••

GUNIHER ZUNTZ

1
ZWEITE AUFLAGE

VANDENHOECK ~RUPRECHT
 Günther Zuntz
Griechischer Lehrgang
1

V&R „.. .· .. ~ .. . . t ' • . , ••· • •'

··· :Je . , __ 1

~ UB Rostock
\lDl 28$ 001 881 671

111 HlllHllHI
H. & H. C.
H. & H. G.
M. & M. H.
H. & M. M.
 Günther Zuntz

Griechischer Lehrgang

I
Lektionen

Mit 10 Abbildungen

2., durchgesehene Auflage

VANDENHOECK & RUPRECHT IN GOTTINGEN

 -.-„
~ 1./ ~·),
„--1 ~

,_' ·/ t.- f
// J

lt>. i . 0
1 .
(.

Studienhefte zur Altertumswissenschaft

Herausgegeben von Bruno Snell und Hartmut Erbse

Heft 15/I

Uniotrfltiits-1
Btltltntq21l
Boftom ~

)~ '!;i
! ..··
• .-'.
'j_-'
":.· , j i /· /
1
1
I ·

'

C/P-Titelaufnahme der Deutschen Bibliothek

Zuntz, Günther:
Griechischer Lehrgang I Günther Zuntz. - Göttingen:
Vandenhoeck und Ruprecht
(Studienhefte zur Altertumswissenschaft; H.15)
ISBN 3-525-25320-6
NE:GT
1. Lektionen. - 2., durchges. Aufl. - 1991

2.Auflage 1991
© Vandenhoeck & Ruprecht in Göttingen 1983 - Printed in Germany - Ohne
ausdrückliche Genehmigung des Verlages ist es nicht gestattet, das Buch oder
Teile daraus auf foto- oder akustomechanischem Wege zu vervielfältigen.
Herstellung: Hubert & Co., Göttingen
 Vorwort
Dieser Lehrgang bietet Materialien und Anregungen für ein möglichst effekti-
ves Erlernen der griechischen Sprache. Er ist nicht auf einen speziellen Lehrplan,
ein Curriculum oder eine Methode zugeschnitten; vielmehr sucht er sich nütz-
lich zu erweisen beim Verfolgen verschiedener Ziele - seien sie nun elementar
oder wissenschaftlich, literarisch, historisch, philosophisch, theologisch . . . -
und für Anhänger verschiedener Methoden des Lehrens und Lernens. Einzige
Absicht ist: den lernenden instand zu setzen, griechische Texte mit unmittelba-
rem Verstehen aufzufassen (also nicht nur in den fremden Lettern eine vorgege-
bene Übersetzung allenfalls zu identifizieren); und dies so schnell, wie es die er-
forderte Solidität der nötigen Grundlagen nur irgend gestattet. Ober deren Art
und Umfang sind verschiedene Anschauungen legitim und, im Gebrauch des
Lehrgangs, praktikabel; er appelliert an die Spontaneität der Benutzer, der ler-
nenden wie auch der lehrenden. Als Ler;nende denke ich mir ältere Schüler (etwa
ab 14 Jahren), Studenten und sonst Interessierte. Der Lehrgang kann an Schu-
len, Universitäten und zumal auch für den Selbstunterricht verwendet werden;
vielleicht können auch Lehrer des Griechischen nutzbare Anregung in ihm fin-
den, oder wer sonst früh Gelerntes auffrischen und vertiefen möchte.
Der Lehrgang besteht aus vier Hauptteilen.

Lektionen

Band 1 enthält die Griechischen Lektionen sowie >Anthologion<, >Fasti

Graeci< und das Verzeichnis der vorkommenden Eigennamen.
Die Lektionen bieten ein reiches Material zur Ableitung- oder Illustrierung-
der grammatischen Phänomene.
Es gibt in Deutschland eine ganze Reihe von Schullehrbüchern, die durch ihre
durchdachte Methodik und die offenbare didaktische Kompetenz ihrer Autoren
uneingeschränkten Respekt verdienen. Sie alle haben aber eine fundamentale
Schwäche: das Griechisch, welches sie vermitteln, ist >selbstgemacht<; wo es
nicht geradezu falsch ist, ist es, unvermeidlicherweise, unecht und unlebendig 1 ,
und wo Echtes eingestreut ist, bleibt es in der Masse des andern unkenntlich.
Daher der Schock, den der Anfänger von seinem ersten echt griechischen Text
empfängt: er erkennt, daß er ein zweites, anderes - daß er das wirkliche Grie-
chisch neu zu lernen hat. Und ganz wird man dies Schulgriechisch nie wieder
los.
Solche Um- und Holzwege können wir uns heute nicht mehr leisten. Darum
bestehen die Lektionen durchweg aus originalem Griechisch; das ganze ist ein
Mosaik von Zitaten aus der griechischen Literatur von Homer bis Mark Aurel

t._,S. Der altsprachliche Unterricht, XVII. 5, 1974, 50.

6 VORWORT

(besonders auch dem Neuen Testament), hauptsächlich aber klassisches Attisch

und mit Ausschluß von Formen und Phrasen, die klassischem Gebrauch wider-
sprechen würden 2 • Wenn einmal in einem neutestamentlichen Zitat ein Semitis-
mus oder Vulgäres unterläuft, wird in einer Anmerkung darauf hingewiesen.
Prinzip war, nur aufzunehmen, was Plato oder auch Aristoteles toleriert haben
dürften. Dabei habe ich mich bemüht, keine Texte vorzulegen, die nicht zumin-
dest ein bescheidenes Interesse erwecken könnten; andrerseits war mir aber be-
wußt, daß niemand einen unentwegten Platzregen von literarischen Perlen ver-
tragen, geschweige ihn in sich verarbeiten kann. Ich hoffe aber doch, daß der
Aufmerkende in jeder Lektion wenigstens von einem Zitat- oder auch von eini-
gen - angerührt werden und solche sich zueigen machen wird. Damit würde er
einen wachsenden ersten Eindruck von der Vielfalt und Bedeutung griechischer
Sprachschöpfungen gewinnen.
Die Lektionen und die Texte innerhalb der Lektionen sind angeordnet für den
methodischen- und nicht übereilten - Fortgang in der Bewältigung der Gram-
matik (wie in der vorangestellten Übersicht angegeben). Der Gefahr eines ermü-
denden Hin- und Herspringens zwischen verschiedenen Sachinhalten sucht die
Zentrierung der gebotenen Texte auf eine begrenzte Anzahl von Themen zu be-
gegnen; was an Buntscheckigkeit noch bleibt, mag gerechtfertigt werden mit ei-
nem Appell an das Leitwort Variatio delectat. Hunderte, wohl eher Tausende
von verlockenden Zitaten wurden ausgeschlossen, weil sie Details enthielten,
welche an der jeweils geeigneten Stelle den lernenden überfordert hätten. An
den - nicht eben schwerwiegenden - Stellen, wo Verfrühtes dennoch aufge-
nommen wurde, wird es (in Anmerkungen oder im Vokabular) erklärt.
Hiermit rühren wir an die Grenzen in der Anwendung des Prinzips >Nur ori-
ginales Griechisch<. Wenn man die jeweils zu behandelnden sprachlichen Er-
scheinungen ausreichend illustrieren will, ohne doch den lernenden mit unbe-
kannten Wörtern und Formen zu überschütten, kann man nicht umhin, manche
der originalen Zitate zu kürzen und zu variieren; zumal in den ersten Lektionen
eines Lehrgangs. So habe ich mir z.B. erlaubt, frei nach Sappho in Lektion 5 EO"tL
µm xaA.ov naLÖlov drucken zu lassen, da die Deklination von naü; an dieser
Stelle noch unbekannt ist, und gar (in Lektion 16, mit gebührender Entschuldi-
gung) einen Aischylos-Vers zu variieren, weil es mir an geeigneten Beispielen für
die Kasus von anA.oü~ gebrach (die originale Form wird aber später eingeprägt).
Nicht selten wurden längere Zitate kondensiert, manchmal ein Zusammenhang
aus mehreren Originalstellen komponiert. Der Kenner wird diese Eingriffe
leicht bemerken; ich habe aber solche Abschnitte, in denen die Originale stark
verändert sind, »rPAMMATIKON<~ überschrieben und Einzelsätze dieser Art mit
einem vorgesetzten Kreuzchen(+) markiert. Ich schmeichle mir jedoch, daß das

2 Die Begründung findet man in meinen früheren Veröffentlichungen zu Fragen des griechischen
Unterrichts, in der amerikanischen Zeitschrift Arion 1967 und 1973, in dem englischen Didaska-
los 1973 und in Der altsprachliche Unterricht 1974.
 VORWORT 7

Vorgelegte im Ganzen als >originales Griechisch< passieren kann. Es ist aber eben
ein Lehrbuch und kein Büchmann.
Die Fundstellen aller Zitate anzugeben, hätte zu einer verwirrenden Überla-
dung der Seiten mit nichtssagenden Chiffern geführt; ich habe zitiert, was viel-
leicht gelegentlich für einen Benutzer von Interesse sein könnte. überhaupt
habe ich vermieden, den unmittelbaren Eindruck der Texte durch Kommentie-
rung abzustumpfen. Was an sachlicher Information unerläßlich schien (da das
Werk ja auch dem unvorbereiteten Interessenten dienlich sein soll), steht in An-
merkungen unter dem Text und ist in dem alphabetischen Personenregister ver-
merkt.
In denFasti Graeci findet dann alles einzelne seinen Platz in einer chronologi-
schen Übersicht der politischen und Kulturgeschichte 3 •
Das Problem des >Übergangs zur Originallektüre< fällt also fort: der vorlie-
gende Lehrgang besteht durchweg aus >Originallektüre<. Wem aber daran liegt,
vor und neben der Bewältigung des grammatischen Systems längere zusammen-
hängende Texte zu lesen (auch wenn dabei einige noch nicht behandelte sprach-
liche Erscheinungen unterlaufen sollten), dem bietet das Anthologion leichteste
Originaltexte verschiedener Art zur Auswahl.

Exerci.tia

Sprache ist da zum Sprechen; ich wünschte, recht viele vom bloßen Augen-
lernen des Griechischen zum Sprechen und Hören der Texte zu bekehren. Häu-
figes Hören und Sprechen, und vor allem auch das Auswendiglernen vieler mar-
kanter Texte, sollte den Lernenden gewissermaßen mit der Sprache imprägnie-
ren: dies hat, scheint mir, fundamental bildenden Wert; zudem macht es das
Lernen der Grammatik zwar nicht überflüssig, wohl aber leichter und sinnvol-
ler4.
Die grammatischen Phänomene sollen verstanden werden im Studium der
Texte, in denen sie erscheinen; der Befestigung dessen, was an den Texten erar-
beitet worden ist, dienen die Exercitia. Und zwar jeweils die ersten zwei (1. ~ta­
A.oyoL, II. MEA.E-ci}µan1) durch Sprechübungen, bei denen Zitate, Sachinhalte,
Satzstrukturen und Grammatisches durch variierende Fragen und Antworten in
der Ursprache sowie durch Einsetzübungen eingeprägt werden; unter III. wer-
den dann Übungen mehr herkömmlicher Art angeregt: Bestimmen von Formen,
Wiederholung von Paradigmen, Übersetzungen ins Griechische wie auch ins
Deutsche u.ä.

3 Landkarten und eine größere Anzahl von Illustrationen zu bieten, schien nicht unbedingt not-
wendig, da es ja heute so viele leicht erreichbare Hilfsmittel- von guten kleinen Atlanten bis zu
reich illustrierten Prachtbänden - gibt.
4 Wie man etwa mit den schwierigen Problemen der Aussprache fertigwerden könnte, ist in den
Bemerkungen zur Lautlehre und zum Sprechen von Versen angedeutet.
8 VORWORT

Da eine der für diesen Lehrgang grundlegenden Überzeugungen die ist, daß
klassisches Griechisch nur an klassischem Griechisch zu lernen sei, welches wir
nicht selber machen können, versteht sich, daß keiner der in diesen Exercitia
vorgelegten (bzw. erforderten) griechischen Sätze unser >Eigengewächs< ist.
Vielmehr sind sie alle nur leichte Variationen, Vereinfachungen oder auch di-
rekte Wiederholungen von dem, was in der betr. griechischen Lektion zu lesen
"
steht. Wer diese aufmerksam durchgearbeitet hat, dem sollte auch die Überset-
zung - vielmehr Rückübersetzung- einiger Sätze keine Schwierigkeit machen.
Es handelt .sich ja nicht um freie Kompositionen.
Wer, Lektion nach Lektion, alles Gebotene durch- und nacharbeitet, dürfte
am Ende der letzten Lektion eine beachtliche Beherrschung des Griechischen er-
reicht haben. Wir wünschen uns viele solche umfassend interessierten Schüler;
aber wir haben bei der Abfassung des Lehrgangs nicht nur an solche gedacht: er
soll, wie schon gesagt, verschiedenen Zielen und Methoden dienen. Einprä-
gende Übung ist gewiß unter allen Umständen nötig. Wer aber den Frage- und
Antwortspielen abgeneigt ist, könnte sich allenfalls auf die dritten Sektionen der
Exercitia beschränken; ein Modernist dagegen, welchen diese verdächtig altmo-
disch dünken, mag sie beiseite lassen und suchen, die notwendige Beherrschung
des jeweils zu Lernenden ausschließlich in dialogischer Behandlung der Origi-
naltexte zu erreichen. Oberhaupt sind ja die vorgelegten Übungen nicht als un-
abdingbar feste Pensen gemeint, sondern eher als Anregungen: wem ihrer zu viel
ist, der wird auswählen; andere mögen sie vielmehr als Modelle ansehen und da-
nach eigene Exercitia ersinnen. Schließlich aber - wie schon gesagt -: wer alle
Vorschläge getreulich ausführt, kann schwerlich fehlgehen. Für die griechischen
Lektionen gilt analog dasselbe.

Vokabular

Es gibt Vokabulare zu jeder Lektion und, am Ende, ein alphabetisches Ver-

zeichnis aller vorkommendefl griechischen Wörter mit Nachweis der Stellen -
auch derjenigen in Band III-, an denen sich etwas zu ihrer Erklärung findet. Wie
jeder Kollege hatten wir - meine Helfer und ich - mit den Problemen von
>Grundbedeutung<, >spezieller Bedeutung<, >Bedeutungsumfang< und >Bedeu-
tungsentwicklung< zu kämpfen. Trotz vieler Mühe haben wir dabei weder uns
selbst noch, vermutlich, vielen Benutzern Genüge getan. Praktische Brauchbar-
keit, eher als ein festes Prinzip, war unser Hauptaugenmerk. Wortfamilien ha-
ben wir zuammengestellt, wo die Gelegenheit sich bot, und Wiederholungen
nicht vermieden, denn niemandem prägt sich jedes Wort beim ersten Vorkom-
men unverlierbar ein: Repetitio est mater studiorum.
 VORWORT 9

Appendix Grammatica

In der Appendix Grammatica wird der grammatische Stoff jeder Lektion

summarisch vorgeführt und erklärt. Sie soll also dem Schüler bei der Einprägung
des im Unterricht Behandelten helfen und dem Selbstlernenden zur Anleitung
dienen.
Die griechischen Lektionen und die jeweils in ihnen zitienen Texte sind für
den methodischen Fongang in der Bewältigung der Grammatik angeordnet,
und die Appendix Grammatica parallel dazu. So wird der Anfänger nicht er-
schreckt und entmutigt durch verfrühte Konfrontation mit dem imposanten Sy-
stem von Lautlehre, Formenlehre und Syntax: das System steht am Ende, nicht
am Anfang. Ihm nähert man sich Schritt für Schritt, und zwar auf den erwähnten
drei Teilgebieten der Sprachlehre zugleich; denn es gibt keine Laute- keine der
Beachtung werten Laute - und Lautveränderungen außer in Wönern und keine
variablen Wortformen, keine Pronomina, keine Panizipien, keine Konjunktio-
nen und Präpositionen außer in zusammenhängender und gegliedener Äuße-
rung. Mir scheint unerlaubt, vom Lernenden zu verlangen, daß er sich einen Da-
tiv oder Aorist oder Optativ einpräge, ohne daß ihm an Beispielen klar gewor-
den wäre, welchen Dienst diese Formen leisten 5 • Wiederum darf aber der Ler-
nende hier nicht durch verfrühte Vollständigkeit überforden werden. Man kann
und soll z.B. nicht alle Leistungen des Dativs oder des Aorist lehren und lernen,
sobald man dem ersten Dativ oder Aorist begegnet. Vielmehr wird man von ei-
ner oder wenigen charakteristischen Leistungen und Ursprüngen jeder Form
und jedes Lautwandels ausgehen, diese erklären und einprägen; weitere werden
sich, zu ähnlicher Behandlung, im Fongang der Lektüre bieten.
Die Erklärung von Formen und ihren Anwendungen wird weithin auf
sprachwissenschaftlicher Grundlage gegeben (wem dies nicht behagt, der über-
gehe sie), mit häufiger Beziehung aufs Latein 6 • Mein Wunsch ist, daß das tradi-
tionelle graue Schreckbild der Grammatik allgemach durch lebendiges Verste-
hen korrigien werden möge; ja, daß wachsende Einsicht in die Wunder des
Sprachbaus den Lernenden endlich zu dem Bekenntnis drängen möge: »Gram-
mar ist beautiful«.
Am Ende der Appendix Grammatica folgt die Summa Grammatica. Sie sum-
miert in systematischer Anordnung, was im Lauf des Lehrgangs an grammati-
schen Einzelheiten erarbeitet worden ist, mit.Nachweis der Stellen in der Ap-
pendix Grammatica für jedes Detail. Darüber hinaus soll- da ja jedes in Bd. III
behandelte Wort im Wortregister (Bd.11) nachgewiesen ist - ein alphabetisches

5 Ich kann mich hier auf J. Wackernagel, Vorlesungen über Syntax, 1.4 (3. Aufl., Stuttgart/ Basel
1950) berufen.
6 Kenntnis des Lateinischen darf gewiß bei den meisten Anfängern im Griechischen vorausgesetzt
werden; wem solche fehlt, der wird die zitierten elementaren Analogien eben einfach zur Kenntnis
nehmen. Da mir aber daran liegt, daß jeder Benutzer dieses Lehrgangs von einer sicheren Basis aus
methodisch fortschreiten könne, habe ich für nötig gehalten, zu Anfang die einfachsten Grundbe-
griffe zu klären. Daher ist die Appendix zu den ersten Lektionen recht lang ausgefallen.
10 VORWORT

Sachregister zu Appendix und Summa Grammatica das schnelle Auffinden jeder

Einzelheit in Bd. III ermöglichen.
Obwohl es sachlich mit den übrigen Teilgebieten der Sprachlehre zusammen-
gehört, habe ich zum Schluß ein Register ausgegliedert, welches das verzeichnet,
was gemeinhin unter dem Titel >Syntax<, in diesem Lehrgang aber im Gleich-
schritt mit den übrigen Teilgebieten behandelt wird. Mir will scheinen, daß das
Bemühen, alle syntaktischen Erscheinungen einer allumfassenden Nomenklatur
zu unterwerfen, weniger einer sachgebundenen Beschreibung dient als einem
Verlangen nach abstrakt-logischer Systematisierung. Die resultierende detail-
lierte Terminologie erweist ihre Nützlichkeit in spezialistischer Darstellung und
Diskussion; dem Lernenden würde ich Unkenntnis z.B. des >Genetivus pretii<
leicht verzeihen, wenn er nur begriffen hat, was 'tO ßLßl..(ov ÖExu ÖQU:X,µ<i>v tan
und nol..Aoü OE nmoüµuL bedeuten; oder wenn ihm die Finessen in der Di-
stinktion zwischen Dativus causae, modi und mensurae verschlossen blieben,
wenn er nur bei ihrem Auftreten den alten Instrumentalis erkennt und seinen
Text entsprechend versteht. Ich finde viel Wahrheit in Gildersleeve's oft zitier-
tem Ausspruch, wonach dem Anfänger not tue »soviel Lektüre wie möglich, so-
viel Formenlehre wie nötig und so wenig Syntax wie möglich«.
Trotz dieser Vorbehalte hoffe ich, daß das erwähnte letzte Register von prak-
tischem Nutzen sein könnte; glaube auch, daß es so ziemlich alles nachweist,
was sich unter der Überschrift >Syntax< in den gebräuchlichen Schulgrammati-
ken findet.

Dieser Lehrgang ist viel umfänglicher geworden, als ich gedacht und ge-
wünscht hätte; und das nicht, weil er mit Stoff überladen wäre, sondern weil ich
versucht habe, dem Lernenden -vielen verschiedenen Lernenden - alle mögliche
und wünschbare Hilfe zu geben. Versuche haben gezeigt, daß er in 90-100 U n-
terrichtsstunden mit Studenten durchgearbeitet werden kann, die bereit sind,
für jede Lehrstunde 1-2 Stunden privater Arbeit einzusetzen oder auch mehr 7 ;
an Schulen, die viel weniger private Arbeit erwarten dürfen, wird man wohl mit
annähernd der doppelten Anzahl von Lehrstunden rechnen müssen.

Was ich hier vorlege ist in den Grundzügen und vielen Einzelheiten der Lehr-
gang, welchen ich bei meinem griechischen Anfängerunterricht an der Universi-
tät Manchester in den Jahren 1948-55 entwickelt und an der U niversity of Texas
(Austin) 1967 wiederaufgenommen hatte; und seit 1967 habe ich alle meine Zeit
ausschließlich seiner Verbesserung und Vervollständigung gewidmet. Es schien
mir nämlich wichtiger, einen Zugang zur griechischen Antike zu eröffnen, als
gelehrte Bücher über sie zu schreiben, die - mangels eines Zugangs - bald nie-
mand mehr lesen würde. Ich gedenke mit Dankbarkeit der Sympathie und Er-

7 In Tübingen haben wir den Kurs, mit sechs Wochenstunden, in zwei Semestern durchgearbeitet
und dabei einiges aus dem Anthologion gelesen sowie, langsam und sorgfältig, die gesamte plato-
nische Apologie.
 VORWORT 11

mutigung, mit der englische Freunde und Kollegen meine Arbeit verfolgten;
aber als die Neubearbeitung im Jahr 1975 der Vollendung nahe war, zeigte sich,
daß in England keine Chance der Veröffentlichung bestand. Ich nahm daher mit
Freuden eine Einladung an, den Lehrgang im Jahre 1976/77 an der Universität
Tübingen auszuprobieren, ihn auf deutsche Erfordernisse umzustellen und so
womöglich zu veröffentlichen. Die Verwirklichung dieses Plans erforderte sechs
weitere arbeitsreiche Jahre; sie wäre nie möglich gewesen ohne die Gastfreund-
schaft und vielfache Unterstützung, die mir dabei zuteil wurden.
Ich danke zunächst der Evangelisch-Theologischen Fakultät und dem Philo-
logischen Seminar, von denen die Einladung an mich, angeregt durch Prof. M.
Hengel und Prof. H. Cancik, zunächst ausging und die mir aufs liebenswürdig-
ste Arbeitsraum und -gelegenheit gewährten; ferner der R.-Bosch-Stiftung
(Stuttgart), welche zwei Jahre lang die Kosten für Materialien und für die Bezah-
lung studentischer Hilfskräfte bestritt. Von letzteren erwähne ich dankbar die
Herren K. Seiht (er half bei der Übersetzung meiner englischen Vorlagen) und
G. Lüderitz (der Vokabelband ist zu einem großen Teil sein Werk). Den Ar-
chäologischen Seminaren in Tübingen (Prof. Hausmann) und Cambridge (Prof.
Snodgrass) verdanke ich die Vorlagen zu den Illustrationen. Die Suche nach ei-
ner geeigneten Publikationsmöglichkeit kam zu gutem Ende, als die Herren
Professoren Snell und Erbse sich erboten, das Werk in ihre ausgezeichnete
Sammlung aufzunehmen; ich bin ihnen beiden für ihr hilfreiches Interesse auf-
richtig verbunden. In Tübingen hat Prof. Hengel das Projekt mit unerschöpfli-
cher Geduld und überlegenem Geschick vom ersten Anfang bis zum Abschluß
durch zahllose Untiefen und Klippen gelotst, und Herr und Frau Prof. Cancik
waren von Anfang und durchweg Helfer, Ratgeber und Mitarbeiter, Frau Dr.
H. Cancik-Lindemaier zumal auch bei der mühsamen Revision der Druckvor-
lage und dem leidigen Geschäft des Korrekturlesens. Endlich, und ganz beson-
ders, danke ich Herrn Dr. Hans L. Merkle. Ohne seine Unterstützung wäre das
Werk nie vollendet worden.
G.Z.
Bildnachweis
Museum of Classical Archaeology, Cambridge (Abb. 9 nach einem Gipsabguß); Rom, Villa Albani.
Photo Alinari (Abb. 10); Bulletin de Correspondence Hellenique XII, 1888, 336 (Abb. 7); P. R.
Franke/M. Hirmer, Die griechische Münze, 2. Aufl„ Hirmer Verlag: München 1972, Nr. 184
(Abb. 2), Nr. 360 (Abb. 3), Nr. 605 (Abb. 6), Nr. 644 (Abb. 1);]. Kirchner, Imagines Inscriptio-
num Atticarum, 2. Aufl., Gehr. Mann Verlag: Berlin 1948 (Abb. 4); Monumenti Antichi II, Ulrico
Hoepli: Mailand 1835 (Abb. 5); Museo Gregoriano II, pi. LXI (Abb. 8).
 Inhalt

Vorwort 5
Verzeichnis der Abkürzungen 15
übersieht über den grammatischen Stoff der einzelnen Lektionen
und der zugehörigen Appendix Grammatica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Lektionen ........................................................... 25
Anthologion ......................................................... 245
Fasti Graeci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Personenregister 294

II

Exercitia 8
Vokabular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Wortregister ......................................................... 24 7

III

übersieht über den grammatischen Stoff der einzelnen Lektionen

und der zugehörigen Appendix Grammatica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Appendix Grammatica 15
Summa Grammatica 271
Sachregister: Laut- und Formenlehre-Syntax-Metrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
 Verzeichnis der Abkürzungen

A(kk). Akkusativ Lat. (lat.) lateinisch

abgel. abgeleitet Mask. (mask.) Maskulinum
Adj. Adjektiv Med. Medium
Adv. Adverb N(om). Nominativ
Akt. Aktiv n.Chr. nach Christi Geburt
allg. allgemein Neutr. (neutr.) Neutrum
Anm.(= Fn.) Anmerkung Obj. Objekt
Aor. Aorist Opt. Optativ
Ap.Gr. Appendix Grammatica Part. Partizip
athem. athematisch Pass. Passiv
Att. (att.) Attisch Perl. Pedekt
Ausn. Ausnahme(n) Pl(ur). Plural
D(at). Dativ Plusq. Plusquampedekt
Dekl. Deklination Präd. Prädikat
Dor. (dor.) dorisch Präs. Präsens
Dt. (dt.) deutsch Pron. Pronomen
e.g. exempli gratia schw. schwach
Engl. (engl.) englisch SG Summa Grammatica
Fern. (fern.) Femininum Sing. (Sg.) Singular
Fn. (=Anm.) Fußnote s.o. siehe oben
Fut. Futurum sp. spät
G(en). Genetiv St. stark
Griech. (griech.) griechisch s.u. siehe unten
Griech. Lekt. Griechische Lektion( en) Subj. Subjekt
hellenist. hellenistisch Subst. Substantiv
hom. homerisch them. thematisch
JE indo-europäisch trans. transitiv
Imp(er). Imperativ t.t. terminus technicus
Impf. Impedekt V(ok). Vokativ
Ind(ik.) Indikativ v.Chr. vor Christi Geburt
Inf(in).
mtr.
.Infinitiv. .
mtransltlv
v.l. varia lectio (Variante
des Textes in einer
Ion. (ion.) ionisch anderen Handschrift)
Jh. Jahrhundert v Wurzel
Konj(unkt). Konjunktiv < entstanden aus
Kons. Konsonant( en) > wurde zu

Die Quellennachweise sind für wissenschaftlich interessierte Leser gedacht. Sie werden mit den ver-
wendeten Abkürzungen vertraut sein; im übrigen sei auf die Verzeichnisse in Wörter- und Handbü-
chern (Liddell/Scott, Lexikon der Alten Welt, Kl. Pauly, Kittel: Theologisches Wörterbuch) ver-
wiesen.
 übersieht über
den grammatischen Stoff der einzelnen Lektionen
und der zugehörigen Appendix Grammatica::-

TEIL A
Nomen und Elementar-Verb (L.1-48)

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

Einführung Einführung
Griechische Schrift. - Aussprache. Die griechische Sprache: Entwicklung und
Dialekte. - Die heutige >altgriechische<
Schrift (Interpunktion; Vorgeschichte)

1. System der Laute (Vokale ... Kon- Antike Schrift: Abbild der Laute. - Grup-
sonanten). - Leseübungen pierung der Laute: Vokale, Kurz- und
Langdiphthonge; Konsonanten; ·~ und i

2. Material zur Illustration des Ge- Lesezeichen. Spiritus und Akzente, gene-
brauchs der Akzente. - Leseübungen rell; die einzelnen Akzentzeichen, ihre
(Aesop, N.T., Sophokles) Bedeutung und Wiedergabe. - Atona. -
Apostrophos, Elision

L. 3-7: crDeklination; Verbum auf -w (erste Anfänge)

3. Nomen auf-o~, Singular; Verbum auf Wortarten, Flexion, Deklination, Konju-

-w Sing. Präs. Akt. Incl. (Beispiele für gation etc.: Grundbegriffe, auch Wurzel,
Sprechübungen) Stamm, Kasus, Tempus; Akzentregeln
(Nomen und Verb); Assimilation. -
Wortstellung

4. Plurale zu L. 3 Funktionen der Kasus. Indo-europäische

(IE) Voraussetzungen. - Negation (01\
µt)). - Direkte Fragen

5. Neutra auf -ov. Infin. -ELV. Incl. Infin. als Subjekt und Objekt. - Einfüh-
Fut.-Akt. A.u(J{l), A.t;w rung ins Lesen von Versen. Der iambische
Trimeter

6. Adjektiv als Substantiv. Imperfekt Augment: seine Formen. - Regel fürs

Aktiv Wortende. >Sekundäre< und >primäre< En-
dungen (Verb). - Themavokal

•:· Die App. Gramm. behandelt prinzipiell, was in der linken Spalte als grammatischer Gegenstand
jeder Lektion angegeben ist, und das schließt immer den Gebrauch neugelernter Formen (Syntax)
ein. Rechts steht nur, was darüber hinausgeht.
 OBERSICHT ÜBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF 17

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

7. Zur Wiederholung von L. 3-6 >Hören<, >erfahren<: Konstr. mit Gen. und
Akk. - Augment bei Verba composita. -
>Thematische< Deklination und Konjuga-
tion. - Entwicklung der Kasusendungen;
>unechte• Diphthonge. - Wortanalyse. -
Metrik: ~ ~ statt - (>longum<)

L. 8-12: a-Deklination

8. Nomina auf -ä (cptA.ta). -Adverb (von ä und ll· Akzent bei Kontraktion
Adj.) auf -w~

o,
9. Nomina auf -ri (nµi)). -Artikel 'CO, Metrik: Daktylus
i) und Demonstrativpronomen ÖÖE,
'COÖE, f\ÖE

10. Maskulina der a-Deklination. Adjek- Liste der Enklitika. - lndik. dµ( und cpT)µi.
tiva -o~, -ov, -ä (-TJ) - Metrik: Trochäus; >katalektischer tro-
chäischer Tetrameter<

11. Nomina auf -a. Komparation der Ad- Bedeutung und Konstruktion von Kom-
jektiva auf -o~, -ov, -ä (-TJ). - Enkli- parativ und Superlativ (griech. Gen. und
tika lat. Ablativ). -Akzentuation der Enklitika

12. Wdhlg. Adjektiva. - Feminina auf >Genera<, d.h. >grammatisches< und >natür-
-o~. 'Avayvwoµa (PI. Hippias) liches< Geschlecht. - Krasis, Koronis und
Elision. - Daktylischer Hexameter

13. Adj. >Zweier Endungen<. -Pronomen >Relativische Verschränkung<. - Der Arti-

Relativum, E'XEtVO~, aMo;, av"C6;, kel als Pronomen (o µtv ... o ÖE, ta xai
E:avtoü i;a). i\M.o~ WJ...ov

14. i]µEi:~, uµEi:;, (autwv). - Der >schwa- Personalpronomen (Plur.): 3. Person und
che< Aorist (EAvoa Ind., Imper., In- Reflexivum. - >Stark< und >schwach<. -
fin.) Akzent bei Infinitiv. - >Verbstamm< und
>Tempusstamm<. Zeitstufen und >Aspekt<.
>Irreale< Bedingungssätze. - Die Partikel
av

15. Kontrahierte Substantive der o- und Von v6o; zu voü~, von yai:a zu yfJ usw.
a-Deklination. - Imperativ, 3. Person

16. Kontrahierte Adjektive: X.QlJOOÜ~, Nachwirkungen von Jot und F. - Formen

OCrtAO'Ü~, EUVOlJ; der Götteranrufung (µa . . . , vf] . . . , rrQ6~
... , eh ... ). - Metrum: Paroemiacus
18 ÜBERSICHT OBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

17. Perfekt Aktiv. - Infinitive Formen der Perfekt-Reduplikation und

der Bedeutung des Perfekts. - >Bloße< Infi-
nitive und A.c.i. -Abhängige (>indirekte<)
Rede. - >Attraktion< des Prädikatsnomens.
- >Persönliche< Konstruktion und Nega-
tion beim Infinitiv

18. >Attische< 2. Deklination (6 vE<i>i;, •Umspringen der Quantität<. - a'Ünt und

i'.AEwc;). - oilToc; aun)

19. Text für Wiederholung. - Verbalad- Einige homerische Fom1en

jektive. - Drei Homerverse .

L. 20-42: Die >Dritte Deklination< (und anderes)

L. 20-33: Konsonantische Stämme

20. Gutturalstämme (-x und -y) Einführung; Vergleich mit Lat. - Akwnt-
regel für einsilbige Stämme. - Das •be-
wegliche -V<. - Kurz zum Sprechen der
Verse; >Hiatkürzung<

21. Stämme auf -x und -yy. - Towirtrn; - Assimilation und Dissimilation von Aspi-
oCoi;; toooüToc;; Ö>OTE raten. - CÜcrtE mit Indikativ (ou) und (häu-
figer) Infinitiv (µi])

22. Dekl.: yuvt1, vu~; Labialstämme. - Dreikonsonantenregel. - Zeitangabe in

Konjunktiv Präs., Aor., Perf. Akt. Gen., Dar., Akk. - Geschichte der Kasus-
endungen. Ny sonans. Konj. in Haupt-
sätzen

23. n-Stämme, Substantiva. - Konjunkti- Spezielle Vokative. - Konj. in Nebensät-

ve, auch von dµ( zen, ohne und mit äv: final, generalisie-
rend, futurisch

24. n-Stämme, Adjektive, auch Kompara- XELQW - XEfQova. - i:(c; und öoni;; öi:wv
tive (XELQWV). - i:fi; - tfvoc;, Eli; - Ev6c; und äna. - Präsens: Bedeutung, z.B. de
conatu

25. r-Stämme, normale (owi:i}Q, Qi}TWQ) Optativ: Formentwicklung und Hauptbe-

und spezielle (XELQ, µ<lQTUc;). - Opta- deutung (ohne und mit äv). - Hilfen fürs
tiv von dµf Lesen der Verse

26. Spezielle r-Stämme: JtaTT)Q, UvtlQ· - Ablaut quantitativ und qualitativ; Einwir-
Opt. Präs. und Aor. Aktiv, auch Fu- kung des Akzents. - Bedingungssätze: Po-
tur und Perfekt tentialis, Irrealis (Ursprung aus Wunsch-
 OBERSICHT OBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF 19

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

sätzen) und >Realis< (>mathematisch<). -

Hexameter und Pentameter: Distichon. -
Länge >naturä< oder •positione<

27. Dentalstämme: E:A.n:(c;, xaQt<; ... xaQLV aber EArctÖa. - Metrik: Anacreon-
rcouc;, n:ai:c;, vu~ teus; Glyconeus

28. Dentalstämme: -it; -tr)<; und Partizip über Partizipia allgemein und Part. Perf. ·
Perfekt Umschreibung von Konj. und Opt. Perf. -
Opt. in indirekter Rede und in Finalsät-
zen, wenn das regierende Verb ein Ver-
gangenheitstempus ist

29. Dentalstämme: Neutra -t (n:eäyµa; Details (auch über Akzente) zum starken
<pci>~). - Der •starke< thematische Ao- Aorist
rist

30. -nt-Stämme: Substantive und Partizip Formbildung des Partizips. Femin. -i.ä. -
Präs. und Fut. Akt; wv tx.wv und ax.rnv. - Einige Verwendungen
von Partizipien: als Adjektive; als Verb-
formen

31. -nt-Stämme: n:äc;. Partizip Aorist Bedeutungsnuancen von n:äc;; ä.nac;, O'Uµ-
n:ac;. - >Partizipialkonstruktionen<; >Gen.
absolutUS<. Partikeln (äµa, ... wc;) bei
Partizipien. - ~(v) >ich war<

32. -s-Stämme: Neutra, Substantive (to Imperfekt ~(v) komplett

yevQ(;). - Partizip von starkem Aorist

33. -s-Stämme: Eigennamen und Adjekti- Metrum: Anapäste und >Klageanapäste<

ve: ~LOYEVT)<;; IlEQLX.Afl<;; EUyEvf]<;;
yf}Qac;

L. 35-42: Vokalische Stämme

34. Perfekt Passiv Passiv: >Primäre Endungen•. Auch Futur

Perf. Pass. (Eotm AEAuµevov). - Metrum:
über >Komische Trimeter<

35. y-Stämme. 1) Substantive auf -'Ü (tX.- IE Wechsel von längeren und kürzeren
-&üc;); 2) Adjektive auf u/f (Tjöuc;) Stammformen. Femin. -ia(L. 30.8). - Zum
Versesprechen (kurz)

36. Präsens Medio-Passiv; Futur Medium >Medium< und >Passiv<: Bedeutung und
(ohne Optativ) Entwicklung (mit Beispielen). -Zum Ver-
sesprechen (kurz)
20 OBERSICHT OBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

37. i-Stämme, Substantive (:rt6A.tc;, µ<iv- IE Wechsel ELIL am Ende des Stamms.
'tl<;) >Umspringende Quantität< (L. 18.2)

38. Medio-Passiv: Imperfekt; Optative; Medio-Passiv: >Sekundäre Endungen<.

starker Aorist Aorist Medium, stark oder (L. 40)
schwach, und Aorist Passiv (L. 43). - Par-
tizip und andere Formen als Ergänzung bei
>Sich erinnern<, •anfangen<, >aufhören<,
>sich freuen<, >hören<. Zu >Aspekt< (L. 14)
und zum Verselesen (kurz)

39. Substantive auf -EV<; (~OLAEuc;, Stammende -riu, -'Y)F, -EU. Wandlungen
0lloEuc;, Ztuc;) der Endungen

40. Plusquamperfekt Aktiv und Passiv.

Schwacher Aorist Medium

41. Substantive: -ü-Stämme; :rtrrxuc;, :rtQtoßuc;, :rt QE 0 ßtrt'Y) <; , :rtQEOßEU'ti)<;. -

a<J"tu, :rtQtoßuc;. -yQaüc;, vaüc;, ßoüc;. Komposita (Verba und Nomina): ihre
- ßouAf:vw, ouµßouA.ruw (Aktiv und Formen (bes. Augment) und Bedeutung
Medium)

42. Substantive auf -w(:rtEL itw); atöooc;,

f\Qwc;. -üöwQ, -a'toc;. - ut6c;, utfoc;. -
µtyac;, :rtoA.uc;

43. Aorist Passiv, stark und schwach. - Die >Stammformen< der Verba. - Es stellt
Futur Passiv sich das Problem des Aorist >Passiv< - mit
lauter aktiven Formen

44. Lesestück: Plato, Euthyphron (An-

fang)

45. System der Adjektive, mit ihren Ad-

verbien und Steigerung

46. System der Pronomina (auch ihre Verwendung)

47. 1. Pronominaladverbia. II. Die Zahl-

wörter 1-4. III. Dual von Nomina
und Verben

48. Die Zahlwöner (Numeralia)

 ÜBERSICHT ÜBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF 21

TEIL B
Das Verbum (L. 49-86)

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

l. 49-55: Verba vocalia

49. Präs. -tw: Aktiv

50. Präs. -tw: Medio-Passiv Pass. von intransitiven Verben (cpttovou-

µm); Konstruktion der Verba curandi

~ (51- 52 -aw)
51. Präs. -aw: Aktiv

52. Präs. -aw: Medio-Passiv

53. Präs. -600 zu Medium und Passiv

54. Präs. -f)w

55. Alle Vokalstämme Mehr zu Medium und Passiv, mit Stamm-

formen

l. 56- 62: Konsonantstämme

l. 56-59: Verba muta
56. Dentalstämme Nachwirkungen des j. - Dativ nach öµm-
O<;, 0' ClUt'O<;
' ,
u. d g l.

57. Gutturalstämme Assimilation (für Perf. Pass.). -Konstruk-

tionen bei ÖQXW und navw

58. Labialstämme Dissimilation: 'tQEcpw- ~QE'4JW. -Akk. bei

nützen, schaden ... ; figura etymologica;
doppelter Akk.

59. Alle Muta (Wdhlg.)

l. 60-62: Verba Liquida

60. Stämme auf -1 und -r >Substantivierung< von Partizipien und
ganzen Sätzen. - Funktionen von Partizi-
pien

61. Stämme auf -m und -n Griech. Aktiv wo deutsch Passiv. - Be-

merkenswerter Gebrauch von griech. Da-
tiv und Genetiv
22 OBERSICHT ÜBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

62. Muta und Liquida (Wdhlg.)

L. 63-86: Sogen. •unregelmäßige Verben<

L. 63-67: Thematisches Präsens

63. Präsens: Verbstamm mit Reduplika- Ablautstufen. - Metrik: Trimeter in Tra-

uon gödie und Komödie. Glykoneen

64. Präsens: Verbstamm mit -oxoo oder

-LOXW

65. Präsens: Verbstamm mit Reduplika- Konstruktionen von ÖLÖaoxw und µEµvri-
tion und -oxoo µm

66. Präsens: Verbstamm mit n-Erweite- Partizip bei xaµvw, cp'ftavw, X:ULQW u.ä.
rung

67. Präsens: Verbstamm mit -6.voo Genetiv bei Verben. - Partizip bei t"UY-
xavoo,A.av'ftcivw, 6gfu u.a. -ou und µ'f\. -
Volkstümliche Glykoneen

L. 68-10: Aorist
68. Aorist: schwach; ohne -s-; mit kurzem Bedeutung des Aorist. >Aspekt<. >Gno-
Vokal; stark; ~yayov; fox:ov; Aug- misch<. Zeitverhältnis?
ment EI.-

69. Wurzelaoriste Ein Beispiel von Satzanalyse

70. >Aorist Passiv< Stark, schwach; Ablaut. >Wucherndes<

Sigma; Entstehung und Bedeutung des
Aorist Passiv

L. 71-72.; Futur
71. Futur: verschiedene Typen Fut. >atticum< und >doricum<. - K urzvo-
kal: -s-Stämme. - Satzanalysen: griechi-
sche Partizipien: deutsche regierende Ver-
ben

72. Futur: Stämme auf -F. Fut. doricum.

Stamm erweitert mit -ri. Fut. Med.
und Passiv
 ÜBERSICHT OBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF 23

Griechische Lektionen und Exercitia Appendix Grammatica

L. 73-74: Perfekt
73. Perfekt: verschiedene Typen, auch
Emxa, dw{}a, eotrpm - E<naµEv
u.dgl.

74. olöa Perfekt und döov Aorist Attractio relativi. Objekt bei Verben des
Wissens

75-84: Verben mit athematischem Präsens

75 öuvaµm, X.Etµm, ÖE(x.vuµaL, öfJ.u-
µat

76. ÖE(xvuµt, öA.A.uµt (Aktiv)

77. Präsens -wuµt t~ov: Participium absolutum

78. L<J't'llµL. - Präpositionen bei einem Ka-

sus

79. W dhlg. ; speziell: btCcnaµaL und tcp(- Genetivus partitivus kann im Satz alle Ka-
cnaµm. JtLµJtAT)µL. - Präpositionen sus vertreten. - Mehr über Participium ab-
bei zwei Kasus und EJt( solutum (L. 77)

80. füöwµL. - JtOQG und JtQOt;

81. t(Ö'YlµL. - aµcp( und JtEQ( tifrriµL mit Akk. oder - häufiger - Dativ-
Lokativ

82. LTJµL. -im6 und >uneigentliche Präpo-

sitionen< wie w~, 'XGQLV, E;w, äµa

83. ELµ(, ELµL, <pTJµ( ElµL als Futur: warum und inwieweit

84. Wdhlg. aller athematischen Präsentia

85. <ptQw, öew, A.tyw, texoµm

86. aLQEW, tQfxW, tafüw

 Einfίihrung

Lesen, Schreiben, Sprechen

1
Lies laut und schreibe 1 :
Α. ΑΒΒΑ, αββα· ΓΑΜΜΑ, γαμμα· ΔΕΛΤΑ, δελ τα· ΗΤΑ, ητα· ΘΗΤΑ,
{}ητα·
ΙΩΤΑ, ιωτα· ΚΑΠΠΑ, καππα· ΛΑΜΒΔΑ, λαμβδα· ΜΥ, μυ· ΝΥ, νυ.
Β. ΞΕΡΞΗΣ, Ξερξης ΦΥΣΙΣ, φυσις ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ανθρω-
πος ΖΕΥΣ, Ζευς ΠΛΑΤΩΝ, Πλατων· ΑΛΦΑ ΚΑΙ ΩΜΕΓΑ·
αλφα και ωμεγα.

ΙΙ
Lesezeichen
Α. 1. Jeder Vokal am Anfang eines Worts (anlautend), auch Diphthonge,
hat ein Hauchzeichen (Spiritus); und zwar entweder • oder Ό \ genannt
>Spiritus asper<, entspricht unserem Buchstaben Η; den anderen, >Spiritus
lenis<, sprechen wir nicht.

1 Fϋr die Aussprache s. Ap(pendix) Gr(ammatica); Naheres ϋber die Akzente ebd. zu Lektion 1;
Beispiele fur die handschriftliche Wiedergabe der Buchstaben (immer unverbunden) am Anfang
und Ende dieser Einfuhrung.
26 EINFUHRUNG

2. Sprich und kopiere die folgenden Beispiele:

'Α , α·
' 'Ο , ό . 'Α , α·
' '
·ο , ο.
'
Α ι, αι·
, Ο' '
ι, οι. Α' '
ι, αι· Ο' •
ι, οι.

Έν, έν. Εις, εις. Ώς, ώς. Ή, ή. Έξ, έξ. Ούκ, ούκ.
'Ε στιν, ,
εστιν.

Β. Akzente (Tonzeichen)
1. Akut: ά, ό· αί, οί:
Τά, τό· τάδε, τόδε· Τάνταλος, Μενέλαος Κόρινθος, Κιλι­
κίά. τοδί, ταδί. ό γεωργός, ό θεός. Σαπφώ· aρετή.
2. Zirkumflex: a= ά, ω = ώ· αυ = αϋ, οι = οϊ:
Ή γη, τής γης τού θεού, τών θεών, τοίς θεοίς.
δράμα· γάμμα· δώρον, δώρων· τούτο, τούτου. σίγμα, σίγματα.
3. Gravis: -α, -ό, -αi, -oi:
Τό γράμμα, τα γράμματα· τό σήμα, τα σήματα· '' το
αυτο - '
' σημειον, το

σημείον τό αvτό. τόν θεόν, τους θεούς.

C. Spiritus und Akzent verbunden (nur im Anlaut)

1. Ά , α". "Ο , ο. " 'Ά , α". "Ο , ο.
" Ά , α1'. 'Ω , ω.
1' Ά , u:r.• Ω , ω.
'!'
7

2 . Ε ,,ι, ει·
" Ε1'ι, ει·
• Α"ι, αι· " Ol , οι· Ο"ι, οι.
" Α"ι, αι· 7
"
3. Έν, έν· "Εν, εν· Εις, εις ΕΙς, εlς. Έξ, έξ· "Εξ, εξ.
4. Άνθρωπος, άνθρωπος, aνθρώπου, aνθρώπωι, άνθρωπον,
aνθρώπων.
5. 1'Ω ίερα γη. Οί fiρωες οί ένδοξοι. 'Έστιν ό θεός.

ΠΙ

Zur Obung im Lesen und Schreiben

Α. Viele der folgenden Wδrter - vielleicht alle - dίirften sich als bekannt er-
weisen. Lies sie laut und schreibe sie ab:
1. Ό κόσμος. Ή φαντασία. Ή Μούσα. Ή μουσική, ή ποίησις, ό ποιη­
τής.
2. Το έπος τa έπη· ή έπικη ποίησις. 'Όμηρος. Ή Ίλιάς. Τροίά.
"Ιλιον.

3. 'Αχιλλεύς 'Αγαμέμνων· 'Έκτωρ· Πάρις Έλένη· Άργος Οί Άρ­

γείοι· οί 'Αχαιοί.
4. Ή λύρα· Ή λυρικη ποίησις. Σαπφώ· 'Αλκαίος 'Ανακρέων· Πίν­
δαρος.
5. Ή τραγικη μούσα. Το δράμα· ή τραγωιδίά (= τραγφδίά). Αlσχύ­
λος Σοφοκλής Εvριπίδης. 'Ιφιγένεια.
 LEKTION 1 27

6. Ή κωμικη μούσα. Ή κωμωιδίά (= κωμφδίά). 'Αριστοφάνης Μέν­

ανδρος. Λυσιστράτη.
7. Ή ίστορία. Ήρόδοτος Θουκυδίδης.
8. Μιλτιάδης Θεμιστοκλής Περικλής 'Αλκιβιάδης ΔημοσΟ-ένης
'Αλέξανδρος Φίλιππος Πτολεμαίος.
Β. Lies laut die ersten drei Verse νοη Sophokles' Odipus und schreibe sie
ab:

ΟΙΔΙlfΌΥC (Odipus spricht)

Τ@ τiκπ· Ιειίδμοu του

~
-ιr&laιι v~-οφή---
Kinder! Kadmos 1 des ultcn neue Bι·ut,

τίνcχc 1[0 1'' iδ~ιχc τCΚcδι: μοι 'Oo-ci-ζErε)

welche denn Sitze diese n1ir sit zct ih1·,

fκrηvloιc κΛiίδαιcιν lξεcrεμμένοι;

{mit) flehenden Zweigen bekι·ίinzι?

Lektion 1
1
System der Laute

Α. Vokale

A(l). Einzelvokale
a) ε, ο· έ ψιλον και ο μικρόν 1 · Ε, Ο· έν, ον, ό θεός.
λέγε· λέγετε· ό λόγος. το τέλος το μέλος· ό ελεος.

b) η, ω· ήτα και ώ μέγα 2 · Η, Ω· Γή· 'Ώρa: 'Ρώμη.

ήδη- ή ηβη· ή φήμη. Δωδώνη 3 · το δώρον, τών δώρων· Σώφρων.

c) α~ ι, υ· άλφα και ίώτα καi. ύ ψιλόν 4· Α, 1, Υ

άρa, lιρa, άρa· μίμος, φίλος μϋριάδες, το μύρον.
28 LEKTION t

'Ήρά· φάμά· φιλοσοφία. τράπεζα· μάλα· γάλα.

τ Ισις- τ Ιρις νίκη. δ'ίάλογος βtβλίον· Λ'ίβύη.
μύθος νύν· σύς. λυρική· μύρτος τύπος.

Α(2). Diphthonge
a) Kurzdiphthonge
1. aι, ει, οι· αίών, είρωνείά, οlνος.
Αί 'Αθήναι· Γαία· έρχομαι. εl- εlδος- λέγει. οί πολλοί· λέγοι.
1' Τ ~ ~,
2. αυ, ευ, ου, υι· αυ, ευ, ουκ, υιος

Βαύκις τραύμα· αύτός. 'Οδυσσεύς βασιλεύς λευκός. Μούσα· Οίδί­

πους αύτού. ή μυία· ή νέκυια· ή άγυιό.. βοί· πραύνω.
b) Langdiphthonge
1. ηυ·
ηϋρηκα > εϋρηκα· ηύχετο > εύχετο.

2. άι, ηι, ωι· Άιδης, βασιλήι, ώιδή.

τιμάι (= τιμ(ι)- τιμήι (= τιμfi)· ώιδή (= φδή)· το Ώιδείον· τήι φίληι
(=τfi φίλη)· τώι φίλωι (= τφ φίλφ)· λέγηις (= λέγης)· φιλήι (= φιλfi).

Β. Konsonanten
B(l). Mutae
a) γ, κ, χ· γάμμα, κάππα, χϊ· Γ, Κ, Χ· Βάκχος Γαία.

το γάλα, τού γάλακτος ό χαρακτήρ· ή κραυγή· έγyύς Εγχος άγκυρα·

Σφίγξ.

b) β, π, ψ βήτα, πί, φί· Β, Π, Φ· Σαπφώ· βάπτω· φύω.

βλέπω· ή φύσις ή φυγή· φίλος δ πάππάς φιλόπαππος ή βαφή· ό

βαπτισμός.

c) δ, τ, θ· δέλτα, ταύ, θήτα· Δ, Τ, Θ· Διδώ· Θέτις.

Δι'θύραμβος τον θεόν· την θεάν· την θέαν· τί{}ημι· τόδε· τάδε.

Β(2). Liquidae und Nasales

λ, ρ· μ, ν· λάμβδα, Qώ· μύ, νύ · Λ, Ρ· Μ, Ν· λειμών· ρήμα.

Λέρος λήρος Qώμη· μένει· νέμει· μήλον· έρρε (ερρε)·

Πύρρος (Πύρρος)- μώρος.

Β(3). Sibilantes
σ· ζ, ξ, ψ· σίγμα· ζήτα, ξί, ψί· Σ· Ζ, Ξ, Ψ· σίζω· ψέξω.

σώιζω (= σφζω). Σώσω σε, λέγει ό σωτήρ. Ζεύς ζώνη. ψαλμός ψεύ­
δος. λάξ· Ξανθίππη.
 LEKTION 2 29

11
Zum Lesen
1. Ή φιλοσοφία. Σωκράτης. Πλάτων. Ό διάλογος. ~Αριστοτέλης. Οί
Στωϊκοί. ~Επίκουρος οί ~Επικούρειοι. Πυ-δαγόρας οί Πυitαγόρειοι.
2. Ή ρητορική· ό ρήτωρ. Λυσίας Ίσοκράτης Δημοσθένης. Κικέρων.
3. Ή γεωγραφία· ή γη. Αί ~Αθήναι· ή πόλις ή άκρόπολις ό Παρ{tενών. Ή
Κόρινθος. Ή Σπάρτη· Λακεδαίμων. Αί Θήβαι.
4. Ή 'Αττική· ή Βοιωτίά· ή Άχαίά. Ή Μακεδονίά. Ή Σικελίά. Ή Ίταλίά.
Ή Άσίά. Ή Ίνδίά· ό "Ινδος. Ή Αίγυπτος.
5. Αί Μούσαι. Τό Μουσείον· ή μουσική· ή λύρά· ή κιθάρά. ·ο ρυθμός ό
τόνος ή άρμονίά. ·ο χορός ό ϋμνος δ ψαλμός. Ή φωνή.
6. Ή πόλις ό πολίτης τa πολιτικά. Ή άριστοκρατίά. Ό δήμος δ
δημαγωγός ή δημοκρατίά. Ό πλούτος ή πλουτοκρατίά.
7. ·ο τύραννος ή τυραννίς. Ή άναρχίά· ό άρχων. ·ο δεσπότης ή δεσπο­
τείά. Ό δυνάστης ή δυναστείά. ·ο στρατηγός ό στρατός ή στρατηγίά.
8. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ· ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Έλεύitερος ή έλευitερίά.

1
Das bloίζe (d.h. nicht diphτhongische) e und das kleine (d.h. kurze) ο. 1 Aeta und groBes
(d.h. langes) ο. 3 Der Ort des altbeήihmten Orakels in Epirus. 4 S. Anm. 1.

Lektion 2
1
Zur Illustration des Gebrauchs der Akzente
Α. 1. ~ά. 'Αθηνά. τιμάι (= τιμ~). τήι itεάι (= τfl θε~)· τής itεάς (ή
itεά). τώι itεώι (= τψ itεψ)· τών itεών· τοίς θεοίς (ό θεός). Περι­
κλής.
2. μύθος (λόγος)· μύitον (μύθου). δούλος (δόλος)· δούλον
(δούλων). ξείνος (ξένος)· ξείνον (ξείνου). ήκε (ηκει)- ήκον
(ηκων). βαϊνε (βαίνετε). σώμα (σώματα). τούτο (τούτων)· ταύτα
(ταύτάς).
Ι Ι

Β. 1. θεός θεόν (θεών). θεά· θεάν (θεάς). χορός χορούς (χο-

, ρού). κακός (κακώς). άγαitός άγαθόν· άγαθήν (άγαθαίς). Έλ­
λάς.
2. τάξις (πράξις). τούτων (τούτον). έν Δήλωι (= Δήλφ)· (είς
Δήλον). ταύτα (ταύτην). βαίνει (βαίνε). σημαίνει (σημαίνον).
30 LEKTION 2

3. ά"f'Ιελος ά"f'Ιελον (ά"f'Ιέλου). άνθρωπος άνθρωπον

(άνθρώπων). θάλασσα· θάλασσαν (θαλάσσης).
C. άγαθός ή κακός. κακός ή άγα-ιtός. την ψυχην και τό σώμα. τό σώμα
και την ψυχήν. τόν άδελφόν και την άδελφήν. την άδελψην και τόν
άδελφόν.

11
Atona
Α. Ό itεός, ή θεά (der Gott, die GOttin)
Οί θεοί, αί θεαί (die GOtter, die GOttinnen)
~ο δούλος, ή δούλη (der Sklave, die Sklavin)
Οί δούλοι, αί δούλαι (die Sklaven, die Sklavinnen)
Β. Είς οίκον· έν οίκωι (= οίκφ) (ins Haus; im Haus)
Έξ οίκου· έκ Κορίνθου (aus dem Haus; aus Korinth)
C. ώς θέλεις, ποίει. (wie du willst, tu!)
εί θέλεις, ήκε. (wenn du willst, komm!)

111
Leseίibung

Α. Έκ τών Αισώπου

Κόραξ νοσών

Κόραξ νοσών είπε τήι μητρί· εϋχου τοίς θεοίς και μη θρήνει.
Rabe krank sagte der Mutter: »Bete den Gottern und nicht jammere.«
Ή δ' ύπολαβούσα έφη- τίς σε, τέκνον, τών θεών έλεήσει;
Sie aber antwortend sagte: »Wer dich, Kind, der GOtter wird bemitleideni
τίνος γό.ρ κρέας ύπο σούγε ούκ έκλάπη;
wessen denn Fleisch(-opfer) νοη dir nicht wurde gestohlen?«

Μυ ία

Μυία έμπεσούσα είς χύτραν κρέατος, έπει ύπό τού ζωμού

Fliege gefallen ιη Topf (voll) Fleisch, als νοη der Brϋhe
άποπνίγεσ&αι ήμελλεω, έφη πρός έαυτήν· άλλ' Εγωγε και
ersticken (sie) muBte, sagte zu sich selbst: »Aber ich (und)
βέβρωκα και πέπωκα και λέλουμαι, και θνησκούσηι
habe gegessen und getrunken und gebadet, und sterben[de]
ού μέλει μοι.
nicht kϋmmert mich.
 LEKTION 3 31

Β. Κατa ~Ιωάννην

Έν άρχιϊ ήν ό λόγος
και δ λόγος ήν πρός τον θεόν
και θεός ήν ό λόγος.
σοτος ήν έν άρχf) προς τόν θεόν.
πάντα δι' αυτού έγένετο
και χωρi.ς αυτού Εγένετο ουδε εν.
δ γέγσνεν έν αύτώι
ζωη ήν
και ή ζωη
ήν τό φώς τών άνθρώπων.

C. Σοφοκλέους

1. :ι-. • • μητρι παίδες άγκυραι βίου.

der Mutter Kinder (sind) Anker des Lebens.
2. ::·κρύψω τόδ'Εγχος τουμόν, έχθιστον βελών,
Ich werde verbergen dies Schwert mein, verhaBteste der Waffen,
γαίας όρύξας ενθα μή τις όψεται.
Erde grabend, wo nicht einer (es) sehen wird.

'; Asterisk νοr einem Zitat bedeutet: Vers(e).

Lektion 3

ό λόγος, τού λόγου λέγω, λέγεις, λέγει

σοφός - σοφώς άρα; τίς; πού;

Α. 1.'Ύει. 2. Νείφει. 3. 'Ύει και νείφει. 4.+ )>Άρα νείφει;« - »νεί­

φει.« s. + ))Άρα ϋει;« - ))ναί (, ϋει).« 6. + ))Άρα νείφει και ϋει;« -
))ναί· και νείφει και ϋει.«
Β. 1. Ό θεός ϋει. 2. 'Ύ ει ό Ζεύς.
3. + »Τίς ϋει;« - )) Ό Ζεύς ϋει.«
C. 1. Ύετός έστιν. 'Έστι νιφετός. 3.+ Ύετός έστι νιφετός τε. 4.+
2.
»Άρ' έστι νιφετός;« - »ναί· έστι νιφετός τε καi ύετός.« 5. + »Άρ'
32 LEKTION 3

ϋει;(< - »ου (ο-Uχ ϋει).(< 6. + »Άρα νείφει;<( - »Ου (ουχί· ου νεί­

φει). (< 7. + »Άρα νιφετός έστιν;(< - » ουχί· ουκ έστιν οiJτε νιφετός
ουτε (ο1Jθ') ύετός. «
D. 1. 'Έστιν ύετός. 2. Ύετόν ποιεί ό θεός. 3. Νιφετόν ποιεί. 4. +
»Τίς ποιεί νιφετόν ;« - » ό θεός ... « 5. + »Άρ' ύετον ποιεί;« - »ουχί·
συ ποιεί ο-Uθ' ύετόν οiJτε νιφετόν. «
6. 'Έστιν ό θεός.
Ε. 1. Χριστός, θεος και άνθρωπος. 2. 'Ιησούς Χριστός, θεού υίός. a
3. Θεού υίός και Ήρακλής. 4. Ό λόγος (ό) τού θεού. 5. Θεού λό­
γος, ουκ άνθρώπου.b
F. 1. Χρηστού άνθρώπου λόγος χρηστός. 2. »Τί λέγεις άνθρωπε;« -
»ουκ άκούεις; χρηστόν λέγω λόγον.<< 3. » Τίς έστιν δ λόγος σου δ χρη­
στός; « - » aκουε δ λέγω.« 4. Ό κόσμος καλός.c 5. Τον κόσμον θεον
λέγω.d 6. Λογικός δ κόσμος.e
G. 1. Καλώς λέγεις, φιλόσοφε· καλός έστιν ό λόγος σου. 2. Σοφός ει, ω
Χρύσιππε, και σοφώς λέγεις. 3 . » Τί λέγει ό φιλόσοφος; « - » Καλόν
λέγει μύθον .« 4 . Καλός έστι τού φιλοσόφου ό μύθος. 5. Ό φιλόμυ­
θος φιλόσοφός πώς έστιν.r
Η. 1. Όνος έστίν, οuχ ίππος. 2. Όνον κείρεις. 1 3. Όνωι (= όνφ) μύ­
θον λέγεις.
1. Γ ραμματικόν
1. » Πού έστιν ό φιλόσοφος;« - » Εν τώι οtκωι (= τφ οtκφ) έστίν. « 2.
» Ποί ήλθεν δ φιλόσοφος;« - » εις τόν οΙκον ήλθεν. « 3. » Πόθεν fικει ό
φιλόσοφος; « - »ό φιλόσοφος έκ τού οtκου ηκει. «
4. 'Εν Κορίνθωι (= Κορίνθφ) - είς Κόρινθον - έκ Κορίνθου.
Κ. 1. Άφ' (άπό) ϊππου έπ' (έπi) ονον. 2. Άπ' ονου έφ' ϊππον . 3.
» Μανθάνεις δ λέγω;« - »ου μανttάνω· τί δη λέγεις; « - » Άκουε δη δ 2 2

λέγω. « 4. » Ό παλαιός οΙνος χρηστός έστιν. « 5. » Καλώς λέγεις, ώ

φιλόσοφε. και λέγε μοι· τί έστιν άνθρωπος;« - »ό άνθρωπος μικρός
κόσμος έστίν.«g

a (Mt. 14,33 ; Jh . 11 ,27; 20,31 , etc.) b Act.Ap. 12,22 c Aet.Plac . 1,6 d Eus.Pr.Ev . XV 15
e Sext.Emp.Math. 9,104 1 Aristot.Met. 982b 18 κ Demokrit, VS. 6 8 Β 340-Κ.

1 κε ίρω ich schere.

2 δή nachdrϋckliche Partikel; etwa: was denn, hore denn.
 LEKTION 4 33

Lektion 4

Οί λόγ·οι, τους λόγ·ους λέγ·ομεν, λέγ·ετε, λέγ-ουσι(ν)

Α. 1. Οί έπτa σοφοί. 2. Οί πλείστοι άvftρωποι κακοί. 3. Πολλοi κα­

κοί, ολίγοι δ' (δε) άγαθοί.
4. ::- Κακόν φέρουσι καρπόν οί κακοi φίλοι.
Β. 1. Άνεμον διώκεις. 2. + 'Ανέμους διώκετε. 3. + Μη διώκετε άνέ-
μους.

C. 1. Χρηστόν λέγω λόγον. 2. Λόγους λέγεις. 3. Μη λόγους λέγετε.

D. Οί βάρβαροι δούλοι, οί δ' 'Έλληνες έλεύθεροί είσιν _
Ε. 1. »Άκούετε τόν λόγον τού θεού.« ))άκούομεν.« 2. Άκούετε τους
λόγους (τοuς) τών σοφών. 3. Παίδευε υίόν. 4. Υίοuς παιδεύετε.
F. Μη δούλευε θυμώι (= θυμφ). 2. Μη δούλευε σοϊς δούλοις. 3.+ Μη
δούλευε σώι δούλωι ( = σφ δούλφ). 4. Βαρβάροις ού δουλεύο­
μεν. 5. Οί υΕλληνες τοίς βαρβάροις ού δουλεύουσιν.
G. 1. Άκούετέ μου. 2. Άκούομέν σου. 3. »Άρ' (άρα) άκούετε τόν θό­
ρυβον;« - >)ναί, άκούομεν.« 4. Άκούετε τών σοφών.
Η. Τί λύετε τόν πώλον;a 2. Φόνωι (= φόνφ) φόνον ού λύετε.
Ι. 1. Δίδασκε καi μάνθανε τό άριστον 1 • 2 . Διδάσκετε καi μανθάνετε
περi θεών. 3. Περi θεών λέγε ώς είσίν. 4. Θεράπευε θεούς.
5. Θεός Εν άνθρώποις ήν.
a Lk. 19,33.

1 Das Beste (vgl. Aristokratie).

Lektion 5

τό τέκνον, τα τέκνα λύ·ω λύ·σ·ω -εις, -ει

.' '
τό βιβλίον' τα βιβλία λέγ·ω, λέξ·ω, -εις, -ει

1
Α. 1. Μέτρον άριστον. 2. Άν'θρωπος ζώιον ( = ζψον) λογικόν (ώς λέ­
γουσιν οί Στωϊκοί). 1
3. Ό άvftρωπος πολιτικόν ζώιόν (= ζψόν) έστι
34 LEKTION 5

(<1>ς λέγει Άριστοτέλης) 2 . 4. Άριστον 3 έν τώι κόσμωι (= τψ κόσμψ)

aνθρωπός έστιν. (Άρτ.)a 5. Παρα τα aλλα ζωια (= ζψα) ώσπερ θεοi
OL aνθρωποι βιοτεύουσινb.
Β. 1. "Εστι μοι καλόν παιδίον. 2. Καλόν παιδίον Ε:χω. 3. ,.Ω τέκνον,
ηκεις; 4. Χαϊρ' (χαίρε), ώ τέκνον. 5. Καλόν το τέκνον σου.
C. 1. 'Άνθρωπός τις εlχε δύο τέκνα. 2. Χαίρετ', ώ τέκνα.
D. 1. Τό βιβλίον πέντε οβολών έστιν. 2.+ Ta δύο βιβλία δέκα όβολών
έστιν. 3. Πυθαγόρου 4 ουκ έστι βιβλία.
Ε. 1. Φέρε δώρον θεώι (= θεψ). 2. Δώρα θεους πείθει. 3. 'Ύμνος
έγκωμίου διαφέρει· ό μεν γaρ ϋμνος έστi θεών' το δε έγκώμιον
άνθρώπων. 5
F. 1. 'Ανθρώπου χρηστού έργα χρηστά. 2. Τούτο ou λόγος illa (άλλ')
έργον ήδη. 3. Λόγωι (= λόγψ) συ χρηστός, έργωι (= έργφ) δε κακός.

ΙΙ
Α. 1. Φόνωι (= φόνφ) φόνον συ λύσεις. 2. Τίς με θεραπεύσει; 3. Λύ­
σει σε ό θεός. 4. Τίς θεός λύσει με; 5. Λύσει σ' 'Απόλλων. 6. Φοί­
βον θεραπεύσω.
Β. 1. Άρα δουλεύσετε τοίς βαρβάροις; 2. Βαρβάροις συ δουλεύσο­
μεν. 3. Οί δε βάρβαροι δουλεύσουσιν Άλεξάνδρωι (Άλεξάνδρφ).
C. 1. 'Ακούειν θέλω τον λόγον σου. Έπεi λέγειν χρή, λέξω. 3. Οίμοι·
τί λέξει; 4. Χρη λέγειν τα καλά. 5. Άκούετε· ήδη γaρ λέξομεν. 6.
Τί λέξετε; 6
7. Καλόν ποίημα λέξομεν.

Abbildung 1: Rose, Goldstater aus Rhodos, 380/340 ν .Chr. (L. 5 ΙΙ D).

Abbildung 2: Eppich, Didrachmon aus Selinus, um 520 c.Chr. (L.5 ΙΙ D).
 LEKTION 6 35

D. Ποίημα
::·πού μοι τα ρόδα; πού μοι τα ία; πού μοι τα καλα σέλί:να;
Ταδι τα ρόδα· ταδi τa ία· ταδι τα καλa σέλί:να.
7

a Eth.Nic. 114la 21 b Xen.Mem. 1,4, 14.

1
Die Sωiker: Anhanger der Stoa, i.e. der Stoischen Philosophenschule, welche Zenon vor 300
v.Chr. in Athen grίindc:te.
2
Aristoteles (Abkϋrzung 'Αρτ.), 384-322 v.Chr., Schϋler Platons, Lehrer Alexanders d.Gr.,
Konigs von Makedonien (356-323).
3
Το άριστον das Beste.
4
Pythagoras emigrierte um 530 ν .<: hr. von Samos nach Sϋditalien.
5
Aus eίnem spatantiken Synonymenworterbuch ( »Ammonios«).
6
Ποίημα Poem, Gedicht.
Vοη der Rose, ρόδον, hat die Insel Rhodos ihren Namen, vom Eppich, σέλινον, die Stadt Se-
7

linus in S. W.-Sizilien. Ihre Mϋnzen zeigen es. Vgl. Abb. 1 und 2.

Lektion 6
ό άγα~ός, τα άγα~ά λέγ·ω, έ·λεγ·ον, -ες, -ε .
, ι' ,, 3 ,,, ,,

ακου·ω, ηκου·ον, -ες, -ε ... οικτιρ·ω, ωικτιρ·ον, -ες, -ε .

Α. 1. Ό δίκαιος δίκαια πράττει. 2. Τα δίκαια καλά έστιν. 3. Χρη λέ­

γειν τα καλά.
4. Μώρος μώρα λέγει. 5. Ού χρη άκούειν τα μώρα.
Β. 1. Π υ{}αγόρου · Μη έν πολλοίς ολίγα λέγε, άλλ' έν ολίγοις πολλά.
2. Χρη μαν{}άνειν τε καi διδάσκειν τα άριστα.
C. 1. Τίς με κωλύσει ποιείν τα καλά; 2. Χαλεπα τα καλά.
3. Άλλα δ' άλλοις καλά.
4. Βίας 1 ό σοφός ελεγεν· οί πλείστοι κακοί.
D. 1. Ίησούς έδίδασκεν έν τώι ίερώι (= τφ ίερψ).a 2. Οί 'Απόστολοι
εl.σήλ{}ον εις τό ίερόν καi έδίδασκον. b
Ε. 1.+ 'Έγωγε τα άριστα έδίδασκόν σε. 2.+ Τί έλεγόν σοι; 3.+ Μϋ{}ον
ελεγές μοι.
F. 1.+ Έλύομεν τον πώλον. 2. Τί έλύετε τον πώλον;c
G. 1. Χρη έλπίζειν τα άριστα. 2. + »Τί ήλπίζετε;« - »τα άριστα ήλπίζο­
μεν .«

Η. Γραμματικόν
1. »Άρ' ηκουες <1 ελεγον;« - »Πάντ' (πάντα) Τ]κουον.« 2. )>Τί όνομά 2
36 LEKTION 7

σοι;« - »Πάτροκλος (Πατρόκλωι (= Πατρόκλφ)) όνομά μοι.« 3. »Τί

σ' ώνόμαζε πατήρ ;« 3
- »Πάτροκλον μ' ώνόμαζε πατήρ.«
Ι. 1. »Οίμωζε, δούλε.« - »Και πρότερον ώιμωζον (= φμωζον) πολ­
4

'
τον
.
λά.« 2. Άρ' ουκ οίκτίρεις με; και γαρ δ τύραννος ώικτιρε (= φκτιρε)
υιον.
,,

Κ. Σοφοκλέους 5
~:-Λέγειν συ δεινός, μανθάνειν δ' έγω κακός.
L. Πλάτωνος 6
τα δίκαια και καλό. άγαθά έστι, τα δ' aδικα και αίσχρa κακά.

a Mk. 12,35 (vgl. Μτ. 5,2) b Act.Ap. 5,21 c (Lk. 19,33).

Bίas von Prieπe (um 580 v.Chr.), einer der halb-legendaren Sieben Weisen.
1

2
το όνομα der Ν ame - die Deklination wird in Lekτioπ 29 behandelt.
3
ό πατήρ der Vater (lat. pater) - die Deklination wird ίη Lektion 26 behandelt.
Androhung νοn Prϋgelstrafe: Haufig gegen Sklaven ίη Komodien (und stets erfolglos ).
4

Οίμώζω ich sage οϊμοι (weh mir), ich wehklage.

5
Σοφοκλέους (Abk. Σοφ . ) des (von) Sophokles (496-406 v.Chr.).
6
Πλάτωνος (Abk. Πλ.), des (von) Plato (428-347 v.Chr.).

Lektion 7
ό θεός, τού θεού θεραπεύω, εθεράπευον' θεραπεύσω
το έργον, τού έργου ακούω, ηκουον' απολύω, aπέλυον

Α. Angebliche lnschriften auf einem Grenzstein am lsthmos

1. '"Τάδ' Ε:στι Πελοπόννησος, ουκ Ίωνία.
2. ':-Τάδ' o1Jχl Πελοπόννησος, ό.λλ' Ίωνία.
Β. 1. Ό δμοιος τώι όμοίωι (= τφ όμοίφ) φίλος έστίν. 2. Άπό (άπ')
έχθρών πολλa μανθάνουσιν οί σοφοί. 3. Διδάσκαλοι τού βίου οί φι­
λόσοφοι.
C. 1. Κελεύω σε λέγειν. 2. Μη μακρό. λέγε. 3. Τί μακρa δεί λέγειν; 4.
Όνωι (= όνφ) τις έλεγε μύθον.
D. Άfu]ναίοις ού νόμος έστiν άν{}ρώπους θύειν, Καρχηδόνιοι δε θύου­
σιν.

Ε. 1. Άκούετε τού υίού μου.a 2. Μαριaμ ήκουε τόν λόγον 'Ιησού.b

3. 'Ιησούς έδίδασκεν, και ήκουον πάντα οί Φαρισαίοι.c
 LEKTION 8 37

F. Κωμικά
1. Άρ ιστοφάνου ς- 1 •:·»Έ'θέλω γεωργείν .« - »είτα τίς σε κωλύ­
ει;« 2. Μενάνδρου· 2 •:·το χρηστα πράττειν εργον έστ' έλευ'θέ­
ρου. 3. •:·ουκ έργον έστiν εiJ λέγειν, ά.λλ' εύ πο(ι)είν. 3
G. 1. •:«ο κοινός ίατρός σε 'θεραπεύσει χρόνος. 2. Τους δούλους οί ία­
τροi έ'θεράπευον. 3. Κακών πολλους ά.πέλυον. 4. Τους 'θεους ά.εi
'θεραπεύσομεν.
Η. 1. Άv6ρωπος ζώιον(= ζψον) λογικόν. 2. Οί Πυ'θαγόρειοι 'έλεγαν,
ώς τού λογικού ζώιου (= ζφου) το μέν έστι 'θεός, τό δε οlον 4 Πυθαγό­
ρας.

Ι. Νύν διαλύομεν τον λόγον. Χαίρετε μα'θηταί 5 . Χαίρε, διδάσκαλε.

a Vgl. Mt. 17,5; Lk. 9,35 b Lk. 10,32 ' Lk. 16,14 vgl. Mt. 5,2.

1
'Αριστοφάνους (Abk. Άρφ.) (Genetiv) des (νοη) Aristophanes (ca. 450-385 v.Chr.). Aristo-
phanes ist der Klassiker der Alten Komodie.
1
Μενάνδρου (Abk. Μεν.) des (νοη) Menandros (Menander) (342-291 v.Chr.). Menandros ist
der Klassiker der Neuen Komodie.
3
Das Iota in diesem (so haufig gebrauchten) Wort wurde schon frίih als Konsonant (Jot) ge-
sprochen und ging dadurch verloren.
4
wie.
5
Schίiler (Ν. Τ. Jίinger).

Lektion 8
1 1

φάμά - (lat.) fama θεά· φιλίά· εχθρά

φήμη - (engl.) fame κάλός, καλώς εύ· δικαίως

Α. Άριστοτέλους 1 , περi φιλίαςa

1. Οί δμοιοι φίλοι είσίν. 2. Τών όμοίων ή φιλίά έστίν. 3. Ή φιλίά
ά.γα'θόν. 4. Ή φιλίά μέγιστον ά.ν'θρώποις ά.γα'θόν έστιν. 5. + 'Ώ φι­
λίά, ώ μέγιστον ά.νθρώποις ά.γαθόν. 6. Τελέίά δ' έστiν ή τών ά.γαθών
φιλία.

Β. Ισοκράτους 2 , περi φιλίας

1. Άρχη φιλίάς μεν έπαινος, έχ'θράς δε ψόγος. 2. Τους φίλους έν
ταίς ά.τυχίαις διαγιγνώσκομεν.
1
C. 1. Λόγος έργου σκιά. 2. Ό πόλεμός έστι περi όνου σκιάς.
3. 'Εκ τού Εύαnελίου· 'Εν χώράι ( = χώρςι) καi σκιάι ( = σκι(i) 'θανά­
του. b
38 LEKTION 9

D. 1. ~Άρ' ήλθετε είς Ά{tήνάς;« - »Μα(= ού μα) τους 'ftεouς και τας
'ftεάς, ούκ ήλ'ftομεν.« 2. Μένετε έν τήι οίκίάι (= τfl οίκίςt)· μη μετα­
βαίνετε έξ οίκίας είς οtκίαν.c
Ε. 1. Πού έστι θεών βωμός; 2. 'Εν τήι άγοράι (= τή άγορ(τ) θεών βωμός
έστιν. 3. Εϋχεσθ-ε 3
θεοίς τε καi θεαίς.
F. Πλάτωνd λέγει ώς ή άγαν έλευθερία είς άγαν δουλείαν μεταβάλλει.
G. 'Αριστοτέλους
1. Τρείς εl,σι πολιτείαι· άριστοκρατία και ολιγαρχία και δημοκρατία.
καi άριστοκρατίας μεν δρος άρετή, όλιγαρχίας δε πλοϋτος, δήμου δ'
έλευθερία.e 2. Τών πολιτειών άρίστη ή έκ τών άρίστων.
Η. 1. Ήμέρα ήμέραν διδάσκει. 2. Νη την θεάν, καλώς έλεγες, ώ φιλό­
σοφε. 3. Καλώς λέγειν δεί περi τών καλών. 4. Εύ λέγεις, ώ διδάσ­
καλε.
1. 1. Ε-δ λέγει σε ούδείς, πολλοι δε κακώς. 2. Κακώς έχω δια τόν πόλε­
μον. 3. »Συ δέ, ώ φίλε, πώς έχεις;« - »Χαλεπώς έχω ύπό τού χθες
πότου 4 .« - )>Καi δικαίως.«

a Aus Eth.Nic. 1155a 1-56b 7 b Js. 9,1; Mt. 4,16 c Lk. 10,7 d Rep. 564a e Pol. 1294a 10.

1
S. oben L. 5, Fn. 2.
2
'Ισοκράτους (Genetiν) des (νοη) lsokrates (436-338 ν.Chr.); Redner, Politiker, Erzieher
(Abk. Ισ.).
3
εϋχεσθε (m.Dat.) Betet (zu).
4
δ πότος Trunk, Trinkgelage.

Lektion 9
, - ,,,.
ό, τό, ή
ι

η φημη, της φημης

ή άρετή, τής άρετής δδε, τόδε, ηδε

καλη ήμέρα

Α. Περi φήμης καi μνήμης

1. Όδυσσευς έχαιρε τήι φήμηι τήι θέίάι (= τή φήμη τfι θεί~). a 2.
Κατα τους έπαίνους και την φήμην και την μνήμην άttανασίας μετ­
έχομεν (Ίσ.). 3. Έκ πολλών μνημών έμπειρία μία έστίν (Άρτ.)b.
 LEKTION 9 39

Β. Εύριπίδου 1
1. ::-•Α δ' άρετα βαίνει δια μόχθων.
2. •:·Δίκά δίκάν έκάλεσε 2 και φόνος φόνον.
3. Δίκη ήλ{}εν Αιγίσι<tωι.
C. 'Αριστοτέλους
1. Ή φιλία έστiν άρετή τις η μετ' άρετής, ετι δ' άναγκαίον εις τον
βίον.b 2. Ή τών νέων φιλία δι' ήδονi)ν είναι δοκεί· τελεία δ' έστiν ή
τών άγα{}ών φιλία καi κατ' άρετην δμοίων. c 3. <Η τι μη μέγιστον τών
έκτος άγα{}ών έστιν. d
D. 1. 'Ίσχυε σοφίάι κάρετήι (= σοφίς_χ και άρετfι). 2. Ή ψυχής άρετη
σοφία. 3. Πάμ.πολλαι άρεταί εl.σι, τών δ' άρετών άλλη μέν έστιν
έλευθέρου, άλλη δε δούλου (Πλ. )e.
Ε. 1. Παροιμία
Ού σχολη δούλοις. 2. Δοκεί δε ή ευδαιμονία έν τήι σχολήι είναι
(Άρτ.)t. 3. Ή ευδαιμονία ή σοφία έστiν η άρετη ψυχής ('Αρτ.).
F. 1. Τήι Τύχηι (= τf1 Τύχη) μη πίστευε.
2. •:·τα μεγάλα δώρα τής Τύχης εχει φόβον. 3
G. 1. Σπονδαί εισιν Άθηναίοις καi Λακεδαιμονίοις. 2. Μη λύετε τaς
σπονδάς. 3. Έν ταϊς Όλυμπιακαϊς σπονδαϊς ουκ εξεστιν δπλα εισ­
φέρειν εις τήνδε την χώραν.
Η. Εϊ τίς έστιν έν Μεγάροις, ούκ έστιν έν Ά{}ήναις. Άνθρωπός έστιν έν
Μεγάροις ούκ άρα έστιν άνθρωπος έν Ά{}ήναις.
1. Γραμματ.ικόν
1. Τάδ' έστι Πελοπόννησος. 2. 'Όδε έγώ εl.μι. 3. Ό τών <Ελλήνων
στρατηγος έλεγε τάδε. 4. 'Ήδε ή ήμέρα άρχη κακών έστιν. 5. Καλη
ήμέρα έστίν· λάμπει δ ηλιος. 6. Φέρω σοι τόνδε τον στέφανον.
7. Ταδi τα ρόδα.
Κ. Θεός έστιν ή τού κόσμου ψυχη (ώς λέγει Κλεάν{}ης 5 ).
L. · Αίσχύλου 6
::-τροίαν Άχαιοi τήιδ' έχουσ' έν ήμέράι. 7

a Vgl. Od. 2,35 und 20,lOOff. b An.Post. lOOa 5; Eth.Nic. 1155a 3 c ebd. 1156a 32-b 8
d Eth.Nic. 1123b 20 e Meno 7te r Eth .Nic. 1177b 4
1
Euripides, ca. 485-406 v.Chr. (Abk. Εύρ.).
2
hat gerufen.
3
Denke an den Ring des Polykrates (έχει φόβον halt, enthalt Schrecken - und daher: strahlt
aus, verursacht Schrecken).
4
Dieser Text ist ein logischer Scherz.
5
Kleanthes (331-232 v.Chr.) war, nach dem Grϋnder Zenon, Vorsteher der Stoischen Schule.
6
Aischylos (525-456 v.Chr.) war der alteste der drei groBen athenischen Tragiker. Den oben zi-
tierten Vers spricht Klytamestra im Agamemnon.
7
= τfιδ' έν ήμέρ<;ι .
40 LEKTION 10

Lektion 10
ό ποιητής, -ού άγαθός, -όν, -ή
ό νεανίας, -ου δίκαιος, -ον, δικαία

'Αγα{}ήι τύχηι 1

Α. 1. Μουσών προφήτης έστιν ό ποιητής. 2. Ό νομοθέτης νόμων ποιη­

τής έστιν. 3. Εuριπίδης τραγωιδιών (= τραγφδιών) ποιητης ήν. 4.
Άριστοφάνης και Μένανδρος κωμωιδιών (= κωμφδιών) ποιηται
ήσαν.

Β. 1. Ποιητην 'Έρως διδάσκει. 2. Ή τέχνη τον τεχνίτην τρέφει. 3. +

Αί τέχναι τους τεχνίτας τρέφουσιν.

C. 1. Ό κυβερνήτης ναυτών άρχει. 2. Ό κυβερνήτης κελεύει τό τώι

ναύτηι (= τψ ναύτη) συμφέρον. 3.+ Οί κυβερνήται κελεύουσι τa τοίς
ναύταις συμφέροντα.

D. Κωμωιδιών (= κωμφδιών) στίχοι

1. •:·Στρατιώτα κοvκ (και oiJκ) άνθρωπε. 2
2. •:-Δούλος προ 3 δούλου, δεσπότης πρό 3 δεσπότου.
3. •:·Δούλε, δεσποτών άκουε και δίκαια κάδικα.

Ε. Εύριπίδου
>:-χρηστοίσι δούλοις συμφορa τα δεσποτών
κακά.

F. Γραμματικά
1. Ό χρηστός νεανίας καθεύδει. 2. Άκουε τού φιλοσόφου, ώ χρηστε
νεανία. 3. Σιγη νεανίαις τιμην φέρει. 4. Άρα γιγνώσκεις τόνδε τον
χρηστον νεανίαν;

G. 1. »Χαίρε, δέσποτα. « - »χαίρε και σύ, Όνήσιμε. « 2. »Χαίρε, ώ Καλ­

λία. « - »χαίρε και σύ, ι:'iδελφε.« 3. » Χαίρε, χαίρ' Εύριπίδη. « - »Καi
σύ, ώ Άναξαγόρα, χαίρε.«

Η. Εύριπίδης δ ποιητης υίός ήν Μνησαρχίδου· ό δε Μνησαρχίδης, ώς λέ­

γει ή κωμωιδία (= κωμφδία), κάπηλος 4 ήν. ηκου ε δε Άναξαγόρου
καi Προδίκου και Πρωταγόρου, τών φιλοσόφων.

ι+ Εuριπίδης ήν μαθητης Άναξαγόρου, και έθαύμαζε τον μεν Άναξα­

γόραν δ ΕiJριπίδης, τον δ' Εuριπίδην Άναξαγόρας τών δ' Άθηναίων
ό δήμος ουκ έπίστευεν ούτε Άναξαγόράι (= Άναξαγόρς:ι) ο-Uτε Ε-Uρι­
πίδηι (= Εuριπίδη), &στε άπήλθον άπ' Άθηνών και ό φιλόσοφος καi
ό ποιητής.
 LEKTION 11 41

Κ. Κύρος δ Πέρσης υίον είχεν Καμβύσην. la.+ Κύρωι τώι Πέρσηι

(= Κύρφ τφ Πέρση) υίος ήν Καμβύσης. lb.+ Καμβύσης υίός ήν Κύ­
ρου τού Πέρσου. 2. Οί Πέρσαι τους νεανίας τοξεύειν και άληθεύειν
έδίδασκον.
L. 1. Εύχην δικαίαν (εύχής δικαίας) άκούει θεός. 2.+ Εύχaς δικαίας
(εύχών δικαίων) άκούειν τους θεους λέγουσιν.

Die >Utngen Diphthonge< άι, ηι und ωι werden im f olgenden vorwiegend in

dieser antiken Weise, also mit >iota adscriptum<, wiedergegeben. Da aber die
spatmitteLtlterliche Erfindung des >iota subscriptum< noch in vielen gedruckten
Buchern begegnet, wird dies zur Ubung in vielen der folgenden Lektionen
angewendet. Bis zu L. 50 wird das ausdrucklich angezeigt. (Vgl. Ap.Gr. 1. 7.)

1
ΑΓ ΑΘΗΙ ΤΥΧΗΙ zu gutem Glϋck, Erfolg; steht ϋber vielen lnschriften.
2
Είη wϋtender Zivilist schilt einen Soldaten (Soldner).
3
πρό (wie lat. pro) fϋr.
4
Kramer.

Lektion 11
ή άλήθεια, -ας σοφός, σοφώτερος, σοφώτατος

ή θάλασσα, -ης δεινός, δεινότερος, δεινότατος

Α. Περi άγκυρών
1. Άγκυρά μοι τής τύχης ό φίλος. 2. 'Ήκει άνεμος δεινός την άγκυ­
ραν έκβάλλετε. 3. Έπi μιάς άγκύρας ούκ εστιν άσφάλεια τώι πλοί­
ωι. 4. Δύο άγκυραι άσφάλειαν παρέχουσιν· έπ' άσφαλείάι oiJν δύο
έκβάλλετε άγκύρας.
5. Άγκυραν έν τοίς δεινοίς έχω τον θεόν· ταύτηι 1 πιστεύω τήι άγκύ­
ραι.

Β. 1. Ή θάλασσα (θάλαττα) δουλεύει άνέμοις. 2. Την τής θαλάσσης

άρχήν ποτε Μίνως είχεν.
C. Περi Μουσών
1. Ή Μούσα σύνεστι τώι ποιητήι. 2. Ό ποιητης θεραπεύει τaς
Μούσας και γό.ρ Μουσών προφήτης έστίν. 3. Αί Μοϋσαι άιδουσιν
42 LEKTION 11

έν Όλύμπωι. 4. Θύε ταίς Μούσαις, ώ ποιητά. 5. + Την Μούσαν άεi

θεραπεύσω. 6. + Θύω τήι Μούσηι. 7. + Χαίρε, ώ Μούσα. 8. Χαί­
ρετε, Μούσαι θεαί.
D. Περi εύσεβείας
1. Εύσέβειαν φύλασσε. 2.+ Άναξαγόράι δίκη άσεβείας ήν παρ'
'Αθηναίοις.
Ε. Περi άληθείας
1. Τί έστιν άλήθεια;a 2. Ή φιλοσοφία έπιστήμη τής άληθείας
έστίν.b 3. Ίατρώι την άλήθειαν λέγε.
F. Πλατωνικά
1. <Έτερον έπιστήμης δόξα. 2. Άντl δόξης την άλήθειαν τών καλών
δίωκε. 3. Την μετ' άληθείας δόξαν έπιστήμην είναι λέγω. 4. Δια­
φέρει έπιστήμη όρθής δόξης.
G. 1.+ Δόξηι γε τήι έμήι ή φιλία μέγιστον άνθρώποις άγαθόν έστιν. 2.
Δίωκε δόξαν κάρετήν. 3. Δόξα έν ύψίστοις θεώι.c

11

Α. 1. Τιμιώτερον δόξης έπιστήμη. 2. Ψυχής ούδεν τιμιώτερον. 3.

Τούδε τού άνθρώπου έγω σοφώτερός εtμι.
Β. Περi γλώττης
1. •:·Ή γλώσσα πολλών έστιν αtτία κακών.
2. ·~Γλώσσης ματαίας ούδf:ν άθλιώτερον. 2 3. Κριτικώτατον ήδονής
την γλώτταν λέγει Διογένης ό φιλόσοφος. d
C. 1. Τρόπος δίκαιος τιμιώτατον πάντων . 2. Σοφοκλής σοφός, σοφώ­
τερος δ' Εύριπίδης, πάντων δ' άνθρώπων Σωκράτης σοφώτατος. 3.
Πάντων άνθρώπων Μίνως δικαιότατος ήν. 4. 'Άιδης πάντων κοινό­
τατον.

D. Γραμματικόν
Σοφώς μεν ό Πρωταγόρας έλεγεν, σοφώτερον δ' έλεγεν Άναξαγόρας
πάντων δε σοφώτατα δ Σωκράτης έλεγεν.
Ε. Γραμματικόν. 'Εγκλιτικών τόνοι 3
a 1. κριτής τις. 2. κριτής έστιν.
3. κριτού τε. 4. κριτού έστιν.
b 1. τέκνον τι. 2. τέκνον έστίν.
3. δώρόν τι. 4. δώρόν έστιν.
c 1. φιλόσοφός τε. 2. φιλόσοφός έστιν.
d Εί τίς πού έστιν.
F. Άντιφώντος τού σοφιστού 4
Αί νέαι φιλίαι άναγκαίαι, αί δε παλαιαi άναγκαιότεραι.
 LEKTION 12 43

G. Σοφοκλέους 5
::·πολλa τα δεινά, κοuδtν άν­ -vv-v-

θρώπου δεινότερον πέλει 6 •

a Jh. 18,38 b Ar.Met. 993b 20 c Lk. 2,14 d D-K 64,19.

1
dieser (Dat.Fem. ).
2
άθλιος, ον, ά jammervoll, unheίlvoll.
3
Betonung der Enkliτika.
4
Antiphon der Sophist, in Athen, 5.Jh. v.Chr.
5
Der Anfang eines Chorlieds in der Antίgone. Sein VersmaB (wie nebenstehend) wird Ap.Gr.L.
27.6 erklart.
6
πέλει: poetisches Synonym fϋr έστίν.

ι. 12: Q., n. φ (fϋr άι, ηι, ωι).

- Lektion 12

ό οlνος παλαιός παρθένος καλή

άπιστον θάλασσα ή Δήλος ίερά

Ι
Α. 1. Ό παλαιός οίνος χρηστός έστιν. 2. + Παλαιός δ οίνος δ χρηστός.
3. Ό δίκαιος δίκαια πράττει.
Β. 1. ':·κακόν φέρουσι καρπόν οί κακοι φίλοι.
2. '~Άει φέρει τι Λιβύη καινόν κακόν.
3. ::-τό χρηστa πράττειν tργον εστ' έλευθέρου.

C. 1. Χαλεπa τa καλά. 2. Κοινa τa φίλων. 1 3. Πιστός ό θεός. 4. Πι­

στον γή, &.πιστον θάλασσα.
D. Καλώς λέγει ό ποιητήςa
::•ώς 2 αιει τον δμοιον άγει θεός ώς 2 τόν δμοιον·
τον δμοιον γaρ τψ όμοίφ άει φίλον είναι άνάγκη.
Ε. 1. Παρθένος καλη καλόν. 2. Πενία ου σμικρa νόσος. 3. Ή ίερa
νόσος ούκ εστιν ίερωτέρα τών άλλων νόσων. 3

F. 1. Μακρά έστιν ή εις Άιδου δδός. 2. 0-Uκ έστι βασιλικΤ) 4 δδός εις
γεωμετρίαν (Εύκλείδου προς Πτολεμαίον). 3. Χαλεπόν, πολλaς aμα
όδους τού βίου βαδίζειν· (Πυθαγόρου, ει γνήσιον 5 ).
G. 1. »Πόθεν flκεις, ώ ναϋτα;« - »Έκ Δήλου τής νήσου.« 2. Ίερa ή
Δήλος.
Η. 'Ήλθομεν εις Κόρινθον. Έν δε τfl όδψ ήσαν πλάτανοι καλαι κυπά­
ρισσοί τε ύψηλαί.
44 LEKTION 12

1. 1. »Νήσον τής 'Αφροδίτης« την Κύπρον λέγουσιν οί ποιηταί, δτι ίερά

έστι τής itεάς ή νήσος. 2. Ήρόδοτος »δώρον τού Νείλου« την Αίγυπ­
τον λέγει.

11
'Ανάγνωσμα - Lesestϋck
Πλάτωνος, f:κ τού tlππίου 6

Τί f:στι τό καλόν;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. ;Ω ξένε Ήλείε, άρ' ού δικαιοσύνη δίκαιοί είσιν οί
δίκαιοι;
ΊΠΠΙΑΣ. Ναί, δικαιοσύνη.
ΣΩ. Ούκούν και σοφίς_χ οί σοφοί εiσι σοφοί, και τφ άγαitφ πάντα
τάγα-ιtα άγαitά;
ΊΠΠ. Πώς δ' ού;
ΣΩ. Άρ' oiiν ού και τα καλα πάντα τφ καλφ έστι καλά;
ΊΠΠ. Ναί, τφ καλψ.
ΣΩ. Είπε δή, ώ ξένε, τί έστι τούτο τό καλόν;
0
ΙΠΠ. Άρ', ώ Σώκρατες, τούτο έρωτςtς 7 , τί έστι καλόν;
ΣΩ. Ούχ οϋτως, άλλα τί έστι τό καλόν.
·1ππ. Και τί διαφέρει τούτ' έκείνου;
ΣΩ. Ούδέν σοι δοκεί;
·1ππ. ουδεν γαρ διαφέρει.
ΣΩ. 'Όμως δέ, ώγαitέ (ώ άγαitέ), έρωτώ σε ού τί έστι καλόν, άλλα
τί έστι τό καλόν.
·1ππ. Μανitάνω, ώγαitέ, και λέξω σοι. 'Έστι γάρ, ώ Σώκρατες,
εί δεί τό άληitες 8 λέγειν, παρ-ltένος καλη καλόν.
ΣΩ. Καλώς γε, ώ Ιππία, λέγεις.
0

a Homer, Od. 17,218; vgl. Plato, Lysis 214.

1
Ein Grundsatz der Pythagoreer.
2
ώς wie, da.B, dient auch als Praeposition (m. Akk.): zu.
3
Aus der Abhandlung ϋber die heilige Krankheit (Epilepsie), die dem Vater der Medizin, Hip-
pokrates (5. Jh. v.Chr.) zugeschήeben wird.
4
βασιλικός koniglich, fUr den Konig (von ό βασιλεύς, Konig). Euklid ist der beriihmte Ma-
thematiker, 3. Jh. v.Chr.
5
γνήσιος echt. Vgl. L. 5 D3.
6
287c-e (zusammengedrangt). Hippias von Elis, Sophist, Titelperson dieses Dialogs. Elis, ή
~Ηλις (Einwohner 'Ηλείος), ist die Landschaft im Nordwesten der Peloponnes und auch der
Name ihrer Hauptstadt (gegr. 471 v.Chr.). Hippias' Gesprachspartner Sokrates war Platons
Lehrer. Sokrates wurde 399 v.Chr. von Meletos und Anytos der Verfϋhrung der Jugend ange-
klagt und zum Tode verurteilt.
έρωτώ, έρωτ{ις ich frage, du fragst.
7
8
(das, was) wahr (ist), Adj.Neutr., vgl. ή άλήθεια.
 LEKTION 13 45

Lektion 13

ψυχη άθάνατος δς, δ, η

, ,, , -
οικια ερημος άλλο, αύτό, έκεϊνο

Α. 1. Ούδεlς ά{}άνατος. 2. Ά'ftάνατος ό 'ftάνατος. 3. Ψυχη πάσα ά{}ά­

νατος (Πλ.).

Β. 1. Παρa τοίς φρονίμοις αί μεν φιλίαι ά'ftάνατοί εl.σιν, αί δ' έχ'ftραι {}νη­
ταί. 2. Αί μεν ήδοναl {}νηταί, αί δ' άρεται ά'ftάνατοί εl.σιν.

C. »Ουχι ψυχΤ)ν την μεν δικαίαν, την δε άδικόν φασιν είναι, και την μεν
φρόνιμον, την δε άνόητον;« - »Ναί.<< (Πλ.)

D. 'Όροι Πλατωνικοι και Στωϊκοί

1. Τύχη· φορa έξ άδήλου εις άδηλον. (Πλ.)
2. Τύχη- αtτία άδηλος άν{}ρωπίνωι λογισμώι. (Στ.)
3. Κακών 'ftεος άναίτιος. (Πλ.)

Ε. t. Έκ βαρβάρου γής σώιζέ με. 2. ΌδοiJς έρήμους βαίνω. 3. Την

' , 3 - ?
οικιαν ερημον ηυρον.

4. 'Ιησοϋς ήν έν τήι έρήμωι τεσσαράκοντα ήμέρας. a

F. 1. ::·υν οί 'ftεoi φιλοϋσιν, άπο{}νήισκει νέος. (Μεν.)
2. Ούκ εστι βίος δς ούκ εχει κακά. 3. Πιστεύω οlς λέγεις.

G. 1 »Ούκ άκούεις; άπι'ftι. πάντα έχεις δ. (ών) σοι δεϊ'.« - >>τί δ' έσ{}' δ λέ­
γεις;« - »Εχεις τa σαυτής πάντα· άπι'ftι. « - »μώρος f,γώ, η έπίστευόν
σοι.« (κωμ.)

Η. 1.Λέγε μοι flν έχεις δίαιταν. 2. Άλλος βίος, άλλη δίαιτα. 3. Άλλα
άλλοις καλά.

1. Φιλοσόφων γνώμαι
t. Ούκ εστιν άλλη μεν έλευ'ftέρου άρετή, άλλη δε δούλου, άλλ' άμφο­
τέρων μία και ή αύτή 2 • (Πλ.)
2. Σωκράτης >έκείνη<, εφη, >άρίστη έστι πολιτεία, έν ήι οί νόμοι δε­
σπόζουσιν .<

Κ. Ήρακλείτου 3
1. Όδός άνω κάτω μία και αύτή (= ή αύτή). 2. Ποταμοίς τοίς αύτοίς
έμβαίνομέν τε καi ούκ έμβαίνομεν.

L. 1. Τούτ' έκείνο· τοϋτ' έστιν δ πάλαι λέγω. 2. Έκείνος ελεγε τούτο,

ούχi σύ. 3. Άλλο άρα τούτ' έστι καi ου ταυτό.

Μ. + Αύτος έφa«, τοϋτ' έστιν· »αύτός ό Πυ'ftαγόρας έφη το και τό· ήμείς δε
οί Πυθαγόρειοι πιστεύομεν αιJτώι«.
46 LEKTION 14

Ν. Πλάτωνοςb
Το όντως 4 καλόν ού τήι μεν καλόν έστι, τήι δ' αtσχρόν, ούδt προς μεν
τό, καλόν, προς δε τό, αtσχρόν, ά"λλ.' αύτό κα{}' αύτό μεθ' (μετα) αύ­
τοϋ άει καλόν έστιν. 5

a Mk. 1,13 b Nach Conv. 211a.

1
Είη erzίirnter Ehemann verstoBt seine Frau (άπιθι, geh weg), gegen die er einen (unberechtig-
ten) Verdacht hegt (nach Men. Samia 369ff. ).
2
Vgl. L. 9 03.
3
Heraklit von Ephesus (um 500 v.Chr.), der Denker, aus dessen Buch viele kurze, orakelhafte
Satze ίiberliefert sind.
4
όντως wesentlich, wirklich.
5
Vgl. L. 12 ΙΙ.

Lektion 14

ήμεϊς, ύμείς .. . . εί ελεγες, έπιστεύομεν άν

ελυσα, -ας, -ε(ν) εί ελεξας, έπιστεύσαμεν aν

Α. Έπικτήτου 1
1. Μη πίστευε Τύχηι καi πιστεύσεις θεώι. 2. Έγω σοi πιστεύω, συ
έμοi συ πιστεύεις.
Β. Γραμματικόν
1. Ήμεϊς ύμϊν πιστεύομεν, ύμεϊς ήμίν συ πιστεύετε. 2. Τίς ύμϊν πι­
στεύσει; 3. Δια τί συ πιστεύετε ήμϊν; 4. Μώροι ήμείς, ot έπιστ---
5. »Άρα πιστεύεις οlς λέγω; - )>Ναί, .. ,« 6. »Άρα πιστεύεις
τοίς λόγοις μου;« - )), .. « 7. )>Άρα πιστεύετε τοίς λόγοις ήμών;« -
» Ν αι,
, ·-
... υμων.« 8. »-Ά'''
ρ '
ουκ επιστευετε ... ;« - » • • . «
9. Έγω πιστεύω σοι, και γαρ τα αύτα σπεύδεις έμοί.
10. ? -ομεν ? καi γαρ τα αυτα σπεύδετε ?
C.-E. Έκ τής Καινής Διαf}ήκης2
C. 1"Ηλ{}εν 'Ιωάννης προς ύμάς έν δδώι δικαιοσύνης 3 και ουκ έπιστεύ­
σατε αύτώι· οί δε τελώναι 4 και αί πόρναι 4 έπίστευσαν αύτώι.a
D. (Ό δε Σαϋλος ... ) ηκουσε φωνην λέγουσαν 5 αύτώι· »Σαούλ, Σαούλ,
τί με διώκεις;« ε&τε δέ· »τίς εl, κύριε;« ό δέ· »έγώ είμι 'Ιησούς δν συ
διώκεις.« - Ήκουσα φωνής λεγούοης 5 μοι· - »Σαούλ, Σαούλ, τί με
διώκεις;((b
Ε. Νϋν ήκούσατε την βλασφημίαν.c
 LEKTION 14 47

F. Γραμματικόν
1. Άρ' ήκουσας τούτο; - ήκουσα.
2. Άρ' ήκούσατε τούτο; - ήκούσαμεν.
, , ,,.('\

3. Μώρος έγώ, ος επιστευσα σοι.

4. Μώρος έκείνος, ? ? ?
5. ? έκείνοι, ? ? ?
G. 1. 'Άκουσον, ώγαθέ·
':·πολλaς γaρ φιλίας άπροσηγορία 6 διέλυσεν. d
2. ;Ω ξένε, λϋσόν με δεσμών. 3. Λύσατε αuτην τών δεσμών.
Η. 'Εκ τού Ε-Uαγγελίουe
1. Ίατρέ, θεράπευσαν σεαυτόν. 2. 0-Uχi συ εί ό Χριστός; σώσον σε­
αυτον και ήμάς.

1. Έπικτήτου τοϋ Στωϊκού

t. Πιστεύσατέ μοι δτι ο-Uδεν δεί άνθρώπωι πιστεύειν. 7 2. Ει θέλεις
άγαθος είναι, πρώτον πίστευσον δτι κακος ει
Κ. ':·ει μη γaρ fιν Χρύσιππος 8 , οuκ aν fιν Στοά.

L. Γραμματικά
1. (>>1σχυε άρετήι . . . «) 9
Ει μΕν ίσχυες άρετήι, έθαυμάζομεν άν σε·
νύν δε δουλεύεις θυμώι· ώστε ού θαυμάζομέν σε.
2. (»Φίλιππος έλυσε τaς σπονδάς«)
ει μη Φίλιππος ελυσε τaς σπονδάς, έθύσαμεν άν αuτώι ώς θεώι·
νύν δε . . .· ώστε . . .
3. Εί μεν έλεγες την άλήθειαν, έπιστεύσαμεν &.ν σοι·
άλλ' ου γaρ έλεγες την άλήθειαν· ωστε ...
Μ. ::·χαλεπον το ποιείν, το δε κελεύσαι ράιδιον.

a Mt. 21,32 b Act.Ap. 9,4 und 22,8 ~ Mt. 26,65 d Arist.E.N. 1157b 13 e Lk. 4,23 und
23,39.

1
Epiktet: Stoischer Philosoph; Zeitgenosse des Kaisers Trajan.
2
ή Καινη Διαθήκη das Neue Testament.
3
Der Ausdruck »auf dem Weg der Gerechtigkeit« ist kein griechisches Idiom, sondern Nach-
ahmung eines semitischen.
4
Zollner (d.h. Steuereintreiber) und Huren.
5
λέγουσα, Gen. λεγούσης (wie θάλασσα, θαλάσσης) ist das Femin. Partizip des Praesens von
λέγω, aJso: sagend (welche sagte).
6
ή άπροσηγορία das Nichtanreden, mangeJndes Miteinandersprechen.
7
Beachte die lronie in diesem Argument gegen die Skeptiker.
8
Chrysippos, der Wiederhersteller und zweite Griinder der Stoischen Schule, 3.Jh. v.Chr.
9
Nach L. 9 Dt.
48 LEKTION 15

ι. 15: q., η. ψ (fίίr ό.ι, ηι , ωι).

Lektion 15

Νόος, νόου > νούς, νού 'Αθηνά, Έρμής, γη

όστέον' όστέα > όστούν' οστά (-έα) λεγέτω, λεγόντων

A.-F. Περι νού

Α. ::- »Έγω γυνη μέν εl.μι, νούς δ' Ενεστί μοι«
(λέγει ή Λυσιστράτη 1 ).
B.a 1. Άλλοτε άλλοίος θεού νόος. 2. Ψ(iδίως θεοι κλέπτουσιν
άνθρώπων νόον.
C. 1. Τί σοι Εν νόφ έστι ποιέειν; 2 2. Τί Εν νφ εχεις ποιείν;
D. 1. Πού τον νούν έχεις; 2. *Άκουε δή νυν και πρόσεχε τον νούν έμοί.
(κωμ.) 3. Πρόσεχέ μοι. 4. ·ο μα-6ητης προσεχέτω τφ διδασ­
κάλφ. 5. Οί μαθηται προσεχόντων τοίς διδασκάλοις.
Ε. Χίλων 3 εΙπε· Ή γλώσσα μη προτρεχέτω τού νού.
F. Φιλοσόφων δόξαι
1. •Ηρακλείτου · Πολυμαθίη νόον έχειν ού διδάσκει.
2. Δημόκριτος 4 ταύτό (τό αvτό) λέγει νούν και ψυχήν.
3. 'Αναξαγόρας 5 άρχην ποιεί πάντων τον νούν καi Νούν Κοσμο­
ποιόν τον θεόν λέγει.
G. 1. Παροιμία
*Καλός πλόος έν γαλήνη. 2. Μετa τaς ήλίου τροπaς καλός πλούς
έστιν. 3.+ 'Αρριανός, δ Έπικτήτου μαθητής, Περίπλουν τού Εvξεί­
νου Πόντου ξυνέργαψεν.
Η. 1. Εlπεν 'Αδάμ 6 · τούτο νύν όστούν έκ τών όστέων μου. 2. Χοιρίλος ό
ποιητης γης όστα τοuς λί-3ους ελεγεν. 3. Κατa τοuς Στωϊκούς, οπερ
Εν ζφφ τa όστέα, τούτο Εν κόσμφ ή γή έστιν. 4. Τούτο τό πρόβατον
έχει Οστά καλά· θύσομεν αύτό τοίς θεοίς (κωμ.).
Ι. Γ ραμματικόν
1. Άθηνάν Ά{tηναίοι {}εραπεύουσιν. 2. Ώ χαϊρ' Άθηνά, χαίρε, η
τήνδ' εχεις γήν. 3. Πιστεύομεν Άθην(ι τf1 θεψ ήμών. 4. Πρός τής
'Αθηνάς, άκουσόν μου, ώγαθέ.
Κ. Ή μνά σου, κύριε, έποίησεν 7 πέντε μνάς. b
L. Έρμής τaς ψυχaς είς 'Άιδου 8 άγει. 2. Ώ δέσποθ' •Ερμή, δς τaς ψυ­
χaς προπέμπεις, άκουσόν μου. 3. Καλώ πομπαϊον •Ερμήν. 4.
'Ακούσατε Έρμού τού τών θεών άγγέλου.
 LEKTION 16 49

Μ. 1. Ή γή παρέχει την καθ' ήμέραν τροφήν. 2. Οί αιJτουργοi μόνοι

σφζουσι την γήν. 3. ::-'Εκ βαρβάρου γής σψζέ με. 4. Άποθανείν 9
θέλω f:ν γf1 πατρφ~. 5. Χαϊρ', ώ φίλη γή.

a nach Hes. Erga 483 und Simonides 525 (Page) b Lk. 19, 18.

1
Ιη der Komodie des Aristophanes (Vers 1124).
z Aus Herodot - dem Vater der Geschichte -, der die Geschichτe der Perserkriege ίη seinem io-
nίschen Dίalekt schrίeb.
3
Spartaner, eίner der Sίeben Weisen.
Demokrίt von Abdera (Thrakien), ca. 460-370 v.Chr., Philosoph (Atomist) .
4

5
Anaxagoras von Klazomenaί (Kleίnasien), ca. 500-428 v.Chr., ίη Athen ca. 464-434 v.Chr.
(vgl. L. 1Ο und 11 ), eίη anderer vorsokratischer Denker.
6
Genesίs 2,23 (es ist semitischer Stίl, das Verb an den Anfang des Satzes zu stellen).
έποίησεν (Aorist von ποιέω) machte, hat gemacht.
7
8
εις (auch έν, έξ) Άιδου, oder e.g. Μιλτιάδου, Άναξαγόρου, Σωκράτους: so, mit dem Gene-
tίv, sagt der Grieche, wo wίr »Ϊηs (im, aus dem) Haus des Hades (etc.)« sagen.
9
sterben (lnfίn.Aor. νοn aπο{)νήσκω, vgl. δ 'θάνατος).

