100% fanden dieses Dokument nützlich (4 Abstimmungen)
1K Ansichten784 Seiten

GCS 10 Origenes Werke IV. Commentarius in Iohannem (1. Aufl. 1903: Erwin Preuschen)

Origenes Werke ; (1899) Author: Origen; Koetschau, Paul, b. 1857 Volumes: 7 Publisher: Leipzig : J.C. Hinrich'sche Buchhandlung Language: Ancient Greek; German; Latin Call number: ALM-3613 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Notes: some of the notation numbers on margin near spine could not be scanned.
Copyright
© Attribution Non-Commercial (BY-NC)
Wir nehmen die Rechte an Inhalten ernst. Wenn Sie vermuten, dass dies Ihr Inhalt ist, beanspruchen Sie ihn hier.
Verfügbare Formate
Als PDF, TXT herunterladen oder online auf Scribd lesen
100% fanden dieses Dokument nützlich (4 Abstimmungen)
1K Ansichten784 Seiten

GCS 10 Origenes Werke IV. Commentarius in Iohannem (1. Aufl. 1903: Erwin Preuschen)

Origenes Werke ; (1899) Author: Origen; Koetschau, Paul, b. 1857 Volumes: 7 Publisher: Leipzig : J.C. Hinrich'sche Buchhandlung Language: Ancient Greek; German; Latin Call number: ALM-3613 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Notes: some of the notation numbers on margin near spine could not be scanned.
Copyright
© Attribution Non-Commercial (BY-NC)
Wir nehmen die Rechte an Inhalten ernst. Wenn Sie vermuten, dass dies Ihr Inhalt ist, beanspruchen Sie ihn hier.
Verfügbare Formate
Als PDF, TXT herunterladen oder online auf Scribd lesen
Sie sind auf Seite 1/ 784

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from


University of Toronto

http://www.archive.org/details/origeneswerke04orig
DIE GRIECHISCHEN

CHRISTLICHEN SCHRIFTSTELLER
DER

ERSTEN DREI JAHRHUNDERTE

HERAUSGEGEBEN VON DER KIRCHENVÄTER-COMMISSION

DER KÖNIGL. PREUSSISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN

ORIGENES
VIERTER BAND

LEIPZIG
J. C. HINRICHS'SCHE BUCHHANDLUNG
1903
Druck vou August Pries in Leiiizifi

Germany
ORIGENES WERKE
VIERTER BAJSTD

DER JOHANNESKOMMENTAR

HERAUSGEGEBEN

IM AUFTRAGE DER KIRGHENVÄTER-COMMISSION

DER KÖNIGL. PREU.SSISCHEX AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN

VON

LIC. Dr. ERWIN PREUSCHEN


IN UARMSTAUT

f^

LEIPZIG
J. C. HINRICHS'SCHE BUCHHANDLUNG
1903
IC EL^'.SL£V PLACE
TCF.üi>!TO 5, CANADA.

D£G -S 1831
5 3^4
Hermann und Elise geb. Heckmann
Wentzel-Stiftung
INHALT VON ORIGENES BAND IV

Seite
Einleitung
A. Die Überlieferung
1. Die Handschriften IX
2. Das Verwandtschaftsverhältnis der beiden Stammhandschriften XXXIV
3. Die erste kritische Ausgabe des Joharinescommentars von 1374 XL
4. Fehler und Vorzüge von XLIV
5. Die Geschichte des gedruckten Textes LVII
6. Die Catenen zum Johannesevangelium LXI
B. Literargeschichtliches
7. Veranlassung, Zeit und Ort des Commentars LXXVI
8. Die Exegese des Origenes und ihre Quellen LXXXII
9. Der Bibeltext des Origenes LXXXVIll
10. Herakleon und seine Noten zum Johannesevangelium . . . ClI

Schlusswort des Herausgebers CVII


Verzeichnis der Abkürzungen 2

Text
Origenes Johanuescommentar 3

Bruchstücke aus Catenen 481

Register
I. Stellenregister 577
Altes Testament 577
Neues Testament 582
Nichtbiblische Schriften 594
IL Namenregister 595
III. Wort- und Sachregister 606
[V. Initien-Register der Catenenfragmente 663
Nachträge und Berichtigungen 667
EmleiüiDg.

. Die Überlieferung.
1. Die Handschriften.

1. ' dem Kommentare des Origenes zum Evaugelium Johannis


sind bis jetzt acht Handschriften bekannt geworden. Die Hoffnung, dass
dieses Material sich noch vermehren lässt, ist nicht sehr gross, aber
auch nicht völlig aufzugeben. Denn die Auffindung einer Handschrift
in dem Kloster Vatopädi auf dem Athos beweist^ dass auch in dem
Oriente, trotz der feierlichen Verdammung des Origenes, seine exege-
tischen Schriften als unentbehrlich angesehen wurden. Auch die Hoff-
nung, dass sich unter den zahllosen Papierfetzen, die man jetzt in
Ägypten zu Tage zu fordern begonnen noch Fragmente des Origenes
hat,

finden möchten, ist nicht unbegründet, wenn man bedenkt, wie eifrige
Verehrer der Alexandriner auch in den ägyptischen Klöstern besassJ)
Hier kann es sich aber zunächst nur darum handeln, zusammenzustellen»
Avas wir bereits besitzen.
Die älteste Handschrift ist der Codex Monacensis graecus 191 ^),
eine Bombycinhandschrift in Gross-Quart (Grösse 30,8x23°™; Schrift-
raum 26,8 x 17,6*^™; resp. 25,8 zu 17,3*^™). Sie ist undatiert und stammt

der Schrift nach aus dem dreizehnten, vielleicht auch, was Koetschau
nicht für ausgeschlossen hält'^), aus dem Ende des zwölften Jahrhunderts.
Diesem Ansatz würde auch ich nach langer und eingehender Be-
schäftigung mit der Handschrift zustimmen, wenn nicht die Verwendung

1) Vgl. Palladius, historiaLausiaca 12.


2)Bescbreibungen bei J. Hardt, Catalogus Codic. graecor. Mss. bibliothec. reg.
bavaric. II, 258 (fehlerhaft); A. E. Brooke, The fragments of Heracleon (Texts a.
Studies I, 4 [1S94]) p. 1 The commentary of Origen on S. John's gospel 1 ]896), p. IX.
.'.
1

3) Vgl. Koetschau in der Theolog. Litteraturzeitung 1897, Nr. 7, Sp. 244.


Origenes IT-
Einleitung.

des Papieres in dieser Zeit fraglich wäre.')Der Band, in rotes Leder


gebunden, besteht aus zwei ursprünglich selbständigen Teilen. Die alte
Bibliotheksnummer, die sich noch auf dem vorderen Schmutzblatte wie
auf dem Rücken des Einbandcs findet, ist 30. Unter ihr ist sie von
Montfaucon, bibliotheca bibliothecarum manuscripta p. 587 '^C notiert.
Eine noch ältere Nummer ist auf der Innenseite des Deckels, zusammen
mit einem fehlerhaften — von Hardt wiederholten — Inhaltsverzeich-
nisse angebracht: Stat C N^ 59. Darunter: Origenes in D. Matthaei
Evangelium tomus 11 '""s in initio mutilus (lies: 1()""», in. raut., 11!)
12. 13. 14. 15. 16. Et in Euangelium D. Johannis tomus 1. 2. 6. 9. 13.

19. 20. (adde 28!). 32. Non uidetur mutilus esse codex sed (numeri)'')
uel deleti nel confusi. Die letzte Notiz scheint darauf hinzuweisen, dass
dem Schreiber die im Codex Veuetus (s. u.) befolgte Einteilung des in
der Handschrift vorliegenden Stoffes in 32 Bücher bekannt war. Der
erste Teil f. 1 — HO der modernen Paginierung — eine alte Paginierung
reicht von bis — enthält die Reste des Matthäuscommentares. Die
ersten 37 Blätter sind jetzt stark verbunden.'^) Auf anderem Papier
und von anderer Hand geschrieben folgen f. 111 bis zum Schluss die
Reste des Johannescommentares. Dieser zweite Teil besteht aus 25 Lagen,
von denen die siebzehnte nur aus 7 Blättern — der Falz des achten ist

auf das siebente aufgeklebt ^) — und die fünfundzwanzigste aus 3 Blättern


besteht. Die übrigen 23 sind vollständige Quaternionen. Kustoden
finden sich am unteren Rand von f. 120i• (/?), f. ISG^' {ß\ f. 144 1'
(«),

f. 208'• (), f. 2951• {y:5\ f. -303 ^ ();


Kustoden f. 168••,
die Reste von
f. 176^ f. 216'•, f. 247••, f. 255'', f. 263'•, f. 279'", f. 2S7'•. Die übrigen
sind dem Messer des Buchbinders zum Opfer gefallen. Die Zeilenzahl
beträgt in diesem Teile 30, die Zahl der Buchstaben, die meist von den
eingerissenen Zeilen durchschnitten werden, schwankt zwischen 48 und 58.
Namentlich gegen das Ende hin wird die sonst sehr regelmässige und
schöne Schrift etwas flüchtiger und weiter, wie sich hier auch stellen-
weise die Fehler häufen. Überschriften und Anfangsbuchstaben sind

1) Vgl. Gardthausen, Griechische Paläographie 1879 ^^. 49 fF. "Wattenbach,


Das Schriftwesen im Mittelalters 189G, S. 139ff'.
2) Das Wort ist durch das darunter stehende bayrische "Wappen verklebt.

3) Ich gehe auf diesen Teil der Handschrift hier nicht näher ein. Bei der
Bearbeitung des Matthäuscommentares wird sich Gelegenheit finden, darauf zurück-
zukommen.
4) Auf f. 240 r, der Kehrseite des letzten Blattes im 17. Quaternio, sind noch

zwei Zeilen auf den unteren Rand geschrieben. Offenbar ist dem Schreiber, nach-
dem er begonnen hatte, weiterzuschreiben, ein Malheur passiert, und er schnitt nun
das verdorbene Blatt heraus.
. Die Überlieferung. XI

häufig auch im Text, und zwar nicht immer an den passenden Stellen,
mit rotem Carmin geschrieben.
Über den Ursprung der Handschrift lässt sich aus ihr selbst nichts
entnehmen. Keine Unterschrift meldet, wo sie sich einst befunden haben
mag, und dass auf dem jetzt verlorenen Anfange hierüber etwas mit-
geteilt gewesen wäre, ist mehr als unwahrscheinlich. Aber von ihrem
Schicksal erzählt uns leider die Handschrift selbst durch allzu deutliche
Spuren. Beide Teile sind am oberen, inneren und unteren Rande durch
eingedrungenes Wasser stark beschädigt worden. Von diesen Be-
schädigungen ist der erste Teil in noch stärkerem Masse betroffen
worden, als der zweite. Doch sind auch hier die Zerstörungen noch
stark genug, so stark, dass sie auf den ersten Seiten des Johannes-
commentares die unteren Zeilen überhaupt verlöscht haben imd man
aus den schwachen Eindrücken, die der Schreibstoff in dem Papier hinter-
lassen hat, sowie aus den Resten der auf den gegenüberliegenden Seiten
abgeklatschten Buchstaben mühsam die letzten Spuren des Textes ent-
ziffern muss. Fast überall, wo sich die Wasserspuren zeigen, ist das
Bombycin mit kleinen, braunen Partikelchen bedeckt, die zugleich mit
dem Wasser eingedrungen sein und sich auf dem Papier festgesetzt
haben müssen. Eine mikroskopische Untersuchung mehrerer dieser
kleinen Stückchen, die mein Freund, Herr Professor Dr. F. Scriba in Darm-
stadt vornahm, ergab, dass es Reste von Kleie waren. Die anhaftenden
Stärkekörnchen reagierten noch auf Färbung mit Jod. Nun fand sich
bei der Untersuchung der venetianischen Catenenhandschriften in der
aus dem Besitz des Cardinales Bessarion in die Markusbibliothek über-
gegangenen Handschrift codex Venetus Marcianus 27, einer Pergament-
handschrrft des zehnten Jahrhunderts, ebenfalls die Spur einer starken
Wasserzerstörung, die Auflösung des Per-
stellenweise sogar zu einer
gamentes geführt hatte; und an dem Wasserrand hafteten ebenfalls
braungefarbte Partikelchen, ähnlich denen der München er Handschrift.
Die mitgenommenen Proben ergaben bei der mikroskopischen Unter-
suchung die Identität der Struktur. Damit ist erwiesen, dass die Münchener
und jedenfalls dies*^, vielleicht auch andere Venediger Handschriften
einstmals dasselbe Schicksal hatten, in irgend einer feuchten Kammer
oder einem Keller^), inmitten von Kleie ihrer Zerstörung entgegen-
zugehen, wenn sie nicht rechtzeitig gerettet worden wären. Leider lässt

1) Man
könnte auch an einen Unfall bei dem Schiffstransport denken. Allein
die Zerstörungen, die das eingedrungene Seewasser in den jetzt in Mailand befind-
lichen Handschriften angerichtet hat, die man, als das Schiff von den Seeräubern
gekapert worden war, aus dem Wasser wieder aufgefischt hatte, sind doch ganz
anderer Natur.
B*
XI 1 Einleitung.

sich »lor Ursprimg des mehr festste Heu. Die Unter-


enetus 27 nicht
schrift besagt nur, von einem Mönche Namens Johannes ge-
ilass er
sclirieben worden ist, imd zwar ohne Zweifel im Oriente.'• Bessarion.
ein geborener Grieche, der lange genug in dem auch in Italien für dit•
Erhaltung der griechischen Litteratur bedeutungsvollen Orden des hl.
Basilius gelebt hatte, hatte im Oriente den GiMiudstock zu seiner wert-
vollen Handschriftensammlung gelegt. Als sich dann nach der Zer-
.störung von Konstantinopel der Strom vertriebener Griechen nach Italien
ergoss, hat er griechische Gelehrte um sich gesammelt und sie durch
Aufträge, Handschriften zu kopieren, unterstützt.-) Von diesen Flücht-
lingen sind damals zahlreiche Handschriften mit nach Italien gebracht
worden, und mijglicherweise ist dabei auch der Venetus 27 nach dem
Abendlande gewandert. Wann und wie sich diese Handschrift von dem
Monacensis getrennt hat, lässt sich nicht sagen. Jedenfalls steht soviel
fest, dass letzterer von einem Orte stammt, von dem Handschriften auch

in den Besitz des Bessarion und von ihm 1472 an die Signoria des hl.
Markus in Venedig gelangt sind.
Die Schrift ist gewandt und gleichmässig; Compendien sind häufig.
Abgesehen von Abkürzungen von Namen u. s. w., sind häufig die

Endungen ai\ ,,,,, gekürzt. Für und


sind die bekannten Compendien angewandt, die leicht verwechselt werden
können und die Brooke irre geführt haben. ^) Für begegnet mehrere
Male
Zeichen i;
(S. 34, 11. 90,
ebenso zuweilen tr^ für
21 f."*) und für / häufig das auch sonst übliche
Auch la für i'va begegnet
und ^ für .
zuweilen. Rasuren sind nicht selten, ebenso Korrekturen. Eigentümlich
ist die häufige Korrektur, durch die mittels Rasur ein ursprüngliches

OT, mit über die Linie hinausragendem in umgewandelt wurde. Nicht


überall hat der Schreiber, wo er sich geirrt hatte, das Falsche wegradiert.
Sehr häufig findet sich das Richtige und das Falsche noch friedlich
nebeneinander. Vgl. den Apparat zu S. 51, 1. Gl, 14. 63, 8- 70, 14. 92, 17.
127, 31. 134, 13. 137, 32. 159, 5. 200, 24. 274, 22. 284, 11. 307, 11.336, 8.

337, 25. 401,1


zunächst mit Kompend.
geändei-t. Ebenso
0.

S. 352, 27 , ,) ^
420, 18. 421, 26- 426, 26. 428, 25. 8. 318, 24 hat der Schreiber
geschrieben, dies dann in
über Compendium für ,
?.& S. 364, 34

&-
1)
7.
Die Unterschrift lautet:
{)
-\-.
?./ ]. (;

Die Worte sind nicht


Darunter steht
dem
rot:
Schreiber der Handschrift,
sondern von dem Rubrikator zugefügt.
2) Vgl. auch Rüetschi (Benrath) in der Prot. Kcalencyklopädie^ II Gü3f.
3) S 8, 6. 30, 31. 44, 5. 29. u. o.

4) Im Apparat durch arab. Ha leider falsch wiedei'gegeben.


. Die LTberlieferung.

^, über ein . also aoihtvoq u. . a. Es ist nicht ganz sicher,


ob diese -Korrekturen von der ersten Hand herrühren. Öfter gewinnt
man als ob eine andere, gleichzeitige Hand hier thätig
den Eindruck,
gewesen zumal namentlich ant' Rasuren die Tinte eine hellere, bald
sei,

bräunliche, bald grauschwarze Färbung zeigt. Allein die Schuld dafür


mag eben an der Beschaffenheit des Papieres liegen, und wenn die Züge
der Schrift bei aller Ähnlichkeit zuweilen etwas fahriger scheinen, so
beweist auch das noch nichts gegen die Identität des Schreibers. An zwei
Stellen ist mit Sicherheit eine andere Hand wahrzunehmen, die S. 53, 28
am Rande mit grauer Tinte wiederholte, weil es im Text durch einen
Tintenklex verdeckt worden war. Offenbar hatte ein Abschreiber den
Elex verschuldet und gewissenhaft am Rande wiederholt, was er im
Texte selbst verdorben hatte. Die Schriftzüge sind denen des Codex
Venetus 43 ähnlich und die drei Punkte, mit denen im Texte an der
Stelle auf den Rand verwiesen wird, sie vor iihv wiederholt sind,

finden sich dutzendweise in ähnlichen Fällen im Codex Venetus. Daraus


Avürde sich ergeben, dass der Schreiber des Venetus beim Abschreiben
den Monacensis vor sich hatte. Allein seit ich den Codex Venetus selbst
gesehen und mich gemacht habe, ist mir
mit seiner Schrift vertraut
doch die Identifizierung der beiden Hände, die mir vorher ziemlich
sicher gewesen war, solange ich nur das Facsimile der Venediger Hand-

^
schrift kannte, sehr zweifelhaft geworden. Dieselbe Hand hat S. 109, 3 in
&
&
^
gesetzt.
,
den Worten
ein , ühei' ctjt ein , über
Venetus 43 liest in der That
2'
ein / und über
über
ein über-

hat also die hier vorgeschlagene Umstellung wirklich


vollzogen. Allein eine ähnliche Korrektur, die sich im Venetus f. 278^'
(S.

durch
439, 10) findet,
. , , ,
wo die Worte
zurechtgestellt w^erden,
^^
beweist, dass
)^

^
die Ver-
mutung betreffs des Schreibers jener Korrektur im Monacensis hin-
fällig ist. Einzelne verblichene oder verwaschene Worte sind end-
lich von einer jungen Hand, meist falsch, durch Nachfahren ergänzt
vorden.
Der Rand trägt die Spuren einer intensiven Beschäftigung mit dem
Inhalte des Commentares, nicht selten Warnungen vor den Häresien für
unschuldige Seelen. Ein mit roter Tinte dem Kommentar vorgesetztes
kurzes Proömium, das sich wohl bereits in der Vorlage der Hand-
schrift befand, belehrt über diese Randnotizen. Es lautet folgendei*-
massen :

1") Die Interpunktion habe icli in die heute übliche umgesetzt.


\'

',' ^, Einleitung.

17]

,
-|- iöTtor ojj: tv
a(f>'

--
&'-' ,&) ..
vojv '

^ avcr/iro'joxovTi
'
\
«
10

.
avTcöv
tcö -
i^ijOav +
Wir dürfen nach dieser Erklärung annehmen, dass uns, ähnlich wie
in den Abschriften der Arethashandsclirift von 914 (Paris, gr. 450), die
Randnoten eines alten Exemplares erhalten sind.') Der Schreiber be-
hauptet auch, bei der Abschrift sorgfältig zu Werke gegangen zu sein
und diese Randbemerkungen an dieselbe Stelle an den Zeilenanfang ge-
setzt zu haben, wo er sie vorfand. Es wird sich später Gelegenheit
finden, zu untersuchen , wie weit dieses Bekenntnis auf den Abschreiber,
der den Codex Monaceusis herstellte, passt. Auch über den Inhalt der
Randnoten bekommen wir Aufschluss. Neben Bemerkungen allgemeinen
Inhaltes fanden sich solche, die irrige Meinungen aufdeckten, sowie
solche, die den Leser vor solchen warnten. Eine Musterung der Rand-
uoten, die sich im Codex Monacensis finden, bestätigt dieses Vorw^ort
in allen Stücken. Geschrieben sind diese Randglossen teils von der-
selben Hand, wie der Text, teils von einer Hand, die ich, nach dem
Proömium zu urteilen, mit der des Rubrikators identifizieren möchte.
Die Schrift ist flüchtiger, die Tinte blasser und nicht selten ausgelaufen
auch bei vollkommen guter Beschafi'enheit des Bombycins. Von den zahl-
reichen {),{')
selten beigesetzten
, , mit
kann man absehen ebenso von dem nicht
;

dem auf die Texterklärung hinge-

Oder
7),

güsse wie
,
wiesen wird, oder
verderbte Stellen

f. 124^"

zu
f.
10,
130^'
dem

den allgemeinen Bemerkungen, gehören solche wie


Avas zu S. 27,
{?]),
dem Nachdenken empfohlen werden. Zur

zu
1

,^
zu 15.
1

S. 34,
mit dem schwierige, dunkle oder

geschrieben
15 f., ^ ist,
f. 12P" '
aber zu Z. 24 gehört.
zu S. 35, 2 (gehört zu
Zur zweiten Art gehören solche Er-
\\
-
ersten Art,

]) Vgl. dazu jetzt .


Stählin, Untersuchungen über die Schoben des Clemens
Alexandrinus. Gymn.-Progr. Nürnberg 1897.
JtQog
,
(zu S. 1,
, '
,
.
. Die Überlieferung.

Zur dritten Art endlich sind derartige Hinweise zu


rechnen, wie f. 135'" oga
18 ff.).
f. 119 oQa u. a. Ausser

dieser mit dem Schreiber gleichzeitigen Hand hat den Rand im XVI.
'
1"
\

Jahrhundert ein Jüngerer benutzt, um seine Weisheit einzutragen. Von


ihm stammen die Einträge, die sämtlich den Inhalt der Erklärung be-
^'^)'
-.
treffen,

, {7])
f.

Hand
195*
hat
f. 190 1•

bemerkt
fol. 208^"
f.

(lies
187^'

6
,^. ,,
Eine noch jüngere
Ebenfalls aus dem XVI.
., -
^.
und

(so)
f.

und
190^'
f.
f.

188 ^"
184 ^"

Jahrhundert mag die Notierung der Einteilung der noch übrigen Bücher
in 32. Abschnitte stammen, die am Rande mit tiefschwarzer, schmieriger
Tinte steht, an der zuweilen noch der Trockensand klebt.
Ein Verzeichnis der wichtigeren Randnoten älterer Hand maghier folgen :
f. 118^^ fvS. 20, 6).
f. 119^• (S. 21, 26).

{)
.)
Am oberen Rand von f. 119i• steht die Notiz ,

f.

f.
121
125'^
1'
3 .() (gehört zu
(S. 27, 2).
S. 22,

(S.
19).

37. 7).

()
f. 127•^"

128^'
(S. 42, 8).
^, -
'
f.

{^) -
(S. 44, 311

]^ .
128^'

,
f. (S. 45, 27).
f. 130 '^'

' . [1.

(S. 51, 18

.
ff.).

-
f. 131 (?)

-
(S. 53, 241 Von jüngerer Hand verschmiert; von derselben zu-

f.

f.

f.
132^
133"^'

,,

134 r
-
gefügt

()
,
' ] ^ ,' (59, 21).
[1.
(S.

(S.
6

58, 33).

60, 7).
(S. 57, 10).
XVI

^-
Einleituiifi

f. 136'' oicc

(S.

^
^'
('
06. 6).
oriXf /ii/oriTt iij:

^ ^
'/
f. 17'' jTtol (S. 68, 29).
;{7^
f.

• (S. 69, 15).


jtov/j-

(>« /)
'. . -
f.

f.
140'

141'
.
7/(}
'.
(S. 69,

(S. 75, 4).


25,>.

()
• --

f.

f.

f.

f.

f.
142''

143*'
144''
144^'
145'"
{
(S.

{)
77, 13).

richtig stellt).

^-^
^
(S. 80. 35; gehört zu

(S. 83,
S.

5).

(S.
(S.
81, lif.,

85, 6).
86, 31).
wohin e.s

(. 88, 11).
'
f. 145^'

') ' ^ ^ (S. 88, 21

' - -.
[gehört . . 18]).
f.

f.

f.
145^"

149^

152^'
) ' (S.
(S. 107, 19).
114, 22).
(. 89, 22).

f.

f.
200^
215'" a. oberen Rand:
(S. 229.

.
9).

&. -
f. 216'' .. .. ,. :

f. 217^' ., ., „ :

3 ..
f. 227^'

. . '•
f.

f.

f.
254'"

264^'

270^'
a.

a.

{)
^
oberen

-. .& ''.
oberen Rand:
Rand:

(S. 399. 16).


'
(S. 296, 32).

'
f.

f.
273^

280^•
a.

a?JJ
'
/(/
oberen Rand: otl ov
.

(S.
.
Die Überlieferung.

420, 19).
^ jiQO(pi]xi]Q
(S. 404, 10).
XVU
.
f.

f.
282
286^
1'

()
\} (S.
(S. 429,
435. 19. 23).
9).

.,

{) (S. 430, 3).

f.

f.
287'"

292'" )
(S.

{)
(s!
436, 30).

449, 24).
f.

f.
294^'
295^" (€}
( oic
(S.

-
(S.
454, 19).
457, 2).

,^^
f. 297^

f. 298^' ([
(S. 461, 27).
-
f.

f.

f.
300'*'"

301^"

302 ^"
[)
() (S.
("^.
so V;
46S).

470, 14).
unleserl.j (S. 462, 21).

> )
(S.472, 33).
Über die Vorlage der Handschrift lassen sich einige Vermutungen
aufstellen, die für die Beurteilung des Textes und seiner Verderbnisse
von Vichtigkeit sind, und die zugleich der Konjekturalkritik Hand-
haben bieten.') Zunächst lässt sich mit einiger Sicherheit noch die
Grösse der Handschrift berechnen. Ziemlich am Anfang des 28- Tomus
(S. 391, 3) befindet sich eine grosse Lücke, die im Monacensis dadurch

kenntlich gemacht ist, dass auf f. 266* auf der elften Zeile nur die
Buchstaben geschrieben sind, während der Rest dieser Zeile, die acht-
zehn folgenden Zeilen dieser, sowie die zweiundzwanzig ersten Zeilen
der folgenden Seite frei blieben. Den freigebliebenen Raum würden
ungefähr 2400 Buchstaben füllen. Da nun die Lücke nicht anders er-
klärt werden kann, als dadurch, dass man in der Vorlage den Verlust
eines Blattes annimmt, so ergiebt sich, dass auf einer Seite der Vorlage

.
etwa 1200 Buchstaben gestanden haben. Rechnet man die Seite der
A'orlage zu etwa 30 Zeilen,
Das
S. 43,

und so
so

1)
athetiert.

Vgl. auch
Aviederholt,

u.
In

S.
so

das
beträgt

XLIViF.
kämen auf

zweite
die Zahl
die Zeile
gefundene Resultat wird bestätigt durch zwei Beobachtungen.
11 sind die Worte iv
c.

Mal aber mit Punkten versehen


der auf der Zeile stehenden
40 Buchstaben.
XV^llI Einleitung.

Buchstaben 11. Die wiederholten Worte bildeten demnach wahrschein-


lich eine Zeile in der Vorlage, die ebenfalls mit Kompendien geschrieben
war. S. 410, 31 sind hinter ') die Buchstaben Es
wiederholt.
könnte hier ein Fehler wegen Homoioteleuton vorliegen. Denn jenem
/t'YQajTTCu geht el)enialls ?. voraus. Aber rechnet man die Kompen-
dien ein, so ergiebt sicli Buch-
für die durch die doppelt geschriebenen
staben Anspruch genommene Zeile die Zahl von 38 Buchstaben. Es
in

erscheint mir daher ein genügend gesichertes Resultat, dass die Vorlage
des Monacensis ein Format hatte, in dem auf die Seite 30 Zeilen, jede
Zeile zu 38 —
40 Buchstaben kamen. Das würde die Handschrift nach
den Beobachtungen, die Zachariae von Lingenthal über den \Vechsel des
Formates der Handschriften gemacht hat, etwa in das 10. oder 11. Jahrh.
weisen.-) Bestätigt wird diese Kombination durch einen merkwürdigen
Zufall. Auf f. 245'' nimmt der sonst sehr regelmässige Ductus der Schrift
plötzlich einen altertümlichen Charakter an•^), und zwar so, dass man,
wenn man bloss diese Seite sähe, die Handschrift unbedingt in das
10. Jahrhundert setzen Avürde. Die Schriftzüge sind zwar nicht frei,

man merkt dem Schreiber den Zwang an, den er sich bei dieser Imi-
tation auferlegen musste; aber dennoch ist die Nachahmung gut ge-
lungen. Nur er aus der Rolle gefallen und hat ge-
bei Zeile Sf. ist
schrieben, wie er esgewohnt war. Daraus ergiebt sich, was schon oben
vermutet war, dass die A'^orlage von aus dem 10. Jahrhundert stammte,
und man darf vielleicht so Aveit gehen, zu vermuten, dass sie um 975
geschrieben Dass die Vorlage des Monacensis in einer Kursive
war.
geschrieben sei, Brooke aus der Auslassung oder falschen
hatte bereits
Auflösung von Endungen geschlossen. In der Verwechselung von Buch-
staben, vie und o, und sah er mit Recht einen Hinweis auf eine
ältere Vorstufe des Textes, die in einer Uncialschrift vorgelegen haben
müsse (I p. XXI). Abgesehen davon ist noch auf die zahlreichen Ra-
suren im Monacensis hinzuweisen, die offenbar Itazismen — von denen
freilich noch eine reichlich grosse Anzahl stehen geblieben ist — ver-
besserten. Wie bekannt, sind im allgemeinen gerade die Handschriften
des 10. bis 12. Jahrhunderts ganz besonders reich an derartigen Fehlern.
Über den Zustand, in dem sich die Vorlage, vielleicht auch die Hand-
schrift, aus der die direkte Vorlage des Monacensis geflossen ist, befand,
sind ebenfalls noch Schlüsse möglich. Abgesehen von der grossen Lücke,

1) Nicht hinter /,
2) S. GarcUiiausen, Griechische
wie Brooke angiebt.
Palaeographie, 1S79, S. G3.

3) stimmen fast genau mit der von Wattenbach und van


Die Schriftzüge
Velsen (Exempla codicum Graecor. Heidelb. 187C tab, VIII j reproduzierten Chry-
sostomushandschrift Laurent, pl. YIII. c. 2i> aus dem Jahre 973.
. Die Überlieferung. XIX
die durch das Abhandenkommen eines Blattes entstand, und von der bereits

.^
die Rede war (S. XVII), finden sich noch an verschiedenen Stellen kleinere
Lücken, die darauf schliessen lassen, dass die Vorlage hier und da be-
schädigt und unleserlich geworden war. 8. 162, 25 steht nur noch da:
jiaQtio .... )
Der Raum reicht für etwa
S bis 9 Buchstaben (ebenso Rande der Bodleianischen
im Venetus). Am
Zu

-
Handschrift ist das z. T. richtig zu ergänzt.
lesen ist wohl JraL•lOta -,
wie Wendland ergäuzt. Diese Lücken
häufen sich in der Mitte des 13. Tomus. S. 249, 9: /'
.... An

,
der ersten
Stelle lässt der Monacensis Raum für etwa 4 bis Buchstaben '), an
der zweiten für etwa 8 bis 9 (Venetus etwa 10). Zwei Zeilen veiter
ist Raum frei für 12 bis 14 (Venetus für etwa 9) Buchstaben; S. 252, 25
ist zwischen und Platz für 3 bis 4 Buchstaben. (Vene-
tus füllt die Lücke durch — aus).-) Auf S. 256, 9 fehlen etwa
9 bis 10 (nach Venetus c. 21 etwa 6 bis 7 (Venetus etwa 11)
15), Zeile
und hinter ZeWe 12 etwa 43 (Venetus etwa 27) Buchstaben;
ebenda Zeile 22 sind ZAvei Lücken, beide von c. 9 bis 10 (Venetus c.
8 bis 9) Buchstaben; Zeile 24 ist nach Raum für c. 8 bis 9 Buch-
staben (von Venetus durch \\]
ausgefüllt ; Zeile 25

^
fehlen hinter c. etwa 4 (Venetus merkt hier keine
7, hinter
Lücke an) und etwa 8 bis 9 (nach Venetus etwa
Zeile 26 hinter
18) Buchstaben. Ferner 257, 11 hinter etwa 4 bis 5 Venetus
10 bis 11), hinter c 42 (Venetus c. 40), Zeile 12 hinter
c. 8 bis 9 (Venetus c. 12), Zeile 13 hinter lyuv etwa 4 (Venetus c. 7),

hinter etwa 6 bis 7 (Venetus c. 9) und Zeile 27 etwa 17


(Venetus

wo nach
.
c.

. . ,
10) Buchstaben.
wo etwa
etwa 6 (Venetus, der von
Kleinere Lücken finden sich endlich 264, 11
für 3 Buchstaben Platz ist, und S. 266, 23
nur liest, c. 8 bis 10),

nach etwa 2 bis 3 (Venetus c. 5) und S. 267, 3, wo c 5 bis 6


(Venetus c. 9) Buchstaben ausgelassen sind. Fänden sich diese Lücken
nur an einer Stelle, so wäre anzunehmen, dass ein Blatt durch Feuchtig-
keit gelitten hätte, oder durch irgend einen andern Unfall beschädigt
worden wäre. Da sie aber S. 2520". in ziemlich regelmässigen Abständen
wiederkehren, so hat man sich die Beschädigunger des Archetypus nach

1) Nicht, wie Brooke schreibt, für c. 13. Füre. 13 Buchstaben ist im Venetus
Raum freigelassen.
2) Brooke notiert zu I, 276, 25 (= S. 252, 34) eine Lücke von c. 4 Buchstaben.
Aber sie befindet sich am Ende einer Zeile vor einem Rubrum, wie öfter. Es fehlt
nichts. Ebensowenig ist an dem Zeilenraude p. 280, 17 f= S. 256, 7) eine Lücke
anzunehmen, obgleich auch hier noch Raum für etwa 3 Buchstaben ist.
W Kinleituiiff.

Analogie der Zerstörungeii vorzustellen, die im Monacensis die ersten


Blätter des Johanneskomnientares — und den grössten Teil des Matthäus-
kitmmentares — betrott'en Eine Berechnung des ungefähren
haben.
Inhaltes zwischen den einzelnen Gruppen von Lücken ergiebt, dass den
Raum von einer /ur anderen Gruppe etwa 800 Buchstaben füllen, wobei
Kompendien nicht mitgerechnet sind. Damit scheint nun nicht zu
stimmen die oben angestellte Berechnung von dem Umfang einer Seite,
sowie die Grösse der Zeilen. Wenn also nicht, was ja natürlich sehr
leicht möglich ist. die Grundlage der zuletzt angestellten Berechnung
falsch ist, sofern diese Lücken durch irgend einen Unfall, etwa Brand-
löcher, hervorgerufen sind, so wäre nur anzunehmen, entweder dass die
^rlage in zwei Kolumnen auf der Seite geschrieben war, von denen
jede etwa durch 8iM) Buchstaben gefüllt wurde, oder dass die Be-
schädigung bereits den Archetypus der Vorlage getroffen hatte, für den
natürlich andere Masse anzunehmen sind. Letzteres ist unwahrschein-
lich, ersteres ebenfalls kaum möglich, da die Berechnung der Zeilenlänge
die Grösse von 38 — 40 Buchstaben ergeben hat. was für eine in zwei
Kolumnen geschriebene Hanschrift eine unwahrscheinliche Zahl ergiebt.
So wird man sich damit bescheiden müssen, aus diesen Textlücken
nur die eine Folgerung zu ziehen, dass der Archetypus nicht unbe-
schädigt war.
Über die Abschriften des Monacensis ist unten noch zu sprechen.
Verschiedene Hände, deren Spuren noch jetzt in der Handschrift wahr-
zunehmen sind. Averden von ihnen Zeugnis ablegen. Doch wird es im
einzelnen nicht leicht sein, das Genauere zu ermitteln, da man Original
imd Kopie nicht confrontieren kann. Eine der ältesten Spuren findet
sich, wenn ich recht sehe, auf f. 244^, wo zu S. 341, t eine z. T. weg-

geschnittene Notiz steht, von der noch ein zu lesen ist. Ur-
sprünglich hiess es wohl und war die Bemerkung eines Ab-
schreibers, der die Stelle anzeichnete, wo er aufgehört hatte. Die Hand
ist nicht viel jünger, als die der Handschrift selbst. Vielleicht liegt
auch die Notiz eines Catenenschreibers vor, der dem Kopisten die Stelle
andeutete, von vio an er abschreiben sollte. Auf einen solchen würde

ecoc .
auch die Bemerkung passen, die f. 300'^ (S. 468) steht: y.al

1) Ein anderer Abschreiber hat auf der Innenseite des hinteren Deckels seinem

v){07t •
•/() :
Herzen Luft gemacht mit den auch sonst üblichen (vgl. Wattenbach, D. Schrift-
wesen im MA3 S. 493; vgl. auch Gardthausen, Griech. Palaeogr. S. 378) Worten:

.
. Die Cberlieferung. XXI

Der Münchener Handschrift kommt dem Alter nach am nächsten V


2.

der Codex Venetus in der Biblioteca Nazionale di S. Marco, Nr. 43


(Arm. LXXXVII, Th. 4). ') Es ist eine Fapierhandschrift in Gross-Folio
(Grösse 41x30^•", der Schriftraum 32x20'"M. Die ersten 38 Blätter
sind leer gelassen und nicht paginiert. Sie sollten wohl irgend eine
andere Schrift des Origenes aufnehmen, vielleicht hoffte auch der
Schreiber noch die fehlenden neun ersten Bücher des Matthäuskommen-
tares zu finden und darauf unterbringen zu können. Fol. 39^" beginnt
mit f. 1 die Paginierung und Tomus X des Matthäuskommentares.
Fol. 117 ist leer gelassen, f. 118'^' beginnt der Johanneskommentar. Die
ganze Handschrift ist von demselben Schreiber hergestellt, der mit der
blassen, rötlichen Farbe, die die Handschriften italienischer Humanisten
auszeichnet-), auch die Rubra eingetragen hat. Dass es kein berufs-
mässiger Schreiber war, ergiebt sich auf den ersten Blick. Die Züge
der Handschrift sind ausserordentlich charakteristisch, die charakte-
ristischsten, die ich bis jetzt gesehen, etwas zitterig, namentlich dann,
wenn einer Pause wieder an seine Arbeit zurück-
der Schreiber nach
kehrt. Gegen Ende hin werden sie etwas runder und gewandter, aber
ohne ihr individuelles Gepräge einzubüssen.
Die Handschrift gehörte ehemals dem Kardinal Bessarion, mit dessen

3 &
ganzem Nachlasse an griechischen Codices sie in die Markusbibliothek
gekommen ist. Kunde von dem ehemaligen Besitzer giebt noch der
— jetztunpaginiertemf. —

. 7]
Eintrag auf dem ehemaligen Umschlagblatte
^:
1^'

der lautet: ' -\-

Darunter die lateinische Übersetzung: locus 32. horigenes


expositio super matheum Joannem, liber b. Card, niceni Tusculani.
et
Daneben
kieren
steht
sollte.

3 geschrieben.
die Zahl 38. die wohl die leer gelassenen Blätter mar-
Darunter ist mit Rotstift eine 8 und mit Tinte ein -
Abgesehen von jenen weder paginierten, noch auch bei der Setzung
der Kustoden mitgezählten 38 Blättern besteht die Handschrift aus
36 Lagen, die sämtlich numeriert sind. Die erste Lage besteht aus
fünf, alle übrigen aus vier in der Mitte gefalzten Blättern. Das Papier,

1) . die Beschreibungen bei Zauetti, Graeca D. Marci bibliotheca


der auch die Subskription in einem ziemlich gelungenen Facsimile mitteilt (p.
p.
XVI).
29

Wattenbach et von Velsen, Exempla codicum graecor. litteris minusc. script. 1878,
p. 7. Dazu tab. XXIV, wo f. 80a in einer gut gelungenen Nachbildung sich findet.
Brooke, The fragments of Heracleou (T. a. stud. I, 4) p. 2 f. Origenes Commen-
tary I p. X.
2) Vgl. Wattenbach, D. Schriftwesen im Mittelalter ^ 1896, S. 247 f.
v^jl Kinleituiifi.

zeigt eine graue Färbung. Die Unebenheiten sind durch sorgfältige

Glättung beseitigt. Für die Bestimmung des Ursprunges der Handschrift


ist wichtig, dass die Blätter ausnahmslos Wasserzeichen haben. Da solche

dem orientalischen Papiere fehlen, vielmehr abendländischen und zwar


Ursprunges sind '), so ist die Heimat unschwer zu bestimmen.
italienischen
Dass in der That das Papier italienischen Ursprungs ist, und dass es
wahrscheinlich den im 14. Jahrhundert berühmten Fabriken von Fabriano
in der Mark Ancona entstammt, beweisen die Wasserzeichen, die sich
bis auf eines, ein sechszackiges Hirschgeweih, alle in den aus jenen
Fabriken stammenden Papieren nachweisen lassen.^) Die Abfassungszeit,
die sich schon nach dem anderweitigen Vorkommen der Wasserzeichen

die sich
iß'•"

spricht
iv

die Abschrift
am
'
uno-efähr bestimmen lässt, wird durch eine Unterschrift genauer bestimmt,
Schlüsse des Textes findet:

dem Jahre 1374 nach


beendigt
'•'.

worden.
+
Christus.
weder
Iv hti ,^,'
Das 6882 Jahr der griechischen Ära

Übrigens
Am 30. April dieses
ist die Unterschrift
Jahres
ent-
.
ist

von derselben Hand noch mit derselben Tinte geschrieben worden wie
die Handschrift. Doch ist kein Zweifel, dass diese Unterschrift gleich-
zeitig ist.

Der Johanneskommentar, der f. 119* beginnt (f. 118 steht ein Pro-
log; s. u.) unterscheidet sich schon äusserlich dadurch von der in der
Münchener Handschrift vorliegenden Überlieferung, dass er, obgleich
sich der Stoff vollkommen deckt, doch eine Einteilung in 32 Bücher
aufweist.^) Dass hier nicht eine alte Einteilung vorliegt, ergiebt sich

1) Vgl. Keinz, D. Wasserzeichen des XIV. Jahrh. in Hss. der k. bayerischen


Hof- u. Staatsbibl. in den Abhandl. d. k.b. Akademie der Wissensch. ph. bist. Klasse,
XX, Vgl. Briquet, C. M., Les papiers des arcbives de Genes et leurs
3 S. 484 f.
filigranes in societil Ligure di Storia patria XIX, 2 p. 278 ss.
den Atti della
2) Ks sind folgende: Bogen mit Pfeil (cf. Keinz, Tafel XXII, 225, Briquet
p. 329 u. Nr. 10—16 d. Tafeln; keine der Abbildungen
stimmt ganz genau); ge-
zäumtes Pferd (s. Keinz Nr. 229 v. J. 1367; vgl. auch Briquet p. 337 u. Nr. 75);

ein halber Hund (Briquet p. 338 u. Nr. 79: Fabriano 1378). Jagdhorn (Briquet

p. 344 u. Nr. 137 v. J. 13ö7 zuerst in Fabriano gebraucht und von 1321—1446
häufig angevandt); Einhorn (Briquet p. 865 u. Nr. 444 v. J. 1368): ein Schiff unter
Segel (Briquet p. 366 s. u. Nr. 480 v. J. 1371 ebenfalls in Fabriano 1368 1373 —
nachzuweisen! Eule auf einem Postament (vgl. Briquet p. 369 u. Nr. 509 v. J. 1363).
;

3) Eine Konkordanz der beiden Zählungen mag erwünscht sein und soll darum
hier nicht fehlen.
Ven. t. I beginnt mit Mon. t. I.

t. II „ „ „ t. II, 1 (S. 52).

t. III „ „ „ t. 11, 16 (S. 72, 27).

t. IV „ „ „ t. II, 25 (S. 81, 27).

t. V .. „ „ t. II, 31 (S. 88, 6).


schon aus der Art, mit der die
solenne Form

die auch in der


lautet:
. . .
^ .

Diese
Die Überlieferung.

Form
Überschriften

findet sich vorab bei


Münchener Handschrift den Beginn neuer Bücher mar-
kieren, und die in dem Venetus sämtlich mit den dort beigefügten Buch-
behandelt sind.

den Abschnitten,
XXIII

Die

zahlen bewahrt worden sind. Dagegen ist t. 3 überhaupt nicht notiert.


Ein Kreuz am Rande bezeichnet offenbar die Stelle auf f. 143'^, wo der

, , ',
Anfang des Tomus gedacht ist. Ahnlich ist es mit t. 12 gegangen.
F. 190^' ist wohl ein Raum freigelassen, aber die Überschrift ist ebenso
wie die Initiale beizufügen vergessen worden. T. 4. . 7. 8. 16. 23
sind einfach als . s. w. be-
zeichnet. . 11 hat wenigstens eine grosse schwarze Initiale erhalten;

Ven. t. VI beginnt mit Mon . t. VI, 1 I.S. 106).


t. VII ,, )) t. VI, 9 (S. 117, 21).
t. VIII )> )y t. VI, 30 (S. 139, 2ö).
t. IX » )> t. VI, 49 (S. 157, 26).
t. X J) „ t. X, 1 (S. 170).
t. XI „ ,, t. X, 20 (S. 191, 5).
t. ,, ,, t. X, 35 (S. 209, 1).

t. XIII „ » t. XIII, 1 (S. 226).


t. XIV )) ,,
t. XIII, 17 (S. 240, 28).
t. XV )) )) t. Xm, 32 (S. 256, 1).

t. XVI » ,,
t. XIII, 43 (S. 269, 9).

t. XVII )) » t. XIII, 51 (S. 279, 11).


t. XVIII !> )) t. XIII, 58 (S. 2S8, 10).
t. XIX » )) t. XIX, 1 (S. 298).
t. XX J) J) t. XX, 1 (S. 326).
t. XXI )) » t. XX, 7 (S. 334, 13).
t. XXII )) ))
t. XX, 16 (S.,347, 1).

t. XXIII ,, )) t. XX, 21 (S. 353, 1).

t. XXIV ,, )) t. XX, 25 (S. 360, ).


t. XXV „ ;; t. XX, 30 (S. 367, 8).

t. XXVI „ ))
i XX, 35 fS. 373, 22).
t. XXVIT ,, „ t. XX. 39 (S. 380, 25).
t. xxviir » j;
t. XXVIII, ] (S. 3S9).
t. XXIX )) » t. XXVIII, 7 (S. 397, 1).

t. XXX !i )>
t. XXVin, 13 (S. 404, 12).
t. XXXI t. XXVm, 22 (S. 416, 13).
t. XXXII XXXII, 1 (S. 425).
t.

Dass diese Einteilung künstlich und gewaltsam ist, beweist die ausserordent-
liche Verschiedenheit in der Länge der einzelnen Bücher, das Fehlen der Fragmente,
die aus dem 4. u. 5. Buche in der Philokalia und bei Euseb. erhalten sind, sowie
der Wechsel solenner Schlüsse am Ende eines Buches, wie Origenes es liebt, und
plötzlichen Abbrechens und unvermittelten Wieder anfangens, wie das bei den
künstlich hergestellten Büchern des Ven. der Fall ist.
XXIV Einleitung.

iler Raum für eine Überschrift ist aber vergessen, und erst am Rande
hat im 17. Jalirlmndert eine Hand ein ( Daraus
hin7Ai<roschriel)en.
i'rgiebt sich,was auch schon eine Betrachtung der einzelneu Abschnitte
an sich lehrt, dass wir es hier mit einem späteren Versuch zu thun
liaben, durch den der Kommentar als lückenlos erhalten hingestellt
werden sollte. Es ist nicht anzunehmen, dass der Schreiber der Hand-
schrift selbst erst diese Einteilung angebracht haben sollte. Vielmehr
muss sie in seiner Vorlage bereits irgendwie angedeutet gewesen sein.
Dem Kommentare Vorwort voraus, das mit dem im
selbst geht ein
Monacensis erhaltenen nicht identisch ist. Soviel ich weiss, ist es noch
unpubliziert. Es ist mit grösseren Buchstaben, aber mit schwarzer
Tinte —
nur die Überschrift und die Initiale ist rot geschrieben. —
Die Form der Buchstaben ist etwas archaisierend, doch verleugnet sich
der Schreiber der ganzen Handschrift auch hier nicht. Offenbar wollte
er durch den gewählten Ductus den Worten mehr Nachdruck geben.

, ^, ,
Der Prolog lautet:
+ ßaoi/JcoQ

/
-\-

-eov
'//
^).
yi
d
'
Ö

10 7
'
,, - . 7]
t(j 07]
^

15
&) ,' (fov
7]
'
' Jtaoiv

. ,\
., -
,
^, .&
&'
- .
,
;, .,
,

.
20

) ,^\
?/',

2
.'
,
,
. Joh.1,3.
.
^
Die Überlieferung.

,
XXV
"^
- ^.

'\
(] d^tia

.- --
30

» .^
, .
. .
.^ .«, ,
^
'
»

^^.
,
-
Joh. 1,4

^ -
35

, »
6
?. -36
<, ' »- Act.8, 20

lTh.5,21
40

,, -

45 , -
?/,

,^ , -, .
^

, . - -
,,
50
,
,
. ,

\
55

60
^
-. , -.
- -
,
1) TCäGL Codex.
2) Cod.
Origenes IV. C
XXVI

<J5
^ ',,) ./,,
'
, Einleitung.

;
Traot/g
\
alcovojv

70

. )- .
Durch die Überschrift wird dieser Prolog einem Kaiser zufievviesen.
^' 6
-
Es lag die Vermutung nicht fern, dabei an Justinian zu denken, dessen
scharfe Verurteilung des Origenismus, wie er sich in dem Brief an den
Patriarchen Menas ausspricht, auch die obigen Worte in seinem Munde
möglich erscheinen lassen. In dem Ausschnitt aus dem Kataloge Zauettis,
der dem Codex vorgeklebt ist, hat auch ein mit den Initialen I. M.
unterzeichneter Gelehrter diese Vermutung eingetragen. Aber diese
Identifizierung ist doch nicht ohne Bedenken. Aus dem Briefe an
Menas stammen die Worte
können auch nicht aus ihm stam-
nicht; sie

^
men. Denn \vie der Schluss (Z. 72f.) ausweist, sind sie einer Auslegung
entnommen und zwar, wie man aus Z. 20 ff.
schliessen darf, einer Auslegung des johanneischen Prologes. Ob diese
Auslegung in einem Kommentar gegeben wurde, oder in einer Predigt,
ist zunächst nicht ersichtlich. Beachtet man aber die stark rhetorische
Haltung des Abschnittes, die Art, wie der Gegner selbst redend ein-
geführt wird (Z. 15 ff.), so wird man den Ursprung der
geneigt sein,
Worte in einer Homilie zu suchen. Dass diese Homilie bei irgend
einer feierlichen Gelegenheit in Gegenwart einer Versammlung von
Bischöfen gehalten worden ist, scheint' sich aus dem Satze Z. 71 f. zu
ergeben. Aber Worte, dass die Väter imstande seien, die Häretiker zu
widerlegen, die man als ein Kompliment au die anwesenden Bischöfe
auffassen könnte, werden ohne Zweifel auf die Z. 53 genannten „heiligen
Väter" d. h. die orthodoxen Schriftsteller, aus denen man Belehrung
schöpfen kann, zu beziehen sein. Die Zeit, der das Schriftstück, mag
es nun Homilie, mag es ein Ausschnitt aus einem Kommentare sein,
angehört, ist wohl kaum noch auszumachen. Die wunderlichen histo-
rischen Irrtümer, die dem Verfasser bei der Aufzählung der verschie-
denen Erzketzer unterlaufen (Z. 4 ff.), sind nur aus einer reichlich spä-
teren Zeit erklärlich. Aetius soll danach der Lehrer des Arius gewesen
sein, Arius wird zu einem Galater und Eunomins zu einem Libyer.
Das Umgekehrte ist überall hier das Richtige. Dass dieser Prolog von
. Die Überlieferung. XXVIl

ilem Schreiber der Handschrift selbst erfunden worden sein sollte, ist

nicht denkbar.Denn wie gezeigt wurde, ist das Stück einem grösseren
Zusammenhange entnommen. Ob er ihn aus seiner Vorlage entnommen,
oder ob er ihn aus eigner Kenntnis des Origenismus zugefügt hat, lässt
sich natürlich nicht mehr ausmachen. Das letztere dürfte das Wahr-
scheinlichere sein.
Die Randnoten, die sich in der Münchener Handschrift vorfinden,
treffen wir zum grossen Teile in dem Codex Venetus wieder. Da sie

für die Bestimmung des Verhältnisses beider Handschriften von Wichtig-


keit sind, kann das Einzelne hier der. späteren Erörterung aufgespart
bleiben.
Auf das Äussere der Handschrift ist von dem Schreiber grosse, in
vieler Hinsicht sogar auffallende Sorgfalt verwandt worden. Zwar fehlt

-
es nicht an einzelnen Fehlern, wie sie in den Handschriften so gut als

&• , ^
bei unsern Drucken unvermeidlich sind. Itazismen in verschiedenen
Formen
statt
sind zwar nicht häufig,
statt ,
aber sie fehlen

statt , doch nicht ganz


statt
{-
,-
, u. a.); Worte werden doppelt gesetzt, wie S. 227, 13
S.

wieder
S.
271, 4

234, 17 ', ,
am Anfang
S.

(so accentuiert!) statt


statt u. a.
2S8, 29
einer Zeile), einzelne Buchstaben
oder vergessen,

An neun Stellen
wie
statt
ist
(letzeres

,
am Ende und

statt &,
,
wiederholt,

statt

vergessen worden, das


wie

Rubrum in den dafür ausgesparten Platz einzutragen. Trotz dieser


Versehen ist das Urteil berechtigt, dass der Schreiber mit der grössten
Sorgfalt verfuhr.Nicht wenige Fehler hat er selbst bemerkt und ver-
bessert. Manche davon wird er in seiner Vorlage vorgefunden haben,
andere mögen ihm selbst beim Abschreiben untergelaufen sein. Nicht
immer ist es bei der eigentümlichen Beschaffenheit des Papieres mög-
lich, die Rasuren zu bemerken. Beweise für die Sorgfalt sind nicht
nur Notizen, die am Rande über solche Lesarten der Vorlage gemacht
werden, die im Texte geändert worden sind, sondern auch das Frei-
lassen eines kleinen Zwischenraumes, avo sich in der Vorlage ein
Rubrum befand, und ebenso die Art, wie die Randbemerkungen an die
richtige Stelle gerückt erscheinen. Aus alle dem ergiebt sich das Bild,
das von der Thätigkeit der italienischen Humanisten, eines Tedaldo
Avir

da Casa ^) u. a. empfangen.
Korrektoren scheinen an der Handschrift nicht thätig gCAvesen zu
sein. Dass auch die Rubra von dem Schreiber selbst eingetragen wor-

1) Vgl. Voigt, d. Wiederbelebung d. klass. Altertums 2 I, 400f.


C*
XXVIII Kinleitung.

den sind,ist bereits oben bemerkt worden. Von späteren Händen ist

'
kaum etwas an der Handschrift verdorben worden. Dass eine junge
Hand an dem Rand eine vergessene Tomusbezeichnung nachgeholt hat,
wurde bereits gesagt.

hundert,
f.
Von demselben Schreiber rührt wohl das
225^' her.

S. 443, 8 hinter
Dass die Handschrift für andere
Eintrag, der sich
ein vergessenes }
Endlich hat eine feine Hand, wohl im

als Vorlage diente, beweist ein


auf der Rückseite des letzten Blattes findet: Fnit
15.

nachgetragen.
Jahr-

Georgium Triphonium *) (li maluasia^) et finitto adj


copiatus per hotto
1555. Das soll jedenfalls heissen, dass die Handschrift von Georg
Tryphon abgeschrieben und dass diese Abschrift am 10. Oktober 1555
beendigt wurde.
Über die früheren Schicksale der Handschrift ist nichts Sicheres zu
ermitteln. Wie und wo sie Bessarion erworben hat, ist nicht bekannt.
Wäre der Briefwechsel Bessarions publiziert, so könnte man aus ihm
vielleicht etwas Näheres So aber ist man für
darüber entnehmen.
etwaige Vermutungen allein auf die dürre Eigentumsnotiz auf dem Um-
schlagblatte angewiesen. Danach befand sich die Handschrift im Besitze
des „Cardinales Bessarion, des (Bischofs) von Tusculum". Die Kardinals-
würde erhielt Bessarion 1439, Bischof von Frascati (Tusculum) wurde
er zehn Jahre später.^) Im Jahre 1463 erhielt er die Würde eines
Patriarchen von Konstantinopel. Unter der Voraussetzung, dass der
Eintrag gleichzeitig mit der Erwerbung der Handscbrift erfolgte, fällt

diese in die Zeit zwischen 1449 und 1463, da er, wäre sie nach 1463
in seinen Besitzgekommen, sich jedenfalls Patriarch genannt haben
würde. Sammlung hat Bessarion selbst manche Andeutungen
Über seine
gemacht, namentlich in dem oft gedruckten^) Briefe, mit dem er die
Republik im Jahre 1468 davon in Kenntnis setzte, dass er ihr seine
reiche Bibliothek zum Geschenke machen wolle. Von Jugend an, so

1) Ursprünglich hiess es Georgias Tryphonius; doch ist s beide Male zu m


korrigiert worden.
2) Über maluasia steht ein durchgestrichenes , dahinter auf der-
selben Linie ein ebenfalls durchgestrichenes adj.
3) Vgl. über ihn die mir nicht zugängliche Monographie von H. Vast, Le
Cardinal Bessarion, etude sur la chretiente et la renaissance vers le milieu du XV.
siecle 1878. W.
Goethe, Studien u. Forsch, über d. Leben u. d. Zeit des Car-
v.

dinais Bessarion 1871. Ferner die Artikel bei Ersch u. Gruber (v. Hase), Biogra-
phie universelle, Gr. Encyclopedie universelle. Voigt, D. Wiederbelebung d. klass.
Alteitums^ II, 124 ö'. Über seine Handschriftensammlung s. Vogel, Bessarions
Stiftung oder die Anfänge d. S. Marcusbibliothek in Venedig im Serapeum II
(1841), S. 90ff.
4) Die Fundorte für dieses Schreiben giebt Vogel a. a. 0. S. 94 f. A. 3 an.
. Die Überlieferung. XXIX
berichtet er durin, habe er mit Eifer Handschrifteu in seinen Besitz zu
bringen gesucht, und niemals sei dieser Eifer in ihm erloschen. Für
die Wahrheit dieser Worte legt seine Bibliothek Zeugnis ab. Man
darf wohl sagen, dass es zu seiner Zeit keine Bibliothek gab, die sich
mit der seinen messen konnte, was die Zahl griechischer Handschriften
betraf. ') Ihm, dem geborenen Griechen, der in seinem Vaterlande selbst
immer noch zahlreiche Verbindungen besass, und der auch seinen Aufent-
halt in Italien dazu ausnutzte, auftauchende griechische Handschriften
in seinen Besitz zu bringen,war es auch verhältnismässig leicht ge-
macht, hier seine Konkurrenten zu überflügeln. Einen grossen Teil
seiner Handschriften hatte Bessarion ' dem ihm befreundeten Abte
des Basilianerklosters S. Nicolo bei Otranto, Nicetas. erhalten. ^) Ob
die Handschrift der Origene.skommentare von dort stammt oder ob sie
der Kardinal irgend sonst auftrieb, lässt sich nicht ermitteln. Dass sie

italienischen Ursprungs sein möchte, wurde oben vermutet. Allerdings


lässt sich auch hier nicht zu einer vollen Gewissheit gelangen. *) Alles
an der Handschrift spricht dafür, dass sie nicht von einem gewerbs-
mässigen Abschreiber, sondern von einem Gelehrten herrührt, mochte
dieser nun in einem Kloster leben, oder ausserhalb der Klostermaueru
arbeiten. Dass er ein geborener Grieche war, ist aus dem Zustande,
in dem sich die griechischen Studien im 14. Jahrhundert in Italien
befanden, zu schliessen.
3. Von einem unbekannten Codex Athous Vatopäd. 611 Vatop.
seither
sc. XV hat zuerst Brooke auf Grund von Notizen, die er durch R. Harris

empfing, Nachricht gegeben.^) Die Handschrift enthält nur den Johannes-


kommentar in der auch vom Codex Venetus gebotenen Einteilung in

1) Verzeichnisse existieren in ziemlicber Zahl. Ihre IJ'undorte findet man bei


Vogel a. a. 0. S. 98 f. vgl. S. 1.88 f. Genannt seien das alphabetisch geordnete bei
Montfaucon, Biblioth. Bibliothecarum MSa I, p. 468 sqq. und das ohne Zweifel
noch zu Lebzeiten Bessarious, vielleicht bei der Verpackung der Bibliothek vor

seu
(wiederholt
^'
ihrer Absendung nach A'enedig aufgestellte, das Lami in den Deliciae eruditorum
vetemm
MS6
collectanea
161, Col. 702). Im
IX (Florent. ITll) p. 128 sqq.
ersteren ist die Origeneshandschiift
abgedruckt hat
p. 475a
unter der Nr. 13 verzeichnet, im letzteren p. 143 ,,Origenis expositio in Matthaeum.
et loannem, in pappis" unter dem Inhalte der Kiste „T".
2) Vogel a. a. 0. S. 96 nach Ant. Galateus in Raccoltä d' opuscoli scientif.
« filolog. VII, p. 97.

