωρησαι τίνα ταντ" είναι φαμεν έφ ών
ούκέϋ·' όμοίως ίίερι αυτόν διακείμε&α, τήν δέ νενομισμένψ βάρβαρον της υ
κατ* αυτόν προτιμωμεν φιλοσοφίας.

ιέ ώ'. ΟΤΙ ΜΗ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΤΥΧΩΣ ΕΙΡΗΤΑΙ ΤΩΙ ΠΛΑΤΩΝ Ι-

ΔΙΟ ΟΥΚ ΑΑΟΓΩΣ ΤΗΝ ΚΑΤ ΑΥΤΟΝ ΠΑΡΗΙΤΗΜΕΘΑ
Φ ΙΑ ΟΣΟΦΙΑΝ

Τά Εβραίων λόγια, &εοπρόπια καΐ χρησμούς ϋείας, fj κατά άν&ρωπαν, 14,1

δυνάμεως περιέχοντα ϋεόν τε αύ&έντην έπιγραψόμενα καΐ πιστόνμενά γε c
20 τήν έπαγγελίαν δια της των μελλόντων προρρήσεως διά τε των συμφώνων
τοις ϋεαπίομασιν άποτελεσμάτων, πάσης λέγεται διεψευσμένης διανοίας
έκτος τυγχάνειν. τά γοΰν " θ ε ί α λόγια άγνά καΐ άργύριον πεπυρωμένον,

S. 203, 9—S. 228, 8: Cl. Al. ström. V 98, 1—134, 1 22f. Ps 11 (12), 7

BION(D)

8 Πολύ — 5 τεχνιχωτάτφ < Β | οί φιλ. 01. 4 τφ < Cl. Hs. | κα I δυνα-

τωτάτψ] δυνατώ ( < xal) Ο 6 μίαν xal Β | <ϊλλων < 01. | προνομία» (Vor-
rang)] πρόνοιαν 01. He. j ίδοααν 01. 1 τόν Φεόν] δννατόν Β 9 ήμΐν < Β
10 αννφδός ο ίσα] ουνάδουοα Β | κατά] τά Β | τοις — δόγμααιν] τοις Έβραίοις Β
11 άλλης < Β 11 f. τάλη&ονς Β 12 ώρα — 14 φιλοσοφίας] έπιϋεωρητέον τίνα εΐεν,
έφ' οίς ούχέθ·' όμοίως αύτώ διακείμενα Β Ιδ-17 Die Überschrift I * (a. Β.)
ON; I 1 wiederholte mit roten Buchstaben zu diesem Kapitel die Überschrift
des 12. Kapitels (S. 190, 14S.) bis ώρμήσϋαι | nach, φιλοαοφίαν -f τά δέ των
'Εβραίων άποδεχόμε&α λόγια N D ; die ganze Überschrift mitsamt dem ganzen
Kapitel < Β 18 Τά — S. 232, 6 άλλο < Β | βείας (auch D)] ύείους Ν ύειοτέρας ί

Vig. marg. | f) Mras (göttlich, insoweit es dem menschlichen Fassungsvermögen

entspricht) fj die Hss.
 Praepar. evang. Χ Γ Π 13, 64—66; 14, 1—6 229

δοκίμιον τ η γη, κεκαθαρισμενον έπταπλασίως" άνείρηται. άλλ' ου 2

καΐ τά Πλάτωνος τοιαύτα ουδέ μην ετέρου τον των έν άν&ρώποις σοφών, d
οϊ "θνητής διανοίας δμμασιν έπικήροις τε στοχασμοϊς και εικασίαις, δναρ
ωσπερ, άλλ' ονχ ΰπαρ, της των δντων φύσεως έπι φαντασίαν έλ&όντες πολύ
5 το κράμα τον ψεύδους τω της φύσεως άληΰεΐ συνε7νηνέγκαντο, ως <σε > μή
άνενρεϊν απάτης καϋαρόν έν αντοϊς μάθημα. αντίκα γοϋν βραχύ τι της 3
φιλαυτίας εί έθελήσαις νφεΐναι και φως αυτό δυνάμει λογικής ουσίας έπι-
ϋεωρησαι, γνοίης άν τον ϋαυμάσιον φιλόσοφον αυτόν έκεϊνον, τον δή μόνον
πάντων 'Ελλήνων αληθείας προθύρων γαύσαντα, ϋλη φθαρτή και ξοάνοις
ίο βαναύσων χερσίν είς άνδρείκελον σχήμα κατεσκευασμέ\νοις τήν των θεών (β92>
προσηγορίαν καταισχύνοντα καΐ μετά τό μέγα της μεγαλοφωνίας ϋφος,
δι ής τον πατέρα και δημιονργόν εΐδέναι τούδε τοϋ παντός διετείνατο,
ανωθέν πόθεν έξ ΰτιερκοσμίων άγίδων είς τον κατωτάτω βν&όν της θεομι-
σοϋς ειδωλολατρίας τω δήμω των 'Αθηναίων συνωθούμενον· ώς μή δια-
15 τρέπεσθαι τον Σωκράτην καταβηναι φόντα είς Πειραιά προσευξόμενον τη
θεώ καΧ την βάρβαρον έορτήν τούς πολίτας τότε πρώτον έπιτελοϋντας θεα-
σόμενον καΐ τον άλεκτρνόνα τω Άσκληπιώ θνσαι δμολογοϋντα προστάξαι b
τόν τε πάτριον'Ελλήνων έξηγητήν, τον έγχα&ήμενον Δελφοϊς δαίμονα, θειά-
ζοντα. διό καΐ είκότως της άφιλοσόφου πληθύος τήν αίτιον της δεισι- 4
«ο δαίμονος πλάνης έπιγράφαιτο 6ν. ανάλαβε γοϋν σμικρόν άναχθεν τόν λόγον
καΐ θέα, οΐά σοι ό πάνσοφος μετά τάς ασωμάτους και άφθάρτους ιδέας και
μετά θεόν πρώτον καΐ δεύτερον αίτιον καΐ μετά νοεράς και άθανάτονς
ουσίας περί της πανδήμου δόξης ένομοθέτει, λέγων
" Π ε ρ ί δέ των άλλων δαιμόνων ειπείν καΐ γνώναι τήν γένεσιν μείζον ή 6
25 καθ' ή μας, πειστέον δέ τοις είρηκόσιν έμπροσθεν, έγγόνοις μέν θεών ούσιν, c
ώς έφασαν, σαφώς γέ που τούς έαυτών προγόνους είδότων. άδύνατον ούν θεών

8f. τόν* — ψαύσαντα: ebenso Eus. theoph. I I 41 15-19 β. Plat. resp. *

327aff.; Phaed. 118a; ap. 20e, 21a 24— S. 230, 6: Plat. Tim. 40d—41a
( = Bd. I S. 96, 17—S. 97, β und Bd. Π S. 166, 18—S. 166, 8) 2 4 ^ 8 . 230,
2 πιστεντέον: Thdrt. I 59 und I I I 34

Β ( < diese Seite) ION(D)

2 τον των ΙΟ 1 τούτων των 0ΖΝΌ | σοφοϋ Ο 1 (verbess. Ο 1 ) 5 ανν-

απηνέγκαντο Ο* (verbess. 1. ? Η.) | <σέ> Mras (vgl. das folgende) < die Has.
7 αντώ Ο 10 άνδρείκελλον Ο άνδρίχελον IN 12 διετείνετο Ο 14 είδωλολστρείας
Vig. 16 φόντα Ο πάντα I N 18 πατρίων ND 20 Ανάλαβε usw.: Hinweis auf
S. 166, 18ff. 25 πειστέον] πιστεντέον Bd. I S. 96, 18, Thdrt. | ίκγόνοις Bd. I
S. 96, 18 und Bd. Π S. 166, 19, Thdrt. PL 26 γέ (auch S. 166, 1 und 16)]
δέ Bd. I S. 96, 19, Thdrt., PI. | τούς γε PI. | αυτών PI. | είδότων (auch an den
beiden anderen Stellen sowie S. 166, 16 und Thdrt.)] είδόσιν PI.
 230 Eusebius

παισίν άπιστεϊν, καίπερ άνευ εικότων καί αναγκαίων αποδείξεων λεγουσιν,

άλλ' ως οικεία φασκόντων άπαγγέλλειν έπομένους τω νόμω πιστευτέον. οδτως
ούν κατ' έκείνους ήμϊν ή γένεσις περί τούτων των θεών έχέτω καί λεγέσθω ·
Γης τε καί Ούρανοϋ παίδες 'Ωκεανός τε καί Τηθύς έγενέσθην, τούτων δέ Φόρκυς d
5 Κρόνος τε καί 'Ρέα, έκ δέ Κρόνου καί 'Ρέας Ζεϋς "Ηρα τ ε καί πάντες δσους
Ισμεν πάντας άδελφούς λεγομένους αυτών, έτι τε τούτων άλλους έγγόνους."
Δια δή ταϋτα άπολειπτέος ήμιν ό φιλόσοφος, ου κατά φιλόσοφον ονδ' 6
αυτός αντω σνμφώνως τάς μυ&ικάς των τωιητών γενεαλογίας καϋνποκρινά-
μενος. αντοϋ μεν γαρ ήν άκοϋσαι φάντος έν Πολιτεία τάδε- " Έ ν τοις
ίο μείζοσιν, ήν δ' έγώ, μύθοις οψόμεθα καί τούς έλάττους. δει γαρ δή τον
αύτδν τύπον είναι καί ταύτδν δύνασθαι τούς τε μείζους καί τους έλάττους·
ή ουκ οϊει; "Εγωγε, έφη· άλλ* | ουκ εννοώ ούδέ τούς μείζους τίνας λέγεις. (ββ8>
Οδς Ήσίοδός τε καί Όμηρος, εΐπον, ήμϊν έλεγέτην καί οί άλλοι ποιηταί.
οδτοι γάρ που μύθους ψευδείς τοις άνθρώποις συντιθέντες ελεγόν τε καί λέ-
15 γουσι," τά μιχρω τιρόσ&εν τε&ειμένα. πάλιν τε αντοϋ ήν καί τα δι' ων 7
Ιφησεν
"'Εξαλείψομεν άρα, ήν δ' έγώ, άπό τοϋδε τοϋ έπους άρξάμενοι πάντα
τά τοιαύτα*
βουλοίμην κ' έπάρουρος έών θητευέμεν £λλω"
«0 και τά εξής· δι ών τε έπιλέγει· b
"Πάλιν δή 'Ομήρου δεησόμεθα καί τών άλλων ποιητών μ ή ποιεϊν Άχιλ- 8
λέα, θεας παΐδα,
άλλοτ' έπΐ πλευράς κατακείμενον, δλλοτε S* αύτε
βπτιον"
25 και τά τούτοις έπόμενα. οίς έπάγεν

9-16 Plat. reap. 377cd; = S. 167, 11—16 16 τά — τε&εψένα: geht

auf S. 167, l i f t . 17-19 Plat. ebd. 386ο 19 Horn. Od. X I 489 21-24 Plat,
ebd. 388a 28f. Horn. II. X X I V lOf.

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 ävev τε PL 4f. Κρόνος Φόρκυς Ο 6 nach * Ρέα + χαί ΰσοι μετά

τούτων Eus. Bd. I S. 97, 4, PI. 6 πάντας < Bd. Π S. 166, 7, PL; zweifelhaft
Bd. I S. 97, 6 | τε iri I | άλλους nachgestellt B d . I S. 97, 6 | έχγόνους
Bd. I ebd. und Bd. Π S. 166, 8 (s. S. 229, 25) 7 άπολητττέος Ο 1 (ver-
bess. O«) 8 αντω ON 9 ήν Ο < IN 12 άλλά I 18 εϊπον, xal °0μ.
S. 167, 14 und PI. | λεγέτην Ο 14 ιρενδ. τ. άν&ρ. I und S. 167, 15 τ. άν»ρ.
ψευδείς ON PL 16 αϋ τον Ο 16 iqP Ο ist nicht Ιφη (Giff.), sondern
Ιψηαε(ν) 20 τε < Ο 21 'Ομήρου τβ PI. 28 πλευράς ON
 Praepar. evang. X l i l 14, 5—12 231

"*H Δία καθευδόντων των άλλων θεών τε και άνθρώπων ως μόνος έγρη- 9
γορώς ά έβουλεύσατο τούτων πάντων ραδίως έπιλαθόμενον δια τήν των c
αφροδισίων έπιθυμίαν καΐ ούτως έκπλαγέντα Ιδόντα τήν "Ηραν, ώστε μηδ'
είς τό δωμάτιον έθέλειν έλθεϊν, άλλ' αύτοϋ βουλόμενον χαμαΐ συγγίνεσθαι"
5 κορύδου δίκην "και λέγοντα ώς ούτως υπό επιθυμίας Ιχεται, ώς ούδέ δτε
πρώτον έφοίτων προς άλλήλους,
φίλους λήθοντε τοκηας"
ουδέ "Αρεός τε καΐ 'Αφροδίτης ύπό "Ηφαίστου δεσμόν δι' Ιτερα τοιαύτα."
τΩν το ντον τον τρόπον είρημένων τί δητα βονλεται αυτω ή μετά ταντα 10
ίο φωνή τους μεν ποιητάς ϋεών παϊδας δνομάζονσα και τό γε άπιστεΐν αύτοΐς
αδύνατον είναι φήσασα, καίπερ άνευ εικότων και Αναγκαίων αυτούς άπα- d
δείξεων τους περί ϋεών μύ&ους πλάσαι μαρτυραμένη; τί δε ή άλογος 11
έ&έλει πίατις, δέει της από των νόμων τιμωρίας προβεβλημένη; πως δε &εών
Ουρανός και Γη πρώτοι, Ιπειτα τούτων ίγγονοι, 'Ωκεανός και Τη&ύς
is Κρόνος τε καΐ 'Ρέα, και Ζεύς μετά τούτους άπαντας "Ηρα τε και πάντες
οί προς Όμηρου και 'Ησιόδου μν&ευόμενοι παίδες καΐ αδελφοί καΐ εγγονοί
τούτων, όπότε ταντα αυτά άνηρει λέγων'
""Οπερ, ήν δ' έγώ, χρή πρώτον καΐ μάλιστα μέμφεσθαι, άλλως τε καΐ 12
εάν τις μή καλώς ψεύδηται. Τί τοϋτο; Όταν εΐκάζη τις κακώς τω λόγω ττερί
20 θεών τε καΐ ήρώων, οΐοί είσιν, ώσπερ γραφεύς μηδέν | έοικότα γράφων (βΜ)
οίς άν δμοια βουληθ^ γράψαι."
Kai πάλιν
"Πρώτον μέν, ήν δ* έγώ, τό μέγιστον καΐ περί τών μεγίστων ψευδός
δ εΙπών ού καλώς έψεύσατο, ώς Ουρανός τε είργάσατο, & φησι δρασαι αυτόν
as 'Ησίοδος, 6 τε αύ Κρόνος ώς έτιμωρήσατο αυτόν" καΐ τά τούτοις έξης.

1-8 Plat. resp. 390bc 7 Horn. H. X I V 296 8 ff. ή . . . φωνή usw.

geht auf Plat. Tim. 40de 18-21 Plat. reap. 377de ( = S. 167, 16—20)
28-25 ders. ebd. 377 Θ ( = Bd. I S. 97, 13—15 und Bd. Π S. 168, 1—4)
26 s. Hes. theog. 154—182

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 Δ La, nml. μή ποιειν (darstellen) 2 έπιλαν&ανόμενον PL 4 έλΰεϊν

έ&έλειν Ο I ξυγγίγνεσΰαι PI. 5 χορνδου δίκην: boshafter Zusatz des Eusebius |
ούδ' PL β τό πρώτον PL 8 ονδ' ON | 'Αφροδίτης ύπό 'Ηφαίστου PL
'Ηφαίστου υπό Άφρ. die Hss. 10 γε (auch ND)] τβ Steph. und darnach
alle bisherigen Herausgeber 14 ίγγονοι ΙΟ Ιχγονοι ND 15 Inter-
punktion nach 'Ρέα statt nach Ζεύς Mras 18 χρή < Ο*, + Ο 1 | πρώτόν
τε S. 167, 17 xal πρώτον PI. 19 κακώς ουσίαν S. 167, 18; s. zu jener Stelle
24 δ ON
232 Eusebius
πώς δέ oi νυν ψευδείς και ουκ άλη&εϊς ποιτμαΐ πάλιν ol αύτοι &εων εγ- 18
γονοι λέγοιντ" άν; άλλα γαρ τούτων δή χάριν άπολειπτέος μεν ήμϊν ούτος,
δέει Φανάτου τον 'Αθηναίων δημον καϋνποκρινάμενος· τιμητέος δέ Μωσης b
τά τε 'Εβραίων λόγια καθαρας έξεχόμενα διόλου της μόνης άλη&οΰς καΐ
άπλανονς εύσεβείας. &έα δή και άλλο.

ιε'. ΟΤΙ ΜΗ ΚΑΘΟΛΟΥ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΟΡΘΩΣ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΤΩΝ

ΝΟΗΤΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΕΦΩΔΕΥΣΕ ΛΟΓΟ Ν

'Εβραίοι τήν μέση» των λογικών ψόσιν γενητήν, ά)Χ ουκ άγένητον 16,1
είναι φασι. ταντην δέ είς νοεράς ουσίας διαιρονντες τώ λόγω πνεύματα και c
δυνάμεις καΐ &εοϋ λειτουργούς άγγέλους τε και άρχαγγέλους έπονομάζον-
σιν έκ δέ της τούτων άποπτώσεως και παρατροτιης τό δαιμόνων γένος και
7iäv το της έναντίας καΐ μοχθηράς ένεργείας είδος είσάγονσι. διόπερ 2
ουδέ Φεούς έπιτρέπουσιν ήγεϊσ&αι τους μή τό καλόν και άγα&όν άχώριστον d
της φύσεως έπαγομένους, άλλα καΐ τό είναι ού παρ' εαυτών, παρά δέ τον
πάντων αΙτίου έτιενηνεγμένους τό τε εύ είναι και τήν άρετήν αύτό τε τό
ά&άνατον οϋτε τω έπι πάντων &εω ομοίως ούτε τώ 6C ού τά πάντα συνέστη
έπνφερομένους. ό δέ γε Πλάτων ασωμάτους μεν και νοητός ουσίας τάς 3
λογικάς φύσεις ομοίως Έβραίοις ύφίστησι, διαπίτπει δέ της άκολον&ίας,
πρώτον μέν άγενήτους είναι φάσκων αυτός, ωσπερ καΐ πδσαν ψνχήν, έπειτα
έξ άπορροίας της τοϋ πρώτου αιτίου συστηναι λέγων. ουδέ γαρ έκ τοϋ μη δντος
αυτός γεγονέναι διδόναι βούλεται. διό καΐ πλειόνων ϋεών ύτιοτίθεται είναι 4
γένος, άπορροίας τινάς καΐ προβολάς τον πρώτου και τοϋ δευτέρου αίτιου
τφ λόγω ύψιστάμενος, είναί τε \ άγα&άς τήν φύσιν ουδαμώς τε οϊας τε της (ββό)
οίκείας έκστηναι άρετής, ένθεν αυτούς καΐ &εούς είναι δοξάζει. τούτοτν 5
δέ έτερον είναι τό δαιμόνων φϋλον ήγεΐται, φανλότητος 6ν καΐ μοχθηρίας
και της έπΙ τό χείρον τροπής δεκτικόν ών τούς μέν άγα&ονς, τούς δέ φαν-

B ( a b β)ΙΟΝ(Ό)

8 τόν (übergeschrieben in Ν, 2. ? Η.) των ND 6 f. Die Überschrift

i n B I O N | n a c h λόγον + άλλ' 'Εβραίοι BN 8 γεννητήν Ο | άγένητον BD
άγένχτον Ν , -ν»- Ι Ο ; a b e r s . 19 1 1 τε xal1 Β 1 9 άγεννήτους Ο; zur
Sache β. Flat. Fhaedr. 245c und 246a; zu 20ff. macht Giff. IV 468 darauf
aufmerksam, daß άπόρροια (oder άηορροή) überhaupt nicht und προβολή (s. zu
S. 222, 24) nicht in diesem Sinn bei Plato vorkommen, sondern Ε us. sich hier
der damaligen theologischen Terminologie bedient 21 αντάς < I | διδόναι
zugeben 28 τε* I < BON 26 δαιμύνιον Β | φνλλον Ο | φαυλότατος Ν·
S
(das 2. a ausgebess. ί 2. ? Η.) D φαυλότατον Ν* | ων Ο (alles 1. Η.)
 Praepar. evang. X I I I 14, 13; 15, 1—10 233

λους εϊναί τε και όνομάζεσθαι. ταύτα δέ παρά τά Έβραίοις δοκονντα το ντον

ύποθέμενος τον τρόπον, ονκ άποδίδωσιν όπό&εν ύποστήναι φάναι εικός τους
δαίμονας. έκ μεν γαρ της των σωμάτων ϋλης ουδείς άν νουν έχων ειποί' β
άλογος γαρ αΰτη- λογικά δ' ονκ äv ποτε έξ αλόγου τεχϋείη, λογικοί δέ ol
δ δαίμονες, εΐ δ' έκ της των κρειττόνων άπορροίας οντοι, και πώς ου θεοί b
και αντοι τοις γεγεννηκόσιν έξ Ισον; πως δ' άγαθης οϋσης πηγής ονχ δμοια
και τά παρ' αυτής; κακίας δ' έν τοις δεντέροις ή βλάστη πόθεν έξέφν της ρίζης
άνατ&εν έξ αγαθών και δι αγαθών ίονσης; πώς δ' άν γένοιτο πιχρόν άπό 7
τον γλνκέος; εΐ δέ δή σκότους παντός και πικρίας πάσης χαλεπώτερον τό
ίο των μοχθηρών δαιμόνων γένος, πώς έξ άπορροίας λέγοιτ* άν της των κρειτ-
τόνων φύσεως; ει δέ έκ τήσδε ήν, ονδ' άν έτράπη της οικείας λήξεως' ει δ'
ήλλοίωται, ονδ' ήν τήν αρχήν άπαθής τήν φνσιν εΐ δ' ου τοιάδε ήν, και πώς e
θεοί εΐεν, εΐ δή φαύλης οίοι τε εΐαΐ μετέχειν μοίρας; άλλ' εΐ μήτε της των 8
κρειττόνων άπορροίας μηδ' αΰ της των σωμάτων ϋλης εϊεν, ώρα ή άγενή-
15 τους λέγειν και προς τη άγενήτω ϋλη των σωμάτων τρίτον στίφος λογικών
άγενήτων άντιπαρατάττειν τω θεώ ονκέτι τε τον ΰεόν πάντων είναι ποιη-
τήν καΐ δημιονργόν των δλων άποδιδόναι, ή τοΰθ' δμολογονντας καΐ τά
μή δντα ποιεϊν αυτόν τοϊς 'Εβραίων σνμφώνως όμολογεϊν λόγους. τίνα δέ 9
οϊδε περί τώνδε έκδιδάσκονσι; τήν μέσην των λογικών φνσιν οϋτ* έκ της των d
20 σωμάτων ϋλης o&t" έξ άπορροίας της άγενήτον και άει κατά τά αυτά και
ωσαύτως έχούσης ουσίας ύποστηναί φασι, μή οδσαν δέ πρότερον δυνάμει
δραστηρίψ τον πάντων αίτιον γεγονέναι· ταύτη τε μή θεούς είναι 10
μηδέ κυρίως τήσδε της προσηγορίας ήξιώσθαι, δτι μηδέ τήν φνσιν Ισονται
τω τιεποιηκότι μηδ' άχώρκπον ομοίως τω θεώ τό άγαϋόν έφέλκεται τό τε
κ τω I καλώ έναντίον εστίν δτε και δέξοιτ' άν δλιγωρίφ της περί τό κρεΐττον σχο- (βοβ>
λής, ήν αντός έκαστος αντφ κατείργασται, της οίκείας ορμής τε και γνώμης
πεφνκώς κύριος, ταϋτα καΐ τιερι τώνδε. μετίωμεν δέ και έφ' έτερον.

BION(D)

1 re — άνομ. < Β 2 νποτι&έμενος Β | οίπόϋεν I 8 άσωμάτων N D

4 γάρ < Β | ταχϋείη N D 5 xal zur Einleitung dee hypothetischen
Nachsatzes, ebenso 12; s. Sprachregister 2 b 7 κακία N D | ξόζης Β
10 γένος δαιμόνων N D 11 δέ] δ' BON | λήξεως (Los)] λέξεως I 12 τήν
άρχήν nach άπα&ής Ο | άπα&ής (nml. λήξις, wie im folgenden τοιάδε)] άπα&ές
seit Steph. die Herausg. 18 ei1] oi Steph. 14 μήτ' Dind. | άγεννήτονς Ο
15 άγεννήτφ Ο 1β άγεννήτων Ο | ονκέτι — 19 έκδιδ. < Β 19 και
τήν Β 20 i f ] έκ της Β | άγενήτου] άειγεννήτου Ο \ και* < Β 21 φηαΐ N D
23 κυρίως είναι N D | ίσοϋται: Subjekt hier und im folgenden, wie 27
τωνδε beweist, τά λογικά (δαιμόνια) 24f. τό τε τω] τω τε Β 26 αύτω Mras
αύτφ die Hss. | κατειργάσατο Β 27 ταντα — έτερον < Β | έφ' έτερον ON
(vgl. άλλο am Schluß des vorigen Kapitels) inl έτερα I
 234 Eusebius

ιζ'. ΟΤΙ ΜΗ ΚΑΤΑ ΠΑΝΤΑ ΟΡΘΩΣ ΕΔΟΞΑΣΕ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ

Ο ΠΛΑΤΩΝ
Έβραίοις ομοίως τήν ψνχήν ά&άνατον υποϋέμενος και τω ΰεφ όμοίαν 16,1
αυτήν ε ι π ώ ν , ουκέτ* άκολον&ως αύτοϊς ποτε μεν αυτής την ουσίαν σύν&ετον b
6 είναι ψησιν, ώς άν μέρος μέν τι έπαγομένης της αμέριστου και άει κατά τά
αυτά έχούσης αίτιας και μέρος της περί- τά σώματα μεριστής φύσεως.
λέγει δ' οϋν αύτοΐς ρήμασιν έν Τ ι μ α ί ω · 2
" Ό δέ καί γενέσει καΐ άρετη προτέραν καΐ πρεσβυτέραν ψυχήν σώματος
ώς δεσπότιν καί άρξουσαν άρξομένου συνεστήσατο έκ τώνδε καί τοιωδε τρόπω" c
ίο της άμερίστου και άεΐ κατά τά αυτά έχούσης ουσίας, καί της αύ περί τά σώ-
ματα γιγνομένης μεριστης, τρίτον δ* έξ άμφοΐν έν μέσω συνεκεράσατο ούσίας
είδος, της τε ταύτοϋ φύσεως αύ πέρι καί της τοϋ ετέρου, καί κατά ταϋτα συνέ-
στησεν έν μέσω τοϋ τε άμεροϋς αυτών καί τοϋ κατά τά σώματα μεριστοϋ.
καί τρία λαβών αυτά 8ντα συνεκεράσατο εις μίαν πάντα ίδέαν, τήν θατέρου
ΐί φύσιν δύσμικτον οΰσαν είς ταύτό ξυναρμόττων βίοι."
Έν&εν είκότως αντώ καί τό πα&ητικον μέρος τω λόγω της ουσίας 3
αύνη<ς> συνψσται. άλλα τοτέ μεν ώδε περί ψοχης ουσίας διείληφε, τοτέ δέ d
αλλο τι χείρον τιεριτί&ησιν αύτη ατόπημα, τήν ϋείαν εκείνψ καί ούράνιον, τήν
άσώματον καί λογικήν, τήν ϋεφ όμοίαν καί δι αρετής μέγε&ος τάς ούρα-
μ νιους ύπερπαίονσαν άψϊδας άνω&έν πσ&εν έκ των ύπερκοσμίοχν έπί δνονς
καί λύκους καί μύρμηκας καί μελίττας κατιέναι φάακων και τούτω πιστεύειν
ήμάς τιαραχαλων τω λόγω άνευ τινός αποδείξεως. λέγει δ' ούν έν μέν 4
τω Περί ψυχής τάδε·

8-15 Plat. Tim. 34c—35a 19f. τάς ούρανίους ύπ. άψ.: s. Eue. theoph. *
I I 44

BION(D)

I f . Die Überschrift in Β I O N ; nach μή + ΈβραΙοις ύμοίως B N , όμ.

Έβρ. I 1 a . Β . I έδόξαζε d i e H s s . S . 164, 13 8 ύποτιΰέμενος Β ( w i e S . 2 3 3 , 2)
Β
4 αύτήν I N ταντην BO | αΰτής] αύτοις Ο 5 φααιν Ν ( a l l e s 1. Η . ) φασιν
D I έπαγόμενος ND | άμερίστου] άειμερίστου Ο 7 αύτοϊς ξήμ. < Β | έν Τ·
οΰτως Β 9 ξυνεστήσσζο P I . | τώνδε τε Ρ1. 1 0 ταΰτά P I . 1 1 δ' < P I . |
έκ μέσων Β | ξυνεκερ. P I . 1 2 ταύτοϋ P L τχαυτοΰ Ν τά αύτοΰ B I O D | τοϋ
έτέρου] θατέρου PL | ταύτα PI. τα aiVrd (falsche Trennung wie vorher τά
αύτοϋ) I O N αυτά Β 1 2 f . ξυνέστησεν PI. 1 5 ταυτόν N D P L 17 αύτής
M r a s (ist von ihm mit dem Begriff ihres Wesens verbunden worden) αύτη die
Hss. 1 8 r<J ατόπημα I 2 0 ύπέρ κόσμου Β | έπί] ές B O 2 2 λέγει —
S . 2 3 6 , 7 λέγεις < Β | μέν < ND
 Praepar. evang. Χ Π Ι 16, 1—8 235

" Κ α Ι μέχρι γε τούτου πλανώνται, εως άν | τ η τοϋ σωματοειδοΰς τοϋ (β«7)

συνεπακόλουθο ϋντος επιθυμία πάλιν ένδεθώσιν είς σώμα. ένδοϋνται δέ,
ώσπερ εικός, είς τ ά τοιαϋτα ήθη, όποια άττ' άν καΐ μεμελετηκυϊαι τύχωσιν
έν βίω. Τά ποία δή ταϋτα λέγεις, ώ Σώκρατες; Οίον τούς μέν τάς γα- 6
στριμαργίας τε και δβρεις καΐ φιλοποσίας μεμελετηκότας καΐ μή διευλαβου-
μένους είς τά των δνων γένη καΐ των θηρίων εικός ένδύεσθαι* ή οΰκ οϊει;
Πάνυ μεν οδν εικός λέγεις. Τους δέ γε άδικίας καί τυραννίδας καΐ άρπα- β
γάς προτετιμηκότας είς τά των λύκων τε καί ίεράκων καί ίκτίνων γένη· ή toi b
αν άλλοσε φαΐμεν τάς τοιαύτας Ιέναι; Άμέλει, έφη ό Κέβης, είς τά τοιαϋτα.
Ούκοϋν, ή δ' 6ς, δήλα δή <καί ταλλα, ή άν έκάστη ίο ι κατά τάς αυτών ομοιό-
τητας της μελέτης. Δήλον δή, > εφη· πώς δ' οΰ; Ούκοϋν εύδαιμονέστα- 7
τοι, έφη, καί τούτων είσΐ καί είς βέλτιστον τόπον ίόντες οί τήν δημοτικήν καί
πολιτικήν άρετήν έπιτετηδευκότες, ήν δή καλοϋσι σωφροσύνην τε καί δικαιο-
σύνην, έξ έθους τε καί μελέτης γεγονυΐαν άνευ φιλοσοφίας τε καί νοΰ; Π ή c
δή οδτοι εύδαιμονέστατοι; "Οτι τούτους είκός έστιν είς τοιοΰτον πάλιν άφι-
κνεϊσθαι πολιτικόν καί ήμερον γένος, ήπου μελιττών ή σφηκών ή μυρμήκων,
ή καί είς αυτό γε πάλιν τό άνθρώπινον γένος."
Kai έν τ ω Φαί δ ρω δέ έπάκουσον όποια διέξεισιν 8
" Ε ί ς μέν γάρ τό αυτό δθεν ήκει ψυχή έκάστη, ούκ άφικνεΐται έτών μυ-
ρίων' ού γάρ πτεροΰται πρό τοσούτου χρόνου, πλήν ή τοϋ φιλοσοφήσαντος
άδόλως ή παιδεραστήσαντος μετά φιλοσοφίας, αύται δέ τρίτη περιόδω τ η
χιλιετεϊ, έάν έλωνται τρίς εφεξής τόν βίον τοΰτον, οδτω πτερωθεΐσαι τρισχι-
λιοστώ £τει απέρχονται. αί δέ άλλαι, δταν τόν πρώτον βίον τελευτήσωσι,
κρίσεως έτυχον κριθεΐσαι δέ αί μέν είς τά υπό γης δικαιωτήρια έλθοϋσαι d

1-17 Plat. Περί ψυχής (Phaed.) 81 e—82b 4 Τά — 9 τοιαύτα·. Thdrt.

X I 35 19— S. 236, 5: Plat. Phaedr. 248 β—249b 19 ΕΙς — S. 236,
2 βίου: Thdrt. X I 40

BION(D)

1 äv < N D I f . τοϋ ξυνεπ. τ. σωμ. PI. 2 πάλιν] πάλαι ND

3 rd < PI. I ή&η] εϊδη Ο | όποια &ττ' I N (beide δττ') ύποί' δττα Ο όποΐ δττ*
PI. I äv < Ο 4 ίν τψ PL | τάς < PI. 5 ψιλοποσίας] φιλοτησίας ND
5f. διευλαβονμένους (auch Thdrt.)] διευλαβημένους PL β δνων] άλόγων Ο |
των*] των τοιούτων Ρ1. 7 άδικίας] άεικίαν Β | καί1 (auch Thdrt.)] τε καί Ο
PL I τυραννίδα Β 8 τε < Β | ή — 11 οδ < Β | ποϊ] πή N D 10 δηλαδή
ON 10f. <καΙ — δή> PL < die Hss. 11 off] oiv N D 12 τinov]
κόπον N D 18 τε < Β 16 τε καί PL | ήπου μελ. < Β 17 αύτό] ταύτόν
PL I πάλιν < Β 18 δέ (auch D) < Ν | δέ — iiiSeunv] οϋτω φησίν Β 1» ψυχή
(auch Thdrt.)] ή ψ. Ρ1. 20 τοϋ τοσούτου Ο 21 ή τοϋ Β 22 τρίς I τοις
BON 23 δέ (auch D)] δ' Β < Ν 24 γήν Β
236 Eusebius

δίκην τίνουσιν, αϊ δ' είς τοϋ ούρανοϋ τινα τόπον ύπό της δίκης κουφισθεΐσαι
διάγουσιν άξίως ού έν άνθρώπου εϊδει έβίωσαν βίου. τω δέ χιλιοστω άμφό-
τεραι άφικνούμεναι έπΐ κλήρωσίν τ ε καΐ αίρεσιν τοϋ δευτέρου βίου αίροϋνται
δν άν θέλη εκάστη, ένθα δή καΐ εις θηρίου βίον άνθρωπίνη ψυχή άφικνεΐτοα
καΐ έκ θηρίου, 6ς ποτε άνθρωπος ήν, πάλιν είς άνθρωπον."
Και ζαϋτα /ιεν έν Φαίδρω - έν δέ r f j Πολιτεία τοιάδε γράφοντος άκουε- 9
I " ' Ι δ ε ΐ ν μέν γάρ Ιφη ψυχήν τήν ποτε Όρφέως γενομένην κύκνου βίον (698)
αίρουμένην, μίσει τοϋ γυναικείου γένους δια τόν υπ' έκείνων θάνατον ούκ
έθέλουσαν έν γυναικί γεννηθεΐσαν γενέσθαι. Ιδεΐν δέ τήν Θαμύρου άηδόνος
έλομένην Ιδεΐν δέ καΐ κύκνον μεταβάλλοντα είς άνθρωπίνου βίου αίρεσιν και
άλλα ζωα μουσικά ωσαύτως. είκοστήν δέ λαχοΰσαν ψυχήν έλέσθαι λέον- 10
τος βίον* είναι δέ τήν Αϊαντος τοϋ Τελαμωνίου, φεύγουσαν άνθρωπον γενέ-
σθαι, μεμνημένην της των δπλων κρίσεως, τήν δέ επί τούτω 'Αγαμέμνονος, ϊγ- u
θρα καΐ ταύτην τοϋ άνθρωπίνου γένους διά τά πάθη, άετοΰ διαλλάξαι βίον.
έν μέση δέ λαχοΰσαν τήν 'Αταλάντης ψυχήν, κατιδοΰσαν μεγάλος τιμάς άθλη-
τοΰ ανδρός ου δύνασθαι παρελθεΐν, αλλά λαβείν, μετά δέ ταύτην ίδεΐν τήν
Έ π ε ι ο ϋ τοϋ Πανοπέως είς τεχνικής γυναικός ίοϋσαν φύσιν. πόρρω δέ έν ύστά-
τοις Ιδεΐν τήν τοϋ γελωτοποιού Θερσίτου πίθηκον ένδυομένην. κατά 11
τύχην δέ τήν 'Οδυσσέως λαχοΰσαν πασών υστάτην, αΐρησομένην ίέναι- μνήμη c
δέ των προτέρων πόνων φιλοτιμίας λελωφηκυΐαν ζητεΐν περιιοϋσαν χρόνον
πολύν βίον ανδρός Ιδιώτου και άπράγμονος και μόγις εΰρεΐν κείμενόν που και
παρημελημένον ύπό των άλλων και ειπείν ίδοϋσαν, 6τι ταϋτ' άν έπραξε και
πρώτη λαχοϋσα, και άσμένην έλέσθαι. καΐ έκ των άλλων δέ θηρίων ωσαύτως
είς ανθρώπους ίέναι και είς άλληλα, τά μέν άδικα είς τά άγρια, τά δέ δίκαια
εις τά ήμερα μεταβαλόντα, καΐ πάσας μίξεις μίγνυσθαι." d

S . 235, 19—S. 236, 5: Plat. Phaedr. 248e—249b 7-25 Plat. resp.

620a—d

BION(D)

1 τίνουσιν (auch Thdrt.)] κτίνουαιν Β έχτίνονσιν PI. | τόν ούρανοϋ (so auch
ein Teil der Hss. Thdrt.) I 1 aus τόν ούρανάν (so der größere Teil der Hss.
Thdrt.) 4 βέλη B I O · (i übergeschrieben, 1. ϊ Η.) έβέλχ) ND PI. | δή < PI.
6 Kai — Φ. < Β | τοιαύτα Ο | γρ. &χονε\ γράφει Β 7 Ιφη < Β , ψυχήν Ιφη PI.
8 ίκεΐνου Β 0 Ιδεΐν δέ <. Β 10 μεταβάλλοντα nach αίρεσιν I ; μεταβα-
λάντα B N 11 είκοστήν PL εικός- τήν die Hss. 12 ΤετλαμωνΙου I
18 τήν — S. 237, 3 προβλήματι < Β 18 τον (eingefügt 1. Η.) Άγ. I
18f. ίχ&ρς. PI. Ιχ&ραν die Has. έχ&ράν Steph. 14 δέ xal PI. 15 μέσχι
(Mitte)] μέσοις PI.; s. Mras, Rheinisches Museum Ν. F . 92 (1944) 234 17 φύσιν]
φωνήν I 21 xal1 < PI. 22 ταϋτ'] rd αντά PI. 28 δή PI. 24 άγρια
(auch Ο«)] &διχα Ο* 26 μεταβάλλοντα PI.
 Praepar. evang. X I I I 16, 8—15 237
Τοσαντα περί ψνχής δ Πλάτων εϊπών δηλός έστιν αίγνπτιόζων τω 12
δόγματι· ου γαρ 'Εβραίων 6 λόγος, δτι μηδέ άληϋεΐχ}. φίλος, το ντο δ' ού
καιρός όπελεγχειν, δτι μηδ' αυτός δι' αποδείξεων ένεχείρησε τω προβλήματι.
τοσούτον δ' ευλόγως τις άν έπισημήναιτο, ώς ουκ ήν σύμφωνα τον αύττν
λέγειν άμα τή τελευτή τάς ψνχάς των άσεβων έν&ένδε άπαλλαττομένας δί-
κας είς "Αώου ών έδρασαν διδόναι κάκεϊσε τιμωρεΐσ&αι εις άπειρον, και
πάλιν φάσκειν αντάς τους ένταν&α βίους κατά γνώμην οίκείαν αίρεΐσ&αι.
ένδεΐσ&αι γαρ αντάς είς σωμό φησιν έπιϋνμίφ. τον σωματοειδοϋς' και τάς 18
μεν ϋβρει και γαστριμαργία έντραψείσας δνους γίνεσ&αι θηρίων τε άλλων
ύποδύνειν σώματα, κατά γνώμη» \ άλλ' ου κατά δίχην ταύτα αίρουμένος- τους (βββ)
δε αδίκους καΐ άρπαγας λύκους και Ικτίνος γίγνεσθαι, έ&ελοντήν έπί τοντ'
έλϋόντας. είτα Όρφέως μεν ψυχήν κύκνον είναι Φελήσαι, Θαμύρου δε άηδόνος,
Θερσίτην δέ πιθήκου βίον έλέσθαι. που δ' άν οΰν εϊη τά της μετά την 14
έν&ένδε άπαλλαγήν κρίσεως, ήν έν μεν τω Περί ψυχής ύπογράφων φησιν ώς
"έπειδάν άφίκωνται οι τετελευτηκότες είς τύν τόπον οΐ 6 δαίμων Ικαστον
κομίζει, καΐ οί μέν άν δόξωσι μέσως βεβιωκέναι, πορευθέντες έπί τδν 'Αχέ- b
ροντα, άναβάντες ά δή αύτοϊς όχήματά έστιν, έπί τούτων άφικνοΰνται είς
τήν λίμνην καΐ εκεί οίκοϋσί τε καΐ καθαιρόμενοι των τε αδικημάτων διδόντες
δίκας απολύονται, εϊ τίς τι ήδίκηκε, των τε ευεργεσιών τιμάς φέρονται κατά
τήν άξίαν έκαστος, οί δ' αν δόξωσιν άνιάτως έχειν διά τά μεγέθη των άμαρτη-
μάτων, ή Ιεροσυλίας πολλάς και μεγάλας ή φόνους άδίκους καΐ παρανόμους
πολλούς έξειργασμένοι ή άλλα δσα τοιαϋτα τυγχάνει δντα, τούτους δέ ή προσ-
ήκουσα μοίρα ρίπτει είς τον Τάρταρον, δθεν οδ ποτε έκβαίνουσι." c
Και τά μέν περί των άσεβων ώδέ πη διήλθε, περί δέ των ευσεβών 15
έπάκονσον ώς φησι·

10f. τσύς — γίγν. geht auf Plat. Pbaed. 82a 16-28 Plat. Phaed.
113de; = S. 79, 14^-24

BION(D)

4 τις άν έπισ.] έρεϊ τις Β 8 ένδείσ&αι] ένδύεσϋαι Steph. 9 γίγνε-

σθαι Ο 11 δ' BO I xal άρπαγας < Β | λύκους άρπαγας Β | xal* < Β | γενέ-
σθαι Β I έ&ελοντήν — 12 έλ&όντας < Β | έ&ελοντήν (Adverb) ΙΟ* (geändert
von 1. ϊ Η. in -άς) έθελοντί ND | τοντο Ο 12 είτ" ON xal Β 18 οδν IN
< BO I εϊην Ο 14 ην — φησιν] δταν φησιν (so) Β 15 οί — τόπον < Β |
οί] οίον Β I ό δαίμων nach κομίζει Β 16 κομίζει, πρώτον μέν διεδικάσαντο
οί τε καλώς xal δσίως βιώσαντες xal οί μή. xal .. . PL, ähnlich auch Eus.
S. 79, 15f. | xal — 22 δντα < Β; zu xal im Nachsatz s. Sprachregister 2b
17 αντοϊς nach έστιν Ο | τούτων Ο τούτον IN 20 Ιχειν < ND 21 ή1 < Ο
22 xal τούτους (< δέ) Β 24 Kai — διήλθε < Β 25 έπάχ. ώς < Β
 238 Eusebius

"Τούτων δέ αυτών οί φιλοσοφία ίκανώς καθηράμενοι άνευ τε καμάτων

ζώσι τό παράπαν εις τδν έπειτα χρόνον και εις οικήσεις έτι τούτου καλλίους
άφικνοϋνται, &ς οδτε ράδιον δηλώσαι οδτε δ χρόνος ικανός έν τω παρόντι."
Κάί έν τω Γοργία δέ πρόσχες τί και φησί' 16
5 "Τ6ν μέν δικαίως τον βίον διελθόντα καΐ όσίως, έπειδάν τελευτήση, εις
μακάρων νήσους άπιόντα οίκεϊν έν πάση ευδαιμονία έκτος κακών, τόν δέ άδί- d
κως καΐ άθέως εις τ& της τίσεώς τε καΐ δίκης δεσμωτήριον, δ δή Τάρταρον
καλοϋσιν, ίέναι* ot δ' άν τά έσχατα άδικήσωσι καΐ διά τά τοιαύτα άδική-
ματα ανίατοι γένωνται, έκ τούτων τά παραδείγματα γίγνεται· καΐ ούτοι αύτοί
ίο μέν ούκέτι όνίνανται, άτε ανίατοι δντες, άλλοι δέ όνίνανται οί τούτους όρών-
τες διά τάς άμαρτίας τάς μεγίστας καΐ οδυνηρότατα καΐ φοβερώτατα πάθη
πάσχοντας τον άεΐ χρόνον, άτεχνώς παραδείγματα ανηρτημένους έκεϊ έν
"Αιδου έν τ ω δεσμωτηρίω, τοις άεί τών δικών άφικνουμένοις θεάματα και
νουθετήματα."
is I Ταντα πως άν δύναιτο σννφδειν τοις περί αμοιβής σωμάτων, α την 17
ψνχήν μετιοϋσαν αίρεϊσ&αι φάσκονσι, λόγοις; πώς γαρ άν ή αυτή τιμω- (700>
ρίας και δεσμωτήρια καΐ τοσαντην δίκην εις τον αεί χρόνον μετά τήν έν-
ΰένδε τελευτήν υφέξει και πάλιν οϊα τις άνειμένη καΐ δεσμών έλεν&έρα βίους
ίλοιτ άν οΰς άν έ&έλοι; ει δέ τά καθ·' ήδονήν μέλλοι πάλιν αίρεϊσ&αι, και
so που τό της τίσεώς τε και δίκης δεσμωτήριον; μνρία δ' άν και αλλα τις έπΐ

1-8 Plat. Phaed. 114ο 5-8 ίέναι: Plat. Gorg. 523ab ( = S. 91, 2 1 —
S. 92, 2); Thdrt. X I 26 8 ol <5' &v — 14: Plat. Gorg. 525c ( = S. 93,
17—23) 8 οί δ' äv — 12 άνηρτημένονς: Thdrt. V I 28

BION(D)

1 αύτών < Β | οί φιλ.] ή φιλοσοφία Β | καμάτων] σωμάτων PI. 2 ζώσι]

ζώσΰαι Β I τούτου (nml. als doe Leben άνευ καμάτων)] τούτων PI. 4 δέ —
τί < Β I καΐ* IN < BO 6 Τόν] των 1 \ τ. β. διελ».] βιονντα Β | καΐ δσίως
nach δικαίως BN | έπειδάν τελ. < Β β άπιόντα — κακών] άπιέναι τελεν-
τ&ντα Β 7 καΐ άϋέως < Β | τε καΐ δίκης < Β 8 Ιέναι S. 92, 2, Thdrt.
PL είναι hier ΙΟΝ < Β | καΐ εΐεν διά ( < 9 γένωνται) Β | τά τοιαΰτα] ταντα BN |
άδιχήματα < Β 9 έκ — οδτοι < Β 10 όνίνανται1 ούδέν PI. | <5τε] ώς Β |
δντες < Β 11 διά — 12 χρόνον < Β | τά μέγιστα PI. 12 πάσχοντες I |
άνηρτημένα ND 18 τοις — 16 λόγοις < Β | δικών (wie S. 93, 22)] άδικων PI.
16 φάακουαι nml. ol λόγοι | δηλον οΰν έκ τούτων πώς Β | γάρ άν < Β | äv — 18
ύφέξει: Ind. fut. mit äv außer bei Horn, und anderen Dichtern, so Herond.
mim. V I 36 ούκ äv . . . προσδώσω (s. dazu Crusius, Her. mim., ed. minor1), auch
in späterer Prosa, wie Cebes 14, 4 τότε äv οΰτω σω&ήσονται 17 άεί] άνω Β
19 MUXοι ΙΟΝ (attrahiert durch ίλοιτ' äv) έΰέλτ] Β | zu καΐ im Nachsatz β.
S. 233, 5 und 12 20 τε IN < BO
 Praepar. evang. X I I I 16, 15—18; 17, 1—3 239

σχολής έπιλάβοιτ äv τον λόγου, ών ού καιρός την διάνοιαν μηκύνειν. και 18

τό μεν πρώτον ολίσθημα της τον Πλάτωνος περί. τώνδε δόξης ταύτη πη b
πέφανται' τό δ' έτερον της τον δόγματος διασκευής, δι ου τό μέν τι ϋεϊον
και λογικόν είναι της ψυχής, τό δέ τι μέρος αυτής αλογον και πα&ητικόν
τυγχάνειν ώρίσατο, και προς των αύτον γνωρίμων κατέγνωσται, ώς μα-
ϋεϊν ενεστιν από των τοιωνδε λόγων

ιζ'. ΟΤΙ ΜΗ ΕΞ ΑΠΑΘΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ Η ΤΗΣ

ΨΥΧΗΣ ΣΥΝΕΣΤΗΚΕ ΦΥΣΙΣ

"Περί δέ της κατά Πλάτωνα ψυχής, ήν φησιν έξ άπαθοϋς και παθητης 17,1
ούσίας συστηναι υπό τοϋ θεοϋ, ώς έκ λευκοϋ και μέλανος των μέσων τι χρω- c
μάτων, έν,εΐνα Ιχομεν ειπείν, δτι άνάγκη χρόνω διαστάσεως αύτών γιγνο-
μένης άφανισθήναι αυτήν, ώς την τοϋ μέσου χρώματος σύστασιν, έπί τά d
οικεία εκάστου έξ ών συνέστη έν χρόνω φύσει χωριζομένου. ει δέ τοϋτο,
φθαρτήν άποφανοϋμεν, άλλ' ουκ άθάνατον τήν ψυχήν. εί γάρ τοϋτο 2
ομολογείται μηδέν των έν τ η φύσει δντων άνευ τοϋ έναντίου είναι τά τε έν
τω κόσμω έκ της των εναντίων φύσεως ύπό θ-εοϋ κεκοσμήσθαι, φιλίαν αύτοΐς
και κοινωνίαν έμποιήσαντος αύτοϋ, οίον τω ξηρω προς τό ΰγρόν καΐ τω 9-ερ-
μω προς τό ψυχρόν τω τε βαρεί προς τό κοΰφον λευκώ τε προς τό μέλαν γλυ-
κεΐ τε προς πικρόν σκληρω τε προς μαλακόν καί πασι τοις τοιούτοις μίαν |
άλλην πάντων κοινωνίαν τ η τε άπαθεΐ ουσία πρός τήν παθητήν, τά δέ κρα- (701)
θέντα καί μιχθέντα χωρισμόν τόν άπ' αλλήλων έν χρόνω φύσει έπιδέχεται,
ή δέ ψυχή έξ άπαθοϋς καί παθητης ούσίας γεγονέναι ύποκείσεται, άνάγκη
ώς τό μέσον χρώμα οΰτω καί ταύτην έν χρόνω φύσει άφανισθηναι, των έν
τ η συστάσει αύτης έναντίων έπί τήν οίκείαν φύσιν έπειγομένων. ή γάρ 8
ούχ όρώμεν καί τό φύσει βαρύ, καν ύφ' ήμών ή τίνος έξωθεν φυσικής προσ-

9—S. 240, 16: Severus Περί ψυχής, fr., Mullach (FPhG Ι Π 204f.): Das
einzige Fragment dieser Schrift, nur durch Eus. erhalten

BION(D)

2 f . περί — πέφανται < Β 8 τό δ' έτερον nml. δλίο&ημα 7 f. Die Über-

s c h r i f t in Β Ρ Ο Ν I "Οτι κατά Πλάτωνα B N ; n a c h φύσις + όπό των Σεβήρου
(Σενήρου Β ) τον Πλατωνικού περί ψυχής Β Ι 1 ( a . R . ) Ν 9 φασιν Β 1 0 τον
< Β 1 2 μέσον] μέλανος Β 18 χωριζομένου Β Ο -μένης I -μένην Ν -μένη D
14 τοϋτο I N < Β Ο 1 5 Α»1] έναντίων Ο 1 6 ϋεοϋ I N τοϋ βεοϋ Β Ο 17 f . τω
φυχρφ πρός τό ϋερμόν Β 1 8 f . γλυκύ Ο 1 9 πικρόν Ι Ο τό πικρόν B N | μα-
λακόν I O G N τό μαλ. Β 19 f. καί — κοινωνίαν n a c h πα&ητήν Vig. N o t . |
μίαν, άλλην <άλλων >, πάντων κοιν. ? M r a s 2 0 πάντων άλλην N D 22 ή —
S. 240, 4 έναντίων < Β | mit άκάγκη beginnt der Nachsatz
 240 Eusebius

γενομένης αΰτω κουφότητος άνω φέρηται, ώς αυτί» ομοίως επί την οίκείαν υ
φύσιν κάτω βιάζεται, ομοίως δέ καΐ τ£> φύσει κοΰφον, κατά τάς όμοίας έξω-
θεν αΙτίας κάτω φερόμενον, ώς αύτδ ομοίως έπΐ τά άνω βιάζεται; τά γάρ
έκ δύο τινών άλλήλοις έναντίων είς ταύτόν συναχθέντα αδύνατον έν τω
5 αΰτω άεί είναι, μή τρίτου τινές της των δντων ουσίας άεί ενόντος αύτοΐς.
άλλα γάρ ούκ έστι ψυχή τρίτον τι πράγμα έκ δύο έναντίων άλλήλοις 4
σύνθετον, άπλοϋν δέ καΐ τη αύτη φύσει άπαθές καΐ άσώματον <&εν Πλάτων c
καΐ οι μετ' αύτοϋ άθάνατον αυτήν έφασαν είναι. επειδή δέ τδν άνθρωπον έκ ϋ
ψυχής καΐ σώματος κοινός έστι πάντων λόγος γεγονέναι, τά δ' έν ήμϊν άνευ
ίο σώματος έκουσίως καΐ ακουσίως γιγνόμενα πάθη της ψυχής είναι λέγεται,
ol μέν πολλοί τούτφ τεκμαιρόμενοι παθητήν είναι τήν ούσίαν αύτής, θνη-
τήν αυτήν είναι λέγουσι και σωματοειδή, άλλ' ούκ άσώματον. ό δέ Πλά- 6
των τω φύσει αύτής άπαθεϊ προσηναγκάσθη τήν παθητήν ούσίαν προσυφαναι. α
6τι δέ μηδετέρως έχει, έξ ών έκάτεροι είρήκασι, Πλάτων τε και ol άλλοι,
15 πειρασόμεθα τω λόγω, τάς έν ήμϊν ένεργούσας δυνάμεις παραθέντες, προσ-
βιβάσαι."
Ταϋτά μοι άπό των Σενήρου τοϋ Πλατωνιχον Περί ψυχής τιροκείοϋω. 1
σχέγαι δέ τιρός τοις είρηιιένοις και τόδε·

ιη'. ΠΕΡΙ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΝ ΑΥΤΩΙ ΦΩΣΤΗΡΩΝ

20 I Συμφώνως ΈβραΙοΐζ καϊ τον περί ονρανον καΐ των έν αΰτω φαινο- 1 8 , 1
μένων άποδούς λόγον, κα&' δν γενητά είναι προς τον των δλων αιτίου πεποιη- (702)

S. 239, 9—S. 240, 16: Severus Περί ψνχής, fr., Mullach (FPhG Ι Π 204f.)

BION(D)

2 βιάζεται drängt 4 xal τό έναντίον είς Β | αυναχ&έντι Β 4 f . ταύτφ Ο

6 είναι άεί Β 7 αύτη] αύτοϋ S t e p h . 8 έπεί δ' δ άνθρωπος Β 9 κοινός
< Β I έστι ώς κοινός φησί λόγος Β | πάντων — γεγ. < Β 10 κάΐ έχονσίως
Β I γενόμενα N D 12 αυτήν I N αύτής Β < Ο 14 δτι — Εχει: daß es sieh
weder eo noch so (eig. auf keine von beiden Arten) verhält, d . h . daß die Seele
weder sterblich und körperlich ist noch aus einem, άπα&ές und einem παϋητόν
besteht | έκάτεροι < Β 16 πειρασώμε&α Ο 1 (verbess. z) πειρα&ησόμε&α Β
1 7 f . Ταϋτά — τόδε < Β 18 auf τάδε folgt in d e n A u s g a b e n (i. T e x t ) : περί
της ούρανοϋ καΐ των έν αΰτω φωστήρων άρχής; d a s ist a b e r n i c h t s a n d e r e s als
die Überschrift des nächsten Kapitels, 8. Μras, Rheinisches Museum N. F . 92
(1944) 224f. 19 Die Überschrift in Β Ι Ό Ν | nach φωστήρων + δτι μή κα&'
δλου όρθώς έδόξασεν ό Πλάτων B N ; Περί — έδίδαξεν ( s t a t t έδόξ.) ό Πλάτων.
'Από της Έπινομίδος καΐ τοϋ Τιμαίου καΐ τοϋ im' των Νόμων, δπερ Μωσής αέβειν
απαγορεύει, ώς καΐ δ 'Εβραίος Φίλων έρμηνεΰει I 1 a. R . 2 1 γεννητά Ο
 Praepar. evang. Χ Ι Π 17, 3—7; 18, 1—5 241

μένα μετέχειν τε της σωματικής και φϋαρτής ουσίας σννέστη, ούκέθ·' δμοίως b

'Εβραίο ις σέβειν αυτά νομοθετεί και &εονς ήγεϊσ&αι, ώδε φάσκων έν ' Ε π ι -
νομίδι*
"Τίνα δή καΐ σεμνύνων ποτέ λέγω θεόν, ώ Μέγιλλε καΐ Κλεινία; σχε- 2
6 δον ούρανόν, δν καΐ δικαιότατον, ώς ξύμπαντες άλλοι δαίμονες άμα καΐ θεοί,
τιμαν τε καΐ εδχεσθαι διαφερόντως αύτω· τό δέ καΐ των άλλων αίτιον άγαμων c
πάντων ήμϊν αυτόν γεγονέναι πάντες άν όμολογοΐμεν."
E f f i νποβάς έν τω αντω ττροστί&ησι ταϋτα· 8
"Θεούς δέ δή τούς ορατούς, μέγιστους και τιμιωτάτους καΐ όξύτατον
ίο δρώντας πάντη, τούς πρώτους τήν των άστρων φύσιν λεκτέον καΐ 6σα μετά
τούτων αίσθανόμεθα γεγονότα, μετά δέ τούτους καΐ ύπό τούτοις έξης δαί-
μονας, άέριον δέ γένος έχον έδραν τρίτην καΐ μέσην, της έρμηνείας αίτιον,
εύχαϊς τιμαν μάλα χρεών χάριν της εύφήμου διαπορείας." d
Ata τούτων ϋεονς ειπών είναι τούς δηλωθέντος περί της πρώτης αυτών 4
15 συστάσεως φνσιολογών έν Τ ι μ α ί ω τοιάδε διεξέρχεται·
"Ό τι πϋρ πρός άέρα, τοϋτο άήρ πρός δδωρ καΐ S τι άήρ πρός δδωρ,
τοϋτο ύδωρ πρός γην ξυνέδησε καΐ ξυνεστήσατο ούρανόν όρατόν καΐ άπτόν.
καΐ διά ταΤτα έκ τε δή τούτων τοιούτων καΐ τόν αριθμόν τεττάρων τό τοϋ
κόσμου σώμα έγενήθη δι' αναλογίας όμολογησαν φιλίαν τε έσχεν έκ
20 τούτων, ώστ' είς ταύτόν αύτω ξυνελθόν άλυτον υπό των άλλων πλήν υπό
τοϋ ξυνδήσαντος γενέσθαι."
Ι ΕΙτ επιλέγει- 6
"Ψυχήν δέ είς τό μέσον αύτοϋ θείς διά παντός τε έτεινε καΐ έτι έξωθεν (70S)
τό σώμα αύτη περιεκάλυψε, καΐ κύκλω δή κύκλον στρεφόμενον ούρανόν μό-
25 νον ένα έρημον κατέστησε."

4-7 Pseud.-Plat. epin. 977a 9·18 Pseud.-Plat. epin. 984de 16-21 Plat.
T i m . 3 2 b ο ( a b 17 xal ξυνεστήσατο = S . 69, 1 — 4 ; 1β "Ο τι — 19 ίγενή&η
zitiert Eue. theoph. I I 45) 17 ξυνεστήσατο — άπτόν- Thdrt. IV42 28-25 Plat.
Tim. 34b

BION(D)

2 f . ΈηινομΙδί] Έπιμενίδη I O N ΈπιμενΙδι Β ; s. z u B d . I S . 671, 12

4 σεμνύνειν N D | τε xai1 PI. β εΰχεσ&αι] εύχαριστείν Β 8 £ν τφ αύτφ
< Β 18 άφήμου N D 14 περί — 21 γενέσθαι < Β 16 τοιάδε I N τάδε
Ο I έξέρχεται N D 1β "Ο τι — 17 γην scheint Eue. von ξυνέδησε abhängig
zu denken, während es bei Plato zu dem vorhergehenden πρός άλληλα — όπερ·
γασάμενος g e h ö r t | " Ο τί περ P L | άέρα O N P L τόν άέρα I | άήρ1] άέρα Ρ1.
17 τοϋτο I N < Ο PI. 19 έγενήθη I N u n d S . 69, 2 die H s s . außer O,
έγεννή&η hier Ο PI. 20 αύτφ PI. αύτω die H s s . | των άλλων (auch S . 69, 4)]
του άλλου Ρ1. 28 τε < Ο 1 (+ ζ) | Ιτινε Ο 24 αύτη περιεχ. ταύτη PI.
2 4 f . μόνον ίνα I N ~ Ο Ρ1.
U r s e , Eusebius II 16
 242 Eusebius

Kai πάί.ιν ύποβάς επιφέρει λέγων

" Έ ξ ούν λόγου καΐ διανοίας θεοϋ τοιαύτης πρός χρόνου γένεσιν, ίνα γενηθή
χρόνος, ήλιος καΐ σελήνη και πέντε άλλα άστρα, επίκλην έχοντα πλανητά," εις
διορισμον καΐ φυλακήν άριθμών χρόνου γέγονε" σώματα δέ αύτών έκάστων
5 ποιήσας ό θεός Ιθηκεν εις τάς περιφοράς, ας ή θατέρου περίοδος ή ε ι . "
Και έπιλέγεί"
" Δ ε σ μ ο ϊ ς τ ε έμψύχοις σώματα δεθέντα ζωα έγενήθη τό τ ε προσταχ-
θέν έ μ α θ ε . "
Και έν τω δεκάτω των Νόμων κα&όλσν περι πάσης ψνχης άποψαί-
ιο νεται λέγων ώδε'
"Μεταβάλλει μέντοιγε πάνθ' δσα μέτοχά έστι ψυχής, έν έαυτοΐς κεκτη-
μένα την της μεταβολής αίτίαν μεταβαλόντα δέ φέρεται κατά τήν της ειμαρ-
μένης τάξιν και νόμον. μικρότερα μεν των ήθών μεταβαλόντα έλάττω κατά
τό της χώρας έπίπεδον μεταπορεύεται, πλείω δέ καΐ άδικώτερα μεταπεσόντα
is εις βάθος."
Ει δή οΰν "μεταβάλλει πάνθ' δσα μέτοχά έστι ψυχής έν έαυτοϊς κεκτη-
μένα τήν τής μεταβολής αίτίαν," ουρανός δέ και ήλιος και σελήνη μέτοχά
έστι ψνχής κατ' αυτόν τον Πλάτωνα, και ταΰτα δρα μεταβάλλοι äv έν έαν-
τοΐς κεκτημένα τήν τής μεταβολής αίτίαν κατά τον αντον λόγον. πώς οΰν
20 πάλιν άϊδίους αυτούς είναι και δια τοϋτο ϋεονς φησι, καίπερ εν σώματι φ&αρ-
τω δντας και λνΰήναι οίους τε; λέγει δ' οΰν πάλιν έν Τιμαίω -
" Έ π ε ! , δ' οΰν πάντες δσοι τε περιπολοϋσι φανερώς και όσοι φαίνονται,
καθ' δσον άν έθέλωσι θεοί γένεσιν Ισχον, λέγει προς αυτούς ό τόδε τό παν

2-5 Plat. Tim. 38 c (bis δ περιφοράς = S. 67, 14—17; 2 πρός — 5 περι-

φοράς auch Eue theoph. I I 45) 2 Έξ — 5 περιφοράς: Thdrt. IV 39
7f. Plat. Tim. 38e 11-15 Plat. leg. 904c ( = S. 160, 4—8) 22—S. 243,
6: ders. Tim. 41 a b ; S. 243, 1 Θεοί — Ιργων = S. 207, 16 (CI.), bis 6 ξυνεδεϊσϋε
= S. 69, 9—16; von in el γάρ (statt ίπείπερ S. 243, 3) — 6 βουλήσεως τυχόντες
(so) = S. 360, 9—11 (Atticus); S. 243,1 θεοι — 4 πάμπαν (aber stark ge-
kürzt) auch Eus. theoph. I I 45

BION(D)

1 Kai — 5 fci < Β 2 γενη&ϋ (auch S. 67, 15 und Thdrt.)] γεννη&β

Ο PI. 8 πλάνητά ein Teil der Hss. Thdrt. mit PI. πλάνητα I N 1 D πλανήτες
ON 1 und S. 67, 16 alle Hss. 4 σώματα S. 67, 16, Thdrt., PI. σώμα τά die Hss.
5 rjet 0 * N rjxei (η aus ει) I (alles 1. Η.) ειη O l 7 σώματα — έγενήθη
< Β I έγεννήΰη Ο PI. 10f. ώδε Μετ.] ώ· μεταβάλλοι Β 11 μέντοιγε]
μέν τοίνυν S. 160, 4 und PI. 12 ahlav κατά τον αύτοΰ λόγον Β | μεταβαλ.όντα
— S. 243, 26 αίτιας < Β | μεταβαλόντα ΙΟ (1. ϊ Η.) Ν μεταβάλλοντα Ο * , S. 160,
5 (alle Hss.), P L ; s. 13 18 σμικρότερα S. 160, 6, PI. | μεταβάλλοντα PI.
18 μεταβάλλοι I μεταβάλοι ON 21 iv IN iv τω Ο
 Praepar. evang. X I I I 18, 6—13 243

γεννήσας τάδε- Θεοί θεών, ών έγώ δημιουργός πατήρ τε έργων, άλυτα έμοϋ
μή θέλοντος. τό μεν ούν δή δεθέν παν λυτόν τό γε μήν καλώς άρμοσθέν
καί έχον εύ λύειν έθέλειν κακοϋ. δι' ά καί έπείπερ γεγένησθε, άθάνατοι μέν ουκ
έστέ ούδ' άλυτοι το πάμπαν | οδτι μεν δή λυθήσεσθέ γε ουδέ τεύξεσθε θα- (704)
s νάτου μοίρας, της έμής βουλήσεως μείζονος έτι δεσμοϋ καί κυριωτέρου λα-
χόντες εκείνων οΐς δτε έγίγνεσθε ξυνεδεϊσθε."
Ταΰτα δ Πλάτων, είκότως όητα Μωσης και τά 'Εβραίων λόγια σέβειν 11
μεν απαγορεύει ταΰτα και ϋεονς ήγεΐσ&αι, άνω δέ προς τον παμβασιλέα &εόν
άνάγοντα, αυτόν δή τον ηλίου και σελήνης και άστρων δλον τε ονρανοϋ καί
ίο κόσμου δημιουργόν, τον δή τά πάντα &είω λόγω σννδήσαντά τε καί σνναρμοσά- b
μενον μόνον ήγεΐσ&αι &εόν και μόνω την σεβασμών απονέμειν νομο&ετεΐ
τιμήν, λέγων " Μ ή ίδών τόν ήλιον καί τήν σελήνην καί τούς άστέρας καί
πάντα τον κόσμον τοϋ ούρανοϋ πλανηθείς προσκυνήσης αύτοΐς." fyiW 12
νενει δέ ταΰτα διασαφών εις πλάτος δ τά 'Εβραίων πεπαιδευμένος Φίλων ώδέ
is πη λέγων προς λέξιν
"Τινές ήλιον και σελήνην καί τους άλλους άστέρας ύπέλαβον είναι θεούς
αύτοκράτορας, οίς τάς των γιγνομένων άπάντων αίτίας ανέθεσαν. Μωσεΐ δέ e
ό κόσμος έδοξεν είναι καί γενητός καί πόλις ή μεγίστη άρχοντας έχουσα καί
υπηκόους" άρχοντας μέν τούς έν ούρανώ πάντας, δσοι πλάνητες καί απλανείς
20 αστέρες, υπηκόους δέ τάς μετά σελήνην έν άέρι καί περιγείους φύσεις* τούς 18
δέ λεχθέντας άρχοντας οΰκ αύτεξουσίους, άλλ' ένός τοϋ πάντων πατρός υπάρ-
χους, οΰ μιμουμένους τήν έπιστασίαν κατορθοϋν πρυτανεύοντος κατά δίκην
καί νόμον έκαστον των γεγονότων τούς δέ μή βλέποντας τόν έπιβεβηκότα
ήνίοχον τοις ύπεζευγμένοις ως αύτουργοϊς των έν τω κόσμω γινομένων d
26 άνάψαι τάς αιτίας, ών τήν άγνοιαν ό ΐερώτατος νομοθέτης είς έπιστήμην
μεθαρμόζεται λέγων ώδε· 'Μή ίδών τόν ήλιον καί τήν σελήνην καί τούς άστέ-

S. 242, 22—S.243, β: Flat. Tim. 41 a b; β. zu S. 242, 22ff. 8 iödvaroi —

5 τ. έμ. βονλ. τυχόντες (statt λαχόντες): Thdrt. I I I 70 12f. Dtn 4, 19
16— S.244, 12: Philo spec. leg. I 13—17 (V 3, 18—4, 22 Cohn-Wendland)
26 f. die oben zitierte Stelle Dtn

BION(D)

1 γεννήσας Ο γενήσας IN | re eingefügt Ο 1 | Ιργων -(- ä δι' έμοϋ γενό-

μενα PI. Hss. ( < auch S. 69, 9) | έμοϋ γε PI. 2 έ&έλοντος PI. | μήν] μή Ο
3 μέν ούν I 4 ?.υ&ήσεσ&αι und τεύξεσ&αι I 11 ήγήσΰαι I 12 τούς
ON πάντας τούς I; Β. 26 | καί3 — 13 ονρανοϋ < Ο 17 δ' ND 18 γενη-
τός IN γεννητός Ο | καί'] xal χα&άπερ Ph. 19 δσοι Ph. οίοι (so) Ο οϊον
ND ol I 22 πρυτανεύοντος (auch Ph.)] -οντάς Steph. 26 έπιστήμην]
έπήχοον Β
16*
244 Eusebius

ρας και πάντα τόν κόσμον τοϋ ούρανοϋ πλανηθείς προσκυνήσης αύτοϊς.'
ευθυβόλως πάνυ καΐ καλώς πλάνον είπε τήν των είρημένων ώς θεών 14
άποδοχήν. ol γάρ ίδόντες ήλίου μέν προόδοις καΐ άναχωρήσεσι τάς έτησίους
ώρας συνιστάμενος, έν αίς αί ζώων καΐ φυτών καΐ καρπών γενέσεις ώρισμέ-
ναις χρόνων περιόδοις τελεσφοροϋνται, σελήνην δ' ύπηρέτιν καΐ διάδοχον
ήλίου νύκτωρ τήν έπιμέλειαν καΐ προστασίαν άνειληφυϊαν | ών μεθ' ήμέραν (705)
ήλιος, καΐ τους άλλους άστέρας κατά τήν πρός τάπίγεια συμπάθειαν μυρία
τών επί διαμονή τοϋ παντός ενεργούντος τε καΐ δρώντας, πλάνον έπλανή-
θησαν άνήνυτον μόνους είναι τούτους θεούς ύποτοπήσαντες. εί δ' έσπού- 16
δασαν δια της άπλανοϋς βαδίζειν όδοϋ, κάν ευθύς έγνωσαν, ότι καθάπερ
αϊσθησις ύποδιάκονος νοϋ γέγονε, τόν αυτόν τρόπον και οί αισθητοί πάντες
υπηρέτα ι τοϋ νοητού συνέστησαν."
Και έπάγει λέγων 16
' " Ώ σ θ ' ύπερβάντες τω λογισμω πασαν τήν όρατήν ούσίαν επί τήν τοϋ b
άειδοϋς καΐ άοράτου και μόνη διάνοι^ καταληπτοϋ τιμήν ϊωμεν, δς ού μόνον
θεός έστι νοητών τε καΐ αισθητών, άλλά καΐ πάντων δημιουργός, έαν δέ τις
τήν τοϋ άΐδίου καΐ ποιητοΰ θεραπείαν άλλω προσνέμη νεωτέρω και γενητώ,
φρενοβλαβής άναγεγράφθω καΐ ένοχος άσεβεία τη μεγίστη."
Ταΰτα της 'Εβραίων εύσεβείας τά ώς άληϋώς άκήρατά τε και Φεϊα 17
μα&ήματα προ της τετνψωμένης φιλοσοφίας τετιμήκαμεν. τί με δει μηκν- c
νειν καΐ τάλλα τον Πλάτωνος είς φως άγειν, έχ τώνδε παρόν και τά έμοι
νϋν σεσιγημένα τεκμαίρεσθαι; ού μήν διαβολής ίνεκα ταντα φάναι προήχ-
&ην, έπει και σφόδρα εγωγε αγαμαι τον άνδρα, ναι πάντων Έλλήνατν φίλον
ηγούμαι και τιμώ, τά έμοι φίλα και συγγενή, εί και μή τά Ισα διόλον, πεφρονη-
κότα, Μωσέως δ' έν παραϋέσει και τών παρ' Έβραίοις προφητών το έλλιπες έπι-

S. 243, 16—S. 244, 12: Philo spec. leg. I 13—17 (V 3, 18—4, 22 Cohn-
Wendland) 14-18 Philo ebd. 20 (V 6, 7—12 C.-W.)

BION(D)

1 πλανη&έν Β | προακυνήαης IN Ph. -σεις Ο προσκυνήσω Β | αντω Ο

(verbess., 1. ? Η.) 2 είπε πλ. Β 8 προόδοις ΒΟ, Philos meiste Hss.,
προσόδοις IN 5 ύπηρέτην Β 7 τά έπίγεια ND 8 πλάνην ND 9 &εούς
τούτους Β | έσπούδασαν] Εσπευσαν Β 11 αϊσ&ησιν Ο 18 Kai — λέγαιν]
και αϋΦις Β 16 xal άοράτου < Β 16f. δς — δημιουργός < Β 16 ϋεός
ϋεων Ph. | πάντων ON Ph. απάντων I 17 γεννητφ Ο 18 xal — 20
τετιμήχαμεν < Β 19 τε eingefügt D 1 < Ν 21 άγαγέϊν I | παρών I
22 νϋν < Β 28 val (steigernd wie val μήν, s. das Sprachregister) I xal
BON I πάντων usw.: ich halte ihn unter allen Hellenen besonders (σφόδρα) für
einen (Christen)freund; πάντων μάλλον Staph.
 Praepar. evang. Χ Π Ι 18, 13—18; 19, 1—3 245

δεικνύς αύτον της διανοίας. καίτοι παρψ τώ καταμέμφεσ&αι παρεσκενα- 18

σμένω μνρΓ αττα καταιτιασ&αι, οία τά σεμνά και σοφά αύτω π ε ρ ί γυναι-
κών εν Πολιτεία διατεταγμένα ή οία τά περί ίρωτος έκ&έσμον σεσεμνο- d
λογημέρα έν Φ α ί δ ρ ω . σύ δ', εΐ και τούτων έπακονσαι πσ&εΐς, άνάγνω&ι
β τάσδε αντοϋ λαβών τάς φωνάς'

ι&. ΟΠΟΙΑ ΠΕΡΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΔΙΕΤΑΞΑΤΟ

I'' "Ισως δή, εϊπον, παρά τό είωθύς γελοία άν φαίνοιτο πολλά περί τά νϋν δή 1 9 , 1
λεγόμενα, εί πράξεται ή λέγεται. ΚαΙ μόλα, εφη. Τ ί δέ, ήν δ' εγώ, γελοιότατον (70β)
αυτών όρας; ή δηλαδή δτι γυμνάς τάς γυναίκας έν ταΐς παλαίστραις γυμνα-
ιο ζομένας μετά των άνδρών, ού μόνον τάς νέας, άλλ* ήδη καΐ τάς πρεσβυτέρας,
ώσπερ τούς γέροντας έν τοις γυμνασίοις, δταν ρυσοί καΐ μή ήδεΐς τήν 6ψιν
δμως φιλογυμναστώσι."
Και έπιλέγει έξης· 2
" Ό δέ γελών άνήρ έπΐ γυμναϊς ταΐς γυναιξί τοϋ βέλτιστου ένεκα γυμναζο- b
IB μέναις, 'άτε δή τοϋ γελοίου σοφίας δρέπων καρπόν,' ούδέ οϊδεν, ώς έοικεν, έφ'
φ γελίί."
ΦησΙ δέ και έν έβδόμω των Νόμων" 8
" Ώ ς άρα δεήσει τούς παΐδας και τάς παΐδας όρχεϊσθαι, δήλα δή, καΐ
γυμνάζεσθαι μανθάνειν" και" "Τοις μέν παισίν όρχησταί, ταϊς δέ όρχηστρίδες
20 άν εΐεν πρός τό διαπονεΐν ούκ άνεπιτηδειότερον."

7-12 Plat. reap. 452ab 14-16 ders. obd. 457b; Thdrt. I X 38

15 Pind. fr. 209 SneU 18-20 Plat. leg. 813b

BION(D)

1 αντώ Ο I καίτοι — 2 καταιτιάσϋαί < Β 2 οχεπτέον δ' οία Β | τά

< Β I aire ψ < Β 8 διετάξατο Β | ή — 6 φωνάς < Β 8£. σεσεμνολογη-
μένα O G σεμνολογημένα I σεμνολογούμενα N D 4 έν Φ. < Ο β Die Über-
schrift in Β ΙΟΝ I ούκ όρ&ως δ ΒΙ*Ν | διετ. δ Πλ. I 1 (Umstellung bezeich-
net d u r c h z) I n a c h διετάξατο + έν τοις Νδμοις xal έν Πολιτείφ, οίς δ 'Εβραίων
ούκ έπινενει λόγος I * 7 εΐωϋός] §&ος PI. | δή* < PI. 8 el πράξεται]
είσπράξεται Ο | ή PI. ή die Hss. | Τί vor tjv PI. Ti δέ nach έγώ die Ηββ. | δέ
< PI. 10 άλλα xal ήδη PI. | τάς 2 < 0 14 ταίς < P L 1 5 άτε δή
(dafür spricht auch die Mehrzahl der Hss. Thdrt.)] άτελή PI. | ούδέν PI.
17 f Ο 18 ' Ως — τούς παίόας] τους γαρ παϊδάς τε PI. | δήλα δή Mrae
δηλαδή Ι Ο Ν < Β δή δεϊ PL 19 μέν τοίνυν Ρ1. 20 άνεπιτ.] άν έπιτ. I
 246 Eusebius

Τίϋησι δ' έν αύτώ και τάδε-

" Ή δέ αΰ που παρ* ήμΐν κόρη και δέσποινα, εύφρανθεϊσα τ η της χορείας
παιδεία, ουκ φήθη δεΐν κεναΐς χερσίν άθύρειν, πανοπλία δέ παντελεΐ κοσμη- c
θεϊσα ούτω την δρχησιν διαπεραίνειν ά δή πάντως μιμεϊσθαι πρέπον άν εΐη
δ κόρους τε άμα καΐ κόρας."
Kai πολεμεϊν δε γνναιξίν ώδέ πη νομσ&ετεΐ' 4
" Έ ν δέ τούτοις πασι δει διδασκάλους εκάστων πεπεισμένους μισθοϊς,
οίκοϋντας ξένους, διδάσκειν τε πάντα δσα πρδς τόν πόλεμόν έστι μαθήματα
τους φοιτώντας δσα τε πρός μουσικήν, ούχ δν μεν άν ό πατήρ βούληται, φοιτών-
ιο τα, δν δ' άν μή, έώντα τάς παιδείας, άλλα τό λεγόμενον πάντα άνδρα και
παΐδα κατά τό δυνατόν, ως της πόλεως μάλλον ή των γεννητόρων δντας, παι-
δευτέον έξ άνάγκης. ταύτά δέ δή καΐ περί θηλειών ό μέν έμός νόμος άν 5
εϊποι πάντα., δσαπερ και περί των άρρένων, ίσα καΐ τάς θηλείας άσκεϊν δεΐν - d
καΐ ουδέν φοβηθείς εϊποιμ* άν τοϋτον τόν λόγον οΰτε ιππικής ούτε γυμναστι-
15 κής, ώς άνδράσι μέν πρέπον άν εϊη, γυναιξί δέ ουκ άν πρέπον."
Και πάλιν έξης νποβάς φησί" 6
"Γυμνάσια τιθώμεν καΐ τά περί τον πόλεμον πάντα τοις σώμασι δια-
πονήματα τοξικής τε και πάσης ρίψεως και πελταστικής και άπάσης οπλο-
μαχίας και διεξόδων τακτικών και άπάσης πορείας στρατοπέδων και στρατο-
20 πεδεύσεων και δσα εις ίππικήν μαθήματα ξυντείνει. | πάντων γάρ τούτων (707)
διδασκάλους τε είναι δει κοινούς, άρνυμένους μισθόν παρά της πόλεως, και
τούτων μ α θ ι γ ^ τούς έν τ η πόλε ι παΐδάς τε καΐ άνδρας και κόρας καΐ γυναί-
κας πάντων τούτων έπιστήμονας· κόρας μέν ούσας Ιτι πασαν τήν έν δπλοις
δρχησιν και μάχην μεμελετηκυίας, γυναίκας δέ διεξόδων και τάξεων και θέ-
25 σεως και άναιρέσεως δπλων ήμμένας."

2-6 Plat. leg. 796bc 7-lö ders. ebd. 804c—e 12 ταύτα — 15 πρέ-
πον: Thdrt. I X 39 17-25 Plat. leg. 813de

BION(D)

1 Τί&ησι — τάόε] xal πάλιν Β 2 που < Β | κόρη xal δέσποινα:

gemeint ή Ά&ηνά πολιάς 2f. τή της παιδείας χορεία ND 8 πανδιξ. PI. |
ούχ φή&η δεΐν nach χερσίν PI. 4 διαπεραίνει Β | ά — 12 άνάγκης < Β
7 Έν — πασι nml. διδασκαλείοις, was vorhergeht | δεϊ (δει δή Ο) < PI. 9 δν
Ο 1 ails δσα 10 τάς Ο PI. της I N 10 f. άνδρα καΐ γυναίκα καΐ παϊδα Ο
12 ταύτά Steph. Thdrt. ταύτα ΙΟΝ και πάλιν ταύτα Β τά αύτά PI. 18 εϊπη
ND I δει Β 15 δ' ND 16 έξης — ψησι < Β 17 γάρ τ Μεμεν PI. |
πάντα — διαπονήματα < Β | άπαντα PI. 18 xal πελταστικής < Β | πάσης Β PI.
19 xal1 — στρατοπεδεύσ. < Β 20 συντείνει PI. 20f. πάντων — πόλεως < Β
21 κοινωνούς I 23 πάντων — 25 ήμμένας < Β | πασαν nach 24 δρχ. Ο
 Praepar. evang. X I I I 19, 3—11 247
'Αλλ' ουδέ τούτοις ό 'Εβραίων έπινενσει λόγος, άντιφ&έγξεται δε πάντως 7
τάναντία, μηδ' έπ' άνδρών ρώμαις, μή δτι γε γυναικών τήν έν τιολέμονς b
άνατϊ&είς κατόρ&ωσιν, πάντα δέ εις &εόν άνάγων και τήν σνμμαχίαν τήν
παρά τοϋδε. λέγει δ' ούν '"Εάν μή κύριος οίκοδομήση οίκον, εις μάτην
ό έκοπίασαν οί οΕκοδομοϋντες αυτόν, έάν μή κύριος φυλάξη πόλιν, είς μάτην
ήγρύπνησεν ό φυλάσσων." δ δέ γε θαυμαστός φιλόσοφος &έα ως καΐ 8
εις τον γνμνικόν εΙσάγει τάς γυναίκας αγώνα, ώδέ πη λέγων
"Γυναιξί δέ, κόραις μέν άνήβοις γυμναϊς στάδιον καΐ δίαυλον καΐ έφιπ-
πον και δόλιχον, έν αύτω τω δρόμω άμιλλωμέναις· ταϊς δέ τριακαιδεκέτεσι c
ίο μέχρι γάμου μενούσαις κοινωνίας μή μακρότερον εϊκοσιν έτών μηδ* έλαττον
όκτωκαίδεκα, πρεπούση δέ στολή ταύταις έσταλμέναις καταβατέον έπΐ τήν
άμιλλαν τούτων των δρόμων. καΐ τά μέν περί δρόμους άνδράσι τε καΐ 9
γυναιξί ταΰτ' έστω* τά δέ κατ' ίσχύν, άντί μέν πάλης καΐ των τοιούτων τά
νϋν, 6σα βαρέα, τήν έν τοις δπλοις μάχην ένα τε πρ&ς ένα διαμαχομένους
ι·> καΐ δύο πρός δύο."
Και έξης ε'αιών 10
"Ταύτόν δή και τούς περί όπλομαχίαν άκρους παρακαλοϋντας χρή τού-
τους νομοθετεΐν κελεύειν"
έπιφέρει λέγων
20 "Τά αυτά δέ και περί των θ-ηλειων έστω νομοθετούμενα, των μέχρι d
* Μ
γάμων.
Είτα πάλιν τούτοις έξης συνάψας τούς περί πελταστικης καΐ παγκρα- 11
τίου και τόξου λίΰων τε έκ χειρός βολής και δια σφενδόνης νόμους Ιππων
τε πέρι άγώνος, πάλιν κάνταϋ&α περι των ·&ηλειών έπάγει λέγων

4-6 Ρβ 126 (127), 1 8-15 Plat. leg. 833cd 17f. ebd. 833e
SO f. ebd. 834a

BION(D)

1 'Εβραίος Β [ έπινεύσει Ο έπινε νσειε B I N | άντιφΰέγγεται Β | πάντως Ο

< BIN 2 γε < Β | έν τοις Ο 8 άνατιϋείς nach γυναικών Ο | διόρ&ωαιν
ND 8f. τήν συμμ. τήν παρά τοϋδε Ο τήν π. τοϋδε σ. B I N 5 αύτόν < Β
β θαυμαστός < 0 7 πη < Β 8 Γυναιξί nml. Φήσομεν 8ί. έφίππιον
PI. I και δόλιχον και Ιφιππον Ο 10 7ΐεριμενονααις Ο μενονσης PL | κοινωνία»
B O I ή μηδ' O G 11 ταύτας έσταλμένας PI. | <5πί] πρός Β 12 τούτοι
τ. δρόμων < Ο | και1 — S. 248, 18 νόμου < Β 18 ταΰτα PI. 14 βαρέα
1. (?) Η. über βραχέα Ο 18 αυννομο&ετεϊν PI. 19 έπιφέρει λέγων] λέγει Ο
20 ταύτα PI. 21 γάμου PI. 22 έξης < Ο
 248 Eusebius

"Θηλείας δέ περί τούτων νόμοις μέν καΐ έπιτάξεσιν ουκ άξια βιάζεσθαι
της κοινωνίας· έάν δέ έ ξ αυτών των έξωθεν παιδεύματα είς έθος Ιόντων ή
φύσις ένδέχηται καΐ μή δυσχεραίνη παΐδας ή παρθένους κοινωνεϊν, έαν και
\ ιf n
μή ψεγειν.
δ Τοσαϋτα τον Πλάτωνος τά περί γυναικών. | τοϋ δ' αντοϋ και ό θαυμάσιος 12
δδε τυγχάνει νόμος' (70β)
" ' Ε ά ν τις παΐδας θηλείας καταλίπη, δι* άδελφών τε και άδελφιδών έπ-
ανιών έμπροσθεν μέν των άρρένων, ΰστερον δέ θηλειών ένΐ γένει - την δέ τοΰ
των γάμων χρόνου συμμετρίαν τε καΐ άμετρίαν δικαστής σκοπών κρινέτω,
ίο γυμνούς μέν τούς άρρενας, γυμνάς δέ όμφαλοϋ μέχρι θεώμενος τάς θηλείας."
'Αλλα καΐ έν ταϊς εορταΐς δεΐν αυτός φησι γυμνάς χορεύειν έν Ικτω
των Νόμων λέγων οΰτως'
" Τ η ς ούν τοιαύτης σπουδής ένεκα χρή και τάς παιδείας ποιεΐσθαι χο- 18
ρεύοντάς τε καΐ χορευούσας κόρους τε καΐ κόρας και άμα δή θεωροϋντάς τε b
is καΐ θεωρούμενους μετά λόγου τε καΐ ήλικίας τινύς έχούσης είκυίας προφά-
σεις γυμνούς και γυμνάς μέχρι περ αίδοϋς σώφρονος εκάστων."
Προς τούτοις δπασιν έπάκουσον και τώνδε των έν Πολιτεία περί τοϋ 14
κοινάς είναι τάς γυναίκας νόμου'
"Τούτων, ήν δ* έγώ, έπεται νόμος καΐ τοις έμπροσθεν τοις άλλοις, ώς
to έγωμαι, δδε· τάς γυναίκας ταύτας τών άνδρών τούτων πάντων πάσας είναι
κοινάς, ιδία: δέ μηδενΐ μηδεμίαν συνοικεΐν καΐ τούς παΐδας αύ κοινούς και c
μήτε γονέα έκγονον εΐδέναι τον αύτοϋ μήτε παΐδα γονέα."

1-4 Plat. leg. 834d 7-10 ebd. 924e—926a 8 την — 10 γυναίκας

(so statt Φηλείας): Thdrt. I X 41 18-16 Plat. leg. 771e—772a; Thdrt. I X 42
19-22 Plat. resp. 457cd 20 Ανδρών — 22 γονέα: Thdrt. I X 44

BION(D)

1 μέν Ο & IN 2 δ' Ο I έξ αυτών τών IN PI. εκ τών Ο \ Ιξω&εν ΙΟΝ

Ιμπροσ&εν PI. | παιδεύματα] παιδενμάτων PI. [ έ&νος ND. Eus. verband έξ
αύτών τ. ίξω&εν είς Ι&ος Ιόντων (auf Grund dessen, was von außen kommt, aber
zur Gewohnheit wird), anderseits παιδεύματα (Zöglinge·, in Wahrheit disci-
plinae) mit ένδέχηται 8 δυσχεραίνει Ο δ δέ ND 7 ϋηλ. παϊδας Ο |
κσταλείπη I 7 f. έπανιόν PI. (bezieht sich auf das vorhergehende γένος,
Eus. dagegen bezog έπανιών auf das folgende δικαστής) 9 ό δικαστής PI.
11 f' Ο 18 παιδείας (auch Thdrt.)] παιδιάς PI. 14 τε* (auch Thdrt.)
< PI. 16 έχούσης PI. -σας die Hss. und Thdrt. | είκυίας] οίχείας ND
17 τοΰ] τάς ND 19 Τούτων (zu νόμος·, ale für diese geltendes Gesetz)]
τούτω PI. 20 δόε IN δτι δει BO δδε. ΤΙς; PI. 22 ίκγονον Β PI. ίγγονυι-
ΙΟΝ
 Praepar. evang. X I I I 19, 11—18 249

Kai εξής έπιλέγει· 16

"ΕΙκύς μέν τοίνυν, ήν 8' εγώ' 6 νομοθέτης αύτοΐς ώσπερ τούς άνδρας
ούτω καΐ τάς γυναίκας έκλέξας παραδώσει καθ·' δσον οΐόν τε όμοφυεΐς· ol δέ
άτε οικίας τε καΐ ξυσσίτια κοινά έχοντες, ιδία: δέ ούδενός ουδέν τοιούτον
6 κεκτημένου, όμοϋ δή έσονται, όμοϋ δέ αναμεμιγμένων καΐ έν γυμνασίοις και
έν τη άλλη τροφή ύπ' ανάγκης, οΐμαι, της έμφύτου άξονται πρδς τήν άλλή-
λων μΐξιν. ή ουκ άναγκαϊά σοι δοκώ λέγειν; Ού γεωμετρικαϊς γε, ή I? 6ς, άλλ*
έρωτικαϊς άνάγκαις, at κινδυνεύουσιν εκείνων δριμύτεραι είναι πρός τό πεί- d
θειν τε καΐ ελκειν τόν πολύν λεών."
ίο 'Αλλά τόντων μέν Ισως τις ετέρως διηγήσεται τήν τοϋ λόγου διάνοιαν, 16
μή τό νομιζόμενον φας ύποβάλλειν. μή γαρ άδιαστόλως ειπείν πάσας είναι
κοινάς τάς γυναίκας, ώς και τοις τνχοϋσιν άχολασταίνειν έξεΐναι, άλλ'
επί τή των αρχόντων έξουσίφ κεΐσϋαι τήν προς τους άνδρας διανέμησιν
αυτών, όντως γαρ είναι κοινάς, ώς άν και τά δημόσια χρήματα ψαΐη τις
is είναι κοινά οϊς τιροσήκει διανεμόμενα πρός των έπιτετραμμένων. και δή ταν&'
οΰτως έχέτω. τί δ' άν εϊποις μα&ών ώς καΐ μή έκφέρειν είς φως | τά 17
κνούμενα προστάττει, λέγων ώδε; (70β)
-
" Γυναικί, ήν δ' εγώ, άρξαμένη άπό είκοσαέτιδος τίκτειν τη πόλει άνδρΐ δέ,
έπειδάν τήν έξυτάτην δρόμου άκμήν παρη, τό άπό τούτου γενναν τη πόλει
*> μέχρι πεντεκαιπεντηκονταέτους."
Οϊς έπιλέγει· 18
""Οταν δέ δή, οϊμαι, αί τε γυναίκες και οί άνδρες τοϋ γενναν έκβωσι
τήν ήλικίαν, άφήσομέν που έλευθέρους αύτούς συγγίνεσΟαι ώ έάν έθέλωσι."

2-9 Plat. reap. 458od; Thdrt. I X 45 und 47 18-20 Plat. ebd.

460e; Thdrt. I X 50 22f. Plat. reap. 461b; Thdrt. I X 51

BION(D)

1 Kal— 9 λεών < Β 2 ΕΙκώς μέν Thdrt. ΕΙχός, Ιφη. Σύ μέν PI. |
άνδρας (auch Thdrt.)] άνδρας ίξέλεξας PI. 8 παραδώσει (auch Thdrt.)]
παραδώσειν N D παραδώσεις PI. 4 τοιούτο PL 6 κεκτημένου Thdrt. PI.
κεκτημένους die Has. | δέ KD β αΰξονται Ο | τήν τών Αλλήλων Ο
7 γε Thdrt. PI. τε die Hss. 11 μή — ύποβάλλειν: daß der Worteinn dieser
Stellen nicht das an die Hand gibt, was man gewöhnlich glaubt | νομίζειν Ο |
φας I N σφάς BO 14 οΰτω Ο 1δ£. οίς — έχέτω < Β Ιβί. τά κνού-
μενα μή είς φ. έκφέρειν προστάττονται Β 17 λέγων ώδε < Β 18 ΓνναιχΙ
— S. 250, 1 έπιλέγει < Β | Γυναικί μέν PI. | είκοσαέχιδος + μέχρι τετταρακον-
ταέτιδος PI. (μ. τεττ. < auch Thdrt.) 18f. έπειδάν δέ άνδρΐ I 22 οϊμαι
γαρ φησιν Β | έκβοωσι Β Ι 28 άφήσωμέν ND | αύτούς < ND | σνγγίγνεσ&αι
Ο PI. Ι ώ έάν ΙΟΝ ώ άν Β · (ώ von 1. Η. in ή geändert) PI. ώς άν Thdrt.
250 Eusebius
Kai έπιλέγεϊ
"Διακελευσάμενοι προθυμεϊσθαι μάλιστα μέν μή εις φως έκφέρειν κύημα
μηδέν, έάν γένηται' εάν δέ τις βιάσηται, ούτω τιθέναι ώς ουκ οΰσης τροφής τω
τοιούτω."
Kai τα μέν περί γυναικών αγωγής τοιαύτα, τά δέ περί έρωτος έχ&έσμον
έπάκονσον οία τυγχάνει·

κ'. ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ ΕΚΘΕΣΜΟΥ

""Οταν δέ χρονίζη τοϋτο δρών καΐ πλησιάζη μετά τοϋ άπτεσθ-αι έν τε 20
γυμνασίοις καΐ έν ταϊς άλλαις όμιλίαις, τότε δή ή τοϋ ρεύματος εκείνου πηγή,
δν ίμερον Ζευς Γανυμήδους έρών ώνόμασε, πολλή φερομένη προς τί»ν έραστήν ή
μέν είς αύτδν έδυ, ή δ' άπομεστουμένου έξω άπορρεΐ* καΐ οίον πνεϋμα ή τις
ήχώ άπί> λείων τε καΐ στερεών άλλομένη πάλιν δθεν ώρμήθη φέρεται, οδτω
τό τοϋ κάλλους £εϋμα πάλιν είς τ6ν καλόν διά των δμμάτων Ιόν, ή πέφυκεν
επί την ψυχήν ίέναι άφικόμενον, καΐ άναπτερώσαν τάς διόδους των πτερών άρδει
τε καΐ ώρμησε πτεροφυεΐν καΐ τήν τοϋ έρωμένου αδ ψυχήν έρωτος ένέπλη-
σεν. έρα μέν ούν, δτου δέ, άπορεϊ καΐ οδθ-' 6 τι πέπονθεν οίδεν ούδ' έχει φρά-
σαι, άλλ' οίον άπ' άλλου όφθαλμίας άπολελαυκώς πρόφασιν ειπείν ούκ έχει."
Kai έπιλέγει έξης'
" Επιθυμεί δέ έκείνω παραπλησίως μέν, άσθενεστέρως δέ, οραν, άπτεσθαι,
φιλεϊν, συγκατακεΐσθαι- καΐ δέ, οίον εικός, ποιεί τό μετά τοϋτο ταχύ ταΰτα. έν
οδν τη συγκοιμήσει τοϋ μέν έραστοϋ ό ακόλαστος | ίππος έχει δ τι λέγει πρός (7ΐι
τόν ήνίοχον καΐ άξιοι άντί πολλών πόνων σμικρά άπολαϋσαι· ό δέ τών παιδικών
έχει μέν ουδέν εΙπεΐν, σπαργών δέ καΐ άπορων περιβάλλει τόν έραστήν καΐ

2-4 Plat. reap. 461c; Thdrt. IX 51 8-17 Plat. Phaedr. 255b—d

1»—S. 251, 5: Plat. ebd. 255e—256b

BION(D)

2 διαχελευσάμενοι Thdrt. PL -σαμένη die Hss. | μή (auch Thdrt.)] μηδ' PI.

8 έάν γένηται < Β | τ»ς (auch Thdrt.)] τ» PI. δ τά — τοιαύτα] ταΰτα μέν
οϋτω Β β έπάχ. — τυγχάνει] τοιαύτα Β 7 Die Überschrift: Π. Ιρ.
ixd. IK); Όποια + vor Περί und nach έχ&έσμον·. αύτός διετάξστο έν ΦαΙδρφ,
οΐς ό Μωσής άντινομοθετεί Ι»; Όποια — δ αύτός οννετάξατο — άντινομο&ετεϊ
BN 9 τότε <5ή] τότ' ήδη PL | ι}] xal Β 10 Ζεύς < I | ή] δ Β 11 ή
δ' — άπορρεΐ < Β | τι πνεϋμα Ο 12 ήχώ] Ιχώρ BO | άλομένη Β 15 xal%]
τε xal Ρ1. 16 f. άνέπλησεν ND 1β έρφ — άπορε ι < Β | άπορεϊ Ο άποχρεϊ
Ν άπορρεΐ ID | ο6&' ΒΟ ούχ IN ούδ' Ρ1. 17 Αλλων ΒΟ 18 έξης έπιλέγει Β
19 'Επιθυμεί — S. 251, 2 τύγχαναν < Β
 Praepar. evang. X I I I 19, 18; 20, 1—7 251

φιλεΐ, ως σφόδρα εδνουν άσπαζόμενος· δταν τε συγκατακέωνται, οΐός τέ έστι μή

άπαρνηθηναι τό αύτοϋ μέρος χαρίσασθαι τω έρώντι, εί δεηθείη τυγχάνειν. —
έάν μέν δή ούν εις τεταγμένην δίαιταν καΐ φιλοσοφίαν νικήση τά βελτίω της 3
διανοίας, μακάριον και όμονοητικόν τόν ένθάδε βίον διάξουσιν, εγκρατείς
5 εαυτών καί κόσμιοι δντες."
Είτα με&' Ιτερα επιλέγει' 4
" Έ ά ν δέ διαίτη φορτικωτέρα τε καί άφιλοσόφω, φιλοτιμώ δέ χρήσωνται, b
τάχ' άν που έν μέθ-αις ή τινι άλλη άμελεία τώ άκολάστω αύτοΐν ύποζυγίω λα-
βόντε τάς ψυχάς άφρούρους, συναγαγόντες είς ταύτό τήν υπό των πολλών
ίο μακαριστήν αίρεσιν είλέσθην καί διεπραξάσθην καί διαπραξαμένω τό λοιπόν
ήδη χρώνται μέν αύτη, σπανία δέ, άτε ού πάση δεδογμένα τη διανοίας πράτ-
τοντες. φίλω μέν οδν καί τούτω, ήττον δέ εκείνων, άλλήλοιν διά τε του 5
έρωτος καί έξω γενομένω διάγουσι, πίστεσι ταΐς μεγίσταις ήγουμένω άλλη- c
λοιν δεδωκέναι τε καί δεδέχθαι, άς ού θεμιτόν είναι λύσαντας είς έχ-9-ραν
is ποτέ έλθεϊν. έν δέ τη τελευτη άπτεροι μέν, ώρμηκότες δέ πτερόϋσθαι 6
έκβαίνουσι τοϋ σώματος, ώστε ού σμικρόν άθλον της έρωτικης μανίας φέρον-
ται. είς γάρ σκότον καί τήν ΰπό γης πορείαν ού νόμος έστίν έτι έλθεϊν τοις
κατηργμένοις ήδη της ύπουρανίου πορείας, άλλά φανόν βίον διαγαγόντας εύδαι-
μονεΐν μετ' αλλήλων πορευομένους καί όμοπτέρους έρωτος χάριν, ταϋτα τοσ-
20 αϋτα, ώ παϊ, καί οΰτω θεΐά σοι δωρήσεται ή παρ' έραστοΰ φιλία." d
Τοιαύτα μεν τά Πλάτωνος, άλλ' ού τά Μωσέως, δς διαρρήδην τούτοις 7
εναντία νομοϋετεΐ, μεγάλη rfj φωνη τήν κατά παιδεραστών 7ΐροσήκονσαν
ττροφερόμενοζ δίχην. φησι γοϋν' " Ό ς άν κοιμηθ-η μετά άρσενος κοίτην γυναι-

7-20 Plat. Phaedr. 256b—e 16 ού — 20 φιλία: Thdrt. I X 53f.

28 f. Lev 20, 13

BION(D)

1 re] δέ ND | τέ < PL 2 τνχεΐν PL; ein darauf bei PL folgender

Satz ausgelassen 8 τεταγμένην τε Ρ1. 8 f. τ. διαν. άγαγάηα Ρ1.
4 μαχάριον μέν PL | διάγουοιν Ρ1. 5 αύτών Ρ1. β με&' Ιτερα < Β
7 δέ1} δέ δή PL 8f. λαβόντε PL λάβωνται Β Ρ Ν λάβονται I»Q (in Ο nur ται
erhalten) 9 συναγαγ. — 19 χάριν < Β | ξνναγαγόντε Ρ1. 10 εΐλέσ&ην
Steph. είλεσ&ον die Has. είλέτην τε Ρ1. | διεπραξάσ&ην] διεπράξαντο Ρ1.
11 anavlq. Ο {-la) Ρ1. σπάνια IN 12 ήττον Ρ1. ήττω die Has. 18 γενομένω
Ρ1. -νων die Ηββ. | πίστεις τάς μεγίστας PL | ταίς (auch D)] τοϋ (trotz μεγί-
σταις) Ν 18 διάγοντας Ρ1. 19 χάριν + δταν γένωνται γενέσθαι PL (diese
3 Wörter < auch Thdrt.) 20 οΰτω σοι Ma Thdrt. Hss. Φεϊα οΰτω σοι Ρ1.
21 τά1 IN τον Ο τά τοϋ Β | Μωυσέος Β 22 έναντία < ND 28 προφερό-
μενος Ο προσφερόμενος IN έπιφερόμενος Β | άν ON έάν Β Ι
 252 Eusebius

κός, βδέλυγμα έποίησαν άμφότεροι- θανάτω θανατούσθωσαν, ένοχοι είσι"

και' "Έπικατάρατος πας ό κοιμώμενος μετά άρσενος κοίτην γυναικός."
τί δει τα νυν | άπελέγχειν, ώς πάρεις ό σοφώταχος τον παιδεραστήν 8
(ονδέ γαρ έν τοις Νόμοις ήξίωσε κατά παιδεραστών θανάτου δίκην δρίσασύαι) <7ΐΐ)
5 τιροατάττει ΰανάτω ζημιοϋν οίκετών τον μι) καταμηννσαντα Φησαυρόν νφ
έτέρον τινός ενρημένον; έπάκονσον δέ καΐ τώνδε, Ινα μη με συκοφαντεϊν
νπολάβγις'

κα'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΠΛΑΤΩΝΙ ΦΟΝΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ

" " Ο τι δ* άν ό θεός," φησίν, "άναιρη περί τε των κτημάτων καΐ τοϋ 2 1 , 1
ίο κινήσαντος, τοΰθ' ή πόλις ύπηρετοϋσα ταΐς μαντείαις δράτω τοϋ θεοϋ. και b
έαν μέν ελεύθερος ό μηνύσας ή, δόξαν άρετης κεκτήσθω, μή μηνύων δέ κακίας·
δοϋλος δέ έάν ό μηνύσας μέν έλεύθερος ύπό της πόλεως ορθώς γίγνοιτ' c
άν, άποδιδούσης τω δεσπότη τήν τ ι μ ή ν μή μηνύων δέ θανάτω ζημιούσθω."
Κάνταν&α μέν έζημίωται ΰανάχω ούχ δ παρακινήσας τι των άπειρη- 2
16 μέναχν, αλλ' ό έτέρον πλημμελήσαντος μή καταμηννσας. και άλλως δέ κα-
Φαρον άποφαίνει δεσπότην, ει τον Ιδιον δονλον ΰνμώ φονεναειε. λέγει δ' a
οΰν
"Δοϋλον δέ κτείνας έαυτοϋ μέν καθηράσθω, έαν δέ άλλότριον θυμω,
διπλή τό βλάβος έκτισάτω τω κεκτημένω."
ίο Και τοϋτο δέ έπάκονσον αύτοϋ των νόμων, ονς περί φσνέων διετάξατο· 3
"*Αν άρα τις αύτόχειρ μέν κτείνη ελεύθερον, τ& δέ πεπραγμένον άπρο-
βουλεύτως όργη τινι γένηται πραχθέν, τά μέν άλλα, καθάπερ άνευ θυμοϋ
κτείναντι προσηκέ τω πάσχειν, πασχέτω* δύο δ' έξ ανάγκης έτη φευγέτω,
κολάζων τ&ν αύτοϋ θυμόν."

2 vgl. Lev 18, 22 0-18 Plat. leg. 914a 18f. Plat. ebd. 868a
31-24 ebd. 867 c

BION(D)

8 άπελέγχειν zur Widerlegung (der Vorschriften Pialos) anführen β άκου-

σον Β 8 Die Überschrift in ΒΡΟΝ (παρά < I 1 , + z; φονιχων auch D,
1
φοχνιχών N); nach νόμων + ουκ άξιων δντων (όντων < I ) της μεγαλονοΐας
αύτοϋ, οίς τούς Μιοσέως άντιπαραβλητέον ΒΙ1 9 ävaigjj D {-ρη) P L άνερη I
άν ερή Ο άν έρή Ν έρή Β | χτημ.} χρημάτων PI. 1 0 τοϋτο P I . 1 1 μηνυαιν]
μηνύσας P I . 1 2 ό* O N | δ < PL 1 8 άποδιδούς Β 1 6 φονεύσειεν ON
18 ίέ1] δ PL 2 0 Kai — S . 2 5 3 , 7 χατέλ&η < Β 2 4 αντον PL αντον
die Has.
 Praepar. evang. XIII 20, 7—8; 21, 1—9 253

Kai τούτω προστί&ησιν έξης έτερον τοιόνδε νόμον 4

" Ό δέ θυμω μεν, μετ' επιβουλής δέ κτείνας τά μέν άλλα κατά τον έμπρο-
σθεν αδ, τρία δέ έτη, καθάπερ άτερος έφευγε τά δύο, φευγέτω, μεγέθει θυ-
μοϋ πλείω τιμωρηθείς χρόνον."
5 EW έξης περί τον δεύτερον φονενσαντος τοιάδε νομοθετεί· 5
"'Εάν δέ I αδθίς ίίοτε κατελθων όπότερος αύτοϊν ήττηθείς όργη πράξη <7ΐ2)
ταύτόν τοϋτο, φυγών μηκέτι κατέλθη."
Και πάλιν έξης φησιν β
" Έ ά ν δέ, 6 γίνεται μέν, όλιγάκις δέ, δια θυμόν πατήρ ή μήτηρ υίόν ή
θυγατέρα πληγαϊς ή τινι τρόπ<ρ βιαίω κτείνη, καθάρσεις μέν τάς αύτάς τοις
άλλοις καθαίρεσθαι καΐ ένιαυτούς τρεις άπενιαυτεΐν, κατελθόντων δέ των
κτεινάντων άπαλλάττεσθαι γυναικά τε άπό ανδρός καΐ τόν άνδρα άπό γυναικός
καΐ μήποτ* έτι κοινή παιδοποιήσασθαι."
Kai τούτοις έπυρέρεί" 7
"Γυναίκα δέ γαμετήν έάν άνήρ δι' όργήν κτείνη τινά ή γυνή τις έαυτης b
άνδρα ταύτόν τοϋτο ωσαύτως έργάσηται, καθαίρεσθαι τούς αυτούς καθαρμούς,
τριετείς δέ άπενιαυτήσεις διατελεΐν. κατελθων δέ ό τοιοΰτό τι δράσας τοις
αύτοϋ παισίν Ιερών μη κοινωνείτω μηδέ ομοτράπεζος γιγνέσθω ποτέ. , καΐ 8
έάν άδελφός άδελφόν ή άδελφήν άδελφή θυμω κτείνη, τά μέν των καθαρμών
και άπενιαυτήσεων, καθάπερ είρηται τοις γονεϋσι καΐ τοις έγγόνοις, ειρήσθω
δεΐν γίγνεσθαι καΐ τούτοις ών άδελφούς τε άδελφων και γονέας έστέρηκε
παίδων· τούτοις δέ συνέστιος αύτοϊς αυτός μηδέποτε γιγνέσθω μηδέ κοινω- c
νός ιερών. — άδελφός δέ έάν άδελφόν κτείνη έν στάσεσι μάχης γενομένης 9
ή τινι τοιούτω τρόπω άμυνόμενος άρχοντα χειρών πρότερον, καθάπερ πολέ-

2-4 Plat. leg. 867 d 6f. ebd. 868a 9-18 ebd. 868od 16-28 Ιερ.:
ebd. 868de 28 άδελφός —S. 254, 6 νόμος: ebd. 869cd

BION(D)

2f. πρόσϋεν PI. 6 αύτοϊν I PI. αύτών ON 7 τοϋτο I PL τούτω ON

8 έξης φησιν < Β 9 5 — <5^ < Β 11 f. άπενιαντείν — κτεινάντων < Β
12 τε vor γνναίχα Β | τόν < Β 18 xal — 17 διατελεΐν < Β 15 τ»νά I < ON
τινά τις PI. | τις < PI. 16 τοϋτο I PI. τούτω ON; 8. 7 | ίζγάοεται ON |
χα&αΐρ. μέν PI. 17 τι τοιούτον PI. 18 αύτοϋ ON | μηδ' Β | Nach
noτέ steht bei PI. noch ein Satz 19fivPI. | άδελφόν (auch D)] άδελφήν Ν |
άδελφήν άδελφή I άδελφή άδελφήν BON, άδελφήν ή άδελφή άδελφόν ij άδελφήν PI.
20 xai άπενιαντ. < Β | *ωσαύτως χα&άπερ PL | έν τοις γον. γινέα&ω xal ώδε Β |
χαι* — 22 παίδων < Β | έχγόνοις Ρ1. 22 ξννέστιος Ρ1. | αύτάς < Ρ1.
23 δ' ON PL I άδελφόν έάν Β | γινομ. Β 24 τρόπφ τοιούτφ Ρ1.
 264 Eusebius

μιον άποκτείνας έστω καθαρός, και έάν πολίτης πολίτην, ωσαύτως, ή ξένος
ξένον, έάν δέ άστδν ξένος ή ξένον άστός άμυνόμενος κτείνη, κατά τά αυτά
έστω του καθαρές είναι* καΐ έάν δοϋλος δοϋλον, ωσαύτως, έάν δέ αΰ δοϋλος
ελεύθερον άμυνόμενος άποκτείνη, καθάπερ ό κτείνας πατέρα τοις αύτοΐς d
β
5 ένοχος έστω νόμοις. — 0 ς άν έκ προνοίας τε και άδίκως δντιν' οΰν των 10
εμφυλίων αύτόχειρ κτείνη, πρώτον μέν των νομίμων είργέσθω, μήτε άγοράν
μήτε ιερά μήτε λιμένας μήτε άλλον κοινόν σύλλογον μηδένα μιαίνων, έάν
τέ τις άπαγορεύη τω δράσαντι ταΰτα άνθρώπων και. έάν μή· ό γάρ νόμος
άπαγορεύει. — ό δέ μή έπεξιών, δέον, ή μή προαγορεύων είργέσθω των έντός
ίο άνεψιότητος. — τό δέ δεύτερον υπόδικος τω θέλοντι τιμωρεϊν υπέρ τοϋ τε-
λευτήσαντος γιγνέσθω. — Γυνή δέ άνδρα έαυτης έξ έπιβουλής τοϋ άπο-
κτεΐναι τρώσασα, ή άνήρ τήν έαυτοϋ γυναίκα, φευγέτω άειφυγίαν."
Τοιούτοι μέν ol τον φιλοσόφου νόμοι. \ ει δέ χρή κάί τους Μωσέως τούτοις 11
άντιπαραβαλεϊν, έπάκσυσον οία περί των φονικών διατάττεται' " Έ ά ν π α τ ά ξ η <7ΐ3)
is τίς τινα καΐ άποθάνη, θανάτ<ρ θανατούσθω. ό δέ ούχ έκών, άλλ' ό θεός
παρέδωκεν είς τάς χείρας αύτοϋ* δώσω σοι τόπον οδ φεύξεται εκεί ό φονεύσας.
έάν δέ έπίθηταί τις τω πλησίον αύτοϋ άποκτεϊναι αΰτόν- δόλω καΐ καταφύγη,
άπό τοϋ θυσιαστηρίου μου λήψη αυτόν θανατώσαι. δς τύπτει πατέρα αύτοϋ
ή μητέρα αύτοϋ, θανάτω θανατούσθω. — έάν δέ λοιδορώνται δύο άνδρες
20 και πατάξη τις τόν πλησίον αύτοϋ λίθω ή πυγμή καΐ μή άποθάνη, κατακλιθη b
δέ έπΐ τήν κοίτην, έάν έξαναστάς ό άνθρωπος περιπατήση έξω έπΐ ράβδου

6 Ό ς — 11 γιγν.ζ Plat. leg. 8 7 1 a b 11 Γυνή — 12 άειψνγ.: ebd. 877c

14-1» Ex 21, 12—lß 19— S. 255, 4: E x 21, 18—21

BION(D)

1 καΐ — 14 άντιπαραβαλεϊν < Β 2 άστός ξένον ή ξένος άστόν PI. |

ταύτά PI. 8 τον betreffe des | δ' O N 5 όντιναονν PI. 6 f . μήτε Ιερά μήτε
άγοράν PI. 7 χοινόν] τινά I | ξύλλογον PI. 8 άνΰρώπω O N 8 f . και
— προαγορεύων erneuert Ο» 9 άπαγορεύει·. was bei PI. in demselben Satz
noch folgt, hat Eus. weggelassen | εΐργεσϋαι PI.; ein Mißverständnis des Euse-
bius: bei PL ist zu εϊργεσ&αι (abhängig von προαγορεύων) zu denken των
νομίμων, und der Nachsatz folgt später; Eus. bezog των — άνεγιότητος (das
in Wahrheit v o n ό δέ μή έπεξιών a b h ä n g t ) auf είργέσ&ω (soll aus der nächsten
Verwandtschaft ausgeschlossen werden). W a s bei PI. zwischen άνεψιότητος und
τά δέ δεύτερον steht, hat Eue. ausgelassen 10 τω] τύ ON | έ&έλοντι PI.
12 φυγέτω O N 14 Ό δέ Μωσής έπάχ. Β 15 ο 1 Β Ι εΐ O N 16 παρα-
δέδωκεν αύτόν Β | δώσω σοι 2 m a l O N 17 άποχτεΐνας Β 18 αύτοϋ < Β
19 έάν — S . 255, 1 Ιατρεία < Β 20 λί&ω vor τόν πλησίον O N
 Praepar. evang. X I I I 21, 9—13 255

αύτοΰ, άθώος εσται ό πατάξας* πλήν της άργίας αΰτοΰ αποτίσει και τά ιατρεία,
έάν δέ πατάξη τις τον παΐδα αύτοΰ ή τήν παιδίσκην αύτοϋ έν ράβδω καϊ άπο-
θάνη υπό τάς χείρας αύτοϋ, δίκη έκδικηθήσεται. έάν δέ ήμέραν μίαν ή δύο βιώ-
ση, ούκ έκδικηθήσεται- τό γαρ άργύριον αύτοϋ έστιν. — έάν δέ πατάξη τις
5 τόν όφθαλμόν τοΰ οΐκέτου ή τον όφθ-αλμόν της θ-εραπαίνης αύτοΰ καΐ έκτυ-
φλώση αύτόν, έλευθέρους έξαποστελεϊ αύτούς άντί τοΰ όφθαλμοΰ αύτών." c
τοιαύτα δη και τά Μωσέως. αΰϋις δέ δ Πλάτων τίνα τρόπον και δι 12
όποια πληγαΐς άπαραιτήτοις αΐκίζεσ&αι τον οίκέτην προστάττει έπάκονσον
" Ό τ α ν τήν γενναίαν νΰν λεγομένην σταφυλήν ή τά γενναία σΰκα έπονο-
ιο μαζόμενα όπωρίζειν βούληται, έάν μεν έκ των οικείων λαμβάνη, δπως άν
έθέλη και οπόταν βούληται, καρπούσθ-ω- έάν δέ έξ άλλων μή πείσας, έπόμενος
τω λόγω τω 'μή κινεΐν δ τι μή κατέθΐτο', εκείνος άεΐ ζημιούσθω. έάν δέ δοΰλος
μή πείσας τον δεσπότην των χωρίων άπτηταί του των τοιούτων, κατά £αγα d
βοτρύων καΐ σΰκον συκής Ισαρίθμους πληγάς τούτοις μαστιγούσθω."
is Τοιαύτα μεν τά κατά τώνδε, ουκ Άξια της Πλάτωνος μεγαλονοίας. 18
ώς δέ σεμνά καϊ φιλάν&ρωπα τά παρά Μωσεϊ, μά&οις άν έπακονσας ώδέ
πη λέγοντος' " ' Ε ά ν δέ είσέλθης είς άμπελώνα τοΰ πλησίον, φάγη σταφυλήν,
δσον ψυχήν σου έμπλησθηναι, είς δ' άγγος ούκ έμβαλεΐς." και πάλιν " ' Ε ά ν
είσέλθης είς άμητόν τοΰ πλησίον σου και συλλέξης στάχυς εν ταϊς χερσί σου,
20 καϊ δρέπανον ού μή έπιβάλης έπΐ τόν άμητόν τοΰ πλησίον σου." και αΰ&ΐζ'

4-6 E x 21, 26 9-14 Plat. leg. 844&—846a 1 7 f . Dtn 23, 26

18-20 ebd. 23, 25

BION(D)

1 της άργίας αύτοϋ für seine Bettlägerigkeit 2 αΰτοΰ 1 < Β 8f. έάν
— έστιν < Β 5 f . έκτνφλώση I έχτνφλώσει ON έχτνφλω&η Β β αύτόν
< Β I τοΰ < I ; των όψ&αλμών Β 7 τοιαύτα — 8 έπάκονσον] xal ό Πλάτων
Β I δ' N D 8 "Οταν] δς δ' äv PI. 1 0 λαμβάνει Ο, -νεί G (alles 1. Η.)
1 0 f . äv mxn < Β 1 1 όπόταν] δτε Β | χαρπιζέσ&ω Β | έάν — 1 2 ζημιονσ&ω
< ON I πείσας < Β | έπόμενος Β Ι , PI. Hss. έπομένως Steph. 1 2 τφ λόγφ
< Β I λόγφ I νόμψ PL J έχεϊνος I < Β , έχείνως PI. | δέ δή PI. 1 8 του
των Β PI. τούτων I των ON | $αγα γαρ I 1 4 μαστιζέσ&ω Β 1 5 Τοιαύτα
— 17 πη] τά δε σεμνά τον Μωσέως τοιαύτα Β | τά κατά τώνδε die auf diese
Dinge bezüglichen Vorschriften | της τον ON 1 β μά&ης OGN 1 7 τ. πλη-
σίον σον Β I φάγη Β φαγ^ I φάγης ON 1 8 δ' hier L X X (δέ), nach άγγος
ON, τ' (nach είς) I, < Β | έχβαλείς ON | πάλιν < Β | Έάν Β Ι Έάν δέ ON
1 9 στάχυς Β Ι στάχνν ON 20 δρεπάνην Β | έπιβάλλ^ς Β | τον πλησίον < I |
xai* — S. 256, 4 σον < Β | αΜις < I
 256 Eusebius

"'Εάν άμήσης άμητόν σου έν τώ άγρώ σου καΐ έπιλάθη δράγμα έν τώ άγρώ
σου, ούκ έπαναστραφήση λαβείν αυτό" τω πτωχω καΐ τω προσηλύτ<[> καΐ τω
όρφανφ καΐ τη χήρα έσται, ίνα εύλογήση σε κύριος ό θεός σου έν παντί έργο»
των χειρών σου. | εάν δέ έλαιολογήσης, ούκ έπαναστρέψεις καλαμήσασ&αι <7Η)
5 τά όπίσω σου* τω προσηλύτω και τω όρφανω καΐ τη χήρα εσται. εάν δέ
τρυγήσης τδν άμπελώνά σου, ούκ έπανατρυγήσεις τά όπίσω σου- τω προση-
λύτω καΐ τω όρφανω καΐ τη χήρα £σται."
Και ταντα μεν τά παρά Μωσεϊ. δήλα δέ και τά Πλάτωνος έν οίς μνρία 14
εϋροις <άν > άνεπίλφττα, ών δή μάλιστα των παρ' αντω τά σεμνά και κράτιστα
ίο αποδεχόμενοι τοις μή τοιοντοις μακρά χαίρειν φαμέν. άλλα γαρ τούτων
ώδε διεξωδευμένων άποδσ&είσης τε αίτιας δι' ήν ού κατά Πλάτωνα φι)χ>σοφεϊν
έγνώκαμεν, ώρα και τά της λοιπής υποσχέσεως είς πέρας άγαγεϊν καΐ τάς
γε άλλας αΙρέσεις της 'Ελληνικής έπι&εωρήσαι φιλοσοφίας.

1-7 Dtn 24, 19—21

BION(D)

4 έλαιαλογήαης ON | έπαναστρέψεις L X X -ψης Β Ι -ψη ON 6 τφ1

— Ιαται < Β β έπανατρυγήσεις Β -σγ)ς ΙΟΝ 7 xal τφ όρφανω < Β |
Ισται ταντα Β 8 Kai1 — 10 φαμέν < Β | τά1 (auch D) < Ν | παρά ON περί I
9 «5ν > Steph. | ών hängt von μάλιστα, των von χράτιστα ab 10 αποδεχό-
μενος I 11 διεξοδευομένων Β Koine Subscriptio in ΒΙΟΝ
 ΙΔ

ΤΑΔΕ ΤΟ ΙΔ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΑΙΚΗΣ

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

α'. Προοίμισν περί της νπο&έαεως Kap. 1. S. 259, 2

5 β'. Περί της των φιλοσόφων πρός αλλήλους διαφωνίας xai μάχης Kap. 2. S. 260, 1
/. Περί της των χσ&' 'Εβραίους συμφωνίας Kap. 3. S. 261, 11
δ'. "Οπως ό Πλάτων τούς πρό αντοϋ διαβέβληχεν Kap. 4. S. 263, 8
ε'. Περί της τιρώτης κατά Πλάτωνα διάδοχης. 'Εκ τοΰ Νονμηνίον τοΰ Πν&αγοριχοϋ
Kap. 5. S. 268, 15
10 ς'. Περί 'Αρχεσιλάου τοΰ την δευτέραν 'Αχαδημίαν ύποατησαμένον. Έχ τοΰ αντοϋ
Kap. 6. S. 272, 12
ζ'. Περί Λαχνδον τοΰ τόν'Αρχεσίλαον διαδεξαμένου. 'Από τον αντοϋ Kap. 7. S. 277, 10
η'. Περί Καρνεάδον τοΰ την τρίτην 'ΑχαδημΙαν ύποατησαμένον. 'Από τον αντοϋ
Kap. 8. S. 281, 9
15 Περί Φίλωνος τον διαδεξαμένου Κλειτόμαχον, τόν διαδεξάμενον Καρνεάδην. 'Από
τοΰ αντοϋ Kap. 9. S. 284, 10
ι'. "Οτι στοχασμοί xal λογομαχίαι xai πολλή πλάνη τυγχάνει παρά τοις 'Ελλήνων φιλο-
σόφοις. 'Από της πρόςΝεχτανεβώΠορφνρίου επιστολής xal λοιπών Kap.10. S.286,12

BION(D)

2f. ΤΑΔΕ — ΠΡΟΠΑΡ. ΙΟΝ(περιέχει nach τάδέ)Τ) Τάδε περιέχει

της ευαγγελικής προπαραοχευής βιβλίον Εύσεβίου τοΰ Παμφίλου Β ; jene von
mir zur Überschrift des 13. Buches vermerkte, der ersten anscheinend gleich-
zeitige Hand schrieb an den B a n d der mit προπαρασκευής endenden Zeile
βιβλίον TP (eine Hand des 19. Jahrh. strich es durch und schrieb liber X I V .
darunter) und fügte IT zwischen βιβλίον und Εύσ. ein 4-17 Ziffern
in freigelassene Spatien mit roter Tinte von I 1 eingefügt, < BOND
β xa&' 'Εβραίους συμφωνίας Β I xa&' 'Εβραίων διαφωνίας ON 7 -χε ON
8 'Ex — Πν&αγ. I < BON 10 δεντέραν I πρώτη» BON | ύποατησαμένον
(gründen, s. mein Sprachregister und Heikels Wortregister zu Ens. dem. ev.)
Β < I (hat es aber S. 272, 13) σνστησαμένον ON | 'Ex τον αντοϋ I < BON
12 Περί — 16 αύτοΰ steht in I (mit den von ζ gesetzten Ziffern ζ', η', &) nach
S. 258,9 Άριστοχλέονς \ Περί — 13 αντοϋ < BON 15 Φίλωνος B * O N Φιλίω-
νος Β»Ι I τον — 16 αντοϋ < BON 17 "Οτι — 18 λοιπών < Β | 'Ελλ.] των
'Ελλ. ON 17f. φιλοσόφοις I σοφοίς ON (beide haben aber S. 286, 13 φιλοσό-
φοις) 18 'Από — λοιπών I < ON | Nexτανεβώ Mras ίχτανεβώ I (in der Über-
schrift dieses Kapitels Νεχταβώ Ι ζ , im Text S. 286, 9 'Ανεβώ I 'Ανέβω BON)
Uras, Eusebius II 17
 258 Eusebius

ια'. Περί γεωμετρίας χαί Αστρονομίας χαί λογισμών. Άπό των Ξενοφώντος
Kap. 11. S. 289, 1
φ'. Περί των φυσιολογεϊν αν χουντών. 'Από τον αύτον . . . . Kap. 12. S. 290, 18
ιγ'. Περί γυμναστικής χαί μουσικής. Έχ της Πολιτείας Πλάτωνος Kap. 13. S. 291, 17
5 ιδ'. Δόξαι φιλοσόφων περί άρχων. Έχ του Πλουτάρχου. . . . Kap. 14. S. 293, 18
ιε'. Περί της Άναξαγόρον δόξης. Έχ τον Πλάτωνος Kap. 15. S. 297, 1
ις'. Δόξαι φιλοσόφων 7ΐερί ΰεών. Έχ τοϋ Πλουτάρχου . . . . Kap. 16. S. 299, 18
ιζ'. Πρύς τους περί Ξενοφάνην χαί Παρμενίδη» τάς αίσ&ησεις άναιροϋντας. Έχ τοϋ
'Αριστοκλέους Kap. 17. S. 303, 10
10 ιη'. Προς τούς χστά Πνρρωνα σχεπτιχονς ή και έφεχτιχούς έπιχλη&έντας, μηδέν χατα-
ληπτάν είναι άποφηναμένονς. Έχ τον 'Αριστοκλέους . . . Kap. 18. S. 305, 21
ιϋ·'. Πρός τούς χατ' Άρίστααιον φιλοσόφους, μόνα λέγοντας τά τιάθη είναι καταληπτά,
τά δέ λοιπά άχατάί.ηπτα. Έχ τοϋ αϋτοΰ Kap. 19. S. 313, 20
χ'. Πρός τονς περί Μητρόδωρον καΐ Πρωταγόραν, μόνους δειν πιστενειν ταίς αίσ&η-
15 σεσι λέγοντας. 'Από τον αύτον Kap. 20. S. 316, 1
χα'. Πρός τούς χατ' Έπίχουρον ήδονήν τέλος όριζομένους. 'Από τοϋ αύτοϋ
Kap. 21. S. 319, 1
χβ'. "Ετι πρός τούς τήν ήδονήν τό άγαΰόν είναι όριζομένους. 'Από του Πλάτοηος
Kap. 22. S. 320, 12
20 χγ'. Πρός τούς κατ' Έτιίκουρον πρόνοιαν μεν άρνουμένους, άτόμοις δέ σώμασιν άνατι-
ϋέντας τό πάν. 'Από των Διονυσίου έπισχόπου Kap. 23. S. 324, 8
χδ'. Άπό των έν άν&ρώποις υ7ΐοδειγμάτων. Έχ τοϋ αύτοϋ . . Kap. 24. S. 325, 11
κε'. Άπό της τοϋ παντός συστάσεως. Έχ του αύτον Kap. 25. S. 326, 18
χς'. Άπό της τάν&ρώπου φύσεως. Έχ τοϋ αύτοϋ Kap. 26. S. 331, 5
26 χζ'. "Οτι ούχ έπίπανον τψ Φεφ τό έργάζεσθαι. Έχ τοϋ αύτοϋ Kap. 27. S. 334, 8

BION(D)

1—25 über die Ziffern s. zu S. 257, 4 1 Άπό — Ξενοφ. I < BON

8 Άπό τοϋ αύτοϋ I < BON 4 Έχ — Πλάτωνος I < BON 5 Έχ τ. Πλουτ.
I < BON β Έχ —Πλ. I < BON 7 Έχ — Πλουτ. I < BON 8 ηερί
übergeschrieben 1. ( f ) Η. Β 8f. Έχ τοϋ Άρ. I < BON 11 Έχ τοϋ Άρ. I
< BON 18 Έχ τοϋ αύτοϋ I < BON 14 δεΐν (auch D)] δεϊ ON1· (verbess.
2. Η.) 15 Άπό τοϋ αύτοϋ I < BON 1β Άπό τοϋ αύτοϋ I < BON
18 ταγα&όν Β | Άπό τ. Πλ. I < BON 21 Άπό — έπισχόπου I < BON | Διο-
νύσου I 22 έν übergeschrieben 1. ( ? ) Η. Β | Έχ τοϋ αύτοϋ I < BON
28 Άπό — συστάσεως ΙΟΝ < Β | Έχ τ. αύτοϋ I < BON 24 Έχ τ. hürot;
I < BON 26 Έχ τ. αύτοϋ I < BON
 ΙΔ

α'. ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΣ

"Οσα μεν ειπείν τε και άκοϋσαι ήν άμφί της κατά Πλάτωνα φιλοσο- 1,1
φίας της τε τούτον προς τά 'Εβραίων λόγια συμφωνίας, δι' ην τον άνδρα (717
5 καταπεπλήγμε&α, και αϋ πάλιν της προς τους αυτούς διαφωνίας, δι ήν ουκ &ν Vle')
τις αυτόν εύ φρονών άποδέξαιτο, διελ&ών έν τω προ τούτου, μέτειμι νυν b
έπι τάς λοιπάς αιρέσεις των παρ' "Ελληαιν έπι φύυοσοφία βοηϋέντων.
και τούτων αϋ πάλιν τον εκ της άλη&είας δλισ&ον ουκ αυτός ουδέ παρ' 2
έμαυτοϋ, δια δε της αυτών πάλιν των Έλληνιχων φωνών μαρτυρίας σκο-
ιο πειν τοις έντυγχάνονσι προ όφ&αλμών ·&ήσω' ου μεν δη τιαι τών ανδρών
άπεχ&όμενος, ων γε και μέγα ΰαϋμα εχειν ομολογώ, δταν δη τοις άλλοις,
οΐάπερ άν&ρώποις, παραβάλλω τους άνδρας· έπάν δέ τοις 'Εβραίων &εο- 8
λόγοις τε και προφηταις &εώ τε τω δια τούτων και μελλόντων προσρήσεις καΐ ο
θαυμάτων έπιδείξεις πεποιημένω, άτάρ δη και μαϋημάτων ευσεβών δογμάτων
15 τε άληΰών διδασκαλίαν καταβεβλημένο), ουκέτ οΐμαίτινα δείν ευλόγως έπιμέμ-
ψασ&αι, εί ΰεόν προ άν&ρώτιων και άλήϋειαν αυτήν προ ϋνητΰχν λογισμών
τε και στοχασμών τιμώμε&α. τοϋτο δέ μοι παν δ της παρούσης Προ- 4
παρασκευής δείξειν πεφιλοτίμηται λόγος, είς άπόκρισιν όμοϋ και απολο-
γίαν τών δή πευσομένων, τί δη δρα καλόν ή σεμνόν ίδόντες έν τοις βαρβάρων d
20 γράμμασι της πατρφας και εύγενοϋς φιλοσοφίας, της 'Ελλήνων λέγω,
προκρίνειν αυτά διανενοήμε&α. αάλά γαρ ήδη δι' Ιργων ή άπόδειξις ήμιν
χωρείτω.

BION(D)

2 Die Überschrift: Πρ. — ύπο&έσεως Ιζ (a. Β . ) προοίμιον της νπο&έσεως

(so)· περί τε της τών φιλοσόφων πρός αλλήλους διαφωνίας καΐ μάχης· καΐ περί της
χα&' 'Εβραίους συμφωνίας Β προοίμιον ON 8 ήν I < BON 5 τούς I <
BON 7 βοη&έντων (β. mein Wortregister unter diesem Wort) I διαβοη-
ϋέντων B O N 8 τούτον Β 9 έμαυτοϋ] έαυτον Β 10 ου — S. 260, 4
άπάρξασάαι < Β | τιαι — 11 δή < I 12 έπάν usw. nml. παραβάλλω
12 f. &εολόγοις] λόγοις N D 18 -λόγοις bis προρρήσεις erneuert Ο* 14 in
Ο sind die Blätter 207 (von ΰαυμάτων an) bis einschließlich 212 (schließt mit
δέ 8. 283, 19) von der Tinte sehr stark zerfressen 14 άτάρ (auch D)] δταν Ν
15 Τίνα δείν I ~ OGN 16f. έπιμέμψεσϋαι I 17 τε I < OGN 19 άρα —
Ιδόντες I σεμν. Ιδ. άρα ή καλόν OGN | τοϊς I τοις τών OGN
17·
 260 Eusebius

β'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΠΡΟΣ ΑΛΛΗΛΟΥΣ

ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΧΗΣ
'Ηγούμαι δέ δεϊν ττρώτιστα πόντων άνω&εν άπό τής τιρώτης κατα\βολής 2,1
των παρ' "Ελϊ.ησι φιλοσόφων άπάρξασ&αι καϊ τούς πρόσϋεν ή Πλάτωνα <7ΐβ)
5 γενέσ&αι φυσικούς έπικλη&έντας φιλοσόφους καταμα&εΐν, τίνες ποτ« γεγό-
νασι και όποιων έτνχεν ή κατ αυτούς φιλοσοφία προστατών τον λόγου,
εϊτ έπι τήν τοΰ Πλάτωνος παρελ&εϊν διαδοχήν xal τίνες ποτ' ήσαν και
οϊδε τάς τε προς αλλήλους λογομαχίας αυτών έπισκέιρασ&αι, έπιϋεωρησαι
δέ και των άλλων αίρέαεων τάς διαστάσεις των τε δοξών τάς άντικαταστάσεις,
ίο έν αίς πνκτενοντας τούς γενναίους και φιλοτίμως διαπληκτιζομένους ώσπερ b
έπΙ σκηνής τοις ·&εαταϊς παραδείξω. αντίκα γονν μόλα ·&εασώμε&α 2
δπως μεν ό Πλάτων τούς αντον πρώτους έσκωπτεν, δπως δέ τούς Πλά-
τωνος οικείους τε καϊ διαδόχους άλλοι καϊ αύ πάλιν δττως οί Πλάτωνος εταίροι
τά σοφά τής 'Αριστοτέλους πολυνοίας άπήλεγχον δπως •&•' οί τον 'Αριστο-
16 τέλην καϊ τον Περίπατο» ανχονντες τά δοκοϋντα τοις τήν έναντίαν πρε-
σβενουσι το μιγ&έν δντα παρίστων. xal τά δεινά δέ καϊ άκριβή τής των 3
Στωικών λεπτολογίας ύφ' ετέρων αΰ πάλιν δψει καταγελώμενα πάντας τε
πανταχό&εν κατά των πίλος κονιομένους και μάχην καϊ πάλην άνδρικώτατα
συνισταμένους, ως δια χειρών ήδη και γλώττης ή μάλλον διά καλάμου και c
20 μέλανος τον κατά αλλήλων αυτούς πόλεμον έπιτειχίζεσ&αι, μονονουχι βάλ-
λοντας καϊ βαλλο/ιένονς τοις διά λόγων δόρασί τε και παντευχίαις. περί- 4
έξει δ' ήμϊν τό στάδιον έν τω γνμνικω τώδε άγώνι γυμνούς άλη&είας άπά-
σης προς τοις δηλαϊ&εϊσι και τούς πααιν δμοϋ τοις δογματικοϊς φιλοσόφοις
εξ έναντίας άραμένους τά δπλα, τούς άμφι Πνρρωνα λέγω, μηδέν είναι
26 καταλητπόν έν άν&ρώποις άποφηναμένους, και τούς τε κατ9 'Αρίστιππον <ι
μόνα λέγοντας τά πάθη είναι καταληπτά και αί πάλιν τούς κατά Μητρό-
δωρον και Πρωταγόραν μόνο«ς δεϊν φάσκοντας ταϊς τοΰ σώματος πιστενειν

Ιβί. διά — μέλανος·, vgl. ΠΙ. loh 13 (Rauer) *

BION(D)

If. Die Überschrift hat I* (a. R.) < ON (über Β s. zu S. 269,2) 11 afrclxa
— 17 χαταγελώμενα < Β 12 τ. αύτοΰ πρώτους ( = τ. αύτοϋ προτέρους seine
Vorgänger)] τ. πρά αύτοΰ πρώτους die Herausgeber seit Steph.; s. Mras, Rhei-
nisches Museum N.F. 92 (1944) 230f. 18 δπως I < ON 18 κατά — *
19 (Twtor.] κατ' άλλήλων έγειρομένονς Β | κονιομένους I χονκομένους ON | *
πάλην I πλάνην ON 20 τόν — έπιτειχ. < Β | χατ' ND 22 τό — άγώνι]
ούτος ό άγων Β 28 προς τ. δηλ. < Β | πάσιν δμοϋ < Β 24 έξ — δπλα]
έναντιω&έντας Β 2β αύ πάλιν < Β 27 f. πιστενειν αίσάήσεσιν BON ~ I (-οι)
 Praepar. evang. XIV 2, 1—7; 3, 1—4 261
αισ&ήσεσιν. εμπαλιν δέ τούτοις συναποδύσομεν τους άμφί Ξενοφάνην 6
και Παρμενίδην την έναντίαν παραταξαμένονς και τάς αίσ&ήσεις άνελόν-
τας. ου παρήσομεν δέ ουδέ τους της ηδονής προμάχους, άλλά και τον- β
των τον άριστέα Έπίκονρον συν τοις είρημένοις καταλέξομεν. προς άπαν-
5 τας δέ δμοϋ τοις σφετέροις αυτών βέλεσι τον κατ' αυτών άντν&ήσομεν
ελεγχον. | και των έπίκλην δέ φυσικών απάντων δμοϋ των τε δογμά- 7
των τάς διαφωνίας και της σπουδής την άχρηστομά&ειαν εις φανερόν οϊσω, (7ΐθ)
ου τί που μισέλλην ουδέ μισάλογος τις äv (πολλον γε δέω), διαβολής δ'
άίτίαν απολυόμενος, δτι δή της 'Ελληνικής ήκιστα σοφίας μεταποιη&έντες
ίο τα 'Εβραίων λόγια προτεχιμήκαμεν.

γ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΚΑΘ' ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ

01 μεν γε 'Εβραίοι άνωΰεν έξ αΙώνος μακροΰ και αυτής, ώς έπος είπεϊν, 3,1
άπό πρώτης άν&ρωπογονίας τήν άλη&ή και ευσεβή φιλοσοφία» άνηρευνηκότες, b
άχήρατον και έπι τους μετέπειτα ταντην διατετηρήκασι, παις παρά πατρός
is ϋησανρόν λόγων άλη&ών ύποδεξάμενοί τε και φυλάξαντες, ώς μήτ έπι&εϊναι
μήτ' άφελεϊν τινα τοις άπαξ κεκριμένοις τολμήσαι. οΰτ* ούν δ πάνσο- 2
φος Μωσής, πάντων μεν 'Ελλήνων πρεσβύτατος άποφαν&εις δια των Ιμ- c
προσ&εν, πάντων δέ ϋστατος την ήλικίαν των πριν 'Εβραίων γεγονώς, κινή-
σαί τι και μετα&εϊναι των τοις προπάτορσι δοξάντων τής δογματικής πέρι
20 θεολογίας διανενόηται, πλήν δσον τοις ύπ' αυτόν άν&ρώποις αγωγής βίου
καταλλήλου τρόπον και τίνος μέσης πολιτείας νομσ&εσίαν καταβαλέσ&αι,
οϋ&' οι μετά τόνδε προφήται, μυρίαις δσαις ύστερον έχων περιόδοις έκλάμ- 8
ψαντες, διάφωνόν τι ρήμα πρός τε σφδς αυτούς ή προς τά Μωσέί και τοις
πάλαι ϋεοφιλΑσι νομισ&έντα προέσ&αι τη φωνή τετολμήκασιν. αλλ' 4
25 ουδέ τό καθ·' ήμας διδασκάλων, κε'ώέν ποϋεν όρμώμενον και δι' έν&έου a
δυνάμεως δμοϋ πάσαν Έλλ,άδα τε και την βάρβαρον έμπλήσαν, διάφωνόν

17 f. διά των ίμπροσ&εν: vgl. bes. Bd. I S. 586, 3fi.

BION(D)

1 Ιμπαλιν — σνναποδ. ] άλλά xai Β | συναποδνσομεν I συναπολύσομεν ON *

3f. άλλά — καταλέξομεν} ών άριστεύς Έπίχονρος Β 4f. Άπαντας Β άπαντα
ΙΟΝ 6 σφετέρων ON β των*] τοις (obwohl δογμάτων) Β 8 οδ χί *
— S. 262, 1 έμτκριείληψεν < Β | μισελήνην I | γε ON < I 9'ήχισχα σοφίας *
I παιδείας ήχ. ON 11 Die Überschrift hat I 1 (a. R.) < ON (über Β s. zu
S. 259, 2) 18 πρώτης I < ON | άλη&η xal ευσεβή I ~ ON 15 άλη&ών *
ON άλη&εΐας I 28 χι I τε ON« (verbess. 1. ? H.) D 25 τό — διδασχάλιον
unsere Lehre = das Christentum; διδασχαλεϊον Steph. | χεϊΰέν (auch N'D)]
έχεί&έν Ν 4 Steph.; die Stelle hat poetischen Schwung
 262 Eusebius

τι τοις πρόσ&εν έμπεριείληφεν, ει μή τις φαίη δτι μή μόνον τοις δόγμασι

της θεολογίας, άλλα και τω τρόπω τον βίου την αυτήν άγωγήν τοϊς προ
Μωσέως ϋεοφιΜσιν Έβραίοις παραδίδωσι. και τά μεν ήμέτερα τοι- 5
αντα μια τε διανοίψ μιψ τε φωνή νπό των πρώτων και των μέσων καΐ των
β ύστάτων μεμαρτνρημένα της άλη&οϋς εύσεβείας όμοϋ και φιλοσοφίας τό
βέβαιον άπάσαις ψήφοις έπισφραγίζεται πληροί τε την σύμ\πασαν οίκου- (720)
μένην, δσημέραι νεάζοντα και άν&οϋντα, ώς αρτι πρώτην άκμήν καταβεβλη-
μένα· και ούτε νόμων διατάξεις οϋτ έχ&ρων έπιβονλαΐ ο ντε πολεμίων πολ-
λάκις άκονη&έντα ξίφη κρείττονα της ών μετ ήλ&ομεν λόγων αρετής την
ίο δνναμιν έπιδέδεικται. τά <5έ της 'Ελλήνων φιλοσοφίας επί βραχέσι β
σάλενσαντα τίνα ποτέ τήν ίσχύν έπεδείξατο, νννί &εασώμε&α, πρώτους
απάντων [εις μέσον άγαγόντες καΐ\ εις τον αγώνα κα&ιέντες τους φυσικό νς b
έπικλη&έντας· οϊδή πρόσ&εν ή Πλάτωνα διαλάμψαι λεγόμενοι δπως προς αλλή-
λους έστασίασαν παρ' αϋτοϋ μαϋέϊν Ιστι τοϋΠλάτωνος" δς δή των άμφιΠρωτα-
15 γόραν Ήράκλειτάν τε και Έμπεδοκλέα τήν προς Παρμενίδην και τούς άμφ' αυ-
τόν διαμάχην έξελέγχει. ό μεν γαρ Δημοκρίτου γεγονώς εταίρος, δ Πρώτα- 1
γόρας, ά&εον έκτήσατο δόξαν λέγεται γοϋν τοιφδε κεχρήσ&αι εισβολή έν
τω Π ε ρ ί θ ε ώ ν σνγγράμματr "Περί μέν θ ε ώ ν ουκ οϊδα ο δ θ ' ώς εΐσΐν οδθ' ώς
ο υ κ ε ί σ ί ν ο δ θ ' ό π ο ι ο ι τ ί ν ε ς ί δ έ α ν . " ό δε Δημόκριτος αρχάς των δλων εφη c
20 είναι το κενόν και τό πλήρες' τό πλήρες δν λέγων και στερεόν, τό δέ κενόν
μή δν. διό και φησι "μηδέν μάλλον τό δν τοϋ μή δντος είναι" δτι τε
"έξ άϊδίου τά 6ντα έν τω κενώ συνεχώς καΐ οξέως κινείται." ο δέ 8
*Ηράκλειτος αρχήν των πάντων εφη είναι τό πνρ, έξ ο·δ τά πάντα γίνεται

18f. Protagoras, Περί &εών fr. 4 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.®

Π 265) = S. 315, 20f.; vgl. Thdrt. I I 113 (hat τήν Ιδέαν είσίν) 19-22 Frag-
ment des Democrit (fehlt bei Diels); zu 19 άρχάς — 21 είναι vgl. Aristot.
metaph. I 4, 985b 4£f. (Diels-Kranz, Fragm. d. Vorsokr.· I I 72: Leucipp.
Testim. A 6)

. BION(D)

1 el — φαίη ja man könnte geradezu sagen 8f. τοιαύτα zu 5 μεμαρτνρη-

μένα 4 re 1 Mras τη I (wie im folgenden B ) < B O N | τε*] τή Β | των* < I
6 άληϋοϋς εύσεβείας] άλη&είας Β j όμοΰ •—· β έπισφραγ. < Β 8f. πολεμίων
πολλάκις < Β 9 ξίφη ήκονημένα Β 10 f. ίπΐ — σαλενσαντα (auf seichtem
Fahrwasser schwankend) < Β 11 έπεδείξαντο Β | νυν I | ϋεασύμε&α ON
11 f. πρώτους άπάντων] πρότερον Β 12 είς μέσον άγαγόντες xal Β < ΙΟΝ [ ] Mras;
ο
aber s. S . 375, 12f. 18 πρόσ&εν η] πρό (πρός über προ) Β (alles 1. Η.)
18 Πλάτωνος Β 14 ίστι < Β | των] τόν I 1β ό — 21 είναι < Β
17 άΰέου ? Mras 18 γράμματι ON | οΰϋ'2 — 19 είσίν < I ( + von 1. Η . ουκ
nach ώς1 oberhalb der Zeile) 21 τό δέ δτι τε Β
 Praepar. evang. X I V 3, 4—9; 4, 1—3 263

και είς δ αναλύεται, άμοιβήν γαρ είναι τα πάντα χρόνον τε ώρίσ&αι της των
πάντων είς τό πϋρ αναλύσεως και της έκ τούτου γενέσεως. οΐδε μεν 9
οϋν πάντα κινεκτ&αι εφασαν. ό δέ Παρμενίδης, τό γένος Έλεάτης ων, ίν d
μεν είναι τό παν, άγένητον δέ και άκίνητον και κατά σχήμα σφαιροειδές
5 ύπάρχειν έδογμάτιζε. Παρμενίδον δέ Μέλισσος εταίρος γέγονε, τά αυτά
τω Παρμενίδη δοξάζων. τούτων δη ονν πέρι όποια ό Πλάτων έν τω Θεαι-
τήτω διέξεισιν άκουε·

δ'. ΟΠΩΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΤΟΥΣ ΠΡΟ ΑΥΤΟΥ ΔΙΑΒΕΒΛΗΚΕΝ

" Έ κ δέ διάφορος τε καί κινήσεως και κράσεως προς άλληλα γίνεται 4 , 1

ίο πάντα ά δή | φαμεν είναι, ούκ ορθώς προσαγορεύοντες. έστι μεν γάρ ούδέποτ' (723)
ούδέν, άεί δέ γίνεται, καί περί τούτου πάντες έξαίσιοι σοφοί πλήν Παρμενί-
δου συμφέρεσθ^ν, Πρωταγόρας τε καί 'Ηράκλειτος καί'Εμπεδοκλής, καί των
ποιητών οί άκροι της ποιήσεως έκατέρας, κωμωδίας μέν Επίχαρμος, τραγω-
δίας δέ Όμηρος, <δς> ειπών
15 'Ωκεανών τε θεών γένεσιν καί μητέρα Τηθύν,
πάντα ειρηκεν Ιγγονα ροής τε καί κινήσεως, ή ού δοκεΐ τοϋτο λέγειν; b
"Εμοιγε. 2
Τίς οδν άν έτι πρός γ ε τοσούτον στρατόπεδον καί στρατηγών "Ομηρον
δύναιτο άμφισβητήσας μ η καταγέλαστος γενέσθαι;"
20 EW έξης προϊών τω λόγω επιφέρει λέγων
"Προσιτέον οδν έγγυτέρω, ως ό ΰπέρ Πρωταγόρου λόγος έπέταττε, 8
καί σκεπτέον την φερομένην ταύτην ούσίαν διακρούοντα, είτε υγιές είτε σα-
θ-ρόν φθέγγεται. μάχη δ' οδν περί αύτης ού φαύλη ούδ' ολίγοις γέγονε.

9-19 Plat. Theaet. 152d—153a 16 Horn. H. X I V 201 21—S. 265,

15: Plat. Theaet. 179d—181a

BION(D)

1 ώρίσ&η O N 2 τούτου S t e p h . τούτων d i e H s s . 8 τό — ών I Έλ.

τό γ. ών O N ό Έλεάτης Β 4 άγένητον Β Ι , -w- O N 6 τω Παρμ.] τούτω Β
8 Die Überschrift Β Ι ( + άπό τον Θεαίτητου Ιζ) ON 9 διαφοράς] δή φοράς
PI. I γίγνεται PI. 10 die Seitennummern 721 und 722 fehlen bei Viguier
11 γίνεται Β Ι γίγνεται ON PI. | έξαίσιοι auch Piatos Codd. Bodl. und Vin-
dobon., έξαίσιοι oi ein Papyrus in Berlin (έξης οί PI. Cod. Venetus); s. Mras,
Rheinisches Museum N . F . 92 (1944) 219 18 έκατέρας — 17 "Εμοιγε < Β
14 <δς> PI. < die H s s . 1 6 ίγγονα I N ίγγον Ο ίκγονα PI. 2 0 El»' —
λέγων] είτα φηαι Β 2 1 δ I N ου B O * ( v e r b e s s . 1. Τ Η . ) | ύπέρ I PI. παρά
BON 2 3 μάχη — S . 2 6 4 , 2 5 ακόντων < Β | ού ( a u c h D ) ] καί Ν
 264 Eusebius

Πολλοϋ καί δει φαύλη είναι, άλλά περί μέν την Ίωνίαν και έπιδίδωσι πάμ-
πολυ. οί γαρ τοϋ 'Ηρακλείτου εταίροι χορηγοϋσι τούτου τοϋ λόγου μάλα c
έρρωμένως.
Τω τοι, ώ φίλε Θεόδωρε, μάλλον σκεπτέον και έξ άρχής, ώσπερ αύτοι
5 ύποτείνονται.
Παντάπασι μέν οδν. καΐ γάρ, ώ Σώκρατες, περί τούτων των Ήρακλει- 4
τείων ή ώσπερ σύ λέγεις Όμηρείων τε και έτι παλαιοτέρων, αύτοΐς μέν τοις
περί την "Εφεσον, δσοι ποιούνται έμπειροι, ούδέν μόίλλον οϊόν τε διαλεχθηναι
ή τοις οίστρώσιν. άτεχνώς γάρ κατά τά συγγράμματα φέρονται, το δέ έπιμεϊναι
ίο επί λόγω και έρωτήματι καί ήσυχίως έν μέρει άποκρίνασθαί τε καΐ έρεσθαι, d
ήττον αύτοΐς μέλει ή τό μηδέν· μόίλλον δέ υπερβάλλει το ούδ' ούδέν πρός τό
σμικρόν ένεΐναι τοις άνδράσιν ήσυχίας. άλλ' άν τινα έρη, ώσπερ έκ φαρέτρας
ρηματίσκια αίνιγματώδη άνασπώντες άποτοξεύουσι, καί άν τούτου ζητης
λόγον λαβείν, τί είρηκεν, έτέρω πεπλήξη καινώς μετωνομασμένω, περάνεις δέ
is ούδέποτε ούδέν πρός ούδένα αυτών ούδέ γε εκείνοι αύτοί πρός αλλήλους,
άλλ' εύ πάνυ φυλάττουσι τό μηδέν βέβαιον έαν είναι μήτ' έν λόγω μήτ' έν
ταϊς αυτών ψυχαΐς, ηγούμενοι, ώς έμοί δοκεϊ, αύτό στάσιμον είναι, τούτω δέ
πάνυ πολεμοϋσι και καθ·' δσον δύνανται πανταχόθεν έκ|βάλλουσιν. (724)
"Ισως, ώ Θεόδωρε, τούς άνδροις μαχομένους έώρακας, είρηνεύουσι δέ 6
20 ού συγγέγονας· ού γάρ σοι έταΐροί εΐσιν. άλλ', οΐμαι, τά τοιαύτα τοις μαθη-
ταΐς έπί σχολής φράζουσιν, ους άν βούλωνται ομοίους αύτοΐς ποιήσαι.
Ποίοις μαθηταΐς, ώ δαιμόνιε; ούδέ γίγνεται των τοιούτων έτερος έτέρου
μαθητής, άλλ' αύτόματοι αναφύονται, οπόθεν άν τύχη Ικαστος αύτών ένθου-
σιάσας, καί τόν Ιτερον ό έτερος ούδέν ήγεΐται εΐδέναι. παρά μέν οδν τούτων,
25 δπερ ήα έρών, ούκ άν ποτε λάβοις λόγον οΰτε έκόντων οΰτε άκόντων αύτούς b

S. 263, 21—S. 266, 15: Plat. Theaet. 179d— 181a 12 άλλ' — 24 εΐδέναι:
Thdrt. I I 14

Β ( < diese Seite außer 25 αύτούς) ION(D)

7 τε < PI. 8 ποιούνται έμπειροι faßte Ens. offenbar im Sinne von

als Erfahrene angenommen werden, gelten; προσποιούνται Ιμπ. είναι PI. | ούδέν *
PI. ούδέν γάρ I ούδέ O N | οϊόν τε P I . οΐονται d i e H s s . 10 άποχρίνεσ&αΐ O N |
r s < PI. 11 μέλει M r a s n a c h μέλπει Ν μέλλει I O D hi P I . 12 μηδέ
σμικρόν P L | τινα I T h d r t . τινά τι O N P I . 13 Ρηματίσκια 1. ( ? ) Η . axis *
φηματιαχά Ο* | αΐνιματώδη I | άποτοξεύουσι Ν P I . άναποτοξ. Ο* (verbess. 1. ϊ
Η . ) άνατοξ. I D | και äv I T h d r t . και έάν O N xäv P I . 1 4 πεπλήξει PI. | χενώς
Ο 1 (verbess. ζ) Ν 16 ούδένα ΙΙνα Ο 1 ( ü b e r g e s c h r i e b e n ούδ' ζ) Ν 17 αύτών P I . *
αύτών d i e H s s . 19 ί έ ] γάρ I 2 1 αυτοί ς PI. αύτοις d i e H s s . 2 4 <5 I D < Ο * (ein-
g e f ü g t 1. ? Η . ) Ν I ούν < Ο 2 5 δπερ jja έρών P I . δπερ ή άερών I (·· ü b e r η) Ο
(δπερ a u s ό παρά, ή e i n g e s c h o b e n , a l l e s 1. Η . ) δπερ ή αέρων Ν δπερα (1. Η . a u s
<5 παρά) ij άέρων D
 Praepar. evang. X I V 4, 3—8 265

δέ δει παραλαβόντας ώσπερ πρόβλημα έπισκοπεϊσθαι. Και μετρίως γε β

λέγεις, τό δέ δή πρόβλημα άλλο τ ι παρειλήφαμεν παρά μεν των άρχαίων μετά
ποιήσεως έπικρυπτομένων τούς πολλούς, ώς ή γένεσις των πάντων "Ωκεανός
τ ε καΐ Τηθύς ρεϋμα τυγχάνει και ουδέν έστηκε, παρά δέ των υστέρων, άτε
5 σοφωτέρων, αναφανδόν άποδεικνυμένων, ίνα και οί σκυτοτόμοι αυτών την
σοφίαν μάθ-ωσιν άκούσαντες και παύσωνται ήλιθίως οίόμενοι τά μέν έστάναι,
τά δέ κινεϊσθαι των δντων, μαθόντες δέ δτι πάντα κινείται τιμώσιν αύτούς; c
ολίγου δέ έπελαθόμην, ώ Θεόδωρε, δτι άλλοι αύ τάναντία τούτοις άπεφή-
ναντο, οίον* 'άκίνητον τελέθει τω παντϊ 6νομ' είναι,' καί άλλα 6σα Μέλισσοί
ίο τε καί Παρμενίδαι έναντιούμενοι πασι τούτοις διισχυρίζονται, ώς τ ε πάντα
έστί καί έστηκεν αυτό έν έαυτώ, ουκ έχον χώραν έν fj κινείται. τούτοις 7
ουν, ώ εταίρε, πασι τί χρησόμεθα; κατά σμικρόν γάρ προϊόντες λελήθαμεν
άμφοτέρων είς τό μέσον πεπτωκότες, καί έάν μ ή 7Γη άμυνόμενοι διαφύγωμεν, d
δίκην δώσομεν ώσπερ οί έν ταΐς παλαίστραις διά γραμμής παίζοντες, δταν
is υπ' άμφοτέρων ληφθέντες έλκωνται εις τάναντία."
Ταντα μέν έν Θεαιτήτω. μεταβάς δέ έξης έπι τον Σοφιστήν αϋ&ις 8
περί τών προ αντοϋ γενομένων φυσικών φύασόφοον τοιάδε φησίν
" Εύκόλως μοι δοκεϊ Παρμενίδης ήμΐν διειλέχθαι καί πας δστις ήμϊν
πώποτε έπί κρίσιν ώρμησε τοϋ τά δντα διορίσασθαι πόσα τ ε καί ποΐά έστι.
20 Μϋθόν τινα έκαστος φαίνεται μοι διηγεϊσθαι, παισίν ώς ούσιν ήμϊν. | ό μέν (725)
ώς τρία τά δντα, πολεμεΐ δέ άλλήλοις ενίοτε αυτών άττα πη, τοτέ δέ καί φίλα
γιγνόμενα γάμους τ ε καί τόκους καί τροφάς τών έγγόνων παρέχεται* δύο δέ
έτερος είπών, ύγρόν καί ξηρόν ή θερμόν καί ψυχρόν, συνοικίζει τ ε αυτά καί
έκδίδωσι. τό δέ παρ' ήμϊν 'Ελεατικόν έθνος άπαν, άπό Ξενοφάνους τ ε καί έτι
25 πρόσθεν άρξάμενον, ώς ένός οντος τών πάντων καλουμένων οδτω διεξέρχεται

S. 263, 21—S. 265, 16: Plat. Theaet. 179d—181a 8 δλίγου — 10

<5ιισχυρ.: Thdrt. I I 15 9 Parmen. fr. 8, 38 Diels-Kranz (Fragm. d. Vor-
sokr.« I 238) 18—S. 266, 8: Plat. soph. 242c—243a 20 Μϋ&όν —
S. 266, 3 ξυνέχεται (so): Thdrt. I I 17

BION(D)

l f . Kai — λέγεις < Β 2 <W] ye PI. 8 τών πάντων I πάντων ON τών *

άλλων πάντων P L 4 re < Β | γεύματα P L 9 οϊον — S . 266, 2 λέγειν <
Β I τελέ&ει (auch Thdrt. und Ρ1. Hss.)] τ' ίμεναι Parm. | παντϊ (auch Thdrt. und
PL Hss.)] πάντ* ( = πάντα) Parm. 10 ως τε πάντα (wie S. 174, 22 δτι τε
άγα&ός = δτι άγαϋός τε)] ώς ίν τε πάντα P L 16 B e a c h t e , daß E u s . d e m
Thrasylus in der Anordnung der platonischen Dialoge folgt (Sophist, nach
Theaetet) 18 ήμΐν' < O N 19 πόσα τε] πότε O N 19f. εστίν. T i f f , Μ. P L
2 1 φίλα < I 22 έκγόνων P L 24 ήμϊν T h d r t . Ρ1. ήμών die H s s . | άπαν
< PL
 266 Eusebius

τοις μύθοις. Ίάδες δέ [τίνες] καΐ Σικελικαί τίνες δστερον Μοΰσαι ξυνενόησαν
&τι συμπλέκειν άσφαλέστερον αμφότερα και λέγειν ώς τό δν πολλά τε καί
Ιν έστιν, έχθρα δέ καί φιλία συνέχεται, διαφερόμενον γάρ άεΐ ξυμφέρεται,
φασίν αί συντονώτεραι των Μουσών αί δέ μαλακώτεραι τό μέν άεί ταϋτα
β ούτως έχειν έχάλασαν, έν μέρει δέ τοτέ μέν εν εϊναί φασι τό παν καί φίλον ύπ'
'Αφροδίτης, τοτέ δέ πολλά καί πολέμιον αύτό αΰτω διά νεϊκός τι. ταϋτα δέ
πάντα εί μέν άληθώς τις ή μή τούτων εϊρηκε, χαλεπόν καί πλημμελές ούτω
μεγάλα κλεινοΐς καί παλαιοϊς άνδράσιν έπιτιμαν."
Kai μετά βραχέα επιλέγει-
ίο "Τούς μέν τοίνυν διακριβολογουμένους δντος τε πέρι καί μή πάντας μέν
ού διεληλύθαμεν, δμως δ' ίκανώς έχέτω· τούς δέ άλλως λέγοντας αδ θεατέον,
ίν' έκ πάντων ΐδωμεν δτι τό δν τοϋ μή δντος ούδέν εύπορώτερον ειπείν 6 τι
ποτ' έστιν.
Ούκοϋν πορεύεσθαι χρή καί επί τούτους.
15 Καί μήν έοικέ γε έν αύτοΐς οίον γιγαντομαχία τις είναι διά τήν άμφισβή-
τησιν περί της ουσίας προς αλλήλους.
Πώς;
Οί μέν είς γην έξ ούρανοϋ καί τοϋ άοράτου πάντα έλκουσι, ταΐς χερσίν
άτεχνώς πέτρας καί δρϋς περιλαμβάνοντες, των γάρ τοιούτων έφαπτόμενοι
20 πάντων διισχυρίζονται τοΰτο είναι μόνον δ παρέχει προσβολήν καί έπαφήν
τινι, ταύτόν σώμα καί ούσίαν οριζόμενοι, τών δέ άλλων εΐ τις φήσει μή σώμα
έχον εϊναι, καταφρονοΰντες τό παράπαν καί ούδέν έθέλοντες άλλο άκούειν.
Τ
Η δεινούς εϊρηκας άνδρας· ήδη γάρ καί έγώ τούτων πάνυ πολλοίς προσ-
έτυχον.
26 Τοιγαρουν οί προς αύτούς άμφισβητοϋντες μάλα εύλαβώς -άνωθεν πόθεν
άμύνονται, νοητά άττα καί άσώματα εϊδη βιαζόμενοι τήν άληθινήν ούσίαν
είναι- τά δέ εκείνων σώματα καί τήν λεγομένην ύπό τούτων άλήθειαν κατά

10—S. 267, 4: Plat. soph. 245 e—246 c; lßf. Kai — άλλήλονς auch Eue.
theoph. I I 48 15 Kai — 21 οριζόμενοι: Thdrt. I I 18

BION(D)

1 τίνες1 < PL | Σικελικοί (auch Thdrt.)] Σικελαί PI. | τίνες· < Dind.
2 άσφαλίστερογ (auch Thdrt.)] -στατον PI. 4 φησίν ON | ταντ' ON 5 εχειν
οϋτως BON | ποτέ Β , ebenso 6 6f. ύπ' 'Αφροδίτης < Β β πολέμια I |
αΰτω Ο 2 PI. αντώ Ι Ο * Ν έαυτώ Β | ταϋτα — 23 f. προσέτνχον < Β 1 1 διελήλυ-
ϋεν I 1 2 είδωμεν PL 1 5 ίοικέν I | γε < Ο | έν < ON 1 6 περί < ON
19 παραλαμβάνοντες 0 Ζ (-νοντας Ο*) Ν 21 τινα PL | τις τΐ φησι Ρ1. 28 πάνυ
πολλοίς (oder παμπόλλοις ?) Mras πλέον οϊς ΙΟΝ αυχνοϊς Ρ1. 25 xal με&'
έτερα, τοιγαρουν Β | άνωθεν έξ άοράτου π. Ρ1. 27 ύπ' αυτών Ρ1. | κατά] καί τά Β
 Praepar. evang. X I V 4, 8—15 267

σμικρά διαθ-ραύοντες έν τοις λόγοις γένεσιν άντί ουσίας φερομένην τινά προσ-
αγορεύουσιν. j έν μέσω δέ περί ταϋτα άπλετος αμφοτέρων μάχη τις, ώ Θεαί- (72β)
τητε, άεί, ξυνέστηκεν.
Άληθη."
5 Δια δη τοσούτων τους προ αντοϋ φυσικούς φιλοσόφους διαβέβληκεν 12
δ Πλάτων, οποίαν δέ αυτός περί των έζητημένων έπήγετο δόξαν έν τοις
προ τούτον διειλήφαμεν, δτε σνμφωνειν αυτόν τοις 'Εβραίων δόγμασι και
rfj Μωσέως συντρέχειν περί τοϋ δντος διδασκαλία παριστώ μεν.
Και τους αύτοϋ δέ τοϋ Πλάτωνος διαδόχους φέρε τω λόγω ΰεωρή- 18
ίο σωμεν. Πλάτωνα φασιν έν 'Ακαδημία συστησάμενον την διατριβήν πρώτον b
Άκαδημαϊκόν κλη&ψαι και την όνομασ&εϊσαν 'Ακαδημαϊκην φιλοσοφίαν
συστήσασ&αι. μετά δέ Πλάτωνα Σπενσαιπον τον έξ αδελφής Πλάτωνος,
της Ποτώνης, είτα Ξενοκράτην, επειτα Πολέμωνα την διατριβήν νποδέ-
ξασ&αι. τούτους δέ άφ έστίας άρξαμένους εύ&ύς τά Πλατωνικά φασι 14
15 παραλύειν, στρεβλοϋντας τά τω διδασκάλω φανέντα ξένων είσαγωγαϊς
δογμάτων, ώστε σοι μη εις μακρόν έλπίζειν την των θαυμαστών εκείνων
διαλόγων ίσχύν άποσβηγαι άμα τε τη τοϋ άνδρός τελεστή και τήν των ο
δογμάτων διαδοχήν συναποτελευτησαι, μάχης έντεϋ&εν και στάσεως από
τώνδε αρξαμένης, οϋποτε και εις δεΰρο δυαλεαιούσης, τους τά αύτώ φίλα
20 ζηλοΰν άσπαζομένους ούδένας μεν ουδέ δντας, πλην είμήείς πον ή δεύτερος έν
δλω τω βίω ή καί τίνες άλλοι κομώη βραχείς τον άριϋμόν, ονδ' αύτοι πάμπαν
αλλότριοι της έπιπλάστου σοφιστείας· έπει και ol πρόσϋεν τον Πλάτωνα
δψ,δεξάμενοι τοιοίδέ τίνες διαβέβληγται. Πολέμωνα γάρ φασι διαδέ- 16
ξασ&αι'Αρκεσίλαον, δν δή κατέχει λόγος άφέμενον των Πλάτωνος δογμάτων d

6f. έν τοϊς προ τούτου: S. 24, 2 ff. 12 Σπεύσιππον: s. (Eus.-) Hier, chron. a.
Abr. 1678 (122 Helm, 204 Fotheringham) 18 Ξενοκράτην: s. ebd.
28f.Πολέμωνα und Άρκεσίλαον: s. (Eus.-) Hier, chron. a. Abr. 1747 (130 Helm,
212 Fotheringham)

BION(D)

2 άπλετος ON άπλητος Β άπλότητος I 8 -χε Β 4 Άλη&η < Β

5 φυσ. φιλ.~\ φιλοσόφους τούς φυσικούς Β β δ' Β 7f. και — συντρέχειν
< Β 8 διδασκαλία ID διδασκαλ' ohne Endung Ο διδασκάλου Ν < Β
12 Πλάτωνα] ταϋτα Β 18 Ποτώνης Gaisf. (s. Diog. L. I I I 1, 4 und
Su(i)das Vinter Πλάτων) Πώτωνος die Hss. | Ξενοκράτην B I , ohne Endung
ON 14 τούτους — 21 ούδ' < Β 16 σοι — έλπίζειν nml. είναι (etwa
nach έλπ. ausgefallen?): ao daß man hätte erwarten können 17 τάνδρός ON
19 διαλειπούσης I διαλιπούσης OGN 20 ούδένας mit όντας acc. absol.
| ούδέ ON < I I εΙμή OGN < I 21 άλλ' αύτοι Β 22 τόν Πλάτωνος Β
24 5ν Steph. τόν die Hss.
 268 Eusebius

ξένην τινά και, ώς φασι, δεντέραν σνστήσασ&αι 'Ακαδημίαν. φάναι γαρ περί
απάντων έπέχειν δεϊν είναι γαρ πάντα άκατάλτριτα κάί τούς εις έκάτερα
λόγους Ισοκρατεϊς άλλήλοις, και τάς αίσϋήσεις δε απίστους είναι και πάντα
)Αγον. έπήνει γοϋν 'Ησιόδου τοοτι τό άπόφ&εγμα·
5 κρύψαντες γαρ έχουσι θεοί νέον άνθρώποισιν.
έπειρδτο δε και παράδοξά τινα άνακαινίζειν. μετά δε τον Άρκεσίλαον 16
τούς άμφΐ Καρνεάδην και Κλειτόμαχον, της των προτέρων δόξης άποτρα-
πέντας, τρίτης 'Ακαδημίας αΙτίους γενέσ&αι φασίν. "Ένιοι δέ κκΐ τετάρτην
προστιθέασι την των περί Φίλωνα και Χαρμίδαν. | τινές δέ και πέμπτην (727)
ίο καταλέγουσι τήν των περί τόν Άντίοχον."
Τοιαύτη μέν τις ή αυτοϋ Πλάτωνος υπήρξε διαδοχή, όποιοι δε γεγόνασιν
οϊδε τον τρόπον, λαβών άνάγνω&ι τάς ώδε έχουσας Νουμηνίου τοϋ Πυ&αγο-
ρείου φωνάς, άς τέ&ειται έν τω πρώτω ών έπέγραψε Περί της των 'Ακα-
δημαϊκών προς Πλάτωνα διαστάσεως·

is ε'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΙΑΔΟΧΗΣ

" Έ π Ι μέν τοίνυν Σπεύσΐ7πυον τόν Πλάτωνος μέν άδελφιδοϋν, Ξενο- 6,1
κράτη δέ τόν διάδοχον τόν Σπευσίττπου, Πολέμωνα δέ τόν έκδεξάμενον τήν b

5 Hes. ορ. 42 8-10 Sext. Emp. PyrTh. hyp. I 220 16—S. 271,
6: Numenius, Περί της των 'Ακαδημαϊκών ηρός Πλάτωνα διαστάσεως, I. Buch, fr.
I Leemans, fr. I Thedinga (s. zu Bd. I S. 493, 19), fr. 1 Mullach (reicht bei
ihm bis S. 272, 11: FPhG Π Ι 163—165). Der ganze große Auszug aus dieser
Schrift (bis S. 286, 2), voll Bosheit und seichter Witzelei, ist nur durch
Eus. erhalten

BION(D)

1 ξένην (auch D)] ξένον (Η 1. ? Η.) Ν 2 καΐ — 4 λόγον < Β 4 'Ησί-

οδος I 5 νόον] ßlov Hes. 9 τήν των] των Sext. Hss. | Φίλωνα Sext.
Φίλιωνα die Hss. | Χαρμίδαν I Sext., -δην BON 10 τήν των Steph. (vgl. #
auch I im folgenden) τήν die Hss. | περί τόν BON Sext. Hss. περί των τόν I
II αντον < Β | Πλάτωνος Β Ι τοϋ Πλ. ON 12 ώδε έχ. < Β 12 f. Πν&α- *
γορίου 1. ( ϊ) Η. aus Πν&αγόρου Β 18 <3ς — έπέγραψε] γράφων Β | ά' ON
16 Die Überschrift Β Ρ Ο Ν | nach διαδοχής + έκ τοϋ Νονμηνίον τον Πν&αγορι-
χοϋ I« 16 'Eni — S. 272, 16 ήγνοέίτο < Β | 'Eni über (die Zeit) hin |
άδελφιδοϋν Steph. (s. S. 267, 12) άδελφάν die Hss. | Ξενοκράτη I (s. S. 269, 6)
-την ND, ohne Endung Ο 17 τόν1 I < ON τοϋ Steph. | ΣπενσΙππον *
(auch D)] Πενσίππου Ν | έκλεξάμενον ON
 Praepar. evang. X I V 4, 15—16; 5, 1—4 269

σχολήν παρά Ξενοκράτους άεΐ τί> ήθος διετείνετο των δογμάτων σχεδόν δή
ταύτόν, ένεκά γε της μήπω εποχής τχυτησί της πολυθ-ρυλήτου τε καΐ εί δή
τίνων τοιούτων άλλων, έπεί εϊς γε τά άλλα πολλαχή παραλύοντες, τά δέ στρε-
βλοϋντες, ουκ ένέμειναν τη πρώτη διάδοχη· άρξάμενοι δέ άπ' εκείνου καΐ θαττον c
5 καί βράδιον διίσταντο προαιρέσει ή άγνοία, τά δέ δή τινι αιτία άλλη ουκ άφι-
λοτίμω ίσως. καί ού μέν βούλομαί τι φλαϋρον ειπείν διά Ξενοκράτη, 2
μάλλον μην υπέρ Πλάτωνος έθέλω. καί γάρ με δάκνει δτι μη παν έπαθόν τε καί
έδρων σώζοντες τω Πλάτωνι κατά πάντα πάντη πασαν όμοδοξίαν. καίτοι άξιος
ήν αύτοϊς ό Πλάτων, οΰκ άμείνων μέν Πυθαγόρου τοϋ μεγάλου, ού μέντοι
ίο ίσως ούδέ φλαυρότερος εκείνου, ώ συνακολουθ-οϋντες σεφθέντες τε οί γνώρι- d
μοι έγένοντο πολυτιμητίζεσθαι αίτιώτατοι τόν Πυθαγόραν. τοϋτο δέ οί 8
'Επικούρειοι ουκ ώφελον μέν, μαθόντες δ' ούν έν ούδενί ώφ&ησαν ' Επικό ύρω
εναντία θέμενοι ούδαμως, όμολογήσαντες δέ είναι σοφω συνδεδογμένοι καί
αυτοί διά τοϋτο άπέλαυσαν της προσρήσεως είκότως· ύπήρξέ τε έκ τοϋ επί
15 πλείστον τοις μετέπειτα 'Επικουρείοις μηδ' αύτοΐς ειπείν πω εναντίον οδτε
άλλήλοις ούτε 'Επικό ύρω μηδέν εις μηδέν, δτου καί μνησθήναι άξιον* άλλ'
έστιν αΰτοϊς παρανόμημα, μάλλον δέ άσέβημα, καί κατέγνωσται τό καινοτο-
μηθέν. I διό τοϋτο ουδείς ούδέ τολμά, κατά πολλήν δέ είρήνην αύτοϊς ήρεμεΐ (728)
τά δόγματα υπό της έν άλλήλοις αίεί ποτε συμφωνίας, έοικέ τε ή 'Επικούρου
20 διατριβή πολιτεία τινί άληθεΐ, άστασιαστοτάτη, κοινών ένα νοϋν, μίαν γνώ-
μην έχούση" άφ' ής ήσαν καί είσί καί, ώς έοικεν, έσονται φιλακόλουθοι.
τά δέ των Στωϊκών έστασίασται, άρξάμενα άπό των αρχόντων καί μη- 4
δέπω τελευτώντα καί νϋν. έλέγχουσι δέ άγαπώντως υπό δυσμενοΰς ελέγχου, οί
μέν τίνες αύτών έμμεμενηκότες έτι, οί & ήδη μεταθέμενοι. εϊξασιν ούν οί πρώτοι b
25 όλιγαρχικωτέροις, οί δή διαστάντες υπήρξαν εις τούς μετέπειτα πολλής μέν

S. 268, 16—S. 271, 6 : Numenius a. a. Ο.: fr. 1 Leemans, fr. I Thedinga, fr. 1
Mullach ( F P h G m 153ff.)

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 δ ή Mras δέ die Hse. rt Staph. 2 ταντησί I ταύτης ON | πολνϋρνλήτον

I, -λλ- ON 2f. εί δή τίνων ON είδότίνων I 8 ye Steph. τε die Hss.
6 προαιρέσει Steph. παρ' αίρέσει I παραινέσει ON 6f. ουκ άφιλοτίμφ Toupius
ούχ äv φιλ. die Hss. 7 ύπερ<διχεϊν> Usener, Kl. Schrift. I 370 (vgl. S. 276,
17); aber hier kommt der Gegensatz wohl schärfer ohne -διχεϊν heraus: nicht
είπεΐν διά Ξ., vielmehr υπέρ Πλ. 8 σώζοντες Steph. σνζώντες die Hss.
9 άμείνων und 10 φλαυρότερος Steph. δμεινον und -τερον die Hss. 11 πο-
λυτιμητίζεσθαι I πολλοί, τιμητ. ON 12 ωφελον nml. μα&εϊν τοϋτο | <5* οδν
I δέ ON 18 συνδεδεγμένοι ND 14 άπέλαυσαν Steph. Ιπαυσαν die Hss. |
προσρήσεως ON προρρ. I 14f. ύπήρξέ — πλείστον und es galt meistenteils
18 διό Usener ebd. διά ON xal διά I 19 αίεί I άεΐ ON 21 άφ' (von . . .
aus, vermittels)] έφ' Usener ebd. (wäre richtig, wenn φιλαχόλ. fehlte) 22 άρξά-
μενα ΙΝ*ϋ, -μενοι ON1 28 ύπό unter Verwendung 24 έμμενηχότες I
 270 Eusebius

τοις προτέροις, πολλής δέ της άλλήλοις έπιτιμήσεως αίτιοι, είσί τε ετέρων έτεροι
Στωϊκώτεροί" και μάλλον δσοι πλεΐον περί τό τεχνικόν ώφθησαν μικρολόγοι·
αύτοί γαρ ούτοι τούς ετέρους ύπερβαλλόμενοι τ η τε πολυπραγμοσύνη τοις
τε σκαρ < ι χρηθμοϊς έπετίμων θαττον. πολύ μέντοι τούτων πρότερον δ
5 ταύτά έπαθον οί άπό Σωκράτους άφελκύσαντες διαφόρους τούς λόγους, ιδία
μέν 'Αρίστιππος, ιδία δέ 'Αντισθένης καΐ άλλαχοΰ Ιδία οί Μεχαρικοί τε και c
ΈρετρικοΙ ή εί τίνες άλλοι μετά τούτων. αίτιον δέ, δτι τρεις θεούς τιθε- β
μένου Σωκράτους και φιλοσοφοϋντος αύτοΐς έν τοις προσήκουσιν έκάστω
ρυθμοΐς οί διακούοντες τοϋτο μέν ήγνόουν, ώοντο δέ λέγειν πάντα αυτόν
ίο εική καΐ άπό της νικώσης αίεί προστυχώς άλλοτε άλλης τύχης, δπως πνέοι.
ό δέ Πλάτων πυθαγορίσας (ήδει δέ τον Σωκράτην μηδαμόθεν ή έκεΐθεν 7
δή τά αυτά ταϋτα [ειπείν και] γνόντα είρηκέναι) ώδε οδν και αύτός συνεδή-
σατο τά πράγματα, οΰτε είωθότως ουτε δή είς τό φανερόν διαγαγών δέ d
Ικαστα δπη έ^όμιζεν, έπικρυψάμενος έν μέσω τοϋ δήλα είναι και μή δήλα,
is άσφαλώς μέν έγράψατο, αύτός δέ αίτίαν παρέσχε της μετ' αυτόν στάσεώς τε
άμα και διολκής της των δογμάτων, ού φθόνω μέν ούδέ γε δυσνοία:' άλλ' ού
βούλομαι έπΐ ά/δράσι πρεσβυτέροις ειπείν ρήματα ουκ έναίσιμα. τοϋτο δέ 8
<δεΐ> μαθόντας ήμας έπανενεγκεΐν έκεϊσε μάλλον την γνώμην, και ώσπερ έξ
άρχής προύθέμεθα χωρίζειν αυτόν Αριστοτέλους καί Ζήνωνος, ούτως και νϋν της
20 'Ακαδημίας, | έάν ό θεός άντιλάβηται, χωρίζοντες έάσομεν αύτόν εφ' έαυτοΰ (729)
νϋν είναι Πυθαγόρειον ως νϋν μανικώτερον, ή Πενθεί τιίι προσήκε, διελκό-

S. 268, 16—S. 271, 6: Numenius a. a. Ο.: fr. 1 Leemans, fr. I Thedinga,

fr. 1 Mullach (FPhG I I I 163ff.) 7 τρεις &εούς: s. Numen. oben S. 40, 13ff.
13 οΰτε δή είς τό φανερόν usw.: s. Numen. oben S. 178, 6ff.

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 δέ της] δ' hi Leemans | εΐαΐ τε] εΐαέτι die Ausgaben mit Ausnahme der
Giffords, obwohl auch D είσί τε hat 4 οχαριφη&μοϊς Dind. (s. Aristoph.
ra. 1497, wo σχαριφη&μοϊαι, nicht σκαριφησμοϊσι oder gar σκαριφισμοΐοι zu lesen
ist; vgl. μυχη&μός, χηλη&μός, έλχη&μός. Mras) σχαρφη&μοϊς dieHss. σχαριφισμοίς
Vig. Not. I πολύ I πολλοί ON 5 ταντα ND 7 ή I D of ON (οί) | e?(auch Ν)] ol D
8 αντοίς für sie (die drei Götter) 9 διακονοντες ON διαχονσοντες (so)I 10 δπως
πνέοι wie der Wind des Zufalle blies 12 δή Usener ebd. διά die Hss. | ειπείν
καΐ I (τε xai) ON [ ] Mras, είπόντα καί Usener ebd. | είρηκέναι < Usener; aber
εΐδέναj mit acc. c. inf. schon bei Plat. leg. 902ab; Eus. Bd. I S. 174,12
18 οΰτε1 (auch D)] είτε Ν | δή Mras δέ die Hss. | διαγαγών} διατάττων Usener
ebd.; aber s. Plat, polit. 273c κάλλιστα πάντα διάγει 16 της των ON των
I I φ&όνω (auch D)] ψ&ονώ ON (verbess. 1. ? Η.) 17 f. δέ δεϊ Mras δέ I δέ
χρή ON δεϊ Usener 18 έπανενεγκεΐν ON ίπενεγκεϊν I
 Praepar. evang. X I V 5, 4—13 271

μένος πάσχει μεν κατά μέλη, δλος δ' έξ δλου έαυτοϋ μετατίθεται τε και άντι-
μετατίθεται ουδαμώς. δπως οδν άνήρ μεσεύων Πυθαγόρου και Σωκρά- 9
τους, τοϋ μέν τό σεμνόν ύπαγαγών μέχρι τοΰ φιλανθρώπου, τοϋ δέ τό κομψόν
τοϋτο καΐ παιγνιήμον άναγαγών άπό της ειρωνείας είς άξίωμα και δγκον
5 και αΰτό τοϋτο κεράσας Σωκράτει Πυθαγόραν, τοϋ μέν δημοτικώτερος, τοΰ b
δέ σεμνότερος ώφθη.
'Αλλ' ού γάρ τοι ταϋτα διαιτήσων ήλθον, μη περί τούτων ούσης νϋν μοι της 10
ζητήσεως, ά δέ προύδέδοκτο" και είμι έκεϊσε ή δή φρούδος άναδραμεΐν δοκω
μοι, μη καί που άποκρουσθώμεν της όδοϋ της φερούσης. Πολέμωνος H
ίο δέ έγένοντο γνώριμοι Άρκεσίλαος καί Ζήνων" πάλιν γάρ αύτών μνησθήσο-
μαι έπί τέλει. Ζήνωνα μέν οδν μέμνημαι ειπών Ξενοκράτει, είτα δέ Πολέ-
μωνι φοιτησαι, αύθις δέ παρά Κράτητι κυνίσαι- νυνί δέ αυτω λελογίσθω δτι c
καί Στίλπωνός τε μετέσχε καί των λόγων των 'Ηρακλείτειων. έπεί 12
γάρ συμφοιτώντες παρά Πολέμωνι έφιλοτιμήθησαν άλλήλοις, συμπαρέλαβον
15 είς την προς αλλήλους μάχην ό μέν Ήράκλειτον καί Στίλπωνα άμα καί Κρά-
τητα, ων υπό μέν Στίλπωνος έγένετο μαχητής, υπό δέ 'Ηρακλείτου αυστη-
ρός, κυνικός δέ υπό Κράτητος· ό δ' Άρκεσίλαος Θεόφραστον ϊσχει καί Κράν-
τορα τον Πλατωνικόν καί Διόδωρον, είτα Πύρρωνα, ών υπό μέν Κράν-
τορος πιθανουργικός, υπό Διοδώρου δέ σοφιστής, ύπό δέ Πύρρωνος έγένετο
20 παντοδαπός καί ίτης καί ουδέν. δ<θεν> καί έλέγετο περί αύτοϋ άδόμενόν 18
τι έπος παραγωγόν καί ύβριστικόν d
πρόσ&ε Πλάτων, βπιΦεν [δέ] Πύρρων, μέσσος Διόδωρος.

S. 268, 16—S. 271, 6 : Numenius a. a. Ο.: fr. 1 Leemans, fr. I Thedinga,

fr. 1 Mullach (FPhG Ι Π 153ff.) 7—S. 2 7 7 , 9 : Numenius ebd. fr. 2 '
Leemans, fr. Π Thedinga, fr. 1 (bis S. 272, 11) und fr. 2 (von dort an)
Mullach (FPhG Π Ι 153—168) 10f. μνησ&ήσομαι: S. 274, ll£f. 22 Vers
des Aristo (nach Horn. H. V I 181), s. Diog. L.· I V 6, 33

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 πάοχειν I | δλος IOND* δλως D ausgebess. | τε I < ON I f . άντι- *

κατατίθεται ON 2 ούδαμω (so) Ο | δπως ούν] όπωσοϋν I N οπωσον Ο |
μεσαεύων die Hss. 6 Πυθαγόρας I 7 τοι OG τι IN 8 ^ 1
εΐ ON 8f. φρούδος — μοι ich werde, glaub* ich, nicht (zurück) *
gehen, sondern zurücklau f en 11 Ξενοκράτει und Πολέμωνι: beide Dative
als gleichwertig mit πρός mit Akk. gefühlt; vgl. übrigens auch μα&ητεύειν τινί
12 αύτω λελογίσ&ω (-γί&τω I) soll ihm angerechnet sein 17 ϊαχει (praesens
histor.) ΙΟ έχει Ν < D ; ιαχεν Diels (in einem in Löwen aufbewahrten Exem-
plar von Thedingas Dissert., s. Leemans 78) 20 δ<ϋ·εν> Leemans; s.
die oben zu 22 zitierte Stelle des Diog.: δ&εν και έλέγετο έπ' αύτοϋ . . .
22 πρόσ&εν die Hss. | μέσος die Hss.
 272 Eusebius

Τίμων δέ και ύπό Μενεδήμου τό έριστικόν φησι λαβόντα έξαρτυθήναι, εϊπερ γε

δή φησι περί αύτοϋ*
τη μέν ϊχων Μενεδήμου ύπό στέρνο ι σι μόλιβδον
θεύσεται ή <*ς> Πύρρωνα τό παν χρέας ή Λιόδωρον.

5 I ταΐς ούν Διοδώρου, διαλεκτικού δντος, λεπτολογίαις τους λογισμούς τούς 14

Πύρρωνος καΐ τό σκεπτικόν καταπλέξας διεκόσμησε λόγου δεινότητι τήΠλά- (730)
τωνος φλήναφόν τινα κατεστωμυλμένον καί έλεγε καΐ άντέλεγε καί μετεκυλιν-
δεΐτο κάκεϊθεν κάντεϋθεν, έκατέρω&εν, οπόθεν τύχοι, παλινάγρετος καί δύσ-
κριτος καί παλίμβολός τε άμα καί παρακεκινδυνευμένος, ουδέν τι είδώς, ώς
ίο αυτός έφη, γενναίος ών· εϊτά πως έξέβαινεν 6μοιος τοις είδόσιν, ύπό σκια-
γραφίας των λόγων παντοδαπός πεφαντασμένος.

ς'. ΠΕΡΙ ΑΡΚΕΣΙΛΑΟΥ ΤΟΥ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΑΝ ΑΚΑΔΗΜΙΛΝ

ΥΠΟΣΤΗΣΑΜΕΝΟΥ

Τοϋ τε'Ομηρικού Τυδείδου όποτέροις μετείη άγνοουμένου, ουτε ει Τρω- 6,1 b

15 σίν όμιλέοι ούτε εί καί Άχαιοΐς, ουδέν ήττον Άρκεσίλαος ήγνοεΐτο. τό γαρ c
ένα τε λόγον καί ταύτόν ποτ' ειπείν ουκ ένήν έν αύτω ουδέ γε ήξίου άνδρός
εϊναί πω τό τοιούτο δεξιοϋ ουδαμώς, ώνομάζετο οδν
δεινές σοφιστής, των ά γυμνά στων σφαγεύς.

ώσπερ γαρ αί "Εμπουσαι έν τοις φάσμασι τοις των λόγων υπό παρα- 2
20 σκευής τε καί υπό μελέτης έφάρματτεν, έγοήτευεν, ούδέν εΐχεν είδέναι οδτε

S. 271, 7—S. 277, 9: Numenius a. a. Ο.: fr. 2 Leemans, fr. Π Thedinga,

fr. 1 und 2 Mullach (FPhG Π Ι 153—158) 8f. Timo sill. fr. 16 Wachsmuth
(Corpusc. poes. epic. Gr. lud. I I 115f.), fr. 31 Diels (Poet. phil. frgg. 192);
s. auch Diog. L. IV 6, 33 14f. vgl. Horn. II. V 85f. 18 fr. adesp.
323 Nauck (TGF 2 900)

Β (ab 16 τό yog) ION(D)

8 μέν] γάρ Diog. a. a. Ο. | Μενέδημον ein Teil der Hss. des Diog. 4 ή 'ς
Meineke ή die Hss. είς Diog. 8 έκατέρο&εν ON | έχατ. όπό&εν] όποτέρω&εν
Wilamowitz, Antigonos von Karystoa, Berlin 1881 (Philol. Untersuch. 4. Heft)
S. 73 Anm. 9 τι ON τε I 10f. σκιαγραφίας ID σκιαγραφίας G (Ο zerstört) Ν
12f. Die Überschrift I« (a. R.) < B O N ; I® läßt πεφαντασμένως auf νποστησα-
μένου folgen (aus 11) 14 όπότερος Ο* (verbess. z) 15 ήγνεϊτο I | γάρ
< Β 1β ταύτόν] τον αυτόν Wilamowitz, Hermes 11 (1876) 303 | ποτ ε
BON I ήξίου ΒΙ < ON 17 πω < Β mit Wilamowitz, Hermes a. a. Ο. *
19 φάσμασι ION φαντάσμασι Β 20 υπό ΙΟΝ < Β *
 Praepar. evang. X I V 5, 13—14; β, 1—5 273

αυτός οΰτε τοΰς άλλους έαν έδειμάτου δέ καΐ κατεθορύβει καΐ σοφισμάτων
γε και λόγων κλοπής φερόμενος τά πρώτα κατέχαιρε τω όνείδει και ήβρύνετο
θαυμαστώς, δτι μήτε τί αισχρών ή καλόν μήτε αγαθόν μήτε αύ κακόν έστι
τί ήδει, άλλ' όπότερον είς τάς ψυχάς πέσοι τοΰτο ειπών αύθις μεταβολών d
5 άνέτρεπεν άν πλεοναχώς ή δι* δσων κατεσκευάκει. ήν ούν ύδραν τέμνων 8
έαυτόν και τεμνόμενος ύφ' έαυτοϋ, άμφότερα αλλήλων δυσκρίτως καΐ τοϋ
δέοντος άσκέπτως, πλην τοις άκούουσιν ήρκεσεν, όμοϋ τη άκροάσει εύπρόσω-
πον οντά θεωμένοις· ήν οδν άκουόμενος καΐ βλεπό μένος ήδιστος, έπεί γε
προσειθίσθησαν άποδέχεσθαι αύτοϋ τούς λόγους ίόντας άπό καλοϋ προσ-
ιο ώπου τε καΐ στόματος ουκ άνευ της έν τοις δμμασι φιλοφροσύνης. δει δέ 4
ταϋτα άκοϋσαι μη άπλώς, άλλ' έσχεν ώδε έξ αρχής· | συμβολών γάρ έν παισί (731)
Θεοφράστω, άνδρΐ πράω καΐ ούκ άφυεϊ τά έρωτικά, διά τό καλός είναι έτι
ων ωραίος τυχών έραστοϋ Κράντορος τοϋ 'Ακαδημαϊκού, προσεχώρησε μέν
τούτω, οία δέ την φύσιν ούκ άφυής τρεχούση χρησάμενος αύτη ραδία γε
15 θερμουργώς υπό φιλονεικίας, μετασχών μέν Διοδώρου είς τά πεπανουργη-
μένα πιθάνια ταϋτα τά κομψά, ώμιληκώς δέ Πύρρωνι (ό δέ Πύρρων έκ Δημοκρί-
του ώρμητο άμόθεν γέ πόθεν) ούτως μέν δη ένθεν καταρτυθείς, πλην της προσ- b
ρήσεως, ενέμεινε Πυρρωνείως τη πάντων αναιρέσει. Μνασέας γοϋν καΐ 5

S. 271, 7—S. 277, 9: Numenius a. a. Ο.: fr. 2 Leemane, fr. I I Thedinga,

fr. 1 und 2 Mullach (FPhG Π Ι 153—158)

BION(D)

1 <W] τε Β 1 f. xal λόγοχν xal αοφισμ. Β 2 ήμβρννετο BI 8 μήτε *

άγα&άν I μήτε οδν άγ. Β < O N | μήτε αϋ ( a u c h D ) ] ή Β μήτε äv Ν 8 f. b e -
achte die Künstelei in der Stellung der beiden τί: das eine zu Anfang, das
andere am Schluß; etwa Persiflage der Diktion des Arcesilaus? Mraa
4 άλλ' — S . 276, 1 έλέγξαι < Β 5 άνέτρεπεν I D έπέτρεπεν O N » (d 2. Η .
ü b e r £) β άμφότερα — δυσχρίτως in beiden Hinsichten schwer voneinander
zw scheiden | άλλήλων] άλληλΙζων Vig. Not. 7 ήρχεσεν] ήρεσεν Toupius
ήρεσχεν Vig. Not. 8 γε Mras τε die Hss. 10 h eingefügt Ο 1 12 ovx
άφυεϊ I ούχ εύφυεϊ G (Ο z e r s t ö r t ) Ν | χαλόχς Ν χαλώς D (ός 1. ί Η . ü b e r ώς) *
χαλως Ο 18 Κράντορος I D Κράτορος O N 1 ( v e r b e s s . 2. Η . ) 14 foöiq *
(von Wilamowitz [β. zu S. 272, 8] S. 49 Asm. 10 eingeklammert) zu τρεχού-
ση | γε Mras τε ON < I 16 &ερμονργός Gaisf. ΰερμονργφ Staph. | πανουρ- *
γημένα ON 16 πι&άνια offenbar Deminutiv zu mdavd; dieses oder πιΰήνια
Vig. Not. 17 άμόϋεν T h e d i n g a όμόϋεν die H s s . δπάύεν V i g . | οΰτως K i e s e l i n g
ούτος d i e H s s . | ένθεν <χ&ν&εν > W i l a m o w i t z e b d . S . 50 A n m . 17 f . πλήν
τ. προσρήα., d . h . ohne sich Πυρρίόνειος zu nennen, s. S . 274, 4 f . | προρρήαεως I
1 8 ίνέμεινε] έν ü b e r g e s c h r i e b e n Ο 1 | Πνρρωνείως W i l a m o w i t z e b d . Πύρρωνι ώς
die Hss.
Mras, Eusebius II 18
 274 Eusebius

Φιλόμηλοο καί Τίμων οί σκεπτικοί σκεπτικόν αύτδν προσονομάζουσιν, ώσπερ

καί αυτοί ήσαν, άναιροϋντα καί αύτόν τό αληθές καί τό ψεΰδος καί τό πιθανόν.
λεχθείς ούν αν αίτια των Πυρρωνείων Πυρρώνειος, αίδοϊ τοϋ έραστοΰ
ύπέμεινε λέγεσθαι 'Ακαδημαϊκός έτι. ήν μέν τοίνυν Πυρρώνειος, πλήν τοϋ
δ ονόματος· 'Ακαδημαϊκός δ' ούκ ήν, πλήν τοϋ λέγεσθαι. ού γαρ πείθομαι τοϋ
Κνιδίου Διοκλέους φάσκοντος έν ταϊς έπιγραφομέναις Διατριβαϊς Άρκεσί-
λαον φόβω των Θεοδωρείων τε καί Βίωνος τοϋ σΟφιστοΰ έπεισιόντων τοις
φιλοσοφοϋσι καί ουδέν όκνούντων άπό παντός έλέγχειν, αυτόν έξευλαβη-
θέντα, ίνα μή πράγματα έχη, μηδέν μέν δόγμα ύπειπεΐν φαινόμενον, ώσπερ δέ
ίο τό μέλαν τάς σηπίας προβάλλεσθαι πρό έαυτοΰ τήν έποχήν. τοΰτ' ούν εγώ ού
πείθομαι. οί δ' οδν ένθεν άφορμηθέντες, 6 τε Άρκεσίλαος καί Ζήνων,
υπό τοιούτων αρωγών, άμφοτέροις συμπολεμούντων λόγων, της μέν αρχής δθεν
έκ Πολέμωνος ώρμήθησαν έπιλανθάνονται, διαστάντες δέ γε καί σφέας αύτούς
άρτύ\αντες
15 σύν 8' έβαλον ξινούς, σύν δ* έγχεα καί μένε* άνδρων
χαλκεοθωρήχων άτάρ ασπίδες έμφαλόεσσαι
έπληντ' άλλήλησι, πολύς δ* όρυμαγδδς όρώρει.
άσπίς δρ* άσπίδ" ϊρειδε, κόρυς κόρυν, άνέρα δ' άνήρ
έδνοπάλιζεν.
20 I ένθα δ* άμ' οΙμωγή τε καί εύχωλή πέλεν άνδρων
όλλύντων τε καί όλλυμένων

των Στωικών" οί 'Ακαδημαϊκοί γαρ ούκ έβάλλοντο ύπ' αύτών, άγνοού-

μενόι ή ήσαν άλώναι δυνατώτεροι. ήλίσκοντο δέ της βάσεως αύτοΐς σεισθείσης,
εΐ μήτε άρχήν έχοιεν μήτε μάχεσθαι άφορμήν. ή μέν δή αρχή ήν τό μή Πλα-

S. 271, 7—S. 277, 9: Numenius a. a. Ο.: fr. 2 Leemans, fr. I I Thedinga,

fr. 1 und 2 Mullach (FPhG Ι Π 153—158) 18f. διαστάντες — άητύναντες: nach
Horn. II. X I I 86 16-21 Horn. II. IV 447—449, Χ Ι Π 131, IV 472, 450f.;
vgl. Eus. theoph. I I 47

Β ( < diese Seite) ION(D)

8 fiv ahiq Heinichen Αναίτια I N l D άναιτία Ο έναιτία Ν 2 ; λεχ&ε'ις — &ν indem

er hätte genannt werden können 7 gemeint Jünger des Θεόδωρος ά&εος, s.
Diog. L. I I 8, 97 | Βίωνος: des Borystheniten | ίπεξ ιόντων Wilamowitz (s. zu
S. 272, 8) S. 313 Anm. 8 άπό παντός mit allen Mitteln 8f.· ίξενλαβηΰέντα
IN» έξεβλαβηϋέντα Ο Ν Φ 9 ύπειπεΐν I D έπειπείν ON | <5έ] γάρ I 12 της und
άρχής I τήν und άρχήν ON 18 [έκ Πολ.] Usener, Kl. Sehr. I 372, aber s.
S. 275, 7 δς δή ό Κηφιαόδωρος und S. 276, 4 άλλη, «'S Πλάτωνα \ γε < ON
16 <5n] (Γ Horn. 16 χαλκεο&ωράχων αντάρ ON 17 άλλήλοισt I | όρυγ-
μαδός I 21 όλλύντων. των 'Ακαδημαϊκών 24 <τον> μάχ. Diels
 Praepar. evang. XIV 6, 5—11 275

τωνικά λέγοντας αυτούς έλεγξα ι - τό δέ μηδέ έχειν τινά άφορμήν ήν, εΐπερ
μόνον εν τι μετέστρεψαν άπό τοϋ βρου τοϋ περί της καταληπτικής φαντασίας
άφελόντες. δπερ νϋν μέν ούκ έστι μηνύειν μοι έν καιρώ, μνησθήσομαι 9
δ* αύτοϋ αύθις έπάν κατά τοΰτο μάλιστα γενέσθαι μέλλω, διαστάντες δ* οδν b
5 εις τό φανερόν Ιβαλλον αλλήλους ούχ οί δύο, άλλ' ό Άρκεσίλαος τόν Ζήνωνα,
ό γαρ Ζήνων είχε δή τι τη μάχη σεμνόν καΐ βαρύ και Κηφισοδώρου τοϋ ρήτορος
ούκ άμεινον δς δή ό Κηφισόδωρος, επειδή ύπ' 'Αριστοτέλους βαλλόμενον
έαυτω τόν διδάσκαλον Ίσοκράτην έώρα, αύτοϋ μεν 'Αριστοτέλους ήν άμαθης
και άπειρος, ύπο δέ τοϋ καθοραν ένδοξα τα Πλάτωνος υπάρχοντα οίηθείς
ίο κατά Πλάτωνα τόν 'Αριστρτέλην φιλοσοφείν, έπολέμει μέν 'Αριστοτέλει, έβαλλε c
δέ Πλάτωνα και κατηγορεί άρξάμενος άπί> των ιδεών, τελευτών είς τά άλλα,
& ούδ' αύτά ήδει, άλλά τά νομιζόμενα άμφ' αυτών fj λέγεται ύπονοών. πλήν 10
ούτως μέν ό Κηφισόδωρος,' ώ έπολέμει μή μαχόμενος, έμάχετο ω μή πολε-
μεϊν έβούλετο. ό μέντοι Ζήνων και αύτός, επειδή τοϋ 'Αρκεσιλάου μεθίετο,
15 εΐ μέν μηδέ Πλάτωνι έπολέμει, έφιλοσόφει δήπου έμοί κριτή πλείστου άξίως,
Ινεκά γε της ειρήνης ταύτης, εί δ' ούκ άγνοών μέν ίσως τά 'Αρκεσιλάου, τά
μέντοι Πλάτωνος άγνοών, ώς έξ ών αύτω άντέγραψεν έλέγχεται, [δτΐ^ έποίησεν d
έναντία καύτός, μήτε δν ^ ε ι πλήττων 6ν τε ούκ έχρήν άτιμότατα καΐ αϊσχι-
στα περιυβρικώς, και ταϋτα πολύ κάκιον ή προσήκει κυνί. πλήν διέδειξέ 11

S. 271, 7—S. 277, 9: Numeniue a. a. Ο.: fr. 2 Leemans, fr. Π Thedinga,

fr. 1 und 2 Mullach (FPhG ΠΙ163—158) 8f. μνηαϋήσομαι δ' αύτοϋ: S.276,9ff.