Lektion 16

χρυσούς, -ούν, -ή άπλούς, -ούν, -ή

aργυρούς, -ούν, -ά ευνους, ευνουν

Χρυσού τε και άργύρου ισχυρότερος ό σίδηρος

Α. Ό στέφανος ό χρυσούς άρετής έστι σημείον.
0
1. 2. Ερμού έστιν ή
χρυσή {>άβδος. 'Απόλλων Ερμήι την χρυσήν {>άβδον εδωκε.
0
3. 4.
Χρυσούν γένος 1
άνθρώπων, &ς φησιν Ησίοδος, τό πρώτον οί θεοi
0

έποίησαν ' είτα άργυρούν και χαλκούν και τό νύν τό σιδηρούν - λέγει
2

γούν·

Β. Ήσιόδουa
'=- χρύσεον μεν πρώτιστα 3 γένος μερόπων 4 άνθρώπων
'Αθάνατοι ποίησαν 2 •
Ζευς δε πατηρ τρίτον άλλο γένος μερόπων 4 άνθρώπων
χάλκειον ποίησ' 2 ' ουκ άργυρέωι ουδεν δμοιον -
0
C. Όμηροςb λέγει, ώς τού Ταρτάρου ή πύλη σιδηρά έστιν, ό δε όδός 5
χαλκούς
50 LEKTION 16

:~'Ένθα σιδήρειαί τε πύλαι και χάλκεος ούδός.

D. Οί μάγοι τα χαλκά χρυσά ποιούσιν.

Ε. Τραγικά
1. '~Τους τρόπους άπλούς εχω.
2. »Άπλή όδός«, λέγει δ ΑL.σχύλος, ))εις Άιδου φέρει«· κατa δε τον
αύτόν) άπλοί εiσι τής άληθείας λόγοι. 6 Όμοίως δε καl Εύριπίδης λέ­
γει·

3. ::-•Απλούς δ μύθος τής ά.ληθείας έφυ '.

4. Σοφοκλέους- *'Ώμοι, διπλά τάδ' έστιν έξ άπλών κακά.
5. Εt'Jριπίδου· ::-Ξέν' (-ε), ού δόλου νϋν έργον, άλλ.' άπλών τρόπων.
F. Άριστοτέλουξ
1. •Απλή ή φορa τού άπλού. 2. 'Ανάγκη τών άπλών άπλάς εlναι τaς
φοράς. 3. 'Αναξαγόρας άρχην τον νούν λέγει πάντων· μόνον γάρ
φησιν αυτόν τών όντων άπλούν εlναι και καθαρόν.
G. Τού αύτού, Περi εύνοίαςd
1. Ή ευνοια άρχη φιλίας ό μεν γaρ φίλος πάς 8 ευνους, ό δ' ε\Jνους ου
πάς φίλος. 2. Οϋτω δη καl φίλους ού δυνατόν είναι μη ευνους, οί δ'
ε-δνοι ουδεν μάλλον φίλοι.
Η. Γραμματικόν
1. Εuνους έμοι ηδε ή παρθένος εύνοι δε και aλλαι πολλαί. 2. Τών
σοι εuνων εlς (μία) έγώ είμι. 3. Τοίς (ταίς) ευνοις πίστευε (πίστευ­
σαν). 4. Το εuνουν σου πείθει με. 5. Συμμάχους ήμάς εχεις ε\Jνους
σοι. 6. Ε'Uνοά σοι τα πάντα. 7. Οί δμοιοι τοίς όμοίοις ε-δνοί είσιν.e
1. Κατa τον Εiιριπίδην
1. Τίς οϋτως άνους έστίν, δς μη στέργει είρήνην; 2. Άνοι εiσίν, δσοι
μακαρίους τους πλουσίους λέγουσιν.

a Op. 109 b 11. 8,18 c de cael. 269,a 1; 296b 31; de an. 405a 15 d Ε.Ε. 1241a 13, Ε.Ν. 1167a7
e Ps.-Xenophon, Athen.rep. 3,10.

1
τό γένος, lat. genus, Geschlecht, Gattung.
1
έποίησε(ν) er machte, έποίησαν sie machten (Aorist ν . ποιέω). In poetischen Texten werden
Vergangenheitstempora oft ohne Augment gebίldet, also ποίησ'(ε) = έποίησ'(ε).
3
Steigerung νοη πρώτον zuerst (zu allererst).
4
ein traditionelles Epitheton (Beiwort), nur ίm Zusammenhang mit άνθρωποι gebraucht; Be-
deutung unsicher (sterblich?).
ό ούδός (Hom.), όδός (att.) Schwelle.
5

6
das Orίgίnal dieses Zitats kommt in L. 32.
7
wuchs, νοn φύω wachsen machen, zeugen; in poetischen Texten steht es oft in der Bedeutung:
ίsτ geworden, ίst νοη Ν atur, ist.
8
πάς jeder, ganz (wie lat. omnis).
 LEKTION 17 51

Lektion 17

ηϋρηκα, λέλυκα Πέρσης είναι λέγω

τεθεράπευκα, γέγραφα Πέρσην σε εlναι λέγω

1
Α. + ΗΥΡΗΚΑ - ηϋρηκα - εϋρηκα. 2. Δέδωκα 1 . 3. Λέλυκα. 4. Πε­
πίστευκα. 5. Πεπαίδευκα. 6. Πεφόνευκα. 7. Τεθεράπευκα.
Β. 1. Διδασκάλους ηϋρηκα τού βίου τους φιλοσόφους. 2. + »Πώς πε­
παίδευκας τόν υίόν;« - »έν τώι γυμνασίωι πεπαίδευκα αυτόν.« 3. +
»Καi. τίς πεπαίδευκέ σε;« - »οί φιλόσοφοι πεπαιδεύκάσί με.«
C. 1. Φίλιππος 2 την ειρήνην λέλυκεν. 2. Οί πολέμιοι τό.ς σπονδό.ς λελύ­
κάσιν. 3. Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, τό.ς σπονδό.ς λελύκατε.
D. 1. Δέδωκά σοί τι τών f:μών. 2. Το δώρον δ δέδωκάς μοι ούκ εστιν
άξιον οβολού.
Ε. 1. ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ (νενικήκαμεν). 2. Οί πρόγονοι ήμών και κατό.
γήν και κατό. θάλατταν καλό.ς νενικήκασι μάχας. 3. Συ δέ, ώ νεανία,
πρiν νενικηκέναι εις σεαυτον άιδεις εγκώμιον.
F. 1. Πεπίστευκα δτι συ εl ό υίος τού θεού. 3 2. Περi. τών μεγίστων Qάι­
δίως πεπιστευκέναι νέων έστι και άνοήτων. (Πλατ.)
G. 1. 'Ό γέγραφα, γέγραφα. 2. Πέφευγα εκ θαλάττης. 3. Οί στρατη­
γοi πεφεύγασιν.

Η. 'Ολίγοι τών φιλοσόφων δδον άπλήν και βέβαιον ηύρήκασι τού βίου.

ΙΙ

Α. 1. '' Χαλεπον το ποιείν, το δε κελεύσαι. ράιδιον. 2. Χαλεπόν, πολλό.ς

&μα όδοuς τού βίου βαδίζειν.
Β.-Ε. Γραμματικά
Β. 1. Λέγειν χρή (δεί). 2. Λέγειν δεί (χρi}) την άλήθειαν. 3. Έμε χρη
λέγειν. 4. την άλήθειάν σε δεί λέγειν. 5. Λέγειν καλώς καλόν
(έστιν). 6. Περικλής δεινος λέγειν έστίν. 7. Σωκράτης σοφός έστι
τό. ερωτικά.
C. 1. Τί έν νώι έχεις ποιείν; 2. Έθέλω γεωργείν. 3. 0-Uδεiς γεωργείν
σε κωλύσει. 4. Γεωργείν σε κελεύω. 5. Γεωργείν έκέλευον αυ­
τόν. 6. Γεωργείν έξεστί σοι. 7. 'Έξεστί σοι γεωργόν (γεωργώι)
1'
ει ναι.

D. 1. Πέρσης ειμί. 2. Πέρσης είναι λέγω (λέγει). 3. Λέγω (λέγει) α-Uτον

52 LEK ΤΙΟΝ 18

Πέρσην είναι. 4. Λέγω (λέγει) ώς (δτι) Πέρσης Ε:στίν (είμί).

Ε. 1. Νύν καιρος (τού) λέγειν. 2. Άξιός εlμι άρχειν. 3. Άξιός Ε:στι
θανάτου. 4. Άξιος είναι νομίζω. 5. Νομίζω αιJτον άξιον είναι. 6.
'Ήξειν έλπίζω. 7. 'Ήξειν αιJτον Ε:λπίζω.
F. 1. 'Έξεστιν ύμί:ν, ώ Άθηναί:οι, φίλοις είναι Λακεδαιμονίοις.
(Θουκ.) 2. Πιστεύω είναι ταύτα ώς ελεγες.
G . . 1. Πιττακος 4 έφη· άρίστη πόλις 5 έστίν, δπου τοις πονηροίς ουκ έ:ξ­
εστιν άρχειν, και τοίς άγαθοίς ουκ έξεστι μη άρχειν. 2. Πρωταγόρας
έλεγε μηδεν εlναι μήτε τέχνην άνευ μελέτης μήτε μελέτην άνευ τέχν­
ης. 3. Μηδεν άγαν σπεύδειν. 4. Μενάνδρου·
::- Οi:κοι μένειν χρη και μένειν έλεύθερον.

1 Vgl. lat. dedi. 2 Philipp, Konig νοη Makedonien 359-336 v.Chr., der Vater Alexanders
des Grolζen. 3 Nach Jh. t 1,27 (δτι nach einem Verb des Glaubens ist entgegen klassi-
schem Gebrauch ; fϋr diesen s. 11 Ε und F). 4 Pittakos, Tyrann νοn Lesbos (um 600
v.Chr.), einer der Sieben \Xfeisen. 5 ή πόλις die Stadt.

L. 18: Q., n, ψ (fίir άι, ηι, ωι)

Lektion 18

λaός, -ofl > λεώς, -ώ tλαος, -ον > tλεως, -ων

ναός' -ofl > νεώς' -ώ
1'
ουτος,
-
τουτο,
"
αυτη

Α. 'Εκ τού Εύαγγελίου

1. + 'Ιησούς Ε:δίδασκε τον λαον εν τφ ναφ.a 2. Έγω καταλύσω τον
ναον τούτον. b
Β. 1. Νεώς θεού σοφος νούς. 2. Προ τού νεω βωμός έστιν. 3. +Προ
τών νεwν βωμοί εtσιν.
C. 1. Ό λαγwς δειλός. 2. Δειλοi πάντες οί λαγφ. 3. Δειλότερος λαγω
Φρύξ. 4. + Δειλότεροι λαγwν Φρύγες.
D. 1. ::- Άκούετε λεφ· Σουσαρίων λέγει τάδε. (Κωμ.) 2. Μη πίστευ ε τφ
λεφ τούτφ. 3. + Μη πιστεύετε τοίς λεφς τούτοις.
Ε. 1. 'Αγαμέμνων και Μενέλαος (Μενέλεως) άδελφοi ήσαν. 2. Έλένη ή
Τυνδαρέου (Τυνδάρεω) Μενελάφ (Μενέλεφ) συνήν . 3. ;Ω θεοί,
σφζετε Μενέλαον (Μενέλεων). 4. Τους Μενελάου (Μενέλεω) θέλω
λόγους άκούσαι.
 LEKTION 18 53

F. 1. "Ιλaός σοι Όλύμπιος έστω Ζεύς (οϋτως 'Όμηρος). 2. "Ιλεώς σοι

δ θεός (οϋτως 'Αττικοί). '3. Οί θεοί, οlς εiσιν ϊλεφ, σημαίνου­
σιν. c 4. "Ιλεών σε δεί καταλύσαι τον βίον. 5. Περιμένειν σε δεί τον
θάνατον ϊλεφ τfl διανοίςι (λέγει Μάρκος ό αuτοκράτωρ ).
1

G. Γραμματικόν
1. »Τίς σδτος;« - »ό άδελφός μου.« 2. »Τίς αϋτη;« - »ή άδελφή
μου.« 3. »Τί τούτο;« - »τό δώρόν μου.« 4. »Τίνες ούτοι;« - »Οϊ
άδελφοί μου.« 5. »Τίνες αύται;« - »αί άδελφαί μου.« 6. »Τί περι­
έχει τα βιβλία ταύτα;« - »τa βιβλία ταύτα περιέχει τaς Εuριπίδου
τραγφδίας.« 7. »Τίνα τραγφδίαν περιέχει ή βίβλος αϋτη;« - »ή β.α.
περιέχει την Εύριπίδου Μήδειαν.«
Η. Έκ τού Εύαγγελίουd
1. Ούτός έστιν 'Ιησούς ό βασιλε'Uς 2 τών 'Ιουδαίων. 2. Ύμείς έκ τού­
του τού κόσμου έστέ· έγώ ούκ εiμι έκ τού κόσμου τούτου. 3. Πόθεν
τούτφ ή σοφία αϋτη; 4. Πόθεν τούτφ ταύτα;
Ι. 1. Πλάτωνος-e Φιλοσόφου το θαυμάζειν· OlJ γaρ άλλη άρχη φιλο­
σοφίας ή αϋτη.
Έπικούρου· 3
7
2. Ωι όλίγον οuχ ίκανόν, τούτφ ουδεν ίκανόν.
Κ. Κωμικόν
>>Ώ οf~τος σύ, τί ποιείς;« - »Τί ποιώ; άποτρέχω.«
L. Γρίφος 4
'~ Τί ταuτόν Ε:στ' έν οiJρανψ κάν Υή τε κάν θαλάττη; (501κθ9)

a Vgl. Mk. 12,35; Lk. 20,1; Act. 4,2; 5,25 b Mk. 14,58 c Xen.Mem. 1,1,9 ct Mt.
27,37; Jh. 8,23; Mt. 13,54; Mk. 6,2 e Theaet. 155d ι Athen. 10,453b.

1 Kaiser Mark Aurel (gest. 180 n.Chr.) in seίnem Tagebuch. 2 δ βασιλεύς der Ko-
nig. 3 Epikur, der Philosoph, geb. 341 v.Chr. in Samos, lehrte ίη Athen (in seinem Gar-
ten, δ κήπος) von 306 bis zu seinem Tode, 270 v.Chr. 4 δ γρίφος Ratsel.
54 LEKTION 19

Lektion 19

Wiederholung νοη L. 1-18

λυ·τ·ός, -όν, -ή

λυ·τέ·ος, -ον, -ά

Δόγμα Στωϊκόνa
Τών όντων τα μέν έστιν άγαθά, τα δε κακά, τα δ' άδιάφορα.
Άγαθα μεν οiιν αί άρεται και τα μετέχοντα 1 αυτών,
Κακα δε κακίαι και τα μετέχοντα κακίας,
'Αδιάφορα δε τα μεταξυ τούτων,
πλούτος, ύγίεια, ζωή, θάνατος, ήδονή, πόνος.

ΙΙ

Α. 1. τα κρυπτα πέφηνε. 2 2. 'Ώτα 3 έχομεν ωστε άκούειν τα ακου­

στά. 3. »Άρα διδακτον ή άρετή;« - »Πρωταγόρας παιδευτην εlναι
την άρετi)ν εφη. «
Β. Πλάτωνοςb
Παιδεία πρώτη δια Μουσών· ό γούν άπαίδευτος άχόρευτος.
C. Επικτήτουc
Παίς 4 έν μουσικοίς ό άμουσος, έν γραμματικοίς δ άγράμματος, έν
βίωι δ άπαίδευτος.
D. 1. Πλάτωνος-d Άμαχόν τε και άνίκητον θυμός.
2. Θεόγνιδός- 5 ':· Μήποτ' έν άπράκτοις τον νοϋν έχε.
3. Θουκυδίδου· 6 Ό κήρυξ 7 τών 'Αθηναίων άπήλθεν ά.πρακτος ...
aπρακτον άπέπεμψαν αύτον οί Βοιωτοί.
Ε. Σοφοκλέους
'~ τα μεν διδακτα μανθάνω, τα δ' εύρετα/ζητώ.
F. Γραμματικόν
1. Θεραπευτέος μοι δ δεσπότης. 2. Θεραπευτέον μοι τον δε­
σπότην. 3. Οί θεοi θεραπευτέοι (± είσίν). 4. Θεραπευτέον (± έστί)
τους θεούς. 5. Ή τυραννiς καταλυτέά (± έστίν). 6. Ό τύραννος κα­
ταλυτέος (± έστιν) (± ήμίν). 7. Τον τύραννον καταλυτέον (± ήμίν)
(± έστιν).
G. Γραμματικόν
1. Τί ποιητέον; 2. Θυτέον (± έστι) τοίς θεοίς. 3. Τήι Τύχηι δουλευ-
 LEKTION 20 55

τέον. 4. Περi πάντων ήμίν κινδυνευτέον. 5. Άκουστέον μοί σου.

Η. 1. Εϊπερ μέλει ύμίν τής πολιτείας, λυτέος ούτος ό νόμος ό άδικος. 2.
Εϊπερ αί:τιοι πάντων οί θεοί, την Έλένην τής αιτίας άπολυτέον. 3.
Ξενοφώντος-e Εί τους θεο'Uς ϊλεως εlναί σοι βούλει 8 , θεραπευτέον
τους θεούς.
1. Πλάτωνος
1. Λόγωι παιδευτέον έστi τους άγαθούς. 2. Τών νέων οί άριστοι
παιδευτέοι εισιν έν γεωμετρίάι.

ΠΙ

Όμηρικά
1. Ein typischer Vers:
>c Παλλaς Άθηναίη, κούρη Διος αιγιόχοιο. 9

2. Hektor starbι
•:- Ίλίοο προπάροιθε 10 πυλάων τε Σκαιάων.
3. Ein Gleichnis :g
'c Οϊη περ φύλλων γενεή 11 , τοίη δε καi άνδρών 12 •

a Epikt. ΙΙ 19, 13 b Leg. 654a c ΙΙΙ 19 d Rep. 375b e Mem. 2,1,28 t Il.
22,4 g Il. 6,146.

1 τά μετέχοντα (Partiz.) das Teilhabende, was Teίl haτ an (Gen.). 2 πέφηνε ist klar (ge-
worden): intrans. Perfekt von φαίνω leuchten, s~chτbar machen, scheinen (= leuch-
ten). 3 ώτα Ohren. 4 παίς, Gen. παιδός Kind. 5 Θεόγνιδος des (von) The-
ognis (aus Megara, ein Dichτer des spateren 6. Jh. (?), Verteidiger archaisch-aristokratischer Tra-
ditίon), ν. 461. 6 Thukydίdes (ca. 460-400 v.Chr.), der Geschichtsschreiber des Pelopon-
nesischen Kήeges (1 24; IV 29). 7 δ κήρυξ Herold (L. 20). 8 βούλει (alter βούληι)
du willst. 9 κούρη (att. κόρη) Madchen, Tochter. Διός ist Genetiv von Ζεύς. αίγίοχος
der die Aigis halt ( das wunderkraftige Ziegenfell, welches Zeus oft seίner Tochter Athene
leiht). 10 vor. 11 ή γενεή (vgl. lat. genus, griech. γένος) Geschlecht.
12 άνδρών = άνθρώπων.

Lektion 20

ό φύλαξ, φύλακας ό τέττϊξ, τέττϊγος

δ μύρμηξ, μύρμηκος ή αίξ, αlγός

A.-C. Παροιμίαι

Α. 1. Γλαύξ 1 εtς Άθήνας 2 . 2. Γλαύκ'(α) εις Άθήνας 3 . 3. Γλαύκας

Άθήναζε· έπi τών άχρήστων, δτι πολλαi 'Αθήνησι γλαύκες.
56 LEKTION 20

Abbildung 3: Eule, Tetradrachmon aus Athen, 490/480 v.Chr. (L.20 Α).

Β. 1. Κόραξ κόρακι φίλος. 2. + Κόρακες κόραξι φίλοι. 3. 'Ες κόρα­

κας. 4. •:- Κακού κόρακος κακόν ώιόν· τουτέστιν· οlος ό πατήρ, τοι­
ούτος καi ό υίός .

C. 1. •:· Τέττϊξ μεν τέττϊγι φίλος, μύρμηκι δε μύρμηξ.

2. + Τέττιξι τέττιγες φίλοι. 3. 'Ένεστι καi μύρμηκι χολή.

D. 1. Αίξ 1 αίγi φίλη. 2. + Αίγες αίξi φίλαι. 3. Αίγα {}υτέον Διονύσωι.

E.-G. Περi φυλάκων καi κηρύκων

Ε. 1. Αύτος έαυτού εκαστος άριστος φύλαξ. 2. Έπi Δράκοντος 4 , λέγει
Άριστοτέληςa, ή βουλη ή έν Άρείωι πάγωι φύλαξ ήν τών νόμων. 3.
+ 'Έστι μύitος, ώς φύλακες χρυσού είσιν οί μύρμηκες οί Ίνδικοί. 4.
+ Φύλακας χρυσού είναι τους μύρμηκας λέγουσι τους 'Ινδικούς.

F. 1. +Φυλάσσει μεν ό φύλαξ, κηρύσσει δε ό κήρυξ. 2. + Οί μεν φύλα­

κες φυλάσσουσι , κηρύσσουσι δ' οί κήρυκες. 3. Κήρυσσε, κήρυξ. 4.
Πρόσεχε τώι κήρυκι. 5. Προσέχετε τοiς κήρυξιν.

G. 1. Ό παρ' Όμήρωι Άχιλλευς λέγει·b

::- Χαίρετε, κήρύκες, Διός aγγελοι ήδε καi άνδρών . 5
2. Αίσχύλος τον ·Ερμήν κήρυκα τών θεών λέγει · c
}~ Κήρυξ μέγιστε τών aνω τε καi κάτω,
·Ερμή . ..
Η. Περi κολάκων
1. Ό φίλος ετερός έστι τού κόλακος. 2. Μη πίστευε τοίς κόλα­
ξιν. 3. ·ο κόλαξ άριστα πάντων πράττει. 4. Χαλεπός ό βίος ό τών
κολάκων.
 LEKTION 21 57

Ι. Κράτητος τού Θηβαίου 6 στίχοι ίαμβικοί·

::- Τίθει 7 μαγείρωι μνάς δέκ'(α), ίατρώι δραχμήν,
κόλακι τάλαντα πέντt, συμβούλωι καπνόν,
πόρνη ι 8 τάλαντον, φ ιλοσόφωι τριώβολον.

a Ath. pol. 4,4. b 11. 1,334 c Choeph. 165.

1 Akzent γλαύξ und αlξ im klassischen Attίsc h; sonst γλαύξ und αtξ. Vgl. Abb. 3 (Eule auf ei-
ner athenischen Mϋnze). 2 erg . ήλθεν. 3 erg. άγεις. 4 Unter (z.Z. des) Dra-
kon, dem athenischen Gesetzgeber (um 620 v.Chr.). 5 Διός = Gen. νοη Ζεύς; ήδέ , auch
ήδε καί = καί (poet.); άνδρών der Manner, etwa gleichbedeutend mit άνθρώπων
(poet.). 6 Krates νοη Theben (365-285 v.Chr.), der wandernde Kynische Moralphilo-
soph . 7 bezahle (wortl. leg hίη, von τίθημι). 8 ή πόρνη Hure.

Lektion 21

ή Σφίγξ, Σφιγγός τοιούτος - οlος

ό δνυξ, δνυχος "
ωστε

Α. 1. + Ό μεν κήρυξ κηρύσσει, ό δε σαλπιγκτης σαλπίζει. 2. 'Ακούσα­

τε· ή γαρ σάλπιγξ σημαίνει το πολεμικόν. 3. Άλλα λέγουσιν, ώς
οi:νωι τον οlνον έξελαύνειν δεί καi σάλπιγγι την σάλπιγγα.
Β. 1. + Άνίκητον τών Μακεδόνων ή φάλαγξ. 2. Πρώτος Φίλιππος ηύρε
την Μακεδονικην φάλαγγα. 3. 'Ότε τών όπλιτών αί φάλαγγες έγγ'Uς
ήσαν άλλήλων, αί μεν σάλπιγγες έσήμαινον τό πολεμικόν, οί δε στρα­
τιώται οί ήμέτεροι κραυγην τοσαύτην έποίουν 1 &στε καi τους πολε­
μίους άκούειν· &στε οί έγγύτατα τών πολεμίων και εφυγον.
C. Παροιμίαι
1. ::- 'Όνος λύρας ήκουσε και σάλπιγγας -bς. 2 2. Έξ ονύχων λέοντα. 3
D. Περi Σφίγγων
1. 'Ήρα τοίς Θηβαίοις Σφίγγα έπεμψεν. 2. Αί Σφίγγες δνυξι την
άγραν φέρουσιν. 3. Οίδίπους έλυσε τής Σφιγγός τό αi:νιγμα· ή δε
Σφiγξ α\Jτη έαυτην άπέκτεινεν.
Ε. 1. Μενάνδρου· ::- Ο\Jχ αί τρίχες ποιούσιν αί λευκαi φρονείν. 4
2. ουκ έν ταίς θριξiν ή σοφία. 3. 'Εγγύς μανίας είμί· θρiξ άνa μέσον
(ήγουν· ολίγον τό μεταξύ έστιν). 4. ουκ εκλεψα τών σών άξιόν τι 5

και τριχός.
58 LEK ΤΙΟΝ 22

F. Μενάνδρου 6
):· Οί:ει τοσαύτην τους θεους άγειν σχολήν,
&στε το κακον και τάγαθόν καθ' ήμέραν
νέμειν έκάστωι;
G. Ξενοφώντοςa
Το itείον τοσούτον και τοιούτόν έστι &σit' (&στε) &μα πάντα δράν
7

και πάντα άκούειν και πανταχού παρείναι.

Η.-Ι. Έκ τής Καινής Δια{}ήκης
Η. b Και λέγουσιν α-Uτώι οί μαi}ηταί· πόθεν ήμίν Εν έρημίάι άρτοι τοσού­

τοι &στε χορτάσαι όχλον 8 τοσούτον; και λέγει αύτοίς ό 'Ιησούς πό­
σους άρτους εχετε; οί δε έλεγον· έπτά, καl όλίγα tχθύδια. 9 άλλά. ταύτα
,, ') ' ,,
τι εστιν εις τοσουτους;

1. c 1. Μη κωλύετε αύτά· τών γaρ τοιούτων έστlν ή βασιλεία τού

θεού. 2. Ό δε 'Ιησούς ούκέτι ούδΕν έλεγεν, &στε θαυμάζειν τον Πι­
λάτον.

a Mem. 1,4, 18 (Sokrates spricht) b Mt. 15,33; Jh. 6,9 c Mk. 10,14 und 15,5.

1 έποίουν (Imp.) sie machten. 2 δ {ις (auch σύς, lat. sus; L. 35) Schwein. 3 δ λέων,
λέοντος Lowe (ex ungue leonem). 4 φρονείν vernϋnftig denken. 5 εκλεψα (Aor.
von κλέπτω) ich habe gestohlen. 6 Dies wird gesprochen von einem ϋberschlauen Sklaven,
der mit dem >Neuesten aus der Philosophie< groB tut. οίει meinst du? 7 δράν (lnf.) se-
hen. 8 χορτάσαι, Aor.Inf. fϋttern, masten (χορτάζω, vor-hellenistisch nur νοη Vieh) -
όχλος Menschenhaufen, Volksmenge (klassisch: Pobel). 9 ίχθύς Fisch (Diminutiν ίχθύ­
διον).

L. 22: Q., η, φ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 22

γυνή, γυναικός Πέλοψ, Πέλοπος

ή νύξ, νυκτός λύω, -ηις, -ηι ..

1
Α. 1. ::· Έγω γυνη μέν εlμι, νούς δ' Ενεστί μοι.
2. Γυνi} γυναικl σύμμαχος. 3. + Γυναίκες γυναιξl σύμμαχοι.
4. 'Αγαθής γυναικος ούδέν έστι τιμιώτερον. 5. Κακοδαίμων δστις
γαμεί γυναίκα.
+ Κωμικό. ταύτα πάντα· καl τόδε·
 LEKTION 22 59

Β. 1
•:· Άκούετε λεώι· Σουσαρίων λέγει τάδε·
Κακόν γυναίκες ό.λλ' δμως, ώ δημόται,
Ούκ εστιν οικεϊν οικίαν άνευ κακού.
Τραγικόν δε τόδε·
C. '' Γύναι, γυναιξi κόσμον ή σιγη φέρει. (Σοφ.)
D.-F. Περi νυκτών
D. 1. Κλεπτών ή νύξ. 2. Έν νυκτι βουλήν. 2 3. Ο\Jτε νυκτος ο\Jθ' ήμέ­
ρας ϋπνος ήλθέ μοι. 4. Αί μέσαι νύκτες άπνεύματοι. ('Αρτ.)
Ε. Έν Θήβαις (λέγει ή κωμωιδία)
•:· την νύχθ' (νύκτα) δλην τήν θ'(τε) ήμέραν δειπνούσιν.

F. Οί Νομάδες τών Λιβύων ού ταίς ήμέραις ό.λλa ταίς νυξιν ό.ριθμοϋσι

τόν χρόνον.

ΙΙ

Α. Περι Πέλοπος
Tfi Πελοποννήσψ τό ό.ρχαϊον ήν όνομα Πέλοπος νήσος (νήσψ ). Και ό
μεν Πέλοψ Ταντάλου ήν υίός, έβασίλευσε δε Μυκηνών. Τφ δε Πέλοπι
γυνη μεν ήν Ίπποδάμεια, υίοι δ' έξ αυτής Άτρευς και Θυέστης και ό
μεν Άτρευς 'Αγαμέμνονος και Μενελάου (Μενέλεω) ήν πατήρ, Θυέ­
στου δ' ήν Αtγισθος υίός, δς έφόνευσεν 'Αγαμέμνονα.
Β. Πέρι τών Αί-θιόπων
Μέμνων ό ΑΗΗοψ μετa πολλής στρατιάς, Πριάμψ ξύμμαχος, ήλθεν
είς Τροίαν. Οί δε Αίθίοπες κατά μέν τινας 3 πάντων ό.νθρώπων
πρώτοι και θεοίς φίλοι ήσαν· και 'Όμηρος λέγει, ώς Ζευς και οί άλλοι
θεοι πολλάκις παρ' Αιθίοπας ήλθον προς δείπνα και θυσίας. Τούτοις
σδν τοίς Αιθίοψι (τούτων τών Αιθιόπων) Μέμνων έβασίλευσεν.
'Έστι δε παροιμία έπι τών ό.δυνάτων· Αιθίοπα λευκαίνεις.
C. Περι 'Αράβων
Παροιμία έστι τό Άραψ Άραβι ού πιστεύει. - Τών 'Αράβων οίνο­
μάδες άνυδρον και έρήμον χώραν κατοικοϋσιν, έχουσι δε βίον λη­
στρικόν. Τούτους τους 'Άραβας ουδείς πω νενίκηκε πολέμιος, ό.λλa
την έλευθερίαν διαφυλάττουσιν· ούδ' έστι βασιλευς τοίς Άραψι τού-
τοις.

ΠΙ

Α. t. Χαίρετε. 2. Χαίρομεν. 3. Χαίρωμεν εως έξεστιν. 4. Τί (iδωμεν;

•:· Άιδωμεν εις τόν δεσπότην έγκώμιον.
5. + Νύν παύσωμεν την φδήν.
Β. t. Λέγε μοι (λέξον μοι) τίς εί. 2. Μη λέγε (μη λέξης) τίς ήσθα πρότε­
ρον, άλλa νύν τίς εί. 3. ·~ Τί λέγω; τί δε μή; 4. Ώ θεοί, τί
60 LEKTION 23

λέξω; 5. Μη aκούετε (aκούσητε) αuτής.

C. Πλατωνικά τινα
1. Ει συ θέλεις, νύν διαλύσωμεν τον λόγον. 2. 'Ήξω παρa σε αv­
ριον, έaν θεός έθέλη· το δε νύν την συνουσίαν διαλύσωμεν.

1 Das einzige Fragment der altesten Komodie; seine Echtheit ist zweifelhaft. 2 ln diesem
Sprichwort - wie auch z.B. in L. 20 Α2 und 3 - erganzt sich das den Akkusativ regierende Ver-
bum sinngemaB (hier etwa: fasse oder faBt man). 3 nach gewissen (Zeugen).

Lektion 23

ό δαίμων, -ονος έaν (άν) λέγη ις

.
η φρην,
,
φρενος
,
δ άν λέγηις

1
Α.-Β. Περi δαίμονος καi δαιμόνων
Α. 1. Ή τύχη καi ό δαίμων μέγα ίσχύουσιν Εν aνθρώπου βίωι.
2. •:· Σύγε μοι 1 κατa δαίμονα καi συντυχίαν aγαθήν
ηκεις έμοi 1
σωτήρ. (Άρφ.)
3. Ω δαίμον, οϊου έκ κινδύνου σώιζεις ήμάς. 4. ΞiJν δαίμονι νε­
1

νικήκαμεν. 5. Νύν χρή σε {}ύειν δαίμοσι χαριστήρια.

Β. 1. Εύριπίδου· •:· Ούδένα νομίζω δαιμόνων εlναι κακόν.
2. Δημοκρίτου· Ψυχη οίκητήριον δαίμονος.
3. Πλάτωνοςa »Τί ο-δν έστιν δ 'Έρως, ώ Διοτίμα;« - ))Δαίμων μέ­
γας, ώ Σώκρατες- καi γaρ πάν τό δαιμόνιον μεταξύ έστι {}εσύ τε καi
{}νητού.«
4. Ίωάννου· 2
'Έπεσεν έπεσεν Βαβυλών ή μεγάλη
και έγένετο κατοικητήριον δαιμονίων.
5. Ό σός, Βρούτε, δαίμων κακός εl.μι.b
C. 1. Τίς έστιν ό ήγεμών σου; 2. Θεόν έχω ήγεμόνα.
3. Ήγεμόνες πολέμου οί στρατηγοί. 4. + Τοίς ήγεμόσι πιστευτέον.
D. 1. 'Έλλην είμί, ού βάρβαρος. 2. Ό Πλάτων λέγει πουc " Ελληνας μΕν
βαρβάροις καi βαρβάρους 'Έλλησι πολεμίους φύσει 3 εlναι, 'Έλληνας
δε 'Έλλησι φύσει 3 φίλους. 3. 'Έλληνες σοφίαν ζητούσιν.d
 LEKTION 23 61

Ε. Ευριπίδου
1. Ίφιγενείας
':- Βαρβάρων 'Έλληνας άρχειν είκδς, άλλ' συ βαρβάρους,
μήτερ, Έλλήνων· το μtν γaρ δούλον, οί δ' έλεύθεροι.
2. Φρίξου·
'' Πολλοίσι δούλοις τοlινομ' (το δνομα) αiσχρόν, ή δε φρην
τών συχι δούλων έστ' έλευθερωτέρα.
3. Βακχών·
::- 'Εν τοίς λόγοισιν ουκ ένεισί σοι φρένες.

F. Περι φρενών· Όμηρικά

Φρένας ό ποιητής (τουτέστιν 'Όμηρος) και πάντες οί παλαιοι ελεγον
το διάφραγμα 4 · έν γούν τήι Ίλιάδιe προς 'Αχιλλέα λέγουσιν ό μεν
'Οδυσσεύς
':· και δε σοι αυτώι θυμος ένι φρεσι ϊλαος έστω·
δ δ' 'Έκτωρ·
::- ή γaρ 5 σοί γε σιδήρεος έν φρεσι θυμός
ή δε Θέτις
'' τέκνον, μή τοι ταύτα μετα φρεσi σήισι μελόντων. 6
G. Περι θεών
1. 'Απόλλωνος τού Πυθίου ίερον ήν έν Δελφοϊς ένταύθα γό.ρ τον
Πύθωνα 'Απόλλων κατετόξευσε. ό δε Πύθων δράκων ήν, Γής
υίός. 2. 'Άκουσον, άναξ Άπολλον. 3. Ζευς καi Ποσειδών καi
'Άιδης άδελφοί, Κρόνου υίοί.
Η. 7
'Αθηναίοι τώι Άπόλλωνι άπο Μήδων άκροθίνια 8 τής Μαραθώνι μά­
χης.

11
Α. Γραμματικόν
1. ;Ω Πόσειδον καi θεοί, τί πότ' έστι τούτο; 2. Τί λέξω; 3. Ο\Jκ
έχω, τί (δ τι, δτι) λέξω. 4. Μη βουλεύσηις κακόν. 5. Φόβος μ' έχει
μή τι βουλεύσηις κακόν. 6. Φυλακην έχω μή τι βουλεύσηις κακόν.
Β. Ευριπίδεια·
1. ::- Άκουε δή νυν, ϊνα το πράγμ' εχηι καλώς. 2. ;Ω παρθένε, άκου­
σον κάμού, ϊν' ήις δικαία. 3. Ο\Jδf:ν λέγω, ϊν' αίσχρa μη λέγω.
C. Πλάτωνοςf
1. Δεί κολάζειν τον κακόν, ϊνα άμείνων ήι. 2. Άλλ' ώ έταϊρε, μη ουκ
ήι διδακτόν άρετή. 3. Μη άγροικότερον ήι τό άληθtς είπείν.
D. Μελέτημα
Κολάζω σε, ϊνα άμείνων ήις.
»Δια τί κολάζεις με;« - » Κολάζω σε, ϊνα • • •«

»Διa τί κολάζεις αiJτόν ;« - »Κολάζω ... «

62 LEKTION 23

»Διa τί κολάζεις ήμάς;« - ))κολάζω . . .«

»Δια τί κολάζεις αuτούς;« - >)κολάζω . . .«
))Δια τί κολάζει σε;« - »κολάζει . . .«
)>Δια τί κολάζει ύμάς;« »κολάζει ... «

Ε. Τραγικά
1. ::- Πατρις 9 γάρ έστι πάσ' (πάσα) ϊν' αν πράττηι τις ε-δ. (Εύρ.)
2. ::· Άει καλός πλούς έσθ' (έστι) δταν φεύγηις κακά. (Σοφ.)
3. ::· Πράξω 10 δε πάνθ' (πάντα) δσ' (δσα) αν κελεύηις, ώ γύναι. (Εύρ.)
F. Ξενοφώντοςg
Οί θεοί, οlς αν ώσιν ϊλεωι, σημαίνουσιν.

G. Πλάτωνος
1. Και έν πολέμωι και έν δικαστηρίωι και πανταχού ποιητέον &. αν
κελεύηι ή πατρίς.h 2. 'Ήξω παρα σε αϋριον, έαν θεός έθέληι.ί 3.
Είς καιρόν fικεις δπως Πρωταγόρου άκούσηις.

Η. Κωμικά
1. ::- >>Τίς έστιν σοτος;« »ίάτρός.« »ώς κακώς εχει
άπας 11 ίάτρός, άν κακώς μηδεις εχηι.«
2. ::· Έαν δ' έχωμεν χρήμαθ' 12 , εξομεν φίλους.
3. •:- Κάν (και έό.ν) δούλος ήι τις, σάρκα την αύτην έχει.
1. 'Εκ τού Εuαγγελίουk
1. Ταύτα γέγραφα, ϊνα πιστεύητε δτι 'Ιησούς δ υίός τού θεού
έστιν. 2. Καν έμοι μη πιστεύητε, τοίς εργοις πιστεύετε. 3. Οί λόγοι
μου ού μη παρέλθωσιν.

Κ. Γραμματικόν

Πιστεύομεν τοίς λόγοις σου

Πιστεύομεν οΙς λέγεις Πιστεύομεν οlς αν λέγηις
Πιστεύομεν δτε λέγεις Πιστεύομεν δταν λέγηις
Πιστεύομεν εί λέγεις Πιστεύομεν έαν λέγηις

πιστεύσομεν οΙς αν (δταν, έaν) λέγηις.

L. Άριστοφάνους 1
::- Έάν τις ά.λλο πλην περι είρήνης λέγηι,
κωλύσομεν .

a Conv. 202d b Plut.Caes. 69 c Rep. 470c d 1.Kor. 1,22 e Il. 19,178; 22,357;
19,29 ι Leg. 944a, Men. 94b, Gorg . 462e g Mem. 1,1 ,9 (L. 18F3) h Crito 51b
k Jh. 10,38, vgl. 20,31, Μι. 24,35
1
; Lach . 201c Ach. 39.

1 Die Verdoppelung des Pronomens ist wahrscheinlich echt. 2 Apokal. 18,2 (Nachah-
mung semitischen Stils). έπεσεν fiel, έγένετο wurde. 3 φύσει νοn Natur. 4 τό διά­
φραγμα Zwerchfell. 5 ή γάρ denn wahrlich, furwahr. 6 Bei Homer findet sich Plu-
 LEKTION 24 63

ral des Verbs, wenn das Subjekt wie hier, der Plural eines Neutr. Pronomens ist. In Prosa wίirde
hier μελέτω stehen (νοη μέλει μοι). 7 lnschrift vom Schatzhaus der Aιhener ίη Del-
phi. 8 άκρο{}ίνια der besιe Teil, Erstfrucht, Beute. 9 ή πατρίς (lat. patria) Vater-
land. 10 πράξω ich werde tun (Fut. νοη πράσσω, vgl. Praxis). 11 δ.πάς = πάς je-
der. 12 χρήματα (Sachen) Besitz, Geld.

Lektion 24

σώφρων, σώφρον τίς, τί, τίνος δστις

ευδαίμων' εuδαιμον εΙς, εν, ένός μίa, μιάς

1
Α. 1. ':· Σώφρων, δίκαιος, άγαθός, εύσεβης άνήρ. (Αtσχ. 3 )
2. Οί σώφρονες 'Απόλλωνα θεραπεύουσιν.
Β. Πλάτωνος
1. >>Καλους καl άγαθους λέγεις τους σώφρονας η τους άφρονας;« -
»Τους σώφρονας έγώ.« 2. Θεός άνθρώποις σώφροσι νόμος, άφροσι
δ' ήδονή.b
C. Άλλα Πλατωνικά
1. Άρ' ού πολλοl άδικοι άνθρωποι εύδαίμονές είσιν; 2. Μόνον τον
καλον και άγαθον εύδαίμονα είναί φημι. 3. Ό δίκαιος εύ­
δαίμων. 4. Τοίς άγαθοίς μετa θάνατον δεί θυσίας ποιείν ώς δαίμο­
σιν· εί δε μή, ώς εύδαίμοσί τε και θείοις.c
D. Μενάνδρου 1
·~ Νύν δ' ερπ' άπ' οtκων τώνδε· την γυναίκα γaρ
την σώφρον'(α) ού δεί τaς τρίχας ξανθaς ποιείν.

11
Α. Περι πολιτείας καl πολιτών
1. Οί πλείστοι κακοί. 2. Πλείονες (πλέονες) τών χρηστών οί πονη­
ροί. 3. + Έλάττονες (έλάσσονες) τών πονηρών οί χρηστοί. 4. Δει­
νόν έστι τους χείρους (χείρονας) τών άμεινόνων άρχειν. 5. Ό
δημαγωγος κάλλίον λέγει τού φιλοσόφου. 6. Τοίς άμείνοσιν &σπερ
νόσος τής πολιτείας είναι δοκεί, δταν τών κακιόνων τις τήι γλώσσηι
κατέχηι τον δήμον και άρχηι.
Β. Διάλογος
1. »Καλόν σοι, πλείω (πλείονα, πλέονα) μεν άκούειν, fιττω (ήττονα) δε
64 LEKTION 24

λέγειν.« 2. »Άλλ' έaν βελτίω (βελτίονα) γε λέγω;« 3. »Κράτιστον

ευβουλία· ή σι γην fχε ή κρείττονα (κρείσσονα, κρείσσω) σιγής
λέγε.« 4. »Τό βέλτιστον δη λέξω.« 5. »Τί δ' έστιν;« 6. »Κακής γυ­
ναικός ουδεν κάκϊον είναι λέγω, άγαθής δ' ουδεν άμεινον.« 7.
»Κάλλιστα έλεξας.«

ΠΙ

Α. ~Εκ τού Ευαγγελίου

1. 'Άνθρωπός τις κατέβαινεν άπό Ίερουσαλημ είς Ίεριχώ. 2. Ε'ί τις
έχει ώτα άκούειν, άκουέτω. 3. Τίς εl, κύριε; 4. Τίς έστιν ή μήτηρ
μου; καi τίνες είσiν οί άδελφοί μου; 5. Τίνα με λέγετε είναι; 6.
Τίνα με λέγουσιν οί άνθρωποι είναι; 7. Τίνα μισ~όν έχετε; 8. Τί
έστιν άλήθεια; 9. Τί λύετε τον πώλον; 10. Τί έμοi καi σοi, γύ­
ναι; 11. Τίνος έστiν ή είκων αϋτη; 12. Τίνος έχει είκόνα; λέγουσι·
Καίσαρος.
Β. Μελέτημα
1. Λέγ' δ λέγεις. 2. Λέγ' δ τι (δ, τι, δτι) λέγεις.
3. Λέγ' οϋστινας λέ­
γεις λόγους. 4. 'Ήντινα γνώμην έχεις λέγ' ήμϊν. 5. ουκ έχω δτι (δ
τι) λέγω. 6. Λέγ' &. σοι δοκεί (&.τινά σοι, &.ττα σοi δ.) 7. Λέξον δστις
-; , cι ' , ι ,.
ει και ητις εστιν η πατρις σου.

2
C. 1. Σόλων εlπε· φεύγ' ήδονην ητις ϋστερον λύπην τίκτει.
2. 'Ό τι καλόν, φίλον.
3. '; Μακάριος, δστις ουσίαν καl νούν έχει.
4. την οίκίαν, τό άργύριον, τον χρυσόν· άλλοις τισi καταλείψεις
ταύτα πάντα.

IV
Α. 1. Ήρακλείτου· Εlς έμοi μύριοι, έaν άριστος ήι.
2. Ένός μόνου δεϊ. 3. 'Ένα φίλον έχω.
4. ':· Έγω γυναικi Ε:ν τι πιστεύω μόνον. (Κωμ.)
5. Παροιμία· Μία χελιδων έαρ 3 ου ποιεί.
Β. Γραμματικόν
1. Eii λέγει σε ουδείς, πολλοi δε κακώς. 2. ουκ έστι βίος άλυπος ου­
δενός (ουδενί). 3. ':· Βέβαιον ουδέν έστιν έν θνητών βίωι. 4. Τίνι
πιστευτέον; 5. Μηδενi πιστευτέον. 6. Ουδεμία ήμίν έστιν όδός
σωτηρίας.

C. 1. Μηδεν άγαν. 2. Μηδένα άδικείν δεϊ. 3. ουδεμίαν αίτίαν εύ­

ρίσκω έν αυτώι.d 4. ':· Φιλεϊ δ' έαυτοϋ πλείον οi~δεiς ουδένα.e
D. 1. Εlς θεός Σάραπις. 4 2. Ο\Jδεiς θεός εί μη εlς. c
 LEKTION 25 65

3. Πλάτωνος-& Δοκεί δη ό θεός λέγειν ώς ή άνθρωπίνη σοφία ολί­

γου τινός άξία έστl καl ούδενός.

a Aisch.Sept. 610 b 8. Epist. 355a c Rep. 540c d Jh. 19,4 e Menander, Μοηοsτ.
1
814 1.Kor. 8,4 g Apol. 23a.

1 Hier (wie in L. 13 G) droht ein erzϋrnter Ehemann, seine ι!nschuldige Frau zu versto-
Ben. 2 Solon (ca. 640 - ca. 560 v.Chr.), aτhenischer Staatsmann und Dichter, den ·Sieben
\Xleίsen < zugerechnet. 3 τ6 έαρ (lat. ver) Frίihling. 4 Der Kulτruf, und Anspruch,
der Anhanger dieses agyptisch-griechischen Gottes.

Lektion 25

δ σωτήρ, σωτήρος ειθε εi:ην

δ ρήτωρ, (>ήτορος εi:ην άν

1
Α. Περi σωτήρων
1. Σωτηρ ίσθι, ώ Άπολλον. 2. Νύν θεους σωτήρας καλώ.
3. Ναυτών σωτήρες οί Διόσκουροι. 4. Θύωμεν δη τοίς θεοίς τοίς
σωτήρσιν.
5. ':· Ζεύ σώτερ, εi:περ έστl δυνατόν, σώιζέ με. (κωμ.)
Β. Φιλοσόφων δόξαι
1. Έ μπεδοκλ ή ς Μέτωνος 'Ακραγαντίνος τέσσαρα λέγει στοιχεία,
πίιρ, άέρα, ϋδωρ, γήν. 2. 'Α ναξαγόρου · Έκ πυρος άηρ καi έξ
άέρος ϋδωρ. 3. Δημοκρίτου· Άνθρωπος καl τα άλλα ζώια ζώει
άέρι.
C. Παροιμίαι
1. Τον άέρα τύπτεις.
2. ::- Χεlρ χείρα νίπτει, δάκτυλοι δε δακτύλους.
3. ':· Συν δαίμονι καl χέρα κίνει. 1
D. 1. 'Α ναξαγόρου · Δια τό χείρας έχειν φρονιμώτατον τών ζώιων
άνθρωπος. 2. »Δίκην έν χερσiν« καi »έν χειρi την δίκην« τους κα­
κους έχειν καi. Ήσίοδοςa καi Πλάτωνb λέγουσιν· δ δ' Άγάθων2 ·
>:- Γνώμη δε κρείσσων έστiν ή {>ώμη χερών.

Ε. 1. Νέος νέωι φίλος, ώς λέγει Άριστοτέληξ, καl άνθρωπος άνθρώπωι

καl ϊππος ϊππωι· δθεν καl ή παροιμία λέγει· Ώς αίεi τον δμοιον, καi
66 LEKTION 25

'Έγνω {}ηρ {}ήρα. 2. Θηρi άγρίωι δμοιος δ τύραννος. 3. + Θηρσiν

άγρίοις δμοιοι οί τύραννοι.
F. Περi ρητόρων
1. Ό Περικλής ρήτωρ ήν ώς ο\Jδεiς τών a.λλων. 2. Ψήτορός έστιν
άρετη λέγειν την άλή{}ειαν. 3. Άλλ' f,γωγε τοίς ρήτορσιν ου πιστεύω.
G. Πολυβίου 4
Οί 'Ρωμαίοι δικτάτορα είχον Κόϊντον Φάβιον Μάξιμον· ό δε δικ­
τάτωρ έστiν αυτοκράτωρ στρατηγός &μα δε τώι δικτάτορι είχον ίπ­
πάρχην Μάρκον Μινούκιον· σbτός δ' έστιν ύπό τόν 5 αυτοκράτορα.

Η . Έπι γραφαί 6
1. Γάϊος 'Ιούλιος Καίσαρ αυτοκράτωρ
{}εός.

2. Ό δήμος
Γάϊον Ίούλιον Καίσαρα
τον έαυτοϋ σωτήρα καi εiJεργέτην.

3. Ό δήμος
Α ι'Jτοκράτορα Καίσαρα {}εόν
{}εσύ ύόν.

4. Ο ΔΗΜΟΣ ΣΕΒΑΣΤΟΝ ΚΑΙΣΑΡΑ

Abbildung 4: lnschrift aus Athen (L. 25 1 Η 4).

Ο ΔΗΜΟΣ
ΣΕΒΑΣΤΟΝ Ό δήμος ΚΑΙΣΑΡΑ
Σεβαστόν Καίσαρα
 LEKTION 25 67

Ι. ΤΙΒΕΡΙΟΝ ΚΑΙΣΑΡΑ ΘΕΟΝ ΣΕΒΑΣΤΟΝ

7

ΘΕΩΝ ΣΕΒΑΣΤΩΝ ΥΙΟΝ

ΑΥΤΟΚΡΆΤΟΡΑ ΓΗΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΗΣ
ΤΟΝ ΕΥΕΡΓΕΤΗΝ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΑ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΚΟΣΜΟΥ
ΜΥΡΕΩΝ Ο ΔΗΜΟΣ
Τιβέριον Καίσαρα, θεόν σεβαστόν, θεών σεβαστών υίόν,
Α ύτοκράτορα γής καi θαλάσσης,
τον εvεργέτην καi σωτήρα σύμπαντος κόσμου
Μυρέων ό δήμος.

Κ. Περi μαρτυρίας
1. Ύμείς έστε μάρτυρες τούτων. 2. Έβλασφήμησεν· τί ετι χρείαν
εχομεν μαρτύρων; 3. Μάρτυσι δούλοις ου πιστεύομεν. 4. Μάρτυ-
ρας καλώ θεούς. 5. Μάρτυς μuύ έστιν ό θεός.

11
Α. Εiιχαί
1. Εrθε μοι εrη παρθένος καλή. 2. Εtθε πλούσιος είην. 3. Εrθε
πλούσιοι εlμεν (εtημεν). 4. Εί γάρ μοι είεν (είησαν) υίοi άν­
δρείοι. 5. Εiιδαίμων είης. 6. Άεi εύδαίμονες είτε (είητε).
7. :~ Δύσμορφος είην μάλλον fι καλός κακός. (Εύρ.)

Β. 1. Μη εrην στρατηγός μήτε στρατιώτης.

2. :' Άδελφός άνδρi 8 παρείη.
3. Άεi τοίς άγαθοίς συνείην. 4. Κακοίς μηδέποτε συνείης.
C. 1. 'Ώρα aν εi:η λέγειν.
2. ':- Μήτηρ aν αύτού μάλλον εtης η γυνή. (κωμ.)
D. 1. 'Ά έκέλευες ποιώ- πώς aν ο-δν εtην κακός;
2. '' Ποί1 δήτ' aν είεν οί ξένοι; δίδασκέ με. (Εύρ.)
Ε. Έκ τών Πλάτωνος
1. Σωκράτης προς Πρωταγόραν·d »'Έλεγες, ώ Πρωταγόρα, ή
δικαιοσύνη και σωφροσύνη και πάντα ταυτα ώς εν τι ειη συλλήβδην' 9
άρετή. « - » 'Έλεγον γάρ. « 10
2. Σωκράτης προς Άγάθωνα·e Ή μΕν έμη σοφία φαύλη τις aν
εi:η, ή δε ση λαμπρά· η γε έξέλαμψε πρώιην έν μάρτυσι τών Έλλήνων
πλέον ή τρισμυρίοις.

a Op. 192 b Theaet. 172e c Nach Rhet. 1371b 15 d Prot. 329c e Conv. l 75e.

1 κίνει (Imper. νοη κινέω) bewege! rege! 2 Agathon, tragischer Dichter; jϋngerer Zeitge-
nosse des Euripides. 3 Vgl. L. 12D; Εγνω (er) erkannte (und daher) kennt (Aor. νοn
γιγνώσκω). 4 Polybios, der Historiker (ca. 200-119 v.Chr.). Der erhaltene Teil seines
Geschichtswerks beschreibt u.a. die ersten Jahre des Hannibalischen Kήeges (Livius, Buch
ΧΧΙΙ ff. folgt Polybius). 5 Ιη der hellenistischen Zeit verdrangte der Akkusativ nach ύπό
68 LEKTION 26

den traditionellen Dativ. 6 Inschήften auf den Basen von (nicht erhaltenen) Statuen Cae-
sars (100-44 v.Chr.) (Nr. 1 und 2) und seines (adoptierten) Sohnes Augustus (63 v.Chr. - 14
n.Chr.) (Nr. 3). Sie standen in Demetήas (Thessalien), Athen und auf der Insel Keos (Kykla-
den): Zeugnisse der gήechischen Dankbarkeit fίir die Beendigung des hundertjahrigen Bϋrger­
kriegs. Zu 4. s. Abb. 4. 7 Inschήft von Myra in Lykien (Sϋdkleinasien). 8 άνδρί
Dat.Sing. von άνήρ Mann (L. 26). 9 συλλήβδην (Adv.) zusammenfassend, alles in allem,
mit einem Wort. 10 Protagoras von Abdera (ca. 485-415 v.Chr.), der hervorragende So-
phist, Titelperson eines platonischen Dialoges.

Lektion 26

ό aνήρ, aνδρός λέγοιμι, λέγοις, λέγοι ..

ή μήτηρ, μητρός λέξαιμι, λέξαις (λέξειας)

Α. 1. Ευριπίδου
::- Άνηρ γaρ άνδρα καi πόλις 1 σώιζει πόλιν.
2. 'Άνερ φίλτατε, τί f:ν νώι έχεις ποιείν; 3. Άνδρi μάχη μέλει. 4.
Άνδρών τάδ' έστίν. 5. Σοφίάι ά.νηρ ύπερ ά.νδρος tσχύει.
6. ':- Ο'\Jκ έστ' ά.νηρ Ευριπίδου σοφώτερος ποιητής. (Αρφ.)
Β. 1. Ήσιόδουa
::- Έκ γaρ Μουσάων και έκηβόλου 2 Άπόλλωνος
άνδρες άοιδοι έάσιν 3 έπι χθόνα καi κιθαρισταί.
2. Πλάτωνοςb Αί γυναίκες τοϋς ά.γαθους άνδρας »θείους« καλού­
σιν. 4
3. Ευχaς μεν τοίς θεοίς, έπαινον δ' άγαθοίς άνδράσι παρέχομεν.
4. Φιλήμονος· •:- Έκ τών λόγων μη κρίνε, Κλειτοφών, σοφον
η χρηστόν άνδρα· τον βίον έξέταζ' άεί.
C. Άριστοτέλους
Άθηναίων η βουλή, δταν δοκιμάζωσι τους άQχοντας, έρωτώσιν 5 »τίς
σοι πατηρ καi τίς πατρός πατήρ; καi τίς μήτηρ και τίς μητρος πατήρ;«
D. 1. Ευριπίδου · ::- Άεi δε μήτηρ φιλότεκνος μάλλον πατρός.
2. Φιλότεκνοί πως αί μητέρες.
Ε. 1. Χαλεπόν πατρι θυγάτηρ. 2. Πατρι ουδεν fιδιον θυγατρός. 3.
Τοίς μεν πατράσι θυγατέρες f)δίονές είσι, ταίς δε μητράσιν οί υίοi
ηδιστοι. 4. Ώ μήτερ, άκουσον θυγατρός. 5. ;Ω θύγατερ, άκουσον
μητρός.

F. Κωμικά
1. •:- »;Ω μιαρέ, τύπτεις τον πατέρα;« »Φήμ' 6 , ώ πάτερ.«
 LEKTION 26 69

2. την δε μητέρα &σπερ σε τυπτήσω. 3. + ου τυπτέον πατέρας καi

μητέρας.

G. Πλάτωνος
1. Οί ποιηταi ήμίν &σπερ πατέρες τής σοφίας είσi καi ήγεμόνες. c 2.
Μητρός τε καi πατρός τιμιώτερον πατρ ίς.d
Η. Πινδάρου
::- 'Έν άνδρών,
εν θεών γένος εκ μιάς δε πνέομεν
μάτρός άμφότεροι. - v - v

11
Α. Γραμματικόν
1. Λέγοιμι δ. δεί. 2. Λέγοιμ' άν Τ)δη. 3. Λέγοις άν. 4. Τί κάν
(= καi. άν) λέγοι τις; 5. Είθε την άλήθειαν λέγοις άεί. 6. Εί θεός
θέλοι, λέγοιμι άν. 7. Θεός φυλάττοι σε.
Β. e 1. Θέλοιμεν άν θύσαι τοίς θεοίς, άλλ' ούκ έξεστιν. 2. Ούκ έστι θύσαι
άνευ πλούτου· οί γό.ρ πένητες, ο-Uδ' εί θέλοιεν, θύσαι άν έχοιεν.
C. Γραμματικόν
1. »Εί λύσαιτέ με έκ δεσμών, ε-Uγνώμονες άν είητε.« - »Λύσαιμεν άν
σε, εί την άλήθειαν λέξαις (λέξειας).« 2. »Τί με δεί λέξαι;« -
»'Έγωγε άν λέξαιμί σοι.« - »Καi. πώς άν συ λέξαις (λέξειας) δ. έμε χρη
λέξαι;«
D.e 1. Άνευ Πλούτου ουδ' άν εΙς άνθρώπων θύσειεν (θύσαι) έτι .
2. »Εί ήτε πλούσιοι, άρ' ουκ άν θύσαιτε τοίς θεοίς;« 3. »Εί ήμεν
πλούσιοι, θύσαιμεν άν.« 4. Καi τίς άν τούτο πιστεύσειεν (πιστεύ­
σαι); 5. ΟiΊτοι, εί ήσαν πλούσιοι, θύσειαν (θύσαιεν) άν.
Ε. Πλούτου, θεού τυφλού, καi Χρεμύλου, άνδρός 'Αθηναίου, διάλογοςf
ΧΡ. ::- Εί πάλιν άναβλέψειας &σπερ καi προ τού,
φεύγοις άν τους πονηρούς; ΠΛ. Φήμ'6 έγώ.
ΧΡ.
0
Ως τους δικαίους δ' άν βαδίζοις; ΠΛ. Πάνυ μεν oiJν.
F. ::- Ειης φορητος ουκ άν, ε ί πράσσοις καλώς. 8
G. Θεόγνιδοςh
::- Ει ποτε βουλεύσαιμι φίλωι κακόν, αυτός εχοιμι·
εί δέ τι κείνος έμοί, δiς τόσον 7
αlιτός εχοι.

a Theog. 94f b Men . 99d c Lys . 214a d Crito Sla e Nach Aristoph.Plut.
133-7 t ebd. 95-7 ι Aisch.Prom. 978 h v. 1089f.

1 πόλις Akk. πόλιν Stadt, Staat. 2 έκήβολος fernhintreffend (mit s. Pfeilen). 3 εά­
σιν poet. = εισιν. 4 καλούσι(ν) (sie) rufen, nennen. 5 έρωτώσιν (sie) fra-
gen. 6 φημί ich sage (es), d.h. jawohl. 7 δiς τόσον zweimal soviel.
70 LEKTION 27

Lektion 27

ή Έλλάς, ~Ελλάδος ή έλπίς, έλπίδος ... έλπίδα

t)Ι ~'
ο ερως,
,,

ερωτος η χαρις,
'

χαριτος ... '

χαριν

Α. 1. Έλλάδος Έλλaς αl Άθήναι. 2. την Έλλάδα πεπαίδευκεν 'Όμη­

ρος.

B.-C. Περl παίδων

Β. 1. Ό παιδαγωγός τον παϊδα άγει εις διδασκάλου. 2. Παϊς παιδl
ήδέως σύνεστιν, άνδρl δ' άνήρ. 3. + Παϊδες παισlν ήδέως σύνεισιν,
άνδράσι δ' άνδρες.
C. 1. Παροιμία· '' Μη παιδl μάχαιραν.
2. Άνακρέοντος- 1 ::- Φέρ' ϋδωρ, φέρ' οίνον, ώ παί.
3. Σοφοκλέους· ::- Άλλ' εισι μητρι παίδες άγκυραι βίου.
D. Περl μονάδων καl τριάδων και δεκάδων
1. Άρχύτας ό Πυθαγόρειος 3 βιβλίον συνέγραψε περl τής δεκάδος ή
γaρ δεκaς κατa τους Πυθαγορείους τέλειόν έστιν. τό δε εν και μο­
νάδα λέγει· ή δε μονaς άρχη πάντων.
2. Ή Όρφικη Θεολογία 3 πρώτην τριάδα εχει τον Χρόνον καl Αi­
θέρα καl Χάος τών δε Χριστιανών 3 άγία τριάς έστι πίστις, έλπίς,
, /

αγαπη.

Ε. Εύριπίδου· περι έρωτος

1. Ε'ύριπίδης λέγει, ώς τον ποιητην
::- 'Έρως διδάσκει, κaν (καl Ε:aν) άμουσος ήι τό πρίν.
2. '' 'Έρωτος ο'ύδf:ν ισχύει πλέον.
3. ::- »Φεύ, φεύ, βροτοϊς έρωτες ώς κακόν μέγα« ή Μήδεια λέγει.
4. Οί άδικοι, λέγει Ε'ύριπίδηςb, την τυραννίδα »δεινοϊς έρωσι«
θηρεύουσιν.
F. Άρίστιππος ό Κυρηναίος φιλόσοφος 4 τοσούτον έφη διαφέρειν βασι­
λείαν τυραννίδος δσον νόμος άνομίας και ελευθερία δουλείας.
G. 1. Μάρκου Α'ύρηλίου· ·Ως πους ποδl συνεργός, οϋτως άνθρώπωι
άνθρωπος.
2. Παροιμία· τα προ ποδών (παρa πόδας, έν ποσlν) δρα 5 •
Η.-1. Περl πατρίδος
Η. 1. Έμοι πατρίς Ε:στι Σπάρτη. 2. Πατρίδος ο'ύδεν τιμιώτερον. 3.
Πλάτων μητρός τε και πατρός την πατρίδα τιμιωτέραν λέγει.
Ι. Άθηναϊός τις άνδρα Σερίφιον, 6 κακώς ελεγεν· ό δε »έμοl μέν«, έφη,
»ή πατρις δνειδος 7 ' συ δε τήι πατρίδι«.
 LEKTION 27 71

Κ. Περi ε.λπίδος
1. Κακών tατρός έλπίς. 2. Έλπiς κάκιστον. 3. Πλείων έλπiς φιλίας
ήμίν i\ Εχθρας.c 4. Πολλ(i>ν έλπίδων πάς άνθρωπος γέμει. 5. 'Έχω
τιν' άγαθην έλπίδα.
Εuριπίδουd
1. ::- 'Εν έλπίσιν χρη τους σοφούς, έχειν βίον.
2. ::- ουκ έστιν έλπiς τοίς ξένοις σωτηρίας.
Μ. -Ν. Περi χάριτος και Χαρίτων.
Μ. 1. »Τίς έστιν ή παίς αύτη ή καλή;« - »ή άδελφή μου.« - »ώς θαυμασία
τής παιδός ή χάρις.«
2. Αtσχύλου· ::- Δαιμόνων δέ που χάρις.e
3. Χάρις χάριν φέρει. 4. Χάριν άντi χάριτος. 5. Χάριν εχω σοι. 6.
Μη προς χάριν λέγε.
Ν. 1. ;Ω Σώκρατες, θύε ταίς Χάρισιν. 2. Αί Χάριτες έν Όλύμπωι παρa
ταίς Μούσαις οί:κίαν f:χουσιν.

Ο. Περi έριδος θεών. 8

1. Πόθεν ήλθε τών θεών ηδε ή ερις; 2. Θεών έριδας μη λέγε.
(Πλ.) 3. Πλάτων θεών οuκ εlναι εριν λέγει.
Ρ. Ε\Jριπίδου
1. Περi Αρτέμιδος ::- Άρτέμιδι θύσειν παίδα σΤJν μέλλει πατήρ.ι
2. Εtς 'Άρτεμιν (ϋμνου Εύριπιδείου ή aρχήg)
::- Χαίρε, χαίρε μοι, ώ κόρα, - ..., - ..., ..., -
Λάτούς 9 Άρτεμι καi Διός, 10 - - - ..., ..., -
καλλίστά πολυ παρθένων. - - - ..., ..., - ..., -

b Eur.fr. 350Ν
2
a Clem.Alex.Strom. 54,1, nach 1. Kor. 13, 13 • Pl.Phaedr. 232e d Fr.
408 ; Ι.Τ. 1413 e Ag. 182 ί Eur.I.A. 883 8 Eur.Hipp. 65.

1 Anakreon, der ionische Dichter (6 . Jh. v.Chr.). 2 Archytas von Tarent, alterer Zeitge-
nosse und Freund Platos. 3 d.h. der Mythus vom Welτbeginn in den epischen Rhapso-
dien, welche Orpheus, dem mythischen Sanger, zugeschήeben wurden. 4 Aήstippos νοπ
Kyrene (gest. ca. 360 v.Chr.), einstmals Anhanger des Sokrates, lebte eine Weile am Hof des Ty-
rannen Dionysίos von Syrakus. 5 δρα sieh. 6 Einwohner von Seriphos, einer klei-
nen und aπnen Insel im Aegeischen Meer (eine der Kykladen). 7 το όνειδος Schmahung,
Vorwurf, Schande. 8 Zwist unter den GOttem; zumal jener, welcher den Trojanischen
Krieg zur Folge hatte. 9 Genetiv νοη Λάτώ = Leto (Mutter νοη Apollo und Arτe-
mis). 10 Gen. von Ζεύς.
72 LEKTION 28

Lektion 28

ό δρνις, όρνιθος δεδωκώς, -ός (-ότος)

ή φιλότης, φιλότητος ηκουσα ώς ηκοι (ηκει)

Α. Έκ τών 'Αριστοφάνους Όρνίθων·a

1. ':· »Όράις 1 τιν' δρνιν;« - »Ma τόν Άπόλλω 2 , 'γω μεν οlι.«
2. •:· » Όδi τίς έστιν δρνις;« - >>'Όρνις έγωγε δούλος.«
3. ':- 'Όρνιθες άνθρώποισι νϋν είσιν θεοί.
4. ::- Πρώτα διδάσκω μίαν ορνίθων πόλιν είναι.
5. •:- 'Όσα γάρ έστιν ένθάδ' αίσχρά, ...
ταύτα πάντ' έστiν παρ' ήμίν τοίσιν ορνισιν καλά.

Β. 1. Παροιμία·
'Ισότης, φιλότης ή γaρ ίσότης την φιλότητα συνέχει. 2. Και 'Αριστο­
τέλης δε ισότητα είναι την φιλότητα λέγει· γράφει γούν Εν τοίς Ήθι­
κοϊςb »ή ίσότης και δμοιότης φιλότης, καi μάλιστα ή τών κατ' άρετην
(όμοίων) όμοιότης«.
C. 'Αριστοτέλης έν τοίς Πολιτικοίςc μεσότητα την άρετην λέγει· έν δε τοίς
Ήθικοίςd οϋτως γράφει· μεσότης τις aρα έστιν ή άρετή, και εστιν aρα
ή άρετη . . . έν μεσότητι· μεσότης δε δύο κακιών.
D. 1. •:- Ά νεότό.ς μοι φίλον αίεί. (Ε-Uρ.)
2. Έκ νεότητος τaς Μούσας έθεράπευσα. 3. Αί νεότητες άφρονέσ­
τεραι. 3 4. + Ό νεανίας ο-bτος ταχυτήτι ποδών τa 'Ολύμπια νενίκη­
κεν.

Ε. Περi πενίας καi τών πενήτων

1. Άνδρος πένητος ουκ έστι φίλος.
2. •:- Ώ τρισκακοδαίμων, δστις ών 4 πένης γαμεί. (κωμ.)
3. Όμήρου·e •:· Αίψα 5 γaρ έν κακότητι βροτοi καταγηράσκουσιν.
4. Περικλής (λέγει Πλούταρχος) άντi τών πλουσίων και ολίγων τοίς
πολλοίς καi πένησι συνήν.

ΙΙ
Γραμματικά

Α. f 1. Ό θεός δεδωκώς τάγαθa σώιζει με. 2. Χάριν έχω τώι θεώι τώι
δεδωκότι τάγαθά. 3. Οί θεοi δεδωκότες τάγαθa σώιζουσιν
ήμάς. 4. Χάριν έχομεν τοϊς θεοίς τοίς δεδωκόσι τάγαθά.
Β. 1. Δημήτηρ δεδωκυία τάγαθa σέσωκέ με. 2. Χάριν έχω Δήμητρι τήι
 LEKTION 28 73

δεδωκυίάι τάγαθά. 3. Αί θεαi δεδωκυίαι τάγαθa σεσώκασιν

ήμάς. 4. Ταίς θεαίς ταίς δεδωκυίαις τάγαθa χάριν εχομεν.
C. Περi τών κακώς πεπραγότων (Εuριπίδεια)8
1. Πώς εχεις; τί πράσσεις; 2. Καλώς πράσσω. 3. Πολλοi κακώς
πράσσουσιν. 4. Κάγω κακώς πέπραγα.
5. ::- Τί δη διώκεις τον κακώς πεπραγότα;
6. ::- 'Έτ' εστι δάκρυα τοϊς κακώς πεπραγόσιν.
D. 1. Ό άγγελος λέγει, ώς »Οί πολέμιοι ηκουσιν (flξουσιν).«
2. Ό άγγελος έλεγεν, ώς »Οί πολέμιοι flκουσιν (tiξουσιν).«
2a. Ό άγγελος έλεγεν, ώς οί πολέμιοι fικοιεν (flξοιεν).
1.+2. Ό άγγελος λέγει (ελεγε) τους πολεμίους ηκειν (f)ξειν).
Ε. »Λελύκατε τaς σπονδάς, ώ Ά{}ηναίοι«.
1. Οί Λακεδαιμόνιοι λέγουσιν, ώς τaς σπονδaς λελύκαμεν.
2. Οί Λακεδαιμόνιοι ελεγον, ώς τaς σπονδaς λελύκαμεν.
2a. Οί Λακεδαιμόνιοι έλεγαν, ώς τaς σπονδaς λελυκότες εlμεν (εtη­
μεν).

F. 1. 'Αντίνοος πάντα πράττει, δπως 'Ιθάκης βασιλεύηι.

2. 'Αντίνοος πάντα επραττεν, δπως 'Ιθάκης βασιλεύηι.
2a. 'Αντίνοος πάντα επραττεν, δπως 'Ιθάκης βασιλεύοι.
G. »ό θεός δ δέδωκεν, άπολαμβάνει6 « .
1. Ίωβ λέγει, ώς ό θεός δ δέδωκεν, άπολαμβάνει.
2. Ίωβ έλεγεν, ώς δ θεός δ δέδωκεν, άπολαμβάνει.
2a. Ίωβ έλεγεν, ώς ό θεός δ δέδωκως είη, άπολαμβάνοι.

aAr.Av. 263. 67/70. 1236. 550. 755 b Eτh.Nic. 1159b 2 c Pol. 1295a 37 d 1106b 27;

1107c 2 e Od. 19,360 f Vgl. Alexis ap.Athen. 40e g Or. 732; Phoen. 1212; Hel. 464.

1 όράις siehst du? 2 Beachte diese kontrahierτe Form des Akk.Sing. 3 Komparativ
zu άφρων (L. 24 ). 4 seiend (Partiz. νοη είμί, L. 30). 5 αίψα sogleich
(poet.). 6 άπολαμβάνω zurίicknehmen.
74 LEKTION 29

L. 29: g., η, ψ (fίir άι, ηι, ωι).

Lektion 29

Το δράμα, δράματος φεύγω, έφευγον, έφυγον

το σώμα, σώματος μανθάνω, έμάνθανον' εμαθον
το φώς, φωτός ήλθον, έλθω· είπον, εϊπω

1
Α. Περi Σοφοκλέους 1
1. Σοφοκλής εγραψε δράματα έκατόν τριάκοντα. 2. Ή 'Αντιγόνη το
δράμα τών Σοφοκλέους 1 καλλίστων έστίν. 3. Σοφοκλής έν τοίς δρά­
μασιν Όμήρου μαθητης ήν.
Β. Περi γραμμάτων
1. Το θήτα τό γράμμα κύκλος έστίν, έχει δ' έν μέσφ στιγμήν. 2 2. Ό
γραμματικός (ή γραμματική) τα γράμματα διδάσκει. 3. Έν τοϊς
γράμμασιν ή μνήμη τών καλών έστιν.
C. 1. 'Έα, τί χρήμα; 2. •:- Χρήματα, χρήματ' άνήρ. 3. Χρήμασι μη πί­
στευε. 4. Πρωταγόρου· Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος.
D. 1. Τίτο πράγμα; 2. Χαλεπόν το πράγμα. 3. Ώ Σώκρατες, το σον
τί έστι πράγμα; 4. Μη μοι πράγματα πάρεχε.
5. Έπικτήτου· Ταράσσει τους άνθρώπους ου τα πράγματα, άλλα τα
περι τών πραγμάτων δόγματα. a
Ε. Περi πνεύματος
1. Άριστοτέλους (ει γνήσιον)b· Ό άνεμος και πνεύμα λέγεται 3 • 2.
Το πνεύμα δπου θέλει πνεί.c
3. Σοφοκλέους- 1 •:- 'Άνθρωπός έστι πνεύμα και σκια μόνον.
4. Πνεύμα ό θεός.d 5. Έν πνεύματι καi άληθείςχ.
F. Περi σώματος
1. ::- Ει σώμα δούλον, άλλ' ό νούς έλεύθερος.
2. 'Ίσχυε τfl ψυχfl μάλλον η τφ σώματι.
G. 'Αριστοτέλους
1. 'Αδύνατον' δύο σώματα &.μα έν ταύτφ είναι. e
2. Τών σωμάτων τα μεν άπλά έστι, τα δε σύνθετα. r
3. 'Αριστοτέλης έρωτηθείς, 4 τί έστι φίλος, εφη· Μία ψυχη έν δύο
σώμασιν.

Η. 1. ::- Κλεπτών γαρ ή νύξ, τής δ' άληθείας τό φώς.

2. Έν τφ φωτi περιπατώμεν.& 3. Ό θεός φώς έστιν.h
 LEKTION 29 75

1. Περi ώτων
1. ::- Δεϋρ'(ο) έλθ'(έ)· ες σδς σοι τους λόγους εlπείν θέλω.
2. 'Όνφ τις έλεγε μϋθον, ό δε τα ώτα έκίνει. 5 3. ου χρη λέγειν τα
τοίς ώσiν τερπνά, άλλό. την άλήθειαν.
Κ. ::- Μη χρώμασιν τό σώμα λαμπρύνειν 6 θέλε,
εργοις δε καθαροίς καi τρόποις την καρδίαν.

11
Α. 1. Την πατρίδα φεύγω δύστηνος. 2. Δύστηνος εγώ, ποί φύγω;
Β. 1. Άνδρi φίλον εστi τα ένδον τής οίκίας εύρίσκειν πάντα εν κόσμφ.
2. ::- 'Έφυγον κακόν, ηύρον aμεινον.
C. 1. Οί Τρώες άπό τών πύργων λίθοις έβαλλον. 2. Πάνδαρος Μενέ­
λαον εβαλεν οίστψ.
D. »Άρ' ηi'Jρες τον δακτύλιον δν άπέβαλον;« - »Η-όρον, δρα' δε μη αδθις
άποβάλης.«
Ε. 1. ::· Μη πάντ' aκουε μηδε πάντα μάνθανε. 2. Τό πράγμ' έστi Q(ιδιον
μαθείν. 3. 'Έμαθον οί στρατηγοi δτι φεύγοιεν ύπό τού δήμου . 5.
Μάθοι aν τις κάπο τών έχθρών σοφόν.
F. 1. 'Ώμοι, τί λέξω; ποί ελθω; 2. »Τί εrπω τψ πατρί;« - »την άλήθειαν
είπέ (δεί σ' είπείν).«
G. 'Ηλθον, εlδον, ένίκησα.
Η. Χριστιανά
1. 'Έλθετε, πάντες πιστοί. 2. Έλθέτω ή είρήνη σου.
Ι. Έν τfl Ίλιάδιi δ ΆχιλλεiJς λέγει·
'~ 'Εχθρός γάρ μοι κείνος δμώς 8 Άίδάο πύλησιν.
δς χ'9 ετερον μεν κεύθη 10 Ενi φρεσίν, aλλο δε εrπη .

a Man. 5 b De mundo 394b9 c Jh. 3,8 d Jh. 4,24 e De an. 418b 17 t De cael.
268b 26 11 1.Jh. 1, 7 h ebd. 1,5 ι 9,312f.

1 Genetiv. 2 ή στιγμή lat. punctum. 3 wird gesagt (genannt). 4 έρωτη~είς

gefragt (Paniz. Aor.Pass.); deutsch etwa: als er gefragt wurde; wurde gefragt. 5 έκίνε ι er
bewegte (•wackelte• ). 6 λαμπρύνω hell, leuchtend machen (λαμπρός) . 7 δρα (Im-
per.) sieh!, siehe zu! 8 = όμοίως ταίς'Άιδου πύλαις. 9 χ'<κ'<κέ (aolischer Dia-
lekt, daher im Epos) = ion. -att. άν. 10 κεύ~ω verbergen (wie κρύπτω).
76 LEKTION 30

Lektion 30

ό γέρων, γέροντος βλέπων, βλέπον, βλέπουσα

ό γίγας, γίγαντος ών' ον' ο-όσα

Α. Περι γερόντων παροιμίαι

1. Δίς παίς γέρων. 2. Δις παίδες οί γέροντες. 3. ::- Καλόν δε και γέ­
ροντι μανθάνειν σοφά (γέροντα, γέροντας, γέρουσι). 4. Βουλαι γε­
ρόντων' εργα δε νεωτέρων.
5. 'Εκ τραγωιδίας τινός. a
::- Γέρων γέροντι γλώτταν ήδίστην εχει,
παίς παιδί, και γυναικι πρόσφορον γυνή.
Β. Περi λεόντων
1. Έξ όνύχων λέοντα. 2. ουκ 6.ν ποτε φύγοι λέων. 3. Έπικτή­
του· Τών άνθρώπων οί μεν λύκοις δμοιοί εισιν, οί δε λέουσιν.
C. Περι έλεφάντων παροιμίαι
1. 'Ελέφαντα έκ μυίας ποιείς. 2. Έλέφάς μύν 1 ου διώκει. 3. Έλέ­
φαντος διαφέρεις ουδέν· έπi τών άναισθήτων ή παροιμία· και άλ­
λως- 4. Έλέφαντι δμοιος εί. 5. + Έλέφάσιν δμοιοί έστε.
D. Περi Γιγάντων
1. Τών Γιγάντων δεινότατος ήν Πορφυρίων· Γίγας δ' ήν δεινός και
'Αλκυονεύς, δν Ήρακλής κατετόξευσεν. 2. + Θεοίς γό.ρ καi Γίγάσι
(θεών και Γιγάντων, θεών προς Γίγαντας) μάχη ήν έν Φλέγραις. 2
Ε. Περι όδόντων
1. Κωμικόν· ':· »Πόσους έχεις όδόντας;« - »τρεϊς fι τέτταρας. «
2. Όξ'Uς 3
τού χρόνου ό όδούς. 3. Οί πλούσιοι το χρυσίον όδούσιν
καi όνυξι φυλάττουσιν. 4. Οί Αιθίοπες δώρα έφερον έλεφάντων
όδόντας πέντε.
F. Έκ τού Δευτερονομίουb· 'Οφθαλμόν άντi όφθαλμού, οδόντα άντi
οδόντος, χείρα άντι χειρός, πόδα άντi ποδός.

ΙΙ

Α. 1. Βλέποντες ου βλέπουσιν καi άκούοντες ουκ άκούουσιν. c

2. ::- Ό γραμμάτων aπειρος ου βλέπει βλέπων. d
3. Τού λόγου μέτρον έστiν ουχ ό λέγων άλλ' δ άκούων. 4. ουχ ό
λέγων μέτρον έστi τού άκούοντος, άλλ' δ άκούων τού λέγοντας. 5 ·~
 LEKTION 30 77

Πολλοι γαρ ε-δ λέγοντες ουκ εχουσι νούν. 6. Ό έχων ώτα άκούειν
άκουέτω.e 7. 'Ωτα έχοντες ουκ άκούετε. 1
Β. 1. Άκούσατέ μου λεγούσης. 2. Λέγουσα πολλά, άπιστα πολλα λέγειν
δοκείς. 3. + Τίς άν λεγούσηι σοι πιστεύσειεν;
4. Μενάνδρου· =:· Τρόπος έσθ' ό πείθων τού λέγοντος, ου λόγος.
C. Θεόγνιδος
::- ουκ έστιν φεύγοντι φίλος και πιστος έταίρος.

D. Προμηθευς έν τώι Αίσχύλου δράματιg λέγει ώς »Πόνων έκ τώνδ' έμε

λύσει τις«, ό δε χορός, αί 'Ωκεανίδες, κελεύουσιν αυτον λέγειν· ))τίς
ο-δν ό λύσων έστίν;« και »έμοι δε τον λύσοντά σε λέγε"(< ό δε ύπακούει.
Ε. 1. ':· 'Έλληνες όντες βαρβάροις δουλεύσομεν; (Ευρ.) 2. Μέμνησο 4
άνθρωπος ών. 3. + 'Ά είδον αυτος παρών (αυτη παρούσα), ταύτα
λέγω. 4. Φίλων παρόντων και άπόντων (παρουσών και άπουσών)
μέμνησθε. 4 5. Πιστός ί:σθι 5 φίλοις και παρούσι και άπούσι. 6.
Άπολλόδωρον 'Αθηναίοι στρατηγον είχον ξένον όντα.
F. Κατα Παρμενίδην· 6
1. Το όν έστι· το μη όν ουκ έστιν. 2. τα μη όντα ουκ έστιν.
G. Πλατωνικά τινα·
1. Τού αεi όντος ή γεωμετρία γνώσίς 7 έστιν. h 2. Ψευδi)ς 8 δόξα έστiν
ή τάναντία τοίς ο-δσι δοξάζουσα . . . καi λόγος ψευδi)ς τά τε όντα
λέγων μη είναι καi τα μη όντα είναι. i 3. Λέγουσί τινες, ώ φίλε
Σώκρατες, ώς ου χρη τα τώι όντι δίκαια μανθάνειν συδε τα όντως
άγαθα η καλά, άλλ' δσα δόξει τοίς δικασταίς. k
4. Ουδεις έκwν άμαρτάνει. 1 5. Οί κακοi άκοντές είσι κακοί. m 6.
'Άρχε έκόντων.

a Adesp. 364Ν b Deut. 19,21; Εχ. 21,24; Mt. 5,38 c Mt. 13,13 d Monost. 586J
e Mt. 11,15, al. t Mk. 8,18 11 Vgl. vv. 873 . 771. 785 h Rep. 527b i Soph.
1
240d-e k Phaedr. 260a Apol. 37a; Prot. 345a; Rep. 589c, etc. m Leg. 860d.

1 μύς (Ιaτ. mus) Maus. 2 Αί Φλέγραι (vgl. ή φλόξ, φλογός Flamme) Brennender Platz,
spater ίη Kampanien lokalisierτ. 3 scharf. 4 μέμνησο, μέμνησθε erinnere dich, erin-
nert euch. 5 i:σθι, έστέ sei, seid. 6 Parmenides νοη Elea, der vorsokratische (eleati-
sche) Philosoph. Elea (Velia) war eine griechische Kolonie an der Westkίiste νοn Sίidiτali­
en. 7 ή γνώσις Erkenntnis, \Xlissen . 8 ψευδής, ές (L. 33) falsch, tauschend, lίigne­
risch, irrig.
78 LEKTION 31

Lektion 31

πάς, πάν, πάσα λέγοντάς σου ηκουον

λύσάς, λϋσαν, λύσάσα λέγοντάς σου παρή(ν)

1
Α. 1. 'Άκουε πάς. 2. Άκούσατε πάντες. 3. Θαλής εφη· Μη παντι πί­
στευε. 4. Δημόκριτος εφη· Καλόν Εν παντι τό i:σον.
Β. Φιλοσόφων δόξαι
1. Ήρακλείτου· Έκ πάντων εν και έξ ένός πάντα.
3

2. Θαλής 1 έλεγε νούν τού κόσμου τον {}εόν, το δε πάν εμψυχον είναι.
3. 'Έν τό πάν Άναξίμανδρος 1 και Άναξιμένης 1 καi άλλοι έλεγον· καi
Ξενοφάνης 2 έλεγε δτι 'Έν το πάν, το δε εν τούτο καi πάν τον {}εόν
ελεγεν· το γaρ πάντων κράτιστον καi άριστον {}εός.
4. Ά ναξαγόρου · Έν παντi πάντα· πάντα γaρ παντος μοϊραν μετ­
έχει.
C. Πλάτωνοςb
1. Μέγιστον κακόν έστιν δ λέγουσιν, ώς φίλος έαυτώι πάς άν{}ρωπος
φύσει 3 • 2. Ψυχη πάσα ά{}άνατος. 3. Οί κακοi πάντες είς πάντα εί­
σiν aκοντες κακοί.
D. 1. Θεοϊς Μσωμεν πάσι καi πάσαις. 2. Άκούσατέ μου, ώ πάντες
{}εοi πάσαί τε {}εαί.

Ε. 1. Πάσα γή πατρίς. 2. Πάσης Άσίας εΙς άνηρ άρχει.

F. Τί λέγει ό μισογύνης 4 ;
•:· Μισώ 4 γυναίκα πάσαν, έκ πασών δε σέ,
fιτις πονηρa τάργ' (τα έργα) έχουσ' είτ'(α) εiJ λέγεις.
(Εuριπίδου Μελέαγρος)
G. Παροιμίαι
1. •:- Ού παντός άνδρός εις Κόριν{}όν έσ{}' ό πλούς.
2. Ύπό παντι λί{}ωι σκορπίος.

11
Γραμματικά

Α. Περi αιτίας
1. Αi:τιος μεν δ φονεύσας, αi:τιος δε και ό βουλεύσας φόνον. 2. Αi:­
τιοι μf:ν οί φονεύσαντες, αίτιοι δε καi οί βουλεύσαντες φόνον. 3.
Τον έπιβουλεύσαντα κελεύει δ νόμος αίτιον είναι. 4. Τους έπιβου­
λεύσαντας κελεύει δ νόμος αιτίους είναι.
 LEKTION 31 79

5. Ήσιόδου·c ::- Ή δε κακη βουλη τώι βουλεύσαντι κακίστη.

6. + ::- Αί δε κακαι βουλαι τοίς βουλεύσάσι κάκισται.
Β. 1. Ή γυνη ή βουλεύσάσα τόν τού ό:νδρός φόνον aπέ-θανεν. 2. Αί γυ­
ναίκες αί φονεύσάσαι τον τύραννον aπέθανον. 3. Άρα -θαυμάζετε
την φονεύσάσαν (τας φονευσάσας); 4. Τήι φονευσάσηι (ταίς φονευ­
σάσαις) ούκ εχομεν χάριν ούδεμίαν. 5. Τής γαρ βουλευσάσης (τών
βουλευσασών) ή αiτία έστίν. 6. Άλλα μην τούτ' εστι τό διαλύσαν την
τυραννίδα, και καλα πάντα τα λύσαντα αύτήν.
C. 1. Μενάνδρου· ':- Τώι γαρ καλώς πράσσοντι πάσα γή πατρίς.
2. Πλάτωνος- 'Αδύνατον καλώς πράττειν τοίς μη τα καλα πράττου­
σιν (τούς ... πράττοντας).

D. 1. 'Άκουσα άμαρτάνει. 2. Άκούσασα τών ρητόρων (λέγει ή Λυσι­

στράτη) εδ λέγειν έμάν-θανον. 3. EiJ λέγω &τε aκούσασα τών
ρητόρων.

Ε. 1. Σού λέγοντος ούκ ηκουσα. 2. Σού λέγοντος ού παρή(ν). 3.

Φίλων παρόντων και aπόντων μέμνησο.
4. Θεόγνιδος·d ::- Ε-δ μεν εχοντος έμοϋ πολλοι φίλοι
F. Κωμικά
1. ::· Ξένων παρόντων την πόλιν κακώς λέγεις;
2. Έν Θήβαις νυκτός και ήμέρας δεϊπνούσιν. 3. Νυκτος ούσης
έκάθευδον, άτε παίς ών.
4. »;Ω μιαρέ, τού πατρός παρόντος την μητέρα τύπτεις;« - »Φήμ', 5 ώ
πάτερ.« - »Καίπερ μητέρα ο-Uσαν τύπτεις αυτήν;« - )>Φήμ', ώ πάτερ.«

ΠΙ

Α. 1. + Ήρακλής παρήν ώς λύσων Προμηθέα. 2. θύειν δεί τοίς όρνισι

(λέγει 'Αριστοφάνης), ώς ορνί-θων βασιλευόντων.
Β. 1. Λέγ' & λέγεις και γαρ ώς φίλος σοι πάρειμι. 2. + Ώς πιστα όντα
λέξω πάνθ' & μέλλω λέγειν. 3. Ώς aκούοντος λέγε.
C. 1. Θεού -θέλοντος fιξω πρός σε αiJριον. 2. Καλώς ποιείς, &τε &ν έμοι
φίλος πιστός. 3. "Υοντος δε (τού -θεού) οi:κοι μένειν δεήσει. 6 4.
Και &μα λέγων ταύτα aπήλθεν.
D. Άντίπατρος 7 , άκούσας την Παρμενίωνος 7 ύπο 'Αλεξάνδρου τε­
λευτήν, »εt μεν έπεβούλευσεν Άλεξάνδρωι Παρμενίων«, Ε.φη, »τίνι
πιστευτέον; ει δε μή' τί ποι ητέον ;«

a Β 10 b Leg. 731d; Phadr. 24Sc; Leg. 860d c Op. 266 d ν. 697.

1 Thales von Milet, der >erste Philosoph,, wurde zu den >Sieben Weisen< gerechnet; er lebte ίη
der ersten Halfte des 6. Jh.s v.Chr. Sein Schίiler Anaximander (ca. 610 - ca. 546) und dessen
Nachfolger Anaximenes (gest. ca. 525): die friihen (>vorsokratischen<) Denker in Mi-
 80 LEKTION 32

let. 2 Xenophanes, geb. ca. 585 ίη Kolophon (ίη der Nahe νοη Ephesus): wandernder
Rhapsode, Dichter und Denker, gest. nach 480 (!) ίη Sϋditalien. 3 νοπ Natur (φύ-
1 σις). 4 μισώ ich hasse. Was ist demnach ein Misanthrop? und ein Misogyn? 5 φημί
ich sage (es, so) = ja. 6 Futur νοη δεί. 7 Antipater und Parmenio: die loyalen her-
vorragendsten Generale Philipps und Alexanders νοη Makedonien.

Lektion 32

το γένος, τού γένε[σ]ος εμαθον: μαθών' μαθόν' μαθούσα

το γένος, τού γένους iιλθον: έλθών, έλθόν, έλθούσα

1
9 Α. •:- Έξ Ίθάκης γένος εtμί, πατηρ δέ μοί έστιν Όδυσσεύς. 1
Β. 1. Άνηρ Σύρος το γένος. 2. ΆνΤ)ρ γένει Σύρος.
3. Ούδεν γένους γένος διαφέρει.
ο 4. ':- Ούδεν δίκαιόν έστιν έν τώι νϋν γένει. (κωμ.)

C. Έκ τών Όμήρου
1. ':- Τέκνον έμόν, ποίόν σε επος φύγεν ερκος 2 οδόντων;
2. ':- ... Μήτηρ τε και υίός 3
1
πολλα προς άλλήλους επεα πτερόεντ'( α )4 άγόρευον. 5
3. ':· Έν γαρ χερσi τέλος πολέμου, έπέων δ' ένl βουλήι.
2 D. 1. τα Όμήρου επη. 2. τα Σαπφοϋς 6 μέλη. 3. Έπών ποιητης aρι­
στος 'Όμηρος, έν μέλεσι δε πρώτη Σαπφώ. 4. Αί Μοϋσαι έν τώι
Κάδμου γάμωι καλόν iιιδον μέλος.
Ε. Αισχύλου
3 ':· Άπλά γάρ έστι τής άληθείας επη.

F. Πλάτωνος 7
'Ην ποτε χρόνος δτε θεοi μεν ήσαν, θνητα δε γένη οuκ ην.
G. Περi κάλλους
4 1. 'Αριστοτέλους· Το κάλλος τών μελών τις συμμετρία έστίν.
2. Πλάτωνος Ή άρετη δ.ν εtη κάλλος ψυχής.
3. Κωμικόν· =:· έγω κιθαριστρίας έρώ 8
5
κάλλει καλής, μεγέθει μεγάλης, τέχνηι σοφής.
Η. Περι παθών
1. ·ο έρως πάθος έστίν. 2. Τον λόγον δεί κρείττονα τών παθών
εlναι.
 LEKTION 32 81

3. Πυθαγόρου· Έλεύθερον άδύνατον είναι τον πάθεσι δουλεύοντα.

Ι. Περi fιθών καi έθών
t. Ήρακλείτου· ;Ηθος ό.νθρώπωι δαίμων.
2. Πλουτάρχου· Το ήθος έθος έστi πολυχρόνιον.
3. ::- Φθείρουσιν ηθη χρήσθ' (χρηστά) όμιλίαι κακαί. 9
4. Και τοίς ήθεσι και τοίς σώμασι διαφέρουσι τών Έλλήνων οί βάρ­
βαροι. 5. Τών βαρβάρων τα ε{}νη ού μετέχει έλευθερίας. 6. + Τοίς
r{}νεσιν ού μέτεστιν έλευθερίας.

ΙΙ

Α. t. Μενάνδρου· ':· Γράμματα μαθείν δεί καl μαθόντα νούν εχειν.

2. Μαθων δίδασκε. 3. Οί μαθόντες τών ou μαθόντων κρείττονές εt­
σιν. 4. Τί λέγεις; ou γό.ρ μανθάνω. 5. 'Άκουε δη και μάνθανε περι
τών Ήρακλειδών.
Β. Περi τών Ήρακλειδών
1. Τού πατρός ό.ποθανόντος τό. ·Ηρακλέους 10 τέκνα, το 'Άργος λιπόν­
τα, κατέφυγεν εις Άθήνας. 2. Οί 'Αθηναίοι τοίς καταφυγούσιν
ό.συλίαν παρείχον. 3. 'Ύστερον δ' οί ·Ηρακλείδαι έστράτευσαν έπi
την Πελοπόννησον, 'Ύλλου τού ·Ηρακλέους άγοντος τον στρατόν (=
στρατηγούντος).

C. t. Λυσιστράτη σωτηρίαν η-δρε παντι τώι τών γυναικών γένει. 2. Χά-

ριν
,,
εχομεν
-
τηι σωτηριαν
,, ~ -
ημιν
~

ευρουσηι.
,,

D. Έκ τού Εuαγγελίου
1. a Ίδόντες 11 τον ό.στέρα έχάρησαν 12 χαρό.ν μεγάλην· και έλθόντες εις
την οtκίαν εlδον 11 το παιδίον μετό. Μαρίας τής μητρός αύτού. 2. b
Έξελθόντα τό. δαιμόνια άπο τού ό.νθρώπου εισηλθον είς τους χοί­
ρους13. 3.c Και μία τών παιδισκών ... tδούσα τον Πέτρον έμ­
βλέψασα αύτώι λέγει· Καi συ μετό. τού Ναζαρηνού ήσθα τού 'Ιη­
σού. 4.d Αί γυναίκες εtσελθούσαι ούχ η-δρον το σώμα. 5.e Μη εύ­
ρούσαι το σώμα aπήλθον. 6. t Έξελθοϋσαι εφυγον άπο τού μνημεί­
ου.

Ε. Θεόγνιδος 8
::- Μούσαι καi Χάριτες, κούραι Διός, αϊ ποτε Κάδμου 14
ές γάμον έλθούσαι κάλον aείσατ' επος
> δττι 15 καλόν, φίλον έστί· το δ' ου καλον ου φίλον έστί<·
τούτ' επος Ο.θανάτων ήλθε δια στομάτων.

a Mt. 2, 1Ο b Lk. 8,33 c Mk. 14,67 d Lk. 24,3 e Lk. 24,23 ι Mk. 16,8
g ν.15-18.

1 VJ/er spricht diesen Vers? Ιη welcher Dichtung? 2 Zaun, Gehege. 3 Thetis und
Achilleus. 4 gef1ίigelt. 5 Wie oft ίη Dichtung: kein Augment. 6 Sappho, die
82 LEKTION 33

Dichterin (um 600 v.Chr.); Gen. Σαπφούς. 7 Der Anfang des Mythus, den Protagoras
erzahlt. 8 έρώ (vgl. έρως) ich liebe (m. Gen.). 9 Ein sprichworτlicher Vers, dem
Menander und auch Euripides zugeschrieben, den auch Paulus, 1.Kor. 15,33 zi-
tiert. 10 'Ηρακλής, Gen. 'Ηρακλέους. 11 'Ιδών (Partiz. νοη εlδον) sehend, als sie
sahen (naml. die Weisen aus dem Morgenland). 12 sie freuten sich (Aor.
χαίρω). 13 die Schweine. 14 Kadmos, Prinz von Tyrus, kam der Sage nach auf der
Suche nach seiner Schwester Europa nach Griechenland und heiratete Harmonia, die Tochter
von Ares und Aphrodite; bei dem Hochzeitsfest waren alle Gotter zugegen. 15 δττι, altere
Form von δτι (δ τι), hat sich ίη der Dichtung erhalten.

Lektion 33

Σωκράτης, -ους τό γήρας, τού γήρως

Περικλής, -έους
,
ευγενης,
, ,
-ες, -ους
-

1
Α. Περi Σωκράτους
1. Σωκράτης Σωφρονίσκου ήν υίός λιθουργού. 2. »Τί λέγει ή γραφή;
- τον Σωκράτη λέγει διαφθείρειν τοiις νέους.« 3. a Άντιφών ό σο­
φιστής ποτε διαλεγόμενος 1 Σωκράτει ))ώ Σώκρατες«, εφη, ))έγώ τοί σε
δίκαιον μεν νομί~ω, σοφόν δε ουδ' δπωστιούν 2 .«
4. Πλάτων Σωκράτους άκούσας κατέφλεξε 3 τα ποιήματα. 5. Άντι­
σθένης ό Άντισθένους καi αυτός Σωκράτει συνήν, τώι δ' Άντισθένει
Διογένης δ Κύων.
Β. Πλουτάρχου έκ τού Περικλέους βίου
1. Περικλής ήν οϊκου καi γένους τού πρώτου. 2. 'Αγαρίστη, ή Ξαν­
θίππου γυνή, κατα τους ϋπνους εδοξε τεκείν λέοντα, και μεθ' ήμέρας
4

όλίγας ετεκε 4 Περικλέά.

3. 'Αθηναίοι προς Σαμίους στρατηγόν tπεμψαν συν Περικλεί και Σο­
φοκλέά τον ποιητήν. 4. Εlπε δε προς αυτόν δ Περικλής >>ώ Σοφό­
κλεις, ου μόνον τας χείρας δεί καθαρας εχειν τον στρατηγόν, άλλα
καi τους οφθαλμούς.«
C. Περι γήρως
1. Αίσχύλου·b •:· Το γήρας ηβης έστiν ένδικώτερον.
2. Ευριπίδου·c ::· 'JΩ γήρας, οlον τοίς εχουσιν εl κακόν.
3. Πόλλ' Ενεστι τώι γήράι κακά.
4. ::-» Δειλαίαν δειλαίου γήρως« ή Ευριπίδου Έκάβηd λέγει αύτήν­
όμοίως δε Πολυξένη, ή θυγάτηρ·d
 LEKTION 33 83

':-» ούκέτι σοι παίς δ.δ' 5 · ούκέτι δη

γήράι δειλαίωι δειλεία
συνδουλεύσω ... «·
θύσουσι γαρ αύτην οί Άχαιοί.
D. Περi γερών
1. Όμήρου·e 'c Τί1μβος τε στήλη τε· τό γαρ γέρας έστl θανόντων.
2. Θουκυδίδου·r Πάλαι ποτ' ήσαν έπl ρητοίς 6 γέρασι πατρικαi βα­
σιλείαι.
3. Άριστοτέλους·g Τής άρετής καl τής ευεργεσίας ή τιμη γέρας.
4. Πλάτωνος-h ΣΩΚΡ. »Τί ποτ' &.ν είη ταύτα, ώ Εύθύφρων, τα παρ'
ήμών δώρα τοίς ι<J-εοίς;« - ΕΥΘ. »Τί δ' άλλο fι τιμή τε και γέρα καί,
δπερ έγω άρτι 7 ελεγον' χάρις;«

ΙΙ

Α. 1. »ΕυγενΤ]ς έξ ευγενών.« 2. + Ε-Uγενείς έξ ευγενών ήμείς.

3. Τώι εύγενεί συνέστω ό ευγενής. 4. + Τοίς ευγενέσι χρη συνείναι
'
τους ' -
ευγενεις.

5. Πατέρων άπ' ευγενών τέκνα ευγενή. 6. Καίπερ πένης ών οlιτοι τό

γ' ήθος δυσγενες έχω.
7. Άρτέμιδι θύσαι παρθένον κελεύει ό θεός flτις εύγενi}ς κάξ (καl έξ)
ευγενούς μητρός. 8

Β. 1. ::- Δεί τους μεν είναι δυστυχείς, τους δ' ευτυχείς.

2. Παροιμία· Τον άτυχή καl πρόβατον δάκνει.
3. Άριστοτέλους-i Τον εύγενή ευτυχή λέγομεν. 4. +Τους ευγενείς
ευτυχείς λέγομεν. 5. + Ευτυχες άρα το τέκνον το ευγενές, δυστυχή δε
τα δυσγενή. 6. Ω δυστυχες παί.
1

C. Δημοσθένους είς Αίσχίνην 9

Κακοήθης ών, ώ Αίσχίνη, τούτο παντελώς 9 εϋηθες ... έπραξας.
D. Περl άληθείας καl ψεύδους
1. Σοφοκλέους-k ::- Τάληθες άεi πλείστον ίσχύει λόγου.
2. Τού αυτού .k ::- ου γαρ φέρουσι καρπόν οί ψευδείς λόγοι.
3. Ε'Uριπίδου· 1 'c .•• θέλω
φίλων άλη{}η καi δίκαι'(α) είπείν πέρι. 10

Ε. 1. ουκ εστιν άληθης ό λόγος οfJτος. 2. + Άληθή σοι λέξω ίστορίαν.

3. Ψευδή λέγεις άλψ'tέσιν δμοια. 4. 0-Uδεν ύγιtς λέγεις. 5. Φρένας
ούκ έχεις ύγιείς.

F. Σωκράτης προς Χαρμίδηνm

Το φάρμακον τό έμόν ού την κεφαλην μόνον ύγιά ποιεί, άλλ' δλον το
σώμα.
84 LEKTION 33

G. Περi εvκλείας
1. Εύριπίδου· 0 >:· ..., - ..., ούκ ούσ'(α) άδικός είμι δυσκλεής.
2. Τού αύτού .n >:· Άλλ' εύκλεές τοι δεσποτών ttανείν ϋπερ 10 •
3. Αίσχύλου· * Βίου πονηρού ttάνατος εύκλεέστερος.
0

Η. Περi αύταρκείας
Κατa τόν ΆριστοτέληΡ ούδενός ένδεης ή εύδαιμονία, άλλ' αύτάρκης,
καi τό τέλειον άγαttόν αύταρκες- και οί Στωϊκοιq την άρετi]ν αύτάρκη
πρός ευδαιμονίαν λέγουσιν.
1. Θεοφράστου 11
Τόν 'Έλληνα μΕν τώι 'Έλληνι, τόν δε βάρβαρον τώι βαρβάρωι, πάν­
τας δε τους άνttρώπους άλλήλοις φαμΕν 12 οίκείους και συγγενείς
εlναι.r

Abbildung 5: Bίld auf eίner attίschen Vase, Ende 6. Jh. v.Chr. (L. 33 1Ι Κ).

Κ. 1. Ή χελιδών 13 Ό νεανίας ΙΔΟΧΕΛΙΔΟΝ

tδού· χελιδών
Ό πατήρ· ΝΕΤΟΝΗΕΡΑΚΛΕΑ
νη τον Ήρακλέα
 LΕΚΤΙΟΝ 34 85

Ό παϊς
.
ΗΑΥΤΕΙ
αυτηι
.
Ό πατήρ· ΕΑΡΕΔΕ
έαρ fιδη·

2. Άσμα Ψόδιον 14
;Ηλθ' ήλθε χελιδών
καλό.ς ώρας άγουσα
καλους τ' ένιαυτούς \,J - v ....., - -

έπi γαστέρα λευκά vv-vv-

έπi νώτα μέλαινα . u '-' v - -

1
a Xen.Mem. 1,6,11 b fr. 805 c fr. 400 d Hec. 156; 202 e 11. 16,457 1 13
8 Ε.Ν. 1163b 4, vgl. 1134b 1 h Euth. 15a ; M.Mor. 1207a 24 ι. fr. 869 und 750
m Pl.Chaπn. 156b n Hel. 270; 1.Α. 312 ° fr. 90 Ρ Ε.Ν. 1097b 8; 1176b5
1
Suppl. 859
q Diog. L. 7,127, u.v.a.m. r Porphyrius, de abstin. 111 25.

1 sich unteπedend (Partiz.). 2 durchaus nicht (auch nicht ίη irgendwelcher Wei-

se). 3 verbrannte (Aor. von φλέγω, vgl. Τι φλόξ, φλογός Flamme). 4 τεκείν Inf.,
fτεκον Indik.Aor. gebar; vgl. τέκνον. 5 άδε, att. ήδε diese (hier). 6 ~τός gespro-
chen, abgeredet. 7 άρτι soeben. 8 Ιη einer Tragδdie des Euripides (Herakli-
den). 9 Demosthenes (384-322 v.Chr.), der grδBte athenische Redner; als Politiker Op-
ponent Philipps νοη Makedonien. Ιη der Verteidigung seiner Politik, der >Kranzrede< (18,11),
greift er mit diesen Worten seinen Gegner Aischines an. - παντελώς = πάντως ganzlich, vδl­
lig. 10 Prapositionen, wenn nachgesteHt (sog. Posφositionen; haufig ίη alterer Poesie, sel-
ten in klassischer Prosa), ziehen den Akzent zurϋck: φίλων άπο, πάρα, πέρι,
ϋπερ. 11 Theophrastos (gest. 287 v.Chr.), Schϋler und Nachfolger des Aristote-
les. 12 wir sagen (φημί). 13 lnschriften auf einer Vase, s. Abb. 5. 14 Athen.
360Β. - Der Rhythmus dieser volkstίimlichen Verse wird sich leicht erschlie6en, wenn man
weill, daB in diesem rhodischen Dialekt die Akkusativendung -ας in der α-Deklination kurz ist
(καλάς = ..., .... , ώρας (att. ώρας) = - v}.

Lektion 34

λελυμένος, -ον, -η λέλυμαι, -σαι, -ται . . .

λέλυσο, λέλυσθε λελύσθαι

Α. Περi έλευθερίας Έπικτήτου

1. Ό μεν τό σώμα λελυμένος, την δε ψυχην δεδεμένος 1 , δούλος ό δε
το σώμα δεδεμένος, την δε ψυχην λελυμένος, έλεύθερος. 2. Μόνοι οί
86 LEKTION 34

πεπαιδευμένοι έλεύθεροι. 3. Εί πεπαιδεύμεθα, έλεύθεροί έσμεν. 4.

Εί πεπαίδευσαι, έλεύθερος εί.
Β. Χίλων δ σοφός, έρωτηθεις 2 τίνι διαφέρουσιν οί πεπαιδευμένοι τών
άπαιδεύτων, έφη· » έλπίσιν άγαθαϊς« .
C. Δημοσθένους
1. Φίλιππος λέλυκε τaς σπονδάς. 2. Αέλυνται αί σπονδαι ύπο Φι­
λίππου. 3. Συμφέρει Φιλίππωι λελύσθαι τaς σπονδάς.
D. Πλάτωνος
1. Λελυμένης τής τυρα,νίδος, περi Ε:λευθερίας πάσα μάχη έστίν. 2.
Μούσα καλλίστη, f)τι.ς τους βελτίστους και ίκανώς πεπαιδευμένους
τέρπει.

Ε. Κωμικά
1. Έγω λύσω τόνδε 3 •• • Λέλυσο, φεύγε. 2. » Πόθεν ηκεις;« - » Εξ
έκκλησίας . << - »Ήδη λέλυται γάρ;« - » Ναί· λέλυται. « 3. » Λέλουται
το παιδίον ;« - » Ναί· λέλουται.« 4. + »Άρα λέλουσαι; « - » Λέλου-
μαι. «

F. 1. Φίλων άπόντων μέμνησο. 4 2. Μέμνησο άνθρωπος "

ων.
4

3. •:- 'Άνθρωπος ών μέμνησο τής κοινής τύχης .

4. •:· Μέμνησθ'( ε) Ά θηνών.

G. Γραμματικόν
'Ανδρομέδαν πέτράι προσδεδεμένην ΠερσεiJς έλυσε. a
1. ('Ανδρομέδα) Εϊθε λελυμένη εϊην δεσμών.
2. (οί δούλοι) Εϊθε δεσμών λελυμένοι είμεν (εϊημεν).
3. (Έκάβη) Εϊθε αί γυναίκες δεσμών λελυμέναι εlεν.
4. ('Ανδρομέδα) Πάντα ποιεί, δπως δεσμών λελυμένη ήι.
5. (οί δούλοι) Πάντα ποιούσιν, δπως πόνων λελυμένοι ώσιν.
6. (αί δούλαι) Πάντα ποιώμεν, δπως πόνων λελυμέναι ώμεν.
7. ('Ανδρομέδα) Έaν δεσμών λελυμένη ώ, θεοϊς χαριστήρια θύσω.
8. (ό δούλος) Έaν πόνων λελυμένος ήι, θεοίς χαριστήρια θύσει.
9. (ώ γυναίκες) Έaν πόνων λελυμέναι ήτε, άρα θεοίς χαριστήρια θύ-
σετε;

10. (ώ γύναι) Έaν πόνων λελυμένη ήις, άρ' ου θεοίς χαριστήρια θύ-
σεις;

ΙΙ

Α. 1. Τί βεβούλευσαι ποιείν; 2. 'Άκουσον ώς βεβούλευμαι. 3. Εί μη

βεβούλευσθε καλώς, φέρειν ύμάς δεϊ την τύχην.
Β. Παύλου Προς Κορινθίους 'Επιστολής α'b
Δέδεσαι γυναικί; μη ζήτει 5 λύσιν. Λέλυσαι άπο γυναικός; μη ζήτει
γυναίκα.

C. Έκ τού Ευαγγελίου
1. Και προσέφεραν τώι 'Ιησού έπι κλίνης άνθρωπον δς ήν παραλελυ­
μένος. 6
 LEKTION 34 87

2. 'Ιησούς προς Πιλάτον·c ουκ aν είχες έξουσίαν κατ' έμού ουδε­

μίαν, εί μη ήν δεδομένον 7 σοι άνω{}εν.
D. Έκ τού κατa Μα{}{}αϊον 8 (ευαγγελίου)
1. d Δώσω σοι τaς κλείδας τής βασιλείας τών οiJρανών 9 · και δ δ.ν
δήσηις έπι τής γής, έσται δεδεμένον έν τοίς ο-Uρανοίς, καi δ aν λύσηις
έπi τής γής, εσται λελυμένον έν τοίς ουρανοίς.
2.e Άμην λέγω ύμίν· δσα aν δήσητε έπι τής γής, εσται δεδεμένα έν ου­
ρανώι, καi δσα aν λύσητε έπi τής γής, εσται λελυμένα έν ουρανώι.

ΠΙ
'Ανάγνωσμα

Φιλήμονος 10
::- Οί φιλόσοφοι ζητούσιν 11 , ώς άκήκοα, 12
Τί τάγα{}όν έστι, κο-Uδε εlς εϋρηκέ πω.
Έν άγρώι διατρίβων τήν τε γήν σκάπτων 13 έγώ
νϋν ε-bρον· Είρήνη Ότιν· ώ Ζεύ φίλτατε,
τής έπαφροδίτου καi φιλανθρώπου θεού. 14
Γάμους, έορτάς, συγγενείς, παϊδας, φίλους,
πλούτον, ύγίειαν, σίτον, οίνον, ήδονήν
αυτη " δ'δ
ι ωσιν 15 ...

a Apollod. 1Ι 4,3,2 b 1.Kor. 7,27 c ]h. 19,11 d Mt. 16,19 e Mt. 18,18 .