3) Anmerkungsweise mag hier wenigstens darauf hingewiesen werden, dass


eine Benutzung italienischen Papieres in -iechenland bei den Beziehungen, die
zwischen Italien u. der Levante bestanden, nicht ausgeschlossen erscheint. Leider
fehlt noch eine systematische Untersuchung darüber, die an den Handschriften der
Athosklöster ein sehr reichhaltiges Studienmaterial besässe.
4) The commentary of Origen I, XI. XlXf.
XXX Einleitung.

32 Bücher. Aus den {);iai• Proben, die Brooke p. XX mitteilt, lässt


sich etwas Genaueres über sein Verhältnis zum Venetus nicht entnehmen.
Dass er an einer Stelle (1, p. 21, 4) eine Kandnote des Venetus in den
Text eingesetzt hat, scheint dafür zu sprechen, dass er aus dieser Hand-
schrift selbst oder einer ihrer Aljschriften geflossen ist. Ist der Venetus
italienischen Ursprungs, so ist das notwendig der Fall. Wenn nicht,
wäre es vom höchsten Interesse, Genaueres über die Lesarten dieser
Handschrift zu erfahren, weil nur so sich mit Sicherheit der Arche-
typus des Venetus rekonstruieren Hesse, dessen Verhältnis zum Mona-
censis dann näher bestimmt werden müsste. Da aber zunächst genauere
Nachrichten über diese Handschrift nicht zu erlangen waren, muss sie
hier ausser acht gelassen werden.
Barb. l 4. Der Codex Rom. Barberinus gr. V, 52 aus dem Ende des XV^.
oder Anfang des XVI. Jahrhunderts') ist eine Papierhandschrift, aus
363 Blättern (119 ist doppelt gezählt) bestehend. Grösse 32,5 23 ^^. x
Die Zeilenzahl beträgt 36 bis 37 auf der Seite. Randnoten sind von
dem Schreiber selbst eingetragen, teils rot, teils schwarz. Die Hand-

. ,
schrift enthält f. 11 — 116
den Matthäuskommentar vollständig, wie im
Venetus, f. 117 den Prolog des Venetus, f. 128 280 den Johannes-
kommentar in 32 Büchern, f. 281 bis zum Schluss die Traktate Philos

Brooke hat Vermutung aufgestellt, dass mit dieser Handschrift


diejenige identisch sein
die
möge, die sich einst im Besitze des Kardinals
, —
jci(n

Sirlet befand. In dem Verzeichnis dieser reichhaltigen Bibliothek 2), die


später zum grossen Teile in die Hände des Giannangelo d'Altaemps kam
und von diesem später an den Kardinal Ottoboni, als Papst Alexander ge-
nannt, gelaugte, wird unter den theologischen Handschriften eine ähnliche
als Nr. 26 bezeichnet. Die Beschreibung der Handschrift in diesem Inventare
stimmt, was Inhalt und Form (Papier) betrifft, so weit überein, dass man
zu der Vermutung ein Recht hat, die barberinische Handschrift möge
nicht wie die andern Handschriften in die Vaticana gelangt sein, son-

darüber Brooke, Fragments p. 4. CommentaryXI. Cohn, Philonis opp.lV,


1) Vgl.

p. VI.Mein Kollege Dr. Anthes hatte die Güte, Ostern 1898 diese und die folgende
Handscliritt für mich in Rom einzusehen und mir noch genauere Notizen zu geben.
2) Das Verzeichnis steht im Cod. Scorial. A'. I. 15
und ist danach von Miller,
Catalogue des MSS. grecques de la Bibliotheque de l'Escurial, Paris 1848 p. 305 ss.
verötfentlicht worden. Dort ist auch p. 305 kurz über die Geschichte der Sammlung
belichtet. Vgl. L. Dorez, Recherches et documents sur la bibl. du cardinal Sirlet

(Melanges de l'Ecole frau^. de Rome 1891). Codices Mss. Graeci Ottoboniani rec.
Feron et Battaglini 1893 praef. Ruggieri, Memorie istoriche della bibl. Ottoboniana
abgedr. ib. p. XL sqq.
. Die Überlieferung. XXXI

dern eine eigene Geschichte gehabt haben. Da die Bibliothek zu der


Zeit, in der sie sich im Besitze der Familie Altaemps befand, auch

anderweitige Verluste infolge schlechter Verwaltung erlitt, und mehrere


Handschriften in andere römische Privatsammlungen, wie die der Chigi
und auch der Barberini übergingen auch die in Rede stehende
'), so mag
Einen Anhaltspunkt könnte
Handschrift dieses Schicksal geteilt haben.
man leicht finden, Avenn sich in der Handschrift noch Bibliotheks-
einträge nachweisen Hessen, die einen Hinweis auf ihre frühere Ge-
schichte enthielten. Sind die beiden Handschriften nicht identisch, so
sind sie doch unbedingt so nahe verwandt, dass über den textkritischen
W^ert der etwa verlorenen sich schon durch eine Prüfung der vor-
handenen urteilen lässt.
Eine enge Verwandtschaft mit dem Codex Venetus ist bei dem
Johannesevangelium durch die Identität des oben abgedruckten Prologes
und durch die in beiden Handschriften durchgeführte Einteilung in
32 Bücher erwiesen. Eine Anzahl von Lesarten, die Herr Brooke notiert
hat 2), scheinen zu beweisen, dass Barberin. V. 32 direkt aiis Venetus ab-
geschrieben ist.

5. In derselben Bibliothek findet sich noch eine zweite Handschrift, Barb.


Codex Barberinus gr. VI, 14, Papier, Grösse 35x24^™ 30 Zeilen auf
der Seite. Sie gehört derselben Zeit an wie die vorhergehende (Ende
des XV. oder Anfang des ^.
Jahrhunderts). Auf 380 Seiten enthält
sie f. 1 — 139 den Matthäuskommentar, der wie jetzt der Monacensis mit
den Worten beginnt. Den
zweiten Teil der Handschrift f. 148 bis zum Schluss füllt der Johannes-
kommentar in derselben Einteilung, die die Münchener Handschrift
bietet. Auf S. 140^ steht der kurze Prolog der Münchener Handschrift.
Dass die Handschrift aus dem Monacensis direkt oder indirekt ge-
flossen ist, hat Herr Brooke ^) nachgewiesen. Der Schreiber hat an ver-
schiedenen Stellen, an denen die Vorlage verdorben oder zerfressen ist,

Raum Es scheint, als ob er überhaupt nicht allzuviel


frei gelassen.

Mühe auf seine Kopie verwandt habe. Für den Apparat kann daher
diese Handschrift nicht in Betracht kommen.
6. Der Codex Matritensis, bibl. Nation, gr. 0. 32^); eine Papier- Matr.

1) Vgl. Ruggreri, Memorie istoricbe c. 7 (1 c, p. Lsqq); Ruggieri fand ehe-


mals zur Bibliothek Sirlet's gehörige Handschriften in den Bibliotheten der Chigi,
Barberini und von S. Pautaleoue. \^gl. auch P, Batiffol, La Vaticane de Paul JII
ä Paul V, 1890, p. 59.
2) Brooke, The fragments of Heracleon p. 12 f.
.3) Brooke, The fragments of Heracleon p. 10 fl'.

4) S. über ihn Brooke, The fragments of Heracleon p. 4 f.


XXXII Einleitung.

liandschrift, aus
306 Blättern bestehend, das Blatt zu 30 Linien, enthält
den Johanneskommentar. Die Unterschrift lautet

Über ihr steht als Datum arpvt ev .


Wer im Jahre 1555 eine Handschrift kopierte, wissen wir schon
aus dem Eintrag auf dem Umschlagblatte des Venetus (s. o.). Auch
ohne die kryptographische Unterschrift müssten wir als Schreiber der
Handschrift Georg Tryphon vermuten. Jene Unterschrift bestätigt das.
Denn sie lautet

Freilich stimmt das


Venetus ist
übertragen:

die Abschrift
Datum
am
+ JcciQO.

nicht genau.
10.
/ct/jp/Zco ') reo ::
Denn nach dem Eintrag im
Oktober vollendet, nach der Unter-
schrift des Matritensis am 20. August. Aber wenn man sich erinnert,
dass der Matritensis gr. 0. 47 auf dasselbe Jahr und den 20. Oktober
datiert ist 2), .so erklärt sich auch das Datum jenes Eintrags befriedigend.
Tryphon schrieb ihn erst nieder, nachdem er die Abschrift der ganzen
Handschrift vollendet hatte. Den Inhalt des Venetus auf zwei Bände
zu verteilen, mochten ihm Geschäftsrücksichten empfehlen.
Damit fällt auch für diese Handschrift jeder Grund weg, sie in dem
Apparate zu verwenden.
Paris. 7. Die Handschrift der Pariser Nationalbibliothek Codex Parisinus

graec. 455 sc. XVP) enthält den Matthäus- und Johanneskommentar, den
ersteren ebenso unvollständig, wie der Monacensis, den letzteren in der-
selben Einteilung Avie dieser. Dass er aus diesem abgeschrieben ist,

hat Herr Brooke so ausführiich bewiesen^), dass ein weiteres Eingehen


"
hierauf überflüssig ist.

8. Der Codex Bodleianus Mise. 58 sc. XVII ^) zerfällt jetzt in 3 Bände,

von denen die beiden ersten je 183, der letzte 182 Seiten zählen. Er
enthält lediglich den Johanneskommentar in der Einteilung des Venetus.
Dass auch diese Handschrift aus dem Venetus geflossen ist, scheint
nach einigen von Herrn Brooke mitgeteilten Proben ^) nicht zweifelhaft.
Interessant ist diese Handschrift wegen ihrer Randnoten. Sie zerfallen
nach Brooke in zwei Klassen. Die erste, durch eingeleitet, ent-

1) Statt <^-' ist natürlich zu lesen. Vgl. Gardthausen, Griech.


Paläograpliie S. 235 if.
2) Vgl. Brooke, Fragments of Heracleon p. 5.

3) Vgl. H. Omont, Inventaire sommaire I, p. 50; Brooke, The fragments of


Heracleon p. ü.

4) Brooke 1. c. p. 6fl'.

5) Vgl. Coxe, Catalogue of tbe Bodleyan MSS p. 052. Brooke, The fragments
of Heracleon p. 4.

6) Vgl. Brooke, 1. c. p. 12.


. Die Cbeilieferung. XXXIII
hält Textemendationeu, die z. T. nicht ohne Geschick in dunkle Stellen
Licht zu bringen suchen. Es mag sein, dass einzelne auf der lateini-
schen Übersetzung von Ambrosius Ferrarius beruhen'); aber jedenfalls
sind zahlreiche andere ein Produkt eines scharfsinnig arbeitenden Geistes,
und sicherlich verdienten sie insgesamt bekannt gemacht zu Averden.
Eine zweite Reihe von Randnoten wird durch
sind später zugefügt worden und wertlos.
eingeführt. )
Sie

Von dieser Handschrift hat Herbert Thorndike, der eine Ausgabe


der Werke des Origenes plante, eine Abschrift genommen, die in Cam-
bridge, Trinity College B. 9. 12 aufbewahrt wird.
Verschollene Handschriften des Kommentares sind nicht mit Sicher-
heit nachzuweisen. Dass das ehemals in der Bibliothek Sirlet's befind-
licheManuskript Avahrscheinlich in die Barberiniaua gelangt i.st und
dort heute den Codex V. 32 bildet, ist oben ausgeführt worden. Andere,

unbestimmte Notizen, die sich von italienischen Handschriften des Werkes


finden, lassen sich nur zum Teil noch aufhellen. J. Posseviuus hat in
dem Anhange zu seinem Apparatus sacer T. II (Col. 160S) eine Anzahl
von Katalogen oder Auszügen aus Katalogen von Handschriften ver-
schiedener Bibliotheken veröffentlicht. In einem Verzeichnis der Hand-
schriften von Urbino und Pesaro nennt er p. 33 eine, deren Inhalt er
beschreibt. (Origenes) in Cantica. in ep. ad Romanos, in Matthaeum, in
Johannem, in Jesum Nave, idem Contra Celsum, Periarchon. Da nun
Vespasiano da Bisticci in seiner Biographie des Frederico duca d' Urbino,
der die Handschriftensammlung in Urbino angelegt und mit fürstlicher
Pracht ausgestattet hatte-), behauptet, in dieser Sammlung hätten sich
neben vielen andern Werken griechischer Autoren auch die Werke des
Origenes vollständig griechisch befunden •^), so könnte man auf den Ge-
danken kommen, dass jene Katalognotiz auf ein Exemplar der Kommen-
tare zu Matthäus und Johannes zu beziehen sei. Nun zeichnete sich frei-
lich jene Handschriftensammlung der Bibliothek von Urbino, die später
zum Teil nach Rom gekommen ist^), zwar zum grössten Teil durch eine
sehr kostbare Ausstattung aus, auf die der Fürst hohen Wert legte;
Aveniger aber durch alte Handschriften, wie der Katalog der aus ihr in
die Vaticana gelangten Handschriften noch ausweist. So wäre wohl,
auch Avenn sich hier die Spur einer weiteren Handschrift finden Hesse,
doch aller Wahrscheinlichkeit nach für den Apparat nichts gewonnen.

1) Vgl. Brooke, 1. c. 4. The commentary of Oiigen I, p. XU.


2) Vgl. Voigt, D. Wiedererwachen d. klass. Studien ^ 1, S. 573 fi'.

3) Vespasiano da Bisticci, Frederico duca d'ürbino c. 28 e seg. (bei Mai, Spici-


legium Romanum I, 1839, p. 128).
4) Vgl. die praef. bei Stornajolo, Codices Urbinates gr. Bibl. Vatic. 1895.
XXXIV Einleitung.

Aber es lässt sich aucli noch zur liüchsteii Evidenz bringen, dass jene
Handschrift den Johanueskumniontar überhaupt gar nicht enthielt. Es
hat sich ein altes Inventarium der Bibliothek erhalten ^), in dem die Hand-
schriften von Werken des Origcnes noch verzeichnet sind. Unter den
griechischen befindet sich keine, die ein Werk des Origenes enthielte!
Die darauf abzielende Äusserung des Vespasiano da Bisticci muss daher
auf einem Irrtum beruhen, wenn nicht purer Schwindel vorliegt. Da-
gegen wird als Nr. 119 unter den lateinischen Handschriften ein Codex
aufgeführt, als dessen Inhalt angegeben ist: „Origenis Praesbyteri Homiliae
super Lucam Evangelistam. Super Noli emulari. In Cantica Cantico-
rum. In Epistulas Beati Pauli ad Romanos. Super Matthaeum. Super
loannem etMattheum. In lesum Nave a Hieronymo et Rufino traductae".
Durch das im Vorhergehenden bereits hervorgehobene Verwandt-
schaftsverhältnis der einzelnen Handschriften vereinfacht sich die Unter-
suchung der textkritisch eu Grundlage in erfreulicher Weise. Wir haben
zwei Stämme, von denen der eine auf den Monacensis, der andere auf
den Venetus zurückführt.
Monacensis Venetus
Barberinus gr. VI. 14 s. XV". Barberinus gr. V 52 s. XV.
[Athous Vatop. 611 s. XV?] Matritens.Bibl.Nat. graec. 0.32 a. 1555.
Paris, gr. 455 s. XVI. Bodleianus Mise. 58 s. XVII.
Es kommt also darauf an, festzustellen, in welchem Verwandtschafts-
verhältnis die beiden Stammväter zu einander stehen.

2. Das Terwaudtscliaftsverliältuis der beiden Stamuihandschrifteii,


Die Frage nach dem Verwandtschaftsverhältnis, das zwischen
und V besteht, ist zuerst von Brooke energisch gefördert worden-).
Brooke hat den Nachweis anzutreten versucht, dass V aus abge-
schrieben und daher aus dem Apparate auszuschliessen sei. Die Gründe,
die er dafür vorbrachte, schienen durchaus überzeugend. Er wies nach,
dass V an den Stellen, an denen durch Wasser zerstört ist, Lücken
frei gelassen habe. Da aber diese Zerstörungen in einen lückenlosen
Text unlesbar gemacht hätten, so war damit bewiesen, dass die Vor-
lage von V nur sein könne. Das ist eine ebenso einfache, Avie ein-
leuchtende Beweisführung. Trotzdem glaubte ich dagegen Widerspruch

Vi Vgl. Guasti im Giornale degli Archivi Toscaiii VI, p. 127 ss. VII, p. 46 as.
Stornajolo 1. c. p. LIX sqq.
2) Brooke, The Fragments of Heracleon p. 13 tf. The Commentary of Origen
011 S. Johns Gospel I, p. XIII fi".
. Die Überlieferang. XXXV
erheben zu sollen h. Ich nahm an, dass V ausser noch eine zweite
Quelle gehabt haben müsse. Was
mich zu dem Widerspruch veran-
lasst hatte, war der Umstand, dass eine Anzalil von Lesarten, die sich
in ' oder seinen Descendenten fanden, so unleugbare Verbesserungen
des Textes darstellten, dass man sie als Konjekturen von Abschreibern
anzusehen sich nur schwer entschliessen konnte. Die von Brooke her-
vorgehobene Thatsache. dass V versage, wo eine rein mechanische
Beschädigung erlitten habe, Hess noch eine andere Erklärung zu. Die
als Beweis angezogenen Stellen Avaren mit drei Ausnahmen dem ersten
Buche entnommen. Nun war offenbar an sich sehr wohl möglich, dass
für Buch I aus geflossen war, und dass für die späteren Bücher
eine andere Handschrift, etwa die Vorlage von M, zu Hilfe genommen
war. Dass die Vorlage wechselte, Hess sich dann ixngezwungen er-
klären, wenn man annahm, dass diese Vorlage selbst schon irgendwie
beschädigt Avar. Dass das thatsächlich der Fall war, beweisen die
Lücken in in Buch XIII (S. 228. 246f. 249. 256 f.). Brooke hat dann in
seiner Ausgabe des Kommentares den Beweis etwas verstärkt, indem er
noch eine Anzahl anderer Stellen, unter ihnen je zwei aus dem Buch
XX und zwei aus Buch XXVHI, heranzog und besprach -). Bei der
Wichtigkeit, die die Entscheidung dieser Frage für die Gestaltung der
textkritischen Grundlage hat, ist es nötig, den Beweis auf etwas breiterer
Grundlage nochmals zu führen, obgleich mich die Kollation des Venetus
überzeugt hat, dass die Vermutung Brookes richtig ist.
Zunächst ist freilich so viel festzustellen, dass V nicht direkt aus
abgeschrieben sein kann,
hat. Der Schreiber hat nämlich auf
Rande angemerkt:
zunächst abgeschrieben.
Richtige an die Stelle gesetzt.
Dann
fol.

hat er aber
\
wenn anders der Schreiber

.
123^ zu ogeoyv

Folglich kann
liest
m
nicht geflunkert
(S.

So hatte
15, 31)
er
und' ai ausradiert und das
nicht
am
auch

das gesuchte von V sein. Dass V nicht aus abge-


schrieben ist, scheint mir noch aus einem andern Umstände hervorzu-
gehen. Oben ist bemerkt vorden, dass in V eine Einteilung durch-
geführt ist, die den Anschein erwecken soll, als seien die 32 Bücher
des Kommentares noch lückenlos erhalten. Diese Einteilung steht nicht
etwa am Rande, sondern ist, allerdings nicht in gleichmässiger Form,
in den Text eingefügt. In steht diese Einteilung von ganz junger
Hand an den Rand hingeschmiert. Dass der Schreiber von V, wenn

1) Bei Harnack, Altchristl. LiteratOrgescli. I, S. H91.


2) Koetschau ist ihm in seiner Rezension Theol. Literat. Zeitung. 1897 Sp.
243 darin beigetreten.
XXXVI Kinleitung.

ihm selbst vorlag, unmittelbar bei der Abscbrift, ohne auf den (da-
mals unpagiuierten) Soiten ein Zeichen anzubringen, diese Neueinteilung
vorgenommen und dabei thatsäcblich jeweils in der Länge gleichförmige
Stücke getroffen haben sollte, ist wenig wahrscheinlich. Wahrschein-
lieher ist. dass seine Vorlage die betreffenden Stellen am Rande mar-
kiert und »n• diese Einteilung dann in den Text übertragen hat. So
konnte es ihm dann auch passieren, dass er t. 3 überhaupt übersprang
und bei t. 12 die rubrizierte Überschrift vergass. Im ersten Falle über-
nahm er wohl aus der Vorlage ein Kreuz an dem Rande, dessen Be-
deutung ihm vielleicht erst später deutlich geworden ist. Das zuletzt
Ausgeführte ist zwar an sich nicht beweiskräftig, da man sich den Vor-
gang auch anders denken kann, dient aber doch dem oben angeführten
Umstände zur Stütze.
Auf Selbständigkeit gegenüber lassen ferner zahlreiche, evidente
A^erbesserungen scliliessen, hat.
die V
Dafür bietet der
angebracht
Apparat auf jeder Seite Beispiele genug. Solange es sich nur um die
Korrektur von offenbaren Schreibversehen, Avie die Berichtigung von
itazistischen Fehlern handelt, braucht man auf diese Korrekturen kein
Gewicht zu legen. Das konnte der Schreiber, wenn er ein wenig Grie-
chisch verstand, schon leisten. Aber auf die Verbesserung ganz nahe-
liegender Fehler hat sich der Schreiber von V nicht beschränkt. Er
bietetdaneben eine so grosse Zahl offenbarer Verbesserungen des Textes
von M, dass man die Frage aufzuwerfen hat, ob diese Verbesserungen

'
nicht dadurch zu erklären sind, dass eine ältere Handschrift, etwa die
Vorlage von selbst, zur Verbesserung herangezogen wurde. Ich stelle

eine Anzahl solcher Varianten zusammen:


S. 13, 21 ^ jtQOöy.uTaL
V
V
44,
62, 12 V
106, 8 y.al V
113, 15 V
133, 3 . V
146, 30 V
154, \ VLOV V
155, 1 \

158 28 V
168, 19 V
169, 1 ^
180, 10 ur\v V.
Diese leicht zu erweiternde Liste beweist noch nicht allzu viel.

Unter den Korrekturen, die V angebracht hat, ist keine einzige, die nicht
. Die Überlieferung. XXXVll
auch durch Konjektur gewonnen sein könnte. Man muss daher mit den
beiden Möglichkeiten rechnen, dass entweder in V eine genauere Ab-
schrift eines verlorenen Archetypus vorliegt, oder dass die Handschrift
eine mit allen Mitteln philologischer Kritik hergestellte emendierte Aus-
gabe des Johanneskommentares darstellt.
Dass letzteres der Fall ist, lässt sich nun noch nachweisen, und
dieses Resultat ist insofern bemerkenswert, als es beweist, in welcher
Weise schon im 14. Jahrh. philologische Kritik geübt worden ist. Da-
für, dass V aus geflossen ist und keine weitere Vorlage besessen

]&
hat, ist zunächst der Umstand beweisend, dass V über hinaus keine
Textstücke aufweist, die sich nicht sofort als Zusätze ausscheiden Hessen.
Solche Zusätze finden sich
S. 28, 16
61, 24
][ [ ^ [tcoc

[. eX&y

Vgl. dazu
Gen. 49, lU.

Kor. 3.19.

].
}].
[ ?].
147, 20
171, 26 Vgl. Matth. 4, .

&, -
177, 8 f. Vgl.

202, 29
229, 16

294, 19
] [&
II

f.

(
Kor. 12, 4.

[ ]
[ [ ][].
-

336, 30

366, 33

377, 24
468, 3
&
][ ]
[-
. [ [ \4.
\
],
"

Die Zahl der kleineren Zusätze ist durch die ganze Handschrift hindurch

'.
sehr gross. Eine kleine Auswahl mag hier stehen:

'
' *
S. 26, 1 a. Rd. dazu ' '

[]

€]
134, 13
136, 29 []
137, 12
149, 27
[\
[ ]
[]
[
152, 8
21
Hierher gehören auch die zahlreichen Stellen, an denen
u. a. Eigennamen mit dem Artikel versehen worden
[]
&, .
sind:
XXX 111 Einleitung.

S. 73,
11 ),
109, 10
22 []
\). 10

175, 26 []
\\
^.
[]
., - 84, 18 [6]

' []
Diese kleineren Zusätze sind, wie der Augenschein lehrt, stilistische
Glättun<fen, können also zu der hier zu erörternden Frage nichts aus-
tragen. Aber auch jene grösseren Zusätze beweisen nur, dass V über
hinaus niciits besessen hat. Dass eine Erweiterung eines Schiiftcitates
über die gesteckten Grenzen nichts beweist, bedarf keiner Er-
örterungen. War
der Bearbeiter einigermassen bibelfest, so konnte er
leicht ergänzen, was nach seiner Meinung im Zusammenhang der Stelle
mitteileuswert war. In einzelnen Fällen, wie S. 177, 8 f., hat er mit
seiner Ergänzung unzweifelhaft recht gehabt. Hier sind die Worte iW
vjio infolge von Honioioteleuton ausgefallen. V hat durch-
aus sachgemäss ergänzt. Aber nicht immer ist seine Hand so glück-
lich gewesen. S. 202, 30 hat V vor ein einge-
schoben. Dafür liegt kein Grund vor; denn bezieht sich auf
zurück. Auch die Stadt umschliesst ja die Käufer und Ver-
Wahrscheinlich V und
für einen Acc. singularis

-
käufer. hielt
ergänzte demnach ein Wort, an das sich das Partie, anschliessen konnte.
Auch

-, die Ergänzung unglücklich gewesen. In


S. 229, 15 ff. ist lautet

)
der Satz ottprjöat

,
nach

das unbrauchbare
. Das
etwas
ist sinnlos.
ausgefallen
>6
strich er.
V
sei, und ergänzte (^
suchte den Fehler darin,

(),
Die Ergänzung war insofern ge-
dass

und

schickt, als der Ausfall der grösseren Partie durch Homoioteleuton er-
klärbar wurde, während allerdings ohne Stütze eingefügt wer-
den musste. Ein brauchbarer Sinn kam dabei nicht heraus. Man kann
sich schwer vorstellen, dass jemand mit gesundem Verstände geschrieben
haben sollte: „da Hungern und Dursten Sattwerden ist, wenn jemand
vor dem Sattwerden Gerechtigkeit übt". Der Fehler steckt, wie Brooke
richtig erkannt hat, in \, das aus Uncialschrift falsch übertragen
wurde. Statt AGTICGI bot die Vorlage ohne Zweifel AGHCGI. Setzt
man das Ordnung. Nun ist oben schon darauf hin-
ein, so ist alles in

gewiesen worden, dass die Vorlage von aus dem 10. Jahrb. stammt
und in Minuskeln geschrieben >var. Folglich muss der Fehler älter sein
und sich schon in dem Archetypus von finden. Dann aber ist dieser
Punkt zu dem Beweise, dass V aus geflossen ist, unbrauchbar. Auch
die Vorlage von könnte in Betracht kommen. Ich lasse daher diese
. Die Überlieferung. XXXIX

Stelle bei der Beweisführung ausscheiden. Auch bei der nächsten Stelle

ist nur an eine Interpolation in V zu denken, nicht an eine bessere


Erhaltung älterer Überlieferung. "Ojibq ytyovsv, heisst es in

. Man
. . . jtsqI
S.

erinnere sich der Situation, auf die sich


-
294, 19,

die Worte beziehen und durch Joh. 1, 38—43 geschildert ist. Das
die
43. Tags zuvor, um die 10. Stunde, fand
weist auf Joh. l,

Andreas den Meister und fragte ihn: „wo logierst du?" und blieb bei
ihm jenen Tag. Der Text von ist also durchaus verständlich und

der benutzten Bibelstelle angemessen. setzt nach ein


. V"

Damit wird alles verdorben und die Situa-


Der Grund des Einschubes ist wohl noch
tion vollständig umgekehrt.
zu Der Bearbeiter stiess sich an der A^erbindung
erraten.
und glaubte der Schwierigkeit abzuhelfen, indem er ein Wort ein-
fügte, von dem der Genitiv leichter abhängen konnte. Dass die Aus-
füllung des verstümmelten Textes S. 336, 30 in V nicht das Richtige
trifft, lehrt der Augenschein. Dass meine Ergänzung das Richtige
trifft, wage ich nicht zu behaupten. Ein anderer stellt vielleicht eine
bessere Konjektur zur Verfügung. Aber so viel scheint mir sicher, dass
in der Rest eines Verbums steckt. Ist auch die Ergänzung

von V wertlos, so zeigt sie doch, mit welchem Geschick der Bearbeiter
verfahren ist, wie er die Vorlage, soweit es irgend anging, benutzte.
S. 366, 32 ff. ist der überlieferte Text in Unordnung, aber durch Wend-
land in einfacher Weise geheilt worden. V hält eine grössere Opera-
tion für nötig.Origenes schrieb, dass sich die Stelle Joh. 8, 33 nicht

bezeichnet werde.
los

ist

zern,
geworden.
und nach :
dem vorausgehenden
V

sehr unwahrscheinlich.
dass man ihn
-
auf den Menschen beziehe, dass aber Ps. 11.5, 2 der Mensch als Lügner
Durch Ausfall der Negation
fügt hinter Joh. 8, 33 ein

Zudem
gleich
ist

Origenes nicht zutrauen darf


wieder
.
ist

der Satz in dieser


der Satz in

Dass Origenes nach

Form
über S.
sinn-

geschrieben habe,
so höl-
377, 24
brauche ich mich nicht weiter zu verbreiten. Die Härte des Ausdruckes
V
ist beabsichtigt, denn Origenes citiert (Rom. 13, 7).

hat daher unrecht gethan, die Härte durch Einschub von


zu mildern. Auch an der letzten Stelle S. 468, 3 wird
-man V
nicht recht geben. Ein Grund, den überlieferten Text zu ändern, liegt

nicht vor.
Das Resultat Prüfung der grösseren Zusätze von
dieser kritischen
V fällt also nicht zu dessen Gunsten aus. Nirgends hat sich eine
Handhabe geboten, den Text von V als den ursprünglicheren in An-
XL Einleitung.

Spruch zu nehmen. Überall sehen wir die Spuren eines rechnenden


und überlegenden Verstandes, aber nicht den eines frei schattenden
Autors, sondern den eines Diorthoten. Nimmt man dies Resultat mit
der Beobachtung zusammen, dass V an Stellen, an denen unleser-
lich geworden ist, versagt, so Avird man
Recht haben, mit Brooke
ein
V aus der Reihe der selbständigen Zeugen zu streichen und als eine
Abschrift oder, genauer gesagt, als eine kritische Bearbeitung von
anzusehen. Dass zwischen und V noch ein Mittelglied liegt, wurde
bereits bemerkt. Aber dies Mittelglied rührt vielleicht von der Hand
desselben Mannes her, der V geschrieben hat, vielleicht von einem
Schreiber, dessen sorgfältige Kopie jenem zur Grundlage seiner kritischen
Operationen diente. Da es nicht uninteressant ist, an einem bezeich-
nenden Beispiele zu sehen, mit welchen Mitteln und in welcher Art
man im 14. Jahrhundert philologische Kritik trieb, verlohnt es sich,
auf die Arbeit dieses imbekannten Gelehrten etwas genauer einzugehen.

3. Die erste kritische Ausgabe des Jolianiiescomiiieiitares von 1374.

Dass der Bearbeiter des Textes, dessen Werk wir in der Venediger
Handschrift noch besitzen —
ob er mit dem ungenannten Schreiber
identisch ist oder nicht, kann nicht mehr entschieden werden mit — ,

einer über das gewöhnliche Mass hinausgehenden Gelehrsamkeit aus-


gestattet war, lässt sich aus mancherlei kleinen Zügen entnehmen.
S. 44, 31 macht am Rande die Bemerkung, dass die Marcioniten drei
Prinzipien annehmen, das gute, das gerechte und das böse. Origenes
redet nur von Häretikern im allgemeinen, ohne anzudeuten, wen er
dabei im Auge hat. Damit hat der Verfasser dieser Randnotiz bewiesen,
dass er ein gewisses Mass von antiquarischen Kenntnissen besass. Dass
der Abschreiber von diese Kenntnisse nicht mehr hatte, zeigte er an
einer andern Stelle, S. 80, 35.
Rand
was
die Notiz gesetzt: .
Er hat am Ende von f. 142'' an den
Der Text bietet nichts,
Dagegen ist f. 142^
die Notiz an dieser Stelle rechtfertigen könnte.
in der ersten Zeile von denen die Rede, die eine Mythologie von Aonen-
syzygien erdichten, und darauf sollte sich die Randbemerkung am Ende
der vorausgehenden Seite beziehen. Der Schreiber von fand sie in
seiner Vorlage vor und schrieb sie mechanisch ab. Wohin sie zu setzen
war, wusste er offenbar selbst nicht. V hat sie an den rechten Platz
gestellt und damit bewiesen, dass der Name der Marcioniten fiir ihn
kein leeres Wort war. Aber das beweist auch weiter, mit welcher Sorg-
falt diese Arbeit gemacht worden ist. Statt die an ihrem Platz un-
. Die Überlieferung. XL^

passende Randnote einfach zu tilgen, i-ückte sie der Bearbeiter an die


rechte Stelle.
Dieselbe Sorgfalt finden wir auch in der Behandlung des Textes.
An unzähligen Stellen hat V durch Konjektur das Richtige an Stelle
der getrübten Überlieferung eingesetzt. Dafür kann ich auf den Ap-
parat verweisen, der Beispiele in genügender Zahl auf jeder Seite auf-
weist. Auch darin zeigt sich die Sorgfalt des Bearbeiters, dass er in
allen Ausserlich keiten nach strengen Regeln verfuhr. Wie in allen
älteren Handschriften ist in das am Ende ohne Regel gesetzt oder
weggelassen. Setzung ist häufiger, als das (iegenteil, doch fehlt es nicht
an Beispielen dafür, dass es auch vor Vokalen vergessen ist. V ver-
fährt darin nach einem einheitlichen Plane. Vor Konsonanten streicht
er es und setzt es Der Text ist ferner sinngemäss in
nur vor Vokalen.
Abschnitte ohne besondere Markierung durch Zeilenabsätze,
geteilt, die,

doch durch rote Initialen genügend deutlich hervorgehoben werden.


ist in dieser Hinsicht viel nachlässiger zu Werke gegangen. Der Schreiber
hat bisweilen mitten im Satz ein Rubrum angebracht, das sich, wohl
als Erbteil alter stichometrischer Handschriften, bis zu seiner Zeit fort-
geschleppt hatte.
Ganz besonders deutlich tritt das Streben nach Korrektheit in der
Behandlung der Bibelcitate hervor. Es gewinnt hier den Anschein, als
ob der Bearbeiter die Citate nachverglichen und mit einem ihm als kor-

S. 26, 14. Joh. 17, 1:


.
Mit V lesen
)].
Oov
. 33.
,
rekt geltenden Text in Einklang zu setzen gesucht habe.

,
An einer
Anzahl von Beispielen lässt sich dies Streben leicht deutlich machen.

;,
die übrigen Zeugen mit
Dass V ohne Unterlage geändert haben sollte,
ist undenkbar, da er Griechisch verstand.

48,6.23. Joh. 15, 22: So liest mit /.


der Mehrzahl der Handschriften. Auch V hat diesen Text
aufgenommen. mit BiiL* 1. 33 Letzteres ist die_.
83,
Lesart des Origenes, vgl.
2.

iiACKL
I Joh. 1, 5
Vulg. Syr. Hcl. Arm.
S. 71, 24.

.
'. So lesen

mit . 13. 33. Syr. Pesch. Sah. Boh. Aeth. Letzteres


die Lesart des Origenes S. 82, 27.
steht,

136, 26.
wie hier von
Jes. 40, 4:
Lesart der LXX u. Theodot.,
machus. Vgl. die Randnote von Q
V
. .,
geändert

lesen Aquila und Sym-


<;' ^'
Dagegen
ist.
S. 244, 26. 246,

Letzteres ist
1

Origenes IV.
6{) Woraus nun auch immer V geschöpft
.

D
XLII Einleitung.

137,
haben mag, so
rektur darstellt.
8. Luk. 3,

. .
viel

8 xaQJtovi;
ist. deutlich, dans

, .
Letztere Lesart findet sich noch in B, die andern
Hiindsehriften lesen wie V. Auch hier
eine gelehrte Kor-

ist deutlifli, dass eine


-
139, 28.
beabsichtigte Korrektur vorliegt.
-loh. 1, 27: ov . .
Die Lesart von V stimmt mit iiCL 33
Zeugen schwankt die Stellung von
vor (BX 69 8yr. Hier.), teils danach
; verss. In den übrigen
ein
(A
Teil setzt es
J. 1 EFGH al.

). S. 140, 27. 145, 34 hat auch V das tjoj beibehnlten.


153, 10.
.
V
I

lesen
Kor. 10, 4:

DFG 37. 47. KL verss. . Wie liest


. nur
Wie
und
Aeth. Die Stellung ist bei Bs?C 17P verss. ebenso, nur dass
hier nach ein eingesetzt ist, das auch Origenes an
anderen Orten bietet (vgl. den Apparat).
deutlich, wie V mit gelehrten Mitteln arbeitet.
185, 11. I Kor.
So lesen auch S^C^
17. al.
5, 7:

37. 47.
aus.
Auch hier ist

L
-^

al. .
>
lässt mit
.
B^5*AC*DPG

Es ist zwecklos, die Beispiele noch weiterhin zu vermehren, da es


hier nicht zur Erwägung steht, ob .sich die Textform, nach der V kor-
rigiert ist, noch nachweisen lässt. Die Bearbeitung ist auch nicht so
durchgreifend gewesen, dfiss alle Citate nach einem bestimmten Texte
revidiert Es genügt aber zur Charakteristik des Be-
worden wären.
arbeiters, dass er überhaupt auch nach dieser Seite seinen Text, soweit
es in seinen Mitteln stand, korrekt zu gestalten suchte. Dass er
die Korrektheit anders verstand als wir und statt von dem Texte zu
lernen ihn vielmehr zu belehren suchte, wird man ihm nicht verargen
dürfen.
Die philologische Kritik handhabte dieser Gelehrte mit Verständnis
und Scharfsinn. Nicht überall ist es ihm gelungen, die Schäden des Textes
auszubessern, und an manchen Stellen hat er sich oiFeubar in den Mit-
teln der Herstellung vergriifen, weil er in die Ferne schweifte, wo das
Gute nahe lag. Die Fehlgriffe kommen aber nicht in Betracht gegen-
über der grossen Anzahl von Fällen, in denen V den Text ohne ZA'eifel
richtig hergestellt hat. Es geht aus diesen zahlreichen Emendationen
hervor, dass der Bearbeiter wirklich Griechisch verstanden hat, und
ferner, dass er mit den Fehlern der Überlieferung, Avie sie sich land-
läufig finden, vertraut gewesen ist.
. Die Überlieferung. XLIII

Ein Wort über die Randnotizen mag noch zum Schlüsse angefügt
werden. Schon oben habe ich darauf hingewiesen, dass V auch in der
Behandlung der überlieferten Glossen nicht unbedacht zu AVege ging.
Überall kann man beobachten, dass der Bearbeiter sich Mühe gab, die
Expektorationen an die richtige Stelle zu setzen. Manches hat er ge-
strichen, weniges auch zugesetzt. Von den Zusätzen sind diejenigen be-
sonders bemerkenswert, in denen die Lesart der Vorlage citiert ist. Ich

S. 13, 1

15,
über
31 coQa
Rasur,
+
..
stelle diese ki'itischen Notizen hier zusammen.

;
öta

am Rande

am Rand
Statt
-^-

die Notiz:
fp

V
[lies

(sc.
hat V
) ..
y.Qv\

hat ebenso, doch


im Text,

und
dar-

auf

;] .
Welche Folgerungen sich aus dieser Notiz für die Vorlage
von V ergeben, ist bereits oben erörtert Avorden.
28, 22 '. V hat im Texte
am Rande Vgl. den Apparat .

.
d. St.
=
.
Diese Lesart von Jes. 42, 3 Matth. 12, 20 ist singulär.
^
Die
Aq. Theod.
es:
LXX

{-{-

bemerkt, dass er nach Jesaia


{
lesen an der Jesaiastelle
9^

Syr. Hcl.).
^
LF,
Da
eitlere,
^^
Bei Matth. heisst
)
eigenes
so ist
ausdrücklich
das Stück aus

40, 29

. ,
hat
.
einer Hs. abgeschrieben, die durch den Text
poliert war.
wonnen.
f.

V im Texte
Daher
Was V

Origenes
die
eingesetzt hat, ist durch Konjektur ge-
Randnote.

darüber
citiert

Zeugen wie er. V hielt eine Änderung für nötig, weil ihm
Hebr.
. .
von Matth.

Statt
und am Rande
4, 12. Dort lesen
'
inter-

*
xal
alle

offenbar die „Scheidung von Seele und Geist" nach seiner Psycho-
logie unvorstellbar war. Daher setzte er

flüssig;
hat

der Sinn des Origenes


.
ein und be-
zeichnete durch die Anmerkung seine Änderung als Konjektur.

.
162, 8 ajto
V im Text

ist ja
, davor
Die Konjektur
.".,
-
am Rande

deutlich der, dass wir


ist über-
•:•

Avegen unserer Sünden verkauft worden sind, wie unbrauch-


bare Sklaven verkauft werden. Der Käufer war der Teufel,
in dessen Gewalt wir damit kamen. Aus diesem Sklaven-
verhältnis hat uns Jesus erlöst, indem er uns durch sein
D*
XLIV Einleitung.

Hlut dem Teufel abgekauft hat. Dieser Gedankeugaug ist

durch die Konjektur von V zerstört. Der Kritiker war aber

^
so verständig,

.
und so dem Leser

)' /, -
am Rand die ursprüngliche Lesart zu verzeichnen
die Möglichkeit zu geben, selbst zu urteilen.
xa\

.
424, 14
... \ Statt der
ersten Zahl V der zweiten

,
hat statt

Zahl beides im Text, eingesetzt. Am


Rand steht zur ersten Zahl notiert '
zur zweiten bloss ^'. Die Änderung war durch
oben besprochene Neueinteilung der Reste des Kommen-
die
tares in ;}2 Bücher bedingt.
Diese Randnoten geben uns eine einigermassen deutliche Vorstel-
lung von der Arbeitsweise des Kritikers. Überall da. wo er sich be-
wusst war, in den Text stärker einzugreifen, hat er eine Randnote zu-
gefügt. Hierher gehört auch die Bemerkung S. 24, 9- Die letzte Zeile
von f. 119^' ist jetzt zerstört, aber in der Spiegelschrift noch einiger-
massen zu lesen. V hat im Text das weggelassen, was er nicht lesen
konnte, und durch einen freigelassenen Raum eine spätere Ergänzung
möglich zu machen gesucht.
erkennbaren Reste zu
schien,

Jtov) ,
Er hat
entziffern.
sich aber auch
Da ihm
hat er seine Lesung nicht in den Text genommen, sondern an
den Rand gesetzt mit den Worten (sc.

.
Ein anderes Verfahren
schlug der Bearbeiter bei -den Stellen ein, wo die Vorlage durch ge-
An
Mühe

-
gegeben, die
die Entzifferung nicht sicher

diesen Stellen setzte er ein-


wöhnliche Schreibfehler entstellt Avar.

fach das nach seiner Meinung Richtige ein, ohne die fehlerhafte Lesart
der Urhandschrift kenntlich zu machen.
Alles in allem haben wir also in V eine kritische Ausgabe des
Kommentares in der Art, wie man im 14. Jahrhundert eine solche Auf-
gabe verstand. Dass die Arbeit eine achtungs werte Leistung darstellt
und sich durch Sorgfalt und Verständnis auszeichnet, glaube ich im
Vorstehenden gezeigt zu haben.

4. Fehler und Vorzüge von M.


Um eine gesicherte Grundlage für die Kritik zu schaffen, ist es

nötig, die Eigentümlichkeiten im guten und im bösen Sinne ins


von
Auge zu fassen. Erst dadurch, dass man erwägt, in welcher Weise von
dem Schreiber am meisten gesündigt worden ist, wird man für die
Emendation der zahlreichen kleinen Fehler die richtigen Massstäbe ge-
winnen. In die folgenden Fehlerlisten sind auch diejenigen kleinen
. Die Oberliefeiunir. XLV
Versehc'U aufgenommen, die in dem Apparat unerwähnt geblieben sind.
Wenn der Apparat ein klares, leicht zu übersehendes Bild von der Über-
lieferung bieten soll, so bat in ihm nur das ein Daseinsrecht, was für
die Überlieferung, einerlei ob sie richtig ist oder getrübt, wirklich be-
langreich ist. Schreibfehler der gewöhnlichsten Art gehören nur dann
hinein, wenn sich aus ihnen bei anderer Beurteilung ein anderer
Text
gewinnen lässt, als der hergestellte ist. Nach diesem Kanon habe ich
den Apparat von allen denjenigen Varianten gesäubert, die nur die
nicht eben unbekannte Thatsache belegen, dass die Schreiber häufig
ausser stände waren, korrekt zu schreiben. Immerhin hat der Benutzer
ein Recht darauf, zu erfahren, in welcher Richtung sich diese Beschädi-
gungen leichterer Art befinden.

I Fehler aus phonetischen Gründen:


a) Vertauschung von Vokalen infolge ähnlicher Aussprache.

)
a)

8,

31, 33
35,
55,
2
30, 14 0)0

7
32
und

geht
<«:

i)

)))
(st.

st.

9•.(8..328,16)
(st.

(st.
(voraus-
S. 164,

166, 16
176, 17
191,
24

23
27
3
)&

-
56, 16 fidoxe; ebenso 64,22. 225,6 220, 22
{)

,
66, 24 221, 22
67, 17 244, 28
()«; ebenso
&
74, 8 265, 3 282,5.
92. 2 15. 284, 12. 305, 334,

}
7.

107, 13

109, 12
113, 18
125,
135, 27
148,
156, 32
160, 25
3

7
)
zu

' u. 446, 1)
(s.
von j.

corr.
Hd.

20
328. 16
418,

434,
446,
^^
431, 29

?)
473, 19-
) ).
2

4
1

(st.
22. 457, 18

)?.
(s. .
(s.
vgl. 135,

. 35, 7)

160, 25)
(st.
22

Daraus folgt dieNotwendigkeit der Änderung an zahlreichen Stellen.


Für zu schreiben S. 32, 8. 59, 26. 124, 24 u. ö.; umgekehrt

) - -
ist

ist für
So hat häufig
u. a.
ein
imd ,
einzusetzen S. 53, 22. 120, 19. 134, I. 4. 168, 26 u. ö.

Belege im einzelnen dafür kann ich mir ersparen.


und getauscht, und
XLVi Eiuleitung.

) fit und i•.

9 l•'t£Oav(st alvtOidOav);
28,

{
vgl. 250, 10

35, 23 oiovTcu )
S. 235,

244.
4
5
258, 1
{; {cd•]

ebenso

132, 19
'
3,{-)\ 263, 34 (-); ebenso

;<9.
31

8
433, 10
/'/
17.
{-); ebenso 370,

(-£•);

443,21.24. 444.
eboDSO 237,
4.

268, 12
269, 21
^
^
265,24.27. 266,27. 267,
1. 29. 269,2.

(-);
(-)
271,7.23
vgl. 269,6.

^
1. S.

451, 20. 278. 27 {-)


)\){-)\

&
152, 17 {-) 311, 15 eben-
154, 8 {-) so 312, 23.25. 313,3.12.
156. 14 (- 313, 11 övvaodai (-); ebenso
{')

){
24 352, 32
158,

160, 19
173, 28
2

29
-
^
159, 3

7}
{-\

{-
{-
{-
ebenso 317,

319,
325, 10
344,
5
24
4

5
{-
{-
{-)

(-)
187. 20
189,27.378,
;
3
15.
{-)
421, 20 w//i-
vgl. 2 15, 10. 296,

228, 7
369, 21
372,
378, 28
383, 31
4
{-
(-)
{-•-)
{<kuvov)

28
29
229, 27. 421.
235,
259,

-
272,18 ts^-
1
415, 10

428, 8 ^
<5^(«)
429, 5
{)',
{-
(-

vgl.

-
278, 15 429, 31
290,31
-;- 443, 28 (-)

2(10,

223, 15
Wie diese
Endung der 3.
31 ;
'
jttjT

461. 21

'
203, 25
awv

(ort)
375, 27
375, 32
383, 24

ebenso

Liste ausweist, betrifft die


pers. sing. pass. und
444, 17

454, 10
463, 18
468, 11
478, 12
28

Hauptmasse
{}
445, 12. 28

;./9
:';^

2. pers. pl. activi,


{-

[)
{-)

(-)
(-); ebenso

dieser Fehler die


des Infinitiv und
der 2. pers. plur. pass. Fehler dieser Art in der Mitte der "Worte sind
verhältnismässig selten. Häufiger sind nur die Fehler bei dem Verbal-
adjektiv. Doch ist bei diesen offenbar der falsche Analogieschluss auf
;
die Adjectiva mit der
Schreibung massgebend gewesen.
/) et und i:
Endung
. Die Überlieferung.

(, ) für die falsche


XLVU

S. 1.47, 4
25. 269. 16. 20.
ebenso 253,
279, 28.
S. 242,
248, 27 ^;
6
ebenso 258,10.

279, 25
154,25
30b, 28. 351,19. 392,25.

;
404,2.7.11. 417,11. 420,
5. 424, 5. 433, 28

ebenso 220,
252, 26
317, 32

374, 15
;
]
271,31.472.30.473,31.32

469, 12. 13
ebenso 382, 3.

33. 259,31. 271,28. 274, 395, 27


?/
In
236, 12
Namen:
&
26.
17.
367, 10. 387,
401,8.12. 477,26.28
199, 24 azo/oi'^£/a;ebenso 241,4

,
S. 131, 11.

6.

vgl. 298,
5. 395,

132, 18. 326, 8


25. 238, 5. 252,
6
408, 20
422,
447,
458, 22

30
5

'^ ()
2

()^)
2)

360, 14
395, 1

Im Anlaut: S. 222, 6 (t-); ebenso 289, 1. 399, 1

240, 18 (-)
273, 19 (-); vgl. 272, 28
360, 32 (-) . ä.

Bei Endungen: S. 220, 8 {)


249, 31
263, 18
{) {)
,:
()
261, 31 2£g(;.£gc);ebenso283,a3.303,7.334,22.368,14
263, 30
()
228, 4 ;
-;
Besonders häufig bei Formen von
S. 186, 4
404, 28

ebenso 247, 26.


278, 10. 295, 18. 297, 18.
372, 26
273, 14 /ti^Oj-'TCii; ebenso 310,26
S.
aus

332,
418, 18
240, 21
corr.

5
-
/','; ebenso
296. 32. 342, 8.
287,5.
359, 14

.; . 1) I

Im
Kön. 17 fF.
Luk. 1, 17
A. T. ziehen
liest

BnA
ebenso,
Blass,
Ä Luciau stets
Gram. d. ntl. Griecb. § 3, 4.
vor, doch schwanken die LAA,
'.
, ;.
Matth. 11, 14 hat

(Ps. 101,
D

22

,
2)
liest sonst fast überall nur T) Jes. 2, 3 hat BA xQP 3, 17
B*K B^>AQr u. s. w. Im NT. lesen die älteren Zeugen nur
^
XL VIII Einleitung.

vou xivtco:
!\
S. 253, 15

im
S.
255,
345,
363, 13
365, 34
6
4

Aor. von
285, 28
(^
: ' •

ebenso 284,25. 287.13.


; vj^l.

{-)\
4 1 7, 22
S.

S.
101, 17
v-;l.

468, 23 xtxtii'/jxafiti^
27

228, 29 £iWa'//rog;ebenso333,ir
333,

316, 28
469.11
1 1
ebenso 416, 24

uuil hin
S. 155, 19

163, 18
417, 20

) ()
^
und wieder

(-
in

() ,2W,:iTQSiöxca-
andern Formen:
S. 290,

293, 27
6 ;^,
466. 5.
f.
7.
ebenso 460,24
25 u. ö.

ebenso 296,
175, 15
187, 30
192, 22
227, 14
17
{)
()
307,
309, 10
321, 31. 34
5
^\ -
21. 31. 402, 19.

7]• 322, 8

228, 7 {)
() 153, 11
332,
333,
340,
9.

7
8
11

17 407, 3
235,
264,
5
6 ()
410,
452, 14
9 ()
272, 28 457, 3. 461, 20
285, 32 {5 461, 12
289, 14 oidfiVovöar; ebenso 420, 472, 32
14. 428, 15. 17.
Besonders häufig ist die Verwechselung von £jrt und fcjr£<, z. B.S.229, 5.

274, 34.

S. 144,
291,

Umgekehrt

151, 12
3 2, 2. 369. 11.
46, 9. 56, 23. 155, 3. 202, 5. 330, 19. 388, 9
steht
428, 32

für :
und von

S. 292,

300, 18
28
() und
vgl. S. 42, 4. 265, 7. 325, 19.

()
()
()
S. 31, 8.

158, 26. 30
161, 28 (); ebenso
317, 31
374, 10 ()
();
223, 9 ()
280, 29. 348, 31 13
45S, 11
()
vgl.

259, 33
284, 36 () 392,
402, 11
3
. Die Überlieferung. XLIX
S. 430, 13

163. 12 ; ()
360, 10.
ebenso 238,23.
363. 16. 28.29
S. 372,

400, 10
29 /t'töö??

i?//i (-).
(-)

parat zu S. 78,
Vgl. den Ap-
1 7. 86, 5.

{)
364, 7. 367, 8. 369, 11 262, 2. 294, 4. 355, 21.

S.
468, 18

)
44,
56, 30
r/

33
393, 25. 470. 14

-
und t:

(£2)
//

S. 163, 11

180, 10
185, 20
250,
289, 14
und

5
v:

{(-)
{-)
(-vv)

' {-
66, 13
208, 3
•8 356, 4
und «:
{-)

239, 30
258,
270, 10
9
^ ()
()
{&
S. 66, 15
93,
246, 24
3 /?/
()
()
()
285, 20 300, 32 , (//?})

300, 22 () » und :
301, 27. 29 {
()
) S. 244, 21 {)

^(-
306, 22
) und .
332, 21
340, 14 (-)
S. 181, 18 (); ebenso 231, 28.

-?] öoi () 263, 30


394, 30
427, 2
).
(- 244, 10 vloL
()
{); 359, 15

und <:
329, 31 öi/<(^/},a)Vgl.den Apparat
zu S. 137, 29. 174, 28.
S. 229, 27= 294, 32 {)

-
206,32. 215,24. 223,23. und :
257, 7 S. 300, 32 []
tj et:

{) und <:
'^ {)
^
S. 155, 7
S. 210, 8
272, 34 ()
211, 11
{) {-)
()
248, 26
252, 25
253, 5 -
^ (-)
(-
{^)
282, 13
312, 28

) und :
()

();
-[)
255, 6 S. 53, 19 ebenso 173,24.
256, (-) 271, 27. 312, 28
271, 19 (- 134, 6 {) u. ö.

290, 28 186, 9 (/);278,21(«^


()
303, 14
322, 18 {^ {-)
{-) 213. 28 ()
8(•)
.
Einleitung.

{)
S. 261, 3 voötv
()
[)
S. 293, 10
267, 19
273, 10
27), 31
)
.-reQiiitrovTtg

[)
(^-
334, 26
416, 15

(
)
und
()

:
(-
278, 33
(--
316, 25
{) S. 259, 20
)
401. 13 bJTi:<ft()tT(a

S. 263,

410,

S. 289,

b)
)
und «:
21
9

29
und
():
()
()
329, 28
386, 12

S. 122,

Vertauschung von Konsonanten (Tenuis und Aspirata), besonders


)

411, 21
20 ^
und :

)
(-
(-)

(-)
(-
:
S. 13,
und
1 ()) S. 479,

190, 16
28

241,
299, 30

163,
2

4
;
22
( = );
=
==

[) ) 429,
261,
312,
360, 10
8
2

364,6
;
^ ebenso

337, 12 450, 2
);
&
382, 5 290. 10 ebenso 321,25
(-&^
.
Ahnlich '.

c) Beibehaltung von // in den Formen von

.
S. 137, 34 S. 278, 7

145, 30 297, 25
('.7]^

-
6/?///:^ (/ nachträg- 6

^
179, 1 328,
lich zugefügt) 339, 5 ^///;«; ebenso 355,13
225.
247,
9
7 &•\ 345, 18
355, 14

266, 19
24
..^ 382, 11
386, 27
Nach falscher Analogie scheint 323, 14
lich eingeflickt) gebildet worden zu
^^-; ( nachträg-

. &
sein.

d) Einschiebuug eines euphonischen in S. 250, 27. 285, 10.


289, 18. 360, 13. 16. 366, 5. 375, 5. 395, 3. 415, 10. 416, 8.


^; 1)

wird V vor
Vor ist

vgl. 435, 6. 12.


^u
zuweilen beibehalten
Ähnlich
assimiliert S. 439, 31
S.
S. 272,

385, 2
25
u. a.
434, 17
Umgekehrt
. Die Überlieferung. LI

II Fehler aus graphischen Gründen:


a) Vertauschimg ähnlicher Buchstaben (oft mit Haplographie oder Ditto-
graphie verbunden) und ähnlicher Kompendien.

S.
)
35, 19
und
ovv .-
:

vgl. S. 230. 5. 417,


{-)\
17
)
S. 135, 11

156, 27
und

^
:
{;
(^)
ebenso 196, 5

{-
44, 24 öixcuoovv?}Q 163, 21
?. ()
{-)

& .)
6 190, 9. 11

31 7) {) 34 {-); vgl.

50, 35
78,

80, 17
85,
27
-
^
/ (/)
.)
{pmxaq ovv)

(-)
(- 266,
291, 28
292, 29
7
'{){) {-
8.

) {
290. 1

118, 13
1 1

{ 6) 302, 20 {)
151, 30
:: (-)
()
(.
464, 29
)
. {){)
190, 23
)
200, 22
) (-
JlOvovOv
S. 146, 28
und :

{{) )
211, 24 162, 28

230, 5 .) & {- (&-)


189, 15
206, 3
{.

5
{)^
) {) {
231, 17 232,

241. 20
QOi)
{ 235, 31
15
-)
{)
-
247, 13
273, 2 ()
6Jtvc
[) (-
6
243,
314, 29
2 (ojc .)
{-
288, 31
293, 27
) 330, 15
.)
{{- .)

417, 17

) Fehler,
f|9-);

bene Vorlage verschuldet


vgl. 8. 35. 19. 230,5.

die wahrscheinlich
(-

sind, und
352, 27

388, 14

durch eine
die sich daher
)
in
= )
Uncialen geschrie-
wohl schon in der

&{
)
Vorlage von fanden:
C vor überschüssig: S. 162,

-)
13 ?] {)
und vertauscht: 8. 305, 7 {^ (
IjII

und verwechselt:
Einleitung.

S. 48, 24 '
7] {()
so S. 215, 9.
(^^'^); eben-

II vor 1

:
) /ugosetzt: S. 201, 20
()();
' ()
und S. 1Ü3, 35 vgl. S. 188, 1

{tx ). 281,6 vgl. den


Appai-at zu S. 200, 5. 210,28. 246.27. 419,12.
und : S. 145, 15 ort ( /). 195,25. 217.2:3. 353,31
(). 198. 6
und : S. 172, 27. 2S8, 23. 430, 29 (), 258, 24
(), 307, 26 ( );
. vgl.

.
die häufige Verwechselung von
);
', und

:-
und : (
())
S. 392, 6 vgl. u. u.