BION(D)

1 άλλά μετάσχων τό (< δέ) Β | μηδέ] μή Β | ήν Vig. Not. ήν die Has. f

εΐπερ BON είπον I el που Vig. Not. 8 μοι B I με ON 4 αΜις < Β 6<5ι} < #

Β I Κηφισοδώρον B O N Κοφισιδώρον I ( d a s 1. ο 1. Η . a u f R a s . ) 7 ό < Β |

Κοφιοόδωρος I | έπεί Β 8 Β 'Ισοκράτη IN (-σω-) D, ohne En-
Ίσοχράτην
dung Ο 10 έπολέμει] ίμάχετοΒ | 'Αριστοτέλης Β 11 xal χατηγόρει <
Β I τ άλλα ON 12 avtd BON αύτός I | άλλά — ύπονοών < Β | αύτων I *
αυτόν ON | jJ] ή O N | υπονοιών OG 1 8 οΰτως Ι Ο Ν οδτος Β | μέν < Β | *
Κοφισόδωρος I 1 5 έμοί — πλείστον Β 1 6 ενεχά — εΐ δ' < Β | εΐ
δ': n m l . έπολέμει Πλάτωνι | ο ύ κ ] ονδ' Β | άγνοών Β Ι άγνοώ O N 1 7 ώς — αϋτφ < *
Β I έποίησεν Leemans δτι έποίησεν ΙΟΝ ποιήσας Β 18 χαύτός I (vgl. S. 276,
1 1 ; S . 2 8 2 , 1 1 ; S . 2 8 3 , 1 5 ; τάμήχανον S . 2 8 0 , 9 ; χάμφοτέρω&εν S . 2 8 1 , 1 6 ) | άτίμως
Β I χαί αϊοχιστα < Β 1 9 xai — S . 2 7 6 , 4 Πλάτωνα1 < Β | (προσ)ήχει in Ο
zerstört, προσήχε G und Usener, Kl. Sehr. I 369 | διέδειξέ auch in Ο erkenn-
bar, ίδειξέ G; Konstruktion des prädikativen Partizips: Er zeigte (durch sein
Verhalten), daß er aus Großmut sich von Are. fernhielt
18»
276 Eusebius

γε μήν μεγαλοφροσύνη άποσχόμενος τοϋ 'Αρκεσιλάου. ήτοι γάρ αγνοία των

εκείνου ή δέει των Στωικών
πολέμοιο μέγα στόμα πευκεδανοϊο
άπετρέψατο άλλη, είς Πλάτωνα, άλλά και περί μεν των Ζήνων ι είς Πλάτωνα
κακώς τε καΐ αίδημόνως ουδαμώς νεωτερισθέντων είρήσεταί μοι αύ&ίς ποτε,
εάν I φιλοσοφίας σχολήν άγάγω· μή ποτε μέντοι άγάγοιμι σχολήν τοσαύτην, (733)
τούτου οΰν ένεκεν, εί μή υπό πα ίδιας. τόν δ' ούν Ζήνωνα ό 'Αρκεσίλαος 12
άντίτεχνον καΐ άξιόνικον υπάρχοντα θεωρών τούς παρ' έκείνου άποφερομέ-
νους λύγους κα&ήρει καΐ ουδέν ώκνει. καΐ περί μέν τών άλλων & έμεμά- 18
χητο έκείνω ουτ' ίσως ειπείν έχω εϊ τε και είχον ούδέν έδει νϋν αυτών μνη-
σθηναι· τό δέ δόγμα τοϋτο αύτοϋ πρώτου εύρομένου καυτό και τό βνομα βλέ-
πων εύδοκιμοϋν έν ταϊς 'Αθήναις, την καταληπτικήν φαντασίαν, πάση μη-
χανη έχρήτο έπ' αυτήν, ό δ* έν τ ω άσθενεστέρω ών καΐ ήσυχίαν άγων ού b
δυνάμενος άδικεϊσθαι, 'Αρκεσιλάου μέν άφίετο, πολλά άν ειπείν έχων, άλλ' ούκ
ήθελε, τάχα δέ μάλλον άλλως, πρός δέ τόν ούκέτι έν ζώσιν δντα Πλάτωνα
έσκιομάχει καΐ τήν άπό άμάξης πομπείαν πασαν κατεθορύβει, λέγων ως οΰτ' άν
τοϋ Πλάτωνος άμυναμένου ύπερδικεΐν τε άύτοϋ άλλω ούδενΐ μέλον, εϊ τε μελή-
σειεν 'Αρκεσιλάω, αύτύς γε κερδανεΐν ώετο άποτρεψάμενος άφ' έαυτοϋ τον
Άρκεσίλαον. τοϋτο δέ ήδη και Άγαθοκλέα τόν Συρακόσιον ποιήσαντα τό c

S. 271, 7—S. 277, 9: Numenius a. a. Ο.: fr. 2 Leemane, fr. Π Thedinga,

fr. 1 und 2 Mullach (FPhG Ι Π 153—158) 8 Horn. II. X 8 l » f . τό
σόφισμα: s. Diod. S. X X 3—14

BION(D)

1 μήν I < ON 8 πτολέμοιο Horn. 4 άπεστρέφατο ND | dAA' ή ND |

[efc Πλάτωνα1] üsener, Kl. Sehr. I 372, aber vgl. S. 274, 12 f. und S. 275, 7 j
Ζήνωνος Β 5 καλώς Dind. | beachte die Künstelei in der Nachstellung
des ούδαμώς β άγω Β | σχολήν' ποτε I 7 τούτον — S. 277, 9 φόβους < Β |
otV] γοϋν Steph.; aber vgl. S. 278, 9 ό ot5v | υπό παιδιάς zum Vergnügen
Θ χαί* < I 10 beachte, daß dem οΰτ' entspricht ft τε; ebenso μήτε —
εϊ τε S. 280, 7f. 18f. ού — άδικεϊσύαι: Anspielving auf die stoische Sen-
tenz, daQ dem Weisen nichts Übles, also auch kein Unrecht widerfahren
kann, s. Stoic, vet. frgg. I I I fr. 578—580 v. Arnim (Leemans) | xal ON < I
14 'Αρκεσιλάου Wyttenbach, Animadvers. in Plut. Moralia, zu p. 190a (Bd. V I
S. 1103 sein. Ausg.) 'Αρκεσιλάω die Hss. 16 έσκιομάχει IOD έσκιαμάχει Ν aus-
gebees. (1. H. ?) und Steph. | άπό άμάξης: Anspielung auf attische Fest-
prozessionen, besonders an den Eleusinien, wobei die Teilnehmer vom Wagen
herab die Zuschauer verspotteten | ώς zu den beiden Partizipien (μέλον accus,
absol.) 17 άμυνομένου Steph. | ύπερδικεΐν (auch D)] ύπερδικαιεϊν Ν | μέλλον I
19 ήδη Gaisf. ήδε die Hss. | Συρακόσιον I Συρραχοΰσιον ON
 Praepar. evang. X I V β, 11—14; 7, 1—Ζ 277

σόφισμα επί τούς Καρχηδονίους. οί Στωικοί δέ ύπήκουον έκπεπληγμένοι· 14

'ά μοϋσα γάρ αύτοϊς ουδέ τότε ήν φιλόλογος ούδ* έργάτις' χαρίτων, ύφ' ών
ό Άρκεσίλαος τά μέν περικρούων, τά δέ ύποτέμνων, άλλα F ύποσκελίζων
κατεγλωττίζετο αυτούς και πιθανός · ήν. τοιγαροϋν πρός οδς μέν άντέλεγεν
5 ήττωμένων, έν οίς δέ λέγων ήν καταπεπληγμένων, δεδειγμένον πως τοις τότε
άνθρωποις ύπηρχε μηδέν είναι μήτ' οΰν έπος μήτε πάθος μήτε έργον έν βραχύ
μηδέ άχρηστον τούναντίον όφθηναί ποτ* άν, εί τι μή 'Αρκεσιλάω δοκεϊ τω d
Πιταναίω· τω δ* άρα ουδέν έδόκει ούδ' άπεφαίνετο ουδέν μάλλον ή ρηματίσκια
ταϋτ' είναι και φόβους.

ίο ζ'. ΠΕΡΙ ΛΑΚΥΔΟΥ ΤΟΥ ΤΟΝ ΑΡΚΕΣΙΛΑ ON ΔΙΑΔ Ε SA-

MEN Ο Υ

I Περί δέ Λακύδου βούλομαί τι διηγήσασθαι ήδύ. ήν μέν δή Λακύδης 7 , 1

ύπογλισχρότερος καί τινα τρόπον ό λεγόμενος οικονομικός, ούτος ό ευδόκιμων (784)
παρά τοις πολλοίς, αυτός μέν άνοιγνύς τό ταμεΐον, αυτός δ* ύποκλείων. καί b
is προηρεϊτο δέ ών έδεΐτο καί άλλα τοιαύτα έποίει πάντα δι* αύτουργίας, oö τί
που αύτάρκειαν επαίνων ούδ* άλλως πενία χρώμενος ούδ* άπορία δούλων, ώ
γε ύπηρχον δοϋλοι όπόσοι γοϋν την δέ αίτίαν έξεστιν είκάζειν. έγώ δέ 2
δ ύπεσχόμην τό ηδύ διηγήσομαι. ταμιεύων γάρ αύτός έαυτω τήν μέν κλείδα
περιφέρειν έφ' έαυτοϋ ουκ ώετο δεΐν, άποκλείσας δέ κατετίθει μέν ταύτην
20 είς τι κοίλον γραμματεϊον* σημηνάμενος δέ δακτυλίφ τόν μέν δακτύλων κατ- e

S. 271, 7—277, 9: Numenius a. β. Ο.: fr. 2 Leemans, fr. Π Thedinga,

fr. 1 und 2 Mullach (FPhG Π Ι 163—158) 2 d — έργάτις: nach Pind.
Isthm. 2, 6 12—S. 280, 17: Numenius a. a. Ο.: fr. 3 Leemane, fr. Π Ι
Thedinga, fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 168—160)

BION(D)

1 <5' ON | nach έκπεπληγμένοι nimmt Leemane mit Unrecht eine Lücke an

4 αυτούς (auch D)] αύτοΐς Ν 8 οΛ5*] οΰδέ ON ΙΘί. Die Überschrift Περί — *
διαδ. ΒΙ; Όπως δ των δηλουμένων ήν βίος· περί — διαδ. ON; Όποιος των δηλ. ό
βίος + I 1 vor περί, nach διαδεξαμένου: άπό τοΰ αύτον 12£f.: Die folgende
Erzählung auch bei Diog. L. IV 8, 59. Darüber R. Hirzel, Hermes 18 (1883)
1—16 (daß eine Komödie zugrunde liege, ist eine ganz verkehrte Ansicht)
18 (J1 < Β 14 ύποκλείων heimlich schließend (außer an unserer Stelle bisher
nur noch in einem Gießener Papyrus, s. Preisigke, Wörterbuch d. gr. Papyrue-
urkunden, 2, Berlin 1927, 663) BO 1 άποχλείων IO'N 16 otM'1] ούδέ Β
17 τήν — είκάζειν < Β | <Μ*] <5' Β 18 τά ήδύ < Β | γάρ < Β | αύτός Β Ι *
έαυτός ON* (έ ausradiert) | τήν] τόν I 20 etc] ώσ G (Ο zerstört) | μέν < Β
20f. χατεκύλιε] χατέχλειε Β
 278 Eusebius

εκύλιε διά τοϋ κλείθρου έσω εις τον οίκον μεθιείς, ώς δή ύστερον, έπειδή πά-
λιν έλθων άνοίξειε τ η κλειδί, δυνησόμενος άνελών τον δακτύλιον αύθις μέν
άποκλείειν, είτα δέ σημαίνεσθαι, είτα δ ' άναβάλλειν οπίσω πάλιν έσω τον
δακτύλιον διά τοϋ κλείθρου. τοϋτο ουν τό σοφόν οί δοϋλοι κατανοήσαν- 3
5 τες, έπειδή προΐοι Λακύδης εις περίπατον ή δποι άλλοσε, και αύτοί άνοίξαντες
άν κάπειτα, ώς σφιν ήν θυμός, τά μέν φαγόντες, τά δ' έμπιόντες, άλλα δέ
άράμενοι έκ περιόδου ταϋτα έποίουν, άπέκλειον μέν, έσημαίνοντο δέ, τον δα-
κτύλιον πολλά γε αύτοϋ καταγελάσαντες είς τον οίκον διά τοϋ κλείθρου ήφίε- d
σαν. ό ούν Λακύδης πλήρη μέν καταλιπών, κενά δέ ευρισκόμενος τά 4
ίο σκεύη άπορων τω γιγνομένω, έπειδή ήκουσε φιλοσοφεΐσθαι παρά τω Άρκεσι-
λάω τήν άκαταληψίαν, ώετο τοϋτο εκείνο αύτω συμβαίνειν περί τό ταμεΐον.
άρξάμενός τε ένθεν έφιλοσόφει παρά τω Άρκεσιλάω μηδέν μήτε όράν μήτε
άκούειν έναργές ή ύγιές' καί ποτε έπισπασάμενος των προσομιλούντων αύτω
τινα είς τήν οίκίαν ίσχυρίζετο προς αυτόν ύπερφυώς, ώς έδόκει, τήν έποχήν
ι» καί έφη" 'Τοϋτο μέν άναμφίλεκτον έγώ σοι έχω φράσαι, αυτός έπ' έμαυτοϋ
μαθών, ούκ άλλου πειραθείς.' | κάπειτα άρξάμενος περιηγεΐτο τήν δλην 5
τοϋ ταμείου συμβασαν αύτω πάθην. " Π ούν άν,' εϊπεν, 'έτι Ζήνων λέγοι πρός (735)
ούτως όμολογουμένην διά πάντων φανεράν μοι έν τοις τοιοΐσδε άκαταληψίαν; δς
γάρ απέκλεισα μέν ταΐς έμαυτοϋ χερσίν, αυτός δέ έσημηνάμην, αύτός δέ
20 άφήκα μέν εϊσω τον δακτύλιον, αύθις δ' έλθών άνοίξας τόν μέν δακτύλιον
όρώ ένδον, ού μέντοι καί τά άλλα, πώς ού δικαίως άπιστούντως τοις πράγμασιν
έξω; ού γάρ πω φήσω, ειπείν, έγωγ' έπελθόντα τινά κλέψαι ταϋτα υπάρχοντος b
ένδον τοϋ δακτυλίου.' καί δς άκούων, ήν γάρ υβριστής, έκδεξάμενος τό πάν 6

S. 277, 12—S. 2 8 0 , 1 7 : Numeiiius a. a. Ο.: fr. 3 Leemans, fr. I I I Thedinga,

fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 158—160)

BION(D)

ϊ δή Hirzel a. a. Ο. 3 3 , δ' die Hes. | ΰστερον — πάλιν < Β 6 arpiv

OGN αφνν I φιν Β αφίσιν Steph. 7 ταύτα Leemans | και άπέχλειον Β |
χαι τόν Steph. 8 γε Steph. τε die Hss. 9 δ' Β | ευρισκόμενος I
ευρισκόμενα G (Ο zerstört) Ν εύρίσκων Β 10 γινομένω Β 11 αύτω
Steph. αύτω die Hss. 12 άρξάμενός (auch D)] άρξάμενοί ON 1 (verbess.
2. Η.) 18 των προσομιλονντα Β 14 τινα < Β 16 έγώ σοι < Β
16 xänefta] καί Β | περιηγεΐτο] διηγείται Β 17 σνμβάααν Steph. πάααν ΙΟΝ
< Β I αύτω < Β | Τί — S. 2 7 9 , 2 χενοδοξίαν < Β 18 πάντων <τε> Hirzel a.
a. Ο. 4 19 έμαυτοϋ] αύτοϋ Ο 1 (verbess. z) | έλημηνάμην I 22 πω (s.
S. 269, 15'ειπείν πω und S. 272, 17 είναίπω) φήσω I, που φήσω OGN, τολμήσω
seit Vig. alle Ausgaben, auch Leemans | είπεϊν sozusagen, ζ. B., wie φέρε
ειπείν Mras | εγωγ' έπελθόντα Hirzel a. a. Ο. 5 έγωγέ τι έλΰόντα die Hss.
 Praepar. evang. XIV 7, 2—10 279

ώς έσχεν άκοϋσαι, μόλις καΐ πρότερον έαυτοϋ κρατών, άπέρρηξε γέλωτα

και μάλα πλατΰν γελών τε έτι και καγχάζων διήλεγχεν άμα αύτοϋ τήν κενο-
δοξίαν. ώστε έκτοτε Λακύδης άρξάμενος ούκέτι μεν τόν δακτύλων έσω ένέ-
βαλλεν, ούκέτι δέ τοϋ ταμείου έχρήτο άκαταληψία, άλλα κατελάμβανε τα
5 άφειμένα καί μάτην έπεφιλοσοφήκει. ού μέντοι άλλά οι γε παίδες φόρ- 7
τακες ήσαν καί ου θατέρα ληπτοί, οίοι δέ ούτοι οί κωμωδικοί [τε καί] Γέται c
τε καί Δακοί κάκ της Δακικής λαλεΐν στωμυλήθρας κατεγλωττισμένοι, ςπεί
γε τοις Στωϊκοΐς τα σοφίσματα ήκουσαν, είτε καί άλλως έκμαθόντες, εύθύς
τοϋ τολμήματος ήεσαν καί παρελύοντο αύτοΰ τήν σφραγίδα καί τοτέ μέν
ίο έτέραν άντ' έκείνης ύπετίθεσαν, τοτέ δέ ούδέ άλλην, δια τ£> οίεσθαι έκείνω
γε ακατάληπτα έσεσθαι καί ούτω καί άλλως. ό δέ είσελθών έσκοπεΐτο· 8
άσήμαντον δέ τ6 γραμματεϊον θεωρών ή σεσημασμένον μέν, σφραγϊδι δ*
άλλη, ήγανάκτει* τών δέ σεσημάνθαι λεγόντων, αΰτοΐς γοϋν τήν σφραγίδα d
όρασθαι τήν αύτοϋ, ήκριβολογεϊτο άν καί άπεδείκνυε* τών δ' ήττωμένων
15 τ η άποδείξει φαμένων, εί μη τι έπεστιν ή σφραγίς αύτύν ίσως έπιλελησθαι
καί μή σημήνασθαι* καί μήν αύτός γε Ιφη σημηνάμενος μνημονεύειν καί
άπεδείκνυε καί περιήει τ ω λόγω καί έδεινολογεϊτο προς αύτούς, οίόμενος
παίζεσθαι, καί προσώμνυεν. οί δ' ύπολαβόντες τάς προσβολάς εκείνου 9
αυτοί γε ώοντο υπ' αύτοΰ παίζεσθαι, έπεί σοφω γε δντι δεδόχθαι τ ω Λακύδη
20 είναι άδοξάστω ώστε καί άμνημονεύτω - μνήμην γάρ εϊναι δόξαν* έναγχος
γοϋν τοϋ | χρόνου έφασαν άκοϋσαι ταΰτα αύτοΰ πρός τούς φίλους. τοϋ 10
δ' άναστρέφοντος αύτοϊς τάς επιχειρήσεις καί λέγοντος ουκ 'Ακαδημαϊκά (73β)

S. 277, 12—S. 280,17: Numenius a. a. Ο.: fr. 3 Leemans, fr. Π Ι Thedinga,

fr. 3 Mullach (FPhG Ι Π 158—160)

BION(D)

3f. ένέβαλε ON 4 κατελάμβανε begriff 6 ού — S. 280, 7 Λαχύδης

< Β I γε Steph. τε die Hss. | φόρτακες Schelme β ϋατέρς. Gaisf. nach
Toupius θάτερα die Hss.; ού ληπτοί (s. Bd. I S. 169, 10): nicht bloß mit
einer Hand, also nicht leicht zw fangen (s. Sachregister unter „Sprichwörtliche
Wendungen") | [τε και] Mras οΐκέται Hirzel < Giff. 7 Aaxoi] Aäot Hirzel.
Beachte, daß in den Augen des Syrers Numenius die Daker Gauner sind,
während bei Menander in den Epitrepontes richtig dem biederen Δαος der
Gauner Συριακός gegenübersteht 8 γε Mras τε die Hss.; έηεΐ γε τοις — ήκονοαν
da sie ja den St. ihre Sophismen abgehört hatten. Der Dativ bei άκονειν sonst
nur dichterisch (Homer, bes. κλϋ&Ι μοι, und Soph. El. 226 und 228); dies paßt
zu S. 278, 6 αφιν \ εύΰν Steph. 11 όντως ON 14 αύτοϋ I αύτήν ON
16 καί + vor φαμένων Steph. | μή ft] μηκέτι Hirzel a. a. Ο. 6 16 γε
Gaisf. τε die Hss. 21 φίλους <λέγοντος > Usener, Kl. Sehr. I 371 22 αύτοίς *
I αύτοΰ ON
 280 Eusebius

αυτοί φοιτώντες εις Στωικών τίνος τά λεκτέα έαυτοϊς άνεμάνθανον κάκεϊθεν

άρξάμενοι άντεσοφίστευον καΐ ήσαν άντίτεχνοι κλέπται 'Ακαδημαϊκοί - ό δέ Στωϊ-
κώς ένεκάλει* οί παίδες δέ τά εγκλήματα παρέλυον αότω ύπ6 άκαταληψίας
ουκ άνευ τωθασμών τίνων. διατριβαί ούν ήσαν πάντων εκεί καί λόγοι 11
5 καί άντιλογίαι' καί έν ουδέν έν τ ω μέσω κατελείπετο, ουκ άγγεΐον, ού των b
έν άγγείω τιθεμένων, ούχ δσα εις οικίας κατασκευήν άλλ' έστι συντελή.
καί ό Λακύδης τέως μέν ήπόρει, μήτε λυσιτελοϋσαν έαυτω θεωρών τήν 12
τοις έαυτοϋ δόγμασι βοήθειαν εί τε μή έξελέγχοι πάντα άνατρέψεσθαι
έαυτω δοκών, πεσών είς τάμήχανον τούς γείτονας έκεκράγει καί τους θεούς,
ίο καί Ιού Ιού καί φεϋ φεϋ καί νή τούς θεούς καί νή τάς θεάς άλλαι τε δσαι έν
άπιστίαις δεινολογουμένων είσίν άτεχνοι πίστεις, ταϋτα πάντα έλέγετο βοη
άμα καί άξιοπιστία. τελευτών δέ, έπεί μάχην εΐχεν άντιλεγομένην επί 13
της οικίας, αύτός μέν άν δήπουθεν έστωΐκεύετο προς τούς παϊδας, τών παίδων c
δέ τά 'Ακαδημαϊκά ίσχυριζομένων, ίνα μηκέτι πράγματα Ιχοι, οίκουρός ήν
15 φίλος τοϋ ταμείου προσκαθήμενος. ουδέν δέ είς ουδέν ώφελών ύπιδόμενος οΐ
τί> σοφόν αϋτώ έρχεται, άπεκαλύψατο* "Άλλως,' &ρη, 'ταϋτα, ώ παίδες, έν
ταϊς διατριβαΐς λέγεται ήμϊν, άλλως δέ ζώμεν.'"
Ταϋτα μέν και περι τοϋ Αακνδου. τούτου δέ γίνονται άκουσται πολλοί, 14
ών εις ήν διαφανής δ Κνρηναϊος 'Αρίστιππος, έκ πάντων δ' αυτόν τών γνω- d
20 ρίμων τήν σχολην αντον διεδέξατο Εϋανδρος και οί μετά τοϋτον. με&' 16
ους Καρνεάδης νποδεξάμενος τήν διατριβήν τρίτην σννεστήσατο Άκαόημίαν.
λόγων μέν ούν άγωγβ έχρήσατο f j και δ Άρκεσίλαος" και γαρ αυτός έπετή-

S. 277, 12—S. 280,17: Numenius a. a. Ο.: fr. 3 Leemane, fr. I I I Thedinga,

fr. 3 Mullach (FPhG I I I 158—160)

BION(D)

1 είς — τίνος nml. διδασχαλεϊον 2f. ΣτωϊκωςHirzel a. a. Ο. 6 -χός die Hse.

-χοϊς Steph. 8 υπό unter Verwendung von, mittels 4 πάντων έχει I *
πάντ' έχει OGN παντελείς Hirzel ebd. β 5λλ' — συντελή] ή άλλο τι συντελεί
Wyttenbach, Animadvers. in Plut. Moralia, zu p. 96 a (Bd. VI S. 653 sein.
Ausg.) | £<m] έτι Steph. 7 xal τέως Β | ήπόρει] ήποίει I 8 άνατρέψεσϋαι
ON άναστρέψεσ&αι I άναστρέφασϋαι Β 9 πεσών ούν Hirzel a. a. Ο. 7; aber vgl.
S. 279,14f. ήττω μένων . . . φαμένων 10 χαί1 < Β | καί φεν xal φεϋ Β 11 ταϋτα
— 18 Λαχύδου < Β 12 άμα xai ON xai I | άντιλεγομένην (Kampf, auf *
den sich entgegengesetzte Meinungen konzentrieren, Kampf des Widerspruches) I
άντιλεγομένους ON -γόμενος Usener, Kl. Sehr. I 370 14 ίχοι (Subj. Lacydes)
Steph. ίχοιεν die Hss. 16 φίλος] έφεδρος t Hirzel a. a. O. 7 | προχα&ή-
μενος Steph.; aber τοϋ ταμείου hängt von φίλος ab | ΰπειδόμένος ON 18 τού-
του <5έ] τοϋ δέ Λαχύδου Β 20 μετ' αυτόν ON 22 δ < Β *
 Praepar. evang. X I V 7, 10—15; 8, 1—2 281

δευε την είς έκάτερα έπιχείρησιν και πάντα άνεσκεναζε τά ύπό των άλλων
λεγόμενα· μόνω δ' έν τω περί της εποχής λόγω προς αυτόν διέστη, φας άδύνα-
τον είναι &ν&ρωπον δντα περί απάντων έπέχειν διαφοράν δε είναι άδήλχ/υ
και άχαταλήπχσυ καΐ πάντα μεν είναι όκατάλητπα, ον πάντα δε άδηλα. \
5 μετείχε δέ ούτος και των Στωικών λόγων, προς οΰς και έριστιχως Ιστάμενος as
επί πλέον ηνξή&η, τον φαινομένου τοις πολλοίς πν&ανον, άλλ' ον της άλη-
ΰείας στοχαζόμενος· δ&εν και πολλην παρέσχε τοις Στωϊκοΐς άηδίαν. γράψει
ό' οΰν και ό Νουμήνιος περί αντοϋ ταϋτα·

η'. ΠΕΡΙ ΚΑΡΝΕΑΔΟΥ ΤΟΥ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΝ

ίο ΥΠΟΣΤΗΣΑΜΕΝΟΥ

"Καρνεάδης δέ έκδεξάμενος παρ' Ήγησίνου, χρεών φυλάξαι δσα i x t - 8 ,

νητα και δσα κεκινημένα ήν, τούτου μέν ήμέλει, εις δ' 'Αρκεσίλαον, είτ' οδν
άμείνω είτε καΐ φαυλότερα ήν, έπανενεγκών διά μακροϋ τήν μάχην άνενέαζε."
Και έξης έπιλέγει·
is " Τ Η γ ε 8' ούν καΐ ούτος και άπέφερεν άντιλογίας τε καΐ στροφάς λεπτό -
λόγους συνέφερε τη μάχη ποικίλλων έξαρνητικός τε καΐ καταφατικός τε ήν κάμ-
φοτέρωΦεν άντιλογικός· εΕ τε που έδει τι και θαϋμα έχόντων λόγων, έξηγεί-

11-18 Numeniua a . a . O . : fr. 4 Leemana, fr.IVThedinga, fr. 4 (alle Bruch-

stücke aus Kap. 8) Mullach (FPhG Π Ι 1615.) 15— S. 283, 17: ders. fr. 5
Leemana, fr. V Thedinga, fr. 4 Mullach ( F P h G I U 161f.)

BION(D)

5 έριατιχώς O l aus -xo; - 9f. Die Überschrift in BIKJN | τρίτην über·

geschrieben I* | nach ύποστ. + άπό τον αύτον I* 11 Καρνεάδης — S. 283,3
πλείω < Β | έχδεξάμενος <τήν σχολήν> Leemans (eher <τήν διατριβήν>,
s. S. 284,11) I παρ' ΉγησΙνον Steph. am Schluß seiner Ausgabe (unter den Ver-
besserungen von Druckfehlern), aber erst von Dind. (s. Praef. p. X I I I Anm.)
verwertet (von Giff. wieder übersehen und erst unter den Addenda et
Corrig. des I I . Bd. verwertet) παρ' ήγησιν οδ die Hss, 18 διά μαχροϋ
(nach längerer Zwischenzeit) I <5. μικρόν ON 16 ΧΗγε . . . xal άπέφερεν
führte Argumente ine Treff sn und nahm sie wieder zurück \ τε verbindet άπέφερεν
und συνέφερε 16 συνέφερε] έπέφερε Usener, Kl. Sehr. I 369 | xal < ON | χατα-
φατιχός Wyttenbach, Animadvers. in Plut. Mor., zu p. 19d (Bd. VT S. 207
sein. Ausg.) χαταφαντιχάς I χαταφρονητιχός OGN | τε 1 : ihm entspricht xal in
χάμφ. 16f. χάμφοτέρω&εν ID χάμφοτέρσ&εν ON1 (verbess. 2. Η.) 17 ei τε
(wie S. 280, 8)] εΐ δέ Vig. marg.
282 Eusebius

ρετο λάβρος οίον ποταμός ροώδης, σφοδρώς ρέων, πάντα καταπιμπλάς τά

τηδε και τάκεϊθι, καΐ είσέπιπτε καΐ συνέσυρε τούς άκούοντας δια θορύβου.
τοιγαροϋν άπάγων τούς άλλους αύτός έμενεν άνεξαπάτητος, δ μή προσην 3
τω Άρκεσιλάω. εκείνος μέν γε περιερχόμενος τ ή φαρμάξει τούς συγκορυβαντι-
ώντας έλαθεν εαυτόν πρώτον έξηπατηκώς μή ήσθησθαι, πεπεΐσθαι δ' άληθη d
είναι, ά λέγει, διά της άπαξαπάντων αναιρέσεως χρημάτων. κακόν δέ 4
ήν άν κακω έπανακείμενον, δ Καρνεάδης τω 'Αρκεσιλάω, μή χαλάσας τι σμι-
κρόν, ύφ' οδ ουκ άπρακτοι έμελλον έσεσθαι, κατά τάς άπό τοΰ πιθανού λεγο-
μένας αύτω θετικάς τε καΐ αρνητικός φαντασίας τοΰ είναι τόδε τι ζωον ή μή
ζωον είναι. τοϋτο οδν ύπανείς, ώσπερ οί άναχάζοντες θήρες βιαιότερον 6
καΐ μάλλον εαυτούς ίεΐσιν είς τάς αίχμάς καυτός ένδούς δυνατώτερον έπηλ-
θεν· έπεί τε ύποσταίη τε καΐ εΰ τύχοι, τηνικαϋτα ήδη καΐ οδ προύδέδοκτο
εκών ήμέλει καΐ ούκ έμέμνητο. | τό γάρ αληθές τε καΐ τό ψεϋδος έν τοις 6
πράγμασιν ένεϊναι συγχωρών, ώσπερ ξυνεργαζόμενος της ζητήσεως τρόπω (738)
παλαιστοϋ δεινοϋ λαβήν δούς περιεγίγνετο ένθεν, κατά γάρ τήν τοϋ πιθανόϋ
ροπήν έκάτερον παρασχών ούδέτερον είπε βεβαίως καταλαμβάνεσθαι. ήν γοϋν
ληστής καΐ γόης σοφώτερος. παραλαβών γάρ άληθεΐ μέν δμοιον ψεϋδος, 7
καταληπτικη δέ φαντασία καταληπτόν δμοιον καΐ άγαγών είς τάς ϊσας, ούκ
εϊασεν οδτε τό αληθές είναι οδτε τό ψεϋδος, ή ού μάλλον τό έτερον τοΰ

S. 281, 16—S. 283, 17: Numenius a. a. Ο.: fr. 5 Leemans, fr. V Thedinga,
fr. 4 Mullach (FPhG H I 161 f.)

B ( < diese Seite)ION(D)

1 λάβρος I άπορος O N | αφ. ρέων v o n Gaisf. e i n g e k l a m m e r t < D i n d . | χατα-

πιμπλάς Ν * χαταπιπλάς IONVD 2 διά Ι Ο (undeutlich) Ν , όίχα G 4 μέν
ye O N ye I γάρ S t e p h . | περιεχόμενος I 6 Ιλα&εν u s w . : sein Irrtum, war seine
Anschauung, daß die Richtigkeit seiner Meinungen nicht auf den Sinneswahr-
nehmungen beruhe, sondern auf der durch die άναίρ. άπ. χρ. vermittelten subjek-
tiven Überzeugung 8 νφ' — Ιαεαϋαι das es seinen Gegnern ermöglichen sollte,
nicht unwirksam gegen ihn vorzugehen, nämlich . . . 10 ούν O G N atS I |
νπανείς = 7 f . χαλάσας τ» σμικρόν 11 έαντούς I < O N ( καυτός (auch D ) ]
xal αύτός Ν | έπήλ&εν S t e p h . έπελ&εϊν die H s s . 12 οΰ S t e p h . ού die H s s . |
προύδέδοκτο Giff. προδέδοχτο I προνδέδεχτο O N ' προδέδεχτο N X D 14 ξννερ-
γαζόμενος) ξννεργάτης Thedinga, ξννέρι&ος Usener, Kl. Sehr. I 372. Sinn dieses
und der folgenden Worte: er ging wie ein geschickter Ringer vor, der sich
scheinbar eine Blöße gibt, um gerade dadurch seinen Gegner zu überwältigen
17 ληστής Steph. (s. S.283, 5) λωστος die Hss. | μέν IDO*N J < O'N 1 18 xa-
ταληπτιχχί — δμοιον anderseits ein durch die χ. φ. erfaßbares Gleiches (Wahres) |
καταληπτόν I χαταληπτικάν O G N άκατάληπτον Usener a . a . Ο. 371 (ganz v e r -
k e h r t ! ) I είς τάς laας nml. πλάστιγγας (lances) d e r W a a g e
 Praepar. evang. X I V 8, 2—13 283

ετέρου ή μάλλον άπό τοϋ πιθανού. ήν οδν όνείρατα άντί όνειράτων, 8

δια τό όμοιας φαντασίας άληθεσιν είναι τάς ψευδείς, ώς άπό ώοϋ κηρίνου b
προς τό άληθινόν 1 φόν. συνέβαινεν ούν τά κακά και πλείω. καΐ μέντοι 9
λέγων ό Καρνεάδης έψυχαγωγεί και ήνδραποδίσατο. ήν δε κλεπτών μεν
5 άφανής, φαινόμενος δέ ληστής, αίρών και δόλω καΐ βία τούς καΐ πάνυ
σφόδρα παρεσκευασμένους. πάσα γοϋν Καρνεάδου διάνοια ένίκα καΐ ούδε- 10
μία ήτισοϋν άλλων, έπεί και οίς προσεπολέμει ήσαν ειπείν άδυνατώτεροι.
'Αντίπατρος γοϋν ό κατ* αύτόν γενόμενος έμελλε μέν καΐ άγωνιαν τι 11
γράφειν, προς δ' ούν τούς άπό Καρνεάδου καθ·' ήμέραν άποφερομένους c
ίο λόγους οΰποτε έδημοσίευσεν, ούκ έν ταϊς διατριβαΐς, ούκ έν τοις περιπάτοις
ουδέ είπεν ουδέ έφθεγξατο ούδ' ήκουσέ τις αΰτοϋ, φασίν, ουδέ γρΰ" άντι-
γραφάς δέ έπανετείνετο καΐ γωνίαν λαβών βιβλία κατέλιπε γράψας τοις ύστε-
ρον, οΰτε νϋν δυνάμενα και τότε ήν άδυνατώτερα πρός οΰτως άνδρα ύπέρμεγαν
φανέντα καΐ καταδόξαντα είναι τοις τότε άνθρώποις τόν Καρνεάδηv. d
is δμως δέ, καίτοι καυτός ΰπό της Στωικής φιλονεικίας είς τό φανερόν 12
κυκών, πρός γε τούς έαυτοϋ έταίρους δι' άπορρήτων ώμολόγει τε καΐ ήλή-
θευε και άπεφαίνετο ά καν άλλος των έπιτυχόντων."

Είτα έξης ψησν 18

"Καρνεάδου δέ γίνεται γνώριμοι Μέντωρ μέν πρώτον, ού μήν διάδοχος·
20 άλλ' έτι ζών Καρνεάδης έπΐ παλλακη μοιχόν εύρών, ούχ υπό πιθανής φαντα-
σίας ούδ1 ώς μή κατειληφώς, ώς δέ μάλιστα πιστεύων τή δψει καΐ καταλαβών
παρητήσατο της διατριβής, ό δέ άποστάς άντεσοφίστευε καΐ άντίτεχνος ήν,
ελέγχων αύτοϋ τήν έν τοις λόγοις άκαταληψίαν."

S. 281, 15—S. 283, 17: Numenius a. a. Ο.: fr. 5 Leemans, fr. V Thedinga,
fr. 4 Mullach (FPhG Π Ι 161 f.) 19-28 ders. a. a. O.: fr. 6 Leemans,
fr. V I Thedinga, fr. 4 Mullach (FPhG I I I 162f.)

Β (ab 3 xal μέντοι) ION(D)

1 η — άπό oder vielmehr (nur) auf Grund des | μάλλον] μόνον Usener ebd.
4 λέγων < Β | ήνδραποδίσατο] ήνδραηοδίζετο Steph. 5 και3 I < BON *
6f. πάσα — άνδννατώτεροι < Β 7 άλλων Leemans άλλως die Else. 8 xal
άγωνιάν] άγωνιών ( < και) Vig. marg., κατά γωνίαν (vgl. 12) Usener a. a. Ο. 370
9 <5' οϋν ΙΝΟ Ζ γοϋν BO 1 10 έδημοσίευσεν veröffentlichte 11 ούδέ1 B I *
ουδέν ON 12 έπανετείνετο drohte an 18 δυνατότερα Β | ύπέρμεγα ON *
16 δμως — 18 φησι < Β 16 γε Steph. τε die Hss. 16 f. ήλίϋενε I
19 οΰ Καρνεάδου « <5έ) Β | δέ] μέν ND | Μέντωρ — 21 χατειληφώς < Β |
πρώτον ON δ (so) πρώτος I
 284 Eusebius

I Kai τιάλιν έπιφέρει λέγων 14

" Ό δέ Καρνεάδης, οίον άντεστραμμένα φιλοσοφών, τοις ψεύμασιν έχαλ- (73β)
λωπίζετο καί υπ αύτοις τά άληθη ήφάνιζε. παραπετάσμασιν ουν έχρήτο
τοις ψεύμασι καΐ ήλήθευεν ένδον λανθάνων καπηλικώτερον. έπασχεν ούν πά-
5 θημα όσπρίων, ών τά μέν κενά έπιπολάζει τε τ ω δδατι καί υπερέχει, τά χρη-
στά δέ αύτών έστι κάτω καί έν άφανεϊ."
Ταϋτα και περί Καρνεάδον λέγεται, διάδοχος δ' αντον της διατριβής 15
καθίσταται Κλειτόμαχος, με&' δν Φίλων, ον πέρι δ Νουμήνιος μνημονεύει
ταϋτα'

ιβ 0 ' . ΠΕΡΙ ΦΙΛ[Ι]ΩΝΟΣ

" Ό δέ Φίλων άρα οδτος άρτι μέν έκδεξάμενος την διατριβήν ύπύ χαρ- 9 , 1
μονής έξεπέπληκτο καί χάριν άποδιδούς έθεράπευε καί τά δεδογμένα τ ω b
Κλειτομάχω ηυξε καί τοις Στωϊκοΐς c
έκορύσσετο νώροπι χαλκψ.
15 ώς δέ προϊόντος μέν τοϋ χρόνου, έξιτήλου δ' υπό συνήθειας οδσης αύτών 2
της έποχής, ούδέν μέν κατά τ ά αυτά έαυτω ένόει, ή δέ των παθημάτων αύτόν
άνέστρεφεν ένάργειά τε καί ομολογία. πολλήν δήτ' έχων ήδη τήν διαίσθησιν
ύπερεπεθύμει ευ ΐσθ* δτι των έλεγξόντων τυχεΐν, tva μή έδόκει 'μετά νώτα
βαλών' αυτός έκών φεύγειν. Φίλωνος δέ γίνεται άκουστής Άντίοχος, 8

2-6 Numenius β. α. Ο.: fr. 7 Leemans, fr. V I I Thedinga, fr. 4 Mullach

(FPhG Ι Π 162f.) 11—S. 285, 2: Numen. ebd.: fr. 8 L., fr. ν Π Ι Th.,
fr. 5 M. (FPhG Π Ι 163f.) 14 Horn. H. Υ Π 206 18f. Horn. H. Υ Ι Π 94

BION(D)

1 έπιφ. Α.] φηαΐν Β 2 άντεστραμμένα Dinge, die in sich voller Wider-

sprüche waren | ψεύμασιν (ebenso 4: spätere Form, auf der das jetzige ψέμμα
beruht; ψεύμασιν hat der Papyrus Henoch 5, 4; dasselbe auch bei anderen
Autoren, desgleichen έψευμένος, s. W. Crönert, Memoria Oraeca Hercula-
neneia, Lipsiae 1903, 283, Anm. 2)] ψεύσμασιν Gaisf. 8f. παραπετ. — ψεύμ. < Β
4 ψεύμασι ON Ό ψεύσμασι IN 8 | χαπηλ. λ. Β | Ιπασχεν — πά0.] πά&ημα οΰν έπέ-
σχεν Β 5 τε Β Ι < ON | υπερέχει] νπερνεί Β 6 δ' BON 7 Ταϋτα — *
λέγεται < Β 8 Φίλων Steph. Φίλιων die Hss. | φηαΐν ό Ν. (< μνημονεύει) Β
10 Die Überschrift ΒΙ 1 ΟΝ (alle Φιλίωνος); danach + τον διαδεξαμένου Κλειτύ-
μαχον τόν διαδεξάμενον Καρνεάδην: άπό τοϋ αντον I 1 11 Φίλων Steph. Φίλιων
die Hss. 12 έ&εράπενε: τόν Κλειτόμαχον 14 χορύσσετο Horn. 16 έαντφ
ΙΝΟ ( + 1. Τ Η.) < ΒΟ» 17 δήτ'] δέ Β | ήδη < Β 19 Φιλίωνος die Hss.
 Praepar. evang. XIV 8, 14—16; 9, 1—7 285

έτέρας άρξας 'Ακαδημίας. Μνησάρχω γοϋν τω Στωϊκω σχολάσας εναντία d

Φίλωνι τω καθηγητη εφρόνησε μυρία τε ξένα προσήψε τη 'Ακαδημία."
Ταντα κάί παραπλήσια τούτοις μυρία της Πλάτωνος πέρι διάδοχης μνη- 4
μονεύεται. ώρα δ' ούν άνωθεν τον λόγον όναλαβόντας των φυσικών φιλοσόφων
5 τάς ψευδοδοξίας όμον και άντιόοξίας έπισκέψασθαι, ol τήν τζολλήν γην
πλανη&έντες και τήν τοϋ άληθοϋς εϋρεσιν περί πλείστου πεποιημένοι ταΐς
τε των παλαιών απάντων δόξαις καθωμιληκότες καΐ τάκριβές της παρά
πάσι Φοίνιξί τε και ΑΙγνπτίοις | αύτοις τε "Ελλησι 7ΐολύ τιρότερον θεολο- (7*0)
γίας έξηκριβωκότες, τίνα των πόνων τον καρπον εϋραντο παρ αυτών άξιον
ίο άκοϋσαι, ώς άν μάθοιμεν εϊ τι θεοπρεπές είς αυτούς παρά των πρεσβυτέρων
κατήλθεν. έκράτει μεν γαρ τιρότερον έκ παλαιού αιώνος παρά τοις 5
έθνεσιν ή τιολνθεος δεισιδαιμονία νεώς τε και Ιερά και μυστήρια θεών κατά
πόλεις καΐ χώρας συνήθως παρά πασιν έφυλάττοντο. ου δή ούν ουδέ φιλοσο-
φίας ανθρωπινής ήν χρεία, εί δή τά της θεοσοφίας προειλήφει, ούδ' ήν τις b
16 ανάγκη καινοτομεϊν τούς σοφούς, εί δή τά τών προγόνων αντοΐς εύ έχοντα
ήν, αλλ' ουδέ στασιάζειν καΐ διαφέρεσθαι τούς γενναίους φιλοσόφους, εί
δή σύμφωνος και άληθής ή πάτριος αύτοις περί θεών δόξα τνγχάνειν δε-
δοκίμαστο. τί δέ Ιδει τιολεμεΐν άλλήλοις καΐ μάχεσθαι ή τήν μακράν δδόν β
άνω και κάτω 7ΐεριτρέχειν πλανασθαί τε και τά βαρβάρων ύποσνλαν, οίκοι
20 δέον μένοντας παρά θεών έκμανθάνειν, εί δή τίνες ήσαν θεοί, ή παρά τών
θεολόγων άνδρών τούς αληθείς καΐ άδιαπτώτους περί τών έπιζητουμένο/ν c
έν φιλοσοφίφ λόγους, περί ών μυρία δσα μοχθήσαντες διηνέχθησαν, μακρώ
της τάληθοϋς ευρέσεως άφυστερήσαντες; τί δέ καΐ περί θεών νεώτερα 7
χρην έπιζητεϊν τολμάν ή στασιάζειν και διαπυκτεύειν άλλήλοις, εί δή άσφα-
25 λής και βεβαία θεών εΰρεσις καΐ γνώσις εύσεβείας άληθής έν τελεταϊς καΐ μυ-

BION(D)

2 Φιλίωνι die Hss. | μυρία — Άχαδ.: mit Recht macht Leemans 129, 17
darauf aufmerksam, daß man daraus wie aus S. 270, 24 προύΦέμεΦα χωρίζειν
αυτόν (Plato) 'Αριστοτέλους xat Ζήνωνος Numenius' Gegnerschaft gegen Anti-
ochus' Synkretismus folgert 8 Ταντα — μνημον. < Β 6 τάς (auch
D)] τε Ν | όμον τε καΐ Β | οί — 16 φιλοσόφους < Β β εϋρεσιν τε I | πεποιη-
μένον I 7 της] τοις I 9 εΰραντο (s. Bd. I S. 573, 6, Bd. Π S. 11, 5)
0»Ν εδροντο ΙΟ1 12 νεώς: s. ZU Bd. I S. 568, 19 | Ιερά xal μυστήρια ON
OF

μυστήρια Ιερά I | ϋεών ON των ϋεών I 18 ίφυλάττετο I (alles 1. Η.)

14 jjv χρεία I ~ ON | τά] τό Dind. | προειλήφει: intr. (wie oft bei Eue.) eich
vorher• festgesetzt hatte 17 αύτοίς nach σύμφωνος Β 19 άποσυλάν Β
21 έπιζητημάτων Β 28 xal < Β
 286 Eusebius

στηρίοις rfj τε άλλη των παλαιτάτων τιεριείχετο ΰεολογΰ}, αυτήν έκείνην

παρόν άκίνητον καί δμολογουμένην συμφώνως περιέπειν; αλλά γαρ 8
εί φανεΐεν ούτοι μηδέν άλη&ές περί &εοϋ παρά των προτέρων μεμα&ηκότες, d
ο'ικείαις ό' έπινοίαις τή περί φύσεως έπιβεβληκότες εξετάσει και στοχασμοϊς
κ μάλλον ή καταλήγει κεχρήμένοι, τί χρή λοιπόν μή ονχι συνομολογείν την
παλαιάν των έ&νών ϋεολογίαν μηδέν πλέον της αποδο&είσης έν τοϊς
προ τούτου σνγγράμμασιν Ιστορίας έπέχειν; δτι μεν ούν εξ άν&ρωπίνων 9
στοχασμών και πολλής λογομαχίας και πλάνης, αλλ' ουκ εκ τίνος άκριβοϋς
καταλήψεως ή παρά τοις "Ελλησιν υπέστη φιλοσοφία, εκ της τιρός 'Ανεβώ
ίο τον ΑΙγύπτνον επιστολής τοϋ Πορφυρίου μάϋοις αν, αυτό δη τούτο άκουσας
όμολογοϋντος έν τούτοις·

ι'. ΟΤΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΟΓΟΜΑΧΙΑΙ ΚΑΙ ΠΟΛΛΗ

ΠΛΑΝΗ ΤΥΓΧΑΝΕΙ ΠΑΡΑ ΤΟΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙΣ
I ""Αρξομαι δέ της προς σέ φιλίας άπό θεών καί δαιμόνων άγα&ών των 10,1
16 τε τούτοις συγγενών φιλοσοφημάτων, περί ών εϊρηται μεν πλείστα καί παρά (74ΐ)
τοις 'Ελλήνων φιλοσόφοις, εϊρηται δέ έκ στοχασμού τό πλέον τάς άρχάς b

έχοντα της πίστεως."

Kai ύποβάς έξης επιφέρει λέγων 2
"Παρά μέν γάρ ήμΐν λογομαχία τίς έστι πολλή, άτε έξ άνθ-ρωπίνων
20 λογισμών τοϋ άγαθοϋ εικαζομένου" οΐς δέ μεμηχάνηται ή προς το κρεΐττον c
συνουσία, εί παρεΐται τό μέρος τοϋτο είς έξέτασιν, μάτην αΰτοΐς ή σοφία
έξήσκηται."

14—17 Porphyr, epist. ad Anebonem 1 (bei: Jamblichi de mysteriis, rec.

Parthey, Berolini 1857); Thdrt. I 48 19—22 Porphyr, ebd. 47 f. (a. a. O.)
19-21 έξέτασιν Thdrt. I 48

BION(D)

2 γάρ — 6 άποδο&είσης < Β β τον έν τοις (so) Β 9 'Ανεβώ I 'Ανέβω BON

10f. αυτό — τούτοις < Β 11 δμολογοΰντος I (-ον-) D όμολογοΰντα Ο
όμολογοΰντας Ν 12 f. Die Überschrift Ι ι ΟΝ (των Έλλ. ON); nach φιλο-
σόφοις + άπό της προς Νεχταβώ τον ΑΙγνπτιον έπιστολής Πορφνρίον καί άφ' ών
Αντέγραφε Βοη&ω περί φνχής· καί άπό των περί της έκ λογίων φιλοσοφίας I 2 ; die
Überschrift mitsamt dem ganzen Kapitel < Β 16 τό πλέον meistens
17 ίχοντα (so S. 287, 2δ; bezieht sich auf πλείστα)] έχον die Hss.; Thdrt. Hss.
schwanken 21 παρεΐται ID Thdrt. παραιτείται Ο (aber αιτ von 1. Η. durch-
gestrichen) παρχχχεϊται Ν
 Praepar. evang. X I V Ö, 7—9; 10, 1—7 287

'Αλλά και έν οϊς άντέγραψε Βοή&ω Περί ψυχής δ αυτός ώδε γρά- 8
φων ομολογεί προς λέξιν
" . . . ώς τά μέν των έννοιών καί τά της Ιστορίας άναμφιλέκτως συνίστησι
τήν ψυχήν είναι άθάνατον οί δε είς άπόδειξιν παρά των φιλοσόφων κομι-
ι> σθεντες λόγοι δοκοϋσιν είναι εύανάτρεπτοι διά την έν πασιν εύρησιλογίαν των
έριστικών. τίς γαρ λόγος των έν φιλοσοφία ούκ άμφισβητήσιμος τοις έτερο-
δόξοις, δπου καί περί των δοκούντων έναργών έπέχειν αυτών τισιν έδόκει;" d
Και έν οΐς δε έπέγραψε Περί της έκ λογίων φιλοσοφίας διαρρήδην 4
όμολογεΐ τους °Ελληνας πεπλανησ&αι, έπιμαρτνρόμένος τον έαντον &εόν, ώς
ίο το ντο και τον 'Απόλλωνος διά χρησμών έξευιόντος και βαρβάροις μάλλον
ή °Ελλ.ησι την εϋρεσιν της αληθείας έπιμαρτνρήσαντος και δή και 'Εβραίων
μνημονενσαντος έν τοις μαρτνρη&εϊσι. μετά γοϋν τήν τον χρησμού 6
παρά&εσιν έξης τούτοις κέχρηται τοϊς έπιΜγοις·
"'Ακήκοας πόσος πόνος, ϊν' ύπέρ σώματός τις τά καθάρσια θύση, |
15 ούχ δτι της ψυχής τήν σωτηρίαν έξεύροι; χαλκόδετος γάρ ή πρός θεούς όδός (742)
αίπεινή τε καί τραχεία, ής πολλάς άτραπούς βάρβαροι μεν έξεϋρον, "Ελληνες
δέ έπλανήθησαν, οί δέ κρατούντες ήδη καί διέφθειραν τήν δέ εδρεσιν Αίγυ-
πτίοις ό θεός έμαρτύρησεΦοίνιξί τε καίΧαλδαίοις (Άσσύριοι γάρ ούτοι) Λυ-
δοϊς τε καί Έβραίοις."
20 Ταϋτα δ φιλόσοφος, μάλλον δε δ αντον ϋεός. δρ' ο·δν άξιον μετά τανθ·' β
ήμΐν έπιμέμψασϋαι, δτι δή τους πεπλανημένους "Ελληνας καταλείψαντες τά
'Εβραίων είλόμε&α των έπ' άλη&είας καταλήγει μεμαρτυρημένων; τί δέ 7
χρή παρά φιλοσόφων μα&ήσεσ&αι προσδοκάν; ή ποία έλπίς της έξ αυτών b
ωφελείας, εΐ δή τά λεγόμενα παρ' αΰτοϊς "έκ στοχασμών καί είκασμών τό
25 πλέον τάς άρχάς έχοντα της πίστεως" τυγχάνει; λογομαχίας δέ τίς δ καρ-
πός, ει δή πάντες οί των φιλοσόφων λόγοι "εύανάτρεπτοι" κα&εστήκασι

8-7 Porphyr. Πρός Βόη&ον Περί ψυχής fr. 5 (nur durch Eue. erhalten)
β τίς — άμφισβητήσιμος: Thdrt. I 48 14-19 Porphyr, de philoeophia ex
oraculis I (141 Wolff); von 15 χαλκόδ. an = Bd. I S. 496, 9—12 15 χαλκό-
δετος — 19 Έβραίοις: Thdrt. I 42 24f. "bt — πίστεως" geht auf S. 286, 16f.
26 f. geht auf 5

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 Βοήϋω Mrae Βοηϋφ die Hss. 8 ώς (aus dem Zusammenhang ge-

rissen) da | τά — έννοιών unsere Oedankenwelt | των I < ON 6 εύρησι-
λογίαν (s. das Wortregister unter diesem Wort) I ενρεσιλογίαν G (O zerstört) Ν
10 βαρβάρων I 16 ούχ δτι geschweige denn | έξεύροι (s. S. 288, 6f. μά&οις)]
έξεύρτ) Steph. 20 αύτοϋ (vgl. 9 τόν έαντον #εόν) Ν* Steph. αυτός IONVD
 288 Eusebius

"διά τήν έν πασιν εύρησιλογίανταντα γάρ ου παρ' ήμων άρτίως, άλλα

παρ' αυτών είρημένα ήκούετο. διόπερ εϋ μοι δοκοΰμεν κάί μετά κρίσεως 8
έξητασμένης, ουχί δέ άλόγως, ώς äv τοιούτων καταπεφρονηκέναι, τα δε
παρ' Έβραίοις ήγαπηκέναι, ονχ δτι προς τον δαίμονος μεμαρτύρηται, αλλ' c
5 δτι της έν&έον αρετής τε και δυνάμεως μέτοχα δντα άποδείκνυται. Ινα 9
δ' ούν και αύτοϊς ίργοις τάς των θαυμαστών φιλοσόφων λογομαχίας μά-
θοις τάς τε περί αρχών και περι θεών και της του παντός συστάσεως διαφωνίας,
μικρόν μεν ϋστερον έκθήσομαί σοι τάς αυτών φωνάς. πρώτον δ' έτιειδη 10
περνφέρουσιν άνω και κάτω θρυλοϋντες τα μαθήματα, δεϊν έξ άπαντος
ίο φάσκοντες τους μέλλοντας έν πείρα της του άληθοΰς καταλήψεως γίγνεσθαι d
μετελθεΐν άστρονομίαν, αριθμητικήν, γεωμετρίαν, μουσικήν, αυτά δη τά
παρά βαρβάρων εις αυτούς ηκειν αποδειχθέντα (τούτων γαρ άνευ μή δύνασθαι
λόγων άνδρα και φΟΛσοφον άποτελεσθηναι, αλλ' ουδέ της των δντων αλη-
θείας ψαϋσαι, μή τούτων έν ψυχβ της γνώσεως ττροτυτκο&είσης), είτ έπανα-
15 τεινάμενοι τη μαθήσει των είρημένων έπ αύτοϋ μονονουχι τοϋ αιθέρος βαί-
νειν μετέωροι άρθέντες οίονται, ώς δή τον θεόν αυτόν έν τοις άριθμοΐς περι-
φέροντες, ήμας τε, δτι μή τά δμοια ζηλονμεν, βοσκημάτων κατ" ουδέν δια-
φέρειν ήγοϋνται, ταύτη δέ φασι μηδέ θεόν μηδέ τι των σεμνών ήμας δΰνα-
σ&αι εΐδέναι· | φέρε τοϋτο πρώτον ουκ ορθώς έχον άπενθύνωμεν, τον άλη&η (743)
so λόγον άντι φωτός αύτοϊς παραβαλόντες. δ δέ μυρίσυς μεν Π ανέλληνας, 11
μυρία δέ και βαρβάρων γένη, τούς μεν συν τοις είρημένοις μαθήμασιν ούτε
θεόν οϋτε σώφρονα βίον οϋθ' δλως τι τών βέλτιστων και συμφερόντων έπι-
γνόντας αποδείξει, τούς δέ τών μαθημάτων έκτος πάντων εύσεβεστάτονς
και φιλοσοφωτάτους γεγονέναι. δ γονν παρά πασιν αύτοϊς φδόμενος Σώ-
α κράτης δίίως ποτέ έδόξαζε περι τώνδε, μάθοις äv Ξενοφωντι πιστεύσας έν
Άπομνημονεύμασιν ώδε πη ίστοροϋντι· b

8 μικρόν μέν ϋστερον·. geht auf Kap. 14—1β

Β ( < diese Seite) ION(D)

1 εύρηαιλογίαν I εύρεαιλογίαν ON β αντοϊς Ιργοις durch die bloßen

Tataachen βί. μά&οις: s. έξενροι S. 287, 15 7 Interpunktion nach δια-
φωνίας: Mrae 8 Der Nachsatz zu dem mit έπειόή eingeleiteten Satz be-
ginnt mit 19 φέρε 9 έξ άπαντος unter allen Umständen 18 της τών
(auch N'D)] τών της Ν* (a. R.) | όντων I < ON 14f. έπανατεινάμενοι sich *
stolz emporrecken 19 άπεν&ύνωμεν richtigstellen 20 παραβαλόντες ID
παραβάλοντες (so) Ο · (-λόντες 1. Η.) Ν | <$ (auch D)] olΝ | Πανέλληνας (spöttisch,
im Gegensatz zu βαρβάρων γένη) ON παρ' Έλληνας I
 Praepar. evang. X I V 10, 7—11; 11, 1—5 289

ια'. ΠΕΡΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΣΜΩΝ

"'Εδίδασκε δέ και μέχρι δτου δέοι εμπειρον είναι εκάστου πράγματος 1 1 , 1

τόν ορθώς πεπαιδευμένον. αύτίκα γεωμετρίαν μέχρι μέν τούτου Ιφη δεϊν
μανθάνειν, έως ικανός τις γένοιτο, εϊ ποτε δεήσειε, γην μετρ ω ορθώς ή παρα- ο
5 λαβείν ή παραδοϋναι ή διανεΐμαι ή έργον άποδεϊξαι. οδτω δέ τοϋτο ράδιον
είναι μαθεΐν, ώστε τόν προσέχοντα τον νοϋν τ η μετρήσει άμα τήν τε γην
όπόση έστίν είδέναι καΐ ώς μετρείται έπιστάμενον άνιέναι. τό δέ μέχρι 2
των δυσξυνέτων διαγραμμάτων γεωμετρίαν μανθάνειν άπεδοκίμαζεν· 6 τι
μέν γάρ ώφελοίη, ταϋτα ούκ έφη όραν* καίτοι ουκ άπειρός γε αύτών ήν. Ιφη
ίο δέ Ικανά αυτά είναι άνθρώπου βίον κατατρίβειν καί άλλων πολλών τε καΐ d
ωφελίμων μαθημάτων άποκωλύειν. έκέλευε δέ καί αστρονομίας έμπεί- 8
ρους γίγνεσθαι, καί ταύτης μέντοι μέχρι του νυκτός τε ώραν καί μηνός καί
ένιαυτοϋ δύνασθαι γινώσκειν Ινεκα τοϋ πορείας τε καί πλοΰ καί φυλακής
καί δσα άλλα ή νυκτός ή μηνός ή ένιαυτοϋ πράττεται, πρός ταϋτ' εχειν τεκμη-
15 ρίοις χρήσθαι, τάς ώρας των είρημένων διαγινώσκοντα. καί ταϋτα δέ ρ^δια
μαθεΐν παρά τε νυκτοθηρών καί κυβερνητών καί άλλων πολ|λών, οΐς επιμελές (744)
ταϋτα είδέναι. τό δέ μέχρι τούτου άστρονομίαν μανθάνειν, μέχρι τοϋ καί 4
τά μή έν τ η αύτη περιφορά 6ντα καί τούς πλανήτας καί άσταθμήτους άστέρας
γνώναι καί τάς άποστάσεις αύτών άπό της γης καί τάς περιόδους καί τάς
20 αιτίας αύτών ζητοϋντα κατατρίβεσθαι, ισχυρώς άπέτρεπεν. ώφέλειαν μέν
γάρ ούδεμίαν ούδ1 έν τούτοις Ιφη όραν καίτοι ουδέ τούτων γε άνήκοος ήν. έφη
δέ καί ταϋτα Ικανά είναι κατατρίβειν άνθρώπου βίον καί πολλών καί ωφελί-
μων άποκωλύειν. δλως δέ τών ούρανίων ή έκαστα ό θεός μηχαναται 5
φροντιστήν γίγνεσθαι άπέτρεπεν- ούτε γάρ εύρετά άνθρώποις αύτά ένόμιζεν b

2—S. 290, 14: Xenoph. mem. IV 7, 2—8 28 δλως — S.290, 4

ίξτη>εϊσ#αι: Thdrt. TV 26

BION(D)

1 Die Überschrift BIK)N; nach λογισμών + άηό τών άπομνημονεν-

μάτων Ξενοφώντος Ι* 5 άποδείξασϋαι Xen. β μα&εϊν είναι I είναι
μά&ης Β 7 άπιέναι Xen. 8 δυσξννέτων < Β ; δυσσννέτων unsere Xeno-
phonhss. | διαγραμμάτων ND διά γρ. ΒΙΟ | γεωμετρίαν < Β 9 γε Xen.
τε die Hss. 10 Ικανά αύτά] ταϋτα Ιχανά Xen. 11 δέ nach άστρον. Β | Αστρο-
λογίας Xen. 12 γενέο&αι Β | μέντοι < BN 18 γιγνώαχειν Xen. | τοϋ <
Xen.; Eus. konstruierte ενεχα τοϋ . . . εχειν τεκμ. χρήσ&αι 15 διαγιγνώ-
σχοντας Xen. | $άδιον Β 17 μέχρι — 19 γης < Β 18 πλανήτας IOD (-ήτας)
πλάνητας Ν Xen. | τε xat' Xen. 20 ζητοϋντας Xen. 21 ούδ' < Β | Ιφη
έν τοις τούτοις Β | γε vor ουδέ Β 28 ol I 24 γίγνεσ&αι I Xen.
γίνεσ&αι Ο γενέσ&αι BN | άν&ρ. αύτά ΒΙ αυτά άν&ρ. ON
Uras, EasebiuiII 19
 290 Eusebius

είναι ουτε χαρίζεσθαι θεοΐς άν ήγεΐτο τον ζητοϋντα, & εκείνοι σαφηνίσαι ούκ
έβουλήθησαν. κινδυνεϋσαι δ' άν Ιφη καΐ παραφρονήσαι τόν ταϋτα μεριμνώντα
ούδέν ήττον ή 'Αναξαγόρας παρεφρόνησεν, ό μέγιστον φρονήσας έπΐ τω τάς των
θεών μηχανάς έξηγεϊσθαι. έκεϊνος γαρ λέγων μέν το αυτό είναι πϋρ τε καΐ β
ε ήλιον ήγνόει δτι τό μέν πϋρ οί άνθρωποι ραδίως καθορώσιν, εις δέ τόν ήλιον c
ού δύνανται άντιβλέπειν καΐ υπό μέν τοϋ ήλιου καταλαμπόμενοι τά χρώματα
μελάντερα Ιχουσιν, υπό δέ τοϋ πυρός οδ. ήγνόει δέ καΐ δτι των έκ της γης
φυομένων άνευ μέν ήλίου αύγης ουδέν δύναται καλώς αδξεσθαι, υπό δέ τοΰ
πυρός θερμαινόμενα πάντα άπόλλυται" φάσκων δέ τόν ήλιον λίθον διάπυρον
ίο είναι καΐ τοΰτο ήγνόει, δτι λίθος μέν έν πυρί ών οδτε λάμπει οδτε πολύν χρό-
νον άντέχει, 6 δέ ήλιος πάντα τόν χρόνον πάντων λαμπρότατος ών διαμένει.
έκέλευε δέ και λογισμούς μανθάνειν, καΐ τούτων δέ ομοίως τοις άλλοις 7
έκέλευε φυλάττεσθαι τήν μάταιον πραγματείαν- μέχρι δέ τοΰ ωφελίμου πάντα d
καΐ αυτός συνεσκόπει καΐ συνδιεξήει τοις συνοΰσι."
15 Ταϋτα Ξενοφών εν Άπομνημονεύμασιν. έν έπιστολη δέ ό αυτός τ η
πρός Αίσχίνην περι Πλάτωνος και των ανχούντων τήν τοϋ παντός ψυσνολογίαν
τοιαύτα γράφει·

ιβ'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ Φ ΥΣΙΟΛΟΓΕΙΝ Α ΥΧΟ ΥΝΤΩΝ

I ""Οτι μέν γάρ τά θεια υπέρ ή μας παντί δήλον άπόχρη δέ τώ κρείττονι 1 2 , 1
» της δυνάμεως αυτούς σέβειν οίοι δέ είσιν οδτε εύρεϊν ράδιον οδτε ζητεΐν θε- (745)
μιτόν. ούδέ γάρ δεσποτών φύσιν ή πραξιν δούλοις είδέναι πλέον υπηρεσίας b
προσήκει, καΐ τό μέγιστον, 8σω χρή άγασθαι τάνθρώπινα διαπονουμένω <ν >,

S. 28», 2—S. 290, 14: Xenoph. mem. IV 7, 2—8 1»—S. 291, 14:
Fseud.-Xenoph. ep. ad Aeschinem: R. Hercher, Epietolographi Qraeci 788
(aus Stobaeus eel. Π 1, 29 [p. 11 Wachsmuth] und Bus.)

BION(D)

1 είναι < Β | äv ήγεΐτο BIO· ήγοίτο äv OlN 4 έχείνος — 9 άπόλλυτat

< Β I τε (auch D) < Ν β δύναται Ο 11 τόν πάντα ΧΘΠ. | λαμπρό-
τερος Β 12 και1 I < BON 18 ματαίαν Β 14 συνοΰσι I Xen. αννιοϋαι *
BON 16 Ταϋτα — 17 γράφει < Β | <5' ON 18 Die Überschrift
ΒΙ ι ΟΝ; nach ανχούντων + τοΰ αύτον έν έπιστολβ τή πρός ΑΙσχΙνην I 1 19 τφ
— 20 δυνάμεως nach unserem besten Vermögen | τό κρεΐττον Stob. 20 αυτούς]
αύτοΰ Stob. Hss. | oloi\ <Λ Stob. Hss. | οΰτε1] οϋά' Β | &διοι Stob. Hss. |
οΰτε ζητεΐν] οϋτ' είπεΐν Β 21 δούλοις είδέναι] δούλους δει είδέναι οίς ουδέν Stob.
22 προσήκει] τρόπον Β | καΐ — S. 291,1 φέρει < Β und Stob. | διαπονουμένων
Steph. διαπονουμένω die Ηββ.
 Praepar. evang. XIV 11, 6—7; 12, 1; 13, 1 291

τοσώδε τοις δόξης έκ πολλών άκαιρων καΐ κενών γλιχομένοις άχθος φέρει,
πότε γάρ, ώ Αισχίνη, Σωκράτους άκήκοέ τις ουρανίων πέρι λέγοντος ή γραμ-
μάς εις έπανόρθωσιν παραινοϋντος μανθάνειν; μουσικήν μέν γάρ ϊσμεν αύτόν
μέχρις ώτων συνιέντα- διετέλει δέ έκάστοτε αύτοΐς λέγων τί καλόν καΐ τί άν-
5 δρεία δικαιοσύνη τε καΐ άλλαι άρεταί. άνθρώπινα γοϋν αύτά άγαθά έκάλει, c
τά δ* άλλα ή άδύνατον άνθρώποις άλώναι έφασκεν ή μύθων είναι συγγενή,
μετ' οφρύος σοφιστών παίγνια διεξιόντων. και ουκ έλεγε μέν ταϋτα, ούχΐ δέ
έπραττε. γράφειν δέ τά πραχθέντα είδότι σοι, καίπερ ούκ άηδές έσόμενον,
χρόνον έχει άνέγραψά τε άλλοθι, παυσάσθωσαν ούν ελεγχόμενοι ή προς τό
ίο εικός ϊτωσαν, οίς Σωκράτης ούκ ήρεσεν, ω ζώντι μέν ό θεός σοφίαν έμαρτύ-
ρησεν, οί δέ κτείναντες της μετανοίας άποκάθαρσιν ούχ εύρον. τό δέ καλόν d
άρα, Αιγύπτου ήράσθησαν καΐ της Πυθαγόρα τερατώδους σοφίας, ών τό
περιττόν καΐ μή μόνιμον έπί Σωκράτει ήλεγξεν έρως τυραννίδος καΐ άντί
διαίτης λιτής Σικελιώτις γαστρός άμέτρου τράπεζα."
is Ταϋτα Ξενοφών τον Πλάτωνα αΐνιττόμενος. δ δέ γε Πλάτων έν Πολι-
τεία περί γυμναστικής και μουσικής τάδ' ιστορεί φάναι τον Σωχράτην

ιγ'. ΠΕΡΙ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

I "Τί άν ούν εϊη, ώ Γλαύκων, μάθημα ψυχής όλκόν άπό τοϋ γιγνομένου 13,1
έπί τό 6ν; τό <δε > δ* έννοώ λέγων άμα· ούκ άθλητάς μέντοι πολέμου έφαμεν (74«)

8. 290, 19—S. 291, 14: Pseud.-Xenoph. ep. ad Aeechinem 12 ΑΙγύπτου

— 14 τράπεζα: Thdrt. I I 24 und X I I 70 18—S. 292, 15: Plat. reap.
521 d—622 b

BION(D)

1 δόξης Steph. δόξαις die Hss. | άκαιρων Steph. άχαίροις 10 (1. Η. aus
-ραις) Ν | κενών Steph. κενοΐς I κεναϊς O'ND κΜναις Ο1 2 ώ gleicht in Β
fast einem Kompendium für είναι 8 μουσικής Stob. | μέν < Stob. 4 μέ-
χρις Β Stob, μέχρι ION | ξυνιέντα Stob. | αύτός Stob. 4f. άνδρεία Β άνδρία ION
δ τε καΐ δικαιοσύνη Stob. | re < Stob. | al άλλαι Stob. | γονν] γάρ I | άγα&ά
atfrd Stob. Has. β τά — 9 5λλο&ι< Β | άδύνατα Stob. 7 παίγνια < Stob. Hss.
7f. ούχΐ δέ έπραττε) ούκ ϋδει δέ πράττειν Stob. 8f. γράφειν — δλλοάι < Stob.
9 άνέγραψά τε άλλοάι: geht auf Xenoph. mem. 10 ϊτωσαν] ϊσως &ν Stob.
Hss. I οίς I Stob, οΰς BON | ήρεσκεν Stob. 11 τό — S. 292, 19 έλέγομεν
< Β 12 ΑΙγύπτου γάρ Stob. Hss., Thdrt. | Πυάαγόρου Stob. Thdrt. | &v
Thdrt. ώς die Hss. | τό μέν Stob. 18 μή] τό μή Stob. | Σωκράτει Thdrt.
-τη die Hss. 14 λιτής διαίτης Stob. 16 Σωκράτην I, -τη ON 17 Die
Überschrift Β (vor ή S. 292, 19) Ι Ό Ν ; nach μουσικής + άπό του Πλάτωνος
πολιτείας I» 19 τάδε δ' PI. τόδ' ΙΟ (1. Η. aus τό δ') Ν
19·
292 Eusebius

τούτους άναγκαΐον είναι νέους δντας; "Εφαμεν γάρ. Δει άρα και τοϋτο προσ-
έχειν τ& μάθημα 6 ζητοΰμεν πρός έκείνω. Τ6 ποίον; Μή άχρηστον πολεμι- b
χοΐς άνδράσιν είναι. Δεΐ μέντοι, εΪ7ΐερ οΐόν τε. Γυμναστική πη καΐ μουσική
έν γε τω πρόσθεν έπαιδεύοντο ήμϊν. ΤΗν ταύτα, έφη. ΚαΙ γυμναστική 2
μέν που περί γιγνόμενον καΐ άϊυολλύμενον τετεύτακε* σώματος γάρ αδξης
καΐ φθίσεως έπιστατεϊ. Φαίνεται. Τοϋτο μέν δή ούκ άν είη δ ζητοΰμεν μά-
θημα. Ού γάρ. 'Αλλ' άρα μουσική δσην τό πρότερον διήλθομεν; 'Αλλ' 8
ήν έκείνη γ', έφη, άντίστροφος της γυμναστικής, εί μέμνησαι, έθεσι παιδεύουσα c
τούς φύλακας, κατά τε άρμονίαν εΰαρμοστίαν τινά, ούκ έπιστήμην παρα-
δίδουσα καΐ κατά £υθμόν εύρυθμίαν, έν τε τοις λόγοις έτερα τούτων άδελφά
έθη άττα έχουσα, καΐ ίσοι μυθώδεις των λόγων καΐ ίσοι άληθινώτεροι
ήσαν· μάθημα δέ πρδς τοιοϋτόν τι άγον, οίον σύ ζητείς, ούδέν ήν έν
αύτη. 'Ακριβέστατα, ήν δ* εγώ, άναμιμνήσκεις με" τω γάρ δντι τοιοϋ- 4
τον ούδέν είχεν. άλλ', ώ δαιμόνιε Γλαύκων, τί άν εϊη τοιούτον; αί τε γάρ d
τέχναι βάναυσοί που άπασαι έδοξαν εϊναι. Πώς δ* οδ
EW έξης jtQO'übv έπιλέγει· 6
" Μ ή ποτ' αύτών τι άτελές έπιχειρώσιν ήμϊν μανθάνειν οδς θρέψομεν
καΐ ούκ έξήκον έκ&ϊσε άεΐ οΐ πάντας δει αΰ ήκειν, οίον άρτι περί της άστρονο-
μίας έλέγομεν. ή ούκ οίσθ' δτι καΐ περί αρμονίας έτερον τοιούτον ποιοϋσι;
τάς γάρ άκουομένας αδ συμφωνίας καΐ φθόγγους άλλήλοις άναμετροϋντες
άνήνυτα ώσπερ ot άστρονόμοι 7τονοϋσι. Ν ή τούς θεούς, έφη, καΐ γελοίως β
γε, 7ϊυκνώματ' άττα όνομά|ζοντες καΐ παραβάλλοντες τά ώτα, οίον έκ γειτόνων (747)
φωνήν θι}ρευόμενοι, οί μέν φασιν έτι κατακούειν έν μέσω τινά ήχήν καΐ σμι-
κρότατον είναι τοϋτο διάστημα ώ μετρητέον, οί δ' αμφισβητούντες ως δμοιον
ήδη φθεγγομένων, άμφότεροι ώτα τοΰ νοϋ προστησάμενοι. Σ ύ μέν, 7

S. 291, 18—S. 292, 16: Plat. resp. 521d—522b 17—S. 293, 8: ders.
ebd. 630e—631c

BION(D)

1 τούτους (nml. τούς φύλακας) I PL τούς τοιούτους ON | άναγκαΐον

1. ( t ) H. aus Αναγκαίους Ο 8 μέντοι, (φη PI. | γυμναστική die Hss. | πη]
μήν PI. 4 Kai < PI. | γυμναστική PI. -κήν die Hss. 6 περιγιγνόμενον
IN 7f. διήλ&ομειτ, Άλλ' ήν PI. διήλ&ομεν άλλην; die Hss. 11 Ι&η] ΐψη
PI. I άττα PI. αύτά die Hss. 12 τι < I | άγον] άγα&όν PI. | σύ vw PI. | σύ
ζητείς (auchD)] συζητείς Ν 16 nach βάναυσοι Lücke von etwa 6 Buchstaben,
darauf naaai (ohne Akzent) I 17 αύτών (auch D)] αΰ των Ν 18 έξήκον ON
PI. έξη κακοίς I | πάντα PI. | αΰ ήκειν IGN x x ν (οΰν ?) ήκειν Ο άνήκειν
Steph. άφήκειν PI. 19 ή (auch D)] οϊ Ν | οίσϋα Β | τι τοιούτον Β 20 άλλ-
ήλοις ON άλλήλους I Αλλήλων Β 22 έκ Β PI. έχ Ο έν (= έγ) IGN 28 έτι PI.
δτι die Hss. 24 τούτω ON | ψ μετρητέον < Β 26 φ&εγγομένων nml.
τ&ν ήχων
 Praepar. evang. X I V 13, 1—9; 14, 1 293

ήν δ' έγώ, τούς χρηστούς λέγεις τούς ταΐς χορδαΐς πράγματα παρέχοντας
καί βασανίζοντας, έπΐ των κολλόπων στρεβλοϋντας. tva δέ μή μακροτέρα ή
εΐκών γίγνηται, πλήκτρω τε πληγών γιγνομένων καί κατηγορίας τυέρι καί b
έξαρνήσεως καί άλαζονείας χορδών, παύομαι της εικόνος καί οΰ φημι τούτους
δ λέγειν, άλλ' έκείνους οδς έφαμεν νϋν δή περί αρμονίας είρήσθαι. ταύτύν 8
γαρ ποιοϋσι τοις έν τ η άστρονομία. τούς γαρ έν ταύταις ταΐς συμφωνίαις ταΐς
άκουομέναις άριθ-μούς ζητοϋσιν, άλλ' ούκ εις προβλήματα άνίασιν έπισκοπεΐν,
τίνες ξύμφωνοι αριθμοί καί τίνες οδ καί διά τί έκάτεροι."
'Αλλά γαρ και ταϋ&' ήμΐν προ δδοϋ κείσϋω άπολογονμένοις, δτι μή 9
ίο δίχα διανοίας όρϋης καί της των τοιώνδε άχρηστομα&είσς ώλιγωρήσαμεν. e
σκεψώμε&α δητα λοιπόν ήδη ävcw&ev άρξάμενοι τάς των είρημένων φυσικών
φιλοσόφων δογματικάς προς άλλήλους άντιόοξίας. γράφει δή ά&ρόως άπάν-
των των Π?Λτ(ονικών δμον και Πν&αγορείων των τε έτι πρεσβυτέρων φνσι-
κών φιλοσόφων έπιχεκλημένων καί αΰ πάλιν των νεωτέρων Περιπατητικών τε
15 και Στω ικών και 'Επικούρειων τάς δόξας συναγαγών δ Πλούταρχος έν οίς
έπέγραψε "Περί των άρεσκόντων τοις φιλοσόφοις φυσικών δογμάτων,"
έξ ών παρα&ήσομαι ταντα' d

ιό'. ΔΟΞΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΠΕΡΙ ΑΡΧΩΝ

"Θαλής όΜιλήσιος," είς των επτά σοφών, "άρχήν των βντων άπεφήνατο 1 4 , 1
20 είναι τό δδωρ. δοκεΐ δέ ό άνήρ ούτος άρξαι της φιλοσοφίας καί άπ' αύτοϋ ή Ι ω -
νική αίρεσις | προσηγορεύθη· έγένοντο γαρ πλείστα ι διαδοχαί. φιλοσοφήσας (7«)
δέ έν Αίγύπτω πρεσβύτερος ήλθεν είς Μίλητον. έξ ΰδατος δέ φησι πάντα
είναι καί είς δδωρ πάντα άναλύεσ&αι. στοχάζεται δέ έκ τούτου πρώτου 6τι
πάντων ζώων ή γονή άρχή έστιν, υγρά ούσία· οδτως εΐκάς καί τά πάντα έξ

S. 292, 17—S. 293, 8: Plat. resp. 530e—631c 1»—S. 294, 6: Pseud.- *

Plut. de placitie philoaophorum 875d—f (Diele, Doxographi Gr. 276f.)

BION(D)

2 ini — 7 άνίασιν < Β 6 vvv δή I PL ~ ON | εΙρήσΦαι (daß sie gemeint

seien) ] ίρήσεοΰαι PL 7 xal έπισχοτιεϊν Β 10 άχρηστομν&Ιας Β 18 τών1 I
< BON 16 ουναγαγών I άναγαγών BON 16 τοις φιλοσόφοις Β Ι Plut. φιλο- * *
αόφοις πάσι ON 18 Die Überschrift in Β PON; nach άρχων + άπό των
Πλουτάρχου έν τώ περί των άρεσκόντων τοις φιλοσόφοις φυσικών δογμάτων I s
19 εις — σοφών Worte des Ε us. 20 είναι < Plut. 21 διαδοχαί φιλοσοφίας
Ρ1. 22 πρεσβ. nach Μίλ. Ρ1. | ό^1] γάρ Ρ1. 28 πρώτον PL 24 πάντων
των PL | ίστιν άρχή ON | ούσία] οίσα Ρ1.
 294 Eusebius

ύγροϋ την άρχήν Ιχειν. δεύτερον πάντα τά φυτά ύγρώ τρέφεται τ ε καΐ καρ-
ποφορεί, άμοιροϋντα δέ ξηραίνεται, τρίτον δέ, δτι καΐ αυτό τό πϋρ τό τοϋ
ήλίου καΐ των άστρων ταΐς των υδάτων άναθυμιάσεσι τρέφεται καΐ αύτός
ό κόσμος, δια τοϋτο καΐ Όμηρος ταύτην την γνώμην υποτίθεται περί τοϋ
5 ύδατος-
Ώκεανόν, δσπερ γένεσις πάντεσσι τέτυκται'"
ταϋτα μεν δ Θαλής.
" 'Αναξίμανδρος δέ ό Μιλήσιός φησι των δντων τήν άρχήν είναι τό άπει-
ρον έκ γάρ τούτου πάντα γίνεσθαι καΐ είς τοϋτο πάντα φθείρεσθαι - διό και
ίο γεννασθαι άπείρους κόσμους καΐ πάλιν φθείρεσθαι <είς > τό έξ οΰ γίνεται,
λέγει δ* ούν, διότι τό άπέραντόν έστιν, ίνα μηδέν έλλείπη καΐ ή γένεσις ή υφι-
σταμένη. άμαρτάνει δέ καΐ ούτος μ ή λέγων τ ι έστι τό άπειρον, πότερον άήρ
έστιν ή υδωρ ή γη ή άλλα τινά σώματα* άμαρτάνει ούν τήν μέν δλην αποφαι-
νόμενος, τό δέ ποιοΰν αίτιον άναιρών. τό γάρ άπειρον ούδέν άλλο ή δλη έστίν·
is ού δύναται δέ ή δλη είναι ένεργεία, έάν μ ή τό ποιοΰν ύπόθηται.
Άναξιμένης δέ ό Μιλήσιος άρχήν των δντων τόν άέρα άπεφήνατο* έκ
γάρ τούτου πάντα γίνεσθαι καΐ είς αυτόν πάλιν άναλύεσθαι. οίον ή ψυχή, φησίν,
ή ήμετέρα άήρ έστι· συγκρατεί γάρ ή μας" και δλον δέ τόν κόσμον πνεΰμα
καΐ άήρ έμπεριέχει* λέγεται δέ συνωνύμωε άήρ καΐ πνεϋμα. άμαρτάνει δέ και
20 ούτος έξ άπλοϋ καΐ μονοειδοΰς αέρος καΐ πνεύματος δοκών συνεστάναι τά
ζωα. άδύνατον γάρ άρχήν μίαν τήν δλην των δντων ύποστηναι- άλλα καΐ τό
ποιοΰν αίτιον χρή τιθέναι. οίον άργυρος ού<κ άρκεϊ > πρός τό έκπωμα γίνεσθαι,
έάν μήι τό ποιοΰν τοΰτ' έστιν ό άργυροκόπος· ομοίως καΐ επί τοϋ χαλκόϋ
καΐ ξύλων καΐ της άλλης δλης.

β Horn. II. X I V 246 8-24 Pseud.-Plut. de placitia philosophorum

875f—876b (Diele, Doxographi Gr. 277 f.)

BION(D)

1 δεύτερον, δτι PI. | re < PI. 2 άμνρονντα Β | δ& < PI. 8 των ύδάτων
Β Ι τοΰ ύδατος ON β ' Ωκεανός Β -νοΰ Horn. | δπερ γένεσιν Β | πάντεαι
BN (verbess. 1.1 Η.) D 10 είς PI. < die Has. 11 άπέραντόν] άπειρον PI. |
μηδέ iv Β Ι | xal < PI. 12 xal < PI. 18f. άποφηνάμενος Β
14 έστίν nach αλλο Β 15 ένέργεια Ο 1 (aus ένεργεία) N D | ύπό&ηται (nml.
οδτος)] ύποχέηται PI. 16 τόν < PI. 17 τά πάντα PL 18 έστι]
ούσα ( < ydp) PI. | δέ < PI. 1» περιέχει PI. | συνων. δέ λ. δ άήρ Β
20 δοχών ούν Ο* (aber ούν getilgt, 1. ? Η.) | έστάναι (so) Β 21 των όντων
έξ ής τά πάντα PI. | ύποστηναι (zugrunde gelegt werde) B O * PL ύποστήσαι
IO l N 22 ύποτώέναι PI. | άργ. ούχ άρχει PL άργ. ού die Hss. | γίνεσ&αι Mras
γίνεται die Hss. γενέσβαι PI. 28 δέ xal Β 24 fttttuv] τοϋ ξύλου Ρ1.
 Praepar. evang. XTV 14, 1—5 295

'Ηράκλειτος και "Ιππασος 6 Μεταποντΐνος άρχήν των πάντων τό πϋρ. 4

έκ τοϋ πυρός γαρ τά πάντα γίνεσθαι και εις πϋρ πάντα τελευταν λέγουσι* |
τούτου δέ κατασβεννυμένου κοσμοποιεϊσθαι τά πάντα, πρώτον μέν γάρ τό (74β)
παχυμερέστατον αύτοϋ εις αυτό στελλόμενον γη γίγνεται* έπειτα άναχαλω-
5 μένην τήν γην υπό τοϋ πυρός φύσει υδωρ άποτελεϊσθαι, άναθυμιώμενον δέ
αέρα γίνεσθαι. πάλιν δέ τον κόσμον και πάντα τά σώματα υπό πυρός άνα-
λοΰσθαι έκπυρώσει. άρχή ούν τό πϋρ, δτι έκ τούτου τά πάντα, τέλος δέ καθ-
ότι εις τοϋτο αναλύεται τά πάντα.
Δημόκριτος, ώ μετά πλείστον 'Επίκουρος ήκολούθησεν, άρχάς των δντων 5
ίο σώματα άτομα, λόγω δέ θεωρητά, άμέτοχα κενοΰ, άγένητα, άδιάφθαρτα b
ούδέ θραυσθηναι δυνάμενα, οδτε δι<ά>πλασι[ο]ν έκ των μέρων λαβείν οδτε άλ-
λοιωθηναι, είναι δ' αυτά λόγω θεωρητά. ταϋτα μέντοι κινεϊσθαι έν τω κενω
και διά τοϋ κενοΰ - είναι δέ καΐ αυτό τό κενόν άπειρον καΐ τά σώματα άπειρα,
συμβεβηκέναι δέ τοις σώμασι τρία ταϋτα, σχήματα, μέγεθος, βάρος* άλλ* c
is ό μέν Δημόκριτος έλεγε μέγεθος καΐ σχήμα, ό δέ Επίκουρος τούτοις και
τρίτον βάρος προσέθηκεν. άνάγκη γάρ, φησί, κινεϊσθαι τά σώματα τ η τοϋ
βάρους πληγη, έπεί ού κινηθήσεται. είναι δέ τά σχήματα των άτόμων περι-
ληπτά, ούκ άπειρα - μη γάρ είναι μήτε άγκιστροειδεΐς μήτε τριηροειδεϊς μήτε
κρικοειδείς* ταϋτα γάρ τά σχήματά έστιν εύθραυστα, αί δέ άτομοι απαθείς,
20 άθραυστοι* ίδια δέ έχειν σχήματα λόγω θεωρητά. καΐ είρηται άτομος ούχ ι
δτι εστίν έλαχίστη, άλλ* δτι ού δύναται τμηθηναι, άπαθής οδσα κοίΐ άμέτοχος
κενοΰ - ώστε έάν είπη άτομον, άθραυστον λέγει, άπαθη, άμέτοχον κενοΰ. δτι
δέ έστιν άτομος, σαφές - καΐ γάρ έστι στοιχεία καΐ ζωα <ά >κενα, καΐ ή μονάς.

1—S. 296, 9: Pseud.-Plut. de placitis philosopborum 877 c—878a (Diels,

Doxographi Gr. 283—287)

BION(D)

1 Ηράκλειτος — 8 πάντα < Β | πάντων] δλων PI. 2 τοϋ < PI. 4 αύτό
PI. αύτό die Has. | σνατελλόμενον PI. | γίνεται ON 1 iv τ f j έχπυρ. PL 7f. κα&ότι]
δτι xal PI. 9 Δημόκριτος — ήχολού&ησεν] 'Επίκουρος Νεοχλέονς 'Αθηναίος χατά
Δημόχριτον φιλοσοφήσας ίφη τάς PL 10 άτομα < Ρ1. | δέ < PL | άγένητα
Β Ι , -W- ON I όίδια, άφ&α^τα PL 11 ούδέ] οδτε Ρ1. | διάπλααιν Diels διπλάσιον
ΒΙΟΝ und 1 Hs. PL, διαπλασμόν die beiden andern Hss. Pl. 14 σχήματα
BIO, + Ν a. R. (1. ? Η.), < N»D; σχήμα Pl. 14f. άλλ' — Δημόκριτος] Δ. μέν
γάρ PL 15 Ιλεγε δύο Ρ1. 16 f. xal τρίτον < Β 17 f. άπεριληπτά Diels
nach Duebner 18 άγγιστροειδεϊς ON | τριηροειδεϊς BON τρικροειδείς I τριαt- *
νοειδείς PL 19 δ&ρανοτα Β; εν&ρ. έστιν Ρ1. 20 &#ρ. — 23 μονάς < Β
22 χαι άπαϋϊ) Ρ1. 28 Ιστιν Mras έστιν Bus. und PL, ebenso: Ιστι Mras
έστι Eus. und PI. | στοιχεία άεΐ δντα Ρ1. | δχενα Mras κενά ΙΟΝ PL; Sinn:
Die Existenz von Atomen folgt aus der von δχενα (also unteilbaren) στοιχεία
και ζφα sowie aus der der (ebenfalls unteilbaren) μονάς
296 Eusebius

'Εμπεδοκλής Μέτωνος, [πόλις της Σικελίας] 'Ακραγαντινος, τέτταρα β

μέν στοιχεία, πϋρ, άέρα, ύδωρ, γην, δύο δέ άρχάς καΐ δυνάμεις, Φιλίαν τε
και Νεϊκος, ών ή μέν έστιν ένωτική, τό δέ διαιρετικόν. φησί δέ ούτως·
τέσσαρα των πάντων Ριζώματα πρώτον άκουε"
Ζεύς άρ<γ>ής "Ηρη τε φερέσβιος ήδ' Άϊδωνεύς
Νήστίς ή δαχρύοις τέγγει κρούνωμα βρότειον.
I Δία μέν γάρ λέγει την ζέσιν και τον αιθέρα, "Ηραν δέ φερέσβιον τον άέρα- (760)
την γην τύν Άΐδωνέα. Νήστιν δέ καΐ κρούνωμα βρότειον οιονεί τ& σπέρμα
καΐ τό ύδωρ."
Τοααντη μεν ή των πρώτων φυσικών φιλοσόφων διαφωνία, τοιαύτη 7
δέ αύτών και ή περί άρχων δόξα, ού ϋεόν, ου ποιητήν, ού δημιουργόν ουδέ
τι των δλων αϊτών ουδέ μην ϋεονς ονδ' άσωμάτονς δυνάμεις, ου νοεράς
φύσεις, ού λογικός ουσίας ονδ' δλως τι των έκτος αίσ&ήσεως έν ταΐς άρχαϊς
νποθεμένων. μόνος δ' ούν πρώτος 'Ελλήνων 'Αναξαγόρας μνημονεύεται 8
έν τοις τιερι αρχών λόγοις Νονν τον πάντων αίτιον άποφήνασ&αι. φασί γοΰν b
ώς δρα ούτος μάλιστα παρά τούς προ αύτοϋ έ&αύμασε φυσιολογίαν μηλό-
βοτόν γε τοι την έαντοΰ χώραν δι αυτήν εϊασε τόν τε περί άρχων λόγον
πρώτος 'Ελλήνων διήρϋρωσεν. ού γάρ μόνον περί της πάντων ουσίας οσιεφή-
νατο, ώς ol προ αύτοϋ, άλλα και περι τον κινοϋντος αύτήν αιτίου. "ΤΗν 9
γάρ έν άρχη" (φησίν) "όμοϋ τά πράγματα πεφυρμένα, Νοϋς δέ είσελθών αυτά
έκ της άταξίας εις τάξιν ήγαγε." ϋαυμάσαι δ' έστιν ώς ούτος πρώτος παρ'
"Ελλησι τούτον Φεολογήσας τόν τρόπον, δόξας Άΰηναίοις ά&εος είναι, δτι c
μή τόν ήλιον έ&εολόγει, τόν δέ ήλιου ποιητήν, μικροϋ δεϊν καταλευσ&είς
έϋανε. λέγεται δέ μηδέ ούτος σώον φυλάξαι τό δόγμα, έπιστήσαι μεν 10
γάρ Νονν τοις πάσιν, ούκίτι δέ κατά νουν και λογισμόν τήν περί των όντων
άποδονναι φυσιολογίαν. έπάκονσον δ' ούν οία δ Σωκράτης έν τω Πλάτωνος
Περί ψυχής αιτιάται τόν άνδρα έν τούτοις*
S. 205, 1—S. 296, 9: Pseud.-Plut. de placitis philosophorum 877c—878a
(Diels, Doxographi Gr. 283—287) 4-6 Emped. fr. 6 Diels -Kranz (Fragm.
d. Voraokr.· I 311 f.) 16 f. Anaxagoras verzichtete auf sein reiches (in
Ländereien bestehendes) Erbe: s. Flat. Hi. maior 283a 19-21 = Bd. I
S. 612, 4f. (s. zu jener Stelle)
BION(D)
1 πολιστής (so) Σικελίας BION < Steph. 2 μέν λέγει PI. | xai γην
Β J άρχάς xal] άρχιχάς PI. 8 ή] δ Β | ένωτικός Β | ίέ»] <5* ΒΟ 4 τέτταρα
Β I πρώτον άκουε < Β & άργής Beck und Diels "Αρης die Hss. αΐ&ήρ PI. |
rjö' ON 8 την\ τήν δέ PI. 11 αύτων < Β | άρχων και αντών Β 18 αία&ή-
αεως ON αίσ&ήσεων I < Β 14 μόνος — 21 ήγαγε < Β 16 τόν (auch
txnoAoylav
Ν)] των D 16 φιλοσοφίαν I (alles 1. Η.) 19 οί (auch D) < Ν
20 έν άρχη] άρχήν Bd. I S. 612, 4 | τά πράγματα όμοϋ B d . I a. a. Ο. 24 μηδέ
I μή BON I έπιστήσαι — 26 φνοιολ. < Β 26 Νονν I τόν Ν. ON 26 άκου-
σον Β I δ' ο&>] γοΰν Β | οία BON οίς I | δ < Β
 Praepar. evang. X I V 14, 6—10; 15, 1—4 297

ιε'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΑΞΑΓΟΡΟΥ ΔΟΞΗΣ

" ' Α λ λ ' άκούσας ποτέ έκ βιβλίου τινός, ώς έφη, Άναξαγόρου άναγινώ- 1 5 , 1
σκοντος καΐ λέγοντος, ώς άρα Νοϋς έστιν ό διακόσμων τε καί πάντων αίτιος, d
ταύτη δή τη αιτία ήσθην τε καΐ έδοξέ μοι τρόπον τινά εύ έχειν τόν Νοϋν είναι
δ πάντων αίτιον, καί ήγησάμην, | εί τοϋτο οδτως έχει, τόν γε Νοϋν κοσμοΰντα <7δΐ)
πάντα κοσμεϊν και έκαστον τιθέντα δπη άν βέλτιστα Ιχη. εί οδν τις βού- 2
λοιτο την αίτίαν εύρεϊν περί έκάστου, δπη ή γίγνεται ή άπόλλυται ή Ιστι,
τοϋτο δεϊν περί αύτοϋ εύρεϊν, δπη βέλτιστον αύτόν έστιν ή είναι ή άλλο ότιοϋν
πάσχειν ή ποιεϊν. έκ δή τοϋ λόγου τούτου ουδέν άλλο σκοπεϊν προσήκειν
ίο άνθ-ρώπω καί περί αύτοϋ καί περί των άλλων άλλ' ή τό άριστον καί τό βέλτι-
στον. άναγκαϊον δή είναι τόν αύτόν τοϋτον καί τό χείρον είδέναι* τήν αύτήν b
γάρ είναι έπιστήμην περί αύτών. ταΰτα δή λογιζόμενος άσμενος εύρη- 8
κέναι ώμην διδάσκαλον της αίτιας περί των δντων κατά νοϋν έμαυτω, τόν
Άναξαγόραν, καί μοι φράσειν πρώτον μέν πότερον ή γη πλατειά έστιν ή
is στρογγύλη, έπειδή δέ φράσειεν, έπεκδιηγήσεσθαι τήν αίτίαν καί τήν άνάγκην,
λέγοντα τό άμεινον και δτι αύτήν άμεινον ήν τοιαύτην είναι· καί εί έν μέσω
φαίη είναι αύτήν, έπεκδιηγήσεσθαι ώς άμεινον ήν αύτήν έν μέσφ είναι" καί <
εί μοι ταΰτα άποφαίνοι, παρεσκευάσμην ώς ούκέτι ποθεσόμενος αιτίας άλλο
είδος. καί δή καί περί ήλίου οδτως παρεσκευάσμην ωσαύτως πευσόμένος 4
μ καί σελήνης καί των άλλων άστρων τάχους τε πέρι πρός άλληλα καί τροπών
καί των άλλων παθημάτων, πη ποτε ταΰτ' άμεινόν έστιν έκαστον καί ποιεϊν
καί πάσχειν ά πάσχει, ού γάρ άν tote αύτόν ώμην, φάσκοντά γε ύπόΝοϋ κεκο-

2—S. 299, 2 : Plat. Phaed. 97b—99b

ΒΙΟΝ(ι^

1 Die Überschrift in BIK)N (της, das auch D hat, < N); von I* a. R .
wiederholt + άπό των Σωκράτους έν τω Πλάτωνος περί ψυχής 2 'Αλλά
BON I μέν ποτε PL 2f. Αναγιγνώσκοντος PI. 4 τό τόν PI. 4f. τόν
— ίχει < I β καί — Ιχχ) < Β | τι&έναι PI. | ταύτη δπη PI. 7 περί —
8 εύρεϊν < I | ή1 < PL 8 αύτόν έστιν ON ~ Β Ι αύτφ έστιν PI. 9 ποιεϊν
ή πάσχειν ON | δέ όή PL j τούτου τοϋ λόγου Β | σκοπεϊν < I | προσήκει I
10 άνΦρώπφ] περί άν&ρώπου Β | καί περί αύτοϋ < Β 11 δέ PL 12 είναι
< I 14 πρώτον μέν < ON | πότερον Ο1 avis πρότερον 16 έπειόή — S. 299,
12 Σωκράτης < Β | έπεχδιηγήσεαϋαι Ρ1. -αασβαι die Hbs. 17 έπεκδιηγήσε-
σ&αι Ρ1. έτκκδιηγεϊσ-βαι die Hss. | TJV] οΰν I 18 άποφαίνοιτο PL | πο&εσό-
μενος Ρ1. ποϋ·' έσόμενος Ο* ποτ' έσομένης Ο1 ποτ' έσομένης IN ύπο&ησόμενος
Steph. 19 οΰτω Ρ1. 20 τροπών ED τρόπων ON 22 πάσχει] πάσχειν I *
22ί. αύτά κεκοσμ. Ρ1.
 298 Eusebius

σμήσθαι, άλλην τινά αύτοΐς αίτίαν έπενεγκεϊν ή δτι βέλτιστον αυτά ούτως d
έχειν έστίν ώσπερ έχει. εκάστου οδν άποδιδόντα τήν αίτίαν καΐ κοινή πάσι 5
τό έκάστω βέλτιστον ώμην καί τό κοινόν πασιν έπιδιηγήσεσθαι άγαθόν. και
ούδ* άν άπεδόμην πολλοϋ τάς ελπίδας, άλλά πάνυ σπουδή λαβών τάς βίβλους
6 ώς τάχιστα οΐός τ* ήν άνεγίγνωσκον, ίν' ώς τάχιστα είδείην τό βέλτιστον
καΐ τό χείρον. άπό δή θαυμαστής, ώ εταίρε, ελπίδος φχόμην φερόμενος, επειδή
προ'ίών καΐ άναγιγνώσκων ορώ άνδρα τω μεν Νω ουδέν χρώμενον ούδέ τινας
αιτίας έπαιτιώμενον είς τό διακοσμεΐν τά πράγματα, αέρας δέ και αιθέρας
και ύδατα αίτιώμενον καΐ άλλα πολλά καί άτοπα. καί μοι έδοξεν όμοιότατον 6
ίο πεπονθέναι, ώσπερ άν εί τις λέγων, | δτι Σωκράτης πάντα δσα πράττει νω (752)
πράττει, καί έπειτα έπιχειρήσας λέγειν τάς αιτίας εκάστων ών πράττω, λέγοι
πρώτον μέν δτι ένθάδε διά ταϋτα νϋν κάθημαι, δτι σύγκειταί μου τό σώμα
έξ όστών καί νεύρων καί τά μέν όστα έστι στερεά καί διαφυάς έχει χωρίς
άπ' άλλήλων, τά δέ νεϋρα οία έπιτείνεσθαι καί άνίεσθαι, περιαμπέχοντα τά
15 όστα μετά των σαρκών τε καί δέρματος, δ συνέχει αυτά" αιωρουμένων 7
ούν τών οστών έν ταΐς αυτών ξυμβολαϊς χαλώντα καί ξυντείνοντα τά νεϋρα b
κάμπτεσθαί που ποιεί οίόν τ' είναι έμέ νϋν τά μέλη, καί διά ταύτην τήν αίτίαν
συγκαμφθείς ένθάδε κάθημαι* καί αύ περί τοϋ διαλέγεσθαι ύμϊν ετέρας
τοίας αίτίας λέγοι, φωνάς τε καί άέρας καί άκοάς καί άλλα άττα μυρία τοι-
20 αϋτα αίτιώμενος, άμελήσας τάς ώς αληθώς αίτίας λέγειν, δτι επειδή Άθη-
ναίοις Ιδοξε βέλτιον είναι έμοϋ καταψηφίσασθαι, διά ταϋτα δή καί έμοί βέλ-
τιον αύ δέδοκται ένθάδε καθησθαι καί δικαιότερον παραμένοντα ύπέχειν ο
τήν δίκην, ήν κελεύουσιν έπεί νή τον κύνα, ώς έγώμαι, πάλαι άν ταϋτα 8
τά νεϋρα καί τά όστα ή περί Μέγαρα ή περί Βοιωτούς ήν, ύπό δόξης φερόμενα
25 τοϋ βελτίστου, εί μή δικαιότερον ώμην καί κάλλιον είναι πρό τοϋ φεύγειν τε
καί άποδιδράσκειν ύπέχειν τη πόλει δίκην ήντινα ταύτην. άλλ* αίτια μέν τά 9
τοιαύτα καλεΐν λίαν άτοπον εί δέ τις λέγοι δτι άνευ τοϋ τά τοιαύτα έχειν καί
όστα καί νεϋρα καί δσα άλλα έχω, ούκ άν οΐός τε ή ποιεΐν τά δόξαντά μοι,

S. 297, 2—S. 299, 2: Plat. Phaed. 97b—99b

Β ( < diese Seite) ION(D)

2 ώσπερ] ώς (so) I | έκάστω PI. | αυτόν άποδ. PI. 8 έπεκδιηγήσεσ&αι PI.

-σασ&αι die Hss. 4 ού<5'] ούκ PI. | πάνυ απ. πολλή ON 5 άνεγίγνωσκον
ON PI. -γίν- I 6 έπενδή Ο* PI. έπεί δέ ΙΟ (1. ? Η.) Ν 7 άναγινώσκων I
11 κδπειτα PI. | πράττω PI. · πράττοι die Hss. 12 έν&άδε nach ννν PI.
16 τε < PI. 1β αύτών PI. αυτών die Hss. 19 τοίας] τοιάαδε Steph.
τοιαύτας PI. | αίτιας hier I PL, vor έτέρας ON | άττα {άττα die Hss.) < PI.
Has. 22 ένθάδε] ένταν&α ON 23 άν κελεύσωσιν PL 24 νεΰρά τε Ρ1.
2β ήντινα ταύτην (das als irgendwelche J5«j8e)] ήντιν <5v τάττγι PL 28 οΐόν *
τε I I ήν Ρ1.
 Praepar. evang. XIV 16, 4—11; 1β, 1 299

άληθη άν λέγοι" ώς μέντοι δια ταϋτα ποιώ, ά ποιώ, καΐ ταϋτα νώ πράττω,
άλλ' ού τη τοϋ βέλτιστου αίρέσει, πολλή άν καΐ μακρά ραθυμία εϊη τοϋ λόγου." d
Είτα επιλέγει· 10
"Διό δή και ό μέν τις δίνην περιθείς τη γη υπό τοϋ ούρανοϋ μένειν δή
5 ποιεί τήν γην, ό δέ ώσπερ καρδόπω πλατεία βάθρον τόν άέρα ύπερείδει* την
δέ τοϋ ώς οΐόν τε βέλτιστα αύτά τεθηναι δύναμιν ουτω νΰν κεϊσθαι, ταύτην
οδτε ζητοϋσιν οΰτε τινά οΕονται δαιμονίαν ίσχϋν έχειν, άλλα ήγοΰνται τού-
του άν ποτε "Ατλαντα ίσχυρότερον καΐ μάλλον άπαντα συνέχοντα έξευρεϊν, καΐ
ώς αληθώς τό.άγαθόν καΐ δέον ξυνδεΐν καΐ συνέχειν ουδέν οΐονται."
ίο Τοσαϋτα ό Σωκράτης περί της 'Avaξαγόρου δόξης. \ ήν δέ Άναξαγόρου 11
μεν διάδοχος της τε διατριβής δμοϋ και της δόξης 'Αρχέλαος, 'Αρχελάου δε (768)
ακουστής γεγονέναι λέγεται Σωκράτης, πλην άλλα φυσικοί και άλλοι Ξενοφά-
νης και Πυ&αγόρας, σννακμάσαντες Άναξαγόρφ, περί άφ&αρσίαζ ϋεοΰ και
ψυχτ}ς ά&ανασίας έφιλοσόφησαν έκ τούτων τε και μετά τούτους αί της Έλλή-
16 νων φιλοσοφίας υπέστησαν αίρέσεις, των μέν τοϊσδε, των δέ έτέροις έξηκο-
λουϋηκότων, τινών δέ και Ιδίας δόξας έπινενοηκότων. πάλιν δ' οίν ό Πλούτ- b
άρχος τάς περϊ ·&εών ύπολήγεις των αυτών τούτον γράψει τον τρόπον

ΐζ'. ΔΟΞΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΠΕΡΙ ΘΕΩΝ

""Ενιοι τών φιλοσόφων, καθάπερ Διαγόρας ό Μιλήσιος καΐ Θεόδωρος 1 6 , 1
20 ό Κυρηναΐκός καΐ Εύήμερος ό Τεγεάτης, καθόλου φασί μή εϊναι θεούς* τόν c
δέ Εύήμερον καΐ Καλλίμαχος ό Κυρηναΐκός αίνίττεται έν τοις ίάμβοις. —
καί Ευριπίδης δέ ό τραγωδοποιός άποκαλύψασθαι μέν ουκ ήθέλησε, δεδοι-

4-9 Plat. Phaed. »9bo 19—S. 300,2: Peeud.-Plut. de plaoitis

philosophorum 880de (Diels, Doxogr. Gr. 297f.) S1 s. Callim. iamb. fr. 191,
9—11 Pfeiffer

Β (ab 12 πλήν) ION(D)

1 λίγοι- δτι (< μέντοι) Ο* (über dem getilgten δτι übergeschrieben, 1. Τ

Η., ώς μέντοι) \ ταϋτα* PI. ταϋτ' ä (so) I ταϋτα ä ON 2 αίρέσει PL άναιρέ-
σει die Has. | άν nach faΟυμΙα PL 4 περιτιΰείς PI. | δή μένειν ON
6 χαρδόπφ Ν1 PL χερδάπω I (ohne Akzent) ΟΝΦ (ohne Akzent) | πλατείφ
βά&ρον Ρ1. πλάτει άβα&ρον IN πλάττει &βα&ρον Ο | ύπερείδει Ο* aus ύπερίδη
8 "Ατλ. &> ποτε PL | Ισχ. xal άύανατώτερον Ρ1. 16 f. έξηχολού&ησαν Β
17 υπολήψεις] δόξας Β | τών — τρόπον] ούτως ιστορεί Β 18 Die Überschrift in
ΒΙ ι ΟΝ; nach ΰεών + άπό τοϋ Πλουτάρχου I* 19 Μιλήσιος (auch 2 Hss.
Plut.)] richtig Μήλιος 1 Hs. Plut. 20 Κυρηναϊχδς {Philosoph der kyrenäi-
schen Schule wie Μεγαριχός, dagegen Μεγαρενς der Einwohner)] Κυρηναΐος PL
21 Καλλίμαχον I | Κυρψαϊος PL | bei Pl. folgt auf Ιάμβοις γράφων und obiges
Fragment 22 xai Εύρ. δέ ON Pl. xal Ενρ. B I | άποχαλΰφασ&αι (auch D)] άπο- *
χαλνφεσΰαι Ο* (verbess. 1. Η.) Ν
300 Eusebius

κώς τόν "Αρειον πάγον, ένέφηνε δέ τοϋτο· τον γάρ Σίσυφον εισήγαγε προ-
στάτην ταύτης της δόξης καΐ συνηγόρησεν αΰτοϋ τ η γνώμη."
Έπι τούτοις πάλιν τον Άναξαγόραν εΙσάγει, πρώτον φάσκων αυτόν
δρΦώς φρονησαι περί ϋεον. λέγει δε οϋτως·
" Ό δέ 'Αναξαγόρας φησίν ώς είστήκει κατ' άρχάς τά σώματα, Νοϋς
δέ αυτά διεκόσμησε θεοϋ καΐ τάς γενέσεις των δλων έποίησεν. ό δέ Πλάτων ούχ
έστηκότα ύπέθετο τά πρώτα σώματα, άτάκτως δέ κινούμενα* διό ό θεός,
φησίν, έπιστήσας, ώς τάξις άταξίας έστί βελτίων, διεκόσμησεν αυτά."
Οΐς έπιλέγει·
" Άμαρτάνουσι δέ άμφότεροι, δτι τον θεόν έποίησαν έπιστρεφόμενον των
ανθρωπίνων και τούτου χάριν τόν κόσμον κατασκευάζοντα* το γάρ μακάριον καΐ
άφθαρτον ζώον, πεπληρωμένον πασι τοις άγαθοϊς καΐ κακοϋ παντός άδεκτον,
6λον δν περί τήν συνοχήν της Ιδίας ευδαιμονίας τε και άφθαρσίας, άνεπιστρε-
φές έστι των άνθρωπίνων πραγμάτων, κακοδαίμων δ' αν εϊη, έργάτου δίκην
καΐ τέκτονος άχθοφορών καΐ μερίμνων είς τήν τοϋ κόσμου κατασκευήν. |
καΐ πάλιν, ό θεός δν λέγουσιν, ήτοι τον έμπροσθεν αιώνα οϋκ ήν, δτε ήν
ακίνητα τά σώματα ή δτε άτάκτως έκινεΐτο, ή έκοιματο ή έγρηγόρει ή ουδέ- (
τερον τούτων, και ούδέ τό πρώτον έστι δέξασθαι (πώς γάρ θεός αιώνιος;)·
ούτε τό δεύτερον* ει γάρ έκοιματο έξ αιώνος έ θεός, έτεθνήκει* αιώνιος γάρ
ύπνος θάνατός έστιν* άλλά γε άδεκτος ύπνου ό θεός* τό γάρ άθάνατον και

I f . β. Critias fr. 1 (Sisyphus) Nauck (TGF a 771ff.); nach Sext. Emp.

adv. dogm. I l l ( = adv. math. IX) 54 dem Critias zugehörig 5-8 Pseud.·
Plut. de placit. philos. 881a (Diels, Doxogr. Gr. 2991.) 7f. ungenaues Zitat
nach Plat. Tim. 30a 10—S. 301,17: Peeud.-Plut. ehd. 881b—e (Diels, ebd.
300—302)

BI»«>ON(D)

1 τοΰτο] τούτον τόν τρόπον PI. | ΣΙσαφον Β 2 της δ. ταύτης Β | συνη-

γόρησεν Β Ι PI. αννηγύρευσεν ON | ταύτη τη PI. 3 πρώτον: damit beginnt
(fol. 266*) ώ I die etwas jüngere Hand (I b ); s. Einleitung Bd. I S. X X I I I
4 όΒ δ Ό δέ < Ι " 7 f. ό &εός, φησίν BON Plut. (xai δ) ~ Ι " 8 έπιστήσας
(anhalten), nml. τά πρώτα σώματα | βέλτιον Ι 6 | ταντα PI. Hss. 10 κοινώς
ούν άμαρτ. (< δέ) PI. 11 και1] ή καΐ PI. Hss. 12 σνμπεπληρωμένον τε
PI. Hss. 18 όλον < Β I άιδίας Β | εύδαιμ. — 16 κατασκευήν < Β
14 κακοδαίμων (auch D)] xai κακοδ. Ν χαχοδαΐμονον I b 1β δν λέγουσιν < Β |
δτε] οΰτε Ι " 17 δτε < PI. 18 καΐ PI. η die Hss.; s. S. 301, 2 | ουδέ] οϋτε
PL I πως — αΙώνιος (nml. τόν Ιμπρ. αΙώνα ούχ ήν) | πώς] πάς statt πώς las
Gaisf. falsch in D und nahm es in seine Ausgabe auf und danach Dind. wie
Giff., 6 PI. 20 xai < PI.
 Praepar. evang. XTV 1β, 1—7 301

τοϋ θεοϋ εγγύς δπνου κεχώρισται. εί δέ ήν ό θεός έγρηγορώς, ήτοι ένέλει-

πεν εις εύδαιμονίαν ή πεπλήρωτο έν μακαριότητι. καΐ οδτε κατά τό πρώτόν
έστι μακάριος δ θεός* τό γαρ έλλεΐπον εις εύδαιμονίαν ού μακάριον οΰτε
κατά τό δεύτερον μηδέν γάρ ελλείπων κεναΐς Ιμελλεν έπιχειρεΐν. πράξεσι.
Β πώς δέ, εϊπερ ό θεός <έστι> καΐ τ η τούτου φροντίδι τά κατά άνθρωπον οικο-
νομείται, τό μέν κίβδηλον εύτυχεϊ, τό δέ άστεΐον τό έναντίον πάσχει; 'Αγα-
μέμνων τε γάρ,
άμφότερον, βασιλεύς τ' άγαθ&ς κρατερός τ' αίχμητής,
υπό μοιχοϋ καΐ μοιχαλίδος ήττηθείς έδολοφονήθη· καΐ ό τούτου δέ συγγενής
ίο 'Ηρακλής, πολλά των έπιλυμαινομένων τόν άνθρώπινον βίον καθάρας, υπό
Δηΐανείρας φαρμακωθείς έδολοφονήθη.
Θαλής τόν κόσμον είναι τόν θεόν.
'Αναξίμανδρος τους άστέρας ούρανίους θεούς.
Δημόκριτος θεόν έν πυρί σφαιροειδή τήν κόσμου ψυχήν.
is Πυθαγόρας των άρχων τήν μονάδα θεόν και τό άγαθόν, ήτις έστίν ή
τοϋ ένός φύσις, αυτός ό νοϋς· τήν 8' άόριστον δυάδα καΐ δαίμονα και τό κακόν,
περί ήν έστι τό ύλικόν πλήθος."
Μετά δέ τούτους ol νέοι τω χράνω τζως έδόξαζον άκουε·
"Σωκράτης καΐ Πλάτων έν τό μονοφυές, τό μοναδικόν, τό 8ντως δν άγα-
20 θόν πάντα δέ ταϋτα των ονομάτων εις τόν νοϋν σπεύδειν νοϋς οδν ό θεός

S. 300, 10—S. 301, 17: Pseud.-Plut. de placit. philos. 881b—e (Diels,

Doxogr. Gr. 300—302) 8 Horn. H. Π Ι 179 19—S. 302, 18: Pseud.-Plut.
ebd. 88 le—882 a (Diels, ebd. 304—307)

BI b ON(D)

1 καϊ τό έγγνς PI. | ΰπνου] άανάτου PI. | έγρηγορώς B I b , -ρων ON |

ένέλειπεν O N ένέλαιεν Β Ι 2 πεπληρώκει PI. | έν μαχαριότητι] μακαριό-
τητα PI. 4 μηδέν — 6 πάσχει < Β | έλλεΐπον I b (ο b 1 a u s ω)
6 έστι PI. < die H s s . 5 f . τα κατά άν&ρ. obe. I b PI. τά πάντα οίκονομεΐται τά
κατ' &ν&ρ. O N β τό < I b ; τάναντία PI.
3 8 άμφότερον < Β | χαρτερός
ON I τ'* < Β 8 ήττη&είς übergeschrieben Ο (1. Ϊ Η . ) | δέ< I b 1 1 Δηϊσνείρας
I b Ν 8 ΔηϊανεΙρης O N 1 (verbess. 2. Η . ) D j φαρμαχωϋείς B O N φαρμαχο&είς I b
φαρμαχευΦεΙς P L 12 νοϋν τον κόσμου (< είναι) PI. 14 Δ. νοϋν τόν ϋ. PI. |
σφαιροειδεϊ Diels | τήν τοϋ PI. 15 &εόν καϊ ohne Interpunktion Diels: P.
bezeichnete als Gott die Eins und das Chute 16 αυτός — 18 άκουε < Β |
και1 < PI. I δαίμονα] μονάδα N D 17 πλή&ος, έστί δέ xal ορατός ό κόσμος
PI. H s s . 18 δέ < G (Ο zerstört) Ν | δπως O N 19 δ γονν Σ. Β | τό έν
PI. I τό μον. καϊ αυτοφυές PI. Hss. | δν im Text ON, übergeschrieben I b l < Β
u n d PI. H s s . 20 σπεύδει PI.
 302 Eusebius

χωριστών είδος, τοΰτ' έστι τό αμιγές 7τάσης ΰλης καΐ μηδενΐ παθητώ συμ-
πεπλεγμένον.
'Αριστοτέλης τόν μέν άνωτάτω θεόν είδος χωριστών, έπιβεβηκότα τ η 8
σφαίρα τοϋ παντός, ήτις έστίν αιθέριον σώμα, τό πέμπτον υπ' αύτοϋ καλού-
5 μενον" I διηρημένου δέ τούτου κατά σφαίρας τ η μέν φύσει συναφείς, τω λόγω (755)
δέ κεχωρισμέναε, έκάστην οϊεται των σφαιρών ζωον είναι σύνθετον έκ σώματος
καΐ ψυχής, ών τό μέν σώμά έστιν αίθέριον, κινούμενον κυκλοφορικώς, ή
ψυχή δέ λόγος άεικίνητος, αίτιος τής κινήσεως κατ', ένέργειαν.
Οί Στωικοί νοερών θεών άποφαίνονται, πϋρ τεχνικόν, όδω βαδίζον επί 9
ίο γένεσιν κόσμου, περιειληφότος πάντας τούς σπερματικούς λόγους, καθ' ους
έκαστα καθ' είμαρμένην γίνεται' καΐ πνεϋμα διήκον δι' δλου τοϋ κόσμου,
τάς δέ προσηγορίας μεταλαμβάνον δι' δλης τής δλης, δι' ής κεχώρηκε. θεί>ν b
δέ και τόν κόσμον καΐ τούς άστέρας καΐ τήν γήν, τον δ' άνωτάτω πάντων
νοϋν έν αίθέρι.
is Επίκουρος άνθρωποειδεΐς μέν τούς θεούς, λόγφ δέ πάντας θεωρητούς διά 10
λεπτομέρειαν τής των εΙδώλων φύσεως, ό δ' αΰτ&ς άλλως τέτταρας φύσεις κατά
γένος άφθάρτους τάσδε· τά άτομα, τδ κενόν, τό άπειρον, τάς ομοιότητας,
αύται δέ λέγονται όμοιομέρειαι και [τά] στοιχεία."
Τοιαϋται /ιέν δή των φυσιχών φιλοσόφων και αί περί &εοΰ διαστάσεις 11
20 τε και δυσφη/ιίαι, ών πρώτους δ λόγος συνίστησι τούς άμφΐ τον Πν&αγό- c
ραν τε καΐ Άναξαγόραν Πλάτωνά τε και Σωκράτη νοϋν κ<ύ ·&εόν έπιστήσαι
τω κόσμω. ούτοι δή κομιδη παίδες τοις χρόνοις άποδείκνννται γενόμενοι,
κα&' οϋς χρόνους τά ϋσταχα Ιστορείται της 'Εβραίων αρχαιολογίας. ουκ 12
fjv δρα παλαιστάτη παρά πασιν °Ελλησι και τοις πράπαλαι τήν πολύ&εον
25 δεισιδαιμονίαν παρά τε Φοίνιξι και ΑΙγυπτίονς είσηγησαμένοις ή τοϋ των d
δλων Φεοϋ γνώσις, ην πρώτος 'Ελλήνων 'Αναξαγόρας και ol άμφ αυτόν
έξήνεγκαν. και μήν τά της πολν&έον δεισιδαιμονίας πάντων έϋνών εκράτει·

S. 301, 19—S. 302, 18: Pseud.-Plut. de.placit. philos. 881 Θ—882a (Diels,
Doxogr. Gr. 304—307)

BI»ON(D)

8 έπιβεβηχότα I b έπιβεβληχότα BON β χεχωρισμένας] διηρημένας Β | έκά-

στην — 8 ένέργειαν < Β 8 ακίνητος richtig PL 9. νοερόν] χοινότερον PI. Hss.
10 έμπεριειληφότος PI. Hss. Ιμπεριειληφάς Diels 11 πνεϋμα μέν PI. 12 δι ής]
χαϋ·' ής Β | -xev Ι*; χεχώρηχε παρ αλλάξεις PI. 18 δ'] τ' I b 15 πάντας
τούς PI. Hss. [ διά τήν PI. 1β άλλως (auch 2 Hss. PI.)] άλλας 1 Hs. PI. |
τέσσαρας I b 17 άφ&άρτου I b 17 f. δμοιότητας — λέγονται < I b
18 δμοιομερείας I b | τά < PI. 21 Σωχράτην Β 22 τόν χόσμον I b j
οδτοι — S. 303, 3 δυνάμεις < Β 28 rd ύστατα] ταντα I b | Ιστορείται ON *
Ιστόρηται I b 25 είσηγησαμένοις I b εΐοηγουμένοις ON | τον I b < ON *
26 γνώσις, ήν] γνώαις ήν· Ib | πρώτον Ib
 Praepar. evang. XIV 16, 7—13; 17, 1—2 303
αλλ' fjv, ώς εοικεν, ου τήν άληύη περιέχοντα θεολογίαν, αλλ' ην Αιγύπτιοι
και Φοίνικες πρώτοι πάντων σνστήσασϋαι έμαρτυρή&ησαν. αϋτη δέ ijv 18
θεονς μεν ουδαμώς ουδέ τινας ϋείας δυνάμεις, άνδρας δέ ήδη πάλαι εν νεκροΐς
κειμένους θεολογούσα, ώς δ της άληϋείας πάλαι απέδειξε λόγος, φέρ' ούν
5 πάλιν αναλάβω μεν τον λάγον. έπειδή των φυσικών φιλοσοφούν οι \ μεν πάντα (75β)
κατέβαλλαν επί τάς αισθήσεις, οι δ' αύ πάλιν τούτοις άν&εΐλκον, ώς ol περι
Ξενοφάνη τον Κολοφώνιον και Παρμενίδην τον Έλεάτην, οΐ δη τάς αισθή-
σεις άνήρονν, μηδέν είναι φάσκοντες καταληπτον των έν αίσθήσει, διό μόνω
δεϊν πιστεύειν τω λόγφ, τά προς αυτούς άντειρημένα διαακεψώμε&α.

10 ιζ'. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙ ΞΕΝΟΦΑΝΗΝ ΚΑΙ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΝ

ΤΑΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΑΝΑΙΡΟΥΝΤΑΣ- ΑΠΟ ΤΟΥ ΟΓΔΟΟΥ ΤΩΝ
ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΚΑΕΟΥΣ

""Αλλοι δ' έγένοντο τούτοις την έναντίαν φωνήν άφιέντες. οίονταιγάρ δεϊν 17,1
τάς μέν αισθήσεις καί τάς φαντασίας καταβάλλειν, αύτω δέ μόνον τ ω λόγω b
16 πιστεύειν. τοιαύτα γάρ τινα πρότερον μέν Ξενοφάνης και Παρμενίδης καΐ Ζήνων
καί Μέλισσος έλεγον, δστερον δ' οί περί Στίλπωνα και τούς Μεγαρικούς. δθεν c
ήξίουν ούτοί γε τό δν δν είναι καί τό έτερον μη είναι, μηδέ γεννασθαί τι μηδέ
φθείρεσθαι μηδέ κινεϊσθαι τό παράπαν. τόν μέν οδν πλείω προς τούτους 2
λόγον είσόμεθα φιλοσοφοϋντες, νυνί μέντοι τοσούτο λεκτέον εΐποιμεν γάρ
20 αν ώς ό μέν λόγος ήμών εϊη τό θειότατον ού μην αλλά δει γε καί της αίσθήσεως,
ώσπερ γε δη καί σώματος, δτι δέ καί ή αϊσθησις άληθεύειν πέφυκε δηλον

l f . vgl. Buch I von Kap. 9 an (Bd. I S. 34, 20£E.) 4 vgl. Bd. I

S. 90, 10—94, 7 18—S. 305, 11: Aristocles Περί φιλοσοφίας V U I : fr. 2
Mullach (FPhG III 207f.); nur durch Eus. erhalten

BI b ON(D)

1 άλλ' ήν < Ι" 8 rοίννν άνδρας (< δέ) Β | πάλαι Ι" < BON ,
4 φέρε Β 5 φιλοσόφων < Β | πάντα Ι1» τά πάντα BON β δέ Β | αΰ —
ol < Β I περί BON περί τον I b 1 Εενοφάνην Β | oi δή < Β 8f. διό
— διασχεγώμε&α < Β 10-12 Die Überschrift in BI b ON 10 περί < Β .
11 η' ON 12 σοφίας Β 18 φωνήν άφιέντες] έρχόμενοι Β 14 καταβάλλειν
timstürzen, beseitigen, dagegen vorher (6) bei £us. gründen 16 τοιαΰτα —
S. 304, 2 είδείη < Β | μέν ON < I b 17 τά έτερον Vig. Not. τό έτερον,
Ετερον Ο (fol. 217Τ schließt mit dem einen έτερον, 218r beginnt mit dem
andern) Ν, τό μή δν έτερον (es folgt μή είναι) I b ; aber in I a muß dasselbe wie
in ON gestanden sein, denn Georgios von Trapezunt übersetzt: et quod diver-
sum esse videtur, diversum non esse 19 τοσοΰτο Mras τοσούτω ON πρός
τούτο I b τοσούτον Gaisf. 20 μέν (auch D) < Ν 21 γε OD, überge-
schrieben I b l N l | δέ] δή I b I ή < I b
 304 Eusebius

ού γάρ οΐόν τε τόν αίσθανόμενον μή ούχΐ πάσχειν τι" πάσχων δέ τό πάθος άν a

είδείη" γνώσις ούν τίς έστι καΐ ή αϊσθησις. αλλά μην εΐ τό αίσθάνεσθαι 8
πάσχειν τί έστιν, άπαν δέ τό πάσχον υπό του πάσχει, πάντως έτερον άν εϊη
τό TOIOGV καΐ τό πάσχον, ώστε πρώτον μέν εϊη άν τό λεγόμενον έτερον, οϊον
s τό χρώμα καΐ ό ψόφος- έπειτα δέ hi τό δν ουκ έσται* καΐ μήν ουδέ άκίνητον
ή γάρ αίσθησίς έστι κίνησις. ταύτη δέ βούλεται πάς τις κατά φύσιν έχειν 4
τάς αισθήσεις, άτε δή πιστεύων, οίμαι, ταϊς ύγιαινούσαις μάλλον ή ταΐς νοσού-
σαις. είκότως άρα καΐ δεινός τις έρως αυτών ήμΐν έντέτηκεν. ουδείς γέ τοι
μή μεμηνώς έλοιτ' άν ποτε μίαν αίσθησιν άποβάλλειν, 6πως αΰτω πάντα τά
ίο άλλα άγαθά γένοιτο. | τους δή διαβάλλοντας αύτάς έχρην, 7τε7τεισμένους 5
γε διότι μάτην έχοιεν αύτάς, είπόντας άπερ ό Πάνδαρος λέγει παρά τω Όμή- (757)
ρω περί τών έαυτοϋ τόξων,
αύτίκ' £πειτ" άπ' έμεϊο χάρη τάμοι άλλάτριος φώς,
εΐ μή έγώ τάδε τόξα φαεινφ έν πυρί θεΐην,
15 χερσί διαχλάσσας, άνεμώλια γάρ μοι έπη δει,
τό μετά τοϋτο διαλυμήνασθαι πάσας τάς αισθήσεις έαυτών" ούτω γάρ άν b
τις έπίστευεν αύτοΐς έργω διδάσκουσιν ώς εις ούδέν αύτών δέοιντο. νυνί β
δέ τοϋτο καΐ τό άτοπώτατόν έστιν άχρήστους γάρ άποφαίνοντες αύτάς τω
λόγω τοις έργοις τά μάλιστα χρώμενοι διατελοΰσιν αύταΐς. 6 γέ τοι 7
so Μέλισσος εθέλων έπιδεικνύναι, διότι τών φαινομένων καΐ έν 6ψει τούτων
ούδέν εΐη τω δντι, διά τών φαινομένων άποδείκνυσιν αύτών" φησί γοϋν" Έ ί
γάρ έστι γη και ύδωρ καΐ άήρ και πϋρ και σίδηρος καΐ χρυσός κ«1 τό μέν ζών,
τό δέ τεθνηκός καΐ μέλαν καΐ λευκόν καΐ τά άλλα ίΐάντα, δσα φασίν είναι c
άνθρωϊίοι άληθώς, και ήμεΐς όρθώς όρώμεν καΐ άκούομεν, είναι έχρην καΐ
25 τό δν τοιούτον, οίον πρώτον έδοξεν ήμΐν είναι, κ*1 μή μεταπίτττειν μηδέ γίνε-

S. 303, 13—S. 306, 11: Aristocles fr. 2 Mullach (FPhG Π Ι 207 f.)
18-15 Horn. Π. V 214r—216 21—S. 306, 3: Melieeus fr. 8, 2—3 Diels-
Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· I 273f.)

BIK)N(D)

1 πά&ος] πλήθος I» 2 et] ε ί ς Β 8 3» έτερον δν I» 4 άν ε ΐ η Β

β δέ < I b 9 άποβαλεϊν I b | δτκος — 16 έαυτών] μάτην οΰν αύτάς διαβάλ-
λουσιν Β » f . rd άλλα (auch D)] τ&λλα Ν 10 δέ Ι * 11 γ ε ] τ ε I b
12 ί α ν τ ο ΰ I b αύτοΰ ON 14 φαεινά I b 15 διαχλάαας die Hss. 16 τό
I b < ON 17 αύτοίς εΐ διελνμαίνοντο πάσας τάς αίσ&ήσεις αύτών· έ ρ γ ψ Β |
διδάσκοντες Β | vwl (s. S. 303, 19) BON vvv I b 18 τοϋτο — έστιν < Β |
x a l τό ON < I b | γάρ < Β | αύτάς άποφ. Β 19 χ ρ . διατελ.] χρώνται Β
20 διότι (s. 11)] δτι Β | τούτων < Β 21 ούδέν ε ϊ η BON ούδενΐ ή Ι» | διά —
αύτών < Β | άποδείχνυσιν ON αποδεικνύειν I b αποδεικνύει Vig. marg. | φησιν
( < γονν) Β I E l BON ε ί ς I b 28 τε&νηχώς I b | τ&λλα BON 28 f. ε ί ν α ι
&ν&ρ. άληθώς I b δν&ρ. ε ί ν α ι άλη&ή BON 24 x a l 1 BON ij x a l I» (kaum
in el x a l zu verwandeln)
 Praepar. evang. X I V 17, 2—10; 18, 1 305

σθαι έτερον, άλλ' είναι δμοιον, οΐόν πέρ έστιν, Ικαστον. νϋν δέ φαμεν ορθώς
όραν καΐ άκούειν και συνιέναι- δοκεϊ δέ ήμΐν το θερμόν και ψυχρόν γίνεσθαι
καΐ τό ψυχρόν θερμών καί τό σκληρόν μαλακόν καί τό μαλακών σκληρόν.'
ταϋτα δέ καί άλλα πολλά τοιαύτα λέγοντος αύτοϋ καί μάλα είκότως 8
έπύθετό τις άν ΤΑρ' ούν δτι θερμών έστι κάπειτα τοΰτο γίνεται ψυχρόν, ουκ Λ
αίσθόμενος έγνως; ομοίως δέ καί περί των άλλων, δπερ γαρ Ιφην, εύρεθείη
αν ούδέν άλλ' ή τάς αισθήσεις άναιρών καί ελέγχων διά τό μάλιστα πιστεύειν
αΰταϊς. άλλά γάρ οί μέν τοιούτοι λόγοι σχεδόν ίκανάς ήδη δεδώκασιν 9
εϋθύνας· έξίτηλοί γέ τοι γεγόνασιν, ώς εΐ μηδέ ελέχθησαν τό παράπαν. ήδη
μεντοι θαρροϋντες λέγομεν ορθώς φιλοσοφείν τούς καί τάς αισθήσεις καί
τον λόγον έπί την γνώσιν την τών πραγμάτων παραλαμβάνοντας."
Τοιοίδε μεν ούν οί άμφι τον Ξενοφάνην, δς δη λέγεται σννακμάσαι 10
τοις άμφΐ Πυϋαγόραν και Άναξαγόραν. [ Ξενοφάνους δέ ακουστής γέγονε (758)
Παρμενίδης· τούτον Μέλισσος, ού Ζήνων, ού Λεύκιππος, ού Δημόκριτος,
ούΠρωταγόρας καΙΝεσσας· τοϋ δέΝεσσά Μητρόδωρος, ού Διογένης, ού Άνάξ-
αρχος. Άναξάρχου δέ γνώριμος γέγονε Πυρρών, αφ ού ή τών Σκεπτικών
έπικλη&έντων διατριβή συνέστη· οϋς και αυτούς μηδέν είναι τό παράπαν μήτ'
έν αίσ&ήσει μήτ" έν λόγω καχαληπτόν όριζομένσυς, επέχοντας δέ έν πασιν
δτιως απήλεγχον οι άντιδοξάζοντες μα&εϊν πάρεστιν από τον δηλωθέντος
συγγράμματος ώδέ πη προς λέξιν έχοντος' h

ιη'. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΠΥΡΡΩΝΑ ΣΚΕΠΤΙΚΟΥΣ ΗΤΟΙ

ΕΦΕΚΤΙΚΟΥΣ ΕΠΙΚΛΗΘΕΝΤΑΣ ΜΗΔΕΝ ΚΑΤΑΛΗΠΤΟΝ
ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΦΗΝΑΜΕΝΟΥΣ
"Άναγκαίως δ* έχει προ παντός διασκέψασθαι περί της ημών αυτών 18,1
γνώσεως· εί γάρ αύ μηδέν πεφύκαμεν γνωρίζειν, ούδέν Ιτι δει περί τών άλλων c

S. 303, 13—S. 305, 11: Aristocles fr. 2 Mullach (FPhG Π Ι 207f.)

24—S. 312, 24: Aristocles fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 208—213); nur durch
Ε us. erhalten

BI» (s. Einleitung Bd. I S. XXV) I»ON(D)

1 έτερον I b ΰστερον BON | οΐόν] δ I b |»ΰν — 11 παραλαμβ. < Β | δ'

Ιφαμεν Ι» 4 πολλά hier Ι1», vor xai1 ON 5 δτι δ νϋν Steph. 8 Ιχανάς
I« ίχανώς ON » έλέχϋησαν ON1 ήλέχ&ησαν Ι " έλέγχ&ησαν N»D
10 λέγωμεν Steph. 12 Ξενοφάνην BON, -η I b | σνναχμάσας I b 16 Νΐοσάς
Ι<> Νέσσος BON | Νεσσά Ι» Νέασα BON 1β Άναξ. <Μ] τούτου Β | γέγονε γν. ON
17 μήτ' (auch I 8 )] μήτε γ' I b ; μήτ' έν αίσ&ήσει < Β 18 όριζομένονς: ur-
sprünglich der Schluß von I, s. Einleitung Bd. I S. X X V I 19 άπήλεγχον]
έπήλεγον I b | άντιδοξοϋντες Β 19 f. άπό — έχοντος < Β 20 ώδέ — έχον-
τος ON < Ι» 21-28 Die Überschrift in BI b ON; nach άποφην. + από τον'
αύτοϋ I b 26 ai < Β
Mr a s , Eusebius I I 20
 306 Eusebius

σκοπεΐν. έγένοντο μεν ούν καΐ των πάλαι τινές οί άφέντες τήνδε την 2
φωνήν, οίς άντείρηκεν 'Αριστοτέλης, ίσχυσε μεν τοιαύτα λέγων και Πύρρων
ό 'Ηλείος· άλλ' αυτός μέν ουδέν έν γραφή καταλέλοιπεν, ό δέ γε μαθητής
αύτοϋ Τίμων φησί δεΐν τόν μέλλοντα εύδαιμονήσειν είς τρία ταϋτα βλέπε ι,ν
β πρώτον μέν, όποια πέφυκε τά πράγματα· δεύτερον δέ, τίνα χρή τρόπον ή μας d
πρός αύτά διακεϊσθαΐ" τελευταϊον δέ, τί περιέσται τοις οΰτως έχουσι. τά 8
μέν ούν πράγματά φησιν αυτόν άποφαίνειν έπ' ίσης άδιάφορα και άστάθμητα
καΐ άνεπίκριτα, διά τοϋτο μήτε τάς αισθήσεις ήμών μήτε τάς δόξαc άληθεύειν
ή ψεύδεσθαι. δια τοϋτο ούν μηδέ πιστεύειν αύταϊς δεΐν, άλλ' άδοξάστους και
to άκλινεΐς και άκραδάντους είναι, περί ενός έκάστου λέγοντας δτι ού μάλλον
εστίν ή ούκ έστιν ή και έστι και ουκ έστιν ή οδτε έστιν οΰτε ούκ έστιν. τοις 4
μέντοι γε διακειμένοις οΰτω περιέσεσθαι Τίμων φησί πρώτον μέν άφασίαν,
έπειτα δ' άταραξίαν, Αίνησίδημος δ' ήδονήν.
I Τά μέν ούν κεφάλαια των λεγομένων εστί ταϋτα· σκεψώμεθα δ' εί ορθώς δ
15 λέγουσιν. έπεί τοίνυν έπ' ίσης άδιάφορα πάντα φασίν είναι καΐ διά τοϋτο κε- (759)
λεύουσι μηδενί προστίθεσθαι μηδέ δοξάζειν, είκότως άν, οΐμαι, πύθοιτό τις
αυτών, άρά γε διαμαρτάνουσιν οί διαφέρειν αύτά νομίζοντες ή οΰ; πάντως
γάρ, εί μέν άμαρτάνουσιν, ούκ όρθώς ύπολαμβάνοιεν άν. ώστε άνάγκη λέγειν
αύτοΐς εϊναί τινας τους τά ψευδή περί τών δντων δοξάζοντας· αύτοί τοίνυν
20 εΐεν άν οί τάληθη λέγοντες· ουτω δέ εϊη άν άληθές τι και ψεΰδος. εί δ' ούχ b'
άμαρτάνομεν οί πολλοί τά δντα διαφέρειν οίόμενοι, τί μαθόντες έπιπλήττουσιν
ήμϊν; αύτοί γάρ άμαρτάνοιεν άν άξιοϋντες μή διαφέρειν αύτά. και μην εί 6
και δφημεν αύτοΐς έπ' ίσης άδιάφορα πάντα είναι, δήλον ώς ούκ άν διαφέροιεν
ούδ' αύτοί τών πολλών, τίς ούν εΐη αύτών άν ή σοφία; και διά τί Τίμων τοις μέν

S. 305, 24—S. 312, 24: Aristocles fr. 3 Mullach (FPhG Ι Π 208—213)

BI»ON(D)

1 έγένοντο — 18 äv < Β 2 μέν τοιαντα I b μέντοι ταϋτα OD μέντοι

τοιαϋτα Ν 9 δέ γε Ι" (Aristocles hat eine besondere Vorliebe für γε)
δέ ON 7 αυτόν: τόν Πνρρωνα 8 άνεπίκριτα (s, S. 307, 21 und 309, 18)
ON άνέγκριτα I b 10 ένός ON < Ι" 11 η οδτε έστιν < I b | οΰτε2] οδτ' Ι"
11 f. τούς und διακειμένους I b 12 γε (s. zu 3) ON < I b | άφασίαν (d.h.
weder κατάφασις noch άπόφασις; s. t worauf Giff. hinweist, Sext. Emp. Pyrrh.
hyp. I 192 f.) ON, < I b in einer Lücke von etwa 10 bis 12 Buchstaben
18 ό' 2 ] δέ I 14 σχεψόμεΰα I b 18 παλαιοί μέν τίνες εϊπον τοϋτο' ώστε Β
1 b
20 äv B I < ON 21 διαφέρειν οίόμενοι] διαφέροντες Β | μα&όντες (s. 24
αύτών . . ή σοφία und S. 308, 1) ON παΦόντες I b 22 ά{«>νντίς] άξίως Β |
μή — αύτά < Β 28 δφημεν (vgl. χ. Β. Epict. diss. I I 23, 1 πάς äv ήδιον άνα-
γνφη)] δοίημεν Mullach | διάφορα Β 24 αύτών äv ON ~ Ι» | Τίμων < Β
 Praepar. evang. XIV 18, 1—9 307

άλλοις λοιδορεϊται πασι, Πύρρωνα δ' υμνεί μόνον; έτι γε μην εί έπ* ίσης 7
έστιν αδιάφορα πάντα καΐ δια τοϋτο χρή μηδέν δοξάζειν, ούκ άν ουδέταϋταδια- c
φέροι- λέγω δέ τό διαφέρειν ή μή διαφέρειν, και τό δοξάζειν ή μη δοξάζειν. τί
γαρ μάλλον τοιαύτα έστιν ή ούκ έστιν; ή, ώς φησι Τίμων, δια τί ναι και διά τί
5 ου και αύτό το διά τί διά τί; φανερόν οδν ώς αναιρείται τό ζητεΐν ώστε παυ-
σάσθωσαν ένοχλοϋντες. έπεί νϋν γε μεμήνασι πόρρω τέχνης άμα μέν ήμϊν
διακελευόμενοι μή δοξάζειν, άμα δέ κελεύοντες αύτό τοϋτο ποιεϊν και λέγοντες,
ώς περί ούδενός άποφαίνεσθαι δέοι, κάπειτα αποφαινόμενοι* και άξιοϋσι μέν d
μηδενί συγκατατίθεσθαι, πείθεσθ-αι δ' αΰτοϊς κελεύουσιν είτα λέγοντες
ίο μηδέν είδέναι πάντας έλέγχουσιν ώς εύ είδότες. ά/άγκη δέ τοΰς φάσκον- 8
τας, ώς άδηλα πάντα εϊη, δυ-jiv θ-άτερον, ή σιωπάν ή άποφαίνεσθαί τι και
λέγειν, εί μέν ούν ήσυχίαν άγοιεν, δηλον δτι πρός γε τους τοιούτους ούδείς
άν εϊη λόγος· εί δ' άποφαίνοιντο, πάντη τε καΐ πάντως ή εΐναί τι φαϊεν άν ή
μή είναι, καθάπερ άμέλει νυνί φασιν ώς εϊη πάντα άγνωστα και νομιστά πασι,
15 <γ>νωσ<τόν> δ' ούθέν. τοϋτο τοίνυν ό άξιων ήτοι δηλοϊ τό πράγμα 9
και ένεστιν αύτό συνεΐναι λεγόμενον, ή ούκ ένεστιν. άλλ' εί μέν ού δηλοΐ,
καθάπαξ ούδείς ούδ' οΰτως πρός τον τοιούτον άν εϊη λόγος. | εί δέ σημαίνοι, (7βο>
πάντως ή άπειρα λέγοι άν ή πεπερασμένα· και εί μέν άπειρα, ούδ* οΰτως άν
εϊη λόγος πρός αύτόν, άπειρου γάρ γνώσις ούκ εστί- πεπερασμένων δέ 6ν-
20 των των δηλουμένων ή ένός ότουοϋν, ό τοϋτο λέγων ορίζει τι και κρίνει, πώς οδν
άγνωστα και άνεπίκριτα πάντα ειη άν; εί δέ φαίη ταύτό και είναι και μή είναι,
πρώτον μέν έσται ταύτό και άληθές και ψεϋδος, έπειτα δ' έρεΐ τι και ούκ έρεϊ καΐ
λόγω χρώμενος άναιρήσει λόγον, έτι δέ όμολογών ψεύδεσ&αι πιστεύειν έαυτω b

S. 305, 24—S. 312, 24: Aristocles fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 208—213)

BI b ON(D)

1 fti - 6 ri* < Β | γε] τε I b | in' — 2 ίστί (so) n a c h πάντα ON

1 ot
2 ούκ — 6 οϋ Ν auf Rasur in gedrängter Schrift 2f. διαφέροι] διαφέρει
I b (alles 1. H.) 4 jjs < I» | <5tä τί να«] διατεϊναι I b δ διά τί«
ON < I b und die Ausgaben seit Steph. bis einschließlich Dind. (διά τί αύτό
τό διά τί G i f f . ) 6 -αιν ( < πόρρω τέχνης) Β | πόρρω τέχνης weitab von
Kunst, aus der Weis ( ö s t e r r e i c h i s c h ) 7 f . και — αποφαινόμενοι < Β 9 κελεύ-
οντες Β (trotz <$') 10 <5έ Vig. marg. τε die Hss. 11 δνοίν BO δυεϊν I b N 12 γε]
b b 1 b
τε I 1 3 άποφαίνονται I | η I < BON 14 χα&άπερ —ειη < Β | ή
πάντα Β | και] ή Β 1 4 f . πασι, γνωστόν S t e p h . πάσιν ώς I b O N , πασι —
b
τοϋτο < Β 15 ονΰέν O N ουδέν I | τοϋτο (zu τό πράγμα)] τοΰ I b | ήτοι]
ή τι ( < τό) Vig. | τό O N < B I b 1β ένεστιν1] εστίν Β | συνεΐναι λεγ. < Β | .
2
Ινεστιν ] ίστιν Β 17 όντως (s. 18) Β οΰτω O N όλως I b | πρός τόν τοιούτον < Β
1 8 άν 1 < Β 2 1 ταντό B O N ταύτα Ib 22 δέ I b | ούκ £ρεϊ] ού χερεϊ Ib
20»
 308 Eusebius

φήσει δεϊν. άξιον δέ ζητήσαι πόθεν καΐ μαθόντες άδηλα πάντα φασίν 10
είναι, δει γάρ είδέναι πρότερον αυτούς τί δή ποτ' έστί τό δήλον οδτω γοΰν
αν έχοιεν λέγειν, ώς ουκ εϊη τα πράγματα τοιαύτα, πρώτον γάρ είδέναι χρή
τήν κατάφασιν, εϊτα τήν άπόφασιν. εί δέ άγνοοϋσιν όποΐόν έστι τό δήλον,
s ούκ άν είδεΐεν ούδέ τί τό άδηλον. όπόταν γε μην Αίνησίδημος έν τη Ύπο- 11
τυπώσει τούς εννέα διεξίη τρόπους (κατά τοσούτους γάρ άποφαίνειν άδηλα
τά πράγματα πεπείραται), πότερον αύτόν φώμεν είδότα λέγειν αύτούς ή c
άγνοοϋντα; φησί γάρ δτι τά ζώα διαφέρει καΐ ήμεϊς αύτοί καί αί πόλεις και
οί βίοι καί τά έθη καί ol νόμοι* καί τάς αισθήσεις δέ φησιν ήμών ασθενείς
ίο είναι καί πολλά τά έξωθεν λυμαινόμενα τήν γνώσιν, άποστήματα καί μεγέθη
καί κινήσεις· έτι δέ τό μή ομοίως διακεϊσθαι νέους καί πρεσβυτέρους καί
έγρηγορότας καί κοιμωμένους καί υγιαίνοντας καί νοσοϋντας· ούδενός τε
ήμας άπλοϋ καί ακραιφνούς άντιλαμβάνεσθαι" πάντα γάρ είναι συγκεχυ- 12
μένα και πρός τι λεγόμενα, ταϋτα δή, φημί, καί τά τοιαύτα κομψολογοϋντα <ι
16 αύτόν ήδέως άν τις ήρετο, πότερον εύ είδώς λέγοι διότι τά πράγματα τοΰτον
έχει τόν τρόπον ή άγνοών εί μέν γάρ ούκ ffiei, πώς άν ήμεΐς αύτώ πιστεύοιμεν;
εί δ* έγίνωσκε, κομιδή τις ήν ήλίθιος άμα μέν άδηλα πάντα άποφαινόμενος,
άμα δέ τοσαΰτα λέγων είδέναι. καί μήν οπότε γε τά τοιαύτα διεξίοιεν, 18
ουδέν άλλ' ή έπαγωγήν τινα λέγουσι, δεικνύντες όποΐ* άττα εϊη τά φαινόμενα
20 καί τά καθ' έκαστα- τό δέ τοιούτο καί έστι καί λέγεται πίστις. εί μέν ούν
αύτη συγκατατίθενται, δήλον δτι δοξάζουσιν* εί δ' ού πιστεύουσιν, ούδ' άν
ημείς προσέχειν αύτοϊς βουληθείημεν. | 6 γε μήν Τίμων έν τω ΙΙνϋωνι 14
διηγείται, μακρόν τινα κατατείνας λόγον, ώς έντύχοι τω Πύρρωνι βαδίζοντι <7βΐ)
Πυθοΐδε παρά τό Ιερόν τό τοϋ Άμφιβφάου καί τίνα διαλεχθεΐεν άλλήλοις.
26 άρ* ούν ούκ ευλόγως άν τις αύτω ταϋτα συγγράφοντι παραστάς είποι· Τί,

S. 306, 24—8. 312, 24: Aristocles fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 208—213)

BI»ON(D)

1 ψήσει BON φησι Ι" | μαϋόνχας Ι·> | πάντα φασίν] παντάπασιν Ι6

2 αύτοίς Ι » | ποτέ B O N 8 ού ( < εϊη) Β 4 Ισται Β 5 δπόταν —
2 0 πίστις < Β | ΑΙνηαίδημος I b N * D ΑΙνιαίδημος ON1 β διεξIf) S t e p h . διεξήει
die Hs8. 8 φηοΐ O N ψήσει I b | διαφέρει I » ( a l l e s 1. Η . ) , -ροι O N 1 4 δή
Ι 6 δέ O N 1 5 ήρετο O N είρετο I b Ιροιτο M u l l a c h 1 6 ίχοι I b | πιστενοι-
μεν I b N * πιστεΰωμεν Ο (alles 1. Η.) πιστενομεν N ' D 18 τά I b < ON |
beachte die Optative διεξίοιεν und 19 εϊη trotz des Praesens im Hauptsatz
19 έπαγωγών Ι6 2 0 τοιούτον Ib 2 1 αυτοί Β 2 2 προσέχειν und
βουληθείημεν O N προσέχοιμεν (< βονλ.) BIb 2 8 χατατείνας I b κατά τινας
ON < Β 2 4 τό* < Β | Άμφιράω ( s o ) Β | τίνα V i g . τινα d i e H s s . 2 6 οϋν
< I b I ταϋτα — εϊποι] άντερεϊ Β
 Praepar. evang. XIV 18, 9—18 309

ώ πονηρέ, ενοχλείς σεαυτώ ταϋτα συγγράφων και ά μή οϊσθα διηγούμενος;

τί γαρ μάλλον ένέτυχες ή ούκ ένέτυχες αύτώ και διελέχθης ή ού διελέχθης;
αυτός τε εκείνος ό θαυμαστός Πύρρων άρά γε ήδει τό δια τί βαδίζοι Πύ- Ιό
θια θεασόμενος; ή καθάπερ οί μεμηνότες έπλανατο κατά τήν όδόν, ήνίκα b
5 δ' ήρξατο κατηγορεΐν των ανθρώπων καί της άγνοιας αυτών, άρά γε φώμεν
αυτόν άληθη λέγειν ή μή και τον Τίμωνα παθεϊν τι καί συγκαταθέσθαι τοις
λόγοις ή μή προσέχειν; εί μεν γάρ ούκ έπείσθη, πώς άντί χορευτοϋ φιλό-
σοφος έγένετο καί τόν Πύρρωνα διετέλεσε θαυμάζων; εί δέ συγκατέθετο
τοις λεγομένοις, άτοπος αν εΐη τις αύτός μέν φιλοσοφών, ή μας δέ κωλύω^
ίο άπλώς δέ θαυμάσαι τις άν, οί Τίμωνος Σίλλοι καί αϊ κατά πάντων άνθρώ- 16
πων βλασφημίαι καί αί μακραί στοιχειώσεις Αίνησιδήμου καί πας ό τοιοϋτος
δχλος των λόγων τί δήποτε βούλετ' αύτοϊς. εί μέν γάρ οίόμενοι κρείττους ή μας
άπεργάσεσθαι ταϋτα γεγράφασι καί διά τοϋτο πάντας οϊονται δεΐν έλέγχειν, c
δπως παυσώμεθα φλυαροϋντες, βούλονται δηλονότι τήν άλήθειαν ή μας είδέναι
is καί ύπολαβεΐν, 6τι τοιαϋτα εϊη τά πράγματα καθάπερ άξιοι Πύρρων. ώστε
εί πείύθείημεν αύτοΐς, έκ χειρόνων βελτίους άν γενοίμεθα, κρίναντες τά συμφο-
ρώτερα καί τούς άμεινον λέγοντας άποδεξάμενοι. πώς οδν έπ'ΐσης άδιάφορα 17
τά πράγματα καί άνεπίκριτα δύναιτ' άν είναι; καί πώς άσυγκατάθετοι καί
άδόξαστοι γενοίμεθ' άν; εί δ* ούδέν δφελός έστι τών λόγων, τί ήμΐν ένοχλοϋ-
20 σιν; ή διά τί Τίμων φησίν
ούκ άν δή Πύρρωνί γ' έρίσσειεν βροτλς άλλος; α
ού γάρ μάλλον Πύρρωνα θαυμάσαι τις άν ή τόν Κόροιβον εκείνον ή τόν Μελη-
τίδην, ot δή δοκοϋσι μωρία διενεγκεΐν. ένθυμεΐσθαι μέντοι χρή καί ταϋτα· 18

S. 305, 24—S. 312, 24: Aristoclea fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 208—213)

21 Timo sill. fr. 35 Wachsmuth (Corpusc. poes. epic. Gr. lud. Π 146), fr. 8
Diele (PoSt. phil. frgg. 186)

BI">ON(D)

1 γράφων Β 2 διελέχ&ης1 ON»D διειλέχ&ης P N ' διηλέχ&ης Β | διελέ-

χ&ης* ON*D διειλέχ&ης Ν» διηλέχ&ης BI b 8 αύτός — S. 312, 23 δηλον < Β |
τό διά τί Ι 6 τότε διότι ON 4 ΰεααάμενος I s δ δέ Ib | άγνοΐας] άνοιας
Wilamowitz, Antig. von Kar. (e. ob. zu S. 272, 8) 38; aber vgl. 3 fjSet
6 καί1] άρά γε xal I b 10 τις] τίνες Ι* 11 βλααφημεϊαι I b 11 f. ατοιχ. *
b
— αντοις erneuert Ο* 12 βούλετ' I O βονλεται ND 18 άπεργάσε-
σθαι Vig. άηεργάοαα&αι die Hes. | ταντα] διά τοντο Ο | πάντες I b
14f. τήν — δτι I b < ON 16f. ουμφορώτερα I b συμφέροντα ON 17 άπο- *
b
δεξάμενα I | άδιάφορα (auch D)] διάφορα Ν 19 ήμΐν Steph. μην die Has.
20 φησι Τ. ON 21 έρίσειεν die Hss. 22 Κόρνβον I b 22f. ΜελιτΙδην
b
I ; beide als typische Dummköpfe auch bei Luc. amor. 53 vereinigt 28 μωρίφ
(auch D)] μνρία ON1 (verbess. 2. Η.)
 310 Eusebius

ποίος γαρ άν γένοιτο πολίτης ή δικαστής ή σύμβουλος ή φίλος ή άπλώς ειπείν

άνθρωπος 6 γε τοιούτος; ή τί των κακών ού τολμήσειεν δν ό μηδέν ώς αλη-
θώς οίόμενος είναι κακόν ή αίσχρόν ή δίκαιον ή άδικον; ουδέ γαρ εκείνο φαίη
τις άν, δτι τούς νόμους δεδοίκασι και τάς τιμωρίας οί τοιούτοι· πώς γαρ' οί
5 γε άπαθεΐς και άτάραχοι, καθάπερ αυτοί φασιν, δντες; 6 γέ τοι Τίμων 19
ταϋτα καΐ λέγει περί τοϋ Πύρρωνος·
άλλ* οίον töv άτυφον έγώ {δον ή δ" άδάμαστον
I πασιν δσοίζ δαμνασθε βροτών άφατοί τε φατοί τε, (782)
λαών ί&νεα κοϋφα, βαρυνόμεν' ϊν&α xal £ν&α
10 έκ πα&έων δόξης τε καΐ είκαίης νομο&ήκης.
οπόταν μέντοι φώσι το σοφόν δή τοϋτο, διότι δέοι κατακολουθοϋντα τη 20
φύσει ζην καΐ τοις έθεσι, μηδενΐ μέντοι συγκατατίθ·εσθαι, πάνυ τινές είσιν
εύήθεις. εί γαρ μηδενΐ άλλω, τούτω γοϋν αϋτω δει συγκαταθέσθαι καΐ ύπο-
λαβεϊν οδτως έχειν αυτό. τί δέ μάλλον τη φύσει καΐ τοις έ&εσι δει κατακολου-
15 θεΐν ή ού δει, μή είδότας γε δή μηθέν μηδ' Ιχοντάς τι δτω κρινοϋμεν; έκεϊνο 21
μέν γαρ καΐ παντάπασίν έστιν ήλίθιον, έπειδάν λέγωσιν, δτι καθάπερ τά καθαρ- b
τικά φάρμακα συνεκκρίνει μετά τών περιττωμάτων και έαυτά, τόν αύτόν τρό-
πον καΐ ό πάντα άξιών είναι λόγος άδηλα μετά τών άλλων αναιρεί καΐ έαυτόν.
εί γάρ αύτός αύτόν έλέγχοι, ληροϊεν άν οί χρώμενοι τούτω, βέλτιον οδν ήσυ-
20 χίαν άγειν αυτούς καΐ μηδέ τό στόμα διαίρειν. άλλά μήν ούδ* δμοιον 22
έχει τι τό καθαρτικόν φάρμακον καΐ ό τούτων λόγος, τό μεν γάρ φάρμακον εκ-
κρίνεται κάν τοις σώμασιν ούχ υπομένει, τόν μέντοι λόγον έν ταΐς ψυχαϊς ύπάρ-

S. 305, 24—S. 312, 24: Aristocles fr. 3 Mullach (FPhG Ι Π 208—213)

7-10 Timo sill. fr. 32 Wachemuth (a. a. Ο. I I 141f.), fr. 9 Dials (a. a. Ο. 186)

Β ( < diese Seite) I b ON(D)

1 όποιος I b 8 ehcu Ι " < ON | ονδέ lb ού ON β xal λέγει I b ~ ON

7 άλλ' olov ON άλλοίον I I εϊδον die Hss. | ήδ' ON (beide ήδ') ή Ι "
b 8 όσοι
Gaisf. I δαμνάσ&ε Wilamowitz (β. ob. zu S. 272, 8) S. 40 Amn., δαμνάται I b
δάμνανται ON | βροτων — φατοί τε ON, δμως άκοποι τε κοποι τε (so) I b ; δάμναν-
ται όμως δφ. τε φ. τε Wachsmuth δαμνάται δμως άχοπός τε κοπείς τε 1 Mras
9 βαρννόμεν' Steph. βαρύνομεν I b βαρννόμενος ON 11 οπότε Ο [ διότι (s.
S. 304, 11 und 20; 308, 15; 311, 4; 312, 21; 314,4) ON δτι I b | δέοι:
beachte den Optativ; s. zu S. 308, 18; S. 314, 21 und S. 316, β | τάχολον&οΰντα
I b | Tg < I b 18 δει ON δέοι I b δέοι άν Giff. | αυγχατα&έο&αι OD συγκατί-
Φεα&αι (so) Ν σνγκατατί&εσϋαι I b 14 χαI τ. έ&εσι hier I b , nach χαταχολ. ON
15 δή ON δει (δ anscheinend aus α, 1. Η.) I b | μη&έν (s. S. 307, 15) ON μηδέν
I b I μηδέ Ι " 1β λέγωσιν Ο λέγονσιν I b N 18 ό (auch D) < Ν | άλλων
I b O» δλων Ο (1. ϊ Η.) ND 19 αύτόν Ο' αύτόν I b O»N | έλέγχοι 1" ελέγχει ON |
τούτφ (nml. λόγω) Ib τοιοΰτφ ON
 Praepar. evang. X I V 18, 18—26 311

χειν δει τόν αύτόν δντα καΐ πιστευόμενον αίεί" μόνος γαρ ούτος εΐη άν ό ποιών
άσυγκαταθέτους. δτι δ' ούχ οϊόν τε τόν άνθρωπον άδόξαστον είναι, 23
καΐ ώδί καταμάθοι τις άν· άδύνατον γαρ τόν αΐσθ-ανόμενον μή αίσθάνεσθαι. ο
τό δ' αϊσθάνεσθαι γνωρίζειν τι ήν. διότι δέ καΐ πιστεύει τ η αίσθ-ήσει, πασι
5 φανερόν άκριβέστερον γαρ θέλων ίδεϊν άπέψησε τώ όφθαλμώ καΐ προσηλθ-εν
έγγύτερον και έπηλυγάσατο. και μήν ήδόμενοί γε και πονοϋντες ϊσμεν" ού 24
γάρ οίόν τε τόν καιόμενον ή τεμνόμενον άγνοεϊν. τάς δέ δή μνήμας καΐ τάς
άναμνήσεις τίς ούκ άν φαίη μεθ·' ύπολήψεως γίγνεσθαι; περί μέν γάρ των κοι-
νών εννοιών, δτι τό τοιούτον άνθ-ρωπός έστιν, έτι δέ περί τών επιστημών και
ίο τεχνών, τί λέγοι τις άν; ουδέν γάρ ήν τούτων, εί μή πεφύκειμεν ύπολαμβάνειν.
άλλ' έγωγε έώ τάλλα. τοις μέντοι λεγομένοις υπό τούτων εάν τε πιστεύωμεν d
έάν τε άπιστώμεν, άναγκαίως έχει δοξάζειν πάντη τε και πάντως.
"Οτι μέν ούν άμήχανόν έστι φιλοσοφείν τόν τρόπον τοϋτον, φανερόν" 26
δτι δέ καΐ παρά φύσιν και παρά τους νόμους, ώδί κατίδοιμεν άν· εί γάρ αδ τω
15 δντι τά πράγματα τοιαύτα εϊη, τί λοιπόν άΧλ' ή καθάπερ έν υπνω ζην ήμας
είκη και έμπλήκτως; ώστε φλυαροϊεν άν οί νομοθεται καΐ στρατηγοί και οί
παιδεύοντες. άλλ' έμοιγε δεκοϋσιν οί μέν άλλοι πάντες άνθρωποι ζην κατά
φύσιν, μόνοι μέντοι τετυφώσθαι, μάλλον δέ μεμηνέναι μανίαν έρρωμένην οί
ταΰτα ληροϋντες. ούχ ήκιστα μέντοι τοϋτο καταμάθοι τις άν κάκεϊθεν· 2β
20 'Αντίγονος γοϋν | ό Καρύστιος κατά τούς αυτούς γενόμενος χρόνους και άνα- (7β3)
γράψας αύτών τόν βίον φησί τόν Πύρρωνα διωκόμενον υπό κυνός άναφυγεΐν
έπί τι δένδρον, σκωπτόμενον δ' ύπό τών παρόντων ειπείν ώς χαλεπόν εϊη τόν
άνθρωπον έκδϋναι. Φιλίστας δέ της αδελφής αύτοϋ θυούσης, έπειτα τών φίλων
τινός ύποσχομένου τά πρός την θυσίαν και μή παρασχομένου, τοϋ μέντοι
26 Πύρρωνος πριαμένου και άγανακτοϋντος, έπειδήπερ ό φίλος έλεγεν ώς ού μήν
ποιήσαι σύμφωνα τοις λόγοις ούδ' άξια της άπαθείας, ειπείν αύτόν έν γοΰν

S. 306, 2 4 — S . 312, 2 4 : Aristocles fr. 3 Mullach ( F P h G Ι Π 208—213)

Β ( < diese Seite) I b ON(D)

1 αίεί I b αεί OND 2 ούχ οΐόν re (s. 6f.) ON ούχ οϊονται (so) Ι »
8 δυνατόν I b 4 διότι (β. S. 310,11)] δτι Steph. | πιστεύειν I b | πάσι Ι " πάνυ ON
5 έϋέλων ON I άπειρησαι I b β έηηλνγάσατο (eich die Augen mit den Händen
beschatten) ON έπιλυγίσατο I b | ϊσμεν < I b 7 μέν γάρ I b | τόν] xal τό I b |
τάς2 < I b 9 έννοιών I b αίτιων ON | τό τοιούτον (das Wesen, das χοιναϊ Swoiai
Ol
hat) ON τοιούτον I b 10 πεφύκειμεν I b έπεφνχει μέν ON 1β φλναρεϊεν
I b (alles 1. Η.) 20 Καρονστιος I b 22 εϊη] είναι I b 28 ΦιλΙστης
Steph.; aber s. Diog. L. I X 11, 66: Φιλίβταδ' ίχαλεΐτο 2 5 f . μήν ποιήσαι
Mras ποιησαΐμην I b ποιώ ON ποιήσαιτο Steph. ποιοι Wilamowitz (β. ob. zu
S . 272, 8) S. 39 2β γοΰν I b ούν ON
 312 Eusebius

γυναικί <τί> δει την άπόδειξιν αύτης ποιεϊσθαι. καίτοι δικαίως αν εϊπεν ό
φίλος δτι* Τ Ω μάταιε, καΐ έν γυναικί καΐ κυνί καΐ πασιν, εΐ δή τί σοι των λόγων b
τούτων έστίν όφελος.
'Ορθώς δ' έχει μαθεΐν καΐ τίνες ol ζηλώσαντες αυτόν έγένοντο καΐ τίνας 27
5 έζήλωσεν αυτός, ό μέν οδν Πύρρων Άναξάρχου τινός έγένετο μαθητής, δς
τό μέν πρώτον ήν ζωγράφος, ούδ' ούτως ευτυχής, επειτα τοις Δημοκρίτου
βιβλίοις έντυχών χρηστόν μεν ουδέν οΰτε εΰρεν οΰτε έγραψεν, κακώς δέ
πάντας είπε καΐ θεούς καΐ άνθρώπους· αύτός δ' ύστερον τοϋτον τόν τϋφον c
περιβαλλόμενος και καλών άτυφον εαυτόν ούδέν έν γραφή κατέλιπεν. έγέ- 28
ίο νετο δέ μαθητής αύτοϋ Τίμων Φλιάσιος, δς τό μέν πρώτον έχόρευεν έν τοις
θεάτροις, έπειτα 8' έντυχών αύτω συνέγραψεν άργαλέας παρωδίας καΐ βω-
μολόχους, έν αίς βεβλασφήμηκε πάντας τούς πώποτε φιλοσοφήσαντας. ούτος
γάρ ήν ό τούς Σίλλους γράψας καΐ λέγων
σχέτλιοι άνθρωποι, κάκ' έλέγχεα, γαστέρες οίον,
16 το ίων έκ τ' έρίδων έκ τε στοναχών πέπλα σθε
και
άνθρωποι κενεης οΐήσιος έμπλεοι άοκοί.
μηδενός δ' έπιστραφέντος αύτών, ώς εί μηδέ έγένοντο τό παράπαν, έχθές 29
καί πρώην έν 'Αλεξανδρεία τ η κατ' Αϊγυπτον Αίνησίδημός τις άναζωπυρεϊν d
20 ήρξατο τόν ύθλον τοϋτον. καί σχεδόν οί μέν κράτιστοι δοκοϋντες είναι των τήν
όδόν βεβαδικότων ταύτην είσΐν ούτοι. διότι μέν ούν τήν τοιαύτην εϊτε 80
αίρεσιν εϊτε άγωγήν λόγων είτε δπη καί &πως έθέλει τις καλεΐν αυτήν ουδείς
αν εύ φρονών όρθήν είναι φαίη, δήλον. έγώ μέν γάρ ούδέ φιλοσοφίαν οϊομαι
δεϊν όνομάζειν αύτήν, άναιροϋσάν γε δή τάς τοϋ φιλοσοφείν άρχάς."

S. 305, 24—S. 312, 24: Aristocles fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 208—213)

14f. und 17 Timo sill. fr. 33f. Wachsmuth (a.a. Ο. I I 142—145), fr. lOf. Dials
(a. a. Ο. 187); Thdrt. I I 20

Β (ab 23 έγώ) I b ON(D)

1 τί Wilamowitz (s. zu S. 272, 8) S. 39 < die Hss.; ov (und δεϊν) Steph. |

δει ON δεϊν Ι " 2 "Ω μάταιε ON μάταιαι I b | εί δή τί I b τί δή ON β οίτος Wila-
mowitz a. a. Ο. 35 7 Ιγραιρεν Ι 6 συνεγράψατο ON 9 περιβαλλόμενος I b -λ- »
ON I έαυτόν I b αντάν Ο 1 αύτόν 0 * N D 10 Φλίασος Ι " 11 παρψδίας ON
τραγφδίας I b 14 γαστέρες οϊον Hes. theog. 26 γ. οϊον I b ON 15 τοίων εκ τ*
έριδα» ON Thdrt., τιωνεχτερίδων I b , ποίων usw. Wilamowitz a. a. Ο. 42 | be
τε στοναχων] he τε στοχασμών ein Teil der Hss. Thdrt., die übrigen έχ λεαχο-
μάχων (daher καί λεαχομαχών zu lesen ί) | πέπλασ&ε ON πεπλάνησ&ε I b und
ein Teil der Hss. des Thdrt., die übrigen πέπλησ&ε 17 οΐήσεως I b
18 έπιστραφέντος I b έπιστρέφοντος ON 28 μέν γάρ ON γάρ Β μέν I b
 Praepar. evang. X I V 18, 26—32; 19, 1 313

Ταϋτα μεν οϋν προς τούς κατά Πνρρωνα φιλοσοφείν νομιζομενονς. 81

συγγενή δ' αύτοϊς εϊη άν και τά αντιλεγόμενα προς τους κατ' 'Αρίστιππον
τον Κνρηναϊον, μόνα λέγοντας είναι τα πά&η καταληπτά. Σωκράτους δ'
εταίρος ό 'Αρίστιππος ήν, δ την καλουμενην Κνρηναϊκήν σνστησάμενος al-
5 ρεσιν, αφ' ής τάς άφορμάς 'Επίκουρος ττρός την τον τέλους ίκϋεσιν | εΐλη- (7β4)
φεν. ήν δ' ό 'Αρίστιππος υγρός πάνυ τον βίον και φιλήδονος· αλλ1 ουδέν μεν
ούτος έν τω φανερώ περί τέλους διελέξατο, δυνάμει δε της ευδαιμονίας τήν
ύπόστασιν ελεγεν έν ήδοναΐς κεΐσϋαι. αίεΐ γαρ λόγους περί ήδονης ποιού-
μενος εις υποχρίαν ήγε τους τιροσιόντας αντω τοΰ λέγειν τέλος είναι τό ήδέως
ίο ζην. τούτου γέγονεν ακουστής συν άλλοις καϊ ή ΰυγάτηρ αύτοϋ Άρήτη· 32
•ήτις γεννήσασα παϊδα ώνόμασεν 'Αρίστυιπον, δς νπαχάείς νπ αυτής εις
λόγους φιλοσοφίας μητροδίδακτος έκλή&η' δς και σαφώς ώρίσαχο τέλος
είναι τό ήδέως ζην, ήδονήν έντάττων τήν κατά κίνησιν. τρεις γάρ ίφη κα- b
ταστάσεις είναι περί τήν ήμετέραν σύγκρασιν μίαν μεν καθ·' ήν άλγοϋμεν,
15 έονκυϊαν τω κατά θάλασσαν χειμώνι' έτέραν δέ κα&' ήν ήδόμε&α, τω λείω
κύματι άφομοιουμένην, είναι γάρ λείαν κίνησιν τήν ήδονήν, ονρίω παρα-
βαλλομένην άνέμω' τήν δέ τρίτην μέσην είναι κατάστασιν, κα&' ήν οϋτε άλ-
γοϋμεν οϋτε ήδόμε&α, γαληνή παραπλησίαν οϋσαν. τούτων δή και ίφασκε
των πα&ών μόνων ήμδς τη» άίσϋησιν εχειν. τιρός ους άντιλέλεκται ταντα"

2ο «?'. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤ' ΑΡΙΣΤΙΠΠΟΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣ

ΜΟΝΑ ΑΕΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΘΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΛΗΠΤΑ ΤΑ ΔΕ
ΛΟΙΠΑ ΑΚΑΤΑΛΗΠΤΑ
" Έ ξ η ς 8' άν εϊεν οί λέγοντες μόνα τά πάθη καταληπτά- τοϋτο δ* είπον 19,1
ένιοι των έκ της Κυρήνης. ούτοι 8' ήξίουν, ώσπερ ύπ& κάρου πιεζόμενοι c

2 8 — S. 315, 9 : Aristocles fr. 4 Mullach (FPhG I I I 214f.); nur durch Eue.

erhalten

BI»ON(D)

1 νομίζοντας Β 5 τέλους] γένους Β β πάνυ] πάντη Β 7 διε-

δέξατο I b 8 iv < I·» | φΐ — 13 κίνησιν < Β 1 0 τούτου — 13 ζην
< Ο I σύν άλλοις Menagius zu Diog. L. I I 8, 83 (Amstelaedami 1692, 114, als
2. B d . der Ausgabe von Meibom) Σύναλλος I b N D | Άρήτη (s. Diog. L . I I 8 , 8 4
u n d 8 6 ) I » 1 ( b 1 aus Άρήστη), Άρήστη I>>»N 'Αρίστη D 1 1 ύπαχ&είς Ι " είσαχ-
&εΙς N D 1 4 σύγκρασιν Temperament 1 5 ίοικυϊα Β | ϋάλαοσαν I b &άλατταν B O N
1 6 άφομοιουμένην Β άφομοιούμενοι Ι " (άφωμ.) ON 17 καϋ·' B I b μεθ·' O N *
18 δή Ι» δ' οϋν BON 20-22 Die Überschrift Β Ρ Ο Ν ; nach όχατάληπτα
+ άπό τον αύτοϋ Ι6 28 είναι (durch untergesetzte Punkte getilgt)
χαταλ. Ib 2 4 πιεζούμενοί ( a b e r ου a u s ο) I b
 314 Eusebius

τίνος, ουδέν εΐδέναι τό παράπαν, εΐ μή τις παραστάς αυτούς παίοι καΐ κεντώη·
καιόμενοι γάρ £λεγον ή τεμνόμενοι γνωρίζειν δτι πάσχοιέν τι" πότερον δέ τό
καΐον εϊη πΰρ ή τότέμνον σίδηρος, ούκ έχειν ειπείν. τούς δή ταϋτα λέγοντας 2
εύθύς έροιτό τις άν, εί δή τοϋτο γοϋν ϊσασιν αυτοί, διότι πάσχουσί τι καΐ d
6 αισθάνονται, μ ή είδότες μεν γάρ ούδ' ειπείν δυνηθεϊεν αν δτι μόνον ϊσασι
τό πάθος· εί δ' αύ γνωρίζουσιν, ούκ άν εϊη μόνα τά πάθη καταληπτά, τό γάρ
'εγώ καίομαι' λόγος ήν καΐ ού πάθος. αλλά μήν άνάγκη γε τρία ταϋτα 8
συνυφίστασθαι, τό τε πάθος αυτό καΐ τό ποιοΰν καΐ τό πάσχον, ό τοίνυν άντι-
λαμβανόμενος τοϋ πάθους πάντως αίσθάνοιτ' άν καΐ τοϋ πάσχοντος, ού γάρ δή
ίο διότι μέν, εί τύχοι, θερμαίνεται γνωριεΐ, πότερον δ' αύτός ή ό γείτων, άγνοήσει*
και νϋν ή πέρυσι και Άθήνησιν ή ένΑίγύπτω καΐ ζών ή τεθνεώς, Ιτι δέ άνθρωπος
ών ή λίθος. ούκοϋν εϊσεται καΐ ύφ' 6του πάσχοι* και γάρ αλλήλους γνωρί- 4
ζουσικαΐ οδούς καΐ πόλεις καΐτήντροφήν· ο ϊ τ ' αύ τεχνΐταιτάέργαλεϊατάαύτών
οϊδασι καΐ οί ΕατροΙ καΐ ναυτικοί σημειοϋνται τά μέλλοντα | καΐ τών θηρίων οί οβ&)
15 κύνες εύρίσκουσι τούς στίβους. έτι γε μήν ό πάσχων τ ι πάσχων πάντως ή ως 6
οικείου τινός ή ώς άλλοτρίου πάθους αντιλαμβάνεται, πόθεν ούν έξει λέγειν δτι
τοϋτο μέν έστιν ήδονή, τοϋτο δέ πόνος, ή δτι γευόμενος ή όρων ή ακούων πά-
σχοι τι, καΐ τ η μέν γλώσση γευόμενος, τοις δ* δμμασιν όρων,τοις δ1 ώσΐν άκούων;
ή πώς ϊσασιν δτι τοδί μέν αίρεΐσθαι χρή, τοδί δέ φεύγειν; εί δέ μηδέν τούτων
20 κινοΐεν, ούχ έξουσιν όρμήν ούδ* δρεξιν ουτω δ5 ούδ* άν ζωα είεν. γελοίοι b
γάρ είσιν, οπότε λέγοιεν δτι ταϋτα μέν αύτοΐς συμβέβηκεν, ού μήν ϊσασί γε
πώς καΐ τίνα τρόπον, ούτω γάρ ούδ* εί άνθρωποι πεφύκασιν ούδ* εί ζώσιν,
Ιχοιεν άν ε ι π ε ί ν ούκοϋν ούδ* εί λέγουσί τ ι καΐ αποφαίνονται. πρός β
δή τούς τοιούτους τίς άν εϊη λόγος; θαυμάσαι μέντοι τις άν, εί άγνοοϋσι
as πότερον έπΐ της γης είσιν ή έν τω ούρανω- πολλω δέ θαυμασιώτερον εί

S. 313, 23—S. 315, 9: Aristocles fr. 4 Mullach (FPhG Π Ι 214f.)

BI b ON(D)

1 w o ? ] οίτινες I b | παίη Ι » (alles b 1 ) 2 ή B O N xal Ι * | γνωρίζειν < Β |

δτι τοι ( < τι) Β 4 ίροιτ' &ν τις Β | δή τοϋτο γοϋν B I b δή γοϋν τοϋτο D
γοϋν τοϋτο Ο ι Ν γοϋν Ο* | αύτό I b | τ ι ] τε Ο * (verbess. z) 6 3ν < Β 9 xal τοϋ
πάσχοντος < I b | ον — 23 άποφαΐνονται < Β 12 δτου O N οΰ I b | πάσχοι:
(s. 17 u n d z u δέοι S . 310, 11) O N πάσχει Ι » 18 τ ' O N δ' I b | αυτών O N *
16 τούς I O * τάς O ND | πάσχων τι πάσχων I πάσχων τι OND
b i b 17f. ή* —
γενόμενος < I b 18 γλώοσρ (β. θάλασσαν S . 313, 15) S t e p h . γλώττη O N
19 χρή O N χρήν (so) I b 20 κινοΐεν (aufstöbern, sich mit etwas befassen, s.
Sext. Emp. adv. dogm. I [ = adv. math. VII] 6; vgl. auch Plat. leg. 908 d)
γνοΐεν S t a p h . 21 λέγοιεν·. s. S . 316, β u n d zu δέοι S . 310, 11 22 οϋτω
(Β. 2 0 ) O N οδτοι I b 24 μέντοι B O N μέν I b 26 et < Β
 Praepar. evang. X I V 19, 1—10 315

ούκ οϊδασι, καΐ ταϋτα φάσκοντες φιλοσοφείν; άρά γε τά τέτταρα πλείονά

έστιν ή τά τρία καΐ τό Ιν καΐ τά δύο πόσα έστίν. ουδέ γάρ όπόσους έχουσιν
επί των χειρών δακτύλους οΰτοί γ ε δύνανται ειπείν ουδέ πότερον έκαστος c
αυτών εις έστιν ή πλείους. ώστε ούδέ τούνομα τό ΐδιον είδεΐεν αν ουδέ 7
την πατρίδα και τον 'Αρίστιππον. ούκοϋν ούδέ τίνας φιλοϋσιν ή μισοϋσιν
ούδέ τίνων έπιθυμοΰσιν ούδ1, εί γελάσαιεν ή δακρύσαιεν, εξουσιν ειπείν ότι τό
μέν εϊη γελοίο ν, τό δέ λυπηρόν. δηλον οδν ώς ούδέ τ ί νυνί λέγομεν ήμεΐς,
συνιασιν. ούδέν οΰν οί γε τοιούτοι διαφέροιεν άν έμπίδων ή μ υ ι ώ ν καίτοι
κάκεϊνα γνωρίζει τά κατά φύσιν και. παρά φύσιν."
Προς δη τους οντω διακειμένους εί και μνρία λέγειν ενεστίν, άλλ' άρχει 8
γε και ταϋτα. έπεται τούτοις σννεξετάσαι και τους την έναντίαν βαδίσαντας d
και πάντα χρηναι πιστενειν ταϊς τον σώματος αίσ&ήσεσιν όρισαμένονς,
ων είναι Μητρόδωρον τον Χϊον και Πρωταγόραν τον Άβδηρίτην. τον 9
μέν ούν Μητρόδωρον Δημοκρίτου εφασαν άχηκοέναι, άρχάς δέ άποφήνα-
σ&αι τό πλήρες και τό κενόν ων τό μεν δν, τό δέ μή δν είναι, γράφων γέ τοι
περί. φύσεως εισβολή έχρήσαχο τοιαύτη "Ούδείς ήμών ούδέν οίδεν, ούδ*
αύτό τοϋτο, πότερον οϊδαμεν ή ούκ οϊδαμεν." ήτις εισβολή κακάς ίδωκεν
άφορμάς τω μετά ταϋτα γενομένω Πύρρωνι. \ πρόβας δέ φησιν δτι "πάντα (7ββ)
έστίν, δ άν τις νοήσν)." τον δέ Πρωταγόραν λόγος εχει κεκλήσϋαι ά&εον. 10
γράφων γέ τοι και αυτός περί θεών είσβολή τοιφδε έχρήσατο" " Π ε ρ ί μέν
ούν θεών ούκ οίδα οδθ' ώς είσίν ουθ' όποΐοί τίνες ιδέαν πολλά γάρ έστι
τά κωλύοντά με έκαστον τούτων είδέναι." τοϋτον Ά&ηναϊοι φυγή ζημΰό-
σαντες τάς βίβλους αντοϋ δημοσίςι έν μέση τή άγορα κατέκανσαν. έπει οϋν
οϊδε μόναις δεΐν Ιφασαν ταϊς αίσ&ήσεσι πιστενειν, τάς 7ΐρός αυτούς αντιρρή-
σεις Φεασώμε&α'

S. 313,23—S. 315, 9: Aristocles fr. 4Mullach(FPhG Π Ι 214f.) 16f. Metro-

dorus Chius, fr. 1 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· I I 234) 18f. ders. fr. 2
D.-K. (ebd.) 20-22 Protagoras Περί 6εών fr. 4 Diels-Kranz (ebd. I I 266);
Περί — Ιδέαν = S . 262, 18f.; Περί — τήν Ιδέαν είσίν (so): Thdrt. I I 113

BIbON(D)

4 ώστε — 9 φύσιν* < Β 5 τίνας I b τίνα ON β τίνων I b τίνος •

ON I δτι} ονδ' δτι Ι " | τό I b τόδε ON 7 τό Ι " τόδε (es folgt δέ) ON | wvl
< 'I b 8 συνιάσιν Mras συνιασιν die Hss. (auch alle Ausgaben) | μυών I b
10 δέ Ι» 11 βαδίσαντας B O N βαδίζοντας Ι» 18 Άβδηρίτην Ι " Αύδηρ. ON
Άδηρήτην Β 16 τοιαύτη] τοιάδε (so) Β | ουδέν οίδεν I b ~ B O N 18 τφ —
19 άΰεον < Β I πάντα — 19 νοήσ-η: von allen Dingen gilt das, was man eich
von ihnen denkt 19 νοήση ON νοησαι I b 20 rot] τις Β | xal αυτός < Β |
είσβ. — έχρ.] οϋτω φησί Β 21 έστι] είσι Β 28 δημοσίς < Β
 316 Eusebius

χ'. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙ ΜΗΤΡΟΔΩΡΟΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΝ

ΜΟΝΑΙΣ ΔΕΙΝ ΠΙΣΤΕΥΕΙΝ ΤΑΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΣΙ ΑΕΓΟΝΤΑΣ
"Γεγόνασι δέ τίνες οί άξιοϋντες τη αίσθήσει καΐ ταϊς φαντασίαις μό- 20,1
ναις δεϊν πιστεύειν. ένιοι μέντοι φασί και τόν Όμηρον αίνίττεσθαι τό τοιούτο b c
5 πάντων άποφαίνοντα τον 'Ωκεανόν άρχήν, ώς έν ρύσει των πραγμάτων όν-
των- ών δ* ΐσμεν έοικε μέν καΐ Μητρόδωρος ό Χίος τό αυτό τοϋτο λέγειν,
ού μήν αλλ' άντικρύς γε Πρωταγόρας ό 'Αβδηρίτης είπεν. ούτος γαρ έφη 2
'μέτρον εΖναι πάντων χρημάτων τόν άνθρωπον, των μέν δντων ώς έστι, των 8'
ουκ δντων ώς ούκ έστιν-' όποια γαρ έκάστω φαίνεται τά πράγματα, τοιαϋτα και
ίο είναι" περί δέ των άλλων μηδέν ή μας δύνασθαι διισχυρίσασθαι. προς δέ 8
τούτους εΐποι τις άν ά και Πλάτων έν Θεαιτήτω- πρώτον μέν, τί δήποτε, d
τοιούτων γε δή των πραγμάτων δντων, ήξίωσαν είναι μέτρον της άληθείας
τόν άνθρωπον, άλλ' ού σϋν ή κυνοκέφαλον; Ιπειτα δέ, πώς έλεγον είναι σο-
φούς εαυτούς, εί δή πας τις αυτός έαυτω μέτρον εστί της άλη&είας; ή πώς
15 έλέγχουσι τούς άλλους, έϊπερ έκάστω τό φαινόμενον αληθές έστιν, άγνοοϋμέν
τέ τινα, καίτοι πολλάκις αίσθανόμενοι, καθάπερ έπειδάν των βαρβάρων άκούω-
μεν; δ γε μήν θεασάμενος ότιοΰν, είτα μεμνημένος, οΐδε μέν, αίσθάνεται δ' 4
ούκέτι. καΐ εί θατέρω μέν όφθαλμω μύσαι, θατέρω δ' όρώη, δήλον δτι ταύτό
και είσεται καΐ ούκ είσεται. | πρός δέ τούτοις, εί τό φαινόμενον έκάστω 6
20 καΐ αληθές έστιν, ήμϊν δέ ού φαίνεται τά υπ' έκείνων λεγόμενα άληθη, και (767)
τό μή είναι πάντων πραγμάτων μέτρον τον άνθρωπον αληθές άν είη. και β
μήν οί γε τεχνΐτιαι τών άτέχνων διαφέρουσι καΐ οί έμ7τειροι τών άπειρων και διά

a—S. 317, 11: Aristocles fr. 5 Mullach (FPhG III 216); nur durch
Eus. erhalten 6 πάντων — άρχήν: vgl. Horn. H. XIV 201 und X X I 196—199
8f. Protagoras, 'Αλήθεια ή Καταβάλλοντες fr. 1 Diele-Kranz (Fragm. d. Vor-
sokr.* II 262f.) 11 vgl. Plat. Theaet. 161c—162a

BI b ON(D)

l f . Die Überschrift in BI b ON (δει I b ); nach λέγοντας + άπό τοΰ αύτοϋ Ib

8 τή φαντασία μόνη Β 4 μέντοι B O N δέ Ι 6 β ών — μέν B O N καΐ μήν
Ib I λέγει Ib 7 άντικρνς BON αντικρούσει I b | γε I b (y aus ε) τε BON |
Πρωταγόρας] πρώτος Ι» | 'Αβδηρ. I b Αύδηρ. O N Άδηρ. Β | είπεν BON < Ib
8 είναι hier BI , nach
b χρημάτων ON | /ort] ix ι Β 9 Ιοτιν] δντων I b | *

τοιαϋτα BON ταντα I (alles b ) b 10 ίέ ] μέν I

1 11 ä < I
1 12 δή < b b *
ON I ήξιώ&ησαν Β | μέτρον είναι Ο 18 συν ή κυνοκέφαλον BON (s. Plat,
a. a. Ο.) συνηκε τό κεφάλαιον I b 14 εί — S. 317, 8 όεινότατον < Β 15 άγνο-
οϋμέν: auch dazu gehört πως 16 καθάπερ I b < ON | άχούωμεν Ο άκοΰομεν *
IbN 1 8 ταντό I b ταντα ON 19 και1 O N < Ib 2 1 τών άνΰρωπον
(aber ο b 1 aus ω) I b
 Praepar. evang. X I V 20, 1—10 317

τοϋτο μάλλον προορα τό μέλλον έσεσθαι κυβερνήτης καί Ιατρός καΐ στρα-
τηγός" άπλώς τε άναιροϋσιν οδτοί γε τό μάλλον και τό ήττον καί τό εξ 7
άνάγκης και το ένδεχόμενον καί τό κατά φύσιν καΐ τό παρά φύσιν. ούτω δ' b
άν εϊη ταύτό και δν καΐ ούκ 6ν" ουδέν γάρ κωλύει ταύτό τοις μέν είναι φαί-
Β νεσθαι, τοις δέ μή είναι* καΐ ταύτό άν εϊη άνθρωπος καΐ ξύλον έσθ* 6τε γάρ
φαίνεται ταύτό τωδε μέν άνθρωπος, τωδε δέ ξύλον άπας τε λόγος όλη- 8
θής άν εΐη, διά τοϋτο δέ καΐ ψευδής· καί οί βουλευόμενοι και δικάζοντες ούκ άν
έχοιεν ούδέν ποιεΐν. και τό δεινότατον, έσονται γάρ οί αύτοί σπουδαίοι καί
μοχθηροί καί ταύτό κακία καί άρετή. πολλά δέ καί άλλα τοιαϋτά τις άν έχοι
ίο λέγειν άλλά γάρ ούδέν δει πλειόνων Λόγων πρός τούς ούκ οίομένους έχειν e
νουν καί λόγον."

EW έξης έπιλέγει· 9
" Έ π ε ί δ' έτι νϋν είσί τίνες οί πάσαν αίσθησιν καί πάσαν φαντασίαν
άληθη λέγοντες είναι, μικρά καί περί τούτων εϊπωμεν. έοίκασι γάρ ουτοί γε δε-
15 δοικέναι μήποτ', ε<ί> ψευδείς εϊποιεν αισθήσεις εϊναί τινας, ούκ άν σχοΐεν τό κρι-
τήριον καί τόν κανόνα βέβαιον ούδ* έχέγγυον ούχ όρώσι δέ ώς όύκ άν φθά-
νοιεν ουτω γε καί τάς δόξας άπάσας αληθείς άποφαίνοντες" πολλά γάρ δη καί
ταύταις πεφύκαμεν κρίνειν" καί ούδέν ήττον άξιοϋσιν αύτών τάς μέν αλη-
θείς είναι, τάς δέ ψευδείς. έπειτα δέ σκοπών ϊδοι τις άν ούδέ των άλλων 10
20 κριτηρίων αίεί κοΊ διά παντός άψευδές ούδέν, οίον λέγω ζυγόν ή τόρνον ή τι d
των τοιούτων" άλλ* έκαστον αύτών ώδί μέν έχον υγιές έστιν, ώδί δέ μοχθη-
ρόν, καί τουτονί μέν χρώμενον τόν τρόπον αληθεύει, τουτονί δέ ψεύδεται,
καί μην εϊ γε πάσα αϊσθησις αληθής ήν, ούκ έδει τοσοϋτο διαφέρειν αύτάς.
άλλαι γάρ είσιν έγγύθεν καί πόρρωθεν καί νοσούντων καί έρρωμένων καί
25 τεχνιτών καί άτέχνων καί φρονίμων καί αφρόνων, τάς δέ δή τών μεμηνότων
καί παντάπασιν άτοπον άν εϊη λέγειν αληθείς είναι καί τάς τών παρορώντων

1 8 — S . 318, 1 5 : Aristocles fr. 6 Mullach ( F P h G Π Ι 216f.)

BIbON(D)

6 f . άληϋές I b 7 βουλόμενοι I b 8 xal πώς έσονται (< γάρ) Β

9 τοιαύτα hier BON, nach di I b | xal τις I«- 10 ούχ B O N μή Ι " 12 El»' —
έπιλ-J είτα φησίν Β 18 Έπεί — S. 318, β φαντασίαν < Β | δέ ON 16 μήποτ'
εϊ Mras (μήποτε et Steph.) μήποτ ε die Hss. | σχοΐεν Ι 6 Ιχοιεν ON 16 κανόνα
βέβ. Ο (κανόνα 1. Η . aus χαχόνα) N D χαχόν άβέβαιον I b | ούχ όρώσι usw.: sie
sehen aber nicht, daß sie damit sofort auch . . . erklären würden 17 οϋτως
ON 22 χρώμενον (Passiv): die Änderung in χρωμένων (Steph.) ist für
diesen Stil unnötig | τουτονί I b τούτον ON 23 τοσούτον I b 26 και1
ON < Ι » I 3τ. äv εΐη (auch Ν)] άν εϊη άτ. D | εΐη erneuert O z
 318 Eusebius

καΐ παρακουόντων | εδηθες γάρ άν ήν το λεγόμενον, ώς ό παρορών ήτοι άρα ή (7β8)

ούχ όρα" φαίη γάρ άν τις 6τι όρα μέν, άλλ' ουκ όρθως. οπόταν μέντοι φώσιν, 11
ώς ή μέν αΐσθησις ούσα άλογος ουδέν προστίθησιν ούδ' άφαιρεϊ, φαίνονται τάμ-
ποδών οϋχ όρώντες· έπΐ γάρ τοϋ> έρετμοϋ τοϋ έν τω δδατι κάπί των γραφών
6 καΐ μυρίων άλλων ή αϊσθη^ίς έστιν ή άπατώσα. διό και μεμφόμεθ-α πάντες
επί των τοιούτων ού τον νοϋν ήμων, άλλα την φαντασίαν. έλέγχει γάρ ό λό-
γος αυτός εαυτόν άξιων άπασαν άληθή φαντασίαν είναι- την γάρ ήμετέραν, b
δι' ήν ούκ οίόμεθα πασαν είναι τοιαύτην, ψευδή πάντως άποφανεΐ. συμβαίνει
τοίνυν αυτοϊς άπασαν φαντασίαν άληθη καΐ ψευδή λέγειν είναι. καθόλου 12
ίο δέ άμαρτάνουσιν άξιοϋντες όποια άν ήμϊν φαίνηται τά πράγματα, τοιαύτα
καΐ είναι, τούναντίον γάρ, όποια πέφυκε, τοιαύτα φαίνεται καΐ ούχ ημείς
αυτά ποιοϋμεν ούτως έχειν, άλλ* ύπ' εκείνων αυτοί διατιθέμεθά πως. επεί καΐ
γελοϊον εϊη άν, εί διανοηθείημεν ήμεΐς ώσπερ οί ζωγράφοι και πλάσται σκύλακας
ή χίμαιρας, άξιοϋν ευθύς είναι ταϋτα και διά τοϋτο φαντάζεσθαι καθάπερ c
is εΰτρεπη παρεστώτα."
Διότι μέν οΰν ουκ όρ&ώς λέγουσιν ol φάσκοντες είναι πασαν αϊσ&η- 18
αιν και πασαν φαντασίαν αΐτ/ϋη, δηλον εκ τούτων, άλλά γάρ και τούτων οϋτως
έχόντων αύ&ις οί περί τον Έπίκονρον έκ της 'Αρίστιππου διαγωγής ορμώ-
μενοι πάντα ήδονης έξηπχον και αία&ήσεως, μόνα τά πά&η καταληπτά καΐ
20 τέλος άγαϋών την ήδονήν είναι όριζόμενοι. λέγεται δέ δ 'Επίκουρος 14
υπό μέν τίνων μηδενός άκηκοέναι, έντυχεϊν δέ τοις των παλαιών συγγράμμασιν
υπό τίνων δ' δτι ήκουσε Ξενοκράτους, ύστερον δέ και Ναυσιφάνους τοϋ d
Πνρρωνος γενομένου γνωρίμου, τίνα δη οΰν τά και προς αυτόν άντειρημένα
τυγχάνει, ΰεασώμε&α'

S. 317, 13—S. 318, 16: Aristocles fr. 5 Mullach (FPhG Π Ι 216f.)

BI b ON(D)

1 fiv rjv I b ~ ON I f . ή ούχ όρφ < I b 2 φαίη γάρ I b φ. μέν γάρ ON | μέν
übergeschrieben Ο 1 8 άλογος OD; Ά\λόγος ("Λ a. R.) Ν (alles 1. Η.), λόγος I b
4 γραφών Malereien 6 έλέγχεται I b ; έλέγχει — 8 άποφανεΐ, d . h . : Wenn
jemand das Argument vertritt, daß jede Vorstellung wahr ist, widerlegt er eich
seibat, weil er zu beweisen sucht, daß unsere Vorstellung . . . falsch ist (folglich
gibt es auch falsche Vorstellungen) | γάρ I b τε BON 7 αυτός Β αυτόν ON
αύτών I b 8 άποφανεί (würde erweisen) BON άποφαΐνει I b 10 <iv] ό' äv I b
11 xai1 < I b | xal φαίνεται Β 18 äv εϊη Β 14f. xal — παρεστώτα B I b <
ON 15 παρεστώτα Β παρέστω I b 16 Διότι·, dieses Lieblingswort des
Aristocles beweist wohl, daß Eus. auch in den folgenden Zeilen aus ihm geschöpft
hat. Mras 18 διαγωγής (Lebensauffassung) BO 1 , διαδοχής I b O l (δοχής über
γωγής) D (aber der Epikureismus ging nicht aus dem Kreis der Nachfolger
des Aristipp hervor; anders διαδοχών S. 260, 7), διδαχής Ν 22 ήκονσε Β
-αεν I b διήκοναε ON
 Praepar. evang. XIV 20, 10—14; 21, 1—6 319

χα'. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤ' ΕΠΙΚΟΥΡΟΝ ΗΔΟΝΗΝ ΤΕΛΟΣ

ΟΡΙΖΟΜΕΝΟΥΣ
" Ε π ε ι δ ή έστι γνώσις διττή, ή μεν των έξω πραγμάτων, ή δέ των ήμϊν 21,1
αιρετών και φευκτών, ένιοί φασι της αίρέσεως και | φυγής άρχήν και κριτήριον (7ββ)
5 έχειν ήμας τήν ήδονήν και τόν πόνον έτι γέ τοι και νΰν τοιαϋτά τινα λέγουσιν οί
περί τον Έπίκουρον άναγκαίως ούν έχει και περί τούτου σκέψασθαι. τεσ- 2
ούτου τοίνυν έγωγε δέω λέγειν άρχήν είναι και κανόνα των αγαθών και
των κακών το πάθος, ώστε έμοιγε δοκεϊ τοϋτο αυτί) κριτηρίου δεϊσθαι. διότι
μέν γάρ εστίν, έαυτό δείκνυσιν, όποιον δ' εστίν έτερου δει τοϋ κρινοϋντος. εί
ίο μέν γάρ οίκεΐον ή άλλότριον, ή αϊσθησις λέγει, πότερον δ' αίρετόν ή φευκτόν,
ό λόγος. αύτοί γέ τοί φασιν ού πασαν ήδονήν άσπάζεσθαι και πάντα 8
πόνον έκτρέπεσθαι. τοΰτο δέ συμβέβηκε καΐ μάλα είκότως. τα μέν γάρ κριτήρια b
καΐ έαυτά δείκνυσι καΐ τά κρινόμενα, τό μέντοι πάθος έαυτό μόνον, δτι &
ούτως έχει, μαρτυροϋσιν αύτοί. καίπερ γάρ άξιοϋντες άπασαν ήδονήν άγα-
15 θον είναι καΐ πασαν άλγηδόνα κακόν, 6μως ουκ άεί φασι δεϊν τήν μέν αίρεΐσθαι,
τήν δέ φεύγειν* μετρεϊσθαι γάρ αύτά τω ποσφ, εί καΐ ού τω ποιώ. δήλον 4
οδν ώς τό γε ποσόν ούδέν αλλ' ή ό λόγος κρίνει* τό γάρ 'άμεινόν έστιν ύπο-
μεϊναι τούσδε τινάς τούς πόνους, δπως ήσθείημεν ήδονάς μείζους' καΐ τό c
'συμφέρει τώνδέ τίνων άπέχεσθαι τών ήδονών, ίνα μή άλγώμεν άλγηδόνας χα-
20 λεπωτέρας' και πάντα τά τοιαύτα λόγος ό κρίνων έστίν. τό δ' δλον, αί μέν 5
αισθήσεις και αί φαντασίαι καθαπερεί κάτοπτρα και εικόνες έοίκασι τών
πραγμάτων εϊναι· τά μέντοι πάθη καΐ αί ήδοναί και οί πόνοι τροπαΐ και αλλοιώ-
σεις ήμών αύτών. ταύτη δέ αίσθανόμενοι μέν και φαντασιούμενοι πρός τά έξω
βλέπομεν, ήδόμενοι δέ και άλγοϋντες έπιστρέφομεν επί μόνους έαυτούς. τάς
26 μέν γάρ αισθήσεις ήμών τά έξω ποιεί και όποια άν ή εκείνα, τοιαύτας άπεργάζε- d
ται και τάς φαντασίας, τά δέ πάθη ποιά άττα γίνεται δι' ή μας και ώς άν ήμεΐς

8—S. 320, 10: Aristocles fr. 6 Mullach (FPhG Π Ι 218f.); nur durch Eue.
erhalten

BI b ON(D)

l f . Die Überschrift in BI b ON; nach όριζ. + άπύ τον αύτον I b 8 γνώσις

διττή I b ~ BON δ τινα BON < Ι" 8 Ιμοιγε BON μοι I b | τοντοΒΟΝ τοΰτό
γε I b I κριτηρίου BIbD κριτήριον ON 9 ydg] δέ ON | έαντώ I b | κρινονντος
(s. S. 318, 8 άποφανεΐ) ON κρίνοντος BI b 11 αύτοί — 20 δλον < Β
14 γάρ I b γε ON 15 αίοεϊσ&αι ON äv αίρείσΦαι I b , άναιρεϊσ&αι 1 Mrae; aber s. 10
αίρετόν 1β εί και I b και ON 19 ανμφέρειν I b | άπέχεσ&αι I b άίίοσχέ-
σΰαι ON 20 xai al μέν Β 21 χαϋαπερει BIbD κα&άπερ άεί ON 22 ή ήδοναί
Β I πόνοι] τρόποι i. Text, πόνοι (mit f ) a. R. Ο (alles 1. Η.) 26 fj] είη Β
26 rd BON τοιαύτα I b
 320 Eusebius

έ χ ω μεν. διό ταϋτα ποτέ μεν ηδέα, ποτέ δ' άηδή φαίνεται καΐ εσθ' δτε β
μέν μάλλον, έ σ θ ' δτε δέ ήττον, ών οδτως εχόντων εύρήσομεν, εί έθέλοιμεν
σκοπεΐν, άριστα τάς της γνώσεως αρχάς ύποτιθε μένους όπόσοι και, τάς αισθή-
σεις καΐ τον νοϋν παραλαμβάνουσιν. έοικε δ' ή μέν α?σθησις ταϊς άρκυσι και 7
β τοις δικτύοις και τοις άλλοις τοις τοιούτοις θηράτροις, ό δέ νοϋς καΐ ό λόγος τοις
κυσΐ τοις στιβεύουσι καΐ μεταθέουσιν. αυτών μέντοι | τούτων άμεινον φιλοσο- (770)
φεϊν οϊεσθαι χρή τούς μήτε ταϊς αίσθήσεσιν ώς έτυχε χρωμένους μήτε τά πάθη
παραλαμβάνοντας επί την τάληθοϋς διάγνωσιν. ή δεινό ν γ ' αν εϊη πεφυκότας
ανθρώπους ήδοναΐς καΐ πόνοις άλόγοις έπιτρέπειν εαυτούς, άφέντας τον θειό-
ιο τατον κριτήν νοϋν."
Ταϋτα από των 'Αριστοκλέους.

κβ'. ΕΤΙ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΤΗΝ ΗΔΟΝΗΝ ΤΟ ΑΓΑΘΟΝ ΕΙΝΑΙ

ΟΡΙΖΟΜΕΝΟΥΣ· ΑΠΟ ΤΟΥ ΦΙΛΗΒΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ
" Κ α θ ' έν Ικαστον τοίνυν των τριών προς την ήδονήν και τόν νοϋν κρί- 2 2 , 1
15 νωμεν. δει γαρ ίδεϊν ποτέρω μάλλον ξυγγενές έκαστον αυτών άπονεμοΰμεν. b
Κάλλους καΐ άληθείας καί μετριότητος πέρι λέγεις;
Ναί. πρώτον δέ γε αληθείας λαβοΰ, ώ Πρώταρχε, καί λαβόμενος βλέψας c
εις τρία, νοϋν καί άλήθειαν καί ήδονήν, πολύν έπισχών χρόνον άπόκριναι
σαυτώ, πότερον ήδονή ξυγγενέστερον ή νοΰς αληθείς.
20 Τί δέ χρόνου δει; πολύ γάρ, οϊμαι, διαφέρετον. ήδονή μέν γαρ άπάντων 2
τό άλαζονέσ$τατον· ώς δέ λόγος, καί έν ταΐς ήδοναΐς ταϊς περί τά άφροδίσια,
at δή μέγιάται δοκοϋσιν είναι" καί τό έπιορκεϊν συγγνώμην είληφε παρά
θεών, ώς καθάπερ παίδων τών ήδομένων νοϋν ούδέ τον όλίγιστον κεκτημέ-
νων νοΰς δέ ήτοι ταύτόν καί άλήθειά έστιν ή πάντων όμοιότατόν τε καί άλη-
28 θέστατον.

S. 319, 3—S. 320, 10: Aristocles fr. β Mullach ( F P h G ΙΠ 218f.)

14—S. 324, 3 : Plat. Phileb. eöb—67 b

BI b ON(D)

1 όώ] δια I b 8 υποτιθεμένους I b O ΰποτεθιμένους D ύποτιθεμένας Ν ι5πο-

τίθεσθαι Β 5 τοις — δλλοις < Β | θηράτροις BON ΰηραταίς I b
1 6 μέντοι
τούτων BON μέν τοιούτων I b 11 'Αριστοκλέους Ι ' Ό ^ 'Αριστοτέλους Β Ο *
12f. Die Überschrift in B I b O N | "Ετι auch B « , wurde aber in Β "Οτι durch
rubricatio | τάγαθόν Β 14 Καθ' — S. 323,9 'Αληθέστατα < Β 14f. κρίνομεν I b
17 Πλούταρχε ON 18 άπόκρινε I b 18 ήδονή ON 21 τό < PI. |
άλαζονέστατον (auch PI. Cod. Venet.)] άλαζονίστατον PI. Cod. Bodl. 22 δέ I b
28 ήδομένων) ήδονων PL | νοϋν nach χεχτημένοη/ I b | όλιγοστόν I b 24 γέ έστιν I b
 Praepar. evang. XIV 21, 5—7; 22, 1—7 321

Ούκοϋν τό μετά τοϋτο τήν μετριότητα ωσαύτως σκέψη, πότερον ήδονή 3

φρονήσεως, ή φρόνησις ήδονής πλείω κέκτηται; d
Εΰσκεπτόν γε καΐ ταύτην σκέψιν προβέβληκας. οΐμαι γαρ ήδονης μέν
και περιχαρείας ουδέν των δντων πεφυκός άμετρότερον εΰρεϊν άν τινα, νοϋ δέ και
5 επιστήμης έμμετρότερον ούδ' άν εν ποτε.
Καλώς είρηκας. δμως 8' έτι λέγε τό τρίτον, νοϋς ήμϊν κάλλους μετεί- 4
ληφε πλέον ή τό της ήδονής γένος, ώστε είναι καλλίω νουν ήδονής, ή τουναν-
τίον;
Τ
Αρ' οϋ φρόνησιν μεν και νοϋν, ώ Σώκρατες, ούδείς πώποτε ουθ·' υπαρ
ίο ουτ' 6ναρ αίσχρόν οδτε εΐδεν οδτ' έπενόησεν ούδαμοϋ ουδαμώς οδτε γιγνό-
μενον ουτε 6ντα ουτε έσόμενον;
I 'Ορθώς. (771)
Ήδονάς δέ γε δήπου, και ταύτας σχεδόν τάς μεγίστας, δταν ΐδωμεν ήδό- 5
μενον <όν>τινοϋν, ή τό γελοΐον έπ' αύταΐς ή τό πάντων αίσχιστον επόμενον
15 όρώντες αύτοί τε αίσχυνόμεθα καΐ άφανίζοντες κρύπτομεν ότι μάλιστα, νυκτΐ
πάντα τά τοιαύτα δίδοντες, ώς φώς ού δέον όραν αύτά.
Πάντη δέ φήσεις, ώ Πρώταρχε, υπό τ' άγγέλων πέμπων και παροϋσι β
φράζων, ώς ήδονή κτήμα ουκ έστι πρώτον ούδ' αύ δεύτερον, άλλα πρώτον
μέν πη περι μέτρον καΐ τό μέτριον και τό καίριον και πάντα όπόσα χρή τοι- b
20 αϋτα νομίζειν τήν άίδιον ήρήσ&αι φύσιν.
Φαίνεται γοϋν έκ τών νϋν λεγομένων.
Δεύτερον μήν περί τό σύμμετρον και κοίλον και τό τέλεον και ίκανόν 7
καΐ πάνθ·' όπόσα της γενέσεως αύτης έστι.
"Εοικε γοϋν.