1 δέω ich binde, Fut. δήσω, Aor. έδησα, aber Perf.Pass. δέδεμαι, Partiz. δεδεμέ­
νος. 2 (als er) gefragt (wurde), Partizip. 3 Der Sprecher ist dabei, sich an einen ge-
fesselten Gefangenen heranzuschleichen (Ar. Thesm. 1208). 4 νοn L. 30 11 Ε. 5 su-
che! (Imper.) . 6 Nach Lk. 5,18; aber παραλυτικόν Mt. 9,2 und Mk. 2,3. 7 δώσω
ich werde geben, δέδοται es ίst gegeben (Perf.Pass.), δεδομένος gegeben; vgl. lat.
do. 8 Auch geschrieben Ματθαίον (doppeltes {}{} ist nicht griechisch). 9 Der Plural
>die Himmel< ist nicht griechisch, sondem semitisch. 10 Philemon (ca. 360 - ca. 260 (!)
v.Chr.) war nach Menander der hervorragendste Meister der Neuen Komodie.
11 ζητούσιν sie suchen. 12 ό.κήκοα ich habe gehort (Perf.). 13 σκάπτω ich gra-
be. 14 τής ... θεού (Ausruf) welch eine Gottin! 15 δCδωσι(ν) gibt (vgl. Fn. 7).
88 LEKTION 35

Lektion 35

ό lχθϋς, tχθύος βραχύς, βραχύ, βραχεία

ή Έρινύς, Έρινύος βραδύς, βραδύ, βραδciα

1
Α. Περl ιχθύων φωνής
t. Ώς ιχθύς άφωνος εl. 2. Ίχθύος άφωνότερός έστιν. 3. + 'Ιχθύων
άφωνότεροί εισιν. 4. Φωνi]ν ουκ εχειν tχθύν (tχθϋς) φασιν. 5.
ουτε έν tχθύσι (iχθύϊ) φωνi]ν ουτε έν άπαιδεύτοις (-τωι) άρετην δεί
ζητείν.
Β. Παροιμία
»Ίχθϋν εtς ·ελλήσποντον«· έπl τών άχρήστων· πολλοl γό.ρ έν τώι
Έλλησπόντωι ιχθύες.
C. Κωμικόν 1
>:- ». . . tχθύ, βάδιζ'(ε), ώς σ' εσθίω.«
»Άλλ' ουδέπω έπl θάτερ'(α) όπτός 2 εtμ' έγώ.«
D. Έκ τής Καινής Διαθήκηςa
1. ουκ εtσiν ήμίν πλείον η πέντε άρτοι καi tχθύες δύο. 2. ουκ εχο­
μεν ώδε ει μη πέντε άρτους καi δύο tχθύας.
Ε. Παροιμίαι
1. Έλέφας μϋν ου διώκει. 3 2. Ύ ς διό. ρόδων. 4

Abbildung 6: Geflίigelter Eber, Didrachmon aus Klazomenai,

um 500 v.Chr. (L. 35 1 G).
 LEKTION 35 89

Ύί δμοιος ό τύραννος φόβου γαρ πλήρης. )) Υς« τους Ίππο­

7
F. 1. 2.
κράτους5 ύοiJς ελεγον οί κωμωιδοποιοί. ήσαν γαρ ύώδεις 6 καi άπαί­
δευτοι.
G. Θαυμάσια
7
Υν έν Ίνδοίς ού φασιν είναι οvτε fιμερον ούτε aγριον· όμοίως δε καi
έν Λιβύηι συών άγρίων άπορία έστίν· έν δε ΑtθιοΠίάι λέγουσιν εlναι
iJς τετρακέρως 7 • έν δε Κλαζομέναις φασlν είναι σύν πτηνόν. 8
Η. 1. Ή θεών ίσχiJς μεγίστη. 2. 'Έρως τών θεών tσχυν έχει με­
γίστην. 3. Τέχνη άμείνων ίσχύος.

ΙΙ

Α. 1. Ίπποκράτους- Βραχυς ό βίος, ή δε τέχνη μακρά.

2. Ευριπίδου·b ':· Βραχεία τέρψις έστiν ήδονής κακής.
3. Τού αυτού·b ::- Καλώς έλεξας έν βραχεί(= δια βραχέων) τα καί­
ρια.

Β. 1. Γλυκυς άπείροις πόλεμος. 2. Μεταβολη πάντων γλυκύ. 3. Γλυ­

κεία μήτερ, τί με θέλεις ποιείν;
C. 1. την ευθείαν τρέχε. 2. Ό βραδυς εΙλε 9 τον ταχύν.
3. Εvριπίδου·c ::- Το τοϋ ποδός μεν βραδύ, το τοϋ δε νοϋ ταχύ.

D. 1. 'Αριστοτέλης έφη τας μεν ρίζας τής παιδείας είναι πικράς, τους δε
καρπους γλυκείς.
2. 'Αναξαγόρας έλεγε τών σωμάτων τα μεν βαρέα τον κάτω τόπον, τα
δε κούφα τον ά.νω κατ έχειν.
Ε. Ό ρυθμος έκ τού ταχέος και βραδέος, έκ δε τοϋ οξέος καi βαρέος άρ­
μονία έστίν.
F. Ταχείς όντες οί λαγώι ου χρείαν έχουσιν ισχύος τοϊς δε βραδέσι
ζώιοις ίσχυν ή φύσις δέδωκεν.
G. 1. ::- Ταχέως, ταχέως φέρ' οlνον. 2. Σπεϋδε βραδέως.
Η. Περl ήδονής Πλατωνικάd
1. Συ μεν λέγεις άγαθα πάντα είναι τa ήδέα· Σωκράτης δέ φησι το
άγαθον καi ήδυ διαφέρειν άλλήλων. 2. ΠολiJ διαφέρει, ώ Σώκρατες,
το παραχρήμα 10 ήδυ τοϋ είς τον ϋστερον χρόνον ήδέος.

ΠΙ
'Ανάγνωσμα

Α. Περi Έρινύος- Αίσχύλουe

1. ::- Μέγα γaρ δύναται 11 πότνι'(α) 12 Έρίνύς v '"' - v ..., - - v ..., - -

παρά τ' άθανάτοις τοίς θ' ύπό γαίας. v ..., - ..., '"' - - v v - -

2. ::- Ίώ ...
μέλαιν' Έρινύς, ή μεγασθενής 13 τις εl.
90 LEK ΤΙΟΝ 36

3. •:· . . . Ζεiις
πέμπει παραβάσιν 14 Έρϊνύν. "" ""' - "" ""' - -
Β. Περι Έρινύων· Σοφοκλέουςι
1. •:· Καλώ 15 δ' άρωγο'Uς 16 τaς άεί τε παρθένους
άει δ' δρώσας 17 πάντα τάν (τa έν) βροτοίς πάθη
σεμνaς 'Ερινύς ταχύποδας 18 •
2. •:- Ώ δώμ' 'Άιδου και Περσεφόνης
ώ χθόνι'(ε) Έρμή και πότνι' 12 Άρά 19
σεμναί τε θεών παίδες 'Ερινύες
αϊ τους άδίκως {}νήισκοντας δράτ'(ε) 17
έλθετε, άρήξατε 16

a Lk. 9,13; Mt. 14,17; vgl. L. 21 Η b Fr. 362; Ι.Α. 829 c Ιο 742 d Phil. 13a; 60b; Prot.
356a c 1. Eum. 950; 2. Sept. 977; 3. Ag. 59 ι 1. Αί . 835 (aus Aias' Abschiedsrede); 2. ΕΙ.
110 (Elektras Gebet).

1 Aus dem Schlaraffenland (Krates 14Κ). 2 θάτερα = τα hερα die andere Seite. όπτός
(fertig) gekocht, gar. 3 Vgl. L.30 l.C2. 4 Vgl. L.21 Cl. 5 Ein Verwandter
des Peήkles (nicht der groβe Arzt!). 6 ύώδης schweinisch, d.i. - fίir Griechen! - vergnϋ­
gungssiichtig. 7 τετρακέρως mit vίer Hornern. 8 πτηνός, όν, ή gefliigelt. - Den ge-
flϋgelten Eber, das Wappentier von Klazomenai (sϋdl. von Smyrna, die Heimatstadt des Anaxa-
goras), kann man auf Mϋnzen dieser Stadt sehen (vgl. Aelian, Ν.Α. ΧΙΙ 38). S. Abb.
6. 9 εlλον (Inf. έλείν) nahm, ergήff, ϋberkam (starker Aorist). 10 παραχρήμα so-
fort. 11 δύναται hat Macht, vermag, kann. 12 πότνια Herήn. 13 μεγασih:ν-
ής, ές (τό σθένος die Starke); ή wahrlich. 14 βά.ς, βάντος (vgl. λύσας, λύσαντος), Dat.Pl.
βάσι(ν) gehend (Partiz.Aor. von βαίνω); παραβαίνω ϋberschreiten. 15 καλώ ru-
fen. 16 άρήγω helfen, άρωγός, όν helfend, Helfer. 17 δρώσας sehend (Par-
tiz. Priis. Akk. Pl. Fem. von δράω); δράτε (ίhr) seht. 18 ταχύπους , -συν schnellfίis-
sιg . 19 ή άρά Fluch.

Lektion 36

λύ·ομαι, -ηι, -εται . . . βούλ·ωμαι, -ηι, -ηται

, ,,
βούλομαι, -ηι, -εται . ακου·σ·ομαι, -ηι, -εται

Α. Έκ τών Έπικτήτου
ι. Έγω μεν παιδευτής είμι ύμέτερος, ύμείς δε παρ' έμοi παιδεύε­
σθε. 2. Τί έστι το παιδεύεσθαι; και τί έργον τού πεπαιδευμένου;
3. Το παιδεύεσθαι τούτ' έστι· μανθάνειν τa ίδια καi τa άλλότρια.
Β. 1. Μαίνεσθε· ποί φέρεσθε, ώ άνθρωποι· πείθεσθε θεώι.
2. Τίς ή μανία αϋτη; ποί φέρηι, ώ νεανία; τοίς νόμοις πείθου .
 LEKTION 36 91

C. Θεόγνιδος (313)
::- 'Εν μεν μαινομένοις μάλα μαίνομαι· έν δε δικαίοις
πάντων άνθρώπων εtμl δικαιότατος.
D. Γνώμαι
1. ·~ Άνδρος χαρακτηρ έκ λόγου γνωρίζεται. 2. ::- Πένης λέγων
τάληίΗ:ς ου πιστεύεται. 3. Σόλων εφη· »μη ψεύδου άλλ' άλήθευε«,
καl »άρχε πρώτον μαθων άρχεσθαι.«

Ε. Πλάτωνος, έκ τού Ε-Uθύφρονος (10a)

»Λέγομέν τι φερόμενον καl φέρον, καl άγόμενον και άγον και
πάντα τα τοιαύτα μανθάνεις δτι ετερα άλλήλων εστι καl ήι ετερα;« -
)»Έγωγέ μοι δοκώ μανθάνειν.«

F. Σοφοκλέους τού ήθους τοσαύτη ήν χάρις ώστε πάντηι καl προς

άπάντων αυτον στέργεσθαι.
G. 1. »Τίς άγορεύειν βούλεται;« - ))'Έγωγε.« 2. 'Ακούειν βουλόμεθα α
λέξεις. 3. El βούληι (βούλει), λέγοιμι aν.

Η. 1. Πλάτωνος- 8 Λέγουσί τινες τών φιλοσόφων, ώς έστιν ούδέποτε

ούδέν, άεi δε γίγνεται.
2. Τού αύτού·a Δεύτερον άγα-θόν, μετα τό εlναι άγαθόν, τό γίγνε­
σθαι.
3. Άριστοτέλους·b Δεί τα μΕν δίκαια πράττοντας δικαίους γίγνε­
σθαι, τα δε σώφρονα σώφρονας.
4. Τού αυτού·b 'Έτι χαλεπώτερον, ήδονήι μάχεσ{}αι η {}υμώι, κα­
θάπερ φησιν Ήράκλειτος.

Ι. 1. Μάχης παύσομεν ύμάς. 2. ου παυσόμεθα μαχόμενοι.

3. Άνάγκηι ουδε θεοl μάχονται. 4. Μαχώμεθα· ου γαρ εστιν άλλη
ήμίν όδος σωτηρίας.

Κ. 1. ))Άλλ' οί θεοι ίκανοί είσιν σώιζειν ήμάς, δταν βούλωνται.« 2.

>>Εύχώμεθα δη θεοίς πάσι καl πάσαις έαν γαρ εϋχησθε, . άκούσονται
ύμών.« - »Εύχόμεθα.«

L. 1. Λύσόν με δεσμών. 2. >)Λυσόμενος την θυγατέρα«c Χρύσης δ ίερε'Uς

ήλθε προς 'Αγαμέμνονα.
Μ. 1. ))Ποί συ ερχηι;« - ))'Ες το βαλανείον ερχομαι λουσόμενος.«
2. »'Ιχθύν τίνα ήδέως έσθίοις άν;« - »'Ήδομαι ίχθύϊ όπτώι.«
3. ::- Ώς ήδομαι καl χαίρομαι 1 κεύφραίνομαι. (κωμ.)
4. Χαίρε σφόδρα, θύγατερ Σιών, εύφραίνου ... θύγατερ Ίερου­
σαλήμ.d

Ν. Πώς δεί φυλάσσεσ{}αι

1. Ήσιόδου .e ~=- Μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρος δ' έπl πάσιν άριστος.
2. Εύριπίδου·f •:- Παίς ών φυλάσσου πραγμάτων αίσχρών άπο.

Ο. Περl τού πολιτεύεσθαι

1. Ό σοφός ού πολιτεύσεται. 2. Έπίκουρός φησιν ού πολιτεύσεσθαι
92 LEKTION 37

τον νούν εχοντα. 3. Οί Χριστιανοι έπι γής διατρίβουσιν, άλλ' Εν ο-U­

ρανώι πολιτεύονται. 2

Ρ. Κρίτων πρός Σωκράτη 3

'Αλλό. βουλεύου· μάλλον δε ούδε βουλεύεσθαι έτι ώρα, άλλό. βεβου­
λεύσθαι· μία δε βουλή· τής γό.ρ έπιούσης 4 νυκτός πάντα ταύτα δεί πε­
πράχθαι 5.

• Pl. Theaτ. 152e; Gorg. 527b b Ε.Ν. 1105a 17; ebd. 7 c Il. 1, 13 d Sophon. 3, 14
• Op. 694 t fr . 1027

1 Der barbarische Sprecher dieses Verses (Arist.Pax 291) amϋsiert das Publikum durch einen
VersτoB gegen die Grammatik, der ίhm in seiner Begeisterung unterlauft: eίη Medium (oder Pas-
siv) νοη χαίρω gibτ es nicht; vgl. das folgende Zitat. 2 Aus dem frίihchristlichen Brief an
Diognetos. 3 Kriton (in Plaτos Dialog) sucht Sokrates zur Flucht aus dem Gefangnis zu
ϋberreden. 4 έπιών, - ιόν, -ιούσα (Partίzip) herankommend. 5 lnfin. Perf. Pass. von
πράττω .

Lektion 37

ή πόλις, πόλεως ό μάντις, μάντεως

Α. 'Εκ τών 'Αριστοτέλους Πολιτικώνa

Ή πόλις κοινωνία τών έλευθέρων έστίν, ή δε πολιτεία βίος τίς έστι
πόλεως. 'Εν άπάσαις δη ταίς πόλεσιν έστι τρία μέρη τής πόλεως οί
μεν εϋποροι σφόδρα, οί δε άποροι σφόδρα, οί δε τρίτοι οί μέσοι
τούτων. Βούλεται δε ή πόλις έξ ϊσων είναι και όμοίων ότι μάλιστα·
τούτο δ' ύπάρχει μάλιστα τοίς μέσοις. Δήλον άρα τό.ς τοιαύτας ε-δ πο­
λιτεύεσθαι πόλεις Εν αΙς πολ\J τό μέσον.
Β. Σωκράτης έρωτηθεις 1 ποία ίσχυροτάτη τών πόλεων, είπεν· »ή aνδρας
εχουσα άγαθούς. ((
C. Ποιητών τινα περι πόλεως
1. Εuριπίδου· ::· Άνηρ γό.ρ άνδρα και πόλις σώιζει πόλιν.
2. Τού αυτού · •:- Αί γό.ρ πόλεις εϊσ' (είσίν) aνδρες, ουκ έρημία.
3. 'Αλκαίου· Άνδρες πόλεως πύργος.
4. Όμήρου · 2 ·~ 'Ανδρός μεν στέφανος παίδες, πύργοι δε πόληος.
» Ω καλλίστη πόλι πασών«, και
3
D. •:·
» Ω λαμπροτάτη πασών πόλεων«·
3
•:·

οϋτως ή Κωμωιδία προσαγορεύει τό.ς 'Αθήνας.

 LEKTION 37 93

ΛΥξΙΘ

Εοξ:ΜΙΚΙ

ΩΝΑΦΙΛΕ
ΝΦΕεΙΜΑ
ΛιειτΑ
Το Ν ΕΝ
Τ Ε 1 Γ1 ο

λ Ε Ι Α Ν
ΔΡΕΙο~
ΓΑf>Ε~Τ
1

Abbildung 7: Inschrift auf einer kleίnen Steinscheibe aus Athen, 2. Halfte

d. 5. Jh.s ν. Chr. (L. 37 Ε), stark vergroίζert.

Ε. 3 Λυσίθεος Μικίωνα φιλεϊν φησι μάλιστα τών έν τήι πόλει· άνδρείος

γάρ έστι.
F. 'Αριστοτέλους περι φύσεωςb
1. Ή φύσις ο\Jδtν μάτην ποιεί. 2. »Όδός είς φύσιν« ή γένεσις. 3.
Τών φύσει ή πόλις, και δ άν-Ορωπος φύσει πολιτικον ζώιόν εστιν. 4.
Τριών δεί παιδέίά.ι· φύσεως, μαθήσεως, άσκήσεως. 5. Και 'Επίχαρ­
μος λέγει·
::- Φύσιν εχειν άριστόν εστι, δεύτερον δέ, μαν-Οάνειν.
G. 'Αριστοτέληςc τον άν-Ορωπον λέγει όρttον μόνον τών ζώιων διa το την
φύσιν αiιτοϋ είναι -Οείαν.
Η. 'Αριστοτέλους περι δυνάμεως και ένεργείας
1. Ή ενέργεια ουκ έστιν άνευ τής κατ' α\JτΤ]ν δυνάμεως. 2. 'Έστι δυ­
νάμει ό μανθάνων επιστήμων. 3.d 'Αριστοτέλης έλεγεν εν τώι σκότωι
94 LEKTION 38

τa σώματα χροaν δυνάμει μεν εχειν, ένεργείάι δε μηδαμώς πολυ δε το

μεταξυ τού τε μη εχειν καi μη όράσθαι. 4
1. Πλάτωνοςe
1. Άρα ή μετa δικαιοσύνης πράξις άρετή εστιν;
2. Άρα την τών άγαθών πράξιν λέγεις σωφροσύνην εlναι;
Κ. 1. Πράξεις 'Αποστόλων
2. Λουκάς εν ταϊς Πράξεσι τών 'Αποστόλων λέγει Παύλον έν 'Αθή­
ναις εύρεϊν άγνώστου θεού βωμόν.
L. Περi μάντεων
1. Μάντεων άψευδέστατος Τειρεσίας ήν ό Θηβαϊος.
2. Πρό τής μάχης οί μάντεις ε-&ύοντο, καi τa ίερa καλa ήν. 5
3. Μη πίστευε τοίς μάντεσιν (τώι μάντει).
4. Εύριπίδου· ::- Μάντις δ' άριστος δστις εtκάζει καλώς.
Μ. Μάρκου αύτοκράτορος 6
Ένi τέρπου τώι άπό πράξεως κοινωνικής μεταβαίνειν έπi πράξιν κοι­
νωνικήν, συν μνήμηι θεού.

a 1279a 21 und 1295b 1 ff. (stark kondensiert) h Cael. 291 b 13, al., Phys. 193b 13, Pol. 1253
a 2 c Part.an. 686a 27 d Doxogr. p. 314 e Μeη. 79c; Charm. 163e.

1 Vgl. Anm. zu L. 29 1, G. 3. 2 Der Vers wird - hochst zweifelhaft - dem Homer (Epigr.)
zugeschrieben. 3 Eingeritzt auf eine kleine Steinscheibe (wohl 2. Halfte d. 5. Jh.s), Buch-
staben rοτ gefϋllt. Gefunden auf der Akropolis νοη Athen. Μικίωνα: Akk. des Namens Μικίων.
S. Abb. 7. 4 gesehen werden (= sίchtbar sein). 5 Die heiligen (Opfer) waren gut:
ein Fachausdruck (oft z.B. bei Xenophon), welcher besagt, daB die omina, welche man aus dem
Zustand der geschlachteten Opfertiere entnahm, gϋnstig waren. 6 Aus dem philosophi-
schen Tagebuch des Kaisers Markus Aurelius (gest. 180 n.Chr.).

Lektion 38

λύομαι, έλυόμην, λυοίμην έγιγνόμην, γιγνοίμην, γίγνου

βούλονται, έβούλοντο, βούλοιντο

, "
εγενομην,
,,
γενοιμην, γενου
-

Α. Γραμματικόν 1
1. Μέμνησο άνθρωπος ων. 2. Μέμνησθε 'Αθηνών. 3. Λέλυσο, φεύ-
γε. 4. Λέλυσθε, φεύγετε. 4. Μη ψεύδεσθε. 5. Μη ψεύδου. 6.
Τοίς νόμοις πείθου.
 LEKTION 38 95

Β. Περi Κύρου τού Περσών βασιλέως 2

1. κ ϋρος έτι παίς ων) δτε έπαιδεύετο συν άλλοις παισίν) πάντων
πάντα κράτιστος ένομίζετο. la. + >>Σ\J δέ, δτε έπαιδεύου, άρα κρά­
τιστος ένομίζου ;« - »Ούκ ένομιζόμην .« 1b. + » Ύμείς δέ, δτε έπαι­
δεύεσθε, άρα κράτιστοι ένομίζεσθε;« - » Ένομιζόμεθα.« 2. Οί άρ­
χόμενοι Κϋρον ώς πατέρα έσέβοντο. 3. Ή σάλπιγξ έσήμαινε. Τότε
δη τοϋ Κύρου οί στρατιώται άνεβόησάν 3 τε καi έμάχοντο, επαιον
έπαίοντο, άπέκτεινον άπέθνηισκον· τέλος δε οί πολέμιοι προς φυγην
έτρέποντο. 4

C. Εύριπίδουa
1. ::- Κακής άπ' άρχής γίγνεται τέλος κακόν.
2. ::- Θνήισκει δ' ούδεν τών γιγνομένων.

D. Πλάτωνοςb
1. Πάν το γιγνόμενον ύπ' αiτίου τινος άνάγκη γίγνεσθαι. 2. »;Ώ
Πρόδικε , άρα ταύτόν σοι δοκεί εtναι τό γενέσθαι καi τό είναι, ή
5

aλλο;« - »aλλο νη Δία«, εφη ό Πρόδικος. - >>'Έστιν aρα ου ταύτόν,

&ς φησιν Πρόδικος δδε, το είναι και το γενέσθαι. «

Ε. Τραγικά τινα
1. Σοφοκλέους- 6 ::- • μηδαμώς γίγνου κακός.
2. Ε\Jριπίδου· 7
νϋν aνδρα γίγνεσθαί σε χρή.
::- •

3. Τοϋ αύτού· ::- • . έγενόμην μητροκτόνος.

8

4. Αtσχύλου· 9 ::- Έρμή χθόνιε . . .

σωτηρ γενού μοι σύμμαχός τε.

F. 1. Οϋτως έχόντων τώνδε, σύμβουλοί μοι γένεσθε. 2. + τα άριστα

βουλεύου σεαυτώι. 3. τα aριστα βουλεύεσθε ύμίν αύτοίς . 4.
Σωτηρ γενέσθαι σοι ό θεός. 5. + Σωτήρες γενέσθων ύμίν οί θεοί. 6.
Πόλλ' άγαθά σοι γένοιτο. 7. ευδαίμονες γένοισθε. 8. 'Ό φίλον τώι
θεώι, τούτο γενέσθαι.

G. Εύριπίδου, περi γένους καi εύγενείαξ

1. ::- Έκ πατέρων άγαθών έγένου .
2. ::- ώ παί Κρέοντος 10 , ώς άληθtς ήν aρα,
έσθλών άπ' άνδρών έσθλα γίγνεσθαι τέκνα,
κακών δ' δμοια τήι φύσει τήι τού πατρός.
3. ~:·
ουκ &.ν γένοιτο χρηστός έκ κακού πατρός.
4. ::.. . . . ουκ &.ν έκ μητρός κακής
έσθλοi γένοιντο παίδες .
5. ::- . . . ούδ' άν ει βούλοιτό τις
σώφρων γένοιτο Σπαρi:ιάτίδων κόρη.

Η. Εύχαί
1. Πολλα καi άγαθa εύχομαί σοι.
2. 'Ω Ζεύ πάτερ, εϊθε πλούσιος γενοίμην. 11
96 LEKTION 38

Abbildung 8: Bild auf einer attischen Vase, Ende 6. Jh. v.Chr. (L. 38 Ι Η 2).
Der Olhandler, mit sorgenvoller Miene, fίillt einem jungen Kunden das 01-
flaschchen, den beim Sport gebrauchten Aryballos. Dazu spricht er bei sich
selbst:
Ω ΖΕΥ ΠΑ ΤΕΡ ΑΙΘΕ ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΓΕΝ(ΟΙΜΑΝ]
Er ίst offenbar ein Dorer (αtθε, att. εϊθε).

3. ':· Εϊ μοι γένοιτο παρθένος καλή τε καi τέρεινα. 12

4. Πλουτάρχου· Τίς ούκ άν βούλοιτο μάλλον Όδυσσευς εlναι η
Κύκλωψ;
1. Πλάτωνοςd
1. Ού μη παύσωμαι φιλοσοφών. 2. +Σωκράτης tφη ώς ου (μη) παύ­
σοιτο φιλοσοφών. 3. 'Έγωγε, tφη Θρασύμαχος, ώ Σώκρατες, τοίς
άκούουσι τούτοις προvλεγον (προέλ- ), δτι συ άποκρίνασθαι 13 μεν ούκ
Ε:θελήσοις, ειρωνεύσοιο δε καi ου παύσοιο τής φλυαρίας.
Κ. Σοφοκλέους 14
::- !Ω παί, γένοιο πατρός εύτυχέστερος,
τα δ' άλλ' δμοιος, καi γένοι' aν ού κακός.

11
'Αναγνώσματα

Α. 'Ανάχαρσις ό Σκύ{}ης 15 , έκκλησίά.ι παραγενόμενος, θαυμάζειν εφη δτι

λέγουσι μεν οί σοφοi παρ' 'Έλλησι, κρίνουσι δ' οί άμαθείς.
 LEKTION 39 97

Β. »Λέγ' αίνον ήμϊν, ώ γραύ.« - »Αtσώπου αίνον ύμίν λέξω.e«

16
Λέαινα , όνειδιζόμενη ύπό ά.λώπεκος έπi τώι δια παντος ενα τίκτειν,
εφη· »Άλλα λέοντα«.
C. Άναξαγόραςr έφη εν τήι α~Jτήι γονήι 17 καi τρίχας είναι καi όνυχας
καi φλέβας 17 καi ά.ρτηρίας καi νεύρα καi δοτά, ά.φανή μεν δια μικρο­
μέρειαν17, α-Uξανόμενα δε κατα μικρόν. »Πώς γαρ aν«, φησίν, »έΚ μη
τριχος γένοιτο θρίξ, καi σαρξ εκ μη σαρκός;«

a fr. 14 und 839 b Τίm. 28a; Prot. 340b c Tro . 1254; fr. 75. 333. 298; Andr. 595
d Apol. 29d; Rep. 337a; Gorg. 489b e Aes. 257Ρ t Β 10 D--K.

1 Aus friiheren Lektionen. 2 Aus Xenophons Roman; βασιλέως Gen. νοη βασιλεύς Ko-
nig (L. 39). 3 erhoben Geschrei (Aorist; vgl. ή βοή Schrei, Ruf). 4 Imperfekt; der -
intransitive - starke Aorist ist Ε:τράποντο. 5 Sokrates (in Platos Dialog Protagoras) appel-
liert an die Autoritat des Sophisten Prodikos. 6 Der blinde Bettler Odipus appelliert an
das Volk von Athen, nicht schlecht, d.i. unmenschlich an ihm zu handeln. 7 Elektra sta-
chelt ihren Bruder Orest an, ihre Mutter Klytamestra zu toten (ΕΙ. 693). 8 Orest nach der
Tat (Or. 587). 9 Orest betet (Cho. 1). 10 Sohn Kreons: eine Person ίη einem nicht
erhaltenen Stίick des Euripides. 11 Herzenswunsch des Olhandlers auf einer attίschen
Vase, s. Abb. 8. 12 Hipponax 119\Χ'. τέρεινα, Fem. νοη τέρην, Neut. τέρεν,
zart. 13 άποκρίνασθαι antworten (Aor.) 14 Aias spricht, ehe er sich totet, zu sei-
nem kleinen Sohn. 15 Anacharsis: der Typ des >edlen \Xlilden< ίη der griechischen Litera-
tur. 16 ή λέαινα, Fem. zu ό λέων; ό, ή άλώπηξ, -εκος Fuchs; το όνειδος Schmahung,
Schande. - lm Altertum meinte man, eine Lowin konne nur einmal ein Junges werfen. 17
ή γονή Saat, Samen; ή φλέψ, φλεβός Ader (Phlebitis); μικρομέρεια (τό μέρος Teil).

Lektion 39

ό βασιλεύς, -έως Θησεύς, Θησέως

ό ίερεύς, -έως Ζεύς, Διός

1
Α. Περi βασιλέων
1. Ήρακλείτου· Πόλεμος πάντων βασιλεύς, πάντων δε πατήρ.
2. 'Ισοκράτους- Τον βασιλέα φιλάνθρωπον είναι δεϊ καi φιλόπολιν.
3. Ξενοφώντος- Κύρος tλεγε παραπλήσια tργα είναι βασιλέως ά.γα­
θού καi νομέως ά.γαθοϋ. 4. Πολλα ά.νδρi βασιλεϊ μέλει. 5. Χαίρε,
ώ βασιλεύ Ά {}ηνών.
6. Ήσιόδου· ,_ 'Εκ δε Διός βασιλήες.
98 LEKTION 39

Β. 'Αριστοτέλους
1. Περi τους ήρωϊκους χρόνους τα προς τους θεους έμελε τοίς βασι­
λεϋσιν. 2. Άλλα καl Άθήνησιν ό aρχων βασιλευς 1 ύπερ τής πόλεως
θυσίας θύει καi εύχας εiJχεται. 3. Καl εν Σπάρτηι νόμος εστl τους
βασιλέας θύειν προ τής πόλεως. 4. Οϋτως τών Έλλήνων τών πάλαι
οί βασιλής καl ί.ερής έγένοντο.

C. Περi τών εν Αίγύπτωι ίερέων

1. Θαλής, ώς λέγουσί τινες, είς Αlγυπτον έλθών τοίς ίερεύσι
συνήν. 2. Καi Πυθαγόρας πολλα παρα τών εκεί ίερέων μαθείν λέγε­
ται.

D. Έκ τού Πλάτωνος " Ιωνος 1

Οί ποιηταl ούδεν aλλο ή έρμηνής είσι τών θεών ... ο-Uκούν ύμείς αu
οί ραψωδοi έρμηνέων έρμηνής γίγνεσθε.

Ε. 3 1. •:· Αϊδ' είσ' 'Αθήναι, Θησέως ή πρiν πόλις.

2. •:- Αϊδ' είσ' Άδριανού καi ουχι Θησέως πόλις.

F., G. Περl Διός

F. Αίσχύλουa
'~ Ζεύς έστιν αίθήρ, Ζευς δε γή, Ζευς δ' ουρανός,
Ζεύς τοι τα πάντα χ&τι τώνδ' ύπέρτερον.

G. 1. 'Ω Ζεύ βασιλεύ, ϊλεως γενου. 2. Θύσωμεν Όλυμπίωι Διί.

3. Δια τον Δία νικώμες. b
4. •:· Χαίρετε κήρυκες, Διός άγγελοι ηδε καl άνδρών.c

11
Α. Έκ τού κατα Μαθθαίον ευαγγελίου (4,18-19)
Περιπατών δε παρα την θάλασσαν τής Γαλιλαίας είδε δύο άδελφούς,
4

Σίμωνα τον λεγόμενον Πέτρον καl Άνδρέαν τον άδελφόν αυτού, βάλ­
λοντας άμφίβληστρον 5 είς την θάλασσαν· ήσαν γαρ άλιείς. Καl λέγει
αύτοίς δεύτε οπίσω μου, και ποιήσω ύμας άλιείς άνθρώπων.

Β. 'Αντίγονος ό μονοφθαλμός 6 , είπόντος τινός δτι »Πάντα καλα και δί­

καια τοίς βασιλεύσι«, «ναi μα Δία«, έφη, )>τοίς τών βαρβάρων· ήμίν
δε μόνα καλα τα καλa και μόνα δίκαια τα δίκαια«.

C. Ξενοφώντοςd
Σωκράτης, λέγοντός τινος δτι άηδώς έσθίοι, >)Άκουμενός« 7, έφη,
»τούτου φάρμακον άγαθον διδάσκει.« Έρομένου δέ· »Ποίον«; ))Παύ­
σασθαι έσθίοντα« έφη.

D. Θεόγνιδος (15-18) 8
•:· Μούσαι καi. Χάριτες, κούραι Διός, αϊ ποτε Κάδμου
ές γάμον έλθούσαι καλόν άείσατ' έπος
 LEKTION 40 99

»'Όττι καλόν, φίλον έστί, το δ' ού καλόν ού φίλον έστί. «

Τούτ' έπος ά.θανάτων ήλθε διό. στομάτων.

a Fr. 70Ν (apud Clem. Alex.) b Von der lnschrift am Zeustempel in Selinus (Sizίlien), l.G.
χίν 268 c Vgl. L. 20G d Mern. 3,14,12.

1 »Τών 'Αθήνησι παλαιών άρχών πρώτη ήν ή τού βασιλέως• (Αρτ. Αθ. :πολ. 2.1). 2 So-
krates spήcht zu dem Rhapsoden Ion (534e). 3 Inschήften auf der lnnen- und AuEenseite
des Tors, welches aus der Altstadt von Athen in die νοη Hadrian gegriindete Neustadt fϋhrte.
Vgl. L. 7 Α. 4 Umhergehend, -wandernd (Partiz. Pras.). 5 Netz. 6 Κδηίg
Antigonos, einer der >Nachfolger< (Διάδοχοι) Alexanders d.Gr. Er fiel, 81jahrig, lcimpfend in
der Schlacht bei Ipsos, 301 v.Chr. 7 Akumenos: ein beriihmter Arzt. 8 Wiederholt
von L. 32 11 Ε.

L. 40: ~. η, φ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 40

έβεβουλεί,·μην (-σο, -το . . .) έβουλευ·σά·μην (-σω, -σατο)

έλελύ·κ·η, -ης . . . (-ειν, -εις) βουλευ·σαί·μην (-σαιο, -σαι.το)

Α. Γραμματικόν
1Α. Πάντων βασιλέων Κύρος άριστα πεπαίδευται.
1Β. Πάντων βασιλέων Κύρος άριστα έπεπαίδευτο. (Ξεν.)
2Α. ,,'Q Σώκρατες, άρα βεβούλευσαι φεύγειν ;« - » Ού βεβούλευμαι. «
2Β. »'Ω Σώκρατες, άρ' έβεβούλευσο φεύγειν; « - »Ούκ έβεβου­
λεύμην.«
3Α. »'Ω φίλοι, άρα βεβούλευσθε φεύγειν;« - » Ού βεβουλεύμεθα. «
3Β. »Ώ φίλοι, άρ' έβεβούλευσθε φεύγειν;« - »Ούκ έβεβουλεύμεθα. «
4Α. »Άρα φεύγειν βεβούλευνται οί Πέρσαι;« - »Ού βεβούλευνται. «
4Β. »Άρα φεύγειν έβεβούλευντο οί Πέρσαι;« - »Ούκ έβεβούλευντο. «
Β. 1. Οί Ξενοφώντος ύοl έν Σπάρτη έπεπαίδευντο. 2. Ό πατηρ επεμψέ
μοι έπιστολήν· ένεγέγραπτο δε ώς flξοι· ό δ' ούκ ήλθεν.
C. 1. ::- 'Ιδείν θέλω, το πλήθος δ τι βουλεύεται. 2. Τί βεβούλευται (βε­
βούλευνται) περl τών σπονδών; 3. Έβεβούλευτο (έβεβούλευντο) μεν
λελύσθαι τό.ς σπονδάς νύν δε άλλως βεβούλευται (βεβούλευνται) . 4.
Ού γό.ρ λέλυνται αί σπονδαί. 5. Αί σπονδαl διελέλυντο μέχρι Πυ­
θίων.a
100 LEKTION 40

D. Ά ντιφώντος 1
Καi έπειδη ήσαν έν τψ Πειραιεί, έθυεν· 2 καi έπειδη αύτψ 2 έτέθυτο τα
ίερά, έντεϋθεν έβουλεύετο ή άνθρωπος, δπως άν αύτοίς τό φάρμακον
δοίη , πότερον πρό τού δείπνου ή άπο δείπνου. 'Έδοξεν ο-δν αύτfι
3

βουλευομένη βέλτιον είναι μετa δείπνον δούναι. 3

Ε. Γραμματικόν
1Α. Φίλιππος τaς σπονδaς λέλυκεν.
1Β. Φίλιππος τaς σπονδaς έλελύκει.
2Α. »ώ Φίλιππε, άρα τaς σπονδaς λέλυκας;« - >>Ού λέλυκα.«
28. »ώ Φίλιππε, άρα τaς σπονδaς έλελύκης (-κεις);« - »ούκ έλελύκη
(-κειν).« #

3Α. Οί 'Αθηναίοι τaς σπονδaς λελύκασιν.

3Β. Οί 'Αθηναίοι τaς σπονδaς έλελύκεσαν (-κεισαν).
4Α. »Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, τaς σπονδaς λελύκατε«. - »Ού λελύκαμεν.«a
48. »Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, τaς σπονδaς έλελύκετε (-κειτε).« - »Οi>κ
έλελύκεμεν (-κειμεν).«
5. Τούτων ώδ' έχόντων έλέλυντο αί σπονδαί. a

ΙΙ

Α. Περi Έπιμενίδου 4
1. 'Επιμενίδης ίδρύσατο παρ' Άθηναίοις το ίερον τών Σεμνών.
2. 'Επιμενίδης Ά{}ήνησιν ίερa ίδρύσασθαι λέγεται.
Β. Πότερον δεί λούσασθαι
1. »Καl πότε έλούσω, ώ πονηρέ;« - »Ούκ έλουσάμην έξ ο-ό έγενόμην. <<
2. Λούσασθε, καθαροi γένεσθε. b
3. + Λουσάσθω ό παίς, λουσάσθων (λουσάσθωσαν) δε και οί γέρον­
τες.

4. + Οί μεν παίδες έλούσαντο, ήμείς δε ουκ έλουσάμεθα.

C.-E. Περi τού βουλεϋσαι (βουλεύσασθαι).
C. 1. Βούλευσαι κατa σαυτον γενόμενος. 2. Τού δρώντός 5 έστι καl το
βουλεϋσαι. 3. Ό δρών aριστ' άν βουλεύσαι (βουλεύσειεν, βουλεύ­
σαιτο). 4. Βουλεύσασθε μετa τών συμμάχων.
D. Κωμικά
1. Έaν πίνωμεν, ί:σως χρηστόν τι βουλευσαίμεθα.
2. ::- »Πώς δ' aν μεθύων χρηστόν τι βουλεύσαιτ' άνήρ;«
»Άριστα πάντων.«
Ε. 1. Πολλάκις ηκουσα κακώς ύμάς βουλευσαμένους. 2. Παϋσαι λέ­
γουσα. 3. Εtθε παύσαιο λέγων έν έκκλησίςι. 4. Έaν κακώς βου­
λεύσησθε, ούκ εσται είρήνη.
F. Περi έρωτος
1. Πέπαυσο έρών. 5 2. Μήποτε παυσαίμην έρών.
 LEKTION 40 101

G. .Μ.άρκου αυτοκράτορος 6
Άνθρωπε, επολιτεύσω εν τfl μεγάλη ταύτη πόλει· τί σοι διαφέρει, εl
πέντε ετεσιν ή πεντήκοντα;

ΠΙ
Έκ τής Καινής Διαθήκης 6.ναγνώσματα

Α. 'Ιωάννου (19, 19-22).

'Έγραψεν δε και τίτλον 7 ό Πιλάτος και εθηκεν 8 έπι τού σταυρού· ήν
δε γεγραμμένον· 'Ιησούς ό Ναζωραίος δ βασιλεuς τών 'Ιουδαίων ...
και ήν γεγραμμένον Έβραϊστί, Ψωμαϊστί, Έλληνιστί.
'Έλεγον ο-δν τφ Πιλάτφ οί 6.ρχιερείς τών 'Ιουδαίων· .Μ.η γράφε ό βα­
σιλευς τών 'Ιουδαίων, άλλ' δτι Ε:κεϊνος εlπεν· Βασιλεύς εlμι τών 'Ιου­
δαίων. Άπεκρίθη 9 δ Πιλάτος 'Ό γέγραφα γέγραφα.
Β. Τ ών Πράξεωνc
Παύλος εν μέσφ τού 'Αρείου Πάγου 10 έφη· Άνδρες 'Αθηναίοι
(έν τfJ πόλει) ύμών εiιρον και βωμόν εν φ επεγέγραπτο 11 · Άγνώστφ
θεφ.

a nach Thuk. 1 128; IV 47; V 1 b Jes . 1,16 c Acτ . Aposτ. 17,22.

1 Der Sprecher dieser alτesten attischen Gerichτsrede - die er sich um ca. 430 v.Chr. νοη dem
Rhetor Antiphon haτ schreiben lassen - klagt seines Vaτers παλλακή (Konkubine) an, den Vaτer
und dessen Freund vergifτet zu haben. 2 Der Vater. 3 ·Solle geben• und •ZU geben<
(Opt. und Infin. Aor.). 4 Epimenides: ein halb-mythischer Seher und \Xlunderτaτer, 6. Jh.
(?) v.Chr. 5 δρών, δρώντος, (δράω, δράμα) tuend (handelnd); έρών, έρώντος (έράω,
ερως) liebend (Parτizip Pras.). 6 Kaiser Marcus Aurelius; s. L. 37 Fn. 5. 7 lat. titu-
lus, Aufschrift. 8 setzte, stellte. 9 antwortete. 1Ο Der Areopag, Areshϋgel -
nach dem Kriegsgott Ares benannt - neben der Burg von Athen; Sίtz des altesten und hochsten
Gerichts, ίη romischer Zeit der hochsten Lokalbehorde. 11 Der eigeπartige Text ίm ·Co-
dex Bezae< hat hier ήν γεγραμμένον.
102 LEKTION 41

Lektion 41

το άστυ' άστεως συμβουλεύω σοι

συμβουλεύομαί σοι
t - ;
η ναυς, νεως

1
Α. Όμήρου
1. ::- Πολλοί τοι περι άστυ μέγα Πριάμοιο μάχοντο 1 / / fιρωες.
2. Περι 'Οδυσσέως
::- Πολλών δ' άνθρώπων tδεν 1 άστεα και νόον έγνω 1 •
Β. 1. Ε~Jριπίδου · a ::- Άστη φυλάσσεθ' fισυχοι μεθ' ήσύχων. 2. Έξ
άστεως είς ό.γρόν ήλθον. 3. 'Έστι Διονύσια έν άστει, έστι δε καi τa
κατ' ό.γρους Διονύσια.
4. Πλάτωνοςb Σπαρτιατών ο'Uτ' &.ν έπ' άγρών tδοις ο'Uτ' έν aστεσι
συμπόσια και κώμους.

C. 1. Τής Ά{)ηνάς τό χρυσούν άγαλμα το έν τώι Παρθενώνι Νίκην δσον

τεσσάρων πήχεων έπι τής χειρός εlχε. 2. Πήχύς έστι τό ό.πό τού
ό.γκώνος μέχρι τών δακτύλων τής χειρός διάστημα.
D. Τραγικά τινα
1. ::- . . . Εtθ' ιδείν
εtη μοι πατέρα πρέσβυν.
2. '~ Πού μοι πατηρ ό πρέσβυς;
3. '~ Ώ χαίρε, πρέσβυ.
4. ::- . . . Χρόνον
πολύν πατρώιας γής ό.πήσθα ...
5. ::- Και γaρ πολύς τοι μόχθος έν πολλώι χρόνωι.
6. •:- Αίσχρόν νέάι γυναικι πρεσβύτης ό.νήρ.
Ε. Περι τής χορικής Μούσης 2
Πίνδαρος ό ποιητης νεώτερος μεν ήν Σιμωνίδου, πρεσβύτερος δε
Βακχυλίδου.
F. Άριστοφάνουξ, έκ τών Άχαρνέων 3
1. ::· Έπέμψατε πρέσβεις ώς βασιλέα τον μέγαν.
2. »Οί πρέσβεις οί παρά βασιλέως.« 4
::· »Ποίου βασιλέως; aχθομαι τοίς πρέσβεσιν. «

11
Α. Περι γερόντων και γραών
1. Ό γέρων ζήι 5 μόνος, γραύν θεράπαιναν έχων.
 LEKTION 41 103

2. Μενάνδρου· ::- Γραύ· πού 'στιν ή γραυς; γραύν καλώ. 3. Τί δ' aν

γράi καινόν τις λέγοι; 4. Μυitος ταύτα ώσπερ γράός. 5. Άρα μυ­
θον λέξω ύμίν, ώς πρεσβύτερος νrο>τέροις;d
6. Έκ τής Πλάτωνος Πολι τε ίας·e Καl γέρουσι και γραυσl ταύτα
λεκτέα (έστί) προς τα παιδία, ώς ο-Uδέποτε θεοi θεοίς πολεμούσι τε
και έπιβουλεύουσι καl μάχονται.
Β. Έκ τών Θουκυδίδουι
Φαίαξ δ Έρασιστράτου τρίτος α-Uτός, Ά&ηναίων πεμπόντων, ναυσι
δύο, ές 'Ιταλίαν και Σικελίαν πρεσβευτής, ύπό τον α-Uτόν χρόνον 6
έξέπλευσεν. 7
C. Έκ τών Ήροδότου 8
1. Δαρείος επεμψε μυριάδας πολλaς άνδρών, ναύς δε έξακοσίας
(600). 2. Τών δε Ξέρξου νεών άριθμός έγένετο έπτa και διακόσιαι
και χίλιαι (1207)· καi σύμμαχος αvτώι παρήν 'Αρτεμισία, ή Άλικαρ­
νασσέων9 βασίλεια, πέντε ναυσίν. 9 3. Έν δε τήι μάχηι ή ναύς ή Άρ­
τεμισίας έδιώκετο ύπο νεως 'Αττικής. και η, ουκ έχουσα άποφυγείν
(cμπροσθεν γaρ α\Jτής ήσαν aλλαι νήες φίλιαι), ένέβαλε νηι φιλίάι και
κατέδυσε. ό γούν τής 'Αττικής νεως τριήραρχος ώς είδεν αυτην έμ­
βάλλουσαν νηί άνδρών βαρβάρων, νομίσας 10 την ναύν την Άρτεμι­
σίας Έλληνίδα είναι, προς aλλας έτρέπετο.
D. Περι κυνών και βοών και Βοιωτών
1. Έπιχάρμου- 11 ::- ή κύων κυνί
κάλλιστον είναι φαίνεται και βούς βοί,
όνος δ' όνωι κάλλιστον, -δς γε μην ύί.
2. Παροιμία · Ή &μαξα τον βούν ελκει. 3. Έμοi δοκεί ευαγγέλια
θύειν έκατον βούς τώι Διί.
4. Εις Βοιωτους κακολογίαι· Βοών ώτα έχετε , ώ Βοιωτοί· βουσι
καl κυσίν έστε δμοιοι, και βόες θαυμάζουσιν ύμάς.

ΠΙ
Περi τού βουλεύειν καi συμβουλεύ ειν

Α. 1. Ευριπίδου- 8 ·~;Η πολλa και δύσγνωστα βουλεύει θεός.

2. •:- ουδεiς μετ' οργής άσφαλώς βουλεύεται. h
3. Κενa κενοi βουλεύονται.
Β. Ξενοφώντος 12
Σύ τε γaρ 'Έλλην εί, και ήμείς έν τοιούτοις δε όντες πράγμασι συμ­
βουλευόμεθά σοι τί χρη ποιείν περι ών λέγεις. Συ ο-δν, προς θεών,
συμβούλευσον ήμίν δ τι σοι δοκεί κάλλιστον και άριστον είναι.
C. 13
»Σοί, ώ Σώκρατες, έγω μάλιστα έβουλόμην περl τούτων συμβου­
λεύσασθαι. άλλ' ει τι εχεις συμβουλεύ ε ιν έξ ών έμού άκήκοας 1 4, εξεστ ί
τε και χρή.« - .»Αλλa μεν δή, ώ Δημόδοκε, καl λέγεταί γε συμβουλη
104 LEKTION 42

ίερον χρήμα εlναι. εi:περ ούν καi άλλη ήτισούν έστιν ίερά, και αϋτη &.ν
είη περi ής συ νύν συμβουλεύηι· ου γαρ εστι περi δτου θειοτέρου αν
άνθρωπος βουλεύσαιτο fι περi παιδείας.«

a Suppl. 452 b Leg. 637a c Ach. 61-65 d PJ.Prot. 320c "Rep. 378c r Thuk. V
4, 1 κ Fr . 947 h Monost . 564

1 Das Augment ist bei Homer (und folgender Dichtung) fakultativ. - f_γνω, vgl. lat. (g)novit, er
lernte kennen. 2 Ober die chorische Muse (der Ausdruck stammt von Plato), d.h. iiber
chorische (chorlyrische) Dichtung. Simonides, Pindar und Bakchylides sind die drei groBen Re-
prasentanten der Chorlyrik ίη der ersten Halfte des 5. Jh. 3 ό 'Αχαρνεύς Einwohner von
'Αχαρναί, einer Landstadt nordlich von Athen. 'Αχαρνής bilden den Chor der altesten erhal-
tenen Komodie des Aristophanes (aufgef. 425 v.Chr.). 4 Eine Ankϋndigung, in (realisti-
scher) Prosa. 5 (er) lebt. 6 422 v.Chr. 7 er segelte, fuhr aus (Pras. έκ-
πλέω). 8 Meist aus VIII 87; ionische Formen ins Attische umgesetzt. 9 Xerxes 1.,
pers. Konig (519-465). - ή 'Αλικαρνασσός eine Stadt in Karien (Herodots Vaterstadt); ό Άλι­
καρνασεύς, -έως deren Bewohner. 10 ένόμισα Aorist νοπ νομίζω. 11 Der Syraku-
saner Epicharm (1. Η. 5.Jh.) dichtete Komodien, aus welchen Zitate, oft moralischen und philo-
sophischen Charakters, erhalten sind. 12 Aus Xenophons >Anabasis, (2,2,17). Klearchos,
der griechische Heerfuhrer, antwortet einem griechischen Sendboten des Perserkonigs, welcher
verlangt, daB die Griechen ihre \Xlaffen ausliefern. 13 Aus einem Dialog (Theages), den
wahrscheinlich ein Schϋler Platos verfaBt hat. 14 άκήκοα Perfekt νοπ άκούω.

ι. 42: Q., n. φ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 42
ή πειθώ, πειθούς ό ηρως, ηρωος το ϋδωρ, ϋδατος

ή αtδώς, αιδούς μέγας, μέγα, μεγάλη: μεγάλου

1
Α. t. Τα Σαπφούς ποιήματα πάντων κάλλιστα. 2. 'Ώ θαυμαστη Σαπ­
φοί, ώς καλά σου τα ποιήματα. 3. Την Πειθω Άφροδίτης εlναι θυ­
γατέρα ή Σαπφω λέγει. 4. ::- Νύν, ώ φίλη Πειθοί, γενού μοι σύμμα­
χος. 5. Γοργίας »Πειθούς δημιουργόν~< την ρητόρικfιν ελεγεν.
Β. Παύλου τού άποστόλουa
Ό λόγος μου καi το κήρυγμα μου ουκ έν πειθοί σοφίας, άλλ' έν άπο­
δείξει πνεύμα'!ος.
C. Άλκαίου
::- Θέλω τι είπείν, άλλά με κωλύει v - - - v v - v -

αίδώς.
 LEKTION 42 105

D. Πλατωνικάb
1. 'Έλεγεν Πρωταγόρας, δτι ό Ζευς την μεν Δίκην καi την Αίδώ πέμ­
ψειεν τοϊς άνθρώποις, τον δε μη μετέχοντα αίδούς καi δικαιοσύνης
κτείνειν κελεύσειεν ώς νόσον τής πόλεως.
2. 1 Έάν τις την φιλίαν λύειν δοκfl, δεύρο πέμπετε έπιστολήν· οlμαι
γαρ δίκη τε καi αίδοϊ τους παρ' ήμών έντεύθεν λόγους συνδήσαι πά­
λιν την φιλότητα.
Ε. Περi τών ήρώων
1. »Περi θεών είρηκας καi περi δαιμόνων· ό δε ηρως τί δ.ν είη ;« -
»ήμιθέους άν τις λέγοι τους ηρωας εiJχόμεθα γούν και ηρωσι και
ήρώων παισίν.«
2. Πρωτεσιλάφ τψ ηρωϊ (ηρφ) έπi τού βωμού τούτου θύομεν· και ϋμ­
νους δε είς τον ηρωα (f1ρω) (iδομεν.
F. Περι ϋδατος καi ύδάτων
1. ':- 'Άριστον μεν ϋδωρ. (Πινδ.)
2. (Άνακρεόντειον)· ::- Φέρ' ϋδωρ, φέρ' οlνον, ώ παϊ.
"'-"V-v-v-v
-
3. 'Ύδατι μεμιγμένον 2 τον οίνον πίνομεν.
4. Νυκτός έπορευόμεθα, ϋοντος τού Διός ϋδασι πολλοίς.
G. 1. Το φρέαρ τούτο βαθύ έστιν. 2. >'Εν φρέατι κυσi μάχεσθαι<· παροι­
μία έστiν έπi τών άποφυγείν μη δυναμένων.
Η. Περι ίκετών και ίκετίδων
1. ΕiJριπίδου·c
::- Ίκετεύω σε, γεραιά,
γεραιών έκ στομάτων, προς
γόνυ πίπτουσα το σόν.
2. Προς γονάτων σε ίκετεύομεν μη τέκνα φονεύσης. 3
3. Σίμων Πέτρος προσέπεσε 4 τοϊς γόνασι Ίησού.d
Ι. Περι πατέρων και υίέων, Πλατωνικάe
1. Τών πολιτικών άνδρών οί ύείς ουδεν βελτίους (= βελτίονες) είσιν ή
οί τών σκυτοτόμων. 2. Οί άνδρες οί άγαθοi τα μεν άλλα τους
έαυτών ύείς διδάσκουσιν, fιν δε αυτοi άρετην άγαθοί είσιν, ουδενός
βελτίους αiJτοuς ποιούσιν. 3. Άλλα λέγουσί που καi παρακελεύον­
ται πατέρες ύέσι ώς χρη δίκαιον είναι.

ΙΙ

Α. 1. Πολλοι κακοί. 2. Πολu το κακόν. 3. +ουκ άγαθόν σοι ό πολυς

χρυσός (το πολυ χρυσίον). 4. Πολuν χρόνον έπορευόμεθα.
5. Πολλa πολλοίς πολλών ερωτα και πόθον έμποιεί 6 •
5

Β. Κωμικόν 7
1. ':- Έπέμψατ' ήμάς προς βασιλέα τον μέγαν. 2. Ό βασιλευς ό μέγας
106 LEKTION 43

ύμίν πολυ πέμψει χρυσίον. 3. Μηδtν μέγα εtπης πολλa ψεύδονται

πρέσβεις.
C. 1. Δημοκρίτου· Άπό τών πόνων τα μεγάλα καi λαμπρa γίγνεται
τοίς άνθρώποις. 2. Μεγάλη ή Άρτεμις Έφεσίων.f

a 1.Kor. 2,4 (berichtίgter Text) b Prot. 322d; 329c; Epist. Vl 323b c Suppl 42 d Lk.
5,8 e Theag. t26d; Prot. 324d; Rep. 363a r Act. 19,28.

1 Aus einem Brief Platos an Freunde ίη Kleinasien. 2 gemischt, lat. mίxtus. 3 (Me-
dea!). 4 πίπτω Aor. έπεσον fallen. 5 Εiπ Worτspiel des Gorgίas (zur Verteidίgung
der Helena). 6 wortl. tut hinein, d.h. einfϋgen, erregen. 7 Vgl. L. 41 Ι F.

Lektion 43

έλύθην, λυθώ . . λυθείς έσώ-6-ην, σωθώ . . σωθείς

έστάλην, σταλώ . σταλείς λυ{}ήσομαι, σταλήσομαι, σω{}ήσομαι

Α. 1. + Θαλήν οί ίερής οί έν Αtγύπτωι έπαίδευσαν. 1 2. Θαλής έν Αί­

γύπτωι ύπό τών ίερέων έπαιδεύθη. 3. + Τον Ήρακλέα Διός υίόν
εlναι πιστεύομεν. 4. + Ήρακλής Διός υίός εlναι πιστεύεται.
5. Έπικτήτου· Ήρακλής έπιστεύθη Διός υίός είναι· καi ήν.
Β. 1. 'Απεστάλη ό άγγελος Γαβριηλ εtς πόλιν τής Γαλιλαίας ήι όνομα
Ναζαρέθ.a 2. Εγώ είμι Γαβριηλ καi άπεστάλην προς σέ.b
C. Πρώτοι οί Δράκοντας νόμοι άνεγράφησαν.
D. Γραμματικόν
(»Έθέλω γεωργείν.« - »είτα τίς σε κωλύει;« - >>σύ με κωλύεις.«) 1.
Γεωργείν έκώλυσάς με. 2. Γεωργείν έκωλύθην ύπό σού. 3. Ούκ
έκωλύθης ύπ' έμού άλλ' έπαιδεύθης. 4. Ήμείς δε γεωργείν έκω­
λύθημεν ύφ' ύμών. 5. ουκ έκωλύθητε άλλ' έπαιδεύθητε.
6. »Τίνα γραψην έγράφης ύπ' 'Αθηναίων, ώ 'Αναξαγόρα;« - »άσε­
βείας γραφην έγράφην.« 7. Ώσαύτως και Σωκράτης έγράφη. 8.
'Εγράφησαν δε και aλλοι πολλοί.
Ε. 1. Ώ ξένε, λύσόν με δεσμών. 2. + Εtθε λυθείην (έκ) δεσμών. 3. +
Πάντα ποιείν δεί δπως (έκ) δεσμών λυθώμεν.
F. 1. Δεσμοι μtν άν λυθείεν, άνδρός θανόντος δ' οu.κ έστιν άνάστα­
σις2. 2. 'Ανδρομέδα έκ δεσμών λυ-θεϊσα Περσεί γυνη έδόθη. 3. Οί
νόμοι κελεύουσι τού λυσαμένου έκ πολεμίων εlναι τον λυ-θέντα.
 LEKTION 43 107

G. 1. Τήι χρείάι λέγουσι παιδευθήναι τών άνθρώπων το γένος.

2. ::- . . . μέγας
θησαυρός εστι καl βέβαιος μουσική
aπασι τοίς μαθούσι παιδευθείσί τε.
Η. 1. Ζεϋ σώτερ, ... σώιζέ με. 2. Μόγις έσώθην. 3. Όλίγοι έσώθη­
σαν. 4. Έμοl πείθου και σώθητι. 5. + Ήμίν πείθεσθε καi σώθητε.
Ι. Έκ τής Καινής Διαθήκης
1. Ό σωτηρ ήμών θεος πάντας άνθρώπους θέλει σωθήναι.c 2. Τί με
δεί ποιείν ϊνα σωθώ;d 3. Ό θεος άπέστειλε τον υίον ϊνα σωθήι ό
κόσμος δι' αυτού. e 4. Ταύτα λέγω ϊνα σωθήτε. r 5. Έγώ εtμι ή θύρα·
δι' έμού έάν τις εtσέλθηι, σωθήσεται.&
Κ. Παράδοξος ίστορίαh
Έν Κυρήνηι φασl τους βατράχους άφώνους το παράπαν είναι. Φασi
δε καi έν Σερίφωι 3 τους βατράχους ουκ aιδειν· έaν δε εtς aλλον τόπον
μετενεχθώσιν, 4 aιδουσιν.
»Τούτο λέγων συ πιστευθήσηι.« - >>Πώς γaρ ου πιστευθήσομαι;« -
))ου πιστευθήσεται το παράδοξόν σου.«
L. 1. ::- Ό ψάνος ουκ έφαινεν ήμίν ουδε εν.
2. Διόνυσος, ώς έμοιγε φαίνεται, φάσμα έποίησεν.
3. »Άρ' άληθή λέγει ούτος;« - >>ου φαίνεται.«
Μ. 1. Άχιλλευς έπi τού τύμβου έφάνη χρυσοίς σi'ν δπλοις.
2. ουδέποτε δίκαιον έφάνη ήμίν άδικείν. (Πλ.)
3. ::- Φανήσεταί τι τήσδε φάρμακον νόσου.
Ν. Περi τών τριάκοντα τυράννων 5
Έπl τών τριάκοντα, λέγει Λυσίας 6 , ουκ έμελλεν ο-Uδεlς σωθήσεσθαι·
δσοι γaρ εtς το βουλευτήριον είσήλθον κριθησόμενοι, άπάντων θάνα­
τος κατεγιγνώσκετο. Διαλυθείσης δε τής τυραννίδας κί,ριος α-δθις ό
δήμος έγένετο τών πραγμάτων.
Ο. Έκ τής Άντιγόνης 7
::- Άκτiς Άελίου, τό κάλ-
λιστον έπταπύλωι φανf:ν
Θήβάι τών προτέρων φάος,
έφάνθης ποτ', ώ χρυσέ ας
άμέράς βλέφαρον, Δ ιρκαί-
ων ύπf:ρ ρεέθρων μολούσα.

a Lk. 1,26 b Vgl. Lk. 1,19 c t.Tim. 2,4 d Act.Ap. 16,30 e Jh. 3,17 f Jh.
5,34 11 Jh. 10,9 h Sotion 68 und 70G.

1 Vgl. L. 39 1C. 2 Nach Aisch.Eum. 648. Dies ist die einzige vorchristliche Stelle, wo
άνάστασις >Auferstehung• bedeutet; und diese ist hochpoeτisch, konkret und untheologisch. Der
Tote - sagt Aischylos - kann nicht (wie ein umgestίirzter Pfeiler) >wieder aufgesτellt• werden (ge-
nauer L. 781F). 3 Vgl. Anm. zu L. 271. 4 ήνέχθην dient als Aor.Pass. fίir
φέρω. 5 Die >Dreillig Tyrannen< ϋbten am Ende des Peloponnesischen Krieges ίη Athen
eine Schreckensheπschaft aus. 6 Lysias, der Redner (ca. 460-380 v.Chr.). 7 Der
108 LEKTION 44

Anfang des Einzugsliedes (Parodos) des Chors. - Theben liegt zwischen den Bachen Dirke
(West) und Ismenos (Ost). - ή <ικτίς, -ίνος Strahl. Άέλιος =Ήλιος. έπτά-πυλος (!). ά θήβά
(poet.) = αί Θήβαι. τό φάος > φώς. άμέρα = att. ήμέρα. τό βλέφαρον (βλέπω) Augenlid. τό
{Ιέεθρον (att. ρείθρον; {Ιέω flieBen) FlieBendes, Flufi. έμολον (Inf. μολείν, Partiz. μολών) kam
(poet.).

L. 44: q., η, ψ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 44

Τού Πλάτωνος Εύθύφρονος ή aρχή

Εύθύφρων Σωκράτης

ΕΥΘ. Τί νεώτερον, ώ Σώκρατες, γέγονεν, δτι συ τaς έν Λυκείφ 1 κατα­

λιπων διατριβaς ένθάδε νύν διατρίβεις περι την τού βασιλέως στοάν 2 ; ου
γάρ που και σοί γε δίκη τις σδσα τυγχάνει προς τον βασιλέα &σπερ έμοί.
ΣΩ. 0-Uτοι δη Άtrηναίοί γε, ώ Ευθύφρων , δίκην α-Uτην καλούσιν άλλa
γραφήν.
ΕΥΘ. Τί φής; γραφην σέ τις, ώς εοικε, γέγραπται· ου γaρ έκείνό γε κα­
ταγνώσομαι, ώς συ ετερον.
ΣΩ. ου γaρ οiιν.
ΕΥΘ. Άλλa σε άλλος;
ΣΩ. Πάνυ γε.
ΕΥΘ. Τίς σότος;
ΣΩ. Ο\Jδ' αυτός πάνυ τι γιγνώσκω, ώ Ε\Jθύφρων, τον άνδρα, νέος γάρ τίς
μοι φαίνεται και άγνώς όνομάζουσι μέντοι α\Jτόν, ώς έγφμαι, Μέλητον.
εστι δετών δήμων Πιτθεύς3, εt τινα νφ εχεις Πιτθέα Μέλητον οlον τετανό­
τριχα4 και ου πάνυ ε\Jγένειον' έπίγρυπον 5 δέ.
ΕΥΘ. ουκ έννοώ, ώ Σώκρατες άλλa δη τίνα γραφήν σε γέγραπται;
ΣΩ. 'Ήντινα; ουκ άγεννή, έμοιγε δοκεί· το γaρ νέον όντα τοσούτον
πράγμα έγνωκέναι ου φαύλόν έστιν. έκείνος γάρ, ως φησιν, οίδε τίνα
τρόπον οί νέοι διαφθείρονται και τίνες οί διαφθείροντες αυτούς.

1 Das Lykeion (Lyceum) war ein Heiligtum des Apollon Lykeios, δstlich von Athen, und ein
gro6es Gymnasion nahebei; spater Sίτz der Schule des Aristoteles. 2 Die >Kδnigshalle< war
das Amtslokal des •Archon Basileus<(L. 39 1 Β2 mit Anrn.}, welcher den Vorsitz fϋhrte bei allen
Rechtshandeln, die Bedeutung fϋr den Kult hatten; mithin bes . auch bei Mordsa-
chen. 3 d.h. ein Angehoriger des attischen Stadtbezirkes (>Demos<) Pitthos. 4 τετα­
νό{}ριξ, -τριχος (vgl. L. 21) mit glattem Haar. 5 έπίγρυπος: δ γρύψ, γρυπός Greif, γρυ­
πός, όν , ή mit Hakennase; έπίγρυπος, ον rnίt etwas (Andeutung νοη) Hakennase.
 LEKTION 45 109

Die vier folgenden Lektionen bieten Materialien zur Befestigung, Vervoll-

standigung und Systematisierung von wesentlichen Gebieten der Grammatik -
Adjektive, Adverbia, Pronomina, Zahlworter. Die fur jedes Gebiet zitierten
Texte sind zum Teil bereits bekannt, und es wird jeweils angegeben, in wel-
cher der fruheren Lektionen ein jeder Typ hauptsachlich behandelt wurde. ln
der zugehorigen Appendix Grammatica wird ebenso verfahren.

Lektion 45

Adjektive (samt Steigerung und Adverbien)

1
1. δίκαιος, ον, ά καλός, όν, ή (L. 3ff.; L. 10-12)
Α. 1. Καλη ήμέρα. 2. Δικαία ή κρίσις . 3. Κοινα τα φίλων. 4. Μικρόν
κακόν, μέγα άγαθόν. 5. Πενία ού σμικρα νόσος.
Β. 1. ·~ 'Ανδρών άπάντων Σωκράτης σοφώτατος.
2. + Καλώς λέγεις, ώ νεανία, ό δε πατηρ σοφώτερον ελεγε, πάντων δε
σοφώτατα ή μήτηρ. 3. Πώς έχεις, φίλτατε; tχθύος άφωνότερος εi.
4. Κακώς εχω. 5. Πώς πράττετε; 6. Ε-δ πράττομεν.
7. Πιττακοϋ· 1 Φίλον μη λέγειν κακώς άλλα μηδΕ: έχθρόν.
8. ::- 'Έργα νέων, βουλαl δε παλαιοτέρων.
9. Α tσχύ λου · 2 •:- Άλλ' εν τε τοϊς νέοισι καl παλαιτέροις
άτιμος εi συ . . .
2. άδικος, ον φρόνιμος, ον (L. 13)
C. Πλάτωνος
1. Ψυχη πάσα άθάνατος. 2. Ψυχην την μεν δικαίαν φασlν είναι, την
δ' άδικον, καl την μεν φρόνιμον, την δ' άφρονα.
3. άπλούς, ούν, ή σιδηρούς, ούν, ά (L. 16)
D. 1. Τους τρόπους άπλούς έχω. 2. 'Ολίγοι τών φιλοσόφων όδόν άπλήν
καl βέβαιον ηύρήκασι τού βίου. 3. Άρα διδακτόν ή άρετή;
4. Τούτο ούκ έστι λέγειν άπλώς οϋτως. 5. Εύνους μοί έστιν ή παρθέ­
νος ή καλή. 6. Δεί σε προς τους φίλους ώς άπλούστατον είναι.
Ε. 1. Τού Ταρτάρου ή πύλη σιδηρά έστιν. 2. Οί μάγοι τα χαλκά χρυσά
ποιούσιν. 3. Σωκράτης, ίδwν πλούσιον άπαίδευτον, »ίδού«, έφη,
»το χρυσούν πρόβατον.«
4. ϊλεως, -ων (L. 18)
F. 1. Οί θεοί, οίς είσιν ϊλεωι, σημαίνουσιν. 2. "Ιλεών σε δεϊ καταλύσαι
τον βίον.
110 LEKTION 4S

5. πάς, πάν, πάσα, έκών, έκόν, έκοϋσα (L. 31)

G. t. ':· Ού παντός άνδρός είς Κόρινθόν έσθ' ό πλούς.
2. Εi!χεσθε δρνισι πάσι και πάσαις. 3. Οί κακοι πάντες εtς πάντα
άκοντές είσι κακοί. 4. Άκουσα άμαρτάνεις.
5. Άριστοτέλους·a Την ε\Jδαιμονίαν τέλος και τέλειον εlναι λέγο­
μεν πάντηι πάντως.

6. ήδύς, ήδύ, ήδεϊα (L. 35)

Η. 1. Ό βραδυς εΙλε τόν ταχυν και δ πρεσβύτερος κατέβαλε τόν νεώτε­
ρον. 2. Σπεύδε βραδέως. 3. Λέγ ' δ. λέγεις έν βραχεί.
4. Πλάτωνος- 3 »'Εθέλησον, ώ Γοργία, κατα βραχiι άποκρίνεσθαι.«
- »Πειράσομαί γε ώς δια βραχυτάτων· και γάρ φημι μηδένα άν έν
βραχυτέροις έμού τα αυτα είπείν.«
5. Θεοφράστου· 4 'Έρως έστiν άλογίστου τινός έπιθυμίας ύπερ­
βολή, ταχείαν μεν εχουσα την πρόσοδον, βραδεϊαν δε την άπόλυσιν.

7. μέγας, μεγάλη πολύς, πολλή (L. 42)

1. 1. Πινδάρου· b ::- Σμικρός έν σμικροϊς, μέγας έν μεγάλοις εσομαι.
2. Ό πολυς δλβος ούκ άγαθόν άνθρώπωι.
3. Πολλοi κακοί, όλίγοι δ' άγαθοί.
4. Ξενοφώντος-c Οί θεοι ίκανοί είσι και τους μεγάλους ταχυ μι­
κρους ποιείν καi τους μικρους, κάν έν δεινοίς ώσι, σώιζειν ευπετώς 5 '
δταν βούλωνται.
5. Αtσχύλου·d ::- ;-Ω μέλαιν'(α) 'Ερινύς, ή μεγασθενής τις εl.
6. Μεγάλη ή Άρτεμις Έφεσίωνe.
8. εuγενής, ές (L. 33 ΙΙ)
Κ. 1. Τους εuγενείς εuτυχείς λέγομεν . 2. Σαφέστερον λέγε. 3. Ψευδή
λέγεις άληθέσιν δμοια.

9. εuδαίμων, ον (L. 24 1)
L. 1. Θεός άνθρώποις σώφροσι νόμος. 2. 'Αληθέστατα λέγεις.
3. 'Έξεστιν ύμίν εύδαίμοσι (εύδαίμονας) γενέσθαι. 4. 'Όσωι
σωφρονέστερος εl, τοσούτωι και ει'Jδαιμονέστεροςf.

1ο . εϋχαρις, ιτος εuελπις, ιδος

Μ. 1. ::- Εi:η δ' εuχαρις Άφροδίτα. (Εiιρ.)g 2. Οuκ άχαρι το τού Ήσιό­
δου· ':· Πλέον f\μισυ παντός. 3. Έγω μέν εϋελπίς ειμι· άλλα καi ύμάς
χρη εύέλπιδας είναι προς τον θάνατον. 6

11. χαρίεις, εν, εσσα

Ν. 1. Μενάνδρου· ::- Ώς χαρίεν έστ' άνθρωπος δταν άνθρωπος ήι.

2. Ποί σύ, ποί, ώ χαρίεσσα γυνή;
3. Άριστοφάνους· ::· Χαρίεντα γ' ηκεις δώρα τώι θεώι φέρων. 7
4. Χαρίεις ό ποιητi]ς σbτος, καi χαριέντως έχει τα λεγόμενα ύπ' α\J­
τού. h
 LEKTION 45 111

5. Πλουτάρχου· 8 'Όμηρος και πρώτος και μέσος και ϋστατος παντi

παιδι και άνδρi καi γέροντι.

12. ήδίων, flδιστος θάττων, τάχιστος (L.3511)

Ο. 1. Σόλων εφη· Συμβούλευε μη τα flδιστα άλλα τα άριστα τοίς πολί­
ταις. 2. Ήδίων δ μετ' άρετής βίος τοϋ άφρονος και άκολάστου. 3.
Ταχέως, ταχέως φέρ' οlνον - φέρε θάττον - έλθε ώς τάχιστα.
4. ::- Τό φάρμακόν σου την νόσον μείζω ποιεί.
5. Πλάτωνος· i 'Έστι δ' εχθιστα τα έναντιώτατα, ψυχρον θερμώι,
πικρόν γλυκεί, ξηρόν ύγρώι, πάντα τα τοιαύτα.

13. άμείνων, άριστος χείρων, χείριστος (L. 2411)

Ρ. 1. Δεινόν έστι τους χείρους τών άμεινόνων άρχειν.
2. Έλάττω πράττων έλάττω άν άμαρτάνοις. (Εvρ.)
3. Εvριπίδου · =:- Ό πλείστα πράττων πλείσθ' άμαρτάνει βροτών.
4. Αtσωπος προς Σόλωνα· »ώ Σόλων«, εφη, »τοίς βασιλεϋσι δεί ώς
flκιστα όμιλείν 9 t) ώς flδιστα.« και δ Σόλων· »OV μα Δία«, Εφη, »άλλ'
ώς +}κιστα η ώς άριστα.«

11
'Αναγνώσματα

Α. 1. Εvριπίδης Ίκετίσιν 10
::- . . . ελεξε γάρ τις, ώς τα χείρονα
πλείω βροτοίσίν έστι των άμεινόνων ·
έγώ δε τούτοις άντίαν γνώμην εχω,
πλείω τα χρηστα τών κακών είναι βροτοίς
εi μη γαρ ήν τόδ', ούκ άν ήμεν έν φάει.
2. Ήρακλείτου· Πιθήκων δ κάλλιστος αίσχρος προς άνθρωπον·
άνθρώπων δ σοφώτατος προς θεον πίθηκος.
Β. Πλάτωνος, έκ τού Φαίδωνος (70e)
ΣΩ. 'Όταν μείζόν τι γίγνηται, άρ' ούκ άνάγκη που έξ έλάττονος δν­
τος πρότερον επειτα μείζον γίγνεσθαι;
ΚΕΒΗΣ 11 • Ναί.
ΣΩ. OuκoOv κliν 12 ελαττον γίγνηται, έκ μείζονος οντος πρότερον
ϋσtερΟV EλαttOV γενήσεtαt 13 j
ΚΕ. 'Έστιν οϋτω.
ΣΩ. Καi μην έξ iσχυροτέρου γε τό άσθενέστερον, και έκ βραδυτέρου
το θάττον;
ΚΕ. Πάνυ γε .
ΣΩ. Τί δέ; &v 12 τι χείρον γίγνηται, ούκ έξ άμείνονος, καi liv 12 δικαιό­
τερον, έξ άδικωτέρου;
112 LEKTION 46

ΚΕ. Πώς γaρ o-U;

ΣΩ. Ίκανώς ο-δν έχομεν τούτο, δτι πάντα οϋτω γίγνεται, εξ εναντίων
... ) , ,,,.
τα εναντια πραγματα;

ΚΕ. Πάνυ γε.

a Eth.Nic. 1101a 19 Pyth. 3,107

b c Anab. 3,2,10 d Sept. 977 e Act . 19,28
ι Pl.Charm. l 76a g Heracl. 894 h Pl.Leg. 680; Prot. 344b ί Conviv . 186e.

1 Pittakos: s. L. 17 Fn. 4. 2 Apollo spricht zu den Erinyen (Eum . 721). 3 Sokrates

spricht (Gorg. 449b ). 4 Theophrastos: s. L. 33 Fn. 11. 5 leicht, ohne Miihe.
6 Sokrates zu seinen Richtern (Pl.Apol. 41e). 7 Ironisch (Plut. 849). 8 Plutarch
(um 100 n.Chr.), der Verfasser der >Lebensbeschreibungen• und ·Moralia< (philosoph. Es-
says). 9 όμιλείν τινι mit jd. umgehen. 10 d.h. ίη dem Drama >Die schutzflehenden
Frauen• (ν . 196). 11 Είη Pythagoreer, Unterredner des Sokrates ίη diesem Teil des Dia-
logs. 12 ό.ν < έάν ; κάν < καl έάν. 13 Fut. zu γίγνεται.

L. 46: ςι, !J, φ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 46

PRONOMINA

έγώ (L. 5; L. 14)

Α. 1. Έγω σοt πιστεύω, συ δ' έμοt ού πιστεύεις. 2. Κελεύω σε λέ­
γειν. 3. ουτε ήμείς εκείνου έτι στρατιώται, ουτε εκείνος έτι ήμίν
8
μισθοδότης. (Ξεν.) 4. Ποιήσω ύμάς άλιείς άνθρώπων.
αύτός (L. 13)
Β. 1. Α ύτος έφα. 2. 'Αριστοτέλης ερωτηθεις τί έστι φίλος έφη· άλλος
αύτός (άλλος έγώ). 3. Ό κόλαξ και ό δημαγωγός οί αυτοί. 4.
Δημόκριτος ταvτό λέγει νουν και ψυχήν. 5. Αύτην την άλήθειαν
οΙόν έστι βουλόμεθα μανθάνειν. 6. Λέγετε δή· αύτοι γάρ έσμεν, και
ήμίν τούτ' αύτο βουλομένοις έστίν.
7. '~ Φέρε, τίς γaρ σότος ούπt τής κρεμάθρας άνήρ;
Αύτός. - Τίς αυτός; - Σωκράτης. - ;Ω Σώκρατες. 1
έμαυτόν (L. 13)
C. 1. Αvτός έμαυτον έκ δεσμών !Ξλυσα. 2. 'Ιατρέ, θεράπευσον σεαυτόν
(σαυτόν). 3. ,:. Φιλεϊ δ' έαυτού πλείον οvδεις ουδένα. 4. ΤΟ. άριστα
βουλεύεσ{}ε ύμίν αώτοίς.b 5. Τών μεν πολεμίων fιττους σφάς αυτους
 LEKTION 46 113

νομίζουσιν οί 'Αθηναίοι, τών δε συμμάχων, o'L φέρουσι τον φόρον,

κρείττονές είσινc. 6. Εί μεν οί χρηστοι έβούλευον, τοίς όμοίοις σφί­
σιν αύτοίς ην άγαθά, τοίς δε δημοτικοίς ούκ άγαθά.d 7. Περικλής
εlπεν έν τf) έκκλησίςι δτι 'Αρχίδαμος (ό τών Λακεδαιμονίων βασιλεύς)
ξένος οί εtη, ού μέντοι έπi κακψ γε τής πόλεως.
έμός

D. 1. Φιλώ τον (έμον) πατέρα. (τον π. μου· τόν έμαυτού π.).

2. >:- Ώ πάτερ ήμέτερε Κρονίδη.
3. ':- Φιλώ, σ' ώ Δήμ', έραστής τ' είμι σός. 2
ό, τό, ή (L. 9; L.13)
Ε. 1. Ή φιλία μέγιστον τών άγαθών έστιν.
2. ::- Το χρηστα πράττειν έργον έστ' έλευθέρου.
3. Θεόγνιδος
':- 'Έστιν ό μεν χείρων, ό δ' άμείνων έργον εκαστος
ούδεις δ' άνθρώπων αύτος &παντα σοφός.
4. ::- Δεί τους μεν είναι δυστυχείς, τους δ' ευτυχείς.
5. 'Όνφ τις έλεγε μύθον· ό δε τα ώτα έκίνει.
δδε (L. 9)

F. 1. »Τίς δδε; λέγε μοι.« - »πατηρ έμός.« 2. 'Όδ' έγώ.

3. ::· Τροίαν Άχαιοι τf)δ' έχουσ' έν ήμέρςι.
4. »Τίς τf)δε;« - »Πολλοι κάγαθοί.« 3
5. 4 ::- Και τόδε Φωκυλίδου· Αέριοι κακοί· ο-Uχ ό μέν, δς δ' ou·
πάντες, πλην Προκλέους - και Προκλέης Λέριος.
ο-δτος (L. 18)

G. 1. Αϋτη έστιν ή τέχνη και τούτο το εργον (τοiJργον) δημιουργού

χρηστού. 2. Αύτη (ή αυτη) ουκ άν γένοιτο γραύς τε καi νέα
γυνή. 3. 'Ά τοίς σεαυτού τέκνοις aν συμβουλεύσειας, τούτοις αυτος
έμμεινε. 4. Άλλ', ώ Κρίτων, εί ταύτη τοίς θεοίς φίλον, ταύτη έστω. 5
όδί

Η. 1. 'Ω Ήράκλεις, τουτi τί ήν; 2. Ταδi τα ρόδα. 3. Ώ Σώκρατες, ή

δ' δς, πώς έσώ{}ης έκ τής μάχης; Και έγω προς αυτον άποκρινόμενος,
Ούτωσί, έφην, ώς συ δρ~ς. 6
έκείνος (L. 13)

1. 1. ':- El. μf:ν δίκαι' έκείνα, και τάδ' ένδικα.

2. Σχολαστικός άδελφους διδύμους ίδών, θαυμαζόντων τινών την
δμοιότητα αυτών, »OiJχ οϋτως«, έφη, »Ομοιός έστιν οi'Jτος έκείνψ ώς
έκείνος τούτψ« 7 •
δς, δ, η δσπερ (L. 13)

Κ. 1. ':- 'Όν οί θεοi φιλούσιν, άποθνfισκει νέος.

114 LEKTION 46
7
2. Ωι ολίγον ο-Uχ ίκανόν, τούτφ ο-Uδεν ίκανόν.
3. 'Έδοξε τψ δήμφ τριάκοντα άνδρας έλέσθαι) οϊ τους πατρίους νό­
μους συγγράψουσι καθ' οϋς πολιτεύσονται .
. 4. 'Όπερ έν ζψφ τα όστά, τούτο έν κόσμφ ή γή έστιν.

τίς) τί (L.24)
L. 1. Τίςείσύ;τόδελέγεμοι. 2. 'ΑράτιςέστιμηχαvτΊσωτηρίας; 3.
Άνθρωπός τις κατέβαινεν εt.ς 'Ιεριχώ. 4. Τί έστιν άλήθεια; 5. Τίνα
λόγον άκούσομαι; 6. Τί έμοl καl σοί, γύναι; 7. Τί λύετε τόν πώλον;
8. Δέδωκά σοί τι τών έμών. 9. Κό.γω δοκώ μοι είναί τις. 10. Μη
δοκείτε εlναί τινες, οντες ουδενός άξιοι. 11. 0-Οτος άνηρ έδοξεν
πολλοίς τισιν εlναί τις ϋστερον μέντοι ηύρέ{}η οί,δενός άξιος ών.
12. >>'Έστιν δέ) ην δ' έγώ, τίς τε καi τού;« - »Χαρμίδης, εφη, ό τού
Γλαύκωνος υίός.«e

δστις (L. 24)

Μ. 1.. Μενάνδρου· •:· Οiικ έστιν δστις πάντ' ό.νi]ρ εύδαιμονεί.

2. •:· Μάντις δ' άριστος δστις εικάζει καλώς.
3. Μούσα καλλίστη, fιτις τους πεπαιδευμένους τέρπει.
4. 'Ήντινα γνώμην έχεις λέγε ήμίν.
5. Έμοi θανάτου μέλει ούδ' ότιούν. f
6. Προσέοικέν τι δικαιοσύνη όσιότητι· καl γaρ ότιούν ότφούν άμfι γέ
πη προσέοικεν. g

ποίος, όποίος (L.21)

Ν. 1. Υ.· Οϊη περ φύλλων γενεή, τοίη δε και άνδρών. 2. ~-Τέκνον έμόν,
ποίόν σε επος φύγεν ερκος όδόντων; 3. Οϊαπερ ή δέσποινα, τοιαύτη
χή (καi ή) κύων. 4. Νομίζω, όποίοί τινες άν οί προστάται ώσι, τοι­
αύτας και τaς πολιτείας γίγνεσθαι. (Ξεν.) 5. Ποίος γό.ρ ϊππος ή ποί­
ον ζεύγος οϋτω χρήσιμον ώσπερ δ χρηστός φίλος;h 6. Αύτός συ
έπαίδευσας την γυναίκα ώστε εlναι οϊαν δεί ;i 7. Σοφοκλ1ϊς έφη αύτός
μεν οϊους δεί ποιείν (τους έν ταίς τραγφδίαις άνθρώπους), Εύριπίδην
δε οlοι είσίν. k
πόσος, όπόσος (L. 21)

Ο. 1. Το θείον τοσούτον καl τοιούτόν έστιν ώσθ' aμα πάντα όράν καi
πάντα άκούειν και πανταχού παρείναι. 2. Σοφοκλέους τού ηθους
τοσαύτη ήν χάρις ώστε πάντη και προς άπάντων αvτόν στέργε­
σθαι. 3. Έγω όσα μοι ήν άπαντά σοι δέδωκα.
4. »'Έστι τις«, εφην έγώ, »σοφίας διδάσκαλος;« - »Πάνυ γε«, ή δ' δς.
- »Τίς;« ήν δ' έγώ, »Καl ποδαπός) και πόσου διδάσκει;« - »Εl!ηνος«,
f.φη, >>Πάριος, πέντε μνών .« 1
πηλίκος

Ρ. 1. •:- Ηλιξ fιλικα τέρπε 8 , γέρων δέ τε τέρπε γέροντα.

7
2. Τί τό πράγ-
 LEKTION 47 115

μα; πηΑικον; - Μέγα. 3. Τί δήτα, ώ Μέλητε;

-
τοσουτον
'
συ
,
εμου
-
σοφώτερος εl, τηλικούτου όντος τηλικόσδε ών ;m 4. " Ιδετε πηλίκοις
t: - ,,. '' - ' - ~
υμιν γραμμασιν εγραψα τη εμη χειρι."

άλλος (L. 13)

Q. 1. 'Άλλος βίος, άλλη δίαιτα. 2. 'Άλλα άλλοις καλά. 3. Σωκράτης
έπίστευε τους συνόντας έαυτψ εις πάντα τόν βίον έαυτψ τε καl άλλή­
λοις φίλους εσεσθαι . (Ξεν.)

a Mt. 4,19 " Thnk. 1,43 c Ps.Xen. Rep.Athen. ΙΙ 1 d ebd. 16 c Pl.Charm.

154a ι Pl.Apol. 32d 11 Pl.Prot. 33le h Xen.Mem. 2,4,5
1
Xen.Okon. 7,4
1
k Arist. Poetik 1460b 34 Pl.Apol. 20b m ebd. 25d " Gal. 6, 11.

1 Aus den . ~folken• des Aristophanes (Υ . 218); ein lernbegieriges Bauerlein erblickt Sokrates;
ούπί = δ έπί; ή κρεμάθρα Hangekorb . 2 Aus den ·Rittern• des Aristophanes. Δήμος -
Reprasentant des athenischen δήμος - wird ironisίert. 3 Frage und Antwort ίm Mysterien-
ritual. 4 Phokylides (νοn Milet), Lyriker des 7./6. Jh. v.Chr. Λέριος Einwohner von Λ έ­
ρος, einer der Sporaden. 5 Platon, Kriton 43d : Sokrates zu seίnem bevorstehenden
Tod. 6 Platon, Charm. 153b; Sokrates erzahlt. 7 Aus dem Φιλογέλως, einer
Sammlung νοη scherzhaften Geschichten aus dem spatesten Altertum . 8 lmperfekt (ohne
Augment: vgl. Ap .Gr. L. 6.4) .

Lektion 47

πού, ποϊ, πόθεν; πότε, πώς, πήι, πηνίκα

πού

Α. 1. Πού γής ει, φίλτατε; 2. + Οiικ οlδα πού (δπου) γής εl. 3. + Οiι­
δεlς ελεγέ μοι πού (δπου) εt (ειης). 4. Θεός που οίδεν. 5. Πού τον
νούν εχεις;
Β. Αί:σχύλοςa κελεύει
::- Σιγάν 1 δπου δεί καl λέγειν τa καίρια.
2. Ό τυφλός Οlδίπους προς Άντιγόνηνb· »;Ω παί, πού ποτ' έσ­
μέν;« 3. Πυ-θώμεθα δπου ποτ' Ε:σμέν. 4. + Έπύ-θοντο δπου ποτ'
εlεν. 5. Καi πού 'σ-θ' ό χώρος ofJ με χρη -θανείν; 6. Πού πότ' εtσιν
οί θανόντες; 7. Δεί πορεύεσ-θαι Εν-θένδε έκείσε. 8. Εύδαιμονέστε­
ροί εί:σιν οί Ε:κεί τών έν-θάδε. c
ποί , πό-θεν
C. 1. Τού Πλάτωνος Φαίδρου ή άρχή· ;Ω φίλε Φαίδρε, ποί δη καi
πό-θεν; - Παρa Λυσίου, ώ Σώκρατες πορεύομαι δε πρός περίπατον
εξω τείχους.
116 LEKTION 47

2. Σωκράτους προς τους δικαστάςd· Οίδα δτι, δποι άν ελθω,

λέγοντάς μου άκούσονται οί νέοι, ώσπερ ενθάδε.
3. 'Ήρας προς Δίαe
•:- Καi γό.ρ έγω θεός εlμι, γένος δέ μοι ένθεν δθεν σοί.

πότε

D. 1. 'Ω μήτερ, ποί γής άπεστι πατήρ; πότε (πόθ') ηξει; 2. 0\Jποτ' οiJ­
ποθ' flξει. 3. Τίς πότ' έστιν οf~τος; νύν ήμίν ήλttέ ποθεν σωτήρ.
4. Πότε χειμcl>ν έσται 2 καi πότε οiί, ou {>άιδιόν έστι λέγειν. 5. + Καi
τότε μεν χειμων έπεγένετο, ϋστερον δ' εΊJδία.
6. Ήν ποτε χρόνος δτε ttεoi μεν ήσαν, ttνητό. δε γένη ουκ ήν.
Ε. 1. Γραμματικόν·
Χαίρω δτι ή πόλις ε-δ πράσσει. - χαίρει δταν (όπόταν) ή πόλις ε-δ
πράσσηι. - έχαιρε όπότε ή πόλις εύ πράσσοι.
2. •:- Μαινόμεttα πάντες όπόταν όργιζώμεttα. (κωμ.)
3. Πώς; τί δήποτε λέγεις; 4. Τών νύν άνttρώπων οί τότε πολλώι ήσαν
ε-Uδαιμονέστεροι.
πώς

F. Τραγικά τινα
1. ::- Έaν ttάνήις σύ, πώς έγω σωθήσομαι;
2. 'c Αί δεύτεραί πως φροντίδες σοφώτεραι. (ΕιJρ.)
G. Έκ τής Σωκράτους Άπολογίαςf
1. Λέγει ό κατήγορος ώς ύβριστής εiμι.
2. Λέγε ήμίν πώς με φης
διαφttείρειν, ώ Μέλητε, τους νεωτέρους. 4. Μήτε σωμάτων έπιμε­
λεϊσθε3 μήτε χρημάτων πρότερον μηδε οϋτω σφόδρα ώς τής ψυχής
δπως ώς άρίστη εσται 4 •
πήι

Η. 1. Ξενοφώντος- 5 Άρ' άν μοι έθελήσαις, ώ Ίέρων, λέγειν πήι διαφέ­

ρει ό τυραννικός τε καi ό iδιωτικος βίος εiς ε-Uφροσύνας τε καi λύπας
ανθρώποις;
2. Λέγειν κελεύω δπηι δοκεϊ. 3. Λέγοιμι aν τήιδέ πηι. 4. Τούτο μεν
tτω 6
δπηι τώι θεώι φίλον&.
Πηνίκα

1. 1. »Πηνίκα έστi τής ήμέρας;« - »όπηνίκα; σμικρόν τι μετό. μεσημ­

βρίαν«h. 2. Τού ενεκα τηνικάδε Τ]κεις;ί 3. Πάντες, ήνίκ' aν γένων­
ται πλούσιοι, φίλους έχουσι πλείστους.

ΙΙ
εις, δύο, τρείς, τέτταρες (τέσσ-)

εις, εν, μία (L.241V)

Α. 1. Τού Πλάτωνος Τιμαίου ή άρχή· εις, δύο, τρείς ό δε δη τέταρ­
τος ήμϊν, ώ Τίμαιε, πού τών φίλων;
 LEKTION 47 117

2. Μία χελιδων εαρ ού ποιεί. 3. ::- Φιλεϊ δ' έαυτού πλεϊον ούδεiς ού­
δένα. 4. Δεϊ ο-δν τον έπίσκοπον • • • είναι μιάς γυναικος άνδ­
7

ρα.k 5. Έξ ένος πάντα καi έκ πάντων Εν.

6. ' Εκ τής Πλάτωνος Πολιτείας- 1 »Πότερον κάλλιον πράττοι άν
τις εlς ών πολλας τέχνας έργαζόμενος, ή όταν μίαν εlς ;« - »'Όταν«, ή
'l ,,,
δ
) (J

ος, »εις μιαν.«

δύο, δυοίν ...

Β. 1. Δυοίν το ετερον· ή φεύγειν δεϊ ή άποftανείν.

2. Δημόκριτος άδύνατον εφη έκ δύο εν ή έξ ένός δύο γενέσθαι.
3. Βέλτιον άν ιδοι τις δυοίν δμμασιν ή ένί.
4. Μία ψυχη έν δύο σώμασιν. 5. Ούδεiς δύναται δυσi κυρίοις δου­
λεύειν.m

C. 8 Άφυης γραμματικός, έρωτηθείς πώς δεί λέγειν, τοίς δύο ή τοίς δυ­
σίν; την χείρα προτείνας τους δύο έδείκνυε δακτύλους.
τρείς, τρία

D. 1. ::- »Πόσους εχεις όδόντας;« - »Τρείς ή τέτταρας.«

2. Αριστοτέλους, έκ τού Περi ο\Jρανού· 9 Μεγέftους το μεν έφ'
εν, γραμμή· το δ' έπi δύο, έπίπεδον· το δ' έπi τρία, σώμα· καi παρα
ταύτα οuκ εστιν άλλο μέγεftος. καftάπερ γάρ φασι καi οί Πυftαγό­
ρειοι, το πάν καi τα πάντα τοίς τρισiν ίί.>ρισται.
3. "Ιων ό Χϊος 10 τάδε λέγει· άρχη δέ μοι τού λόγου f~δε· Πάντα
τρία, και ούδεν οϋτε πλέον οϋτε ελασσον τούτων τών τριών.
τέτταρες, τέτταρα

Ε. 1. Δις δύο έστi τέτταρες. 2. Έμπεδοκλης Μέτωνος 'Ακραγαντίνος

τέσσαρα λέγει στοιχεία· πύρ, άέρα, ϋδωρ, γήν. 3. Δικαίαρχος 11 την
ψυχην άρμονίαν λέγει τών τεσσάρων στοιχείων. 4. 'Ονόματα ταίς
τέτταρσι πολιτείαις- μοναρχία, άριστοκρατία, ολιγαρχία, δημοκρα­
τία.

ΠΙ
Τού Πλάτωνος Εu{}υδήμου ή άρχή 12

ΚΡΙΤΩΝ ΣΩΚΡΑΤΗΣ

ΚΡ. Τίς ήν, ώ Σώκρατες, ώι χ{}ες έν Λυκείωι διελέγου;

ΣΩ. Πότερον καl λέγεις, ώ Κρίτων; ού γαρ ε{ς άλλα δύο ηστην, Εύ{}ύδη­
μος τε και Διονυσόδωρος, ό άδελφός αύτού. Τούτω δε πασσόφω
έστόν καi παμμάχω, παγκρατιαστά τε και σοφιστά. Έγω μεν ούν, ώ
Κρίτων, έν νώι εχω τοϊν άνδροίν παραδούναι 13 έμαυτόν· και γάρ φα­
τον έν όλίγωι χρόνωι διδάσκειν άν και άλλον όντινούν την έαυτών
σοφίαν.
118 LEKTION 48

ΚΡ. Άλλ', ώ Σώκρατες, πρώτον την σοφίαν τοίν άνδροίν λέγε μοι τίς
εστιν.
ΣΩ. Άλλ' ούδεν κωλύει. Έκαθεζόμην 14 γaρ Εν Λυκείωι καi ε(σέρχεσθον
τούτω· είσελθόντε δε περιεπατείτην. Είσελθόντος δε Κλεινίου τού
καλού πρώτον μεν διελεγέσθην άλλήλοιν· έπειτα ίόντε . παρ' ήμάς
εκαθεζέσ&ην 14 • Κάγώ ))Ώ προς θεών«, έφην, »ΕLπετόν μοι τί εστι τό
καλόν δ διδάσκετον«. »Άρετήν<(, έφη, »d> Σώκρατες«, ό Εύθύδημος.

a Ch. 582 b Vgl. Soph.0.C. 12 . al. c Pl.Phaed. 107e; Apol. 41c d ebd. 37b e Il.
4,58 t Ap. 23b; 26b 8 ebd 19a h Αr.Αν. 1499 ; Pl.Prot. 310b k t.Tim.
1
3,2 Rep. 370b m Mt. 6,24.

1 schweigen (Inf.). 2 wird sein (έσομαι). 3 έπιμελείσθε (lmper.) m.Gen. sorget fϋr
(um). 4 S. Fn. 2. 5 Vom Anfang eines Dialogs zwischen dem weisen Simonides und
Konig Hieron νοη Syrakus. 6 = lat. ito, moge gehen (3. lmper.). 7 έπίσκοπος
Aufseher (als Amtsbezeichnung auBer-christlich nicht haufig und nicht eindeutig; wίrd christl.
>Bischof<). 8 Aus dem >Philogelos• (L. 46 Fn. 8). άφυής unbegab~; προτείνας Part.Aor.
von προτείνω vorstrecken. 9 Vom Anfang der Schrift. - μέγεθός GroBe, Ausdehnung
(Dimension); γραμμή Linie; έπίπεδον Flache. ώρισται ist begrenzt (Perf.Pass.; vgl. δρος Gren-
ze) . 10 Ιοη νοη Chios, eίη Denker und vielseίtiger Schήftsteller, Zeitgenosse des Sophok-
les. 11 Dίkaiarchos νοη Messene, ein hervorragender Schiiler des Aήstote-
les . 12 271a-273d (stark gerafft). 13 iibergeben, ausliefem. 14 κα-θέζομαι
sich niedersetzen.

L. 48: Q., η, ψ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 48

Die ίibrigen Zahlwδrter (Numeralia)

))Δις και τρiς τό καλόν· το δε Κακον ούδ' άπαξ«.

πέντε, εξ, έπτά
Α. Κωμικά τινα
1. 'Έξ έτών άλουτος περιπατώ.
2. :~ Εlέν, γυναίκες νϋν όπως την νύχθ' όλην
Εν τfι δεκάτη τού παιδίου χορεύσετε.
{tήσω δε νικητήριον τρείς ταινίας
και μήλα πέντε και φιλήματ' έννέα.
Β. Στρατονίκου άπόφθεγμα 1
Στρατόνικος ό κιθαρφδός, διδάσκων κιθαριστάς, επειδη εν τφ δι­
δασκαλείφ εlχεν εννέα μεν εiκόνας τών Μουσών, τού δε Άπόλλωνος
 LEKTION 48 119

μίαν' μα{}ητας δε δύο, πυνθανομένου τινός, πόσους εχοι μα{}ητάς,

έφη· »συν τοίς θεοίς δώδεκα«.

δίς, τρίς, τετράκις

C. Άριθμητικά τινα
1. Τα δέκα (ι') τών όκτω (η') δυοίν (β') πλείω έστίν. a 2. »Τρείς τρiς
πόσοι είσίν;« - »'Εννέα.« 3. Τεττάρων τετράκις έστiν έκκαίδεκα. 4.
τα ενδεκα τίς αν λέγοι δώδεκα εlναι;b 5. τα τέτταρα τοϊν δυοϊν δι­
πλάσιά έστιν, τα δ' έννέα τών τριών τριπλάσια. 6. Τρiς εξ έβαλον.
διπλάσιος, τριπλάσιος . . .
D. Πλάτωνος
1. Πέντε μεν πολιτειών τρόποι, πέντε δε ψυχής. c
2. 'Εκ τού Μένωνος· 2 Άπό τής διπλασίας γραμμής ου διπλάσιον
άλλα τετραπλάσιον χωρίον γίγνεται.
3. Εκ τού α' τής Πολιτείας- 3 Λέγε μοι όπόσα έστi τα δώδεκα· καi
δπως μοι, ώ άνθρωπε, μη λέξεις δτι εστι τα δώδεκα δiς εξ, μηδ' δτι
τρiς τέτταρα, μηδ' δτι έξάκις δύο.
4. 'Εκ τού Πρωταγόρου·d Ένi έκάστψ τών έναντίων εν μόνον
, .... ' ,,,.
εστιν εναντιον.

άπλούς, διπλους . . . (L. 16)

Ε. 1. Άπλά καi σαφή σοι λέξω.

2. '' Άπλούς ό μύθος τής άληθείας έφυ.
3. ':· Μισώ τον άνδρα τον διπλούν πεφυκότα,
χρηστον λόγοισι, πολέμων δε τοίς τρόποις.
πρώτος, δεύτερος, τρίτος ..
F. 1. ':- . . . πάντων Χρόνος
ϋστατον και πρωτον έστι κάν (καi έν) έαυτφ πάντ' εχει.e
2. Δεύτερον άγαθόν, μετα το είναι δίκαιον, το γίγνεσθαι.t
3. Το τρίτον τφ σωτήρι · ό γαρ τρίτος κρατηρ Διl τφ σωτήρι σπένδε­
ται.

G. Αί έπτα νήσοι 4
':· Τών έπτα νήσων Σικελία μέν, ώς λόγος,
έστlν μεγίστη, δευτέρα Σαρδώ, τρίτη
Κύρνος, τετάρτη δ' ή Διος Κρήτη τροφός,
Είiβοια πέμπτη στενοφυής5, εκτη Κύπρος,
Λέσβος δε τάξιν έβδόμην έν ταίσδ' έχει.

Η. Έκ τού Σοφοκλέους βίου

1. Σοφοκλής τους χορευτας έποίησεν άντl ιβ' (δώδεκα), ιε' (πεντεκαί­
δεκα, δεκαπέντε) καi τον τρίτον ύποκριτην έξηύρεν. 2. Σοφοκλής
έγραψε δράματα, &ς φησιν Άριστοφάνης ό γραμματικός , ρλ' (έκα­ 6

τον τριάκοντα). 3. Περi τον αύτον χρόνον ώς Εύριπίδης άπέθανε

120 LEKTION 48

καi Σοφοκλής 7 , ποιητης τραγφδιών, έτη βιώσας 8 c;' (ένενήκοντα), νί­

κας δ' έχων ιη' (όκτωκαίδεκα).
μονάς, δυάς, τριάς . . . (L. 27D)

1. 1. 'Αρχύτας καl Φιλόλαος οί Πυθαγόρειοι τό εν καi μονάδα καλούσι

και την μονάδα εν. Ή δε μονaς κατ' αύτοiJς aρχη πάντων· τέλειος δ'
aριθμός ή δεκάς. 'Αρχύτας δε και βιβλίον περι τής δεκάδας συνέ­
γραψεν. 2. Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΣ

Κ. Ίστορικά 9 τινα vgl. L.4111 B.C

1. Δαρείος έπεμψε μυριάδας πεντήκοντα, ναύς δε τριακοσίας.
2. Άμίλκων έξέπλευσεν έκ τής Καρχηδόνος 10 έχων πεζην μεν δύναμιν
ούκ έλάττω τών τριάκοντα μυριάδων, ναύς δε μακρaς πλείους τών
διακοσίων, και χωρlς πολλaς ναύς φορτίδας τaς κομιζούσας την
aγοράν, ύπερ τaς τρισχιλίας.
3. Οί 'Αθηναίοι έπεμψαν εις Ποτείδαιαν 11 δισχιλίους όπλίτας καl
Καλλίαν τον Καλλιάδου πέμπτον αύτον 12 στρατηγόν.
4. Δημοσθένης ό στρατηγος τεσσαράκοντα ναυσiν ήλθεν εtς Ναύπακ­
τον.

L. Άριστοτέλουςg Μία τις γυνη έν τέτταρσι τόκοις ετεκεν εrκοσιν· aνa

πέντε γaρ ετεκε· καi τα πολλa αιJτών έζη 13 .

Μ. Ποιητικά τινα
1. Τής Μητρός τών θεών, ώς ό ϋμνος λέγει, ήν
':· τό μεν ημισυ το1Jρανού
τό δ' ημισυ γαίας u-vv--

πόντου τε τρίτον μέρος. - - ..., ..., -

2. Αινιγμαh
•:- Είς ό πατήρ, παίδες δυοκαίδεκα· τών δε έκάστωι
παίδες δiς τριάκοντα, διάνδιχα 14 είδος έχουσαι·
αί μεν λευκαi εασιν 15 tδεϊν, αί δ' α-ότε 16 μέλαιναι.

a Pl.Phaed. lOlb b Vgl. Pl.Theaet. l95e c Rep. 445d d Prot. 332e e Vorsokr. 22C
2 f Pl.Gorg. 527b 8 Hist.an. 584b 34 h Diog.Laert. 191.

1 Είη Apophthegma ist ein witziger oder sonst eindrίicklicher Ausspruch. Solche wurden im Al-
tertum viel gesammelt. Der Musiker Stratonikos (um und nach 400 v.Chr.) wurde durch die sei-
nen berίihmt. 2 Aus der Diskussion iiber die Verdoppelung eines Quadrats
(83b ). 3 Sokrates ironisiert (im ersten Buch des Staats, 337b) die iibertriebenen Anforde-
rungen seines Kritikers Thrasymachos. 4 Finde sie auf der Karte! 5 στενός
eng. 6 Aristophanes von Byzanz, einer der hervorragenden Gelehrten im hellenistischen
Alexandria, Herausgeber und Erklarer des Pindar und der Tragiker. 7 405
v.Chr. 8 Part.Aor. βιόω (ό βίος). 9 Im Sinn von >Geschichte<wird ίστορία erst in
nachklassischer Zeit gebraucht. 10 Im J. 480 v.Chr. gegen die Sizilischen Griechen.
Καρχηδών Karthago. Άμίλκων lat. Himilco, έπλευσα Aor., έπλεον Imperf. von πλέω segeln,
zu Schiffe (πλοίον) fahren. 11 432 v.Chr. von Athen abgefallene Stadt auf der Chalkidi-
 LEKTION 49 121

ke. 12 selbfίinft, ihn selbst als fίinften (d.h. mit vier anderen). 13 έτεκε (starker Ao-
rist) gebar (τέκνον), ό τόκος Gebaren, Geb},lrt; έζη lebte. t 4 zwiefach, zweige-
teilt. 15 poet. = εισίν. 16 wiederum.

L. 49: g., η, ψ (fίir άι, ηι, ωι).

Lektion 49

φιλέω φιλέοντα φιλώ φιλούντα

»Άtυχεϊν εξεστιν, άμελεϊν ουκ εξεστιν«

1
Α. 1. Πινδάρου· ::- Φιλέων φιλέοντα.
2. Δημοκρίτου· 'Αγαθόν ού το μη άδικέειν άλλα το μηδε έθέλειν.
3. Τοϋ αύτοϋ· Ό φθονέων έαυτον ώς έχθρον λυπέει.
Β. 1
1. Συ φίλει με· συμφέρει σοι.
2. :- Ει με φιλοϋντα φιλείς, δισση χάρις εί δέ με μισείς,
τόσσον μισηθείης δσσον έγώ σε φιλώ.
c. 1. Περιάνδρου· Μηδενl φθόνει.
2. Πυθαγόρου (ώς λέγεται)· Ούδεlς έλεύθερος έαυτοϋ μη κρατών.
D. Παροιμίαι
1. 'Ελέφαντα έκ μυίας ποιείς. 2. Λίθφ λαλείς. 3. Πάντα λίθον κί­
νει. 2
4. ':· Συν Άt}ηνάι καl χέρα κίνει. 5. 'Ακίνητα μη κινείν (κίνει).
Ε. 'Αριστοτέλους
1. Ή φύσις ουδεν άλόγως ούδε μάτην ποιεί. a 2. Ό θεός καl ή φύσις
οuδεν μάτην ποιοϋσιν.b 3. Τών άν-θρώπων f'νεκεν πάντα πεποίηκεν
ή φύσις. c

F. Σοφών άποφθέγματα
1. Χίλωνος- Θυμού κράτει.
2. Τού αυτού· 'Αδύνατα (άδυνάτων) μη έπιθύμει.
3. Σόλωνος· Κακοίς μη δμίλει (δμιλείν).
G. 1. 'Ή λάλει ώς φρονείς η φρόνει ώς λαλείς. 2. +'Ή λαλείτε ώς φρο­
νείτε ή φρονείτε ώς λαλείτε. 3. 'Έγωγε λαλώ ώς φρονώ. 4. + Ήμείς
λαλούμεν ώς φρονούμεν.
Η. 1. Μενάνδρου·d ::- Όργη φιλούντων ολίγον ίσχύει χρόνον.
2. Φιλούσαν φιλώ σε. 3. Άνηρ άρχέτω γυναικός άλλα μη τυραν­
νείτω. 4. + 'Άνδρες άρχόντων γυναικών άλλα μη τυραννούντων.
122 LEKTION 49

Ι. 1. Μεν άνδρο υ · •:- 'Α νηρ πονηρός δυστυχεί κάν εύτυχfι.

2. + 'Άνδρες πονηροι δυστυχούσι κάν εύτυχώσιν.
3. Έπιχάρμου· 3 •:-Μη φθόνει τοίς ευτυχούσιν, μη δοκfις εlναι κα­
κός.
4. + Μη φθονείτε τψ εύτυχούντι, μη δοκήτε εlναι κακοί. 5. + Ού
φθονούμεν τοίς ευτυχούσιν, ϊνα μη δοκώμεν εlναι κακοί. 6. Παύσαι
φλυαρών (φλυαρούσα). 7. + Παύσασθε φλυαρούντες (φλυαρούσαι).
8. Τότε τοίς άνθρώποις έσται κακώς, δταν πάντες πάντα ποιώσιν.
Κ. Φίλιππος έλεγε κρείττον είναι στρατόπεδον έλάφων λέοντος στρατη­
γούντος ή λεόντων έλάφου.
L. Ε1Jριπίδειά τινα
1. Έν τψ Έρεχθεί τψ δράματι ή βασίλεια λέγει τάδε·
·~ l'Ω πατρίς, εϊθε πάντες οϊ ναίουσί σε
οϋτως φιλοίεν ώς έγώ· και Q\(δίως
οίκοίμεν άν σε, κουδεν άν πάσχοις κακόν.
2. »Άλλ' ε\Jτυχοίης, ώ γύναι.« - »ευδαιμονοίης και σύ.« 3. + »Άλλ'
ευτυχοίτε, ώ γυναίκες.« - »εύδαιμονοίτε και ύμείς.«
4. ::- . δαίμονας κάλει·
τψ γαρ πονούντι και θεος συλλαμβάνει.

ΙΙ.