Mund 11: S. 348, 21 (


und : S. 199, 7

: ();
und
Kund :
und
S. 439,

S. 434, 15
15

S. 178, 20. 230,


(^
5.
470, 27
))
243, 28. 376,3. 417, 16.
()

()
(
427, 15.
S. 202, 29.

OYAeNINTCÜ
()
AGTicei (AeHcei)
S. 216, 32.
s. 229, le.

AOrCüj S. 383, 24.

eONCüN (GAOCÜN)
)
und : S. 357,
Fehler, die durch Verlesen einer mit
20 ()
S. 416, 30.

Kompendien geschriebenen
Minuskelvorlage entstanden sind:
und sind verwechselt: S. 133, 27.' 366, 30. 410, 22. 23

und : 8. 218, .
()
(); 410, 17
().
Besonders häufig sind die Fehler, die durch falsche Auflösung
von Kompendien entstanden sind:
und verwechselt: S. 68, 6. 70, 27. 77, 29. 86, 6.

und : S. 72, 31.

411,32.
204,
120,
6.
3.

221, 28. 302, 18. 317, 13.

vv () und (): ir S. 45, 1. 154, 1. 367. 21.


- (-)
() und vv
und
(viov): S. 351,
():
7.

S. 244, 24; umgekehrt

(-) statt 8. 249, 17.


statt ( ): S. 334, 20.
. Die Cberlieferung. J^JJ]

// und sind häufig verwecbselt; z. B. S. 27, 18. 85, 15


(122,6. 178, 28). 230,6. 237,28.
Auch die Verwechselung von ajto und vjto, die sich sehr häufig findet,
ist wohl nicht nur dem abgestumpften Sprachgefühl zuzuschreiben, für das
beide Präpositionen vielfach ihre Plätze tauschen, sondern beruht teilveeise
auf falscher Auflösung der einander sehr ähnlichen alten Kompendien
Zy=djro und ",y = i'jro). Vgl. dazu den Apparat zu S. 13, 25. 19, 26.

92, 17. 132, 32. 190, 1. 249, 21. 254, 7. 257, 7. 258, 23. 265, 31. 276, 1.

285, 1. 312, 18. 331, 16. 382, 28. 427, 18. 21. 433, 16. 461, 32.
Ahnlicher Klang hat S. 38, 23 den Infinitiv -ca in die 3.

Person verwandelt; aus demselben Grunde


ov ein
in
geworden. Auch die Verschreibung von
(S. 197, 32) vi^ird man so erklären dürfen.
ist S. 72,

-
5 aus

Und
aus iva ist S. 371, 26 gar ein geworden.

b) Versehen infolge von Nichtbeachtung graphischer Eigentümlichkeiten


der Vorlage.

) Hierher gehört vor allem das häufige Fehlen von am Ende


eines Wortes, wie auch umgekehrt die falsche Zufügung eines v. Sel-
tener findet sich dieser Fehler in der Mitte des Wortes. Der Fehler
fällt jedenfalls schon der Vorlage von zur Last. Da diese im 10.
Jahrh. geschrieben war, und zwar in Minuskeln, so kommt für sie der
Abkürzungsstrich, der in den Majuskelhandschriften meist am Ende
damit die Kolumnenbreite nicht überschritten wird, kaum in
eintritt,
erheblichem Umfang in Betracht. Solche Fehler sind im Apparat ver-
zeichnet zu S. 15, 21 {-o^v)\ 61, 24 (), 147, 30 (-
{-ojv)\ 154,24 {-): 160,8 {-; 206,26
{-); 208,32 (); 209,27 {-) u. ä. S. 211, 17. 236, 17.
237, 19. 245, 7. 281, 12. 314. . 341, 29. 357, 8. 362, 10. 374, 1. 390, 4.

420,

);
188, 19

326,
2.

Umgekehrt
S. 78, 12. 146, 17. 177,

{);') ():
9.
177,

vgl. 212. 29.


1 '^ & &
ist ein

340, 25. 355, 18. 427,


1,

199, 23
218,
am
(?/),

5.
Schluss zugefügt,

{-,
144, 6
183, 4

265. 16. 31.


6. 469, 26.
(-); 202, 4
268,
();
6.
wo

272,
es nicht hingehört:

163, 26

5.
(^

281,
-);
{-
4. 299, 16.

kommen
31;
Seltener

206. 29
ist der Fehler in der Mitte des Wortes begangen.

{{^).
auch dafür Fälle vor: S. 119, 30 vgl.
statt
[)
= ), 317, 9
Doch
S. 314,

{-); 362, 11
\' Einleitung.
LI

ß) Eine weitere Eigentümlichkeit der Handschrift ist dies, dass der


Wortlaut und die Accentuation jetzt einen vollkommenen Unsinn er-
geben. Es ist notwendig, sich Accente, Spiritus und Worttrennung
wegzudenken, die Worte continue zu schreiben und neu zu accentuieren•,
ehe man errät, was sie besagen wollen. Die Fälle sind so zahl-
reich, dass ich es hier bei einigen Beispielen bewenden lassen muss.
Im Apparat diese Thorheiten zu notieren, habe ich nur da für meine

182, 4 jtov
(( ] )', S. 241, 17 &) ().
Pflicht gehalten, wo die Fehler zu einer Konjektur Anlass boten.
7/vvxtvai;
So
S. 211,

('
2 ov ?]

=
}{
Andere Beispiele sind: S. 321. 26 ov

)
331, 19

(=)
357,27
==

(= [-
)
359,
363, 11
9

16
) {)
) {=
368, 16
383, 18

454,26
'
(= )).
[Endung kompendiarisch]

(
=
Wenn die Fehler von aus der Vorlage übernommen sind, so hat

diese den in scriptio continua geschriebenen Archetypus häufig falsch


aufgelöst, das oft vorgekommen ist. Rühren die Fehler von M, so
war dessen Vorlage stark kompendiarisch, oder mit tachygraphischen
Noten geschrieben ').

1) In diesem Falle darf man vielleicbt mit allen Vorbehalten eine Vermutung

über den Ursprung von äussern. Die Beispiele für tachygraphisch geschriebene
Handschriften entstammen Grotta Ferrata. Gerade in der Zeit, die ich für die
Vorlage annehme, besitzen wir ein Beispiel einer z. T. tachygraphisch geschi-iebenen
Handschrift im Cod. Mus. Brit Gr. Add. 1S2.S1 (aus dem Jahre 972), von der Proben
veröffentlicht sind. Vgl. Palaeograph. Society vol. I, pl. 28. AVattenbach et von
Velsen, Esempla t. Vll vgl. Thompson, Handbook of Greek a. Latinl'aleogr.2 [1894],
p. 83 f.) Nun weisen uns die Abschriften von nach Italien. Für V habe ich aus
der Herkunft des Papieres auf italienischen Ursprung geschlossen. Alle jüngeren
Abschriften stammen mit einer Ausnahme aus Italien. Im Morgenland ist nur eine
einzige Handschrift nachgewipsen, deren Ursprung noch nicht genauer bekannt ist.
. Die Überlieferung LY
c) Mechanische Versehen des Abschreibers.
a) Dittographien. Die Zahl der Dittographien ist verhältnismässig
gering. Zum bemerkt und die über-
Teil sind sie schon in alter Zeit
schüssigen Buchstaben durch übergeschriebene Punkte athetiert worden

S. 9,

27, 33
26

'
Ich stelle sie hier zusammen mit Übergebung derjenigen Fälle, in

•\
denen es sich um einzelne Buchstaben handelt.

&\
^
\
243, 3
^^

^
^
„ .
rt_
• •• , 283, 18
34, 25 „__ ^^
328, 21
49, 30 340, 12
75.

119, 19
9 g^g^ 26 Jtocet
doppelt
-
125, 23 357, 16
{-
,
;
174. 28 doppelt

\
&^) 375, 19 doppelt

;
182, 4 396, 7

23 424, 5 doppelt

phie.
195, 28

)
S.
Verhältnismässig
200, 17 steht
sehr selten sind
statt
die Beispiele für
263, 1 -
;
Haplogra-

) ().
statt 335, 5 statt
337, 21

) Nachlässigkeiten des Abschreibers sind ebenfalls recht selten.


An
S.
einer
55, 1
Anzahl von Stellen

"()
ist* das Wort
220, 35 ()
nicht zu

'()
Ende geschrieben.

154. 18
ib5, 29 aßa'Xjov)
^•\{)
'
308, 28
314, ^ \)
\{)
-156,
167,
180, 20
5
2 {)
'^()'
324, 12
411, 13
456, 33
\\()
()
Stammt sie aus V, Venedig geschrieben, und ihre Reise nach
so ist sie vielleicht in
dem Athos erklärt ohne Schwierigkeiten so, dass sie als Tauschexemplar dort-
sich
hin ging, unter diesen Umständen hat es nichts Auffallendes, wenn man annimmt,
dass die Vorlage von in Grotta Ferrata oder einete andern süditalienischen
Basihanerkloster lag, und dass dort hergestellt worden ist. Man kann dann
aus den noch erhaltenen Beispielen schliessen, dass der Text der Urhandschriit
so geschrieben war, dass in ihm Tachygraphie mit gewöhnlicher Schrift wechselte.
Denn eine grosse Anzahl der Fehler weist darauf hin, dass die Vorlage in Mi-
.nuskeln geschrieben war. Aber gerade das stimmt vortrefflich mit dem Bild, wie
es z. B. Lond. Mus. Br. gr. Add. 18231 gewährt.
^
LVl Einleitung.

^
Hierher gehören ferner Schreibfehler ganz gewöhnlicher Art, wie
() {-
S. G7,

88, 34
165, 33

199, 13
1

{){-
)
[jiooo^]

{-
S. 331,

337, 22

342, 20
4

)
) [-
{) )() {-
-) 391, 7 HV [tloti^)

205, 19
229, 16
{)
() 408, 29

256,

Häufig
8 Jtn^
Das Rubrum
ist
ist vergessen S.

das ursj)rünglich Geschriebene


287, 1 '
436, 11
statt
vom
.
Schreiber selbst kor-
rigiert worden, ohne dass er das zuerst Geschriebene beseitigte. So

{
steht an diesen Stellen beides, das Falsche und das Richtige, nebenein-
ander.

S. 4,

19,

51.

70, 14
28

34 tvaJTOT

Kompendium
\)^ (über
für )
S. 224, 14

274, 22
284. 11

307,11
,
.

{\^
Str.!)

Comp, für
,

über *

,
92, 12 (darüber Komp.
verbessert)
für «c)
12 ( in
92, 17
115, 26 ,
,
über
darüber für
Komp. für
318, 24
verbessert)

über
Komp. für
127, 6
,)

336, 8
31
wo über
(vergl. 132, 27,
ein aus- 337, 25
,
Java

134, 13

137, 32
radiert ist)

'?]
TU
352, 27

364, 34 ^^
für
über Komp.

: •
159, 5
) {:)
[ursipr. ojvo-
420, 18
ad•

) {.)
-
Uf
)

195,28
196, 1

^ nebeneinander
- 421,26
424, 14 2/(, über
für
Komp.
. Die Überlieferung. LVII

S. 428, 25
Avohl über
S. 472, 12 , Komp.
über
. ov, letzteres

steht

Ich hoffe, hiermit die Fehlerquellen in


zu haben. Eine ausführlichere Erörterung,
.
ist richtig;

die
in
für ov; vgl. ähnliches S. 61, 14. 200, 24.
der Vorlage

einigermassen erschöpft
dem mit
stand

handschrift-
licher Überlieferung Vertrauten nichts Neues bietet, schien mir hier am
Platze zu sein, weil sie den Nachweis erbringt, dass die Zahl der Ver-
besserungen,die ohne Rücksicht auf die hier genannten Fehlerquellen
gewagt worden sind, ganz ausserordentlich gering ist. Eine systema-
tische Katalogisierung der Fehler — an sich kein erfreuliches Geschäft —
bietet den Vorteil, die sicheren Grundlagen jeder Textkritik hand-
greiflich vor Augen zu stellen.

Die Vorzüge von ergeben sich im Grunde aus den Fehlern von
selbst.

treu bewahrt worden ist. ^


Denn die Fehler zeigen, dass der Text der Vorlage hier sehr
einer bewussten Kritik, wie sie inV ihr
AVesen treibt, ist hier nicht die Rede. Die alte in Uncialen geschrie-
bene Vorlage scheint in den Fehlern da und dort noch durch, getreuer
noch die unmittelbare Vorlage des 10. Jahrhunderts. Die zahlreichen
Beweise der Indignation über die Ketzereien des Autors, die auf dem
Rande getreulich bewahrt sind, haben keine Verstümmelung des Textes
zur Folge gehabt. Man hat sich vor den Häresien bekreuzigt, aber
man hat sie abgeschrieben und gelesen. Wo daher die Katene ein-
setzt und streckenweise eine Kontrolle ermöglicht, vermag sie in der
Hauptsache nur die direkte Überlieferung zu bestätigen. An wenigen
Stellen hilft sie, wie das nicht anders zu erwarten ist, dazu, den Text
zu verbessern, aber die Mehrzahl der Differenzen kann man nicht als

Emendationen ansehen.
Damit ergiebt sich als Aufgabe, den Text von so genau als
möglich zur Grundlage zu nehmen und nur da von ihm abzugehen, wo
sich ein Verständnis des Überlieferten nicht gewinnen lässt.

5. Die Grescliichte des gedruckteu Textes.


Die Geschichte des gedruckten Textes beginnt mit zwei lateinischen
Übersetzungen, die fast gleichzeitig ans Licht getreten sind. Die erste
stammt von Ambrogio Ferrari, ist nach dem Codex Venetus angefertigt
und durch manche Verbesserungen des Textes, die z. T. am Rande be-
merkt sind, ausgezeichnet. Der Titel lautet: Origenis Adamantii in
Evangelium Joannis explanationem tomi XXXII. Quos nunc primum
in Latinum vertit Ambrosius Ferrarius Mediolensis, Monachus Cassinen-
Origenes IV.
LVIII Einleitung.

sis, vir doctissimus. 1551. In der an Julius gerichteten Vorrede


sagt Ferrari über seine Quelle: hos (sc. commentarios) ego Venetiis
cum essem reperissemque in bibliotheca illa locupletissima divi Marci
Graece scriptos in volumine venerandae vetustatis, tibi totius orbis summo
Pontifici dono dicoque; probe mihi facere uisiis. Dass die Vorlage
wenn auch nicht fehlerfreien Übersetzung V war, ist
dieser recht guten,
auch ohne diese Bemerkung deutlich. Abgedruckt wurde diese Über-
setzung in der Ausgabe von Huet und De la Kue.
Die zweite Übersetzung stammt von Joachim Perionius '), ist nach
Cod. Paris. 455 angefertigt und daher an ebenso vielen Stellen hinter
der von Ferrari zurückgeblieben, als die Pariser Handschrift hinter der
Venediger zurücksteht. Wie Huet bemerkt, ist die Übersetzung ausser-
dem so fehlerhaft, dass er von ihrem Abdruck absehen musste und

^
dem griechischen Text die des Ferrari beigab.

. ^
lehrte
Den griechichen Text
Bischof von Avranches,

Origenis in sacras
reperiri potuerunt.
gab zuerst
heraus
Pierre
unter
Daniel Huet,
dem

quaecunque Graece
scripturas Commentaria,
Eothomagi, Sumptibus Joannis Bertheiini Biblio-
Titel:
-
^^ der ge-

polae via Judaeorum. MDCLXVIIP). Über seine Hilfsmittel hat er in


der Vorrede genauen Bericht erstattet. Für den Johanneskommentar
besass er nur die Pariser Handschrift 455. Mit Hilfe der Übersetzung
des Ambr. Ferrari suchte auch sonst,
er deren Fehler zu verbessern, half
wo er konnte, den schlecht überlieferten Text zu emendieren. Von der
Venediger Handschrift hatte er Kunde, ebenso von der Münchener. Um
diese scheint er sich weiter nicht bemüht zu haben; vielleicht wusste
er darum, dass die Pariser aus ihr abgeschrieben sei. Die Venediger
suchte er heranzuziehen, doch ohne Erfolg. Er liess in den Venediger
Bibliotheken nach der Handschrift fahnden; doch ob man z^ bequem
war, seiner Bitte zu willfahren, oder ihm neidisch die Benutzung vor-
enthielt, oder ob man endlich wirklich nichts finden konnte: man schrieb
ihm zurück, man habe nichts finden können und wisse nicht, was aus
der Handschrift geworden sei. So blieb Huet auf eine einzige Hand-
schrift, dazu noch auf eine recht fehlerhafte beschränkt. Wenn seine
Ausgabe trotzdem einen erträglichen Text bot, so ist das ein Beweis
für die Tüchtigkeit und Sorgfalt des Herausgebers, der zudem durch

1) Den genauen Titel vermag ich nicht anzugeben, da mir die Ausgabe nicht
zu Gesicht gekommen ist und die bibliographischen Hilfsmittel versagen.
2) Der Johanneskommentar nimmt den zweiten Band ein.
. Die Überlieferung. .
seine Origeniana mehr für das Verständnis des Origenes gethan hat,
als ein Theologe vor ihm und nach ihm^).
Die nächste Ausgabe von De la Rue (t. IV Parisiis 1738 1759) —
hat bis in die neueste Zeit den Markt beherrscht. Den Ruf, den die
Mauriner in der gelehrten AVeit einmal besassen, hat dieser Ausgabe zu
einer Berühmtheit verhelfen, die ihrem Werte nicht entspricht ^). Der
Herausgeber der drei ex'sten Bände war Charles de la Rue. Nach
seinem Tode vollendete das grosse Werk sein Neffe und Ordensbruder
Charles Vincent de la Rue. Wie zu andern Maurinerausgaben waren
auch zu dieser eine Anzahl Handschriften neu verglichen worden; aber
die Kollationen sind sehr nachlässig gemacht und scheinen strecken-
weise nur Stichproben geliefert zu haben. An eine Untersuchung des
Verhältnisses, in dem die benutzten Handschriften zu einander stehen,
dachte damals niemand. Man darf es daher auch De la Rue nicht ver-
argen, wenn Emendationen und Ursprüng-
er als Lesarten Kopistenfehler,
liches wahllos in seinem Apparate zusammengeschüttet und nach Gut-
dünken eine Auswahl getroffen hat. Aber darin ist er nicht entschuldigt,
dass er den Text recht sorglos abdrucken Hess, sodass sich neben Lücken,
die der Setzer verschuldet hat, auch gelegentlich Dubletten finden, die
ebenfalls nur auf mangelhafter Korrektur beruhen. Die zu dieser Aus-
gabe herangezogenen Handschriften sind, ausser dem bereits von Huet
benutzten Codex Regius (Paris. 455), die zwei Barberini (o. S. XXXf.) und
derCod.Bodleianus (o.S. XXXII). Mit Hilfe dieser Handschriften ist der
Text an vielen Stellen verbessert worden. Die Noten enthalten in erster
Linie Emendationen, einige wenige auch Beiträge zur Erklärung, worin
freilichHuet unstreitig mehr geleistet hat, als die Benediktiner. Trotz
aller Mängel ist diese Ausgabe für die Folgezeit massgebend geblieben.
Der Nachdruck von F. Oberthür, der in Würzburg 1781 17S6 erschien,
verdient Erwähnung nur mit einer scharfen Zensur. Der Herausgeber
hat die Accente weggelassen und dafür ein reichliches Mass von
Schnitzern einlaufen lassen. Mit zahlreicheren Fehlern ist wohl selten
ein griechischer Text gedruckt worden, wie hier. Besser ist der Neu-
druck, den Lommatzsch (Berlin 1831 ff.) auf den Rat Neanders unter-

Ein Seiten getreuer Nachdruck dieser Ausgabe erschien in Köln 1685. Die
1)

.
Ausgabe Paris. 1679 scheint nur ein neues Titelblatt vor den Druck von Rouen
gesetzt zu haben.
2) Der stolze Titel lautet Origenis opera
omnia quae Graece et Latine tantum extaut et eius nomine circumfemntur. Ex
variis Editionibus et Codicibus manu exaratis, Gallicanis, Italicis, Germanicis et
Anglicis coUecta, recensita atque annotationibus illustrata, cum vita auctoris et mul-
tis Dissertationibus ediderunt Carol. et Carol. Vincent. De la Rue.
E*
LX Einleitung.

nahm. Dass der Text zu einer Zeit gedruckt wurde, als Lacbmann
bereits in Berlin wirkte, konnte man ihm freilich nicht anmerken. Lom-
matzsch hat sich um kritische Hilfsmittel nicht weiter bemüht. Den
Text druckte er nach der Vorlage ab und fügte dazu die Noten von
Huet und De la Rue. Immerhin ist die Ausgabe nicht unpraktisch
gewesen und verdient nicht den scharfen Tadel, den über sie zu fällen
die neuere Zeit für gut befunden hat.
Ein wichtiger Schritt vorwärts war die Ausgabe von A.E.Brooke^).
Der Herausgeber hat die handschriftliche Überlieferung neu untersucht,
die vorhandenen Handschriften zum grössten Teil selbst eingesehen und
den Nachweis geführt, dass alle vorhandenen Codices auf den Mün-
chener zurückzuführen sind. Er hat dementsprechend die Münchener
Handschrift allein zu Grunde gelegt und den Text nur da geändert, wo
er verderbt erschien. Daher hat er an einer grossen Anzahl von Stellen
die durch spätere Abschreiber und Herausgeber entstellte Überlieferung
gereinigt; auch durch eine grosse Anzahl treffender Konjekturen beschä-
digte Stellen geschickt geheilt. Dass seine Kollation nicht überall
genau ist, und dass Brooke durch Missverständnis einzelner Kompendien
die Handschrift zuweilen etwas sagen lässt, was sie nicht sagt, beein-
trächtigt in etwas den Wert dieser praktischen Handausgabe, zu deren
Verdiensten auch eine Vermehrung der Nachweise über benutzte Bibel-
stellen und der Abdruck einer grossen Anzahl von Fragmenten, die in
Katenen erhalten sind, gehört.
Eine A^ermehrung des textkritischen Materials ist auch bei der vor-
liegenden Ausgabe nicht möglich gewesen. Für sie konnte nach den
vorausgehenden Untersuchungen nur die Aufgabe sein, den in über-
lieferten Text so rein als möglich zur Anschauung zu bringen. Eine
vollständige Kollation von V erschien notwendig, einerseits weil nur
dadurch über das Verhältnis von V zu endgültig Sicherheit geschaffen
verden konnte, und sodann, weil in V an vielen Stellen der durch
eingedrungenes Wasser beschädigte Text von M, der jetzt unkenntlich
geworden ist, sicher gelesen war. Im übrigen musste sich der Heraus-
geber darauf beschränken, Verderbnisse zu heilen, soweit die Heilung
auf derHand lag, grössere Verderbnisse als solche kenntlich zu machen
und nach dem Masse seines Verständnisses den Weg zu ihrer Beseitigung
anzugeben, die angeführten Bibelstellen möglichst zu vervollständigen
und endlich die Katenenüb erlieferung heranzuziehen. Er bekennt dabei
The Commentary of Origen on S. John's Gospel. The Text revisecl with
1)
a Introduction and Indices. Cambridge 1896. 2 vis. Dieser Ausgabe ist
critical
eine Abhandlung über die Fragmente des Herakleon vorausgegangen: The Frag-
ments of Heracleon. (Texts a. Studies I, 4, Cambridge 1891).
. Die Überlieferung. LXI

dankbar, dass, wenn die Ausgabe einen Fortschritt


darstellt, das Haupt-

verdienst nicht Paul Wendland gebührt, ohne dessen


ihm, sondern
thätige Teilnahme er seine Aufgabe kaum so hätte durchführen können,
wie es geschehen ist.

6. Die Kateneii zum JohanneseY.iiigelium.

1. Da namentlich für die letzten Bücher in den Katenen eine pa-


rallele, selbständige Überlieferung erhalten ist, dazu aus den verlorenen
Teilen des Kommentares eine grosse Anzahl von Trümmern aus den-
selben Rumpelkammern Wissenschaft gerettet werden können,
älterer

so ist es notwendig, die Überlieferung der Johanneskatenen hier so weit


zur Darstellung zu bringen, als es meine Zwecke erheischen^). Die
Katenen zu Johannes im Ganzen ins Auge zu fassen, war mir nicht
möglich. Die Haupthandschrift konnte ich nicht einmal selbst einsehen,
sondern musste mich für sie auf die Kollation von Brooke und freund-

liche Mitteilungen von Lic. Dr. E. Hennecke in Bethein (Hannover) ver-


lassen. Über die Fragmente des Origenes hinaus beanspruche ich daher
für meine Resultate keine Gültigkeit. Aber es genügt vielleicht, wenn
ich einen Faden durch das Labyrinth gezeigt habe. Wen Seitengänge
interessieren, der kann leicht abschweifen und vird doch mit seiner
Hilfe den Weg zurückfinden.
Im Druck liegen zu Johannes zwei Katenen vor. Die erste führt

den Titel: Catena Patrum graecorum in Sanctum loannem ex anti-


quissimo Graeco codice Ms. nunc primum in lucem edita a Bal- . . . .

thasere Corderio Antverpiano Soc. Jesu Antvferpiae MDCXXX. Dem


. . .

Druck lag der Codex Cusanus G. 87 zu Grunde, der bisher für ver-
schollen galt und dessen Bekanntschaft zu machen nach Lietzmanns
Notiz auch unserer Zeit verwehrt wird.
2) Da diese Katene in mehreren,
z. T. recht alten Handschriften erhalten ist, so darf man sich trösten.

1) Durch die Freundlichkeit Lietzmanns war ich in den Stand gesetzt,


die
Korrekturbogen von dessen ausserordentlich dankenswertem Katenenkatalog (Nach-
richten d. k. Gesellsch. d. Wissenscti. in Göttingen, phil. hist. Kl. 1902, H. ) zu
benutzen. Ihm für sein Entgegenkommen auch hier zu danken, ist mir eine an-
genehme Pflicht.der erste Halbband von v. Sodens Schriften des N. T.
Auch
(Berlin 1902) erschiennoch gerade rechtzeitig, dass ich seine Ergebnisse mit den
meinen vergleichen konnte. Wenn mich meine Studien teilweise zu andern Resul-
taten geführt haben, so sehe ich, falls meine Resultate sich gegenüber den seinigen,
wie ich hoffe, als richtig bewähren sollten, das nicht als ein besonderes Ver-
dienst an.
2) A. a. 0. S. 590.
LXII Einleitung.

Die zweite gedruckte Katene ist in der von J. A. Gramer heraus-


gegebenen Katenensammlung erschienen (Catenae in Evangelia S. Lucae
et S. loannis ad fidem codd. MSS. edidit J. A. Cr. Oxonii 1841) und
teilt mit den andern Bänden die wenig erfreulichen Eigenschaften dieses

Buchhändlerunternehmens. Dem Druck ist Cod. Coisl. 23 zu Grunde


gelegt, Cod. Bodl. 33 dazu verglichen.

Ich stelle zunächst die Handschriften gruppen zusammen, wobei ich


mich in der Hauptsache auf Lietzmanns Verzeichnis stützen kann.
I Katene des Corderius:
Codex Cusanus G. 87, saec. X. Perg.
Codex Romanus Vallicell. E. 40, saec. X. Perg.
Codex Parisinus gr. 209, saec. XL Perg. [P]
Codex Bodl. Barocc. 225, saec. XII. Perg.
Codex Mosquens. S. Syn. 119,
scheinen den Rest einer ein-
saec. IX. [Mosq]
zigen Katenenhandschrift zu
Codex Athous Dionys. 71, saec.
bilden,von der nur die Er-
IX.
Codex Oxon. Coli. aed. Christi
klärung von 1, 1 — 4, 14.

20, 11—17 erhalten ist.


Wakii 2, saec. IX.
Codex Matrit. bibl. Nat. 0. 10, saec. XVI. Pap.
[Codex Berol. Phillips 1420, saec. XVI. Pap. Abschrift von
Paris. 209]

Mit der des Corderius verwandte Katene:


Codex Mosquens. S. Syn. 41, saec. X. Perg.
Codex Paris. Suppl. Gr. 1076, saec. XI. Perg.
Codex Yenet. Marc. Gr. 28, saec. XL Perg. [M]
II Katene Cramers:
Codex Coislin. 23, saec. XL Perg.
Codex Coislin. 195, saec. X. Perg.
Codex Laurent. VI, 33, saec. XL Perg.
Codex Paris. 187, saec. XL Perg.
Codex Vatic. gr. 1423, saec. XV. Pap.
DieselbeKatene,nurmitzahlreichenLemmataausstaffiert, findet sich im
Codex Paris, gr. 189, saec. Xll. Perg.

III Katene des Nicetas:

Codex Mosquens. S. Syn. 93, saec. Perg.


Codex Paris. Suppl. graec. 159, saec. XllL Bomb.
.
Codex Monac. 437, saec. X. Perg. (unvollständig) [A]

Codex Vatic. gr. 1996, saec. XII. Perg.


. Die Überlieferung. LXIll

Codex Paris, gr. 212, saec. Xlll. Perg. (nur den Schluss ent-
haltend [c. 10, 9 — c. 21]) [D]
Codex Taurin. 4 (B. I. 9), saec. XIII. Bomb. [C]

Codex Monac. 97, saec. XV. Pap. [B]


IV Römische Katene:
Codex Vatic. gr. 758, saec. XI. Perg. [S]
Codex Vatic. Reg. 9, saec. XI. Perg. [R]
Codex Venet. Marc. gr. 27, saec. XI, Perg. [V]

V Codex Monac. gr. 208, a. 1078. Perg.

VI Codex Vindob. Theol. gr. 154, saec. XL Perg.

2. Wie diese Übersicht zeigt, scheint sich zunächst eine reiche Crauier.
Fülle verschiedener Katenentypen darzubieten. Aber die nähere Unter-
suchung zeigt, dass der Reichtum bedenklieb zusammenschmilzt, sobald
man versucht, das Material der einzelnen Typen auf seine Quellen zu
reduzieren. Es ist wohl angezeigt, bei dieser Untersuchung mit den
gedruckten Katenen den Anfang zu machen. Fasst man die Cramer-
sche Katene ins Auge, so fällt sofort auf, dass auf lange Strecken hin
der Kommentar ohne Namennennung fortläuft. Nur zeitweilig unter-
brechen Stellen mit Autorenangabe diesen ruhigen Fluss. Vergleicht•
man nun diese Lemmata mit denen in der Corderius-Katene, so ergiebt
sich, dass alle Stücke, die ein Lemma tragen, aus dieser geschöpft sind.

Eine Tabelle für die ersten Seiten mag das zeigen.


Cramer :

p. 152,12 — 15 Cyrill übernommenausCorderiusp. 22, 13 — 17


p. 182; 16— 19 Ammonius „ „ „ p. 22,25— 29
p. 182, 20— 24 Origenes ., „ „ p.22, 18— 24
p. 182, 25— 183, 7 Cyrill „ „ „ p. 20, 45— 21, 21

p. 183, 18— 21 Cyrill „ „ „ p.22, 35— 40


. 183,22 — 25 Ammonius „ „ „ p.22, 41 — 45
p. 183,26— 35 Cyrill „ „ „ p. 23,20— 35
p. 184, 1— 4 Ammonius ,, „ „ p.23, 36— 41
p. 184, — 5 11 Theodor. Mops. „ „ „ p.23, 45-50
p. 184,16 — 19 Ammonius „ „ ,, p. 24, 6 — 11
p. 184,27— 33 Chrysostomus „ „ „ p. 24, 45— 25, 3
p. 184, 34— 185, 3 Ammonius 1)
„ „ ,, p• 25, 4—10

1) Der Ammoniustext gelit nur bis p. 185, 3 Cramer hat wohl einen.
Doppelpunkt in seiner Handschrift übersehen. Das Richtige ergiebt sich aus Monac.
Bibl. Univ. 30.
LXIV Einleitung. ^

p. 185, 16 — 19 Ammonius•) übernommen aus Corderius p. 25, 17 — 22


p. 185, 27— 34 Origeues „ „ „ p. 26,38— 47
p. 186, 4— 25 Cyrill „ „ „ p. 26, 5—37
Die Abhängigkeit lässt sich so Seite für Seite nachweisen. Streicht
man diese eingestreuten und mit Lemmata versehenen Stücke, so bleibt
eine Katene übrig, die im wesentlichen aus Excerpten aus den Homilien
äes Chrysostomus besteht. Diese nicht interpolierte Katene ist in zahl-
reichen Handschriften erhalten, von denen die der Münchener Univer-
sitätsbibliothek 30 saec. IX die älteste mir zu Gesicht gekommene ist.
Die Handschriften der Katene Cramers haben also in den genannten
Stücken nur den Wert einer einzigen Handschrift der Katene des Cor-
derius. Von einer Vergleichung dieser Zeugen habe ich daher geglaubt
absehen zu können, da etwaige Fehler Cramers durch die Handschriften
der excerpierten Katene ausgeglichen werden ^).
Eine besondere Stellung nimmt die eine Handschrift Paris. 189 ein^).

Diese Handschrift enthält den Typus der Cramerschen Katene. aber mit
sehr viel zahlreicheren Autorenangaben. Über das Äussere der Hand-
schrift bemerkt mirViolet: „Paris, nat. gr. 189, membr. XIIs. (387 beschrieb.
fol.) 4 Evgl. c. Cat. (Joh. Mt. Luc. Mc). Schwarzbraune Schrift mit Gold

und Rot. Der Text in der Mitte, der Kommentar (meist etwas heller)
[dreiseitig] ringsherum. Die Abschnitte der Katene, die Initialen in
Text und Katene etc. sind mit Gold gemalt. Mit Rot nur einige wenige
Noten im Text, in der Katene oder am Rande. Die Schrift ist sehr sorg-
fältig, derText bedeutend grösser geschrieben. Vor jedem Evgl. das
Bild des Evangelisten, eine Seite einnehmend, und in den ersten Zeilen
ein schönes Initial, entweder die ersten Verse, oder den Titel einneh-
mend." Die Handschrift ist also, wie diese Beschreibung zeigt, ein
Prunkstück. Für eigentlichen Gebrauch war sie wohl nie berechnet.
Gerade bei derartigen Prachtstücken ist aber, wenn sie wissenschaftlich
auftreten wollen, Vorsicht geboten. Der Schreiber, dem es auf möglichst
glänzende Ausstattung ankam, konnte nur zu leicht der Versuchung
erliegen, zur Erhöhung des Wertes seiner Arbeit und damit zur Er-
zielung eines höheren Preises, aus eignen Mitteln diesund das zuzu-
fügen, was er nicht in seiner Vorlage fand. So hat er sich zunächst

1) Auch hier teilt Gramer falsch ab. Mit p. 185, 19 To war ein neuer Ab-
satz zu beginnen.
2) Der Sachverhalt ist richtig erkannt bei v. Soden, D. Schriften d. N. T. I, 1

(Berlin 1902), S. 562 if.


3) Genauere Notizen über diese Handschrift verdanke ich Herrn Dr. B. Violet
in Berlin, der so freundlich war, die Origenesfiragmente , soweit sie sich nicht bei
Gramer finden, abzuschreiben.
. Die Überlieferung. LXV
an seine Vorlage gehalten. Die ersten Origenesfi'agmente decken sich
mit denen bei Gramer. Dann aber scheint er nach eignem Gutdünken
willkürlich am Rand Namen zugefügt zu haben, wo ihm seine Vorlage
nichts bot. Ich stelle diese Stücke hier zusammen.
,,"
Gramer 1) p. 217, 17 — 20.
^ ]. Gr.:
. . .

Stammt aus
vocoq
Chrysost.,

2) . 219, 15 — 21.
h. XXXI,

Wörtlich aus Ghrysost.,


4 [VIII
hutlv
. .
.

.
209

h. XXXIII,
Montf.2]

[. 220
. ]
.
1

3) . 221, 32 3. . . .

= Chrysost., XXXIV, [. 225 ] h. 1

. — 10.
] ].
.
4) 225, 1 ... [Cr.

5) . 226, 35 — 227,
richtig
1

7.
[.'^234 ]
= Chrysost., XXXV,

= Chrysost., XXXV, 2 h.
.
h.

. -
6) . 227, 33 — 228,


3
[. 235 CD]

'
11.

h. XXXVI,
6

1
[Cr. richtig

[. 238 ]
roi3i-']. = Chrysost.,
. . .

.
7) . 233, 25 29. 6 . . .

8)

9)
.

.
239, 25

243, 9
— 29.
— 15.
.
/«. = Chrysost.,
[Vgl. Chrysost., h.
^
h. XXXVIII,

• •
.

XL, 3

[Bei Gr. unter


.
,
4 [.

.
257 C]

277
-
]
dem
Namen des Theodor von Mopsueste, dessen
Name a. R. auch hier von späterer Hand
zugefügt worden
.
. .
ist.]

10) p. 293, 26—294, 5. Der Anfang

. . .
: ist stark verändert: "O
[] &-
11)

12)

13)
.

.
296, 25

(320,

380, 27
1
— 297,
fiF.)

. 79
.
.
11. Völlig

. .
.

.
. .

Gramer steht der Anfang unter


[Bei
dem Namen des Ammonius.]
umgearbeitet:

...
-
LXVI

14) . 301, 27 ff.


Einleitung.

teilweise unter
.
dem Namen des Ammonius.]•
[Bei Gramer
. . .

Zu
sich bei
diesen vierzehn Fragmenten
Gramer keine Parallele, auch keine Anklänge
15) Zu Kap. 8, 37 ff. Jia
- .
&
kommen noch diejenigen, zu denen
finden.

.
. .

.
.

Zu Kap.
16) 14, 1.

"
'.
. . .

17) Zu Kap. 17, 6.

7] [Steht bei Cor-


. . .

18)
derius
Zu Kap.
-.. 409 unter dem
17, 23
. .
ff.

.
Namen des Chrysostomus.]

.
19) Zu Kap. 18, 1 f. . . .

[Vgl. Corderius . 418 unter dem Namen


des Chrysostomus; mit Recht, denn es ist = h. LXXXIII, 1

^ ^
p. 557 C.j

20)

21)

22)
.
Zu Kap.

-.
Zu Kap.

Zu Kap.

Gorderius
18j 36-

19, 13.

19, 29.

p. 442 unter
. [Das
dem Namen
erste
des
. . .

Stück steht bei


Theodor von
.

.
.

.
.

Heraklea.]
23) Zu Kap.

unter
21,

dem Namen
. 1. To
[Der Anfang steht bei Corderius
des Chrysostomus.]
. . .

. 465

Aus dieser Übersicht ergiebt sich, dass der scheinbare Zuwachs


zu den aus den Werken des Origenes erhaltenen Resten der Erklärung
des Johannesevangeliums unsere Kenntnis in der That nicht erweitert.
Der Schreiber hat willkürlich den Namen des Origenes zugesetzt, wo es
ihm passte. Seine Vorlagen waren 1) eine Katene vom Typus der von
Gramer veröffentlichten, 2) eine vom Typus der von Corderius heraus-
gegebenen. Eine genauere Untersuchung der Besonderheiten der Hand-
schriftkönnte vielleicht über die Art der hier vorliegenden Kompilation
noch einiges Licht verbreiten. Da die Lemmata nur irre führen, ist für
die Kritik der Katenen daraus Avenig Gewinn zu erwarten. Ich habe
die Handschrift bei dem Abdruck der Fragmente ausser Betracht ge-
lassen.
. Die Überlieferung. LXVIl

Neben der Katene des Corderius hat demnach, wie sich aus dem
Vorstehenden ergiebt, die Katene Cramers für Origenes keinen selb-

ständigen AVert.

3) In einer sehr ausgedehnten Überlieferung, für deren Kenntnis Corderius.



uns Handschriften vom 9. 16. Jahrh. zur A'^erfügung stehen, liegt die
zuerst von Corderius herausgegebene Katene vor. Die Überlieferungs-
geschichte dieser Katene im einzelnen festzustellen, fehlen mir die Mittel.
Zur Feststellung des Textes standen mir nur die Kollation von Paris.
209 und der Druck des Corderius zur Verfügung, ausserdem für das
erste Fragment eine Abschrift des Cod. Mosq. 119, die mir Herr
R. Wagner in Lyck anzufertigen die Güte hatte. Darf man nach so un-
zureichender Kenntnis der Überlieferung überhaupt urteilen, so ist der
Text wenig getrübt w^orden. Die Abweichungen, die sich zwischen
Mosq. und Paris, finden, sind ausserordentlich geringfügig. Die nicht-
elidierten Formen statt S. 483, 9; statt S. 484, 2

kommen kaum in Betracht. Ob S. 483, 18 des von


statt

den andern Zeugen


zweifelt werden.
folgende
S.
überlieferten
483, 17
hervorgerufen, wde
(statt )
im Rechte ist, kann be-
ist wohl durch das

S. 485, 2 gegenüber -
sicher unhaltbar ist. Bei den Abweichungen, die sich zwi-
schen Paris, und dem Druck des Corderius finden, ist stets zu fragen, —
ob nicht Versehen oder absichtliche Korrekturen des Herausgebers vor-
liegen. Wenn auch die Arbeit des Corderius sorgfältig gemacht zu
sein scheint, so beweist das nicht, dass er nicht doch geändert hat, wo
es ihm nötig schien. Schon der Umstand, dass er nirgends Abwei-
chungen von seinem gedruckten Texte notiert, zwingt zu dem Schluss,
dass Fehler der Handschrift stillschweigend verbessert sind. Solange
also die Handschrift unzugänglich bleibt, ist eine sichere Behauptung
über die ^Verwandtschaft nicht möglich.
Wichtiger als die handschriftliche Überlieferung ist mir die Be-
obachtung gewesen, dass die Katene des Corderius nur eine Verkürzung
einer noch umfangreicheren Katene darstellt, die wir zum Glück noch
besitzen. Von den 105 Origenesfragmenten sind nur 5 allein in der
Katene des Corderius erhalten (43. 58. 82. 89. 99), zwei stehen hier
unter dem Namen des Origenes, die sonst unter dem Namen Cyrills

(Nr. 5) oder des Apollinaris (Nr. 39) überliefert sind. Alle übrigen
sind nebenher auch in der römischen Katene überliefert, und zwar zum
guten Teil vollständiger als bei Corderius. Daraus ergiebt sich, dass
die Katene des Corderius die verkürzende Bearbeitung einer älteren
Katene darstellt, die sehr viel treuer in der Handschrift Vatic. 758
LXVIII Einleitung.

(nebst seinen Dependenten) erhalten ist. In' dieser Handschrift liegt


freilichauch keine treue Abschrift der ürkatene vor; denn in der Ka-
tene des Corderius sind vielfach Stücke erhalten, die in der römischen '

Handschrift fehlen. Man hat sich also das Verhältnis der Katenen, so-
weit es bisher besprochen ist, folgendermassen vorzustellen (R römische =
Katene im Vatic. 758; C = Corderius; = Gramer):
Archetypus (verloren)

Verkürzung
R I

C
I

Yen. 28. Trotz mannigfacher Abweichungen habe ich zu diesem Kateneu-


typus auch die Handschrift Venet. Marc. 28, die mit Mosq. 41 und Paris.
Suppl. Gr. 1076 eine Gruppe bildet, hinzurechnen zu sollen geglaubt.
Nicht alle Fragmente, die in Cord, erhalten sind, finden sich hier; z. B.
Nr. 8. 10. 12. 13. 18. 19 u.a. Die einzigen Stücke, die der Venet. vor Cord,
voraus hat, ist eine Verkürzung des Stückes von Frg. 6 (S. 488, 13 25) und —
ein Teil von Frg. 21 und 97. Sonst sind die vorhandenen Fragmente in
Venet. im wesentlichen ebenso abgegrenzt, wie in Cord.; vgl. Nr. 7. 81. 93.
Auch die kleineren und grösseren Auslassungen innerhalb der mitgeteilten
Fragmente decken sich meist. In der Textgestaltung geht freilich Venet.
nicht selten seine eignen Wege. Dennoch können diese Abweichungen
nicht zu dem Urteile führen, dass in den beiden Gruppen verschiedene
Typen vorliegen. Vielmehr ist das Verhältnis so zu denkeu. dass Cord,
und Venet. aus einem verloren gegangenen Archetypus geflossen sind,
der reiner in Cord, als in Venet. vorliegt. Aus beiden, jetzt parallel
laufenden Überlieferungen lässt sich ungefähr das Bild dieses Arche-
typus rekonstruieren.
SYR Das Problem, das die Johann eskatenen bieten, vereinfacht sich auf
diese "Weise ganz ausserordentlich. Da wir eine, wenn schon nicht
ganz treue, so doch immerhin relativ vollständige Überlieferung, die
auf den unverkürzten Archetypus zurückgeht, besitzen, ist die Aufgabe
die, gebührenden Platz zu stellen. Leider ist
diese Quelle auf den ihr
die handschriftliche Überlieferungdieser Katene sehr dürftig. Grund-
lage ist der Cod. Vat. 758. Über das Alter der Hs. gehen die An-
gaben auseinander. Lietzmann setzt sie ins 11. Jahrb., nach v. Soden
S. 258 scheint sie in das 12. Jahrh. zu fallen. Brooke giebt das lü.
Jahrh. an, und diese Angabe bestätigt mein Freund E. Hennecke, nach
dessen sachkundigem Urteil die Miniaturen noch älter sein könnten.
. Die Überlieferuag. LXIX

Die mir von ihm freundlichst mitgeteilte Schriftprobe verbietet nicht,


an das 10. Jahrh. zu denken. Dass die beiden andern Handschriften,
der Cod. Venet. Marc. 27, der mir in das 10. Jahrh. zu gehören scheint
(Lietzmann lässt auch das 11. Jahrh. offen), und Vatic. Reg. 9 sc. XI,
aus dem Vatic. 75S abgeschrieben sind und zwar aus dem korrigierten
Exemplar, beweisen die verschiedenen Missgriffe, die den Kopisten bei

passiert sind.

505, 13
hängen
RV;

R und
lies

S,
^
.
S. 498, 21 S,
504, 2
RV; lies
?. RV;
S,

u. a.
]. .
der Ergänzung der von dem Schi-eiber unvollständig gelassenen Worte
lies

RV;
Anderseits
wieder so eng zusammen, dass auch bei ihnen an
500, 2
lies
S,

eine Filiation zu ist. Und zwar scheint es, dass R eine Ab-
denken
schrift von V Einen Nachweis dieses Verwandtschaftsverhält-
darstellt.

nisses im einzelnen könnte ich aber nur dann mit einiger Berechtigung
versuchen, wenn ich über alle Handschriften aus eigner Kenntnis ur-
teilen dürfte. Da ich für S und R allein auf die Kollationen Brookes
angewiesen bin, die Frage zudem für meine Zwecke verhältnismässig
geringfügig ist, glaube ich es bei diesen Andeutungen bewenden lassen
zu dürfen.
Der Beweis, dass in SVR die Urkatene am treuesten bewahrt ist,
braucht nicht weitläufig geführt zu werden. Ein Blick auf den Apparat
lehrt, dass die Fragmente hier nicht nur am umfangreichsten, sondern
auch am zahlreichsten mitgeteilt sind. Da sich nun die Fragmente der
andern Katenen ganz oder teilweise in diesen Fragmenten von SVR wie-
derfinden, so ist damit bewiesen, dass SVR der Urquelle am nächsten
steht. Freilich Überlieferung nicht unverdorben. Denn im
ist diese
einzelnen fehlen Sätzeund ganze Abschnitte in SVR, die sich bei Cord.,
in oder bei Nicetas erhalten haben und an deren Echtheit nicht zu
zweifeln ist, sodass man, um ein Bild der Urkatene zu erhalten, die
verschiedenen Zweige zusammennehmen muss.
Eine ganz besondere Stellung nimmt endlich noch die Handschrift Mou.208.
Monac. gr. 208 ein. Origenes ist mit 32 ausdrücklich bezeichneten
Fragmenten vertreten, doch steckt auch in den zahllosen Stücken, bei
denen der Autorname weggelassen ist, noch manches Fragment. Neben

.
Origenes begegnen Johannes Chrysostomus (56 mal), Cyrill (31), zweimal
Didymus, einmal Athanasius, Basilius, Gregor (?) und Theodor. Der
Titel lautet: ^
.^
Vollendet wurde die Handschrift nach der Unter-
schrift am 20. Juni des Jahres ^,, der griechischen Ära, also des
Jahres 1078 n. Chr. Der Kommentar beginnt mit den Worten: //
y
LXX

spiel
,
für
hi

die Arbeitsweise
Einleitung.

des Epitomators
ment folgen und setze, soweit es nötig ist,
. )
Fragmente ausser acht und beschränke mich auf Origenes.
Ich lasse die andern

lasse ich
Als Bei-
das erste Frag-
die Überlieferung der römi-

^.
schen Katene und des Corderius daneben,
Mon. 208, fol. 108 ^ I• H
\
a)S
- . |

1 —7
7-11
wesentlich gleichlautend
S. 483,
vgl. S.
16-19.
483. 19-484,
mit

6.

10 ,' . \\

) --
^.
<> ' ()
' ^ ,
-

.
\

'
-
[o'jc

,].
,-
15

., -,
'
,
'
Dies eine Beispiel zeigt,
]

.
mit welcher Freiheit der Katenenschreiber
seine Vorlage behandelt hat. Zugleich aber beweist das Citat aus Ari-
stoteles de interpr. 3; dass er nicht ungebildet war. Dasselbe lässt sich
auch bei den weiteren Origenesfragmenten beobachten. Soweit sich
Parallelen in den andern Katenen finden, zeigt sich dieselbe Freiheit in
der Behandlung. Eine Verwertung dieses Zeugen im Apparat war da-
her ausgeschlossen.
Da, wie oben gezeigt wurde, die übrige Katenenüberlieferung auf
einer sehr schmalen Grundlage steht, so erschien es angebracht, die
Fragmente der Münchener Handschrift im Anhang abzudrucken, da es
sich nicht mehr feststellen lässt, ob hier nicht doch manche Sätze des
Archetypus treuer bewahrt, einzelne Fragmente überhaupt alleinr ge-
rettet worden sind. Ein Hinweis auf die in den andern Katenen über-
. Die Überlieferung. LXXI
lieferten Fragmente, die die Parallelen bieten, stellt die Beziehungen
her lind erleichtert die Vergleichung. Diejenigen Fragmente, die sich
als einem andern Autor zugehörig erwiesen, habe ich nur mit dem An-
fang und Schluss wiedergegeben. Eine Vergleichung der Chrysostomus-
stücke mit dem Originale hat übrigens ergeben, dass diese Excerpte
sehr treu sind. Wie sich dem gegenüber die starken Abweichungen
von den Origenesfragmenten der römischen Katene erklären, muss dahin-
gestellt bleiben.
Eine besondere Form der Katene liegt endlich vor in dem Cod. Vindob. 154.

- &^
Vind. theol. gr. 154, der f. 220^" 295^" das Johannesev. mit Katene ent-
hält ')• Ina ganzen finden sich hier elf Origenesfragmente. Ich ver-
zeichne ihre Initien und Schlüsse.
1) f. 223^• (Joh.
'] —
1, 43
. If.)

= Nr. XXIII. S. 503, 1 — 7.

224^ (Joh.
.
^ -. 1.
2) f. 2, 1 ff.) ...

= Nr. XXVIII. 8—18. S. 505,

3) f. 2251' (Joh. 2, 12) ... tg


= Nr. XXXI. 506, 20—507, S. 7.

4)

5)
f.

f.
225^ (Joh.

2271'

.
. -
2,

(Joh. 3, 14)
24 f.)

= Nr.
63
= Nr. XXXIX. 515, —
...
-
508, 19-509, S.

S.
. . .

3 16.
5.

.
6) . 228^' (Joh. 3, 19) ....
= Nr. XL1I. 516, 22—517,
S. 7.

236"^'

^ .
7) f. (Joh. 5, 46) . . . 6
oxw [Vgl. Chrysost., h. XL, 3
(VIII, . 277 Montf.2)]

- .
8) ib. 6 . . .

9)

10)

11)
f.

f.

f.

Von
249'^ (Joh. 8, 43)

262'-

286••
"^

-
, . . -
-
(Joh. 11, 49
....
(Joh. 19, 16)
....
f.)

diesen Fragmenten finden sich Nr. 1 —6


6
....

auch in den andern


-
1) Durch gütige Vermittelung von Herrn Regierungsrat D. Loesche und Herrn
Hofrat Dr. Karabaceck erhielt ich die hier benutzten. Notizen von Herrn Dr. Ritter v.
Premerstein. Ich bin durch diese freundliche Unterstützung in die Lage gesetzt
worden, auch diese Handschrift, die wegen ihres kostbaren Bilderschmuckes nicht
versendbar ist, klassifizieren zu können.
,) >, )
LXXIl Einleitung.

Katenen wieder. Die Vergleichung des Textes von 2 mit Nr. XXVIU
ergiebt, dass die
zählen

:
ist.
Wiener Katene dem Typus der Corderiuskatene zuzu-
Wie diese bietet sie S. 505; 10 die längere Form:

(V^ V-
(== Cord.,

.
bietet ),
//3 (=Cord.,
Da auch im folgen-
den V mit Cord, genau übereinzustimmen scheint, wird man die Katene
als Dublette der Corderiuskatene ansehen dürfen. Nun bietet sie frei-
lich über diese hinaus noch fünf Fragmente. Aber es lässt sich schon
nach den mir für sie allein zur A'^erfügung stehenden Anfängen und
Schlüssen wahrscheinlich machen, dass sie mit Origenes nichts zu thun
haben. Die Excerpte, die in die Katene aufgenommen sind, reissen mit
dem Anfang von Job. 5 ab und beginnen erst wieder mit c. 9. Der Kom-
pilator derUrkatene hatte also offenbar nur ein verstümmeltes Exemplar
des Kommentares zur Verfügung, wie ja denn auch Eusebius nur ein
solches kannte, in dem zehn Bücher verloren gegangen waren (h. e. VI,
28, 1). Man wird also annehmen dürfen, dass Fragmente^ die sich mit
c. 5-^8 beschäftigen, nicht aus der Katene stammen, oder dass bei ihnen
das Lemma irrtümlich ist. Da sich, ausser in der Katene, keine Kunde
von dem Kommentar des Origenes erhalten zu haben scheint, ist der
letztere Fall anzunehmen. Die Fragmente 7 9 hätten somit auszu- —
scheiden. Das 10. Stück, zu dem Nr. LXXXV zu vergleichen ist, könnte
aus Chrysostomus stammen, (in Joh. hom. 65, 1 [Vlll, 447 C Montf.-]).
Auch für das letzte Fragment wird das gelten. Die drei letzten Frag-
mente finden sich, ebenfalls unter dem Namen des Origenes, im Paris.
Suppl. Gr. 189(s.o.S. LXVI, Nr. 15. 8. 22). In § 7 werde ich zu zeigen
versuchen, dass der Kommentar nicht über B. XXXII hinaus gediehen
ist, dass also die Erklärung des Origenes mit Joh. 13, 33 abriss. Alles
was darüber hinaus den Katenen überliefert wird (es sind im ganzen
in
nur vier Fragmente, abgesehen von dem, was Paris. 189 dem Origenes
angelogen hat), ist unsicherer Herkunft, oder in seiner Echtheit ver-
dächtig. Ausser der Corderiuskatene hatte also der Vindob. noch eine
Katene von der Art des Paris. 189 zur Vorlage.
Niketas. 4. Die Niketaskatene, die z. B. zu Lukas eine reiche Auswahl

^
von Origenesfragmenten bietet, ist bei Johannes sehr sparsam,
sechs Stücken, die mit
hört eines dem
. . . aus Cyrill.
dem Namen
Cyrill von Alexandria an (Inc.
., Thesaurus
den

25),
'
des Origenes gezeichnet sind, ge-

ein Aveiteres, das Bratke ^)

1) Bratke, Die vornicänischen Kirchenväter in der ungedruckten Katene des


Nicetas z. Ev. d. Johannes. S. in den Studien u. Kritiken 18 (1895), S. 367.
. Die Überlieferung. LXXllI

unter
(8 dem Namen
^, des Origenes veröffentlicht hat (Inc.
gehört nicht diesem, sondern
/ oa-
dem Cosmas

{)
an. Die Entstehung des Fehlers erklärt sich daraus, dass

schrift das
beigeschrieben Avar,
richtige Lemma
das in der jüngeren Münchener Hand-
verdrängt hat,
am Rand ein

das aber ganz richtig als


Randnotiz in dem Cod. Taurin. 4 erscheint. Das richtige Lemma bieten
sowohl Monac. 437 als die Turiner HS. Über den Text der Niketaskatene
kann ich nichts Sicheres ausmachen, da mir nur Kollationen von vier
Handschriften, von denen die beiden ältesten noch dazu verstümmelt
waren, zu Gebote standen. Lässt sich nach den wenig belangreichen
Varianten überhaupt urteilen, so ist der Text des Niketas Avenig Ver-
derbnissen ausgesetzt gewesen. Wichtiger erscheint mir die andere Be-
obachtung, dass die Katene des Xiketas offenbar nicht unabhängig von
dem in der römischen Katene verarbeiteten Stoffe ist. Das erste Frag-

^ 7]
ment ist eine Verkürzung von Xr. XVII (vgl. den Apparat z. d. St.).
Dass es nicht aus der in Vatic. 758 vorliegenden Katene excerpiert ist,
beweist der nur von Niketas überlieferte Satz ojq

(S. Fragment 2 ist ein Stück von Nr. XXIII,


496, 25—27).
mit einigen Abweichungen,
fallen.
wohl auf Rechnung des Bearbeiters
die
Das dritte Fragment, das von Mon. 437 fälschlich dem Cyrill
/
zugeschrieben wird, deckt sich im wesentlichen mit Nr. LVII. Der
Eingang ist verändert, ebenso der Schluss, auch sonst finden sich einige
Kürzungen. Nicht aus der römischen Katene, vie sie jetzt vorliegt,
stammt das sechste Fragment (= XXVIII, 3; S. 391, 13—19). Da sich
jedoch gerade aus dem 28. Buche noch zwei Citate in der römischen
Katene erhalten haben, so scheint es nicht ausgeschlossen, dass Niketas
eine vollständigere Handschrift benutzte, als Vatic. 758 ist. Die beiden
letzten Fragmente finden sich wieder in Nr. LXXXV und CIL In bei-
den Fällen ist zum Glück das Original noch erhalten, sodass man die

Arbeitsweise beobachten kann. Dabei ergiebt sich, dass Niketas in dem


ersteren Fragment (Nr. LXXXV) ebenso kürzt, Avie der römische Katenen-
schreiber, wennschon der Wortlaut etwas abweicht. Doch schliesst
sich Niketas etwas enger an das Original an. Im zweiten Teil hat
Niketas zwei Sätze, die in der römischen Katene völlig fehlen, die sich

aber im Originale finden (S. 405, 1 f; 5 8). Demnach müsste man
annehmen, entweder, dass Niketas ausser der römischen Katene aucli
noch das Original selbst eingesehen hat, und dass er dann aus Katene
und selbständigen Excerpten eine neue Form schuf, oder dass die von
ihm benützte Katene sich treuer an das Original anschloss, als die bis
jetzt allein bekannte Form. Die erstere Annahme scheint mir zu künst-
ürigenes IV. F
LXXIV Einleitung.

lieh, um richtig zu sein. Da sich auch sonst noch Spuren dafür nach-
weisen Hessen, dass die jetzt vorliegende Form der römischen Katene
mannigfach alteriert worden ist, so scheint die zweite Annahme ge-
nügend gesichert. Dasselbe ergiebt sich aus Fragment ClI, bei dem
das Zusammentreffen der Katene des Niketas und des Corderius gegen
Vatic. 758 zeigt, dass die von jener verkürzte Katene dem Urtexte noch
näher stand, als Vatic. 758. Im ganzen bewährt sich auch hier, was
Sickenberger von der Lukaskatene bemerkt hat, dass der Text des Ni-
ketas den Originalen häufig näher steht, als der Text der früheren
Kommentare und Katenen i).
Mit allen Vorbehalten darf man also das Ergebnis der Untersuchung
der Katenenfragmente so zusammenfassen: Eine verloren gegangene
Katene enthielt in ziemlich treuem Anschluss an das Original eine
grosse Anzahl von Origenescitaten. Diese Katene ist am besten, venn
auch durchaus nicht unverdorben, in A^atic. 758 und seinen Verwandten
erhalten. Sie ist benützt worden von Niketas, der leider nur wenige
Fragmente in seine Katene aufgenommen hat. Stark verkürzt liegt sie
vor in der Katene des Corderius in ihren verschiedenen Verzweigungen
und völlig umgearbeitet im Monac. 208. Graphisch lässt sich das Ver-
hältnis demnach so darstellen:

Urkatene

Verkürzung
\^atic. 758 etc. -
,
Monac. 208. Niketas

Venet. 28 etc.