S. 320, 14—S. 324, 3: Plat. Phileb. 65b—67b

Β ( < diese Seite) I b ON(D)

1 σχέψαι PI. 4 άμετρότερον] μετριώτερον I b 5 εν ποτε < I b in

einer Lücke von etwa 6 Buchstaben β δέ ON 7 -φεν I b | γένος I b D PL,
Τ
μέρος Ο, μέχρ" (ρ 2. Η. aus ο, ο + 2. Η.) Ν 9 Αρ' (auch PI. Hss.)] 'Αλλ'
Stallbaum | ov I b οϋν ού ON, οΰν PI. Cod. Ven., οΛ ή Bodl. | οΰύ' ϋπαρ < Ι» *
10 οϋτε1 Ι» ουτ' ON | ϊδεν Ι» | οδτ'*} οϋτε PI. 18 δήπου] πον PI. | ταύτα Ρ1.
14 όντινοϋν PL τιν' οΰν die Hss. 15 re] τε xal 1" | ότι] ή τι I b 16 δόντες
Ι" I ώς] είς I b | ού δέον όραν] ούδ' ένοράν I b 17 δέ ON < I b ; δή PI. | τ*
OGN < I b ; τε PI. | παρουσία I b 19 μέν πη I b μέν τοι ON | περίμετρον ON | *
τό < PI. I πάνΦ PI. | όπόσα] ονχ όσα I b
2
20 ήρήσ&αι PI. Hb. Β εΙρήσΦαιΤΙ.
Hs. Τ und Eus. Hss. | φύσιν PI. Ausg. φασίν PI. Hs. Τ und Eus. ON < I b
22 μήν ON PI. μέν I b | τέλεον ON PI. τέλειον Ι" | τό Ιχανόν I b 28 γενεάς PI. |
αυτής] αύ ταύτης PL; της γενέσεως αυτής zum bloßen Werden (Gegensatz τήν
άίδιον φύσιν)
U r a s , Eusebius I I 21
 322 Eusebius

Τό τοίνυν τρίτον, ώς ή έμή μαντεία, νοϋν καΐ φρόνησιν τιθείς ούκ άν 8

μέγα τι της αληθείας παρεξέλθοις.
"Ισως.
Τ
Αρ* οίν ού τέταρτα, ά της ψυχής αυτής έθεμεν, έπιστήμας τε καΐ τέχνας 9
s καΐ δόξας ορθάς λεχθείσας, ταϋτ' είναι τά προς τοις τρισΐ τέτ[τ]αρ <τ >α,
εϊπερ τοϋ άγαθοϋ έστι μάλλον ή της ήδονής ξυγγενή;
Τάχ' άν. c
Πέμπτας τοίνυν άς ήδονάς έθεμεν άλύπους όρισάμενοι, καθαράς έπονο- 10
μάσαντες της ψυχής αύτής, έπιστήμας, τάς δέ αισθήσεις έπομένας.
ίο "Ισως.
'"Εκτη δ' έν γενεί,' 11
φησίν Όρφεύς,
'κατεπαύσατε κόβμον άοιδής,'
άτάρ κινδυνεύει καΐ δ ημέτερος λόγος έν έκτη καταπεπαυμένος είναι κρίσει.
15 τό δή μετά ταϋθ* ήμΐν ουδέν λοιπόν πλήν ώσπερ κεφαλήν άποδοΰναι τοις είρη-
μένοις.
Ούκοϋν χρή.
"Ι[σ]θι δή, τό τρίτον τω σωτήρι τον αυτόν διαμαρτυράμενοι λόγον έπέλ- 12
θωμεν. d
20 Ποίον δή;
Φίληβος τάγαθόν έθετο ήμΐν ήδονήν είναι πασαν και παντελή.
Τρίτον, ώ Σώκρατες, ώς Ιοικας, έλεγες άρτίως τόν έξ άρχής έπαναλα-
βεΐν δεϊν λόγον.
Ναί. τό δέ γε μετά τοΰτο άκούωμεν. έγώ γάρ δή κατιδών άπερ νϋν διελή- 18
28 λυθα καΐ δυσχεράνας τόν Φιλήβου λόγον ου μόνον, αλλά καΐ άλλων πολλάκις

S. 320, 14—S. 324, 3: Plat. Phileb. 65b—67 b 11 und 18 Orph. fr.

14 Kem

Β (< diese Seite) I»ON(D)

2 παρεξέλϋοι I1» 4 Μρ'] γάρ I b | ού τέταρτα ä PI. οΰτε γάρ τά &λλα

(τ&λλα ON) die Hss. | έϋέμην Ι» 5 τέταρτα PI. τέτταρα die Has. 8 έβέ·
μην I b 9 έπιστήμας a u c h PI. Hss. | τάς] ταϊς PI. H s s . ; τάς δέ nml. ήδονάς |
αίσΰήσεσιν PL H s s . ; έπιστήμας u n d αίσΰήσεις von Eus. anscheinend als Objekt
zu έπομένας (mit Akkus, s. Luc. asin. 61 και αύτη είπετο τό φενγον) aufgefaßt
11 έκτης Ι» 18 καταπαύσατε PI. 15 ήμΐν lb ήμών ON 18 "Ι&ι PI. "ladt *
die Hss. 18f. έπέλϋωμεν ON έπέλβομεν Ι " έπεξέλΰωμεν PL 21 έτΜετο Ρ1. *
22 Τό τρίτον Ρ1. 24 δέ < Ι " | τούτο Ι» τούτου ON | άκούομεν Ι " | δή Ι» *
< ON J ννν δή Ρ1. 25 μόνον ON 26 f. μυρ. πολλάκις Ι»>
 Praepar. evang. X I V 22, 8—1β 323

μυρίων, εϊπον ώς ήδονης γε νοϋς εϊη μακρώ βέλτιόν τε καΐ άμεινον τ ω των
ανθρώπων βίω.
Τ
Ην ταϋτα.
' ΐποπτεύων δέ σε καΐ άλλα καΐ πολλά, εϊπον ώς, εί φανείη τι τούτων 14
5 άμφοΐν βέλτιον, υ7τέρ των δευτερείων νω πρός ήδονήν ξυνδιαμαχοίμην, ηδονή δέ
και δευτερείων στερήσοιτο.
I ΕΠττες γάρ ούν καΐ μετά ταϋτά γε περί γ ' ών ίκανώτατα* τούτων ουδέ- (772)
τερον ίκανόν άνεφάνη.
'Αληθέστατα.
ίο Ούκοϋν παντάπασιν έν αύτώ τω λόγω και νοϋς άττήλλακτο καΐ ήδονή, 1·»
μηδέ τάγαθόν αύτύ μηδέτερον αύτοϊν είναι στερομένων αύταρκείας καΐ της
τοϋ ίκανοϋ καΐ τελέου δυνάμεως;
'Ορθότατα.
Φανέντος δέ γε άλλου τινός κρείττονος τούτοιν έκατέρου τρίτου αδ, νοΰς
15 ήδονης οίκειότερον και προσφυέστερον πέφανται νϋν τ η τοϋ νικώντο ς Ιδέα.
Πώς γάρ οδ;
Ούκοϋν πέμ7ΓΓθν κατά τήν κρίσιν, ώς νϋν ό λόγος άττεφήνατο, γίγνοιτ' 16
αν ή της ήδονης δύναμις. b
Έοικεν.
20 Πρώτον δέ γε οΰδ' αν οί πάντες βόες τε καΐ ίττποι καΐ τάλλα ξύμ-
παντα θηρία φώσι, τ ω <τό > χαίρειν διώκειν οίς πιστεύοντες, ώσπερ μάντεις
ίρνισιν, οί πολλοί κρίνουσι τάς ήδονάς εις τλ ζην ήμΐν εΰ κρατίστας είναι καί

S. 320, 14— S. 324, 3: Plat. Phüeb. 65b—67 b

Β (ab 10 Ούκοϋν) IK)N(D)

1 γε νοϋς] γένους I b | βελτίων und άμεΐνων ON 8 ήν I b d&ßt dieselbe

b
Pereon bis 4 σε reichen) 4 ύποπτεύω I | σε] γε PI. | xai* (und zwar)]
είναι PL | φανή I b | τούτων ON PI. Cod. Bodl. που των I b rotirot» PI. Cod.
Venet. 6f. δεντερείων — xal Ν < I b Ο 1 ( + ζ a. R.) D ( < auch 4 άλλα —
5 των, hat aber 6 των <5.) 6 δεντερίων στερήσει. I b 7 Είπες — 8 άνεφάνη
b
d e r s e l b e n Person von I ON zugewiesen; Plato h a t Personenwechsel nach
ot$v | περί γ' ών {— περί γε τούτων περί ών Ικανώτατα είπες) Mras περί των
I b O N πάντων PL; oder περί των <&> (vgl. Phaed. 75b τοϋ S)1 | τούτοιν PL
10 αντφ] τούτφ Ρ1. 11 μηδέ Steph. μηδέν BI b ON μή τοι PL | τάγα&όν γε
b
PL I μηδεύτερον I | στερουμένων Β στερομένοιν PL 12 τελείου I b 14 τινάς]
τρίτου Ρ1. | τρίτου Mras τριών die Hss. μυρίφ γ' PL 17 ώς] ήν Ρ1. 19 -χε
BON 20 τά άλλα I b 21 τω auch Ν 1 (aber ω aus ο) τό D | τό PL <
die Hss. I μάντις I b
21·
 324 Eusebius

τούς θηρίων έρωτας οΕονται κυρίους είναι μάρτυρας μάλλον ή τούς των έν
μούση φιλοσοφώ μεμαντευμένων έκάστοτε λόγων.
'Αληθέστατα, ώ Σώκρατες, είρήσθαί σοι νϋν ήδη φαμέν άπαντες."
Ταϋτα δ Πλάτων, εγώ δέ σοι και Διονυσίου, της κατά Χριστον φιλο- 17
5 σοφίας έπισκόπου ανδρός, από των Περί φύσεως βραχέα των προς 'Επί- c
κσυρον άντειρημένων παραϋήσομαι. σύ δέ λαβών άνάγνω&ι τάς τούτον
έχουσας αυτόν τον τρόπον φ<σνάς·

κγ'. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤ ΕΠΙΚΟΥΡΟΝ ΠΡΟΝΟΙΑΝ ΜΕΝ ΑΡΝΟΥ-

ΜΕΝΟΥ Σ ΑΤΟΜΟ ΙΣ ΔΕ ΣΩΜΑ Σ IN ΑΝΑΤΙΘΕΝΤΑΣ ΤΟ ΠΑΝ
ίο "Πότερον Sv έστι συναφές τό παν, ως ήμΐν τε καί τοις σοφωτάτοις 'Ελ- 23,1
λήνων Πλάτωνι καΐ Πυθαγόρα καί τοις άπό της Στοάς και Ήρακλείτω d
φαίνεται, ή δύο, ώς ίσως τις ΰπέλαβεν, ή και πολλά και άπειρα, ώς τισιν άλ-
λοις έδοξεν, οί πολλαΐς της διανοίας ποφαφοραΐς και ποικίλαις προφοραΐς
ονομάτων την των 6λων επεχείρησαν κατακερματίζειν ούσίαν άπειρον τε καΐ
is άγένητον καΐ άπρονόητον ύποτίθενται; | οί μεν γαρ άτόμους προσει- 2
πόντες άφθαρτά τινα και σμικρότατα σώματα πλήθος άνάριθμα καί τι χωρίον (773)
κενόν μέγεθος άπεριόριστον προβαλόμενοι, ταύτας δή φασι τάς άτόμους ώς ετυ-
χεν έν τω κενω φερομένας αυτομάτως τε συμπίπτουσας άλλήλαις δια ρύμην
άτακτον καί συμπλεκομενας διά τό πολυσχήμονας οδσας αλλήλων έπιλαμβά-
20 νεσθαι, καί ουτω τόν τε κόσμον καί τά έν αύτω, μάλλον δέ κόσμους απείρους
άποτελεΐν. ταύτης δέ της δόξης Επίκουρος γεγόνασι καί Δημόκριτος· 8

S. 320, 14—S. 324, 3 : Plat. Phileb. 6 5 b — 6 7 b 1 0 — S . 325, 8 : Dio-

nysius, Bischof von Alexandria, Περί φύσεως (nur durch Ε us. erhaltene Bruch-
stücke): fr. I Routh (Reliquiae Sacrae IV» 393—395); fr. 1 Feltoe {The Utters
and other remains of D. of ΑΙ., Cambridge 1904, 131 ff.)

BI b ON(D)

1 οϊεται I b 2 φιλοσοφώ OD PI. φιλοσόφων I b φιλοσοφων Ν < Β (beim

Übergang vom 186. zum 187. Fol.; dafür μούση wiederholt) | λόγων I b λέγων ,
BON 4 έγώ — S. 325, 10 τούτων < Β 5 των2] τόν Ν 1 (darüber ώ 2. Η.)
τοίς (trotz άντειρημένων) D 6 f . το ντον und τόν τρόπον ON τοντων ( < τ.
τρόπον) I b 8f. Die Überschrift in I b O N ; nach τ6 πάν + από τών περί
φύσεως Διονυσίου τον έπισκόπου 'Αλεξανδρείας I b ; alles (mitsamt diesem Kapitel)
< Β 12 τις < I b | και1 I b < ON 18 καί ποικ. προφ. < I b 14 έπεχείρησαν
(auch I b D)] έπεχείρισαν ON (verbess. 1. Η.) 15 άγένητον I b άγένν. ON |
γάρ < I b 16 άνάριύμα ON άνήριΰμα I b ; s. Bd. I S. 36, 10 und 547, 17
(anders S. 393, 9) 17 προβαλόμενοι Steph. προβαλλ. die Hss. 18 αυτο-
μάτους I b 19 πολυσχήμονας οΰσας ON πολυσχημονούσας I b
 Praepar. evang. X I V 22, 16—17; 23, 1—4; 24, 1—3 325

τοσούτον δέ διεφώνησαν δσον ό μεν έλαχίστας πάσας και δια τοϋτο άνεπαι- b
σθήτους, ό δέ καΐ μεγίστας εΐναί τινας άτόμους ό Δημόκριτος υ7ΐέλαβεν.
άτόμους δέ εΐναί φασιν άμφότεροι και λέγεσθαι δια την άλυτον στερρότητα.
οί δέ τάς άτόμους μετονομάσαντες άμερή φασιν είναι σώματα, τοϋ παν- 4
5 τός μέρη, έξ ών άδιαιρέτων δντων συντίθεται τά πάντα και εις & διαλύεται,
και τούτων φασί των άμερών όνοματοποιόν Διόδωρον γεγονέναί" δνομα δέ,
φασίν, αύτοΐς άλλο 'Ηρακλείδης θέμενος έκάλεσεν δγκους, παρ' ού καΐ Άσκλη-
πιάδης ό ιατρός έκληρονόμησε τό δνομα." c
Ταϋτ' ειπών έξης ανασκευάζει τό δόγμα δια πολλών, άτάρ και δια
ίο τούτων

κδ'. ΑΠΟ ΤΩΝ ΕΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙΣ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ

" Π ώ ς αυτών άνασχώμεθα τυχηρά λεγόντων είναι συμπτώματα τά σοφά 24,1

και διά τοϋτο καλά δημιουργήματα; ών εκαστόν τε καθ* εαυτέ γενόμενον ώφθη d
τώ προστάξαντι γενέσθαι καλόν καΐ συλλήβδην ομοίως άπαντα, καΐ 'είδε'
15 γάρ, φησίν, 'ό θεός τά πάντα δσα έποίησε, καΐ ίδού καλά λίαν.' άλλ' 2
ούδέ άπό τών μικρών τών συνήθων καΐ παρά πόδας νουθετοϋνται παραδειγ-
μάτων, έξ ών δύνανται μανθάνειν δτι χρειώδες μέν καΐ πρός ώφέλειαν έργον
ουδέν άνεπιτηδεύτως ούδέ συμβατικώς άπεργάζεται, άλλά χειρούργούμενον
είς την πρέπουσαν υ7υηρεσίαν καταρτίζεται- δταν δέ εις άχρηστον μετα,πίτττη και
2ο ανωφελές, τότε διαλυόμενον άορίστως | και ώς άν τύχη διασκίδναται, άτε (774)
μηκέτι μεταχειριζομένης μηδέ διαταττούσης αυτό της σοφίας, ή τοϋ συνεστά-
ναι τοϋτο έμελεν. ίμάτιόν τε γάρ <ού> χωρίς ίστουργοΰ συνισταμένων S
τών στημόνων ούδέ της κρόκης αυτομάτως παρεμπλεκομένης άνυφαίνεται,
εί δέ κατατριβείη, τά λακισθέντα διαρρΐ7ττεΐται ράκη· οίκία τε άνοικοδο-

2 f.: 8. Diels-Kranz, Fragm. d. Vorsokr.· I I 95: Democr. Α (Lehre) Nr. 43

12—S. 326, 17: Dionysius Alex., Περί φύσεως, fr. I I Routh (Reliquiae Saorae
IV* 395—398), fr. 2 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 14f. Gen 1, 31

BI b ON(D)

1 τοντ' ON 4 μετονομάσαντες (s. 6) ON μέν όνομάσαντες I b

5 συντίθενται ON β άμερών I b μέρων ON 9 έξ ής I b | διαπολών I b *
11 Die Überschrift in BI ON (Άπό [auch D]] περί N); nach νποδειγμ. + τοϋ
b

αύτον I b 12 άνασχώμεθα Steph. άνασχόμεθα die Hss. 18 τούτου I b | τά

χαλά I I τε B I < ON
b b 14 ϊδεν I b 15 τά I < BON
b 1β σμικρών Β
19 μεταπίπτει ON 20 τότε] τοϋτο Β 21 αύτό Ι» Ο (1. ϊ Η.) D, αύτώ 0 * Ν |
f j ] ή Ι» 22 Ιμελλεν BON | ου Steph. < die Hss. 24 λακισθέντα BON
σχισϋέντa I b ] διαριπτεϊται ON
326 Eusebius

μεΐται καΐ πόλις ού τους μέν τινας δεχόμενη θεμελίοις αύτομολοϋντας λίθους,
τούς δέ αναπηδώντας εις τάς έπιβολάς, άλλα κατά χώραν ό τοιχοδόμος τούς
εύθέτους επιφέρει* καταρριφθείσης δέ, ώς άν παρείκη κατενεχθείς έκαστος
άπεσφάλη. καΐ κατασκευαζόμενης νεώς ούχ ή μέν τις ύπέβαλεν έαυτήν 4
τρόπις, ό δέ κατά μέσην έαυτόν ιστός ώρθωσε και των άλλων Ικαστον ξύλων b
ήν Ιτυχεν έξ έαυτοϋ θέσιν -κατέλαβεν ουδέ τά λεγόμενα έκατόν της άμάξης
ξύλα καθ·' 6ν εύρε κενόν τόπον Ικαστον συνεπάγη* αλλ' ό τέκτων έκατέρας συνε-
κόμισε καίριον, εΐ δέ διαλυθείη ή ναϋς ένθαλασσεύουσα, ή φερομένη κατά
γην άμαξα, δπη τύχη τά ξύλα τά μέν υπό των κυμάτων, τά δέ ύπό της συντόνου
ρύμης διασπείρεται. οδτως άν άρμόζοι λέγειν αύτοϊς και τάς άτόμους, 6
άργάς μενούσας καΐ άχειροποιήτους καΐ αχρήστους, είκη φέρεσθαι. όράτω- c
σαν γάρ τάς άθεάτους εκείνοι καΐ τάς άνοήτους νοείτωσαν, ούχ ομοίως έκεί-
v<a, δς φανερωθέν έαυτώ τοϋτο ύπό τοϋ θεοϋ προς αυτόν ομολογεί* "Γό άκατ-
έργαστόν σου είδοσαν οί όφθαλμοί μου.' 6ταν δέ και £ φασιν έξ άτόμων 6
υφάσματα γίνεσθαι τά εύήτρια, ταϋθ' ύπ' αυτών άσόφως και άναισθήτως
αύτουργεΐσθαι λέγωσι, τίς άνέξεται τάς άτόμους άκούων έρίθους, ών καΐ ό
αράχνης έστί σοφώτερος χειροτεχνών έξ έαυτοϋ;

χε'. ΑΠΟ ΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ

"Η τ&ν μέγαν τούτον οίκον τόν έξ ούρανοϋ καΐ γης συνεστώτα καΐ διά τό 2 5 , 1
μέγεθος καΐ πλήθος της έπιφαινομένης αύτώ σοφίας καλούμενον κόσμον d

S. 325, 12—S. 32β, 17: Dionysius Alex., Περί φύσεως, fr. Π Routh (Reli-
quiae Sacrae IV 1 396—398), fr. 2 Feltoe (s. zu S. 324, 10) β τά — άμάξης:
vgl. Hes. op. 456 έχατάν Si τε δούρατ' άμάξης 18f. Ps 138 (139), 16
1»—S. 328, 19: Dionys, ebd., noch fr. Π Routh (Rel. Sac. I V · 398—401),
fr. 3 Feltoe

BI»ON(D)

1 πύλις] μόλις I b | ού — 4 άπεσφάλη < Β | ϋεμελίοις die Herausgeb. ΰεμε-

λίους I b OND 8 χαταρεφ&είοης I b | παρίχη I b 4 άποσφαλή Ι» | και κατασκευ-
άζεται νεώς, ούχ ό (so) Β | ύπέβαλεν (ein 2. λ von 1. Η. übergeschrieben) I b |
έαυτήν I b αύτήν Ο (1. ί Η.) αύτήν ΒΟ*Ν 5 τρόπ, danach Lücke von 2 Buch-
staben I b | <5 (auch D)] ού Ν | Ιστάς (so; ohne ό) Β, ό Ιστός (Ιστός ON) I b ON |
δρ&ωσεν I b β ίκατόν] ικαστον I b 7 έκατέρας: νεώς καΐ άμάξης 8 καίριον nml.
Ικαστον 11 χειροποίητους I b 12 νοείτωσαν B I b (aber ει 1. Η. aus η) νοήτωσαν
ON1 (verbess. 2. Η.) D 14 εΐδοααν L X X ίδωσαν I b είδον BON | & φασιν Ο
(1. ί Η.) aus άφεσιν 15 εύίτρια BON 1β έρίύονς] άρώμούς Ι» 17 έστί < Β |
χειρ. έξ έαντ. Β Ι » έξ έαυτ. χειροτ. ON 18 Die Überschrift in I b ON (nach
συστάσ. + τοϋ αύτον I b ) < Β mitsamt dem Kapitel (*H — S. 331, 4 λόγον)
20 έπιφερομένης Ib
 Praepar. evang. XIV 24, 3—β; 25, 1—5 327

ΰπδ των σύν ούδενί κό|σμω φερομένων άτόμων κεκοσμήσθαι καΐ γεγονέναι (776)
κόσμον άκοσμίαν; πώς δέ κινήσεις καΐ οδούς εύτάκτους έξ άτάκτου 2
προάγεσθαι φοράς; πώς δέ τήν παναρμόνιον τών ούρανίων χορείαν έξ άμού-
σων καΐ άναρμόστων συν<£δειν οργάνων;
5 Τίνα δέ τρόπον, μιας οδσης και της αύτης άπασών ουσίας καΐ της αύτης 8
άφθάρτου φύσεως πλην τών μεγεθών, ώς φασι, καΐ τών σχημάτων, τά μέν
έστι θεία και ακήρατα καΐ αιώνια, ώς αυτοί φήσαιεν άν, σώματα ή μακραίωνα
γε κατά τόν οδτως όνομάσαντα φαινόμενά τε καΐ άφανη (φαινόμενα μέν ήλιος b
καΐ σελήνη καΐ άστέρες γη τε καΐ ύδωρ, άφανη δέ θεοί τε καΐ δαίμονες καΐ ψυχαί -
ίο ταΰτα γάρ ουδέ θέλοντες ύπάρχειν άρνήσασθαι δύνανται)· τά δέ μακρό- 4
βιώτατα ζωά τε και φυτά (ζώα μέν £ν τε δρνισιν, ώς φασιν, άετοί κόρακές
τε και φοίνικες έν τε χερσαίοις έλαφοί τε και ελέφαντες καΐ δράκοντες, έν δέ
τοις ένύδροις τά κήτη - δένδρα δέ φοίνικες καΐ δρύες και 7ΐερσέαι· καΐ τών γ ε
δένδρων τά μέν έστιν άειθαλή, ά καΐ καταριθ-μήσας τις εϊίΐεν είναι τέσσαρα- c
15 καίδεκα, τά δέ πρός καιρόν άνθεΐ καΐ φυλλορροεϊ)· τά δέ πλείστα τών τε φυομένων
καΐ τών γεννωμένων εστίν ώκύμορα και βραχυτελή (ών έστι καΐ ό άνθρωπος, ώς
ζΐτά τις άγία περί αύτοϋ γραφή· 'Βροτός δέ γεννητός γυναικός όλιγόβιος');
άλλά τούς συνδέσμους φήσουσι τών άτόμων διαλλάττοντας αιτίους γίνεσθαι 5
της περί τήν διαμονήν διαφορας* τά μέν γάρ υπ* αύτών 7ΐεπυκνώσθ«ι και
«ο κατεσφίγχθαι [λέγειν], ώστ' αυτά παντελώς δυσα7τάλλακτα γεγονέναι πιλή-
ματα, τά δέ μανοτέραν καΐ χαλώσαν τήν συνάφειαν τών άτόμων έπ' έλαττον ή d
πλέον έσχηκέναι, ώς ή θαττον ή μετά ιτολύ της κολλήσεως αυτών άφίστασθαι,
καΐ τά μέν έκ τοιωνδε καΐ ώδέ πως έσχηματισμένων, τ ά δέ έξ έτέρων έτεροίως
διακειμένων συμμεμίχθαι.

S. 326, 10—S. 328, 19: Dionysius Alex., Περί φύσεως, noch f r . Π Routh
(Reliquiae Sacrae I V 398—401), fr. 3 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 7f. μαχραί-
ωνά — όνομάσαντα: offenbar ist Pseud.-Plat. epin. 981 e und 982 a gemeint,
wo es von den Sternengöttern heißt: ή γάρ . . . ίχαστον αύτών είναι. . . Φείον *
. . . 1j τινα μακραίωνα βίον Ιχειν. Mras 17 Hi 14, 1

Β ( < diese Seite) I»ON(D)

1 χεχοαμεϊσϋαι I b 8 προάγεαϋαι ON προαάγεσ&αι I b 5 αύτης1 I b

b
< ON β ώς φασι ON < I 7 μαχραίωνά (auch D)] μαχραιώνιά Ν
8 γε Steph. τε die Hss. | τε — φαιν.» ON < I b 9 τε1 I b < ON »
b b
13 περσέαι I περααίαι ON . 14 <5 ON < I 14f. τεσσαραχαίδεχα Ο
τεσσαρεαχαΐδεχα I b N 15 φυλλορροεϊ Steph. φνλλοροεϊ die Hse. 16 τών
ON < I b 19 διαφχοράς Ν διαφ&οράς D 19f. πβπυκν. και χατεσφίγχ&αι
I b χατεσφίχ&αι καΐ πεπ. ON 20 [ ] Mras, λέγεται Steph. | &στ' αύτά ON
ώς ταΰτα I b 22 η* I b ή μη ON | χολλήσεως OD χολλάσεως (η 1. ? Η. über α)
Ν χοσμήσεως I b 28 τά' I b τά; ON
 328 Eusebius

Τίς ούν ό φυλοκρινών συναγείρων τε καί άναχέων και τάσδε μέν οΰτω β
συντάττων εις ήλιον, τάσδε δε ώδί ίνα ή σελήνη γένηται, καί έκάστας συμ-
φέρων κατά την οικειότητα πρός εκάστου φαΰσιν αστέρος; οΰτε γαρ αί ήλια-
καί τοσαίδε καί τοιαίδε καί ώδέ πως ένωθεϊσαι προς έργασίαν καί σελήνης
5 καταβεβήκεσαν οΰτε αί των σεληνιακών άτόμων πλεκτάναι γεγόνασί ποτε
ήλιος· I άλλ'ούδέ άρκτοϋρος, εί καί λαμπρός έστι,τάς εωσφόρου μεγαλοφρονή- (77β)
σαιτό ποτε άν άτόμους έχειν, ούδέ τάς Ώρίωνος αί Πλειάδες, καλώς γαρ ό
Παϋλος διέστειλεν ειπών '"Αλλη δόξα ήλιου καί άλλη δόξα σελήνης καί άλλη
δόξα άστέρων άστηρ γαρ άστέρος διαφέρει έν δόξη.' καί εί μέν άνεπαίσθη- 7
ίο τος αύτών ώς άψύχων ή σύμπηξις έγένετο, έπιστήμονος αύταις έδει δημιουρ-
γοί»· εί δέ άπροαίρετος καί κατ' άνάγκην ώς αλόγων ή σύνερξις, σοφός τις
αύτάς άγελάρχης συνελαύνων έπεστάτησεν- εί δέ έκουσίως έθελουργησαι b
συγκέκληνται, θαυμάσιος τις αύτών αρχιτέκτων έργοδοτών προηγήσατο, ή
καθάπερ εύτακτος στρατηγός ού συγκεχυμένην είασε την στρατιάν καί πάν-
1Β τας άναμίξ, άλλ' έν μέρει μέν την ίππον, ιδία δέ τούς όπλίτας τούς τε άκοντι-
στάς καθ·' έαυτούς καί χωρίς τους τοξότας καί τοΰς σφενδονήτας ένθα έχρήν
διετάξατο, ίνα άλλήλοις οι όμόσκευοι συμμαχοΐεν. εί δέ τοϋτο χλεύην 8
οϊονται τό παράδειγμα διά τό μεγάλων σωμάτων με προς τα έλάχιστα ποι- c
εΐσθαι σύγκρισιν, επί τα σμικρότατα μεταβησόμεθα."
20 Είτα τούτοις έξης επιλέγει• 9
" Ε ί δέ μήτε λέξις μήτε έκλογή μήτε τάξις αύταΐς άρχοντος έπικέοιτο, αύ-
ται δέ έφ' εαυτών έαυτάς έκ της πολλής κατά τήν ρύσιν τύρβης διευθύνουσαι
καί τον πολύν τών συμπτώσεων διεκπερώσαι κυδοιμόν αί δμοιαι πρός τάς
όμοίας ούχ υπό τοϋ θεοϋ, κατά τόν ποιητήν, άγοιντο, συντρέχοιεν δέ καί συναγε-
2& λάζοιντο γνωρίζουσαι τάς συγγενείς, θαυμαστή γε τών άτόμων ή δημοκρατία, d
δεξιουμένων τε άλλήλας τών φίλων καί περιπλεκομένων είς μίαν τε κατασκη-

S. 326, 19—S. 328, 19: Dionysius Alex., Περί φύσεως, noch fr. Π Routh
(Reliquiae Sacrae IV s 398—401), fr. 3 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 8 f . I. Cor
15, 41 21—S. 329, 7: Dionys, ebd. fr. I I I Routh (Rel. Sac. IV» 401 f.)
fr. 4 Feltoe 24 κατά τόν ποιητήν: vgl. Horn. Od. X V I I 218

Β ( < diese Seite) I»ON(D)

1 φυλ*οχρινών Ν (alles 1. Η.) φιλοκρινών D | άναχέων I b διαχέων ON |

οϋτως I b 2 τάσδε ON τάς I b | ώδί I b ωδε ON | έκάστας ON έκαστα I b
2f. ό συμφέρων I b 8 at ON < I b 4 τοσαίδε N 2 D ποσαίδε IKJN 1 | καί1 *
b
I < ON 6 άν καταβεβ. Steph. | οΰτ' äv Steph. | γεγόνεσάν Steph.
11 ό' ON I άπροαίρετος ON άπροαιρέτοις I b | και O D N 1 (übergeschrieben), < I b
12 δ' ON I ε&ελουργοϋααι ? Mras 18 συγκέκληνται ON σνγκέκλεινται I b |
b
όρχ. έργ. I έργ. αρχ. ON 17 lv ON 22 έαυτάς ON αύτάς (so) I b
 Praepar. evang. X I V 25, β—13 329

νοϋν συνοικίαν έπειγομένων και των μεν άποτετορνευμένων αυτομάτων εις

ήλιον φωστήρα μέγαν, ίνα ποιήσωσι τήν ήμέραν, των δέ είς πολλάς ίσως
πυραμίδας αστέρων άναπεφλεγμένων, ίνα και δλον στεφανώσωσι τόν ούρανόν,
των δέ περιτεταγμένων, ίνα αύτόν είκη στερεώσωσι καί καμαρώσωσι τόν
αιθέρα είς τήν των φωστήρων έπιβάθραν έπιλέξωνταί τε έαυταϊς αί συν-
ωμοσίαι των χυδαίων άτόμων μονάς καί διακληρώσωνται τον ούρανόν είς οί-
κους έαυταϊς καί σταθμούς."
Είτα με&' έτερά φησιν 10
[ ' ' 'Αλλ'' ουδέ τα φανερά όρώσιν ούτοι οί άπρονόητοι, πολλοϋ γε δέουσι (7V7)
συνοραν καί τά άφανη. έοίκασι γαρ μηδέ άνατολάς έποπτεύειν τεταγμένας
καί δύσεις μήτε των άλλων μήτε τάς έκπρεπεστάτας ήλίου μηδέ χρήσθαι ταϊς δι'
αύτών δεδωρημέναις άνθρώποις έπικουρίαις, άναπτομένη μέν είς έργασίαν
ημέρα, έπηλυγαζούση δέ νυκτί προς άνάπαυλαν. "Εξελεύσεται γάρ άνθρωπος
(φησίν) έπί τό έργον αύτοϋ καί έπί τήν έργασίαν αύτοϋ έως έσπέρας.' άλλ' 11
ούδέ τήν έτέραν έπισκοποϋσιν άνακύκλησιν αύτοϋ, καθ·' ήν ώρισμένας ώρας b
καί καιρούς εύκαιρους καί τροπάς άπαρατρέπτους άποτελεΐ, υπό των έξ ών έστιν
άτόμων οδηγούμενος, άλλά καν μή θέλωσιν οί δείλαιοι, ώς δ' οδν πιστεύουσιν
οί δίκαιοι- 'Μέγας κύριος ό ποιήσας αύτόν καί έν λόγοις αύτοϋ κατέσπευσε
πορείαν.' άτομοι γάρ ύμϊν χειμώνα φέρουσιν, ώ τυφλοί, καί ύετούς, ίνα 12
ή γη τροφάς ύμϊν τε καί πασι τοις έπ' αύτης ζωοις άνη; θέρος τε έπάγουσιν,
ίνα καί τούς άπό δένδρων είς τρυφήν καρπούς λάβητε; καί διά τί μή ταΐς άτόμοις
προσκυνείτε καί θύετε ταϊς έπί καρποΐς, άχάριστοί γε μηδέ άπαρχάς αύταΐς c
ολίγας των πολλών δωρεών (άς παρ' αύτών έχουσιν) άφιεροΰντες
Και μετά βραχέα φησίν 18
" Ό δέ πολυεθνής καί πολυμιγής δήμος τών άστέρων, οδς αί πολυπλανεΐς
καί άεί διαρριπτούμεναι συνέστησαν άτομοι, χώρας έαυτοϊς κατά συνθήκας

S. 328, 21—S. 329, 7: Dionysius Alex., Περί φύσεως, fr. Π Ι Routh (Reli-
quiae Sacrae IV 1 401 f.), fr. 4 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 9-28 Dionys, ebd.
fr. IV Routh (Rel. Sac. IV 2 402—404), fr. 6 Feltoe 18f. Ps 103 (104), 23
18f. Sir 43, 5 26—S. 330, 8: Dionys, ebd. fr. V Routh (Rel. Sac. IV»
404f.), fr. 6 Feltoe

Β ( < diese Seite) Ii>ON(D)

9 ούτοι ON αυτοί I b | άπρονόητοι·. s. S. 324, 15 10 μηδέν I b | έποπτεύειν

ON νποπτεύειν I b 12 άναπτομένη OzND σνναπτομένην Ο1 άνεπομένη I b
18 ήμέρι} (auch I D)] ήμέρας Ο1 (verbess. z) ήμέραν Ν
b 18f. δ,νϋρ. φ. I b
φ. άνΰρ. ON 18 κατέσπευσε] κατ έπαυαε Ο (verbess. ζ)
1 20 αύτη I | ΰέρος
(auch N 2 D)] Μρει Ν 1 22 έπί καρποϊς (Atome, denen die Feldfrüchte obliegen)
Mras έπικάρποις die Hss. (als Adjektiv würde es έπικαρπίοις heißen) 28 έχετε
Steph.
 330 Eusebius

άπεδάσαντο, ώσπερ άποικίαν ή συνοικίαν άνελόμενοι μηδενός οίκιστοϋ μηδέ

οίκοδεσπότου προεστηκότος, και τάς πρός τούς πλησιοχώρους γειτνιάσεις
ένωμότως και μετ' εΙρήνης φυλάσσουσιν, ούχ υπερβαίνοντες ους κατειλή-
φασιν έξ άρχής δρους, ώσπερ ύπό των βασιλίδων άτόμων νομοθετούμενοι. u
5 άλλ' ούκ άρχουσιν έκεϊναι* πώς γαρ αί μηδέ ούσαι; αλλά θείων λογίων · 14
έπακούσατε* "Εν κρίσει κυρίου τά έργα αύτοϋ· άπ' άρχής καΐ άπό ποιήσεως
αύτών διέστειλε μερίδας αυτών- έκόσμησεν είς αΙώνα τά έργα αύτοϋ καΐ τάς
άρχάς αύτών είς γενεάς αύτών.'"
Kai μετά βραχέα φησίν
ίο ' " Η τίς ούτως εύτάκτως πεδιάδα γην διώδευσε φάλαγξ, ού προθέοντος
ούδενός, ούκ έκτρεπομένου, ούκ έμποδοστατοϋντος, ούκ άπολειπομένου των
συμπαρατεταγμένων, ώς ίσόστοιχοι καΐ συνασπιδοϋντες άεΐ προΐασιν ό συνε-
χής τε καΐ άδιάστατος άόχλητός τε καΐ ανεμπόδιστος τών άστρων στρατός; |
άλλ' έγκλίσεσι καΐ ταΐς είς πλάγιον έκνεύσεσι γίνονταί τίνες αύτών 16
16 £δηλοι τροπαί. καΐ μήν άεΐ καιροφυλακοϋσι καΐ προορώνται τάς χώρας, δθεν (778ΐ
έκαστος άνεισιν, ol τούτοις προσεσχηκότες. είπάτωσαν ούν ήμΐν οί τών άτό-
μων τομείς καΐ τών άμερών μερισταΐ καΐ τών άσυνθέτων συναγωγεϊς καΐ τά
άπειρα περινοοϋντες, πόθεν ή κυκλοφορική τών ούρανίων συνοδία [περιο-
δία], ούχ ενός παραλόγως άτόμων πήγματος ούτω σφενδονηθέντος, άλλά τοσού-
20 του κυκλίου χοροϋ κατά £υθμόν ίσα βαίνοντος καΐ συμπεριδινουμένου, πόθεν b
άδιάτακτοι και άπροαίρετοι και άγνώτεί άλλήλων συνέμποροι παμπληθεϊς
συνανεστράφησαν. καλώς τε δ προφήτης έν τοις άδυνάτοις καΐ άνενδείκτοις Ιταξε
τό ξένους κάν δύο συνδραμεϊν ' Εί πορεύσονται (φησί) δύο έπΐ τό αύτό καθό-
λου, έάν μή γνωρίσωσιν έ α υ τ ο ύ ς "

S. 329, 25—S. 330, 8: Dionysius Alex., Περι φύσεως, fr. V Routh (Reli-
quiae Sacrae IV» 404f.), fr. β Feltoe (s. zu S. 324, 10) β-8 Sir 16, 26f.
10-24 Dionys, ebd. fr. VI Routh (Rel. Sac. IV» 405f.), fr. 7 Feltoe 28f. Am 3, 3

Β ( < diese Seite) IK)N(D)

8 xai I b < ON 8f. κατειλήφασιν ND και κατειλ. Ο (aber και durchge-

strichen) και είλήφασιν I b 4 άτόμων ON άτε I b 5 δρχουαιν ON άρχοϋ-
b b
αιν I I μηδέουσat I 7 διέστειλεν I b 8 γενεάς αύτών ON igya αύτον I b
10 εύτάκτως I b N * εύτακτος ODN (aber κτ ausgebess. und ο axis ω, 2. Η.)
11 έμποδοσταχοΰντος ODN» έμποδιστατοϋντος IhN1 | άπολειπομένου (auch D)]
άπολιπομένου Ν 12 ώς (ttrie) entspricht dem όντως 10 | Ισόστοιχοι I b
Ιοόστιχοι ON | προιάσιν ON 14 έκνενσ. ON νεύσεσι I b 15 τροπαί ON
τρόποι Ι" 16 άνεισιν ON άνίηοιν I b 18f. περιοδία I b < ON; [ ] Mras, και
περιοδία Steph. und danach die Ausgaben 19 οΰτω so mir nichts, dir nichts
20 κυκλίου I b κυκλικοΰ ON 22 έταξε (auch D)] -εν Ib, -ex Ν 28 τό
ξένους κ&ν ON ους και I b | αυνδραμε ϊν ON συνδράμω* I b
 Praepar. evang. XIV 25, 13—17; 2β, 1—3 331

Ταϋτ ειπών μνρία τε άλλα τούτοις έπαγαγών έξης κατασκευάζει δια 17

πλειόνων τό τιρόβλημα από τε των κατά μέρος στοιχείων τον παντός από
τε των έν τούτοις παντοδαπών ζώων και δή καΐ άπό της τάνθρώπου φύσεως. c
έξ ών ίτι βραχέα τοις ειρημένοις τιροσ&είς καταπαύσω τον παρόντα λόγον'

5 κς'. ΑΠΟ ΤΗΣ ΤΑΝΘΡΩΠΟΥ ΦΥΣΕΩΣ

"ΚαΙ οδτε εαυτούς οδτε τά περί έαυτούς όρώσιν. εί γάρ τις των άρχη- 26,1
γετών τοϋ της ασεβείας ταύτης δόγματος έαυτόν δστις έστί καΐ δθεν άνελο- d
γίζετο, έφρόνησεν άν &περ ό συνησθη μένος έαυτοϋ καΐ είπεν άν ού πρός τάς
άτόμους, άλλά πρός τόν τιατέρα καΐ ποιητήν έαυτοϋ- Ά Ι χεΐρές σου έπλασάν
ίο με καΐ έποίησάν με' και προσε7τεξεφγάσατο άν ώς εκείνος τόν θαυμάσιον της
ποιήσεως έαυτοϋ τρόπον "*Η ούχ ώσπερ γάλα με ήμελξας, έτύρωσας δέ με
ίσα τυρω, δέρμα και. κρέας με ένέδυσας, όστέοις δέ καΐ νεύροις με ένεϊρας;
ζωήν δέ καΐ έλεος έθου 7tap' έμοί, ή δέ έπισκοπή σου έφύλαξέ μου τό πνεύμα.'
πόσας γάρ άτόμους ό Επικούρου πατήρ καΐ ποταπάς έξ έαυτοϋ προ- 2
is έχεεν, 6τ άπεσπέρμαινεν Έττίκουρον; | καΐ πώς είς την μητρφαν αύτοΰ κατα- (779)
κλησθεΐσαι γαστέρα συνεπάγησαν, έσχηματίσθησαν, έμορφά&ησαν, έκινήθησαν,
ηύξήνθησαν, καΐ πολλάς ή βραχεία ρανίς τάς ' Επικούρου άτόμους προσκαλε-
σαμένη τάς μέν έπημφίεσεν αυτόν δέρμα καΐ σάρκα γενομένας, ταΐς δέ όστω-
θείσαις άνώρθωται, ταΐς δέ συνεδέθη νευρορ <ρ >αφούμενος, τά τε άλλα 8

6—S. 334, 7: Dionysius Alex., Περί φύσεως, fr. VII Routh (Reliquiae
Saorae IV* 406—412), fr. 8 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 9f. Hi 10, 8 (vgl. *
Ps 118 [119], 73) 11-18 Hi 10, 10—12

Β (von 5 an) I b ON(D)

5 Die Überschrift in BI&ON (της άνϋρ. Ι"); nach φύσεως + τον αύτοΰ 1"
β έαντούς* Ι" αυτούς BON 7 ενσεβείας Β 8 &περ BON δπερ Ι" | ό < Steph. |
και — 17 f. τιροακαλεα. < Β 10 προσεπεξεργάσατο I b 11 έαντοΰ Ι 6 αύτοΰ
b b 1
ON I Ή ON < I I έτύρωσας I N» έτνρευσας ON D 12 ένειρας Mras
ίνείρας I b ON 15 αύτοΰ Steph. έαντοΰ die Has. | κατακλησ^εϊσαι (s. S. 328,13)
Mras (καταχλειοϋεϊσαι Routh nach Vig.) χαταχλη&εις I b χαταβλη&εϊσαι ON
17 ηύξήνΦησαν I" < ON; s. Mrae, Rheinisches Museum N . F . 92 (1944) 232f.
18 xal τάς μέν Β | έπημφίεσεν Steph. ίπημφίεσαν I b έπαμφίεσεν ON έηαμφίααεν
Β ] αύτόν (nml. den Epicur)] αυτών seit Steph. die Ausgaben 19 άνώρ&ωται
Β άνόρ&ωχιu I b ήνόρ&ωται ON1 ήνώρϋωται N f D; Subjekt Epicur, ebenso zu
σννεδέάη | νευρορραφονμενος Feltoe νενροραφονμενος die Has. νευρορραφονμένη
seit Steph. die Ausgaben
 332 Eusebius

πολλά μέλη καί σπλάγχνα καί έγκατα και αισθητήρια τά μεν ένδοθεν, τά δέ b
θύραθεν εφήρμοσε, δι' ών έζωογονήθη τό σώμα; ών ουδέν άργόν ουδέ άχρεϊον
προσετέθη, έπεί μηδέ τά φαυλότατα, μήτε τρίχες μήτε δνυχες, πάντα δέ, τά
μέν προς τό της συστάσεως όφελος, τά δέ πρός τό κάλλος της δψεως συντε-
6 λεΐ. οϋ γάρ της χρείας μόνης, άλλά και της ώρας έπιμελής ή Πρόνοια. 4
ερυμα μέν γάρ καί σκέπασμα πασι της κεφαλής ή κόμη, ευπρέπεια δέ ό πώ-
γων τω φιλοσοφώ, τήν τε τοϋ δλου σώματος τοϋ άνθρωπείου φύσιν έκ των
μερών αναγκαίων πάντων ήρμοσε καί τοις μέλεσι πασι τήν τε προς άλληλα c
κοινωνίαν περιέβαλε καί τήν παρά τοϋ δλου χορηγίαν έπεμέτρησεν. ών ό
ίο τά μέν ολοσχερή καί τοις ΐδιώταις έκ της πείρας ην έχει δύναμιν πρόδηλα·
κεφαλής ήγεμονία καί περί τον έγκέφαλον, ώσπερ άρχοντα έν άκροπόλει,
των αισθήσεων ή δορυφορία- προσιοϋσαι μέν δψεις, άναγγέλλουσαι δέ άκοαί,
έδωδή ώσπερ φορολογούσα, δσφρησις καθάπερ άνιχνεύουσα καί διερευνώ- d
μένη καί άφή παν διατάττουσα τό ΰπήκοον (κεφαλαιωδώς γάρ νϋν ολίγα 6
15 τών της πανσόφου Προνοίας έργων έπιδραμούμεθα, μετ' ολίγον άκριβέστερον
τοϋ θεοΰ δίδοντος έπεξεργασόμενοι, δταν πρός τον δοκοΰντα λογιώτερον
άποτεινώμεθα)· χειρών διακονία, δι' ών έργασίαι τε παντοΐαι καί πολυμή- 7
χάνοι τελοΰνται τέχναι ταϊς κατά μέρος δυνάμεσιν εις μίαν συνεργίαν διηρ-
θρωμένων, ώμων τε άχθοφορίαι καί κατοχαί δακτύλων άγκώνων τε καμπαί,
20 πρός τε τό σώμα εϊσω στρεφδ|1εναι καί πρός τό έκτος άπονεύουσαι, ίνα έφέλ-
κεσθαί τε καί άπωθεϊσθαι δύνωνται- ποδών υπηρεσία, δι' ών πασα ήμΐν
ύποπέπτωκεν ή περίγειος κτίσις, βά|σιμος ή γη, πλωτή ή θάλασσα, περά- (780)
σιμοί οί ποταμοί καί πάντων πρός πάντας έπιμιξία· γαστήρ ταμεϊον τροφών,
πασι τοις συντεταγμένοις μέλεσιν έξ έαυτης έν μέτρω τό σιτηρέσιον διανέ-

S. 331, 6 — S . 334, 7: Dionysius Alex., Περί φύσεως, fr. VII Routh (Reli-
quiae Sacrae I V 1 406—412), fr. 8 Feltoe (s. zu S. 324, 10)

BI»ON(D)

2 έφήρμοαε (intr. paßten sich an)] έφήρμωαεν I b 3 μήτε2] μήτ' Β

2 b
4 τό I < B O N β πάσι (im Gegensatz zu τω φιλοσόφω) BON πάσης I b
7 τήν — φνσιν] τό τε όλον ήμών σώμα Β | τον2 Ι 6 < ON | άν&ρωπίον I
8 ήρμωσεν I b | πάσαν Β | τε < Β 9 περιέβαλλε Β 10 ολοσχερή < Β |
δύναμιν < Β 12 προϊονσαι Vig. marg. | άναγγέλλουσαι] άνατέλλονσαι Β
18 έδωδή — διερευν. < Β ; έδωδή entspricht dem Geschmacksinn | ώσπερ I b
δ' ώσπερ ON 14 άφή Ι» ή άφή BON | πάντα ΒΟ» (verbess. 1. ? Η.)
1δ τών B O N < I b | μετ' — S. 333, 1 έκτι&εμένη < Β 17 άποτεινώμε&α
energisch disputieren 23 πάντας ON τά (aber v o n 1. Η. punktiert) πάντα
Ι" I έπιμιξίαι I b | ταμεϊον Mras (s. 7. Kap. [S. 277, 12ft.]: überall diese Form)
ταμιείον I b ταμεία OD τα μεϊα Ν
 Praepar. evang. X I V 26, 3—13 333

μούσα καί τό περιττεϋον έκτιθεμένη· και τάλλα δι' όσων έμφανώς ή διοίκησις
της άνθρωπείου μεμηχάνηται διαμονής, ών ομοίως τοις άφροσιν έχοντες οί
σοφοί τήν χρήσιν ουκ ϊσχουσι την γνώσιν. ol μέν γαρ εις ήν αν οίηθώσιν 8
άθεότητα τήν έπιστημονικωτάτην περί πάντων καί εις έαυτούς εύεργετικωτάτην b
5 άναφέρουσιν οίκονομίαν, κρείττονος καί θείας δντως φρονήσεώς τε καί δυνά-
μεως έργον αύτήν είναι πιστούμενοι, οί δέ συντυχία καί συμπτώσει των
ατόμων ασκόπως τήν θαυμασιωτάτην καλλιεργίαν άνατιθέασι. τήν δέ 9
έναργεστέραν έτι τούτων έπίσκεψιν καί τήν των ένδοσθίων διάθεσιν ιατροί
μέν άκριβώε διερευνησάμενοι καί καταπλαγέντες έξεθείασαν τήν φύσιν, ήμεΐς
ίο δέ ύστερον ώς αν οΐοί τε γενώμεθα καν έπιπολής άναθεωρήσωμεν. καθό- 10
λου δέ καί συλλήβδην δλον τοϋτο το σκήνος τίς τοιούτον έσκηνοποίησεν, c
ύψηλόν, ορθόν, εδρυθμον, εΰαίσθητον, εύκίνητον, εϋεργόν, παντουργόν; ή
των άτόμων άλογος, φασί, πληθύς. άλλ' ούδ' άν εικόνα πηλίνην έκεΐναι συνελ-
θοϋσαι πλάσαιεν ούδ' άνδριάντα λίθινον ξέσαιεν ούδ* άν εϊδωλον άργυροϋν ή
15 χρυσοϋν χωνεύσασαι προαγάγοιεν· άλλα τέχναι καί χειρουργίαι τούτων 11
υπ' άνθρώπων εΰρηνται σωματουργοί. ών δέ άπεικασίαι καί σκιαγραφίαι
δίχα σοφίας ούκ άν γένοιντο, πώς τά άληθη καί πρωτότυπα τούτων αύτο- d
μάτως συμβέβηκε; ψυχή δέ καί νοϋς καί λόγος πόθεν έγγέγονε τ ω φιλο- 12
σόφω; παρά τών άψύχων καί άνοήτων καί άλογίστων άτόμων ταϋτ' ήρανί-
20 σατο κάκείνων αύτω τι εκάστη νόημα καί δόγμα ενέπνευσε; καί ώσπερ 18

S . 331, 6 — S . 334, 7 : Dionysius Alex., Περί φύσεως, fr. V I I R o u t h (Reli-

quiae Sacrae IV» 4 0 6 — 4 1 2 ) , fr. 8 Feltoe (s. zu S. 324, 10)

BI»ON(D)

1 τά άλλα I b 2 άν&ρωπίου Ι " 8 beachte das Wortspiel χρήσιν —

γνώσιν | Ισχύονσι Β | γάρ — 7 άτόμων < Β 4 άΦεότητα (ein wirksames
άπροσδόκητον: vom Standpunkt des Christen ist auch die Annahme von
Göttern eine ά&εότης)] Φεότητα Vig. marg. | είς I b τήν είς ON | έαυτούς I b
αυτούς OGN 8 έναργεστέραν Feltoe (έναργ. oft mit ένεργ. verwechselt,
s. B d . I S. 170, 6 und 11, B d . I I S. 363, 13; 367, 12; 370, 19) ένεργεστέραν
die Hss. | έτι < Β 9 εξέλιασαν Ι " | ΰμεϊς ND« (verbess. 1. Η . ) 10 έπϊ
πολλής ON 11 δέ I b τε BON 12 όρ&άν BON δρ&ριον I b δρβιον seit
Steph. die Ausgaben; für όρΰόν spricht der Rhythmus: j e 2 Oxytona umrahmen
3 Proparoxytona | πσντουργόν BON πανοΰργον I b 14 άργύρειον (1. Η . aus
-ριον) Β 16 χρύαειον Β | προαγάγοιεν hervorbringen (wie προβάλλεσ&αι bei
Eus., s. das Sprachregister unter diesem Wort) B O N προσαγάγοιεν I b
16 ών — 20 ενέπνευσε < Β | σκιαγραφίαι seit Steph. die Ausgaben σχιογρ. die
Hss.; aber s. S. 272, lOf.; dagegen έσχιομάχει S. 276, 16 19 <ή> παρά
Steph.; <δρα> παράί Mras
 334 Eusebius

ό 'Ησιόδου μϋθος τήν Πανδώραν φησίν ύπο των θεών, ούτως ή σοφία τάν-
δρός ύπο των ατόμων συνετελέσθη; καί ποίησιν δέ πάσαν καΐ πάσαν μουσικήν
άστρονομίαν τε καί γεωμετρίαν και τάς άλλας έπιστήμας ούκέτι θεών εύρέματα
καΐ παιδεύματα φήσουσιν "Ελληνες είναι, μόναι δέ γεγόνασιν έμπειρικαί καί
5 σοφάί πάντων αί "Ατομοι | Μοϋσαι; ή γαρ έκ τών ατόμων 'Επικούρου 14
θεογονία τών μεν άπείρων κόσμων έξόριός έστιν, είς δέ τήν άπειρον άκο- (78ΐ)
σμίαν πεφυγάδευται."

χ?. ΟΤΙ ΟΥΚ ΕΠΙΠΟΝΟ Ν ΤΩΙ ΘΕΩΙ ΤΟ ΕΡΓΑΖΕΣΘΑΙ

" Έ ρ γ ά ζ ε σ θ α ι δέ γε καί διοικεΐν καί εύεργετεϊν τ ε και προκήδεσθαι 2 7 , 1

ίο καί τα τοιαύτα τοις μέν άργοΐς καί άφροσι καί άσθενέσι καί κακούργοις ίσως b
επαχθή, οίς έγκατέλεξεν εαυτόν 'Επίκουρος, τοιαϋτα φρονήσας περί τών
θ ε ώ ν τοις δέ σπουδαίοις καί συνετοΐς καί δυνατοϊς καί σώφροσιν, οίους εϊνοςι
χρή τούς φιλοσόφους (πόσω γε μάλλον τους θεούς;), ούχ όπως άηδή ταϋτα
καί προσάντη, άλλα καί τερπνότατα καί πάντων μάλλον άσπαστότατα, οΐς c
is τό αμελές καί τό μέλλε ιν τι πράττειν τών χρηστών όνειδος, ώς έκείνους τ ε
ποιητής νουθετεί συμβουλεύων"
μηδ' αναβάλλε σθαι ίς τ* αΰριον
καί προσεπαπειλών"
αΐεΐ δ' άμβολιεργδς άνή^ ιϊτησι παλαίει*
20 ημάς τε σεμνότερον παιδεύει προφήτης, θεοπρεπη μέν δντως έργα τά 2

S. 331, 6—S. 334, 7: Dionysius Alex., Περί φύσεως, fr. VII Routh (Reli-
quiae Sacra© IV s 406—412), fr. 8 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 1 e. Hes. op.
69—82 9—S. 337, 23: Dionys, ebd., noch fr. VII Routh (Rel. Sac. IV s *
412—418), fr. 9 Feltoe 17 und 19 Hes. op. 410 und 413; Thdrt. V 7

BI»ON(D)

1 6 B I b < ON 2 πάσαν® < Β 8 εύρέματα B I b ευρήματα ON

4 και παιδ. BON < I | μόνοι I | έμπειρικαί (erjahrungstüchlig) Giff. εμπειρικοί
b b

I b Εμπειροι BON 6 σοφαι BO σοφοί I b N | γάρ BON < I b | 'Επίκουροι I b

β έξόβιος Β 8 Die Überschrift in BI b ON; nach έργ. + τον αύτοϋ I b
9 δέ I < BON I γε BON τε I b
b 10 άργοίς και < Β | και άοΰενέοι BI b < ON
12 και δυνατοϊς hier (entspricht an 3. Stelle dem και άα&εν.) ON, nach απουδ.
Ib < Β 14 vor μάλλον am Anfang einer Zeile Rasur von 2 Buchstaben I b |
άσπαατότατον Β 16 πράττειν (auch D)] πράττει (ει 1. Η. anscheinend aus η)
Ν* (ν + 1· 1 Η.) I έχείνουςτε ON έκείνου τε B I b (1. Η. aus έκείνονσ τ«); τε:
diesem entspricht re 20 17 ίς τ'] εϊς(<τε) I b 19 αΐεί — S. 335, 15 βίου
< Β I άμβολιοεργός Ib
 Praepar. evang. XIV 26, 13—14; 27, 1—β 335

κατ' άρετήν ΰπάρχειν λέγων, τον δέ ολιγωροϋντα τούτων έξάγιστον* " Ε π ι -

κατάρατος γαρ (φησίν) ό ποιών τά έργα κυρίου άμελώς.' είτα καΐ τοις 8
μεν άμαθέσιν ήστινοσοϋν τέχνης και άτελεστέροις δια τ£> της πείρας άηθες
καΐ τδ των έργων άτριβές κάματος έγγίνεται ταϊς έπιχειρήσεσιν οί δέ προ- d
·Γ> κόπτοντες, και μάλλον έτι οί τέλειοι, ραδίως ά μετίασι κατορθοϋντες γάν-
[ν]υνται και μάλλον αν έλοιντο τά είωθότα πράττοντες άνύειν καΐ τελεσιουρ-
γεϊν ή πάντα σφίσιν ύπάρξαι τά έν άνθρωποις αγαθά. Δημόκριτος γοϋν 4
αυτός, ώς φασιν, έλεγε βούλεσθαι μάλλον μίαν εύρεΐν αίτιολογίαν ή την Περ-
σών οί βασιλείαν γενέσθαι, και ταϋτα μάτην και άναιτίως αίτιολογών, ώς
ίο άπο κενής άρχής και υποθέσεως πλανωμένης ορμώμενος και την ρίζαν και την
κοινήν άνάγκην της των δντων φύσεως ούχ όρων, σοφίαν δέ μεγίστην ηγού-
μενος την των άσόφως καί ήλιθίως συμβαινόντων κατανόησιν | καΐ την τύχην ess)
των μέν καθόλου καί τών θείων δέσποιναν έφιστάς καί βασιλίδα καί πάντα
γενέσθαι κατ' αυτήν άποφαινόμενος, τοϋ δέ τών άνθρώπων αυτήν άποκηρύτ-
15 των βίου καί τούς πρεσβεύοντας αυτήν έλεγχων άγνώμονας. τών γοϋν 6
Ύπο&ηκων άρχόμενος λέγει* '"Ανθρωποι τύχης εϊδωλον έπλάσαντο, πρό-
φασιν ίδίης άνοίης. φύσει γάρ γνώμη τύχη μάχεται* καί τήν έχθίστην τη
φρονήσει ταύτην αύτήν έφασαν κρατεΐν μάλλον δέ καί ταύτην άρδην άναι- b
ροϋντες καί άφανίζοντες έκείνην άντικαθιστασιν αυτής. ού γάρ ευτυχή τήν
20 φρόνησιν, άλλ' έμφρονεστάτην ύμνοϋσι τήν τύχην.' οί μέν οΰν τών βιωφελών β
έργων έπιστάται ταϊς πρ&ς τό όμόφυλον έπικουρίαις άγάλλονται επαίνου τε
ορέγονται καί κλέους έφ' οίς αύτών προκάμνουσιν οί μέν τρέφοντες, οί δέ
κυβερνώντες, οί δ* ίώμενοι, οί δέ πολιτευόμενοι* οί δέ γε φιλόσοφοι καί σφό- c

S. 334, 9—S. 337, 23: Dionysius Alex., Περι φύαεως, noch fr. VII Routh
(Reliquiae Sacrae IV* 412—418), fr. 9 Feltoe (s. zu S. 324, 10) l f . Ier
31,10 8f. Democr. fr. 118 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· II 166)
16-20 ders. Ύπο&ηκαι fr. 119 D.-K. (ebd. II 166f.)

BI b ON(D)

1 λέγων ON λέγειν Ι 6 | τούτων ON τούτω I b 2 φησίν ON < I b | και

(auch D) < Ν 3 Ληϋες] άλη&ές Ι" 4 ίργων ON ίργον I b | κάματος Ι»
κάμινος ON 5 fr» οί ON αίτιοι I b
8 vor μάλλον am Anfang einer Zeile
Rasur von 2 Buchstaben I b | αίτιολογίαν ON άπολογίαν I b | τήν I b των ON
9 ώς äv Steph. 18 έπιστάς (Rest der Fassung des Gedankens in ionischem
Dialekt?) I b . , 17 άνοιας I b | γνώμη τύχηι Ο γνώμη τύχη I b N τύχη γνώμη
Β γνώμη τύχη zweifelnd Routh 414. Das Zitat reicht wohl bis 20 τύχην
18 αυτήν (φρόνησιν) Objekt 19 ευτυχεί Β 20 οί — 23 πολιτευόμενοι < Β
21 επαίνου τε ON επαινούνται I b 22 αυτών (τών ομοφύλων) zu προκάμνουσιν;
αύτοί zweifelnd Routh ebd. 23 ό'] δέ ON | δέ γε) otüv Β
 336 Eusebius

δρα παιδεύειν έπιχειροϋντες άνθρώπους φρυάττονται. ή τολμήσουσιν 7

'Επίκουρος ή Δημόκριτος ειπείν, ώς άσχάλλουσι φιλοσοφοϋντες; άλλ' ουδέ
θυμηδίαν ταύτης άν έτέραν προθεΐντο' και γάρ εί τό άγαθόν ήδονήν είναι
φρονοϋσιν, άλλ' αίδεσθήσονταί γε μη λέγειν ήδιον αύτοΐς εϊναί τ ι τοϋ φιλο-
5 σοφεΐν. τούς δέ θεούς, περί ών οί μεν ποιηταί παρ' αύτοϊς άδουσι 'δο- 8
τηρες έάων,' ούτοι δή οί φιλόσοφοι μετά τωθείας εύφημοϋσι - 'Θεοί πάντων
αγαθών άδώρητοί τε και άμέτοχοι.' και τίνι τρόπω τεκμηριοϋντα-L θεούς
είναι, μήτε παρόντας και πράττοντάς τ ι όρώντες (ώς οί τον ήλιον καί τήν d
σελήνην καί τούς άστέρας θαυμάσαντες διά τό θέειν έφασαν κεκλήσθαι θ ε -
ιο ούς) μήτε τινά δημιουργίαν αύτοΐς ή κατασκευήν προσνέμοντες, ΐν' έκ τοϋ
θεΐναι, τοϋτ' εστί ποιήσαι, θεοποιήσωσιν αύτούς (τούτου γάρ ένεκεν προς άλή-
θειαν ό των άπάντων ποιητής καί δημιουργός μόνος έστί θεός) μήτε διοίκησιν ή
κρίσιν ή χάριν αυτών τινα πρ&ς άνθρώπους έκτιθέμενοι, ίνα φόβον ή τιμήν όφλή-
σαντες προσκυνήσωμεν αύτοϊς;
15 Τ Η τοϋ κόσμου προκύψας 'Επίκουρος καί τον ούράνιον υπερβάς περίβολον 9
ή διά τίνων κρυφίων άς μόνος οίδεν έξελθών πυλών οδς έν τω | κενώ κατεϊδε (783)
θεούς καί τήν πολλήν αυτών έμακάρισε τρυφήν κάκεΐθεν επιθυμητής γενό-
μενος της ήδονης καί της έν τω κενώ ζηλωτής διαίτης, ουτω πάντας έπί τήν τοϋ
μακαρισμοϋ τούτου μετουσίαν έξομοιωθησομένους έκείνοις τοις θεοΐς παρα-
20 κοιλεϊ, συμπόσιον αύτοϊς μακάριον ούχ δπερ οι ποιηταί τον ούρανόν ή τον

S. 334, 9 — S . 337, 23: Dionysius Alex., Περί φύσεως, noch fr. VII Routh
(Reliquiae Sacrae IV* 412—418), fr. 9 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 6f. Horn.
Od. V I I I 325 6f. Θεοί usw.: vielleicht eine Parodie von Horn. hymn.
M e r c . 1 6 7 — 1 6 9 ουδέ Φεοϊσι νώι μετ' ά&ανάτοισιν άδώρητοί και απ αστοί αύτοΰ
τήδε μένοντες άνεξόμε&'

BIbON(D)

1 παιδεύειν < Β | ή — 2 φιλοσοφοϋντες < Β | τολμήσουσι I6 τολμησάτωσαν

ON 3 προ&εϊντο] προσ&οίντο I b 4 φρονοϋσιν] φιλοσοφονσιν Β | μη w i e
nach εύλαβείσ&αι, oder noch ähnlicher Hippothoon fr. 3, 3 (fab. inc.) Nauck
( T G F 2 8 2 8 ) : <5έδοιχε μηδέν έξαμαρτάνειν \ ήδιον] ϊδιον Ι " | τι τον B O N τό Ι"
5 περί — 9 &αυμάσαντες < Β 6 f . δοτήρες O N H o r n , δοτήρας I b | έάων Ο
6 δή M r a s δέ d i e H s s . | τω&ίας Ι 6 7 τε < I b 8 ώς u s w . wie anderseits
die, die von den sichtbaren Erscheinungen ausgegangen sind, dadurch auf die
Existenz der Götter geführt worden sind | oi I b δαοι O N 9 φασι διά Β | ϋέειν
B O N Φεϊν Ι » I εφασαν < Β 10 μήτε] μή (so) Β | tV — S . 3 3 7 , 12
σκιάς < Β 1 1 τούτον ( a u c h D ) ] τούτο Ν 15 ΤΗ Mras ή die Hss.
16 οΐδεν O N είδεν (εί a. R . in ol verbess.) I b (alles b 1 ) | οΰς] τους Vig. m a r g .
1 8 τήν O N < Ib 19 τούτου Ι " < O N 20 αύτοϊς O N αύτός I b
 Praepar. evang. X I V 27, 6—12 337

Ό λ υ μ π ο ν , άλλα τό κενόν συγκροτών έκ τε των ατόμων τήν άμβροσίαν αύτοϊς

παρατιθείς καί προπίνων αύτοΐς έξ εκείνων τό νέκταρ; και δή κατ' έκείνων 10
των μηδέν 7ίρός ήμας δρκους τε και όρκισμοϋς μυρίους τοις έαυτοϋ βιβλίοις b
έγγράφει, όμνύς τε συνεχώς 'μά Δία* και 'νή Δία' έξορκών τε τούς έντυγχά-
5 νοντας καΐ προς ους διαλέγοιτο 'προς των θεών,' οΰ τί που δεδιώς αύτός ή δεδιτ-
τόμενος εκείνους τήν έπιορκίαν, κενόν δέ τοϋτο και ψεϋδος καΐ άργόν καί
άσημον έπιφθεγγόμενος τοις λόγοις αύτοϋ παράρτημα, οίον εί καί χρέμ-
πτοιτο καί πτύοι τό τ ε πρόσωπον στρέφοι καί τήν χείρα κινοίη. τοιαύτη γαρ c
άδιανόητος ήν α ύ ή παρ' α ύ τ ω καί ματαία ύπόκρισις ή τών θεών ονομασία,
ίο άλλα τοϋτο μέν πρόδηλον, δτι μετά τόν Σωκράτους θάνατον κ α τ ε π τ η χ ώ ς 11
'Αθηναίους ώς μ ή δοκοίη τ ο ϋ θ ' δπερ ήν άθεος είναι, κενάς αύτοΐς άνυποστά-
των θεών τερατευσάμενος έζωγράφησε σκιάς, οδτε γάρ είς ούρανόν άνέβλεψε
νοεροΐς όφθαλμοΐς, ίνα της εναργούς άνωθεν φωνής άκούση, ής ό προσεκτι-
κός θ ε α τ ή ς κατακούσας έμαρτύρησεν δτι 'οί ούρανοί διηγούνται δόξαν θεοϋ, d
18 ποίησιν δέ χειρών αύτοϋ άναγγέλλει τ ό στερέωμα,' οδτε τ η διανοία κατεΐδεν είς
τοδδαφος· έ μ α θ ε γάρ άν δτι 'τοΰ ελέους κυρίου πλήρης ή γ η ' καί δτι 'τοΰ
κυρίου ή γ η καί τό πλήρωμα αύτης' καί· 'Μετά ταϋτα (γάρ φησι) κύριος
είς τήν γην επέβλεψε καί ένέπλησεν αύτήν τών ά γ α θ ώ ν αύτοϋ" ψυχήν παν-
τός ζώου έκάλυψε τό πρόσωπον αύτης.' εί δέ μ ή σφόδρα τυφλώττουσιν, 18
20 έπισκεψάσθωσαν τήν παμποίκιλον τών ζώων πολυπλήθειαν, τ ά χερσαία, τ ά
πτηνά, τ ά ένυδρα, καί κατανοησάτωσαν ώς αληθής επί τ η πάντων κρίσει γέ-
γονεν ή μαρτυρία τοΰ δεσπότου* 'Καί πάντα κατά τήν αύτοϋ πρόσταξιν πέ-
φηνε κ α λ ά . " '

S. 334, 9—S. 337, 23: Dionysius Alex., Περί φύσεως, noch fr. V I I R o u t h
(Reliquiae Sacrae I V 1 412—418), f r . 9 Feltoe (s. zu S. 324, 10) 14f. Ps
18 (19), 2 16 ebd. 32 (33), 5 16f. ebd. 23 (24), 1 17-1» Sir 16, 29f.
22 f. vgl. Gen 1, 31 und Sir 39, 18 (beidemal nur sehr entfernte Ähnlichkeit)

BI b ON(D)

8 δρχου I b 4 έγγραφοι I b 5 προς οίς I b 7 παράρτημα I b

παράρτνμα ON 9 άδιαν. — όνομασία: beachte die gekünstelte Stellung s t a t t
άδ. ήν ai xal ματ. νπόχρ. ή παρ' αύτω τ. 6νομ. | ήν αύ (anderseits) I b < ON
b
11 αντοίς I αντών ON 18f. ής — 5zt] λεγούσης Β 15 άναγγέλει Β | τ f j
< Ib 16 έλέονς < Β 16f. πλήρης — κυρίου < Β 17 xal* — 19 αυτής
< Β I χύριος < I b 18 ψυχήν] ψυχή Vig. marg. (nach ψυχή D) 19 αύτοϋ
(über οΰ von 1. Η . ής) Ο 20 έπιαχεψάα&ωσαν (auch D)] έπισχεψάτωσαν Ν |
πολυπλήθειαν ON -lav I b , ohne E n d u n g Β 21 άληϋής OGN αληθές I άληϋως
Β I χρίσει BON < I b χτίσει Vig. marg. 28 -νεν I b
Μ ras, Eusebius II 22
 338 Eusebius

I Ταϋτά μοι από πλείστων έξήν&ισται των προς Έπίκσυρον Αιοννσίω 18

τω καθ·' ήμάς inuτκόπω πεπονημένων. μετελ&εΐν δε καιρός τούς περί τον (784)
'Αριστοτέλη και τήν των Στωικών φιλοσόφων αΐρεσιν τά τε λοιπά της των
θαυμαστών φνσιολόγων έπι&εωρησαι, ως äv και της έκ τούτων αναχωρή-
6 σεως τον έξ ημών άπολογισμόν παράσχοιμεν τοις φιλεγκλήμοσιν.

BI b ON(D)

1 πλείστων — 2 πεποιημένων] των Δ ιονυσίου τον χα&' ήμάς έπισχόπου

έξήνΦισται πρύς Έπίχουρον Β 2 χαϋ' ήμάς: freilich war Eus. zur Zeit des
Todes des Dionysius (264) erst ein Wickelkind, wenn er überhaupt schon auf
der Welt war | μετελ&εΐν: auf όριζομένονς (S. 306, 18) läßt I» (fol. 295») μετελ-
ϋεϊν — δ φιλεγκλήμοσιν folgen, wie alles, was I* noch bringt, aus Β ab-
geschrieben: s. Einleitung Bd. I S. X X V 8 Άριστο1 ohne Endung Β | τά
— 4 έπν&εωρήσαι < Β | της: nml. αίρέαεως 4 χα I BON < I b | της ix] ix της I b
6 παράσχοιμεν (s. Sprachregister unter ώς äv) BON παράσχωμεν I b Subscriptio
τέλος τοϋ ώ' βιβλίου I b , τέλος τον J2 λόγου Ο; keine in BN *
 IE

ΤΑΔΕ TO ΠΕΝΤΕΚΑΙΔΕΚΑΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ

ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΉΣ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΉΣ

α'. Προοίμιον περί άπάσης της νιιο&έαεως Kap. 1. S. 343, 2

5 β'. Περί της κατ* 'Α^ιστοτέλην φιλοσοφίας xal των περί τοΰ άνδρός ίατοροομένων.
'Από των 'Αριστοκλέους τοΰ Περιπατητικού Kap. 2. S. 346, 14
γ'. Περί των κατά 'Αριστστέλην δογμάτων, διενεχ&έντα Έβραίοις καΐ Πλάτωνι
Kap. 3. S. 349, 17
(5'. ' Αττικού Πλατωνικού πρός 'Αριστστέλην, διενεχ&έντα Μωσεϊ xal Πλάτωνι έν τω
10 περί τον τέλους λόγφ Kap. 4. S. 350, 1
ε'. Τοΰ αύτοΰ πρός τον αύτόν, διενεχ&έντα Μωσεί xal Πλάτωνι έν τφ περί προνοίας
λόγφ K a p . 6. S. 365, 11
ς'. Τοΰ αύτοΰ πρός τον αύτόν, διενεχ&έντα Μωσεί xai Πλάτωνι έν τφ μή σνγχωρειν
γενψόν είναι τόν κόσμον Kap. β. 8. 369, 7
15 ζ'. Τοΰ αύτοΰ πρός τόν αύτόν, πέμπιην σωμάτων ύποτι&έμενον ούσίαν, ήν οΰre Μωσης
ούτε Πλάτων γινώαχει Kap. 7. S. 363, 8

BI b ON(D); über I» s. Einleitung Bd. I S. X X V

2f. ΤΑΔΕ — ΠΡΟΠ. I b O N (ιε ON), τάδε περιέχει τό βιβλίον της ευαγγελικής
προπαρασκευής ΕύαεβΙον τον ΠαμφΙλον Β ; jene von mir zu den Überschriften
des 13. und 14. Buches vermerkte, der ersten anscheinend gleichzeitige Hand
fügte ιδ zwischen τό und βιβλίον ein und schrieb an den linken Rand ß"
(βιβλίον) ιδ' (jene H a n d des 19. Jahrh. schrieb an den rechten Rand lib. XV.)
4-15 Ziffern I<> (b 1 ) < BON 5 της — φιλοσοφίας] 'Αριστοτέλους I 6 | 'Αριστσ-
τέλην Β, ohne Endung ON | τον άνόρός] αύτοΰ Ι " β 'Από — Περιπ. Ι "
< BON 7 κατ' ON | Άριστοτελ ohne Endung ON | διεν. — Πλάτωνι I b
< BON 9 Άριστοτελ ohne Endung BON | διαλεχ&έντα Β 1 (verbess. 2. Η.) |
έν — 10 λόγω < 1" 10 τοΰ τέλους richtig Ι»ΟΝ S. 350, 2f.; τέλονς (< του)
hier Ν 1 , προνοίας BON»D l l f . Τοΰ — λόγφ Ι» < BON 1 (πρός — λόγω
+ 2. Η.) D 18 Τον αύτοΰ Ι» < BON | διαλεχ&έντα Β | έν τφ μή συγχωρείν
I b N 2 σνγχωροΰσι BON x D 14 γενητόν B I b γενντμόν ON (diese ganze Über-
schrift in Β bei der rubricatio durchgestrichen) 15 Τοΰ αύτοΰ < BON J
σωμάτων < ON
22»
 340 Eusebius

η'. Τον αντον πρός τόν αϋτόν xai έν τοις κατ' ούρανόν &εωρήμασι διενεχβέντα τφ Πλά-
τωνι' äctva Μιοσής ού πολνπραγμονεΐ Kap. 8. S. 366, 1
0'. Τον αντον πρός τόν αυτόν xai έν τοις περί ά&ανασίας ψυχής διενεχ&έντα τφ Πλάτωνι
xcd τοις 'Εβραίων λόγοις Kap. 9. S. 369, 5
5 ι . Πλωτίνου έχ τον περί ά&ανασίας ψνχής δευτέρου προς Άριστστέλην έντελέχειαν την
ψνχήν είναι φήσαντα Kap. 10. S. 372, 1
ια'. Πορφνρίου περί τον αύτον. 'Από των πρός Βόη&ον περί ψυχής Kap. 11. S. 374, 1
ιβ'. Πρός τόν αύτόν διενεχ&έντα τω Πλάτωνι και έν τω περί της χα&όλον ψνχής λόγω
Kap. 12. S. 375, 5
10 ιγ'. Πρός τόν αντόν διαπαίξαντα xcd τάς παρά τω Πλάτωνι ιδέας· &ς ουκ άγνοεϊν xai oi
'Εβραίων ήδη πρότερον συνέστησαν λόγοι Kap. 13. S. 376, 9
ιδ'. Περί τής των Στωϊχων φιλοσοφίας δπως τε ό Ζήνων τόν περί άρχων άπεδίδου λόγον
Kap. 14. S. 378, 16
ιε'. 'Οποίαν δόξαν έπάγονται oi Στωϊχοί περί άεοϋ xai περί συστάσεως τον παντός
15 Kap. 15. S. 379, 9
ις'. Πορφνρίου πρός τήν των Στωϊχων περί &εον δόξαν . . . Kap. 1β. S. 380, 22
ιζ'. 'Οτι ούχ δν εϊη σώμα τό δν χατά τονς Στωικούς . . . . Kap. 17. S. 381, 8
ιη'. "Οπως ol ΣτωϊκοΙ 7ΐερί τής τον παντός έχπνρώσεως δοξάζονσιν Kap. 18. S. 382, 20
id'. "Οπως δοξάζουσιν οί Στωικοί περί τής παλιγγενεσίας τώνδλων Kap. 19. S. 383, 13
20 χ'. "Οπως οί αύτοί περί ψυχής δοξάζονσιν Kap. 20. S. 384, 6
χα'. Λογγίνον πρός τήν των Στωϊχων περί ψνχής δόξαν άντίρρησις Kap. 21. S. 385, 20
xß'. Πρός τονς Στωϊχονς, δτι ού δύναται σωματική είναι ή ψυχή Kap. 22. S. 387, 12
κγ'. Δόξαι των φυσικών φιλοσόφων άπό των Πλοντάρχον: Περί ήλίου
Kap. 23. S. 400, 9
25 χδ'. Περί μεγέ&ους ήλίον Kap. 24. S. 401, 11

BI»ON(D)

1-25 Ziffern Ρ (b1) < BON 1 Τον αύτον < BON 2 άτινα — πολν-
πραγμονεΐ < BON 8 Τον αύτοϋ < BON | τ ψ < Ι"ΟΝ (steht aber S. 369, 6
in allen Hss.) 5 Άριστοτελ ohne Endung BON (auch diese ganze Überschrift
in Β bei der rubricatio durchgestrichen) 7 Πορφ. — αντον in Β bei der
rubricatio durchgestrichen | Άπό — ψνχής < BON 10 διαπαίζοντα Β j
xai1 < I » hier, steht aber S. 376, 9 in allen Hss. | τω ON < B I " 11 Εβραίων]
ωραίων Β 1 (verbess. 2. Η.) | συνέστησαν (s. ζ. Β. S. 302, 20) BON σννεσχή-
σαντο Ι " 12 τής < Β | φιλοσόφων Β 14 ϋεον Ι » (auch S. 379, 9) τον ϋεον
BON I περί'] περί τής Β 17 κατά τούς Στωικούς: wie κατά Πλάτωνα S. 164, 15
20 αΰτο2] Στωικοί Β | δοξάζ. hier I b , vor oi BON; diese Überschrift in
Β bei der rubricatio durchgestrichen 22 Πρός — ψνχή bei der ru-
bricatio in Β durchgestrichen 28 άπό των Πλ. I b < BON
 Praepar. evang. X V 341

χε'. Περί σχήματος ήλίου Kap. 25. S. 402, 1

χς'. Περί σελήνης Kap. 26. S. 402, 8
χζ'. Περί μεγέθους σελήνης Kap. 27. S. 403, 1
χη . Περί σχήματος σελήνης Kap. 28. S. 403, 4
j χθ'. Περί φωτισμών σελήνης Kap. 29. S. 403, 8
λ'. Τις ή ova ία των άστρων πλανήτων και ώιλανών Kap. 30. S. 403, 19
λα'. Περί σχημάτων άστέρων Kap. 31. S. 404, 19
λβ'. Πώς συνέστηκεν ο κόσμος Kap. 32. S. 405, 4
?.γ'. El h> το πάν Kap. 33. S. 407, 9
ίο λδ'. El έμψυχος ό χόσμος και προνοίς. διοικούμενος Kap. 34. S. 408, 14
λε'. ΕΙ άφθαρτος ό χόσμος Kap. 35. S. 409, 1
λς . Πόθεν τρέφεται ό χόσμος Kap. 36. S. 409, 9
λζ'. 'Από ποίου πρώτου ηρξατο ό θεός κοσμοποιεϊν Kap. 37. S. 409, 17
λη. Περί τάξεως τοϋ χόσμου Kap. 38. S. 410, 11
l j λθ'. Τις <ή> αιτία τοϋ τύν χόσμον έγχλιθηναι Kap. 39. S. 411, 5
μ'. Περί τον έχτός Kap. 40. S. 411, 13
μα'. Τίνα δεξιά τον χόσμον χαί τίνα αριστερά Kap. 41. S. 411, 19
μβ'. Περί ονρανον Kap. 42. S. 412, 1
μγ'. Περί δαιμόνων χαί ηρώων Kap. 43. S. 412, 6
20 μό'. Περί ϋλης Kap. 44. S. 412, 13
με'. Περί Ιδέας Kap. 45. S. 413, 1
μς'. Περί τάξεως αστέρων Kap. 46. S. 413, 9
μζ'. Περί της των άστρων φοράς xai κινήσεως Kap. 47. S. 414, 1
μη'. Πόθεν φωτίζονται ol αστέρες Kap. 48. S. 414, 11
25 μθ'. Περί τών καλουμένων Διοσχονροχν Kap. 49. S. 414, 18
ν'. Περί έχλείψεως ήλίου Kap. 50. S. 415, 1
να'. Περί εκλείψεως σελήνης Kap. 51. S. 415, 19
νβ'. Περί έμφάσεως αυτής, xai δια τί γεώδης φαίνεται . . . . Kap. 52. S. 416, 10
νγ'. Περί των άποστημάτων της σελήνης Kap. 53. S. 417, 1

BI»ON(D)

1-29 Ziffern Ι » ib 1 ) < B O N 4 < BON 5 φωτισμών B I " φωτισμού ON

β ή Β < I " O N (aber alle Hss. haben es S. 403, 19) | πλανήτων B O N (ebenso
alle Hss. S. 403, 19) πλανητών hier I b 7 σχημάτων I b σχήματος BON
8 συνέστηχεν (s. zu S. 405, 4) Ib συνέστη B O N (aber συνέστηκεν die Hss.
außer Β S. 405, 4) 14 τον < Β 15 ή < BI&ON (steht aber in Β S. 411, 5) |

έγχλιθηναι B I b έγχλεϊσθαι O D έγχλίσθαι Ν (alles 1. Η . ) 28 Περί — κινήσεως

Ι" < B O N (steht aber S. 414, 1 in allen Hss.) 26 Αιονσχονρων Β 28 Περί
— φαίνεται I b < B O N (steht aber S. 416, 10 in allen Hss.) 29 τών άποστή-
ματος Β
 342 Eusebius

νδ'. Περί ένιαοτών K a p . 54. S. 417, 8

νε'. Περί γης K a p . 55. S. 418, 1
νς'. Περί σχήματος γης K a p . 56. S. 418, 9
νζ'. Περί Φίσεως της γης K a p . 57. S. 419, 1
5 νη'. Περί έγχλίσεως γης K a p . 58. S. 419, 10
yd'. Περί θαλάσσης, πώς αννέστη καΐ πως έστι πικρά . . . . K a p . 59. S. 420, 1
ξ'. Περί μερών της ψνχης K a p . 60. S. 420, 21
ξα'. Περί ήγεμανιχον K a p . 61. S. 421, 11
ζβ". "Οτι xal των 'Ελλήνων ό σοφώτατος Σωκράτης τούς έπΐ τη των προειρημένων φνσιο-
10 Xcyylq μεγάλα φυσώντας μωραΐνοντας άπεδείχνυεν, ώς περί άχρηστα τφ βίφ xal
άχατάλητπα χαχαχριβομένους K a p . 62. S. 422, 16

BI*ON(D)

1 - 9 Ziffern Ρ (b 1 ) < B O N 5 έγχλίσεως Ι» έχγλεΐσεως Ο (aber

S. 419, 10 έγχλίσ.) Ν (S. 419, 10 έχλίσεως [so]), έγχλήσεως Β (auch S. 419,
10), κινήσεως sachlich richtig Vig.; s. zu S. 407, 3 | γης (auch S. 419, 10)
B O N της γης I b 7 ψνχής I b γης BON (aber ψιχής richtig alle Hss.
S. 420, 21) 9 δ] ol Ο 10 άποδείχννσιν Β 11 χατστρφομένους B O N (alle
Hss. S. 422, 19) τριβομένους I«>
 IE
α'. ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ ΠΕΡΙ ΑΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΣ
I Την τιολν&εον τών έ&νών απάντων πλάνην εν άρχαΐς της Ευαγγελικής 1,1
Προπαρασκευής άπελέγξαι προ πολλού ·&έμένος έπι σνστάσει καΐ απολογία της (788
s έξ αυτών αναχωρήσεως, ήν μετ ευλόγου κρίσεως πεποιήμε&α, ου μόνον τους Τ1β')
μύ&συς, οϋς δη περί των οικείων ϋεών παίδες των παρ' αύτοϊς ϋεολόγων b
τε και ποιητών κεκωμωδήκασιν, άλλα και τούτων τάς σεμνοπρεπείς δη και
άπορρήτους φυσιολογίας, άνω που είς ούρανόν και τα κόσμου μέρη προς
της γενναίας φιλοσοφίας μετενηνεγμένας, πρώτιστα πάντων έν τρισι τοις
ίο πρώτοις συγγράμμασι διηρεννησάμην, καίτοι μηδέν τό παράπαν έν τούτοις
χρηναι σεμνολογεΐν των δή ϋεολόγων αυτών αποφηναμένων. τηρη- 2
τέον γονν, ώς δτι μάλιστα ol πρεσβύτατοι των παρ' αύτοΐς θεολόγων ουδέν e
τι πλέον της ιστορίας είδάτες, μόνοις δέ τοις μύ&οις προσανέχοντες έμαρτυρή-
ϋ-ησαν δ&εν είκότως έν πάσαις πόλεσί τε και κώμαις κατά τάς τών παλαιών
16 διηγήσεις &εών τελεταΐ και μυστήρια σύμφωνα τοις τών προτέρων μυϋικοις
διηγήμασι παραδέδοται, ώς εισέτι και νϋν τών &εών γάμους και παιδοποιίας
•&ρήνονς τε και μέ&ας και τών μεν πλάνας, τών δέ έρωτας, τών δέ οργάς, τών
δέ ετέρας παντοίας συμφοράς τε και περιστάσεις, άκολού&ως τοις υπό τών πα- d
λαιοτάτων μνημονευομένου;, κατά τε τάς τελετάς εν τε τοις ϋμνοις και ταϊς εις
20 τους ΰεονς αυτών τιεποιημέναις φδαϊς παραλαμβάνει·,c. πλην δμως έκ 3
περιουσίας καΐ τούτων αυτών τάς τετραγωδημένας έν φυσιχαΐς αποδόσεσι
κομπ<ωδ>ίας τάς τε τών σοφιστών και φιλοσόφων εύρησιλογίας είς φανε-

BI»ON(D)V

Nach dem Inhaltsverzeichnis: τόμος πεντεχαιδεκατος Ι 6 , τόμος ιε V

(a. oberen R.) 2 Überschrift Πρ. — ύπσ&. B I b πρ. περί της ΰπο&. πάσης
V πρ. της νπο&. πάσης ON 6 δή < Ib 8 πρός BI b N»D πρά ON l V
9 φιλοσοφ.] φυσιολογίας Β 10 βιβλίοις διηρευνήσαμεν Β 11 δή < I b
12 αυτών Β 18 Ιστορίας dem Sinne nach gleich τοίς μύ&οις im folgenden
14 τάς < Β 15 τελεται V τελετάς BI b ON 16 γάμους και παιδοπ. < Β
18 άκολ. — S. 344, 11 ώφέληντο < Β 20 αυτούς Steph. 22 κομπωδίας
Mras κομπίας die Hss. κομπείας Dind. κομχρείας Giff. es liegt wohl ein beab-
sichtigtes Wortspiel vor: τετραγψόημένας . . . κομπωόίας | ενρησιλογίας
I b ενρεσιλογίας ONV; s. das Wortregister
 344 Eusebius

ρόν ήγαγον ον μην άλλα και τον περί των βοωμένων χρηστηρίων λόγον
την τε παρά τοις πολλοίς διατε&ρυλημένην περί ειμαρμένης ψευδή δόξαν
έν έτέροις τρισί τοις έξης μετά τά πρώτα συγγράμμααι λενκοΐς τοις έλέγ-
χοις άπεγνμνωσα, | ον μόνοις τοις οϊκο&εν έπιχειρήμασιν, άλλα και ταϊς (789)
5 αυτών μά}χστα των παρ' "Ελλησι φιΪΛσόφων φωναϊς εις τον κατ' αυτών
ελεγχον σνγκεχρημένος. μεταβάς δέ έκεί&εν επί τά 'Εβραίων λόγια, 4
τ ίοι ποτέ λογισμοΐς την έν τούτοις περιεχομένην δογματικην ϋεολογίαν
την τε κατά τούσδε Ιστορίαν άπασαν και τιρός αυτών 'Ελλήνων μεμαρτυρη-
μένην <παρεδεξάμε&α >, έν ίσαρίϋμοις αΰ πάλιν λόγων συντάξεσι παρέστη -
ίο οάμην. εί&' έξης τον Έλληνικόν άπελέγξας τρόπον, δπως τε τά πάντα 5
παρά βαρβάρων ώψέληντο και ώς ουδέν οϊκο&εν σεμνόν έπάγονται μάθημα, και b
την γε τών χρόνων άνταιαρά&εσιν, καϋ' ους 'Ελλήνων τε ο'ι βοώμενοι 'Εβραί-
ων τε οι προφηται γεγόνασιν, εις φως άγαγών, αϋ&ις διά τών μετά ταϋτα
τριών τήν τών παρ' "Ελλησιν ευδόκιμων φιλοσόφίον προς τάς 'Εβραίων
is δόξας συνδρομήν υπέδειξα, αΰτάς πάλιν τάς οικείας τών άνδρών φωνάς μάρ-
τυρας ποιησάμενος. ου μην άλλα και τους έτεροδοξοΰντας ήμίν τών β
παρ "Ελλησι φιλοσόφων ου προς ήμάς μόνους, άλλα και προς τούς σφών c
οικείους διεστώτας υπό τε τών γνωρίμων άνατετραμμένους έν τω προ τού-
του συγγράμματι κατεφώρασα, δια τούτων απάντων της ημετέρας γνώμης το
μ κριτήριο» άδέκαστον έπιδεικνύς τοις έντυγχάνουσιν, έργοις τε, ώς έπος
ειπείν, και αντοϊς πράγμασι τάς αποδείξεις τοΰ μή άακότυως ημάς, κεκρι-
μένω δέ και σώφρονι λογισμώ προ της 'Ελλήνων την 'Εβραίων όμοϋ παλαιαν
και άλη&η φιλοσοφίαν τε και ευσέβειαν έπανηρησ&αι παρασχόμενος' δ και d
συνέστη διά της τών 'Ελληνικών φωνών παραθέσεως. ής εισέτι δεϋρο τον 7
α ϋστατον έτιέχοντες λόγον, πεντεκαώέκατον &ντα της έν χερσι πραγματείας,
τό λεατον τοις διεξωδενμένοις άποδώσομεν, τά σεμνά της γενναίας τών 'Ελλή-
νων φιλοσοφίας έτι καί νϋν εις φως Ihtovτες προ όφ&α).μών τε τοις πασι

19 διά — 24 παραθέσεως: β. Eue. dem. βν. I 1, 15—19 (unter Berufung

a u f d i e Ευαγγελική Προπαρασκευή)

BI b ON(D)V

1 τόν περί των β.] των περιβοωμένων I b | λόγων Ib 2 -άρνλλ- ONV |

ιρενδή δόξαν O N V ψενδοξίαν (so) I b 8 συγγράμματα Ib 4 έπιχειρή-
μασιν] έπιρρήμασιν Ib 6 κατ' αντόν Ν 1 (verbess. 2. Η.) D β δ' ONV
9 <παρεδεξάμεϋα > Mrae (das Auge des Schreibers irrte von παρεδ. auf παρεστη-
ααμην ab); "deest verbum ήσπασάμε&α vel aliud simile" Vig. Not. 10 τά
πάντα ONV πάντα Ib 11 άλλά δή xal ώς Β | σεμν. οϊχ. Β 16 έπέ-
δειξα Ι " 1 9 ανγγρ.] βιβλίω Β 2 2 πρός I b 2 4 εισέτι] friB 2 4 f . τόν
νστατον < Β 26 πέμπτον χαΐ δέκατσν Ib
 Praepai·. evang. XV 1, 3—11 345
την έν αντοΐς άχρηστομά&ειαν άπογυμνοϋντες καΐ πάντων γε 7ΐρότερον
παριστώντες, δτι μη άγνοια των παρ' αύτοϊς ϋ·αυμαζομένων, ολιγωρία δέ
της έν αντοϊς ανωφελούς σχολής ήκιστα αυτών πεφροντίκαμεν, τη των κρειτ-
τόνων ασκήσει τάς εαυτών άνα&έντες ψνχάς. τούτου δη ούν συν &εώ δι 8
5 αυτής άλη&είας ήμίν έπισφραγισ&έντος, τά μεν τής Προπαρασκευής ένταν&ά
μοι περιγραφήσεται' μεταβάς δέ έπι την έντελεστέραν ύπό&εσιν τής Εύαγ-
γελικής 'Αποδείξεως, | από τον λείπσντος ταις καϋ·' ημών κατηγορίαις σκέμ- (790)
ματος την καταρχήν τής δευτέρας επισυνάψω πραγματείας.
Τ
Ην δέ τοϋτο έπιμεμφόμενον ήμϊν, δτι δή τά'Εβραίων λόγια των πατρίων 9
ίο προτιμήσαντες ου τον δμοιον τω 'Ιουδαίων βίον ζηλοϋντες 7ΐροειλόμε&α'
προς δ μετά την τοϋ παρόντος λόγου σνμπλήρωσιν, Φεοϋ συνεργοϋντος,
άπαντήσαι πειράσομαι. ταύτη γαρ ήγοϋμαι τοις πρώτοις τά δεύτερα ώσπερ
υφ' ένί δεσμώ σνμπλακέντα μίαν την κα&όλου διάνοιαν τοϋ παντός άποτελέσειν υ
λόγου. τό γε μην παρόν, έπειόή πέφψεν έν τοις τιρο τούτου συγγράμ- 10
is μασιν ή κατά Πλάτωνα φιλοσοφία τοτέ μεν τοις 'Εβραίων συμφωνούσα λό-
γοις, τοτέ δέ προς αυτούς διεστώσα, έν οίς έλήλεγκται και τιρός τά αύτη
άρέσκοντα διαφωνούσα, τά δέ κατά τούς άλλους τους δή φυσικούς έπικλη-
ϋεντας φιλοσόφους τά τε τής Πλάτωνος διαδοχής και τά κατά Ξενοφάνην
τε και Παρμενίδην και έτι Πύρρωνα και τούς την έποχήν είσηγουμένονς
20 τούς τε άλλους έξης άπαντος, ών τάς δόξας δ προλαβών άπήλεγξε λόγος, c
τοις 'Εβραίων δμοϋ και τοις Πλάτωνος δόγμασιν αυτή τε άλη&εία έξ έναν-
τίας Ιστάμενα, οίi μήν άλλα και τον έλεγχαν τοις σφών αύτών βέλεσιν άπενη-
νεγμένα· ώρα και τον άλλον τνφον των άπ' 'Αριστοτέλους των τε Στωικών 11

BIbON(D)V

1 άχρηστομά&ειαν Β (1. Η. aus -είαν) ON (άχρ 2. Η. auf Rae.) V άχρη-

στομαύίαν I b χρηστομαόείαν D 4f. δι' αυτής (durch leibhaftige W-, β. 21
avrfj άλη&είφ) BONV διά τής Ι 6 5 ήμων I b | έπισφραγισΰέντα Β 5f. Πρ. ήμίν
έπιοφραγισόήαεται· xal ένταν&οί περιγραφήσεται Β β περιγραφήσεται:
β. Bd. I S. 416, 4L; Bd. Π S. 81, 16; S. 426, β, wohl nach Diodore Schluß der
Bücher II (60,4), I I I (74, 6), IV (85, 7), XI (92, 5), XV (95, 4), XVI (95, 6),
XVIII (75, 3) | μεταβάς — 17 δλλονς < Β | δ* NV | til < I" 7 ταΐς
und χατηγορίαις ONV (vgl. S. 344, 26 τό λείπον τοις διεξωδενμένοις und Eue. dem.
ev. I 7, 13 τό λείπον τή Μωσέως προφητείς λόγιον), τής und xcττηγορίας I b ;
den Best der Anklagen wird er in der Demonstratio behandeln 10 τψ]
των I b I ßlov I b βίω ONV | ζήλουν I b 14 τό — παρόν für jetzt | πέφψεν
έν I b πέφηνε ONV 16 πρ. αύτοίς Ι" | αυτή ONV αύτά I b 17 τους*
b
< I 17 f. έπιχληϋέντα ON1 (verbess. 2. Η.) D 18 κατά < ON | Ξενο-
φάνη I b 19 είσηγουμένους BIbN* εΐαηγομένους Ν 1 είσαγομένους Ο εΐααγο-
μένους V είσηγησαμένους D 23 τών1 I b τόν BONV | Στωικών] φυσικών V
 346 Eusebius

φιλοσόφα/ν άνω&εν ώς από σκηνης κατοπτεύσω, και την λοιπην δέ πάσαν φυσιο-
λογίαν των τάς δφρϋς άνατεινομένων συνιδεϊν, ώς άν μά&οιμεν καΐ τά παρά
τοΐσδε σεμνολογούμενα τά τε προς αυτούς αΰ πάλιν υπό των οικείων αντιλεγό-
μενα. οϋτω γαρ καΐ της τούτων αναχωρήσεως το παρ' ήμίν κεκριμένον 12
6 ευλόγου πάσης άπολνοιτ' άν κατηγορίας, δτι δή μή άγνοίςι των παρ' αύτοϊς Λ
σεμνών, έξητασμένη δέ και βεβασανισμένη κρίσει την παρά τοις νενομισμέ-
νοις βαρβάροις άλή&ειάν τε και εύσέβειαν των 'Ελληνικών απάντων προ-
τετιμήκαμεν. αρξομαι δέ από των 'Αριστοτέλους, άλλοι μεν ο·δν τον βίον 18
τάνδρός διαβεβλήκασι, φιλόσοφοι δέ και άλλως ουκ αφανείς τίνες ήσαν και
ίο οϋτοι. έμοί δ' ου φίλον τον άνδρα ούδ' αύταίς αχοαΐς άνέχεσ&αι κακώς προς
των ο'ικείων άγορευόμενον. δυόπερ τάς υπέρ αύτοϋ μάλλον έκ&ήσομαι απολο-
γίας από των 'Αριστοκλέους τοϋ Περιπατητικού, | δς έν τω έβδόμω Περί (7βη
φιλοσοφίας τάδε περί αΰτοϋ γράφει·

β'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ

κ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΣ IΣΤ ΟΡΟ ΥΜΕΝΩΝ- ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΦΙΛΟ-
ΣΟΦΙΑΣ ΕΒΔΟΜΟΥ ΑΡΙΣΤΟΚΑΕΟΥΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΥ
"Πώς γάρ οϊόν τε, καθάπερ φησίν Επίκουρος έν τη Περί των έπιτηδευ- 2,1
μάτων έπιστολη, νέον μέν βντα καταφαγεΐν αυτόν τήν πατρφαν ούσίαν, έπειτα ι>
δέ επί τό στρατεύεσθαι συνώσαι, κακώς δέ πράττοντα έν τούτοις έπί τό φαρ-
20 μακοπωλεΐν έλθεΐν, έπειτα άναπεπταμένου τοϋ Πλάτωνος περιπάτου πασι
παραβαλεϊν αύτόν; ή πώς άν τις άποδέξαιτο Τιμαίου τοΰ Ταυρομενίτου 2
λέγοντος έν ταΐς ΊστορΙαις άδόξου θύρας αύτόν Ιατρείου καΐ τάς τυχούσας
όψέ της ήλικίας κλεϊσαι; τίς δ' άν πεισθείη τοις ύπ* Άριστοξένου τοϋ μου- 8

17—S. 349, 9: Aristocles, Περί φιλοσοφίας VII. Buch, fr. 7 Mullach

( F P h G m 219{.), nur durch Eus. erhalten; bis 21 αύτόν: s. Athenaeus V I I I
364b (ebenfalls unter Berufung auf Epicur έν xjj περί έπιτηδενμάτων imtrtoXfj)

BI b ON(D)V

8f. άντιλελεγμένα I b β βεβασ.] βεβιασμένη I b 7 άπάντων] τε πάντων Β

8 xal τόν Ι» 9 τίνες und και* ΒΙ» < ONV 10 έμόν Ι>» 14-16 Überschrift
Περί — ίστορ. (+ ήτοι 'Αριστοκλέους τον Περιπατητικού περί 'Αριστοτέλους) Β
'Από — Περιπ. Mras Άπό των 'Αριστοκλέους τον Περ. περί 'Αριστοτέλους και των
περί αύτοϋ Ιστορουμένων άπό τοϋ περί φιλοσοφίας έβδόμον I b 'Αριστοκλέους του
Περ. περί 'Αριστοτέλους ONV 19 συνώσαι (= ίπι στρατείαν ωρμησε Athen,
a. a. Ο.)] αυνεώσϋ-αι Steph.; aber s. Mras, Rheinisches Museum N. F. 92 (1944)
230 20 πασι zu άναπεπταμένου 21 παραβαλεϊν (accessisse)] παραβάλλειν I b |
ή — S. 347, 2 δντας < Β | ΤαυρομενεΙτου ONV 22 τάς τυχούσας irgend-
welche beliebige Τ. (anderer Buden)
 Praepar. evang. XV 1, 11—13; 2, 1—8 347

σικοϋ λεγομένοις έν τ ώ βίω τ ώ Πλάτωνος; έν γαρ τ η πλάνη καί τ η άποδημία c

φησίν έπανίστασθαι καί άντοικοδομεΐν αύτω τινας Περίπατον ξένους δντας.
οϊονται ουν ένιοι ταϋτα περί 'Αριστοτέλους λέγειν αύτόν, Άριστοξένου δια
παντός εύφημοϋντος 'Αριστοτέλην. καταγέλαστα δ' είκότως είναι φαί/) 4
5 τις άν και τά 'Απομνημονεύματα 'Αλεξίνου τοϋ 'Εριστικού, ποιεί γαρ 'Αλέξ-
ανδρον παΐδα διαλεγόμενον Φιλίππω τω πατρί και διαπτύοντα μεν τούς d
τοΰ Αριστοτέλους λόγους, άποδεχόμενον δέ Νικαγόραν, τον Έρμήν έπι-
κληθέντα. και Εύβουλίδης δέ προδήλως έν τω κατ' αύτοϋ βιβλίω ψεύ- 5
δεται, πρώτον μέν ποιήματα ψυχρά προσφερόμενος ώς γεγραφότων άλλων
ίο περί τοϋ γάμου καΐ της πρός Έρμείαν οίκειόητος αύτω γεγονυίας, έπειτα
Φιλίππω φάσκων αύτόν προσκόψαι και τελευτώντι Πλάτωνι μή παραγενέσθαι
τά τε βιβλία αύτοϋ διαφθεΐραι. την μέν γάρ Δημοχάρους κατηγορίαν 6
κατά των φιλοσόφων τί χρή λέγειν; ού γάρ 'Αριστοτέλην μόνον, άλλά και τούς
άλλους κακώς εϊρηκεν. έτι γε μην αύτάς τάς διάβολος σκοπών άν τις ληρεϊν |
ΐδ αύτόν φαίη. λέγει γάρ έπιστολάς 'Αριστοτέλους άλώναι κατά της πόλεως της (792)
'Αθηναίων και. Στάγειρα τήν πατρίδα προδοΰναι Μακεδόσιν αύτόν, έτι δέ
κατασκαφείσης Όλύνθου μηνύειν επί τοΰ λαφυροπωλείου Φιλίππω τούς πλου-
σιωτάτους τών Όλυνθίων. ήλίθια δέ διαβέβληκεν αύτόν καί Κηφισόδωρος, 7
ό ' Ισοκράτους μαθητής, τρυφερόν καί τένθ-ην καί άλλ' άττα τοιαΰτα λέγων αύτόν
20 είναι. πάντα δ* υπερπαίει μωρία τά υπό Λύκωνος είρημένα, τοϋ λέγοντος 8
είναι Πυθαγορικόν έαυτόν. φησί γάρ θύειν 'Αριστοτέλην θυσίαν τετελευτηκυία b
τ η γυναικί τοιαύτην οποίαν 'Αθηναίοι τη Δήμητρι καί έν έλαίω θερμφ λουόμε-
νον τοϋτο δη πιπράσκειν ήνίκα δέ εις Χαλκίδα άπήει, τούς τελώνας εύρεϊν

S. 346, 17 —S. 349, 9: Aristocles, Περί φιλοσοφίας, fr. 7 Mullach (FPhG

Ι Π 219f.) 21 φηαΐ — S. 348,8 αύτόν: vgl. Thdrt. V I I I 34 und X I I 51

BI b ON(D)V

1 τω* I b ON < V, τον Sfceph. 2 αυτών I b 8f. λέγειν — είχότως

Oy auf angeklebtem Streifen | διά παντός] δίαιτάν τις I b 4 'Αριστοτέλην
ONV in Zeile 13 (dagegen hier, Zeile 4, alle drei und Β ohne Endung) 'Αριστοτέλη I b
an beiden Stellen | είναι < Β 5 Άλ. Β I b V (vorher Lücke zweier Buchstaben)
τά Άλ. ON β Φ. τώ πατρί BONV τ. π. Φ· I b 7 τον < Β 9 προφερόμενος
Gaisf. 10 της < I b 12 τήν — 14 εϊρηκεν < Β 18 τί eingefügt V1,
< I b ON 14 έτι γε] εϊ γε V | αύτάζ] αύτον BV 15 άλ. Άριστ. Β
15 f. της 'Αθ. πόλ. Β 16 Στάγειρα I b , -ραν BONV 17 λαφυροπωλείου
N a V λαφυροπωλίου ON l D ohne Endung·' (nach λ) Β, λα&νροπω?^ίον I b | ΦιλΙπ-
πονς Ι" 18 Κηφιαίδορος Β 19 ό < I b | Σωκράτους I b | &λλ' αττα
b
Mrae άλλά τα BONV άλλα I | τοιαύτα nach 20 είναι Β 20 πάντα — S. 349,
2 προχοαίς < Β | τοΰ] τονδε I b τοϋ δη ϊ Mras 21 'Αριστοτέλην V,' 'Αριστο-
τέλη I b , ohne Endung ON; s. zu 4 22 τη* (auch Thdrt.) < I b
 348 Eusebius

έν τφ πλοίω λοπάδια χαλκά τέτταρα καΐ έβδομήκοντα. και σχεδόν οί 9

μέν πρώτοι διαβαλόντες 'Αριστοτέλην τοσούτοι γεγόνασιν ών ol μέν κατά
τούς αυτούς ήσαν χρόνους, οί δέ μικρόν ύστερον έγένοντο* πάντες δέ σοφι-
σταΐ καΐ έριστικοί καΐ Ρήτορες, ών καΐ τά όνόματα και τα βιβλία τέθνηκε c
s των σωμάτων μάλλον. τούς μέν γάρ μετά ταϋτα γεγονότας, είτα δέ τά υπ*
εκείνων είρημένα λέγοντας παντάπασιν έαν δει χαίρειν, καΐ μάλιστα τούς
μηδ* έντετυχηκότας τοις βιβλίοις αυτών, άλλ' αυτοσχεδιάζοντας, όποιοι είσι
καΐ οί λέγοντες τριακοσίας έχειν λοπάδας αυτόν, ουδείς γάρ αν εύρεθείη περί
αύτοϋ τοιούτον ούθέν είρηκώς τών τότε δντων δτι μή Λύκων, ούτος μέντοι,
ίο καθάπερ έφην, εϊρηκεν εύρήσθαι λοπάδια πέντε και έβδομήκοντα. ού μόνον 10
δέ καΐ έκ τών χρόνων και έκ τών διαβεβληκότων τεκμήραιτό τις άν δτι ψευδή d
πάντα τά είρημένα έστίν, αλλά κάκ τοϋ μή πάντας τά αύτά διαβάλλειν, άλλ*
έκαστον Ιδιά τινα λέγειν, ών είπερ ήν &ν ότιουν αληθές, έχρήν δήπου μυριάκις,
άλλ' ούχ άπαξ αυτόν υπό τών τότε άπολωλέναι. φανερόν ουν δτι καθ- 11
is άπερ πολλοίς καΐ άλλοις, οδτω καΐ Άριστοτέλει συνέβη διά τε τάς πρός τούς
βασιλείς φιλίας καΐ διά τήν έν τοις λόγοις ύπεροχήν υπό τών τότε σοφιστών
φθονεϊσθαι. δει δέ τούς εύ φρονοΰντας μή εις τούς διαβάλλοντας άπο βλέπε ιν
μόνον, άλλα καΐ εις τούς έπαινοΰντας και ζηλοϋντας αύτόν' μακρω γάρ πλείους
καΐ βελτίους εύρεθεΐεν άν ούτοι γε. τά μέν ούν άλλα προδήλως πέπλα- 12
ω σται. | δύο δέ ταϋτα δοκεϊ πιστεύεσθαι δι' ά ψέγουσί τίνες αύτόν έν μέν, δτι (-93)
τήν 'Ερμείου γήμειε φύσει μέν άδελφήν, θετήν δέ θυγατέρα Πυθιάδα, κολα-
κεύων αύτόν Θεόκριτος γοϋν ό Χίος έποίησεν έπίγραμμα τοιούτον

Έρμείου ευνούχου τε καΐ Εύβούλου τόδε δούλου

μνήμα κενόν κενάφρων θηκεν 'Αριστοτέλης·

S. 346, 1 7 - S . 349, 9: Aristocles, Περί φιλοσοφίας, fr. 7 Mullach (FPhG

m 219f.) 28—S. 349, 2: Theocritus Chius, einziges Fragment: Bergk (PLG 4
I I 374), Diehl (Anthol. lyr.» I 127)

Β ( < diese Seite) I b ON(D)V

1 τέτταρα O N V T h d r t . πέντε (wie 10) I » 2 'Αριστοτέλην (auch D ) ]

ohne Endung Ν 4 τά1 < I b 5 είτα Μ] ή I b 7 όποιοι Steph. όπόσοι
die Hss. (aber in V c 1. Η. aus l) 8 γάρ < I b | <ϊν I b < ONV 9 τοιούτο I b
11 x a i 1 I » < O N V | ix* I b < O N V 12 τα αύτά Ι " ταύτά O N V 18 ών
είπερ O N V ώνπερ el I b 18 μαχρω] ού μιχρψ I b 2 1 'Ερμοΰ O N 28 Έρμίου
Giff. nach Mullach; aber die Verschiebung eines Diphthonges am Ende eines
Wortes mit einem andern am Beginn des nächsten ist im Distichon nicht
selten, s. A. Wilhelm, Wiener Studien 66 (1938) 70f. | re] δέ ON
 Praepar. evang. XV 2, 8—16; 3, 1 349
6ς διά τήν άκρατη γάστρας φύσιν εϊλετο ναίειν
άντ" 'Ακάδημε(ας Βορβάρου έν προχοαϊς" b
έτερον δέ, δτι ήχαρίστησε Πλάτωνι. περί μέν ούν Έρμείου καΐ της Άριστο- 18
τέλους πρύς αύτ£>ν φιλίας άλλοι τε πολλοί συγγεγράφασι καΐ δή και Άπελλί-
s κων, οΰ τοις βιβλίοις ό έντυχών πεπαύσεται βλάσφημων αυτούς. περί 14
δέ τοϋ γάμου τοϋ Πυ&ιάδος άποχρώντως αΰτδς έν ταϊς πρός Άντίπατρον
έπιστολαΐς άπολελόγηται. τεθνεώτος γάρ Έρμείου διά τήν πρός έκεϊνον εΰνοιαν
έ γη μεν αύτήν, άλλως μέν σώφρονα και άγαθήν ούσαν, άτυχοϋσαν μέντοι διά
τάς καταλαβούσας συμφοράς τον άδελφόν αύτης." c
ίο EW έξης ψησι· 16
"Μετά δέ τήν Πυθ-ιάδος της Έρμείου τελευτήν 'Αριστοτέλης I γη μεν
Έρπυλλίδα Σταγειρΐτιν, έξ ής υιός αύτω Νικόμαχος έγένετο. τούτον δέ
φασιν δρφαν&ν τραφέντα παρά Θεοφράστω και δή μειρακίσκον ίντα άπο-
θανεϊν έν πολέμω."
15 'Αλλά ταϋτα μέν εκ της δηλωθείσης 'Αριστοκλέους έκκείσ&ω γραφής· 1β
•ήδη δέ και τήν δογματική» 'Αριστοτέλους φιλοσοψίαν ΰεωρησαι καιρός.

γ'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΑΤ ΑΡΙΣΤΟΤΕΑΗΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ

Μωσέως και των παρ' Έβραίοις προφητών τέλος είναι τοϋ μακαρίως 3,1
ζην τήν τοϋ των δλων &εον γνώσιν τε καΐ φιλίαν δι εύσεβείας συντελον- d
20 μένην ΰπο&εμένων ενσέβειάν τε είναι άλη&η διδαξάντων τήν διά πάσης
αρετής τω ϋεω εναρέστησιν (ταύτην γάρ είναι των άγα&ων αΐτίαν, \ έπι (7β«>
μόνω γάρ τω ·&εω τά πάντα κεϊσ&αι και παρ' αντοΰ τά πάντα τοις ΰεοφιλέσι
χορηγεϊσ&αι) τοϋ τε Πλάτωνος τά σννφδά τούτοις δριζομένου καΐ τέλος ευδαι-
μονίας τήν άρετήν αποφαινομένου, τήν έτέραν δδεύσας δ 'Αριστοτέλης ουκ &λ-
26 λως εύδαίμονά τινά φησιν ίσεσ&αι ή καΐ διά της τοϋ σώματος εύπα&είας
καΐ της των έκτος περιουσίας, ών άνευ μηδέ τήν άρετήν ώφελειν. τ^ρός δν
δπως έστησαν διεψευσμένην αύτοϋ τήν ντιόληψιν άπελέγχοντες οί Πλά-
τωνος γνώριμοι, πάρεστι μα&εϊν διά τούτων' b

S. 346, 17-S. 349, 9: Aristocles, Περί φιλοσοφίας, fr. 7 Mullach (FPhG

ΙΠ 219f.) 11-14 Aristocles ebd. 24 ούκ — 26 ωφελείv. Thdrt. XII 62

Β (ab 3) IbON(D)V

1 δς] S I ' 2 άντ' Steph. άντί' ON* {( atisgelöscht) V άντι D αντίον

I b I Άκαδημείας Vig. 'Ακαδημίας die Has. | Βορβόρον ein See bei Fella (Make-
donien) 8 6' ONV 5 ταίς βίβλοις Β 12 Έρπυλίδα Β Έρηυλιάδα Ι"
16 δογμ. Άριστ. ΒΙ" ~ ΟΝΥ 17 Die Überschrift in BI»ONV | κατ' (auch D)]
κατά Ν | Άριστοτέλην Β, in den andern Hss. ohne Endung | nach δογμ. + διενεχ-
&έντα Έβραίοις καΐ Πλάτωνι Ι" 19 τε Ι» < BONV 24 δ < Β 26 των
(auch Thdrt.) < Β 27 δπως] ούτως Β | ένέστησαν Steph.
 350 Eusebius

δ'. ΑΤΤΙΚΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΠΡΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΝ

ΔΙΕΝΕΧΘΕΝΤΑ ΜΩΣΕΙ ΚΑΙ ΠΑΑΤΩΝΙ ΕΝ ΤΩΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥ
ΤΕΛΟΥΣ ΛΟΓΩΙ

" Τ η ς γαρ συμπάσης φιλοσοφίας κοινή γνώμη των φιλοσοφησάντων τήν 4 , 1

5 άνθρωπίνην εύδαιμονίαν ύπισχνουμένης, τριχή δέ διαιρουμένης κατά τήν c
των 5λων ποιητικήν διανέμησιν, τοσούτον άποδέων έν τούτοις τοϋ διδάσκειν τι
των Πλάτωνος ό Περιπατητικός όφθ-ήσεται ώστε, πλειόνων βντων ot διαφέρον-
ται Πλάτωνι, μάλιστα έναντιούμενος αυτός φανεϊται. και πρώτον γε άπό 2
τοϋ κοινοϋ καί μεγίστου και κυριωτάτου τήν πρός Πλάτωνα παραλλαγήν
ίο έποιήσατο, μή τηρήσας τό μέτρον της εύδαιμονίας μηδέ τήν άρετήν αυτάρκη
πρός τοϋτο συγχωρήσας, άλλ' άπολισθών της δυνάμεως της κατά τήν άρετήν d
καΐ ήγησάμενος αύτη προσδεϊν των έκ της τύχης, ίνα μετά τούτων Ιλη τήν
εύδαιμονίαν, εί δ' έφ' εαυτής ληφθείη, ώς άδύνατον καί ούκ έφικτόν της εύδαι-
μονίας μεμψάμενος. τό μεν ούν άγεννές καί διημαρτημένον της γνώμης 3
15 έν τούτω τε κάν τοις άλλοις ού τοϋ παρόντος δεικνύναι καιρού" έκεΐνο δέ οΐμαι
πρόδηλον, δτι τοϋ σκοποΰ καί της ευδαιμονίας ούκ ίσων βντων ούδέ των αυτών
κατά Πλάτωνα καί κατά Άριστοτέλην, άλλα τοϋ μεν βοώντος εκάστοτε καί
κηρύττοντος δτι εύδαιμονέστατος ό δικαιότατος, τοϋ δέ μή επιτρέποντος
Ιπεσ&αι τ η άρετη τήν εύδαιμονίαν, άν μή καί γένος εύτυχήση καί κάλλος,
20 αλλά καί χρυσόν ('δς | καί χρυσόν έχων πόλεμόνδ' ϊεν ήότε κούρη'), άνάγκη (795)

4 - S . 351, 14: Atticus, fr. 2 'Mullach (FPhG Π Ι 186f.), fr. Π Baudry

(zit. zu S. 7, 3ff.); über den Titel und die Tendenz dieser Schrift s. meinen
Aufsatz in Glotta 25 (1936) 183—188 und meine Bemerkung zu S. 6, 21 f.
20 Horn. Ω. Π 872

Β ( < diese Seite) I»ON(D)V

1-8 Die Überschrift in I b ONV, < Β mitsamt diesem Kapitel | 'Αριστο-

τέλην I b , ohne Endung in den andern Hss. 4 φιλοσοφησάντων ONV φιλο-
σοφημάτων I b 6 δέ < I b 6 f . κατά — διανέμησιν entsprechend der Ver-
teilung, die das All ausmacht, d. h. die drei Teile der Philosophie entsprechen den
drei Teilen der Welt, Himmel, Erde, Unterwelt 6 των < Ib | άποδέσν Ib |
b> < I | τις I
b b 7 <5] ώς I b 8 φανεϊται I φαίνεται O N V
b 11 κατά
τήν (auch D)] κατ' Ν 12 μετ + Lücke von 3 Buchstaben + των + Lücke
v o n etwa 4 B u c h s t a b e n + τήν I b 18 έφ' έαντής I b έπ' αύτής O N V | ληφ&εΐη
I b V λειφ&είη O N 14 άγενι ές O N » D V αγενές I b N * 17 Άριστοτέλην I " V , ohne
Endung ON 20 άλλα xal χρυσόν δς καί χρνσόν ONV άλλα καί χρυσόν I b καί *
άλλα. Kai γαρ χρυσόν Steph. (19 γένος und κάλλος sind ebenfalls Akkusative) |
πόλεμον δίεν V | ί ί ν ] ήεν I b
 Praepar. evang. X V 4, 1—7 351

κατά την διαφοράν τοϋ τέλους καΐ την έπί τοϋτο άγουσαν φιλοσοφίαν διά-
φορον είναι. μια γάρ όδώ βαδίζοντα, ήτις άγειν πέφυκεν έπί τι των μι-
κρών και ταπεινών, ούκ έστιν έλθεϊν έπί τά μείζω καΐ έν δψει κείμενα.
Όρας tv' im' έκεϊνος ύψηλδς πάγος,
5 τρηχύς τε καΐ παλίγκοτος
έν τω κάθηται σήν έλαφρίζων μάχην;
έπί τοϋτον τον ύψηλόν πάγον τό δριμύ και πανοϋργον έκεΐνο θηρίον
άνελθεΐν άδύνατον ίνα δέ είς ταύτόν έλθ-η τοις άετοϋ γεννήμασιν άλώπηξ,
ή τύχη τινί δει χρησαμένους έκείνους πονηρά καταπεσεϊν είς γην των οικείων
ίο αύτοϊς φθαρέντων ή φύσασαν αυτήν, ά μή πέφυκε φύειν,
λαιψηρά κυκλώσαι πτερά
και οδτως άρθεΐσαν έκ γης άναπτέσθαι πρδς τόν ύψηλόν πάγον. εως δ' έκά-
τερον έπί της οικείας μένει τάξεως, ούκ ένι κοινωνία τοις γης προς τά ούρανοϋ
θρέμματα."
15 Και με&' έτερα επιλέγει·
"Τούτων τοίνυν οδτως έχόντων και πειρωμένου τοϋ Πλάτωνος Ιλκειν
τάς των νέων ψυχάς άνω που προς τό θείον και τοΰτον τδν τρόπον προσοικει-
οΰντος μέν τη άρετη και τω καλώ, τών δέ άλλων άπάντων άναπείθοντος ύπερ-
φρονεΐν, φράσον ήμϊν, ώ Περιπατητικέ, πώς έκδιδάξεις ταϋτα; πώς οδηγήσεις
20 έπ' αύτά τούς φιλοπλάτωνας; ποϋ σοι της αίρέσεως τοσούτον δψος λό-

S. 360, 4—S. 361, 14: Atticus, fr. 2 Mullach (FPhG ΓΠ 186f.), fr. Π
Baudry (zit. zu S. 7, 3£f.) 2 μιξ. — 14 θρέμματα·. Anspielung auf einen
bekannten αίνος des Archilochus, s. fr. 86 Bergk (PLG 4 Π 407) = fr. 89 Diehl
( A n t h . l y r . 3 Π Ι 3 9 f . ) : αΐνός τις άν&ρώπων δδε | ώς &ρ' αλώπηξ χαίετός ξννωνίην |
έμειξαν 4-6 und 11 Archilochus fr. 92a und b Diehl (Anth. lyr.» Π Ι 40 f.).
Bei Bergkais fr. 87 (PLG 4 Π 408) bloß 4 - 6 16—S. 366, 10: Atticus, noch
fr. 2 Mullach (FPhG Ι Π 186-188), fr. Π Baudry

Β ( < diese Seite) I»ON(D)V

1 έπί] υπό Ι " 2 τι Vig. marg. τή ONV ( + ν oberhalb 1. Η.) < Ι"
4 Όρςίς tV O N V δρασιν Ι 6 | Ιατ" Ι·> έστίν O N V 6 πάλιν χότος IbOVD
( o h n e ·) πάλιν σκότος Ν 6 χά&ηται: der Adler | σήν ( g e m e i n t der Fuchs) έλα-
φρίζων O N V ένελαφρίζων I b 9 δεϊ χρησαμένους] διαχρησαμένους Ι " | έχείνους die
jungen Adler | γην S t e p h . τήν d i e H s s . | των οίχείων das eigene Nest 12 άρ-
Φεϊσαν O N V άνοισαν Ι » | άναπτέαθαι O N V άνίπτασ&αι I b 1 2 f . ύψηλόν —
γης auf angeklebtem Streifen erneuert von O* 18 μένη I b | τοις ON (a.
R . d i e s e r Zeile τοις γηΐνοις 1. Η . ) D , της I b V 1 8 μέν] με I b 1 9 πώς*
— 20 φιλοπλάτωνας < Ib 2 0 ποϋ σοι O N V πόαω δει I b | της αίρέσεως v o n
ποϋ a b h ä n g i g | τοσούτον I b τοσούτων O N V
 352 Eusebius

γων ώστε τό των 'Αλωαδών φρόνημα κτήσασθαι καΐ τήν είς ουρανών όδόν d
ζητεϊν, ήν έκεΐνοι μέν ώοντο όρων άναθέσει δύνασθαι γίνεσθαι, τό δ' &ρ' ήν
άφαιρέσει των άνθρωπίνων σπουδασμάτων γινόμενον, ώς φησι Πλάτων;
τις ούν ή παρά σοΰ πρός ταϋτα τοις νέοις βοήθεια; και πόθεν τίς ό της 8
5 άρετης συναγωνιστής λόγος; έκ to ίων πραγματ <ει >ών 'Αριστοτέλους; τίνος των
άπ' αύτοϋ; έκ ποίων άγράφων; δίδωμι γάρ σοι κάν ψεύδεσθαι θέλης, μόνον τι
νεανικόν. άλλα γάρ οδτ' έχεις ειπείν οδτ' άν έπιτρέψαι σοι των ήγεμόνων της
αίρέσεως ούδείς. αί γοϋν'Αριστοτέλους περί ταδτα πραγματεϊαι, Εύδήμειοί 9
τε καΐ Νικομάχειοι καί Μεγάλων 'Ηθικών έπιγραφόμεναι, μικρόν τι καΐ ταπει-
ιο νόν καί δημώδες περί της άρετης φρονοϋσι καΐ τοσούτον ίσον άν τις καΐ Ιδιώτης
χαΐ άπαίδευτος και μειράκιον καΐ γυνή. | τό μέν γάρ διάδημα, ώς ειπείν, και τό (706)
σκηπτρον τό βασιλικόν, 6 παρά τοϋ Διός έχει λαβοϋσα άναφαίρετον ή άρετή
(έπεί 'ού παλινάγρετον, δττι κεν' ούτος 'τη κεφαλή έπινεύσει'), τοϋτο αυτήν
άφαιρεΐσθαι τολμώσιν. ού γάρ έπιτρέπουσιν αυτήν ποιεΐν εύδαίμονας, 10
is όμοίαν δέ αυτήν καθιστασι πλούτω καΐ δόξη καΐ γένει καί υγεία και κάλλει
καΐ 8σα άλλα κοινά της κακίας, ώς γάρ τούτων ότιοϋν παρόν χωρίς άρετης
ουκ αΰταρκες εύδαίμονα τόν κεκτημένον άποφήναι, καί ή άρετή κατά ταύτα b
χωρίς τούτων ούχ Ικανή ποιήσαι τόν έχοντ' αύτήν εύδαίμονα. πώς ούν 11
ού καθήρηται καί καταβέβληται τό της άρετης άξίωμα; Ναί* άλλα πολύ
μ τών άλλων άγαθών ύπερέχειν τήν άρετήν λέγουσι. τί δή τοΰτο; καί γάρ τήν
ύγείαν τοΰ πλούτου- άλλα τό γε χωρίς άλλήλων μή άρκεϊν πρός εύδαιμονίαν
πασι κοινόν. οπόταν ούν τις έκ τούτων τών δογμάτων καί ταύτης της 12

S. 351, 16—S. 355, 10: Atticue, fr. 2 Mullach (FPhG Π Ι 186-188), fr. Π
Baudry (zit. zu S. 7, 33.) 8 vgl. Flat. Phaedr. 249 d έξιστάμενος δέ τών
άνθρωπίνων σπουδασμάτων καί πρός τω Φείφ γιγνόμενος 18 vgl. Horn. II. 1526f.

Β ( < diese Seite) IK>N(D)V

1 Άλωαδών (-άδων) ONV δλλων Ιδεϊν I » (bezeugt die Variante Άλωεώων)

2 άναθέσει ONV άναχάσει I b | γίνεσϋαι (s. im folgenden γινόμενον) I b γενέσθαι
ONV | τό ONV rd Ι " | άρα ONV 8 γινομένων I » 4 αοΰ ONV ool I " |
τίς* ONV; bisher las man τις m i t l b 6 συναγωνιστής auch S. 356, 15f. und
S. 361, 1 | πραγματειών Mras (s. 8) πραγμάτων I b γραμμάτων ONV | 'Αριστοτέ-
λης I b 6 άγράφαηι (mündliche Tradition) ONV γράφων I b | γάρ I b < ONV | *
φενδεσ&αι I b φεύσασ&αι ONV 8f. βνδήμιοί imd Νικομάχιοι I b 12 άναφαί-
ρετον ONV άναφαίρεται I b 18 δ τί κεν Horn. | έπινεύσει I b O N V * (vgl. *
Horn. II. I 175) έπινενση V 1 έπινεύσn Steph. χατανενσω Horn. 15 xal γένει
καί δόξΏ ON 1β δοα (auch D»; s. Einleit. Bd. I S. XLVf.)] άσα Ν 17 ταϋ-
τα I b 19 Ναί· dAAä: dieselbe Einführung eines Einwandes auch S. 371,11 |
πολύ OV πολι) Ν τό πολύ I»D« 20 δή I b δε ON δέ V | γάρ I b < ONV *
 Praepar. evang. X V 4, 7—15 353

αίρέσεως διδάξειε τόν έν αύτη τ η ψυχη το παν άνθρώπινον άγαθον ζητοϋντα, ο

εύδαιμονία, φησίν, επί τροχόν ούκ αναβαίνει ουδέ ό ταϊς Πριαμικαϊς
τύχαις συνεχόμενος δύναιτ' άν ευδαίμων καΐ μακάριος εΖναι. τόν δέ τήν 18
άρετήν έχοντα τοιούτοις τισΐ περιπεσεΐν ούκ άπεικός. τούτοις δέ έπεται τό
5 μήτε άκολου&εΐν έκ παντός τήν εύδαιμονίαν τοις τήν άρετήν έχουσι μήτ', εί
γένοιτο, παραμένειν άεί.
Φύλλα τά μέν τ* άνεμος χαμάδις χέει, άλλα δέ ·8·' ύλη
τηλεθόωσα φύει'
Δς άνδρών γενεή ή μέν φύει, ή δ* άπολήγει.
ίο έτι σοι τό παράδειγμα μικρόν καΐ άτολμον, ώ ποιητά" 14
d
έαρος δ* έπιγίνεται ώρη·
πολύς ό μεταξύ χρόνος και ω μ ή γίνεται, εί θέλεις ακριβώς τό έπίκηρον καΐ
σαθρόν της άνθρωπίνης γενεάς άπεικάσαι, παράβαλλε τήν 'Αριστοτέλους εύδαι-
μονίαν. ραον των φύλλων αυτη καΐ φύεται και απολείπει, ούκ άναμένουσα
is περιτελλόμενον τόν ένιαυτόν ούδ* αΰτοετεί ούδ' αύτομηνί, αλλ' αύτης ήμέρας,
αύτης ώρας καΐ γίνεται και άπόλλυται. πολλά δέ τά άπολλύντα, καΐ 15
πάντα έκ της τύχης, καΐ | γάρ αϊ τοΰ σώματος κηρες, μυρίαι δέ αύται, καΐ to- <7»7)
νία καΐ ατιμία και 6σα τοιαύτα* καΐ προς ούδέν αύταρκεϊ τά της φίλης άρετης,
προς βοήθειαν ούχ ικανά- τήν μέν γάρ κοικοδαιμονίαν εϊργειν, τήν δέ εύδαι-

S.351, 1 6 - S . 355, 10: Atticua, fr. 2 Mullach (FPhG Π Ι 186-188), fr. Π

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.) 2f. Anspielung auf Aristot. eth. Nie. I 11
p . 1 1 0 1 a 6 : εί δ' οΰτως, &&λιος μέν ουδέποτε γένοιτ' άν ό ευδαίμων, ού μήν
μαχάριός γε, äv ΠριαμιχαΙς τύχαις ηεριπέαγ) (Vig.) 7 - 9 u n d 11 Horn. H.
VI 147—149 17 xal γάρ — άδται: vgl. Simonides fr. 1 Bergk (PLG 4 Π
444) = fr. 1 Diehl (Anth. lyr.* Ι Π 60f.) V. 20f.

B ( < diese Seite) I»ON(D)V

1 διδάξειεν O N ; zum Optativ nach όπάταν vgl. S . 361, 14f. äv (— idv)

. .. έπινοήσαι 2 εύδαιμονία, ψησίν u n d άναβαίνει O N V , εύδαίμονα φασίν *
u n d άναβαίνειν I b 8 εύδαιμονών I b 4 δ' O N V 5 τοις τ. άρ. ίχουσι I b * *
τ. άρ. τοις Ιχ. ONV (aber 1. Η . Γ über τήν, α über τοις, wollte also τοις Ιχ.
τήν άρ.) 1 1 έπιγίγνεται Horn. 12 και1 — γίνεται (und eine Zeit, in
der ein Werden nicht erfolgt)] έν φ μηδέν γίνεται V i g . m a r g . Sirfti: Infolge
dieser langen Zwischenzeit, in der eine Veränderung nicht erfolgt, ist das
Gleichnis nicht geeignet, den raschen Wechsel der menschlichen Verhältnisse
zu veranschaulichen 14 αΰτη I b αυτή O N V 16 ουδέ b e i d e m a l O N V |
αύτοετεί Steph. αύτό έστάι (so) I b (Akzent über ο von 1. H . getilgt) * *
αύτόετες ONV
M r a s . Enaebios II 23
 354 Eusebius

μονίαν διασώζειν άσθενής. τούτοις ούν τις έντραφείς καί τούτοις άρεσκό- 1β
μένος τοις λόγοις τίνα τρόπον ή αυτός συνάσεται τοις Πλάτωνος ή άλλους προς
αυτά έπιρρώσει ποτέ; ού γαρ εστίν δπως άν τις έκ τούτων ορμώμενος παρα- b
δέξαιτο τά 'Ηράκλεια και θεία εκείνα δόγματα, ώς ίσχυρόν τι και πάγκαλον
6 χρήμα άρετή καΐ οΰ<τε> ποτέ ένδέουσα πρός εύδαιμονίαν οΰτε ποτέ αύτης
άφαιρουμένη, άλλά καν πενία, καν νόσος, καν άδοξία, καν βάσανοι και πίττα
και σταυρός, καν τά έκ της τραγωδίας άμα πάντα έπιρρυη, έτι ό δίκαιος ευδαί-
μων και μακάριος. ΰπό κήρυκι γοϋν αύτω τω μεγαλοφωνοτάτω κηρύττει, 17
καθάπερ άθλητήν τινα νικηφόρον, τόν δικαιότατον, δτι ούτός έστιν εύδαιμονέ-
ιθστατος<ό> έξ αύτης της δικαιοσύνης τόν καρπόν της εύδαιμονίας δρεπόμενος. c
διαίρει τοίνυν, εί βούλει, και ποίκιλλε τριχη και τετραχη και πολλαχη τά
άγαθά διαστελλόμενος· ουδέν γάρ ταϋτα πρός τό προκείμενον. ού δή ποθ·'
ήμας δι' αυτών προσάξεις τω Πλάτωνι. τί γάρ εί των άγαθών, ώς φής, 18
τά μέν τίμια, καθάπερ οί θεοί, τά δέ επαινετά, ώς αί άρεταί, τά δέ δυνάμεις, ώς
15 πλούτος και ισχύς, τά δέ ωφέλιμα, ώς αί θεραπεΐαι; τί δ', εί ταϋτα έλάττονι διαι-
ρέσει διαστελλόμενος λέγοις των αγαθών τά μέν είναι τέλη, τά δέ ού τέλη;
τέλη μέν όνομάζων ών χάριν τά άλλα, ού τέλη δέ τά των άλλων ένεκεν λαμβα- d
νόμενα. τί δ', εί μάθοι τις δτι τά μέν άπλώς άγαθά, τά δέ ού πασιν; ή 19
δτι τά μέν ψυχής άγαθά, τά δέ σώματος, τά δ' έκτός; ή πάλιν δτι των άγα-
20 θών τά μέν δυνάμεις, τά δέ διαθέσεις και έξεις, άλλα δέ ένέργειαι, τά δέ τέλη,
τά δέ ύλαι, τά δέ δργανα; καν <κατά > τάς δέκα δέ κατηγορίας παρά σοϋ μάθη
τις δεκαχη διανέμειν τάγαθόν, τί ταϋτα πρός την Πλάτωνος γνώμην τά διδάγ-
ματα; έως ού γάρ σύ μέν είτε όμωνύμως εϊτε δπως βούλει καλών αγαθά 20

8. 351, 1 6 - S . 355, 10: Atticus, fr. 2 Mullach (FPhG III 1 8 6 - 1 8 8 ) , fr. Π

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.)

Β ( < diese Seite) I b ON(D)V

1 τίς ONV 8f. παρεδέξατο I» 5 ούτε1 Dind. οΰ die Hss. 6 xat] * *

x&v Steph. 8 ύπό χήρυχι und κηρύττει ONV, έπιχηρυχευει (ohne Akzent) *
*
u n d χήρυχι I » 9 f . εύδαιμονίστατος I b ό ενδ. O N V 1 0 ό ίξ αυτής *
Steph. έξ αυτήςONV if οί Ι" 11 διαίρει I b διαιρούν ONV» (ν ausradiert)
12 ού δή 1" ούδέ ONV 15 τα] & Ι" | δ' εί ONV δε (ohno Akzent) Ι» * *

20 τά μέν hier ONV, vor 19 των I b 21 τά δέ ΰλαι, τά δέ ON xal ΰλαι, τά δέ *

b
V τα (so) δ' αύτά δέ I | χαζά + Steph. ( < die Hss.); man sagt zwar όλον
τούτο μοίρας δσας προσήχε διένειμεν (Plat. Tim. 35b), aber hier handelt es
sich um eine Einteilung nach den Kategorien in 10 Teile | δέκα < I b | δε3
hier ONV, nach χατηγ. I b | παρά σον] παρού I b 28 ου γάρ ONV — I b ; γάρ
äv ού (und S.356,1 παραλαμβάνεις sowie S. 355, 3 ζητή) Steph. | όμωνύμως·.
so daß also τα της άρετής άγα&ά ebenso άγαθά heißen wie τά τοΰ σώματος
u n d τά Ιξω άγα&ά
 Praepar. evang. XV 4, 16—21; 6, 1—2 355

τά της άρετης, άλλα προς την εύδαιμονίαν ώς αναγκαία παραλαμβάνεις, τό

ίκανόν της άρετης άφαιρούμενος, | Πλάτων δ' έκ περιουσίας περί των άλλων (798)
ζητεί τό δη έκπλεων είς εύδαιμονίαν άπ' αύτης της άρετης έχων, ουδέν άν
ήμϊν εΐη κατά τοϋτο κοινόν" άλλων . σοι δει λόγων, άλλων τοις Πλάτωνος.
ώς γαρ ούκ έστι λέουσι καί άνδράσιν δρκια πιστά 21
ούδέ λύκοι τε καί δρνες όμόφρονα θυμόν ίχουοιν,
ούτως ούκ έστι Πλάτωνι καί Άριστοτέλει φιλία περί τοϋ κορυφαιοτάτου καί
κυριωτάτου της εύδαιμονίας δόγματος, διαμπερές γάρ, εί μή καί κακά φρονέουσιν b
άλλήλοις, τά γε ΰπεναντία περί των είς τοϋτο διαφερόντων φαίνονται λέγον-

ε'. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΔΙΕΝΕΧΘΕΝΤΑ ΜΩΣΕΙ

ΚΑΙ ΠΑΑΤΩΝΙ ΕΝ ΤΩΙ ΠΕΡΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΑΟΓΩΙ
Πάλιν Μωσέως καί των παρ' Έβραίοις προφητών, ον μήν άλλα καί 5,1
Πλάτωνος εν τούτοις σνμφώνως τον περί της των δλων προνοίας λόγον ο
ευκρινώς διατεθειμένοι, <5 'Αριστοτέλης μέχρι σελήνης στήσας τό 0εϊον τά
λοιπά τον κόσμον μέρη περιγράψει της τοϋ ·&εον διοικήσεως' έφ' οίς καί
άπελέγχεται προς τοϋ δηλαχ&έντος, ώδέ πη διεξωντος'
""Οντος δ' έτι μεγίστου καί κυριωτάτου των είς εύδαιμονίαν συντελούν- 2
των τοϋ περί της προνοίας πείσματος, δ δή καί μάλιστα τόν άνθρώπινον βίον d
όρθοϊ, εϊ γε μή μέλλομεν άγνοεϊν,

S. 361, 16—S. 355,10: Atticus, fr. 2 Mullach (FPhG Π Ι 186—188), fr. Π

Baudry (zit. zu S. 7, 3ft.) 6f. Horn. Π. Χ Χ Π 262f. 8f. δναμπερές —
άλλήλως: vgl. Horn. H. Χ Χ Π 264 1 8 - S . 356, 9: Atticue, fir. 3 Mullach
(FPhG Π Ι 189), fr. Π Ι Baudry

Β (ab 11 πρός) I b ON(D)V

1 rd] τό I b I άλλα] άλλα Ι " ; άλλ' άττα Steph. | παρελάμβανες Ι" 8 δή

Mra8 τη Ι» < ONV | ίχπλεων (Vollständigkeit)] έκπλέων ΟΝ πλέον V (aber ό
von τό auf großer Rasur, -ον aus -ων, also hatte V* wohl auch έχπλέων),
έκπλέον I b | εχων I b V (aber ω 1. Η. aus ο) Ιχον ON 4 ήμϊν ONV* νμϊν
IbV» I εϊη] είχή I | aol ONV ού I» | τοις τοϋΠλ. Steph. 8 xal ONV < I"
11 f. Die Überschrift Τον — λόγω Ι» Πρός — λόγφ BONV 18 παρ'
'Εβραίων Β 14 iv < Ι» 15 στήσας B I b ηεριατήαας ONV 17 πη
(auch D)] πως Ν 18 δέ τι Ν δέ D 20 μέλλοιμεν Ι "
23*
 356 Eusebius

πότερον dbcqc τείχος ΰψιον

ή σχολιαΐς άπάταις άναβαίνει
έπιχ4>ον{ων γένος άνίρών,
ό μέν Πλάτων εις θεόν καΙ έκ θεοϋ πάντα άνάπτει. φησί γάρ αυτόν άρχήν τε
& καΐ μέσα καΙ τελευτήν των δντων άπάντων έχοντα ευθεία περαίνειν περιπορευ-
όμενον. καΙ αΰ πάλιν φησίν αυτόν άγαθόν είναι, άγαθώ δέ μηδένα φθόνον
έγγίγνεσθαι περί μηδενός, τούτου δ' εκτός 6ντα πάντα δτι μάλιστα άγαθά
ποιεΐν, εις τάξιν άγοντα έκ της άταξίας. πάντων δέ έπιμελούμενον και πάντα
κατά δύναμιν κοσμοϋντα πεφροντικέναι και των άνθρώπων."
ίο ΚαΙ μετά βραχέα· 8
" Κ α Ι ό μέν Πλάτων οδτως. | ό δέ τήν δαιμονίαν ταύτην φύσιν εκποδών <799)
ποιούμενος καΙ την γε είσαϋθις ελπίδα της ψυχής άποτέμνων τήν τε έν τ ω
παρόντι πρός των κρειττόνων εΰλάβειαν άφαιρούμενος τίνα πρός Πλάτωνα
έχει κοινωνίαν; ή πώς άν έφ' ά βούλεται Πλάτων παρακολέσαι καΙ πιστώ-
« σαιτο τ ά είρημένα; παν γάρ τουναντίον συνεργός άν οΰτός γε καΙ συν- 4
αγωνιστής τών έθελόντων άδικεϊν φανείη. πας γάρ τις άνθρωπος ων καΙ ταΐς
άνθρωπίναις όρέξεσι κατισχημένος, άν καταφρόνηση τών θεών καΙ μηδέν b
νομίση πρός αυτόν, άτε πόρρω μέν αυτών άπωκισμένος έν τ ω ζην, αποθανών
δέ ουδέ έτι ών, έτοιμος άν έλθοι πρός τό χαρίζεσθαι ταϊς έπιθυμίαις. πίστιν 5
20 γάρ λαβείν περί τοϋ λαθεϊν άδικοΰντα ουκ άδύνατον, άν γε ανθρώπους δέη

S. 366, 18—S. 366, 9: Atticus, fr. 3 Mullach (FPhG III 189), fr. Ι Π
Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.) 1 - 8 Pind. fr. 213, 1—3 Snell 4 - 6 s. Plat,
leg. 716e—716a 6 αύτόν — 8 άταξίας: freies Zitat nach Plat. Tim. 29e
und 30a 11 — S. 369, 3: Atticus, noch fr. 3 Mullach (FPhG Ι Π 189-191),
fr. Π Ι Baudry

BI*>ON(D)V

1 Es ist wohl kein Zufall, daß dieses Pindarzitat auch bei Atticus'
Zeitgenossen, dem Platoniker Maximus, vorkommt (diss. XII, l a und d
Hobein); s. Mras, Glotta 26 (1936) 188 | πότερον — 9 άνθρώπων < B | ölxq
τείχος Pind. δή κατ' ίχνος die Hss. 4 μέν (s. 11) ONV δέ I b δή Steph.
6 τελευτήν xal μέσα PI. | τών δντων I PI. < ONV | Άπαντα I b | ευθεία die
b
*
Hss. | κατά φύσιν περιπορ. PL 7 περί I b PI. παρά ONV | δέ I b | άγαθόν I1» *
1
11 Kai und μέν < Β 18 πρός — εΰλάβειαν Scheu vor . . ., wie S. 368, 12 *
τό πρός άνθρώπο/ν δέος 14 ηαραχαλέσαι (Optativ) BONV παραχελεύση I b
b
15 πάν I πάντα BONV | äv vor 16 φανείη wiederholt in Β | γε < Β 15 f. <rw-
αγωνκηής·. s. zu S. 362,6 17 χατισχημένος] χατεαχημένος Steph.; s. zu
Bd. I S. 86, 12 18 αύτάν Ν 1 αυτόν BI"ON»DV | άτε < I" 1» ουδέν Ι"
 Praepar. evang. XV 5, 2—10 357

λανθάνειν" ού μήν άναγκαϊον έκ παντός λαθεϊν ζητεϊν, δπου γέ τις των

πεφωρακότων κρατεϊν δυνατός έστιν. ώστε έτοιμόν τι χρήμα προς άδικίαν ή
της προνοίας άπόγνωσις. εκείνος μέν γάρ καΐ πάνυ χρηστός έστιν, δστις τήν β
ήδονήν ήμϊν προτείνας ώς άγαθόν καΐ τήν έκ θεών άδειαν παρασχόμενος έτι e
5 μηχανήν πρός τό μή άδικεΐν πορίζειν οΕεται, δμοιόν τι ποιών Ιατρφ τήν μέν
έτι ζώντος τοϋ κάμνοντος βοήθειαν παρέντι, μετά θάνατον δέ πλέκε ιν τινάς
μηχανάς πειρωμέν<ι> πρός σωτηρίαν του τεθνεώτος. παραπλησίως δέ 7
τούτ<ι) καΐ ό Περιπατητικός. ού γάρ οδτως ή περί τήν ήδονήν σπουδή ώς ή
πρός τό θείον 6τι κήδοιτο άπιστία τήν άδικίαν έπιρρώννυσι. τί ούν, φήσαι τις
ίο άν, έν ταύτω τάττεις 'Αριστοτέλην καΐ Έπίκουρον; πάνυ [χέν οδν, ώς γε πρός d
τό προκείμενον. τί γάρ διαφέρει πρός ή μας τοϋ κόσμου τό θείον έξοι- 8
κίσασθαι και μηδεμίαν ήμϊν πρός αύτό κοινωνίαν άπολιπεϊν, ή έν κόσμω τοϋς
θεούς καθείρξαντα τών επί γης πραγμάτων άποστησαι; κατ' ίσον γάρ παρ'
άμφοτέροις τό έκ θεών άμελές είς τούς άνθρώπους καΐ Ιση τοις άδικοϋσιν ή
is άπό τών θεών άδεια, τό δ' εκείνων μενόντων κατ* ούρανόν και ή μας τι χρη-
στόν άπολαύειν μάλιστα μέν κοινόν καΐ αλόγων καΐ άψύχων, ήδη δέ ταύτη
γε καΐ κατ' Έπίκουρον βνησις τοις άνθρωπο ις άπό θεών γίνεται. | τάς 9
γοϋν βελτίονας άπορροίας αύτών φασι τοις μετασχοΰσι μεγάλων άγαθών (βοο)
παραιτίας γίνεσθαι. άλλ' οδτε τοϋτον οδτε έκεϊνον δίκαιον έν προνοίας άρι-
2θθμεϊσθαι λόγω. εϊπερ γάρ καΐ κατ' Έπίκουρον τό της προνοίας οίχεται,
καίτοι τών θεών κατ* αυτόν πασαν κηδεμονίαν υπέρ της σωτηρίας τών οίκείων
άγαθών εισφερομένων, οδτως άν οϊχοιτο καΐ κατ' 'Αριστοτέλης τό της προ-
νοίας, εΐ καΐ τά κατ* ούρανόν έν τάξει τινί καΐ κόσμφ διοικείται. πρό- 10

S.356, 11-S.359, 3: Attieua, fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 189-191), fr. Π Ι

Baudry (zit. zu S. 7,3ff.) 2f. ώστε — άπόγνωσις: Thdrt. V I 58 * *

BI b ON(D)V

1 άναγκαϊον nach ζητεϊν V I f . τ. πεφωρακότων v o n κρατειν a b h ä n g i g

10 τάττεις Gaisf. ταντ' είς die Ηββ. | 'Αριστοτέλη I b | γε S t e p h . τε die Has.
18 κατ' ίσον] κραταιύν Ι » | παρ' < Ι » 14 ή B O V < I b N 15 άδεια]
άόιχία Ι " I <? έχείνων μενόντων] δέ κινουμένων τών I b | τ ι χρηστύν] τινών χρηστών
BV (aber -ών 1 1. Η. aus -Αν und -νων steht über τι, also hatte auch V * τι
χρηστόν); es ist jedoch τι χρηστόν inneres Objekt 1β άπολάβειν Β |
ήδη — 22 είσφερομένων < Β | ήδη] ή I b 19 παραιτίας wohl Adjektiv, s.
3 7 7 , 15 I γίνεσ&αι (s. 17 γίνεται) O N V γενέσδαι Ib 21 κηδαιμονίαν Ib |
της < I b 22 καΐ οΰτως Β | dv οϊχοιτο (auch N ' D ) ] άνέχοιτο oder άνενχοιτο Ν 1 |
'Αριστοτέλην ODV 'Αριστοτέλη I b , ohne Endung B N 28 xd < V
 358 Eusebius

νοιαν γαρ ζητοΰμεν ήμΐν διαφέρουσαν, ής ού μέτεστι τώ μήτε δαίμονας μήτε

ήρωας μήτε δλως έπιδιαμένειν δύνασθαι τάς ψυχάς συγκεχωρηκότι. b
εκείνο δ' έμοί κριτή και αίσχυντηλότερον ό 'Επίκουρος δοκεΐ πεποιη- 11
κέναι* ώσπερ γάρ άπογνοϋς δύνασθαι τούς θεούς άποσχέσθαι της άνθρώ-
5 πων κηδεμονίας εις ταύτόν έλθόντας αύτοϊς καθάπερ εις άλλοδαπήν άπωκισε
καΐ έξω που τοϋ κόσμου καθίδρυσε, τό άπάνθρωπον αύτών τη άποστάσει
και τη πρός άπαντ' άκοινωνησία παραιτούμενος. ό δέ περιττός ήμΐν 12
ούτος της φύσεως εύρετής καΐ των θείων πραγμάτων έπιγνώμων άκριβής c
υπ' αύτήν τήν δψιν των θεών τά ανθρώπινα πράγματα ύποθείς εϊασεν άτη-
ιο μέλητα καΐ άφρόντιστα, φύσει τινί καΐ ού θεοϋ λογισμω διοικούμενα, όθεν
είκότως αν καΐ αυτός ούδ' εκείνο τό έγκλημα έκφύγοι, δ κατ* Επικούρου τινές
μαντεύονται, ώς άρα μή κατά γνώμην, άλλα διά τό πρός άνθρώπων δέος τοις
θεοϊς κατένειμεν έν τω παντί χώραν ώσπερ έν θεάτρω θέαν. τεκμήριον 13
δέ ποιούνται της γνώμης τάνδρός, δτι αύτών άφεΐλε τήν πρός ήμας ένέρ-
15 γειαν, έξ ής μόνης τό είναι τούς θεούς έμελλε τήν δικαίαν πίστιν έξειν. τό d
γάρ αύτό τοϋτο καΐ 'Αριστοτέλης ποιεί* άποστήσας καΐ παραδούς δψει μόνη
τήν πίστιν, πραγματεία κρίνειν άσθενεϊ τά έκ τοσοϋδε διαστήματος, τάχ' άν
αίδοΐ δοκοίη λέγειν ένταΰθα είναι θεούς. ού γάρ άπολιπών έξω τι τοϋ 14
κόσμου, άλλ' ούδέ τοις επί γης προσαγαγών τούς θεούς άνάγκην έσχεν ή
Μπαντάπασιν άθεος όμολογεϊν <εΐναι> ή τήν τοϋ δοκεϊν άπολείπειν θεούς

S. 356, 1 1 - S . 359, 3: Atticus, fr. 3 Mullach (FPhG Ι Π 189-191), fr. Π Ι

Baudry (zit. zu S. 7, 3£f.)

BI b ON(D)V

1 ήμΐν διαφέρουσα* eine, an der uns gelegen ist, eine für una wichtige \
μήτε δαίμονας < Β 2 μήΟ·' δλως Β 8 δέ μοι I b 4 άπο γόνους I b 6 αύτονς
I b I αλλοδαπή I b | άπφχισε_ B O V άπώχησεν I b άπώχισαν N D 7 άπαντ'
άχοινωνησί^ Mras δπαν άκοινωνησία I b άπαντα χοινωνίφ B O N V | παραιτούμενος
entschuldigend 9 ύποτι&εις Β 10 Φεον B O N V &είω I b | διηχούμενα I b
11 έκεϊνο Ι » έχει B O N Y | Έπίχονρον Ι » 12 τό — δέος: s. zu S . 356, 13
14 τον άνδρός I b 16 άποστήσας uml. τούς ϋεούς; s. S . 357, 12f. τούς
άεούς . . . άποστήσαι 17 πραγματεία (Betätigung) B O N V πράγματι Ρ (τα] τε I b [
έχ τοσοϋδε I έχτός· ούδέ O N V έχτός Β | διαστήματος — 18 θεούς < Β |
b

τάχα äv N V 18 ένταΰθα (s. S . 359, 1) Staph, ταύτα die Hss. | άπολχιπών Β

19 προαγαγ<αν I b | έσχεν ή Gaisf. ίσχε μή die Hss. Ισχεν ήτοι Steph.
2 0 άϋέως B V (1. Η . anscheinend aus άϋεος) | είναι hier Mras, vor όμολ.
Steph., < die Hss. | τήν τον B V τή τον ON τΡ* I b (alles b 1 ) | άπολείπειν
BONV άπολιπείν I b
 Praepar. evang. X V 5, 10—14; β, 1—3 359

δόξαν άνασώζειν, ένταΰθά που τούς θεούς άποικίσας. ό δέ τήν των κρειττό-
νων άκρίβειαν παραιτησάμενος τη άμιξία Ιοικεν εύσχημόνως άπιστεΐν τοις
θεοϊς."
[ Ταντα ό 'Αττικός προς 'Αριστοτέλην χρεωκοΐΐοϋντα τον περι προνοίας (βοΐ)
5 λόγον. ό δ' αυτός ετι και ταντα τοις είρημένοις ΐΐροστί&ησι, προς τον αυτόν
άποτεινόμενος μή βουλόμενον γενητόν είναι τον κόσμον

ζ'. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΔΙΕΝΕΧΘΕΝΤΑ ΜΩΣΕΙ

ΚΑΙ ΠΑΑΤΩΝΙ ΚΑΙ ΕΝ ΤΩΙ ΜΗ ΣΥΓΧΩΡΕΙΝ ΓΕΝΗΤΟΝ
ΕΙΝΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ
ίο Μωσέως γενητόν είναι τον κόσμον όρισαμένου ποιητήν τε και δημιουργόν 6 , 1
τοις δλοις τον ϋεόν έπιστήσαντος τοϋ τε Πλάτωνος τά ϊσα ΜωσεΙ φιλοσο- b
φούντος, τήν έναντίαν καν τούτω ό 'Αριστοτέλης όδενσας άπελέγχεται προς
τοϋ δηλωϋέντος συγγραφέως, ώδε προς ρήμα γράφοντος·
"Πρώτον δή περί γενέσεως κόσμου σκοπών και τό της προνοίας το μέγα 2
15 τοϋτο και πολυωφελές δόγμα πάντα ζητεϊν άναγκαϊον ήγούμενος καΐ λογι- c
σάμενος, δτι τω μή γενομένω οδτε τίνος ποιητοϋ ούτε τίνος κηδεμόνος πρός τό
γενέσθαι καλώς χρεία, ίνα μή άποστερήση τόν κόσμον της προνοίας άφεϊλε τό
άγένητον αύτοϋ. παραιτούμεθα δέ νϋν μή έμποδών ήμϊν τούς άπό της αύτης S

S. 356, 11—S. 359, 3: Atticue, fr. 3 Mullach (FPhG Π Ι 189—191), fr. Ι Π

B a u i r y (zit. zu S. 7, 3ff.) 1 4 - S . 363, 5: Atticus, fr. 4 Mullach (FPhG Ι Π
192-194), fr. IV Baudry

BI b ON(D)V

1 άηοικίσας] ov ποιήαας Β | των κρειττόνων der Götter, s. S. 356, 13 und

Plat. soph. 216b 2 άκρίβειαν (s. S. 357, 21 f. χηδεμονίαν ύπέρ της σωτηρίας
των οίκείων άγαΰών): pedantische Sorge der Götter um' ihre eigenen Güter, also
etwa Egoismus \ παραιτησάμενος s. S. 358, 7 | εύσχημόνως unter Wahrung
des Anatandes, der äußeren Form 4 'Αριστοτέλην BV -τέλη I b , ohne Endung *
b
ON | χρεωκοπονντα BI V χρεοκοπ. ON 6 £τϊ\ Ιστι Ι1» β βουλόμενος Ο*
b
(verbess. z) ND | γενητόν BI V, -w- ON* (ein ν ausradiert) D 7-9 Die
Überschrift Τον — κόσμον I b , Προς — κόσμον ONV (γεννητόν ON'D), alles
< Β mitsamt diesem Kapitel 10 πάλιν Μ. I b (paßt hier nicht, weil der
Übergang zu etwas Neuem schon mit 6 ό δ' αυτός £τι erfolgt ist; anders
S. 355, 13) | Μωσέως] Μωνσέως I b ; aber s. S. 349, 18 und S. 355, 13 | γενητόν
P V -w- O N · (ein ν ausradiert) D 11 ϋεόν ONV δντα I» | re < I»
12 τούτοις I b 14 σκότιων usw. nml. Plato 17 μή < I b 18 άγένητον V
b
άγέννητον ON* (ein ν ausradiert) D γενητόν I
 360 Eusebius

έστίας είναι, οίς άρέσκει καί κατά Πλάτωνα τόν κόσμον άγένητον είναι, δίκαιοι
γάρ είσιν ήμϊν συγγνώμην νέμειν, εί περί των δοκούντων Πλάτωνι πιστεύομεν d
οίς αύτός "Ελλην ων πρός "Ελληνας ήμας σαφεϊ καΐ τρανω τω στόματι διεί-
λεκται. 'Παραλαβών γάρ,' φησίν, 'ό θεός παν δσον ήν όρατόν ούχ ήσυχίαν 4
5 άγον, πλημμελώς δέ και άτάκτως κινούμενον, είς τάξιν ήγαγεν έκ της αταξίας,
ήγησάμενος τοϋτο εκείνου πάντως άμεινον.' έτι δέ καΐ μάλλον, δτι μή δι*
αίνιγμάτων μηδ' έπΐ τοϋ σαφοϋς χρεία τήν γένεσιν παρεδέξατο, δηλοΐ δι'
ών ό πατήρ αύτω των πάντων διείλεκται περί τούτου μετά τήν των όλων
δημιουργίαν. " Ε π ε ί γάρ,' φησί, 'γεγένησθε' (λέγει δέ πρός τούς θεούς) 5
ίο 'αθάνατοι μέν ούκ έστέ ούδ' άλυτοι τό πάμπαν, οδτι μέν δή λυθήσεσθε της
έμής βουλήσεως τυχόντες.' | άλλ', δπερ Ιφην, πρός μέν τούς ένδον ήμϊν β
ύποφθεγγομένους, άτε φίλους δντας, φιλίως τε καί μεθ' ήσυχίας πραέσιν (802)
έλέγχοις διακριθεϊμεν άν. έοικε γάρ καί τούτους 'Αριστοτέλης μεταθεϊναι,
τη μέν κατηγορία τοϋ δόγματος άντισχεΐν άδυνατήσαντας, τό δέ άλωνα ι
15 δόξαν ώς ψεϋδος ού βουληθέντας άναθεϊναι Πλάτωνι. κατά δέ τήν ήμετέραν 7
άκοήν άξιοϋντος Πλάτωνος τόν κόσμον γεγονέναι κάλλιστον έργον υπό τοϋ
καλλίστου των δημιουργών καί περιθέντος τω τοϋ παντός ποιητη δύναμιν, b
δι' ής καί ούκ 6ντα πρότερον έποίησε τόν κόσμον καί ποιήσας είσαεί βουλό-
μενός γε σώον διαφυλάξει, καί ταύτη δή γενητοΰ καί άφθαρτου κατ' αύτόν
Μ υποκειμένου τοϋ κόσμου, τίς ήμϊν των Περιπατητικών ταΰτα βέβαιοι;

S. 359, 1 4 - S . 363, 5: Attieus, fr. 4 Mullach (FPhG Π Ι 1 9 2 - 1 9 4 ) , fr. I V

Baudry (zit. zu S. 7, 3ß.) 4 - 6 Plat. Tim. 30a 9 - 1 1 Plat. ebd. 4 1 b ; s.
zu S. 242, 22ff. 10 άάάνστοι — 11 τυχόντες: Thdrt. Π Ι 70

Β ( < diese Seite) I b ON(D)V

1 άρίαχει Ι 6 άρχέσει ONV | άγένητον I b V άγέννητον ON (das 2. ν punk-

tiert) D 2 εί περί] είπέ Ν» (verbess. 2. Η.) D 8 αύτός — ήμάς:
geht das etwa auf den Syrer Numenius^T S. Mras, Glotta 25 (1936) 188 |
"Ελλην ών Ι«" 'Ελλήνων ONV | σαφεΐ,ΟΚν άφίκετο I " | xat] τε xal Steph.
4 γάρ: bei PI. βουληφείς γάρ . . . οντω δή . . . παραλαβών | πάν — όρατύν vor
παραλ.αβ. PI. 6 άλλά χιν. πλ. xal άτ. PI. | ήγαγεν Ι·> (αντό ήγαγεν PI.)
ή γεν ΟΝΥ 6 Ιχεϊνο τούτου PI. | πάντως I b PI. παντελώς ONV 8 τούτον I b
τον ONV 9 δημιουργίαν λόγον V | ΈπεΙ γάρ ONV έπειδή (aber δή von
1. Η. durchgestrichen) γάρ Ι " έπείπερ PI. | γεγενήα&αι ON 1 (verbess. 2. Η.) D
10 ούδέ ONV I οΰτι γε Ι * | μέν OV PI. μήν I b < ND | δή < Ι " ) λν»ή-
σεσ&έ γε PL 11 τνχόντες] μείζονος ίτι δεαμον xal χνριωτέρον λαχόντες
PI. I Ενδον ήμϊν mit uns zu Hause, d. h. in derselben Schule 12 φ&εγγομ. I b
18 διαχρι&είημεν V διαχριβώμεν (trotz άν) I b 18 xal1 < I b 19 γε Steph.
τε die Hse. | <5ή] δέ I b | γενητοΰ I b V γεννητοϋ ON (ein ν ausradiert) D
 Praepar. evang. X V β, 3—11 361

Δει δέ παραμυθήσασθα ι. τόν συναγωνιστήν τούτων, δτι ού πάντως, εϊ 8

τι γέγονε, τοϋτο άνάγκη φθαρήναι, πάλιν δ' ούδ* εί τι μή φθαρήσεται, τοϋτο
άναγκαΐον άγένητον είναι, οδτε γάρ μίαν αίτίαν τω άφθάρτω τήν έκ τοϋ
άγενήτου συγχωρητέον οδτε τω γενομένω τήν είς δλεθρον μεταβολήν άβοή-
6 θητον καταλειπτέον. πόθεν οΰν έκ των 'Αριστοτέλους λάβω μεν βοή- 9
θειαν είς ταϋτα, ανδρός ού την άλλως ούδέ καθ·' αύτόν περαίνοΛος τόν περί c
τούτων λόγον, άλλ' εξ όρθοϋ προς Πλάτωνα έναντιουμένου καΐ τό τε γενό-
μενον είς άνάγκην τοϋ άπολέσθαι περιιστάντος τό τε μή άπολούμενον έκ μόνου
τοϋ μή γενέσθαι λέγοντος κρατύνεσθαι τό άφθαρτον, ού μήν ούδέ δύναμιν
ίο απολείποντας αύτοΰ περί τόν θεόν, ή χρώμενος αγαθόν άν τι ποιήσαι; δ γάρ
οδπω πρότερον γέγονε, τοϋτο, φησίν, ούδ' άν γένοιτο. τοσούτον δέ άπο- 10
δει τοϋ δια τούτων βοηθεΐν τω Πλάτωνος λόγω, ώστε ήδη τινάς καΐ των περί d
<τά> Πλάτωνος έσπουδακότων φοβήσας οίς εΖπεν άπέστησε τοϋ δόγματος,
ού δυνηθέντας συνιδεϊν δτι κατά μέν τήν αυτών φύσιν τών πραγμάτων ήν (άν τις
is άνευ θεοϋ βουλήσεως καΐ δυνάμεως έπινοήσαι) οδτε τό γενόμενον άφθαρτον
οδτε τό μή φθαρησόμενον γενητόν). δταν δέ τήν άρίστην τις αίτίαν έπι- 11
στήση τήν έκ θεοϋ, δει ταύτην ήγεμόνα τών πάντων λαβόντα μηδέν αυτήν
τών άλλων αίτίαν άποφαίνειν χείρονα. | γελοϊον γάρ διότι μέν γέγονέ τι, δια (803)
τοϋτο φθαρήναι, εί δέ ό θεός βούλεται, μή φθαρήναι, και διότι μέν τι άγένη-

S. 359, 14—S. 363, 5: Atticus, fr. 4 Mullach (FPhG Π Ι 192-194), fr. IV

Baudry (zit. zu S. 7, 3£t.) 7f. 8. Arietot. an. I I I 12 p. 434a 24f.: άνάγκη
γάρ τό γενόμενο» αϋξησιν Ιχειν xal άχμήν xal φ&Ισιν und metaph. I I 4
p. 999ff. (Giff.)

Β ( < diese Seite) PON(D)V

1 παραμυ&ήσασΰαι ermahnen | τούτων der Peripatetiker; gemeint sind

Platoniker, die in dieser Hinsicht mit Aristoteles übereinstimmen 2 γέγονε
τοϋτο άν. ONV γέγονεν άν. τοϋτο I b 8 άγένητον I b V, -w- ON 4 άγενή-
του I b V, -w- ON I τω < ND; τον γενομένου I b 5 χαταλειπτέον Steph.
χαταληπτέον die Hss. β xa&' αύτόν für sieh, d. h. βeine Meinung vertretend,
ohne in Gegensatz zu Plato zu treten 7 έξ όρθοϋ direkt 8 άπολού-
μενον I b (s. 1β μή φθαρησόμενον) άπολλνμενον ONV 9 [τό] Vig.; aber
χρατννεσ&αι ist Medium | οΰίί] ώς Ι " 10 ή 0 * V ή Ι ^ Ν 1 ^ 2. Η.) D |
&ν τι ποιήσαι] άντιποιείσθαι ND 11 δέ] τε Ι " 12 &ατ' ONV | ήδη] iii
(so) I b 18 <τά> Πλάτωνος Mrae (vgl. S. 369, 12 τοϊς έσπονδαχόαι περί τά
Πλάτωνος) Πλάτωνος die Hss. Πλάτωνα Steph. 14 ήν I b | &ν τις I b < ONV
16 βουλ. 6. V I έπινοήσαι die Hss.; zu &ν ( = έάν) mit Opt. s. S. 352, 22f.
οπόταν — διδάξειε 16 φθαρησόμενον ONV γενησόμενον Ib | γεννητόν ON*
(ein ν ausradiert) D 18 αίτ/αν] αίτιων Vig. marg. 19 xal — S. 362, 1
φθαρήναι I b (xal 1. H. aus τήν) < ONV
 362 Eusebius

τόν έστιν, έχειν ίσχύν τοϋ μή φθαρήναι, τήν δέ παρά τοϋ θεοϋ βούλησιν έν-
δεϊν προς τό άφθαρτον τηρήσαί τι των γενομένων. και ό μεν οικοδόμος 12
ικανός ουκ οΰσαν οίκίαν κατασκευάσασθαι, Ικανός δέ τις καΐ άνδριάντα, μή
δντα πρότερον, δντα ποιησαι και ναϋν άλλος εξ υλης άργοϋ τεκτηνάμενος
5 παρέσχε τοις δεομένοις και των άλλων τεχνιτών έκαστος, δσοι γε τάς ποιητικάς b
μετίασι τέχνας, δύναμιν ταύτην έχουσιν, ώς τι των ουκ 6ντων άγειν εις οΰσίαν,
ό δέ παμβασιλεύς καΐ άριστοτέχνης ούδ' δσον άνθρωπίνου τεχνίτου δυνάμεως
μεθέξει, άμοιρος δ' ήμϊν πάσης έσται γενέσεως; ουκ, έάν γε και κατά βραχύ
θείας αιτίας έπιλογισμόν οίοί τε ώμεν λαβείν. αλλά ποιησαι μεν ικανός και 18
ίο βουληθηναι τά καλά ('αγαθός γάρ, άγαθω δέ ουδείς φθόνος περί, ούδενός'),
τηρήσαι δέ καΐ διαφυλάξαι τά γενόμενα ού δυνατός; καΐ μην και οί λοιποί
τεχνϊται πρός άμφω ικανοί, ό γοϋν οικοδόμος καΐ ό ναυπηγός ού μόνον και- c
νάς κατασκευάζονται ναϋς και οικίας, άλλά καΐ ταΐς υπό χρόνου διαφθειρομέναις
ικανοί βοηθεΐν, Ιτερα των πεπονη μένων άντικαθιστάντες αύταΐς· ώστε 14
is καΐ τ ω θ ε ώ πάντως τό γε τοσούτον συγχωρητέον. δ γάρ τις δλον ποιησαι
δυνατός, τοϋτο πώς άν έκ μέρους άδύνατος είη ποιεΐν; καΐ γενέσθαι τοίνυν
τι δει καινόν, εί γε μέλλοι τις δλως ποιητής, καΐ τό κοίλον έργον πρός άπαν
διασώζεσθαι· τό γάρ εύ γενόμενον έθέλειν λύειν, κακοϋ. μείζων δέ άλλος 15
είς σωτηρίαν τών γενομένων δεσμός ούκ Ιστι της τοϋ θεοϋ βουλήσεως, ή d
20 άνθρωπίνης μέν σπουδής και βουλήσεως μεταλαβόντα πολλά, καΐ έθνη και
πόλεις και έργα, μένει χρόνον άμήχανον δσον γενόμενα μηκέτ' 8ντος τοϋ
θελήσαντος, τ ά δέ της τοϋ θεοϋ μετασχόντα γνώμης καΐ δι' αυτόν και ύπ'
αύτοϋ γενόμενα, ταϋτα δέ άρα παρόντος τοϋ ποιήσαντος οίχήσεται και ού
παραμενεϊ; τίνος αίτίας βιασαμένης τήν τοϋ θεοϋ γνώμην; πότερον της έξ 1β
26 αύτών τών γενομένων άνάγκης; άλλ' αύτή γε τ ω προσέσθαι τό κοσμηθηναι
τήν έκ τοϋ θεοϋ προσωμολόγησεν ήτταν. άλλ' Ιξωθέν τίνος αίτιας άνταγωνιζο-
μένης τ ω θ ε ώ ; | άλλ' οδτε έστιν οδτε έν οίς έα>θη κρατήσας και κοσμήσας (804)

S. 3 6 9 , 1 4 — S . 363, 5 : Atticue, fr. 4 Mullach (FPhG ΓΠ 192 — 194), fr. I V

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.) 10 Plat. Tim. 29 e

Β ( < diese Seite) I»>ON(D)V

1 (5έ < V | παρά] περί ND I f . ένδείν minus vaUre 4 πρότερον, δντα

ONV < I b 6 δεομένοις ONV γενομένοις I b 7 άριστοτέχν + Lücke von
etwa 3 Buchstaben I b 10 γάρ I » < ONV 16 δ OV ό I b N 17 εϊ γε I b
εϊπερ ONV | μελλοι (ohne Akzent) I b μέλλει ONV | ποιητής <εΙναι> Vig.
marg.; aber μέλλοι offenbar absolut gebraucht: die Absicht haben sollte
18 μείζον ND 20 μεταλαβόντες I b 24 παραμενεϊ — 26 προοω(μολό-
γησεν) erneuert Ο* 26 αϋτή Ι " αΰτη ONV | τό προσέσεσ&αι Ι "
 Praepar. evang. XV 6, 11—17; 7, 1—2 363

ό θεός έτι άξιον έν τούτοις αύτον έλαττοϋν τίνος, εί γε μή παντάπασι λανθάνο-

μεν ή μας αυτούς περί της μεγίστης καΐ θειοτάτης δυνάμεως διαλεγόμενοι.
άλλά γαρ είς τύν περί της αληθείας λόγον έοίκαμεν ύπ& προθυμίας 17
έκφέρεσθαι. δήλον μέν καί δ προύθέμεθα, ώς ούκ άν εΐεν διδάσκαλοι περί
5 κόσμου γενέσεως οί μηδέ τήν άρχήν γένεσιν άπολιπόντες αύτω."
Kai μην και περί της των σωμάτων πέμπτης ουσίας, ην είσηγήσατο
'Αριστοτέλης, ταντα παρα&ετέον b

ζ'. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΠΕΜΠΤΗΝ ΣΩΜΑΤΩΝ

ΥΠΟΤΙΘΕΜΕΝΟΝ ΟΥΣΙΑΝ ΗΝ ΟΥΤΕ ΜΩΣΗΣ ΟΥΤΕ
ίο ΠΛΑΤΩΝ ΓΙΝΩ Σ ΚΕΙ
"Περί γοϋν των καλουμένων στοιχείων, των πρώτων σωμάτων, <έξ 7,1
ών τά λοιπά πάντα σώματα > συνέστηκε, Πλάτων μέν επόμενος τη περί αυτά c
έναργεία, καθάπερ καΐ οί πρό αυτοί), τέσσαρά τε Ιφησεν είναι ταϋτα όμολο-
γούμενα, πϋρ καΐ γην καΐ αέρα και ΰδωρ, καΐ έκ τούτων συγκρινομένων και
is τρεπομένων τά λοιπά πάντα γεννασθαι* 'Αριστοτέλης δέ, ώς έοικεν, έλπίσας
περιττότερος φανεΐσθαι τω φρονεϊν, εί τι σώμα έκ περιττού προσθείη, προσκατ-
ηρίθμησε τοις φαινομένοις τέσσαρσι σώμασι τήν πέμπτην ούσίαν, πάνυ μέν
λαμπρώς καΐ φιλοδώρως τη φύσει χρησάμενος, μή συνιδών δέ δτι ού νο- d
μοθετεϊν δει φυσιολογοϋντα, τά δέ της φύσεως αύτης έξιστορεΐν. εις 2

S. 359, 14—S. 363, S: Atticus, fr. 4 Mullach (FPhG ΠΙ 192—194), fr. IV

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.) 11—S. 365, 21: den. fr. 5 Mullach (ebd. 194f.),
fr. V Baudry 17 τήν πέμπτην ούσίαν: s. Pseud.-Aristot. mund. 2 p. 392a 8
und Cie. Tusc. I 22; zur Sache s. Aristot. gen. an. Π 3 p. 736b 27ff.

Β (ab 8 πρός) I»ON(D)V

1 έλσττονν zurückstehen lassen 8 έοίκαμεν] ίοιχα x&v Ib 4 μέν Ib *

μήν ONV β της < ND 7 ταύτη Ι" 8-10 Die Überschrift Τον —
γιν. I b Πρός — γιν. BONV 11 των1] έξ ών Steph. | σωμάτων] σώματα
Steph. 11 f. <έξ ών τά Λοιπά πάντα σώματα > Mras; zur Bezeichnung der
Elemente als σώματα s. 17 τοις φ. τέσσαρσι σώμασι und S. 367,14 sowie S. 368, 9,
zu έξ ών — σώματα s. 15 τσ Λοιπά πάντα und 16f. et τι — ούσίαν 18 έναργείς
Steph. ένεργείφ die Hss. (über die Verwechslung von έναργ- mit ένεργ- s. zu
S. 333, 8) | τέσσαρά Ι» τέτταρά BONV; vgl. 17 und S. 364, 6 sowie S. 367, 14
14 xalx und xal* < Β 16 xal τά ND | δέ έλπίαας vor ώς I b * (aber durch
übergesetzte rote griechische Ziffern von b 1 nach Soutev umgestellt)
17 τέσσαρσι BONV τέτταρσι I b 19 δεί] χρή Β
 364 Eusebius

τοίνυν την άπόδειξιν τοϋ τέσσαρας είναι τάς πρώτας των σωμάτων φύσεις, ής
δή χρεία τοις Πλατωνικοΐς, ού μόνον ουκ άν συντελοΐ τι ό Περιπατητικός,
άλλα σχεδόν καΐ μόνος έναντιοϊτ' άν. λεγόντων γοϋν ήμών 6τι παν σώμα ή
θερμόν ή ψυχρόν, ή ξηρόν ή ύγρόν, ή μαλακόν ή σκληρόν, ή κοϋφον ή βαρύ,
5 ή άραιόν ή πυκνόν και εύρισκόντων δτι ουκ άν έτερον ειη τι τό μεθεξον τού-
των τινός παρά τα τέσσαρα (εί μέν γαρ θερμόν, ή πϋρ ή άήρ· εί δέ ψυχρόν,
ύδωρ ή γη* καΐ εί μέν ξηρόν, πϋρ ή γη· εί δέ ύγρόν, ύδωρ ή άήρ* και εί μέν
μαλακόν, άήρ ή πϋρ· εί δέ σκληρόν, ΰδωρ ή γ η · | και κοϋφον μέν καΐ άραιόν, (80s)
οίον πϋρ και άήρ· βαρύ δέ καΐ πυκνόν, υδωρ και γη) καί έκ των άλλων δέ
ίο άπασών των άπλών δυνάμεων κατανοούντων ώς ουκ άν εϊη τι παρά ταϋτα
σώμα έτερον- ούτος άνθίσταται μόνος, φάσκων δύνασθαι σώμα είναι τούτων
άμοιρον, σώμα μήτε βαρύ μήτε κοϋφον, μήτε μαλακόν μήτε σκληρόν, μήτε
ύγρόν, άλλά μήτε ξηρόν, μονονουχί λέγων σώμα ού σώμα. τό μέν γάρ δνομα
καταλέλοιπεν αύτώ, τάς δέ δυνάμεις, δι' ών σώμα πέφυκε γίνεσθαι, πάσας
15 άφήρηκεν. ή τοίνυν ή μας άπερ αύτός λέγει πείθων άφαιρήσεται 8
της Πλάτωνος γνώμης, ή τά Πλάτωνος βεβαιούμενος τών αύτω δοκούντων άπο- b
στήσεται* ώστε ούδαμη χρήσιμος προς τά τοϋ Πλάτωνος. έτι ό μέν Πλά- 4
των πάντα τά σώματα, άτε επί μιας όμοίας ύλης θεωρούμενα, βούλεται τρέ-
πεσθαι μεταβάλλειν τ ' είς άλληλα" ό δέ επί μέν τών άλλων f ούσίαν άπαθη
20 τε καί άφθαρτον καί άτρεπτον πάντως άξιοι, ίνα δή μή εύκαταφρονήτου τινός
πράγματος γεννητής είναι δοκη, περιττόν μέν καί ίδιον παντάπασι λέγων c
ουδέν, τά δέ ύπό Πλάτωνος έπ' άλλων έωραμένα καλώς μεταφέρων επί τά μή
προσήκοντα, καθάπερ τινές τών ύστερον γενομένων άνδριαντοποιών.

S. 363, 1 1 - S . 365,21: Atticus, fr. 5 Mullach (FPhG Ι Π 194f.), fr. V

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.)

BI b ON(D)V

1 τέασαρας Mras rixταρας die Hss.; s. zu S. 363, 13 2 συντελοΐ ONV

συντελοίη Ι 6 συντελεί Β 8 οΰν Β | ή < I b 4 ξηρόν ή ύγρόν (β. 7)
BONV ~ Ι» I ψ < Ι» 5 εϊη τι] τι εϊη Β | μεΰέξον] μεταξόν Ι» 8 χαί1
b
— 13 ξηρόν < Β 9 olov I < ONV 18 άλλά μήτε ξηρόν ONV < I b ; *
μήτε = μηδέ, β. Bd. I S. 241,6 (zweimal), S. 406,2 und 407,19 14 χαταλέλοιπε *
χενόν ( < αύτώ) Β 17 ώστε — Πλάτωνος < Β | ούδαμη (auch D)] ουδαμώς Ν
18 όμοιας < Β 19 μεταβάλλειν τ' ONV xal μετ. ΒΙ» | άλλων -f: daß hier
der Zusammenhang gestört ist, hat schon Vig. erkannt, indem er ό — 20
άξιοι unübersetzt ließ. Ausgefallen ist ein Gedanke -wie stimmt er mit Plato
überein, außerdem aber . . . ; stünde nicht μέν nach inl, würde man einfach
in inl τοις δλλοις zu ändern haben 20 δτρεπτον xal ä<p&. I b * (Umstellung
1 b
von b bezeichnet) | πάντων I | ίι)] δέ Β 21 ynwjr^c] έφευρετής BV
22 &λλων Neutrum 28 ύστέρων ND
 Praepar. evang. XV 1, 2—7 365

εκείνο ί τε γαρ άπομιμησάμενοι τοϋδε τοϋ άνδριάντος κεφαλήν, άλλου δέ 5

τό στέρνον, έτέρου δέ τήν ζώνην, εις ταύτόν συνθέντες ενίοτε μή προσήκοντα
πράγματα άλλήλοις έπεισαν αυτούς ώς τι πεποιηκότες ίδιον καί δντως τό μέν
6λον, δ δή τις άν άσυμμέτρως έχειν αίτιάσαιτο, έστίν αυτών, τά δ' έν αύτω d
5 συνηρανισμένα καί τι καλόν έχοντα ουκ αυτών. ωσαύτως δέ καΐ 'Αριστο- β
τέλης άκούων Πλάτωνος δτι έστι τις ουσία νοητή καθ* αύτήν άσώματός τε
καί άχρώματος καί άναφής, ούτε γινομένη οδτε φθειρομένη οΰτε τρεπομένη
οΰτε μεταβαλλομένη, άεΐ δέ κατά τά αύτά καί ωσαύτως έχουσα, πάλιν δ' αυ
περί τών κατ* οΰρανόν άκούων, ώς δντα θεία καί άφθαρτα [άπαθη] έστι σώ-
ιο ματα, συνέθηκε καί συνεκόλλησεν έξ άμφοΐν πράγματα μή συνάδοντα- παρ'
ών μέν γάρ τό είναι σώμα, παρ' ών δέ τό άπαθές είναι λαβών σώμα άπαθές
έτεκτήνατο. επί μέν ουν τών άνδριάντων, εί καί μή καλόν τό έκ τών δια- 7
φερόντων, οδ τι γε άδύνατον γενέσθαι, διδάσκει γοϋν τά τοιαύτα καί Όμηρος·
I δμματα, (806)
15 γάρ φησι,
καί κεφαλήν ίκελος ΔιΙ τερπικεραύνω,
'Αρει $έ ζώνην, στέρνον δέ Ποσειδάωνι.
τό δέ σώμα άπαθές ούκ άν ποτε γένοιτο, παθητη γάρ καί τρεπτη συνδεδε-
μένον φύσει άνάγκην έχει συμπαθεΐν ω συνέζευκται. εί δέ τι άπαθές εϊη, τοϋτο
20 άφειμένον καί ελεύθερον άπό τοϋ πάσχοντος είναι δει" ώστε χωρίς άν εϊη της
υλης, ής κεχωρισμένον άσώματον άναγκαίως όμολογοϊτ' άν."
"Ετι καί τούτοις πρόσσχωμεν τον νουν έν δσοις άλλοις διαφέρεσ&αι b
τω Πλάτωνι τον 'Αριατοτέλην παρίστησιν

S. 363,11 - S. 365, 21: Atticus, fr. δ Mullach (FPhG Ι Π 194f.), fr. V Baudry
(zit. zu S. 7, 33.) 6fi. s. Plat. Tim. 35a 14 und 16f. Horn. Π. Π 478f.

BI b ON(D)V

1 άνδριάντος] άνδρός Steph. 8 αυτούς Giff. αυτούς die Has. [ ως τι < I b

4 έπ' ND β xa&' αύτήν (so) νοητή Β | άσωμάτως Β 7 οΰτε1 < ND
8 ταντά Β | πάλιν — 13 γενέσϋαι < Β 9 δντα ONV άν τά Ι " ούν τά Vig.
marg. δντως ? Gaiaf. ί τ τ α ϊ Mras | δφ&. ON δφ&. καί I b V | άπα&η von
F. Boll, Jahrbücher für classische Philologie, Suppl. 21 (1894) 73 Anm. 1 als
Glossem zu δφ&αρτα erkannt: Piatos ούαΐα νοητή (I) ist ohne Veränderung,
also άπα&ής, anderseits die Sterne (II) göttliche Wesen und δφ&αρτα σώματα;
von I I nahm Aristot. σώμα, von I άπα&ές 10 f. παρ' &v an beiden Stellen]
παρών I b 18 οΰ τ»] δτι I b | ούν I b | τά τοιαύτα < Β 17 "Αρει] δρτι Ι»
18 τό — γένοιτο·, eigentlich ein Widerspruch zu 9 ώς — σώματα·, allerdings
sind die Götter keine σώματα πα&ητη xal τρεπτη συνδεδεμένα φύσει 19 ανμ-
πα&ήσειν I b | ώ — εϊη BONV < I b 22 τούτου ND | πρόσχωμεν B I b N
28 Άριστοτέλην BV, -τέλη I b , ohne Endung ON 1
 366 Eusebius

η'. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΕΝ ΤΟΙΣ ΚΑΤ

ΟΥΡΑΝΟΝ ΘΕΩΡΗΜΑΣΙ ΔΙΕΝΕΧΘΕΝΤΑ ΤΩΙ ΠΑΑΤΩΝΙ

"Έπειτατούτοις επόμενα πολλά έν οίς διαφέρονται. δ μεν γάρ φησι τάκατ* 8 , 1

ούρανδν την πλείστην Ιδέαν έκ πυρός εχειν, ό δέ μηδαμη μετεΐναι τοις ούρανίοις c
5 πυρός, και ό μεν φησιν άνάψαι τον θεόν φως έν τη δευτέρα προς γην περιόδω,
ίν' δτι μάλιστα είς άπαντα φαίνοι τον ούρανόν, περί ήλίου τδ τοιούτον άποφαινό-
μενος" ό δέ, άτε ουκ έθέλων πϋρ είναι τον ήλιον, τδ δέ φως είδώς πϋρ καθαρδν
ή τι πυρδς δν, ούκ επιτρέπει φως περί αυτόν άνήφθαι. έτι ό μέν, κατ' είδος 2
άφθαρσίαν άπονέμων τοις κατ* ούρανδν άπασιν, αποχωρήσεις τινάς αύτών d
ίο καί προσχωρήσεις συμμέτρους φησι γίνεσθαι* άναγκάζουσι δέ αύτδν λέγειν
ταΰτα, τάς μέν άποκρίσεις αί τε άκτΐνες του ήλίου καί θερμότητες κατά άπόρ-
ρυσιν αύτοϋ γινόμεναι· τάς δέ προσκρίσεις ή ϊση τοϋ μεγέθους αύτοϋ φαϋσις"
ου γάρ άν ή9ΐλεν ίσα φαίνεσθαι μηδέν άνθ' ών άφίησι λαμβάνοντα. ό δέ 3
'Αριστοτέλης πάντη μένειν επί της αύτης ουσίας αυτά βούλεται, μήτε τινός
16 αύτοΐς άποχωροϋντος μήτε προσιόντος. έτι ό μέν πρδς τη κοινή κινήσει 4
των άστρων, καθ' ήν έν ταϊς σφαίραις ένδεδεμένοι κινούνται πάντες οί άστέρες,
οϊ τε άπλανεΐς καί οί | πλανώμενοι, καί έτέραν αύτοΐς κίνησιν άποδίδωσιν, ήν (807)
δη καί άλλως καλλίστην είναι συμβέβηκε και προσήκουσαν αύτών τη φύσει τοϋ
σώματος· σφαιρικοί γάρ δντες είκότως σφαιρικήν άν τινα κίνησιν έκαστος
20 κινοΐτο περιδινούμενος, ό δέ καί ταύτης άφαιρεΐται της κινήσεως αυτούς, ήν ώς
έμψυχοι κινούνται, μόνην δέ άπολείπει την ύπ' αλλήλων των περιεχόντων ωσπερ

8—S. 368, 21: Atticus, fr. β Mullach (FPhG Π Ι 196f.), fr. V I Baudxy
(zit. zu S. 7, 3ff.) Sf. s. Fiat. Tim. 40a 5 f. β. Flat. ebd. 39b 7f. β.
Aristot. cael. Π 7 p. 289a l l f f . 10 προαχωρήαεις·. kommt bei Plato über-
haupt nicht vor 15—20 s. Plat. Tim. 4 0 a b 20 6 — S. 367, 1 σνμβαίνον-
σαν: s. Aristot. cael. I I 8 p. 289~b Iff.

BI b ON(D)V

l f . Die Überschrift Τον — Πλάτωνι Ι 6 (+ άτινα Μωσής ού πολυπραγ-

μονεΐ), Προς — Πλάτωνι Β (< και) ONV 4 πυρός] πειρός I b | μηδαμβ]
μη I b 6 γην (in der gegen die Erde zu zweiten Sphäre) Β PI. yfj ONV rfj I b
6 φαίνοι (Subj. φως) intrans. 8 πυρός δν Steph. πϋρ όσον die Hes. | κατ' είδος
ihrer Form nach, im Gegensatz zu ihrer Materie tf άφϋαρσίας Β | άποχωρή-
σειν Β 10 γενέσ&αι ND 12 αυτοί 1 I b αύτών BONV | φαναις B I W (1. Η.
aus φάνσις), φάαις ON 13 ού — S . 3 6 7 , 11 κινήσεως1 < Β | λαμβάνονται I b
14 αύτής I»V < ON 16 ένδεδεμένοι OV ένδεδνμένοι I b N« (verbess. 1. Η.) D
20 περιδονονμενος ON 21 νπολείπει I b | άλλήλαιν] άλλων Steph.; ύπ' —
περιεχόντων — νπό των σφαιρών
 Praepar. evang. X V 8, 1—9 367

άψύχοις συμβαίνουσαν. καΐ δή καί φησι τήν γινομένην φαντασίαν ήμϊν 6

άπδ των άστέρων ώς κινουμένων πάθος είναι της ήμετέρας δψεως αδυνα-
τούσης καί ώσπερεί σειομένης, άλήθειαν δέ ούκ είναι* ώσπερ Πλάτωνος άπό b
ταύτης της φαντασίας τήν ύπέρ της κινήσεως πίστιν λαμβάνοντος, άλλ' ούκ
5 άπό τοΰ λόγου τοϋ διδάσκοντος δτι ανάγκη τούτων έκαστον ζωον δντα καί
ψυχήν έχοντα καί σώμα κινεϊσθαι τήν ιδίαν κίνησιν ('παν γάρ σώμα φ μέν έξωθεν
το κινεϊσθαι, άψυχον, ώ δέ Ινδοθεν αύτω έξ αύτοϋ, έμψυχον'), κινούμενον δέ
άτε θείον δντα τήν καλλίστην κινεϊσθαι κίνησιν καλλίστης δ' οδσης της έν c
κύκλω κινήσεως, ταύτη αύτόν κινεϊσθαι. ή δέ αϊσθησις τά μέν έκ τοϋ 6
ίο λόγου μαρτυροΐτο άν ώς άληθεύουσα, ού μήν αύτή παρέσχε τήν πίστιν της
κινήσεως, περί δέ της τοϋ παντός κινήσεως ώς μέν ούκ έν κύκλω τινί γίνεται,
νικώμενος υπό της έναργείας ούκ έσχεν άντειπεϊνΠλάτωνι, παρείχε δέ κάνταΰθα
διαφοράν αύτω τό καλόν τοΰτο εύρημα τοΰ σώματος. ό μέν γάρ Πλάτων, 7
άτε δντων τεσσάρων σωμάτων καί πάντων φύσει κινουμένων άπλήν καί εύ-
ΐδ θεϊαν κίνησιν, πυρός μεν έπί τά εκτός, γης δ' επί τό μέσον, των δέ" άλλων επί
τά μεταξύ, τήν έν κύκλω κίνησιν άπέδωκε τ η ψυχή" ό δ', ήπερ άλλω σώματι d
άλλην, ουτω δέ καί τήν έν κύκλω, καθάπερ σωματικήν τινα, τω πέμπτω προσ-
ένειμε σώματι, παντευκόλως αύτόν έξαπατήσας. τοις μέν γάρ έπ' εύ- 8
θείας κινουμένοις αί βαρύτητες καί κουφότητες τήν αρχήν της κινήσεως παρεί-
20 χοντο, τό δέ πέμπτον σώμα, μήτε βάρους μετέχον μήτε κουφότητος, ακινη-
σίας μάλλον, άλλ' ού της έν κύκλω κινήσεως <αίτίαν έχει. εί γάρ> τοις 9

S. 366, 3—S. 368, 2 1 : Atticus, fr. 6 Mullach ( F P h G Π Ι 196f.), fr. VT

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.) 1 xal — 3 αειομένης: s. Arietot. cael. Π 8
p. 290a 17ff.: ή γάρ όφις άποτεινομένη μακράν έλίσσεται δια τήν άσΰένειαν . . .
ό δέ τρόμος αυτής (τ. δγεως) ποιεί τον άστρου δοκεϊν είναι τήν κίνησιν 6 f . Plat.
Pbaedr. 245e 14 Über die vier Elemente bei Plato 8. Tim. 67 d—68 c
16 τήν — ψυχή- s. ebd. 3 7 a αύτή (ή ψυχή) re άνακυκλουμένη πρός αύτήν; da-
gegen Aristot. cael. I 2, bes. p. 2 6 9 a 27ff.

BIbON(D)V

6 μέν γάρ ON 7 αύτφ PI. αυτό ONV αύτοϋ I b | αύτοϋ V1 PI. αύτοϋ
I ONV*
b 8 θείον δντα Steph. όέοντα die Hss. 9 (χήνήσεως — 10 äv erneuert
Ο» I αύτόν Steph. αυτό die Hss. 10 αύτή OV αϋτη Ι » αύτή N D 12 έναρ-
γείας BN* Steph. ένεργείας I b O N 1 D V ; s. zu S. 333, 8 18 εϋρεμα I b 16 γης]
ού (so) Β I (5'] δέ BONV 16 τά B I » V τό ON | δέ BONV 17 όντως BONV
18 παντευχόλως (wie παντάγα&ος, πανταρχής, παντεξούαιος, παντεύμορφος
u. dgl.) B O N Y παντ' ευκόλως I b | αύτόν Ι " (' 1. Η . aus ') Ν* αύτόν BON 1 D
έαυτόν V 19 τήν αρχήν hier B I b , nach κινήσεως ONV 21 άλλ' B I b V
< ON I <αίτίαν — ydg > Steph. < die Hss. | τοίς] της B I b
368 Eusebius

έπ' εύ&είας κινουμένοις <ού> τό σχήμα την αίτίαν έχει της κινήσεως, άλλ'
ή ροπή, σώμα ού μόνον έν μέσω τεθέν ομοίου τινός ούχ Ιξει πη κλιθή, άλλ'
έν κύκλω περιτεθέν όποίω τινί ούχ έξει της επί τι κλίσεως αίτίαν,

I είτ* έπΐ δεξί' ϊωσι πρός ήώ τ' ήέλιόν τε (808)

είτ' έπ' άριστερά

είτε πρόσω είτ' οπίσω. έτι τοις μεν άλλοις σώμασιν έξωσ&εϊσι των οί- 10
κείων τόπων παρέχει τό κινεϊσθαι πάλιν άφ' αυτών ή προς τούτους άναφορά*
τω πέμπτω δέ έκείνω, μηδέποτε έκβαίνοντι τών αύτοϋ τόπων, μένειν αν προσ-
ήκοι. και περί τών άλλων δέ σωμάτων, ύπεξαιρουμένου τοϋ πέμπτου, 11
φαίνεται φιλονεικών 'Αριστοτέλης μη τά αυτά λέγειν Πλάτωνι. ζητήσαντος
γαρ τοϋ Πλάτωνος, εΐ έστι φύσει βαρύ σώμα ή φύσει κοϋφον, και επειδή b
ταϋτα κατά τήν πρός τό άνω και κάτω σχέσιν έφαίνετο λέγεσθαι, σκεψαμέ-
νου, είτε έστι τι κάτω φύσει και άνω είτε μή, καΐ άποδείξαντος άκριβώς,
δτι κατά μέν τάς τών σωμάτων πρός τούς τόπους οικειότητας τό κάτω λέ-
γοιτο έκάστοις έφ' δ φέροιντο, άνω δέ έκάστοις τό άλλότριον άφ' ού άναχω-
ροϊεν, και κατά τήν αυτήν σχέσιν καΐ τό βαρύ και τό κοϋφον διανείμαντος
και πρόσω τούτων άποδείξαντος δτι μήτε τό μέσον μήτε τό πέριξ
εΰλογον άνω τι αύτών ή κάτω λέγεσθαι· δδε άντιτίθησι πανταχόθεν κατα- 13
βάλλειν δεΐν ήγούμενος τά εκείνου, και τό μέν επί τό μέσον φερόμενον βαρύ c
λέγειν βιάζεται, τό δέ επί τό πέριξ κοϋφον, και τόν μέν τόπον τον έν μέσω
κάτω φησί, τόν δέ πέριξ άνω."

S. 366, 3 —S. 368, 21: Atticus, fr. 6 Mullach ( F P h G Π Ι 196f.), fr. V I

Baudry (zit. zu S. 7,3 ft.) 4f. Horn. II. Χ Π 239f. 1 0 « . vgl. Plat.
Tim. 62cff. 14 κατά — οίχειότητας: 8. ebd. 63e ή μέν πρός τό ξνγγενές
δδός έχάστοις ούσα 17 μήτε1 — πέριξ: 8. ebd. 62d δ μέν γά^ ιιέσος usw.
l » f f . : s. Aristot. cael. I V 1 p. 307b 28ff.

BIbON(D)V

1 χινονμένης Ι " | <ού> Steph. < die Hss. | Ιχει BONV Ιχον I » I f . άλλ'
ή φοπή Ι » άλλη ξοπχ) (so) BONV 2 γαρ ού B V (γαρ von 1. Η . eingeflickt) |
έν μέαφ] έν μδνοις Β | τε&έν hier B I b , vor έν ONV | τινός όμοίον ONV
2 f . άλλ' έν χ. 7ΐεριτε&έν: wie der Himmel (der aus der πέμπτη ουσία besteht)
8 όποίω — αίτίαν B O N V όποίαν Ι 6 4 δεξιά die Hss. | πρός — re < Β
β βίτ*] εϊτε BONV | έτι — 11 κοϋφον < Β 7 τό Ι » < ONV 8 των
ON*V τόν Ι » < K ' D | αύτοϋ Mras αύτοϋ die Hss. | τόπον Ι " 9 δέ Ι »
< ONV 11 γάρ ONV < Ι » | φύσει* ONV < I b 12 κατά < I b 18 εϊτε
xai μή Β 15 δ] ώ Β * (verbess. 1. Η.) Ι » 1β xal· < Β | τό 1 (auch D)
< Ν 17 πρόσω τούτων (darüber hinaus) I b προ τούτων BONV πρός τούτω
Steph., wie man bisher las 18 αύτων hier BONV, nach 17 πέριξ I b | δδε
Steph. δ δέ die Hss. 18 f. ή χαταβ. 1" 19 τάχείνον ONV
 Praepar. evang. X V 8, 9—13; 9, 1—6 369

Άλλα περί μεν κόσμου και εξ ών ούτος και των κατ ούρανόν, τοσούτον 13
αλλήλων άψεστήκατον. τaireα μεν οΐδε. Μωσης δε και τά 'Εβραίων λόγια
τούτων ονδέν πολυπραγμονεΐ' και είκότως, δτι μηδέ προς βίου κατόρ&ωσιν
τοις περί ταντα άσχολονμένοις λνσιτελεϊν ένομίσΰη.

5 V. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΕΝ ΤΟΙΣ ΠΕΡΙ

ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ ΨΥΧΗΣ ΔΙΕΝΕΧΘΕΝΤΑ ΤΩΙΠΛΑΤΩΝΙ ΚΑΙ ΤΟΙΣ
ΕΒΡΑΙΩΝ ΛΟΓΟΙΣ

" ' Υ π έ ρ δέ της ψυχής τί καί λέγοιμεν άν; δήλα γάρ ταϋτα ού μόνον τοις 9 , 1
φιλοσοφοϋσιν, άλλ' ήδη σχεδόν καί τοις ίδιώταις άπασιν, δτι Πλάτων μέν d
ίο άθάνατον την ψυχήν άπολείπει καί πολλούς | υπέρ τούτου λόγους πεποίη- (809)
ται, ποικίλως καί παντοίως άποδεικνύς δτι εστίν αθάνατος ή ψυχή. πολλή 2
δέ καί τοις έσπουδακόσι περί τά Πλάτωνος ή φιλοτιμία γέγονε, συναγωνι-
ζομένοις τω τε δόγματι καί τω Πλάτωνι. σχεδόν γάρ τό συνέχον την πασαν
αίρεσιν τάνδρός τοϋτ' έστιν. ή τε γάρ των ηθικών δογμάτων ύπόθεσις- 3
15 έπηκολούθησε τ η της ψυχής αθανασία, τό μέγα και λαμπρόν καί νεανικόν τής
άρετής δια τό της ψυχής θείον σώσαι δυνηθείσης, τά τε τής φύσεως πράγματα
πάντα κατά την τής ψυχής διοίκησιν έσχε τό καλώς διοικεϊσθαι δύνασθαι. b
'Ψυχή γάρ πασα,' φησί, 'παντός επιμελείται τοΰ άψύχου, πάντα δέ 4
ούρανόν περιπολεί άλλοτ' έν άλλοις ειδεσι γινομένη.' άλλά μην καί τά τής έπι-
20 στήμης καί τής σοφίας εις την άθανασίαν τής ψυχής άνήπται τφ Πλάτωνι.
πασαι γάρ αί μαθήσεις αναμνήσεις, καί ούκ άλλως οϊεται δύνασθ-αι σωζεσθαι
καί ζήτησιν καί μάθησιν, έξ ών επιστήμη γίνεται. εί δέ μή έστιν ή ψυχή 5
άθάνατος, ουδέ άνάμνησις. εί δέ μή τοϋτο, ούδέ μάθησις. πάντων οδν των β
Πλάτωνος δογμάτων άτεχνώς έξηρτημένων καί έκκρεμαμένων της κατά την
25 ψυχήν θειότητός τε καί άθανασίας, ό μή συγχωρών τοϋτο την πασαν άνα-
τρέπει φιλοσοφίαν Πλάτωνος. τίς ούν έστιν ό πρώτος έγχειρήσας άντι- β

8 —S. 371,24: Atticus, fr. 7 Mullach (FPhG Π Ι 198-200), fr. VII Baudry
(zit. zu S. 7, 3ff.) 18f. Plat. Phaedr. 246b 21 πάααιusw.: s. Plat. Phaed. 72e

BI b ON(D)V

2 άφεατήχστον BONV άφεστηχότων Ι1» | μέν BONV μέν οΰν I b 3 xal *

είχότως < Β 5-7 Die Überschrift Τον — λόγοις I b Πρός — λ. BONV
9 φιλοσόφοις Β | άλλ' ήδη BONV άλλά δή Ι " 10 f. πεποίηται λόγους Β *
18 τε] τούτου B V | xal τω Πλάτωνι < Β 14 τοϋτό OV 15 τη ψυχή
ά&ανασία Β | χαί1 < Β 16 τά τε — S. 370, 3 ουνεχώρησαν < Β 18 πάσα
ή y>. PL 19 γιγνομένη PI. 20 χαί τής < I b | είς τήν] xal τήν είς τήν I b
22 ζήτ. xal < ND 28 των] τον Ι» 24 τήν I b < ONV
M r a s , Eusebius I I 24
 37Q Eusebius

τάξασθαι άποδείξεσι και τήν ψυχήν άφελέσθαι της αθανασίας καί της άλλης
πάσης δυνάμεως; τίς δ* έτερος προ 'Αριστοτέλους; των μέν γάρ άλλων οί μέν
έπιδιαμένειν συνεχώρησαν, οί δ', εί μή και τοϋτο, δύναμίν γε έν τ ω σώματι d
καί κίνησίν τινα καί έργα καΐ πράξεις απένειμαν τ η ψυχή" ό δέ, δσωπερ 7
5 Πλάτων άπεσέμνυνε το της ψυχής πράγμα, αρχήν γενέσεως καί θεοϋ παίδευμα
καί των απάντων προστάτιν άποφηνάμενος, τοσωδε έφιλονείκησε καθελεΐν
καί άτιμάσαι καί μικροϋ δεϊν μηδέν άποφήναι τήν ψυχήν οδτε γάρ πνεϋμα 8
ουτε πϋρ οδτε όλως σώμα, άλλ' ουδέ άσώματον οίον εϊναί τε έφ' αύτοϋ καί
κινεϊσθαι, άλλ' ούδ' δσον επί τοϋ σώματος ακίνητον είναι καί ώς ειπείν άψυχον.
ίο οίον γάρ τόδε έτόλμησεν ή καί άπηναγκάσθη, ώς καί τάς πρωτουργούς κινή-
σεις άφελέσθαι της ψυχής, τ& βουλεύσασθαι, το διανοηθήναι, τ£> προσδο-
κήσαι, τό μνημονεϋσαι, το λογίσασθαι. | ού γάρ ψυχής ταϋτά φησι τά 9
κινήματα ό της φύσεως, ώς φασι, γραμματεύς, πάνυ γοϋν οδτός έστι πιστός (8ΐο)
συνεικέναι τι περί των έκτος ό της αΰτοϋ ψυχής τοσούτον διημαρτηκώς ώς
is μηδ* 6τι διανοείται παρακολουθεϊν. ού γάρ ή ψυχή, φησίν, άλλ' ό άνθρωπος
έστιν ό τούτων έκαστον ένεργών, ή ψυχή δέ ακίνητος οδτως. <τούτω > 10
τοιγαροϋν επόμενος Δικαίαρχος καί τάκόλουθον ικανός ών θεωρεΐν άνήρηκε
τήν δλην ύπόστασιν τής ψυχής, δτι μέν γάρ άόρατόν τι καί αφανές έστιν ή
ψυχή δήλον, ώστε ουκ άν διά γε τήν άπό των αισθήσεων ένάργειαν δωημεν b
20 είναι ψ υ χ ή ν αί δέ κινήσεις αύτης άφανοΰς ούσης άναγκάζειν ήμας δοκοϋσιν

S. 369, 8 - S . 3 7 1 . 2 4 : Atticus, fr. 7 Mullach (FPhG ΠΙ 198-200), fr. VII

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.) 5 vgl. (aber nicht von der Seele) Plat. Tim. 24 d
παιδενμστα θεών δντας 7 offre — 9 άψυχον: s. Arietot. an. I 3 und 6
10f. τάς πρωτονργούς κινήσεις: β. Plat. leg. 890e und 897a; dagegen Ar istot.
(s. 15) an. I 4, bes. p. 408b 1—15

BI>»ON(D)V

2 άπάαης ONV | <M ONV | πρά 'Αριστοτέλους ONV ώς 'Αριστοτέλης Ι» | *

/ίέν1] δέ V I γάρ Steph. γε die Has. 4 τη ψνχη Β τής φνχής I b ONV 6 πράγ-
μα] δνομα Ο (aber a. R. 1. Η. f πράγμα) V β τοσωδε] τό σώμα δέ I b | έφιλονεί-
κησε: wie S. 368, 10 8 οΰτε*] oW Β | έαντοΰ BN 9 κινεϊσθαι] κεϊ-
σ&αι Ι 6 I τον σώματος nml. κινουμένου, d. h. die Seele wahre nicht einmal
gegenüber den Bewegungen des Körpers ihre Unbeweglichheit, sondern werde
von ihnen mitgerissen | είναι < I b 10 olov: exklamativ | τόδε] δδε I b | άπη-
b
ναγκάσ&ην Β 18 ως < I | φασι Gaisf. φησι die Hss. | πιστός ώς nach Steph.
die Herausgeber 14 συνεικέναι BONV συνήκεν I b | αντοϋ BONV
16 μηδέ BONV | διανοήσαι Β | ού — S. 371, 12 Πλάτων ι < Β | φησίν I b φασίν *
ONV 1β οϋτως = αϋτως (nach οϋτως interpungieren ONV, vorher I b ) |
<τούτω> Steph. (< οϋτως), < die Hss. 17 άνήρηκε I b άνήρει καί ONV
18 έστιν ή Ι» έστι ONV 18 ένέργειαν ND; s. zu S. 333, 8 | δφημεν Mras
δωημεν OGNV δοίημεν I b 20 cd δέ (auch D)] at Ν
 Praepar. evang. X V 9, 6—14 371

είναί τι την ψυχήν όμολογεΐν. ταϋτα γάρ άπας τις συνιέναι δοκεϊ της 11
ψυχής 6ντα, το βουλεύεσθαι και σκοπεϊσθαι και καθ·' δν δηποτε τρόπον δια-
,νοεϊσθαι. δταν γάρ ΐδωμεν τό σώμα καΐ τάς τούτου δυνάμεις καΐ ένθυμηθωμεν
δέ τάς τοιαύτας ενεργείας ώς ού σώματος, δίδομεν είναί τι έν ήμϊν Ιτερον τό
s βουλευόμενον, τοϋτο δέ είναι την ψυχήν. έπεί πόθεν άλλαχόθεν έπιστεύσα- c
μεν υπέρ ψυχής; άν ουν τις έξ ών μάλιστα ψυχή φαίνεται ταϋτα άφελό- 12
μένος έτέρω τινί προσάψη πράγματι, οΰτε δθεν ούσα έμφαίνεται καταλέλοι-
πεν οΰτε δ τι χρήσιμος άν είναι δοκοίη. τίς οδν ή βοήθεια τω τήν ψυχήν άθά-
νατον είναι θέλοντι παρά τοϋ τήν ψυχήν άποκτιννύντος; τίς δέ ή διδασκαλία
ίο τοϋ τρόπου της κινήσεως, καθ·' δν αύτοκίνητον αυτήν φαμεν, παρά των μηδέ
τό παράπαν αύτη κίνησιν νεμόντων; Ναί" άλλά κατά γε τήν άθανασίαν 13
τοϋ νοΰ φήσαι τις άν αύτόν κοινωνεΐν Πλάτων ι." και γάρ εί μή πασαν βούλεται d
τήν ψυχήν άθάνατον είναι, τόν γε νοϋν ομολογεί θεϊόν τε και άφθαρτον είναι.
Τίς μέν οδν τήν ούσίαν καΐ τήν φύσιν δ νοϋς, δθεν ών καί πόθεν έπεισκρινόμενος
is τοις άνθρώποις καί ποΰ πάλιν άπαλλαττόμενος, αύτός άν είδείη, εϊ γέ τι συνίησιν
ών λέγει περί τοϋ νοΰ καί μή τό άπορον τοϋ πράγματος τ ω άσαφεϊ τοϋ λόγου
περιστέλλων έξίσταται τόν Ιλεγχον, ώσπερ αϊ σηπίαι τό δυσθήρευτον έκ τοϋ
σκοτεινού ποριζόμενος. πάντως δέ καί έν τούτοις διαφέρεται Πλάτωνι. ό μέν 14
γάρ φησι νοϋν άνευ ψυχής άδύνατον είναι συνίστασθαι, ό δέ χωρίζει της
20 ψυχής τόν νοϋν. | καί τό της άθανασίας ό μέν μετά της ψυχής αύτω δίδωσιν, (8ΐΐ)
ώς άλλως ούκ ένδεχόμενον, ό δέ φησιν αύτω μόνω χωριζομένω της ψυχής
τοϋτο περιγίνεσθαι. καί τήν μέν ψυχήν τοϋ σώματος ούκ ήξίωσεν έκβαίνειν,
δτι Πλάτωνι τοϋτο ήρεσε, τόν δέ νοϋν άπορρήγνυσθαι της ψυχής ήνάγκασεν,
δτι άδύνατον £γνω Πλάτων τό τοιούτο."
25 Ταϋτα μέν δ 'Αττικός, συνάψω δέ αντοϊς καί τά Πλωτίνου τόνδ3 Ιχοντα
τόν τρόπον

S. 369, 8 —S. 371, 24: Atticus, fr. 7 Mullach ( F P h G Ι Π 1 9 8 - 2 0 0 ) , fr. V I I

Baudry (zit. zu S. 7, 3ff.).