Α. 1. »Έποίεις τούτο;« - »έποίουν.« 2. + »Έποιείτε ταύτα; - >>έποιού­

μεν.« 3. 'Όνψ τις έλεγε μϋθον· ό δε τα ώτα έκίνει.
Β. 1. ου δεί σε άμελείν τού σώματος. 2. 'Επαινώ τον λόγον σου. 3.
Σωκράτης τού σώματος αύτός τε ουκ fιμέλει τούς τε άμελούντας ουκ
έπήνει.e

C. Αίσώπου αίνος Λύκος και ποιμένες.

Λύκος ίδοον ποιμένας έσθίοντας έν σκηνή πρόβατον, »ήλίκος άν ήν«,
έφη, »θόρυβος ύμίν, εί έγω τούτ' έποίουν«.
D. 1. Έπικτήτου· Ζήτει καl εύρήσεις. 2. Ζητείτε και εύρήσετε.
3. Φιλών (έαν φιλfις) δ. μη δεί ου φιλήσεις δ. δεί.
4. +Έαν φιλήτε (φιλούντες) δ. μη δεί ου φιλήσετε δ. δεί.
4
Ε. Πλάτωνος
»'Όστις τα αύτοϋ άγνοεί, &ρ' ου και τα τών άλλων &.ν άγνοοί;« -
»Φαίνεται.« - »Ούκούν, είτα τών άλλων, καi τα τών πόλεων άγνοή­
σει;« - »'Ανάγκη.« - »Ουκ άρ' αν γένοιτο ό τοιούτος άνηρ πολιτικός.«
F. Γραμματικόν
1. »Έποίησας τούτο;« - »έποίησα.« 2. >>Έποιήσατε ταύτα;« - »έποι­
ήσαμεν .« 3. »Άρ' αύθις αν ποιήσαις τούτο;« - »ουκ άν ποιήσαι­
μι.« 4. »Άρα ποιήσεις δ άν αίτώ;« - »ναί· ποιήσω δ άν αίτfις.«
G. Μενάνδρου 5
::- »Τίς αν βοηθήσειεν; ώ τάλαιν' έγώ,
 LEKTION 50 123

τίς άν βοη{)ήσειεν ;« - » Ήράκλεις άναξ . . .«

»ό δεσπότης εν τψ φρέάτι . . .«
Η. Πλάτωνος, έκ τού Πρωταγόρου 6
1. Έπειδη δε εtσήλθομεν, κατελάβομεν 7 Πρωταγόραν έν τφ προστφφ
περιπατούντα, έξής δ' αuτψ συμπεριεπάτουν οί μαt}ηταί.
2. 0-Uδεiς κολάζει τους άδικούντας τούτου ενεκα, δτι ηδίκησεν, άλλa
τού μέλλοντος χάριν, ϊνα μη α-όθις άδικήσn, μήτε αuτος ο-Οτος μήτε
άλλος.
Ι. Πλάτων, Άντισθένους 8 ποτε μακρολογήσαντος, »άγνοείς«, έφη, »δτι
τού λόγου μέτρον ουχ ό λέγων άλλ' ό άκούων. ((
Κ. Πλουτάρχου
Τροφώνιος καl 'Αγαμήδης, ποιήσαντες τον έν Δελφοίς ναόν, 'fiτουν
παρa τού 'Απόλλωνος τον μισθόν· δ δε εφη δώσειν τfι έβδόμη ήμέρψ
καi τfι έβδόμη άπέθανον.

a de cael. 291b 14 b de cael. 27ta 32 c Pol. 1256b 22 d Fr. 567 e Xen.Mem. 1,2,4.

1 Β.1 und 2 sind Inschriften auf Gemmen; Geschenke zwischen Liebenden (Kaibel, Epigram.-
mata 1125f.). Bem.erkst du den metήschen Fehler in dem letzten Vers? (τόσσον = τό-
σον). 2 Bewege jeden Stein! d.h. laB kein Mittel unversucht (engl. leave πο stone untur-
ned). 3 Eρicharm s. L. 41 Fn. 11. 4 Sokrates im Gesρrach mit Alkibiades (Alc.
133e). 5 Anfang des 4. Akts des >Dyskolos<: eine jammemde Magd sriirzt aus dem Haus
des alten ~Griesgrams... 6 In dem ersten Exzerpt (314c) erzahlt Sokrates, im zweiten
(324a-b, gerafft) spricht Protagoras. 7 Wir trafen (eigentlich: ergriffen, Aoήst von κατα­
λαμβάνω). 8 Antisthenes (ca. 450-360 v.Chr.), Philosoph, begeistert-einseitiger Anhan-
ger des Sokrates.

L. 50: Q., η, φ (fίir άι, ηι, ωι). Dies wird im folgenden nicht mehr ausdrίicklich bemerkt.

Lektion 50

φιλέων φιλέομαι φιλών φιλοϋμαι

::· »~Ωδε δε μυθέομαι· σU δ' ένl φρεσl βάλλεο σfισιν«

Α. Σοφών άποφθέγματα
1. Θ αλο ύ · Φθονοϋ μάλλον ή οικτίρου.
2. Χίλωνος- Ζημίαν αίροϋ μάλλον ή κέρδος '
αισχρον.
~
124 LEKTION 50

3. Θεοφράστου· Αίδού σεαυτόν.

Β. 1. Σωτάδου· 1
•:· Ό πένης έλεείται, δ δΕ: πλούσιος φθονείται ·
ό μέσος δΕ: βίος δίκαιός έστιν.
2. Εύριπίδου· •:· Ό μηδΕν άδικών ούδενός δείται νόμου.

C. Πυθαγόρου
1. Αίρού βίον τον άριστον· ήδ'Uν δ' α\Jτόν ή συνήθεια ποιήσει. 2.
Πυθαγόρας παρfινει τοίς έταίροις αίρείσθαι βίον τον άριστον · και
γαρ εί ό έπιπονώτατος εtη, άλλα την συνήθειαν ήδi.Ιν αυτον ποιήσειν.

D. 'Αριστοτέλους
1. Δοκεί δ' ή εύδαιμονία f.ν τfl σχολfl είναι· άσχολούμεθα γαρ ίνα σχο­
λάζωμεν και πολεμούμεν' ίνα εlρήνην άγωμεν. a
2.Πάν το κινούμενον ύπό τινος κινείται· άνάγκη δΕ: είναί τι πρώτον
κινούν δ μηκέτι ύπ' άλλου κινείται. b
3. Τό κινούμενον άνάγκη ύπό τινος κινείσθαι (κεκινήσθαι) και το
πρώτον κινούν άκίνητον είναι.b

Ε. 1. 'Εκ τών Ξενοφώντος Άπομνημονευμάτων 2

Είπέ μοι, tφη, ώ Κριτόβουλε, εί δεοίμεθα φίλου άγαθού, πώς άν έπι­
χειροίμεν σκοπείν; άρα πρώτα μΕ:ν ζητητέον δστις άρχει γαστρός τε
και φιλοποσίας και λαγνείας και ϋπνου και άργίας; δ γαρ ύπό τούτων
κρατούμενος ο-Uτ' αύτός έαυτφ δύναιτ'(ο) άν οϋτε φίλφ τα δέοντα
πράττειν.c
2. Πλάτωνος Τίς άν αίσχίων εί:η δόξα τού δοκείν χρήματα περι
πλείονος ποιείσθαι η φίλους;

F. Περι όρχήσεως
1. Περι πλείστου άν ποιοίμην όράν 3 σε όρχουμένην.
2. Παροιμία· Ώς αύλείς, όρχούμαί σοι.
3. Α lσώπου · Ή κάμηλος είπε τfl μητρί· »'Ορχήσομαι.« Κάκείνη ))τέκ­
νον«, φησί, ))και ό περίπατός σου καλός έστιν.«

G. Περι τού φοβείσθαι

1. Εύριπίδου·d ::· Ζεύς μοι σύμμαχος ου φοβούμαι.
2. ΜηδΕ:ν φοβηθf]ς.e 3. Μηδένα άδικών ο'Uδένα φοβηθήση.
4. Πλάτωνοςr Οί δειλοί, δταν φοβώνται, αίσχροi.Ις φόβους φοβούν­
ται.

5. Δημοκρίτου· "Ον πάντες φοβούνται πάντας φοβείται.

Η. 'Εκ τού Ευαγγελίου

1. Ό Ήρφδης έφοβείτο τον 'Ιωάννην. 8
2. Και έφοβήθησαν φόβον μέγαν. και είπεν α\Jτοίς ό άγγελος μη φο­
βείσθε· ίδου γαρ εύαγγελίζομαι ύμίν χαραν μεγάλην. h
3. Αί γυναίκες ο'Uδενι οuδΕν είπον· έφοβούντο γάρ. ϊ
 LEKTION 50 125

Ι. Πλάτωνος, έκ τής Σωκράτους Άπολογίαςk

1. Μέμνησθέ μοι μη θορυβείν, έό.ν τψ εtωθότι τρόπψ τους λόγους ποι­
ώμαι. 2. »Ώ Μέλητε, εlπέ· άλλο τι ή περi πλείστου ποιfl δπως ώς
βέλτιστοι οί νεώτεροι εσονται;« - >>'Έγωγε.«
Κ. 1. Πλάτωνος· Ό μεν θεός ουδενός δείται, ό δε σοφός μόνου θεού.
2. Σωκράτης- ελεγε θεού μεν είναι τό μηδενός δείσθαι, τό δε ώς
έλαχίστων, έγγυτάτω θεού. 3. Θεού δεόμεθα πάντες.
4. Πλάτωνος· Δυοίν ο-όν όντοιν, τού άδικείν και τού άδικείσθαι,
μείζον μέν φαμεν κακόν τό άδικείν' ελαττον δε τό άδικείσθαι.

11
'Αναγνώσματα

Α. Άποφθέγματα
1. 'Ιφικράτης, δοκών υίός εlναι σκυτοτόμου4, κατεφρονείτο. πρός δε
Άρμόδιον, τόν τού παλαιού Άρμοδίου άπόγονον, εtς δυσγένειαν
α\Jτώι λοιδορούμενον, εφη· »τό μεν έμόν άπ' έμού γένος άρχεται, τό δε
σόν έν σοι παύεται.«
2. Άλέξανδρος, πυθόμενος δτι ύπό τινος λοιδορείται, »βασιλικόν«,
εφη, »έστiν ε-δ ποιούντα κακώς ακούειν.«
Β. 'Ισοκράτους προς Φίλιππον 5
Οί Λακεδαιμόνιοι πολεμούνται μεν ύπό τών περιοικούντων, aπι­
στούνται δε ύφ' άπάντων Πελοποννησίων, μισούνται δε ύπό τού
πλήθους τών •Ελλήνων. 1
C. Πλάτωνος, έκ τού Λύσιδος 6
}>Καί μοι εtπέ· έπειδάν τίς τινα φιλfl, πότερος ποτέρου φίλος γίγνεται,
ό φιλών τού φιλουμένου, η ό φιλούμενος τού φιλούντος, ή ουδεν δια­
φέρει;« - »Ο~Jδέν«, εφη, »Εμοιγε δοκεί διαφέρειν .« - »Πώς λέγεις;« fιν
δ' έγώ· »ΟύΚ Εστιν φιλούντα μη aντιφιλείσθαι ύπό τούτου ον aν
φιλfl ;<<m

D. Φιλήμονος 7
::· Άνηρ δίκαιός έστιν ούχ ό μη άδικών
aλλ' δστις άδικείν δυνάμενος μη βούλεται·
ούδ' δς τα μικρό. λαμβάνειν άπέσχετο,
aλλ' δς τα μεγάλα καρτερεί μη λαμβάνων'
εχειν δυνάμενος και κρατείν άζημίως
ούδ' δς γε ταύτα πάντα διατηρεί μόνον,
άλλ' δστις άδολον γνησίαν τ' εχων φύσιν
είναι δίκαιος κού δοκείν είναι θέλει.

a Ε. Ν. 1177b 4 b Phys. 236b 34; 241a 24; 258b 12; Met. 1073a 26 c Mem. 2,6
1
d Heracl. 766 e Aesch.Prom. 127 Prot. 360b 11 Mk. 6,20 h Lk. 2,9 ; Mk.
1
16,8 k 27b; 24d 5,49 m 212b.
126 LEKTION 51

1 Sotades war ein hellenίstischer Dichter. 2 ln seinen ·Erίnnerungen an Sokrates• zeigt

Xenophon seinen Meίster im Gesprach mit vielen Zeitgenossen. 3 zu sehen. 4 (Le-
derschneider) Flickschuster. - Iphikrates war ein erfolgreicher athenischer General (1. Η. 4. Jh. ).
Der >alte Harmodios< war der gefeierte Tyrannenmδrder; gest. 514 v.Chr., nachdem er den Ty-
rannen Hipparch (L. 51 IG2) getotet hatte. 5 Ιη einem Sendschreiben an Philipp forderte
der alte Isokrates den Makedonenkonig auf, die Griechen zu einigen und sie gegen die Perser zu
fϋhren. 6 Dcr Dialog heiBt nach dem Gesprachspartner des Sokrates, dem Knaben Ly-
sιs. 7 Philemon (um 300 v.Chr.) s. L. 34 Fn. 10.

Lektion 51
' ,
τιμάω, τιμάεις, τιμάει ετιμησα τιμώ, τιμςtς, τιμςt

»':· Καλόν ά.οιδιαούσης«

ώς λέγει 'Όμηρος, τής Κίρκης ηκουον Όδυσσευς και οί έταίροι

Α. 1. Έγω καταγελώ σου δσον θέλω. 2. ::- Γελ(ι δ' δ μώρος, κάν τι μη
γελοίον ή- 3. »Τί γελάτε;« - »OiJ σου καταγελώμεν.« 4. Τψ δυστυ­
χούντι μη έπιγέλα.
5. Διφίλου τού κωμφδού·
::- Πένητος ά.νδρός ούδεν ε1'τυχέστερον·
την έπι τό χεϊρον μεταβολην ού προσδοκ(ι.
Β. 1. Λέγε μοι· τί δρ(ις, έάν τίς σε τύπτη; - Τύπτομαι.
2. »Άρα τολμ(ις συ τύπτειν τόν πατέρα;« - »τολμψ, ώ πάτερ.« - »τής
ά.ναιδείας.«
3. Τίμα πατέρα και μητέρα. 4. + Τιμάτε πατέρας και μητέρας.
C. ::- Ώς ήδύ, την θάλασσαν άπό τής γής όράν.
2. Έπιχάρμου· ':· Νούς δρ(ι καινούς ά.κούει· τά.λλα κωφa και τυ­
φλά.
3. Εύριπίδου· •:· Ει θεοί τι δρώσιν αίσχρόν, ουκ είσιν θεοί.
D. 1. Τί δρώμεν; τί χρη δράν; 2. Φοβούμαι τους πολεμίους, μή τι δρώσι
νεώτερον. 3. 'Εγώ δ' δ δυσδαίμων, τί δρώ; 4. Μένε fΊσυχος τa προ
ποδών δρα. 5. 'Αδύνατα μη θήρα. 6. Χρη τάμήχανα έάν. 7. Δικ­
τύφ άνεμον {tηρ(ις. 8. Άρ' ίκανa ταύτα; έγω μεν γaρ άν ά.γαπφην.
Ε. 1. Ίσοκράτους-a Πιστοuς ήγού μη τους άπαν δ άν λέγης έπαινοϋν­
τας, ωJ..a τους τοίς άμαρτανομένοις έπιτιμώντας. 2. Τούτ' εl ποιοί-
 LEKTION 51 127

ην, μέγα άν βοφης ώς άδικώ. 3. Κελευόντων καi βοώντων τών

Ά-δηναίων Σωκράτης ούκ ήθελεν άδικείν. 4. 'Εκείνοι μΕν βοώντων
καi δρώντων δ άν δοκfl αύτοίς, έμοi δε άλλως ποιείν ούκ εξεστιν.
5. Σιγάτε, μη βοάτε. 6. Αί γυναίκες έν ταίς έκκλησίαις σιγάτωσαν.b
F. 1. Θεμιστοκλής έλεγεν δτι ουκ έφη α-Uτον καθεύδειν το τού Μιλ­
τιάδου τρόπαιον.
2. 'Αρίστιππος, ό Κυρηναίος φιλόσοφος, έρωτηθεiς δια τί τοίς
μοχθηροίς πλησιάζει, είπεν· ))δτι καi tατροι τοίς νοσοϋσιν.«
3. 'Αριστοτέλης, έρωτηθεις τί δυσκολώτατόν έστιν έν βίφ, είπε· »το
σιωπάν.«

Abbildung 9: Weihinschrift vom Jahre 421 v.Chr. unter der Nike des Paionios

ΜΕΣΣΑΝΙΟΙ/ΚΑΙ/ΝΑ ΥΠΑΚΤΙΟΙ/ ΑΝΕΘΕΝ•:-; ΔΙΙ

Messenier und Naupaktier haben (es) geweiht dem Zeus
ΟΛ ΥΜΠΙΩΙ/ ΔΕΚΑΤΑΝ/ ΑΠΟ/ΤΩΜ/ΠΟΛΕΜΙΩΝ
(dem) Olympier, Zehnten von den Feinden.
(Dorischer Dialekt; darunter, kleiner, ionisch:)
ΠΑΙΩΝΙΟΣ/ΕΠΟΙΗΣΕ/ΜΕΝΔΑΙΟΣ
ΚΑΙ/ΤΑΚΡΩΤΗΡΙΑ/ΠΟΙΩΝ /ΕΠΙ/ΤΟΝ /ΝΑΟΝ /ΕΝΙΚΑ
Die Athener hatten Messenier-die traditionellenFeinde der Spartaner- in Nau-
paktos angesiedelt, von wo aus sie ihnen im Peloponnesischen Krieg Hilfe leiste-
ten.
*Von άνατί&ημι >aufstellen<, >weihen< (App.Gr. 81.5; vgl. 74.7 und 69.7).

G. 1. Παιώνιος έποίησε Μενδαίος και τάκρωτήρια ποιών έπi τον ναόν

ένίκα. 1
2. 2 >:- Μνήμα τόδ' Ίππάρχου· στείχε δίκαια φρονών.
3. 2 >:- Μνήμα τόδ' Ίππάρχου· μη φίλον έξαπάτα.
4. Μηδεις ύμάς άπατάτω κενοίς λόγοις.c
Η. 1. Ό δημαγωγός έκολάκευε καi έξηπάτα τον δήμον. 2. :rΩ μιαρέ,
κλέπτων καi κολακεύων έξηπάτας με; 3. + :rΩ μιαροί, κλέπτοντες
•
και κολακεύοντες έξηπατάτέ με; 4. Ού σU τούτων αίτιος εϊ, άλλ' οϊ σ'
fιπάτων. 5. 'Ήβων κάγώ ποτε και έξηπάτων τον δήμον.
6. + Ήβώμεν χήμείς ποτε και έξψιατώμεν τον δήμον.
128 LEKTION 51

7. Πλάτωνος-d Το έξαπατάσθαι αvτον ύφ' αύτού πάντων χαλεπώτα­

τον· δταν γaρ άει παρft δ έξαπατήσων, πώς ού δεινόν;
Ι. 1. Ού ό(ιδιον, δρώντα κακa μη ού και πάσχειν κακά. 2. Δεινa
δρώσα δεινa και πάσχεις. 3. Τοίς δρώσι τάγαθa δμίλει.

11
'Αναγνώσματα

Α. Θαυμάσια
1. Τραυσοί, έθνος Θρ(ικιον, τους μεν γεννωμένους θρηνούσι, τους δε
τελευτήσαντας μακαρίζουσιν.
2. Κόλχοι 3 τους τελευτήσαντας ου θάπτουσιν, άλλa κρεμώσιν άπο
δένδρων.
3. Λύκιοι 4 τaς γυναίκας μάλλον fι τους άνδρας τιμώσι και καλούνται
μητρόθεν, ού πατρόθεν· τaς δε κληρονομίας ταίς θυγατράσι λείπου­
σιν, ού τοίς υίοίς.
Β. Διδύμων άδελφών δ ετερος έτελεύτησεν. Σχολαστικός οiιν άπαντήσας
τψ ζώντι ftρώτα· Συ άπέθανες fι δ άδελφός σου;
C. 1. Ό πατηρ ό.γαπQ. τον υίόν. e 2. Άγαπάτε τους έχθροi.ις ύμών .. .
έaν γaρ ό.γαπήσητε τους άγαπώντας ύμάς, τίνα μισθον εχετε;f
3. Άρα δια το κακόν τάγαθον ηγαπώμεν και έφιλοϋμεν, ώς φάρμα­
κον;&

D. 1. 'Όποι ά.ν ελ{)υς, άγαπήσουσί σε. 2. 'Έασόν με θανείν έν γft

πατρφ~. 3. Εuελπίς εtμι εlναί τι τοίς τετελευτηκόσι, και πολυ άμει­
νον τοίς άγαθοίς ή τοίς κακοίς. h
4. Αtσχύλου· •:· Μόνος γaρ θάνατος ού δώρων έρQ..
5. Θεόγνιδος- •:· 'Ήβα μοι, φίλε θυμέ· τάχ' α-δ τινες άλλοι εσονται
άνδρες, έγω δε θανων γαία μέλαιν' εσομαι.

1
a ad.Nic. 28 b 1.Kor. 14,34 c Eph. 5,6 d Crat. 428d e Jh. 3,35 Mt.
5,44.46 11 Pl.Lys. 220d h Pl.Phaed. 63c.

1 lnschrift am Sockel der >Nike des Paionios< ίn Olympίa. S. Abb. 9. Der Bildhauer Paionios
lebte ίm 5. Jh. v.Chr. Μένδη (Einw. Μενδαίος) ist eine Stadt auf der Halbίnsel Pallene (Chalki-
dike). 2 Inschriften auf attischen Meilensteinen, dίe der Tyrann Hipparch, Sohn des Peίsi­
stratos, aufstellen lieB (L. 50 Fn. 4). 3 Kolchis, an der Ostkίiste des Schwarzen
Meers. 4 Lykien, das Bergland im sίidlichen Kleinasien.
 LEKTION 52 129

Lektion 52

' ,
τιμάομαι ετιμησαμην τιμώμαι
' ,
ετιμαετο
) -
ετιματο

Α. Έν στρατοπέδωι, λέγει Γοργίας 1 , πάντες πάντα όρώσι και πάντες ύπο

πάντων όρώνται.
Β. Ίπποκράτους-
'Όσα φάρμακα ουκ tάται, σίδηρος ίάται· δσα σίδηρος ουκ ίάται, πύρ
ίάται· δσα δε πύρ ουκ iάται, ταύτα χρη νομίζειν άνίατα.
C. 1. Πάντες άνθρωποι πλανώμεθα. 2. Δια τί αίτιάι το γήρας; δσοι γΟ.ρ
πολλών και κακών αυτο αi:τιον είναι λέγουσιν, ούτοι ου το ώς άληθώς
αi:τιον αίτιώνται. 3. Οtμοι· γελώμαι.
D. 1. Οί flσσονες τοίς κρείσσουσι δουλεύουσιν. 2. Πάντα τα τών
ήσσωμένων άγαθΟ. τών νικώντων γίγνεται. 3. Πλάτωνος Το ήττάσ­
θαι τούτο λέγομεν· άντι έλαττόνων άγαitών μείζω κακα λαμβάνειν.
4. Τού αυτού· Έπαίνου άξιος εσται δ νεανίας, έάν τε ήττάται άγω­
νιζόμενος ύπερ τής πόλεως Ε:άν τε και νικάι.
Ε. Ευριπίδου
1. ::- ουδεις επαινον ήδοναίς έκτήσατο.
2. '' Άφρονες, δσοι τΟ.ς άρετΟ.ς πολέμωι κτάσθε.
3. '' Κακού δ' έρωτος ούποit' ήσσηitήσομαι.
F. Πλάτωνος, Ε:ν Κρίτωνιa
Σκεπτέον, πότερον δίκαιον έμε έν-θένδε πειράσθαι έξιέναι η ου δί­
καιον· και έαν μεν φαίνηται δίκαιον, πειρώμεitα, εί δε μή, έώμεν. 2

G. 'Αριστοτέλους
'Όταν παρΟ. την άξίαν ή τιμώνταί τινες έν τήι πόλει fι άτιμάζωνται,
στάσις γίνεται.

Η. Τού αυτού
Οί άνitρωποι αi:τια τής ευδαιμονίας νομίζουσι τα έκτος είναι τών
άγαitών, &σπερ ει τις τού κιitαρίζειν καλώς αiτιώιτο την λύραν μάλ­
λον τής τέχνης.

1. Περι θεωρίας
1. Δημοκρίτου· Αί μεγάλαι τέρψεις άπο τού itεάσitαι τα καλα τών
εργων γίνονται.
2. 'Αριστοτέλους- Μόνος ό itεωρητικος βίος αυτος δι' αύτον άγα­
πάται.
130 LEKTION 52

3. Τού αυτού· Ή τελεία εvδαιμονία θεωρητική τίς έστιν ένέργεια.

4. Πλάτωνος- Τον Χαρμίδην πάντες οί παρόντες &σπερ άγαλμα
έθεώντο.

Κ. Θεοίς όμοίως τιμάσθω Άλκηστις, ή ύπtρ τού ίδίου άνδρος τελευτή­

σασα.

L. 1. Μεν άνδρο υ · •:- Πειρώ Τύχης aνοιαν άνδρείως φέρειν.

2. Έπικτήτου· Πειράσθε καλοi εlναι.
3. Αίσχύλου· ::- Μη κακοίς ίώ κακά.

Μ. 1. Σωκράτης πολλους έταίρους έποιήσατο, και έτιμάτο καi ήγάπάτο

~
υπ
' ) -
αυτων.

2. Σκεπτέον ήμίν εί:τε κέκτησαι σωφροσύνην εί:τε μή. c

Ν. 'Αριστοτέλους, έκ τού Προτρεπτικοϋ 3

Τί δη τούτ' έστιν τών οντων ού χάριν ή φύσις ήμάς Εγέννησε καi ό
θεός; τούτο Πυθαγόρας έρωτώμενος >>Το θεάσασθαι«, είπε, »τον οv­
ρανόν « .

ΙΙ

Α. Έκ κωμωιδίας τινός
., Εί μη τεθέασαι τaς 'Αθήνας, στέλεχος 4 εί·
εί δε τεθέασαι, μη τεθήρευσαι 5 δ', ονος.

Β. Περi κτημάτων
1. 'Αδίκως μη κτώ χρήματα.
2. Λάμπις δ ναύκληρος, έρωτηθεlς πώς έκτήσατο τον πλούτον, »OV
χαλεπώς«, εφη, »τον μέγαν, τον δε βραχυν έπιπόνως.«
3. Σαρδολίβυες 6 ουδtν κέκτηνται σκεύος έξω κύλικος και μαχαίρας.

C. Περι άπάτης
1. Θεόγνιδος· •:-'Αλλήλους άπατώντες έπ' άλλήλοισι γελώσιν.d
2. 'Ισοκράτους- Μίσει τους κολακεύοντας &σπερ τους έξαπατών­
τας άμφότεροι γaρ πιστευθέντες τους πιστεύοντας άδικούσιν.
3. Σ τω ϊ κ ό ν · Ό σοφός οίJτε έξαπατάται ούτε έξαπατάι άλλον. e
4. 'Αριστοτέλους· Οί νέοι είJπιστοι καi εvεξαπάτητοί είσι διa το
μήπω πολλa έξηπατήσθαι. r
5. Γοργίας την τραγωιδίαν άπάτην είναι έλεγεν fιν ό άπατήσας δι­
καιότερος τού μη άπατήσαντος και ό άπατηθεiς σοφώτερος τού μη
άπατηθέντος.

D. Πλάτωνος 8
Έθελήσαις άν, εφην, ώ Γοργία, κατa βραχiJ το έρωτώμενον άποκρί­
νεσθαι; καi το μεν πρώτον τον λόγον ήιτιάτο δυσχερή είναι· έπειτα
μέντοι· Πειράσομαί γε, έφη· άλλ' έρώτα.
 LEKTION 53 131

Ε. Τον ερωτα ό Άριστοτέλης f:ρωτηθεiς δια τί τών καλών f:στι, »τυ­

φλού«, έφη, >>ή ερώτησις.«

a Crit. 48c b Charm. 154c c ebd. 158c d 1113 (59) e Stob.Ecl. 117.p.99, 24W
f Rhet. 1389a 18/25 s Gorg. 449b; Prot. 333d.

1 Gorgias aus Leontinoi auf Sizilien (ca. 483-376), ίη Athen 427, einfluBreicher Soplιist und
Redner; Titelperson eines platonischen Dialogs. 2 Vgl. L.36P. 3 Hinwender -
Ermahnung (Ermunterung) zur Philosophie: eine frϋhe Schrift des Arίstoteles, aus der bedeu-
tende Stίicke erhalten sind (Β 18 Dϋring). 4 στέλεχος, ους Baumstumpf,
Klotz. 5 ϋbertragen: gefangen, (geistίg) gefesselt seίn. 6 Wohl eίπ libyscher Stamm.

Lektion 53

ζηλόω > ζηλώ ζηλόηι > ζηλοϊ

έζήλοον > έζήλουν ζηλόηται > ζηλώται

Α. 1. Ό βάρβαρος έπi την Έλλάδα δουλωσόμενος ήλθεν.

2. Έκ τών Αίσχύλου Περσών 1
>:· (. • • f]κούσαμεν)
πολλi]ν βοήν· »ώ παίδες Έλλήνων, (τε,
έλευθερούτε πατρίδ', έλευθερούτε δέ
παίδας, γυναίκας θεών τε πατρώιων εδη,
θήκας τε προγόνων· νύν ύπερ πάντων ό.γών. «
Β. 1. Ήλέκτρα προς Χρυσόθεμιν 2 · Έκ τής Σοφοκλέους 'Ηλέκτρας
(1027)
'~ Ζηλώ σε τού νού, τής δε δειλίας στυγώ.
2. 'Ισοκράτους- Ων τας δόξας ζηλοίς μιμού τας πράξεις.
7

3. Τού αιJτού · Ζήλου μη τους μεγίστην ό.ρχην κεκτημένους, ό.λλα

τους άριστα τήι παρούσηι χρωμένους.
4. Μενάνδρου· •:- ΟιJπώποτ' έζήλωσα πολυτελή νεκρόν.
C. 1. Χίλων, Αίσώπου f:ρωτήσαντος τί ειη ποιών ό Ζεύς, είπε· »Τα μεν
ύψηλα ταπεινοί, τα δε ταπεινα ύψοί. ((
2. 'Αριστοτέλους-a Τον Πιττακον δτι τύραννον εϊλοντό ποτε οί Μιτυ­
ληναίοι Άλκαϊος ό ποιητης δηλοί εν τινι τών σκαλιών μελών.
3. Τού αυτού· Περi μεν σδν τούτων δηλωθήσεται καθ' εκαστον,
δταν περi τών έπτα σοφών λέγωμεν.
132 LEKTION 53

D. 1. Άριστοτέλουςb Όλυμπίασιν ουχ οί κάλλιστοι και ισχυρότατοι

στεφανούνται, άλλ' οί άγωνιζόμενοι· τούτων γάρ τινες νικώσιν.
2. Άριστοφάνους· 3
::· Στεφάνωι σε χρυσώι τώιδε σοφίας οϋνεκα
στεφανούσι και τιμώσιν οί πάντες λεώι.
3. 'Ιδων παίδα έλευθέραν στεφανούσαν τaς Νύμφας, έρών αυτής
άπήλθον.

Ε. Περι έρωτος και φιλίας

1. Μενάνδρου·
::- Άλλ' όταν έρώντα νούν έχειν τις άξιοϊ,
παρa τίνι τάνόητον ούτος οψεται;
2. 'Αριστοτέλουςc Οί έρασται γελοίοι ένίοτε, άξιούντες φιλεϊσθαι
ώς φιλούσιν.
3. Τού αυτού .c Τό πιστεύειν άλλήλοις, και τό μηδέποτε άν άδικήσαι
έν τήι ώς άληθώς φιλίάι άξιούται.

F. Πώς δεί ζήν

1. Ευριπίδου· ::- Τοίς πράγμασιν γaρ ουχι θυμούσθαι χρεών·
μέλει γό.ρ αυτοίς ουδέν.
2. Του αυτού· ::- . . . άφρονες τον fισσονα
δουλούμεθ' άνδρες άνδρα και πόλις πόλιν.
3. Πλάτωνοςd Άρ' έστι ζήν έυδαιμόνως πάσας έπιθυμίας εχοντα
και πληρούντα;
4. Τού α ιJτού .d Συμφωvίάι τινι και άρμοvίάι ή σωφροσύνη ώμοίω­
ται.

5. Τού αυτού· Ό φιλόσοφος τό.ς μεγίστας και άληθεστάτας καρποϊτ'

άν ήδονάς.
6. Έπικτήτου· Μη φιλόσοφος είναι άξίου, άλλ' ϊσθι.
7. Πλάτωνοςe Τών άγαθών δημιουργών εκαστος διό. τό την τέχνην
καλώς έξεργάζεσθαι fιξίου και τάλλα, τό. μέγιστα, σοφώτατος εlναι. 4

G. Περi. τού άμαρτάνειν και κατορθούν

1. Άριστοτέλουςι Τό μtν άμαρτάνειν πολλαχώς έστιν, το δε κατ­
ορθούν μοναχώς.
2. Τού αιJτού · 8 Συμβαίνει πολλάκις τους φρονίμους άτυχείν και
τους άφρονας κατορθούν.
3. 'Αριστοφάνους ::- . . . Εvχώμεθα
fιν μεν κατορθώσωμεν' ευτυχείν άεί.
4. Και τούτο μέν, ώ έταίρε, κατωρθώκαμεν. 5. Οί μέτριοι πλεϊστ' άν
όρθοίντο. 6. Ό θρασυς έν πολέμωι πλείστ' άν όρθοίτο.

Η. Ό μεγαλόψυχος Άριστοτέλουςh
Δοκεί δε μεγαλόψυχος εlναι ό μεγάλων αύτόν άξιών, άξιος ων. ό δε
μεγάλων αύτόν άξιών άνάξιος ων, χαύνος ό δε έλαττόνων η άξιος,
μικρόψυχος, έάν τε καί, μικρών άξιος ων' έτι έλαττόνων έαυτόν
 LEKTION 53 133

άξιοί. τιμής δε μάλιστα οί μεγαλόψυχοι άξιούσιν αύτούς μέγιστον

γaρ τών έκτος άγαθών ή τιμή.

1. 1. 'Αριστοτέλης άκούσας δτι ύπό τινος λοιδορείται· » άπόντα με « ,

Εψη, »Και μαστιγούτω.«
2. Έπικτήτου · Ήλευθερώθη Διογένης ύπο Άντισθένους και ούκέτι
εφη καταδουλωθήναι δύνασθαι ύπ' ούδενός.

Κ. Περι τής Άθηναίων πολιτείας

1. Οί Ά θηναίοι κατ' ετος έννέα άρχοντας έκλήρωσαν.
2. Άριστοτέλους-i Άθήνησι βουλη κληρούται φ' (πεντακόσιοι), ν'
(πεντήκοντα) άφ' έκάστης φυλής.
3. Τοϋ αύτού·k Ού δεί κληρωτους άρχειν· δμοιον γaρ &σπερ ά.ν ει
τις τους άθλητaς κληροίη fι κυβερνήτας.

L. Περι νόμων
1. Μενάνδρου· >:· 'Ελεύθερος πάς ένι δεδούλωται νόμωι.
2. Άξιούμεν ύμάς έμμένειν τοίς νόμοις. 1
3. Πλάτωνος-m 'Ός ά.ν δουλώται τους νόμους, ο-δτος πάντων πολε­
μιώτατος δληι τήι πόλει.
4. Νόμος έστι λέγων· Έaν δουλοί έλευθέραν, ζημιωθήσεται. 5.
'Έλεγεν ό κατήγορος ώς μαστιγοίην δούλην γυναίκα· έγw δ' ούκ έμα­
στίγουν. 6. Ό κλέπτης μαστιγούσθω όπόσας ά.ν δοκήι τοίς δικα­
σταίς. 7. Er τις στρατόπεδον προϋδωκεν 5 , ταίς έσχάταις ζημίαις
έζημιούτο. 8. Οί προδόται θανάτωι ζημιούσθων.

Μ. Θουκυδίδου
Οί Κερκυραίοι τaς ναύς έπλήρουν. Ώς δε αί νήες αύτοίς έπεπλήρων­
το, σδσαι όγδοήκοντα, έναυμάχησαν και ένίκησαν τους Κορινθίους.

11
Αναγνώσματα

Α. Πλάτωνοξ
Τους Πέρσας, ήγουμένους τής Άσίας και δουλουμένους την
Εύρώπην, έσχον οί τήσδε τής χώρας έκγονοι. καίτοι πάσα ή Άσία
έδούλευε τρίτωι ήδη βασιλεί, ών ό μεν πρώτος, Κύρος, έλευθερώσας
Πέρσας, τους δεσπότας Μήδους έδουλώσατο και τής άλλης Άσίας
ήρξεν . . . &στε μηδε άξιούν άντίπαλον αύτώι μηδένα είναι . αί δε
γνώμαι δεδουλωμέναι άπάντων άνθρώπων ήσαν' οϋτω πολλa και με­
γάλα και μάχιμα γένη καταδεδουλωμένη ήν ή Περσών άρχή.

Β. Εύριπίδου
>:· ~Ω μέγα σεμνη Νίκη, τον έμον
βίοτον κατέχοις
και μη λήγοις στεφανοϋσα. 6
134 LEKTION 54

a Pol. 1285a 35; Rhet. 1356a 18 b Ε.Ν. 1099a3 c ebd. 1159b 17; 1157a 22 d Gorg.

494c; Rep. 431e • Apol. 22d 1

Ε.Ν. 1106b 30 8 Rhet. 1410a 7 h Ε.Ν. 1123b 1
1
; Ath.Pol. 43,2 k Rhet. 1393b 4 ebd. 1377b 9 m Leg. 856b n Menex. 239e.

1 Der persische Bote berichtet den Beginn der Schlacht von Salamis (ν. 402ff. ). 2 Elektra
hohnt ihre Schwester, die ihr ZU Vemiinftigkeit rat. 3 Ehrung des Griinders von Νεφελο-
κοκκυγία Wolkenkuckucksheim (Ar.Av. 1274). 4 Sokrates berichtet in der >Apologie•
seine Suche nach einem Manne, der weiser ware als er selbst. 5 προέδωκεν (lat. prodidit)
verraten hat. 6 Diese Anapaste stehen am Ende νοη mehreren Tragodien des Euripides.

Lektion 54

ζώ, ζfiς, ζfi πεινώ πεινήν

χρώμαι, χρfi, χρήται διψώ ... διψήν

1
Α. 1. Μενάνδρου· •:· Τούτ' έστl το ζήν· οιJχ έαυτψ ζήν μόνον.
2. Πλάτωνος·a ου το ζήν περi πλείστου ποιητέον, άλλα το ε-δ ζήν.
3. »Πώς ζήτε, ώ φίλοι;« - »ζώμεν oiJχ ώς θέλομεν άλλ' ώς δυνάμεθα.«
Β. Έκ τής Καινής Δια{}ήκηςb
1. Ό υίός σου ζfl. 2. Θεος ουκ εστι νεκρών άλλα ζώντων· πάντες γαρ
αiJτψ ζώσιν. 3. Ζώ δε ο-Uκέτι έγώ, ζfι δε έν έμοι Χριστός. 4. 0-Uδεις
γαρ ήμών έαυτψ ζfι, καi ούδεiς έαυτψ άποθνήσκει· έάν τε γαρ ζώμεν,
τψ Κυρίφ ζώμεν, έάν τε άποθνήσκωμεν, τψ Κυρίφ άποθνήσκομεν.
C. 1. Πώς ζfις, Χαιρέστρατε; δέδοικα μη πτωχού βίον ζfiς.
2. + Σωκράτης έφη- Οί μtν άλλοι ζώσιν ίνα έσθίωσιν, έγω δ' έσθίω
ίνα ζώ. 3. Σωκράτης έλεγε τους μεν άλλους άνθρώπους ζήν ίνα
έσθίοιεν, αύτος δ' έσθίειν ίνα ζφη.
D. Εύριπίδου
1. '~ Μη ζφην μετ' άμουσίας ---v .....,_

αίει δ' έν στεφάνοισιν εtην.

2. •:- Θεού βίον ζήν άξιοίς άνθρωπος ών.
3. •:- Δι' έλπίδος ζή και δι' έλπίδος τρέφου.
Ε. Άντιφώντος 1
Είσί τινες οϊ τον παρόντα μεν βίον ου ζώσιν, άλλα παρασκευάζονται
πολλfl σπουδfl ώς ετερόν τινα βίον βιωσόμενοι, ου τον παρόντα· και
έν τούτφ παραλειπόμενος ό χρόνος οi:χεται.
 LEKTION 54 135

F. Άνδοκίδου 2
'Εκείνος, δτε έζη, άνηρ άριστος ήν, συ δε ζflς ουκ άξιος ών· δς έν
δημοκρατίQ. μΕν συκοφαντών έζης, έν όλιγαρχίQ. δ' έδούλευες τοίς
τριάκοντα.
G. 1. Σωκράτης· έρωτηθεiς τίς άρίστη πόλις εlπεν· »ή μετα νόμου
ζώσα.«
2. 'Αριστοτέλης έφη τους άπαιδεύτους έν τοίς ζώσι νεκρους περι­
πατείν.

Η. Διφίλου
•:· Βέβαιον ουδέν έστιν εν θνητψ βίφ·
βιοί γαρ ουδεiς δν προαιρείται τρόπον.

11
Α. Περi πολιτείας
1. Ή Σπάρτη τf1 αιJτf1 άεi πολιτείQ. χρήται.
2. Περικλέους περi τής 'Αθηναίων πολιτείας- 3 Χρώμεθα πο­
λιτεί~ ου ζηλούσn τους τών πέλας νόμους, παράδειγμα δε μάλλον αυ­
τοi όντες τισiν ή μιμούμενοι έτέρους.
3. Ή Κωμφδία περl τής 'Αθηναίων πολιτείας- 4 »Λέγε μοι, πό­
τερον τοίς χρηστοίς εν τf1 πολιτεί~ χρήσθε fι τοίς πονηροίς.« - »Οί
'Αθηναίοι τοίς κακίστοις χρώνται.«
4. Άριστοτέλους·c Τών τυράννων τινες τοίς άρχομένοις έχρώντο
μετρίως και τοίς νόμοις έδούλευον.

Β. Πώς χρηστέον άνθρώποις

1. »Δοκείς πάνυ μετρίως κεχρήσθαι τοίς άλλοις Φιλιστίωνι δε τί
χρf] ;« - »Είς τα άναγκαία χρώμαι αuτψ.« 2. »Καi τίνες ήσαν οί φίλοι
οΙς συ έχρώ; ouχl συνήσθα Λυκίνψ;« - »Οuκ έχρώμην Λυκίνφ
φίλψ.« 3. »Ό δε Λυκίνος τίνι έχρήτο φίλφ;« - »Ουκ οίδα.« 4.
»Αρ' άληθεύεις;« - »Έαν μη τάληθή λέγω, έμοi δτι βούλει χρώ.«

C. Περi φιλίας
1. Μηδένα φίλον ποιού, πρiν άν έξετάσnς, πώς κέχρηται τοίς πρότε­
ρον φίλοις. 2. Τψ Πυθοκλεί πάνυ φιλανθρώπως έκεχρήμην.
(Δημ.) 3. ));Ω χαίρε, φίλτατε. πώς κέχρησαι τfl τύχη;« - )>Τής τύχης
ή έχρησάμην δικαίως άν έλεηθείην. «

D. Πλάτωνος περi Σωκράτουςd

'Έλεγες έν τφ δικαστηρίφ, ib Σώκρατες, δτι ούκ άν έχοις, έξελθwν έκ
τής χώρας, δτι χρψο σαυτψ· άλλα πανταχού άγαπήσουσί σε.

Ε. 1. Παροιμία· Κτώ· χρώ. 2. Γοργίας δ Λεοντίνος έφη τον Κίμωνα τα

χρήματα κτάσθαι μεν ώς χρψτο, χρήσθαι δε ώς τιμψτο.
136 LEK ΤΙΟΝ 54

F. Πλάτωνος
1. Tfl ρητορική έπι τό δίκαιον χρηστέον. Έaν δ' δ ρήτωρ άδίκως αύτfl
χρήται, ού δεί έγκαλείν τfι ρητορική άλλα τψ άδίκως αύτfi χρωμένφ.
2. Δια τούτο ήμείς, πςιίδες όντες, τας τών ποιητών γνώμας έκμανθά­
νομεν, ίνα άνδρες όντες αύταίς χρησώμεθα.

ΠΙ
Περι χρησμών και χρηστηρίων

Α. 1. 'Ήκω έκ θεού χρηστηρίων. 2. Τί χρήμα ηκεις φέρων; 3. Θεού

φέρω χρησμόν. 4. Τίνα δ' έστι τα χρησθέντα; 5. Χρfι μοι τοιαύθ' δ
Φοίβος χρη τόνδε μη ζήν.
6. ':· Φοίβος σοφός δ' ων ουκ εχρησέ σοι σοφά. (Εύρ.)
Β. Χρωμένφ τψ Κύλωνι έν Δελφοίς άνείλεν (= εχρησεν) δ θεός καταλα­
βείν την 'Αθηναίων άκρόπολιν. (Θουκ.)

IV
Περι πείνης και δίψης

Α. 1. Παροιμία· 'Όνος πεινών ου φροντίζει ροπάλου. 2. Έλέησόν με·

κακώς γαρ πεινώ. 3. Τών τραγικών τις έφη·e
::- "Ισχειν κελεύω χείρα διψώσαν φόνου.

Β. Άριστοτέλουςf
1. 'Όροι· Πείνα και δίψα έπιθυμίαι· και ή μέν πείνα ξηρού και θερ­
μού, ή δε δίψα ψυχρού και ύγρού.
2. Πρόβλημα· Δια τί ήττον καρτερούμεν διψώντες ή πεινώντες; πό­
τερον δτι δυοίν δ διψών ένδεής, ποτού και τροφής, ό δε πεινών ένός
μόνου, τροφής;

C. Έκ τού Πλάτωνος Γοργίου 5

)>Έν τούτφ έστιν τό ήδέως ζήν, έν τψ πληρούν πάσαν έπιθυμίαν.« -
»Άρα τό τοιόνδε λέγεις οlον πεινήν και πεινώντα έσθίειν;« - »'Έγω­
γε.« - )> Και διψήν γε και διψώντα πίνειν; « - )> Λέγω· και τaς άλλας
έπιθυμίας άπάσας.«
D. Ξενοφώντος
1. Οί φιλότιμοι πεινώσιν έπαίνου οuχ ήττον ή άλλοι σίτων τε και
ποτών. 2. Σωκράτης διαίτη εύτελεί τήν τε ψυχην έπαίδευε και τό
σώμα. σίτφ μεν γαρ τοσούτφ έχρήτο δσον ήδέως ησθιε, ποτόν δε πάν
ήδiJ ήν αύτψ δια τό μη πίνειν, ει μη διψφη.8
Ε. 'Επικούρου
Σαρκός φωνη τό μη πεινήν, τό μη διψήν, τό μη ριγούν· ταύτα γaρ
έχων τις και έλπίζων εξειν κάν Διι ύπερ εύδαιμονίας μαχέσαιτο.
F. Φιλήμονος εις Ζήνωνα τόν Στωϊκόν
•:· Φιλοσοφίαν Κflινην γαρ ούτος φιλοσοφεί·
πεινήν διδάσκει και μαθητας λαμβάνει.
 LEKTION 55 137

G. Έκ τής Καινής Διαθήκηςh

1. Μακάριοι οί πεινώντες και διψώντες την 6 δικαιοσύνην. 2. ου
πεινάσουσιν έτι ο-Uδε διψήσουσιν. 3. Έπείνασα γaρ καi έδώκατέ μοι
φαγείν.

a Cήto 48b b 1. Jh. 4,49; 2. Lk. 20,38; 3. Gal. 2,20; 4. Rom. 14,7 c Pol. 1315b 15
d Crit. 45c e Athen. 433f t De an. 414b 12; Probl. 949b 26-34 8 Mem. 1,3,5
h 1. Mt. 5,6; 2. Apok. 7,16; 3. Mt. 25,35.

1 Antίphon der Sophist; Zeitgenosse des Rhetors (oben zu L. 40 l.D), schwerlich miτ ihm
ίdentίsch. 2 Andokides (Or. Ι 99), Rhetor (um 400 v.Chr.), greift einen seiner An-
klager an. 3 Aus Perίkles' Grabrede bei Thukydides, Buch ΙΙ. 4 Nach Eupolis
Δήμοι. 5 Kallikles zu Sokrates (Gorg. 494b-c). 6 Verben des Begehrens regieren
den Geneτiv (oben Α3 und D); fϋr den Akkusativ gibτ es nur sehr wenige, spate Parallelen.

Lektion 55

-άω, -έω -όω, -ήω

1
Α. 1
1. Σχολαστικψ τις άπαντήσας εlπεν· Ό δούλος, δν έπώλησάς μοι,
άπέθανε. - Ma τους θεούς, έφη, παρ' έμοι δτε ήν, ο-UδΕν τοιούτον έποί­
ησεν.

2. ·ο διδάσκαλος ήρώτα τον μαθητήν· ή πεντακότυλος 2 λήκυθος πό­

σον χωρεί; ό δ' εlπεν· ο[νου λέγεις η ύδατος;
Β. Νικίας 3 ούτως ήν φιλόπονος &στε πολλάκις έρωτάν τους οίκέτας, εί
λέλουται καi εί fιρίστηκεν. 4
C. »Πώς έχεις, ώ Λαμπρόκλεις, καi ποί~ οίκίςι χρfι ;« - »Οίκίαν έν &στει
έχω μεμισθωμένος, τό δε χωρίον έμίσθωσα Καλλιστράτψ. Ζώ δε κα­
λώς ε-Uδαιμονίαν γaρ τούτο νομίζω· το πολλa έχοντα πολλa και δα­
πανάν.« a

D. Ήσιόδουb
'~ Τόν φιλέοντ· έπi δαίτα 5 καλεϊν, τόν δ' έχθρον έάσαι.
Ε. Κράτητος τού Θηβαίου 6
1. ::· Κράτης Κράτητα χρημάτων άποστερεί.
2. =:- Έλευθεροϊ Κράτητα Θηβαίον Κράτης.

F. Έπικτήτου
1. ·ο φιλόσοφος &γγελός έστι παρa 1<tεού, λέγων τοίς άνθρώποις δτι
138 LEKTION 55

πεπλάνηνται. 2. 1'Ω άνitρωποι, τί πλανάσitε; 3. Οί πολλοl την μεν

σωματικην άπονέκρωσιν φοβούμεitα και πάντ' άν μηχανησαίμεθα
ύπερ τού έκφυγείν το τοιούτον· τής ψυχής δ' άπονεκρουμένης ούδf:ν
ήμίν μέλει. 4. Εί itέλεις καλος εlναι, νεανίσκε, έκπόνει την άρετην
την άνitρωπικήν· μέχρις δ' άν τούτου άμελflς, αίσχρόν σ' είναι
άνάγκη, κάν πάντα μηχαν(ι ύπf:ρ τού φαίνεσθαί σε καλόν.

G. 'Εκ τής Καινής Διαθήκης Περl πλάνηςc

1. Όράτε μη καταφρονήσητε ένος τών μικρών τούτων· λέγω γαρ ύμίν
δτι οί άγγελοι αύτών έν ούρανοίς 7 δια παντος βλέπουσι 8 τό πρόσωπον
τού πατρός μου τού έν ούρανοίς. Τί ύμίν δοκεί; έαν γένηταί τινι
άνθρώπφ έκατόν πρόβατα και πλανη{}fι εν έξ αυτών' ουχι άφήσει 9 τα
ένενήκοντα έννέα έπl τα όρη και πορευθεις ζητεί 10 το πλανώμε­
νον; 2. Βλέπετε 8 μή τις ύμάς πλανήστι. 3. Βλέπετε μη πλανη{}ή­
τε. 4. Τέκνια, μηδεις πλανάται ύμάς.

Η. Περι άγάπης και itεραπείαςd

1. 'Αγαπητοί· εί οϋτως δ θεος ήγάπησεν ήμάς, και ήμείς όφείλομεν
άλλήλους άγαπάν. θεόν ουδεις πώποτε τεθέαται· έαν άγαπώμεν άλλή­
λους, ό θεός έν ήμίν μένει. 2. Ό άγαπών με άγαπηθήσεται ύπό τού
πατρός μου. 3. 'Ιησούς τους χρείαν έχοντας θεραπείας ίάτο. 4.
Μόνον εtπε λόγφ και lαθήσεται ό παίς μου . .. καl ίά{}η ό παίς έν τfl
ίίJρg. έκείvrι. 5. Και ίάσατο τον παίδα.

1. 1. Άγάθωνος· ::- Άδικείν νομίζων όψιν αιδούμαι φίλων.

2. Θεοφράστου· Αίδού σαυτόν, καl άλλον ουκ αίσχυνθήστι.

Κ. Πλάτωνος
1. (Σωκράτης Ίππίςι διαλεγόμενοςe) Μη φθονήστις ίάσασθαι την
ψυχήν μου· πολυ γαρ μείζόν με άγαitόν ποιήσεις άμαθίας παύσας την
ψυχi}ν ή νόσου το σώμα. μακρόν μεν αδν λόγον εί θέλεις λέγειν, προ­
λέγω οοι δτι ουκ άν με ίάσαιο· ου γαρ άν άκολουθήσαιμι.
2. (Τού αύτού διαλόγου το τέλος- έστι δε Σωκράτης δ λέγων τάδε·)
Έγω περι ταύτα άνω και κάτω πλανώμαι και ουδέποτε τα αυτά μοι
δοκεί. και έμε ουδεν θαυμαστόν πλανάσθαι, ουδε άλλον ίδιώτην·· εί
δε και ύμεϊς πλανήσεσθε οί σοφοί, τούτο ήδη και ήμίν δεινόν, εί μηδε
παρ' ύμάς άφικόμενοι παυσόμε-θα τής πλάνης.
3. (Σωκράτους προς Κράτυλον)f Τό έξαπατάσθαι α-Uτόν ύφ' αύτού
πάντων χαλεπώτατον· δταν γαρ μηδε σμικρόν άποστατf1 άλλ' άει παρ'fi
ό έξαπατήσων, πώς ου δεινόν;
4. (Σωκράτους προς τους δικαστάς) 8 Οί έμοl κατήγοροι 'έλεγον ώς
χρήν ύμάς ε-Uλαβεϊσ{}αι μη ύπ' έμού έξαπατη{}ήτε, ώς δεινού όντος λέ­
γειν.

5. ('Εκ τής Πολιτείας)h Είς δσον δυνατον άνθρώπφ, όμοιούσθαι itεφ.

 LEKTION 55 139

ΙΙ
'Αναγνώσματα

Α. Σοφών άποφitέγματα
1. Ήρακλείτου· Πάντα ρεί.
2. 'Αναξαγόρας προς τον δυσφορούντα δτι έπi ξένης τελευτ(t· παν­
ταχόitεν, έφη, όμοία έστiν ή εις Άιδου κατάβασις.
Β. Περi σιγής καi σιωπής 11
1. Σοφοκλέους •:· τΩ παί, σιώπα· πόλλ' έχει σιγη καλά.
2. Σιμωνίδης έλεγε μηδέποτε μεταμελήσαι 12 αυτφ σιγήσαντι, λαλή­
σαντι δε πολλάκις.
C. Κωμικά τινα
1. Άντιφάνους
•:· Γεγάμηκε δήπου. -: Τί συ λέγεις; άληθινώς;
γεγάμηκεν; δν έγω ζώντα περιπατούντα τε
κατέλιπον;
2. Φιλ ή μονος
::· Άν οlς έχομεν τούτοισι μηδε χρώμεθα,
α δ' ουκ έχομεν ζητώμεν, ών μεν δια τύχην
ών δε δι' έαυτους έσόμεθ' έστερημένοι.
3. Ήγησίππου·
•:· »'Επίκουρος ό σοφός άξιώσαντός τινος
ειπείν προς αυτον δ τί πότ' έστι τάγαθόν
δ δια τέλους ζητούσιν, εlπεν ήδονήν.«
»Ε-δγ', ώ κράτιστ' ά.νitρωπε καi σοφώτατε.«
D. Σκόλιον
=:· Σύν μοι πίνε, συνήβα, συνέρα, συστεφανηφόρει,
σύν μοι μαινομένφ μαίνεο, συν σώφρονι σωφρόνει.
u u

a Xen.Cyr. 8,3,45 b Op. 342 c 1. Mt. 18,10-13; 2. Mt. 24,4; 3. Lk. 21,8; 4. 1.Jh.
3,7 d 1. 1.Jh. 4,11; 2. Jh. 14,21; 3. Lk. 9,11; 4. Mt. 8,8.13; 5. Lk. 9,42 e Hipp.Min.
372e ι Crat. 428d 11 Apol. 17b h Rep. Χ 613b; cf. Theaet. 176a.

1 Aus ·Philogelos•. 2 ή κοτύλη Becher; als MaB, ca. 1/4 Liter. 3 Nikias, atheni-
scher Politiker (5. Jh. v.Chr.), wurde als Oberkommandierender der verhangnisvollen Expedi-
tion gegen Syrakus (415-413) gefangengenommen und hίngerichtet. 4 Τό άριστον (ver-
wandt mit εαρ und aurora, nicht mit άριστος bester) Friihmahlzeit, Lunch; davon άρι­
στάω. 5 ή δαίς, δαιτός (poet.) Mahl. 6 Vgl. L. 20 Fn. 6; geschrieben, als er sein
Vermogen fortschenkte. 7 Uber den Plural vgl. L. 34 Fn. 9 8 βλέπω blicken, nach-
klass. auch: sehen, zusehen. 9 er wird sie auf die Berge (laufen) lassen. 10 man er-
wartet ζητήσει. 11 σιγάν und σιωπάν bedeuten beide >Schweigen<, >Verschweίgen<; dabei
umfaBt σιγή aber den weiteren Bereich >Stίlle•, wahrend σιωπή mehr speziell >Nίcht-reden• be-
deutet. 12 μέλει-μελήσει; μεταμέλει-μεταμελήσει: e-Erweiterung der Wurzel ίη den ϋbri­
gen Τ empora, aber nicht im Prasens.
140 LEKTION 56

Lektion 56

πεί-6-ω, πείσω πέπεισμαι κτίζω, κτίσω, έκτισα

γυμνάζω, γυμνάσω . . γεγύμνασμαι οίκίζω, οίκιώ, ώικισα . .

1
Α. 1. »Άρα σπεύδεις;« - »σπεύδω.« 2. Σπεύδε βραδέως. 3. Σπεύδω­
μεν, μη μέλλωμεν.
4. ::- Άλλ' ώς τάχιστα προς πόλιν σπεύσωμεν. 8
Β. Κρίτων προς Σωκράτηb
Έξον σω{}ήναι, ώ Σώκρατες, τοιαύτα σπεύδεις περi. σαυτον γενέσθαι
aπερ άν και οί έχθροί σου σπεύσαιέν τε, και έσπευσαν, σε διαφθείραι
βουλόμενοι.
C.-E. Περι πειθούς
C. Μενάνδρουc
. . . >Πειστικον λόγος<·
οϋτως άν εi:ποι τις τώι οντι δε
::- Τρόπος tσθ' ό πείθων τού λέγοντος, ου λόγος.
D. Εύριπίδουd
1. )(· Τίνα δοκείς πείσειν τάδε; 2. * Ούκ οlδ' άν εί πείσαιμι, πειρά­
σθαι δε χρή. 3. * Σύ μοι σήμαινε, πείσομαι δ' έγώ. 4. 'Έλεγόν τινες,
ώς Εύριπίδης τους άνδρας πέπεικεν ούκ εlναι θεούς.
Ε. Πλατωνικά
1. 'ΩΣώκρατες, πότερον ήμάς βούλει δοκείν πεπεικέναι ή ώς άληθώς
πείσαι δτι άμεινόν έστιν δίκαιον είναι ή άδικον;e
2. Πέπεισμαι έγω έκόντα μηδένα άδικείν άνθρώπων· άλλό. ύμάς τούτο
ου πείθω. εί δ' ήν ύμίν νόμος, ώσπερ και άλλοις άνθρώποις, περi θα­
νάτου μη μίαν ήμέραν κρίνειν άλλό. πολλάς, έπείσθητε άν· νύν δ' ού
ράιδιον έν χρόνωι όλίγωι μεγάλας διαβολό.ς άπολύεσθαι. Πεπεισμέ­
νος δη έγω μηδένα έκόντα άδικείν πολλού δέω έμαυτόν γε άδικήσειν. f
3. >>Πείσον ο-δν ίκανώς ήμάς δτι ουκ ορθώς βουλευόμεθα δικαιοσύνην
άδικίας περi πλείονος ποιούμενοι.« - »Καi πώς, έφη, σε πείσω; εί γό.ρ
οlς νύν δη έλεγον μη πέπεισαι, τί σοι έτι ποιήσω;« 8
4. Σωκράτης προς Ίππίαν· 1 Θαυμαστον λέγεις . ταύτα πειθώμε­
θα, ώ Ίππία; έό.ν γάρ συ κελεύηις, πειστέον.
5. Σωκράτης προς τους δικαστάς- Έό.ν έμοi πείθησθε, φείσεσθέ
μου.h
 LEKTION 56 141

F. Πυθαγόρου (ώς λέγεται)· Πέπεισο μη εlναι σόν κτήμα δπερ μη έντός

τής διανοίας έχεις.

11
Α. 1. Εuριπίδου· •:- Πόλλ' ελπίδες ψεύδουσι καi λόγοι βροτούς.
2. Σόλωνος· •:· Πολλα ψεύδονται άοιδοί.
3. »Μη ψεύδου, άλλ' άλήθευε.« - »Ου μα Δία, ου ψεύσομαι.«

Β. Εuριπίδουi
1. •:- Άελπτον ουδέν, πάντα δ' ελπίζειν χρεών.
2. •:- >»Έχω σ' άέλπτως« - »ουδ' Εγω γαρ ήλπισα.«
3. •:- Πώς ο-δν ετ' άν τις ελπίσαι πράξειν καλώς;

C. 1. Και ταύτης μεν τής ελπίδας ουκ εψεύσ&ην.k

2. Ξέρξης, ό τής 'Ασίας βασιλεύς, καταφρονήσας μεν τής Έλλάδος,
εψευσμένος δε τής ελπίδας, δεκάτωι ετει διακοσίαις καi χιλίαις ναυ­
σiν άφίκετο εις την Έλλάδα. 1

D. 1. •:- Γύμναζε παίδας άνδρας ου γαρ γυμνάσεις.πι

2. Γυμνασ&ήναι καi γυμνάσασθαι διαφέρει. γυμνασθήναι μεν γάρ
έστι τό ύφ' έτέρου, γυμνάσασθαι δε τό υφ' έαυτοϋ. 2
3. 'Αριστοτέλους·" Οί Λάκωνες δια τό γεγυμνάσθαι προς τους κιν­
δύνους πολλών ήρχον.
4. Τοϋ αuτοϋ · e Ή τέχνη επιτελεί a ή φύσις άδυνατεί άπεργάσασθαι.
Ε. Περi τού θαυμάζειν
Άριστοτ_έλους-
0
1. Δια τό θαυμάζειν οί άνθρωποι ηρξαντο φιλο­
σοφείν.
2. Φειδίας 3 επι άγαλμάτων ποιήσει εθαυμάσ{)η. 3. Έπι επών ποιή­
σει 'Όμηρον έγω μάλιστα τεθαύμακα.

F. 1. Πλάτωνος-Ρ Πλάττομεν, οϋτε tδόντες οlιτε ίκανώς νοήσαντες,

θεόν, άθάνατόν τι ζώιον, έχον μεν ψυχήν, έχον δε σώμα.
2. Προμηθέα λέγουσιν ήμάς πλάσαι.

G. 1. Φιλήμονος·q ·~ Θεόν νόμιζε καi σέβου, ζήτει δε μή.

2. Ευριπίδου· •:- Τόν ευτυχούντα και φρονείν νομίζομεν.
3. Νομίσατε νεότητα και γήρας άνευ άλλήλων μηδεν δύνασθαι.
4. Ήροδότου· (Ι. 173) 'Έν δε τόδε tδιον νενομίκασι Λύκιοι· καλέ­
ουσι άπό τών μητέρων έαυτους και ουχι άπό τών πατέρων. 5. ουχ
οϋτως νενόμισται ήμίν· πάλαι δ' ένενόμιστο.
6. Ήμείς αί γυναίκες (λέγει ή Λυσιστράτη) παρα τοίς άνδράσι νενο­
μίσμεθα είναι πανούργοι.
7. 'Αριστοφάνης 'Όρνισιν· (571)
::- Καi πώς ήμάς νομιοϋσι θεους άνθρωποι κοuχi κολοιούς; 4
8. Τους αύτους ύμίν φίλους καi έχθρους νομιούμεν. 5
142 LEKTION 56

Η. Περι άνάγκης
1. Δόγμα Στωϊκόν· Ό σοφός ούκ άναγκάζεται .
2. Και ή Μακαρία, έν τοίς Ήρακλείδαις τώι δράματι τώι Εύριπι­
δείωι, λέγει· * ... την έμi)ν ψυχi)ν έγω
δίδωμ' έκούσα τοίσδ', άναγκασθείσα δ' ού.
3. .Ξενοφώντος- Βία και άνομία έστίν, δταν δ κρείττων τον ήττω, μη
πείσας άJJ..ό. βιασάμενος, άναγκάσηι ποι.είν δ τι άν αύτώι δοκήι.
4. Σόλωνος- Πείσας λαβέ, 6 μη βιασάμενος.

1. Πλατωνικά
1. Τον ποιητi)ν δ νομοθέτης πείσει, και άναγκάσει μη πείθων, όρθώς
ποιείν. 2. Έό.ν μη πείθω ύμάς, πειράσομαι βιάζεσθαι, και ούκ άδι­
κείν νομιώ. 3. Ό ποιητης έσπούδακεν δπως τοίς θεαταίς κεχαρισμέ­
νον ~ι δ άν γράφηι. 4. Και ή τραγωιδία χαρίζεται τοίς '6εαταίς. 5.
Τί δ' ή τών διθυράμβων ποίησις; δ.ρ' ούχι μέλλει χαριείσ'6αι τώι όχλωι
τών θεατών;

Κ. Περι άγώνων
1. Παύλου προς Τιμόθεον·r Άγωνίζου τον καλόν άγώνα. - Τον
καλόν άγώνα ήγώνισμαι.
2. * Άρ' οlσθ'(α) 7 οlον τον άγών' άγωνιήι τάχα; (Άρφ.)
3-6 Έκ τών Εύριπίδου · 3. Οlδα 7 άγώνα τόνδ' άγωνιούμενος. 4.
'Αγώνα μέγαν άγωνιούμεθα. 5. * Ένταύθ' άγώνα δεινόν ήγωνίσμε­
θα. 6. Καλόν τόνδ' άγώνα ήγωνίσω.

L. Περι Κυρήνης
1. Χρησαμένωι Βάττωι τώι Θηραίωι χρήι ή Πυθία κτίζειν πόλιν έν
Λιβύηι. 2. Οίκιείς (κτίσεις) πόλιν μεγάλην. 3. VΕκτισε δε
Κυρήνην. 8

Μ. Εύριπίδεια
1. Τών Εύριπίδου δραμάτων τό. πλείστα ού σέσωται.
2. ,... Εύδαιμονοίης καί σε σώιζοι Ζευς πατήρ.
3. >:· Άλλ' ούτε βωμός ούτ' 'Απόλλωνος δόμος/ σώσει σε.
4. ~:- Μί'(α) έστιν έλπις ήι μόνηι σωθεϊμεν άν.
5. * Άλλ' ήν 9 θανήις σύ, πώς έγοο σωθήσομαι;
6. Σωθείσα ... σώσω σ' ές Έλλάδα. 7. + Έμοi πείθου και σώθητι.
8. + Άρα ζώσιν οϋς έγοο φιλώ; - είσι σεσωμένοι.

Ν. Χριστιανά
8

1. Τίς δύναται σωθήναι; 2. ·ο πιστεύσας σωθήσεται.

3. Ή πίστις σου σέσωκέ σε. 4. Άλλους έσωσε· σωσάτω έαυτόν. 5.
Κύριε σώσον ήμάς.
 LEKTION 57 143

ΠΙ
'Αναγνώσματα

1. Περi τών έν Σικελίάι πόλεων· κατa Θουκυδίδην (VI 3)

Συρακούσας 'Αρχίας τών Ήρακλειδών έκ Κορίνθου ώικισεν. Οί δε
Χαλκιδή;, έτει πέμπτωι μετa Συρακούσας οίκισθείσας, Λεοντίνους τε
οίκίζουσιν και μετ' αi>τους Κατάνην. Μεγαρής δε Σελινούντα κτίζου­
σιν, Γέλαν δε Άντίφημος έκ 'Ρόδου και 'Έντιμος έκ Κρήτης έποίκους
άγαγόντες κοινήι έκτισαν .
2. Τού Πλάτωνος 'Ίωνος ή άρχή (ό δε 'Ίων ραψωιδος ήν)
»Τον 'Ίωνα χαίρειν. πόθεν τα νύν ήμϊν έπιδεδήμηκας; ή οίκοθεν έξ
'Εφέσου;« - »Ούδαμώς, ώ Σώκρατες, άλλ' έξ 'Επιδαύρου έκ τών
Άσκληπιείων 10 . « - »Τί ο-δν; ηγωνίζου τι ήμίν; καi πώς τι ηγωνίσω;« -
»Ta πρώτα τών άθλων Τ]νεγκάμεθα, ώ Σώκρατες.«

a Arist.Lys. 266 t> Crit. 45c c fr. 407Κ d Hec. 1205, Med. 941, Hel. 1256 e Rep .
ΙΙ 357a ι Apol. 37a 1 Rep. Ι 345b (vgl. L.48 D3) h Apol. 31a ; fr. 761; ΕΙ. 580;
Hec. 820 k Pl.Apol. 22d 7
1
Lysias 2,27 m Monost. 161 η Pol. 1333b 20; Phys.
t99a 16 ° Metaph. 982b 10 (Pl.Theaet. t55d) Ρ Phaedr. 246c q IV 43,26 Mein.
r 1.Tim. 6,12; 2.Tirn. 4,7 s 1. Mk. 10,26; 2. Mk. 16,16; 3. Mt. 9,22; 4. Lk. 23,35; 5. Mt.
8,25.

1 Vgl. L. 12 ΙΙ; L. 55 Κ 1-2. 2 Aus einem spatantiken Lexikon (Ammonios; vgl. L. 5

Ι.Ε3). 3 Phidias (um 500 - nach 438 v.Chr.), Bildhauer. 4 ό κολοιός Doh-
le. 5 eine typische Bίindnisformel. 6 ελαβον, Imper. λαβέ, starker Aorist νοη λαμ-
βάνω nehme. 7 οlδα, οlσt}α, οlδε(ν) ίch (du, er) weiB (Perfektum-Prasens).
8 Finde Cyrene auf der Landkarte! 9 Τ]ν < έάν. 10 Ta Άσκληπίεια: Spiele, die im
Heiligtum des Heilgottes Asklepios in der Nahe νοη Epidauros gefeiert wurden.

Lektion 57

Ο.γω, Ο.ξω ... ηχ-&ην στίζω, στίξω . . . εστιγμαι

δέχομαι, δέξομαι ... φυλάσσω, φυλάξω ... πεφύλαγμαι

1
Α. 1. Άγε δή, λέγε μοι· τί δρώμεν; 2. Έπει λέγειν χρή, λέξω. 3. 'Ανέ ­
μους διώκεις. 4. 'Έχω, ουκ εχομαι. 5. Κήρυσσε, κήρυξ. 6. Σάλ­
πιζε, σαλπιγκτά. 7. Άκούετε τής σάλπιγγας.
Β. Περι άρχής- Άριστοτέλουςa
1. Ή ψυχη άρχει τού σώματος δεσποτικi]ν άρχήν. 2. 'Άνευ άρ-
144 LEKTION 57

χόντων άδύνατον είναι πόλιν. 3. Τον αυτόν άρχόμενον δεϊ γίνεσθαι

πρότερον καi άρχοντα ϋστερον. 4. Τον μέλλοντα καλώς άρχειν
άρχθήναί φασι δεϊν πρώτον. 5. ουκ εστιν ε-δ aρξαι μη άρχθέντα.

C. Θουκυδίδουb
1. Τριήρεις είκοσι καi έκατόν ύπήρχον Κερκυραίοις δτε ηρχοντο πο­
λεμεϊν .1 2. Κερκυραίους τούσδε μη ξυμμάχους δέχεσθε. 3. Άδικεϊ­
τε, ώ άνδρες Ά{}ηναϊοι, πολέμου άρχοντες καi σπονδας λύοντες.
4. Τού θέρους εύθυς άρχομένου οί Πελοποννήσιοι έσέβαλον ές την
Άττικήν· καi όντων αυτών ου πολλάς πω ήμέρας έν τήι Άττικήι ή νό­
σος πρώτον ηρξατο γενέσθαι Ά{}ηναίοις. 2
5. Περικλής ουκ ήγετο μάλλον ύπό τού δήμου fι αυτός ήγεν· έγίγνετό
τε λόγωι μεν δημοκρατία, εργωι δε ύπό τού πρώτου ό.νδρός ό.ρχή.

D. Λυσίου 3
ουκ άρξασθαί μοι δοκεϊ άπορον είναι, ώ άνδρες δικασταί, τής κατη­
γορίας, άλλα παύσασθαι λέγοντι. τοιαύτα αυτοϊς το μέγεθος καi το­
σαύτα το πλήθος είργασται.

Ε.
0
Ηλιαστών δρκος 4
Ψηφιούμαι κατα τούς νόμους, ... ουδε τους φεύγοντας κατάξω, ...
ουδε δώρα δέξομαι.

F. 'Αριστοφάνους
•:· »Δέχου τιμας παρ' ήμών. << - »Καi δη δέδεγμαι.<<

G. 1. Οί Σάμιοι τους αtχμαλώτους τών 'Αθηναίων εστιζον εις το μέτω­

πον γλαύκας.
2. Έκ τής Μενάνδρου Σαμίας- 5
•:· »Στίξω σε, νη τον 'Ήλιον.« - »στίξεις έμέ ;«
»Ήδη γ'« - »ό.πόλωλα« - »Ποϊ σύ, ποί μαστιγία;
λάβ' αύτόν ... «
Η. Περi τού φυλάσσειν καi φυλάσσεσθαι (L. 36Ν)
1. •:- Τό τοι δίκαιον πανταχού φυλακτέον.
2. Θεόγνιδος- (782) •:- . . . άλλα συ Φοίβε
ϊλαος ήμετέρην τήνδε φύλασσε πόλιν.
0
3. Ησιόδου .c •:· Μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρός δ' έπi πάσιν άριστος.
0
4. Ομήρου·d •:- Είρηταί 6 τοι πάντα, συ δε φρεσi σήισι φύλαξαι.
5. Πεφύλαξο τα ειρημένα. 6. Φυλάττου φαύλων έπαίνους.
7. Διογένης προς τον έντινάξαντα αυτώι δοκόν, είτ' εtπόντα· »φύλα­
ξαι«, »Πάλιν γάρ με«, Εφη, »Παίσειν μέλλεις;«

Ι. Περi τού πράττειν και ε-δ πράττειν (L. 28 IIC)

1. 'Αριστοτέλους- e Φασiνπράττειν μεν δείν ταχiJ τα βουλευθέντα,
βουλεύεσθαι δε βραδέως. 2. Τα σαυτού πράττε. 3. Σωφροσύνη άν
είη το τα έαυτού πράττειν. 4. Αυτός μεν ο\Jδεν εκαστος ποιήσειν έλ­
πίζει, τον δε πλησίον πάνθ' ύπερ αύτού πράξειν.
5. ·~ Άνδρος κακώς πράσσοντος έκποδων φίλοι.
 LEKTION 57 145

6. Σιμωνίδου· '~ Πράξας μεν εύ, πάς άνηρ άγαttός,

κακός δ' ει κακώς.
7. Άριστοτέλους·e 'Αδύνατον καλώς πράττειν τοίς μη τα καλα
πράττουσι ν.
8. •:· ΠολλοiJς κακώς πράξαντας ώρθωσεν Τύχη.
9. •:· 'Ελαφρόν, παραινείν τοίς κακώς πεπραγόσιν.
10. ':- Έαν δ' εχωμεν χρήμαθ', εξομεν φίλους.
11. ο:- • • • Φράζε και πεπράξεται.
Κ. Ξενοφώντος
Πρακτέον χρήματα, εί μέλλομεν εξειν δαπανάν, φυλακτέον δε δσα
δείται φυλακής.

ΙΙ

Α. 7
Έκ τού ίερού μη έκφέρειν τών άναθημάτων μηδε βλάπτειν μηδέν·
μηδε παρα τάξιν τασσόντων πίνακας μήτε άλλους έσφερόντων άνευ
τού ίερέως.
Β. Σωκρατικά, έκ τής Πλάτωνος Άπολογίαςf
1. Έπείπερ aπαξ ήργμαι τού πόνου τούτου, ου φευκτέον μοι. 2. Τό
ταττόμενον ποιώ. 3. Ού άν τις έαυτόν τάξη, ήγησάμενος βέλτιστον
είναι, η ύπ' άρχοντος ταχθfι, ενταύθα δεί - ώς έμοί δοκεί - μένοντα
κινδυνεύειν. 4. Έμοι τούτο προστέτακται ύπο τού θεού πράττειν.
5. Άλλην μεν άρχην ουδεμίαν πώποτε ήρξα έν τf) πόλει· έβούλευσα
δέ.

C. Γραμματικόν
1. Άριστον δούλψ, έφ' δ τέτακται, τούτο ποιείν. 2. 'Έλεγεν δ δε­
σπότης, ώς δούλψ άριστον, έφ' δ τεταγμένος ει:η, τούτο ποιείν. 3. τα
προστεταγμένα ποιείν δεί. 4. Ποιείτε δ τέταχθε δράν. 5. Ποιούσιν
δ δράν τεταγμένοι είσίν. 6. 'Ό έτετάγμην δράν έποίησα. 7. Ποιη­
τέον ήν σοι δ έτέταξο δράν. 8. Ά έτέταχθε δράν ποιητέα ήν
ύμίν. 9. Πάς τις έσπευδε πράττειν δ προσετέτακτο.
D. Σωκρατικά, περi τού έλέγχεινg
1. 'Ό τι σοι δοκεί λέγε, έρωτών τε καi έρωτώμενος 'έλεγχέ τε και έλέγ­
χου. 2. οι:ονταί με έκάστοτε οί παρόντες ταύτα αυτόν είναι σοφόν&.
&..ν άλλον έξελέγξω. 3. Έγώ είμι τών ήδέως μεν άν έλεγχθέντων ει: τι
μη άληθες λέγω, ήδέως δ' &..ν έλεγξάντων ει: τίς τι μη άληθtς λέγοι, ουκ
άηδέστερον μεντ&..ν έλεγχθέντων η έλεγξάντων· μείζον γαρ αuτό άγα­
θόν ήγούμαι, δσψπερ μείζον άγαθόν έστιν αυτόν άπαλλαγήναι κακού
τού μεγίστου ή άλλον άπαλλάξαι.
Ε. 1. Παροιμία· Και ταύρον άγχοις.
2. Φιλήμονος·
·~ Εί ταίς άληθείαισιν οί τεθνηκότες
146 LEKTION 57

αtσΟησιν εlχον (άνδρες &ς φασίν τινες),

άπηγξάμην aν &στ' tδείν Εύριπίδην.
3. Δημοκράτης δ Παρρησιαστής 8 , έρωτήσαντος Φιλίππου, τί άν
ποιών χαρίζοιτο 'Α{)ηναίοις, εlπεν· »άπαγξάμενος«.
F. Θουκυδίδου 9
1. Φόβος μνήμην έκπλήσσει. 2. Οί Μυτιλήναιοι Τ\λλάξαντο πολλής
εύδαιμονίας πολλΤ)ν κακοδαιμονίαν. 3. Νυκτομαχίας γενομένης έτε­
τάρακτο πάντα. 4. Οϋ~ως ο-δν οί μεν Συρακόσιοι κατα την μάχην ε-δ
έπεπράγεσαν, οί δ' Ά&ηναίοι κακώς.
G. 1. Οί Ά{}ηναίοι, δρώντες τους πολεμίους, έξεπλάγησαν. 2. Την δύ­
ναμιν τών πολεμίων, ώ άνδρες, μη έκπλαγήτε.
Η. Τραγικά τινα
1. :~ 'Ώμοι, πέπληγμαι καιρίαν πληγην εσω. (Αl,σχ.)
2. Βαρεί~ συμφορ(χ πεπλήγμεθα.
3. 'Ετεοκλής καi Πολυνείκης, οί 'Αντιγόνης άδελφοί, άπέθανον (ώς
Σοφοκλής λέγει) »Πλήξαντές τε και πληγέντες«· άλλήλους γαρ έφόνευ­
σαν. 4. Άπαλλαχθήσομαι βίου θανούσα.
Ι. Κωμικά
1. 'Ός άν πεπλήΎ!l τον πατέρα, άντιπεπλήξεται. 10
2. ':- Έγω δε πολέμου καi κακών άπαλλαγείς
άξω τα κατ' άγρους εισιων Διονύσια. 11

ΠΙ

Α. Έπικτήτου
1. Ταράσσει τους άνθρώπους ού τα πράγματα, άλλα τα περi τών
πραγμάτων δόγματα.
2. Άρα λυπή; άρα φοβfl; άρα τετάραξαι; και πώς εσrι έλεύθερος;
3. Εί τέταξαι έν χώρ~ ύψηλfι, εύθυς τύραννος είναι δοκείς; μη γένοι­
το.

4. Μωρος δ λέγων· »έγω άπαθής εiμι και άτάραχος μόνος έγω άπήλ­
λαγμαι πάσης ταραχής«· σοφός γαρ ούχ δ λέγων ταύτα, άλλ' δ ών τοι­
ούτος.
5. Βούλεσθε ζήν φοβούμενοι, βούλεσθε λυπούμενοι, βούλεσθε τα­
ρασσόμενοι; ούδαμώς. ούδεις γαρ οίJτε φοβούμενος ούτε λυπούμενος
οϋτε ταρασσόμενος έλεύθερός έστιν. 'Όστις δ' άπήλλακται λυπών καi
φόβων καi ταραχών, σδτος τfl αύτfl δδψ και τού δουλεύειν άπήλλακ­
ται.

6. Άνέχου και άπέχου.

Β. Μουσωνίου
Αίδούς παρα πάσιν άξιος εση, έαν πρώτον άρξη σαυτόν αiδείσθαι.
 LEKTION 57 147

C. Μενάνδρου
~:- Νόμον φοβηθεiς ου ταραχθήση νόμφ.

D. Πλάτωνος, έκ τού Μενεξένου 12 (237α)

Πόθεν δ.ν όρθci>ς άρξαίμεθα άνδρας άγαθοuς έπαινούντες, οί: ζώντές
τε τους έαυτών ηϋφραινον δι' άρετΤ)ν καi την τελευτην άντi τής τ<ον
ζώντων σωτηρίας ήλλάξαντο;
Ε. Πύρρος δ βασιλεύς 13 , άκούσας ότι νεανίσκοι πολλa βλάσφημα περi
αυτού πίνοντες είρήκασιν, έκέλευσεν άχθήναι μεθ' ήμέραν 14 προς αυ­
τόν aπαντας άχθέντων δε τον πρώτον ήρώτησεν, εί ταύτα είρήκασι
περi αυτού. και ό νεανίσκος »ταύτα«' είπεν' »ώ βασιλεύ· πλείονα δ'
δ.ν τούτων είρήκαμεν' ει πλείονα οίνον είχομεν«.
F. Γάϊος Καίσαρ, τaς 'Αλεξάνδρου πράξεις άναγιγνώσκων, έδάκρυσε
και προς τους φίλους είπεν ότι »tαύτην την ήλικίαν εχων ένίκησε
Δαρείον, έμοi δε μέχρι νύν ουδεν πέπρακται«.

aΡο!. 1254b 5; 1291a 35; 1333a 13; 1333a 2; 1277b 12 b Ι 25,4; Ι 49,3; Ι 53,2; ΙΙ 47,2-3; ΙΙ
65,8-9 c Op. 694 d Hymn.Apoll . 544 e Ε.Ν. 1142b 4; Pol. 1323b 32 ι Apol.
28d. 32b. 33c. al. g Gorg. 462a, Apol. 23a; Gorg. 458a.

1 435 ν.Chr.Athens Eίnmischung ίη den Krieg νοn Kerkyra (Korfu) gegen seine Mutter:;tadt
Korinιh war einer der Hauptanlasse des Peloponnesischen Kriegs (L. 53 ΙΜ). 2 430 v.Chr.
Die Pest, an der auch Perikles starb. 3 Rhetor (ca. 450-380 v.Chr.). Begίnn seiner Ankla-
gerede gegen die Morder seines Bruders (unter den DreiBig Tyrannen 404-3
v.Chr.). 4 Die Heliasten waren Richter beim Hochgericht Heliaia. 5 Sprecher: ein
erzϋrnter Herr und sein Sklave; vg1. L. 6 Fn. 4. 6 ist gesagt. 7 Inschrift an eίnem
Tempel in Loryma, einer kleinen Hafenstadt ίη Karίen, betr. das Aufstellen von Weihgaben
dort. 8 Είη athenischer Demokrat. παρρησία Redefreiheit, ungehemmtes Sprechen (davon
παρρησιάζομαι, ό παρρησιαστής). 9 Nr. 3 und 4 beziehen sich auf den Kampf um Syra-
kus, 413 v.Chr. 10 Fut.Perf.Pass. (Ap. Gr. Nr. 10 Fn. 6). 1t Vg1. L. 41 ΙΒ3.
12 Preisrede auf GefaJlene. 13 Pyrrhus νοη Epirus (319-272 v.Chr.), der groBe Gegner
der Romer und Karthager. 14 nach Tagesanbruch, am nachsten Morgen.
148 LEKTION 58

Lektion 58

βλέπω, βλέψω, έβλεψα . . τρέπω . . έτραπόμην . . έτράπην

κλέπτω, κλέψω .. κέκλοφα τρέφω τέθραμμαι, έτράφην

1
Α. 1. 'Ύει· νείφει. 2. Ή τέχνη τον τεχνίτην τρέφει. 3. Βλέποντες ου
βλέπουσι και άκούοντες ουκ άκούουσιν. 4. ::- 'Όρκους έγώ γυναικός
εις ϋδωρ γράφω. 5. Δια τί ένθάδε νύν διατρίβεις περι την τού Βασι­
λέως Στοάν; 6. ου με δεί λείπειν την τάξιν.
Β. Περι τής Μελήτου γραφής (Πλατωνικά)a
1. »;Ω Σώκρατες, τίνα γραφήν σε γέγραπται Μέλητος;« - »ώς καινους
ποιούντα θεούς, τους δ' άρχαίους ου νομίζοντα έγράψατό με.«
2. Κατα την γραφην fιν έγράψω, ώ Μέλητε, έγώ τους νέους δια­
φθείρω.
C. 1
::- Πολλοι πόλλ' έπέγραψαν· έγω μόνος ου τι εγραψα.
D. Έκ τής Καινής Διαθήκηςb
1. Ό λόγος ον άκούετε ουκ εστιν έμός, άλλα τού πέμψαντός με πα­
τρός.
2. 'Έγραψεν δε και τίτλον 2 ό Πιλάτος και έθηκεν 3 έπι τού σταυρού·
ήν δε γεγραμμένον· ΙΗΣΟΥΣ Ο ΝΑΖΩΡ ΑΙΟΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ
ΙΟΥ ΔΑΙΩΝ ... και ήν γεγραμμένον Έβραϊστί, 'Ρωμαϊστί, Έλληνι­
στί· έλεγον ο-δν τφ Πιλάτψ οί άρχιερείς τών 'Ιουδαίων· μη γράφε· ό
βασιλευς τών 'Ιουδαίων, άλλ' δτι εκείνος εlπεν· βασιλεύς είμι τών
'Ιουδαίων. Εlπεν δ Πιλάτος δ γέγραφα γέγραφα.
3. »Πέμψον άνδρας είς Ίόππην και μετάπεμψαι Σίμωνά τινα δς έπι­
καλείται Πέτρος.« ... »;Ηλθον μεταπεμφθείς. Πυνθάνομαι ο-δν, τίνι
λόγψ μετεπέμψασθέ με.«
4. Γυνη έν ήσυχίςχ μανθανέτω ... διδάσκειν δε γυναικι ούκ επιτρέπω.
Ε. Έκ τών Θουκυδίδου 4
1. Οί Κερκυραίοι εtκοσι ναυσι τρεψάμενοι τους Κορινθίους έδίωξαν.
2. Οί Κορίνθιοι προς φυγΤ)ν ετράποντο. 3. Οί Πελοποννήσιοι
τροπην τών 'Αθηναίων ίππέων έποιήσαντο και τροπαίον εστη­
σαν. 4. Τον Ε-Uρυμέδοντα οί 'Αθηναίοι ευθυς περi Ήλίου τροπας
τας χειμερινας άπέπεμψαν ές την Σικελίαν μετα δέκα νεών. 5
F. Περi τών τού Ήλίου τροπών τών έκ θέρους είς χειμώνα καl έκ χειμώ­
νος είς θέρος
1. Πλάτωνος·c Αί χειμεριναl τροπαί· αϋτη έστlν ή ήμέρα έν ή τρέπε­
ται θερινός fιλιος είς τα χειμερινά. 2. 'Όταν δ fιλιος τραπfl, τρέπεται
καi ή &ρα.
 LEKTION 58 149

G. Κλεάν{)ης βιβλία κάλλιστα καταλέλοιπεν, ών έστι καi το Περi τού

'Ότι ή αυτη άρετη καi άνδρός καi γυναικός.d
Η. Στίχοι
1. ::- Τους τρόπους άπλούς έχω. (Ευρ.)
2. ::- Πάλαι το σιγάν φάρμακον βλάβης έχω. (Αlσχ.)
3. ':- Φίλος με βλάπτων ουδεν έχθρού διαφέρει. (κωμ.)
Ι. 1. Κλεπτών ή νύξ. 2. Κλέπτων τι έaν εύρεθfις, στίξω σε.
3. Ήσίοδος δέ που λέγει·
::- Ώς ουκ έστι Διός κλέψαι νόον ο-Uδε παρελθεϊν.
4. Πόθεν εξαπίνης πεπλούτηκας; μών κέκλοφάς τι ΕΚ τού ίερού;
(κωμ.)

Κ. Έκ τής Σωκράτους άπολογίαξ

'Εάν με ό.ποκτείνητε, ουκ έμε μείζω βλάψετε η ύμάς αυτούς. Έμε μεν
γό.ρ ο-Uδf:ν άν βλάψειεν οiJτε Μέλητος οiJτε 'Άνυτος ουδε γό.ρ άν δύ­
ναιντο. ου γό.ρ οίομαι θεμιτόν είναι ό.μείνονι ό.νδρi ύπό χείρονος
βλάπτεσθαι.

ΙΙ

Α. Περi κρυπτών καi φανερών

1. Ήρακλείτου· Ό θεός ό Ε:ν Δελφοϊς οίJτε λέγει οiJτε κρύπτει,
ό.λλό. σημαίνει.
2. Οvδέν σε κρύψω. 3. Πάντ' &.ν κρύψαις πλην έρωτος. 4. Λέγοιμ'
aν· ου γό.ρ δεί κεκρύφθαι το καλόν.
5. Ta κρυπτa φανερa έγένετο. 6. Πάντα τό. καλυπτόμενα ό χρόνος
εtς φώς aγει. 7. ουδέν έστι κεκαλυμμένον δ ουκ άποκαλυφθήσεται.f
8. Γοργίου προς Σωκράτη· Έγώ σοι πειράσομαι, ώ Σώκρατες,
σαφώς ό.ποκαλύψαι την τής ρητορικής δύναμιν aπασαν.g
B.-D. Τραγικά
Β. Περi τού Πολυνείκους τάφου· έκ τής Σοφοκλέους Άντιγόνης
1. Ύπόθεσις τής Άντιγόνης- 6 Άποθανόντα Πολυνείκη έν τfι
προς Έτεοκλέα τον ό.δελφόν μονομαχί~ Κρέων aταφον έκβαλων
κηρύττει μηδένα αυτόν θάπτειν, θάνατον την ζημίαν ό.πειλήσας. Τού­
τον Άντιγόνη ή ό.δελφη θάπτειν πειράται.
2. ::- Κεϊνον δ' έγω θάψω.
3. ::- . . . Τον νεκρόν τις ό.ρτίως Ι θάψας βέβηκεν.
4. ::- Τήνδ' εϊλομεν θάπτουσαν.
5. ::- Αϋτη τον aνδρ' έθαπτεν.
C. Έκ τού Σοφοκλέους Αίαντος 7
::- »"Εν σοι φράσω· τcνδ' έστiν ovχi θαπτέον.«
»Συ δ' ό.ντακούση τούτον ώς τεθάψεται.«

D. Ευριπίδης Ίκέτισιν (531)

':- Έάσατ' ηδη γfi καλυφθήναι νεκρούς.
150 LEKTION 58

Ε. ΑΙ:σχύλος τελευτήσας εν Σικελί~ περi Γέλαν τέθαπται, ό δ' Ευριπίδης

έτελεύτησε καi έτάφη έν Μακεδονί~.
F. Περi ήρώων τροφής
1. ::- Ού χρη λέοντος σκύμνον έν πόλει τρέφειν. 2. Τον 'Ίωνα 8 ή
προφήτις ή εν Δελφοίς άνέθρεψε. 3. Άχιλλεuς ύπό Χείρωνος τού
Κενταύρου έτράφη.
G. Ευριπίδου
1. Έν τfl Έκάβη, αύτη ή βασίλεια λέγει·
':· Έγω δ' έθρέφ6ην ϊ λπίδων καλών ϋπο, / βασιλεύσι νύμφη.
Σχόλιον· 9
Ό νοϋς καi ή σύνταξις οϋτως έτράφην ύπό καλών έλ­
πίδων, μέλλουσα γενέσθαι νύμφη βασιλεϋσιν.
2. Έν δε τοίς Ήρακλείδαις ή Μακαρία, πρiν i.υ.:οθανείν έκοϋσα, 10 λέ­
γει·

:;- ;Ω χαίρε, πρέσβυ· σαίν χεροίν τεθράμμεθα,

σοi παίδες έσμέν.
3. Έν aλλοις δε δράμασίν έστι τό »Οtμοι· ποί τράπωμαι«, καi >>Νϋν
προς χοροuς τραπώμεθα.«
Η. Περi σκέψεως Πλατωνικά
1. 'Έμοιγε δοκεί <bφελείν μtν τοuς φίλους ή δικαιοσύνη, βλάπτειν δε
τους έχθρούς.
2. »Σκεπτέον πότερον δίκαιον τούτο ή ου δίκαιον.« - »Σκόπει
δή.« 3. »Έγω μεν ουκ έπίσταμαι, άλλα σκέψομαι μετα σού· ή δε
σκέψις περi τών μεγίστων.« - »σκοπώμεθα δή.« 4. »Σκέψασθε πότε­
ρον δοκεί έπιχειρήσαι τψ εργψ.« - »'Έσκεπται, εφη.« 5. Πιστεύω σε
έσκέφθαι, ώ Καλλία, τίς έστι διδάσκαλος άρετής. 6. Άποκρίνου δή·
ούδtν γαρ βλαβήση. 7. Στρέφεις έκάστοτε τους λόγους aνω καi
κάτω, ώ Σώκρατες. 8. Ό Καλλίας στρέφεται aνω καi κάτω έπι­
κρυπτόμενος την αύτού άπορίαν. 9. Ούκ εχω δποι τράπωμαι. 10.
»'ΕΚ τίνων, ώ Γλαύκων, και πόσαι τινές εισιν αί τής πόλεως πρόσ­
οδοι; δήλον γαρ δτι έσκεψαι.« - »Άλλα μα Δί', έφη δ Γλαύκων, ταύ-
, ,,
τα γε ουκ εσκεμμαι.«

1. 'Αριστοτέλους
Τών πολιτειών δεί έπισκοπείν τας τροπάς, ούκ έσκεμμέναι δ' εi:σi νϋν.
Κ. Γ ραμματικόν
1. Τών στρατιωτών ην τις στρέφηται, θανάτφ ζημιωθήσεται.
2. Οί βάρβαροι στραφέντες (τραπέντες, τραπόμενοι) έφυγον.
3. Τοίς Μαντινεϋσιν μέρος τι τής Άρκαδίας κατέστραπτο ύπήκοον.

ΠΙ
'Αναγνώσματα

Α. Έκ τής Ξενοφώντος Κύρου παιδείας

1. Κύρος έκόντων μtν ήγήσατο Μήδων καi Περσών, κατεστρέψατο δε
Σύρους, Άσσυρίους καl aλλους πολλούς. 2. Ήλθον οί κατάσκοποι
 LEKTION 58 151

οϋς έπεπόμφει Κύρος καl έλεγον δτι πάρεισιν οί πολέμιοι. 3. Ή

στρατιa τφ Κύρψ παρετέτακτο, ό δε ελεξε τάδε· Άνδρες Πέρσαι·
ύμείς ησκήσατε τό. είς τόν πόλεμον πολυ μάλλον τών πολεμίων, συντέ­
θραφ{}ε δε καl συντέταχ{}ε πολυν χρόνον καl συννενικήκατε μετ'
άλλήλων καl πάσαν Άσίαν κατέστραφθε· καl τήμερον νικήσετε.
Β. Περl τής Κύρου τελευτής
Έκ τών Διοδώρου· (11 44,2) 11 Κύρου τού Περσών βασιλέως, πλεί­
στον iσχύσαντος τών κα{}' αύτον καl στρατεύσαντος μεγάλη δυνάμει
είς την Σκυθίαν, ή βασίλισσα τών Σκυ{}ών τό τε στράτευμα τών
Περσών κατέκοψε καl τον Κύρον, αίχμάλωτον γενόμενον, άν­
εσταύρωσεν. 12

C. Περi Στησιχόρου τού ποιητού

Στησιχόρος Εl~φόρβου ήν υίός, πόλεως δε Ίμέρας τής Σικελίας
γέγονε δε λυρικός, καi εστιν αυτού τό. ποιήματα Δωρίδι διαλέκτψ έν
βιβλίοις ΚS'· φασl δ' αύτόν γράψαντα ψόγον Έλένης τυφλωθήναι,
πάλιν δε γράψαντα Έλένης έγκώμιον έξ ονείρου, την Παλινψδίαν,
άναβλέψαι.
D. Πύρρος έπεl Σικελίας άποτυχ<l>ν 13 έξέπλει, μεταστραφεlς οπίσω προς
τους φίλους »οϊαν«, έφη, » Ψωμαίοις καl Καρχηδονίοις άπολείπομεν
παλαίστραν. «
Ε. Οίόμενος Ίππόνικος υίον τρέφειν, άλιτήριον έαυτψ ετρεφεν, δς άνα­
τέτροφεν έκείνου τον πλούτον και &παντα τον βίον. 14

• a Euthyphr. 2c/3b; Apol. 26b b Jh. 14,24; 19,19-21; Act. 10,5.29; l.Tim. 2,11 c Leg.
915d. 945e d Diog. L. VIII 174 e Pl.Apol. 30c r Mt. 10,26 & Pl.Gorg. 455d.

1 Auf eine Hausmauer ίη Rom gekritzelt (Kaibel 1123). 2 lat. tiτulum, Aufschrift.
3 setzte, stellte. 4 Vgl. L. 571C; IIF. 5 Dezember 414 v.Chr. zur Hilfe fίir die ge-
fahrdeten Belagerer von Syrakus. 6 Die >Hypothesen<, d.h. inhaltlichen •Grundlagen< der
griechischen Dramen standen ίη den alexandrinischen gelehrten Ausgaben jeweils vor dem Τ ext
und sind z.T. in den erhaltenen Handschriften ίiberliefert; vgl. L. 62 Fn. 4. 7 Menelaos
will das Begrabnis des Aias verbieten. Teukros widerspricht ihm (ν. 1140f.). 8 Ion, der
Stammesheros der Ionier, Titelperson eines Dramas von Euripides. 9 Scholien sind erkla-
rende Anmerkungen νοη antiken (und spateren) Gelehrten, die oft auf den Randern mittelalterli-
cher Handschriften erhalten sind. 10 Vgl. L. 56 ΙΙΗ2. 11 Diodor kompilierte z.Z.
des Kaisers Augustus eine Weltgeschichte, von der erhebliche Teile erhalten sind. 12 Dies
ist eine νοη vielen Legenden ίiber den Tod des Grϋnders des Persischen Weltreichs. Sein Grab in
se1ner Konigsstadt Pasargadae (nicht weit von Schiras und Persepolis) ist erhal-
ten. 13 τυχών Partiz. Aor. ετυχον treffen, erlangen; <'χπο- nicht-gewinnen, verfeh-
len. 14 Der Redner Andokίdes bezieht sίch hier auf Hipponikos, den reichsten Mann in
Athen, und dessen Sohn Kallias.
152 LEKTION 59

Lektion 59

πλάσσω, πλάσω τρίβω, τρίψω

τάσσω, τάξω aγχω, aγξω

Α. Φασι νεανίαν τινά, άναγκαζόμενον ύπό τού πατρός γεωργείν, ά.πάγ­

ξασθ<;ιι, γράψαντα εν γραμματιδίφ δτι άπέραντον ή γεωργία· σπείρειν
δπως θερίσωμεν, είτα θερίζειν δπως σπείρωμεν· άτοπόν τι τό χρήμα
τής περιόδου.

Β. Θουκυδίδουa
1. Θουκυδίδης 'Αθηναίος ξυνέγραψε τον πόλεμον τών Πελοποννη­
σίων και 'Αθηναίων ώς έπολέμησαν προς άλλήλους, άρξάμενος εύθiJς
καθισταμένου 1 και ελπίσας μέγαν τε εσεσθαι και άξιολογώτατον τών
προγεγενημένων.
2. Περι τής ξυμμαχίας τής Δηλιακής 2 · Οί ·Ελληνοταμίαι 3 έδέ­
χοντο τον φόρον· οϋτω γό.ρ ώνομάσθη τών χρημάτων ή φορά· και ήν ό
πρώτος φόρος ταχθεις τετρακόσια τάλαντα και έξήκοντα.
3. Περι τού πολέμου τού έν Σικελίςχ 4 • Οί 'Αθηναίοι έπi Συρα­
κούσας επλεον' δέκα δε τών νεών προvπεμψαν ές τον μέγαν λιμένα,
κηρύξαι προσπλεύσαντας δτι 'Αθηναίοι f]κουσι Λεοντίνους ές την
έαυτών κατοικιούντας κατό. ξυμμαχίαν και ξυγγένειαν. επεi δε εκη­
ρύχθη και κατεσκέψαντο τήν τε πόλιν και τους λιμένας, άπέπλευσαν
πάλιν ές Κατάνην.

C. Περι τών 'Αθήνησι δούλων και μετοίκων 5

Τών δούλων και τών μετοίκων πλείστη έστιν Άθήνησιν άκολασία,
και ουτε πατάξαι εξεστιν αύτόθι ουτε ύπεκστήσεταί 6 σοι ό δούλος.
Ov δ' Ενεκά εστι τούτο επιχώριον εγω φράσω. Ει νόμος ήν τον δούλον
ύπο τού έλευθέρου τύπτεσθαι η τον μέτοικον η τον άπελεύθερον'
πολλάκις άν τις, οιηθεις είναι τόν Άθηναίον δούλον, έπάταξεν άν·
έσ{}ήτά τε γaρ ούδεν βελτίων δ δήμος αυτόθι ή οί δούλοι και οί μέτ­
οικοι, καi τό. είδη ούδΕ:ν βελτίους είσίν.

D. Φιλίππου βασιλέως και Δημοσθένους

1. Έκ τής Φιλίππου προς 'Αθηναίους έπιστολής Καi προς
τόν Πέρσην πρέσβεις έπέμψατε πείσοντας αuτον εμοι πολεμείν· δ
μάλα άν τις θαυμάσειεν.
2-7 Δημοσθένους 2. Φίλιππος αιτίας ούκ ούσας πλασάμενος πο­
λεμεί προς ήμάς. 3. Λέγουσί τινες ώς Φίλιππος πρέσβεις πέπομφεν
ώς Βασιλέα. 4. 'Ά Φίλιππος εύξαιτ' δ.ν τοίς θεοίς, ταύτα ύμών τινες
ενθάδε ποισύσιν. 5. Αισχίνης f]κειν εφη πολλό. πεπεικως τον Φίλιπ-
 LEKTION 59 153

πον και μεγάλα άγαθά· πάντα δε ταύτα πεπλασμένα ην. 6. 0-δτος ό

λόγος, ει έλέχθη τότε, σωτήριος αν ήν· λελέξεται δ' aρα και νύν. 7.
Λέγει Μειδίας 7 ώς έσκεμμένα και παρεσκευασμένα πάντα λέγω νύν·
κάγω δ' έσκέφθαι φημί, πώς γαρ ου; Μειδίαν μέντοι μηδεν έσκέφθαι
πώποτ' εν παντι τψ βίφ δίκαιον δήλόν έστιν.

Ε. Πλατωνικόν 8
»Πάντα τα κέρδη ό λόγος ήμάς ήνάγκακεν όμολογείν άγαθα είναι.« 9 -

»Ήνάγκακε γάρ, ώ Σώκρατες, μάλλον έμέ γ' ή πέπεικεν.« - »Άλλ'

ίσως μετα τούτο και πείσειεν aν· νύν δ' oiJν, είτε πέπεισαι είτε - δπως
δη έχεις, όμολογείν σε δεί πάντα τα κέρδη άγαθα είναι.«

F. Αισχύλος
'Ισθμοί θεώμενος άγώνα πυκτών, έπει πληγέντος θατέρου (=τού έτ.)
το θέατρον έβόα, νύξας 'Ίωνα τον Χίον ))όρ(ις«, εφη, ))οίόν έστιν ή
aσκησις; ό πεπληγως 10 σιωπQ., οί δε θεώμενοι βοώσιν.«

G. Περι Άρχιλόχου 11
Λέγουσιν Άρχίλοχον, έτι νεώτερον δντα, πεμφθέντα ύπο τού πατρός
Τελεσικλέους είς άγρόν, εις τον δήμον δς καλείται Λειμώνες, ώστε
βοϋν καταγαγείν είς πράσιν 12 , άναστάντα 13 πρωίτερον τής νυκτός,
σελήνης λαμπούσης, aγειν την βούν εις πόλιν. ώς δ' έγένετο κατα τον
τόπον δς καλείται Λισσίδες 1 4, δόξαι γυναίκας ίδείν άθρόας 15 . νομί­
σαντα δ' άπο τών έργων άπιέναι αυτας εις πόλιν, προσελθόντα
σκώπτειν' τας δε δέξασθαι αυτον μετα παιδιάς καl γέλωτος καi
έπερωτήσαι, ει πωλήσων aγει την βούν· φήσαντος δέ, είπείν δτι αυται
δώσουσιν αυτψ τιμην άξίαν, λεχθέντων δε τούτων αυτας μέν, ούδε
την βοϋν, ουκέτι φανερας είναι, προ τών ποδών δε λύραν όράν αυ­
τόν. καταπλαγέντα δε καi μετα τινα χρόνον έννουν γενόμενον ύπολα­
βείν16 τας Μούσας είναι τας φανείσας και την λύραν αύτψ δωρησαμέ­
νας καl άνελόμενον 17 αυτην πορεύεσθαι εις πόλιν καi τψ πατρi τα
γενόμενα δηλώσαι.

a Thuc. 1 1,1; 1 96,2; VI 50,3.

1 καftισταμένου τού πολέμου Gen.abs. als der Krieg begann. 2 Der Delisch-Attische
Seebund, die Basis der athenischen GroBmacht. 3 Verwalter der Griechen, Schatzmeister
des Seebunds. 4 i.J. 415 v.Chr. - Leontinoi (Name der Stadt und auch ihrer Einwohner),
ca. 40 km nordwestlich νοn Syrakus und νοη diesem dauernd bedrangt, war seit langem Bundes-
genosse νοn Athen. 5 Aus der pseudo-Xenophontischen Parteischrift >Vom Staat der
Athener< (12,3); s. L. 46 C5f. 6 wird aus dem Weg gehen (wortlich: sich νοη unten weg-
stellen) . 7 Einer der Gegner des Demosthenes. 8 Ende des ps.-platonischen Dialogs
>Hipparchos<. Sokrates hat einen jungen Unterredner durch Fangschlϋsse in die Enge getrie-
ben. 9 κέρδος ist Gewinn, Vorteil (wie konnte der nicht »gut« sein?). 10 Var.lect.
πληγείς. Welche Lesart ist richtig? 11 Archilochos (um 650 v.Chr.) war der erste groBe
Dichter subjektίνer Lyrik. Die Legende νοη seiner Berufung war eingemeiBelt auf einer Wand
des Heiligtums, welches spate Nachfahren ihm in seiner Heimatstadt Paros errichteten. Die ln-
schrift wurde erst 1954 bekannt. 12 πράσις Verkauf (πιπράσκω). 13 άναστάς,
154 LEKTION 60

-στάντος (Partizip, vgl. lat. stans, stantίs) aufstehend, aufgestanden (Aorist). 14 die Glat-
ten (d.h. wohl: abschίissige Felsen). 15 άθρόος, ον, α, Att. άθρούς, Adj. zusam-
men (ίπ einer Gruppe). 15 Inf.Aor. von ύπολαμβάνω unterstellen, annehmen, verste-
17
hen. άνειλόμην, Partiz. άνελόμενος, sιarker Aoήst, nahm auf.

Lektion 60

στέλλω, στελώ . . . έστάλην δέρω, δερώ ... έδάρην

σφάλλω . . . εσφηλα φθείρω . . . έφθειρα
εσφαλμαι έφθαρμαι

1
Α. Εvριπίδουa
1. ::- Τίνος μ' εκατι 1 γής άποστέλλεις, Κρέον;
2. ::· Καί σ' ου κεναϊσι χερσi γής άποστελώ.
Β. Έκ τής Καινής Δια{}ήκηςb
1. 0-ότοι εγνωσαν δτι σύ με άπέστειλας. 2. Καθ<bς άπέσταλκέ με ό
Πατήρ, κάγω πέμπω ύμάς. 3. Τοiις δώδεκα άπέστειλεν δ 'Ιη­
σούς. 4. Ό δεχόμενος ύμάς έμε δέχεται, καi ό έμε δεχόμενος δέχεται
τον άποστείλαντά με. 5. Και άπέστειλεν α-Uτους κηρύσσειν την βασι­
λείαν τού θεού καl ίάσθαι τους άσθενεϊς. 6. Εvαγγελίσασθαί με δεϊ
την βασιλείαν τού θεού, δτι έπl τούτο άπεστάλην (v.l. άπέσταλ­
μαι). 7. Άπόστειλον είς Ίόππην καl μετάπεμψαι Σίμωνα τον έπικα­
λούμενον Πέτρον. 8. Ίδοiι οί aνδρες 2 οί άπεσταλμένοι ύπο τού
Κορνηλίου.
C. Ευριπίδου, έκ τής Ίφιγενείας τής έν Ταύροιξ
1. Ίφ. •:· Θέλοις aν, εί σώσαιμί σ', άγγεϊλαί τί μοι
προς Άργος έλθών, τοϊς έμοϊς έκεϊ φίλοις;
2. Ίφ. ::- Άγγελλ' Όρέστηι, παιδl τώι 'Αγαμέμνονος
ή έν Αvλίδι σφαγείσ'(α) έπιστέλλει τάδε
ζώσ'(α) 'Ιφιγένεια, τοϊς έκεί δ' ου ζώσ' ετι.
3. Όρ. ::- Φεύ· / πώς ά.ν μ' άδελφής χεlρ περιστείλειεν άν;
D. Εύριπίδου, έξ άλλων δραμάτωνd
1. * 'Αλλ' εlμι και σην άγγελώ παρουσίαν.
2. Μενέλαος- * Άγγειλον είσαι δεσπόταισι τοίσι σοίς
Γραϋς θεράπαινα·
::- Πικρο-Uς άν οlμαί γ' άγγελείν τους σους λόγους.
 LEKTION 60 155

Ε. Περi έπαγγελμάτων
1. Άριστοτέλους-e Ta πολιτικa έπαγγέλλονται μεν διδάσκειν οί
σοφισταί, πράττει δ' α'Uτών ουδείς, άλλ' οί πολιτευόμενοι.
2. Πλάτωνος-r Τοίς σοφισταίς ουκ εχω τελεϊν μισθούς, οϊπερ μόνοι
έπηγγέλλοντό με οlοί τε είναι ποιήσαι καλόν τε κάγαθόν.
3. Τού αύτού·r Αuτό τούτό έστι το έπάγγελμα δ έπαγγέλλομαι.
4. 3 Έπηγγείλατό μοι ό θεός δτι νικήσομεν.
5. Παύλου τού Άποστόλου·g Ό θεός, δ έπήγγελται, δυνατός Ε:στι
και ποιή σαι.
6. + »Άρα τούτ' έστι το έπάγγελμα δ έπήγγελσαι;« - »Ναί· τούτο καi
έπήγγελμαι και έπηγγέλμην και έπαγγελούμαι.«
F. Περι τού σφάλλειν και σφαλήναι
1. =~'Οργής κρατείν δεϊ· πλείστα γaρ σφάλλει δόμους. 2. Δαίμων τις
εσφηλέ σε.
3. 'Εκ τού Πλάτωνος Γοργίου (461c)· έστι δε Σωκράτης δ
λέγων· JΩ κάλλιστε Πώλε, ό.λλά τοι έξεπίτηδες 4 κτώμεθα έταίρους
καl ύείς, ίνα, έπειδaν αυτοι πρεσβί,τεροι γενόμενοι σφαλλώμεθα, παρ­
όντες ύμείς οί νεώτεροι έπανορθώτε ήμών τόν βίον και έν έργοις και
έν λόγοις. και νύν, εt τι έγω και Γοργίας έν τοίς λόγοις σφαλλόμεθα,
συ παρWν έπανόρθου· δίκαιος δ' εί.
4. Τού αύτού· 'Ήκιστα δεϊ σφάλλεσθαι περι τού πώς δεί ζήν.
5. Κυβερνήτης άκρος, έάν πηι σφαλήι, ίκανός έστιν έπανορθούσθαι.
6. Αί γυναίκες αί σφαλείσαι και ταίς οuκ έσφαλμέναις αίσχύνην φέ­
ρουσιν.

7. Ευριπίδου·
::- 'Άπαντές έσμεν είς το νουθετείν σοφοί,
αυτοi δ' δταν σφαλώμεν, ού γιγνώσκομεν.
G. Περi τού βάλλειν και βληθήναι
1. Παροιμία· ::· 'Ήν πολλa βάλληις, άλλοτ' άλλοίον βαλεϊς. 5
2. + Οί Τρώες άπο τών πύργων λίθοις εβαλλον. 5 3. +Πάνδαρος Με­
νέλαον έβαλεν οίστώι. 5 4. + Μενέλεως τώι Πανδάρου οίστώι
έβλήθη, βεβλημένον δ' αύτον Μαχάων έθεράπευε.

ΙΙ

Α. 1. Γοργίου· Αίσχρώς μεν έσπειρας, κακώς δ' έθέρισας.

2. Παροιμία· Κύνα δέρεις δεδαρμένην· έστι δ' ή παροιμία έπi τών
μάτην τι ποιούντων.
3. 'Άλλη· =:- Ό μη δαρεις άνθρωπος ού παιδεύεται.