Corderius

Cr am er
Zum hier noch endlich eine Excerptenhandschrift (E) zu
Schluss ist

erwähnen, die zwei kleine Fragmente aus B. II aufbewahrt hat. Es ist


Cod. Venet. gr. 502 (XCII, 7), eine Papierhandschrift aus dem 15. Jahrh.
(221/2 X
16 '/2, Schriftraum 13x16), teilweise durch V^asser stark ver-
dorben. Die Handschrift enthält eine zu polemischen Zwecken veran-

1) Sickenberger, Die Lukaskatene des Niketas von Herakleia (Texte u. Unters.


VII, 4 Leipzig 1902) S. 77. —
Ich bemerke ausdrücklich, dass dies Resultat nur
für die Origenesfragmente Ob Niketas auch sonst von der Katene abhängig
gilt.

ist, müsste erst noch untersucht werden.


. Die Überlieferung. LXXV
staltete Excerptensammlung, zunächst aus den Werken des Athanasius.
Daran schliessen sich 198 1•^" die beiden II, 9 S. 63, 8 und II, 13

,
fol.

S. 68, 11. 21 notierten Auszüge aus Origenes. Das erste Fragment trägt die
h /]

( ..
rubrizierte Überschrift: ?)v das

.
zweite:
Zu dem
öc'
letzteren gehört ein Scholion
xcu

-
öia

^
:

'&
öia

.,^
6 . Der Text weicht mehr-
fach von dem in überlieferten ab; und zwar ist an einigen Stellen
das Richtige offenbar vom Epitomator erhalten.
Von anderen Sammlungen kommt noch die Philokalia in Betracht,
in der die S. 98 ff. abgedruckten Stücke aus dem 4. und . Buche erhal-
ten sind. Zwei kleine Fragmente aus B. VI, 24 S. 134, 27—138, 3 und
41 S. 150, 7 —20 (die Sätze sind umgestellt) hat der A^erfasser des von
Cramer gedruckten Kommentares zu Markus in seine Arbeit aufgenom-

'2
men Die Quelle genau angegeben:

,
(p. 266, 14—22. 314, 7—18.) ist

nenswert m. Ausg.
S. 134, 28
. 266; ähnlich
st.
. 314.
das vielleicht in
^ Varianten sind erwäh-

den Text gesetzt werden darf, und die Bestätigung der Konjektur von
Huet S. 150, 14, der nach ein eingeschoben hat. Die übrigen
Abweichungen sind Verschlechterungen des Textes ^).

Es nun noch kurz die Frage zu besprechen, wie weit die Katenen
ist

mit der Zuweisung der Fragmente an Origenes im Rechte sind. Nur


für einen verschwindend kleinen Teil besitzen wir Parallelen in dem
zusammenhängenden Texte. Da wo wir die Kontrolle üben können, er-
giebt sich, dass der Katenenschreiber zuverlässig war. Das muss uns
zu einem günstigen Präjudiz veranlassen für diejenigen Stücke, bei denen
die Parallele fehlt. Dabei ergiebt sich jedoch eine neue Schwierigkeit.
Die Parallelen zwischen Katene und Original betreffen ausschliesslich
BuchXXVIlI und XXXIl. Dem behandelten Stoffe nach müssten jedoch
auch aus den früheren Büchern Parallelen nachzuweisen sein. Buch I
und II befassen sich mit Joh. 1, 1—7. In diesen Abschnitt fallen die

1) Leider bin ich erst nachträglich durch v. Soden, Die Schriften d. N. T.

I, 1 (1902), S. 576 auf die zwei Fragmente in der Markuskatene aufmerksam ge-
worden.
LXXVI Einleitung.

ersten fünf Katenenfragmente. Aber es lässt sich kein Zusammenhang


zwischen ihnen und dem Kommentar nachweisen. In Buch VI suchen
wir vergeblich nach Berührungen mit Nr. XVII XIX. In Buch X sollten —

Nr. XXXI XXXIII stehen, stehen dort aber nicht. In Buch XIII suchen
wir umsonst nach der Vorlage für Nr. LVI LX. Hier liegt ein —
Problem vor, das ich nicht zu lösen vermag, und zu dessen Lösung ich
nur die Annahme vorschlagen kann, dass der Katenenschreiber erst für
die letzten Teile den Kommentar des Origenes benutzen konnte, für die
früheren Partien dagegen Homilien oder ein anderes Werk aus-
beutete. Eine derartige Annahme ist misslich, aber bei dem Schicksale,
das die Schriften des Origenes hatten, erscheint sie mir nicht unmöglich.
Ich stelle hier noch die Fragmente übersichtlich zusammen, die
ihre Parallele an erhaltenen Teilen des Kommentares besitzen:
Nr. 79a. vgl. XXVIII, 3 S. 391, 13-
Nr. 84. vgl. XXVIII, 2 S. 390, 21.
Nr. 85. vgl. XXVIII, 13 S. 404, 28. 405, 1. 5.

Nr. 86. vgl. XXVIII, 23 f. S. 417, 27. 420, 5.


Nr. 96. vgl. XXXII, 2 S. 426, 12. 20. 427, 14.
Nr. 97. vgl. XXXII, . 6. 7. S. 433, 21. 435, 23. 436, 3. 438, 1. 2S.
Nr. 98. vgl. XXXIl, 14 S. 448, 3.

Nr. 99. vgl. XXXII, 15 S. 449, 14.

Nr. 100. vgl. XXXII, 18. 29. 21. S. 456, 23. 458, 6. 460, 5. 463, 15.
Nr. 102. vgl. XXXII, 24 S. 467, 10. 468, 25. 27.
Nr. 103. vgl. XXXII, 28 S. 474, 16.
Nr. 104. vgl. XXXII, 30 S. 476, 6. 16.

B. Litter arg eschichtliches.

7. Veranlassung, Zeit und Ort des Konnuentares.

Der Johanneskommentar ist, wie die meisten späteren Schriften


des Origenes. dem Ambrosius gewidmet. Dass die Abfassung der
Schrift auf die Initiative dieses wohlhabenden und opferwilligen Mannes,
der allein Origenes die grossartige schriftstellerische Thätigkeit er-

möglicht hat, zurückzuführen ist, geht deutlich aus der nur fragmen-
tarisch erhaltenen Vorrede zu dem fünften Buche des Kommentares her-
vor. In humori-stischer Weise macht Origenes dort den Ambrosius dafür
verantwortlich, dass er ihn veranlasse, das Wort des Predigers: „Mein
Sohn, hüte dich davor, viele Bücher zu machen" zu übertreten. Vier
. Litterargeschichtliches. LXXVII

Bücher habe er schon vollendet und darin erst wenige Worte des Evan-
geliums absolviert. Da er am Beginne von B. VI erst bei Job. 19

,
1,

steht, lässt sich ermessen, wie ausführlich die Erklärung der voraus-
gehenden 18 Verse ausgefallen ist. Für die Bestimmung des Verhält-

mentes wichtig:
tc7jv
^ ^,
dem Origenes zu Ambrosius steht, ist der erste Satz des Frag-
nisses, in

& ,,
aviü.7](ptvai

-
.
oh

, . . .

begonnene Arbeit als ein


Aus diesen
übernommen &
Worten folgt, dass Origenes die

hat. Mit diesem Ausdruck kann er nur den Ambrosius meinen, wie
auch Hieronymus auf Grund einer Stelle in einem Briefe des Origenes
ausdrücklich versichert'). Den Ausdruck hat Origenes w^ohl mit Rück-
sicht auf die LXX gewählt, die mit diesem AVorte die ägyptischen Auf-
seher bezeichnen fExod. , 6. 10. 13). Der scherzhafte Vergleich bedingt
aber doch die Annahme, dass Ambrosius dieselbe Rolle Origenes gegen-
über spielt, wie die ägyptischen Fronvögte gegenüber den Juden, d. h.
dass er dem Origenes sein Pensum anweist und auf dessen Erfüllung
dringt. Der Ausdruck bezieht sich darauf, dass Ambrosius,
wie auch aus I, 2 (S. 6, 3 ff.) hervorgeht, nicht an demselben Orte lebt.
Obwohl beide, Origenes und Ambrosius, nicht mehr zusammen leben,
verlangt dieser doch, dass jener in der Hauptsache nur für ihn arbeite,

-:
und zwar verlangt er es kraft
es ist sein gutes Recht.
eines bestehenden Vertrages
Diese Bemerkung
(
ist interes-

sant. Denn sie erklärt uns, unter welchen Bedingungen Ambrosius


dem Origenes die Hilfskräfte, Stenographen und Abschreiber, für seine
Arbeiten zur Verfügung stellte (Euseb., h. e. ', 23, 1 f. vgl. Origenes,
Johanneskomm. VI, 2, 9 [S. 108, 4 f.]). Wie Origenes a. a. 0. selbst zu
verstehen giebt, ist er an der ersfceren Unterstützung so gewöhnt, dass er

ohne ihre Hilfe die Arbeit liegen lässt. Wir lernen also aus jenen
Worten Ambrosius als den Auftraggeber des Origenes kennen. Für ihn
arbeitet er; und darum haben die Dedikationen einen anderen Sinn als
den eines Beweises der Freundschaft und Dankbarkeit gegenüber dem
uneigennützigen Freunde. Da die Vorreden, soweit sie erhalten sind,
stets den Namen des Ambrosius nennen, ergiebt sich, dass dieser das

^
Fortschreiten des weitläufig angelegten Kommentares ,
soweit wir ihn
besitzen, verfolgt haben muss.

1) Hieronymus. de viris inl. 61 : Uiide et in quadam epistula eum


(sc. Ambrosiumj Origenes uocat.
LXXVIII Einleitung.

Über den Begina der Arbeit besitzen Avir von Origenes selbst ein
unverdächtigeres und bestimmteres Zeugnis, als es die allgemeine Notiz
desEusebius (h. e. VI, 24, 1) darstellt. Nach dieser Stelle sind die fünf,
ersten Bücher des Kommentares in Alexandria verfasst. Euseb beruft
sich dafür auf das Zeugnis des Origenes im sechsten Buche (c. 2, § 8ff.
S. 107, 19 if.), wo Origenes selbst sagt, dass er die fünf ersten Bücher
vollendet und das sechste begonnen gehabt habe, als ihn der Sturm in
Alexandria, der schon vorher der Arbeit entgegen Avar, aus der Heimat
vertrieb. Mit diesem Sturm ist nicht, wie der Verfasser der Randglosse
zu der Stelle vermutete'), die Verfolgung unter Maximin zu verstehen,
sondern die Hetze, durch die Demctrius im Jahre 231 Origenes zwang,
sich nach Caesarea in Palästina zu flüchten^). Die Fortsetzung des
Werkes (von B. VI an) fällt demnach in die Zeit nach 232. Über
den Beginn der Arbeit haben wir aber von Origenes selbst eine Mit-

.
teilung, die uns eine feste Stütze zu bieten scheint. Er bemerkt I, 2
(S. 6, 1 fif.), Trennung von Ambrosius als erste That
dass er nach der
seines gottgeweihten Lebens
nehmen wolle. Denn von allen
{). Und diese
Erklärung des Evangeliums in Angriff
Schriften
Beschäftigung habe
die
sei das Evangelium der „Erstling"

er begonnen, tg (]
Der Ausdruck kann nur besagen, dass Origenes
mit der Erklärung des Evangelium Johannis begonnen hat, seitdem er
-
nach Alexandria zurückgekehrt war und seinen Wohnsitz dauernd dort
genommen hatte. Dieser so .bezeichneten Zeit muss demnach eine andere
vorausgehen, in der Origenes noch keinen festen Wohnsitz hatte. Aus
dem Leben des Origenes kommen zur Bestimmung dieser Zeit folgende
Thatsachen in Betracht. Nach dem Tode des Septimius Severus, viel-
leicht
um
lange;
eben in demselben Jahre 211, begab sich Origenes nach Rom,
„die älteste Gemeinde" zu sehen^). Der Aufenthalt dauerte nicht
nach kurzer Zeit (- ) kehrte er nach
um

-
Alexandria zurück, dort seine gewohnte Thätigkeit wieder auf-

1)

2)
eccl. III,
.
Töv
S. . S. XVI . F. 149 .
, 405 iF. Tillemont, Memoires pour servir urhist.
Vgl. Redepenning, Origenes
Der Ansatz bei Euseb., Chronicon ad ann. Abr. 2249 (= 235 p. Chr.)
765 s.

oder nacli dem Armenier ad ann. Abr. 2252 (= 238) ist verkehrt. Denn nach den
/.

Excerpten, die wir bei Photius (bibl. 118) aus der Apologie des Pamphilus besitzen,
war Demetrius an den Beschlüssen, die Origenes zur Auswanderung zwangen, noch
beteiligt. Demetrius starb aber i. J. 281 oder 232.
3) Vgl. Euseb., h. Dazu Tillemont, Memoires III, p. 510. De
e. VI, 14, 10.
Ceuleneer, Essai sur la vie de Septime Severe (Mem. de l'Ac. royale deBelg. XLIII
[Bruxelles 1880]) p. 216.
. Litterargeschichtliches. LXXIX
zunehmen. Allein die nächsten Jahre brachten ihm wenig Ruhe. In
diese Zeit fällt eine kürzere Reise nach Arabien, dessen Proprätor Ori-
genes zu sich beordern Hess. Über den Grund macht Euseb (h. e. VI,
19, 16) keine näheren Angaben. Auch diese Reise war nur von
kurzer Dauer. Längere Zeit entfernte sich Origenes von Alexandria
infolge der Wirren
unter Caracalla, der bei seinem Aufenthalte in
Alexandria 215 (oder 216) nicht bloss unter der Bürgerschaft ein
entsetzliches Blutbad anrichtete'), sondern auch die Gelehrten aus
der Stadt vertrieb-). Auch Origenes fühlte sich nicht sicher und ver-
liess die Stadt und Ägypten, Er begab sich nach Caesarea in Palästina.
Den Aufenthalt dort wird man nicht allzu kurz annehmen dürfen.
Briefe seines Bischofs riefen ihn nach Hause zurück. In die Zeit nach
der Rückkehr von dieser Reise, etwa in das Jahr 218 — 219 scheint die
Abfassungszeit des ersten Buches des Johanneskommentares zu fallen.
Man wird dann auch verstehen, warum Ambrosius aus Alexandria weg-
gegangen ist. Auch ihn werden die kriegerischen Wirren von dort
vertrieben haben.
In den nächsten zehn Jahren hat Origenes die ersten fünf Bücher
des Kommentares
vollendet. Dass er nicht anhaltend an ihm arbeitete
ergiebt dem Drängen des Ambrosius, über das sich Origenes
sich aus
in dem o. citierten Vorwort zum fünften Buche mit Laune beschwerte.
In diese Zeit fällt aber auch der Konflikt mit Demetrius, von dem im
Kommentar VI, 2, 8 die Rede ist. Der Anlass lag nicht auf dem dog-
matischen Gebiete, sondern auf dem der Verfassung. Bei seinem Aufent-
halte in Caesarea hatte Origenes, obwohl er ein Laie war, gepredigt.
Dort galt eben noch die urchristliche Sitte, dass jeder, der der Gemeinde
etwas Erbauliches zu bieten hatte, in der Versammlung reden durfte.
Demetrius hatte (Euseb. VI, 19, 17) dagegen Widerspruch erhoben, weil
es unerhört sei, wenn Bischöfe anwesend seien.
dass ein Laie predige,
Dieser Widerspruch war in einem Briefe an die beteiligten Bischöfe
Theoktistus von Caesarea und Alexander von Jerusalem geltend gemacht
worden, und diese hatten sich mit dem Hinweis auf den durch mehrere
Präcedenzfälle belegten Brauch entschuldigt. Erneute Briefe des Deme-
trius hatten Origenes zurückberufen, und er hatte sich gefügt. Aber das
alte Vertrauen, das zwischen Origenes und Demetrius bestanden hatte,
war zerstört. Der Sturm, den, wie Origenes (in Joh. VI, 2, 8) sagt,
Jesus beschwichtigt hatte, brach von neuem und trieb Origenes
los
weg. Anlass dazu bot eine von Antiochia aus unternommene Reise

. 1) Vgl. V. Rohden bei Pauly-Wissowa II, 2 2449. H. Schiller, Gesch. d. röm.


Eaiserzeit I, 2, 747 f.
2) Mommsen, röm. Geschichte V2, 583. Dio Cassius LXXVII, 23.
LXXX Einleitung.

nach Griechenland, und der Vollzug der Presbyterweihe an Origenes,


die dieser von seinen palästinischen Freunden empfing. Demetrius
wollte diese Weihe, die, weil Origenes Alexandriner war, ihm zuge-
standen hätte, nicht gelten lassen.
Eine Synode, auf der Demetrius mit
ägyptischen Bischöfen und einigen Presbytern die Sache behandelte,
verwies Origenes des Landes. Eine zweite, nur von Bischöfen besuchte,
schloss ihn aus der Kirchengemeinschaft aus (Photius, Bibl. c. 118). De-
metrius setzte die andern Bischöfe von seinem Beschlüsse in Kenntnis
(Hieron., de uiris inl. 54) und erhielt die Zustimmung Roms (Hieron.,
ep. 33, 4). Im Jahre 232 verliess Origenes Alexandria, um nicht mehr
zurückzukehren.').
In der ersten Zeit konnte Origenes die Arbeit nicht fortsetzen, weil
ihm seine Hilfskräfte fehlten. Ein Teil des sechsten Buches, den er
noch in Alexandria abgefasst hatte, war bei dem Überzuge nach Cae-
sarea verloren gegangen; so musste Origenes noch einmal von neuem
beginnen. Zudem dauerte es geraume Zeit, bis er wieder das seelische
Gleichgewicht gefunden hatte, ohne das er an die Fortsetzung seiner
Arbeit nicht herantreten wollte (17, 2 S. 107, 29 ff'.). Vor 233 wird er
daher schwerlich die Arbeit wiederaufgenommen haben.
Über die Abfassungszeit der übrigen Bücher lassen sich keine Ver-
mutungen aufstellen, da Origenes, soweit ich sehe, keine Zeitereignisse
berücksichtigt, die eine Datierung ermöglichten. Eusebius, der diesen
Spuren mit grosser Sorgfalt nachgegangen ist, fand in dem B. XXXII
eine Erwähnung der ' erfolgung unter Maximin ^). Die Stelle, die er
wohl im Auge hatte (c. 3, 30 S. 429, 33 ff.), redet nur ganz allgemein
von dem Kampf gegen die „Gewalten"^). Aber der Ausdruck ist doch
so gehalten, dass man allerdings an einen gegenwärtigen Kampf wird
denken müssen. Dann aber fällt die Abfassung dieses Buches in die
Zeit der Verfolgung, also in die .Jahre 235 237 *). —
1) Die KCt des Euseb setzt die Abreise ausdrücklich in das 10. Jahr de?
Alexander Severus 232.= Die Chronik hat das Datum um drei Jahre verschoben

. -
und nennt a. Abr, 2249.
2) Euseb., h. e. VI, 28:
' }^
, , )]
3)

4)
setzt die
. J.
.
'
, .
Neumann, D. röm.
?.,
Staat u. d. christl. Kirche
^

I (Leipz. 1890),

Vollendung des Johanneskommentars in die späteste Zeit des Origenes,


yeil er darin (XXXII, 2) die Lukashomilien citiere. Aber diese Homilien scheinen
S. 269, 4

nicht unter die von Euseb., h. e. VI. .36, 1 bezeichnete Kategorie zu fallen.
-.
. Litterargeschichtliches. LXXXI
Ob Origenes jemals über das Buch XXXIl hinausgekommen ist,
erscheint mir sehr fraglich. 1 ) Das Buch schliesst abweichend von allen
übrigen ohne einen Hinweis auf eine beabsichtigte Fortsetzung mit
*)

den Worten Dass hier später


etwas weggelassen sein

nahme
sollte, ist ganz unwahrscheinlich.

ist bei Euseb., h. e. VI, 24, 1


Dann aber
nichts zu ändern und mit allen Hand-
schriften und dem Armenier zu lesen:

. Die von Früheren vorgeschlagene und auch von E. Klostermann ^i


empfohlene Änderung von y.^ in '
geht von der unbewiesenen An-
aus, dass Euseb, Aveil er gelegentlich B. citiert,
^
alle zwei-
unddreissig Bücher gekannt habe. 2) Hieronymus, ep. ad Paulam^)
nennt nur 32 Bücher. Da sein Verzeichnis höchst wahrscheinlich auf
die Liste, die Pamphilus und Eusebius in ihrer Apologie des Origenes
von den Werken des Origenes gegeben hatten, zurückgeht, so folgt aus
dieser Angabe, dass Euseb und Pamphilus jedenfalls von einer Fort-
setzung des Kommentares nichts gewusst haben. 3) Die Katenenfrag-
mente brechen mit dem 13• Kapitel des Johannesevangeliums ab, worauf
schon Klostermana mit Recht aufmerksam gemacht hat. Die beiden
Fragmente zu Joh. 14, 3 und 20, 25 können auch aus einer anderen
Quelle stammen. Von dem Fragment^ das Monac. 208 zu Joh. 17, 11
bietet, gilt dasselbe. 4) Die Überlieferung, die von 39 Büchern redet,
ist wertlos. Denn die Zahl bei Hieron., prol. in Orig. hom. in Luc. wird
wohl verderbt sein, und auf die Angabe des jungen Cod. Bodleianus,
der dieselbe Zahl in der Unterschrift zu Buch nennt, ist kein
Gewicht zu legen. Wenn aber im Matthäuskommentar (series lat, 133
[V p. 50 Lommatzsch]) eine Erklärung von Joh. 19, 18 angezogen wird,
so bietet diese Stelle noch keine genügende Handhabe für die Vermutung,
dass die Erklärung im Kommentar virklich bis zu dieser Stelle vor-
gedrungen wäre. Dazu müsste man doch auch den ursprünglichen
Wortlaut kennen. Auch scheint die Übersetzung nicht frei von Inter-
polationen zu sein ^). Man wird daher zunächst bei dem Zeugnis des
(Eusebius-) Hieronymus stehen zu bleiben haben und annehmen müssen,
dass Origenes die Lust an der Vollendung seines gar zu umfangreich
angelegten Werkes verloren hat.

1) Vgl. auch die Schlüsse in den Büchern gegen Celsus, wo sich ebenfalls
jedesmal ein Hinweis auf die Fortsetzung findet.
2) E. Klostermann, D. Schriften d. Origenes in Hieronymus' Brief an Paula
Sitz-Ber. d. Berl. Akad. d. Wissensch. 1897, S. 865.
3) Klostermann a. a. 0. Z. 85.

4) Vgl. Chapman, Journal of theol. Studies (1902). p. 436 ff.


LXXXII Einleitung.

8. Die Exegese des Origenes imd ihre Quelleu.


Der Kommentai• ist angelegt, wie man auch heute noch derartige
Arbeiten anzulegen pflegt. Origenes geht nach allgemeinen Vorbemer-
kungen zunächst auf die Definition des Begriifes Evangelium ein. Dar-
auf beginnt mit I, 16 die Exegese. Zunächst geht Origenes hier äusserst
umständlich zu AVerke. Er bespricht jedes einzelne Wort. So wird bei
1, 1 zunächst genau und ausführlich nach den verschiedenen Be-
deutungen erörtert. Daran schliesst sich eine Erörterung der Bedeutung
von SV ,die mit Rücksicht auf die vorausgegangene Begriffs-
bestimmung von besprochen wird. Origenes geht dann zu dem
Wort über. Er stellt zunächst die verschiedenen Bezeichnungen
zusammen, die sich von Christus im Neuen Testamente finden. Die
Selbstbezeichnungen verden vorweggenommen, daran die in den übrigen
Schriften gebrauchten Bezeichnungen angeschlossen; eine kurze Erörte-
rung über die Bezeichnungen im Alten Testamente macht den Beschluss.
Origenes begnügt sich aber nicht mit einer summarischen Aufzählung
der einzelnen Worte, sondern erörtert jedes einzelne nun noch genauer,
um so auf einem mühseligen und auf Umwegen langsam vorwärts
führenden Pfade wieder bei der Bezeichnung anzulangen. Es ist
nicht zu verwundern, dass Origenes auf diese Weise zur Erklärung der
ersten fünf Worte des Evangeliums ein ganzes Buch gebraucht hat.
Dass sich auf die Dauer bei weiterem Fortschreiten des Werkes
eine so eingehende Art der Exegese nicht durchführen liess, ist ver-
ständlich. Es wäre auf diese Weise leicht ein hundertbändiges Werk
zu stände gekommen. Wenn Origenes hier zunächst noch kein Mass
hatte, so mag das wohl damit zusammenhängen, dass er überhaupt erst
seinen Weg suchen musste für eine derartige Arbeit. Denn in der That
ist Origenes der eigentliche Begründer der wissenschaftlichen christlichen
Exegese. Was vor ihm geleistet war, beschränkte sich auf Annotationen
von fragmentarischem Charakter, wie ihn die Hypotyposen des Clemens
zeigen. Nicht anders war auch die Exegese, die Herakleon betrieb
(s. u. § 10). Von einer zusammenhängenden und ins Einzelne gehenden
Auslegung war da keine Spur. Origenes ging darauf aus, den Sinn aus
dem Zusammenhange zu ermitteln und dann die tiefere Bedeutung auch
des Einzelnen aufzuzeigen. Er schloss sich in dieser Hinsicht an die
Interpretationsmethode der Alexandriner und besonders des Philo an,

dessen allegorischer Kommentar über die Schriften des Pentateuch


offenbar für Origenes das Vorbild abgab. Wie Philo geht Origenes
überall darauf aus, von der Geschichte zu dem geistigen Prozess, von
dem Praktischen zum Theoretischen zu gelangen. Philo ist ihm auch
. Litterargeschichtliches. LXXXIII

in der Verwendung der hebräischen Namen zum Zwecke der Ermittelung


des tieferen Sinnes der Geschichten vorangegangen. Wie er dessen
Onomastikon benutzt hat, so bewegt sich diese allegorische Exegese ganz
in den Bahnen, die Philo gewiesen hatte. Das von Origenes dabei be-
nutzte Werk wird gelegentlich (S. 90, 19) als iQfü/viia
citiert. Man wird es wohl mit dem unter dem Namen Philos bekannten
Onomasticum ' ) identifizieren dürfen, wenn schon Philo in einzelnen
Fällen anders übersetzte, als Origenes ^),
Über die Gründe für seine Interpretationsmethode hat sich Origenes
gelegentlich (X, 2 ff.) sehr offen ausgesprochen, und aus dieser Erörterung
lernen wir, dass er durchaus nicht aus gedankenloser Nachahmerei in
den Spuren Philos wandelte. Origenes geht a. a. 0. aus von der Stelle
Joh. 2, 12. Er vergleicht mit der Angabe, die sich hier findet, dass
nämlich Jesus nach ilem Wunder
Kana mit seiner in Mutter, seinen
Brüdern und Jüngern nach Kapernaum gegangen sei, die Darstellung

der Synoptiker, nach denen sich Jesus, sobald er vom Teufel versucht
war, nach Galiläa wandte. Und zwar berichteten Matthäus und Lukas.
dass er zuerst in Nazareth gewohnt habe und erst später nach Kaper-
naum übergesiedelt sei, und Matthäus und Markus fügten als Grund
dieses Überzuges die Angabe hinzu, dass er von der Verhaftung Johannes'
des Täufers gehört habe. Die Differenzen, die zwischen den Berichten
obwalten, sind Origenes nicht entgangen. Aber er findet keinen andern
Ausweg aus den Schwierigkeiten, als die Annahme, dass die Wahrheit
dieser Erzählungen nicht auf dem geschichtlichen Gebiete liege, sondern
auf dem idealen Gehalte beruhe. Origenes kennt Leute, deren Glauben
Schiffbruch gelitten hat, weil sie über diese Differenzen nicht hinaus-
kamen und weil sie unmöglich eine Schrift als wahr und vom göttlichen
Geiste eingegeben gelten lassen konnten, in der unvereint solche Wider-
sprüche nebeneinander lagen. Origenes kann diesen wahrheitsuchenden

1) Vgl. dazu E. Schürer, Gesch. d. jüd. Volkes^ III, 540 f. Origenes hat diese
Schrift später selbst überarheitet, d. h. wohl nur mit den ueutest am entlichen Namen
versehen. Diese origenistische Bearbeitung ist, wie es scheint, noch im wesentlichen
treu in einer
im Laufe der
noch unpublizierten armenischen Übersetzung erhalten, die freilich
Zeit mancherlei Umgestaltungen erfuhr.
2) Origenes (S. löO, 31) deutet Airar als = • leitet das ,
Wort also von "'X ab, das die LXX mit
165; II, p. 300, 26 ^Ve) übersetzt dagegen

der Mann (Gen. 38, 4 u. ö.).


Philo dagegen (de mut. nom. 121
war Origenes der Wahrheit näher.
an gedacht zu haben.

; III,
-,
übersetzen. Philo (de migr. Abr.
denkt also au )y:. Origenes
war also besser beraten; denn seine Übersetzung giebt "i:"« und so schreibt sich
deutet Origenes als
p. 177,
Er leitet das
22 We) als
Wort ab von
;.
'Jt^ Philo scheint
Der Mann wird aber ?'£' geschrieben.
(S. 52,

Auch
20);
hier
LXXXIV Einleitung.

Seelen anders helfen, als indem er die geschichtliche Wahrheit


nicht
preisgiebt und für wahrhaftig, bleibend und wertvoll nur die Idee be-
stehen lässt, deren Symbol jene Geschichte ist. In derselben Weise
hatte sich Philo geholfen, um die derben, mit ihrer massiven Gottes-
vorstellung Empfinden unerträglichen Geschichten des Alten
für sein
Testamentes ihrer widerwärtigen Sinnlichkeit zu entkleiden und sie dem
griechischen Empfinden anzunähern. Die Methode, die schon lange vor Philo
von den Meistern der alexandrinischen Schule geübt wurde, musste sich
aufdrängen, sobald der als unantastbar geltende Buchstabe einer Urkunde
mit dem tieferen und reicheren Inhalt des religiösen oder sittlichen Be-
wusstseins in Konflikt geriet. Den Buchstaben auch der historischen
Facta dabei als gleichgültig zu behandeln, konnte den Männern nicht
schwer fallen, die sich als Schüler Piatos wussten, da doch auch dieser
in seinen Dialogen die geschichtliche Einkleidung mit vollendeter Will-
kür behandelt hatte, weil ihm die Geschichte eben nur ein geringfügiges
und zufälliges Gewand der höheren Idee erschien. Origenes befand sich
seinen Texten gegenüber in einer noch ungleich schwierigeren Lage, als
Philo. Dieser hatte um das dem Zeitbewusstsein homogene Verständnis
des Alten Testamentes etwa in derselben Weise zu kämpfen, wie die
alexandrinischen Interpreten Homers um das Verständnis von dessen
Schriften. Origenes aber hatte vor sich den gewaltigen Gegensatz, der
zwischen Altem und Neuem Testament bestand und den bloss zu legen
sich die Gnostiker in eindringender, wissenschaftlicher Arbeit hatten an-
gelegen sein Er hatte weiter vor sich den Gegensatz, in dem
lassen.
sich die Urkunden Neuen Testamentes selbst zu einander befanden,
des
ein Gegensatz, der ebenfalls offen zu Tage lag, und der Marcion zu dem
verzweifelten Schritte geführt hatte, als geschichtliche Urkunde nur ein
einziges Evangelium gelten zu lassen. Und erschwert wurde die Arbeit
noch dadurch, dass in der Gemeinde ausser den kanonischen Urkunden
noch andere in hohem Ansehen standen, deren Autorität dadurch nicht
beseitigt war, dass sie die Kirche aus dem Gebrauch ausgeschieden hatte.
Den Zwiespalt hat Origenes sehr wohl empfunden, und er hatte trotz
seiner platonischen Schulung wissenschaftlichen Sinn genug, um den
Wert und die Bedeutung des historischen Faktums würdigen zu können.
Aber einen andern Ausweg aus diesem Labyrinthe gab es für ihn nicht,
Avenn er ein Theologe bleiben wollte.
kirchlicher So entwickelt er
streng nach platonischem oder philonischem Muster X, 4 f. seine Aus-
legungsgrundsätze, Es mag sich verlohnen, darauf etwas näher einzu-
gehen, weil ohne die Kenntnis dieser Grundsätze die ganze Auslegung
des Origenes rein willkürlich erscheint.
Er geht aus von der psychologischen Deutung der Berichte. Er
. Litterargeschichtliches. LXXXV
nimmt an, dass vier Berichte von einer Gotteserscheinung und Gottes-
offenbarung reden wollen. Jeder wird das, was er für das Wichtigste
ansieht, hervorheben und erzählen, dass der oder jener Gerechte an dem
und dem Orte zu der und der Zeit die Offenbarung gehabt habe. Der
Erste und Zweite stimmen in der Angabe des Gegenstandes und der
Zeit überein, aber sie differieren in der Angabe des Ortes, indem der
Zweite die Offenbarung an einen ganz entfernten Platz verlegt. Ahn-
liche Differenzen finden sich bei dem dritten und vierten Bericht. Wer
hier bei dem historischen Faktum allein stehen bleibt, findet aus den
Schwierigkeiten keinen Ausweg; die vier Berichte treten mit demselben
Anspruch auf Glaubwürdigkeit auf; sie alle zusammen ergeben aber
kein einheitliches Bild. Daher kann ein Verständnis dieser Berichte,
das über die historischen Fakta nicht hinausgeht, nicht das richtige
sein. Es kommt nicht auf das Faktum, sondern auf den Sinn des Fak-
tums an. Die historischen Fakta geben der Erzählung nur das sinnen,
fällige Gepräge.
.
Die Interpretation hat über die gleichgültige äussere
Form zu dem tieferen Sinn, dem

so, wie es dem geheimen Zweck, dem

es nötig
und Philosophische im Einklang.
fortzuschreiten.

, Nach diesem
Kanon ist auch die Differenz der Evangelien zu beurteilen. Jeder schrieb
entsprach. Wo
war, steht bei ihnen das Äussere und Innere, das Historische
Sonst aber steht das Philosophische
voran, das Historisehe steht in zweiter Linie. So gelingt es Origenes,
auf diese Weise die Einheit der heiligen Schrift zu retten, indem er
den Buchstaben preisgiebt und den Geist festhält.
Seinem Kanon getreu macht Origenes in der Auslegung denn auch
nirgends den Versuch, die Gegensätze zu verschleiern. Er giebt aus-
führlich die verschiedenen Berichte von der Tempelreinigung wieder
(X, 20 ff.) und stellt den Gegensatz der johanneischen Tradition zu der
synoptischen ohne Scheu an das Licht [(vgl. § 129, S. 194, 12 ff.). Die
verschiedenen Formen, in denen Jes. 40, 3 -|- Mal. 3,1 im Munde des
Täufers vorkommt, werden VI, 24 besprochen, c. 25 ff', das Verhältnis des
Täufers zu den Pharisäern erörtert, alles im Auschluss an Job. 1, 24 f. Zu
Job. 1,26 vergleicht er VI, 31 ff', das Selbstzeugnis des Johannes nach
den Synoptikern. Die Situation bei der Taufe wird zu Job. 1,29 ver-
glichen (VI, 50). Die Übersiedelung nach Kapernaum veranlasst ihn,
auch dazu die synoptischen Berichte zu vergleichen (X, 2). Über die
Vorgeschichte des Verrates stellt Origenes XXVIII, 13 wieder die Zeug-
nisse der Synoptiker mit denen des Johannes zusammen. Dass derartige
Synopsen nicht häufiger vorkommen, liegt an der Beschaffenheit des
vierten Evangeliums, bei dem verhältnismässig selten Anlass zu solcher
Vergleichung vorliegt. Anders bei Matthäus, bei dem Origenes in der
LXXXVI Einleitung.

Erklärung, vorhandenen Reste beweisen, jedesmal von den synop-


Avie die

tischen Parallelen ausgeht. Bei seinem Erklärungsprinzip konnte er


auch unbesorgt die Differenzen zum Ausdruck bringen, da es ihm nicht
schwer wurde, die ideelle Einheit der differierenden Berichte nach-
zuweisen.
Trotzdem hat Origenes die grammatisch -historische Interpretation
nicht vernachlässigt. Er var hinreichend philologisch interessiert, so-
dass er schon dadurch davor bewahrt wurde, diese Seite seiner Aufgabe
unberücksichtigt zu lassen. Inwiefern sich das in seinem Verhältnis
zu dem Bibeltexte zeigt, wird unten weiter zu erörtern sein (s. § 9).

Es zeigt sich aber auch in seiner Genauigkeit in archäologischen Dingen.


Er hat, wie er selbst angiebt (VI, 40; S. 149, 15 if.), eine Reise an die
Plätze gemacht, an denen sich die Geschichte Jesu und seiner Jünger
abspielte, um auf ihren Spuren den Hintergrund der heiligen Geschichte
kennen zu lernen. An Ort und Stelle hat er gehört, dass als Taufort
des Johannes Bethabara und nicht, wie fast alle Handschriften seiner
Zeit Job. 1, 28 lasen, ein Bethanien jenseits des Jordan in Betracht
komme. Es ist hier nicht zu fragen, ob Origenes recht hatte, wenn
er die Lesart einzelner Zeugen bevorzugte. Dass die beiden Syrer, so-
wohl der Sinaisyrer, wie auch der Curetonsche, die Lesart bieten, ist
gewiss kein schlechtes Zeichen für ihr Alter, und ich verstehe nicht,
wie man auf Grund dieses Thatbestandes Origenes willkürliche Ände-
rung des Textes vorwerfen konnte ^). Er kennt ferner die Distanzen;
denn er giebt an, dass der Weg von Bethanien bei Jerusalem bis zum
Jordan etwa 180 Stadien beträgt. Die Angabe stimmt genau, Avenn
Origenes den Weg von der Jordan-Furt über Jericho rechnete.
Im Anschluss an diese Textverderbnis, die Origenes Joh. 1, 28 fand, be-
spricht er andere Nameuverwechselungen, die er in dem Neuen Testamente
und in den LXX gefunden hatte. So meint er auf Grund seiner topogra-
phischen Studien, die wohl ebenfalls auf Autopsie beruhten, dass in der
Erzählung von den verhexten Schweinen (Matth. 8, 28 if. u. Par.) der
Ort in den Evangelien falsch angegeben sei. Die meisten Handschriften
nannten Gerasa, einzelne auch Gadara. Ersteres lag nach Origenes in
der römischen Provinz Arabien, hatte weder Meer noch Gestade und
konnte darum als Schauplatz für die Geschichte nicht in Betracht
kommen. Das trifft auf Gerasa (heute Es Dscherasch, an der Grenze
nach Osten gelegen) vollkommen zu. Gadara kennt er nur als judäische
Stadt, in deren Nähe sich berühmte Thermalquellen befänden. Das ist

1) Lagrange, Origene, la critique textuelle et la tradition topogr. in der Revue


bibl. IV (1895), p. 501 ss. V fl896), p. 87 ss.
. Litter argeschichtliches. LXXXVII
das heutigeMukes im Ostjordanland, zur Zeit des Origenes zu Judäa
gehörig Nach seiner Meinung konnte nur Gergesa in Betracht kommen,
').

eine alte Stadt am See von Tiberias, in deren Nähe sich die Küste in
einem Steilabsturz zum Meere hinabsenkt. Mit dieser Identifizierung
hat Origenes ohne Zweifel recht gehabt; ob die Namen stimmen, ist
fraglich. Es dass hier einige Verwirrung eingerissen ist, und
scheint,
heute ist man wieder geneigt, den von Origenes als Gergesa bezeichneten
Ort Gerasa zu nennen -).

Mit derselben Genauigkeit ist Origenes bei der Erläuterung, wo es


notwendig war, auf das Alte Testament zurückgegangen. Überall hat
man dabei Gelegenheit, die ausgebreitete Belesenheit des Mannes zu be-
wundern. Um den Ausdruck „Lamm Gottes'' zu Joh. 1, 29 zu erklären,
verbreitet er sich über die Opfer der Juden, zählt die Tiere auf, die
geopfert werden durften, und geht dann näher auf die Arten ein, bei
denen Lämmer als Opfertiere gebraucht wurden (VI, 51 f.). Um den
Gedanken einer Selbstaufopferung zum Zwecke einer Sühnung deutlich
zu machen, zieht er nicht nur das Alte Testament, sondern auch I Clem.
55, 1 heran (VI, 54). Er zählt bei Gelegenheit der Erklärung von
Joh. 4, 24 die Anthropomorphismen des Alten Testamentes auf (XIII, 22)
und sammelt an anderer
sjta'igeiv -. Stelle
Er sucht
geliums chronologische Anhaltspunkte zu gewinnen,
(XIII, 42) Belege für die Redensart
ferner aus den Angaben des Evan-
stellt zur Rekapitu-
lation die zusammengehörigen Punkte, wo es nötig ist, zusammen, wie
die einzelnen Zeugnisse, die Johannes von Christus ablegt (11, 35), und
sucht auf diese Weise mit allen Mitteln ein ausreichendes Verständnis
des erklärten Textes zu erzielen.
Aber dies ist nicht sein oberstes und letztes Ziel. Im Grunde geht
er,auch wo er das nicht ausdrücklich hervorhebt, auf die aus,
auf die Ermittelung des tieferen Sinnes, der allein wahrhafte Befriedigung
zu gewähren vermag. Diese spirituelle Interpretation pflegt er aus-
drücklich in Gegensatz zu der grammatischen zu setzen. Die Mittel sind
dieselben, wie sie Philo angewandt hat. Das Hauptmittel ist die Namen-
deutung. Da Name
nach der Überzeugung der Zeit eine geheimnis-
der
volle Kraft besitzt, so kommt es darauf an, vor allem den Sinn der
Namen festzustellen. Von der Übersetzung der Namen werden dann
die mystischen Interpretationen abgeleitet. So deutet er Joh. 11, 54 mit

1) Über seine Quellen u. Lage vgl Baedeker, Palästina u. Syi-ien» S. 185.


Kneucker in Schenkels Bibel -Lexikon II, S. 313 ff.

2) Vgl. [Cheyne], Art. Gerasenes, the Country of the in Black-Cbeyne'.s üictio-


nary of the Bible II, 1706 f. Vgl. auch Buhl, Geogi•. v. Palästina S. 243. Baedeker,
Palästina u. Syrien^ S. 282. Die Situation wird wohl nur hier plausibel.
LXXXVm
7(
Einleitung.

-
Hilfe der Übersetzung =
darauf, dass sich Jesus von den Juden abwendet und den Heiden
zukehrt. Ephraim ist der Bruder des Manasse; nach der Stadt Ephraim
und JJavaoor/ = ajro

seht er, so findet er mit Hilfe seiner Überset/Aingen den Sinn: Jesus
verläset das vergessene Volk und wendet sich der Fruchtbarkeit aus
den Heiden zu. „Und bis auf den heutigen Tag ist Jesus mit seineu
Jüngern nahe der Wüste in der Stadt, die Ephraim heisst; denn er ist bei der
„Fruchtbringenden". Und von der Geburt dieses Ephraim könnte unser
Herr, der ihn gezeugt hat, der die Frucht zumisst, der sich erniedrigt hat
und gehorsam geworden ist bis zum Tod, ja zum Tod am Kreuze, sagen:
Gott Hess mich wachsen in dem Lande meiner Demütigung" mit —
diesen Worten schliesst Origenes diesen Abschnitt (XXVllI, 24 Uns j.

mutet diese Wortklauberei freilich sehr fremdartig an. Aber es ist nicht
Spiegelfechterei, wenn Origenes in dieser Weise nach Stützen für seine
Interpretation sucht. Er will sie, vie Philo, davor bewahren, sich in
dem Gebiete der reinen Phantasien zu verlieren. Sie sind ihm der ob-
jektive Halt, oder auch das Gift, mit dem er sein philologisches Ge-
wissen zu beschwichtigen gewusst hat. AVas ihn zu seiner Methode
zwang, ist oben gezeigt worden. Aber es ist bezeichnend für ihn und
beweist aufs neue , dass man seine Allegoristik nicht ohne weiteres
Phantastik schelten darf, wenn wir beobachten, dass er auch hier nacli
Normen handelte, über deren Unzulässigkeit er sich nicht im klaren
sein konnte, so wenig seine 'Zeit darüber im klaren war.

9. I)er Bibeltext des Origenes.

Auf Frage nach dem von Origenes benutzten Bibeltext näher


die
einzugehen bin ich veranlasst, um mein Editionsprinzip zu rechtfertigen.
Ich habe den Grundsatz befolgt, die Lesart von bei Bibelcitaten nur
da zu verlassen, wo die Korruptel ganz augenscheinlich war. Im übrigen
habe ich mich begnügt, verdächtige Worte durch ein Kreuz anzuzeichnen
und im Apparat auf die wahrscheinlich richtige Lesart hinzuweisen. Damit
istim Grunde ein Verzicht auf die Möglichkeit, den Bibeltext des
Origenes noch überall sicher festzustellen, ausgesprochen. Diesen Ver-
zicht glaube ich begründen zu können').

1) Ich gebe in kurzer Zusammenfassung die hier gefundenen Resultate in einem


Aufsatze, den ich in der Zeitschr. f. d. neut. Wissenschaft 4 (1903), S. 67 fl'. veröffent-

licht habe. Die Aufsätze von Martin in der Rev. des quest. histor. 37 (1885), p. 1 ss.

und Koetschau Zeitschr. f. wiss. Theol. 43 (1900), S. 321 ff. sind mir bekannt, scheinen
mir aber die Probleme nicht zu lösen.
. Litterargeschichtliches. LXXXIX
Wir wissen, dass Origenes seine Werke nicht schrieb, sondern
diktierte LXXVII). Er war von seinen Stenographen so abhängig,
(s. o. S.
dass er nach seinem Überzug nach Caesarea zunächst die unterbrochenen
Arbeiten nicht wieder aufnahm, weil ihm die Stenographen noch nicht
zur Hand waren. Damit ist auch für den Johanneskommentar sicher
bezeugt, dass ihn Origenes diktiert hat, wie das aus manchen Eigentüm-
lichkeiten des Stiles auch noch zu schliessen wäre, wenn wir jenes
ausdrückliche Zeugnis nicht besässen. Hat aber Origenes diktiert, so
ist es durchaus unwahrscheinlich, dass er die grossen Citate aus dem
Alten und Neuen Testamente mit diktiert hat. Vielmehr darf man
annehmen, dass er das Ausschreiben der Citate, die er in seinem Diktat
irgendwie angegeben hatte, den Kalligraphen überliess, die ihm von
Ambrosius gehalten Avurden. Da diese Leute ständig für Origenes zu
waren sie in seine Arbeitsweise ebenso eingeschossen,
arbeiten hatten,
wie etwa heute die Setzer einer Zeitungsdruckerei in die Arbeitsweise
eines Redakteurs. Das ist nicht reine Vermutung, obgleich es als solche
schon an sich Wahrscheinlichkeit genug hätte, sondern lässt sich auch
aus einzelnen Beobachtungen noch nachweisen^).
Zu Joh. 4, 32 (, macht Origenes eine längere
34, S. 259, 25 ff.)

Anmerkung zum Beweise, Menschen und


dass auch der Messias wie
Engel der Speise bedürfe. Jesus nimmt seine Speise von Gott. Daran
knüpft Origenes die Bemerkung: „Es ist aber nicht unpassend, wenn
man sagte, dass auch der heilige Geist ernährt werde. Das Wort
der heiligen Schrift, das uns diesen Gedanken eingiebt, ist
aufzusuchen. Das ganze Geheimnis der Berufung und Gnadenwahl
sind die Speisen in dem grossen Abendmahl. ,Ein Mensch, heisst es
ja (Luk. 14, 16f. und Matth. 22,3), machte ein grosses Mahl, und zur
Stunde des Mahles sandte er hin, um die Geladenen zu rufen.' Und
es sind aus den Evangelien die Gleichnisse von den Mahl-
zeiten zu sammeln! Aber auch durch Jesaias sind Verheissungen
vom Essen und Trinken vorhanden, wenn er sagt: Siehe, meine Sklaven
essen usw. (65, 13)." Diese Stelle ist m. E. von höchster Wichtigkeit
für die Beurteilung der Frage, ob Origenes bei seinen Diktaten den
Stenographen auch den Bibeltext mit diktierte oder nicht. Die gesperrten
Sätze geben den Schlüssel. Wir haben in diesen Sätzen den Rest des
Stenogrammes und können uns danach ein Bild machen, in welcher
Weise Origenes zu diktieren pflegte. Er hatte die Behauptung auf-

2) Den Text des Alten Testamentes lasse ich hier bei Seite, weil wir erst eine
genügende Ausgabe der LXX haben müssen, ehe wir die Probleme klar zu erkennen
vermögen.
Origenes IV. q
XC Einleitung.

gestellt, dass auch der heilige Geist der Nahrung bedürfe. Nach seiner
Gewohnheit, jede derartige Behauptung mit einer Bibelstelle zu belegen,
will er auch hier eine solche anführen. Sie ist ihm nicht präsent, und
so verspart er die Einfügung auf später, wenn sie aufgesucht ist. Es
liegt auf der Hand, dass dieser Wortlaut nicht für die Öffentlichkeit
bestimmt war. Ein solches Rätselspiel mit dem Leser zu treiben, lag
weder in der Art noch im Interesse des Origenes. Er geht nun weiter
und findet in den Gleichnissen vom Abendmahl einen Hinweis auf die
Berufung und Gnadenwahl. Er scheint hier wörtlich zu citieren. Aber
es ist nur Schein. So wie die Worte des Citates dastehen, hat sie
Origenes, der im allgemeinen bei seinen Citaten sehr sorgfältig ist, sichei

&- - -\^.
nicht veröffentlichen wollen. Zur leichteren Übersicht stelle ich die
Texte nebeneinander:

Origenes. Luk. 14, 16 f. Matth. 22, 2 f.

- \
...

.
]
- !

-
^]
?].\
Man sieht sofort, dass Origenes hier willkürlich aus Luk. und Matth.
einen Mischtext zurechtgemacht hat. Der Vorwurf scheint daher berech-
tigt, dass Origenes vor völlig willkürlichem, rein gedächtnismässigem
Citieren nicht zurückgeschreckt ist. Auch hier giebt der folgende Satz die
Lösung. Das gedächtnismässige Citat sollte nur für den Schreiber, der
das Stenogramm in die gewöhnliche Buchschrift übertrug, einen Anhalts-
punkt bieten. Der nächste Satz war überhaupt nicht bestimmt, in die
Reinschrift aufgenommen zu werden. Er enthält vielmehr die Anweisung
an den Abschreiber, in den Evangelien die in Betracht kommenden
Stellen aufzusuchen und durch sie das nur dem Sinne nach richtige
Citat zu ersetzen.

',>
?.<
Ein analoger Fall ist XXVIII, 13, S. 404, 19

?] »'£
6 - &,
Origenes untersucht die Frage, ob Bileam ein Prophet war. Es heisst:
fif.

«
.
. sind so jedenfalls nicht beabsichtigt.
nur den Anfang des Citates (Num. 28, 7) markieren, das
Die Worte
Origenes wollte damit
dann der Kopist
fortsetzen sollte. Der hat sich aber hier die Sache leicht gemacht und
das verräterische samt dem ebenso verräterischen
. Litterargeschichtliches. XCI

^^ in seine Reinschrift aufgenommen. Dadurch, dass der Kopist an


diesen Stellen säumig war und ganz mechanisch sein Stenogramm über-
trug, ist es uns möglich, die Arbeit des Origenes in ihrem Entstehen
zu belauschen und dadurch zu einem sicheren Urteil über die Citier-
methode zu gelangen. ,

Es ergiebt sich nämlich, dass zum mindesten alle umfangreicheren


Citate durchaus keine Gewähr bieten, dass sie uns wirklich den Text,
den Origenes zu benutzen pflegte, bieten. Sie sind von den Kopisten
eingesetzt und können uns daher weiter nichts lehren, als das: welche
Art Texttypen zu jener Zeit in Alexandria und Caesarea in Gebrauch
gewesen sind. Es ist zu vermuten, dass es die kirchlichen Texte waren,
und insofern ist das Resultat dennoch von nicht geringer Tragweite.
Denn auch diese Erkenntnis ist wertvoll, wenn sie uns eine Möglichkeit
an die Hand giebt, gewisse Textformen zeitlich und örtlich zu bestim-
men, Aber wichtiger ist es, festzustellen, welche Texte Origenes für
zuverlässig angesehen hat. Wenn er auch an der vielerörterten Stelle
(in Matth. XV, 44) von den verzweifelten Schwierigkeiten redet, bei

der ungeheuren Menge von Differenzen einen einheitlichen und zuver-


lässigen Text des Neuen Testamentes noch zu gewinnen, so kann es
doch keinem Zweifel unterliegen, dass er für sich wenigstens zu einem
Urteil in dieser Frage gekommen war und sich einem bestimmten
Texte angeschlossen hat.
Damit ist die schon mehrfach
die Thatsache ausreichend erklärt,
erörtertworden ist und auf die besonders Koetschau in dem o. (S. LXXX VIII,
Anm. 1) genannten Aufsatz grosses Gewicht gelegt hat, dass die Citate
ein auffallendes Hin- und Herschwanken zeigen. Es war wohl die
schlechteste Auskunft, auf die man überhaupt verfallen konnte, wenn
man annahm, dass Origenes sich bei seinen Citaten an keine Textform
gebunden habe, sondern wahllos bald der und bald der Autorität gefolgt
sei. Das würde nichts anderes sein, als wenn heute ein Theologe, der
wissenschaftliche Exegese treibt, in einer und derselben Arbeit das
Neue Testament bald nach der Ausgabe von Griesbach, bald nach der
von Lachmann, bald nach Tischendorf und Westcott-Hort citierte.
Hält man Origenes für einen wirklich wissenschaftlich gebildeten Mann,
so darf man ihm eine solche Kritiklosigkeit nicht zutrauen. Und dass
er wusste, worum es sich handelte, hat er mit der Hexapla bewiesen,
einem Werke, das der Philologie aller Zeiten zu unsterblichem Ruhme
gereichen würde. Nicht minder verkehrt ist eine andere Auskunft.
Martin hat nachzuweisen versucht '), dass die wichtigsten Zeugen für den

1) In dem o. genannten Aufsatz Revue des quest. bdst. 1885, 1 ss.


G*
XCII Einleitung.

Text des Neuen Testamentes, BkAC, nach den Werken des Origenes
rezensiert seien. Den Nachweis dafür zu erbringen, ist Martin nicht
gelungen, und der schöne Fund von v. d. Goltz ^) hat gezeigt, dass es
derartige Rezensionen allerdings gab, dass sie aber anders aussahen, als
Martin sich das vorstellte.

So bleibt für Origenes nichts anderes übrig, als die Citate zu sichten.
Den zuverlässigsten Wegweiser bildet die Exegese. Worte, die durch
die
in

,
(S.

. &
Exegese sicher gestellt sind, gehören in den Text, wenn sie auch
dem vorausgehenden Citat fehlen. I Job. 3, 8 10 wird XX, 13

.
&, , - . ,
'
343, 12) in dieser

^,
Form citiert:

7^
6

^ -,
Die Varianten zu diesem Text sind unbedeutend bis auf die am Schluss.
' .
Die Worte fehlen jetzt, soweit bekannt ist, in den
griechischen Zeugen, die statt ihrer haben.
Dagegen liest das Speculum: qui non est justus; ebenso notiert Thomas
von Harkel am Rande, und die sahidische Version setzt denselben Text
voraus. Da ihn auch Cyprian und Lucifer bieten, so ist damit seine
Verbreitung im Abendlande bezeugt, wie durch Thomas sein Vorhanden-
sein in Ägypten. Dieser altertümliche und aus den griechischen Hand-
schriften völlig verdrängte Text ist trotzdem nicht der des Origenes.
Im Folgenden geht Origenes ausführlich auf den Inhalt der Stelle ein
-
.
und erörtert weitläufig den Begriff

jemand
und
Er begegnet aus Anlass dieser Stelle der Vorstellung, als ob
Kind des Teufels und Gottes sein könne, jenes
gleichzeitig ein
soferne er Böses, sofeme er Gutes thue. Denn es heisse bei
dieses
Johannes: wer aus Gott geboren sei, thue keine Sünde. Es heisse
nicht: jeder^ der aus
wer Sünde

V. 10 las:
thut,

^.
dem Teufel stammt,
stammt aus dem Teufel.
entspricht also kein
Daraus ergiebt
thut nichts Gerechtes; sondern:
Dem

sich aber,
--
dass Origenes
-, d.h.
dass er der Lesart der Mehrzahl der Handschriften folgte. Immerhin
könnte man an dieser Stelle die Schlussfolgerung nicht für richtig
ansehen. Denn Origenes citiert I Job. 3, 10 nicht ausdrücklich, und die

2) Eine textkrit. Arbeit des 10. bezw. 6. Jahrh, Texte u. Unters. XVII, 4 (1899).
. Litterargeschichtliches. XCIII

Form, die sich aus S. 345, 15 erschliessen lässt, könnte eine Analogie-
bildung sein. Da Origenes nur sagt, dass Johannes sich so nicht
ausdrücke, könnte auch für die Lesart Raum

&,• - ..
sein.

Bei einem andern Citat ist Sache zu noch grösserer Evidenz


die
zu erheben.

^
in der Form
I, 4
citiert:
(S. 9,

{
10 f.)

,
und XIII, 6 (S. 230, 34 ff.) wird I Kor. 2, 12 f.
^),
^-
:
findet sich S. 201, 12 in der
* Form:
Dieselbe Stelle
^,

& ^
Die Form ist in
den Handschriften des Neuen Testamentes m. W. Den-

-
nicht bezeugt.
noch las Origenes so. Denn S. 201, 14 f. paraphrasiert Origenes den

.
Text mit diesen Worten:

, mit dem zweiten umschrieben.


. Mit dem ersten Satz
Daher war de orat.
ist

(II, 298, 15 K.) das überlieferte wohl nicht in zu ändern,


wenn es auch der Schreiber, seiner Accentuation nach zu urteilen, nicht
anders aufgefasst haben wird.

S.

D
Die Stelle Matth. 21, 3 wird in grösserem Zusammenhang (V.
192, 16 so angeführt:

bezugt, der liest,


iyu. Diese
'
Form
und dem Athiopen.
ist
;
griechisch nur von
Auch Euseb hat
1 — 9)

.] .
gelegentlich diese Form. Origenes setzt in einer Paraphrase S. 198, 25
In einem zweiten wörtlichen Citat steht S. 200, 10
Da auch im Matthäuskommentar die Worte in der
Form xal angeführt werden (XVI, 16 [IV, 48, 22
Lommatzsch]), so wird man diese Form wohl als die des Origenes an-
Dann ist S. 200, 10 das und, { )
]
sehen dürfen. was nach
leicht geschehen konnte, ausgefallen.

das Wort

,
Matth.

statt
5, 43 f. in der

^ . -
Aus der Bergpredigt wird S. 344, 3 ff. und gleichlautend 349, 5 ff.
&'
Form
. angeführt:

Keine griechische Handschrift scheint


singulär.
Bei dieser Form ist

es zu stützen. Nur der Armenier bietet ebenfalls den Imperativ des


Aorist {sirecex statt sirex). Da der Armenier in viel grösserem Umfange,
als es der Apparat von Tregelles und Tischendorf, ja selbst als es die

wertvollen Erörterungen von Merx ^) ahnen lassen, mit den Zeugen, die
wir als „abendländisch" anzusehen gewohnt sind, übereinstimmt, so wird

1) A. Merx, Die vier Evangelien nach ihrem ältesten Texte II, 1 (1902).
XCIV Einleitung.

man wohl auch an dieser Stelle auf die Spur einer im übrigen verloren
gegangenen Überlieferung schliessen dürfen. Auch hier las Origenes

^
anders. In einem auf die zuerst citierte Stelle folgenden Excerpt führt
er die Worte entsprechend den griechischen Zeugen an:
(S. 344, 7). Ebenso steht Contra Geis. VIII, 35 (II, 251, 4 K.).
Die angeführten Fälle mögen hier genügen. Sie scheinen mir schon
/
ausreichend zu sein zum Beweise dafür, dass die Differenzen in den
Citaten nicht auf dem herkömmlichen Wege erklärt werden dürfen,
sondern begriffen werden müssen aus der Überlieferuugsgeschichte des
Urtextes der Schriften. Die Citate müssen daher gesichtet werden, und
für die Feststellung dessen, was Origenes selbst für einen Text benutzt
hat, müssen in erster Linie die Paraphrasen, Anspielungen und vor allem
die Exegesen herangezogen werden. Alle umfangreicheren Citate sind
als Eigentum der von den Kopisten benutzten Handschriften anzusehen,
ohne Garantie, dass diese Texte sich mit denen des Origenes deckten.
Dabei ergiebt sich schon aus dem oben Bemerkten, dass an zahlreichen
Stellen diese HSS teils von den „abendländischen'" Zeugen gebotene,
teils singulare Lesarten aufwiesen, während der Text des Origenes selbst den

rezensierten Handschriften entsprach, deren Zeugen für uns die ehr-


würdigen Codices, wie B, i? oder A^, sind. Ich kann diese Ergebnisse
hier nicht eingehend begründen, wenn nicht diese Einleitung wieder zu
einem Buche werden soll, sondern muss mich begnügen, das noch an
einigen Beispielen deutlich -zu machen. Ich darf für weiteres auf den
Apparat verweisen, wo ich in allen wichtigen Fällen die Überlieferung
registriert habe.
Luk. — 4 wird
21, 1 S. 306, 13 ff. mit folgenden Varianten angeführt:
= Syr. Cur.
V. 1. £tg

e Syr. Pesch.
st.