BI b ON(D)V

2 βουλενεσβαι (s. S.370, 11 und S. 371, δ) Ι " βονλεαΰαι ONV; allerdings

folgen auch bei PI. leg. 897 a aufeinander βούλεσΦαι, σκοπεΐσθαι 4 δέ<
I b I nach σώματος + ούσας Steph. 5 έπιστεΰοαμεν hier Ι*·, nach 6 γ. ONV *
6 έξ ών ONV ίξωϋεν Ι» 8 είναι Steph. εϊη (trotz δοκοίη) die Hss. |
τω] τό I b 9 &έλοντα I | παρ' αϋτον I b | άποχτιννύντος ONV άποκτειννντος
b

Ib 11 Ναί· άλλά: Einfühlung eines Einwurfes wie S. 352, 19 12 xal —

μή] άλλ' ή καί Β 14 ΤΙς] τ [ση Β | δ#εν Ι» ούνέν BONV 15 τι I b τ«ς B G
(Ο unleserlich) NV 16 δπορρον I b 17f. έκ τοϋ σκοτεινού BONV ακάτου
σκοτίνου I b 18 δ δέ] ού δέ I b 20 αυτό ON 21 μόνψ < Β
22 περιγίνεσθαι B I b V περιγίγνεσ&αι Ο περιγενέο&αι ND | μέν < ON 24 τοιοΰ- *
τον Β 26 f. τόνδ' (τόνδε ONV) — τρόπον] οΰτως Ιχοντα Β
24·
372 Eusebius

»'. ΠΛΩΤΙΝΟΥ ΕΚ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ ΨΥΧΗΣ

ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΡΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΝ ΕΝΤΕΛΕΧΕΙΑΝ ΤΗΝ
ΨΥΧΗΝ ΕΙΝΑΙ ΦΗΣΑΝΤΑ
" Τ ό δέ της έντελεχείας ώδ5 άν τις έπισκέψαιτο πώς περί ψυχής λέγεται. 10,1
την ψυχήν φασιν έν τω συνθέτη είδους τάξιν ώς πρδς ΰλην τό σώμα έμψυχον b
έχειν, σώματος δέ ού παντός είδος ουδέ ή σώμα, άλλα ψυχικοΰ οργανικού, δυ- c
νάμει ζωήν έχοντος. εί μέν όύν ή παραβέβληται ώμοίωται, ώς μορφή 2
άνδριάντος πρός χαλκόν καΐ διαιρουμένου τοϋ σώματος συμμερίζεσθαι τήν
ψυχήν καΐ άποκοπτομένου τινός μέρους μετά τοϋ άποκοπέντος ψυχής μόριον
είναι τήν τε έν τοις υπνοις άναχώρησιν μή γίνεσθαι, εϊπερ δει προσφυα τήν
έντελέχειαν ου έστιν είναι, τό δ' αληθές μηδέ δπνον γίνεσθαι. και μήν 3
έντελεχείας οΰσης, ουδέ έναντίωσιν λόγου προς επιθυμίας· έν δέ καΐ ταύτόν
δι' βλου πεπονθέναι τό παν, ού διαφωνούν έαυτω. αισθήσεις δέ μόνον δυνατόν d
ίσως γίνεσθαι, τάς δέ νοήσεις άδύνατον. διό καΐ αυτοί άλλην ψυχήν ή νοϋν είσ-
άγουσιν, δν άθάνατον τίθενται. τήν ούν λογιζομένην ψυχήν άλλως έντελέ- 4
χειαν ή τοϋτον τόν τρόπον άνάγκη είναι, εί δει τω όνόματι τούτω χρήσθαι.
ούδ1 ή αισθητική, εϊπερ και αδτη τών αισθητών άπόντων τούς τύπους έχει,
αυτούς ού μετά τοϋ σώματος άρα Ιξει - εί δέ μή, οδτως ένέσονται ώς μορφαί καΐ

4 — S . 373, 2 2 : P l o t . Περί αθανασίας ψυχής II. Buch = e n n . I V 7, 8 5

(II 134—136 Volkmann, IV 203—205 Br6hier [nach ούκ δρα ή ψυχή Αρμονία,
bei Eus. S. 399, 18]); bis S. 373, 22 τον δντος nur durch Eusebius (aus der
Plotinausgabe des Eustochius) erhalten: s. P. Henry, Recherches . . . (zitiert zu
S. 38, 9ff.) 5, 74—76 und 117 ff. Über den Stand der Überlieferung Plotins
verdanke ich brieflich wertvolle Mitteilungen P. Henry und H. R. Schwyzer,
den Autoren der neuesten Plotinausgabe. S. zu S. 38, 9 *

Β ( < diese Seite) I"ON(D)V

1-8 Die Überschrift in I b ONV (δευτέρου < V; Άρισχοχέλψ I b S. 340, 5,

hier aber alle Hss. ohne Endung; είναι τ. ψ. I " * , Umstellung von b l bezeichnet),
< Β mitsamt diesem Kapitel 4 πώς I b δπως ONV 5CT]μέν I b | ώς —
σωμα: d . h . προς τό σώμα ώς πρός ΰλην | εϋψυχον I b 6 Ιχειν O N V είναι I b |
είδους ND | ούδ' ONV | ψυχικοΰ I b ONV; richtig φυσικού (so seit Steph.
die Herausgeber), s. Aristot. an. I I 1 p . 4 1 2 a 19 — 21: άναγκαϊον δρα τήν ψυχήν
ούσίαν είναι ώς είδος σώματος φυσιχοΰ, δυνάμει ζωήν έχοντος und Porphyr,
hier S. 374, 21 f. 8 nach σνμμερίζεαϋαι + δει Vig. marg.; vielleicht aber
schwebte das δεϊ von Zeile 10 dem Plotin schon hier in Gedanken vor
10 γίνεσθαι I » N » D -yv- ONW | όεΐ] δή I b 1 1 τό <5' (δέ O N V ) άλη&ές a d v . |
γίγνεσθαι O N V | μήν] μή N D 14 Ισως γίνεσθαι I b O V (γίγν. OV) τίθενται
ND I ή ONV ήν Ι " τόν Steph. 17 ούδ' ή I N ού δή ONTOV | και zu τ.
b 8

aloft, άπόντων | αϋτη I b αύτή O N V 18 ένέσονται S t e p h . ίν έσονται d i e H s s .

 Praepar. evang. XV 10, 1 —9 373

εικόνες· άλλ' άδύνατον άλλους δέχεσ&αι, εί ούτως ένεΐεν. ούκ άρα ώς άχώ-
ριστος εντελέχεια. | και μην ούδέ τό επιθυμούν μή σιτίων μηδέ ποτών, δ
άλλ' άλλων παρά τα τοϋ σώματος, ούδ' αυτό άχώριστος εντελέχεια, λοιπόν (8ΐ2)
δέ τό φυτικόν άν ειη, δ άμφισβήτησιν αν δόξειεν έχειν, μή τι τοϋτον τον τρόπον
5 έντελέχεια άχώριστος ή. άλλ' ούδέ τοϋτο φαίνεται ούτως έχον. εί γαρ 6
ή άρχή παντός φυτοϋ περί την ρίζαν και αύαινομένου τοϋ άλλου σώματος
περί -ιήν ρίζαν και τα κάτω έν πολλοίς των φυτών ή ψυχή, δηλον δτι άπολι-
ποϋσα τά άλλα μέρη είς έν τι συνεστάλη· ούκ άρα ήν έν τω δλω ώς άχώριστος
εντελέχεια, και γαρ αύ έστι, πριν αύξηθηναι τό φυτόν, έν τω ολίγω 6γκω. b
ίο εί οΰν και είς ολίγον έρχεται έκ μείζονος φυτοϋ καΐ έξ όλίγου έπί παν, τί 7
κωλύει και δλως χωρίζεσθαι; πώς 8' άν και άμερής ούσα μεριστοϋ τοϋ σώ-
ματος έντελέχεια γένοιτο; ή τε αύτη ψυχή έξ άλλου ζώου άλλο γίνεται - πώς ουν
ή τοϋ προτέρου τοϋ έφεξής άν γένοιτο, εί ήν έντελέχεια ενός; φαίνεται 8
δέ τοϋτο έκ τών μεταβαλλόντων ζώων είς άλλα ζώα. ούκ άρα τω είδος εϊναί τίνος
is τό είναι έχει, άλλ' έστιν ούσία, ού παρά τό έν σώματι ίδρϋσ&αι τό είναι λαμ- c
βάνουσα, άλλ' ούσα, πριν και τοΰδε γενέσθαι, οίον ζώου (ού τό σώμα τήν
ψυχήν γεννήσει). τίς ούν ούσία αύτης; εί δέ μήτε σώμα μήτε πά- 9
θος σώματος, πραξις δέ και ποίησις, καΐ πολλά καΐ έν αύτη και έξ αύτης,
ούσία παρά τά σώματα οδσα, ποία τίς έστιν; ή δήλον 6τι ήν φαμεν δντως
20 ούσίαν είναι; τό μέν γάρ γένεσις, άλλ' ούκ ούσία παν τό σωματικόν είναι λέ-
γοιτ' άν, γινόμενον καΐ άπολλύμενον, δντως δέ ούδέποτε δν, μεταλήψει δέ
τοϋ δντος σωζόμενον, καθ·' δσον άν αύτοϋ μεταλαμβάνη."
'Επειδή δέ και τά Πλωτίνου διήλ&ομεν, σννυδεϊν ονχ άτοπον και τά d
Πορφνρίω έν τοις Προς Βόηθον περί ψυχής είρημένα-

S. 3 7 2 , 4 - S . 373,22: Plot. enn. IV 7, 8 s (II 134—136 Volkmann, IV

203—205 Br6hier) 21 γιν. — δν: s. Plat. Tim. 28a

Β ( < diese Seite) I b ON(D)V

1 άλλους ONV άλλως Ib | δέχεσ&αι nml. τήν ψυχήν τούς τύπους | ένεΐεν
Steph. Sv εΐεν ONV SvtSv I b | ώς (ebenso 8) ONV oia" I b Steph. 2 μηδέ
Ι " ουδέ ONV 4 τό φυτικόν (ONV, τό φυσιχόν I b ) das vegetative Prinzip |
äv δόξειεν I» ~ ONV | μή τι (ob nicht etwa) Mras μήτε Ι·» μή ONV μήποτε
Steph. & fi] ή ONV β αύαινομένου I b αυξανομένου ONV 8 ήν]
ή I b | δλω ONV λόγω I b 9 ΰγκω Masse 11 δ' äv (auch Ν)] δέ D | τοϋ (auch
D) < Ν 12 γένοιτο μεριστή Steph. n a c h D μεριστή γέν. (μεριστή < I b O N V ) |
αύτη ψυχή I | άλλο I b &)1η ONV άλλου n a c h Kirchhoff H e n r y | γίνεται I b
b

γίγνεται ONV 18 ήν < I b 15 παρά wegen 18 πραξις u n d ποίησις I b

πράξεις u n d ποιήσεις N V ; Ο unleserlich, in G Lücke von 16 τήν — 18 xai*
20 rö μέν γάρ zu πάν τό σωματ. 21 γιγνόμενον ONV 22 äv u n d μετα-
λαμβάνω ONV μεταλαμβάνει (< äv) I b 28 'Επειδή I b έπεί ONV | δέ hier ONV,
nach συνιδεϊν Ib
 374 Eusebius

ta'. ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ

"Πρός δέ τόν έντελέχειαν τήν ψυχήν είπόντα και άκίνητον παντελώς ούσαν 11,1
κινεΐν | ύπειληφότα ρητέον, πόθεν οί ενθουσιασμοί τοΰ ζώου μηδέν μέν ξυνιέντος (813)
ών όρα τε και λέγει, της δέ ψυχής καΐ τό μέλλον καΐ μή ένεστώς βλεπούσης
5 καΐ κατά ταύτδ κινουμένης, πόθεν δέ καΐ επί της τοΰ ζώου συστάσεως αί της
ώς ζώου ψυχής βουλαί τε καΐ σκέψεις και θελήσεις, ροπαΐ ούσαι της ψυχής
καΐ ού τοΰ σώματος;"
EW έξης έπιλέγει· 2
"Το δέ βαρύτητι άπεικάζειν τήν ψυχήν ή ποιότησι μονοειδέσι καΐ άκινή-
ιο τοις σωματικαΐς, καθ' άς ή κινείται ή ποιόν έστι τό ύποκείμενον, έκπεπτω- b
κότος ήν τέλεον ή έκόντος ή άκοντος της ψυχικής άξιας καΐ ουδαμώς καθεωρα-
κότος ώς παρουσία μέν της ψυχής ζωτικόν γέγονε τό τοΰ ζώου σώμα, ώς πυρός
παρουσία θερμόν τό παρακείμενον δδωρ, ψυχρόν δν καθ' έαυτό, καΐ ήλίου
ανατολή πεφώτισταί γε ό άήρ, σκοτεινός ών άνευ της τούτου έκλάμψεως.
15 άλλ' οδτε ή θέρμη τοΰ δδατος ή θερμότης ήν τοΰ πυρός οΰτε τό πϋρ, οδτε 3
τό έναέριον φως τό σύμφυτον τω ήλίω φως' ωσαύτως δέ ουδέ ή τοΰ σώματος c
έμψυχία, ήτις έοικε τή βαρύτητι καΐ τή περί σώμα ποιότητι, ή ψυχή ή έν
τω σώματι καταταχθεΐσα, δι' ήν καΐ πνοής τίνος ζωτικής μετέσχε τό σώμα."
ΕΙ& έξης με&' Ιτερα έπιλέγει· 4
20 "Τά μέν οδν άλλα 6σα περί αυτής είρήκασιν άλλοι, αίσχύνην ήμΐν φέρει,
πώς γάρ ουκ αισχρός ό έντελέχειαν τιθείς τήν ψυχήν λόγος σώματος φυσι-
κοϋ οργανικού; πώς δέ ουκ αισχύνης γέμων ό πνεϋμά πως έχον αυτήν άποδι-
δούς ή πϋρ νοερόν, τή περιψύξει καΐ οίον βαφή τοΰ άέρος άναφθέν ή στομωθέν,

2 - 7 Porphyr. Πρός Βόη&ον περί ψυχής fr. 6 (nur durch Eua. erhalten)
2 τόν — είπάντα: s. Aristot. an. Π 1 p. 412a 27f.: διό ψυχή έστιν έντελέχεια
ή πρώτη σώματος φυσικό ν δυνάμει ζωήν Ιχοντος 9 - 1 8 Porphyr, ebd. fr. 7
20—S. 375, 4: ders. ebd. fr. 8

Β ( < diese Seite) I b ON(D)V

1 Die Überschrift in I b ONV ( + από τό [so] προς βοηΰόν περί ψυχής Ι 6 ),

< Β mitsamt diesem Kapitel 5 κατά ταΰτό ganz entsprechend dem, was
sie erschaut | συστάσεως Konstitution | at της ONV ή τις I b 9 ή ποιότησι
ODV ή ποιότητι Ν ό ποιητής ή I b | μονοειδέσι] μονοειδές ή I b j άχίνητος I b
10 χαϋ·' &ς] χαύάπα,ξ I b 10 f. έκπεπτωκότος usw.: das wäre die Ansicht
eines Mannes, der . . . verlustig gegangen ist 11 άξίας ONV ούσίας I b
12 πυρός (auch D) < Ν 14 ανατολή· V άνατολή- ON άνατολαί- I b | γε Steph.
γάρ die Hss. 16 ϋέρμη ONV &ερμότης I" 16 ουδέ < I b 18 χαταταχϋεϊσα
I χαταχ&εϊσα OND κατααχε&εϊοα (aber σχε 1. Η. auf Rasur) V | ä»'] δέ I b
b

19 με&' ίτερα Ι" < ONV 20 SXkoi~] άλλαι Ν 1 (verbess. 2. Η.) D 22 ίχον
(verbinde πνεϋμά πως ίχον [intrans.]) ONV εχειν I b
 Praepar. evang. XV 11, 1—4; 12, 1—3 375

δ τε άτόμων άθροισμα θείς ή βλως άπό σώματος αύτήν γεννασθαι άποφαινό- d

μένος; δν δή λόγον έν Νόμοις άσεβων άσεβη είναι άπεφήνατο. αισχύνης οδν
πάντες ούτοι πλήρεις λόγοι, επί δέ τω λέγοντι αύτοκίνητον ούσίαν ούκ άν
τις, φησίν, αίσχυνθ-είη."

s φ'. ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΔΙΕΝΕΧΘΕΝΤΑ ΤΩΙΠΛΑΤΩΝΙ ΚΑΙ ΕΝ

ΤΩΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΘΟΛΟΥ ΨΥΧΗΣ ΑΟΓΩΙ

| " " Ε τ ι τοϋ Πλάτωνος λέγοντος την ψυχήν διακοσμεϊν τα πάντα διήκου- 12,1
σαν διά πάντων, και ταύτην ύφ' ής καί οί λοιποί διοικεΐσθαι συγχωροΐεν άν (814)
Ικαστα, καΐ μηδέν άλλο είναι τήν φύσιν ή ψυχήν καΐ δηλονότι ψυχήν ούκ
ίο άλογον καί έκ τούτων συνάγοντος, ότι πάντα κατά πρόνοιαν γίνεται, εΐ γε καί
κατά φύσιν" πρός ούδέν τούτων ήμϊν 'Αριστοτέλης ομολογεί. ού γάρ είναι 2
τήν φύσιν ψυχήν, καί τά περί γην υπό μέν φύσεως διοικεϊσθαι, ύπό δέ ψυχής
μή διοικεΐσθαι. είναι γάρ έφ' έκάστω των πραγμάτων άλλος καί τάς αίτιας,
των μέν γάρ ούρανίων άεί κατά τά αυτά καί ωσαύτως εχόντων αίτίαν τήν b
is είμαρμένην ύποτίθησι, των δέ υπό σελήνην τήν φύσιν, των δέ ανθρωπίνων
φρόνησιν καί πρόνοιαν καί ψυχήν, τό μέν γλαφυρδν έν ταϊς τοιαύταις διαιρέ-
σεσι παρεχόμενος, τό δέ άναγκαϊον ού συνόρων. εί γάρ μή μία τις εϊη 3
δύναμις έμψυχος διήκουσα διά τοϋ παντός καί πάντα συνδοϋσα καί συνέχουσα,
οδτ' άν εύλόγως τό παν οδτε καλώς διοικούμενον είναι δύναιτο. της δ' αύτης c
so ήν άρ' άβλεψίας καί πόλιν έλπίσαι ποτέ καλώς χωρίς ένώσεως διαγενέσθαι
καί τό παν τόδε ήγήσασθαι πάγκαλον τ ω λόγω διαφυλάξειν, οίόν περ φαί-

2 8. Plat. leg. 891 d (ol λόγων άπτόμενοι άσεβων) und e (οί τήν των άσεβων
ψυχήν άπεργασάμενοι λόγοι) 8 f. inl usw. ist eine freie Wiedergabe von
Plat. Phaedr. 245e 7 - S . 376, 8: Atticus, fr. 8 Mullach (FPhG ΙΠ 201),
fr. V m Baudry (zit. zu S. 7, 3£f.) 7 τον Πλάτωνος·, vgl. Plat. Crat. 400a

Β (ab 6) I b ON(D)V

2 Sv — 4 αίσχυν&είη gehört nicht dem Eus., wie bisher alle Heraus-

geber angenommen haben, sondern noch dem Porph., s. Mras, Glotta 25
(1936) 184; auch die Anspielungen auf platonische Dialoge waren nicht
erkannt worden 3 πάντες οδτοι πλήρεις (-ρης) I b πλ. οδτοι π. ONV 4 τι I b
b 1
5 f. Die Überschrift in BI ONV | τω < V | nach λόγω + από των αυτών Ι"
8 καί ταύτην γη& zwar die | άψ' Ρ> 9 και* — 12 ψυχήν < Β 12 /«έν]
μιάς Steph. 12f. ύπό δέ — διοικεϊσΦαι Β < I»ONV; f e h l t in a l l e n bis- *
her i g e n A u s g a b e n 13 nach καί + δλλας Vig. marg. 14 ταντά BONV | *
xal < I» 15 -σιν Β 17 συναιρών Β 18 καλώς < Ι" 20 δρα BONV
21 τω λόγω (τόν λόγον ? Mras) usw.: daß man das All durch eine (derartige)
Argumentation in seiner ganzen Schönheit erhalten würde, ohne daß man . . . |
οίόν] δν I b | περ f . ] περχφ. Ν περιφ. D
 376 Eusebius

νεται, μή συνδήσαντα καί συναρμόσαντα ενός τίνος ομοίου κοινωνία. και 4

τοιούτον μέν τι πράγμα τό διοικούν Ικαστα εΐναί φησιν, οίον άρχήν είναι
κινήσεως, τοϋτο δέ είναι ψυχήν ού βούλεται, καίτοι τοϋ Πλάτωνος αύ δει-
κνύντος δτι τοις κινουμένοις άπασιν άρχή καί πηγή της κινήσεως ή ψυχή. καί
5 δ μέν άν έργον εϊη ψυχής λογικής καί φρονίμου το μηδέν μάτην ποιεϊν, d
τοϋτο άνατίθησι τή φύσει, τοϋ δέ ονόματος αύτη της ψυχής ού μεταδίδω-
σιν, ώσπερ έκ των όνομάτων, άλλ* ούκ έκ των δυνάμεων των πραγμάτων
λαμβανομένων."

ιγ'. ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΔΙΑΠΑΙΞΑΝΤΑ ΚΑΙ ΤΑΣ ΠΑΡΑ

ίο ΠΛΑΤΩΝI ΙΔΕΑΣ ΑΣ ΟΥΚ ΑΓΝΟΕΙΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΒΡΑΙΩΝ ΗΔΗ
ΠΡΟΤΕΡΟΝ ΣΥΝΕΣΤΗΣΑΝ ΛΟΓΟΙ

1 " Τ ό δέ κεφάλαιον καί τό κΰρος τής Πλάτωνος αίρέσεως, ή περί των 1 3 , 1

νοητών διάταξις, ήτίμασται καί προπεπηλάκισται καί παντοίως, τό γε εξόν (8ΐ5)
έπ' Άριστοτέλει, περιύβρισται. ού γαρ δυνάμενος έννοήσαι διότι τά μεγάλα
15 καί θεία καί περιττά των πραγμάτων παραπλησίου τινός δυνάμεως είς έπίγνω-
σιν δεΐται, τή δ' αύτοΰ λεπτή καί ταπεινή δριμύτητι πιστεύων, ήτις διαδϋναι
μέν των έπί γης πραγμάτων καί την έν τούτοις άλήθειαν ίδεϊν έδύνατο, τής
δ' δντως αληθείας έποπτεΰσαι τό πεδίον ούχ οία τε ήν, αύτω κανόνι καί κριτή b
των ύπέρ αύτόν χρησάμενος άπέγνω τινάς εϊ\αι Ιδίας φύσεις, οίας Πλάτων
20 Ιγνω, λήρους δέ καί τερετίσματα καί φλυαρίας έτόλμησεν ειπείν τά των δντων
ανώτατα. τό μέν οΰν άκρον τε καί έσχατον των Πλάτωνος φιλοσοφημά- 2
των έστί τό περί τήν νοητήν ταύτην καί άΐδιον ούσίαν τήν των Ιδεών, 'ένθα
δή πόνος τε καί άγων έσχατος ψυχή πρόκειται.' ό μέν γάρ μετασχών καί
έφικόμενος αύτής πάντως εύδαίμων, ό δέ άπολειφθείς καί άδυνατήσας θεω- ο

S. 376, 7 - S . 376, 8 : Atticus, fr. 8 Mullach (FPhG Π Ι 201), fr. V H I

Baudry (zit. zu S . 7 , 3ff.) 8f. s. Plat. Phaedr. 245c 12 — S. 378, 2: Atticus,
fr. 9 Mullach (ebd. 201 f.), fr. I X Baudry 18 s. Plat. Phaedr. 248b τό ά).η- *
ΰείας Ιδεϊν πεδίον 20 τερετίσματα·, s. Aria tot. an. post. I 22, 4 p. 83 a 33
22 f. Plat. Phaedr. 247 b

BI»ON(D)V

2 μέν τι] μέντοι BN | πραχ Lücke von etwa 8 Buchstaben -f- διοικούν I b *
8 δ' BONV | ov BONV όμολογεΐν ού I b | xal τον ND | αύ Mrae αυτά die Hss.
αύτοΰ Steph. δ μηδέ OV 9-11 Die Überschrift in B I b O N V | δια-
παίζοντα Β | παρά Πλάτωνος I b | xal ol Έβρ. < I b | αυνεστήσαντο I b | nach
λόγοι + άπό των Άττιχον I b 12 δέ < I b 18 γε τό γε I b 14 διότι
daß (s. das Wortregister) 16 αύτοΰ Steph. αύτοΰ die Hss. | διανύναχ I b
17 ήδύναχο Β 18 παιδίον I b | ούχ — S. 377, 9 Πλάτωνος < Β | ούχ οϊα τε] ού
«οία τε I | αύτφ Vig. αύτω die Hss. | κανόνι] χαχόν τ' αύ I b
b 22 είδεών I b *
28 χρυχϋ I PI. τπ ψ. ONV
b
 Praepar. evang. XV 12, 3—4; 13, 1—6 377

ρδς γενέσθαι πάντως άμοιρος ευδαιμονίας καταλείπεται. καΐ Six τοΰτο 3

Πλάτων τε πανταχή διαγωνίζεται, δεικνύς τήν ίσχύν τούτων των φύσεων
οΰτε γαρ αίτίαν ώντινωνοϋν άποδοΰναί φησιν οΐόν τε είναι καλώς, αν μή τού-
των μεθέξει, οΰτε γνώσίν τίνος άληθοϋς, αν μή τ η πρός ταϋτα άναφορα, άλλ'
5 ούδέ λόγου μετέσεσθαί τισιν, εί μή τήν τούτων ούσίαν όμολογησειαν ο1 4
τ' αυ τά του Πλάτωνος συνιστάναι έγνωκότες τδν πλείστον άγώνα των λόγων
έν τούτω τίθενται πάνυ ά\αγκαίως. ουδέν γαρ έτι τό Πλατωνικών απολείπεται,
εί μή τάς πρώτας και άρχικωτάτας φύσεις ταύτας συγχωρήσεταί τις αύτοϊς d
ύπέρ Πλάτωνος, ταϋτα γάρ έστιν οΐς μάλιστα των άλλων υπερέχει. νοή- 5
ίο σας γάρ θεόν προς αύτά των άπάντων πατέρα και δημιουργον καΐ δεσπότην
και κηδεμόνα και γνωρίζων έκ των έργων τ&ν τεχνίτην πρότερον νοήσαι τοΰτο
δ μέλλει δημιουργήσειν, είθ' ουτω τω νοηθεντι κατόπιν επί των πραγμάτων
προσάγειν τήν ομοιότητα, ταύτον δή, τά τοϋ θεοϋ νοήματα πρεσβύτερα των
πραγμάτων, τά των γενομένων παραδείγματα άσώματα και νοητά, κατά τά
15 αύτά και ωσαύτως έχοντα άεί, μάλιστα μέν καΐ πρώτως αύτά δντα, παραί|τια (8ΐβ)
δέ και τοις άλλοις τοϋ είναι τοιαϋτα έκαστα, οΐά περ έστί, κατά τήν προς
αύτά ομοιότητα συνιδών ό Πλάτων δντα ού ραστα όφθηναι, ού μήν ούδέ
λόγω σαφώς δηλωθηναι δυνάμενα, αύτδς ώς οΐόν τε ήν ύπέρ αύτών ειπείν
καΐ φρονησαι και παρασκευάσαι τούς μέλλοντας έπακολουθ-ήσειν πραγματευσά-
20 μένος ταϋτα καΐ τήν σύμπασαν αύτοΰ φιλοσοφίαν εις τοΰτο συνταξάμενος,

S. 376, 1 2 - S . 378, 2: Atticue, fr. β Mullach (FPhG Π Ι 201 f.), fr. IX

Baudry (zit. zu S. 7, 3£f.) 4 μεθέξει ·. s. Plat. Parm. 132d xal ή μέάεξις
αϋτη usw. 4f. άλλ' ούδέ usw.: s. ebd. 135bc el γέ τις usw.

BI b ON(D)V

2 διχαγωνίζεται Ο 4 με&έξει (natürlich Substantiv)] με&έξη V | ταϋτα]

ταύτας Vig. marg., aber β. 9 ταϋτα und 10 αύτά, wo ebenfalls die Ideen
gemeint sind 5 τήν < I b 5f. of τ' αύ τα Steph. ol ταϋτα die Has.
β συνιστάναι beweisen | έγνωχότες die sich dafür entschieden haben 7 γάρ
< Ib 8 αύτοίς: gemeint ο ί τ' —έγνωκότες 9 οϊς BONV οία Ι 6 (aber dann
müßte es ύπερέχειν heißen) | μάλλον I b 10 προς αύτά (im Hinblick auf die
Ideen)] αύτός ώς Steph. | των I b V τον BON | δημιουργόν nach δεσπότην Β
12 δημιουργήαειεν (trotz μέλλει) ON | όντως BONV | των νοη&έντων BV 1
(aber aus τω νοηϋ-έντΐ) 18 προάγειν Β | ταύτόν (die Identität): Apposition
zu τήν δμοιότητα | was von τά an folgt, ist abhängig von 17 συνιδών
14 f. ταυτά BONV 16 xal1 vor μάλιστα I b | αύτά δντα an und für sich
seiend | παραίτια: s. S. 367, 19 1β ίκαστον I b 18 δυνάμενα] λεγόμενα Β |
αύτός — S. 378, 4 άρχεσόέντες < Β 20 αύτοΰ Steph. αύτοΰ die Hss.
 378 Eusebius

περί ταϋτά φησι και τήν τούτων νόησιν και την σοφίαν είναι *αί τήν έπιστή-
μην, Si' ής τ& άνθρώπινον τέλος και ή μακαριστή βιοτή παραγίνεται." b
Τοσαντα δ 'Αττικός, τιαρήν δέ και τούτων ετι πλείω έκ της δηλω&είσης β
παρα&έσ&αι τον ανδρός γραφής· πλήν αλλά τοις έκτε&εϊσιν άρκεσ&έντες
5 μεταβησόμε&α καΐ έπΐ τήν των Στωικών αϊρεσιν. Σωκράτους τοίνυν 1
ακουστής έγένετο Άντισ&ένης, Ήρακλεωτικός τις άνήρ το φρόνημα, δς
Ιψη τον ήδεσϋαι τό μαίνεσ&αι κρεΐττον είναι· διό και παρήνει τοις γνωρίμοις c
μηδέποτε χάριν ήδονης δάχτυλον έκτείνειν. τούτου δέ ακουστής γέ- 8
γονε Διογένης δ Κύων, δς και αυτός θηριωδέστατα φρονεϊν δόξας πολλούς
ίο έπηγάγετο. τούτον Κράτης διεδέξατο· Κράτητος δέ έγένετο Ζήνων δ Κι-
τιεύς, δ της των Στωικών φιλοσόφων αίρέσεως καταστάς αρχηγός. Ζήνωνα 9
δέ Κλεάν&ης διεδέξατο, Κλεάν&ψ δέ Χρύσιππος, το ντον δέ Ζήνων έτερος
και οί καθεξής, λέγονται δ' ούτοι πάντες διαφερόντως και βίου στερρον
και διαλεκτικής έπιμελη&ηναι. τά γέ τοι της κατ" αυτούς φιλοσοφίας δόγ-
is ματα ώδέ τιως έχει·

ιδ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΣΤΩΙΚΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΟΠΩΣ ΤΕ Ο

ΖΗΝΩΝ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΑΡΧΩΝ ΑΠΕΔΙΔΟΥ ΛΟΓΟΝ· ΑΠΟ ΤΟΥ
ΕΒΔΟΜΟΥ ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ
"Στοιχεΐον εϊναί φασι των δντων τό πϋρ, καθάπερ 'Ηράκλειτος, τούτου 14,1
20 δ' άρχάς δλην καΐ θεόν, ώς Πλάτων, άλλ' οδτος άμφω σώματά φησιν είναι, d

7 f. τον — ίκτείνειν: Thdrt. X I I 4 7 19—S. 379, 8: Aristocles Περί φιλοαο- *

φΐας VII. Β., fr. 8 (von Mullach übersehen); nur durch Eusebius erhalten

BI"ON(D)V

2 beachte die feierliche Klausel: -^w-^w-w- 5 μεταβησώμεϋα

ON; dAAd τούτων ϋλις· μεταβατέον δέ (es folgt xai έπΐ) Β β Άντισ&ένης: η
ausgebess. Ν (1. ? Η.), Άντια&ένονς D | Ήραχλεωτιχός: ein Witz in Hinblick
auf Herakles als Vorbild der Kyniker und speziell auf eine gleichnamige
Schrift des Antisthenes; aber da Ήραχλεώτης das Ethnikon zu 'Ηράκλεια
ist, wäre der Witz doch nur am Platz, wenn Antisthenes Beziehungen zu
einer der 'Ηράκλεια genannten Städte gehabt hätte (wovon nichts bekannt
ist). Doch vergleiche Athenaeus X I 600 a, wo es von böotischen Trink-
gefäßen (σκνφοι) heißt: . . . χρησαμένου . . . πρώτον 'Ηρακλέους τφ γένει· διό χα'ι
ΉραχλεωτιχοΙ πρός τίνων καλούνται, aber im folgenden ein Bestandteil derselben
als 'Ηράκλειος δεσμός bezeichnet wird. Mras 7 ήδεσ&αι (auch D)] in Ν η (von
1. Τ Η.) ausgebess., 'aus'; ειδεαύαι Ο 8 δακτνλιον Ι 6 10 έγένετο nml. άκονστής *
10f. Κητιενς Ι·» Κιττιεύς BONV 11 των < Ι " | καταστάς ONV xai ταύτης
Ι» < Β 18 δ' < Β 16 Ιχει Steph. ηεριέχει die Hss. 1β-18 Über-
schrift in BI»ONV I τε < BONV | 'Από — φιλασ. < V | έβδόμου] ζ' ON |
σοφίας Β 19 φασι BO* φησι IK^NV | χαβά I b
 Praepar. evang. XV 13, 5—9; 14, 1—2; 15, 1—3 379

και το ποιοϋν καΐ τό πάσχον, εκείνου τό πρώτον ποιοϋν αίτιον άσώματον

είναι λέγοντος. έπειτα δέ και κατά τινας είμαρμένους χρόνους έκ |πυροϋσθαι 2
τον σύμπαντα κόσμον, είτ' αύθις πάλιν διακοσμεϊσθαι. τό μέντοι πρώτον (817)
πϋρ είναι καθαπερεί τι σπέρμα, των απάντων έχον τους λόγους και τάς αίτιας των
5 γεγονότων και τών γιγνομένων και των έσομένων την δέ τούτων έπιπλοκήν
και άκολουθίαν είμαρμένην και έπιστήμην καΐ άλήθειαν και νόμον είναι τών
όντων άδιάδραστόν τινα και άφυκτον. ταύτη δέ πάντα διοικεϊσθαι τα κατά
τον κόσμον ύπέρευ, καθάπερ έν εύνομωτάτη τινΐ πολιτεία."

ιε'. ΟΠΟΙΑΝ ΔΟΞΑΝ ΕΠΑΓΟΝΤΑΙ ΟΙ ΣΤΩΙΚΟΙ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ

ίο ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ• ΑΠΟ ΤΗΣ
ΕΠΙΤΟΜΗΣ ΑΡΕΙΟΥ ΔΙΔΥΜΟΥ
" Ό λ ο ν δέ τον κόσμον σύν τοις έαυτοΰ μέρεσι προσαγορεύουσι θ ε ό ν 1 6 , 1
τοϋτον δέ Ινα μόνον εϊναί φασι και πεπερασμενον καΐ ζωον και άίδιον και b
θεόν. έν γαρ τούτω πάντα περιέχεσθαι τα σώματα, κενόν δέ μηδέν ύπάρχειν <·
is έν αύτώ. τό γάρ έκ πάσης της ουσίας ποιόν προσαγορεύεσθαι <κόσμον καί>
τό κατά τ η ; διακόσμησιν την τοιαύτην και διάταξιν έχον. διό κατά μέν 2
τήν προτέραν άπόδοσιν άΐδιον τόν κόσμον είναί φασι, κατά δέ την διακόσμησιν
γενητόν και μεταβλητόν κατά περιόδους απείρους γεγονυίας τε και έσομένας.
καΐ τό μέν έκ της πάσης ουσίας ποιόν κόσμον άίδιον είναι και θ ε ό ν 3
20 λέγεσθαι δέ κόσμον σύστημα έξ ούρανοϋ και αέρος και γης και θαλάττης
καΐ τών έν αύτοϊς φύσεων λέγεσθαι δέ κόσμον και τό οίκητήριον θεών και d
άνθρώπων <καΙ > <τόν έκ θεών και ανθρώπων > καΐ τών ένεκα τούτων γενο-

12—S. 380, 17: Arius Didymus, 'Επιτομή f r . 29 Diels (Doxogr. Gr. 464f.),
nur durch Eue. erhalten

BI b ON(D)V

1 τό3 < I b 2 είμαρμένους BONV είμαρμένους ώριαμένους I b 8 εϊτα

BONV I μέντοι] μέν I j vor πρώτον von Β 1 παραυτ durchgestrichen
b
4 πϋρ
είναι BONV παραινεί I b 8 ύπέρευ < Β | έν < I b | εύνομωτάτω τίνι τε τη I b
9-11 Die Überschrift in BI b ONV | περί τον BON | περί της BV | άπό της
έπιτομής I b άπό των Β άπό τοΰ ON άπό V 18 πεπεραομένον] πεφααμένον Β
18f. και §εόν < Β 14 έν γ. τούτω] έκ τόν (so) τούτω Β 15 <κόαμον και >
Diels (s. 19f.) < die Hss. 16 έχον intrans. 16f. κατά — άπόδοσιν
(Angabe): s. 13 18 γενητόν (auch D)] γεννητόν ON* (ein ν ausradiert)
19 και1 — S. 380, 3 αυνεστώσα < Β 20 <xai > σύστημα Diels (nach Heine)
21 δέ < I b 22 <xai> Mras (s. S. 380, l f . τό τε οίκητήριον καΐ τό) <ή>
Diels < die Hss. | <τόν έκ &εών και άν&ρώπων > Diels < die Hss. | τών] τόν I b
 380 Eusebius

μένων συνεστώτα. δν γάρ τρόπον πόλις λέγεται διχώς, τ6 τε οίκητήριον καί 4

τό έκ των ένοικούντων σϋν τοις πολίταις σύστημα, ούτως καΐ ό κόσμος οιονεί,
πόλις εστίν έκ θεών και ανθρώπων συνεστώσα, των μέν θεών τήν ήγεμονίαν
έχόντων, τών δέ άνθρώπων ΰποτεταγμένων. κοινωνίαν δ' ύπάρχειν πρός 5
β αλλήλους διά τό λόγου μετέχειν, δς έστι φύσει νόμος· τά δ' άλλα πάντα γεγονέναι
τούτων ένεκα, οΐς άκολούθως νομιστέον προνοεΐν τών άνθρώπων τον τά δλα
διοικούντα θεόν, ευεργετικών δντα και χρηστόν καί φιλάνθρωπον | δίκαιον τε (8ΐβ>
και πάσας έχοντα τάς άρετάς. διό δή καί Ζεύς λέγεται ό κόσμος, επειδή β
τοϋ ζην αίτιος ήμΐν έστι. καθ* δσον δέ είρομένω λόγω πάντα διοικεί άπαρα-
ιο βάτως έξ άΐδίου προσονομάζεσθαι Είμαρμένην Άδράστειαν δέ, 6τι ουδέν
έστιν αυτόν άποδιδράσκειν Πρόνοιαν 8' δτι πρός τό χρήσιμον οικονομεί
έκαστα. ήγεμονικόν δέ τοϋ κόσμου Κλεάνθει μέν ήρεσε τόν ήλιον είναι 7
διά τό μέγιστον τών άστρων ύπάρχειν καί πλείστα συμβάλλεσθαι πρός τήν
τών δλων διοίκησιν, ήμέραν καί ένιαυτόν ποιοϋντα καί τάς άλλος ώρας. b
is τισί δέ τών άπό της αίρέσεως έδοξε γην τό ήγεμονικόν είναι τοϋ κόσμου, 8
Χρυσίππω δέ τόν αιθέρα τόν καθαρώτα-rov καί ειλικρινέστατων, άτε πάντων
εύκινητότατον δντα καί τήν δλην περιάγοντα τοϋ κόσμου φοράν."
Ταντα μεν ήμϊν από της ' Επιτομής 'Αρείου Διδύμου προκείσ&ω' προς 9
δέ την περί &εοΰ τών Στωικών δόξαν απαρκεΐ παρα&έσϋαι τάς Πορψυρίου
20 λέξεις έν τοις πρός Βόηθον άντιγραφεϊσιν αύτώ Περί ψυχής τούτον έχούσας
τον τρόπον

ιζ'. ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΩΝ ΣΤΩΙΚΩΝ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ ΔΟΞΑΝ

"Τόν δέ θεόν ούκ όκνοΰσι πϋρ νοερόν είπόντες άΐδιον καταλείπειν καί 16,1
φθείρειν μέν πάντα λέγειν καί έπινέμεσθαι, ώς τοιούτον δν πϋρ οίον τό ήμϊν c a

S. 379, 12—S. 380, 17: Arius Didymus, fr. 29 Diele (Doxogr. Gr. 464f.)
10 Άδράστειαν — 12 ίκαστα: vgl. Thdrt. VI 12 28—8. 381, 7: Porphyrius,
Πρός Βόη&ον περί ψνχής, fr. 9: nur durch Eusebius erhalten

BIX)N(D)V

2 οϋτω V | οιονεί I«> olov ONV 8 xal των Β 4 <W] δ' BON | ö' < Β
9 είρ. λόγω < Β 10 έξ όϊδ. < Β | Άδράστιον Ι» | ουδέν ΒΙ» Thdrt. ονδ'
ONV (verbess. 1. Η.) 11 άποδιδράσκον Β | δέ Β | οίκονομεϊν I b 12 Κλεάν-
θει μέν ήρεσε] Κλεάνθης μέν είπε Β 18 ήμϊν < Β | της Έπιτ. < Β | τοϋ
Α ιδ. Β 19 άπαρκεί — 21 τρόπον] προκείσ&ω τά ΠορφυρΙου πρός Βόη&ον
είρημένα Β 22 f. Die Überschrift ill BI b ONV; nach idfav + άπό τών πρύς
βοη&όν περί ψνχής I b 28 <5έ < I b | νοερόν είπ. BI b ~ ONV | καταλαιεϊν I b
24 φθείρειν: Subjekt πϋρ
 Praepar. evang. X V 15, 3—9; 16, 1—2; 17, 1—3 381

συνεγνωσμένον, άντιλέγειν τε τ ώ Άριστοτέλει παραιτούμενη τόν αίθέρα έκ

πυρός λέγειν τοιούτου. απαιτούμενοι δέ πώς τό τοιούτον έπιδιαμένει 3
πϋρ, άλλοιον μέν πϋρ ού λέγουσιν είναι, το τοιούτον δ' είπόντες καΐ πιστεύειν
αύτοϊς άξιώσαντες είποϋσι τη άλόγω πίστει ταύτη έπισυνάπτουσιν, δτι καΐ
5 άίδιόν έστι, καίπερ έκ μέρους και τό αίθέριον σβέννυσθαι και άνάπτεσθαι
τιθέντες. αλλά τήν τούτων προς μέν τά αυτών άβλεψίαν, προς δέ τά των πα-
λαιών ραθυμίαν τε καΐ καταφρόνησιν τί άν τις επιών έπί πλέον μηκύνοι;"

ιζ'. ΟΤΙ ΟΥΚ ΑΝ ΕΙΗ ΣΩΜΑ TO ON ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ-

ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΑΓΑΘΟΥ ΝΟΥΜΗΝΙΟΥ

ίο I "'Αλλά τί δή έστι τό δν; άρα ταυτί τά στοιχεία τά τέτταρα, ή γη και 1 7 , 1

τό πϋρ καΐ αί άλλαι δύο μεταξύ φύσεις; άρα ούν δή τά δντα ταϋτά έστιν, ήτοι (819)
ξυλλήβδην ή καθ·' 2ν γέ τι αυτών; Και πώς, ά γέ έστι καΐ γενητά καΐ πάλιν- b
άγρετα, εϊ γε εστίν όραν αυτά έξ αλλήλων γινόμενα καΐ έπαλλασσόμενα καΐ
μήτε στοιχεία υπάρχοντα μήτε συλλαβάς; Σώμα μέν ταυτί οδτως ουκ άν εΐη 2
15 τό 6ν. άλλ' άρα ταυτί μέν οδ, ή δ* υλη δύναται είναι δν; 'Αλλά καΐ αύτη <ν>
παντός μάλλον άδύνατον, άρρωστια τοϋ μένειν ποταμός γάρ ή ΰλη ροώδης
και όξύρροπος, βάθος καΐ πλάτος καΐ μήκος άόριστος και άνήνυτος."
Kai μετά βραχέα επιλέγει· 8

10-17 Numenius, Περί τάγα&ον I. Buch: fr. 12 Leemans, fr. X I Thedinga

(s. zu Bd. I S. 493, 19), fr. 6 Mullach (FPhG III 164). Der g a n z e A b s c h n i t t
a u s Numenius' Werk h a t dialogische F o r m

BI b ON(D)V. Mit dem 16. Kap. (μηκύνοι) schließt I " fol. 294» Zeile 13.
D a alles, was in I noch f o l g t , von I* aus Β a b g e s c h r i e b e n
ist (e. Einleitung Bd. I S. XXV), scheidet vom 17. K a p i t e l an I gänz-
lich aus

1 άντιλέγειν — παραιτ. (auch Ν) < D 2 τοιούτου BONV τοιούτοι I b

3 τό < I | xal < I
b b 4 άξ. είπ. Ι» ~ (-σιν) BONV | πίστει ταύτχ) I b ~ B O N V
5 χαΰιερ BONV xal πϋρ I b β αύτών Gaisf. αυτών BONV αύτά I b 7 τε
xal χαταφρ. < Β | τί] τις I | έπιών BI b εΙπών ONV | μηχύνη Β
b 8f. Die Über-
schrift in BONV I "Οτι δή Β | πρώτον Β α ON; 'Από — τάγ. < V 10f. ή —
φύσεις < Β 11 άρα Β δρ' ONV 12 TtBrotONV | γενητά Β, -w- ONV
12f. xal παλινάγρετα < Β 14 μήτε1 — συλλαβάς: ein Witz, der auf der
Doppelbedeutung von ατοιχεϊον (Element und Buchstabe) sowie auf der von
συλλαβή (Zusammenfassung und Silbe) beruht | Σώμα — S. 382, 10 διαλεγ.
< Β I Σώμα·, als Körper | ταυτί (die 4 Elemente) όντως] ταύττ] [οΰτως] Usener,
Kl. Sehr. I 371 f. 15 δέ ONV | αυτήν Usener ebd. 371 αυτή die Hse.
 382 Eusebius

""Ωστε καλώς ό λόγος εϊρηκε φάς, εί έστιν άπειρος ή υλη, άόριστον c

είναι α υ τ ή ν εί δέ αόριστος, άλογος· εί δέ άλογος, άγνωστος, άγνωστον δέ γ ε
ούσαν αύτήν άναγκαΐον είναι άτακτον, ώς τεταγμένα γνωσθηναι πάνυ δήπου-
θεν άν εΐη ράδια" τό δέ άτακτον ούχ έστηκεν, δ τι δέ μή Ιστηκεν, ούκ αν εϊη ον.
5 τοϋτο δέ ήν δπερ ήμΐν αύτοΐς ώμολογησάμεθ-α έν τοις έμπροσθεν, ταυτί 4
πάντα συνενεχθήναι τ ω δντι άθέμιστον είναι. Δοξάτω μάλιστα μέν πασιν, εί δέ
μή, άλλ' έμοί. Ούκοϋν φημι την ΰλην ούτε αύτήν ουτε τά σώματα είναι Öv. d
Τί ουν δ ή ; ή έχομεν παρά ταϋτα άλλο τι έν τ η φύσει τ η των δλων; Ναί. δ
τοϋτο ουδέν ειπείν ποικίλον, εί τόδε πρώτον μέν έν ήμΐν αύτοΐς άμα πειρα-
ιο θείημεν διαλεγόμενοι - έπειδή τά σώματά έστι φύσει τεθνηκότα και νεκρά β
καΐ πεφορημένα και ούδ' έν ταύτω μένοντα, άρ' ούχί τοϋ καθέξοντος αύτοΐς
έδει; Παντός μάλλον. Εί μή τύχοι δέ τούτου, άρα μείνειεν άν; Παντός ήττον.
Τ ί ούν έστι τό κατασχήσον; εί μέν δή και τοϋτο εΐη σώ|μα, Διός Σω- 7
τηρος δοκεϊ άν έμοί δεηθήναι αυτό παραλυόμενον και σκιδνάμενον. εί μέν- 8
15 τοι χρή αύτό άπηλλάχθαι της τών σωμάτων πάθης, ίνα κάκείνοις κεκυκημένοις (820)
τήν φθοράν άμύνειν δύνηται και κατέχη, έμοί μέν ού δοκεϊ άλλο τι έίναι ή μόνον
γε τό άσώματον αδτη γαρ δή φύσεων πασών μόνη ίστηκε καΐ έστιν άραρυΐα και
ούδέν σωματική, οδτε γοΰν γίνεται οΰτε αυξεται ούτε κίνησιν κινείται άλλην
ούδεμίαν, και διά ταϋτα καλώς δίκαιον έφάνη πρεσβεϋσαι τό άσώματον."

μ m'. ΟΠΩΣ ΟΙ ΣΤΩΙΚΟΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ

ΕΚΠΥΡΩΣΕΩΣ ΔΟΞΑΖΟΥΣΙΝ
"'Αρέσκει δέ τοις πρεσβυτάτοις τών άπό της αίρέσεως ταύτης έξαιθεροΰ-18,1
σθαι πάντα, κατά περιόδους τινάς τάς μεγίστας είς πϋρ αίθερώδες άναλυο- b
μένων πάντων."

1-19 Numenius fr. 13 Leemans, fr. Χ Π Thedinga (s. zu Bd. I S. 493,

19), noch fr. 6 Mullach (FPhG Π Ι 164 f.) 22-24 Arius Didymus, fr. 36
Diels (Doxogr. Gr. 468); größtenteils nur durch Eue. erhalten

BON(D)V

2 άλογος1] äλογον Steph. | άγνωστον (statt -ος) Steph. 4 fSqSla ONV

β αννενεχ&ηναι in Kontakt treten mit 8 ή ONV 10 έπειδή Mras έπεί δέ die Hss.
11 πεφορημένα in rascher Bewegung befindlich 12 τύχη Β | μένειεν Ν (οι
1. Τ Η.) μέν εΐεν D 18 f. Δ ιός σωτηρος < Β 14 δοκή Β | αύτό usw. es
selber, weil . . . | εί Steph. ή BV ή ON 15 τών < Β | χεχυχημένοις V
(*» eingeflickt 1. Η.) χεχυημένοις ONV» < Β 16 xal < Β 17 αύτη
Steph. αύτη die Has. | -χεν Β 18 άλλην: denn auch Werden und Wachsen
sind Bewegungen 20f. Die Überschrift in BONV (της [auch D] <r N)
22''Αρέσκει Β άρχέαει ONV; s. S. 383, 7
 Praepar. evang. X V 17, 3—8; 18, 1—3; 19, 1—3 383

Και έξης επάγει·

" Έ κ τούτων δέ δήλον δτι Χρύσιππος επί της ούσίας ού ταύτην παρεί- 2
ληφε την σύγχυσιν άδύνατον γάρ" άλλα τήν άντί της μεταβολής λεγομένη ν.
ού γάρ επί της τοϋ κόσμου κατά περιόδους τάς μεγίστας γινομένης φθοράς c
5 κυρίως παραλαμβάνουσι τήν φθοράν οί τήν εις πϋρ άνάλυσιν των δλων δογματί-
ζοντες, ήν δή καλοΰσιν έκπύρωσιν, άλλ' άντί της κατά φύσιν μεταβολής χρώνται
τη προσηγορία της φθοράς. άρέσκει γάρ τοις Στωϊκοϊς φιλοσόφοις τήν 3
δλην ούσίαν εις πϋρ μεταβάλλειν, οίον είς σπέρμα, και πάλιν έκ τούτου αυτήν
άποτελεϊσθαι τήν διακόσμησιν, οία τό πρότερον ήν. και τοϋτο τό δόγμα των
ίο άπό της αίρέσεως οί πρώτοι και πρεσβύτατοι προσήκαντο, Ζήνων τε και Κλε- d
άνθης και Χρύσιππος. τον μεν γάρ τούτου μαθητήν και διάδοχον της σχολής
Ζήνωνα φασιν έπισχεΐν περί της έκπυρώσεως των δλων."

ώ\ ΟΠΩΣ ΔΟΞΑΖΟΥΣΙΝ ΟΙ ΣΤΩΙΚΟΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ

ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ ΤΩΝ ΟΛΩΝ
is " Έ π ί τοσούτον δέ προελθών ό κοινός λόγος και κοινή φύσις μείζων 1 9 , 1
και πλείων γενομένη τέλος άναξηράνασα πάντα και | είς έαυτήν άναλαβοΰσα (821)
έν τη πάση ούσία γίνεται, έπανελθοϋσα είς τον πρώτον ρηθέντα λόγον και είς
τήν άνάστασιν έκείνην τήν ποιούσαν ένιαυτόν τον μέγιστον, καθ' δν άπ' αύτης
μόνης είς αυτήν πάλιν γίνεται ή άποκατάστασις. έπανελθοϋσα δέ διά 2
20 τάξιν, άφ' οίας διακοσμεϊν ωσαύτως ήρξατο, κατά λόγον πάλιν τήν αυτήν
διεξαγωγήν ποιείται, τών τοιούτων περιόδων έξ άϊδίου γινομένων ακατα-
παύστως. οΰτε γάρ της αίτίας αρχήν κάπόπαυσιν οΐόν τε γίνεσθαι οδτε τοϋ b
διοικούντος αυτά. ούσίαν τε γάρ τοις γινομένοις ύφεστάναι δει, πεφυ- 8

2-12 Arius Didymus, fr. 36 Diels (Doxogr. Gr. 468 f.) 7 τήν — 9 Ijv
auch Eus. theoph. Π 21 16—S. 384, 6 : Arius Didymus, fr. 37 Diele
(Doxogr. Gr. 469); nur durch Eus. erhalten

BON(D)V

1 έξης < Β 4 ού — 1 φ&οράς < Β | τάς μεγίστας Steph. (s. S. 382, 23)
της μεγίστης die Has. 8 ix τούτου αυτήν] αί τούτου αύτοϋ Β l l f . τον —
δλων < Β 18f. Die Überschrift BODV; Ν bietet irrtümlich auch hier die
zum 20. Kapitel gehörende Überschrift 15 <ή > κοινή Diels 16 άναξηρά-
νασα absorbieren 17 iv — γίνεται die φύσις tritt in die gesamte Substanz
ein, d. h. sie macht die gesamte Substanz aus 18 μέγιστον] μέγαν Β | xaö'
— 21 f. Ακαταπαύστως < Β 21 διεξαγωγήν Verlauf 22 της αιτίας
άρχήν Β της άρχής ahlav ONV της ούσίας άρχήν Diels | κάπόπαυσιν Mras
κάνάπαυσιν Diels και πάσιν die Hss. | ο Ιόν τε nml. έστι 22 f. τον διοικούντος
(gemeint der λόγος) nml. άρχήν κάπόπαυσιν ο Ιόν τε γ. 28 ούσίαν τε] οΰτε Β
 384 Eusebius

κυΐαν άναδέχεσθαι τάς μεταβολάς πάσας, και τό δημιούργησαν έξ αύτης,

οία γάρ έφ' ήμων τις έστι φύσις δημιουργοϋσα, τοιούτου τινές κατ' ανάγκην
δντος καΐ έν τω κόσμ<ι> άγενήτου. γενέσεως γάρ άρχήν ούχ οΐόν τε είναι επί
της φύσεως ταύτης* δν τρόπον δ' άγένητός έστι καΐ άναιρεθήναι άδύνατον
5 αυτήν έστιν, οδτε αύτης έξ αύτης οδτε έξωθέν τίνος άναιρήσοντος αυτήν."

κ'. ΟΠΩΣ ΔΟΞΑΖΟΥΣΙΝ ΟΙ ΣΤΩΙΚΟΙ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ

. "Τό δέ σπέρμα φησίν ό Ζήνων εϊναι δ μεθίησιν άνθρωπος πνεϋμα με θ·' 20,1
ύγροϋ, ψυχής μέροι: <καί> άπόσπασμα καΐ τοϋ σπέρματος τοϋ των προγόνων e
κέρασμα καΐ μίγμα των της ψυχής μερών συνεληλυθός· έχον γάρ τούς λόγους
ίο τω δλω τούς αύτούς τοϋτο, δταν άφεθή είς τήν μήτραν, συλληφθέν υπ' άλ-
λου πνεύματος μέρος ψυχής τής τοΰ θήλεος καΐ συμφυές γενόμενον κρυφθέν d
τε φύει κινούμενον καΐ άναρριπιζόμενον ύπ' έκείνου, προσλαμβάνον άεί είς
τό ύγρόν καΐ αύξόμενον έξ έαυτοϋ."
Kai μετά βραχέα έπιλέγεν 8
is "Περί δέ ψυχής Κλεάνθης μέν τά Ζήνωνος δόγματα παρατιθέμενος
πρός σύγκρισιν τήν πρός τούς άλλους φυσικούς φησιν δτι Ζήνων τήν ψυχήν
λέγει αίσθητικήν άναθυμίασιν, καθάπερ 'Ηράκλειτος, βουλόμενος γάρ έμφανί-
σαι δτι αί ψυχαΐ ά»αθυμιώμεναι νοεραΐ άεί γίνονται, είκασεν αύτάς τοις ποτα-
μοϊς, λέγων οδτως· 'Ποταμοΐσι τοϊσιν αύτοΐσιν έμβαίνουσιν έτερα καΐ έτερα
2ο ύδατα έπιρρεϊ' καΐ ψυχαί δέ άπό των ύγρών άναθυμιώνται.' άναθυμίασιν 8
μέν οδν ομοίως τω Ήρακλείτω τήν ψυχήν άποφαίνει | Ζήνων, αίσθητικήν δέ (822)
αυτήν είναι διά τοϋτο λέγει δτι τυποϋσθαί τε δύναται τό μέρος το ήγούμενον
αύτης άπό των δντων καΐ υπαρχόντων διά των αίσθητηρίων καΐ παραδέχεσθαι
τάς τυπώσεις, ταϋτα γάρ ϊδια ψυχής έστι."

7-18 Arius Didymus, fr. 39 Diele (Doxogr. Gr. 470f.), ebenfalls nur durch
Eue. erhalten 7 Τά — 9 συνεληλν»ός: vgl. Thdrt. V 25 16-24 Ariua
Didymus ebd. 19f. Hersel, fr. 12 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr." I 154)

BON(D)V

1 δημιούργησαν Steph. δημιούργησαν die Hss. 2 ο Γα Dind. (Beistrich

davor Mras) ola die Hss.; indem nämlich, wie es bei uns .. . gibt, so etwas . . .
auch in der Welt sein muß 8 άγενήτον Β άγεννήτου ODN*V* (in Ν und V
ein ν ausradiert) 4 άγένητός Β, -w- ONV (ein » ausradiert) 6 αυτήν
ίστιν Β ~ ONV | αύτης Steph. αύτης die Hss. β Die Überschrift ONV
< Β mitsamt diesem Kapitel 8 <xal1> Steph. ( < xai*), < ONV τε xal
Thdrt. 10 τφ δλφ τ. αύτούς dieselben wie das All 12 προσλαμβάνον
nml. τό ύγρόν | [είς] Diels 18 αύξόμενον] αύξάνον Steph. aus D | αύτον
Diels 17 αίσ&ητικήν Wellmann bei Diels (vgl. 21) αϊσ&ησιν rj die Hss.
19f. Der Vergleich zielt auf den raschen Wechsel der Seelenstimmungen
22 τε Diels γε die Hss. | τό μέρος Vig. marg. τό μέγε&ος τό μέρος die Hss.
 Praepar. evang. X V 19, 3; 20, 1—8; 21, 1 385

Kai με&' έτερα' 4

"Είναι δέ ψυχήν έν τω δλω φασίν, δ καλοΰσιν αΙθέρα, καΐ άέρα κύκλφ
περί τήν γην καΐ θάλασσαν, καΐ έκ τούτων αναθυμιάσεις· τάς δέ λοιπάς ψυ-
χάς προσπεφυκέναι ταύτη, δσαι τε έν ζώοις είσΐ καΐ δσαι έν τω περιέχοντι*
διαμένειν γάρ έτι τάς των άποθανόντων ψυχάς. ένιοι δέ τήν μέν τοϋ 5
δλου άΐδιον, τάς δέ λοιπάς συμμίγνυσθαι επί τελευτη είς έκείνην. Ιχειν δέ b
πασαν ψυχήν ήγεμονικόν τι έν αύτη, δ δή ζωή καΐ αίσθησίς έστι καΐ ορμή."
Kal hi μεΐ όλίγα· β
" Τ ή ν δέ ψυχήν γενητήν τε καΐ φθαρτήν λέγουσιν ουκ ευθύς δέ τοϋ σώ-
ματος άπαλλαγεΐσαν φθείρεσθαι, άλλ' έπιμένειν τινάς χρόνους καθ' έαυτήν,
τήν μέν των σπουδαίων μέχρι της είς πϋρ αναλύσεως των πάντων, τήν δέ
των άφρόνων πρδς ποσούς τινας χρόνους. τό δέ διαμένειν τάς ψυχάς 7
οδτως λέγουσιν, 6τι διαμένομεν ήμεϊς ψυχαΐ γενόμενοι τοϋ σώματος χωρι- e
σθέντες καΐ είς έλάττω μεταβαλόντες ούσίαν τήν της ψυχής, τάς δέ των
άφρόνων καί αλόγων ζώων ψυχάς συναπόλλυσθαι τοις σώμασι."
Τοιαύτα και τά της Στωϊκης φιλοσοφίας δόγματα άπό των 'Επιτομών 8
'Αρείου Διδνμου σννειλεγμένα. προς δέ τη» περί ψνχης άτοπον των άνδρων
δόξαν άπαρκεϊ τά παρά ΛογγΙνω τω κα&' ήμας συντόμως άντειρημένα διά
τούτων

κα'. Λ ΟΓΓΙΝΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΩΝ ΣΤΩΙΚΩΝ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ

ΔΟΞΑΝ ΑΝΤΙΡΡΗΣΗ

"Συνελόντι δ' ειπείν, πόρρω μοι δοκοϋσιν άφεστηκέναι τοϋ τά δέοντα 2 1 , 1

λογίζεσθαι πάντες έφεξής όπόσοι τήν ψυχήν σώμα άπεφήναντο. που γάρ d

2-7 Arius Didymus, noch fr. 39 Diels (Doxogr. Gr. 470f.) 9-16 Ariue
Did. ebd. 9 Τήν — 12 χρόνους: Thdrt. V 2β (eingeleitet mit Νονμήνιος δέ
δ Πυθαγόρειος πρός τούτους άποτεινόμενος Ιφη) 22—S. 387, 9: Longinue
Περί ψυχής it. I I I L. Vaucher (ßtudes critiques sur le traits du sublime et
sur lee Merits de Longin, Gendve 1854, 268—271)

Β (ab 20) ON(D)V

8f. ψυχάς — β λοιπάς < V 4 έν τφ περιέχοντι in der Atmosphäre

ö lit (auch Ν ; < Steph. mit D)] ixet Diels 9 γενητήν V Thdrt., -w- ON
12 ποσούς] ποιούς Thdrt. 18 γενόμενοι Steph. γινόμενοι die Hss. 18f. χωρι- *
σ&έντες Diels χωριιτΦέντος die Hss. 14 είς (auch D)] ol Ν | έλάττω Steph.
Ιλσττον die Hss. | μεταβαλόντες Diels μεταβαλόντος ONV* (von 1. Η. in μετα-
βάλλοντος geändert) 16 άλόγων] Γ in Ο undeutlich, άλλοίων G 20f. Die
Überschrift in BONV | περί ψυχής < V j άντίρρησις] auch Ν, aber ς 1.1 Η.
auf Rasur; άντίρρησιν Ο,άντήρησις D 28 που] πώς Steph., aber s. S. 386,2
und 20 που δέ έγχωρεϊ (too ist es am Platz)
U n s , Euaeblos I I 26
 386 Eusebius

δλως έγχωρεϊ παραπλήσιον είναί τινι των στοιχείων τό κατ' αύτήν θ-εΐναι,
ποϋ δέ έπΐ τάς κράσεις και μίξεις άνενεγκεΐν; αΐ κατά πολλούς γιγνόμεναι
τρόπους | άλλων μέν άμυθήτων Ιδέας σωμάτων άπογενναν πεφύκασιν, έν οΐς
εί καΐ μή συνεχώς, άλλ' ούν πόρρωθεν ίδεϊν Ινι την των στοιχείων αίτίαν και
5 την προς τά δεύτερα και τρίτα των πρώτων άφορμήν. των δέ περί ψυχήν
ϊχνος ούδέν ούδέ τεκμήριον έν τοις σώμασιν ευρίσκεται, καν εί φιλοτιμοΐτό τις
ώς Επίκουρος καί Χρύσιππος άπαντα λί&ον κινεϊν και πασαν έρευναν δύνα-
μιν σώματος είς γένεσιν των περί ψυχής πράξεων. τι γαρ ή τοϋ πνεύ-
ματος ήμΐν λεπτότης προ έργου γένοιτ' άν είς φαντασίας και λογισμούς; τί
ίο δέ; των ατόμων σχήμα τοσαύτην παρά τάλλα έχειν δύναμιν και τροπήν,
ώστε φρόνησιν γενναν, δταν είς έτέρου πλάσιν έγκαταμιχθη σώματος; οϊμαι
μέν ώς ούδ* εί των 'Ηφαίστου τις ών τύχοι τριπόδων καΐ θεραπαινών (ών φη-
σιν "Ομηρος τους μέν αυτομάτους είς τον άγώνα δι' αυτών χωρεΐν, τάς δέ
συνεργάζεσθαι τ ω δεσπότη και μηδενός οίων ot ζώντες έχουσι πλεονεκτη-
15 μάτων άπολείπεσθαι), μή τί γε δη τών έκ ταύτομάτου ψηγμάτων, και αυ
τοις επί τών αιγιαλών προσέοικε λίθοις είς τό δύνασθ-αί τι περιττότερον ποιεΐν
πρός αϊσθησιν. Ζήνωνι μέν γάρ καΐ Κλεάνθει νεμεσήσειέ τις αν δικαίως
οδτως σφόδρα υβριστικώς περί αυτής διαλεχθεΐσι καί ταύτόν άμφω τοϋ στε-
ρεού σώματος είναι την ψυχήν άναθυμίασιν φήσασι. τί γάρ, ώ προς θ-εών,
» κοινόν δλως άναθυμιάσει καί ψυχή; ποϋ δέ έγχωρεϊ νομίσαντας τούτω προσεα-

S. 385, 22—S. 387, 9: Longinus fr. III Vaucher 12ff. vgl. Horn. II.
X V m 373ff. und 417ff. 17 Ζήνωνι — 19 ξφασαν (so): Thdrt. V 27

BON(D)V

2 άνενεγκεΐν (zurückführen) nml. τήν ψυχήν 4 την τών στοιχείων

αίτίαν die ursächliche Wirkung der Elemente β κδν — 10 δύναμιν < Β
8f. τί — λογισμούς: gegen die Stoiker 10-15 ψηγμ.·. gegen die Epikureer
10 δέ ohne; ONV | Ιχειν (exklamativ)] Ιχει seit Steph. die Ausgaben | άλλα
δή καί τροπήν Β | όοπήν Toupius 12 ώς < Β | τύχη Β | ών ON ώς BV
18 αυτών Gaisf. αύτών die Hss. 15 μή — ψηγμάτων geschweige denn, daß
irgendeines von den Atomen (ψηγμάτων spöttisch) eine so große Macht hatte
(s. lOf.) | μή — S. 387,2 διαρκείς < Β | xal αΰ·. damit wendet sich Longin
wieder gegen die Stoiker 16 προσέοικε: ή ψυχή; d. h. nach der Lehre der
Stoiker ist die Seele nicht imstande, etwas Besonderes (d. i. mehr als der
Körper) für die Sinneswahrnehmungen zu leisten (da sie ebenfalls körperlich
ist), sie ist also άργός wie die (vom Wasser nicht mitgerissenen) Ufersteine.
Mit Unrecht nahm Toupiue (Dionysii Longini quae supersunt, Oxonii 1778,
250) vor xai eine Gedankenlücke an 18 αυτής- (auch D)] αύτήν Ν 1 (ver-
bess. 2. H.) | δμφω (indeklinabel wie δύο; s. δμφω δυοίν Bd. I S. 388, 17)
δμφοιν (so) Vig. marg.; δμφω γάρ • • • Ιφαααν Thdrt.
 Praepar. evang. XV 21, 1—3; 22, 1—3 387

κέναι τήν θ·' ήμετέραν και τήν των άλλων ζώων ούσίαν τοΰτο μεν φαντασίας καΐ
μνήμας οίους τε είναι σφζειν διαρκείς, τοΰτο δέ ορμάς και βουλήσεις των
λυσιτελούντων εις σύνεσιν πραγμάτων; ή τάρα και τούς θεούς και τ6ν δια d
πάντων παρήκοντα ομοίως επιγείων τε καΐ ούρανίων είς άναθυμίασιν καΐ
5 καπνον και τοιαύτην φλυαρίαν καταθήσομεν και ούδέ τούς ποιητάς αίσχυ-
νούμεθα, οί καίπερ ακριβή σύνεσιν των θεών ουκ έχοντες δμως τά μέν έκ της
κοινής έπινοίας των ανθρώπων, τά δ' έξ έπι<π>νοίας των Μουσών, ή κινεΐν
αυτούς επί ταϋτα πέφυκε, σεμνότερα εΐρήκασι περί αύτών καΐ ούκ αναθυμιά-
σεις ούδ' άέρας ούδέ πνεύματα καΐ λήρους;" '
ίο Ταντά σοι και δ Λογγϊνος, έπάκονσον δε και Πλωτίνου τά τοιάδε προς
τους αυτούς άποτεινομενον

κβ'. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ ΟΤΙ ΟΥ ΔΥΝΑΤΑΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗ

ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΗ· ΑΠΟ ΤΟΥ Α ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΠΛΩΤΙΝΟΥ
I " E t δέ έστιν άθάνατος Ικαστος ημών ή φθείρεται πας ή τά μέν αύτοϋ 2 2 , 1
15 άπεισιν είς σκέδασιν καΐ φθοράν, τά δέ μένει είσαεί άπερ έστίν αύτός, ώδ' (824)
άν τις μάθοι κατά φύσιν έπισκοπούμενος. άπλοϋν μέν δή τι ούκ άν είη 2
άνθρωπος, αλλ' εστίν έν αύτώ ψυχή, έχει δέ καΐ σώμα, είτ' οδν δργανον b
<δν> ήμϊν, είτε έτερον τρόπον προσηρτημένον. άλλ' ουν διηρήσθω τε ταύτη
καΐ έκατέρου τήν φύσιν τε καΐ ούσίαν καταθεατέον. τό μέν δή σώμα, 8
20 καΐ αύτό συγκείμενον, οδτε παρά του λόγου δύναται μένειν ή τε αϊσθησις
όρα λυόμενόν τε και τηκόμενον και παντοίους ολέθρους δεχόμενον, εκάστου
τε τών ένόντων προς τό αύτοϋ φερομένου φθείροντός τε άλλου Ιτερον και
μεταβάλλοντος είς άλλο καΐ άπολλύντος, καΐ μάλιστα δταν ψυχή ή φίλα

S. 385, 22—S. 387, 9: Longinus fr. III Vaucher 14—S. 399, 18: Plot.
Περί φνχής I. Buch = enn. IV 7,1 — 84 (Π 120—134 Volkmann, IV 189—203
Bröhier). Zu dem bis S. 395, 24 δικαιοσύνη (Π 130 Volkm., IV 199 Br.) reichen-
den Abschnitt vgl. P. Henry, Recherches (zit. zu S. 38, 9ff.) 59—73.
Auch zu diesem Kapitel haben mir P. Henry und H. R. Schwyzer wertvolle
Mitteilungen zukommen lassen. S. zu S. 372, 4ö.

BON(D)V
6f. αίσχυνόμεΰα Β 7 ίπυινοίας Casaubonus έπινοίας die Has. | ή ON1
(verbess. 2. Η.) DV» (verbess. 1. Η.) » ot3<5'] ούδέ Β 12f. Die Überschrift
in ONV ('Από — ψνχής < V), < Β mit dem größten Teil dieses Kapitels
(bis S. 399, 20 άλλ*). In unseren Plotinhss. (Porphyriusausgabe I) lautet die
Überschrift dieses Buches Περί ά&ανααίας ψυχής 16 αύτός (auch N*D)]
d über ός N s 1β τι Plot, δτι ONV 17f. δργανον δν Plot, δργανον
die Hss. ώς δργ. Steph.; s. Henry a. a. Ο. 61 18 είτε] εϊτ' ούν Plot. |
τε (auch PI. Hss.)] γε Steph. 22 τε1] γε Steph.; s. Henry ebd. |
αύτοϋ Gaisf. αντον die Hss.
26*
388 Eusebius

ποιούσα μή παρη τοις δγκοις. κάν μονωθεί δέ Ικαστον γενόμενον, hi ούκ 4

Ιστι, λύσιν δεχόμενον εΐς τε μορφήν καΐ ΰλην, έξ ών άνάγκη καΐ τά άπλα των c
σωμάτων τάς συστάσεις έχειν. καΐ μήν καΐ μέγεθος έχοντα, άτε σώματα
6ντα, τεμνόμενά τε καΐ εις μικρά θραυόμενα, και ταύτη φθοράν άν ύπομένοι.
ώστε εί μέν μέρος ήμών τοϋτο, ού τό παν άθάνατοι, εί δ* δργανον, έδει 6
γε αυτό εις χρόνον τινά δοθέν τοιούτον τήν φύσιν είναι, τό δέ κυριώτατον
καΐ αυτός ό άνθρωπος, εϊπερ κατά τό είδος, ώς πρός δλην τό σώμα ή κατά τό
χρώμενον ώς προς δργανον, έκατέρως δέ ή ψυχή αυτός.
Τοϋτο ούν τίνα φύσιν έχει; ή σώμα μέν δν πάντως άναλυτέον· σύνθετον 6
γάρ παν γε σώμα. εί δέ μή σώμα εϊη, άλλα φύσεως άλλης, κάκείνην ή κατά d
τόν αύτόν τρόπον ή κατά άλλον σκεπτέον. <πρώτον δέ σκεπτέον > εις 6 τι δει
τοϋτο τό σώμα, δ λέγουσι ψυχήν, άναλύειν. έπεί γάρ ζωή ψυχη πάρ- 7
εστίν έξ άνάγκης, άνάγκη τοϋτο τό σώμα, τήν ψυχήν, εί μέν έκ δύο σωμάτων ή
πλειόνων εϊη, ήτοι έκάτερον αυτών ή Ικαστον ζωήν σύμφυτον έχειν- ή τό
μέν έχειν, τό δέ μή, ή μηδέ | έτερον <ή > μηδέν έχειν. εί μέν δή ένί αυτών (825)
προσείη τό ζην, αυτό τοϋτο άν εϊη ψυχή. τί άν ούν εϊη σώμα, ζωήν παρ' 8
αύτοϋ έχον; πϋρ γάρ καΐ άήρ καΐ ύδωρ καΐ γη άψυχα παρ' αυτών, και δτω πάρ-
εστι τούτων ψυχή, τοϋτο έπακτώ κέχρηται τη ζωη. άλλα δέ παρά ταϋτα
σώματα ούκ έστι* και οίς δέ δοκεϊ είναι στοιχεία τούτων έτερα, σώματα ού
> ψυχαΐ έλέχθησαν είναι ούδέ ζωήν έχοντα, εί δέ μηδενός αύτών ζωήν έχοντος b
ή σύνοδος πεποίηκε ζωήν, άτοπον. εί δέ έκαστον ζωήν έχει, καΐ hi άρκεΐ" 9

S. 387, 1 4 - S . 399, 18: Plot. enn. IV 7, 1 - 8 * (Π 120-134 Volkmann,

IV 189—203 Br6hier)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

1 τοις δγκοις den Teilen der Masse | γενόμενον NV γινόμενον Ο; μονωΰή

γενύμενον — μονω&έν γέντμαι (ικαστον die einzelnen Beatandteile dee Körpers)
4 καΐ* auch 6 f. Ιδει — είναι: d. h. die Qualität des δργανον müßte sich nach
seiner Bestimmung, nur für eine bestimmte Zeit dauern zu sollen, richten
β δέ auch Ν (wieD) i. Text; a. R. δή l.( ?) H. 7 εϊπερ ONV und ( + τοϋτο)
PI. Hss.; εϊη äv ή Vig. = der 3. H. einer Plotinhs., s. Henry a . a . O . 62 | ώς
πρός ϋλην τό σώμα = πρ. τ. α. ώς πρ. ΰλην; ebenso im folgenden ώς πρός δργ.
= πρ. τ. α. ώς πρ. δργ. Sinn (έστιν hinzuzudenken): Das κυριώτατον (die
Seele) verhält sich entweder κατά τό είδος zum Körper wie zur Materie oder
χατά τό χρώμενον zu ihm wie zum Werkzeug 8f. αυτός. Τοϋτο PI. Vig.
αυτό τοϋτο die Hss. 9 άναλντόν eine Hs. PI. 10 χατά < PI. 11 πρώτον
δέ σκεπτέον PI. Vig. < die Hss. 15 ή1 V ( + a. R. 1. Η.) < ON | μηδέ-
τερον PI. | ή' PI. < die Hss. | ένί αύτών] ένιαντών ONV (verbess. 1. Η.)
17 αύτοϋ ONV (verbess. 1. Η.) | αύτών ONV (verbess. 1. Η.) 19 <5έ] γε
PI. I είναι xai PI. 21 Ιχει V Ιχοι ON, beides in PI. Hss.
 Praepar. evang. XV 22, 3—16 389

μάλλον δέ άδύνατον συμφόρησιν σωμάτων ζωήν έργάζεσθαι και νοϋν γένναν

τά άνόητα. καί δή καΐ ούχ όπωσοϋν κραθέντα ταϋτα φήσουσι γενέσθαι, δει
άρα είναι τό τάξον καΐ τό της κράσεως αίτιον ώστε τοϋΐο τάξιν άν έχοι ψυ-
χής. ού γαρ 6τι σύνθετον, άλλ' ουδέ άπλοϋν άν είη σώμα έν τοις ούσιν 10
5 άνευ ψυχής οδσης έν τω παντί, είπερ λόγος προσελθών [έν] τή δλη σώμα
ποιεί, ούδαμόθεν δ* άν προσέλθοι λόγος ή παρά ψυχής.
Εί δέ τις μή ούτως, άλλά άτόμους ή άμερή συνελθόντα ψυχήν ποιεΐν 11
λέγοι, τ ή ένώσει καΐ όμοιοπαθεία έλέγχοιτ' άν καΐ τή παραθέσει, μή δι' δλου ο
ού γινομένου ενός ούδέ συμπαθοϋς έξ άπαθών καΐ μή ένοϋσθαι δυναμένων
ίο σωμάτων ψυχή δ' εαυτή συμπαθής - έκ δέ άμερών σώμα ουδέ μέγεθος άν
γένοιτο. καΐ μήν εί άπλοϋ 8ντο ς τοΰ σώματος τό μέν δσον ύλικόν παρ' 18
αύτοϋ ζωήν έχειν ού φήσουσιν (δλη γάρ άποιον), τό δέ κατά τό εϊδος τεταγμέ- a
νον έπιφέρειν τήν ζ ω ή ν εί μέν ούσίαν φήσουσι τό είδος τοϋτο είναι, ού τό
συναμφότερον, θάτερον δέ τούτων Ισται ή ψυχή* δ ούκ Ισται σώμα, ού γάρ έξ
16 υλης καΐ αυτό, ή πάλιν τόν αυτόν τρόπον άναλύσομεν. εί δέ πάθημα τής 18
δλης, άλλ' ούκ ούσίαν φήσουσιν εϊναι, άφ' ού τό πάθημα καί ή ζωή είς τήν
δλην έλήλυθε λεκτέον αύτοϊς. ού γάρ δή ή δλη έαυτήν μορφοϊ ούδ' έαυτή
ψυχήν έντίθησι. δει άρα τι είναι τό χορηγόν ζωής, είτε τ ή δλη ή χορηγία
είθ' ότωοϋν τών σωμάτων, | έξω δν καί έπέκεινα σωματικής φύσεως, έτεεί (82β)
20 ούδ' άν εΐη σώμα ούδέν ψυχικής δυνάμεως ούκ οδσης. £εΐ γάρ καί έν 14
φορα αύτοϋ ή φύσις καί άπόλοιτο άν ώς τάχιστα, εί πάντα σώματα εϊη, κάν
εί δνομα ένΐ αυτών ψυχήν τις θεΐτο. τά αυτά γάρ άν πάθοι τοις άλλοις σώ-
μασιν, δλης μιας οδσης αύτοϊς. μάλλον δέ ούδ* άν γένοιτο, άλλά στήσεται
έν δλη τά πάντα, μή δντος τοΰ μορφοϋντος αύτήν. τάχα δ' άν ούδ* άν 16
25 ή υλη τό παράπαν εϊη· λυθήσεται δέ καί τόδε τό ξύμπαν, εϊ τις αύτό πιστεύ-
σειε σώματος συνέρξει, διδούς αύτώ ψυχής τάξιν μέχρι τών όνομάτων, άέρι καί b

S.387, 14—S. 399, 18: Plot. enn. IV 7, 1 - 8 « (II 120—134 Volkmann,

IV 189—203 Bröhier)
Β ( < diese Seite) ON(D)V
2 όπωσοϋν χρα&. PI. δηως συγκραϋέντα ONV | γίνεσΰαι PL 4 ούδ' V
5 [έν] < PI. 8f. μή δι' δλου (γινομένου) ού γιν. ένός da es zu einer Einheit
nicht kommen kann, wenn sie eich nicht auf das Ganze erstreckt 9 ού < V
10 ουδέ μέγεθος nicht einmal der Größe nach 12 αύτοϋ Steph. αύτοϋ die
Hss. 14 τούτων (auch D)] τοντον Ν | δ PI. ή (d. i. ή, auf ψυχή bezogen)
die Has. | ούχ Εσται Volkmann (Bd. Π S. XXV) ούκ ίατ' (= ίσταί) äv ONV
(was sprachlich möglich wäre, β. zu S. 238, 16), ούκ ίστ' αϋ Steph., ούχέτ' äv
PL Hss. 16 αύτό] τοϋτο PL 17 ούδ' OV ούδέ Ν 1 (danach αύτή, beides
geändert von 2. Η. in oW αύτη) D (ουδέ έαυτή) 18 τής ζωής Ρ1. | τή ϋλ[)
ή χορ. die Lieferung des Lebens für die Materie 19 φύσεως άπάοης Ρ1. 22 ivl
αυτών] ivl αυτών V ένιαυτών ON; β. S. 388, 16 26 δί] rs Ρ1. Hss.
26f. -σειεν ON
390 Eusebius

πνεύματι σκεδαστοτάτω κ α ΐ τ ό ένΐ είναι Ιχοντι ού παρ' αύτοϋ. πώς γαρ τεμνο-
μένων των πάντων σωμάτων φτινιοΰν τις άνατιθείς τόδε τό παν ούκ άνόητόν
τε καΐ φερόμενον είκη ποιήσει; τίς γαρ τάξις έν πνεύματι δεομένω παρά 16
ψυχής τάξεως ή λόγος ή νοϋς; άλλα ψυχής μέν οΰσης, ύπουργά ταϋτα πάντα
αύτη είς σύστασιν κόσμου και ζώου έκάστου, άλλης παρ* άλλου δυνάμεως
είς τό δλον συντελούσης, ταύτης δέ μη παρούσης έν τοις δλοις ούδέν άν εΐη
ταϋτα, ούχ δτι έν τάξει. c
Μαρτυροϋσι δέ και αύτοί ύπό της αληθείας άγόμενοι ως δει τι προ των 17
σωμάτων είναι κρεΐττον αύτών ψυχής είδος, έννουν πνεϋμα και πϋρ νοε-
ρόν τιθέμενοι, ώσπερ άνευ πυρός ή ν ε ύ μ α τ ο ς ού δυναμένης τής κρείττονος d
μοίρας έν τοις οΰσιν είναι, τόπον δέ ζητούσης είς τό ίδρυθηναι, δέον ζητεΐν
δπου τά σώματα ίδρύσουσιν, ως άρα δει ταϋτα έν ψυχής δυνάμεσιν ίδρϋσθαι.
εί δέ μηδέν παρά τό πνεύμα τήν ζωήν καΐ τήν ψυχήν τίθενται, τό δή 18
πολυθρύλητον αύτοϊς <'πως έχον' > πώς έχει, είς δ καταφεύγουσιν, άναγκα-
ζόμενοι τίθεσθαι άλλην παρά τά σώματα φύσιν δραστήριον; εί ούν ού παν
μέν πνεΰμα ψυχή, δτι μυρία πνεύματα άψυχα, | τό δέ ' π ω ς έχον' πνεϋμα φή- (827)
σουσι, τό 'πως έχον' τοΰτο και ταύτην τήν σχέσιν τών όντων τι φήσουσιν ή
μηδέν. αλλ' εί μέν μηδέν, πνεϋμα άν είη μόνον, τό δέ ' π ω ς έχον' 6νομα· 19
και ουτω συμβήσεται αύτοϊς ούδέ άλλο ούδέν είναι λέγειν ή τήν ΰλην, και
ψυχήν και θεόν, και δνομα τά πάντα, εκείνο δέ μόνον, εί δέ τών δντων ή σχέ-
σις καΐ άλλο παρά τό ύποκείμενον και τήν δλην, έν δλη μέν, άϋλον δέ αύτό τ ω
μή πάλιν αδ συγκεϊσθαι έξ υλης, λόγος άν εϊη τις (καΐ ού σώμα) καΐ φύσις
ετέρα. ετι δέ καΐ έκ τώνδε ούχ ήττον φαίνεται αδύνατον δν τήν ψυχήν είναι 20
σώμα ότιοΰν. ή γάρ θερμόν έστιν ή ψυχρόν, ή σκληρόν ή μαλακόν, ύγρόν τ ε ή πε- b
πηγός, μέλαν τε ή λευκόν, καΐ πάντα δσα ποιότητες σωμάτων άλλαι έν άλλοις,
καΐ εί μέν θερμόν, μόνον θερμάνει, ψυχρόν δέ μόνον ψύξει, καΐ κοΰφα ποιήσει
τό κοΰφον προσγενόμενον καΐ παρόν, καΐ βαρύνει τό βαρύ, καΐ μελανεΐ τό μέ-

S. 387,14—S. 399, 18: Plot. enn. IV 7 , 1 - 8 « (II 120—134 Volkmann, IV

189—203 BnJhier)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

1 τό V PI. meiste Hss. τω ON; τό ένι είναι das Einesein | αύτοϋ Steph.
αύτοϋ die Hss. 2 άναϋείς PI. Hss. 9 τό πνεϋμα PI. (in V anscheinend τό
über der Zeile ausradiert) 10 ή] και PI. 11 τόπον V τόπου ON | ζητεΐν
nml. τούς Στωϊχούς 13 τό δή Mras τό δέ die Hss. τί τό PI. 14 πολυϋρύλ-
λητον die Hss. | <πως εχον > πώς εχει Mras πώς Ιχει die Hss. πώς έχον PI.
17 τών] ή των PI. 19 τήν ϋλην: zu der ja auch das πνεϋμα als άήρ gehört
19 f. xal ψυχήν και &εόν: Apposition 20 όνόμαχα πάντα PI. | μόνον <δν>
Kirchhoff; in Wahrheit gilt είναι weiter 22 συγκεϊσϋαι] σοι κεϊσ&αι V
26 Φερμανεΐ Steph. ϋερμαΐνει die Hss. Eus. und PI. 27 βαρννεϊ Steph.
βαρύνει die Hss. Eus. und PI. [ βαρύν ON | μελανεΐ PI. μελαίνει die Hss.
 Praepar. evang. X V 22, 16—25 391

λαν, και τό λευκον λευκον ποιήσει. ού γάρ πυρός το ψύχειν ούδέ τοϋ 81
ψυχροϋ θερμά ποιεϊν. άλλ' ή γε ψυχή και έν άλλοις μέν ζώοις άλλα, τά δέ c
άλλα ποιεί, και έν τ ω δέ αύτω τά εναντία, τά μέν πηγνϋσα, τά δέ χέουσα,
καί τά μεν πυκνά τά δέ άραιά, μέλανα λευκά, κοΰφα βαρέα· καίτοι £ν έδει
5 ποιεϊν κατά τήν τοϋ σώματος ποιότητά τε τήν άλλην καί χρόαν, νϋν δέ πολλά.
Τάς δέ δή κινήσεις πώς διαφόρους, άλλ' ού μίαν, μιας οδσης παντός σώ- 22
ματος κινήσεως; εί δέ των μέν προαιρέσεις, των δέ λόγους αίτιάσονται, όρ- d
θώς μέν τοϋτο, άλλ* οΰ σώματος ή προαίρεσις ούδέ οι λόγοι διάφοροί γε δντες,
ένός δντος καί άπλοΰ τοϋ σώματος καί ού μετόν αύτω τοιούτου γε λόγου, ή
ίο δσος δέδοται αύτω παρά τοϋ ποιήσαντος θερμόν αύτό ή ψυχρόν είναι. τό δέ 28
καί έν χρόνοις αΰξειν καί μέχρι τοσούτου μέτρου, πόθεν άν τ ω σώματι α ύ τ φ
γένοιτο; φ προσήκει μέν αΰξεσθαι, α ύ τ φ δέ άμοίρω τοϋ αδξειν είναι, ή δσον
παραληφθείη άν έν υλης βγκω ύπηρετοϋν τ ω δι' αύτοϋ τήν αΰξην έργαζο-
μένω. καί γάρ εί ή ψυχή σώμα οδσα αδξοι, | άνάγκη καί αύτήν αΰξεσθαι, (828)
« π ρ ο σ θ ή κ η δηλονότι ομοίου σώματος, et μέλλει είς ϊσον ίέναι τ ω αύξομένω
ύπ' αύτης. καί ή ψυχή έσται τό προστιθέμενον ή άψυχον σώμα. καί εί 24
μέν ψυχή, πόθεν καί πώς είσιούσης καί πώς προστιθεμένης; εί δέ άψυχον
τό προστιθέμενον, πώς τοΰτ' έψυχώσεται καί τ ω πρόσθεν όμογνωμονήσει
καί έν έσται καί των αυτών δοξών τ η πρώτη μεταλήψεται; άλλ' ούχ ώσπερ
20 ξένη ψυχή αυτη έν άγνοία: έσται, ών ή έτερα" εί δέκαί, ώσπερ <ό > άλλος ίγκος
ήμών τό μέν τι άπορρεύσεται αύτοϋ, τό δέ τι προσελεύσεται, ούδέν δέ έσται b
τό αύτό· πώς οδν ήμϊν αί μνήμαι; πώς δέ ή γνώσις οίκείων, ούδέποτε 25
τ η αύτη ψυχη χρωμένων; καί μήν εί σώμά έστι, φύσις δέ σώματος μεριζό-
μενον είς πλείω εκαστον μή τό αύτό εϊναι των μερών τ ω δλω, εί τοσόνδε μέ-

S. 387, 1 4 - S . 399, 18: Plot. enn. IV 7, 1 - 8 « (II 120—134 Volkmann,

IV 189—203 Brähier)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

2 ή γε (auch D)] δ γε Ν 8 τφ δέ Gaisf. τφδε ONV und PL Has.

& xal δή teal PI. β διαφόρους nml. ποιήσει 9 μεστόν V (alles 1. Η.)
μεστύν Ν* (α ausradiert) D. Sinn: da er keinen andern Anteil . . . hat, als;
so ή auch in Zeile 12 10 όσος: nml. λόγος 18 δι' αύτοϋ·. διά τον έν ΰλης
δγχφ παραληφθέντος 16 μέλλει ON μέλλοι V 16 προστιϋέμενον (<7 + über
der Zeile 1. Η.) V προτι&έμενον ON 18 τοϋτ' έψυχώσεται (2. Futur) Mras
τοΰτ' έφυχώσϋαι die Hse. τοϋτο έγνχωται Steph. τοϋτο φνχώσεται PI.
19 πρώτη\ πρόσθεν PI. 20 αΰτη PI. αυτή die Ηββ. | εί δέ καί (nml. μετα-
λαμβάνει Henry- Schwyzer) Eus. οίδε (είδε, ϊδε) xal PI. Hss. | <ό> PI. < die
Hss. 22 γνώρισις PI. 23 χρωμένων nml. ήμών 28f. richtig μεριζομένου
(Steph. und Vitringa); aber da auch unsere Plotinhss. μεριζόμενον haben,
wird Eus. dies schon in seiner Plotinhs. gefunden haben 24 τό αύτό
PI. τφ αύτω die Hss. | τοσόνδε = τόσον xal τόσον = (so im folgenden) ποσόν
 392 Eusebius

γεθος ψυχή, δ δν έλαττον ή ψυχή ούκ έσται, ώσπερ παν ποσόν άφαιρέσει
τοΰ είναι τό πρόσθεν ήλλάξατο. εί δέ τι των μέγεθος εχόντων τόν δγκον 26
έλαττωθέν τη ποιότητι ταύτόν μένοι, ή μέν σώμα, Ιτερόν έστι καί ή ποσόν, c
τη δέ ποιότητι έτέρα της ποσότητος οδση τό ταύτόν άποσωζειν δύναται.
5 τί τοίνυν φήσουσιν οί τήν ψυχήν σώμα είναι λέγοντες; πρώτον μέν περί 27
έκαστου μέρους της ψυχής της έν τω αύτω σώματι, πότερον έκαστον ψυχή,
οία έστι καΐ ή 6λη; καί πάλιν τοΰ μέρους τό μέρος; ουδέν άρα τό μέγε- 28
θος συνεβάλετο τη ούσία αύτης* καίτοι έδει γε, ποσοϋ τίνος δντος· καΐ όλον
πολλαχή, δπερ σώματι παρεΐναι άδύνατο,ν, έν πλείοσι τό αύτό δλον είναι και
ίο τί> μέρος δπερ τό δλον ύπάρχειν. εί δέ Ικαστον των μερών ού ψυχήν φή- 2®
σουσιν, έξ άψύχων ψυχή αΰτοΐς υπάρξει, καΐ προσέτι, εί-ψυχής έκαστης το <ι
μέγεθος ώρισμένον έσται εφ* έκάτερα, ή έπί τί» έλαττόν γε <ή έπΐ τί> μείζον >,
ψυχή ούκ έσται. δταν τοίνυν έκ συνόδου μιας καΐ ένός σπέρματος δίδυμα 80
γένηται γεννήματα ή καί, ώσπερ έν τοις άλλοις ζωοις, πλείστα, τοΰ σπέρ-
16 ματος είς πολλούς τόπους μεριζομένου, ού δή δλον Ικαστόν έστι, πώς ού
δίδασκα τοΰτο τούς βουλομένους μανθάνειν, ώς δπου τό μέρος ταύτόν έστι
τω δλω, τοΰτο έν τή αύτοΰ ούσία τό ποσί»ν είναι | ύπερβέβηκεν, άποσον δέ αύτό (82β)
εϊναι δει έξ ανάγκης; ουτω γαρ αν μένοι τί> αύτό, τοΰ ποσοϋ κλεπτομένου, άτε
μή μέλον αύτω ποσότητος καί δγκου, ώς άν της ούσίας αύτοΰ Ιτερόν τι οδ-
so σης. άποσον άρα ή ψυχή καί οί λόγοι.
"Οτι δέ εί σώμα εϊη ή ψυχή, ούτε τό αίσθάνεσθαι οδτε τό νοεϊν οδτε τό 81
έπίστασθαι οδτε άρεταί οδτε τι τών καλών έσται, έκ τώνδε δήλον εϊ τι μέλλει b
αίσθάνεσθαί τίνος, Ιν αύτό δει είναι καί τω αύτω παντός άντιλαμβάνεσθαι, καί εί
δια πολλών αισθητηρίων πλείω τά είσιόντα εϊη ή πολλαί περί έν ποιότητες,
» κάν δι' έ\ός ποικίλον, οίον πρόσωπον, ού γαρ άλλο μέν £ινός, άλλο δέ όφθαλ- 82
μοϋ, άλλα ταύτόν όμοΰ πάντων, καί εί τό μέν δι* ομμάτων, τό δέ δι' άκοής, έν τι

S . 3 8 7 , 1 4 - S . 3 9 9 , 1 8 : Plot. enn. IV 7, 1 - 8 « (II 120—134 Volkmann, IV

180—203 Br6hier)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

1 ü» V έάν ON 2 τοΰ] τό PL (τό είναι τό πρόσ&εν das das Frühere

Sein, s. S. 306, 26f., wo sich PI. auf diese Stelle beruft); aber Em. bezog es
entweder auf άφαιρέαει oder verstand "Es änderte sich aus dem Sein das
Frühere Sein" 8 σννεβάλλετο PI. 8f. δλον πολλαχή die Seele ist ale Ganzes an
vielen Stellen, in vielen Teilen Θ παρεΐναι möglich sein 12 ή1 Fl. ή die Has. f
<fj ίπ'ι τό μείζον > PI. < die Hss. 14 ώσπερ καί ίν PI. Hss. 16 οδ wo |
Ικαστον δλον PI. 17 αύτοΰ Giff. αύτοΰ die Hss. 18 κλεπτομένου sich
wegstehlen, unbemerkt bleiben 19 μέλον V μέλλον ON j ιτερόν: beachte die
Nicht-Kongruenz (dagegen S. 390,1 τό ένΐ είναι εχοντι) 20 λόγοι: s. S. 384,9
22 άρετή PI. 25 ποικίλον nml. είαιόν f j | olov πρ. nml. έστιν
 Praepar. evang. XV 22, 26—37 393
δει είναι είς 6 άμφω* ή πως αν εΐποι δτι έτερα ταϋτα, μή εις τό αυτό όμοϋ
των αισθημάτων έλθόντων; δει τοίνυν τοϋτο ώσπερ κέντρον είναι, γραμμάς
δέ συμβαλλούσας έκ περιφερείας κύκλου τάς πανταχόθεν αισθήσεις πρός τοΰτο c
περαΐΜειν, καΐ τοιούτον τό άντιλαμβανόμενον είναι έν δντως. εί δέ διεστώς 88
5 τοϋτο γένοιτο καΐ οίον γραμμής έπ' άμφω τά πέρατα αί αισθήσεις προσβά-
λοιεν, ή συνδραμεϊται είς b> καΐ τό αυτό πάλιν, οίον τό μέσον, ή άλλο- τό δέ
άλλο έκάτερον έκατέρου αίσθησιν Ιξει, ώσπερ αν εί έγώ μεν άλλου, σϋ δέ
άλλου αίσθοιο. και εί έν είη τό αίσθημα, οίον πρόσωπον, είς έν συναιρε- 84
θήσεται, δπερ καΐ φαίνεται- συναιρείται γαρ καΐ έν αύταΐς ταϊς κόραις (ή πως
ίο άν τά μέγιστα δή ταύταις όρωτο;), ώστε έτι μάλλον είς τό ήγεμονοϋν ιόντα d
οίον άμερη νοήματα γίνεσθαι. καΐ έσται άμερές τοΰτο, ή μεγέθει δντι τούτω
συμμερίζοιτο άν, ώστε άλλο άλλου μέρους μέρος καΐ μηδέν' ά <ν > ήμων δλου
τοϋ αισθητού τήν άντίληψιν ίσχειν. άλλά γαρ έν έστι τό παν πώς γάρ 86
άν καΐ διαιροΐτο; ού γάρ δή τό ίσον τω ίσω έφαρμόσει, δτι ουκ ίσον τό ήγε-
15 μονοΰν παντί αίσθητφ. κατά πηλίκα ούν ή διαίρεσις; ή είς τοσαϋτα διαιρε-
θήσεται, καθ' δσον άν άριθμοϋ έχη είς ποικιλίαν τό είσιόν αίσθημα; καΐ 86
έκαστον δή | έκείνων των μερών της ψυχής άρα καΐ τοις μορίοις αύτοϋ αίσθή- (830)
σεται, ή αναίσθητα τά μέρη τών μορίων έσται; άλλά άδύνατον. εί δέ ότιοΰν
παντός αίσθήσεται, είς άπειρα διαιρεΐσθαι τοϋ μεγέθους πεφυκότος, άπεί-
20 ρους και αισθήσεις καθ' έκαστον αίσθητόν συμβήσεται γίγνεσθαι έκάστω,
οίον τοϋ αύτοϋ άπειρους έν τω ήγεμονοϋντι ήμων εικόνας. καΐ μήν σώματος 87
δντος τοϋ αίσθανομένου, ούκ άν άλλω τρόπω γένοιτο τό αίσθάνεσθαι ή οίον έν
κηρω ένσημανθεϊσαι άπό δακτυλίων σφραγίδες, εϊτ' ούν εις αίμα είτ* ούν είς

S. 387,14—S. 399, 18: Plot. enn. IV 7,1-8« (Π 120—134 Volkmann, IV

189—203 Bräiier)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

1 είναι nach άμφω V | δ Fl. τό die ΗΒΗ. | άμφω nrnL είσιόντα ίστI | είποι:
Subjekt "der Betreffende ' | ταϋτα die Sinneswahrnehmungen 2 aloftημάτων
VD ίσ&ημάτων ON1 (verbese. 2. Η.) | γραμμάς: nml. ωσπερ γρ. 8 συμβάλ-
λουσας (konvergierend) OV συλλαβονσας Ν συλλαλούσας D 4 περαΐνειν intrans.
6 f . προσβάλλοιεν PI. β τό μέσον = είς τό μέσον | άλλο = είς &λλο 7 f . άλλου
an 2 Stellen PI. άλλους beidemal die Hss. 8 ή είς PL 10 δή ταύταις Mias
διά ταύτης Eus. und PI. Hss. διά ταύταιν Steph., Creuzor 11 f. ή — άν: wäre
das ήγεμονοϋν eine Qröße, also teilbar, 80 würden die Sinneewahrnehmungen ebenso
teilbar sein I S ώστε — μέρος: so daß ein Teil des ήγεμονοϋν einen Teil des
Objektes wahrnehmen würde | μηδέν' ä<v> Mrae μηδένα Eus. und PI. Hss.
18 τά πάν: gemeint τό ήγεμονοϋν 16 κατά — διαίρεσις: wie groß sollen die
Teilstüclce seinf 1 6 ποιχιλίαν Kompliziertheit 17 μορίοις Unterteile
2 2 άλλον τρόπον P I .
 394 Eusebius

άέρα των αισθημάτων ένσημαινομένων. εί μέν ώς έν σώμασιν ύγροΐς, δπερ b

καΐ εΰλογον, ώσπερ είς ύδωρ, συγχυθήσεται, <καί > ούκ έσται μνήμη· εί δ1 38
έμμενοΰσιν οί τύποι, ή ούκ έστιν άλλους ένσημαίνεσθοα εκείνων κατεχόντων,
ώστε άλλαι αισθήσεις ούκ έσονται, ή γιγνομένων άλλων εκείνοι οί πρότεροι
5 άπολοΰνται, ώστε ούδέν έσται τό μνημονεύειν. <εί δέ έστι τό μνημονεύειν > *
καΐ άλλων αίσθάνεσθαι έπ' άλλοις, ούκ έμποδιζόντων των πρόσθεν, άδύνα-
τον τήν ψυχήν σώμα είναι.
"Ιδοι δ' άν τις καί έκ της τοϋ άλγεΐν αίσθήσεως τό αύτό τοϋτο. δταν 39
δάκτυλον λεγηται άλγεΐν άνθρωπος, ή μεν οδύνη περί τόν δάκτυλον δήπου- c
ίο θεν, ή δ' αΐσθησις τοϋ άλγεΐν δήλον βτι όμολογήσουσι περί τό ήγεμονοϋν
γίγνεσθαι, άλλου δή δντος τοΰ πονοΰντος μέρους, τοϋ πνεύματος τό ήγε-
μονοϋν αίσθάνεται, καί 2λη ή ψυχή τό αύτό πάσχει. πώς οδν τοϋτο συμ- 40
βαίνει; διαδόσει, φήσουσι, παθόντος μέν πρώτως τοΰ περί τόν δάκτυλον ψυχι-
κού πνεύματος, μεταδόντος δέ τω έφεξής καί τούτου άλλω, έως πρός τό ήγε-
15 μονοΰν άφίκοιτο. άνάγκη τοίνυν εί τό πρώτον πόνου ήσθετο, άλλην τήν 41
αΐσθησιν τοΰ δευτέρου είναι καί εί κατά διάδοσιν ή αϊσθησις, καί τοΰ τρίτου d
γε άλλην καί πολλάς αισθήσεις καί άπειρους τήν περί ένός άλγήματος γίγνε-
σθαι, καί τούτων άπασών ύστερον τό ήγεμονοϋν αίσθέσθαι καί της έαυτοΰ
παρά ταύτας. τό δέ άληθές, έκάστην έκείνων μή τοΰ έν τω δακτύλω άλγή- 42
20 ματος, <άλλά τήν μέν έφεξής τω δακτύλω, δτι ό ταρσός άλγεΐ, τήν δέ τρίτην,
δτι άλλο τό πρός τό άνωθεν, καί πολλάς είναι άλγηδόνας· τό τε ήγεμονοϋν
μή τοΰ πρός τω δακτύλω άλγήματος > αίσθάνεσθαι, άλλά τοΰ πρός αύτω
καί τοϋτο γινώσκειν | μόνον, τά δ' άλλα χαίρειν έαν, μή έπιστάμενον δτι άλγεΐ (831)
ό δάκτυλος. εί τοίνυν κατά διάδοσιν τήν αϊσθησιν ούχ οϊόν τε τοΰ τοιού- 48
26 του γίνεσθαι μηδέ σώματος, δγκου δντος, άλλου παθόντος άλλου γνώσιν

S . 3 8 7 , 1 4 - S . 399,18: Plot. enn. IV 7,1 - 8 * (Π 120—134 Volkmann, IV

189—203 Breuer)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

1 αίο&ητών PI. Has. | xal el PI. | μέν οΰν Stepb. 2 <χα2>' PI. < die Hss. |
2f. δ' έμμενοΰσιν Steph. δ' έμμένουσιν die Hss. δέ μένουαιν PI. Hss. 8 κατε-
χόντων intr. sich behaupten 5 <εΙ — μνημονεύειν > PI. < die Hss. 8 xal *
ix τον άλγεΐν xal Ix της τοΰ άλγ. αίαϋ. PI. Hsa. 9 δάχτυλον Zehe, wie aus 20
ταρσός folgt lOf. -σι und γίγνεαϋαι] -αιν ώς und γί(γ)νεται PI. 18 διαδόσει
durch Übermittlung 15 πονούν PI. 16 xal1 < PI. 17 γε < PI. Hss. |
τήν < PI. Hss. 18 ΰστερον τό ήγ. PI. εϊπερ τό ήγ. ήτ die Hss.
19f. άλγήματος nml. αϊσ&ησιν είναι 20 <άλλά — 22 άλγήματος > PI. < die
Hss.; daß die Auslassung dieser Wörter nicht auf Eus. zurückgeht, beweist 22
τον πρός αύτω 22 αύτω Gaisf. αντφ die Hss. 24 τήν αϊσ&ησιν nach τε PI.
25 μηδέ — S. 396, 2 είναι und wenn es unmöglich ist, daß, xoährend ein Teil
des Körpers leidet, einem anderen Teil Erkenntnis zukommt
 Praepar. evang. X V 22, 37—49 395

είναι (παντός γαρ μεγέθους τό μεν άλλο, τό δέ άλλο έστί), δει τοιούτον τίθεσθαι
τό αίσθανόμενον, οίον πανταχού αύτο έαυτώ τό αυτό είναι, τοϋτο δέ άλλω
τινί των δντων ή σώματι ποιεϊν προσήκει.
j
Ό τ ι δέ ουδέ νοεΐν οίόν τε, εί σώμα ή ψυχή ότιοϋν είη, δεικτέον έκ τώνδε - 44
5 εί γάρ τό αίσθάνεσθαί έστι τό σώματι προσχρωμένην τήν ψυχήν άντιλαμβά- b
νεσθαι των αισθητών, ούκ άν είη καΐ τό νοεΐν τό διά σώματος καταλαμβά-
ν ε ι , ή ταύτόν έσται τω αίσθάνεσθαί. εί ούν τό νοεΐν έστι τό άνευ σώμα- 46
τος άντιλαμβάνεσθαι, πολύ πρότερον δει μ ή σώμα αΰ τό νοήσον είναι, έπεί
αισθητών μεν ή αϊσθησις, νοητών δέ ή νόησις. εί δέ μ ή βούλονται, αλλ' οδν c
ίο Ισονταί γ ε καΐ νοητών τίνων νοήσεις και άμεγέθων αντιλήψεις. πώς οδν 46
μέγεθος δν τό μ ή μέγεθος νοήσει καΐ τω μεριστώ τό μ ή μεριστόν νοήσει; ή
μέρει τινί άμερεΐ αύτοϋ; εί δέ τοϋτο, ού σώμα έσται τό νοήσον. ού γάρ δή του
δλου χρεία πρός τό θ ι γ ε ΐ ν άρκεΐ γάρ και Ιν τ ι . εί μέν οδν συγχωρήσον- 47
ται τάς πρώτας νοήσεις, δπερ αληθές έστιν, είναι των πάντη σώματος καθαρω-
15 τάτων, αύτοεκάστου, άνάγκη και τό νοοϋν σώματος καθαρόν δν ή γιγνόμενον
γινώσκειν. εί δέ τών έν ΰλη ειδών τάς νοήσεις φήσουσιν είναι, άλλά χωριζό-
μενων γ ε τών σωμάτων γίγνονται, τοϋ νοϋ χωρίζοντος. οό γάρ δ ή μετά 48
σαρκών ή δλως δλης ό χωρισμός κύκλου καΐ τριγώνου καΐ γραμμής καΐ σημείου. d
δει άρα καΐ τήν ψυχήν σώματος αυτήν έν τω τοιούτω χωρίσαι. δει άρα μηδέ
20 αυτήν σώμα είναι, άμέγεθες δέ οϊμαι και τό καλόν καΐ τό δίκαιον καΐ ή τούτων
άρα νόησις, ώστε καΐ προσιόντα τα μέρη αύτης ύποδέξεται και εν αύτη άμερή
κείσεται.
Πώς δ' άν και σώματος 6ντος της ψυχής άρεταί αύτης σωφροσύνη καΐ 4®
δικαιοσύνη άνδρεία τε και άλλαι; πνεϋμά τ ι γάρ ή αίμά τ ι | άν τό σωφρονεΐν ε ϊ η (832)

S. 387, 14—S. 399, 18: Plot. enrr. I V 7 , 1 - 8 « (II 120—134 Volkmann,

IV 189—203 Brähier); 24 άνδρεία — S. 399, 18 άρμονία ist außer bei Eus. nur
in zwei Plotinhss. erhalten (eine dritte ist aus der ersten abgeschrieben):
s. P.Henry, Rech. a . a . O . (zit-.zu S.38, 9 ff.) 5 sowie 81—116

Β ( < diese Seite) ON(D)V

8 α ί ] αυτό PI. | νοσήαον O N V » (er1 a u s r a d i e r t ) | inel V 1 έπΐ ONV* hl

ei PI. H s s . 9 ei — βούλονται wenn ihnen aber diese Unterscheidung nicht
recht ist 12 μέρει PI. μέρη die H s s . | νόσησαν O N V 18 και] καϋ·' P L H s a .
15 αύτοεκάστου (jedes absolute Ding) Giff. αυτό έκάστον E u s . u n d P l . H s s . |
ή PL εί die H s s . 16f. χωριζομένων — χωρίζοντος finden statt durch Abstraktion
ο
von den Körpern, wobei der Nus die Abstraktion vornimmt 17 χωρίζοντεο Ο
(alles J . H . ) 19 σώματος zu χωρίσαι 21 προσιόντα nml. τό χαλάν xal
τό δίκαιον | τα μέρη: richtig wohl (τω) άμερεΐ PL (bei dem ψυχή Subjekt ist) |
άμερή] (έν) άμερεΐ Pl. (bei dem dieses έν jedenfalls zu tilgen ist) 24 πνεΰμά
τι PL πνεύματ ι die H s s . | αϊμά τι PI. at μάτι die H s s .
 396 Eusebius

ή δικαιότης ή άνδρεία, εί μή άρα ή ανδρεία τό δυσπαθές τοϋ πνεύματος εϊη,

καΐ ή σωφροσύνη ή εύκρασία, το δέ κάλλος εύμορφία τις έν τύποις, καθ·' ήν
λέγομεν Ιδόντες ωραίους καΐ καλούς τά σώματα. ίσχυρω μέν οΰν καΐ 50
καλώ έν τύποις πνεύματι είναι προσήκοι άν, σωφρονεΐν δέ τί δει πνεύματι;
6 άλλ' ού τούναντίον έν περιπτύξεσι καί άφαΐς εύ παθεϊν, δπου ή θερμανθή-
σεται ή συμμέτρως ψύχεος ίμερεϊ ή μαλακοϊς τισι και άπαλοΐς καί λείοις b
πελάσει; τό δέ κατ' άξίαν νεϊμαι τί αν αύτώ μέλοι; πότερον δέ άϊδίων 51
δντων των της άρετης θεωρημάτων καί των άλλων των νοητών ή ψυχή εφάπτε-
ται, ή γίνεται τ ω ή άρετή <καί > ωφελεί καί πάλιν φθείρεται; άλλα τίς ό ποιών
ίο καί πόθεν; ουτω γάρ αν εκείνο πάλιν μένοι. δει άρα άϊδίων είναι καί μενόν-
των, οία καί τά έν γεωμετρία, εί δέ άϊδίων καί μενόντων, ού σωμάτων,
δει άρα καί έν ω ίσται, τοιούτον είναι - δει άρα μή σώμα είναι, ού γάρ μένει,
άλλα ρεΐ ή σώματος φύσις πάσα.
Εί δέ τάς των σωμάτων ποιήσεις όρώντες θερμαινούσας καί ψυχούσας καί 52
15 ώθούσας καί βαρυνούσας ένταϋθα τάττουσι τήν ψυχήν, οίον έν δραστηρίω c
τόπ<>> Ιδρύοντες αυτήν, πρώτον μέν άγνοοϋσιν ώς καί ένταϋθα τ ά σώματα
δυνάμεσι ταΐς έν αύτοΐς άσωμάτοις ταϋτα έργάζεται* έπειτα δτι ού ταύτας
τάς δυνάμει«: περί ψυχήν είναι άξιοϋμεν, άλλά τ6 νοεΐν, τό αίσθάνεσθαι,
λογίζεσθαι, έπιθυμεΐν, έπιμελεϊσθαι έμφρόνως <καί > καλώς, & πάντα άλλην α
20 ούσίαν ζητεί. τάς οΰν δυνάμεις τών άσωμάτων μεταβιβάσαντες είς τά 58
σώματα ούδεμίαν έκείνοις καταλείπουσιν. 5τι δέ καί τά σώματα άσωμάτοις
δυνάμεσι δύναται ά δύναται, έκ τώνδε δήλον όμολογήσουσι γάρ έτερον ποιό-
τητα καί ποσότητα είναι καί παν σώμα ποσόν είναι καί Ιτι ού παν σώμα
ποιόν είναι, ώσπερ τήν ύλην. ταϋτα δέ όμολογοΰντες, τήν ποιότητα όμο-
26 λογήσουσιν έτερον οδσαν ποσοΰ έτερον σώματος είναι. πώς γάρ μή ποσόν 54
ούσα σώμα έσται, εϊπερ παν σώμα ποσόν; καί μήν, δπερ καί άνω που έλέγετο,

S.387, 1 4 - S . 3 9 9 , 18: Plot. enn. IV 7 , 1 - 8 4 (Π 120-134 Volkmann, IV

189—203 Br^hier)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

1 άνδρεία1] άνδρία ON 4 Konstr.: πνεύματι προσήκοι äv Ιαχ. . . . xai

χαλφ . . . είναι | σωψρονείν = τον α. 5 ού] οΰν 2 Hss. PI. β ψνχώσεως ?
Mrae (aber ΙμεΙρω gehört nicht der gewöhnlichen Sprache an und so erklärt
sich wohl auch γύχεος) | Ιμερεϊ Steph. ίμείροι die Hss. Eus. und PI. 7 μέλλοι *
ON 9 τω PI. τό die Hss. | <xail > Steph. < die Hss. 10 οΰτω —μένοι: d. h.
Unter der Voraussetzung, daß die Tugend zugrunde geht, würde immer wieder
die Frage gelten τίς δ ποιων καί πάΰεν | δει .. . είναι nml. τήν άρετήν 1β ένταν-
ϋα Mras ταϋτα Eus. und Ρ1. Hss. αυτά Kirchhoff, < Vig. marg. 19. <xal >
Vig. < die Hss. | ä πάντα 1 Hs. PI. άπαντα Eus. und PI. übrige Hss. 28 σώμα1.
(auch D) < Ν 24 ποιόν Vig. marg. ποσόν Eus. und PI. Hss. 26 xal —
έλέγετο: S. 391, 23—392, 2
 Praepar. evang. X V 22, 49—59 397

εί παν σώμα μεριζόμενον και δγκος πας άφαιρεϊται | δπερ ήν, κερματι- (838)
ζομένου δέ τοϋ σώματος εφ' έκάστω μέρει ή αυτή 5λη ποιότης μένει, οϊον
<ή> γλυκύτης ή τοϋ μέλιτος ουδέν έλαττον γλυκύτης έστιν έφ' έκάστω,
ούκ άν εϊη σώμα ή γλυκύτης, ομοίως καΐ αΐ άλλαι. έπειτα εί σώματα 56
δ ήσαν αί δυνάμεις, άναγκαΐον ήν τάς μέν ίσχυράς των δυνάμεων μεγάλους
δγκους, τάς δέ ολίγον δραν δυναμένας δγκους μικρούς είναι, εί δέ μεγάλων
μέν τών δγκων μικραί, ολίγοι δέ και. μικρότατοι των δγκων μεγίστας b
έχουσι τάς δυνάμεις, άλλω τινί ή μεγέθει τό ποιεΐν άναθετέον* άμεγέθει άρα.
τό δέ ΰλην μέν τήν αύτήν είναι, σώμα ώς φασιν ούσαν, διάφορα δέ 6β
13 ποιεΐν ποιότητας προσβαλοΰσαν, πώς ού δήλον ποιεί τά προσγενόμενα λόγους
αυτούς καΐ άσωμάτους είναι; μ ή διότι πνεύματος ή αίματος άποστάντων
άποθνήσκει τά ζώα, λεγόντων, ού γάρ έστιν άνευ τούτων είναι ούδ' άνευ
πολλών άλλων, ών ούδέν αν ή ψυχή εϊη. καΐ μήν οδτε πνεϋμα διά πάντων
οδτε αίμα, ψυχή δέ.
is "Ετι εί σώμα ούσα ή ψυχή διήλθε διά παντός, καν κραθεΐσα εϊη δν 57
τρόπον τοις άλλοις σώμασιν ή κρασις. εί δέ ή τών σωμάτων κρασις ούδέν c
ενεργεία έα είναι'τών κραθέντων, ούδ' άν ή ψυχή έτι ενεργεία ένείη τοις σώ-
μασιν, αλλά δυνάμει μόνον, άπολέσασα τό είναι ψυχή, ώσπερ, εί γλυκύ και
πικρόν κραθείη, τό γλυκύ ούκ έστιν* ούκ άρα έχομεν ψυχήν. τό δέ δή 58
20 σώμα δν σώματι κεκρασθαι δλον δι' δλων, ώς δπου άν ή θάτερον, καΐ θάτερον
είναι, ϊσον δγκον άμφοτέρων και τό παν κατεχόντων, καΐ μηδεμίαν αδξην
γεγονέναι έπεμβληθέντος τοϋ ετέρου ούδέν απολείψει δ μή τέμη. ού γάρ d
κατά μεγάλα μέρη παραλλάξ ή κρασις (ουτω γάρ φασι παράθεσιν έσεσθαι),
διεληλυθός δέ διά παντός, τό έπεμβληθέν επί σμικρότερον (STOP αδύνατον,
25 τό έλαττον ϊσον γενέσθαι τω μείζονι), άλλ' οδν διεληλυθός παν τέμοι κατά παν.
άνάγκη τοίνυν, εί καθ·' ότιοϋν σημεΐον καΐ μή μεταξύ σώμα έσται δ 59
μή τέτμηται, είς σημεία τήν διαίρεσιν τοΰ σώματος γεγονέναι, δπερ άδύνα-
τον. εί δέ άπείρου της τομής ούσης (δ γάρ άν λάβης σώμα διαίρετόν έστιν), ού

S. 387, 14—S. 399,18: Plot. enn. IV 7 , 1 - 8 4 (II 120—134 Volkmann, IV

18ft—203 Br6hier)
Β ( < diese Seite) ON(D)V

3 <ήλ> Gaisf. < die H s s . | έφ' F l . ή έφ' die H s s . | έχάστφ nml. μέρει
10 προσκαλούσαν] προαλαβονσαν richtig ein Teil der Hss. F l . (andere προαλαμ-
βάνουσαν) 11 αυτούς (bloße) E u s . u n d F l . άΰλονς ( K o n j e k t u r ) v . Arnim
(Stoic, vet. frgg. Π fr. 375) j διότι daß (s. d a s Wortregister) 12 λεγόντ<ον:
Imperativ 20 δλων: s. S . 398, 2 ; 408, 17; 412, 16 (dagegen δλου S . 398, 1)
2 1 δγχον S t e p h . n a c h D δγκων O N V 22 άπολείψει (ιübrig lassen): Subj.
τό . . . κεχράσ&αι. . . καΐ. . . γεγονέναι | τέμχ)·. S u b j . ψυχή 23 φασι (nml. die
Stoiker) 1 H e . F l . u n d S t e p h . ψησι die H s s . 25 οϋν immerhin | τέμοι
H e n r y τέμη O N V τέμει D τέμη oder τέμει F l . H s s . τέμνει S t e p h . 26 el
n m l . τέμοι | σημεΐον Punkt 28 εί δέ άπειρου της τομής οδσης nml. τέμοι
 398 Eusebius

δυνάμει μόνον, ενεργεία δέ τά άπειρα έσται. ού τοίνυν δλον δι' δλου χωρεΐν δυνα-
τόν τό σώμα, ή δέ ψυχή δι' δλων άσώματος άρα.
I Τό δέ καΐ φύσιν μέν προτέραν τό αύτό πνεϋμα λέγειν, έν δέ ψυχρώ γενο- βΟ
μένην καΐ στομωθεΐσαν ψυχήν γίγνεσθαι, λεπτοτέραν έν ψυχρώ γιγνομένην (834)
5 (δ δή καΐ αυτό άτοπον πολλά γάρ ζώα έν θερμώ γίγνεται καΐ ψυχήν έχει ού
ψυχθεΐσαν)' άλλ' ούν φασί γε προτέραν φύσιν ψυχής είναι κατά συντυχίας
τάς έξω γιγνομένην. συμβαίνει ούν αύτοΐς τό χείρον πρώτον ποιεΐν καΐ 61
πρό τούτου άλλο έλαττον, ήν λέγουσιν έξιν. ό δέ νοϋς ύστατος, άπό της ψυχής
δηλονότι γενόμενος, ή εί πρό πάντων νοϋς, έφεξής έδει ψυχήν ποιεΐν, εϊτα b
ίο φύσιν' καΐ αίεί τό ύστερον χείρον, εϊπερ πέφυκεν. εί ούν καί ό θεός αύτοΐς 62
κατά τόν νοϋν ύστερος καΐ γενητός και έπακτόν τό νοεΐν έχων, ένδέχοιτο άν μηδέ
ψυχήν μηδέ νοϋν μηδέ θεόν είναι' εί τό δυνάμει, μή δντος πρότερον τοΰ ενερ-
γείς καΐ νοϋ, γένοιτο, ούδέ ήξει είς ένέργειαν. τί γάρ έσται τό άγον, μ ή δντος
έτέρου παρ' αύτό προτέρου; εί δ' αύτό άξει είς ένέργειαν, δπερ άτοπον, αλλά c
is βλέπον γ ε πρός τ ι άξει, δ ού δυνάμει, ένεργεία δέ έσται. καίτοι τό άεί 68
μένειν τό αύτό εϊπερ τό δυνάμει Ιξει, καθ·' έαυτό είς ένέργειαν ήξει, καΐ τοϋτο
κρεΐττον έσται τοϋ δυναμένου, οίον όρεκτόν δν εκείνου, πρότερον άρα τό κρεΐττον
καΐ έτέραν φύσιν έχον σώματος καΐ ένεργεία δν άεί' πρότερον άρα καΐ νοϋς
καΐ ψυχή φύσεως, ούκ άρα οδτως ψυχή ώς πνεϋμα ούδ' ώς σώμα. άλλ' δτι
20 μέν μ ή σώμα, λέγοιτ' άν, καΐ εϊρηται καΐ άλλοις έτερα, ίκανά δέ καΐ ταΰτα.
Έ π ε Ι δέ άλλης φύσεως, δει ζητεΐν τίς αύτη. άρ' οδν έτερον μέν σώματος, 64
σώματος δέ τι, οίον άρμονία; τοϋτο γάρ άρμονίαν τών άμφί Πυθαγόραν λεγόν- u
των έτερον τρόπον, ωήθησαν αύτό τοιοϋτόν τ ι είναι οίον καΐ ή περί χορδάς

S. 387, 14—S. 399, 18: Plot. enn. IV 7, 1 - 8 * (II 120—134 Volkmann, IV

189—203 Brihier)

Β ( < diese Seite) ON(D)V

1 ένεργείφ — £σται: dann würde den άπειρα aktuelle Existenz zukommen

8 Τό δέ usw.: der Nachsatz folgt als selbständiger Gedanke mit 7 συμβαίνει ούν |
πρότερον Arnim 6 ούν immerhin (wie S . 397, 25) 7 τό χείρον: τήν φύσιν
8 ίξιν: die R e i h e n f o l g e b e i d e n S t o i k e r n i s t : έξις — φύσις — ψνχή — λόγος
(νονς) 11 γενητός V - w - O N * (ein ν ausradiert) D 12 τό δυνάμει n m l . δν
12f. τοΰ ένεργείφ nml. δντος 18 xal νου (auch PI. Hss.)] ούκ άν Kirchhoff!!
14 αύτό ein Teil d e r H s s . PI. αύτό die H s s . | άξει: είς ένέργειαν 1 5 f . τό άεί
μένειν τό αύτό ist O b j e k t 16 τό δυνάμει nml. δν ( S u b j e k t ) | ήξει S t e p h .
ίξει D &ξει O N V 17 δυναμένου nml. είς ένέργειαν ήκειν | έκείνου (Genetiv,
subiectivus) n m l . τον είς ένέργειαν ήχειν (μόνον) δυναμένου 20 μή über-
geschrieben vor σώμα V 1 , PL meiste Hss. < ONV» ού Steph. | και1 < Volk-
m a n n ; a b e r d e r Sinn i s t : das ist einerseits bereits erörtert, anderseits haben
andere noch anderes gesagt 2 1 δέ xal 1 H s . PI. | φύσεως n m l . ή ψυχή έστιν
28 έτερον τρόπον, d . h. in übertragenem Sinn, metaphorisch
 Praepar. evang. X V 22, 69—68 399

άρμονία. ώς γαρ ένταΰθα έντεταμένων των χορδών έπιγίνεταί τι οίον 66

πάθημα έπ' αύταϊς, δ λέγεται άρμονία, τον αυτών τρόπον | καΐ τοϋ ήμετέρου (836)
σώματος, έν κράσει άνομοίων γινομένου, τήν ποιάν κρασιν ζωήν τε έργά-
ζεσθαι καΐ ψυχήν, ούσαν τό έπί xyj κράσει πάθημα, δτι δέ άδύνατον, πολλά
5 ήδη προς ταύτην τήν δόξαν είρηται. καΐ γάρ δτι τό μέν πρότερον, ή ψυχή, 66
ή δ' άρμονία ύστερον, και ώς τό μέν άρχει καΐ έπιστατεΐ τω σώματι καΐ μά-
χεται πολλαχή, άρμονία δέ ούκ αν ούσα ταϋτα ποιοι' καΐ ώς τό μέν ουσία,
ή δέ άρμονία ούκ ουσία· και δτι ή κρασις των σωμάτων, έξ ών συνέσταμεν,
έν λόγω ούσα, υγεία άν εϊη' καΐ δτι καθ' εκαστον υιέρος άλλως κραθέν εϊη b
ίο άν ψυχή έτέρα, ώστε πολλάς είναι' καΐ τό δή μέγιστον, ώς άνάγκη πρό της
ψυχής ταύτης άλλην ψυχήν είναι τήν ποιούσαν τήν άρμονίαν ταύτην, οίον
έπί των οργάνων τόν μουσικόν τόν έντιθέντα ταϊς χορδαΐς τήν άρμονίαν, λόγον
έχοντα παρ' αΰτω, καθ·' δν άρμόσει. οδτε γάρ έκεϊ αί χορδαΐ παρ* αύτών 67
οδτ' ένταϋθα τά σώματα έαυτά εις άρμονίαν άγειν δυνήσεται. δλως δέ καΐ
is ούτοι έξ άψύχου έμψυχα ποιοϋσι και τά έξ άτάκτων κατά συντυχίαν τεταγ- c
μένα και τήν τάξιν ούκ έκ της ψυχής, άλλ' αυτήν έκ της αύτομάτου τάξεως
τήν ύπόστασιν είληφέναι. τοϋτο δέ οΰτε έν τοις κατά μέρος οδτε έν τοις άλλοις
δυνατόν γενέσθαι, ούκ άρα ή ψυχή άρμονία."
Ταϋτα μέν από των Πλωτίνου προς τήν των Στωϊκων περί ψυχής δό- 68
20 ξαν, σωματική» φασκόντων αυτήν είναι, άλλ' έπει αύτάρκως τά τε τιρός
'Αριστοτέλη» και τόν Περίπατον τά τε προς τήν των Στωϊκων αίρεσιν, ώς α
έν επιτομή, παρατέ&ειμαι, ώρα πάλιν έπανελ&όντα τών γενναίων φιλοσό-
φων όμοϋ πάντων τάς Φαυμαστάς έπισκέψασ&αι φυσιολογίας, δτε μάλιστα
κοινώς πάντες "Ελληνες &εούς δρατούς ήλιον καΐ σελήνην και τούς λοιπούς

S. 387, 14—S. 399, 18: Plot. enn. IV 7, 1 - 8 4 (Π 120—134 Volkmann, IV

189—203 Br6hier)

Β (ab 20 έπεί) ON(D)V

8 έν — γινομένου eintreten in . . . | γινομένου V und die meisten Ηββ. PI.

γινομένων ON und 1 Hs. PI. 9 έν λόγφ ούσα wenn diese Mischung auf einem
bestimmten Verhältnis beruht 10 τό δή V und die meisten Hss. PI. τόδε
ON und 1 Hs. PI. τό δέ Kirchhoff 18 αύτφ Creuzer αύτφ die Ηββ. | αύτών
V αύτών Ο (' Ι . Η . aus * ϊ) ND 16 άψυχου (richtig, gemeint ist j a die άρμονία)]
άψυχων Steph. | τά — τεταγμένα nml. Ιμψυχα ποιοϋσι 16 τήν τάξιν Subjekt
des acc. c. inf., dessen Prädikat είληφέναι (nml. ποιοϋσι) 17 ύπόστασιν
Existenz | έν τοις άλλοις (gemeint έν τοις κα&όλου)] έν τοις δλοις Vig. marg.
19 πρός τήν usw.: dabei übersieht Eue., daß von S. 398,21 an Plot, nicht mehr
gegen die Stoiker, sondern gegen die Pythagoreer polemisiert 20 ΈπεΙ
ούν Β 21 Άριστο7 λ' ohne Endung Ο | ώς] xal Β 22 παρατιέμαι Ν 1
(verbess. 2. Η.) παρατί&εμαι D παρατέ&ειται Β | έπανελΰόντων Β 28 δτε
μάλιστα aus der Zeit, wo am liebsten
 400 Eusebius

αστέρας τά τε άλλα μέρη τοϋ κόσμου ήγήσαντό τε και έσέφ&ησαν, καΐ τάς
γε μν&νκας και ληρώδεις αυτών περί της πολυ&έου πλάνης διηγήσεις σεμνοτέ-
ραις δή και φνσικαϊς άποδόσεσιν έπΐ τά στοιχεία καΐ τά τον παντός κόσμου
μόρια μετενηνόχασι. διό μοι άναγκαΐον είναι δοκεϊ καΐ τάς περί τώνδε 69
5 δόξας δμον σνναγαγεϊν τάς τε διαστάσεις αυτών και τοϋ τύφου το μάταιον
επΐ&εωρησαι. | &ήσω δέ και ταϋτα άπό της Πλουτάρχου γραφής, έν ff τάς (83β)
περϊ τούτων απάντων δμον των τε 7ΐρεσβντέρων και νέων δόξας σνναγαγών
τούτον γράφει τον τρόπον

κγ'. ΠΕΡΙ ΗΛΙΟΥ

ίο "'Αναξίμανδρος κύκλον είναι έκτωκαιεικοσαπλασίονα τής γης, άρμα-23,1

τείω τροχω τήν άψϊδα παραπλήσιον έχοντα, κοίλον, πλήρη πυρός, κατά τι b
μέρος έκφαίνοντα δια στομίου τ6 πΰρ, ώσπερ διά πρηστηρος αύλοΰ" καΐ τοϋτο
είναι τον ήλιον.
Ξενοφάνης έκ πυρ ιδίων των φαινομένων συναθρο ιζο μένων μέν έκ της 2
ι® ύγρας άναθυμιάσεως, συναθροιζόντων δέ τδν ήλιον έκ νεφών πεπυρωμένων.
Οί Στωικοί άναμμα νοερόν έκ θαλάσσης. 8
Πλάτων πλείστου πυρός. 4
'Αναξαγόρας, Δημόκριτος, Μητρόδωρος μύδρον ή πέτρον διάπυρον. 5
'Αριστοτέλης σφαΐραν έκ τοϋ πέμπτου σώματος. β <=
20 Φιλόλαος ό Πυθαγόρειος δίσκον υαλοειδή, δεχόμενον μέν τοϋ έν τω 7
κόσμω πυρ&ς τήν άνταύγειαν, διηθοϋντα δέ πρός ή μας τ£> φώς· ώστε προσεοι-
κέναι ήλίου τό έν ούρανω πυρώδες τ ή άπό τοϋ ένόπτρου κατά άνάκλασιν

9—S. 402, 6 : Pseud.-Plut. de placitis philosophorum 889f—890d (Biels,

Doxogr. Gr. 348—352)

BON(D)V

2 διηγήσεις] διοικήσεις Β 8 άποδόσεσιν Erläuterungen 4 μετενηνό-

χασι nach 2 Aoristen: s. Bd. I S. 378, lOf. und Bd. I I S. 100, 10 | είναι < Β
β χαI ταϋτα·. wie S. 299,19—302,18 9 Die Überschrift in BONV (Περί ουσίας
ήλίου Plut.); im Inhaltsverzeichnis (S. 340, 23) geht in den Hss. den Worten
Περί ήλίου voran: Δόξαι των φυαιχών φιλοσόφων άπό των Πλουτάρχου 10f. άρ-
ματίω Β 11 χοΐλον ONV < Β χοίλην PI. 12 έκφαίνοντα Β έχφαινούσης
ONV PI. 14 φαινομένων < PI. 14f. ix — πεπυρωμένων] ή νέφος πεπυ-
ρωμένων PI. Hss. 17 ix πλείστου PI. 20 δίσχον < PI. | ύαλοειδή OVN'D
ύελοειδή BN* 20f. τοϋ und πυρός PI. τό und πρός die Hss. 21 διη&ονντα *
PI. διω&οΰντα die Hss.; s. auch S. 420, 12 | ώστε — S. 401, 1 αΰγχί < Β
22 ήλίου — τή] ήλίφ τό έν τφ ούρανω πυρώδες τό τε δή άπ' αύτοΰ xal ίσοπτρο-
ειδές xal τρίτον τήν PL Hss. j έσόπτρου PI. Hss.
 Praepar. evang. XV 22, 68—69; 23, 1—9; 24, 1—4 401

διασπειρομένη προς ή μας αύγη - καί γαρ ταύτην προσονομάζομεν ήλιον,

οιονεί είδωλον ειδώλου.
'Εμπεδοκλής δύο ήλίους, τον μεν άρχέτυπον πϋρ έν τ ω έτέρω ήμισφαιρίω 8
του κόσμου πεπληρωκός τό ήμισφαίριον άεί καταντικρύ της άνταυγείας d
5 έαυτοϋ, τόν δέ φαινόμενον άνταύγειαν είναι έν τω έτέρω ήμισφαιρίω <τω >
τοϋ αέρος τοϋ θερμοειδοϋς πεπληρωμένω, άπό κυκλοτεροϋς της γης κατ'
έμφασιν γιγνόμενον ήλιον. ώς δέ δια βραχέος είρήσθαι συντεμόντα, πϋρ
είναι τον ήλιον.
Επίκουρος γήινον πύκνωμα κισσηροειδές καί σπογγοειδές ταΐς κατα- 9
ίο τρήσεσιν, υπό τοϋ πυρός άνημμένον.

I χδ'. ΠΕΡΙ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΗΛΙΟΥ (887>

Αναξίμανδρος τον μέν ήλιον ίσον είναι τ η γη, τόν δέ κύκλον άφ* οΰ την 2 4 , 1
<έκ>πνοήν έχει καί ύφ' οδ φέρεται, έπτακαιεικοσαπλασίω της γης.
Αναξαγόρας πολλαπλάσιον Πελοποννήσου. 8
ΐί 'Ηράκλειτος εύρος ποδός ανθρωπείου. 8
Επίκουρος τηλικοϋτον ήλίκος καί όποιος φαίνεται, ή μικρω τι μείζω 4
ή έλάττω. b

S. 400, 9—S. 402, 5: Pseud.-Plut. de placit. philos. 889f—890d (Diels,

Doxogr. Gr. 348—362)

BON(D)V

1 διασπειρομένην PI. | ανγήν PI. | ταύτην] τοϋηο Β 8 τόν PI. τό die

Hss. 4 πεπληρωκός PI. -κότος die Hsa. | ahi Β | τη άντανγείφ PI. 5 ίαυ-
τοΰ Β PI. (+ τεταγμένον), αύτον ONV | τόν Β PI. τό' V (ν + 1. Η.), τό ON |
είναι < PI. | τφ* PI. < die Hss. 6 τον2 < Β | ΰερμοειδοϋς] ϋερμομιγοϋς PI. |
πεπληρωμένφ Plut. -νου die Hss. 6f. κατ' — ήλων (Apposition: eine Sonne,
die . .. durch Lichtspiegelung zustande kommt)] κατ' άνάχλασιν έγγιγνομένην είς
τόν ήλιον τόν κρυσταλλοειδή, σνμπεριελκομένην δέ τή κινήσει τον πυρίνου PL
7 δια βραχέος] βραχέως PI. | ανντεμάντα (hat auch Plut.)]: s. Diels a. a. Ο.
Prolegomena 53 | πϋρ] άνταύγειαν PI. 8 είναι τον περί τήν γήν πυρός PI.
9 κισσηροειδές 1 Hs. PI. -δώς Eus. Hss. und 2 Hsa. PI. | xal σπογγοειδές (-δώς
die Hss.) < PI. Hss. 9f. καταπρήσεσιν Β 10 άνημμένων ON 11 Die
Überschrift in BONV 12 είναι hier ONV, vor ίσον Β, nach γή PI. Hss.
18 έκπνοήν PI. πνοήν die Hss.; aber s. S. 402, 12 | ύφ'] έφ' PI. Hss. | όκτώ και
είκοσαπλασίίο Β 14 πολλαπλάσιον BV 1 Hs. PI. πολυπλάσιον ON πολλά-
πλασίονα 2 Hss. PI. 16 'Επίκουρος πάλιν φηοΐν ένδέχεα&αι τά προειρημένα
πάντα ή PI. Hss. | xal όποιος < PI. | τι (τι μείζω wie πολύ μ.) ONV τιμι (so)
Β < PI. τινι Diels | μείζω PL μείζων ONV* μεϊζον BV 1 17 έλάττω Ρ1.
έλάττων V» ίλαττον BONV 1
Mr a s , Eusebius II 26
 402 Eusebius

κε'. ΠΕΡΙ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΗΛΙΟΥ

Άναξιμένης πλατύν ώς πέταλον. 25,1

'Ηράκλειτος σκαφοειδή, ύπόκυρτον. 2
Οί Στωικοί σφαιροειδή ώς τον κόσμον και τά άστρα. 3c
5 Επίκουρος ένδέχεσθαι τά προειρημένα πάντα." 4
Τοιούτος μεν αντοϊς δ μέγας των κατ' ονρανόν φαινομένων ϋεός ήλιος.
Μωσης δέ και τα 'Εβραίων λόγια ουδέν τούτων περιεργάζονται.

xff\ ΠΕΡΙ ΣΕΛΗΝΗΣ

"'Αναξίμανδρος κύκλον είναι έννεακαιδεκαπλασίονα της γης, ώς έπΐ του 26,1
ίο ήλίου πλήρη πυρός, έκλείπειν δέ κατά τάς έπιστροφάς τοϋ τροχοϋ- δμοιον d
δέ είναι άρματείω τροχω κοίλην έχοντι τήν άψΐδα καΐ πυρός πλήρη, έχοντα
μίαν έκπνοήν.
Ξενοφάνης νέφος είναι πεπιλημένον. 2
Οί Στωικοί μικτόν έκ πυρός και αέρος. 8
15 Πλάτων έκ πλείονος τοϋ γεώδους. 4
'Αναξαγόρας, Δημόκριτος στερέωμα διάπυρον, έχον έν έαυτω πεδία 6
καΐ 6ρη και φάραγγας.
Ηράκλειτος γην ομίχλη περιεχομένην. 6
Πυθαγόρας κατά τό πυροειδές σχήμα. 7

8—S. 403, 18: Pseud.-Plut. de placit. philos. 891b—e (Diels, Doxogr. Gr.
355—359)

BON(D)V

1 Die Ü b e r s c h r i f t in B O N V (π. ήλ. αχ. V) 2 ώς πέτ. τόν ήλιον PI.

7 περιεργάζονται Β , -ζεται O N V 8 Die Ü b e r s c h r i f t in B O N V ; περί ουσίας
σελήνης PI. 9 f . ώς — ήλίου z u πλήρη πυρός (voller Feuer, wie er bei der
Sonne sagt: s . S . 4 0 0 , 11) 1 1 άρματίω Β , -τΐφ (1. Η . a u s -ε/ω) V | πλήρη
πυρός P I . H s s . | έχοντα O N V < Β ίχοντι PI. H a s . 1 8 είναι < Β 14 μικτήν
PI. 15 πλείονος V PI. πλέονος B O N (nach e vielleicht t a u s r a d i e r t ) D |
γεώδους] πυρώδους PI. 18 περιεχομένην Β περιχεομένην ONV περιειλημ-
μένην PI. H s s . 19 κατά — σχήμα verderbt, doch f a n d E u s . die K o r r u p t e l
b e r e i t s b e i P L , w i e d e s s e n H s s . z e i g e n : κατά τό πυροειδές σώμα (της) σελήνης.
D a S t o b a e u s eel. I 26, 1« (p. 218, 20 W a c h s m u t h ) κατοπτροεώές σώμα h a t , wird
bei Pseud.-Plut. oder seiner Vorlage als ursprüngliche Lesart anzusetzen sein:
πυροειδές σώμα, κατά τό σχήμα κοποπτροειδές. Mras
 Praepar. evang. XV 25, 1—4; 26,1—7; 27,1—2; 28,1; £9,1—4; 30,1—2 403

I κζ'. ΠΕΡΙ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΣΕΛΗΝΗΣ <838)

Οί Στωικοί μείζονα <τής γής> άποφαίνονται, ώς καί τον ήλιον. 27,1

Παρμενίδης ίσον τω ήλίω- καί γαρ άπ' αΰτοϋ φωτίζεσθαι. 2

κη'. ΠΕΡΙ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΣΕΛΗΝΗΣ

5 Οί Στωικοί σφαιροειδή είναι ώς τον ήλιον. 28,1b
'Ηράκλειτος σκαφοειδή.
Εμπεδοκλής δισκοειδή. άλλοι κυλινδροειδή.

κ&'. ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΣΜΩΝ ΣΕΛΗΝΗΣ

'Αναξίμανδρος ΐδιον αυτήν έχειν φως, άραιότερον δέ πως. 29,1
ίο 'Αντιφών ίδίω φέγγει λάμπειν την σελήνην τό δ' ύποκρυπτόμενον περί 2
αυτήν άπό τής προσβολής τοϋ ηλίου άμαυροϋσθαι, πεφυκότος τοϋ ίσχυροτέρου c
πυρός το άσθενέστερον άμαυροϋν δ δή συμβαίνει και περί τά άλλα άστρα.
Θαλής καί οί άπ' αύτοϋ άπό τοϋ ήλίου φωτίζεσθαι την σελήνην. 8
'Ηράκλειτος το αυτό πεπονθέναι τον ήλιον καί την σελήνην* σκαφοειδείς 4
is γάρ οντάς τοις σχήμασι τούς άστέρας, δεχομένους τά άπό τής ύγρας άνα-
θ-υμιάσεως φωτίζεσθαι προς την φαντασίαν" λαμπρότερον μεν τόν ήλιον, έν
καθαρωτέρω γάρ άέρι φέρεσθαι, την δέ σελήνην έν θολερφ, διά τοϋτο καί d
άμαυροτέραν φαίνεσθαι.

λ'. ΤΙΣ Η ΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΛΑΝΩΝ

20 Θαλής γεώδη μεν, εμπυρα δέ τά άστρα. 30,1
Εμπεδοκλής πύρινα, έκ τοΰ πυρώδους, δπερ ό άήρ έν έαυτω περιέχων έξ- 2
ανέθλιψε κατά τήν πρώτην διάκρισιν.
S. 4 0 2 , 8 - S . 403,18: Peeud.-Plut. de placit. philos. 891b—e (Diels, Doxo-
gr. Gr. 356-359) 1 9 - S . 404,22: Pseud.-Plut. ebd. 888d—889a (Diels, ebd.
341-344)
BON(D)V
1 Die Überschrift in BONY 2 μείζον Β j τής γης Pi. < die Hss.
3 ϊαην PL | φωτίζεσ&αι ONV und 2 Has. PI. φωτίζεται Β 4 Die Über-
schrift in BONV 6 Ήρ. σκαψ. nach 7 διακοεώη PL Hss. 8 Die Überschrift
in BONV (φωτισμ ohne Endung V) 10 τό — 11 αύτήν: d. h. die in den Mond-
phasen verdunkelten Stellen | ύποκρυπτόμενον] άποκρνπτόμενον PI. 14 Ήρ.
— σελήνην Β < ONV 16 f. τά — άναϋ. αυτά PL Hss. | zwischen ύγράς
lind άνα&. hat Β 1 ουσίας durchgestrichen 17 &ολερώ] ΰολερωτέρω Ρ1. 19 Die
Überschrift in BONV | άστρ. πλ. die Hss. auch S. 341, 6; πλ. άστρων hier Β |
nach άπλανων + καί πώς ουνέατη (συνεστήκασι) PL Hss.

26·
 404 Eusebius

'Αναξαγόρας τον περικείμενον άέρα πύ|ρινον μεν είναι κατά τήν ούσίαν, 3
τη 8' εύτονία της περιδινήσεως άναρπάσαντα πέτρους άπύ της γης καΐ κατα- (83β)
φλέξαντα, τούτους ήστερικέναι.
Διογένης κισσηρώδη τά άστρα, διαπνοίας 8' αύτά νομίζει τοϋ κόσμου. 4
5 πάλιν ό αύτ&ς άφανεϊς μέν λίγους, πίπτοντας δέ πολλάκις έπΐ τήν γήν σβέν-
νυσθαι, καθάπερ τ£>ν έν Αίγδς Ποταμοΐς πυροειδώς κατενεχθέντα αστέρα
πέτρινον.
' Εμπεδοκλής τούς μέν άπλανεΐς άστέρας συνδεδέσθαι τω κρυστάλλω, 5
τούς δέ πλάνους δντας άνεϊσθαι.
ίο Πλάτων έκ μέν τοϋ πλείστου μέρους πυρίνους, μετέχοντας δέ και των β
άλλων, κόλλης δίκην. b
Ξενοφάνης έκ νεφών μέν πεπυρωμένων, σβεννυμένους δέ καθ·' έκάστην ήμέ- 7
ραν άναζωπυρεΐν νύκτωρ, καθάπερ τούς άνθρακας· τάς γαρ άνατολάς καΐ τάς
δύσεις εξάψεις είναι καΐ σβέσεις.
16 'Ηρακλείδης καΐ οί Πυθαγόρειοι εκαστον των αστέρων κόσμον ύπάρ- 8
χειν, περιέχοντα αιθέρα έν τω άπείρω. ταϋτα τά δόγματα έν τοις Όρφικοϊς
έμφέρεται κοσμοποιοΰσιν Ικαστον των άστέρων.
Επίκουρος ουδέν άπογινώσκει τούτων, έχόμενος τοϋ ένδεχομένου. »c

λα'. ΠΕΡΙ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΑΣΤΕΡΩΝ

20 Οί Στωικοί σφαιρικούς τούς άστέρας, καθάπερ τύν κόσμον και ήλιον. 31,1
Άναξιμένης ήλων δίκην καταπεπηγμένους τω κρυστοιλλοειδεϊ. Ινιοι δέ 2
πέταλα πύρινα είναι, ώσπερ ζωγραφήματα." d

S. 403,19—S. 404, 22: Pseud.-Plut. de placit. philos. 888d-889a (Diels, *

Doxogr. Gr. 341 — 344)

BON(D)V

1 παρακείμενον Β | άέρα] αΐ&έρα PI. 2 άτονία Β*, von 1. Η. in εύτονία

überzuführen versucht | άναρπάσαντα ONV άνασπάσαντα Β | πέτρας Β |
άπό] έχ PI. Hss. | xal Β PI. < ONV 3 ταύτας Β 4 Διογ. — 9 άνεϊσϋαι
< Β I διαπνοάς PI. 6 πάλιν δέ PI. β χαϋάπερ PI. xal χαϋάπερ ONV;
χα&άπερ xal ? Mrss 8 χρνστάλλφ (-λ- ONV): die krystallene Sphäre 9 πλάνους
δντας Mras πλανώντας ONV πλανήτας PI. 11 άλλων στοιχείων PI. 12 μέν
< PI. Hss. 15 δέ xal Β 16 γήν περιέχ. άέρα τε xal αΐ&έρα PI. | άπείρφ
αΙΦέρι PI. | ταϋτα δέ PI. 17 φέρεται PL | χοσμοποιοϋσι (Partizip)] -σι γαρ PI.
18 ΈπΙχονρος — ένδεχ. < Β 19 Die Überschrift in BONV 20 ήλιον xal
σελήνην. Κλεάν&ης χωνοειδεΐς PI. 21 ήλων δίχην Β PI. ~ ONV | χαταπεπηγ-
μένους Steph. -μένων die Hss. χαταπεπηγέναι PI. | χρνσταλλοειδεί (-λ- die
Hss.): s. zu 8 22 είναι πύρινα PI.
 Praepar. evang. X V 30, 3—9; 31, 1—2; 32, 1—β 405

Τοιαύτα τοϊς Φαυμαστοϊς φιλοσόφοις τα περί ών φασι φαινομένων

ϋεών εξευρέματα. οϊα δέ και τιερί τον παντός διειλήφασιν, έκ της αύτη ς
μάν&ανε τον Πλουτάρχου φωνής·

λβ'. ΠΩΣ ΣΥΝΕΣΤΗΚΕΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ

5 " Ό τοίνυν κόσμος περικεκλασμένω σχήματι έσχημάτισται τον τρόπον 3 2 , 1

τούτον των ατόμων σωμάτων άπρονόητον καί τυχαίαν εχόντων την κίνησιν
συνεχώς τε και | τάχιστα κινουμένων, είς ταύτό πολλά σώματα συνηθροίσθη, (840)
[και] δια τοϋτο ποικιλίαν έχοντα <καί > σχημάτων καΐ μεγεθών. άθροιζο- 2
μένων δέ έν ταύτω τούτων τά μεν 6σα μείζονα ήν καί βαρύτατα πάντων ύπε-
ιο κάθιζεν, δσα δέ μικρά καΐ περιφερή καΐ λεία καΐ εύολίσθητα, ταϋτα έξεθλί-
βετο κατά την σύνοδον των σωμάτων, είς δέ τό μετέωρον άνεφέρετο. ώς 8
ούν έξέλιπεν ή πληκτική δύναμις μετεωρίζουσα, ούκέτι δέ ή γεν ή πληγή
πρός τό μετέωρον, έκωλύετο δέ ταϋτα κάτω φέρεσθαι, έβιάζετο [δέ] πρός τούς b
τόπους τους δυναμένους δέξασθαι. οδτοι δέ ήσαν οί πέριξ. καί πρός τού- 4
is τοις τό πλήθος των σωμάτων περιεκλατο· περιπλεκόμενα δέ άλλήλοις κατά
τήν περίκλασιν τόν ούρανόν έγέννησε. της δ* αυτής έχόμεναι φύσεως αΐ άτομο ι,
ποικίλαι ούσαι, καθώς εϊρηται, πρός τό μετέωρον έξωθούμεναι τήν των άστρων
φύσιν άπετέλουν. τό δέ πλήθος των άναθυμιωμένων σωμάτων έπληττε 5
τόν άέρα καΐ τοϋτον έξέθλιβε. πνευματούμενος δέ ούτος κατά τήν κίνησιν και c
20 περιλαμβάνων τά άστρα συμπεριήγεν αυτά καί τήν συμπεριφοράν αύτών μετέω-
ρον έφύλαττε. κάπειτα έκ μέν τών ύποκαθιζόντων έγεννήθη ή γη, έκ δέ των
μετεωριζομένων ούρανός, πϋρ, άήρ. πολλής δέ δλης έτι περιειλημμένης β

4—S. 406, 5: Pseud.-Plut. de placit. philos. 878c—f (Diels, Doxogr. Gr.

289—291)

BON(D)V

1 τοις ϋαυμαστοϊς φιλοοόφοις ONV της θαυμαστής φιλοσοφίας Β 2 έξεν-

ρέματα (auch D)] έξενρήματα Ν 4 Die Überschrift in BONY | σννέστη Β ;
s. zu S. 341, 8 δ κόσμος συνέστη und έσχηματισμένος (statt -σταί) PI. |
περικεκλασμένω herumgebogen, abgerundet 7 κινουμένων] ρινονμένων (so) Β |
σννιγ&ροΐσϋη (auch D)] συνή&ροισ&αι Ν 1 (verbess. 2. Η.) 8 καί* hier PI.,
vor διά die Hss. 9 τούτων] τοσούτων ON | ήν nach πάντων V | πάντως PI.
10 εύόλισ&α PI. j ταϋτα καί PI. 11 στομάτων Ν 1 (verbess. 2. Η.) D |
<5i] τε PI. 12 <5' ούν PI. | έξέλιπε μέν PI. 13 κάτω φέρεσ&αι ONV PI. ~ Β
13f. έβιάζετο δέ — δέξασ&αι BV 1 (a. R.) Plut. (aber έπιέζετο, ohne δέ), < ONV
(i. Text) 14 και — S. 406, 7 όπορησάντων < Β 17 άστέρων PI.
20 συμπεριλαμβάνων PL | αυτά] ταϋτα PI. Hss. | συμπεριφοράν] νϋν περιφοράν PI.
 406 Eusebius

έν τ η γη, πυκνουμένης δέ ταύτης κατά τάς άπό των σωμάτων πληγάς και
τάς άπό των άστέρων αύγάς, προσεθλίβετο πας ό μικρομερής σχηματισμός
ταύτης καΐ την ύγράν φύσιν έγέννα. ρευστικώς δ' αυτη διακείμενη κατε- 7
φέρετο προς τοϋς κοίλους τόπους καΐ δυναμένους χωρήσαί τε και στέξαι- ή
5 καθ·' εαυτό τό ύδωρ ΰποστάν έκοίλανε τους υποκειμένους τόπους." Λ
Τοιαύτη και ή ϋαυμάσιος αυτών κοσμογονία, συνήττται <δέ > τούτοις άλλη 8
τις πλείστη λογομαχία, παντοίων πέρι προτάσεων άπορησάντων εί χρή τό
παν ίν ή πολλά ήγεΐσ&αι και εί ένα τον κόσμον ή πλείους- και εϊτε έμψυχος
ούτος και προνοίφ. τυγχάνει &εοϋ διοικούμενος εϊτε και τάναντία· και εί
ίο άφ&αρτος ή φθαρτός- και πά&εν τρέφεται- και άπό ποίον ήρξατο δ ϋεός
κοσμοποιεϊν περί τε της τάξεως τοϋ κόσμου· καΐ τις ή αίτια τοϋ αυτόν έγκλι-
{hrjvai' περί τε τον εκτός της τοϋ κόσμου περιφερείας· και τίνα τα δεξιά και τά
αριστερά \ τον κόσμου· περί τε ουρανού· και προς απασι τούτοις περί δαι- (84ΐ)
μόνων και ηρώων περί τε ϋλης και περί ιδεών και περί της τον παντός
is τάξεως· έτι μην περί της των άστρων φοράς τε και κινήσεως· και προς τούτοις
όπόϋεν φωτίζονται οι άστέρες· κάί περί των καλουμένου Διοσκούρων
περί τε εκλείψεως ηλίου και σελήνης· και περί έμφάσεως αυτής καΐ διά τι
γεώδης φαίνεται· και περί των αποστημάτων αυτής· και ετι τιερί ένιαντών.
ταντα δέ πάντα διά μυρίων τοις τιερί ών δ λόγος κατ εσκευασμένα επειδή 9
to τεμων ό Πλούταρχος έν ολίγοις συνεΐλεν, επί ταύτόν όμοϋ συναγαγών τάς b
απάντων αποφάσεις και τάς διαφωνίας αυτών, ήγοΰμαι και ήμΐν ουκ άχρηστα
γενήσεσ&αι παρατε&έντα εις την εϋλογον αυτών παραίτησιν. δτε γαρ αυτοί
προς σφάς αυτούς έναντίοι κατά διάμετρον έστησαν μάχας τε και πολέμους,
πλέον δέ ουδέν καϋ* εαυτών έξήψαν, τά τοϋ πέλας έκαστοι φιλοτιμία λόγων
μ άπελέγξαντες, πώς ονκ άν είκότως ήμϊν ασφαλή τήν περί τούτων έποχήν

BON(D)V

1 δέ ON δέ καΐ V re PI. | κατά PI. και die Hss. | σωμάτων {Elemente?)]

richtig πνευμάτων PI. 2 ανγάς] richtig αϋρας PI. 4 ή die Hss. 6 δέ +
Vig. < die Hss. 7 προτάσεων Fragen, Probleme | άπορησάντων nml. αυτών
9 τυγχ. Φεου ON ~ V τυχόν (< &εον) Β | διοικούντος Β | τούναντίον Β
12 της (auch D) < Ν 1 (übergeschrieben 2. Η.) 18 και < Β | δπασι
< Β I περί»] περί τε Β 14 τε ONV < Β | και» ONV < Β | και3 ONV < Β
16 hi μην < Β I προς τούτοις < Β 16 ol άστέρες < Β 17 τε < Β |
καΙ* < Β 18 και1 < Β | των < Β | και1 < Β 20 τεμων] συνελών Β |
συνεΐλεν] συνήξε Β | έπΐ — συναγαγών < Β 21 άποφάσεις Meinungsäuße-
rungen J αντων < Β | και ήμΐν < Β | αχρηστον Β 22 γενήαεα9αι < Β |
αύτάς παραϋήναι Β | εϋλογον παραίτησιν wohlbegründete Ablehnung | δτε] εί Β
22 f. αυτοί — αυτούς] σφάς αύτοί Β 24 πλέον δέ ουδέν ohne daß dabei mehr
herauskam,·, πλέον δέ < Β | έξάψαντες Β 26 εϊκάιως < Β | ασφαλές (so) ή
und έποχή Β
 Praepar. evang. XV 32, β—10; 33, 1—2 407

γεγονέναι πας όστιαονν όμολογήσειε; ϋ-ήσω δέ έξης τοις είρημένοις δσα 10

και περί των προσγεωτέρων έπηπόρησαν, περί γης σχήματος και περί θέ-
σεως καΐ έγκλίσεως αυτής και έτι περί θαλάσσης, ώς άν είδείης δτι μή c
<περί> μόνων των μετεώρων και μεταρσίων οί γενναίοι διέστησαν, άλΧ
5 δτι και έν τοις περιγείοις διαπεφωνήκασιν. Ινα δε των σοφών έτι τήν σο-
φίαν άπσ&αυμάσ-ης, προσ&ήσω και δσα περί ψνχής και τον έν αντοϊς ηγε-
μονικού διεμαχέσαντο, ουδέ σφάς αυτούς έπιγνώναι οίας εϊεν φύσεως δε-
δννημένοί. άλλα γαρ άνίωμεν έπι τα πρώτα των είρημένων.

λγ'. ΕΙ ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ d
ίο "Οί μεν ουν άπό της Στοάς Ινα κόσμον άπεφήναντο, δν δή και τό παν 3 3 , 1
έφασαν είναι και τά σωματικά.
'Εμπεδοκλής δέ κόσμον μέν Ινα, ού μέντοι τό παν είναι τόν κόσμον, άλλ' 2
ολίγον τι τοϋ παντός μέρος, τό δέ λοιπόν άργήν υλην.

9—S. 408, 13: Pseud.-PIut. de placit. philos. 879a—ο (Diels, Doxogr.

Gr. 291f.)

BON(D)V

1 γεγονέναι — όμολογήσειε] γένοιτο Β | &ήσω (τοις είρημ. hängt von έξης ab,
s. Bd. I S. 393, 2 έξης δέ ούρανφ και ήλίω καΐ σελήνη)] προσ&ήσω seit Steph.
alle bisherigen Herausgeber | &ήαω — 5 διαπεφωνήκασιν < Β 3 έγκλίσεως:
auch in dem diesem Buch vorausgeschickten Inhaltsverzeichnis ergibt sich
zum £8. Kap. (S. 342, 5) aus den Hss. die Lesart περί έγκλίσεως γης und
ebenso lautet die Überschrift vor diesem Kap.; es handelt aber περί κινήσεως
γης. Wir müssen also entweder annehmen, daß Ε us. ursprünglich beabsichtigt
hatte, aus Pseud.-Pl. sowohl das Kap. περί έγκλίσεως γης (89öf) als aueh
das über die Erdbewegungen aufzunehmen (daß er von letzterem Kap. hier
nicht spricht, steht unserer Annahme nicht im Wege, er sagt ja doch auch
περί γης σχήματος, obwohl es zwei verschiedene Kap. sind, περί γης und περί
οχήμ. γ.), dann aber jenes wegen des 39. Kap. (wo von der ίγκλισις κόσμου
die Bede ist) ausgelassen h a t ; oder aber, daß in den Hss. der Ρ. Έ. das Kap.
περί έγκλίσεως γης ausgefallen ist. An einen Ausfall in einigen Plutarchhss.
denkt Diels a. a. O., Prolegomena 7f. 4 περί + Steph. < die Hss. |
μόνων] ω V 1 aus ο 5 hi (noch außerdem) ONV έτι μάλλον Β; aber durch
das kurze έτι wird eine besonders wirkungsvolle Zusammenrückung erzielt
(των σοφών Sri τήν σοφίαν) β ΰανμάσω Β | αΰτοίς Mras αύτοΐς ONV αύτη Β
7 έπιγνάντες (< δεδννημένοι) Β | είσι Β 9 Die Überschrift in BONV 10 οϋν
< PL Hss. 11 τό σωματικόν Ρ1. 12 μέν < Β
 408 Eusebius

Πλάτων δέ τεκμαίρεται τό δοκοϋν, δτι εις ό κόσμος καΐ έν το παν, εκ 3

τριών έκ τοϋ μή έσεσθαι τέλειον, έάν μή πάντα έμπεριέχη· έκ τοϋ μή έσεσθαι
δμοιον τω παραδείγματι, έάν μή μονογενής ή" έκ τοϋ μή έσεσθαι άφθαρτον,
έάν τι έξωτέρω αύτοϋ ή. πρός δέ τδν Πλάτωνα λεκτέον| δτι ού τέλειος 4
6 ό κόσμος, ουδέ γάρ τά πάντα περιέχει, καΐ πολλά παραδείγματα έστιν ώσπερ (842)
επ άνδριάντων καΐ οίκιών καΐ ζωγραφιών πώς δέ είπεν "Έξωθέν τι αύτοϋ
ουκ έστι, περιδινεΐσθαι γάρ ούκ έδύνατο'; άφθαρτος δέ ουκ έστιν ούδέ δύνα-
ται είναι, γενητδς ών.
Μητρόδωρος δέ φησιν άτοπον είναι έν μεγάλω πεδίω ένα στάχυν γεννηθη- 5
ιο ναι και Ινα κόσμον έν τω άπείρω. δτι δέ άπειρος κατά τό πλήθος, δήλον έκ τοϋ
άπειρα τά αίτια είναι, ει γάρ ό μέν κόσμος πεπερασμένος, τά δέ αίτια πάντα b
άπειρα, έξ ών ό κόσμος γέγονεν, ανάγκη άπειρους είναι. δπου γάρ τά πάντα
αϊτια, εκεί καΐ άποτελέσματα. αίτια δέ ήτοι αϊ άτομοι ή τά στοιχεία.

λδ'. ΕΙ ΕΜΨΥΧΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΙ ΔΙΟΙΚΟΥΜΕΝΟΣ

is Δημόκριτος καΐ 'Επίκουρος καΐ δσοι τά άτομα είσηγοΰνται καΐ τ& κε- 34,1
νόν, οδτ' έμψυχον οδτε προνοία διοικεΐσθαι, φύσει δέ τινι άλόγω. c
'Αριστοτέλης οδτ' έμψυχον δλον δι' δλων οδτε λογικόν οδτε νοερόν οδτε 2
προνοία διοικούμενον. τά μέν γάρ ουράνια τούτων πάντων κοινωνεΐν — σφαί-
ρας γάρ περιέχειν έμψύχους καΐ ζωτικάς — τά δέ περίγεια μηδενός αυτών
20 της δέ ευταξίας κατά συμβεβηκός, ού προηγουμένως μετέχειν.

S. 407, 9—S. 408, 13: Pseud.-Plut. de placit. philos. 879a—ο (Diele,

Doxogr. Gr. 291 f.) 6f. vgl. Plat. Tim. 34a 1 4 - S . 412, 5: Pseud.-
Plut. ebd. 886d—888b (Diels, ebd. 329—339)

BON(D)V

1 τό δοκοϋν PI. τόδ' ούν die Hss. 2 έσεσδαι1] eliteι PI. Hea. | περιέχω PI.
Hse. 4 τ» έξ. αύτ. jj Steph. μή τι έξ. αύτ. fj die Hss. jj τι έξ. αύτ. PI. | δη
PI. I λεχτέον] φητέον PI. 6 rd < Β PI. | περιέχει· καΐ γάρ 6 άν&ρωτιός έστι
τέλειος, άλλ' ού πάντα περιέχει PI. | πολλά τά V β είπεν — 7 έδύνατο Β
(ήδύνατο) ONV τέλειος είπερ ΙξωΦέν τι αύτοϋ περιδινείσϋαι δύναται PI. Hss.
8 γενητός BV PL, ~w- ON (1 ν ausradiert) D 9 f. γενηΦηναι Β (verbess.
1. Η.) Υ 1 (aus yew.)·, s. S. 405, 21 10 άπείρφ] άπειροι Giff. | έκ τοΰ PI.
δτι die Hse.; s. Diels a. a. Ο. Prolegomena 35 11 μέν vor γάρ Β 12 δδε
ό PI. I [γέγονεν] Gaisf. | δπου γάρ (auch D)] δ γάρ Ν i. Text (das Richtige
a. Β., 1. ? Η.) 18 γέγονεν '+ vor αίτια1 Steph. (gegen die Hss.) j τά άποτελ.
PL Hss. 14 Die Überschrift in BONV. Danach: Ol μέν άλλοι πάντες Ιμψυχον
καΐ προνοΐφ διοικούμενον (es folgt Δημόκριτος δέ) PI. 1β φύσει — άλόγω
< Β 17 Άρ. δέ Β 1 δλων (s. zu S. 397, 20)] δλον οδτε μήν αία&ψικ&ν PI.
Hss. 18 απάντων PI. Hss. | κοινωνεΐν PL (s. 20 μετέχειν) κοινωνεί die Hss.
20 προηγουμένως (primär)] προνοουμένως Β
 Praepar. evang. XV 33, 3—6; 34, 1—2; 35, 1—4; 3β, 1—3; 37, 1—3 409

λε'. EI ΑΦΘΑΡΤΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ <ι

Πυθαγόρας και Πλάτων καΐ οί Στωικοί και γενητόν υπό θεοΰ τόν κόσμον 35,1
και φθαρτόν μέν, δσον επί τη φύσει — αίσθητόν γάρ εϊναι, διότι σωματι-
κόν — ού μήν φθαρησόμενόν γε, προνοία καΐ συνοχή θεοϋ.
5 'Επίκουρος φθαρτόν, 5τι γενητόν, ώς ζωον, ώς φυτόν. 2
Ξενοφάνης άγένητον καί άίδιον καΐ άφθαρτον <τόν> κόσμον. 8
'Αριστοτέλης τό υπό την σελήνην τοϋ κόσμου μέρος παθητόν, έν φ καΐ 4
τά περίγεια κηραίνεται.

I λζ'· ΠΟΘΕΝ ΤΡΕΦΕΤΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ «μ«

ίο 'Αριστοτέλης, ει τρέφεται ό κόσμος, και φθαρήσεται· άλλά μήν ουδεμίας 36,1

έπιδέεται τροφής· δια τοϋτο καΐ άΐδιος.
Πλάτων αυτόν αύτω τόν κόσμον έκ τοΰ φθίνοντος κατά μεταβολήν τό 2
τρέφον παρέχεσθαι.
Φιλόλαος διττήν είναι τήν φθοράν, τοτέ μέν έξ ούρανοϋ πυρός ρυέντος, 8
16 τοτέ δέ έξ ΰδατος σεληνιακού περιστροφή τοΰ άέρος άποχυθέντος· καί τούτων b
είναι τάς αναθυμιάσεις τροφάς τοϋ κόσμου.

λζ'. ΑΠΟ ΠΟΙΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΗΡΞΑΤΟ Ο ΘΕΟΣ ΚΟΣΜΟΠΟΙΕΙΝ

Οί φυσικοί άπό γης άρξασθαι τήν γένεσιν τοΰ κόσμου, καθάπερ άπό37,1
κέντρου* άρχή δέ σφαίρας τό κέντρον. c
«ο Πυθαγόρας άπό πυρός καί τοΰ πέμπτου στοιχείου. 2
'Εμπεδοκλής τόν μέν αιθέρα πρώτον διακριθηναι, δεύτερον <δέ> τό 8
πΰρ, έφ* φ τήν γην, έξ ής άγαν περισφιγγομένης τη ρύμη της σφαίρας άναβλύ-

S. 408, 14—S. 412, 5: Peeud.-Plut. de placit. philos. 886d—888b (Diele,

Doxogr. Gr. 329—330)

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV; Β bringt das 35. Kap. mitsamt der Über-
schrift nach dem 36. Kap. 2 xai* < Β | γενητάν BVD, -rv- ON· (ein ν
ausradiert) 8 μέν < Β 5 xal γεν. PI. | γενητόν BV, ON 6 άγένη-
τον BV, -w- ON | τόν PI. < die Hss. 9 Die Überschrift in BONV
10 ούδεμιάς τίνος PI. Hss. 11 έπιδεϊται PI. 12 αύτόν < Β | αύτω BN |
τό < Β 14 τοτέ] τύ PI. (ebenso in 15) | ρέοντος Β 15 περιστροφής Β
17 Die Überschrift in BONV | πρώτον στοιχείου PL | κοσμοποιεϊν vor ό PI.
18 δρξασ&αί φασι PI. 21 δέ PI. < die Hss. 22 τη $ύμη PI. τής ξνμης
die Hss. I σφαίρας] περιφοράς PI.
 410 Eusebius

σαι τό δδωρ, έξ οΰ θυμιαθηναι τόν άέρα' καΐ γενέσθαι τόν μέν ούρανόν έκ τοϋ
αιθέρος, τόν δέ ήλιον έκ τοϋ πυρός* είληθηναι 8έ έκ των άλλων τά περίγεια.
Πλάτων όρατόν τόν κόσμον γεγονέναι πρός παράδειγμα τοϋ νοητοϋ κό- 4
σμου* τοϋ δέ όρατοϋ προτέραν μέν τήν ψυχήν, μετά δέ ταϋτα τό σωματοειδές, d
Β έκ πυρός μέν και γης πρώτων, ύδατος δέ καΐ αέρος δευτέρων.
Πυθαγόρας πέντε σχημάτων βντων στερεών, άπερ καλείται καΐ μάθη- ft
ματικά, έκ μέν τοϋ κύβου φησί γεγονέναι τήν γην, έκ δέ της πυραμίδος τό
πϋρ, έκ δέ τοϋ όκταέδρου τόν άέρα, έκ δέ τοϋ είκοσαέδρου <τό ύδωρ, έκ δέ
τοϋ δωδεκαέδρου> τήν τοϋ παντός σφαΐραν.
ίο Πλάτων δέ καΐ έν τούτοις πυθαγορίζει. β

λη'. ΠΕΡΙ ΤΑΞΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Παρμενίδης στεφάνας είναι περιπεπλεγμένας έπαλλήλους, τήν | μέν έκ 3 8 , 1
τοϋ άραιοΰ, τήν δέ έκ τοϋ πυκνόϋ, μικτάς δέ άλλος έκ φωτός καΐ σκότους (844)
μεταξύ τούτων, καΐ τό περιέχον δέ πάσας τοίχου δίκην στερεόν υπάρχον,
is Λεύκιππος καΐ Δημόκριτος χιτώνα κύκλω καΐ υμένα περιτείνουσι τω 2
κόσμφ.
<Έπίκουρος ένίων μέν κόσμων > άραιόν τό πέρας, ένια δέ πυκνά* και 3
τούτων τά μέν τινα κινούμενα, τά δέ άκίνητα.
Πλάτων πϋρ πρώτον, είτα αιθέρα, μεθ' δν άέρα, εφ' ω δδωρ, τελευταίαν δέ 4
20 γην· ένίοτε δέ τόν αιθέρα συνάπτει τω πυρί.
'Αριστοτέλης πρώτον μέν αιθέρα άπαθη, πέμπτον δή σώμα* μεθ' δν 6
παθητά πϋρ, άέρα, δδωρ, τελευταίαν δέ γην. τούτων δέ τοις μέν ούρανίοις b

S. 408, 14—S. 412, δ: Pseud.-Plut. de placit. philos. 8 8 6 d - 8 8 8 b (Diele,

Doxogr. Gr. 329—339)

BON(D)V

1 ϋυμια&ηναι Β und 2 Hue. PL, Ουμιασδηναι ONV und 1 Hs. PI., ävato-
μια&ηναι Diels; aber Empedocles wird als Dichter das Simplex statt des Kom-
positums gebraucht haben 2 είλη&ηναι] πιλη&ηναι PI. | είλ. — 6 δευτέρων
< Β 4 όρατοϋ κόσμου PI. Has. | μέν είναι PI. Hss. | ταϋτα] ταντην PL
5 τό ix PI. I πρώτον 1 He. Ρ1. | δεύτερον 2 Hss. PL 7 χνβον] χέβου Β
8 τοϋ1 PI. της die Hss. 8f. τό — δωδεκαέδρου Ρ1. < die Hss. 11 Die Über-
schrift in B O N < V | τοϋ ON und 1 Hs. Pl. < B ; s. zu S. 341, 14 12 έπαλ-
λήλους PL έπ' άλλήλοις ONV* in' άλλήλαις V1, Steph. < Β 14 τοίχου
Steph. στίχου die Hss. τείχους PI. | ύπάρχειν PL 16 Λεύχ. — 18 άκίνητα
< Β 17 Έπίχ. — χόσμων PL < die Hss. | ένίων δέ πυχνόν Ρ1. 19 f. με&'
— πυρί < Β 20 ένίοτε — 22 γην < V (beim Übergang von einer Seite zur
nächsten) | τω πυρί συνάπτει PI. 21 δή Mras δέ BON δέ τι Ρ1. Hss. δή τι
Diels 22 τελενταίον Β | τούτων — S. 411, 2 κάτω < Β
 Praepar. evang. X V 37, 3—6; 3 8 , 1 — 6 ; 3 9 , 1 — 2 ; 40, 1—4; 4 1 , 1 — 2 411

άποδεδόσθ-αι την κυκλικήν κίνησιν, των δ' υπ' εκείνα τεταγμένων τοις μέν
κούφο ις τήν άνω, τοις δέ βαρέσι την κάτω.
Εμπεδοκλής μη διά παντός έστώτας είναι μηδέ ώρισμένους τούς τόπους 6
των στοιχείων, άλλά πάντα[ς του]τούς άλλήλων μεταλαμβάνειν.

λ&'. ΤΙΣ Η ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ ΕΓΚΛΙΘΗΝΑΙ

Διογένης, 'Αναξαγόρας μετά τό συστηναι τον κόσμον καΐ τά ζωα έκ της 3 9 , 1

γης έξαγαγεϊν έγκλιθηναί πως τόν κόσμον έκ τοϋ αυτομάτου εις τό μεσημ-
βρινόν αύτοϋ μέρος, ίσως υπό προνοίας, ίνα τά μέν άοίκητα γένηται, τά δέ
οίκητά μέρη τοϋ κόσμου, κατά έκπύρωσιν και εύκρασίαν και ψϋξιν.
'Εμπεδοκλής τοϋ αέρος είξαντος τ η τοϋ ηλίου ορμή έπικλιθήναι τάς 2
άρκτους και τά βόρεια ύψωθήναι, τά δέ νότια ταπεινω&ήναι, καθό καΐ τόν
δλον κόσμον.
μ'. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΚΤΟΣ a

Οί μεν άπό Πυθ-αγόρου έκτος είναι τοΰ κόσμου κενόν, εις δ άναπνεΐ ό 4 0 , 1
κόσμος καΐ έξ οδ.
Οί δέ Στωικοί, εις δ καΐ τ η έκπυρώσει άναλύεται, άπειρον. 2
Ποσειδώνιος ούκ άπειρον, άλλ' δσον αΰταρκες είς τήν διάβασιν. 3
Πλάτων, 'Αριστοτέλης μήτ' έκτος τοΰ κόσμου διάκενον είναι μήτ' έντός. 4

I μα'. ΤΙΝΑ ΔΕΞΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΙΝΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ <845>

Πυθαγόρας, Πλάτων, 'Αριστοτέλης δεξιά τοϋ κόσμου τά άνατολικά 4 1 , 1

μέρη, άφ' ών ή άρχή της κινήσεως, αριστερά δέ τά δυτικά.
'Εμπεδοκλής δεξιά μέν τά κατά τόν θ-ερινόν τροπικόν, αριστερά δέ τά 2
κατά τόν χειμερινόν.

S. 4 0 8 , 1 4 - S . 4 1 2 , 5 : Pseud.-Plut. de placit. phüos. 8 8 6 d - 8 8 8 b (Diels,

Doxogr. Gr. 329—339)

BON(D)V

4 πάντα τους PI. πάντας τούτους die Has. πάντα πως Vig. | μεταλαμ-
βάνειν vertauschen δ Die Überschrift in BONV | ή Β < ONV β τό
< Β I τόν χ. ονστ. Β 7 iyxXi&rjval BV έγκλισ&ηναι ON* (σ ausradiert) D 8 τά
μέν] ä μέν τινα PI. Hss. | τα <5έ] ä δέ PI. 9 χατά — ψϋξιν < Β | γ. xal ίχπ. xal
εύχρ. PL 11 τά μέν PI. 13 Die Überschrift in BONV | έχτός τοΰ χύ-
σμου el ίατι χενόν PI. 16 Ol — άπειρον < Β | xal τή έχπνρ.] χατά τήν έχ-
πύρωαιν PI. 17 Ποσειδώνιος xal Πλάτων Β | ούχ — 18 'Αριατοτ. < Β |
διάβασιν (Übergang zur έχπΰρωσις) wONV διάλναιν, έν τω πρώτφ περί χενον
PI. Hss. 18 Πλάτων — έντός] 'Αριστοτέλης είναι χενόν, Πλάτων μήτ' έχτός
τοΰ χόσμον μήτ' εντός μηδέν είναι χενόν PI. Hss. 19 Die Überschrift in BONV
 412 Eusebius

μβ'. ΠΕΡΙ ΟΥΡΑΝΟΥ b

'Αναμένης τήν περιφοράν της έξω ζώνης είναι. 42,1
Εμπεδοκλής στερέμνιον είναι τόν ούρανόν, έξ άέρος συμπαγέντος ύπί> 2
του πυρός κρυσταλλοειδώς, το πυρώδες καΐ άερώδες έν έκατέρω των ήμισφαι-
s ρίων περιέχοντα.
μγ'. ΠΕΡΙ ΔΑΙΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ
Παρακείμενος δέ τω περί θεών λόγω τδν περί <δαιμόνων καΐ > ηρώων 43,1
ίστορητέον.
Θαλής, Πυθαγόρας, Πλάτων, οί Στωικοί δαίμονας ύπάρχειν ουσίας 2
ίο ψυχικάς- είναι δέ καΐ ήρωας τάς κεχωρισμένας ψυχάς των σωμάτων, καί
άγαθούς μέν τάς άγαθάς, κακούς δέ τάς φαύλας.
Επίκουρος δέ ούδέν τούτων έγκρίνει. 3d

μδ'. ΠΕΡΙ ΥΛΗΣ

"Υλη έστί τί> ύποκείμενον γενέσει καί φθορά καί ταΐς άλλαις μεταβολαϊς. 44,1
is Οί άπό Θάλεω καί Πυθαγόρα καί «ί Στωικοί τρεπτήν καί άλλοιωτήν 2
καί £ευστήν δλην δι' δλων τήν δλην.
Οί άπό Δημοκρίτου άπαθή τά πρώτα, τήν άτομον καί τί> κεν&ν τδ άσώματον. 8
'Αριστοτέλης καί Πλάτων τήν δλην σωματοειδή, άμορφον, άνείδεον. 4
άσχημάτιστον, άποιον δσον επί τή Ιδία φύσει, δεξαμενήν δέ τών ειδών οίον τιθή-
» νην καί έκμαγεϊον καί μητέρα γενέσθαι. | οί δέ δδωρ λέγοντες ή πϋρ ή άέρα ή γήν <84β)
τήν δλην, ούκέτι άμορφον αύτήν λέγουσιν, αλλά σώμα· οί δέ τά άμερή καί
τάς άτόμους, άμορφον.

S. 408, 14—S. 412, 5: Pseud.-Plut. de placit. philos. 886d—888b (Diels,

Doxogr. Gr. 329—339) β—S. 413, 8: Pseud.-Plut. ebd. 882b—β (Diels,
ebd. 3 0 7 - 3 0 9 )

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV | nach ούρ. + τις ή τούτον ovala PI. 2 της
Ιξω ζώνης είναι] τήν έξωτάτω γηΐνην PI. 4 τοϋ < PI. | χρυσταλοειδώς die Hse.
6 περιέχοντα. 'Αριστοτέλης ίκ πέμπτον σώματος πυρός ή ix ϋερμοϋ xal ψυχροΰ
μίγματος PI. Hss. β Die Überschrift in BONV 7 δαιμόνων xal PI. < die
Hss. 8 Ιστορητέον] φμέον Β 9 Θάλης ONV 18 Die Überschrift in
BONV 14 νποχείμενον πρώτη (πρώτον) PI. Hss. 16 Ol — xal2 < Β |
Πν&αγόρov PI. | δέ τρεπτήν Β 15 f. άλλοιωτήν xal μεταβλητών xal <5- PI.
16 δλων: s. zu S. 397, 20 17 xal rö άσώμ. PI. 18f. άνείδεον — φύσει
< Β 19 δεξαμενήν PI. δόξαι- χενήν ONV χενήν Β 20 ή1 < Β | η γήν
ή πϋρ ή άέρα PI. 22 εϋμορφον Β
 Praepar. evang. X V 42, 1—2; 43,1—3; 44,1—4; 46,1—4; 46,1—β 413

με'. ΠΕΡΙ ΙΔΕΑΣ

'Ιδέα δέ έστιν ούσία άσώματος, αύτη μέν ύφεστώσα καΐ καθ·' αυτήν, 45,1
είκονίζουσα δέ τάς άμόρφους ΰλας καΐ αιτία γιγνομένη της τούτων δείξεως. b
Σωκράτης καΙ Πλάτων χωριστός της υλης δείξεις τάς [δέ] ιδέας έν τοις 2
5 νοήμασι καΐ ταϊς φαντασίαις τοϋ θεοϋ, τουτέστι τοϋ νοϋ.
'Αριστοτέλης είδη μέν άπέλιπε καΐ Ιδέας, ού μήν κεχωρισμένας της υλης, 8
έξω γεγονώς τοϋ ύπό τοϋ θΐοϋ.
Οί άπό Ζήνωνος Στωικοί έννοήματα ήμέτερα τάς ιδέας. 4

μζ'. ΠΕΡΙ ΤΑΞΕΩΣ ΑΣΤΕΡΩΝ

ίο Ξενοκράτης κατά μίαν έπιφάνειαν οϊεται κινεϊσθαι τούς αστέρας. 46,1 c
Ol άλλοι Στωικοί πρό των έτέρων τούς έτέρους, έν δψει καΐ βάθει. 2
Δημόκριτος τά μέν απλανή πρώτον, μετά δέ ταϋτα τούς πλανήτας, έφ' οίς 8
ήλιον, Φωσφόρον, σελήνην.
Πλάτων μετά τήν των άπλανών θέσιν Φαίνωνα λεγόμενον, τόν τοϋ Κρό- 4
ΐδ νου- δεύτερον Φαέθοντα, τόν τοϋ Διός· τρίτον Πυρόεντα, τόν τοϋ "Αρεως·
τέταρτον Έωσφόρον, τόν της 'Αφροδίτης· πέμπτον Στίλβοντα, τόν τοϋ Έρμοϋ*
έκτον ήλιον Ιβδομον σελήνην.
Των μαθηματικών τινές μέν ως Πλάτων, τινές δέ μέσον πάντων τόν ήλιον. 6
'Αναξίμανδρος καΐ Μητρόδωρος ό Χίος καΐ Κράτης άνωτάτω μέν πάν- β
20 των τόν ήλιον τετάχθαι* μετ* αύτόν τήν σελήνην, υπό δέ αύτοΐς τά άπλανη
των άστρων και τούς πλανήτας.

S. 412, β—S. 413, 8: Pseud.-Plut. de placit. philos. 882b—β (Diels, Doxo-

gr. Gr. 307-309) 9—S. 414, 22: Pseud.-Plut. ebd. 889a—d (Diels, ebd. *
344—347)

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV 2 δέ στιν Β; δέ < PI. | άσώματος Β σώματος

ONV I μέν μή PI. Hss. | xal < PI. | αύτήν] έαντήν Β 8 γινομένη V
4 Σωκράτης — 6 νοΰ < Β | δείξεις (Manifestationen)] δείξης Ν (verbess. 1. Τ Η.)
D, ούσίας PI. | [όέ] Mras, < PI. | Ιδέας ΰπολαμβάνει PI. Ιδ. ύπολαμβάνουσιν
Steph. 5 νοϋ ύφεστώσας PI. 7 έξω γεγονώς τον] δ έξ ών γεγονός τό PI.
Hss. I &εοΰ nml. τάς Ιδέας γενέσ&αι, d. h. Ar. war über die Aneicht hinaus-
gekommen, da β die Ideen von Gott geschaffen seien 8 Ιδ. Ιφασαν PI.
9 Die Überschrift in BONV 10 χ. μιας έπιφανεΐας PI. 11 Ol άλλοι (Olδ'
άλλοι PI.) ist wohl zu fassen wie εύδαιμονιζόμενος ύπό των πολιτών xal των άλλων
ξένων (Plat. Gorg. 473d), denn Xenocrates war kein Stoiker 14 Πλάτων
— 18 Πλάτων < Β | ϋέσιν πρώτον PI. | Φαίνωνά\ ΦαΙνοντα PI. Hss. 20 αυτόν
δέ PI. I δέ αντοϊς ONV δ' αυτής Β <5ε αύτούς PI. 21 άστρων ONV* αστέρων
BV l I πλάνητος Β
 414 Eusebius

μζ'. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ ΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΕΩΣ

I 'Αναξαγόρας, Δημόκριτος, Κλεάνθης άπ' ανατολών έπΐ δυσμάς φέρεσθαι 4 7 , 1
πάντας τούς άστέρας. (847)
'Αλκμαίων και οί μαθηματικοί τοϋς πλανήτας τοις άπλανέσιν άπό δυσμών 2
5 έπ' ανατολάς άντιφέρεσθαι.
'Αναξίμανδρος υπό των κύκλων και των σφαιρών, έφ' ών έκαστος βέβηκε, 3
φέρεσθαι.
Άναξιμένης ούχ υπό τήν γην, περί αυτήν δέ στρέφεσθαι τούς άστέρας.
Πλάτων x a l οι μαθηματικοί ίσοδρόμους είναι τόν ήλιον, τόν Φωσφόρον, 4
ίο τόν Στίλβοντα.

μη'. ΠΟΘΕΝ ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ b

Μητρόδωρος άπαντας τούς άπλανεϊς άστέρας υπό του ηλίου καταλάμ- 4 8 , 1

πεσθαι.
'Ηράκλειτος, οί Στωικοί τρέφεσθαι τούς άστέρας έκ της επιγείου άναθυ- 2
16 μιάσεως.
Αριστοτέλης μή δεΐσθαι τά ούράνια τροφής* ούγάρ φθαρτά, άλλά άίδια. 8
Πλάτων κοινώς τόν κόσμον ίλον καΐ τά άστρα έξ αύτοϋ τρέφεσθαι. 4c

μ&. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΑΛΟΥΜΕΝΩΝ ΔΙΟΣΚΟΥΡΩΝ

Ξενοφάνης τούς επί των πλοίων φαινομένους οίον άστέρας νεφέλια είναι 4 9 , 1
20 κατά τήν ποιάν κίνησιν παραλάμποντα.
Μητρόδωρος τών όρώντων όφθαλμών μετά δέους καί καταπλήξεως είναι 2
στιλβηδόνας.

S. 413, 9—S. 414, 22: Pseud.-Plut. de placit. philos. 8 8 9 a - d (Diels,

Doxogr. Gr. 344—347)

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV 4 'Αλκμαίων — 5 άντιφέρεσ&αι < Β |

άπλανέσιν έναντίονς· άπό γάρ PI. Hss. 8 Άναξιμένης — άστέρας < Β |
περί αύτήν <5έ] xal περί αυτήν PI. Hss. 9 Φωσφόρον] Έωσφόρον PI.
10 Στίλβοντα (s. S. 413,16) BV und PI. Hss. Στίλβωνα ON 11 Die Über-
schrift in BONV 12f. προσλάμπεσϋαι PI. 14 xai ol Β PI., aber s. S. 411, 6
und 18 16f. Άριστ. — τρέφεσ&αι < Β 17 κοινώς] xal ol Στωϊκοι
ώς PI. Hss. I δλον τ. χ. Ρ1. | αύτοϋ] αύτών (αυτών) PI. 18 Die Überschrift in
BONV | (τών) άστρων τών χαλ. PI. 19 τοϋς μέν Β ] ίπί < Β 20 παρα-
λάμποντα PI. -ντας die Hss.
 Praepar. evang. X V 47, 1—4; 48,1—4; 49,1—2; 50,1—7; 61, 1 415

ν'. ΠΕΡΙ ΕΚΛΕΙΨΕΩΣ ΗΛΙΟΥ &

Θαλής πρώτος έφη έκλείπειν τόν ήλιον της σελήνης αυτόν ύπερχομένης 5 0 , 1
κατά κά&ετον, ούσης φύσει γεώδους· βλέπεσ·9·αι 8έ τοϋτο κατοπτρικώς, υποτι-
θεμένην τω δίσκω.
'Αναξίμανδρος τοϋ στομίου της τοϋ πυρός διεκπνοής αποκλειομένου. 2
Ηράκλειτος κατά τήν τοϋ σκαφοειδούς στροφήν, ώστε τό μεν κοίλον 3
άνω γίνεσ&αι, τό δέ κυρτόν κάτω πρός τήν ήμετέραν δψιν.
Ξενοφάνης κατά σβέσιν Ιτερον δέ πάλιν προς ταϊς άνατολαϊς γίνεσθαι. | 4
παριστόρηκε δέ και έκλειψιν ήλίου έψ' δλον τόν μήνα και πάλιν έκλειψιν έν- (848)
τελή, ώστε τήν ήμέραν νύκτα φανήναι.
"Ενιοι πύκνωμα των άοράτων επερχομένων τω δίσκω νεφών. 5
Άρίσταρχος τόν ήλιον ϊστησι μετά τών απλανών, τήν δέ σελήνην κινεί β
περί τόν ήλιακόν κύκλον και κατά ταύτας τάς εγκλίσεις σκιάζεσθαι τόν δίσκον.
Ξενοφάνης πολλούς ήλίους είναι καΐ σελήνας, κατά κλίματα της γης 7
καΐ άποτομάς και ζώνας· κατά τινα δέ καιρόν έμπίπτειν τόν δίσκον εϊς τινα
άποτομήν της γης ούκ οίκουμένην ύφ' ήμών καΐ ούτως ώσπερ κενεμβατοϋντος b
έκλειψιν ύποφαίνειν. ό δ' αυτός τόν ήλιον μέν είς άπειρον προΐέναι, δοκεΐν δέ
κυκλεϊσθαι διά τήν άπόστασιν.

να'. ΠΕΡΙ ΕΚΛΕΙΨΕΩΣ ΣΕΛΗΝΗΣ

'Αναξίμανδρος τοϋ στομίου τοϋ περί τόν τροχόν έπιφραττομένου κατά 5 1 , 1

τήν πρός ημάς έπιστροφήν τοϋ πυρώδους μέρους. c

1-18 Pseud.-Plut. de placit. philoa. 890f—891b (Diele, Doxogr. Gr.

353-355) lfr—S. 417, 16: Pseud.-Plut. ebd. 891 e—892o (Diele, ebd.
359—364)

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV 2 ύπερχομένης] ύποτρεχούσης PI. Hss.

8 κατά χάϋετον senkrecht | I n t e r p u n k t i o n n a c h χατοπτρ. Mrae 8 f . ύποτι-
άεμένψ (nml. τήν σελήνην)] ύποτι&εμένω PI. H s s . (s. Diels a . a . O. Prolegomena
53) έν ύποτι&εμένφ Vig. m a r g . 4 τω δίαχω die Sonnenscheibe 5 'Αναξί-
μανδρος — Αποκλειομένου < Β 8 ίτερον — γίνεσ&αι < Β 9 τόν < PI.
11 "Ενιοι — 13 δίσχον < Β | πνχνωμα τών S t e p h . πνχνωμάτων die H s s . | άορά-
τως PI. 12 σελήνην] yfjv P L 18 ταύτας τάς] τάς ταύτης PI. 14 Ξονο-
φάνης Β I είναι ήλίονς PI. | κατά O N PI. κατά τά B V 15 κατά — 17 ύπο-
φαίνειν < Β 16 οίκουμένην PI. οίχουμένης die H s s . | κενεμβατοΰντος O N V
-ονντα P L 17 ύποφαίνειν (intrans.)] ύπομένειν Ρ1. | μέν n a c h άπειρον P L
18 κεκλεΐαϋαι Β 19 Die Überschrift in BONV 20 έπιφραττομένου. Βη-
ρωσσός PL 21 πυρώδους] άπυρώτου Ρ1.
 416 Eusebius

'Ηράκλειτος κατά τήν τοϋ σκαφοειδούς στροφήν. 2

Των Πυθαγορείων τινές άνταύγειαν καΐ έπίφραξιν της γης ή της άντί- 8
χθονος· ol δέ νεώτεροι κατ' έπινέμησιν φωτός κατά μικρόν έξαπτομένης τεταγ-
μένως, 6ως άν τήν τελείαν Λανσέληνον άποδω, καΐ πάλιν άναλόγως μειουμέ-
5 νης μέχρι της συνόδου, καθ·' ήν τελέως σβέννυται.
Πλάτων, 'Αριστοτέλης, οί Στωικοί καΐ οί μαθηματικοί συμφωνοϋσι τάς μέν 4
μηνιαίους αποκρύψεις συνοδεύουσαν αυτήν ήλίω καΐ συμπεριλαμπομένην d
ποιεΐσθαι* τάς δέ έκλείψεις, εις τό σκίασμα της γης έμπίπτουσαν μεταξύ
άμφοτέρων των άστέρων γινομένης, μάλλον δέ της σελήνης άντιφραττομένης.

10 νβ'. ΠΕΡΙ ΕΜΦΑΣΕΩΣ ΑΥΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΤΙ ΓΕΩΔΗΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ

0 1 Πυ&αγόρειοι γεώδη φαίνεσ&αι τήν σελήνην διά τό περιοικεϊσθαι 6 2 , 1
αυτήν καθάπερ τήν παρ' ήμΐν γην μείζοσι ζώοις | καΐ φυτοΐς καλλίοσιν. (84»)
είναι γάρ πεντεκαιδεκαπλάσια τά έπ' αύτης ζωα, μηδέν σωματικόν άποκρί-
νοντα· καΐ τήν ήμέραν τοσαύτην τω μήκει.
is Αναξαγόρας άνωμαλότητα [διά] τοϋ συγκρίματος διά τό ψυχροειδές 2
άμα καΐ γεώδες* παραμεμΐχθαι γάρ τω πυροειδεϊ τό ζοφωδες, δθεν ψευδοφαή
λέγεσθαι τόν άστέρα.
0 1 Στωικοί διά τό άερομιγές της ουσίας μή είναι αύτης άκήρατον τό 8
σύγκριμα.

S. 415, 19—S. 417, 16: Pseud.-Plut. de placit. philoa. 891e—892o (Diele,

Doxogr. Gr. 359— 364)

BON(D)V

1 συστροφήν PL Hss. 2 άνταύγειαν xal έπίφραξιν τ. γ. (τό μέν τ. γ.

die zu erwähnende Hs. PI.) (die Mondfinsternis sei der Widerschein der Erde, d.
h. die Uberetrahhmg durch die Erde, und die Absperrung der Mondstrahlen durch
die Erde) Eus. und 1 Hs. des PI. άνταυγείς xal άντιφράξει τό μέν τ. γ. 2 Hss.
Plut. I ή] τύ δέ PL 8 οί — 5 σβέννυται < Β | φωτός] φλογός Ρ1. | έξαπτο-
μένης nml. της σελήνης 5 σννόδου Konjunktion (mit der Sonne) s. 7
6 xal < PI. I συμφωνοϋσι] σνμφώνιος Ρ1. 8 μεταξύ μέν Ρ1. 10 Die Über-
schrift in B O N V | έμφάαεως Aussehen | xal < PL 18 ζφα zfj δυνάμει PL |
σωμστιχόν] ηεριττωματικόν Ρ1. 14 xal — 17 άστέρα < Β | ήμέραν] ήμετέραν
ND 16 άνωμ. τοϋ συγχρ. Diels (άνωμ. σνγκρ. Stob. eel. I 2 6 , 4 [p. 222, 12
Wachsmuth]) άνωμ. διά τον σ. Eus. und Ρ1. Hss. διά άνωμ. τ. a. Steph. |
ψυχρομιγές PL Stob. 16 ψενδοφανή Pl. Stob. 18 Στ. δέ Β | άερομιγές]
έτεροειδές PL Hss.
 Praepar. evang. X V 61, 2—i; 52,1—3; 53,1—3; 54,1—3 417

νγ'. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΥΤΗΣ b

'Εμπεδοκλής διπλάσιον άπέχειν την σελήνην άπ& τοϋ ηλίου ήπερ άπό 6 3 , 1
της γης.
Οί άπό των μαθηματικών όκτωκαιδεκαπλάσιον. 2
'Ερατοσθένης τόν ήλιον άπέχειν άπό της γης σταδίων μυριάδας τετρακο- 8
σίας καΐ όκτακισμυρίας, τήν δέ σελήνην άπέχειν της γης μυριάδας οη'
σταδίων.

νδ'. ΠΕΡΙ ΕΝΙΑΥΤΩΝ

Ένιαυτός έστι Κρόνου μέν ένιαυτών περίοδος λ', Διός <δέ> δώδεκα, 6 4 , 1
Ά ρ ε ω ς δυοϊν, ήλίου δώδεκα μήνες, οί δ' αυτοί Έ ρ μ ο υ καΐ 'Αφροδίτης* ίσό-
δρομοι γάρ. σελήνης δέ ήμέραι τριάκοντα* οδτος γάρ ό τέλειος μήν άπό φά-
σεως είς σύνοδον.
Τόν δέ μέγαν ένιαυτόν οί μέν έν τ ή όκταετηρίδι τίθενται, οί δέ έν τ η 2
έννεακαιδεκαετηρίδι, οί δέ έν τοις έξήκοντα ενός δέουσιν. Ηράκλειτος έκ
μυρίων όκτακισχιλίων ήλιακών, Διογένης έκ πέντε καΐ έξήκοντα καΐ τρι-
ακοσίων ένιαυτών τοσούτων, 8σων κατά Ήράκλειτον ό ένιαυτός." d
Και περί μεν των ουρανίων και μεταρσίων τοσαντα τοις δεδηλωμένοις 8
προς αλλήλους διεστασίασται. ϋέα δε xal τά περί γης·

S. 415, 19—S. 417, 16: Peeud.-Plut. de placit. philoe. 891e—892o (Diele,

Doxogr. Gr. 359-364)

BON(D)V

1 Die Überschrift in B O N V | αύτής] της σελήνης Β | τιερί (των) Αποστημάτων

[περί άποστήματος) της σελήνης πόσον (δ) άφέστηκε τοϋ ήλίου PL Has.
i άπό < Β I σταδίων — β δχτακισμυρίας PI. σταδίονς ·ιάδων -σίων καΐ -ρίων
(aber β. 6f.) β έβδομήχοντα δκτώ (so) Β 7 σταδίων nach γης PL Has.
8 Die Überschrift in B O N V | περί ένιαυτοϋ, πόσος έκάστου των πλανητών (πλα-
κωμένων) χρόνος καΐ τις δ μέγας ένιαυτός PL Hse. 9 τριάκοντα Β | δέ Plut.
Steph. < die Ηββ. | δυοκαΐδεκα Β 10 "Αρεος P L | δυοκαίδεκα Β 11 δέ
< PL I τριάκοντα B V λ' O N 11 f. άπό φάσεως Steph., 1 He. PL άποφά-
αεως O N άπό φάνσεως Β (nicht ganz deutlich, aber doch eher φάνσ- als φανσ-)
und 1 Hs. Pl. άπό φαύσεως V und 1 Hs. Pl. 14 έξήκοντα B V f O N
16 Διογένης — 16 ένιαυτός < Β | έξήκοντα] ξ' O N V 16f. τριακοσίων] τ"
ON 1β ό vor κατά Ρ1. | ένιαυτός· άλλοι δέ διά έπτακισχιλίων έπτακοσίων
έβδομήκοντα έπτά PL 18 διεστ. πρός άλλήλους Β
Urse, Eusebius II 27
 418 Eusebius

νε'. ΠΕΡΙ ΓΗΣ

"Θαλής και οί άπ' αύτοΰ μίαν εϊναι τήν γην. 55,1
'Ικέτης ό Πυθαγόρειος δύο, αυτήν καΐ τήν άντίχθονα. 2
Οί ΣτωϊκοΙ τήν γην μίαν καΐ πεπερασμένην. 8
6 Ξενοφάνης έκ τοϋ κατωτέρου μέρους εις άπειρον [μέρος] έρριζώσ&αι, έξ 4
αέρος δέ καΐ πυρός παγηναι.
I Μητρόδωρος τήν μέν γην ύπόστασιν είναι καΐ τρύγα τοϋ ύδατος, τόν 6
δέ ήλιον τοϋ £έρος. (850)

ν?. ΠΕΡΙ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΓΗΣ

ίο Θαλής καΐ οί ΣτωϊκοΙ σφαιροειδή τήν γην. 56,1
'Αναξίμανδρος λίθω κίονι προσφερή των έπΐ πέδων. 2
Άναξιμένης τραπεζοειδή. 8
Λεύκιππος τυμπανοειδή. 4
Δημόκριτος δισκοειδή τω πλάτει, κοίλην δέ τω μέσω. 6

1—S. 419, 9: Pseud.-Plut. de placit. philos. 895c—e (Dials, Doxogr.

Gr. 376f.)