Β. Ζήνων δ Στωϊκός δούλον έπι κλοπήι έμαστίγου. Τού δ' είπόντος

»εϊμαρτό 6 μοι κλέψαι«, »και δαρήναι« έφη.
C. Περι φθοράς
1. =~ Φθείρουσιν η{}η χρήσθ' δμιλίαι κακαί. 7 2. Τό διαφθείραι τού
156 LEKTION 60

ποιήσαι Qάιον. 3. Δούλον έσ6λόν τούνομα ού διαφftερεί. 4. Ή νό­

σος πολλοiις τών Ά{tηναίων έφftειρε. 5. Φοβούμεθα μή, δταν δ
άνθρωπος άποθνήισκηι, ή ψυχη διαφftείρηται.
D. 1. h Σωκράτη φησιν άδικείν τους νέους διαφθείροντα ... εί δη εγωγε
τών νέων τους μtν διαφθείρω, τους δε διέφftαρκα, χρήν . . . νυνι αύ­
τους έμού κατηγορείν.
2. Ξενοφώντος·ϊ Πώς αν Σωκράτης διαφθείροι τους νέους; εί μη
άρα ή τής άρετής έπιμέλεια διαφθορά έστιν.
3. Εύριπίδουk ::- Τίνι δήτα λύπηι σας διέφθαρσαι φρένας;
4. Οϋτω διεφθάρμην &στ' ούδtν εύνουν λελείφθαι έν άνθρώποις έπε­
πείσμην.
Ε. Περι καθαρμών
1. *'Έρχομαι έκ καθαρών καθαρά, χθονίων βασίλεια 8 • 2. Οί κεκαθ­
αρμένοι μετα θάνατον έσονται συν θεοίς. 3. (Ο σοφός τr)ν έαυτού
διάνοιαν καθαίρει τώι λόγωι. 4. Άθηναίοις λοιμώι κατεχομένοις
εχρησεν ή Πυθία καθήραι την πόλιν· οί δε πέμπουσι ναύν είς Κρήτην
καλούντες Έπιμενίδην 9 • και δς έλθων Όλυμπιάδι τεσσαρακοστήι
εκτηι (596) έκάθηρεν αύτών την πόλιν και έπαυσε την νόσον. 1
F. 1. 'Εκ τών Πλάτωνος Νόμων· Πάσαν άγέλην ποιμην ή βουκόλος
πρώτον τόν προσήκοντα καθαρμόν καθαρεί, παύσας αύτην τροφής
διεφθαρκυίας.
2. Θεοφράστου· Θύειν δεί καθηραμένους το ήθος, μη μόνον το
σώμα.

G. 1. Δόρυ μη αl.ρέτω άνηρ έπ' άνδρί.

2. Εύριπίδου·
::- . . . Άκων ηράμην δόρυ·
ύμών δε μή τις άσπίδ' άρηται χερί.
3. Άρον την κλίνην σου.
4. Ό συκοφάντης πορεύεται δια τής άγοράς &σπερ σκορπίος ηρκως
το κέντρον.

Η. Θουκυδίδου
1. Παυσανίας 10 λαβων έπιστολην παρα βασιλέως ετι μάλλον ήρτο ή
πρότερον. 2. Τών Άθηναίων δτε σαφώς ήιρετο ή Ι.σχύς, έδόκει τοίς
Λακεδαιμονίοις άρασθαι τον πόλεμον. 3. Ήγγέλθη τώι Περικλεί δτι
οί φρουροι Άθηναίων διεφθαρμένοι είσιν ύπό Μεγαρέων. 4. Κλέων
εtπεν· Οί Μυτιληναϊοι ήμάς διαφθείραι ζητούντες πόλεμον ηραντο.

ΠΙ
'Αναγνώσματα

Α. Θουκυδίδου
1. Τό έν Σικελίάι έργον έγένετο τοίς τε κρατήσασι λαμπρότατον και
τοίς διαφθαρείσι δυστυχέστατον. 2. Οί Άθηναίοι άραντες πάσι ταίς
 LEKTION 60 157

ναυσlν είς Συρακούσας έπλευσαν. 3. 'Ες τaς Συρακούσας ήγγέλλετο

μεν πολλαχόθεν τα περl τού τών 'Αθηναίων bτίπλου · ου μέντοι έπι­
στεύετο. 4. Έπεl τα σημεία έκατέροις ηρθη, έναυμάχουν. 5. Τών
'Αθηναίων δσοι μη διεφθάρησαν, έφευγαν. 6. Διεφθαρμένου τού
στρατεύματος ό πόλεμος τέλος έσχεν. 7. 'Ες δε τας 'Αθήνας έπειδη
ήγγέλθη τα Σικελικά, έπl πολυ μεν ήπίστουν, καi τοίς σαφώς ό.γγέλ­
λουσι πάν το στράτευμα διεφθάρθαι.
Β. Τα καθ' Έλλήσποντον (Ξενοφώντεια)
Ό στρατηγός έπεστάλκει τώι ναυάρχωι δτι ουδεμία βοήθεια παρέσοι­
το. Ό δ' «'iρας ά.πό τής Μιλήτου έπλευσεν είς τον Έλλήσποντον. 'Ότε
δ' ό.πήρκεσαν οί πολέμιοι, άρασαι καl τών 'Αθηναίων αί νήες ό.πέ­
πλευσαν. Τότε ήγγέλθη τοίς στρατηγοίς δτι φεύγοιεν ύπό τού δήμου.
C. 'Εκ τού Φιλογέλωτος
Σχολαστικώι ό.ποδημούντι εις Έλλάδα φίλος έγραψε βιβλία αύτώι
ό.γοράσαι. ό δε ό.μελήσας, έπανελθων αυτωι ά.παντήσας, εlπεν- »Την
έπιστολήν' fιν περl τών βιβλίων έπέστειλάς μοι, ουκ έδεξάμην. ((

a Med. 281; Hel. 1280 b 1. Jh. 17,25; 2. Jh. 20,21; 3. Μτ. 10,5; 4. Μτ. 10, 10; 5. Lk. 9,2; 6.

Lk. 4,43; 7. Act. 11,13; 8. Act. 10,17 c νν.682; 769 ; 627 d Alc. 209; Hel. 447 e Ε.Ν .
1180b 35 t Lach. 186c; Prot. 319a 8 Rδm. 4,21 h Pl.Apol. 24c/ 33d i Mem.
1
1,2,8 k Hel. 1192 Diog. L. 1 110.

1 έκάτι (poet.) = ενεκα. 2 tδού sieh (dort sind) mίτ Nominativ ; vgl. L. 33 ΙΙΚ; hier ist es
aber Nachahmung eines semitischen Idioms. 3 Von einer hellenistischen Inschrift ίn D e-
los. 4 absichτlich, zweck-, planmaBig. 5 L. 29 IIC. 6 Εi:μαρται (Perf.) es ist
(νοm Schicksal) verhangτ. 7 L. 32 IJ3 . 8 Worte, die der Tote (wohl Pyτhagoreer) an
Persephone richtet (auf Goldplattchen, ίη Grabern gefunden). 9 Vgl. L. 40 ΠΑ.
10 Der hoffartίge Konig von Sparta, Sieger von Plataa (479 v.Chr.). λαβών: zu L. 56 ΙΙΗ4.
158 LEKTION 61

Lektion 61

φαίνω, φανώ, εφηνα νέμω, νεμώ, ένειμα

μένω, μενώ, εμεινα .
, ,, , - ,,
αμυνω, αμυνω, ημυνα . .

1
Α. 1
Υ-· Άκτiς Άελίου, τό κάλ-
λιστον έπταπύλωι φανεν
Θήβάι τών προτέρων φάος,
έφάν{}ης ποτ', ώ χρυσέας
άμέρας βλέφαρον, Διρκαί­
ων ύπερ ρεέθρων μολούσα.
Β. 1. Τό φώς έν τήι σκοτίάι 2 φαίνει. 2. Φάνόν ελεγον την λαμπάδα·
':· Ό φάνος ήμίν ουκ έφαινεν ουδε εν. 3. Καθεύδοντί μοι όψις
έφάνη. 4. •:· Φανήσεταί τι τήσδε φάρμακον νόσου. 5. Τών πατέρων
ύμάς χρη μη χείρους φανήναι.
6. Πλάτωνος·a Ουδαμού γαρ δίκαιον ουδένα ήμίν έφάνη όν βλάπ­
τειν.

7. Φάνηθι, ώ σώτερ. 8. Τιμώμεν Διόνυσον, δς πέφηνεν άνθρώποις

θεός. 9. 'Αγαθόν μtγα λέγεις πεφάνθαι.
C. Τραγικά
1. Σοφοκλέους- 3
':· . . . έγω γaρ ήγεμων
σφώιν α-δ πέφασμαι καινός, &σπερ σφω πατρί.
2. Ευριπίδου·b
~ ' ι '
ουτος γαρ ανηρ . . .
':· λιμην πέφανται τών έμών βουλευμάτων.

D. 'Αριστοτέλους, περi φαινομένωνc

1. Την άστραπην ουκ είναί φασιν, άλλα φαίνεσθαι. 2. Φαίνεται μεν
ό ηλιος ποδιαίος, πεπίστευται δ' είναι μείζων τής οικουμένης. 3.
Δημόκριτος εφη τό άληθες είναι τό φαινόμενον. 4. Ό λόγος τοίς
φαινομένοις μαρτυρεί καl τα φαινόμενα τώι λόγωι. 5. 'Έστιν ή σο­
φιστικη φαινομένη σοφία, ο-όσα δ' ού.
Ε. 1. Παροιμία· Τό δίκαιον νέμε.
2. Διανεμόμενον τό πάθος γίνεται άσθενέστερον. ('Αρτ.)
3. Έλευθέραν νεμούμεθα την Σικελίαν. (Θουκ.)
F. 1. •:· Οίκοι μένειν χρη και μένειν έλεύθερον. (Μεν.)
2. τα άστρα κινείται μενόντων ήμών. ('Αρτ.)
 LEKTION 61 159

3. Φιλολάου τού Πυθαγορείου (εί γνήσιον)· Ην δδε ό κόσμος 1

έξ αίώνος καi είς αίώνα διαμενεί.

G. Έκ τής Καινής Διαθήκηςd

1. Ta έν Πτολεμαίδι· 4
Και άσπασάμενοι τους άδελφοiJς έμείναμεν ήμέραν μίαν παρ' αuτοίς
τηι δ' έπαύριον έξελθόντες ηλθομεν είς Καισάρειαν.
2. Τα έν Έμμαοϋντι·
Μείνον μεθ' ήμών, δτι προς έσπέραν έστιν και κέκλικεν ή ήμέρα.

Η. Περι συνθηκών και δρκων

1. Άρ' έμμενεϊτε οlς άν δικάσω;
2. Ήμάς μεν άξιοϋτε έμμείναι τοίς δρκοις, αuτοι δ' ούκ έμμενείτε;
3. 5 Ό δε δρκος έστω ώδε· Έμμενώ τοϊς ώμολογημένοις είς τον άει
χρόνον ... Όπότεροι δ' άν μη έμμείνωσιν τοίς έν τήι συνθήκηι γε­
γραμμένοις, &δικοί τε έστωσαν τών θεών, και άποτεισάτωσαν οί μη
έμμείναντες τοίς έμμείνασι τάλαντα πεντήκοντα.

1. Περι άριστοκρατίας Άριστοτέλουςe

1. Οί έμμεμενηκότες έν τοϊς νομίμοις έν τήι άριστοκρατίάι άρχουσιν.
2. Δοκεί δ' άριστοκρατία είναι μάλιστα τό τaς τιμaς νενεμήσθαι κατ'
άρετήν· άριστοκρατίας γaρ δρος άρετή. 6

Κ. Σχολαστικών δύο όδευόντων ό ετερος, τής γαστρός άναγκαζούσης,

μικρόν ύπελείφθη. Εύρών δ' έν τώι μιλίωι έπιγεγραμμένον ύπο τού
έτέρου· τάχυναν, κατάλαβέ με, αύτος έπέγραψεν· και συ περίμεινόν
με.

ΙΙ

Α. 1. ΈχθροiJς aμυνε.
2. Έκ τών Εύριπίδου Ίκετίδων (377)
•:- Άμυνε ματρί, πόλις, aμυνε, Παλλάδος,
νόμους βροτών μη μιαίνειν. 7
3. Πολέμου ούκ aρξομεν, άρχομένους δ' άμυνούμεθα. 4. Ή πόλις
ηδε, εί έρχονται 'Αθηναίοι, άμυνεϊται αυτούς. 5. Καλώς ημύνασθε
'Αθηναίους.

Β. 1. Ή σάλπιγξ σημαίνει το πολεμικόν. 2. Πότε σημανεί; 3. Αί σάλ­

πιγγες έσήμηναν. 4. Τί δεί λόγων; το έργον α1Jτό σημανεί.

C. ΕiJριπίδειαι
1. Εύφραινε σαυτόν, πίνε. 2. Χαίροντες εiJφραίνοισθε.
3. Όρέστου·
•:- . . . (Λοξίας 8 έμέ)
τοϊς μεν λόγοις ηϊ,φρανε, τοϊς δ' εργοισιν ου.
160 LEKTION 61

(4. Άγάθωνος
::- Εί μεν φράσω τάληθές, ο\Jχί σ ε\Jφρανώ·
εί δ' ε\Jφρανώ τί σ', o\Jχl τάληθf:ς φράσω.)
5. '' Άλλ' εί:φ' (είπέ), ϊν' ε\Jφρανθώ, ξένε.
6. ::- Άσύνετά νυν έρούμεν, ει σέ γ' ευφρανεί.

D. Καl ταύτα Εύριπίδουg

1. ::- Κτείν' εi δοκεϊ σοι · δυσκλεώς γό.ρ ου κτενείς.
2. (Οί μαχόμενοι) εκτεινον έκτείνοντο.
3. ::- Τόν παϊδα τόνδ' έκτειναν Άργεϊοί ποτε.
4. ,, ουκ εκτανες την μητέρ' ώς έγω τάλας. 9
5. ::- Τύμβου 'πl νώτοις σε κτανών έμε κτενώ.

Ε. Φόνου άπολογίαι
1. Λυσίου· h ••• Κάκείνος ίκέτευε μη άποκτείναι. έγω δ' εΙπον δτι
»ουκ Εγώ σε άποκτενώ, άλλ' ό τής πόλεως νόμος.«
2. Άντιφώντοςi Φασiν οί κατήγοροι, γραμματείδιον εύρείν δ
έπεμπον έγω Λυκίνωι, ώς άποκτείναιμι τόν άνδρα. Τίνος γε δη Ενεκα
άπέκτεινα τόν άνδρα; ουδε γό.ρ έχθρα ουδεμία ήν έμοi κάκείνωι.
Άλλό. χρήματα έμελλον λήψεσθαι άποκτείνας αυτόν; άλλ' ούκ ήν αύ­
τώι.

F. Μενάνδρου 10
::- Ύπομαίνεθ' ο-δτος, νη τόν Άπόλλω, μαίνεται,
μεμάνητ' άληθώς, μαίνεται, νη τους θεούς
τόν δεσπότην λέγω, Χαρίσιον.

G. 1. Μανία τούτ' έστίν. 2. Άρα σ' έμηνε θεών τις; 3. Μέμηνας

f1δη. 4. Αί γυναίκες αί Θηβαίαι έμαίνοντο Διονύσωι. 5. Πενθευς ό
βασιλευς άπέθανε ύπό τών Μαινάδων.

Η. 1. Τό θείον ου μιανθήναι θέλει.

2. Σοφοκλέους '~ Θεους μιαίνειν ού τις άνθρώπων σθένει.
3. Τού αύτού· ::- . . . τό γό.ρ καλώς
πεφυκός ούδεiς άν μιάνειεν λόγος.

1. Περi μιάσματος και καθαρμών 11

1. 'Όσοι άπεκτόνασί τινας, άνδροφόνοι είσίν, και δσοι άνδροφόνοι
είσίν, άπεκτόνασί τινας. 2. Ή γή μεμίανται τώι φόνωι. 3. + Κα­
θαίρειν δεϊ το μίασμα ώι μεμιάσμεθα.

Κ. Έκ τών Πλάτωνος Νόμων

Νόμος έστω τον άποκτείναντα δικαίως καθαρθέντα καθαρον εlναι·
έό.ν δ' άκων άποκτείνηι, τους καθαρμους τους αυτους καθαρθήτω·
έό.ν δ' αυτσυς μη καθήρηι τόν προσήκοντα καθαρμόν ό ίερεύς, α-όθις
δεί καθαίρειν.
 LEKTION 61 161

ΙΙΙ
'Αναγνώσματα

Α. Δημώναξ 11 έρομένου 13 τινος- »Όποία νομίζεις τα f:ν 'Άιδου;« [φη·

»Περίμεινον, κάκείθεν σοι έπιστελώ.«
Β. Έκ τής Σωκράτους Άπολογίαςk
1. Μη θορυβείτε, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, άλλ' έμμείνατέ μοι οίς έδεήθην
ύμών, μη θορυβείν έφ' οlς άν λέγω, άλλ' άκούειν .... Έάν με άπο­
κτείνητε, τοιούτον όντα οίον έγω λέγω, ουκ έμε μείζω βλάψετε fι ύμάς
αύτούς. Έμf: γaρ ο-Uδεν Ciν βλάψειεν ο\Jτε Μέλητος ο\Jτε Ά νυτος ούδε
γaρ άν δύναιντο. ου γaρ ο[ομαι θεμιτόν είναι άμείνονι άνδρl ύπό χεί­
ρονος βλάπτεσθαι. άποκτείνειε μεντaν rσως η έξελάσειεν 14 η άτιμώ­
σειεν· άλλα ταύτα οvτος μεν ισως οrεται, καl άλλος τίς που, μεγάλα
κακά, έγω δ' ούκ ο[ομαι· άλλa πολυ μάλλον, ποιεϊν δ. ούτοσl νύν ποι­
εί, άνδρα άδίκως έπιχειρείν άποκτείναι. 2. Ού πολλού γ' ενεκα χρό­
νου, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, όνομα εξετε και αiτίαν ύπό τών βουλο­
μένων την πόλιν λοιδορείν, ώς Σωκράτη άπεκτόνατε, άνδρα σοφόν·
φήσουσι γαρ δη σοφόν είναι, ει και μη ειμί, οί βουλόμενοι ύμίν όνει­
δίζειν. ει γοϋν περιεμείνατε ολίγον χρόνον, άπό τού αυτομάτου άν
ύμίν τούτο έγένετο· όράτε γaρ την ήλικίαν δτι πόρρω Τ)δη έστι τού
βίου, θανάτου δε έγγύς.

a Rep. 1 335e b Med. 769 c Meteor. 370a 11; de anima 428b 3; ebd. 404a 28; Cael. 270b 4;
Soph.el. 165a 21 d Act. 21,7; Lk. 24,29 e Rhet. 1365b 35; PoJ. t294a 9 t 1. Alc. 788;
2. Alc. 323; 3. Or. 287 (4.Agathon, fr. 12 Sn.) 5. Ι.Τ. 547; 6. Ι.Α. 454 8 1. Hel. 993; 2.
Suppl. 700; 3. Tro. 1190; 4. Or. 1073; 5. Hel. 842 h Ι 25 ; V 53. 57f k 30c; 38c.

1 Aus Sophokles, Antigone (L. 43 Ο). 2 ή σκοτία, klass. το σκότος, Finsternis (Jh.
1,5). 3 Der blinde Odipus zu seinen Tochtern (0.C. 1543); σφώ Ν. Akk., σφώιν G.D.
ihr beide (Dual). 4 Sϋdphonikische Kϋstenstadt, wo Paulus mit seinen Begleitern auf der
Reise nach Jerusalem landete. 5 Typische Eidesformel (auf einer lnschrift νοη ca. 180
v.Chr.) zur Bekraftigung eines Vertrages. άδικοι τών -θεών Frevler gegen die Gotter: darϋber
Ap.Gr. 11. 6 Vgl. L. 8 G. 7 Das Subjekt des lnfinitivs (sie, die Feinde) ist nicht ge-
nannt und so der Bίtte generelle Anwendung gegeben. 8 Loxias: Beiname Apol-
los. 9 Orest zu Pylades. 10 Ein Sklaνe berichtet aufgeregt ϋber das Verhalten seines
Herrn (Epitr. 558). 11 Vgl. L. 60 ΙΙΕ. 12 Philosoph, Lehrer des Lukian (um 140
n.Chr.), der seine Biographie schrieb. 13 έρομαι ich frage (vgl. Ε.ρωτάω) . 14 έξή­
λασα Aor. νοη έξελαύνω νertreiben.
162 LEKTION 62

Lektion 62

aλλάσσω, ά.λλάξω αγγέλλω, aγγελώ . . .

~ ,,,
αισχυνω,
'
αισχυνω
- τω aνδρε όμιλητa έγενέσθην

Άναγνώσματα

Α. Γελοία
1. Άβδηρίτης 1 , άπάγξασθαι βουλόμενος, τού σχοινίου 2 διαρραγέν­
τος2 την κεφαλην έπλήγη. Λαβών oiJν εμπλαστρον 2 παρ' ίατρού
άπελθων πάλιν άπήγξατο. 2. 'Αρχέλαος ό βασιλεύς, άδολέσχου
κουρέως έρωτήσαντος αυτόν »Πώς σε κείρω, βασιλεύ;« »σιωπών«
εφη. 3. Κλεόστρατος προς τόν είπόντα »Ούκ αίσχύνηι μεθύων;« ))Συ
δε ουκ αίσχύνηι«, εφη, ))μεθύοντα νουθετών;«
Β. Άριστοτέλουςa
'Εν Αίγύπτωι τους τροχίλους 3 φασιν είσπετομένους είς τα στόματα
τών κροκοδείλων καθαίρειν αύτών τους οδόντας, τα σαρκία τα ένε­
χόμενα τοίς ρύγχεσιν 3 έξέλκοντας τους δε ηδεσθαι και μηδεν βλάπ-
, ,
τειν αυτους.

C. 'Αριστοφάνους γραμματικού ύπόθεσι~ 4 τής Εύριπίδου 'Αλκήστιδος.

'Άλκηστις, ή Πελίου θυγάτηρ, ύπομείνασα ύπερ τού i.δίου άνδρος τε­
λευτήσαι, Ήρακλέους έπιδημήσαντος διασώιζεται, βιασαμένου τους
χθονίους θεούς.
D.-E. Θουκυδίδεια
D. τα έν Πύλωι 5
1. Ές την Σπάρτην ώς ήγγέλθη τα περι Πύλου, έδοξεν αυτοίς ξυμ­
φορα μεγάλη. 2. Δημοσθένης ύπεκπέμπει δύο ναύς, άγγείλαι τοίς έν
Ζακύν{}ωι παρείναι. 3. Κλέων 6 ύπέσχετο έντος ήμερών είκοσι ή
άξειν τους Λακεδαιμονίους ζώντας ή αύτού άποκτενείν. 4. Οί δε
Σπαρτιάται έπι τοίς ήγγελμένοις έκκλησίαν έποίησαν καi. άπήγγειλαν
οί έφοροι τα έπεσταλμένα. 5. και έδόκει άποστείλαι πρέσβεις είς
Ά&ήνας τριήρει Άττικήι. καi. οί πρέσβεις άπεστάλησαν.
7
Ε. τα έν Σάμωι
Ό δήμος ό Σαμίων ές διακοσίους μεν τών δυνατών άπέκτεινε· τετρα­
κοσίους δε φυγήι ζημιώσαντες και αυτοl την γήν αύτών και οίκίας
νειμάμενοι τα λοιπα διώικουν την πόλιν, την δε Πάραλον 5 ναύν και
Χαιρέαν έπ' α~Jτής άπέστειλαν είς 'Αθήνας άπαγγελοϋντα τα γεγενη­
μένα.

F. 'Εκ τής 'Ανδοκίδου άπολογίας 8

Πολλοί μοι άπήγγελλον δτι λέγοιεν οί έχθροί μου ώς άρα έγώ oiJτ' άν
 LEKTION 62 163

ύπομείναιμι οίχήσομαί τε φεύγων - »Τί γό.ρ aν καl βουλόμενος 'Αν­

δοκίδης άγώνα τοσούτον ύπομείνειεν, ώι εξεστιν άπελθόντι έντεύθεν
εχειν πάντα τα έπιτήδεια, εστι δε γή πολλη καl άγαθη Εν Κύπρωι; οv­
τος άρα βουλήσεται 9 περl τού σώματος τού έαυτού κινδυνεύσαι; είς τί
άποβλέψας ;« . . . έγώ δε, ώ άνδρες, πολiι την έναντίαν τούτοις γώμην
εχω· άλλοθι γό.ρ ών πάντα άγαθό. έχειν στερόμενος τής πατρίδος ουκ
άν δεξαίμην ...
G. 1. Τού δρκου τών έφήβων ή άρχή 10
Ού καταισχυνώ τα δπλα τό. ίερά, oiJδ' έγκαταλείψω τον παραστάτην,
άμυνώ δε καi ίιπf:ρ ίερών καl ύπερ όσίων, καi μόνος καl μετό. πολλών.
2. Πλάτωνος · b Πόθεν άν ορθώς άρξαίμεθα άνδρας άγαθο'Uς έπαι­
νοϋντες, οι ζώντές τε τους έαυτών ηίJφραινον δι' άρετήν, καl την τε­
λευτην άντi τής τών ζώντων σωτηρίας ηλλάξαντο;
Η. Πλάτωνος, έκ τού Φαίδωνοξ
1. Ό δε Κέβης 11 εφη· »Ώ Σώκρατες, τα μεν άλλα δοκεί μοι καλώς λέ­
γεσθαι, τα δε περl τής ψυχής πολλην άπιστίαν παρέχει τοίς άνθρώ­
ποις μή, έπειδό.ν άπαλλαγήι τού σώματος, ούδαμού ετι ηι, άλλ'
έκείνηι τήι ήμέρaι διαφθείρηται ήι άν ό άνθρωπος άποθάνηι, ευθυς
άπαλλαττομένη τού σώματος.« 2. »'Αλλα τόδε γ',« εφη ό Σωκράτης,
>>δίκαιον διανοηθήναι δτι, εl:περ ή ψυχη άθάνατος, Ε:πιμελείας δη δεί­
ται οιJχ ύπf:ρ τού χρόνου τούτου μόνον Ε:ν ώι καλούμεν το ζήν, άλλ'
ύπf:ρ τού παντός, καi ό κίνδυνος νύν δη καi δόξειεν άν δεινός είναι,
ει τις αύτής άμελήσει. εί μεν γό.ρ iιν ό θάνατος τού παντος άπαλλαγή,
ερμαιον άν iιν τοίς κακοίς άποθανούσι, τού τε σώματος &.μα άπηλ­
λάχθαι καl τής αύτών κακίας μετό. τής ψυχής νύν δέ, έπειδη άθάνα­
τος φαίνεται οiJσα, ουδεμία άν είη αυτηι άλλη άποφυγη κακών ούδε
σωτηρία πλην τού ώς βελτίστην τε και φρονιμωτάτην γενέσθαι.«
Ι. Ξενοφώντος 12
'Έφη δ κατήγορος δτι Σωκράτει όμιλητό. γενομένω Κριτίας τε καl
'Αλκιβιάδης πλείστα κακό. την πόλιν Ε:ποιησάτην· έγώ δέ, ει μέν τι κα­
κον Ε:πράχθη ύπο τοίν άνδροίν, ουκ άπολογήσομαι· την δε προς
Σωκράτη συνουσίαν αιJτοίν ώς έγένετο διηγήσομαι. Έγενέσθην μεν
γαρ δη τω άνδρε τούτω φύσει φιλοτιμοτάτω πάντων 'Αθηναίων, βου­
λομένω πάντων όνομαστοτάτω γενέσθαι. Καl εως μεν Σωκράτει
συνήστην, Ε:δυνάσθην, έκείνωι χρωμένω συμμάχωι, τών μη καλών
επιθυμιών κρατείν· έκείνου δ' άπαλλαγέντε, έπηρμένω έπi πλούτωι
και διεφθαρμένω' ύπερηφάνω έγενέσθην.

a Mirab.Ausc. 83ta 11 b Menex. 237a c 70a; 107c.

1 Die Einwohner von Abdera ίη Thrakien galten als Muster von Τorheit (Schildbίir­
ger ). 2 το σχοίνιον Tau, Strick; διερράyην, Part. διαρραγείς zerbrach, zerri6 (Pras.
ρήγνυμι); το εμπλαστρον Pflaster. 3 ό τρόχιλος (τρέχω) Strandlaufer (ein Vogel); το ρύγ­
χος, ους Schnabel. 4 Der Alexandriner Aristophanes schrieb >Hypothesen•, d.h. etwa
>Grundlagen<, zu jedem der von ihm herausgegebenen klassischen Literaturwerke. Darin gab er
164 LEKTION 63

kurz ίhren lnhalt und bedeutsame literarhίstorische Fakten an. 5 425 v.Chr. Der atheni-
sche Feldherr Demosthenes (gest. 413 v.Chr.) hat die Elite des spartanischen Heers auf dem Fel-
seneiland Sphakteria (bei Pylos ίη Messenien) eingeschlossen. 6 Der demokratische Politi-
ker Kleon ϋbernahm den Oberbefehl bei der Belagerung νοη Sphakteria. 7 412 v.Chr. Die
·Paralos< und die >Salaminia< waren dίe stolzen Flaggschiffe der athenischen Flotte. 8 Ιη
seiner Verteidigung gegen die Anklage, er sei ίη die Relίgionsfrevel des J. 415 verwickelt gewe-
sen, zitiert Andokides zunachst eine (angebliche) Meinung seiner Gegner (14). 9 Fut. νοη
βούλομαι. 10 Dίe Epheben, junge Manner νοη 18-20 Jahren, waren ίη Athen wehr-
dienstpflichtίg. 11 Eίner der Mitunterredner am Todestag des Sokrates (L. 45 Fn.
11). 12 (Aus Memor. 1 2,12-14 und 24-5.) Die Formen des Dualis wurden ίη Lektion 47
vorgefϋhrt.

Lektion 63

γίγνομαι, γενήσομαι γέγονα (γεγένημαι) ...

πίπτω, πεσοϋμαι . . τίκτω, τέξω (τέξομαι) . .

1
(γίγνομαι)
Α. Πλάτωνοςa
1. Κατa Πρωταγόραν tστι μεν ούδέποτε ούδέν, άει δε γίγνεται.
2. 'Εξ άρχής άνάγκη πάν το γιγνόμενον γίγνεσθαι, αύτην δε μηδ' εξ
ένός- ει γaρ ΕΚ του άρχη γίγνοιτο, ουκ άν ετι άρχη ήν. 3. Λέγουσί τι­
νες ώς πάντα εστι τα πράγματα γιγνόμενα και γενόμενα και γενησό­
μενα τa μεν φύσει, τα δε τέχνηι, τα δε κατα τύχην.
Β. 'Εκ τής Σωκράτους Άπολογίαςb
1. Νύν εγω πρώτον επι δικαστήριον άναβέβηκα, έτη γεγονως έβδομή­
κοντα. 2. 'Εμοι τούτ' εστiν ΕΚ παιδός άρξάμενον, φωνή τις γιγνο­
μένη, η δταν γένηται, άεi άποτρέπει με τούτου δ άν μέλλω πράττειν,
προτρέπει δε οuποτε. τούτ' έστιν δ ύμεiς εμού πολλάκις άκηκόατε λέ­
γοντος, δτι μοι θεiόν τι και δαιμόνιον γίγνεται.
C. Χρύσιππος έλεγεν δτι είμαρμένη έστiν ό τού κόσμου λόγος, η λόγος
καθ' δν τa μεν γεγονότα γέγονε, τa δε γινόμενα γίνεται, τa δε γενη­
σόμενα γενήσεται. c

D. Τραγικά τινα
1. ::· 'Ά δεi γενέσθαι, ταύτα και γενήσεται.
 LEKTION 63 165

2. ::- Πατηρ ό θρέψας, ο-Uχ ό γεννήσας πατήρ.

Ε. Κωμικά τι να
1. '~ ... εστιν πολuς λόγος
ώς έξαπίνης άνi]ρ γεγένηται πλούσιος.
2. '} Γέγονας δ' άληθώς, ώς λέγουσι, πλούσιος; 3. ::- 'Ελευθέρα μόνον
γενοίμην, ώ θεοί.d 4. * Πόλλ' άγαθά σοι γένοιτο.
F. Έπικτήτου
Πώς άν γενοίμην έλεύθερος; έλεύθερος γάρ έστιν, δν ούδεiς δύναται
κωλύσαι. Τί σδν; άπόνοιά έστιν ή έλευθερία; μη γένοιτο. Μανία γό.ρ
και έλευθερία είς ταύτόν ούκ έρχονται.

G. Ίππώνακτος 1
* Εί μοι γένοιτο παρθένος καλή τε και τέρεινα.

Η. 'Εκ τής Καινής Διαθήκηξ

1. Τού Κυρίου τό θέλημα γινέσθω. 2. Γενηθήτω τό θέλημά σου. 3.
Έό.ν μη στραφήτε και γένησθε ώς τό. παιδία, ού μη είσέλ6ητε είς την
βασιλείαν τών ούρανών. 4. 'Έλεγον δέ· μη έν τήι έορτήι, ίνα μη θό­
ρυβος γένηται έν τώι λαώι. 5. Ούκ έστι κρυπτόν δ ού φανερόν γενή­
σεται.

1. Ειπεν ό θεός γενηθήτω φώς και έγένετο φώς.

Κ. 'Αριστοτέλους
Ούδεμία δύναμις τού γεγονέναι έστίν, άλλό. τού ειναι ή έσεσθαι.
L. 'Εκ τού Πλάτωνος Παρμενίδου (141D)
Τώι Ένi χρόνου ού μέτεστι, ούδ' έστιν έν τινι χρόνωι.
- Φαίνεται. -
Τί ο-δν; τό ήν και τό έγεγόνει και τό έγίγνετο ού χρόνου μέθεξιν δοκεί
σημαίνειν τού ποτf: γεγονότος;
- Και μάλα. -
Τί δέ; τό έσται και τό γενήσεται και τό γενηθήσεται ού τού έπειτά που
μέλλοντος;
- Ναί. -
Τό δε δη έστι και τό γίγνεται ού τού νύν παρόντος;
- π ανυ , '
μεν συν.
'f
-
Εί δ' άρα τό "Εν μηδαμήι μηδενός μετέχει χρόνου, οiιτε ποτ' έγεγόνει
οiιτ' έγίγνετο οiιτ' ήν ποτε· οiιτε νύν γέγονεν ούτε γίγνεται οiιτ' έστιν·
ούτ' έπειτα γενήσεται οiιτε γενηθήσεται ούτ' εσται.
- 'Αληθέστατα. -
'Έστιν οiιν ούσίας όπως άν τι μετάσχοι άλλως ή κατό. τούτων τι;
- Ούκ έστιν. -
Ούδαμώς άρα τό 'Έν ούσίας μετέχει.
- Ούκ έοικεν. -
Ούδαμώς άρα εστι το "Εν.
166 LEKTION 63

(πίπτω)
ΙΙ

Α. 1. Σοφοκλέους- ::- Άεi γό.ρ εiJ πίπτουσιν οί Διός κύβοι.

2. Ό παρa τωι Πλάτωνι Λάχης λέγει.f Εί οί άλλοι ήθελον τοιούτοι
είναι οΙος ό Σωκράτης, όρ{}η άν ήμών ή πόλις ήν και ουκ άν επεσε τοι­
ούτον πτώμα.

Β. Παροιμίαι
1. •:-Δρυός πεσούσης πάς άν:ηρ ξυλεύεται. 2. τήρει τον υίόν σου, ϊνα
μη πέσηι εις το φρ έαι;: και εtπηις δτι >ό θεός ήθελεν< .
C. Κυμαίος 2 μέλι έπίπρασκεν. Έλθόντος δέ τινος και γευσαμένου και
λέγοντας δτι >Πάνυ καλόν < , » εί μη γάρ«, έφη , ., μύς ένέπεσε είς αύτό,
ουκ άν έπώλουν. {(
D. 1. Ήν μάχη καρτερά, πολλοι δ' επιπτον.
2. •:- Πολλοi δε νεκροi περi νεκροίς πεπτωκότες / έκειντο 3 •••
(Εύρ.). 3. των Ά{tηναίων αί οίκίαι, έπειδη οί βάρβαροι άπήλθον,
αί μεν πολλαi έπεπτώκεσαν, όλίγαι δε περιήσαν . (Θουκ.)
Ε. 'Ηλέκτρα έστiν ή λέγουσα τους στίχους τούτους
1. •:- Πεσούμεθ', εί χρή, πατρι τιμωρούμενοι. (Σοφ.)
2. •:· . . . Νύν είμ' έλευθέρα,
έπει πατρός πέπτωκεν Αtγισθος φονεύς. (Εύρ.)
3. Άιδει δε και τάδε·
•:- Έγενόμαν 'Αγαμέμνονος
καi μ' ετεκεν Κλυταιμήστρα,
κικλήσκουσι δέ μ' άθλίαν
Ήλέκτραν πολιήται ... (Εύρ.)
(τίκτω)
F. Εlιριπίδουg
1. •:- 'Άπαντα τίκτει χθων πάλιν τε λαμβάνει.
2. •:- 'Ήκω, Διός παίς, τήνδε Θηβαίων χ-θόνα
Διόνυσος, δν τίκτει πο-θ' ή Κάδμου κόρη,
Σεμέλη.
3. •:- Πατηρ μΕν ήμίν Οίδίπους δ Λαίου,
ετικτε δ' 'Ιοκάστη με, παίς Μενοικέως,
καλεί δε Πολυνείκη με Θηβαίος λεώς.
4 ::- τα τών τεκόντων σφάλματ' είς τους έκγόνους
-θεοι τρέπουσιν.
G. 1. Παρθένος είμί· ού τέτοκα. 2. τέξεις υίόν, δς Αίγύπτου βασιλεύ­
σει. 3. Ή παρθένος τέξεται υίόν. 4. Τέξηι υίον καi καλέσεις 4 το
ονομα αύτού Ίησούν. 5. Καi έτεκε τον υίόν αύτής τον πρωτότοκον.

a Theaet. 152e; Phaedr. 245d; Leg. 888e b 17d; 31d c Doxogr. 323,14 d Men.Epitr.
372 e 1. Act. 21,14; 2. Mt. 6,10; 26,42; 3. Mt. 18,3; 4. Mt. 26,5; 5. Lk. 8,17 ι Lach .
181b g fr. 195; Ba. 1; Phoen. 288; fr. 980.
 LEKTION 64 167

1 Hipponax, vulgarer ionischer Dichter des 6. Jh. 2 Κυμαίος, Einwohner νοη Kyme an
der kleinasiatischen Kϋste - Schildbϋrger (vgl. L. 62 Fn. 1). 3 lagen (κείμαι).
4 Diese Form des Futurs von καλέω ist nicht klassisch.

Lektion 64
< ~ 7
γηράσκω, έγήρασα ευρισκω, ηυρον

πάσχω, πείσομαι . (άπο-)θνήισκω, (άπ-)εθανον

1
(γηράσκω)

Α. 1. Σόλωνος- ':· Γηράσκω δ' αιει πολλα διδασκόμενος.

2. Σοφοκλέους-a ' " Τό τήσδε χώρας ου γεγήρακεν σθένος.
3. Κρι τίου (τού τυράννου) εις 'Ανακρέοντα τόν ποιητήν·
':· Οϋ ποτέ σου φιλότης γηράσεται οvδε θανείται.
4. Πλάτωνος- περι τής Ίλιάδος τής άρχήςb
'Αγαμέμνων εκέλευε τόν ίερέα aπιέναι· πρiν δε λυ{}ήναι αυτού την
θυγατέρα, έν Άργει εφη γηράσειν αυτήν.
(ήβά(σκ)ω)
Β. Τραγικά
1. Αίσχύλοςc περι ηρωός τινος λέγει ώς εlχε
>:· Γέροντα τόν νούν, χείρα δ' ήβώσαν φύσει.
2. Εvριπίδηςd δε περι λύπης ώς
' " Χρόνος μαλάξει· νύν δ' εθ' ήβάσκει κακόν.
3. Ό δ' αυτοςd εποίησε τήν Ά{}-ηνάν λέγουσαν
>:· ••• Παισiν 'Αργείων λέγω·/ πορθήσεθ' ήβήσαντες Ίσμήνου πόλιν. 1
C. Θεόγνιδος
':· 'Ήβα μοι, φιλε θυμέ· τάχ' αδ τινες άλλοι εσονται
άνδρες, εγω δε θανων γαία μέλαιν' εσομαι.
(φάσκω)
D. Πλάτωνοςb
1. Δοκεί ή ψυχη διαλέγεσθαι, αυτη έαυτi}ν έρωτώσα καi aποκρινο­
μένη καi φάσκουσα καi ου φάσκουσα.
2. Οί σοφισταί, τάλλα (τα άλλα) σοφοι οντες, τούτο άτοπον εργάζον­
ται πράγμα· φάσκοντες γαρ αρετής διδάσκαλοι εlναι, πολλάκις κατη-
168 LEKTION 64

γορούσι τών μαθητών ώς άδικούσι σφάς, τούς τε μισθους άποστε­

ροϋντες καi άλλην χάριν ουκ άποδιδόντες 2 , εύ παθόντες ύπ' αυτών.
Ε. Περl Μενεκράτους τού Συρακοσίου 3
·~ Ό Μενεκράτης έφασκεν εlναι Ζευς θεός. (κwμ.)

(πάσχω)
F. Σοφοκλέουςe
1. ::- 'Έα με πάσχειν ταύθ' aπερ παθείν με δεί.
2. •:·'Ανθ' ών έπασχον εύ θέλω δούναι 4 χάριν.
3. ::- Ει δείν' έδρασας, δεινα καl παθεϊν σε δεί.
G. Έκ κωμωιδιών τινων
2. •:- Έκ τού παθείν γίγνωσκε καl τό συμπαθείν·
καl σοi γαρ άλλος συμπαθήσεται παθών.
2. •:- Σοφόν το γήρας, πόλλ' tδόν τε καl παθόν.
Η. Ευριπίδουf
1. ::- ουκ εστιν εlπείν ζώντα· >τοϋτ' ου πείσομαι<.
2. •:- Θνητός γαρ ών καi θνητα πείσεσθαι δόκει.
3. •:· Οtμοι· τί δ' ο[μοι; θνητά τοι πεπόνθαμεν.
4. ::- Πέπονθεν σία καl σε καl πάντας μένει.
5. ::- Καi μήν, δσ' άνδρα χρη παθείν ευδαίμονα,
πέπονθας ηβησας γαρ έν τυραννίδι.
1. Γ ραμματικόν (Ξενοφώντος)g
1. Συν ύμίν δ τι άν δέηι πείσομαι. 2. Τώι aνδρl δν άν ελησθε
στρατηγόν, πείσομαι.
Κ. 1. Πλάτωνος- 5
Βαβαί, ώ 'Αλκιβιάδη, οίον πάθος πέπονθας άμαθίάι γαρ συνοικείς.
2. Μενάνδρου · •:· ΟύδΕ:ν πέπονθας δεινόν, εl μη προσποιήι.
L. Ό φιλόσοφος
Θαλήν εlς τόν ούρανόν όρώντα καl έμπεσόντα εlς φρέαρ ή θεράπαι­
να, Θράιττα 6 ούσα, δίκαια παθείν έφη, δς τα παρα ποσlν άγνοών τα
έν ο'\Jρανώι έσκόπει.

ΙΙ

(εύρίσκω)
Α. Έκ τού Εύαγγελίουh
Πορεύεσθε εις την κώμην ... καl εύρήσετε πώλον δεδεμένον ... Λύ­
σατε αύτόν καl άγάγετέ μοι ... καl aπήλθον καl εΌρον τον πώλον
δεδεμένον προς την θύραν, και λύουσιν αυτόν.
Β. 1. ΗΥΡΗΚΑ - ηϋρηκα - εϋρηκα.
2. Έπικτήτου .i Ζητείτε καl εύρήσετε· πάς γαρ ό ζητών εύρίσκει.
3. Εϋρημα κάλλιστον ηϋρηκα.
 LEKTION 64 169

4. Τοίς άνθρώποις Προμηθευς η-bρε μηχανi)ν σωτηρίας.

5. Ηϋρηται ήμίν &παντα δ. δεί, άλλ' ου χρώμεθα.

C. Περi γυναικών
1. Ευριπίδου·k
::- Ψέγειν γυναίκας, εί μί'(α) ηύρέθη κακή,
πάσας όμοίως aδικόν έστιν.
2. Αριστοφάνους (εστι δε Λυσιστράτη ή λέγουσα)
::- »Έθέλοιτ' δ.ν ο-δν, εί μηχανην εϋροιμ' έγώ,
μετ' έμού καταλύσαι τον πόλεμον;« - »Νη τω θεώ. « 7
D. Θαλής ελεγε · Σοφώτατον Χρόνος έξευ ρίσκει γaρ πάντα.

( στερίσκω)
Ε. + Τραγικά
1. ;Ω δαίμον, οϊας γυναικός μ' ό.ποστερείς. 2. Τού φιλτάτου υίού,
οtμοι, στερίσκομαι. 3. Τής πατρίδος άδίκως άποστερούμαι. 4.
Τέκνων φιλτάτων Φοίβος μ' άπεστέρησε. 5. Μητρος τής φιλτάτης
άπεστερήθην. 6. Έγω δε παίδων έστέρημαι.
F. Κατa τον Πλάτωνα, 1 οί άνθρωποι aκοντες τής άληθείας στερίσκον­
ται.

(άναλίσκω)
G. 1. Άρ' ουκ έξέσται μοι άναλίσκειν τάμα δποι άν βούλωμαι, &σπερ
οί ευδαίμονες δοκούντες είναι άναλίσκουσιν; 2. Μάτην λόγους άνα­
λοίς ου γάρ με πείσεις. 3. 'Εάν τις έλαττον άναλώσας πλέον
κτήσηται, κέρδος λέγεται. 4. Μόνον τούτο το άνάλωμα άναλωθεν
ουκ εστιν άνακτάσθαι, ψυχήν.

( άλίσκομαι)
Η. Θουκυδίδου
1. Τήι αυτήι ήμέράι τών 'Αθηναίων τριήρης αiJτοίς άνδράσιν 8 ύπο
Συρακοσίων άλίσκεται. 2. Οί 'Αθηναίοι άπέκτειναν τους Αιγινήτας
πάντας δσοι έάλωσαν. 3. Οί Λακεδαιμόνιοι πυνθάνονται δτι ή Μυ­
τιλήνη ύπο τών 'Αθηναίων έάλωκεν.

((άπο-)ttνήισκω)
1. Εύριπίδου
1. ::- 'Ήδιστος γάρ τοι θάνατος - - - - - '"' '"' -
συνθνήισκειν θνήισκουσι φίλοις. - - - - - '"'
2. ::- Θανήι γε μέντοι εύκλεής, δταν θάνηις.
3. ::- Τίς οlδεν, εί ζήν τούθ' δ κέκληται θανείν,
τό ζήν δε θνήισκειν έστίν;
4. ::- Τί τους θανόντας ουκ έάις τεθνηκέναι;
5. ('Ανδρομάχη) ::- 'Έκτορ'(α) έξ Άχιλλέως/θανόντ' έσείδεν.
6. (Κρέων Θηβών έκράτει) ::- 'Ετεοκλέους θανόντος Πολυνείκους ϋπο.
170 LEKTION 64

Κ. Σοφοκλέους
1. (Λάϊος, ό τού Οlδίποδος πατήρ)
>:· Θανείν έλέχ-&η πρός τινων όδοιπόρων.
2. (Φιλοκτήτης προς Νεοπτόλεμον, τον 'Αχιλλέως υίόν)
::· »Πρώτον λέγ', εί τέthιηχ' ό Πηλέως γόνος;«
- »Τέ{}νηκεν, άνδρος οiιδενός, θεού δ' ϋπο.~
L. Περi θανάτου
1. Μενάνδρου· ::- 'Όν γαρ θεοi φιλούσιν, άποthιήισκει νέος.
2. Τού αύτού· ,:. 'Ή ζήν άλύπως ή θανείν ευδαιμόνως.
3. Σοφοκλέους ':· Άλλ' ή καλώς ζήν ή καλώς τεthιηκέναι
'
τον
,
ευγενη
- ,
χρη.

4. Άριστοτέλουςm Ούκ ά.δικον άποκτείναι τον δικαίως άποθα­

νόντα.
5. Πλουτάρχου·" Ούκ εστι φρένας εχοντος άνθρώπου άγνοείν δτι ό
ά.νθρωπος ζώιόν έστι t}νητόν' ουδε ότι γέγονεν είς το άποθανείν.

ΠΙ
'Αναγνώσματα

Α. Έκ τής Σωκράτους Άπολογίας

0

1. Er μοι εrποιτε· »'!°Ω Σώκρατες, νύν μεν Άνύτωι ού πεισόμεθα άλλ'

άφίεμέν σε 9 , έπι τούτωι μέντοι, έφ' ώιτε 10 μηκέτι φιλοσοφείν· έαν δε
άλώις έτι τούτο πράττων, άποθανήι« - ει ο-δν με, όπερ είπον, έπi τού­
τοις άφίοιτε 9 , είποιμ' άν ύμίν δτι »'Εγοο ύμάς, ώ άνδρες Ά{}ηναίοι,
ασπάζομαι μεν καi φιλώ, πείσομαι δε μάλλον τώι θεώι ή ύμίν. «
2. 'Ίσως με οtεσθε, ώ άνδρες Ά-&ηναίοι, άπορίάι λόγων έαλωκέναιτοι­
ούτων οΙς άν ύμάς έπεισα. Πολλού γε δεί. Άλλ' άπορίάι μεν έάλωκα·
ου μέντοι λόγων, άλλα τόλμης και άναισχυντίας.
Β. Άντισθένης 11 μυούμενός ποτε τα Όρφικά 12 , τού ίερέως είπόντος δτι
οί ταύτα μεμυημένοι πολλών άγαθών έν Άιδου μετέχουσι, »τί oiJν,«
έφη, )>ουκ άποthιήισκεις;«

C. Σχολαστικός άπαντήσας φίλωι εlπεν· >)ήκουσα δτι άπέθανες.« Ό δε

άπεκρίνατο· »άλλ' όράις με ζώντα.« καi ό σχολαστικός ))Και μην ό
είπών μοι κατα πολυ σού άξιοπιστότερος ήν.«

8
Oed.Col. 727 b Rep. 393e; Theaet. 190a; Gorg. 519c c Sept. 622 d Alc. 1085, Suppl.
1213 e Phil. 1383; O.C. 1489; fr. 962 ' Fr. incertum; fr. 1075; fr. 300; fr. 649; Alc.
654 8 Anab. 1,3,5 und 15 b Mt. 21,2 und Mk. 11,2 ; Ι 28,20 k fr. 635
1
Rep.
413a m Rhet. 1397b 11 ° Consol. 1t6B 0
Pl.Apol. 29c; 38d.

1 D.h. Theben. πορf}έω zerstδren. 2 gratίam non reddentes, schuldigen Dank nίcht ab-
stattend. 3 Der Arzt Menekrates >Zeus< (4.Jh.): ein oft zitίertes Beispiel religiosen
Wahnsίnns. 4 geben (vgl. Fn. 2). 5 Der Sprecher ist Sokrates (Alc. Ι 118b).
6 Thrakerin. 7 Ja, bei den zwei Gδttinnen (namlich Demeter und Persephone, die beson-
ders von den Frauen verehrt wurden), Ar.Lys. 111. 8 αύτοίς άνδράσιν mitsamt den
Mannem: ein speziell attischer Gebrauch, der auf dem MiBverstandnis eines Homerischen be-
 LEKTION 65 171

ruht. 9 lassen dich los (άφίημι, L. 82; Opt. - hier - άφίοιτε wίe λύοιτε). 10 έφ'
ώιτε mίt lnfίnitίv: unter der Bedίngung, daίζ . . . t 1 Vgl. L.49 Fn. 8. 12 >Orphi-
sche< Riten, >Reinigungen• und >Mysteήen•, wurden νοη deren Propagandisten auf Orpheus, den
mythischen Sanger, zuήickgefuhrt. Vgl. L.27D2.

Lektion 65

γιγνώσκω εγνωκα διδάσκω . . . δεδίδαχα

-μιμνήσκω . . . μέμνημαι τιτρώσκω . . . έτρώ{}ην

1
Α. 1. ::- Γίγνωσκε σαυτόν δστις εl. 2. Γίγνωσκε άνθρωπος ών. 3. Ήρα­
κλείτουa· 'Ανθρώποις πάσι μέτεστι γιγνώσκειν έαυτους και σωφρο­
νείν. 4. Παροιμία· Γιγνώσκειν και συγγιγνώσκειν. 5. Άρα γινώσ­
κεις δ άναγινώσκεις;b
Β. Έκ τού Εvαγγελίουc
Γνώσεσθε την άλήθειαν, και ή άλήθεια έλευθερώσει ύμάς.
C. Αίσώπου· Κώνωψ και ταύρος
Κώνωψ πολuν χρόνον καθίσας έπi κέρατος ταύρου, έπειδη άπαλλάτ­
τεσθαι έμελλεν, έπυνθάνετο, εί ήδη βούλεται αύτόν άπελθεϊν. Ό δε
ταύρος έφη· »άλλ' ουτε, δτε ήλθες, εγνων οϋτε, έaν άπέλθηις, γνώσο­
μαι.«

D. Περi Όδυσσέως 1
::- Πολλών δ' άνθρώπων i:δεν aστεα καi νόον έγνω.
Ε. Σοφών άποφθέγματα
1. Πιττάκου· Καιρόν γνώθι.
2. Χ ίλωνος- Γνώθι σαυτόν (δ και έγέγραπτο έν τώι ίερώι τώι έν
Δελφοίς).
3. Θαλή τος- Χαλεπόν το έαυτον γνώναι.
4. Δημοκρίτου· ;Ηλθον εις 'Αθήνας και οϋ τίς με έγνωκεν.
F. Τραγικά
1. Έκ τού Αiσχύλου Προμηθέως (50) 2
ΚΡ. ::- 'Ελεύθερος γaρ ουτις έστi πλην Διός.
ΠΡ. ::- 'Έγνωκα τοίσδε κοuδεν άντειπείν έχω.
172 LEKTION 65

2. Έκ τού Σοφοκλέους Οtδίποδος (1068) 3

10. ':- ;Ω δύσποτμ'(ε), ε[θε μήποτε γνοίης δς εl.
3. Κατ' Ευριπίδην (Ba. 1341) Εί σωφρονείν εγνωτε, η-Uδαιμονεϊτε
Ο.ν.
G. Πλάτωνος, έκ τού Κρατύλουd
Εί πάντα μεταβάλλοι ή κινοίτο καi μηδέποτε ώσαύτως Ε:χοι, ουκ άν
γνωσθείη ύπ' ουδενός. aμα γαρ άν έπιόντος 4 τού γνωσομένου άλλο
καi άλλοίον γίγνοιτο καi έκ τούτου τού λόγου ουτε το γνωσόμενον
ουτε το γνωσθησόμενον άν εtη.
Η. Γραμματικόν (Περi Σωκράτους)
1. Οί δικασταi Σωκράτους θάνατον κατέγνωσαν. 5 2. Σωκράτους
θάνατος κατεγνώσθη (κατέγνωσται).
1. Κατ' 'Ισοκράτηe
Άνέγνωστο τοίς φίλοις ό λόγος 6 , οί δε διελέγοντο περi τών άνα­
γνωσθέντων· καi έπήινουν αύτά· άναγνωσθήσεται δε καi ύμίν.

11
(διδάσκω)
Α. 1. ':· Γηράσκω δ' αίεi πολλό. διδασκόμενος. 2. Χαίρε, διδάσκαλε . 3.
Άρα διδακτον ή άρετή; 4. 'Άνευ διδαχής ούκ εστι μάθησις.
5. Ευριπίδου· ::- Χρεία διδάσκει, κάν βραδύς τις ήι, σοφόν.
Β. 1. ::- 'Όσαι τέχναι γεγόνασι, ταύτας, ώ Λάχης,
πάσας έδίδασκεν ό χρόνος, ουχ ό διδάσκάλος. (κωμ.)
2. ':· Τίς ο-δν διδάξει σ' άλλος ή τα σ' (= σα) όμματα; (Εύρ.)
3. Θεμιστοκλής ίππέά έδιδάξατο άγαθον Κλεόφαντον τον υίόν. t
4. Πολλοi τους υίους ρήτορας διδάσκουσιν.
5. Πρωταγόρου· Φύσεως καi άσκήσεως διδασκαλία δείται.
C. 1. Διδασκάλους ίδίως λέγουσι τους ποιητό.ς τών διθυράμβων καi τών
κωμωιδιών και τών τραγωιδιών. g
Ισοκράτους- Τίς ούκ άκήκοε τών τραγωιδοδιδασκάλων Διονυ­
7
2.
σίοις τας Άδράστωι γενομένας έν Θήβαις συμφοράς;
3. Πλάτωνος-h Φερεκράτης ό ποιητης έδίδαξεν Άγρίους 8 την
κωμωιδίαν.
D. Έκ τών 'Αριστοτέλους Διδασκαλιών 9
1. Περi τού Αίσχύλου 'Αγαμέμνονος- Έδιδάχθη το δράμα έπi
άρχοντος Φιλοκλέους, Όλυμπιάδι π', ετει β'· 10 πρώτος Αίσχύλος.
2. Έκ τών 'Αριστοφάνους Βατράχων· έστι δ' Αίσχύλος ό λέγων
ταύτα·
::- Είτα διδάξας Πέρσας μετό. τούτ' έπιθυμείν έξεδίδαξα/νικάν άεί.
Σχολ. Οί Πέρσαι πρότερον δεδιδαγμένοι εl.σίν, είτα οί Έπτά. 11
 LEKTION 65 173

3. Περi τής Εύριπίδου Ίφιγενείας- Αί Διδασκαλίαι φέρουσι, τε­

λευτήσαντος τού Εύριπίδου τον υίόν αύτού, όμώνυμον , δεδιδαχέναι
έν άστει Ίφιγένειαν την έν Αυλίδι, Άλκμαίωνα, Βάκχας.

( -μιμνήσκω)
Ε. 1. Πώς χρη πεί{}ειν τους δικαστάςί Ύπομίμνησκε τους δικα­
στας δτι ού περι τού νόμου άλλα περi τού πράγματος δικάζουqιν.
2. Άριστοτέλους·k Άναμιμνήσκεσ{}αι ουδεν άλλο ζώιον δύναται
πλην άν{}ρώπου.
3. Ξενοφών 1 ειπεν· Ί'Ω θαυμασιώτατε άνθρωπε, σύγε ούδf: όρών
γιγνώσκεις ουδε άκούων μέμνησαι.
F. 1. Μέμνησ{}' 'Αθηνών. 2. Εύ γ' έποίησας άναμνήσας ήμάς. 3.
Μνήσθητι εύ παθών. 4. 'Εγώ σ' ύπομνήσω. 5. Καλώς ύπομιμνήσ­
κεις με. 6. Μεμνώμεθα, ώ φίλοι, & νύνδη έλέγομεν. 7. Μνησθησό­
μεθα. 8. Μέμνησο άνθρωπος ών.
G. Πλάτωνος, έκ τού Φαίδωνοςm
Καi μήν, εφη ό Κέβης, καi κατ' έκείνόν γε τον λόγον, ώ Σώκρατες (ει
άληθής έστιν), δν συ εrωθας {}αμα λέγειν, δτι ήμίν ή μάθησις ουκ
άλλο τι ή άνάμνησις τυγχάνει σδσα· και κατα τούτον άνάγκη πού
ήμάς έν προτέρωι τινi χρόνωι μεμαθηκέναι &. νϋν άναμιμνησκόμεθα.
'Αλλά, ώ Κέβης, εφη ό Σιμμίας, ποίαι τούτων αί άποδείξεις; ί1πόμνη­
σόν με· ού γαρ σφόδρα έν τώι παρόντι μέμνημαι.

( άποδιδράσκω)
Η. Πλατωνικα και άλλα
1. Ό δοϋλός με άπέδρα. 2. 'Έλυσα έμαυτόν· ειτα άπέδράν.
(Μεν.) 3. Τό άποδιδράσκοντα μη δύνασθαι άποδράναι πολλη μωρία
έστίν. n
4. ΣΩΚΡΑΤΗΣ. 12 Τί δ'; έκάτερόν τις άγνοών άρ' άμφότερα γιγνώσ­
κει;

ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ. Άλλα δεινόν καi άλογον, ώ Σώκρατες .

ΣΩΚΡΑΤΗΣ. 'Ανάγκη άρα έκάτερον γιγνώσκειν, εrπερ άμφότερά τις
γνώσεται· και οϋτως ήμϊν ό καλός λόγος άποδεδρακως οtχεται. n

(τιτρώσκω)

1. Θουκυδίδου, 0 περi τής Βρασίδα τελευτής 13

Ό Βρασίδας, φεύγοντος ηδη τών Ά θηναίων τού ευωνύμου κέρως,
τιτρώσκεται , και πεσόντα αυτόν οί μεν 'Αθηναίοι ούκ αισθάνονται ,
οί δε πλησίον άραντες άπήνεγκαν.
Κ. 1. Παροιμία· Ό τρώσας tάσεται.
2. Περi 'Αχιλλέως- >:- Άνηρ σιδήρωι τρωτόν ουκ εχει δέμας. 14
3. ουδείς σε τρώσει.
4. 'Εκ τών Πλάτωνος Νόμων·Ρ Τραυμάτων τών δργήι γενομένων·
τον τρώσαντα τίνειν τώι τρωθέντι τού βλάβους την διπλασίαν .
174 LEKTION 66

ΠΙ
'Αναγνώσματα

Α. Περi. τών Χαλδαίων· έκ τών Διοδώρουq

Οί Χαλδαίοι, τών άστρων πολυχρονίους παρατηρήσεις πεποιημένοι
και τό.ς έκάστου κινήσεις και δυνάμεις άκριβέστατα πάντων
άνθρώπων έπεγνωκότες, πολλa τών μελλόντων συμβαίνειν προλέ­
γουσι τοίς άνθρώποις.
Β. Φιλογέλως
Σχολαστικός έκκομίσας 15 τόν υίόν, άπαντήσας τώι διδασκάλωι αυτού ·
Σύγγνωθι, έφη, δτι ούκ ήλθεν ό υίός μου είς την σχολήν· άπέθανε
γάρ.

a Β 116D-K b Act.Apost. 8,30 c Jh. 8,32 d Crat. 439~440b (~erafft) e nach ΧΙΙ
11 1
233'f. t Pl.Meno 93d Harpokration s.v. h Protag. 327d Rhet. ad Alex. 443a
16 ιι. Hist. anim. 488b 26 1
Anab. 3,1,27 m Phaed. 72e " Prot. 3 l 7a; Theaet.
203d ο 5,10,8 Ρ Leg. 878b q ΙΙ 30,2.

1 Der driτte Vers der Odyssee. 2 Gesprochen, wahrend Kratos (Gewalt) den Prometheus
an den Felsen schmiedet. 3 Iokasτe zu Odipus. 4 έπιών, Gen . έπιόντος Partiz. her-
ankommend (Ιaτ . iens). 5 Fϋr καταγιγνώσκω s. auch L. 44, Anfang (Pl.Euth.
2b). 6 δ λόγος hier: Rede (geschriebene). 7 lsokrates (ΧΙΙ 168) deutet auf Euripi-
des' Tragδdie 'Ικέτιδες (die Schutzflehenden, L. 45 ΙΙΑ). 8 >Die Wilden•: Titel einer Ko-
mδdie des Pherekrates. 9 Unter dem Tiτel Διδασκαλίαι gab Aristoteles '1ie Urkunden zur
Geschichte des Athenischen Dramas heraus. Zitate aus diesem unschatzbaren Werk finden sich in
den Hypotheseis (L. 58 Fn. 6) und Scholien vieler Tragδdien und Komodien. 10 = 458
v.Chr. (π' = 80). 11 Aus einem Scholion zu der eben zitierτen Stelle bei Aristophanes.
>Sieben gegen Theben< und >Perser<: erhalτene Dramen des Aischylos . 12 Sokrates ertappt
sich und seinen Gesprachspartner Theatet bei einem TrugschluB. 13 lm Kampf um Am-
phipolis, 422 v.Chr. 14 το δέμας Gestalt, Kϋrper. 15 έκκομίζω herausbringen, zu
Grabe tragen.

Lektion 66

κάμνω . . . έκαμον πίνω "

επιον

φθάνω έφ{}ην (έφθασα) κρίνω . . . έκρινα .

(δάκνω)
Α. Παροιμίαι
1. Τον άτυχη και πρόβατον δάκνει (έδακεν, δήξεται). 2. Ό δηχθεi.ς
ύπό οφεως καi. τό σχοίνιον φοβείται.
 LEKTION 66 175

(τέμνω)
Β. Έκ τού Πλάτωνος Γοργίουa
ΣΩΚΡΑτΗΣ. Κρινούμαι δ' έγω ώς έν παιδίοις ίατρός άν κρίνοιτο, εί
αυτού κατηγοροί τις λέγων δτι »Ώ παίδες, πολλa ύμάς κακa δδε εi:ρ­
γασται άνηρ καi τους νεωτάτους ύμών διαφθείρει, τέμνων καi κάων
και πεινήν καi διψήν άναγκάζων.«

C. Περi ό.τόμωνb
1. Δημόκριτος ουκ εφη είς άπειρον είναι την τομήν.
2. Άτομος 1 λέγεται ουχ δτι έστιν έλαχίστη, άλλ' δτι ου δύναται
τμη{}ήναι.
D. Έκ τών Εύκλείδου
Ή γραμμη ή ευθεία ΑΒ τετμήσθω είς το Γ.
Α Γ Β

(κάμνω)
Ε. Σωκρατικά (1-4 )c
1. Άρ' ο-δν μνημονεύεις, ήν δ' έγω, τους τών καμνόντων λόγους, οϋς
λέγουσιν δταν κάμνωσιν; - Ποίους; - Ώς ούδεν άρα έστιν f]διον τού
ύγιαίνειν, άλλα σφάς έλελήθει 2 , πριν κάμνειν, ηδιστον δν; - Μέμνη­
μαι, εφη. 2. Ίατροi μέν, έφην, δεινότατοι άν γένοιντο, εί έκ παίδων
ό.ρξάμενοι, προς τώι μανθάνειν την τέχνην, και αύτοi πάσας νόσους
κάμοιεν καl εiεν μη πάνυ ύγιεινοι φύσει. 3. Μη κάμηις φίλον άνδρα
εύεργετών. 4. Άλλα καθιζώμεθα, ώ Σωκράτες- κέκμηκα γαρ χθες
βαδίσας Μεγαρόθεν.
5. Αίσχύλου· ':· ΟiJτοι καμούμαί σοι λέγουσα τάγαθά. 3
F. Έκ τών Θουκυδίδου
1. Περι του δευτέρου έτους τού πολέμου δν Θουκυδίδης ξυνέ­
γραψεν· (ΙΙ 57 u. 59)
τηι έσβολήι ταύτηι 4 οί Πελοποννήσιοι πλείστόν τε χρόνον έμειναν και
την γην πάσαν έτεμον· ήμέρας γαρ τεσσαράκοντα μάλιστα έν τήι γήι
τήι Άττικήι έγένοντο ... Μετα δε την δευτέραν έσβολην τών Πελο­
ποννησίων οί 'Αθηναίοι, ώς ή γή αlιτών έτέτμητο το δεύτερον, Τ]λλοί­
ωντο τας γνώμας και τον Περικλέα έν αίtίάι εlχον ώς πείσαντα σφάς
πολεμείν.

(φθάνω)

2. τα κατα Πύλον· 5 Οί 'Αθηναίοι παντι τρόπωι ήπείγοντο

φθήναι τους Λακεδαιμονίους έκτειχίζοντες 6 το χωρίον πριν έπι­
βοη{}ήσαι.
3.-5. τα έν Σικελίάι· 3. Τών 'Αθηναίων ό στρατός έχώρει δρόμωι
προς τας Έπιπολaς 7
και φθάνει άναβας πρiν τους Συρακοσίους πα­
ραγενέσθαι.
176 LEKTION 66

4. 'Έφθασε τον Νικίαν έκ τής Πελοποννήσου Γύλιππος άφικόμενος.

5. Νικίου, έν τήι προς 'Αθηναίους έπιστολήι· 'Ήν μη προσέχητε την
γνώμην, οί πολέμιοι ύμάς φθήσονται.
G. Δημοσθένους και Φιλίππου (L. 59D)
1.-2. Δημοσθένους- 1. Φίλιππος πείσεσθαί τι ύφ' ύμών προσδο­
κάι, άν μη φθάσηι ποιήσας πρότερος.

( άφικνέομαι)
2. Νύν Φίλιππος άφικνείται προς ύμάς ο-Uκέτι δι' άγγέλων, άλλ' αυ­
τός.
3.-4. Φιλ ίππου, έν τήι προς 'Αθηναίους έπιστολήι· 3. Έaν μη έμ­
μένητε ταίς σπονδαϊς, ουδεν πράξετε εξω τού έφθακέναι άδικούν­
τες. 4. Ές τούτο παρανομίας άφίχθε &στε και προς τον Πέρσην 8
πρέσβεις άπεστάλκατε πείσοντας αυτον έμοί πολεμείν.
Η. 1. Ό γέρων λέγει· Πού ήσθα, ώ νεανία, δτε ό Μήδος 8 άφίκετο;
2. 'Αριστοφάνης δε λέγει που περι γέλωτος ::- Ύπο τού γέλωτος εις
Γέλαν 9 άφίξομαι.
3. 'Αλκιβιάδης λέγει· Σμικρόν με έφθης, ώ Σώκρατες έγω γaρ έν νώι
εl:χον πρότερός σοι προσελθείν. 4. Ό ίκέτης λέγει· Ίκέτης άφίγμαι
προς σέ. 5. Αί ίκέτιδες λέγουσιν· Πάσαι σ' ίκνούμεθα θάψαι τους
κεκμηκότας.

(,κρίνω)

Ι. Έκ τού Ευαγγελίουd
1. Μη κρίνετε ϊνα μη κριθήτε. 2. Ό πιστεύων εις 10 αυτόν ου κρίνε­
ται, ό μη πιστεύων ηδη κέκριται.
Κ. Πλάτωνοςe
Τίνι χρη κρίνεσθαι τa μέλλοντα καλώς κριθήσεσθαι; άρ' οvκ έμπει­
ρίάι τε και φρονήσει και λόγωι; η τούτων εχοι άν τις βέλτιον κρι­
τήριον;

L. 'Αριστοτέλους, Τέχνης ρητορικήςι

1. Ή δίκη κρίσις έστιν τού δικαίου και άδίκου. 2. Περι ών l:σμεν και
κεκρίκαμεν, ουδεν έτι δεί λόγου. 3. Εί τώι πεπονθότι το »Καλώς« η
»δικαίως« ύπάρχει, και τώι ποιήσαντι, και ει τώι ποιήσαντι, και τώι
πεπονθότι· ο[ον ή περi Δημοσθένους δίκη και τών άποκτεινάντων
Νικάνορα· 11 έπεi γaρ δικαίως έκρίθησαν άποκτείναι, δικαίως έδοξεν
άποθανείν.
Μ. 1. Έκ τής Σωκράτους Άπολογίας- 12 Άποκρίνου, ώγαθέ· και
γaρ ό νόμος κελεύει άποκρίνεσθαι ... Καί μοι άπόκριναι ... άπο­
κρινάσθω, ώ άνδρες.
2. Έκ τού κατa Μάρκον ευαγγελίου· (15,4) Ό δε Πιλάτος πάλιν
έπηρώτα αυτόν' λέγων· ουκ άποκρίνηι ουδέν; ιδε πόσα σου κατηγο­
ρούσιν. ό δε Ίησούς ουκέτι ο-Uδεν άπεκρίθη, &στε θαυμάζειν τον Πι­
λάτον.
 LEKTION 66 177

Ν. Δ ιοδώρου 8
Φιλίππου Βυζάντιον πολιορκοϋντος 13 'Αθηναίοι μεν εκριναν τον Φί­
λιππον λελυκέναι την εlρήνην· ευttυς δε καΊ δύναμιν ναυτικην έξέπεμ­
ψαν βοηθήσουσαν τοίς Βυζαντίοις.
(πίνω)

Ο. ΠερΊ τοϋ πίνειν

1. Σι μων ίδου. :;. Πίνε, πίν' ΕΠΊ συμφοραίς. 2. ουπω επιες οlνον τοι­
ούτον ούδε πίηι. 3. 'Έκπιε, ώσπερ μ' δράις πίνοντα. 4. Άλεξάν­
δρου τού βασιλέως πλέον πέπωκας. 5. Ούχ ϋβρις οίνου πίνειν το­
σούτο όσον άν πιών άφίκοιο οίκαδε άσφαλώς.
Ρ. Έκ του Πλάτωνος Συμποσίου (176a)
Είέν, άνδρες, εφη ό Παυσανίας, τίνα τρόπον Qάιστα πιόμεθα; έγώ
μεν οi!ν λέγω ύμίν δτι τώι οντι πάνυ χαλεπώς έχω ύπό τοϋ χθες πότου
καΊ δέομαι άναψυχf]ς τινος - οlμαι δε καΊ ύμών τους πολλούς παρf]τε
γaρ χθές. 14
σκοπείσθε ούν τίνι τρόπωι ώς Qάιστα πίνοιμεν.
Q. Περi πόλεως καταποθείσης 15
Έν Ίταλίάι πόλις τις καταπο{}ήναι λέγεται ί'πό της λίμνης ήι ονομα
Σαβάτα η καi Σάβατος.

aGorg. 521e (vgl. Xenoph.Mem. 1,2,54; Anab. 5,8,18; Heraclit. Β58) b Democr. Α48; Do-

xogr. 286 c Pl.Rep. 583c; 408d; Gorg. 470c; Eryx. 392b d Mt. 7,1; Jh. 3,18 "Rep.
582a 1
Rhet. 1377b 22 (Ε.Ν. 1134a 31); 1391b 9; 1397a 28 κ XVI 77,2.

1 τα άτομα (namlich σώματα) oder αί 0.τομοι (namlich ούσίαι oder φύσεις): aτομος, ον ist
Adjektiv. 2 Es war verborgen (Plqu. von λανθάνω, L. 67). 3 Athena spricht (Eu-
men. 881). 4 430 v.Chr. 5 Pylos: felsige Landzunge im westl. Peloponnes (Bai von
Navarino), deren Besetzung (425 v.Chr.) den Athenern einen entscheidenden Erfolg brachte
(L. 62 Fn . 5). 6 έκτειχίζω den Bau einer Mauer vollenden. 7 Epipolai: das Hoch-
plateau nordlich von Syrakus. 8 Der Perserkonig. - Zwίschen ·Medern' und ,Persern'
machten Grί-echen oft keinen Unterschied. 9 L. 56 ΙΙΙ 1. 10 πιστεύειν είς glauben
an: eίne chrίstliche Formel, in Stίl und Denkart nicht griechisch. 11 Nicht naher bekannt;
vgl. aber L. 64 IIL4. 12 Sokrates nimmt Meletos ins Kreuzverhor. 13 Im J. 340
v.Chr., also zwei Jahre vor der endgίiltigen Niederlage Athens (und Thebens) bei Chairo-
neia. 14 >Gestern< haben sie Agathons Sieg an den Dionysien gefeiert. 15 Mehr dar-
iiber im 'Ανθολόγιον, β', Β'4.
178 LEKTION 67

Lektion 67
t ,,. ι ,,
αμαρτανω, αμαρτησομαι λανθάνω . . . λέληθα
αισθάνομαι, αtσθήσομαι τυγχάνω, τεύξομαι ...

(άμαρτάνω)
Α. 1. Ευριπίδου· =~ Ό πλείστα πράσσων πλεϊσ{}' άμαρτάνει βροτών.
2. Μενάνδρου· •:· 'Άν{}ρωπος ών ημαρτον· ού {}αυμαστέον.
3. Άντιφώντος- Ό παίς, βάλλων άκόντιον, ημαρτε τού σκοποϋ.
Β. 1. Χίλωνος· Πίνων μη πολλα λάλει· άμαρτήσηι γάρ.
2. Ξενοφώντος-a Έν ώι aν τις πράγματι μη πείθηται τώι ε-δ λέγοντι,
άμαρτήσεται, άμαρτάνων δε ζημιω'δήσεται.
3. Έπικτήτου· Ό άμαρτάνων ου θέλει άμαρτάνειν, άλλα κατορ­
{}οϋν.
4. Έπιγραφή· 1 •:· Μηδεν άμαρτείν έστι θεώνκαi πάντα κατορθούν.
C. Άριστοτελικάb
1. Τί διαφέρει τα κατα λογισμον ή κατα {}υμόν άμαρτη{}έντα; φευκτα
γαρ aμφω. 2. 'Αδύνατον, άπο τoiJ έν άρχήι ήμαρτημένου μη άπαν­
τάν είς το τέλος κακόν τι.
D. Αίσχύλου, έκ τοϋ Προμηθέως (260; 266)
ΧΟΡ. =:· • • • τίς έλπίς; οvχ όράις δτι/ημαρτες;
ΠΡΟ. •:· έκων έκων ημαρτον, ουκ άρνήσομαι·
θνητοίς άρήγων αυτός ηύρόμην πόνους.
( αίσθάνομαι)
Ε. Άριστοτέλουςc
1. Χρήσις αίσ'δήσεως τό αίσθάνεσθαι. 2. Άνάγκη πάντα τα ήδέα ή
έν τώι αi'.σθάνεσθαι είναι παρόντα, ή έν τώι μεμνήσθαι γεγενημένα, ή
έν τώι έλπίζειν μέλλοντα· αίσθάνονται μΕ:ν γαρ τα παρόντα, μέμνηνται
δε τα γεγενημένα, έλπίζουσι δΕ: τα μέλλοντα. 3. Το αίσθητόν ένερ­
γείν ποιεί την αίσθησιν· ίί>στε πρότερον άν τής αίσθήσεως τό αi'.σθητον
είναι δόξειεν.
F. Κωμικα δύο
1. ·~ Έμού γαμούντος oiJδ' ό γείτων ηισθετο.
2. •:· . _, - . _, Αiσθοϋ σαυτόν δντα, Φειδία,
aνθρωπον, aνθρωπον δε καl τον γείτονα.
G. Έπικτήτου
1. Βλέπε είς τον Σωκράτη εί. θέλεις έλεύ{}ερος είναι· καi αίσ'δήσηι δτι
>Παράδοξα μΕ:ν ίσως φασιν οί φιλόσοφοι (καθάπερ και ό Κλεάνθης
ελεγεν), ου μην παράλογα.< 2. Ό καλός και άγαθός, μεμνημένος τίς
 LEKTION 67 179

τ' έστi καi πόθεν έλήλυ-θε καi ύπό τίνος γέγονεν, την αύτού χώραν
Εκπληρώσει ειJπειθώς τώι θεώι. »έτι μ' είναι θέλεις; πεισθήσομαί σοι
... Άλλ' ούκέτι μυυ χρείαν έχεις; δια σε έμενον, καi νύν σοι πειθό­
μενος aπέρχομαι.« - »Πώς aπέρχηι;« - »ώς συ ήθέλησας ώς Ελεύθε­
ρος, ώς ύπηρέτης σός, ώς ηισθημένος σού τών προσταγμάτων.«

11
(μανθάνω)
Α. Κωμικα τρία
1. 'Απ' έχθρών πολλα μανθάνουσιν οί σοφοί.
2. ':· Γράμματα μαθείν δεϊ καl μαθόντα νούν έχειν.
3. •:· Τούτο κράτιστον· εν καλώς μεμαθηκέναι.

Β. 1. Θεόγνιδος-
':- Έσθλών μεν γαρ άπ' έσθλα μαθήσεαι·
τουτέστιν· aπ' άγαθών μαθήσηι άγαθά.
2. Άριστοτέλους-d 'Ά δεί μαθόντας ποιείν, ταύτα ποιούντες μαν­
θάνομεν.
(.λαμβάνω)
C. 1. Μενάνδρου· ':· Τόλμηι δικαίaι χώ θεός συλλαμβάνει.
2. Επικούρου· Πάσα φιλία δι' αύτΤ]ν αίρετή· άρχην δ' έλαβε άΠο τής
ώφελείας.
3. Μονόστιχον· ·~ Λαβων πάλιν δός, ίνα λάβηις δταν θέληις.
4. Μενάνδρου· (έν Δυσκόλωι)
>:· »Ούκ άν λάβοιμι την κόρην;« - »ο'όκ άν λάβοις.«
5. Παίδων παιδιά· 2

Α. •:- Χαλκήν μυίαν θηράσω. Β. •:- θηράσεις, άλλ' ου λήψηι.

D. 'Άντιφώντος- 3 1. Αϋτη έλήφθη έπ' αιJτοφώρωι τόν θάνατον τού

ήμετέρου πατρός μηχανωμένη. 2. Δίκην δώσει ύπερ ών εϊληπται πε­
ποιηκυία.

Ε. Περi τού κόσμου

Κατα Παρμενίδην, ό κόσμος οϋτε άρχην γενέσεως εϊληφεν ουτε τε­
λευτήν ποτε λήψεται.
(•λανθάνω)
F. 1. Μονόστιχον· ·~ 0-Uδεiς ποιών πονηρα λανθάνει θεόν.
2. 'Άλλο· ':- Επιλανθάνονται πάντες οί παθόντες ε-δ.
G. Κριτίου 4
::· Έαν δε συν σιγήι τι βουλεύηις κακόν,/ τούτ' o-Uχl λήσει τους θεούς.
Η. Πλάτωνοςe
1. ΣΩ. Πώς ο-δν, ώ φίλε •Αλκιβιάδη; πότερον σαυτόν λέληθας δτι ουκ
έπίστασαι τα δίκαια και τα άδικα, ή έμε ελαθες μανθάνων καi φοιτών
εις διδασκάλου δς σε έδίδασκε διαγιγνώσκειν το δικαιότερόν τε και
180 LEKTION 67

άδικώτερον; 2. 'Η οϋτως εl σοφός &στε λέληθέν σε δτι μητρός τε

και πατρός τιμιώτερόν έστι πατρις και σεμνότερον;
1. Ξενοφώντος{
1. 5 'Όταν τών τού διδασκάλου λόγων έπιλάθηταί τις, έπιλέλησται και
ώς τής σωφροσύνης έπεθύμει. 2. 6 Ό δε Χαιρεκράτης ))Ούκ άν φθά­
νοις,« έφη, »λέγων, εϊ τι ηισθησαί με φίλτρον έπιστάμενον, δ έγω
είδως λέληθα έμαυτόν ;«
Κ. 1. Ά ντιφώντος- 7 'Εάν τε πάντας άνθρώπους λάθηι, ούδεν έλαττον
τό κακόν, έάν τε πάντες ϊδωσιν, ουδεν μείζον· ου γαρ δια δόξαν
βλάπτεται, άλλα δι' άλήθειαν.
2. Θαλήτα ήρώτησέ τις, εί λάθοι θεους άνθρωπος άδικών· )>άλλ'
ουδε διανοούμενος«, έφη.
3. 'Αντισθένους· 'Όστις έτέρους δέδοικε 8 , δούλος ών λέληθεν έαυ­
τόν.

( πυνθάνομαι)
L. Γελοίά τινα
1. Σχολαστικός, την σελ ήνην ίδών, έπυνθάνετο τού πατρός, εί και έν
ταίς άλλαις πόλεσι τοιαύται σελήναί είσιν.
2. Κυμαίου 9 τις έπύθετο, πού οtκεί Δρακοντίδας ό ρήτωρ. ό δέ· »Μό­
νος είμί,« εlπεν. »Είδε θέλεις, τήρει τό έργαστήριον, κάγω άπελθων
δείξω 10 OOL.«
Μ. Σωκρατικά 8
1. Ώ Σώκρατες, θαυμάζω δτι πότ' έστι τό σόν πράγμα, καi ηδιστ' άν
πυθοίμην. 2. Et βούλεται Πώ/\ος πυνθάνεσθαι, νύν πυνθανέσθω· ου
γάρ πω πέπυσται, δ τι έγώ φημι είναι την ρητορικήν. 3. ))'Ω Σώκρα­
τες,« έφη δ Ίπποκράτης, »Πρωταγόρας ηκει.« - »Πρώιην,« έφην έγώ·
»συ δε άρτι πέπυσαι;« - ))Νη τους θεούς,« έφη, ))έσπέρας γε.« 4. Ό
δε Σωκράτης προς τους δικαστας τί λέγει; )) Έπειδη είς ταύτην την τά­
11
ξιν κατετάχθην, ουκ άνήσω άλλα και νέωι καl πρεσβυτέρωι και
άπλώς άει τώι έντυγχάνοντι προσελθων πεύσομαι ταύτα α και νύν
πυνθάνομαι. «

(τυγχάνω)
Ν. 1. Πλάτωνος, έκ τού Εύθυδήμου (280a)
ΣΩ. Άρ' ο-δν ε-Uτυχέστερον άν οl:ει πράττειν μετα σοφού πράττων ή
μετα άμαθούς;
ΕΥΘ. Μετα σοφού.
ΣΩ. Ή σοφία ά.ρα πανταχού ε'\Jτυχείν ποιεί τους άνθρώπους. ού γαρ
δήπου άμαρτάνοι γ' άν ποτέ τι σοφία, άλλ' άνάγκη όρθώς πράττειν
και τυγχάνειν· ή γαρ άν ούκέτι σοφία εi:η.
2. Άντιφώντος- 'Ο νεανίας, βάλλων άκόντιον, έτυχε τού σκοπού.
3. Άριστοτέλους·h Έαν τού μέσου τύχωσιν, τού δικαίου τεύξον­
ται.
 LEKTION 67 181

4. Θεόγνιδος (255)
::- Κάλλιστον το δικαιότατον, λώιστον δ' ύγιαίνειν,
πάντων δ' fιδιστον, σδ τις έράι τό τυχείν.
Ο. 1. Πλάτωνοςί Ή μάθησις ούκ άλλο τι ή άνάμνησις τυγχάνει σδσα.
2. 'Αριστοτέλους 'Ανδρείας (δημοκρατίας, κτλ.) εϊδη πλείω οντα
τυγχάνει (τετύχηκεν, τέτευχεν).
3. Τού αύτού·k Τών Πυ'6αγορείων τινες την τυχούσαν ψυχΤ]ν εtς τό
τυχόν ένδύεσ'6αι σώμα εφασαν.
Ρ. Τί λέγει ό Δύσκολος ό Μενανδρείος; άκούσατε δή·
::- 'Ερημίας ούκ εστιν ούδαμού τυχείν,
ούδ' δ.ν άπάγξασ'6αί τις έπι'6υμών τύχηι.

ΠΙ
'Αναγνώσματα

Α. Ό καρκίνος ώδ' εφα . ., - . ., . ., -

χαλάι 12
τόν οφιν λαβών· - - ._,
εύ'6υν χρη τόν έταίρον έμ- - - - ..., ..., -
μεν 12 και μη σκολιa φρονείν. - - - u u - u -

Β. Άριστοτέλους 1

Τό μεν άμαρτάνειν πολλαχώς έστιν, τό δε κατορ'6ούν μοναχώς διό

και τό μεν ράιδιον, τό δε χαλεπόν· ράιδιον μεν τό άποτυχείν τού σκο­
πού, χαλεπόν δε τό έπιτυχείν. και δια ταύτ' ο-δν λέγεται·
::- Έσ'6λοι μεν γaρ άπλώς, παντοδαπώς δε κακοί.

a Mem. 3, 9, 12 b Ε.Ν. 11 lla 34; Pol. 1302a 6 c Rhet. 1370a 32; de Somn. 458b 4; Cat. 8a
11 d Ε.Ν. 1103a 31 e Alc. 1 109d; Crito 51a ι Mem. 1,2,21; 2,3,11 8 Pl.Alc. 1

104d; Gorg. 463c; Prot. 310b; Epict. 111 1,20 nach Pl.Apol. 29d h Ε . Ν. 1132a 23 ; Phaed.
72e k de an. 407b 22
1
Ε.Ν. 1106b 28.

1 Aus der lnschrifτ zu Ehren der bei Chaironeia (338 v.Chr.) gefallenen Athener, die Demosthe-
nes ίη der Kranzrede (289) zitien. 2 Ein Blindekuhspiel. Α hat dίe Augen verbun-
den. 3 Vgl. L. 40 Fn . t. 4 Aus einer Tragodie des spateren Fϋhrers der DreiBig Ty-
rannen. 5 Wie konnten die Schϋler des Sokrates Tyrannen werden? Xenophon veneidigt
ihn gegen naheliegende Vorwϋrfe. 6 Sokrates zeigt dem Chairekrates, daB er die Liebe
seines Bruders gewinnen konne. 7 Antiphon der Sophist, Zeitgenosse des Redners, aber
schwerlich identisch mit ihm. 8 δέδοικα ich fϋrchte (Perfectum Praesens). 9 L. 63
Fn. 2. 10 werde zeigen (Fuτur von δεικνύω-δείκνυμι}. 11 werde nachlassen, ablas-
sen (άνίημι). 12 χάλά Dor. = χηλή Att. Klaue; εμμεν, εμμεναι poet. (aeol.) = εlναι .
182 LEKTION 68

Lektion 68~=-

έλυσα, εγραψα, ήρα εφυγον' εμαθον' έτραπόμην

; ,ι ' ,,
εγημα, έτέλεσα, εtασα ειχον, εσχον, ειργασαμην

Ι
(Viele der folgenden Zitate sind bereits bekannt)
Α. 1. Ώ ξένε, λύσόν με δεσμών. 2. Ούκ έλουσά1ιην f:ξ οίJ έγενόμην. 3.
Σωκράτης πολλους έταίρους έποιήσατο καl έτιμάτο καi ηγαπάτο ύπ'
α-Uτών. 4. Κύρος τους Μήδους έδουλώσατο.
Β. 1. Βλέψον δεύρο καl άπόκριναί μοι. 2. Άρ' ou το διαφθεϊραι τού
ποιήσαι {>άιον; 3. Άρ' άν τι χαρίσαιό μοι; 4. Μεϊνον μεθ' ήμών.
C. Περi γάμου, κωμικά
1. Μενάνδρου ·
>:- • • • ού γαμεϊς, άν νοϋν έχηις. γεγάμηκα γΟ.ρ
αύτός δια τούτό σοι παραινώ μη γαμεϊν .
2. Σουσαρίωνος (εt γνήσιον)·
':- καi γaρ το γήμαι καi το μη γήμαι κακόν.
3. Μενάνδρου · •:- Μηδέποτε γήμηι μηδε εΙς εύνους έμοί.
4. Τού αύτού· •:- Γήμας γaρ ούδε εlς σέσωται.
D. Έκ τής Καινής Διαθήκης
1. Άρόν σου την κλίνην. 2. 'Ός άν έμε δέξηται, δέχεται καi τον
άποστείλαντά με. 3. Τί ήμϊν καi σοί, Ίησού Ναζαρηνέ; ήλθες άπο­
λέσαι ήμάς;
Ε. Έκ τής 'Ιλιάδος 1
1. •:- Έν δε φάει καi όλεσσον . . .
2. >:- Έκ δ' έγέλασσε πατήρ τε φίλος καi πότνια μήτηρ.
3. ::- Έσθλον δ' ούτε τί πω (F)εlπας (F)έπος ούτ' έτέλεσσας.
F. 1. ;Ω Ζεύ, τέλεσόν μοι ταύτην την εύχήν. 2. ΠαρΌίνωι γελάσαι
έδωκε Διόνυσος.
3. (Παροιμία) >:- Πολλοi στρατηγοi Καρίαν άπώλεσαν.
4. »Παραινέσαι σοι σμικρον θέλω. Τί οuκ έκάλεσας Χαιρέαν έπl
δείπνον; « - »Άλλ' έκάλεσα αuτόν. « - »Έπήινεσα .«

ΙΙ

Α. 1. ;Ηλθον, εlδον, ένίκησα. 2. Άνθρωπος ών fiμαρτον. 3. Ποί

φiJγω; 4. Ποί τράπωμαι; 5. Έλθέ μοι, ώ σώτερ .
6. ::- 'Έφυγον κακόν, η-Όρον άμεινον .
 LEKTION 68 183

Β. 1. Οί Τρώες λίθοις έβαλλον. 2. Πάνδαρος Μενέλαον έβαλεν οlσ­

τώι. 3. Έτρεψάμεθα τους Κορινθίους. 4. Οί Κορίνθιοι προς
φυγiιν έτράποντο.
5. ::- Λακεδαιμόνιοι δ' ήμών τα τείχη κατέβαλαν
και τας τριήρεις έλαβαν.
C. 1. 'Ή μαθείν ή παθείν σε δεί. 2. Ει μήτε έμαθες μήθ' ηvρες, πώς
οlσθα; 3. 2 Μάθε, ώ 'Αλκιβιάδη, & δεί μαθόντα πράττειν τα πολιτι­
κά.
D. 1. ::- Δρυός πεσούσης πάς ά.νηρ ξυλεύεται. 2. ;Ω Ζεύ πάτερ, εi:θε
πλούσιος γενοίμην.
3. 'Αριστοφάνουςa
::- )>" Ιθ', ώ πάτερ, προς τών θεών, έμοl πιθού.«
»Τί σοι πίθωμαι; λέγ' δτι βούληι - πλην ένός.« 3
(έάω)
Ε. 1. Μενάνδρου· 4 ::- Έάτε μ', ίκετεύω σε, καl μή μοι κακα/παρέχετε.

2. Τραγικόν· ::- Έάσατέ με θανείν εν γάι πατρώιάι.

3. 'Αντιγόνη ούκ είασε aθαπτον τόν ά.δελφόν.
4. Φιλήμονος-
::- . . . Τους ιατρους οlδ' έγώ
αυτους ποιούντας πάνθ' δσ' ούκ ειων έμέ.
(ελκω)
F. 1. 'Από βωμού έλκόμεθα βίάι· βοηθήσατε πάντες. 2. ΑΙ:ας εlλκε
Κασάνδραν βίάι. 3. 'Έκτορα ά.ποθανόντα Άχιλλεiις περi τα τείχη
Τροίας εϊλκυσεν aρματι. 4. Οί ά.πό τής 'Ασίας 'Ιουδαίοι θεασάμενοι
τον Παύλον έν τώι ίερώι . . . έπιλαβόμενοι αύτού εlλκον α-Uτόν έξω
τού ίερού.b
(.εργάζομαι)
G. 1. Εί τις oiJ 5 θέλει έργάζεσθαι, μηδf: έσθιέτω.c 2. Κάκιστον έργον
εlργάσατο.
Η. ΕiJριπίδουd
1. ::- Τί ποτ' εlργασάμην;
2. ::- Σχέτλια μf:ν έπαθες, ά.νόσια δ' εlργάσω.
3. ::- Μη σύγ' εργάσηι τάδε.
4. Δίκην δώσεις τών εtργασμένων.
5. ::- Άλλ' ούδf:ν αύτόν ηδε γ' εϊργασται κακόν.

(.εlπον, ηγαγον)
Ι. 1. Όμηρικόν· 6 ::- Αlνότατε Κρονίδη, ποίον τον μϋθον έειπας;
2. Τί είπες έν τήι έκκλησίάι;
3. ::· Μισώ πονηρόν, χρηστόν δταν εl:πηι λόγον.
4. ::- Άγαγείν δοκεί μοι τα κατ' ά.γροiις Διονύσια.
5. ::- 0-Uδεις ά.λύπως τον βίον διήγαγεν Ι άνθρωπος ών.
184 LEKTION 68

( εlχον' εσχον)
Κ. Δημοσθενικάe
1. 7 Ούδέν, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, τών δεόντων ποιούντων ύμών κακώς
τα πράγματα εχει. έπεί τοι ει πάνθ' δ. προσήκε πραττόντων οϋτως εl­
χεν, ούδ' άν έλπiς ήν αύτα βελτίω γενέσθαι. 2. Πολλα πράγματα εσ­
χον σκοπών τα άριστα ύμίν. 3. Ώς άκούειν ούκ fιθέλετε, ήσυχίαν
tσχον. 4. Και γαρ οϋτως tχει· ει μεν ήμείς aπαντες οί λέγοντες δεινοι
φανείημεν, ούδΕν άν τα ύμέτερα βέλτιον σχοίη- ει δε παρελθων εlς
δστισουν δύναιτο διδάξαι και πείσαι, τίς παρασκευη χρήσιμος εσται
τήι πόλει, πάς δ παρων φόβος λελύσεται.

L. 1. Σοφοκλέους- 8 ::- Κατάσχες όργήν .. . ! Αύτη δε νούν σχες άλλα

τώι χρόνωι ποτέ.
2. Παύλου τού Άποστόλου·t Ό θεός ηλέησεν ~ύτόν 9 · ουκ αύτον
δε μόνον άλλα καi έμέ, ϊνα μη λύπην έπi λύπην σχώ.

(όνέχομαι, ύπισχνέομαι)
Μ. Δημοσθενικα άλλα&
1. Ύμείς δ' έγελάτε oiJτ' άκούειν ηθέλετε· εικός γε· τίς γαρ άν fινέσχε­
το, τοσαύτα προσδοκών εσεσθαι άγαθά, λέγοντάς τινος ταύθ' ώς ουκ
εσται; δήλον γαρ δτι φωνην αύτού ούκ άν άνάσχοισθε, ώς συκοφαν­
τούντος &στε fινειχόμην άδικούμενος. 2. 'Έστι δε δήπου νόμος
ήμίν' έάν τις uποσχόμενός τι τον δήμον έξαπατήσηι, τα εσχατα πάσ­
χειν. ήμείς ύπισχνούμεθα· κατα τόνδε κριθήτω το πράγμα τον νό­
μον. 3. 'Όσα ύμίν ύπεσχόμην άρχόμενος τού λόγου πεποίηκα. 4.
Περi δε τών ύποσχέσεων ών ύμίν Φίλιππος διατελεί ύπισχνούμενος
(ώς μεγάλα ύμάς εύεργετήσων), καταψεύδεσθαί μέ φησιν αύτού· ού­
δΕν γαρ ύμίν πώποτέ φησιν ύπεσχήσθαι.

ΠΙ
'Αναγνώσματα

Α. Δημοσθένουςh
Προς μεν χρημάτων κτήσιν ούδεπώποθ' δ δήμος (ό τών 'Αθηναίων)
έσπούδασεν, πρός δε δόξης ώς ούδε προς εν τών άλλων. τεκμήριον δέ·
χρήματα μεν γαρ πλείστα τών Έλλήνων ποτε σχων aπανθ' ύπερ φιλο­
τιμίας άνήλωσεν. άφ' ών κτήματ' άθάνατ' αύτώι περίεστιν· τα μεν τών
tργων ή μνήμη, τα δε τών άναθημάτων το κάλλος τα Προπύλαια ταύ­
τα, ό Παρθενών, στοαί, νεώσοικοι ...

Β. Άριστοτέλουςi
Πολλaς μεταβολας μεταβαλούσα ή τραγωιδία έπαύσατο, έπει tσχε
την έαυτής φύσιν.
 LEKTION 69 185

C. 'Εκ τού Ε-Uριπίδου Ίππολύτου (239)· εστι δε Φαίδρα ή λέγουσα·

':· Δ ύότάνος έγώ· τί ποτ' εlργασάμην;
ποί παρεπλάγχθην γνώμάς άγα{}άς;
έμάνην, έπεσον δαίμονος άτάι.
D. Φιλογέλως
Σχολαστικός γραμματοδιδάσκαλος άφνω άποβλέψας είς την γωνίαν
έβόησε· »Διονύσιος έν τήι γωνίάι άτακτεί« . 10 εlπόντος δέ τινος δτι·
»ο\Jπω πάρεστιν«, δ δε έφη· »δταν έλθηι«.

':- Lektion 68-74 bieten Material zum Studium der ubrigen Tempora der (thematischen) Prasentia
auf -ω. Wer vorzieht, zunachst die (athematischen) Prasentia auf -μι zu lernen, findet das Ma-
terial in L. 75/f

a Vesp. 760 b Act.Apost. 21,27/30 c 2.Thess. 3,10 d Hipp. 239; El. 1170; Med. 1057;
(lon 1281); Hec. 264 e 4,2; 14, 14; 19,45; 14,2 (Pro. ΥΠ) r Phil. 2,27 8 9,33 ; 19,24

(50,44); 20,100; 19,177; 7,33 h 24,184 i Ροeτ. 1449a 14.

1 1. Im Dunkel der Schlacht betet Aias zu Zeus (17,648); 2. Hektor und Andromache mit ihrem
Sohnchen (6,471); 3. Agamemnon schilt den Seher Kalchas (1,108). 2 Sokrates zu Alkibia-
des. 3 Das >eine Einzige< ist nariirlich eben das, was der Sohn wϋnscht. 4 Είη von
jungen Mannern belastigtes Madchen spricht (Epitr. 254). 5 ού θέλει nicht will, verab-
scheut: wenn so ein einzelnes Wort negiert wird, findet sich auch klassisch ού ίn Bedingungssat-
zen (statt des normalen μή}. 6 Hera zu Zeus. 7 Demosthenes sucht, nach MiBerfol-
gen, J:iie Athener zu ermutigen. 8 Chrysothemis zu ihrer Schwester Elektra (ΕΙ.
1011). 9 den erkrankten Freund des Paulus (Timotheus). 10 ist unordentlich, be-
nimmt sich schlecht.

Lektion 69

γιγνώσκω, εγνων άποδιδράσκω, άπέδραν

βαίνω, έβην φύω, εφυν

1
έγνων (γιγνώσκω)
Α. 1. ':· Γίγνωσκε σαυτόν δστις εί.
2. Γνώθι σαυτόν.
3. Γιγνώσκειν και συγγιγνώσκειν. 4. Γνώναι και συγγνώναι.
5. Τό έαυτόν γνώναι χαλεπώτατον.
6. Άρα γιγνώσκεις δ άναγιγνώσκεις;
186 LEKTION 69

7. Οί Ά{)ηναίοι 1 τaς έπιστολaς μεταγραψάμενοι έκ τών 'Ασσυρίων

γραμματων
, ' ,
ανεγνωσαν.

Β. 1. 'Έγνω θηρ θήρα. 2. Ούτε, δτε ήλθες, έγνων ούτε, έaν άπέλθηις,
γνώσομαι.
3. 'Ιουλιανού αύτοκράτορος- 2 Άνέγνων, έγνων, κατέγνων.
C. Πλατωνικά
1. Νηπίου το παθόντα γνώναι. 2. Φέρε δή, γνώμεν ει συ τάληθή λέ­
γεις. 3. Άλλa τούτο κάν παίς γνοίη.
4. 'Εκ τού 'Αλκιβιάδου· (128e)
ΣΩ. Άρ' έγνωμεν άν ποτε, τίς τέχνη ύπόδημα βέλτιον ποιεί, μη ε[δό­
τες ύπόδημα;
ΑΛΚ. 'Αδύνατον.
ΣΩ. Ούδέ γε, τίς τέχνη δακτυλίους βελτίους ποιεί, άγνοούντες δακτύ­
λιον;
ΑΛΚ. Άληθή.
ΣΩ. Τί δέ; τίς τέχνη βελτίω ποιεί aνθρωπον, άρ' aν ποτε γνοίμεν
άγνοοϋντες τί ποτ' έσμεν αύτοί;
ΑΛΚ. 'Αδύνατον.
ΣΩ. Άλλ', ώ 'Αλκιβιάδη, ώδ' ήμίν έχει· γνόντες μεν αύτό τάχ' άν
γνοίμεν την έπιμέλειαν ήμών αύτών' άγνοούντες δε ούκ aν ποτε.
D. Στησίχορος3, γνους την αίτίαν τής συμφοράς, την καλουμένην Πα­
λινωιδίαν έποίησεν.
Ε. Έκ τής Καινής Διαθήκης
1. Κατα Ματθαίον (6,3)· Μη γνώτω ή άριστερά σου τί ποιεί ή δεξιά
σου.

2. Παύλου Προς Κορινθίους α' (8,2-3)· Εϊ τις δοκεί έγνωκέναι,

ούπω έγνω καθως δεί γνώναι· εί δέ τις άγαπάι, σδτος έγνωσται.
F. Εύριπίδου
1. ::- Άλλ' ώ μάταιοι, γνώτε τάνθρώπων κακά.
2. ::- Τίς άν δίκην κρίνειεν ή γνοίη λόγον
πριν άν παρ' άμφοίν μύθον έκμάθηι σαφώς;

άπέδράν (άποδιδράσκω)
G. 1. Το άποδιδράσκοντα μη δύνασθαι άποδράναι, άλλa καταφανή εί­
ναι, πολλη μωρία έστίν. 2. Ό δούλός με άπέδρα. 3. Πώς άπέ­
δρας; 4. 'Έλυσα έμαυτόν, είτα άπέδραν. 5. 'Έδησα τους αιχμαλώ­
τους, δπως μη άποδρώσιν. 6. Οtμοι, πώς άποδρώ; 7. Οί αιχμάλω­
τοι πάντες άπέδρασαν. (Ό φύλαξ λέγει·)
0
8. Υπ' αισχύνης ολίγου
άποδρaς ώιχόμην, ει πηι είχον. 9. Τους θεους ούκ οίδα πώς άν τις
άποδραίη.

έβην (βαίνω, βαδίζω)

Η. 'Αριστοτελικa και Πλατωνικά
1. 'Αδύνατον βαδίζειν άνευ ποδών. 2. Τών ποδών έργον το άσ-
 LEKTION 69 187

φαλώς βεβηκέναι. Κατέβην χθες ές Πειραιά •

4
3. 4. Οί 'Αθηναίοι
έμβάντες είς τaς ναύς πανδημει έν Σαλαμίνι έναυμάχησαν.

Ι. Έκ τού Ευαγγελίου
Εί υίος εί τού θεού, κατάβηθι άπό τού σταυρού ... Βασιλευς 'Ισραήλ
έστι· καταβάτω νύν άπο τού σταυρού.
Κ. Ευριπίδου
1. ::- Ιώ μοί μοι· ποί βώ; πήι στώ;
2. ::- Πώς &ν όλοίμάν 5 , συν τοίσδε νεκροίς
κοινον ές Άιδαν καταβάσα;

L. Πλατωνικά
1. Έπl τους ϊππους άναβιβαστέον τους παίδας ώς νεωτάτους. 2. Οί
άθληταί, έaν σμικρa έκβώσι τής τεταγμένης διαίτης, σφόδρα νοσού­
σιν.

Μ. Δημοσθένους
1. Έάν τι μη κατa γνώμην έκβήι - δ μη συμβαίη - τους συμβουλεύ­
σαντας έξηπατηκέναι νομιείθ' ύμάς. 2. Ύμείς, ώ άνδρες 'Αθηναίοι,
ουδ' εί συνέβη τι παρa τών θεών χρηστόν, μνημονεύετε· προς γaρ το
τελευταίον έκβaν εκαστον κρίνεται. εί δε κρατήσαι Φιλίππωι συνέβη
τήι μάχηι 6 και ό συμβaς χειμων μη μόνον ήμών άλλα πάντων
Έλλήνων κρείττων ήν, έν τώι θεώι το τούτου τέλος ήν, οvκ έν έμοί.

Ν. Πλατωνικά
1. 'Έως &ν συ κατα σαυτον λέγηις &. σοι δοκεί μακρώι λόγωι, καl πά­
λιν έγώ, ουδεν μή ποτε συμβώμεν. 2. 7 Έγω μεν ο{,ν και δέομαι και
συμβουλεύω, ώ Πρωταγόρα τε και Σώκρατες, συμβήναι ύμάς, ώσπερ
ύπο διαιτητών ήμών συμβιβαζόντων ύμάς. 3. »Ούτως άρα, ώ Πολέ­
μαρχε, συμβήσεται ήμίν δίκαιον είναι τους μεν φίλους βλάπτειν' τους
δ' έχθρους ώφελείν.« - »Και μάλα,« έφη, »Ούτω συμβαίνει· άλλα ο-Uκ
όρθώς έχει ώδε.«

εστην (ϊστημι, \!στα)

Ο. Πλατωνικάa
1. "Ιππαρχος, ό Πεισιστράτου υίός, εστησεν Έρμάς κατa τας δδούς,
1' ' "' ~ ... "' 7
οις επεγραψεν ρηματα σοφα, οιον·

::- Μνήμα τόδ' Ίππάρχου· μη φίλον έξαπάτα.

2. Έν τήι Άτλαντίδι νήσωι μεγάλη συνέστη καl θαυμαστη δύναμις
βασιλέων, κρατούσα μεν άπάσης τής νήσου, πολλών δε άλλων νήσων
καl μερών τής ηπείρου. 3. Χαλεπον μεν κινηθήναι πόλιν ε-δ συστά­
σαν· άλλ' έπεl γενομένωι παντi φ-ltορά έστίν, ο\Jδ' ή τοιαύτη σύστασις
τον aπαντα μενεί χρόνον, άλλα λυ{}ήσεται. 4. Το μεν άρα άγαθον
κίνησίς έστι κατά τε ψυχην και κατα σώμα· είδε σταίη τούτο, πάντα
χρήματ' &ν διαφθαρείη και γένοιτ' &ν τό λεγόμενον »άνω κάτω πάν­
τα«. 5. Ή τών πολλών διαβολή τε και φθόνος άλλους πολλους και
άγαθους άνδρας fιιρηκεν, ο-Uδεν δε δεινόν μη έν έμοl στήι.
188 LEKTION 69

εφϋν (φύω)

Ρ. 1. Διόνυσος την aμπελον φύει βροτοίς. 2. Τίς σ' εφυσε πατήρ; 3.

Ήμείς οί Ά{}ηναίοι αυτόχθονοι εφυμεν.
Q. Ευριπίδεια
1. •:- Συ Διός έφυς, ώ Έλένα, θυγάτηρ.
2. ::- Άπλούς ό μύθος τής άληθείας εφυ.
3. 'Ός άν χρηστός φύηι (λέγει Ευριπίδης), κάν νόθος ήι,
::- »OU τοϋνομ' αυτού την φύσιν διαφθερεί«.
4. •:- Πατρός δ' έκείνου φύντας ού πεφύκαμεν
ου δεί κακους δράσθαι. 8
R. Θεόγνιδος
•:- Άρχην μεν μη φύναι έπιχθονίοισιν aριστον,
φύντα δ' δπως ίί>κιστα πύλας Άίδό.ο περήσαι.
έβίων (βιόω, ζώ)

S. Περi μακροβίων
Έάν τις πολλa ετη βιώι, πολλa συμβήσεται αuτώι. 'Επίχαρμος, ό τής
κωμωιδίας ποιητής, ένενήκοντα καi έπτa ετη λέγεται βιώναι· Πλάτων
δ' έτη βιους εν καi όγδοήκοντα έτελεύτησεν, Ξενοφών δ' ύπερ τa έν­
ενήκοντα έβίω (έζησεν) ετη· Σοφοκλής δ' ό τραγωιδοποιός άπέθανε
πέντε καi ένενήκοντα ζήσας ετη.

11
'Αναγνώσματα

Α. Σοφοκλέους άποθανόντος Φρύνιχος 9 έν Μούσαις έφη οϋτως

•=· Μάκαρ Σοφοκλέης, δς πολυν χρόνον βιους
άπέθανεν' ευδαίμων άνηρ καi δεξιός,
πολλaς ποιήσας και καλaς τραγωιδίας
καλώς δ' έτελεύτησ', οuδΕν ύπομείνας κακόν.
Β. Δημοκρίτου
Άνδρi σοφώι πάσα γή βατή· ψυχής γaρ άγαθής πατρις δ σύμπας
κόσμος.
C. Πλάτωνος
1. 'Εκ τού Κρατύλου· (402a) Λέγει που Ήράκλειτος ώς Δις είς τόν
αυτόν ποταμόν ουκ άν έμβαίηις.
2. 'Εκ τής Πολιτείας- (519c) 10 »Τaς βελτίστας δη φύσεις δεί ίδείν
τε τό άγαθόν και άναβήναι έκείνην την άνάβασιν· καi έπειδaν άνα­
βάντες ίκανώς rδωσιν, ού χρη έ.πιτρέπειν αυτοίς δ νύν έπιτρέπεται.« -
»Τό ποίον δή;« - »Τό αυτού καταμένειν ώς έν Μακάρων Νήσοις και
μη έθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ' έκείνους τους δεσμώτας μηδε μετ­
έχειν τών παρ' έκείνοις πόνων.«
 LEKTION 70 189

D. Εύριπίδου 11
::- Πολλαi. μορφαi. τών δαιμονίων,
πολλa δ' άέλπτως κραίνουσι 12 θεοί.
καi. τα δοκηθέντ' ούκ έτελέσθη'
τών δ' άδοκήτων πόρον η-Ορε θεός
τοιόνδ' άπέβη τόδε πράγμα.

a Hipp. 228d; Tim. 25a 5; Rep. 546a; Theaeτ. 153c-d; Apol. 28a-b.

1 Die Athener haben einen persischen Sendboten mit Briefen nach Sparτa abgefangen (fhuc. IV
50). 2 Kaiser Julian der Abtrϋnnige (gest. 362 n.Chr.). 3 L. 58 IIIC. 4 Die
Anfangsworte von Platos >Staat<. 5 Att. όλοίμην, Οpτ. von ώλόμην zugrunde gehen, ver-
nichtet werden, sterben. 6 Die Schlacht bei Chaironeia, 338 v.Chr. 7 Mit seiner
Forderung nach kurzer Wechselrede ist Sokrates in Streit mit Protagoras geraten; Hippias redet
ihnen gϋτlich zu. 8 Makaria, die Tochter des Herakles, spricht (Eur.Hcld.
509). 9 Phrynichos war Zeitgenosse und Rivale des Aristophanes. Kannst du das Datum
seiner Komodie >Musen< erschlieBen? 10 Vom SchluB des >Hohlengleichnisses<. Sokrates
spricht. 11 Diese Anapaste stehen am SchluB mehrerer Dramen des Euripi-
des. 12 vollenden, erfϋllen.

Lektion 70

, , :J , , ,
έκωλύθην, έγράφην εχαρην, ερρυην, εμανην

ηύρέθην, έτελέσθην fισθην, έβουλήθην, διελέχθην

έκελεύσθην, έχρίσθην

Α. 1. Πώς έκωλύθης τοϋ σκοποϋ τυχείν; 2. Διa τί φόνου έγράφης; 3.