^/ =Bi5DLX 1.33.69.

= S Boh. Arm.
2.

xal
om.
(vor
om. =
) om. = BxLQX
D Syr.
KM .
Cur. Pesch. Aeth.
Sin.
i Syr.
33. c.
/f.
Hcl.text Aeth.

= BxQLX Vulg. Syr. 33. Cur. Pesch. Sin. Boh.


3. = EGH . Syr. Hcl.
1 al.

4.

€ ^^=Bi!iO

= 'Bi<OQLX
= ADQPEGH
33. 69.
al. Latt. verss.

Mark. 41—44 findet sich S. 306, 19 mit diesen \^arianten:


\ =1.
12, ff.

V. 41. 69. Syr. Sin. Hcl.™& Arm.


= ^1
(statt
al.

6 ) singulär.
V. 41.
42.
43.
£
-
shsv == Bsi ADLJ
=

69-.
= DLatt. Boh.
KU
.

33.
Lifcterargeschichtliches.

a.
Sah.
k verss.
XCV

j) = . b. ff.g- i.

^'^a/£2;=BADLzl33.
S. 308, 9 ff. paraphrasiert; an der zweiten
Dieselbe Stelle findet sich
Stellewerden wir also den Text, den Origenes vor sich hatte, zu finden
vermuten dürfen. Ich stelle die Abweichungen einander gegenüber, links
die Paraphrase, rechts das genaue Citat.
V. 41. 9^?==*
(also )= • = rell.

6
Codd.

Codd.
et verss.
(also
et verss.
)
omnes

omnes
= om.

/32 = Codd.
[=
43. ^6V6i
=
Xl.69.MEPGHrell.
et verss.

1. 69 (?) om. ]
Diese Zusammenstellung zeigt, dass gerade die Singularitäten der
Schreibercitate schwinden, sobald man den Text, den Origenes benutzte,
zu rekonstruieren versucht.
Joh. 7, 40 ff. ist auf S. 317, 16 ff. angeführt.
V. 41. ^= 1. 69. b. c. f.

OL oh = BTLX 1. 33. Yulg. Arm.


= BTL
42.

46.
43. 7]
ov/
singulär.
cii'ö-po9jroc = Bii^TLX 33. Boh. Sah.
Rom. 1, Iff. wird zweimal citiert; einmal S. 64, 13 ff., das andere
Mal S. 304, 17 ff
Die einzige Variante von Belang, die sich zu den Versen zu finden
scheint, ist die auch von Origenes gebotene Stellung in
1, 1, die Origenes mit It. Arm. teilt. Im übrigen stimmt der Text

'
mit dem der andern Zeugen.
Zwei Stücke aus der Apokalypse mögen hier noch zum Schlüsse
stehen. Es sind c. 7, 2 —5 und 14, 1—15, die beide I, 1 ausge-
schrieben sind.
7, 2 = AxC 6. 7. 14. 38 al.

= iiC rell.

singulär.
3 ^ singulär.
^^ = 1. 7. 14. PQ. 91. It. Aeth. Syr.
^ = 38 rell.
XCVI Einleitung.

{) = AxC= . .
7, 3
4
5 ^ singulär.
1.

38. 91.

-
Ein Teil desselben Stückes wird unmittelbar nachher nochmals an-
geführt (S. 4, 15 ff.). Ich stelle die Differenzen wieder nebeneinander;
links das zweite, rechts das erste Citat:
S. 4, 15 ff. S. 3, 12 ff
j

V. 3 mit allen Zeugen. >

jr]v singulär.
4 EOfpQayiO = 6. 7. 14. Q.
Die zweite Stelle (14, 1 — 5) zeigt folgende Besonderheiten:
V. 1 doov = ii 1. 6. 38. P. 91. 95.
AsC 6. 7. 14. 38. Q. 95.
= 1. 38. Q. 95.
al vor singulär.
== AiiC 6. 14. 38. Q. 91. 95. Verss.

^
2 = AxC 6. 7. 14. 38. Q. 91. 95. Vulg. Boh. Svr.
3 ojq om. vor = . 6. 14. 38. Q. 91. Boh. Arm. Aeth. Syr.
= AxC 6. 7. 38. 91.
~

4 = 7. Q.
ohne vjio = AiiC Vulg. Boh. Arm. Aeth.
5 '-
=
nach = AiiC 1.
1 .'P. 95.
91. 95. A^ulg. Arm. Syr.
si 1. 6. 7. 14. 38. Q. 91. 95. Verss.
Aus diesen wenigen Zusammenstellungen, die hier genügen mögen,
ergiebt sich, dass die ausführlichen Citate keinen klaren Typus repräsen-
tieren, sondern das Bild einer ziemlich weitgehenden Freiheit bieten. Man sei
dem gegenüber nicht gleich bei der Hand mit der Ausrede von will-
kürlicher Änderung. Fehler sind bei dem Ausschreiben der Citate ebenso
gewiss vorgekommen, als die Kopisten ältester und neuerer Zeit nicht
irrtumslos waren. Aber man hat keinen Anlass, ihnen zu misstrauen.
Die Citate sind sicher ebenso zuverlässig, wie etwa in einem Druck
unserer Tage. Was also aus diesen Texten zu lernen ist, führt uns in
eine Epoche der Textgeschichte, an der sich zwei Perioden scheiden:
eine recht willkürliche Überlieferung, die ebenso Reste der ältesten
Periode wie die Keime der zukünftigen in sich barg, und anderseits
die Rezensionen, die sich bemühten, in das Chaos Ordnung zu bringen.
Von den letzteren macht Origenes offenbar Gebrauch. Denn w^ie oben
gezeigt wurde, vermeidet er die Singularitäten und stellt sich auf die
Seite der Rezension, die uns in den Textzeugen des 4. Jahrh. noch
handschriftlich erhalten ist.

An einzelnen Stellen hat Origenes die Differenzen der Handschriften,


die ihm wichtig schienen, notiert. Hebr. 2, 9 wird S. 45, 19 so citiert:
. Litterargescbichtliches. XCVII

Origenes
& für
&.
Diese Lesart scheint
angesehen zu haben, obwohl sie sich nur in
die richtige
einer griechischen Handschrift zu finden scheint. Doch bieten die Lesart
auch syrische Handschriften und zwar, wie eine Note in Lond. Mus. Br.
Add. Syr. 12137 bemerkt (vgl. Tregelles z. d. St.), die Handschriften
der Nestorianer ^).

^
Die Variante 'zu der Stelle ist von Origenes mit
den Worten eingeführt worden:
-^.
xlol
Die letztere Lesart wird nun von der
'^
überwiegenden Menge der Zeugen geboten: BxACD rel. Vulg. Syr.
Hcl. Boh. Arm. Aeth. Dass man aus dogmatischen Gründen an der

haft sein, dass die


Denkens
Form
repräsentiert, wie die in
&
Stelle geändert hat, liegt auf der Hand. Ebensowenig kann es zweifel-

Anm.
die spätere Stufe des theologischen
1 angeführte eutychianische Les-
art die späteste Stufe. Origenes fand die Korrektur erst in einigen
Handschriften. Der Befund der Handschriften zeigt, wie rasch sich die
Änderung durchgesetzt hat und wie vollkommen ihre Durchsetzung ge-
lang. Für die Beurteilung des Schicksals ähnlicher Korrekturen ist
daher diese Stelle nicht ohne Belang.

^ »)^- Origenes citiert die Stelle

(
später nochmals S. 412, 18 in der

(wohl . ) ^^,
-
Form:

*^.
1.

Hier ist also die schon vorangestellt, die andere


Lesart
ist

S.
-
^
an die zweite Stelle gesetzt. Wie Origenes später über die Lesart
dachte, beweist endlich eine Anspielung auf die Stelle
474, 13, vvv ovv,

fassung der ersten Stelle in B.


etwa zwanzig Jahre
für die Textgeschichte
7/

mitten inne.
des
I und der
Sollten
•. letzten in B.
diese Jahre
Neuen Testamentes bedeutungsvoll
-
Zwischen der Ab-
XXXII
von 217
liegen
— 237
ge-
wesen sein?

^
notiert Origenes:
&< .
Die Differenz der Handschriften wird endlich auch bei den geo-
graphischen Angaben, die o. besprochen sind, erwähnt. Zu Job. \, 28

Lesart auch früher nicht anders gelautet zu haben scheine,


lich, dass diese

da auch Herakleon nichts anderes biete. Mit dem scheint Ori-


genes indessen anzudeuten, dass er auch noch andere Lesarten kenne.
'
Er bemerkt ausdrück-

1) Die Eutychianer lesen &, aber in der auffallenden Form i-»^|oci


.\.^ >c^ >.aT\-> y °Nm nj, \js IulA „denn Gott selbst nahm in seiner Güte
für alle Menschen den Tod auf sich". Diese Lesart bieten jetzt die Drucke.
XCVIII

Wenn
und dafür
es nicht
er

ihrem Rechte verholfen.


heute so lesen,
' ist
Einleitung.

nach seiner Kenntnis der Ortliehkeiten diese Lesart verwirft,


einsetzt, so hat er damit vielleicht, trotzdem er
ausdrücklich bemerkt, einer verschollenen Lesart wieder zu
Dass eine Menge von jüngeren Handschriften
dafür keine Instanz. Denn bei ihnen wird wohl die
Autorität des Origenes die Aufnahme der Lesart veranlasst haben. Wohl
aber beweisen die von Origenes
beiden ältesten Syrer, die schwerlich
beeinflusst sind, auch früher nicht
dass
beiden Zeugen stimmt genau der Armenier überein,
Mit diesen
die Lesart
der vie Syr. Sin.
Cur. Bethabra liest. Diese Form des Namens findet sich auch in dem
armenischen Onomasticum mit den Übersetzungen

Glosse darauf hinzuweisen, dass


nicht angehört.
]. [
sie dem alten Bestände des Onomasticum
Im Zusammenhang damit notiert Origenes die Variante
Doch
fehlte.

]
scheint die Stellung der

zu Matth. 8, 28. Mark. 5, 1. Luk. 8, 26. Die Handschriften bieten jetzt


folgendes Bild:

'.'.] 7] Matth.

Hcl.*^t Sin. Syr.


8, 28.
I
Mark. 5, 1.

Bii*D. Latt.
XaLJGr,
Luk.

Latt. Syr. Hcl^^s.


8,

BDJ
26.
Lat.

X^EKSUV 1.33.U.Syr.Sin.Hcl°^g. i?Li 1. 33.


Boh. Arm. Aeth. Goth. Boh. Arm. Aeth. gyr hier.
Boh. Arm. Aeth.
LX 1 C^ AC 69. AGJGr. 69.
1. mg. E.FGHKMSV Syr. EFGHKUV Syr.

b.

).
c.

Hcl.ing
d. ff.

(Sah.
(D?)
gi.h.

i5*
- dVulg
l. Syr.
Pesch. Hclt^t. Goth. Sin. Cur. Pesch. Hcl*^*.

'6:(^>
Goth.

Latt. Sah.
S^C^PLX
1. 33. Boh. Arm. Aeth.
Syr. HcL^g X^AREHK
Gerusenorum Syr.Hcl.™s MSUVrj Syr. Sin.
Cur. Pesch. Hch Goth.
69.
Ziehtman die wertlosen Differenzen ab, so bleiben drei Formen
des Namens bestehen, die bei Markus und Lukas am reinsten zum Aus-
druck kommen: Gerasa, Gergesa, Gadara. Auf diese drei lässt sich
auch die buntscheckige Liste bei Matthäus reduzieren. Diese drei Formen
rezensiert auch Origenes VI, 41.
Stadt in Arabien liege und keinen
schriften ( )
Gerasa hält er für falsch, weil die
Abhang besitze. In einzelnen
fand er Gadara, Avas ebenfalls nicht passe.
Dort seien Bäder, aber kein Abhang, der zu einem See hinführe. Viel-
Ab-
. Litterargeschichtliches. XCIX
mehr müsse Gergesa gemeint sein. Das liege am See von Tiberias. und
'larauf passe die ganze Situation. Er sagt nichts davon, dass er diesen
Xamen in Handschriften gefunden habe, und man hat daraus geschlossen,
dass Origenes diesen Namen willkürlich eingesetzt habe. Ob das zu-
trifft, ist sehr fraglich. Nach seinen Worten zu urteilen, war die ver-
breitetste Form Gerasa, seltener Dass sich Gergesa
fand sich Gadara.
gar nicht fand, ist Vielmehr scheint das
daraus nicht zu schliesen.
Zeugnis des Sinaisyrers, der bei Matth. und Luk. Gadara, bei Mark.
Gergesa bietet, zu beweisen, das auch diese Lesart älter ist, als Origenes.
Von einer eigenmächtigen Änderung des Origenes, von der noch Merx ^)
. d. St. redet, ist dann keine Rede. Ob Origenes sachlich recht hatte,
wenn er die Lesart Gergesa bevorzugte, ist freilich eine andere Frage,
die hier nicht zu erörtern ist.

Diese Erörterung ist darum wichtig, weil sie uns zeigt, dass in
solchen Dingen die älteste Rezension des Textes offenbar nichts geändert
hat. Die Minuskeln zeigen, dass eine grössere Gleichmässigkeit in der
Gestaltung der Texte erst spät und wohl infolge des Einflusses des Ori-
genes herbeigeführt worden ist. Den Grund kann man noch ahnen.
Dem ältesten Rezensenten wird wohl die theologische Seite wichtiger

statt .
und interessanter erschienen sein,
In Fragment 4S wird zu Job.
als die

3,
archäologisch -topographische.
34 die Variante erwähnt
Sie findet sich in einer Handschrift bei Tregelles.
Bei der Beurteilung der Frage, welchen Texten Origenes gefolgt
ist, hat man darauf zu achten, dass er an zahlreichen Stellen nicht den

zu seiner Zeit in Gebrauch befindlichen Exemplaren seine Worte ent-


nahm, sondern Sprüche, die als, gangbare Münze kursierten, in einer
selbständigen,häufig recht altertümlichen Form gebrauchte. Welche
Quellen er für solche Citate hatte, wird sich schwerlich noch mit Sicher-
heit ausmachen lassen. An Spruchsammlungen zu kirchlichem Gebrauch
zu denken, liegt nahe. Aber wer hier ein begründetes urteil abgeben
will, müsste bestimmte Citatgruppen erst durch die ältere Litteratur ver-
folgen, um so die Verbindung einzelner Sätze und die Ausprägung ge-
wisser Formen nachweisen zu können. Um eine derartige Arbeit zu
erleichtern, stelle ich die wichtigsten Stellen, deren Text irgendwelche

' .-,
Besonderheiten

.
bietet, zusammen.
Matth. 5, 28 (S. 356, 14): " --
Ebenso Contr. Geis.
, 44. in Matth. Series lat. 21. Ähnlich Clemens Strom. III, 14, 94.

1) Merx, D. vier Evangelien nach ihrem ältesten Teste II, 1, S. 145 ff. Dort
findet sich auch die Überlieferung übersichtlich zusammengestellt.
-
Q

^
IV, 18, 114. u.

Merx, D. vier Evangelien


ö. Justin, Apol. I, 15:

" , 1,
Einleitung.

S. 92.
.,]
og av

]
yvvaiXL
&. Vgl.

lich
Matth.

weichend

.
ebenso

.
10,

ib.
(nur
38

Xll, 22:
,
(S.

•?]7;])
480, 15):

.
Comm.

- ^
in Matth.

Ahnlich Clemens
XV,

.,
,
&. 22.

Exe. e
Wört-
Etwas ab-

Theod. 42

^
cipulus

14, 27:
(so
Iren.
mens

Boh.)
63,
bieten übereinstimmend:

+
,
esse
,

(so
3,

non

D)
5: Qui
potest.
tollit crucem suam

. - Damit

&7].
et

Die Handschriften und Übersetzungen


sequitur me, dis-

ist zu vgl. Luk.

. &'^
Matth. 12, 31 Mark. 29 408, 20 ff.):

)
3, (S.

^(>'
die in

. ^,
, -
tessaron
'
) -
gebildet.
Aus Matth. und Mark, gemischt, mit Besonderheiten,
keinem der beiden Texte stehen.
S. 65, 13 in der Form:
Vielleicht nach Tatians Dia-
" '?]

] .,
. &., , &--
ganz

;
)
fest.

Matth.

Matth.
Der Schluss

16,

25,
26

29
(S.

(S.

S. 441, 7 in
S.

313,

436,
314, 10 in dieser

24):

der
6):
Form
Die Form

- ^.
('
&
Form:

steht
("Oc>

also

^^]
Origenes nicht

Matth. 26, 33 (S. 434, 10. 459, 32):

und Mark.
,14, 29.
Ist eine Mischform aus Matth.

Matth. 26, 39
' ' (S. 263, 29):
^, . Mischform
aus Matth. und Mark. 14, 29.

6.
Luk.
Vgl.
3, 22 (S. 37, 7):
dazu die Erörterung von Usener,
' ,
Religionsgesch. Unters. I,

1. 40 ff.
Luk.
Dieselbe
6, 21
Form findet
Rom. 6, 5 (S. 91,
(S. 331, 17):
.

sich im
.
Litterargeschichtliches.

.^
Syr. Sin.
ol
Arm. Aeth.
vvp,

?]-
Cl

^
5):
Damit ist zusammenzu-
stellen in Matth. XIII, 9:

rj]
; . in Job. XX, 2 (S. 361, 27):
Diese Anspielungen führen
-
-
^
, & ?^ .
auf folgende, handschriftlich nicht mehr nachweisbare Form des Wortes:

{&•?).
'
, & &] .-
Rom. 16, 25 f. [+ II Tim. 1, 10?] (S. 111, 24):

Einen Teil citiert Origenes C. Geis. 111, 61:

-.
Umschrieben

von
in

.
Job. XIII, 16

.
(S.

Vgl. endlich C. Gels.


241,

4.
1):

Der Zusatz
folgt bei Origenes so beharrlich auf das
Vorangehende, dass man nur annehmen darf, er habe diese Form des
Gitates, wenn nicht in seinen Handschriften gefunden, so doch aus irgend
Vgl. ,
,
46 (S. 273, 7):

einer Quelle, etwa einer Spruchsammlung, entnommen. Dass die Worte


jetzt nur II Tim. 1, 10 stehen, ist noch kein Beweis dafür, dass sie nicht
in alter Zeit auch Rom. 16, 26 standen. Handschriftlich bezeugt sind
sie an dieser Stelle nicht, und Clemens ., Strom. V, 10, 64 citiert in
der gewöhnlichen Form.
Die Form der Gitate ausführlicher zu erörtern, würde hier viel zu
weit führen. Festzuhalten ist folgendes: wo Origenes ein Gitat als wört-
venig Ausnahmen auch genau citiert. Häufig

;
liches kennzeichnet, ist mit
ist

ist

II,

XX, 12
12 S. 67, 19

Auskunft.
S.

. •
342, 5:
Bei wörtlichen Gitaten aus den Psalmen
die Schriftstelle angegeben.
gewöhnlich auch die Zahl des Psabnes zugefügt. Schriften, die nicht
kirchlich anerkannt sind, werden in besonderer Weise eingeführt.

über die
So
-'
andern Gitate giebt der Index
CII Einleitung,

10. Herakleon und seine iioten zum Johaunesevangelium.


Wie es scheint, hat Ambrosius ausdrücklich verlangt, dass Origene
bei seiner Auslegung die Gnostiker nicht nur allgemein berücksichtige,
sondern speziell widerlege. So erklärt es sich, dass Origenes seiner
Exegese der einzelnen Verse jedesmal einen Anhang beigefügt hat, in
dem er die Auslegung des Herakleon anführt und mit kritischen Glossen
versieht. Dieser Auftrag hat uns einen unschätzbaren Bestandteil der
gnostischen Litteratur gerettet; ohne die Fragmente des Herakleon
wüssten wir kaum, wie die Exegese beschaffen war, die in den grossen
gnostischen Schulen betrieben wurde. Ich lasse hier zunächst die Liste
der Fragmente folgen.

, 14(S. 70, 3)zuJoh.t 3. XIII, 28 8. 252, 33) zu Joh. 4, 26.


II,21(S. 77,22)zuJoh.l, 4. XIII, 31 8.255, 12)zuJoh.4,28.
VI, 3(S. 109, l)zuJoh.l,18. XIII, 32 8.257, 9) zu Joh. 4, 31.
VI, 15(8.125,13) zu Job. 1,21. XIII, 34 8.260. 12) zu Joh. 4, 32.
VI, 20 f.
VI, 23 (S. 134,
(S. 128, 31)

2)
VI, 30(8.139,30) zu Job. 1,26.
zu Joh. 1,

zu Joh. 1,25.
23.
,
XIII, 35 8.260, 16) zu Joh. 4, 33.
38 8.263, 14) zu Joh. 4, 34.
XIII, 41 8.267, 5) zu Joh. 4, 35.

VI,39(S.147, 13)zuJoh.l,26f. XIII, 44 8.270,27)zuJoh.4,36.


VI, 40 (8. 149, 14) zu Joh. 1,28. XIII, 46 S.272, 4)zuJoh.4,36.
VI, 60(8.168,28) zu Joh. 1,29. XHI,49 8.276. 18) zu Joh. 4, 37.
X, 11 (8. 180, 18) zu Joh. 2, 12. XIII, 50 S.278,33)zuJoh.4,38.
X, 19
X, 33
X, 34 (8.
(8. 190, 30)

(S. 206, 25)


zu Joh. 2, 13.
zu Joh. 2, 13—15.
208, 23) zu Joh. 2, 17.
,
XIII, 51 S.279,21)zuJoh.4,39.
52 8.281, 8)zuJoh.4,40.
XIII, 53 8.283,22)zuJoh.4,42.
X,37(S.212,25)zuJoh.2,19. Xni,60 8. 291. 19) zu Joh. 4, 46ff.
X, 38(8.214,30) zu Joh. 2, 20. XIX, 14 S.314,14)zuJoh.8,21.
XIII, 10(8.234, 7)zu Joh. 4,12 if. XIX, 19 8.320. 13) zu Joh. 8, 22.
XIII, 15 (8. 239, 1) zu Joh. 4, 19 f. XX, 8 S. 335, 34) zu Joh. 8, 37.
XIII, 16 (8. 239, 29) zu Joh. 4, 21. XX, 20 S. 352, 20) zu Joh. 8, 44.
XIII,17(S.241, 4) zu Joh. 4, 22. XX, 23 8.357, 18)zuJoh.8,44.
XIII, 19 (S. 243, 12) zu Joh. 4, 22. XX, 24 8.359, 3)zuJoh.8,44.
XIII, 20 (8. 244. 3) zu Joh. 4,23. XX, 28 8.365, 5) zu Joh. 8, 4 4.

,
XIII, 25 (8. 248, 28) zu Joh. 4, 24. XX, 38 8.380, 7) zu Joh. 8, 50.

IV, 9,
27

Was
(S.

71 sq.

lentinianischen Schule
),
(
251,25) zu Joh. 4, 25.

wir von Herakleon wissen. ist sehr wenig. Clemens ., Strom.


(p. 595 sq. F.) nennt ihn den angesehensten

ohne sich sonst über ihn auszusprechen.


6
Mann der va-
-
Irenäus führt ihn ge-
. Litterargeschichtliches. CHI
legentlich neben Ptolemäus an^) im Zusammenhange mit der valentini-
schen Äonenlehre (II, 4, 1). Auch Tertullian scheint nichts weiter von
ihm gewusst zu haben, als dass er zu den Schülern Valentins gehörte ^).
Über seine Lebenszeit sind wir nicht unterrichtet. Ob er noch wirkte,
als Clemens die oben genannten Worte von ihm schrieb, geht aus

diesen nicht mehr hervor. Origenes hat jedenfalls den Herakleon zu


einer früheren Generation gerechnet. Denn zum Beleg dafür, dass auch
in früherer Zeit Joh. 1, 28 Bethanien und nicht Bethabara stand, führt
er den Herakleon an (S. 149, 14). Über die Heimat Herakleons wissen
vir nur etwas aus Hippolyt, der VI, 35 ihn dem italienischen Zweige
der valentinischen Schule zurechnet^). In der That scheinen die zahl-
reichen Latinismen seiner Sprache darauf hinzuweisen, dass er Italiener
war. Auch über seine litterarische Thätigkeit sind wir ebenso mangel-
haft unterrichtet. Origenes, der über die Person des Herakleon nichts
weiter zu sagen weiss, als was

wesen sei (
gelegentlich von seinen Aufzeichnungen (S. 125, 19f.
man etwa
steUe schliessen konnte, nämlich dass er ein Schüler des Valentin ge-

). Welcher Art diese Aufzeichnungen waren, lässt sich


nur noch aus dem, was Origenes davon mitteilt, schliessen. Man pflegt
von einem Kommentar zum Johannesevangelium zu sprechen. Aber
aus der angeführten Clemens-

-
S. 70, 3 f.), spricht

damit thut man diesen kurzen Noten doch wohl zu viel Ehre an. Es war
eine Exegese der Art, wie sie Clemens und Origenes in ihren Hypotyposen
geübt hatten: knappgefasste Glossen, die nur den Zweck hatten, die Haupt-
gedanken des Textes herauszuheben. Aus Clemens Strom. IV, 9, 71 und
Ecl. proph. 25 (p. 995 F.) lässt sich entnehmen, dass Herakleon auch
das Evangelium des Lukas mit derartigen Noten versehen hat. Denn

Antiquius autem et multo ante existens et honorificentius reliquis Aeonibus


1)
ipsiusPtolemaei et Heracleonis et reliqais omnibus, qui eadem opinantur. Dass
mit dem alius clarus magister, den Irenäus I, 11, 3 nennt, ebenfalls Herakleon
gemeint sei, wie Harnack, Z. 62 Anm. vermutete,
Quellenkritik d. Gnostizismus S.
ist unerweislicb und nicht wahrscheinlich. Von
HippoL, Eefut. VI, 35Irenäus ist

abhängig. Theodor., haer. fab. I, 8 bringt, wie Augustin, de haeres. 16, nur den
Namen, und was Praedestinatus anführt (haer. 16), sind Phantasien. Epiphan., h. 36
hat ebenfalls keinen selbständigen Wert. J^Photius ep. 134 citiert Herakleon offen-
bar nach Origenes. Vgl. über Herakleon den Artikel von G. Salmon, Dict. of
Christ. Biogr. II, p. 897 fi'. Brocke, The fragments of Heracleon (Texts a. Studies
I, 4) p. 31 ff; Hilgenfeld, Ketzergesch. d.| ürchristent. S. 472fF.

et
2)
magus Marcus.
3)
Duncker).
Ol '^
Das wird aus Irenäus- stammen.
'^
Adv. Valent. 4: Dedusit et Heracleon inde tramites quosdam

.
et Secundus

(. 286, 4 sq.
CIV Einleitung.

die erstgenannte Stelle bezieht sich auf Luk. 12, 8 ff., die zweite auf
Luk. 3, 16 (oder Mattb. 3, 11?). Ob Clemens und Origenes aus dem-
selben Werke geschöpft haben, lässt sich weder beweisen noch bestreiten.
Übrigens ist darauf hinzuweisen, dass Herakleon nicht das ganze Jo-
hannesevangelium erklärt zu haben scheint. Die Exzerpte des Origenes
reichen über das achte Kapitel nicht hinaus.
Die Grundlage der Exegese bildet einerseits die Überzeugung von
der Inferiorität des Alten Testamentes als des Repräsentanten der kos-
mischen Mächte, anderseits die Auffassung, dass alles Historische in
den Evangelien typisch zu fassen sei. Das Faktum wird vollkommen
verflüchtigt zu Gunsten der in der Geschichte zum Ausdruck kommen-
den göttlichen Idee. Nur sie ist wertvoll, und sie nachzuweisen in dem
Verlauf der einzelnen Begebenheiten der heiligen Geschichte, ist die
Aufgabe des Exegeten.

Neuem
zeugnis
Testament.
nur die ].
Jesus ist

Dort
der
ist
,
An Job. 1, 23 zeigt Herakleon den Abstand zwischen Altem und
Johannes nach seinem Selbst-
Vernunft das Herrschende, hier
die
nur die äussere Form. Noch eine Stufe tiefer steht das Propheten-

,
institut.

den, wie
die
Es ist

dem
man
nur /},
am
nur ein leerer, unartikulierter Klang.
nächsten verwandt ist,

Vermännlichung des weiblichen Prinzips nach Cle-


eine
kann zum
Die
wer-

mens AI. Exe. e Theod. 21


(p. 974 P.) in der valentinischen Schule
lehrte ^). Die drei, Jesus,- Johannes und die alttestamentlichen Propheten,
verhalten sich wie Lehrer, Schüler und Sklave. So findet er denn auch
in den Worten Luk, 7, 28 einen Hinweis darauf, dass die alten Pro-
pheten überhaupt keine rechten Propheten gewesen seien, und er glaubt
dafür das Zeugnis des Jesaia selbst (40, 3) ins Feld führen zu dürfen
(II, 14). Das demütigende Bekenntnis des Johannes, dass er nicht
würdig sei, dem ihm Nachfolgenden die Schuhriemen zu lösen, also den
niedrigsten Dienst zu leisten, deutet er um, als wolle Johannes sagen: Ich bin
nicht wert, dass er meinetwegen aus der Höhe herabkomme und Fleisch
annehme wie von dem ich keine Rechenschaft ablegen und
eine Sandale,
das ichnicht erklärenoder nach seinem Zweck deuten kann. In Johannes redet
aber der Demiurg selbst, der sich damit unter Christus stellt (VI, 39).
So wird für Herakleon hier Johannes zum Repräsentanten des Alten
Testamentes und seines Gottes selbst. Jerusalem ist ihm die Zwischen-
stufe zwischen Hölle und Himmel. Wenn
es daher Job. 2, 13 heisst,
dass Jesus nach Jerusalem hinaufgegangen sei, so bedeutet das für

1) Die Worte, die Clemens anführt, decken sich mit denen des Herakleon.
Vielleicht lag Clemens die von Origenes ausgeschriebene Stelle vor.
. Litterargeschichtlichea. QY
Herakleon, dass Jesus aus dem Gebiete des Materiellen in das des Psy-
chischen hinaufgestiegen Entsprechend dieser Stufenfolge
ist (X, 33).

wird Joh. 4, "21 so gefasst, dem die Samariter an-


dass der Berg, auf
beten, als der Teufel oder seine Welt angesehen wird; „denn der Teufel
war nur ein Teil der gesamten Materie, die Welt aber ist der gesamte
Berg des Bösen, ein Öder Aufenthalt für Tiere. Dies beteten alle, die vor
dem Gesetz waren, und Heiden an". Jerusalem ist der Demiurg und seine
die
Schöpfung; ihn verehren die Juden (XIII, 16). So zieht sich durch
diese ganze Exegese der Dualismus zwischen Materie und Geist, Welt
und Gott, Zeit und Ewigkeit hindurch. Aber man sieht auch zugleich,
wie wenig die Aonenspekulationen, an denen sich das Interesse der
Ketzerbestreiter für die gnostischen Systeme erschöpft hat, wirklich deren
wissenschaftliche Arbeit beherrschte.
Zugleich aber zeigen diese Proben der gnostischen Exegese, in
welcher Weise die typologische Interpretation hier über jeden Damm
wegströmt. Alles wird zum Bild und zum Gleichnis. Die eigentliche
Bedeutung wird nicht einmal gestreift, oder wo eine historische Be-
lehrung gegeben wird, ist sie falsch. Die vielgequälte Stelle Joh. 2, 20
von den sechsundvierzig Jahren des Tempelbaues deutet Herakleon
{X, 38) ohne Bedenken auf den Salomonischen Tempel, natürlich zur
boshaften Freude des Origenes, der sich an der Hand der Texte über-
zeugt hatte, dass diese Deutung nicht möglich ist. Aber für Herakleon
ist an dem geschichtlichen Sinn des Wortes überhaupt nichts gelegen.

Der Tempel ist ihm ein Bild des Heilandes, dessen Leben sich nach
seiner Meinung offenbar bis in das reifere Mannesalter erstreckte, und
für seine aus pythagoreischen Quellen geschöpfte Zahlenspekulation ist

liegenden
Zahl, steckt, weist auf
Samen hin. Auf
den Geist {)
sechs die Zahl für die Materie, die vierzig, in der die vier, die nicht-
komplexe und den im Geiste
Weise gelingt es ihm, freilich mit sehr
diese
gewaltsamen Mitteln, Menschheit und Gottheit zu vereinen und die Person
des Erlösers spekulativ zu erfassen.
Die Beispiele genügen, um zu zeigen, in welchem Masse hier die Alle-
gorie verwendet ist, um
den Text den Anschauungen des Interpreten anzu-
passen. Sie zeigen aber weiterhin auch die Verwandtschaft mit der
Exegese des Origenes so gut, wie die Differenzen. Auch Origenes be-
gnügt sich nicht mit dem geschichtlichen Sinn und sucht auf demselben
Wege wie Herakleon zu dem hinter diesem liegenden geistlichen Sinn
zu gelangen. Aber er kennt Schranken. Er stellt sich auch bei dem
Suchen nach den verborgenen Schätzen der Wahrheit nicht über den
Text, sondern unter ihn. Ängstlich achtet er auf jeden Wink, den ihm
der heilige Geist selbst giebt, um die Geheimnisse des tiefsten Schrift-
Origenes IV. JJ
CVI Einleitung.

Sinnes zu ergründen. Während wir bei Herakleon das ungezügelte Spiel


der Phantasie sehen, ist bei Origenes derselbe Trieb gefesselt nicht nur
durch die Kirchenlehre, sondern auch durch hermeneutische Grundsätze,
die ihn verhindern, um jeden Preis aus jedem Wort eine verborgene
Wahrheit mystischer Art herauszuschälen. Und eben darin lag die grosse
Bedeutung des Origenes. Wie die wissenschaftlich gebildeten Köpfe
damals Exegese trieben, zeigt Herakleon. Solche Exegese aber war
trotz alles Strebens nach Einfachheit und Klarheit für die Kirche un-
brauchbar. Origenes hat versucht, zugleich die wissenschaftlichen Be-
dürfnisse zu befriedigen und doch auch den Forderungen der Kirche
gerecht zu werden. Man darf wohl sagen, dass ihm das in einer für
seine Zeit unübertrefflichen Weise gelungen ist.
Eine Darstellung der Gedanken des Herakleon zu geben, ist hier nicht
der Ort. Nur im allgemeinen auf die Ziele und Zwecke seiner Exegese muss
ich noch kurz eingehen. Salmon hat bemerkt^, dass Herakleons Ab-
sicht mehr praktisch als spekulativ gewesen sei. Er begründet das damit,
dass bei ihm jede Rücksicht auf die valentinische Aonenlehre fehle.
Das letztere ist richtig. Aber das erstere ist falsch. Die Haltung des Hera-
kleon beweist nur, dass die Aonenlehre diese Theologen viel weniger be-
herrschte, als das nach den Darstellungen der antignostischen Väter den
Anschein hat. Das Ziel der ganzen Exegese, soweit sie sich nicht ein-
fach als Paraphrase des Schriftwortes darstellt, ist rein theologisch und
spekulativ, nirgends praktisch- ethisch. Der Grund dafür ist freilich
weniger bei Herakleon zu suchen, als in dem Evangelium, das der Be-
handlung ethischer Fragen weniger Handhaben bot, als theologischen Er-
örterungen. Immerhin geht ein grosserundbedeutungsvoller ethischer Zug
durch diese Exegese hindurch. Der starke Gegensatz, in dem sich diese
Theologie zur Welt und zur Materie weiss, hat eine durchaus velt-
flüchtige Stimmung zur Folge. Welt und Sünde waren für Herakleon
gleichbedeutend. Durch den Geist wird die Seele hingetrieben zu Gott
und damit aus der Materie befreit. So deutet Herakleon den Eimer,
den die Samariterin bei Jesus stehen lässt (Job. 4, 28), auf diejenige
Disposition, die aufnahmefähig ist für das Leben und das Bewusstsein,
für die Kraft, die vondem Heilande ausgeht. ,,Das Hess sie bei dem
Heiland, d. h. dem Heiland das Gefäss, in dem lebendiges
sie hatte bei

Wasser zu empfangen sie gekommen war. Dann wandte sie sich zur
Welt, um den Berufenen die Ankunft Christi zu verkünden. Denn durch
den Geist und von dem Geiste wird die Seele zum Heiland hingetrieben".
Und wenn es dann weiterhin heisst, dass die Leute aus der Stadt her-

1) Dict. of Christ. Biogr. II, 900a.


. Litterargeschichtliches. CVIl

auskamen (Job. 4, 30), so bedeutet das für ihn, dass sie von ibrem
früheren weltlichen Wandel Hessen und durch den Glauben zu Christus
kamen (XIII, 31). Der Wille des Vaters, den Jesus (Job. 4, 38) als
seine Speise bezeichnet, ist, dass die Menschen den Vater erkennen und
selig werden. Das zu bewirken, war die Aufgabe des Heilandes, der
deswegen nach Samaria id. h. in die Welt) gesandt war (XIII, 38).
Wie diese Stellen, die sich leicht vermehren lassen, schon mit ge-
nügender Deutlichkeit zeigen, sind es im Grunde ausserordentlich einfache
Gedankengänge, die dieser Mann verfolgte. Auf Schritt und Tritt be-
gegnen wir hier der paulinischen Gedankenwelt. Sie ist etwas ausge-
sponnen und erweitert, aber die Grundzüge lassen sich noch mit völliger
Klarheit erkennen. Und insofern kann man in der That mit Salmon
sagen, dass der Mann, der solche Sätze schrieb, mehr praktisch als spe-
kulativ interessiert war. Er kennt die religiösen Bedürfnisse des Menschen
und weiss, dass eine himmelhoch über der Erde herschreitende Spekulation
diese nicht zu befriedigen vermag. Wie weit er darin mit seinem Lehrer
übereinstimmte, ist hier nicht zu untersuchen.
So sind diese Reste gnostischer Exegese für uns eine ausserordent-
lich wertvolle Quelle für die Erkenntnis der theologischen Arbeit des
Gnostizismus überhaupt. Denn sie zeigen uns, dass man diesen Leuten
bitterUnrecht thut, wenn man ihre Methode mit dem Worte ..Religions-
philosophie" genügend charakterisiert zu haben glaubt. Herakleon will
gar kein Philosoph sein, sondern ein Theologe. Er schreibt nicht für
die starken Geister, die nur dann Genüge finden, wenn ihren Blicken
die letzten Gründe alles Seins enthüllt werden. Er wendet sich vielmehr
an die, denen es darauf ankommt, die Sünde los zu werden und den
Zugang zu finden zu Gott. Und der Weg, den er ihnen zeigt, ist kein
anderer, als der, den Paulus schon gewiesen hatte: durch Glauben finden
sie Gott, der Jesus in die Welt gesandt hat, damit die Sünder selig
werden sollen. Und der Geist, den sie besitzen, wenn sie solchen Glauben
haben, ist die Kraft, die sie zu Gott hintreibt und zu dem Heilande.

SclÜTisswort des Herausgebers.


Dieser langen Einleitung habe ich nur weniges hinzuzufügen. Die
Vorarbeiten für diese Ausgabe reichen zurück bis in den AVinter 1892/93,
in dem ich die Münchener Handschrift zum ersten Male verglichen habe.
Diese Kollation habe ich dann 1895 nochmals durch eine abermalige Ver-
gleichung revidiert, und endlich habe ich mit den Druckbogen zum dritten
Male die Handschrift durchgelesen. Ich darf hoffen, dass nun wirklich
nichts übersehen ist, und dass eine erneute Durchsicht der Handschrift
H*
CVUl Einleitung.

nur noch Quisquilien, die ich absichtlich nicht von der Kollation, wohl
aber von dem Apparate ausgeschlossen habe, zu Tage fördern könnte.
Der Direktion der k. Hof- und Staatsbibliothek zu München, die mir die
Handschrift zu so ausgiebiger Benutzung zur Verfügung stellte, sage
ich für diese Liberalität auch hier meinen Dank.
Für Katenenfragmente hätte sich Avohl noch mehr thun lassen,
die
als ich gethan habe. Aber das Material vollständig zu sammeln, wäre
ohne Reisen nicht möglich gewesen, und für sie fehlte es mir an Zeit.
Doch durfte ich mich dabei der Unterstützung der Herren Prof Dr. Anthes
in Darmstadt, Pfarrer Lic. Dr.Hennecke in Bethein (Hannover),
Dr. B. Violet in Berlin, Cand. rev. min. R. Wagner, damals in Lyck, erfreuen,
die mir mit Kollationen und Notizen über pariser, römische und mos-
kauer Handschriften zu Hilfe kamen. Für die Haupthandschrift, den
Vatic. 758, musste ich mich auf die Kollation von Brooke verlassen,
die ich nur an einzelnen verdächtigen oder unvollständigen Stellen konnte
revidieren lassen. Hauptsache war, den Apparat zu den Fragmenten übersicht-
lich zu gestalten. Ich habe mir wenigstens Mühe gegeben, das zu erreichen.
[Der Text var Ende Dezember 1902 ausgedruckt. Die Herstellung
der Register erforderte die angestrengte Arbeit eines halben Jahres. Da
der Wortvorrat allein 12000 Zettel verlangte, wird man die Verzögerung
begreiflich finden und entschuldigen.]
In die Arbeit des Korrekturlesens teilten sich mit mir Herr Lic. Dr.
Carl Schmidt in Berlin und Herr Bibliothekar Dr. L. Voltz in Darm-
stadt, für die ersten Bogen auch Herr Dr. F. Adami, jetzt in Laubach.
Bei der mühseligen Registerkorrektur stand mir treulich meine Frau bei.
Ihnen allen habe ich herzlich zu danken; ohne ihre scharfen Augen
wäre wohl mancher Fehler trotz der ausserordentlich sorgfältigen Arbeit
der Druckerei stehen geblieben. Namentlich aber gebührt nicht so-
wohl mein, als auch der Leser Dank Paul Wendland in Kiel, der
einen grossen Teil des Manuskriptes durchgelesen und von Bogen 21
an die Korrekturbogen durchgesehen hat. An unzähligen Stellen hat
er den Text verbessert, an unzähligen andern mir zum richtigen Ver-
ständnis verholfen und mich vor thörichter Verschlimmbesserung bewahrt.
Auch Herr Geh. Rat U. Wilamowitz-Möllendorff in Westend b. Berlin
v.

hat der Ausgabe seine freundliche Teilnahme zugewandt und einen Teil des
Manuskriptes vonBuchl durchgesehen. So hat es der Arbeit nicht anHelfern
gefehlt, und wenn schliesslich etwas Brauchbares herausgekommen ist, so
weiss ich sehr wohl, dass mir nur ein kleiner Teil des Verdienstes zufällt.

Darmstadt, Weihnachten 1902.


Erwin Preusclien.
ORIGENES
JOHANNESCOMMENTAR

Origenes IV.
= Codex Moiiac. 191.
* = ursprüngliche, später corrigierte Lesart
Ml = gleichzeitige Hand, Corrector
1.

M2 = jüngere Hand, Corrector


2.

H. = Hand des XVH. Jahrh.


j.

V = Codex Venet. Marcian. 43


= Oxon. Bodleian. Mise. 58
= Venetus Marcian. 502 (nur 13)
II, 9.

= Text des Alten oder Neuen Testamentes


Br = Brooke
Del = Dela Rue (bei den Seitenzahlen am Rand R)
Hu = Huet (bei den Seitenzahlen R. H) a.

We = Wendland
Wi = v.Wilamowitz-MoellendorfF
Pr = Preuschen.
j" bezeichnet Textverderbnisse, die nicht mit Sicherheit zu heben
sind; in Bibelcitaten Lesarten, die wahrscheinlich Origenes fremd
sind;
* Lücken im Text;
[] zu beseitigende Einschübe;
( ) durch Conjectur gewonnene Zusätze.
Il2r
202
. -
jia?uu
,
-
22

Ä.
»/•;« dg 1

^-,
d

.
&,
, ,
iv
, ^
,

^
, . ' >
^-

2
10
^-
» ^
y>

'
^,,
.
2R
20
•"^
1 ^
»
-i

,
»
&
» ^
-

, ' , ^,
•)06
16 ,

).
' %

, ?.
;
' '^
1 Vgl. Hos. 2,
Petr. 3, 4.

V,

13
>
[+

2
5 Rom.
(Köm.
2, 29.

vgl. Euseb.
Arm.]
obne Zeugen im
,
9,

h. e.
2) u. ö.
9 Apok. Job.

VI, 24, 1:

|
14
Vgl. Test.

]
Überscbrifl unter einfacber roter Randleiste in roten Uncialen
7, 2— .

\
Rüben 6. Juda

3
(^
—19 Apok.

bis
'
\ 9
21.

auf Ras.) über


- —
Job. 14,
4 Vgl.
1— .

urspr.
» ist
gescbr.
1*
»
^
1

»
»
»
» . ^
,.
' ojc
Origenes, Johannescommentar.

cog cpojv/jv ?/,


^-
2

»
?;

»,-'7]- ''
4
»
»
»
»- '
,
^ ' ' 7]{^
,'&' » - ^
, ^ 10

»
»,
»
»
^ ^,
5 (2)
- 7] .«
- ',,
€ .-
? \
,
15

112
20

6 ,. , ' -, (} ?y 2

; . »,
',
7

- ^ , ^^ ^ -, -
»^, 30

& -
15 Apok. Job. 7, 3f. —
^)
23 Vgl. Apok. Job. 14, 1. 4. —
} ^
27 Vgl. Apok. Job. 7, 3.
3R

— 28 Vgl. Apok. Job. 14, 1. — 30 Vgl. Z. 19ff. — Vgl. 1 Kor. 10, 18. — 3:3 Vgl.
Apok. Job.

6.
ter
12 ]14, 4.

a.us

7.14.31.32al. Q.)
Endung, darüber von
lojanj
23
j.
\

?/] «jt auf


16 r« über

Hd. /
d.Z.
Ras. 25
überliefert
|
19
/
iaattroL,\gl.S,l{M = B2
28
07}rWe,Wi;rio'ij'mitverscbmier-
35 We.
| |
Buch , 1. 2 (1—4). 5

/
' »
» , //•7]
^]
]::,

''.
--
- 8

- .
3 »/ ,

10 ,
»-« \4,
II. (3) •' ;^ ,'
»«, ^- »
9
*

,^, , ,-.^. //

15

20
^, •
) -.
'-
{.
y.oivojviav
.
'

]]
-
-
]-
10

3•
,, \
-'
It

25

^
)'/ { »
» ,« '
», , » ,^-
' &^,
-),
-
,
30

^
. (4) :) , 12

3 Apok. Joh. 14, — 10 Tim. 11. II Kor. 12, — 11 Vgl.


4f. —
6, 2. I Kor. 2, 14 f.
— 12 Vgl. Lev. 27, 30. — 13 Vgl. Lev. 23. 10. — 24 Hebr. 11. — 27 7, Hebr. 4, 14.
— 30 Hebr. 6; vgl. Ps. 109,
5,

]
1 KV V, iäv aus iav corr.
4.

|
6

)
sclieint aus corr. |
13 ^ a-
a.

nach
Ras.
OL
I
21
c.
nur noch
6 Buchst, zerstört,
stark beschädigt 1
() —
26
elc^ov erkennbar
Wi, (
| 21/22
We,
am Rande
( ) Br
nachgetragen^
Br,
|
We
23
|
22
6

&
-
,
3 ^,
), ' -
Origenes, Johannescommentar.

&•
(
4R

;. /
13

,
;
' .\ /,-
-
?)

^
eg
,-

4
14 de

. & ., - ^
-,
10

15

^ .

, , ,, , .,
^ &
-
(5)

^
15

VCOV
'- » «,
- 20

^
, ' »'
«
16

«,
^ . » , ,
,
« » - ^-
2
^
»« '
öR

]
1 Vgl. Hebr. 11, 16. — 8 Vgl. Num. 18, 12f. — Vgl. Lev. 23, IG. Num. 28, 26.
— 10 Vgl. Ex. 23, Lev. — 18 Vgl. — 23 —

]
Deut. 16, 9 ff. 16. 2, 14. Z. f. II Kor. 6, 18.
24 II Tim. 3, 16. — 26 Kor. 12. 17. — 27
I 7, Tim. 11. II 8,

3 ro2 streicht V 9 10. 12


|
22 \
nur \

noch sicher zu erkennen, das andere junge Ergänzung. \

auf Ras. 26 ov |
Wi, ij 28 // , \

^ .() ( )(
wohl sicher; danach glaube ich ein mit compendiarischer Endung geschriebenes
näaav zu erkennen; danach sicher //
8 Buchst.; hiernach ^ . und hierauf Raum für ca.
wieder sicher zu erkennen,
/ ?. '
{;
ist

. . . Lücke von ca. 24 Buchst. ov


. . V, /v
-
} vtjV

We, /
Wi. Ist
( )) >],
Br,

richtig gelesen, so ist


. wohl zu
oder
erg.: //
Buch , 2—4 (4-6).

, ^
7

113

, ' &
^ .
, - * * * *
\
, ^ ^ ^,

^>
)

»
^'
.& ,
£(]

^ .- ^
^. {>,
(]

18

10

, ,,
, .
-
1
^
.
'
- )
.
^, ' 19

^ . ,,
ovoaovoJV ~
^' » ' ^ - -

^
20
20

2 .
' . ,- ^]
^
' » ''
?] ^ )
IV.

, -
(6) '
{
21

30

6R
y>
<) , .-
- ^'
«-'

?i Matth. 11, 3. Luk. , 19 f. Hebr. 10, 37. — 5 Job. 29. — 8


1, Kor.
I 12,28.

Eph. 4, 11. — 11 Job. 9, Iflf. 11, — 15 Vgl.


1 ff. S. 6, — 20 Vgl. Mattb. 23, 8f. —
16 ff.
28 Vgl. Iren., adv. baer. III, 11,8. — 31 II Kor. , 19. — 33 Vgl Job. 1, 29.

1 Job, 3, . — 33 Job. 1, 29.

. 33 iöov] VI, 1 wie |


28 scbeint aus corr.
8

.,
^ ,, 6€, , »,-
Origenes, Joliannescommeiitar.

sQtvvrjöcu,

'Jßaa
22

^\4«•,
^, ?]
^^
.

^]
, ^.
t>kiov«,

& €
--'•,
^ ^ .>{. * -» (]^ - * * * *
114r

'«'»«•
» «' » »
\
»
-
- »
' - 10

, --
{>«•

23
»
» , <. 6
?)

6
,,

1
%},
^
^,, -
6

., '» 20

»< » öovi,

— 5 Mark. — 7 Vgl.
» 6

2 Vgl. Iren., adv. haer. III, 11, 8.-4 Matth. 1, 1. 1, 1.

Joh.1,1. —
8 Vgl. Job. 13,25. 11 Joh. 8, 12. 14, — — 6. — 12 11, 2ö. — 10, 11. — 139.

Apok. Job. 22, 13. -


15 Vgl. S. 6, 5. 17 Vgl. Job. - 13, 25. 19, 26. — 19 Vgl. Job. 19,
— Mattb. X,17. — 21 Vgl. Job. 19, 26.
26.

,
20 Vgl. bomil. in Luc. VII; comm. in

. --
2 von V

weniger Buchst, zu entdecken sind.

ich '
16 Bucbst., 7 nacb
.... 0- .
corr. |
3

zu erkennen;
.

Raum
j. Hd. zu
Zeilen sind so stark zerstört, dass nur mit grösster Geduld nocb die geringen Spuren
bat 6 nach V
eine Lücke von ca.
für ca.
nacb
'
corr.

58—59 Bucbst. Nacb


| 6/7 Die beiden letzten

stebt deutlich
^)^ glaube
nocb , die

, - .( ,
letzte Zeile scheint zu lauten: . . . . .

() ' 7(')
ca. 16 Buchst. ... Danach könnte ergänzt werden :

}
TtaQO. ()•()
) ?;,
^ , - .. ,
/Ji

. ^
und ihm folgend Del ergänzen
'?/• />]
'

Das ist unmöglich, da nacb dem vorangebenden hier nur auf


das Evangelium des Lukas Bezug genommen sein kann und die nocb erkennbaren
Reste diese Ergänzung als reine Willkür erweisen 20 nacb bat am Anfang

.
|

einer neuen Zeile eine j. Hd. auf Ras. zugefügt; ursprünglich war wohl wg
fehlerhaft wiederholt. V bat nur
' -:
»'
»'«,
»«, ', ^. /,'
«.
Buch ,

«.
»Ci>j

,'
t(j
4. (6. 7).

^
ccäg
»Cy«
uov<s. 6
^-
-
9

»C?7

24

TR
, ^,
, \;- -'
?.
>^ , ,,,
10
»&
^

^'
', »-
-
25

15 /.
'
20
).
.

^.
^
ijV

^ &-
, ..
»^
, 26

,. ,.
V. (7) . 21

.
2

,
&-
'

30 28

1 Vgl. Gal. 2, 20. — 3 Joh. 19, 26. —4 ^gl. II Kor. 4, 7. — 5 Vgl. Mattli. 24,
— — 10 — —

'
15. 6 Vgl. Matth. 13, 9. I Kor. 2, 16. 12. 13 Rom. 2, 16. 15 Vgl.
I Kor. 2, 4. — 20 Vgl. Apok. Joh. 3, 20.


3
Corderii p.
über
7 |

von 1. Hd.; eine j. Hd. hat


d. Zeile

26


|
7
\
über

daraus gemacht, av nach V 29


d. Zeile |

- —
25/27
Cat.

/-
] 28
[
uv] nur
Catena
noch Accente

]&
und 30

stark verblichen
Catena Corderii . 7 We schlägt vor,
nach S. 10, 6 zu ergänzen [also etwa: ti/v
Cat.
1 29 30
die letzte Zeile von f. 114i' ist durch die von 113v abgeklatschten Buchst, zwar
undeutlich geworden, aber noch mit Sicherheit zu lesen.
<
- |

|
— ]
\Q

oi

/.
,^ & ^
,-
» /« .',^ ,'.--
»
?.,
Origenes, Johannescommentar.

114

.&, -.
d^ov
-
'& , .;« ^ -
29

'^ » 6
10

^
» .«
,
, « ^ ,,.
' ,
6 ,
»«' .-
-
8R

'
15

30
».
' 9•» '^,

»
»
' ,, '
»;^ 20

& ^
-
»

»
»
» , d^ava-

31

» , & ' ^.'


»-
2

» , - ,,
«.
» ' »
32

> > '


,
VI. (8)

>.<
-
.
'
^-.«


30

}
5 Vgl. 1, 15. — 11 Matth. 11, 3. —15 Job. 4, 25. — 16 Luk. 24, 14.
19 Luk. 24, 18—21. — 26 Job. 1, 41. — 28 Job. 1, 45. — 31 Vgl. S. 9, 25f.

15 ^ 4

<;
Ol'] auf Ras.
stebt u.
wie bäufig
V nacb 34
28
|
|
|

c.

,
5
22 (nacb xc
*,
L
über
33. 69.
später
von V
GA
ist öl

wurde
corr.
oder etw. äbnlicbes ausradiert
Syr. bei. mg.) viell.

balb ausradiert
ricbtig
|
29
|

erstes
|

27
8
^ .&
>.-taQaökS,owTcu
jTQo

}
.< Buch ,

6

., ?])
7 (7—9).

jtqoj:
11

33

"^
]-^, ^- ,& •
* * *

^--
^

, &,
^
* * * *
31

, ^.
10

^.,
/.-
., .- ,
9R
- de«

»^.^ - 35

.
,, , -'
,
,. , - ,
,
-
-
-
-,
/.7/&(«
•<,
36

20

& . - -]
2

30 '/
^
- ^
Hebr.
»<
,
VIL

, (9)

2 Vgl. Mattb.
. — 13 Vgl.
.
^
11, 13.
1
—7 Gal.
Kor. 10, 11.
).]
, 9.


^.^.

— 8 Vgl.
15 Vgl. Job.
II Kor. 3, 16.

21 ff. -
— 11 Vgl.
Es. 34, 34.
IT Vgl.
Phil. 3, 3.
37

8, 4,

Rom. 1, 9. — 20 Vgl. Kor. 3, 6. — 21 Vgl. Rom. 7, 6. — 27 Vgl. Hebr. , 13 — f.

28 Vgl. Gal. 2. — 29 Vgl. Gal. 4, — 30 Vgl. Hebr. .


'—
3, 4, 2. 4. 3,

-.
^
Pr, 7 stark verblichen, aber noch sicher zu

,
|

erkennen. Die folgenden Worte sind zu undeutlich, um eine irgend erhebliche


Sicherheit der Lesung zu bieten. Ich glaube erkannt zu haben: utc
ca. 4 Buchst. . . ..... ?. {)
also etwa: ort ;
.
dann Lücke
. .
/.,
für ca. 27 Buchst,
ausgebrochen;
8
Ausgg.
j ?]
|
21 nach
ojv auf Ras.
-\- {) Wi
V
| 9
hat nur

|
28
Del |
14 ]
und

von We Wi corr.
.,,» ^ •' «
12 Origenes, Johannescommeritar.

38

»-
-,
«, --
^«' & ,
wöJtSQ jrgb

» {}
^

39

,
» «
,)^ » «,
»
^ « »
^« -
^,
-.

-.
-9 10

,
.^, ,
,
, -
» -1
-
,
^ -- * *
41

42
.
,
-
).^. -
-, , ,
\

, ,,
10R

,
Gal.
1 Vgl. Matth.
3, 25.— 7 Vgl. Job.
/'/
— 3 Vgl. Gal.
13, 17.
— 9 Vgl. Hebr.1, 1•
,
— ^ Vgl. Gal. — 6 Vgl.
4, If-
— 13 Vgl. Apok. Job. 14, — 10, 1.
4, 4.
-
.-
6.

14 Prov. — 18 Vgl. Rom. 28. — 22 Vgl. Rom.


8, 9. 2, — 23 Vgl. Jak. 2,18. - 10, 10.
25 \^gl. Act. — 20 Vgl. Act. 21, 24
Ifj, Iff. — 27 Vgl. Kor. 20. — 28 Vgl.
ff. I 9,

, ,^
Luk. 2, 34.

4 \üiq• +
We Wi 14 xa verblieben, V so vielleicbt zu ^^;
;
|
]

ändern 15 vor vnb ist Raum füi- ca. 2 Bucbst., docb ist die Oberfläcbe desPapieres
|

'
) )-
jetzt ganz abgerieben \\1 iv\v auf Ras. 18 Die letzte Zeile von f. 1
sebr stark

.
zerstört. Sieber
V
Die Ergänzung zu
kann ergänzen ov
y.al

),
.... sv
dann Raum
....
für ca. 32 Bucbst.,
?.
scheint geraten, vielleicbt richtig.
dann

|
Man

25
auf Ras.
^7]
Buch ,

',.«,
7. 8 (9. 10). 13

.{: -
-:

» «-
ev
4:
ojiov 003-

?.,\ -
-
5 ()
»//

»
10 »Tor

^ .&
;
-«.
-
-
VIII. (10)
-,
--
41

4
10
, -' '- ,
. . -
',
46

20
&. )
47

/'
,
-
.^.
,
-
«'/, »

-
'& ^ 3
48
11R 7],
»^,
30 -
»^
» ?/
,{ ^
» «& '. » )
-,
'
).
19

» «,
»

116"

» - )^ ?/

50

1 Vgl. Rom. 2, 2S. —


5 Vgl. Kor. 2, 2. —
7 Vgl. I Kor. 1. 10. 8 Vgl. —
Kol. 1, 10. — 9 Vgl. Job. 1, 2. —
17 Vgl. I Kor. 2, 16. —
22 Joh. 11, 2.5. 23 Vgl. —
Matth. 11, ö. Luk. 7, 22. —
26 Ps. 67, 12 f. —
29 Vgl. I Kor. 2, 4. 30 I Kor. 4, 19 f. — —
32 I Kor. 2, 4.

5 sloävat V, aivac M; •11 die Verderbnis


tiefer
nach
1
und stand etwa da:
Kor. 2, 2
Del]

( )
\

zugesetzt |
21 V] \ 25
. ()
liegt

.
Del]
\
von mir
»
J4

^ '/ 6
,
Origenes, Johannescommentar.

»;^
^^ ,
.
51
»^2

^ «]
«,
^ ),
' «,''
»« ^ )
5

52

ä3
.
&• ' & ,
&. »&«
IX. (11)

,
» «, »«
& .
&' )
.
, »-«
.&
,,
&
, .
, }
W

» &^^«' .
-
11

- »'
?