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV | + xal τις ή ταύτης ονσία {ova. αυτής) και πόση
PI. Has. 8 'Ικέτης Gaisf. Ίχαίτης BV ΊχαΙτης ON | αυτήν] ταύτην PI. Steph.
6 Ξενοφ. — 6 παγηναι< Β | [μέρος] (< Steph.; s. S. 419, 3)] βάθος 1 Hs. PL |
β παγήναι] σνμπαγήναι nach PI. die bisherigen Herausgeber; aber Xenophanes
wird wie Empedocles (s. zu S. 410, 1) als Dichter das Simplex statt des Kom-
positums gebraucht haben 9 Die Überschrift in BONV 10 ΣτωϊκοΙ xal
ol άπ' αύτών PI. 11 κίονος λί&ω Teichmüller bei Diels a. a. O. Prolego-
mena 218 | προσφερή Β PI. (τήν γήν πρ.) προσφερεϊΟΝΎ [ των έπΐ πέδων Mras
έπιπέδων Eus. Hss. und PI. Hss. Sinn: ähnlich einer Steinaäule von denen, die auf
dem Boden aufruhen, also walzenförmig; dagegen κίονες ίπίπεδοι wie cnoat έπίπεδοι
Dion. Hal. ant. Rom. I I I 68 im Gegensatz zu dem darauf gebauten 1. Stock.
Diele verwies a. a. O. Proleg. 218f. auf Hippolyt, ref. I β, 3: τό δέ σχήμα
αύτής (γης) . . . κίονι λίΰφ παραπλήαιον των δέ έπιπέδων φ μέν έπιβεβήκαμεν
S δέ άντίϋετον υπάρχει, auf Grund welcher Worte er unsere Stelle zu lesen
vorschlägt. Das mag vielleicht für Pseud.-Plut. berechtigt sein, keineswegs
aber für dessen Benutzer Eusebius 14 τω1] μέν τω PI. | τό μέσον PI. Hss.
 Praepar. evang. XV 56,1—6; 66,1—6; 67,1—4; 68,1—4 419

νζ'. ΠΕΡΙ ΘΕΣΕΩΣ ΤΗΣ ΓΗΣ b

Οΐ άπό Θάλεω τήν γην μέσην. 67,1

Ξενοφάνης πρώτην, εις άπειρον γαρ έρριζώσθαι. 2
Φιλόλαος ό Πυθαγόρειος τό μέν πϋρ μέσον, τοϋτο γαρ είναι τοϋ παντός 8
6 έστίαν δευτέραν δέ τήν άντίχθονα' τρίτην δέ τήν οικουμένην γην, έξ εναν-
τίας δέ κειμένην τε καΐ περιφερομένην τ η άντίχθονι, παρ' δ καΐ μή όρασθαι
ύπό των έν τηδε τούς έν έκείνη.
Παρμενίδης πρώτος άφώρισε της γης τους οίκουμένους τόπους ύπό ταΐς 4
δυσί ζώναις ταϊς τροπικαϊς. e

ίο νη'. ΠΕΡΙ ΕΓΚΛΙΣΕΩΣ ΓΗΣ

Οί μέν άλλοι μένειν τήν γην. 68,1

Φιλόλαος δέ ό Πυθαγόρειος κύκλω περιφέρεσθαι περί τό πϋρ κατά κύκλου 2
λοξοΰ, όμοιοτρόπως ήλίω καί σελήνη. d
'Ηρακλείδης ό Ποντικός καί "Εκφαντος ό Πυθαγόρειος κινοΰσι μέν τήν 8
16 γην, ού μήν μεταβατικώς, άλλα τρεπτικώς, τροχού δίκην έν άξονι στρεφο-
μένην άπό δυσμων έπ' ανατολάς περί τό ϊδιον αύτης κέντρον.
Δημόκριτος κατ' άρχάς μέν πλάζεσθαι τήν γην διά τε σμικρότητα καί 4
κουφότητα, πυκνωθεΐσαν δέ τ ω χρόνω καί βαρυνθεϊσαν καταστηναι."
Τούτων xal περί γης διαπεφωνημένων τοις γενναίοις άκουε xal των
20 περί θαλάσσης·

S. 418,1 —S. 419, 9: Pseud.-Plut. do placit. philos. 896c—e (Diels, Doxogr.

Gr. 376f.) 10-18 Pseud.-Plut. ebd. 896a (Diels, ebd. 378)

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV | της < PL 8 γαρ < PL Hss. 6 τήν

οίχονμένην] ήν οίχοΰμεν seit Vig. alle bisherigen Herausgeber mit PL Hss.
6 (W < Pl. 10 Die Überschrift in BONV | ίγκλίοεως ODV έχλίσβως Ν
έγχλήσεως Β κινήσεως (richtig) Steph. nach Plut.; s. zu S. 407, 3 12 κατά
mit Genet.: über — hin 14 'Ηρακλείδης — 16 κέντρον < Β 15 μήν ye
PI. I μεταβατικώς mit Platzwechsel | άλλα τρεπτικως (durch Drehung) < PL Hss.
17 Δημόκριτος < hier PI. | γην φησιν ό Δημόκριτος Ρ1. Hss. | σμικρότητα BV
μιχρότητa ON 19 xal — γενναίοις] των γενναίων καί περί της γης διαηεφωνη-
κότων Β | άκοναας άκουε ? Mras
27·
 420 Eusebius

I v&'. ΠΕΡΙ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΠΩΣ ΣΥΝΕΣΤΗ ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΣΤΙ ΠΙΚΡΑ (»d

"'Αναξίμανδρος την θάλασσαν φησιν είναι της πρώτης υγρασίας λείψανον" 6 9 , 1

ής τό μέν πλεΐον μέρος άνεξήρανε τό πϋρ, τό δέ ύπολειφθέν διά τήν έκκαυσιν
μετέβαλεν.
5 'Αναξαγόρας τοϋ κατ' αρχάς λιμνάζοντος ύγροΰ περικαέντος υπό της 2
ηλιακής περιφοράς καΐ τοϋ λιπαρού έξατμισθέντος, είς άλυκίδα καΐ πικρίαν b
τό λοιπόν ύποστήναι.
'Εμπεδοκλής Ιδρώτα τής γής έκκαιομένης υπό τοϋ ηλίου διά τήν επί 8
τό πλεΐον πίλησιν.
ίο 'Αντιφών ιδρώτα τοϋ θερμοΰ, έξ οΰ τό περιληφθέν ΰγρόν άπεκρίθη, τώ 4
καθ-εψηθήναι παραλυκίσασα, βπερ έπΐ παντός ίδρωτος συμβαίνει.
Μητρόδωρος διά τό διη&εΐσθαι διά της γής μετειληφέναι τοϋ περί αυτήν 6
πάχους, καθάπερ τά διά τής τέφρας ύλιζόμενα. c
Ol άπό Πλάτωνος τοϋ στοιχειώδους ύδατος τό μέν έξ αέρος κατά περί- β
is ψυξιν συνιστάμενον γλυκύ γίνεσ&αι, τό δέ άπό γής κατά περίκαυσιν και έκπύ-
ρωσιν άναθυμιώμενον άλμυρόν."
Ταντα μέν οϋν καί 7ΐερί ϋαλάσσης. δπως δε ol περί τον παντός κόσμου 7
ουρανίων τε πέρι και αΐϋερίων και της των δλων καταλήψεως φυσιολογεΐν
έπαγγειλάμενοι ουδέ τά κα&' εαυτούς βδεσαν, μά&οις άν έξ ών καΐ περί
20 τούτων ώδε πως διαπεφωνήκασιν

f . ΠΕΡΙ ΜΕΡΩΝ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ d

"Πυθαγόρας, Πλάτων κατά μέν τόν άνωτάτω λόγον διμερή τήν ψυχήν 6 0 , 1
τό μέν γάρ έχειν λογικόν, τό δέ άλογον. κατά δέ τό προσεχές καί άκριβές τρι-
μερή· τό γάρ άλογον διαιροϋσιν εϊς τε τό θυμικόν καί τό επιθυμητικόν.

1-1β Pseud.-Plut. de placit. philoe. 896f—807a (Diels, Doxogr. Gr. 381f.)

21—S. 421, 23: Pseud.-Plut. 898e—899b (Diels, ebd. 389—392) *

BON(D)V

1 Die Überschrift in BONV 8 Ικκαυσιν (s. auch 15 περίκαυσιν) Plut.

Ιγκλιοιν die Hss. 5 τοϋ] τό Β | άρχήν PI. 8 Έμπεδ. — 11 συμβαίνει
< Β 8f. διά — πίλησιν wegen der gesteigerten Verdichtung | έπΐ τύ πλεΐον]
έπιπόλαιον PI. Hss. 10 τον < PI. Hss. | περιληφ&έν PI. περιλειφ&έν die Hss.
11 παραλυκίσασα (auch PI. Hss.; Subjekt θάλασσα statt ύ^ρόν)] παραλνκίσαν
Vig. marg. 17 δπως — 20 διαπεφωνήκασιν < Β 21 Die Überschrift in
BONV | της < PL Hss. 22 κατά — λόγον nach der obersten (= frühesten,
ersten) Überlegung \ τάν] των (trotz λόγον) Β 28 δέ' nach προσεχές Β
 Praepar. evang. X V 59, 1—7; 60, 1—4; 61, 1—10 421
Οί ΣτωϊκοΙ έξ όκτώ μερών συνεστάναι, πέντε μέν των αισθητικών, όρατι- 2
κοϋ, όσφραντικοΰ, άκουστικοϋ, γευστικοϋ, άπτικοϋ, Ικτου δέ φωνητικού, έβδό-
μου δέ σπερματικοΰ, έγδόου δέ αύτοϋ τοϋ ήγε|μονικοϋ, άφ' οΰ ταϋτα πάντα (862)
τεταται διά τών οικείων όργάνων, προσφερώς ταϊς πολύποδος πλεκτάναις.
6 Δημόκριτος, Επίκουρος διμερή τήν ψυχήν, τό μέν λογικόν έχουσαν S
εν τω θώρακι καθιδρυμένον, τό δέ άλογον καθ·' δλην τήν σύγκρισιν τοϋ σώ-
ματος διεσπαρμένον.
Ό δέ Δημόκριτος πάντα μετέχειν φύσει ψυχής ποιας, και τά νεκρά τών 4
σωμάτων, διότι άφανώς τίνος θερμοΰ καΐ αισθητικού μετέχει, τοϋ πλείονος
ίο διαπνεομένου.
|α'. ΠΕΡΙ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΥ b
Πλάτων, Δημόκριτος έν δλη τή κεφαλή. 61,1
Στράτων έν μεσοφρύω. 2
'Ερασίστρατος περί τήν μήνιγγα τοϋ έγκεφάλου, ήν έπικρανίδα λέγει. 8
is 'Ηρόφιλος έν τη τοϋ έγκεφάλου κοιλία, ήτις έστί βάσις. 4
Παρμενίδης έν 6λω τω θώρακι. 6
'Επίκουρος, οί ΣτωϊκοΙ πάντες έν δλη τή καρδία. β
Διογένης έν τή αρτηριακή κοιλία της καρδία*:, ήτις εστί πνευματική. 7e
'Εμπεδοκλής δέ έν τή τοϋ αίματος <συστάσει>. 8
μ Οί δ' έν τώ περικαρδίω ύμένι* οί δ' έν τώ διαφράγματι τών φρενών, τών 9
νεωτέρων τινές διήκειν άπό κεφαλής μέχρι τοϋ διαφράγματος
Πυθαγόρας τό μέν ζωτικόν περί τήν καρδίαν, τό δέ λογικόν καΐ νοερόν 10
περί τήν κεφαλήν."

S. 420,21 — S.421, 23: Pseud.-Plut. de placit. philos. 8 9 8 e - 8 9 ö b (Diele,

Doxogr. Gr. 389-392)

BON(D)V

1 Ol — 4 πλεχτάναις < Β | μέρων φααι PI. 2 όσφρητι><οΰ (nach άκουατι-

χοΰ) PI. Hse. 8 δέ1 und δέ1 < PI. Hss. 4 τέταται Mras τέταχται die Has.
επιτέταχται PL Hss. έπιτέταται Diels (nach Zeller) | τον πολ. PL 6 xal ' Επί-
κουρος Β 8 φνσει] φησι Ρ1. 9 άφανώς] άεΐ διαφανώς Ρ1. 11 Die Über·
schrift in BONV | >ήγεμ. Β und alle Hss. S. 342, 8, τον ήγεμ. hier ONV |
TL τό της ψυχής ήγεμονιχον xal έν τίνι έοτίν (θεωρείται) PL Hss. 14 'Ερα-
αίστρ. — λέγει < Β 15 xal βάαις Ρ1. 1β &ώραχι xal 'Επίκουρος. (< 17
Έπίκ. vor οΓ) 2 Hss. PL 17 xal ol Β | καρδίφ ή τφ περί χαρδίαν πνενματι Ρ1.
18 ήτις έστί πνενμ. < Β 19 δέ < Ρ1. | συστάσει PL < ONV κοιλία Β
20 01 — 22 χαρδίαν < Β | Ol <5'] 01 δέ έν τφ τραχήλφ της καρδίας, οί δέ Ρ1. |
των φρενών Mras τών νεφρών die Hss. < alle bisherigen Herausgeber mit Pl.;
s. Mras, Rheinisches Museum N. F. 92 (1944) 219f.
 422 Eusebius

Τοσαΰτα μεν δή καί τά περί τώνδε. δρ' ούν ουκ έν δίκη σοι δοκοϋμεν 11
χρίσει καΐ λογισμω της τούτων απάντων άνωφελοϋς καΐ πολυπλανονς ματαιο-
πονίας άνακεχωρηκέναι καΐ των μεν είρημένων μηδέν πολυπραγμονείν (μηδέ d
γαρ όράν έξ αυτών το λυσιτελές και αντά&εν σνντεΐνον προς ώφέλειαν και
s άγα&οϋ κτήσιν άν&ρώποις), μόνης δέ της άμφι τον πάντων δημιονργόν &εον
ευσεβείας ίχεσ&αι και δια σώφρονος βίου της τε άλλης κατ' αρετήν θεοφι-
λούς πολιτείας άρεσκόντως ζην σττσυδάζειν τω έπϊ πάντων ΰεω; άλλ' 12
εί και σύ βασκανΟ} καΐ φ&όνω τήν άλη&η μαρτνρίαν ήμϊν προσέσ&αι δι
δκνον φέρεις, φθάσει γέ σε πάλιν δ πάντων 'Ελλήνων σοφώτατος Σωκράτης
ίο τάς υπέρ ήμων ψήφους φιλαλή&ως έξενηνεγμένος. τους γοϋν μετεο)ρολέσχας
έκείνους μωραίνοντας άπεδείκνυε και μηϋέν μαινομένων διαφέρειν Ιλεγεν, |
άπελέγχων αυτούς διαρρήδην ου μόνον ώς άνεφίκτων όρεγομένους, άλλα (858)
και περί άχρηστα και ανωφελή τω βίω κατατριβομένους. ταϋτα δέ σοι καί
ό πρόσ&εν μαρτυρήσει Ξενοφών, Σωκράτους είαίρων γνωριμώτατος, ωδέ
16 πη γράφων έν Άπομνημονεύμασιν"

ξβ'. ΟΤΙ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Ο ΣΟΦΩΤΑΤΟΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ

ΤΟΥΣ ΕΠΙ ΤΗΙ ΤΩΝ ΠΡΟΕΙΡΗΜΕΝΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΙ ΜΕΓΑΛΑ
ΦΥΣΩΝΤΑΣ ΜΩΡΑΙΝΟΝΤΑΣ ΑΠΕΔΕΙΚΝΥΕΝ ΩΣ ΠΕΡΙ
ΑΧΡΗΣΤΑ ΤΩΙ ΒΙΩΙ ΚΑΙ ΑΚΑΤΑΛΗΠΤΑ ΚΑΤΑΤΡΙΒΟΜΕΝΟΥΣ
«ο "Ουδείς δέ πώποτε Σωκράτους ουδέν άσεβές οδτε άνόσιον οδτε πράτ-62,1
τοντος είδεν οδτε λέγοντος ήκουσεν. ουδέ γαρ περί της των όπαχντων φύσεως c
ή περί των άλλων, ώς οί πλείστοι, διελέγετο, σκοπών δπως ό καλούμενος
υπό των σοφιστών κόσμος εχει καί τίσιν άνάγκαις έκαστα γίνεται τών ούρα-

20—S. 423, 25: Xenoph. mem. I 1, 11—16 (teilweise bereits Bd. I S. 32,
20—24 und S. 33,2—10 zitiert) 20 ΟύδεΙς — S. 423, 16 άπολέσ&αι: Thdrt.
IV 27—29

BON(D)V

1 τά < Β | ig' — 9 πάλιν < Β 8 μηδέ usw. von 1 άρ' — δοχονμεν

abhängig 8 προσέσ&αι zulassen = anerkennen 8 f. δι δκνον φέρεις
(ganz singulare Phrase): Bedenken trägst 9 ό δέ ye Β 10 τάς — έξενη-
νεγμένος < Β I γονν] γεοϋν Β 11 μηϋέν ONV μηδέν Β 12 ί. άλλα καί
ON άλλ' ώς BV 18 ταύτά Β 18 f. καί ό] δ xal Β 14 ό πρύσϋεν der
früher als Zeuge angeführte; gemeint ist S. 289, 2ff. 16-19 Die Über-
schrift in BONV | των1 (auch D)] των ίλλωνΝ | xal άχατάληπτα < V 20 οΰτε1
(Bd. I S. 32, 20 σδτε nur NDV, aber die Mehrzahl der Hss. Thdrt.)] ουδέ Xen.
21 απάντων (auch Bd. I S. 32, 21 und Thdrt.)] πάντων Xen. 22 ή περί und
ώς (auch Bd. I S. 32, 21 f. und Thdrt.)] ήπερ (< ώς) Xen.
 Praepar. evang. X V 61, 11—12; 62, 1—7 423
νιων, άλλα και τούς φροντίζοντας τά τοιαΰτα μωραίνοντας άπεδείκνυε. καΐ 2
πρώτον μέν αυτών έσκόπει πότερά ποτε νομίσαντες ίκανώς ήδη τά άνθρώπινα d
εΐδέναι έρχονται έπί το περί τών τοιούτων φροντίζειν ή τά μέν άνθρώπινα
παρέντες, τά δαιμόνια δέ σκοποΰντες ήγοϋνται τά προσήκοντα πράττειν.
s έθαύμαζε δέ, εί μή φανερύν αύτοϊς έστιν δτι ταϋτα ού δυνατόν έστιν S
άνθρωποις εύρεϊν, έπεί καΐ τούς μέγιστα φρονοϋντας επί τ ω περί τούτων λέγειν
ού ταύτά δοξάζειν άλλήλοις, άλλά καί τοις μαινομένοις ομοίως διακεΐσθαι
πρύς αλλήλους. τών τε γάρ μαινομένων τους μέν ουδέ τά δεινά δεδιέναι, 4
τούς δέ τά μή φοβερά φοβεϊσθαι· καΐ τοις μέν ούδ' έν δχλω δοκεϊν αίσχρόν
ίο είναι λέγειν ή ποιεΐν ότιοϋν, τοις δέ ούδ' έξιτητέον εις άνθρώπους είναι δοκεϊν
καΐ τούς μέν ουθ' ιερόν οδτε βωμόν οδτ' άλλο | τών θείων ο Μέν τιμαν, τούς (864)
δέ καΐ λίθους κ?ί ξύλα τά τυχόντα καΐ θηρία σέβεσθαι. τών τ ε περί της τών πάν-
των φύσεως μεριμνώντων τοϊε μέν δοκεϊν bi μόνον τό δν είναι, τοϊς δέ άπειρα τό
πλήθος* και τοϊς μέν άεΐ πάντα κινεΐσθαι, τοϊς δέ ουδέν άν ποτε κινηθηναι-
is καΐ τοις μέν άπαντα γίγνεσθαι τε καΐ άπόλλυσθαι, τοις δέ οδτ* άν γενέσθαι ποτέ
ούδέν οδτε άπολέσθαι. έσκόπει δέ περί αυτών καΐ τάδε* άρ' ώσπερ ol 5
τάνθρώπινα μανθάνοντες ήγοϋνται τοϋθ' 6 τι άν μάθωσιν έαυτοϊς τε και
τών άλλων ί τ ω άν βούλωνται ποιήσειν, οδτω καΐ οί τά θεία ζητοϋντες νομί- b
ζουσιν, έπειδάν γνώσιν αίς άνάγκαις έκαστα γίγνεται, ποιήσειν δταν βούλωνται
«ο καΐ άνέμους και ύδατα και ώρας καΐ δτου άν άλλου δέωνται τών τοιούτων;
ή τοιούτο μέν ούδέν ούδ' έλπίζουσιν, άρκεϊ δ* αύτοϊς γνώναι μόνον ή τών
τοιούτων έκαστα γίγνεται; περί μέν οΰν τών ταϋτα πραγματευομένων β
τοιαύτα έλεγεν αύτος δέ περί τών άνθρωπείων άεΐ διελέγετο, σκοπών τί c
ευσεβές, τί άσεβές· τί καλόν, τί αίσχρόν τί δίκαιον, τί άδικον τί σωφροσύνη,
25 τί μανία."
Ταϋτα μεν οΰν ό Σωκράτης, μετά δέ αυτόν ol 7ΐερΙ 'Αρίστιππο» τον Κύρη- 7
ναϊον, Ιπειϋ·' ϋστερον ol περί 'Αρίστωνα τον Χΐον έπεχείρησαν λέγειν

26—S. 424, 21 μηδέν·, fälschlich fr. 353 bei ν. Arnim, Stoic, vet. frgg. I,
und zu 26—S. 424, 12 vgl. fr. 351 v. Arnim (ebd. I ) ; aber S. 424, 8f. xal μήν
— εύδαιμονεϊν ist peripatetisch und widerspricht der Lehre des Stoikers Aristo
(s. fr. 356 v. Arnim, ebd. I) aufs schärfste

BON(D)V

1 τά τοιαντά] περί τών τοιούτων Β 2 πότερά — 10 δοκεϊν < Β 4 πράττε»

(auch Ν) < D 6 δέ Eue. Bd. I S. 33,2, Thdrt., Xen. ποτε die Hss. | έστιν*
(auch Ν) < D 7 xai < Eus. Bd. I S. 33,4, Thdrt., Xen. 9 di (auch Bd. I
S. 33,6 und ein Teil der Hss. Thdrt.)] δέ xal Xen. 12 λί&ους xal ξύλα τά
τυχόντα Β und Thdrt. (aber τυγχάνοντα für τά τυχόντα) wie Xen., fttta xal
Μ&ους τούς τυχόντος ONV 16 οΰτ' V | άπολέσ&αι (auch Thdrt.)] άπόλλυα&αι
Bd. I S. 33, 9f., άπολείσΰαι die Hss. Xen. | ίαχόπει — 22 γίγνεται < Β |
άρα Ν {άρ' D) 17 τάν&ρώπεια Xen. 18 ζτμονντες Xen. ποιοϋντες die
Hss. 21 τοιούτον Xen. 27 ίπειϋ' — S. 424, If. ωφέλιμα < Β
 424 Eusebius

ώς δέοι μόνα τά ή&ικά φιλοσοφείν είναι γαρ δή ταύτα μεν δυνατά και ωφέ-
λιμα, τούς μέντοι περί της φύσεως λόγους πάν τουναντίον μήτε κατα-
ληπτούς είναι μήτε καΐ εΐ όφ&ειεν, δφελος ίχειν τι. μηδέν γαρ ήμϊν 8
εσεσθαι πλέον, άλλ' ούδ' ει μετεωρότεροι τοϋ Περσέως άρ&έντες
& υπέρ τε πόντου χεΰμ' υπέρ τε Πλειάδα d
αύτοΐς τοις δμμασι κατίδοιμεν τον πάντα κόσμον και την των δντων φύσιν,
ήτις δή ποτέ έστιν ου γαρ δή διά γε τοΰτο φρονιμωτέρους ή δικαιοτέρους 9
ή άνδρειοτέρονς ή σωφρονεστέρους ήμας ίσεσ&αι καΐ μήν ουδέ Ισχυρούς ή κα-
λούς ή πλουσίους, ών χωρίς ούχ οΐόν τε εύδαιμονεΐν. &θεν όρθώς είπε 10
ίο Σωκράτης και λίαν καλώς, δτι των δντων τά μεν νπερ ήμας εϊη, τά δέ ουδέν
προς ήμας· είναι γαρ τά φυσικά μεν υπέρ ήμας, τά δέ μετά τον θάνατον
ουδέν προς ήμας, μόνα δέ προς ήμας τά άνθρώ\πινα. ταύτη δέ και 11
χαίρειν αυτόν είπόντα τη Άναξαγόρον καΐ 'Αρχελάου φυσιολογία ζητεΐν (855)
δττι ol έν μεγάροισι κακόν <τ' > άγαθόν τε τέτυκται.

is και άλλως δέ είναι τους φυσικούς λόγους ού χαλεπούς ονδέ άδυνάτους μό- 12
νον, άλλα και άσεβεϊς και τοις νόμοις ύπεναντίους και μηδέν προς άνθρώπινον
ήθος και κόσμον βίου τοϋ καθ·' ήμας συντείνοντας· τούς μέν γάρ άξιοϋν
μηδ' είναι ·θεονς τό παράπαν, τούς δέ τό άπειρον ή τό δν ή τό Ιν, και πάντα
μάλλον ή τούς νομιζομένους· την τ' αύ διαφωνίαν παμπόλλψ δσην· 13
so τούς μεν γάρ άπειρον αποφαίνειν τό παν, τούς δέ πεπερασμένο», και τούς b
μέν άξιοϋν άπαντα κινεϊσθαι, τούς δέ καθάπαξ μηδέν. και μήν εΐ τι καΐ 14
άλλο, πάντων άριστά μοι δοκεϊ περί τούτων αυτών έν τοις Σίλλοις καΐ 6
Φλιάσιος Τίμια» είρηκέναι τάδε·

1 ώς — 21 μηδέν·. Daß hier Eue. aus einem Autor zitiert, folgt nicht nur
daraus, daß die ganze Stolle (mit einer Ausnahme) in indirekter Rede steht,
sondern auch aus dem Tragikerzitat. Mrae δ fr. adespot. 157 Nauck
(TGF· 872) 14 Horn. Od. IV 392

BON(D)V

2 μέντοι < Β | της < Β 8 μήτε xai ei] μήτ' εΐ xai Steph. j όφ&είεν
einsehen 4 όλλά και Β 4f. ονδ' — Πλειάδα < Β 5 χενμα ONV
β δμμασιν ήμών Β 7 ό»}1 ONV δέ Β | ποτέ έστιν Β ποτ* ΙστΙν ONV
9 είπενδν 10 xai λίαν καλώς δτι Β διότι ONV 11 f. είναι — ήμάς < Β
12 ταύτη — 14 τ έτνχται < Β 14 δτι ONV | οί] τοι Horn. | τ' Horn. < die
Hss. 16f. xai3 — συντείνοντας Β < ONV 19 δσην (nml. είναι) Mras (vgl.
EuS. hist. eccl. V 16, 21 πλείστους δοονς [zweimal]) δαον Β ο ίσαν ONV
21 κα&άπαξ Β χα&ώιερ ONV 22 αυτών < Β
 Praepar. evang. X V 62, 7—1β 425

τίς γαρ τούσδ* όλοη ίριδι ξυνέηκε μάχεσθαι;

Ήχους σύνδρομος βχλος· 6 γαρ σιγώσι χολωθείς
νοϋσον ίπ άνέρας ώρσε λάλην, όλέκοντο δέ πολλοί. c
δρφς ώς ήδη και αλλήλους σκώτττουσιν ol γενναίοι; τήν γοϋν προς 16
δ αλλήλους φιλονεικίαν αυτών τάς τε μάχας και τάς διαστάσεις ίτι προς τοις
είρημένοις δ δηλωτ&είς άνήρ τοϋτον υπογράφει τον τρόπον·
φοιτς: δέ βροτολοιγδς ίρις κενε&ν λελακυϊα,
νείκης άνδροφόνοιο κασιγνήτη καΐ έριθος,
ή τ' άλαή περί πάντα κυλίνδεται, αύτάρ έπειτα d
ιβ ίς <τε > βροτούς στήριξε χάρη xal ές έλπίδα βάλλει.
'Αλλά γαρ και της τώνδε προς σφάς αυτούς άποδεδειγμένης στάσεως τε 10
και μάχης της τε μηδέν ήμίν προσηκούσης, περιττής δέ άλλως καΐ ού γνωστής

1 - 3 Timo sill. f r . 15 Wacbsmuth (Corpuec. poee. epic. Gr. lud. I I 114f.),

fr. 22 Diele (Poet. phil. frgg. 180) 1 ίριδι ξ. μ.: vgL T b d r t . V 16 ίτιως
αύτονς ή κενή δόξα, κατά τόν Τίμαιον (βο!), 'Ιριόι ξυνέηκε μάχεσ&αΐ 7-10 Timo
ebd. £r. 14 Wacbsmuth (a. a. Ο. Π 113f.), f r . 21 Diels (a. a . Ο. 189);
die beiden F r a g m e n t e der Sillen des Timo h a t E u s . aus Clem. Al. ström. V 11,
5 f., wo sie sich in umgekehrter (und zwar richtiger) Reihenfolge finden

BON(D)V

1 όλοή Cl. όλη die Hss. | ξυνέηκε V T h d r t . ξννένκε ON 1 (verbess.

2. Η.) ξυνένηχε D (η ausgebess. 1. Η.) ξυνέστηκε Β 2 ή χους ONV
ή χούς Β I σιγώσι CL αιωπώοι die Ηββ.; e t w a m i t Verschleifung dee ι
vor ω zu lesen ? 8 λάλην] καχήν Cl. Hs. 4 σκώπτουσιν] χόπτουσιν Β
5 s t a t t φιλονεικίαν — μάχας wiederholt Β χότττουσιν ol γενναίοι τήν (τήν
punktiert); es folgt xal τάς διαστ. 7 λελαχυϊα V λελαηκνία ON* (η aus-
radiert) D λελαχχχυΐα Β 8 νίκης Β 9 άλαή Steph. άλλα ή Eue. Hss.
<ϊλλα Cl. Hs. | αύτάρ Β άτάρ ONV 10 <τε> Sylburg, < Eue. u n d Cl. H s . |
ίστήριξε die Hss. (ίς βροτοΰ lax. Stählin nach Wilamowitz) | είς die Hss.
11 πράς] πρά Ν 1 (verbess. 2. Η . ; τώνδε πρύς < D) 12 της — 8 . 426, δ
προτετιμήκαμεν < Β | τε < V | δλλως = weiter nichts ale . . . 12ff. n a c h γνωστής
erkannte ich in Ο, daß auf die scheinbar letzte (mit γνωστής schließende)
Zeile von Fol. 244* noch eine Zeile folgte, in d e r ich folgendes m i t vieler
Mühe entziffern k o n n t e : ävöic' Φ ΟΓΙΑΟ; die weiteren W o r t e sind nicht
bloß wie diese beiden verblaßt, sondern infolge der Beschädigung des u n t e r e n
Randes bis auf die obersten Spitzen verschwunden. Schon im J a h r e 1344, als
G aus Ο abgeschrieben wurde, war diese Zeile unleserlich, d e n n sie fehlt in
G; aber auch in NDV. Bei dem Versuch der Herstellung dieser Zeile halte
ich mich an meine Ausführungen in Wiener Studien 47 (1929) 39—42 (aber
φυσιολογίας s t a t t φιλολογίας) und (nach neuerlicher Einsicht in Ο im J a h r e 1952)
ebd. 66 (1953) 9 2 f . : άνϋρώποις φ<υοιολ>ογΙας <τε καΐ φιλοσοφίας τής τε άόέον
xal νευδοϋς>, es folgt παιδείας usw.
 426 Eusebius

άν&ρώποις φ<υσιολ>ογίας <τε και φιλοσοφίας της τε άϋέον καΐ ψευδονς>

παιδείας τε και μα&ήσεως των τε λοιπών απάντων, έν οϊς εΙσέτι νυν άπο-
σεμνύνονται φιλοσόφων παίδες, απεληλεγμένων ονχ ήμετέραις, ταϊς δ' οίκείαις
αυτών όσιοδείξεσιν, ου μήν άλλα καΐ της αίτιας εις φανερόν τεθείσης, δι'
5 ήν τά τώνδε άποστραφέντες τά 'Εβραίων λόγια προτετιμήκαμεν, τα μέν
της | Ευαγγελικής Προπαρασκευής έν τούτοις ήμϊν περιγεγράφ&ω· τά δε 17
της έντελεστέρας πραγματείας, της κατά τήν Ευαγγελική ν Άπόδειξιν, (85β)
ήδη λοιπόν έπισκετπέον άφ' ετέρας λόγων αρχής, της δη λειπονσης τω
προβλήμαχι, την διδασκαλίαν ποιησομένοις. λείπει δέ δρα προς τους έκ 18
ίο περιτομής έπιμεμψαμένους άποκρίνασ&αι, τI δη ποτε αλλόφυλοι δντες και
άλλογενεϊς τα,ίς αυτών βίβλοις άποχρώ/ιε&α, μηδέν ήμϊν, ως άν αυτοί φαϊεν,
προσηκούσαις' ή τί δή τά παρ' αντοϊς άσπαζόμενοι λόγια ουχί και τον βίον
άκόλου&ον τω παρ' αυτοϊς παρέχομεν νόμω.

10 άλλόφνλοι — 12 προσηχονσαις = Bd. I S. 9, 18—20

BON(D)V

1 β. zur vorigen Seite 2 τε* ON (τ 1. Η. auf Ras.) V, fehlt seit Steph.

in allen bisherigen Ausgaben, weil < D β περιγεγράφ&ω BV περιγράφ&ω
Ν (alles 1. Η.) περιγράφ&ω OD. Vgl. meine Bemerkung zu S. 345, 6; hier
weist Eus. auf jene Stelle zurück 8 δή (auch D)] δέ Ν 9 τήν —
ποιησομένοις < Β | ποιησαμένοις V | λείπειν Β 18 beachte die rhythmische
Klausel: (αύ)τοϊς παρέχομεν νόμφ: _ Über die Subskriptionen
in Β und Ο s. die Einleitung Bd. I S. X I X f . und S. X X X V Anm. 1; keine
in I»NV
 Anhang
Die Scholien
Im Anhang bringe ich die (keineswegs zahlreichen) Scholien1)
der von mir benutzten Hes., wobei ich jedoch an den Rand gesetzte
Namen von Göttern (so die an den Rändern des 11. Kapitels des
dritten Buches in den Hss. stehenden) oder von Philosophen u. dgl.
sowie belanglose Hinweise auf Stellen des Textee ζ. B. mittels
ση(μείωσαι) nicht als Scholien betrachte und daher nicht berück-
sichtige. Übrigens habe ich die besonders in der Hs. I häufigen
Randbemerkungen bereits zu den betreffenden Stellen im kritischen
Apparat angeführt.

S c h o l i e n in A
I 11, 13 των νέων συγγραφέων] fol. 188r Όποιος Ίονστϊνος· ό θείος
Άθηναγόρας· Τατιανός· Κλήμεις δ Στρωματεύς· Ώριγένης· xal αυτός
hi Πάμφιλος δ τοϋ παρόντος Εύσεβίου πατήρ
15,3 Μυρίων γοϋν usw.] fol. 190' περί τοϋ άνατελεΐ έν ταϊς ήμέραις
αΰτοϋ δικαιοσύνη (Mal 3, 20)
16, 23 Μασσαγέται και Δέρβικες (Βέβρυκες A)] fol. 191* ίθη μυσαρά
έθνών Μασσαγετών Βεβρύκων
21, 14 άλλ'] fol. 194' τό πλήρες (die volle Form) άλλο
25,11 Περί της πρώτης usw.] fol. 196τ 'Ελλήνων δόξα περί γενέσεως
τοϋδε τοϋ έννλου κόσμου
29, 22 αποφαίνεται δέ καΐ τάς αίσθήσεις usw.] fol. 199Γ εΐ ψευδείς αί
αίσθήσεις, Ξενόφανες, αυτός δέ ή καΐ πάντες άνθρωτωι έξ αίσθήσεως
πρώτον άνεγείρεις τήν γνώσιν ή πώς άλλως άναλογίφ χρώμενος καΐ
έπΐ τον νοητον διέβης διάκοσμον ψευδές άπαν σοι συμβαίνει τό πρε-
σβευόμενον κατά γάρ τάς τών διαλεκτικών άξιώσεις ένός άτόπου δοθέν-
τος καΐ μάλιστα τοϋ κατ' άρχάς καΐ δ θεμελίου λόγον ύπάρχει, άτοπα
καΐ τα μετά αυτό παρακολουθήσει
34, 23 "Οσιριν, τήν δέ ΎΙσιν] fol. 202' Zeichen für Sonne (runde Scheibe
mit angesetztem Spitzkegel) und Mond, darunter: "Οτι1) "Οσιριν
1
) Scholia quaedam potiora bei Gifford II 539f. (Appendix)
!
) Nicht Tl (Gifford nach Heikel). Geschrieben ist $ τι, obwohl <f schon
für sich δη bedeutet
428 Eusebius

Αιγύπτιοι τον ήλων φασίν "Οσιρις δέ πολυόφ&αλμος ερμηνεύεται,

δπερ δια των αχτίνων δη&εν ήλιος ποιεΐν ύποπτενεται. "Ισιν (so) δέ
τήν σελήνην, ήτις και αυτή είς 'Ελλάδα μεταβαλλομένη φωνήν τήν
παλαιάν βούλεται δηλονν, άπό τον άιδίον και παλαιού γενέσεως
39, 18 είληφώς] fol. 205Γ (ohne Zeichen am Rand der Zeile μψύουσιν —
Φοιν([κων\) άπό κοινοΰ το είληφώς
46, 14 των δαχετών] fol. 208ν των ερπετών των δακνόντων
47, 5 έπιχειρεϊν] fol. 209r (ohne Zeichen am Band der Zeile έξ αυτής —
άμύνα[σ&αϊ\) από κοινοΰ τό έπιχειρεϊν
51, 5 κυκλικοί] fol. 21 l r Τους περι τον έπικόν καλούμενον κνκλον ποιητάς
λέγει, ούτος1) δέ δ έπιχός καλούμενος κύκλος Άρχεται μεν έκ της
Ονρανοϋ και Γης μίξεως μν&ολογουμένης και περατοϋται σνμπληρον-
μενος έκ διαφόρων ποιητών μέχρι της είς Ίϋάκην άποβάσεως 'Οδυσ-
σέως, έν f j και υπό τοϋ παιδός Τηλεγόνου αγνοούμενος ως πατήρ ειη
κτείνυται2)
Die Identität dieses Scholions mit Proklos' Chrestomathie
(in Gaisfords Ausgabe des Hephaestion S. 378; I S. 344 der zweiten
Ausgabe; Scriptor. metr. Gr. ed. R. Westphal I S . 233) erkannte
Gaisford (s. seine Ausgabe der Praep. ev. I, S. 88)
66, 9 έπινοήσαί] fol. 219r τους βασιλέας δηλονότι
71, 5 am Rande von Κενταύρους — Ιατρική beginnend, stand fol. 222r
ohne Zeichen ein dreizeiliges, jetzt erloschenes Scholion, von dem
ich noch entziffern konnte:
1 <Ήρα>κλέους
2 εξε&ρεψεν
3 άχιλλέα
ν
72, 3 κονδύλω] fol. 222 δ έν τη συνη&είφ γρόν&ον φαμέν
75, 10 am Rande von (γενν)ήσαι — άδελ(φόν) beginnend, stand fol. 224τ
ohne Zeichen ein vierzeiliges, jetzt erloschenes Scholion, von dem
ich entzifferte: 2 ζεύς
3 βααι I
4 λευσ τε
v
78, 16 "Αδυτα] fol. 226 άπό των Κλήμεντος τοϋ Στρωματέως
80, 5 μυ&ήριά (μυύάριά A 1 )] fol. 227» δτι μυστήρια ειτε άπό τον3) μϋ-
ϋος μνϋάρια ή άπό τοϋ Φηράν*) ως*) μϋς τούς άνοήτους άν&ρώπων
εϊρηνται
1
) Geschrieben ist ο ν (Ligatur ου mit dem Spiritus, aber ohne Akzent)
*) Nicht χτείνεται (Giff.)
') Von Giff. ausgelassen
<) Falsch ϋηράω Giff.
') Falsch xai Giff.
 Scholien 429
96, 8 am Rande von τους νόμους — τοις περί steht ohne Zeichen
fol. 228Γ αυτόν κολακεύει (von 3. Hand nachgebessert)
100, 6 κορυβαντιασμούς] fol. 230r έκστάσεις φρενών καΐ μανίας άς έν-
ΰουσιασμούς και κατακοχάς (so!) όνομάζουσιν
115, 9 γαλιάγκωνα (γαληάγκωνα AI)] fol. 237 τ γαληάγκων δ βραχείς
ίχων άγκώνας κατά μήκος· και γαρ ή γαλή τό ζώον τοιούτον
123, 6 am Rande von βίβλους — ά(κονε) beginnend, stand fol. 242»
ohne Zeichen ein vierzehnzeiliges, jetzt erloschenes Scholion, von
dem ich folgendes entzifferte:
1 οΐμ
2 λοι
3 vo λεγει
4 μα
5 έματό\
6 τοϊσ Δ\
8 στην α9υ |
9 και δίω\
12 αιμα\
13 κρ ατα ουν|
14 καΐ λων|
129, 7 am Rande von τους Στωικούς — το ήγε(μονικόν) beginnend,
stand fol. 244T ohne Zeichen ein dreizeiliges Scholion, von dem
ich folgendes entziffern konnte:
1 ol στωικοί j
2 περί έδό\
3 ξαζον
139, 5 ώς δν] fol. 249' από κοινοΰ τό ώς &ν
140, 6 am Rande von αωμα —πνενμα(τικώτατον) stand fol. 250 r ohne
Zeichen ein jetzt erloschenes, siebenzeiliges Scholion (β. in meiner
Ausgabe den kritischen Apparat zur Stelle), von dem ich jetzt
nur noch folgendes entziffern konnte:
1 ύμΙν\
2 πε|<ρΐ>
3 ζφ\<ων>
4 <παχυ>τάτης\
5 Ύ\τιά I < αντο >
6 ου|
7 σίας
161, 9 am Rande von είδος — υπό των beginnend, stand fol. 260 τ ohne
Zeichen ein jetzt erloschenes, zum großen Teil ausradiertes sechs-
zeiliges Scholion
430 Eusebius

164, 24 am Bande von των περι τήν — τενταζόν(των) beginnend, stand

fol. 262* ein jetzt erloschenes vierzeiliges Scholion
167, 19 am Bande von ('Ρώ)μης —Καίσαρα τό beginnend, stand ohne
Zeichen fol. 263» ein zweizeiliges, jetzt erloschenes Scholion, von
dem ich in der zweiten Zeile πιδει entziffern konnte
191, 3 τ fj νυν Σαλαμϊνι] fol. 275T ov τήν προς τάϊς Άϋήναις Σαλαμίνα
λέγει, αϋτη γαρ Κούλουρις πάλαι έλέγετο, ώς και Καλλίμαχος δ Κν-
ρηναϊος έν τη 'Εκάλη φησίν, άλλα τήν κατά Κνπρον Σαλαμίνα λέγει
197, 17 το της όττείας] fol. 279' to έκ τον μαντενματος' δσαα γάρ ή έκ
τοϋ κρείττονος φήμη ήτοι ή μαντεία
199, 20 έν 'Ηλίου πάλει] fol. 280' ίστι γάρ καΐ άλλη Ήλιούπολις έν
ΑΙγνπτφ
204, 10 έργω] fol. 282ν παροιμιώδες έργφ δηλον, άλλ' ουχί λόγω δηλονότι
214, 14 am Bande von ταϊς άκα&αρσίαις — είσδύνοντες stand fol. 288*
ohne Zeichen ein vierzeiligee, jetzt erloschenes Scholion, von dem
ich έμφιλοχωροϋσι entziffern konnte
259, 7 Όμηρικήν νόσον] fol. 308* τον λοιμόν δια τό "Ομηρον έν άρχη της
ποιήσεως αντοϋ τοΰτο τό νόσημα νποϋέσ&αι. Dasselbe Scholion
auch in I
263, 9 τάς έν έλπίδι φάτνας] fol. 310* παροιμία έπΐ των χρηστόν τι όνειρο-
πολούντων ίση οΐμαι της κενής μακαρίας
263, 19 προ δδον] fol. 310* άντί τοϋ προειλημένα (so!), προβεβηκότα,
φ&άνοντα, τά κνριώτατα
281, 9 am Bande von και στεφέων — ό δε beginnend fol. 318* δτι
Ευριπίδης νίός ήν Τελεσιχλέους (falsch!). Daneben (mehr gegen
den Band zu) stand ein achtzeiliges, jetzt erloschenes Scholion,
von dem ich entziffern konnte:
1 παρ.11
2 αριεγν |
3 Tav |
4 ουκ |
5 ^λοτεI
6
287,17 πεφατνευμένονς] fol. 321* πεφατνευμένονς λέγει τούς ά&λητάς δια
τήν σωμασκίαν καϊ τήν (τήν < Giff.) άναγκοφαγίαν
Dasselbe Scholion auch in I (aber άσκητάς für άύλητάς)

S c h o l i e n in I
(s. Einleitung Bd. I S. XXVI)
Nur fünf kurze Scholien (was Gifford I I 540 sonst noch anführt,
bind keine Scholien, sondern Bandbemerkungen zum Text, die ich
 Scholien 431
alle bereits im kritischen Apparat gebracht habe; hier sei noch be-
merkt, daß vor der Notiz zu I 518, 16 kein σημείωσαι und της γραφής
vor τούτο steht, ferner daß zu I I 59, 19 παραπλήσιου wahrscheinlicher
ist als παραπλησίως, jedenfalls aber nach ά&άνατον interpungiert ist,
demnach: . . . είναι ά&άνατον παραπλήσιου Άκουε).
Die fünf Scholien sind:
I 259, 7 'Ομηριχήν νόσον] fol. 67 τ τον λοιμόν — ύπο&έσ&αι (identisch mit
dem Scholion in Α zu dieser Stelle)
287, 17 πεφατνενμένονς] fol. 74Γ πεφατνευμένους — τήν άναγκοφαγίαν
(identisch mit dem Scholion in Α zu dieser Stelle, nur hat I
άσκητάς für ά&λητάς)
386, 13 δεντέραν ουσίαν] fol. 105» σημείωσαι το ντον ένταν&α παραγνμνονν-
τα τό οίκεϊον δόγμα και φανερώς άρειανίζοντα
507, 8 Άφρήν] fol. 143τ Άφρήν βνομα κύριον (κυρίου falsch Giff.), όφ' οί
Άφρικά ή %ώρα
524, 10 κρίμνον δμοιον έλνμω] fol. 149r κρϊμνον (so) σπέρμα δμοιον
κρν&ίσιν1), ομοίως και έλυμος σπέρματα (so) βοτάνης, δ (so) Ιιροντες
Λάκωνες2) ίσ&ίουσιν, έν τοις ίλεσι καΐ τοις υγροις τόποις φυόμενον.
Vgl. Hesych. Alex., Ausg. von Μ. Schmidt, 2. Bd., S. 71, 36
ελυμος· σπέρμα, δ ίψοντες ol Λάκωνες έσ&ίουσιν und S. 536, 17
κριμνός (so!)· ή κρι&ή.

S c h o l i o n in Ο
3
(ein einziges ), und zwar von der Hand y, s. Einleitung
Bd. I S. XXXV, Anm. 4)
I I 242, 19 πώς οΰν πάλιν άϊδίους usw.] fol. 203 r am Rande neben den
ersten 15Zeilen: δια τό άπλοϋν ίχει τό άφ&αρτον καΐ άνοσον4). εΐ
γαρ δ Πλάτων σώμά που φησϊ τον ήλιον ίμψυχον, οϋ φησι σνν&ετον
ίμψυχον, άλλ' άπλοϋν καΐ πυρός λετπότερον &εούς δέ φησι6) τούς
αστέρας δια τό άει ϋέειν αυτούς, δ δν εϊη καΐ ΰεός δια τήν μεταβατικήν
κίνησιν. ουδέ γαρ δ μεταβαίνων κρείττων πάντων έστίν, άλλ' έν οίς
έν έαυτω Ιχει τήν άεικινησίαν ϋεός όνομάζεται δ &εός.

Nicht κριβώ (Giff.)

») Geschrieben λά» (άδψ falsch Giff.)
s
) Was Giff. zu I 532,21 anführt: Περί δέ της βνσίας xal των άζύμων 6
ύεύς τφ Μωσεϊ ύποτίύεται, ist eine (von mir bereits im kritischen Apparat an-
geführte) in Ο und Ν zwischen den Zeilen stehende Überschrift zum folgenden
4
) ävtaov falsch Giff.
5
) λετιτοτέρονς y.al ϋεονς φησι falsch Giff.
Register
 I. Stellenregister
Wo nichts bemerkt ist, zitiert Eusebius in eigener Person; zitiert aber ein
anderer Autor, so wird sein Name in einer Klammer beigefügt.

1. Altes Testament
Genesis 1, 31 I I 68, 7; 174, Exodus
26; 325, 14f. 3, 14
1, l f . I I 56, 9f.(Cl.); (Dion. Al.); I 385, 17f.; I I
201, 18—20 337,22 f.(Dion. 24, 3f.; 28, 19
(Cl.) Al.) 3, 20 I 452, 16f.
1,1 1383, 2; Π 64, I 383, 16—18; (Aristob.)
7f. 2,4 4, 11 I 364, 11 f.
Π 66, 11—13
(Philo Jud.); 2,7 1398,11—13; (Orig.)
54, 15 (Philo 398,20—22 4, 13 I I 98, 4f.
Jud.); 66, lOf. (Philo Jud.); 8, 23 f. I 538, 9 (Alex.
1,2 I 403, 16f. I I 66, 14f. Polyh.)
(Orig.); I I 64, (Cl.); 58, 19— 9, 3 I 452, 17 f.
24 21; 201, 24f. CAristob.)
(Philo Jud.); 13, 9 und 16
199, l f . (Cl.) (Cl.) I 452, 14f.
2, 19 I I 14, 17—20
1,3 I 383, 3; Π 56, 2, 20-22 I I 101, 9—12 (Aristob.)
10 (Cl.); 201, I 382, 11; I I 20, 12 I I 129, l l f .
20 f. (α.) 3, 1 21,2 I I 130, 3
102, 23f. 21, 12-1511254, 14—19
1, 4 (auch 10, 12, 18, 21, 3, 17-19 I I 225, 8 f. (Q.)
25) I I 68, 6; 174, 21,18-21Π 264, 19—
4, 26 I 370, 19f.; 255, 4
24 371, 3, 20f.
1,6 I 383, 3f.; I I 5. 24 I 372, 11—13 21, 26 Π 255, 4—6
16, 13 21,28 I I 132, 1—3
6,2 I 229, 13—15 21,37 Π 131, 2—4
1, 11 I 380, 17f.; 6,4 I 229, 15f.
383, 4—7 22,1 I I 131,13f.
6, 9 I 372, 22 22, 3 Π 131, 4f.
1, 14f. I 383, 7—10 12, 3 I 374, 7f.
1,14 1344,7 (Orig.); 25, 40 Π 109,10f.
346,13(Orig.); 14, 18 I 373, 14f. 28, 9 und 17—20
14, 19f. 1385, 9—11 Π 21,12f.
350, 2 (Orig.); 14, 22 I 385, 5—7
380, 25f.; I I 15, 6 I 374, 5f.
67, 8—11 1374, 6; I I 17,
1, 16f. I I 67, 11 f. 17, 5 Leviticus
1, 20 I 380, 21 f.; 21—23
18, 18 I 374, 7f. 4,22 Π 119, 16f.
383, 10—12 I 388, 18f.; I I 10, 8f. Π 116, 8—12
19, 24
1,24 I 383, 12f. 34, 14f. 18, 22 I I 252, 2
1, 26 f. I 398, 9—11; 24, 2f. I 385, 12f. 19,2 Π 125, 2
I I 58, 15—17; 24, 7 I 385, 14f. 19, 3 I I 129, lOf.
58, 22—59, 1 30, 14ff. I 608, 23 20, 13 I I 251, 23f.
1, 26 1 388, lOf.; I I (Alex. Polyh.)
56, 18f. (Cl.); 32, 29 I 375, 8—10
202, 4f. (Cl.) 1376,22—377, Numeri
39, 8f.
1, 27 I I 63,12f.; 54, 42, 11 I I 36, 11 12 6, 2f. I I 116, 13—15
3 (Philo Jud.) (Philo Jud.) 20, 17 I 307, 27 f.
28»
436 Eusebius

Deuteronominm 9, 9 Π 22, 16 103, I f . I 393, 16—18

10,8 Π 331, 9f. 103,4 1 393, 1 8 f . ; H
4 , 1 1 (auch 6, 23 u n d 9, (Dion. Al.) 58, 21.; 199,
15) I 453, 12 10, 10-1211 331, 11—13 17f. (Cl.)
(Aristob.) (Dion. Al.) 103,23 Π 329, 13f.
4,19 Π 243, 12f.; (Dion. Al.)
243, 26f. 14, 1 I I 327, 17
(Dion. Al.) 103, 24 Π 42, 2—4
(Philo Jud.) 103, 27-30
4,39 I 131, 12f. 20, 5 I I 34, 6f.
6, 9 Π 130,18—20 28, 12f. I 386, 16f. Π 42, 4—9
6,4 I I 32, 10f.; 28, 22f. I 386, 18f. 105, 37-39 (gekürzt)
38, 31 f. Π 22, 16 I 199, 3—5
216, 8 (Cl.) 106,20 1 387, 25f.; Π
6, 6 f. Π 107, 16—18 35, 3f.
6, 13 I I 216, 8f. PsalmJ 108, 12 I 352, 4f.
(Cl.) (Orig.)
7, 18f. I 448, 8f. 1,1 Π 112, 20
3, 6 I I 209, 16f. 108, 16f. I 352, 5—8
(Aristees) (Orig.)
10, 20 U 125, 1 (Cl.)
4,6 I I 218, 11 f. 109, 1 1 388, 2 0 f . ; I I
13, 5 Π 34, 4; 124, 34, 18f.
23f.; 202, 8f. (α.)
4,7 Π 32, 7f. 109, 3 I 388, 23
(Cl.) 113,7 I I 226,13 (Cl.)
15,12 Π 130, 3f. 7,5 Π 183, 5 f.
8,4 I 132, 19f. 115, 1 I I 88, 3
19,14 I I 130, 9 f. 117, 1 (auch 117, 29)
23, 25 Π 265,18—20 8,5 I I 15, 19f.
10, 7 I I 33, 20 und Π 47, 5
23, 26 Π 255, 17f. 118 Π 12, 9
2 4 , 1 9 - 2 1 Π 256, 1—7 22; 125, 4
32,1-43 (Μωσέως ωδή) 11,7 I I 228, 22f. 118, 73 Π 331, 9f.

32, 8
I I 12, 8
Π 58, 7—9
18,2 Π 162, 2t.}
337,14 f.(Dion.
g »ion. Al.)
183, 6f.
Al.) 126, 1 Π 247, 4—6
32, 35 Π 34, 1 (Rm) 138, 7-101 384, 20—24;
32,39 Π 223, 3—5 21. 28 f. I 7, 7—10
(CT.) 23, 1 I I 337, 16f. I I 161, 21—
<Dion. Al.) 162, 1
30,24 I I 34, 2 138,16 I I 326, 13f.
Iosna 32,5 I I 337, 16 (Dion. Al.)
5, 14 I 391, 12 (Dion. Al.) 145, 3f. Π 125, 9—12
32, 6 I 386, 20; Π 146, 4 I 393, 6 f.
35, I f . ; 67, 147, 4 I 388, 1
I. Samuelis 148,1-6 I 394, 12—18
19—68, 1
10, 22 I I 98, 5f. 32,9 I 388, 12f.; Π 148, 5 I 304, 25f.
12, 18 I 561, 2—4 204, 15f. ( α . )
(Cl.) 33, 12-1511108, 25—29
35, 6 Π 199, 6f. Prorerbla
I. Begum (Cl.) 1, 2-6 Π 11, 18—23
35, 10 I I 32, 8 3, 12 I I 175, 14f.
5, 12-14 I I 21, 15—21 36, 11 I I 75, 5f. I ΧΐθϋΓ )
12,32 I 347, 21—23 38, 7 I I 53, 14f. I I 35, l l f .
(Orig.) 3. 19
48, 17 f. I I 125, 6—8 3, 34 I I 34, 5f.
13, 1 - 3 I 348, 1—8 48, 17 I I 112, 25 f.
(Orig.) 4, l f . I I 109, l f .
I 348, 9f. 61, 11 Π 112, 24f.; 4, 5 I I 109, 2f.
13, 5 125, 5f. 4, 14 I I 109, 4f.
(Orig.)
71, 7 I 15, 13 f. 7, 4 I I 109, 3f.
72, 3 Π 162, 7f. 8, 12 I 386, 23f.;
Esra 90, 13 I 397, 6f. Π 35, 6 f.
1-3 95, 5 I 199, 9; 397, 8, 15 I 386, 24f.
1592,5 (Afrio.) 14f. 8, 22-25 I 386, 2 5 -
95, 10 I 7, lOf. 387, 3; I I 35,
Hiob 101, 26 I 132, 20f. 7—10
1,1 I 375, 19f. 101, 27 f. Π 175, 23f. 8, 27 I 387, 3; I I
1. 6f. I I 57, 21—23 101,28 I I 28,17f.u.20 35, 10
 Stellenregister 437
8, 28 I 387, 3f. 57, 19 I 7, 5 (Eph) 7, 9f. (Theodot.) (um-
8, 30 f. I 387, 4—6 58, 9 Π 218, 22(C1.) gestellt)
10, 7 Π 128, 10f. 61,1 1 208, 21—23 Π 78, 14—16
30, 8 II 129, 2 63, 19-64, 1 7, 10 (Theodot.)
31, 4f. und 7 Π 222, 2f. I 393, 11 f.
Π 116,16—18 (Cl.) 8, 6-9 (Theodot.)
65, 17 II 68, 17f. I 349, 6—17
66,1 1131,16f. und (Orig.)
Ecclesiastes 22 f.; I I 221,
l,2f. II 22, 7—9 13f. (Cl.)
1,2 II 199, 4 (Cl.) 66, 22 II 68, 17f. Snsanna
1, 9f. Π 24, 7—10 66, 24 Π 81, 5f. 42f. (Theodot.)
1,9 Π 22, 9—11 I 347, 17—19
(Orig.)
Ieremia
Iesaia 1,6 II 98, 6f. Hoeea
1,11 Π 217,14—16 2, 21 Π 175, 4L
(Cl.) 10, 2 I 357, 6 (Orig.) 4, 2 Π 124, 21 f.
1, 16 Π 217, 16f. 10, 11-141 384, 14—20
(Cl.) 10, 12 Π 223, 16—18 Zephanla
2,4 I 16, 14—16 (Cl.)
7,9 Π 88, 2f. 16, 19f. I 14, 2—5 2, 11 I 7, 12f.
9,5 I 391, 12 23, 23 f. I 384, 2—4;
10, 6 Π 204, 20(C1.) Π 218, 9f. Saeharla
10, 13f. II 223, 16f. (Q.)
(Cl.) 23, 24 I 131, 12 6.12 Π 36, 16
14, 12-141 396, 1—6 26, llf. I 591, 19f. (Philo Jud.)
26, 17f. Π 134, 13f. (Afric.)
29, 14 Π 124, 13f. 31, 10 Π 335, lf. Arnos
(Cor) (Dion. Al.)
33, 14 II 81, 4f. 33, 3 I 363, 13 und 3,3 Π 330, 23f.
34,4 I 366, 24f. 14f. (Orig.) (Dion. Al.)
36, 10 I 591, 19f. 4.13 II 223,2f. (Cl.)
(Orig.); Π 68,
16 (Afric.)
35, 10 Π 81, 11 Maleachi
40, 12f. 1384. 6—7 3,6 Π 28, 16f.;
40, 12 U 222, 3f. Lamentationes 176, 21 f.
(Cl.) 3, 25 Π 47, 4 3,20 I 394, 5; Π
40, 13 Π 224, 24(C1.) 3, 27f. II 119, 19f. 62, 19f.
40, 18f. Π 216, 20—22
ία.) Sapientla Salomonis
40, 22 I 384, 7f. Hceeklel
40,26 Π 211,16 (Ο.) 1, 3f. II 134, 20f. 1,13f. Π 174, 27f.
40,26 1132,21—23; 1, 5f. II 135, lf. 2,12 II211,9f.(Cl.)
384, 9f.; II 2,24 Π 176, 1 f.
162, 3 f. 1, 10 Π 136, 2—6 β,22 I 387, 7—9;
41, 2 Π 62, 22—63, 22,18-2011 132, 6—12
28, 2 I 396, 6f. Π 35, 14—16
1 7.14 I 6, 9
41, 4 II 33, 19 28, 12f. I 396, 7f. 7, 17-21 II 21, 22—22,
42, 6f. I 384, 10—12 28, 14f. I 396, 9—11 6
42, 7 I 208, 23f. 28, 17 I 396, 11—13 7, 21 Π 35, 13f.
44, 24 I 384, 13 34, 2-4 Π 133, 13—17 7,22-26 I 387, 9—17;
46, 1-4 I 348, 14—22 Π 35, 16—24
(Orig.) 7,24 Π 198, l l f .
45, 5 (auch 45, 6) Daniel (Cl.)
I 384, 13 f. 2,37—40 I 348, 26— 8, 1 1 387, 17f.; Π
47, 13 I 360, 9f. 349, 3 (Orig.) 35, 24f.
(Orig.) 4, 30f. (Theodot.) 13, 5 II 162, 4f.
54, 11 f. 1175,9—11 I 653, 7—9 14,12 139, 2; 365,11
438 Eusebius

Slracldes 39, 18 (nur sehr entfernt II. Machabaeorum

ähnlich) 1, 10 I 461, 8f.
11, 28 Π 128, 12
Π 337, 22f. 16, 1 2 - 1 6 Π 90, 3—6
16,26f. Π 330, β—8
(Dion. Al.)
{Dion. Al.)
43, 5 I I 329, 18f. Προσευχή ' Ι ω σ ή φ
16, 29f. Π 337, 17—19
(Dion. Al.) (Dion. Al.) (apokryph)
1366,23f.(Orig.)

2. Neues Testament
Matth aeug Ad Romanos Ad Galatas
6, 6 Π 76, 6f. 1, 19f. Π 23, 22—26 4, 26 Π 76, 7
6, 28 I 17, 20f. 1, 20 Π 162, 6f.
6, 34-37 I 17, 23—26 1, 21 f. I 161, 11—14
6, 37 Π 204, 9 (CI.) Ad Ephesios
1, 22 f. I 146, 11—13
5,44f. Π 182, 2 8 — 1, 26 I 161, 14f. 2, 17 I 7, 6
183 3 1, 26f. I 306, 2 2 f . ; 6,16 I I 124, 20
6,46 I 661, 4 ( α . ) 364,29—366,4 6,12 I 223, 1 9 f . ;
β, 33 I I 106, 20f. 2, 6 - 9 I I 96, 6—10 224, 12f. ;397,
6, 34 I I 124, 20f. 2, 16 Π 118, 26 f. 4 f . ; I I 68, 4 —
7, 6 I I 96, 18f. 2, 16 Π 96, 6 6 ; 201, 9f.
10, 28 Π 189, 6f. 7, 22 f. I I 118, 23—25 (Cl.); 2 0 9 , 1 2 f .
11, 16 Π 216, 2 (α.) 10, 12 I I 96, 10 (Cl.)
12, 36 I 18, 6 12, 17 I I 182, 27
16,18 I 13, I f . 12, 19 I I 34, 1
18, 10 I I 200, 3 (CI.) Ad Colossenses
19, 17 I I 47, 7 I. ad Corinthios 1, 16-17 Π 4 6 , 2 0 — 4 6 , 1
24, 42 (auch 26, 13)
1, 19f. Π 124, 13—16
Π 209, 18(CI.) I. ad Thessalonlceneee
1,24 I 147, 2 ; 386,
26, 21 Π 89, 12f. 16 4,6 I I 34, 1 f.
1, 30 I I 63, 3f.
Lucas 2,4 I 11, 6 f . I. ad Timotheum
2, 6 f . I 11, 7—9
6, 28 Π 182, 28f. 2,9 5, 23 Π 116, 19f.
Π 80, 24f.
8, 8 I I 216, 2 (CI.) I I 96, 1 9 - 2 1
8, 31 I 266, 12—14 2, 14 Ad Hebraeos
3, 19 I I 124, 12f.
12,42 I I 89, 11 f. 4,9 I I 100, 2f. 1,7 Π 68, 2f.
21, 20 I 349, 22f. 4, 11-13 Π 100, 3—6 1, 14 I 396, 7f.
(Qrig.) 4, 12f. I I 183, 3f. 8,6 I I 109, 12
7, 31 I I 68, 18f. 11, 37 f. I I 99, 18—21
Iohannes 10, 20 I 199, 10 12, 6 I I 176, 14f.
16, 33 I 306, 22
1, 1 - 4 I 388, 3 — 6 ; 16, 41 I 391, 17—19 lacobi
I I 46, 16—18 (s. auch 393,
1, 14 Π 46, 18f. 2 f . ) ; I I 328, 4,6 I I 34, 5f.
6, 19 I I 44, 14f. 8f. (Dion. Al.) 6, 12 Π 204, 9 (Cl.)
6, 44 I I 181, 6f.
10, l l f . 1 1 1 3 3 , 1 7 — 1 9 I. Petri
II. ad Corinthios
14, 2 I I 81,1 2,9 I 367, 23
16, 1 und 6 3, 5f. I 11, 9—11 I 11, l l f . ; 20,
I I 124, 17 f. 3, 16
I I 42, 14f. 4, 18 3f.
6, 1 I I 189, 7—9
5, 6 I I 34, 5f.
6, 8 I I 189, 9f.
Actus Apostolornm I I 96, 3f.
5, 10 III . lohannis
6, 29 I I 189, 6 6, 19 I 7, 3f.
17, 28 I 131, 13f. 6, 16 I 209, 26—27 13 I I 260, 19f.
 Stellenregister 439

3. Christliche und niditchiietlidie Sdurifteteller

In Kursivschrift werden Belegstellen angeführt; ζ. B . Paua. IX 37, 4 zu
Bd. I , S. 278, 15—17 (Oenomaus): Das Orakel steht auch bei Fausanias, ist
aber diesem von Oenomaus nicht entlehnt.
Abydenns Alcmaeon
(Ασσυριακά) (Diele-Kranz, Fragm. d. Vorsokr.·
fr. 1 Müller (TOG IV 280) I 210) Π 64, 6 (Boethus bei
I 498, β—1β Porph.)
fr. 6 Μ. (FHG IV 282)
I 600, 3—8 Alexander Aphrodlslensis
fr. fl Μ. (FHG IV 283 f.)
I 661, 4—562, 6; 652, De f a t o
10—13; 552, 15—553, 3 3—6 (Suppl. Aristot. Π 2, 166, 22—
169, 3 Bruns)
Aegyptiaca I 328, 11—330, 24
5f. (169, 3—19 Br.)
(.. . τοις ΑΙγυπτιαχοϊς ... λόγοις) I 330, 26—331, 2
I 106, 14 (Plut.) 6(170, 1—9 Br.)
I 331, 2—6
Aeeehylua 6 (170, 12—18 Br.)
I 331, 7—13
Septem contra Thebas 6(171, 11—16 Br.)
592 Π 99, 2 (Plat.) I 331, 14—18
Fragmenta 8 (172, 19—173, 10 Br.)
I 332, 1—9
fr. 70 (Ήλιάΰες) Nauck (TGF» 24) 8 (174, 20—26 Br.)
Π 216, 21 f. (CI.) I 332, 11—16
fr. 156 (Νιόβη) Ν. (TGF« 62) 9 (174, 29—175, 1 Br.)
Π 170, 14f. (Plat.) I 332, 17f.
fr. 168, 3 (Ξάντριαι) Ν. (TGF» 55) 9 (175, 2—4 Br.)
I I 172, 13 (Plat.) I 332, 19f.
fr. 350 (inc. fab.) Ν. (TGF* 105) 9 (176, 9—12 Br.)
I I 174, 4—12 (Plat.) I 332, 21 f.
fr. 464 (zweifelhaft) Ν. (TGF» 127f.) 9 (176, 22—24 Br.)
I I 226, 1—12 (Cl.) I 332, 22—333, 2
9 (176, 24—26 Br.)
Aesopue I 333, 3f.
I I (178, 8—18 Br.)
F a b u l a e Aesop. ed. C. Halm I 333, 6—7
200 und 200b 11 (178, 18—26 Br.)
I 672, 18—573, 1 I 333, 7—12
11 (179, l f . Br.)
Afrioanne I 333, 14f.
12 (180, 30—181, 2 Br.)
(Χρονογραφίαι) I 333, 16—17
jr. III Bouth (Reliquiae Sacrae II* 18 (188, 19f. Br.)
238f.) I 370, 20 I 333, 19—334, 1
3. Buch (Werk und Buch nur in der 18(189, 1—4 Br.)
Kapitelüberschrift genannt): I 334, 1—3
18 (189, 4f. Br.)
fr. X X I I Bouth (Reliquiae Sacrae I 334, 4f.
II» 269—278) 19 (189, 9 Br.)
I 691, 7—592, 19; 592, I 334, 6
21—693, 10; 693, 12— 19f. (189, 12—190, 22 Br.)
594, 6; 694, 8—695, 17 I 334, 5—12
440 Eusebius

Alexander Polyhistor fr. 18 M. ( F H G Π Ι 2 2 5 - 228) (Ä> τινι

(Περί Ιουδαίων) Περί της Ήλιου προφητείας)
(die im 0. Buche angeführten Stellen I 638, 13—644, 16
sind mit Ausnahme weniger nur durch fr. 20 Μ. (FHG Π Ι 228) (ohne Titel)
I 545, 2—4
Bus. erhalten) fr. 24 M. (FHG Π Ι 229f.) (ohne Titel)
fr. 19 Jacoby (FGH Π Ι A 100—102) I 648, 6—20
I 502, 19—548, 20
g) aus Ezechiel
a ) er selbst ('Εξαγωγή)
fr. 6 Müller fFHG Π Ι 213) fr. 16 Müller (FHG Π Ι 224)
(oder aus Demetrius Τ) I 624, 14£f. und
I 506, 19—23 fr. 17 M. (FHG I H 225)
fr. 24a M. (FHG I Q 230)?
I 592, 9—18 (Afric.) I 529, 2ff.
Nach der Ausgabe von Dübner:
b) aus Aristeas (Historiker) Verse 1—67 I 524, 14—527, 26
(Περί Ιουδαίων) 68—131 I 629, 2—631, 22
fr. 12 Müller (FHG Π Ι 220) 132—174 I 531, 24—533, 17
176—192 I 633, 20—534, 12
I 518, 6—22 193—242 I 634, 14—536, 20
243—269 I 637, 1—538, 6
c) aus Artapanus
(έν τοις ΊαυδαΧχοϊς, h) aus Molo
έν τφ Περί 'Ιουδαία») (δ τήν συσχευήν τήν κατά
fr. 4 Müller (FHG Ι Π 212f.) 'Ιουδαίων γράφος)
I 504, 12—505, 3 fr. 5 Müller (FHG Π Ι 213)
fr. 10 Μ. (FHG Π Ι 219)
I 516, 15—517, 14 I 605, 6—17
fr. 14 Μ. (FHG Π Ι 220—224) i) aus Philo (Dichter)
I 519, 9—524, 12
(β. auch unter Philo im Namen· und
d) aus Gleodem.ua (Malchas) Sachregister)
(τά ηερί Ιουδαίων) fr. 6 Müller (FHG Ι Π 213f.) (ά- τψ
τιρώτφτων Περί'Ιεροσόλυμα)
fr. 7 Müller (FHG Π Ι 214) I 606, 1—607, 4
I 507, 11—508, 2 (Jos.) fr. 11 Μ. (FHG Π Ι 219) (έν xfi & των
Περί Ιεροσόλυμα)
e) aus Demetrius 1617,16—618, 3
(Titel nicht angegeben) fr. 23 Μ. i F H G Π Ι 229) (έν τοις Περί
fr. 5 Müller (FHG Ι Π 213)? Ιεροσολύμων)
I 605, 19—23 I 646, 2—547, 5
fr. 8 M. (FHG Ι Π 214—217)
I 508, 7—612, 8 k ) aus Theodotus (Dichter)
fr. 16 M. (FHG Ι Π 224) (έν τω περί Ιουδαίων)
I 628, 2—18 fr. 9 Müller (FHG Π Ι 217—219)
fr. 19 Jacoby (FGH Π Ι A 101,17—23,
fehlt bei Müller FHG) I 612, 12—516, 10
I 636, 22—28 1) aus Theophilus
S. auch I 538, 8—10 (Jacoby FGH (Titel nicht angegeben)
Π Ι Α 101, 23—26) fr. 19 Müller (FHG Π Ι 228)
I 644, 18—20
f) aus Eupolemus
(Περί Ιουδαίων) m) aus Timochares
fr. 3 Müller (FHG m 211 f.) (έν τοις Περί Άντιόχου)
I 602, 19—604, 9 fr. 21 Müller (FGH Π Ι 228) [ = fr. 1
fr. 13 M. (FHG m 220) (ohne Titel) Jacoby (FGH Π Β 891)]
I 519, 6—7 I 646, 6—11
 Stellenregißter 441
η) aus Syriae mensor fr. 2 Μ. (FHG Π Ι 609)
(Xenophon von Lampsacua?) I 698, 18f. iTat.) =
fr. 22 Müller (FHG Ι Π 228f.) I 602, 9—11 (CT.)
I 646, 14—18
Apollonias Rh ο dine
Amelias Argonautica
(nicht bei Mullach FPhG) I 146f. I 604, 18 (CT.)
fr. I I 46, 3—10
Apollonias Tyanensis
Anaxagorae (iv τφ Περί ϋνσιών)
fr. 1 Diele-Kranz (Fragm. d. Vor- fr. I 184, 20—186, 9
sokr.» Π 32) (kein wörtliches Zitat;
s. zur ersteren Stelle) Apostollas
I 612, 4f. = Π 296, V 63 (Levtech-Schneidewin, Paroemio-
19—21 graphi Qraeci II 352)
II123, 4 f . (Plat.)
Andren Ephesins XVIII S7c (ebd. II 733f.)
(Τρίπους) I 296, 9—297, 8 (Porph.)
fr. 6 Müller (FHG Π 347f.)
I 662, 9—663, 8 (Porph.) Aratas
Phaenomena
Anthologia Graeoa 1—9 Π 194, 12—196, 3
ed. Dübner, I I I Appendix nova (Aristob.)
VI 32 I 314, 5 f . (Oenom.) 1—6 Π 206, 2,4—7, 9 und 11 f.
(CI.)
Anthologia Palatina 10—16 Π 206, 13—18 (CT.)
XIV 68 I 313, 14—16 (Oenom.)
113 I 281, 4 f . (Oenom.) Archilochns
fr. 89 Diehl (Anth. lyr.» Ι Π 39f.)
Antlmachug Π 361, 2ff. (Attic.)
(θηβαΐς) fr. 92a u n d b D. (Anth. lyr.» Ι Π 40f.)
Π 361, 4—6 u n d 11
fr. 47 Kinkel (EGF I 290f.) (Attic.)
I 666, 26 (Porph.) fr. 94 D. (Anth. lyr.» I H 41)
fr. 48 K. ( E G F I 290f.) Π 223, 9—11 (CT.)
I 666, 3 (Porph.)
fr. 49 K . ( E G F I 290f.) Aretades
I 666, 11 (Porph.)
(Περί σννεμπτώσεως, Nachweis von
(alle drei Verse sind Nach- und Um-
bildungen homerischer) Plagiaten)
I 666, 18f. (Porph.)
Antlochng
Arleteae (Historiker)
(iv τω ένάτφ των Ιστοριών)
fr. 16 Müller (FHG I 184) = fr. 2 s. unter Alexander Polyhistor
Jacoby (FGH I 213)
I 90, 19 (O.) Arlsteas (Aristaens)
(jüdischer Literat)
Antisthenes Ad Philocratem epistula
fr. 24 Mullach (FPhG Π 277) (von Eue. I 647, 8 bezeichnet als ßi-
Π 211, 16f. (CT.) βλίον Περί της έρμψείας τοΰ των 'Ιου-
δαίων νόμου)
Aplon 9—11 I 421, 3—16
(ΑΙγνπτιακά) 28—46 I 421, 18—426, 21
fr. 2 Müller (FHG Π Ι 609) (iv rtfxord 88—90 I 647, 10—20
'Ιουδαίων βίβλφ teal iv τjj τετάρτη τών 128—171 I 444, 3—461, 2
ιστοριών) 1694, 13—16 (Afric.) 310—317 I 426, 24—427, 2
442 Eusebius

Arlstides Aristoteles
Apologia (nirgends von Eus. direkt zitiert)
2 18, 21 f. Analytica posteriora
Aristo I 22, 4 (p. 83 a 33)
jedenfalls der Peripatetiker, β. Π 376, 20 (Attic.)
Π 423, 26—424, 21 De a n i m a
(die Stelle hat Eue. einer ungenannten I 3 und 5 Π 370, 7—9 (Attic.)
Mittelquelle entnommen; von A r n i m I 4 (bes. p. 408 b 1—15)
mit Unrecht unter die Stoic, vet. Π 370, 10f. (Attic.)
frgg. I fr. 353 aufgenommen [vgl. Π 1 (p. 412a 19—21)
auch fr. 351 und 352]) Π 372, 6 (Plot.)
Π 1 (p. 412a 27f.)
Aristo Π 374, 2 (Porph.)
Π Ι 12 (p. 434a 24f.)
von Numen. nicht genannt, wohl der Π 361, 7f. (Attio.)
i Stoiker), parodierte einen homerischen De caelo
Vera im Hinblick auf Arcesilaus I 2 (bes. p. 269 a 275.)
Π 271, 22 (Numen.) Π 367, 16 (Attic.)
Π 7 (p. 289a lift.)
Aristobulus Π 366, 7f. (Attic.)
Allegorische Auslegung der mosai- I I 8 (p. 289b iff.)
schen Gesetzgebung (τήν των Ιερών Π 366, 20—367, 1
νόμων έρμηνείαν nennt das Werk Eus. (Attic.)
I 390, 11) Π 8 (p. 290a 17ff.)
fr. 1 I 390, 13—18 Π 367, 1—3 (Attic.)
fr. 2 I 451, 13—454, 8 IV 1 (p. 307b 28ff.)
fr. 3 (aus dem 1. Buch) Π 368, 19—21
I I 190, 18—191, 7; teil- (Attic.)
weise auch I 493, 11—18 E p i s t u l a e ad A n t i p a t r u m
(Cl.) Π 349, 5—7 (Aristoeles)
fr. 4 Π 191, 9—195, 11; Vgl.
dazu Π 204, 13—15 ( α . ) E t h i c a N i c o m a c h e a
fr. 5 I I 195, 13—197, 15; vgl. I 11 (p. 1101a 6)
dazu I I 210, 8—211, 7 I I 363, 2f. (Attic.)
(Cl.) De g e n e r a t i o n e a n i m a l i u m
Aristoeles I I 3 (p. 736b 273.)
Π 363, 17 (Attic.)
(Περί φιλοσοφίας. Nur durch Eue. er- V 8 (p. 789b 2f.)
haltene Fragmente) I 313, 4 (Oenom.)
fr. 1 (7. Buch) Mullach (FPhG I I I
206f.) I I 8, 8—9, 16 Metaphysics
fr. 2 (8. Buch) M. (FPhG Ι Π 207f.) I 3 (p. 983a 24ff.)
I I 303, 13—305, 11 I 328, 12 (Alex. Aphr.)
fr. 3 M. (FPhG Ι Π 208—213) 1 4 (p. 985b 4ff.)
Π 305, 24—312, 24 II 262,19—21
fr. 4 M. (FPhG Π Ι 214f.) I I 4 (p. 999ff.)
Π 313, 23—315, 9 I I 361, 7f. (Attic.)
fr. 5 M. (FPhG Π Ι 216f.) Bhetorica
Π 316, 3—317, 11 und III 5 (p. 1407a 38)
317, 13—318, 15 I 260, 9 (Oenom.)
fr. β M. (FPhG m 218f.)
Π 319, 3—320, 10 Pseudo· Aristoteles
fr. 7 (7. Β.) M. (FPhG Ι Π 219f.) De mundo
Π 346, 17—349, 9 und 2 (p. 392a 8) Π 363, 17 (Attic.)
349, 11—14 7 (p. 401a 28 ff.)
fr. 8 (7. B . ; von Mullach übersehen!) 1126,7—11 und 127, 15 f.
Π 378, 19—379, 8 (Porph.)
 Stellenregister 443

Arias Didymns 16f. ( = P a t r o l . Syr. 1, 2, 658, 10—

fr. 1 Diels (Doxographi Graeci 447) 562, 3 N a u )
(Περί των άρεσχόντων Πλάτωνι) I 335, 2—337, 3
I I 61, 18—62, 11 25—47 ( = 582, 5—610, 7 N a u )
fr. 29 D. (Dox. Gr. 464f.) (Επιτομή) I 337, 5—343, 15
I I 379, 12—380, 17
fr. 36 D. ("Dox. Gr. 468f.) Berosns
I I 382, 22—24 u n d 383, (Βαβυλωνιακά)
2 12 fr. 7 Müller ( F H G I I 502)
fr. 37 D. (Dox. Gr. 469) I 497, 15—18 (Jos.)
I I 383, 16—384, 5 fr. 8 Μ. ( F H G I I 602)
fr. 39D. (Dox. Gr. 470f.)('£mTo/ja/nach I 501, 7f. (Jos.)
I I 385, 16) fr. 10 M. ( F H G I I 502f.)
I I 384, 7—13 u n d 15—24 I 600, 16—18 (Jos.)
sowie 385, 2—7 u n d fr. 14 M. ( F H G I I 606 u n d 607f.)
9—15 I 549, 4—11 u n d 649,
13—650, 17 (Jos.)
Arnoblus fr. 14 M. ( F H G I I 608)
Adversus nationes I 597, 15—19 (Tat.)
V 20 j. I 81, 7—82, 4 (Cl.)
VI 6 I 91, 5 (Cl.) BoSthas
Artapanus (Περί ψυχής)
s. u n t e r Alexander Polyhistor fr. I I 64, 1—10 (Porph.)

Athenaens Caesarlos
/ 22e I 278, 12f. (<Oenom.) Dialogue H.
VIII 354b II 346, 17—21 Interrogatio CIX.— CXI.
(Aristoclea)
XIII 602c I 288, 14f. (Oenom.) I 335, 2—337, 3 und 337,
5—343, 15 (Bardee.)
Atticus
(Προς τους όιά των 'Αριστοτέλους τά Calllmachus
Πλάτωνος ύπισχνουμένους, n u r durch f r . 100 Pfeiffer
Eue. erhaltene Bruchstücke) 1 1 2 4 , 1 7 — 1 2 5 , 2 (Plut.)
fr. I B a u d r y (s. zu B d . I I S. 7, 3) f r . 191, 9—11 P f .
I I 7, 3—8, 3 I I 299, 21 (Pseud.- Plut.)
fr. I I B. (die Kapitelüberschrift ist f r . 192, 1—3 P f .
Inhaltsangabe, nicht Titel; das- I I 205, 1—3 ( α . )
selbe gilt von den Überschriften der f r . 493 P f . I I 205, 4 f . (Cl.)
folgenden F r a g m e n t e ) Gefälschte Verse:
I I 350, 4—351, 14 u n d I I 210, 22 sowie 211, 2, 4
351, 16—366, 10 u n d 6f. (Cl.) = „ L i n u s "
fr. I I I B. I I 365, 18—356, 9 u n d I I 197, 8, 10, 12 u n d 14f.
356, 11—359, 3 (Aristob.)
fr. I V B. I I 359, 14—363, 5
fr. V B. I I 363, 11—365, 21 Chaeremo
fr. V I B. I I 366, 3—368, 21
f r . 4 Schwyzer (s. zu B d . I S. 116, 12)
fr. V I I B. I I 369, 8—371, 24 1 2 4 2 , 1 6 — 2 4 4 , 4 (Porph.)
fr. V I I I Β I I 375, 7—376, 8 f r . 5 S c h w . 1116,12—117,6(Porph.);
fr. I X B. I I 376, 12—378, 2
I 130, 12—16; I 147,
Bacchylides 2—8
fr. 6 (dubium) Schw.
fr. 23 Snell I I 212, 21 f. (Cl.) I 143, 1—146, 2(Porph.)
Bardeeanee f r . 9 (dubium) Schw.
I 118, 15—18 sowie 119,
Liber legum regionum 4—11 u n d 13—19
(iv τοίς πρός τους έταΐρους διαλόγοις) (Porph.)
444 Eusebius

Choerilus S amius 34, 1 (falsch μετ' όλίγα, in Wahrheit

(Πε^σηίς) vorher) I 92, 12—20
fr. 4 Kinkel (EGF I 268f.) 42, 1—43, 1 I 193, 11—194, 23
44, 3—46, 5 I 90, 10—91, 16
I 495, 2—β (Jos.) 49, 1 I 92, 2—6
Chrysippne 49, 3 I 92, 8—10
72, 2 II 213,1—9 (Cl.)
fr. 36 Gercke ( = Stoic, vet. fr. II 74, 2 II 214, 21—215, 7 (Cl.)
925) I 321, 3—14 (Diogen.)
fr. 46 G. (nicht in St. v . fr.) Stromateis
I 324, 1—6 (Diogen.) I 69, 3 I 671, 3
fr. 46 G. (die entere Stelle St. v. fr. II
914) I 323, 8—20 und 325, 69, 6 I 572, 3—7
9—13 (Diogen.) 69, 6 I 672, 8 f.
fr. 99 G. ( = St. v. fr. Π 999) 70, 2 I 492, 17 f.
1321,16—322,4 (Diogen.) 71, 1 f. 1492,20—26
fr. 104 G. ( = St. v. fr. Π 998) 72, 6 I 493, 2—6
I 327, 4f. (Diogen.) 74, 2 I 675, 23f. und 676,6—9
fr. 116 G. ( = St. v. fr. I I 998) 74,3—6 1576,1—6
I 326, 3—16 (Diogen.) 76, 1 I 674, 3—6
fr. 119 G. ( = St. v. fr. Π 998) 75,2f. 1675,21—23
I 327, 9—11 (Diogen.) 76, 4—77, 2
fr. 126 G. (zu Unrecht; nicht in St. I 576, 9—677, 20
v. fr.) 1316,19—317,3(Oenom.) 101, 2—107, 6
fr. 137 G. ( = St. v. fr. III 668 I 602, 2—606, 11
[länger als bei G.] und Ι Π 324)
I 324. 7—16 (Diogen.) 160,1—4 1493, 9—20 (11—18 =
Stoic, vet. fr. I I 939 Π 190, 18—191, 4
I 169, 25—170, 1, 170, [Aristob.])
7f. und 172, 9—12 153, 4
155, 2—5 I1519,5—7 (Alex.8 Polyh.)
525, 9—526, (Alex.
(Diogen.) Polyh.)
St. v. fr. Π 978
I 313, 4 (Oenom.) 155,6 f . I 526, 11—19 (Alex.
Polyh.)
Cicero 156, 2 1527, 5—9 (Alex. Polyh.)
De fato V 11, 6f. II 425, 1—3 und 7—10
10 I 331, 14—18 (Alex. 89, 1—96, 2
Aphr.) I I 198, 4—203, 7
23 I 313, 4 (Oenom.) V (Eus. fälschlich VI) 93, 4—94, 6
Tusculanae dieputationes II 56, 4—20
I 22 II 363, 17 {Attic.) 98, 1—134, 1
IV SO I 331, 14—18 (Alex. Π 203, 9—228, 8
Aphr.) 122, 2 1127, 15f. (Porph.)
128,3 I 126, 12—14 (Porph.)
Cleanthes VI 4, 3—6, 2
Stoic, vet. fr. I 557 I 668, 24—559, 11
Π 213, 1—9 (CI.) 16, 1 I 659, 16—18
St. f . fr. I 660 25, I f . I 559, 24—28
Π 213, 12f. (CI.) 27, 5—29, 2
Clearchne I 560, 3—561, 6
32, 3—33,1
(Περί ΰτιρου) I 453, 7—454, 8
fr. 69 Müller (FHG I I 323f.) (Arietob.)
I 491, 17—492, 11 (Jos.) 41, 6 1 8 , 24 f.
137, 4—138, 4
Clemens Alexandrinas II 195,13—196, 8
Protrepticus (Aristob.)
11,1—23,1 I 78, 16—86, 16 141, 7—142, 1
25, 3 II 215, 9 f . (Gl.) II 196, 1—3 (Arietob.)
 Stellenregister 445

Pseudo-Clemens fr. 119 D.-K. (II 166f.)

Recognitiones Π 335, 16—20 (Dion. Al.)
fr. 166 D.-K. (II 178)
IX 19—29 Ruf in. I 263, 12 (Plut.)
I 335, 2—337, 3 und 337, fr. 299 D.-K. (II 208f.)
5—343, 15 (Bardee.) I 672, 3—7 (Cl.)
Cleodemns Vgl. auch Testim. Nr. 43 (ebd. Π 96)
I I 326, 2f. (Dion. Al.)
s. unter Alexander Polyhistor Nicht bei Diels-Kranz:
Conon I 313, 4 (Oenom.;. vgl.
Aristot. gen.· an. V 8);
fr. 4 Jacoby (FGH I 211) I I 262, 19—22 (vermut-
I 663, 18—21 (Jos.) lich aus Aristoclee)
Cratlnns
Demosthenes
fr. 68 {Εύνεϊδαι ?) Kock (CAF I 33)
I 566, 6 fPorph.) 1, 2 nachgebildet
I 12, 8 und 116, 5
CrltlM 30, 37 aus Isaeus entlehnt
fr. 1 (Σίσυφος) Nauck (TGF* 771£t.) I 564, 20 (Poiph.)
I I 300, l f . (Pseud.-Plut., 54 (von Dinarchus geplündert)
der fälschlich Euripides I 666, 2 (Porph.)
als Autor nennt)
Dldymug
Cyrlllns Alexandrinas 8. unter Arius Didymus
Adversue Julisnum
I ( F I 8e — 9b Aubert) Dinarehne
1 498, '6—16 (Abyden.) fr. L X Baiter-Sauppe
I (9d AU.) I 500, 3—8 (Abyden.) I 665, 1 (Porph.)
IV (128e — 129a Au.)
I 190, 18—20 und 191,
3—10 (Porph.) Diodorns
V (180b Au.) (BtßXto&rjxat)
I 496, 14f. (Porph.) 6—8 I 25, 3—28, 4
VII (231 d Au.) 10, 1 I 58, 16—19
I 519, 5—7 (Alex. 11, 1—6 I 34, 20—35, 16
Polyh.) 11, 5—13, 2
VIII (272cd Au.) I 111, 19—114, 10
II 40, 13—41, 8 13, 1—3 I 58, 19—59, 4
(Numen.) 13, 4f. ί 69, 4—10
X (342e — 343b Au.) 15, 1 I 69, lOf.
I 90, 14—91, 11 (Cl.) 16, 3 f. I 69, 11—14
S. auch unter Julianus 15, 8 f. I 69, 14—17
16—18 I 69, 17—60, 7
Damascius 19, 7 I 60, 7 f.
Dubitationee et eolutiones 20, 1—3 I 60, 8—11
125ter (I 323 Ruelle) 20, 6 I 60, 11—14
21, 2—4 I 60, 14—20
I 43, 8 (Philo Bybl.) 21, 6 f. I 60, 20—61, 1
21, lOf. I 61, 1—4
Demetrius 22, l f . I 61, 4—6
β. unter Alexander Polyhistor 22, 6f. I 61, 7—14
23, 2—4 I 61, 14—25
Democritus 23, 5 f. I 61, 26—62, 3
fr. 30 Diels-Kranz (Fragm. d. Vor- 23, 8 I 62, 3—6
sokr.« I I 151) 24, 1 I 62, 6f.
I I 207, 2—4 (CT.) 24, 2—6 I 62, 7—9
fr. 118 D.-K. (II 166) 24, 8 und 26, 1
I I 336, 8f. (Dion. Al.) I 62, 9—13
446 Eusebius

25, 2 I 62, 13—16 II 8, 83 (Menagiue zur Stelle)

25, 6 I 62, 16—19 II 313, 10
25, 7 I 62, 19—22 8, 84 u. 86 II 313, 10
26, 6—8 und 27, 1 8, 97 II 274, 7 (Numen.)
I 62, 22—63, 3 III 1, 4 II 267, 13
83, 5f. I 65, 12—16 IV 6, 33 II 271, 20 und 22 sowie
84, 2 I 65, 16—19 272, 3f. (Numen.)
84, 4—6 I 65, 20—66, 6 8, 59 II 277, 12ff. (Numen.)
85, 2—4 I 66, 5—11 VIII 5, 83 II 64, 6 (Boethus bei
86, 3—89, 5 Porph.)
I 63, 6—65, 12 IX 11, 66 II 311, 23 (Aristocles)
96, 1—6 I 581, 22—582, 23
97, 4—98, 5 Diogenianns Paroemiographus
I 582, 25—584, 13 I 90 (Leutech-Schneidewin, Paroe-
Ι Π 56, 1 I 76, I f . miogr. Gr. I 195)
56f. I 73, 18—74, 10 I I 40, 16 (Numen.)
58—60 I 74, 10—75, 8 I I I 79 (ebd. I 229)
61 I 75, 8—76, 1 I I 123, 4f. (Plat.)
IV 2, 1—3, 2
I 67, 14—68, 6
3, 5 I 68, 5—7 Diogenlanng Peripateticns
4, 1—4 I 68, 7—19 (Περί ειμαρμένης)
4, 5—7 I 68, 19—23 fr. I Gercke (s. zur Stelle)
5, 1 I 69, 1—3 I 321, 3—323, 6
5, 3f. I 69, 3—6 fr. Π G. I 323, 8—325, 24
6, 1—5 I 69, 6—20 fr. Π Ι G. I 325, 26—328, 4
7, 1—4 I 69, 20—70, 1 fr. IV G. (der Autor nur in'der Kapitel-
9,1—6 170,1—15 überschrift genannt)
10, 1 I 70, 15—17 I 169, 24—172, 15
10, 6 I 70, 18f.
11, I f . I 70, 19—71, 5
12, 3—8 I 71, 5f. Dlognetum, Epletula ad
14, 4 I 71, 6—10 8. unter Epistula
29, 2f. I 72, 16—21
31, 1—5 I 71, 10—16 Dionysius Alexandrinne
31, 8 I 71, 16—18
33, 7 I 71, 18—20 Advereus Sabellium
34, 1 I 71, 20—72, 1 fr. (Feltoe 182—185)
36, 1—5 I 72, 1—13 I 401, 6—402, 5
37, 1 I 72, 13f. De n a t u r a
37, 4 I 72, 14—16 fr. 1 Feltoe (fr. I Routh)
37, 5—38, 2 I I 324, 10—325, 8
I 72, 21—73, 5 fr. 2 F . (fr. I I R.)
38, 3f. I 73, 6f. I I 325, 12—326, 17
71,1—3 I 73, 7—14 fr. 3 F . (fr. I I R.)
V I 1, 2—10 (nur durch Eue. erhalten) I I 326, 19—328, 19
1 76, 6—77, 25 fr. 4 F . (fr. I I I R.)
1, 11 (ebenso) I I 328, 21—329, 7
I 77, 28—78, 2 fr. 5 F . (fr. IV R.)
VII 12,1 I 274, 5—10 (Oenom.) I I 329, 9—23
12, 2 I 276, 6—12 (Oenom.) fr. 6 F . (fr. V R.)
X X 3—14 I I 276, 19f. (Numen.) I I 329, 25—330, 8
14, 4—6 I 198, 13—24 fr. 7 F . (fr. V I R.)
I I 330, 10—24
fr. 8 F . (fr. V I I R.)
Diogenes Laßrtins I I 331, 6—334, 7
111,116 I 562, 11f. und 563, 5f. fr. 9 F . (fr. V I I R.)
(Porph.) I I 334, 9—337, 23
 Stellenregieter 447

Dionysias Halicarnassensis Enmolpus

Antiquitatee Bomanae (έν τοις Βαχχιχοϊς ίπεσι)
I 23, 1—24, 4 β. u n t e r Orphica f r . 237
I 195, 8—197, 6
38, 2 f. I 197, 8—198, 8 Eupolemns
I I 18, 2—21, 1 s. u n t e r Alexander Polyhistor
I 99, 4—101, 18
Euripides
Diphilns Medea
fr. 138 (zweifelhaft) Kock ( C A F I I 5 8 0 ) 231 I 565, 14 (Porph.)
I I 227, 2—4 (CI.) Phoenissae
S. a u c h u n t e r Philemo 19 I 316, 16 (Oenom.)
20 I 317, 7 (Oenom.)
Empedoclea 67 I 317, 16f. (Oenom.)
f r . 6 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr. 6 521 I 300, 8 (aus Philo J u d . )
Hilf.) Π 296, 4—6 (Pseud.- 546f. I 318, 6f. (Oenom.)
Plut.) 570 I 318, 3 (Oenom.)
fr. 115 D.-K. (I 357f.) Fragmente
I 227, 16f. (Plut.) f r . 210 (Αντιόπη) N a u c k ( T G F 1 423)
f r . 115, 9—12 D.-K. ( I 358) I I 213, 15—17 (Cl.)
I 230, 16—19 (Plut.) f r . 484 (MeXavlmτη ή σοφή) Ν . (TGF»
f r . 121, 2 D.-K. ( I 360) (anonym u n d 611 f.) I 26, 24—28 (Diod.)
ungenau) I 468, 14 (Philo J u d . ) fr. 494 (ΜεΧανΙππη ή δεσμωτις) Ν . ( T G F 2
f r . 128, 8—10 D.-K. (I 363) 516) I 565, 10—12 ( P o r p h . )
I 187, 17—19 (Porph.) f r . 593 (Περίΰους) Ν . (TGF» 548)
fr. 147 D.-K. (I 370) I I 215, 13—17 (Cl.)
I I 220, 19f. (Q.) f r . 687 (Σνλενς) Ν . (TGF» 575f.)
I 300, 9—12 (aus Philo
Epeeis ('Επήεις) Jud.)
(aus einer u n g e n a n n t e n Schrift) f r . 835 (Φρίξος) Ν . (TGF« 631)
fr. I 53, 8—10 (Philo Bybl.) I I 219, 14—17 ( α . )
f r . 941 (inc. f a b . ) N . ( T G F 1 663)
Pseudo-Epicharmus I I 215, 9—11 (Cl.)
f r . 255—257 Kaibel (CGF I , 1 139) f r . 1131 (zweifelhaft) N . (TGF» 713f.)
I I 217, 1—3, 5 u n d 7—13 I I 219, 18—21 (CT.)
(Cl.) S. a u c h u n t e r Critiae
f r . 266 K . (140f.)
I I 205, 18f. (Cl.) Eustathius Antiochenos
In HexaSmeron
Epicurus (PO XVIII 729 D)
f r . 228 Epicurea., Usener (S. 172, 3) I 537, 15—538, 6 (Alex.
Π 216,14f. (Cl.) Polyh.)
Epigramm Ezechiel
(anonym) s. u n t e r Alexander Polyhistor
I I 19, 10—13
Firmlcus Maternus
Epistnla ad Diognetum De errore p r o f a n a r u m religio-
1 18, 24 f . num
26,1 I 82,1 (Cl.)
Enhemerne
('Ιερά Αναγραφή, s. B d . I S. 76, 16) Qalenus
f r . 2 J a c o b y ( F G H I 302f.) Protrepticus
I 76, 6—77, 25 (Diod.) IX (13 Kaibel = 122 Kühn)
fr. 11 J . ( F G H I 309) I 274, 5—8 ; 282, 9f.
I 563, 18—21 (Joe.) (Oenom.)
448 Eusebius

Georglug Hamartolus Herodotus

Chronicum (Anecdote Graeca e codd. 147 I 260, 16—21 (Oenom.,
mas. bibl. Oxon., descr. Cremer, der Hdt. nirgends nennt)
IV 236f.) und 284, 16f. (umge-
I 335, 2—337, 3 und 337, bildet; Oenom.)
5—343, 15 (Bordes.) 53 I 260, 9 (Oenom.)
56 I 261, 11 (Oenom.); 268,
Gregorine Cyprlus 16 (Oenom.)
I 64 (Leutech-Schneideurin, Paroemio- 66 I 274, 5—8 (Oenom.)
graphi Oraeci I 354) 174 I 271, 6f. (Oenom.)
II 40, 16 (Numen.) Π 70, 71 und 73
II 76 (ebd. II 80) I 664, 17f. (Porph.)
II 120, 6 (Plat.) 104 und 162
I 594, 16—19 (Afric.)
Hecataeug Abderita 171 I 228, 1 (Plut.)
fr. 21 (Περί 'Ιουδαίων, Fälschung?) J a · Π Ι 125 I 468, 18 (anonym;
coby (FGH Π Ι A 20f.) Philo Jud.)
I 490, 2—13 und 18— Υ 92 β I 277, 9f. (Oenom.)
491, 11 (aus Jos., dessen
Name verschwiegen wird) 92« I 288, 7f. (Oenom.)
fr. 24 (έντώχατά'ΑβραμονχαΙτούςΑΙγν- VII 140 I 266, 1—8 (Oenom.);
τττίσυς) J . (FGH Ι Π A 22) Π 226, 19—21 (anonym;
Π 214, 18£. (CI.) CT.)
141 I 266, 12—267, 3
Hecataeue Mileslue (Oenom.); I I 226, 17f.
(anonym; Cl.)
fr. 35 Jacoby (FGH I 16) 148 I 313, 9f. (Oenom.)
I 499, 12—18 (Jos.) 220 I 269, 18—21 (Oenom.)
Heraelltug Heelodne
(Περί φύσεως) Opera e t dies
fr. 1 Diels-Kranz (Fragm. der Vor- 42 Π 268, 5
sokr.· I 150) 60—62 I I 205, 6—8 (CT.)
Π 45, 4 (Amelius); 214, 69—82 (Anspielg.)
6f. (α.) I I 334, 1 (Dion. Al.)
fr. 12 D.-K. (I 164) 109ff. (Anspielg.)
I I 29, 17 f. (Plut.); 384, I 226, 23 (Plut.)
19f. (Arius Did.) 109 (anonym)
fr. 14 D.-K. (I 154) I 49. 9
I 85, 12 und 13 f. (CL) 122 f. Π 189, 20f. (Plat.)
fr. 27 D.-K. (I 167)
I 85, 11 (CT.) 176—178 I I 225, 10—12 (CT.)
fr. 30 D.-K. (I 157f.) 233 I 110, 5 (Plut.)
I I 208, 20—22 (CT.) 252f. (anonym)
fr. 31 D.-K. (I 158) I 203, 22; 289, 7f.
I I 209, l f . und 6f. (CT.) (Oenom.)
fr. 32 D.-K. (I 169) 289S. (Anspielg.)
I I 216, 23 f. (Cl.) I 262, 18 (Oenom.)
fr. 33 D.-K. (I 159) 304 (Anspielg.)
I I 216, 1 (Cl.) I I 155, 11 (Plat.)
fr. 34 D.-K. (I 169) 410 und 413 Π 334, 17 und 19 (Dion.
I I 216, 3f. (CT.) Al.)
fr. 49a D.-K. (I 161)
I I 29, 17f. (Plut.) 466 (Anklang)
fr. 76 D.-K. (I 168) Π 326, 6 (Dion. Al.)
Π 30, 4 (Plut.) 702f. I 566, 4f. (Porph.)
fr. 118 D.-K. (I 177) 770 Π 196, 13 (Aristob.)
I 478, 2 (Philo Jud.) = 210, 10 (CT.)
 Stellenregister 449

Theogonia V85f.» Π 272, 14f. ( N u m e n . )

154—182 (Anspielg.) 214-216 Π 304, 13—15
I 97, 14 (Plat.) = (Aristocles)
I I 168, 3 ( P l a t . ) = 427· I 583, 18 (Diod.)
231, 25 ( P l a t . ) 6 2 8 - 6 6 8 · I 604, 12 (Cl.)
188—191 I 81, I f f . (Cl.) V I 1 4 7 — 1 4 9 I I 353, 7—9 u n d 11
196 u n d 199 f. (Attic.)
I 80, 22—81, 1 ( α . ) 488 I 321, 14 (Diogen.)
4 5 9 3 . (Anspielg.) V n 99 I I 204, 19 (Cl.)
I 97, 14 (Plat.) 206 Π 284, 14 ( N u m e n . )
938—941 1 605, 1—4 ( α . ) V I I I 69 I I 226, 14 (Cl.)
94· I I 284, 18f. ( N u m e n . )
Fragmente I X 500· I 212, 22 ( P o r p h . )
f r . 169 R z a c h 558 I 565, 24 ( P o r p h . )
I I 225, 2 f . (Cl.) X 8 I I 276, 3 ( N u m e n . )
f r . 176 R z . 1 576, 11 (Cl.) Χ Π 86· Π 274, 13 f. ( N u m e n . )
f r . 195 R z . I I 214, 15f. (Cl.) 239f. Π 368, 4 f . (Attic.)
f r . 273 R z . ( g e f ä l s c h t i ) 251· I 276, 2 (Oenom.)
I I 196, 15 (Aristob.) Χ Π Ι 131 Π 274, 18 ( N u m e n . )
= 210, 12 (Cl.) 833· I 276, 2 (Oenom.)
X I V 201 I 112, 26 ( D i o d . ) ;
Hesttaeus Π 263, 15 ( P l a t . ) ;
(Φοινικιχά) 316, 5 (Aristocles)
f r . 3 Müller ( F H G I V 434) 206f. Π 205, 14f. ( α . )
I 500, 20—23 ( J o s . ) 246 Π 294, 6 ( P s e u d . - P l u t . )
296 Π 231, 7 ( P l a t . )
X V I 187f. I 108, Ι β ι . ( P l u t . )
Hieronymus 563 I 566, 9 ( P o r p h . )
Epistulae X V n i 96 I I 186, 10 ( P l a t . )
30, 5—12 I 574, 11—575, 6 98ff. Π 186, 12f. ( P l a t . )
104 Π 186, 14 ( P l a t . )
104· Π 123, 14 ( P l a t . )
Homerue
373ff.· und 417ff.·
* bezeichnet bloße Anspielungen I I 386, 12ff. (Longin.)
Ilias 483 u n d 485
I 131» I I 110, lOf. (Plat.) Π 206, 21 u n d 23 (Cl.)
423f.* I 583, 20f. (Diod.) X I X 224 Π 170, 10 ( P l a t . )
526f. I I 352, 13 (Attic.) XX· I I 169, 2 f . u n d 170, 12f.
544 I 112, 15 (Diod.) (Plat.)
587-594* I I 169, 2 f . ( P l a t . ) 127f. I 321, l l f . (Diogen.)
Π· I I 174, 1 f. ( P l a t . ) 215 I 603, 17f. (Cl.)
426 I 83, 3 (Cl.) 234f. I 464, 7 f . ( P h ü o J u d . )
478f. I I 365, 14 u n d 16f. XXI196-199
(Attic.) I I 316, 5 (Aristocles)
547· I 85, 9 (Cl.) 444· I 606, 2 (Cl.)
6 5 3 - 6 7 0 · I 604, 12 (Cl.) Χ Χ Π 8 - 1 0 I I 216, 16—18 (Cl.)
872 I I 350, 20 (Attic.) 262f. I I 355, 5 f . (Attic.)
I I I 16· I I 110, lOf. (Plat.) 264· I I 355, 8 f . (Attic.)
33-35 I 194, 19—21 (Cl.) 318 I 142, 6 ( P o r p h . )
64· I 583, 18 (Diod.) X X I I I 78f. I 321, 8 f . (Diogen.)
179 I I 301, 8 ( P s e u d . - P l u t . ) X X I V lOf. I I 230, 2 3 f . ( P l a t . )
277 I 35, 3 (Diod.) 70· I 83, 5 (Cl.); 297, 14f.
IV· I I 170, 11 ( P l a t . ) 527 u n d ein in u n s e r e n H o m e r a u s -
49· I 83, 5 (Cl.); 297, 14f. g a b e n fehlender Vera
84 I I 170, 10 (Plat.) I I 170, 4 f . ( P l a t . )
447-449 I I 274, 15—17 ( N u m e n . ) 529· I I 170, 6 ( P l a t . )
450f. I I 274, 20f. ( N u m e n . ) 530 u n d 532
472 I I 274, 18f. ( N u m e n . ) I I 170, 7 u n d 9 ( P l a t . )
Μ ras, Eusebius II 29
450 Eusebius

Odyssea Isocratcs
17 I 321, 18 (Diogen.) 7, 4 (Plagiat des Theopomp)
32-34 I 322, 2—4 (Diogen.) I 662, 4f. (Porph.)
Π 234 I 566, 7 (Porph.) 17, 54 (ähnlich Is. 8, 12 und Demosth.
413* I 276, 2 (Oenom.) 30, 37) I 664, 19 (Porph.)
IV 8 3 · und 618»
I 698, 6f. (Tat.) Johannes Damascenns
220-230* I 583, 11—14 (Diod.) zitiert in den Sacra parallela (ed. Holl,
392 I 31, 8 (Pseud.-Plut.) und TU X X [N. F . V] 2. Heft) aus der
I I 424, 14 (aus einer Ρ Ε
Mittelquelle) fr. 4*62 Holl 1 229, 5 f.
668* I 312, 1 fr. 463 Η. I 303, 15—22
V 262 (geändert) fr. 464 H. 1411,16—18
I I 197, 2 (Aristob.) fr. 465 Η. I 438, 10—15
210, 18 (Cl.) fr. 466 H. 1 466, 21—457,4
VI 42 I 289, lOf. (Oenom.) fr. 467 Η. I 463, 12 f.
V I I I 46* und 104* fr. 468 Η. Η 117, 15
I 276, 2 (Oenom.) fr. 469 Η. Π 187, 6f.
325 I 297, 16; I I 336, 5f. Johannes Lydus
(Dion. Al.) De mensibus
X I 489 I I 230, 19 (Plat.)
669 I I 95, 3 (Plat.) IV 86 I 139, 15 (Porph.)
676, 582 und 593 137 I 136, 19—23 (Porph.)
I I 94, 3f. (Plat.)
580 I 605, 21 (Cl.) Johannes Philoponas
X V I I 485-487 De o p i f i c i o m u n d i
I 113, 20—22 (Diod.) IV 20 I 237, 15f. (Porph.)
485f. I I 172, 8f. (Plat.) 247, 18—20 (Porph.)·,
487* I 289, 8f. (Oenom.) 299, 4—7 und 8—11
X I X 43 I I 160, 15 (Plat.) (Porph.)
179* I 257. 8f. (Oenom.)
X X 351 I 91, 16 (Cl.) Josephus
379* I I 123, 14 (Plat.) Antiquitates Judaicae
X X I V I f . I 582, 22f. (Diod.) I 93—95 I 497, 13—26
105—108 I 499, 3—19
H y m n u s ad Mercurium 117—120 1 600,11—23
167—169 I I 336, 6f. (Dion. Al.) 158—161 I 501, 6—21
Gefälschte Homerverse 165—168 I 502, 1—11
239—241 I 507, 8—508, 2
I I 196, 17 und 197, 4
(Aristob.) = 210, 14 und Bellum Judaicum
20 (Cl.); I 210, 16 (Cl.) I I 119—159 (zitiert wird Porphyr,
S c h o l i e n zu II. X I I I 599 abst. IV 11—13, nicht Jos.)
/ 465, 15 (Philo Jud.) s. unter Porphyr.
Contra Apionem
Hypcrides (Περί της [τώτ] 'Ιουδαίων αρχαιότητος)
I 6—26 I 578, 9—581, 17
fr. 95 Jensen 73—75 I 606, 18—607, 7
I 564, 5f. (Porph.) 82—90 I 607, 9—608, 15
fr. 104 J . I 564, 7 (Porph.) 103 f. I 608, 18—25
108 und 126
IUas parva
fr. 11 Kinkel (EGF I 43f.) I 609, 1—5
I 604, 7 und 9 (Cl.) 128fi. I 609, 6f.
136 f. (in der Kapitelüberschrift
fälschlich άπό τον πρώτον της Ίωση-
Isaens που άρχαιολογίας)
8, 12 I 564, 18f. (Porph.) I 549, 4—11
 Stellenregieter 451

146—154 I 549, 13—550, 22 Longinus

172—174 (Autor und Werk ver- (Περί ψνχης)
schwiegen) fr. I I I Vaucher (s. zur Stelle)
I 494, 19—495, 10 I I 385, 22—387, 9
176—181 (Autor und Werk ver-
schwiegen) Macarius Paroemlographus
I 491, 13—492, 11 II 16 (Leutach-Schneidetoin, Paroemio-
197—204 (Autor und Werk ver- graphi Oraeci II 145)
schwiegen, Hecataeus Abderita II 40, 16 (Numen.)
zitiert) I 490, 2—491, 11
215—218 (im Inhaltsverzeichnis des III 5 (ebd. II 154)
Buches fälschlich άπό τοϋ α της II 123, 4). (Plat.)
Ίωοήπον άρχαιολογίας) IV 64 (ebd. II 173)
II 120, 6 (Plat.)
I 553, 16—554, 5
I I 163-228 I 433, 16—443, 9 Maeandrias Mlleelus
Juba (7όβας) (Λέανδρος Eue., Λεάνδριος Cl. He.)
(Περί Άααυρίων) fr. 5 Müller ( F H G U 336)
I 91, 5 (Cl.)
fr. 21 Müller ( Ι Ή Θ Π Ι 472)
I 597, 22f. (Tat.) Manetho
Julianns (ΑΙγνπτιακά)
spielte in seinem Werk Adversus f r . 42 Müller ( F H G I I 566 f.)
Christianos (β. Cyrillus Alex. adv. I 607,4—7 u n d 9ff. (Jos.)
Julian. VII [Vi 222a Aubert]) an auf Maximus
I I 12, 10
De m a t e r i a
Pseudo-Justinns fr. (Routh, Reliquiae Sacrae II1
Ad Graecos c o h o r t a t i o 87—107) I 405, 2—416, 3
11 (12 b Mor.) und 24 (23a M.)
I 496, 14f. (Porph.) Megaethenee
15 (15cff. M.) (Ινδικά)
II 191, 19—194, 10 fr. 22 Müller ( F H G Π 417)
(Arietob.) I 551, 4—6 (Abyden.)
De m o n a r c h i a d e i fr. 41 M. ( F H G I I 437)
2 (104d //. M.) I 493, 3—6 (Cl.)
II 191, 19—194, 10 Melanippidee
(Arietob.)
3 (105d M.) fr. 6 Diehl (Anth. lyr.« V 197)
II 220, 1 und 10 (Cl.) I I 214, 8f. ( α . )
3 (106 a M.) Melissas
II 219, 11—13 und 18 fr. 8, 2—3 Diels-Kranz (Fragm. d.
(Gl.) Vorsokr.o I 273f.)
4 (106 d M.) I I 304, 21—305, 3
II 218, 19 (Cl). (Aristocles)
5 (108d M.)
II 227, 2f. (Cl.) Menander
fr. 218 (θαΐς) Kock (CAF I I I 62)
Leandrus I 306, 22 (I. Cor)
s. unter Maeandrius f r . 550f. (inc. fab.) Κ . (CAF Ι Π 167f.)
I I 225, 17—20 u n d 22
Linus (Cl.)
gefälschte Verse: Vgl. auch I I 217, 19ff. (unecht?)
I I 197, 8, 10, 12 und 14f.
(Aristob.) = (unter dem Methodius
Namen des Callimachus) De a u t e x u s i o
I I 210, 22 und 211, 2, 4 5,1—12, 8 I 405, 2—416, 3 (Maxi-
und 6f. (Cl.) mue)
29»
452 Eusebius
Metrodorus Cblns fr. 28 L. (fr. Χ Χ Χ Ι Π Th.)
fr. 1 Diele-Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· Π 50, 10—18
Π 234) Π 315, 16f. fr. 29 L. (fr. X X X I V Th.)
fr. 2 D.-K. (ebd.) Π 51, 2—9
Π 315, 18f. Περί της των 'Αχαίημαΰαϋν πρός Μάτωνα
Molo διαστάσεως
(alle Bruchstücke nur durch Eus. er-
s. unter Alexander Polyhistor halten)
Nicolaue Damascenus fr. 1 Lee mans (fr. I Thedinga)
Π 268, 16—271, 6
(Ίστορίαι) fr. 2 L. (fr. I I Th.)
fr. 19 Jacoby (FGH I I A 341) Π 271, 7—277, 9
I 501, 10—15 (Jos.) fr. 3 L. (fr. I I I Th.)
fr. 72 J . (FGH I I Α 37βί.) Π 277, 12—280, 17
I 497, 21—26 (Jos.) fr. 4 L. (fr. IV Th.)
Π 281, 11—13
Namenlos fr. 5 L. (fr. V Th.)
Περί τάγαάον Π 281, 15—283, 17
(die in der P. E. zitierten Bruchstücke fr. 6 L. (fr. VI Th.)
sind außer fr. 10 L. nur durch Eus. Π 283, 19—23
erhalten) ir. 7 L. (fr. V H Th.)
Π 284, 2—6
fr. 9a Leemans (fr. I X Thedinga) fr. 8 L. (fr. Ή Π Th.)
I 494, 3—7 Π 284, 11—285, 2
fr. 10 L. (fr. Χ Ι Π Th.)
I 493, 19f. (Cl.) = Περί των παρά Πλάτανι άπορρήτων
I I 28, lOf. fr. 30 Leemans (fr. X L I Thedinga)
fr. 11 L. (fr. X Th.) (nur durch Eus. erhalten)
I I 48, 20—49, 12 I I 178, 2—12
fr. 12 L. (fr. X I Th.)
I I 381, 10—17 Oenomaus
fr. 13 L. (fr. Χ Π Th.) (Γοήτων φώρα)
I I 382, 1—19
fr. 14 L. (fr. X I X Th.) (alle Bruchstücke nur durch Eus. er-
Π 26, 3—27, 2 halten)
fr. 15 L. (fr. X X Th.) fr. 1 Mullach (FPhG Π 361)
I I 27, 4—14 I 256, 22—267, 15
fr. 16 L. (fr. X X I Th.) fr. 2 M. (FPhG I I 362f.)
I I 27, 16—25 I 257, 21—260, 12
fr. 17 L. (fr. X X I I Th.) fr. 3 M. (FPhG I I 363f.)
I I 28 2 7 I 260, 16—261, 18
fr. 18 L. (fr. X X I I I Th.) fr. 4 M. (FPhG I I 364f.)
I 494, 11—16 I 262, 10—263, 13
fr. 20 L. (fr. XXVI Th.) fr. 5 M. (FPhG I I 365)
I I 40, 13—41, 5 I 263, 19—264, 13 und
fr. 21 L. (fr. XXVII Th.) 265, 4—14
I I 41, 7—22 fr. 6 M. (FPhG I I 366f.)
fr. 22 L. (fr. X X V I I I Th.) I 265, 20—269, 2
I I 42, 17—21 fr. 7 M. (FPhG I I 368f.)
fr. 23 L. (fr. X X I X Th.) I 269, 13—270, 21
I I 42, 24—43, 13 fr. 8 M. (FPhG I I 369)
fr. 24 L. (fr. X X X Th.) I 271, 1—13
I I 43, 15—21 fr. 9 M. (FPhG I I 369f.)
fr. 25 L. (fr. XXV Th.) I 272 7 273 11
I I 49, 14—50, 8 fr. 10 M. (FPhG ΐ ϊ 370—373)
fr. 26 L. (fr. X X X I Th.) I 274, 15—277, 2 und
I I 43, 23—44, 3 277, 6—280, 10
fr. 27 L. (fr. X X X I I Th.) fr. 11 M. (FPhG I I 374—376)
I I 44, 5—13 I 281, 4—284, 9
 Stellenregister 453

fr. 12 Μ. (FPhG Π 376—378) f r . 246, 13 K.

I 284, 1β—288, 3 Π 226, 26 (Cl.)
fr. 13 Μ. (FPhG I I 378f.) fr. 247 (*/ερός Λόγος [Διαβήκαι]) Κ.
I 288, 7—20 und 289, I I 191, 19—194, 10
2—290, 10 (Arietob.)
fr. 14 M. (FPhG I I 379—386) f r . 247,1 Κ . I 122, 26 (Porph.); 146, 8
I 312, 22—320, 13 f r . 247, 6—9 Κ .
Π 221, 1—4 ( α . )
Oraoula Slbylllna f r . 247, 23—27 Κ.
Ι Π 97-104 I 600, 16—18 (Jos.) I I 221, 8—12 (C1.)
fr. 1, 10-13 Π 212, 1—4 (Cl.) fr. 247, 29—36 Κ.
fr. 1, 28 I I 216, 10 ( α . ) Π 221, 16—21 ( α . )
fr. 247, 30 Κ.
Origenee I I 223, 14 ( α . )
C o m m e n t a r i u s in Genesin f r . 247, 30—32 Κ.
I I 223, 13f. ( α . )
(έν τοις ΕΙς τήν Γένεοιν ίξηγητιχοίς) f r . 247, 38f. Κ.
fr. (VHr Bf. Lommatzsch) Π 221, 22f. (Cl.)
I 402, 7—403, 17 f r . 248a Κ . I I 222, 6—18 ( α . )
fr. ( V n i 7— 37L.) = P h i l o c a l i a X X m f r . 248b Κ . Π 222, 20—22 (Cl.)
I 344, 7—360, 12 f r . 300, 29 Κ. nebst Anmerkungen
Contra Celsum I 106, 10—16 (Plut.)
f r . 302 Κ . I 112, 22 (Diod.)
19 19,10 f f .
Philocalia Ostanes
XXIII (187—198 und 202—207 Ro- f r . 7 Bidez-Cumont (Lee mages hell£-
binson) I 344, 7—360, 12 ηϊβόβΠ 271)
XXIV (212—226 R.) I 64, I f . (Philo Bybl.)
I 405, 2—416, 3 (Maxi- f r . 11 B.-C. (ebd. I I 284)
mus) I 248, 7 (Porph.)
OrphJca Parmenidee
(Όρφιχά; τοις Όρφιχοίς hum I 106, 14 fr. 8, 3f. Diels-Kranz (Fragm. d. Vor-
Plut.) sokr.· I 236)
fr. 14 Kern (Orphicorum fragmenta) Π 214, 12f. (Cl.)
I I 322, 11 und 13 (Plat.) f r . 8, 4 D.-K. (I 236)
fr. 34 Κ . I 82, 10—19 (Cl.) I 30, 8 (Pseud.-Plut.)
fr. 36 Κ . I 82, 19—83, 8 (Cl.) fr. 8, 38 D.-K. (I 238)
fr. 60 Κ . I 82, 6—8 (Cl.) Π 266, 9 (Plat.)
fr. 62 Κ . I 84, 6—86, 6 ( α . )
fr. 168 Κ. 1126, 7—127,16 (Porph.) Pansanlas
fr. 168, 6—8 Κ . IV 9,4 I 273, 8 f . (Oenom.)
I I 224, 12—14 (Cl.) 12,1 I 272, 12—14 (Oenom.)
fr. 168, 8 Κ. I 129, 2 VI 9, 8 I 285, l f . (Oenom.)
fr. 168, 10 K. 11, 6—9 I 286, 8 (Oenom.)
I 128, 23 IX 37, 4 I 278, 15—17 (Oenom.)
fr. 168, 11—13 K .
I 129, 3—6 Phllemo
fr. 168, 17—20 K .
I 136, 10—13 f r . 137 (inc. fab.) Kock (CAF Π 620)
fr. 168,17f. K . Π 224, 6—7 ( α . )
I 129, 11 f. f r . 246 (zweifelhaft: Cl.una Eue. geben
fr. 168, 31 f. K . es dem Diphilus) Kock (CAF I I 639)
I I 220, 14f. (Cl.) I I 219, 1—13 (Cl.)
fr. 237 K. (nebst K e r n S. 300)
I 36, 7 u n d 9 (Diod.) Philo Bybllag
fr. 246, l l f . K . D e J u d a e i s (dp τψ Περί 'Iovdaicov
Π 223, 6f. (Cl.) συγγράμμστι)
454 Eusebius

fr. 5 Müller ( F H G Ι Π 570) Philo Judaens

I 51, 16—20 (den Ab- De a g r i c u l t u r e
schnitt I 61, 22—52, 6 51 ( I I 105f. Cohn-Wendland)
s. unter Hist. Phoen. fr.
5 M.) I 389, 16—18
H i s t o r i a P h o e n i c i a (des S a n - De confueione linguarum
chuniathon) ( Π 36, 24f. falscher Titel Περί τον τό
χείρον τω κρείττονι φιλεϊν innlöea&at)
(Prooemium:)
62f. (II 241 Cohn-Wendland)
fr. 1, 4 Müller ( F H G Ι Π 663f.) Π 36, 15—22 Γ falsch 36,
I 40, 21—41, 6 14 Kai πάλιν έπιλέγει: in
fr. 1, 5 M. ( F H G I I I 564) Wahrheit viel früher)
I 41, 9—18 97 (II 247 C.-W.)
fr. 1, 6 M. ( F H G I I I 564) I I 36, 2—4
I 41, 20—22 und 24—26 146f. α ϊ 267 C.-W.)
fr. 1, 7 M. ( F H G I I I 564) I I 36, 6—13
I 42, 2—14; ζ. Τ . I 36, De opificio mundi
17—19 7—12 (ΕΙς τάν Νόμον I) (I 2f. C.-W.)
(I. Buch [wahrscheinlich stammen I 461, 14—462, 16
daraus alle folgenden Fragmente, 24—27 (I 7f. C.-W.)
β. I 192, 20f.]:) I I 63, 19—54, 16
fr. 2, 1 M. ( F H G I I I 565)
I 42, 21—43, 9 29—31 (I 9f. C.-W.)
fr. 2, 3 M. ( F H G I I I 565) I I 54, 18—55, 9
I 43, 12—18 35f. (I lOf. C.-W.)
fr. 2, 4 M. ( F H G I I I 565) I I 55, 11—22
I 43, 21—23 und 44,
1 —3 (länger I 35, 19—36, De plantatione
4) 8—10 (II 135 C.-W.)
fr. 2, 5 M. ( F H G Ι Π 565f.) I 389, 20—390, 8
I 44, 5—12; ζ. T . auch 18—20 (II 137f. C.-W.)
I 36, 4f. I 398, 16—399, β
fr. 2, 6 M. ( F H G I I I 566)
I 44, 14—16 De Providentia
fr. 2, 7 M. ( F H G I I I 566) fDie folgenden Bruchstücke sind grie-
I 44, 18—45, 2 chisch nur durch Eus. erhalten)
fr. 2, 8—22 M. ( F H G I I I 566—668) fr. ( I I 625f. Mangey)
I 45, 4—49, 6 I 403, 20—404, 18
fr. 2, 24—27 M. ( F H G I I I 569) fr. (II 634 M.)
I 49, 12—50, 21 I 462, 23—463, 6
fr. 2, 28 M. ( F H G I I I 569f.) fr. (II 634—642 M.)
I 51, 2—11
I 463, 9—472, 25
fr. 5 M. ( F H G I I I 570f.) (nach I 51,
14 f . έ ν τ ω Περί 'Ιουδαίων συγγράμματα fr. (II 642—647 M.)2—479, 6
I 473,
dagegen nach 192, 20f. aus dem Nach Wendland hat Eus. diese Schrift
ersten Buch der phönizischen Ge- auch in V I 6 (1299, 15—310, 21) be-
schichte) I 61, 22—52, 6 ; 192, D enützt
specialibus legibus
22—193, 7 I 13—17 (V 3f. Cohn-Wendland)
fr. 9 M. ( F H G I I I 572f.) I I 243, 16—244, 12
I 62, 12—54, 7 20 (V 5 C.-W.)
S. auch Porphyrius Adv. Christ, und I I 244, 14—18
das Namen- und Sachregister unter De v i t a Mosis
Philo
I I 115 i l V 227 Cohn-Wendland)
I I 19, 5ff.
Philo (Dichter)
Hvpothetica
s. unter Alexander Polyhistor (nur durch Eus. erhalten)
 Stellenregister 455

fr. ( I I 626 f. Mangey) Plato

I 427, 10—18 * bezeichnet bloße Anspielungen
fr. ( Π 627 f. M.) AIcibiades
I 427, 20—429, 13
fr. ( Π 628—630 M.) 133 c (und ein in unseren Platohss.
I 429, 17—431, 12 fehlender Zusatz)
fr. ( I I 630—632 M.) I I 59, 5—18
I 431, 14—433, 11 Apologia
P r o Judaeis defensio 20eund 21a I I 229, 15—19
(nur durch Ε us. erhalten) 28b— 29d I I 185, 24—187, 23
40c—41b 11 188, 2—189,4
fr. ( I I 632—634 Mangey)
I 455, 3—457, 9 Cratylus
Quaestiones et solutiones 383a I I 13, 12—14
390a I I 13, 16—19
(nur durch Eus. erhalten) 390de I I 13, 22—14, 6
fr. ( I I 625 Mangey) 393a I I 17, l f .
I 389, 5—12 394e I I 17, 4f.
Quod omnis probus liber sit 395a I I 17, 3
395bc I I 17, 5
75—91 ( V I 21—26 Cohn-Wendland) 395cd I I 17, 6
I 457, 13—460, 25 395de I I 17, 7
99 (VI 28 C.-W.) 396bc I I 16, 15f.
I Phocylides
300, 9—12 (Philo Jud.) 397 bc Π 18, 1—3
fr. 16 Diehl (Anth. lyr.3 I 60) 397cd I 37, 15—}8; 111, 1—3;
I I 224, l f . <C1.) 130, 10—12 (indir. Bede)
397 d I I 16, 22—24
Phrygia 398b* (ohne Nennung Piatos)
(τοις . . . Φρνγίοις λόγοις) I 175, 19f.
I 106, 15 (Plut.) 399c I I 16, 4f.
400a» Π 375, 7 (Attic.)
Pindarns 409de I I 14, 10—15
Isthmia 414a I I 16, lOf. und 12
2, 6 (Anspielung) 430a· I I 27, 12f. (Numen.)
I I 277, 2 (Numen.) Crito
Nemea 46b—48a Π 178, 16—181, 5
6, l f . I I 207, 6f. (CI.) 49a-e I I 181, 15—182, 26
Paeanes 52c—53a I I 183, 11—184, 6
63c—54c I I 184, 9—185, 21
9 I 474, 12 (Philo Jud.)
Pythia Epistulae
3, 55 und 57 f. I I 312de 1146,11—15
312e I I 207, 17f. ί α . ) und (ge-
I 149, 18—20 kürzt) I I 39, 22 f. CPlot.)
Fragmenta 314a I I 96, 13—17
fr. 33a Snelll 605, 24 (CI.) V I 323cd I I 37, 15—21
fr. 57, 2 Sn. I I 207, 8f. (CI.) 323d I I 39, 23—40, 1 (Plot.);
fr. 61 Sn. I I 224, 21—23 (CI.) 207, 12—15 (Cl.)
fr. 70b, 13f. Sn. V I I 34led 1132,3—5
I 228, 4 (Plut.) X I I I 363b I I 32, 23—33, 3
fr. 108b Sn. I I 205, 21—24 (CI.)
fr. 140d Sn. I I 224, 17 (CI.) Euthyphro
fr. 141, 1 Sn. 5e—6c Π 177, 4—24
I I 224, 19 (CI.)
fr. 209 Sn. I I 245, 15 (Plat.) Gorgias
fr. 213, 1—3 Sn. 493a* I I 209, 13 (Cl.)
I I 356, 1—3 (Attic.) 523a I I 91, 18f.
fr. 292 Sn. I I 120, 9f. (Plat.); 204, 523ab I I 91, 21—92, 2; 238,
7f. (Cl. aus Plat.) 5—8
456 Eusebius
523e Π 92, 4—8 868a II 252, 18f. und 253, 6f.
624a—627b Π »2, 10—96, 23 868cd Π 253, 9—13
625c II 238, 8—14 868de Π 253, 15—23
869cd II 263, 23—254, 5
Hippies maior 871 ab Π 264, 6—11
283a II 296, 16f. 873de II 131, 19—23
874b Π 131, 16f.
Leges 877 c II 254, 11 f.
626de II 117, 6—17 879c II 129, 17—19
629e—630c II 88, 13—89, 9 88° e—890b II 141, 12—143, 2
631b—632a Π 106, 11—106, 10 891 b-d 11143,4—16
631c* I 5, 13 891 de* II 375, 2 (Porph.)
632cd II 106, 12—19 892a-c II 143, 18—144, 5
634 de II 87, 10—18 893bc Π 144, 7—17
639a II 127, 17—22 895a—899a II 144, 19—150, 9
639c II 127, 24—128, 4 896cd II 119, 3—13
643b-d II 107, 3—15 896 de II 67, 6—11; 200, 21 —
643d—644bII 107, 25—108, 14 201, 4 (Q.)
644cd Π 117, 19—118, 4 896e und 897a*
644e—646c II 118, 6—22 Π 370, 10f. (Attic.)
653be II 108, 16—23 899 d—905 d II 163, 11—161, 16
657a II 113, 4—8 904c 11 242,11—16
658e—659b II 113, 15—114, 3 906a II 57, 13—17; 201,
669c—660a Π 110, 17—111, 6 11—13 (CI.)
660e—661 d II 111, 10—112, 16 914a II 252, 9—13
663de II 125, 16—22 917c II 204, 12 (Cl.)
666bc Π 126, 8—15 924e—925a Π 248, 7—10
666a* II 8, 13 (Aristocles) 926e—927a II 89, 19—90, 2
671 a-d II Hi. 11—115, 9 931 e Π 129, Uf.
673e—674c II 115, 14—116, 6 966e—966a I 126, 14—17
677a-c II 103, 23—104, 16 Lysis
677 e II 104, 18—20 213d—214e*
689 b-e II 97, 4—19 Π 202, 16f. (α.)
704b—705bII 137, 8—138, 12 Parmenides
715e—716a*
II 356, 4—6 (Attic.) 132d* II 377, 4 (Attic.)
715e—716b II 33, 6—16 135bc* Π 377, 4f. (Attic.)
716c II 202, 18—21 (CI.) Phaedo
716d* II 203, 2f. (CI.) (Eus. zitiert als Titel stets Περί φνχής)
766d II 136, 21 f. 72e* II 369, 21 (Attic.)
760b II 136, 17—19 79a—81c II 60, 1—62, 24
771 e—772a II 248, 13—16
775b-d* 1107,1—4 81 e—82b II 235, 1—17
796be II 246, 2—6 82a* II 237, lOf.
801 e—802a II 128, 14—21 95d* II 209, 13 (Cl.)
804c-e Π 246, 7—15 96a-c I 33, 13—34, 6
813b II 245, 18—20 96a* Π 7, 9 (Attic.)
813de II 246, 17—25 97b—99b II 297, 2—299, 2
833cd II 247, 8—15 99bc II 299, 4—9
833e II 247, 17f. 108d—lila II 75, 16—78, 9
834a II 247, 20f. 113a—114c II 78, 21—80, 21
834d II 248, 1—4 113de II 237, 15—23
842e II 130, 11—13 114c II 238, 1—3
843cd II 130, 16—17 118a 11 229,15—19
844e—845a II 266, 9—14 Phaedrus
866cd 11130,21—23 234d* I 5, 6
857a II 131, 7—11 240a II 201, 6f. (Cl.)
867 c 11 262, 21—24 243b* I 364, 15; II 45, 11; 166,
867d II 253, 2—4 19f.
 Stellenregister 457

246c* I I 376, 3f. (Attic.) 452ab I I 246, 7—12

245 c * und 2 4 6 a * 465c—466b Π 126, 17—127, 11
I I 232, 17ff. 467b Π 246, 14—16
245 d* Π 216, 6f. (Cl.) 457cd Π 248, 19—22
245e Π 367, 6f. (Attic.); 376, 458cd Π 249, 2—9
3f. (freie Wiedergabe) 460e Π 249, 18—20
(Porph.) 461b I I 249, 22f.
246b Π 369, 18f. (Attic.) 461c I I 260, 2—4
247b* I 12, 16 468e—469b I I 189, 16—190, 3
247b* Π 376, 22f. (Attic.) 469 c I I 130, 6—8
248b* I I 376, 18 (Attic.) 479e (freie Wiedergabe)
248Θ—249b I I 236, 19—236, 6 I I 203, 15f. ( α . )
249d* I I 362, 3 (Attic.) 499cd I I 116, 23—117, 3
256b I I 202, 16f. (Cl.) 500d—601c I I 109, 16—110, 13
265 b-d I I 250, 8—17 608 b c Π 47, 14—18
256e—256b I I 260, 19—261, 5 608e Π 47, 2 0 f . ; 61, 4 (An-
266b-e I I 251, 7—20 spielung, Numen.)
509b Π 47, 23—48, 4
Philebus
619cd Π 227, 6—7 (Cl.)
16c (freie Wiedergabe) 521c Π 227, 7—9 (Cl.)
Π 43, 11—13 (Numen.) 521c* Π 209, 12 (Cl.)
28c—30d Π 150, 12—153, 8 521 d — 6 2 2 b H 291, 18—292, 15
6 5 b — 6 7 b Π 320, 14—324, 3 5 3 0 e — 631c I I 292, 17—293, 8
Politicus 546a* I 307, 3—6
688b—589b
261 e II 97, 22f. I I 136, 6—136, 10
269c—270dII 69, 17—71, 11 595bc Π 138, 19—26
271 a-c Π 71, 16—72, 7 699b — 601b
271 e — 2 7 2 b I I 102, 12—21
272b-d II 103, 1—11 I I 139, 2—141, 6
272d—273bII 72, 11—73, 2 614a-d (ohne Nennung der Schrift)
273de Π 73, 4—9 I I 73, 12—74, 7
614b* Π 208, 4 f . (Cl.)
Bee publica
616e—616a Π 199, 12—15 (Cl.)
327 a £f. 11 2 2 9 , 1 6 — 1 9 616b Π 209, 21 f. (Cl.)
335d I 212, 7f. (Porph.) 617e I 308, 10
345b-o I I 133, 21—134, 11 620a-d I I 236, 7—26
346e—347a I I 98, 9—18 620de I I 200, 6—8 (Cl.)
361 b-d 1199,1—9
361e—362a I I 99, 11—15 Sophista
361 e Π 211, 12f. 226a* I 169, 10
376e—377a Π 90, 10—14 237a I I 214, 10 ( α . )
377a-c I I 90, 22—91, 6 242c—243a I I 265, 18—266, 8
377 c—383c (Ende des zweiten Buches) 246e—246c I I 266, 10—267, 4
I I 167, 11—174, 17
377cd I I 230, 9—16 Symposion
377 de I I 231, 18—21
377e—378d I 97, 13—98, 15 189de I I 101, 16—21
377e I I 231, 23—25 190de I I 102, 1—5
386c I I 230, 17—19 203bc Π 101, 1—6
388a I I 230, 21—24
Theaetetus
390bc 11231,1—8
416a-c I I 132, 13—133, 10 151a I I 134, 16—18
415a I I 203, 11—14 ( O . ) ; 227, 151 d I I 204, lOf. (Cl.)
10 (Cl.) 152d—153a I I 263, 9—19
421 e—422a (falsch drittes statt vier- 161c—162a (freie Wiedergabe)
tes Buch) I I 129, 4—7 I I 316, 11 (Aristocles)
426b I 332, 12—14 (Alex. 173c—177b I I 119, 25—124, 10
Aphr.) 173c-e I I 203, 22—204, 8 (Cl.)
427c* I 286, 3 (Oenom.) 179d—181a I I 263, 21—266, 16
458 Eusebius

Timaeus Psendo-Plato
22a I 603, 9—12 (Cl.) Axiochus
22b I 571, 4 f . 365e—366a*
24 d * I I 370, 5 (Attic.) I I 5 6 , 1 5 (Cl.); 202, 1 (Cl.)
27d—28a I I 24, 19—22; 27, 2 1 — 2 3 Epinomis
(Numen.)
28a I I 66, 15f. (über d e n T i t e l dieser S c h r i f t in d e n
28a· I I 373, 21 (Plot.) H s s . der P . E . s. zu I 571, 12)
28bc I I 66, 18—67, 3 977a I I 241, 4—7
28b I I 200, 12f. (Cl.) 980c I I 167, 2 — 4
28c I I 200, 14f. (Cl.) 981 e* u n d 9 8 2 a *
29a I I 68, 9 f . u n d 12 I I 327, 7 f . ( D i o n . Al.)
984de I I 241, 9 — 1 3
2 9 a u n d 30 c 986c I I 37, 8—12
I I 51, 11—14 9 8 6 e — 9 8 7 a I 571, 13—16
29de I I 47, 9—12 987de I 571, 18f.
29Θ I I 51, 3 f . ( N u m e n . ) ; 362,
Plotlnug
10 (Attic.)
Enneades
29e u n d 3 0 a (freies Z i t a t in i n d i r e k t e r
Rede) I I 356, 6—8 (Attic.) I V 7, 1—8 1 ( Π 120—134 V o l k m a n n ,
30a Π 360, 4—6 ( A t t i c . ) ; 300, I V ISP—203 B r ö h i e r ) ( T i t e l in d e r
7 f . (freies Z i t a t , P s e u d . - K a p i t e l ü b e r s c h r i f t 'Από τον ä περί
Plut.) ψυχής Πλωτίνου)
30b I I 67, 5 f . I I 387, 14—399, 18
30c s. u n t e r 2 9 a 7, 8 5 ( I I 134—136 V., I V 203—205 B r . )
31a 1132,13—16 (Περι άϋανασίας ψυχής, I I . B u c h ; e i n
32bc I I 69, 1—4; 241, 16—21 bis S. 373, 22 τον δντος n u r d u r c h
34a· I I 408, 6 f . ( P s e u d . - P l u t . ) E u s . a u s der P l o t i n a u s g a b e d e s
34b I I 241, 23—25 Eustachius erhaltenes Bruchstück)
34c—36a I I 234, 8—15 I I 372, 4—373, 22
35a* I I 365, 6ff. (Attic.) V 1, 4 ( I I 165 V., V 19 B r . ) ( K a p i t e l -
37a* I I 367, 16 (Attic.) ü b e r s c h r i f t zu diesem u n d d e n
37e— 3 8 b I I 25, 9—18 folgenden Z i t a t e n Πλωτίνου περί
38b I I 69, 6 f . τον δευτέρου αίτιον)
38c I I 67, 14—17; 242, 2 — 5 I I 38, 9—14
38e I I 242, 7 f . 1, 5 ( I I 166f. V., V 2 0 f . B r . )
39 b (in i n d i r e k t e r Kede) I I 38, 16—19
I I 366, 5 f . (Attic.) 1, 6 ( I I 168f. V., V 2 2 f . B r . )
4 0 a (freie W i e d e r g a b e ) I I 39, 2 — 1 5
1, 6 f . ( I I 169 V., V 23 B r . )
I I 366, 3 f . (Attic.) I I 39, 17 — 20
4 0 a b (freie Wiedergabe) 1, 8 ( I I 171 V . , V 2 5 L B r . )
I I 366, 15—20 (Attic.) I I 39, 22—40, 8
40d—41a 1 9 6 , 17—97, 6 ; I I 165,18
—166, 8 ; 229, 24—230, 6 Plutarchus
40de* I I 231, 9ff. De a n i m a
41 a b I I 69, 9 f . u n d 11—15; (I. B u c h ; n u r d u r c h E u s . e r h a l t e n e s
242, 22—243, 6 Bruchstück)
41a I I 207, 16 (Cl.) f r . I I I ( V I I 18 B e r n a r d a k i s )
41b I I 360, 9—11 (Attic.) I I 74, 11—75, 2
41 d * I I 40, 2 (Plot.)
48 c I I 198, 20—23 (Cl.) De Daedalis P l a t a e e n s i b u s
5 7 d — 5 8 c * I I 367, 14 (Attic.) (beide B r u c h s t ü c k e n u r d u r c h E u s .
62c ff.* I I 368, l o a . (Attic.) erhalten)
62d* I I 368, 17 (Attic.) f r . ( V I I 43—48 B e r n a r d a k i s )
63e* I I 368, 14 (Attic.) I 106, 10—110, 5 (auf
90a* I 477, 22 (Philo J u d . ) 109, 19f. w i r d I 147, 19f.
90 d I I 203, 5—7 (Cl.) angespielt)
 Stellenregister 459

fr. ( V n 49f. B.) 886d—888b (329—339 D.)

I 124, 12—125, 9 I I 408, 14—412, 6
888d—889a (341—344 D.)
De d e f e c t u o r a c u l o r u m I I 403, 19—404, 22
411 d-f 1 252, 3—13 889a—d (344—347 D.)
4 1 4 f — 4 1 5 b I 226, 13—227, 3 I I 413, 9—414, 22
416c I 227, 5—11 889f—890d (348—352 D.)
417b-d I 227, 20—228, 14 I I 400, 9—402, 5
418e—420a I 252, 18—255, 8 8 9 0 f — 8 9 1 b (353—355 D.)
I I 415, 1—18
418e I 227, 13—18 891 b-e (355—359 D.)
421 b-e 1 231,4—232,3 I I 402, 8—403, 18
De Ε a p u d Deiphos 891 e—892c (359—364 D.)
391f—393b I I 29, 3—31, 20 I I 415, 19—417, 16
De g a r r u l i t a t e 895c-e (376f. D.)
3 (Anklang) I 12, 6 I I 418, 1—419, 9
De leide et Osiride 896a (378 D.)
359e (Titel: Περί της "Ισιδος xal των Π 419, 10—18
ΑΙγνιττίων θεών) 896f—897a (381 f. D.)
I I 420, 1—16
I 115, 9—11 898e—899b (389—392 D.)
360d-f (Titel: Περί των κατά τήν rIatv I I 420, 21—421, 23
xal τούς ΑΙγνπτίων θεούς)
I 229, 23—230, 12 De vita et poesi H o m e r i
361c-d I 230, 14—23 14 I 281, 11—13 und 15
363d ( T i t e l : Περί των tcara τήν "Ιαιν) (Oenom.); 283, 16—20
I 114, 14—19 (Oenom.)
Romulus S t r o m a t e i s (eine echte Material-
28, 6 I 285,1 (Oenom.) Sammlung?)
Psendo-Plutarchus 1—12 (Diels, Doxographi Gr. 579—
583) I 28, 18—32, 9
Περί άβχήαεως
(Förster, Scriptores physiognom. PoCta ignotue
B d . I S. I X f . ) (.. .τις ποιητής είδωλικός)
I 331, 14—18 (Alex.
Aphr.) I 82, I f . (CI.)
De p l a c i t i s p h i l o s o p h o r u m (s. auch u n t e r Firmicus Maternus)
875d-f (Diels, Doxographi Gr. 276f.)
I I 293, 19—294, 6 Polemo
8 7 5 f — 8 7 6 b (277f. D.) (Έλλψικά)
I I 294, 8—24 fr. 13 Müller ( F H G Π Ι 119)
877c—878a (283—287 D.) I 594, 11 f. (Afric.)
I I 295, 1—296, 9
878c—f (239—291 D.) Porphyrins
I I 405, 4—406, 5 A d v e r s u s B o e t h u m de a n i m a
879a-c (291 f. D.)
I I 407, 9—408, 13 (alle Bruchstücke n u r d u r c h Eue.
8 8 0 d e (297f. D.) erhalten)
I I 299, 19—300, 2 fr. 1 (die N u m m e r n sind von mir)
881a (299 f. D.) I I 63, 2—25
I I 300, 5—8 fr. 2 1164,1—10
881 b-e (300—302 D.) fr. 3 I I 64, 12—25
I I 300, 10—301, 17 fr. 4 I I 65, 2—18
881 e — 8 8 2 a (304—307 D.) fr. 5 I I 287, 3—7
I I 301, 19—302, 18 fr. 6 I I 374, 2—7
882b-e (307—309 D.) fr. 7 I I 374, 9—18
I I 412, 6—413, 8 fr. 8 I I 374, 20—375, 4
885b I 309, 26—28 fr. 9 I I 380, 23—381, 7
460 Eusebius

Advereus Christianos f r . 1 Bidez (s. zu dieser Stelle) (ρ. 1»)

f r . 1 A d . v o n H a r n a c k ( A b h a n d l . d. I 122, 25—123, 6
P r e u ß . A k a d . d . Wies., Phil.-hist. f r . 2 B. (p. 2*f.)
K l . , 1916, 1, S. 45) I 123, 9—124, 2
I 8, 20—9, 15 f r . 3 B. (p. 3»—7«)
f r . 41 v. H . (S. 66f.) I 126, 3—128, 9
I 39, 17—40, 9 ; k ü r z e r f r . 4 B. (p. 7»)
wiederholt I 588, 1—10 I 135, l f .
f r . 80 v . H . (S. 94) fr. 5 B. (p. 7*f.)
I 221, 12—14 I 135, 16—20
Vielleicht s t a m m e n a u s diesem W e r k f r . 6 B. (p. 8*)
(lind zwar a u s d e m vierten B u c h ) I 136, 5—12
a u c h folgende (von H a r n a c k n i c h t fr. 7 B. (p. 9«—11*)
a u f g e n o m m e n e ) B r u c h s t ü c k e der Ge- I 136, 19—138, 9
schichte des Philo B y b l i u s : f r . 8 B. (p. 11»—18»)
I 139, 8—142. 20
I 35, 17—19 (wiederholt f r . 10 (sollte 9 heißen) B. (p. 18*—23·)
I 42, 11—13) u n d I 35, I 143, 1—146, 2
19—36, 5 (kürzer wieder-
h o l t I 44, 1—3 u n d 5f.) De philosophia ex oraculis
De a b s t i n e n t i a haurienda
Π 5 I 36, 10—37, 6 (I.Buch:)
7 I 37, 8—11; 186, 15—24 f r . (109 f. Wolff)
(Wiederholung der 37, I 177, 4—17
8—11 zitierten Stelle f r . (110 W.) I 178, 2—6 u n d 8f.
nebet d e m R e s t des K a p . ) f r . (111—117 W., Verse 1—28)
11 I 186, 2—4 I 179, 3—180, 15
12 I 186, 6—15 f r . (118—121 W., Verse 29—31)
13 I 186, 17 u n d 19 I 180, 17—181, 21
24 I 186, 21—187, 13 f r . (122f. W . , Verse 32—38)
26 I 486, 2—11 I 234, 12—20
27 I 187, 16—19 u n d I 192, f r . (123f. W „ Verse 39—47)
16—19 (zwei verschie- I 235, 11—23G, 2
dene Stellen) f r . (125f. W., Verse 48—50)
34 I 183, 22—184, 5 u n d I 152, 13—16
184, 8—14 f r . (126 W., Verse 51—58)
36 I 188, 22—24 I 152, 17—153, 4
38f. I 210, 16—211, 12 f r . (127 W., Verse 59—61)
40 f. I 211, 14—212, 13 I 153, 6—8
41 f. I 212, 16—24 f r . (127 W., Verse 62f.)
43 I 204, 21—205, 5 u n d • I 153, lOf.
205, 8—13 f r . t l 2 8 f . W., Verse 64—74)
52 I 205, 14—22 I 233, 3—17
6 4 - 56 I 190, 18—192, 14 f r . (129f. W.)
58 I 189, 2—6
60 I 187, 21—188, 8 I 245, 10—17
IV 9 I 118, 6—119, 11 u n d f r . (130f. W., Verse 75—84)
119, 13—19 (zwei ver- 1 2 4 5 , 20—246, 12
schiedene Stellen) f r . (131 f. W., Verse 85—f3)
1 1 - 13 ( = J o s . bell. IT 119—169) I 246, 14—247, 5 ; z u m
I 486, 16—489, 23 Teil auch I 153, 1 4 - 1 7
21 I 16, 23—17, 6 f r . (133f. W., Verse 94—101)
De cultu simulacrorum I 247, 8—16
(alle B r u c h s t ü c k e , abgesehen v o n f r . (134—137 W . , Verse 102—117)
wenigen a u c h bei S t o b a e u s u n d J o - I 248, 10—249, 16
h a n n e s L y d u e zitierten Zeilen, n u r
durch E u s . e r h a l t e n . D e n Titel n e n n t f r . (137 W . , Verse 118—121)
nicht er, s o n d e r n Stobaeus) I 250, 2—7 (so Wölfl, in
Wahrheit 2—11)
 Stellenregister 461

( I I . [nicht I.] Buch:) Epistula ad Anebonem

fr. (138f. W., Verse 122—127) CΑνεβώ, aber I I 257, 18 anscheinend
I 248, 2—8 (so Wolff; in Νεχτανεβώ)
Wahrheit beginnt dieses 1 (bei: Jamblichi de mysteriös, rec.
Fragment bereits 247, 18, Parthey, Berolini 1857)
wie aus der von mir Π 286, 14—17
zitierten Stelle des J o h . 4 I 244, 6—10
Philoponus folgt, der 28—34 I 242, 15—244, 4
auch das Buch angibt) 28 I 235, 3—7
(I. Buch:) 36—38 I 116, 12—117, 6
fr. (140 W „ Verse 128—134) 47f. Π 286, 19—22
I 496, 1—7 48f. I 244, 12—16
fr. (141 W., Verse 135—140)
I 496, 9—20; zum Teil Becitatio philologica
wiederholt I I 287,16—19, fr. 1 I 561, 14—562, 12
aber davor steht noch fr. 2 I 662, 13—564, 12
ein Satz fr. 3 I 664, 14—566, 19
( Π . Buch:) fr. 4 1666,21—667,6
fr. (147—150 W.)
I 213, 19—214, 23 Proclus Diadoehne
f r . (150 W.) I 215, 3—6 In Piatonis Timaeum commen-
f r . (151 W., Verse 167—173) taria
I 215, 8—16 II prooem. (I 207, 20 Dield)
fr. (152—154 W „ Verse 174—181) 1127, 16 (Porph.)
I 207, 3—15 28c (I 307, 30 D.)
fr. (154—158 W., Verse 182—201) 1126,16 (Porph.)
I 236, 16—238, 11 33c (II 82,16—19 D.)
f r . (159f. W „ Verse 202—215) 1127,1—4 (Porph.)
I 238, 13—239, 8
f r . (160 W.) I 239, 10—13
f r . (162f. W., Verse 216—222) Protagoras
I 239, 18—240, 6 fr. 1 (ΆΙή&εια ή καταβάλλοντες) Diels-
fr. (163f. W., Verse 223—230) Kranz (Fragm. d. Vorsokr.· Π 262f.)
I 240, 7—18 I I 316, 8f. (Aristocles)
fr. (164 W.) I 241, 2—4 fr. 2 (Περί τον δντος) D.-K. ( Π 264)
fr. (165 W., Verse 231 f.) I 667, 3 (Porph.)
I 298, 10—16 fr. 4 (Περί &εών) D.-K. ( Π 266)
fr. (166 W.) 1 294, 3—5 I I 262, 18f.; 315, 20—22
fr. (166—168 W., Verse 233—239) (etwas länger)
I 294, 7—18
fr. (168 W., Verse 240—242) Ptolemaens Megalopolltanus
I 294, 20—22 fr. 1 Jacoby ( F G H Π Β 888)
fr. (168 W., Verse 243—247) I 91, 9—11 (CI.)
I 295 2 6
fr. (168f. W „ Verse 258—262 [so
Wolff irrtümlich statt 248—252; Ptolemaeue Mendestas
im folgenden entsprechend]) fr. 1 Müller ( F H G IV 486)
I 295, 15—22 I 598, 15f. (Tat.)
fr. (169 W.) I 298, 23—25
fr. (170—172 W., Verse 263—285) Saochanlathon
I 296, 7—297, 8 s. unter Philo Byblius, Hist. Phoen.
fr. (172—174 W., Verse 286—299)
I 251, 9—23
Severus (Σευήρος)
( I I I . Buch:) (Περί ψυχής, das einzige Fragment, nur
fr. (175f. W., Verse 300—302) durch Eue. erhalten)
I 299 2 11
fr. (fehlt bei Wolff) fr. (Mullach, F P h G Π Ι 204f.)
I 299. 13 I I 239, 9—240, 16
462 Eusebius

Sextos Empiricns 26,4 II 416, 15}. (Peeud.·

Pyrrhoneae hypotyposes Plut.)
I 220 (ohne Nennung des Kamens und 111,8 II 224, 21f. (Cl.)
1, 29 II 290, 19—291, 14
Werkes) Π 268, 8—10
(Pseud. -Xenoph.)
Sibyllina 1, 33 II 211, 17—20 (Cl.)
s. unter Oracula Sibyllina III 21, 24 II 59, 11—18 (Plat.)
IV 22, 59 I 278, 1 f. (Oenom.)
Simonides Amorginns
(besser Semonides) Stoicoram veterum fragments
fr. 1, 20f. Diehl (Anth. lyr. 3 I I I 50f.) (colleg. I . ab Arnim)
I I 363, 17 (Attic.) II 917 I 309, 26—28
fr. 6 D. (Anth. lyr.» I I I 52) (έν τώ ένδε- 1032 I 129, 7—9
'χάτω, Hes. op. 702f. nachgebildet) S. auch unter Chrysippus
I 666, 7 f. (Porph.)
Suidas
Solon
β. ν. Ουδέν (III 579, I f f . Adler)
fr. 17 Diehl (Anth. lyr.» I 37) I 149, 8f.
I I 225, 6 (CI.)
Syriae mensor
Sophocles
8. unter Alexander Polyhistor
fr. 1025 (zweifelhaft) Nauck ( T G F 1
368) Π 214, 21—215, 7 (CI.) Tatlanoe
fr. 1026 (zweifelhaft) Ν. ( T G F 2 369) Oratio ad Graecos
I I 213, 19—22, 24f. und 31 I 595, 20—597, 6
214, 1—3 (CI.)
fr. 1027 („ι} τραγωδία", Fälschung) Ν. 36—42 I 597, 7—601, 24
(TGF« 360) 39 I 602, 18 (Cl.)
I I 220, 2—6 und 8—12 Thearidas
(Cl.) (Περί φύσεως)
fr. 1028 (Fälschung) N. (TGF 2 360)
fr. I I 226, 23f. (Cl.)
I I 224, 9f. (Cl.)
Stephanos Byzantius Theocritus Chios
s. ν. Θάσος I 314, 5 f. (Oenom.) (das einzige Fragment)
β.ν. Κάρυστος I 313, 14 (Oenom.) Diehl (Anth. lyr 3 I 127)
I I 348, 23—349, 2
Holsten zu Steph. Byz.: (Aristocles)
p. 11 (II 25 Dindorj)
I 540, 9 (Alex. Polyh.) Theodectes
p. 16 (II 36 D.) fr. 1 (Άλχμαίων) Nauck ( T G F 2 801)
I 539, 8 (Alex. Polyh.) I 565, 16—18 (Porph.)
p. 133 b (II 283 D.)
I 279, 6 (Oenom.) Theodoretos
p. 275b (II 578 D.) Graecarum affectionum curatio
I 258, 12 (Oenom.) (rec. Raeder) schreibt die P. E . aus,
p. 310 (II 650 D.)
ohne sie öfter als einmal ( I I 97) zu
I 340, 9 (Bardes.)
nennen:
Stobaeus I 32 I I 97, 22f.
Eclogae 35 I I 97, 9—14
11,23 I 126, 7—127, 16 37 I I 120, 14—17
(Porph.) 38 (und X I I 28)
1, 25 I 127, 17f. (Porph.) I I 121, 10—14
3, 34 II 223, 9—11 (Cl.) 39 I I 123, 8—11
12,2a U 51, 18—52, 9 (Arius 42 I 496, 9—12; I I 287,
Did.) 15—19
25, 2 I 145, 19 (Porph.) 48 I I 286, 14—17 und 1 9 —
26,1· II 402, 19 (Pseud.-Plut.) 21 sowie 287, 6
 Stellenregister 463

61 I 670, 26—571, 6 46 I 136, 5—8 und 23f.

59 (und Π Ι 34) sowie 140, 19f.
1 96, 17—97, 1; II 165, 46 I 145, 16—146, 2
18—166,4; 229, 24—230, 47 I 99, 18—21
2 64 I 101, 19—102, 6 ( = 105,
67 II 87, 12—15 2—9); ·105, 16—106, 5
69 II 88, 21 f. 55 I I 167, 2—4
70 II 216, 3f. 56 I 230, 7—11
77 II 211, 17f. 57 I 231, 15—20
83 II 178, 18—20 68 I 119, 2—6
86 (und 115) 60 I 212, 15—23
1122,26; 146, 8; II 191,19 62 I 213, 19—214, 2
115 II 96, 13—17 63 I 215, 3—6
66--68 I 242, 15—243, 11 (ζ. T.
II 7 I 97, 13ff. auch I 236, 3—7)
14 II 264, 12—24 68 I 244, 14—16
15 II 265, 8—10 70 I I 69, 12—14; 243, 3—5;
17 II 265, 20—266, 3 360, lOf.
18 II 266, 15—21 72 II 212, 11—18
20 II 312, 14f. und 17 86 I 118, 16—18
24 (und X I I 70) 97 (und I X 33)
II 291, 12—14 I 337, 24—338, 1
27 (und III 7) 103 Π 57, 6—11; 200, 21 —
I 37, 15—18 201, 4
30 II 192, 8—10 und 193, 6 106 II 201, 6f.
31 II 193, 15—194, 4; 221,
15—21 IV 7 (und Π 108)
33 II 24, 19—22 1 3 0 , 8 ; II 214, 13
34 II 26, 9—14 26 II 289, 23—290, 4
36 II 180, 11—16 2 7 - 29 II 422, 20—423, 16 (ζ. T.
37 II 181, l f . auch I 32, 20—24 und
40 II 32, 23—33, 3 33, 2—10)
44 f. I 39, 17—40, 7; 588, 33 II 47, 9—12
1 — 10 36 II 48, 1—4
71 1137,18—20; 207,12—15 37 f. I I 66, 20—67, 3
77 II 37, 8—12 39 II 67, 14—17; 242, 2—6
78 11 46,11—14 40 I 318, 6 f.
80 II 198, 20—23 42 II 68, 9f. und 12 sowie
81 II 41, 7f. 69, 1 (auch 241, 17) und
82 II 39, 11—13 6f.
83 II 39, 17—20 43 II 70, 2—6
88 II 45. 3 — 10 44 I I 72, 14—20
95 I 23, 19—22 49 II 32, 13—15
97 (und III 6 und 23) V7 II 334, 17 und 19
I 34, 20ff. 16 I I 425, 1
108 I 30, 8; II 30, 15f.; 214, 25 I I 384, 7—9
13; 216, 6f. 26 II 385, 9—12
113 II 262, 18f.; 315, 20f. 27 II 386, 17—19
114 I 493, 19f.; II 28, lOf. 29 II 117, 14—17
30 II 118, 6—10
III 6 8. unter II 97 32 I I 169, 24—160, 2 und
7 8. unter II 27 160, 10—14
23 s. unter II 97 34f. II 169, 16—170, 7
34 p. unter I 59 36 II 170, 23—171, 6
38—41 (und Π 7) 39 I I 6 , 5—9
1 97, 13—98, 15 40 f. II 60, 1—11
38 II 168, 1—6 42 II 61, 9f. und 16—18
39 f. II 168, 8 — 18 43 II 61, 26—62, 6
41 II 169, 1—4 VI 8 I 313, 1—7
44 I 111, 4—17 9 I 316, 2—8
464 Eusebius

10 I 316, 10—13 51 I I 249, 22f. und 260,

llf. I 323, 9—18 2—4
12 I I 380, 10—12 53 f. I I 251, 16—20
16 I I 224, 5—7 X 6 I 227, 13—18
22 Π 205, 18f. 8 I 227, 24—228, 6
23 Π 219, 1—6 und 9f.
10 I 252, 3—8
25 Π 205, 21—24 I 298, 23—26
11
26 Π 33, 6—16 13 I 294, 3—5
28 Π 93, 10—21 (ζ. Τ. auch 14 I 179, 7—180, 15
Π 238, 8—12) 15 I 182, 7—20
32 I I 150, 12—14 und 161,
16 I 204, 21—205, 1
1—4
17 I 207, 3—15
33 I I 152, 28—153, 2 18 I 177, 6—8
34 I I 105, 16—106, 4
19 I 170, 18—20
35 I I 111, 23—112, 11
20 I 170, 25—171, 5
36 I I 112, 14—16 22 I 237, 12f. und 16f. so-
42 I I 123, 5—7 wie 238, 11 und 239, 20
43 I I 153, 11—15 24 I 255, 25—266, 15
44 Π 154, 12—16 I 257, 21—268, 17
25
45 I I 168, 2—7 I 259, 13—260, 12
26
46 I I 158, 8f. und 22—159,2 I 265, 20—267, 3
28—32
47 I I 161, 5—10
33 (s. auch I X 10)
68 I I 357, 2f.
I 269, 13—271, 13
V I I 38 I 36, 10—21 35 I 277, 15—17
39 I 37, 8—11; 185, 15—18
36 f. I 280, 11—19 sowie 281,
40 I 186, 2—4
4f. und 16
41 I 186, 6f. und 17 sowie
38 s. unter VTII 26 f.
190, 19—191, 2 I 289, 2f.
39
42 I 191, 3—10 und 14—21 I 295, 23—297, 8
40
sowie 192, 3—14
43 I 193, 17f. X I 18 Π 199, 12—15
46 Π 214, 21—215, 7 19f. Π 78, 21—79, 13
V m 13 I I 121, 19—24 22 I I 79, 21—80, 6
16 f. I 72, 16—73, 7 24 Π 80, 13—21
26f. (und X 38) 25 Π 91, 21—92, 2; 238,
I 284, 16—285, 10 5—8
28 I 92, 2—10 26 I I 92, 4—8
30 I 90, 18—91, 9 28 Π 94, 15—23
34 (und Χ Π 61) 29 f. I I 95, 4—20
I I 347, 21—348, 8 31 I I 185, 10—12
46 Π 189, 16f. und 24—190, 32 I I 188, 2—5
β 35 Π 236, 4—9
50 I I 211, 12f. 40 Π 235, 19—236, 2
51 I I 89, 19—90, 1 43f. I I 73, 15—74, 7
53 I I 186, 15—18 46 I I 74, 11—17
54 I I 187, 2f. und l l f . X I I 21 I I 122, 22—123, 1
I X 10 (und X 33) 24 f. I I 119, 25—120, 11; 203,
I 274, 5—10 22—204, 8
33 (s. auch I I I 97) 28 s. unter I 38
I 16, 8—21 30f. I I 99, 1—9
35f. I 16, 23—17, 6 34 I I 127, 17—22
38 I I 245, 14—16 40 I I 94, 9—13
39 I I 246, 12—15 41 I I 95, 20—23
41 I I 2Λ8, 8—10 42 I I 181, 26—182, 13
42 I I 248, 13—16 47 I I 378, 7 f.
44 I I 248, 20—22 51 s. unter V I I I 34
45 (und 47) 52 I I 349, 24—26
I I 249, 2—9 70 s. unter I I 24
50 I I 249, 18—20 96 I 221, 12—14
 Stellenregister 465
Theodotug fr. 9, 4 D. (ebd. I 16)
s. unter Alexander Polyhistor I I 111, 21 f. (Plat.)
fr. 9, 6 D. (ebd. I 16)
Theognie I I 111, 12f. (Plat.)
1, 77f. Diehl (Anth. lyr. 3 Π 7) fr. 9, 11 D. (ebd. I 16)
Π 88, 21 f. (Plat.) I I 111, 21 (Plat.)
fr. 9, 12 D. (ebd. I 16)
Theophllug
Η 111, 18 und 20 (Plat.)
s. unter Alexander Polyhistor fr. 9, 15ff. D. (ebd. I 16f.)
Theopompas I I 89, Iff. (Plat.)
(Έλλψιxcd ίστορίαι) Xenoerates
fr. 21 Jacoby (FGH I I Β 638f.) fr. 1 8 H e i n z e l l 216, 12 (Cl.)
I 663, 9—18 (Porph.)
Xenophanes
(ΦιΙιππιχά) fr. 14 Diels-Kranz (Fragm. d. Vor-
fr. 70 J . (FGH I I Β 549f.) sokr.« I 132)
I 562, 14 (Porph.) Π 212, 11 f. (Cl.)
fr. 102 J . (FGH I I Β 558) fr. 15 D.-K. (ebd. I 132f.)
I 562, 5f. (Porph.) Π 212, 14—18 (Cl.)
fr. 345 J . (FGH I I Β 608) fr. 23 D.-K. (ebd. I 135)
I 562, 6—8 (Porph.) Π 212, 8f. ( α . )
Tlmaeas Locras Xenophon
fr. (nicht feststellbar) Historie Graeca
I I 216, 6f. ( α . ) I V 1, 29—39 (Anspielung)
Tlmo I 663, 13 (Porph.)
fr. 8 Diels(Poet.philos.fragmental86) Memorabilia Socratis
I I 309, 21 (Aristocles) I 1, 11—16 I I 422, 20—423, 25
fr. 9 D. (ebd. 186) 1, 11 I 32, 20—24
I I 310, 7—10 (Aristocles) 1, 13f. I 33, 2—10
fr. 10 D. (ebd. 187) I V 3, 14 I I 211, 17—20 (Cl.)
Π 312, } 4 f . (Aristocles) 7, 2—8 Π 289, 2—290, 14
fr. 11 D. (ebd. 187)
I I 312, 17 (Aristocles) Psendo-Xcnophon
fr. 21 D. (ebd. 189) Ausspruch über Gott
I I 426, 7—10 bei Stobaeue ed. Π 1, 33
fr. 22 D. (ebd. 189) I I 211, 17—20 ( α . )
I I 425, 1—3
fr. 31 D. (ebd. 192) E p l s t u l a ad A e s c h i n e m
I I 272, 3f. (Numen.) (Hercher, Epistolographi Graeci 788)
Π 290, 19—291, 14
Ttmochares
Zenoblas
s. unter Alexander Polyhistor
II 1 (Leulech-Schneidewin, Paroemio·
Traglca adespota graphi Oraeci I 32)
fr. 167 Nauck (TGF* 872) II 40, 16 (Numen.)
I I 424, 5 V 40 (ebd. 1137)
fr. 323 N. (TGF» 900) 1149, 8f.
I I 272, 18 (Numen.) VI 38 (ebd. 1172)
fr. 421 N. ( T G F · 920f.) (unter Versen I 558, 7f.
des Diphilus [Philemo?])
I I 219, 4 (Cl.) Zoroastree
Ein bei Nauck fehlender Vers: fr. Ο 11 Bidez-Cumont (Lee mages
I 91, 13 (Q.) hell6nis6s I I 157)
I 63, 19—64, 1 (Philo
Tyrtaeue Bybl.)
fr. 9, 1 Diehl (Anth. lyr.» I 15) fr. Ο 12 B . C. (ebd. I I 168)
I I 111, 14 und 16 (Plat.) I I 208, 6f. (Cl.)
Uras, Eneeblue II 30
466 Eusebius

4. Eusebius
Was seine eigenen Werke betrifft, so nennt er in der P. E . nur seine Chronik,
aus der er die unten angeführten Abschnitte genommen hat (aber nur im
Auszug) und die (verlorene) Schrift „Über den Kinderreichtum der Männer
der Vorzeit". In der Demonstratio evang. beruft er sich mehrmals auf die
P . E . faber ohne Zitate).
Alle im folgenden angeführten Stellen (außer denen der Chronik) dienen
nur zum Beleg für dem Sinne oder dem Wortlaute nach ähnliche Stellen
der P. E .
Chronik Abweichungen von der Chronik:
(I. Buch: Χρονογραφία; I I . B u c h : Χρο- s. zu I 585, 5ff.; 610, 1—8;
νικοί κανόνες; letztere nennt Eue. 1587, 610, 15—611, 6; 613, 6f.
16f.)
Ausgaben von Schoene und Karst, für Demonstratio eyangellca
die Chronik des Hieronymus von (Ευαγγελική Άπόόειξις)
Helm und von Fotheringham Ausgabe von Heikel
(* bedeutet: Eus. nennt dort die P. E . j
I. Buch:
I prooem.l* I 5, 5
S. 12, 10—14 Karst 1, 7 I 13, 16ff.
I 500, 15—18 1, 12 und 15»
I I . Buch: I 7, 23ff.
1, 15—19 Π 344, 19—24
Daraus stammen I 585, 5—687, 15 1, 17* und 2, 1*
und 589, 2—590, 12, aber nicht als I 8, 20S.
Zitat, sondern έπιτάμως (s. zu I 585, 2, 14 I 16, 8—21
5£f.). Außerdem sind zu vergleichen: 10, 2 I 36, 12ff.
S. 8» 3—19 Helm (beim Armenier ist Π Ι 3, 6« die Bücher I X — Μ
der Anfang des Kanons samt der 3, 6 I 496, 14f.
Vorrede des Eusebius ausgefallen) 3, 10 I 183, 22—184, 5
I 589, 7—9 3, 11 I 184, 20—185, 8
S. 10» 18—131» 12 Helm 3, 19* I 201, 16ff.
I 585, 6—587, 7 4, 39 I I 202, 15f.
S. 12» 24—b 6 Helm IV 9 I 222, 23
I 589, 24—590, 2 10, 1 — 3 1 189, 9ff.
S. 14» 14—1» 12 Helm 10, I f . I 16, 8—21
I 585, 6—587, 7 V prooem. 6*
S. 15» 19 Helm I 161. 6—162, 16
I 589, 9f. pr. 10 I 284, 13—285, 2
S. 20 Helm I 587,11«.und 1503, 3—5 pr. 18f.* I 190, 18—192, 19
S. 27 Η. I 589, 19f. V I 20, 9 I 22, 25ff.
37 Η. I 125, 3f. Eclogae prophcticae
44 Η. I 124, 13f.
S. 46—102 H. (Al περί τον Χριστού προφητικοί ίχλογαί)
I 609, 18—611, 14 Ausgabe von Gaisford, Oxford 1842
I 2, 3, 7, 11 und 12
S. 122 Η. I I 267, 12f.
I I 19, 5 ff.
S. 129 Η. 1 4 2 0 , 24—28 und I I 191,
5 I 388, 16—19
5 ff.
17 I 391, 12f.
S. 130 H. I I 267, 23f. Π 3 I I 209, 15f. (im Gegen-
132 H. I 167, 19 satz zu der hier von Cl.
139 H. I 390, 9—11 gebotenen Auslegung)
151 H. I 167, 15ff. 4 I I 15. 19f. (eine andere
165 H. I 167, 20f. Auslegung)
186 H. I 168, 1 13 I 7, 7—10
195 H. I 1 6 8 , 1 f. 15 I 388, 1
s. 208 H. I 168, 2 16 I 394, 5—18
 Stellenregister 467

IUI 1391,11 36, 6: Ankündigung von

IV 8 I 388, 19—21 I 44, l£f.
19 11 62, 22—53,1 37, 8—11 (Porph.) =
20 I 208, 23 f. I 185, 15—18
31 I 208, 23f. 37, 15—17 (Plat.) =
I 111, 1—3; 130, 10—12
39, 17—40, 7 (Porph.) =
Historia ecclesiastics I 588, 1—10
('Εκκλησιαστική ιστορία) 41, 4f. (Philo Bybl.)
Ausgabe von Schwartz I 46, lOf.
V I I I 13, 7 und I X 6, 2 41, 9—12 (Philo Bybl.)
I 5, 5 I 51, 9
43, 8 (Philo Bybl.)
Laue Constantfnl I 143, 5£f.
48, 16—19 (Philo Bybl.)
(ΕΙς Κοινσταντϊνον τον βασιλέα I 134, 2f. (Rückblick)
τριαχονταετηριχός) 49, 18f. (Philo Bybl.)
Ausgabe von Heikel I 52, 3ff.
9, 5 1 6 , 25 51, 22—52, 6 (Philo Bybl.) =
13, 2 I 96, 10 I 192, 22—193, 7
13, 7—10 I 190, 18—192, 19 64, 8—17 =
13, 14 I 16, 8—21 I 57, 2—10
16, 2f. I 14, 19ff.; 220, 6—13 64, 17—19 =
16, 9 I 16, 8—21 I 67, 16—17
16, 10 I 190, 18—192, 19 64, 19f. = 1 57, 18f.
17, 4 I 220, 13—221, 3 68, 19—24
17, 6 Π 219, 4 I 134, 4f.
63, 63. I 95, 6
Oratio Conetantini 67, 9: Ankündigung von
I 586, 22—587, 7
ad sanctorum coetom 82, 10—83, 8 (Cl.)
(Βασιλέως Κωνσταντίνου λόγος δν I 105, 18f. (Rückblick)
ίγραψε τω των άγιων σνλλόγφ) 88, 12 ff. und 89, 7 ff.: Rückblick auf
Ausgabe von Heikel das im 1. und 2. Buch bisher Ge-
6, 3 I 12, 8 sagte
16 I 14, 19ff. 89, 7 ff. I 93, 23
89, 22ff. I 93, 13
Praeparatio erangelica 96, 6f. I 98, 15 (Plat.)
(Ευαγγελική προπαρασκευή)
96, 17—97, 6 (Plat.) =
I I 165, 18—166, 8; 229,
Ankündigungen, Rückblicke, Wieder- 24—230, 6
holungen 97, 13—98, 16 (Plat.) =
I 5, 13 I I 105, 21 (Plat.) I I 168, 1—169, 4; z . T .
9, 18—20 I I 426, 10—12 auch 231, 23—25
14, 19ff. I 219, llfE. 101, 19—102, 5 =
16, 8ff. I 337, 24 (Bard.); 342, 105, 2—9
23—343, 7 109, 19f. I 147, 19
19, 21—20, 22 116, 12ff. (Porph.)
I I 88, 4—8 I 130, 12—16 (Rück-
32, 20—24 (Xenoph.) = blick)
I I 422, 20—423, 1 119, 4—6 (Porph.)
33, 2—10 (Xenoph.) = I 146, 8—12
I I 423, 5—16 126, 12—14 (Porph.)
34, 11: Ankündigung von I I 224, 12—14 (Cl.)
I I 296, 14ff. 126, 14 und 22 sowie 127, 8 und 9f.
35, 17—19 (Philo Bybl.) = (Porph.)
I 42, 11—13 I 130, 23 f.
36, 19—36, 5 (Philo Bybl.) = 126, 17f. (Porph.)
I 44, 1—3 und öf. I 130, 22f.
30»
468 Eusebius

127, 1—4 (Porph.) 374, 24—375, 11

I 136, 10—13 I I 18 8 13
127, 9, 11 und 1 (Porph.) 386, 11 ff. I I 63', l f . (Bückbück)
I 131, l f . 461, 7 (Bückblick auf das 7. Buch)
127, 15 (Porph.) 485,16f. (Bückblick auf das 8. Buch)
Π 220, 14 fCl.) 493, 11—18 (α.) =
127, 17 (Porph.) = Π 190, 18—191, 4
I 129, 17 (Arietob.)
127, 19—128. 2 (Porph.) 493, 19f. (Cl.) =
I 132, 26—133, 3 Π 28, 10f.
133, 24f. I 147, 20f. 496, 9—12 (Porph.) =
136, 7f. (Porph.) Π 287, 15—19 (länger)
I 147, 22 f. 658, 1 f. Ankündigung der Bücher
136, 10 (Porph.) X I bieXHI
I 136, 16f. 569, 19f. (Ankünd.)
163, 14—17 (Porph.) = I 690, 2—12
I 247, 2—6 671, 2: Bückblick auf
166, 13 (Ankündigung)' I 670, 10
I 266, 20ff. 573, 6f. Ankündigung des
166, 13f. (Ankündigung) Buches X I
I 272, 7ff. 574, 11—576, 14
166, 14f. (Ankünd.) Π 18, 16—19, 2
I 277, 6ff. 612, 4f. = Π 296, 19—21
166, 16f. (Ankünd.) Π 24, 2 ff.
I 262, lOff. Π 267, 6f.
166, 16f. (Ankünd.) 37, 1 (Bückblick)
I 263, 19ff. I 386, 8—391, 6
166, 21 f. (Ankünd.) 37, 18—20 iPlat.) =
I 267, 2Iff. Π 207, 12—16 (Plat. bei
178, 8 (Porph.) Cl.)
I 234, 2f. 39, 22f. (Plot.)
179, 7ff. (Porph.) Π 46, 12—14 (ausführ-
licher) und 207,17f. (Cl.)
I 188, 13f.
202, 12ff. I 220, 1 (Bückblick) 56, 4—20 (α.) -
Π 201, 14—202, 6 (Cl.)
204, 21—205, 2 (Porph.) 57, 6—11 (Plat.) =
I 207, 17—19 Π 147, 5—10 (Plat.) und
206, l f . (Porph.) 200, 21—201, 4 (Cl.)
I 209, 17 57, 13—17 (Plat.) =
222, 23 (Ankünd.) I I 201, 11—13 (α.)
I 395, 15—397, 15 67, 14—17 (Plat.) =
224, 8 (Bückblick) Π 242, 2—5 (länger)
I 161ff. 69, 1—4 (Plat.) =
232, 6 (Ankünd.)
I 262, 18—265, 8 Π 241, 17—21
236, 3—7 (Porph.) = 69, 9 (Plat.) =
I 242, 16—19 Qänger) I I 207,16 (Cl.) und 243,1
236, 16 (Porph.) 69, 9f. und 11—15 (Plat.) =
I 241,9 Π 243, 1—6
260, 16 (Oenom.) 79, 14—24 (Plat.) =
I 284, 16f. Π 237, 15—23
266, 12f. (Oenom.) 81, 16f. Ankündigung des
I I 226, 17—21 (Cl.) Buches Χ Π
290, 13—15 91, 21—92, 2 (Plat.) =
I 293, 11 f. Π 238, 6—8
371, 4—372, 7 93, 17—23 (Plat.) =
I I 15, 1—26 I I 238, 8—14
373, 19—26 119, 25—120, 11 (Plat.) =
I I 20, 1—12 I I 203, 22—204, 8 (α.)
 Stellenregister 469

132, 13—17 (P]at.) = 38 Π 203, 9—14

I I 203, 11—14 (Cl.) 42 I 37, 21 ff.
192, 4—7 (Aristob.) = 47 I 399, 14—17
I I 221, 1—4 (Cl.) 64 I 300, 9—12
193, 9—13 (Aristob.) = I I 14 I 199, 18—25
I I 221, 8—12 ( Q . ) 19 I 572, 15—573, 5
193, 15—194, 4 (Aristob.) = 21 I I 383, 7—9
I I 221, 15—21 (Cl.) 27 I I 37, 8—12
193, 17—194, 1 und 193, 16 29 I I 37, 15—21
(Aristob.) = 31 I 96, 17—97, 6; Π 165,
Π 223, 13f. (Cl.) 18—166, 8; 229, 2 4 - •230,
194. 7f. (Aristob.) = 6
I I 221, 22f. (Cl.) 33 I I 24, 19—22
194, 12—17 (Arat. bei Aristob.) 36 I I 186, 16—18 und 187,
II 206, 2—12 (Cl.) 2f.
196, 13 und 15 (Aristob.) - 41 I I 229, 8f.
I I 210, 10 und 12 (Cl.) 44 Π 33, 6—8 und 234, 19f.
196, 17 (Aristob.) = 45 I I 66, 20—67, 1; 241,
Π 210, 14 ( α . ) 16—19; 242, 2—5; 243,
197, 2 (Aristob.) = 1—4
Π 210, 18 (Cl.) 47 I I 274, 15—21
197, 4 (Aristob.) = 48 Π 266, 15 f.
Π 210, 20 (Cl.) 54—64 I 190, 18—192, 19
197, 8, 10,12 und 14f. (Aristob.) = 64 1 1 9 5 , 8—196, 6 und 198,
Π 210, 22 und 211, 2, 4 13—24
und 6 f . ( O . ) 69 I 284, 16f.
262, 18f. = 81 I 16, 8—21
Π 315, 20f. m 13 I 78, 19—79, 1
288, 8 16 I 202, 24
Π 293, 19—303, 9 20 I 220, 13—221, 3
331, 4 Ankünd. des baldigen 23 Π 219, 4
Abschlusses dea X I V . V 3 I 496, 14f.
Buches
338, 2 ff. Inhaltsangabe des Tita Constant!ni
X V . Buches (ΕΙς τόν ßlov τοϋ μακαρίου Κωνσταντίνου
343, 3—344, 24 Rekapitulation der βασιλέως)
Bücher I bis X I V
345, 4—6 (Ankünd. des Abschlus- Aufgabe von Heikel
ses) I I 426, 5 f . I 8, 4 I 6, 25
S. auch das Namen· und Sachregister IV 42 I 12, 8

Theophania Eine verlorene Schrift: Περί της των

παλαιών άνδρων πολυπαιδίας
(Θεοφάνεια) I 375, 16
Ausgabe von Greßmaim Anspielung auf ein verlorenes Werk
II I 366, 10—13 (Demonstratio ecclesiastica?)
31f. I 146, 18—147, 2 I 13, 3—6
 Π. Namen- und Sachregister
Bekannte Namen von griechischen Göttern, von Personen (wie H o m e r ,
Plato u . dgl.), von Städten und von Völkern (wie Athener, Ägypter, Hellenen
u. dgl.) sind hier n u r mit den Stellen angeführt, a n denen etwas Bemerkens-
wertes über sie berichtet wird. Wo kein Autor beigefügt oder a n g e f ü h r t wird,
spricht Eusebius in eigener Person.
Aaron: I 512, β (Demetr. — Alex. Polyh.); 521, 19 (Artapan. — Alex. Polyh.);
522, 14 (ders.); 528, 17 (Demetr. — Alex. Polyh.); 531, β (Ezech. — Alex.
Polyh.); Π 116, 9 (Lev)
Abai: das dortige Heiligtum zugleich mit dem Tempelräuber Phayllos ver-
b r a n n t I 471, 4 (Philo Jud.)
Abas: König von Argos I 598, 23 (Tat.)
Abel: = Trauer Π 17, 14
Abelbalos: s. Abibalos
Abgaros: König von Osroene, verbot Selbstentmannung zu E h r e n der R h e a
1 3 4 2 , 2 1 (Bardos.)
Abia: jüdischer König I 010, 11
Abibalos (so H s . A, Abelbalos die übrigen Hss.): König der Berytier I 39, 19
(Porph. nach Philo Bybl.) = 588, 3 (ders.)
Abimelech: jüdischer Richter I 610, 4
Aboriginer: italischer Stamm I 195, 8 (Dion. Hal.)
Abraham ('Αβραάμ, Άβραάμης, Άβράαμος): N a m e = Vaters Freund I 505, 9
(Molo — Alex. Polyh.); = πατήρ πολλών έ&νων Π 17, 22f. (Gen); ursprünglich
Άβραμ = πατήρ μετέωρος Π 1 7 , 1 9 ; 505 J a h r e vor Moses 1587, 9; Zeitgenosse
von Ninos, Semiramis, Zoroaster 587, 15; Nachkomme des Heber 1 368, 25;
f ü h r t e die Beschneidung ein 374, 9 (vgl. 506, 3f.); von Berossos, H e k a -
taios, Nifeolaos von Dam. erwähnt I 501, 6—15 (Jos.); lehrte die Ägypter
die Arithmetik 502, 8 (ders.); Erfinder der Astrologie 503, 5 (Eupolem. —
Alex. Polyh.); half den Phönikern gegen die Armenier 503, 11 (ders.);
lehrte die Ägypter die Astrologie 503, 24 (ders.) und 504, 14 (Artapan. —
Alex. Polyh.); s t a m m t e von Riesen in Babylonien 504, 18 (ders.); h a t t e
von einer Ägypterin zwölf Söhne, die die ersten Könige Arabiens wurden,
von einer Einheimischen einen Sohn Gelos ( = Isaak), der selbst zwölf
Söhne bekam 506, l l f f . (Molo—Alex. Polyh.); Opferung des I s a a k 507,1—3
(Dichter Philo — Alex. Polyh.); Auswanderung nach Chanaan 5 1 1 , 9
(Demetr. — Alex. Polyh.); verwaltete und vermaß Ägypten 517, 1 (Artapan.
— Alex. Polyh.); 517, 19 (Dichter Philo — Alex. Polyh.); 519, 9 (Artapan.
— Alex. Polyh.); 528, 6. 7. 10. 11. 16. 17 (Demetr. — Alex. Polyh.); 530,
24 (Ezech. — Alex. Polyh.); 594, 19 (Air.); 609, 16; I I 189, 10; gemeint
193, 9 (Orph. — Aristob.); 214, 19 ("Αβραμος: Hecat. Abd. bei Clem.); 221, 6
(Clem.)
Abydos: S t a d t in Ägypten, τό έν Ά. απόρρητον I 243, 6 (Porph.)
Achaz: jüdischer König I 610, 15
Acheloos: = N a t u r k r a f t der Trinkwässer I 139, 9 (Porph.)
Acheron: Unterweltsstrom u n d -see Π 79,17 (Plat.) = 237, 16 (ders.); 197,4
(Aristob.); 200, 1 (Clem.)
Ackerbau: von Osiris aufgebracht I 59, 15 (Diod.)
 Namen- und Sachregister 471

Adam: = Mensch schlechthin, Erdgeborener (zum Unterschied von Enos)

I 371, 17 und I I 14. 19. 20 (Gen) und 15, 1. 3. 4. 7. 10; I 511, 16 (Demetr. —
Alex. Polyh.); I I 15, 25f.; 58, 8 (Dtn); 101, 9. 12 (Gen)
Adeimantos: Gesprächsperson bei Plato 197, 20 ( = 11 168,9); 11169,10;
172, 3
Adespota: namenlose Werke, in denen von Abraham die Rede war I 504, 18
(Artapan. — Alex. Polyh.)
Admetos: I 606, 1 (Clem.)
Adodos: Götterkönig der Phöniker I 49, 12 (Philo BybI.)
Adonis: Symbol der Fruchtreife I 137, 9. 13 (Porph.); 138, 5 (ders.); 148, 14
Adrasteia: = κόσμος (stoisch) I I 380, 10 (Ar. Didym.)
Adrastos: I 317, 23. 25. 26 (Oenom.)
Afrika: I 202, 8. 18 (hier Άφριχ-ή von Λιβύη geschieden); nach Aphra und Apher,
Söhnen Abrahams, benannt I 507, 15 (Cleodem. — Alex. Polyh. — Jos.)
Afrikanos: Anlage seiner Χρονογραφίαι I 591, 10—17 (Afr.). S. das Stellen-
register
Agamemnon: 1597, 8 (Tat.); 599, 2 (ders.); 604, 1 (Clem.); Π 17, 2 (Etymo-
logie nach Plat.); 174, 2 (Plat.); 236, 13 (ders.); 301, 6 (Pseud.-Plut.)
Agathokles: Tyrann von Syrakus, eine List von ihm I I 276, 19 £Numen.)
Agathos Daimon: ägyptisch-phönizischer Gott in Schlangengestelt I 53, 4. 18
(Philo Bibl.)
Agenor: I 568, 8
Agesarchos: Vater des Schriftstellers Ptolemaios I 91, 9 (Clem.)
Agesilaos: I 563, 11 (Porph.)
Aggaios: einer der drei letzten jüdischen Propheten I 611, 13
Agis: Historiker I 604, 3 (Clem., dessen Hs. Aigias hat)
Agnis: Phryger, erfand das Trichord uod die diatonische Harmonie I 577, 6
(Clem., der Hyagnis hat)
Agraulos: Tochter des Kekrops und der Agraulis, ihr zu Ehren Menschenopfer
auf Salamis I 191, 5 (Porph.)
Agreus, Agros, Agru Heros = Agrotes: phönizische Götter I 45, 14 (Philo
BybI.); 46, 2. 3 (ders.); 50, 1 (ders.)
Ägypten, Ägypter, ägyptisch: sie und die Phöniker die ersten Sternanbeter
I 22, 25; 23, 19; 34, 20 (Diod.); 35, 14 (ders.); brachten die ersten Opfer,
u n d zwar vegetabilische, dar 36, 12ff. (Porph.), s. auch 496, 11 (Porph.)
= I I 287, 17 (ders.); I 50, 13 (Philo BybI.); Verehrung der Schlange 52, 13
(ders.), als Symboles der Welt 53, 14 (ders.); nach ihrer Ansicht lebten die
ersten Menschen in Ä. 58, 16 (Diod.); die Götter ursprünglich Menschen
58, 19 (ders.); Geschwisterehe 63,2 (ders.); Gründe der Darstellung äg.
Götter in Tiergestalt 63, 6 (ders.); dieser Tierkult ein politisches Mittel der
Könige 65, 7 (ders.); ihre Religion άσχημων ά&εότης 66, 12; was ihre Götter
wirklich und was sie allegorisch bedeuten 1 1 1 , 5 . 7 . 1 3 ; 111, 20 (Diod.);
114, 17ff. (Plut.); 116, 13ff. (Chaeremo — Porph.); 118, 6ff. (Porph.);
145, 9ff. (tiers.); im Dorf Anabis ein Mensch als Gott verehrt 119, 4 (Porph.)
u n d 145, 9 (ders.); Verehrung des Käfers und anderer Tiere 119, 13 (ders.)
u n d 445,14 (Aristeas); gegen diesen Götterglauben Eus. 120, 2 ff.; die
meisten Äg. bereits Christen 120,23; Form ihrer Götterbilder^ 143, I f f .
(Porph.); Gaueinteilung 118, 15 (ders.); Magusäer (Perser) in Äg. 338,6
(Bardes.); lernten Arithmetik und Astrologie von Abraham 502, 9 (Jos.) und
503,24 (Eupolem. — Alex. Polyh.); Mestraeim ihr Stammvater 504,6
(ders.); ihr Land von Abraham vermessen 517,3f. (Artapan. — Alex. Polyh.);
ursprünglich unter der Herrschaft mehrerer Könige 519, 15 (ders.); die
Juden bei den Äg. 519, 11 ff. (ders.); Bedrückung und Auszug der Juden
525, 3ff. (Ezech. — Alex. Polyh.); 528, 2ff. (Demetr. — Alex. Polyh.);
529, 5ff. (Ezech. — Alex. Polyh.); dieser Auszug zur Zeit des Ogygos
593, 2ff. (Afr.); 594, 8 (ders.); 595, 9 (ders.); z u r Z e i t des Amosis 598, 13
(Ptolem. Mendes. — Tat.); 602, 13 und 603, 3 (Clem.); Geschenke Salomons
an den König der Äg. 544, 13 (Eupolem. — Alex. Polyh.); ihre Erfindungen
575, 23 und 576,6 (Clem.); älteste Überlieferung bei ihnen, den Chaldäern
472 Eusebius

und Phönikera 578, 17 (Jos.); Hykussos in Äg. 607, 9 (Maneth. — Jos.);

Einbalsamierung Π 61, 24 (Plat.); ihre genauen chronologischen άναγραφαί
I 598, 11 (Tat.). ΑΙγνπτιαχοί λόγοι I 106, 14 (Plut.). S. auch unter Phöniker
Aiakide: Kypeeloe I 288, 8 (Oenom.)
Aiakos: erflehte durch ein Gebet Regen wie Samuel I 560, 21 (Clem.); Toten-
richter U 94, 23 (Plat.) und 188, 20 (ders.); Sohn der Aigina 95, 12 (ders.)
Aialon: jüdischer Richter I 610, 6
Aiae: Sohn des Telamon Π 188, 25 (Plat.); 236, 12 (ders.)
Aidoneus: I 82, 6 (Clem.); = Erde Π 296, 5. 8 (Emped. — Pseud.-Plut.)
Aietee: Vater der Medea I 576, 19 (Clem.)
Aigialeus: erster König von Sikyon I 603, 6 (Clem.)
Aigokeros (Steinbock)·. Sternbild 1338, 16 (Bardes.)
Aimilianos: Rhetor, Sohn des Epitheraes I 253, 15 (Plut.); 254, 17 (ders.)
Αϊη: hebräischer Buchstabe I 574, 24
Ainesidemos: Skeptiker Π 306, 13 (Aristocl.); Schrift Ύποτνηωσις 308,5
(ders.); seine μαχραΐ στοιχειώσεις 309, 11 (ders.); hat den Skeptizismus in
Alexandrien kürzlich wieder erweckt 312, 19 (ders.)
Aion: in der phönizischen Götterlehre I 44, 7. 8. 18 (Philo Bybl.)
Aipytos: Opferung einer J u n g f r a u aus seinem Geschlecht I 273, 8. 10 (Orakel
bei Oenom.)
Aischines: 1. der Redner I 559, 20
2. der Sokratiker, Brief an ihn Π 290, 16 (s. das Stellenregister unter
Pseud.-Xenoph.)
Akademie (Platoniker) und Akademiker: die erste gegründet von Plato I I
267, 11 (seine Nachfolger Speusipp, Xenokrates, Polemon 267, 12); die
zweite von Arkesilaos 267, 24; die dritte von Karneades und Kleitomachos
268, 7; die vierte von Philon und Charmidas und die fünfte von Antiochos
268, 9 (Sext. Empir.); 268, 16ff. (Numen.); Gegensatz der zweiten Akademie
zu Plato 274, 24 und 275, 10 (ders.); ΆκαδημεΙας 349, 2 (Vers bei Aristocl.)
Akrakanos: ein Nebenarm des Euphrat I 552, 17 (Abyden.)
Akrisios: König von Argos 1599, 1 und 23 (Tat.); 603,21 (Clem.); 606,4
(ders.); Grab eines A. 90, 18 (ders.)
Aktaios: attischer König, nach dem Attika benannt ist I 599, 14 (Tat.); 603, 13
(Clem.)
Akusilaos: Geschichtsschreiber aus Argos 1 4 9 9 , 1 7 (Jos.); 579,14 (ders.);
Tadel Hesiods 580, 6 (ders.); 592, 12 (Afr.); Plato folgt ihm im Tim. 603, 7. 9
(Clem.)
Alanäer, ihr Land Alania: Fleischesser 1 3 3 6 , 1 4 (Bardes.); Sitten 340,13
(ders.)
Albania: Kaukasusgebiet, Sitten I 340, 13 (Bardes.)
Aleos: König von Arkadien I 71, 19 (Diod.)
Aletai: phönizische Gottheiten I 46, 7 (Philo Bybl.)
Alexandras: 1. = Paris I 172, 9 (Diogenian.)
2. der bekannte König von Makedonien I 349, 4 (Orig.); 493, 13 (Aristob.
— Clem.) = I I 190, 20 (Aristob.); 1597, 16 (Tat.); 613, 6; I I 3 4 7 , 5 (Aristocl.)
3. 6 Πολνίατωρ I 592, 16 (Afr.); s. außerdem das Stellenregister
Alexinos: Eristiker, Verleumder des Aristoteles, Verfasser von 'Απομνημονεύ-
ματα I I 347, 5 (Aristocl.)
Alkaioe: Jambograph, parodierte Ephoros* Plagiate 1566, 14 (Porph.)
Alkibiades: profanierte die Mysterien I 79, 13 (Clem.)
Alkinoos: ΆλχΙνον άπόλογον I I 73, 16 (Plat.)
Alkmaion: 1. (Mythos), das ihm gegebene Orakel I 315, 3. 5 (Oenom.); (Alk-
meon) Typ des Verrückten bei Chrysipp 324, 8 (Diogenian.)
2. Naturphilosoph, ό Κροτωνιάτης, Lehre von der Seele I I 64, 6 (Boethus
bei Porph.); Bewegung der Planeten 414, 4 (Pseud.-Plut.). S. das Stellen-
register
Allegorie, allegorisch: allegorische Deutungen zuerst von einem phönizischen
Hierophantes, Sohn des Thabion, aufgebracht I 50, 17 (Philo Bybl.); von
den Griechen erweitert 5 1 , 2 (ders.); voller Allegorien die ϋεολογία des Gottes
 Namen- und Sachregister 473

Taautos 51,20 (ders.); allegorische Auslegung heidnischer Mythen ver-

dammt Eue. 147, 19 ff.; die heidnischen Götter selbst lehnen sie bald ab
(162, 2), bald stimmen sie damit überein 155, 13; derartige Auslegung des
jüdischen Gesetzes von ihm gebilligt 378, 1 (δι' ύπονοιών αΐνιττόμενος);
άλληγοριχή δεωρία 443, 11; άλληγορονμένη Ιδέα 443, 18; 451, 3; 454, 10
Almenichiaka: ägyptische astrologische Schriften I 116, 16 (Chaeremo —
Porph.)
Aloaden: ihre Hoffart I I 352, 1 (Attic.)
Alph: hebräischer Buchstabe Τ 674, 12; I I 18, 20
Amasias: jüdischer König I 610, 13
Amazonen: Sitten I 340, 2 (Bardes.); beseitigten die eine Brust 358, 3 (Orig.)
Ambram: Sohn des Klath, Vater von Aaron und Moses I 512, 4. 5. 7 (Demetr. —
Alex. Polyh.)
Amelios: Neuplatoniker, über das erste Kapitel des Evangeliums des Johannes
(,,ό βάρβαρος") I I 45, 3—10; s. das Stellenregister
Amilmarudokos: babylonischer König I 552, 3 (Abyden.); = Euilmaluruchos
549, 15 (Jos.)
Ammaniter, ihr Land Ammamitie: I 538, 20 (Eupolem. — Alex. Polyh.) und
540, 20 (ders.); 610, 5
Ammon: ägyptischer Gott ( = Zeus) 1 5 6 , 2 4 (Diod.); 114,7 (ders.)
Ammonios: Freund des Plutarch I 252, 3 (Plut.)
Ammuneer: Verehrer des Ammun; άποχρύφοις Άμμοννέων γράμμααι 141, 13
(Philo Bybl.)
Amon: jüdischer König I 611, 3
Arnos: jüdischer Prophet I 610, 14
Amosis: ägyptischer König, hob in Heliopolis die Menschenopfer auf I 191, 15
(Porph.); 200, 20; Zeitgenosse des Moses 694, 15. 17 (Air.); 698, 15 (Ptolem.
Mendes. — Tat.); 602, 7. 10. 13 (Clem.); 603, 3 (ders.)
Amphiaraoe: Orakelgott I 79, 4 (Clem.); 568, 26; I I 308, 24 (Aristocl.)
Amphiareiadea: (Alkmaion) ί 316 8. 9 (Oenom.)
Amphiktyon: König I 699, 17 (Tat.); 603, 16 (Clem.)
Amphilochos: Orakelgott 1 7 9 , 4 (Clem.); 264, 11 (Oenom.); 668,25
Amphion: I 600, 12 (Tat.); 601, 1 (ders.); 606, 2 (Clem.); I I 213, 18 (ders.)
Amphipolis: Π 186, 20 (Plat.)
Amphitrite: Naturkraft, ΰαλασσοποιός 1 1 3 9 , 1 1 (Porph.); = Meer 297,2
(Orakel bei Porph.)
Amphitryon: I I 121, 21. 22 (Plat.)
Amt (Αρχή): Eignung für Ämter I I 97, 10 (Plat.); Anreiz zu Ämtern durch
Lohn 98, 12—18 (ders.); άρχοντες „golden" I I 132, 15 (ders.)
Amykos: König der Bebryker, erfand die Riemen zum Boxen I 577, 2 (Clem.)
Amynos: phönizische Gottheit 146, 7 (Philo Bybl.)
Amythaon: Vater des Melampus I 80, 15 (Clem.)
Anabis: Dorf in Ägypten; dort ein Mensch als Gott verehrt I 119, 4 (Porph.);
145,9 (ders.)
Anacharsis: I I 139, 21 (Plat.)
Anaktotelestai: Priester der Korybanten 183, 13 (Clem.)
Anatole: β. Morge land
Anaxagoras: Naturphilosoph; Lehre 1 3 4 , 1 3 (Νους als Weltprinzip); 434,12
(Jos.); 612, 1; I I 7, 15 (Attic.); 290, 3 (Xenoph.); 296, 14; 297, 2 (Plat.);
299,10.13; 302,21.26; 400,18 (Peeud.-Plut.); 401,14 (ders.); 402,16
(ders.); 404, 1 (ders.); 411, 6 (ders.); 414, 2 (ders.); 416, 15 (ders.); 420, 5
(ders.); 424,13; seine Schüler Perikles, Archelaos, Euripides 1 6 1 2 , 6 ;
Gegensatz zu Plato betreffs der πρώτα σώματα I I 300, 5 (Peeud.-Plut.). S.
auch das Stellenregister
Anaxarchos: Philosoph I I 305, 15. 16; Lehrer des Pyrrhon 312,5 (Aristocl.)
Anaximandros: von Milet, Naturphilosoph, Sohn des Praxiades; Lehre I 28, 20
und 29, 9 (τό άπειρον ή πάσα ah Ca; Pseud.-PIut.); Erfinder der Sonnenuhr
611, 20f.; Π 294, 8 (Pseud.-Plut.); 301,13 (ders.); 400, 10 (ders.); 401, 12
474 Eusebius

(dere.); 402, 9 (ders.); 403, 9 (ders.); 413, 19 (ders.); 414, 6 (ders.); 415, 5. 20
(ders.); 418, 11 (dera.); 420, 2 (ders.)
Anaximenes: 1. von Milet, Sohn des Eurystratos, Naturphilosoph 1612, 1;
I I 7, 14 (Attic.); Lehren, Urstoff die L u f t I 29, 10 (Pseud.-Plut.); 386, 9;
Π 294, 16 (Pseud.-Plut.); 402,2 (dera.); 404,21 (ders.); 412,2 (ders.);
414,8 (ders.); 418, 12 (ders.)
2. Historiker; Ephoros beging ein Plagiat an ihm 15"2, 1 (Porph.)
Andreas: Oberster der Leibwache des Königs Ptolemaios Philadelphos I 424, 13
(Aristeas)
Androgeos: sein Tod I 255, 26; 256, 22 (Oenom.); 257, 5. 15 (ders.)
androgyn: Π 101, 20 (Plat.)
Anobret (Var. Anobrin): Nymphe, Gattin des El-Kronos I 52, 2 (Philo Bybl.)
Antaios: von Osiris in Äthiopien und Libyen als Herrscher eingesetzt I 59, 22
(Diod.); 507, 16 (Cleodem. — Alex. Polyh. — Jos.)
Antigonoe: von Karystos; Anekdote über Pyrrhon II 311, 20 (Aristocl.)
Antikleides: iv Νόστοις I 194, 2 (Clem.)
Antilibanos: I 44, 22 (Philo Bybl.)
Antimachos: Umbildung homerischer Verse I 565, 22. 25 (Porph.); 566, 6. 10
(ders.); 596, 10 (Tat.) von Eus. mit Kallimachos verwechselt
Antinoos: Liebling des Kaisers Hadrian, als Gott verehrt in Nachtfeiern, eine
Stadt nach ihm benannt I 92, 4. 5. 8 (Clem.)
Antiochener: των εν τέλει της Άντιοχέων πόλεως, christenfeindliche Beamte in
Antiochia I 168, 21
Antiochos: 1. Sohn des Herakles I 72, 14 (Diod.)
2. von Paros (wohl irrtümlich s t a t t Archilochos) I 279, 6 (Oenom.)
3. Geschichtsschreiber Siziliens I 580, 9 (Jos.)
4. König I 597, 16 (Tat.)
5. Gründer der fünften Akademie Π 268, 10 (Sext. Empir.); Schüler
des Platonikers Philon und des Stoikers Mnesarch 284, 19 (Numen.)
Antipathien (άντιπά&ειαι): entgegengesetzt (gegen das Zustoßen von Unfällen)
wirkende Kräfte, ζ. B. in περίαπτα (Amuletten) I 332, 11 (Alex. Aphrod.)
Antipatros: 1. Stoiker, Gegner des Karneades, seine Schriften erst nach seinem
Tod veröffentlicht I I 283, 8 (Numen.)
2. der makedonische Feldherr; Aristoteles iv ταϊς προς Ά. έπιστολαϊς
Π 349, 6 (Aristocl.)
Antiphanes: 1. Komödiendichter, sein ΟΙωνιστής = Men anders Δεισιδαίμων
1 5 6 4 , 3 (Porph.)
2. ein anderer (Historiker?) I 577, 16 (Clem.)
Antiphon: Sophist, Lehren zum Mondlicht 11403,10 (Pseud.-Plut.); zum
Meer 420, 10 (ders.)
Antisthenes: Kyniker, Schüler des Sokrates; Lehre I I 211, 14 (Clem.); 270, 6
(Numen.); Ήραχλεωτιχός 378, 6
Antyllos: ein vom Tode Wiederauferstandener Π 74, 11 (Plut.)
Anubis: Sohn des Osiris I 59, 24 (Diod.); hundsköpfig, Leibwächter des Osiris
u n d der Isis 63, 18 (ders.)
Anytos: Ankläger des Sokrates I I 187, 13. 17 (Plat.)
Aod: jüdischer Richter I 610, 3
Apellikon: Lobredner des Aristoteles I I 349, 4 (Aristocl.)
Apher u n d A p h r a : Söhne Abrahame, nach ihnen eine Stadt Aphra und Afrika
benannt I 507, 14. 15 und 508, 1 (Cleodem. — Alex. Polyh. — Jos.)
Aphrodisios: Monat auf Cypern I 200, 17
Aphrodite: 1. griechische Göttin, ihre Orgien von Kinyras gestiftet I 80, 13
u n d 81, 3 (Clem.); warum φιλομηδής (so) 80, 23 (ders.); Heiligtum in Paphos
91, 10 (ders.); I I 100, 25 und 101, 1 (Plat.); 266, 6 (ders.)
2. ägyptische Göttin I 59, 8 (Diod.); „Gefilde der goldenen Aphrodite"
I 583, 17. 19 (ders.)
3. Planet I 142, 3 (Porph.); 340, 7. 8. 16 (Bardes.); Π 417, 10 (Pseud.-
Plut.)
S. auch unter Kypris und Paphie
 Namen- u n d Sachregister 475

Apion: Grammatiker, Sohn des Poseidonios 1 5 9 4 , 13 (Afr.); m i t d e m Spitz-

n a m e n Πλειστονίχης 602, 4 (Clem.). S. das Stellenregister
Apis: 1. heiliger Stier I 61, 2 (Diod.); 64, 17 (ders.); in Memphis v e r e h r t 65, 20
(ders.); sein Tod u n d Auffindimg eines neuen, in den die Seele des Osiris
übergeht 66, 5 (ders.); heilig dem Mond 145, 22 (Porph.); 343, 3 (Bardes.);
vom ägyptischen König Chenephres zur Zeit des Moses ein Stier so b e n a n n t
521, 5 (Artapan. — Alex. Polyh.); 589, 19
2. ein Ägypter A. Erfinder der Arzneikunde I 575, 21 (Clem.)
3. König von Argos, Sohn des Phoroneus I 594, 11 (Polemo —• A f r . ) ;
598,22 (Tat.); 6 0 5 , 1 3 (Clem.)
Apollo: 1. griechischer Gott, von άπολνων I 108, 10 (Plut.); von πάλσις I 139, 18
(Porph.); warum ihm der Lorbeer heilig 139, 20 (ders.); 148, 19; = Sonne
108, 12 (Plut.); = Helios, Horos, Osiris 155, 9. 16 (Orakel); wegen T ö t u n g
der Kyklopen von Zeus mit Dienstbarkeit bei A d m e t b e s t r a f t 73, 10. 13
(Diod.); wegen Tötung des P y t h o n neun „ g r o ß e " J a h r e v e r b a n n t , ü b e r n a h m
d a n n Delphi von Themis 231, 9 (Plut.); seine Geburt, n a c h K e k r o p s 587, 5;
605,24 (Pind. — Clem.); 1 1 1 0 2 , 3 (Plat.); 1 7 4 , 3 (ders.). N a m e n n a c h
Orakelstätten: δ εν Βραγχίδαις 1 2 3 3 , 4 (Porph.); δ εν Δελφοις I I 229, 18;
Αιδνμενς I 79, 4 (Clem.); Καρνεϊος 258, 19 (Oenom.); Κλάριος 262, 12 (ders.);
Πν&ιος I I 106, 16 (Plat.); Standbild des pythischen A. in Samos I 584, 13
(Diod.); Altar in Telmessos 91, 8 (Clem.). Von Oenom. spöttisch g e n a n n t
δ εν Δελφοϊς ποιητής I 283, 12; ώ πάτριε των 'Ελλήνων έξηγητά 285, 3; ώ ΰεο-
ποιέ 285, 9
Orakel Apollos·, über seine Geburt I 152, 13 ( P o r p h . ) ; 155, 9 ; w a s u n d
wie m a n den Göttern opfern soll 179, 7 u n d 180, 25 (Porph.); a u c h d e n
Dämonen soll m a n opfern 207, 6 (ders.); woran die G ö t t e r ihre F r e u d e h a b e n
235, 14 (ders.); über P a n 233, 7 (ders.); a n welchen T a g e n m a n gewisse
Götter anrufen soll 248, 2 (ders.); über E h e 277, 7 (ders.); ü b e r K i n d e r
(Kypselos) 277, 9 (ders.); über Kolonisation 277, 12 (ders.); ü b e r Vorzüge
griechischer Landschaften 277, 15 (ders.)
Ratschläge·, a n Antiochos (richtig: Archilochos) 279, 8 (Oenom.); a n die
Athener gegen Minos 257, 1 (ders.); in der P e r s e r n o t 266, 1 (ders.) u n d
Π 226, 17 (Clem.); bei großer Hitze I 278, 12 (Oenom.); a n Erginos 278, 15
(ders.); a n die Herakliden 2 5 8 , 5 (ders.); an H o m e r 281, 11 (ders.) u n d
283, 16 (ders.); a n die von Harpagos b e d r ä n g t e n K n i d i e r 271, 5 (ders.);
a n die Kreter 279, 12 (ders.); an Kroisos 260, 9 u n d 261, 3 (ders.); a n K y -
pselos 288, 7 (ders.); an die Lazedämonier gegen die Messenier 272, 12 (ders.);
a n die Messenier gegen die Lazedämonier 273, 8 (ders.); a n die Lazedämonier
in der P e r s e m o t 269, 18 (ders.); a n L y k u r g 274, 5 (ders.); 275, 4 (ders.);
276, 6 (ders.); a n zwei Könige der Lazedämonier 280, 6 (ders.); a n die
Methymnier 289, 2 (ders.); an Mnesarchides, Euripides' V a t e r 281, 7 (ders.);
a n Telesiklee, Archilochos' Vater 281, 4 (ders.); a n Oinomaos 262, 14 u n d
264, 1 (ders.). Apollo weissagt die Zerstörung eines Tempels d u r c h Blitz
296, 9 (Porph.); lobt die J u d e n 496, 1 (ders.)
2. phönizischer Gott, Sohn des Kronos I 48, 18 (Philo Bybl.)
3. ägyptischer Gott I 59, 7 (Diod.); zieht m i t seinem B r u d e r Osiris zu
Feld 59, 23 (ders.); Stadt des Apollo m i t Standbild in Ä g y p t e n 144, 17
(Porph.)
S. auch u n t e r Phoibos u n d u n t e r Pythios
Apollodoros: Grammatiker, Ansatz der Lebenszeit H o m e r s I 596, 14. 20 (Tat.);
b> τοις Χρονιχοϊς 604, 15. 20 (Clem.)
Apollonios: Grammatiker, Zeitgenosse des Longinos I 561, 15 (Porph.); 562, 2
(ders.); 563, 18 (ders.); 564, 9 (ders.)
Apollophanes: von Kyzikos; Zeitgenosse des Agesilaos I 563, 12 (Porph.)
Araber u n d Arabien: Menschenopfer I 201, 10; dortige S i t t e n 339, 5 (Bardes.);
kürzlich von den R ö m e r n besiegt, ä n d e r t e n sie ihre barbarischen Gesetze
342, 7 (ders.); 516, 18. 19 (Artapan. — Alex. P o l y h . ) ; 518, 8 (Aristeas —
Alex. Polyh.); 521, 21. 22. 26 (Artapan. — Alex. P o l y h . ) ; 541, 4 (Eupolem.
— Alex. Polyh.); 553, 2 (Abyden.); ihre Könige N a c h k o m m e n v o n zwölf
476 Eusebius

Söhnen Abrahams 505, 12 (Molo — Alex. Polyh.); sie bildeten die Vogel-
schau aus 676, 3 (Clem.); 594, 12 (Polemo — Afr.); dortige Räuber 65, 4
(Diod.)
Arche Noe: ihre Überbleibsel I 497, 16. 24 (Jos.)
Archelaos: 1. spartanischer König I 280, 4 (Oenom.)
2. makedonischer König I I 93, 23 (Plat.)
3. Philosoph aus Lampsakos, Schüler des Anaxagoras I 612, 6. 9; I I
299, 11; 424, 13
Archemoros: ein göttlich verehrtes Kind 192, 17 (Clem.)
Archias: Mörder des Archilochos I 282, 11 (Oenom.)
Archilochos: Dichter (Μοναών θεράπων) I 281, 6. 20 und 282, 2. 6. 12 (Oenom.);
314, 9. 12 (ders.); seine Blüte in der 23. Olympiade 596, 24 (Tat.). S. das
Stellenregister; s. auch unter Antiochos 2
Areios: aus Herakleopolis; hat das Werk des Epeeis über Kneph ins Griechische
übersetzt I 53, 7 (PhUo Bybl.)
Areopag: Π 300, 1 (Pseud.-Plut.)
Ares: 1. griechischer Gott, Name von άρήγιον I 108, 8. 9 (Plut.); Menschenopfer
191, 20 (Porph.); aus seinem Wesen ergibt sich das des nach ihm benannten
PI neten (s. u.) 142, 2 (ders.); Π 231, 8 (Plat.); 365, 17 (Horn. — Attic.)
2. ägyptischer Gott 1115, 10 (Plut., der ΎΩρον statt "Αρην hat)
3. der Planet I 108, 12 (Plut.); 142, 2 (Porph.); 295, 6. 17. 19 (ders.);
337, 11. 12. 14 (Bardes.); 338, 18 (ders.); 339, 5. 23 (ders.); 340, 19. 22. 24
(ders.); Π 417, 10 (Pseud.-Plut.)
Aretades: schrieb περί αυνεμπτώοεως 1566, 18 (Porph.)
Arete: Tochter des Aristipp, Philosophin I I 313, 10
Arethusa: ΰδωρ -ης I 277, 17 (Orakel bei Oenom.)
Argarizin: = δρος υψίστου I 503, 16 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Argeioi: Figuren statt Menschenopfer I 198, 8 (Dion. Hal.)
Argeios: König von Argos I 598, 22 (Tat.)
Argo: Schiff I 604, 16 (Clem.)
Argonauten: 1595, 1 (Afr.)
Argos: Ιππόβοτον I 277, 7 (Orakel bei Oenom.); 317, 20. 21 (Oenom.); Άργείοι
{ό Ά . kollektiv) 313, 11 (ders.); 589, 9. 10. 17; 592, 11 (Afr.); 604, 19
(Clem.); 605, 13 (ders.); 608, 21. 22 (JOB.); I I 172, 13 (Aeschyl. — Plat.).
'Αργολικά I 580, 10 (Jos.); 602, 15 (Clem.)
Ariadne: I 149, 13
Aridaios: 1. Büßer in der Unterwelt I I 199, 13 (Plat, [der Ardiaios hat] — Clem.)
2. Vater des Aristomachos I 258, 2 (Oenom.)
Aristaios: 1. ein Gott I 76, 12 (Diod.)
2. Prokonnesier (richtig Aristeas), Verfasser von Άριμάσπια I 600, 14
(Tat.). S. auch unter Aristeas
Aristarchos: 1. Grammatiker I 596, 13 (Tat.)
2. Astronom Π 415, 12 (Pseud.-Plut.)
Aristeas: 1. argivischer Schriftsteller 1605, 14 (Clem.)
2. Jude, mit Andreas an der Spitze der Gesandtschaft des Königs Ptole-
maios Philadelphos an Eleazar I 420, 24; 424, 14 (Aristeas); 425, 8 (ders.);
547, 7
3. Historiker: s. das Stellenregister unter Alexander Polyh.
Aristeides: I I 94, 14 (Plat.)
Aristippoe: 1. arkadischer Lokalhistoriker I 605, 14 (Clem.)
2. Philosoph aus Kyrene, Schüler des Sokrates H 3 1 3 , 4; I 31, 6 (Pseud.-
Plut.); I I 260, 25; 270, 6 (Numen.); 318, 18; seine Lehre 313, 7 (dagegen
Aristocles 313, 23ff.) und 423, 26 (ließ nur die Ethik gelten)
3. dessen gleichnamiger Enkel, μητροδίδαχτος 11313,11; Hörer des
Lakydes 280, 19
Aristobule: Άριστοβ. εδος auf Rhodos I 191, 3 (Porph.)
Aristohulos: jüdischer Peripatetiker; σοφία = δύναμις &εοϋ λογική 1 3 9 0 , 2 0 ;
ist der I I . Macc erwähnte Α. I 451, 8; ersetzt Arat. phaen. 1 Διός durch
&εοΰ und rechtfertigt es Π 195, 4 (Aristob.); allegorische Auslegung des Aus-
 Namen- und Sachregister 477

ruhens Gottes a m siebenten Tage und Bestätigung durch gefälschte Dichter-

zitate 195, 13—197, 15 (ders.)· S. das Stellenregister
Aristodemos: Schriftsteller περί εύρεμάτων I 577, 16 (Clem.)
Aristokles: Peripatetiker; gegen Philosophen wie Xenophanes, Parmenides,
Meliseos, die die Wahrnehmungen nicht gelten ließen I I 303, 13; gegen die
Skeptiker 306, 24; gegen Arietipp und seine Schule 313, 23; gegen Metro-
doroe von Chios und Protagoras 316, 3; gegen die Epikureer 319, 3. S. das
Stellenregister
Arietomachos: Sohn des Aridaioe I 258, 1 (Oenom.)
Aristomenes: der Messenier, opferte 300 Menschen dem Zeus v o n l t h o m e l 193,
17 (Clem.)
Ariston: der Chier (gemeint der Peripatetiker), lieB nur die E t h i k gelten; seine
gegen die Naturphilosophen gerichteten Anschauungen Π 423, 27 ff.
Aristophanes: 1. Komiker Π 101, 13
2. Grammatiker, wies Menander Plagiate nach 1 5 6 3 , 2 1 (Porph.);
596, 13 (Tat.)
3. Historiker I 553, 19 (Jos.)
Aristoteles: I 451, 6; Π 6, 21 (Attic.); 9, 28; 198, 15 und 199, 4 (Clem.); 260,14
(seine πολννοια); 270, 19 (Numen.); 275, 7. 8. 10 (ders.); 381, 1 (Porph.);
399, 21. Vermählt mit Pythias, Schwester des Hermeiae Π 348, 21 (Aristocl.);
von Alezand. Aphrodis. ϋείος genannt I 328, 12; von Aristoxenos gepriesen,
verleumdet von Epikur, Timaios, Alexinos, Eubulides, Democharee, Kephiso-
doros u n d Lykon Π 346, 16 ff. (Aristocl., der ihn verteidigt); Plato der Adler,
Ar. der Fuchs 351, 8 (Attic.); vier τρόποι αίτιων I 328, 11 (Alex. Aphrod.);
Gegensatz zwischen ihm und Plato (sowie Moses) in der Lehre von der άρετή
und der εύδαιμονία Π 350, 4 (Attic.); seine drei Ethiken haben bloß vulgären
Charakter 352, 8 (ders.); die göttliche Weltregierung erstreckt sich bloß
bis zum Mond 355, 15; Gegensatz zu Plato in der Lehre von der Vorsehung
355, 18 (Attic.); in der Lehre von der E n t s t e h u n g der Welt 359, 14 (ders.);
in der Annahme einer fünften Substanz 363, 17 (ders.); in der Lehre von der
Substanz und der Bewegung der Gestirne sowie von der Bewegung der
Körper 366, 3 (ders.); in der Lehre von der Seele 369, 8 (ders., der ihn 370, 13
spöttisch ά της φύσεως γραμματεύς nennt, ωαηερ ai αηπίαι το δνσΦήρεντον ix
τον σκοτεινού ηοριζόμενος 371, 17); gegen seine Annahme, die Seele sei Ente-
lechie 372, 4 (Plot.) und 374, 2 (Porph.); Gegensatz zu P l a t o in der Lehre
von der Weltseele 375, 7 (Attic.); von den Ideen 376, 12 (ders.). Sein niedri-
ger Scharfsinn konnte bloß irdische Dinge ergründen 376, 16 (ders.). Seine
Lehren von der Welt und den Weltkörpern 400, 19 (Pseud.-Plut.), 408, 17
(ders.), 409, 7. 10 (ders.), 410, 21 (ders.), 411, 18. 20 (ders.), 412, 18 (ders.),
413, 6 (ders.), 414, 16 (ders.), 416, 6 (ders.). Schrieb über Erfinder I 577, 16
(Clem.); Klearch ließ ihn die J u d e n erwähnen I 491, 14
Aristoteliker: Verächter der Orakel I 169, 6; 172, 18
Aristoxenos: 6 μουσικός 1 1 9 , 9 (Aristocl.); über Aristoteles iv τω Βίω τον
Πλάτωνος Π 346, 23 und 347, 3 (ders.)
Arkadien u n d Arkadier: Menschenopfer I 192, 16 (Porph.); 'Αρκαδικά 602, 19
(C1 m.); 605, 14 (ders.)
Arkesilaos: Gründer der zweiten Akademie I I 267, 24; aus P i t a n a 277, 8
(Numen.); seine Lehrer Polemon (bei diesem war Zenon sein Mitschüler),
Theophrast, Krantor, Diodor, Pyrrhon, Menedemos Π 271, 9—272, 4
(Numen.); 1315,13,14 (Oenom.); seine Lehre: περί απάντων έπέχειν Π 268,1;
seine Lehrweise 271, 8ff. (Numen.); sein K a m p f gegen Zenon 274, 11 (ders.);
in Wahrheit ein Pyrrhoneer (Skeptiker), bloß dem Namen nach Akademiker
274, 4 (ders.)
Arktos: Sternbild I I 22, 16
Arkturos: Sternbild, = Arktophylax = Bootes I I 22, 16; 328, 6 (Dion. Alex.)
Armakales: Nebenarm des E u p h r a t I 552, 16 (Abyden.)
Armenien und Armenier: Sitten I 339, 7 (Bardes.); 497, 16. 22 (Jos.); 498, 9. 15
(Abyden.); 503, 9 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Armenios: Vater der Astyaneira I 72, 15 (Diod., der Ormenios hat)
478 Eusebius

Aromata: v o n άράσ&αι I 37, 6 (Porph.)