Έπίστευσα· ήπατήθην. 4. Οί γυμνασθέντες έστεφανώθησαν.
Β. 1. ΣiJ προδότης ών ηύρέθης. 2. Μέγα έργον έτελέσθη (τετέλε­
σται ). 3. 'Όρα μη καταγελασ{}ήις. 4. Σωκράτους θάνατος κατ­
εγνώσθη.
C. Ευριπίδεια
1. Μακαρία καi. πρi.ν κελευσθήναι θανείν έτοίμη ήν. 2. Έξεβλήθην
190 LEKTION 70

ΕΚ δόμων. 3. Δούλη εκλήθην άντ' ελευθέρας. 4. »'Ιάσονα κέλευσον

έλθείν.« - »Ήκω κελευσθείς. Τί βούλει, γύναι;«
έχρίσ6ην (χρίω)
D. Μήδεια Ίάσονι φάρμακον έδωκε, ώι έκέλευσε αύτόν χρίσαι το σώμα.
τούτωι γό.ρ χρισθέντα έφη μίαν ήμέραν ούτε ύπο πυρός άδικήσεσθαι
ούτε σιδήρωι.
Ε. 1. Τών Περσών τό. δπλα έκέχριτο* χρυσοειδεϊ χρώματι. 2. Τών
φαρμάκων τό. μεν χριστά Ε:στι, τα δε ποτά. 3. Κόϊντος Λουτάτιος
Κάτουλος, ύπό Μαρίου καταγνωσθείς, Εν οίκωι νεοχρίστωι κατε­
καύθη. 4. Χρηστους ού κολάζομεν.
F. 1. Έλθwν εφθης ήμάς. 2. Πρωί γαρ έβην οi:κοθεν. 3. 'Έχαιρες δε
τί πράξας; 4. 'Ήσθην δτ' Αίσχύλος είσήγε τον χορόν. 5. Ταύτ' ηu­
φράνθην ίδών. 6. ::- Έχάρην ύμνοις, έχάρην ώιδαίς.
έπάγη (πήγνυται)
G. 'Αριστοτέλους περi κρυστάλλου και χιόνοςa
1. Πήγνυται τα μεν ψυχρ<i>ι, τα δε θερμώι. 2. Πεπηγός ϋδωρ κρύ­
σταλλος. 3. 'Όταν παγήι τό νέφος, χιών έστιν.
Η. 1. 'Όταν ό fιλιος τραπήι, τρέπεται και ή &ρα.
2. Ό Βόσπορος ρεϊ είς τον πόντον τον Αίγείον.
έρρύην (ρέω)
1. Θουκυδίδου· Έρρύη δε περi α-Uτο το έαρ 1 δ ποταμός τού πυρός έκ τής
Αtτνης λέγεται δε πεντηκοστώι έτει {>υήναι τούτο μετα το πρότερον
{>εύμα.
έρράγη ({>ήγνυται)
Κ. »Κύριε, ή ναύς ή ση έρράγη.« - »διαρραγείης, τρισκατάρατε.«
έμάνην (μαίνομαι)
L. 1. Μαίνεται ό δεσπότης. 2. Μέμηνεν άληθώς. 3. »Μανείην μάλλον
ή ήσθείην«· οϋτως Άντισθένης . 2

Μ. 1. Αϊας μανεiς τών Έλλήνων τα ποίμνια άπέκτεινεν. 2. Δηιάνειρα

νομίσασα φίλτρον εlναι το ρυεν αΙμα Νέσσου, τούτωι τον χιτώνα 3
έχρισεν.

11
Ώς έδυνή{}ην,
ουχ ώς έβουλή{}ην.

Α. 1. Έμνήσ{}ην Βαβυλώνος. 2. ))Βασιλεύ, μνήσ{}ητι 'Αθηναίων.« -

»Καλώς ύπέμνησάς με.« 3. Έποίησας δπερ έδεήθην σου. 4. Έμοi
μελήσει ταύτα.
Β. 1. Καθεύδοντί μοι όψις έφάνη. 4 2. Μηδεν φοβηθήις θεός έβουλή{}η
τάδε. 3. Αtσχρον τό >0-Uκ άν ώιή{}ην<. 4. Τί συ οϊει;
 LEKTION 71 191

C. Δημοσθένουςb
'Ότ' ήτύχησεν ό δήμος ήμών, συνεβουλή{}ησαν άλλοι τινες αυτόν
σωθήναι· ών εγω μόνον 'Αργείων έν τώι παρόντι μνησθήσομαι βραχύ
τι. ού γό.ρ δ.ν ύμάς βουλοίμην χείρους Άργείων φανήναι, οϊ χώραν
δμορον τήι Λακεδαιμονίων οίκούντες, όρώντες έκείνους γής καi θα­
λάττης άρχοντας, ουκ Ε:φοβή{}ησαν ευνοϊκώς ύμϊν έχοντες φανήναι.
D. Σωκρατικά
1. Σωκράτης Θεαιτήτωι διαλεχθεiς f~γάσ{}η αυτού την φύσιν. 2.
Άρα Ε:θελήσειεν δ.ν ήμίν ό Γοργίας διαλεχθήναι; 3. Ούκ aν αίσχυν­
θείην φάναι με ούχi όρθώς είρηκέναι. 4. Ένταύθα δη μέγα Ε:γέ­
λασάν τε καi έθορύβησαν οί μα{}ηταί, άγασθέντες τής σοφίας τον
Διονυσόδωρον.

Ε. Θουκυδίδου 5
Έν όργf]ι εlχον τών Έλλήνων οί πλείους τους Ά{}ηναίους, οί μεν τής
άρχής άπολυθήναι βουλόμενοι, οί δε μη άρχθώσι φοβηθέντες.
F. Τών 'Αριστοφάνους Άχαρνέων 6 ή άρχή
>:- Ώς πόλλ' έδήχ{}ην την έμαυτού καρδίαν·
7

ησ{}ην δε βαιά , πάνυ γε βαιά

8
...

':· Είη Teil der Handschriften liest hier (Xenophon, Cyr. VII 1,2) έκέχριστο.

a De gen.anim. 743a 5; Anal.Post. 9Sa 17; Meteor. 347b 23 b XV 22 (gerafft).

1 425 v.Chr. 2 Einer von Sokrates' Schϋlern; ein Vorlaufer der Kyniker. 3 lhr Ge-
schenk fίir Herakles. 4 Von der Inschrift, auf welcher die Wunderheilungen im Heiligtum
des Asklepios ίη Epidauros aufgezeichnet sind. 5 Bei der Beschreibung der Ursachen des
Peloponnesischen Krieges. 6 L. 41 F. 7 δάκνω. 8 βαιός, όν, ά klein, wenig.

Lektion 71

λύσω, κτίσω, οiκιώ

-
μαχουμαι,
,
αρκεσω
,

κρινώ, γαμώ, τελώ αtδέσομαι, γελάσομαι

Α. 1. Βαρβάροις ου δουλεύσομεν. 2. Έπεi λέγειν χρή, λέξω. 3. Ζεύξις

ό ζωγράφος Ε:πέγραψε τήι τού άθλητού γραφήι στίχον·
':- Μωμήσεταί τις μάλλον ή μιμήσεται.
192 LEKTION 71

4. Κάν λάθηις άνθρώπους, ού λήσηι θεούς.

5. ::- Θνητος γαρ ών και θνητα πείσεσθαι δόκει.
6. 1 'Εγώ ύμάς, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, φιλώ, πείσομαι δε μάλλον τώι
θεώι ή ύμίν.
7. Ό δικαστης όμώμοκεν 2 ού χαριείσθαι οΙς άν δοκήι αύτώι, άλλα δι­
κάσειν κατα τους νόμους.

Β. 1. Κτίσεις πόλιν Ε:ν Λιβύηι. 3 2. Οίκιείς πόλιν μεγάλην. 3. Μέγαν

άγώνα άγωνιούμεθα. 4. Γοργίας Ε:κέλευε έρωτάν δτι τις βούλοιτο
και προς aπαντα έφη άποκρινείσθαι.

C. Εύριπίδεια
1. ::- Κτείν', εί δοκεί σοι· δυσκλεώς γαρ ου κτενείς.
2. ::- 'Άν πολλa βάλληις, άλλοτ' άλλοϊον βαλεϊς.
3. •:- Άλλ' είμι και σην άγγελώ παρουσίαν.

( άρκώ-άρκέσω; αίδούμαι-αίδέσομαι)
D. 1. 'Αρκεί τούτο. - Τούτό σοι άρκείτω. - Τόδ' άρκέσει.
2. '' 'Αρκέσω θανούσ' έγώ. 8

Ε. 1. Αίσχύλου· ::- Δία τοι ξένιον μέγαν αίδούμαι.

2. Πλουτάρχου · Δεί τους θεους σέβεσθαι, γονείς τιμάν, πρεσβυτέ­
ρους αίδείσθαι.
3. Όμήρου Ίλιάδος- (22,416) 4
::- Σχέσθε, φίλοι, καί μ' οίον έάσατε, κηδόμενοί περ,
έξελθόντα πόληος ίκέσθ'(αι) έπι νήας 'Αχαιών·
λίσσωμ'(αι) άνέρα τούτον άτάσθαλον όβριμοεργόν,
ήν πως ήλικίην αίδέσσεται ηδ'(ε) έλεήσηι
γήρας ...
4. Ξενοφώντος· 5 περι 'Αθηναίων- Τί άν ποιούντες άναλάβοιεν
την άρχαίαν άρετήν; πότε ούτως 'Α {)ηναίοι ώσπερ Λακεδαιμόνιοι ή
πρεσβυτέρους αlδέσονται, οί άπο τών πατέρων άρχονται καταφρον-
- - , "" , u ('\,, , ,,
ειν των γεραιτερων; η σωμασκησουσιν ουτως, οι ου μονον αυτοι ευ-

εξίας άμελούσιν, άλλα και τών έπιμελομένων καταφρονούσιν; πότε δε

ούτω πείσονται τοϊς άρχουσιν, οί και άγάλλονται έπι τώι καταφρο-
νει ν
- των
- , ,
αρχοντων;

( γελώ-γελάσομαι)
F. 1. 'Αριστοτέλους- Μόνος γελάι τών ζώιων άνθρωπος. 2. Γελάσε­
σθε, οίμαι, δταν άκούσητε την άλήθειαν. 3. Πίττακος έλεγε· δ μέλ­
λεις ποιείν, μη λέγε· άποτυχών γaρ καταγελασθήσηι. 4. Μη θρήνει
λίαν· και γαρ α-δθις γελάσηι.
(. αίνώ-αίνέσω; γαμώ-γαμώ)

G. Περι 'Ακοντίου και Κ υδίππης

Άκόντιος δ καλός ήρα Κυδίππης είδε δ' αύτην έν τώι τής 'Αρτέμιδος
 LEKTION 71 193

ίερώι τώι έν Δήλωι. μήλον ο-δν πάγκαλον ερριψεν εις τό ίερόν, Ε:πι­
γράψας- νη την Άρτεμιν, Άκοντίωι γαμούμαι. η δ' άνείλετο καi άν­
έγνω ...
Η. Περl γάμου (κωμικά)
1. ::- Πάμφιλος γαμεί; γαμείτω· και γαρ Τ]δίκησέ με.
2. Παραινέσαι σοι τα λώιστα θέλω.
3. Τί δη παραινέσεις μοι;
4. '~ Ού γαμείς, άν νούν rχηις.
5. Γεγάμηκα καύτός- δια τούτο παραινώ σοι μη γαμείν.
6. Έπήινεσα δσα ελεγες.
7. ':· Και γαρ το γήμαι και το μη γήμαι κακόν.
8. ::- »Γεγάμηκε δήπου.« - »Τί συ λέγεις; άληθινώς;
γεγάμηκεν; δν εγω ζώντα περιπατούντά τε
κατέλιπον ;«

11
(τελώ-τελώ)
Κατα δαίμονα και τύχην πάντα τελείται.
ΕΥ ΤΕΛΕΙ ΘΕΟΣ

Α. "Ομηρικά
1. ':· Έμε χρη πάντα τελέσσαι.
2. ::- Αί γαρ 6 τούτο, ξείνε, επος τελέσειε Κρανίων.
3. ::- Πάντα μάλ' έκτελέω καl πείσομαι, ώς συ κελεύεις.
4. ':· 'Ήδη γαρ τετέλεσται &. μοι φίλος i)θελε θυμός.
5. ::- 'Ώς άγόρευ' δ γέρων· τα δε δη νύν πάντα τελείται.
Β. Έκ τού Πλάτωνος Πρωταγόρου (311b)
Εtπέ μοι, ώ Ίππόκρατες, παρα Πρωταγόραν νύν θέλεις lέναι, 7 ό.ργύ­
ριον τελών έκείνωι μισθον ύπερ σεαυτού, ώς παρα τίνα άφιξόμενος
καl τίς γενησόμενος; ... ώς τίνι όντι τώι Πρωταγόρaι έν νώι εχεις
χρήματα τελείν; . .. "Ως σοφιστήι aρα όντι έρχόμεθα τελούντες τa
χρήματα.

C. Έκ τών Πλάτωνος Νόμων (887e)

Άνατέλλοντός τε ήλίου καl σελήνης καl προς δυσμαίς 'Έλληνές τε
καi βάρβαροι θεοίς ευχονται.
D. Έκ τού κατά Μaρκον Εύαγγελίου (16,2)
'Έρχονται έπι το μνημείον άνατείλαντος τού ήλίου.
(καλώ-καλώ)
Ε. Έκ τής Όδυσσείας
1. ::- 'Έρχεό μοι· τόν ξείνον έναντίον ώδε κάλεσσον.
2. ::- Ξείνε πάτερ, καλέει σε περίφρων Πηνελόπεια.
3. ::- . . . Είμι 7 /Τηλέμαχον καλέουσα.
194 LEKTION 72

F. 1. »Πόσους κέκληκας έπι δεϊπνον;« 2. »Άρα Χαιρέαν καλεϊς;« -

»'Εκάλεσα αύτόν· και γό.ρ έό.ν μη κληθήι, άκλητος fιξει.« 3. Νομίζω
κάγω ύφ' ύμών κεκλήσθαι.
G. 'Εκ τού Πλάτωνος Χαρμίδου (155a)
~Τί ουκ έκάλεσας τον νεανίαν δεύρο;« - »Άλλό. καλώς«, έφη, »λέγεις
και καλούμεν αύτόν.« Και &μα προς τον άκόλουθον· »Παϊ«, έφη, »Κά­
λει Χαρμίδην.«
( μάχομαι-μαχούμαι)
Η. Άριστοτέλουςb
1. Χαλεπώτερον ήδονήι μάχεσθαι ή θυμώι, καθάπερ φησιν Ήράκλει­
τος. 2. Οί όμονοοϋντες ου μαχοϋνται.
Ι. Ξενοφώντος
Στρατιό. άτακτος οi~σα άχρηστότατον . πώς γό.ρ άν πορευθείησαν; ει
δε και μάχεσθαι δέοι, πώς άν οϋτως έχοντες μαχέσαιντο;

a Soph. Antig. 54 3 b Ε.Ν. 1105a 8; Ε.Ν. 1241a 30.

1 Sokrates zu seinen Richtern. 2 haτ geschworen. 3 Vgl. L. 56 IIL. 4 Pria-

mos will Achill aufsuchen, der eben Hektor getotet hat. οlος allein; κηδόμενοί περ obschon ihr
besorgt seid; λίσσομαι anflehn; άτάσθαλος wild; όβριμος stark; ήν = f:άν. 5 Είη Krίtiker
νοη Athen sprίcht (Mem. 3,5, 14). σωμασκέω = άσκέω τό σώμα ; εύεξία < εό Εχω; άγάλλομαι
(άγαλμα!) stolz sein, sich briisten . 6 At γάρ bei Homer, wίe attίsch εi:θε, einen Wunsch
einleitend. 7 ίέναι gehen (lat. ire). Dazu εlμι ίch werde gehn ; ich gehe (L. 83).

Lektion 72

κλαύσομαι, πλευσούμαι ρυήσεται, δεήσεται

φανείται (-ήσεται) φοβηθήσηι, τιμήσηι

(πλέω, πνέω)
Α. 1. Πλείν άνάγκη, ζήν ουκ άνάγκη 1 • 2. 'Άμ' fιοϊ πλεύσεσθε. 3. Έγω
συμπλεύσομαι. 4. Συμπλευσεϊσθαι ήμϊν φησίν. 5. Και έπλευσαν εις
Μίλητον. 6. Ό έκατοντάρχης ε-δρε πλοϊον 'Αλεξανδρϊνον πλέον είς
2

'Ιταλίαν. a

Β. 1. Ό άνεμος και πνεύμα λέγεται. (Άρτ.) 2. Τό πνεύμα δπου θέλει

πνεϊb. 3. Καl έπνευσαν οί άνεμοι και έπεσεν ή οίκίαb.
 LEKTION 72 195

C. 'Όμηρός φησί μένος 3 έμπνεύσαι ένίοις τών ήρώων τον θεόν· καi
0
Ησίοδος δε λέγει περι τών Μουσών δτι »ένέπνευσαν δέ μοι α\Jδήν«.
και Σωκράτης που τaς Μούσας έμπεπνευκέναι οϊ φησινc.
D. Ευριπίδης Ήρακλεί (885) 4
::- Ταχυ τον εuτυχή μετέβαλεν δαίμων,
ταχυ δε προς πατρός τέκνα έκπνεύσεται.
(καίω - κάω, κλαίω - κλάω)
Ε. 1. Οί ίατροi κάουσι καi τέμνουσιν έπ' άγαθώι. d 2. Οί Θηβαίοι έμβα­
λόντες είς την Άττικην εκαιον και ετεμνον την χώραν. 3. Δεί πρότε­
ρον καυστόν είναι πρiν κάεσθαι, καi καυστικόν πριν κάειν · καυστα
δε δοκεί είναι δσα είς τέφραν διαλύεται τών σωμάτων. (Άρτ.) 4. Τήι
λαμπάδι καύσω ύμάς.
5. Θάίς ή έταίρα πρώτη fικόντισε δάιδα καιομένην είς τα Ξέρξου, τού
κατακαύσαντος τaς Ά-θήνας, βασίλεια. 5
6. ::- Κλαίει δ νικηθείς, δ δε νικήσας άπόλωλεν.
7. 'Άλις κέκλαυται.
F. Έκ κωμωιδιών τινων 6
1. ::- Κλάσις Ο.ν, εί πράσσοις δ. μη πράσσειν σε δεί.
2. ::- »Δεύρ' Ελθ', ίνα κλάηις.« - >>Τί με καλείς;« - »Κλαύσηι μακρά.« -
»καi δια τί κλαύσομαι;«
G. Έκ τού Πλάτωνος 'Ίωνος (535e) 7
Δεί με τοίς θεαταίς τον νούν προσέχειν· ώς έaν μεν κλάωσιν, έγω γε­
λάσομαι, άργύριον λαμβάνων, έό.ν δε γελώσιν, αύτός κλαύσομαι, άρ­
γύριον άπολλύς.

ΙΙ

Α. 1. ::- Φανήσεται τι τήσδε φάρμακον νόσου.

2. ::- Θανείν ετοιμος εί δε μη βουλήσομαι,
κακη φανούμαι και φιλόψυχος γυνή. 8
3. Ώ Ζεύ, πόθ' ήμέρα γενήσεται;
(χαίρω - χαιρήσω)
Β. 1. ::- Χαίρ' ώ Χάρων, χαίρ' ώ Χάρων, χαίρ' ώ Χάρων.
2. ::- Έχάρην ϋμνοις, έχάρην ώιδαίς.
3. ::- »Οϋ τοι μα την Δήμητρα χαιρήσεις ετι.« -
»Κλάειν έγωγέ σοι λέγω.«
( Qέω - Qυήσομαι)
C. 1. Ηρακλείτου· Πάντα ρεϊ.
0

2. Θουκυδίδου· 9 Έρρύησαν ποταμοi πυρός έκ τής Αίτνης.

3. 'Ισοκράτους- (8,5) 10 Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, πεποιήκατε τους {>ήτο­
ρας μελετάν όπως άρέσκοντας ύμίν λόγους έρούσιν· έφ' οϋς και νύν το
πλήθος αύτών έρρύηκεν. πάσι γό.ρ ήν φανερόν, δτι μάλλον
196 LEKTION 72

ήσθήσεσθε τοίς παρακαλούσιν ύμάς έπi τόν πόλεμον ή τοίς περi τής
εtρήνης συμβουλεύουσιν.
4. Τού αύτού· (8,140) Πόσον οίεσθε πλούτον είς την πόλιν εtσρυή­
σεσθαι, δι' ήμών άπάσης τής Έλλάδος σωιζομένης;

(μέλλω - μελλήσω, μέλει - μελήσει)

D. 1. Τί μέλλεις; πόθ' flξεις;

2. Δημοσθένους· (6,14) Φασi μΕν μέλλειν πρός τους Θηβαίους τόν
Φίλιππον έχθρώς έχειν· ... ό δε ταύτα μεν μέλλει καi μελλήσει γ', ώς
έγώ κρίνω· τοίς Μεσσηνίοις δε καi τοϊς Άργείοις έπi τους Λακεδαι­
μονίους συλλαμβάνειν ού μέλλει, άλλα και ξένους εισπέμπει καi.
χρήματα άποστέλλει.
3. Τούτ' (τούδ') ο\Jδέν μοι μέλει. 4. Έμοi μελήσει ταύτα. 5. Μή σοι
μελησάτω τούτο. 6. Τούτων δ' έγώ έπιμελήσομαι. 7. Ύμϊν δε πότε
έμέλησε περi τού πολέμου καi τής εtρήνης;

ι δέω, δεί, δέομαι)

Ε. Γ ραμματικόν
1. Δεί με έλθεϊν ποι. 2. Δεί μοι (δείται μοι) βοηθείας. 3. Βοηθείας
δέομαι. 4. Δέομαί σου βοηθείν (δπως βοηθήσηις) μοι. 5. Δίκαια
δέομαί σου. 6. Δίκαια δεησόμενοι πάρεσμεν. 7. Συν ύμϊν, δτι άν
δέηι, πεισόμεθα.

F. 1. Εύριπίδου· ::- Δεϊται γαρ ό θεός, εϊπερ εστ' οντως θεός,/ο-Uδενός.

2. Τού θεού παρόντος ήγεμόνος άλλου ούδf:ν δεησόμεθα έτι.

G. Πλατωνικάe
1. Πολλού δέω ύπερ έμαυτού άπολογείσθαι, άλλα ύπερ ύμών.
2. »Είτα, ώ Μένων, παίζεις πρός με;« - Τί δή, ώ Σώκρατες; - »'Ότι
έμοϋ δεηθέντος δλην ειπείν την άρετήν' αυτην μεν πολλού δείς είπεϊν
δ τι έστίν, μόριον δε α-Uτής λέγεις. δεήσει ο-δν ήμϊν πάλιν έξ άρχής, ώς
έμοί δοκεί, τής α-Uτής έρωτήσεως, ώ φίλε Μένων· τί έστιν άρετή ;«

Η. 1. Ξενοφώντος 11 'Αδικούντα πειρασόμεθα συν θεοίς άμύνασθαι·

έαν μέντοι τις ήμάς εύ ποιήι, τούτου εϊς γε δύναμιν ο-Uχ ήττησόμεθα
ε-δ ποιούντες.
2. Λυσίου· Τίς ετι έθελήσει χρηστός είναι, εί ήττηθήσονται τών
κακώς ύμάς ποιούντων οί ε-δ ποιούντες; 12

ΠΙ

Α. 1. Άπ' άγαθών μαθήσηι άγαθά. 2. 'Όποι aν tλθω, άκούσονταί μου

οί νέοι. 3. Γνώσεσθε την άλήθειαν. 4. ::- Σοφοίς όμιλών καύτός
έκβήσηι σοφός. 5. Μηδένα άδικών ο\Jδένα φοβηθήοηι.
 LEKTION 72 197

Β. Περl φυγής
1. Ό παρ' Ε-Uριπίδηι 'Ορέστης λέγει· (Ήλ. 975)
•:- Μητροκτόνος νύν φεύξομαι·
ή δε Μήδεια· (604)
::- Έγω δ' έρημος τήνδε φευξούμαι χθόνα.
2. Λυσίας δ {>ήτωρ λέγει που· (6,15) 'Εάν τις άνδρός σώμα τρώσηι,
κεφαλην ή πρόσωπον ή χείρας, σότος κατα τους νόμους τους έξ
'Αρείου πάγου 13 φεύξεται την τού άδικηθέντος πόλιν·
3. ό δ' 'Αριστοφάνης Άχαρνεύσιν· (1129)
•:- Όρώ γέροντα δειλίας φευξούμενον·
4. αi~θις δ' δ Λυσίας- (34, 11 )14 Δεινόν γaρ άν εrη, ώ άνδρες Ά{}ηναίοι,
εί, δτε μεν έφεύγομεν, f:μαχόμεθα Λακεδαιμονίοις ϊνα κατέλθωμεν,
κατελθόντες δε φευξόμεθα, ϊνα μη μαχώμεθα·
5. δ δ' 'Αριστοφάνης Πλούτωι· (447) Δεινότατον έργον έργασόμεθα, εί
15
τόν θεόν έρημον άπολιπόντες φευξούμεθά ποι μηδε διαμαχούμεθα.
C. Ξενοφώντος
Ό μεν αίχμάλωτος έφη ήγήσεσθαι τοίς 'Έλλησιν aλλην όδόν· εlναι δ'
άκρον δ εί μή τις προκαταλήψοιτο, άδύνατον εσεσθαι παρελθείν.
D. 1. Εύριπίδου· •:- Τόδ' εii λέλεκται· μνημονεύσεται χάρις.
2. Πλάτωνός- Οί άρχοντες οί έν ταίς πόλεσιν ούδεν άλλο σκοπούσιν
η τούτο, δθεν αυτοl ώφελήσονται.
3. Θουκυδίδου· Οί άγαθοl τιμήσονται ταίς προσηκούσαις τιμαίς.
4. Πλάτωνος- Πολλa f:γώ σοι, έάνπερ βούληι, περl τών θεών διηγή­
σομαι, δ. συ άκούων εii οlδ' δτι έκπλαγήσηι.
Ε. ·ομήρου Ίλιάδος
•:- Άλλ' εκ τοι έρέω, το δε και τετελεσμένον έσται.
F. 1. »':- Χαλεπανεί πατήρ.« - »Πεπαύσεται πάλιν.« (κωμ.) 2. Τίνος δεί;
φράζε και πεπράξεται.
3., 4. Έκ τών 'Αριστοφάνους ·1ππέων· 3. Τί κέκραγας;
4. »Κατακεκράξομαί σου κράζων.« - »Τριπλάσιον κεκράξομαί σου.«
G. Σωκράτους φεύγοντας την δίκην, Λυσίας λόγον ύπερ αuτού συγ­
γράψας ήλθεν αύτώι κομίζων και έκέλευε χρήσασθαι, »τεθνήξηι
γάρ«, λέγων, ))εί μη οϋτως ά.πολογήσηι. « ό δε >>εί γάρ«, έφη, ))και μη
νύν, πάντως τεθνήξομαι. «

a Act.Apost. 27,6 b Jh. 3,8; Mt. 7,27 c Plato, Cοηνίν. 179b; Phaedr. 262d
d Xen.Anab. 5,6,19 (νgl. L.668) e Apol. 30d; Meno 79b.

1 Kennst du die lateinische Form dieses bombastischen Schlagworts? und seinen Au-
tor? 2 Hunderτfϋhrer, d.i. centυrio. 3 Kraft. 4 Der Chor erkennt, da.B Hera-
kles im Wahnsinn seine Kinder tδten wird. 5 In Persepolis im J. 330 v.Chr., mit Alexan-
der und seinem Heer. 6 Vgl. L. 6 Fn. 4; L. 57 IG2. 7 Ion der Rhapsode spricht. -
άπολλύς verlierend (Partizip). 8 Polyxena spricht (Eur.Hec.348). 9 Vgl. L. 70 IJ.
10 ln gespannter politischer Sίtuation befϋrwortet Isokrates Frieden. 11 Die Fiihrer
der gήechischen SOldner (Xen.Anab. 2,3,23) zu den Gesandten des siegreichen Perserko-
198 LEKTION 73

nigs (L. 41 ΙΙΙΒ). 12 Das einleuchtende, infame Argument zeigτ die Advokatenkunst des
Lysias (20,32). 13 Vgl. L. 40 Fn. 10. 14 Aus einer Rede fur die Rechte der 403 zu-
riickgekehrten Demokraten. 15 namlich den Pluτos.

.ΤLektιοη
• 73

rι u ~ -
λέλυκα, γέγραφα εστηκα, εσταμεν, εστασιν

εi:ρηκα, ολωλα δέδια, δέδιμεν, δεδίάσιν

1
Α. Γ ραμματικόν
1. Λέλυκα· γέγραφα. λέλυμαι· γέγραμμαι. 2. Δέδωκα· ηϋρηκα. 3.
Πεπαίδευκα· τετίμηκα. 4. Πέφυκα· τέθυκα· κεχάρισμαι. 5.
Έστέρημαι· έκτισμένον· έζητηκώς έρρωμαι· έρριπτο. 6. Δέδρακα·
κέκλοφα· κέχρημαι· έκπέπνευκεν. 7. 'Έγνωκα· κέκτημαι. 8. Πεφύ­
λαγμαι· εσκέφθαι· ηγγελτο· έφθαρται .
9. Αίσχύλου· ::· Πόλις πέφευγεν ήδε δούλιον ζυγόν.

Β. Έκ τής Ξενοφώντος 'Αναβάσεως (1 4,8; ΠΙ 1,38)

1. Κύρος εlπεν· Άπολελοίπασιν ήμάς Ξεννίας καl Πασίων. ά.λλ' οϋτε
ά.ποδεδράκασιν· οlδα γό.ρ δπηι οi:χονται· ο\Jτε ά.ποπεφεύγασιν· έχω
γό.ρ τριήρεις ώστε έλείν το έκείνων πλοίον.
2. Ή μεν ευταξία σώιζειν δοκεί, ή δ' ά.ταξία πολλο-Uς i]δη ά.πολώλε­
κεν.

C. Γραμματικόν
1. Έλάτεια κατείληπται (έάλωκεν). 2. Τσδργον είργάσθαι δοκεί
μοι. 3. Πόθεν συ πέπυσαι τούτο; 4. 'Ό πέπεισμαι , εi:ρηκα. 5. Και
περl τούτου εi:ρηται γ' ήμίν ίκανώς.
D. Πλάτωνος, έκ τού Ίππίου (301a) 1
Σκόπει, ώ Σώκρατες εί κεκμηκως ή τετρωμένος ή πεπληγμένος ή ά.λλ'
ότιούν πεπονθως έκάτερος ήμών ειη, ου και ά.μφότεροι τούτο πεπόν­
θοιμεν;
Ε. Πλατωνικάa
1. 'Έγωγε, ώ Σώκρατες, ο\Jτε έόρακα Πρωταγόραν πώποτε ο\Jτ' ά.κή­
κοα ο-Uδέν. 2. Έπιτρέπειν έτοιμος εΙ την ψυχην Πρωταγόράι, δν
ουτε γιγνώσκεις ούτε διείλεξαι ούδεπώποτε;
3. Πέπεισμαι f:γω έκων είναι μηδένα άδικείν ά.νθρώπων, ά.λλό. ύμάς
 LEKTION 73 199

τούτο συ πείθω· ολίγον γaρ χρόνον άλλήλοις διειλέγμεθα.

4. Εtρήσεται δτι Σωκράτη άπεκτόνατε, aνδρα δίκαιον.

F. Άλλα Πλατωνικάb
1. 2 ΣΩ. Τί τούτο, ώ Πώλε; γελάις; aλλο αiJ τούτο είδος έλέγχου έστίν,
Ε:πειδάν τίς τι εϊπηι, γελάν, έλέγχειν δε μή;
ΠΩΛ. ουκ οϊει έξεληλέγχθαι, ώ Σώκρατες, δταν τοιαύτα λέγηις &.
συδεις άν φήσειεν άνθρώπων;
2. ΣΩ. Έγω ύπέλαβον, τού Κριτίου άκηκοέναι τον Χαρμίδην ταύτην
την άπόκρισιν την περι τής σωφροσύνης. ό μεν oiJν Χαρμίδης ένεδείκ­
νυτο3 ώς έξεληλεγμένος εϊη· δ δε Κριτίας ουκ fινέσχετο.
3. ΣΩ. Όμώμοκα καί μοι άνάγκη πείθεσθαι.
4. Ό σώφρων οϋτε χαίρων οϋτε λυπούμενος aγαν φανήσεται διa το
αύτώι πεποιθέναι.

G. Κωμικά τινα
1. >>Έγείρου.« - »Τί κέκραγας;« - »Έγερθήναί σε δεί.« - >> Πάλαι
έγρήγορα.« 2. Κέκραχθι δσον θέλεις. 3. Παρήν δε δειπνήσων και
Κοννάς ό αυλητής, συδεν βεβρωκώς, δίψηι δ' άπολωλώς, στέφανον δ'
έχων.
4. Μενάνδρου· ::· Πολυ κρείττόν Ε:στιν, εν καλώς μεμαθηκέναι
ή πολλa φαύλως περιβεβλήσθαι πράγματα.

Η. 1. 'Ιωάννου α'· 4 'Ό έωράκαμεν και άκηκόαμεν, άπαγγέλλομεν.

2. 'Αριστοτέλης έρωτηθείς, τί έστιν έλπίς, »έγρηγορότος«, είπεν,
>>Ενύπνιον.«

1. Ξενοφώντος, έκ τής 'Αναβάσεως (2,1,3; 4,3,8)

1. 'Άμα Ήλίωι άνίσχοντι ήλθον άγγελοι παρa Άριαίου 5 • σδτοι έλεγαν
δτ.ι Κύρος μf:ν τέθνηκεν, 'Αριαίος δε πεφευγως έν τώι σταθμώι εϊη
μετa τών ά.λλων βαρβάρων δθεν τήι προτεραίάι ώρμηντο· και λέγοι
δτι ταύτην μεν την ήμέραν περιμείνειεν άν αυτούς, ει μέλλοιεν i}κειν,
τήι δε aλληι πορεύεσθαι φαίη έπι 'Ιωνίας, δθενπερ ήλθεν. 2. Ταύτην
μεν ούν την ήμέραν και την νύκτα έμειναν έν πολλήι άπορίάι όντες.
Ξενοφών δε ένύπνιον είδεν· εδοξεν έν πέδαις δεδέσθαι, αiiται δε
αυτώι αυτόμαται περιρρυήναι, ώστε λυθήναι και διαβαίνειν δπόσον
έβούλετο.

Κ. 'Ρητορικά τινα
1. Δημοσθένους- Ύμείς, ώ aνδρες 'Αθηναίοι, τής παρρησίας και
τοίς ξένοις και τοίς δούλοις μεταδεδώκατε· έκ δε τού συμβουλεύειν
ύμίν παντάπασιν έξεληλάκατε αυτήν.
2. Τού αυτού· Εtς τοσούτο άναιδείας οiiτοι έληλύθασιν, ώστε ελε­
γόν με τον πατέρα άπεκτονέναι.
3. Λυσίου · 6 Παύομαι κατηγορών. άκηκόατε, έοράκατε, πεπόνθατε·
δικάζετε.
200 LEKTION 73

11
(έοικα, εtωθα)
Α. Γραμματικόν
1. Τώι πατρi εοικας, ώ παί. 2. Παϊς πατρi έοικώς (είκώς).
3. Ό
υίος τώι πατρi πάντα έώικει. 4. Ούκ εοικας εtδέναι το γεγονός. 5.
Ούκ εtκός έστί σε τοϋτ' άγνοεϊν. 6. 'Έσται σοι πάνθ' δσα εοικεν. 7.
Λέξω έν τώι εtωθότι τρόπωι.

Β. 1. Πλατωνικόν· »Ta όνόματα έφαμεν εικόνας είναι τών πραγμάτων.«

»Άλλ' εικός- τοϋτό γε φαίνεται. δ μέντοι νύνδη έλεγες, έοικεν άτό­
πωι.«

2. Άντιφώντος (φόνου άπολογία)· τα είκότα προς έμού μάλλόν

έστιν· ό γaρ καταμαρτυρών μου άπιστος έλήλεγκται ών' δ τε ελεγχος
ουκ εστιν.

c. οι 'Αθηναίοι μετ' άσπίδος και δόρατος εtώθεσαν τaς πομπaς ποιεϊν.

Τόδε Θουκυδίδης έστιν ό άπηγγελκώς.

D. Άριστοτέλουςc
1. Έκ τής ένίων ύπεροχής γίνεσθαι είωθε μοναρχία· διο ένιαχοϋ εtώ­
θασιν όστρακίζειν, οίον έν 'Άργει και Άθήνησιν. 2. 'Ό έπι το πολυ
ν α ,, .,, , ,, .,, " )\ ' ~ - ' .,, ~
ισασιν ουτω γινομενον η μη γινομενον, η ον η μη ον , τουτ εστιν ει-

κός. 3. Το έπιεικες έπαινούμεν και άνδρα τον τοιούτον ... το γaρ

έπιεικες δοκεί δίκαιον είναι· έστι δε έπιεικες το παρa τον γεγραμμέ­
νον νόμον δίκαιον. έφ' οίς γaρ δεϊ συγγνώμην έχειν, έπιεική ταύτα,
και το τοίς άνθρωπίνοις συγγινώσκειν Επιεικές. 4. Πολλάκις οί
σκώπτοντες είκάζουσι τών μη καλών ένίους τους μεν αίγl τους δε
οίί. 5. Και τούτο μεν εύ οίδα καi ουκ εl.κάζω. (Πλ.)

( εστηκα - εσταμεν)
Ε. Έκ τής Καινής Διαθήκης
1. Είπεν δέ τις αuτώι· Ή μήτηρ σου καi οί άδελφοί σου έστήκασιν
έξω, ίδεϊν θέλοντές σε. d 2. 'Άνδρες Γαλιλαίοι, τί έστήκατε βλέποντες
είς τον ουρανόν;e 3. Ό δοκών έστάναι βλεπέτω μη πέσηι.t

F. Θουκυδίδου 8
1. Οί " Ιωνες, ηδη άφεστηκότες άπο βασιλέως, Σηστον έπολιόρκουν.
2. Προς τους έν 'Ιθώμηι πόλεμος καθειστήκει Λακεδαιμονίοις- τής δε
πολιορκίας μακράς καθεστηκυίας [καθεστώσης] ήλθον οί 'Αθηναίοι,
Κίμωνος στρατηγούντος.

G. Περi νόμων, Πλατωνικά

1. Άρα τον νόμον τον καθεστηκότα δέδοικας; 2. Τοίς νύν καθεστη­
κόσι νόμοις δεϊ χρήσθαι. 3. ου δεϊ καταφρονεϊν τών καθεστώτων
νόμων. 4. Το άγαθον άρα διώκοντες και βαδίζομεν δταν βαδίζωμεν
, cι (Ι t -
και εσταμεν οταν εστωμεν.
 LEKTION 73 201

Η. Ε\Jριπίδεια
1. •:- Γάμοι δ' δσοις μεν εiJ καθεστάσιν βροτών,/μακάριος αίών.
2. •:- . . . γυναικί τοι / αίσχρόν μετ' άνδρών έστάναι νεανιών.
3. ::- Έστως δε Τρώων πολεμίοις έναντίος/σώσεις πόλιν σήν.
4. •:- Φέρειν άνάγκη τaς παρεστώσας τύχας.
(τέ{}νηκα - τεθνάσιν; βέβηκα - βεβάσιν)

Ι. 1. Σοφοκλέους- •:- Άλλ' ή καλώς ζήν η καλώς τεθνηκέναι

τον ευγενή χρή. πάντ' άκήκοας λόγον.
2. Ξενοφώντος·h Σωκράτης Εγνω τού ζήν αύτώι το τεθνάναι κρείτ-
~
τον ειναι.

3. Πλάτωνος-ί 'Ήκουσά του τών σοφών ώς νύν ήμείς τέθναμεν καi

....
το
_,,
σωμα εστιν
~-

ημιν
-
σημα.

Κ. Τραγικάk
1. '~ Τον ζώντα καίνειν τους τεθνηκότας λέγω.
2. ·~ Τεθνάσιν οί θανόντες. 3. •:- βεβάσιν, αίαί.

L. 'Αριστοτελικά
1. Τών ποδών έργον τό άσφαλώς βεβηκέναι. (L. 69 ΙΗ2)
2. 'Αριστοτέλης έρωτηθείς, τίνι διαφέρουσιν οί πεπαιδευμένοι τών
άπαιδεύτων, »δσωι«, έφη, »Οί ζώντες τών τεθνεώτων «.

( δέδοικα - δέδια)
Μ. 1. •:- Άρης τύραννος χρυσόν Έλλaς ου δέδοικεν.
2. •:- Χρόνωι μαθήσηι τους θεους δεδοικέναι .
3. •:- 'Άν γλαυξ άνακράγηι, δεδοίκαμεν.
4. 'Αντισθένους· 'Όστις έτέρους δέδοικεν, δούλος ών λέληθεν έαυ­
τόν.

Ν. 1. •:- Δέδια δ' άμφi σαίς τύχαις, Προμηθεϋ.

2. Πλάτωνος- Τώι δεδιέναι άρα και δέει άνδρείοί είσι πάντες πλην
οί φιλόσοφοι.
3. Οvτος εl. τόν αύτού πατέρα έτίμα καi έδεδίει, κάν αύτός ύπο τών
παίδων έτιμάτο· ό δ' ου δέδιεν ο\Jδ' αίδείται ουδένα.
4. Πάντες άνθρωποι δεδίασι τον τύραννον· τώι όντι δ' έκείνος δεδιως
ζήι τaς περιπετομένας μυίας συ δε μηδέν, ώ φίλτατε, δέδιθι.

Ο. Θουκυδίδου 1
1. Οί Κορίνθιοι, τής Ποτειδαίας άφεστηκυίας, δεδιότες περι τώι
χωρίωι πέμπουσιν έξακοσίους και χιλίους τους πάντας όπλίτας 7 • 2.
Οί Λακεδαιμόνιοι έδέδισαν, μή ποτε α-δθις ξυμφορά τις α\Jτοίς περι­
τύχηι οϊα καi έν τήι νήσωι 8 .

Ρ. Πλάτωνος, έκ τής Πολιτείας (564a) 9

Τό άγαν τι ποιείν μεγάλην φιλεί είς τό έναντίον μεταβολην έχειν, έν
&ραις τε και εν φυτοίς καi έν σώμασιν, καi δη καi έν πολιτείαις ουχ
flκιστα.
202 LEKTION 74

Είκός, tφη.
Ή γaρ ά.γαν έλευθερία εοικεν ουκ είς aλλο τι ή είς άγαν δουλείαν μετα­
βάλλειν και ίδιώτηι και πόλει.
Είκός γάρ.
Είκότως τοίνυν, εlπον, ούκ έξ άλλης πολιτείας τυραννις γίγνεται ή έκ
δημοκρατίας, έξ οlμαι τής άκροτάτης έλευθερίας δουλεία πλείστη και
, ,
αγριωτατη.

'Έχει γάρ, έφη, λόγον.

• Pl.Prot. 310e; 313c (vgl. L. 71 ΙΙΒ); Apol. 37a; 38c b Gorg. 473e; Chann. 162c; 157c; Me~
nex. 248a c Pol. 1302b 18; Anal.Pr. 70a 4; Ε.Ν. 1137b 34 - Rhet. 1374a 26; Gen.an. 769b
18 d Lk. 8,20 (Mt. 12,47) e Act.Ap. 1,11 ι l.Kor. 10,12 8 1 89,5 (479/8 v.Chr.); 1

101,2 (462 v.Chr.) h Apol. 33 ί Pl.Gorg. 493a k Aesch.Ch. 886; Pers. 1003; Eur.Alc.
1
541 1 60; IV 55,3.

1 Hippias verteidigt den gesunden Menschenverstand gegen einen TrugschluB des Sokra-
tes. 2 Sokrat.es hat soeben behauptet, es sei besser, Unrecht zu leiden als Unrecht zu
tun. 3 zeigte, deutete an. 4 d.h. Aus dem Ersten Bήef des Johannes
(1,3). 5 Ein persischer Feldherr unter Kyros und zweifelhafter Freund der Gήe-
chen. 6 SchluB der Anklagerede gegen die Morder seines Bruders, vgl.
L. 57 ID. 7 432 v.Chr. 8 wie auf Sphakteria (L. 66 F2), so i.J. 424 v.Chr.
9 Sokrates beήchtet, was er selbst und Mituηterredner sagten.

Lektion 74

οίδα, εtδώ, εtδέναι εlδον' tδω, ιδείν

ϊσμεν, ϊσθι, εtδώς εϊδομεν, tδέ, ίδών

(οίδα, σύνοιδα)
Α. 1. 'Αριστοτέλους- Πάντες άνθρωποι τού εi:δέναι ορέγονται φύσει. 1
2. Τού αυτού .a Περι ών ίσμεν και κεκρίκαμεν, ουδεν ετι δεϊ λόγου.
3. Πλάτωνος-b Εί μήτε αυτός ηvρες μήτ' έμαθες παρ' άλλου, πώς
οlσθα και πόθεν;
4. Ευριπίδου·
::- Τίς οlδεν, εί τό ζήν μέν έστι κατθανείν,
τό κατθανείν δε ζήν κέκληται τοίς κάτω;
Β. Ξενοφώντος, έκ τής Κύρου Άναβάσεως 2
1. 'Όπως ούν έσεσθε άνδρες άξιοι τής έλευθερίας ής κέκτησθε και ής
ύμάς έγω εύδαιμονίζω. Εύ γaρ ίστε, δτι την έλευθερίαν έλοίμην άν
άντι ών έχω πάντων. 2. Ό Κύρος δτι άδικεϊσθαι νομίζει ύφ' ήμών,
 LEKTION 74 203

οίδα· &στε καi μεταπεμπομένου αυτού ουκ έitέλω έλθείν' αίσχυνόμε­

νος δτι σύνοιδα έμαυτώι πάντα έψευσμένος αυτόν. 3. 'Ακούσας δε
ταύτα ό Φαλϊνος έγέλασε καi είπεν· Άλλα φιλοσόφωι μεν έοικας, ώ
νεανίσκε, καί λέγεις ουκ άχάριστα· ισθι μέντοι άνόητος ων, εί οtει άν
την ύμετέραν άρετην περιγενέσitαι τής βασιλέως δυνάμεως.
C. Πλάτωνος έκ τής Σωκράτους Άπολογίαςc
t."Ιστε οΙος ήν Χαιρεφών, ώς σφοδρος έφ' δτι όρμήσειεν. 2. Τί πότε
λέγει ό -θεός ;3 έγω γαρ δη οίJτε μέγα οίJτε μικρόν σύνοιδα έμαυτώι
σοφός ων. 3. Οί γαρ μάντεις λέγουσι μεν πολλα καi καλά, ίσασιν δ'
ουδεν ών λέγουσιν. 4. Ούτος μεν οtεταί τι είδέναι ουκ είδώς έγω δέ,
&σπερ ο-δν ουκ οίδα, ουδε οίομαι. εοικα γούν τούτου γε σμικρώι τινι
αυτώι τούτωι σοφώτερος εlναι, δτι α μη οίδα ούδε οϊομαι είδέναι. 5.
Τό γαρ τοι θάνατον δεδιέναι, ώ άνδρες, ουδεν άλλο έστiν fι δοκείν
σοφον εlναι μη δντα· δοκείν γαρ είδέναι έστiν α ούκ οίδεν. οίδε μεν
γαρ ουδεiς τόν -θάνατον' ουδ' εί τυγχάνει τώι άνitρώπωι πάντων μέγι­
στον δν τών άγαθών, δεδίασι δε ώς ε-δ είδότες δτι μέγιστον τών
- ,
κακων εστι ν.

D. 1. Ήρακλείτου· Δίκης δνομα ουκ άν fιιδεσαν aνθρωποι, ει τάδικα

μη ήν.
2. Όμήρου περi Κάλχαντος τού μάντεως·
::- 'Ός τ' fιιδει τά τ' έόντα, τά τ' έσσόμενα, πρό τ' έόντα.
3. Εύριπίδου·
=:· Αίαί· τόδ' fιδη θείον άνθρώποις κακόν,
δταν τις είδήι τάγαθόν, χρήται δέ μή.
4. Μενάνδρου·
::· Τό Γνώ'θι σαυτον εστιν, άν τα πράγματα
εtδήις τα σαυτού καi τί σοι ποιητέον.
5. =:· 'Έρδοι 4 τις fιν εκαστος εtδείη τέχνην.
Ε. 1. Θουκυδίδου· (V 26,5). Έπεβίων 5 δια παντος τού πολέμου, προσ­
έχων την γνώμην δπως άκριβές τι εϊσομαι.
2. Δημοσθένης προς τόν κλέπτην είπόντα· ))ουκ fιιδειν δτι σόν έστιν«,
»Οτι δέ«, έφη »σόν ουκ έστιν fιιδεις«.

F. Περi δούλων
1. Δημοσθένους (24,124) Τών δούλων δσοι άν έλεύ-θεροι γένωνται,
ού τής έλευitερίας χάριν εχουσι τοίς δεσπόταις, άλλα μισούσι μάλιστα
άν-θρώπων, δτι συνίσασιν αύτοίς δουλεύσασιν.
2. Ξενοφώντος (Οίκ. 7,37) Κάμνοντες οί δούλοι καi καλώς itερα­
πευθέντες χάριν μέλλουσιν εϊσεσθαι καi ευνούστεροι η πρόσ-θεν είναι.

G. Περi είδότων καi άγνοούντων

t. Σοφοκλής μεμφόμενος αυτώι ελεγεν δτι »ώ Αίσχύλε, ει καi τα δέ­
οντα ποιείς, άλλ' ούκ εiδώς γε ποιείς.«
2. Πλάτωνος·d 'Ανάγκη γαρ τόν άγαθόν ποιητήν, εί μέλλει περi ών
άν ποιήι καλώς ποιήσειν, εiδότα ποιείν.
204 LEKTION 74

3. Τού αύτού .e Ούκ είδότες, ώς επος είπείν, ούδtν οίόμεθα τα

πάντα είδέναι.
4. Τού αύτού· 1 Πάλιν έξ άρχής έπισκεψώμεθα, πρώτον μέν, εί δυ­
νατόν έστιν τούτ' εlναι η ου - τό a οlδεν καi &. μη οlδεν είδέναι δτι
οlδε καi δτι ούκ οlδεν - έπειτα, εί δτι μάλιστα δυνατόν, τίς &.ν εtη
ήμίν ώφελία είδόσιν αlιτό.
5. Τού αύτού· 1 Εί μtν ήιδει δ σώφρων&. τε ήιδει καi &. μη ήιδει (τα
μεν δτι οίδεν τα δ' δτι ούκ οlδεν), μάλα άν ήμίν ώφέλιμον ήν σώφρο-
;
σιν ειναι.

6. Τού αύτού ·8 Άρα πει-θώ τινα μεμηχάνηται δ ρήτωρ, &στε δοκείν

είδέναι, ουκ είδώς, έν ουκ είδόσι μάλλον τού είδότος;
7. Τού αύτού·h Τελευτών ούν έπi τους χειροτέχνας ηια· έμαυτώι γαρ
συνήιδη ούδtν έπισταμένωι (ώς επος είπείν), τούτους δέ γ' Τ]ιδη δτι
εύρήσοιμι πολλα καi καλα έπισταμένους.
8. 'Αριστοτέλους 'Ένιοι ούκ είδότες έτέρων είδότων πρακτικώτε­
ροι.

9. Πλάτωνος Πώς συ εtσηι λόγον καλόν, ή aλλην ήντινούν πράξιν

καλήν, αυτό τό καλόν άγνοών;
( εΙδον - οίδα)
Η. Γραμματικόν
1. ;Ηλθον, εΙδον, ένίκησα. 2. Έλθών εlδον. 3. Ίδών ένίκησα. 4.
Εtδως ήλθον. 5. Εlδον κάλλιστον εlδος. 6. ουδέν έστιν fιδιον ή
πάντ' είδέναι. 7. Έλένην βούλομαι ίδείν. 8. Ίδου χελιδών.
1. Τραγικάi
1. •:- Άλλ' έκκάλυψον, ώς ίδω τό πάν κακόν.
2. •:- ΟίJπω τις εlδε Ζήνά που νικώμενον.
3. ·~ Ό χρήσιμ' είδώς, ούχ δ πόλλ' είδώς, σοφός.
4. •:- Είδώμεν εί νικώμεν η νικώμεθα.
5. •:- 'Ίδεσθέ 6 μ' οtα προς θεών πάσχω θεός.
6. •:- 'Όψ' έμάθετ' ήμάς, δτε δε χρήν, ουκ fιιδετε 7 •
Κ. Πλάτωνος έκ τής Πολιτείας (337a)
>/Ω Ήράκλεις«, έφη Θρασύμαχος, »αϋτη 'κείνη ή είωθυϊα εtρωνεία
Σωκράτους, καi ταύτ' έγώ ήιδη τε καi τούτοις προύλεγον, δτι συ άπο­
κρίνασθαι μtν ουκ έθελήσοις, είρωνεύσοιο δέ ... «. »Σοφός γαρ εl,«
ήv δ' έγώ, »ι°b Θρασύμαχε· εu οδν ήιδησθα δτι ούδεiς άποκρινοίτο τώι
οϋτως πυνθανομένωι.«

aRhet. t39tb 9 b Alc. 1 1 tOd c Apol. 21a.b; 22c; 21a; 29a d Rep. Χ 598e e Leg.
732a ι Chaπn. 167b; 171d 11 Gorg. 459a h Apol. 22d i 1. Soph.Ai. 1003; 2.
Aisch. Sept. 514; 3. Aisch.Fr. 390; 4. Aisch.Choeph. 890; 5. Aisch.Prom. 92.

1 Anfang der Metaphysik. 2 1.-2. Aus Ansprachen an die griechischen Sδldner, von
1. Kyros (1,7,3) und 2. ihrem Anfϋhrer Klearchos (1,3,10). 3. Ein Sendbote des Perserkδnigs
mokiert sich iiber brave Worte des Xenophon (2,1,13). 3 Chairephon hat den Aus-
 LEKTION 75 205

spruch der Pythia gebracht, niemand sei weiser als Sokrates. 4 έρδω (poet.), Υ Fέργ-
tuπ. 5 έπεβίων (nur Aor.) ίiberlebte, durchlebte. 6 Neben εlδον gibt es in der
Dichtung seit Homer das gleichbedeutende Medium εi.δόμην, ϊδωμαι, κτλ. 7 Worte des
rachenden Dionysos am Ende von Euripides' Bakchen (ν.1345). έμά{}ετε ihr habt begriffen, er-
kannt (vgl. L. 65 IF3).

Lektion 75

δύναμαι, δυνήσομαι κείμαι, κείσομαι

δείκνυμαι, δέδειγμαι δλλυμαι, δλωλα

1
Τοιαύτα τa ήμέτερα· ο-Uχ οlα
βούλεταί τις, ά.λλ' οlα δύναται.
Α. Έκ τού κατa Ματθαίον Εύαγγελίου (6,24)
Ούδεlς δύναται δυσl κυρίοις δουλεύειν ... ου δύνασθε θεώι δουλεύ­
ειν και μαμωνάι.

Β. 1. Καθεύδειν ουκ έδυνάμην (ήδυν-) άπο τού ψόφου. 2. Κέκμηκα

άπό τής όδού· το δε φορτίον - μέγα γαρ ήν - ούκ άν έδυνήθην φέρειν·
ό δε δούλος ραιδίως εφερεν.
C. 1. Παροιμία· =:· Εί μη δύναιο βούν, έλαυν' όνον.
2. Ούκ άν δυναίμην.
D. Έκ τών Ξενοφώντος 'Απομνημονευμάτων (11 2,10)
Σωκράτους ό υίος ό πρεσβύτατος έχαλέπαινε τfμ μητρί· ό δε »Συ
ταύtην«, Εφη, »εϋνουν τέ σοι αδσαν και ΕΠψελομένην ώς μάλιστα δύ­
ναται κάμνοντος δπως ύγιανείς τε και δπως τών έπιτηδείων μηδενός
ένδεης εσηι, χαλεπην είναι φής; έγώ μεν οlμαι, εί τοιαύτην μη δύνα­
σαι φέρειν μητέρα, τάγαθά σε συ δύνασθαι φέρειν.«
Ε. Τού αύτοϋ
Περικλής έδύνατο μέγα έν τήι πόλει· σU δε, ώ 'Αλκιβιάδη, έλπίζεις ετι
μείζον δυνήσεσθαι; και τί έστιν όπερ οί μέγα δυνάμενοι ήμών προ­
έχουσιν; τούτ' έστιν δ ού δεδύνημαι εύρείν.
F. Γραμματικόν
1. Εί θέλεις, δύνασαι. 2. Έaν θέληις, δυνήσηι. 3. Ει δύνασαι,
206 LEKTION 75

βοή{}ησον. 4. Έaν δύνωμαι, βοη{}ήσω. 5. Εί έβουλή{}ης, έδυνή{}ης

αν.

( έπίσταμαι)
G. 1. Εύριπίδου
::- Έπίσταμαι δε και πεπείραμαι λίαν,
ώς τών έχόντων πάντες άνθρωποι φίλοι.
2. Διφίλου
* ... - ... )Ατυχείν, {)νητός ών, έπίστασο.

Η. Πλάτωνος έκ τού Εύθυδήμου 1

1. Τό δ) έπίστασθαι aλλο τι ή έχειν έπιστήμην έστίν; 2. Είπερ εν έπί­
στασαι, πάντα έπίστασαι· και πάντες πάντα έπίστανται, είπερ και εν.
Και άπόκριναί μοι· δύναιο άν πάντα έπίστασθαι, εί μη πάντα έπί­
σταιο; 3. Ήνίκα έμάνθανες, ούπω ήπίστω ταύθ) ά έμάνθανες; άπε­
κρίνατο ό Κλεινίας δτι μανθάνοιεν οί μανθάνοντες &. ούκ έπίσταιντο.

Ι. 1. 'Άρχεσ-6-αι μαθών aρχειν έπιστήσηι.

2. )Εκ τού Όμήρου Μαργίτου· 2
•:· Πόλλ' ήπίστατο έργα, κακώς δ) ήπίστατο πάντα.

(.6.γαμαι)
Κ. Πλατωνικάa
1. Και δ Πρωταγόρας, )Εγώ μέν, έφη, ώ Σώκρατες, πρός πολλοuς δη
είρηκα ότι, ών έντυγχάνω, πολiJ μάλιστα aγαμαι σέ. 2. »Τήι Άσπα­
σίάι, 3 ώ Σώκρατες, έντετύχηκα. « - » Τί ο-δν; ούκ άγασαι αύτήν ;« 3.
Σωκράτης Θεαιτήτωι διαλεχθεiς Τ]γάσ{}η αυτού την φύσιν.

(κρέμαμαι)
L. 1. Οί ίππείς έφ) ϊππων κρέμανται, φοβούμενοι τό καταπεσείν. b
2. Κρέμαιο) ώς ψευδή εϊρηκας.
3. Είρήνης γενομένης αί άσπίδες έν καπνώι κρεμήσονται (έκρέμαν-
το).4 ·
( έραμαι)
Μ. 1. Θεόγνιδος· (1155)
':· Ούκ έραμαι πλουτείν ούδ' είJχομαι, άλλά μοι εϊη
ζήν άπό τών ολίγων μηδεν έχοντι κακόν.
2. Σοφοκλής Αίαντι· (967)
·~ . . . ών γaρ Τ]ράσ{}η τυχείν
έκτήσασθ' αύτώι, θάνατον δνπερ ήθελεν.

(κά{}ημαι)
Ν. 'Αριστοφάνειά τινα 5
1. Τί κά{}ησαι Ενταύθα; 2. Πάλαι κά{}ημαι, τους πρυτάνεις περι­
μένων. 3. •:- ))Άνδρες πρυτάνεις, άδικείτε την έκκλησίαν.« - >>Σίγα,
κά{}ησο.« 4. Άλλ' έκα{}ήμην πολυν χρόνον.
 LEKTION 75 207

(κείμαι)

Ο. Τό έπl τών Θερμοπυλών έπίγραμμα

1. ':- ;Ω ξείν', άγγέλλειν Λακεδαιμονίοις δτι τήιδε
κείμεθα τοίς κείνων {>ήμασι πειθόμενοι.
Ρ. 1. Παροιμία· Μη κινείν εiJ κείμενον.
2. Άνθ' ών πέπραγας, χάρις σοι κείται παρa Βασιλεί.
3. Ού κακώς σοι κείσεται δ άν ήμάς ε'όεργετήσηις.
Q. Πλατωνικά 6
1. 'Ήκουσά τινων, δτι τα πρώτα στοιχεία, έξ ών συγκείμεθα, λόγον
ούκ εχοι· τό. δε συγκείμενα εχει. 2. Περi &ττα άν κέηται ονόματα,
εlναι καl πράγματα δεί.
R. Έκ τού Πλάτωνος Συμποσίου (175c/213b)
Σωκράτους είσελθόντος ό 'Αγάθων - ετυχε γaρ έσχατος κατακείμενος
μόνος - Δεύρο, εφη, Σώκρατες, παρ' έμε κατάκεισο ... (ϋστερον δε)
έκάλει και Άλκιβιάδην, ϊνα έκ τρίτων κατακέοιτο· ό δε, ίδων τον
Σωκράτην, >ώ Ήράκλεις,< έβόα, >τουτl τί ήν; Σωκράτης ούτος και
πώς συ ένταύθα κατέκεισο παρa τώι καλλίστωι ;<

11

Παράδειγμά σοι δείκνυμι άνδρός

έλευθέρου· θέασαι Σωκράτη.
(Έπικτήτου)

(δείκνυμαι)
Α. Περl τής Κόρης (Περσεφόνης)
1. 'Έτι καl νϋν έν Σικελίάι περi την 'Ένναν δείκνυται λειμών, ού τον
Πλούτωνα άρπάσαι την Κόρην λέγουσιν.
2. Τών τής Κόρης μυστηρίων τών έν Έλευσίνι ήν καl λεγόμενά τινα
και δρώμενα και δεικνύμενα.
Β. Περl έπιδείξεωςc
1. Νϋν καιρός έστιν f:πιδείξασθαι την παιδείαν. 2. ;Ω ·~ππόθαλες,
εφη ό Σωκράτης, ί-6-ι έπίδειξαί μοι
7
a και τοίσδε έπιδείκνυσαι, έπειδη
έπίστασαι δ. χρη τον έρώντα λέγειν προς τόν έρώμενον.
( μ( ε )ίγνυμαι)
C. Περl άδυνάτων
1. 'Έλαιον ϋδατι ού θέλει μείγνυσθαι.
2. ::- Κακώι γό.ρ έσθλόν ού συμμείγνυται.
3. Θεόγνιδος- (1245)
::- ουποθ' ϋδωρ και πύρ συμμείξεται· ο-Uδέ ποθ' ήμείς
πιστοl έπαλλήλοις 8
και φίλοι έσσόμεθα.
4. Σιμωνίδου· ::- Πάντα τοι καλά,/τοίσιν αίσχρa μη μέμεικται.
208 LEKTION 75

D. Άριστοτέλουςd
1. Μέμεικται ταίς ψυχαίς ό παρ<':ι θεού χρυσός. 2. Δεί ήδονi)ν παρα­
μεμείχθαι τήι ευδαιμονίάι. 3. Φαμέν, εί:περ δεί μεμείχθαί τι, τό
μειχθεν όμοιομερες είναι· και ώσπερ τού ϋδατος τό μέρος ϋδωρ, οϋτω
και τού μειχθέντος.
Ε. 9
1. Τούτο ορθώς άπεδείχθη. 2. Τούτο άποδέδεικται ίκανώς. 3.
Τούτο δεδειγμένον aν είη ίκανώς. 4. Και περι τούτου ίκανώς άπο­
δεδείχθαι νομίζω. 5. 'Όπερ έδει δείξαι.
(( άπ-)δλλ υμαι)
F. 'Εκ τού Ευαγγελίουe
1. Κύριε, σώσον, άπολλύμεθα. 2. Λιμώι άπόλλυμαι. 3. Έ<':ιν μη με­
τανοήτε, πάντες άπολείσθε. 4. Συγχάρητέ μοι, δτι εiιρον τό πρόβα­
τόν μου τό άπολωλός.
G. Ευριπίδου
1. Έν τήι Άλκήστιδι (633) ό Άδμητος λέγει πρός τόν πατέρα·
::· Τότε ξυναλγείν χρήν σ' δτ' ώλλύμην έγώ.
2. 'Άλλο· ::· Κακώς όλοιντο πάντες, οϊ τυραννίδι/χαίρουσιν.
Η. Θουκυδίδου
1. Άρμόδιος, άποκτείνας " Ιππαρχον, αυτού παραχρήμα άπόλλυ­
ται.10 2. Τών Έλλήνων τών εi.ς Αi:γυπτον στρατευσαμένων ολίγοι
έσώθησαν, οί δε πλείστοι άπώλοντο. 11 3. Ύπό τής νόσου 12 άλλοι
aλληι τής πόλεως, βοηθείας έρημοι, άπώλλυντο. 4. Ό στρατηγός
εγραψε, ώς εi μη ταχέως βοηθήσετε, άπολείται τ<':ι έν Χίωι πράγμα­
τα. 5. Έν Σικελίάι και πεζός και νήες καi ουδεν δ τι ουκ άπώλετο. 13
1. Κωμικά
1. ::· Κάκιστ' άπολοίμην, ει τι τούτων πείθομαι.
2. ::· ου πείθομ'(αι) ουδεν τώι κάκιστ'(α) άπολουμένωι.
3. ::· >>Άπολήι, κάκιστ'(ε).« - »άλλ', ώγάθ', άπόλωλ'(α) άρτίως. 14
(πήγνυμαι)
Κ. Άριστοτελικάf
1. Τό θερμόν ϋδωρ ψύχεται θάττον και πήγνυται τού έλαίου. 2.
Πεπηγός ϋδωρ κρύσταλλος. 3. 'Όταν παγήι τό νέφος, χιών έστιν.

ΠΙ
'Αναγνώσματα

Α. 'Αναξαγόρας έν τώι πρώτωι τών Φυσικών 15 γράφει οϋτως- Τό δε γί­

γνεσθαι και άπόλλυσθαι ουκ ορθώς νομίζουσιν οί 'Έλληνες ουδεν
γ<':ιρ χρήμα γίγνεται ουδε άπόλλυται, άλλ' άπό οντων χρημάτων συμ­
μίγνυταί τε και διακρίνεται. Καl οϋτως άν ό~θώς καλοίεν τό τε γί­
γνεσθαι, συμμίγνυσθαι καi το άπόλλυσθαι, διακρίνεσθαι.
 LEKTION 76 209

Β. 16
'Ιχθύς ίερους μη άδικείν μηδε σκεύος τών τής θεού λυμαίνεσθαι
μηδf: έκφέρειν έκ τού ίερού έπi. κλοπήι· δ τούτων τι ποιών κακός
κακήι έξωλεί<iι άπόλοιτο, ίχθυόβρωτος γενόμενος.

a Prot. 36le; Menex. 249d; Theaet. 142c b Xen.Anab. 3,2,19 c Xen.An. 4,6,15; Pl.Lys.
204e d Pol. 1264b 12 (Pl.Rep. 415a); Ε . Ν. 1177a 23; Gen. et Corr. 328a 10 e Mt. 8,25;
Lk. 15,17; 13,5; 15,6 • Part.an. 64Sb 32; Anal.post. 95a 17; Met. 347b 23.

1 (276a; 277a-b; 294a; 296b) Zwei Sophisten demonstrίeren ihre Kunst der Fangschlϋsse (vgl.
L . 47 ΠΙ). 2 Das pseudo-homeήsche, komische Epos >Margites• erzahlte dίe Geschichte
eines Dϋmmlίngs. 3 Aspasίa, die berϋhmte Gelίebte des Perikles. 4 Im Frieden
pflegte man die Schίlde im Rauchfang aufzuhangen. 5 Nach dem Anfang der >Achar-
ner•. 6 Nach Theaet. 201e und Soph. 257c (gerafft). 7 Geh! (versurkt den fol-
genden Imperatίv; vgl. engl. come οη). 8 = άλλήλοις. 9 Abschlιillfoπneln (1.
Plato, 2-4 Aristoteles, 5. Euklίd); lat. quod erat demonstrandum (Abk.: q.e.d.). 10 Das
Grίechische - wie jede Sprache - haτ die Moglichkeit, Vergangenes in Gegenwartstempus zu be-
richten (Praesens historίcum). Haπnodios totete Hipparch (den Sohn des Peίsistratos); L. 51
IG. 11 i.J. 454 v.Chr. 12 Die Pest in Athen, 427 v.Chr., an der auch Perikles
starb. 13 i.J. 412 v.Chr. 14 Vgl. L. 72 IF. 15 (Β. 17D-K) Der Tίtel ·Φυσικά<
(Ober dίe physikalische, d.h. materίelle Welt) wurde vίelen vorsokraτischen Schrίften νοη ίhren
alexandrinίschen gelehrten Herausgebern beίgelegt. 16 Inschrίft im Heiligtum der >Syri-
schen Gottin< ίη Smyrna.

Lektion 76

δείκνυμι . . . έδειξα ομνυμι ώμοσα

Qήγνυ μι . . . έρρηξα aπόλλυμι . . . aπώλεσα

Α. 1. Σχολαστικός οίκίαν πωλών λίθον άπ' αvτής εις δείγμα περιέφε­

ρεν.

2. Σοφοκλέους- ::- Χρόνος δίκαιον άνδρα δείκνυσιν μόνος.

3. Άρχη άνδρα δείκνυσιν. 4. EiJ δοκεί έχειν το τού Βίαντος δτι
>aρχό. άνδρα δείξει< . 5. Ό χρόνος λέγεται δεικνύναι τον φιλοϋν­
τα. 6. Ή Λάκαινα πρός τινα 'Ιωνικην δείξασαν α'\Jτήι τον κόσμον
ό.νταπέδειξε τό. τέκνα είπούσα· »ό δε έμός κόσμος τοιούτος.«
Β. 1. Κοινa τa ξυμφέροντα οί πρέσβεις ό.ποδεικνύασιν, δτι οί αvτοi. πο­
λέμιοί είσιν Άργείοις και ήμίν.
2. Συμμάχων δρκος- 'Όμνυμεν τους αvτους ύμίν φίλους καi. έχθ­
ρο'Uς εξειν.
210 LEKTION 76

3. Πυθαγόρας παρήγγελλε τοίς μανθάνουσι σπανίως μεν όμνύναι,

όμόσαντας δε τοίς δρκοις πάντως έμμένειν.

C. Εύριπίδου, έκ τού Ίππολύτου (713; 612)

1. •:- 'Όμνυμι σεμνην Άρτεμιν, Διός κόρην,
μηδεν κακών σών ες φάος δείξειν ποτέ.
2. •:- Ή γλώσσ· όμώμοχ', ή δε φρην άνώμοτος.

D. Κωμικά
1. 'Αριστοφάνης 'Όρνισιν· '' ;Ω καλή,
εκβαινε καi σαυτην επιδείκνυ τοίς ξένοις.
2. Μενάνδρου·
::- Γλυκέρα, τί κλαίεις; ομνύω σοι τον Δία
καi την Άθηνάν, φιλτάτη,
ομωμοκως και πρότερον ηδη πολλάκις.
3. '' Εi:πέ μοι· νυνi μεν ώμνυς μη γεγονέναι, νύν δε φής.
4. 'Αριστοφάνους· 1
':· 'Εχθρών παρόντων βαρβάρωι στρατεύματι
'Έλληνας άνδρας καi πόλεις άπόλλυτε.

Ε. Τελέστης, ό Αtσχύλου ορχηστής, τους Έπτa επι Θήβας 2 ώρχήσατο,

ταίς χερσiν τα λεγόμενα δεικνύς.

F. 'Εκ τών Αtσχύλου

1. Έν τοίς Πέρσαιςa τώι δράματι ό Αtσχύλος λέγει, ώς Δαρείος μεν
»οϋποτε άνδρας άπώλλυ πολέμωι«, Ξέρξου δε τού υίού αύτοϋ »Πάς
άπώλλυτο στρατός« ύπό τών Έλλήνων, αύτός δε εφυγε )){>ήξας πέ­
πλους«, και γaρ
2. '' . . . ταύθ' δπως όράι,
Ξέρξης πέπλους {>ήγνυσιν άμφι σώματι.
3. Ό δε έν τώι Άγαμέμνονι (505) κήρυξ χαίρει άφικόμενος εtς την πα­
τρίδα, ώς '' ))πολλών {>αγεισών έλπίδων μιάς τυχών.«

G. Σοφοκλέους, εκ τού Οίδίποδος τού επι Κολωνώι (393/4) 3

•:· ))Τίς δ' άν τοιούδ' ύπ' άνδρός εiι πράξειεν άν;« -
»Νύν γαρ θεοί σ' όρθούσι, πρόσθε δ' ώλλυσαν .«

Η. Παροιμίαι
1. •:- Εί μη φυλάσσεις μίκρ', άπολείς τα μείζονα.
2. •:- Πολλοι στρατηγοi Καρίαν άπώλεσαν.

1. 1. 'Αντισθένης ό Σωκρατικός, εtπόντος τινός δτι ό πόλεμος άπο­

λεί τους πένητας, >>ΠΟλλους μεν oiJν ποιήσει« έφη.
2. Σωκράτης έφη·b Εiι γό.ρ ϊστε, ώ άνδρες Άθηναίοι, εt έγω Επε­
χείρησα πράττειν τό. πολιτικά, πάλαι άν άπολώλη.

Κ. 1. Χρη άποδεϊξαι άνδρας ολίγους άρχην αυτοκράτορα. (Θουκ.) 2.

Εί έδύνω, έδείκνυς άν έμε άδικούντα. 3. 'Άπαντα άμαρτόντα σε
έπιδείξω. 4. •:- Άπολώ τον άνθρωπον κάκιστα τουτονί. (κωμ.)
 LEKTION 76 211

L. Περi Ίταλίας και Σικελίας

Ό κατa τό 'Ρήγιον πορθμός διαζεύγνυσιν τής ήπείρου την Σικελίαν.
το δε παλαιόν, ηπειρος ήν ή νύν νήσος ούσα, τήι Ίταλίάι συνεζευγ­
μένη.
Μ. 'Εκ τής Καινής Διαθήκηςc
1. Πάλιν παραλαμβάνει α~Jτόν ό διάβολος εiς δρος ύψηλόν λίαν και
δείκνυσιν α~Jτώι πάσας τaς βασιλείας τού κόσμου. 2. Τί ήμίν και
σοί, Ίησοϋ Ναζαρηνέ; ήλθες άπολέσαι ήμάς; 3. 'Ό ο-δν ό ι<tεός συνέ­
ζευξε, άνθρωπος μη χωριζέτω.
Ν. Περι επιδείξεων· Πλατωνικάd
1. »'Έστι μοι, ώ Σώκρατες, περι άρετής παγκαλώς λόγος συγκείμενος.
τούτον εν Σπάρτηι επεδειξάμην, και ένθάδε μέλλω επιδεικνύναι· άλλ'
δπως παρέσηι και άλλους άξεις.« - >>Άλλα ταύτ' εσται, ά.ν θεός θέληι,
ώ Ίππία.« 2. Παρ' έμοι Γοργίας καταλύει· και έπιδείξεται ύμίν,
πολλa γaρ και καλa ήμίν όλίγον πρότερον έπεδείξατο. 3. Ei λέληθα
έμαυτόν σοφός ών, συ δ' έπιδείξεις ώς πάντα επίσταμαι, τί μείζον ερ­
μαιον ά.ν εϋροιμι εν παντι τώι βίωι; 4. Ei έχεις ήμίν έπιδείξαι, ώ
Πρωταγόρα, ώς διδακτόν έστιν ή άρετή, μη φθονήσηις άλλ' επίδει­
ξον. 5. Ώς εν τοίς πρόσθεν έπεδείξαμεν, μοναρχία ζευχθείσα εν νό­
μοις άγαθοίς άρίστη έστι πασών πολιτειών.
Ο. Περι παραδειγμάτων· Άριστοτελικάe
1. Όμοιώματα και οΙον παραδείγματα τών πολιτειών λάβοι τις άν έν
ταίς οtκίαις. 2. "Ισως δε δεί, βουλόμενόν τι δεικνύναι, παραδείγ­
μασι χρήσθαι ύπερ τών άφανών τοίς φανεροίς και ύπερ τών νοητών
τοίς αiσ6ητοίς.

ΙΙ
'Αναγνώσματα

Α. Ή Φαίδρα, πριν άποκτείναι αύτήν, λέγει τάδε.f

::- Έγω δε Κύπριν, ftπερ εξόλλυσί με,
ψυχής άπαλλαχθείσα τήιδ' έν ήμέράι
τέρψω· πικρού δ' έρωτος fισσηθήσομαι.
Β. Άποφθέγματα τρία
1. Θεμιστοκλής έπει έξέπεσε 4 τών Άθηνών το πρώτον, είτα και τής
Έλλάδος, άνέβη προς Βασιλέα. Πολλών δε δωρεών άξιωθεiς και
ταχu πλούσιος γενόμενος, προς τους παίδας εlπεν· »ώ παίδες, άπωλό­
μεθα άν, εt μη άπωλώλειμεν. «
2. Άντίγονος ό Μονόφθαλμος 5 πρός τον υίόν Φίλιππον πυθόμενον,
πλειόνων παρόντων, »Πότε μέλλομεν άναζευγνύναι;«, ,,τί δέδοικας«,
έφη, »μη μόνος τής σάλπιγγος ουκ άκούσηις;«
3. Στρατόνικος ό κιθαρωιδός, 6 άφυούς 7 ποιητού επιδειξαμένου και
έρωτώντος, τί μάλιστα ηρεσεν α\Jτώι, έφη »τa πρό τού προοιμίου«.
212 LEKTION 77

av. 652; 278; 468; 199 b Pl.Apol. 31d •Μι. 4,8; Mk. 1,24; Mk. 10,9 d Hipp. 286a;
Gorg. 447b; Euthyd. 295a (νgl. L. 75 ΙΗ); Prot. 320c; Polit. 302e e Ε.Ν. 1160b 22; Μ.Μ.
1
1183a 24 Eur.Hippol. 725 (oben IC).

1 Lysistrata spricht. 2 ,Sieben gegen Theben<: Titel eines Dramas des Aischy-
los. 3 Oedipus, der blinde Bettler, zweifelt, daB er anderen Nutzen bringen konnte. - ευ
πράττω hier quasi Passiv zu εύ ποιώ oder εύεργετέω (gew. εύ πάσχω). 4 wurde vertrie-
ben (Ap .Gr. L. 61.10). - Themistokles, athenischer Feldherr und Staatsmann (um 525 - nach 460
v.Chr.); siegte ίη der Seeschlacht bei Salamis (480) ϋber die Perser; wurde 471 ver-
bannt. 5 Konig Antigonos der Einaugige, einer der Nachfolger (Diadochen) Alexanders
d.Gr. (L. 39 ΙΙΒ). 6 S. L. 48 Fn. 1. 7 άφυής, ές ohne φύσις, d.i. unbegabt.

Lektion 77

κρεμάννυμι, κρεμώ άμφιέννυμι, άμφιώ

σβέννυμι, σβέσω ... ζώννυμι, ζώσω ..

1
Α. Κωμικά
1. "Ιθι, κρέμασον σαυτόν. 2. 'Ιδού· κρέμαται.
3. Έαν ψεύδηι, κρεμώ σε. 4. Έθέλω κρέμασθαι δεκάκις, ει ψεύδο-
μαι.

5. Έαν με καταλάβηι, κρεμάι παραχρήμα.

6. ·~ ... Έθέλω Ι σπονδας ποιείσθαι καi κρεμάσαι τας άσπίδας. 1
Β. 1. Ό σατράπης, καλέσας τους στρατηγους είς τα βασίλεια, έκρέμασεν
aπαντας. 2. Καl οϋτως πάντες οι στρατηγοl έκρεμάσθησαν.
3. οι πύκται ούτως μανθάνουσι μάχεσθαι· κρεμαννύντες γαρ είδωλον
άψυχον γυμνάζονται προς α'ύτό.
(κεράννυμι)
C. Περl οίνου
1. 'Άκρατον οlνον μη πίηις. 2. Θεοίς εiιχόμενοι κρατήρα κεραννύω­
μεν. 3. Οlνόν τις κεραννύτω. 4. >>Τίς κεράννυσιν;« - »Έγω κεράν­
νυμί σοι.« 5. Συ μόνος έπίστασαι πώς έμοl κεράννυται οίνος. 6.
Πώς δη κέκραται; 7. Κ ύλικος ίσον ίσωι κεκραμένης ϋδατι οίνου
καλώς έχει ή κράσις. 8. Και δη, έπεl καλώς έκράθη, ώρα άν είη τού
πίνειν. 9. Κρατήρα κεράσαντες έπίνομεν. 10. τΩ πάντες άνθρω­
ποι, τί πολεμείτε άλλήλοις, έξον κεραννύντας οlνον καi πίνοντας ζήν
ίλαρώς;
 LEKTION 77 213

D. 1. 'Εμπεδοκλής λέγει έκ συγκραθέντων τών στοιχείων γεννάσθαι πάν­

τα.

2. 'Αριστοτέλης λέγει ώς »ΟύΚ έστιν ή μίξις aπασα κράσις- ή γaρ τών

ξηρών μίξις ούκ έστι κράσις.«
Πλατωνικά
8

3. Τον κάλλιστα μουσικήι γυμναστικην κεραννύντα, τούτον ορθότατα

άν φαίμεν εlναι μουσικώτατον. 4. 'Άριστος ψυχής φύλαξ λόγος έστι
μουσικήι κεκραμένος.
5. Ό τόδε τό πάν γεννήσας Δημιουργός Εν κρατήρι την τού Παντος
ψυχην κεραννυς έμισγε.
(σβέννυμι)

Ε. l. Έκεράννυμεν έλαιον ϋδατι και ούκ έμείγνυτο. 2. Το ϋδωρ, ύγρον

ον, κατασβέννυσι τό πύρ. 3. Έλαίωι πύρ ου κατασβέσεις. 4. Δια τί
σβέννυς τόν λύχνον; 5. 'Οψέ έστι· σβέννυ λύχνον.

F. Πλατωνικά και Χριστιανάb

1. Πόνοι ϋβριν σβεννύασιν. 2. Σμικρον {>ήμα, τό >ούχ δσιον<, κατα­
σβέννυσι τaς τοιαύτας έπιθυμίας. 3. Τοίς την διάνοιαν διεφθαρμέ­
νοις λέγωμεν πράως, σβέσαντες τον θυμόν' και διδάσκωμεν περι
θεών, πρώτον ώς είσίν, δεύτερον δε ώς φροντίζουσι τών άνθρω­
πίνων. 4. Το πνεύμα μη σβέννυτε. 5. Αί μωραι παρθένοι ταίς φρο­
νίμοις εlπαν· Δότε ήμίν ΕΚ τού Ελαίου ύμών, δτι αί λαμπάδες ήμών
σβέννυνται.

G. 1. Ή παρ' Αίσχύλωι Κλυταιμήστρα λέγειc ώς

::- »'Έστιν θάλασσα, τίς δέ νιν κατασβέσει;« και
::· ». . . έμοιγε κλαυ μάτων / πηγαi κατεσβήκασιν. «
2. Περι δε 'Αχιλλέως 'Όμηρος λέγει·d
'~ »Κείνος ούκ Εθέλει σβέσσαι χόλον.«
( άμφιέννυμι)
Η. Ξενοφώντος
Και οί πλουσιώτατοι ού πλείον Εσθίουσιν ή δύνανται πέττειν· διαρ­
ραγείεν γaρ άν· ούτε άμφιέννυνται πλείω ή δύνανται φέρειν· άποπνι­
γείεν γaρ άν.

1. 'Εκ τής Όδυσσείας

1. ::- Ποντόνοε, κρητήρα κερασσάμενος μέθυ νείμον
πάσιν άνa μέγαρον.
2. ::- Πρώτα μtν σδν λούσασθε και άμφιέσασθε χιτώνας.
3. •:- Και τότε δη λούσαντο και άμφιέσαντο χιτώνας.
4. ::- 'Έσσω μιν χλαίνάν τε χιτώνά τε, εϊματα καλά.

Κ. 1. Άμφιώ σε χλαίναν καλλίστην, οϊαν αύτη ημφίεσμαι.

2. Αίσχρον άνδρi γυναικείαν άμφιέννυσθαι στολήν.
3.Πλάτωνος, ΕΚ τού Γοργίου (523c)· Είπεν δ Ζεύς- Πολλοi ψυχaς
πονηράς έχοντες ημφιεσμένοι είσι σώματα καλά· γυμνοuς ούν κριτέον.
214 LEKTION 77

L. Πλάτωνος, έκ τού Πρωταγόρου (321a)

Έπιμηθεuς σωτηρίαν τοίς ζώιοις έμηχανάτο, άμφιεννuς αύτa πυκναίς
τε θριξιν και στερεοίς δέρμασιν, ίκανοίς άμύναι και χειμώνα και
καύμα.

( σκεδάννυμι)
Μ. 'Εκ τού Πλάτωνος Φαίδωνος (70a/77d)
τα περi τής ψυχής πολλην άπιστίαν παρέχει τοίς άνθρώποις, μη,
έπειδαν άπαλλαγήι τού σώματος, άπολλύηται και ώσπερ πνεύμα ή
κάπνος διασκεδασθείσα ούδtν ετι ήι. Τί γαρ κωλύει γίγνεσθαι τό τών
πολλών, δπερ και οί παίδες δεδιότες λέγουσιν, ώς »δ άνεμος αύτην
έκβαίνουσαν ΕΚ τού σώματος διαφυσάι και διασκεδάννυσιν«;
Ν. Ό παρa Σοφοκλεί Οίδίπους άγνοών λέγει (135)·
::- 'Ώστ' ένδίκως οψεσθε κάμε σύμμαχον,
γήι τήιδε τιμωρούντα τώι {}εώι θ' &μα.
Ύ περ γαρ o-Uχi τών άπωτέρω φίλων,
άλλ' αύτός αύτού τούτ' άποσκεδώ μύσος.

(ρώννυμι)
Ο. 1. 'Εκ τών Εύριπίδου Ήρακλειδών (636)
':- Γέροντες έσμtν κούδαμώς έρρώμεθα.
2. Εί ερρωσαι, καλώς &.ν έχοι, έρρώμεθα δε και ήμείς. - 'Έρρωσο. -
'Έρρωσθε πάντες. 2

Ρ. 'Εκ τού Πλάτωνος Φαίδρου (238c) 3

Ή κάλλους επιθυμία, ύπο τών έαυτής συnενών έπιθυμιών έρρω­
μένως {>ωσθείσα, άπ' αύτής τής {>ώμης έπωνυμίαν λαβούσα, 'ΈΡΩΣ
έκλήθη.

(ιζώννυμι)

Q. 1. Οί νέοι ζώννυνται είς άθλον. 2. Και Όδυσσευς μεν έζώσατο πρός

μάχην, ' Ιρον δε οί μνηστήρες εζωσαν.
3. 'Εκ τής Ίλιάδος (23, 128)
::- • • •
4
αvταρ Άχιλλεuς
αύτίκα Μυρμιδόνεσσι φιλοπτολέμοισι κέλευσε
χαλκον ζώννυσθαι, ζεύξαι δ' ύπ' οχεσφιν εκαστον
ϊππους.
4. 'Ήρα την 'Αφροδίτης ζώνην έζώννυτο, την δε Πανδώραν, ώς
Ήσίοδος λέγει,
::- ζώσε δε και κόσμησε θεα γλαυκώπις Άθήνη.
R. 'Εκ τής Καινής Διαθήκηςe
1. Ό άnελος είπε προς Πέτρον· ζώσαι και ύπόδησαι τa σανδάλια
σου. Έποίησεν δε οϋτως.
2. Και έξήλθον οί έπτa άnελοι ... περιεζωσμένοι περι τα στήθη
ζώνας χρυσάς.
 LEKTION 77 215

11
'Αναγνώσματα

Α. Δυσκόλωι Ι.ατρώι τις είπε· Σοφιστά 5 , άνακεϊσθαι ου δύναμαι ο-Uτε

έστάναι, άλλ' οuδε καθήσ{}αι. Καi ό ιατρός είπεν· Οuδέν σοι λέλειπ­
ται ή κρεμασθήναι.
Β. Έκ τού 'Αριστοφάνους ΠΛΟΎΤΟΥ (850ff.) 6
ΣΥΚΟΦΑΝΤΗΣ
::- ΟJ:μοι κακοδαίμων, ώς άπόλωλα δείλαιος,
και τρισκακοδαίμων και τετράκις και πεντάκις
και δωδεκάκις και μυριάκις- ιου iού·
οϋτω πολυφόρωι συγκέκραμαι δαίμονι.
ΚΑΡΙΩΝ
'Άπολλον άποτρόπαιε καi {}εοi φίλοι,
τί ποτ' έστιν δ τι πέπον{}εv άν{}ρωπος κακόν;
ΣΥΚΟΦΑΝΤΗΣ
ου γαρ σχέτλια πέπον{}α νυνi πράγματα,
άπολωλεκως άπαντα τάκ τής οίκίας
δια τόνδε τον {}εόν;

ΚΑΡΙΩΝ
Νη Δία, καλώς τοίνυν ποιών άπόλλυται.

ΔΙΚΑΙΟΣ
Νη τον Δία τον σωτήρα, πολλού γ' άξιος
άπασι τοίς 'Έλλησιν ό {}εός ο-δτος, εί
τους συκοφάντας έξολεί κακοiJς κακώς.

a Rep. 412a; Rep. 549b; Tim. 41d bPl.Leg. 835d; 838b; 888a; 1.Thess. 5, 19; Mt. 25,8
c Ag. 958 und 888 d 11. 9,678 e Act.Ap. 12,8; Apokal. 15,6.

1 Vgl. L. 75 Ι L3. 2 Typische Anfangs- und SchluBformeln von Briefen. 3 Plato

persifliert hier sophistische Etymologien. 4 Achill zieht aus, Patroklos zu rachen; die
Myrmidonen sind bekanntlich seine Mannen. αύτ.$Χρ aber; αύτίκα sogleich; ύπ' όχεσφιν unter
(an) den Wagen. 5 Gelehrter Herr: spatantike Anredefloskel. 6 Auf der Bϋhne sind
Kario, der geholfen hat, die Blindheit des Gottes des Reichtums zu kurieren, und der Gerechte,
der νοη der so zum Guten veranderten Welt Gewinn zieht; herein stϋrzt der Bosewicht, der un-
gerechte Angeber, dem Verdientes zugestoBen ist.
216 LEKTION 78

Lektion 78
(1 _, , ,,
cι ιι ~'
ισταμαι, στησομαι, εστησαμην ιστημι, ιστης, ιστησι

εστην' εστηκα
1
στήσω, εστησα, έστάθην

1
Α. Άπελλής δ ζωγράφος, έρωτηθεiς διa τί την Τύχην κqθημένην έγρα­
ψεν, »ούχ έστηκε γάρ« είπεν.
Β. 1. Ό δοκών έστάναι βλεπέτω μη πέσηι. a 2. Τί ώδε έστήκατε δλην
την ήμέραν άργοί; 3. ::- Θεός δε τοίς άργοϊσιν ου παρίσταται.
C. Δικανικά
1. Μετa τον τού πατρός θάνατον είς πενίαν πολλi}ν και άπορίαν κατ­
έστην. 2. Άνθίστασθαι χρη τοίς κακοίς. 3. 'Όμως δέ, μάρτυρας
ψευδείς έaν παριστώνται οί κατήγοροι, είς εσχατον κίνδυνον ήμάς
καταστήσουσιν. 4. Άλλό. πιστεύομεν τήι Τύχηι, δτι δσιοι προς ού
δικαίους ίστάμεθα. 5. Και τίς άν άφισταϊτο τού έαυτώι βοηθείν;
D. Θουκυδίδου 2

1. Πάχης, δ τών Άθηναίων στρατηγός, τα περi την Μυτιλήνην καθί­

στατο ώς έδόκει αύτώι. 2. Και Άβυδος μεν άφίσταται πρΟς Λακε­
δαιμονίους, οί δ' Άθηναίοι Σηστόν, πόλιν τής Χερσονήσου, καθί­
σταντο φρούριον και φυλακfιν τού παντός Έλλησπόντου. 3. 'Ό
έστησε Βρασίδας τροπαίον, τούτο και νϋν έστηκε.
E.-G. Περi άναστάσεως
Ε. 1. ~Ω ούτος, καθεύδεις; ουκ άναστήσηι; 2. Τήι τρίτηι ήμέρaι
άναστήσεται. 3. Άνίστασο, ώ δύστηνε· μη κλαίε. 4. 'Ιδού, άν­
έστη. 5. Άνίστασθε, δύστηνοι.
F. 1. 'Εκ τών Ξενοφώντος Έλληνικών· (11 4,42) Θρασύβουλος,
είποον δτι δέοι τοίς νόμοις τοίς άρχαίοις χρήσθαι, άνέστησε την
έκκλησίαν.
2. Έκ τού Σοφοκλέους Φιλοκτήτου (276) 3
::- Συ δή, τέκνον, ποίαν μ' άνάστασιν δοκείς
αύτών βεβώτων έξ ϋπνου στήναι τότε;
3. Αίσχύλος- έν τήι Όρεστείaι 4 άδύνατον λέγει είναι ,τό
::- >λόγοισι τον θανόντ' άνιστάναι πάλιν<, καi
::- >aπαξ θανόντος ουτις εστ' άνάστασις< .
4. Πλάτωνος- Άρ' oiJ πολλοίς οϊει έκ τής νόσου άμεινον εlναι μη
άναστήναι ή άναστήναι; 5
G. 'Ασκληπιός τούτου ετυχεν· άνιστάναι μεν τεθνεώτας, νοσούντας δε
ίάσθαι.b
 LEKTION 78 217

Η. Χριστιανάc
1. Τόν Ίησούν άνέστησεν ό θεός, σΌ πάντες ήμείς έσμεν μάρτυρες. 2.
Πιστεύομεν δτι 'Ιησούς άπέθανε καi άνέστη. 3. Άναστήσεται ό
άδελφός σου. 4. Οί Σαδδουκαίοι λέγουσιν άνάστασιν μη εlναι. 5.
Άνάστηθι καi πορεύου ... είς Γάζαν· καi άναστaς έπορεύθη.
1. 1. Άρχιμήδους- Δός μοι πού στώ καi κινώ την γήν.
2. Έπi στρατείας ποτε Σωκράτης εωθέν τι είστήκει σκοπών. Καi ...
έπειδη έσπέρα ήν, οί άλλοι έφύλαττον αυτόν, εί καi την νύκτα έστή­
ξοι · ό δε είστήκει . . .d
3. Τώι Δ ιογένει ήλιουμένωι 'Αλέξανδρος ό Μακεδών έπιστaς έφη·
»αi:τησόν με δ θέλεις.« καi δς )>μικρόν<<, έφη, )>άπό τού ήλίου με­
τάστηθι«. 6

ΙΙ

Α.-Β. Γραμματικά
Α. Περι βοηθείας
1. Άρ' άν άποσταίης (άφισταίο) ών προείλου; 2. ουκ άν άποσταίην
(άφισταίμην). 3. Πολέμιον ήγούμεθα τόν άντιστάντα (άνθιστάμε­
νον). 4. Βοi)ν ϊστημι. 5. Βοi]ν ϊσταμεν· δεύτε πάντες βοηθήσα­
τε. 6. Τίς ϊστησι βοήν; 7. Δια τί ϊστατε βοήν; 8. Ήρώτων αυτοiJς
δια τί ίσταίεν βοήν. 9. Βοην ϊστην, ϊνα βοηθήσηις. 10. Βοην ϊστα­
μεν, ύμείς δε ουκ έβοηθείτε.
11 . Αίγίσθου άποθανόντος ύπ' Όρέστου οίκέτης τις βοΤ)ν ϊστη.
12. ;Ηλθεν ούν ή Κλυταιμήστρα και έπυνθάνετο δια τί ό οίκέτης
ίσταίη βοήν, λέγουσα·e
::- Τί δ' έστι χρήμα; τίνα βοην ϊστης δόμοις;

Β. Περι χορών
1. ':- Ίερόν χορόν ϊστατε Νύμφαις. 2. Χορόν ίστώμεν Πανι και Νύμ­
φαις. 3. Αί γυναίκες τήι 'Ήράι χορόν ίστάσιν και στήσασαι θύου­
σιν. 4. Χορόν ϊστασαν και έθυον. 5. 'Ήρα δέσποινα, είς όρθόν
ϊστη ήμάς.

C. Θουκυδίδου 7
1. Οί μεν 'Αθηναίοι άπελθόντων τών Κορινθίων τροπαίον έστησαν· οί
δε Κορίνθιοι, ήμέραις ϋστερον δώδεκα μάλιστα, έλθόντες άνθί­
στασαν τροπαίον καi αυτοί, ώς νικήσαντες. και οί ΆΊ}ηναίοι έκ­
βοηθήσαντες τους το τροπαίον ίστάντας διαφθείρουσιν. 2. ου χρη
καθιστάναι νόμον &στε τους έτέρων άφισταμένους δέχεσθαι, άλλα
στήναι έκποδών.

D. Κατα τάδε Χαλκιδέας έδει όμόσαι· 8 ουκ άποστήσομαι άπό τού δήμου
τών 'Αθηναίων ουδε τώι άφισταμένωι πείσομαι· τών δε Χαλκιδέων
έαν άφιστήι τις, κατερώ Άθηναίοις.
218 LEKTION 78

Ε. Πλάτωνος, έκ τού Τιμαίουt

1. Λέγωμεν δη δι' fιντινα αlτίαν τό πάν τόδε ό συνιστας συνέστη­
σεν. 2. Έκ πυρός ϋδατός τε και άέρος και γής συνέστησεν τόν κόσ­
μον ό συνιστάς. 3. Συστήσας δε τό πάν, διείλεν ψυχας ισαρίθμους
τοίς άστροις ένειμέν τε έκάστην προς εκαστον.
F.-H. Άριστοτελικά 8
F. Φυσικά τινα

1. Ίστάσιν άλλήλας και παύουσιν αί έναντίαι κινήσεις, έαν aμα

γίγνωνται. 2. Πέφυκεν, &ς φασιν, τό μεν θερμόν διακρίνειν, τό δε
ψυχρόν συνιστάναι.
G. Διάφορα
1. Ή φύσις διέστησε τό ήθος τών θηλειών προς το τών άρρένων.
2. Το θήλυ προς τό άρρεν διέστηκεν. 3. 'Όσοι τοσούτον διεστάσιν
δσον ψυχη σώματος και άνθρωπος θηρίου, οvτοί εlσι φύσει δούλοι.
Η. Περι 6στρακισμού 9
Αί δημοκρατούμεναι πόλεις δοκούσι διώκειν την ίσότητα μάλιστα
πάντων· ώστε τους δσκούντας ύπερέχειν δυνάμει ώστράκιζον και μεθ­
ίστασαν έκ τής πόλεως χρόνους ώρισμένους. Βέλτιον μΕν σδν τον
νομοθέτην τόν καθιστάντα πολιτείαν καινην ούτως συστήσαι ώστε μη
δείσθαι τοιαύτης ίατρείας.
1.-Ν. Περι έκστάσεως

1. 1. Πλάτωνος-h 'Ίπποι και ονοι κατα τας όδους έμβάλλουσι τώι άει
άπαντώντι, έό.ν μη έξίστηται. 2. Φεύγετε, έξίστασθε πάντες. 3.
Έκών σοι έκστήσομαι.

Κ. 1. Οίνος έξέστησέ με νού. 2. 'Ώμοι, γνώμης έξέστην. 3. Έξέστης

φρενών. 4. Έξέστηκας, δήλον δτι, ύπό γήρως.
5. Ίσοκράτους-ί Ύποπτεύουσίν τινες μη δια τό γήρας έξεστηκwς ώ
τού φρονείν.

L. Θεόφραστος 10 έν τήι περι φυτών ίστορίάι φησιν έν Ήραίάι τής Άρ­

καδίας γίνεσθαι οίνον δς τους μεν άνδρας πινόμενος έξίστησι, τό.ς δε
γυναίκας τίκτειν ποιεί.

Μ. 'Αριστοτέλουςk
Πάντες δσοι περιττοι γεγόνασιν άνδρες (fι κατα φιλοσοφίαν fι πολι­
τικην ή ποίησιν ή τέχνας) φαίνονται μελαγχολικοι οντες οlον λέγεται
και τών ήρωϊκών τα περι τον Ήρακλέα και την περι τους παίδας ΕΚ­
στασιν ... 11 ό γαρ οίνος ό πολυς μάλιστα φαίνεται παρασκευάζειν
τους τοιούτους και πλείστα ηttη ποιείν πινόμενος, οlον οργίλους,
φιλαν-θρώπους, έλεήμονας, έμποιεί δε και τας μετ' ώιδής εύθυμίας
και έκστάσεις Μάρακος δε ό Συρακούσιος 12 και άμείνων ήν ποιητής,
cι ~ "
οτε εκσταιη.

Ν. Πλουτάρχου
τας Πομπηίου εtκόνας άνηιρημένας και καταβεβλημένας Καίσαρ
 LEKTION 79 219

έκέλευσεν άναστα{)ήναι, και άνεστά\Ι)ησαν. 'Έφη δη ό Κικέρων δτι

ταύτηι τήι φιλανθρωπίάι Καίσαρ τaς μεν Πομπηίου ϊστησι, τaς δ' αύ­
τοϋ πήγνυσιν.

a 1.Kor. 10,12; Mt. 20,6 b (Ps.-)Xenophon, Cyneg. 16 c Act.Apost. 2,32; 1.Thess. 4,14;
jh. 11,23; Mk. 12,18; Act. 8,26 d PlatoConv. 220c e Aesch.Choeph. 885 'Tim. 29d;
32c; 41d Β Phys. 262a 8; Meteor. 336a 4; Hist.an. 608a 22; Ε.Ν. tt50b 15; 1284a 18-b29
(kondens.) h Rep. 563c ; 5,18 (vgl. L.50 Fn. 5) k Probl. 953a 10ff. (Auswahl).

1 Dazu weitere Beispiele ίη L. 69 Ο und L. 73 ΙΙΕ. 2 427 v.Chr. (fhuk. ΠΙ 35) und 411
v.Chr. (fhuk. VIII 62). 3 Der von giftigem SchlangenbiB sieche Philoktet erzahlt dem
Sohn Achills, Neoptolemos, wie er, schlafend, von falschen Freunden auf der einsamen Insel
Lemnos allein zuriickgelassen wurde. 4 Vgl. L. 43 F1 (Eum. 648); Ag. 1361. 5 Aus
einer Diskussion der Frage: soll der Arzt unter allen Umstanden jeden Kranken zu heilen su-
chen? (Laches t95c). 6 Diogenes bekam den Spitznamen ·der Hund•, weil er alle Segnun-
gen der Zivilisation ablehnte (daher: Kyniker). 7 t. Thuk. 1105,5: vom Beginn des •Ersten
Peloponnesischen Krieges•, 458 v.Chr. - 2. Thuk. 1 40,4: die Korinther warnen die Athener vor
einem Bϋndnίs mίt Kerkyra (L.57 Fn. t). 8 Inschrift vom J. 446 v.Chr. - κατερώ werde
aussagen, anzeigen. 9 Vgl. L.73 IID1. 10 Vgl. L.33 IIJ; L.45 Fn. 4. Seine >Pflan-
zengeschichte< (Botanίk) ist erhalten (hier zitiert νοη Athenaeus 1 31f). 11 Herakles tδtete
im Wahnsinn seine Kinder. 12 Unbekannt.

Lektion 79

πίμ·πρημι έπρήσθην ' ,,,.

εφισταμαι
' ,,
επισταμαι

πίμ·πλημι έπλήσθην δείκνυμι, ζεύγνυμι

1
Α. Θουκυδίδου
1. 1Δείσαντες οί 'Ολίγοι μη δ Δήμος τού τε νεωρίου κρατήσειεν
έπελθών και σφάς διαφθείρειεν' έμπιπράσι τaς οίκίας τaς έν κύκλωι
τής άγοράς, δπως μη ήι εφοδος. 2. 2 Οί Συρακόσιοι έν τώι χειμώνι,
τους Ά\Ι)ηναίους είδότες έν τήι Νάξωι χειμάζοντας, έστράτευσαν
πανδημει έπι την Κατάνην· και τής τε γής αuτών ετεμον και τaς τών
'Α \Ι)ηναίων σκηνaς και τό στρατόπεδον έμπρήσαντες άνεχώρησαν έπ'
οίκου. 3. 3 'Άμα δε τώι ήρι άρχομένωι οί Άιl)ηναίοι aραντες έκ τής
Κατάνης παρέπλευσαν έπι Μεγάρων τών έν τήι Σικελίάι· άποβάντες
δε ... ετεμόν τε τό πεδίον και τόν σίτον ένεπίμπρασαν, και τροπαίον
στήσαντες άνεχώρησαν έπι τaς ναϋς. και άποπλεύσαντες ές Κατάνην,
220 LEKTION 79

έκείθεν πάσηι τήι στρατιάι έχώρουν έπι Κεντόριπα, Σικελικον πόλισ­

μα, πιμπράντες aμα τον σίτον τών Ίνησσαίων και Ύβλαίων .
Β. Οί Πέρσαι, ώς λέγει ή τραγωιδία, a »ούκ ήιδούντο πιμπράναι τους έν
Έλλάδι νεώς«. άνθ' αό, κατα τον άγγελον, »αί Σαλαμίνος άκται
πλήθουσι νεκρών«· και γαρ ύπό τής μάχης 4
::- . . . θάλασσα δ' ούκέτ' ήν ίδείν
ναυαγίων πλήθουσα και φόνου βροτών·
άκται δε νεκρών χοιράδες τ' έπλήθυον. «
C. Περι παθών· Πλατωνικά 5
1. Έκ τού 'Ίωνος (535c) Έγω γαρ δταν έλεεινόν τι λέγω, δακρύων
έμπίπλανταί μου οί οφθαλμοί· δταν τε φοβερον η δεινόν' όρθαι αί
τρίχες ϊστανται.
2. Έκ τής Πολιτείας- (554a) Ό όλιγαρχικός άνfιρ ... φειδωλός
καi. έργάτης, τας άναγκαίας έπιθυμίας μόνον τών παρ' έαυτώι άπο­
πιμπλάς, δουλούμενος δε τας άλλας έπιθυμίας ώς ματαίους θησαυρο­
ποιός άνήρ.
3. Έκ τού Γοργίου · (505a) Ούκούν και τας έπιθυμίας άποπιμπλά­
ναι - οΙον πεινώντα φαγείν δσον βούλεται καi διψώντα πιείν - ύγιαί­
νοντα μεν έώσιν οί ιατροi ώς τα πολλά, κάμνοντα δε ώς επος είπείν
ούδέποτ' έώσιν έμπίπλασθαι ών έπιθυμεί;
4. Έκ τού Φαίδωνος- (66b) Μυρίας ήμίν άσχολίας παρέχει το
σώμα δια την άναγκαίαν τροφήν· έτι δε έάν τινες νόσοι προσπέσωσιν·
έρώτων δε και έπιθυμιών και φόβων καi είδώλων παντοδαπών καl
φλυαρίας έμπίπλησιν ήμάς πολλής.
D. Ξενοφώντος
1. Καi πρiν έπιθυμήσαι, ώ νεανία, πάντων ήδέων έμπίπλασαι.
2. Ό νόμος, συζευγνυς άνδρα τε και γυναίκα, κοινωνους τού οίκου
καθίστησιν και καλα εlναι άποδείκνυσιν α δ θεός tφυσεν.
Ε. Κωμικόν και Σατυρικόν
1. ·~ Πίμπλη συ μεν έμοί, σοt δ' έγ<l> δώσω πιεϊν.
2. Έν τώι Εύριπίδου Συλεί 6 δ Ήρακλής φησί·
•:· Πίμπρη, κάταιθε σάρκας, έμπλήσθητί μου / πίνων κελαινόν αΙμα -
ώς οuδέποτε δούλος έσόμενος.

11
Α. Πλατωνικά
1.-2. Έκ τής Σωκράτους 'Απολογίας- (23e; 22d)
1. Οί κατήγοροι έμπεπλήκασιν ύμών τα ώτα διαβάλλοντές με.
2. Τελευτών ο-δν έπl τους χειροτέχνας ήια 7 • έμαυτώι γαρ συνήιδη ού­
δεν έπισταμένωι ώς επος είπείν· τούτους δέ γ' ηιδη δτι εύρήσοιμι
πολλα και καλα έπισταμένους. καί τούτου μεν ούκ έψεύσθην, άλλα
, ,, (\,,,, ,, ,, ,, ,, 1'
ηπισταντο α εγω ουκ ηπισταμην και μου ταυτηι σοφωτεροι ησαν.
 LEKTION 79 221

3.-4. Έκ τού Πρωταγόρου· (310d/314c; 318b) 3. Εύθiις άναστάς,

ώ Σώκρατες, δεύρο έπορευόμην· άλλό. τί ού βαδίζομεν παρό. Πρωταγό­
ραν; καi δόξαν ήμίν τούτο έπορευόμεθα. Έπειδη δε έν τώι προθύρωι
έγενόμεθα, έπιστάντες περί τινος λόγου διελεγόμεθα, δς ήμίν κατό.
την όδον ένέπεσε.
4. 'Ώ Πρωταγόρα, και σύ, καίπερ τηλικοϋτος ών και οϋτως σοφός, ει
τίς σε διδάξειεν δ μη τυγχάνοις έπιστάμενος, βελτίων άν γένοιο.
5. 'Εκ τού 'Αλκιβιάδου· (106c) !Ω 'Αλκιβιάδη, περι τίνος άνίστα­
σαι Άθηναίοις συμβουλεύσων; άρα περi ών συ έπίστασαι βέλτιον η
7
ουτοι;

6. Έκ τού Μενεξένου· (246d) Τώι το γένος αίσχύναντι, κακώι καi

δειλώι γενομένωι, ουτε τινό. άνθρώπων ουτε θεών φίλον είναι ήγού­
μεθα, ουτε έπt γής οuτε ύπο γής τελευτήσαντι.
Β. Τραγικά 8
1. Άρ' έχθροι έφίστανται ταίς πύλαις;
2. •:· Βοάι τις ενδον· ταίσθ' έπιστάσαι πύλαις
άκούσατ', ώ γυναίκες- άρ' όλώλαμεν;
C. 'Εκ τής Καινής Διαθήκηξ
1. Και άγγελος Κυρίου έπέστη α\Jτοίς και δόξα Κυρίου περιέλαμψεν
αυτούς καt έφοβήθησαν φόβον μέγαν. 2. Τού Παύλου ταύτα άπο­
λογουμένου9 ό Φήστος μεγάληι τήι φωνήι φησιν· Μαίνηι, Παύλε · τό.
πολλά σε γράμματα είς μανίαν περιτρέπει. ό δε Παύλος- Ού μαίνομαι,
φησίν, κράτιστε Φήστε ... έπίσταται γό.ρ περt τούτων ό βασι­
λεύς. 3. Κήρυξον τον λόγον, έπίστηθι εύκαίρως άκαίρως, ελεγξον,
έπιτίμησον, παρακάλεσον. 4. Κατό. πρεσβυτέρου κατηγορίαν μη πα­
ραδέχου, εί μη έπι δύο η τριών μαρτύρων. 5. Ήμέρα Κυρίου ώς
κλέπτης έν νυκτί, οϋτως έρχεται. δταν λέγωσιν· Είρήνη καt άσφάλεια,
τότε αιφνίδιος α\Jτοίς έφίσταται όλεθρος.
D. 'Εκ τής Γοργίου ύπερ Έλένης 'Απολογίας (64) 10
Έλένη ένεδείξατο και Στησιχόρωι τώι ποιητήι την αύτής δύναμιν. δτε
μεν γό.ρ άρχόμενος τής ώιδής έβλασφήμησέ τι περt α\Jτής, άνέστη τών
όφθαλμών έστερημένος έπειδη δε γνοiJς την α{τίαν τής συμφοράς την
καλουμένην Παλινωιδίαν έποίησε, πάλιν α\Jτον είς την αύτην φύσιν
κατέστησεν.

a Aesch.Pers. 810; 272; 420 b Lk. 2,9; Act .Ap. 26,24; 2.Tim. 4,2; 5,19; 1.Thess. 5,2.

1 Vom Bϋrgerkrieg zwischen den >Wenigen<und dem >Demos< in Kerkyra-Korfu 472 v.Chr. (ΙΙΙ
74,2 . - >Oligarchen< und >Demokraten<sind keine antiken Wortbildungen). εδεισα Aor. νοη der
gleichen Wurzel wie Perf. δέδοικα ; νεώρια Docks. 2 Im ersten Winter (415-414) der
athenischen Invasion (VI 75). Das Sizilische Naxos lag zwischen Messina und Katania, nahe
Taormina. 3 Im darauffolgenden Frϋhling (ήρι < έαρι), 414 v.Chr. Kentoripa, Inessa,
Hybla, Siedlungen der nicht-griechischen Sikuler, sϋdlich vom Aetna. 4 ναυάγια Schiffs -
trϋmmer; aκτή felsige Kϋste; ή χοιράς Klippe. 5 Vgl. L. 39 ID; L. 56 ΙΙΙ2 . 6 ln die-
sem Satyrspiel kaufte der ungerechte Bauer Syleus den Herakles als Sklaven - zu seinem Un-
222 LEKTION 80

glϋck. 7 Am Ende seiner Suche nach dem, der weiser ware als Sokrates selbst. - ήια ich
ging. 8 Frei nach Α. Sept. 538 und Ε. Hipp. 575. 9 Paulus νοr dem >Landpfleger<
(Gouνerneur) Festus und Κοηίg Herodes Agrippa. 1Ο Vgl. L. 42 ΙΙΑ5; L. 58 IIIC.

Lektion 80

δίδοται, δέδοται έδίδοτο, εδοτο, έδόθη

δίδωσι, έδίδου δοίην, διδοίην εδωκε, δέδωκε

1
Α. 1. Τόν Ίωσηφ οί άδελφοi άπέδοντο εις Αϊγυπτον.
2. Αίτείτε καi δσ&ήσεται ύμίν.
Β. Δεσποτών διάλογος
Α: Άποδίδομαί σοι τους δούλους τούτους.
Β: Πόσου άποδίδοσαι αύτούς;
Α: Πέντε μνών.
Β: Καλώς δούλους γαρ δταν ολίγου τις άποδιδώται, ολίγου άξιοι
τάχα φανήσονται. Άλλ' εiπέ μοι· &ρ' άποδιδοίο αν καi την οίκίαν;
Α: Ουκ αν άποδιδοίμην. Τίς γαρ αν άποδιδοίτο τα ύπό τών πατέρων
παραδεδομένα;
Β: Άρα ζητείς δπως ώς πλείστου άποδιδώι α'\Jτήν;
Α: ουδέποτε άποδώσομαι την οίκίαν.
C. Έν άγοράι δούλων διάλογος
Ξανθίας: "Ιθι, εlπεν δ δεσπότης, τόν όνον ά.ποδίδοσο· ώς πλείστου δε
άποδιδόσθω.
Λάος: Ένθάδε πλείστου άποδίδονται τους ίππους, τους όνους, πάντα
τα τοιαύτα.
Ξανθίας: Καi δη Έγωγε ένταύθα άποδόσθαι βούλομαι τόν όνον τού­
τον.

Λάος: "Εγωγ' άν άποδοίμην αvτόν ύπtρ σού.