54 » ,
& ^ '» ,
/]&^ «;
^«.
20

12R

, », » ^^)
^, 2
«. -
«.
^&
55

&
fj

56 » «, d-,

— 4 Ps. 67, 12. — 6 Rom. 10, 15; vgl. Jes. 52, 7.-7 Job. 14, —
1 Luk. 24, 32.
/
;

6.
30

9 Vgl. Job. — 16 Vgl. Job. 14,


10, 9. — 17 Vgl. Job. 12.
G. — 18 Vgl.
8, 1, 9.

Job. — 21 Job. 14, — 22 Vgl. Jes. 52, — 24 Job. 11, 25. — 26 Job. 10, —
1, 4. 6. 2. 9.

27 Prov. 22. — 31 Z.
8, Vgl. Rom. 10, 15
5fF. 52, — 32 Vgl. Rom. 1,16.
(Jes. 7).


«:
1

Cbristus ist der


V]
der Apostel, die
\

Weg, auf ibm wandern


das seltsame Bild; vgl. Z. 9. 25 28
7
auf

| ]
dem wandeln, der gesagt hat „icb bin der
die Apostel. So interpretiert
auf Ras. |
32
We
^
Weg".
ricbtig
aus or.
& .
^&- . &. '
& , Buch , S— 10(10. 11).

öt

-
15

nvöh 57

5
-
^
& ,. «,^ ,'
^' . 58

^ ^'^
;
» ]«
//

^»« »^«
,--
116

-
vjto
(}'
\

,
10 (] »
»-, ] ,«. 59

- ]-
- . ..
»,

^
-«,

-
. ,^,

', [ -
-
-
60

,
rc5i^

12
7], »^
»»«,
«,
&&,
13R

» - 61

»«;
-
2

30
,
-
.,
-,
» ), ,
»
»
.
'
,
,&
<>
- «,

— 4 Vgl.
7]
^, -
62

63

(, 232, 3 Koetschau). — Vgl. Job.


1 Vgl. Conti•. Geis. VIII, 14 ff. 1, 1.

Rom. 10, 15 — 6 Vgl. Kor.


(Jes. 52, 7). — 8 Job.I — 9 Vgl. Tim.
2, 2. 1, 1. I

11. — 10 Rom. 10. — 12 Vgl. Rom. . — 16 Kor. 30. — 20 Kol.

-
6, 6, 29 + 8, 6, I 1, 1,

19 + 2,9. — 23 Joh. 21, 25. — 29 Vgl. Rom. 10, 15 52, — 31 Jes. 52, 6f. (Jes. 7).

7
6

am Rande
mert I
21
d. h.

| -^/
V, in
dem
sind die beiden ersten Buchst, jetzt zerstört.
Korinther; vgl.
We]
stand und die falsche Textlesart verbessern
Del] \
Kor.

27
2, 2
\

über
|17
18 Die
sollte,

d. Z.
Glosse, die
von
Vgl.

We
S. 13,

We]
wohl urspr.
eingeklam-
5
»
IQ

^^ , ; Origenes, Johannescommentar.

0 -«.

^
liymv
Jtoir'jOco

,
64

>,
»
^'^ »
-^
'
-
-.-
-
.
V
6
y.al

^- .
65
^,-
.
'.
, -
10

66

^
»
»\
»»
töc
- .
-^

'
'^'
»


^«,
/, »
<- »^« -
15

\4 20

.
67 XI. (12)
-,
' - - 117r

&-'-,'
68
» , » 7] 13
14R

» .« ()

69
«'

Matth.
^
4 Vgl.

Job. 12,

3
,
3.
3.

'/,]
.]
II


Kor. 3,

Luk.
26 Matth.

auf Ras. 11
.
4,
— 5 Jes. 40, 9.
18-21; vgl. Jes.
26, 13. —
|
—12 Vgl. Matth. , 4.
61, 1.
30 Matth. 2, 40.

23 Vgl. Luk. 7, 37.

--
>-

13 Vgl.

24 Vgl.
32 Vgl. Test. Äser 2.

auf Ras. j 16 " V


30

nach dem receptus


28 (
mit den besten Hss. des NT. Vielleicht ist
+
Pr 31 ?/ auf Ras., urspr. y/i'?
]
interi^oliert
. ^
»«
))
-
Buch , 10— 12 (11— 13).

^.^,^ ItjOovv
17

70

')

'{)' ^>,
; '.
.
, () -
» ,
»& ,
^^;
-
71

72

, »-
y>ov

»^ ^
^
^ ,
10

»«. - 73

^,? '
1
. - -
^
» - 74

20

»,
»«.
.
;
^-,.- » »^
(13)

?.«,
,
& »--
-
~

» , -) .
ȣ
» ^,,
«'
,•)
76

&' »
-
14
117
-,
\

2 Vgl. Mark.l4,10f. c.Par. -


3 Act. 22,22 -f- Luk. 23,21; vgl. Job. 19,15. 4 Vgl. —
Matth. 27, 29. —
8 Act. 9, 4f. —
9 Vgl. Luk. 20, 11. 10 Luk. 8, 14. —
15 Vgl. —
Luk. 7, 38. —
Matth. 25, 35. —
16 I Kor. 12, 26. Vgl. Luk. 20, 11. —
Matth. 27, 29 f. — —
19 Vgl• Dan. 12,2 (Theod.) — 21 Vgl. II Tim. 4, 5. — 22 Vgl. Matth. 11, 5 (Jes. 61, 1).
— 24 Vgl. Hebr. 1, 7 (Ps. 103, 4). — 26 Vgl. Luk. 2, 9. — 27 Luk. 2, 10. — 30 Vgl.
Luk. — 31 Luk.
' -
2, 13. 2, 14.

],
31
6
streichen |
8
() von
(] +
ausradiert
corr. V.
j.

|
Hd. in
Pr,
14
, ,(]
()
statt
corr.

ist viell.
|

zu lesen
+ Hu
Wi 10 ]

|
|

30 31
das

,
auf Ras.
möchte We
11
|

corr. Del I

Origenes IV. 2
Ti
18

,
»SV

-
&^«-, ^. «
»
^J/jöov ^«
.
,
Origenes, Johannescommentar.

»dogci« >^
»
.•
7]
-«.
^.
'i8

?,
<)
»}.
,
'

»
XIII. (14)

,
.
'« 7]
^6

^
'
.
,
'
.
-
..
»

»^
6

10

{
. -
80

^, ^, ^.
»
15

)
, '
' '
»,
»
,
», ^
^- .
7] 6

- ' öov,

^-
20

82

, , , ,.
,.
. , ^ ',
25

OJ -; 16R•

-
, .
83 XIV.

' .» ^. -
30

84

2 Vgl. Luk. 2, . — 4 Vgl. Luk. 2, Vgl. Ps. 114,


10. 14. — .5 —G 6. 7.

Vgl. Luk. 2, 14. — 8 Jes. 14, 12. — 11 Vgl. Eph. — 12 Mark. — 14 Rom.
1, 22f. 1, 1.

2,16.— 15 Vgl. Conti•. Geis. 11,4 (1,131,8 ff.).— 16 Vgl. Mafcth.11,9. — 17 Vgl. Matth.
11, 13.— 18 Mark. 1—3. Vgl Mal. 1, 3, 1. 40, —
Jes. Vgl. Terfcullian, adv.
3. 2.3
Marc. IV, 11. 18. — 29 Vgl. Luk. 2, Sff. ~ 30 Vgl. Apok. Job. 6 — 33 Apok. 14, f.

Job. 14,

tion zu
8
6f.

\
21 ] ist Apposition zu
auf Ras. |
22
|

]
11/12 ^
auf Ras.
Apposi-
^ '-
> &
Buch

.
1,

,&
12 -1 (13— 1).

^
^,, 19

5
^
^-
»TOP
XV.
USr jcäöav

&7]- ,^ '
<pcüvfi

.^> \
«& & - S5

^ > ,, , &,
-
10 ^

^,
» .«
&
3<
-
- ^
«, ^'
ijv:

,
1 86

^
^ayaiya
» &«,
20 7 .
- 8
), .
.
2 ; ) -^^ ,^ -
88

,
» 3&.
17 R
'
»
30
» «,
- , ' - 89

.
6 Mark. 1, 1. —
7 Vgl. S. 18, 16. 10 Act. 8, —
(vgl. Jes. 3, 7).3 — 15 Vgl.
c. 5fF. —
17 Vgl. Rom. 10, 15 (Jes. 52, 7). —
19 Vgl. S. 14, 2fi. — 20 Vgl.
Mark. 16, 15. —
22 Vgl. Diels, Doxographi S. 464, 18. 29 Vgl. Eph. —

^.
1, 21.

2 >/, corr. Hu | 6 «// corr. We 7 |


V, in ist

26 , ganz verlöscht,
corr. Pr. |
34
vom übrigen sind nur einzelne Buchst, sicher zu erkennen

2*
' ,,' ,-& .
20 Origenes, Jobannescommentar.

90 1, 1. ?/ a{)/fj }'
XVI.
»« .

16

»
91

»
» ,
«
?. ^ , -
^ ,
«,
«,
»-
--
', &
10

»»
92

93
-
, ' «, ,
\

-& ,

"f ,
,

-
18

94
, ,
,! , ,
» «,
,
,,
»

».
()

»_«
»^«
^ »«,
.-
,

-
-
20

18R

7 Prov.
10, 7. 13 —
Kor. 15, 25f. 1.5 Vgl. Job. 1,1. —
17 Vgl. Gal. 4, —
19. —
18 Vgl. Matth. 11, 27; Luk. 10, 22. 19 Vgl. Matth. 11, 27. —20 Vgl. —
I Kor. 13, 12. —
21 1 Kor. 8, 2. 22 Vgl. Eph. 3, . — 23 Vgl. Job. 10, 30. — —
27 Prov. 16, 7.

]
2
kennen, eine
V, in

inl
j.
We, wobl mit Recbt 7 (cvt/j 9 I V, von
Hd. bat die verbliebenen Reste sinnlos zu
verblieben 13
| &>] ,
\

unleserlicb;
nocb

nacb
&f/
ai
ergänzt
,
zu
]
er-
12

]]
3 1
14
strichen ; vielleicht ist statt
nacb V, in
]
unleserlich

von den Ausgg. mit Unrecht beanstandet; „vrenn jemand sähe, dass der Sehende
|
17
. 1. |
wohl verderbt, von
20 ]
Wi

jetzt
ge-
,
durch .... siebt" 21
Wi, () ;< We
28 ],corr. Wi.
|
|
.
,
corr. We,
auf Ras. 23 ()
Wi 25
Br 24 . |

|
+
]
|
] , Wi corr.
,

» «,
?'.
1]

5
Buch ,

aQ'/JjV ,
IG. 17.

,
21

^
»&
^ ^ ,
»-
XVII.
aoyij
»//«
-
» (]'^
mg

, ^
»
tJtl

0-
95

10
»
,, » ? -
7/«' ojg

«, oJ-
17

1
,, ^ ,
,
»^» ^? ,,
?^]
] '
«. 98

) »-«., » -, -
' » ^ .
2

^
» .«
, , -
'
^ »Ty
\• ^«.
99

.,' ' ^,»


25 '
], i]

,-
119" ^?- « * ^^^^^^^^-*!
7] () 100

30 »« '
4 Gen. 1, 1. — 6 Hiob 40, 14 (19). —
11 Vgl. Hiob 3, 8. —
12 Vgl. Jud. C.

-
II Petr. 2, 4. Henoch. 6, 10 u. ö. Gfrörer, Jahrhundert des Heils (Stuttgart 1838 ,

S. 378ff. — 16 Hiob 40, 14 (19). - 19 Vgl. Hiob 40, 14 (19). 22 Rom. 8, 22. — —
23 Rom. 8, 20. — 29 Vgl. Phil. 1, 24.

We
3 nach t":v+ 9 pj/re'ovWe 24 Sonststets tn i 20
)-
d. letzte

,
] | \

Z. von f. 118v stark zerstört; nach scheint gestanden zu haben, iv

^
iozi^
iv
'
ist

, &-&
/
']
)
ebenfalls
...
iv

a.
V

Ras.
wohl sicher; alles andere unsichei•.
mit Lücken für je 5 und ca. 30 Buchst.

]
V Äusgg.
,
iq ) ^
?. ] Ebenso Del.

We |
...

28 ()
Br,
fr

-\-
22

»
•»
.
«
xcu
Origenes, Johannescommentar.

tivcwi yv ^ [I, 1

,- -
101

102
vjr

-' » ^,
».«
, '• » -
,
&6
, «.
-
.,
,,
, 6 10

» .«,
6
. ,
103

,
(18)
' &- ^,
15

'. ,
' ]- ^
101

, , •(19)

» «, .
()
7] 18
105

» « " .
, ,
7/

- •
&^^', {)•.

»,
» 2
-, ^
» & , ,, ' ^/
106 XVIII. (20)

107

, ,
1 Vgl. Phil.
)

&
— 6 Prov. 22. — 8 Prov.
1, 23. 8, 8, 22.
]

— 12
^&, JoL•. 1, 1.
-.«

- 17
30

20 R

! — 19 Hermas, Mand. 1 vgl. Vis. — 20 Kol. — 32 Vgl.


' gl. Makk. 7, 28. 1, 1, G. 1, 15.

^?' ,
Gen. 1,27. — 25 Joh. — 29 Hebr. 12.

•6.\ ,
1, 1. 5,

/<//]
6.
We,
8

We 19 xaff
a. Ras.

ij
29
MV,
|

corr.
] *,

.
später

aus
ausradiert
Pr; doch vgl. 11,8
mit Correctur an
|

corr.
10

|
|

,
14
() + We
<

- a.
ohne Randnote M]

Wi 2G |
corr.

Ras., urspr.
Wi;
]
\
33
t^
1,

^.
^«.
IJ

^
, ' /-
,^'
» ^ ^ ,€,<,.
Buch 1,

]
17—19 (17—22).

coq
•' -»'
23

119
)] ,
y.al () » \

. ,
,<. »-«. 108
\
1 ,
(21)

& '
-
»
^ ,
-
()

aoyy []

^.
7]

.
XIX. (22) 109
»«,
^'
• /«.
, -»
»'
ODg
1

^
>•>•<-.
»

' » ^<, ' ?],


«,
-
,
^^ <. ',
, ' -
^].
110

111

, .
»
CÖC

10
20

2
,
&3 .,- ^ -
<, »
•o^a
d , 112

30
'?',»
-, ' -»
, , &,
^ «..
«,

') ),
21 , - 113

2 Kor. 2,2.-3 Kor.


\^gl. 24. — 4 Joh. 14. — 6 Kol.
1, .—8 1, 1,
Kor. 15, 4. — 13 Joh. — 14 Vgl.
1, 1. — 15 Vgl. 17. — 16 Ps. 148, . —
c. 16. c.

IS Gen. 1, 3. — Gen. — 20 Prov. 22. — 21 Job.


], 6. — 24 Vgl. 1,
8, — 1, 1. S. 12ff.
27 Job. 1, 4. — 28 Vgl. Job. — 30 Job. 14, — 31 Vgl. Job.
1, 1. 6. 1, 4. 1, 1.

3 ^] nur noch Spuren von


7—?. .
4
.
| Q - V, in ist d.
*
Papier ab-
geiieben j. nacbgefabren + We 6 (, + Pr
*
| ] |
|

9 ?) < V, wobl mit Recht, da es auch sonst fehlt | 20 |


26
30 Sg] a. Kas. (Br hält ohne Grund für urspr.).
& 7]
24

»} ^
Origenes, Joharmescommentar.

.
[I, 1

114

11•>
,
',^>
,
coojiiQ
, ,

.
^( «,

.«-
-,
)
,
)/

•^

116

1
» 1,
-, ' ^^ \

«.. '
,
1•^'

120'

118 » «, ;, , ., •'
€,
^<^- 1

,
»« ()
»
--
'«,^ -
20

.
,,»«
, -_
119 XX.

120
, ,
»
. -
2
20

1 JoL•. ], 1. — Vgl. Philo De


3fiF. § 18 Cohn). — 7 Ps. 103, 24. —
opif. 17. (T,

12 Apok. 22, 13. — 16 Kol. 1,18. — 19 Joh. — 21 Vgl. Kol. . — 24 1, 1. 1,


Vgl. Rom. 3, 2. — Vgl. Jak. — 26 Vgl. Rom. 21. — 28 Vgl. Joh. .
1, 18. 8, 1,

>* —

'
2 |
ovul 12 ist stark verdorben und z. T. nur durch

den Abklatsch auf 120r zu lesen. Die Richtigkeit des obigen Textes dürfte fest-

, V
f.

vXy (Raum
, ^^ '.
. -

-
stehen. liest rj/ für ca. 9 Buchst.)

^-
. . . .

]^ ]-&,
. . . (Raum für ca. 21 Buchst.) . . . Die
erste Lücke wird durch die Randbemerkung ausgefüllt:
^
in
^)}, den Text setzte
corr.
|
18
We;
'?], was Del sammt dem die
danach
Ausgg.
+
|
21
] 20 ^)) ]
Conj. bezeichnenden
V
\
24
über d. Linie |
25/26 corr. Neander.
,

&, &^ .
1]

& ,
«^^ ^ -
Buch , 19—21

';
(22. 23).

,^', )/
25

\li

^ &) \
^
22R :;6^
J

,
scoLijOaq

»«.
-?}

()
,
» &-
'i.

1*22

1"

. , ,^
-,
'.

& .
Vl^

, '
/
'
• ,
^^ Ccoi],

24

20

^
. ^^.
,
- {^
>
^^ «.
120
)
,€ ^,, -, -
^
XXI. (23) '
\
^- 1"2•)

25

€ ^, & »«
^>'
9
Rom.

con•.
2

3,24.

2
We
.—
Ps. 48, 13.

I

6
1, 18.

nach
?)]
— 3 Vgl. Gen.
10 Pp. 35, 7.
19 IKor. 1,.S0.

«

Z. 7 u. S. 24, Z.

Ausgg., corr.
3.-5
17 Vgl. Matth.

17 zuges.
We;
wohl verdorben, We schlägt
Vgl. Ps. 21, 16.

<
Wi |
| 3 ]-.
9, 12.

7 (av) +--]

We Wi
7 Vgl. Kol.
18 Job. 10,

|
9
2.
1,


18.

-
Vgl.

/
Ol a. Ras. 14 statt dessen vor;

]
|

vielleicht „so und so viele" av. I'ufivf We 21 —


22

]
| |

undeutlich, -weil die letzte Z. v. f. 119v abgeklatscht ist. Doch hat wohl
nichts anderes dagestanden. V lässt nach Raum für ca. öl Buchst., offen-
bar weil die abgeklatschten Buchst, für eine neue Zeile angesehen wurden |
32
a. Ras. M.
126 ,
26

»
. ^
' » '-»
Origenes, Joliannescommentar.

[]
-'

»
[I, 1

— 21

»/«'
»
'
' -, ',» «' -«' »^ 6 '«»
«,)--
»,
<
7J

127

' »
» , &]
6«.
23R

128 »
» », &><, >
<,
^ .:' «.
»
>0 >0 10

,
06-
- <;«
129 »
'
»«
' «.
7} ,
d
6
>1

», &
' - »2Jv
»'^
»'
» ,
,
^' ^
;

130

' » -],
»
-«.
«.^&&«' -
» () «' ' »" -
20

131

» ^,
»)«.
« ), » 2

132

».
»
» ,
&.
'
,
«, ,'»
, ' »,«. 30

133

2 Job. 8, 12. —
Job. 11, 25. —
4 Joli. 14, C. — Job. 10,9. — 5 Joh. — 10, 11.
6 Joh. 4,2. —
10 Joh. 13, 13. —
13 Joh. 10,36. — 14 Joh. — 16 Joh. 18,
17, 1.
33. — 17 Joh. 18, 36. —
20 Joh. 1. , —
22 Joh. , . — 23 Joh. 3. öl. 33. —6,

28 Apok. 1, 17 f.

-^]
1 [ryv] str. Br,
mit Ras. über
a.
}/

Ras.
(^ ausr.)
.
^ /.
30 Apok. 22, 13; vgl. 21, 6.

M; s. o. zu S. 10, 15 \ ]
verschlimmbesserte V |

|
22 -
6 Oidß?
121
»
,

^
^
^
^
&^.
IJ

-
'
- »
» ,
Buch , 21. 22 (23).

'
{haov'i ^<^
27

^
131

>^
»> ] ,

> ^);' ^- &.- >


&«^:.
22
'^
•> . . '- 135

»
10

> ,,.. ^-^.


<^.
coc

186

^ ).
24ß
1
&, > -
^
^'

. "» »- -^
20

» <' »
^
y>

^
\
»^
»^ .^ ,
-
^ ,-
6 d -,

-
Vil

138

2 6

,
30

de

»-
»
»-^.
^,
^ ).

0}
'^
^.
».?]«,
<. ?.-
<' »- ', avoyj]
139

ÜO

2 Jes. 49, 1—3. —


7 Jes. 49, öf. — 11 Jer. 11, 19. —21 Joh. 1, 29. — 22
Job. 1, 30f. — 26 I Joh. 2, 1. — 28 I Joh. 2, 2. — 29 Rom. 3, 2of. — 33 Vgl.
I Kor. 1, 24.

3
2
viell. zu
beschädigt,
str.

]
als
< V; viell. nach
hexap) arischer Einschub
?,•
Z. 9, S. 30, 20. 26. 27
4 *
zu
--*
str. 1
d>) Pr]
5 rfi

-
| | |

über d. Linie | 8 zu lesen (mit xQ) oder (mit


AB); der Fehler entstand wohl aus übergeschriebenem \
18 ?/ Pr] \
33 Ko-
I
iöi'^.
28

& ' ,'.»«


Origenes, Johannescommentar.

?/
>'>-
[I, 1

^ , ,
»«•' ^, ,
jcQoq otl
>> ?)> dsov,
»
141

'^ »"

'(
»-, «. ö

142 XXIII.

, ' ^
» 7]6

»-
»

&' 6

,
' ' '
, «;
\
)'
* * * *
10

1-1^"

» .? ,
\

143

»
«'
144

»
»
»
,«. - , -
»' •
, '
^.
- .,
23

25R
2<)

145

,,^
»
»-
, ^
,> »
"[
,
14)

14?
»/
7]
»<«

.
. ] \
' »« ,
»&«
«' ,
&
-
25

SO

2 Kor. 1, 30. — 4 Hebr. 4, 14. — 9 Gen. 49, 8 f. —15 Gen. 49, 10. 18 —
Jas. 42, 1—4 (z. T. nach den LXX, z.T. nach Matth. 12, IS ff. citiert).— 25 Matth.12,17.
19. — 28 Ezech. .34, 23.

- 7 ).] -
ist

hängt, habe ich es eingesetzt

22 ]
Vmg. |
a.

a.

23 vor
Ras.

Ras.
) |
|

lies
8 nach
in den Hss. infolge des Homoioteleuton
ausgefallen;
|
Ras. |

]
9 aveaeoav,

12 Die Lücke erkannte We; erg. etwa ov


15 \ ?) 17 1

^]
nach d. Text Matth. 12, 20;
und über «^ R^is. 29 ]
corr.

da die messiauische Deutung von diesen Worten ab-


'-
'^ nachgetr.

a. Ras.
Hu |
10 nach

*'^^^,
l•/-

aoi ol vlol
,
1, 1]

^ ^^.
,
Buch , 22-24

(>
(23). 29

» ,
, , '-
ix

]
tv
^,
>):

'
»2/•«
^Aid^ov
- ,
-/
6
- --- &^. 148

' ^' - ^
, ^.
»,/ - 149

;
^^ ffav .'- -
-

,,
10


»,

*
. ,
»^''^'

}.
'
7> ^.&' »
'
, ^'
6
' ?],
^<.
/.&

»
150

, ^ ,)' -
{^ .^. XXIV.

,
151

^,
122
'

,
24 ]
26R ^^,
,- -

,
'
^.
&^^,
^
. .
-
&,
152

30
-. ' - 13

1 Jes. IL 1—3. — 6 Ps. 117, 22f. — 10 Matth. 21, 42. 44 - Luk. 20, 18. —
13 Act.

die
1
Worte
zu erkennen

d.
]
4, 11.

con•.
v. j.

1
-

20 ^
16 Vgl. Joh.

a. Ras.
H. nachgefahren sind.

Hu 26
Linie herabgrezogen.
1
|
19
1, If.

aV

über

d.
22 Ps. 44, 2.

Linie,
V, so auch wahrscheinl. M,
Von dem
con•.
doch
urspr.
Hu
ist
|
Text
25
d.
]-
ist nur noch

linke Schaft von


wo jetzt
sy.ei

auf
30

.,, »«
.
-- Origenes, Johannescommentar.

'
[, 1

-;
151
»--
»« ^«,
155

]
^-
.

^,
,
^ - |

- ,.,» ^'
156

,
10

• ,
,
15 7]

158

159

» -«
,
.
«
XXV,

»
(24)

» » 20

»'
'
»-7<•
» , , » ,

», - »», «
«' 0J

» ?.& -2 27R

<^.
160

161
€- ^&, , --
^Höaia,
»-,
^.
6

^
«.

,
)
30
^-^^

4 Vgl. Joli. 10, 9.-5 Job. 1, . — Vgl. 1. Joli. 14, 6. — 17 Vgl. Job. 8, 12;
9, . — 19 Job. 1, 4. — 20 Job. — Jes. 49, — 22
1, 9. 6. Job. 1, 4f. — 25 Job. 1, 9. —
— 27 Jes. 49, — 32 Vgl. Gen.
26 Vgl.

]]] S. 27, 7 ff. 6. 1, 14.

zu
Del
1.
5
1
6
15
ausradiert
V aus corr.
a.
|

Ras.
11
.

|
.

17
airicf] viell. ist

]
über d.
a.

Linie
mit den Ausgg.
Ras.
|
]
14
29 iavlv
] *\ , «-
|
.

30
. ahiccr
corr.

oovTojq] a. Ras. |
zerstört.
1,1] Buch , 24— 26 (23, 24).

^.
'.«
31

,' ^, ßXtst}j,

, ,, ).
^-
-
' -
^& '
^- 162

^^.
• ^'^
,
^«. ^-
.-
^ . ^ .,,, ,-,3
1•' cT* 163

15 » «,, ' »«

»«,
. »:)« » 164

,
-) , ^- -

-
16

,€ , -).., .€--
20

2SR
- —

166

'
. , , &,
^ & &.,& --
-
2IJH
167
30 ?]&.
^7], -

&
:/./'

» « » ) ^«,
»
168

3
»« » &)«' »-

14.

, ,
Ras.

I
' 5 Vgl. Apok.

8
Matth.5,16.

33
]
16, 14.

corr.
V],
We
17. Joel
6,

|
13
Zeph.
2, 11.14. — 6 Joh.

Ras. über «.
aus
1, 4f. — 9 Matth. ,

\
29
9,
— 11 Vgl. Joh.3,29. — 29 Vgl. Joh.8,12. — 1,9. — 36 Vgl. Joh. 1,4.
aus mit schwacher
109
32

»«
&- »& - -
Oiigenes, Johannescommentar.

»^«.
[I, 1

< «. »
?y 6
] 123•

» 1

-
1<0

»- ^ «. »
)
-«^
5

171

i'd

173
-
><
'. «
»//

»)

. ,? ,
^ -
^
.
-
,
»

\)^«. - 1"

,-, «. » '
,- , ()
--

.
20
}
174 ,
, »'^2
»
»
» ,
»-, 3, , «'
» -«' ^- 2
» -
- 29 R

170

17(
. . ,.
3
11 Vgl.
.
Iren.
-«.

4, 9.

I, ,
— 5 Vgl. Rom. 8, 21. 19.
6. 6, If. 12, 4.
, —
9 Job. 8,
Clemens AI., exe. ex Theod.
12.

2.
)
)

— 10 Mt , 14. —
— 31 Vgl. 31, 33ff.
'
S.
-
27
30

— — 24 Vgl. Rom. 8,21. —

^
Vgl. Joh. 17, 21 (s. u. XXVIII, 21 [lö]). 22 Job. 12, 2ü.
26 Vgl. Rom. 8,21. — 27 Vgl. Kol. 1, . — 30 Vgl. Matth. 2,2. — 33 Vgl. Rom. 5, 2.

,
(,
3 iv /~ V, £ u. Spuren von v, ]
völlig zerstört M, Ausgg. < 7
aber könnte aucb gelesen werden; corr. Hu 8 ] |

Br
9 nacb ßr 18 + W^i 28
| + | ]
|

a.
corr.
Ras.
|
»
1,

tv
,
\ ).
»
-
1]

,. ^,,
-'^,
,
»
Buch 1, 26. 27 (24. 2).

?/
33

?. ^ -,
,, -
«.
,
» Tfi
7. 6 7
123

.^, &< » {)•


\
?-,
,8
^ '
10

/.--
.;,
1

» »^^. :>
» .•«,
<
- - ' , »03
179

20

^OR
. )
. &• ^ ,?&,
,&&
^-»«
- 180

..
»&« ^
^-.
2

&
» -
-« »,«, -
'2
(25)
»«
181

30 ^ ^, , «.
» []
» 182

Joh.

noch
sicher)
,
1,

über
^^ -
1 Rom. , 3 ff.
16 Vgl. Joh. 8, 12;
9; 8, 12; 9, ö.

M,

9,

4 Rom.
. —

(ohne Accent) zu erkennen;

ist sinnlos;

d.
Origenes IV.
V

Linie (über
| 12

) |
8, 20.

Vgl. Job.
31 Vgl. Job.

{uo compendiariscli)]

29
las V,

[.

11,
8 Vgl.
1, 9. 4.

22
2.

*
Lommatzsch, Br;
]

str.
II

Kor.

]
Br.
, 4. —

Br
10 Vgl. Rom. 8, 20.
27 Vgl. Joh. 1, 4.
32 Rom. 6, 4.

V
|
|

Wi
]
|

(,) Pr

28 Vgl.

in
( wohl
|

nur

26

3
^
34

-)
«&'«'
{}
Origenes, Johannescommentar.

-» ()
(-^.
[I, 1

,
&
»

5
183 (26)

, ,
184 -, ?)

,
'
, ,
,- • 10

,
7J

)
,, , 3,
. ,
124

185

186 ^
(27)
*

, ^^,
Q-.
.
.
-

-
15

20

- ,,
187

^ & -
,
-
,
-
&, -
31R
2

188
,
^^a
^
, , &,
. - (28)
^
30

3 Vgl. Rom. 6, 4. — 4, 10.


II —
9 Vgl. Joh. 14, 6.
Kor. Vgl. Luk. 9, — 3;
Mark. 6, 8f. Matth. 10, —
12 Vgl. Matth. 22, 11 f. —
15 Vgl. Prov. 24, 54. —

'
10.
19 Vgl. Joh. 14, 6. — 23 Vgl. Rom. 11, 33. —
28 Vgl. Joh. 14, 6.

u.

-]
M,
2
unnötig; erg.
a. Ras.
rijv]

V Edd. |
|
6
14
]
ry Hu;

]
Ras.
\
3 () + Wi

We, +
30 a] ()
]
(ovv) Pr]

Wi 25
We
|
|
11
Br (gegen Rom.

] + Br, < MV Hu
6, 4!)

]
Änderung
5 "va
eompend. geschrieben (A)
(Br berichtet falsch)
Del, vielleicht mit Recht; vgl. o. Z. 25
]

32
/, ] a.
a.

Ras. .
| |
&'
, 1] Buch , 27. 28 (25-30). 35

& , "^-
^.'
jtqcototOxqj
29


, &^ . (^
-,
(29) 189

190

10

..^ ' •^ -

1 , - (30)

&, , ?.• --
-.
191

124

, - ',' ,; - \

;^ 7]^,,
20
•' '

&^ -
192

32R
,
30
'
» ,
»
^.
» ^,

,
- 193


IVgl. . 1, .—

3 Vgl. Joh. 1, 9.

— 7 Vgl. Job.

10, 7. —
10 Vgl. Job. 10,

,
11. 11 Ps. 35, 7. Jerem. 38,27. 16 Ps. 44, 8. 23 Vgl. Kol. 1, 15. 24
Vgl. Ps. 44, 8. — 26 Vgl. Joh. 12, 27; Matth. 26, 38. — 29 Ps. 71, 1 f.

15
bemerkt:
verwirrt.
d. Linie)

21
V 31
2 ]
|
„-
] MV,
*
Es gehört hinter
19
(!) aus
*
|
corr.
16

w. e.
Hu

-".
|

über
steht an falschem Platze.

*
seh.
|
7 nach
d.

23 oUv
Linie |
18
Ras.

,
|

Eine Änderung ist nicht nötig


V, ebenso w. e. seh. M;
, |
9

27
],
corr.
Die vielen Infinitive haben sich

3*
corr.
We Wi; Wi

corr.
Del

(über
Del
corr.
;
^ '&.
^.
Oiigenes, Johannescommentar. 1

&
[I,
36

194

?, Xqlötov xccl

,-^ &'
' ?)

195
•» --
, ],»' '. ?)
5

&^ ^
()
196 30

197 ( .
•»« ,
,, ,, &
» «,

-
10

198

199

200

.
^^
',) & .
«,
d

,.
,
-.
- »« »
{}

)
-
- 15

20

.
.
-., -
, -
25

201

»^XXIX.

& «•,
-
«. -
(31)

()
) \
33R
125

202 ,
». < ,»^
— »
»«,

30

»«'» ,<,
4
,
Vgl.
(}
>0
'
1, 15. —
>0

10 Vgl. Ephes. 2, 14.



— 15 Vgl.

S. 26, 22iF. — 20

Vgl.
35

Kol.
Jok

aus?
1,

I
16;
13, 13.

6 () + V
nacb
Rom. 1,20;
— 35 Vgl.

MV {• + Hu
|
I
7
II

+ ()
Kor.

|
4, 18.
Joh. 15, 15.

Del,
30
29 Rom.

We

() + Br
1

|
11

33
^8, 15.

Hu |

{) + We.
16
31 Job. 15, 15.

unverständlich,
-
verderbt
Edd.,
33
, 1]

'
Buch , 28-30 (30—33).

^
37

»/

,. ' , » Jtäot

>
«,
(«,

.
6
6
öic-

(
203

», /
^;«),

,
(32) ) 204

?, , ,.)
31 , «
'»«, —
-,
10 r?}

& «,» . «.
ij
],

?,
, ^/
^-

& &^
XXX. (33) 6 205
»-
1

^
&^ ,
,
, &, ^^
&, 206

20 »« - »-«'
,,^- ^^. -,
»-«,

»« »« .
^
207

25
34R .
^,
, { & ,, -
),&-
208

30
- »« .&•,
, »- .«-
1 Vgl. Luk. 22, 28. — 4 Mal. 1, 6. — Ps. 2, 7 (Hebr. 1, ). Luk. 3, 22 (nach
D, Justin, Clemens, Methodius etc.) Usener, Relig. Unters. I, 40 ff. — 13 Vgl. in
Genes, hom. XVII. — Vgl. Joh. 15, — 15 1. Ps. 103, 15. — 18 Vgl. Gen. 43, 34. —
. — 24 Vgl. Joh. 48.

]
20 Vgl. Joh. 15, 6,


1 ?. aus
a.
^ corr.
Ras. |
12
] 2
]
oi]

sind vielleicht Glossem eines Lesers


i a. Ras.
halb,
|
10

|
,
iV'l

a.
später
Ras. | ]v. I. H. zugesetzt

corr.
a.

Hu.
Ras. [ 28
|
11
209

210
38

XXXI.
^
,
,
,- .
,' ^>^ (34)

. \
Origenes, Johannescommentar.

de * * -» -
[I, 1

125

-
5

211

. -
-.
&,
• 212

&- - ^ ,» & ,
&- -^
10
32
»

»& - .
213

214
»
y^i
»^

«
. ^ , -»,,
<!'
-'
^ ^,
&^' »^^
»«
6

-,
-
15

21

216
,
,
,
-.
^ ,,&
»

() ' ^.
^,
20

25
35R

),
217

, . »^,
» «, »« »« -- 6 ^ ».
30

218 . -
1 Apok. 22, 13. — 12 Ps. 135, — Ps. 49, 2. 1. — 13 MattK 22, 32. 15 —
Kor. 8, 5. — 18 Vgl. Kol. 16. — 20 Ephes.
1, 1, 21. — 21 Vgl. Origenes, de
princ.

ein

V I
I, 5, 1. — 31 Vgl. Kor. 22.
1 oh undeutl., vielleicht

-] '^ corr. Br,

nachträgl. zugefügt; corr. Del.


I

ausgefallen; von
9,

We
,
14
gestr.
Lommatzsch
corr. Hu
V
|
|

a^

28 ÖLOxaaeojq]
|
]]
|
unverständlich; vielleicht vorher
a. Ras.
a. Eas.
|
17

<-,
|
]
23 (o)
o^ scheint
+
^'
, 1]

, && ^
^,
, '^ '^
Buch , 31 (34). 39

»- " .«, .«
^'-

, -, »,« ,,-
6

•19

, ,
6

^, »«
10

126 Ȁat
o)V tiöt

^ ^,
., ' ,-«,
' '^20

» ,«.,
33

.-'
. &,
,
221

&,
36
, -, -
,
a)jpa L2,

, ',
-.
€0
' »-
222

» «' •' , ^' »-


2 »
><, '^
6 .«
<, , '
, :>
>•
223

» «. >•' )<,
'
»
(» .
.
224

. , »^^ -
30

^
.
' ()
'79ä

4 Exod. 3, 2. 6. — 7 Vgl. Apok. 22, 13.


G Jes. 9, 6. —
8 Vgl. Kol. 3, 11. — -
12 Ps. 87, .— 15 Ps. , 16 Vgl. Apok. 22, 13.
10; Act. 2, 27. —
18 Vgl. Prec. —
Joseph, ap. Euseb., Praep. Ev. 292b. Test. Lev. . Äser 7. 20 Vgl. Apok. 1, 8. — —
— — — —

]'
23 Vgl. S. 22, . 23 Prov. 8, 22. 24 Joh. 1,1. 28 Joh. 1,4. 33 Vgl.
Ephes. 2, 20; Jes. 28, 16.

1
13 viell. We 19
Edd. )

cu
2 viell.

str. We
z. 1.

21
;
viell.
?.] ,
\
30 corr.
-
We |
1 ] |

31 {) + We, wie ().


40

»-«

, «.,
,)
» -»«•
üngenes, Johannescommentar.

-,» « ,,
[1, 1

»»
- ,
(]

226
»\4
«
,
«. »
»«
(35)
^,
-
227

, &
»i2«.

),»«,

, , ^ \
»^« »«»«,
»«,
»«
10

34

^
.. ^& . &«
15

7)
&' ^ -- ) ()
126

37R
'
20

228

^
^
» « , »»«
»« »
(36)

07]
»
«,
-« 2
(-
-

229
»
»
» «'
», ,&, ],^ & ^,

, ' ,
2 Vgl.

. 15, 28. — )
3,
1 Kor. 15,

)
45.-11 Vgl. Apok. 22, 13.

— 15 Vgl.

30

]]
Rom. 6, 10. lÖIIKor. 4, 10. 23 Jes. 49, 2f. 26 Vgl. Jes. 49, 6. 28
Hebr. 4, 12. — 31 Vgl. Matth. 10, 34. — 34 Vgl. Gal. 5, 17.

1
2 ]
Buchst, ausr.
( |
17
We
(iv)
|
9 '] nach
+ We; vgl. u.
el' 1
II, 17.
Buchst, ausr.
|
24
| 14
vo a. Ras.
nach
1,1]

& ] ' 7]
&,
Buch , 31. 32 (34— 37).

-
41

(37)
^' ?] '."-
- -. , ^
5 »£/03«

.6
}
// ^tia

6 )
]

^
»-7]
^'

6
- ^.
230

10

]
5>€t

>
»,.«

^
'
^
«
& .^ -
^, ,
&
6
>^ 0
?/ aßoJV.

231

81 &
^«,
3
)
'» &
& ..
.
- loa -«,
- 232

38R

20
»,» &,^, . »
^'
»«,
/.
>
/.
7///«
.^
»
?
< -»
'//9«

233

. ,&&
127

^ ^ ,.
\

2
<, ^& ^,

^)'^ , &
»
^&,
-
30

^} ,
[--
^ ^^ &-

234

2 Vgl. Jes. 49, 2 f. — 4 Hohel. 2, . — 6 Jes. 49, 2.-8 Vgl. Luk. 22, 27.
Phil. 2, 7. — 11 Jes. 49, 3. 6. — 14 Phil. 2, 8. — 15 Phü. 2, 6. — 18 Jes. 49, f. —
— Vgl. Joh. — 27 —
],
25 Vgl. 3,

?. ]
Vgl. Jes. ö3, Vgl. 1,

]
Jes. 7. 1, 29. 7. 3.3 I Kor. 26.

/.&, , {)
/,^
Sinn;
2

viell.
)
a. Ras, |
We
22

.
]

darüber•»,
. .
4

// //?
a.

a, R.
corr.
Ras. |
We
24

,,er
;
|
5 —/.
bewirkte, dass das
| 31 -]a.

so giebt der Satz keinen


.
Ras.

. .
|

Leben
21

der Sünde entrissen werde".


^,, ,-
42 Origenes, Johannescommentar. [1, 1

, 6
6
»"
» «.-
, ' ovyj


235 6
\ -
,
5

•(]

236 »,
' 6 ^ & .
^& ^ , , >< » 10

-
,- 'icoavvov

»
237

238
d


»<.
, »
»
,
«
«
» ;
,
- -

'
» , ,
, ) "
[]
,
39R
36

» ^, ,&»»
239

240
»
6 . <^.

<. ,)
& -<• »^
,
XXXIII.

,
(38)

»
»<
^
6

»6 ?.«
2

30

»
»()

2 Job. 1, 29. —
6 Vgl. Kor. 15, 24. - 9
» ,
Kor. lö, 28. —
10 Vgl. Job.
7.
1,
127

30f. — 12 Vgl. de princ. II, 6, 3. 14 Vgl. Job. — 1, 31. — 15 Vgl. Luk. 1, 41. 44. —
— -

]
18 Job. 1, 31. 21 Vgl. Job. 1, 33. 25 Vgl. Job. 1, 33. 32 I Job. 2, 1.

' • ,,
\We, ^]We,
1 auf dem linken Rand a. A. d. Z. |
4 yciQ]

We; Del 5 corr. 11 a. Ras. 13


corr.
[]
|
j

Ras. 23 ], corr.
|

Del
' (, We \ 19 str. |
21 a. | |

25 |
26 We
str. + |
31 () We.
,

^
1]

^
»«^' <-'
' -
Buch , 32—34 (37—39).

» ^ -
43

,- ,
\

»'
<,
» ^ (]


» '
, ) »-, ,
, ,^;
&-
- 241

.
- ^, ^
10

«, 9^£ 242

15
» ,
•'
<,
»«.
,
) »-

.)
XXXIV. (39) <^ 243

^
20
^^, ). 244

', ,
40R
{^
» . -, » -
,,
37

,
<

2 •'
•. 24

, ,, •-
, ]. ,
30 . ^'
• 246

^ 1 Vgl. Joh. 2, 2. — 3 Rom. 3, 25. - 4 Vgl. Exod. 25, 17—19. — 10 Phil. 4,


]
— — —

,] )
14 Vgl. I Kor. 1, 24. 16 Vgl.

]-
13. 11 Vgl. Act. 8, 10. 20. I Kor. 1, 24.

]
23 Prov.

] , 2
klein angehängt
8, 22.

a^ a.

Ras.
25

8
a.
Ps. 103, 24.

Ras.

nach
| 4

]
33 Vgl. I Kor. 1,

.
+ 10
a. Ras. | 5
24.

Ras., ^i nachträgl. eingeflickt


bis 11
* |

|
11
doch
r

Worte über-
sind die
nach - Ras. 19
|

u. unterpunktiert,
corr. We | 23
|

]
17 er -] nachträgl. aus
|
28
corr.,
.
|
247
44

' -
' .)
, & &
,
Origenes, Johannescommentar. [I,

,
1

248

^ ^'
» ,
»"
^><
-,
, p

,, . ^
i2Sr
>'>,
\

•' »/«
»« <, «, >«'
-» »«»« , »«»-
10

249

20

21
»
^
»«
»«

»^ . »« »«, . (40)
, «, »
1

20

\ »« »«,
. -
252
^
» , > »«. .« »«
»«
»,
»« «,
»

,
6

»« '
41R

' 6

€ .
253

-— ,,
6
XXXV.

Kor. 1, 30.


9 Kor. 1, 24. 13 Hebr. 2, 11.


',
Vgl. Kor. 11, 3. - —1

,
30

18 Hebr. 4, 15. 24 Kor. 1, 30. 28 Vgl. Rom. 9, 14. 29 Vgl. Apok. lO,
5. 7. - 31 Vgl. Hilgenfeld, Ketzergesch. d. Urchristent. S. 326 ff.

12
d.
%\
.]5

Linie ]
31
a.

aijvav Br,
Ras. 1
24
7]v
V,

av M,
viell. richtig

,
|
9 (W/)

letzteres a. Ras., corr.


Hu.
zweimal geschrieben
V |
28 über
,

^
',
1]

,
,] -
Buch , 34. 35 (39. 40). 45

', , 3 -
']' &<>
y.al

y.QiOiV
rf] -
^-*

\0

, ,
&
y>jtäOLV.<i

-», ''
, ;
loyco

&<.«
6

»77
. 254

,^ «,
y>ov

&« . ' (f

«, »{)
2

1Ö »«.«
»
6

»«) »«,& ^• ?] ^ «.
»
^ » » -

128
20
42R )
^ ^
-,
'
^'^
-«,^ ^«, >\
»^ ^«,
\

-«.
^& 256

25

39
& ^,

, . )
^ - «,»«. ^-
--
^>'/
6
-,
-.« -
257

, . 7]. -»« 258

,
30

259
^^«
1 Joh. ,
2 Act. 17, 31.
27. - Vgl. Ps. 9, 9; 9, 13. — Kor. 1, 28. — — )
Mark. —
11 Vgl. Fragm. ; unten
10, 18. 6; XIII, 3. ,
1.5 Vgl. Hebr. 4, — .—
18 Vgl. Hebr. 9. 28. 19 Hebr. 2, 9. — —
20 Vgl. unten XXVIII, 18 (14). — 27
Vgl. de princ. I, 7, 2.

24
1 ]
29 Hiob 2, .

Iv
doppelt gesckr.
M,

corr.

|
V
26 -
| 13 (}\ ,

34 Vgl. Rom. 2, 29; Gen. 49, 8.

* |
32 nach
V |
17 ]
ein Buchst, ausr.
V
46

'/-^
Tovoatot ,
,- ,
Origenes, Johannescommentar.

^ ,. -,
[I, 1

€^ ,
. , -^,
260

,
-»^«-
, ,
»"^'
5

261 XXXVI.
>'>

^
«•
(41)
^
,,' »«
-[
»«.
^ 10

'
•»/1<-

,
) . ,
:> »« - ,
262

263
»«,
^&
»«
,
»«»-«»-«
^ «, »« » , ',
,
« .
-»«

(
15

20

,
., &' ,
ȣ1^

»« ^, »-« »«, »« 2
264 (3'

»-«,
,, \
»-«,
»«,
&, -»«'
I29r

40

&,- -
5 Vgl. Gen. 25, 26. — 6 Vgl. Jes. 49, 5 f.; vgl. S. 41, Sff. — 7 Vgl. Job. — 9, 5.

9 Vgl. Sam. 5, 1 f. — 11 ISam. 25, 28. —


12 1 Kön. 2, 33. — 13. 18 Vgl. Jes. 11,

1. 21 Ps. 88, 33f.
^]
, ] 3

im Text a. d. St.:
7
corr.

9
itiv gebraucht, wie vorher

20
bedenklich,
V Del Br
We
,
Edd.

|
4

oder z. 1.
viell. zu str.

],
a. Rande, von anderer H., w. e. seh., nachgetragen;

corr. We
-.j
|

10 viell. trans-

„da Gott die


Herrschaft über Israel führte". Doch ist die Änderung wegen des folgenden
das freilich auch viell.
I
|

verdorben
22 nach ov
ist |

+ {) Edd.
12
]
str.
|

Br |
14
-•
^
\ [ |

nur noch im Abklatsch zu lesen 27 V, . . d. 28 /^]


,
corr. Edd. 29 ävS |
^-]
|

-, corr. V.
a. |
,

»«
1]

\}
] }
'/. .^ ^
,'
,
Buch , 35-37 (40—42).

öe -
^
&-
47

265

.
^-^ 6

^, ^> - .
^ €6 ^ <-
10

, , »/^«
] ).
,, 266

1
\

, ^
' ^,, ^><
,
,&&"^, » ^
XXXVII.

^>^
(42)
^

^>^
»()

,- »/«
-«.
267

20

^
7>.«, ^>'
^<^ .,
& - »,^, ^-
44R
2
,
, &,
\ ()
-
^ .
& - ^, &. -
, «-, •^.'.
& 268

30 . -
•» > .
<; » € — 5 Vgl.
^'

, — 8 Vgl. Ps. 141, —


— 6 Ephes.
269

]]
4 Vgl. Ps. 117, 22. Petr. 2, . 2, 20. 6.

13 Vgl. Job. 1, 1. 14 Vgl. — Joh. 1, 3. —16 Vgl. — 18 Vgl. Job. 11,


Joli. 9, 5.
— Jes. 49, —

]
— — 13. — 20 Vgl. Ps. 44,

]
2.5. 19 Vgl. Job. 10, 12. Job. 13, 6. • 2.

Vgl. Job. 15, 15. — I Job. 2, 1 f. — 21 Vgl. Rom. 25. —


3,23 Vgl. Kor. 10, 31. — I

31 Rom. 10, 6 ff. — Vgl. Deut. 30, 12 ff.

a.

{) +
Ras.
5
a. Ras.
1

We
23
|

1
]•
20
^]
27
ao über

nacb
a.

a.
Ras.
Ras.
d.

\
22
24
&] &] ^,
Linie zugefügt

Ras. von einem Bucbst.


| 14 ()
a.
+ Hu
Ras. |
|
19

corr. We |
25
48

.
^Xqiötov

»
»tOTt

.;<
; -'
Origenes, Johannescommentar.

>
\
?/


[I, 1

210

»
)
'
,
-
',
-
41

,
5

'
77} ^., -
,
^-, , ,
, -
-'
\

7)
'/ 129
10

-271

272

273
^.,
ȧ't

, ,
]

- , 7){^

,
.,, , ,-, , ,,
^;
»/«
1

274 . ^ ' -'


)
»,
»
»
,
20

» ^,
.^ ,
^, .
25

275
&, , »»^
276
'^
-. » ,-»
»
^. '

, «-{ )
45R

5 Joh. 1, 22. —
16 Vgl. Jes. 52, 15. - 18 Vgl. S. 47, 29ff. — 19 Vgl. Diels,
Doxographi S. 400, 23 if. —
25 Joli. 10, 8. — 29 Joh. 1, 14. 30 — Joh. 1, 1.

26 ]
/]^ >\
c ,
^]
1 aßvaaov] vaoo

ein ausgelöschtes
a.

Del Br,
\
a.

Ras.
Ras.

vgl. aber
29
I
|

23

a.
10 ovrcoq]
*
c' Cels. VIT, 70
Ras. \
co

|
a.

\
Ras.
24

30 ('
(II,
] 13

219, 19 K).
) + Hu,
]
^
28 nach
a. Ras.
corr.
]

We
iv steht
Lommatzsch.
17
!
^&
, Buch , 37. 38 49

^
1] (42).

.
}. >^
ojr£Q 6 ..: jxcntQCC

, döev
-
XXXVJ1I. ös > < jcazQOc.
W
5

,
^>«
:). , - y>vov'( cog

42
. ?. .
10 ^« -» «
^ «' . -{}
»et
,&
^\
}]'<
-
.
, .. ^
»/«
üS

.
&, , ,
- ,
./ ,
, ,, ^^ -
(
><

. .
15

^' 03^
^ ^ --.«
)
»

'.
20
«.
"^^^,^
»
, ^
.
,, ,,& : 6 ^,«

^,

oJc
»
',

280

281

^ ^«'
2.5

vqv
()
\ ^. '
- 282

30

46R ^. ,
,!
^,
6.
^,


1 Vgl. Job.
11 Vgl.
1, 1.

Phil. 2, 9f.
>
— 2 Vgl. Joh. 1,
— Vgl. Apok.
14. —
19, 11.
^
8 Matth.

11, 27.
17 Ps. 32, 17.


10 Vgl. Jes.
18 Ps. 19, 8. —
9,
283

]
20

] ,]
Ps. 44, 2.

7 *, w. e. seh., jetzt zwischen e u. Ras. v. einem Buchst. 13 I

. We;
V, Edd. | corr. denvgl.
,
folgenden Satz
27
30
/]] ,
|

corr.
1.^

Pr | + We | )] verblichen
a. Ras.
doch
| 28
las V die Buchst, noch
a. Ras.

Origenes IV. 4
50

- ^
Origenes, Johannescommentar.

»^^' ?/ ; [I, 1

&, . ,
7}
>•< »7] ,
»<' -^' ) ?.6.

^
5

& , &.
),
6

^
»
43

10

, ^\ ,-, ,^
»
284 XXXIX,
^.

»,»-
»' ' , «&^'
15

28

286 »
»
»/

»
» ,
,
«; -
& -,
^-
^& , « »
«;

»,
-^^

,
20

287 », ^«.
&
» », « ,
,
,^^ \
«'
-
25
130

)
288

& ,
. ,
^-,
»«'
) ^ 3
» ;)
-
30

35

19

],
]], &2 Ps.
Ps. 44, 3.
Vgl. Iren.

1
We
corr.
44,
-
2.-3

III, 8, 3.

1
21
Edd.
21
Ps. 44,
Ps. 44, 3.

a.
2.-8
-

Ras. |
Kol.
Ps. 44, 8.

corr.
23
1, 15.

We
- 24

|

13
10

/'/]
,
Ps. 44,
Ps. 44, 11.

corr.
2.

-

30

|
16

a.
Ps. 44, 2f.
Ps. 32, 0.

Ras.
' |
-
14
We |
-
32

;
35
,,&&
,
, 1] Buch , 38. 39 (42). 5

47 R

.
Qtvorov '
yMXoviitvov

^,
»,

] « iOy/fy.tvai

.
.0

^ - -»
>/ - 289

44
10
\'
, 7] ,, ?]
, » » «, & » &^
»» » ^'»»-«»» &<},
',

&«.
&«,
]
(]

,(,
»«,
^«, ?) oofficc,

290

»
»« -
) « / .
» «' »«
-'
&«'
}«,
?/

l'j

,
^ , ^ ^,
-
» , , .' » « 291

. » « ,»« -
.
~)>

. .
20

25
, 7/
» «, ,
»«


ojv 292

» .« » /'

Job. 1,3.

Ferrarius
Ras.
1 ]]]
Joh.

14

|
2
1, 1. — 7 Vgl. Prov.
Vgl. Ps. 103, 24.

a.
viell.

Ras.
^
|
-

17
8, 22.

21 Vgl.

darüber,
\
8
-

zf]
I
9 Vgl. Job.
Kor.

]
,
We.
e.
1, 24.

seh.,
1, 1.

Compend.
— 12 Job.

*
für
| 10
1, 2.

],
— 15

corr.
a.

i''
2 T2N EI2

'.
12
1

^, ?.& ,, , -
,
1.
1.

.
ivayytXiov
i)r S^tor,

tv
ij
iitog ' , ^g r

^
^
, », -
&
^> «.
2

»- ^
, % ' '7], »
3

4
>^,
»,
»

)
«
» «.
-,).
.
»
-
»«^
, \4,
^<.
»

,
(
&],
>

45
15

»« —
, ?] , -
'.2,

. — '£2
»«' »-
& 20

1 Job. 1, 1. — 4 Vgl. ], 5 (7)ft• - Vgl. , IGff. — 5 Vgl. I, 21 —


(23)ff.

.luh. 1, 1. — 7 Hos. 1, 1. — 8 Jes. 2, 1. - 10 Jer. 14, 1. - 14 Job. 1, 1. — 20 VgL

)
Lagarde, Onomastica sacra^ p. 82, 15: Osee saluans uel salaatus uel saluator.

Armen. Onomast, üsee: der Befreite (/). —


21 Vgl. Lagarde, 1. c. p. 29, 21
Beeri puteus meus sine putci mei.

, + V
3 ] To]
a. Ras.
wie sonst in den Überschriften
\ 5 We 19 |
] |
nacb
ov a. Ras. | 21 ] ov, corr. V,
|
.»^- ,,
J, 1]

(({} ,.
&,
Buch II, 1. .»

)• '>

49R

» ?],
»- Qelco
7]
- (.< »«,
» «.'.».
»«'

, -
.:
<>

10

»«.

».2
«,

^.
,
-'
^
'^.' :>
-
,/

,
-
»
avd
«, *

, » '«.» .
15

,'
&-«
» ^«'
?], «
20 » »«
«,
»
» « »
»«
» » -«
\«»
131V

2
4•3
>>
&-
,.

«,
.
»«&
» .»
-,,
-«.
" 10

30
»-«
,
3 Vgl. Matth. , 16; Joh. 12, 3. —
»'«.

4 Vgl.
f
Thess.
»«
, 5. — 5 Vgl. Phil. 4, 7:
Luk. 10, 6.-6 Vgl. Luk. 7, 3. — Matth. 11, 19. — 7 Vgl. I Kor. 2, 10. — 9 Rom. 11,
— &.

.
33. 13 Vgl. Lagarde, Onomastica sacra^ p. 199, 68 f.:

]
Vgl. 218, 91 [wo zwei Glossen contaminiert sind].
p. 94, 6:leremias excelsus domini. — Armen. Onomast. „leremia: Erhebung oder

25 Joh.

11 ]•
Spender des Wassers". Vgl. Fragm.
1, 1.

-
LX in Jerem. (227, 27 Kl.) 17 Joh. 1, 1. —

,

)}
Ras. 12 zu w.

( - & .] ,
a. e.

] , corr.We
|

seh., corr. 15 19 Br 22 31

xv'/'/avojv
|

. S
Hjj i^jljv |

We,
corr.
viell. ist
|

zu lesen: d
[

-
li
54

«;to tov
«• »,)^
JtQoa ,. »Origenes, Johannescommentar. [I, 1

^ &«.
^
fjv

». -«
-
^&« .«. '
»^ &
12

«» ^«» - .,«,» ., &'^«


»
-
» ' » .« d -, 10

Vi

4
,

&/,
-,
, 7/ »-«
-«,

,
^]
3
^ &
. ,
>)-
{^ -

»«
[]€€.
»«,

15

^ » -« .« »

^ »«,
»-«,
» -«

-,6 -«.
»«,
20

,
» .«,
»
16

,, - '
^
25

»«
, ,
,' »& -
1

», ^
»- ,
^
, &' - ^- «,,
& ,-
^^«
\
»
»

(
-« »-«

«)
30

^iR

2 Job. 1, 1. — 31 Joh. 17, 3. — 34- Vgl. Kol. . — 37 Ps. 49, 1.

]
1,

8 viell. . 1. \
15 []] , corr. Pr,
We 1 29 a. Ras. |
34 ] , corr. Jacohi, We.
,

,
^ '
1]

> () ^^.
ytvtod^cu ^.
dcfüoi'coc
&^, ^.
Buch

thsov
II. 1— S.

?])]
/>
55

)
« ^ , ^' »
18

)
.; ^ ,
^. ^
5
'>

&^^ ^ ,
^, ^
,
^9-«,
&, ] -

,
III. 19

10
&^6

»-«
^., .- ,-^
]

'
-
20

^ / / ^ ^,

20
,
>>
.^
«) ,» ^ ^, .. { &6
&6
>9,
^ , «, «, .
^^
» ^ ^. 21

2 ^ , - /..
^,
.,
, 22

48

230
.^ - - / ^ .,

-,
). () -
2S

[]
3 Vgl. Job. 17, 3. — 5 Vgl. Joh. 1, 1. — 9 Vgl. Job. 17, 3. — 16 Vgl. Job. 1,
1. — 19 Vgl. Gen. 1, 26. — 21 Vgl. I Kor. 8, 5f. — 24 Vgl. Joh. 1, 1. — 26 Vgl.

]
Joh 1, 14.

20

.
]
a.

2 ff.
1
-\-

Ras.,
31
()

-]
We ]
V,
12 nach

scheint aus
/.,
als falsches
corr.
corr.
a.

Br

Glossem zu
(
Ende

|
d. Zeile

+ () We
a. Ras.

str.
*?)
| ?.]
|

1
|
6
16
24
^
|
^
]
a.

()
Ras.

,
\
viell.

28
-{-

con•.
|

Fr,
9 nach

vgl.
V.
-
. 1.