Arretophoria: Fest zu Ehren der Persephone (Pherephatta) I 82, 9 (Clem.)
Arsalos: einer der drei Stammväter der Solymer; dieser, Aryos und Tosobis
als σκιροί &εοί verehrt I 231, 17. 19 (Plut.)
Arsinoe: Gemahlin und Schwester des Ptolemaios Philadelphos 1 4 2 4 , 23
(Aristeas)
Artabe: Getreidemaß I 541, 1 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Artemides oder Titanides: sieben Töchter der Astarte und des Kronos I 48, 12
(Philo Bybl.)
Artemis: = άερότεμις I 140, 20 (Porph.); Λοχεία ebd. (ders.); 148, 6; 150, 5;
Menschenopfer (VI. Ταυρική) 1 9 3 , 2 2 (Clem.); Artemision in Delos 1 9 1 , 4
(Clem.); Heiligtum in Magnesia 91, 7 (ders.). S. auch unter Eileithyia und
unter Phoibe
Arxippos: attischer Archon I 596, 19 (Tat.)
Aryos: einer der drei Stammväter der Solymer 1 2 3 1 , 1 7 (Plut.). S. unter
Arsalos
Arzt: sieht hinweg über die äußeren Verhältnisse, wenn auch noch so reicher
und mächtiger Kranker I 466, 14ff. (Philo Jud.); Philosophen als schlechte
Seelenärzte 467, 14 (ders.)
Asa: jüdischer König I 610, 11
Asbolos: 1. = Chum, Stammvater der Äthiopier I 504, 6 (Eupolem. — Alex.
Polyh.)
2. Kentaure I 600, 15 (Tat.)
Aseneth: Tochter des ägyptischen Priesters Pentephres I 510, 14 (Demetr. —-
Alex. Polyh.); 517, 7 (Artapan. — Alex. Polyh.)
Aeer: Sohn Jakobs I 508, 22 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 18 (ders.); 511, 14
(ders.)
Aseroth: Ort I 528, 18 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Asien: I 608, 13 (Jos.); Π 93, 1 (Plat.)
Askalon: Stadt in Syrien, Tauben dort heilig und geschont I 477, 4 (Philo Jud.)
Asklepiaden: I 149, 21
Asklepiades: Arzt, nahm δγκοι statt &τομοι wie Herakleides (Pontikos) a n I I
325, 7 (Dion. Alex.)
Asklepios: 1. phönizischer Gott, Sohn des Sydyk I 48, 16 und 50, 15 (Philo
Bybl.)
2. griechischer Gott: Abkunft, Kunst, Tod 1 7 3 , 7 (Diod.); in Trikka
geboren 153, 8 (Orakel bei Porph.); Symbol der Heilkraft Apollos 140, 4
(Porph., dagegen Eus. 148, 21); v o m Blitz getötet 149, 15; hat die Heil-
kunde ausgebildet 575, 21 (Clem.); aber seit Jesus verehrt ward, half A.
nicht mehr 221, 13 (Porph.); 587, 7; 604, 17. 19 (Clem.); I I 139, 5 (Plat.);
229, 17
Asphaltitis λίμνη = das Tote Meer I 495, 9 (Jos.)
As(s)ur(i): Sohn Abrahams, nach ihm Assyrien benannt I 507, 14 (Jos.)
Assyrier und Assyrien: I 40, 7 (Porph.); „finden Wege zu den Göttern" 496, 7
(Porph.) und 496, 12 (ders.) = I I 287, 18 (ders.); nach As(s)ur(i), Sohn
Abrahams, benannt 507, 14 (Jos.); 538, 19 (Eupolem. — Alex. Polyh.);
551, 12 (Abyden.); erfanden das Dichord 576, 18 (Clem.); 589, 11; 594, 18
(Afr.); 601, 20 (Tat.); 602, 22 und 603, 2 (Clem.); 608, 12 (Jos.); 611, 7
Astarte: phönizische Göttin, Tochter des Uranos I 48, 5. 11. 14 (Philo Bybl.);
mit Stierkopf, = Aphrodite 49, 12. 13. 16 (ders.)
Asteria: weissagende Göttin I 275, 15 (Oenom.)
Astibares: König der Meder I 648, 13 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Astrologie: lehrte Abraham die Ägypter 1 5 0 2 , 9 (Jos.); diese die übrigen
Völker 575, 23 (Clem.). Fachausdrücke bei Chaeremo — Porph.: δεκανοί,
ωροσκόποι, κραταιοί ήγεμόνες I 116, l ö f . ; bei Bardes.: iv όρίοις καΐ οϊκοις
338, 6 f . ; 339, 23; iv οϊκοις 340, 8; έν Ιδίοις δροις 339, 5; (έν) όρίοις 340, 22;
μεσονρανεϊν 3 3 7 , 1 2 und 3 3 9 , 4 ; μεαολαβεϊα&αι 3 4 0 , 2 4 ; ή υπό τών άρχων
(Planeten) πρυτανενομένη γένεσις (Nativität) 343, 5; bei Origenes: Grad,
Minute, Sekunde 358, 23 f.
 N a m e n - u n d Sachregister 479

A s t r o n o m e n : teilen die E r d e in sieben κλίματα, jedes n a c h d e m E i n f l u ß eines

P l a n e t e n I 341, 12 (Bardes.)
A s t y a n e i r a : eine F r a u des H e r a k l e s I 72, 15 (Diod., der A s t y d a m e i a h a t )
A s t y p a l a i e u s : E i n w o h n e r der Insel A s t y p a l a i a I 284, 20 u n d 285, 1 (Oenom.)
A t a l a n t e : I I 236, 15 (Plat.)
A t h e n u n d A t h e n e r : s t a m m t e n n a c h T h e o p o m p v o n d e n Ä g y p t e r n a b I 595, 11
(Afr.); Menschenopfer 192, 12 ( P o r p h . ) ; 250, 8 f f . ; 257, I f f . (Oenom.); ver-
nachlässigten p r a k t i s c h e G e w ö h n u n g a n die Gesetze 435, 1 ( J o s . ) ; 589, 9. 16;
ihre ältesten Aufzeichnungen D r a k o n s Gesetze 580, 23 (Jos.); 599, 22. 23
(Tat.) = 6 0 3 , 2 1 . 2 2 (Clem.); 6 1 2 , 7 . 1 0 . 1 1 ; 1 1 1 1 7 , 8 ( P l a t . ) ; 1 7 8 , 3 . 6
( N u m e n . ) ; 184, 4 (Plat.); 202, 17 (Clem.); 229, 14; 232, 3; 337, 11 (Dion.
Alex.); 347, 16. 22 (Aristocl.); Άΰήνησι h a b e n Aristocles 1 1 9 , 10; 314, 11;
Clemens I 84, 16; 90, 19; 604, 2; P o r p h y r . I 561, 14; T a t . I 596, 19
A t h e n e : 1. phönizische Göttin, T o c h t e r des K r o n o s I 47, 10 u n d 49, 17 (Philo
Bybl.)
2. griechische G ö t t i n , T o c h t e r der Themis u n d des Zeus I 77, 20 (Diod.);
= άήρ, ihre G e b u r t , w a r u m Τριτογένεια u n d γλαυκωπις 113, 5 f f . (ders.);
= Ά&ρηνά 141, 3 ( P o r p h . ) ; n i m m t d a s z u c k e n d e H e r z des g e t ö t e t e n Diony-
sos (daher Παλλάς) 82, 19 (Clem.); Menschenopfer 201, 8 ; T e m p e l in Larissa
m i t G r a b des Akrisios, in A t h e n m i t d e m des K e k r o p s , d o r t a u c h Tempel
der Polias m i t G r a b des E r i c h t h o n i o s 90, 18—20 (Clem.); 150, 5 ; I I 170, 11
( P l a t . ) ; 226, 15 (Clem.)
Äthiopier u n d Ä t h i o p i e n : F e l d z u g gegen Ä g y p t e n I 65, 1 (Diod.); beseitigen
die Kniescheiben 358, 2 (Orig.); N a c h k o m m e n d e s C h u m = Asbolos 504, 6
(Eupolem. — Alex. P o l y h . ) ; 520, 11 ( A r t a p a n . — Alex. P o l y h . ) ; b e s c h n i t t e n
520, 22. 26 (ders.); 527, 19 (Ezech. — Alex. P o l y h . ) ; 583, 23 (Diod.)
A t h o s : S t a d t in Ä g y p t e n I 517, 11 ( A r t a p a n . •— A l e x . P o l y h . )
Athribitischer G a u : in Ä g y p t e n (Ά&ριβίτου K o n j e k t u r ) I 540, 9 (Eupolem. —
Alex. Polyh.)
Atlant(e)ioi: ihre 'θεολογία' 1 7 3 , 1 8 — 7 6 , 2 (Diod.); 1 3 4 , 7
A t l a s : Sohn des U r a n o s I 47, 2. 19 (Philo B y b l . ) ; 75, 3. 4 (Diod.); 154, 2 ; E r -
f i n d e r der Astrologie = E n o c h 504, 7. 8 ( E u p o l e m . — Alex. P o l y h . ) ; zim-
m e r t e zuerst ein Schiff 5 7 5 , 2 2 (C1 m . ) ; 589, 2 0 ; 599, 15 ( T a t . ) ; 603, 13
(Clem.); 1 1 2 9 9 , 8 ( P l a t . ) ; seine T ö c h t e r (Atlantiden), die ä l t e s t e Maia
I 75, 6 (Diod.)
A t o m e : Atomenlehre v o n Oenom. v e r l a c h t I 316, 6 ; v o n Dion. Alex, l e b h a f t
b e k ä m p f t Π 325, 12ff.
A t o s s a : Perserkönigin, soll als erste F r a u Briefe v e r f a ß t h a b e n I 577, 14 (Clem.)
A t r e u s : I 599, 1 (Tat.); I I 17, 5 (Etymologie n a c h P l a t . )
A t r o i : E i n w o h n e r v o n ( H ) a t r a in M e s o p o t a m i e n ; S i t t e n 1 3 3 9 , 12 (Bardes.)
A t r o p o s : eine Moira, v o n άτρεπτος I 323, 16 (Chrysipp bei Diogenian.); 141, 14
(Porph.)
A t t h i d e s : Geschichtswerke ü b e r A t t i k a I 580, 10 ( J o s . ) ; 592, 15 (Afr.)
A t t i k a u n d a t t i s c h : I 49, 18 ( P h i l o B y b l . ) ; 60, 11 (Diod.); 592, 9. 11. 18 (Afr.);
5 9 3 , 9 (ή 'Αττική χρονογραφία; ders.); 594,4 (ders.); 599, 9. 14 ( T a t . ) ; 602, 17
(Clem.); 604, 5 (der?.); I I 226, 16 (ders.)
A t t i k o s : strenger P l a t o n i k e r , g l a u b t m i t P l a t o u n d Aristoteles a n die TJn-
vergänglichkeit der W e l t I I 362, 17. S. d a s Stellenregister
A t t i s : A. u n d K y b e l e I 74, 14. 15. 20. 23 (Diod.); 81, 10 (Clem.); = Dionysos
8 4 , 4 (ders.); Symbol der F r ü h l i n g s b l ü t e n 1 3 7 , 9 . 10 u n d 1 3 8 , 4 ( P o r p h . ;
dagegen Eue. 148, 13)
A u a r i s : ägyptischer O r t ; Avaoiv A k k . 1 598, 18 (Apio bei T a t . , der Avaglav
h a t ) ; Άοναοιν A k k . 602, 10 (Apio bei Clem.); Αϋαρις 608, 3 (Jos.)
A u f e r s t e h u n g der T o t e n : I I 72, 1—3 ( P l a t . ) ; 73, 12 (ders.; a n d e r s b e u r t e i l t
v o n Clem. 2 0 8 , 4 ) ; 74, 11 (Plut.)
A u g u s t u s : K a i s e r ; Beseitigung der πολυαρχία 'Ρωμαίων, Alleinherrscher zur Zeit
d e s Erscheinens des Erlösers, Vereinheitlichung d e r W e l t I 15, 18; 613, 7
Ausitis: L a n d s c h a f t I 518, 7 (Aristeas — Alex. P o l y h . )
A u t o c h t h o n : s. Epigeios u n d Geinos
480 Eusebius

Baal: I 648, 8 (Eupolem. — Alex. Polyh.)

Baal tie: phönizische Göttin, — Διώνη I 49, 23 (Philo Bybl.)
Baau: phönizische Göttin, = Nacht I 44, 7 (Philo Bybl.)
Babylon, Babylonien, Babylonier: I 348, 11 (Orig.); Turmbau 600, 6. 7 (Aby-
den.); 500, 11 (Jos.); 500, 18 (Sibylle bei Jos.); Name von hebräisch Βαβέλ
— Verwirrung, wegen der Sprachverwirrung beim Turmbau 500, 13 (Jos.);
Gründung 502,19 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 548,10.14.10 (ders.);
Könige von Nabopallasaros bis Kyros 649, β—650, 17 (Berosus — Jos.);
von Nabukodrosoros an 551, 4 (Megasth. — Abyden.); von Nabuchodonosor
neu befestigt 552, 12. 15 (Abyden.); 570, 12; 572, 8; 591, 19 (Afr.); 597, 15
(Tat.); 611,8; 612, 26
Baithel: Landschaft I 347, 23 und 348, 2 (I. Beg — Orig.); 510, 5 (Demetr. —
Alex. Polyh.)
Baitylia: = beseelte Steine I 48, 10 (Philo Bybl.)
Baitylos: Sohn des Uranos, phönizischer Gott I 47, 1 (Philo Bybl.)
Bakche: Symbol der Ekstase I 138, 7 (Poroh.)
Bakchios: Beiname des Dionysos I 69, 1 (Diod.)
Bakchos: s. Dionysos; ol Βάχχοι = Bakchanten I 82, 4 (Clem.)
Baktrier: Sitten I 17, 6 (Porph.); 337, 16 (Bardes.); 338, 19 (ders.); 339, 4. 13
(ders.); Zoroaster ihr König 587, 14
Baldad: König der Sauchäer I 518, 18 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Balla: Nebenfrau Jakobs I 508, 19 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Barachiel: Vater des Eliun, ein Zobite (Volksname) I 518, 19 (Aristeas — Alex.
Polyh.)
Barak: jüdischer Richter I 610, 3
Bardeeanee: Syrer, zu hoher Vollkommenheit in der chaldäischen Wissenschaft
gelangt I 334, 23f.; & Βαρδησάνη 341,12 (Bardes.); 343, 16 (S Σύρος). S.das
Stellenregister
Baris: 1. ägyptisches Schiff I 243, 6 (Porph.)
2. Berg Armeniens mit Besten der Arche Noe I 497, 22 (Nikol. — Jos.)
Baruch: Prophet I 611, 4
Basileia: in der Theologie der Atlanteioi Tochter des Uranoe und Schwester
der Rhea I 73, 22 (Diod.); Μήτηρ zubenannt 73, 23f. und 74, 5 (ders.)
Bassara: Frau des Esau, Mutter des J o b I 518, 6 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Baubo: γηγενής in Eleusis I 84, 13. 17. 18 (Clem.); 85, 3 (Orph. — Clem.)
vBebryker: I 577, 2 (Clem.); falsche Variante statt Δέρβιχες I 16, 23 (Porph.)
Beelsamen: phönizischer Gott 144, 11 (Philo Bybl.)
Beelzephon: ägyptischer Ort am Roten Meer I 535, 17 (Ezech. — Alex. Polyh.)
Belos: semitischer Gott: Zeus Β. I 48, 18. 19 (Philo Bybl.); Zeus in Babylon
von B. gastlich aufgenommen 77, 20 (Diod.); = Kronos, hat zwei Söhne,
Belos und Chanaan 604, 3 (Eupolem. — Alex. Polyh.); einer der Giganten,
Erbauer des nach ihm benannten Turmes 604, 20 und 606, 1 (Artapan. —
Alex. Polyh.); 651, 9 (Abyden.); hat Babylon ummauert 552, 11 (Abyden.);
697, 16 (Tat.)
Beltis: babylonische Königin I 551, .10 (Abyden.)
Beluchoe: assyrischer König I 603, 2 (Clem.)
Benjamin: I 610, 7 und 511, 1. 4. 6 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Berossos: Chaldäer I 497, 6; Babylonier 591, 20 (Afr.); Priester des Bei zur Zeit
König Alexanders 597, 15 (Tat.); Geschichtswerk rd Χαλδαΐκά 499, 14
(Jos.), Antiochos II. (richtig d. I.) gewidmet 597, 17 (Tat.); erwähnte die
Sintflut 497, 14 (Jos.). S. das Stellenregister
Beruth: phönizische Göttin I 46, 16 (Philo Bybl.)
Berytos und Berytier: I 39, 18 und 40, 1 (Porph.) = 588, 2. 4 (ders.); dort
verehrte Götter 50, 1. 2 (Philo Bybl.)
Beschneidung: der Hebräer von Abraham an I 374, 12; 514, 17 und 515, 1
(Theodot. — Alex. Polyh.); am achten Tage nach der Geburt 357, 26 (Orig.);
Annahme der B. durch die Einwohner von Sikima (Sichern) 516, 6 (Theodot.
— Alex. Polyh.); durch dieÄthiopier auf Anraten des Moses 520,23 (Artapan.
— Alex. Polyh.); B.derlsmaeliten 13 J a h r e nach der Geburt 357,28 (Orig.)
 Namen- und Sachregister 481

Beth: hebräischer Buchstabe I 574, 13; I I 18, 21

Bethleem: 1 3 4 9 , 1 8 (Orig.); = Ephratha 610,6 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Bewußtsein: am sichersten ist, rein intuitiv, das B. unserer Existenz I 314, 17
(Oenom.)
Bibliothek: die königliche von Alexandrien; Demetrios von Phaleron schätzte
den Bücherbestand auf 200000, wollte ihn auf 600000 bringen I 421, 7f.
(Aristeas)
Bildhauer: eklektisches Verfahren späterer B. 11364,23 (Attic.)
Bion: der Borysthenite I I 274, 7 (Numen.)
Bootes: = Arkturos = Arktophylax Π 22, 17
Böotien und Böoter: einst durch viele Orakelstätten berühmt I 262, 9 (Plut.);
599; 5 (Tat.); Π 207, 5 (Clem.); 298, 24 (Plat.)
Borboros: See bei Pella in Makedonien 11349,2 (Aristocl.)
Boreas: Wind I 43, 24 (nach Philo Bybl.); Θρηίκιον Βορέην I I 111, 22 (Tyrt. —
Plat.)
Borsippos: und Βορσιππηνών πόλις, von Kyros belagert I 560, 10. 13 (Jos.)
Bosporos: Karthager, erbaute die erste τετρήρης I 576, 19 (Clem.)
Brachmanen: bei Indern und Baktriern 1337, 15 (Bordes.); 341, 1 (dere.);
493, 5 (Clem.); 494, 7 (Numen.); 'Ινδών φιλόσοφοι 570, 14
Branchidai: δ έν Βραγχίδαις 'Απόλλων I 233, 4 (Porph.); s. unter Apollo
Brathy: Gebirge in Syrien 144, 23 (Philo Bybl.)
Briefe: 8. unter Atossa
Brimo:. = Demeter I 81, 9 (Clem.)
Britannien (Βρεττανία) und Britannier (Βρεττανοί): Inseln der Dämonen und
Heroen I 254, 18 (Plut.); Sitten (Polyandrie) 339, 23 (Bardes.)
Bromios: I I 222, 18 (Orph. — Clem.)
Buchstaben: die phönizischen B. erfunden von Taautos I 41, 2 (Philo Bybl.),
drei von Eisirios 50, 21 (dere.); nach der ägyptischen Sage war Hermes
Erfinder der B. 59, 18 (Diod.); die griechischen B. von den Phönikern —
Syrern (zu denen auch die Hebräer gehören) Entlehnt 574, 2. 4. 5; 22
hebräische B., ihre Namen und Bedeutungen 574, 12—575, 6; ihre Namen
mit den griechischen verglichen 575, 12ff. und I I 18, 20ff.; fraglich, ob die
Griechen vor Troja sich der B. bedienten I 579, 1. β. 7 (Jos.)
Bühne: die hohe römische Β: I I 346, 1
Busiris: von Osirie in Phönikien als Herrscher eingesetzt I 59, 21 (Diod.); nach
ihm der Busiritische Gau Ägyptens benannt 118,16 (Porph.); 540,9
(Eupolem. — Alex. Polyh.)
Buzygia: Fest I 431, 5 (Philo Jud.)
Byblos und Byblier: in Phönikien 1 4 6 , 4 . 16 (Philo Bybl.); gegründet von
Kronos 47, 19 (ders.); 49, 23 (ders.)
Byssos: Kleider aus Β. (βύσσινα Ιμάτια) zur Zeit Semiramis* erfunden I 577,
13 (Clem.)
Chairemon: & ίερογραμματενς 1 2 4 3 , 1 0 (Porph.); bezieht den ägyptischen
Götterglauben auf die Gestirne 116, 12 (ders.). I m übrigen s. das Stellen-
register
Chaldäer und ihr Land: I 427, 10 (Philo Jud.); = Assyrier 496, 12 (Porph.)
= I I 287, 18 (ders.); I 501, 7 (Beros. — Jos.); 501, 12 (Nikol. — Jos.);
551, 7 (Abyden.); 563, 17 (ihre geschichtlichen Aufzeichnungen; Jos.);
573, 4; 590, 21; 597, 13 (Tat.); 609, 6; I I 193, 10 (Orph. — Aristob.)
= 221, 9 (Orph. — Clem.); ihr Monotheismus I 496, 14 (Orakel bei Porph.);
sie und die Ägypter machten zuerst die Astrologie bekannt 576, 1 (Clem.);
Astrologie Χαλδαϊκή έπιστήμη 334, 23; Χαλδαϊκή (τέχνη) 503, 6 (Eupolem. —
Alex. Polyh.; da την άστρολογίαν vorhergeht, muB die Sterndeutern, d. h.
die Ermittlung der Nativität gemeint sein); Χαλδαϊκή σοφία I I 17, 18;
sie haben nebst den Ägyptern und Phönikern die älteste geschichtliche
Überlieferung I 578, 18 (Jos.); oi Χαλδαίζοντες = die chaldäiache Wieaen-
achafi (Astrologie) betreibend 334, 20; 338, 19 (Bardes.)
Chalkis: Stadt 11347,23 (Aristocl.)
H r a s , Eusebius II 31
482 Eusebius

Chamaileon: Peripatetiker I 596, 12 (Tat.)

C h a n a a n : 1. Sohn des Belos, Vater des Vaters der Phöniker I 604, 4 (Eu-
polem. —• Alex. Polyh.)
2. L a n d I 609, 9. 11. 14 (Demetr. — Alex. Polyh.); 5 1 1 , 8 . 1 1 . 1 9 . 2 2
(ders.)
Chananaia ( = Chanaan): = 'Ιουδαία I 501, 13 (Nikol. — Jos.); 525, 3 (Ezeeh. —
Alex. Polyh.)
Chanethothes: Ägypter I 521, 11. 14. 15. 22. 25 (Artapan. — Alex. Polyh.)
C h a p h : hebräischer Buchstabe I 574, 21
C h a p h r a t h a : Ort I 510, 6 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Charilaos: spartanischer König I 280, 4 (Oenom.)
Chariton: Volksgenosse des Phalaris I 288, 19 (Oenom.)
Charmidas: m i t Philon Gründer der vierten Akademie I I 268, 9 (Sext. Empir.)
Charondas: I I 139, 15 (Plat.)
Charran: S t a d t in Mesopotamien 508, 8. 11 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 10
(ders.); 511, 19 (ders.)
Chebron: L a n d s c h a f t 1 5 1 0 , 9 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Cheiron: Kentaure, durch Menschenopfer verehrt I 194, 1 (Clem.); Vater des
Karystos 313, 14 (Orakel bei Oenom.)
Chenephres: ägyptischer König I 519, 14 (Artapan. — Alex. Polyh.); 520, 6.
9. 12. 25 (ders.); 521, 5. 11. 13 (ders.); 522, 5 (ders.)
C h e t t u r a : F r a u A b r a h a m s I 507, 13 (Cleodem. — Alex. Polyh. — Jos.); 528,
6. 7. 11 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Chimaira: I I 135, 10 (Plat.)
Chios: Menschenopfer zu E h r e n des Omadioe Dionysos 1 1 9 1 , 1 8 (Porph.);
201, 3
Chna: Bruder des Eisirios, m i t geändertem N a m e n Phoinix 1 5 0 , 2 1 (Philo
Bybl.)
Choirilos: „alter Dichter", über die J u d e n 1 4 9 4 , 1 9 (Jos.). S. das Stellen-
register
Christen (Χριστιανοί) u n d christlich: Ob eine eigene Klasse zwischen Hellenen
u n d Barbaren I 8, 20 (vgl. I I 203, 17 Clem.); sind Hellenen m i t hellenischer
Gesinnung u n d bestehen aus verschiedenen Völkern wie eine νεόλεκτος
στρατιά I 21, 25; ihr Spitzname Gläubige (πιστοί) 8, 1; Vorwürfe der Heiden
8, 25—9, 15: sie sind in ihren Augen δυσσεβείς xai &&εοι 8, 26 (den Vor-
wurf der δυσσέβεια gibt Eus. 23, 18 den Heiden zurück); verdienen nach
Ansicht der Heiden die Todesstrafe 162, 9; Vorwürfe der J u d e n 9, 16—10, 6
(9, 18—20 = I I 426, 10—12); übernehmen die Prophezeiungen der J u d e n ,
leben aber nicht wie diese 22, 1; ihr Vorsatz fester als ein Eid 17, 25;
hoffen auf ein Leben bei Gott, verachten ihr zeitliches Leben 19, 1;
Todesverachtung von F r a u e n u n d K i n d e r n 19, 5 f.; denken an Gottes
Gericht 19, 12; verachten die Dämonen 209, 15; haben Gottes Logos in sich
209, 23; haben in allen Ländern ihre eigenen Bräuche 342, 26ff. (Bardes.);
Sokrates' Verurteilung der Lehren der Naturphilosophen ist eine Bestätigung
d a f ü r , daß die Chr. recht getan haben, das Heidentum aufzugeben 34, 7 ff.;
die Chr. ziehen der Philosophie der Griechen die Gotteslehre der Hebräer
vor 567, 18; w a r u m die griechischen Chr. den Barbaren Moses d. m Hellenen
P l a t o vorziehen I I 165, 8.
Christliche Lehren·. Almosen geben, alle Menschen Brüder I 18, 17; die
Lehre von Engeln u n d dienenden Geistern im Gegensatz zur Dämonenlehre
der Heiden 175, 16. Christlicher Gottesdienst auf der ganzen Welt 173, 23;
220, 16; christlicher Brauch, u n t e r Aufsicht von Wächtern bei Gastmählern
religiöse Gesänge u n d H y m n e n zu singen I I 115, 10 (vgl. auch 111, 7) .
Christentum: von den Gegnern als άλογος πίστις gescholten 1 7 , 2 3 ; 6 Χρι-
στιανισμός ist weder 'Ελληνισμός noch 'Ιουδαϊσμός, sondern τις καινή xai
άλη&ης ϋεοσοφία, έξ αυτής της προσηγορίας την χαινοτομίαν επαγόμενη I 22, 14;
παιδείαν ενϋεον xai εύσεβή 18, 14; εύσεβεστάτη χαι είρηνιχωτάτη διδασκαλία
16, 3; της χατά Χριστόν φιλοσοφίας I I 324, 4; erzieht die Menschen dazu,
Gott s t a t t der Schöpfung zu verehren I 121, 24; seine Göttlichkeit 14, 14f.;
 Namen- u n d Sachregister 483
m i t seinem Erscheinen h ö r t e n die Kriege in der Welt u n d die πολυαρχία
auf 14, 22; bereits bis zu den Skythen gedrungen 16, 14; bis a n die Grenzen
der Welt 311, 8; in Hellas u n d in der ganzen B a r b a r e nweit verbreitet I I 261,
26; barbarische Gebräuche haben aufgehört I 17, 9; es l ä u t e r t das Leben
von Hellenen u n d Barbaren nicht n u r in Taten, sondern auch in Gedanken
17, 14ff.; ist eine Wiederherstellung der Lebensführung der Hebräer vor
Moses (also Hebraismus gegen Mosaismus) I I 262, 2; in junger Blüte, gegen
die sowohl gesetzliche Maßregeln als auch feindliche Gewalt machtlos sind
262, 7; Unterweisung im Christentum: nur f ü r Frauen, Kinder u n d gewöhn-
liche Menschen gilt άλογος πίατις, f ü r die anderen aber λόγων αποδείξεις I 20,
1 ff. (Vergleich m i t der Heilkunst) u n d I I 88, 2; seine einzigartige Ein-
maligkeit ein Beweis, d a ß es seine Existenz nicht der Ειμαρμένη u n d άστρων
φορά verdankt I 310, 30ff.; a u s schlechten Handlungen einiger Christen darf
m a n keinen ungünstigen Schluß auf das Christentum ziehen I I 128, 6
Christen Verfolgungen: durch unsichtbare Dämonen u n d sichtbare Herrscher
so viele J a h r e hindurch, trotzdem das Christentum immer glänzender an-
wachsend I 14, 10; 310, 22; ihre Unwirksamkeit 222, 14; zur Zeit, als Eus.
dieses Werk begann, noch nicht abgeschlossen (έλαννόμενον 14, 11), wohl
aber zur Zeit der Abfassung des zwölften Buches I I 100, 6ff., doch ein
Wiederausbruch immerhin noch möglich I I 181, 7ff. ( X I I I . Buch); Stand-
haftigkeit der Christen in diesen Verfolgungen I 19, 1—3; I I 100, 8; 181, 8
(Vorbild Sokrates in Piatos Crito sowie die hebräischen Märtyrer)
Christus, Jesus, der Erlöser {σωτήρ): 6 μονογενής τον άεοϋ xai πρωτότοκος των
όλων I 395, 1; begann zu lehren im 15. J a h r e der Regierung des Kaisers
Tiberius 585, 8; lehrte die E r k e n n t n i s Gottes u n d ein moralisches Leben
17, 13 ff. u n d die wahre Gottes Verehrung 151, 8; er verbürgt das Leben
nach dem Tode 222, 2; seine Weissagung von der Ausbreitimg seiner Lehre
u n d von der Unbezwinglichkeit seiner Kirche ist erfüllt, diese Tatsache
wiegt schwerer als Beweisgründe 11, 18ff.; durch des Erlösers ευαγγελική
διδασκαλία Trennung v o m H e i d e n t u m 88, 6. 20 (old τις νοερών xai λογικών
ψυχών ήλιος 89, 2 ist Jesus); sein A u f t r e t e n brachte der Welt Einigung u n d
Frieden 15, 3 ff.; seitdem erlosch die Götterverehrung, h ö r t e m a n v o m Tode
der Dämonen, gingen b e r ü h m t e Orakelstätten ein 2 1 9 , 6 — 2 2 1 , 1 1 ; die
Menschenopfer hörten auf 203, 2; seit Jesus verehrt ward, half Asklepios
nicht mehr 221, 13 (Porph.). Ίησοϋ τον Χρίστου 173, 9; ο Χριστός τον ϋεον
120, 21 u n d 208, 16 (s. auch 121, 23); τον νέον &εον 311, 17; der σωτήρ ist
Gottes Λόγος 10, 8; &εον Λόγος I I 1 7 6 , 15 (dagegen ist ο (τον) Χριστού λόγος
seine Lehre I 7, 2 u n d 209, 21); εν&εος και απόρρητος δύναμις des Erlösers
16, 6 (s. auch 14, 18). S. auch u n t e r Logos u n d u n t e r Eusebius
Chronologie: chronologische Zusammenstellungen aus P o r p h . 1 3 9 , 1 7 — 4 0 , 9
( z . T . auch 588, 1—10); Afric. 591,7—595, 16; T a t i a n . 595,20—601, 24;
Clemens 602, 2—606, 11; Jos. 606, 18—608, 25 und a u s Eusebius' (der sich
585, 5 seiner neuen chronologischen Methode r ü h m t ) eigener Chronik 584,
14—587, 17; 588, 11—591, 5; 609, 18—613, 15
Chryse: Χρυσή, nämlich χερρόνησος, Malakka; dortige Sitten I 340, 14 (Bardes.)
Chrysippos: Stoiker, Nachfolger des Kleanthes I I 378, 12; Vielschreiber I 324,
13 (Diogenian.); 1. Buch Περί Ειμαρμένης 321, 3ff. (ders., der sich gegen ihn
wendet); 2. Buch 325, 27ff. (ders.); gegen seine Beweise f ü r die Mantik in
diesem Werk derselbe 169, 2 4 f f . ; 325, 24 (ders.); 327, 8 (ders.); das Schick-
sal hängt von Gott a b 316, 5 (τω μεν — Χρυσίππω; Oenom.); Beschränkt-
heit des freien Willens 313, 4 (ders.) u n d 315, 10 (ders.); n a h m Dämonen
neben Göttern an 230, 1 (Plut.); 253, 11 (ders.); Etymologien 323, 8—11
(Diogenian.); alle Menschen a u ß e r den Weisen seien verrückt, es gebe n u r
einen oder zwei Weise 324,7 (ders.); Lehre vom Äther I I 380,16 (Ar. Didym.);
von der έκπνρωσις 383, 6. 12 (ders.); Körperlichkeit der Seele 386, 7 (Lon-
gin.). S. auch das Stellenregister
Chum: Sohn des Vaters der Phöniker, griechisch Asbolos, V a t e r der Äthiopier,
Bruder des Mestraeim, des V a t e r s der Ägypter I 504, 5 (Eupolem. — Alex.
Polyh.); ein anderer 527, 24 (Ezech. — Alex. Polyh.)

31·
484 Eusebius

Chusarthis (falsch E u s a r t h i s ) : Feminin zu Chusor, phönizische Göttin, = T h u r o

I 51, 19 (Philo Bybl.)
Chusor (falsch Chrysor): phönizischer Gott, = Hephaistos = Ζεύς Μειλίχιος
I 45, 1β (Philo Bybl.)

D a d a n : I 528, 7 (Demetr. — Alex. Polyh.)

Daeira: Mutter des I m m a r o s I 91, 1 (Clem.)
D a g o n : (Δαγών Nomin. I 48, 14; Akk. 47, 1; Δαγωνος 50, 3; Δαγώνι 47, 1β)
phönizisfcher G o t t , Sohn des Uranos, E n t d e c k e r des Getreides, E r f i n d e r des
Pfluges, = Σίτων = Ζεύς Άρότριος 47, 1 u n d 16 (Philo Bybl.); 48, 14 (ders.)
D a i d a l a : Fest, dessen Ursprung I 109, 7. 13 (Plut.)
Daidalos: bildete das ägyptische L a b y r i n t h nach I 582, 28 (Diod.); 583, 5. 9
(ders.)
Daimachoe: Historiker 1 5 6 2 , 1 (Porph.)
D a k e r : als Komödienfiguren (Sklaven), ol κωμφδιχοί Γέται τε xai Δαχοί I I 279, 7
(Numen.)
Daktyloi: ol των Ίδαίων Δάχτυλοι, göttliche Gnomen I 576, 10 (Clem.)
Damaskos: I 501, 11 (Nikol. — Jos.)
Damastes (die Hss. falsch Δαμάσου): Historiker, Zeitgenosse Herodote I 564, 15
(Porph.)
D a m n a m e n e u s : m i t Kelmis (ol των Ίδαίων Δάχτυλοι) E n t d e c k e r des Eisens
I 576, 9 (Clem.)
D ä m o n e n : Etymologie der Heiden, δαίμων von δαήμων, dagegen Eus. von
δειμαίνειν I 175, 19; bei H o m e r δαίμονες = Φεοί, dagegen unterscheidet
Hesiod zwischen Göttern, Dämonen, Heroen, Menschen 226, 22 u n d 227, 1 f.
(Plut.); 1 1 4 1 2 , 7 . 9 (Pseud.-Plut.); die D. sind unsere Bundesgenossen
I I 57, 16 (Plat.); n a c h „hellenischer Theologie" ist den D. die Mondsphäre
u n d die L u f t zugewiesen I 174, 22; sie büßen f ü r Vergehungen 230, 14
(Emped. — P l u t . ) ; P o r p h . unterscheidet gute u n d böse D., blutige Opfer
werden nur den D., nicht den Göttern dargebracht 188, 23 u n d 189, 2;
Unterschied zwischen guten u n d bösen D. nach heidnischer Anschauung
224,19; 227, 20—228, 14 (Plut.); I I 412, 11 (Pseud.-Plut.); die D. können,
d a sie böse sind, keine Ausflüsse (άπόρροιαι) u n d Schöpfungen (προβολαί)
der Götter sein I I 232, 22; die bösen D. n a h m e n die Gestalt der obersten
Götter a n u n d täuschten d a d u r c h Dichter u n d Philosophen u n d durch diese
die groBe Menge, sie finden Gefallen a n F e t t d a m p f u n d B l u t I 210, 16—
212, 24 (Porph.); wieso es zu dieser T ä u s c h u n g der Menschen durch sie ge-
kommen ist 223, 4 f f . ; Zeremonien zur "Vertreibung der D. von gottesdienst-
liehen Handlungen 214, 3ff. (Porph.); ihre F ü h r e r Sarapis 213, 19 (Porph.)
u n d H e k a t e 215, 5 (ders.); Apollo befahl, ihnen zu opfern 207, 3—15 (ders.);
Vorsteher der Orakel nicht Götter, sondern D. 227. 13 (Plut.); Mythen, die
auf D., nicht auf Götter zu beziehen sind 231, 4 f f . (ders.); ihre Erscheinung
u n d ihr Wirken nach P o r p h . : P a n 233, 3; H e k a t e 234, 13; R h e a , Pallas,
Artemis, H e r a , Deo, Isis 2 3 5 , 1 4 f f . ; sie werden durch Opfer u n d Sprüche zum
Erscheinen gezwungen: H e k a t e 2 3 7 , 5 (Porph.); Apollo 238, 13 (ders.);
bitten u m Lösung v o m Zauberbann 239, 18—240, 18 (ders.); Götter, die
durch Zauber gezwungen werden können, sind nicht einmal gute D. 241, 5—
242, 12; Bedenken gegen die Dämonenlehre 242, 15—244, 16 (Porph.); die
D. sind Lehrer der Zauberei, so H e k a t e 245, 20—246, 12 (ders.); ihre Ge-
s t a l t : Sarapis 246, 15 (ders.); P a n 247, 1 (ders.); H e k a t e 2 4 7 , 6 (ders.);
Symbole der H e k a t e 248, lOff. (ders.); sie sind in ihre Bildnisse gebannt
250, 8 (ders.); sie sterben 253, 13f . (der große P a n ; P l u t . ) ; die D. sind der
auf E r d e n gebliebene B e s t der in den T a r t a r o s gestürzten a b t r ü n n i g ge-
wordenen guten Geister 396, 23; πονηρός δαίμων έφεδρος = der Teufel 382,
10. S. auch u n t e r Götter
D a n : Sohn J a k o b s 1 5 0 9 , 5 (Demetr. — Alex. Polvh.)
Danaos: König von Argos I 125, 2 (Callim.); 598, 23 u n d 599, 18 (Tat.); 601, 9
(ders.); 603, 16 (Clem.); 608, 21 (Jos.)
Daniel: I 611, 9
 Kamen- u n d Sachregister 485

Dardania: I 599, 18 (Tat.); 603, 17 (Clem.)

Dardanos: I 597, 12 (Tat.); 699, 18 (ders.); 603, 16 (Clem.); E i n r i c h t u n g der
Mysterien 80, 9 (ders.)
Dareios: 1. der erste I 550, 22 (Jos.); 585, 11; 586, 1. 4. 6. 8
2. der dritte I 349, 3 (Orig.)
David: I 348, 4 (Orig.); 386, 19; 538, 17 (Eupolem. — Alex. Polyh.); ein Engel
hielt ihn von der Erbauimg des Tempels a b 539, 1 (ders.); 540, 15 (ders.);
541, 12 (ders.); 590, 3; 610, 9; I I 12, 8; 108, 24; 112, 17. 23; 125, 3; 175, 22
Debbora: jüdische Richterin I 610, 3
Deianeira: I 71, 20 (Diod.); 72, 5. 9. 12. 22 (ders.); 149, 6; I I 301, 11 (Pseud.-
Plut.)
Deina: Tochter Jakobs I 509, 6. 19. 21 (Demetr. — Alex. Polyh.); 510, 3 (ders.);
511, 15 (ders.); 514, 6. 11 (Theodot. — Alex. Polyh.)
Deinarchos: Plagiator des Demosthenes 1 565, 1 (Porph.). S. das Stellen-
register
Dekanoi: astrologischer Fachausdruck (s. H . B . Schwyzer, Chairemon, 31 f.)
I 116, 15 (Chaeremo — Porph.). S. auch unter Astrologie
Delas: Idäer oder Skythe, erfand χαλχοϋ κράσιν I 576, 10 (Clem.)
Delion: I I 186, 21 (Plat.)
Delos: I 91, 4 (Clem.); 152, 9; 155, 17; Ansiedler und Priester von den Hyper-
boreern gekommen, ύνώδης 275, 17 (Oenom.)
Delphi: das dortige Heiligtum zum drittenmal in Brand gesteckt von den
Thrakern I 167, 13. 15; geplündert 470, 25 (Philo J u d . ) ; 312, 22 (Oenom.);
560, 18 (Clem.); Π 229, 18; Δελφιχόν (χρηστήριον) I 288, 1 (Oenom.)
Delth: hebräischer Buchstabe I 574, 15; I I 18, 25
Demaratos: Schriftsteller, έν πρώτβ Τραγωδονμένων I 194, 7 (Clem.)
Demarus: (Δημαροϋς Nomin. 1 4 8 , 22; 49, 12; Δημαροϋν Akk. 47, 17; Δημα-
ροννζι 48, 20. 22) phönizischer Gott, Sohn des Uranos von einer Konkubine
1 4 7 , 17 (Philo Bybl.); 48, 20. 22. 23 (ders.); Ζεύς Δ. 49, 12 (ders.)
Demeter: — γή μήτηρ I 112, 19. 22 (Diod.); Tochter des Uranos, Gemahlin des
Zeus, Mutter der Persephone 77, 16. 18 (ders.); „ E r f i n d e r i n " der Getreide-
nahrung 68, 6 (ders.); = Getreide 286, 23 (Orakel bei Oenom.); Symbol der
N a t u r k r a f t des flachen fruchtbaren Erdbodens 136, 8. 15. 16. 23 (Porph.);
137, 22 (ders.); 141, 16 (ders.); dagegen Eus. 148, 8 u n d 150, 2; Opfer (drei
schwarze Schafe) 181, 12—14 (Porph.); Hören der D. 141, 24 (ders.);
Unterschied von R h e a 136, 7f. (ders.); = H e k a t e u n d Mondgöttin 141, 3
u n d 16f. (ders.); 247, 9 (Orakel bei Porph.); 587, 4; I I 347, 22 (Aristocl.).
S. auch unter Deo
Demetrios: 1. Geometer des d r i t t e n J a h r h . n. Chr. I 561, 16 (Porph.)
2. Gesprächsperson bei P l u t a r c h : I 227, 5; 252, β; 254, 18
3. Historiker: s. das Stellenregister unter Alexander Polyhistor
4. von Phaleron; Bibliothekar des Königs Ptolemaios Philadelphos
1 4 2 1 , 3 . 1 1 . 1 8 (Aristeas); veranlaßt die Übersetzung der Septuaginta
422,7 (ders.); 4 2 6 , 8 und 4 2 7 , 1 (ders.); 493,12 (Clem.) = 1 1 1 9 0 , 2 0
(Aristob.); I 554, 2 (Jos.); I I 191, 7 (Aristob.)
Demochares: Staatsmann, Gegner der Philosophen, seine Beschuldigungen
gegen Aristoteles I I 347, 12 (Aristocl.)
Demodokos: mythischer Sänger 1600, 13 (Tat.)
Demokratie: των ατόμων ή δ. (ironisch) I I 328, 25 (Dion. Alex.)
Demokritos: aus Abdera I 30, 15 (Plut.); in der 50. Olympiade 590, 9; Hörer
des Leukippos 612, 22 und I I 305, 14; Reisen: fünf J a h r e in Ägypten
1 5 8 4 , 5 (Diod.); 80 J a h r e fälschlich 572, 7 (Democr. — Clem.); β. auch
582, 6 (Diod.); berühmter Ausspruch 11335, 7 (Dion. Al x.); Werke:
' Υποΰήχαι I I 335, 16 (ders.); ethische Schriften I 572, 1; Benutzung seiner
Werke durch Pyrrhon I I 273, 16 (Numen.) und 312, 6 (Aristocl.); Atomen-
lehre I 386, 10; I I 295, 9. 15 (Pseud.-Plut.); schrieb den Atomen gewisse
προαιρέσεις zu I 253, 12 (Plut.); n a h m (zum Unterschied von Epikur) auch
sehr große Atome an I I 325, 2 (Dion. Alex.); Ursprung der Welt I 30, 15
(Pseud.-Plut.) und I I 262, 19; über Gott und Götter I I 301, 14 (Pseud.-
486 Eusebius

P l u t . ) ; 336, 2ff. (Dion. Alex.); I 315, 17. 19 (Oenom.); das Schicksal h ä n g t

v o n den Atomen a b 316, 4—6 (ders.); des Menschen Wille ist unfrei 313, 4
(ders.); das Weltall betreffende L e h r e n : I I 400, 18 (Pseud.-Plut.); 402, 16
(ders.); 408,15 (ders.); 4 1 0 , 1 5 (ders.); 4 1 2 , 1 7 (ders.); 4 1 3 , 1 2 (ders.);
414,2 (ders.); 4 1 8 , 1 4 (ders.); 419,17 (ders.); Seele 4 2 1 , 5 . 8 . 1 2 (ders.).
S. auch das Stellenregister
D e m o p h o n : Sohn des Theseus, König von Athen I 604, 1 (Clem.)
Demosthenes: I 659, 20; ungewiß, ob Hyperides sein Plagiator oder umgekehrt
564, 6 (Porph.); eine bei Isaios, Isokrates und D. gleichlaufende Stelle 564,
20 (ders.); Dinarch Plagiator des D. 565, 2 (ders.). S. auch das Stellenregister
Deo (Δηώ): = Demeter 1 7 9 , 2 1 (Clem.); 8 0 , 2 . 16 (ders.); 81, 12. 20 (ders.);
auch Brimo 81, 8 (ders.); ihre Mysterien 81, 7 (ders.); der heilige Spruch
81, 15 (ders.); k a m nach Eleusis 84, 8 (ders.); Erlebnis m i t Baubo u n d
Iakchos 84, 17. 20 (ders.); σύν&ημα der Eleus. Mysterien 85, 6 (ders.)
Derbiker: ihre Sitten I 16, 23 (Porph.)
Derkylos: Historiker I 604. 3 (Clem.)
Desios (richtiger Daisios ): Monat (am 15. die Sintflut) I 498, 7 (Abyden.)
Deukalion: 1 5 8 7 , 3 ; 589, 22; 5 9 9 , 1 6 (Tat.); 6 0 2 , 2 0 (Clem.); 603, 15 (ders.)
Diagoras: von Milet (statt Melos), Gottesleugner I I 299, 19 (Pseud.-Plut.)
Dialektiker: 1 1 8 , 2 0 (Aristocl.); Dialektik der H e b r ä e r 11, 2ff
D i a n a t h a n : Engel I 539, 5 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Dichord: von den Assyriern erfunden I 576, 18 (Clem.)
Dichter: schädlicher E i n f l u ß auf das Denken der Menge durch den Zauber ihrer
Sprache I 212, 3 (Porph.); bieten keine W a h r h e i t I I 140, 18 (Plat.); wie
weit m a n ihnen Glauben schenken darf I I 165, 18ff. (s. 166, lOf.) u n d
167, 11 ff. (ders.); haben keine genaue Auffassung v o n den Göttern 387, 5
(Longin.); hebräische Dichtkunst I I 12, 8; τό ποιητικόν (Dichtkunst) I 212, 3
(Porph.); ή ποιητική πάσα μοϋσα I I 199, 9 (Clem.)
D i d y m a : Orakelstätte Apollos I 251, 16 (Porph.), die ΔώνμαΙον hieß 91, 5
(Clem.); d a v o n hieß Apollo Διδυμενς 79, 3 (ders.)
Diebstahl: bei den Serern u n b e k a n n t I 337, 8 (Bardes.); bei den Atroi aufs
schwerste b e s t r a f t 339, 12 (ders.)
Dikaiarchos: Peripatetiker. leugnete die Existenz der Seele I I 370, 17 (Attic.)
Dike: I I 219, 4 (Diphil. — Clem.); 219, 17 (Eurip. — Clem.)
Diodoros: 1. Sohn des Herakles u n d einer Tochter des Aphra I 508, 1 (Jos.,
der Didoros h a t )
2. der Historiker, ο Σικελιώτης, Verfasser der 'Ιστορική βιβλιοθήκη I 24,18;
L o b seiner Schriftstellerei 58, 7; seine Ansicht über die Kosmogonie u n d die
Entwicklung der K u l t u r 25, 3—28, 4; über die πρώτη θεολογία 34, 14.
20—35, 15; 67, 4; 591, 22 (Afr.); 592, 16 (ders.). S. das Stellenregister
3. Philosoph, Megariker, n a h m άμερή s t a t t ατομοι a n I I 325, 6 (Dion.
Alex.); 2 7 1 , 1 8 . 1 9 . 2 2 (Numen.); 272, 4 f . (ders.); 273,15 (ders.)
Diogeneianos: Peripatetiker, gegen Chrysipp Περί Ειμαρμένης I 320, 22. S. das
Stellenregister
Diogenes: zwei Philosophen, 1. von Apollonia, Schüler des Metrodoros von
Chios I I 305, 15; L e h r e n : Urstoff, E n t s t e h i m g der Welt I 32, 5 (Pseud.-
P l u t . ) ; andere, d a s Weltall betreffende Lehren 1 1 4 0 4 , 4 (ders.); 4 1 1 , 6
(ders.); J a h r 417, 15 (ders.); Seele 421, 18 (ders.)
2. der Kyniker, Schüler des Antisthenes I I 378, 9
Diokles: von Knidos, v e r f a ß t e Διατριβαί I I 274, 6 (Numen.)
Diomedes: Τυδείδης I I 272, 14 (Numen.); ihm zu E h r e n Menschenopfer auf
Salamis I 191, 6. 7. 8 (Porph.)
Dion: Ort auf K r e t a I 279, 12 (Oenom.)
Diondas: Rede des Hyperides Προς Διώνδαν, in der er ein Plagiat a n Demo-
sthenes beging I 564, 6 (Porph.)
Dione: Tochter des Uranos, = Baaltis I 48, 6. 13 u n d 49, 23 (Philo Bybl.)
Dionysios: 1. D. I., T y r a n n von Syrakus; seine A n g s t ; er läßt über dem H a u p t
des Bewunderers des Tyrannenlebens eine A x t a u f h ä n g e n 1 470, 1. 6
(Philo J u d . )
 Namen- u n d Sachregister 487

2. D. I I . ; Briefe Piatos an ihn, der 13. (II 32, 18) u n d der 2. (46, 10)
3. Argiver, Historiker I 604, 3 (Clem.)
4. D. von Olynth, Historiker I 596, 11 (Tat.)
5. D. von Halikarnaß, in den Χρόνοι I 602, 16 (Clem.). S. auch das
S tellenregister
6. D. von Alexandrien, Bischof I I 324, 4; gegen die Atomenlehre I I
324, 10—337, 23; kündigt ein gründliches, a n Gebildete gerichtetes Werk
über die Vorsehung an 332, 15 u n d 333, 10; lehnt die Etymologie &εός von
&έειν ab, vielmehr von ΰεΐναι = ποιησαι 336, 9—11. S. auch das Stellen-
register
Dionysos (Bakchos): sein K u l t durch Orpheus von den Ägyptern zu den Grie-
chen gebracht I 61, 13. 17 (Diod.); = Osiris 62, 14 (ders.); zwei D., der
ältere Sabazios, Sohn des Zeus u n d der Persephone, der jüngere Sohn der
Semele 6 7 , 2 3 u n d 6 8 , 4 . 7 (ders.); deshalb διμήτωρ 6 8 , 2 0 (ders.); h a t
weibliche Gestalt (ΰηλνμορφος) u n d Horner 137, 2 (Porph.); φαλλψόν κάρη-
vov in Methymna 2 8 9 , 4 . 6 (Oenom.); sein Erzieher Silen 68, 17 (Diod.);
seine Beigaben μίτρα u n d νάρ&ηξ, Namen Βάκχιος, Ληναϊος, Βρόμιος 69, I f .
(Diod.); Μαινόλης 79, 16 (Clem.); Gefolge Satyren 69, 3 (Diod.); „ E r f i n d e r "
des Weines und des Bieres 67, 23 (ders.); ihm zu E h r e n Trieterika 68, 4
(ders.); Menschenopfer auf Chios (D. Omadios) 191, 19 (Porph.); 2 0 1 , 3 ;
auf Lesbos 194, 3 (Clem.); h a t keine Gemeinschaft m i t H e r a 106, 18 (Plut.);
= Attis 84, 4 (Clem.); 100, 4 (Dion. Hal.); = Sonne 35, 7 (Eumolp. —
Diod.) u n d 140, 10 (Porph.); dagegen Eus. 149, 8. 9. 10. 13. 14; Symbol
der in den Obstbäumen u n d Anpflanzungen (Wein, ö l b ä u m e ) waltenden
N a t u r k r a f t 136, 24 (Porph.); Chor des D. I I 114, 11 (Plat.); seine Mysterien
I 82, lOff. (Clem.): von den Titanen überlistet, zerrissen u n d gebraten
82, 19 und 83, 1 (ders.), von Apoll auf dem P a r n a ß b e s t a t t e t 83, 6 (ders.);
138, 1. 2 (Porph.); 278, 13 (Oenom.); 587, 6; 595, 1 (Afr.); 603, 23 (Clem.);
604, 13. 15 (ders.); 605, 4 (Hes. — Clem.)
Dios: von Zeus abgeleiteter Personenname 1 2 3 1 , 2 4 (Plut.)
Dioskuren: 1. phönizische Gottheiten, von Sydyk a b s t a m m e n d , = K a b i r e n
oder K o r y b a n t e n oder Samothraker I 46, 12 (Philo Bybl.); 47, 21 (ders.)
2. die griechischen D. I 604, 17 (C1 m.)
3. St. Elmsfeuer I I 414, 18ff. (Pseud.-Plut.)
Dios polis: in Ägypten I . 1 5 2 0 , 2 7 (Artapan. — Alex. Polyh.)
2. = Theben 1 583, 16. 17 (Diod.); mit weiblichem E t h n i k o n , ταΐς
Διοσπολίτισιν (ebd.)
Diphilos: König von K y p e r n . beseitigte ein Menschenopfer I 191, 11 (Porph.)
Dodonaion (χαλκεϊον): Orakelstätte 1 7 8 , 1 7 (Clem.); ο Δωδωναίος 167,14;
264, 11 (Oenom.); 568, 25
Dorotheos: Historiker, iv r f j τετάρτη 'Ιταλικών 1 1 9 4 , 9 (Clem.)
Dosidas: Geschichtsschreiber I 194, 4 (Clem.) ,
D r a k o n : kurz vor der Tyrannis des Peisistratos I 581, 1 (Jos.); 601, 12 (Tat.)
Dreifaltigkeit, Heilige: von Plato angedeutet I I 46, 11—15; 207, 10—208, 4
(Clem.)
Dreiruderer: (τρίκροτον ναϋν) erfanden die Sidonier 1 5 7 7 , 10 (Clem.)
Dreizahl: Symbol des αωματικόν και γεώδες I 181, 14 (Porph.)
D r y m o n : I 600, 15 (Tat.)
D u m a t e n e r (Δουματηνοί): arabischer S t a m m ; opferten einen K n a b e n I 192, 9
(Porph.)
Dysaules: γηγενής in Eleusis I 84, 13 (Clem.)

Echinaden (Έχινάδες): Inseln I 253, 18 (Plut.)

E d o m : L a n d s c h a f t I 518, 7 (Aristeas — Alex. Polyh.)
E e r i a : = Thasos I 314, 6. 8 (Orakel bei Oenom.)
E e t i o n : I 80, 10 (Clem.); 277, 9 (Orakel bei Oenom.)
E g l o m : König von Moab I 610, 2
E h e n : Polygamie u n d Polyandrie 1 339,24 (Bardes.); der Väter m i t den
Töchtern 337, 24 (ders.) u n d 341, 23 (ders.); bei den Persern E h e n m i t den
488 Eusebius

Töchtern, Schwestern und Müttern 337, 24 (ders.)> s. auch 16, 13; E. mit
den Schwestern auch bei den Ägyptern 63, 2 (Diod.); E. von Jünglingen
untereinander bei den Galliern 339,20 (Bardes.); E. der Juden 438, 18
(Jos.); bei den Essäern nicht üblich 456, 20 (Philo Jud.) und 486, 18f.
(Porph.)
Eid: von Plato abgelehnt I I 204, 12 (Clem.)
Eileithyia: = Artemis I 108, 6 (Plut.); 113, 4 (Diod.); 141, 11 (Porph.); 145, 2
(ders.); 150,5; eine ihr heilige ägyptische Stadt 145,2 (Porph.)
Eiramoe: phönizischer König, Zeitgenosse Salomos I 598, 6. 9. 10 (Tat., der
Cheiramos hat)
Eis [ΕΙΣ): hebräisch = Mann, abgeleitet von ΕΣ Feuer I I 16, 6. 10
Eisen: entdeckt von Kelmis und Damnameneus I 576, 9f. (Clem.); geläutert
zuerst von den Noropern 577, 1 (ders.)
Eieirios: Phöniker, Bruder des Chna, Erfinder dreier Buchstaben I 50, 20
(Philo Bybl.)
Ekphantos: Pythagoreer; Bewegung der Erde I I 419, 14 (Pseud.-Plut.)
El (~Ηλ): Kraft, davon der hebräische Gottesname ΈλωεΙμ I I 16, 19
El,Elos: phönizischer Gott, = Kronos I 47, 1. 23 (Philo Bybl.); 49, 1 (ders.);
51, 25 (ders.)
Elana: Stadt in Arabien I 539, 8 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Eleates: von Elea; Parmenidee I I 263, 3
Eleatische Philosophie: I 570, 23; Lehre Π 265, 24f. (Plat.); I I 7, 19 (Attic.)
Eleazar: Hoherpriester; Briefwechsel mit König Ptolemaios Philadelphos,
Geschenke an ihn, sendet dafür 72 Übersetzer der Hl. Schrift I 423, 2. 12
(Aristeas); 424, 22 (ders.); 443, 12. 14; erläutert die mosaischen Speise-
gebote 446, 8ff. (Aristeas)
Eleer: von Elis, Koroibos I 611, 1
Elei: Hoherpriester 1539, 12 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 593,17 (Afr.);
610, 7
Eleim: Station der Juden auf'ihrem Zug I 536, 25 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Elektryon: Sohn des Perseus und der Andromeda, Vater der Alkmene I 70, 3
(Diod.)
Elemente: durch Gott als Mittler garantierte Harmonie der Ε. I 390, 6 (Philo
Jud.)
Elephantine: das dortige Standbild I 144, 11 (Porph.)
Eleusis (lind Eleusinisch): I 85, 6 (Clem.); 91, 2 (ders.); von Ogygos gegründet
I 593, 9 (Afr.); 699, 20 (Tat.); 603, 19 (Clem.); τά κατ' 'Ελευσίνα μυστήρια
145, 6 (Porph.); 'Ελευσίνια 587, 4; τό ΈλευσΙνιον in Athen 91, 1 (Clem.)
Elias: Prophet I 538, 13 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Eliphas: König der Thaimamten I 518, 17 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Elium: phönizische Gottheit, = Hypsistos 146, 14 (Philo Bybl.)
Eliun: Sohn des Barachiel I 618, 19 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Eloeim: 1. phönizische Gottheiten, genannt nach El, = Kronioi 147, 23
(Pliili Bybl.)
2. hebräischer Gottesname I I 16, 19
Elos: s. El
Emmor: aus Sikima (Sichern), von Söhnen Jakobs (Israels) getötet I 509, 20. 21
und 510, 2 (Demetr. — Alex. Polyh.); = Hermes 512, 12 (Theodot. — Alex.
Polyh.); 613,7. 10 (ders.); 514, 8. 13. 17 (ders.); 515, 6. 8. 22 (ders.); 516, 1
(ders.)
Empedokles: aus Akragas 1 3 1 , 9 (Pseud.-Plut.); Sohn des Meton 11 296,1
(ders.); Hörer des Telauges I 612, 14; Lehre (vier Elemente, Φιλία und Νεϊ-
χος) 386, 10; I I 296, 1 (Pseud.-Plut.); μεταβολή des Alls ins Feuer I I 208, 13
(Clem.); Dämonen büßen für Vergehungen 1 230, 14 (Plut.); gegen Par-
menides I I 262, 15; 263, 12 (Plat.); das Weltall betreffende Lehren 401, 3
(Pseud.-Plut.); 4 0 3 , 7 . 2 1 (ders.); 404,8 (ders.); 407, 12 (ders.); 409,21
(ders.); 411,3. 10.22 (ders.); 412,3 (ders.); 417,2 (ders.); 420,8 (ders.);
Seele 421, 19 (ders.); ή φιλόσοφος 'Εμπεδοκλέους ποιητική 220, 21 (Clem.).
Im übrigen s. das Stellenregister
 Namen- und Sachregister 489

Empusai: I I 272, 19 (Numen.)

Engel: I I 232, 10 (vgl. auch I 393, 11 und 395, 7); Π 200, 4 (Clem.); Piatos
Lehre von ασώματοι xai νοηται οναίαι inwieweit ähnlich und inwieweit ver-
schieden von christlicher Anschauung 232, 17; einige E. haben ihre Befugnis
(τάξις) überschritten und die Menschen in die Sternkunde eingeführt
I 350, 10 (Orig.)
Enoch: = χάρις &εον I 372, 19; Erfinder der Astrologie 504, 2 (Eupolem. —
Alex. Polyh.); = Atlas 504,8 (ders.)
Enos: = άλη&ης άνθρωπος I 371, β; = λογικός άν&ρωπος zum Unterschied von
Adam 371, 20; I I 15, 8. 10. 18. 25 .
Entelecheia: die Seele als Ent., diese Lehre bekämpft von Plotin I I 372, 4ff.
und von Porph. 374, 2 ff.
Enyalios: Beiname des Zeus I 500, 20 (Hestiaeus — Jos.)
Epeeis: ein ägyptisqher ιεροφάντης und ίερογραμματενς, schrieb über Kneph
I 53, 6. 11 (Philo Bybl.)
Epeios: Sohn des Panopeus I I 236, 17 (Plat.)
Ephesos: Π 264, 8 (Plat.)
Ephoros: Historiker I 499, 17 (Jos.); 596, 11 (Tat.); Plagiator 661, 18. 19. 21
(Porph.); 566, 14. 15 (ders.); bezichtigt den Hellanikos der Lüge, Timaios
ihn 580, 6. 7 (Jos.)
Ephraim: Sohn des Joseph I 510, 15 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Ephratha: = Bethleem I 510, 6 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Epicharmos: Komödiendichter I I 263, 13 (Plat.); Pythagoreer 205, 17 (Clem.);
Bedeutung des λόγος, ein menschlicher und ein göttlicher 216, 23ff. (Clem.).
S. auch das Stellenregister
Epigeios Autochthon: phönizischer Gott, — Uranos I 46, 16 (Philo Bybl.)
Epikur: Sohn des Neokles, Athener I 31, 1 (Pseud.-Plut.); Hörer des Xeno-
krates, dann des Nausiphanes I I 318, 20; kurzer Überblick über seine Lehren
I 31, 1—5 (Pseud.-Plut.) und I I 302, 15—18 (ders.); Atomenlehre: wieDe-
mokrit I 386, 9 und I I 295,9 (Pseud.-Plut.), aber Unterschied 295, 15 (ders.);
nahm nur sehr kleine Atome an 324, 21 (Dion. Alex.); Zeugung Epikura
(ironisch) 331, 14. 15 (ders.); ai άτομοι Μοϋσαι 334, 5 (ders.); das Weltall
betreffende Lehren: Π 401,9. 16 (Pseud.-Plut.); 402,5 (den.); 404,18
(ders.); 408, 15 (ders.); 409, 5 (ders.); 410, 17 (ders.); Seele: Körperlichkeit
386,7 (Longin.); Seelenteile 421,5 (Pseud.-Plut.); Sitz des ήγεμονιχόν
421, 17 (ders.); Götter: gegen Homers Auffassung von den Göttern 216, 15
(Clem.); 334,5 (Dion. Alex.); 336,15 (ders.); 412,12 (Pseud.-Plut.); be-
hutsam aus Furcht vor Sokrates* Schicksal 337, 10 (Dion. Alex.); Vorsehung
und Schicksal 357, 10. 17/20 und 368, 3. 11 (er lehnt die Vorsehung ver-
schämter ab als Aristoteles; Attic.); 408, 15 (Pseud.-Plut.); ή τον αυτομάτου
παρείσδυσις 199,2 (Clem.); τέλος: Anregung von der kyrenäischen Philo-
sophie 313, 6und 318,18; τό άγαάόν ήδονή 336, 2f.(Dion. Alex.); vonChrysipp
geschmäht I 320, 4 (Oenom.); er selbst verleumdet iv τή Περί των έπιτηόεν-
μάτων έπιστολβ den Aristoteles 11346,17 (Aristocl.); 1 2 0 , 2 6 ; 170,25
(Diogenian.); 315, 14 (Oenom.); I I 9, 27; 261, 4; 269, 12. 16.19 (Numen.);
324, 5; 334, 11 (Dion. Alex.); 338. 1. S. auch das Stellenregister
Epikureer: {Επικούρειοι, οί περί τόν ΈπΙκουρον), in ihren Lehren keine Ab-
weichung, weder von Epikur noch untereinander I I 269, 12. 15 (Numen.);
gegen ihre Lehre, die Seele bestehe aus Atomen, Longin. 386, 10 und Plotin
389, 7; Verächter der Orakel I 169,7 und 172,19; I I 293,15; 319,6 (Aristocl.)
Epimenides: Kreter, wanderte nach Sparta 1 6 0 0 , 1 3 (Tat.); ΈπιμενιδεΙονς
καθαρμούς I 280, 1 (Oenom.)
Epimetheus: 1599, 15 (Tat.); 603, 14 (Clem.)
Epitherses: Elementarlehrer, Vater des Aimilianos I 253, 16 (Plut.)
E r : Sohn des Armenios, Pamphylier I I 73, 16 (Plat.); 208, 4 (Clem.)
Erasistratos: Philosoph; Sitz des ήγεμονιχόν I I 421, 14 (Pseud.-Plut.)
Erastos: Adressat des 6. platonischen Briefes I I 37, 13; 207, 10 (Clem.)
Eratosthenes: Grammatiker I 596, 13 (Tat.); Entfernungen der Sonne und des
Mondes von der Erde I I 417, 5 (Pseud.-Plut.)
490 Eusebius

E r d e : h a t sieben χλίματα (s. u n t e r Astronomen); Ansichten der Philosophen

über die Ε . I I 418, 1—419, 18 (Pseud.-Plut.); Symbole der περίγειος δύναμις
I 137, 20 (Porph.); himmlische E r d e (γη επουράνιος), das Jenseits I I 75, 6;
a u c h dem P l a t o b e k a n n t 75, 16—78, 9
E r e c h t h e u s : opferte seine Tochter der Persephone I 194, 6 (Clem.); τον . . .
Έρεχ&ειδών δήμου (Athener) 85, 10 (Clem.)
Eretrikoi: Philosophen der eretrischen Schule 11 2 7 0 , 7 (Numen.)
E r f i n d e r : verschiedener Dinge u n d K ü n s t e I 575, 21—-577, 14 (Clem.); Schrift-
steller περί εύρεμάτων 577, 14—20 (ders.)
Erginos: Sohn des Klymenos I 278, 15 (Oenom.)
Erichthonios: I 90, 20 (Clem.); 296, 9 (ώ — γενέ&λης = Athener, Orakel bei
Porph.); 587,3
E r o s : 1. phönizischer Gott, Sohn der A s t a r t e I 48, 14 (Philo Bybl.)
2. griechischer Gott I 126, 15 (Orph. — P o r p h . ) ; 142, 7. 16. 17 (ders.)
E r y sichthon: I 124, 13 (Plut.)
E r z : die Mischung (Temperierung) des E . von Delas erfunden I 576, lOf. (Clem.);
bearbeitet zuerst von den Noropern 577, 1 (ders.)
E s ( Ε Σ): bei den H e b r ä e r n Fever I I 16, 7
E s a u : B r u d e r J a k o b s (Ήσαϋ) 1 508,9. 10 (Demetr. — Alex. Polyh.); Vater
des J o b {Ήσαϋ) 518, 6 (Aristeas — Alex. Polyh.)
E s b o n : jüdischer Richter I 610, 5
E s d r a s : I 348, 13 (Orig.)
Essa (ΕΣΣΑ): hebräisch = Frau I I 16, 9
Essäer oder Essener: jüdische Sekte, = "Οσιοι I 455, 4. 8 (Philo J u d . ) u n d 460,
21 (ders., vgl. auch 457,15); ihre Bräuche 455, 3ff. (ders.); 457, 13ff.
(ders.); 486, 16ff. (Porph. aus J o s . ) ; ihre Standhaftigkeit im E r t r a g e n von
Martern 489, 13 (ders.); ihr Glaube an die Unsterblichkeit der Seele 489, 16
(ders.)
E t h i k : der H e b r ä e r I I 9, 23—10, 28
E u a n (Ei5αν): zweimal, Bakchantenruf 1 7 9 , 1 8 (Clem.); = Eva hebräisch
= Schlangenweibchen 79. 20 (ders.)
E u a n d r o s : Platoniker, Nachfolger des L a k y d e s I I 280, 20
E u b o i a : I 313, 15 u n d 314, 1 (Oenom.)
E u b u l e u s : ein γηγενής in Eleusis I 82, 7 (Ferkelopfer; Clem.); 84, 14. 15 (ders.)
Eubulides: Schriftsteller, εν τω κατ' 'Αριστοτέλους βιβλίω I I 347, 8 (Aristocl.)
E u b u l o s : 1. ein attischer S t a a t s m a n n ; R e d e des Hyperides Περί των Εύβούλου
δωρεών I 564, 7 (Porph.)
2. ein anderer I I 348, 23 (Epigramm bei Aristocl.)
E u d o x o s : Astronom, war in Ägypten I 582, 6 (Diod.); 584, 9 (ders.)
Euelpis: von Karystos, Historiker I 191, 19 (Porph.)
Euemeros: 1. Messenier I 76, 4; seine 'Ιερά αναγραφή, Reisen im A u f t r a g Kas-
eanders 76, 15. 19 (Diod.); 77, 28 (ders.); erwähnte die J u d e n 553, 19 (Jos.)
2. aus Tegea, Gottesleugner I I 299, 20. 21 (Pseud.-Plut.)
E u g a m m o n (die Hss. E u g r a m m o n ) : a u s K y r e n e , Historiker, Plagiator I 559, 27
(Clem., der E u g a m o n h a t )
Euilmaluruchos (Eueilmaraduchos J o s . ) : Sohn des Nabuchodonosor I 549, 15
(Jos.); = Amilmarudokos 552, 3 (Abydeu.)
E u k l o s : Kyprier I 600, 15 (Tat., der Eumiklos h a t )
Eumolpos: Heros in Eleusis, γηγενής I 84, 13. 14 (Clem.); 91, 1 (ders.); 599,22
(Tat.); 6 0 3 , 2 1 (Clem.); mythischer Sänger (derselbe?): έν τοϊς Βαχχιχοϊς
επεσι 1 3 5 , 5 (Diod.); seine N a c h k o m m e n die Eumolpiden 84, 15 (Clem.)
Euphorion: Vater des Aischylos I I 215, 20 (Clem.)
E u p h r a t : Sitten vom E . bis zum östlichen Ozean I 339, 14 (Bardos.); 513, 15
u n d 514, 8 (Theodot. — Alex. Polyh.); 548, 11 (Eupol m. — Alex. Polyh.);
552, 17 (Abyden.)
Eupolemos: Historiker I 554, 3 (Jos.); im übrigen s. d a s Stellenregister u n t e r
Alexander Polyhistor
Euripides: I 193, 23 (Clem.); abtrünniger Schüler des Solcrates 280, 14; Schüler
des Anaxagoras I 26, 21 (Diod.); σκηνικός φιλόσοφος 612, 6. 8 f . ; von Apollos
 Namen- u n d Sachregister 491

Orakel gepriesen 2 8 1 , 7 (Oenom.); 282, 15 (ders.); 2 8 3 , 1 (ders.); speiste

auf der Akropolis 282, 22 (ders.); seine Stücke wurden noch zur Zeit des
Eus. gespielt 280, 15. I m übrigen s. d a s Stellenregister
E u r o p e : Heroine I 587, 5; 594, 23 (Afr.); 598, 5 (Tat.); 599, 19 (ders.)
Europa: zweiter König von Sikyon I 603, β (Clem.)
E u r y s t h e u s : König von Argos I 599, 1 (Tat.)
E u r y s t r a t o s : V a t e r des Anaximenes I 612, 1
Eusebioe u n d die Praeparatio evangelica:
Seine Gesinnung: kein μισέλλην u n d μια άλογος I I 261, 8; Piatos Ansichten
sind f ü r ihn συγγενή, die eines Stammesgenossen, e r f ü h l t sich also als Grieche
I I 244, 24; er will Hellenen durch Hellenen widerlegen I 176, 10 u n d I I 259, 9;
bewundert die πατρώα και ευγενής φιλοσοφία der Hellenen, aber sie steht
doch hinter den Lehren der hebräischen Theologen u n d Propheten zurück
I I 259, 12—22; wenn die Griechen ihr theologisches System schon nicht von
den Hebräern entlehnt h a b e n sollten, würde doch zugunsten der Christen
sprechen deren Übereinstimmung m i t den Lehren der berühmtesten Philo-
sophen I 558, 2—6; E h r f u r c h t vor P l a t o I I 165, 10; hohes Lob Piktos u n d
warme Sympathie f ü r ihn I I 228, 11; 229, 2; 244, 23; 259, 4; er s t e h t aber
doch hinter Moses u n d d e n P r o p h e t e n zurück 244, 25 (ungünstiges Urteil
aber über die Platoniker der Zeit des Eus. 267, 20); gegen Aristoteles ge-
richtete Schmähungen zu hören ist ihm „nicht lieb" 346, 10; er bringt sie
aber doch in breiter A u s f ü h r u n g 346, 16—349, 9 (Aristocl.); gegenüber den
Πανέλληνες sind die Angehörigen unzähliger βαρβάρων γένη, obwohl ohne
μα&ηματα, doch ευσεβέστατοι και φιλοσοφώτατοι I I 288, 2 0 f f . ; Beschäftigung
m i t der Naturphilosophie ist u n n ü t z , berechtigt ist n u r die christliche Sitten-
lehre I I 422, I f f . ; wünscht die Vernichtung gottloser Bücher I 150, 16; be-
zeichnet Moses' Erzählung v o n der S i n t f l u t u n d v o m Leben der Menschen
nach dieser als αρχαιολογία I I 103, 14; gegen Tempel der Gottheit, Bildwerke
u n d K r ä n z e I 151, 2; preist gegenüber Neidern den Origenee I 343, 23ff.
Sein theologisches System: gegenüber dem S p o t t der Heiden über
Christi Geburt verweist er auf die vielen heidnischen von F r a u e n geborenen
Götter I 154, 10; seine d o g m a t i s c h e Auffassung von G o t t I 209, 8; von den
drei göttlichen Personen I 386, 8—395, 3; I I 22, 22; 34, 10—35, 25: drei
graduell verschiedene δυνάμεις (ούσίαι): 1. Gott Vater πρωτεύων, 2. Λόγος
δευτερεύων, φως, Mit 1er, 3. H l . Geist, τρίτη ουσία, wie der Mond; was der
Λόγος vom Vater e m p f ä n g t , gibt er a n den H l . Geist weiter, dieser a n die
untergeordneten (ύποβεβηκότα) Wesen (er ist die πρώτη ουσία der durch den
Sohn geschaffenen νοεραΐ ούσίαι I I 46, 5—10); unzählige körperlose Geister
im Himmel (auch in den Sternen sind ασώματοι δυνάμεις I 393, 7), die nichts
gemein h a b e n m i t dem irdischen Feuer u n d den πνεύματα der L u f t ; alle
νοερά ζφα m i t s a m t d e m Sohn u n d dem H l . Geist u n d den Gestirnen preisen
Gott den Schöpfer (diese νοηταΐ ούσίαι sind nicht ομοούσια m i t G o t t
= το άγα&όν, sondern έπέχεινα της ούσίας I I 48, 7): 1 3 9 3 , 19—394, 11;
Christus, σωτηρ u n d Ιατρός, ist einerseits άλη&ης δν&ρωπος, andererseits
&εοϋ Λόγος άλη&ής, ohne W a n d l u n g seines wahren Wesens I I 176, 12—15;
über die έναντία δνναμις (den Teufel) I 395, 5—396, 13: war f r ü h e r m i t den
&ειότεραι δυνάμεις zusammen, fiel aber a u s H o c h m u t v o n G o t t a b ; andere
böse Geister u m die E r d e u n d in der Luftregion u n t e r d e m Mond: die heid-
nischen Götter u n d D ä m o n e n I 396, 14—397, 18
Eusebius als Schriftsteller:
A. sachlich: er bezeichnet seine Beweisführung als ό της άλη&είας λόγος
I I 303, 4; Beweisführung m i t steigender Beweiskraft Buch X K a p . 6
Christ (Clem.), K a p . 7 J u d e (Jos.), K a p . 8 Heide (Diod.); zitiert, weu er
einen Beweis aus einem heidnischen A u t o r b r a u c h t , d a s Kapitel ü b e r die
Essener (I 486, 16ff.) aus P o r p h . , nicht a u s Jos., obwohl hier jener diesen
ausgeschrieben h a t ; r ü h m t sich einer neuen chronologischen Methode
I 585, 5, von der er aber d o r t abgeht, wo er die Zeit der ersten griechischen
Philosophen möglichst h e r a b d r ü c k e n will I 569, 18f. u n d 590, 4—12 (dort
bringt er absichtlich den falschen Zeitansatz des P o r p h . f ü r Moses [um
492 Eusebius

2000 ν . Chr., also Zeitgenosse der Semiramis], den er I 589, 4—8 ablehnt
[587, 9—16 setzt er richtig Abraham als Zeitgenossen der Semiramis an]);
er befolgt Thrasylos' Anordnung der platonischen Dialoge I I 265, 16 (Soph,
nach Theaet.); ändert, weil er von den alten φυσικοί sprechen will, das,
was Pseud.-Plut. von Epikur sagt, auf Demokrit ab I I 295, 9; fügt in eine
Platostelle boshaft ein κορύδου δίχην I I 231, 5; ersetzt in einem Homervers
9eä>v durch βροτων I I 160, 15 (bei Plat.)
Irrtümer: am interessantesten I 498, 2f. 'Εγώ — γραφής·, in Wahrheit
erwähnt er τά Μηδικά χαι Άσσύρια aus Abyden. erst I 551, 1 ff.; ein analoger
I r r t u m : έφωράσαμεν I 557, 22 (in Wahrheit kommt er auf das Erwähnte erst
von 574, i f f . an, in Kap. 5 bis 8 desselben Buches, zu sprechen); hält den
Pythagoras für älter als Thaies I 570, 22 (s. unter Philosophenschulen);
I I 32, 8 xai άλλος πάλιν (in Wahrheit handelt es sich ebenfalls um einen
Psalm Davids wie in dem unmittelbar vorhergehenden Zitat); verkennt
I I 399, 19, daß Plotin in dem Zitat 398, 21—399, 18 nicht mehr gegen die
Stoiker, sondern gegen die Pythagoreer polemisiert. Über andere Irrtümer
s. die Einleitung
B. formell: symmetrische. Abrundung, der Schluß der P. E. weist auf
den Anfang zurück: Das Werk beginnt mit der Konstatierung der διαφωνία
der Philosophen (Pseud.-Plut. ström., Xenoph. mem.) I 28, 18—33, 10 und
schließt mit derselben Feststellung (Pseud.-Plut. und dieselbe Stelle aus
Xenoph. mem.) I I 400, 10—423, 25; I I 426, 10—12 = 1 9 , 18—20. Remi
niszenzen an Piatos Phaedr. (243b) I I 45, 11 und 166, 19f.; er zitiert eine
aus Philo J u d . entlehnte Euripidesstelle, u m die christlichen Märtyrer zu
preisen I 300, 8—12. I m übrigen s. das Sprachregister
Die Praeparatio evangelica: Titel Ευαγγελική Προπαρασκευή außer in den
Überschriften der einzelnen Bücher noch I 88, 15; 161, 8; 360, 20; 416, 5;
1 1 5 , 3 ; 37,2; 81,17; 8 7 , 2 ; 343,3; 426,6 (so auch Theodoret. Oraec.
affect, cur. I I 97); bloß Προπαρασκευή I I 259, 17; als ή προκειμένη πραγμα-
τεία (Genet.) I 5, 4; als ή iv χεραΐ πραγματεία (ebenfalls Genet.) I I 344, 25
bezeichnet. Die einzelnen Bücher heißen σύγγραμμα ·. Α. in den ihnen voraus-
geschickten Überschriften; dafür spricht die hi. Überlieferung: vor dem
2. und 3. Buch (das 1. Buch ist in den meisten Hss. am Anfang verstümmelt)
σύγγραμμα in Α (βιβλίον in der anderen Klasse), vor dem 6., 7. und 8. Buch
in I (vor dem 7. auch in Ν, βιβλίον die übrigen Hss.), vor dem 10., 11., 14.
und 15. Buch in allen Hss. außer Β (dem sich vor dem 11. Buch Ν zugesellt),
vor den übrigen Büchern (abgesehen von dem ersten) einstimmig (βιβλίον
hat nur V vor dem 5. Buch). B. im Text I 10, 17; 161, 7.13; 163, 6; 461, 7;
485, 16; I I 81, 17; 165, 2; 286, 7; 343, 10; 344, 3. 19; 345, 14. Dafür einfach
iv τω προ τούτου I 419, 8; I I 259, 6; έν τοϊς προ τούτου I I 267, 6 (geht auf
die Bücher X I bis X I I I , speziell aber auf Buch X I Kap. 9); έν Ισαρί&μοις
λόγων συντάξεσι I I 344, 9, worauf 344, 13 διά των μετά ταϋτα τριών folgt;
I I 331, 4 τάν παρόντα λόγον; I I 344, 25 λόγον πεντεκαιδέκατον δντα; I 416, 5
ist zu έπΐ τάν δγδοον aus dem Vorhergehenden λόγον hinzuzudenken; I I 5, 4
δέκατος ών τόμος (dieses Wort hinzuzudenken 5, 13 ό προ τούτου und <5 δέ γε
παρών); am Beginn des 12. Buches I I 87, 2 heißt es einfach Ό δωδέκατος,
ohne daß man ein Substantiv aus der Nachbarschaft hinzudenken könnte
' Komposition: Eue. h a t von vornherein die Praeparatio als Einheit mit
der Demonatratio (Ευαγγελική Άπόδειξις) ins Auge gefaßt (daher sind beide
Werke demselben Bischof Theodotos gewidmet): διά της προκειμένης πραγ-
ματείας τήν εύαγγελιχήν άπόδειξιν περιέξειν έπαγγελλομένης I 5, 4 und διά
των έν χερσί συγγραμμάτων τήν κα&όλου πραγματείαν περιεχόντων της ευαγγελι-
κής αποδείξεως 110,17 (s.auch I I 345,13 ύφ' ένΐ δεσμώ συμπλακέντα), weshalb
er die Praep. τήν της Ευαγγελικής 'Αποδείξεως Προπαρασκευή ν nennt I 343,
18, sie als προπαρασκευή της όλης υποθέσεως für die Hellenen, die Demon-
stratio für die Juden (oi έκ περιτομής) I 8, 2ff. und I I 426, 9 bestimmt; er
hat von Anfang an eine Disposition für die ganze Praeparatio entworfen,
denn schon I 34, 11 hat er I I 296, 14ff. vor Augen; auch sonst gibt es Hin-
weise auf später zu behandelnde Partien: I 36, 5 ως έξης άποδειχ&ησεται
 Namen- und Sachregister 493

(geht auf die Partie des 1. Buches von I 44, 1 an); I 166, 13—17 (kündigt
Buch V Kap. 22 bis 29 an); I 668, 1 (kündigt die Bücher X I — X I I I an);
I 569, 19 (kündigt I 590, 2—12 an); I 573, 6f. (kündigt 575, 21 ff. und das
11. Buch [s. 115, 13] an); I I 165, 11 (weist voraus auf die Erörterungen
von Buch X I I I Kap. 14 an); 11331,4 (kündigt den baldigen Abschluß
dieses Buches an); I I 338, 2 (gibt den Inhalt des 15. Buches a n ; ebenso
I I 344, 26). Für die .strenge Disposition zeugen auch die zahlreichen Rück-
verweisungen und Rekapitulationen: I 88, 12 ff. -wird auf das im 1. und bisher
im 2. Buch Behandelte zurückverwiesen; I 461, 7 auf das 7. Buch; I 485, 16
auf das 8. Buch. Einzelheiten im Stellenregister unter Eusebius! Rekapitu-
lation der Bücher I bis XTV findet sich Π 343, 3—344, 24; die ersten sechs
Bücher betrachtet er gewissermaßen als Vorwort des Werkes I 360, 20ff.
(am Schluß des 6. Buches): ήμϊν έν άρχαίς τής Ευαγγελικής Προπαρασκευής
τά παρόντα πάντα διά σπουδής γέγονεν; formeller Schluß (angedeutet schon
I I 345, 4—8) nebst Ankündigung der Ευαγγελική Άπόδειξις I I 426, 6 ff.:
τα μεν τής Ευαγγελικής Προπαρασκευής έν τούτοις ήμϊν περιγεγράφάω (über
die dem Diod. nachgebildete Verwendimg dieses Zeitwortes zur Bezeichnung
eines Abschlüsse ^ s. meine Bemerkung zu I I 345, 6)· τά δέ . . . τής κατά την
Εύαγγελικήν Άπόδειξιν ήδη λοιπόν έπισκεπτέον
Zeit der Abfassung: Einigermaßen gewähren einen Anhalt seine Be-
merkungen über die Christenverfolgungen (s. dort), aus denen hervorgeht,
daß er mehrere Jahre an der Praeparatio gearbeitet hat, sowie die über
Theoteknos (s. dort). — S. auch das Stellenregister
Euthykles: Faustkämpfer, δ πέντα&λος, Lokrer I 287, 13 (Oenom.)
Euthyphron: I I 177, 10. 21 (Plat.); 178, 10 (Numen.)
Evangelium: was es bedeutet I 5, lOff. (Kapitelüberschrift: Τις ή τής ευαγγελι-
κής υποθέσεως έπαγγελία); durch des Erlösers ευαγγελική διδασκαλία Tren-
nung vom Heidentum 88, 7. 20
Ezekias: jüdischer König zur Zeit des Romulus I 611, 2. 3
Ezekielos: jüdischer Dramendichter. S. das Stellenregister unter Alezander
Polyhistor
F a t u m : s. Schicksal
Faustkämpfer: die Riemen f ü r F. von Amykos erfunden I 577, 2 (Clem.); hohes
Ansehen der F . I 284, 16—288, 3 (Oenom.)
Federkrieg: διά καλάμου και μέλανος τον κατά άλλήλων . . . πόλεμον έπιτειχίζεσ&αι
I I 260, 19
Festspiele: die vier großen griechischen F. sind eigentlich Totenfeiern I 92, 12—
20 (Clem.)
Feuer: Verehrung des heiligen F . in der Urzeit I 36, 22 (Porph.); bei den Ägyp-
tern 118, 18 (ders.); in der phönizischen Mythologie 44, 19 (Philo Bybl.).
S. unter Eis und Es. Sprichwörtlich 118, 13 (Aristocl.); s. unter Sprich-
wörtliches (πυρ)
Flöte: von den Phrygern erfunden I 576, 5 (Clem.)
Frauen: Charaktereigenschaften 1565, 4—18 (mehrere Dichter bei Porph.);
grundsätzlich zu allen Berufen wie die Männer befähigt I I 126, 23—127, 11
(Plat.); Erziehung zur Gymnastik und zum Krieg I I 245, 7—248, 4 (ders.);
Fra-iengemeinschaft und Gebärpflicht 248, 19—250, 4 (ders.); die Frauen
der Gelen I 338, 8ff. (Bardes.); die der Baktrier 338, 19 (ders.); Etymologie
von γυνή I I 16, 12 (nach Plat.); zur hebräischen Etymologie s. unter Essa
Freundschaft: Wert der ΰεοφιλία, der F . zu Gott (16,5), und dadurch der
παμμακάριος φιλία, der F. Gottes zu uns I 6, 13
Frömmigkeit: im Gegensatz zur ψευδώνυμος και πολυπλανής εύσέβεια der Heiden
ή συν άλη&είφ τήν προσηγορίαν έπιγραφομένη der Christen I 5, 17, die eine
επιστημονική ευσέβεια ist 6, 14; τήν άληϋή γνώσίν τε και ενσέβειαν 13, 26;
Fr. der Hebräer I I 9, 26
Gad: Sohn Jakobs I 508, 21 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 17 (ders.); 511, 14
(ders.)
494 Eusebius

Galadene: L a n d s c h a f t Assyriens 1 538, 19 (Eupolem. — Alex. Polyh.); viel-

leicht identisch m i t dem folgenden
Galaditis: 1 5 4 0 , 2 0 (Eupolem. — Alex. Polyh.); Galaaditis 548, 17 (ders.),
L a n d s c h a f t Palästinas
Galatien (Γαλατία)·, dorthin ausgewanderte Perser (Magusäer), ihre Sitten
I 338, 6 (Bardes.); dortige J u d e n 342, 12 (ders.)
Galilaia: I 540, 19 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 548, 16 (ders.)
Gallier: Menschenopfer noch zur Zeit des Dion. H a l . (παρά Κελτοϊς) I 197, 9;
junge Männer heiraten untereinander (παρά δέ Γάλλοις) 339, 20 (Bardes.);
εν Γαλλίφ 339, 22 (ders.). S. auch u n t e r K e l t e n
Ganymedee: m i t ihm Antinoos verglichen I 92, 4 (Clem.); „schöner als O."
464, 6 (Philo J u d . )
G ä r t e n : hängende, von Babylon (κρεμαστούς παραδείσους), angelegt von Na-
buchodonosor I 553, 3 (Abyden.)
G e : 1. phönizische Göttin I 46, 19. 22 (Philo Bybl.); 47, 3. 6. 13 (ders.)
2. Göttin der Atlantier = Tepaia I 73, 21 (Diod.)
3. griechische Göttin I 97, 3 (Plat.) = I I 166, 5 (ders.) = 230, 4 (ders.);
I I 231, 14
Gecko (σχαλαβώτης): bei magischen Zeremonien zu E h r e n der H e k a t e ver-
wendet I 246, 3 (Porph.)
Gedeon: jüdischer Richter I 610, 4
Geier: bei den Ägyptern ein Symbol des Mondes; sie halten alle G. f ü r weiblich
I 145, 3ff. (Porph.)
Geinos A u t o c h t h o n : phönizische G o t t h e i t 1 4 5 , 22 (Philo Bybl.)
Geist: wird durch Feinheit u n d Trockenheit der L u f t geschärft (stoisch)
I 478, 1 (Philo J u d . ) ; der H l . Geist I 392, 3; 393, 1; = χρυσός I I 203, 19
(Clem.), s. u n t e r Politeia
Gelen (Γήλοι, F e m . Γήλισσαή: Sitten 1 3 3 8 , 8 . 1 2 . 1 3 . 1 6 (Bardes.); 3 4 3 , 2
(ders.)
Geloer: Einwohner von Gela auf Sizilien I 288, 11 (Oenom.)
Gelos: = Isaak I 505, 15 (Molo — Alex. Polyh.)
Genea: Persönlichkeit der phönizischen Mythologie 1 4 4 , 9 (Philo Bybl.)
Genethliakoi: Nativitätskünder, ihre Aussprüche und Origenes' Gegengründe
I 358, 16—360, 12; ihre K u n s t γενε&λιαλογία 358, 17 (ders.)
Genoe: Persönlichkeit der phönizischen Mythologie I 44, 9 (Philo Bybl.)
Geometrie: von den Ägyptern e r f u n d e n I 576, 8 (Clem.)
Germanen u n d Germanien: äußeres G., Sitten I 340, 11 (Bardes.); die meisten
sterben durch E r h ä n g e n 340, 22. 24 (ders.)
Geschichte: s. Historia
Gesetze: sind zum Nutzen der Menschen d a I 302, 19
Geten (Γέται): Geten u n d Daker als Personen (Sklaven) der Komödie I I 279, 6
(Numen.)
Gimel: hebräischer Buchstabe I 574, 14; I I 18, 24
Glaube: άλογος πίστις den Christen vorgeworfen I 7, 23; diese πι στις gilt aber
nur f ü r geistig Unmündige und Ungebildete, nicht f ü r geistig Vorgeschrittene
19, 21—20, 19 u n d I I 87, 19ff.; passender Hinweis auf Plato I I 87, 10—18;
unpassender Hinweis auf denselben 88, 11—89, 9 u n d 89, 19—90, 2
Glaukon: I I 139, 17 (Plat.); 140, 5 (ders.); 291, 18 (ders.); 292, 14 (ders.)
Glaukos: Γλαύκου τέχνη I I 75, 16 (Plat.)
Glückseligkeit (εύδαιμονία): oberstes Ziel der Gl. bei den Hebräern die Frömmig-
keit u n d F r e u n d s c h a f t mit Gott I I 9, 26f.; kein φαϋλος k a n n ευδαίμων sein
(stoisch) 1 4 6 4 , 4 (Philo J u d . ) ; die λίαν ευτυχείς sind βαρυδαίμονες, nicht
εύδαίμονες 1 4 7 0 , 1 5 (ders.); Aristoteles' Anschauung von der ευδαιμονία
I I 349, 24—26 (dagegen At.tic. 350, 4—355, 10)
Gold: „krankhafte Farbe der Erde ' I 125, 6 (Plut.); das Goldbergwerk a m
Pangaiongebirge v o n K a d m o s geschaffen 576, 16 (Clem.); Gold der γενεσις
der άρχοντες beigemischt I I 132, 15 (Plat.) = 203, 12 (Plat. — Clem.);
Gold = Hl. Geist 203, 19 (Clem.). S. auch u n t e r Politeia
Gomorrha: I 388, 19 (Gen)
 N a m e n · u n d Sachregister 495

Gorgiaa: I I 95, 19 (Plat.)

Gotholia: jüdischer König I 610, 12
Gothoniel: jüdischer Richter I 610, 1
G o t t : Etymologie &εός von ΰείναι = ποιήσαι I I 336, 11 (Dion. Alex.)
1. der Heidengott: e i n Gott a) Arat. I I 194, 12 (Aristob.); b) „ O r p h e u s "
191,20 (ders.); c) Plato 32, 13ff.; zweites und drittes göttliches Prinzip
Piatos 3 9 , 2 2 — 4 0 , 8 (Plot.); 4 0 , 1 3 — 4 1 , 2 2 (Numen.); 46,11—15 (Plat.);
G o t t = τό άγα&όν 47, 9—48, 4 (Plat.), dazu Numen. 48, 20—51, 9; 213, 1—9
(Cleanthes — Clem.); Plato über G o t t u n d die Vorsehung 144, 7—161, 16;
d) andere Heiden über Gott u n d seine Eigenschaften 211, 14—228, 8 (Clem.);
e) die Stoiker 379, 12—380, 17 (Ar. Didym.); 380, 23—381, 7 (Porph.)
2. der Hebräergott: N a m e Eloeim I I 16, 19; T e t r a g r a m m 19, 5 f f . ;
1 437, 14—438, 17 (Jos.); menschliche Glieder u n d Tätigkeiten, Gott bei-
gelegt, sind allegorisch zu erklären 451, 13—454, 8 (Aristob.); ebenso seine
άνϋ-ρωποπα&ή I I 126, 2; G o t t ist kein T y r a n n , sondern ein König I 463, 9
(Philo J u d . ) ; Gott und das Böse 463, 9—479, 6 (ders.)
3. der Chrislengott: der Gottesbegriff ist der denkenden Seele ein-
gepflanzt I 92, 23; Gott ist έπέκεινα των δλων 17, 16; er schuf die Welt ohne
die Beihilfe der Materie 401, 24—402, 5 (Dion. Alex.); 402, 7—403,17 (Orig.);
403, 20—404, 18 (Philo J u d . ) ; 405, 2—416, 3 (Maxim.); ihm dient der Kos-
mos, um so mehr m u ß ihm der Mensch dienen 380, 12—16; Gott u n d der
freie Wille 307, 24—312, 10; einige unterscheiden den άγα&ός &εός v o m
δημιουργός u n d schreiben diesem den E i n f l u ß auf die Handlungen der
Menschen zu, n e b s t Folgen dieser A n n a h m e 345, 16ff. (Orig.); Gott weiß
alles vorher, ohne die Ursache zu sein 346, 20ff. (ders.)
Beinamen: παμβασιλεΰς a) allein, sehr oft, so 1 6 , 13; 17, 17; 1 9 , 2 0 ;
8 9 , 6 ; 132, 16; 138, 17; 1 6 7 , 1 1 ; 2 9 8 , 1 . 4 ; 3 9 1 , 7 ; 3 9 4 , 2 1 ; 3 9 5 , 1 1 ; I I
243, 8; auch bei Attic. I I 362, 7; b) παμβασιλεύς και δημιουργός των δλων
(απάντων) I 173, 22; 219, 14; 220, 17; c) παμβασιλεϊ και πανηγεμόνι I 394, 9;
d) μέγαν προστάτην και παμβασιλέα των δλων I 6. 11. — δημιουργός (δη-
μιουργικός) a) oft, so I 17, 18; 117, 10; 148, 16; I I 422, 5; νοϋ δημιουργού
των δλων I 122, 17; νοϋς ό των δλων δημιουργικός I 133, 25. 26; νουν και
λόγον δημιουργικον των δλων I 117, 21; b) δημιουργός m i t ποιητής v e r b u n d e n :
I 32,12; 38,17; 93, 8; 209, 9; c) κοσμοποιόν και των δλων δημιουργό ν 1 2 3 , 6 . —
ποιητής außer der Verbindung m i t δημιουργός·, ποιητήν και πατέρα I 131, 7. —
ό έπι πάντων &εός I 13, 26; 14, 21; 133, 24; 134, 17; 174, 3; τοΰ επί πάσιν
I 150, 10
G ö t t e r : Etymologie&εοί παρά το ΰέειν = τρέχειν I 38, 9 (nach P i a t o s Cratyl.);
diese Ableitung + διά τό αίτιους είναι τοϋ ΰεωρεϊν I 225, 2; s. auch u n t e r
Gott. Ursprünglich bei allen Menschen (außer den J u d e n ) Sternkult, ohne
Tempel und Standbilder I 23, lOff.; 37, 21 ff.; 38, 18ff. Nach der Meinung
der Ägypter waren die Götter ursprünglich hervorragende Menschen I 58,
19ff. (Diod.); Ursprung ihrer Verehrung der Tiere 63, 6ff. (ders.)
Griechische Götter: zwei Arten, N a t u r g ö t t e r u n d irdische G. (ursprüng-
lich Menschen) I 76, 6—19 (Euhemer. — Diod.); Vergötterung erschaffener
Wesen u n d der N a t u r k r ä f t e 149, 21 ff.
Griechische Gölterlehre: Einteilung I 157, 8ff. u n d 161, 9—162, 16:
το μνϋ·ικόν oder ιστορικόν είδος der Dichter, τό φυοικόν oder ΰεωρητικόν der
Philosophen, τό πολιτικόν τε καΐ νόμιμον der S t ä d t e
Einteilung der Götter und ihre Wohnsitze I 174, 10—175, 3: vier Arten
göttlicher Wesen (der oberste Gott \τόν έπι πάσι πρώτον τε όντα και πάντων
&εών πατέρα τε και βασιλέα 174. 13], die übrigen Götter, die Dämonen, die
H e r o e n : das Lichtreich, φως); andererseits die bösen Geister (das Reich
des Dunkels, σκότος); Wohnsitze: die der Götter der Himmel u n d der Ä t h e r
bis zum Mond, der Dämonen Mond u n d L u f t , der Seelen die E r d e u n d die
Unterwelt
Sieben Arten von Göttern: 1. die Gestirne; 2. die H e r o e n ; 3. das μυ&ικόν
είδος; 4. seelische F u n k t i o n e n wie Eros, Aphrodite, H e r m e s ; 5. kriegerische
u n d gewerbliche Betätigungen wie Ares, Athene, Hephaistos; 6. u n d 7.
496 Eusebius

Dämonen, die bald Götter, bald die Seelen der Toten „schauspielern";
zerfallen in schädliche u n d nützliche I 225, 1—226, 3. Widersinnigkeit der
griechischen Mythologie nach P l a t o I I 165, 18—177, 24. Ansichten ver-
schiedener Philosophen über die Götter I I 299, 19—302, 18 (Pseud.-Plut.).
Die Götter bestätigen in Orakeln bald die sie betreffenden Mythen 1152, 7 ff.
(Porph.); bald die gegensätzlichen Auslegungen der Philosophen 155, 4ff.
Sie riefen Kriege hervor 15, 20—16, 3; sie existieren nicht 86, 14 (Clem.)
Götterverehrung: die Götter u n d die guten göttlichen Wesen m u ß m a n
ΰεραπευειν, die bösen Dämonen άπομειλίσσεσ&αι I 175, 1—3; durch blutige
Opfer verehrte göttliche Wesen sind Dämonen, nicht Götter 189, 2 (Porph.);
also waren auch die „größten G ö t t e r " Dämonen 202, 12ff.; Menschenopfer:
1 5 2 , 5 (Philo Bybl.) = 193,6 (ders.); 1 8 9 , 6 — 1 9 0 , 1 6 ; 190,18—192,19
(Porph.); 193, 11—194, 23 (Clem.); 195, 8—198, 8 (Dion. H a l . ) ; 198, 13—24
(Diod.); hörten zu H a d r i a n s Zeit auf 189, 25. N u r der H e b r ä e r g o t t h a t die
Götterverehrung untersagt 201, 19; Finsternis des Götzendienstes 19,18
Götterbilder: Die Menschen stellen sich die Götter wie Menschen vor,
die Tiere würden sie sich wie Tiere vorstellen I I 212, 14 (Xenophan. —
Clem.). S t a t u e n sind wie K o m m e n t a r e zu den Schriften über die Götter
1123, 2 (Porph.). Anfangs keine Götterbilder, sondern Sternkult I 23, 10ff.;
37, 21 ff.; 38, 18ff.; Verehrung von στήλαι u n d Stäben (φάβδοι) 42, 8 (Philo
Bybl.); die ältesten G. aus Holz 124, 12ff. (Plut.); keine bei den Serern
337, 8 (Bardes.) u n d B r a h m a n e n 337, 16 (ders.); 170 J a h r e lang in R o m
kein G. 4 9 2 , 2 2 (Clem.); die G. von Sophokles abgelehnt I I 214, 2 I f f .
(Fälschung; Clem.). Die Verschiedenartigkeit der Stoffe u n d der Darstel-
lungen der G. allegorisch ausgelegt I 123, 9—124, 2 (Porph.); weitere Alle-
gorien 126, 3—128, 9 (ders.; dagegen Eus. 128, 12—134, 28); 135, 1—138, 9
(ders.; dagegen E u s . 138, 10—139, 7); 139, 8—146, 2 (ders.; dagegen E u s .
146, 3—151, 15). Magische Götterbilder s. u n t e r Dämonen
S. auch u n t e r Religion
G ö t t e r m u t t e r : = Ιερά (bei Dion. Ίδαίας) &εά 1100, 15 (Dion. H a l . ) ; ihr K u l t bei
den R ö m e r n 100, 16 (ders.)
Gräber: Gr. v o n Menschen als Göttertempel verehrt 90, 10—92, 10 (Clem.)
G r a n a t ä p f e l : bei den Mysterien verwendet I 85, 20 (Clem.)
Greise: von den Massageten u n d Derbikern geopfert u n d verzehrt, von den
Tibarenern in Schluchten gestürzt, v o n den H y r k a n e r n , Kaspiern u n d
Baktriern wilden Tieren vorgeworfen, von den S y t h e n lebendig begraben
I 16, 23—17, 6 (Porph.)
Griechen: s. Hellenen
Griechenland: s. Hellas
G u t (τό άγαϋ-όν): charakterisiert von Cleanthes bei Clem. I I 213, 1—9. S. auch
u n t e r Gott
G u t e : manche G. haben Schweres zu erleiden, doch ist die Vorsehung d a f ü r
nicht verantwortlich I 467, 22ff. (Philo J u d . )
Gyges: lydischer König I 596, 25 (Tat.)
G y m n a s t i k : I I 292, 3 (Plat.)

H a b i c h t : bei den Ägyptern dem Sonnengotte heilig I 119, 9 (Porph.); 144, 21

(ders.); beklagt Tote 119, 10 (ders.)
H a d e s : die Vorstellungen von den Belohnungen u n d den Strafen im H . den
Ägyptern entlehnt I 582, 12ff. (Diod.); I I 62, 2 (Plat.); Unterweltsströme
78, 21ff. (ders.). 9 3 , 1 6 . 2 2 (ders.); 1 6 0 , 8 (ders.); 161,4 (ders.); 161,23
(Ps); 185, 8. 12. 20 (Plat.); 187, 9 (ders.); 188, 18 (ders.); 219, 5. 9 (Diphil.—
Clem.)
H a d r i a n : Kaiser, h a t dem Antinoos in der n a c h diesem b e n a n n t e n S t a d t einen
Tempel errichtet I 92, 3 (Name H . nicht g e n a n n t ; Clem.); zu seiner Zeit
h ö r t e n die Menschenopfer auf 189, 25; 192, 6 (Porph.); 202, 24
Halieus: Person der phönizischen Mythologie 1 4 5 , 1 4 (Philo Bybl.); 5 0 , 1
(Plural; ders.)
H a l y s : F l u ß I 260, 9 (Oenom.); 261, 3 (ders.)
 Namen- u n d Sachregister 497

H a r p a g o s : persischer Feldherr I 271, 1. 7 (Oenom.)

H a r p e (άρπη): Winzermesser, von den Thrakern erfunden I 676, 12 (Clem.)
H a r p e d o n a p t a i : Geometer bei den Ägyptern I 572, β (Democr. — Clem.)
H e : hebräischer Buchstabe I 574, 15
H e b e r : s. u n t e r Hebräer
Hebräer und hebräisch: Etymologie von Η'her (Vorfahre Abrahams) oder = περα-
τιχοί (allegorisch) I 368, 25; 373, 19—21; 609, 15; I I 20, 2—6; βαρβάρους...,
et γε βάρβαροι Εβραίοι I 584, 17f.; einige alte Η . waren Monotheisten (im
Gegensatz zu Phönikern u n d Ägyptern) I 23, 4; die alten echten H . unter-
schieden von den später J u d e n genannten 24, 6, d. h. von den H . seit Moses
368, 21 ff.; Einteilung in zwölf S t ä m m e I I 136, 14; Geschichte der H . u n d
J u d e n von der Sintflut bis zur Gefangenschaft u n t e r Nabuchodonosor
Buch I X K a p . 11 bis 42 (aus verschiedenen Autoren); Hirtenkönige (Hy-
kussos) in Ägypten I 607, 9—608, 15 (Maneth. — J o s . ) ; ihr Auszug aus
Ägypten (529, 2—538, 6 Ezech. — Alex. Polyh.), wobei sie die Wertsachen
der Ägypter m i t n a h m e n 623, 24 (Artapan. — Alex. Polyh.), 1237 J a h r e vor
dem ersten J a h r e des K y r o s 593, 5—15 (Afr.). Zur Zeit des P y t h a g o r a s
wanderten einige H . n a c h Ä g y p t e n , andere nach Babylon 570, 10 u n d 571, 2.
Die H . „fanden Wege zu den Göttern" 496, 7. 12 (Orakel Apollos bei Porph.)
= 11 287,19 (ders.). Monotheismus 1 4 9 6 , 1 4 . 1 9 (ders.); 4 3 7 , 1 4 (Jos.);
I I 24, 2—18; über Gott, Λόγος ΰείος u n d ασώματοι δυνάμεις u n d deren Ab-
bilder I I 52, 12—53, 15; Gottesname Eloeim 16, 19; das T e t r a g r a m m 19, 5;
zweites göttliches Prinzip (&εοϋ Λόγος) 34, 10—36, 22; drittes göttliches
Prinzip (der Hl. Geist) 46, 5—10 (ohne Beleg). Gott als Schöpfer I 382, 23—
386, 6. Die Christen ziehen m i t R e c h t die Gotteslehre der H . der griechischen
Philosophie vor 567, 18ff. Ehre Lehre von der E r s c h a f f u n g des Menschen
im Gegensatz zur Lehre der Phöniker u n d Ägypter 365, 25ff.; 397, 20ff.;
Engel 393, 11 ff.; der Teufel 382, 10 u n d 395, 18. Unveränderlichkeit ihrer
Lehren und ihrer Lebensführung I I 261, 12—262, 3. Bei ihnen wie bei P l a t o
alle drei Teile der Philosophie: E t h i k I I 9, 22—10, 28; ihre Logik anders
als bei den Griechen 11, 2 f f . ; ihre „ P h y s i k " 1. ή των αίσΰητών φυσιολογία
21, 8—23, 13; 2. ή των νοητών και άαωμάτων παίδενσίς τε και θεωρία (hierin
d e m Plato vorbildlich) 23, l ö f f . Mythen f ü r die J u g e n d , f ü r die Vorge-
schrittenen Vertiefung u n d δεντέρωσις 88,2—8 u n d 90,15—19; D i c h t k u n s t :
Μωαέως φδή lind der 118. P s a l m in Hexametern, anderes in Trimetern u n d
T e t r a m e t e r n 12, 7—12 (bestritten von Kaiser J u l i a n ) ; duldeten n u r inspi-
rierte religiöse Gesänge 113, 9; v o n inspirierten Sachverständigen g e p r ü f t
114, 4. Die N a m e n ihrer 22 Buchstaben haben (im Gegensatz zu den grie-
chischen, die aus diesen entlehnt sind) einen Sinn I 574, 11—575, 18 u n d
I I 18, 19-—19, 8. I h r e hl. Schriften ins Griechische ü b e r s e t z t : άρχή&εν I
584, 28 (ohne Beleg); schon vor Demetrios von Phaleron 493, 12 (Aristob. —
Clem.) = I I 190, 19 (Aristob.; ebenfalls ohne Beleg). Ü b e r das Zustande-
kommen der Septuaginta I 421, 3—427, 2 (Aristeas). P l a t o von den Lehren
der H . b e e i n f l u ß t : Buch X I , X I I u n d Χ Π Ι K a p . 1—11. Griechische Philo-
sophen u n d Dichter v o n ihren Lehren beeinflußt I I 190, 18—197, 15
(Aristob.) u n d 198, 4—228, 8 (Clem.). Deutung hebräischer Ausdrücke
I 371, 4—372, 7 β I I 15, 1—26 (Enos u n d Adam)·, I 372, 14—21 (Enoch)·,
373, 16—25 s I I 20, 1—12 ('Εβραίοι von "Εβερ oder = περατικοί); I 374,
24—375,11 s 1 1 1 8 , 8 — 1 3 (Jakob — Israel)·, 1 5 7 4 , 11—576,14 (das
Alphabet), I I 18, 16—19, 2 (nur Α bis Δ); I I 16, 6—11 (Mann ΕΙΣ, F r a u
ΕΣΣΑ); 16,13—15 (στερέωμα)·, 16,16—22 (Ήλ); 17,10—16 (Kain u n d
Abel)·, 17,16—23 ("Αβραμ — Αβραάμ)·, 1 8 , 4 — 8 (Isaak)·, 19,2—8 (das
Tetragramm Oottes). Ü b e r diese Deutungsversuche s. H . Doergens, Eusebius
von Cäsarea als Darsteller der phönizischen Religion, P a d e r b o r n 1916
(Forschungen zur christl. Literatur- und Dogmengeschichte 12, 6), 34—40.
Sonstige Stellen m i t 'Εβραίοι·. I 38, 16; 493, 14 (Clem.); 513, 6 (Theodot. —
Alex. Polyh.); 5 3 0 , 2 6 . 2 9 (Ezech. — Alex. Polyh.); 5 3 2 , 2 1 . 2 4 (ders.);
5 3 3 , 2 0 (ders.); 5 3 4 , 7 . 1 5 (ders.); 5 3 5 , 5 (ders.); 5 3 6 , 1 (ders.); 5 7 4 , 6 ;
609, 6. 15; 612, 27; 613, 9. 10. 13. 15; Π 24, 17; 28, 14; 31, 22; 37, 1. 4. 22;

U r a s , Eusebius II 32
498 Eusebius

44,19.22; 48,11; 67,19; 68,6.15; 71,13; 75,3; 78,12.19; 81,4.15;

8 8 , 1 . 9 ; 9 8 , 3 . 2 0 ; 9 9 , 1 6 ; 103,15; 1 0 4 , 2 2 . 2 5 ; 1 0 9 , 6 ; 119,18; 1 2 6 , 1 ;
130, 2. 3; 133, 12; 134, 13; 137, 4 ; 138, 14; 141, 8; 161, 17; 162, 13. 14. 15;
1 6 5 , 3 ; 1 7 4 . 1 8 . 2 6 ; 1 7 6 , 2 ; 181,12; 189,11; 190,13; 228 1 0 . 1 8 ; 232,4.
8 . 1 8 ; 2 3 3 , 1 . 1 8 ; 2 3 4 , 3 ; 237, 2; 240, 20; 241, 2; 2 4 3 , 7 . 1 4 ; 2 4 4 , 1 9 . 2 5 ;
259, 4. 12; 261, 10. 12. 18; 262, 3; 267, 7; 287, 11. 19. 22; 288, 4; 302 23;
344, 6. 12. 14. 22; 345, 15. 21; 349, 18; 355, 13. S. uch u n t e r J u d e n .
Hegemones (ηγεμόνες): s. u n t e r Astrologie, Fachausdrücke
Hegesarchos: b e r ü h m t e r F a u s t k ä m p f e r I 326, 9. 11 (Chrysipp. bei Diogenian.)
Hegesibulos: V a t e r des Anaxagoras I 612, 1
Hegesinos: Vorgänger des Karneades I I 281, 11 (Numen.)
Heiden: ein Teil bereits bekehrt I 87, 23; ein Teil versuchte naturphilosophische
Deutungen der Mythen 8 8 , 3 ; tierisches Leben in der Vorzeit 8 9 , 1 0 ;
Sternenkult 89, 21; Vergötterung hervorragender Männer 90, 4; Entwick-
lung des heidnischen Volksglaubens 92, 22—94, 7; Umgestaltung zur φνσι-
χωτέρα δόξα durch die Philosophen 94, 10—96, 2, von denen einige die Sagen
bloß modifizieren 95, 19, andere radikal verfahren, aber gelegentlich aus
F u r c h t doch auch Konzessionen machen 95, 21—96, 2; S p o t t über Christi
Geburt 154, 12.
H e i d e n t u m : πολν&εος πλάνηΐ 16, 4; 2 3 , 1 7 ; 3 4 , 1 0 ; 8 9 , 8 ; 11 3 4 3 , 3 ; τά της
(μάλιστα) όεισιίαίμονος πλάνης I 89, 1; 89, 5; 92, 22: της πολλής xai άδολέαχου
(wegen der vielen Götternamen) . . . δεισιδαιμονίας 3 8 , 2 5 ; της πολυπλα οϋς
χαι δαιμονικής ένεργείας 1 4 , 2 1 ; Verabscheuenswürdigkeit des Η . 86, 20 ff.
Heil (σωτηρία): h ä n g t von zwei Dingen wie von einem Anker ab, von Glauben
u n d H o f f n u n g I 21, 14f.
Heilkunst: v o m Ägypter Apis erfunden, von Asklepios ausgebildet 1 575, 21
(Clem.)
Heilmittel: von der N a t u r gebotene Η . I 163, 19
Heimarmene (Ειμαρμένη): 1. Etymologie: = είρομένη (διοίχηαις) Chrysipp. bei
Diogenian. 1323, lOf.; χαϋ·' δσον είρομένω λόγω πάντα διοιχε'ι (χόσμος = Ζενς)
1 1 3 8 0 , 9 (Ar. Didym.)
2. phönizische Göttin I 48, 8 (Philo Bybl.)
S. u n t e r Schicksal
H e k a t a i o s : zwei Historiker dieses Namens, 1. vonMilet, Verfasser einer Περιή-
γησις, aus der Herodot vieles entlehnte I 564, 15 (Porph.)
2. H . von Abdera, lobte die Gedankenrichtung der H l . Schrift I 422, 19
(Aristeas); 4 8 9 , 2 8 ; 499,17 (Jos.); 5 0 1 , 8 (ders.); Π 214, 18 (Clem.)
S. auch das Stellenregister
H e k a t e : a) = Mond, Symbol seiner Veränderlichkeit, ihre A t t r i b u t e als
Mondgöttin 1 1 4 1 , 3 — 8 (Porph.); 142,13 (ders.); 150, 5; hilft bei Liebes-
angelegenheiten, Führerin der Dämonen 156, 9. 12; sie u n d Sarapis F ü h r e r
der D ä m o n e n I 213, 15 u n d 215, 2; Orakel der H . über sich selbst 234,
12—18 (Porph.); wird durch Zauberspruch zum Erscheinen gezwungen
237, 15. 16 (ders.); gibt Anweisungen zur Herstellung einer Statue von
ihr 245, 21ff. u n d 247, 6ff. (ders.); b) = Κόρη, m i t ihren dazugehörigen
A t t r i b u t e n I 248, 10—249, 16 (Porph.)
H e k t o r : Etymologie von ίχειν u n d χρατε'ιν I I 17, 1 (nach Piatos Cratyl.); 186, 7.
9 (Plat.)
H e l e n a : bekam von der F r a u Polymneste des Ägypters T h o n ein Heilmittel
(νηπεν&ές φάρμακο ν) I 583, 13 (Diod.)
Helios: 1. bei den Ägyptern, = Osiris, Dionysos, Seirios I 34, 22ff. (Diod.);
58, 23 (ders.); erster König von Ägypten 59, 1 (ders.) u n d 114, 9 (ders.);
Darstellung des H . 143, 13 (Porph.)
2. nach der &εολογία der Atlantier Sohn des Hyperion u n d seiner
Schwester Basileia, von den Brüdern der R h e a getötet 174, 2. 3. 8 (Diod.)
3. bei den Griechen, = Apollo 1108, 12 (Plut.) u n d 139, 17 (Porph.);
= Herakles u n d Asklepios, Dionysos, Horos, Pluton, Sarapis 139, 22—
140,18 (Porph.); Gegengründe des Eue. gegen diese Gleichsetzungen 148,
17 ff.
 Namen- u n d Sachregister 499

Heliu polis ( Ή λ Ι ο ν πόλις): 1. in Ägypten, wo der heilige Stier Mneuis verehrt

wurde 1 65,20 (Diod.); 145,16 (Porph.); Menschenopfer v o m König
Amosis aufgehoben 191,14 (ders.); 200,20. 503,24 (Eupolem. — Alex.
Polyh.); 510, 14 (Demetr. — Alex. Polyh.); 517, 9 u n d 519, 13 (Artapan. —
Alex. Polyh.); Einwohner Ήλιουπολίτης 5 1 7 , 7 (ders.); 5 2 0 , 1 8 (ders.);
523, 29 (dera.)
2. Stadt in Phönikien; πορνεία (der Hierodulen) bis auf Eusebius' Zeit
I 199, 20
3. S t a d t in Babylonien, ή έν Σίππάροισιν I 498, 8 (Abyden.)
Hellanikos: Verfasser einer ΆτύΙς I 592, 15 (Afr.); Plagiator des Herodot u n d
des Damastes 564, 14 (Porph.); weicht in den Genealogien von Akusilaos a b
580, 5 (Jos.); wird von Ephoros der Lüge bezichtigt 580, 6 (ders.); 499, 17
(ders.); 577, 14 (Clem.); 6 0 4 , 4 (ders.)
Hellas: zwar weniger f r u c h t b a r als die Barbarenländer, aber allein Η . άψευδώς
άν&ρωπογονεί. . . λογισμόν άποτίχτονσα οϊκειονμενον έπιστήμτ) (stoisch)
1 4 7 7 , 1 9 . 2 2 (Philo J u d . ) ; Ursache λεπτότης άέρος 4 7 7 , 2 3 (ders.); große
Trockenheit u n d Hungersnot zur Zeit des Aiakos 560, 17. 23 (Clem.); un-
zählige φ&οραί haben H . betroffen 578, 23 (Jos.); die christliche Lehre in
ganz H . wie in der Barbarenwelt verbreitet I I 261, 26
Helienen u n d hellenisch: im Verhältnis zu den H e b r ä e r n j u n g {χ&ιζοί τίνες και
κομιδη νέοι) I 400, 19; I I 302, 22; J u g e n d ihrer K u l t u r I 568, 6 f f . ; 578, 9—
579, 20 (Jos.); sie h a b e n die Geometrie von den Ägyptern, die Astrologie von
den Chaldäern, die wahre Gottesverehrung, die μαθήματα, selbst alle κοινά
επιτηδεύματα von den B a r b a r e n entlehnt 573, 2—11; strittig, ob die Griechen
vor T r o j a die Schrift k a n n t e n 579, 5 (Jos.). J u g e n d ihrer geschichtlichen
Aufzeichnungen 578, 16 (ders.); keines ihrer Schriftwerke älter als die
homerische Poesie, ihre ältesten Geschichtsschreiber K a d m o s von Milet
u n d Akusilaos, kurz vor den Perserkriegen 579, 8ff. (ders.); erst s p ä t
öffentliche Aufzeichnungen 580, 18 (ders.). Widersprüche der griechischen
Geschichtsschreiber 579, 21—580, 15 (ders.); zwei Ursachen dieser Wider-
sprüche 580, 15—581, 17 (ders.). Die H . verehrten die Schöpfung s t a t t
Gottes I 121, 16 ff.; die E r k e n n t n i s des Gottes des Alls erst durch Anaxa-
goras aufgebracht I I 302, 26. Die H . h a b e n sich viele phönizische Mythen
angeeignet u n d ausgeschmückt 1 5 1 , 2 (Philo Bybl.). Ü b e r n a h m e ägyptischer
Götter u n d Heroen 62, 5 (Diod.); ihre Religion αποσπάσματα xai παρακού-
αματα der ägyptischen 66, 21. 22; Einflüsse der K u l t u r Ägyptens (dorthin
reisten viele griechische Weise) auf die griechische 581, 22—584, 13 (Diod.).
I h r e nationale Bildung (την 'Ελλήνων σύντροφον παιδείαν 172, 17; πάναοφοι
ironisch 32, 10) von den B a r b a r e n , auch von den H e b r ä e r n entlehnt 400, 20
u n d 558, 10; E n t l e h n u n g der Buchstaben von den Phönikern (Verwandten
der H e b r ä e r ) ; n u r die hebr., nicht die griechischen N a m e n der Buchstaben
geben einen Sinn (also E n t l e h n u n g durch die Griechen) 574, 2ff. Wie die
griechischen Schriftsteller einander plünderten 558, 24ff. (Clem.) u n d
561, 14ff. (Porph.), so p l ü n d e r t e n die Griechen die B a r b a r e n a u s : Versuch,
Moses' Lehren umzubilden 600, 2 (Tat.); Entlehnungen der Hellenen aus
der hebräischen Religion I I 190, 18—197, 15 (Aristob.) u n d 198, 4—228, 8
(Clem.). Sitten: einst allgemein Menschenopfer I 190, 18—192, 14 (Porph.);
202, 6; B e s t r a f u n g des Verwandtenmordes, Straflosigkeit der Päderastie
339, l i f . 17 (Bardes.). Auch die griechischen Christen sind ro γένος "Ελληνες
21,25. — Andere Stellen m i t Έλληνες u n d 'Ελληνικός: 1 5 5 3 , 1 7 (Jos.);
567, 8. 10. 12; 613, 2. 11; I I 6, 5 ; 94, 14 (Plat.); 95, 18 (ders.); 96, 10 ( R m ) ;
104,24; 105, 15 (Plat.); 121,19 (ders.); 127,14; 130,6 (Plat.); 1 3 8 , 1 5 ;
1 6 5 , 9 . 1 0 . 1 3 ; 1 6 7 , 8 ; 174,20; 1 7 5 , 2 6 ; 1 9 8 , 4 (Clem.); 1 9 9 , 9 (ders.);
227, 16 (ders.); 228, 3 (ders.); 229, 9. 18; 244, 23; 259, 7. 9. 20; 261, 9. 17;
262, 10; 287, 9. 11; 287, 16 (Porph.); 299, 14; 334, 4 (Dion. Alex.);
344, 5. 8. 10. 12. 14. 17. 22. 24. 26; 360, 3 (Attic.); 399, 24; 422, 9; ΈλληνΙς:
των 'Ελληνίδων πόλεων I I 184, 2 (Plat.); τήν 'Ελλάδα φωνήν 165, 4
Hemimedos (Ήμίμηδος) oder Hemiperses (Ήμιπίρσης): Kyros I 261, 10
(Oenom.)
32*
500 Eusebius
Heosphoros ('Εωσφόρος): Morgenstern, der Planet Venus I I 328, 6 (Dion. Alex.);
413, 16 (Pseud.-Plut.); s. auch unter Phosphoros
Hephaistos: 1. bei den Phönikern = Chusor 145, 17 (Philo Bybl.)
2. bei den Ägyptern, nach einigen ihr erster König I 69, 1. 3 (Diod.);
111, 14; 583, 5 (ein Tempel; Diod.); = P h t h a 143, 7 (Porph.)
3. bei den Griechen: physiologische Deutung, = Feuer I 112, 16 (Diod.);
114, 16 (Plut.); 149, 25; allegorische Deutung seiner Statue 139, 13 (Porph.);
98, 13 (Plat.) = Π 169, 2 (ders.); Π 205, 6 (Hes. — Clem.); 231, 8 (Plat.);
386, 12 (Longin.). Ήφαιστοτενκτον (άσπίδος) 206, 19 (Clem.)
Hera: 1. bei den Ägyptern I 58, 24 und 59, 6. 12 (Diod.)
2. bei den Griechen: hat keine Gemeinschaft mit Dionysos I 106, 18. 20
(Plut.); ihr wurde keine Galle geopfert 107, 5 (ders.); von Zeus geraubt,
der mit ihr auf dem Kithairon schläft 107, 9. 12. 15. 18 (ders.); Τελεία
und Γαμήλιος 107,21 (ders.); = y f j 107,24 (ders.); = Leto 1 0 8 , 5 . 7 . 8
(ders.); Zwist mit Zeus, seine List 109, 2. 4. 9 (ders.) nebst physiologischer
Auslegung 109, 15. 21; 110, 9. 11; 111, 14; = άήο 114, 16 (Plut.) und 150, 1;
= αΙΜριος και αέριος δύναμις 135, 1. 2. 16 (Porph.); dagegenEus. 135, 14f.;
148, 1; hölzerne Statuen der H . in Samos und Argos 124, 15 und 125, 3. 5
(Plut.); Menschenopfer 191, 16 (Porph.); 200, 23; 97, 5 (Plat.) = Π 166, 7
(ders.) = 230, 5 (ders.); I 98, 12 (Plat.) = Π 169,1 (ders.); 'Αργολίδος Ήρας
I 125, 3 (Plut.); I I 172, 11 (Plat.); 175, 27; 231, 3 (Plat.); 231, 15; 296, 5. 7
(Emped. — Pseud.-Plut.)
Herakleiden: Herakles' Nachkommen 1 257,17; 257,22 (Oenom.); 595,2
(Afr.).; 596, 14 (Tat.)
Herakleides: ό Ποντικός, Philosoph; ογκοι statt Atome I I 325, 7 (Dion. Alex.);
Sterne 404, 15 (Pseud.-Plut.); Bewegung der Erde 419, 14 (ders.)
Herakleitos: ό Έφέσιος I 85, 12 (Clem.); δ σκοτεινός, zur Zeit des Empedokles
I 612, 15; Urstoff Feuer 386, 9; I I 262, 23; 295, 1 (Pseud.-Plut.); 378, 19
(Aristocl.); der Kosmos ewig, die διαχόσμηαις wandelbar 208, 16 (Clem.);
Ausspruch vom Fluß I I 29, 18 (Plut.); nur eine Welt 324, 11 (Dion. Alex.);
der λόγος aus dem Anfang des Johannesevangeliums verglichen mit dem des
H. 1 1 4 5 , 4 (Amelius); Feinheit der Seelensubstanz 1478, 1 (Philo Jud.);
die Seele eine Ausdünstung (άναϋνμίααις) I I 384, 17. 21 (Ar. Didym.); das
Weltall betreffende Lehren: 11401,15 (Pseud.-Plut.); 402,3.18 (ders.);
4 0 3 , 6 . 1 4 (ders.); 414,14 (ders.); 415,6 (ders.); 416,1 (ders.); 417,14
(ders.). Außerdem 1 5 5 9 , 1 9 ; 572,10; 11209,14 (Clem.); 215,23 (ders.);
262, 15; 263, 12 (Plat.); 264,2 (ders.); 271,15.16 (Numen.). Adjektiv
Ηρακλείτειος 1 1 2 6 4 , 6 (Plat.); 271,13 (των λόγων των 'Ηρακλείτειων;
Numen.). S. auch das Stellenregister
Herakleon: Gesprächsperson bei Plut. I 253, 4
Herakleopolites: aus Herakleopolis in Mittelägypten; Areios Η. I 53, 7 (Philo
Bybl.)
Herakleotikos: Antisthenes I I 378, 6 (s. zur Stelle)
Herakles: 1. der phönizische, Sohn des Demarus, = Melkathros 1 4 8 , 2 1
(Philo Bybl.)
2. der ägyptische, älter als der griechische I 62, 6 (Diod.)
3. der griechische; seine Schicksale von der Geburt bis zum Tode 170,
1—73,7 (Diod.); Zeit: eine Generation vor den Troika 600,17 (Tat.);
physiologische Deutung, = Sonne 139, 23 (Porph.), dagegen Eus. 148,
17—149,8; allegorische Deutung seiner άϋλα 11208, 12 (Clem.). E r be-
seitigte die Menschenopfer zu Ehren des Kronos und errichtete einen Altar
beim Saturntempel in Rom I 197, 10 (Dion. Hal.). — I 133, 27; 262, 17
(Oenom.); 507, 16 (Cleodem. — Alex. Polyh.); 508, 1 (ders.); 551, 4 (Me-
gasth. — Abyden.); 587, 7; 600, 19 (Tat.); 604, 10. 12. 15. 18. 19 (Clem.);
606, 1. 5 (ders.); I I 121, 21 (Plat.); 301, 10 (Pseud.-Plut.). Adjektiv 'Ηρά-
κλειος·. κήπος (Ήραχλήιος) 1262, 14. 18 (Orakel bei Oenom.); στηλών I I
76, 4 (Plat.); ä&Xoi I 595, 1 (Afr.); τα Ήράχλεια xal 9εϊα . . . δόγματα von
der άρετή I I 354, 4 (Attic.)
Hermanubis: bei den Ägyptern I 142, 15 (Porph.)
 Namen- u n d Sachregister 501

H e r m a p h r o d i t e s : Sohn des Hermes u n d der Aphrodite I 69, 16 (Diod.)

Hermeias: 1. Adressat des 6. platonischen Briefes I I 37, 13
2. Herrscher von Atarneus, F r e u n d des Aristoteles I I 347, 10 (Aristocl.);
348, 21. 23 (ders.); 349, 3. 7. 11 (ders.)
H e r m e s : 1. in der phönizischen Mythologie, ό τρισμέγιστοζ I 47, 7. 11. 12. 20
(Philo Bybl.)
2. ägyptisch = griechisch: sein N a m e (von έρμηνεία), seine Erfindungen
I 59, 1. 16. 20 (Diod.); ägyptischer N a m e T h o y t h {Θωνϋ), alexandrinischer
T h o t h (Θώ&) 41, 6 (Philo Bybl.); der ägyptische H . ist γαλιάγκων 115, 9
(Plut.); als φυχοπομπός geleitet er bei den Ä g y p t e r n die Leiche des Apis
582, 17 (Diod.); allegorische D e u t u n g e n 142, 11. 13 (Porph.); sein Sohn
E r o s 142, 17 (ders.); H . über sich 153. 9 (Porph.). 605, 1 (Hes. — Clem.);
F o r m Έρμείης I 153, 11 (Orakel bei P o r p h . ) ; 248, 2 (Orakel bei dems.);
Έρμαϊχή έπιστήμη (verschiedene K ü n s t e u n d Fertigkeiten, wie sie I 340, 8 ff.
aufgezählt werden) 342, 2 (Bardes.)
3. der P l a n e t I 340, 7. 8. 16 (Bardes.); I I 4 1 7 , 10 (Pseud.-Plut.)
H e r m i u t h (Έρμιούβ): = 'Ιουδαίοι I 504, 13 (Artapan. — Alex. Polyh.); 517, 11
(ders.)
Hermogenes: 1. Gesprächsperson in P i a t o s Cratyl. I I 14, 1
2. Historiker I 553, 19 (Jos.)
H e r m o p a n : I 142, 14 (Porph.)
Hermopolites: Einwohner der ägyptischen S t a d t Hermupolis I 520, 15 (Artapan.
— Alex. Polyh.); diese S t a d t 520, 22 (ders.)
Herodotos: über H o m e r 1 5 9 6 , 10 (Tat.); Plagiator 559, 19; h a t im zweiten
Buch vieles der Περιήγησις des H e k a t a i o s v o n Milet e n t l e h n t 564, 14. 15
(Porph.); 566,17 (ders.); von allen Autoren der Lüge bezichtigt 5 8 0 , 8
(Jos.), so von Manethos 606, 22 (ders.). S. auch d a s Stellenregister
H e r o e n : I 174, 14; 175, 2; 227, 1. 3 (Plut.); I I 189, 20 (Hes. — P l a t . ) ; 412, 7
(Pseud.-Plut.); die britannischen Inseln H e i m s t ä t t e der Dämonen u n d H .
I 254, 19 (Plut.)
Herophilos: A r z t ; Sitz des ήγεμονικόν I I 421, 15 (Pseud.-Plut.)
Herpyllis: a u s Stageira, zweite F r a u des Aristoteles I I 349, 12 (Aristocl.)
Hesaias (Ησαΐας): der P r o p h e t ; lebte lange vor der babylonischen Gefangen-
s c h a f t I 348, 10 (Orig.); zur Zeit der ersten Olympiade 586, 12. 13; zur Zeit
des Königs Ozias 610, 14. I m übrigen s. das Stellenregister
Hesiod: er u n d die Kykliker h a b e n die W a h r h e i t vergewaltigt 1 5 1 , 4 f . (Philo
Bybl.); hesiodische Götter 289, 6 (Oenom.); von P l a t o getadelt I I 167, 14
( = 230,13) u n d 1 6 8 , 3 ; von Akusilaos berichtigt 1580, 6 (Jos.); E n t -
lehnungen aus der H l . Schrift (Fälschungen!) I I 196, 11. 12 (Aristob.). —
1 9 7 , 14 (Plat.); 499, 16 (Jos.); 590, 7; 606, 6 (Clem.); I I 140, 14 (Plat.);
188, 22 (ders.); 189, 18 (ders.); 231, 16; 334, 1 (Dion. Alex.). I m übrigen
s. das Stellenregister
Hesperos: der Abendstern I 142, 6 (Horn. —• Porph.)
H e s t i a : 1. bei den Ä g y p t e r n I 59, 1 (Diod.)
2. bei den Griechen: G a t t i n des U r a n o s I 77, 15 (Euhemer. — Diod.);
F o r m ihrer S t a t u e u n d allegorische Deutungen 136,5 (Porph.); 137,21
(ders.); Hestia-(Vesta-)tempel in R o m a b g e b r a n n t 167, 19
Hestiaios: Geschichtsschreiber I 499, 15 (Jos.). S. d a s Stellenregister
H e t h : hebräischer Buchstabe I 574, 18
Hierombalos: Priester des phönizischen Gottes Ίευώ I 39, 19 (Porph.) = 588, 3
(ders.)
Hieronymos: Ägypter, Verfasser einer 'Αρχαιολογία Φοινικική I 497, 6; erwähnte
die Sintflut u n d die Arche 497, 19 (Jos.); die Langlebigkeit der ersten
Menschen 499, 15 (ders.)
H i k e t e s : P y t h a g o r e e r ; über die E r d e I I 418, 3 (Pseud.-Plut.)
Himmel und himmlisch: U m d r e h u n g u n d Substanz d e s H . I I 4 1 2 , 2 — 5 ( P s e u d . -
P l u t . ) ; himmlische E r d e (επουράνιος γη) bei P l a t o I I 75, 16—78, 9
Himmelsglobus: I I 65, 11 (Porph.)
502 Eusebius

Hippasos: von M e t a p o n t ; Lehre v o m F e u e r wie die des H e r a k l i t I I 295, 1

(Pseud.-Plut.)
H i p p o p o t a m o s : Nilpferd; Symbol des T y p h o n ; allegorische D e u t u n g I 144, 19.
23 (Porph.)
H i p p o t e s : Karnoa Hippotes, Ätoler I 258, 12 (Oenom.); anscheinend Doppel-
name, der erste einheimisch, der zweite griechisch
Historie Ιστορία) u n d P l u r a l : = das gesamte überlieferte geschichtliche
Material: της τούτων απάντων μνημονεύσομεν ιστορίας I 24, 9 f . ; die έν ταϊς
ΈλΙψιχαϊς ιστορίαις bewunderten Orakelsprüche I 265, 3; ή νεωτέρα ιστορία
(gemeint ist P l u t a r c h ) I 255, 18 im Gegensatz zu den παλαιαι ίστορίαι 255, 25;
273, 12 u n d 274, 1; geschichtliche Aufzeichnungen bei den Griechen, sogar
bei den Athenern, erst s p ä t 5 8 0 , 2 2 (Jos.); die ersten griechischen Ge-
schichtsschreiber K a d m o s von Milet u n d Akusilaos 579, 12 (ders.); zwei
Ursachen der Unverläßlichkeit der griechischen Historiker 580, 15—581, 17
(ders.)
Homer ("Ομηρος): Historiker u n d G r a m m a t i k e r , die über ihn gehandelt haben
I 596, 8 (Tat.); seine Lebenszeit 596, 14—597, 2 (ders.); lange nach den
T r o i k a 5 9 0 , 7 ; 6 0 6 , 6 (Clem.); viel später als Moses 597, 7 f f . (Tat.); kein
Schriftwerk älter als H o m e r , dessen Gedichte zunächst nur mündlich fort-
gepflanzt wurden 579,9 (Jos.); war in Ä g y p t e n 582, 4 (Diod.); ein Orakel
über ihn 281, 10 (Oenom.); ein anderes über sein Vaterland u n d seinen Tod
283, 12ff. (ders.); erster Lehrer u n d Leiter der Tragiker I I 138, 24 (Plat.;
vgl. a u c h dens. I I 263, 14); unterscheidet nicht die Dämonen von den
Göttern I 226, 21 (Plut.); von P l a t o a u s seinem S t a a t gewiesen I 280, 16,
s. auch I I 139, 2ff. (Plat.) u n d 167, 11 ff. (ders.) = 230, 9ff. (ders.); I I
174, 1 (ders.); homerische Verse f ü r u n d gegen das F a t u m (Ειμαρμένη)
1 3 2 1 , 7—323, 6 (Polemik des Diogenian. gegen Chrysipp.); h a t aus der
H l . Schrift entlehnt I I 196, lOf. u n d 196,16—197,4 (Fälschungen!;
Arietob.); ό ποιητής (beim Zitat, ohne N a m e n ) : I 108, 15. 18 (Plut.); 112, 25
(Diod.); 113, 17 (ders.); τον έπιφανέστατον των παρ' "Ελληαι ποινών I 112, 14
(ders.). — I 98, 14 (Plat.) = I I 169, 3 (ders.); I I 94, 3 (ders.); 95, 2 (ders.);
110, 10 (ders.); 188, 22 (ders.); 231, 16; 263, 18 (Plat.); 316, 4 (Aristocl.). —
Όμήρειος: ΌμηρεΙων I I 264, 7 (Plat.). 'Ομηρικός·, όδόν τινα . . . βίου Όμηρι·
κήν I I 139, 24 (ders.). Όμηρίδαι 139, 17 (ders.). S. auch das Stellenregister
H o r a , Plur. H o r a i : 1. phönizische Göttin I 48, 9 (Philo Bybl.)
2. griechische Göttinnen, himmlische ('Ολυμπιάδες) u n d irdische (έπιχδό-
νιοι) u n d ihre A t t r i b u t e I 141, 23ff. (Porph.)
H o r o s : 1. Sohn des Osiris u n d der Isis I 60, 19 (Diod.); von den Titanen ge-
t ö t e t , von Isis vom Tode erweckt, letzter G o t t , der über Ägypten herrschte,
= Apollo I 62, 17. 19 (ders.); 64, 21 (ders.); = Helios 121, 11; verehrt in
der ägyptischen Apollostadt 145, 2 (Porph.); allegorische Deutungen 140, 13
(ders.)
2. H . von Samos, Schriftsteller I 600, 16 (Tat.)
Hydrechoos: der Wassermann, Sternbild I 338, 17 (Bardes.)
Hykussos (Jos. Hyksos): Hirtenvolk, das von Osten in Ägypten einfiel; Be-
deutimg d e s Namens "Yx + Ούσσώς (Jos. Σώς) 1607, 9ff. (Jos.); ihr
Auszug a u s Ägypten 608, 9ff. (ders.); verließen es 393 J a h r e bevor Danaos
nach Argos k a m 608, 19 (ders.), etwa 1000 J a h r e vor den Iliaka 608, 24f.
(ders.)
Hyperboreer: I 74, 20 (Diod.); 91, 3 (Clem.); Ansiedler u n d Priester der Insel
Delos waren von d o r t gekommen 275, 14 (Oenom.)
Hypereides: attischer R e d n e r ; beging in zwei R e d e n Plagiate a n Demosthenes
oder umgekehrt I 564, 5. 10. 11. 12 (Porph.)
H y p e r i o n : n a c h der Götterlehre der Atlantier Bruder des Uranos, V a t e r des
Helios I 74, 1. 3 (Diod.); 75, 2 (ders.)
Hyperoche: Hyperboreerin I 91, 3 (Clem.)
Hyperochides: Dialogpartner m i t Aristoteles in einem Werk des Klearch
I 491, 19. 23 (Jos.)
Hypeikrates: phönizischer Historiker I 598, 2 (Tat.)
 Namen- u n d Sachregister 503

Hypsistos: 1. in der phönizischen .Mythologie, = Elium 1 4 6 , 1 5 . 2 0 (Philo

Bybl.)
2. der Gott der H e b r ä e r I 536, 17 (Ezech. — Alex. Polyh.)
Hypsuranios: Person der phönizischen Mythologie I 45, 1. 4. 13 (Philo Bybl.)
H y r k a n e r : Sitten I 17, 3 (Porph.)

I a d e s : Ίάδες Μονααι allegorisch = die ionische Naturphilosophie I I 266, 1

(Plat.)
I a k c h o s : παϊς Ίακχος I 85, 2 (Orph. — Clem.); 86, 6 (Clem.)
Iambres und I a n n e s : ägyptische Ιερογραμματεϊς, wirkten gegen die von Musaios
( = Moses) über Ägypten verhängten Plagen 1 4 9 4 , 1 1 (Numen.)
I a s o n : I 604, 16 (Clem.)
Iberien: Spanien I 551, 5 (Megasth. — Abyden.)
I c h n e u m o n : vernichtet die Rrokodileier I 63, 23 (Diod.)
Idaioi: Ίδάίοι Δάκτυλοι, Gnomen 1 5 7 6 , 10 (Clem.)
Ideen (nach Piatos Lehre): I I 413, 2ff. (Pseud.-Plut.); I I 51, 11—14 (Plat.),
erläutert von Ar. Didym. 51, 18—52, 11; die Ideenlehre vorgeahnt von
Moses u n d a n d e r e n H e b r ä e r n 52, 12—53, 15; über die Ideen Philo J u d .
5 3 , 1 9 — 5 5 , 2 2 u n d Clem. 56, 4—20; Piatos Ideenlehre von Attic, gegen
Aristoteles verteidigt I I 376, 12—378, 2
I d u m a i a : L a n d s c h a f t in Syrien I 518, 8 (Aristeas — Alex. Polyh.); die Ein-
wohner Idumaioi 538, 20 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
I e u d : phönizischer Gott, Sohn des E l = Kronos u n d der Anobret I 52, 3
(Philo Bybl.) = 193, 4 (ders.)
Ieuo (Ίευώ): phönizischer Gott 1 3 9 , 19 (Porph.) = 588, 3 (dere.)
Iglisares ( = Neriglisaros I 549, 17. 18): König von Babylon 1 5 5 2 , 3 (Abyden.)
Ilias: die kleine, ein E p o s I 604, 8 (Clem.)
Ilion: im 18. J a h r e der Regierung des Agamemnon erobert 1 5 9 9 , 2 (Tat.)
u n d 604, 1 (Clem.); Datierung der E i n n a h m e von Hion I 686, 19; 604, 1
(Clem.); 610, 7; von seiner E i n n a h m e bis zur ersten Olympiade 408 J a h r e
586, 15. — I 589, 21; 595, 2 (Afr.); 596, 16. 23 (Tat.); 598, 20 (ders.); 600, 19
(ders.); 604, 12. 22 (Clem.). Τά ΊΧιαχά der Krieg um Ilion I 40, 7 (Porph.);
597, 7 (Tat.); 598, 9 (ders.); 599, 8 (ders.); 601, 14 (ders.); 606, 6 (Clem.);
608, 25 (Jos.); dasselbe bedeutet τά Τρωικά (s. u n t e r Troja)
Illyrier: erfanden die πέλτη I 576, 13 (Clem.)
I m m a r o s : Sohn des Eumolpos 1 9 1 , 1 (Clem.)
I n a c h o s : erster König von Argos, zur Zeit des f ü n f t e n Assyrerkönigs n a c h
Semiramis, 150 J a h r e nach dieser, jünger als Moses I 589, 9. 17. 19; Zeit-
genosse des Moses 594, 15 (Apio — Afr.) u n d 599, 8 (Tat.); 598, 15. 19. 20.
22 (Tat.); 599, 6 . 1 1 . 1 3 (ders.); 6 0 1 , 1 0 (ders.); 6 0 2 , 1 4 . 1 6 . 2 1 (Clem.);
6 0 3 , 5 (ders.); 6 0 5 , 7 . 19 (ders.); I I 172, 13 (Aeschyl. — Plat.)
I n d e r : Osiris gründete bei den I n d e r n S t ä d t e I 60, 8 (Diod.); Sitten 337, 14.
1 8 . 2 1 (Bardes.); Witwenverbrennung 3 4 0 , 1 9 . 2 1 (ders.); ein I n d e r wies
angeblich den Sokrates auf das Göttliche h i n I I 9, 10. 12 (Aristoxen. —
Aristocl.); 1 4 9 3 , 5 (Megasth.-Clem.); 587,12. Das Tropenklima Indiens
u n d seine Vegetation ist I 478, 5—8 (Philo J u d . ) gemeint
I o : Tochter des Inachos = Isis I 62, 11 (Diod.); 589, 19; 594, 23 (Afr.); 599, 16
(Tat.); 603, 14 (Clem.); Prometheus' Tochter 605, 7 (Istros — Clem.)
l o a n n e s : der Evangelist I I 44, 23 u n d 45, 13; gemeint (ό βάρβαρος genannt)
I I 45, 4 (Amelius)
Iobas ( J u b a ) : König u n d Altertumsforscher, schrieb zwei Bücher Περί Άσσυ-
ρΐων, in denen er a u s Berossos schöpfte I 597, 22 (Tat.)
Iolaos: Neffe u n d Gefährte des Herakles I 71, 2. 11 (Diod.)
Iole: Tochter des Eurytos, v o n Herakles zur F r a u begehrt u n d erbeutet I 71, 12
(Diod.); 72, 21 (ders.)
I o n : I 599, 23 (Tat.); 603, 22 (Clem.)
Ionien (Ιωνία) u n d Ionier (Ίωνες): I 595, 2 (Afr.); I I 264, 1 (Plat.). A d j e k t i v
Ιωνικός·, ή Ί. αποικία I 596, 17. 18. 20 (Tat.); ή ' / . φιλοσοφία 570, 23 = ή Ί.
αίρεσις (vonThaies an) I I 293,20 (Pseud.-Plut.) = Ίάδες Μονααι I I 266.1 (Plat.)
504 Eusebius

I o p p e : S t a d t in Palästina I 541, 19 (Eupolem. — Alex. Polyh.)

I p h i k r a t e s : h o b die Menschenopfer in K a r t h a g o auf I 192, 9 (Porph.)
I s a a k : I 374, 19; = Γέλως (Lachen) 505, 15 (Molo — Alex. Polyh.) u n d I I 18,
β. 7; I 508, 11 (Demetr. — Alex. Polyh.); 510, 9. 12 (ders.); 511, 10 (ders.);
528, 10. 12 (ders.); 530, 24 (Ezech. — Alex. Polyh.); I I 189, 11
I s a a r : Sohn A b r a h a m s I 528, 12. 13 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Isatie: Ίσάτιδος (Genet.); alter Dichter I 600, 15 (Tat.)
Isaurier (Ίσαυροι): vervollkommneten die Vogelschau I 576, 3 (Clem.)
Isis: Schwester u n d G a t t i n des Osiris I 59, 5. 7 (Diod.); Schwester, Gattin u n d
Mutter des Osiris ( = Neilos) 144, 9. 10 (Porph.); = παλαιά 35, 11 (Diod.);
= Σελήνη 35, 12 (ders.); 62, 12 (ders.); 111, 20; 143, 17 (Porph.); Tochter
des Kronos 59, 5 (Diod.); = Demeter 59, 8 (ders.), 62, 12 (ders.), 143, 20
(Porph.), 582, 13 (Diod.), 605, 12 (Clem.); = Κόρη 144, 1 (Porph.); = ή
ΑΙγνπτΙα γη 144, 9 (ders.); = Ι ο 62, 10 (Diod.) und 589, 19; = Θεαμοφόρος,
Selene, H e r a 62, 12 (Diod.); ein D ä m o n 229, 23 (Plut.); Erfinderin der Heil-
kunst, verleiht Unsterblichkeit 62, 16 (Diod.). Physiologische Deutungen
112, I f f . (Diod.); 143, 17ff. (Porph.). — 3 4 , 2 3 (Diod.); 243, 5 (Porph.);
521, 19 (Artapan. — Alex. Polyh.); 523, 18 (ders.)
Ismaeliten: in Arabien, Beschneidimg 13 J a h r e nach der Geburt I 357, 28
(Orig.)
Isokrates: I 559, 20; sein Areopagitikos v o n Theopomp geplündert 562, 4
(Porph.); von diesem (seinem Schüler) beim Wettbewerb zu E h r e n des
Mausolos besiegt 562, 7 (ders.); Plagiator des Isaios 564, 19 (ders.). S. das
Stellenregister
Israel: θεός 'Ισραήλ I 348, 20 (Orig.); 516, 20 (Artapan. — Alex. P o l y h . : h ä l t
I . anscheinend f ü r einen Ahnen A b r a h a m s ) ; I I 32, 10 (Dtn); 36, 9 ( = 6
όρων; Philo J u d . ) ; 216, 8 (Dtn — Clem.). S. auch u n t e r J a k o b
Issachar: Sohn J a k o b s I 509, 3 (Demetr. — Alex. Polyh.)
I s t h m i a : Festspiele auf d e m I s t h m o s von K o r i n t h I 92, 13. 16 (Clem.)
I s t h m o s : 1. der von K o r i n t h 1 9 2 , 15 (Clem.); 258, 1 (Oenom.)
2. der von Knidos I 271, 5 (Orakel bei Oenom.)
I s t r o s : Historiker; iv z f j Συναγωγή των Κρητικών θυσιών I 192, 3 (Porph.);
έν τω Περι της ΑΙγνπτίων άποικίας 605, 8 (Clem.)
I t a l i e n : ' I 75, 15 (Diod.); 576, 3 (Clem.); I I 139, 16 (Plat.); d a v o n 'Ιταλικός:
ή 'Ιταλική φιλοσοφία (die pythagoreische) I 570, 21
I t a n o s : ein Saunite, konstruierte den ersten θυρεός 1576, 14 (Clem.)
I t h o m e t e s : Beiname des messenischen Zeus, durch Menschenopfer verehrt
I 193, 17 (Clem.)
I t u r ä e r (Ίτουραϊοι): syrischer Volksstamm I 538, 21 (Eupolem. — Alex. Polyh.)

J a e i r : jüdischer Richter I 610, 5

J a h r : das siebente oder J u b e l j a h r bei den J u d e n I 432, 11 (Philo J u d . ) ; Pla-
n e t e n j a h r e u n d das „ g r o ß e " J a h r I I 417, 9ff. (Pseud.-Plut.)
J a k o b : I 348, 20 (Orig.); 356, 23 (ders.); zweinamig, J a k o b = άσκητής u n d
άθλητής, Israel = δρατικός u n d θεωρητικός 374, 24ff.; J a k o b = πτερνι·
ατής, u m b e n a n n t Israel 1 1 1 8 , 9 . 1 0 — 1 2 ; seine Söhne I 3 7 5 , 2 2 ; seine
Geschichte 508, 7—512, 8 (Demetr. — Alex. Polyh.); verlangt die Be-
schneidung der Einwohner von Sichern 514, 15. 18 (Theodot. — Alex.
Polyh.); 513, 11 (ders.); 514, 8. 9 (ders.); 524, 16 (Ezech. — Alex. Po-
l y h . ) ; 525, 3 (ders.); 530, 24 (ders.); I I 189, 11
J e p h t h a e : jüdischer Richter I 610, 5
Jeremias (Ιερεμίας): der P r o p h e t I 14, 2; 548, 1; 548, 6. 12. 20 (Eupolem. —
Alex. Polyh.); 611, 4 ; I I 98, 7
J e r o b o a m (Ίεροβοάμ): König von Israel I 347, 21 (Orig.)
Jerusalem ('Ιερουσαλήμ, diese F o r m a u c h beim Peripatetiker Klearch, als ovoμα
πάνυ σκολιόν bezeichnet I 492, 5; Ιεροσόλυμα): Etymologie ιερόν Σολομωνος,
daraus 'Ιερουσαλήμ, d a r a u s griechisch 'Ιεροσόλυμα I 543, 22—25 (Eupolem.
— Alex. Polyh.); βασιλική μητρόπολις, Lage I I 137,4; einzige feste S t a d t der
J u d e n , U m f a n g , Einwohnerzahl (120000), Altar, Tempel, Priester I 490,
 Namen- u n d Sachregister 505

2—13 (Hecat. — Jos.); U m f a n g u n d Bewässerung 545, 6 (Timochar. —

Alex. Polyh.); 6 4 5 , 1 5 (Syria© mensor — Alex. Polyh.); 5 4 6 , 2 (Dichter
Philo — Alex. Polyh.); der Salomonische Tempel 542, 4 f f . (Eupolem. —
Alex. Polyh.) u n d 547, 10 (Aristeas), e r b a u t 143 J a h r e u n d 8 Monate vor
der Gründung von K a r t h a g o 609, 3; u n t e r diesem ein Wasserbehälter 547,
lOff. (Aristeas). — 495, 7 (Jos.); 539, 3 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 541, 20
(ders.); 548,17 (ders.); 5 8 5 , 1 2 ; 5 8 6 , 7 ; 6 0 8 , 1 4 (Jos.); 6 1 0 , 1 0 ; 6 1 1 , 7 ;
1 1 7 5 , 7 (Gal)
J e s u s : 1. = J o s u a 1538, 14 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 593, 15. 16 (Afr.);
609, 19
2. Sohn des Josedek I 592, 3 (Afr.); 611, 12
3. S. u n t e r Christus
J e z a n ('ίεζάν): Sohn A b r a h a m s 1 5 2 8 , 6 . 7 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Jezekiel (Ιεζεκιήλ)·, jüdischer P r o p h e t 1 6 1 1 , 9
Joachaz (Ίωάχαζ): jüdischer König I 611, 5
J o a k e i m (Ιωακείμ): jüdischer König 1 6 1 1 , 5
J o a s : jüdischer König I 610, 13
J o a t h a m : jüdischer König I 610, 15
J o b : mit den J u d e n gar nicht v e r w a n d t I 375, 18; Sohn des E s a u u n d der
Bassara, I d u m ä e r 518,4—7 (Aristeas — Alex. Polyh.); f r ü h e r J o b a b ge-
n a n n t 518, 11 (ders.)
J o c h a b e t (Ίωχαβέτ): F r a u des A m b r a m , M u t t e r von Aaron u n d Moses I 512, 6
(Demetr. — Alex. Polyh.)
Jonacheim (Ίωναχείμ): König der J u d e n zur Zeit des Jeremias I 548, 6. 9. 18
(Eupolem. — Alex. Polyh.)
J o n a s (Ίωνάς): der P r o p h e t I 610, 14
J o r a m (Ίωράμ): jüdischer K ö n i g I 610, 12
J o s a p h a t h : jüdischer König I 610, 12
J o s e d e k : I 592, 3 (Afr.); 611, 12
J o s e p h : 1. 'Ιωσήφ, Sohn J a k o b s I 375, 25; 509, 7 (Demetr. — Alex. Polyh.);
510, 9. 13. 16 (ders.); 511, 1. 15. 17 (ders.); 612, 2. 4 (ders.); 516, 11. 15
(Artapan. — Alex. Polyh.); 517, 12. 13 (ders.); 517, 20 u n d 518, 3 (Dichter
Phüo—Alex. Polyh.); 625, 1 (Alex. Polyh.)
2. der Schriftsteller (Ίώσηπος); s. d a s Stellenregister
Josias: jüdischer König 1 3 4 8 , 5 (Orig.); 6 1 1 , 4
J o t h (Ίώ&): hebräischer B u c h s t a b e I 574, 20
J o t h o r (Ίοθώρ): Sohn des Raguel, V a t e r der Sepphora 1 5 2 8 , 8 (Demetr. —
Alex. Polyh.); dagegen ist diese nach 5 2 7 , 1 4 (Ezech. — Alex. Polyh.)
Tochter des Raguel
J u d a (Ιούδα): S t a m m I 347, 22 (Reg — Orig.); 348, 1 (ders.)
J u d a i a (Ιουδαία): L a n d 1 4 5 5 , 5 (Philo J u d . ) ; 608, 13 (Jos.)
J u d a s (Ιούδας): 1. Sohn J a k o b s 1608, 17 (Demetr. — Alex. Polyh.)
2. der Verräter I 346, 26 (Orig.); 347, 2. 5. 6 (ders.); 351, 24. 25 (ders.);
352, 13. 14. 15. 17. 19 (ders.)
J u d e n ('Ιουδαίοι; Έρμιονβ A r t a p a n . — Alex. Polyh. 1 5 0 4 , 12f. u n d 517, 11;
oi εκ περιτομής I 22, 3 u n d I I 426, 9): Syrer I 486, 2 (Theophr. — P o r p h . ) ;
492, 1 (Clearch. — J o s . ) ; 493, 6 (Megasth. — Clem.). Abkömmlinge der in-
dischen Philosophen (Kalanoi) 492, 3 (Clearch. — J o s . ) ; Philosophen auch
bei Theophr. *— P o r p h . 486, 8. I h r e Sprache galt f ü r syrisch, was n a c h
Demetrios von Phaleron unrichtig ist 421, 12 (Aristeas); f ü r phönizisch
495, 3 (Choeril. — Jos.). E r w ä h n t von Sanchuniathon I 39, 17 (Porph.);
ein J u d e angeblich dem Aristoteles b e k a n n t 492, 1 (Clearch. — J o s . ) ;
außerdem die J . e r w ä h n t v o n Choirilos 495, 2 (Jos.), T h e o p h r a s t 486, 2
(Porph.), Megasthenes 493, 6 (Clem.), Hekataios v o n Abdera 490, 2ff. (Fäl-
schimg?; Jos.), von Alexander Polyhistor u n d seinen Gewährsmännern
(s. das Stellenregister u n t e r Alex. Polyh.). Auszug aus Ä g y p t e n : s. u n t e r
Hebräer. Einwanderung in Palästina I 427, lOff. (Philo J u d . ) . I h r e Richter
I 609, 18—610, 8; ihre Könige 610, 8—611, 6. Babylonische Gefangenschaft
u n t e r Nabuchodonosor 648, 21; sie d a u e r t e 70 J a h r e 591, 19 (Afr.). J . im
506 Eusebius

Heere des Xerxes, das Aussehen dieser Krieger 495, 2ff. (Choeril. — Jos.);
zogen mit Alexander und den Diadochen ins Feld 490, 14 (Hecat. — Jos.).
Von den Persern verschleppte J . mit dem Vater des Königs Ptolemaios
Philadelphos nach Ägypten gekommen und in Kastellen angesiedelt 423, 13
(Aristeas); über 100000 gefangene J . von diesem König freigelassen, aus-
erwählte J . an den Hof berufen 423, 19ff. (ders.). Ungewöhnliche Art des
Opferns, beobachteten die Sterne 486,2 ff. (Theophr. —Porph.). Beschneidung
am achten Tage nach der Geburt 342, 9 (Bardes.) und 357, 24 (Orig.). Ihr
πολίτευμα eine θεοκρατία 434, 2 (Jos.) unter der Aufsicht der Priester 437, 5
(ders.). Die mosaische Gesetzgebung 429, 17 ff. (Philo Jud.); 433, 16—442, 2
(Jos.); Todesstrafe 429, 22 (Philo Jud.) und 441, 11 (Jos.); sittliche und
humanitäre Vorschriften 430, 2ff. (Philo Jud.) und 440, 20ff. (Jos.); Sabbat-
ruhe 431, 14 (Philo J u d . ; s. auch 342, 15 Bardes.); Sabbatjahr 432, 11 ff.
(Philo Jud.); Opfer 4 3 8 , 7 (Jos.; s. auch 450, 17 Aristeas); Hochzeiten
438, 18 (Jos.); Leichenbegängnisse 439, 20 (Jos.); ehren die Eltern 440, 3
(Jos.); Verhalten gegen Ausländer 440, 12 ( J o s . ; s. auch 445, 19 AriBteas);
human sogar gegen die Tiere 441, 3 (Jos.); reine und unreine Tiere 446,
12ff. (Aristeas); 447, 13ff. (ders.); 449, 14 (ders.). Sie sind genaue Kenner
dieser Vorschriften 432, 8 (Philo Jud.) und 435, 22 (Jos.), an denen sie
zähe festhalten 436, 13 (Jos.) und 342, 11 (Bardes.). Von den ägyptischen
Priestern Gottesmenschen genannt 445, 21 (Aristeas). Ihre hl. Schriften
unter König Ptolem. Philadelph. ins Griechische übersetzt und dadurch
den übrigen Völkern bekannt geworden 420, 7ff.; sie hätten sie vielleicht
„aus Neid gegen uns" verborgen gehalten, wenn sie nicht durch die grie-
chische "Übersetzung bekannt geworden wären 420,20. Wegen ihrer
Gegnerschaft gegen Christus unter alle Völker zerstreut und der Sklaverei
verfallen 1 13, 18. — 1 549, 10 (Jos.); 597, 19 (Tat.); 598, 14 (ders.);
602, 7 (Clem.); 609, 19; 611, 8. 10; 612, 26; 1196, 10 (Rm); 203, 18 (Clem.).
S. auch unter Hebräer

Kabiren (Κάβειροι): Dämonen, stammen von Sydyk 1 4 6 , 1 2 (Philo Bybl.);

50, 1. 15 (ders.); = Korybanten 83, 19 (Clem.); Opfer der Pelasger an sie
196, 1 (Dion. Hal.); τελετήν Καβειριχήν 83, 19 (Clem.)
Kadmos: 1. kam aus Phönikien nach Theben in Böotien 1 5 6 8 , 8 ; 5 8 7 , 6 ;
599, 21 (Tat.); 603, 20 (Clem.); 605, 5 (ders.); nach der Sage der Ägypter
stammte er aus dem ägyptischen Theben 61, 22. 25 (Diod.) und 62, 2
(ders.); Moses lebte vor ihm 67, 7. 8. 10. 11; die Kadmossage 67, 14 (Diod.);
brachte den Griechen die phönizischen Mysterien 23, 21 und die Buchstaben
574, 3; 679, 2 (Jos.); 699, 4 (Tat.); erfand die λι&οτομία, schuf das Gold-
bergwerk am Pangaion 676, 15 (Clem.). — 605, 5 (Clem.); 606, 3 (ders.).
ΚαϋμεΙη Σεμέλη 605, 3 (Hes. — Clem.)
2. K . von Milet, einer der ältesten Geschichtsschreiber I 579, 13 (Jos.)
Käfer (χάν&αρος): von den Ägyptern als Symbol der Sonne verehrt I 119, 13
(Porph.); ein Mal unter der Zunge des Apis 146, 1 (ders.)
Kain: = ζήλος (Eifersucht) I I 17, 12
Kaisar Iulios (Iulius Caesar): zu seiner Zeit das Zeusbild in Olympia vom Blitz
getroffen I 167, 20
Kalanoi (Καλανοί): die Philosophen bei den Indern; die Juden sind ihre Ab-
kömmlinge I 492, 3 (Clearch. — Jos.)
Kalchedonios (die Hss. Καρχηδόνιος): = Chalkedonios, aus Chalkedon (Xeno-
krates) I I 216, 12 (Clem.)
Kallias: Historiker Siziliens I 580, 9 (Jos.)
Kallietes (Καλλιέτης): Stoiker, Zeitgenosse des Porphyrios I 561, 17 (Porph.);
566, 24 (ders.)
Kallikles: Gesprächsperson in Piatos Gorgias I I 92, 10. 24; 94, 7. 10. 15. 21;
96,4
Kallimachos: 1. schrieb über Homer I 696, 13 (Tat.); im übrigen s. das Stellen-
register
2. K . von Kolophon, schrieb ebenfalls über Homer Γ 596, 10 (Tat., der
Antimachos hat)
 Namen- und Sachregister 507
Kallisthenes: Historiker 1662, 1 (Porph.)
Kallistratoa: pontischer Kaufmann 1263, 3 (Oenom.)
Kallithyia: erste Priesterin der argivischen Hera I 125, 4 (Plut.)
Kamarine: = πόλις Οΰρίη (Ur, = Chaldäer Stadt) I 503, 3 (Eupolem. — Alex.
Polyh.)
Kambyses: Perserkönig I 596, 9 (Tat.)
Kapitol: in Rom; το Καπιτώλιο* und δ νεώς τον Καπιτωλίου Διός·, zweimal
abgebrannt I 167, 18 und 168, 1
Kappadoker: erfanden die Nabla (ein Saiteninstrument) 1 576, 17 (Clem.)
Karer: sollen die Vorhersagung durch die Sterne erfunden haben I 576, 1
Clem.)
Karmanien: Landschaft 1550, 15 (Jos.); 552,5 (Abyden.)
Karneades: mit Kleitomachos Stifter der dritten Akademie I I 268, 7 und
280, 21; seine Lehre und sein Kampf gegen die Stoiker 281, 5; ging auf die
Anschauungen des Arkesilaos zurück 281, 11 (Humen.); Charakteristik seiner
Lehren 281, 15—283, 17 und 284, 2—6 (ders.); Unterschied von Arkesilaos
282,3—6 (ders.); der Stoiker Antipatros sein Gegner 283, 8 (ders.); sein
Schüler, später Gegner Mentor 283, 19ff. (ders.)
Karoos: s. unter Hippotes
Karthago (Καρχηδών) und Karthager (Καρχηδόνιοι)·. Menschenopfer 1 1 9 2 , 8
(Porph.); 197,9 (Dion. Hal.); 198, 11 und 19ff. (Diod.); 143 J a h r e und
8 Monate nach der Erbauung des Salomonischen Tempels gegründet 609, 5;
die K. erbauten zuerst eine τετρήρης 576, 18 (Clem.). — I I 115, 22 (Plat.)
Karystos: Sohn desCheiron, Gründer der gleichnamigen Stadt I 313, 14 (Orakel
bei Oenom.)
Kaspier: Sitten I 17, 3 (Porph.)
Kassianos: έν τω πρώτω των Έξηγητιχών I 602, 3 (Clem.)
Kassion: Gebirge I 44, 22 (Philo Bybl.); 47, 22 (ders.); nach einem syrischen
Fürsten Kassios benannt 77, 23 (Diod.)
Kaetalia: ή Κασταλία πηγή, das dortige Orakel ist verstummt I 78, 20 (Clem.);
τό Κασταλίας ϋδωρ 276, 17 (Oenom.)
Kastor: 1. der Gott I 604, 21 (Clem.)
2. Historiker I 591, 23 (Afr.); schrieb über syrische Angelegenheiten
592, 15 (ders.)
Kaystrios: Gelehrter, Zeitgenosse des Porphyrios 1 5 6 1 , 1 9 . 2 0 (Porph.)
Kebes: I 33, 13 (Plat.); I I 61, 11. 16 (ders.); 62, 6. 16. 17 (ders.); 235, 9 (ders.)
Kekilios (so die Hss.): von Kaiakte, Literat, über ein Plagiat Menandere I 564,2
(Porph.)
Kekrops: erster König der Athener, mehr als 400 Jahre nach Semiramis I 589,
16; Zeitgenosse des Moses 586, 23f.; etwa 400 J a h r e vor der Eroberung von
Ilion 589, 21; soll zuerst Zeus als Ζήνα bezeichnet, den ersten Altar bei den
Athenern errichtet und das erste Athenebild gestiftet haben, die griechischen
Götter sind jünger als er 589, 24ff.; sein Grab 90,19 (Clem.); 594, 4 (Afr.);
διφυής xal αυτόχθων 602, 17 (Clem.) und 603, 14 (ders.). — δ δεύτερος Κ.
599, 24 (Tat.) und 603, 22 (Clem.)
Kelmis (so Clem., die Hss. des Eue. Telmes): einer der idäischen Daktylen, Ent-
decker des Eisens I 576, 9 (Clem.)
Kelten: Menschenopfer noch zur Zeit des Dionysios von Hal. I 197, 9 (Dion.
Hal.). S. auch unter Gallier
Kentauren: I 595, 2 (Afr.)
Keos, der Einwohner Keios: Πρόδιχος ό Κ. I I 140, 9 (Plat.)
Kephisodoros: Schüler des Isokrates, schmähte Plato und Aristoteles I I 275,
6. 7. 13 (Numen.); 347, 18 (Aristocl.)
Kerberos: allegorische Deutungen I 137, 6 (τήν χνηοιν των καρπών; Porph.); auf
die Sonne bezogen 140, 18 (ders.); dreiköpfig, d. h. ein böser Dämon in den
drei Elementen Wasser, Erde, L u f t 215, 4 (ders.); I I 135, 10 (Plat.); mit
einer ägyptischen Gottheit verglichen I 582, 19 (Diod.)
Kerykes (Κήρυκες)·, Ιεροφαντιχόν γένος in Athen I 84, 15 (Clem.)
Kilikien: I 77, 24 (Diod.); ein kilikischer τοπάρχης von Zeus besiegt ebd. (ders.)
508 Eusebius

K i n y r a s : Kyprier, Geliebter der Aphrodite I 80, 13. 23 (Clem.); 91, 11 (ders.);

I I 111, 12 (Tyrt. — Plat.)
Kirche (έχκλησία): a u s allen Völkern, unüberwindlich u n d unerschütterlich
I 11, 24; Kirchen (Gebäude), ιερά . . . διδασκαλεία, sind m i t t e n in Städten
u n d Dörfern auf der ganzen W e l t errichtet worden 173, 21
K i r r h a : τρίποδα ΚιρραΙον, der delphische Dreifuß I 78, 17 (Clem.)
K i t h a i r o n : I 107, 10. 13. 20 (Plut.); 109, 10 (ders.)
Klarie (Κλαρίη): d a s Gebiet von Klaros bei Kolophon I 251, 9. 18 (Orakel bei
P o r p h . ) ; Klarios der d o r t verehrte Apollo I 79, 3 (Clem.); 167, 14; 568, 24
Kitith: Sohn Levins I 512, 1. 3. 5 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Klazomenioe: Einwohner von Klazomenai in Kleinasien: Anaxagoras I 612, 2
K l e a n t h e s : Stoiker, Nachfolger des Zenon I I 378, 12, dessen Lehre von der
Seele er sich anschloß 384, 15 (Ar. Didym.); I 320, 2 (Oenom.); Lehren: die
Sonne ήγεμονιχόν τον χόσμον I I 380, 12 (Ar. Didym.); έχπύρωσις 383, 10
(ders.); Seele άναϋνμίααις 3 8 4 , 1 5 (ders.) u n d 386, 17 (Longin.); Sternen-
bewegung 4 1 4 , 2 (Pseud.-Plut.); Gedicht über G o t t I I 212, 23ff. (Clem.).
S. auch d a s Stellenregister
Klearchos: peripatetischer Philosoph; s. d a s Stellenregister. S. auch u n t e r
Kleochos
Kleinias: bei P l a t o I I 143, 4 ; 149, 13; 154, 6; 161, 13; 241, 4
Kleitomachos: m i t K a r n e a d e s Stifter der d r i t t e n Akademie 1 1 2 6 8 , 7 ; sein
Nachfolger 284, 8; 284, 13 (Numen.)
K l e m e n s : von Alexandrien; δ θαυμάσιος I 78, 9. Die drei platonischen πολιτεϊαι
u m g e d e u t e t : silbern - J u d e n , eisern und ehern = Hellenen, golden = Chri-
sten 11 2 0 3 , 1 8 ; Auslegung von μητροπάτωρ 2 2 2 , 2 3 ; Allgemeinheit des
Gottesglaubens 227, 16; die griechischen Philosophen gingen von der bar-
barischen ( = jüdischen) Philosophie a u s 228, 3. I m übrigen s. das Stellen-
register
Kleochos (so Mras, die Hss. teils Kleomachos, teils Klearchos): I 91, 5 (Clem.)
Kleodemos Malchas (bei J o s . Malchos): P r o p h e t , schrieb über die J u d e n 507, 11
(Alex. Polyh. — Jos.)
Kleolaoe: Sohn des Herakles u n d einer Sklavin der Omphale I 71, 17 (Diod.)
K l e o m b r o t o s : Gesprächsperson bei P l u t a r c h I 252, 4. 5; 253, 2
Kleomedes: F a u s t k ä m p f e r a u s Astypalaia; seine Roheitsakte 1284,19 (Oenom.);
285, 1. 9. 12 (ders.)
K l o t h o : von σνγχεχλώσϋαι Chrysipp. bei Diogenian. I 323, 17; 141, 13 (Porph.)
Knabenliebe: bei welchen Völkern sie als Schemde gilt (im Orient), bei welchen
sie v o r k o m m t (bei den Griechen u n d Kelten) I 339, 14ff. (Bardos.); bei den
J u d e n m i t d e m Tode b e s t r a f t 439, 1 (Jos.)
K n e p h : ägyptischer Gott (Άγαϋός Δαίμων) m i t Habichtskopf 1 5 3 , 4 (Philo
Bybl.); δημιουργός, Gestalt u n d F a r b e n e b s t allegorischen Deutungen
143, 1 (Porph.)
K n i d i e r : Einwohner von K n i d o s ; die ihnen von Apollo beim Anmarsch der
Meder gegebenen Orakel I 270, 22; 271, 1 (Oenom.) .
K o k y t o s : Unterweltsstrom, bei P l a t o I I 79, 14 u n d 80, 5; 200, 1 (Clem.)
Kolcherin (Κολχίς): Medea 1 576, 19 (Clem.)
K o l o p h o n : I 264, 6 (Oenom.); ή Κολοφώνος πηγή ist v e r s t u m m t (gemeint ist
das klarische Orakel) 1 78, 20 (Clem.). Kolophonios, Einwohner von K . :
X e n o p h a n e s I 29, 18 (Plut.); I I 212, 6 (Clem.)
Kolpias: W i n d , in der phönizischen Götterlehre I 44, 6 (Philo Bybl.)
K o m m a g e n e : L a n d s c h a f t in Syrien I 538, 19 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
K o m o n : Historiker I 553, 19 (Jos., der Konon h a t )
Könige: die K . der J u d e n I 610, 8—611, 6
K o p h : hebräischer B u c h s t a b e I 575, 3
Kordyaioi ( K u r d e n ) : in ihrem Gebirge noch ein Stück der Arche Noe I 497, 16
(Jos.)
K o r o : = Persephone, ihre u n d der Deo (Demeter) Erlebnisse wurden zum
δράμα μυστικόν in Eleusis 1 7 9 , 2 1 (Clem.); Κόρης αρπαγή 587, 4; 594, 23
(Afr.); 599, 20 (Tat.); 603,19 (Clem.); = H e k a t e 249, 12 (Orakel bei Porph.);
 Namen- u n d Sachregister 509

allegorische Deutungen 136, 16; 136, 19—137, 9 (Porph.); 137, 24 (ders.);

138, 1 (ders.); 138, 12; auf den Mond bezogen 141, 16 (Porph.). — 148, 9;
150, 3. S. auch u n t e r Persephone
K o r i n t h : I 288, 10 (Oenom.)
Koriskoe: Adressat des 6. platonischen Briefes I I 37, 13; 207, 10 (Clem.)
Koroibos: Eleer, siegte im Stadion in der ereten Olympiade I 611, 1 (die Hss.
hier Korobos); ein T r o t t e l I I 309, 22 (Aristocl.)
Koroneia: alter N a m e von Salamis I 191, 4 (Porph.); 200, 17 (an beiden Stellen
die S t a d t auf Zypern mit der Insel bei Athen verwechselt)
Koronis: Mutter des Asklepios I 73, 8 (Diod.)
K o r o s : a) Getreidemaß, = 6 Artaben 1 5 4 1 , 1 (Eupolem. — Alex. P o l y h . ) ;
b) Weinmaß, = 10 Maß (μέτρα) 541, 2 (ders.)
K ö r p e r : wie m a n ihn im Verhältnis zur Seele werten u n d behandeln soll (δού-
λος — δεσπότης) I 399, 25; in welchem Sinne in der HI. Schrift G o t t Körper-
teile u n d körperliche Eigenschaften zugeschrieben werden I 451, 13—454, 8
(allegorisch; Aristob.)
K o r y b a n t e n : s t a m m e n v o n Sydyk, einer phönizischen Gottheit, a b 1 4 6 , 12
(Porph.); von den P h r y g e r n verehrt 81, 11 (Clem.); ihre Orgien 83, 9 (ders.);
b r a c h t e n die Schatulle m i t dem αΐδοϊον des Dionysos n a c h Tyn-enien
83, 20 (ders.); = K a b i r e n 83, 19 (ders.)
K r a n t o r : Platoniker I I 271, 17. 18 (Numen.); 273, 13 (ders.)
K r a t e e : 1. Philosoph, Akademiker; über die Reihenfolge der Sterne I I 413, 19
(Pseud.-Plut.)
2. Kyniker, Schüler des Diogenes I I 271, 12. 15. 17 (Numen.); 378, 10
3. Grammatiker I 696, 13. 14 (Tat.)
K r a t i n o s : Komiker, v e r s p o t t e t e den H o m e r wegen einer bei ihm o f t wieder-
holten Phrase I 566, 4 (Porph.)
K r a t y l o s : Gesprächsperson bei P l a t o I I 14, 2
Krebs (Καρκίνος): Sternbild 1 3 4 0 , 19 (Bardes.)
Kreophylos: angeblicher F r e u n d Homers I I 140, 1 (Plat.)
K r e s : König von K r e t a I 603, 6 (Clem.)
K r e t a (Κρήτη): I 75, 11.12.14 (Diod.); 256,11; 280, 1 (Oenom.); 599,19 (Tat.);
603, 7 (Clem.); I I 137, 21 (Plat.); 184, 1 (ders.)
K r e t e r (und kretisch): die Einwohner I 134, 6; 279, 11. 14 (Oenom.); I I 87, 10
(Plat.); 1 0 5 , 9 ; 115,21 (Plat.); sie u n d die Lakedaimonier erzogen ίϋεσι
(nicht wie die Athener λόγοις) I 434, 28 (Jos.); ihre Gesetze von P l a t o ge-
r ü h m t I I 105, 14
Kriasos: König von Argos 1 5 9 8 , 2 3 (Tat.)
Krios (Widder): Sternbild I 338, 18 (Bardes.)
K r i t o n : Gesprächsperson bei P l a t o I 178, 16; 179, 10. 14; 180, 10; 181, 19;
182, 5. 13; 183, 18; 184, 16
Kroisos: Lyderkönig; K . u n d Apollos Orakelsprüche a n ihn I 259, 13—261, 18
(Oenom.); „reicher als Kroisos" 464, 5 (Philo J u d . )
Krokodil: als Sockel in der bildlichen Darstellung des Sonnengottes bei den
Ägyptern 1143, 13 (mit D e u t u n g ; P o r p h . ) ; wo es v e r e h r t wird, lebt es in
Menge, wo es verfolgt wird, fehlt es I 477, 11 (Philo J u d . )
Kronion: I 127, 4 (Orph. — P o r p h . ) ; 149, 19 (Pind.)
Kronos': 1. bei den Ägyptern I 58, 23 (Diod.); 59, 4 (ders.)
2. bei den Phönikern, = El(os) I 47, 1. 7. 9. 11. 12. 13. 16. 17. 20. 23
(Philo Bybl.); 48, 1. 4. 6. 7. 8. 9. 11. 17 (ders.); 49, 2 (ders.); u n t e r i h m das
Goldene Geschlecht 49, 7. 8; 49, 13. 17. 19. 23 (Philo Bybl.); seine bild-
liche Darstellung 50, 3. 5. 8. 11 (ders.); 50, 13 (ders.); 51, 15; 51, 25 (Philo
Bybl.); auf den nach ihm b e n a n n t e n Stern versetzt 52, 2 (ders.); opfert
Ieud, seinen einzigen Sohn von der N y m p h e Anobret 6 2 , 5 (ders.); ein
gleichnamiger Sohn 48, 17 (ders.); seine Bundesgenossen Eloeim = Kronioi
47, 23 (ders.); Menschenopfer ihm zu E h r e n 191, 22 (Porph.)
3. bei den Assyriern, sagt dem Seisithros die S i n t f l u t voraus I 498, 6
(Abyden.); Krieg des K . u n d des T i t a n (TVτην) 500, 8 (ders.)
4. bei den K a r t h a g e r n ; Menschenopfer I 198, 13. 22 (Diod.)
510 Eusebius

5. bei den Griechen; Herrscher in Sizilien, Libyen und Italien, Feldzug

im Verein mit den Titanen gegen seinen Sohn Zeus I 75, 14. 18 (Diod.);
97, 4 (Plat.) = I I 166, 6 (ders.) = I I 230. 5 (ders.) und 231, 1δ; I 97, 15
(Plat.) = I I 168, 3. 4 (ders.); I I 231, 25 (ders.); I 99, 19. 20 (Dion. Hal.);
bildliche Darstellung und Deutung 141,20 (Porph.); = χρόνος 114,16
(Plut.), 134, 21. 22, 141, 19 (Porph.), 147, 22; 134, 3. 15. 17. 18; von Bria-
reos in Britannien bewacht 255,6 (Plut.); I I 102, 20 und 103, 1 (Plat.).
Menschenopfer ihm zu Ehren: auf Rhodos I 190, 20 (Porph.); auf Kreta
192, 4 (ders.); in Italien (Rom) 197, 8 (Gründung des Saturntempels durch
Herakles; Dion. Hal.)
6. bei den Solymern, Nachbarn der Lykier; K. zuerst verehrt, aber nach
der Tötung ihrer Stammeshäupter von ihnen vernachlässigt I 231, 14. 16
(Plut.)
7. der Planet I 52, 2 (Philo Bybl.); 294, 22 (Orakel bei Porph.); 295, 3
(Orakel bei deme.); 295, 21 (Orakel bei dems.); 338, 7 (Bardes.); 339, 23
(ders.); 340, 24 (ders.); 11417,9 (Pseud.-Plut.)
Krotoniates: Einwohner von E r o t o n : Milon der Athlet I 464, 6 (Philo J u d . ) ;
6 Κροτωνιάτης φνσιχός = Alkmflion I I 64, 6 (Boeth. — Porph.)
Krotopos: König von Argos I 698, 23 (Tat.); 599, 16 (ders.); 603, 14 (Clem.)
Kteeias: Historiker I 603, 1 (Clem.); Plagiator 566, 16 (Porph.)
Ktesippos: Sohn des Herakles von Astyaneira I 72, 16 (Diod.)
Kuchen: runde Κ. (φ&οίς = φ&όεις) bei den Mysterien verwendet I 85, 21
(Clem.)
Kureten (Κουρήτες): Söhne des älteren Zeus I 75, 13 (Diod.); ihre Mutter Hera
77, 19 (ders.); 82, 12 (Clem.); Symbole der καιροί 141, 21 (Porph.); opferten
auf Kreta Kinder dem Kronos 192, 4 (ders.)
Kybele: Sage von ihr und Attis I 74, 11. 14. 16. 19. 21. 23 (Diod.); Apollo
zieht mit ihr bis zu den Hyperboreern 74, 19 (ders.); 81, 11 (Clem.)
Kydippos: von Mantinea; schrieb über Erfindungen 1577, 15 (Clem.; sonst
unbekannt)
Kykliker: Dichter I 61, 5 (Philo Bybl.)
Kyklopen: 173, 12 (Diod.); πλάσμα μνΦου 477, 16 (Philo Jud.)
Kyniker und kynisch: I 20, 26; 169, 7; Reihenfolge der Κ. I I 378, 5ff.; Ver-
ächter der Orakel I 172, 19
Kynopolitee: Κ. (νομός) ein ägyptischer Gau I 118, 16 (Porph.)
K y p n s : der Planet Venus I 294, 13 (Orakel bei Porph.); ohne EinfluB auf das
Geschick 337, 12 (Bardes.); 338, 6. 17 (ders.)
Kypros: 1676, 10 (Clem.)
Kypselos: Aiakide, Tyrann von Korinth I 288, 8. 10. 12 (Oenom.)
Kyrene: oi ix της Κνρήνης = die kyrenäischen Philosophen I I 313, 24 (Arietocl.)
Kyrnos: I I 88, 22 (Theogn. — Plat.)
Kyros: Halbmeder oder Halbperser I 261, 10 (Oenom.); Πέρσης ήμίονος I 551, 10
(Abyden.); zu seiner Zeit die letzten hebräischen Propheten und die Sieben
Weisen 569, 16; schickt im ersten J a h r seiner Regierung = im ersten
J a h r der 55. Olympiade einen Teil der Juden heim 591, 21—592, 4 (Air.);
Unterwerfung Babyloniens 650, 7. 11. 16. 21 (Jos.); 552, 6 (Abyden.).
348, 12. 13. 14. 22. 25 (Orig.); 611,9. 16. Alle griechischen Philosophen
sind jünger als Kyros 612, 25

Labaessoarachos: König von Babylon 1549, 19 (Jos., der Laborosoarchodos

hat); = Labassoaraskos 552,4 (Abyden.)
Laban: Vater von Leia und Rachel I 508, 13 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509,
8. 9. 10 (ders.); 513, 18 (Theodot. — Alex. Polyh.)
Labd: hebräischer Buchstabe I 574, 21
Labda: Gemahlin des Eetion, Mutter des Kypselos I 277, 10 (Orakel bei Oenom.)
Labdon: jüdischer Richter, in dessen drittem J a h r Ilion erobert wurde I 586,
18f.; 610, 6
Lachesis: von λαγχάνειν, Chrysipp. bei Diogenian. I 323, 16; 141, 14 (Porph.);
I I 200, 7 (Plat. — Clem.)
 Namen- u n d Sachregister 511

Laios: er und eeine Familie, nach E u r . Phoenissae 1 3 1 6 , 1 6 . 2 2 (Oenom.);

318, 8 (ders.)
Laitos (Eus. Hss. "Αδιτος): Übersetzer phönizischer Geschichtswerke I 698, 3
(Tat.)
Lakedaimon, Lakedaimonier, lakonisch (Λακωνικός): έν Λαχεδαίμονι δίη I 275,
11 (Orakel bei Oenom.). Die L. opferten in alter Zeit dem Ares einen Men-
schen I 191, 20 (Porph.); das ihnen im Pereerkrieg von Apollo gegebene
Orakel 269,13—270, 21 (Oenom.); Orakel zu ihren Gunsten gegen die
Messenier 272, 10. 11 (ders.); zu ihren Ungunsten f ü r die Messenier 273, 4.
5. 6 (ders.); sie erzogen die J u g e n d wie die Kreter Ι&εσι (nicht λάγοις wie die
Athener) 434, 28 (Jos.); ihre Gesetze jünger als die mosaischen und seit dem
Verlust ihrer Freiheit vergessen 4 4 3 , 3 . 5 (ders.); Trefflichkeit der lake-
daimonischen Frauen 277,16 (Orakel bei Oenom.). 1 274,16 (Oenom.);
601,11 (Tat.); 1 1 8 7 , 1 0 (Plat.); 104,26; 105,9; 115,21 (Plat.); 139,13
(ders.); 184, 1 (ders.)
Laky des: Akademiker; Schabernack seiner Sklaven I I 277, 12—280, 17 (Nu-
men.)
L a m p e n : von den Ägyptern erfunden I 576, 6 (Clem.)
Lampsakos: Archelaos wurde dort Nachfolger des Anaxagoras I 612, 9
Laodike: Hyperboreerin I 91, 3 (Clem.)
Laodikeia: in Syrien; dort wurde früher der Athene ein Madchen geopfert,
später ein Hirsch I 192, 7 (Porph.); 201, 8
Larissa: dort Grab des Akrisios I 90, 18 (Clem.)
Latiaris: beim Fest Λατιαρίον Διός ( = Iovis L.) noch zur Zeit des Porph. ein
Mensch geopfert (die Μεγάλη Πόλις ist Bom) I 192, 14 (Porph.)
Latinos: Literarhistoriker, schrieb Περί των ουκ Ιδίων Μενάνδρου I 563, 22
(Porph.)
Lebadeia: zur Zeit Plutarchs die einzige Orakelstätte von Boiotien I 252, 12
(Plut.)
Leben: W a r u m die Menschen der Vorzeit ein längeres Leben hatten, u n d Zeugen
dafür I 499, 3—19 (Jos.); a m längsten lebende Tiere u n d Gewächse I I 327,
lOff. (Dion. Alex.)
Lebewesen: Eigentümlichkeiten des Menschen und anderer Lebewesen I 335,
2 ff. (Bardes.)
Leia: Schwester der Rachel I 508, 14. 22 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 3. 6
(ders.); 511, 3. 5 (ders.); 514, 2 (Theodot. — Alex. Polyh.)
Leidenschaften: m a n m u ß sie in sich durch die Vernunft bekämpfen I I 117, 6—
118, 22 (Plat.)
Leon: schrieb über die ägyptischen Götter I 605, 11 (Clem.)
Leontopolites: (νομός) Λ. G a u Ä g y p t e n s 1118, 16 (Porph.); 540, 9 (Eupolem. —
Alex. Polyh.)
Lesbier: Menschenopfer zu E h r e n des Dionysos 1194, 3 (Clem.)
Leto {Λητώ; I 152, 17 in einem Orakel bei Porph. Λατώ): Λ. ΜυχΙα oder Ννχία
und Deutung I 107, 14. 15. 16 (Plut.); nach einigen = H e r a 107, 19. 24
(ders.); = ννξ 107, 25 (ders.); = λτβώ (λή&η) 135, 17 (Porph.), dann kann sie
aber nicht Mutter der Sonne und des Mondes sein 148, 6; 155, 19; 605, 19
(Clem.); 605, 21 (Horn. — Clem.)
Leukippos: Hörer des Zenon von Elea, Lehrer des Demokrit 1 6 1 2 , 2 1 . 2 2 ;
I I 305, 14. Lehren: das Weltengebäude I I 410, 15 (Pseud.-Plut.); Gestalt
der Erde 418, 13 (ders.)
Leukophryne: Priesterin der Artemis; Grab im Tempel der Artemis in Ma-
gnesia I 91, 6 (Clem.)
Levin (Λενίν): Sohn J a k o b s I 508, 17 (Demetr. — Alex. Polyh.); 515, 9. 12. 21
(Theodot. — Alex. Polyh.)
Libanos: Gebirge Syriens 1 4 4 , 22 (Philo Bybl.); 541, 18 (Eupolem. — Alex.
Polyh.)
Licht: vor der Erschaffung der Sonne gab es ein anderes L., ein φως άαώματον,
von dem das φως νοητάν ein Abbild ist I I 52, 15; 54, 21 (Philo J u d . ) ; 55, 3
(ders.)
512 Eusebius

Libyen: I 59, 22 (Diod.); 65,Λ (ders.); 75, 15 (ders.); 317, 21 (Oenom.); oberes
L., Sitten 340, 10 (Bardes.); 507, 16 (Alex. Polyh. — J o s . ) ; 527, 17(Ezech.—
Alex. Polyh.); 551,5 (Msgasth. — Abyden.); 583, 22 (Diod.); τό Λιβνχόν
das Gebiet von L. I 290, 1 (Oenom.)
Lieder: welche L. Plato für die Jugend verlangt I I 110, 17—111, 6 (Plat.);
Lieder und Hymnen der christlichen Jugend 111, 7 und 115, 10
Lindos: I 125, 2 (Callimach. — Plut.)
Linnen: beim Zauber verwendet, um Götter in ihr Bildnis zu bannen I 240, 4
(Porph.)
Linos: mythischer Sänger; um die Zeit des trojanischen Krieges oder kurz
vorher I 568, 13; er, Orpheus und Musaios sind die ältesten ϋεολόγοι 569, 13;
Lehrer des Heraklee 600, 16 (Tat.) und 606, 5 (Clem.); von der Hl. Schrift
beeinflußt I I 197, 7 (Aristob.). Gefälschte Verse: s. das Stellenregister
Locheia (Λοχεία)·, s. Artemis
Logos: als terminus technicus
1. stoisch: λόγοις απερματιχοϊς I 128, 1 (Porph.)
2. bei Philo J u d . : πρός τον δεύτερον ϋεόν, ος έστιν έχείνον Λόγος I 389, 8;
Λόγος ό άίδιος ϋεοΰ τον αιωνίου, ihn schuf der Vater als unzerreißbares Band
des Alls 389, 22; βεοϋ είχών Λ. = 'Ανατολή I I 36, 13ff.
3. bei Eusebius: ϋεοϋ (Hs. H, falsch ϋεός die anderen Hss.; daher ό θεός
λόγος I 392, 12 in ό ϋεον λ. zu ändernf) λόγος, ώσπερ τις άπειρομεγέ&ονς
φωτός ανγή 1 6 , 17; άρχέτνπον Hai άλη&ή τον &εοϋ των δλων είχόνα, αύτο-
αοφίαν xal αύτοζωήν I 381, 24; Σοφία, δεντέρα ουσία, Φεία δύναμις 386,
13 ff.; zum Heil der Menschheit gesendet, schon im AT erwähnt 387, 18;
πρωτόγονος, an der Erschaffung des Menschen mitbeteiligt 388, 9; δεντερενον-
σης μετά τόν πατέρα... δυνάμεως τον ϋείον λόγον 391, 22f.; Λόγον όεΐον άσώ-
ματον xal ουσιώδη I I 53, 1. Eus. glaubt die Logoslehre bei Plato zu finden
I I 37, 8 und durch Plotin 38, 9—40, 8, Numenios 40, 13—41, 22 und 42, 17—
44, 13 sowie Amelios 45, 3—10 stützen zu können. — Dagegen ist ό σωτή-
ριος λόγος I 54, 10 und öfter die Lehre des Heilands (das Evangelium).
S. auch unter Christus und unter Eusebius
Lokrer: von den Göttern bestraft I 287, 9. 12 (Oenom.); 319, 4 (ders.)
Longinos: feiert τα Πλατώνεια (Piatos Geburtstag) I 561, 14 (Porph.); von Eus.
als Zeitgenosse bezeichnet I I 385, 18. S. auch das Stellenregister
Lorbeer: warum dem Apollo heilig I 139, 20 (Porph.); auch der Hekate heilig
141, 9 (ders.) und daher in Zauberhandlungen, die ihr gelten, verwendet
246, 9 (ders.)
Löwe (Λέων): Sternbild I 340, 22 (Bardes.)
Loxias (Λοξίας): = Apollo 1288, 18 (Oenom.)
Lüge: ein Ehrenmann Iäßt sich eine L. selbst unter größtem Zwang nicht zu-
schulden kommen I 300, 3
Lust (ήδονή): Hellenen und Barbaren warfen sich ihr zu Füßen und verehrten
sie göttlich in Gesängen, Hymnen, Festen und öffentlichen Schaustellungen
(teat) I 365, 6; gegen die Lehre ήδονή = τό άγαϋάν I I 320, 14—324, 3 (Plat.);
die L. Ziel der Epikureer 318, 19 (dagegen Aristocl. 319, 3—320, 10)
Luza (Λονζά): örtlichkeit in Palästina I 510, 4 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Lydien und Lyder: einst Μαίονες I 71, 16 (Diod.); 260, 10 (Oenom.); „fanden
Wege zu den Göttern" 496, 7. 12 (Orakel bei Porph.) = I I 287, 18 (ders.)
Lykambai: Männer wie Lykambes (von Archilochos verspottet) 1 283, 3
(Oenom.)
Lykon: Pythagoreer, Verleumder des Aristoteles I I 347, 20 (Aristocl.)
Lykophron: lobte den Antimachos wegen der Verbesserung eines homerischen
Verses I 566, 1 (Porph.)
Lykopolitis: Λνχοπολϊτιν χώραν — νομόν Λνχοπολίτψ Gau in Ägypten I 65, 2
(Diod.)
Lykoreu (Λνχωρεϋ): Epitheton Apollos I 153, 2 (Orakel bei Porph.)
Lyktioi: Einwohner von Lyktos auf Kreta, dort Menschenopfer zu Ehren des
Zeus 1194, 2 (Clem.)
 Namen- und Sachregister 513

Lykurgos: Spartiate I 582, 4 (Diod.); die Pythia begrüßt ihn und verspricht
ihm die verlangte εύνομίη zu geben 274, 5 (ώ Λνκόεργε; Orakel), s. auch
275, 3—277, 2 (Oenom.) und 319,20 (ders.); seine Gesetzgebung 272, 16
(Oenom.); 442, 22 (Jos.); 100 J a h r e vor dem Beginn der Olympiaden 601, 10
(Tat.); war in Ägypten 582, 4 (Diod.) und übernahm daher vieles aus den
dortigen Satzungen in seine Gesetzgebung 584, 1 (ders.); „Wegweiser" des
Tyrtaios 274,15 (Oenom.). — 606,7 (Clem.); 1 1 7 , 1 7 (Attic.); 106,17
(Plat.); 139, 13 (ders.)
Lynkeus: 1. mythische Person; „scharfsichtiger als L." I 464, 5 (Philo Jud.)
2. König von Argos 1 598,23 (Tat.); 599,20 (ders.); Zeitgenosse des
Minos 601, 9 (ders.); 603, 18 (Clem.); zu seiner Zeit Kadmos' A n k u n f t in
Theben 605, 5 (ders.)
Lysias: als Plagiator I 559, 20 (Clem.)
Lysimachos: 1. Vater des Aristeides I I 94, 14 (Plat.)
2. alexandrinischer Grammatiker, schrieb zwei Bücher Περί της * Εφόρου
κλοπής I 566, 13 (Porph.)

Madiam: dorthin floh Moses I 528, 4. 15 (Demetr. — Alex. Polyh.)