Ξανθίας: Άλλ' οvκ άν άποδοίο τοσούτου δσου έγώ.
Λάος: Συ ο-δν άποδίδοσο.
Και άπεδό{}η ό όνος. Προσελθmν δ' ό τού Ξανθίου κύριος ήρώτα·
Τίς άπέδοτο τόν ονον;
Ό δε Ξανθίας άπεκρίνατο· 'Έγωγε άπεδόμην.
Ό δέ· Καi πόσου άπέδου;
 LEKTION 80 223

Ξανθίας: Τριάκοντα δραχμών· πλείονος δ' ούδεtς άν ό.ποδοίτο.

Κό.κείνος έπήινεσεν, προσειπών·
Άποδόμενος τον όνον πεζήι πορεύσομαι.
D. Πάντες οί εμποροι οί έν τήι ό.γοράι φροντίζουσι, δπως έλάττονος
πριάμενοι πλείονος ό.ποδώνται τα ώνια· ούτος δ' ό κάπηλος, άν τ'
οίνον ό.ποδώται ά.ν τ' ελαιον, ϋδωρ σοι δώσει.
Ε. 1. Τον ό.γαθόν πολίτην ουτε παρα γνώμην ουτε προς χάριν λέγειν τι
χρή. 2. Δίκαιον καt πρέπον έστt τοίς προγόνοις την τιμην τής
μνήμης δίδοσθαι. 3. Οί πρόγονοι ούκ ό.πεδίδοντο την αύτών έλευ­
θερίαν, ούτε ό.ποδωσόμεθα αύτην ήμείς. 4. Συ δέ, ώ προδότα, ό.πε­
δίδοσο το κοινόν τής πόλεως. 5. Όπότε περl τής βασιλείας τώι
ό.δελφώι έπορεύετο μαχούμενος, παρα μεν κ ύρου ουδεlς λέγεται αυ­
τομολήσαι προς βασιλέα, παρα δε βασιλέως πολλαl μυριάδες προς
Κύρον.
F. 1. ου δέδοταί σοι έργα πολέμου. 2. »Οtμοι· προδέδομαι ύπο τών
φιλτάτων.« - ))Θάρσει· ού γαρ προδέδοσαι.« 3. Τών πολιορκου­
μένων οlς έδέδοτο ό.πελθείν, κρύφα ό.πήλθον. 4. Τάφωι δέδονται οί
θανόντες.
G. Περl θυγατέρων έκδόσεως
)>Τίνι έξέδου την θυγατέρα;« )) Ωι ηθελον έξεδόμην αύτήν.«
7
1. -
2. •Η μεν παίς έξεδόθη έπl τετταράκοντα μναίς, έμοt δε δέκα μναί
χωρlς προσαπεδίδοντο.
Η. 'Αριστοτέλους
1. 'Εκ τριών δοθεισών εύθειών συνίσταται τρίγωνον.
2. ·Ενός ό.τόπου δοθέντος τάλλα συμβαίνει.
1. 'Αλκιβιάδης έλθων έπl θύρας τού Περικλέους καl πυθόμενος αύτόν
μη σχολάζειν, άλλα σκοπείν, δπως ό.ποδώσει λόγους Άθηναίοις, >)ου
βέλτιον«, έφη, >)σκοπείν ήν, δπως ούκ ό.ποδιοσει;«

11
Α. Κωμικά τινα
1. '~ Τήι μεν δίδωμι χειρί, τήι δε λαμβάνω.
2. ::. »Ξηρaν έχω φάρυγγα.« - »Δώσω σοι πιείν.«
3. ':· Οlσθα νύν δ μοι ποίησον; τήνδε νύν μή μοι δίδου·
έκ δε τού κέράτος αύ μοι δός πιείν δ.παξ μόνον.
4. ::· Καλόν γε δώρον σύγε δίδως έμοi τόδε.

Β. Άλλο 1
Α: ·~ »Δημοσθένης τάλαντα πεντήκοντ' εχει.«
Β: >)Μακάριος, ε[περ μεταδίδωσι μηδενί.«
Α: >)Καl Μοιροκλής εtληφε χρυσίον πολύ.«
Β: »'Ανόητος ό διδούς, ε\Jτυχης δ' ό λαμβάνων.«
224 LEKTION 80

C. 1. Τώι αίτούντί σε δίδου. 2. + τοίς αίτούσιν ύμάς δίδοτε. 3. Δός τι

και λάβε τι. 4. + Δότε τι και λάβετέ τι. 5. τας δμοίας χάριτας μη
άντιδιδόναι αtσχρόν. 6. 'Αρκέσει μοι δ άν διδώις. 7. + 'Αρκέσει
ήμίν δ άν διδώτε. 8. Χάριν άπεδίδουν τώι πατρί· κόσμιος ή (ήν).
9. ::· . . . Χαίριππος Εσθίει
μέχρις άν διδώι τις ή λάθηι διαρραγείς.

D. 'Αριστοτέλους
1. Οί άνθρωποι μέχρι τριάκοντα Ετών Επιδιδόασιν. 2. τοίς έκουσίως
Ενδούσιν άντενδίδομεν μεθ' ήδονής.

Ε. Πλατωνικά
1. την ψυχην δαίμονα ό θεός έκάστωι δέδωκεν. 2. Λέγουσί τινες, ώς
νύν δίκην δίδομεν τής πάλαι άδικίας. 3. Πώς άν δικαίως ύπερ τών
πάλαι γεγενημένων έγω νυνi δίκην διδοίην; (+ ήμείς ... διδοί­
μεν ;). 4. Σύγε εiιδαίμονας τους άδικούντας λέγεις, έαν μη διδώσι
δίκην· Εγώ δε γε αυτους άθλιωτάτους φημί, τους δε διδόντας δίκην
ήττον' και ούκ έχω παρa ταύτα άλλα φάναι. a

F. Άλλο· ΕΚ τού 'Αλκιβιάδου (134b)

ΣΩ. Είδη μέλλεις τα τής πόλεως πράξειν όρθώς και καλώς, ώ 'Αλκι­
βιάδη, άρετής σοι μεταδοτέον τοίς πολίταις.
ΑΛ. Πώς γαρ ού;
ΣΩ. Δύναιτο δ' άν τις μεταδιδόναι δ μη εχοι;
ΑΛ. Και πώς;
ΣΩ. Αύτώι άρα σοι πρώτον κτητέον άρετήν, και άλλωι δς μέλλει άρ­
ξειν πόλεως.

G. Δικανικά τινα
1. Ούτος ώμοσε μεν μεταδώσειν τού κλήρου, ου μετέδωκε δε αίτούντί
μοι ούδενός. 2. Ούδεν έλάβομεν παρ' αύτού. 3. Άπόδος δ δέδωκά
σοι. 4. Άπόδοτε δ. έλάβετε. 5. τα δμοια ούκ άνταπέδοτε ήμίν. 6.
Ού δέδωκας ήμίν ούδέν, άπέδωκας δέ.

Η. Κατα Δημοσθένη (50,23; 23,198)

1. Έγω μέν, ώ άνδρες δικασταί, τών ναυτών τοίς παραμείνασι tδωκα
δσον είχον, έπει δ γε στρατηγός ούδε τό έφ' ήμέραν αuτοίς τροφην
διαρκή έδίδου.
2. Τοίς μεν άλλοις στρατηγοίς, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, δωρεας είς ύπερ­
βολην οί πολϊται Εδίδοσαν· Μένωνι δε τώι Φαρσαλίωι, δώδεκα μεν
τάλαντα άργυρίου δόντι, τριακοσίοις δε ίππεύσι βοηθήσαντι, εδοσαν
πολιτείαν.

Ι. Περι ίκετών (Γραμματικόν)

1. Αίσχρόν εύεργέτας προδοϋναι. 2. Μη προδώτε ήμάς ίκετεύο­
μεν. 3. Ίκέτας ουκ άν προδοίμεν. 4. Ούτινα προύδωκα (προύδο-
 LEK ΤΙΟΝ 81 225

μεν) φίλον. 5. Ε-δ δότω θεός. 6. Ε-δ δοίης, ώ Άπολλον. 7. Ε-δ σοι
δοίεν θεοί. 8. 'Όρκους δόντες είσαεi φίλοι έσόμεθα .
Κ. 1. Τί σοι δοκεί, έξεστι Καίσαρι κήνσον δούναι; δώμεν fι μη δώμεν;
2. Παροιμία · ':· Δώρον δ' δ τι δώι τις έπαίνει.

ΠΙ
'Αποφθέγματα

Α. Τιμόθεος δ τών 'Αθηναίων στρατηγός, άκούσας τι νός τών συστρατη­

γούντων αύτώι λέγοντας »άρά γε, ώ Τιμόθεε, ή πατρiς ήμίν χάριτας
αποδώσει;« έφη· ))αλλ' ήμίν γένοιτο τΟ.ς αξίας αποδοϋναι«.
Β. Φίλιππος ό βασιλεύς, έρωτώμενος οϋστινας μάλιστα φιλεί και οϋστι­
νας μάλιστα μισεί, ))τους μέλλοντας,« έφη, ))προδιδόναι μάλιστα
φιλώ, τους δ' Τjδη προδεδωκότας μάλιστα μισώ.«
C. Στρατόνικος ό κιθαρωιδός 2 , ακούσας ποτε κιθαρωιδοϋ αφυούς, 3 εί­
πε·4 ':· Τώι δ' ετερον μεν έδωκε Πατήρ, 5 ετερον δ' ανένευσε· 6 καί τινος
έρωτώντος »το ποίον;« έφη· ))κακώς μεν κιθαρίζειν έδωκε, άιδειν δε
καλώς ανένευσεν. <<

a Gorg. 473c; vgl. L. 73 IFt.

t Anspielung auf einen Bestechungsskandal. 2 V~l. L. 48 Β . 3 άφυής, ές unbe-

gabt. 4 Stratonikos zitiert einen berίihmten Vers aus der Ilias (16,250). 5 der Vater
der Gotter und Menschen: Zeus. 6 >zuriick-nicken< bedeutet •Nein-sagen<, >versagen<.

Lektion 81

τίθημι, έτίθην εθηκα, τέθηκα· {}ήσω

τίθεμαι, έτιθέμην έθέμην, κείμαι· ετέθην

Α. Περi αναθημάτων
1. Τούτο το άγαλμα, ώ Φοίβε, ανατίθημί σοι. 2. 'Ήδε ή είκών, ώ
'Άπολλον, άνάθημά σοι έστω. 3. Ό σωθεiς άγαλμα ανατιθέτω θε­
οίς. 4. Μιλτιάδης άνέθηκε τώι Διί. 1
5. Θουκυδίδου· Τους έν πολέμωι θανόντας 'Αθηναίοι τιθέασιν ές
δημόσιον σήμα.
226 LEKTION 81

6. Τα τοϋ Θεμιστοκλέους όστά φασι κρύφα τεθήναι έν Άττικήι.

Β. Περi εύδαιμονίας
1. Άριστοτέλους- Ευδαιμονίαν τέλος τίθεμεν τών άνθρωπίνων.
2. Πλάτωνος- Τον σώφρονα καi δίκαιον ευδαίμονα εlναι τίθεμαι,
τον δε πονηρον aθλιον.
3. 'Επικούρου· Εί βούλει πλούσιόν τινα ποιήσαι, μη χρήμασι προσ­
τίθει, τής δ' έπιθυμίας άφαίρει.
4. 'Αλέξιδος
::- Τών γαρ άγαθών τον πλοϋτον ϋστατον τί-&ει,
άβεβαιότατον γάρ έστιν ών κεκτήμεθα.
5. Εύριπίδου
::..
... ')
εν
-
μιαι
'
γαρ
C' ,,.
ημεραι

τον εύτυχή τίθησι δυστυχή θεός.

6. Τίνα ο-δν ήμίν ύποτίθης έλπίδα;
7. Αίσχύλου· ::- Ε-δ θήσει θεός.
8. Ξενοφώντος- ·~Ήιπερ οί θεοi διέθεσαν τα δντα, διηγήσομαι μετ'
άληθείας.
9. Ε-δ σοι το μέλλον εξει, έαν το παρόν ε-δ τιθήις.
10. Έγω θήσομαι τάμα καλώς.
C. Περi νόμων
1. Κρήτες πρώτοι Έλλήνων νόμους έσχον, Μίνωος θεμένου.
2. 'Αριστοτέλους- Σόλων δε πολιτείαν κατέστησε καi νόμους εθη­
κεν. άναγράψαντες δε τους νόμους ώμοσαν χρήσεσθαι πάντες δθεν
ετι και νύν οί έννέα άρχοντες όμνύουσι άναθήσειν άνδριάντα χρυ­
σούν, έάν τινα παραβώσι τών νόμων.
3. Πλάτωνος· Πάντα καλώς κείται -&έντων θεών.

.
4. Τού αύτού· Άρ' ου τίθεται τους νόμους έκάστη άρχη προς το
-
εαυτηι
,
συμφερον;

5. ))Τίθεται μεν νόμος ώφελίας ενεκα, ένίοτε δε και βλάπτει.« - ))Τί

δέ; ουχ ώς άγαθον μέγιστον τί-&ενται τους νόμους οί τιθέμενοι;«
6.-7. Δικανικά· 6. 0-Uκ έγωγε έτίθην τους νόμους τούτους, ύμείς
δε οί νομοθέται έτίθετε αύτούς. 7. 'Εάν τις παραβήι τους κυρίους
νόμους, μεγάλην ζημίαν έπi τούτωι εθεμεν· νόμον δε δν πάλαι aκυρον
έθετε, πώς άν κύριον είναι νύν θείμεν;

D. Περi τού δικαίου· Πλατωνικά

1. Το τού κρείττονος συμφέρον δίκαιον εlναι εθετο Θρασύμαχος. 2.
Άλλα τόδε, ώ Θρασύμαχε, έθαύμασα, 1
εi. έν άρετής τίθης μέρει την
άδικίαν; η ποί aν τιθείης; - Άλλα πάνυ οϋτω τίθημι. - Προς τούτο,
ήν δ' έγώ, ούκέτι ράιδιον έχειν δτι τις εϊπηι. εί γό.ρ λυσιτελείν μεν την
άδικίαν έτίθεσο, κακίαν μέντοι ώμολόγεις εlναι, εtχομεν δ.ν τι λέγειν,
κατα τα νομιζόμενα λέγοντες νύν δε δήλος εl δτι τώι άδίκωι πάντα
προσθήσεις δ. ήμείς τώι δικαίωι προσετίθεμεν, έπειδή γε και έν άρετήι
αύτο έτόλμησας θείναι. - Άληθέστατα, έφη, λέγεις. 3. Τόν τιθέμε-
 LEKTION 81 227

νον (τιθέντα) σδπερ συ έτίθεις, πόλλ' άτοπα πάσχειν δεήσει. 4. Το

μεν έμον δπηι βούλει τίθεσο. 5. 'Ά άν είπηις, εμμενε τούτοις η, έό.ν
μετατιθήι, φανερώς μετατίθεσο καi ήμάς μη έξαπάτα.
6. Άρα ύπογράψομεν, βοηθούντες Πρωταγόράι, καλό. μΕν καi αισχρό.
και δίκαια και άδικα είναι σία άν έκάστη πόλις θήται νόμιμα αύ­
τήι; 7. »Πότερον δε άναμάρτητοί εισιν οί άρχοντες έν ταϊς πόλεσιν
έκάσταις ή οίοί τι και άμαρτείν;« - ))Πάντως που, Ε:φη, οίοί τι καi
άμαρτείν.« - ))ουκούν έπιχειρούντες νόμους τιθέναι τους μεν όρθώς
τιθέασιν, τους δέ τινας ουκ ορθώς;« - ))Οlμαι έγωγε.« - >>'Ά δ' άν
θώνται, ποιητέον έστi τοίς άρχομένοις, και τούτό έστι το δίκαιον;« -
>>Πώς γό.ρ ού ;«

Ε. Περi τού άγαθού · Πλατωνικά

1. Φίληβος τάγαθόν έτίθετο ήδονην είναι. 2. Πολλή τις, ώς έοικεν,
ώ Σώκρατες, άλογία γίγνεται, έάν τις την ήδονi)ν ώς άγαθον ήμίν
τιθήται. 3. Άρ' ο-δν την ήδονfιν είς άλλην η την τού άγαθού μοίραν
τιθέντες ορθώς θήσομεν; 4. ))Μέμνησο ότι τό. καλό. καi άγαθό. πολλό.
έτίθεμεν, tδέαν μέντοι μίαν τιθέντες.« - >>Κά.γωγ' oi.Jκ &.ν άλλως τι­
θείην.« 5. )>Θώμεν ο-δν, βούλει, δύο εϊδη τών οντων, τό μεν όρατόν,
το δε άϊδές;« - )>Θώμεν, tφη.« - »Καi το μεν άϊδες άεi κατό. ταιJτό.
tχον, το δε όρατόν, μηδέποτε κατό. ταύτά;« - »Καi τούτο, έφη,
θώμεν.« 6. ))Έγώ μεν οϋτω τίθεμαι· συ δε δη πότερον συγκατατίθε­
σαι ήμίν περi τούτων την αυτην δόξαν ή άντίφης;« - ))Καi έμε θες τών
πεπεισμένων.«

ΙΙ

Α. Θουκυδίδου
1. Μίνως έπιθέμενος τήι Σικελίάι έτελεύτησεν έκεί. 2. Γύλιππος εl­
πεν·3 Φεύγουσιν έπίθεσθε τοίς Άθηναίοις καl γό.ρ κεκμηκόσιν aν
οϋτως έπιθείσθε. 3. Οί έν τήι Σάμωι Άλκιβιάδηι τό. πράγματα
πάντα άνετίθεσαν. 4
4. Τών Όλίγων 5 τις εiπεν· Ει σφαλείμέν τι, τά­
χιστ' άν οί Πολλοi ήμίν έπιθείντο.

Β. Περl δείπνου
2. ))Τί συνέθου τώι φίλωι;« - ))Περιμένειν αiJτόν ένθάδε συνεθέμην.
2. ))Άρα τούτο κοινήι συνέθεσθε;« - )>Ναί· οϋτως συνεθέμεθα.«
3. Έλθόντος τού ξυντεθέντος χρόνου ό φίλος παρήν καi ό παίς παρ­
έθηκε τράπεζαν. »Μηδέποτε tχθύν παραθήις μοι.« - »Παρατίθετέ
(παράθετέ) μοι δ τι άν βούλησθε.« 4. 'Άρτον καi οίνον παρέθηκα
ύμίν. 5. ουκ άν τιθείμην ταύτην την ψήφον, ώς δεί ποτε μέθηι
χρήσθαι ταύτην την πόλιν ή τούτον τον άνδρα, άλλό. προσθείμην δ.ν
τώι τών Καρχηδονίων νόμωι, μηδέποτε μηδένα έπi στρατοπέδου γεύ­
εσθαι τούτου τού πώματος. 6. Πάντα κατό. νούν τεθήσεται.
228 LEKTION 81

7. Κωμικόν· ':· Κατάθου ταχέως τον στέφανον, ϊν' έγω τουτωί

αuτόν περιθώ.
C. Περi εuχής
1. Μετa τό δείπνον, έπιθεiς λιβανωτόν εύχομαι τοϊς πατρίοις θεοϊς.
2. ουκ άν θύσαιμι ούτε σπείσαιμι οuτ' έπιθείην λιβανωτόν τούτοις
τοίς ξένοις θεοϊς.

D. 1. Παροιμία· ::· ουδέποτ' άν θείης λείον τον τραχiJν έχίνον.

2. Εί πονηρίας άγων προτεθείη, ολίγοι άν άγωνίζοιντο.
3. Σωκράτης έλεγεν δτι >>&σπερ μύωπά μοι δοκεί ό θεός έμε τήι πόλει
προστεθηκέναι. «

Ε. 1. Πλάτωνος· 6 Έκ τών στοιχείων, Εν έπl Εν, ποιοϋμεν δ δη συλλα­

βaς καλούσι· και συλλαβό.ς αv συντίθεμεν' έξ ών τά τε όνόματα καl
τa {>ήματα συντίθεται· μάλλον δε ούχ ήμείς συνέθεσαν γaρ οϋτως ήι­
περ σύγκειται οί παλαιοί.
2. Έκ των Εύκλείδου Στοιχείων· Κοιναl έννοιαι·
α'. τα τώι αύτώι tσα και άλλήλοις έστiν ισα.
β'. Και έaν ίσοις ίσα προστε{}ήι, τa δλα έστlν ίσα.

(κείμαι) 7
F. 1.-4. 'Αριστοτέλους- 1. Σημείον 8 δε καl τa άναθήματα τών άρ­
χαίων· άνάκειται γaρ έν Άκροπόλει εtκων Διφίλου, έφ' ήι άναγέ­
γραπται· ·~ Διφίλου Άνθεμίων τήνδ' άνέθηκε θεοίς. 2. Τών συνθέ­
σεων πρώτην μΕν άν τις θείη την έκ τών καλουμένων ύπό τινων στοι­
χείων, οlον γης, άέρος, ύδατος, πυρός. 3. Συγκείσθαι δεί τό δλον έκ
τών μερών. 4. Ύποκείσθω δτι βίος άριστός έστιν δ μετ' άρετής.
5. Πλάτωνος· Λέγουσί τινες ώς, & άν θήται πόλις, ταύτα δίκαιά
έστι τοίς θεμένοις, εως άν κέηται. (Ι D6)

G. Περi διαθήκης
1. Κατ' Άριστοφάνη· 9 »Ου πείσομαι ύμίν, ήν μη διαθήσθε
διαθήκην έμοί.« - »Διατιθέμεθα.«
2. Νόμος 'Αθηναίων· ·ο νόμος κελεύει τa έαυτού δια-θέσθαι δτωι
άν έθέληι, και την διαθήκην, f]ν άν γνησίων όντων παίδων πατηρ
διαθήται, κυρίαν είναι.
3. Έκ τής Παλαιάς Δ ιαθήκηςa Τήι ήμέράι έκείνηι διέθετο Κύ­
ριος τώι Άβρaμ διαθήκην, λέγων· Τώι σπέρματί σου δώσω την γήν
ταύτην. 10
Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΉΚΗ.
 LEKTION 82 229

ΙΙΙ
'Αναγνώσματα

Α. Σχολαστικός ναυαγεϊν μέλλων ήιτει πινακίδας, ϊνα διαθήκην γράψηι.

Β. 'Εκ τών Αισώπου
1. Αί δύο πήραι· Αtσωπος έφη δύο πήρας εκαστον ήμών φέρειν,
την μεν έμπροσθεν' την δ' όπισθεν· και εις μεν την εμπροσθεν άποτι­
θέναι τα τών άλλων άμαρτήματα, εις δε την όπισθεν τα έαυτών · διό
ούδε καθορώμεν αύτά.
2. Γέρων και Θάνατος· Γέρων ποτε ξύλα κόψας έν δρει καi ταύτα
φέρων πολληv όδόν έβάδιζε. Δια δε τον κόπον 11 άποθέμενος το φορ­
τίον τον Θάνατον έπεκαλείτο. αuτίκα δε τού Θανάτου φανέντος καi
πυθομένου· τίνος χάριν έκάλεσάς με; ό γέρων εφη· ϊνα το φορτίον μοι
αϊρηις.

a Gen. 17,7.

1 lnschrifτ auf einem Helm, gefunden ίm Weihbezirk von Olympia - also der Helm des Siegers
von Marathon. 2 Sokrates berichtet (Rep. 348e; 339c). 3 Nach dem Sieg der Syra-
kusaner ϋber die Athener, 413 v.Chr. 4 411 v.Chr. 5 Die Wenigen - die Vielen:
eine Bezeichnung der gegnerischen Parteien ίη den meisten griechischen Poleis (L. 79 Fn.
1). 6 Ein Beispiel frϋher Sprachanalyse (Crat. 42Sa). στοιχεία Bestandteile, Elemente,
Laute, Buchstaben; συλλαβή (Zusammenfassung, von συλλαμβάνω) Silbe; όνομα Name, No-
men; ρήμα (Gesagtes) Verbum. 7 oben IC3; IIEl und L. 75 10-R. 8 Ein ,zei-
chen<, eine historische >Hypothese• des Aristoteles bekraftigend. 9 Peithetairos verhandelt
mit den Vogeln. 10 σπέρμα Same, fϋr: Nachkommen, Griech. nur hochpoetisch, hier Se-
mitismus. 11 δ κόπος Mϋhsal.

Lektion 82
7 7 •
ϊημι, ϊεμεν, ϊειν ηκα, ειμεν, -εικα

-εϊμην, -εlμαι, -εϊ{}ην

(1 t ,,
ιεμαι, ιεμην

1
Α. 1. Άλκμαίων 1 δ Κροτωνιάτης άνθρωπόν φησι τών άλλων διαφέ­
ρειν ζώιων ότι άνθρωποι μεν αίσθάνονταί τε και συνιάσιν, τα δ' άλλα
αίσθάνεται μεν ού συνίησι δέ.
2. Δημοκρίτου· Οlον εκαστον εστιν fι ούκ εστιν ού συνίεμεν.
Β. 1. Άρα συνίης δ λέγω; 2. Ούδε εν συνίημι ών λέγεις. 3. Άλλα
230 LEKTION 82

τάχα συνήσεις. 4. Άκούετε και συνίετε. 5. Και σύ, ώ Μυρρίνη, μη

άνίει· το γαρ συνιέναι ταύτόν έστι τώι έπίστασθαι. 'Άκουε δή.
C. 'Αριστοτέλους
1. Εύδαιμονίας έφίενται πάντες. 2. Ούδεις έφίεται τών φαινομένων
άδυνάτων αύτώι. 3. 'Εμπεδοκλής το δμοιον τού δμοίου έφίεσθαι λέ­
γει. 4. ·ο αίσχροκερδης ότιούν άν προσιείτο (προσίοιτο) ενεκα κέρ­
δους. 5. Οϊων ό.ν τις έφιήται δμιλιών, τοιούτος εσται και αυτός.
D. »Άρα προσίεσαι τον λόγον τ οuτον;« - »Ού προσίεμαι.« - »'Άκουε δη
τα έπόμενα.«
Ε. Θουκυδίδου
1. Οί Λακεδαιμόνιοι έκέλευον τους Ά-θηναίους Αtγιναν α\Jτόνομον
άφιέναι. 2 2. Τών καμνόντων έκ τής νόσου 3 oi πλείστοι προίεντο
σφάς αυτους και ο\Jκ άντείχον. 3. Τών αίχμαλώτων οί Άκαρνάνες
τοiις μtν Πελοποννησίους άφίεσαν, τους δ' Άμβρακιώτας άπέκτει­
ναν. 4. Λακεδαιμονίων καταφρονήσαντες, ώ Ά{}ηναίοι, ήδη Σικελίας
έφίεσθε. 5. Οί Ά-θηναίοι πάρεισι, τών έν Σικελίάι άγαθών έφιέμε­
νοι.

F. Ξενοφώντος· Είπ<l>ν >όρώ τον άνδρα< Κύρος 4 ϊετο έπι τον βασιλέα
καi παίει κατa το στέρνον και τιτρώσκει διa τού θώρακος Κύρος δ'
αύτος άπέθανε.
G. 1. »Άρα συνίετε ταύτα πάντα;«2. »Ου πάντα συνίεμεν.« 3. »·ο δε
Διονυσόδωρος τί ήμίν λέγει;« 4. »Ό και ότιούν ξυνιεις τούτο ξυνή­
σει.« 5. »Συ δέ, ώ Μυρρίνη, άρα συνίεις ταύτα;« - »Ναί· συνίειν .« -
»Καλώς. 'Έως έτι πάρεστι ρώμη, μη άνιώμεν την ζήτησιν· και συ μη
άνίει.« - >>Ουκ άν άνιείην .« - »Τί δε ύμεϊς;« - »OiJδ' άν ήμείς άνιεϊ­
μεν. « - >> 'Ακούετε δή. «
Η. 1. Τί άν λέγοι Ήρακλής μέλλων μάχεσθαι τήι 'Ύδράι· Πώς
δυνήσομαι μάχεσθαι τήι υΥδράι, πολλaς άνιείσηι κεφαλάς, μίαν εl: τις
άποτέμοι;
2. Σοφοκλέους, περι φθόνου·
::- Τών γαρ μεγάλων ψυχών ίεις - - vv-----

ούκ άν άμάρτοις.

1. Πλάτωνος
1. Έκ τής 'Απολογίας- (29c) Et μοι εtποιτε· >>'Ω Σώκρατες, νύν
μεν άφίεμέν σε, έπι τούτωι μέντοι έφ' ώιτε μηκέτι φιλοσοφείν« - εl
σδν με έπi τούτωι άφιείτε, 5 εtποιμι aν ύμίν δτι »Έγω ύμάς, ώ άνδρες
Ά-θηναίοι, φιλώ· πείσομαι δε μάλλον τώι θεώι ή ύμϊν.«
2. Κατα τον Εύθύδημον· (288c) >'~Ω Σώκρατες, μη άφίεσο τοίν
σοφισταίν τούτοιν.« - »Καλώς λέγεις- ού γαρ άφετέον. Άλλα κοινήι
δεώμεθα τοίν άνδροίν και μη άφιώμεθα. «
3. 'Εκ τού Συμποσίου· (220c; vgl. L. 78 IJ2) Σωκράτης συννοήσας
εωθέν τι είστήκει σκοπών' και έπειδη ού προύχώρει 6 αiJτώι, ουκ άνίει
άλλα είστήκει ζητών.
 LEKTION 82 231

Κ. 1. »Άρα ετυχες ών έφίεσο;« - »Πάντα ηκουσα δ. έφιέμην μαθείν.«

2. Άκούσας ταύτα ό διδάσκαλος ύπο τής ήδονής παντοδαπα άφίει
(ηφίει) χρώματα. a

ΙΙ

Α. 1. Ά τότε παρείμεν νύν σκεψώμεθα· συ δε, ώ Μυρρίνη, σύνες δ σοι

λέγω. 2. Άγγελός σοι ηκω παρα θεών. 3. •:· Τίς γάρ σε θεών έμοι
Ο.γγελον ήκεν; 4. Έπειδη τάχιστά με δ ϋπνος άνήκεν, ειJθυς άναστας
δεύρο έπορευόμην, &στε παρείμαι κόπωι.

Β. »Άρα ξυνήκας ταύτα;« - »Ναί· ξυνήκα.« - »Καλώς. Πάλιν ο-δν

Πλάτωνος άκούσωμεν. «

C. Πλατωνικά
1. Π ε ρ ι 'Αλκή στ ι δ ο ς · b Πολλών πολλα και καλα έργασαμένων,
εuαριθμήτοις τισiν εδοσαν τούτο γέρας οί ύπο γής θεοί, έξ 'Άιδου άν­
είναι πάλιν την ψυχήν· άλλα την Άλκηστιν άνείσαν, άγασθέντες δτι
η-θέλησε μόνη ύπερ τού αύτής άνδρος άποθανείν.
2. Νόμος περι πατροφόνων·c 'Εάν τις μανίαις όργής τών γεννη­
τόρων τολμήσηι κτείναί τινα, έaν μεν δ τελευτήσας, πριν τελευτήσαι,
τον δράσαντα φόνου άφίηι έκών, καθαρθεiς καθάπερ οί τον άκού­
σιον φόνον έξεργασάμενοι, καθαρος εστω και άζήμιος άφείσθω· εαν
δε μη άφήι, πολλοίς Ενοχος έστω νόμοις ό δράσας τι τοιούτον.
3. Νόμος περi δπλων άποβολής-d 'Ρίψασπις έστω, δς άν άφήι την
άσπίδα έκών· ό δ' άφεις Ο.τιμος έστω.

D. Έκ τού Σοφοκλέους Φιλοκτήτου (ν. 1300)7

ΝΕΟ. '' Ά, μηδαμώς, μή, προς θεών, μεθήις βέλος.
ΦΙΛ. ::- Μέθες με, προς θεών, χείρα, φίλτατον τέκνον.
ΝΕΟ. •:· Οuκ άν μεθείην.

Ε. Θουκυδίδου
1. 'Έλεγαν δ' οί Κορίνθιοι· 8 Νύν ο-δν βοηθήσατε, κατα τάχος έσβα­
λόντες ές την Άττικήν, ϊνα μη 0.νδρας φίλους και ξυγγενείς τοίς έχθί­
στοις προήσθε. 2. Μη προώμεθα τους ξυμμάχους τοίς άδικούσιν ·
τους γαρ ξυμμάχους προέμενοι αύτοi κινδυνεύσομεν.
3. 9 Ό Κλέων καi ό Δημοσθένης, ούδένα προσιέντες κήρυκα τών
Σπαρτιατών, έκήρυξαν, ει βούλονται, τα δπλα παραδούναι και σφάς
αύτους Άθηναίοις οί δε άκούσαντες παρείσαν τας άσπίδας και τaς
χείρας άνέσεισαν δηλούντες προσίεσθαι τα κεκηρυγμένα.

F. Δημοσθένους, έκ τού Περi Ειρήνης (10,13)

1. Πολλa προείμεθα ών ύπαρχόντων άσφαλέστερος άν καi ράιων ήν
ήμίν ό πόλεμος. 2. Κεναίς έλπίσι έπαχθέντες ύμείς, ώ 0.νδρες 'Αθη­
ναίοι, οiJτε συμφόρως ο-Uτ' ίσως καλώς προείσθε Φωκέας.
232 LEKTION 82

G. Περι τυραννίδος και τυράννων

1. »Άρ' ώς άληθώς, ώ Ίέρων, άφείσο τής τυραννίδος;« - »Ούκ
άφείμην.(<
2. 'Αριστοτέλους- Προϊέμενος την δύναμιν ό τύραννος προtεται
και το τυραννείν· δθεν θάττον άν προείτο 10 πάντα έκείνης.
3. »Ούδεις πώποτε έκmν είναι τυραννίδος άφείτο«. Οϋτως Ξενοφών·
άλλό. μην τό.ς Συρακούσας Ελευθέρας άφήκε Τιμολέων.
Η. 1. Έό.ν έκ δεσμών άφιήι, φεύγε είς Μέγαρα. 2. Ό τύραννος παρεί­
κεν δ. ήιτήσαμεν. 3. Άφήκέ σε πάσης αίτίας. 4. »Οί δορυφόροι,
μέθεσθε τού δεσμώτου.« - »'Ιδου μεθείται.« - »Άφείσαι· άπιθι.« 5.
Άφείκα αύτόν. 6. Ό άφεitεις χάριν σοι εξει. 7. Ό μεν αϊτιος
άφεί{}η, ό δ' άναίτιος άπέitανε.
Ι. Περι γερόντων
1. Τών γερόντων αί έπιitυμίαι άνείκασι. 2. Οί παρειμένοι γήράι
οt:κοι μενέτωσαν.
3. Εύριπίδου· •:- Ού χρή ποτε τούδ' άφέσθαι·/τιμάν θεούς.

Κ. Περι ποιητών και {>αψωιδών

1. Άεί, ώ Μούσα, έμοi συνείης. 2. Ούκ άν γένοιτό ποτε άγαitος
{>αψωιδός, ει μη συνείη τό. λεγόμενα ύπο τού ποιητούe.
L. Πλατωνικά τιναt
1. Έπορευόμην έξ Άκαδημείας εvθυ Λυκείου την έξω τείχους, ύπ'
αvτο το τείχος. 2. Τί ποτ' άρ' εστι το παρό. την πέτραν τούθ' έστος
ύπο τώι δένδρωι; 3. Πηγi] ύπο τήι πλατάνωι {>εί. 4. Δείκνυ δ εχεις
ύπο τώι ίματίωι. 5. Όράτε σία πάσχω ύπο τού άνθρώπου. 6. Χα­
λεπώς εχω ύπο τού χθες πότου. 7. Τίς άν έπιστήμη εt:η χωρις τού λό­
γου;

Μ. Κατα Μένανδρον
1. Ό στρατιώτης προς βίαν έχει την παϊδα και οϋ φησι προήσε­
σθαι. 2. Πώς φής; ούκ άν προείο αύτfιν οuδε τώι πατρί; 3. Βούλει
προώμαι την φιλτάτην; 4. »Άφες την έπιστολην έμοί.« - »Ούκ άν
μεθείμην αύτής.«

Ν. 'Αρχίδαμος δ τών Λακεδαιμονίων βασιλεύς, ίδmν τον υίον προπετώς

έπιτιθέμενον τοίς Ά{}ηναίοις »ή τήι δυνάμει,« εφη, »Πρόσθες fι τού
θάρσους ύφού. «

Ο. 'Εκ τού ΕύαγγελίουΒ

1. Άφες ήμίν τα όφειλήματα ήμών. 2. Έαν γό.ρ άφήτε τοίς άνθρώ­
ποις11 τα παραπτώματα αύτών, άφήσει και ύμίν ό πατηρ ύμών ό ού­
ράνιος. 3. Θάρσει, τέκνον· άφίενταί σου αί άμαρτίαι. 4. Τίς σοτός
έστιν, δς καi άμαρτίας άφίησιν;
5. Εiρήνην 12 άφίημι ύμίν· Εlρήνην 12 την έμην δίδωμι ύμίν.
Ρ. Αίσχύλου Περσών (689)
•:- . . . οί κατα χθονος θεοί/λαβείν άμείνους είσiν ή μεθιέναι.
 LEKTION 83 233

a Pl.Lys. 222b b Conviv. 179c c Leg. 869a d Leg. 944c e ΡΙ.Ιοη . 530c t Lysis
(Anfang); Phil. 38d; Phaedr. 230b; 228d; Conv. 222b; 176a; Theaet. 202d 8 1. Mt. 6,12 ; 2.

Mt. 6, 14; 3. Mt. 9,2; 4. Lk. 7,49; 5. Jh. 14,27.

1 Εiη frϋher Nachfolger des Pythagoras, aus Kroton iη Sϋditalien. 2 Beim dίplomatischen
Vorspiel des Peloponnesischen Kriegs (1 139,1). 3 Bei der Pest ίη Athen (11 51,4; oben,
L. 57 IC4). 4 Der jϋngere Kyros, in der Schlacht bei Kunaxa, 401 v.Chr. , gegen seinen
Bruder Artaxerxes 11. (4a) Anapaste, s. Ap.Gr. L. 33. 12. 5 Handschriften haben die spa-
tere Fonn άφίοιτε. 6 = προεχώρει es ging vorwarts. 7 Neoptolemos hindert Philo-
ktet, den Odysseus zu erschieGen. 8 Am Vorabend des Peloponnesischen Krieges, zu
den Spartanern. 9 Der endgϋltige Erfolg der Athener beί Sphakteria (L. 66
F2). 10 var.lect. πρόοιτο. 11 Den Menschen (fϋr: anderen) sowίe die Haufung der
Personalpronomina (im Genetίv) sind Semitismen. 12 Semitischer Parallelismus membro-
rum.

Lektion 83

εiμί, εl, έστί φημί, φής, φησί

εlμι, ει, εlσι φάσκω, φήσω, εφησα

1
είναι
Α. 1. Τίς εl, Κύριε; 2. Τίς δ' εσσι; 3. Εi:μ' Όδυσ(σ)εύς. 4. Συ 'Έλλην
εί· και ήμείς έσμεν. 5. Ύμείς τούτου μάρτυρές έστέ μοι.
Β. 1. Ήρακλείτου· Εlς έμοi μύριοι, έό.ν άριστος ήι.
2. Έν μάχηι δειλοi άνδρες aπεισι, κάν παρώσι. 3. Εt'θε μοι είεν υίοi
άνδρείοι. 4. Νύν άνδρες έστέ.
C. 1. Νϋν aνηρ tσ'θι. 2. Ή κρίσις δικαία έστω. 3. Άγα'θοϊς σύνισ­
'θι. 4. Φίλων παρόντων καl άπόντων μέμνησο.
D. 1. Εi:θε μοι εtη παρ'θένος καλή. 2. Εt'θ' εi:ης έν'θάδε , ώ φίλτατε.
Ε. 1. Έκ τού Πλάτωνος Πρωταγόρου· ;Ήν ποτε χρόνος, δτε 'θεοi
μεν ήσαν, θνητό. δε γένη ούκ ήν. 2. 'Έγωγε ού παρή(ν) τότε . 3.
Ούδ' ήμείς παρήμεν. 4. Πού ήσ'θα, δτε οί Πέρσαι ήλ'θον;
F. Πλατωνικά
1. Ή ούσία ή όντως σδσα μόνωι 'θεατή έστι νώι. 2. Άρα πόλεμον συ
ήγήι είναι τώι δντι έν τοίς 'θεοϊς;
234 LEKTION 83

G. 1. 'Έσηι μοι υίός, και έγm έσομαί σοι πατήρ. 2. 'Έσται τούτο. 3.
Ύμείς μοι τούτων μάρτυρες έσεσθε. 4. 'Όσον ήν έν σοι γής είς γήν
άπεισιν, δσον ήν πυρός είς πύρ.

ίέναι
Α. 1. Νύν ίωμεν είς δόμους. 2. Χαίρων ίθι.
3. ~- 'Ίτε Βάκχαι, ίτε Βάκχαι, μέλπετε τον Διόνυσον.

Β. Περι τού Σωκράτους θανάτου· Πλατωνικά 8

1. Νύν μεν ήδικημένος άπει, ώ Σώκρατες, έό.ν άπίηις, μηδένα άδική­
σας.

2. Πολλη ά.ν άλογία είη, εί μη άσμενοι είς 'Άιδου ίοιεν οί ορθώς φι­
λοσοφήσαντες. 3. 'Εμοι παρέστη έκείνον μηδ' είς 'Άιδου ίόντα άνευ
θείας μοίρας ίέναι. 4. Και τούτο μεν ίτω δπηι τώι θεώι φίλον.

C. Άλλα Πλατωνικάb
1. Διανοή-&ητι, ώ Σώκρατες, δτι έντεύθεν ουκ άπιμεν πρlν άν συ εί­
πηις &. έφησθα έν τώι στήθει 1 έχειν. άλλ' ϊθι είπέ.
2. ΣΩ. Δίειμι μεν ο-δν τώι λόγωι έγm ώς άν μοι δοκήι έχειν· εί δε μη
βούλεσθε, έώμεν ηδη χαίρειν και άπίωμεν.
ΓΟΡ. Άλλ' έμοl μtν συ δοκεί, ώ Σώκρατες, χρήναί πω άπιέναι, άλλα
διεξελθείν σε τόν λόγον.
3. Έπειδη έμοί τις άσχολία έστίν, εlμι· και άμα ταύτ' είπων άνιστάμην
ώς άπιών. 4. Κάγώ, ϊνα ήμίν ό λόγος προίοι, είπον· Ai;-ttις έπι την
άρχην ήμίν ίτέον έστι τώι λόγωι.

D. Και άλλαc
1. ΣΩ. Τον λόγον τον περι τού 'Έρωτος, δν ποτ' ηκουσα γυναικος
Μαντινικής 2 Διοτίμας, πειράσομαι ύμίν διελ'6-είν, ώς ποτέ με 3 ή ξένη
άνακρίνουσα διήιει. 2. Τους πολίτας και την πόλιν, flν χθες ήμίν ώς
4
έν μύ-ttωι διήιεισθα σύ, ώ Σώκρατες, νύν φήσομεν τους άληθινους
εlναι προγόνους ήμών. 3. Και ό Πρωταγόρας, Περι τούτων, έφη, είς
αiιθις, δταν βούληι, διέξιμεν· νύν δέ, προϊούσης τής ίόρας, και έπ'
άλλο τι δεί τρέπεσ-ttαι. Ταύτ' είπόντες και άκούσαντες άπήιμεν. 5
4. Και παραδίδωμι ύμίν τόν λόγον, έφη ό Κέφαλος 6 · δεί γάρ με ηδη
τών ίερών έπιμεληθήναι· και άμα ήιει προς τα ίερά.
5. Τελευτών 7 οiιν έπι τους χειροτέχνας ήια.
6. Κατό. την παρ ο ιμίαν
:~ Αυτόματοι δ' άγαθοl άγαθών έπι δαίτας ϊάσιν (ϊενται).

Ε. 'Εκ τής Ξενοφώντος 'Αναβάσεωςd

1. Τάδε ύμίν έκέλευσεν είπείν βασιλεύς, δτι μένουσι μεν ύμίν αuτού
σπονδαι είησαν' προϊούσι δε και άπιούσι πόλεμος.
2. Τήι δ' ύστεραίάι μεταπέμπεται Άρίσταρχος 8 τους στρατηγους και
λοχαγους τού στρατεύματος. Ήδη δ' όντων προς τώι τείχει έξαγγέλ-
 LEKTION 83 235

λει τις τώι Ξενοφώντι δτι, εί εtσεισι, συλληφθήσεται καi ή αύτού τι

πείσεται ή καi Φαρναβάζωι 9 παραδοθήσεται.
3. " Ιθι δη άναμνήσθητι ώς μέγα ήγού τότε δ νύν έχεις.

ΠΙ

(φάναι - φάσκειν)
Αύτος έφά
Α. 1. ::- Τίς φησι τους έρώντας ovχi νούν έχειν;
2. Τοίς πλουσίοις πολλό. παραμύθιά φασιν είναι. 3. Είπέ μοι, ήν δ'
έγώ, τί φης σωφροσύνην εlναι. 4. Ούκούν άρετήν φαμέν τινα ψυχής
είναι; 5. »Τούτό μοι πρώτον ή σύμφαθι ή μή. σύμφης;« - »ου φημι.«
6. Ύμείς δ' οί φάσκοντες φιλόσοφοι είναι, πώς φατε; 7. Ταύτα δη
πάντες οί άλλοι συνέφασαν.
Β. 1. Δούλος ών έφασκες εlναι δεσπότης. 2. Τί φώ; τί λέξω; 3. Δόξης
ετυχες ουκ έξ ών επραξας, άλλ' έξ ών έφησας.
C. Πλάτωνοςe
Δοκεϊ μοι διανοουμένη ή ψυχη ούκ άλλο τι ή διαλέγεσθαι, αvτη
( ... , -... ~ ,,,. ... ,,. ... ~,

εαυτην ερωτωσα και αποκρινομενη, και φασκουσα και ου φασκουσα.

D. Πλατωνικά
1. Ύμεϊς δσοι έπαινέται φατε δικαιοσύνης είναι, τί τώι δντι ψήσετε το
δίκαιον είναι; 2. Άρα φώμεν συνθήκην είναι το δίκαιον; 3. Τοϋτό
γ' ή δ' δς, ώ Σώκρατες, oiJτ' άν συ φαίης οiJτε φαϊμεν ήμείς.
4. Οϋτως έχει, ώ Μέλητε, έάν τε συ καi Άνυτος ού φήτε έάν τε φήτε.
5. + Καi ταύτα μΕ:ν έφη φάναι τον Φαϊδρον δ 'Αριστόδημος .
Ε. Έκ τών Αίσχύλου Χοηφορών (85-95) 10
ΉΛΕΚΤΡΑ
Τί φώ χέουσα τάσδε κηδείους 11 χοάς;
πώς είJφρον' εtπω; πώς κατεύξωμαι πατρί;
Πότερα λέγουσα παρa φίλης φίλωι φέρειν
γυναικος άνδρί - τής έμής μητρος πάρα;
ή τούτο φάσκω τουπος 12 ' ώς νόμος βροτοϊς,
εσθλ' άντιδούναι τοίσι πέμπουσιν τάδε
στέφη 13 • δόσιν γε τών καλών έπαξίαν;

8
1. Crito 54b; 2. Phaed. 67e; 3. ebd. 58e; 4. Apol. 19a b 1. Phaedr. 236c ; 2. Gorg. 506a; 3.

Prot. 335c; 4. Charm. 169d/ Parm. Ι63c c 1. Conv. 201e; 2. Tim. 26c; 3. Prot. 362a; 4. Rep.
331d; 5. Apol. 22c d 1. 2,1,21 ; 2. 7,2,14; 3. 7,7,27 e Theaet. 190a.

1 τό στήθος die Brust (ein Sitz der Gedanken und Gefuhle). 2. aus Mantinea, der Stadt ίη
Arkadien. 3 hangt ab von dem folgenden Partizip. 4 Rϋckblick, am Anfang des
Spatdίalogs Tίmaios, auf die Bϋcher vom >Staat<. Der Sprecher ist Kritias, der spatere Ty-
rann. 5 Ende des Dialogs. 6 Κ . ist der alte Herr des Hauses, ίη dem der Dialog
ϋber den >Staat< stattfindet. 7 Sokrates auf seiner Suche nach dem , Weiseren<. 8 der
spartanische Statthalter von Byzantion. 9 der persische Satrap νοη Phrygien (am Helles-
pont). 10 Die Choephoren sind das zweiτe Stϋck der Orestie, zwischen Agamemnon und
236 LEKTION 84

Eumeniden. Der Titel (von χέω gieBen, χοή GuB, spez. OpferguB, und φέρω, also wortl.: Die
Opferspenden-brίnger) bezίeht sich auf das Opfer, welches Elektra am Grabe des ermordeten
Agamemnon darbrίngen soll - ίm Auftrag ihrer Mutter Klytaimestra, der Morder-
in. 11 κήδειος , ον ist unϋbersetzbar; νοη τό κήδος, welches >Verwandtschaft, bedeutet
und ·Sorge,, ,τrauer<
um Verwandte. 12 τό έπος (Krasis). 13 το στέφος, τα στέφη
(στέφω, στέφανος, στέμμα)bedeutet nicht nur >Kranze,, sondern auch sakrale >Binden<, welche
die Opfernden trugen und an der Opferstelle lieBen.

Lektion 84
, ,
επισταμαι δείκνυμι
τίθημι εlμι

'Αναγνώσματα

Α. Κατ' 'Αριστοφάνη
1. »Ό παίς, κατάθες τα στρώματα.« 1 - »Ίδου καταθήσω.« 2. »Ό
παίς, τα στρώματ' α-όθις λάμβανε.« - »Πριν και καταθέσθαι;« 3.
»Άφεις & φλυαρείς λάβ' αύτά.«
Β. 'Αριστοτέλους
Ό αυτος λόγος διηιρημένος και συγκείμενος ουκ άει ταύτο σημαίνειν
δ.ν δόξειεν, οlον ~:- Έγώ σ' έθηκα δούλον δντ' έλεύθερον.
C. Έν τήι άγοράι
0-Οτοι οί κάπηλοι ουκ έρούσι, πόσου δ.ν άποδοίντο τα ώνια, άλλ'
έρωτήσουσί σε, πόσον δ.ν δοίης.
D. Περι Διογένους τού Κυνός 2
1. Ό Διογένης, Μειδίου 3 κονδυλίσαντος 4 αυτον και εi.πόντος »Τρισ­
χίλιαί σοι κείνται έπι τήι τραπέζηι«, τήι έξής, πυκτικους λαβων ίμάν­
τας και καταλοήσας 4 αύτόν, έφη· » Τρισχίλιαί σοι κείνται έπt τήι τραπέ­
ζηι«. 2. Ό Διογένης, πωλούμενος έν Κορίνθωι, έρομένου τού κήρυ­
κος »Τί έπίστασαι;« »'Ανθρώπων« έφη »ά.ρχειν«. και δ κήρυξ γελάσας
»Τίς« έβόα »θέλει πρίασθαι κύριον;«
Ε. Περι τού τών 'Αθηναίων πλούτου 5
Τον δε πλούτον μόνοι 'Αθηναίοι οlοί τ' εtσιν έχειν τών Έλλήνων και
τών βαραβάρων. εί γάρ τις πόλις πλουτεί ξύλοις ναυπηγησίμοις 6 , ποί
διαθήσεται, έαν μη πείσηι τον ά.ρχοντα τής θαλάττης; τί δ' εί τις
σιδήρωι ή χαλκώι ή λίνωι πλουτεί πόλις, ποί διαθήσεται, έό.ν μη
πείσηι τόν άρχοντα τής θαλάττης;
 LEKTION 84 237

F. Ta πρό τού πολέμου· έκ τών Θουκυδίδουa (L. 57 IC; L. 70 ΙΙΕ)

1. Οί Έπιδάμνιοι 7 πέμψαντες ές Δελφοuς τόν θεον έπήροντο, ει πα­
ραδοίεν Κορινθίοις την πόλιν ώς οtκισταίς δ δ' αvτοίς άνείλε παρα­
δούναι. Έλθόντες δε οί Έπιδάμνιοι εις την Κόρινθον κατa τό μαν­
τείον παρέδοσαν την άποικίαν, τον οiκιστην άποδεικνύντες σφών Εκ
Κορίνθου όντα.
2. Περικλής είπεν· τας πόλεις αvτονόμους άφήσομεν, δταν καi Λακε­
δαιμόνιοι ταίς έαυτών άποδώσι πόλεσι ν αυτονομίαν . β
3. Ό tφορος, 9 βουλόμενος αvτους φανερώς άποδείκνυσθαι την
γνώμην, ελεξεν· »δtωι μεν ύμών, ώ Λακεδαιμόνιοι, δοκούσι λελύσθαι
αί σπονδαί, άναστήτω ές έκείνο το χωρίον« - δείξας τι χωρίον αυτοίς
-, »δτωι δε μη δοκούσιν, ές τα έπi θάτερα«. Καi άναστάντες διέστη­
σαν, καi πολλώι πλείους έγένοντο οΙς έδόκουν αί σπονδαi λελύσθαι.

G. Περi άγράφων νόμων

1. Πλάτωνοςb· Τα καλούμενα ύπο τών πολλών aγραφα νόμιμα δεσ­
μοi πάσης εtσi πολιτείας, μεταξυ πάντων όντες τών Εν γράμμασι τε­
θέντων τε και κειμένων και τών ετι τεθησομένων.
2. 'Εκ τών Ξενοφώντος 'Απομνημονευμάτων· (4,4,19)
ΣΩΚΡΑΤΗΣ - ΙΠΠΙΑΣ
ΣΩ. Άγράφους τινας οίσθα, ώ ·1ππία, νόμους;
ΙΠ. Τούς γ' έν πάσηι χώράι κατα ταvτa νομιζομένους.
ΣΩ. 'Έχοις aν ο-δν ειπείν δτι οί άνθρωποι αvτους εθεντο;
ΙΠ. Καi πώς άν; οϊγε οuτε συνελθείν aπαντες &..ν δυνηθείεν ο-Uτε
όμόφωνοί εiσίν;
ΣΩ. Τίνας ο-δν νομίζεις τεθηκέναι τους νόμους τούτους;
ΙΠ. Έγώ μεν θεους οίμαι τους νόμους τούτους τοϊς άνθρώποις θεϊναι·
καi γαρ παρα πάσιν ανθρώποις πρώτον νομίζεται θεους σέβειν.

Η. 'Αριστοτέλους Εκ τού Περi ψυχής 10

Ei δ' έστiν ή οvσία τής ψυχής τό κινείν έαυτήν, ή ψυχη μεταβάλλοι &..ν
κατα το σώμα, η δλη ή κατα μόρια μεθισταμένη. ει δε τούτ' ένδέχεται,
καi έξελθούσαν έκ τού σώματος εiσιέναι πάλιν ένδέχοιτο aν· τούτωι
δε εποιτο aν τό άνίστασθαι τa τεθνεώτα τών ζώιων.

1. Πλατωνικά
1. 'Εκ τού Ε iιθύφρονος- (15a) 11 Φράσον δέ μοι, τίς ή ώφελία τοίς
θεοίς τυγχάνει ο-δσα άπό τών δώρων ών παρ' ήμών λαμβάνουσιν; &.
μεν γαρ διδόασι παντi δήλον· οiιδεν γαρ ήμίν έστιν άγαθόν δτι &..ν μη
έκείνοι δώσιν. &. δε παρ' ήμών λαμβάνουσιν, τί ωφελούνται;
2.Έκ τού Κρατύλου · (433e) 12 Έρμογένης λέγει καί άλλοι πολλοί,
συνθήματα είναι τα όνόματα καi δηλούν τοίς συνθεμένοις, προειδόσι
δέ, τα πράγματα, καi εlναι ταύτην ορθότητα ονομάτων' συνθήκην·
διαφέρειν δ' οiιδέν, έάντε τις συνθήται ώσπερ νύν σύγκειται, έάντε
και
' ' ,
τουναντιον.
238 LEKTION 84

Κ. Τραγικά
1. Περi Οίδίποδος· Λάϊος {}εράποντι δίδωσι το βρέφος έκ{}εϊναι,
τον δ' έκτεθέντα παίδα άνείλον βουκόλοι.
2. Έκ τής Σοφοκλέους 'Αντιγόνης- (672) 13
::- 'Αναρχίας δε μείζον ουκ εστιν κακόν·
αϋτη πόλεις τ' όλλυσι, ήδ' άναστάτους
οrκους τί{}ησιν ...
3. Έκ τής Εvριπίδου Μηδείας- (1002; 1044) 14
α'. )ζ· Δέσποιν·, άφείνται παίδες οϊδε σοι φυγής.
β ουκ άν δυναίμην· χαιρέτω βουλεύματα.
1
• >}

Καίτοι τί πάσχω; βούλομαι γέλωτ' όφλεϊν

έχ{}ρους με{}εϊσα τους έμοiις ά.ζημίους;
Τολμητέον τάδ'· άλλa τής έμής κάκης,
το καi προσέσ{}αι μαλ{}ακοiις λόγους φρενί.

a Thuk. 1 25, 1; 1 144,2; 1 87,2 b Leg. 793a.

1 >Matratze< (als Reisegepack). 2 Vgl. L. 78 Fn. 6. 3 Meidias: ein anmaBender Ge-

schaftsmann (L. 59 Fn. 7). 4 κονδυλίζω τινά: jem. ohrfeigen; (κατ-)άλοάω: dreschen,
verprϋgeln. 5 Aus der pseudo-xenophontischen Schrift vom >Staat der Athener< (11 11; vgl.
L. 59 C). 6 (ναύς + πήγνυμι) zum Schiffbau. 7 Epidamnos = Dyrrhachium = Du-
razzo. Das hier Erzahlte gehort zur Vorgeschichte (435 v.Chr.) des Peloponnesischen Krie-
ges. 8 Vgl. L. 82 ΙΕ1. 9 AbschluB der entscheidenden Diskussion ίη Sparta, welche
zum Ausbruch des Peloponnesischen Krieges fϋhrte. Die Ephoren (Aufseher) waren die hoch-
sten spartanischen Beamten. 10 Aristoteles kήtisiert hier die Meinung, die Seele bewege
den Korper und mithin auch sich selbst (De an. 406a 17-65, kondensiert); vgl. L. 78
IE-G. 11 Vgl. L. 33 ID4. 12 Vgl. L. 81 ΙΙΕ1. 13 Kreon spricht. 14 α'.
Ein Sklave spricht zu Medea; β'. Vor dem Kίndermord: aus dem Monolog der Medea.
 LEKTION 85 239

Lektion 85

φέρω, οϊσω, fινεγκον λέγω, έρώ, εlπον

όρώ, όψομαι, εlδον . . . έρχομαι, εlμι, ήλθον

Τούτ', ώ πάντες θεοί, συνενέγκοι

(Δημοσθένους)

(φέρω)
Α. Περl οίκονομίαςa
Ή παρa τώι Ξενοφώντι γυνη λέγει προς τόν άνδρα· ή έμη φυλακη τών
ένδον γελοία τις άν φαίνοιτο, εί μη σύγε έπιμελοίο, δπως εξω{}έν τι
είσφέροιτο. Γελοία δ' αδ, λέγει δ άνήρ, ή έμη είσφορa φαίνοιτ' aν, εί
μη εϊη δστις τa είσενεχttέντα σώιζοι.
Β. Περι δείπνου
1. Άρ' οtσεις μοί τι καταφαγείν; 2. 'Ένεγκέ μοι πιείν. 3. Ένεγ­
κάτω τις οlνον.
C. Περl παιδείας
. 1. Άρα συμφέρει τώι βίωι ή παιδεία; 2. Έaν προ{}ύμως, ώ παί,
μανttάνηις, τών σοφωτάτων οvδεν διοίσεις. 3. Πάσηι τήι πόλει τοϋτ'
άν ένέγκοι πλείστην εvδοξίαν. 4. Άλλ' οvδέν μοι διαφέρει.
D. Τραγικάb
1. ::- . . . έμοι μεν οίστέα/τάδ' έσtt', εωσπερ άν ζώ.
2. ::- . . . έγώ ποτε / ήνεγκα κάξέσωσα καί σ' έttρεψάμην.
3. •:- ~Ώ λαμπρότατοι ttεοϋ 1 αvγαί/ άγγελίαν μοι ένέγκατε.
Ε. 'Αριστοφάνους
::- »Τουτl τεκείν φής;« - »Καl δέκα μήνας αvτ'(ο) έγώ
ηνεγκον.« - »f}νεγκάς συ;« - »νi) την 'Άρτεμιν.« 2
F. Δημοσttένηξ ύπο Μειδίου 3 ύβρισttεlς χαλεπώς έφερε· λέγει γούν·
Έγω γaρ ένηνοχως χαλεπώς έφ' οΙς ύβρίσ{}ην, έτι πολλώι χαλεπώτε­
ρον, ώ άνδρες Ά{}ηναίοι, τοίς μετa ταύτα ένήνοχα και μάλλον fιγα­
νάκτηκα.

ΙΙ

(όράω)
Α. Περι ttαλάσσης- Κωμικά
1. •:· Ώς ήδύ, την ttάλασσαν άπό τής γής όράν.
240 LEKTION 85

2. ::- Ό μη πεπλευκως ουδεν έόρακεν κακόν.

3. '~ Αυτός δψηι.
Β. Θεόκριτος, έρωτηθεlς ύπό άδολέσχου, δπου αυτόν αuριον δψοιτο­
δπου, εφη, έγώ σε ουκ οψομαι.
C. Άριστοφάνουςd
::- ουπω τοιούτον συμπόσιον δπωπ'(α) έγώ.
D. 1. Ίδου χελιδών. 2. τα πρό ποδών δρα. 3. Βλέψον εις τα δρη και
ίδε ώς aβατα πάντα έστίν.
Ε. Αισχίνουe
Έγω γάρ, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, & μεν είδον, ώς εlδον ύμίν άπήγγελ­
λον' α δ' ήκουσα, ώς ήκουσα.
F. Δημοσθένουςι
Ήμείς γαρ ο~'Jτε παροινούντες oi'Jθ' ύβρίζοντες ύπ' ουδενός έωράμεθα,
συ δ' ύβριστης ών ύφ' άπάντων ωψαι.
G. Θουκυδίδου
1. Τών 'Αθηναίων αί νήες τοίς Κερκυραίοις ουχ έωρώντο.
2. Ειδότες δτι ώφθησαν οί Φοίνικες ές μάχην έτάξαντο.
3. Οί Πελοποννήσιοι, δπως μη όφθώσιν, νυκτός άπέπλευσαν.
4. Δεδιότες ήλθον δπου ηκιστα μέλλοιεν όφθήσεσθαι ύφ' ήμών.
Η. Έκ τής Καινής Διαθήκης 8
1. Θεόν ουδεις έώρακε πώποτε. 2. 'Ό έωράκαμεν και άκηκόαμεν
άπαγγέλλομεν καl ύμίν.
Ι. Έκ τού Αισχύλου Προμηθέως (997) 4
ΈΡ: ::- 'Όρα νυν, ει σοι ταύτ' άρωγα φαίνεται.
ΠΡ: ::- ~Ωπται πάλαι δη καi βεβούλευται τάδε.

ΙΙΙ

(λέγω)
(άγορεύω, φημί, εlπον, έρρήθη ...)
Α. 1. Έ κ τής Ίλιάδος- (23,239) 5
::- 'Όστεα Πατρόκλοιο Μενοιτιάδάο λέγωμεν.
2. Αίσχύλος Άγαμέμνονι· (167)
•:- ουδ' δστις πάροιθεν ήν μέγας/ο-Uδε λέξεται πρlν ων.
3. Έπεl λέγειν χρή, λέξω. 4. Αί μέλισσαι άνθολογούμεναι
ζώσιν. 5. Ό δε Κύρος συλλέξας στράτευμα έπολιόρκει Μίλητον .. .
aλλο δε στράτευμα συνελέγετο αυτώι έν Χερρονήσωι.
Β. Πλατωνικά
1. Έκ τού Φαίδωνος- (59d) Καl τας πρόσθεν ήμέρας ειώθεμεν φοι­
τάν παρα τόν Σωκράτη, συλλεγόμενοι εωθεν εις τό δικαστήριον ...
καl δη καl τότε πρωί συνελέγη μεν.
2. Έκ τής Σωκράτους 'Απολογίας- (26b; 20e)
 LEKTION 85 241

α'. Αίσχύνομαι μεν είπείν, ώ άνδρες, δμως δε ρητέον.

β'. Ούκ έμον έρώ τον λόγον δν άν λέγω, άλλό. τού θεού.
C. Έν τ·~ι έκκλησίάι
1. Ό κήρυξ έκάλεσε· Τίς άγορεύειν βούλεται; 2. Ψηθήσεται παρά­
δοξα μέν, άληθή δέ. 3. Τούτο έρρήθη μf:ν τότε, νύν δε ουκ άξιον και
είπείν έστιν. 4. Άρα πάντα πέπρακται &σπερ είρητο; 5. Είρηκα
τον έμον λόγον. 6. Καλώς ελεξας. 7. Εtρηται &. εδει λέγεσθαι
(λεχθήναι, ρηθήναι, λέγειν ... ). 8. 'Όμοιον δε τούτο &παξ τε είπείν
και άει λέγειν.
D. 'Άλλοh
Ό μη ρηθεις λόγος αίτίαν άν παράσχοι ώς, εί έλέχ{}η, σωτήριος άν ήν·
νύν δε προς είδότας πάντα λελέξεται.
Ε. Εύριπίδου
1. ::- Ζεύς, ώς λέλεκται τής άληθείας ϋπο/'Έλλην'(α) ετικτε.
2. ::- Τάρβω μεν είπεϊν, άλλ' δμως είρήσεται·
Διόνυσος ησσων ούδενος θεών έφυ.
F. 1. Ούδεις άπαγορεύει νόμος μη φιλείν τους καλους.
2. Ούδεις άπαγορεύει θεώμενος ϊππον καλόν.
3. Τον λόγον μελετών έξ έωθινού ό.πειπων είς περίπατον ήια.
4. Πρέπει άνάπαυσιν εχειν τους διό. το γήρας άπειρηκότας.

IV
(Ερχομαι)
Α. 1. Μοχθηρού τινος άνθρώπου έπι της θύρας έπιγράψαντος »Μηδf:ν
εiσίτω κακόν«, Διογένης »ό δε κύριος«, εφη, »της οίκίας πού εισέρχε­
ται;«

Β. Πλατωνικά
1. Έκ τού Πρωταγόρου· (316a) Και ήμείς μεν άρτι είσεληλύθεμεν,
κατόπιν δε ήμών έπεισήλθον 'Αλκιβιάδης τε ό καλός και Κριτίας ...
ήμείς ο-δν ώς είσήλθομεν, προσήιμεν προς τον Πρωταγόραν, και έγω
είπον· ώ Πρωταγόρα, προς σέ τοι fιλθομεν έγώ τε και Ίπποκράτης οfJ­
τος. - Τί ο-δν έστιν, έφη, oiJ ένεκα ηκετε;
2. Έκτης Πολιτείας- (330d) 6 "0ταν τις έγγυς ήι τού τελευτήσειν, είσ­
έρχεται αύτώι φροντις περι ών έν τώι πρόσθεν ουκ είσήιει.
3. Έκ τού Γοργίου· (448a) »Ώ Χαιρεφών«, εφην, »έρού 7 Γορ­
γίαν.« »NTJ Δία«, tφη ύπολαβ<bν 7 ό Πώλος, άν δέ γε βούληι, ώ Χαι­
ρεφών, έμf: έρώτα. Γοργίας μεν γό.ρ άπειρηκέναι μοι δοκεί· πολλό. γό.ρ
άρτι διελήλυθεν.«
C. Εuριπίδουi
1. ::- Ούκ ές λόγους έλήλυθ'(α), άλλά σε κτενών.
2. ,~ Άρμονίας δέ ποτ' είς ύμεναίους/fιλυθον Ούρανίδαι. 8
242 LEKTION 86

D. Ή μεν παρ' Όμήρωι Άt}ηνά, aτε φιλούσα τόν 'Οδυσσέα, λέγει·k

::- Αύτaρ έγων Ίθάκην ές έλεύσομαι . . . ,
όμοίως δε και 'Εμπεδοκλής ό φιλόσοφος'
::- Αύτaρ έγω παλίνορσος 9 έλεύσομαι ές πόρον 10 ϋμνων.
Ε. 'Εκ τού κατa Μάρκον Εύαγγελίου (13,31)
Ό ούρανός και ή γή παρελεύσονται, οί δε λόγοι μου ού μη παρελεύ­
σονται.11

a Xen.Oecon. 7,39 b Soph.0.C. 1361; ΕΙ. 13; Eur.Heraclid. 750 c 21, 118 d Lys.

1225 e 11 81 ι 54,16; 18,263 11 Jh. t,18; t.]h. 1,3 h Thuk. 3,53,3 (s. Ap.Gr. Nr.
1
16) ; Tro. 905; Phoen. 822 k Od. 1,88 35,1 D-K.

1 Helios. 2 Das angeblich eben geborene Baby erweist sich dann als eingeschmuggelte
Weinflasche. 3 Vgl. L. 84 D, Fn. 3. 4 Vom Ende des Dramas: Hermes drangt Pro-
metheus vergeblich, seinen Widerstand gegen Zeus aufzugeben. άρωγός vgl. L. 35
IIIBl. 5 Bei der Bestattung des Patroklos. Achill sprίcht. Patroklos war Sohn des Menoi-
tios. 6 Kephalos spricht (L. 83 IID4). 7 ήρόμην (Aor.) fragte; ύπολαβών uberneh-
mend, das Wort ergreifend. 8 Vgl. L. 32 ΙΙΕ. 9 neuanhebend. 10 Durchgang,
Weg. 11 So auch Lk 21,33; aber Mt. an der Parallelstelle 24,35 liest ού μη παρ­
έλθωσιν.

Lektion 86

αίρέω . . εlλον . . ή ιρέθην έσθίω, έδομαι, έφαγον ...

τρέχω, δραμούμαι . . . τρώγω, τρώξομαι, ετραγον .

1
Α. Έκ τής Σωκράτους Άπολογίαςa
1. Ήρετο ό Χαιρεφών εϊ τις έμού εϊη σοφώτερος. Άνείλεν 1 ο-δν ή
Πυθία μηδένα σοφώτερον εlναι. 2. Πολλή μοι άπέχθεια γέγονεν καi
πρός πολλούς. καi τούτ' εστιν δ έμε αίρήσει, έάνπερ αίρήι· ού Μέλη­
τος ουδε 'Άνυτος, ill~ ή τών πολλών διαβολή τε καi φθόνος ά δη καi
άλλους πολλο-Uς καi άγαθους ήιρηκεν, οlμαι δε καi. αίρήσει. 3. 'Ώ
Σώκρατες, άφίεμέν σε, έφ' ώιτε μηκέτι φιλοσοφείν· έaν δε άλώις έτι
τούτο πράττων, άποθανήι.
Β. ουτε έξ ίερού βωι-tόν οuτε έκ τής άνθρωπίνης φύσεως άναιρετέον τόν
ελεον.
C. Δεκάτωι ετει οί uΕλληνες την Τροίαν εtλον, άλούσαν δε καθείλον.
 LEKTION 86 243

D. Τραγικάb
1 . ::· 'Ιλίου πόλις/ έάλωκεν.
2. ::· Πριάμου γό.ρ ήιρήκασιν Άργείοι πόλιν.
3. '' Ού προδούσ'(α) άλώσομαι.
Ε. Περi αίρέσεως
1. ::- 'Έλοιμί κεν ή κεν άλοίην. 2
2. Παροιμία· Αίρούντες ήιρήμεθα· τούτο λέγεται έπi των έλπι­
σάντων τινό.ς νικάν, είθ' ύπ' έκείνων άλόντων. 3. Χρη αίρείσθαι τό
άριστον. 4. 'Ισότητα αίροϋ. 5. 'Ό τι βούληι έλοϋ. 6. Αίρήσομαι
δπερ ή ψυχη θέλει.
F. 1. Τίς αίρεθήσεται; 2. Περικλής ήιρέθη στρατηγός. 3. Ό άριστος
ηιρηται.
G. Κατ' Άριστοφάνη 3
Ήνίκα ήιρείσθε στρατηγόν, πολλη βροντη ήν καi άστραπή, ή σελήνη
δ' έξέλειπε· άλλ' δμως εϊλεσθε Κλέωνα.
Η. Τής Έξόδου1
Τίς σε κατέστησεν άρχοντα και δικαστην έφ' ήμών; μη άνελείν με συ
θέλεις δν τρόπον άνείλες έχθες τον Αtγύπτιον;

11
Κωμικά
1. '' »Τί, παί, διατρίβεις; ού δραμήι;« - »Καi δη τρέχω.«
2. ':· . . . »'Ώ κακόδαιμον, ποί τρέχεις;«
- »δραμων κομιούμαι πάνθ' δ. δεί.«
3. ' " »Ό παίς, τι φυσάις;« - »άλλα μην δεδράμηκά σοι
δρόμον τοιούτον οlον ούδεiς πώποτε.«
4. Ούκ άποθρέξηι 5 ώς τάχιστα;

ΠΙ

έσθίομεν ϊνα ζώμεν . . .

Α. Κατ' 'Αριστοφάνη
1. Οi~τος έσθίει μέχρις άν διδώι τις. 2. Έό.ν επησθέ μοι, πλακοϋν­
τας6 εδεσθε. 3. Ό πανούργος ο-δτος έκκαίδεκα άρτους κατέφαγεν
ήμών.
Β. Κυνός δίκη 7
1. Ό κύων τον τυρόν κατεδήδοκεν. 2. Άδικεί ό κύων, δτι μόνος τον
τυρόν κατέφαγεν. 3. Άποδρό.ς ές την γωνίαν κατήσθιεν α'ότόν. 4.
Κλοπής άλώσεται.
C. Κωμικό. άλλα
1. 0-δτος, έμοι δοκείν, ηκει ϊνα και τό.ς τραπέζας καταφάγηι. 2.
Φέρε, τί σοι δώ φαγείν; φάγε τουτί, και άποπνιγείης έσθίων. 3.
Κατηδέσθησαν και οί άνθρακες.
244 LEKTION 86

D. Περi δειπνούντων· κατ' 'Αριστοφάνη

1. "Ιδε πώς πίνουσι και τραγήματα 8 τρώγουσιν.
2. Άρα τρώξονται έρεβίν{}ους; 9
3. Τρώγοις δ.ν τραγήματα; - Ναί· ναί. - έντραγε τουτί.
4. Άλλ' ούχi πάντα κατέτραγες.
Ε. 'Εκ τού κατa Λουκάν Εύαγγελίου (12, 19.29)
1. 'Αναπαύου, φάγε, πίε, εύφραίνου.
2. Μη ζητείτε τί φάγητε καi τί πίητε.
F. Βίωνος τού Βορυσ{}ενίτου 10
Τί και θαυμαστόν, φησιν δ Βίων, εί δ μtς τον θύλακον διέτραγεν, ούχ
εύρων δ τι φάγηι; τούτο γaρ δ.ν ήν θαυμαστόν' ει τον μύν δ θύλακος
κατέφαγεν.

a 21a; 28a; 29c b Aesch.Ag. 30; ebd. 267; Soph.Ant. 46.

1 άναιρέω >aufheben< hat sonderbarerweise auch die Bedeutung >antworten< - aber nur auf eine
Orakelfrage. Vgl. Fn. 4. 2 Spricht Hektor, als er sich zurn Todeskarnpf gegen Achill ent-
schlossen hat (11. 22,253). κε(ν) (enkl.), aeolisch = άν (nur ίonisch-attisch; die ίibrigen Dialekte
meist κα). 3 Nach >Wolken< (v.582f.). 4 D.h.: Aus dern Buch Exodus (2,11); μή
fragend: doch nίcht etwa?; δν τρόπον in welcher Weise, d.h.: so wίe; έχftές = χθές gestern, vor
kurzem; άναιρέω hier rnit der unattischen Bedeutung >toten<. 5 Das volkstίimliche Futur
{}ρέξομαι begegnet nur in der Komodie. 6 ό πλακούς, ούντος Kuchen. 7 Nach
Aristophanes >Wespen' (ν. 835ff.). 8 ,.'Αριστοτέλης τα τραγήματά φησι λέγεσ{}αι ύπο
τών άρχαίων τρωγάλια.« Beides, νοn τρώγω abgeleitet, bedeutet >Knapperzeug<, >Nach-
tisch<. 9 Eine Art Erbsen, die gerostet zurn Wein geknappert wurden. 10 Eine Per-
siflage des Volksglaubens an >Zeichen und Wunder<, von Bion aus Borysthenes (Olbia) ίη Sίid­
ruBland, einem kynischen Wanderprediger im 3. Jh. v.Chr. - ό θύλακος Sack (bes. fίir Getrei-
de).
 ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ/ ANTHOLOGION

Eine Auswahl leichter griechischer Originaltexte

Τάδε ένεοτιν έν τώιδε τώι βιβλίωι

Inhalt
α'. Άποφ{}έγματα (Aussprίiche) ............................... 245
β'. Θαυμάσια καi Παράδοξα (Wundersame Brauche und
erstaunliche Tatsachen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
γ'. Αίσώπου Αlνοι (Aesop-Fabeln) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
δ'. Κωμικά (Komodienzitate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
ε'. 'Εκ τών Ξενοφώντος 'Απομνημονευμάτων (Aus Xenophons
>Erinnerungen an Sokrates<) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
ζ'. 'Εκ τοϋ Πλάτωνος Πρωταγόρου (Aus Platons >Protagoras<) . . . . . . 270

α'. ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ

Aussprίiche

Die Empfanglichkeit der Griechen fίir knappe, eindrίickliche ΆuBerungen

fίihrte frίih zur Bewahrung und Uberlieferung von Aussprίichen berίihmter
oder sonstwie bemerkenswerter Manner; von den sagenumwobenen >Sieben
W eisen< bis zu politischen Fίihrern, Philosophen, Rhetoren, Κ ίinstlern und ro-
mischen Generalen und Kaisern.
Solche Aussprίiche (oft mit einer kurzen Darstellung der Situation) sind in be-
sonderen Sammlungen (den sogenannten Gnomologien) bewahrt, aber auch in
vielen anderen Bίichern, z. Β. ίη der riesigen Anthologie des Johannes Stobaeus
und ίη biographischen Werken, z.B. bei Plutarch und Diogenes Laertius.
Die Zuschreibung des einen oder anderen Ausspruchs an eine bestimmte Per-
son ist oft zweifelhaft. Viele von diesen ΆuBerungen werden zwei oder mehr
Personen zugeschrieben; ferner scheint ein einfacher Bericht oft zu einem anek-
dotenhaften kleinen Ζ wiegesprach umgestaltet worden zu sein.
Diese Literaturgattung dίirfte fίir diejenigen von besonderem lnteresse sein,
die sich um die Vorgeschichte der Ε vangelien bemίihen.
246 ANTHOLOGION

Α'. Βασιλέων και στρατηγών

1.
Θεμιστοκλής τοϊς συμμάχοις έπαχθΤ}ς 1 ήν περιπλέων τaς νήσους και αιτών
χρήματα εις τον πόλεμον· οΙα και προς Άνδρίους 2 Τ]κειν έφη δύο κομίζων
θεούς, Πειθώ και Βίαν. οί δε εφασαν εlναι και παρ' αύτοίς θεους μεγάλους
δύο, Πενίαν και Άπορίαν, ύφ' ών κωλύεσθαι δούναι 3 χρήματα έκείνωι.
1 τό άχθος, Last, Bϋrde. 2 οι Άνδριοι, Einwohner von ή Άνδρος, der nordlίchsten lnsel
der Kykladen. 3 δούναι, Infίnitiv Aorist νοn: geben (δίδωμι).

2.
'Αριστείδου. Τών 'Αθηναίων δρμωμένων 1 έπι τον έξοστρακισμον 2 άνθρω­
πος άγράμματος και άγροικος, οστρακον 3 έχων, προσr1λθεν Άριστείδηι κε­
λεύων έγγράψαι το όνομα τού 'Αριστείδου. »Γιγνώσκεις γάρ« Εφη, »τόν
Άριστείδην ;« τοϋ δ' άνθρώπου γιγνώσκειν μενού φήσαντος, άχθεσθαι δε
4

τηι τοϋ »δικαίου« προσηγορίαι, σιωπήσας ένέγραψε το δνομα τώιόστράκωι

και άπέδωκεν 5 .
1 δρμάομαι έπί τι sίch auf etwas hinbewegen, etwas eίnfϋhren, >annehmen<. 2,3 τό δστρακον
Scherbe, όστρακίζω τινά jd. durchs Scherbengerίcht (όστρακισμός) verbannen (έξ-
οστρακ.) 4 Vgl. oben 1 Anm. 1. 5 gab zurϋck (άποδίδωμι, Aor.)

3.
'Αλκιβιάδης, άκούσας ότι θάνατος αυτού κατέγνωσται 1 , »δείξωμεν 2 ο-δν αύ­
τοίς«, ειπεν, »δτι ζώμεν«· και προς Λακεδαιμονίους τρεψάμενος τον Δεκε­
λεϊκον ηγειρεν 3 έπι τους 'Αθηναίους πόλεμον.
1 θάνατον καταγιγνώσκω τινός verurteile jd . zum Tode 2 wίr wollen zeίgen (δείκνυμι, Aor.
εδειξα) 3 έγείρω erwecken

4.
a) Ίφικράτης 1 δ στρατηγος έλεγεν, ώς χερσι μεν έοίκασιν 2 οί ψιλοί 3 , ποσι δε
το ίππικόν, ή δε φάλαγξ στέρνωι και θώρακι 4 , κεφαλήι δε δ στρατηγός.
b) Κρινόμενος δε θανάτου, προς τον συκοφάντην »ΟΙα ποιείς, ώ άνθρωπε,«
είπε, »Πολέμου περιεστώτος 5 την πόλιν περl έμού πείθων βουλεύεσθαι και
μη μετ' έμού. «
1 Erfolgreicher athen. Heerfϋhrer (1. Η. 4. Jh.) 2 εοικα (Perfekt) gleichen 3 ψιλός
Leichtbewaffneter 4 τό στέρνον Brust, δ θώραξ Brustkorb, Brustpanzer 5 περιεστώς
(Part. Perf.) um etwas herum stehend

5.
Φίλιππος ό 'Αλεξάνδρου πατήρ, φρούριόν 1 τι βουλόμενος λαβείν όχυρόν 2 ,
ώς άπήγγειλαν οί κατάσκοποι 3 χαλεπόν είναι παντάπασιν και άνάλωτον4,
 ANTHOLOGION 247

ηρώτησεν εί'. χαλεπον οϋτω έστίν, &στε μηδε δνον προσελθείν χρυσίον κομί­
ζοντα.
1 Festung, Fort 2 fest, stark 3 Spaher 4 uneinnehmbar

6.
'Αντίγονος ό μονόφθαλμος\ όναρ iδc:bν χρυσοϋν θέρος έξαμώντα 2 Μιθρι­
δάτην, έβουλεύσατο κτείναι, καl Δημητρίωι τώι υίώι φράσας &ρκωσε 3
σιωπήσαι· ό δε, παραλαβc:bν 4 τον Μιθριδάτην και συμπεριπατών παρα θά­
λασσαν, έν τώι αί'.γιαλώι 5 κατέγραψε τώι δόρατι· 6 »φεϋγε, Μιθριδάτα«.
έκεϊνος δε νοήσας έφυγεν εί'.ς Πόντον κά.κεί βασιλεύων διετέλεσεν •
7

1 Κοπίg Antigonos (t 301 ), einer der Nachfolger (Diadochen) Alexander d. Gr.; sein Sohn, der Stad-
teeroberer (Poliorketes); Mithridates, eίη persischer Adliger, Vorfahr des groBen Gegners der Ro-
mer. 2 το -θέρος Sommer, Ernte; (f:ξ-)άμάω (vollig) ernten 3 όρκόω schworen las-
sen 4 Part. Aor. παραλαμβάνω, beiseitenehmen S »ό αtγιαλός Meeresufer,
Strand 6 το δόρυ, -ατος Speer 7 διατελέω ποιών τι (fahre fort tuend ) tue etwas dau-
ernd

7.
1
Πύρρον οί υίοί, παίδες όντες, ηρώτων, τίνι καταλείψει την βασιλείαν· και ό
Πύρρος εlπεν· »δς άν ύμών 6ξυτέραν 2 εχηι την μάχαιραν.«
1 Κοηίg Pyrrhos vοπ Epirus (t 27), der groBe Gegner der Romer und der Karthager 2 όξύς
scharf. - Im nachklassischen Griechisch dient der Komp<1rativ oft auch als Superlativ

8.
a) Καίσαρ ό Σεβαστός , τών Άλεξανδρέων μετα την aλωσιν 2 τα δεινότατα
1

πείσεσθαι 3 προσδοκώντων4, ά.ναβας έπl το βήμα 5 καl παραστησάμενος 6

'Άρειον 7 τον Άλεξανδρέα, »φείδεσθαι μεν τής πόλεως« εφη »Πρώτον δια το
μέγεθος καl το κάλλος, επειτα δια τον κτίστην Άλέξανδρον, τρίτον δε δι'
'Άρειον τον φίλον.«
1 Caesar Augustus 2 ή &λωσις die Einnahme 3 πάσχω erfahre, erleide, Fut. πείσο-
μαι 4 προσδοκάω erwarten 5 Rednerbϋhne 6 neben sich stellend (Part. Aor.
παρίσταμαι) 7 Arius Didymus, Philosoph

b) Γάϊον δε τον θυγατριδοϋν 1 είς Άρμενίαν ά.ποστέλλων ηιτείτο 2 παρα θεών

εύνοιαν αύτώι Πομ.πηίου, τόλμαν 3 δε την 'Αλεξάνδρου, τύχην δε την έαυτοϋ
παρακολουθήσαι 4 •
1 ό -6-υγατριδούς, -ού Tochtersohn, Enkel 2 αtτέω (er-)bitten 3 ή τόλμα Wage-
mut 4 (παρ-)άκολουθέω folgen, begleiten

c) Άκούσας δέ, δτι 'Αλέξανδρος, δύο και τριάκοντα γεγονως έτη, κατε­
στραμμένος1 τα πλείστα, διηπόρει 2 τί ποιήσει τον λοιπον χρόνον, έθαύμα-
248 ANTHOLOGION

ζεν, εt μη μείζον Άλέξανδρος εργον ήγείτο τού κτήσασθαι 3 την ήγεμονίαν το

διατάξαι 4 την ύπάρχουσαν 5 •
1 unterworfen habend (Part. Perf. καταστρέφομαι) 2 (δι-)άπορέω (πόρος Wτορος, -ον)
keinen Weg sehen, sich fragen, wundem 3 κτάομαι, κτήσομαι erwerben 4 Infin. Aor.
διατάσσω in Ordnung bringen, verwalten 5 ύπάρχειν vorhanden sein

Β '. Σοφών άποφθέγματα

1.
Σωκράτης tδων πλούσιον άπαίδευτον »ίδού«, εφη, »tό χρυσοϋν πρόβα­
τον« 1 •
1 Schaf
2.
Άντισθένης έρωτηθεις ύπό τινος, τί τόν υίον διδάξει, εlπεν· »εί μεν θεοίς
1

αυτόν συμβιούν 2 έθέλεις, φιλόσοφον, είδε άνθρώποις, Qήτορα.«

1 Jίinger des Sokrates 2 σuμβιόω leben mit . . .

3.
Άρίστιππος, ό Κυρηναίος φιλόσοφος, έρωτηθείς, δια τί τοίς μοχθηροίς 1
πλησιάζει 2 , εlπεν· »δtι και ίατροι τοίς νοσούσιν.«
t μοχ{tηρός scWecht 2 sich nahern, umgehen mit

4.
a) Άριστοτέλης έρωτηθεις ύπό τινος, τί aνθρωπος Ι:σον εχει θεώι, εlπε· »tό
ευεργετείν. «
b) Ό αlιτός έρωτηθείς, τί δυσκολώτατόν 1 έστιν έν βίωι, είπε· »tό σιωπάν.«
c) Ό αυτός έρωτηθείς, τί τάχιστα γηράσκει, εlπε· »χάρις.«
1 schwierig

5.
Θεόφραστος 1 λάλωι 2 περιπεσό>ν 3 εlπεν· »αi~ριόν σε πού εσται μη ίδείν;«
1 Theophrast (t 287), der Schiiler des Aristoteles 2 Schwatzer 3 περιπ(πτω (herumfal-
len, Part. Aor.) begegnen

6.
Δημώνακτος 1 .Σιδωνίου ποτε σοφιστού Άθήνησιν ευδοκιμούντος 2 και λέ­
γοντος ύπερ έαυτού επαινόν τινα τοιούτον' δτι πάσης φιλοσοφίας πεπείρα­
ται - συ χείρον 3 δε αυτα είπείν ά ελεγεν· »'Εaν 'Αριστοτέλης με καλήι έπi τό
Λύκειον, έψομαι 4 · άν Πλάτων έπι την Άκαδημίαν, άφίξομαι 4 · άν Ζήνων 5 ,
 ANTHOLOGION 249

έπι τήι Ποικίληι 5 διατρίψω· άν Πυθαγόρας καλήι, σιωπήσομαι 6 .« Άναστας

oi'Jν έκ μέσων τών άκροωμένων 7 δ Δημώναξ, »Ούτος«, tφη (προσειπ<l>ν το
δνομα), »καλεί σε Πυθαγόρας.«
1 Kynischer Philosoph (2. Jh. n.Chr.), uns nur durch Lukians Schrifτ zu s. Preis bekannt 2 ίη
hohem Ansehen stehen 3 nicht schlechter (ist es), ich kann ebensogut 4 werde folgen
(Επομαι); werde ankommen (άφικνέομαι) 5 Zenon, der Griinder der Stoa, genannt nach der
Stoa Poikile ίη Athen 6 das >Heilige Schweigen< der Pythagoreer 7 άκροάομαι zuhoren

β'. ΘΑΥΜΆΣΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΆΔΟΞΑ

Wundersame Brauche und erstaunliche Tatsachen

Seltsame Erscheinungen ίη der Ν atur und bei den Menschen zu beobachten,
beschreiben und sammeln: das ist eine Spielart der griechischen Entdeckerfreude
(ίστορία).
GroBe Geister wie Aristoteles und Kallimachos werden damit in Verbindung
gebracht. Die auf uns durch mittelalterliche Handschriften gekommenen Samm-
lungen sind zum einen Teil anonym, zum andern zitieren sie geringere Autoren
der romischen (Nikolaos von Damaskus, Phlegon von Tralles, Sotion) und hel-
lenistischen Epoche und sogar - aber falschlich - Aristoteles; ihr Inhalt reicht
vom Bemerkenswerten und Bedeutsamen bis zu seichten Platitίiden - wie die
folgenden Proben zeigen werden.

Α'. Θαυμάσια τινά: Έκ τών Νικολάου 1

1.
Δαρδανείς, 'Ιλλυρικόν εθνος, τρις έν τώι βίωι λούονται μόνον, δταν γεννών­
ται καi έπι γάμοις καi τελευτώντες.
1 Nikolaos νοη Damaskus, ein vielseitiger Schriftsteller, lebte am Hof Herodes' 1.

2.
(1) Γαλακτοφάγοι, Σκυttικόν εθνος, aοικοί τέ είσι και νομάδες, ίί>σπερ καi οί
πλείστοι Σκυθών· τροφην δ' tχουσι γάλα μόνον ϊππειον, έξ ού τυροποιούν­
τες1 έσttίουσι καi πίνουσι· καί είσι δια τούτο δυσμαχώτατοι, συν αύτοίς
πάντηι την τροφην έχοντες. σδτοι καi Δαρείον έτρέψαντο. (2) είσι δε καi δι­
καιότατοι, κοινα εχοντες τά τε κτήματα καi τας γυναίκας, ίί>στε τους μεν
πρεσβυτέρους αύτών πατέρας όνομάζειν, τους δε νεωτέρους παίδας, τους δ'
f]λικας 2 άδελφούς. (3) ών ήν καi Άνάχαρσις, εlς τών έπτα σοφών νομισθείς,
δς ήλttεν είς την Έλλάδα, ϊνα ίστορήσηι 3 τα τών aλλων νόμιμα. (4) παρα τού­
τοις ουδε εlς συτε φθονών, ως φασιν, οiJτε μισών οϋτε φοβούμενος
250 ANTHOLOGION

[στορήθη 3 δια την τού βίου κοινότητα και δικαιοσύνην. (5) μάχιμοι δ' ούχ
ήττον αύτών αί γυναίκες ή οι aνδρες, και συμπολεμούσιν αύτοίς, δταν δέηι.
1 ό τϋρός Kase 2 ό ήλιξ Altersgenosse, gleichaltrig 3 ιστορέω erforschen, herausfinden

3.
1. Λακεδαιμονίοις τέχνας μανθάνειν άλλας fι τaς εις πόλεμον χρησίμους
αtσχρόν έστιν. 2. έστιώνται 1 δε πάντες έν κοινώι. 3. τους δε γέροντας αισχύ­
νονται ούδΕν ήττον ή πατέρας. 4. γυμνάσια δ' &σπερ άνδρών έστιν, ούτω και
παρθένων. 5. χρηματίζεσθαι 2 δ' αίσχρόν Σπαρτιάταις. 6. νομίσματι 3 δε
χρώνται σιδηρώι· έaν δε παρά τινι εύρεθήι χρυσός ή aργυρος, θανάτωι
ζημιούται. 7. σεμνύνονται 4 δε πάντες έπι τώι ταπεινους 5 αύτους παρέχειν
και κατηκόους 6 ταίς άρχαίς. 8. μακαρίζονται 7 δε μάλλον παρ' αύτοίς οί γεν­
ναίως άποθνήισκοντες ή οι εύτυχώς ζώντες. 9. αtσχρόν δ' έστι δειλών
σύσκηνον ή συγγυμναστην γενέσθαι. 1Ο. συνεκπέμπονται δε τώι βασιλεί
8

μάντεις και ίατροi και αύληταί 9 , οlς έν ταίς μάχαις άντi σαλπίγγων άει
χρώνται. 11. μάχονται δ' έστεφανωμένοι. 12. ύπανίστανται 10 δε τώι βασιλεί
πάντες πλην τών έφόρων. 13. ομνύει δε πρό τής άρχής ό βασιλευς κατα τους
τής πόλεως νόμους βασιλεύσειν.
1 έστιάομαι (bewirtet werden) speisen 2 Geldgeschafte betreiben 3 Mϋnze,
Geld 4 stolz sein 5 niedrig, unterwϋrfig 6 gehorsam 7 glϋcklich (selig)
preιsen 8 σκηνή Hίitte, Zelt 9 αύλός Flδte, > αύλέω > αύλητής 1Ο bescheiden
aufstehen

4.
Κρήτες πρώτοι Έλλήνων νόμους έσχον, Μίνωος θεμένου1, δς και πρώτος
έθαλασσοκράτησεν. προσεποιείτο 2 δε Μίνως παρa τού Διός αύτους με­
μαθηκέναι, δι' έννέα έτών είς τι όρος φοιτών 3 , έν ώι Διός aντρον 4 είναι έλέ­
γετο, κάκείθεν άεί τινας νόμους φέρων τοίς Κρησί.
1 νόμον θέμενος ein Gesetz gebend 2 προσποιούμαι vorgeben, sich stellen als ob
3 φοιτάω gehen 4 τό aντρον Hohle

5.
Παρa Ταρτησίοις 1 νεωτέρωι πρεσβυτέρου καταμαρτυρείν ούκ έξεστιν.
1 Tartessus, Stadt und Land ίη Sϋdspanien, in der Gegend des Flusses Guadalquivir

6.
Όμβρικοί , δταν πρός άλλήλους έχωσιν άμφισβήτησιν 2 , καθοπλισθέντες 3
1

ώς έν πολέμωι μάχονται· και δοκούσι δικαιότερα λέγειν οί τους έναντίους

άποσφάξαντες 4 •
1 Die Umbrer (ίη ltalien; ungewisser Herkunft) 2 ά.μφισβητέω streiten 3 δπλα (Waf-
fen), > όπλίζω 4 σφάττω schlachten (σφαγή)
 ANTHOLOGION 251

7.
Κελτοι οί Ώκεανώι γειτνιώντες αίσχρον ήγούνται τοίχον 2 καταπίπτοντα ή
1

οίκίαν φεύγειν. πλημυρίδος 3 δε έκ τής έξω θαλάττης έπερχομένης με{t'

δπλων άπαντώντες ύπομένουσιν έως κατακλύζονται 4 , ίνα μη δοκώσι φεύ­
γοντες τον θάνατον φοβείσθαι.
1 ό γείτων (Nachbar), > γειτνιάω 2 ό τοίχος, -ου (Haus-)Mauer, Wand (vgl. το τείχος, -ους
Stadtmauer) 3 ή πλημυρίς, -ίδος Flut 4 κλύζω hinwegspϋlen (v. d. See)

Β'. Παράδοξά τινα

1.
Έν τήι 'Ασκανίάι λίμνηι οϋτω νιτρώδές 2 έστι το ϋδωρ, &στε τa ίμάτια ούδε­
1

νος έτέρου ρύμματος 3 προσδείσθαι· κάν πλείω χρόνον έν τώι ϋδατι έάσηι τις,
διαπίπτει. (Ps. -Aristoteles 53 W)
1 Heute Isnίk Gol (See von Nίcaea), ostl. vom Marmara-Meer 2 natrίumhaltig (offenbar Na-
trίumkarbonat, also Soda) 3 Waschmittel, von ρύπτω waschen (mίt Seife u.dgl.)

2.
Περi τον Ήριδανον 1 ποταμόν έστι λίμνη ϋδωρ έχουσα θερμόν, όσμi}ν 2 δε
βαρείαν, άφ' ής ούδεν ζώιον γεύεται 3 • (Sotion 31 W)
1 Der FluB Ρο 2 Geruch 3 kosten (m. Gen.), essen, trinken

3.
'Εν μιάι τών έπτό. νήσων τών Αίόλου καλουμένων, η καλείται Λιπάρα, τά­
φον είναι μυθολογοϋσι, περi ού και a.λλα μεν πολλa και τερατώδη 1 λέγουσι,
τούτο δέ, δτι ούκ ασφαλές έστι προσελθείν προς έκείνον τον τόπον νυκτός,
πάντες συμφωνούσιν· έξακούεσθαι γaρ τυμπάνων και κυμβάλων ήχον
γέλωτά τε μετa θορύβου και κροτάλων 2 έναργώς 3 • (Ps.-Aristoteles 106 W)
1 το τέρας, -ατος Wunder 2 τa κρόταλα Kastagnetten (κροτέω larmen) 3 deutlich

4.
Έν Ίταλίάι έστι λίμνη Σάβατος 1 καλουμένη, ής δταν το ϋδωρ διαυγες 2 γένη­
ται, καταφαίνονται έν τώι βυθώι 3 θεμέλιοι 4 πολλοι και ναοi και πλήθος
άνδριάντων. Φασi δε οί έπιχώριοι, πόλιν ποτε σδσαν καταποθήναι 5 .
(Sotion 41 W)
1 Der Lacus Sabatinus der Romer, jeτzt Lago di Bracciano, 40 km nordwestlich von Rom
2 διαυγής, -ές durchscheinend, durchsichtίg (1) αύγή Lichtstrahl) 3 ό βυθός Tίefe, Ab-
grund 4 θεμέλιος, -ον (Adj.) was zum Grund, Fundament, gehort; daher ό θεμέλιος
(λίθος), auch τό θεμέλιον Grundstein; meίst Plur.: Fundamente 5 verschlungen worden sei
(καταπ(νω - κατFJtό{}η).
252 ANTHOLOGION

5-9 Άρχαιολογικά: 'Εκ τών Φλέγοντος 1

5.
(xii.) 'Εν Δαλμαi:ίάι, εν τώι τής Άρτέμιδος καλουμένωι σπηλαίωι 2 , έστιν
tδείν πολλα σώματα, ών τα τής πλευράς 3 όστά ύπερβάλλει έκκαίδεκα πήχεις.
1 Der gelehrte Phlegon νοη Tralleίs (ίη Kleίnasίen, am Maander) war Sklave, Freίgelassener und Rei-
sebegleiter des Kaίsers Hadrian 2 τό σπήλαιον Hohle 3 ή πλευρά Rippe, Seite

6.
(χίχ.) Θεόπομπος δέ φησιν δ Σινωπεvς 1 εν τώι Περι σεισμών, έν τώι Κιμμε­
ρικώι Βοσπόρωι 2 , σεισμού γενομένου, τών παρ' αύτοίς τινα άναρραγήναι 3
λόφον και άναβαλείν όστά ύπερμεγέ{}η 4 , ώστε την σύνθεσιν τού σκελετού
πηχών εύρεθήναι είκοσιτεσσάρων· ταύτα δέ φησι τούς περιοικούντας βαρ­
βάρους είς την Μαιώτιν 5 ρίψαι λίμνην.
1 Unbekannt 2 Strafie νοn Kertsch 3 άνερράγη brach auf (lntrans. Aor. Qήγνυ-
μι) 4 ύπερμεγέθης, - ες (ion. und nachklass.) = ύπέρμεγας, -α, -άλη (att.) sehr groB
5 das Asowsche Meer

7.
(xvi.) Και τα έν τήι Ψόδωι δε παρειλήφαμεν 1 όστά τηλικαύτα τό μέγεθος, ώς
παραβαλλομένους 2 τους νύν άνθρώπους πολυ καταδεεστέρους 3 είναι.
1 wίr haben empfangen (als Oberlίeferung) = es ist ϋberlίefert (Perf. παραλαμβάνω) 2 dane-
bengeworfen (danebengesτellt, zum Vergleίch) = verglίchen 3 καταδεής, - ές ermangelnd,
mangelhaft

8.
(xiii.) Άπολλώνιος δε δ γραμματικός 1 ιστορεί 2 , έπι Τιβερίου Νέρωνος σεισ­
μόν γεγενήσθαι και πολλας και όνομαστας 3 πόλεις τής 'Ασίας aρδην 4 άφ­
ανισθήναι, &ς ϋστερον ό Τιβέριος οίκείάι δαπάνηι 5 πάλιν άνώρθωσεν 6 • 2.
άv6' ών κολοσσόν 7 τε αυτώι κατασκευάσαντες 8 άνέθεσαν 9 παρα τώι τής
'Αφροδίτης ίερώι, δ έστιν έν τήι 'Ρωμαίων άγοράι, και τών πόλεων έκάστης
έφεξής 10 άνδριάντας παρέστησαν. 11
1 unbekannt 2 berίchtet 3 namhaft 4 vollίg 5 Aufwendung, Kosten
6 άνορθόω wίederaufrίchten, herstellen 7 Standbίld (nίcht notwendig •kolossal<)
8 verfertίgen (-άζω) 9 sie stellten auf, errichteten (άνατίθημι) 10 der Reihe nach
11 stellten daneben auf

(xiv.) 3. 'Έπαθον δε και τής Σικελίαςύπό τού σεισμού ουκ όλίγαι πόλεις, καi
τα πλησίον τού Ψηγίου. κατα δη τής γής τας διαστάσεις 1 έφάνη σώματα
ύπερμεγέ{}η 2 , α έκπλαγέντες οι έπιχώριοι 3 κινήσαι μεν ώκνησαν 4 , δείγματος
δ' ενεκεν έπεμψαν εt.ς την Ψώμην όδόντα ένός, συ ποδιαίον 5 μόνον, άλλ'
ύπερβάλλοντα και τούτο τό μέτρον. 4. έπιδείξαντες δε Τιβερίωι οί πρέσβεις
 ANTHOLOGION 253

εi:ροντο 6 , εί βούλεται κομισθήναι τον fιρω προς αύτόν. ό δε προς ταύτα έμ­
φρόνως Ε:βουλεύσατο, μήτε τής γνώσεως τού μεγέθους έαυτον άποστερήσας,
τότε άνόσιον τής νεκροσυλίας 7 παραιτησάμενος 8 • 5. γεωμέτρην γάρ τινα
τών ουκ άφανών, Ποϋλχρον όνόματι, τιμώμενον ύπ' αύτού δια την τέχνην,
καλέσας πρόσωπον έκέλευσε πλάσαι προς το μέγεθος τού όδόντος.
9
6. ό δε σταθμησάμενος , ήλίκον άν γένοιτο τό τε σύμπαν σώμα καi το
πρόσωπον αύτού τώι τού όδόντος ογκωι, έργασάμενος δια ταχέων έκόμισε 10
τώι α-Uτοκράτορι. κάκείνος είπών, άρκείσθαι 11 τήι θέάι 12 ταύτηι, άποπέμπει
τον όδόντα έκείσε δθεν καi έκομίσ{)η.
1 Spalten 2 s.o. 6 Anm. 4 3 Anwohner 4 όκνέω zogern 5 1 FuB
lang 6 είρομαι (ionίsch und nachklassisch; attisch f:ρομαι und έρωτάω) fragen 7 Lei-
chenberaubung, -schandung 8 von sίch wegbittend, ablehnend 9 σταθμάομαι messen,
schatzen 1Ο brachte (doch gewίB ein maBgerechtes Modell oder Zeichnung) 11 sich be-
gnϋgen 12 (Ν.Β. Nίcht θεάι!)

9.
(xvii.) Λέγεται δε καi πλησίον Ά{)ηνών νήσόν τινα είναι, ταύτην δη τους
Ά{)ηναίους βούλεσθαι τειχίσαι· σκάπτοντας 1 ο-δν τους θεμελίους 2 τών
τειχών εύρείν σορον 3 έκατον πηχών, έν ήι είναι σκελετον tσον τήι σορώι, Ε:φ'
ής έπιγέγραπται τάδε·
•:·τέθαμμ' 4 δ Μακρόσειρις έν νήσωι μακράι,
ετη βιώσας πεντάκις τα χίλια.
1 grabend 2 s.o. 4 Anm. 4 3 ή σορός Urne; Sarg 4 τέθαμμαι <-θάπτω
Dies ist doch wohl ein Scherz und Persiflage der archaologischen lnteressen, welche die vorange-
henden Stϋcke bezeugen (selbst wenn Phlegon dίes nicht gemerkt haben sollτe) .

Γ'. Περi ζώιων

1.
Περi ίχθύων· 'Εν Ίνδοίς, έν τώι Κέρατι 1 καλουμένωι ποταμώι, ίχθύδιά φασι
γίνεσθαι, α έν τώι ξηρώι πλανάται και πάλιν άποτρέχει είς τον ποταμόν. 2
(Sotion 71 G)
1 unbekannt 2 Die erstaunliche Nachricht ist korrekt. Es handelt sich um die Schlammsprin-
ger oder Baumsteiger, eine Fischart (verwandt mit der Grundel ίη nordlichen Gewassern), welche ίη
den Mangrovenwaldern an sϋdasiaτischen Kίisten haufίg ίsτ

2.
Περi λέοντος Λέοντα νοσούντα τών μεν aλλων ούδεν όνίνησι 1, φάρμακον δέ
έστιν αύτώι τής νόσου βρωθεiς 2 πί{)ηκος. (Aelian. V.H. xii. 9)

1 nίitzt 2 gefressen. - Du kennst gewiB das betreffende Gedicht νοη Heine

254 ANTHOLOGION

3.
Περι δελφίνος Φιλαν&ρωπότατον δέ έστι και συνετώτατον τών ζώιων ό
δελφίς. Φύλαρχος 1 γούν έν τήι δωδεκάτηι >Κοίρανος<, φησίν, >ό Μιλήσιος,
ίδών άλιέας τώι δικτύωι λαβόντας δελφίνα και μέλλοντας κατακόπτειν, άρ­
γύριον δους και παραιτησάμενος 2 άφήκεν 3 είς το πέλαγος. και μετό. ταύτα,
ναυαγίάι 4 χρησάμενος περι Μύκονον και πάντων άπολομένων, μόνος ύπό
δελφίνος έσώ{}η ό Κοίρανος. τελευτήσαντος δ' αύτού γηραιού έν τήι πατρίδι
και τής έκφοράς 5 παρό. την θάλατταν γιγνομένης, κατό. τύχην έν τώι λιμένι
πλήθος δελφίνων έφάνη έν τήι ήμέράι έκείνηι, μικρόν άπωτέρω 6 τών έκκομι­
ζόντων τον Κοίρανον, ώσει συνεκφερόντων και συγκηδευόντων 7 τον
άνθρωπον.< (Athen. 606d)

1 ein Histoήker des 3. Jh. v.Chr., ίm 12. Buch (seines Geschichtswerks) 2 weg-, losbit-
tend 3 lieB fort 4 Schiffbruch 5 Leichenzug (έκφέρειν) 6 entfem-
ter 7 το κήδος Kummer, Klage (um Verwandte)

4.
Περι έλέφαντος Ό δε αύτος ίστορεί Φύλαρχος διό. τής εικοστής 1 δσην έλέ­
(pας τό ζώιον φιλοστοργίαν εσχεν εις παιδίον. γράφει δ' οϋτως τούτωι δε τώι
έλεφάντι συνετρέφετο θήλεια έλέφας, fιν Νίκαιαν έκάλουν· ήι τελευτώσα ή
τού τρέφοντος Ίνδού γυνη παιδίον αl°Jτής τριακοσταίον 2 παρακατέθετο 3 •
άποθανούσης δε τής άνθρώπου δεινή τις φιλοστοργία γέγονε τού {}ηρίου
προς τό παιδίον· ούτε γό.ρ άπ' αύτού χωριζόμενον 4 τό βρέφος ύπέμενεν, τό δε
εί μη βλέποι τό παιδίον Τ]σχαλλεν 5 • δτ' οi1ν ή τροφός 6 έμπλήσειεν αυτό τού
γάλακτος, άνό. μέσον τών ποδών τού {}ηρίου έτίθει αυτό έν σκάφηι 7 • είδε μη
τούτο πεποιήκοι, τροφην ουκ έλάμβανεν ή έλέφας. και μετό. ταύτα δι' δλης
τής ή μέρας τους καλάμους 8 λαμβάνων έκ τών παρατιθεμένων χορτασμάτων 9
καθεύδοντος τού βρέφους 10 τό.ς μυίας άπεσόβει· 11 δτε δε κλαίοι, τήι προ­
βοσκίδι 12 την σκάφην έκίνει και κατεκοίμιζεν 13 αυτό. (Athen. 606f)

1 im 20. Buch (seines Geschichtswerks) 2 30 Tage alt 3 anvertraute, ίibennach-

te 4 getrennt 5 war bekίimmert (άσχάλλω) 6 Amme 7 Trog, Wie-
ge 8 Schilf, Halm 9 παρατί{}ημι vorlegen, χόρτασμα Futter 10 το βρέφος
Baby 11 άποσοβέω fortscheuchen 12 Rίissel 13 wiegte ίη Schlaf

5.
Ήροδότου· Περi κροκοδίλου (Πώς {}ηρεύουσιν αύτον Αίγύπτιοι)· Άγραι 1
δέ σφεων πολλαι κατεστάσι και παντοίαι 2 • η δ' ών εμοιγε δοκέει άξιωτάτη
άπηγήσιος είναι, ταύτην γράφω. έπεό.ν 3 νώτον 4 ύός δελεάσηι 5 περι άγκι­
στρον, μετίει ές μέσον τον ποταμόν, αύτός δε έπι τού χείλεος 6 τού ποταμού,
έχων δέλφακα 7 ζωήν 8 , ταύτην τύπτει. έπακούσας δε τής φωνής ό κροκόδιλος
ϊεται κατa την φωνήν, έντυχών δε τώι νώτωι καταπίνει· οί δε ελκουσι. έπεό.ν
 ANTHOLOGION 255

δε έξελκυσθήι 9 ές γήν, πρώτον άπάντων ό {}ηρευτης πηλώι 10 κατ' ών έπλα­

σε11 αύτοϋ τους όφθαλμούς- τούτο δε ποιήσας κάρτα 12 ευπετέως 13 τα λοιπα
χειροί:ιται 1 4, μη δε ποιήσας τούτο, συν πόνωι. (Ηdτ. 11 70)

1 ή άγρα Jagd 2 παντοίος, -ον, -ά von aller Art 3 = έπεί + άν 4 Rίicken (τό
νώτον, δ νώτος) 5 τό δέλεαρ, -ατος Koder, > δελεάζω
kodern, mit einem Kδder versehen,
als Κ. anbringen 6 τό χείλος Lίppe, Ufer 7 δ δέλφαξ, -ακος Schwein 8 ζωός,
-όν, -ή lebendig 9 έξελκύω herauszίehen 1Ο δ πηλός Schlamm 11 καταπλάσσω
beschmieren, bepflastem 12 sehr 13 leicht 14 χειρόομαι ϋberwaltigen

Dasselbe in attischer erklarender Paraphrase:

Άγραι (θήραι) δε αύτών (τών κροκοδίλων) πολλαi καθεστάσιν (είσiν) και
παντοίαι· η δ' ούν εμοιγε δοκεί άξιωτάτη άφηγήσεως (διηγήσεως) εlναι,
ταύτην γράφω. Έπειδαν νώτον ύός (ό {}ηρευτης) δελεάσηι περi άγκιστρον
(Δελεάσας γαρ ... άγκιστρον), μεθίησιν είς μέσον τον ποταμόν (τον Νεί­
λον), αύτός δε έπi τοϋ χείλους τού ποταμού (έστηκε καi) έχων δέλφακα
ζώσαν, ταύτην τύπτει. Έπακούσας δε τής φωνής (τής δέλφακος) ό κροκόδι­
λος ϊεται κατα (έπi) την φωνήν, έντυχ(ον δε τώι νώτωι (τώι έπi τού άγκί­
στρου, τούτο) καταπίνει· ο[ δε (&ηρευταi πάντες) ελκουσιν. Έπειδαν δε έλ­
κυσθήι έπi την γήν, πάντων (ο-δν) πρώτον ό {}ηρευτης πηλώι καταπλάττει
τους όφθαλμους αύτού· τούτο γαρ ποιήσας μάλα ραιδίως τα λοιπα χειρούται
(ό {}ηρευτής)· μη ποιήσας δε τούτο, έπιπόνως (πόνου δεήσει).

γ'. ΑΙΣΩΠΟΥ ΑΙΝΟΙ

Aesop-Fabeln
Der phrygische Sklave .Άsop ίsτ der Held einer griechischen Volkserzahlung,
die ίη mίttelalτerlichen Handschriften fortlebt, aber schon Herodot bekannt
war. Viele der ihm zugeschriebenen Fabeln sind wahrscheinlich schon zu der
Zeit, zu der man ίiberhaupt von griechischer Literatur sprechen kann, in griechi-
schen Familien erzahlt worden, aber die erhaltene Sammlung zeigt ίη ihrer Spra-
che Zίige der letzten Jahrhunderte der Antike, d.h. etwa des 4.-6. Jh. n.Chr.
Schon die kleine folgende Auswahl wird zeigen, daB der Begriff der .Άsopi­
schen αlνοι (oder λόγοι oder άπόλογοι; als μύθοι wurden sie erst viel spater be-
zeichnet) keineswegs auf Tierfabeln beschrankt war.