S. 56-
]
56

, -
löyov, Xoycov
\ -
,,
Origenes, Johannescommentar,

/ jtUvtcov,
[I, 1

. & . ^' . -,
, : '}

24

&5
.
25

^^ - ,
.
,
, -
. - \
132

»31
»
».
» , , ^^ .«
1
26

^'
.
, , ; xcu

. , -
7/ &-
20
2i
^
,.- ^..,, ,
, '
2

28

29
» «
»
, «
« »
»«
» .« ) ,
»

«,,
49
30

5 Vgl. Rom. 11,7. — 7 Vgl. Matth. 22, 32. — 9 Vgl. Clemens Alex., Strom.
VI, 14, 110. — i;} Deut. 4, 19. — 26 Vgl. Ps. 113, 12. — 29 Vgl. Job. 1, 1. — 32
— — —
Vgl. Hos. 1, 1. Vgl. Jes. 2, 1.

]
Jer. 14, 1. 33 I Kor. 2, 2. 34 Vgl. Joh. 14.

]
1,

corr.

27 , 1 Xöyojv] aus

I
23
Jacobi zuzusetzen
],
|

corr.
corr.Pr
25 nach
V.
corr.

?.• |
|
19
zu oi ist
a. Ras.,

ein Buchst, ausr.


aus einem andern Buchst,
hinzuzudenken,
|
aber nicht mit
fi a. Ras. |
1, 1.

. '2]

,
Buch , 3. 4. 57

:
5 Jictij

.
-,
. ,. . ^ojg
,
'
y.cä

''.
&^
srXr/do^
')

'-

10

<
»-«.
^-
.
. ,
.
-' , .
* »dioU
»/.^
oiv
^ »-•^.
»{'
»6
6
2

.].& ,.&. .
» //«. »<, » -« »^«,
1
133r
"
» .'
6

..
'). )
\

3 . (]
83

) ',
'
20

., »

2
»
, ; ^ ,

Ö4R

30 »
&,»
,
. ,
IV.

/.
',

)
(JvTU^ )'

^^,
/7
.,
&.
»
'.
)
-.
.
-
-H
85

^ 7jv. »d
»,

],
,
II

11
1 Vgl.
Kor.

G
, 16.

aO^uoLc]

steckt wahrscheiul. in
Kor.
Vgl. Z.

u aus av
corr.
5, 10.

corr.
2ff.

Hu
Pr


corr.

|
1-4
17 Vgl.
30 Job.

25
|
9
av&QOJTnvoi]
S. 56, 9

1, 2.

)^
— 31

|
26
,
ff.

-
auch ein \''erbum; We hält r/vkov

^] ,
22 Vgl.
Vgl. Job. 1, 1.
Kor. 2. 2.

corr. Pr, vgl. Z. 11.


Lommatzsch
vgl. S. ,
]

2&.

19
23 Vgl.

- 28

Doch
für Ditto-
|

graphie von \
.31 ] nach r ein Buchst, auer.
), « «»
&,
58 Origenes, Johannescommentar. [I, 2

36
&
»
^
. »
&.«

^
,
«,
5

, « , » ?]« & »'


»^ «•

. &'
»- ^ « .
6
»^ 10

)
&«,
, ^ »

,
38

«.^
^,
,
»* ^«.
, »« .,
}. //,

»«
//,

-
1

^
-- &.,
&^.
&• ' ()
20

40

. .^ -
&.
)
\

'
,.
, .- 6

-
25
133^

^
55R


41
&,
» &« 30

--
,

-.«

»
6
42 V.
') 51

35

1 Joh. 1, 1. —6 Gen. 1, 1.— 7 Job. 1,1. — 10 Job. 1, 1. — 34 Apok. 19, H— 16.

]
6 nach cioyj/
17 /72] ^ corr. Hu
Br 20
a.
\

Ras.
+,

\
|

34
^]
doch expungiert

() +
a.
corr.
Ras. |
Hu 1

21 (av)
Pr, vgl. S. 59, 23.
|
7
18
]
--]
-[-
or'?

Pr |
We

23 ] |
13 tor]

a.
,
Ras.
coiT.

a.
]
We
19 dvo-
Ras. 25
|
,

.
^^
^' ,
-, ,;]£
2]

^jtiOTog xiu

»
^
::
Buch

iv
,

•\ . -
,
4. 5 (4).

xccl
59

»
y>xal
'

^ ^ .
> -«.
y>iv

,-.
^, & / .'& ?]
*
y> &.
1(1 ^/
<< -» >0

15

, ,)
». -« ^«
»//«

» »«
\
.^. »« . .
..
»
^«-'
~
&-<
43

44

. ^
, 9 ,. -^
20 45

25

öOR
134r
,
»
- ^
-,,' / . &«.
/
-^

, \
1<>

47

.: ;
23 Vgl. Apok.

-
19, 11.

,
— 30 Vgl. Kor. 15, 49.

],
4: QSQavTLOßh-ov aber S. 62, 21 wahrsch.

-,( -]
zu lesen

] •\ Hu; vgl. aber


^]
(mit A.
S. 63, 1 |
1. 6. 7. 38.

7 uach ßvooivov
Q. 71) |
6
ist wohl mit
MV
63, 1
(= s*),
ein-
-
],
zufügen 8 a. Ras. 13 '^ a. Ras. 14
I
7) 1 |

a. Ras. 1
corr. Hu 16 |
() We,
wohl richtig 18 corr. We 23 viell. zu str.

],
1 |

26 corr. Br |
27 corr. We.
ßQ

, , -
.
Origenes, Joliaiinesconimentar. [I, 2

, - 52
ov GvvLtvcu

« ( ,^ {^^,
\>
4.S VI.
. ^
-, , ),
»«,
5

49
,.
. '
^. (
.»*^
1*>

,
^. ^^
.
,
. ^ . &' »
.'

, ^. •
(]

»& , '
]-,
20

^ ^.« ,
^

^ ^. . .,
51

^
2

.
52

53

^ «'
] (]

^» « -
» (].

30

ö7R

11.

-
3 Vgl. Phil.
_ 15 Vgl. Deut. 32,

nicht

a.
We
mehr
|
9
Ras.; urspr.
?j, 20.

1 avvikvcu] (JiviHOir, corr.


— 4 Vgl. Apok.
4.— 18 Vgl.

deutl. zu erkennen,
()\ a. Ras.

zwei Buchst. 21
] ]
]
-] ]
-
da die Tinte
11
|
|
3, 7.

.loh. 1, 14.

|
— 5 Vgl. Apok.
— 21 Klagel.

d.
19, 11.

a. Ras. 2
— S Vgl. Apok. 19,
4, 20.

Papier durchfressen hat M,

a.
'
Ras.
a.

|
Ras.
25
— 32 Ps. 142, 2.

«) |
14
V,

We, wohl
richtig.
,

»*,
2]

&
:
-
'.
» <, '
:;.7 .
> (]
Buch

Cojij,
, -7 (4).

^)] xccl
61

134V

53 :
\} ].
\^' .
^ . -
^ , ^& .] , , /j

] \
51

, .^ ,
1" !>)],

^» ^^
vjro 55

,
-. ' .
».
. .&. &^-
^.
, &^
,
, ,,,
;/ ,
-
].
- - 56

^
20

, &
2
COV

?]
.,
^
./-'., , »
» <'^;
«.
, &
. 5

30
.,
.&

.


' -
7 Vgl. Apok. 19, 11. IG II Thess. 2, 8. 24 Vgl. I Kor. 8, 19. 26
Apok.

2 [,]' ]
19, 12.

a. Ras. —8 oixaworvrj von II. H. a.

],
|

]&), ]
MV,

,
Rande nachgeti agen Hu, Barberinus, coir.Pr törir^M*

1•4//]
/ /) (Vorlage wohl: oder compendiarische Endungen),

überliefert,
MV,
f
corr.
29
viell. ist einfach
doch
Hu
]
|
s.

aus ,
V, corr.

\
Hu
unten XX, 11
|

30 nach
10
|

hinzuzudenken.
22
corr.
+
V |
ist

tri] ,
Contr. Geis.

corr. We,
II,

corr.
Edd.
V
(I,

28 fV]
oder etw. ähnl. We;
172, 24
24
|
]
.)
58
.. ] ,]
ß2

, < », /
y.al
Origenes, Johannescommentar. [I, 2

. & - 58R

^, ,, ^-^^ 5

59
, &
6

-'
() -^
'
10

'^
&. 54

135
60
«'
,
^^
\

»
, ^. ^.
61

, , ^. ^
^' -
)
'
^ 20

, >• ^ & -.
^
y-cu

>
^ , ). ]» ' .-
& . 2

,
62

63
,&
»06<
. ?. 30

]]
3 Vgl. Apok. 19, 11. —
5 Vgl. Apok. 19, 12. 7 Vgl. Apok. 19, 11. 14 — —
Apok. 19, 12. —
21 Vgl. Apok. 19, 13. 23 Vgl. Joh. 19, 34.— 27 Vgl. Apok. 19, -

]
,]
14.

21
— 29 Vgl. Prov. S, 9.

8
corr. We |
a.

12

30 Jes. 35, 10.

Ras.
33 Vgl. Apok. 19, 14.

1
(av) + We
,
S. 59, 4;
corr.
|

V
viell.
|
19
a.

. 1.
Ras.

1
a.

31
|
]
]
11
Ras. | |

a. Ras.
^
,
,

, - 21

» ^«, , :7
Buch

,
II.

,
.
^^7—9 (4. ).

7]
63

- . -, \

»^ .
59R

1,2. Orros.• \' ' cl(j/f^ 'hoi'.

IX. (5) (14

6
-^ »
10
^
^ ^<
» , ,
.
^^.

^,
»
^

-^«.

55
»
. » •<'
&*.
\ .
»
&.
ßß

&^ >< /. & , &' »,


yv'i

» -.« ?. »^ & -
20

>^<.
>< >&<.
>< ' >&<
13

»..
» ». »^
^<' "
-^' &
»
^1

30
» /«,

»
^^
&6 ' ^'
.
»^
^
»^ »^
^ »^. ,. -
^.
{^< 6S

-
»

10 Job. 1, 1. — 15 Joh. ], 2. — 17 Job. 1, 2. — 30 Job. L 2.

8 .«//—64, (5 S-eor ,
in Venet. Marc. ö02f. 19Sa (E) s. Eiul. \

kenntlich 16
corr.

& - a.
V
über

|
1
ist «rr gescbr.

17
]
Buchst, zieml. verblichen, aber sicher
Rand ] 27
bis ovzoj]
9

in• &,
nicht mehr zu erkennen, weil d. Papier abgerieben ist

20

.
/- , 15
14 |

nicht mehr zu erkennen

28 ^r nach 27 ao/j/E
|

|
30
]

V,
|
.

25
|

] a.
|

] 19

|
in

Ras.
31
in

?.,
der erste
|

^]
un-

27
69
54

^ « ^,
» « '»
.
' &^ '
,
[] •'
» «, , , ^
Origenes, Johannescommentar.

y>hv (]
(]«
[I, 2. 3

,
» «.
« » » .
» « ] » -« », » » » « '^
, ijv

«,
(]«
?}
&«,
r/v«,

(]
60R
5

. « ' ^^

'^*

»
»,^ ,
.
-
')' » , ,
3.

,
6)
] ,
, ^-
i)V

-/^ lyu ». ,

'il
»
»,
»
»,^ - ?
»,
>
'
& )» ,
,
^


» «,
/,
^

&^
,

-, ,.
» «.
»
^
72
2
») «,,
(]

»
// , ^
,
..
^ 7)

73
.
,-
. ^
» «,;
- ^' «.
'

.
30

Job.

] 6
4
1, 3.

1
Job.

]
nacb
.
1.

Ras.
1.

^ ]
>]

|
^
, .
-
13 Rom.

y.ai

bis
(vgl. S. 63,
|
1,

.
1—5.

27)
w.
[

e.
22 Rom.

&
scb.,
<

aus
]

[]]
1, 5.

3

bis
|

hier bricbt
25 Hebr.

5 ^<
•]

ab
1,2.

|
|

20
32

-
,

^
,
3]

'
»^/i-VfTO«'

^
Buch

jtaQaoi^aöß-ai,
II, 9. 10 (6).

' 65

13
61 R

10
' .^< ,
' , , . ,
,
^
?.?]^
~

^,
^^ '» )
!>

, ,- , . , J'

7) 75

20 , ()
.. &
57 , -
^,

.^
76

^,
R

, . ,
30
,
» '.« -'
>

, - '
d -,

, 78

3
»«1
5>«
d
, 6 6

13 Matth. 12, 32; Mark. 3, 29. — 19 Vgl. Joh. 1, 3. — 26 Vgl. oben I, 16flF. —
32 IKor. 12,4-6.

^] "^] ,
9

,
a.

Singular; vgl. u. XIX, 15


urspr. aber aus
Ras. |

20|

wurde
11
() +
corr. M.
corr.
Pr |
29
We
^
|

aus
14 Die Form des
w. e. seh. |
33 ]
Citates

Origenes IV. 5
79
gg

XI.
^' öi ejrajroQr/öiv öia

-
, ,
Origenes, Johannescommentar.

,
^ t/tVfTO«
[I, 3

»
,,, ;«),
{ ' »

-
<
5

',, ,

»
80 «.
,
.' .
81

^ ^-,&,&^-. \
6
15

36

. ^ -,
()
20

^ ^ .'&^.
82

83
»&7] ,& -
&,

&,
?]

^,
]
63
58
R

, ,
^ , 30

]
— — —

]
, ]
1 Job. 1,3. 5 Jes. 48, 16. 6 Vgl. Matth. 12, 32. 17 Vgl. Jes.

.',
48, 16. — 26 Hebr. 2, 9. — 28 Vgl. Rom. 8, 21.

, 1
corr. Pr.
corr.
|
16
We |
das

17
über der Linie

We,
sclieint
corr.
vgl. 72, 4 |
von IL H. zugefügt

22
We |

(" + We,
|

nach
-]
15

Del.
,

xal
3]

:{
. ^
'.
,7/
Buch II,

scvivfia
11—12 (Ü).

iv
^-
67

, ^^ . ?] ^
jco)V
JrtOa -
jtqoc (]
) 84

, . 6

10 >
»
'. ' >
,' » ]
?.
^ 7]
^ »" 8

1
^
,
»
,, ,
<«.
«. ,
,
/.

.,, 86

. ^ ^. ,,- -' 87

) «,
20

2
'
^
^
?',«
^^ « ^,» * ^&
^>
^«,
88

137 r
59
?.
^ «
^ « 0^<. ^*, &?.
'

89

. >
30

),
^>, Cco?] '
3 Vgl. Luk. 3, 22; Job. 1, 33. — 9 Joh. 1, 33. — 13 Joh. 1, 33. - 16 Vgl.

,, ]]--
Job. 1, 3. — 20 Vgl. in Jerem. hom. 15, 4. Hilgenfeld, N. T. extra can. recept. IV,
15, 36 sqq. 23. Zahn, Gesch. d. N. T. Kanons II, 690. Preuschen, Antilegomena
S. 4, 30 tf. — 24 Vgl. Matth. 12, 50. — 30 Joh. 1, 3. — 31 Joh. 1, 4.

, 3
corr.
. II.
^lv ?
We
.
| 7 ]-
We
12 8]
| 5 //;^»?]
We 10 nach
|

a. Ras. 17
corr.
i.
Del 6
|

Text A. und
, V
a. Rande

corr.,
a. Ras.
W. .
| 19
seh.
'^] . Ras. 23 |
|

'] corr.
corr. Pr. |
|

32 ^ aus
ß§

,
» ^^«. »
Origenes, Johannescommentar.

?'/ \ - -»
[1, 3

.
ör xal Ccot) tytvtro,

&^
ejtivoicu.
«; .

90

. ,' «, ' ;&), 5

, ^.
91
». " ,« ,
»,
» » (7) ,
»
»\ 10

»«
{}
.
^' , &'
' ^ \
. ',
»
^.
«
» <.

1
92

,
. '{ ,
»« »«.
& ,

^ ) «
), & .- (
20

65 R

25
93

94
'
.
.
,
-, 3
.
» »«'
»« 30

9 Ps. 103, — 10 Job. — 28 Vgl. Plato, Parmenides . 130 c.

],
24. 1, 3.

]
iiacli
4 ], corr.
aus zwei Buchst, entstanden
gr. 502 f. 198a (E)

+d
\
We |

, „richtig" We
6

]
Slo. ] |

13
bis
a,.

14
Ras.

14
|
|

£7]
| ] corr.
im Cod. Venet. Marc,
12
,
We

d.
|

hier
11

,
]

abbricht 15 | () + Ferrarius |
21 bis 27 im Cod. Venet. 502
f. 198b 22 , om. 23 nach + nach Ras.

']
\ | |
I

von c. zwei Buchst. |


26 bis < | ;
27
mit bricht ab 31 . .. über d. Rand a.

Ende d. Z., corr. We.


60 :.
, 3]

« -»^ .,« »«,- Buch II, 13 (6. 7).

LtI
69

137
y>Ovx

'^
^
y>Ovdsv's-

,
t>Ovx

»
\
^
«.

. ^^«..«
,'^
, ^M/j
» «.-
9•7) 95

'.»,« .«
?]
10

^ ' » -&»- ,«. ^'


)-' 7] 96

-«. . »-
6

1
^,, & ,^ ']- » »«
()
»«
.
^,
«'
97

.,
ß^'

20

66R
& & '
.- - -
,. , »« -
-—
,
fi
]
d- 98

«» « » »« , »
2
»« d
— ,

«.
«
^.., »«.
2>
99

30
« -, , »«
»« »« , ,
»
»«
— — 11

],
6 Vgl. Rom. 4, 17. 8 Esth. 4, [17] faddit. Gracc. C 22). Vgl. Exod.
3, 14f. —
14 Mark. 10, 18; vgl. Luk. 18, 19. — 28 Vgl. Z. 2.-32 Vgl. Job. 1, 3.

Rande von
,

..
2
II.H. nachgetragen
unter d. Linie 17 |
-\- We
corr.
9 oi-aiv unter
|

über d. Linie. 22 nach eari -}-


|
)
We cf.

),
Z. 28 |

d. Linie.

corr. V.
1

llv
12 ]a.
bis

Ras.
6 }
|
a.

18 ]Ras.
a.

70

^ ^
Origenes, Johannescommentar.

, »<
[1,

-
3

,,-
100 XIV. (8) xcä

,,
-»«- 5

. ,
- ' 61

&
^ »,
»
^]«,
»
, «
«,
?]
^
10

, ^
-
,
101 .

» ^,] ^
&-* -' .
' » -
& ^,»« , \
138

^.
*'
7] 20

.
, ,» , ^' ^

& , ,.
102

»« 2
67R
', ', ,

103

&
^ ^-
' ,-
, •'
&,
7jv,

» «

'
-
'
-
30

' 35

a. Ras.
•corr.
5 Job.

Br |
über

14
27
1, 3.

d.

Linie

•]
11 Prov.

.
]
..
,
]
24, 29.

?.] corr.
— 24

II

Jacobi
,
Job.

|
.
iil
1,

ü. d.

,]
3.

^,
]
12
corr.
corr.
&]
We
We.
|
18 ,
, 3]

) ^}
> ,
Buch , 14— 1 (8-9). 71

^.
.^
Öl'

^ ,
104
JttJtoojxivai

\
5

,
»^
^- ' ' ,3 »^ -
/ •?<.
> --
*0

62
»»
» ,
»oav<i.

-
,,
XV,

, ,( (9) ^ 105

»
»^
»
.
^, '
^/) '
»&' » ?]^
:>, ^
-
»
)
106

, (» ,
138 \

,
20
J
^),
» , ^)., -, , {»
68R
2 ?.^, 107

. » ^, ^
» »<
», ^. 3 , ;) 108
30

,
Ps. 148, . -
& ^.,
7 Vgl.
03

. 1, .—9
»)\

Vgl. . 1, 16 f. — 12 Joh.
^,
^-

1, 3. —

109

16 Vgl. Joh.
28 Vgl.

7 ]
] ,
Joh.
1,

1,

die Corruptel tiefer u.


33
1.

3.

-
17 Rom.
.30 Joh. 1, 3.

nach
a. Ras.
corr.
7,

We
8 f.

ist
|

21
22 Rom. ,

verderbt;
Lücke anzunehmen.
13. —

1
23 Joh.

We,
29 nach
1, 22.

viell. liegt

+
&
72

,
,
. ,
, ,, '--
Origenes, Johannescommentar.

"
?^
rirj

-,
[I, 3. 4

(]

, ^. & ) 10

,
110

,
» «, - 63

, , , -
111
»
.. ;^
» ,
^ ,
3
^^,
^
^
» ^«-
-)
?
- ?.,
^
15

20
139r

» '
>
^
»
6

;; ' - ^My

.<
69R
25

&.^ ( (
112
1,4.

XVI. (10)

,^
{)

"
,
, - 30

-,-, -
— — —

] ] ,, ] ] ,
8 Vgl. Joh. 9, 39. 11 Vgl. Job. 12, 48. 14 Vgl. Joh. 1, 1. 17 Job.
1, 3. — 20 Vgl. Job. 1, 1. — 22 Rom. 10, 6-8. — Vgl. Deut. 30, llffi — 29
Vgl. Zeller, Pbil. d. Griecbeu III, P, 249 ff.

5 ov Hu 6 Ras. axijoaaei
coir.
corr. Pr |
)

20 • über d.
a.

Linie |
2.'>
|

a?J.ä —
a. Ras. |
27 () + V 1 tio[tj ] a. Ras. |
31 corr. V.
- -/. :>,:;. ' —

,
],4J Buch , 17 (9-11). 73

^, th'iov
113
öl•

' - ] -; -
r>i]v<i-

, ,& ^)
, , 114

64
10

1
& , ,€ , ,,^^
3, -
.,
^,
}
•'
,
-, &6

Ct»?J«.

()
11

20
»
»- & ' - ^.
,
^< - » ^ ;-
, '
d-,

»
^ '&
[] 116

;
^>
d

- '»
^.
.^
^< >» &
2 ),
70R XV1L Ü7

,& €^
(11)

^<.
><
^
139
30
»- <' •'
\

'
^^ ^
- U8

^ )
2 Vgl. Ps. Plato, defin.
.
. 41. — 8 Job. 1, 4. —
-}
11 Vgl. Joh. 1,
^
1. —

],
15 Joh. 11, 2. — 16 Vgl. Rom. 6, 11. — 20 Vgl. Mark. 12, 2Gf. (Exod. 3, ).
22 Ps. 142, 2. — 25 Num. 14, 28; Ez. 34, 8. —
26 Mark. 12, 27. — 28 Vgl. Exod.
3, 6. — 30 Hebr. 11, 16.

viell.

18 in
4
(
/)
a. Ras.
. ändera.
hinzuzufügen.

a.
\
19
|

.
Ras.; urspr. standen
corr.
16
str.
Del
() + V
| 24
c.
| 9

']

\)
| 17
? We
"^]

6 Buchst, da.
|

a.
11 nach
Ras., viell. hier u.
We, wohl mit Recht
|
33 *.
|
ist

20
|
74

,Origenes, Johann escommentar. 4

» ,
[I,

^'
.
fivai

'
ol

, < -
119

»^ , >
,>
<,
' ^
120
» &7]. -, ,

&^
'
9] , , -
-
»
-
10

15

' ()»
"

&,
121

& '
,> - . ö5H

122
, -
& ^«.
-'^ ,
)
<'
avTcöv 7).
&,

, 25

d-
123

/ . &•
'
» , ^, &•.
^1

30
R

»« ^-' » & -«,» , -


4 Ps. 114, 9. — 11 Vgl. Ps. 142, 2. — 19 Matth. 5, 16. — 24 Vgl. Ps. 142, 2.

— 30 Num. 14, — 34 Num. - 35 Tim. lü.

]
28. Ez. 34, S. 14, 28. Ez. 34, 8. I. 6,

), ^; ],
Pr

28 '
I
6
25
a.

viell.
Ras.

We
|
12

|
{=

wohl z.
corr.
zu lesen

str. We
V |

|
20
|

32 a.
+
-
E. d.
Pr ]

nachträgl.

Z.
23

a.
corr.
zugefügt

Rand nach-
\
. &6 ^; , \ .
1,4]

140^ jraQCi
Buch II, 17-18(11— 12).

tqsjztov - 75

- ,&
, ".. ^ , &
ojc
»
VIII.

)) -
, «; --
(12)
6

ad-avaoiav«•
124

12

' , ^.,
&
10
»

1
.66

»« ,
^] ,. »^'
»odoc«
^«,

»«,
»-«,
-»«.

126

, . . {)^ ,
-
20 (]

27 R «.
'
-,
,, ,.
, , ^
() 127

, ,&«,' , •' ^«.


128

30

,

^&«, »
()

,
&« ,
^»< »
- —

»"
- f


3 Vgl. Hebr. 2, 9. — 5 Vgl. Ps. 114, 9.-6 Vgl. Ps. 142, 2. 7 I. Tim.
— — — —

]?
6. 16. 11 I. Tim. 6, 16. 14 Vgl. Ex. 34. 17 Vgl. I, 27. 21. 23. 22.
24 — — 31 —
] ,; 28 Vgl. Job. 1, 4.
Job. 16, 14. 27 Vgl. Z. 11 f. Job. 1, 4.

23 -]
7(?3

[
We |
12
Ras.
corr. We
corr.
|

Hu 26
14 * |
21 () +
viell. ) We 1

) -? ]
a. | |

. 1. 30+ () Jacobi 31 ]üJj a. Ras. 34 Pr,

\
| | |

We.
^, '
Origenes, Johannescommentar.

,
76 [I, 4

. , &-,
129 . Ccorj )
//,
?/
-,
] .
&^, - //
^

. & )"
rj

))-
130

,
XIX.

,
»(>
(13)

«. ,
, ' »^
\

'' »7^«
»/
» ^]««,
140
10

» -« , ^&
<

& '
?)

•» -«. ,
»Ccor/

»
131

» »,
,
,, .
[]
^
?),

«,
'

.
.
1

67
20
«,
, ,. . ,
132

, ,
^' » ,
»«. )
, ) ', 2

133 ).
,)
& ^,, &^,
XX. (14)
- «
tcöv ^€.
'
. 73R

30

^ -. - 3
10 Vgl. Jola. 1, 1. — 11 Vgl. Job. 1, 4. — 12 Job. 1, 1. — 13 Vgl. Job. 1, 4
— 20 Vgl. Job. 1, 3. — 23 Vgl. Job. 1, . — 24 Job. 1, 4 (nacb Dk verss.). —
28 Vgl. Luk. 16, 8. — 29 Vgl. Mattb. , 16

a.
5
Ras.
], corr. We |
7 a. Ras. |
19 [] str. V |
26
, lS-21 (12— 1).
,^
^
, Buch

^
i] 77

vf.vcoi>

^7] &
»
,, ^.
«. 134

,
»"^
»«. 7].
'( .
Ö
ojv

. ; .- - i]

10

•»/ ,
/),
&6

»& :),, ;, ' tf


13

), \ ^.
141 \

«..
1 . »
- ,
,.. & -
//

?.. 6 136

()
68

25
»«
.
, (15)
»
?]'
Coj?]

^
«,

,' 137

74R
30 .
»
»
,
-^ ^ ' — 4 Ephes. —
-,
.^
- 138

2 Ps. 6, 6. 5, 8. 9 Vgl. Ephes. , 8. — 16 Vgl. Ephes. , 8.


— 23 Job. 1, 4. — 32 Kor.
I 2, 14 f.

' ?.
4
Worte
corr.
corr.
We
We
kleine Eas.)
1
]
eari]
18/19
;
bis

,
verderbt;

],
stehen in
corr. Del

corr. Stieren
|
17

29 / ] ] ,
vor 6

corr.
(;
Pr \
We;,

28
von Br umgestellt

corr. Jacobi.
. Ras. |
|
Pr
11
|

]
7

(davor eine
die
,
139
78

,
&
,,
&3
^ ,,
&. -^
ov
Origenes, Johannescommentar.

»'Av(^Qoyjrog<i'

^ -
.
?} ^-)^
jiqoö-
[1, 4

140
^
.^ ]^&^ .
XXII. (16)

^« »
7] 10

.
, ,, ' ' ^.
^,, , -
- , 15

^' & & ^


14

>< .«

&, &-.^'
^

,
, , , . 20

142

-,
^ (^
-^, 4
»
\

148

»
' ^
,,& , & ^^, ,^. - <' &
-«) »
(jgn

30

^, . -7
^, 35

16 Vgl. Luk. 20, 3G. — 19 Vgl. Job. 1, 4. — 28 Vgl. Exod. 3, 6. — 29 Job. 1, 4.


— 33 Vgl. Kön. 2, 14. — Vgl. Judith — 34 Vgl. Exod. 18; 5, 3. 17;

-
9, 2. 3,

13; 10, 3.

«
9, 1.

]
corr.
,
6
corr.

|
6s\
We |

Hu 33 nacb '''-
viell.

20 über
d//

d.

viell.
z. 1.

Linie
| 12 y] i/v, corr. ^ 13
M, von Br gestr. 27
zuzusetzen (--).
]
|

&]
jj] ', corr. We | 17
, 4] Buch , 21-23 (15-17). 79

. )-

,, ,^^ " «' sraoa

5
»
^*
XXIII. (17)

'
^ , »^«
]
^oooJv ^-

^<
» \
'/(]
144

\4^^\
//

01

»^ , ^/
, ,
^ ,' ^
y>

' 6
^' ^.
'
\
^ ),
-
-

145

&.'
«,
-

,,
1
»«,
, ^. - -. »^^« »«
,

^-
1^(>

.&«. ^/
20 y><s »«, / -
?/

»
» ^«, » ^^?/
- 147

25

^< ,
» ^. «' » -, , -
) - )
«, »«
- 148

70
30
142

76R
»«
»
,)
»

, .
3 Gen. 1, 26. - 8 Vgl. Gen. 18, 2.-8 Hebr. 13, 2.-9 Gen. 19, 1. —
12
Vgl. Hagg. 1, 18. — Sachar. 1, 4. 6. u. ö.Mal. 3, 1. — 13 Mark. 1, 2. — 19 Vgl.
Ephes. 1, 21. — 23 Jos. 5, 13 f. — 27 Vgl. Gen. 1, 26. — 30 Vgl. S. 78, 19 fi'-

],
Ras. I
4

] corr.
20 nach
Br
bis

)
5
7 nach
+
am Rande

|
+
31 ],
mit
ov M,
-f- nachgetr. von
Ferrarius
corr.
|
II

15
Hu.
]H. | -a.
149
80

,
- ,.
- ' ]^,
(18) -»«
Origenes, Johanneacommentar.

^

€,
\
,
[1,4

(]

' & ,. -
6

, ]
150

,, , -
,^ ^«'
vjt^

' ^^

,
151

6 ?]&•
^ ^<. 15

152

,
'
, '
» &^,
» «, ,^ '«.
,
153 ^^
'
» -,
»
,«.
^^,»
.,
)>
20

&-^ ^,
'-
»^
, - «,
,'
^^'
25

, &, » ^ ^
6

154
'. »}
30

»- )
, ;*.' »
, )
^«'
»

)
- 77R
71
142
\

2 Job. 1, 5 — 5 Vgl. Job. 1, — 6 Vgl. Job.


5. 1, . —
12 Vgl. Job. 1, 9.
- 18 Ps. 35, 10. — 21 Job. 8, 12. — 33 Jes. 42, 6 (nacb Bat jtb AQrj. —
35 Ps. 26, 1.

17 ], corr. V |
18 ], corr. We |
25 ^^] W^S) corr. We.
,

- ^) ^ ^
]

; , , «{ .-
XXIV.


(19) //(>;
Buch II, 23— 2 (18-20).

vjio

)
cdoivmv
81

155

10
)
/
&
,
6,
« .
-,
,
) »«.
»/)

^.
^.
),
-,
» <, '
)-
-
,

'
,

»Cci?)«
'
156

1 '^, . -
.
-
,-, - , '
7]•

,. ,«, -
^ » , 157

20 ' cm

» ^' »

» «. »« >«,
, ()

30

78R
^.,

XXV.
5 Aal

,^, »,
&),
(20)


»,) ^« ^,
:>
^-
, »«.
(

y.al

, —
- 158

I Clemens ., Excerpta ex Theod. G. Vgl. Iren. I, 1, 1. Hippel., Philosoph.


VI, 29. Tertullian., de praescr. haer. 33, 8. adv. Valent. 7. — 5 Joh. 1, 4. —
13 Vgl. zu S. 48, 19. — 17 Vgl. Hos. 10, 12. — 21 I Kor. 12, 31 (nach DE

-
c).
— 23 Vgl. I Kor. 12, 8. —
II nach
Ras., auf der
-f-

c.
6^ Jacobi j

3 Buchst, gestanden haben


IT (* \ 20 zwischen
Br,
und
,.
|

V 23 ;>
| + We |
27 // a. Ras. |
31 sinnlos; VVe.
Origenes IV. (^
C2

, &' «?. -
Origenes, Johannescommentar.

»'/
[I, 5

,,'•^ , , «.
xal

72
?]
159 . -
\ ()

,,
^>6&«.
»
6

^ . ^ 6
' »'i/
\
143•

^^.

,
10

& «
'
160
»«
«.' «,
..
» ,, »
^.
^ ,
^
' .^«
() , »- 1
»TCö

, « . »^
» -
^ ,
»^
^ &^' ) ' »
«.
?.- 20

161

162
:

,
^.
«.
» , ' «, &
*
»&
&
,
, []
/' »'
25

-'
^^ ,, - 30

» « «. [ ^ , »
» , »«
»

] ,
2 Vgl. Hos. 10, 12.
12 Hos. 10, 12.
I Job. 2, 11


Voltz

von Br
5

[]
I
20

gestr.

14 Hos. 10, 12.

bis 21

6 Jes. 26, 9.

26 Ps. 81, 5.-27 I Job. 1,

von
sieben auf Ras.
17

|
corr.
.

a.

I

5.-32
We, cf. Z. G 6
7 Ps. IS,
Job. 1,

|
ö.

Mattb.

Rande nacbgetragen: die Worte [o


24 ov ist z. str. 32 ]
, corr. Br 33
|
() +
We 14 (av)

9.

19
5,

14.
9 Hos.
I Job. 2, 9.

|
— 33
|
10, 12.

I

Job.

20
1, 5.

+
» , , ,<.» ,'
, 5] Buch II, 2-26 (20—21). 83

XXVI. (21) öt d tJtl 163

IdR

5 » *. ^.
73
, ^ ' »^ ^.
» ^, [ ],
10

, ^
»-/ ) «. «. ^ -
»
^
& ()
»
,' , .
164

'^^ / -

,/^^
143
'
\

» ,
rpvyjjv

' »-
7.'/ '
20 <. 16»

» * -»-

2
»
»«.
,
»,
»
&
, & ^,
&'
,
»
»
^
-
'
-
/
166

30

, 2 Joh. 1, .- 4 Job. 1, . —
^'
Vgl. ., 37
»
f. — 7 Vgl. II Kor. , 21. —
9 Job. 1, . — 10 Vgl. Rom. 8, 3. — 13 Job. 1, . — 13 Vgl. Matth. 8, 17;
Jes. 3, 4. — 15 Vgl. I Petr. 3, 4. — 17 Vgl. Mark. 14, 34; Job. 12, 27. — 18 Vgl.
Sacbar. 3, 3. — 19 Sacbar. 3, 4. — 21 Ps. 21, — 23 Ps. öS, — 25 Vgl.
2. 6.

I Tim. — 27 Job.
16. I 1, . — 29 Vgl. Tim. 10. — 31 Mattb. 16; vgl.
II

]
6, 1, 4,
Jes. 9, 2.

— - We

.
8 str. als Glosse 9 | a. Ras. | 10 nach
. II . in dicken Zügen über d. Linie nachgetragen; scheint eine
vom Rand in den Text versetzte Glosse zu sein, wenn es nicht hinter 11
gehört I
11 ^] stark verblichen 12 | ( + Br, oder eorai . .

(j*
» «,» «, -( -.
84 Origenes, Jobaiinescommentar. [I, 5

)-)
107 yiyoviv h> ).,
)7], (]

.
,
168

^,
. ,
-
»//
- ,
-
XXVII.

«, , -
(22) ]
^
^7
.
- 80 R

10

,
, ^
«, ,«.
»
»// .«' »
6 74
169

* ,«
,
.
,,, ),
&^ . «,
]
^- •"")

-
>•>&6
»^
. -
,
,

.
170 20

7]
(' . , - Jtoöov

171

^
,
. , .
XXVIII.

'
(23)

^
\

,
»« '^ ,
-
144'

30

]^/
1 Vgl. Job. 1, 4. - 2 Job. 1, — 3 Vgl. Epbes.
5. 6, 12. — 10 Job. 1, 5. —
13 Job. 1, 5. — 18 Vgl. Rom. 8, 31. — 19 Vgl. Exod. 1, 12. — 25 Vgl. Job. 1,, .
— 31 Vgl. II Tim. 4, 4.

]— -
]]
4 . 6 über Linie 17
, corr. Br 30
viell.

unter der Linie


1. |

21 nacb
d.

Ras. von
\

c.

(-
G Bucbst. '

.
| |

+
^
,
22 nacb über d. Linie v, II oder III H. j
23
7] [] . We 25
), corr.
...
V 28 |

corr. We;
V Edd.
vgl. .
]

32.
. . .
|

-
1,6]

,» Ohoc
]

-
, ..
Buch


).
^
{> \^€ ^^.
II,

,
. .
26— 29(21-24).

]/
- hav
'
-
8
172

,' ^
&)] , ,^
, ).- , ^,
co

81R ^& -
7
10

?. - -
»
{ >^
oe

& ^«. -^
-' -
173

,
,.
, ) .
-
»Icfürot;«)

-
-
«.
»-
174

^ ,
& -.
20

, ,- '

25
,
. .,&
&() &,
,

XXIX.
^. 6.

»\6<, 175
(24)

-
, ,, , .
6
30 »«,
?]

'iv^cc -),{»«
I Vgl. Exod. 19, 9. 1(3. 20, 21. — 3 Ps. 17, 12.— 14 Ps. 17, 12. — 15 Pros.
— —
-] -,
1, 6. 16 Luk. 12, 3; vgl. Matth. 10, 27. 32 Vgl. Matth. 3, 1. 5 u. Parall.

V
a.
1

Ras.
II
20 () viell.
corr.
. sehr,
Pr |
15 ?/]

wegen Matth.
, corr.
10,
Fr
27
|
18 nach
|
26 ] ^ -{- »•
6 , 86

->. ,
^
'
^&,, ÖH
yMi
Origenes, Johannescommentar.

»^^.
- \ ^
[1, 6

177
»-
» '
,
^, ^ ') ,
«,
>}

^. , ^ -
-^
\

;««,
6
&^, -»
,
/''^

^'[
5

»
82R
178

» -
'
,
^» « ' «
« ,
^003
\
6

,)
'
» -
10

179

&
,
- 3
^
»«.

»-
^- ' ,
,
^.
'
^,

«' -»
» -- \
1

76

20

{'' » 2
»
(
»
»

^. , «).
' , '
, ;- !
180
^ ? XXX. ?] &- 30

2 Gen. 3, 2.3. 6 Joh. — 1, 7.— 8 Jes. 6, 8. - 13 Vgl. Jes. 6, 1. — 14 Jes.


— — 20 —

]
9. 16 Vgl. Luk. 1, 17. 17 Vgl. Joh.'l, 7. Joh. 23 Vgl. Joh.

]
(3, |
1, 7.

1, 32 f. — 2) Joh. 1, 33.

,
i

, ]
eines

,
]
19

9-] ] )-25
2

corr.
Compendiums

Zeugen im NT, 28
We |

corr. Pr,
|
We
a.
| 5
in der Vorlage;

aber vgl. C. Geis. VII, 12


,
corr8
V, corr. Pr
6
Bodl.

corr. V vgl. S. 67, 10


a. Ras. 31
;
aus Miss Verständnis

94, 28.

(II,
|
|

Ras., sehr eng zusammengedrückt und von II H.


|

über der Linie


23
ohne
;

164, 9 K.) u. Index.


| ]
, 61

^] i]

'
Buch

,
, 29.

. ^,
^ - 30. (24). 87

10
145r -^
^
^
»

•, ) )

\
)9
^«. ], «.
,-

6
,

-- 181

182

83R

1

>.. «,
3

, &
. - -
- »
' ^,
-- -^ ^ - .
•^
^ ,. ^-., &«, , - 6

183

^"-
20

77

25
^
^ ^
.
& •)3 ^ ^-
{
-«),
^(^]
&,
^.
d-«,
^,
6

-
-
.
, . ^
«
184

&&.' ^' -»
30

-
*
^.3
1 Vgl. Job.
- .^ ''
1, 7.

.,
»' -

-
^.
3 Vgl. Luk.

.

1, . 26 — 5 Luk.
ff. 44. — 11 Matth. 11, 14.
1,
— 15 Vgl. II Thess. 2, — 17 II
. 185

],
13 Vgl. Clemens ecl. 50. 14 Job. 1, 6. 3.

— — Jer. — 30 Ez.
Thess. 2, 11 f. 29 Vgl. S. 86, 7 ff. 1, 7. (vgl. Field
2,

],
d.
3. z. St.)

nach
1
S.

-
96, 15. 119, 11. (und
herumcorr., sodass die Abschrr.
viell.

;
mit
24 nach
.
corr.

1.
Del
NT) |

vgl C. Cels.
|

sind 1 bis 2 Buchst, ausrad.


6 iv^] über
in

II,
lasen
d.

50 (L 172, 18 K) [22
Linie

13

| 31
|
11
verblichen; eine spätere H. hat daran

(&) +
?'/]
\
15 ]corr. Pr

Pr

V; doch s. Field \ 32 nach + V.


§S

3•
Tijq,
, ^, . ^ - \
Origenes, Johannescommentar.

.
-, y.al
-/
[I, 6

186
tjTL

,
:),
)
» »,.. -
'
XXXI. [2)

-
^,

?/-

^, ^- , ^, 10

187

. ,^^^-
^joJa , ()'
84R

15

; '/, -
188

, ^, , /
^ - \
14

189 . ' >


> &^^ / ' ., 6 »

&, , ' ^ , -
-'
&)
2>
2

190
^)
^
»Cwov

>
» - ,
' - ^,
.
^«.
^,
^,
78

30

'. ^
^. ,
>

^
^ , 3
9 Matth. 11, 10. Mal. , 1. — 13 Vgl. Kol. 1, 15. —
16 Vgl. Luk. 1, 44. — 18
Vgl. Schürer, Gesch. des jüd. Volkes III

] 3, 265 f. — 26 Vgl. Gen. 32, 24.

],
28.

vgl.
7
Rom.

Avahrsch. ist
8,
lichen Leib hat
&
[v'jv a]TtoaTo?:ijv a.

3.

|
Phil. 2, 7.
23
nach
Ras.

über
|

d.
9
Christus dient, weil er einen
Linie
.
|

erg. oder
33
a. Ras.

str.
|
15 'av

Jacobi,
hinzuzudenken.
corr. Pr,
dem menschlichen ähn-
Schürer;
,

^
^
6]

&eov;
Buch

& ,
^ , «-
)
II, 30-32 (24—26). 89

^ ^ ;< 191

'. . > ^>


aZfjü^cög

^
, ^
,

-
', '
5

]
8» &
& '
; -^^ ; '<. ,
»//

y> ..
<.
'[-
.].
., '
],

1
-.]
,
, ;,
]
7
],
-
-
-
192

, , ^, &.
,

.
^
20

146r , ,, XXXII. (26) . 19?

25 ( ,

, .
', » '^. ,
-. -
194
JO^v
79 »:>'

,.
»«.
;7], .-

4 Hos. 12, 3.-6 Rom. !), 11-14. —


8 (Gen. 2, 23). —
9 (Mal. 1, 2. 3). —
14 Vgl. Gen. 25, 23. Rom. 9, 13. — 19 Vgl. Jes. 40, 3. —
20 Vgl. Joh. 1,7.—
— —
— 32 Vgl. Luk. 1, 64.
6 ])\
zwei Buchst.

],
|
,&
23 Vgl. Äristot., hist. anim. 4,

corr.
bis 13
9.

Pr nach
29 Joh. 1, 23; Mark. 1, 3.

als
Z. 10 |
10
unnötige Dublette zu
]
31 Vgl. Luk. 1, 20.

*f
a.

str.

,
|
17 ]
Ras., urspr. wohl

-
ov über

(
.
d. Linie | 18
, ,

corr. We |
23
,

V ,

Edd. j
32 We.
195
&
90

]
,,
] &- ^
'
,
, &
, -
Origenes, Johannescommentar.

, ' &'^'
,
. -
-
(].

?;
'
[1, 6

,.. . ^,
,
86R
.196 (27) '

,
?/

, & :>

197

198


«.
,
>^^ ^
»«
^^
'^& ,.
.
><^ *. ,&

&
-
^'
-
^>€.
^^
[^]
-,

^"-
^()^

»^,
^^
^
>
-
15

20

1, 03.
4
— 17
Vgl. Job.
Vgl. Luk.
1, 29. 3.
1, C4.
—— Vgl. Matth.3, 13ft". —1
Vgl. Luk. 1, 59ff. 16 Luk.
18 Vgl. Schürer, Geschichte d.jüd. Volkes IIP, 540f.

— 19 Lagarde, Onomastica sacra^p. 94, 6: Johannan, cni est gratia vel domini gratia;

Armen. Onom. „Jonan (andere Lesart Jöan): Gnade."
Sacra 2
(80 f.
p. 82, 4: Zacharia,
&,
Armen. Onom. „Zacharia: Erinnerung des Herrn."
memor domini.

23 Lagarde, 1. c. p. 40, 2: Eli-


sabeth dei mei saturitas uel dei mei iuramentum aut dei mei septimus. Vgl. p. 14.
Vgl.
.)

p. 96, 16. 197,

204, 12
21 Lagarde, Onomastica
82
.
V^^e I
3 &] -
17; Armen. Onom. Elisabeth: mein Gott ist Eid."

vi eil. mit
,,

Hu zu
Edd.
str. |
18
|

geboten haben; vgl. d. armen. Onom., wo


11
'/»
], Pr,
corr.
'/ ;
kaum richtig ist
\Ve |
12 ]
^
,
das Onomasticon wird wohl
corr.

(für 'jfi'i"')

«:
19 Die Etymologie
=

]
nach
„Jahve

Edd.

S. 91,
I
], ]
ist
ist wohl ausgefallen; nach 100, 3 yd-sov

gnädig" 21

3 u. Hieronymus
MV Edd.
]

| ]
,,dei
corr.

Edd.
^
We |
IJfJ'i'^ ('(5'?''^^?)

M, von V richtig aufgelöst, doch auf Ras.,


22 ]^
mei septimus" [Hieronym. verlas
|
V |
23
zu -
1,6]

-
'
Buch II,

- ^
,
^.^
^
-
32— 34

-
(26- 2S). 91

.
LtI

,
146V
»-«

, ^^^
,&^,
,. ']
, 7.

XXXIV.
|

(28)
^t'
%
&-

199

10
)
. .
& € (&)
)

, -
80
-
3•
1
&
»^),• .
> - , & ^-
, &,
•' *00

,&
87R >•>

20

^-^
^co
^ ^
25
>)
»

.
, - ^,
^;
7]^,
" ).3,
•7]
-
'-
201

80

1 Vgl. Luk.
,
^,,
1, 17. —2 Vgl. Luk. 16, 16. —
.
Vgl. Rom. 6, .
&

.
10 Vgl. Ire-
202

— 15 — 17

]&](^
naeus, IV, 34, 5ff. Vgl. Mattb. 7, 29. Der Ursprung dieses gnostischen
Fragments ist ungewiss.

&,'^ 1
V

und Rom.
corr.

in Mattb. XIII, 9
\ 2

8, 29,
Pr

[III,
| 5 d
welche Stelle Orig. mit
229, 9 f. L]
-,
corr. Pr; vgl.

6,
Luk.

& -
corr. Pr,
16,

contaminierfc zu
16 |

vgl. 6
3 /&]
haben scheint;

\
10 (- + Pr 1 20 (> We.
,
92 Origenes, Johannescommentar. [I, 7

7]
,
^. ^
^, ^],
^^
^

.
203
-

204
&
- ., - ,

-.
^-
205
?] -/
-/

^,
.,
--
/] -
&-
.
//
10

81

20()

207
&,
_\
,
-, ,.-
^,
()
&
, &.
\ ?]- 147

88R
20

' «.» , ; 25

&.
208

{) ,
»,
'
; ^ ^ ,
6
30

209

,] ]
corr.
26 Yg\.

Hu
corr.
11
II Clem.

nach
V 1
10
1,

toyjt
ist
1.

^] &,
-

,
28 Vgl.

ausr. |
3 ] -] -
]
Job. 2, 23.

corr.
V, corr.

] ,/ +
We |

| 12
— 29 Vgl.

a. Ras.

() +
]
9
Job.

darüber
8, 5(3.

-f- und

]

,
Compend.
corr.
für
We |
1

28
17
<;'««> + We 1
\

33 nach
corr. V 1
18
V.
V ]
25
, 7j 15ucli II, 34— 3 (28—29). 93

' y.cu

, f JtQousQ-

,
•(,
tio'iOL

^ ,,
, .
6

.,^- ,
^ '
. ^.
€ '.
-,
&.
^ ^«-
6 6 (] 210

,
10
»//« ^ ()

82

89
15 ^,
> ..'
^«, ><•>6^
^'-

-- 211

20
^.
,
^- ^, ,
, »
»-
-
147
o'jv

.
&
\

2
^ ' .
^ / .,
-» ^'XXXV. (29) ^, »'0

.
'- .-
212

30 ^. &
»
»
-, ',^. ^ 213

1 Vgl. Gal. 3, 19 f. Hebr. 7, 2Üff. I Job. 2. 1. — 2 Vgl. Joh. 10, 9.-5 Vgl.
Jer. 49, 5. Jes. 43, 10.
19 Vgl. Matth

,
],
]
in
1
Jei•. p. 40,23)

coit.
8, 4.

1
3ftV/o<]
corr. Jacobi
Pr | ']
,
— 8
— 22 Vgl. Matth.
verderbt,
',
corr.
[ 7

We
/ ]
Jes. 43, 10.

] , ^, ]
'?
corr.

|
,
):;^We

29
.5,

Statt
16.

|

6
14 Vgl.
—25 Vgl. Job.

corr.
corr.
We;

Pr
I

V
|

ist
Tim. 3, 16.

11
|
1, 7.

)
19 Sri] ,

— 26 Job.

-\- Pr

mit BCLXz/33K
(vgl.

16 |

corr.
17 Act.
1,

bom5,

)
corr.

We
1, 8.

1.5—18.

Jacobi

|
11

20

zu scbr. vgl. 8. 109, 5.


,
94

» )&^
?^ -
« » -
^ ',« ^. »^-
^^
Origenes, Johannescommentar.

»
[1, 7

^» ].'^
214 ^
»
»< ]
TD

, ^ -- tj
?.7] 5

<. ^
,
^,
,
»- , }- 10

21
,
»
?]
.«,
,',»
,
» . «, 15

211)

»
»
^
,
..
, ^ -
&.
,

^.
.' » 20

»
», ' 83

217
»&(]

-
» ',
^
, &
«.
,' '
'
»
90 R
2

» ,,
»,
» •.
* *.

, 30
148r

218

'
26 Joh.
6 Vgl. Job. 1, 19—23.
1, 32-34. —
32 Vgl. Joh. 1, 35.
",
10 Joh. 1, 23. —

— 14 Job.
— 33 Joh.
1,

1,
26 f.
35.
&
— 21 Job.
— 34: Vgl.
1,
&«.

29—31. —
Joh. 1, 38.
3

i
18 ],
12

hinzu ;
nachträgl. eingeflickt

s. o.
corr. Br ]
30 nach
S. 67, 12. 86, 27.
|
13 nach

Doch ist
ist ein Buchst, ausradiert
fügt Orig. an andern Stellen noch
das wohl ein durch Contaminieruug
mit Matth. 3, 11. Luk. 3, 16 entstandener, nur von einer Hs. (C*) gebotener Zusatz.
, 7J

-^ Buch , 3-37 (29—30).


^ ;* (XXXVI)
» ?]^;
6 'lcoavv7]g,
^ ^--
95

219

-
»

, <),
»- &* , '
.-
&' '
* »»^
; <-,
&7] »-*
(

, && ,^,^
-^^. - ^,
,

»•&
220

1
?]
^.

',
-
- . -,,
^ -. (
-
-

.
,

20
]) \
, &, -^ , , » -
.

» , 6 221

, '. ' -,

-
^ , •,
84
91 R
»-*.
. 222

^,
^ ^«
30

7]
»*. &-
148
, »&
XXXVII.

3 Joh. 1, 38.
(30)


\
\4'

7 Vgl. Luk. 11, 10.


,

— 9 Joh. 39. — 12 ' Job.


1, gl. 1, 39f.
223

— 17 Vgl. Joh. 1, — 20 Vgl. Joh.


39. 1, 41. — 22 Vgl. Luk. 11, — 25 Joh.
10. 1, 41.
29 Vgl. Joh. 1, 42. — 35 Joh. 1, 7.

TOJ•]
21
•, corr We |
28 ()
nach der Schreibweise der meisten jüngeren Hss
We.
|
26 \
96

^
-- ^
; lojavvov
Origenes, Johannescommentar.

,, .,
[I,

,;
7

224
?. &. - -
^ ^
., - ,

;
im

-
-- ~
,
10

^.

' ,
, , <. '
»
,,{ ?/

15

225
^'-.

»€. , ^ ).
, ? ,
^ -,
,

^. 20

226
^; ^
^ -
«
& -
.
«,
»'
«,
, »
«, y>lva

^ .&. , ^
, )
(fjrft)

«, »ro 25

&. ^
85

-,
227
«,

228
&«;
^
^&^ ], ^
-,
<>

,.
?)
'
92 R

30

^' -
— 13 Vgl. Luk. 17. — 15 Matth. 11, 14f. — 17 Vgl.
, 35

] ]
6 Vgl. Luk. 1, 44. 1,

Prov. 8, 22. vgl. J, § — 20 Vgl. Job. 6 — 24 Matth. 16; vgl. Jes.


101 ff. 1, f. 4, 9, 2.
— 25 . — 30 24. — 31 Vgl. Kol. — 35 Vgl. Job.
8
Joh.

singulare LA.
1, Vgl. Rom.

Ras. 20
a.

statt des sonst


|
7, 3

vo a. Ras. 24: + We Die


von Orig. gebotenen
3,

|
f.

( |

berubt wobl auf


1, 7.

•dem Streben nacb Abwecbselung |


30 airOw a. Ras.
, \ ^^
- ,
. 7] Buch II, 37 (30). 97

<.]
149"

] ., ,
.6 .
-
\

-
«;
'

,
»

^'
., ^'
xcä

,-,
7]^
-
'i'i\)

- , , ^^&,

»,,,
. ^ »,- «,' «.
-

1 »
1 Vgl. Joh. —
2 Job. —4 Vgl. Joh. — 7 Vgl. Kor. 13, 12.

],
1, 1. 1, 14. 1, 14. I

10 Vgl. Kol. 3, 4. — 13 Joh. 1, 7. — 15 Joh. 1, 7.

5 corr. Hu |
12 .

Origenes IV.
Bruchstück des IV. Buches.

TOT
(Philocalia c, 4j

.
.

,
•', ,.,
, ' »^]
& .
'[ .]
7]
- -
93 R

,
y>

^
. "^

.» & '
» ),).'
{
&^,-
<.
(] «' 6].
^\

.
aXt 5

10

, •
»
,
&- .. -,
»^ -»-«^

— 10
'{^
9-

— 13 —
»^ -

»
5 Kor. 2, 4. Vgl. Kor. 11, 0. II Kor. 4, 7. 1.5 Vgl. Kol. 2, 3.

5 fV < I
D ]
9 |
17 < *, corr. .
^ ,
Buch IV, 1. 2. <)9

. , '
&
vjt-

-
»«. ^ «.
»« , »«, - ,

»«'

"
» »
^ »««,» ]«,
^7}«
-, -'
^. ,
, »-

,
10 7]

04R

15
»^£«.

^
&
\
^, -- )
03

— - —

&
1 Vgl. Ps. 18, ö. 2 Vgl. Kor. 1, 26 f. 5 Vgl. Rom. 1, 14. 8 Vgl.
II Kor. 3, 6. — 9 Vgl. I Kor. 2, 4 f.

7 <: I
10 |
14 nach + , doch ist das Wort,
w. e, seh., v. I H. ausgestr.
^
Bruchstück des

TOT
(Philocalia
.
c.
Buches.
5).

tv
•.
.

^,,
.

, )
'
&
-
[ .]7]
^-
^
» »£ , «. ', ?.-
ö

,.
[, -^ ,, 10

'-
.]
-
»
, . yjoov
«' 15

6 Pred.

1 a.
Sal. 12, 12.

Rande hat

., ,
14 Pred.

B. d. Notiz:

den Origenes von Ambrosius braucht, Hieron., de


Sal. 12, 12.

Vgl. zu dem Ausdruck


viris inl. 61 |
4
(iv

*, B^.
,
. &
. ?] , , ^,-
Buch V, 1—3. 101

ööR

10
^,
&^,

,
,

] -
.,
^, ,
, ? ^^^ ^.
W^^
,
.
&.
^ '

', , ,
1
.
.,
&,
' KG
. ij

, &^ ?. ], .&
2, 7—10]
[ [Aus Eusebius, VI,

-,
'
20

.,' .
, ,. ^ ,

-
25

30
,
,
- ,,
; -,
, '
.
,, []
'
,
-
&\- 6

22 Vgl.

^.
Vgl. Joh. 21, 25.
II

AD
ATER 24 ß<,-2 aTcERM
o»ai
ABD
BD 29
|

TERM
ATcTrERMZ <
Kor.

3, 6.

30

|
— 23
Vgl. Apok. 10,

31
|
\

]
[]
4:
Vgl. Rom.

ABD,
|
^
4.

i'
,

i}^
19.

TiRD^e
— 25
6r«B

TER 28
;
voreusebian. Interpol.
|
|

|
21

Orig. schrieb
^(-
Vgl. Matth. 16, 18.

|
32
BD 27

etwa
|
/•
-
- 29

ADM TER.
.
-
102

[ ,&, ,
IV.
Origenes, Jobannescommentar.

']
- - QQU

,.. ,, , --'
' »,
öoi

&- <-<.
'
5

»
, ^ »« }]

, ,
, ^
10

,
»«.
&
,
» , »,.
^ '
15

»
JTcö

^«.
3 - -
»«^;
,^ . 6
--
» , ,] ^,
»^,
3&
20

, ,)
-
,
V.

., .,
,- , []
,
- '& ..
-, -^
ij^
25

97R

^.
,),& 30

,
, && ,,
?
^ ,
35


8 Pred. Sal. 12, 12.
21 Vgl. Act. 20, 7ft'.
3 ]]
Cod. Alex.)
,
, BD,
AD 23
?/
i

|
,

33
?; D

AD
— 10

|

(=
7

D.
Prov. 10, 19.
24 Prov.

^
Cod. Alex.)
28
10,

|
10
1

< AD
11
— 14
19. — 28

|
31 ,
Kön. 4, 28f.

Vgl. Job.

|
1,

13
— 20

|
1.

<
Prov.

corr.
|
15
Pr 32
|
1, 24.

(=
, . - ,&, 6
6

\
&-, -
' Buch V, 4—7.

{)-
^]
ojöts y.axa
d

-
103

, *. • ,
, . ,,^',
VI.

,
10
-'

» ' »
, , , '
-
1
»
^
. ^
,, --
«.
, » -,
20
> «., ^ » ,
»^
»'

,
2

-
.

,
,
» &^
,' ,
^.

-
-
-, ^ ,
;
-' ,
»

, - , 'lomvvov

. ,,- -
30

98R ,
3


VII.

15 Joh. , 39.
31 Vgl. Apok. 3,

7.
20
,
Ps. 39, 8. — 28 Vgl. Apok. , Iff. — .'30
,
Vgl. Apok. ,.

4 27 AD 31 nach + ; nach +
]
| | |

AD 32 iißt2 aus corr. |


33 < 37
|
AB, C.
j()4

',» ' »^
«, 7], -,
.'&'
^^.
Origenes, Johaunescommentar.

ojq
, /}

'
y>

»
,
» «.
^
^
., ^ ,'
-
' , Höata
»

-
-
5

»
\
»
-,
^ » «' '
, «.
«. ij
10

15

, ,, &, »«
»^«.
» &«,
»«

..' ^ --
20

- & 3
-

»«» «
,
,,^ » -
2

- , . ..
VIII.
.&
30

99 R

2 Ps. G8, 29. — 4 Dan. 7, 10. —5 Exod. 32, 32. — 8 Vgl. Jes. 29, 11 — ff.

22. — Vgl. Apok. — 10. — 19 Vgl. Apok. 10, 10.