Madienäer: Volksetamm in Palästina I 610, 4
Magie und Magier: berufen die Götter, binden u n d lösen sie I 236, 15ff. und
239, 18ff. (Porph.); drohen ihnen 242, 15ff. (ders.); verwenden beim Anruf
άσημα und barbarische Namen 243, 19 (ders.); Magie k a n n das Schicksal
lösen 298, 15 (ders.). Die Magier (Priester) der Perser 494, 7 (Numen.) u n d
570, 13. S. auch u n t e r Orakel
Magnesia: dort Heiligtum der Artemis mit Grab der Leukophryne 1 9 1 , 7
(Clem.)
Magos: Person der phönizischen Mythologie I 46, 8 (Philo Bybl.)
Magusäer: in verschiedene Länder ausgewanderte Perser; halten an ihren
Bräuchen fest 338, 3 (Bardes.); 341, 23 (ders.)
Maia (Mala, Nebenform Μαιάδος Genet. I 153, 10 Orakel bei Porph.): Tochter
des Atlas (Ατλαντίς), Mutter des Hermes 1 7 5 , 8 (Diod.); 606, 1 (ΜαΙη;
Hes. — Clem.)
Maiones: s. Lyder
Maior: Sophist, Zeitgenosse des Porphyrios 1561, 15 (Porph.)
Makedon: Sohn des Osiris I 60, 1 (Diod.); als König von Makedonien von Osiris
zurückgelassen 60, 9 (ders.)
Makedonien, Makedonier (Μακεδόνες; aber Abyden. h a t I 552, 13 den Genet.
ΜακεδονΙων), makedonisch: 1552, 13 (Abyden.); 599,10 (Tat., der von
Μακεδόνικων [βασιλέων διαδοχή] spricht); I I 347, 16 (Aristocl.)
Makris: Heras Amme I 107, 12. 15 (Plut.)
Malachias: jüdischer P r o p h e t I 611, 14
Mambri (ΜαμβρΙ): Ort in Palästina I 510, 9 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Manasses: 1. Sohn des Joseph 1510, 15 (Demetr. — Alex. Polyh.)
2. jüdischer König I 611, 3
Manethos: ein Ägypter; h a t die Ansichten der Ägypter über die Götter ins
Griechische übersetzt in der 'Ιερά Βίβλος u n d in anderen Schriften I 58, 6;
liegt im Auszug bei Diodor vor 111, 15; Verfasser von ΑΙγνπτιαχά 499, 13
(Jos.); einer Schrift Περί αρχαϊσμού καΐ ενσεβείας 191, 15 (Porph.); über die
Hykussos 606, 19ff. (Jos.); 607, 1 (ders.); 608, 4. 18. 22 (ders.). S. auch das
Stellenregister
M a n n : 1. griechisch: άνηρ, Etymologie I I 16, 11 (nach Plato)
2. hebräisch: s. u n t e r Eis
Mariam: Schwester des Moses I 525, 20. 25 (Ezech. — Alex. Polyh.); 528, 17
(Demetr. — Alex. Polyh.)
Marius: opferte seine Tochter den άποτροηαίοις (den dii averrunci) I 194, 6. 8
(Clem.)
Maros: Erbauer des Labyrinths 1583, 2 (Diod.)
U r a s , Eusebius II 33
514 Eusebius

Marsyas: Phryger, Wettstreit mit Apollo I 74, 12. 17 (Diod.); mit Olympos
Erfinder der Flöte I 576, β (Clem.); erfand auch die phrygische, mixo-
phrygische und mixolydische Harmonie 577, 8 (ders.)
Märtyrer: ihr Mut und ihre S t a t t h a f t i g k e i t I 300, 6; 310, 24; 311, 20ff.; Ver-
ehrung derselben, Gebete an ihren Gräbern I I 190, 4ff.
Massageten: ihre Sitten 116, 23 (Porph.)
Materie: ihr Verhältnis zu Gott nach Dionys. Alex. 1401,6—402,5; nach
Origenee (Kommentar zur Genesis) 402, 7—403, 17; nach Philon (Περί της
προνοίας) 403, 20—404, 18; nach Maximoe (Περί της ΰΧης) 405, 2—116, 3;
Ansichten verschiedener Philosophen über die Μ. I I 412, 14—22 (Pseud.-
Plut.)
Mathematiker: d . h . Wissenschaftler;'inwieweit Sokrates die Kenntnis von
Wissenszweigen (μα&ήματα) empfahl I I 289,2—290,14 (Xenoph.). Ansichten
der Mathem.: über die Reihenfolge der Sterne I I 413, 18 (Pseud.-Plut.);
Sternenbewegung 414, 4 (ders.); Mondfinsternis 416, β (ders.); Entfernungen
des Mondes 417, 4 (ders.)
Mathuealan: Sohn des Enoch 1 5 0 4 , 8 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Mauren: Sitten I 340, 10 (Bardes.)
Mäuse: gelten den Juden als unrein I 449, 17 (Aristeas)
Mausolos: Wettbewerb von Sophisten aus AnlaB seiner Bestattung I 562, 8
(Porph.)
Maximintis (Data): Anspielung auf die Niederlage dieses Kaisers (im Jahre 313)
I 273, 12—17
Maximos: Literat, Zeitgenosse des Porphyrios I 561, 20 (Porph.)
Medeia: erfand das Haarfärben I 576, 19 (Clem.)
Medes: I 551, 12 (Abyden.)
Medien und Meder: Sitten I 340, 17 (Bardes.); 548, 13. 14 (Eupolem. — Alex.
Polyh.); I I 226, 15 (Clem.); dortige Perser 1 3 3 8 , 5 (Bardes.)
Meer: darüber I I 420, 2—16 (Pseud.-Plut.)
Megakleidee: Peripatetiker 1 5 9 6 , 1 2 (Tat.)
Megale Polis: = Bom 1192, 13 (Porph.)
Megara: 1. bei Athen I I 298, 24 (Plat.)
2. in Sizilien I 563, 6 (Porph.); I I 88, 19 (Plat.)
Megariker: Philosophen I I 270, 6 (Numen.); Lehre: τά δν = £v, unveränderlich
und unvergänglich I I 303, 16 (Aristocl.)
Megasthenes: Historiker, lebte zur Zeit des Seleukos Nikanor; die Lehren der
Philosophen περί φύσεως stammen von den Brahmanen und den Juden
1493,2 (Clem.); 551,4 (Abyden.). S. auch das Stellenregister
MegUlos: I I 154, 7 (Plat.); 241,4 (Pseud.-Plat.)
Melampus (Μελάμηους): alter Seher; brachte die Feste der Deo (Demeter) aus
Ägypten I 80, 15 (Clem.); 582, 3 (Diod.); brachte aus Ägypten auch die
Dionysosfeiern und μυΰολογούμενα 582, 25 (ders.)
Melanippos: Einwohner von Gela 1288, 11 (Oenom.)
Melchisedek: = gerechter König, Priester des höchsten Gottes I 373,15 (Name
nicht genannt); 385, 8; 503, 17 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Meletides: Dummkopf I I 309, 22 (Aristocl.)
Melikertes: I 92, 16 (Clem.)
Meliseoe: Schüler und Nachfolger des Parmenides I 612, 16; I I 263, 5; 265, 9
(Plat.); 303, 16 (Aristocl.); 306, 14; gegen seine Lehre, daß die Sinnes-
empfindungen der Realität entbehren, Aristocl. I I 304, 20
Melkathros (Variante Melkarthos): = Herakles, Sohn des Demarus 148, 21
(Philo Bybl.)
Mem: hebräischer Buchstabe I 574, 22
Memphis und dessen Einwohner: dort der Apis verehrt I 65, 20 (Diod.); 519, 15
(Artapan. — Alex. Polyh.); auf den R a t desMoysos (Moses) weiht der König
Chenephres einen Stier unter dem Namen Apis 521, 3 (ders.); 523, 8. 27
(ders.); 583, 5. 9 (Diod.); Apis, König von Argos, = Sarapis, gründete M.
605, 13f. (Clem.)
Mempsasthenoth: Sohn Abrahams I 519, 10 (Artapan. — Alex. Polyh.)
 Namen- und Sachregister 515
Menandroa: 1. der Dichter; Plagiator, sein Δεισιδαίμων — ΟΙωνιατής dee Anti·
phanes 1 5 6 3 , 2 0 . 2 3 (Porph.); 564, 4 (ders.). S. auch das Stellenregister
2. Historiker aus Pergamon I 698, 8 (Tat.)
Mondes (Μένδης, Genetiv Μένδητος): 1. Erbauer des ägyptischen Labyrinthes
I 583, 2 (Diod.)
2. (Dativ Μένδητι) Stadt in Ägypten, wo der Bock als heilig verehrt
wurde I 65, 21 (Diod.). Mendesischer Gau I 540, 8 (Eupolem. — Alex.
Polyh.)
Mene: Göttin, ihr Sprößling ist Musaios I I 192, 1 (Orph. — Aristob.)
Menedemos: Philosoph, Erietiker I I 272, 1 (Numen.); 272, 3 (Timo — Numen.)
Menelaos (ΜενέΙαν I 275, 10 Orakel bei Oenom.): mit Helena wieder vereinigt
I 583, 11 (Diod.); in Phönikien 598, 5 (Tat.)
Menestheus: attischer König I 604, 6 (Clem.)
Mensch und Menschen: Etymologie von άν&ρωπος I I 16,4 (nach Plat.). I m
Anfang Mann, Weib, άνδρόγννον I I 101, 18 (Plat.). Leben der M. im Ur-
zustand 102, 12ff. (ders.). Entstehung der M. und allmähliche Entwicklung
der Kultur I 25, 11—28, 4 (Diod.). Der Mensch gleicht einem vielgestaltigen
Tier I I 135, 11—136, 10 (Plat.). Innerer Kampf des M. 117, 6—118, 22
(ders.). E r ändert sich fortwährend 29, 10—30,15 (Plut.). Goldene, silberne,
eiserne und eherne M. 132, 13—133, 10 (Plat.) = 203, 11—14 (Plat. —
Clem.). Nach jüdischer und christlicher Auffassung: Der M. von Gott er-
schaffen nach Gottes Ebenbild I 398, 3f.; ein Abbild des göttlichen Logos
ist der menschliche Geist 381, 26, der infolge seiner Natur den Vorrang vor
dem Körper haben m u ß (δεσπότης — δοϋλος) 399, β—400, 4. Der Μ. im
Gegensatz zum Tier 335, 2—337, 3 (Bardes.); maßgebend für den M. Gesetz,
Brauch, freier Wille 340, 26 (ders.). Vertreibung des M. aus dem Paradies
381,18 und 400, 9f. S. unter Adam und unter Enos. Wie sich nach Moses der
M. zu Gott verhalten soll 380, 9—382,8. Der Leidenschaften ergebene M.
kann nicht glücklich sein 464, 11 (Philo J u d . nach stoischer Quelle). Un-
vernünftig der Mensch, der auf äußere Güter stolz ist 465, 8—466, 8 (ders.)
Menschenkult: im ägyptischen Dorf Anabis 1119, 4 (Porph.); 145, 10
(ders.)
Menschenopfer: I 52, 5 (Philo Bybl.) = 193, 6 (ders.); 189, 6—190, 16;
190, 18—192, 19 (Porph.); 192, 22—193, 7 (Philo Bybl.); 193,11—194, 23
(Clem.); 195, 8—198, 8 (Dion. Hal.); 198, 13—24 (Diod.); hörten zur Zeit
Hadrians auf 189, 25
Mentor: Schüler des Karneades, Zerwürfnis mit ihm I I 283,19ff. (Numen.)
Meon (Mrfaiv): Vater der Kybele I 74,10 (Diod.)
Meroe: Fluß und Stadt in Äthiopien, von Moses (Moysos) nach Merris benannt
I 521, 18 (Artapan. — Alex. Polyh.)
Merris: Tochter des ägyptischen Königs Palmanothes, gab Moses als ihren Sohn
aus I 519, 14 (Artapan. — Alex. Polyh.); 521, 13. 17 (ders.); nicht weniger
als Isis verehrt 521, 18 (ders.)
Mesopotamien: I 341, 3 (Bardes.); 513, 12 (Theodot. — Alex. Polyh.)
Messene: in Sizilien 1563, 7 (Porph.)
Messenier: in Griechenland; Orakel Apollos zu ihren Ungunsten, zugunsten der
Lakedämonier und umgekehrt I 272, 7—273, 11 (Oenom.); γαίαν Μεσαηνίδα
272, 13 (ders.)
Mestraeim: Vater der Ägypter 1504, 6 (Eupolem. — Alex. Polyh.). S. auch
unter Ägypten
Metageitnion: attischer Monat I 190, 19 (Porph.)
Metalle: 8. unter Eisen, Erz, Gold, Silber
Metapontion: 1562, 11 (Porph.); 563,4 (ders.)
Methymna und Methymnäer: Stadt auf Lesbos; Apollo weist die M. an, φαλλψύν
χάρηνον des Dionysos zu verehren I 289, 2. 13 (Oenom.)
Metis: Göttin I 126, 15 (Orph. — Porph.); I I 100, 23; 101, 2 (Plat.)
Metrodoros: von Chios, Philoeoph; Hörer des Demokrit und des Neesas I I 305,
15 und 315, 13. 14; Lehren: nur die Sinnesempfindungen sind verläßlich
I I 260, 26 (gegen diese Lehre dee Μ. und dee Protagoras Aristocl. 316, 3—
33·
516 Eusebius

318, 16); Urprinzipien τό πλήρες und das Leere (κενόν) 315, 14; das All ewig,
die Elemente wandeln sich 131,23 ff. (Pseud.-Plut.); unzählige Welten I I 408,
9f. (ders.); andere die Teile des Alls betreffende Lehren I I 400, 18 (Pseud.-
Plut.); 413, 19 (ders.); 414, 12. 21 (ders.); 418, 7 (ders.); 420, 12 (ders.)
Midas: Schüler des Odrysos I 80, 11 (Clem.); Π 111, 13 (Plat.)
Milet und Milesier: I 169, 1; 611, 17. 21; I I 139, 21 (Plat.)
Milon: von Kroton, Athlet; „mannhafter als Μ." I 464, 6 (Philo Jud.)
Minnäer: semitischer Volksstamm I 518, 18 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Minos: König auf Kreta, in der Unterwelt Totenrichter 1 256, 11; 283, 17
(Orakel bei Oenom.); 583, 3 (Diod.); 587, 7; 699, 21 (Tat.); 601, 8 (ders.);
603,20 (Clem.); I I 95, 1 (Plat.); 96, 1; 106, 17 (Plat.); 188, 19 (ders.)
Minotauros: 1595, 2 (Afr.)
Minyas: Gegend in Armenien, wo die Arche Noe landete I 497, 22 (Nicol. — Joe.)
Misor: phönizischer Gott, Vater des Taautos I 46, 8. 10 (Philo Bybl.)
Misphragmuthosis: ägyptischer König I 608, 1 (Jos., der Halisphragmuthosis
hat)
Mnaseas: Historiker und skeptischer Philosoph I 497, 20 (Jos.); 553, 18 (ders.);
11 273, 18ff. (Numen.)
Mnesarchides: Vater des Euripides 1 2 8 1 , 7 (Orakel bei Oenom.)
Mnesarchos: 1. Pythagoreer, Sohn des Pythagoras I 612, 14
2. Stoiker, Lehrer des Akademikers Antiochos I I 285, 1 (Numen.)
Mneuis: dem Osiris heiliger Stier 1 6 1 , 2 (Diod.); 64, 17 (ders.); in der Stadt des
Helios verehrt 65, 20 (ders.); sein Aussehen 145, 16 (Porph.)
Moabiter: syrischer Volksstamm 1 5 3 8 , 2 0 (Eupolem. — Alex. Polyh.); ihr
Land Moabitis 540, 20 (ders.)
Mochos (Μώχος): phönizischer Geschichtsschreiber 1 5 9 8 , 2 (Tat.). S. auch
unter Molos
Mohn: M. und Ähren Attribute der Demeter I 136, 11 f. (Porph.); M. der Hekate
heilig 141, 9 (ders.); bei den Mysterien verwendet 85, 21 (Clem.)
Moirai: Ableitung des Namens 1323, 12 (Chrysipp. bei Diogenian.); Klotho,
Lacheeis und Atropos zum Mond in Beziehung gesetzt 141, 13 (Porph.); die
Aufgaben dieser drei 323,14ff.(Diogenian. nach Chrysipp.); 294, 20 (Orakel
bei Porph.); 297, 4 (Orakel bei dems.); I I 222, 9 (Orph. — Clem.)
Moiris: im Moirissee das heilige Krokodil gehegt I 65, 21 (Diod.)
Molos (Μόλος): Geschichtsschreiber 1499, 15 (Jos., der Mochos hat). S. auch
unter Mochos
Momemphis: ägyptische Lokalität, wo die Goldene Aphrodite verehrt wurde
I 583, 19 (Diod.)
Mond (σελήνη)·. 1. Göttin: a) nach der ΰεολογία der Atlantier Tochter der Ba-
sileia und des Hyperion, bringt sich um, von ihren Oheimen bedroht I 74, 2.
4. 8 (Diod.); b) bei den Griechen: = Artemis, Athene, Hekate, auch die
Moirai haben Beziehungen zu ihr I 140, 19—141, 18 (Porph., mit allegori-
schen Deutungen); Lorbeer und Mohn ihr heilig 141, 9 (ders.); = Isis I 35,
12 (Diod.); verschiedene ägyptische Symbole des M. 144, 14—145, 6
(Porph.)
2.-das Gestirn I I 402, 9—19 (Pseud.-Plut.); 403, 2f. 5—7. 9—18 (ders.);
415, 20—416, 9 (ders.); 416, 11—19 (ders.); 417, 2—7 (ders.)
Monimos: Schriftsteller; iv r f j των ϋανμασιών Συναγωγή I 193, 23 (Clem.)
Morgenland (Ανατολή): Sitten I 339, 18 (Bardes.); Ά. = Logos Gottes I I 36,
16. 19 (Philo Jud.). S. auch unter Prunk
Moses (Μω(υ)σής, Μώυσος, gräcisiert Μουσαίος): Ableitung des Namens, = t5<5o-
γενής (Konjektur, die Hss. νλογενής)Ί I I 194, 5 (Aristob.). Zeit: in der
siebenten Generation nach Abraham 1 3 7 4 , 3 ; 505 Jahre nach diesem
I 687, 9; dritter Nachkomme nach Joseph I 505, 17 (Molo — Alex. Polyh.);
nach Porphyr. (I 588, 6) Zeitgenosse der Semiramis, also 800 Jahre vor den
Troika I 569, 18; 589, 8; 590, 4. 10; richtiger 400 Jahre vorher, Zeitgenosse
desKekrops 686, 23; 587, 8; ebenso des Ogygos 593, 13 (Afr.); des Inachos
und des Amosis 594, 16 (Apio — Afr.); 599, 8 (Tat.) und 602, 15 (Clem.);
1020 Jahre vor Beginn der Olympiaden; 1237 Jahre vor Kyros 593, 15.
 Namen- und Sachregister 517
594,1 (Afr.); erst nach ihm die mythischen Ereignisse bei den Griechen 694,
22 (Afr.); älter als Kadmos 167, 10. Sein Aussehen und sein Alter zur
Zeit des Auszuges aus Ägypten I 524, 11 (Artapan. — Alex. Polyh.). Des
Μώνσος Schicksale von der Geburt bis zum Auszug 519, 9—524, 12
(ders.): von der Königstochter Morris als ihr Sohn ausgegeben, von
den Griechen Μουσαίος genannt, Erfinder verschiedener Geräte und Fertig-
keiten (daher Hermes genannt), Kriegszug nach Äthiopien, vereitelter
Mordanschlag auf ihn, Flucht nach Arabien zu Raguel, kehrt mit einer
Heeresmacht nach Ägypten zurück, Wunder, Plagen, Auszug. Des Μου-
σαίος Gegner Iannes und Iambres, ägyptische ίερογραμματεϊς I 494, 11 ff.
(Numen.). Des Μωσής Schicksale bis zum Zug durch die Wüste I 524, 14—
538, 10 (Ezech. und Demetr. — Alex. Polyh.): Geburt, Erziehung, Flucht
zu Raguel, Traum, brennender Dornbusch, Stab in Schlange verwandelt,
Wunder, άζυμα, Erstlingsopfer, Auszug aus Ägypten, Zug durchs Rote Meer
und durch die Wüste. M. als Führer dieses Zuges von Philo J u d . gerühmt
I 427, 20—429, 13. M. führte den Judaismus ein (im Gegensatz zu den alten
Hebräern) I 369, 1. 6. Die von ihm gegebenen Vorschriften teils •wörtlich,
teils allegorisch zu verstehen 377,17—378,2. Sie hatten Geltung bis zum Er-
scheinen Christi 378, 6. Erhabenheit seiner Gesetzgebung, die von Gott
ausgeht, dem Schöpfer der Welt und des nach seinem Ebenbild erschaffenen
Menschen 378, 15—386, 6 (Μ. ο Ιεροφάντης 382, 8). Mit Μ. stimmen die
Propheten nach ihm überein 383, 27 ff., ebenso die θεοφιλείς άνδρες vor ihm
385, 3ff. Die mosaische Gesetzgebung 429, 17—433, 11 (Philo Jud.) und
433, 16—443, 9 (Jos.: sie ist ΦεοχρατΙα 434, 2; mit der platonischen und der
spartanischen Gesetzgebung verglichen 442,13—443, 9) sowie 444, 3—451, 2
(Aristeas: Erläuterungen und allegorische Deutungen). Allegorisches darin
451, 13—454, 8 (über Glieder Gottes; Aristob.). M. und rd 'Εβραίων λόγια
lehnen naturphilosophische Erörterungen als fürs Leben unnütz ab I I 369, 2
und 402, 7. M. älter als alle Griechen I I 261, 17. Die griechische Philosophie
viel jünger als Μ. I 613, 1. Die griechischen Philosophen versuchten seine
Ansichten umzuprägen 600, 3 (Tat.). Vergleich der mosaischen Gesetz-
gebung mit der platonischen Philosophie (M. 6 βάρβαρος im Gegensatz zum
hellenischen Plato I I 165, 10): Bücher X I , X I I und X I I I . König Numa
angeblich mit seinen Schriften bekannt I 492, 20 (Clem.). — I 40, 3 (Porph.);
538, 13 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 543, 1 (ders.); 544, 3 (ders.); 560, 13
(Clem.); 585, 3; 595, 8 (Afr.); 595, 21 (Tat.); 597, 10. 20 (ders.); 598, 10. 14
(ders.); 599, 26 (ders.); 603, 3 (Clem.); 604, 13 (ders.); 605, 10. 11 (ders.);
606, 11 (ders.); 609, 12. 14. 15. 19; I I 10, 9. 21; 12, 8; 13, 2; 14, 16; 15, 2.
4; 16, 13; 18, 5. 14; 21, 12; 23, 16; 24, 2. 23; 28, 9. 19; 31, 22; 32, 10; 36, 15
(Philo J u d . ) ; 52, 13. 17; 53, 12. 16; 56, 15 (Clem.) = 202, 1 (ders.); 58, 12;
59, 3; 65, 19. 23; 66, 2. 9; 98, 3; 100, 16; 101, 7. 9; 102, 7. 23; 103, 13. 19;
104,22.28; 105,4.10; 109,10.13; 116,7; 119,15; 124,23; 129,10.12;
130, 2; 131, 2. 13; 132, 1; 162, 15. 16; 165, 3. 7. 8; 174, 23; 191, 11 (Aristob.);
200, 10 (Clem.); 202, 8 (ders.); 204, 15 (ders.); 223, 3 (ders.); 225, 8 (ders.);
232, 3; 243, 7; 243, 17 (Philo Jud.); 244, 25; 251, 21; 254, 13; 255, 7. 16;
256, 8; 261, 17; 262, 3; 349, 18; 355, 13; 359, 10

Mosollamos: Jude, unter den Begleitern des Hekataios von Abdera I 490, 19
(Hecat. — Jos.); 491, 11 (ders.)
Mot: phönizische Gottheit, = IXύς (Schlamm) 143, 4. 8 (Philo Bybl.)
Musaios: 1. mythischer Dichter, um die Zeit des trojanischen Krieges oder kurz
vorher I 568, 14; Sprößling der Mene I I 192, 2 (Oiph. — Aristob.); Schüler
des Orpheus I 600, 22 (Tat.); er, Orpheus und Linos die ältesten Gottes-
künder (θεολόγοι) 669, 13; war in Ägypten 582, 3 (Diod.). I 603, 23 (Clem.);
606, 5 (ders.); I I 188, 22 (Plat.)
2. Historiker, schrieb ein Buch Περί Θεσπρωτών, das Eugammon aus-
schrieb I 659, 28 (Clem.)
3. S. unter Moses
Musen (Movaai): 1. bei den Ägyptern Mädchen im Gefolge des Pan 1 6 0 , 6
(Diod.)
518 Eusebius
2. bei den Griechen: Abkunft und Ableitung des Namens (von μυεϊν)
I 69, 21 (Diod.); im Gefolge des Dionysos 68, 15 (ders.); allegorische Deu-
tung 139, 19 (Porph.); I I 387, 7 (Longin.)· Μουσών θεράπων der Dichter
Archilochos I 282, 9 (Oenom.)
3. übertragen: ή Μοΰσα 1 1 1 1 7 , 2 (Plat.); = Lieder 163,16 (dere.),
Gedichte 266, 1 (Ίάδες xai ΣιχελιχαΙ Μ.; dere.); 266, 4 (ders.); ai "Ατομοι Μ.
334, 5 (Dion. Alex.); = feine Bildung: ταις υπό των 'Ελλήνων λεγομέναις
Μούσαις I 341, 6 (Bordes.)
Musik: 11 292,7—293,5 (Plat.); s. auch unter Lieder. Verschiedene Musik-
arten (Harmonien) und Musikinstrumente: ihre Erfinder I 577, 2—9 (Clem.)
Muth: = θάνατος und Pluton bei den Phönikern I 49, 21 (Philo Bybl.)
My kale: davon Μυχαλή ιον (ϋδωρ) I 251, 16 (Orakel bei Porph.)
Myrrha (σμύρνα Balsam)·, bei Zauberhandlungen verwendet I 246, 4 (Porph.)
Myrsilos: aus Lesbos, Geschichtsschreiber I 196, 3 (Dion. Hal.)
Mysterien: Etymologie, von μύσος oder von einem Μυοϋς oder = μν&ηρια
(μυϋοϋήρια) 180, I f f . (Clem.); Stifter Dardanos, Eetion, Midas, Kinyrae,
Melampus, die M. sind σπέρμα χακίας xal φθοράς 80, 9ff. (dere.). Verschiedene
Μ. 80, 19—86, 16 (ders.): der Aphrodite 80, 22—81, 6; der Deo (Demeter)
81, 7—82, 4 und 84, 6—86, 8; der Pherephatta (Persephone) 82, 5—10;
des Dionysos und der Korybanten 82, 10—84, 5. Losung bei der Einweihung
in die M. 81, 15 (Clem.); eine andere Losung der eleusischen M. 85, 6—8
(dere.); Verkleidungen bei den eleus. Mysterien 145, 6 (Porph.). Die M. von
Alkibiades entweiht I 79, 12 (Clem.)
Mystisch: al xUrtat al μυατιχαί bei den Mysterien, ihr Inhalt I 85, 17 (Clem.)
Mythen: für Kinder, und wie sie sein müssen I I 90, 10—14 (Plat.) und 90,
22—91, 6 (ders.). Die mythischen Erzählungen über die Götter rühren von
Hesiod, Homer und Orpheus her I 77, 29 (Diod.); von den Göttern selbst
bestätigt 152, 13—153, 17 (Porph.), die freilich andererseits auch die Um·
deutungen der Philosophen anerkennen 155, 13. Unanständige derartige
Erzählungen zurückgewiesen I I 167, 11—174, 17 (Plat.); sie sind für die
große Menge schädlich 1 1 0 1 , 1 0 (Dion. Hal.); auch von den Römern ab-
gelehnt 99, 13 (dere.). Mythen zu Vorgängen in der Natur ausgedeutet 94,
10 ff. Das ganze dritte Buch enthält solche Deutungen, von Eue. bekämpft

Nabatäer: syrischer Volksetamm I 538, 21 (Eupolem. — Alex. Polyh.)

Nabdäer: syrischer Volksstamm I 538, 21 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Nabla: Musikinstrument, von den Kappadokern erfunden I 576, 17 (Clem.)
Nabonnedos: letzter babylonischer König I 550, 3. 8. 13. 14. 16 (Jos.); = Na-
bannedochos 552, 4 (Abyden.)
Nabopallasaros: Vater des Nabuchodonosor I 549, 6 (Jos.)
Nabuchodonosor: König von Babylon: a) Ναβουχοδονόσορ (undeklin.): Vision
der zukünftigen fteiche I 348, 26 (Orig.); führt die Juden in die Gefangen-
schaft 548, 12 (Eupolem. — Alex. Polyh.) und 591, 18. 20 (Afir.); 548, 22;
551,1; 562, 7; 553,6; 697, 18 (Tat.), b) Ναβουχοδονόσορος·. seine Taten
549, 4. 8 (Jos.); Ummauerung von Babylon 652, 12. 15 (Abyden.). c) Na-
βονχοδρόσορος: prophezeit die Einnahme von Babylon durch Kyros 551, 4. 8
(Megaeth. — Abyden.)
Nacheros (Akk. Ναχίρωτα): Aufseher bei Bauten des ägyptischen Königs
Chenephres I 521, 2 (Artapan. — Alex. Polyh.)
Namen: die N. der Dinge sind φύσει, nicht ϋέσει, nach Moses wie nach Plato
I I 13, 2ff. S. auch unter Hebräer (Deutungen hebräischer Ausdrücke)
Nathan: jüdischer Prophet I 642, 4 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
N a t u r : was φύσει geschieht, ist verschieden von dem, was χατά τέχνη» τε xai
προαίρεσιν geschieht 1 330,7. 10f. (Alex. Aphrod.); Natur (φύσις) vom
Schicksal (Ειμαρμένη) nach Eus. I 304, 8ff. verschieden, nach Alex. Aphrod.
330, 26 aber sind beide identisch; φύσει, αλλ' ού θέσει I I 13, 6
Naturphilosophen: φυσιχοί (mit oder ohne φιλόσοφοι) I 612, 23; I I 260, 5; 261,
6; 262, 12; 303, 5; 345, 17; 409, 18 (Pseud.-Plut.)
Nauaton (? Naupaktos gemeint?): Ort in Griechenland 1258, 12 (Oenom.)
 Namen- und Sachregister 519

Nausiphanes: Jünger (γνώριμος) des Pyrrhon, Lehrer Epikurs I I 318, 22

Nave (Navrj): Vater des Josua (Ίηοοϋς) I 638, 14 (Eupolem. — Alex. Aphrod.)
Nazara (Ναζαρά): = Nazareth I 349, 19 (Orig.)
Neikos: Naturkraft bei Empedokles I I 296, 3 (Pseud.-Plut.)
Nemea: Ort Νεμέααι I 92, 16 (Clem.)
Nemea (τα Νέμεα): die Festspiele in Nemea 192, 13. 18 (Clem.)
Nephthaleim: Sohn Jakobs I 508, 19 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 17 (ders.)
Nereiden: Töchter des Nereus I 139, 12 (Porph.)
Nereus: in der phönizischen Mythologie Sohn des Belos, Vater des Pontoe
I 48, 18 (Philo Bybl.)
Neriglisaros: König von Babylon, durch die Ermordung seines Vorgängers auf
den Thron gelangt I 549, 17. 18 (Jos.); = Iglisares 552, 3 (Abyden.)
Nessas (Νεσοάς): Hörer des Demokrit; ihn selbst hörte Metrodoroe von Chios
I I 305, 15
Nessos: Kentaure am FluB Euenos; er, Deianeira und Herakles 172,4.7
(Diod.)
Nestis (Νήστις) und χρούνωμα βρότειον: bei Empedokles = Samen und Wasser
I I 29β, 6. 8 (Pseud.-Plut.)
Neuplatoniker (των νέων των δή xaö' ήμάς αύτούς φιλοσοφείν έπαγγελλομένων):
haben Piatos Lehren vom νονς δημιουργός und von den Ideen mit der Gottes-
kunde (θεολογία) der Alten verbunden 1122, 16
Nikagoras: 1. Gelehrter, mit dem Spitznamen Hermes, Zeitgenosse Alex-
anders d. Gr. I I 347, 7 (Aristocl.)
2. Sophist, Zeitgenosse des Porphyrios I 661, 16 (Porph.)
Nikandas (Νιχανδάς): Schuster I I 74, 17 (Plut.)
Nikeratos: I I 219, 1 (Diphil. — Clem.)
Nikolaos: von Damaskos, Geschichtsschreiber; erwähnt die Sintflut und die
Arche I 497, 6; 497, 20 (Jos.; erzahlt im 96. Buch darüber); 499, 18 (dere.).
Im übrigen s. das Stellenregister
Nikomachos: Sohn des Aristoteles, bei Theophrast erzogen I I 349,12 (Aristocl.)
Nil (Νείλος): I 36, 11 (Porph.); = Osiris 144, 5. 6 (ders.); 621, 21 (Artapan. —
Alex. Polyh.); 523,1 (ders.)
Nilstadt (Νείλου πόλις): I 66, 7 (Diod.); Νειλώτιδος αϊης = Ägypten 1496, 6
(Orakel bei Porph.)
Ninos: 1. assyrischer Gemahl der Semiramis, Zeitgenosse Abrahams 1687,11.14
2. die nach dem König benannte Stadt, = Νινευή I 687, 12f.
Niobe: Tochter des Phoroneus, Zeus' erste sterbliche Geliebte I 71, 8. 9 (Diod.);
603, 12 (Plat. — Clem.); Tochter des Tantelos I I 170,16 (Plat.)
Noe (Νώε): 1372,22; 497,6
Noroper (Νώροηες)·. die N. = Noriker haben zuerst das Erz verarbeitet und
das Eisen (von den Schlacken) gereinigt 1676, 20 (Clem.)
Nostoi: Werk eines Antikleides I 194, 3 (Clem.)
Notos: Windgottheit auch bei den Phönikern 143,24 (nach Philo Bybl.);
50, 13 (Philo Bybl.)
Numa (Νουμάς): römischer König, Pythagoreer, aber auch von den mosaischen
Vorschriften beeinflußt, duldete keine Götterbilder I 492, 20. 24 (Clem.)
Numenios: Pythagoreer; sein Ausspruch: Πλάτων Μωσής άττιχίζων 1493, 19
(Clem.) = I I 28,10; alles folgende aus Ν. selbst: Übereinstimmung zwischen
Plato einerseits, andererseits den Brachmanen, Juden, Magiern und Ägyptern
1494, 6; Uneinigkeit der Platoniker I I 269, 3, was darauf zurückgeht, dafi
Plato weder gewöhnlich noch klar schrieb 270,13ff.; Euthyphron bei Plato
ist dem N. ein Durchschnittsathener mit minderwertigen religiösen An-
sichten I I 178, 10; Uneinigkeit auch der Stoiker untereinander und der
Sokratiker I I 269, 22ff.; dagegen Einigkeit der Pythagoreer untereinander,
desgleichen der Epikureer 269, lOfF.; kritische Besprechung der Lehrtätigkeit
der Nachfolger Piatos von Speusipp bisPhilon und Antiochos 268,16—285,2;
über das Seiende I I 26, 3—28, 7; über das δεύτερον ahutv I I 40, 13—41, 22;
42, 17—44, 13; über das άγα&άν (= πρώτος ϋεός) und den δεύτερος θεός
I I 48, 20—51, 9. Im übrigen s. das Stellenregister
520 Eusebius

Numidier (Νομάδες): a m Okeanoe, Sitten 1340, 11 (Bardes.)

N u n (Novv): hebräischer Buchstabe I 574, 23 ·
N u s (Νοΰς): als philosophisches Prinzip des Anaxagoras I 612, 5; I I 297, 3. 4. 5
(Fiat.); nach P l a t o König des Himmels u n d der E r d e , Lenker des Alls
I I 150, 11—26, s. auch I I 371, 13ff. (Attic.); n a c h Plotin I I 39, 12—40, 8;
n a c h Numenios = τό άγαϋόν I I 49, 14 f f . ; nach Aristoteles der N. zwar un-
sterblich, aber er t r e n n t ihn von der Seele I I 371, 13 (Attic.); 6 δημιουργικός
νους I 128, 7 (Porph.); 130, 4. 21; 131, 2; 133, 25. 26; νοϋς δημιουργός
122, 17; 131, 6f.
N y m p h e n : I 139, 12 (Porph.)
Nymphodoros: Schriftsteller a u s Amphipolis, schrieb über Bräuche (νόμιμα)
Asiens I 605, 16 (Clem.)

O b a b : Sohn des Raguel I 528, 8 (Demetr. — Alex. Polyh.)

Ochozias: jüdischer König I 610, 12
Odrysos: Lehrer des Midas I 80, 11 (Clem.)
Odysseus: 1 1 9 5 , 2 (Plat.); 236, 19 (ders.)
Ogygos: mythischer attischer König; u n t e r ihm die (griechische) Sintflut I 589,
18; 599, 13 (Tat.) u n d 603, 5 (Clem.); von ihm bis zur ersten Olympiade
1020 J a h r e 592, 10 (Afr.) u n d 595, 7—9 (ders.); zur Zeit des Auszuges der
J u d e n a u s Ägypten 592, 21 (ders.); 593, 2. 5. 8. 12 (ders.); von ihm bis zur
Zeit des K y r o s 1237 J a h r e 594, 3. 5. 8 (ders.)
Oichalia: 1 2 2 8 , 11 (Plut.)
Oidipus: 1 1 7 2 , 9 (Chrysipp. bei Diogenian.); Dramenfigur 2 8 3 , 5 (Oenom.);
seine Schicksale im Hinblick auf Euripides' Phoen. kritisch behandelt
317, 13 (ders.)
Oineus: V a t e r der Deianeira I 71, 20 (Diod.); 72, 2 (ders.)
Oinomaos: kynischer Philosoph I 262, 1; 290, 11; ό άνθρωπος ό τους ϋανμασίονς
χρησμούς ψευδείς άπελέγχων usw. 312, 14; durch ein Orakel des klarischen
Apollo getäuscht I 262, 10—263, 13. I m übrigen s. das Stellenregister
Oinopidee: von Chios; Gelehrter, war in Ä g y p t e n u n d verkehrte m i t den dor-
tigen Priestern I 582, 7 (Diod.); 584, 6 (ders.)
Oitaioi: Anwohner des Gebirges Oite (Oete) I 319, 18 (Orakel bei Oenom.)
Okeanos: I 75, 4 (Diod.); 97, 3 (Plat.) = I I 166, 5 (ders.) = 230, 4 (ders.; dazu
E u s . 231, 14); nach den Ägyptern sei Okeanos ( = Mutter der Nahrung) das
Feuchte, von einigen Griechen d e m Okeanos gleichgesetzt (dieser bei den
Ägyptern = Nil) I 112, 23. 24. 26 (Diod.) u n d 113, 1 (ders.); n a c h P o r p h y r ,
ist O. die gesamte ύδροποιός δύναμις I 139, 8; I I 193, 17 (Orph. — Aristob.)
= 221, 17 (Orph. — Clem.); I I 205, 12 (Clem.); 223, 13 (Orph. — Clem.);
263, 15 (Horn. — P l a t . ) ; 2 6 5 , 3 (Plat.); 2 9 4 , 6 (Horn. — Pseud.-Plut.);
316, 5 (Aristocl.)
Olda ('Ολδά): jüdischer P r o p h e t I 611, 4
Olympia: 1. 'Ολυμπία, heilige S t ä t t e ; davon L o k a t i v ΌλυμπΙασι I 285, 4
(Oenom.), von E u s . als Plural angesehen (iv αύταΐς Όλ.) I 167, 21
2. τά 'Ολύμπια: die in Ol. gefeierten Festspiele I 92, 14. 19 (Clem.)
Olympiaden ('Ολυμπιάδες): 1. s. u n t e r Horai
2. Zeiträume zwischen zwei olympischen Feiern; Beginn zur Zeit des
Hesaias I 586, 13; 1020 J a h r e nach Ogygos 592, 12 (Afr.); 407 J a h r e (I 601,
14 Tat.) oder 408 J a h r e (586, 14) nach den Iliaka; vor der ersten Olympiade
bei den Griechen nichts Gesichertes 591, 7. 11 (Afr.); 592, 12 (ders.). —
586, 2. 3. 5. 9; 590, 8; 591, 22 (Afr.); 592, 1. 2. 7 (ders.); 593, 2. 3. 8 (ders.);
594, 1 (ders.); 595, 3. 7 (ders.); 596, 22. 25 (Tat.); 600, 22 (ders.); 601, 11.
12. 17 (ders.); 606, 9 (Clem.)
Olympisches Standbild: das große Standbild (des Zeus) in Olympia vom Blitz
getroffen I 167, 20
Olympos: 1. Götterberg in Griechenland 1 8 3 , 12 (Clem.); Διός αυλή 283, 11
(Oenom.); 289, 10 (ders.); I I 160, 15 (Horn. — P l a t . ) ; 222, 7 (Orph. —
Clem.); 337, 1 ( = Himmel; Dion. Alex.); davon Olympios: 'Ολύμπιοι die
 Namen- u n d Sachregister 521

olympischen Götter I 289, 12 (Oenom.); ΌΧνμπια δώματα 274, β. 16 (Orakel

bei Oenom.); übertragen = himmlisch I I 65, 12 (Porph.)
2. Myser, erfand die lydische Harmonie I 677, 3 (Clem.)
3. Phryger, erfand m i t Marsyas die Flöte I 576, 6 (Clem.) u n d die χρον-
ματα 577, 6 (ders.)
Olynthoa u n d Olynthier: I I 347, 17. 18 (Aristocl.)
Omphale: Königin von Lydien, Herakles bei ihr 1 7 1 , 15. 17 (Diod.)
Onomakritos: R e d a k t o r der Orphika I 600, 20 (Tat.)
Onomarchos: Feldherr der Phoker, plünderte Delphi, sein Tod I 470, 25 (Philo
Jud.)
Opfer: die ältesten vegetabilisch, von den Ägyptern dargebracht I 36, 12ff.
(Porph.); Ableitung des Wortes ϋνσία I 37, 2 (ders.); verschiedene Opfer f ü r
verschiedene Gottheiten 179, 3—181, 21 (ders.); die Opferkunde (&υτιχή)
von den E t r u s k e r n ausgebildet I 576, 3 (Clem.). Nicht den Göttern, sondern
den Dämonen bringt m a n blutige Opfer d a r 1189, 2 (Porph.) u n d 207, 3—15
(ders.); f ü r Gott u n d die Götter kern Opfer, sondern gedankliche Verehrung
1183, 22—184, 14 (ders.); 184,20—185, 9 (ApolloniusTyan.); 185,1 fr—188,8
(Porph.); das beste Opfer ein reiner Sinn u n d eine leidenschaftslose Seele
1 8 8 , 5 (ders.); s. auch 205,8—22 (ders.) u n d „Menander" (Fälschung!)
I I 217, 19—218, 21 (Clem.). Menschenopfer: s. u n t e r diesem Stichwort.
Opfer bei den J u d e n I 438,7 (Jos.); von Herdentieren 450,13—15 (Aristeas).
Christliche Ablehnimg aller O. 182, 5 u n d 183, 9. S. auch u n t e r Dämonen
u n d untdr Götterverehrung
Ophion (Variante Ophioneua) u n d die Ophioniden: über sie handelte Phere-
kydes, angeblich n a c h phönizischem Vorbild I 53, 13 (Philo Bybl.)
Orakel: bei Porphyr.: 1 152, 13—153,17; 155,9—12; 1 7 9 , 7 — 1 8 0 , 1 5 ; 207,
6—15; 215,10—16; 2 3 3 , 3 — 2 4 0 , 1 8 ; 2 4 5 , 2 0 — 2 4 9 , 1 6 ; 2 5 0 , 4 — 7 ; 251,
9—23; 294, 7—295, 6; 295, 15—22; 296, 7—297, 8; 298, 13f.; 299, 7. 10f.;
496, 1—7 (Apolloorakel); 496, 14f. u n d 17—20 (ebenfalls Apolloorakel);
bei Oenom.: I 257, 1—4; 258, 5. 17. 19; 260, 9; 261, 3; 262, 14—16; 264,1 f.
u n d 8f.; 266,1—8; 266, 12—267,3; 2 6 8 , 1 6 ; 269,18—21; 271, 5 f . ; 272,
12—14; 273, 8 f . ; 274, 5—10; 275, 4f. 7—12. 17; 276, 6—12; 277, 7. 9f. 12f.
15—17; 278, 12f. 15—17; 279, 8—280, 7; 281,4—17; 284, 16f.; 285, 1 f.;
286, l f . 23; 2 8 7 , 1 1 ; 288, 7f. 10. 1 4 f . ; 289, 2 f . ; 313, 9f. 14—17; 314, 5 f . ;
315, 7f.; 319, 3f. 18; 320, 7 f . ; 560, 19f. (Orakel Apollos in Prosa wieder-
gegeben; Clem.); I I 226, 17—21 (Clem.). S. außerdem u n t e r den Schlag-
Wörtern Apollo, Dämonen, Götter, H e k a t e . —
Ablehnung der Orakel durch die Peripatetiker, K y n i k e r u n d Epikureer
I 169, 6—11 u n d 172, 18—20. Die in den O. vorkommenden I r r t ü m e r von
Porph. beschönigt u n d erklärt I 298, 23—299,13. Scharfe Angriffe gegen das
Orakelwesen durch Oinomaos in seiner Schrift (s. das Stellenregister). Eue.
betont die Unrichtigkeit der Orakelsprüche u n d die O h n m a c h t der Orakel -
götter I 166, 10—168, 3; gelegentliches Eintreffen von Vorhersagungen auf
Zufälligkeiten zurückgeführt I 165, 11—166, 10; dabei v e r ü b t e Betrüge-
reien 163, 11—165, 10; ein von Hierophanten zur Zeit des Eus. in Antiochia
inszenierter Betrug 168, 8 f f .
Eingegangene Orakel: zur Zeit P l u t a r c h s in d e m einst a n O. reichen
Böotien n u r mehr das in Lebadeia I 252, 9 f f . ; zur Zeit des P o r p h . 251, 9 ff.;
zur Zeit des Eus. 166, 7 u n d 167, 13f. S. auch u n t e r Magie u n d u n t e r W a h r -
sager
Orestes: Ableitung des N a m e n s nach P l a t o 1 1 1 7 , 4 ; T y p des Verrückten
I 324, 8 (Chrysipp. bei Diogenian.)
Orgien (δργια): abgeleitet άπό της όργής της Δηονς I 80, 1 (Clem.)
Origenes: beginnende Anfeindung des O. wird a n g e d e u t e t : σν δ', εΐ μη τοίς
χρείττοσι βασκαίνεις, οίσ&ά που τον άνδρα (es folgt sein Lob) I 343, 23. I m
übrigen s. das Stellenregister
Orion: I I 22, 16; 328, 7 (Dion. Alex.)
Orpheus: Thraker I I 223, 12 (Clem.); Sohn des Oiagros, brachte d e n Griechen
von den Ägyptern die Mysterien 123, 20; 61, 16. 21 (Diod.); 582, 10 (ders.);
522 Eusebius

übernahm von diesen seine Götterkunde (ϋεολογία) I 129, 20—130, 16;

Schüler des Moysoe 619, 18 (Artapan. — Alex. Folyh.); Lehrer des Musaios
600, 22 (Tat.); von der Hl. Schrift beeinflußt I I 223, 16 (Clem.). — I 226, 19
(Plut.); 669, 19; 668, 10. 13; 669, 12; 682, 3. 19 (Diod.); 600, 12. 19 (Tat.);
603,23 (Clem.); 606,6 (ders.); 11 188, 22 (Plat.); 236,7 (ders.); 237, 12.
Orphische Sühnungen ('Ορφικούς χα&αρμονς) 1280, 1 (Oenom.); τοις Όρφι-
χοϊς Ιπεσι I 106, 14 (Plut.). Seine Werke vom Athener Onomakritos redigiert
I 600, 20 (Tat.). S. das Stellenregister
Osee (Ώαηέ)·. jüdischer Prophet I 686, 12; 610, 14
Osiris: bedeutet vieläugig I 34, 26 (Diod.); = Sonne 34, 23 (ders.); 111, 6;
111,19ff. (mit physiologischer Deutung; Diod.); 121, 11; = Dionysos 36, 4
(Diod.); 69, 7. 8. 9 (ders.); 62, 13 (ders.); 144, 1 (Porph.); = Seirios 36, 4f.
(Diod.); = Sarapis, Dionysos, Pluton, Ammon, Zeus, Pan 62, 13 (ders.);
= Νείλος 114, 17 (Plut.), 144, 6 (Porph.); allegorische Deutung (χάρπψος
δύναμις) 144,6 (ders.); Sohn desKronos 69,6 (Diod.); Erbauer des ägyptischen
Thebens, Gründer des Wein- und Ackerbaues, kam nach Indien, Phrygien
und Europa 69, 10—16 (ders.) und 60, 6—9 (ders.); seine Ehren und Feste
60,12 (ders.; seine Feier gleich der des Dionysos 682,13ders.); sein Tod durch
Typhon 60, 14 (ders. ; vgl. auch Porph. 243, 7); kein aus der Unterwelt der
Isis und dem Horos in Wolfsgestalt zu Hilfe 64, 22 (Diod.); von schwarzer
Körperfarbe 116, 11 (Plut.); ein Dämon 229, 23 (ders.) und 231, 13 (ders.)
Osroene: Landschaft; dortige Sitten I 339, 6 (Bardes.); Selbstentmannung vom
König Abgar verboten 342, 20 (ders.)
Ostanes: stimmt mit Zoroaster über den Άγα&ός Δαίμων überein I 64, 1 (Philo
Bybl.); μάγων δχ' άριστος, της έπταφ&όγγου βασιλεύς I 248, 6—7 (Orakel
bei Porph.)
Otene: Gregend in Armenien; dortige Bräuche I 340, 13 (Bardes.)
Ozias: Judenkönig I 686, 11. 17; 610, 13. 14
Paionikon (Παιονιχόν, nml. £&νος): Volk, = Noroper = Noriker, s. unter Noroper
Palamedes: I I 188, 26 (Plat.)
Palästina: I 467, 13 (Philo J u d . ) ; früher 'Ιουδαία genannt, noch früher ΦοινΙχη
674, 7; 694, 12. 19 (Air.)
Pallas: 1. Παλλάς, Beiname der Athene; Ableitung έχ τον κάλλειν τήν χαρδίαν
I 82, 19 (Clem.); I I 226, 17 (Orakel bei Clem.)
2. Πάλλας, Autor, der über die Mysterien des Mithras schrieb I 192, 6
(Porph.)
Palmanothes: König von Ägypten I 619, 11 (Artapan. — Alex. Polyh.)
Palodes (Παλωδες)·. Gegend I 264, 4. 9 (Plut.)
Pamphilos: I I 217, 19 und 218, 7 (Pseud.-Menand. — Clem.)
P a n : 1. in Ägypten I 60, 1 (Diod.); seine Stadt Πανός πόλις 60, 2 (ders.)
2. bei den Griechen; bocksgestaltig 164, 13ff. (Diod.); Sohn des Uranos
77, 16 (ders.); Diener des Dionysos 232, 18; 233, 3. 7 (Porph.); bringt Land-
leuten den Tod 233, 3—17 (ders.); beschreibt sich selbst 163, 12ff. (ders.);
Symbol des Alls 142, 18 (ders.); sein Tod 254, 4. 10. 16 (Plut.)
Panathenäen: I I 177, 20 (Plat.)
Panchaia: sagenhafte Insel; ihre Einwohner durch Frömmigkeit ausgezeichnet;
goldene Säule mit darauf verzeichneten Göttergeschichten I 77, 2. 3. 10. 21
(Euhemer. — Diod.)
Pandaros: I I 170, 11 (Plat.); 304, 11 (Aristocl.)
Pandora: = Rhea, Tochter des Uranos 1 7 3 , 2 3 (Diod.); 1 1 2 0 6 , 6 (Clem.);
334, 1 (Dion. Alex.)
Panemos: Monatsname I 604, 4 (Clem.)
Pangaion: Gebirge in Makedonien; das dortige Goldbergwerk von Kadmos
entdeckt I 676, 16 (Clem.)
Panhellenen {Πανέλλψες): I 92, 18 (Clem.); 202, 17; 262, 3; Π 288, 20
Pantheon: in Rom; durch Blitzschlag abgebrannt 1168, 1
Paphie: τήν Παψίψ (Name abgeleitet von Paphos) der Planet Venus I 338, 18
(Bardes.)
 Namen- und Sachregister 523
Paphos: Stadt auf Zypern I 91, 10 (Clem.)
Paradies: I 381, 1β; I I 100, 17
Parier: Einwohner von Paros 1314,5 (Orakel bei Oenom.); 314,0.12.13
(Oenom.)
Parmenides: Eleate I 30, 4 (Peeud.-Plut.); Hörer und Nachfolger des Xeno-
phanes I 612, 1β; I I 305, 14. Lehren: Über das Ail I 30, 4 (Peeud.-Plut.)
und I I 263, 3; Größe des Mondes I I 403, 3 (Pseud.-Plut.); Anordnung der
Welt 410, 12 (ders.); Lage der Erde 410, 8 (ders.); Sitz des ήγεμονιχά* 421, 16
(ders.); ließ nicht die Wahrnehmungen, sondern nur den λόγος gelten I I 261,
2 und 303, 7, wogegen Aristocl. polemisiert 303, 13—304, 19.— I I 262,15;
263, 5. 6; 263, 11 (Plat.); 265, 10 (ders.); 345, 19. S. auch das Stellenregister
Parnasos: I 83, 7 (Clem.)
Parther: Sitten I 339, 7. 24 (Bardes.)
Pascha (τό Πάσχα): das jüdische Fest mit dem Osterlamm I 532, 25—534, 12
(Ezech. — Alex. Polyh.); 595, 8 (Afr.)
Patrokloa: I I 186, 8 (Plat.)
Paulus: 6 Ιερός άπόϋτοΧος 111, 3; 6 θαυμάσιος άπόστοίος 146, 11
Paxoi (Παξοί): zwei kleine Inseln bei Kerkyra I 253,19. 21 (Plut.)
Peiraieus (Piraeus): I I 229, 15
Peiras: Gründer dee Tempels der argivischen Hera 1125, 3 (Plut.)
Peisistratoe: I 581, 2 (Jos.); die Peisistratiden 600, 21 (Tat.)
Pelasger: 1195, 22 (Dion. Hal.); 196, 5 (ders.); wanderten infolge einer Seuche
aus Italien aus 196, 23 (ders.); Menschenopfer 197, 8 (den.); τό Πελασγικό*
γένος 197, 6 (den.); Πελασγός·. αύτόχΦων bei den Arkadern 602,19 (Clem.).
Τό Πελασγιχόν οϋδας (in Thessalien) besonders fruchtbar 277, 15 (Orakel bei
Oenom.)
Peleus: Menschen ihm geopfert 1194, Ί (Clem.); I I 216,16 (Horn. — Clem.)
Pelion: Gebirge I 313,15. 19 (Oenom.)
Pella: dort Menschenopfer zu Ehren des Peleus und dee Cheiron 1194,1 (Clem.)
Peloponnes: I 258,1 (Oenom.); 275, 14 (den.); 599,18 (Tat.); 603,16 (Clem.)
Pelope: ήνιόχου Φρνγός . . . Πέλοπος I 92, 19 (Clem.); 599, 23 (Tat.); 603, 21
(Clem.); Ableitung des Namens 1117,6 (naoh Plat.); davon Pelopiden
Π 170, 17 (Plat.)
Penia: allegorische Gestalt bei Plato I I 100, 21 und 101, 3. 5
Pentephres: Priester in der Sonnenstadt in Ägypten 1510,14 (Demetr. — Alex.
Polyh.)
Pentheus: 117,12 (Attic.); 270,21 (Numen.)
Peplos: mit eingestiokten Götterkämpfen, an den Panathenäen auf die Akro-
polis gebracht I I 177, 20 (Plat.)
Pepromene (Πεπρωμένη, Schicksal)·. = πεπερασμένη (διοίχησις) I 323, 9 (Chry-
sipp. bei Diogenian.)
Peraia: Stadt in Syrien 148,17 (Philo Bybl.)
Periandros: I I 7,17 (Attic.)
Perikles: Jünger (γνώριμος) des Anaxagoras I 612, 6
Perilaos: aus Messene in Sizilien 1563,8 (Porph.)
Peripatetiker: 6 Περίπατος I 169, 7; 390, 14 (Aristob.); I I 195,18 (ders.);
260, 15; 347, 2 (Aristocl.); 399, 21; 6 Περιπατητικός (gemeint in erster Linie
Aristoteles) I I 350, 7 (Attic.); 357, 8 (ders.); 364, 2 (ders.); ώ Περιπαχητιχέ
I I 351, 19 (dere.). Nach einigen P. hat die Weisheit λαμπτήρας τάξιν I I 195,18
(Aristob.); 293, 14; 360,20 (Attic.)
Perräber (ΠερραιβοΙ)·. thessalischer Volksstamm I 317, 21 (Oenom.)
Perseidai: s. Perseus
Persephone (Περσεφόνη, streng attisch Φερίφαττα; auch Koro): 1. bei den
Phönikern: Tochter des Kronos 147,10 (Philo Bybl.)
2. bei den Griechen: Tochter der Demeter und des Zeus I 77,19 (Diod.);
ihr Raub 100, 4 (Dion. Hal.) und 587, 4 (Κόρη)·, Feste zum Andenken an
ihre Schicksale 81,18—82,10 (Clem.: Φερίφαττα); zum Mond in Beziehung
gebracht 141,16 (Porph.: Κόρη). S. auch unter Kore.
524 Eusebius

Perser (Πέρσαι) und Persien (Περαίς): sie erfanden die απήνη, die κλίνη und den
Schemel I 577, 9 (Clem.); der persische Feldzug 580, 12 (Jos.); Sitten 337, 24
(Bardes.); 338, 2. 3 (ders.); 341, 23 (ders.); aber die christlichen P. haben
das μητρογαμεϊν aufgegeben I 16, 13. — I 493, 13 (Aristob. — Clem.) = I I
190, 20 (Aristob.); I 650, 7 (Jos.); 570, 9. 13; 572, 8; 597, 21 (Tat.); 611, 10;
613,6; 1 1 2 3 , 2 0 ; 104,26; 335,8 (Dion. Alex.). Περσείόησι (= Perser)
I 269, 19 (Orakel bei Oenom.)
Perseus: nach ägyptischer Sage in Ägypten geboren 1 6 2 , 9 (Diod.); seine
Eltern und Nachkommen 70, 3 (ders.). I 587, 7; 595, 1 (Afr.); 599, 1. 24
(ders.); 603, 23 (Clem.); 604, 14 (ders.); I I 424, 4. Sein Geschlecht die Per-
seidai, aus dem Herakles stammt I 70, 10 (Diod.)
Petrus: der Apostel I 352, 14. 15 (Orig.)
Pferde: die thrakischen am besten I 277, 16 (Orakel bei Oenom.)
Phaethon: 1. 1 5 8 7 , 3 ; 589,23; 599, 16 (Tat.); 603, 14 (Clem.)
2. der Planet Iuppiter I I 413, 15 (Pseud.-Plut.)
Phainon: der Planet Saturn I I 413, 14 (Pseud.-Plut.)
Phaistos: Stadt auf Kreta I 279, 12 (Oenom.)
Phalaris: der bekannte Tyrann I 288, 12. 14. 16. 18 (Oenom.)
Phalloskult: kam von Ägypten nach Griechenland I 61, 14 (Diod.); φαϋ,λτριόν
χάρηνον des Dionysos I 289, 3 (Oenom.)
Phanes: mythische Figur bei „Orpheus" I 35, 9 (Diod.)
Pharao (Φαραώ): bei Ezech. — Alex. Polyh. I 525, 11; 527, 11; 530, 6; 532, 18;
534, 18
Pharethothes (Akk. Φαρεϋώύην): ägyptischer König 1 5 0 4 , 1 5 (Artapan. —
Alex. Polyh.)
Pharnabazos: 1563, 11 (Porph.)
Phasis (Φάαις): Fluß I I 76, 4 (Plat.) .
Phayllos: phobischer Feldherr, der Delphi plünderte; sein Tod 1471,3 (Philo Jud.)
Phe (Φή): hebräischer Buchstabe I 575, 1
Pheidias: 6 Φειδίου . . . Ζευς I 92, 19 (Clem.)
Phemios: mythischer Sänger I 600, 13 (Tat.); 601, 2 (ders.)
Phemonoe: soll zuerst Orakel in gebundener Rede gegeben haben I 606, 3. 4
(Clem.)
Pherekydes: von Syros I 563, 1 (Porph.); 606, 8 (Clem.); Schüler der Ägypter
und Chaldäer 579, 17 (Jos.); Lehrer des Pythagoras 570, 3. 7 (Eue. hält
ihn hier fälschlich für einen Syrer); h a t seine Erzählungen über den Gott
Ophion und die Ophioniden den Phönikern entlehnt I 53, 12 (Philo Bybl.)
Philammon: mythischer Sänger I 600, 12 (Tat.); 601, 4 (ders.)
Philebos: Gesprächsperson bei Plato I I 322, 21. 25
Philia (Φιλία): Naturkraft bei Empedokles 11296,2 (Pseud.-Plut.)
Philippos: 1. der makedonische König I I 347, 6. 11. 17 (AristocI.)
2. Gesprächsperson bei Plutarch I 253, 3. 10; 254, 17
3. Schüler und Freund des Bardesanes I 341, 17
Philista: Schwester des Pyrrhon 11311,23 (AristocI.)
Philistos: sizilischer Historiker 1 5 8 0 , 9 (Jos.)
Philochoros: Historiker I 592, 15 (Afr.); 594, 5 (ders.); 596, 11. 18 (Tat.)
Philokrates: ihm berichtet Aristeas über seine Verhandlungen mit dem Hohen-
>riester Eleazar I 451, 2 (Arist·.)
iolaos: Pythagoreer; über die Sonne I I 400, 20 (Pseud.-Plut.); Ernährung
der Welt 409, 14 (ders.); Lage der Erde 419, 4 (ders.); Bewegung der Erde
419, 12 (ders.)
Philomelos: 1. phokischer Feldherr, plünderte Delphi; sein Tod 1470, 2ö
(Philo Jud.)
2. Skeptiker I I 274, 1 (Numen.)
Philon: 1. (die Hss. haben an allen Stellen ΦιλΙων usw.) Stifter der vierten
Akademie 1 1 2 6 8 , 9 (Sext. Empir.); 284,8; Charakteristik 284, 11.19
(Numen.); 285, 2 (ders.)
2. Ph. „derÄltere" I 554, 2 (Jos.), gemeint ist der Dichter; s. das Stellen-
register unter Alexander Polyh.
 Namen- und Sachregister 525
3. Ph. von Byblos: Übersetzer des in die Zeit des Moses zurückreichenden
Werkes des Sanchuniathon über die phönizische Geschichte in neun Büchern
(acht Bücher nach Porph. I 192, 2, offenbar ging diesen ein Einleitungsbuch
voran) I 39, 12; 39, 17—40, 9 (Porph.) = I 588, 1—10 (ders.); 40, 18. Ent-
stehung der Welt aus άήρ ζοφώδης und dem Chaos I 42, 21; über Menschen-
opfer (in demselben Werk) I 192, 2 (Porph.); im übrigen s. das dem ersten
Buch von Eus. vorangeschickte Inhaltsverzeichnis. Er schrieb außerdem
drei Bücher Παραδόξου ιστορίας I 41, 25 und Έΰών Ό&νείων (Mras; Titel in
den Hss. verderbt) υπομνήματα I 53, 1. S. das Stellenregister
4. der I 39,-13 als ό 'Εβραίος bezeichnete Ph. Seine Logoslehre I 389, 5—
390, 8; über die mosaische Gesetzgebimg s. unter Moses; über Gott und die
Welt I 461; 14ff.; über die Vorsehung 462, 23ff.; über die Weltechöpfung
des 0εον Λόγος I I 53, 19—55, 22; gegen die Verehrung der Sternengötter
I I 243, 16—244, 18. I m übrigen s. das Stellenregister
Philopator: König Ptolemaios Ph. 191, 10 (Clem.)
Philosophen: Äußeres und Allgemeines: der Bart eine Zierde des Ph. I I 332, 6f.
(Dion. Alex.); των τάς όφρϋς άνατεινομένων 1 1 3 4 6 , 2 ; Charakteristik der
echten Philosophen I I 119, 25ff. (Plat.); sie sollten Seelenärzte sein, ver-
gessen aber ihrer Mission I 467, 6—22 (Philo Jud.). Ihre Widersprüche
1 3 2 , 1 5 ; 146, 3—157, 16 (verscherzen ihr Seelenheil 150, 7f.: Zusatz?
Die Stelle fehlt in A); diese Widersprüche betreffen auch das All I I 265,
18—267, 4 (Plat.) und seine Teile sowie die Seele 400, 9—406, 5 (Pseud.-
Plut.) und 407, 10—421, 23 (ders.); ferner die kosmischen Prinzipien
I I 293, 19—296, 9 (ders.); sowie die Götter 299, 19—302, 18 (ders.)
Philosophenschulen: die älteste die italische ( = die von Großgriechen-
land), gegründet von Pythagoras, danach die ionische, gegründet von Thaies,
hierauf die eleatische, gegründet von Xenophanes 1570,20ff.; vgl. auch I I 265,
18ff. (Plat.). Chronologische Reihenfolge der Philosophen von Solon bis Plato
I 611, 14—613, 11. Die Naturphilosophen von Sokrates getadelt I I 422, 20
—423, 25 (Xenoph.) und 424, 11, ebenso von Plato I I 265, 18ff., die Hera-
kliteer im besonderen 264, ft—18 (ders.). Pythagoras, Anaxagoras, Plato
und Sokrates jung gegenüber den Hebräern I I 302, 22. Wenn Plato und die
Philosophen nach ihm mit den Hebräern übereinstimmen, müssen sie, da
sie viel später lebten als Moses und die Propheten, deren δόγματα nach-
geahmt haben I 613, 8 ff. Ein nicht genannter Philosoph hatte in Milet
Ähnliches zu erdulden wie Theoteknos in Antiochien I 168, 22
Philosophie: dreiteilig (ethisch, physisch, logisch) 1 1 7 , 3 (Attic.) und 8, lf.
(ders.). Moralphilosophie der Hebräer 119,23—10,28; ihre Dialektik
11, 2—20, 20; ihre φυσιολογία 21, 2—23, 13. Die Philosophie eines Pytha-
goras, Sokrates, Plato stammt von den Hebräern I 613, 13; I I 190, 18—
195, 11 (Aristob.)
Philostephanos: schrieb Über Erfindungen 1 577, 16 (Clem.)
Philostratos: aus Alexandrien, schrieb über Plagiate des Sophokles I 564, 1
(Porph.)
Phineus: Dramenfigur 1 2 8 3 , 5 (Oenom.)
Phlegon: Historiker 1591, 23 (Afr.)
Phlox: s. unter Phos
Phoibe: = Mond 1294, 12 (Orakel bei Porph.)
Phoibos (Apollo): 1153, 3. 7 (Orakel bei Porph.); I I 174, 8 (Aeschyl. — Plat.)
Phoinix: s. unter Chna
Phokäer (Φωκαεϊς): Einwohner von Φώκαια in Kleinasien; opferten Menschen
der Artemis I 194, 4 (Clem.)
Phokis: der dortige „heilige" Krieg I 470, 23 (Philo Jud.)
Phöniker, Phönikien, phönizisch: Enkel des Chanaan I 504, 5 (Eupolem. —
Alex. Polyh.); vergöttlichten zuerst (noch vor den Ägyptern) die Gestirne
und ersannen Φεοποιίαι und Φεογονίαι 122,25—23,19; Urreligion (Ver-
ehrung der Gestirne und der Elemente) 35, 16—36, 5 (Philo Bybl.) und
42, 10—14 (ders.); verehrten (wie die Ägypter) als größte Götter die ersten
Erfinder und weihten ihnen Stelen und Stäbe 42, 3—9 (ders.); gaben den Ele-
526 Eusebius
menten Namen von ihren Königen 42,10 (ders.); nannten den Schlangen-
gott Άγα&όν Δαίμονα (— ägyptisch Kneph) I 53, 4 (ders.); Menschenopfer
191, 21 (Porph.); „fanden Wege tu den Göttern" I 496, β. 11 (ders.) = I I
287, 18 (ders.)· Uber ihre Mythologie β. unter Philon von Bybloe. Ihre ge-
schichtlichen Aufzeichnungen I 553, 17 (Jos.)· Die griechischen Buchstaben
in alter Zeit Φοινιχήια γράμματα genannt I 574, 4; Τά Φοινικικά I 39. 7;
499,15 (Jos.); 609, 3. γλ&σσαν Φοίνιασαν von der Sprache der Juden I 495, 3
(Choeril. — Joe.). I 44, 9. 12 (Philo Bybl.); 47, 18 (ders.); 49, 16. 22 (ders.);
50, 17 (ders.); 51, 25 (ders.); 52, 4. 13 (ders.); 53, 12 (ders.); 54, 8. 15. 19;
134, 2. 4; 397, 20; 503, 7. 9. 10 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 504, 5 (ders.);
505, 2. 3 (Artapan. — Alex. Polyh.); 519, 6. 7 (Eupolem. — Alex. Polyh.);
638, 19.22 (ders.); 544,11 (ders.); 649,10 (Jos.); 6 6 8 , 7 . 8 . 1 5 ; 578, 18
(Jos.); 679, 2 (ders.); 590, 20; 697, 13. 19 (Tat.); 598, 1. 6 (ders.); 699, 19
(ders.); 603, 18 (Clem.); I I 302, 26; 303, 2
Phorbas: König von Argos I 598, 23 (Tat.); 599, 14 (ders.); 603, 12 (Clem.)
Phorkys: I 97, 4 (Plat.) = I I 166, 6 (ders.) = 230, 4 (ders.)
Phoroneus: König von Argos, Zeitgenosse des Ogygos I 592,11 (Air.); 594, 11
(ders.); 598, 22 (Tat.); 699, 6. 12f. (ders.); 603, 6. 7. 11 (Clem.). Phoronie
ein Epos über ihn 603, 8 (ders.)
Phos, Pyr, Phlox: Personifikationen in der phönizischen Mythologie I 44,19
(Philo Bybl.)
Phosphoros: Morgenstern, Planet Venus I 339, 22 (Bardee.); I I 413, 13 (Pseud.-
Plut.); 414, 9 (ders.); = 'Εωσφόρος I I 413, 16 (ders.). S. auch unter Heos-
phoros
Phiygien, Phrygier, phrygisch: von Osiris aufgesucht I 60, 8 (Diod.); beobach-
teten zuerst den Vogelflug I 576, 2 (Clem.); Erfinder der Flöte 676, 5 (ders.);
dortige Perser 338, 6 (Bardee.); I 100, 17 (Dion. Hal.); Φρνγιοι δργααμοί
101, 1 (ders.); Φρνγιοι Λόγοι (auf derselben Stufe wie die 'Ορφικά) I 106, 15
(Plut.), vgl. 226, 19 (ders.). S. auch unter Pelops
P h t h a : ägyptischer Gott, entstanden aus einem Ei, das aus dem Munde des
Kneph k a m ; = Hephaistos 1143, 6f. (Porph.)
Phthiotika: rd Φϋιωτικά die Geschichte der Landschaft Phthiotis I 602, 20
(Clem.)
Phylarchos: Historiker, erwähnte Menschenopfer bei den Griechen 1 1 9 2 , 1 0
(Porph.); 202,6
Phylas: seine Tochter gebar dem Herakles den Antiochos I 72,13 (Diod.)
Pindaros: Böoter I 605, 22 (Clem.); Pythagoreer I I 207, 5 (ders.); 6 μελοποιός
I I 205, 20 (ders.); 224, 15 (ders.); prophezeite aus einer Sonnenfinsternis
Unheil 1 4 7 4 , 1 2 (Philo Jud.). S. auch das Stellenregister
Pisa: im Peloponnes I 92, 18 (Clem.)
Pisinue (Πισινούς): in Phrygien, mit Tempel der Kybele I 7 5 , 1 (Diod.)
Pittakos: I I 7, 16 (Attic.)
Plagiatoren: 1568,24—661,5 (Clem.); 561,14—567,6 (±Orph.)
Plataiai: 1107, 21 (Plut.); davon Πλαταια<χΙ>δων (Konjektur; Variante Πλα-
τείδων = ΠΧαταιίδων) I 109, 10 (ders.)
Plato: lebte etwa 400 Jahre vor Augustus I 613, 6; war in Ägypten I 571, 7;
582, 5 (Diod.); 584,1 (ders.); Schüler der Pythagoreer 571, 6; 613, 3f.; I I
270, 11 (Numen.); hielt die Mitte zwischen Pythagoras und Sokrates 271, 2
(ders.). Dreiteilung seiner Philosophie und ihre Universalität I I 6, 13. 17;
7,3—8,3 (Attic.); 8, 8—9,16(Ari8tocl.).LobPlatosI96,4; 116, l f . ; 228,10;
besonders 244,21 ff. (steht aber doch hinter Moses und den Propheten zurück);
269,3f. Mi figünstig: „τινές" haben seine Werke bezeichnet als λόγους κενούς...
κατά τιολΧήν ίξουσίαν κεχαΧλιγραφημένονς I 442, 21 (Jos.). Unklarheit seiner
Schriften I I 270, 14ff. (Numen.). Plagiate Piatos, so an Protagoras I 566,
22 und 567, 3 (Porph.). Nahm als Urgötter die Gestirne an I 37,16—18
(Plat.) = 111, 1—3 (ders.) = 130, 10—12. Sein widerspruchsvolles Verhalten
gegen die alten Göttersagen I 96, 2—98, 18 (Eue. und Plat.); es erklärt sich
durch 86ine Furcht vor der Tötung durch die Athener I I 232, 3. Seine Wider-
sprüche in der Lehre von den Dämonen I I 232, 8—233, 27. AM τό άγα-
 Namen- und Sachregister 527

»όν = Gott I I 47, 9—48, 4 (Plat.); 51, 2—9 (Num.); 301,19f. (Pseud-
Plut.). Böse Mächte im Himmel I I 67, 3—17 (Eue. und Plat.)· Gegensatz
zu Aristoteles in der Lehre von der Weltseele: s. unter Aristoteles. Ähnlich-
keit der Menschenseele mit Gott I I 59, 6—62, 24 (Plat.); 63, 2—25 (Porph.).
Seelenteile II420,22 (Pseud.-Plut.); Sitzάββήγεμονιχόν421,12 (ders.); s. auch
unter Seele. Bedeutung seiner Lehre vom άναβιώναι (der platonische Er
= Zoroaster) I I 208, 4—11 (Clem.); der Übergang von Menschenseelen in
Tierleiber entspricht ägyptischer Lehre I I 237, 1. Nur eine Welt I I 324, 11
(Dion. Alex.). Das All und seine Teile betreffende Lehren: I I 400, 17 (Pseud.-
Plut.); 402, 16 (ders.); 404, 10 (ders.); 408, 1. 4 (ders.); 409, 2. 12 (ders.);
4 1 0 , 3 . 1 0 . 1 9 (ders.); 411,18.20 (ders.); 4 1 2 , 9 . 1 8 (ders.); 4 1 3 , 4 . 1 4 . 1 8
(ders.); 414, 9. 17 (ders.); 416, β (ders.). Plato bekämpfte die Annahme der
Lust als des Gutes I I 320, 14—324, 3 (Plat., Phileb.). Vergleich der mosai-
schen Gesetzgebung mit der platonischen Philosophie: Bücher X I , X I I
und X I I I (vgl. die dien einzelnen Kapiteln vorangeschickten Überschriften).
P. von der mosaischen Gesetzgebung beeinfluBt I 493, 11 (Clem. — Arietob.)
= I I 190, 18 (Aristob.) und überhaupt von der Hl. Schrift I I 162, 13 (doch
gibt Eus. die Möglichkeit der Inspiration Piatos durch Gott zu: I I 23,21 f.).
So folgte er Moses und den Propheten in der των νοητών xal άσωμάτων . . .
ύεωρία I I 23, 15ff. (mündlicher Verkehr mit Juden in Ägypten wäre denk-
bar, da PL sich dort zu einer Zeit befand, als dorthin wieder Hebräer aus-
gewandert waren 23, 18); lehrte (vorausgegangen war dem Eus. mit dieser
Annahme Clem., s. I I 207, 10—208, 11) Gott Vater und Gott Sohn I I 37,
8—12 (Plat.); 37, 15—21 (ders.); j a sogar die dritte göttliche Person 46,11—
15 (Plat.; drei αίτια = Τριάς 46, 19). Wae in seinen Werken nicht mit Moses
und den Propheten übereinstimäit, οΰχ άν Ιχοι σννεστώτα τόν λόγον Π 66, 3.
PI. hat die Christenverfolgungen (s. resp. 361 e) vorausgesagt I I 100, 12. —
121, 1; 230, 1 (PIut.);434, 12 (Jos.); 659, 1 9 ; I I 6 , 18. 19. 22; 260, 4. 7. 12.
13; 263, 6; 267, 6. 9. 10. 12. 22. 24 ; 268, 11. 14; 268, 16 (Numen.); 269, 7. 8
(ders.); 271, 22 (ders.); 272, 6 (ders.); 275, 9. 10. 11. 15. 17 (ders.); 276, 4.
16.17 (ders.); 291, 15; 345, 15. 18. 21; 346, 20 (Aristocl.); 347, 1. 11 (ders.).
(τά) Πλατωνικά (die) Lehren Piatos I I 267, 14; 274, 24 (Numen.). Τά
Πλατώνεια aber ist Piatos Geburtstagsfest (7. Thargelion) I 561, 14 (Porph.).
Vorplatonische Schriften zur Zeit des Porphyr, bereite selten 1 5 6 7 , 2
(Porph.)
Platoniker (Πλατωνικοί I I 293, 13; 364, 2 Attic.; ol dxd Πλάτωνος I I 420, 14
Pseud.-Plut.): ihr Zwist von Speusippan I I 267,12ff.; Ursache die Unklarheit
der Schriften Piatos 270,13ff. (Numen.). Zur Zeit des Eus. nur wenige PI.
frei von έπίηλαστος σοφιστεία I I 267, 22. E s gab PL, die mit Aristoteles
glaubten, die Welt sei ungeworden I I 360, I f f . (Attic.). Wie Plato legten
a' oh die PL besonderen Wert auf die Lehre von der Unsterblichkeit der
beele 369, 12 (Attic.) und auf die Ideenlehre 377, 6 (ders.). Ansicht der PL
über das Meer I I 420, 14 (Pseud.-Plut.)
Pleias: Sterngruppe I I 22, 16; 424, 5 (unbekannter Tragikervers); αϊ Πλειάδες
I I 328, 7 (Dion. Alex.)
Pleuronia: 11213,21 (Sophocl. — Clem.)
Plotin: τελειότατον die Gottheit, δεύτερον der Nus 1138,9—39,16; gegen
Aristoteles' Lehre von der Seele als έντελέχεια 372, 4—373, 22; s. auch unter
Epikureer, Pythagoreer, Stoiker sowie das Stellenregister
Plutarch: Ansichten der Philosophen über die Entstehung der Welt I 28, 18—
32, 9; nur Gott ist das wahrhaft Seiende I I 29, 3—31, 20, der Mensch
ändert sich fortwährend 29,21—30, 16; Auferstehung eines Toten I I 74,
11—76, 2. S. auch das Stellenregister
Pluton: 1. bei den Phönikern = Muth 149, 22 (Philo Bybl.)
2. bei den Griechen: der Name von πλούτος I 140, 14 (Porph.); = δ νπό
γήν Ιών ήλιος I 136, 21 (ders.); 138, 1 (ders.); Symbol der γεωργική δνναμις
der Sonne 140, 14 (ders.); seine Attribute (darunter die Tarnkappe) 137, 4. 9
(ders.); man gesellte ihm den Sarapis bei 140, 15 (ders.), der nach 214,
1. 2 (ders.) mit ihm identisch ist. S. noch 156, 14. 16
528 Eusebius

Polemon: 1. Philosoph, Nachfolger des X e n o k r a t e s 11 267, 1 3 . 2 3 ; ä n d e r t e

im wesentlichen nichts a n Piatos Dogmen 268, 17 (Numen.; etwas anders
E u s . 267, 16); 271,9. 11. 14 (ders.); 274, 13 (ders.)
2. Historiker; s. d a s Stellenregister
Politeiai: drei (nach Plato), aber u m g e d e u t e t : silbern J u d e n , golden Christen,
eisern u n d ehern Heiden I I 203, 18 (Clem.)
Pollion: Schriftsteller; drei Werke über Plagiate I 566, 15 (Porph.)
Polos: Gesprfichsfigur bei P l a t o 1 1 9 3 , 2 4 ; 95, 19
Polybios: 1 5 9 1 , 2 3 (Afr.)
Polydeukes: I 604, 21 (Clem.)
P o l y k r a t e s : der T y r a n n I 468, 15 (nach Herod. Philo J u d . )
Polymneste: F r a u des ägyptischen Königs T h o n I 583, 13 (Diod.; bisher fälsch-
lich im T e x t sowohl des Diod. wie des E u s . Πολνδάμνης n a c h Homer)
P o n t o s : 1. Gottheit in der phönizischen Mythologie I 48, 18. 19. 22. 23 (Philo
B y b l . ) ; 5 0 , 2 (ders.)
2. das Schwarze Meer; Sitten der Völker im Norden des P . I 340, 13
(Bardes.); 551, 6 (Megasth. — Abyden.)
Poros: allegorische Gestalt bei P l a t o (Gegenstück zu Penia) I I 100, 23; 101, 2.
3. 6 (Plat.)
Porphyrios: von E u s . als Zeitgenosse u n d heftiger Christenfeind bezeichnet
(besonders im Hinblick auf sein W e r k Gegen die .Christen) I 36, 6; 39, 14;
176,13; 2 2 1 , 1 0 ; 5 8 7 , 1 9 ; auch heftiger J u d e n f e i n d 5 8 7 , 2 1 ; ό . . . των
δαιμόνων προήγορος I 221, 10. Sein Zeugnis erweist die von Philon von
Byblos übersetzte Schrift des Sanchuniathon als wahr I 51, 14. Seine Ab-
sicht bei der Sammlung der Orakel I 177, 4—178, 9 (Porph.). Wider-
spruchsvoll: t r i t t f ü r die Opfer ein in der Schrift Περί της έχ λογίων φιλο-
σοφίας 179, 3—181, 21 (Porph.); gegen die Opfer in De abstinentia 182, 3—
183, 19. Gegen Aristoteles' Lehre von der Seele als ίντελέχεια I I 374, 2—
375, 4 (Porph.). S. auch das Stellenregister
Poseidon: 1. in der phönizischen Mythologie Sohn des P o n t o s I 48, 20 (Philo
Bybl.); 50, 1 (ders.)
2. bei den Griechen: allegorische D e u t u n g (ή των ϋαλασσίων ΰδροποιός
δύναμις) I 139, 10 (Porph.) u n d danach E u s . 150, 1 (ή υγρά ουσία). I 297, 1
(Orakel bei P o r p h . ) ; I I 365, 17 (Horn. — Attic.)
Poseidonios: 1. Philosoph; über den leeren R a u m I I 411, 17 (Pseud.-Plut.)
2. V a t e r des Grammatikers Apion I 594, 13 (Afr.)
P o t h o s : in der phönizischen Mythologie Sohn der Astarte I 48, 14 (Philo Bybl.)
P o t i d a i a : I I 186, 20 (Plat.)
Potone ( K o n j e k t u r ; die Hss. Πώτωνος im Genet.): Schwester Piatos, Mutter
des Speusipp I I 267, 13
Praxiades: Vater des Ajiaximandros 1 6 1 1 , 2 0
Presboniades: P a t r o n y m i k o n eines Klymenos, Vaters eines Erginos I 278, 15
(Orakel bei Oenom.)
P r i a m o s : I 172, 9 (Diogenian.); ταϊς Πριαμικάίς τνχαις I I 353, 2 (Attic.)
Priepos: wie bei den Ägyptern der vergöttlichte Bock 1 6 4 , 6 (Diod.); Ab-
k u n f t (von Dionysos u n d Aphrodite) u n d Anlaß seiner Verehrung I 69,
6 . 8 (ders.); allegorische Deutung 137,23 (Porph.)
Prodikos: I I 140. 9 (Plat.)
Proitos: König von Argos I 599, 1. 22 (Tat.); 603, 21 (Clem.)
Prometheus: 94 J a h r e nach Ogygos, allegorische D e u t u n g seines πλάααειν
άνβρώπους I 595, 15 (Afr.; vgl. auch I I 43, 12 Plat, bei Numen.). — I 589,
20; 594, 23 (Afr.); 599, 15 (Tat.); 603, 13 (Clem.); 605, 9 (ders.); I I 205, 3. 4
(Callimach. — Clem.)
Pronapides: aus Athen I 600, 16 (Tat.)
Prophezeiungen: eingetroffene P r . durch Orakel zu erklären durch Zufällig-
keiten I 165, 17—166, 10; eingetroffene P r . aus dem AT u n d dem N T
I 347, 12—349, 24 (Orig.)
Prosenes (Προσήνης): Peripatetiker, Zeitgenosse des Porphyrios 1 5 6 1 , 1 6
(Porph.); 566, 21 (ders.)
 Namen- und Sachregister 529
Protagoras: aus Abdera I I 140, 8 (Plat.); 315, 13; Hörer des Demokrit, zur Zeit
des Sokrates I 612, 22; . I I 305, 15; als &ύεος von den Athenern verbannt,
seine Bücher verbrannt I I 262, 14.16f.; 316, 19ff.. Seine Lehre rein sensuali-
stisch I I 260, 27; gegen sie Aristocles 316, 3—318, 15; 263, 12. 21 (Plat.).
Piatos Plagiat an seiner Schrift Περί τον δντος I 567, 3 (Porph.). S. auch das
Stellenregister
Protarchos: Gesprächsperson bei Plato (Phileb.) I I 150, 19; 152, 20; 320, 17;
321, 17
Proteus: I I 172, 10 (Plat.); 175, 26
Protogonos: Sagengestalt in der phönizischen Mythologie 1 4 4 , 7 . 18 (Philo
Bybl.)
Prunk, orientalischer: I 466, löff. (Philo Jud.)
Ptolemaios: A) Könige von Ägypten: 1. P t . I . : I 198, 11; 349, 5 (Orig.)
2. Pt. I I . Philadelphos: Briefwechsel betreffend die Übersetzung der
hl. Schriften der Juden I 420, 24ff. (Aristeas) und I I 191, 6 (Aristob.); ließ
Angeber unter Matern hinrichten I 450, 1 —3 (Aristeas)
3. Pt. Philometor I 451, 9; 493, 9 (Clem.); I I 191, 6 (σον προγόνου [αοΰ
geht auf ihn]; Aristob.)
4. P t . Phüopator: s. unter diesem Wort
Πτολεμαίων I 167, 18; 390, 10; 443, 14 (Konjektur!); Reihenfolge (δια-
δοχή) ptolemaischer Könige I 599, 10 (Tat.)
Β) 1. P t . von Megalopolis, Historiker: s. das Stellenregister
2. Pt. der Mendesier, Historiker I 594, 19 (Afr.); h> τοις Χρόνοις 598, 12.
19 (Tat.) und 602, 9. 11 (Clem.). I m übrigen β. das Stellenregister
P y r : s. unter Phos
Pyriphlegeihon: Unterweltsstrom 1 1 7 9 , 5 . 1 3 (Plat.); 80,6 (ders.); 8 1 , 2 ;
200, 2 (Clem.)
Pyroeis (Πνρόεις): der Planet Mars I I 413, 15 (Pseud.-Plut.)
Pyrrhon: von Elia I I 306, 2 (Aristocl.); von den Schriften Demokrits beein-
flußt 273, 16 (Numen.); Schüler des Anaxarchos 305, 16; 312, 5 (Aristocl.);
auch von Metrodoros von Chios beeinflußt 315,18; Gründer der Schule der
Skeptiker 305, 16; hinterließ nichts Schriftliches 306, 3 (Aristocl.) und
312, 7 (ders.). Seine (von Timon aufgezeichnete) Lehre I I 260, 24ff.; 306,
4 ff. (Aristocl., der dagegen polemisiert 306, 14—312, 24); 271, 18. 19
(Numen.); 272, 4. 6 (ders.); 318,23; 345, 19. Πνρρώνειος 274, 3. 4 (Numen.);
Πνρρωνείως 273, 18 (ders.)
Pythagoras und Pythagoreer (Πυθαγόρειοι; ol άπό ΠνΦαγόρον I I 411, 14 Pseud.-
P l u t . ; ol άπό -ρα 412, 15 ders.):
1. der Philosoph: Π. τον μεγάλου I I 269, 9 (Numen.); aus Samos I 582, 5
(Diod.); Samier oder Etrusker oder Syrer oder Tyrier 1570, 3; um die
50. Olympiade 590, 8; in der 62. Ol. 601, 13 (Tat.); zur Zeit des Xenophanes
und des Anaxagoraa 612, 12; I I 299, 13; Jünger (γνώριμος) des Pherekydes,
erfand den Namen Philosophie 1570, 3.8; Gründer der italischen Philosophie
570, 20; soll bei den Persern, Ägyptern, Babyloniern und Brachmanen ge-
wesen sein und sich dort seine Kenntnisse erworben haben, alle im Ausland
570, 9 ff. (über seinen Aufenthalt in Ägypten s. auch 582, 5 Diod., 584, 2
ders. und 579, 17 Jos., über den bei den Chaldäern s. letzteren ebd.). Von
der mosaischen Gesetzgebimg beeinflußt 493, 17 (Clem.) = I I 191, 3. 13
(Arietob.); mündliche Mitteilung wäre denkbar, weil sich damals ein Teil
der Juden in Ägypten, ein Teil in Babylon aufhielt 570, 10. Seine Vorher-
sagungen (über die Andron geschrieben hat) 562, 10. 14 (Porph.). Lehren:
nahm als Weltprinzip die Zahlen an I 386, 9; über Gott I I 301, 15 (Pseud.-
Plut.); über Dämonen und Heroen I I 412, 9 (ders.); gegen die Lehre, die
Seele sei eine Harmonie, Plotin 11398,21—399,18; Seelenteile 420,22
(Pseud.-Plut.); Sitz des ήγεμονιχόν 421, 22 (ders.); nur eine Welt 324, 11
(Dion. Alex.); das All und seine Teile betreffende Lehren 402, 19 (Pseud.-
Plut.); 404, 15 (ders.); 409, 2. 20 (ders.); 410, 6 (ders.); 411, 14. 20 (ders.);
412, 15 (ders.); 416, 2. 11 (ders.). — I 230, 1 (Plut.); 434, 12 (Jos.); 559, 19;
606,8 (Clem.); 613,4; 1 1 8 , 9 (Aristocl.); 56,7 (Clem.) = 201,17 (ders.);
Mr a s , Eusebius II 34
530 Eusebius

139, 24. 25 (Plat.); 198, 14 (Clem.); 204, 13 (ders.); 205, 17 (ders.); 207, 6
(ders.); 270,21 (Numen.); 2 7 1 , 2 . 5 (ders.); 291,12 (Pseud.-Xenoph.);
293, 13
Einigkeit der Pythagoreer I I 269, 10f. (Num.)
2. Schriftsteller aus Rhodos I 236, 16 (Porph.); 237, 2 (ders.); 241, 9
Pythias (Πνϋιάς): Schwester und Adoptivtochter des Hermeias, Aristoteles'
erste Frau I I 348, 21 (Aristocl.); 349, 6. 11 (ders.)
Pythios: ό ΠΜιος Apollo 1 7 9 , 3 . 6 (Clem.); 167,14.17; 312,15; 568,24;
572, 16; 584, 13 (Diod.); δ δράκων ό Π. I 92, 14 (Clem.); ή ΠυΦΙα I 560, 19
(Clem.); (τά) Πύϋια 1 9 2 , 1 3 . 1 5 (ders.); 11309, 3 (Aristocl.). Πνβιχός
I 288, 2. 3 (Oenom.)
Pytho (Πυβώ) und Python (Πνύών), = Delphi: 192, 14 (Clem.); 251,9. 17
(Porph.); I I 308, 24 (Aristocl.: Πυ#οίδε). DavonΠνΦψος: Π. όμφήν I 251, 20
(Orakel bei Oenom.)
Pythokles: Schriftsteller; iv τρίτφ Περί όμονοίας I 194, 5 (Clem.)
Quellen, orakelspendende: die von Kastalia, die von Kolophon xal τά δΧΙία . . .
νάματα μαντικά I 78, 20 (Clem.)
Raben: s. unter Tiere
Rachel: Frau Jakobs I 508, 14. 17. 23 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 5 (ders.)
Raguel: (dekliniert nach der 2. Deklination bei Artapan. — Alex. Polyh.,
undekliniert bei Ezech. — Alex. Polyh. und Demetr. — Alex. Polyh.):
Araberfüret I 521, 26. 27 und 522,3 (Artapan. — Alex.Polyh.); nach dieser
Stelle und 527, 14 (Ezech. — Alex. Polyh.) Vater der Sepphora, Moses'
Frau, dagegen nach 528, 8 (Demetr. — Alex. Polyh.) Vater des Jothor, des
Vaters der Sepphora
R a u t e : bei magischen Opferhandlungen zu Ehren der Hekate verwendet
I 246, 2 (Porph.)
Reiche: die vier R. nach Daniel, der Babylonier, Perser, Makedonier, Römer
I 348, 25 (Orig.)
Religion: Einteilung der griechischen R. I 157, 8ff. und 161, 6ff. in 1) τό μν&ι-
κόν oder Ιστορικόν είδος der Dichter, 2) τό φυαικάν oder Φεωρητιχόν der Philo-
sophen, 3) τό πολιτικόν τε καΐ νόμιμον (Staatereligion). Davon ist 1) im ersten
Buch (Phöniker, von 139, 7 an) und im zweiten Buch (Ägypter und Griechen)
behandelt, 2) im dritten Buch, 3) im vierten Buch. Nach Eue. bestand die
Urreligion der Menschheit (mit Ausnahme der Juden) in der Verehrung der
Gestirne, ohne Tempel und Standbilder I 23, 10; 37, 21; 38, 19
Res ('Ρής): hebräischer Buchstabe I 575, 4
Rhadamanthys: Totenrichter über die Asiaten I I 93, 1. 2 (Plat.); 94,16 (ders.);
96, 1; 188, 20 (Plat.)
Rhea: 1. bei den Phönikem Tochter des phönizischen Uranos I 48, 6. 12 (Philo
Bybl.); 49, 21 (ders.)
2. bei den Ägyptern I 58, 23 (Diod.); 59, 4 (ders.)
3. bei den Griechen: Tochter des griechischen Uranos I 73, 22 (Diod.;
= Πανδώρα); 74, 2 (ders.); 75, 9 (ders.); 77, 16. 17 (ders.); 97, 4. 5 (Plat.)
= I I 166, 6 (ders.) = 230, 6; 231, 15. Allegorische Deutung und Unter-
schied von Demeter I 136,7.9 (Porph.); 137,22 (ders.); dagegenEus. 147,22;
148, 8 und 150, 2. Göttermutter und Τιτηνίς; was ihr Freude macht
I 236, 14 f. (Orakel bei Porph.; vgl. auch I 74, 6 Diod.). Selbstentmannung
ihr zu Ehren in der Osroene I 342, 21 (Bardes.)
Rhodier: brachten Menschen als Opfer dem Kronos dar I 190, 19 (Porph.)
Richter (ΚριταΙ): bei den Hebräern nach Moses I 689, 14; Dauer ihrer Herr-
schaft 693, 16. 17 (Afr.); ihre Liste 610, 1—8
Riesen: zur Zeit der Isis kämpften R . gegen Zeus und Osiris I 63, 1 (Diod.);
R. erbauten den babylonischen Turm I 600, 3 (Abyden.); Abraham stammte
von Riesen in Babylon 604, 19 (Artapan. — ^lex. Polyh.)
Roboam: jüdischer König I 610, 11
Rom: 1611, 2; = Μεγάλη Πόλις I 192, 13 (Porph.)
 Kamen- und Sachregister 531
Römer: Eue. bewundert an den alten B., daß sie alle hellenischen φυσιολογίαι
über die Götter mitsamt den Mythen aus ihrer Religion ausgeschlossen
haben I 98, 21; führt als Beleg an Dion. Hal. 99, 4—101, 18; hatten seit
Numa 170 Jahre lang keine Götterbilder I 492, 20. 24 (Clem.). Menschen-
opfer I 192, 13 (Porph.). Krieg gegen die Juden 489, 12 (ders.). Sitten 339,
11. 14 (Bardes.); änderten barbarische Bräuche in anderen Ländern 342, β
(ders.). 'Eni των 'Ρωμαϊκών δικαστηρίων 168, 12
Romulus: I 98, 2δ; 101, 17 (Dion. Hal.); Zeitgenosse des Judenkönigs Ezekias
βΐΐ, 2
Rotes Meer (ΈρνΦρά θάλασσα): 1. = Persischer Meerbusen I 490, 18 (Hecat. —
Jos.); 539, 9 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 553, 1 (Abyden.)
2. = Arabischer Meerbusen I 535, 7 (Ezech. — Alex. Polyh.); 536, 5. 20
(ders.)
Rubin: Sohn Jakobe I 508, 15 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 15 (ders.); 511,
12 (ders.); = Rubel 508,23 (ders.)
Sabaioi: Männer wie Σαβαίος (eigentlich Σαπαίος), von Archilochos verspottet
I 283, 3 (Oenom.)
Sabazios: ein Gott ( = Dionysos), dessen Symbol eine Schlange I 68, 8 (Diod.);
Σαβαζίων . . . μυστηρίων 81, 21 (Clem.)
Sabbat: Feier des S. I 431, 14ff. (Philo Jud.); I I 196, 8ff. (Aristob.); 210, 7—
211, 3 (Clem.)
Sade: hebräischer Buchstabe I 576, 1
Sadidos: in der phönizischen Mythologie Sohn dee Kronos I 48, 1 (Philo Bybl.)
Sais: Stadt in Ägypten I 517, 10 (Artapan. — Alex. Polyh.); 519,12 (ders.)
Salamis: 1. bei Athen I 267, 2. 16. 21 (Orakel auf die Schlacht bei S.; Oenom.)
2. Stadt auf Zypern, früher Koroneia; dort Menschenopfer I 191, 4
(Porph.) und 200,. 16 (aber die angeführten Gottheiten sowie der Name
Koroneia passen nicht für das kyprische, sondern f ü r das attische S.)
Salathiel: Vater des Zorobabel I 611, 12
Salomon (Σολομών, -ώνος usw., aber Σολομώντειον I I 25, 4): I 386, 22; 539, 11.
15 (Eupolem. — Alex. Polyh.); Briefwechsel mit dem König von Ägypten
und dem von Phönikien 539, 18—541, 16 (ders.); Tempelbau 541,17—544,
16 (ders.); 544, 18—545, 4 (Theophil, und Eupolem. — Alex. Polyh.); der
Tempel 143 J a h r e und 8 Monate vor der Gründung Karthagos erbaut
609, 4. S. regierte 40 J a h r e 610, 10. 11. Das biblische Buch Παροψίαι ent-
hält τοϋ σοφωτάτου Σ. τάς ή#ιχάς διδασκαλίας I I 1 0 , 23. — I 698, 6 . 1 0 (Tat.);
I I 11, 15; 21, 14; 21, 16. 20 (Reg); 24, 6; 108, 29; 116, 15; 128,10; 129, 2;
195, 20 (Aristob.)
Samareitis: Landschaft von Samareia 1540, 19 (Eupolem. — Alex. Polyh.);
648, 16 (ders.)
Samch: hebräischer Buchstabe I 574, 23
Samemrumos: Person der phönizischen Mythologie I 44, 23 (Philo Bybl.)
Samen {σπέρμα}: nach des Stoikers Zenon Auffassung I I 384, 7 (Ar. Didym.)
Samos: I 563, 6 (Porph.); dort altes Standbild der Hera aus Holz; die Ein-
wohner Samioi I 124, 15 (Plut.)
Samothraker: stammen von Sydyk ab 1 4 6 , 1 2 (Philo Bybl.); ihre Orgien
80, 10 (Clem.)
Sampson: gleicht dem griechischen Herakles I 586, 20; 610, 6
Samuel: I 638, 16 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 593, 17 (Afr.); 610, 8
Sanchuniathon: aus Berytos, übernahm seine υπομνήματα vom Priester Hierom-
bal; widmete seine Geschichte Phönikiens dem König Abibai (Abelbai);
sie reichte bis an die Zeit des Moses heran; er selbst lebte zur Zeit der Semi-
ramis (falsch); sein in phönizischer Sprache geschriebenes Werk von Philon
von Byblos ins Griechische übersetzt I 39, 10; 39, 18 (Porph.) und 40, 4. 8
(ders.) = 588, 2. 7 (ders.); gegen diesen Zeitansatz (Moses zur Zeit der
Semiramis) Eus. 588, 11—589, 9; Moses vor Sanchuniathon 588, 18. —
140, 18. 20; 40, 21 (Philo Bybl.); 42, 16; 51, 12; 52, 7. S. auch unter
Philon von Byblos sowie das Stellenregister
34*
532 Eusebius
Sarapis: Name von Σορόαπις I 605, 18 (Nymphodor. — Clem.); zur Sonne in
Beziehung gebracht und dem Pluton beigesellt I 140, 16 (Porph.), dagegen
Eue. 166, 14. 16; = Pluton, Füret der Dämonen 213, 19 (Porph.; s. auch
213, 15); beschreibt sein Aussehen 246, 15 (Orakel bei Porph.). Eine Zere-
monie bei der άνοιξις τον άγιου Σαράηιδος von Porph. I 118, 20 beschrieben.
Sarapistempel (Sarapeion) in Alexandrien durch Blitzschlag verbrannt 168, 2
Sarazenen {Σαρακηνοί): ihre Sitten 1340, 10 (Bardes.)
Sarmatien, oberes: dortige Sitten I 340, 12 (Bardes.)
Satyrn: bocksgestaltig I 60, 3 (Diod.); 64, 13—15 (ders.); 69, 3 (ders.); alle-
gorische Deutung 138, 8 (Porph.)
Satyros: Phryger, erfand die Hirtenflöte I 577, 5 (Clem.)
Sauchäer: syrischer Volksstamm I 518, 18 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Saul (Σαούλ): I 610, 9; I I 98, 5
Saunia (vgl. Σαννις in Arabien bei Stephan. Byz.): dortige Bräuche I 340, 13
(Bardes.)
Schicksal (ΕΙμαρμένη, auch Πεπρωμένη, s. daselbst): mächtiger als die Götter
I 295, 23. ΕΙμαρμένη von der φύσις verschieden 304,14ff.; identisch nach Alex.
Aphrod. 330, 26; nach stoischer Lehre I I 379, 6 (Aristocl.) und 380, 10 (Ar.
Didym.). Schicksal und freier Wille: Buch VI, Kap. 6, Kap. 7 (Oenom.),
Kap. 8 (Diogenian.), Kap. 9 (Alex. Aphrod.), Kap. 10 (Bardes.), Kap. 11
(Ong.). Fatalistische Anschauungen der großen Masse 1301, 17; Folgen
solcher Anschauungen 301,23—303,3; 309,23 (unverträglich mit Gottes
Vorsehung); Tadel und Lob sind dann unberechtigt 319, 5—320, 13 (Oenom.)
und 344, 15—17 (Orig.); der Christenglaube Wäre dann nichtig 344, 22
(ders.), Gebete überflüssig 346, 6 (ders.). Das Heldentum der christlichen
Märtyrer unabhängig von der ΕΙμαρμένη I 310, 21—312, 7. Die Macht der
ΕΙμαρμένη durch den Hinweis auf die Tatsache der Verschiedenheit der
Sitten bestritten 337, 5—343, 15 (Bardes.). Des Chrysipp Ansicht, Homer
lasse nur die ΕΙμαρμένη, nicht den freien Willen gelten, von Diogenian
bekämpft 321, 3—323, 6. Das Kausalitätsprinzip macht Alex. Aphrod.
geltend 329, 6
Schiff: nach der phönizischen Mythologie wagte sich zuerst Usoos auf einem
Einbaum auf das Meer hinaus I 45, 9 (Philo Bybl.); war Chusor der erste,
der ein FloB benutzte 45, 18 (ders.); Erfinder des gezimmerten Schiffes
Atlas I 575, 22 (Clem.); von den Ägyptern bei der Darstellung des Sonnen-
gottes verwendet I 143, 14 (Porph.). S. auch unter Baris, Dreiruderer und
Vierruderer
Schild: der Langschild vom Samniten Itanos erfunden I 576, 14f. (Clem.)
Schlangen: von Taautos gestifteter Schlangenkult bei Phönikern und Ägyptern
I 52, 12—54, 7 (Philo Bybl.). S. auch unter Agathos Daimon, Ophion,
Sabazios. Verwendung der Schi, in der Heilkunde I 476, 14 (Philo Jud.)
Schrift: Die Hl. Schrift schon vor den L X X übersetzt 1493, l l f f . (Clem.)
= I I 190, 18ff. (Aristob.). Die Übersetzung der L X X I 420, 24; 421, 3—
427, 2 (Aristeas). S. unter Theodektes und Theopomp. Die Hl. Schrift
gekannt von: Hekataios von Abdera I 422, 19 (Aristeas), Theopomp 426, 12
(ders.), Theodektes 426, 18 (ders.), Numa 492, 20 (Clem.), Plato und Pytha-
goras 493, 11. 17 (Aristob. — Clem.) = I I 190, 18 und 191, 3 (Aristob.),
Numenios I 493, 19 (Clem.). Allegorisches in der Hl. Schrift s. unter
Mosaische Gesetzgebung
Schriften: τα Ιξωϋεν γράμματα die profaner Autoren im Gegensatz zu den Ιερά
γρ. (Hl. Schrift) I 343, 17
Schriftsteller: die ältesten griechischen Sehr, lebten später als Moses I 600, 11
(Tat.)
Sebennytos: Stadt in Ägypten; danach ein Gau benannt I 540, 8 (Eupolem. —
Alex. Polyh.)
Sebrithitischer Gau (ΣεβρΜτον νομοϋ): in Ägypten 1 540, 8 (Eupolem. — Alex.
Polyh.)
Sechszahl: = γάμος, γόνιμος άριΰμός bei den Pythagoreern 1 1 5 6 , 7 (Clem.)
= 201, 17 (ders.)
 Namen- und Sachregister 533
Sedekias: letzter König der Juden I 611, β
Seele: 1. nach den Lehren der Philosophen: Heraklit: „Die trockene S. ist am
weisesten und besten" I 478, 2 (Philo Jud.). Plato: Unsterblichkeit der S.
11 60,1—62,24 und 369,10 (Attic.); Totengericht, der S. eingeprägte
Spuren ihres Lebenswandels I I 92, 24 (Plat.); Belohnungen und Strafen
I I 79, 14—80, 21 (ders.); 93, 10—95, 3 (ders.); 160, 10—161, 12 (ders.);
Seelenwanderung (auch in Tierleiber) 236,4 (ders.); 236,7—26 (ders.);
Piatos Scheidung der Seelensubstanz in άπα&ής ουσία und πα&τμή ovaία
von Severus bestritten I I 239, 9—240, 16. S. auch unter Plato und betreffs
der Lehren der anderen Philosophen über die S. s. unter Aristoteles,
Epikur, Epikureer, Plotin, Pythagoras (Harmonie), Stoiker. Teile der S.
I I 420, 22—421, 10 (Pseud.-Plut.); das ήγεμονιχόν 421, 12—23 (ders.). Die
Philosophen sollten Seelenärzte sein, sind es aber nicht I 467, 6—22 (Philo
Jud.)
2. nach jüdisch-christlichem Glauben: die S. ist nach Gottes Ebenbild
geschaffen I 398, 16ff. (Philo Jud.); die Unsterblichkeit der S. ist Christen-
glaube I 19, 1
Seiende, das (τό δν): widersprechende Ansichten der Vorplatoniker darüber
I I 265, 18—267, 4 (Plat.); gegen die körperliche Auffassung des S. durch die
Stoiker I I 381, 10—382, 19 (Numen.)
Seirios: Name von Osiris abgeleitet I 35, 5 (Diod.)
Seisithros (Σείαιϋρος): der assyrische Noe I 498, 6. 8. 13 (Abyden.)
Selene: s. unter Mond
Seleukos: 1. θεολόγος I 191, 11 (Porph.)
2. König von Syrien I 597, 16 (Tat.)
Selom: Ort in Palästina I 544, 1 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Semele: 1. in der ägyptischen Mythologie Tochter des Ägypters Kadmos, gebiert
den Osiris I 61, 15. 23 (Diod.)
2. in der griechischen Mythologie 1 6 7 , 1 7 . 1 8 . 2 0 (ders.); 149,10;
605, 3 (Hee. — Clem.)
Semiramis: ihr Zeitgenosse Sanchuniathon (falsch) 140, 6 (Porph.) = 588,9
(ders.); sie lebte zur Zeit A h m . V i a . m a , 800 Jahre vor den Troika I 587, 14;
589, 3. 5. 7. 11. 15 (Porphyrios* Ansicht, Moses habe zur Zeit der S. gelebt,
von Eue. 589, 4—6 bestritten); zur Zeit des Königs (βασιλέως die Hss.
sowohl des Clem. wie des Eus.) S. wurden die βύσσινα ιμάτια erfunden
I 577, 12 (Clem.)
Sen: hebräischer Buchstabe I 576, 4
Sennaar: in Babylonien I 600, 19. 21 (Jos.)
Sepphora: F r a u des Moses I 527, 16. 23. 24. 25 (Ezech. — Alex. Polyh.); 528,
5. 8. 10. 13. 14 (Demetr. — Alex. Polyh.). Äthiopierin 528, 18 (ders.). S.
unter Raguel
Serer: dortige Sitten 1337, 7. 14 (Bardes.)
Severos (Σενήρος): Platoniker, schrieb Περί ψυχής; gegen Piatos Annahme, die
Seele bestehe aus einer άπαθής und einer πα&ηττή ovala I I 239, 9—240, 16
Sibylle: über den Turmbau zu Babylon I 500, 15 (Jos.); 600, 13 (Tat.). S. auch
das Stellenregister
Sidon (Σιδών): 1. in der phönizischen Mythologie schönstimmige Tochter des
Pontos I 48, 19 (Philo Bybl.)
2. Stadt I 540, 13 (Eupolem. — Alex. Polyh.). Die Einwohner Sidonioi
541, 18 (ders.); sie bauten den ersten Dreiruderer 577, 10 (Clem.)
Siebenzahl: in dem Namen Gottes I I 19, 4. lOff.
Sikima (τά Σίκιμα): Stadt in Chanaan I 509, 15 (Demetr. — Alex. Polyh.);
512, 12 (Theodot. — Alex. Polyh.); 513, 3. 9. 13 (ders.); 514, 8. 12. 16 (ders.)
Sikimios: I 612, 12 (Theodot. — Alex. Polyh.); = Sychem, Sohn des Emmor
(s. unter Sychem); 'Ερμής = Emmor
Sikyon: I 603, 6 (Clem.)
Silber: „Krankhafte Farbe der Erde" I 126, 7 (Plut.); Silber der γένεσις der
επίκουροι beigemengt I I 132, 16 (Plat.) = 203, 13 (Plat. — Clem.); s. auch
unter Politeiai
534 Eusebius

Silen (Σειλψός) : im Gefolge des Dionysos I 68, 17 (Diod.); allegorische Deutung

137, 14 und 138, β (Porph.; dagegen Eue. 138, 18)
Siloi (Σιλοϊ): Ort in Palästina I 538, 15 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Simmias: Gesprächsperson bei Plato I I 62, 6; 75, 16. 19. 21; 76, 3; 77, 9. 10;
80, 19
Sinai: δρονς Σιναίον I 529, 5 (Ezech. — Alex. Polyh.)
Sinnesempf indungen: ihre Realität gegen deren Leugner verteidigt Aristocl.
I I 303, 13—305, 11; derselbe gegen die, die zu großen Wert auf die S. legen
316, 3—318, 15; Sinnestäuschungen I I 318, l f . (ders.)
Sintflut: Autoren, die sie erwähnen I 497, 13ff. (Jos.); zur Zeit des Assyriers
Seiaithroe, dem sie Kronos vorhergesagt hatte 498, 6f. (Abyden.). Die
griechische S. unter Ogygos: s. unter diesem Namen. Auch Plato kennt
χατακλυσμοί I I 103, 25
Sipparoi: in Babylonien 1 4 9 8 , 8 (Abyden.); Σιππαρηνών πόλις 552, 17 (ders.)
Sisyphos: 1 1 9 4 , 4 (Plat.); Titel einer Tragödie I I 300, 1 (Pseud.-Plut.)
Siton: = Dagon, phönizische Gottheit I 47, 2 (Philo Bybl.)
Sizilien, sizilisch (Σικελία, Σικελοί, Σιχελιώτις, Σικελικός): τα Σικελικά die
sizilische Geschichte I 469, 5 (Philo Jud.) und 580, 8 (Jos.). Die Σικελοί
erfanden die Phorminx und die Krotala 577, 11 (Clem.). Σικελικοί Μονσαι
(gemeint Empedokles) I I 266, 1 (Plat.). — I I 88, 19 (ders.); 139, 16 (ders.);
291, 14 (Pseud. -Xenoph.)
Skammon (eigentlich Skamon): von Mitylene, schrieb über Erfindungen I 577,
14 (Clem.)
Skelmion ergon (Σκ£λμιον ίργον): I 124, 17 (Callimach. — Plut.); s. zu dieser
Stelle
Skeptiker: I I 305, 16; ihre Lehren von Aristocl. I I 305, 24—312, 24 bekämpft
Skirophoria: attisches Fest I 82, 9 (Clem.); davon ein Monat Skirophorion ge-
nannt I 604,10 (ders.)
SkyIIa: I I .135, 10 (Plat.)
Skythen: Sitten 117, 4 (Porph.); 340, 12 (Bardes.); Menschenopfer I 192, 12
(Porph.); die christlichen Sk. keine Menschenfresser mehr I 16, 14; I I 139,
21 (Plat.)
Skythopolis: Stadt in Palästina I 548, 16 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Sodoma: I 388, 19 (Gen)
Sokrates: δ näaiv άοίδιμος Έλλησιν I 34, 7; δ πάντων Ελλήνων σοφώτατος I I
422, 9; zur Zeit des Protagoras I 612, 22; arm I 467, 22 (Philo Jud.); der
Physiognomiker Zopyros über ihn I 331, 14. 16. 17 (Alex. Aphrod.). Sokr.
setzt sein Leben für die Wahrheit ein I I 185, 24—189, 4 (Plat.). Schüler
des Archelaos I 612, 11; von den Pythagoreern beeinflußt I I 270, 11
(Numen.). Verspottete die Torheit der einander widersprechenden Natur-
philosophen, ließ nur ethische Begriffsbestimmungen gelten I 32, 20—33, 10
(Xenoph.) = 11422,20—423,25 (ders.); 291, 4f. (Pseud.-Xenoph.); 424,
10—12. Sokr. und die Wissenszweige I I 289, 2—290, 14 (Xenoph.) und
291, 2 (Pseud.-Xenoph.). Sokr. über Gott I I 301, 19 (Pseud.-Plut.);
nahm drei Götter an 270, 8 (Numen.); sein Daimonion I I 200, 9 (Clem.).
Ideen 11413,4 (Pseud.-Plut.). Auseprüche des S. 1278, I f f . (Oenom.);
I I 424, 10; angebliche Unterredung mit einem indischen Philosophen
I I 9, 10 (Aristocl.). Von der Hl. Schrift beeinflußt I I 191, 13 (Aristob.).
— I 559. 8 (Clem.); 613, 3; I I 8, 12. 20 (Aristocl.); 60, 7. 11. 22 (Plat.);
61, 2. 9 (ders.); 71, 18 (ders.); 75, 13; 97, 22 (Plat.); 99, 12 (ders.); 102, 20
(ders.); 120, 13 (ders.); 121, 27 (ders.); 122, 20 (ders.); 124, 5 (ders.);
134, 15; 140, 2. 17 (Plat.); 150, 15. 23 (ders.); 152, 12. 19 (ders.); 177, 16. 22
(ders.); 178, 7. 11 (Numen.); 180, 17 (Plat.); 182, 6 (ders.); 183, 19 (ders.);
1 8 4 , 6 . 1 3 . 1 5 . 2 3 (ders.); 185, 10.24 (ders.); 187,16.17 (ders.); 202,15
(Clem.); 204, 13 (ders.); 229, 15; 235, 4 (Plat.); 264, 6 (ders.); 291, 10. 13
(Pseud.-Xenoph.); 291, 16; 299, 10. 12; 313, 3; 321, 9 (Plat.); 322, 22 (ders.);
324, 3 (ders.); 337, 10 (Dion. Alex.); 378, 5
Sokratiker: ihre Uneinigkeit 1 1 2 7 0 , 5 (Numen.)
 Namen- und Sachregister 535

Solon: einer der sieben Weisen, Athener; war in Ägypten I 570, 26; 582, 4
(Diod.); lebte zur Zeit des Kyros 611, 15; zur Zeit der 46. Olympiade 601, 13
(Tat.); nahm aus ägyptischen gesetzlichen Vorschriften manches in seine
Gesetzgebung auf 1 584, 1 (Diod.); Beeinflussung durch die Juden an-
gedeutet 571,2. 606,7 (Clem.); 1 1 7 , 1 7 (Attic.); 139,16 (Plat.); 211,8
(Clem.). S. auch das Stellenregister
Solyma: εν Σολύμοις δρεσι, gemeint die Berge im Gebiet von Jerusalem I 495,
4. 8 (Choeril. — Jos.)
Solymer (Σόλνμοι): Nachbarn der Lykier, veehrten den Kronos, bevor dieser
ihre drei Stammväter tötete, von da an aber diese drei als αχιροί fool I 231,
15 (Plut.). S. unter Arsalos
Somata: = Elemente (στοιχεία) 11 363, 11 (Attic.); 367,14 (ders.); 368,6
(ders.)
Sonne: ihre Beschaffenheit 11400,10—401,10 (Pseud.-Plut.); Größe 401,
12—17 (ders.); Gestalt 402, 2—5 (ders.); Sonnenfinsternis 415, 2—18 (ders.);
ihre Abstände von Mond und Erde 417, 2—7 (ders.). S. auch unter Helios
Sonnenuhr: von Anaximandros erfunden I 611, 21
Sophai (Akk. Σοφάς, Jos. Σόψαχας): Volksname I 508, 2 (Cleod. — Alex.
Polyh. — Jos.)
Sophar: König der Minnäer I 518, 18 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Sophisten: sie verstehen sich auf παραχαράττειν, auf inίπλαστος φητολογία und
auf Verfälschung der Wahrheit I 600, 2ff. (Tat.)
Sophokles: Plagiator 1 5 6 4 , 2 (Porph.). S. auch das Stellenregister
Sophonas (Sophon Jos.): Enkel des Herakles, in Libyen I 508, 2 (Cleod. —
Alex. Polyh. — Jos.)
Sosanna: I 347, 16 (Orig.)
Soteridas: Gelehrter I 566, 16 (Porph.)
Spalthufer: s. unter Tiere
Sparta: I 269, 14 (Oenom.); 269, 18 (Orakel bei Oenom.); 270, 16 (ders.); 600,
13 (Tat.). S. auch unter Lakedaimon
Spartoi: in Theben I 594, 23 (Afr.)
Speusippos: Neffe Platos, sein Nachfolger; schon er rüttelte an manchen Lehren
seines Oheims durch Einfuhrung fremder Lehrmeinungen I I 267, 12; etwas
anders 268, 16. 17 (Numen.)
Sprache(n): Entstehung der Sprache; lokale Trennung der einzelnen Menschen-
gruppen bedingte die sprachlichen Unterschiede I 27, 7ff. (Diod.). Die
Sprachenwirrung beim Bau des babylonischen Turmes I 500, 7 (Abyden.)
und 500, 14ff. (Jos.)
Sprichwörtliche Wendungen:
&νω: άνω xal χάτω περιφέροντας 1 165,20; περιφέρονσιν άνω και κάτω I I
288, 9
Γαννμήδης: πλονσιώτερος μέν ΚροΙαον, Λνγχέως δ' όξυωπέστερος, ανδρειό-
τερος δέ τοϋ Κροτωνιάτον Μίλωνος, χαλλίων όέ Γαννμήδονς I 464, 5 (stoisch,
bei Philo Jud.)
γρν: ούδ' ήχουσέ τις αύτον, φααΐν, ονδέ γρϋ I I 283, 11 (Numen.)
Διόνυσος: τΐ τα vre πρός τόν Διόνυσον; I 149, 8
εστία: άφ' ίστίας άρξαμένονς I I 267, 14
χαλά: πάντα χαλεπά φααιν είναι τά χαλά I 558, 7
Κροίσος: s. unter Γαννμήδης
ληπτοί: Φατέρςι ληπτοί (d. h. bloß mit der einen Hand, also leicht zu fangen;
von Heikel, Ausgabe der Demonstratio evang., S. 567, unglaublich miß-
verstanden): ov Α. γεγόνασιν sie haben sich nicht leicht einfangen
lassen I 169, 10; ού fi. λ. auch Numen. I I 279, 6
Λοιμός: λοιμόν έπΐ λοιμω φασι xai ϋανάτους ίπϊ Φανάτω I 256, 7
Λνγχεύς: s. unter Γανυμήδης
μηχανή: ωαπερ διά μηχανής wie bei raschem Szenenwechsel I 121, 17 und
149, 23
Μίλων: s. unter Γανυμήδης
δναρ: δναρ ωαπερ, αλλ' ούχ ϋπαρ I I 229, 3
536 Eusebius
παις: παις παρά πατρός διαδεξάμενοι I 23, 9; παις παρά πατρός . . . παρειλη-
φάτες I 169, 9
Πρίαμος·, ταϊς ΠριαμικαΙς τυχαις, συνεχόμενος I I 353, 2 (Attic.)
πυρ: . . . Σωκράτης, αύτό δή τό Λεγόμενου, έγένετο πυρ έπΐ πυρί I I 8, 13
(Aristocl. nach Plat.)
σκηνή: ώσπερ έπΐ σκηνής τοϊς ϋεαταϊς παραδείξω (handgreiflich) I I 260, 11;
δνωΦεν ώς άπό σκηνής (die erhöhte Bühne der Kaiserzeit!) κατοπτενσαι
I I 346, 1
σπάργανα·, έξέτι σπαργάνων I 169, 9
σποδός: σποδός δ Φησαυρός γίνεσθαι λέγεται I I 40, 16 (Numen.)
τέχνη: πόρρω τέχνης (μεμήνασι) weitab von Kunst, d. h. „aus der Weis",
außerordentlich I I 307, 6 (Aristocl.)
τυφλός: καΐ τνφλφ, φασί, δήλον I 208, 12; ταϋτα γάρ äv ειη τα καΐ τυφλώ δήλα
I 312, 8
φάτναι: τάς έν έλπίδι φάτνας „Luftschlösser" 1263, 10 (Oenom.)
χαμαί: χαμαΐ καΐ έπΐ γαστέρα πεσόντες I 365, δ
χβές: χϋές δέ καΐ πρώην I 590, 7
ψήφοι: άπάσαις ψήφοις einstimmig I I 262, 6
Eine sprichwörtliche Fabel I 572, 18 f.
Stäbe: β. unter Stelen
Stadt: soll in einiger Entfernung vom Meer, in gebirgiger, aber fruchtbarer
Gegend gegründet werden I I 137, 8—138, 12 (Plat.). Stadt und Land:
&εούς παρά τοις πάσιν νενομισμένους κατά τε τάς πόλεις καΐ τάς χώρας I 40, 16
Stageira: Στάγειρα Neutrum die He. Ib (die anderen Hss. Στάγειραν) I I 347, 16
(Aristocl.)
Standhaftigkeit: standhaftes Festhalten am Hechten I I 181, 1 (Plat.), ohne
Gefahr und Tod zu scheuen 185, 24—187, 23 (ders.); Hinweis auf das
standhafte Verhalten von Christen und Hebräern 181, 7—12 (bezüglich
der Christen s. auch 119, I f f . und I I 100, 6ff.)
Steine: Kadmos erfand die Steinbrucharbeit I 576, 15 (Clem.). S. auch unter
Baitylia
Stelen (στήλαι) und Stäbe ($άβδοι): ihre Verehrung die älteste Form des Götter-
kultes bei Phönikern und Ägyptern I 42, 8 (Philo Bybl.) und 45, 12 (ders.).
Eine goldene Stele mit Aufzeichnungen im Tempel des Zeus auf der Insel
Panchaia I 77, 10 (Diod.J
Sterne (außer Sonne und Mond): ihre Beschaffenheit 11403,20—404,18
(Pseud.-Plut.); ihre Gestalt 404, 20—22 (ders.); ihre Anordnung 413, 10—21
(ders.); ihre Bewegving 414, 2—10 (ders.); woher sie ihr Licht erhalten
414, 12—17 (ders.); Umlaufzeiten der Wandelsterne 417, 9—12 (ders.).
Nach Plato sind sie als sichtbare Götter zu verehren I I 241, 4—13;
nach jüdischer und christlicher Anschauung jedoch von Gott geschaffen
und keine Götter I I 243, 16—244, 18 (Philo Jud.). Bedeutung des Bibel-
wortes „die Sterne sollen zu Zeichen dienen" 1346, 13 (Orig.); 350, Iff.
(ders.). Selbst viele Christen glaubten an den Einfluß der St. auf die Ge-
schicke; Folgen dieses Glaubens und dessen Bekämpfung 344, 7—360, 12
(ders.); sie sind ohne Einfluß auf das Geschick 308, 20ff. und auf die
Bräuche 337, 22ff. und 341,19ff. (Bard.); sie verursachen nicht die mensch-
lichen Dinge, sie künden sie höchstens an 355, Iff. (Orig.). Charakter der
unter bestimmten Konstellationen Geborenen 338, 16 (Bardes.). Sternen-
kult: älteste Kultform des Heidentums (zunächst bei Phönikern und Ägyp-
tern) I 22, 25—23, 16; 34, 20—39, 7 (Diöd., Porph., Eue.); 110, 14ff.
und 111, 1—3 (Plat.); 116, 12—117, 15 (Poroh. und Eue.). Vorhersagung
aus den Sternen von den Karern erfunden I 576, 1 (Clem.)
Stesimbrotos: von Thasos, Historiker I 596, 9 (Tat.)
Sthenelaos: König von Argos I 598, 23 (Tat.); 599, 17 (ders.); 603, 15 (Clem.)
Sthenelos genannt (so Clem. und Eus.-Hs. I). Ein jüngerer Sthenelaos,
ebenfalls König von Argos I 699, 1 (Tat.)
Stilbon: der Planet Merkur I I 413, 16 (Pseud.-Plut.); 414, 10 (ders.)
 Namen- und Sachregister 537

Stilpon: Philosoph der megarischen Schule I I 271, 13. 15. 16 (Numen.)i τό δν

iv 303, 16f. (Aristocl.)
Stoa (Στοά), Stoiker (Στωικοί, ol άπό της Στοάς), stoisch: untereinander uneinig,
befehdeten sich heftig gegenseitig I I 269, 22 (Numen.) und 270, 1 (έτέρων
ετεροι Στωϊκώτεροι, ders.); ή Στωϊκή φιλονεικία 283, 16 (ders.); Streit mit
Arkesilaos 274, 11—277, 9 (ders.); mit Earneades 283,8—17 (ders.); mit
dem Akademiker Philon 284,13f. (ders.). Ihre Schriften sehr zahlreich 1334,4
(Alex. Aphrod.) und spitzfindig 11260,17; ihre Schreibweise reizlos I I
277, 1 (Numen.). Lehren: φύσις = ϋ-εός = πυρ τεχνιχάν όδώ βαδίζον είς
γένεσιν I I 205, 9f. (Clem.) und 302, 9 (Pseud.-Plut.); über πνρ und κόσμος
I I 378, 19—379, 8 (Aristocl.) und 379, 12—380, 17 (Ar. Didym.); nur
e i n e Welt I I 324, 11 (Dion. Alex.) und 407, 10 (Pseud.-Plut.); έκπύρω-
σις nach Heraklit I I 209, 8f. (Clem.); 382, 22—383, 12 (Ar. Didym.);
παλιγγενεσία (άποκατάστασις) des Alls 383, 15—384, 5 (ders.); s. auch
I I 200, 17 (Clem.) und 409,2 (Pseud.-Plut.); Materie I I 412, 15 (ders.);
leerer Raum 411, 16 (ders.); Sonne 400, 16 (ders.); 402, 4 (ders.); Mond
402, 14 (ders.); 403, 2. 5 (ders.); 416, 6. 18 (ders.); Sterne 404, 20 (ders.);
413, 11 (ders.); 414, 14 (ders.); Erde 418, 4. 10 (ders.). Gegen ihre Lehre,
&εός = πυρ νοερόν I I 380, 23—381, 7 (Porph.); s. auch 1129, 7—12 sowie
I I 302, 9 (Pseud.-Plut.). Gegen ihre materialistische Auffassung, das δν sei
körperlich I I 381, 10—382,19 (Numen.); s. auch 198, 6f.(Clem.). Dämonen
und Heroen 412, 9 (Pseud.-Plut.). Lehre von der Seele I I 384, 7—385, 15
(Ar. Didym.; dagegen 385, 22—387, 9 Longin. und 387, 14—398, 20 Plot.);
Seelenteile I I 421, 1 (Pseud.-Plut.); Sitz des ήγεμονικόν 421, 17 (ders.).
E t h i k : τέλος . . . τό άχολονΰως τη φύσει ζην I I 202, 11 (Clem., der diesen
Grundsatz auf Beeinflussung durch Moses' Pentateuch zurückführt). Der
Mensch ist gegenüber dem Schicksal nur halbfrei (ήμιδουλεία) I 315, 10
(Oenom.). Logik: Stoisches Schlagwort καταληπτική φαντασία I I 276, 12
(Numen.); die Ideen rein gedankliche Vorgänge I I 413, 8 (Pseud.-Plut.). —
I 21, 2 (τα Στωικά die stoischen Lehren); 434, 13 (Jos.); I I 212, 23 (Clem.);
279, 8 (Numen.); 280, 1 (ders.); 281, 5. 7; 293, 15; 338, 3; 345, 23; 378, 5.11
Straton: Peripatetiker, schrieb über Erfindungen 1 677, 17 (Clem.); Sitz des
ήγεμονικόν I I 421, 13 (Pseud.-Plut.)
Styrax: ein Harz, bei magischen Zeremonien zu Ehren der Hekate verwendet
I 246, 4 (Porph.)
Styx: See und τόπος Στύγιος I I 79, 8. 9 (Plat.)
Surmubelos: phönizischer Gott I 61, 18 (Philo Bybl.)
Suron: König von Tyros und Sidon 1538, 22 (Eupolem. — Alex. Polyh.);
Briefwechsel mit König Salomon I 540, 13 (ders.); 541, 6 (ders.); 544, 15
(ders.)
Sybaris: I 563, β (Porph.)
Sychem: Sohn des Emmor 1 5 0 9 , 2 1 und 510,3 (Demetr. — Alex. Polyh.);
513,7.10 (Theodot. — Alex. Polyh.); 514,13 (ders.); 6 1 5 , 8 . 2 2 (ders.);
516,6 (ders.); = Sikimios, s. dort
Sydyk (Συδύκ in der Hs. Α [die an der vierten Stelle Σύδου = Σνδύκον hat]
gegen Συδέκ der anderen Hss.; undekliniert einstimmig an der ersten und
zweiten Stelle, an der dritten und vierten in Α dekliniert, in den anderen
Hss. undekliniert): phönizische Gottheit I 46, 9. 12 (Philo Bybl.); 48, 15
(ders.); 50, 15 (ders.)
Symeon: Sohn Jakobs 1508, 16 (Demetr. — Alex. Polyh.); 509, 15 (ders.);
510,1 (ders.); 511,13 (ders.); 5 1 5 , 7 . 1 2 . 2 1 (Theodot. — Alex. Polyh.);
616, 1 (ders.)
Syrien, Syrer, syrisch: άνδρός Σύρου, gemeint Bardesanes 1 3 3 4 , 2 3 ; Selbst-
entmannung zu Ehren der Bhea 342, 20 (Bardos.); die Juden aus Syrien
nachÄgypten gekommen I 427, 11 (Philo J u d . ) ; s. auch 517, 10 (Artapan. —
Alex. Polyh.); die geschichtlichen Aufzeichnungen der S. I 553, 16 (Jos.);
manche schreiben den S. die Erfindung der Buchstaben zu 674, 5; ή iv
Παλαιστίνη Συρία 1457, 13 (Philo J u d . ) ; Syrer sind auch die Hebräer
I 674, 5 (s. auch 493, 6 Megasth. — Clem.); ή Κοίλη Συρία I 492, 1 (Clearch.
538 Eusebius

— Job.); bei Theodot. — Alex. Polyh. ist I 513, 14 Συρίην Syrien, dagegen
513, 19 Σνρίης Mesopotamien {Assyrien). — I 428, 21 (Philo Jud.); 538, 18
(Eupolem. — Alex. Polyh.); 549, 10 (Joe.); 571, 12; 571, 15 (Pseud.-Plat.);
592, 15 (Afr.); 608, 12 (Jos.)
Taautoe (Τάαντος, an den letzten acht Stellen in der Ηβ. Α die Variante Ταν&ός
usw.): phöniziecher Gott, SpröBling des Misor I 46, 10 (Philo Bybl.); Er-
finder der Schrift, erster Verfasser von Aufzeichnungen, - dem Thoyth
(θωύδ) der Ägypter, dem Toth der Alexandriner, dem Hermes der Griechen
41, 1. 2 (ders.); 46, 10 (ders.); 50, 3 (ders.); 51, 16. 20 (ders.); seine Schrif-
ten von Sanchuniathon benutzt 41, 1. 2 und 43, 21 (ders.); ersann bildliche
Darstellungen von Göttern 60, 3 (ders.); von Kronos als König Ägyptens
eingesetzt 50, 13 (ders.); ließ durch die Söhne des Sydyk Aufzeichnungen
machen 50, 16 (ders.); brachte die (phönizische) Religion in eine wissen-
schaftliche Form, aber ale Geheimlehre und unter Verwendung von Alle-
gorien 51, 16. 20 (ders.); hat die Schlangen vergöttlicht 62, 12. 21 (ders.);
54, 3 (ders.)
Taiener (Ταιηνοί): ihre Sitten I 340, 9 (Bardos.)
Tantalos: 1605,22 (Clem.); 1 1 1 7 , 7 (Ableitung des Namens nach Plat.);
94, 4 (Plat.)
Taphosiris {„0siriegrab"1)·. ägyptischer Ort I 60, 2 (Diod.)
Tarnkappe (xwfj) des Pluton: allegorisch gedeutet von Porph. I 137, 4
Tarra: Stadt auf Kreta I 279, 12 (Orakel bei Oenom.)
Tartaros: I 99, 21 (Dion. Hal.); I I 79, 4. 13. 24 (Plat.); 80, 4. 10 (ders.); 81, 8;
92, 1 (Plat.); 94, 18 (ders.); 200, 1 (Clem.); 238, 7 (Plat.)
Tatianos: über sich selbst I 601, 19; 602, 2. 18 (Clem.). S. auch das Stellen-
register
Tauben: in Aakalon zur Zeit des Philo J u d . unangetastet I 477, 6
Taurer (Ταύροι): opferten die Fremden der Artemis 1193, 20 (Clem.)
Technites: phönizische Mythengestalt I 45, 22 (Philo Bybl.)
Telamon: Vater des Aias I I 188, 25 (Plat.)
Telauges: Sohn des Pythagoras I 612, 14
Teichin: dritter König von Sikyon I 603, 6 (Clem.)
Telekles: Sohn des Rhoikoe, Bildhauer in Samos, war in Ägypten I 584, 12
(Diod.). S. auch Theodoros
Telemachos: bekommt bei Menelaos von Helena ein ägyptisches Elixier I 583,
11 (Diod.)
Telesikles: Vater des Archilochos I 281, 4 (Orakel bei Oenom.); 314, 5 (Orakel
bei dems.)
Telmessos: Stadt in Lykien I 91, 8 (Clem.); dort Grabmal eines Sehers Tel-
messeue 91, 9 (ders.); die Einwohner erfanden die Traumdeutung I 576, 4
(ders.)
Temenos: Sohn des Aristomachos, und das ihm von Apollo gegebene Orakel
I 258, 6. 14. 18 (Oenom.)
Tempe: I 231, 8 (Plut.)
Tempel: anfangs keine I 23, 13; zuerst von den Phönikern und Ägyptern er-
richtet 42, 3—7 (Philo Bybl.); in Ägypten von Osiris 69, 12 (Diod.); ein
transportierbarer (ζυγοφορονμενος) Tempel inPhönikien von Philo Bybl. 46, 4
erwähnt; in Rom die T. seit Numa durch 170 Jahre ohne Standbilder 492, 22
(Clem.); viele T. sind Gräber von vergötterten Toten I 90, 10—92, 20 (Clem.)
viele Heiligtümer eingegangen oder abgebrannt 167,9—168,3; 296,7—
297, 8 (Porph.). Der salomonische Tempel I 490, 5—13 (Jos.); 639, 18—544,
16 (Eupolem. — Alex. Polyh.). Die Christen hatten anfangs keine Τ. I 151, 3;
errichteten aber später Ιερά όντως σεμνά I 173, 21; zur Zeit des Eus. zahl-
reiche προσενχτήρια xal vaol auf der ganzen Erde 220, 17
Tempelräuber: drei phokische Feldherrn, Philomelos, Onomarchos und Phayl-
los, die Delphi geplündert hatten, von der Gottheit bestraft I 470, 24ff.
(Philo Jud. nach stoischer Quelle)
Tenedos: dort Menschenopfer I 191, 19 (Porph.); 201, 4
 Namen- u n d Sachregister 539
T e p a i a : nach der Götterlehre der Atlanteioi Gemahlin des Uranos, nach ihrem
Tode Ge genannt I 73, 20 (Diod., der Titaia h a t )
T e r e d o n : S t a d t in Babylonien, von Nabuchodonosor gegründet I 553, 2 (Aby-
den.)
T e t h : hebräischer Buchstabe I 574, 19
T e t h y s : I 97, 3 (Plat.) = I I 166, 5 (ders.) = 230, 4 (ders.) u n d 231, 14; I 112,
26 (Horn. — Diod.); I I 205, 12 (Clem.); 263, 15 (Horn. — P l a t . ) ; 265, 4
(Plat.); Symbol der νδροποιός ολη δνναμις I 139, 9 (Porph.)
T e t r a g r a m m Gottes: I I 19, 5
T h a b i o n : Phöniker, sein Sohn der erste Mythendeuter bei den Phönikern I 50, 16
(Philo Bybl.)
T h a i m a n i t e n : syrischer Volksstamm I 518, 17 (Aristeas — Alex. Polyh.)
Thaies (Genet. Θάλεω I 611, 19 [aber Θαλον 612, 24]; I I 8, 9 Aristocl.; 139, 21
P l a t . ; 412, 15 Pseud.-Plut.; 419, 2 ders.): Phöniker oder Milesier I 570, 24
(nur als Milesier I 386, 8 bezeichnet): erster der sieben Weisen, u m die
50. Olympiade 1 6 0 1 , 1 7 (Tat.); Schüler der Ägypter u n d der Chaldäer
I 579, 17 (Jos.; A u f e n t h a l t in Ägypten auch I I 293, 22 Pseud.-Plut.); erster
Naturphilosoph der Griechen 1611, 17; Urstoff das Wasser 1 2 8 , 18.20
(Pseud.-Plut.); 386, 8; I I 293, 19—294, 6 (Pseud.-Plut.); über Gott I I 301,
12 (ders.); über D ä m o n e n u n d Heroen 1 1 4 1 2 , 9 (ders.); Materie 412, 15
(ders.); über die Sonnenwenden 1 6 1 1 , 1 7 ; Sonnenfinsternisse 1 1 4 1 5 , 2
(Pseud.-Plut.); Mond 1 6 1 1 , 1 7 ; 1 1 4 0 3 , 1 3 (Pseud.-Plut.); Sterne 4 0 3 , 2 0
(ders.); E r d e 418, 2. 10 (ders.); 419, 2 (ders.). — I I 7, 14 (Attic.); 120, 14
(Plat.; Anekdote)
Thallos: Historiker, schrieb eine syrische Geschichte I 591, 23 (Afr.); 592, 16
(ders.)
T h a m n u s (Θάμνους, Akk. Θάμνοvv)·. ägyptischer Steuermann, meldet dem
Kaiser Tiberius den T o d des großen P a n I 253, 21 u n d 254, 1. 7. 10. 13
(Plut., der Θαμονς u n d Θαμοϋν h a t )
T h a m y r i s : mythischer Sänger, T h r a k e r , erfand die dorische Harmonie I 577, 8
(Clem.); 600, 12 u n d 601, 4 (Tat.); Genet. Θαμύρου (also v o n einem Nomin.
Θαμνρας) I I 236, 9 (Plat.) u n d danach Eus. 237, 12
T h a n a t o s : s. u n t e r T o d
Thargelion: attischer Monat I 604, 2. 4 (Clem.)
Thasos u n d Thaaier: sie u n d die S t a t u e eines thasischen F a u s t k ä m p f e r s (Thea-
genes) 1 2 8 6 , 8 . 9 . 1 3 . 1 6 . 1 9 (Oenom.); 2 8 7 , 9 (ders.); auf Thasos (einst
Eeria geheißen) g r ü n d e t e n Parier eine S t a d t I 314, 8. 13 (ders.)
T h a u : hebräischer B u c h s t a b e I 575, 5
Theagenes: 1. der u n t e r Thasos erwähnte (aber n i c h t g e n a n n t e ) F a u s t k ä m p f e r
2. Th. von Rhegion, Literarhistoriker zur Zeit des Kambyses, schrieb
ü b e r H o m e r I 596, 9 (Tat.)
T h e a n o : F r a u u n d Schülerin des P y t h a g o r a s I 612, 13
T h e b e n : 1. in Ägypten, hunderttorig, = Α ιός πόλις, von Osiris gegründet I 59,
I I (Diod.). D a n a c h die L a n d s c h a f t Thebais b e n a n n t I 607, 19 (Jos.)
2. das griechische I 587, 6; 599, 21 (Tat.); 603, 20 (Clem.); 605, 5 (ders.).
Der Zug der Sieben gegen Theben satirisch behandelt von Oenom. I 317, 8—
318, 8
Themis: G a t t i n des Zeus, ihre Tochter ist Athene I 77, 18 (Diod.); geheime
Symbole der T h . 86, 1 (Clem.); allegorische D e u t u n g 137, 18. 22 (Porph.);
besaß vor Apollo d a s delphische Orakel I 231, 10 (Plut.). I I 170, 12 (Plat.)
Theodektes: Tragödiendichter, wollte etwas aus der Bibel in ein D r a m a auf-
nehmen, von Gott d a f ü r b e s t r a f t I 426, 18 (Aristeas). S. auch das Stellen-
register
Theodoras: 1. Sohn des Rhoikos, samischer Bildhauer wie sein B r u d e r Telekles,
war mit diesem in Ä g y p t e n I 584, 12 (Diod.)
2. Gesprächsperson in Piatos Theaet. I I 120, 14. 22; 122, 12. 22; 264,
4. 19; 265, 8
3. Kyrenaiker, Gottesleugner I I 299, 19 (Pseud.-Plut.). Seine Anhänger
Θεοδώρειοι I I 274, 7 (Numen.)
540 Eusebius

Tbeodotos: 1. der Adressat, dem Eue. die Praeparatio sowie die Demonstratio
ev. widmet, Bischof von Laodikeia in Syrien: ϋεΐον έπισχόπων χρήμα, φίλη
ΰεοϋ xal Ιερά κεφαλή I δ, β. Über ihn s. Η . Doergens, Eue. von Cäaarea ale
Darsteller der phöniz. Religion, Paderborn 1916 (Forschungen zur christl.
Literatur- und Dogmengeschichte 12, 5), S. 2 Anm. 1
2. Literat, nach I 598, 2 (Tat.) ein Phöniker, der in phönizischer Sprache
schrieb, weshalb die Identifizierung mit dem von Alexander Polyh. be-
nutzten Dichter (so Gifford in seiner Ausgabe IV 327) unmöglich ist
3. Dichter: s. das Stellenregister unter Alexander Polyhistor. Dieser
dürfte wohl auch I 653, 18 (Jos.) gemeint sein
Theologen, heidnische Gottesgelehrte: Platon, Pythagoras, Xenokrates, Chrysipp
folgten τοις πάλαι &εολόγοις I 230, 2 (Plut.); I I 343, 6. S. das Sprachregister
unter θεολόγος und ϋεολογέω
Theologia: I 161, 9; 162, 10; 174, 10 und o f t ; so ziemlich dasselbe wie unser
Religion (vgl. bes. I 364, 23 ol δέ . . . τό äöeov ώς πολύ χρείττον της τοιάσδε
θεολογίας είσηγήσαντο). Mit μυστηριώδης θεολογία meint Plut. I 106, 12
allegorische Mythendeutungen (a. dazu Eue. 105, lOff.). S. unter Religion
und im Sprachregister unter θεολογία
Theophilos: Historiker, schrieb über die Juden I 553, 18 (Jos.); im übrigen s.
das Stellenregister unter Alexander Polyhistor
Theophrastos: von Eresos I 677, 15 (Clem., in den Hss. des Eus. Έρέσιος zu
Έφέσιος verderbt); in der Urzeit bloß vegetabilische Opfer 1 3 6 , 9 . 1 1
(Porphyr.* Gewährsmann, De abstinentia); 37, 12; 182, 14; gegen den
blutigen Opferkult 185, 11 ff. und 186, 2 (Porph.); über die besondere Art
des Opferns bei Syrern und Juden I 486, 3 (ders.); schrieb über Erfindungen
577, 15 (Clem.); sein Hörer Arkesilaos I I 271, 17 (Numen.); ein erotisches
Verhältnis zwischen beiden angedeutet 273, 12 (ders.); Erzieher des Niko-
machoe, Sohnes des Aristoteles I I 349, 13 (Aristocl.)
Theopompos: Historiker; wegen beabsichtigter Aufnahme von ungenau aus
dem Pentateuch Übersetztem in sein Werk von Gott mit mehr als dreißig-
tägiger Geistesverwirrung bestraft I 426, 12 (Aristeas). Plagiator I 659, 20;
561, 20 (Porph.); 562, 3. 14 (ders.); 563, 5. 14. 19 (ders.); 566, 18 (ders.);
Urteil über seine stilistische Leistung 563, 15 (ders.); die Athener Abkömm-
linge der Ägypter 596, 13 (Air.: iv τψ Τρικαράνψ θεόπομπος). S. auch das
Stellenregister
Theoteknos (der Name nicht genannt): von Antiochien, heidnischer Prophet,
gestand auf der Folter den durch magische Zeremonien verübten Betrug; in
seine Angelegenheit Philosophen und Beamte von Antiochien verwickelt
I 168, 11 ff.
Thersites: 1 1 9 4 , 4 (Plat.); 236, 18 (ders.); 237, 13
Theseus: eine Generation vor dem trojanischen Krieg I 604, 10 (Clem.)
Thesmophoria: attisches Fest 182, 7. 9 (Clem.); die Frauen, die an diesem
Fest teilnehmen (al Φεσμοφοριάζουσαι), essen keine Granatäpfelkerne I 83,
16 (ders.)
Thespios: Sohn des Erechtheus, h a t t e 60 Töchter 172, 16 (Diod.), die auch
I 149, 3 genannt werden; Herakles' Söhne von diesen Θεσπιάΰαι genannt
1 7 2 , 2 1 (Diod.)
Thesproter: 1659, 28 (Clem.); λέβης Θεσπρώτειος = Αωδωναϊον χαλχεΐον, das
Orakel von Dodona I 78, 17 (ders.)
Thessalien (Θετταλία): I I 184, 16 (Plat.); 185, 1. 4. 7 (ders.)
Theta: Symbolik des Theta I 63, 16 (Philo Bybl.)
Thetis: I I 172, 10 (Plat.); 174, 2 (ders.); 175, 27; ihr Sohn, Achill 186, 5 (Plat.)
Thmutosis: ägyptischer König I 608, 6 (Jos.)
Thola: jüdischer Richter I 610, 6
Thon: ägyptischer König I 683, 14 (Diod.)
Thoyth und Thoth: ägyptischer Gott = Hermes; 1 4 1 , 4 . 5 (Philo Bybl.);
46, 11 (ders.); 51, 16 (ders.). S. auch unter Taautos
Thraker (Sing. Θρφξ; Ιπποι Θρηίχιαι I 277, 16 Oenom.): I 130, 6 von Orpheus;
Menschenopfer 1192, 12 (Porph.); erfanden das Winzermesser und ver-
 Namen- und Sachregister 541
wendeten zuerst zu Pferd kleine Schilde (πέλται) I 676, 11 (Clem.)· Thra-
kische Bosse sind die besten I 277, 16 (Orakel bei Oenom.). I I 120, 16
(θρ$ττα Thrakerin; Anekdote von Thaies bei Plat.); 121, 1 (dere.); 122, 10
(ders.)
Thraeymachos: Gesprächsperson bei Plato I I 98, 9. 12; 133, 21
Thukydides: Plagiator I 569, 20; Lob und Tadel des Th. 580, 14 (Jos.)
Thuro (Θονρώ): phönizische Göttin, = Χονσαρϋις 1 6 1 , 1 9 (Philo Bybl.)
Thyestes: Dramengestalt 1 2 8 3 , 4 (Oenom.); 699,1 (Tat.)
Tibarener: Volksstamm am Schwarzen Meer, stürzten die Greise in Schluchten
I 17, 2 (Porph.)
Tiberius, Kaiser: ließ sich vom Tode des großen Pan berichten I 264, 14 (Plut.);
in seinem 15. Regierungsjähre begann Christus zu lehren, d. i. im vierten
J a h r der 201. Olympiade, 548 Jahre nach dem zweiten J a h r des Dareios
I 585, 9. 13; 586, 2. 4
Tiere: zur Mantik abgerichtete T. (Ziegen und Raben) I 79, 10 (Clem.); für die
Juden reine T., wie die Spalthufer und Wiederkäuer, unreine, wie Wiesel
und Mäuse I 447, 10—460, 1 (Aristeas) nebst allegorischer Deutung. S. auch
unter Vögel
Tigris: I 548, 10 (Eupolem. — Alex. Polyh.)
Timaios: 1. Historiker, aus Tauromenion, verleumdete den Aristoteles I I 346,
21 (Aristocl.); seine Widersprüche gegenüber anderen Historikern 1680, 7. 9
(Jos.)
2. der Lokrer, έν τω φνσικψ σνγγράμματι I I 216, 5 (Clem.); s. das Stellen-
register
3. ägyptischer König I 607, 4 (Maneth. — Jos.)
Timon: der SUlograph, Skeptiker; aus Phlius (ΦΧιάσιος) I I 312, 10 (Aristocl.);
Schüler des Pyrrhon I I 306, 4 (ders.); seine Lehren 306, 4—13 (bei Aristocl.,
der sie 306,14—312, 3 bekämpft); seine Schrift Πνΰων 308, 22 (ders.); seine
Silloi 309, 10 (ders.), in denen er die anderen Philosophen schmäht, den
Pyrrhon aber preist 306, 24 (ders.); 309, 20 und 310, 6 (ders.); zählte den
Arkesilaos zu den Skeptikern I I 274, 1 (Numen.); Verspottung der Philo-
sophen wegen ihrer ψιλονεικία I I 424, 23ff. (nach Clem.). I I 272, 1 (Numen.).
S. auch das Stellenregister
Timotheos: Paulus' Jünger I I 116, 19
Tiryns: I 126, 4 (Plut.)
Titanen: 1. in der phönizischen Mythologie 146, 7 (Philo ByblJ
2. in der ägyptischen Mythologie: töten den Horos Ϊ 62, 17 (Diod.)
3. in der griechischen Mythologie: zerrissen den Dionysos I 82, 12. 13. 20
(Clem.); 83, 6 (ders.). Titan = Helios 1536, 18 (Ezech. — Alex. Polyh.).
Τιτηνίς Beiname der Rhea I 235, 14 (Orakel bei Porph.). Τά Τιτανικά die
Taten der Titanen I 231, 11 (Plut.)
Titanidee = Artemides: nach der phönizischen Mythologie sieben Töchter des
Kronos und der Astarte I 48, 11. 16 (Philo Bybl.)
Tityos: I 605, 19. 22 (Clem.); I I 94, 4 (Plat.)
Tlepolemos: Sohn des Herakles I 72, 2 (Diod.); 600, 18 (Tat.); 604, 11 (Clem.)
Tod (Θάνατος): in der phönizischen Mythologie Muth I 49, 22 (Philo Bybl.)
Tosobis: einer der drei Stammväter der Solymer, von Kronos getötet I 231, 17
(Plut.); s. unter Arsalos und Aryos
Totenorakel: der Tyrrhener I 79, 8 (Clem.)
Trachis: 1262, 14 (Τρηχινος, Orakel bei Oenom.); 262, 19 (Oenom.); „Stadt
des Herakles", von den Lokrern zerstört I 319, 3 (Τρηχϊν(α), Orakel bei
Oenom.)
Traum: ηανομφέας (gemeint allwissend) ωαηερ όνείρους I 238, 2 (Orakel bei
Porph.); die Vorhersagimg aus den Träumen von den Einwohnern von
Telmessos erfunden I 576, 4 (Clem.)
Trikke: Stadt in Thessalien I 153, 6 (Orakel bei Porph.)
Triopas: siebenter König von Argos seit Inachos, Zeitgenosse des Kekrops
I 689, 17; 698, 23 (Tat.); 599, 15 (ders.); 603, 13 (Clem.); 605, 6. 9 (ders.)
542 Eusebius

T r i p t o l e m o s : m i t der O b h u t des Ackerbaues in A t t i k a von Osiris b e t r a u t I 60,

10 (Diod.); γηγενής in Eleusis 84, 13. 14 (Clem.); 599, 21 (Tat.); 603, 19
(Clem.); 11 188,20 (Plat.)
Troglodyten: sie erfanden die Sambyke (einMusikinstrument) I 577, 4 (Clem.)
T r o j a u n d Troer ( Τρώες), trojanisch ( Τρωικός; τά Τρωϊχά der Trojanische Krieg):
I 39, 10; 40, 2 (Phüo Bybl.); 568, 14; 569, 17; 579, 5. 9 (Jos.); 596, 15 (Tat.);
600, 17 (ders.); 602, 21 (Clem.); 604, 11 (ders.); 609, 14; I I 17, 2. 3; 104, 25;
170, 17 (Plat.); 186, 5 (ders.); 272, 14 (Numen.)
Tros: mythischer König von T r o j a I 597, 12 (Tat.)
T u r m b a u zu Babylon: I 500, 3—8 (Abyden.); 500, 11—23 (Jos.); 503, 1
(Eupolem. — Alex. Polyh.)
T y c h e : die bildliche Darstellung der T. auf einer Kugel bedeutet ihre Un-
beständigkeit I 325, 18 (Diogenian.)
T y d e u s : I 317, 26 (Oenom.); davon Tydeides, Tydeus' Sohn Diomedes, m i t i h m
Arkesilaos verglichen I I 272, 14 (Numen.)
T y n d a r i d e n : N a c h k o m m e n des Tyndareos I 275, 10 (Orakel bei Oenom.)
T y p a i o n : Ort 1 2 5 8 , 12 (Oenom.)
T y p h o n : 1. in der phönizischen Mythologie I 48, 18 (Philo Bybl.)
2. in der ägyptischen Mythologie: I 59, 7 (Diod.); Bruder des Osiris, den
er t ö t e t 60, 14. 19 u n d 61, 8 (ders.); Isis u n d Horos von ihm bedroht 64, 21
(ders.); von rötlicher H a u t f a r b e 115, 10 ( P l u t . ) ; ein D ä m o n 229, 23 (ders.);
231, 13 (ders.). Als Flußpferd dargestellt I 144, 18 (mit allegorischer Deu-
t u n g ; Porph.). Fluch, die Glieder des Osiris dem T y p h o n hinzustreuen
I 243, 7 (Porph.). Τά Τυφωνιχά die (Darstellung der) Taten des Τ. I 230, 10
u n d 231, 11 (Plut.)
T y r a n n e n : ihr unglückliches Leben I 468, 15—470, 6 (Philo J u d . n a c h stoischer
Quelle); w a r u m m a n c h e T. erst s p ä t ihre Strafe f i n d e n 471, 9—472, 21
(ders.); sie sind Elementarereignissen vergleichbar, gewissermaßen H e n k e r
im Dienste der Vorsehung 471, 25—472, 16 (ders.)
Tyros u n d Tyrier: T. gegründet von Hypsuranios I 45, 4. 7 (Philo B y b l . ) ; ist
eine heilige Insel 49, 15 (ders.); 538, 22 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 540, 13
(ders.); 541, 11. 12. 18 (ders.); 544, 15. 16. 18 (ders.); K a r t h a g o von den
Tyriern gegründet 609, 5
Tyrrener (Etrusker), ihr L a n d Τνρρηνία: ihre Totenorakel (νεχυομαντεϊαι)
I 79, 8 (Clem.); zwei K o r y b a n t e n ( = Kabiren) brachten die Schatulle m i t
dem αΐδοϊον des Dionysos nach Tyrrenien 84, 1. 3. 6 (Clem.); die T . erfanden
die Trompete 1576, 5 (ders.); sie ( Τ ο ν σ χ ο ι ) bildeten die Opferkunde a u s
576, 3 (dera.); sie (Τουσχανοί) ersannen die Plastik 576, 14 (ders.)
T y r t a i o s : „Des T. Wegweiser und Ausspäher (des Weges)" (Lykurg) I 274, 15
(Oenom.). I m übrigen s. das Stellenregister

U a p h r e s : ägyptischer König I 538, 23 (Eupolem. — Alex. Polyh.); 539, 15. 18

(ders.); 5 4 0 , 2 (ders.); 544, 13 (ders.)
U a u (Ούαν): hebräischer B u c h s t a b e I 574, 17
U b a l : I 349, 9 (Dan — Orig.)
Ü b e l : s t a m m t nicht von der Materie I 407, 2—411, 3 (Maxim.)
U n r e c h t : darf nicht m i t Unrecht vergolten werden, sowohl nach platonischer
( I I 181, 15—182, 26) als auch n a c h christlicher ( I I 182, 27ff.) Lehre
U r a n o s : 1. in der phönizischen Mythologie: = Epigeios Autochthon I 46, 16. 21
(Philo Bybl.); 4 7 , 2 . 3 . 4 . 9 . 1 3 . 1 4 . 1 5 . 1 7 (ders.); 4 8 , 5 . 8 . 1 0 . 2 1 (ders.);
49, 2. 4. 19 (ders.)
2. nach der Religion (θεολογία) der Atlantier ihr erster König, h a t t e
45 K i n d e r , davon 18 von der Gemahlin Tepaia (s. daselbst); zwei Töchter
Basileia ( = Meter) u n d R h e a ( = Pandora) I 73, 18. 22. 24 (Diod.). Die be-
deutendsten Söhne des U. Atlas u n d K r o n o s 75, 2 (ders.)
3. n a c h der Erzählung des Euemeros: Söhne des Uranos u n d der H e s t i a
P a n u n d Kronos, Töchter R h e a u n d Demeter I 77, 11. 12. 14. 16. 22 (Diod.).
A u ß e r d e m : I 97, 3 (Plat.) = I I 166, 5 (ders.) = 230, 4 (ders.) u n d 231, 14;
I 97, 14 (Plat.) = I I 168, 2 (ders.) = 231, 24 (ders.); I 99, 18 (die E n t -
 Namen- u n d Sachregister 543

m a n n u n g des U. durch seine Söhne wird bei den R ö m e r n nicht erzählt;

Dion. H a l . ) ; I 134, 17. 19. 21. 23. 25. 26
U r i e : πόλις Ουρί η (Ur = Chaldäerstadt) = K a m a r i n e I 503, 3f. (Eupolem. —
Alex. Polyh.)
U r p h e : Insel im Persischen Meerbusen 1 539,9 (Eupolem. — Alex. Polyh.);
scheint Ophir zu sein
Ursachen: Einteilung der U. 1 328, 11—330, 18 (Alex. Aphrod.); Einreihung
der Ειμαρμένη 330, 24 (ders.)
Usoos: phönizischer Gott, Bruder des Hypsuranios, f u h r zuerst auf einem Ein-
b a u m ins Meer I 45, 1. 5. 9 (Philo Bybl.)

Vergeltung nach dem Tode: 11 7 9 , 1 4 — 8 0 , 2 1 (Plat.); 9 2 , 2 6 — 9 5 , 3 (ders.);

160, 6—161, 12 (ders.); 199, 12—15 (Plat. — Clem.); I I 219, 1—21 (zumTeil
gefälschte Verse bei Clem.)
Vierruderer (τετρήρης): zuerst von den K a r t h a g e r n gebaut 1 576, 18 (Clem.)
Vögel: Angabe der V., die den J u d e n als rein u n d daher zum Genuß erlaubt
gelten, sowie der V., die als unrein gelten I 446, 12ff. (Aristeas)
Vogelflüge: zuerst von den Phrygern beobachtet I 576, 2 (Clem.)
Vogelschau: von den Isauriern u n d Arabern ausgebildet 1 5 7 6 , 4 (Clem.);
Nichtigkeit der Vogelschau vom J u d e n Mosollamos dargetan I 490, 18—
491, 11 (Hecat. — Jos.)
Völker: verschiedene N a h r u n g verschiedener V. 1 336,7—20 (Bardes.); ver-
verschiedene G e m ü t s a r t 336, 20ff. (ders.); verschiedene Sitten 337, 5—
3 4 3 , 7 (ders.); 3 5 7 , 2 4 — 3 5 8 , 5 (Orig.); barbarische Sitten durch die Ein-
f ü h r u n g des Christentums abgeschafft I 16, 8—17, 9
Vorsehimg (Πρόνοια): P i a t o s Bekenntnis zur göttlichen V. (im großen wie im
kleinen) I I 154, 2—161, 16 (Plat.); 355, 18—356, 9 (Attic.). Nach stoischer
Quelle erörtert von Philo J u d . I 462, 23—479, 6 (die Leiden der Guten haben
m i t der V. nichts zu t u n 468, 5 f f . ; T y r a n n e n Werkzeuge in der H a n d der Gott-
heit 471, 25—472,16; ebenso N a t u r k a t a s t r o p h e n 472,16—473,13; zu unter-
scheiden zwischen Notwendigem u n d Hauptsächlichem einerseits, Neben-
folgen anderseits 473, 13—474, 18; f ü r Elementarereignisse die Elemente,
nicht die V. verantwortlich 474, 18—475, 11; Zweck der wilden u n d der
giftigen Tiere 475, 11—476,27); bei den Stoikern ist χόσμος = Πρόνοια
I I 380, 8.11 (Ar.Didym.). Die V. geleugnet von Aristoteles I I 356,11—359, 3
(Attic.) u n d E p i k u r 358, 3—359, 3 (ders.; gegen E p i k u r s Atomenlehre, die
die Vorsehung ausschließt, Dion. Alex. I I 325, 12—337, 23). Kräftiges Be-
kenntnis des Εΰβ. zur V. I 307, 7—14
W a g e n : von den Persern e r f u n d e n I 577, 9 (Clem.)
W a h r h e i t : erhabene W a h r h e i t e n darf m a n Uneingeweihten nicht mitteilen
I I 96, 13—17 (Plat.) u n d 96, 18f. (Mt) sowie 19—21 (I. Cor)
Wahrnehmung(en): ή σνναΐσ&ησίς τε xai άντίληψις ημών αυτών unmittelbar
evident (cogito, ergo sum) 1 3 1 4 , 1 5 — 3 1 5 , 1 0 (Oenom.); die χαταληπτιχή
φαντασία der Stoiker von Arkesilaos b e k ä m p f t I I 276, 9ff. (Numen.);
täuschende W . επί τον έρετμοΰ τον έν τω ϋδατι χάπι των γραφών I I 318, 5
(Aristocl.)
Wahrsager u n d Wahrsagerei: verschiedene F o r m e n der Wahrsagerei I 79, 4—11
(Clem.). Die Wahrsager können ihren eigenen Mitbürgern nicht helfen
I 167, 1; nicht einmal sich selber 170, 20 (Diogenian.); die meisten ihrer
Weissagungen treffen nicht ein I 169, 18 u n d 169, 24—170, 23 (Diogenian.);
ihre K u n s t (μαντιχή) wäre, selbst wenn sie wissenschaftlich begründet wäre,
u n n ü t z , ja schädlich I 171, 5—14 (ders.). I m übrigen s. u n t e r Orakel
Wasser: mehrere Symbole der N a t u r k r a f t des W . I 139, 8—12 (Porph.); Ur-
stoff: s. u n t e r Thaies
W e i h r a u c h : bei magischen Zeremonien verwendet I 246, 4 (Orakel bei Porph.)
Wein: Einschränkung u n d V e r b o t des Weingenusses I I 115, 14—116, 6 (Plat.);
116, 8—20 (AT u n d NT). Der Weinbau von Osiris aufgebracht I 59, 14
(Diod.)
544 Eusebius

Weisen: die Sieben W. zur Zeit des Kyros, mehr als 600 J a h r e nach den Troika,
nicht weniger als 1500 Jahre nach Moses 1509, 14 und 611, 15; 606, 8
(Clem.)
Weisheit: göttliche W. = Λόγος und ύεον δύνάμις I 386, 15 (s. auch I 147, 2);
aus der (göttlichen) W. stammt alles Licht 390, 13—18 (Aristob.)· S. auch
unter Peripatetiker
Welt (κόσμος): Entstehung der W . : nach der Mythologie der Phöniker I 42,
21—43, 18 (Philo Bybl.); nach der Mythologie der Ägypter I 143, 1 —8 (aus
einem Ei, das aus dem Munde des Kneph hervorkam: Porph.); nach Diodor
125,11—26,20; nach Thaies 28, 18f. (Pseud.-Plut.); Anaximandros 28,
20—29, 9 (ders.); Anaximenes 29, 10—17 (ders.); Xenophanes 29, 18—30, 3
(dere.); Parmenides und Zenon 30,4—14 (ders.); Demokritos 30, 15—24
(ders.); Epikur 31, 1—5 und I I 405, 5—406, 5 (ders.); Aristipp I 31, 6—8
(ders.); EmpedoUee 31, 9—22 (ders.); Metrodoros von Chioe 31, 23—32, 4
(ders.); Diogenes von Apollonia 32, 5—9 (ders.); nach Plato geworden, von
Gott geschaffen, nur durch Gottes Willen auflösbar I I 66, 16—69, 15; nach
den Stoikern I I 378, 19—379, 8 (Aristocl.). Über den κόσμος im Sinne der
Stoiker Ar. Didym. I I 379, 12—380, 17 (κόσμος = βεός = Ζεύς = Ειμαρμένη
= 'Αδράστεια = Πρόνοια). Nach jüdisch-christlicher Lehre kann dieWelt nicht
Gott sein I 131, 6f.; sie ist trotz ihrer Vielfältigkeit von einem Schöpfer ge-
schaffen 1146, 22—147, 2; 366,19; 379,11; 461, 14—462,10 (Philo Jud.);
nicht aus ungewordener ewiger Materie 1401,6—402,5(Dion. Alex.); 402,7—
403, 17 (Orig.); vielmehr ist nach Philo J u d . auch die Materie von Gott ge-
schaffen I 403, 20—404, 18; nach christlicher Anschauung kommt ihr über-
haupt keine Realität zu 405, 2—416, 3 (Maxim.). Die W. von Gott gelenkt
I 380,12—14; 383, 24; s. auch unterVorsehung. Das Ende der W. I I 70, 23—
73, 9 (Plat.); 220, 2—12 (Peeud.-Sophocl.—Clem.); nach den Stoikern perio-
dische έκπνρώσεις und Wiederherstellungen (αποκαταστάσεις) I I 382, 22—
384, 5 (Ar. Didym.). Das Weltall betreffende Lehren verschiedener Philo-
sophen I I 407, 10—408, 13 (Pseud.-Plut.); 408,15—20 (ders.); 409,2—8.
10—16 (ders.); 409, 18—410, 10 (ders.); 410, 12—411, 4 (ders.); 411, 6—12.
14—18. 20—23 (ders.); 412, 2—5. 14—22 (ders.); 413, 10—420, 16 (ders.)
Wiederkäuer: s. unter Tiere
Wiesel: empfangt durch die Ohren und gebiert durch den Mund I 449, 19
(Aristeas); 8. auch unter Tiere
Willensfreiheit (τό αντεξούσιον): I 303, 8; ihre Beeinträchtigung durch die Bin-
dimg der Seele an den Leib I 304, 26—305, 23 sowie durch äußere Ein-
flüsse 305, 23—307, 14; Bestreitung der W. durch Demokrit, nach Chrysipp
ist der Mensch bloB halbfrei I 313, ,3 (Oenom.); 315, lOff. (ders.). Schicksal
und Willensfreiheit I 299, 15—312, 18; 312,52—320, 13 (Oenom.); 321, 3—
328, 4 (Diogenian.); 328, 11—334, 12 (Alex. Aphrod.); 335, 2—343, 15
(Bardes.); 344,7—360,12 (Orig.). F ü r den Menschen maßgebend außer
der W. noch Gesetz und Brauch I 340, 26 (Bardes.). Willensfreiheit und
Prädestination I 350, 21—354, 24 (Orig.)

Xenokrates: Platoniker, aus Kalchedon ( = Chalkedon) 11216,12 (Clem.);

Nachfolger des Speusipp I I 267, 13; 268, 16 und 269, 1 (Numen.); nahm
einige Änderungen an Piatos Lehre vor 269, 6 (ders.; vgl. auch Eus. 267,15);
Lehrer des Stoikers Zenon 271,11 (ders.) und angeblich des Epikur I I 318,22;
nahm einen obersten und einen untersten Zeus an I I 216, 12 (Clem.); über
die Dämonen 1230, 1 (Plut.) und 263, 11 (ders.); Anordnung der Sterne
I I 413, 10 (Pseud.-Plut.). S. auch das Stellenregister
Xenophanes: von Kolophon, Gründer der eleatischen Schule I 570, 23; I I 265,
24 (Plat.); zur Zeit des Anaxagoras und Pythagoras I 612, 12; I I 299, 12
und 306, 12. 13. Lehren: Das All ist Eins I I 265, 24 (Plat.); stets gleich,
ohne Werden 1 2 9 , 1 8 (Pseud.-Plut.); ungeworden, ewig, unvergänglich
I I 409, 6 (ders.); über die Götter 129,26 (ders.); ließ die Sinnesempfindungen
nicht gelten I 29, 22 (ders.); I I 261, 1 und 303, 7 (wogegen Aristocl.
303, 13—305, 11); Hören und Sehen I 29, 28 (Pseud.-Plut.); über die Sonne,
 Namen- und Sachregister 545

den Mond, die Sterne, das St. Elmsfeuer und die Erde I 29, 25 und 30, 1 f.
(ders.); II 400, 14 (ders.); 402, 13 (ders.); 404, 12 (ders.); 414, 19 -(ders.);
415, 8. 14 (ders.); 418, 5 (ders.); 419, 3 (ders.). II 8, 10 (Aristocl.); 345, 18.
S. auch das Stellenregister
Xenophon: Lob seines Stiles I 563, 9. 10. 13. 17 (Porph.); Plagiat des Theopomp
an seinen Hellenika 563, 14 (ders.). Pseudo-Xenophon: boshafte Anspielung
auf Plato wegen seiner Vorliebe für Ägypten, Pythagoras und Sizilien I I 291,
12 f. Im übrigen s. das Stellenregister
Xerxes: in seinemHeereszuge gegen Griechenland auch Juden I 494, 20 (Choeril.
— Jos.)

Zabulon: Sohn Jakobe I 509, 4. 18 (Demetr. — Alex. Polyh.); 511, 14 (ders.)

Zacharias: jüdischer Prophet I 611, 13; s. auch das Stellenregister
Zai: hebräischer Buchstabe I 674, 18
Zauberei: s. unter Magie und Orakel
Zelphan: Sklavin der Rachel I 509, 1 (Demetr. — Alex. Polyh.)
Zenodotos: Grammatiker I 596, 13 (Tat.)
Zenon: 1. von Elea 130, 13 (Pseud.-Plut.); Hörer des Melissos, Lehrer des
Leukipp, standhafter Tod I 612, 17£f.; I I 305, 14; Wortkünstler, wie die
ganze eleatische Schule I I 7, 18 (Attic.); leugnete die Realität der Sinnes-
empfindungen I I 303, 15 (Aristocl.; s. unter Xenophanes)
2. von Kition, Gründer der Stoa I I 378, 10. 11; Hörer des Xenokrates,
Polemon, Krates, Stilpon, Herakliteer I I 271, 10. 11 (Numen.) lind 378, 10;
Kampf mit Arkesilaos I I 274, 11—277, 9 (Numen.), wobei es besondere um
die stoische καταληκτική φαντασία 27β, 12 ging und Zenon schließlich seine
Angriffe gegen Plato richtete 276, 15; über die έχπύρωσις I I 383, 5. 10
(Ar. Didym.); über das σπέρμα 384, 7 (ders.); die Seele eine Ausdünstung
{άναϋνμίασις) 384,15.16f. (nach Heraklit; ders.), wogegen Longin ankämpft
I I 386, 17; die Ideen sind rein gedankliche Vorgänge 11413,8 (Pseud.-
Plut.); I I 202, 13 (Clem.); 270, 19 (Numen.); 278, 17 (ders.)
3. ein jüngerer Stoiker, Nachfolger des Chrysipp I I 378, 12; hatte seine
Bedenken bezüglich der Annahme der έχπΰρωσις I I 383, 12 (Ar. Didym.)
4. Z. von Myndos, Schriftsteller I 91, 7 (Clem.)
Zethos: I 606, 2 (Clem.)
Zeus [Ζενς; Formen von Ζην-: Ζψύς 1126, 16 Orph.-Porph. = 128, 23 Orph.;
153, 10 Porph.; I I 215, 24 Heracl. — Clem.; 225, 3 Hes. — Clem.; ΖηνΙ
1274, 6.16 Orakel bei Oenom.; 605,1 Hes. — Clem.; Ζ ή ν α Ι Ι 215, 11
Eurip. — Clem.; τόν did των ποιημάτων Δία xal Ζήνα I I 195, 5 Arietob.; Ab-
leitung von ζην I 75, 22 Diod. und I I 380, 8 Ar. Didym., stoisch]: 1. bei den
Phönikern: Z. Arotrios = Dagon I 48, 15 (Philo Bybl.); Z. Belos, Sohn des
Kronoe 48, 17 (ders.); Z. Demarus 49, 12 (ders.); Z. Meilichios = Chusor
45, 19 (ders.)
2. bei den Babyloniern: Z. Enyalios 1500, 20 (Jos.)
3. bei den Ägyptern: Z. Ammon I 68, 24 (Diod.); 69, 6. 12 (ders.); 61, 16
(ders.); 62, 1. 3. 23 (ders.); Z. = Osiris 62, 15 (ders.)
4. bei den Griechen (und Römern): Sohn des Kronos und der Rhea
I 97, 5 (Plat.) = I I 166, 6 (ders.) = 230, 6 (ders.); I 75, 10 (Diod.); über-
nahm von Kronos, der mit den Titanen gegen ihn kämpfte, die Herrschaft;
nach der rationalistischen „Theologie der AÜantier" eigentlich ein Mensch,
der sich durch Körperkraft und andere Vorzüge auszeichnete; ein anderer
Z., Bruder des Uranos, war König auf Kreta, seine Söhne die Kureten I 75,
10—76, 2 (Diod.). Zeus* erste sterbliche Geliebte Niobe, Tochter des Phoro-
neus, die letzte, nach 16 Geschlechtern, Alkmene 171,7 (ders.). Seine
Wanderungen 77, 20 (Diod. nach Euhemer.). Zwist mit Hera und Z.* List
I 109, 1—14 (Plut.); physiologische Auslegung 109, 15—110, 5 (ders.). Sein
Wesen (Allwissen und Allmacht) I I 207, 3 (Democr. — Clem.). Arge anthro-
pomorphe Darstellung in einem zweifelhaften Fragment des Sophokles
I I 213, 19—214, 3 (Clem.). Allegorische Deutungen: nach den Ägyptern
Ζ. = πνενμα I 112, 12 (Diod.); = δ πάς κόσμος und νοϋς 126,3—128,9
Mr S3, Eusebius II 35
546 Eusebius

(Porph., unter Anfuhrung von Orphika und allegorischer Auslegung der

Gestalt seiner Standbilder); κόσμος = Ζ. auch die Stoiker I I 380, 8 (Ar.
Didym.). Gegen solche Deutungen Eue. I 128, 12—135, 14 und 147, 19
Beinamen des Z. (außer den bereite angeführten ausländischen): Capito-
linus (τον Καπιτωλίου Διός) I 1β8, 1; Ίΰωμήτης I 193, 18 (Clem.); Latiaris
(του Λατιαρίου Διός) I 192, 14 (Porph.); 'Ολύμπιος I I 226, 17 (Orakel bei
Herod. — Clem.); Σωτήρ I I 382, 13 (Numen.); Τριφύλιος (auf Panchaia)
I 77, 8 (Euhemer. — Diod.)
Menschenopfer zu Ehren des Ζ.: in Rom I 192, 13 (Porph.); Messenien
I 193, 18 (Clem.); auf Kreta 194, 3 (ders.). — I 99, 20 (Dion. Hal.); 583,
20. 22 (Entlehnungen Homers aus ägyptischen Bräuchen zu Ehren des Z.;
Diod.); 605, 21 (Horn. — Clem.); I I 89, 7 (Plat.); 100, 20; 101, 4 (Plat.);
102,1.21 (ders.); 106,16 (ders.); 143,10 (ders.); 145,16 (ders.); 153,6
(ders.); 168,12 (ders.); 1 7 0 , 4 . 6 . 1 0 . 1 2 . 1 3 (ders.); 174,2 (ders.); 177,4
(ders.); 206, 2. 5. 7 (Arat. — Clem.); 215, 21. 22 (Aeschyl. — Clem.); 217,
20 (Pseud.-Menand. — Clem.); 223,9 (Archil. — Clem.); 231,1 (Plat.);
231, 15; 296, 5. 7 (Emped. — Pseud.-Plut.); 337, 4 (Dion. Alex.); 352, 12
(Attic.); 365, 16 (Horn. — Attic.)
5. der Planet Iuppiter I I 417, 9 (Pseud.-Plut.)
Ziegen: s. unter Tiere
Ziel: 1. σκοπός τις xal τέλος των γιγνομένων I 329, 13—330, 18 (Alex. Aphrod.
nach Aristoteles)
2. Lebensziel: der Stoiker τέλος . . . το άχολονύως τ f j φύσει ζην I I 202, 11
(Clem.); der Epikureer: die Lust (ήδονη) I I 318, 19; des Christen: wahre
Frömmigkeit und freundschaftliches Verhältnis zu Gott I 5, 9—6, 5
Zobite: Angehöriger eines syrischen Volksstammes I 518, 19 (Aristeas — Alex.
Polyh.)
Zophaaemin: in der phönizischen Mythologie = ονρανον κατόπται I 43, 7 (Philo
Bybl.)
Zopyrion: Historiker, der die Juden erwähnt h a t 1553, 19 (Jos.)
Zopyroe: Physiognomiker, sein Urteil über Sokrates I 331, 17 (Alex. Aphrod.)
Zoroaster (Ζωροάστρης, aber I I 208, 5. 6. 8 [gegen Clem.] Ζωρόαστρις und
Ζωρόαστριν): Magier I 226, 18 (Plut.); König der Baktrier, Zeitgenosse von
Ninos, Semiramis, Abraham I 687, 13; über den Άγα&ός Δαίμων I 53, 18
(Philo Bybl.); = E r in Piatos Staat I I 208, 5 (Clem.). S. auch das Stellen -
register
Zorobabel: erlangte von Kyros die erste, u n d zwar teilweise Rücksendung der
Juden I 592, 3 (Afr.); 611, 12
Zufall (τύχη): I 332, 1—333, 4 (Alex. Aphrod.); gelegentliches Eintreffen von
Vorhersagungen auf Zufälligkeiten zurückgeführt I 165, 11—166, 10
 ΙΠ. S p r a d i r e g i s t e r

Ich habe mich dabei auf Eusebius selber beschränkt u n d ungewöhnliche

Wörter, gewöhnliche W ö r t e r in ungewöhnlicher Bedeutung u n d ungewöhn-
liche P h r a s e n gebracht. W o aber zwar ein Z i t a t vorliegt, Eusebius jedoch ein
W o r t des betreffenden Autors durch ein ungewöhnliches oder bemerkenswertes
ersetzt, h a b e ich dies v e r m e r k t (ζ. Β. I I 236, 15 έν μέση s t a t t έν μέσοις Plato);
u n d wo bemerkenswerte sprachliche Erscheinungen nicht n u r bei Eusebius,
sondern a u c h bei Autoren, die er zitiert, vorkommen, h a b e ich deren Stellen
in K l a m m e r n beigefügt (ζ. B. u n t e r άλλά: ονχ — άλλ' ή; Abschnitt 2 a : άμφω
indeklinabel).
1. Wortregister
αβίαστος: -στον . . . την έξήγησιν I 163, 8; 241, 14
άβλεψία Verblendung I 120, 19; 3 6 0 , 2 3
άγαύωσννη I I 89, 15
άγαπτμιχώς zufrieden I 311, 25
άγελαϊοι I 20, 9
αγορεύω: τον άνδρα . . . χαχώς προς των οίχείων -μενον I I 346, 11
άγω: άγειν xai φέρειν führen und lenken I 308, 27; άγαγόντες ύπ' δφιν 1 2 2 , 6
άγωγή Lebensführung I 569, 21
άδέχαστος unbestechlich I I 344, 20
άδηλος: εις άδηλον ins Ungewisse 1 2 1 , 8 (πλεί τις)·, I 164,27
αδιάπτωτος I 11, 16; I I 285, 21
άδιαστόλως unterschiedslos I I 249, 11
άδιάστροφος: -φοις . . . λογισμοϊς I 93, 7
άδιαφορέω I 18, 2
άδρανης: I 293, 10; τό -νές Schwäche, Ohnmacht I 164, 23; I 271, 14
ά&ρονς: άϋ-ρουν θάνατον ύπομείναι sie seien allesamt gestorben 1 2 3 2 , 2 4 ; dazu
Adverb ά&ρόως völlig, vollständig, geradezu: συλλήβδην ά&ρόως μυριάδας
δλας 1 1 8 , 7 ; Πάντα δή ά. ταύτα 1 1 8 , 2 1 ; απάντων ά. 1 8 8 , 1 9 ; 1 3 0 1 , 7 ;
I 303, 15; I 391, 20; I 392, 15 (reichlich); I 394, 6; I I 293, 12
ά&νρος: -ρον . . . στόμα I 12, 6
αίγυπτιάζω I I 237, 1
αίρέω: erweisen τίσιν αίρει (Konjektur) λόγος πΜεα&αι I 155, 3; überzeugen
ημάς τε είλε I 381, 1; erreichen, bewirken (mit acc. c. inf.) I 420, 9
αίσιος: αίσια rechtschaffenes Handeln I 400, 11
αίσχρορρημοσύναι I 200, 1; 201, 16; 204, 9; 228, 21; 280, 12
αίοχρουργία I 309, 3
αΐτιάομαί τινί τι: πλάνην "Ελλησιν αΐτιάται I 44, 13
αΐτιολογισμός ( K o n j e k t u r ) : τούτων τόν -σμόν ΰποσχεϊν I 22, 4
αιών: ό πάς αίών 1 3 1 1 , 6 ; έξ αΙωνος von Anbeginn der Zeit (Welt) 1 1 6 , 9 ;
I 310, 30; 311, 7; 311, 11; I 558. 4 (άνω»εν έξ al.)
άχαταχάλυπτος I I 166, 19
άχαταμάχτμος I 12, 2
άχατανάγχαστον: τό Φεϊον I 241, 14
άχεσις I 157, 11; 162,2 (beidemal Plur.)
άχοή (Plur.): τάς -άς λόγοις παρέχειν I 18, 11; άχοαϊς ήχονσται I 311, 11
άχόλον&ος: τόν -&ον λόγον die Fortsetzung 1 2 2 6 , 5; χατά τό -θον demgemäß
I 380, 15; Adv. άχολού&ως m i t D a t i v im Einklang mit I 13, 19 u n d 24
35»
548 Eusebius

ακουστής I I 305, 1 3 ; 313, 10 (von einer F r a u )

άχριβής: in' -βές genau I 590, 16
άχριβολογέομαι (Med.) I 18, 2
άχρίτως I 3, 8
άκρος: είς άκρον bis zum höchsten Orad I I 23, 1; in' άκρον . . . της . . . έηιστήμης
έληλαχότος I 334, 23
άκρώρεια: ώς άφ' υψηλοτάτης -ρείας καταπίπτοντες I 151, 20
άληστος I 454, 18
άλλά: ούχ — άλλ' ή nicht im Sinne der Hellenen, nicht andere als I 175, 20;
ebenso 1 1 8 4 , 1 2 u n d 1 1 3 , 2 (ferner 1 2 4 4 , 1 6 P o r p h y r . ; 4 0 5 , 8 M a x i m . ;
431, 19 Philo J u d . ; 448, 6 Aristeas); άλλ' in einer F r a g e (Oder etwa) I 167, 6 ;
δ* άλλ' jedoch aber wenigstens I 320, 14
άλληγορέω t r a n s i t . : άλληγορεϊν τους ηερί θεών μύθους 1 5 7 , 13; την δέ Κόρην
τον κόρον άλληγοροϋντες I 148, 9 ; p a s s i v : ό Ζευς είς τήν αίθέριον δύναμιν
άλληγορούμενος I 106, 5 ; της . . . -μένης Ιδέας I 443, 18; 451, 3 ; 454, 10
αλληγορικός: -κή θεωρία I 443, 11
άλλψάλλως I 568, 1
αλλογενής: Αλλόφυλοι δντες καΐ -νεϊς I 9, 18; I I 426, 10
άλλος: τήν άλλην όφρύν άνεσηακότες die auch sonst hochmütig sind I 168, 20;
mit Genet, verschieden von I 154, 7 ; I 309, 5 ; μηδέ (ουδέ) άλλος (ετερος):
β. S . 586f. unter ούδέ u n d μηδέ
άλλοτε: ούδ' ά. noτε 1 2 1 9 , 13; ούδ' ά. πω I 220, 2 ; ουκ ά. η 220, 14; 255, 16
αλλότριος: -a rj I 183, 19
άλλόφυλος: Β. unter άλλογενης
άλλως: πως οϋν ά. . .. εΐ μή I 22, 5 ; nichts weiter als I I 425, 12
άλογία Unvernunft I 584, 15
άμα^τψικός I 309, 21
άμαΰρωαις: παντοίςι ψυχής -αει I 93, 11
άμίλει I 383, 27
άμεταχινήτως I 309, 27
άμεταστρετττεί I 54, 9 ; 57, 3 ; 200, 11
άμέτοχος I 312, 2
άμοιρέω I 398, 6
άνά: ά. πάααν τήν οίκουμένην I 16, 10; ά. τόν σύμπαντα κόσμον I 173, 2 3 ; άνά
στόμα . . . φδόμενον I 19, 5 u n d 570, 6 ; άνά στόμα . . . φδομένονς I 255, 23;
πάντων ά. στ. &ρυλοΰμενοι I 372, 25
άναβλυστάνω hervorsprudeln lassen I 392, 12
άναγκαοχιχός I 309, 16
ανάγνωσμα I 220, 19; I 312, 12
άναδέομαι: τήν ΑΙγνπτίων ήγεμονίαν άναδησάμενος I 375, 2 6 ; mit D a t i v : θεοφιλών
άνδρων .. . ίιάσης άρετής βραβείοις άναδησαμένων I 419, 6
άνάδοσις Ausdünstung I 223, 3
άναδρομή Rückläufigkeit I 400, 12
Ανακαινίζω I I 268, β
άνακεφαλαιόω: ηάντων . . . έφ' £να λόγον . . . άνακεφαλαιουμένων I 307, 17
άναχινέω: άναχινοΰμενοι aufgerüttelt I 89, 18
άναχυκλέω P a s s i v I 308, 26
άναχνχλ ησις 1 311, 12
άναμίξ I 66, 18; I 573, 23
άναμφηρίστως I 587, 23
άναμφίλεχτος I 13, 5 ; I 561, 7 ; 575, 15; 591, 5
άναμφίλογος I 11, 4 ; A d v . άναμφιλόγως I 310, 16
άνάνευσις Aufschauen zu Gott I 6, 1; I 397, 11; mit Genet, separ. της τούτων . . .
,άνανεύσεως I 88, 19
άνανεύω (oder άνανέω 1): m i t Genet, separ. της ηλάνης άνανευσας I 78, 11; mit
έξ I 360, 22 {έξ όηόσης τε καΐ πηλίχης [απάτες] άνανεύσαντες)
άνανήφω: έκ βα&έος χάρου ανανήψαντες I 87, 20
άναηεμηάζομαι: τήν μνήμην άναπεμπασάμενος I 376, 17
άναπέμπω verweisen (die Leser) I I 37, 4
 Sprachregister 549

άνάπτω: τάδε . . . φναιχαϊς αΐτίαις άνήφθαι I 163, 18; άνημμένα abhängig I 366, 14.
Med.: ζωής και ψυχής καΐ σώματος . . . μόνος αυτός (Gott) ανήπται (hat von
sich abhängig gemacht) τήν ahlav I 367, 18; ώστε . . . πάσης Αιγύπτου τήν
άρχήν άνάψασθαι (an eich knüpfen, aiih aneignen) I 376, 26
ανασκευάζω widerlege I 182, 7; I I 326, 9
Αναστολή Zurückdrängung I 302, 23
άνάτασις geistige Anspannung, Begeisterung I 110, 9 (Hss. Αναστάσεως); I 165, 8
άνατείνομαι I 178, 10
Ανατίθημι (und Med.) widmen, hinterlegen, zuschreiben, anvertrauen: I 19,22;
τη Αλόγω φορςί . . . τήν ahlav τον παντός Ανατεθειμένων 32, 14; 38, 17 (Passiv);
420, 17 (Passiv); 571, 8; I I 21, 8; 48, 15; 75, 13; 101, 14; mit είς I I 21, 22;
mit έπί mit Akk. I I 105, 8; mit έπί mit Dativ I I 247, 3; aufschieben τοντον
μέν είς ύστερον ΑνατΙθεμαι τον λόγον I I 165, 11
ανατρέχω: Ανατρέχοι δν ό λόγος zurückgehen (übertragen) 1 149,26; 1208,1
(άναδραμόντι); zurückrechnen I 586, 8
άναφαίνω: της έν&έον προνοίας . . . Αναφαινούσης έαυτήν I 310, 16; Passiv 420, 14
άναφωνέω verkünden·, ταϋτα Ίονδαίοις ΑναφωνεΙσθαι I 9, 26
άναχωρίω: mit Genet, separ. I 3, 10 und 13; I 103, 11; I I 422, 3
άναχώρησις: mit ίξ I 68, 1 und I I 343, 6; mit Genet, separ. της τον φωτός . . .
Αναχωρήσεως I 395, 22; της τούτων Αναχωρήσεως Π 346, 4
άνδρείχελος: τό -λον ξόανον I 133, 19; είς -λον σχήμα I I 229, 10
Ανδριαντοποιητιχή I 38, 1
άνδροχτασία I 182,23; 189, 14 (beidemal Plur.)
άνειδωλοποιεϊν I 225, 19
&νειμι zurückkehren I 611, 12
άνέχαϋεν I 443, 13; 485, 12
ανέκφραστος I 122, 12; I 391, 21
Ανεξάλειπτος unauslöschlich I 134, 1; I 369, 16
ανεξετάστως I 3, 7
ανεπαισθήτως I 122, 11
άνεπήχοος I 369, 7
άνεπίληπτος untadelig I I 256, 9
άνενφημέω preisen I 386, 21
Ανέφικτος: Ανέφικτων Unerreichbares I I 422, 12
ανέχω: της μέν αλόγου θηριωδίας Ανασχεΐν emportauchen I 18, 27
ανήρ: επισκόπου Ανδρός 11324,5; θεολόγων προφητών Ανδρών 1 668,4; προφη-
τών Ανδρών I I 113, 11; Menschen I 150, 21; I 306, 12
Ανήριθμος: Ανήριθμα . . . φνλα I 393, 9 (Hs. I, dagegen Αναρίθμητα die übrigen
Hss.); aber Ανάριθμος I 36, 10 Porph.; I 547, 17 Aristeas; I I 324, 16 Dion.
Alex.
Ανθέλχω die entgegengesetzte Ansicht vertreten I I 303, 6
ανθρωποβορέω I 16, 13
ανθρωποβόρος I 395, 24
Ανθρωπογονία I I 10, 13; I I 261, 13
ανθρωποθυσία I 182, 24; 189, 14; 199, 25; 203, 9; 204, 9; 206, 16; 220, 4; 221, β;
229, 1; 255, 15; 272, 3 (außer diesen beiden Stellen überall Plur.)
Ανθρωποθντέω I 16, 20; I 206, 13
Ανθρωποπάθεta (Plur.) I 155, 6
άνθρωποπαθής: τό θνητόν xal Ανθρωποπαθές I 116, 2; Ανθρωηοπαθή menschliche
Leidenschaften I I 126, 2
άνθρωπος: τον κοινόν και πολύν -πον der gemeine Mann I 371, 15
Ανθρωπότης Menschheit ( = Menschengeschlecht) I 221, 22
Ανίημι: ανήκε δέ άφετον (τήν . . . Ανάγκην) I 310, 10
ανιχνεύω I 54, 18; 67, 16
άνοδία: χαινήν . . . Ανοδίαν . . . συντεμεϊν I 9, 14
Ανοικοδομή: -μαΐς I 151, 3
Ανοσιονργία I 89, 12; I 301, 21
ΑντιδιατΙθεμαι opponieren I 10, 14
Αντιδοξάζω I I 305, 19
550 Eusebius

άντιδοξία I I 285, 5; 293, 12 (beidemal Plur.)