ι.

Βόες και άξων · Βόες aμαξαν εlλκον. Τού δ' άξονος 1 τρίζοντος 2 έπιστραφέν­
1

τες εφασαν προς αυτόν· »ώ σδτος, ήμών το δλον βάρος φερόντων συ κέκρα­
γας;«

1 Achse 2 τρίζω quietschen

256 ANTHOLOGION

Abbildung 10: Der Fuchs belehrt Asop. Schale aus Bologna (ca. 450 v.Chr.).

2.
Δρύς και κάλαμοι 1 · Δρϋν άνεμος έκριζώσας 2 εις ποταμον έρριψεν. Ή δε φε­
ρομένη τους καλάμους ηρώτα· »Πώς ύμείς, άσθενείς οντες, ύπο τών βιαίων 3
άνέμων ουκ έκριζούσθε;« οί δε εlπον· »Ύμείς τοίς άνέμοις μάχεσθε και δια
τούτο έκριζοϋσθε· ήμείς δε παντl άνέμωι ύποπίπτοντες 4 άβλαβείς διαμένο­
μεν .«
1 ή δρύς, δρυός Baum, bes. Eiche; ό κάλαμος Rohr, Schilf 2 ή {>ίζα (!) 3 ή βία (!)
4 ύποπίπτω niederfallen, sich beugen

3.
Λέων γηράσας καl άλώπηξ 1 · Λέων γηράσας και μη δυνάμενος δι' άλκής
έαυτώι τροφην πορίζειν, έγνω δείν δι' έπινοίας 2 τούτο πράξαι. Και δη πα­
ραγενόμενος εις τι σπήλαιον, και ένταϋθα κατακλιθείς, προσεποιείτο 3 νο­
σείν· και οϋτω τα παραγενόμενα προς αυτόν εις έπίσκεψιν 4 ζώια συλλαμ­
βάνων κατήσθιε. Πολλών δε θηρίων καταναλωθέντων 5 άλώπηξ το τέχνασ­
μα6 αύτού συνείσα 7 παρεγένετο, και στάσα άπωθεν τού σπηλαίου έπυνθά­
νετο αύτοϋ, πώς έχοι· τού δε ειπόντος »Κακώς« και την αtτίαν έρομένου, δι'
fιν ούκ εισέρχεται, έφη· »άλλ' έγωγε εtσήλθον αν, ει μη έώρων πολλών ει­
σιόντων ίχνη 8 , έξιόντος δε ουδενός.«
1 ό, ή άλώπηξ, -πεκος Fuchs 2 ή έπίνοια Nachdenken, Plan, List 3 προσποιέομαι
vorgeben, vorτauschen 4 ή έπίσκεψις Besuch (nachklass.) 5 καταναλίσκω aufwenden,
aufbrauchen; nachklass. aufessen 6 Κ unstgήff 7 verstehend (Pan. Aor. συνίημι)
8 το ίχνος Spur

4.
Παϊς λουόμενος Παίς ποτε λουόμενος 1 Εν τινι ποταμώι έκινδύνευσεν άπο­
πνιγήναι2. ιδων δέ τινα όδοιπόρον 3 , τούτον έπi βοηθείάι έκάλει· ό δε έμέμφε-
 ANTHOLOGION 257

το 4 τώι παιδi ώς τολμηρώι. 5 Τό δε μειράκιον εlπε πρός αυτόν· » άλλό. νύν μοι
βοήθει, ϋστερον δε σωθέντι μέμφου. «
1 λούομαι baden 2 πνίγω erwίirgen 3 der des Weges kommt, Passant 4 μέμφο-
μαί τινιjd. tadeln 5 ή τόλμα Kίihnheit, Vorwitz

5.
Άνδροφόνος Άνθρωπόν τις άποκτείνας ύπό τών εκείνου συγγενών έδιώ­
κετο. Γενόμενος δε κατό. τόν Νείλον ποταμόν, λύκου αυτώι άπαντήσαντος,
φοβηθεiς άνέβη επί τι δένδρον τώι ποταμώι παρακείμενον 1 , κάκεί έκρύπτε­
το. Θεασάμενος δε ένταύθα δράκοντα έπ' α-Uτόν έρχόμενον, έαυτόν είς τόν
ποταμόν καθήκεν 2 · εν δε τούτωι ύποδεξάμενος αυτόν κροκόδειλος κατήσθι­
εν.

1 danebenliegend (κείμαι) 2 lieB sich herab (ϊημι)

6.
Μώμος · Ζευς καi Προμηθευς καi 'Αθηνά άμιλλώμενοι 2 κατFσκεύασαν 3 , ό
1

μεν Ζευς ταύρον, Προμηθευς δε άνθρωπον, 'Αθηνά δε οlκον· κριτην δε τής

άμίλλης Μώμον εϊλοντο. ό δε τόν μεν Δία ελεγε ήμαρτηκέναι 4 τού ταύρου
τους όφθαλμους έπi τοίς κέρασι μη θέντα 5 , ϊνα βλέπηι πού τύπτει· τόν δε
Προμηθέα, διότι τού άνθρώπου τaς φρένας ουκ εξωθεν κατεκρέμασεν 6 , ϊνα
φανερόν ήι τί βουλεύεται εκαστος τρίτον δε ελεγεν, ώς εδει την Άθηνάν τώι
οtκωι τροχο'Uς ύποθείναι 8 , ϊνα μεταβαίνοντι 9 τώι δεσπότηι ραιδίως συμ­
7

μεταβαίνηι.
και ό Ζευς άγανακτήσας 10 τού 'Ολύμπου αυτόν εξέβαλεν.
1 Tadel (personifiziert) 2 ή δ.μιλλα Wettstreit 3 κατασκευάζω ausrίisten, konstru-
ieren, machen 4 Perf. νοn <'ιμαρτάνω verfehlen, falsch machen 5 θείς, θέντος setzend
(Part. Aor. τίθημι) 6 aufgehangt hat (vgl. κρέμαμαι hangen) 7τροχός Rad 8 un-
tersetzen (vgl. 5) 9 woanders hingehen, umziehen 10 άγανακτέω sich argern, wίitend
sein (werden)

7.
1
Έρμης καi άγαλματοποιός · Έρμης βουλόμενος γνώναι έν τίνι τιμήι παρa
άνθρώποις έστίν, ήκεν άφομοιωθεις 2 άνθρώπωι είς άγαλματοποιού ερ­
γαστήριον. και θεασάμενος Διός άγαλμα έπυνθάνετο »Πόσου; « τού δε εί­
πόντος »δραχμής«, γελάσας f~ρώτα »τό τής'Ήρας πόσου έστίν;« είπόντος δε
ετι μείζονος, θεασάμενος και έαυτού άγαλμα ύπέλαβεν 3 δτι αυτόν' έπειδη
και άγγελός έστι καi έπικερδής 4 , περi πολλού οί άνθρωποι ποιούνται. διό
προσεπυνθάνετο 5 »ό Έρμης πόσου;« και ό άγαλματογλύφος 6 εφη »άλλ' έaν
τούτους 7 άγοράσηις 8 , τούτόν σοι προσθήκην 9 δώσω.«
t Τό άγαλμα, -ατος Standbild (hier wohl Terrakotten) 2 δμοιος - δμοιόω ( !) 3 nahm
an (ύπολαμβάνω) 4 τό κέρδος Gewinn 5 fragte weiter 6 γλύπτω formen,
schnitzen (vgl. Glyptothek) 7 im nachklassischen volkstίimlichen Griechisch w erden δδε und
έκείνος weniger und weniger gebraucht 8 aγοράζω kaufen 9 Zugabe
258 ANTHOLOGION

8.
1
Δημάδης δ Qήτωρ · Δημάδης δ ρήτωρ δημηγορών ποτε Εν Άθηναίοις,
έκείνων μη πάνυ τι αύτώι προσεχόντων, έδεή{}η αύτών δπως έπιτρέψωσιν
αύτώι Αίσώπειον μϋθον είπείν. τών δε συγχωρησάντων 2 άρξάμενος (λεγε·
»Δημήτηρ και χελιδών και Εγχελυς 3 την αύτην όδον έβάδιζον. γενομένων δε
αύτών κατά τινα ποταμόν, ή μεν χελιδων έπτη 4 , ή δε εγχελυς κατέδυ.« 5 και
ταύτα είπών έσιώπησεν. έρομένων δΕ: αύτών »ή ο-δν Δημήτηρ τί επαθεν ;« (φη
»Κεχόλωται6 ύμίν, οϊτινες τα τής πόλεως πράγματα έάσαντες Αίσωπείων
μύθων άκούειν άνέχεσθε.« 7
1 Demades: aτhenischer Poliτiker (t 319 v.Chr.), Rivale des Demosτhenes 2 συγχωρέω ein-
raumen, gestatten 3 Aal 4 flog 5 τauchte (unter) 6 δ χόλος (Galle) Zorn, >
χολόομαι 7 άνέχομαι (mit Gen .) jd. (nachklassisch auch: etwas) aushalτen, zufrieden sein
(Ν.Τ.: Hebr. 13,22; 2. Tim. 4,3)

9.
Πατηρ και θυγατέρες 'Έχων τις δύο θυγατέρας, την μεν κηπουρώι 1 έξέδωκε
προς γάμον, την δε έτέραν κεραμεί. 2 χρόνου δε προελθόντος ήκεν προς την
τού κηπουρού και ταύτην ftρώτα πώς εχοι και έν τίνι αύτοίς εtη τα πράγμα­
τα. ή δε· »τα μεν άλλα«, έφη, »Καλώς εύχου δε τοίς θεοίς, δπως χειμων γένη­
ται και όμβρος πολύς, ϊνα τα λάχανα 3 άρδευθήι 4 • έκείθεν δε ήλθε προς την
τώι κεραμεί συνοικούσαν 5 και αυτής έπυνθάνετο πώς εχοι· ή δε· )) τα μεν
άλλα«, έφη, »Καλώς εύχου δέ, δπως αίθρία 6 τε έπιμείνηι και λαμπρος ό
ήλιος, ϊνα ξηρανθήι 7 ό κέραμος.« Ό δε είπε προς αύτήν· »Σu μεν ευδίαν
ζητείς, ή δ' άδελφή σου χειμώνα· ποτέράι ο-δν ύμών συνεύξωμαι;«
1 ό κήπος (Garten), > ό κηπουρός Gartner (nachklass.) 2 ό κέραμος Topfererde, Ton, > ό
κεραμεύς Topfer 3 die Gemίisepflanzen 4 <'χρδεύω (Pras. att. άρδω) befeuchten,
fruchtbar machen 5 συνοικέω wohnen mit, verheiratet sein mit 6 gutes Wetter
7 ξηρα(νω τrocknen

10.
'Αθηναίος χρεωφειλέτης 1 • Άθήνησιν άνηρ χρεωφειλέτης άπαιτούμενος ύπο
τού δανειστού 2 το χρέος το μΕν πρώτον παρεκάλει 3 άναβολi]ν 4 αυτώι παρα­
σχέσθαι, άπορείν φάσκων. ώς δε ούκ έπειθε, προσαγαγών ύν fιν μόνην είχε,
παρόντος αυτού έπώλει. ώνητού 5 δε προσελθόντος και διερωτώντος εί το­
κας6 ή ύς είη, έκείνος έφη μη μόνον αύτην τίκτειν, άλλα και παραδόξως τοίς
μεν γαρ Μυστηρίοις θήλεα 7 τίκτειν, τοίς δε Παναθηναίοις άρσενα. τού δε
έκπλαγέντος προς τόν λόγον, δ δανειστης είπεν »άλλα μη θαύμαζε· αϋτη γάρ
σοι και Διονυσίοις έρίφους 8 τέξεται.
1 Schuldner; τό χρέος Schuld 2 δανείζω Geld leihen, > ό δανειστής 3 παρακαλέω er-
bitten (nachklass.) 4 Aufschub (άναβάλλω) 5 ώνiι Kauf, > ώνέομαι, > ώνητής
6 fahig zu gebaren (also geeignet zum Zίichτen) 7 θήλυς, -υ, -εια weiblich; άρσην, -εν (att.
άρρην) mannlich 8 ό έριφος BOcklein (also jeweils die zum Opfer benotίgten Tiere)
 ANTHOLOGION 259

δ'. ΚΩΜΙΚΑ

Komodienzitate
Aus der ungebardigen »Alten Komodie« des Aristophanes und seiner Zeitge-
nossen Auszίige zu machen, erwies sich als untunlich. »Die Mittlere« und die
»Neue Komodie« des 4. Jahrhunderts-Ahnherrin des heutigen Theaters-ist an-
ders. Ihre Dichter-Alexis, Menander, Philemon sind die groBten Namen - ver-
flochten ίη ihre burgerlich-realistischen Handlungen u.a. auch allgemeinere Re-
flexionen und AuBerungen von der Art, die zu allen Zeiten ein Gottesgeschenk fϋr
Zitatensammler gewesen ist.
Hier folgen einige Beispiele aus solchen, spatantiken Anthologien wie der des
Johannes Stobaeus (mehr oder weniger vollstandige Sriicke - wenigstens von Me-
nander - wurden erst neuerdings durch Papyrusfunde bekannt). ·~
':· Alle Komodien sind ίn Versen geschrieben, allenneist in iambischen Trimetem; darum ist dies bei den
folgenden Exzerpten nicht ausdriicklich angezeigt.

Α'. Περi γάμου και γυναικών•:·

1.
Άκούετε λεώι· Σουσαρίων λέγει τάδε,
υίός Φιλίνου Μεγαρόθεν Τριποδίσκιος 2
κακόν γυναίκες ό.λλ' δμως, ώ δημόται,
, ,, ' - ' "' )1 -
ουκ εστιν οικειν οικιαν ανευ κακου.

1 Dies ist hochstwahrscheinlich ein hellenistischer (und wohlgelungener) Versuch, im Stil der nur aus
Berichten bekanrtten altesten, Megarischen Komodie zu dichten 2 Tripodiskos: Dorf auf dem
lsthmos, im Gebiet des (dorischen) Megara

2.
Εύβούλου 1

1
Ω Ζεύ πολυτίμητ', εlτ' Εγώ κακώς ποτε
έρώ 2 γυναίκας; νη Δί', fuτολοίμην 3 άρα,
πάντων άριστον κτημάτων. εί δ' Εγένετο
κακη γυνη Μήδεια, Πηνελόπεια δε
μέγα πράγμ'. έρεί 2 τις ώς Κλυταιμήστρα κακή·
Άλκηστιν ό.ντέθηκα 4 χρηστήν. ό.λλ' i:σως
Φαίδραν έρεί κακώς τις άλλα νη Δία
χρηστή τις ήν μέντοι - τίς; οi:μοι δείλαιος 5 ,
ταχέως γε μ' αί χρησταi γυναίκες έπέλιπον 6 ,
τών δ' α-δ πονηρών ετι λέγειν πολλaς εχω.
1 Ein Dichter der Minleren Komodie 2 έρώ dient als Futur zu λέγω 3 (sonst) moge ich
zugrunde gehn (die Aussage bekraftigend) 4 stelle (setze) ich dagegen (Aor. άντιτί{}η-
μι) 5 (ich) Unglϋcklicher 6 haben mich verlassen, gehen aus, fehlen (έπιλείπω)
'' Man bedenke: im Zuschauerraum saBen nur Manner! Vgl. L. 68 1 C und 71 1 Η
260 ANTHOLOGION

3.
Δίφιλός 1 φησιν έπi αi',σχράς γυναικός
Ήν ούδ' ό πατηρ έφίλησεν 2 ούδεπώποτε,
παρ' ής τον άρτον ή κύων ού λαμβάνει,
μέλαινα δ' οϋτως &στε καl ποιείν σκότος.
1 Diphilos ist, neben Menander und Phίlemon , der dήtte Klassίker der Neuen Komodie (V erfasser des
Originals νοη Plautus >Rudens<). - lm obίgen Zitat scheint ein junger Mann (anderweitig engagiert) die
ihm vom Vater zugedachte Braut zu beschreiben 2 φιλέω (lieben) kϋssen

4.
Φιλιππίδου 1

'Έλεγον έγώ σοι μη γαμείν, ζήν δ' ήδέως.

το Πλάτωνος ΆΓΑΘΟΝ 2 δ: έστι τούτο, Φειδύλε 3 ,
μη λαμβάνειν γυναίκα .
1 Komodiendichter um 300 v.Chr. 2 vgl. unten Abschn. Γ' 3 Personenname

Β '. Ή{}ικa άλλα

1.
1
Άμφις δ κωμωιδιοποιος έν τήι έπιγραφομένηι 2 Γυναικοκρατίάι λέγει·
Πίνε, παίζε· {}νητος δ βίος, όλίγος ούπl 3 γήι χρόνος
ό θάνατος δ' ά{}άνατός έστιν, Ο.ν άπαξ τις άποθάνηι 4 •
1 Amphis war ein jiingerer Zeitgenosse Platons 2 betίtelt (aufgeschrieben) 3 ό έπt (Kra-
sis) 4 der Rhythmus ist trochaisch, mit vielen >aufgelosten Langen<, z.B. ό βίος, όλίγος
v ...... - , ...., ....., v =- v, - v

2.
Άλεξις δ' εν Άσωτοδιδασκάλωι 1 Ξανθίαν τινα ΟLΚέτην εισάγει προτρεπόμε­
νον ΕΠL ήδυπάθειαν 2 όμοδούλους έαυτού και λέγοντα·
τί ταύτα ληρείς 3 , φληναφών 4 άνω κάτω
Λύκειον, Άκαδήμειαν, Ώιδείου πύλας,
λήρους 3 σοφιστών; ούδε εν τούτων καλόν.
πίνωμεν, έμπίνωμεν, ώ Σίκων, (Σίκων),
χαίρωμεν' εως ένεστι την ψυχην τρέφειν.
ψύξει 5 σε δαίμων τώι πεπρωμένωι 6 χρόνωι·
εξεις δ' δσ' άν φάγηις τε καi πίηις μόνα·
σποδος 7 δε τάλλα, Περικλέης, Κόδρος 8 , Κίμων.
1 Lehrer der Verschwender 2 (sichs wohlsein lassen) Vergniigen (als Lebensinhalt) 3 to-
richt reden und handeln 4 albern schwatzen 5 ψύχω kalt machen 6 vom Schicksal
bestimmt 7 Asche 8 mythischer, heroischer Konig von Athen
 ANTHOLOGION 261

3.
Ποσειδίππου 1

Ούδεις άλύπως τόν βίον διήγαγεν

aνθρωπος ών, ούδε μέχρι τοϋ τέλους πάλιν
εμεινε δυστυχών.
1 ein Dichter der Neuen Komodie nach Menander

4.
Μενάνδρου
Έμοι πόλις έστi καi καταφυγη καi νόμος
και τοϋ δικαίου τοϋ τ' άδίκου παντός κριτης
ό δεσπότης πρός τούτον ενα δεί ζήν έμέ ι.
1 wer spricht?

5.
Φιλήμονος
Τόν μη λέγσντα τών δεόντων μηδε Εν
μακρόν 1 νόμιζε, κaν δύ'(ο) εrπηι συλλαβάς,
τόν δ' ε-δ λέγοντα μη νόμιζ' είναι μακρόν,
μήδ' aν σφόδρ' 2 εrπηι πολλa και πολυν χρόνον.
τεκμήριον 3 δε τούτου τόν 'Όμηρον λάβε·
ο-δτος γaρ ήμίν μυριάδας Επών γράφει,
άλλ' ούδε εΙς 'Όμηρον εrρηκεν μακρόν.
1 lang, weitschweifig 2 σφόδρα sehr 3 Kennzeichen, Beweis

Γ'. Κατα τών φιλοσόφων•:·

1.
Βάτων ό κωμικός έν Άνδροφόνωι φησί·
τών φιλοσόφων τους σώφρονας ένταυθοί 1 καλώ,
τους άγαθόν αύτοίς ου διδόντας ουδε εν'
τους τον φρόνιμον ζητοϋντας έν τοίς περιπάτοις
και ταίς διατριβαίς ίόσπερ άποδεδρακότα 2 •
1 hierher 2 wie einen entlaufenen Sklaven

2-3 Περi Πυθαγορείων

2.
Μνησίμαχος 1 'Αλκμαίωνί φησιν οϋτως
Ώς Πυθαγοριστi θύομεν τώι Λοξί<iι 2 ,
·~ Die Philosophen im Zerrspiegel der Komodie. Vgl. L.34 111
262 ANTHOLOGION

εμψυχον ο-Uδf:ν έσtΗοντες παντελώς 3 .

1 Dichter der Mittleren Komodie 2 Beiname Apollons 3 ganzlich, durchaus

3.
Άλεξις δ' έν Ταραντίνοις φησίν·
Α. Οί Πυθαγορίζοντες γάρ, ώς άκούομεν,
oiJτ' όψον 1 έσtΗουσιν οuτ' ά.λλ'(ο) ουδε Εν
εμψυχον, οίνόν τ' o-Uχi πίνουσιν μόνοι.
Β. Έπιχαρίδης μέντοι κύνας κατεσθίει,.
τών Πυθαγορείων εlς. Α. άποκτείνας γέ που·
ουκ ετι γάρ έστ' εμψυχον.
προελθών τέ φησι
Α. τα δε καθ' ήμέραν τάδε·
άρτος καθαρός εις έκατέρωι, ποτήριον
ϋδατος τοσαύτα ταύτα. Β. δεσμωτηρίου
λέγεις δίαιταν.
1 Delikatesse, Fleisch- oder Fischbeilage zum Brot

4.
Περi τής 'Ακαδημείας
Έπικράτης ό κωμωιδοποιός λέγει· 1
Α . . . . . . . . . τί Πλάτων
καi Σπεύσιππος 2 και Μενέδημος 2
πρός τίσι νυνί διατρίβουσιν;
ποία φροντίς 3 , ποίος δε λόγος
s διερευνάται 4 παρa τούτοισιν;
τάδε μοι πινυτώς 5 , εί τι κατειδως
ήκεις, λέξον, προς Ά{}ηνάς.
Β. άλλ' οίδα λέγειν περι τώνδε σαφώς.
Παναθηναίοις γaρ ίδων άγέλην 6
ιο μειρακίων 7 τών έν γυμνασίοις
'Ακαδημείας
ήκουσα λόγων άφάτων 8 , άτόπων 8 .
περι γaρ φύσεως άφοριζόμενοι9
διεχώριζον 10 ζώιων τε βίον
ιs δένδρων τε φύσιν λαχάνων 11 τε γένη.
κaτ' (και είτα) έν τούτοις την κολοκύντην 12
εξήταζον 13 τίνος έστi γένους.
Α. και τί ποτ' άρ' ώρίσαντο 9 και τίνος γένους
 ANTHOLOGION 263

είναι το φυτόν; δήλωσον' εί κάτοισθά 14 τι.

20 Β. πρώτιστα μtν ( ούν) πάντες άναυδοι
τότ' έπέστησαν 15 και κύψαντες 16
χρόνον ουκ όλί γον διεφρόντιζον 3 •
κάτ' έξαίφνης 17 , ετι κυπτόντων
και ζητούντων τών μειρακίων'
25 λάχανόν τις έφη στρογγύλον 18 εlναι,
ποίαν 19 δ' άλλος, δένδρον δ' ετερος.
ταύτα δ' άκούων ίατρός τις
Σικελάς άπο γάς
κατέπαρδ' 20 αυτών ώς ληρούντων 21 •
30 Α. ή που δεινώς ώργίσ-&ησαν
χλευάζεσθαί 22 τ' έβόησαν;
τό γό.ρ έν λέσχαις 23 τοιαύτα ποιείν
άπρεπες και δύσκολόν 24 έστιν.
Β. ο'όδ' έμέλησεν τοίς μειρακίοις.
35 ό Πλάτων δε παρων καl μάλα πράιως 25 ,
ουδεν όρινθείς 26 , έπέταξ' αυτοίς
πάλιν έξ άρχής την κολοκύντην
άφορίζεσθαι τίνος έστι γένους.
οι δε διήιρουν 27 •
1 eine Persiflage in >tragischem< Stil; daher das anapastische VersmaB (auBer in V. 18-19: wenn der
ϋberlieferte Text dort echt ist,
waren das zwei >komische< iambische Trimeter) 2 zwei hervorra-
gende Schϋler Platons; Speusippos war sein Neffe und Nachfolger als Schulhaupt 3 Nachden-
ken, Sorge 4 grϋndlich ausspίiren 5 ver~tandig 6 Herde, Schar 7 το μειρά-
κιον junger Bursche, alterer Knabe (gebrauchliches Diminutiv von μείραξ, welches nur von Mad-
chen gebraucht wird) 8 unsaglich, unsinnig 9 definieren (όρος Grenze, Begrenzung,
Definition) 10 trennen, unterscheiden (beachte die Imperfekta!) 11 Gronzeug, Gemίi-
se 12 Kίirbis 13 έξετάζω prϋfen 14 du weiBt 15 traten heran, machten sich
daran 16 κύπτω sich bϋcken 17 und dann plotzlich 18 rund 19
Gras 20 pforzte (κατα- verachtungsvoll; πορδή Pforz) 21 s.o. Β' 2 Anm. 3 22
verhohnt werden 23 Gesprach, Diskussion (auch der Ort fϋr solche) 24 schwierig, wi-
drig 25 sanft 26 όρίνω erregen, erzίirnen 27 διαιρέω auseinandernehmen, zerle-
gen (Anspielung auf die platonische Methode der Dihairesis, der logischen Zergliederung)

Δ'. Περt Δαίμονος και Τύχης~~

Μενάνδρου·
1.
Άνθρωπε, μη στέναζε, μη λυπού μάτην
χρήματα, γυναίκα και τέκνων πολλών σποράν 1 .
άσοι Τύχη κέχρηκε 2 , ταύτ' άφείλετο.
1 Saat 2 έχρησα, κέχρηκα (Praes. κίχρημι) leihen

* Vgl. L. 23 1 Α
264 ANTHOLOGION

2.
Τύχη κυβερνάι πάντα· ταύτην και φρένας
δεί και πρόνοιαν την θεών καλείν μόνην,
ει μή τις άλλως 1 δνόμασιν χαιρεί κενοίς.
1 umsonst, nutzlos

3.
Άδύνατον, ώς έστίν τι σώμα 1 τής Τύχης
ό μη φέρων δε κατα φύσιν τα πράγματα
Τύχην προσηγόρευσε τον έαυτού τρόπον.
1 Korper > Realίtat

4.
Άπαντι δαίμων άνδρι συμπαρίσταται 1
ευtΗJς γενομένωι, μυσταγωγος τού βίου.
1 trίtt an die Seίte

5.
Θεός δε τοίς άργοίσιν ου παρίσταται.

Ε'. 'Άλλα Μενάνδρου

1.
Ώς χαρίεν εστ' άνθρωπος, δταν άνθρωπος ήι.

2.
"Ή ζήν άλύπως fι θανείν ευδαιμόνως.

3.
'Όν γαρ θεοι φιλούσιν, άποθνήισκει νέος.

4.
Τούτον εl~τυχέστατον λέγω,
δστις θεωρήσας άλύπως, Παρμένων 1 ,
τα σεμνα ταύτ' άπήλθεν, δθεν ήλθεν, ταχύ·
τον ηλιον τόν κοινόν, άστρ', ϋδωρ, νέφη,
πύρ· ταύτ'' έτη συ κάν έκατόν βιώις, άει
όψει παρόντα κάν ένιαυτους σφόδρ' ολίγους
σεμνότερα τούτων ετερα δ' ουκ όψει ποτέ.
1 Name eines Unterredners (eines Sklaven)
 ANTHOLOGION 265

ε'. ΕΚ ΤΩΝ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΆΤΩΝ

Aus Xenophons >Erinnerungen an Sokrates<

Sokrates hinterlieB kein geschriebenes Wort; er lebt in den Berichten seiner
Jίinger, zumal Platons und Xenophons. Dem Leser der folgenden zwei Kapitel
bieten sich zwei sehr verschiedene Abbilder eines groBen Phanomens in zwei
sehr verschiedenen >schaffenden Spiegeln<.
Xenophon (ca. 426- ca. 354) war nichts weniger als ein Philosoph; vielmehr
ein literarisch interessierter Offizier (sein autobiographischer Kriegsbericht, die
>Anabasis<, zeigt es). Ιη jungen Jahren hatte er personliche Beziehungen zu So-
krates; lange nach dessen Tod (399 v.Chr.) griff er mit seinen >Memorabilien< in
den bis heute nicht ruhenden Streit um Recht oder Unrecht seiner Verurteilung
ein. Von den vielen anderen Schriften zum gleichen Thema ist uns nur Platons
(viel frίihere) >Apologie< erhalten; auBerdem gibt es unter Xenophons Namen
gleichfalls eine kurze (und recht unerhebliche) >Apologie<.

Έκ τού Α' 1
1.
Πολλάκις έθαύμασα τίσι ποτε λόγοις Άθηναίους επεισαν οί γραψάμενοι 2 1 Ι
Σωκράτη ώς άξιος εrη θανάτου τήι πόλει. ή μεν γό.ρ γραφi] 2 κατ' αύτού τοι­
άδε τις ήν· άδικεί Σωκράτης οϋς μεν ή πόλις νομίζει θεους ού νομίζων, ετερα
δε καινα δαιμόνια εlσφέρων· άδικεί δε καl τους νέους διαφθείρων.
Πρώτον μεν ούν ώς ούκ ένόμιζεν οϋς ή πόλις νομίζει θεους ποίωι ποτ' έχρή- 2
σαντο τεκμηρίωι 3 ; θύων τε γαρ φανερός ήν πολλάκις μεν οrκοι, πολλάκις δε
έπl τών κοινών τής πόλεως βωμών, καl μαντικήι χρώμενος ούκ άφανης ήν 4 .
1 ·Aus dem ersten Buch<; vgl. L. 44. - lm folgenden werden einfache Vokabeln, die entweder be-
kannt sein dίirften oder sίch ίm Lexίkon leίcht finden lassen, nίcht mehr erklart 2 γράφομαι
γραφην κατό. τινος oder γράφομαί τινα eίne Anklageschrift gegen jd. schreiben, jd. ankla-
gen 3 το τεκμήριον Anzeichen, Indίz 4 ο\Jκ άφανi\ς ήν varίiert, ohne Bedeutungsun-
terschίed, φανερός ήν (1 Zeile vorher)

2.
Άλλα μην έκεϊνός γε άεl μεν ήν έν τώι φανερώι· πρω'ί τε γό.ρ εlς τους περιπά- to Ι
τους και τα γυμνάσια ηιει και πληθούσης άγοράς έκεϊ φανερός ήν' και το λοι-
πόν άει τής ή μέρας ήν δπου πλείστοις μέλλοι συνέσεσθαι· και ελεγε μεν ώς τό
πολύ, τοίς δε βουλομένοις έξήν άκούειν. ούδεις δε πώποτε Σωκράτους ούδεν 11
άσεβες ουδε άνόσιον οϋτε πράττοντος 1 εlδεν οiJτε λέγοντας ηκουσεν. συδε
γό.ρ περι τής τών πάντων φύσεως, ήιπερ τών άλλων οί πλείστοι, διελέγετο,
σκοπών δπως ό καλούμενος ύπό τών σοφιστών κόσμος εχει και τίσιν άνάγ­
καις εκαστα γίγνεται τών ουρανίων( ... ). έθαύμαζε δ' ει μη φανερον αυτοίς 13
έστιν δτι ταύτα ου δυνατόν έστιν άνθρώποις εύρεϊν. (... ) Περt μεν ούν τών 16
ταύτα πραγματευομένων τοιαύτα ελεγεν· αύτός δε περι τών άνθρωπείων άει
 266 ANTHOLOGION

διελέγετο, σκοπών τί εύσεβές, τί άσεβές, τί καλόν, τί αίσχρόν, τί δίκαιον, τί

aδικον, τί σωφροσύνη, τί μανία, τί άνδρεία, τί δειλία, τί πόλις, τί πολιτικός,
τί άρχη άνθρώπων, τί άρχικός άνθρώπων, και περι τών Ο.λλων, α τους μεν
είδότας ήγείτο 2 καλους κάγαθους είναι, τους δ' άγνοούντας άνδραποδώ­
δεις3 άν δικαίως κεκλήσθαι.
1 Woher der Genetίv? 2 er venneinte, war der Ansicht 3 το άνδράποδον Sklave > άν-
δραποδώδης, -ες

3.
118 Βουλεύσας 1 γάρ ποτε και τον βουλευτικόν δρκον όμόσας 2 , εν ώι ήν »Κατό.
τους νόμους βουλεύσειν«, επιστάτης εν τώι δήμωι 3 γενόμενος, έπι&υμήσαν­
τος τού δήμου παρό. τους νόμους μιάι ψήφωι τους άμφι Θράσυλλον και
Έρασινίδην 4 άποκτείναι πάντας, ούκ ήθέλησεν έπιψηφίσαι 5 , όργιζομένου
μεν αύτώι τού δήμου, πολλών δε και δυνατών άπειλούντων· 6 άλλό. περι
πλείονος έποιήσατο εύορκείν η χαρίσασθαι τώι δήμωι παρό. το δίκαιον και
20 φυλάξασθαι τους άπειλούντας. (... ) Θαυμάζω ο-δν δπως ποτε έπείσθησαν
'Αθηναίοι Σωκράτη περι θεους μη σωφρονείν, τον άσεβες μεν ούδέν ποτε
περι τους θεους ούτ' εl.πόντα ουτε πράξαντα, τοιαύτα δε και λέγοντα και
πράττοντα οΙά τις άν και λέγων και πράττων ειη τε και νομίζοιτο εύσεβέστα­
τος.

ι βουλεύω ich bin βουλευτής, bin Mitglied der Βουλή (Ratsherr) 2 Partiz. ZU ώμοσα, Aor. zu
όμνυμι schworen 3 jeder der 50 Prytanen wurde einmal im Jahr Επιστάτης (Vorstand) der
έκκλησία (hier: δήμος) 4 die neun Strategen, welche die Seeschlacht bei den Arginusen
(406 v. Chr.) gewonnen hatten 5 zur Abstimmung freίgeben, ίiber etwas abstίmmen lassen
6 άπειλέω drohen

4.
VI 15 Τού Άντιφώντος 1 έρομένου 2 αύτόν, πώς Ο.λλους μεν ήγοίτο πολιτικους ποι­
είν, αυτός δε ου πράττοι τό. πολιτικά, εί:περ έπίσταιτο· >Ποτέρως δ' aν<, tφη,
>ώ 'Αντιφών, μάλλον τό. πολιτικό. πράττοιμι; εί μόνος αύτό. πράττοιμι, ή εί
επιμελοίμην 3 τού ώς πλείστους ίκανους είναι πράττειν αύτά;<
1 Antiphon, der Redner und Polίtiker t 411 v.Chr. (L. 40 IC, vgl. L. 54 Anm. 1) 2 Τ}ρόμην
fragte (starker Aor.; Pras. έρωτάω und Hom. εl:ρομαι) 3 έπιμέλομαί τινος sorgen fίir, sich
bemϋhen um etwas

5.
11 40 'Αλκιβιάδης 1 λέγεται, πριν εl:κοσιν έτών είναι, Περικλεί έπιτρόπωι 2 μΕν οντι
αυτού, προστάτηι δε τής πόλεως, τοιάδε διαλεχθήναι περι νόμων·
41 Είπέ μοι, φάναι 3, ώ Περίκλεις, εχοις aν με διδάξαι τί έστι νόμος;
Πάντως δήπου, φάναι τον Περικλέα.
Δίδαξον δη προς τών θεών, φάναι τον 'Αλκιβιάδην· ώς έγω άκούων τινών
έπαινουμένων, δτι νόμιμοι άνδρες εl.σίν, οίμαι μη άν δικαίως τούτου τυχείν
τού έπαίνου τον μη είδότα τί έστι νόμος.
42 Άλλ' ούδέν τοι χαλεπού πράγματος έπι&υμείς, ώ 'Αλκιβιάδη, φάναι τον Πε-
 ANTHOLOGION 267

ρικλέα, βουλόμενος γνώναι τί έστι νόμος πάντες γaρ ούτοι νόμοι εtσίν, ους
τό πλήθος συνελθόν και δοκιμάσαν 4 εγραψε, φράζον &. τε δεί ποιείν και α
μή.
Πότερον δε τάγαθa νομίσαν δείν ποιείν ή τα κακά;
Τάγαθa νη Δία, φάναι, ώ μειράκιον, τα δε κακό. ού.
Έaν δε μη το πλήθος, άλλ', ώσπερ δπου όλιγαρχία έστίν, όλίγοι συνελθόντες 43
γράψωσιν δ τι χρη ποιείν, ταύτα τί έστι;
Πάντα, φάναι, δσα άν τό κρατούν τής πόλεως, βουλευσάμενον & χρη ποιείν,
γράψηι, νόμος καλείται.
Και έaν τύραννος ο-δν κρατών τής πόλεως γράψηι τοίς πολίταις, & χρη ποι­
είν, και ταύτα νόμος έστίν;
Και δσα τύραννος άρχων, φάναι, γράφει, και ταύτα νόμος καλείται.
Βία δέ, φάναι, και άνομία τί έστιν, ώ Περίκλεις; άρ' ο-Uχ δταν δ κρείττων τόν 44
fιττω μη πείσας, άλλα βιασάμενος, άναγκάσηι ποιείν δ τι άν α-Uτώι δοκήι;
"Εμοιγε δοκεί, φάναι τόν Περικλέα.
Και δσα άρα τύραννος μη πείσας τους πολίτας άναγκάζει ποιείν γράφων,
άνομία έστί;
Δοκεί μοι, φάναι τόν Περικλέα· άνατίθεμαι 5 γό.ρ τό, δσα τύραννος μη πείσας
γράφει, νόμον είναι.
υΟσα δε οί όλίγοι τους πολλοiJς μη πείσαντες, άλλa κρατούντες γράφουσι, 45
πότερον βίαν φώμεν είναι ή μη φώμεν;
Πάντα μοι δοκεί, φάναι τόν Περικλέα, δσα τις μη πείσας άναγκάζει τι νa ποι­
είν, εϊτε γράφων εϊτε μή, βία μάλλον ή νόμος είναι.
Και δσα aρα το πάν πλήθος κρατούν τών τα χρήματα έχόντων γράφει μη
πείσαν, βία μάλλον ή νόμος άν εϊη;
Μάλα τοι, φάναι τον Περικλέα, ώ Άλκιβιάδη, και ήμείς τηλικούτοι όντες
δεινοι τό. τοιαύτα ή μεν· τοιαύτα γaρ και έμελετώμεν και έσοφιζόμεθα οlάπερ
και συ νύν έμοl δοκείς μελετάν.
Τόν δε Άλκιβιάδην φάναι·
Εϊθε σοι, ώ Περίκλεις, τότε συνεγενόμην δτε δεινότατος σεαυτού ήσθα.
1 Dern Andenken des Sokraτes war abtraglich, daB ίη seinern Gefolge Jίinglinge waren, die spater
seiner Erziehung keine Ehre rnachτen; so besonders Kritias, der spatere )Tyrann<, und Alkibiades,
der >Verrater<. Xenophon argurnenτiert, dafζ eine starke angeborene Tendenz auch durch die beste
Erziehung nicht auf die Dauer verandert werden kδnne, und er illustriert die angeborene, arnorali-
sche Natur des Alkibiades durch die hier folgende Geschichte 2 Vorrnund 3 Die ganze
Erzahlung ist dem Verb λέγεται untergeordnet; daher durchweg der Infinitiv φάναι statt des Indika-
tivs έφη (das ist aber auch der einzige Effekt dieser stilistischen Fίktion. Warurn kδnnte Xenophon
sie gemacht haben ?) 4 δοκιμάζω prίifen 5 ich nehme zurίick, widerrufe

Έκ τού Γ'·

6.
Γλαύκωνα 1
δε τον Άρίστωνος, δτ' έπεχείρει δημηγορείν, έπιθυμών προ- t VI
στατεύειν τής πόλεως ο-Uδέπω εϊκοσιν έτη γεγονώς, τών άλλων οίκείων τε και
 268 ANTHOLOGION

φίλων ουδεις έδύνατο παύσαι έλκόμενόν τε απο τού βήματος και καταγέλα­
στον όντα· Σωκράτης δέ, είJνους ών α1'τώι διά τε Χαρμίδην τόν Γλαύκωνος 2
2 και δια Πλάτωνα, μόνος επαυσεν. έντυχών γαρ α1'τώι πρώτον μεν είς τό
έθελήσαι 3 ακούειν τοιάδε λέξας κατέσχεν 4 ·
τΩ Γλαύκων, έφη, προστατεύειν ήμίν διανενόησαι τής πόλεως;
'Έγωγ', έφη, ώ Σώκρατες.
Νη Δί', έφη, καλον γάρ, εί:περ τι και άλλο τών έν ανθρώποις. δήλον γαρ δτι,
έαν τούτο διαπράξηι, δυνατός μΕ:ν έσηι αύτος τυγχάνειν δτου άν έπιθυμήις,
ίκανός δΕ: τους φίλους ώφελείν' έπαρείς 5 δε τον πατρώιον οίκον' αύξήσεις δε
την πατρίδα, όνομαστος δ' έσηι πρώτον μεν έν τήι πόλει, έπειτα έν τήι <Ελλά­
δι, ί:σως δ', &σπερ Θεμιστοκλής, καi έν τοίς βαρβάροις δπου δ' άν ήις, παν­
ταχού περίβλεπτος εσηι.

3 Ταύτ' ο-δν ακούων ό Γλαύκων έμεγαλύνετο 6 και ήδέως παρέμενε. μετα δε

ταύτα ό Σωκράτης,
Ούκούν, έφη, τούτο μέν, ώ Γλαύκων, δήλον, δτι, εί:περ τιμάσθαι βούλει,
ώφελητέα σοι ή πόλις έστί;
Πάνυ μεν ούν, έφη.
Προς θεών, εφη, μη τοίνυν αποκρύψηι, αλλ' εϊπον ήμϊν έκ τίνος aρξηι την
πόλιν ευεργετείν.
4 Έπει δε ό Γλαύκων διεσιώπησεν , ώς δη τότε σκοπών όπόθεν aρχοι το, Άρ',
7

εφη ό Σωκράτης, &σπερ φίλου οίκον εί αύξήσαι βούλοιο, πλουσιώτερον αυ­

τόν έπιχειροίης άν ποιείν, οϋτω και την πόλιν πειράσηι πλουσιωτέραν ποιή­
σαι;

Πάνυ μεν οiιν, έφη.

s Ούκούν πλουσιωτέρα γ' άν εί:η προσόδων 8 α\Jτή ι πλειόνων γενομένων; Είκος
γούν, έφη.

Λέξον δή, έφη, έκ τίνων νύν αί πρόσοδοι τήι πόλει καi πόσαι τινές είσι
(δήλον γαρ δτι εσκεψαι), ϊνα, εί μέν τινες α-Uτών Ενδεώς εχουσιν, έκπληρώ­
σηις, εί δε παραλείπονται, προσπορίσηις 9 •
Άλλα μα Δί', έφη ό Γλαύκων, ταύτά γε ουκ έπέσκεμμαι.
Άλλ' εί τούτο, εφη, παρέλιπες, τάς γε δαπάνας τής πόλεως ήμϊν είπέ· δήλον
6 γαρ δτι και τούτων τας περιττας αφαιρείν διανοήι 10 . Άλλα μα τόν Δί', έφη,
ούδε προς ταύτά πω έσχόλασα.
ουκούν, εφη, το μεν πλουσιωτέραν την πόλιν ποιείν αναβαλούμεθα· πώς
γαρ οlόν τε μη είδότα γε τα αναλώματα και τας προσόδους έπιμεληθήναι
τούτων;
7 Άλλ', ώ Σώκρατες, εφη ό Γλαύκων, δυνατόν έστι και απο πολεμίων την πό­
λιν πλουτίζειν.
Νη Δία σφόδρα γ', έφη ό Σωκράτης, έάν τις αυτών κρείττων ήι· ήττων δεών
και τα όντα προσαποβάλοι αν.
'Αληθή λέγεις, εφη.

ουκούν, εφη, τόν γε βουλευσόμενον, προς οϋστινας δεί πολεμείν, τήν τε τής
8 πόλεως δύναμιν και την τών Εναντίων είδέναι δεί, ϊνα, έό..ν μεν ή τής πόλεως
 ANTHOLOGIOI~ 269

κρείττων ήι, συμβουλεύηι έπιχειρείν τώι πολέμωι, έαν δε ή των έναντίων,

ε-Uλαβείσθαι πεί{}ηι.
Όρθως λέγεις, εφη.
Πρώτον μεν τοίνυν, εφη, λέξον ήμίν της πόλεως τήν τε πεζην καi την ναυ- 9
τικην δύναμιν, είτα την των έναντίων.
Άλλα μα τον Δί', εφη, ουκ ό.ν εχοιμί σοι οϋτω γε άπό στόματος είπείν.
Άλλ' εί γέγραπταί σοι, ενεγκε, εφη· πάνυ γαρ ήδέως ό.ν τοϋτο άκούσαιμι.
Άλλα μα τον Δί', εφη, οiJδε γέγραπταί μοί ιπω.
Ούκοϋν, εφη, καi περi πολέμου συμβουλεύειν τήν γε πρώτην 11 έπισχήσομεν·
άλλ' έκείνου γέ τοι, tφη, οίδ' δτι ούκ ήμέληκας, άλλ' εσκεψαι, πόσον χρόνον 13
ίκανός έστιν ό έκ τής χώρας γιγνόμενος σίτος διατρέφειν την πόλιν, καi πό­
σου είς τον ένιαυτον προσδείται, ϊνα μη τοϋτό γε λά{}ηι σέ ποτε ή πόλις έν­
δεης γενομένη, άλλ' είδως εχηις ύπερ των άναγκαίων συμβουλεύων τηι πόλει
βοηθείν τε καi σώιζειν αυτήν.
Λέγεις, έφη ό Γλαύκων, παμμέγεθες πράγμα, ει γε και των τοιούτων έπιμε­
λείσθαι δεήσει.
Άλλα μέντοι, εφη ό Σωκράτης, oiJδ' ό.ν τον έαυτοϋ ποτε οίκον καλώς τις
οίκήσειεν, ει μη πάντα μεν ει:σεται 12 ών προσδείται, πάντων δε έπιμελόμενος 14
έκπληρώσει. άλλ' έπεi ή μεν πόλις έκ πλειόνων η μυρίων οίκιών συνέστηκε,
χαλεπόν δ' έστiν &μα τοσούτων οικων έπιμελείσθαι, πώς ουχ ενα τον τοϋ
θείου 13 πρώτον έπειρά{}ης αυξησαι; δείται δέ.
Άλλ' tγωγ', έφη ό Γλαύκων, ώφελοίην ό.ν τον τοϋ θείου οίκον, ει μοι έθέλοι 1s
πείθεσθαι.
Είτα, tφη ό Σωκράτης, τον θείον συ δυνάμενος πείσαι, Ά{}ηναίους πάντας
μετα τοϋ θείου νομίζεις δυνήσεσθαι ποιήσαι πείθεσθαί σοι; φυλάττου, έφη, 16
ώ Γλαύκων, δπως μη τοϋ ε-Uδοξείν έπιθυμών είς τούναντίον tλ{}ηις. ή oiJχ 18
όράις ώς σφαλερόν έστι τό, &. μη οίδέ τις, ταύτα η λέγειν η πράττειν; εί ο-δν
έπιθυμείς εύδοκιμείν τε και -ftαυμάζεσθαι έν τήι πόλει, πειρώ κατεργάσα­
σ'θαι ώς μάλιστα τό είδέναι &. βούλει πράττειν· έαν γάρ, τούτωι διενέγκας 14
των aλλων, έπιχειρήις τα τής πόλεως πράττειν, ουκ άν θαυμάσαιμι εί πάνυ
Qάιδίως τύχοις 15 ών έπιθυμείς.

1 Der Bruder Plaτons, welcher im >Staat<eine sehr andere Rolle spielt . - Das Folgende ist eine der vie-
len Erzahlungen, durch welche Xenophon das segensreiche erzieherische Wirken des Sokrates illu-
striert 2 Charmides (Titelperson des Platonischen Dialogs) war der Bruder νοη Platons Mut-
ter Periktione, mithin Platons Onkel, und Glaukon, der Vater dieser beiden, war sornit der GroGva-
ter unseres Glaukon hier 3 Die Praposition driickt hier Absicht, Zweck aus (im Hinblick auf
... , damit er . . . ) 4 erg. αυτόν 5 Fut. von έπαίρω erheben, beriihmt machen
6 er fϋhlte sich gro6 (μεγαλύνω gro6 rnachen) 7 διασιωπάω in Schweigen verharren
8 Einkίinfte 9 προσπορίζω ferner (weiterhin, zusatzlich) beschaffen 10 διανοέομαι
erwagen, beabsichtigen 11 fίirs erste, vorlaufig, bis auf Weiteres 12 εί:σομαι ist Futur zu
οίδα ich weiG 13 ό -6'είος Onkel (das konnte auf Charmides gehen) 14 διαφέρω, Aor.
διήνεγκον und διήνεγκα, dazu Partiz. διενεγκών und (seit 4. Jh.) διενέγκας 15 ετυχον Aor.
zu τυγχάνω treffen, erlangen (m. Gen.)
 270 ANTHOLOGION

7.
Dies ist das Gegenstuck zum Vorangehenden: hier ermutigt Sokrates einen tuch-
tigen Mann, seine Furcht vor der Volksmenge zu uberwinden und politisch zu
wirken. Der Anfang des Kapitels gibt vom ganzen einen hinreichenden Begriff-
VII ι Χαρμίδην δε τον Γλαύκωνος 1 όρών άξιόλογον μεν άνδρα όντα καi πολλώι
δυνατώτερον τών τα πολι τικα τότε πραττόντων' όκνούντα δε προσιέναι τώι
δήμωι 2 καi τών τής πόλεως πραγμάτων έπιμελείσθαι· Εtπέ μοι, έφη, ιb Χαρ­
μίδη, εί: τις ίκανός ών τους στεφανίτας άγώνας 3 νικάν καi δια τούτο αύτός τε
τιμάσθαι καi την πατρίδα έν τήι Έλλάδι εύδοκιμωτέραν ποιείν, μη θέλοι
άγωνίζεσθαι, ποίόν τινα τούτον νομίζοις άν τόν άνδρα εlναι;
Δήλον δτι, έφη, μαλακόν τε καi δειλόν.
2 Εί δέ τις, έφη, δυνατός ό>ν τών τής πόλεως πραγμάτων έπιμελόμενος τήν τε
πόλιν αύξειν καi αύτός δια τούτο τιμάσθαι, όκνοίη δη τούτο πράττειν, ούκ
άν είκότως δειλός νομίζοι το;
''Ισως, έφη, άταρ 4 προς τί με ταύτα έρωτάις;
'Ότι, έφη, οlμαί σε δυνατόν όντα όκνείν έπιμελείσθαι, καl ταύτα ών άνάγκη
σοι μετέχειν πολίτηι γε οντι.
3 Την δε έμην δύναμιν, έφη δ Χαρμίδης, έν ποίωι έργωι καταμαθων ταύτά μου
καταγιγνώσκεις;
Έν ταίς συνουσίαις, έφη, αΙς σύνει τοίς τα τής πόλεως πράττουσι· καi γαρ
δταν τι άνακοινώνταί 5 σοι, όρώ σε καλώς συμβουλεύοντα, καi δταν τι
άμαρτάνωσιν, ορθώς έπιτιμώντα 6 •
4 Ού ταύτόν έστιν, έφη, ιb Σώκρατες, ίδίάι τε διαλέγεσθαι καi έν τώι πλήθει
άγωνίζεσθαι.
1 s.o. 6 Anm. 2 2 an das Volk herantreten, d.h. offentlich (in der Volksversammlung) als Poli-
tiker auftreten 3 eίn Wettkampf, bei dem (wίe ίn Olympia) der Preis ίη einem Kranz be-
stand 4 aber 5 mitteilen (zwecks Beratung) 6 έπιτιμάω tadeln, kritisieren

ζ'. ΕΚ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΟΥ

Aus Platons >Protagoras<

Protagoras (ca. 485-415 ), aus der ionischen Stadt Abdera an der Thrakischen
Kίiste, war der berίihmteste der Sophisten, Lehrer der σοφία, die im 5. Jahr-
hundert die griechische W elt durchzogen und, gefolgt von begeisterten J ίingern,
Meisterung des Lebens durch Gedanke und Rede lehrten.
Ιη dem platonischen Dialog berichtet Sokrates von seiner Begegnung mit Pro-
tagoras bei dessen Besuch in Athen und den dabei gewechselten Reden. Dieser
Dialog gehort zu den frίiheren Werken Platons (geschr. ? vor 390).
 ANTHOLOGION 271

1.
Έταίρος Σωκράτης 309

ΕΤ .... ου δήπου τινi καλλίονι ένέτυχες 'Αλκιβιάδου εν γε τήιδε τήι πόλει; c

ΣΩ. Καi πολύ γε.
ΕΤ. Τί φής; άστώι ή ξένωι;
ΣΩ. Ξένωι.
ΕΤ. Ποδαπώι; 1
ΣΩ. Άβδηρίτηι.
ΕΤ. Καi οϋτω καλός τις δ ξένος έδοξέν σοι είναι, &στε τού Κλεινίου ύέος 2
καλλίων σοι φανήναι; ιο
ΣΩ. Πώς δ' ou μέλλει, ώ μακάριε, το σοφώτατον κάλλιον φαίνεσθαι;
ΕΤ. Άλλ' ή σοφώι τινι ήμίν3, ώ Σώκρατες, έντυχων πάρει;
ΣΩ. Σοφωτάτωι μεν ο-δν δήπου τών γε νύν, ει σοι δοκεί σοφώτατος είναι d
Πρωταγόρας.
' ΕΤ. 'Ώ τί λέγεις; Πρωταγόρας έπιδεδήμηκεν;
ΣΩ. Τρίτην γε ήδη ήμέραν.
ΕΤ. Καi άρτι άρα έκείνωι συγγεγονως fικεις;
ΣΩ. Πάνυ γε, πολλa και ειπων και άκούσας.
ΕΤ. Τίο-δνου διηγήσω 4 ήμίντΤjν συνουσίαν, ειμή σέ τι κωλύει, καθεζόμενος
ένταυθί, έξαναστήσας τον παίδα τουτονί;
ΣΩ. Πάνυ μεν ο-δν· και χάριν γε εi:σομαι5, έaν άκούητε. 310a
ΕΤ. Και μην και ήμείς σοί, έaν λέγηις.
ΣΩ. Διπλή άν εtη ή χάρις. άλλ' ο-δν άκούετε.

Τής γaρ παρελθούσης νυκτος ταυτησί, έτι βαθέος όρθρου 6 , Ίπποκράτης, δ

Άπολλοδώρου ύός Φάσωνος δε άδελφός, την θύραν τήι βακτηρίαι πάνυ b
σφόδρα έκρουε, και έπειδη αυτώι άνέωιξέ 7 τις, ευθυς εtσω fιιει 8 έπειγόμε­
νος, και τήι φωνήι μέγα λέγων, »;Ω Σώκρατες«, έφη, »έγρήγορας ή καθεύ­
δεις;« Καi έγω την φωνην γνους αυτού, »Ίπποκράτης«, έφην, )>οVτος- μή τι
νεώτερον άγγέλλεις;« »Οuδέν γ'«, ή δ' δς, ))ει μη άγαθά γε.« »Eii άν λέγοις«,
ήν δ' έγώ· )>έστι δε τί, και τού ενεκα τηνικάδε άφίκου;« »Πρωταγόρας«, έφη,
»ΤJΚεL«, στaς παρ' έμοί. >)Πρώιην 9 «, έφην έγώ· »συ δε άρτι πέπυσαι;« »NTj
τους θεούς«, έφη, »έσπέρας γε.« Και άμα έπιψηλαφήσας 10 τού σκίμποδος c
έκαθέζετο παρa τους πόδας μου, καi εlπεν· »Έσπέρας δήτα, μάλα γε δψε
άφικόμενος έξ Οίνόης. δ γάρ τοι παίς με ό Σάτυρος άπέδρα· καi δήτα μέλλων
σοι φράζειν δτι διωξοίμην αυτόν, ύπό τινος άλλου έπελαθόμην. έπειδη δε
ήλθον καi δεδειπνηκότες ήμεν καi έμέλλομεν άναπαύεσθαι, τότε μοι άδελ­
φός λέγει δτι fJκει Πρωταγόρας. καi έτι μεν ένεχείρησα 11 ευθυς παρa σε ιέ­
ναι, έπειτά μοι λίαν πόρρω έδοξε τών νυκτών είναι· έπειδη δε τάχιστά με έκ d
τού κόπου δ ϋπνος άνήκεν 12 , ε-Uθυς άναστaς οϋτω δεύρο έπορευόμην.« Και
έγω γιγνώσκων αυτού την άνδρείαν καi την πτοίησιν 13 , »Τί ο-δν σοι«, ήν δ'
 272 ANTHOLOGION

5 έγώ, »tούτο; μών τί σε άδικεϊ Πρωταγόρας;« Καi δς γελάσας, »Νη τους θε­
ούς«, εφη, »ώ Σώκρατες, δτι γε μόνος έστi σοφός, έμt δε ου ποιεί.« »Άλλό.
ναi μό. Δία«, έφην έγώ, »άν α\Jτώι διδώις άργύριον καi. πείθηις έκείνον, ποι-
e ήσει καi σε σοφόν.« »Εί γάρ«, ή δ' δς, »ώ Ζεύ καi θεοί, έν τούτωι ε[η· ώς ούτ'
άν τών έμών έπιλίποιμι ουδεν ούτε τών φίλων· ό.λλ' αυτα ταύτα 14 καi νύν fικω
παρό. σέ, ϊνα ύπερ έμού διαλεχθήις αύτώι. έγω γό.ρ &μα μεν και νεώτερός
είμι, &μα δε ουδε έόρακα Πρωταγόραν πώποτε ούδ' ό.κήκοα ούδέν· ετι γό.ρ
s παϊς ή δτε το πρότερον έπεδήμησε. ό.λλό. γάρ, ώ Σώκρατες, πάντες τον άνδρα
έπαινούσιν καί φασιν σοφώτατον είναι λέγειν· άλλό. τί ου βαδίζομεν παρ'
31 ι a αυτόν, ϊνα ένδον καταλάβωμεν 15 ; καταλύει δ', ώς έγω ηκουσα, παρό. Καλ­
λίaι τώι Ίππονίκου· άλλ' ίωμεν.« Και έγω εlπον· )>Μήπω, άγαθέ, έκεϊσε tω­
μεν - πρωt γάρ έστιν - άλλό. δεύρ~ έξαναστώμεν είς την αυλήν, και περιιόν-
5 τες αύτού διατρίψωμεν έως άν φώς γένηται· είτα ίωμεν. καi. γό.ρ τό. πολλό.
Πρωταγόρας ένδον διατρίβει, ώστε, θάρρει, καταληψόμεθα αυτόν, ώς το
είκός, ενδον.«
Μετό. ταύτα ά.ναστάντες εtς την αύλην περιήιμεν .

1 ποδαπός von woher (stammend)? 2 ί.e. Alkibiades 3 Dat. eth. (wirklich?)

4 Aor. von διηγέομαι erzahlen (Warum erzahlst du nicht? = bitte, erzahle!) 5 χάριν είδέναι
(οlδα, Fut. εtσομαι) Dank wissen 6 tiefe Dammerung, i.e. sehr frϋh am Morgen (vorSonnen-
aufgang) 7 offnete (Aor. aνοίγvuμι) 8 er ging (lmperf. εlμι) 9 (seit) kurzem,
(seίt) vorgestern 1Ο ψηλαφάω berϋhren, betasten; έπι ψηλαφάω nach etwas tasten (es ist noch
nicht hell!) 11 έγχειρέω ίn die Hand nehmen, unternehmen, versuchen 12 ό.νίημι los-
lassen 13 πτοέω, πτοιέω erregen, >ή πτοίησις Aufgeregtheit 14 eben deshalb
15 antreffen

2.
Sokrates benutzt diese Morgenstunde, seinem jungen Freund klarzumachen,
welches Risiko er laufe, wenn er sich unbesehen dem unbekannten Erzieher aus-
liefere (Proben aus diesem Abschnitt in L. 7111Βund731 Ε). lm Fortgang seiner
Erzahlung berichtet dann Sokrates zunachst, was er selbst zu Hippokrates sagte:
3t4b Νϋν μέντοι, ώσπερ ώρμήσαμεν, ίωμεν και ά.κούσωμεν τού άνδρός, έπειτα
άκούσαντες και άλλοις άνακοινωσώμεθα· και γό.ρ ού μόνος Πρωταγόρας
c αυτόθι έστίν, άλλό. καi Ίππίας ό Ήλεϊος- οίμαι δε και Πρόδικον τον Κεϊον -
και άλλοι πολλοi καi σοφοί 1 • Δόξαν 2 ήμϊν ταύτα έπορευόμεθα· έπειδη δε έν
τώι προθύρωι έγενόμεθα, έπιστάντες περί τινος λόγου διελεγόμεθα, δς ήμϊν
s κατό. την δδον ένέπεσεν 3 · ϊν' σδν μη άτελης γένοιτο, ά.λλό. διαπερανάμενοι
οϋτως έσίοιμεν 4 ' στάντες έν τώι προθύρωι διελεγόμεθα εως συνωμολογήσα-
d μεν ά.λλήλοις. δοκείν 5 ο-δν μοι, ό θυρωρός, ευνούχός τις, κατήκουεν ήμών,
κινδυνεύει 6 δε διό. το πλήθος τών σοφιστών άχθεσθαι τοίς φοιτώσιν είς την
οίκίαν· έπειδη γούν έκρούσαμεν την θύραν, άνοίξας και ίδων ήμaς, ))'Έα«,
εφη, )>σοφισταί τινες συ σχολη αυτώι 7 <<' και &μα άμφοίν τοϊν χεροϊν την θύ-
5 ραν πάνυ προθύμως ώς οΙόςτ'ήν έπήραξεν 8 • καi ήμεϊς πάλιν έκρούομεν, καi
δς έγκεκληιμένης 9 τής θύρας ό.ποκρινόμενος είπεν, )/Ω άνθρωποι«, έφη,
 ANTHOLOGION 273

))ουκ άκηκόατε δτι ού σχολη αυτώι;« ))Άλλ' ώγαθέ«, εφην έγώ, ))ούτε παρa
Καλλίαν ηκομεν οvτε σοφισταί έσμεν. ό.λλa θάρρει· Πρωταγόραν γάρ τοι e
δεόμενοι ίδείν ήλθομεν· είσάγγειλον σδν. « μόγις σδν ποτε ήμίν άν-&ρωπος
άνέωιξεν την θύραν. Έπειδη δε εlσήλθομεν, κατελάβομεν Πρωταγόραν έν
τώι προστώιωι 10 περιπατούντα, έξής δ' αυτώι συμπεριεπάτουν έκ μεν τού 315a
έπl θάτερα Καλλίας ό Ίππονίκου και ό ό.δελφος αυτού ό όμομήτριος, Πάρα-
λος ό Περικλέους, και Χαρμίδης ό Γλαύκωνος, έκ δε τού έπι θάτερα δ ετερος
τού Περικλέους Ξάνθιππος, και Φιλιππίδης ό Φιλομήλου και Άντίμοιρος δ
Μενδαίος, δσπερ εύδοκιμεί μάλιστα τών Πρωταγόρου μαθητών και έπι
τέχνηι μανθάνει, ώς σοφιστης έσόμενος. τούτων δε o'L όπισθεν f~κολούθουν
έπακούοντες τών λεγομένων το μεν πολυ ξένοι έφαίνοντο - οϋς aγει έξ
έκάστων τών πόλεων δ Πρωταγόρας, δι' ών διεξέρχεται, κηλών τήι φωνήι 11

ώσπερ 'Ορφεύς, οί δε κατa την φωνην επονται κεκηλημένοι 11 -ήσαν δέ τινες

και τών έπιχωρίων έν τώι χορώι. τούτον τον χορον μάλιστα εγωγε ίδων
fισθην, ώς καλώς ηύλαβούντο 12 μηδέποτε έμποδων έν τώι πρόσθεν εlναι b
Πρωταγόρου, άλλ' έπειδη αύτος άναστρέφοι και οί μετ' έκείνου, εύ πως και
έν κόσμωι περιεσχίζοντο 13 σδτοι οί έπήκοοι ενθεν και ενθεν' και έν κύκλωι
περιιόντες ό.ει είς το όπισθεν καθίσταντο κάλλιστα.
>Τον δε μετ' είσενόησα< 1 4, εφη 'Όμηρος, Ίππίαν τον Ήλείον, καθήμενον έν
τώι κατ' ό.ντικρυ προστώιωι έν θρόνωι· περι αύτον δ' έκάθηντο έπι βάθρων c
Έρυξίμαχός τε ό Άκουμενού 15 και Φαίδρος ό Μυρρινούσιος καl Άνδρων δ
Άνδροτίωνος και τών ξένων πολίταί τε αύτού καl άλλοι τινές. έφαίνοντο δε s
περι φύσεώς τε καl τών μετεώρων aττα διερωτάν τον Ίππίαν, ό δ' έν θρόνωι
καθήμενος έκάστοις αυτών διέκρινεν τα έρωτώμενα.

1 Hippias von Elis (L. 12 u.a.) und Prodikos von Keos kennen wir als bevorzugte Zielscheiben fϋr
Plaτons W itz; sie hatten aber groBe Verdienste; der erstere besonders d urch seίne Ζ usammenstell ung
der Olympiaden - bis heute eine Grundlage d er griechίschen Chronologie; Prodίkos d urch seine (fϋr
alle Kommunikation notwendige) Bemϋhung um prazisen Wortgebrauch (όρ{}οέπεια) 2 Par-
tic. absolut. (δοκεί - έδοξε) 3 Aor. έμπίπτω (zufallen, ein-fallen) sich bieten, entste-
hen 4 Opt. εtσειμι hineίngehen 5 Infin. absol. (wίe) mir scheint 6 riskiert -+
scheint -+ mag wohl -+ vielleicht 7 αύτός er, der Herr (der reiche Kallias) hat keine
Zeit 8 έπαράσσω darauf-, zuschlagen 9 κλήιω (κλείω) schlieBen 10 Vorhalle,
Portikus, Wandelhalle (am inneren Hof); L. 49 11 Η 1 11 bezaubern 12 εύλαβέομαι
sich hϋten, vorsehen 13 σχίζω spalten 14 εtσνοέω bemerkte (nach Od . ΧΙ. 572 und
601: mίt diesen Worten fϋhrt Odysseus in seiner Erzahlung Schattenbilder - des Riesen Orion und
des Herakles - ein, die er in der U nterwelt gesehen hat !) 15 Eryximachos und Akumenos: be-
rϋhmte zeitgenossische A.rzte

3.

Die Frage, ob der junge Hippokrates Schuler des Protagoras werden solle, fuhrt
zu einer Diskussion der generellen Frage: Kann menschliche Tuchtigkeit (Arete)
gelehrt werden? Sokrates verneint es (wenigstens diesmal), Protagoras bejaht es-
es ist die Basis seiner Lehrtatigkeit!
Zur Bekraftigung seiner These (Tugend ist lehrbar) erzahlt Protagoras zunachst
 274 ANTHOLOGION

seinen Mythos von der Erschaffung der Tiere und des Menschen. Wir bringen
dessen ersten Teil sowie das Gesprach, welches ihn einleitet. Die ersten Worte
spricht Sokrates (andeutungsweise bekannt aus L. 32 Ι F):

320 Ei ο-δν έχεις εναργέστερον ήμίν επιδείξαι ώς διδακτόν εστιν ή άρετή, μη

b -c φθονήσηις άλλ' Επίδειξον.
Άλλ', ώ Σώκρατες, έφη, ου φθονήσω· άλλa πότερον ύμίν, ώς πρεσβύτερος
νεωτέροις, μϋθον λέγων έπιδείξω ή λόγωι διεξελθών; 1
s Πολλοl ο-δν αvτώι ύπέλαβον 2 τών παρακαθημένων όποτέρως βούλοιτο
οϋτως διεξιέναι. Δοκεί τοίνυν μοι, έφη, χαριέστερον είναι μύθον ύμίν λέ­
γειν.

d Ήν γάρ ποτε χρόνος δτε θεοι μεν ήσαν, θνητό. δε γένη ουκ ήν. έπειδη δε και
τούτοις χρόνος ήλθεν είμαρμένος γενέσεως, τυπούσιν 3 αυτα θεοι γής ένδον
έκ γής και πυρός μείξαντες. έπειδη δ' άγειν αυτα προς φώς εμελλον, προσέ-
5 ταξαν Προμηθεί και Έπιμηθεί κοσμήσαί τε και νείμαι δυνάμεις έκάστοις ώς
πρέπει. Προμηθέα δε παραιτείται 4 Έπιμηθευς αvτος νείμαι, »Νείμαντος δέ
μου«, έφη, »έπίσκεψαι·« 5 και οϋτω πείσας νέμει. νέμων δε τοίς μεν iσχυν
e άνευ τάχους προσήπτεν 6 ' τα δ' άσθενέστερα τάχει έκόσμει· τα δε &πλιζε, τοίς
δ' άοπλον διδο'Uς 63 φύσιν άλλην τιν' αυτοίς έμηχανάτο δύναμιν είς σωτηρίαν.
&. μεν γό.ρ αυτών σμικρότητι ήμπισχεν 7 ) πτηνόν φυγi}ν ή κατάγειον οrκησιν
ενεμεν- &. δε η-δξε 8 μεγέθει, τώιδε αυτωι αύτa εσωιζεν· και τάλλα οϋτως έπ-
321 a ανισών 9 Ενεμεν. ταϋτα δε έμηχανάτο ευλάβειαν έχων μή τι γένος άϊστωθείη •
10

έπειδΤ] δε αυτοίς άλληλοφθοριών διαφυγό.ς έπήρκεσε 11 , προς τaς έκ Διός

&ρας ευμάρειαν έμηχανάτο άμφιεννυς αυτα πυκναίς τε θριξiν και στερεοίς
5 δέρμασιν' ίκανοίς μεν άμύναι χειμώνας, δυνατοίς δε και καύματα, και εiς
.,,,_ ιι ~, ' ' ' - '',,. ' ' '
ευνας ιουσιν οπως υπαρχοι τα αυτα ταυτα στρωμνη οικεια τε και αυτοφυης

b έκάστωι· και ύποδών 12 τα μεν όπλαίς, τα δε δέρμασιν στερεοίς καi άναίμοις.

τοuντεύttεν τροφό.ς άλλοις άλλας έξεπόριζεν, τοίς μεν έκ γής βοτάνην, άλ­
λοις δε δένδρων καρπούς, τοίς δε ρίζας έστι δ' οΙς έδωκεν είναι τροφην
s ζώιων άλλων βοράν· και τοίς μεν όλιγογονίαν προσήψε, τοϊς δ' άναλισκομέ­
νοις ύπό τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τώι γένει πορίζων.
c &τε δη ο-δν ου πάνυ τι σοφός ών ό Έπιμηθευς έλαθεν αύτόν καταναλώσας
13

τό.ς δυνάμεις εiς τα άλογα· λοιπόν δη άκόσμητον 14 ετι αυτωι ήν τό άνttρώπων

γένος, και ηπόρει 15 δτι χρήσαιτο. άπορούντι δε αvτώι έρχεται Προμηttευς
έπισκεψόμενος την νομήν' και όράι τα μεν άλλα ζώια έμμελώς πάντων εχον-
5 τα, τον δε άνθρωπον γυμνόν τε και άνυπόδητον και δ:στρωτον και δ:οπλον·
fιδη δε και ή είμαρμένη ήμέραπαρήν, έν ήι εδει και άνθρωπον έξιέναι έκ γής
εις φώς. άπορίάι ο-δν σχόμενος ό Προμηθευς fiντινα σωτηρίαν τώι άνθρώπωι
d εϋροι, κλέπτει Ήφαίστου και 'Αθηνάς την έντεχνον σοφίαν συν πυρί - άμή­
χανον γaρ ήν άνευ πυρός αυτην κτητήν 16 τωι ή χρησίμην γενέσθαι - και οϋτω
δη δωρείται άνθρώπωι 17 •
1 διεξέρχομαι (Infin. διεξιέναι, Aor. διεξήλθον) durchgehen (mit Worten); wird oft im Sinne von
»erzahlen« , »berichten« verwendet 2 ύπολαμβάνω aufnehmen; bedeutet oft auch »das Wort
ergreifen« (ϋbernehmen) und daher auch »antworten« 3 τυπόω formen, modellieren (ό τύπος
Abdruck, Form, UmriB) 4 παραιτέομαί τινά τι von jd. etwas (als Gunst) erbitten, jd . um Er-
 ANTHOLOGION 275

laubnis bitten 5 έπισκοπέω, Aor. έπεσκεψάμην ansehen, inspizieren, bedenken (auch: besu-
chen) 6 προσάπτω anheften, zuteilen 6a gebend (δίδωμι) 7 άμπέχω, άμπίσχω
(dissimil. ~· άμφ-) umgeben, umhϋllen, begaben mit 8 αuξάνω, αύξω (lat. augeo) vergroBern,
starken 9 έπανισόω ausgleichen 1Ο άϊστόω (unsichtbar machen) vernichten 11
έπαρκέω (stark genug sein) abwehren; jd. versehen mit etwas 12 ύποδέω darunterbinden
(Schuhwerk, ύποδήματα) 13 καταναλίσκω (-λόω) aufwenden, verbrauchen 14 (nicht
geschmϋckt) nicht ausgerϋstet (equipiert) 15 άπορέω nicht weiter wissen (konnen), ίn Verle-
genheit seίn 16 κτητός (κτάομαι) erwerbbar, erreίchbar 17 Aus dem folgenden: L. 42 Ι
Dt

4.
lm Laufseiner Beweisfuhrung, dαβ Arete lehrbar sei, sagt Protagoras Folgendes:

Εί γaρ έθέλεις έννοήσαι 1 το κολάζειν, ώ Σώκρατες, τους άδικοϋντας τίποτε 324a

δύναται 2 ' αlιτό σε διδάξει δτι οϊ γε aνθρωποι ήγοϋνται παρασκευαστον 3 5
είναι άρετήν. οlιδεiς γaρ κολάζει τους άδικοϋντας προς τούτωι τον νούν
εχων και τούτου ενεκα, δτι fιδίκησεν' δστις μη ώσπερ θηρίον άλογίστως
τιμωρείται· ό δε μετa λόγου έπιχειρών κολάζειν ού τού παρεληλυθότος b
ενεκα άδικήματος τιμωρείται - ού γaρ aν τό γε πραχθεν άγένητον θείη -
άλλα τοϋ μέλλοντος χάριν, ϊνα μη α-δθις άδικήσηι μήτε αιJτος ο{ιτος μήτε aλ-
λος δ τούτον ίδών κολασθέντα. καi τοιαύτην διάνοιαν 4 εχων διανοείται παι- s
δευτην είναι άρετήν· άποτροπής 5 γούν ενεκα κολάζει. ταύτην ο-δν την δόξαν
πάντες εχουσιν δσοιπερ τιμωρούνται και ίδίάι καi δημοσίάι. τιμωρούνται δε c
και κολάζονται οϊ τε aλλοι aνθρωποι οϋς aν οrωνται: άδικείν' και οvχ fικιστα
'Αθηναίοι οί σοι πολίται· ώστε κατa τούτον τον λόγον καi Άθηναίοί είσι τών
ήγουμένων παρασκευαστον είναι καi διδακτον άρετήν.
1 έννοέω bedenken, verstehen 2 bedeutet 3 was bereίtet, gemacht, besorgt werden
kann (παρασκευάζω) 4 Auffassung, Meinung 5 Abwendung, Abschreckung

5.
Der Schluβ des Dialogs
Νach harter Diskussion endet der Dialog in hoflicher Form. Was hier folgt, ist das
Ende von Sokrates' Schluβwort:
'Ήρεσεν 1 ούν μοι και έν τώι μύθωι δ Προμηθευς μάλλον τού 'Επιμηθέως ώι 36td
2
χρώμενος έγω καi προμηθούμενος ύπερ τού βίου τοϋ έμαυτοϋ παντος πάντα
ταύτα πραγματεύομαι, και εί συ έθέλοις, δπερ και κατ' άρχaς ελεγον' μετa 5
σού aν ηδιστα ταύτα συνδιασκοποίην 3 • Καi ό Πρωταγόρας, Έγω μέν, εφη,
ώ Σώκρατες, έπαινώ σου την προθυμίαν και την διέξοδον 4 τών λόγων. καi e
γό.ρ ουτε τάλλα οίμαι κακος είναι aνθρωπος, φθονερός τε ηκιστ' άνθρώπων'
έπει και περι σού προς πολλους δη ειρηκα δτι ών έντυγχάνω πολυ μάλιστα
aγαμαι σέ, τών μεν τηλικούτων και πάνυ· και λέγω γε δτι ουκ άν θαυμάζοιμι
εί τών έλλογίμων γένοιο άνδρών έπι σοφίάι. και περι τούτων δε είς αiιθις 5 , s
δταν βούληι, διέξιμεν 6 · νϋν δ' ώρα ηδη και έπ' aλλο τι τρέπεσθαι.
 276 ANTHOLOGION

362a Άλλ', ήν δ' έγώ, οϋτω χρη ποιείν, εr σοι δοκεϊ. και γΟ.ρ έμοι οlπερ εφην tέναι
πάλαι &ρα, άλλα Καλλίάι τώι καλώι χαριζόμενος παρέμεινα.
Ταύτ' εtπόντες και άκούσαντες άπήιμεν 7 •

1 άρέσκω genϋgen, zufήedenstellen, gefallen 2 Sokrates folgt dem Vorbild (gebraucht) Pro-
metheus, in dem auch er, zur Lebenssicherung, vorausdenkt (προμηθέομαι) 3 συνδιασκέπ­
τομαι zusammen (gemeίnsam) grϋndlich (hίndurch bis zum Ende) betrachten (erwagen)
4 (>Weg hindurch<, νgι. διεξέρχομαι oben3 Anm. 1) Fortgang, (methodische) Darlegung 5(fϋr)
ein andermal 6 Fut. zu διεξέρχομαι 7 Imperf. zu άπειμι gehe fort
 F asti Graeci
Frühgeschichte
Jahr v. Chr.'=-Agypten Vorderasien Griechenland Kreta

um 3200 Einigung von

3000 Ober- und Unterägypten

3000 Frühminoisch
ca. 2900 Altes Reich
2600 Cheops-Pyramide 2600 Früh-Helladisch
2500

ca. 2500 >der Schreiber< 2500 Ur (Sumerer)

(Statue)
2350 Sargon von
Akkad (semit.)
2100 Auflösung
[ 2100 Troja II verbrannt]
2000

2000 Mittleres Reich nach 2000 IE. Hethiter 2000 Mittel-Helladisch 2000 Mittelminoisch
dringen in Kl.Asien (die älteren
em seit 2000 Allmähliches Ein- Paläste. Knossos ... )
dringen von IE
(•Achäer<)
um 1750 Hammurabi von
Babylon
1650-1550 Hyksos-lnvasion
1600 Hethiter mächtig seit 1600 Spät-Helladisch seit 1600 Spätminoisch
in Kl.Asien = Mykenisch (die jüngeren
Paläste)
1550 Neues Reich
1500

'~ Die Jahreszahlen in diesen Andeutungen zur •vorgriechischen< Geschichte sind fast durchweg Näherungswene
Jahr v. Chr.':· Ägypten Vorderasien Griechenland Kreta

1500 Ugarit
um 1480 Weltreich des
Thutmosis III.
um 1450 Zerstörung
der Paläste
(Erdbeben?)
um 1450 Knossos
mykenisch (?)
um 1400 Knossos zer-
1400 stört

1364-49 Echnaton
1400-1250 Blüte von
1300 Mykenai, Tiryns u.a.

1290-24 Ramses II. ca. 1240 Troja VI durchJ

Erdbeben zerstört
und wiederaufgebaut
ca. 1220 Assur zer-
stön Babylon
um 1200 >Seevölker< zer- um 1200 >Seevölker<
stören d. Hethiter- zerstören die
reich Mykenischen Paläste
1200 1221 Memephtah und um 1200 >Moses•
1191 Ramses III. nach 1200 >Dorische
besiegen die Wanderung'
>Seevölker•

t.183 traditionelles Datum

der Zerstörung Trojas
1100 1100 Assur Großmacht >Submykenischer< Stil
 Griechische Geschichte
Politische Geschichte Kulturgeschichte Außergriechisch

1200 Dorische Wanderung;

Ionier und Aeoler zur Submykenischer Stil 1100 Assyrien Großmacht
Küste von Kl.Asien Die >dunklen 1000 Phönikische Seemacht
1000 Jahrhunderte• König David
900 ~ Feudalherrschaft in kleinen
800 Städten und Landwirtschaft (zumal attisch) 900-612 Assyrien Großmacht
814 Gründung von Karthago

776 Beginn der Olympiadenzählung

»seit 754« (?) Sparta, >Lykurgische<
Staatsordnung 'Tl
ca. 750 - ca. 550 Griech. Kolo- um 750 Homers Ilias (in Kl.Asien - Smyrna?) um 750 Arnos >
V>
nisation (Inseln und Küsten >-i
von Aegeis, Mittelmeer, um 750 Meisterwerke der attischen Geo- -
Schwarzem Meer) metrischen Vasenmalerei
um 750 Kyme (b. Neapel), 734
Syrakus gegründet
Sparta erobert Messenien um 725 Odyssee 720 Sargon II. erobert
Athen einigt Attika Samaria
vor 701 Jesaja
701 Sanherib vor Jerusalem
700 um 700 Hesiod

um 700 Erste Münzprägungen in

Lydien
Aristokratie; durch Handel und
Gewerbe entstehen soziale
Spannungen
um 660 Gründung von Byzanz (durch
Megara)
um 650 ~ Olbia (Dnjepr; durch Milet) um 650 Älteste Elegie (Kallinos)
um 650 Naukratis (Nil; panhellenisch) um 650 Archilochos (lambos)
 !'.,)
00
Politische Geschichte Kulturgeschichte Außer?,riechisch 0

>Tyrannen<: adlige Führer der

unteren Klassen; z.B. seit
650 (oder später) Kypselos
und Sohn Periander in Korinth
um 630 Alk.man (Chorlyrik)
624 Athen: Drakons Gesetze codifiziert
612 Niniveh zerstört;
Neubabylonisches Reich
um 600 Pittakos Tyrann von um 600 Korinthische Vasen
Mytilene (Lesbos)
um 600 Massalia gegr. um 600 Stesichoro5 (Chorlyrik)
600 um 600 Sappho (lesb. Lyrik) und Alkaios

594/3 Solons Reform in Athen 597 und 587 Nebukadnezar

erobert Jerusalem
>Babylonische Gefangenschaft<
585 Thales von Milet
(Sonnenfinsternis)
um 570 Frühe Großplastik
561 Peisistratos Tyrann von
Athen
560-46 Kroisos von Lydien, unter-
wirft die Griechen Kt.Asiens
um 550 die Fran~ois-Vase (attisch 550 Kyros Herr über das
schwarzfigurig) Reich der Meder
ca. 557 Simonides geb. (-467)
ca. 546 Anaximander von Milet 546 Kyros erobert das
Reich des Kroisos
um 540 Theognis von Megara
539 Kyros erobert Babylon
538-522 Polykrates Tyrann von Anakreon und Ibykos am Hof des 538 Heimsendung der Juden
Samos Polykrates
 um 536 Thespis: die erste Tragödie
532 Pythagoras von Samos nach
Kroton (S.ltalien)
seit ca. 530 Attische rotfigurige
Vasen 529 Kambyses (-522) folgt auf
Kyros, erobert Ägypten
528 Hippias und Hipparch folgen
auf Peisistratos in Athen
525 Aischylos geb. (-456)
514 Hannodios und Aristogeiton 522 (? 518) Pindar geb. (-446) 522-486 Dareios 1.
töten Hipparch 516 (?) Bakchylides geb. (-nach 452)
510 Hippias vertrieben 515 Jerusalem: Tempel-
Neubau geweiht
508/7 Kleisthenes organisiert
die Demokratie in Athen 'Tl

um 500 Euphronios der Vasenmaler

>
V'l
--i
500 um 500 Herakleitos. - Parmenides -
500-494 Aufstand der Ionier 500 Anaxagoras geb. (-428)
mit Hilfe von Athen und
Eretria. Unterdrückt
497 Sophokles geb. (-406)
494 Zerstörung von Milet
492 Mardonios unterwirft
Thrakien

490 490 Marathon (Miltiades)

486-465 Xerxes
485 Epicharmos (Syrakus)
ca. 484 Herodot geb. (-ca. 424)
482-481 Bau der Athenischen
Flotte (Themistokles)

480 Invasion des Xerxes; 480 (? 485) Euripides geb. (-406) N

Artemision, Thermopylai, ·~
 N
00
Politische Geschichte Kulturgeschichte Au.ßer?,riechisch N

Athen; Salamis (Themistokles) ca. 480 Gorgias von Leontinoi,

480 Invasion der Karthager in Sizilien, geb. (-ca. 376)
Sizilien; Sieg Gelons und ca. 480 Aphaia-Tempel auf Aigina
480 Therons bei Himera
479 Sieg über Mardonios bei
Platää, über den Rest der
Pers. Flotte bei Mykale
478 Befreiung der Ionischen
Städte
477 Gründung des Attisch-
Delischen Seebundes
472 Aischylos, >Perser<

470 Themistokles' Ostrakismos. um 470 Sokrates geb. (-399)

Kimon, Sohn des Miltiades, setzt
als Bundesfeldherr den Krieg
470 ~en Persien fort
465 Sein Sieg am Eurymedon in 468 Sophokles: erste Aufführung
Südkleinasien. Spannung mit 467 Simonides t
Sparta 467 Aischylos, >Sieben gegen Theben< 464-425 Artaxerxes 1.
462 Machtbefugnis vom Areopag
auf den Demos übertragen
(Perikles)
461 Kimons Ostrakismos

460 Athen Zweifrontenkrieg 460 Ägypten (lnaros):

gegen Persien und gegen versuchter Abfall von
460 ~arta Persien
458 Aischylos, >Ürestie<
456 Aischylos t in Gela, Sizilien
456 Zeus-Tempel in Olympia (mit
Phidias' >Zeus•, vgl. 436)
um 455 Thukydides geb. (-ca. 400)
455 Euripides' erste Aufführun g
 454 Invasion von Ägypten endet
in Katastrophe

450 vor 450 (?) Lysias geb._(_- ca. 38Ql

449 Kimon t; Athen. Sieg auf
Cypern über Perser
448 >Friede des Kal1ias< zwischen
Athen und Persien: Sicherung
der Griechen in Kleinasien
446 Der >Seebund• wird zum
•Attischen Reich< (bis zu 400 445 (?) Nehemia: Mauerbau
Mitgliedsstädte). Perikles in Jerusalem
444 Protagoras mit athenischen
Siedlern nach der pan-hellenischen
Kolonie Thurii, deren Verfassung
er geschrieben hatte

440 Samos' Revolte gegen Athen;

440 unterdrückt um 440 Polvklet, •Üo~oros<
438 Euripides, >Alkestis<
438 Parthenon mit Athena des Pheidias
437 Propyläen: Baubeginn
436 lsokrates geb. (-338)
435 Kerkyra: Konflikt mit 436 (?) Phidias, ,zeus< in Olympia
Korinth
433 Bündnis Athen und Kerkyra
432 Kriegsbeschluß in Spana
431-4()4. Der Peloponnesische Krieg 431 Euripides, >Medea<

431-421 Der Archidamische Krieg

431, 430 Spartanische Einfälle in
Attika 430 Euripides, >Herakliden<
430 430 Pest in Athen um 430 Xenophon geb. (-ca. 354)
429 Perikles t
428 Euripides, >Hippolytos<
428 Plato geb. (-348)
427 Gorgias in Athen
 N
00
Politische Geschichte Kulturgeschichte Außergriech isch ~

425 Sphakteria (Kleon und 425 Aristophanes, >Acharner<

Demosthenes)
424 Brasidas nach Thrakien, 424 Thukydides verbannt wegen des 424-404 Darius II.
gewinnt Amphipolis Verlusts von Amphipolis
423 Aristophanes, >Wolken<
422 Kleon t und Brasidas t 422 Aristophanes, >Wespen<
422 Protagoras wieder in Athen
421 Friede des Nikias

um 420 (?ca. 460-370 ?) Hippokrates,

420 >Vater der Medizin<
416 T ragödiensieg des Agathon
415-13 Die Sizilische Expedition 415 Euripides, >Troerinnen<
(Alkibiades) 414 Aristophanes, >Vögel<
413 Das Desaster für Athen,
Nikias t
413 Sparta (Alkibiades) besetzt 413 Euripides, >lphigenie bei den
Dekelea in N.Attika Taurern<
413-4 Dekeleisch-Ionischer Krieg (ca. 435-390 Werke des Malers
412 Sparta verbündet mit Persien, Zeuxis)
Auslieferung der Griechenstädte
in Kl.Asien
411 Kurze Reaktion in Athen 411 Aristophanes, >Lysistrata<
(>die 400<). Alkibiades wieder
für Athen
410 Seine Siege

409-5 Karthagische Invasion in

Sizilien
408 Alkibiades Rückkehr nach 408 Euripides, >Ürestes<
Athen - er wird
407 abgesetzt
406 Letzter Athenischer Sieg bei 406 Euripides t (in Makedonien)
den Arginusen Lesbos Das Erechtheion
 405 Sophokles t
405 Aristophanes, >Frösche•
nach 406 Euripides, ·Bakchen• und
>lphigenie in Aulis• (posrum.)
404/3 Die >30 Tyrannen< in 404-359 Artaxerxes II.
Athen
403 Wiederherstellung der Demo- 403 Lysias: Anklage der Mörder
kratie durch Thrasybulos - und seines Bruders
Sparta
Amnestie
401 >Anabasis< griechischer 401 Sophokles, ·Odipus auf Kolonos< 401 Der jüngere Kyros gegen
Söldner (mit Xenophon) mit (postum.) s. Bruder Artaxerxes II.
dem jüngeren Kyros gegen Getötet in der Schlacht
400 Artaxerxes II. bei Kunaxa
'TI

Spartanische Hegemonie 399 Sokrates t

>
V'l
...;
396 Sparta (K. Agesilaos; Xenophon) -
gegen Persien in Kl.Asien
vor 395 (?) Platon, •Apologie•, >Kriton•
vor 390 (?)Platon, Frühdialoge (u.a.
>Charmides•, >Hippias•, >Protagoras•,
390 >Gorgias<)

ca. 390-87 Platon in Tarent

(Archytas, Pythagoreer) und Syrakus
(d. Tyrann Dionysios 1.)
386 der >Königsfriede•: Sparta 388 Aristophanes, ·Plutos<
liefert die Griechen in Asien
an Persien aus; wird dafür von
Persien gestützt
um 385 Platon gründet s. Schule,
die Akademie
384 Aristoteles geb. (-322)
384 Demosthenes geb. (-322) N
00
380 um 380 (?) Platon, >Sy mposion• 1.1'1
 Politische Geschichte F<ulturgeschichte Au.ßergriechisch

379 Theben befreit sich von

spartanischer Besatzung
378/7 Zweiter Attischer Seebund um 375 Platon, •Staat•
371 Epaminondas (Theben) besiegt
die Spartaner bei Leuktra um 370 (?) Platon, •Phaidros•

370 Thebens Hegemonie - bis

367 Aristoteles, 18jährig, wird
Schüler Platons (bis 347)
366-5 Platons 2. sizilische Reise
(zu Dionysios II.) 'Tl
nach 365 Platons Spätwerke >
Vl
362 Epaminondas siegt und fällt (362 Schluß von Xenophons Hellenika) ~

bei Maminea 361-60 Platons 3. sizilische Reise -

360ff. Platon, •Timaios•, •Gesetze•
360 um 360 Xen~hon, •Kyropädie•
357-38 Philipp erweitert die seit 354 Politische Reden des 359-38 Artaxerxes III. Ochus
Macht Makedoniens Schritt Demosthenes 359-36 Philipp II. von Make-
350 für Schritt, nach Osten durch seit 349 seine Reden gegen Philipp donien
Thrakien bis an den Bosporus, 347 Platon t; Aristoteles verläßt 356 Alexander geb.
nach Süden durch Thessalien Athen
nach Mittelgriechenland. Unter 343 Aristoteles als Erzieher
den Griechen, deren Querelen Alexanders nach Makedonien be-
seine Erfolge ermöglichen, ist rufen
Demosthenes sein leidenschaft- 345 lsokrates, •Philippos•: ruft Ph.
lieber Gegner. Über die auf, die Griechen zu einigen und
Allianz, welche dieser endlich sie gegen den persischen Erbfeind
gegen ihn zusammenbrachte, zu führen
340 siegte Philipp
338 in der Schlacht bei Chairo- 338 Isokrates t 338-30 Dareios III.
ne1a
Damit war Philipp in ganz
Griechenland übermächtig
337 wird er auf dem Kongreß in
Korinth zum Führer eines ge-
meingriechischen Rachefeld-
zugs gegen Persien ernannt
 N
00
Griechenland und Orient Der Westen 00

Politische Geschichte Kulturgeschichte

336 Philipp ermordet

336-323 Alexander (Ill.) d.Gr., König von
Makedonien
336 Al. Feldherr des Korinthischen Bundes 335 Aristoteles kehrt nach Athen
zurück; eröffnet seine eigne
Schule (Peripatos) im Lykeion
334 Al. Übergang nach Asien, Sieg am
Granikos, Eroberung von West-Klein-
asten
333 Al. Sieg über Dareios III. bei Issos
332 Al. erobert Syrien und Ägypten
331 Al. gründet Alexandria
331 Al. siegt über Dareios bei Gauga-
mela; wird in Babylon, Susa,
Persepolis als •Großkönig< anerkannt

330 330 Dareios III. auf der Flucht ermordet 330 Demosthenes, >Kranzrede<
330-27 Al. Eroberung von Ostiran um 330 Apelles, der Maler. >Apollon
vom Belvedere<
327-25 Al. in Indien 327 Philemons (t 264) erste 326-283 Rom wird
preisgekrönte Komödie Vormacht in Mittel-
um 325 Krates der Kyniker italien durch
324 Al. zurück in Susa 323 Diogenes t schwere Kriege
323 Al. t in Babylon 322 Demosthenes t . Aristoteles t; gegen Samniten und
sein Nachfolger Theophrast Gallier (in Nord-
321 Menanders (t 292) erste italien einge-
Komödie p reis gekrönt wanderte Kelten)
 ca. 323-31 v.Chr. Zeitalter des Hellenismus
Der Osten Der Westen

Politische Geschichte Kulturgeschichte

320 In 40jährigen, wechselreichen Kämpfen 3I6 Menander, Dyskolos

unter den Nachfolgern (>Diadochen<)
entsteht aus Alexanders Weltreich das
hellenistische Staatensystem in zwei 306 Epikur (geb. 342) eröffnet
Hauptetappen: in Athen s. Schule, den •Garten< (x.fpt0~)
300 a) 301 in der Schlacht bei Ipsos (in ca. 301 Zenon von
Phrygien) fällt, 8ljährig, Antigonos 1. Kition (seit 311
Monophthalmos, der letzte Vertreter in Athen) eröffnet 'Tl
der Reichseinheit, im Kampf gegen die s. Schule, die Stoa >
Vl
Territorialkönige Seleukos (Babylonien um 300 Euklid (Alexandria), "-i
und Iran), Lysimachos ('Thrakien) und >Grundbuch der Mathematik< -
Kassander (Makedonien) um 290 Herophilos (Alexandria),
281 b) 281 Lysimachos fällt bei Kurupedion 'Vater der Anatomie<
(Lydien) im Kampf gegen Seleukos 292 Menander t
280-79 Kelten (•Galater<) überrennen 287 Theophrast t 282 Tarent: Roms
Thrakien und Makedonien. Antigonos Obergreifen in
Gonatas (Enkel von Antigonos 1.) be- seine Interessen-
freit Makedonien von ihnen und be- sphäre führt zum
gründet dort sein Königtum. Krieg. Tarent
Ein andrer Prätendent, Pyrrhos von ruft König Pyrrhos
Epirus, wendet sich daraufhin nach dem von Epirus als
Westen Bundesgenossen
 Der Osten Der Westen

Politische Geschichte Kulturgeschichte

279 Das hellenistische Staatensystem Alexandria, Haupt- und Weltstadt, ist das her- 280-75 Pyrrhos in Italien
Ptolemäer: Ägypten (mit Kyre9e-, Libyen und vorragende-keineswegs das einzige-Zentrum li- Siege über die Römer
Südsyrien); seit 323 terarischer und bes. wissenschaftlicher Produk- 280 bei Herakleia und
Seleukiden: Nordsyrien, Babylonien, Iran; seit tion; zumal durch das (von Ptolemaios 1. etwa um 279 bei Ausculum
321 300 gegründete) Museion mit seiner Bibliothek; 278 zur Hilfe gegen die Karthager
Antigoniden: Makedonien (mit Griechenland); Stätte sorgenfreier Forschung und Lehre auf allen nach Sizilien; dort erfolgreich; zu-
seit 276 Gebieten des Wissens. So Euklid und Herophi- rück und
Kleinere Staaten: z.B. los; auch bes. Wahrung der klassischen literari- 275 von den Römern bei Benevent be-
Pontos (am Schwarzen Meer); seit 280 schen Uberlieferung durch >Grammatiker< wie siegt. Zurück nach Epirus
Pergamon (gegenüber Lesbos; Vorkämpfer der Aristophanes von Byzanz (257-195) und Ari- (272 Pyrrhos tim Kampf um Argos)
Hellenen gegen die Galater); seit 263 starch von Samothrake (217-145) 273(?) >Freundschafts<-Vertrag zwi-
in Griechenland: Es entsteht eine >moderne Literatur< für literari- schen Ptolemaios II. und Rom
Aetolischer Bund; seit 314 sche Kenner; bes. Kallimachos (ca. 300-? ca. 240 264-201: die Punischen Kriege: Rom
Achäischer Bund (Nord-Peloponnes); seit 280 am Museion: grundlegende Bestandsaufnahme wird zur Herrin über das westliche
der klassischen Literatur) und Theokrit von Syra- Mittelmeer
Wir lassen die erheblichen, i.G. aber wenig er- kus (in Alexandria um 270, >Idyllen<). Außerhalb
gebnisreichen kriegerischen Verwicklungen zwi- von Alexandria
schen diesen Staaten im 3. Jh. unerwähnt und be- Athen weiterhin Zentrum der
schränken uns auf die folgenden Hauptpunkte: a) Neuen Komödie (Philemon t 264) und
b) Philosophie: die vier Schulen bestehen weiter;
speziell die Stoa (Zenon t 262, Kleanthes
Schulhaupt bis 232, dann Chrysippos, bis ca.
206) und Akademie
 Die heHenistischen Großmächte waren absolute Epikur t 271. Ferner
Monarchien, doch mit Unterschied: Makedoni- um 250 Bion von Borysthenes, kynischer Wan-
en: Das Königtum (Antigonos Gonatas 276-239, derprediger (>Diatribe•)
Demetrius II. 239-229, Antigonos Doson 287-212 Archimedes von Syrakus, Mathematiker
229-221, Philipp V. 221-179) bleibtvolksnah, die
und Physiker
Armee stark. Sie behaupten die Vorherrschaft ca. 310-230 Aristarch von Samos, Astronom (das
über den Großteil des widerwilligen Griechen- >heliozentrische System•)
land Skulptur: um 220; Pergamon, Gallierdenkmal 264-41 1. Punischer Krieg
1------~--------------t (>der sterbende Fechter•) Ende der Seemacht Karthagos; Sizi-
Das Ptolemäerreich Das Seleukidenreich ca. 250-100 Griech. Übersetzung des A.T. (>Sep- lien römisch
1----------....L...----------t tuaginta<) für hellenistische Synagogen 238 Rom okkupiert Sardinien
(meist im Streit um Südsyrien) Karthago kolonisiert in Spanien
240: Beginn einer römischen Litera-
Strikter Absolutismus. In dem reichen glän- tur: Übersetzungen griechischer
Wie unter den Pharao- zenden Riesenreich, in Tragödien, Komödien, u.a. ins La-
nen ist legal Ägypten dem wenige Makedo- teinische
Besitz des Königs, nen und Griechen über 218-201 2. Punischer Krieg
wichtigste Industrie- viele verschiedene ein- Hannibal: Invasion von Italien
zweige sein Monopol. geborene Völker herr- 216 Cannae
Enorme Bürokratie. schen, stärken tüchtige 215 Bündnis von Philipp V. und Syra-
Förderung von Han- Könige das griechische kus mit Hannibal
del und Gewerbe; da- Element im Westen
her enormer Reich- durch viele Städte-
tum, starkes Heer und gründungen (Antio-
Flotte. Höchster chia, Seleukia); aber
Glanz unter Ptole- vom Osten her beginnt
maios I. (-285), II. das Reich früh zu zer-
Philadelphos (-246), bröckeln
III. (-221); beginnen- 280 Ostprovinzen an
der Niedergang, Ein- Indien; ab 24 7 Parther
geborenenrevolten un- unabhängig
ter Ptolemaios IV.
Philopator (-205)
 Der hellenistische Osten und Rom
Politische Geschichte Kulturgeschichte

200 200-133 Während Ägypten in Korruption und Ohnmacht versinkt,

ist die Macht des Seleukidenreichs durch Antiochos III., den Gro-
ßen (223-187), von Armenien bis Indien wiederhergestellt. Aber
die gesamte Ordnung des hellenistischen Ostens wird zerstört
durch Rom, welches
200-133 unterstützt von Pergamon, Rhodos und Achaia, zur Vor- Pergamon, nach 180: der Zeus-Altar
macht wird, ohne die Pflichten und Verantwortung einer solchen Achaia: ein jüngerer Staatsmann des Achaischen Bundes, Polybios
zu übernehmen (ca. 200- ca. 120) wird 167 mit 1000 anderen Geiseln nach Italien
Siegreiche Kriege gegen Makedonien 200-197 und 171-168; Make- verbracht und in die führende römische Gesellschaft (Scipionen)
donien, jeweils verkleinert, wird J48 Römische Provinz, zu wel- aufgenommen. Aus solcher Erfahrung schreibt er seine Universal- 'Tl

eher, nach der Zerstörung von Korinth 146, das entvölkerte geschichte der Ereignisse von 220 an in 40 Büchern, von denen die
,,,,>
>-i
Griechenland hinzugeschlagen wird ersten fünf sowie viele Exzerpte erhalten sind -
gegen Antiochos III., 192-89: bei Magnesia besiegt, muß A. ganz 144 Panaitios von Rhodos, der stoische Philosoph, besucht Rom und
Kleinasien an Pergamon und Rhodos abtreten. Rom schwächt ihn findet Anhänger in den gleichen Kreisen wie Polybios
und s. Nachfolger auf jede Weise - z.B. durch Unterstützung
Ägyptens und der Makkabäer gegen Antiochos IV. - mit dem Er-
folg, daß bereits 141 die Parther von Indien bis Seleukia-Babylon
herrschen. - In der Unmöglichkeit, selbständige Politik zu trei-
ben, vermacht der letzte König von Pergamon
133 133 Attalos III. sein Königreich durch Testament den Römern; es
wird die »Provinz Asia„

133 133-31 Das Chaos

Unordnung und Aussaugung im Osten und Entwurzelung des ita-
lischen Bauernstandes durch endlose Kriege führen in ein Jahr-
hundert sozialer Auflösung voll Bürgerkrieg und Revolution
 Wir erwähnen hier nur, als symptomatisch, den Zulauf, den K. Mith-
ridates VI. von Pontus bei seinen Invasionen (seit 89) fand, und die
88 Befolgung seines >Blutbefehls von Ephesus<, auf den hin 80 000 Itali- 135-50 Poseidonios von Rhodos, der vielseitige stoische Philosoph,
ker in Kleinasien an einem Tag getötet wurden Historiker und Naturwissenschaftler, Lehrer hochgestellter Rö-
44 Nachdem die durch Cäsar angebahnte Neuordnung durch seine Er- mer wie Pompeius und Cicero
mordung abgebrochen wurde, setzte schließlich Octavianus >Augu-
stus< dem Chaos ein Ende. Das-Jahr
31 mit dem Sieg bei Aktium über Kleopatra und M. Antonius bezeichnet
den Beginn des
Römischen Weltfriedens

Die zwei ersten Jahrhunderte des Römischen Reichs Notizen zur griechischen Literatur
31 31 v.Chr. - 68 n.Chr. Die julisch-klaudischen Kaiser Griechen, >Graeculi<, liefern den neuen Herren der Welt Informatio-
31 (27) v.Chr. Augustus, Ordnung des Imperium Romanum nen aus allen Gebieten des Wissens. So, schon z.Z. Caesars, der Sizi-
- 14 n.Chr. lier
Die klassische lateinische Dichtung: Vergil (70-19 v.Chr.), Horaz Diodoros (gest. nach 21-oder 36?-v.Chr.) seine kompilierte Welt-
(65-8 v.Chr.) geschichte (von der große Teile erhalten sind), und der Historiker
14 14-37 Tiberius Strabon (ca. 63 vor-24 n.Chr.), aus Amaseia in Pontus, dessen um-
37-41 Caligula fassende Geographie der Oikumene erhalten ist
41-54 Claudius 4- 65 Seneca, der Stoiker
54-68 Nero 9 n.Chr. Ara Pacis Augustae (Werk pergamenischer [?] Künstler)
ca. 50-56 Briefe des Apostels Paulus

69 69-96 Die fiavischen Kaiser ca. 30-100 der Stoiker Musonius, Lehrer des Epiktet
69-79 Vespasianus
70 Zerstörung von Jerusalem
79-81 Titus, 81-96 Domitian
Rom: Kolosseum und Titusbogen ca. 50-120 Epiktet
96 96-180 Die Adoptivkaiser
98-117 Trajan ca. 95-175 Arrian (Staatsbeamter; Aufzeichnung der Gespräche
t 17-138 Hadrian Epiktets, Geschichte Alexanders d.Gr., Periplus Ponti Euxini)
Rom: 115-26 Neubau des Pantheon Galen, der Leibarzt Mark Aurels, aus Pergamon (129-199)
138-161 Antoninus Pius
161-180 Mark Aurel
Andere Zeitgenossen des Kaisers Mark Aurel: Klaudios Ptolemaios,
der Geograph und Astronom, und der Literat Lukian
 Personenregister*

Abdera, Abderiten L.62 Fn.1 Elea, Eleaten L.30 Fn.6

Aesop Anthol. y' Eleusis L.75 IIA
Agathon L.25 Fn.2 Elis L.12 Fn.6
Aischines L.33 Fn. 9 Empedokles L.25IB1
Aischylos L.9 Fn.6; >Ürestie<: L.83 Fn.10 Epicharmos L.49 Fn.3
Alexander d. Gr. Fasti S. 288 Epiktet L.14 Fn.1
Alkrnaion von Kroton L.82 Fn.1 Epikur L.18 Fn.3
Anacharsis L.38 Fn.15 Epimenides L.40 Fn.4; L.60 IIE4
Anakreon L.27 Fn.1 Euklid L.12 Fn.4
Anaxagoras L.15 Fn.5; L.75 IIIA Euripides L.9 Fn.1; L.10 H
Anaximander L.31 Fn.1 Europa L.32 Fn.14
Anaximenes L.31 Fn.1
Andokides L.54 Fn.2; L.62 F Gorgias L.52 Fn.1
Andromeda L.34 IG
Antigonos L.39 II Fn.6 Harmodios L.50 Fn.4
Antipatros L.31 Fn.7 Harmonia L.32 Fn.14
Antiphon, der Redner L.40 Fn.1 Heliasten L.57 Fn.4
Antiphon, der Sophist L.11 Fn.4; L.54 Fn.1 Heraklit L.13 Fn.3
Antisthenes L.49 Fn.8 Herodot L.15 Fn.2
Anytos L.12 Fn.6; L.58 IK Hipparchos L.51 Fn.2
Archilochos L.59 Fn.11; L. 59 G Hippias von Elis L.12 Fn.6; L.12 II
Archytas L.27 Fn.2; L.27 Dl Hippokrates L.12 Fn.3
Areopag L.40 Fn.10 Hipponax L.63 Fn.1
Aristippos L.27 Fn.4; L.51 F2
Aristophanes, der Komödiendichter L.7 Ion, der Stammvater der Ionier L.58 Fn.8
Fn.1 Ion von Chios L.47 Fn.10
Aristophanes von Byzanz L.48 Fn.6; L.62 Ion, ein Rhapsode L. 56 III 2
Fn.4 Iphikrates L.50 Fn.4
Aristoteles L.5 Fn.2; L.65 Fn.9 Isokrates L.8 Fn.2; L.50 IIB
Aspasia L.75 Fn.3
Augustus (63 v. Chr. - 14 n. Chr.) L.25 Julian Apostata L.69 Fn.2; L.69 IB3
Fn.6
Kadmos L.32 Fn.14
Bakchylides L.41 Fn.2 Karthago L.48 Fn.10
Bias von Priene L.6 Fn.1 Kebes L.45 Fn.11
Bion von Borysthenes L.86 Fn.10 Kerkyra (Korfu) L.57 Fn.1; L.79 Fn.1
Klazomenai L.35 Fn.8
Caesar (100-44 v. Chr.) L.25 Fn.6; L.57 Kleanthes L.9 Fn.5
//IF Kleon L.62 Fn.6
Cheiron L.58 IIF3 Krates L.20 Fn.(>; L.55 Fn.6
Chilon L.15 Fn.3 Kyme L.63 Fn.2
Chrysippos L.14 Fn.8 Kyros L.38 IB; L.58 IIIA-B

Demokrit L.15 Fn.4 Lysias L.57 ID

Demonax L.61 Fn.12
Makaria L.69 Fn.8
Demosthenes, der Feldherr L.62 Fn.5 Mark Aurel L.18 Fn.1; L.37 M
Demosthenes, der Redner L.33 Fn. 9
Meidias L.59 Fn.7; L.84 Dl
Dikaiarchos L.47 Fn.11
Meletos L.12 Fn.6; L.58 IB
Diodor L.58 Fn.11
Menandros L.7 Fn.2
Diogenes L.78 Fn.6 Menekrates L.64 Fn.3
Diotima L. 83 IID 1
Miltiades L.81 Fn.1
Diphilos Anthol. ö' A '3 Fn.1; L. 54 IH
Drakon L.20 Fn.4 Nikias L.55 Fn.3
 PERSONENREGISTER 295

Orpheus L.27 Fn.3; L.64 Fn.12 Schlaraffenland L.35 I Fn.1

Simonides L.41 Fn.2
Paionios L. 51 G 1 Sokrates L.12 Fn.6
Pannenides L.30 Fn.6 Solon L.24 Fn.2
Pannenion L.31 Fn.7 Sophokles L.6 Fn.5; L.48 H
Pausanias L.60 Fn.10 Stesichoros (6. Jh. v. Chr.), Dichter L.58
Periander L.49 IC Il/C
Perseus L.34 IG Stoa, Stoiker L.5 Fn.1; siehe auch: Zeno,
Phidias L.56 Fn.3 Kleanthes, Chrysippos, Epiktet
Philemon L.34 Fn.10; L.34 III; L.50 IID Stratonikos L.48 Fn.1
Philipp von Makedonien L.17 Fn.2
Philogelos L.46 Fn.7 Thales von Milet L.31 Fn.1; L.50 I.A.
Phokylides L.46 Fn.4 Themistokles L.76 Fn.4
Pindar L.41 Fn.2 Theognis L.19 Fn.5
Pittakos L.17 Fn.4 Theophrastos L.33 Fn.11
Plato L.6 Fn.6 Thukydides L.19 Fn.6
Plutarch L.45 Fn.8
Polybius L.25 Fn.4 Xenophanes L.31 Fn.2
Protagoras L.25 Fn.10 Xenophon Anthol. E'
Pyrrhos L.57 Fn.13 Xerxes L.41 Fn.9; l.56 IIC2
Pythagoras L.5 Fn.4; L.12 IF
Zeno L.5 Fn.1
Sappho L.32 Fn.6

* An den kursiv gesetzten Stellen wird die betr. Person zitiert.

Studienhefte zur Altertumswissenschaft
Herausgegeben von Bruno Snell und Hartmut Erbse

1. Bruno Snell · Griechische Metrik

4., neubearbeitete Auflage 1982. IV, 76 Seiten, kartoniert
2. Albin Lesky · Die tragische Dichtung der Hellenen
3., völlig neubearbeitete und erweiterte Auflage 1972. 544 Seiten, Leinen und
kartonierte Studienausgabe
3. Oskar Becker · Das mathematische Denken der Antike
2., durchgesehene Auflage mit einem Nachtrag von Günther Patzig. 1966. 131
Seiten mit 70 Abbildungen, kartoniert
5. Ulrich Knoche · Die römische Satire
4., bibliographisch erweiterte Auflage 1982. VI, 137 Seiten, kartoniert
6. Günther Klaffenbach · Griechische Epigraphik
2., verbesserte Auflage 1966. 110 Seiten, kartoniert
7. Albrecht Dihle ·Die Goldene Regel
Eine Einführung in die Geschichte der antiken und frühchristlichen Vulgär-
ethik. 1962. 135 Seiten, kartoniert
8. James W. Halporn / Martin Ostwald · Lateinische Metrik
Aus dem Englischen von Herbert Ahrens. 3. Auflage 1983. 62 Seiten, kartoniert
9. T. B. L. Webster · Griechische Bühnenaltertümer
1963. 83 Seiten und 8 Tafeln, kanoniert
10. Reinhold Merkelbach I Helmut van Thiel
Griechisches Leseheft zur Einführung in Paläographie und Textkritik
1965. 11 Seiten und 111 Seiten Tafeln, kartoniert
11. Rüdiger Vischer · Das einfache Leben
Wort- und motivgeschichtliche Untersuchungen zu einem Wertbegriff der an-
tiken Literatur. 1965. 185 Seiten, kanoniert
12. Alfred Heubeck · Aus der Welt der frühgriechischen Lineartafeln
Eine kurze Einführung in Grundlagen, Aufgaben und Ergebnisse der Mykeno-
logie. 1966. 115 Seiten und 5 Abbildungen, kanoniert
13. Reinhold Merkelbach / Helmut van Thiel
Lateinisches Leseheft zur Einführung in Paläographie und Textkritik
1969. 11 Seiten und 111 Seiten Tafeln, kanoniert
14. Helmut van Thiel · Mittellateinische Texte
Ein Handschriften-Lesebuch. 1972. 14 Seiten und 80 Kunstdrucktafeln, kar-
toniert

Vandenhoeck & Ruprecht· Göttingen/ Zürich

ISBN 3-525-25320-6