άντιχαταλλάττομαι Med. I 396, 23; 400, 9
αντικαταστάσεις Gegensätze I I 260, 9
άντιχηρνττω I 162, 18
άντιχρνς geradezu, I 43, 10; 128, 20; 162, 6; 182, 24; 309, 23; 396, 14; 575, 10;
I I 45, 11; 58, β; 100, 18; 109, 12; 166, 13
άντιλαμβάνω dafür empfangen I 392, 9
άντινομο&ετέω I 162, 19; I I 164, 20
άντιπά&εια: ζφων τε είναι xai φυτών xai (5ιζών άντιπα&είας μνρίας I 164, 11
άντιπαραβάλλω: άντιπαραβλητέον I I 164, 23
άντιρρήσεις I 10, 14 u n d 24; I 320, 20
άντιφ&έγγομαι I 300, 7
ανυπόστατος unwiderstehlich I 586, 21
άνωθεν von Anfang (von der Urzeit) an: I 24, 17; 88, 8 (ά. άναλαβόντες); 151, 20;
265, 25; 265, 1; 400, 19; 558, 4
άνωτέρω weiter oben (in der Schrift) I 135, 3; Artikel + άνωτάτω + Substantiv
I 6, 11; 17, 16; 366, 16; Π 16, 17; 19, 6; 34, 19; 99, 22
άοίδιμος I 34, 7; 311, 7
άπαιωρέομαι: mit ix I 6, 3; I 301, 4
άπαν&ρωπία Menschenfeindlichkeit I 182, 23; 183, 1
άπάν&ρωπος: ·ον . . . νόσον I 17, 8
απαντάω antworten I I 165, 10; 345, 12
άπαξ: εις άπαξ I 165, 22
άπαραβάτως I 309, 27
άπαραίτψος I 87, 16; 232, 14 (unwiderleglich); 300, 20; 301, 10; 304, 15; 365, 7;
Π 255, 8
άπαράλλαχτος I 304, 13
άπάρχομαι = άρχομαι·. 1 1 1 0 4 , 2 7 ; 2 6 0 , 4
άπας: if άπαντος gänzlich I 87, 25; I I 288, 9
άπαστράπτω I 12, 18
άπαν&αδίζομαι I 553, 6
άπαυτοματίζομαι: δτι γε μή άπτρττομάτισται τό πάν I I 23, 3
άπειχός: τό μή άπ. είναι I I 5, 5
άπειρομεγέ&ης I 6, 17; 391, 21
άπελαστιχά I 164, 1
άπερίεργος I I 83, 4
άπερινόητος I 393, 9
άπευ&ύνω regeln: I 304, 4; 558, 21; 561, 9; richtigstellen I I 288, 19
άπιστία: τήν . . . είς αυτόν -lav I 13, 13
άπιαχνρίζομαι fest und steif behaupten: άπισχυριζομένοις (Var. έπισχ. A) I
105, 12
άπόβασις Ausgang (successus) I 13, 5
άπογινώσχω έμαυτόν τίνος: της . . . έλπίδος έαντούς άπογνόντας I 370, 1
απογράφομαι denunzieren I 612, 19
άποδέχομαι gelten lassen, anerkennen I 40, 13
άποδίδωμι darlegen, erklären: 1 1 1 4 , 2 1 ; 128,12; 138,12; 11 233,2 u n d 17;
240, 21; 296,26
άπόδοαις Erklärung I 103, 17; 106, 1; 147, 15; I I 343, 21; 400, 3
αποδοχή Billigung I 308, 4
άπο&αυμάζω I 93, 23
άπο&ειάζω I 393, 1
άποιος qualitätslos I 400, 27
άποχατάστασις Wiederherstellung I 400, 12
άποχνέω I 369, 28
άποχροναϊιχά I 164, 1
άπολαμβάνω umfangen I 16, 5; 391, 21
Απολογισμός Rechtfertigung I 162, 17; 573, 12
άπομάττομαι: -όμενοι einen Abklatsch nehmend (übertragen) I 573, 2
άπομειλίσαομαι I 175, 3
 Sprachregister 551

άποναρκάω I 369, 28
άποπίπτω: άποπέπτωχεν ist tief gesunken I 132, 8
άπορέω: Passiv I 10, 7; 307, 19
άπορρ<ρ&υμέω mit Genet. wie άμελέω: μη -μειν αύτοΰ των νόμων I 380, 11
απορρίπτω: των άλλως άπερριμμένων (im Gegensatz zu των διά σπουδής αύτφ
γραφομένων) I I 32, 20
απόρροια I I 232, 20; 233, 20
άποσχενάζομαι aus dem Weg räumen I 401, 1
αποστασία mit Genet, separ.: της . . . των . . . ϋεών αποστασίας I 87, 18; της
των κρειττόνων -σίας I 395, 19
άποατάται 121,27 (die Christen); 146,5 (dieselben)
αποστρέφομαι: τά τώνδε άποστραφέντες I I 426, 5
άποσφάλλω: άπέσφηλε intrans. I 400, 14
άποσφζω: ούδένα λόγον άποσώζειν auf keinen Vernunftgründen beruhen I 7, 23
άποτάττω: άποτετάχϋαι zugewiesen sein I 174, 22
Αποτείνομαι energisch disputieren I 266, 18; I I 28, 16; 359, 6; 387, 11
αποτέλεσμα Verwirklichung I 7, 19; 12, 5; 94, 22; 310, 16; I I 228, 21
άπόφασις Meinungsäußerung I 396, 21; I I 406, 21
άποφέρομαι: έπΐ της Ιδίας έξουσίας -ρονται sie nehmen nach eigenem Bdieben mit
sich I 306, 14
άποφοιβάζω wahrsagen I 156, 6
άποχρώντως I 78, 4
άπρονόητος I 308, 24
απροσεξία I 381, 18; 382, 7
&πτω: κατ' ονδέν άληβείας ήμμένην I 116, 4
&πω&εν I I 137, 5; ούχ δπ. tum sine I 164, 9
άρεσχόντως: άρ. . . . τω . . . &εω I I 422, 7
αρετή Vortrefflichkeit: άρ. θεωρίας I I 15, 15; λόγων I I 262, 9
άρχέομαι sich zufrieden geben I 571, 7 (ήρκέσόη); 609, 11
αρμόδιος (zweier Endungen): 1400, 6; 419, 12
άρρητολογία I 150, 19; 280, 13
άρρητοποιία I 309, 3
άρτιγενής I I 100, 23
άρτίως = άρτι I I 53, 1
άρχαιολογέω: ό Πλάτων . . . τά 'Ελληνικά πειράται -γεϊν, ώς έκεϊνος (Μωσής) τά
'Εβραίων I I 104, 25; Passiv της Φοινίκων -γονμένης θεολογίας I 3, 21
άρχέτνπος Adjekt. I 381, 24
άρχηγός: -γόν οδσαν (richtig Hs. Β) I 156, 11
αρχιστράτηγος: -γον δυνάμεως κυρίου (τόν Λόγον) I 391, 12
άσχέω: τοις . . . τό Φεωρητικόν της φιλοσοφίας μέρος άποτετμημένοις schreibt Dion.
Hal. I 101, 17, aber Eus. ersetzt άποτετμ. durch άσχοϋσιν
άσχητιχός: -χάς προτροπάς I 305, 17
ασκόπως unbedachtsam I I 344, 21
άσυλλογίστως I 485, 4
άσΰμβουλος unbedacht I 420, 5
άσυμπλόκως I 122, 8
άσνστατος haltlos I 98, 23; 122, 13; 159, 9
άταλαιπώρως I 557, 21
άτάρ I 99, 2; I I 259, 14; 325, 9
άτόπημα I I 234, 18
(αναίνω Passiv: I I 373, 6 Plot.)
αύ&εκούσιος I 303, 4; 305, 6; 305, 17 (-σίως); 310, 24; 312, 9; 395, 22; 400, 8
αν&έντης Urheber I 379, 8; I I 10, 17
αντάρκως vollkommen genügend I 293, 2; 553, 11
αυτεξούσιος I 241, 19; 303, 8 und 23; 306, 9, 16 und 19; 308, 3 und 13; 310, 17;
334, 10 und 14
αντίκα um gleich (eine bestimmte Tatsache) zu nennen: I I 18, 16 (αύτ. δη)·,
260, 11 (αντ. γονν μόλα)
αυτοδίδακτος: -χτοις έννοίαις I 92, 23
552 Eusebius

αύτοζωή (Gott ist gemeint) I 310, 4 ; . 381, 25

αύτόθεν ohne weiteres I 10, 11 (Gegensatz Ix μακρόν); 14, 16; 18, 23; 20, 26;
22, 4 (&ναύτ. όμολογήσαιμεν); 116, 2; 147, 18; 162, 1; 273, 16 (ix της αύτ. . . .
άπάτης); 293, 13; 301, 8; 308, 25; I I 422, 4
αύτολεξεί I 36, 9
αύτόνους (Gott) I 393, 22
αύτοπροαίρεχος I 300, 16; 301, 3; 307, 21
αύτός: τόν αύτόν τφ identisch mit I 156, 16; κατά το αύτό mit D a t i v gleichzeitig
mit: κατά τό αυτό τη τοΰ σωτήρος ήμών ίπιψανεία I 15, 18; αύτοίς mitsamt:
I 98, 23; 167, 11; 173, 20; auch Singular: αντψ υΐφ και άγίφ πνεύματι 394, 6;
αύτοίς (ίήμασι Β. u n t e r (5ήμα; έξ αυτής sofort (dagegen έξ άρχής Jos., der
zitiert wird) I 549, 5; αύτό μόνον Adv. bloß nur I 94, 20; 454, 19
αντόσε daselbst I 167, 2
αύτοσοφία: ·φΙαν . . . και αύτοζωήν I 381, 24
αυτοτελώς selbständig I 302, 14
αύχέω t r a n s . : oi . . . τόν Περίπατον αύ χούντες I I 260, 15
άφίδρνμα: -μασι(ν) I 23, 14; 37, 22
άφίδρνσις: -αεσι 1572, 12
άφιερόω I 95, 7; Π 114, 7
άφίημι: μονονουχί φωνήν άφιέντων I 12, 8 (nach Demosthenes)
άφιλόσοφος: της -σόφου πληθύος I I 229, 19
άφραίνω I 166, 4; 305, 1
άφυστερέω: m i t Akkus. I 175, 13; m i t Genet. 1 1 2 8 5 , 2 3
άφωριαμένως: Ιδίως πάλιν καΐ άφ. I 96, 12
άχϋίζω bebürden (Übertrag.) I 400, 1
άχρηστομάόεια das Erlernen unbrauchbarer Dinge I I 261, 7; 293, 10; 345, 1
άψΐς: ούρανίων άψίδων I 12, 15 (nach Piatos Vorbild)

βά&ος: κατά βάθους I 12, 15

βαίνω: τήν . . . έκκληαίαν. . . ώς äv έπ' άσείατω . . . πέτρφ . . . βεβηκυίάν (beruhend)
τε καΐ έρριζωμένψ I 12, 4
βασίλειον, τ 8 : Königreich I 368, 24
βασιλική: της βασιλικής (ohne όδοϋ) die Königsstraße I 307, 22 (es folgt d a s ent-
sprechende Z i t a t a u s L X X )
βασιλίσκος (Tier) I 395, 24
βασκανία I I 422, 8 (mit φθόνος v e r b u n d e n )
βελτιόω I 306, 23; 307, 2
βελτίωσις I 567, 11
βιάζομαι: βεβιααμένην (gezwungene, übertragen) . . . αεμνολογίαν I 116, 5
βίαιος: βιαίους (gewaltsame, gezwungene) . . . φυσιολογίας I 54, 17
βιοποριστικός I 21, 5; I I 84, 6
βίος Welt I 15, 21; 23, 3; 572, 18; 609, 18; I I 267, 21
βιωφελής I 90, 3; 293, 4 ; 420, 7; 557, 15; 572, 14; 573, 26
βοάω: βοώμενος, βεβοημένος, βοηθείς berühmt I 19, 4 (Hs. A, Var. διαβοηθέντας
u n d διαβοήτους); 71, 6 (Eus. βοώμενον s t a t t θαυμαζόμενον Diod. [IV 12, 8]);
168, 11; 189, 11; 251, 5; 274, 3; 363, 13; 485, 18; 495, 14; 586, 21; 589, 16;
I I 259, 7; 344, 1 u n d 12
βραβεϊον (Plur.) Siegespreis I 375, 25; 377, 3; 419, 6
βραχύς: βραχείς pauci I 93, 6; I I 114, 6; 267, 21; 324, 5; 331, 4; είς βραχύ τι
ein wenig I 89, 17; ώς έν βραχεί φάναι 365, 12; ώς έν βραχέσι 386, 5

γε: ούδέ (μηδέ) ye I 150, 9; 382, 2 ; I I 23, 1

γενάρχης I 374, 1 (von Abraham)
γενεαλογέω: των πάλαι -γηθέντων θεών I 96, 13; ol παρ' "Ελλησι θεοϊ . . . γενεαλο-
γοΰνται 590, 3
γενεαλογία I 97, 10
γενεσιουργία Erzeugung I 388, 22
γενεσιουργός (θεός) I 366, 19
γενικός: γενικώτερον Adv. spezieller I 161, 9
 Sprachregister 553

γεννητός: Φεοϋς γεννητοΰς γυναικών von Frauen stammend I 154, II

γεραίρω: έγέραιρον I 23, 13
γεωπονέω I 15, 10 (Var. γεηπονίω); 232, 20
γη: hinzuzudenken: την αύμπαααν I 12, 11; τήν γείτονα 574, β
γηγενής II 102, 7
γνώριμοι Bekannte, Jünger (eines Philosophen) 1 3 3 4 , 2 0 ; 570, 3; 611, 22;
612, 6. 11; I I 239, 5; 280, 19; 305, 16; 318, 23; 344, 18; 349, 28; 378, 7
γνώρισμα Kennzeichen I 374, 15; 376, 7
γνώσις: τήν πρός αυτόν (Gott) γνώαίν τε και φιλίαν I 6, 25
γονυπετέω trans.: τινάς των δαιμόνων -τεϊν αντόν καΐ Ικετενειν I 255, 13
γράμματα: τά κοινά γρ., erklärt durch αντά δή τά πρώτα της γραμματικής στοι-
χεία I 574, 2
γραμμικός: γραμμικαϊς άποδείξεσι I 11, 17
γραφή Werk I 39, 13 (Akk., Var. ανγγραφήν)
γυμνώς unverhüllt (Übertrag.) I 150, 17. 26; γνμνότερον 397, 3
γυναιμανία (Plur.) I 365, 17
γωνία: ούδ' iv γωνίφ χώρας ί&νους ένός, καΦ' δλης δέ της . . . οίκονμένης erstreckt
sich Christi Wirken I 88, 22

δαιμονάω I 173, 14
δεδίττομαι fürchten I 397, 6
δείγμα: δ. φίρουαιν einen Beweis erbringen I 78, 7
δείχηλον, τά: I 133, 22
δεισιδαιμονία: της πατρίου -νίας I 21, 27; 38, 25; ή της παλαιάς πλάνης δ. 66, 20;
τήν πάνδημον -νίαν 152, 5; ή πολύ&εος δ. I I 285, 12
δεισιδαίμων: της πατρίου -νος πλάνης I 3, 10; τήν -να πλάνψ 19, 16; -νος . . .
πλάνης 311, 4; τήν λοιπήν -να πλάνψ 557, 19
δέμω: νεώς δειμάμενοι I 23, 13
δεΰρο: είς δ. bis jetzt I 15, 19; 173, 19; 372, 25; 380, 19; β. auch unter εΙσέτι
δευτερεύω: mit μετά mit Akk. I 391, 22; mit Genet. I 392, 10
δεύτερος: έν δευτίρφ τί&εσϋαι I 372, 1; είς -ρον άνεβάλλετο 569, 5; τήν δευτέραν
Substant. die zweite Frage (Problem) I 363, 9; δεύτερον: πρότερον — δ.
primum — tum I 115, 18
δεντέρωσις I I 90, 18 (s. meine Anmerkung zu Bd. I I S. 11, 11)
δευτερωταί I I 11, 11; 88, 9 (s. unter δευτέρωαις)
δέω: πολλον δεί geschweige denn (daß) I 209, 14; 307, 20; δέον ήν ποιείν τοις
τάληϋές έπεγνωκόσι (Dativ!) I 150, 18; κατά τόν δέοντα καιρόν 166, 13;
232, 6
δή: nach Adjektiven: φναικωτέραν δή 1 2 4 , 3 ; αεμνοτέρας δή καΐ φυσικωτέρας
55, 16; σεμνοπρεπείς δή . . . φυσιολογίας I I 343, 7; nach Substantiven: τάς
των ϋεών δή προσηγορίας I 97, 9; andere bemerkenswerte Verbindungen: ό
δή καΐ . . . συναγαγών I 58, 10; τήν δή φυσικωτέραν 94, 11; των δή θεολόγων
95, 12; τους δή ϋεολόγονς I I 166, 20; ώς δή μυατικώτερον κομπάσαντες I 94,
18; δτι δή 132,^ 14; I I 48, 9
δηλητήρια: νοσοποιά . . . και -ρια I 164, 10
δηλόω: ο (οι) δηλούμενος {-οι), ό (ο/) δηλωθείς (-Φέντες), ό (οί) δεδηλωμένος (-οι),
τά -μένα u. dgl. der, die, das Besagte(n), Erwähnte(n), sehr oft: I 23, 24;
28, 5. 12; 34, 8; 40, 10; 114, 11. 21; 115, 5; 118, 2; 120, 3; 132, 5; 134, 8;
139, >7; 153, 18; 156, 18; 166,5; 168,17; 169,9; 1 7 3 , 2 . 3 ; 176, 9 . 2 4 ;
183, 3; 189, 6; 229, 7; 231, 1; 232, 15; 245, 6; 271, 15; 284, 15; 360, 13;
3 6 8 , 3 . 2 1 ; 377, 12; 3 8 1 , 1 5 ; 3 9 3 , 2 0 ; 396, 15; 4 2 7 , 3 ; 4 5 4 , 2 0 ; 479, 7;
485, 14; 489, 25; 499, 22; 558, 19; 568, 5; 570, 12; 688, 20; 590, 12; I I 17,
13; 2 2 , 1 8 ; 2 3 , 1 2 ; 5 2 , 1 2 ; 2 4 1 , 1 4 ; 2 6 0 , 2 3 ; 3 0 5 , 1 9 ; 3 4 9 , 1 5 ; 359, 13;
378, 3; 417, 17; 425, 6
δημιουργία konkret: τήν -γlav (res creatas) τον παντός I 150, 6
δημοτελής staatlich I 378, 20
διαβαίνω: διαβεβηκότ ας τ π διανοία geistig weit ausgeschritten, vorgeschritten
I I 20, 11
διαγανακτέω I 260, 13
554 Eusebius

διαγορεύω durchsprechen, erläutern I 382, 18; 461, 3

διαγράφω beschreiben I 376, 6 ; 397, 22
διαγωγή Lebensauffassung I I 318, 18 (Genet.; Varianten διάδοχης und διδαχής)
διαδοχή konkret = διάδοχοι I I 260, 7
δια&λέω I 311, 21
διαιωνίζω dauern I 222, 2
διακρίνω beurteilen I 176, 22
διαχυβερνάω I 6, 4 ( P a s s i v ) ; 307, 11; 379, 14 (Passiv)
διαλαμβάνω auseinandersetzen I 344, 2 ; 398, 1; I I 37, 3 ; 267, 7 ; 405, 2
διάληψις Auffassung, Annahme I 22, 2 0 ; 32, 12; 479, 9 (Genet., Var. νπολήιρεως)
διαλλάττω sich auszeichnen I 374, 25
διαμαοάομαι I 612, 20
διαμάχη I 306, 2 ; I I 262, 16
διάμετρος: κατά διάμετρον . . . διεστώτα diametral verschieden I 135, 7 ; ίναντίοι
κατά δ. Ιστησαν I I 406, 23
διάνοια: κατά τήν §ητήν-αν (wörtliche Auffassung) im G e g e n s a t z zur v e r t i e f t e n
(allegorischen) Auslegung (&εωρίφ . . . των iv τοις νόμοις κατά διάνοιαν ση-
μαινομένων) I 454, 13. 15
διαπαίζω: I 265, 15; I I 340, 10; 376, 9 ; s. auch S . 581
διαπληκτίζομαι plänkeln I I 260, 10
διαπραγματεύομαι bewerkstelligen I I 176, 22
διάπτωαις Verfehlung I 92, 23
διαπνκτενω Übertrag. I I 285, 24
διαρκίω sich erhalten, fortdauern I 378, 5
διαρκής I 122, 10
διασαφέω I I 177, 2 5 ; έρμηνεύει . . . διασαφων είς πλάτος 243, 14
διασείομαι (trans. Med.) I 376, 19
διασκευή Überarbeitung, Interpolation I I 239, 3
διάσχεψις 1 3 2 0 , 2 1 ( A k k . ; V a r . διάγνωσιν)
διαακοπέομαι (Med.) I 370, 11
διαστασιάζω: τοις δεδηλωμένοις προς άλλήλονς διεατασίασται I I 417, 18
διάστασις Plur. I 28, 9 ; I I 425, 5
διαστέλλομαι bestimmen: I 42, 15; 1 7 4 , 2 0 ; 2 0 9 , 2 1 (befehlen)·, absondern
I 225, 7 (Ιξ ών άφορίσαντες και διαστειλάμενοι τά . . . αίσχρότερα μνημονευό-
μενα)
διαστροφή Verdrehung, Verschlechterung 1 2 1 0 , 10
διατάττομαι verfügen 1 1 2 5 , 1 3 ; 3 6 9 , 2 5 ; 377, 22; 1 1 1 3 , 5 ; 2 5 2 , 2 0 ; 2 5 4 , 1 4 ;
P a s s i v I 379, 7 (των . . . διαταχ&ησομένων)
διατείνομαι nachdrücklich behaupten I I 229, 12
διατί&εμαι auseinandersetzen, darlegen: ευκρινώς διατεθειμένων (Med.) I I 355, 15
διατρέηομαι sieh scheuen: mit Partizip ώς μη -πεσ&αι . . . φόντα I I 229, 14
διατριβή: της των πολλών διατριβής Verkehr mit der großen Menge I 372, 14;
της Χρίστου διατριβής der Christenlehre I 404, 2 0 ; Unterricht, Schule
I I 267, 10 u n d 13; 284, 7 ; 299, 11; 305, 17
διατνπόω Med. I 370, 4
διαυγής I 13, 2 2 ; 89, 5 (Superlat.); 133, 21; 306, 19
διαφέρω mit A k k u s , übertreffen: κάλλους αυτόν ωρφ διενεγκεϊν πάντας I 376, 5
διαφωνέω: I I 345, 17; διαπεφωνήκασιν 420, 2 0 ; "Οσα — διαπεφώνηται I 3, 14 u n d
28, 15; τούτων . . . διαπεφωνημένων I I 419, 19
διαφωνία: 1 2 8 , 9 (Plur.); 32, 16; 1 1 4 0 6 , 2 1 (Plur.); 424, 19
διδασκαλεϊον = διδασκαλία (Lehre) I I 128, 6
διδασκάλων = διδασκαλία 1 3 1 1 , 4 ; 1 1 2 6 1 , 2 5
δίδωμι zuqeben (concedere) mit acc. c. inf.: ουδέ γαρ έκ τοϋ μή δντος αντάζ
γεγονέναι διδόναι βονλεται I I 232, 21
διεκδικέω verteidigen I 161, 12 und 18
διεξοδεύω durchgehen, behandeln I I 256, 11; 344, 26
διερμηνεύω I I 28, 9 ; 40, 10; 102, 11; 109, 14; 133, 20
διευκρινέω I 24, 6 ; 590, 16
δικαιωτήριον I 19, 12; I I 78, 12
 Sprachregister 555

δίκη: εν δίχη rn.it Recht I I 422, 1

διοικέομαι Med. verfügen I 420, 17
διότι: statt διό Plat. I I 132, 15; statt δτι Plat. 135, 22; = δτι (daß) I I 318, 16
(außerdem I I 195, 4 und 8 Aristob., sehr oft bei Aristocl., ferner 376, 14
Attic, und 397, 11 Plot.)
διφνής: τό -ες τουτι βλάστημα I 304, 3
δ (χα mit dem Genet, ohne I I 128, 5
δογματίζω I I 24, 15; 263, 5
δοχέω: δοχώ μοι = δοχεϊ μοι I 578, 2; 589, 1; μοι δοχεί eingeschoben ohne Ein-
fluß auf die Konstruktion: αυτός . . . μαρτυρεί, εύ μοι δοχεϊ ποιών 571, 9
δόχησις Schein I I 176, 21
δοχιμάζω: Passiv mit nomin. c. inf. εΐ δή σύμφωνος χαί άλη&ής ή . . . δόξα τνγχά-
νειν δεδοχίμαστο I I 285, 17
δοξοχοπία I 206, 3 (Plur.)
δορνφορέω transit, bedienen I 395, 11
δοτήρ I 93, 10
δοχεύς I 156, 5 und 10
δραστήριος wirksam I I 233, 22
δυναμικός: δνναμιχώτερον 1 3 1 0 , 8
δύναμις: δημιουργούς δυνάμεις I 147, 1; δυνάμει philosophischer Terminus (Gegen-
satz ένεργείηι) I I 313, 7
δυναμό ω: Passiv I 14, 10
δυνατός: δυνατώς Ιχειν = δύνασϋαι I 399, 21
δυσαλόης I 52, 10
δυσφημία (Plur.) I I 302, 20

έγγραφος: ix των έγγραφων (Neutr.; Var. γραφών) 1 4 0 , 17

έγγύς: έ. που beinahe I 590, 9
έγχαταβάλλω: έγχαταβέβληται I I 23, 7
έγχρίνω billigen: I 154, 3; 176, 21; I I 89, 11; 114, 7 (dem έγχρίνειν steht hier
άποδοχιμάζειν gegenüber)
έγχύμων: έγχύμονα Eus. I 67, 20 statt Ιγχυον Diod.
εγχειρέω mit Akkus.: ταΰτα . . . έγχειρεϊν I 301, 23
έγχεϊρημα (Plur.) I 18, 12
έγχρίμπτω: οίς άν τον . . . Ιόν έγχρίμχρειεν I 52, 10
έύελοντήν Adv.: έ&ελοντήν έπΐ τοΰτ' ελ&άντας Π 237, 11
εΐ: εΐ μή δτι außer I I 5, 5
εΙδήμων I I 17, 18
ειδωλολατρία I 19, 17
είχών Musterbild I 372, 9 und 20; 373, 11
εΐλέομαι eich herumtreiben I I 124, 19
είμαρτός: τό -τόν I 302, 5
εις: είς τό mit Infin. zum Zweck, daß I 57, 19 (εις τό χατανοήσαι Ακριβώς xai
συνιδειν); 165, 1 (ε'ις τό μη τινα σννεϊναι τό χρηαϋέν); = iv I I 189, 10; 237, 6;
auch I I 91, 13 ?
είς: ο χαϋ·' εϊς αυτών I 558, 14; είς . . . xai δεύτερος pauciesimi I 93, 5
εισάγω: τοις (μέν &ρτι) είσαγομένοις (von der Einführung in die Lehren des
Christentums) I I 83, 4 und 87, 6 sowie 88, 4
εισαγωγή Einfuhrung (übertragen): I 8, 9 (στοιχειώσεως xai εισαγωγής)·, 20, 8
είσβολή Eingang, Einleitung I I 262, 17; 315, 16 und 20
εΙσέτι: εΙσέτι δεϋρο bis jetzt 1 5 4 , 15; 3 8 0 , 2 3 ; 1 1 1 0 0 , 6 ; 3 4 4 , 2 4 ; εΙσέτι (xai)
νυν 1 2 2 , 1 8 ; 4 0 , 1 5 ; 8 8 , 1 6 ; 117,14; 1 9 9 , 2 0 ; 234, 7; 280, 15; 382, 13;
558, 13; I I 343, 16; 426, 2 ; εΙσέτι τότε I 89, 13; εΙσέτι . . . τότε I 23, 22
είσποιέομαι annehmen I 96, 4 ; heranziehen I 419, 21
είσφέρομαι für sich einbringen, betätigen: βραχεϊαν αρετής σπουδήν εΐαενηνεγμέ-
νος I 300, 4; τήν πάσαν . . . φροντίδα xai σπουδήν είσηνέγχαντο 367, 1
είσω&έω im Gegensatz zu έξω&έωι έαυτούς μέν εΐαω&οϋμεν, τους δέ οίχείους . . .
έξω&εΐν παραβιαζόμεϋα I 9, 20
έχβιάζομαι Med. I 10, 1
δδβ Eusebius

έκδοτος: μή έαντόν έπιδιδόναι ίχδοτον τοις προειρημένοις I 3 0 1 , 2 5

έχεϊσε: έν&ένδε . . . έχεϊσε vom Diesseits ins Jenseits I 3 8 2 , β ; = έχεϊ I 74, 1β
( A u s z u g a u s D i o d . , d e r j e d o c h έχεϊσε n i c h t h a t ) ; ίκεϊσε = im Jenseits (Gegen-
s a t z ώδε im Diesseits) 4 0 0 , 1 4 ; e b e n s o χάχεϊσε I I 2 3 7 , β
έχ&ειάζω: Ισο&έοις έχ&ειάσαι τιμαϊς I 95, 1 1 ; τόν τοιόνδε τ ο ν βίου τρόπον έχάειάζει
Π 119, 23
έχϋεόω I 2 8 4 , 14
Ιχ&εσμος u n d έχ&έσμως I 16, 1 5 ; 94, 2 ; I I 164, 2 0 ; 2 4 5 , 3 ; 2 5 0 , 5. 7
έχ&έωσις Vergötterung I 95, 6
Ιχχανσις ( P l u r . ) I 3 0 6 , 7
έχ μαίνομαι I 15, 2 5 (έξεμαίνοντο; V a r . έξεχαίοντο); A k t i v έξέμαινον 2 7 2 , 5 ( V a r .
έξέχαιον)
έχπερίειμι: τους βαρβάρους έχπεριιών durchwandern I 557, 13
έχτιμάω I I 9, 2 9
ίχτοπος widersinnig I 38, 23
έχτός mit Ausnahme I 23, 4
ίχφανσις I 2 2 , 2 1 ; 173, 3
έχφέρομαι: τάς . . . ψήφους . . . έξενηνεγμένος das Urteil kundtun (übertr.)
I I 422, 10
έλαττόομαι m i t G e n e t , zurückbleiben hinter . . . I 3 8 0 , 16
έλαΰνω: είς τοσούτον . . . χαχών ήλαννον I 9 5 , 9
ίλεγχος k o n k r e t v o n einer P e r s o n : τούτων δέ έλεγχος αύτός έχεϊνος ό των δαι-
μόνων προήγορος I 2 9 3 , 18
έλεύ&εροστομέω I 300, 7
έλλαμπρύνω: ταίς xafi' ήμών -νεται φευδηγορίαις I 176, 14
'Ελληνισμός i m G e g e n s a t z z u Χριστιανισμός u n d 'Ιουδαϊσμός I 2 2 , 14
έληίζω bestimmt annehmen I I 2 6 7 , 1 6 ; s . a u c h S . 5 8 2 ( u n t e r elvat)
έμβα&ύνω: έμβαϋύνειν xal δοχιμάζειν τ im νουν των λεγομένων I I 88, 8
ίμβάλλω: &εός . . . βασιλεϊ Πτολεμαίο) τοντο πράξαι χατά νοΰν έμβαλών eingeben
I 420, 18
ίμπάζομαι I 8 9 , 12
Ιμπαλιν I I 2 6 1 , 1 ; Ιμπαλιν ij anders (umgekehrt) ale I 3 9 5 , 1 7 ; τοΰμπαλιν δέον
I I 165, 8
έμπαρέχω: τάς . . . ωφελείας . . . τοις πάσιν έμπαρέχειν I 2 2 2 , 1 2 ; 392, 24
έμπεριλαμβάνω I I 262, 1 (perf. act.)
έμπορία Geschäft (ironisch) I 166, 19
έμκρέπω I 183, 19 ( H s . A )
έμφέρομαι: έμφέρεται m i t D a t i v steht in I I 2 2 , 1 8 ; τοις έμφερομένοις (zu d e n k e n :
ταίς ϋείαις γραφαις) I I 8 8 , 6
έμφερώς I I 101, 7 ; 119, 16
έμφιλοχωρέω m i t D a t i v sich irgendwo gern aufhalten I 223, 1
έμφνρω P a s s i v I 3 6 4 , 2 9
ένα&λέω I I 18, 12
έναν&ρωπέω unter Menschen weilen I 12, 1 (ένψύρώπει: Christus)
έναντιολογία I 95, 19
έναντίος: τήν -τίαν ( n m l . όδόν) I 3 6 5 , 2 6 ; I I 315, 1 1 ; 3 5 9 , 1 2 ; I I 2 6 0 , 1 5 ; εξ
έναντίας von (auf) der Gegenseite 2 6 0 , 2 4 ; τήν -τlav παραταξαμένους 2 6 1 , 2
έναποχλείω I 150, 2 1
ένάρετος I I 1 8 , 7
ένάρχομαι: έξ άγα&ής ένήρξαντο πίστεως I 2 1 , 7
ένεργάς: ένεργότατον E u s . 1 6 4 , 16 s t a t t ένεργέστατον Diod.
Ινηβος I 2 5 6 , 9
ίν&ένδε: έ. . . . έχείσε vom Diesseits ins Jenseits I 382, 5
Ιν&εος: I 10, 2 5 ; 1 2 , 1 7 ; παιδείαν παιδεύεσ&αι έν&εον xal εύσεβή (die c h r i s t l i c h e
L e h r e ) 18, 1 4 ; της έν&έου xal άλη&ονς εύσεβεΐας 174, 7
ένίσταμαι Stellung nehmen gegen (πρός) I 66, 13
ένίσχω: s . u n t e r ϊαχω
έννοια: φυσιχαϊς έννοίαις = χοινοϊς λογίαμοΐς i m G e g e n s a t z z u τ ρ προαιρέσει τη
χατά λόγον I 93, 4
 Sprachregister 557
ένοχλέω: mit Akk. τί ούν μάτην οεαντόν ένοχλεϊς I 301, 31; mit Dativ 302, 5
(μηδέ μάτην ένοχλήσω ί μαντώ)
ένόω: ήνωμένον I 131, 9
ίνσαρχος I 364, 9
ίνστασις Widerstand I 306, 2; Einspruch 311, 25
hτενξις Lektüre I I 12, 4
έντνγχάνω: οι έντνγχάνοντες (έντενξόμενοι) meine Leser: I 22, 7; 88, 15; 420, 5;
573, 8; I I 259, 10; 344, 20
έντνπόω Passiv I 114, 23; 210, 4
ένυβρίζω I 382, 1
ένυπάρχω I 93, 18
ίξώίονστος: εις -στον βοών I 208, 20
έξαχριβόω: έξηχριβωχάτες I 174, 10; I I 285, 9
έξαν&ίζω herauspflücken: Ταϋτά μοι άπό πλείστων έξήν&ισται των προς ΈπΙ-
χουρον . . . πεποιημένων I I 338, 1
έξαπλάω übertr. entwickeln = erläutern I 161, 13; I I 18, 15; 28, 13; 62, 25
έξάπτω: πλέον δέ ουδέν χαδ' έαντών έξηγαν I I 406, 24
έξασ&ενέω (intrans.) 1 377, 11
ίξαιρις: ζωής Ιξαψις I 6, 2
έξετάζω: έξητασμένως I 57, 19
έξέτι: mit Genet. I 15, 10; 169, 8; I I 11, 10; 84, 3 und 107, 1
έξεύρεμα (so!) Plur. 11405,2
έξέχομαι mit Genet.: των foloyv άγαϋών έξέχεσϋαι τά άν&ρώπινα I I 105, 7; λόγια
χα&αράς έξεχόμενα . . . εύσεβεΐας 232, 4
έξης: mit Dativ I 393, 2; I I 407, 1; έξης äv εϊη I 454, 11; xüi τά έξης usw.
I 294, 19
έξιλεόομαι Med. I 221, 7; 224, 20
έξις Zustand der Vollkommenheit: τό 6' Ιτερον των έν ίξει τάγμα (im Gegensatz
zu τήν πληΰνν) I 454, 13; τοις . . . τήν Ιξιν άτελίσιν I I 88, 4
έξοιχειόομαι Med.: τον δημιονργόν ίξφχειωμένος I 6, 10
έξοιστρέω: Passiv I 15, 24; 220, 11
έξόμννμαι abschwören: Π 163, 18 und 183, 10
έξω: I. xal πόρρω&εν (von außen und von der Ferne) έξ άλλοδαπής άφιχνονμέ-
νοις I 167, 3
ίπαγγελία Verheißung I 122, 21; 554, 11
έπάγυι: έπΐ τό μείζον αΐεΐ τάν . . . τϋφον έπαγόντων vergrößern I 224, 4; hinzu-
fügen I I 166, 14; έπάγομαι herbeibringen 122, 16; 57, 8; 183, 10; I I 165,
13; 232, 14; 234, 5
ίπα&λον Kampfpreie I 308, 4
έπα»ρέω I 122, 16; 461, 8
έπαίρω: τάς τούτων τιμάς έπάραντες extollentes I 95, 9
έπαίω: μηδέν άλη&ές . . . έπαίων 1 9 , 17; μηδέν άχριβώς έπαίοντας 20, 18
έπαιωρέομαι: I 167, 11; τιμωρίας έπηωρημένης (Konjekt.) 1 9 4 , 2 ; mit Dativ:
τό βαρύ . . . τοις λετντομερεστέροις . . . έπαιωρεϊσ&αι im Gleichgewicht erhalten
bleiben I 379, 17
έπαλφεύω: intrans. (wie in der Dem. ev.) I 19, 8; 165, 17; trans. 419, 5 (τήν
προσηγορίαν έπαλφεναάντων)
έπαναβαίνω trans, übersteigen (übertr.): τό έχαναβεβηχός (μέρος) τούς μύθους
I 161, 14; Φειοτέρφ . . . xal τούς πολλούς έπαναβεβηχνίφ φιλοοοφίφ 454, 14
έπαναιρέομαι: τήν . . . φιλοσοφίαν τε xal εύσέβειαν έπαν^ρησΟαι I I 344, 23
έπανατεΐνομαι sich stolz emporrecken I I 288, 14
έπανοράόομαι Med. richtigstellen I 312, 18
έπαπορέω I I 407, 2
έπαχ&Ιζω: τό δ' έν σαρξΐ πεπιλημένον . . . δγχον τε μέγαν χαί βαρύν έπηχΦισμένον
τό σωμα I I 15, 17
έπέχεινα: I 17, 16; I I 17, 21
έπεντρνφάω I 223, 8
έπήβολος teilhaftig I 371, 8
έπί: τό εφ ήμίν I 306, 14; τοις έφ' ήμϊν 307, 6 und 13; τα έφ' ήμϊν 307, 15
558 Eusebius

έπιβάλλω mit Dativ sich heranmachen an: I 391, 16 (auslegen); I I 286, 4; mit
είς Π 25, 21
έπιβολή (Plur.): Äußerungen I I 44, 18
έπιγιγνώσχω: τόν έπιγνωσ&έντα ϋεόν 1371,23
έπίγνωσις: I 88, 15; τα της &εΙας -σεως I 372, 1
επιγράφομαι Med.: sich zuschreiben, beilegen I δ, 18; 6, 12; 366,8; betiteln 370, 21
έπιδέομαι = δέομαι I 392, β
επιδιορϋάομαι Med. I 368, 7; 400, 11
έπιδρομή kursorische Behandlung I 361, 20 und 370, 6
έπιειμένος (metaphorisch) I 183, 6
έπιέναι durchgehen, mit Akk. I I 19, 2; 22, 12
έπι&ειάζω I 382, 25; I I 14, 24
έπίχηοος mortalie, caducus I I 229, 3
έπΐχλιρ> I 372, 5; I I 261, 6
έπιχοινωνέω τΐ τινι etwas gemein mit jemand haben: η δέ γυνή . . . την προση-
γορίαν ίπικοινωνεί τω άνδρΐ I I 16, 9
έπιχομίζομαι mit sich bringen: I 102, 3 = 105, 7
έπιλαμβάνομαι mit Genet, tadeln I I 239, 1
επιλέγω: oft bei Fortsetzungen von Zitaten (s. die Zusammenstellung ähnlicher
Phrasen in der Einleitung, Bd. I S. L V Anm. 1); ουδέν έπιλέγειν χρή dazu
braucht man kein Wort mehr zu sagen I 131, 3
έπιλογίζομαι: έπιλελογισμέvov erdacht I I 16, 21
επιλύομαι Med. I 463, 7
έπιμαίνομαι I 16, 16 (άρρενας δρρεσιν -νεσ&αι)
έπιμέμφομαι Passiv: ijv δέ rovro -φόμενον ήμιν I I 345, 9
έπιπάρειμι: ίπιπαρών mit Dativ I 309, 13; 383, 26
έπιπλάστως I 17, 15
έπιπορεύομαι: mit Akk. την πάααν οΙχουμένην -ρενεσ&αι I 111, 11; mit διά: ή διά
πάντων επιπορενομένη τοϋ ϋεοϋ πρόνοια I 307, 10
έπιρραπίζω geißeln (übertr.) I 312, 15
έπίρρηαις Zauberspruch I 16δ, 4
έπίρρτμος verrufen I 199, 19; 301, 2
επισημαίνομαι hervorheben I 454, 11; I I 237, 4; τοσούτον δέ . . . τους εντυγχά-
νοντας (die Leser) επισημαίνεται (δ λόγος), nach Analogie von διδάσχειν ?
I 573, 8
έπίσχηψις (Plur.) Auferlegung von Leiden: τάς τε χατά τίνων έπιαχήγεις I 157, 12;
deutlicher 162, 3 ϋεραπεΐαί τε xal άκίσεις παντοίων παΦών έπισχήγεις τε
χατ' άσεβων
επισκιάζω: έπεσχιασμένης (dunkel) χαι άλληγοριχής ϋ-εωρίας I 443,11; έπεσχιασμέ-
νως (ebenfalls übertr.) I I 45, 11
έπισχοτέω (wie Dem. ev. V I I I prooem. 6, S. 350, l f . Heikel): των . . . τόν πάντα
ßlov έπισχοτησάντων τε xal λυμήνα μένων I 293, 6
έπισπάομαι Med.: I 10, 6; χερσΐν έπισπάσ&αι (übertr.) 305, 26
έπιστρέφομαι mit Genet, sich kehren an, sich scheren um . . . I 204, 7
επισυμβαίνω: έπισυμβεβηχότα akzidentelle Ereignisse (Gegensatz τά προηγουμένως
γεγονότα die primären Ereignisse) I 303, 19; έπισυμβάσαι 305, 5; έπισυμ-
βαίνόντα 305, 9; τοίς ίξωύεν έπισυμβαΐνονοιν 305, 12; έπισυμβαινάντων 306, 24
έπισυνάπτω: I 78, 3 und 5; 136, 18; 263, 14; 288, 4; 512, 10; 516, 12; 548, 21;
578, 2; I I 104, 23
έπισφραγίζομαι I 554, 9
έπισφράγισμα I 24, 8; 37, 12; 581, 18
έπιαω^εύω I 609, 10
έπιτειχίζομαι: τόν χατά άλλήλων αυτούς πόλεμον - χΐζεσ&αι die Kriegsführung mit
festem Bollwerk schützen I I 260, 20
έπιτέμνω: έπιτέμνεται (Med.) I 429, 14; έπετεμόμψ 479, 7; έπιτετμημένων I 334,
13; έπιτετμήσ&ω I 78, 5; 146, 3; 427, 3; έπιτετμημένως im Auszug I 111, 15
έπιτέχνημα (Plur.) I 39, 1
έπιτριβή Anstachelung I 157, 7
έπιτυγχάνω recht haben I 121, 10
 Sprachregister 559

έπιτνχώς treffend, glücklich I I 6, 7; 66, 1; 164, 9 u n d 228, 15

έπιτωθάζω I 225, 24
έπιφέρω hinzufügen I 43, 20; 49, 11; 134, 28; έπιφέρομαι mit eich bringen I 64,
18 (τόν έξ αυτών ίλεγχον); 116, 3 (έπενηνεγμένα; vorhergeht έπάγονται);
I I 18, 9 (έπενηνεγ μένος; vorhergeht έπαγόμένος); 232, 15 (έπενηνεγμένους;
vorhergeht έπαγομένους, es folgt έπιφερο μένους)
έπιφημίζω: ποτέροις . . . τάς τοιάσδε προσηγορίας Ιπεφήμισαν I 115, 16; mit um-
gekehrter K o n s t r . gleich darauf (115,21): τι χρή θντμάίς προσηγορίαις τάς
καθόλου φύσεις έπιφημίζειν; mit doppeltem A k k . : 1 9 0 , 4 ; τα στοιχεία τοΰ
κόσμου θεούς έπεφήμισαν 94, 20; (mit doppeltem Nomin. im P a s s i v : . . . ovo μα
έπεφημίσ&η το 'Ανατολής αύτω I I 36, 19 Philo J u d . ) ; mit acc. c. inf. I 88, 3
επιφορά (Plur.) Andrang I 306, 7 u n d 10
έπιφύομαι: έπιφυέντες später geboren I 94, 11; s. auch S. 581
έπιφωνέω widme I 5, 6
έπιχορηγέω zur Ergänzung (im-) spenden (Dativ) von . . . (Genet, p a r t i t . ) :
τοις ύποβεβηκόσι (eubiectis, inferioribus) των έν αύτφ κρειττόνων δυνάμεων
έπιχορηγεϊ I 392, 8; Passiv 392, 12
επιχωριάζω m i t D a t i v sich aufhalten bei . . . I I 23, 20
έπομαι mit A k k . : s. u n t e r 2 b
εποπτεία Schau I 38, 17; I I 21, 4; 23, 12; 66, 5
εποπτεύω betrachten I 24, 2 ; 274, 12
έρπυστικός: των -κών καί Ιοβόλων θηρίων I 52, 8; 395, 23
έρρωμένως: έρρ. φρονείν I 19, 11
έτερογενης: τό -νές das Verschiedenartige (Gegensatz μονογενές χρήμα 303,24)
I 304,28
έτεροδοξέω mit D a t i v : τους -ξοΰντας ήμϊν I I 344, 16
ετερος: m i t Genet, verschieden: I 129, 9 ούδ' έτερον ([auch] nicht verschieden)
τής του πυρός δυνάμεως; 309, 22; 567, 22; mit παρά s t a t t Genet.: έτερα δντα...
παρά τόν τής ειμαρμένης λόγον I 334, 11 (Eus. frei nach Alex. AphrocL, bei
d e m die Stelle anders lautet). S. a u c h S. 586 f. u n t e r ούδέ u n d μηδέ. —
την έτέραν (nml. όδόν) άδευσας I I 349, 24
εύ μόλα: I 162, 4; 163, 15; 312, 6; I I 37, 13; 89, 4 (Plato, der jedoch hier bloß
μάλα h a t )
ευαγγελίζομαι: mit doppeltem .Akk. I 7, 3 (την . . . φιλίαν τόν σύμπαντα κόσμον
εύαγγελιούμένος)·, 10, 20; 11, 20; 18, 22; 87, 16; 208, 17; m i t D a t i v der
Person u n d Akk. der Sache I 66, 16; 98, 19; v o n den P r o p h e t e n : των αυτών
άχούων προφητών . . . ευαγγελιζομένων I 13, 22
εύαρέιττησις m i t D a t i v : την . . . τ φ θεώ -σιν I I 349, 21
εϋγνωμόνως I 571, 10; εύγνωμονέστερον (Adv.) vernünftiger I 95, 21
εύγνωμοσύνη: τής άλλης τον άληθοϋς -νης (Einsicht in) I I 228, 12
ευζωία: I 14, 16; 17, 22; 18, 23
εύψίως mit leichter Lenkung I 307, 11
εύθυβόλος: εύθυβόλφ προσηγορία I 175, 15; προσωνυμία 371, 6; προσρήματι
I I 15, 18; μετωνυμίφ 17, 21
εύθύνω zur Rechenschaft ziehen, rügen I 257, 18; 559, 14
εύλογος u n d ευλόγως: wohlbegründet, mit gutem Grunde 1 3 , 13; 78, 5; 87, 18
(τό εϋλογον die wohlbegründete Berechtigung; ebenso 8 8 , 7 ) ; 103,11 u n d
121, 2; 183, 16; 361, 4 u n d 363, 3; I I 167, 5
εϋποιία: είς -ίας έτοιμότητα 302, 24
εΰρησιλογέω: I 147, 11; 225, 10
ευρησιλογία: I 94, 12 (Hs. H ) ; 105, 11 (των αυτών [genet, obi.] ενρησιλογίας);
155, 2; 156, 19; I I 343, 22; εύρεσιλογίαν I I 17, 11
ευσέβεια: Definition der christlichen ε να.: ευσέβεια, ούχ ή ψευδώνυμος και πολυ-
πλανής, άλλ* ή συν άληθείφ την προσηγορίαν έπιγραφομένη I 5 , 1 6 ; die auch die
alten H e b r ä e r (vor Moses) h a t t e n : 23, 9; sie ist Ινθεος καί άληθής 174, 7
(Genet.); bemerkenswerte K o n s t r u k t i o n e n : τής είς αυτόν αληθούς εύσεβείας
I 38, 18; Θεον = gegen Gott: τής άληθοϋς εύσεβείας τον . . . θεού 89, 6;
εύσεβείας ένός τοΰ . . . θεοϋ I 312, 5; 420, 15; 557, 22; εύσεβείας τοΰ των
δλων θεοϋ I I 105, 5
560 Eusebius

εύσεβέω m i t Akk. verehren: I 121, 26; 209, 11

εύφραδής I I 11, 10
ευχή: δι' ευχής πεποιήμεϋα (Phrase, n a c h δια σπουδής ποιεϊσΰαι gebildet) I 376,1
έφαπλόω: τάς τοΰ . . . φωτός έφαπλώσας άχτίνας I 89, 3
έφιχτός erreichbar I 392, 22 u n d 24
έφίστημι beachten (meist ohne τάν νοΰν): I 15, 22; 16, 9; 34, 13; 366, 2 ; I I 9, 20;
19, 14; 167, 6; έπιστήναι sei auf der Welt erschienen (τόν σωτήρα και Ιατρόν)
I I 176, 12; έφεστάναι mit Genet. I 379, 12 (τ^ς τοΰ σύμπαντος κόσμου δια-
τάξεως ίφεστάναι)
έφοδενω: έφοδεύσωμεν λόγον 1 2 4 , 4 ; έφοδεύων λόγον 163, 11; έφώδευοε λόγον
I I 164, 11 u n d 232, 7
έχ&ές: {έ)χ#ές xai πρώην nuper I 94, 11; 690, 7
£χω: m i t Genet.: ψυχής καΐ σώματος . . . εί &ν ίχοι 1 6 , 15; Ιχεοΰαι sich an-
schließen, in Zusammenhang stehen: m i t Genet, τοΰτο δέ όποιας Ιχεται
διανοίας I I 17, 23 (mit D a t i v I I 72, 1 P l a t o u n d E u s . : έχόμενον γάρ εστι
τώ . . . Ιέναι; s. Mras, Rheinisches Museum Ν. F . 92 [1944] 227)

ζάω: τοΰ προσκαΐρου τούτου ζην = τής — ταύτης ζωής I 19, 3

ζφοϋντέω I 182, 9
ζφοπλαστέω: άνδρών χαί γυναικών σχήματα -στεϊν I 115, 14
ζώπυρος: -ρον σπέρμα I 373, 10

ή: ούδείς γε . . . ή I 151,7; τΐ — ή quid, aliud nisi 232,20; πόδεν — ή 244,20;

= lieber als (ohne vorhergehendes μάλλον) 391, 2 (I 194, 15 Clem.; 279, 6
Oenom.; ήπερ 599,27 Tat.)
ήδυπά&εια: άχρατοΰς ήδνπαϋείας I 95, 10; 234, 4
ήρως: v o m P a t r i a r c h e n J o s e p h I 376, 17

ΰάττον früher I 609, 4 ; 613, 6 (μιχρφ ö. 'Αλεξάνδρου τον Μαχεδόνος)

tea considera: 1 2 8 , 1 2 ; 5 2 , 8 ; 1 1 7 , 1 8 ; 1 3 1 , 1 8 ; 1 8 5 , 1 0 ; 2 9 5 , 1 0 ; 3 0 0 , 1 7 ;
3 6 8 , 3 ; 497, 3; Π 24, 16; 2 8 , 1 2 ; 3 4 , 8 ; 7 5 , 1 1 ; 1 0 5 , 8 ; 229, 21; 232, 5;
417, 18
άειάζω: 1 9 4 , 2 5 (τε&ειάχασι); 1 1 7 , 2 0 ; 1 2 1 , 2 2 ; 364, 6; 384, 1; I I 229, 18
βεϊος: τά &εια Gottheiten I 569, 4
θεογνωσία: I 7, 17; 371, 23; 374, 19; 420, 12; I I 176, 23
όεοδίδαχτος: αύτοδιδάχτοις έννοίαις, μάλλον δέ Φεοδιδάχτοις I 93, 1
Φεοείκελος I 400, 15 (τό Φεοείκελον . . . τής έν ήμϊν νοερός ουσίας)
βεοεχβρία I 397, 8
Φεολογέιο Gott (Götter) künden, vergöttern, a k t i v u n d passiv: I 3, 16; 9, 6;
1 7 , 1 8 ; 2 3 , 8 ; 4 0 , 1 5 ; 9 3 , 2 0 ; 1 3 0 , 5 (zweimal); 1 3 1 , 1 1 ; 1 4 7 , 2 ; 1 5 0 , 7 ;
162, 1; 178, 11; 208, 14; 215, 20; 384, 5; 385, 3 ; 395, 1; I I 34, 13; 35, 1;
37, 5 ; 42, 16; 45, 14; 296, 22 u n d 23; 303, 4
ϋεολογία: bei E u s . = Götter-(Gottes-)lehre, Religion, bes. im ersten u n d zweiten
Buche (s. die griechischen Inhaltsverzeichnisse, s. a u c h das Namen- u n d
Sachregister u n t e r Religion·, zweimal m i t der Variante μυ&ολογία): I 3, 21
u n d 42, 19; 22, 17 (Plur. τάς πατρίους ήμ&ν αυτών -γΙας); 34, 15; 35, 16;
54, 19; 66, 12 u n d 21; 73, 16; 78, 4; 87, 23; 88, 10 (»εολογίας ...τής παν-
δήμου xai μυΦιχωτέρας); 94, 10; 95, 1; 98, 23; 101, 20; 117, 8 u n d 19; 157, 9;
161, 9; 163, 5; 394, 11 (Verkündigung [Lobpreisung] Gottes)·, I I 28, 14;
34,17; 174,21; 175,22 {έν ταις ϋεολογίαις [Ausführungen über Gott] δέ δ Δαβίδ
αναφωνεί); 286, 1 (έν τελεταΐς χαί μυστηρϊοις τή τε άλλη . . . άεολογίςι); 286, 6
θεολόγος Gotteskünder: 1 4 0 , 1 0 ; 5 5 8 , 4 ; 11 4 5 , 2 0 ; 259, 12; 2 8 5 , 2 1 ; 3 4 3 , 6
(Heiden)
Φεομαχέω I 9, 3 (Φεομαχοϋντας von den Christen)
6εομαχΙα I 396, 16 (vom Teufel)
Φεοποιέω I 95, 8 (τοις τε&εοποιημένοις άνδράσι); 118, 2; 138, 14 u n d 22; 139, 1;
150, 10; 223, 14 (των τε&εοποιημένων ήρώων)
ΰεοποιία : I 23, 2 (ΦεοποιΙας τε και θεογονίας)·, 95, 5 (τη τών άνδρών -l<f); 115, 12;
120, 6 (είς -lav παραλαμβάνειν την δλογον . . . φνσιν); 146, 16; 202, 13
 Sprachregister 561

θεοπρεηής I 102, 3; 293, 4; Π 286, 10

θεοηρόηιον I 173, 2; I I 228, 18
θεοπτία I 375, 6
θεοσέβεια I 11, 17; I I 91, 13
θεοσοφία 122, 15; 168, 11; 495, 19; I I 285, 14
θεοφάνεια: I 232, 21; 368, 5; 374, 11 (beidemal Plur.); 385, 16 (έν τη πρός αύτόν
Μωαέα -νείη.)
θεοφίλεια I 300, 22; 374, 19
θεοφορέομαι inspiriert Vierden I 7, 6; 368, 10; 383, 1; 393, 1
θεοφόρησις göttliche Begeisterung I I 21, 7
θεοφορία göttliche Begeisterung I 165, 9
θεοφόρος I 168, 9 (των άγαν θεοφόρων)
θεσπίζω aktiv und passiv: I 9, 22; 10, 1; 11, 23; 387, 21; I I 21, 9
Mama μα Orakel I 378, 6; I I 228, 21
θεσπιωδός: oi γενναίοι θεσπιψδοί die Orakelgötter I 166, 11
θεώρημα: τοις δογματικοϊς θεωρήμασι I I 5, 15
θεωρητική mit Genet.: φύσις . . . τοΰ . . . θεοϋ διανοίαις δμμαοι χεχαθαρμένοις
θεωριμιχή I 138, 18
θεωρία: λανθάνουσάν τινα έν ύπονοίαις . . . θεωρίαν I 54, 12; φνσιχάς . . . θεωρίας
88, 3
θηριωδία I 18, 26; 89, 10
θοινάομαι I 16, 20
θρήσκε νω: Passiv I 38, 11
θρνλέω: τά περί των θεών παρά τοίς πολλοίς τεθρνλημένα I 3, 19 und 39, 9; 88, 1;
290, 14 (περί των θρυλουμένων χρηστηρίων) und oft
θνγατρομιξίτ (Plur.) I 365, 18
θυμέλη: ini της θυμέλης (Bühne) τραγφδούμενον (Euripides) I 280, 16

Ιδέα: της . . . άλληγορουμένης Ιδέας der allegorischen Anschauungsweise I 443, 18;

451, 4; 454, 10
Ιδιάζω I 370, 4
Ιδίως speziell I 10, 27; 303, 16 κατ' είδος Ιδίως
Ιδιώτης (Plur.) I 320, 18 (αμαθείς καΐ Ιδιωται); I I 83, 18 und 97, 2 (Ιδιώτας χαί
άγραμμάτους)
Ιδιωτικός: των Ιδιωτιχωτέρων mehr laienhaft, ungebildet I 20, 8 ( = τήν Ιξιν
άτελέσιν I I 88, 4)
Ιδού: Ιδού σοι I 136, 17
Ιδρυαις: ξοάνων ίδρ. I 3, 18 und 37, 20; 38, 20
ίεροφαντία: έν ταίς Ιεροφαντίαις in den (mosaischen) Religionsbüchern I I 24, 2
ίλεόομαι = Ιλάσκομαι I 190, 5 (ίλεοϋσθαι); 206, 15 (ίλεούμενα)
Ιλυσπάομαι I 223, 5
Ιοβόλος I 52, 8; 305, 30
'Ιουδαίαμός im Gegensatz zu Χριστιανισμός und 'Ελληνισμός 122, 15
ϊστημι: Med. mit ηρός Stellung nehmen gegen·, έν οίς ίσταται 'Πρός τους —
ύπιοχνουμένους' I I 6, 21; πρός οϋς και έριστιχώς ιστάμενος 281, 5; τοις Πλά-
τωνος δόγμασιν αύτη τε άληθείφ έξ έναντίας Ιστάμενα in Gegensatz tretend zu
345,22; στάντες ini λογισμού zur Vernunft gekommen sein 187,21; οϋτ'
έπι τοις πρότερον έστησαν stehen bleiben bei 87, 25; μέχρι σωμάτων καΐ σαρ-
κός ηδονής στήσαι beschränken auf 93, 13
ισχω (und Komposita): ένισχημένοι I 86, 12; ένισχημένοις 87, 11; ένίσχητο
220, 12; κατισχημένοις 302, 21; I I 63, 9 ist wohl κατισχημένου zu lesen
(χατισχημένος I I 356, 17 Attic.). S. zu 186,12 und Rheinisches Museum Ν . F.
92 (1944) 233

καθειμαρμένα: τά κ. I 293, 17
καθίημι: intrans. επί τήνδε χαθείς (aggressiis ad) τήν πραγματείαν I 8, 2
χαθιχετεύω mit Dativ: τοίς πονηροίς δαίμοσιν έκαθικέτευον (Konjektur) I 229, 2
χαθίστημι: ήρέμα καταστάς nachdem er allmäMich zu sich gekommen I 71,4
(Diod., der jedoch anderes hat)
Μ ras, Eusebius II 36
562 Eusebius
χαϋόλου allgemein 1 1 0 , 1 7 ; 19,9 und 24; 96, δ; 114,26 (τοις κ. στοιχείοις);
115, 2, 17 und 22 (των κ. στοιχείων); 115, 21 (τάς κ. φύσεις); 116, 2 (τοις κ.
στοιχείοις); 163, 13; 296, 3; 304, 24; 307, 7; 309, 2; 310, 15 (τών κ άπο-
τελεσμάτων die allgemeinen Wirkungen); 320, 17 (τών άλλως κ. περί τον
δόγματος υπονοουμένων); II242, 9; 345,13 (την χ. διάνοιαν τοΰ παντός ... λόγου)
καάομιλέω mit Dativ eich befassen mit . . .·. τοις . . . ϋείοις (rebus divinis) . . .
χα&ωμιληκότες I 590, 15
κα&οσιόω: τόν . . . χα&ωοιωμένον I 298, 5; κα&ωσιωμένοις 311, 10
καϋυποκρίνομαι mit Akk.: 1. durch Schauspielkünste darstellen, schauspielern :
τάς έν&έους xai ασωμάτους δυνάμεις ol φαύλοι δαίμονες χα&υπεχρίνοντο I 224, 2;
τών τά μαντικά καϋνποκρινομένων άνδρών 271, 17; 2. durch Schauspider·
leünste täuschen I I 232, 3 (δέει θανάτου τόν Ά&ηναΙων δήμον κα&υποκρινά-
μενος, von Plato); 3. karikieren: τάς μυ&ιχάς τών ποιητών γενεαλογίας χα&-
υποχρινάμενος, ebenfalls Plato, 230, 8 (s. I I 166, 15 παίζειν über dieselbe
Platostelle, die auch 230, 8 vorangeht)
χαινοτομέω I I 285, 15
καινοτομία I 22, 16; 162, 8
καιρός: κατά καιρόν zur rechten Zeit, zeitgemäß I 3, 8 und 15, 2
κακεντρεχής: τά -χές die Bösartigkeit I 164, 24
χαχόϋντος: . . . ή δια ζώων αλόγων ΰυσία έπάρατος xai καχό&ντος πρός τών φιλο-
σόφων έλέχ&η I 189, 17
κακοποιός I 310, 9 und 10
κακοτεχνία I 168, 14; 206, 9
κακότεχνος I 90, 2; 164, 24; 244, 18; 249, 21; 334, 21
κακότροπος I 271, 16; 373, 3
κακύνω I 306, 21
καλλωπισμός: τών μύ&ων τόν χαλλωπισμόν Beschönigung I 94, 26
xäv doch wenigstens I 269, 10
κάρος sopor I 87, 20
καρωτικός: καρωτικών τε καΧ ύπνωτικών I 164, 12
κατά mit Genet, betreffs (späterer Sprachgebrauch): s. S. 587
καταβάλλω: subicere I 304, 9 (ei . . . τις τά κατά φΰσιν . .. ΰπ' ah lav άνάγκης
καταβάλλοι); deicere, degradieren I 120, 14; 301, 6; 371, 10; 378, 26; Aktiv
intrans. ?: είς πάσας δέ άνοσιονργίας καταβαλλόντων (χαταβαινόντων zu lesen ?)
I 89, 13. Med.: hinterlegen τήν άπόδειξιν έν οίκείοις καταβέβληνται συγγράμ-
μασιν I 585, 4; I I 10, 22; 21,12; 38, 4 (μηδενός πω ... άχοα,ϊς, άΛλά μηδέ είς
νουν ταύτα καταβεβλημένου); zugrunde legen I 130,20; gründen·, κατα-
βάλλονται τε ϋεμελίους 1611, 12; Μωσής νομούεσίαν άν&ρώποις καταβεβλη-
μένος I I 103, 13; διδασκαλία» καταβεβλημένα) 259, 15; νομο&εσίαν χατα-
βαλέσ&αι 261, 21; 262, 7; 303, 6 (Aktiv)
καταβολή Gründung I 365, 27; I I 260, 3 ( A u f k o m m e n : τών . . . φιλοσόφων)
καταγράφομαι Med. zur Darstellung bringen, abbilden κωφήν και άναυδον εΙκόνα
καταγέγραπται I 133, 12
καταδυναστεία Tyrannei: της τών δαιμόνων -είας I 173, 16
καταχομπέω I 123, 7
καταλαμβάνω: . . . χρηστήρια Ιργφ περιττά και άνωφελή κατελάμβανε (ersah als . . .)
I 569, 5; Med. wahrnehmen I 303, 6
κατάληιρις Auffassung I 28, 10 (Gegensatz στοχασμών); 386, 13; 568, 3; I I 286,
5 (στοχασμοϊς μάλλον ή καταλήγει κεχρημένοι) und 9; 420, 18
καταλιμπάνω: κατελίμπανον I I 23, 10
κατάλληλος entsprechend, passend: 1 2 0 , 6 ; 377, 21; 393,24; 11103,17; 113,
12 (mit Dativ); 261,21
καταναγκάζω: της κατηναγκασμένης αποδόσεως gezwungene Erklärung I 147, 14
καταντάω auf ein Jahr treffen (temporal): mit κατά I 586, 2 (Δαρείου μέν γάρ
τό δεύτερον κατά τό πρώτον έτος της ξε' 'Ολυμπιάδος καταντξ.); mit περί 61Ö, 7
(περί δν συμβαίνει τήν 'Ιλίου καταντάν άλωσιν)
καταπλήττεσ&αι Pass, mit Akk.: τά φωσφόρα . . . καταπλαγέντες I 23, 12; κ. τά
κάλλη 89, 21; τόν βίον καταπλαγήναι 557, 7; τόν άνδρα (Plato) καταπεπλήγμεδα
admiramur I I 259, 5
 Sprachregister 563

καταρχή Anfang I 58, 11; I I 87, 4; 345, 8 (an allen drei Stellen τήν καταρχήν)
κστάρχομαι: κατ άρχεται ή βίβλος I I 112, 19
κατασκευάζω beweisen I I 150, 11; 400, 19 (ταύτα δέ πάντα διά μυρίων . . . κατ-
εσκευασμένα)
κατασκευή Bestätigung, Bekräftigung: της τοΰ λόγου κατασκευής I I 38, β
καταστοχάζομαι: I 164,27 (καταστοχαζομένων καΐ είς άδηλον καταμαντευομένων)·,
291, 5 und 294, 2; 293, 1β (τά μέλλοντα καταστοχάζεαΰαι)
καταστρέφω: zurückführen (übertr.) I 110, 18; beenden τόν . . . ßiov . . . κατα-
στρέψαντες 133, 28; intrans. τέλος άν&ρώπον φύσεως . . . κσταστρέφον . . .
έκεϊσε I 400, 14
καταστροφή Lebensende I 166, 21; τά τής μετελϋούσης καταστροφής I 653, 9
κατασύρω: κατεσύροντο wurden herabgezogen (übertr.) I 151,21; ebenso κατε-
ούρησαν 320, 19
κατασχεδιάζω improvisieren I 419, 22
κατατρύχω (und -όα>): I 16, 2; κατατετρύχωτο 19, 18; & S. 581
κατατνραννέω mit Genet. I 15, 23
καταυγάζω: τάς ψυχάς καταυγασ&έντες Π 11, 5
κατεπφδω: τιvi τι I I 83, 12 (μύθους τοις natal . . . κατεπή,δειν), aber τινά (Mask.)
τινι 91, 12 (τούς παϊδας . . . ταΐς . . . ώφελιμωτάταις διηγήσεσιν . . . χατεπ-
φδειν)
κατέχω: κατέχει (behauptet sich) λόγος mit acc. c. inf. I 22, 26; 63, 5; 167, 15
κατ la χω: β. unter la χω
κατοπτενω I I 346, 1 (ävtodev ώς άπό σκηνής κατοπτεϋσαι)
κατορϋόω und Passiv: I 58, 3; 308, 5; 369, 7; 370, 2
κατόρθωμα (Plur.) 1 9 4 , 6 ; 9 9 , 2 ; 305,3 (richtiges Vorgehen); 375,21
κατορύττω übertr.: δνσσεβεΐας τε όπόσγ) καΐ άγνωσίας &εοϋ μέ&η τάς ψυχάς
κατορωρυγμένοι I 88, 19
κατώτερα später: I 587, 1; ebenso κατώτερον 589, 14; 8. auch 612, 24 (πάντες . . .
κατώτεροι Κύρου . . . φαίνονται ήκμαχάτες)
κεϊ&εν I I 261, 25 (die Stelle hat poetischen Schwung)
κεφαλή: φίλη ϋ-εοΰ xal Ιερά κ. I 5, 6 (Anrede)
κινέω: κινούμενος vorgehend (übertr.) I I 71, 13 (όμοίως ταίς 'Εβραίων δόξαις κ.)
κοινολογέομαι: αύτφ τε εΙσάγει . . . κοινολογονμενον . . . τόν &εόν I 388, 9
κομπ(ωδ)Ια Plur. (Konjektur) Prahlereien I I 343, 22
κονίομαι ringen (übertr.): κονtoμένους I I 260, 18
κ07πω auf jemand loshauen (übertr.) I I 166, 20
κοσμογονία: 1 3 , 1 2 und 2 5 , 2 ; 2 3 , 2 4 ; 2 4 , 2 1 ; 2 8 , 6 ; 3 2 , 1 1 ; 4 3 , 1 0 ; 388, 7;
I I 10, 13; 406, 6
κράμα: πολύ τό κρ. τοΰ ψεύδους I I 229, 5
κρατέω festhalten: κρατεΐν αύτούς (τούς θεούς) 1250, 15
κρατύνω bekräftigen I 215, 20
κρείττων: τά κρείττονα die höheren Wesen I 133, 16
κρίνω: κεκριμένη καΐ εύλογος . . . ή .. . άναχώρησις I 58, 1
κρίσις: μετά κρίσεως I 3, 15 und 28, 16
κρυπτάζομαι Med. I I 98, 6
κτείνω: ίκτειναν I I 163, 9 und 177, 3
κυριολεκτέω: κνριολεκτείν (im eigentlichen Sinn verwenden) . . . τάς προσ-
ηγορίας I 371, 11
λαμβάνω: s. unter περιγραφή
λαοπλάνος I 300, 13; 572, 13
λείπω: intrans. fehlen 1554, 11; 1 1 4 2 6 , 8 und 9; λείπεται mit Infin. bleibt
übrig, ergibt sich: λ. .. . όμολογεϊν I 156, 18
λέίίς: πρός λέξιν wörMch: I 39, 16; 52, 11; 110, 23; 123, 8; 293, 19; I I 28, 22;
37, 14; 112, 27; 243, 15; 305, 20; seltener κατά λέξιν: I 111, 17; 114, 12;
124, 10; 169, 20
λευκός klar (übertr.): λενκοις τοις έλέγχοις I I 344, 3; λευκότερον Adv.: λ. δια-
σαφήσας I I 25, 1; λ. διασαφεί 34, 23
λεωφόρος, ή: I 15, 11 (Plur.)
36»
564 Eusebius

λήξις Los, Bang: I 175, 10; I I 233, 11

λήρος: τό* βαθύν λήρον I 87, 21
λίαν sehr: λ. καλώς I I 424, 10
λογάς: έκ παντοίων τε έθνών . . . λογάδες σννειλεγμένοι I 21, 26
λογικός: τά λογικά die vernünftigen Wesen I 391, 4 ; λογικώτερον Adv. I 20, 2
(παραλαμβάνειν); I I 141, 7 (συνίστησι)
λάγιον: 1. Orakelspruch; s. die oft zitierte Schrift des Porphyr. Περί της ix
λογίων φιλοσοφίας, ferner I 176, 22 u. a. Stellen.
2. Spruch der Bibel: τό παρ' ήμϊν θείον λάγιον I 39, 2; Ausspruch des
Namen. I I 28, 9
3. λόγια: τά θεία λόγια die Hl. Schrift I 7, 5 ; bes. oft τά 'Εβραίων oder
τά πας' Έβραίοις λόγια das AT im Gegensatz zum σωτήριος (θείος) λόγος
= N T : I 93, 6; I I 20, 19 ( = των παρ' Έβραίοις ιερών λόγων 18, 14); 46, 5;
87, 3; 98, 20; 161, 17; 162, 15 (s. unter λόγος 1.); 228, 18; 232, 4; 243, 7;
3 4 4 , 6 ; 3 6 9 , 2 ; 402,7
λογισμός: τόν λόγον ή τόν λογισμόν I I 18, 18; s. ferner unter έννοια
λογιστικός: τό λογκττικόν (Hs. I , τό λογικόν die übrigen Hss.) das Denkvermögen
I 305, 4
λογομαχία I I 286, 8; 406, 7
λόγος: 1. Äußerung, Rede, daher auch Lehre: I 14, 17; 334, 12; I I 141, 8;
247, 1; daher 6 παρ' ήμϊν λόγος die christliche Lehre: I I 127, 12; gewöhn-
lich σωτήριος λ. (Evangelium, NT) I 3, 7 und 11, 1; 19, 16; I I 89, 10; 96,
18; 133, 17; auch θείος λ. Π 96, 2 ; 124, 19; ιερός λ. 109, 11 (im Gegensatz
zu dem θείος χρησμός, der dem Moses zuteil wurde); λόγοι: 'Εβραίων δέ
είναι λόγους ού μόνα τά παρά Μωσεϊ λόγιά φημι, αλλά καΐ τά των άλλων μετά
Μωσέα θεοφιλών άνδρών, είτε προφητών είτε καΐ άποστόλων τον σωτήρος ήμών
I I 162, 15
2. Grund, Begründung: ήν δ' &ν κατά λόγον es wäre begründet I 114, 22;
ονδ' αυτός γ' αν φαίη Πλάτων τόν λόγον ή τόν λογισμόν των φωνηέντων ή των
συμφώνων I I 18, 18
3. Sachverhalt: ό περί τών θρνλονμένων χρηατηρίων . . . λ. I 290, 15;
Gegenstand, Argument: ό τον αΰθεκουσίου (der Willensfreiheit) λ. 303, 4
4. Bang: ol δέ γε θείοι λόγοι την άγίαν . . . τριάδα . . . εν άρχής λόγω
τάττουσι I I 46, 19
5. Beschaffenheit: . . . πάντα τά όρατά σώματα τω Ιδίφ λόγω άψυχα I 117,
17 (dafür Dem. ev. I V 13, 2 τω οίκείω λόγω άψυχα); eigentl. = wenn man
ihr eigentliches Wesen in Betracht zieht
6. Λόγος als religiöser Terminus: s. das Namen- und Sachregister
λοιπός: τοΰ λοιποϋ fürderhin I 120, 18; λοιπόν demnach, nunmehr I 174, 8;
185, 10; 223, 18; 226, 7 (ήδη λ.); 296, 2; 299, 15; 363, 5 und 9; 365, 25;
375, 3 ; 569, 7; 573, 18; 584, 15; I I 5, 14; 132, 13 (dagegen τό λοιπόν τον
μνθον Plat.); 286, 5; 293, 11; 426, 8 (ήδη λ.)
λυτρόω: λελντρωμένος medial I 120, 22; 173, 19; passiv 78, 13; 86, 22
λντρωσις I 66, 14
λυτρωτής I 9, 23; 161, 7 (τον λυτρωτον και σωτήρος ήμών)
Ρ
μαθηματικός: κατά τους τών μαθηματικών (Astrologen) λόγονς I 295, 8
μαθητεύω: aktiv I 570, 7 (φ μαθητενσαι τόν Πυθαγόραν φασίν)·, 572, 9; passiv:
τους αύτφ μαθητευθέντας I 16, 13; τοις ίερεϋσι μαθητευόμενος 570, 13; Μω-
σεϊ . . . μεμαθητευμένος ό Πλάτων bei Moses in die Lehre gegangen I I 59, 3
μακρός: είς μακρόν τοΰ βίου I 149, 21; ουκ (μή) είς μακρόν (nicht μακράν) bald
1 4 2 0 , 14; 558, 1; I I 267, 16
μάλλον: μάλλον — μάλλον δέ steigernd: γέλωτας ή και μ. αισχύνης, μ. δέ και τοις
hi τνφλώττονσιν οϊκτον δντα άξια I 78, 8f.; έπι μάλλον I 152, 1; 223, 12.
S. auch S. 580 unter Komparativ durch μάλλον verstärkt
μαρμαρυγή (Plur.) I 392, 16
μαρτυρέω mit Dativ: für jemand (etwas) zeugen I 3 9 , 1 6 ; 4 0 , 1 1 ; 4 8 9 , 2 7 ;
494, 18; Passiv I I 287, 22
ματαιοπονία I I 422, 2
 Sprachregister 565

μεγαλοδωρεά I 6, 25
μεγαλόνοια I I 164, 22; 255, 15
μεγαλόπολις (vom Kosmos) 1 3 7 9 , 5 (dagegen Μεγάλην Πάλιν I 192, 13 P o r p h .
= Rom)
μεγαλονργία I 122, 10; 259, 20 (Oenom.) (Plur.)
μέγας: μειζάνως I 173, 15
μεγίστη μι: μεταστ ησάμενος I 19, 19; 23, 20
μεϋ-οδενω I 172, 26
μέλω: persönliche K o n s t r u k t i o n : 1 8 9 , 16 (a. u n t e r πολύς); Med.: και . . . rjj
Άρτέμιδι μελέσύων αϊ βαλίαι σκνλακες (Parodie des vorhergehenden Orakels)
I 236, 7; τούς τοίς άγαϋοίς (ϋεοϊς) μεμελημένονς die den guten Oöttern am
Herzen liegen I 202, 5
μεμοιραμένα I 367, 6
μέν: μέν — πλήν άλλ' I 200, 4 ; μέν a f f i r m a t i v : της μέν μακράς . . . πλάνης 186,
21 (έστϊ μέν ψεύδος I 476, 24 Philo J u d . )
μέρος: έν μέρει κατορθωμάτων I 94, 5; γοητείαν ώς έν μέρει μαθήματος έπαγγελλο-
μένων 334, 21; έν μέρει speziell I I 5, 8; m i t Artikel I 392, 23 (τά έν μ. die
speziellen Gaben); I I 12, 1; ebenso τά κατά μέρος I I 66, 11
μέση Mitte I I 236, 15 (εν μέαχ): Plato, der jedoch έν μέοοις h a t ; vgl. auch Orph.
I I 194, 4 u n d I I 221, 21)
μεσιτεία Vermittlung I 392, 24
μετά: μετά χείρας, s. u n t e r χείρ.
μεταβάλλω übersetzen I 52, 8
μετάγω ubertragen (metaphorisch): ό 'Ασκληπιός πως äv μετάγοιτο είς ήλιον
I 154, 4; Med.: έπί νοεράν . . . ήμέραν . . . τούς πάντας μετηγάγετο (6 σωτή-
ριος λόγος) I 19, 21
μεταδίωξις Befolgung: τό εϋλογον της τών 'Ιουδαϊκών γραμμάτων μεταδιώξεως
I 22, 10
μεταλαμβάνω übersetzen: τβ 'Ελλήνων μετείληφεν φωνή I 58, 4
μετάληψις Herübernahme I 363, 12; 420, 20 (oder = Sinnesänderung?); Über-
setzung I 371, 19
μεταποιέομαι nach etwas streben (mit Genet.) I I 17, 18; m i t passiv. Aorist
(in aktiver Bedeutung) I 308, 17 (τον χείρονος μεταποιηθείς) u n d I I 261, 9
μεταποίησις Beanspruchung I 363, 10
μετάρσιος: των μετεώρων και μεταρσίων I I 407, 4; τών ουρανίων και μεταρσίων
417, 17
μετατί&εμαι: m i t Genet, von etwas abrücken: τ6 μετα&έσ&αι . . . τών οίκείων
I 9, 11
μετεωρολέσχης (Plur.) I 121, 9; 150, 25; I I 422, 10
μετεωρολογία (Plur.) I 151, 20
μετέωρος: μετεωρότεροι I I 424, 4 ; s. a u c h u n t e r μετάρσιος
μέτρον: πάν μ. ήλικίας (nach H o m e r ) 1 3 1 2 , 1
μετ ωw μία Umbenennung I I 17, 21
μήν: ή μήν άλη&εύειν έπόμνυται I 176, 24; οϋ μήν I 383, 15; 385, 25; ούδέ μην
I 38, 2 ; 40, 11; 304. 21; μηδέ μήν I 150, 23; μήτε μήν I 176, 1; ού μήν άλλά
nachdrucksvolles „aber auch" 1 3 8 6 , 2 2 ; 1 1 4 2 6 , 4 ; γε μήν adversativ:
I 20, 15; 23, 10; 78, 11 (vorhergeht μέν); 174, 18 (vorher μέν); 307, 1;
ναι μήν: s. u n t e r ναι
μηναγυρτέω: μηναγνρτονντες u n d μηναγυρτών I 100, 17 u n d 20 (Diodor, der
jedoch μητραγυρτονντες u n d μητραγυρτών h a t )
μητρογαμέω I 16, 13
μητρογαμία (Plur.) I 365, 18
μηχανή: ωσπερ διά μηχανής I 121, 17 (ώσπερ δ. μ. . . . άνάγονσα) u n d 149,23
μιαιφονία (Plur.) I 94, 3
μισόλογος I I 261, 8
μνημονεύω mit Genet. I 24, 9; 134, 16; 152, 12; 571, 12; I I 103, 14 u. 20;
104, 25; 287, 12. Passiv m i t Nomin. c. inf. I 34, 13; I I 28, 10
μοίρα: ώς έν φαρμάκου μοίρφ I 20, 10
μοιχίδιος: της μοιχιδίου και πορνικής πράξεως I 199, 23
566 Eusebius

μονογενής von einheitlicher Art: μή μονογενές χρήμα μηδ' ix μιας συνεστώς φύ-
σεως τυγχάνει ών δ άνθρωπος I 303, 24
μυθολογία oft; bemerkenswert περί θεών μυθολογία I 3, 18 und 37, 19
μύριοι: άπό μυρίων έπΐ μυρίοις I 166, 1; μυρίος (Singular) unzählig, ungeheuer:
μυρίος άλλος . . . δχλος I 668, 25; μυρίον . . . άλλο γένος I 396, 16
μυστήρια: I 9, 6; 23, 21; 38, 24; 54, 17; 67, 3; 78, 6 (τα άπόρρψα μ.), stammen
von der Hölle (χάτωθέν πόθεν . . .) ebd.
μυστικός: μυστικής οίχονομίας 1 8 , 14; μυστιχαϊς τελεταϊς 95, 7

ναι: vol μήν steigernd (nach des Clem. Alex. Vorbild): I 10, 17; 18, 17; 20, 2 4 ;
94, 4 und 22; 164, 8; 391, 12; 568, 22; (576, 11 Clem.); I I 11, 11; 22, 15;
53, 7; 100, 10; vol allein Π 244, 23 (Hs. I )
νεάζω Π 262, 7
νεανικός: νεανικώτατα Adv. sehr schneidig: ν. διέξεισι I 462, 18
νεόλεκτος: νεολέκτου στρατιάς I 21, 26
νέος: zu jung; β. S. 583
νευροσπαατέομαι: wie Marionetten von der Schnur gezogen werden . . . χινείσθαι
ήμάς . . . νευροσπαστουμένους I 302, 28
νηπιάζω I 304, 30
νήπιος: ο la νήπιοι τάς ψυχάς I 23, 12
νοσηλεύω: τάς νυχάς έμπαθέσι καϊ νενοσηλευμένοις I 377, 21
νοοοποιύς: I 164, 9 (Neutr. plur.)
νους Oedankeninhalt: τόν παρόντα νουν . . . έξ απλών Π 28, 12; έν νώ βαλόμένος
I 371, 1; s. auch unter έμβάλλω

ξιφηφορέω I 15, 11

όδεύω: I 307, 22; 585, 6; Π 349, 24; 359, 12

δδός: πρό όδοΰ: εΐ τά τής προπαρασκευής ήμϊν πρά όδοΰ γένοιτο I 8, 9 (vgl. Lucian,
Hermot. 1 δ πρό όδοΰ σοι γένοη" &ν ές τά μαθήματα)·, καϊ ταΰθ' ήμίν πρό
όδοΰ χείσθω (soll förderlich sein) Π 293, 9
όθνειος: τά όθνεϊα (Akk. und Genet.) I 9, 9; 5 3 , 1 (Konjektur); 419, 22; 569, 7
ο la Adv.: s. unter οίος
οίχετιχός I 312, 2
οίχοδεσποτέω: οίχονομεΐν τε xal οίχοδεσποτεΐν (Gott) I 370, 24
οίκοδομή (Plur.) I 150, 21
οίκοθεν übertr. ( = nicht von außen, nicht von anderswoher) I 38, 12; 67, 2
(έπαγο μένων . . . οίκοθεν μέν ουδέν, ταϊς δέ των έξωθεν περιπιπτόντων μυθολο-
γίαις); 95, 1; 176, 10 (ουδέν οίκοθεν ειπών αύθις ταίς των έξωθεν άποχρήσομαι
μαρτυρίαις); 370, 10 (μή άλλοθεν ή πάλιν οίκοθεν)·, I I 344, 4 u. 11
οϊχονομέω leiten I 370, 24; 420, 22
οΙκονομία: I 8, 14; 10, 21; τό μέγα τής εύαγγελιχής -μίας (Weltenplan) μυστήριον
173, 15; ταίς ένθέοις καϊ σωτηριώδεσιν -μίαις (Verfügungen) 298, 6
οικουμένη: άνά πασαν τήν -μένψ I 16, 11; τής ανθρώπων οίχουμένης 89, 1; 311, 3;
I I 100, 7
οίος: ουδέν δέ οίον mit folgendem Infinitiv mit τό praeetat autem I 195, 7
(ούδέν δέ οίον τό xal τοΰ συγγραφέως άχοΰσαι); οία Adv. wie (auch kausale
Bedeutung markierend): I 89, 2; 298, 5; 308, 19; 371, 10; 569, 7; I I 12, 6
(einschränkend); 22, 25; 101, 14; 176, 20; οϊάπερ utpote I I 259, 12
δχνος: δι' δχνου φέρεις Bedenken trägst (eine ganz singulare Phrase) I I 422, 9
όλίσθημα I I 239, 2
δλισθος I I 259, 8 (τόν ix τής άληθείας δλισθον)
ολκός: τά όλκά πρός αίσχρουργίαν μέρη τοΰ σώματος I 95, 10
δλος: δλον δέ xal τό πάν (das Universum) I 146, 26
όμμα: τό τής ψυχής δμμα I 87, 20; διανοίας δμμασι 93, 9
όμοδοξέω mit Dativ I 584, 23
όμοιος mit Genetiv: I I 100, 12 (ών . . . δμοιον); όμοίως mit Genet, όμοίως . . .
των χρατίστων . . . νομίμων I 99, 12 {τοις χρατίστοις των . . . νομίμων Dion.
Hal.)
 Sprachregister 567

δμοιοτροπία I 369, 20; 377, 14

δμοούσιος: ωστε μή δμοονσια αυτά (gemeint sind die νοηταΐ ονσίαι) τί&εσ&αι
(nicht ομοούσια mit τό άγα&όν = &εός) I I 48, 8
δμόσε: δ. χωρήσαντες Stellung nehmend gegen 1 87,23; κατεσνρησαν δμόσε τω
δόγματι I 320, 19
δμον: δμον xal — δμον χαί I 14, 21f.; Π 165, 4 U. 6
δμοφωνέω übereinstimmen I 134, 5
δμωνύμως: I I 175, 6 δ. άχονστέον ώς τών τιμωριών οΰτω κεχλημένων ist diese
Benennung ebenso zu verstehen wie die der Strafen als Übel
δνίναμαι: ώναντο 1 273,20
δνομα: in' δνδματος mit Namen I 485, 11; I I 44, 22
δπτασία (Plur.) I 368, 6
δράω: τους μέντοι περί της φύσεως λόγους . . . μήτε καταληπτούς είναι μήτε και
ε'ι όψ&είεν (etiamsi inteUegerentur), δφελος Ιχειν τι I I 424, 3
όσος: μικρόν δσον bald I 573, 7; ebenso δσον οϋ(δέ)πω I 219, 16; 420, 7; σχεδόν
δσον so ziemlieh I I 176, 11; από μυρίων όσων aus unzähligen Stellen I 385, 19;
πλείστψ δσην I 307, 6; παρά πλείστον δσον I I 5, 12; πλείστα δέ δσα I I 21, 11;
παμπόλλην δσην (näml. είναι, sei unendlich groß) I I 424, 19 (s. zu dieser Stelle)
ουσία: τήν άναρχον xal άγένητον τον &εον των δλων ούσίαν I 386, 12
ούσιώδης: Λδγον . . . &είον άσώματον xal ουσιώδη (die zweite göttliche Person)
I I 53, 1
οΰσίωσις Realisierung I 379, 13; I I 46, 2
ούτος: πρό τούτον vorher I 134, 7; ταντί 155, 19
δγίγονος I 94, 7; 367, 25

παιδαγωγέω Passiv I 17, 20

παιδεία: a) in heidnischem Sinne: τήν 'Ελλήνων σύντροφον ηαιδείαν I 172, 17;
έπI παιδείφ xal φιλοσοφία μέγα φρονήσαντες I 320, 18; τήν βοωμένην 'Ελλήνων
ηαιδείαν τε xal φιλοσοφίαν I 567, 12
b) in jüdischem Sinne: τη πατρίφ παιδείς 1420, 23; της ηαρ' Έβραίοις
παιδείας I I 138, 14
c) in christlichem Sinne (christliche Lehre): ηαιδείαν παιδενεσϋαι Ιν&εον
καί ευσεβή I 18, 14; τήν κατά &εδν ηαιδείαν τε xal φιλοσοφίαν I I 127, 14; aber
auch an weltlicher Bildung können sich manche Christen mit den Heiden
messen: των άηό παιδείας οΰδενάς δεύτεροι I 590, 15
παίδευμα (Plur.) I 174, 2; 419, β
παίδευαις I 419, 17
παιδεντιχδς: μυρία . . . άλλα . . . παιδευτικά πρδς εΰσεβείας xal αρετής άνάληφιν
I I 109, 6
παις: ούτοι δή χομιδή παίδες (ganz jung, spät) τοις χρδνοις άποδείχνννται γενό-
μενοι I I 302, 22. Παίδες zur Umschreibung, sehr oft παίδες 'Εβραίων —
'Εβραίοι: I 7, 6 (hier sind die Propheten gemeint); 9, 18 (Έβρ. sr.); 461, 9;
479, 8; 606, 13; I I 18, 19; 19, 6; 52, 17; 83, 4 und 87, 7; ηαϊδες των ηαρ'
αύτοίς θεολόγων τε xal ποιητών (= οί παρ' αΰτοίς θεολόγοι τε xal ποιηταί)
I I 343, 6, ebenso φιλοσόφων παίδες I I 426, 3; πάίς παρά πατρός verbunden
mit Partizip im Plural: I 23, 9 {διαδεξάμενοι xai φνλάξαντες); I I 19, 7 (είλη-
φότες); 261, 14 (νποδεξάμενοί τε xal φνλάξαντες)
πάλαι ποότερον: I 17, 7 (πάλαι ήν πρ.); 19, 17; 368, 18 (πάλαι πρ. ηριν ή .. .)·,
I I 137, 4
παλαιός: τό ηαλαιόν vor alters I 574, 6; I I 114, 4; ix παλαιών von alters her
I I 10, 26; 33, 4
παλαιόω: της . . . μακράς χαί πεπαλαιωμένης πλάνης I 86,21; τα πεπαλαιωμένα . . .
Ιδρύματα 173, 20
πάλιν: πάλιν τε αί I 306, 12; xal αΰ π. I I 259, 5 u. 8; 260, 26
παλινδρομέω I 382, 4
παλινοστέω I 611, 11
ηαμβασιλεύς (Gott): 16,12; 89,6 (mit 0eoö); 173,22; 379,20; 399,8; 400,6;
I I 243, 8 (mit &εόν). S. auch das Kamen- und Sachregister unter Gott
παμμαχάριος I β, 13
568 Eusebius

παμμήτωρ I 380, 3 (τήν παμμήτορα των δλων φύαιν)

πανάγαθος I 6, 17; 400, 8
παναλη&ής I 419, 7; I I 10, 8
παναλκής I 307, 9
πανάρετος I I 21, 22
παναρμόνιος (zweier Endungen) I 379, 21
πανδημεί I 15, 9; 89, 8; 182, 18
Πανέλληνες ironisch I I 288, 20; s. a u c h d a s N a m e n - u n d Sachregister u n t e r
Panhellenen
πανηγεμών (Gott) I 380, 4 ; I I 20, 10
πάνσοφος 1 3 2 , 1 0 ; 3 0 8 , 2 5 u. 27; 3 1 0 , 1 6 ; 380, 7; Π 10, 9; 2 3 , 1 6 ; 5 2 , 1 3 ;
261, 16
παντελής: είς τό παντελές = παντελώς I 572, 14
παντευχία (Plur.) übertragen auf den literarischen Federkrieg (διά καλάμου και
μέλανος)·, μονονονχΐ βάλλοντας και βαλλομένονς τοις διά λόγων δόρασί τε και
παντευχίαις I I 260, 19—21
παντοδύναμος I 307, 9 ; I I 16, 21
παντοκράτωρ Gott Vater I 86, 22
παρά = entsprechend: παρ' δ I 304, 29 u . ö f t e r ; παρά τό σνμβεβηκός I 305, 6
(aber vorher παρά φνσιν = contra naturam); τοϊς τε παρ' ήμάς γινομένοις
καΐ παρά τήν ήμετέραν αΐτίαν I 307, 8; μή παρά τήν οίκείαν γνώμην, ύπ' ανάγκης
δέ έλαυνόμενον . . . I 309, 10. S. a u c h S. 587 u n t e r παρά
παραβιάζομαι I 9, 21
παραδοξοποιία I 172, 21
παρά&εσις: I I 344, 24; είς παρά&εσιν zur Gegenüberstellung, zum. Vergleich
I 154, 11; ebenso Μωσέως δ' έν παραθέσει I I 244, 25
παραΐτησις Ablehnung: είς τήν εϋλογον . . . παραίτησιν I I 406, 22
παράχουαμα (Plur.) I 66, 22
παραλλάττω: παραλλάξας vorbeigekommen, losgekommen I 376, 19
παράλογος: Superlativ I 10, 3 u n d 548, 2
παραμελέω I 371, 24; 381, 21 (mit Genet.)
παραναγιγνώσκω zum Vergleich vorlesen: παραναγνώσομαι I 320, 22
παραξέω sich eng anschließen (eigentl. im, Vorbeigehen abschaben): τάς λέξεις
αύτάς καϊ τά βήματα της 'Εβραίων γραφής παραξέαας ό Πλάτων I I 24, 17
παραπαίγνιον (Plur.) I 364, 21
παραποδίζομαι Med.: I 304, 11
παραποιέω umformen: παραπεποιημένα . . . από της βαρβάρου φωνής (die grie-
chischen Buchstaben) I 575, 10
παράστασις Darlegung: εϊς άναμφίλεχτον παράστασιν I I 38, 5
παραστατικός: I 14, 19; γένοιτο δ' αν και άλλα τοΰ προβλήματος παραστατικά
μυρία I 312, 11
παρατροπή: τή παρατροπή της άλη&εΐας durch Abweichen von der Wahrheit
I 152, 4 (s. Demonstr. Ε ν . I 9, 13; S. 41, 36 H k l . ) ; Verkehrtheit I I 176, 11
παραφέρω als Beispiel anführen I 225, 5; I I 17, 16
παραφυλάττω beobachten, wahrnehmen: τήν τοιάνδε παραφνλάξαι ΦεωρΙαν I I 13, 10
παραχωρέω: των πρωτείων παραχωρεϊν 1 8 7 , 8 ; persönliches Passiv τά δεξιά
τής . . . ΰεότητος παραχωρεία&αι I I 34, 22
πάρειμι: έπΐ τοΰ παρόντος impraesentiarum: 1 2 8 , 11; 161, 16; 169, 14; 220, 4;
454, 20; 461, 8; 489, 30; 573, 7; 587, 17; τό παρόν Adv. für jetzt I I 345, 14
παρειαάγω: παρεισήκται I 3, 19 u n d 39, 8
παρεχτί&εμαι beiseite schieben I 226, 4
παρεξηγέομαι falsch auslegen I 147, 18
παρερμηνεύω falsch auslegen I I 25, 19
παρίημι: παρετέον (Konjektur) 1 4 6 1 , 10
παρίατημι A k t . (und Med. παρεστηαάμην, -σατο, παραστήαασϋαι) vor Augen
führen, darlegen: I 5, 4 ; 10, 10; 11, 18; 13, 5; 67, 8; 134, 3; 166, 13;
1 6 8 , 5 ; 232, 5; 239, 14; 3 1 0 , 2 2 ; 3 7 1 , 2 1 ; 378, 11; 3 8 2 , 2 4 ; 3 8 3 , 1 5 ;
389, 2; 393, 11; 461, 5; 557, 9; 586, 8 ; 609, 3; I I 14, 22; 15, 5; 15, 26 (Pas-
siv); 35, 5; 53, 2 ; 89, 14; 164, 8; 166, 18; 260, 16; 267, 8; 344, 9
 Sprachregister 569
Intrans. Med.: a) vor Augen treten, einfallen: I 96,20 (παραστάν);
101, 19 = 105, 2 (τά .. . παραστάντα); I I 66, 4; 228, 10 (παρέστη); b) auf die
Seite jemandes treten, eich anschließen, mit Dativ: τοις 'Εβραίων χάν τούτω
παριστάμενος δόγμασι I I 141, 8
πάροχος Lieferant (übertr.): ζωής &ν π. I I 10, 6
παρωνύμιον, τό = τό παρώννμον I I 20, 4
παρώννμος: τό παρώννμον die abgeleitete Benennung I 609, 16
πάς mit vorangestelltem Artikel: ol πάντες I 590, 21; τοίς πάσι(ν) I 5, 12; 6, 7;
22, 8; 222, 12; 308, 27; ferner I 111, 11; 115, 12; πάντ' έπι πάντ' I I 6, 6;
τά πάντα Adv. I 93, 21; τό πάν Adv. I 163, 12; άεΐ xai διά παντός I 220, 10
πατήρ übertr.: οί των λόγων πατέρες (Verfasser) I 591, 3
πατρικός: της πατρικής πλάνης nationaler Irrwahn I 87, 21
πατροκτονία I 87, 11; 94, 3 (Plur.)
πατροπαράδοτος: ix τής πατροπαραδότον πλάνης I 173, 16; της πατροπαραδό-
του . . . δεισιδαιμονίας 174, 6
πειθήνιος: τό πει&ήνιον Gehorsam I 380, 23
πείρα: διά πείρας έλ&ών I 78, 11; dieselbe Phrase mit ίλϋεϊν I 157, 13; 162, 3
πενία übertr.: πενίφ σοφίας I 570, 17
περατιχός: περατιχοί Passagiere, nach dem Jenseits Reisende (- Hebräer)
I 373,21; I I 20, 11
περια&ρέω I 120, 20
περιβάλλω: αγχόνη τούς γεγηρακότας . . . περιβάλλειν I 16. 19; τούς ούχ ίθέλοντας
τοϊσδε τοις χαχοϊς περιβάΧλοι I 309, 20; Med. sich umwerfen, bekleiden: φαν-
λόιητος . . . xaxlav περιβεβλημένους I 40, 14
περίβλημα Hülle I 381, 12
περιγραφή Umfang: αυτάρκη δέ περιγραφην είληφότος τον λόγου I 416, 4; Ιχανήν
xai τονδε τον λόγον περιγραφέν είληφότος I I 81, 16
περιγράφω streichen, beseitigen I 163, 13; 374,23; τί τίνος etwas ausschließen
aus: τάς Έλληνιχάς περι θέων φυσιολογίας . . . τής οίχείας περιέγραψαν θεο-
λογίας I 98,23; τά λοιπά τον χόσμον μέρη περιγράφει τής τοΰ ϋεοΰ διοικήσεως
I I 355, 16; beschließen (beenden) I 343, 16; I I 345. 6; 426, 6
περιέπω I 10, 4; 378, 2; I I 286, 2
περιεργάζομαι mit Akk. sich eingehend befassen mit I 584, 27
περιεργία: ή των άψυχων ξοάνων π. I 249, 22
περιέρχομαι mit Dativ: im Kreislauf der Ereignisse an jemand kommen Iva xai
τον αύτον άμφοτέροις συνέβη περιελ&εϊν αριθμόν I 165, 23
περιέχω: τό περιέχον I 306, 6 = άήρ δ περιέχων I 306, 1
περιίσταμαι: αλλ' ου τήδε . . . τά τής πολνθέον πλάνης περιίστατο machte Halt
(eigentl. trat aus der Bahn; s. Lucian, Soloec. 5, Hermot. 86) 123, 17;
παντοίαις περιστήναι σνμφοραϊς (incidere in ...) I 195, 6; ούδ' δπως αύτοϊς
τά τής ήττης περιατήσεται (sich gestalten wird) I 269, 11
περιουσία: I 172, 25; έχ περιουσίας zum Überfluß, noch obendrein 1115, 6; 219, 8
περιπίπτω: των ίξωϋεν περιπιπτόντων die als Ausländer mit ihnen (den Griechen)
in Berührung kamen I 67, 2
περιπολέω trans, umwandeln I 395, 13
περίπτωσις Zufall I 307, 4
περισπούδαστος: την περι οΰς φασι ϋεούς εύσέβειαν περισπούδαστον πεποιημένων
1 2 2 , 2 3 ; 364,5
περίστασις Plur. Abenteuer I I 343, 18
περιτομή: των ίχ περιτομής (die Juden) I 199, 3; τούς ix π. I I 426, 10
περιτρέχω (übertr.): άνω xai χάτω εις τά αύτά περιτρέχων . . . άλώσεται ό λόγος
I 155, 17
περιφέρω: άνω xai χάτω περιφέροντας ausposaunen I 165, 21; περιφέρουσιν άνω
χαί χάτω ΰρυλοΰντες τά μαθήματα I I 288, 9; Passiv: im Umlauf sein I I 28, 10;
s. auch I 377, 14
πιΟανολογία (Plur.) 1 1 1 , 4 ; 154,20; 382,25
πίστις: άλογος, ανεξέταστος, άκριτος, αβασάνιστος π. den Christen vorgeworfen
I 7, 22—8, 2 (άλογος und Ανεξέταστος auch I 9, 11, άλογος ferner noch 10, 10
lind 19, 22); ή περί των ώφελιμωτάτων η. I 3, 8 und 15, 2
570 Eusebius

πιστόομαι Med. mit Akk. beglaubigen 1 1 0 , 2 2 ; 159,16 u. 176,5; 587,23;

590, 20; Π 18, 4; 65, 21; 228, 19; Bürgschaft leisten: εϊ τω Ικανός πιστώσα-
σ&αι δ Πλάτοον I 130, 10
πιστός: πιστοί Gläubige, Spottname der Christen I 8, 1; το πιστόν die Glaub-
würdigkeit I 54, 14
πλάνη: s. δεισιδαίμων·, της πολυϋέου πλάνης I 161, 6; 569, 14; I I 400, 2; τη . . .
πολν&έω πλάνη I 151, 22; τήν -ον . . . -νηιι I I 343, 3; τη πανδήμψ πλάνη die
heidnische Volksreligion I 157, 6
πλάτος: είς πλάτος ausführlich I 58, 4; I I 162, 12; 243, 14; ebenso κατά πλάτος
I 609, 2
πλατύς: πλατύ χαταγελάσαντες I 87, 24
πλήμμνρα Hochflut I 373, 8 (von der Sintflut)
πλημμυρίς: πλημμυρίσιν ύετών I 21, 11; ταϊς ^ειμαδίοις -ρίσιν I 379, 24
ποιέω: θυγατέρας . . . πεποιηκώς I 72, 17 (frei nach Diodor, der anderes hat);
δόξαιμεν ευ πεποιηκέναι τά πάτρια καταλείφαντες I 22, 5 (anders I 9, 26, s.
unter πράττω). Med.: τοις τε μή πάρεργον τάν άπό παιδείας καρπόν πεποιημέ-
νοις "Ελλησι I 502, 14; darauf hinauslaufen mit Inf.: της (δλης καταστάσεως
τον πολιτεύματος) τόν ϋεάν μέν ήγεμόνα των δλων ήγεϊοϋαι πεποιημένης
I 436, 24 (Jos., der jedoch anderes hat)
ποιητής Schöpfer: ού δημιουργύν, ον ποιητήν τινα τών δλων ύποστησαμένων I 32, 12
ποιητικός fähig zu machen: τήν τον παντός φοράν καΐ τήν τοιάνδε των άστρων
χίνησιν . . . τούτων ποιητικήν χάί άναγχαστικήν I 309, 15 und ό πάντων κακών
ποιητικός 309, 20
πολεμάω mit Akk.: τήν τον οωτήρος ήμων . . . πολεμησάντων διδασκαλίαν
I 222, 14
πολιτεία: τήν πολιτείαν (Wirkungskreis) χάί τόν έν άνάρώποις ßlov I 305, 29;
bürgerliches Leben, Lebensführung I 378, 16; 572, 11; 11103,16; 422,7
(της . . . ΰεοφιλοϋς πολιτείας)
πολίτευμα Lebensführung, Lebensweise: τό βεοσεβές π. I I 128, 7
πολιτεύω: νόμων . . . μηδέπω τότε . . . πολιτευο μένων da Gesetze in der Lebens-
führung damals noch nicht in Geltung waren I 94, 1; έπολιτεύετο war in
staatlichem Gebrauch (von der Religion) I 568, 16
πολναρχέομαι: των δέ πολναρχονμένων I 15, 5
πολναρχία I 14, 22; 15, 17; 220, 6 u. 8
πολυαύχενος (mit πολυκέφαλος verbunden) I 365, 14
πολυήμερος I 305, 18
πολύνοια: τά σοφά της 'Αριστοτέλους πολυνοίας I I 260, 14
πολύνονς I 502, 13
πολνπλανής: π. (ευσέβεια) 1 5 , 17; πολυπλανοΰς ματαιοπονίας I I 422, 2
πολυπλή&εια I 374, 14
πολυπρ α γμονέω trans.: πολνπραγμονονντας (ausfragend, sich angelegentlich er-
kundigend) τούς άφικνουμένους xal τάς έχάστον χρείας I 164, 16
πολύς: τόν πολύν der gemeine Mann I 163, 18; τόν χοινόν xal πολύν άν&ρωπον
I 371, 15; άπελέγξαι πρό πολλοϋ Φέμενος (hohen Wert darauf legen) I I 343,
4; πλέον (πλείον): ουδέν (μηδέν) πλέον: "Οτι πλέον ουδέν (Zweckloses) . . .
έϋεολόγουν 1 3 , 16; ουδέν πλ. ή (nur) έαιπούς έξαπατώντας I 10, 2; μηδέν πλ.
. . . εΐδέναι I 23, 3; των της γαστρός άποπληρώαεων πλέον ουδέν Ιμελεν I 89,
16; ουδέν τι πλέον . . . είδότες I 95, 13; μηδέν πλ. . . . έγνωκέναι I 110, 20;
μάχας τε xal πολέμους, πλέον δέ ουδέν κα&' έαυτών έξήψαν I I 406, 24; έπι
πλείον (weiter) . . . έξαπλών I I 28, 12; μετά πλείστον nach sehr langer Zeit:
I 166, 20; I I 295, 9; μετά πλείστον της είς Βαβυλώνα αΙχμαλωσίας τον Ιου-
δαίων £&νονς sehr lange nach der . . . I 612, 25; πλείστα δέ δσα besonders
viel I I 21, 11; παρά πλείστον όσον um ganz besonders viel I I 5, 11
πολυύμνητος I 368, 12
πονέω verfassen: έν τοις πονη&εισιν ήμίν Χρονιχοίς I 587, 16; τά τούτοις πεπονη-
μένα I I 190, 12
πόρραϊ&εν temporal seit langem I 164, 14
ποσώς bis zu einem gewiesen Grad I 568, 2
ποταπός I 178, 11; I I 85, 18 u. 137, 1
 Sprachregister 571
πότερα utrum (ob): I 163, 9; 175, 7; 236, 10; 584, 24
πραγματεία Stoff, Gegenstand, Behandlung, Werk: I 8, 2: (τήν πραγματεία» της
ευαγγελικής αποδείξεως)·, 10, 18 und oft, so 10, 23; 606, 13; I I 3, 11 u. 11, 1
(Περί της . . . λογικής πραγματείας); 20, 14; 344, 25; 345, 8; Wirken: τής
τον οωτήρος ήμών ευαγγελικής πραγματείας I 162, 18
πραγματεύομαι handeln über (agere de): I 375, 16; 678, 3; I I 13, 4
πράττω: ών ονκ ίΰ πράττοντας (gut daran tun) παρακούειν ημάς I 9, 26 (anders
I 22, 5, s. unter ποιέω)
πρεσβεύω vertreten, befürworten, mit Akk.: I 10, 27; I I 6, 19; 40, 9 (Nov-
μήνιος τα Πλάτωνος πρεσβεύων); 260, 15; mit νπέρ I 176, 16 (νπέρ τε τούτων
πρεσβεϋσαι für die Dämonen eintreten); Passiv τάς άποδείξεις των πρεσβευ-
ο μένων I 21, 19
πρηνής: πρηνεΐς καταβεβλημένους I 371, 10
προάγω: 1. trans, weiterführen: τήν . . . 'Εβραίων φήμην έπι μέγα δόξης προήγον
I 375, 24; I I 17, 21; 84, 5 u. 107, 23
2. intrans. antecedens tempore: ίστω . . . Μωσής μηδέν προάγων I 589, 4;
mit Akk. Μωσής άρα εσται τοσοντοις (ετεσι) τά Τρωικά προάγων 589, 8; mit
Genet.: Ό μέν δή τον μετά χείρας προάγων . . . δέκατος &ν τόμος I I 6, 3
(ebenso Tatian. I 601, 1)
προαίρεσις Vorsatz: I 8, 23; 18, 1; 93, 4; 301, 27; 302, 29; 303, 3, 9 u. 18;
304, 18; 305, 10 u. 20; 306, 15 u. 19; 308, 15; 309, 9; 310, 19 u. 24; 311,
23; 312, 9
προαναατέφω: τοις σωφροσύνης προαναστεφϋεϊς βραβείοις I 375, 25
προαποδείκννμι I 10, 10
προαποδίδωμι I 388, 7
προάρχω zuerst beginnen I 90, 3 (προάρξαντας)
προασμενίζω: τήν βάρβαρον φιλοσοφία» τής 'Ελληνικής άμολογού μεν προ ηαμενικέναι
I I 6, 10
προβάλλω: Med. auswerfen προβεβλημένος τής σωτηρίας άγκυρα» I 21, 8; hervor-
bringen (meist Perf.): I 311, 3; 365, 16; 377, 19; 587, 20; I I 100, 23; Passiv:
vorgelegt, vorgeschlagen, hervorgebracht I 14, 10 (τον . . . λόγον . . . πάσιν
άν&ρώποις προβεβλημένον); 14, 18; 305, 8; 311, 9; I I 231, 13 (ή άλογος . . .
πίστις . . . προβεβλημένη)
προβολή (späterer philosophischer Terminus) Hervorbringung: άπορροίας τινάς
και προβόλάς τον πρώτον καΐ τον δευτέρου αίτιον τω λόγω υφιστάμενος I I 2 3 2 , 2 2
προβόλων (Plur.) Köder I 397, 10
προγίγνομαι: ή δέ Σεμίραμις των Τρωικών δχτακοσίοις έτεσι δείχνυται προγενο-
μένη I 589, 7
προδηλόω: προδηλω&είς mit Artikel aller drei Geschlechter (auch Plur.): der (die,
das) Vorerwähnte(n) I 178, 13; 192, 20; 204, 9; 228, 15; 274, 12; 280, 18;
328, 6; 330, 25; 381, 3; 416, 4; 568, 19
προδιαλαμβάνω: 1 8 , 4 ; 557, 6; 584,21
προδιανύω: διά των προδιηνυσμένων I 293, 2
προδιαρ&ρόω: τούτων ήμϊν προδιηρ&ρωμένων I 183, 14
πρόειμι: προϊών im weiteren Verlauf (auch mit έξης verbunden): I 41, 8; 123, 7;
136, 4; 400, 21; 573, 7
προεχτί&ημι: προεκτε&έντα I 66, 21; προεκτε&εισών I 88, 13
προεπισημαίνομαι Med. I 95, 18
προεντρεπίζω vorher zurechtmachen I 164, 15; 251, 1
προηγέομαι: προηγούμενος primär: κατά προηγούμενον λόγον I 303, 19; τό προή-
γον μενον das herrschende Prinzip I 381, 9; προηγουμένως I 303, 19
πρό&εσις Aufgabe: ήμϊν ή μετά χείρας έκπονείται πρό&εσις I 10, 28; Gesinnung
έξομνύμενος τήν οίκείαν πρόϋεαιν I I 163, 20 u. 184, 8
προ&εσπίζω I 7, 7; 12, 14; 13, 11
προ&εωρέω I 226, 6
προΐεμαι: (5ήμα προίεσ&αι τη φωνή I 18, 4
προίσταμαι verteidigen I 169, 6 (mit Genet.); 173, 1 (mit ύπέρ)
προκαταβάλλω: Med. von vornherein zugrunde legen πολιτεία» . . . τω Ίονδαίων
έ&νει προκαχαβαλλόμένος I 378, 17; Passiv I I 161, 17 (προχαταβέβληται)
572 Eusebius

προχαταλαμβάνω absolut gebraucht: ή γάρ ειμαρμένη προχατείληφε ist zuvor-

gekommen I 301, 28
προχατασχευή I 8, 3
προχατέχω: τήν . . . προχατασχοϋσαν (intrans.) εν αύτοϊς δόξαν den Glauben, der
sich in ihnen von vornherein festgesetzt hatte I 164, 21
προχοπή Fortechritt I 374, 25
προλαμβάνω vorausnehmen, vorwegnehmen: χοινοϊς λογισμοϊς προειλήφεσαν
(wußten im voraus) I 93, 2; 378, 18; 382, 17; 461, 3; I I 10, 19; 32, 6; 44,
18; 88,1; 116,7; 132,1; 162,12; 190,11; 285,14; zuvorkommen προ-
λαβών δέ αυτόν (Plato) ό Δαβίδ I I 108,24; intrans. την προλαβοϋσαν νπόληιριν
die Auffassung, die sie von vornherein beherrschte I 164, 20; δ προλαβών
λόγος das vorhergehende (XIV.) Buch I I 345,20; = 'vorher'·, οϋς προ-
λαβών . . . συνέταξε welche (Psalmen) David vorher (vor Piatos Zeit) verfaßte
I I 112, 17
προνοέω Med. I 554, 10 (λόγου προνοούμενοι συμμετρίας)
προνομία (Akkus.) Vorrang I I 228, 5 (Clem., der jedoch πρόνοιαν hat)
προξενέω verschaffen I 5, 14; 88, 6; 208, 17; 219, 10
προομολογέω I 117, 22
προπαιδεία I I 85, 20 u. 138, 17
προπαιδεΰω I 381, 1
πρόπαλαι I 377, 11; Π 302, 24
προπαραγγέλλω I 177, 18
προπαρασκευή I 420, 18; 567, 9
προπαρατί&ημι I 57, 15; 89, 7; 219, 6; 320, 16; 397, 24
προσανάπτω: προσανάφας I 99, 17 (Dion. Hal., der jedoch προσάπτοντας hat)
προσανέχω = προσέχω (τόν νοϋν): I 9, 13; 17,15; 22, 1; 95, 14; 363, 21; 380, 16;
381, 28; 382, 14; I I 20, 11
προσαποδίδωμι: προσαποδοτέον Π 198, 4 (Clem., der jedoch άποδοτέον hat)
πρόσγειος (Kompar.) I I 407, 2
προσδιαλέγομαι I 385, 12
προσενόω vereinigen I 400, 2
προσεπινοέω I 94, 13; 95, 2; 225, 13
προσεταιρίζομαι: sich zum Freunde machen I 210, 6
προσεχής nahestehend, mit Dativ: τω άγίω πνεΰματι, μάλλον απάντων αντω
(dem Logos) προσεχεί xai έγγυτάτω δντι I 392, 14
προσέχω: προσεχτέον δέ, ώς . . . I 97, 8
πρόα&εν: δ πρόσ&εν (der vorher zitierte) μαρτυρήσει Ξενοφών I I 422, 14; έν τοϊς
πρ. I 365, 22; των πρ. I I 19, 15; Praepos. mit Genetiv: πρόσ&εν των είρη-
μένων αύτφ I 37, 13; πρόσ&εν ήμων I 401, 1; Αύγουστου δέ ... οΰ πολύ
πρόσάεν ίτεσι τετραχοσίοις I 613, 7; πρόσ&εν ή = πριν ή I I 6, 17; 9, 18;
13, 2; 57, 19
προοίεμαι zulassen, anerkennen : εΐ χαι σύ . . . τήν άλη&ή μαρτυρία» ήμϊν προσέσϋαι
δι' δχνου φέρεις I I 422, 8
προσποιέομαι berücksichtigen (eig. sich zu eigen machen)·, ού προσποιη&έντα
τάς τον τυράννου τιμωρίας I 612, 19; s. auch S. 582
προσρήγνυμαι feindlich aufeinanderprallen, mit Dativ: έ&νών Ι&νεσι προσρηγνυ-
μένων I 15, 7
πρόσρησις: τήν . . . τον Φεοΰ πρόσρησιν der Gottesname I 87, 14; 150, 20
προσφιλής: παρά τω . . . &εφ προσφιλές I 367, 2
προσφυής angepaßt, entsprechend I 371, 16 u. 18; 397, 3
πρόσφυξ: τούς πρόσφυγας I 166, 12; των προσφύγων I 200, 7; 204, 2
προσφωνέω mit Dativ widmen I 390, 11
πρόσωπον Person: τήν πανάρετον σοφίαν ε'ις αύτοΰ (Gottes) πρ. άνα&είς I I 21, 22;
έχ προσώπου τοΰ ·&εοΰ I I 24, 2
προσωποποιέω: I 131, 18; ώδέ πη έξ αυτής προσωποποιεί της σοφίας I 386, 22
πρότασις vorgelegte Frage, Problem: I I 12, 1 (Plur.); 28, 18 (ώς έν προτάσει);
406, 7 (Plur.)
προτείνω vorhalten = vor Augen führen I 10, 9
προτροπάδην I 397, 13
 Sprachregieter 573

προτυπόω: . . . τούτων έν ψυχή της γνώσεως προτνπω&είσης I I 288, 14

προϋπισχνέομαι I 1β4, 26
προϋπάχειμαι von vornherein vorhanden sein I 260, 20
προφέρω mit Genet, übertreffen: των κατ' αύτούς προφέρειν I 89, 23; Med. vor-
bringen, aussprechen I I 251, 23
πρόφημι: προφήσασα I 12, 10
προφητικός: της -χής γραφής Xeyούσης I I 132, 6
πρυτανεύω verschaffen (Passiv) I 88, 21
πρωτεύω: mit Genet. I 391, 10
πρώτος: mit Genet. = πρότερος: τούς αντον πρώτους seine Vorgänger I I 260, 12
(s. Mras, Rhqin. Mus. Ν. F. 92 [1944] 230f.); πρώτως I 400, 11; πρώτιστος
I 372, β (als Steigerung des vorhergehenden πρώτος); πρώτιστα πάντων
I 174, 12; 380, 10; I I 9, 23; 260, 3; 343, 9
πρωτότοκος: πρ. (ούσία) der Logos I 391, 8; 392, 28 τήν προχτότοχον αύτοϋ
(näml. τον έπΐ πάντων ϋεον) σοφίαν; 395, 2 (6 μονογενής τον βεοϋ καΐ πρωτό-
τοκος των όλων)
πτερνιστής I I 18, 11 (so Jakob genannt)
πτίλον (Plur.) I 573, 1
πτοέω: τούς άμφΐ τήν πολύ&εον πλάνη» . . . έπτοημένους I 89, 9
πτωχεύω mit Genet, bettelarm an I 569, 7; 572, 11 (beidemal partic. praes.)
Πυ&όχρηστος: Πυ&όχρηστα ϋεοπρόπια 1173,2; -ων λογίων 178, 11
πύλη: ταΧς τον θανάτου πύλαις I 12, 19

ραδιουργία: γοήτων ανδρών <5φδιονργίαν I 159, 8 u. 163, 3; 167, 7; Plur. 163, 12

(γοήτων άνδρών τεχνάσματά τε καΐ (ίφδιουργίας leichtfertige böse Streiche)
ρευστός: (ίευστά τε τήν φύσιν καΐ φ&αρτά I 117, 18; I I 22, β
$ήμα: αυτοις φήμασι(ν) mitsamt den Worten — wörtlich: I 40, 19; 96, 13;
229,20; 330,25; 425,23; Π 11, 17; 14,9; 17,26; 25,6 (αύτ. σχεδόν $.)}
32,2; 53,17; 100, 26; 234, 7; φήμασιν αύτοίς 1578,1; Π 167, 8; πρός
ρήμα wörtlich I 37, 14; I I 44, 24 ; 359, 13
$ημάτιον: έν ιριλοϊς ζηματίοις I 18, 2
φοώδης I 366, 5; I I 53, 8
φώννυμι: 8. έρρωμένως
ρώσις: άρρώστοις πολλάκις (5ώσιν . . . υποσχόμενοι I 166, 18
(5νπαρός übertr.: φυπαράς . . . αίσχροκερδείας I 149, 16

σαφής: έπΐ τό σαφές = σαφώς I I 28, 9

σεβάζομαι: έσεβάσ&ησαν I 23, 6
σεβάσμιος (zweier Endungen): 187,3 u. 9; 93, 17; 138,22; 148, 10; 150,20;
183,4; 378,26; I I 243, 11
σέβω: I 150, 13; 162, 6; 166, 9; 183, 7; Passiv τον δέ κροκόδειλον σέβεα&αί φασι
I 65, 3 (Diodor, der jedoch anderes hat)
σεμνολογέω: τά αίσχρά σεμνολογονσιν I 124, Med. 4; I 152, 3; Passiv I 139, 1;
I I 245, 3 (τά . . . σεσεμνολογημένα); 346, 3
σεμνολογία I 116, 6; Plur. I 95, 1
σεμνοπρεπής (-πεις δή . . . φυσιολογίας) I I 343, 7
σεμνοφανής: τάς -νείς καί σοφιστικός τερ&ρείας I 102, 1 = 105, 5
σεπτός: των σεπτών σον φιλοσόφων I 312, 12
σημαντικός: σημαντικοί προσηγορίαι I 121, 14; ·κής διανοίας I 574, 9
σημειόω Med. devien: κακώς ix τών μαντείων οημειοϋται τήν είμαρμένην I 169, 17
σκέμμα I 416, 6; I I 345, 7
οκευωρέομαι sich verschaffen, Perfekt im Inf. έακενωρήο&αι und Partiz. έοχευω-
ρημένοι a) Med. τά πάντα παρά βαρβάρων έοχευωρημένοι I 573, 15; I I 5, 7;
b) Passiv: I 363, 15; 658, 11; σοφίσματα έπΐ άπάτ-η τών πολλών έσκευωρη-
μένα (angeschafft, geeignet) I 262, 4; von Personen: άνδρών . . . πρός άπάτην
έσκευωρημένων (bedacht auf) I 163, 15
σκηνή: ωσπερ έπΐ σκηνής I I 260, 11; ώς άπό σκ. I I 346, 1
σκήπτω Med. Vorwände gebrauchen I 300, 13
574 Eusebius

(σκιαγραφία: ύπό σκιαγραφίας τών λόγων I I 2 7 2 , 10 ( N u m e n . ) ; άπεικασίαικαΐ σκια-

γραφία Π 333, 16 ( D i o n . ΑΙ.))
(σκιομαχείν I I 276, 16 ( N u m e n . ) )
σκυθρωπός: τά σκυθρωπά (Düsteree) καΐ άνθρώποις κακά νενομιαμένα I I 1 7 5 , 12
σμικρολόγος Q 124, 16
σμικρός: I 380, 16; 686, 5 ; κατά σμικρόν nach und nach I 377, 11
σοφίζομαι t r a n s , täuschen: τύ δέ γε . . . δαιμόνια» σκήτπετat toi); άφρονας σοφιζό-
μενον I 300, 14
σοφιστεία: I I 84, 2β u . 124, 11; 124, 12; 267, 22 (της ίπιπλάστον σοφιστείας)
σπουδάζω verfassen: των σπονδασθέντων αύτψ Περί της των έμψυχων άποχης
I 489, 26
σπουδή: διά σπουδής Ιοχον I 367, 15
στέλλομαι: τήν πρός αυτόν στειλαμένψ φιλίαν (den Weg der Freundschaft . ..
einschlagend) I 6, 9 ; d a s s e l b e (nur στειλαμένψ nach φιλίαν) I I 10, 9
στερρός: βίου στερρού (starr, unbeugsam: v o n d e n Stoikern) I I 378, 13
στιχήρης: τά λοιπά δέ . . . στιχήρη (υersifiziert) δι' ίπών λέγεται τριμέτρων τε
καΐ τετραμέτρων . . . συγκεϊσθαι I I 12, 11
στοιχείωσις: στοιχειώσεως καΐ είσαγωγής I 8, 9
στοιχέω m i t D a t i v folgen: I 117, 2 3 ; 162, 7 (στοιχεϊν δέ καΐ έφέπεσθαι τβ . . .
εύσεβεΐφ); 162, 16
στοχασμός: θνητών λογισμών τε καϊ στοχασμών (im Gegensatz zur göttlichen
Wahrheit) I I 269, 17
eti, A n r e d e a n eine fiktive P e r s o n (aber s . E i n l e i t u n g B d . I , S . L V I I I ) : I 28,
11; 34, 1 3 f f . ; 40, 17; 62, 8 f f . ; 78, 13; 90, 7 (σοι u n d άκουε)·, 92, 2 2 f . (σύ . . .
έπίσκεφαι); 96, 2 f f . ; 98, 2 4 ; 106, 15; 122, 2 1 ; 123, 7 ; 126, 12 u . 19 (zweimal
ίπάχουσον); 131, 1 8 { f . ; 136, 13ff. u . 17 (Μου σοι)·, 147, 4 f f . (άκήχοας); 148,
1 7 f f . (άπελέγξεις); 162, 7 f f . ; 154, 10ff. (τήρει); 1 6 9 , 2 0 (άκουε); 1 7 2 , 1 6 ;
219, 11 f f . ; 220, 12; 298, 8 ; 3 0 0 , 2 1 ; 301, 5 f f . ; 312, 1 2 f f . (σοι, σόν, σου,
άκουε); 334, 2 2 ; 343, 2 1 u . 23 (zweimal); 366, 2 6 ; 380, 2 7 ; 389, 1 u . 3 ;
464, 2 2 ; 485, 19; 498, 2 ; 558, 2 1 f f . ; 561, 7 u . 11; 669, 19 ; 570, 6 ; 573, 2 4 f f . ;
613, 1 u . 8 ; Π 42, 1; 80, 2 2 ; 165, 1 2 f f . ; 229, 6 u . 2 1 ; 246, 4 ; 247, 6 f f . ; 268,
1 2 f f . ; 324, 6 ; 417, 18; 419, 19. A n d e r s s i n d Stellen z u bewerten wie I I 267,
9 f f . ( = 'man'), ebenso I I 286, 10; 422, 1 u . 8 wird ein fingierter H e i d e an-
gesprochen
συγκατάθεσις Zustimmung I 7, 23
συγκεφαλαιόω Med. rekapitulieren Π 174, 24
σύγκρασις Temperament I I 313, 14
σύγκριμα: τά τε έκ τούτων συγκρίματά τε και Αποτελέσματα (gemeint sind die
E r g e b n i s s e d e r Mischung der E l e m e n t e ) I 94, 2 1
συγχρίομαι zugleich mit jemand gebrauchen: I 67, 4 ; 76, 2 (Diod., der j e d o c h
a n d e r e s h a t ) ; I 102, 4 = 105, 8
σύγχυσις: έν τη παλαιφ συγχύσει (vor Christi Erscheinen) I 15, 21
σύζυγος: m i t Genet. I 394, 6 ; m i t D a t i v (in derselben Verbindung) I 396, 13
συμβάλλω intrans. (freundlich) zusammentreffen I 570, 26
σνμβατικως: φυσικώς μέν κινούμενα, συμβατικως δέ ήμϊν προσπίπτοντα I 306, 8
συμπίπτω: εΐ . . . αύτούς κατά των αυτών σνμπεσεϊν έτυχεν wenn sie beide (beim
L o s e n ) zufällig auf demselben (Ergebnis) zusammentreffen, d . h . dieselbe
Nummer ziehen (ίνα καϊ τόν αύτύν άμφοτέροις ... περιελθεϊν Αριθμόν 23) 1 1 6 5 , 2 2
σύμπτωμα: συμβεβηκός τι σύμπτωμα ein zufälliges Zusammentreffen (Kon-
junktion) d e r Gestirne I 310, 2
συμφέρω nützen: συνοίσειν I 20, 22 u . 2 5 ; Med. m i t P a s s i v a o r i s t sich vereinigen,
anschließen: I 152, 7 ; 166, 14; 558, 2 ; Π 13, 7 ; 162, 14
συμφθίνω zugleich schwinden I 164, 11
συναίρομαι mithelfen I 164, 13
συνακμάζω I I 305, 12
ουναποδύω (übertr.) Π 261, 1
συναποτελεντάω I I 267, 18 (-τήσαι)
σννάσκησις praktische Übung (vgl. G i f f o r d I V S . 286) I 485, 17
σνναύξω zugleich wachsen I 164, 11
 Sprachregister 576
συνδιαιωνίζωmit Dativ: συνδιαιωνίζοντα ijj τοΰ παμβασιλέως ϋεοΰ μακαρίφ ζωβ
I 132, 1β
σύνδρομος (zeitlich) zusammenfallend I 686, 13
συνεκτικός: συνεκτιχώτατον (-τα) trichtigst, hauptsächlich: &λλ ο συνεχτικώτατον
δόγμα I 382, 9; δ δή καΐ συνεχτικώτατα γένοιτ* &ν I 667, 24; h τι των μάλιστα
συνεχτικωτάτων τ§ προκειμένη πραγματεία I 584, 20; mit Genet, τών συνεχτι-
χωτάτων της κατά τόν σωτήρα .. . μυστικής οίκονομίας I 8, 13
συν επάγω M e d . mit eich führen: τήν έλπίδα xal τήν πίστιν άγα&άς όδηγούς έαυτφ
συνεπάγεται 121, 14
συνεπιλέγω: τά τούτοις συν επιλεγόμενα (Fortsetzung von Versen) 1274, 11
συν επιφέρομαι Med.: πολύ τό χράμα τοΰ ψεύδους τφ της φύσεως άλη&εί σννεη-
ηνέγχαντο II 229, 5
συνήθως in herkömmlicher Weise II 286, 13
συνίστημι Akt. u. M e d . (Aor. συνεστησάμην) zustande bringen, gründen, dar-
stellen, zeigen: 16,24; 67, 13 (τά περί όεών συστησαμένους die Religion
gründen); 121,7; 133,7; 162,6; 219,6; 274,1; 303,20; 309,8 u. 16;
330,26; 383,21; 568, 11; 590, 1 (stiften)·, 612,17; Π 6, 4; 16,22; 98,8;
141, 7; 260, 19; 267, 10 u. 12; 302, 20.
Intrans. Meid. (Aor. συνέστην, Perf. συνέστηχα, σννεστάναι): a) Zustande-
kommen, gegründet werden, sich erweisen,: I 166, 7; 220, 19; 383, 19;
573, 2; II 19, 15; 46, 8; 66, 23; 66, 3; 76, 8; 100, 24; 232, 16; 344, 24; es
erweist sich, daß ... mit Partizip: I 363, 9 (... σώφρονι λογισμώ ... τήν
άπάλειγιν πεποιημένοι ουνέστημεν); 1658, 12; 587,8 (πρεσβύτερος γεγονώς
συνίσταται Μωαής)·, Π 23, 18; mit Inf in. 1690, 11 (προτερεϊν άρα Μωσής
xal ol . . . προφήται συνίστανται); Π 241, 1; b) sich anschließen: μαχομένοις
συνιστάμενοι I 155, 14; 590, 17 (τβ παρ'. Έβραίοις συνέστησαν άρχαιολογίς)
σύνοδος Vereinigung I 303, 25
συνοράω Überblicken, Betrachtungen anstellen I 274, 11; 485, ί α . β
συντέλεια Ende: neql της τον κόσμου συντελείας II 72, 9f.
συντείνω zielen: τών είς βελτίωσιν ψυχής συντεινόντων δογμάτων 1557, 11; τι
ούν δει συντετάσfiat (angestrengt sein) πρός & ούδέ τιροΦυμεϊσ&αι δννήσομαι
I 301, 28
συντέμνω: καινήν . . . χαI έρήμην άνοδίαν . . . ουντεμεϊν I 9, 14
συντίάεμαι beistimmen I 157, 5
συντρέχω (zeitlich) zusammentreffen, (gedanklich) übereinstimmen I 585,6;
Π 28, 13; 32, 11; 267,8
αυντυχικός: συντυχικήν . . . xal αύτόματον . .. τήν τοΰ παντός διαχόσμησιν I 28, 6;
165, 16; συντυχιχώς I 386, 2 (αύτομάτως δέ xal συντυχιχώς); 397, 22
συνωΰέω: Passiv II 229, 14 (συνώσαι intrans. II 346, 19 Aristocl.)
συσκευή: ό καϋ·' ή μας τήν καθ·' ήμών πεποι ημένος συσχευήν (etwa: heimtückisches
Werk) I 39, 15
σύστασις Gründung (Stiftung), Erschaffung: 132, 11; 363,20; 386,3; 391,2;
398, 1; II 22, 18; 46, 2; 100, 16; 241, 16; 288, 7; Beweis I 668, 20; 691, 4;
609, 12; II 6, 3; 343, 4 (Begründung)
σχεδόν: σχ. δσον so ziemlich II 176, 11
σχολή: έπΐ σχολής II 12, 4; 112, 26
σώος II 296, 24 (σώον φυλάξαι τό δόγμα)
σωτηριώδης: I 174, 1; 298, 6

τάγμα Klasse I 454, 13

τεχνοχτονία I 87, 11
τελεσιογονέω I 148, 12
τελίσχω Passiv I 164, 14
τέμνω: τεμών = έπιτεμών Π 406, 20
τερ&ρεία: τάς σεμνοφανεϊς xal σοφιστικός τερ&ρείας I 102, 1 = 105, 5
τέτληχα: τετλάναι I 297, 12 (nach 297, 4 Orakel bei Porphyr.)
τεντάζω: τών περί τήν καχότεχνον ταύτην διατριβήν τευταζόντων 1164, 24
τέχνη: τέχνας . . . τά; μέσος die Berufswissenschaften (β. Theophanie I 51)
I 21, 3
576 Eusebius

τεχνούργημα I 380, 7
τψάλλως I 95, 19; 151, 10
τηνιχάδε: τ6 τηνιχάδε (adverbiell) — όπηνίχα I Ιββ, β
τηρέω: τηρητέον man muß beachten (es folgt ein mit ώς ότι eingeleiteter Satz):
195, 13; Π 343, 11
τίθημι Med.: ταΰτα έν άπορρήτοις . . . τέθειται (unter . . . rechnen) I 153, 1β;
τα; . . . δυνάμεις έν ονδενΐ λόγω τιθεμένους I 162, β; eich zurechtlegen: όπη
τις βούλεταχ ποιητών τιϋέαθω I 162, 11; άπελέγξαι πρό πολλού Τέμενος I I 343,
4; β. auch S. 581 f.
τοι: S γέ τοι I 115, 4; τους γέ τοι 157, 3; ταϋτά το» I 381, 20; τοΰτό τοι I 571, 8
τοπάρχης (Plur.) I 15, 3; 220, 7
τόπος übertr. Gebiet, Punkt: I I 18, 16; 165, 5; (II 7, 4 Attic.)
τραγφδέω: τό μυϋιχόν υπό των ποιητών τετραγφδημένον I 161, 10; εΙσέτι δέ xal
νΰν έπ I της θυμέλης τραγφδούμενον (Euripides) 1280, 16; τα ς τετραγφδη-
μένας έν φυσιχαΐς άποδάαεαι χομπ{ωδ)Ιας I I 343, 21
τρέπω: ούδ' άν έτράπη (eich abkehren) της οίχείας λήξεως (Los, Rang) I I 233, 11
τρίβων: των άμφΐ τον τρίβωνα: die Philosophen I 168, 20
τριγένεια dreifache Art: την τριγένειαν των άγαόών I I 9, 28
τριμέρεια Dreiteiligkeit I I 9, 20
τριπόθητος I 381, 18
τρισάΦλιος I 120, 19
τρισενδαίμων I 364, 25
τριαμαχάριος I 385, 3
τροπικός Komparativ: τροπιχωτέραις άλληγορίαις I 225 ; 10; τροπιχώτερον Adverb:
τροπιχώτερον . . . όνομαζόμενον I 393, 23
τροπολογία: είς φνσιχάς άναφέρειν -γίας I 57, 13
τρόπος: Τοϋ περί των χρηστηρίων τρόπου . . . ήμϊν άπεληλεγμένου I 293, 2; öfter
τόνδε τόν τρόπον auf diese (folgende) Weise, so 1 4 2 0 , 2 8 ; 1 1 9 , 2 1 ; τούτον
τόν τρόπον·, a) mit Bezug auf Vorhergehendes: I 307, 15; 369, 10; I I 34, 11;
b) mit Bezug auf Folgendes (in dieser Bedeutung öfter als τόνδε τύν τρόπον):
1485,20; 497,9; 502,16; 1142,2; 48,18; 299,17; 380,21; τρώιο» adverbiell
mit Genet.: I 93, 12; 365, 14
τροφός: τόν ζωής αυτής . . . τροφόν (ϋεόν) I 122, 1
τυγχάνω: ohne ων, also = έστί: I 164, 9 (τνγχάνειν im Wechsel mit είναι); I I
84, 23 u. 119, 1; 85, 20 u. 138, 18; 112, 17; 164, 7 u. 198, 2; 228, 22; 239, 5;
248, 6; 250, 6; 285, 17; 318, 24; mit possessivem Genetiv: ταντα . . . των
μετά Μωσέα θεολόγων . . . τυγχάνει I 385, 2; εΐ τύχοι vielleicht I 165, 19
τύπος: ώς έν τύπφ φάναι I I 16, 25; 20, 15; 23, 11
ύγρός weichlich: ύγρός πάνυ τόν ßlov xal φιλήδονος I I 313, 6
ύπάγω Med.: αντόν τε Μωσέα . . . ύπηγάγετο . . . δυαφημίαις I 587, 22
ύπαινίττομαι I I 101, 7
ύπαντάω entgegentreten (übertr.): προ? ταϋτ' ούν . . . ύπαντήσωμεν I 157,16
ύπαρχή: ίξ ύπαρχής von Anfang an I 7, 21; hinwiederum I 147, 10
ύπάρχω: τινός κρείττονος μοίρας . . . νπάρξαντες (nachdem, ihnen von vornherein
. . . zuteil geworden war) I 373, 1
ύπεράγω mit Akk. einem zeitlich vorangehen: . . . Μωσέα ύπεράγειν τούς δηλου-
μένους I 588, 20
υπερακοντίζω übertreffen (übertr.): I 87, 12; 613, 5; I I 6, 2
ύπερθαυμάζω I 23, 6
ύπεριαχύω I 89, 2
ύπερχόσμιος (zweier Endungen) I I 229, 13; 234, 20
ύπερχύπτω mit Akk.: πάν τό όρώμενον ύπερχνψαντες I 23, 5
υπερνικάω: I 222, 15; 306, 27
ύπερπαίω übertreffen: (τήν ψυχήν) τάς ουράνιους ύπερπαΐουααν άψϊδας I I 234, 20
ύπερτίθημι Med.: πάντα ύπερθέμενος alles hintansetzend I 298, 1
ύπερφρονέω τινά τίνος: ούδέ τό οίχετιχόν γένος ύπερφρονών (aus Verachtung aus-
schließen von) τής κλήσεως I 6, 22
ύπνόω schlafen: περί θεοϋ . . . ύπνοΰντος usw. I I 126, 2
 Spraohregister 577

ύπνωτιχός: χαρωτιχών τε xal ύπνωτιχών I 164, 12

ύπο βαίνω: των ύποβεβηχάτων die niedriger stehenden, untergeordneten Wesen
I 392, δ u. 8; μάλλον τοις χρόνοις ύποβεβηχότες (später lebend) I 570, 2;
ύποβάς oft weiter unten (in der Darstellung), auch mit έξης oder είτα ver-
bunden: I 294, 6; 493, 1; 571, 17; Π 28, 1; 43, 14; 57, 12; 71, 12 (τούτοις
δπασιν ύηοβάς έξης); 241, 8; 242, 1; 246, 1β; 286, 18
ύποβάλλω eingeben (suggerieren)·, ώς χαινοτέραν ύποβάλλειν διάνοιαν um eine
modernere Auffassung zu geben I 229, 11; I I 249, 11
υπόδειγμα Plur.: I I 85, 13 u. 133, 11
ύποδέχομαι mit είς: <5 παρ' ήμϊν λόγος υποδέχεται (übernehmen, zulassen) πάν
γένος . . . είς τήν χατά ϋεόν παιδείαν τε xal φιλοσοφίαν I I 127, 12
ύπόβεσις: ή της ευαγγελικής ύποϋέσεως έπαγγελία 13,4 u. 5,2; 5,9; xal τό
σχότος δέ . . . συνεργείν τη χατ' αύτούς ύποΦέσει (ihrem Plan) I 164, 19;
395, 25
ύποιχουρέω mit Dativ: eine Heimstätte haben bei. . .: οίς xai πρώτος ούτος
ά&εάτητος ύποιχουρεΐ τρόπος I 89, 17
ύποχαταβαίνω: ύποχαχαβάς weiter unten I I 27, 15; 65, 1
ύποχορίζομαι schön tun (schmeicheln): φόβφ της . . . τιμωρίας τούς μύάους ύπο-
χορίζονται I 96, 2; τούς νόμους ύποχορίζεται (Plato) 96, 8
υποκρίνομαι: vorgeben τά τοις πολλοίς δμοια . . . δοξάζειν ύποχρινόμενοι 1152, 1;
sich aufspielen als των . . . πνευμάτων . . . άγαΰούς δαίμονας ύποχρινομένων
I 224, 14; είδος . . . τό δαιμονιχόν . . . τοτέ μέν ΰεούς ύποχοινόμενον, τοτέ
δέ ψυχάς τεΟνηχότων I 225, 23
υπόνοια Hintergedanke, Allegorie: έκτος της περί τό (Var. τοΰ) πλάττεσ&αι ή μας
ύπονοίας I 22, 24; 96, 7 (zweimal) u. 9; 98, 17; 378, 1
ύποπαραιτέομαι demütig ablehnen I I 98, 7
υποπίπτω einem vorkommen (erscheinen): εΐ μή xal σοι ΰείας άλλότριος &ν δυνά-
μεως ... ο περί των . . . χρηστηρίων ύποπεοεϊται λόγος I 290, 15 = 293, 12
ύποοπείρω einpflanzen: τούτο πάση . . . ψνχη .. . ύποσπείραντος I 93, 4
νπόσταοις Wesen I I 313, 8; Περί των τριών άρχιχών ύποστάσεων I I 4, 4 u. 46, 4
υποστρέφω zurückkehren I 399, 24
υποστροφή Umkehr I I 176, 22
ύποαυλάω I 400, 20; I I 285, 19
ύποσύρω: . . . ύϊποαχελίζειν . . . χαι ύποσύρειν έχαστον των τφ &εω προσανεχόντων
I 382, 13
ύποτέμνω Med. übertr.: πρόρριζον . . . πάν αίσχρόν ύποτέμνεαΰαι πά&ος I 17, 21
ύπστίΰημι Med. zugrundelegen, voraussetzen I I 46, 7; 100, 22; 296, 14; 340, 20;
anraten I 378, 2; I I 10, 11
ύποτοπέω I 364, 9
υποψία: είς ύποφίαν ήγε τούς προοιόντας αύτφ τοΰ λέγειν τέλος είναι τό ήδέως ζην
Π 313, 9
ύφερμηνεύω I I 28, 21
ύφηγέομαι mit Akk. über etwas Anweisungen geben, darstellen I I 103, 17
(τήν πολιτείαν ύφηγειται)
ύφήγηαις Darstellung I I 104, 23
ύφίστημι meist Med. (trans., Aorist ύπεστησάμην) voraussetzen, zugrunde legen:
I 32, 12; 163, 12; I I 10, 13; 35, 1; 232, 18 u. 23 (Aktiv ύφίστησι und Med.
ύφιοτάμενος); an die Hand geben: I 148, 16; 149, 22; 308, 2; 388, 15;
schaffen: 1309, 16; 557,22; Intrans. Med. (Aorist ύπέστην, Pert, ύφέστη-
χεν, ύφεστάναι) zustande kommen, werden: I 43, 11; 386,2; 395,21; 399,
18; I I 23, 4; 53, 6 (πάντα τά χατ' ούσίαν δντα τε xal ύφεστωτα); 233, 2 u. 21;
286, 9; 299, 15

φαίνω: των . . . φαινόντων τε xal φαινομένων φωστήρων ( = Sonne und Sterne

einerseits, andererseits Mond und Planeten? So Gifford I V S. 97) I 89, 21
φαντάζομαι: . . . σοφίας τε xal δυνάμεως, ήν έχ των έργων έφαντάσ&ησαν I 23, 7;
Passiv I 133, 20 (ϋεοϋ μέν ούν φύσις . . . φαντάζεται)
φαντασία Phantasiebüd I 164, 13; 303, 17; Vorstellung I 399, 19 (είς φαντασίαν
Ιέναι); I I 229, 4 (της των δντων φύσεως έπΐ φαντασίαν έλύόντες)
Mite, EuiebhuII 37
578 Eusebius
φέρω: έπΐ μάλλον κατά κρημνών Ιφερον ließen immer tiefer sinken I 223, 13; κατά
κρημνών φέρον I 226, 1; φέροντες etracke I 120, 14 (φέροϊν λέγε I 414, 15
Maxim.); φέρομαι, in Urnlauf βein, stehen (von Aussprüchen): I I 12, 3; 75, 4;
128, 10; 183, 4. — φέρ(ε) wohlan (mit Coni. adhortativus) oft, so I 95, 16;
102,2 = 105,6; 125,19; 132,24; 163,8; 182,3; 189,7; 216, 20; 232, 6;
274, 11; 280, 11; 293, 7; 303,14; 427, 3; 461, 7; 557, 9; 609, 14; ebenso φέρ'
οϋν, so I 22, 16; 88, 7; 176, 6; 189, 22; 226, 7. — φέρε = ζ. Β.: τοις, φέρε, τάν
ήλιον αύτόν είναι τάν Άπόλλω . . . άποφαινομένοις I 148, 19; έν νπερβαλλονσαις
φέςε σώματος άρρωστίαις I 305, 2; (I 347, 4 und 352, 23 beidemal αέρε είπεϊν
Origen.; einet* allein I I 278, 22 Numen.); οίον φέρε (Var. φέρε είπεϊν) bei-
spielsweise I 19, 1
φερωνύμως mit Dativ: mit einer Bezeichnung (Benennung) entsprechend ...:
έπωνυμίαις φερωννμως τοις έπιτηδεύμασιν αυτών I 175, 17
φημίζω: έπΐ τοις αίσχρως περί αυτών φημιζομένοις I 93, 21
φνάνω: φ&άοας, φ&άσαντες vorher 1369,21; 557, 19
φιλαλή&ης I 609, 10; Adverb I I 422, 10
φιλαηεχ&ήμοιν I 609, 11
φιλαυτία I I 229, 7
φιλεγκλήμων: I 176, 10; I I 338, 5
φιλία: τήν πρός αύτύν γνώαΐν τε καΐ φιλίαν I 6, 25; την πρός τόν αΰτοϋ πατέρα
φιλίαν I 7, 2
φιλόκαλος Π 190, 9; φιλοχάλως I 568, 22; I I 12, 5
φιλόλογοι wissenschaftlich Gebildete I 58, 9; 255, 22
φιλομαθής I 654, 10
φιλοπονέω I 302, 2
φιλοσοφέω: τά ήϋιχά φιλοσοφείν I I 424, 1
φιλοσοφία: Euseb. verbindet έπΐ παιδείς. και φιλοσοφίφ (heidnisch) 1320, 18;
εύσέβειάν τε καΐ φιλοσοψίαν (christlich) I 567, 15; τήν κατά ϋεόν naiielav τε
καΐ φιλοσοφία» (ebenfalls christlich) I I 127, 14
φιλόσοφος: Adj. φιλοσόφου ζωής I 18, 6; φιλοσοφοχτάτονς I I 288, 24
φιλοτ ιμέομαι Med.: το ντο 6έ μοι πάν δ της παρούσης Προπαρασκευής δείξειν
πεφιλοτίμψαι λόγος mein Werk hat sich die Aufgabe gestellt, zu zeigen
Π 259, 18
φιλοτιμία konkret: im gegenseitigen Wettbewerb ausgearbeitetes Werk I I 5,.8
(δτι μηδέ της των σφετέρων έν συγγράμμασι φιλοτιμίας καάαράς έφυλάξαντο
κλοπής τάς χείρας)
φοιτάω: τοϊς Sil παιδείφ φοιτώσι den Frequentanten von Bildungsanstalten
I 255, 24
φοιτητής (Plur.) I I 10, 16
φρενοβλάβεια I 54, 9; 57,. 3; 87, 6; 396, 1
φρονέω: τά 'Ελλήνων φρονοϋντας I 8, 24; τά τον σωτηρίου λόγου φρονείν I 3, 7
u. 11,2
φυλαχτικως: καΐ φ. ίχειν (ββ abetinere) των τής κακίας έπηηδευμάτων 119, 13
φυλάττω: έπΐ μόνης δέ τής λέξεως φυλάττειν (beim bloßen Worteinn belassen,
Gegensatz: άλληγορεϊν) τάς Ιστορίας I 57, 14; πεφυλαγμένως I I 37, 14
φυσάω (übertr.): τούς ... μεγάλα φυσώντας I I 342, 10 und I I 422, 18
φυσικός: φυσιχώτατα Adv. II13, 4
φυσιολογέω: I 95, 21; 96, 12; 118, 1; 154, 7 und 18; 156, 15; 156, 14 (Passiv);
I I 21, 10 (πεφνσιολόγητο); 22, 12 (dieselbe Form); 420, 18
φυσιολογία (auch Plur.): I 34, 9; 64, 18; 95, 17; 97, 10; 98, 17 u. 22; 101, 21
= 106, 4; 110, 7 (ή . .. φυσιολογία τής 'Ελληνικής θεολογίας); 116, 4; 120, 2;
121, 10; 125, 18; 139, 6; 148, 18; 151, 20; 152, 3; 164, 3; 155, 6; 166, 19;
I I 21, 4; 22, 26; 290, 16 (τήν τον παντός φυσιολογίαν); 296, 16; 342, 9 u. 422,
17; 424, 13; 426, 1 (Konj.)
φύσις: φύσει τε, eUA' ού θέσει II13, β
φυαίωσις Aufgeblasenheit 1167, 7
φωστήρ (meist Plur.): I 38, 15; 89, 21; 110, 22; 121, 14 u. 20; 166, 7; 307, 26;
395, 14
φωτιστικός: φωτιστικής δυνάμεως I 391, 22
 Spraohregister 579

χαίρω: τοις μή τοιούτοις μακρά χαίρειν φαμέν II 256, 10

χαρακτηρίζω ausprägen: παντοίας μορφάς χαρακτηρίζοντας I 210, 4
χειρ: μετά χείρας unter den Händen: ήμίν . . . ή μετά χείρας έχπονεϊται πρύθεαις
I 10, 27; Ό . . . τον μετά χείρας προάγοτν (vorhergehende) . . τόμος II δ, 3;
τάς βίβλους έπΐ σχολής μετά χείρας (zwischen, in die Hände) λαβών II 12, 4
χειραγωγέω: έπΐ τόν εύσεβή βίον χειραγωγοϋντες I 20, 10
χειρονργέω: πάντα λογικώς χειρονργονντας I 20, 16
χορηγέω: Passiv παρ' αύτον τά πάντα τοις θεοφιλέσι χορηγείσθαι (verabreicht
werden) II 340, 23
χορηγία Spendung, Lieferung, Unterstützung I 392, 6; 395, 13
χορηγός Spender: I β, 7; 93, 16; 364, 18; II 10, 7; rd χορηγά της ένσάρχου ζωής
I 364, 9
χρεωχοπέω trans, absswachen an etwas: χρεωχοπονντα τόν περί προνοίας λόγον
(von Aristoteles) Π 359, 4
χρήμα: θείον έπισχόπων χρήμα (Anrede) I 5, 5
χρηματίζω: 1. Bescheid geben I 375, 6 (6 χρηματίζων θεός); II 28, 15 (dasselbe);
98, 4 (πράς τόν χρηματίζοντα)
2. heißen·. I 8, 1; 368, 22 ('Ιουδαίοι δέ οϋτ' ήσάν πω οϋτ' έχρημάτιζον);
369, 23; 371, 5; 373, 16; 374, 12
χρηαμοδότης: ol θαυμαστοί χρησμοδόται (die Orakelgötter) I 168, 6
χρησμολόγος (Plur.): die Orakelgötter I 176, 22
χρησμφδός: των χρησμφδών, των θαυμαστών θεών I 334, 17
Χριστιανισμός: 15,3; 7,22; im Gegensatz zu 'Ελληνισμός und 'Ιουδαϊσμός 122,14
χρόνος: χρόνοι in Verbindung mit ίτη: & τοσοντοις έτών χρόνοις I 14,11; geradezu
= Jahr wie im Neugriechischen: τριαχοσίοις έτών άλλοις χατώτερον χρόνοις
I 589, 14
χώρα übertr.: πατρός έν χώρφ xal χηδεμόνος (Gott) 16, 11; 366, 25 (τό δέ τούτου
χώραν περιβολής έπέχειν)
χωρέω: είς Ιργον έχώρησεν wurde verwirklicht I 13, 23
χωρψός faßbar 1392, 22
χωρίζω: χεχωρισμένως I 96, 12
ψευδηγορία (Plur.) I 176, 14
φενδοδοξέω Passiv: άπό των περί είμαρμένης ιρενδοδοξουμένων αύτοϊς I 293, 7
ψενδοδοξία (Plur.) I 568, 1; I I 285, 5
ψήφος: ψήφους . . . έξενηνεγμένος, β. unter έχφέρεσθαι
ώδε: 1. modal: ώδέ πη I ?7, 14; 386, 22; II 25, 23; 32, 12; 66, 14; 74, 8; 75, 13;
422, 14; mit Genet. Π 12, 13 (ώδέ πη λογικής συνέσεως έχει); ώδέ πως I 42,
16; 52, 11 (Var. πη für πω;); 115, 8; 152, 12; II 420, 20; ώδέ πως xal τήδε
I 306, 24; 2. lokal (hier): I 400, 13 (ώδε = im Diesseits, Gegensatz έχείσε
im Jenseits); άλώμενοι δί ώδε κάχεϊσε (hierhin und dorthin) 1572, 18
ώρα: eigentümlich gebraucht, etwa = είχός έστι: ώρα τούτοις στοιχείν καΐ Έλ-
ληνας xal τά αύτά ΑΙγυπτίοις φυσιολογείν 1117,23; πρό ώρας vor derZeit 1305,26
ώς: 1. ώς δν wie, oft, bes. bei Partizipien = utpote qui: I 18, 19; 21, 26;
41, 6; 78, 11; 94, 23 und 26; 150, 15; 155, 1; 161, 18; 162, 13; 167,5
und 8; 201, 19; 202, 1; 242, 10; 250, 19; 256, 4; 269, 9; 272, 1; 367, 12 und
14; 370,23; 381,12; 392,21; 420, 13 ; 451,4; 569,5; 587, 8; 1116,22;
46, 7; 48, 11; 88, 4; 234, 5; 249, 14 (mit Opt.); 288, 3; = wie e. Β. Μνρία
δ' äv εΰροις τοιαύτα . . . ώς Λν περί θεον ζηλοΰντος ή ύπνοΰντος usw. II 126, 1
2. ώς äv finale Konjunktion: β. S. 587
3. ώς - ώστε: ώς γέ τ φ δοχείν I 19, 6; ώς — ώστε: ώς . . . φωτ ίζεσθαι
τάς διανοίας αύτών, ώστε . . . έπιθεωρειν I 368, 8
4. ώς δτι zur Einleitung von Aussagesätzen: s. S. 587
5. ώς bei Superlativen: s. S. 588
6. Praepos. (zu): 1443, 16; 451,3
ώσπερ: nachgestellt Π 88, 9 (Ιρμηνεντάς ώσπερ xal έξηγητάς δντας); 11229,4
(δναρ ώσπερ, άλλ' ούχ ϋπαρ); ώσπερ οδν: 1 1 6 , 2 u. 18; 23,21; 147,19;
149, 1, 7 u. 13; 162, 11; 163, 6;166, 12; 224, 8; 255, 15
37»
580 Eusebius

2. Gramma tikalisdies
a) Formenlehre
Substantiv
Lautlehre
γλώτταν I I 11, 10; 20, 2; γλώττης I I 260, 19; γλώσσης I I 12, 5; γλώσση
Π 12, 7
υγείας 1164, 8 und öfter
Geschlecht
σκότος Neutrum (wie in der Bibel) I 164, 19; 396, 22
Deklination
Singular
Genetiv
Ήραχλέος 1 133, 27 (I 262, 17 und 263, 6 Oenom.)
Σολομών, -μωνος, aber τό Σολομώντειον I I 25, 4
Dativ
νονς: vot I 131, 15
Plural
Nominativ
νεώς I 568, 19 und I I 285, 12; s. Mras, Rhein. Mus. N. F . 92 (1944) 231
Genetiv
άν&ων I 148, 12
γέρας: γερών I 308, 4
Suffix-d«
άρχήβεν I 11, 17; 584, 28
ΰεόΰεν I 14, 7, 8 und 9 (dreimal, eine rhetorisch gehobene Stelle); I 420, 22
Suffix -σι
έν αύταϊς ΌλυμπΙασι (von Euseb. also als Plural angesehen) I 167, 21

Adjektiv
Zweier Endungen
αΐ&έριος I 178, 17 (ταίς αίθερίοις näml. δυνάμεσιν)
άν&ρώπεως I 134, 9 (πράξεις . . . άνϋρωπείους)
Αρμόδιος I 400, 6 (άρμόδιor • . • διατριβήν)
βίαιος I 54, 17 (βιαίονς . . . φνσιολογίας)
έλεύ&ερος 1310, 16 (τήν έλεύΦερον xal αύτεξοΰσιον της λογικής ψυχής
δύναμιν)
μοιχίδιος I 199, 23 (της μοιχιδίου . . . πράξεως)
ούράνιος 1178, 17 (ταΐς αΐ&ερίοις xal ούρανίοις näml. δυνάμεσιν) und Π 234,
18 (τήν . . . οϋράνιον näml. φυχήν)
πάτριος I 420, 23 (Tfj πατρίφ παιδείφ)
σεβάσμιος (s. im Wortregister unter diesem Wort)
χειμάδιος I 379, 23 (ταίς χειμαδίοις πλημμνρίσιν)
Komparativ und Superlativ
παλαιός: παλαιότερος I 588, 13; 589, 6; 590, 19; 611, 16; παλαιότατος I I 302,
24; 343, 18; παλαίτατος 1199, 6; 385, 2; I I 286, 1
Komparativ durch μάλλον verstärkt: ώς äv μάΏ.ον οϋσης γνωριμωτέρας
I 58, 13
Superlativ mit μάλιστα umschrieben: της μάλιστα όεισιδαίμονος πλάνης
I 89, 1; mit μάλιστα verstärkt: Sv τι των μάλιστα συνεχτικωτάτων I 584,
20. S. auch S. 583
 Spraohregieter 581

Zahlwort
άμφω i n d e k l i n a b e l : άμφω δνοϊν 1 3 8 8 , 17 ( I I 386, 18 L o n g i n . : άμψω . . .
φήσασι)
δύο: δνοϊν τούτων 1 2 1 , 1 5 ; i n d e k l i n a b e l : inl δύο λαγχάνουσιν I 166, 21

Pronomen
χεϊ&εν s t a t t txetöev I I 261, 25 (die Stelle h a t poetischen Schwung)
τοίας I I 298, 19 (aber Plato, der zitiert wird, τοιαύτας)
τοιωνδΐ I 3 1 1 , 4
ο xa&' εΙς (neugriech. ό χαϋένας) αυτών I 558, 14
Πατέρας ( G e n e t . ) : Φατέρον ϋνιμον, ΰατέρας δέ άϋανάτου 1304, 1

Zeitwort
Präsensetamm
αιαδομαι: αίοϋόμεβα I 3 0 2 , 3 0 (αισ&γι I 319, 2 O e n o m . )
χαταλιμαάνω Π 23, 10 (χατελίμπανον)
χρφ I 255, 2β
έχα&ιχέτενον I 229, 2
ήφίει I 454, 14
bia imper. eonsidera (s. das Wortregister)
ριγονν I n f in. I 305, 15
αποδίδουν Partiz. I I 47, 21 (aber Plato, der zitiert wird, άηοδιδόν)
παριστώσι I 6 7 , 8 ; παριστώμεν I m p e r f . I I 2 6 7 , 8 ; παρίατων I I 2 6 0 , 1 6 ; παρ-
ιστωντες 1 1 6 6 , 1 3 und 1 1 3 4 5 , 2 ; αυννατωντες 1 1 5 2 , 5 ; παριστώσα II15,5;
παρίατωντα I 11, 18
φάς Π 2 4 9 , 1 1 ; 2 8 1 , 2 ; φάντος I I 129, 1 0 ; 131, 2 u n d 1 3 ; φάντα I I 2 2 9 , 15
Futur
άποτελέσειν I I 345, 13
Aorist
διαπαίξαντα I I 3 4 0 , 1 0 und 376, 9
schwacher statt starker Aorist: διαμαρτήσαντα I 72, 3 (dagegen Diodor
[TV 3 6 , 2 ] , der zitiert wird, άμαρτάνοντος); άμαρτήσαντας 1 3 0 2 , 13;
χαταλείψαντες 1 2 2 , 6 und 1 1 2 8 7 , 2 1 ; άπολείψαντες 1554,11; ίδωχαν
Π 228, 5 (aber Clemens, der zitiert wird, Ιδοσαν)
A o r i s t a u f -a s t a t t a u f -ov: εύράμενοι I 66, 1 4 ; εύράμεΰα I 360, 2 5 ; εβραντο
I 573, 5 ; I I 11, 5 ; 285, 9 (umgekehrt ενεγχονσαν I 67, 20 Eus. statt
Diodors, der zitiert wird, ένέγχασαν)
Imper. μετάβα I 34,14
I n f . ίχφάναι I I 5. 16
Partiz. έπιφνέντες I 94, 11
Perfektstamm
ίπιλελεγμένα (Iis. A) I 240, 7 ; παραπεφυλακότα I I 106, 10 (aber Plato, der
zitiert wird, παραπεφυλαχότα)·Η συναγηοχώς I 24, 19; Plusquamperfekte
ohne Augment: άποτε&νήχει 1 2 5 8 , 2 ; δεδοχίμαατο 1 1 2 8 5 , 1 7 ; χατα-
τετρύχωτ ο 1 1 9 , 1 8 ; νενομσ&έτητο 1 1 1 1 3 , 9 ; πεφιλοσόφητο 116,17;
πεφύλαχχο I I 91, 7 ; die Plusquamperfekte I I 21, 9 bis 22, 12, darunt«r
τεϋέσπιστο, πεφνσιολόγητο u n d χέχρητο [ I I 21, 10 u n d 13] i n P e r f e k t e
zu ändern (s. meine Bemerkung zu χέχρητο) ? (προδεδάνειστο 1 259, 20
Oenom.)
Dual
άλλήλοις . . . ίατον πεψνχότες (άλλήλοιν u n d ηεφυχότε P l a t o , d e r z i t i e r t wird)
I I 157, 1 2 f . ; άλλήλων άψεστηχατον (3. P e r s o n ) Π 369, 2
Medium
Mediale Formen in der Bedeutung des Aktivs: εύράμενοι I 66, 1 4 ; ενράμε&α
1 3 6 0 , 2 5 ; εΰραντο 1 5 7 3 , 5 ; 1 1 1 1 , 5 ; 2 8 5 , 9 ; τΐϋημι und Komposita:
1 1 3 9 , 6 (έχτέ»ειται); 2 3 2 , 9 (έχτέ&ειται); 4 5 4 , 2 1 ; 4 6 1 , 3 (an beiden
582 Eusebius
Stellen τέΦειται)·, 495,15 (ίκτίόεται); 497, 8 (παρατί&εται); 498, 19 (das-
selbe); 601, 2 (έχδεμένον); 519, 2 (παρατίθεται); 609, 7 (dasselbe); I I 15, 1
(τέ&επαι); 98,23 (dasselbe); 100,20 (dasselbe); 268, 13 (dasselbe);
399,22 (παρστέθειμαι); τιμώμενοι 1 9 5 , 4 ; ύπηρετεϊσΰαι 1234,4; τίνος
ö'äv ύστεροϊτο I β, 10
Medialer statt Passivaorist διελέξστο I I 313,7; umgekehrt Fassivaorist in
der Bedeutung des Med.: τον χείρονος μεταποιηθείς I 308, 17; της 'Ελ-
ληνικής ήχιστα σοφίας μεταποιη&έντες I I 261, 9; προαποιη&έντα I 612, 19

Pr&positionen
Ivextv 1149, 1β
μέχρις I 164, β (μέχρις όλίγων)

b) Syntax
Apposition
άνδρες neben spezifizierendem Substantiv: ύπό θεολόγων προφητών άνδρ&ν
I 5f 8 4; διά των ϋείων xal προφητών άνδρ&ν I I 113. 11
είναι als selbstständiges Zeitwort mit είς: προπαρασκευής ίνεκα της είς
άνδρας αύτοϊς έσομένοις ΟεοσεβεΙας (Vorbereitung für aie, die einet zu den
Männern gehören sollen; oder ist εϊς = ivf) I I 91,13; Ιστω (immerhin)
ohne Einfluß auf den Satzbau: Ιστω δέ xal . .. τήν σύγκρασιν των
σωμάτων 0ειάζουσα I 121, 21. — Auslassung der Kopula: I 38, 7 (ήσαν
aus dem vorhergehenden fjv hinzuzudenken); I 131, 8; 163, 4 ( < είσιν);
221, 3 (νεκρά δέ usw.); 293, 18; 391, 15; Π 267, 21; Auslassung von
είναι = έξεΐναι anzunehmen? ώστε σοι μή είς μακρόν έλπίζειν (so daβ
man bestimmt annehmen konnte) τήν των θαυμαστών έκείνων (Piatos)
διαλόγων Ισχύν άποσβήναι I I 267, 16

Kongruenz
Zeitwort im Singular vor zwei Subjekten: προφητεύει τε αύτά&ι Δανιήλ
καΐ 'Ιεζεκιήλ I 611, 8f. und Λνεισιν 'Ιησούς . . . καΐ Ζοροβάβελ 611, 12;
τόν μέν ουν Πνύαγόραν διεδέξατο Θεανώ .. . ol τε viol αύτον I 612, 13
Neutrum im Plural als Subjekt, Zeitwort im Plur. als Prädikat: rd φαινόμενα
των ούρανίων άστρων . . . θεών . . . προσηγορίας . . . έτνγνανον I 38, 8ff.
(aber es folgt ταΰτα . . . έθρησκεύετο); οϊα . .. ύποπέσοιεν αν (aber vorher-
geht εΐ χατελεγχθείη) I 87, 14ff.; ä .. . ίπιτελοννται (aber Dion. Hal.,
der zitiert wird, ώς . . . ίπιτελεϊται) I 100, 3; φααΐν . . . τά Ιπη I 128,13f.;
τά . . . μαντεία διαψεύδονται I 169, 18; τά . . . χρηστήρια διαλελοίπασιν
1219, 17f.; τα Εβραίων φασί λόγια 1393, 4; λόγια . . . περιειλήφασι
I I 1 2 , 14 ff.
Anakoluth
κδηειτα bis δημιουργόν I 366, 6—10 (es fehlt das Verb, fin.)

Substantiv
έπάκουσον οΰν old φησιν 1125, 19: das Substantiv, das Subjekt von φησιν
ist, lernen wir erst nach Schluß der folgenden Ausführungen kennen,
I 128, 12: Ταϋτά σοι 6 Πορφύριος; ein selbstverständliches Substantiv
in Gedanken zu ergänzen: δ πρό τούτου' δ δέ γε παρών (näml. τόμος)
I I 5,13; ebenso Ό δωδέκατος II 87, 2; eigentümliche, bisher nur aus
Lucian belegte Verbindung: δ τό + Substantiv im Akkus, (der mit
dem ...): I 556, 13 Διοδώρου τοϋ τάς βιβλιοΦήχας (ol τάς Άτ&ίδας und
Διόδωρος δ τάς Βιβλιο&ήκας Afric. 1592, 15f.); s. Mras, Rhein. Mus.
N. F. 92 (1944) 226f.
 Sprachregiater 583

Ptotik
Nominativ
I m verkürzten Vergleichssatz Nomin. s t a t t Akkusativ: τούτο δέ είναι
μοχθηρών δαιμόνων γένος . . . δύναμίν γε μήν ίν τή των ίναντίων φύσει
κεχτημένον πρώτην, καθάπερ έν τοϊς χρείττοσιν 6 θεός I 174, 19
Genetiv
abhängig von einem hinzuzudenkenden ov: λήθης πολλής xai άμαθίας
σννιδών I I 15, 17; Genet, obiect. attributiv gestellt: της xai τούτων
βεβιασμένης αποδόσεως I 103, 17 u. 128, 10f.; προτροπή mit Genet,
obiect. statt mit πρός: εις τε προτροπήν ής αύτφ φίλον άνομάζειν θεοσο-
φίας I 176, 20f.
Genetiv bei Απολογία = Verteidigung gegen . ..: είς . . . άπολογίαν
των δή πενσομένων I I 259, 18f.; δπη mit Genet.: δπη . . . διατάξεως
Ιχει δυνάμεως τε xai διαφοράς I I 23, β (vgl. auch ώδέ πη im Wortregister);
bloßer Genetiv statt άπό: της . . . των . . . θεών άποστασίας I 87, 18;
της τούτων αναχωρήσεως I 88, 5f. und 245, 4 (aber τήν ix τούτων Αναχώ-
ρησιν I 98, 18f.; της ήμετέρας έκ των δηλουμένων Αναχωρήσεως I 183, 2f.);
των θείων άποπτώσεως I 90, I f . ; την άποστροφήν αυτών 1250, 14; τήν
άπαλλαγήν τοϋ σώματος (das Loskommen vom Körper) I 305, 26. So
auch της τούτων . . . άνανεύσεως zu erklären (von άνανέω emporschwim-
men, emportauchen ?) I 88,19? — Genetivus absolutus: mit all-
gemeinem Subjektsbegriff: κάντε ϋάεν πάλιν άνατρεχόντων (wenn man
von da wieder weiter zurückgeht) I 586, 8; Subjekts begriff des Genet,
absol. dem Sinne nach zu ergänzen: οϋ μήν άλλά xai έξ αυτής χής 'Ελ-
ληνικής θεολογίας γένοιτ' äv ίχδηλον, έπαγομένων έν ταϊς οίχείαις περί
θεών άναγραφαϊς οίκοθεν μέν ουδέν (έπαγομένων näml. των 'Ελλήνων, aus
της 'Ελληνικής θεολογίας zu ergänzen) I 67, l f . j Genet, absol. 4- partic.
coniunctum: ούτοι . . . αεμνολογίας τοις περί θεών μύθοις προσεπενόησαν,
χινεϊν τά πάτρια τολμώντας ούδενός, περί πολλού δέ τήν άρχαιότητα . . .
τιμώμενοι I 95, 2ff.
Dativ
Dativ von einem Substantiv abhängig: προπαρασκευής ίνεκα της είς άνδρας
αύτοίς έσομένοις (zur Vorbereitung für sie auf . . .) θεοσεβείας I I 91,
12f.; statt ύπό bei verbum finitum: φεύγειν αύτών τάς άπάτας μόνοις
Έβραίοις . . . έσπουδάζετο I 397, 13; Dativus ethicus: οί μέν γε αύτοίς
άπό της θαυμαστής . . . φιλοσοφίας ώρμώντο I 168, 19
Akkusativ
Objekt im Akk. aus dem Subjekt und dem Prädikat zu erschließen: ή των
ΑΙγνπτίων . . . θεολογία ούδέ άλλους πλήν των χατ' ούρανόν Αστέρων . . .
έθεολόγει (άλλους also θεούς) 1117, 8; aus dem Zeitwort zu erschließen
I 585, 6 (χάγώ δέ χαινοτέραν . . . όδεύσας, also όδόν); Akk. der Beziehung:
τήν φύσιν I 398, 3 und 400, 3 (dagegen τ f j φύσει, Var. τήν φύσιν
I 93, 15f.); τήν ψυχήν I 399, 10; τήν ούσίαν I 399, 23; accusativus ab-
solutus: παρόν I I 244, 21; τούς τά αύτφ (Plato) φίλα ζηλούν άσπαζο μένους
ούδένας μέν . . . δντας I I 267, 20

Adjektiv
Adj. mit τό s t a t t Substantiv: τά άιρευδές χαί άδιάπτωτον I 11, 16; το άμα-
χον χαί άήττητον τό τε κατά των έχθρων νικητιχόν I 14, 14f.. νέος zu
jung mit Genet, compar.: νέους μέν τφ χρόνιο . . . απάντων ούχ 'Εβραίων
μόνον usw. I 568, 6. Superlativ s t a t t Komparativ: τούς αύτον πρώ-
τους (s. Mras, Rhein. Mus. Ν. F. 92 [1944] 230f.) I I 260, 12 (έλαχίστως
statt Ιλαττον I 521, 19 Artapan. — Alex. Pol.); μάλιστα παρά τους πρά
αύτον (mehr ale seine Vorgänger) έθαύμασε φνσιολογίαν I I 296, 16

Adverb
πή μέν — πή δέ einerseits — andererseits I I 176, 14f.
584 Eusebius

Der Artikel
Kraeis: τάγαΰοΰ I 308, 16
Stellung: durch 23 Wörter von dem zugehörigen Substantiv getrennt:
τάς — προρρήσεις 1420, 13ff.; Αγωγής τής ή&ΐΜατέρας I 569, 21; τήνδε
σύμφωνον τήν τριμέρειαν I I θ, 19f.
Bemerkenswerte Verbindungen: ό πρόσϋεν . . . Ξενοφών der früher er-
wähnte, Χ. Π 422, 14; οί έξ Αστρολογίας = οί Αστρολόγοι I 334, 20 (των
έξ Αστρολογίας . . . τούς λύγους); θόλου τον των έπτά σοφών ένός I 570,
22; τά σωμάτων 1 5 , 15 und 20, 13; τά Ελλήνων φρονοΰντες 1 2 1 , 25;
τά περί της πρώτης . . . δεισιδαιμονίας . . . τά Φοινίκων, . . . τά ΑΙγντιτίων
I 23, 25f.; τά 'Ελλήνων I 24, 1; τά της πολν&έου πλάνης αυτών I 34, 10;
όπηνίχα ήνΦει μέν τά 'Ελλήνων I 166, 7; substantiviert einen Relativ-
satz: τούς περί ών ήμϊν ό προκείμενος τυγχάνει λόγος 1251, 3; οί περί
ών ό λόγος I 288, β; τήν των έν οίς έσμέν φύοιν I 303, 11; τόν μέν ohne
τόν δέ 1 1 2 2 , 2 7 ; των (Neutr.) μέν — τισί δέ 1 1 6 4 , 7 (των μέν τάδε
ήγείσ&αι, τιαΐ δέ έτερα έπαχολουδεϊν). — Ohne Artikel: έν τετάρτψ
τούτφ σνγγράμματι I 161, 7 (in diesem ale 4. Buch)
Pronomen
ήμων attributiv gestellt I I 53, 2 (ό κοινός ημών λόγος); 87, 5; αύτον usw.
attributiv gestellt: I 11,24; 12, 4 u. 13; 13, 11; 14, 17 u. 20 (daneben
αύτον prädikativ [14, 19]); 16, 8 u. 10 (daneben αύτον prädikativ [11]);
18, 4; 67, 6; 102, 4 u. 5; 103, 18 (u. 151, 17); 115, 12; 129, 21; 147, 8,
I I u. 16; 1 5 4 , 6 ; 1 5 5 , 1 9 ; 1 6 3 , 5 ; 182,15; 2 9 3 , 4 ; 295, 7; 369,19
u. 22; 5 5 7 , 8 ; 613,15; Π 6, 5; 44,17 u. 23; 9 8 , 2 3 ; 105,4; 2 3 9 , 6 ;
242, 19 ; 287, 20; 288, 8; 426, 4 u. 11
έαντούς usw. = ήμάς αυτούς usw. I 9 , 2 0 ; 1 0 , 6 ; 19,22; 146,5; 174,5;
209, 14; 302, 12, 30 u. 31; 304, 27; prädikativ gestellt: τά είδος δέ
έαντών (die Stellung durch δέ veranlagt) I 153, 12. σφων (attributiv
mit Artikel): I 166, 16; 306, 14; Π 344, 17; σφέτερος I 364, 16; Π 5, 8
δς demonstrativ: ών μέν — ών δέ I 570, 15 {παρ' ών μέν άστρολογίαν, παρ'
ών δέ γεωμετρίαν . . . συλλεξάμενος)
Relativum: Bemerkenswerte Konstruktionen: ών δή μάλιστα των παρ'
αύτώ (Plato) τά σεμνά xal χράχιστα Αποδεχόμενοι (ών hängt von μάλιστα
ab, των von τά — χράζιστα) I I 256, 9; bemerkenswerte Attraktionen:
ών — τούτων αίς: ix τε ών χρώμε&α . . . άποδείξεων I 10, 12; attractio
inverse: δι' &ς (= δια ταύτας ών) Ιτνχον έξ αυτών εύπα&είας I 364, 19;
οίοι τε ohne δντες: I 296, 3 (acc. masc. gen.); I I 23,10 (τοις οίοις τε);
I I 84, 14 u. 113, 13 (Περί των δοχιμάζειν οϊων τε . . . ) ; 232, 23 (acc.
fem. gen.)
δστις = quippe qui 1118, 3; όποιος; τίνων xal όποιων χαχων I 22, 9; τήν
όποίαν (άλή&ειαν) εΐλόμεάα 1 2 4 , 12; όποιος in direkter (rhetorischer)
Frage: όποίας ύπερβολής φιλοσόφου ζωής ίχεται I 18, 6 und όποιον δέ
σοι είναι δοχεϊ I 18, 24
Relativ im Wechsel mit Interrogativen: δπως — xai τις — δι' όσων τε xal
όποιων . . . xal δι' όπόσης I 420, I f f .
τις, τι: παντί τφ οΐμαι ... δήλον είναι I 38, 3; τόνδε τινά I 312, 4; τάδε τι (dies
und das) I 301, 14; 302, 14; 303, 6; τάδε τινά I 302, 31; 303, 7

Zeitwort
Genus verbi
άπείργαστο passiv I I 176, 7; ebenso έπιμεμφόμενον I I 345, 9
Tempora
Im Vordersatz einer hypothetischen Periode Präsens, im Nachsatz Futur:
εΐ γάρ .. . έχβιάζεται . . οΐχήσεχαί σοι φιλοσοφία, οΐχήσεται xal ευσέ-
βεια I 300, 18ff.
Attractio temporis: Αποδώσει . . . ληψόμένος (λαμβάνων hätte genügt)
 Sprachregister 585

Perfekt u n d Aorist: διεληλύθαμεν — παρεστήσαμεν 1378, 10f.; έμαστιγώ-

Φησαν — ύπομεμενήχασι — έξεχόπησαν — άνεσχινδυλεΰάησαν I I 100, 9ff.;
ήγήσαντά τε xal έσέφ&ησαν xal . . . μετενηνόχασι I I 400, 1 ff.
Modi
Indicativus f u t . m i t δν: β. u n t e r Optativ
Optativ
Mit 2 δν: xal ούχέτ' äv έν Slxjj άμαρττμιχός λέγοιτ' äv δ δν&ρωπος I 309, 21
Relativum mit δν u n d Optativ nach H a u p t z e i t ; οίς äv . . . έγχρίμφειεν
Απεργάζεται I 62, 10 (II 238, 19 οϋς äv έ&έλοι ist wohl Attraktion a n das
vorhergehende ίλοιτ' δν)
Optativ bei xiv = xal idv: I 227, 6 xäv nXeUov είη { f j Plutarch, der zitiert
wird) χρόνος; {xäv — γίγνοιτο Diogenian. I 327, 14f.; ήν φανείη I 439-
10 J o s . ; ήν τις χαχουργήαειεν 1441, 14 ders.)
Optativus f u t . m i t δν: προσέξοι δν I 301, 24; δέξοιτ' δν Π 233, 26
Indic. f u t . m i t δν: πως γαρ δν . . . νφέξει (es folgt xal πάλιν οία τις .. . ίλοιτ'
äv οϋς δν έ&έλοι) I I 238, 16ff.
Optativ (Potential) ohne δν: τις . . . όμολογήσειεν 1 1 2 , 7; τις έφάψαιτο
I 20, 26; πώς . . . δόξαιμεν I 22, 6; ποίος . . . είη I 132, 2; πώς δέ . . .
μετενεχ&εΐη I 148, 22; πώς δέ . . . άναχ&εϊεν I 149, 3; τίνα . . . έπινοή-
αειας I 189, 1β; εϋροις δ' ούν I 190, 12 u n d I I 9, 19; διό . . . λεχύείεν
I 208, 16; &ς ονδ' άχονααΐ τις . . . ύπομείνεuv I 280, 14; σχολή μΐν οϋν
τις . . . δΰξέλϋοι I 303, 23; άναχύφειε (im Nachsatz einer hypothetischen
Periode) I 310, 14; ούδείς . . . έπιτρέψειε I 310, 30; ταύτα εΐποιμεν {ταύτα
εϊποιμεν δν Plato, der zitiert wird) I I 88, 13; ών . . . άξιώσειεν I I 162, 18;
πώς 6εοΙ εϊεν I I 233, 13
I m H a u p t s a t z Potential, in dem davon abhängigen Finalsatz Optativ:
Iva . . . τις . . . μετέλ&οι . . ., τίς ovx äv . . . χαταμέμιραιτο I 147, 17
Optativ im Finalsatz {ίνα) trotz der Hauptzeit im H a u p t s a t z : Iva δ' οϋν . . .
μάΰοις, . . . έχ&ήσομαι I I 288, 7; ebenso stets nach ώ ; &v (s. daselbst)
Optativus iterativus nach Präsens: τοτέ μέν αυτός dye«, Tori δέ αύτός
δγεται . . ., δτε . . . χρι&εΐη I 306, 27; nach F u t u r : εΐ δέ που δέοι . . .,
. . . χρήσομαι I I β, 4
Optativus s t a t t Indic. praes. im Aussagesatz: 'Ort (μι)) δέοι I I 83, 16
u n d 20; 96, 11; 98, 1; 164, 1 u n d 3; 166, 18; 186, 22; 189, 14
Infinitiv
Infinitivus absolutus: ht μάλλον είπεϊν wie man noch eher sagen könnte
I 204, 12; σχεδόν είπεϊν I 206, 14; ώς χαινοτέραν ύποβάλλειν διάνοια»
I 229, 11 (s. das Wortregister u n t e r ύποβάλλω)
Accus, s t a t t Nomin. c. inf.: ήμεϊς τούτων άπάντων έλενθέρονς ήμάς γενέσθαι
όμολογονμεν I 86, 20
Acc. c. inf. nach direkter Darstellung: I 148, 26ff. (. . . τόν Ήραχλέα . . .
φέρειν); acc. c. inf. Buch IV, K a p . 1, 11, d a n n direkte Darstellung
K a p . 2, l f . , aber 2, 3 wieder acc. c. inf.; ebenso Übergang von Oratio
recta Buch V I I K a p . 16, 7 in die Or. obliqua 16, 8f.
Partizip
ποιησομένοις I I 426, 9 = ποιήσεσΰαι μέλλουσι; s. a u c h 1 1 2 , 1 0
Partizip m i t Kopula (und γίγνεσθαι): ήχοντα ήν 1130, 7f. u n d ήν . . . ήχον
306, 9f.; προσήκον ... έστιν 1138,16; δέον ήν 1160,18; μέλον ήν 1 2 6 6 , 6 ;
γένοιτο δ' äv . . . εύρημένη I 307, 18
Weglassung von &ν: a) bei δυνατός: δυνατός έπισχειν . . . ούχ έποίησε I 310,
10; b) bei οΐός τε (s. u n t e r Relativum)
Bemerkenswerte Konstruktionen von Zeitwörtern:
αίρέω mit aco. c. inf.: λόγος τε ούχ ό τυχών ήρει {erreichte es) τάς περί αύτοΰ
προφητείας . . . ήδη ποτέ είς πάντα τά §&νη . . . παρελ&εϊν I 420, 9ff.
δύναμαι m i t infin. f u t . : έν αΐώνι άναπανσεσϋαι (aber Clemens, der zitiert
wird, άναπαΰεσάαι) δυνάμενοι I I 220, 18
έπομαι, m i t A k k . : τ<1ς δέ {ήδονάς) αίσ&ήσεις (αίσϋήαεσιν Plato, der zitiert
wird) έπομένας I I 322, 9
586 Eusebius

έρχομαι mit 2 Inf in. und 1 Partie, f u t . : έρχομαι νΰν όμοΰ . . . ηροσαποδοΰ-
ναι. . . xal τά . . . είρημένα διελόεΐν, όμοϋ xal.. . άπολυσόμενος I I 1 6 5 , 4ff.
έχομαι mit Dativ: s. das Wortregister unter έχω
οίδα mit acc. c. inf.: εΐδέναι φασί τοντον είναι τόν έπΐ πάσι πρώτάν τε δντα
usw. 1174, 12
παροράω mit I n f . : μή παρίδ^ς . . . άποφαίνεσ&αι (unterlaß nicht . . . zu er-
klären) I 202, 8ff.
πολεμέω mit Akk. I 222, 14; 8. Mras, Rhein. Mus. N. F. 02 [1944] 228
προσχννέω mit Dativ wie im N T : I 365, β
φεύγω mit Genet.: ής . . . φεύγειν I 54, 9
Negation
I. ου:
ού (ούδέ, ουδείς usw.) s t a t t μή usw.: 1132, 5 (nach el); I 133, 6 el δή οΰν
. . . ούχ οΐόν τε ήν (vorher aber el μή οΐόν τε ήν); 1151,2f. (ού — ούδέ —
ούδέ bei von einem Inf in. abhängigen Partizipien, obwohl dieser Inf.
von einem Zeitwort des Befohlene (προχηρύττσντας) abhängt; I 310,13
(el 6' ουδείς . . .)
ούδέ in der Fortsetzung eines affirmativen Satzes (oft bei Epictet, s. den
Index verborum der Ausgabe von H . Schenk]); είχότως άν έπέλ&οι
ϋείου πνεύματος παρουσία" ούδ' äv rjv Sri χρεία usw. I 250, 21 (πολύς ήν
ό Περσών στρατός . . . ούδ' ήν τις αϋτοίς άλλη σωτηρίας έλπίς I 265, 4
Oenom.; πάν γάρ τό αία&ητάν έν γενέσει xal μεταβολαϊς ούδέ πάτε κατά
ταύτά δν I 462, 12 Philo J u d . ; ϋαυμάσιον παρ' αύτοις τύ χοινωνιχάν ούδ'
Ιστιν εύρεϊν χτήσει τινά παρ' αύτοϊς υπερέχοντα I 487, 2 Jos. —Porph.)
ουδέ άλλος u. dgl. = ούχ άλλος u. dgl.: I 117, 8 (ούδέ άλλους = ούχ άλλους,
nml. ΰεούς); σαφώς τόν . . . Δία ούδέ άλλον ή τόν . . . χόσμον δηλοϋσϋαι
I 129, 18; ούδ' άλλοτέ πω I 220, 2; ebenso ούδ' έτερος u. dgl. = ούχ
έτερος u. dgl.: ούδ' έτερα των παρ' αύτοϊς Έβραίοις προχεχυρωμένων
(nicht verschieden von ...) I 567, 2 I f . ; λύτρωσιν . . . ούδ' έτέρως (auf
keine andere Weise) εύράμενοι ή usw. I 66, 14; s. auch unter μηδέ
ούτε statt ούδέ: ούτε ΑΙγυπτίων (aber Clemens, dem diese Stelle entlehnt
ist, ούδ') I 572, 6; ούτε (aber Plato, der zitiert wird, ούδέ) γάρ άλη&η
I I 168, 14; ούτε (Clem, und Aristob. ούδέ) φέρειν δύναται I I 221, 19;
οΰϋ·' (aber Plato, der zitiert wird, ούδ') δ τι πέπον&εν οίδεν Π 250, 16;
ούτε (aber Xenophon, der zitiert wird, ούδέ) άνόσιον I I 422, 20
ούδέ — ούτε: I 38, 3f.; I I 300,18f. (Pseudoplutarch aber, der zitiert wird,
hat ούτε — ούτε)
ούτε — οΰί(^).· I 436, 3 u n d 8 (aber Jos., der zitiert wird, h a t ούτε —οϋτ')
ούτε — ούδέ γε: I 308, 10f.
ούτε — ούτε — ούδέ γε: I 573, 21ff.
II. μή:
μή abundat: πλην el μή 11267,20
μή δτι nedum I 163, 13; 262, 2; I I 247, 2
μή ούχΐ: ούχ έστιν είπεϊν δ τι (in weicher Hinsicht) μή ούχί . . . εύ äv έχοι
1 6 , 13
μήποτε vielleicht mit ήν I 229, 11 (μή ποτε . . . τοιαύτα ήν)
μή (μηδέ, μηδείς usw.) statt ού usw. sehr o f t : I 54, 10; 94,1 u. 13f.; 132,
11—13 (nach δτι) u. 25 (nach έπεί); 133, 24 (nach δτι); 156, 8; 159, 14
(sowie 176,4) (nach "Οτι)·, 160,11 (sowie 204,20) (nach δτι); 163,7
(aber vorher ούδέ); 165, 19; 166, 7; 178, 16; 182, 10; 204, 19; 208, 6;
219,6; 220,4; 271,15; 297,15; 298,19 (μή Ιλνσεν); 299,15; 302,4; 303,
24; 308, 5; 310, 23; 320, 17; 331, 19; 360, 18; 377, 6; 380, 5f.; 381, 2;
393, 5; 558, 11; 569, 1; 574, 11; I I 13, 9; 23, 3; 38, 3; U , 18; 48, 10;
81, 12; 83, 12, 14 u. 16 und 84, 29 u. 31 (sowie in den entsprechenden
Kapitelüberschriften); 101,12; 163,13.15.17 und 1 6 4 , 1 . 9 . 1 1 . 1 3 .
15.17 (sowie in den entsprechenden Kapitelüberschriften); 233, 22—24;
237, 2f.; 262, 1; 296, 23f.; 318,21; 349,26; 369,3; 407,3; 422,3;
424, 3 u. 16; 425, 12; 426, 11
 Sprachregister 587

μηδέ in der Fortsetzung eines affirmativen Satzes: I 150, 19; 162, 7 u. 8;

382, 1; (I 576, 8 Clem.)
μηδέ άλλος u. dgl. = μη άλλος u. dgl.: μηδέ άλλως I 382, 6; μηδ' άλλο (nichts
anderes) I I 25, 1; μηδέ άλλους I I 113, 9; ebenso μηδέ παρ' έτέροις bei
keinen anderen I I 13, 9f.
μήτε statt μηδέ: I 241, 6; (I 406, 2 [μήτ' αύ] und 407, 19 Maxim.)
μηδέ statt μήτε I I 233, 14 (μηδ' αΰ)
μηδέν: I 228, 20; I I 260, 16; 422, 11

Präpositionen
άμφΐ mit mehreren Genetiven = de: I I 259, 3
κατά mit Genet, betreffe (späterer Sprachgebrauch): λιμένες άρ' είσΐ κατ'
αύτής (Plato jedoch, der zitiert wird, hat κατά ταντα αυτής) I I 137, 12;
rd κατά τώνδε I I 255, 16
παρά: nach Komparativ = ή (wie im Neugriechischen): καινότέραν παρά
τούς είρημένους όδεύαας I 685, 6 ; φως έτερον παρά τό τοΰ ήλίον (= φ.
έτερον [verschieden von] τον φωτός τον ήλίον) I I 62, 15; μάλιστα παρά
τους πρό αύτον (mehr als seine Vorgänger) έ&αύμασε φναιολογίαν Π 296,16
ύπό mit Akk. (lokal): τοις νφ' ήλιον ίύνεσιν I 18, 9 (των νφ' ήλιον γεγονότων
I 41, 1 Philo Bybl.)

Konjunktionen
a) koordinierende:
δέ: im Nachsatz eines Vordersatzes 1 6 6 7 , 22 (ώς δέ); 686, 10 (τοοαΰτα δ');
I I 44, 23; δ' άλλ' jedoch aber wenigstens I 320, 14
καΐ: im Nachsatz eines Vordersatzes (vgl. Heikel, Wortregister zur De-
monstr. E v . S. 565): xal πως 1 1 8 2 , 2 0 ; 242, 3; 1 1 2 3 3 , 6 u. 12; xal
τίς I 297, 14; xal δή I 661, 9 ; xal ol μέν (gegen Plato, der zitiert wird)
I I 237, 16; xal ποΰ I I 238, 19. xal und zwar I 110, 18
τε: Stellung: δτι τε άγα&ός statt ότι όγα&ός τε I I 174, 22; &ς τε (aber Plato,
der zitiert wird, ώς iv τε) I I 265, 10
τε einmal gesetzt (nicht τε — re korrespondierend): I 8, 8; 12,13; 14, 10,
11 u. 13; 16, 1; 17, 19; 18, 13f.; 2 1 , 2 6 ; 22, 11 u. 18; 64, 14 u. 16;
87, 9 u. 18; 96, 10; 96, 10; 169, 8; 188, 11; 189, 13; 199, 9 u. 12;
213,13; 220,20; 2 2 3 , 1 9 , 2 0 u . 2 1 ; 226,2; 306,5; 306,12; 3 0 8 , 9 , 1 9 u . 2 1 ;
364,1, 3 u. 4; 366,6 u. 8 ; 3 6 6 , 8 ; 376, 16; 380, 13f.; 381, 28 u. 30; 391,9,
12 u. 14; 392, 14; 394, 23; 396, 19; 398, 7; 497, 1 u. 7; Π 22, 19—22;
23, 6f.; 24, 14; 166, 16; 167, 7; 174, 24; 189, 9 u. 11; 228, 19; 232, 15
u. 23; 233, 1, 16, 22 u. 2 4 ; 241, 1; 243, 9; 266, 11; 259, 13 u. 16;
262, 4 u. 6; 288, 17; 296, 17; 331, 1; 338, 3; 343, 1 9 u . 2 2 ; 344, 2, 18,20
u. 27; 345, 18, 20, 21 u. 23; 346, 3 ; 420, 18; 422, 6; 426, 12; 426,1 u. 2
xal (1. Glied) — τε (2. Gl.) I 485, 8
τε (1. Gl.) — xal (2. Gl.) — τε (3. Gl.) I 157, I i i . ; 161, lOf.
xal (1. Gl.) — τε xal (2. Gl.) — τε (3. Gl.) I 162, 2f.
τε xal (1. Gl.) — re (2. Gl.) — xal (3. Gl.) I 485, l l f .
b) subordinierende:
είτε — ehe — re mit j e 1 Zeitwort I 134, 21 f.: είτε γαρ — εϊη . . . είτε δή —
σννυπέστη . .. εϊη τε . . .
Ιως ohne άν mit Konj.: έως (£ως γ' äv Plato, der zitiert wird) μηδέν ένδέη
I I 134, 6
δτε = quoniam I I 406, 22
ώς äv final immer mit Optativ (auch nach einer Hauptzeit): I 22, 23; 24,
10 u. 14; 88, 6 u. 16; 96, 16; 102, 4 ( = 106, 8); 139, 6; 146, 3f.; 173, 1
(Hss. A I ) ; 1 7 6 , 7 ; 232, 11; 2 9 3 , 8 ; 3 1 2 , 1 3 ; 3 4 3 , 2 0 ; 3 6 0 , 2 1 ; 4 6 1 , 6 ;
486, 13; 567, 14; I I 286, 10; 338, 4; 346, 2 ; 407, 3
ώς δτι zur Einleitung von Aussagesätzen: 1 9 5 , 1 3 ; 1 1 1 9 , 1 ; 102,23;
343, 12
588 Eusebius

Partikeln
äv und xäv: s. unter Optativ!
ddp statt äv beim Relativ: φ idv (φ äv Plato, der zitiert wird) Π 249, 23
(ίφ' δσον idv I 318, 17 Oenom.)
καίτοι = χαίπερ (späterer Sprachgebrauch) 1310, 18; I I 343, 10
ώς beim Superlativ: I I 168,6f. (zweimal, aber Plato, der zitiert wird, hat
das erste Mal ώς, das zweite Mal δτι)

3. Stilistik
Eusebius verfügt über einen großen Wortschatz und eine abwechslungsreiche
Sprache. Er ist kein Purist oder Attizist wie Clemens, steht vielmehr in
stilistischer Hinsicht unter dem Einfluß des Homilienstiles des Origenee.
Aus Mangel an Raum kann hier nur andeutungsweise sein Stil charakteri-
siert werden.
Wortfiguren
(Klangfiguren) :
'Επαναδίπλωσις: πρός αύτων των ϋεών, αΰτων ίξοιστρου μενοι I 15, 24
Όμοιοτέλευτα: έπιτηδευύέντα — προγνωσ&έντα — προαναφωνη&έντα, die rheto-
rische Stilisierung noch gehoben durch dreifache έπαναφορά des ungewöhn-
lichen Φεόΰεν: ö. δέ προγν. xal & . . . προαναφ. xal . . . ö. . . . προβεβλημένον
I 14, 7ff.; διαμαχόμενον — χατατριβόμενσν I 15, 20f.; χστεσυροντο — συνεφύ-
ρσντο 1151, 21f.; χεχαλλωπισμένα — τετυφωμένα — έσχημαιιαμένα I 166, 7ff.;
διερευνήσομε '•— πολυπραγμονήσομεν 1209, 18f.; ίπαγόντων — συσχευαζόν-
των — προχαταρξάντων I 224, 4ff.; χηλούμενοι — χείρονμενοι — χαταδουλον-
μενοι I 241, 18f.; παραμελήσασαν — άπογεννήσασαν I 308, 8
ΠαρονομασΙα: ουδέν πλέον im Wortspiel mit πλεονεχτονντας 110, 2; άχόλον&α
ταίς προρρήσεσιν ίπηχολού&ει τά Ιργα 115, 16f.; ώς τό πρίν, πόλεις πάλεσι πό-
λεμούσας . . . Ι&νος Sdvei διαμαχόμενον I 15, 19f.; παιδείαν παιδενεσ&αι 118,
14; μή ποτ' . . . Α ποτε I 165, 15; σχολή γ' äv ποτε xäv I 168, 7; άχϋέντες δέ
xal προσαχ&έντες I 209, 7; άχοαΐς ήχουσται I 311, 11; τά άχρηστα χρηστήρια
1572, 15; ή τοϋ των δλων ϋεον γνώσις xal ή τ&ν οίχείων οεων χατάγνωσις
I 573, 6; τ&ν λόγον ή τό* λογισμόν Π 18, 18; περιέξει δ* ήμϊν τό στάδιον έν τφ
γνμνιχω τφδε άγώνι γυμνούς άλη&εΐας άπάσης . . . I I 260, 22

Metaphern
(auffallende)
της Πλάτωνος πρός τά 'Εβραίων λόγια συνωδίας, ώς έν άρμονίφ συμφώνου λύρας
I I 87, 4; πολϊοϊς τά φρόνημα I I 88, 7; τά δέ τής 'Ελλήνων φιλοσοφίας έπΐ βρα-
χέσι σαλεύσαντa I I 262, 10f.

Pleonasmus
τάχα äv ϊσως I 163, 11; πάλαι πρότερον I 208, 3; χρήναι δεΐν I I 5, 17f.; 136, 15

Prägnanz
(prägnante Kürze)
τίνες δντες xal πό&εν όρμώμενοι (nml. wir Christen) . . . άηοχρινώμε&α I 21,2If.;
Ταΰτα μέν οΰν ix τον (statt Ix των τοϋ) δηλ(ο&έντος άνδρός ίπετεμόμην
I 479, 7; είς προπαρασχευήν τής (statt τής άποδείξεως τής) άπό των ΈβραΙχών
λόγων ίπιρρυεϊσης είς Έλληνας ώφελείας I 667,10f.; 'Οτι χατά Πλάτωνα μή
έξ άπαάονς xal πα&ητής ούσίας ή τής ψυχής συνέστηχε φύσις, d. h. Plato«
Aneicht, daß die Seele au» . . . besteht, iet falsch Π 164, löf.; ebenso
 Sprachregister 589
"Οτι ουκ αν εΐη σώμα τό δν κατά τούς Στωικούς, d. h. die Ansicht der Stoiker
von der Körperlichkeit des ov ist falsch: II 340, 17 u. 381, 8; vgl. noch
άπελέγχειν zur Widerlegung anführen II 252, 3
Steigerung
ονκ ενθένδε τιο&εν ονδ' έτέρωθεν, άλλά πανταχόθεν εξ απάντων εθνών I 6, 18f.;
eigentümliche Steigerung κατά λιτότητα: Die christlichen Lehren stehen zu
denen des Moses und der Propheten nicht in Widerspruch, εΐ μή τις φαΙη (Sinn:
ja man könnte sogar sagen), daß die Lebensführung, die das Christentum vor-
schreibt, mit der Lebensführung der Hebräer vor Moses identisch ist II 262, Iff.
Umgekehrt Abschwächung durch έπιδιόρθωσις:
keine — einer oder zwei — oder auch einige wenige andere: ονδένας μεν . ..
δντας, πλήν εΐ μή είς που ή δεύτερος έν δλφ τω βίψ (auf der ganzen Welt)
ή καΐ τίνες άλλοι κομιδτ} βραχείς τόν άριθμόν II 267, 20f.
Symmetrische Gedankenfolge
πάσχειν παρά ψύσιν τά θηλειών ού κατά προαίρεσιν, κατηναγκασμένον δέ προς
αϋτοΰ, xal άλλον άνδροφόνον γίνεσθαι μή παρά τήν οίκείαν γνώμην, νπ' άνάγκης
δέ έλαυνόμενον τοϋ θεοϋ I 309, 8—11
Verwendung gleicher und sinnverwandter Auedrücke
το άμα τώ αντον λόγω xal σύν τή . . . διδασκαλία αύτοϋ όμον και — όμοϋ και. . .
I 14, 20—22
Wechsel in Ausdrücken
επαγομένονς — έπενιρεγμένονς — έπιφερομένους II 232, 14—17; άπηωρημένον
im ersten Glied ohne, im zweiten mit ix·, ονκ αΰτοπροαιρέτον μελέτης xal
Ασκήσεως, άλΧ έκ της των άστρων άνάγκης άπηωρημένον I 301, 3f.
Gesuchte Wortstellung
τήν πολνθεον πάλαι δεισιδαιμονία» (Hs. A) I 121, 6f.; έν δή τούτοις ήμϊν απασι
(wobei ήμϊν nicht zu άπααι, sondern zu dem erst nach 9 Wörtern folgenden
κατηριθμήσθω gehört) I 373, 25; Terra της 'Εβραίων ενσεβεΐας τά ώς άληθώς
άχήρατά τε xal θεια μαθήματα II 244, 19f.; όποιων έτνχεν ή κατ' αύιού; φ.λο-
σοφϊα προστατών τον λόγου II260, 6; άνευ nachgestellt 11288, 12; πέρι
II 22, 14 (ζφων πέρι) und 11285,3 (της Πλάτωνος πέρι διαδοχής); ωσπερ
II 88, 9 (έρμηνευτάς ωσπερ xal έξηγητάς δντας) und II 229, 4 (δναρ ωσπερ,
αλλ' ούχ ΰπαρ)
Perioden
Daß lange (ja manchmal überlange) Perioden (charakteristisch für den geruh-
samen Stil des in seiner Kathedra bequem sitzenden und diktierenden
Homileten) bei Eusebius oft vorkommen, hat schon Montfaucon bemerkt
(Praef. p. 6 zu Eusebius' Psalmenkommentar, s. A. Mai bei Migne, P. G.
XXIV Kol. 663, Anmerk. 94, zu den griechischen Fragmenten der Theo-
phanie). Ich verweise auf folgende besonders bemerkenswerte Perioden:
xal ov bis διακνβερνωσαν I 121, 26—122, 12; el γάρ bis θεώ I 173, 9—174, 3;
Τοντων — καταπίπτειν I 224, 11—21; έπεί bis έπιμιξίαν'ΐ 303, 24—304, 7;
έπειδή bis μεταλήψεως I 420, 7—20 (das Subjekt des Hauptsatzes ist durch
53 Wörter von seinem Prädikat getrennt); Μωσέως bis διασαφών II 24, 2
bis 18; πρώτον bis παραβαλόντες II 288, 8—20; τό γε bis Αντιλεγόμενα II 345,
14—346, 3; άλλ' bis μετενψόχασι II 399, 20—400, 4; 'Αλλά bis ποιησομένοις
II 426, 11—426, 9
Klauseln
καιρός άπελέγξαι καλεί w w—) I 161, 8; Schluß des Werkes: παρ'
αντοίς παρέχομεν νόμφ (— ϋ ϋ — w —) II 426, 13
 Zusätze und Berichtigungen
Zum ersten Teil:
S. 6, App. zu Z. 5 : 1. Eus. dem. ev. I prooem. 1
S. 16, App. zu Z. 8: 1. dem. ev. . . . I V 10, l f .
S. 19, App. zu 21: 1. s. Bd. Π S. 88, 4—8
S. 28, 18 — S. 32, 9 : I n einem neueren Aufsatz in den Wiener Studien 08
(1955) 88—98 weise ich nach, daß die Stromateis als echt plutarchisch
anzusehen sind
S. 48, Z. 7 : 1. ύποπέμπει
S. 80, Z. 18: 1. φ&οράς
S. 91, App. zu Z. 9: 1. 9—11 Ptolem. v. Meg fr. 1 Jacoby ( F G H I I Β 888)
S. 140, App. zu 15: füge hinter τήν φ&. I einen senkrechten Trennstrich ein
S. 178, Z. 14: 1. Περί της
S . 218, App. zu Z. 15: 1. Ής] ώς xai OV
S. 242, App. zu Z. 19: 1. la.
S. 296, App. zu Z. 9 : die Klammer hinter Άηόλλωνος ist zu streichen
S. 478, App. zu Z. 2 : 1. Hersel.
S. 500, Z. 11: 1. Ό δέ τόπος, έν φ
S. 513, Ζ. 12:1. γάμο*
S. 637, App.: 1. 15 — S. 538, 6 zitiert Eustathius
S. 558, Ζ. 19: 1. ήμέτερος
S. 572, App. zu Ζ. 3—7: 1. am Ende I I 208f.])
S. 586, Z. 9 : Beistrich statt Funkt vor τοσαντα
S. 587, Z. 16: 1. Χρονιχοΐς
S. 601, Z. 14: 1. 'Ολυμπιάδας

Zum zweiten Teil:

S. 15, Z. 9 : 1. τό £v ήμϊν λογικόν
In den textkrit. App. ist dazu folgende Anmerkung aufzunehmen:
9 τό Mras, s. Bd. I S. 371, 21, τόν die Hss.
S. 216, App.: 1. 14f.: s. Usener . . .
S. 427, Scholien in Α zu I 2 9 , 2 2 : in der vorletzten Zeile 1. ύπέχει statt Λκίρχει
S. 429, Scholion in Α zu I 1 4 0 , 6 : Ζ. 5 1. ήτιά \ <σαντο>
S. 478 s. v. Assyrier und Assyrien: 1. fanden
S. 486 s. v. Demosthenes: 1. gleichlautende
S. 491, Z. 17 von unten: 1. sondern dieser ist
S. 616 s. v. Mond l a : 1. Ge statt Basileia und Stiefbrüdern statt Oheimen
S. 634, Z. 3:1. Silo (iv Σιλοϊ)
S. 559 s. ν. εΰσίβεια: in der ersten Zeile 1. ούχ
S. 561 s. V. Φεωρτμιχή 1. διανοίας
 Nachträge und Berichtigungen
von

des Places
(1980)

XI. Buch

S. 7, Quellen SIT. Dieselben Nummern f ü r die Atticus-Fragmente bei des Places

in der Ausgabe von 1977 (Coli, des Univ. de France) 18 τις vgl. I I 270, 21
(Numenius bei X I V 5, 8; Fr. 24, Z. 71 des Places, ebenda 1973)
S. 7, App. 4 τόπον] τρόπον D Mullach 15 κατ' αυτό B N κατ' αυτόν D
S. 8, Quellen Sff. S. auch H. Heiland, Aristoclis Messenii reliquiae, Diss. Gießen 1925
S. 8, App. 1 Πλατωνιχώ] Πλάτωνι D 5 ών] των B N τω D
S. 9, Quellen 5 - 7 vgl. Plato Alcib. I 133 c 1 3 - 1 5 , Charm. 156e, Phaedr. 2 7 0 a - c
9—13 Aristoxen. fr. 53 Wehrli
S. 17, Quellen 1 6 - 1 » Clem. Alex, ström. V 8,5 (II, 331, 1 - 4 S.) 2 0 - 28 Justin.
dial. 113, 2 (II 1 7 8 - 1 7 9 Archambault)
S. 22, 24—25 τον - τυ,ν
S. 26, App. 4 Aei I N D < BO
S. 29, Quellen 3—« Cyr. Alex. adv. Iul. VIII (P. G. 7(5, 908b)
S. 30, Quellen 4 Heracl. fr. 36 und 76
S. 31, Quellen 1 0 - 2 0 Cyr. Alex. adv. Iul. V I I I (P. G. 76, 908c)
S. 31, App. 7 χ ii φ&ε ιρομένη < Ο ( h a t Ν!)
S. 32, 1 - 2 Πλά - το,ν
S. 33, App. 9 xai ON Thdrt. PI. < I D | ει ΙΟ ό ND PI. Hss. T h d r t . (fehlt B)
S. 37, Quellen 1 5 - 2 ) Zitiert auch . . . Cyr. Alex. adv. Iul. V i P. G. 76, 9 1 6 d - 0 1 7 a )
S. 39, App. 18 (nicht 17) τό 1 ] τό γε I
S. 40, App. 7 πιστωααμένους ID -vov BON -ι·οις PI.
S. 41, Quellen 21 άποσβέιννσΰαι Ps. 103 (104), 29
S. 43, Quellen 1 5 - 2 1 Cyr. Alex. adv. Iul. I I I (P. G. 76, 6 4 9 b - c , Platoni tribuens)
S. 43, 7 τό 2 : τι Scott
S. 44. App. 9 διαχρουσ&ηναι Vig. not. ( n i c h t marg.)| 10 [της Ολης] des Places (Num6-
nius, Fragments, 1973, p. 59) επι (της) θαλάττης της ΰλης P. Thillet (ibid.)
S. 45, Quellen 3 - 1 0 Cyr. Alex. adv. Iul. V I I I (P. G. 76, 9 3 6 a - b )
S. 46, App. 14 περ< 1-2 ] πέρι Burnet Souilhe
S. 47, Quellen 1 vgl. Chaine palestinienne in Ps. 118, 68c 4 Harl (αυτό άγαϋόν πέφυκεν)
S. 47, App. 20 τό 2 ] τώ D mit Plat.
S. 50, App. 4 έπειτα] εστί τε Usener έπε/ ό <χ' (= πρώτος) Ε. R . Dodds, Entretiens sur
Γ antiquity classique, V, 1960, 16; J . Dillon, The Middle Platonists, 1977, 369,
A. 1 I όλως I D : δλος ON
S. 51, Quellen (Ende) Arius Didymus = hier ungefähr,Albinus Didask. 12, 1 Louis
1 6 6 - 1 6 7 Hermann; vgl. Η. Dörrie, R.-E., S. - Bd. 12, 1970, 17, I f f .
592 Nachträge und Berichtigungen

S. 53, App. 7 χατατνπώααι hält H.-R. Schwyzer („dazugedacht &εόν") Gnomon 32,
I960, 48
S. 54, App. 8 &εός nur Β (ό haben ND)
S. 59, Quellen 11 — 18 vgl. Greg. Thaum. ad Origenem, 11, 142 (S. 154 Crouzel, 1969)
S. 59, App. 6, Z. 3—4 νοερώτερον nur PI. Β (u. Burnet) &ειότερον PI. PTW (u. Croiset,
Carlini)
S. 64, Quellen 16ff. vgl. Simplicius de anima 247, 2 4 - 26 Hayduck
S. 64,21 τω λόγω halten (Schwyzer, Gn 1960, 48)
S. 65, Text und App. 16 rö] τον? Ε. de Strycker (vgl. Revue beige de philol. et d'hist.,
49, 1971, 1371)
S. 66, Quellen 18—67, 1 έφάνη Cyr. Alex. adv. Iul. II (P. G. 76, 588d)
S. 67, Quellen 2 - 8 Cyr. Alex. ibid. I (ibid. 548d 1 4 - 1 6 )
S. 69, App. 4 τον (nicht τοΰ) άλλου PI.
S. 73, Quellen 5 (nach Thdrt.) Stob. 1, 49, 64 (451, 4 - 2 2 Wachsmuth)
S. 74, App. 11 Σωσιχλεϊ Hartman Wilamowitz 13 βέβαιον hält Sandbach (Fr. 176)
S. 80, Text und App. 6 πατραλοίας (nicht -λφας)
S. 81, App. 16 νενομια μένα ΙΟ νόμιμα BND

XII. Buch

Vielleicht ist das Fehlen von XII in Β der Grund dafür, daß Mras D viel öfter nennt
und es genauer ausschreibt als in den übrigen Büchern.
S. 88, Quellen 7 Sap. 4,9
S. 91, Quellen 8 διαχριτ. πνευμάτων 1 Cor 12, 10
S. 106, Text 26 „τους ... ϊόντας" in aufrechter Schrift, zwischen Anführungszeichen
S. 106, Quellen 26 τονς μέν-ϊόντας Plat. leg. 632 c 5 (wie schon Z. 12-13)
S. 106, App. 26 τούς μεν — βέβαιους zu streichen
S. 107, App. 6 παιδιών OND παιδικών I u. -χών a. R. D
S. 114, Text 11 Διονύσου
S. 115, App. 24 μηδέποτέ]μηδέ πώποτε ND (25 μηδέ1 alle)
S. 117, App. 2 αΰτη PI. F (αυτή PI. A)
S. 123, App. 20 έστώτων PI. (u. a. R. D 3? )
S. 124, App. 2 την IDC (αΰ p. η.) PI.: αυτήν OND*
S. 132, App. 1 προλ.φ.] προέφη ND
S. 156,4 λα&εϊν—158,22 Ιατρός hat das Palimpsest Brüssel, Bibl. Roy. IV. 459,
Pergament (10. Jahrh.), f. 24v—r, ohne wichtige Lesearten, mit 0 öfter ver-
wandt; vgl. J . Noret, Sacris Erudiri, 22, 1974-1975 (1977 erschienen), 287
bis 288
S. 158, App. 19 xai περί I u. a. R. D* im Text D fehlen εις — öv
S. 160, App. 18 μεταβάλλει Ο μετέβαλλε ND

XIII. Buch
S. 163, App. 18 έξομννμένους IOD
S. 164, App. 11 τον ON των BID | των D Steph. hier ... < hier BION
S. 166, App. 19 δρα πως B C ND όρατώς Β*
 Nachträge und Berichtigungen 593

S. 168, App. 5 δεϊν (auch D)

S. 169, App. 25 ονδένα άλλον PI. Thdrt. (Schwyzer)
S. 170, Quellen 12 Anspielung auf Kypria Δ (nicht II)
S. 170, Text 4 öoioi (...) πί&οι
S. 170, App. 9, Z. 2 xai i Horn. Thdrt. (Schwyzer)
S. 171, App. 5—6 χ. τ. ποιοΰντας ποιείν < Β
S. 174, App. 4, Ζ. 2 (vor ευπαιδείας) ίας] εμάς G. Grote Ε. Fraenkel (Eranos 52, 1954,
75)
S. 176, App. 7 λογικός IND'' (ο ex ω) -ώς OD*
S. 185, App. 6 ol h a t Β
S. 193, App. 1 πόλεμος u. λοιμός D (zweimal ς über v) Steph.
S. 204, App. 11 re < Ο (hat N)
S. 205, Quellen 9 Diog. La. VII 156 (SVF I 171)
S. 205, App. 2 όντως Eus. αντφ Cl. αντως Pfeiffer
S. 209, Quellen 13 (nach Gorg. 493a) Heracl. fr. 21 Diels-Kranz
S. 225, App. 20 χρηστόν Cl. Eus.: 9νητάν Iul. Arian. p. 261, 6 Hagedorn 1973
S. 228, App. 18 ΰείας (auch ND)] ΰειοτέρας Vig. a. R H
S. 229, Quellen 13 (ύπερχ. άψίό.) Plat. Phaedr. 247 b 1
S. 234, Quellen 19f. s. Plat. Phaedr. 247 b 1
S. 252, App. 8 nach νόμων + ... B I D
S. 255, Quellen 1 17f. Dtn. 23, 25 1 8 - 2 0 ebd. 23, 26

XIV. Buch

S. 257, App. 6 xa&' Έβρ. συμφ. B I D 8 Έχ-ΙΙυ&αγ. ID 10 δεντέραν I D | νποστηαα-

μένου BD | εχ τον αΰτοϋ I D 12 Περί — 13 αντοϋ steht auch bei D 18 Άπό-
λοιπών auch D
S. 258, App. 1 — 26: auf der ganzen Seite stehen die Hinzufügungen mit άπό oder έχ
(bei I) auch bei D
S. 259, App. 2, Ζ. 1 I z (a. R.) D 3 ήν ID 7 βοη&έντων I D 17 πάν] πας Viger.
S. 260, Quellen 2ό—2β vgl. Aristipp. fr. 211 Α Mannebach
S. 260, App. 13 οπως I D 18 κονιομένους I D 19 am Ende πάλην ... gehört zu 18 |
S. 261, App. 1 συναποδύσομεν I D 5 σφετέροις auch D αφετέρων O N 9 ήχιστα σοφίας
I D 13 πρυιτης ID
S. 262, App. 18 συγγράμματι (auch D) γράμματι ON
S. 263, App. 21 ύπέρ I D PI.
S. 264, App. 8 ουδέν D PI. 12 τινα I D T h d r t . Ιό ονδένα I D
S. 265, App. 3 των πάντων I D
S. 266, App. 6 πολέμιον I D 15 εν (auch D) < ON 16 περί (auch D) < ON 28
πάνυ πολλοίς •.. PI. εισϊν οίς des Places
S. 267, App. 2 ώιλητος BD 13 Ξενοχράτην B I D 17 διαλευιούσης I D 20 ούίέ ON
< ID
S. 268, App. 9 Χαρμίδαν ID Sext. 11 Πλάτωνος BID 17 τον1 I D | έκδεξάμενον I D ]
έχλεξ. ON
S. 269, App. 2ταντησι1Ό 4 διαδοχή] διδαχή S6guier 5 παρ' αίρέσει < I D 11 πολυτι-
μητΐζεσ&αι I D 12 δ'οϋν I D 14 7ΐροσρήσεως I D 18 xai διά I D
594 Nachträge und Berichtigungen

S. 270,
App. 4 πολύ ID 16 των ID 17 «5ε IN δέ χρή OD
S. 271,
App. I f . άντιμετατί&εται ID άντικατα- ON 8 ή ID εΐ ON
S. 272,
App. 16 ήξίον BID 17 πω]ποτε D < Β (ebenso Wilamowitz) 20 νπό < BD
S. 273,
App. 3 μήτε άγα&όν ID 12 άφυεϊ ID 14 τε ON < ID 16 πεπανουργενμένα D
S. 274,
App. 12 της μεν άρχής ID 13 γε ID < ON
S. 275,
App. 1 εϊπον ID 3 μοι BID 12 αυτός ID 13 ούτος BD 16 άγνοών BID
S. 276,
App. 1 μην ID < ON μή Thedinga (Baltes) | 9 και2 < ID | μεν] μεν οϋν D |
18 και ON < ID
S. 277, App. 101., Ζ. 3 Περί-διαδ. BIND; "Οπως-διαδ. Ο 18 αντός BID
S. 278, App. 6 σφιν ... φησιν D
S. 279, App. 22 αντοίς ID
S. 280, App. 4 πάντων εκεί ID Κ <ιν<πτρέψια&αι BD | 12 άντιλεγομένην ID 20
μετά τούτον (auch D)] μετ' αϋτόν ON
S. 281, App. 13 μακρού ID ; 16 xai ID < OX | καταφαντικός ID
S. 282, App. 1 λάβρο; ID 11 έαντονς ID 18 καταΐ.ηπτόν ID
S. 283, App. δ και3 ID 11 ούδέ1 BID 13 νπέρμεγαν auch I)
S. 284, App. 5 τε BID
S. 285. App. 9 ενροντο IO z D
S. 287, App. 5 εύρησιλογίαν ID (288, 1 aber D wie OX)
S. 288, App. 13 όντων ID
S. 290, App. 12 xai1 ID
S. 292, App. 1 τούτους ID 20 άΜήλυυς ID
S. 293, Quellen 12 δογματιχάς — 295, 13 άπειρα hat das Palimpsest Brüssel, Bibl.
Roy., IV. 459, f. 3 3 r _ v : s. Nachtr. XII, 156, 4 - 1 5 8 , 22
S. 293, App. lö συναγαγι'υν ID 16 τοίς φιλοσάφοις BID
S. 294, App. 3 των υδάτων BID
8. 295, App. 18 κρικοειδείς D
S. 296, App. 13 αίσ&ήσεων ID 24 μηδέ ID 25 Νουν ID
S. 297, App. 22 πάσχειν ID
S. 298. App. 28 οίόν τε ID
S. 299. App. 22 και Ενρ. BID
S. 301, App. 1 έγρηγορώς BI b D ό f. τά-οίκ. I b D
S. 302, App. 23 Ιστορείται I b D 25 τον I b D
S. 303, App. 3 πάλαι I b D 10 περί BD
S. 305, App. 1 έτερον I b ND ύστερον BO
S. 306, App. 24 (αυτών üv) ~ I b D
S. 307, App. 11 δνοίν BOD 15 rö ON τι D < B I b
S. 308, App. 1 ψήσει BO φησι I b N u. (φή) D
S. 308, Quellen 4 et - 310, 5 αυτοί hat das Palimpsest Brüssel, Bibl. Roy., IV. 459,
f. 3 4 r _ v : s. Nachtr. XII, 156, 4 - 1 5 8 , 22
S. 309, App. 10 τίνες I b D 16t. συμφορώτερα I b D
S. 310, App. 13 συγκατατί&εσ&αι I b D (nicht — ΰέσϋαι mit O)
S. 311, App. 4 πάαι I b τιάσιν D 9 εννοιών I b D
S. 312, App. 7 αννεγραγε D
S. 313, App. 17 xa»' I b D
S. 314, App. 12 πάσχειν I b D
S. 315, App. 6 τίνων I'D 3 * a. R.
 Nachträge und Berichtigungen 595

S. 316, App. 8 είναι hier BI b D 11 6 Πλάτων D 16 χα&άπερ I b D

S. 318, App. 2 φαίη γαρ I b D 7 αυτός BD 14f. και-εΰπρεπή D 151. παρεστώτα-εΐναι
< D 22 ήκονσε BD
S. 319, App. 8 μοι I b D 14 γαρ I b D
S. 320, App. 6 μεν τοιούτων I b D
S. 321, App. 9 oüv (ohne οΰ) D PI. Cod. Ven. 19 πη I b u. (auf Rasur) D
S. 322, App. 15 ήμίν I b D 18 έπέλ&ομεν I b D 24 τοντο I b D
S. 325, App. 6 άμερών I b D
S. 327, Quellen 1 1 - 1 3 vgl. Hes. fr. 304 Merkelbach-West
S. 327, App. 6 τέ2 I b D
S. 328, App. 4 τοσαίδε N»D ποσαίδε I b ON 2 (π ü. τ)
S. 329, App. 10 ύποπτειίειν I b D
S. 331, Quellen 9 vgl. Plat. Tim. 28 c 3
S. 334, Quellen 9 - 1 3 Epic. fr. 363 Usener
S. 336, Quellen 9 vgl. Plat. Crat. 397 d 4 11 vgl. Herod. II 52
S. 336, App. 1 τολμήαωσι D
S. 338, App. (6) Subscriptio in D: τέλος τον «5ου της ευαγγελικής Εΰσεβίου παρασκευής

XV. Buch

S. 350,App. 19 και1 D
S. 352,App. 6 γραφών I b D 12 αναφέρεται D 20 δη I b D 2
S. 353,App. 2 am Ende I b D 2 8 I b D* 5 . . . I b D* | 14 αϋτη I b D* | 15 αύτό εστε D»
S. 354,App. 1 τις I b D 2 3 f . I b D» 8 u. 10 am Ende, 11, 12 Ι 1 !) 2 16 λέγεις D 21 am
Ende παροϋ I b < D
S. 355, App. 3 am Ende έκπλεον (ohne Akzent) D 18 εις] προς D
S. 356, App. 5 των όντων I b D 7 περί I b D 11 Kai u. μεν < BD 11 f. εκποδών
ποιούμενος] εκποιούμενος D
S. 357, Quellen 15 κατ - 359, 18 άπό hat das Palimps. Brüssel, Bibl. Roy. IV. 459,
f. 6 0 r - v : S. X I I Nachtr. 156, 4 - 1 5 8 , 22
S. 359, App. 4 Άριστοτέλην BVD
S. 363, App. 4 μεν I b D
S. 364, App. 12 σώμα + <5ε D 14 αντψ] κενόν Β
S. 365, App. 23 'Αριστοτέλη!· BVD
S. 367, App. 15 ra] το BD
S. 368, App. 15 φέροιτο D 17 προς τούτων D
S. 369, App. 3 χατόρ&ωσιν] διόρ&ωσιν D 10t. ποιείται D
S. 370, App. 2, Ζ. 1 προς Άριατοτέλην D 12f. ταντά... κινήματα]φηαι ταυτα κινήματα
D 15 φηαίν I b D
S. 371, App. 5 βουλευύμενον] -λόμενον D 24 τοιούτον BD
S. 372, Quellen 14 διό — 374, 20 φέρει hat das Palimps. Brüssel, Bibl. Roy., IV, 549,
f. 5 3 r - v : s. Nachtr. X I I 156, 4 - 1 5 8 , 22
S. 375, 12 μεν] μιας D Steph. 13 nach άλλας + άλλος και τάς D a. R.
S. 376, App. 2 μεν τι (auch D) 22 νοητήν] νοεράν D
S. 376, Quellen 5 {μάτην) vgl. Plat. Tim. 33 d 4, Arist. de caelo I 4, 271 a 33
S. 378, Quellen 5 t. Antisthen. fr. 108 e Decleva Caizzi
596 Nachträge und Berichtigungen

S. 378, App. 7 (von 1. ? H.) ausgebess., aus ει

S. 385, App. 18 γινόμενοι OV γενόμενοι Ν γινόμενοι D
S. 388, App. 1 γενόμενον ONV γινόμεμον D (Schwyzer)
S. 392, App. 12 Den Text des Eusebius hält H. Dörrie, GGA, 1938, 534 (u. Härder»)
S. 394, Text 5 ίαται (μνημονενειν. ei δέ fort)
S. 394, App. 6 statt „ < εϊ — μνημονενειν > PI. < die Η88.": μνημονενειν — ίστι < die
Hss.
S. 396, App. β άπαλοίς] άπλοίς D
S. 397, 3 ίψ Pl'D ή έφ' die übrigen 25 τέμη ON τέμει VD . . . τεμεΐ Harder
S. 400, App. 20 νλοειδή Β νελλοεώή N s
S. 404, Quellen 21 f. vgl. Η. Schwabe, Anaximenes und die Gestirne, Wiener Studien,
79, 1966, 3 3 - 3 8
S. 413, Quellen 14—17 vgl. Ps.-Plat. Epin. 9 8 7 b - c
S. 418, App. 11 των streichen (fehlt nicht in den Hss.)
S. 420, Quellen 21 if. Thdrt. V 1 9 - 2 1 (für 60)
S. 421, Quellen 12H. Thdrt. V 22 (für 61)
S. 444, links, in d. Mitte: fr. 126 G. ( = St. v. fr. I I 978)