-
13 Jes. 22, 3, 7. 17 Ez. 2,
— 20 Ez. 10. — 26 Rom. 2, IG.

] .)
2,

,
^
<
4

AC
ACDE Rob.
<
|
6
|
5

|
11
]
^rat <
ACDE

AC 12
|
Rob.

;i«i
C
<
|

(vgl. Alex.

AC ] 17
(= LXX),
| 7

|
25
1

, ADRob.; d. Dativ, von abhängig, ist notwendig.


.^
Buch V, 7. S. 1(J5

& ^, ^ -
&
vooi\uivcov,
,

,
::,
.
^
(^,
. ,& -
-
-
10

1
] tjrt

, ^). ^.^
. 3,
.^ ,--
[],
[-

^/.
20

. ,,
&,
, .
.^, - . ,
3 ^
22 Vgl. II Kor. 3,6.

< |
< |
10 elrcu < |
11 < AD.
2102 2
2 2
EI2

, --
, , ,
,
'.

-
-
1 . 100R
92

7]
2 ^.

^ '-
,
& ,
, -^
5

. -,
,

-- - 93

4
»
». ,
,
«.
'
& » 1

-.
^ - -, - {^^
20

149

],
d \

4 Vgl. Luk. 6, 48. — 10 Vgl. Phil. 4, 7. — 16 Job. 14, 27.

In der Überschrift |
8 corr. Pr |
'/taV\ , corr.
V 18 Zu dem Scbluss des Citates Job. 14, 27 'vgl. C. Cels. VIII, 14 (II, 231, 28),
]
I

wo das aus dem gewöbnl. Texte eingedrungen und daher z. str. ist |

, corr. Br.
19] Buch VI, 1.

,
2. 107

&
1,

»'

- ],' {
«.

. ^
&6 (-
»

5
101R

'
»]<^)
^ ' , ,,
,
-.€.
&•.

10
)
, ^
, .
&
-^
^,
' . ^ ,
{.
()

1
- ^ ,
}
€ -
J

20
. '^.-
,
',
, ,
^

94
, ^, '
-^ ',, -
,
&-
,
•]
)mov
-
-
-
8

30
&^
4
Chron. 28, 3; II Sam.
1
Vgl. Mich. 4, 4.
p. 208, 40:
6 Vgl.

„Solomön: der den Frieden bewahrt."



. 16,
I

8 Vgl. I Esr. 4, 37 ff.


8.-2
Chron. 22, 9.
Vgl. . 96,

Vgl. II Chron.

. 104,
1,

.
7 ff.

204, 94.
—3 Matth.
Vgl. Lagarde, ünomastica sacra^
Vgl. arm.

12, 42.

Onom.
11 Vgl. Luk.

-
14, 28 ff. —
17 Vgl. I Kor. 1, ö. 20 Vgl. Comm. in Matth. XVII,— 7 (IV, 103, 10 ff".
Lomm.).

-]&?.]

26 Vgl. Matth. 8, 26 Luk. 8, 24.

,&, 8"*, *
;

wohl
16
Hu,
S.
;
4

^gl.
113, 33
\

ist

Luk.
12
LA&]
^' ] ,
14, 29 |
a.

27
Ras.

des textus receptus

AVe
|

1 28
und
V,

,
corr.
1 |
verschmiert; noch"(jß zu lesen; urspr.
M2

V
|

Edd.
13 ] corr. Pr nach

corr. Br,
Z.
corr.
vgl.
108

& ]
,^ ,^ . ,
, -,
Origenes, Johannescommentar.

-"
[I, 19

' &. \

^
102R

&^
10

, 1

• '

^, --
•' 150^

10

11

12
,
- ,
?).
.&
,
-
^' - ,
- , --
^- , ,
-
- - d' ^ ^

'
^"^XÜ, ^

^-
15

20

' -.
] '.
^
13

^^
^ , « «.
III.
,

»
19.

(2) {) 2

&]-]
27
&
&]
7 Vgl. Ephes.

15

] V |
a.
,

Ras. |

. ., die IL schriek über d. Linie


&
16.

20

IL
über d. Linie

'']

.
26 Job.

V
M2
lesen
und vtög M; {o
1,

|
25
B^ C*
15.

]
Edd., urspr. w.

;

]
27 Job.
e.

corr.
seh.
We
a.
1,

Ras.
18.

auch
|
22

*
M2
V

|
|
17

<^) add.
\
-
y>Movo-

, corr.
We

&
|

liest auch Clemens ., Quis div. 37);

, Q (= Irenaeus,
11, 6; aber Iren, liest IV, 20, 6 unigenitus iilius u. § 11 unigenitus deus,
-V
sodass auch seine Lesart jedenfalls nicht aus beiden contaminiert war, wie sie
der Text jetzt an der ersten Stelle zeigt) ; Origenes liest C. Geis. II, 71 (1, 193, lö K.)
^. Vgl. die Anmerkung bei Tregelles, der die Überlieferung sehr sorg-
fältig registriert hat; zu Clemens u. Or. vgl. Griesbach, symbolae criticae II, p. 401 sq.
, 19]

^tcoQaxsv
^ -. ^ .
)^' ob 6
Buch VI, 2.3

t^fjc,
(1.2'. 109

d^tov

9.5
Ö » '
, -'-< . -
»'£

/'/- 'l7]Oov
7]
d

&•. ?/
U

- , €
()

10

^d^Bov ^; ,

?']?]
)
103
1
'
.,
»<
» «,
- ,
- »
?/
]
»( ojv}

ojv

-
-")

20

.
»<
-
',, ^

2
.
{)^. -
^ .' &^, '
,
-
-
, »« &'
-
16

30
-. 4 Job. 1, 16f. 12 Job. — 1,
»< »<
18. — 15 Job. 1, 18. —
17 Vgl. Job. 8. 58. —
18 Vgl. Job. 8, 56. 19 Job. — 1, 16. — 20 Die angezogene Ausfübrung ist jetzt
verloren. —
25 Vgl. Mattb. 13, 17. — 30 8. zu Z. 20.

& -
2 wäre nacb Z. 6 in . ändern, wenn es sieb bier nicbt um Worte
V

]
Herakleons bandelte. Eine jüngere | , viell. der Scbreiber von selbst, bat in
über ein a, über ein 6, über a?.?.^ ein und über ein ge-
setzt; dieselbe Ordnung befolgt V, in dem Ras. stebt 3
MS
+ V
corr.
17
M^ 5
(
|

?.
auf breiter Ras. | 7 (;
a.

add. We, cf.


|

Z. 12 |
15 (6 )
I
,'
,
110 Origenes, Johannescommentar. [I, 19

'/ .
17

-• '
IV.

»
ad^gocog

,
, 3 «)
{
- -
' '- »
5

,
18

>3 -\ - ^; & -'


-
,
96
»
»«,»-«, - » «
,-
6

-, & - -,
'
15

19 ;
» «' , -
,, ,, €)
- 104R
20

.
20

21
) ''
, ,
^' «.
'


» , .
|

\4 , \
\4 - lölr

30

],
1 Vgl. Mark. 4, 9. -6 Vgl. Joli. 1, 14. —7 Joh. , 17. — 9 Matth. 22, Slfif.;
Mark. 12, 26 f.; Luk. 20, 37f. — 12 Vgl. Hebr. 11, 16. — 13 Vgl. Rom. 4, 11. — 14
Vgl. Gal. 3, 8. — 15 Vgl. Gen. 17, . — 17 Vgl. Ps. 109, 3. — 19 Joh. 11, 2.
— 21 Vgl. Kol. 1, .— Joh. 14, 9. — 29 Vgl. Matth. 11, .— Joh. 8, 39. —
30 Prov. IG, 23.

1 corr. Hu |
9 ff. d. eigentüml. Form, die
d. Citat hier hat, findet sich sonst nicht, sie ist aus den drei Parallelstellen zu-
sammengeflossen; in Matth. XVII, 36 (IV, 169, Iff. L.) steht die gewöhnliche Form
17 V 26 |
aus oder umgekehrt 29 {= i:;C(X)z/ |

1. 33. 69 u. a.);'wohl . 1. denn t. XX steht überall (= BsiDTL Vulg. fi'.)


Letztere Form ist auch exhort. 38 (1, 36, 1 vgl. 31) herzusteilen.
^ ?]« , -
1,19]

.& ^- ,^
sejrt

,, ^^, . ^»-
oh

»(«)
Buch IV, 4. (2)

3
lU

-
22

10
'
,
, ^-
/^
^ , '3
?/
^' -

;-
^ 23

15

97

20 -
, -
» ^ ,
•'
^).


'.
- 24

25

»
»«.
,& » *»

30 > «,. »«,


, 26

3 Pro . 16, 23. —5 Prov. 16, 23. —8 Vgl. Jos. 12, 9tf. — 11 Vgl. Jes. G, IfiF. —
14 Vgl. Ezech. 1, 4 ff. — 24 Rom. 16,
2^5
f.; II Tim. 1, 10. — 30 Vgl. Prov.
16, 23.

bis
6)]]
a.

28
zugefügt.
5

Ras.
^+
|
, Lommatzsch,

22 hi] ,
corr.
corr.
vgl. S.
Hu
V (
j 13
a.
],
110

Ras.)
Z.

|
30

25
u.

]
hier, Xlll, 17. 46 u. C. Geis. III, 61 (I, 255, 19) aus II Tim. 1, 10
Die Form stammt wohl aus einer kirchl. Spruchsammlung '/ bis
diese S. Z. 3
corr. Pr, vgl.
ov
|
6

a.
Ezech.
Ras.
vol

1
|
27
a.

6,
Ras.
2 |
16

28 am Rande mit —
nachgetragen.
' »
j^l2

»^8•
», -
'-
Origenes, Johannescommentar.

«.
&,
[I, 19

,
03 \

V. {
0)})^7]0

, .-
^«) &, • ^«,
»» «-^- , ' »• f i]
5

,-
21

» - ^^/
10

«,
28
»
,
, -,
.
. , ^- coq ^
,
-,

,
',

-
15

»
»,
. »
»
--,
«^
20

9SH

29
»
» « , ,, f ,- -
2

'. , » 30
R

^
106

1 Ephes. 3, .— 9. 11. 14 Vgl. Eplies. 3, 6. — 13 Vgl. Ephes. 2, 12. —


20 Ephes. 3, 5 f. — 25 Matth. 13, 17. — 31 Vgl. II Kor. 12, 4.

,
3

{) We
}}

voovOLV

stellt
.
1 nach
3 6 —

viell.

corr.
zu sein;
|
ist

verderbt;
11

Pr
.
|
erg.
26
ist
ist

unverständlich;

]
{)
viell.

\
,
22
<o)
nach
Br;
corr.

a.
einzuschieben;

Ras.
unförml. gross; zu lesen
.5

viell.

|
Aoyov

]
|
14 ] \
+ XvaaL
oder

V, viell. mit Recht


ov
ist
a.

vrohl mit
Ras.,
{)
vgl. Z. 20

(-)?] ; {)]
|

Bx
Br,

a.

23
|
3

Ras.

scheint aus
33 \
31
-
]
We
oder
16 nach

herge-
|

a. Ras.
1,19] Buch VI. 4-6 (31 113

^7]
,)^ /
' .,^•]
. & . ^^

()
)^€0:) /«/.//«« . //;)

,.^,. & /.- -


..
.
, 80

^ .
f
-
152r ' \

-
1
'
.. , '--
?},
VI. (3)
^.
^, 1

, ,&-«' ^,
&6
.?
»
20
-
25

»» -
. .- -
,
3.
.-,
'»? &-
32

33

99
30
» &.«
.^& -
..
-
-
^
o^ao ^.

- 31

.
107, » 1 Vgl.
Vgl. II Tim. 2,
.— 3.
&.
32, 4.
25 Vgl.
— 11 Vgl. Luk.
S. 109, Iff. —
16, 29.
26

Job.
&.
1,
20 Vgl
15. — 28
Job.
Job.
1,
-
.'
3.

1,

16.
23

35 Job.

4
a.
1, 15.

Ras.
+ Hu
|, 14
I
8 ' ()
corr. Del | 15
V,
], We,
corr.
; Pr
V
|

22
12 -]
, ]
],
|

corr. Del \
30 corr. Hu.
Origenes. IX. ö
35
-

»
)
j^

^ » »^
». , ,
{
-
ijv<i.
Origenes, Johannescommentar.

6
^,&- [, 19

--
, &' ^?]
<. 5

36 '.
- ^
»&
-, > )<, - ,
,
10

»
^«,

&
]^ -.&
[ -
37 '
»« »^&^ ^ ^
^
'» \

»'//
152

38
^' &,,,''&,&,^ '
; &^ ), '
,
?/«,
20

» , ,- 25

'
^ , )
-
' ^^
- ^^
6
6 -«,
&6
100

' . .
?]

39

30

40
&
?]•
.
»&
, ,
& &
^'
2 Vgl.
6
'
.— 1, . —
}
3 Job. 1, 16. — 4 Job.
6

'
1, 15. — 6 Vgl. Job. 1, 16. —
- 19 Job. — 26 Vgl. Job. — 27 Prov.

&]&]]-,
9 Job. 1, 15. 17 Job. 1, 17. 14, 6. 1, 2.

,] ' ,
8, 22. 32 Ps. 30, 24.

^
] 3

bis
Br nacb
von
coir. Hu
corr.
8

a. Rande

Dublette zum Folgenden zu str. 21


|

. .
1
|

+
1
14
V
t^jv
a.
]

Ras. |
30
bis
a.

a.
Ras.

Ras.
corr.

|
Br
12 ?)
|

als
9
1,19]

.^
«.
Buch VI, 6. 7(3. 4). 115

' ,
108R xcd

> &, ) » //

7/
-
^, ^' ^-
. , - -,
5

7] -
10 ?]&,
' ^ '-^
^>66
^> 667)•?'
,
7)«,
*1

^&,
»() ^],
^-^ «.
> «'
^- . ^; -

-
15 y>Ei 42

153

20
'
^'
»*- & -
«.
^ ^
^,
^&
\

25
^.
,, ^ .
^) ,
VII.

-
(4) 7] 43

,
>^ ,& ^,-«,
' .
»

,
, &,-
101 »
2 Kor. 1, 30. — Ps. 10, 7 (wo * U? vid. Clem. .. 766
lesen). — 11 Joh. 14, 6. — 12 Kol. 3, 4. — 13 Ps. 62, 4. — 15 Kor. II 13, 3. —
19 Ps. 104, 15. — 21 Joh. 1, 17. — 25 Vgl. S. 108, 25ff. — 26 Vgl. Joh. 1, 19ff.
— 27 Vgl. Luk. 1, 5. — 28 Joh. 1, 20. — 30 Joh. 1, 20.

1 //] ,
vgl. in Matth. XII, 33
con•. V vgl. S. 114 Z. 22
(III, 182, 21 L.) u.
|
2 &] &
XV, 12 (III,
a. Ras.
351, 6 L.) | ]| 12 (o)
über
+ V

Comp, für «, darüber für .


8*
llß

», '
Origenes, Johannescomruentar.

^\ &.-
[1, 19

»,, 3 «
d
45 öia -.
6
^>
^
»-
[] , «,
, , 109R

46 ><
^

.^
,

, &,-/ »«'
6 - 10

47
(^

-
» },
' / »\«
?] .
7] «.
^Hoatov
.

»
-
15

48

, VIII. ^5)

^(. »
, ,'- ' 20

& «,
,

»
» ' []

. ' t]

,
153^

-
|

' 2
49
7] .
]
50
^
, ,,» ^
&, :)
-
30

102

2 Job. 1, 21. — 4 Act. 3, 22f. (Vgl. Deut. IS, 15.) — 7 Vgl. Job. 21. 1,
— — 16 — — 21 Job. 26. —

-&[]2
34

Str.
12 Job. 1, 21.
Vgl. Job.

Dacb S.
1,

6 [] über a.Z.;
19.

(=
Jes. 40, 3.

z. str. nacb
etc.)
S.

94, 15. 139, 28. 140, 21. C. Geis. V, 12


125, 1
12
20 Vgl.

() + We
7 -»
Job.

[11,
19
1, 25.

13, 14 K]
{= ABCO),Y (*')
(')
|
V 22 .
26 [}]
|
1,

a. Ras. I
34 a. Ras.
[,

»
. 19]

', &
,
-
» ;«
xcä
Buch VI, 8. 9 (.

'
»;
6).

;^ '

»-
117

51

-
;^
5

»& ;
/;«
», ;«
-.
,
,,,^, €-
,
110 R 52
10 {}
» ];< »

-
^
. )/- '^
1
53

'
'
20

, & ^ .-
yiemzag,
1, 19f.

';
- , & '
IX. (6) 54
2
&
, '
' - -
'
^;
14•
^ ^' ;^ »
»'icoav

3
« - ' loicov -
55

]^
103
1 Vgl. Job. 1, 24. — 5 Job. 1, 21f. — 12 Joh. 1, 2. — 25 \gl. Köm. 9, 11.
— 31 Matth. 11, 3. — 32 Vgl. Joh. 1, 20. — 33 Joh. 1, 23. — 34 Vgl. Joh. ö, 36.

{) + We
] &^^ Hu
10 |
11 , corr. We (aus
verdorben), |
16 über d. Z.
, ,
HS
' .
». -,
» ''
^,,»- ,
«.
]^ .\
,
xccl
Origenes, Johannescommentar. [I, 20

^ &•
56 '

»
»/ ;« )«' )^
^;«

;« » ;«
» (]

» » «'
, »
6

,.
IHR

, ?, «.
57

'
»;«

^
(]

-
-
, , ,^- ^ -
& -
-
58

,
»; ^
- ; «,
20

' , ';«
59
&'
&'
»
),
. ^
,^ '
&,
»;
- 2

, -
^
,, ,,
60 .

,^ -
, -
30

61

( .^ , , \

^ 54
3

34 Vgl.

ö
I
V I
13
21
23 ov über
[,]
1 Matth. 11, 4f.
Act.

7]]
,

d.
36 f.

Z.
— 6
— 35
Vgl. Job.

. II.
1,

Joseph. Antiq.

a.

Hd. zu
19.

Ras.

22 Job.
XX, , If.

|
']'
1, 21.

darüber
corr.,
— 24

<-,
Job.

corr.
1,

We,
V, corr.
22.

'

Br
5
^
^
, 21]

"^
6

^
. '
- ,
Buch

iv xcäq

>
VI, 9. 10 (6. 7).

/^.
y.a\
1

-
19

. 1,21. ; ; -/.

• . (7)
^Ei -, ^ 6 .}'-',» 62

10
<'
- , -,
;^

\^
11 2 R

15
^
y>Ka\

>6
» ,&
, :>

) -.&
«; 6 63

^»«
20

2
»
-
».
»,»
),^ 6
.

>
&- ."^
- .
"' 61

>
" , / -
-, ;
-
30
, tcöv

" \
65

3 Vgl. Joh. 1, 19. — 9 Matth. 11, 14. — 13 Mal. 4, 4f. (3, 22 f.) — 16 Vgl. Luk. 1, 11.

— 19 Luk. 1, 13. — 21 Luk. 17. — 25 Basilides


1, bei Clemens ., Excerpta ex
Theod.
9,

Hd.
19. —
1
25
28.

«,
Vgl. Hilgenfeld, Ketzergesch. d. Urchristent. 213. 225.
31 Vgl. Matth.

corr. We
Tovzojv] viell. (
|
13, 55. Mark.

15 nooq^ über
. 1.
6,

d. Z.

|
3.

30

Mi |
32 Vgl. Luk.

19
,
,
corr. V.
9,

8;
29 Vgl. Luk.
Matth.

Punkte
14, 2.

. .
•J20

.
« ) »'
Origenes, Johannescommentar.

Jiäöav
•7] -
[•!> 21

;]

' ,,)
ccjto

66
-^ . '^,
i55r

«-
\

, »
.
»/«

&-», ).
' COV
öta
10

113R

^,,»,» > , --
67
1
» 6«-'
- ()

«.
68
»«'

) ,' - ,^
& - &
&. & )•)
^ -
20

^ ,^ ,
6

' ;, 2

69

70
),^ ,& ^.
30

]Kor. 14, 32.


Vgl. Ex.

Ras.
Hu I
1
1 Gen.

[]
15
3,

2]
7,

6.

,
4.

a.

19

corr.
Ras.
7 Vgl.
11

Hu
|
Kön.

22
|
S. 119, 21.

2,

16
15.

<jd^

+ We
auf
— 9 Luk. 1, 17.
21 Vgl. Matth. 10,

corr.

d.
18
\
6

Rand M2
V |

],
|
32
— 1
35.

corr.
Luk.
Luk.

Hu 19
a.
|
bis

Ras.
1,

],
3.
12, 53.

corr.
18
24

a.
^
-
1,21] Buch VI, 11— 13 (7). 121

^« JtSQi
» -
>.< >< ,
' , --
- 3 , /, » «•, -
106
- -
' , - , &^ 7

» . -
10
7]
-
&
7jv

1
114R ,
. &•
€ - -,
, ^
«'
-
.7]^
'2

20
€ , »^ --() - ßaöavco

2 )
»
» '^. « [ ^\
«. Icoavvov, 5

-
)

- » ^ ;^
30
»
.€ < ", . -
XIII, ^?] ^, 74

3 ()

19 , &, )
2 Gen.

1 ],
verblichen,
4, 2.

corr.

We,
könnte
corr.
7 Vgl. Joh.

Pr
odex•

|
als
22
1,

ist
21.

zu
gelesen werden;

corr.
23 Luk.

Pr |
1,

() + We
6. —

zu erg. |

V
35 Vgl. Luk.

9
|

|
10
35
.

() +
.

fi ü. d. Z.
1, 3.

Pr.
,,
122

& ?],
Hödtov

.
?. \ -
, &^ , & ,^ &
&^
Origenes, Johannescommentar.

[]
[[, 21

,, & , -- 5

,. , ^'
75

. ,
76 ^ ; '6 10

•' '
,7]6 --
107

,, 6

-
&
11 \
löör

, , 15

:>,
',- 115R

78
- ^ ,
;
,
» £/;«

;
-
»
20

-
2
79
^«.

»
, <
^^ )
»,
^ XIV.

» ,
^, f
»
Icoavvov »^
^, 30

— — —

] }], ,
1 Vgl. Jes. 40, 3. Vgl. Luk. 1, 11. 2 Vgl. Joh. 1, 1611. 14 Vgl. S.

121, 3ff. — 30 Joh. 1, 21. — 22 Vgl. Schürer, Gesch. d. jüd. V. IIP, Ö24f. -
29 Vgl. Luk. 65. — 32 Matth. 16, 14.

],
1,

6 ] wohl ?; z.

a.
1.

Ras.
] 8
] 16
corr. Hu | 14
corr. Br |
17
corr. V
aus
|

Tüw corr. | 33 a?.?.oi statt wohl nur Gedächtnisfehler.


^ . ^,^\ --
, 21] Buch VI, 13. 14 (7). 123

öe ^" 80
^>, 7}•
; ; -,-
»
5 ^rpol
•»

-
, ,,
&,
)

^, , <•,
{}

{-
10

, & , \ , ) ,
82

108

16
1 >>
^ ,, ,^
^
,
, ,
. ,
j

,
-
,?] &,
^\4.
««•

,}
:)-

&
\
83

116 R

- - ^
•^
--,
2
»-
^
.,
^
){
\4 ^.

81

^^ , .&-
,

30

3
' ^^,, --
1 :VJark. 6, IG. Matth. 14,

2.-3 Matth. 13,


14 II Kön. 1, 8. — 21 Vgl.
8

Rieht. 20, 28. 23 Vgl. Num. 2, 11. 33 Vgl. de princ. 2, 8.

(ai)
1 Das Citat aus Mark. u. Matth. vermischt, wolil ebenfalls gedächtuismässig 5

handschriftl. unbezeugt
We 30 nach
I
13. 14
|

-\- y.cd V, besser


]
viell.

statt rl einzusetzen.
Pr,
|
-'^
nach Comm. in Mt. X, 17 flll, 4, 8L.) zugesetzt. Das Fehlen von ai ist im NT.
. 1. -' |
)
, -/
124 Origenes, Johannescommentar. [1, 21

, ' , ]

^.)
-,
, :),
-
-
^7 «^^?7

, •^
80

^ ^
.^ -
//

?}

],

87

' '.-, &6)


, -
10

(^ );-, •
1,21/0 ; .
Icoavvov
.
109
88

»- XV.

-,
» «' »
'» ,
(8)

-- ,
117 R

,« - / ;
«,^ ;,
><,
'
»•7]}]«, 20

»-, «,» ',


157

f
89 »,
»,
25

,
90
»

»
»« & '
11 Vgl. Hebr.
»"

»«,

5, 11. —
()
»«;

» -«

12 Ob Origenes eine solche Schrift verfasst hat, ist



»«


30

nicht bekannt. - 16 Vgl. Matth. 11, 13. —


17 Vgl. Luk. 1, 67. 18 Luk. 1, 76. —
— — —
22 Matth. 11,
— 32 Act. 3,

20
9.

221".;
26 Matth. 11, 9.

wie wohl ursprünglich dastand


29 bis ov am Rande
\

nachgetr.
28 Joh. 1, 21.
(Vgl. Deut. 18, 15 f. Lev. 23, 29).

* 22 »[]] .
24 ] ,
|

31 -]
^
, ,()
30 Vgl. II, 2 (S. 54, 12£F.)

Ras.,
corr.
. 1.
Pr |
25
corr.
(mit

Hu 32
]
Bi<CDZLPJ33);
coit. We
+ Pr
.
|

nach 's. 116, 4 u. XIII,


»
, 21

-'
Buch VI, 15— 17 (7— 9j. 125

-
f.]

»]
^ cog , , -\)•-/,. ^,- lorca jräöa ?'/ //?;

5
)' ^>
&. 6

,
<)
»
•^

^,
()
-
<^ d
)) 91

'
10

<.
> "-
><,oJvv
^lcoavvov,

, '^ <
.
><
, >0 92

-,
,

15

110 ,-.
/
", , . 6
-, -

- -'
118R

, 22
' ;^ '-
; %
25
XVI. (9)

. .
93

3 Vgl. Gal. 3, 19 f. - Vgl. Luk. 3, 15. - 20 Vgl. S. 129, 28 ff.

22
V. 22
]
() + •
2

ausgefallen.
Kürze.
[]-^]
ist
, ]',
|
10

verloren
a. Ras. |

gegangen.
\

24
15
, a. Ras.

Dass die Erklärung des V. unvollständig


|
5
corr.
corr. V
.
Hu
17 nach
8 ^v, ^/ V
ü.

|
d.

?/
9 () u.
corr. Hu

27 Der Rest der Erklärung von


Von dem Texte von V. 23 (126, 1) ist noch
ist,
«/- ' + ,
j

beweist schon die grosse


|

(7
|
.,&-
126 Origenes, Johannescommentar. [I, 23

rfy
1,23
,{&
(]') (pwvi) rfi

94 XVII. (10) 'SiojtsQ 6

] &eov
,
.,
{^, 17
,> ^<,
-),
löyco |

'
5

^ <,•
^
95

^- -^ , -

>, &
^ ' &- ^Evd 10

% » «. »«-, ^^ , -
^ t
^'
,y>

, -
- 1

,
d

97

^
.
», ' , ' ^
^;-
» \
»
»
>^•'

' ^
«'
»-
,,
<(-

, ^
' ,
^, 6
& »
20

25

98
> " ,
-
&,
XVIII.
,
-<.

?]^ »& -
&
30

»«, »^
99 . , ' «,
-
"
&«,
111
119R

35

4 Vgl.'Jok 1, 1.— 5 Vgl. Luk. — 6 Vgl. Job. 23. — 9 Job. 37. — 10


1, 2. 1, 7,

Luk. 3, 4f. (Jes. 40, 3f.) — 14 Ex. — 16 Vgl. Job.


7, 1. — 19 Luk.1, 1.— 22 Luk. 1, 18.

- 25 Luk. 63. - 27 Luk. 64. - 29 Vgl. - 31 VgL Joh. 6f.


1,

7,.
20.

1.
3 ^,
nach S. 136,
1,

corr. Ferrarius
25 if., wo
1,

7 |

Orig. ausdrücklich

38 49,

&
'/.Q'Itcci
I,

Ras. 16
(S.

a.
3ff:)

als Lesart des


]
-]
Luk. bezeichnet.
1,
&&»
)' )
1, 23] Buch TV, 17—19 (10. 11). 127

^
^^ ^
> - <,, «,
«.
, ?.?
^lva jilotbvocoolv öl ««*
>-

. ,
' <' '

.• -
158• \

tfEvd

10
^ & & ,^ .
100

^
» '^.
6
>
^

-
-»' ^.

' <; &6 Hocda

15
,& ,- (
' »7 ^;
,)
101

, '^ ^
20

^.
>
- , &
«.
^&
^ ^ { ,
&,7];) 102

2
. ,^,
,
-
^'
&&3 , -;«
&>

120R
112
30
XIX. (11)

^
^- « , -
. ,^
—2 —4 —7 —
103

,
1 Job. 1, 7. Matth. 11, 10. Vgl. Job. 1, 23. Vgl. Job. 1, 15.

11 Job. 7, 37. — 12 Job. 1, 15. — 14 Jes. 40, 6. — 17 Ex. 14, 15. — 18 Vgl.
Pbilo Bd. III S. 4, 11 ff. We. — 20 Ps. 76, 2. — 24 Vgl. Jes. 40, 3. — 28 Vgl.

,] .

Act. 13, 10.

] ,,
33 Job. 1, 23.

,
[]
corr.
2
stebt
15 str.

a. Ras.
corr.
corr.We
Br 16
|
|]
^/,
V 4 nacb
|

| 9
viell,

\
{)
corr.

{^^.'?>.
einzuscbieben
corr.We
V |
2
| 14

\
|

31
6
*, . 1.

corr.
. zu
V 28|
über

-
^
,
J28

<' ^
Origenes, Johannescommentar.

» ^]
]
[I, 23

-
»(6| 6

&' »
104
'
»]
», »-
^.

,
, - -
, ^.
\
-,
^
-
18

' » & , ,
-
105

106
-
-,
&^ . & ,&,
- -'

^:>
^ ",» ^
»^« ßiaCo &
^ , »&^.
'
()
.

, -.
-
» ',
^.

20

107

^, &) ' '.


»
«,
<.
,
, -2

-' . » ^, ()
),

>,) »- , «. -
30

108 XX. (12)


»«,
"^ -3
1 Prov. 4, 27. — 4 Ps. 10, — 8 Vgl. Jer. 16. — 14 Job.
7.-7 Ps. 4, 7. 6,

14, 6. — 15 Vgl. Matth. 7, 14. — 16 — 17 Vgl. Matth. 2, 21. — 18


Vgl. Luk. 6, 40.

Vgl. Matth. 7, 13. — 19 Vgl. Matth. 11, 12. Luk. 16, 16. — 21 Vgl. Ex. 3,
— 5.

24 Joh. 14, 6. — 28 Vgl. Mark. 8f. — 30 Vgl. Exod.


6, — 31 Joh. 23. 3, ö. 1,

6 über d. Z. | 17 (//) +V j 18 saooJv] V |


27 (o) + We.
121R

113

5
1,23]

^ ., 6
]
?]
Buch

.
VI. 19. 20 (11. 12).

,^
, 6
7)
»
<,
-
Jiäoa
129

109

, ^ », ,.
^'
10

159

15
»
»
»» ,
«' » ^; "
^,,, -,
&,
7]
'
•\

.
, ,-;
'
,
110

-,,,-^ -
111

20 '
^&^. -, -
2 r^

' ,
).
--. ^, .-
, 7]• r) 112

30

, , -

] —8 — 10 —

]
3 Vgl. Kor. 14, 8.-5 Vgl. Kor. 13, If. Job. 5, 39. Job. 5, 46.

11 Matth. lö, 7f. Vgl. Jes. 29, 13. — 17 Vgl. I Kor. 13, 1. — 28 Vgl. S. 125, 21. —

]'
30 Vgl. Matth. 11, 13 f.

(/

^ -
2 nach 3

,
ist viell. ausgefallen, vgl. Z. 12ff. |

[]
]
4 doch
so auch citiert Orig. nicht wörtlich, wie die Verwandlung

^
;

^]
der Frage in eine Aussage zeigt 8
I
18

Origenes IV.
corr. We (oder
|

) \

{vi a. Ras.), corr.


25
V
aus
}]]
| [/] ,
a.
j 11
corr.
Ras.

9
Hilgenfeld
|
29
a. Ras.
|
27
j^Q

,
, &,
^],
?] '
Origenes, Johannescommentar.

&
, , ',
, ,, ,
[1, 23

. 122R
-
, ^.
113 5
:>

114
- '
,& & &
,.
,-
^
.
7/3,
,
-
10

^ »-' •' ,"'. 15

• ^^- . -
US

' XXI. '


, -
,
159

, -^,
\

"
& •
; &
, &-, £
, - 25

116

&, -
' ., -.
(.
»

>

30

2 Vgl. Luk. 7, 28; Matth. 11, 11. — 15 Vgl. Matth. 11, 14. — IT Luk. 1, 17.

— 24: Vgl. VI, 12. (S. 121, 16ff.) 14 (S. 122, 27ff.) —
27 Vgl. Joh. 1, 21. — 33 Luk.

], ], , ,
28; Vgl. Matth. 11, 11.

, ]
7,

^] corr. Hilgenfeld; vgl. Z. 5, 9, 12 6 corr. We


-]
1

-]
j |

Ras. 11 über d. Z. sehr weit a. Ras. 18 corr.


a.
&)
1
[!
I

Thorndike 19 (f corr. Br; |


20
[
1

a. Ras. u. sehr undeutlich; Raum für c. 6—7 Bchst., oi a. Ras.) V


1
21 ] corr. Br !
24 str. Hu als Dittographie.
- ^ «
L 2J] Buch VI, 20-22 (12. 13).

»^ ^' ' ^]&


131

123 R

10
-
,
,
>,

- .
, ..
.-- ^ ^] -
/ -
*
'- , /-
(- []
ojc
() 117

'
^ ^
,
). «.
,
-
.
- 118

115 .^
, ».
^, € .•
'«• ^. ,-
Ig %-

» ^
«.
20

&.
)m6v,

- &' . -» ^.
.
.
, 24f. \]

-
2
^
-, -
€1 ;

16*^^ XXII. (13) ? ]- ng

30
^, ,

,]
5 Vgl. Rom. 12, 6.-7 Vgl. Jes. 40, 3. —
12 Mal. 4, 4f. (3, 22f.) — 13
Vgl. 1 Kön. 13, If. — 16 I Kön. 13, 2. — 18 Oen. 49, 16. — 23 Job. 1. 23. —
31 Vgl. Jes. 40, 3.

,
,
]
6 []
corr.

a.
str.

V
corr.
Ras. (so
| ]
Br

Del
]

|
('^

24
BC*LX
+
oi
Br
a.

über
33;
|

Ras.
7

d. Z.;
,-]]' ,
|
18.
zu
cxACs
20
str.
/luv]

rel.).
corr.
mit A*Bn*C*L; vgl.
V 1

9*
21
S.
corr.

135, 11
|

|
17

25
1^32

] ^ Origenes, Johannescommeutar.

-]7]. [I,

-
24 f.

120

,
QLöalOL,

& ,
';^ , )-

,
5

&,
»7
»

^& ^
^, ;
, - 10
124R

121 ^ ^^
', ^.
- 15

» & ^' ^^ ^, ^3 '


& ' ^ -»,
20

-
, ^^ -
122 ,
»
, ?)
'
&03
116
25

^&
^
^ -
»«•
, ?] ,
' -
2 Vgl. Lagarde, Onom. s. . 61, 20 Farisaei: dmidcntes uel diuisi. Vgl. p.
30

69, 5. 76, 28. Armen. Onom. „Pharisäer: die Getrennten." 6 Job. 1, 25. 11 — —
— — - —

] ,
,
Matth. 3, 7 f. 16 Vgl. Matth. 3, 9. 19 Matth. 3, 9. 21 Vgl. Matth. 3, 9.
24 Matth. 3, 9. — 28 Matth. 3, 10.

12 aber nach S. 137, 6fl'. las Origenes, wie


er ausdrücklich sagt, bei Matth.
vgl. Z. 26
vgl. S. 127, 31
corr. V.
I
19 nach
I
], +
über
V |
27
scheint
(ebenso BnC[D]z/1
über
geschrieben zu sein
EKM SY
ist

|
32
verss.

] ,,
ausrad.
-
, 24 f.] Buch VI, 22. 23 (13). I33

.» «. Xoyov xcä

»-
' ,
\

,
160^' 123

^
^-,
» 6

,
- -,
6 -
^,
, ^ 6 ^'
10

&. ) ' , '-


'{ -

«. - »-
()
^^ ;<, -
^ ^« »'/

125R
1

20
»oud'e

&-
6
»/

,'-•,,, 0 6
124

, ,
] ,. -,«, & ^-- 6

30
&-7/

,
-.
^«.,
^>' «,, ;
^•
\ ••
, -
,/ -
'
»

'
12J

118

;
1 Vgl. Hebr. 4, 12. — 4 Luk. 18, 10 f. —
10 Vgl. Luk. 18, 14. 11 Vgl. —
Matth. 28, 13. — 14 Ps. 13, 3. Ps. 139, 4. Vgl. Eöm. 3, 13. —
15 Ps. 7, . 17 Job. —

?.] ,
— — — —

,
2. 20 Vgl. Mark. 24 Vgl. Job. 4, 2. 25 Job. 1, 21. 26 Vgl. I

]
1, 1, 2.
— — —

], ,
Kön. 30 Kön.

]
18, 21 ff. I 18, 34. 32 Vgl. Mal. 4, 4ff. 33 Vgl. Job. 4, 2.

3 corr. V 12 corr. Hu
()
|
|

13 4- V I
27 \
28 corr. Br, V fügt vor
ein ein | corr. Hu 1
29 *.
134

, .^. ' Origenes, Johannesßommeutar.

& oh
'^-
[1, 24f.

,,
126 6

, }, -
.
- ^. &^ ,
jtvvO^ -
5

,\•
.

10
127 XXIV. (14) 161•
^'

128 &^, ^,
»
^
) ' ^- ^.' "^^
'
7]0.
«'
15

-» ' ^] ' ,'


).
»
»
•»

»-
[]
)'
^. - ,, ^ 0,
^
20

»--
,
129

^, ^^ 126

»
» ^' -
' 7)^
6 t
2

»
»
» [] ^Hoaici
,' )
, ^
»& -
.
-

»
30

» )'
^.

;
130

— — — 20

]',
2 Vgl. Matth. 3, 2; Luk. 8, 16. 15 Job. 1, 23. 19 Mark. 1, 1 ff.

— — —
Mal. 3, 1.

1. 4
22 Jes. 40, 3.

] ), vom
26 Joh. 1, 23.

Corr. in
32 Vgl.

verb. 6 ], corr.
Jes. c. 39.

V 7 >] ,] corr.

]
| |

V 13 , corr. Br 14:

,
1 |

erstes oj sein; corr. Br


undeutlich, könnte 20. 29 fehlt S. 17, 32
|

,
u. C. Cels. II, 4 [I, wohl mit D. 1. 22 alii Iren. z. str. 24
131, 14 K.] u. ist |

Schreibfehler für der wohl Origenes selbst zur Last fällt. Die Ausgg.
ändern den überlieferten Text; aber vgl. u. S. 138, 32 31 am Ende d. Z.
|

ausgelassen, vom Corr. am Rande nachgetr.


,'
L 24 f.]

»Oojjtov '.
« ?], -»'
Buch VI, 23-25 (13. 14).

). -
--
135

-
131

118
», 6

, &, -^>^
^' «, '
10
»'^
»•
»«
»«.
»
, ^^ &
'

,
^. -
XXV. " \] »
»

«.
132

161
15

20
»
»
&& ,
[
«
^.
, , -^»
'-, -
&-, '
\
09c
-], »" * *

-
133

3
»«^' -, -
127
25 vjco
R

80

,
,
., --^.-
^-
{^•,
', ,
'

-
134

) Jes. 40, 3.-7 Mark. 1, 3. 8 Mark. — 1, 2. — 10 Jes. 40, 3. — 11 Joli.

1, 24. — 12 Vgl. S. 123, 6£f. 14 Matth. 3, — 7. — 18 Vgl. Matth. 3, 5 f. — 29


Matth. —
5 f. 31 Vgl. Mark. 1, 5.

'
3,

11 ], corr. Hu |
wohl aus entst. u. z. str. We |
13 Der
Text
&,
durch Ausfall unverständlich geworden; vor

,
ist ist viell.

. erg. das zweite


; das als abhängig von ge-
dacht werden kann, ist wohl z. str. „Die Frage der Pharisäer, die bei Matth.
scheinbar übergangen wird, hat vor der aufgezeichneten Erzählung stattgefunden"
t
22 corr, V |
28 "^] , corr. Hu.
-
136 Origenes, Johannescommentar. [I, 24 f.

135
'
' ^. XXVI.
^--, ^ , .• d'
ijil

?]
, & .
\]

&
&
&?](]
&-, ^,
136

^
> « ]^ '
,
- 119

^ , -, -»«.' &-
>
»'^
^>
^ 7]-
^
'& & 15

^
137

^ ^ '
^ «^ , -»-
» &«'
20

--
» ^«- <. ^<. ^ ,

-^ ^« ?] -
138

'
-,
^
&6 >-«.
«- <^ 162r

&&,
\

^ »^

139
»
.
»«
.
»
&, -
^«.
«, »
30

128R

1 Vgl. Matth. 3, — 12 Luk.


7. 3, 2—6. — 16 Jes. 40, 3. — 18 —
Jes. 40, 4f.

21 Vgl. Mark. 1, 3. — 23 Jes. 40, 3. Vgl. S. 135, 3 ff. — 23 Jes. 40, 5. — 26 Jes.
40, 5. —
27 Luk. 3, — Jes. 40,
5. 5. — 28 Jes. 40, 5. Luk. 3, 6. — 31 Vgl.
Matth.

5
scheint ^
3,

[]
7.

a. Ras. |
6 ix
dagestanden zu haben
z, str. |
17 r//}•]

|
24
|

ü.
-] ^,
d. Z.
urspr.

,

, ' -
24f.]

,. ^
,- 6
Buch

(/£,
VI, 26—23 (14). 137

, < -aicp öh 140

'
&
>^.?]
hyj.oi

^^ ,
&
^'
«,,
,
•:>

119
10

^ ^,'
&,
^
,^ /
.
'
, 142

15 ^- -
- , '
.«'^, «^ ^& . \4,
-«'
^«'

20
XXVIII. -
- 143

, () ^>
«.
^3&, ,,,
,

2 ^ ,

, - - 144

162
30 ^
/, . & ,

129 R

3 ^ 1 Vgl. Luk. 3,
, '
7 f. —3 Vgl. Matth. 3, . 7. — Matth. — 7 Matth.
3, 7.
— 3, 8.

, ] -, •]•,
13 Matth. 3, 9—16 Vgl. Luk. 3, 8.-22 Hos. 10, 13. — 23 Matth. 10. — 25 Luk.
3, 3, 9.

gänzt;
, ,..12
corr. V7e 29
Br 34:
I
|
corr.

\
\
Hu
32
So
|
nach
TU
also
+ V 23 () + We 28
vom
(Je |

Corrector zu
|

er-
^
138

»,
-' ,
'
, -& »,
Origenes, Johannescommentar.

,
[I, 24f.


14 » )^.
» ,,«'
», ^«
»«

146
-,-^^ ^.'^'-
.
,

7]
,
-
10

,
,

»
,
^;
.,
» 15

€ -
^ &,
6 120

147

-'
.
,
,
'^ , , ^
.
<
<>
&-
20

148

,
- .
^, . , -
2

,»^
149

,
» ' , f
' 30

130R

2 Lev. 23 —
5 Matth. 3, 10. — 7 Matth. - 9 Vgl. Lev. 24. —

]]
19, f. 3, 10. 19,
— — 23 Vgl. Joh. — 25 Vgl. Job. 24.

,&, ,] ^,
15 Job. 1, 25. 17 Vgl. Matth. 3, 7. 1, 19. 1,

— — — 32 Mark. .
26 Vgl. Z.

1
corr.
17.

Br 18 oh, corr.
I
29 Vgl. Matth. 3,

corr. V
We
|
3
|
[
21
5.

—4 Ras. 9
corr. V
1,

a. -
|
26
|

corr.
V; vgl. Z. 17 27 Das erste
I
< V |
28 Mi, |
32
es sollte heissen, wie die Ausgg. corr.; aber es ist wohl ein Schreibfehler
des Origenes, wie oben S. 134, 24.
^
1,

^^ ,
??
24-26] Buch VI, 28—30 (14. 1).

', ^.
139

163

^
}] "
^^^ ^ -
XXIX.

'
'
'/. '/^,
'lortöavt]
y.aX

. % 150

.
6

' &^
»-' »
»

.
» y.al

»;
' '
10
' , .,

^ ,
».^, 9•, -
' ' ^
; &^^; ;«•
Roav-

& ). , , - , ^

'
151

' .. - . -
152

122 &-), - .-

^.-
25 €
' ' , -- 1, 26 f.

30
.
,
XXX. (1) '^^
-, 1.53

Vgl. Matth.

3
stimmt mit D.
,
6 Vgl. Matth.

V
3, 7.

1.

69
3,

corr.
etc.
. —8 Luk. 7, 33.
19 Vgl. Luk. 20, 6.

M^
überein
|
6
?.V
— 9 Matth. 21, 23 — 14 Vgl.

10 Sv M^
^
— 23 Vgl. Luk. 33;

ü. d. Z.
7,

M^
ff.

ü. d. .

11
11, 15.

8 Der Text
|

scheint Mi z. str.;
S. 136, Iff.

,
| \ |

(mitBxCZ23;M =
cD rel.) 18Torestr. | | \
27 nach M.i ü. +
d. Z., aber Orig. hat es sonst nicht, vgl. II, 35, u. S. 140, 17. 146, 12. 147, 13.
u. s. w. C. Geis. II, 9 [I, 136, 21 K] V, 12 [II, 13, 13] ]
statt wie an allen
Stellen hier gelesen wird, ist vielleicht (mit BLT^l) einzusetzen, vgl.zuS.147,13.
I
vor + M^ a. R. (nach cAC^XTJ^TI rel.) | 28 ov -j- Mi ü. d. Z.
-, ' '.;
- )]
140 Ongenes, Johannescommentar. 26

-, -
[I,

, ,

-1
» 6 ;^ ^ 131R

», ,
» ;« ,« «.» »/

•€ » <.& , '-
6 ,-
7] 10

&» « » «.,,^&- 163

,-
)€,
15

» ,^ -
- ,
106

157 »«'
' ,
7]
-,
«,,» --
[]

' 7]
20

» , «,»- 25

, , 123

, . []
?]-

,
30

158
» «
XXXI. (16) »
&&&'
159 »^ 6

6 Job. 1, 2. — 8 Job. 1,26. — 13 Job. 26. — 1, 17 Job. 26. — 211, Job.


1, 27. — 25 Vgl. Kor. 12, 6. — 26 Job. 27. — 32 Job.
1, 1, 26. — 34 Mattb. 3, 7. 11.

-] &, ] ]
str.
,
We;
1
, corr.
corr. Mi
es gebort
Mi ü. d.

ü. d. Z.
wobl vor
.
|
|

29
7
],
corr.

|
V
,
| 6
corr. Mi

corr.
M^
ü. d.

,
ü. d.

.
corr.
We.
.
[
|

19
Mi
^' <
ü. d. Z.
V 24
|

|
30
oaov]
^
,

^ '€
^^,
,
26]

?. ^' »
' - -
Buch VI, 30—32 (15—17). 141

132R
^
]
»
»)

^
»(,
»
- .»,
.
Xoyco
/..
^'
6 ißo

10

>
.
, ^ ^, -
^'
?]-
»
»
»
.' »

7:>
' .^' ^
,

} ^.

.
XXXII.
164
,
(17)

-, - 162

., -
|

20

»^'^
» »^ ») , 7],
-
2

^.
,,
'
. -
^,
. ,
., ,., -
124
163

&,
2 Vgl. S. 13, 17ff. — Mark. 1, 7f. — 12 Luk. 3, löf. — 20 Vgl. Iren.
— 22 Matth.
,
1, 1. Euseb.. h. e. IIL 39, 16. Zahn, Einleitung i. d. NT. IL 265 ff. 3, 11.
— 24 Vgl. Luk. 1, 17. — 27 Vgl. Matth. 3, 11.

2 7)./:] iTtLuXyßLy.ä M, M^ 15 nach ö (nach


allen Hss. d. NT.) viell. mit Recht |
corr.
20 oz]
ü. d. Z.

, corr.
|

M^ ü. d. Z.]
[]] |
-\-

26 M^ ü.
d, Z.
Ml
I

ü. d. Z.
27
1 31
Mi
] ü. d. Z.

« a.
|

R.
29 zweites Mi ü. d. Z. | 30
. ,.
142 Origenes, Johannescommentar. 26

,
[I,

164
7] -, ] -
&) -
?] -' , ^ - 6

^
*
» «'

<, » y> -
-
!>
5

,, ,,
133 R

,
,
10

'
;; ,
- ^; , 15

165

- -
« ,,
- ]3
XXXIII.

»
^

- 64
-
). , ,
\

,
-
166

. - ^ ^-, >?],
,
&
-

y.ail•^
2

30

, -, ] ,,-

corr.
15

6 Job.
12 Vgl. Matth.

1
We
zu
143, 1

erg.
,
11
1,

(Dat.)
ist.
23. —

M^
gehört zu
We
7 Matth. 11, 10.
11, 11.

corr.
ü. d. Z.

|
16

citiert Basilius,

We
1
16 Vgl. Joh.

13
],
de

d/)] /,

We
—8
spir.

corr.
corr.
zu
|
Vgl. Luk.
19, 23.
s.

Br
We;
29, 73.

]
3

rf/)]

/}
dem aus dem Vorhergehenden
18. 19
]
1,

,
(• •
20
19. — 10
Vgl. Matth.

corr. Br
Vgl. Luk.

[
9
3, 11.

corr.
1,

.
V
64.
27

|
\

20 /)] corr. Br |
21 V |
22 /
]
\

28 Basilius mit Basilius; < 29 Basilius,

,
| |

, V |
nach + Basilius |
•^ xaif
corr. V, •^ Basilius | 30
Basilius.
,

^ «.
27]

»- ^
Bucli VI,

aQ'/jj
32—34

)
(17. 18).

y.al Jtijyt]'
143

167

125

-] - 7]
, ^
, , ,

]
ano

, ,,
108

10

134

1
R
de

.
. . ,,,»-
,
] 3
- , -
.

-
^,
loDavv^]

'
169

XXXIV. (1S)
-.
" 170

20 »
^
»

.,
,,
& ,
^'
«' »
«. 171

2
16'

, .
] ,. -- , \
•'
172

30

,
--, ,
]

. -
173

- —7 9.-9

.,
1 Kor. 12, 4. 2 Vgl. Act. 8, 16 fi". Vgl. Luk. 16, Vgl. Job. 4, 2.
— 10 Vgl. Act. 19, 2ff. — 13 Vgl. Tit. 3, 5.-15 Vgl. Gen. 1, 2. — 19 Vgl.
Mark. 1, 7. — 20 Matth. 3, 11. —
22 Mark. 1, 7.

-- —
/
8 '
1 ioTiv

ü. d. .
t) < Basilius

30 }
Basilius
ü. d. .
|

]
]
18 aavooJv]
M^ a. R. j
Q-^iojv
-
<
a.
Basilius
Ras. M^
|

|
,
144

,
Origenes, Johannescommentar. [], 27

,, <
^. - , ^,,-
'
•'
. 126

, », ' , ,
174 XXXV. Ei

6 13
175
^ ' ^ ^
'
[]

& ' 10

»&^,»
» ^,
,, -
-- ,, -
^7]
176
»
, , -
- ' ?.
15

177 V7]v
,
» & & », ,&'. » ,
&-
20

178
»«.'
, -
^.
;'
' 2

>. .- >
,

,
179 (19) » ^ IGöv
30

&. • , -
3
28. — 2 Vgl. Apok. , 2; — 9 Vgl. Petr.

,.
1 Vgl. Luk. 11, 52; 7, 3, 7. 3. 18 ff.
— 10 Ps. 1, — 13 Petr. 18—20. — 23 Rom. — 29 Vgl. Luk.

],
10. I 3, 14, 9. 3, 16.
— 30 Job. 1, 26. — Vgl. 143, 30 S. ff.

V Pr 9 [] expungiert

] ,
4 corr. |
6 eorr. |
in \

Viell. ist . verb., damit die Verbindung nicht fehlt


I
] aus ^ corr. |
18 * a. Ras. |
33 corr. Pr.
,
-
^,
1,27] Buch VI, 34—37 19-21). 145


. ' ,
XXXVI. Ov öl tlvcu
13tjR
^- (20) 180

127
5 ^ (^
.
' ^,
,»- 7] ^«,
6
181

10 , ,, -, ^-^ ,^', -
\9

^, 182

1 , ^
-»«,
,, ' €'
^

'

& ,
-
Icoavv)]

,
ojv 183

, -
. & ,
•?) j
()

20

2
» •<^ €.
. ^^
XXXVII. (21)

-' »<.
,
181

^,
I66r
30
3
'-
,
'
& ,,
^, , ,
& ](, - 185

137 R ' -»
—2
, ' 03 7]

— 4 Vgl. Rom. 6—12 Vgl.


1 Vgl. Matth. 3, 11 u. Par. Vgl. Joh. 1, 26. 12,
Matth. 3, 11 u. Parall. — 13 Vgl. Job. 1, 26. — 21 — 27 Vgl. Matth.
Sir. 18, (6) 7.

10, 8. — 31 Vgl. Matth. 11, 3. — 34 Job. 1. 27.

&
Hu I
2 ovza

18
u. viell.
a. Ras.
mit Recht
//' wohl verderbt;
Origenes IV.
|
| 3
14
«/
]
el M^

oder
ü. d.
We
Z.

|
| 11
15 dg ],
vermutet We
corr.

|
We
30
10
V, wohl wegen

^*.+ ] 17 xal'
186 ^ '«, ^
146

'
& & .
,
^ , Origenes, Johanuescommentar.

\
[I, 26

187

, ,, ,^
6
- 128

188
..« . » ,, ,
/,
)
» (22)
, 3,
^,
'-
10

,
,
^
,

' 1

189 » 7]
,) , ^
' ,-
«
«,
ij ^> ' ', «.
-
»

»;«
,
&, ),
»«
- »
.^,.' /. -
-
20

.. ,
190 25
-
, ,.. »
, «
.. -
30
191 '
\
' 166^
138R

10 Vgl. - — — 15 Vgl.

,
S. 145, 31 ff. 12 Job. 1, 26. 14 Vgl. Job. 1, 3. I, 19
[S. 23, I8ff.]. — 16 Vgl. Job. 1, 3. Kol. 1, 16. — 17 Job. 1, 3. — 18 Ps. 103, 24.
— —

],,
20 Job. 1, 2ö. 29 Job. 1, 26.

8 de M' ü. d. Z. 12 Mi ii. d. Z. roi"] , corr. V 17 corr. Pr


— 18 a.
|

Ras. |
23 ^] |

aus corr. |
24
|
j/J
iß•,

corr.
-
\

Br I
28 ] corr. We |
V 30 |

corr. V.
Buch VI, 37-39 (21—23).

&,
1, 26] 147

&
-
3 .^^
()
, ' -]
&,'
«)
^ &'
{-
iyv?j
^]
-
102

129

?)•). , , ?.' . ?.6.


193

> , -' '/ «.


i]

10

^ « » 6

15 -,
;.
' .»
,)
] . -
; -
XXXIX. (23)

• 7] 194

195

^«. ,,
» «,
6 '
20

^
» ;^ .-
; »
» --
, y>o
,

«.

^' ,'
»";

196

,-
'. , «
2

30
, » ,
" -
1 Vgl. Mark. 1, 17. 20. 8, 34. Matth. 4, 19. 10, 38. 16, 24 u. ö.
«,

Job. 1, 7.
,
()


•'


197

]
9 Vgl. Joh. 1, 11. —
11 Job. 7, 37. —
13 Job. 1, 26. 19 Job. 1, 10. 20 Job. — —
1, 26. —22 Job. 1, 11. 2^ Jes. 6L 1. — —
Jes. 65, 1 (= XAQ). Vgl. Röiu.

10, 20.

\ - 26 Ps. 2, 6 (= ARbi.

-
liefert;
ändern.

&, +
Br
^ +V
& -•] -
4
da

(riT)v
es sieb
I
7

23. 30 avS^QOjTcoiq Mi,


\

a.

Br
Ras.;
|
30
-)
vvvoJv]
ÄP

29
,
ii.

möglicberweise um Herakleons Lesart bandelt,


Docb las viell. Origenes selbst so; vgl. z. S. 139, 27 15

corr.
d. Z.

,
Br
1

|
13

iIvtojv]
sonst

uvTojq ,
V; corr. Br.
ist

10*
ist

;
über-
nicbts zu
MS

corr.
148

&^' /^; avd-gcoxoiq ]


^-
Origenes, Johannescommentar.

' - -
[1, 26

198
^ '.' &
<
& ,
» , 139

,, -
-
\
167^

199

200
.
- .,,- ----
?]
'
- -
-
10

130
15

, ,
, ,& ^.
^,
-
03

,
20
,
,
&.
201

»
^ , ; , , ^ «. &, 0^7]0 2
«,
&,
202 -» ,
-
»; «; »
30

', &-, ,,
1 Job. 1, 20. —5 Job. 1, 27. — 20 Vgl. Matth. 22, 32.-22 Vgl. Luk. 18, 19;
Matth. 19, 17. — Job. 14, 28. — 2.3 Vgl. Z. 13. — 26 Jes. 66, 1. Act. 7, 49. —
— — '.
,\ ,
28 Vgl. Matth. ö, 34 f. 31 Jer. 23, 24. 34 Vgl. 8. 146,

] -] -),
1

corr. Pr.
a. Ras. |
23
corr. Pr |
16
,
erstes
corr. V
]|
31
corr. Br ] 20
,

, -
28]

?] Buch VI, 39. 40 (23. 24).

'^
]^ -
,
149

5
' ij

?.
6

&
,

^,
ojq


203

140R

& . Jr
).
10
' '.
, '
^,
>

»
28. ty 7()

'^<
^

. ' , .
&
XL.
'
(24) "
»^^^-«, '-
204

IQ'jv

15 6&
'
-
- , .,
'/.& . &'
^
^>9^^
, 205

. &, - & -
131 ,]

> <, ^' > <.


206

25

> . <; \ ,-
-)
,&
207

30 ^- > -

;
240, 12.

Mal. 3,
17 Vgl. Job.
loc. bebr. lib.

dieser Stelle

1.
11, 1.
bei Lagarde,
verstümmelt.]
23 Vgl. Luk.


. 175, 8
28 Vgl. Luk.
& .

1,
18 Vgl. Job.


Onom.

17. — 25
10, 42. —
s.
11, 1. 18.

p. 108,

Lagarde, Onom.

30 Vgl.
3.

vgl.

[Eusebius
Vgl. Eusebius, Onomast, bei Lagarde,

Job. 11, 3.
.
s. p.
ist

201, 55
188, 74, 201, 49.
&
Vgl. Hieron., de situ et nomiu.
leider


gerade an
Onom. s.

26 Vgl.
p.

1 ], corr. V | 10 -, corr. Hu;


Tb
vgl. Z. 15, die Etymologie Z. 25
am
u. die

Anfang
Lesart in <^C^ 1. 22. 33. (69). 262.

d. Z. fälschlich wiederholt I 22 ^,
346
s.
(U) (A) Syr. cur. sin.
zu Z. 10 1 28 a.
|

Ras.
150

<;

.€ ^ .
XLI.
--
Origeues, Johannescommentar.

sttgt
[I, 28

, -. .
208

7]- 5

'
?y

&7]
209

,.-', ^^,. » 10
210

&. , , '
141R

> (
()

,
211

,
^ 15

&^.
<, .
212

, )
& ^-
'
,
^ - , &, \
20
168r

^ -
213 132

,
.
t
^,
214

,
^- ^ ,, >

^- <.
30

^ »«. , &<'
215

,,
Iff.

28 Vgl. Exod.

27 statt
Exod. 6, leiesen
2,

2 owitvai]
f
3 Vgl. Griesbach,
Luk. 8, 26ff.
vgl. 189, 10.

ist
22.

28

?'
, 269, . 2.
acad.
17 Vgl. Lagarde, Onom.
Vgl. u. X, 12.
30 Vgl. Gen.
corr. Hu |

zu schreiben, wie
haben ABF Gen.
46, 12.

14

— 27 Vgl. Exod.
() + Hu 20 %']
ABF Num.
46, 11
s.

— 33 Vgl. Num.
5 Vgl. Matth.

|
p. 202,

29
3,
61
6, 16.
8,

33, 6.

17. 26, 57
28 ff. Mark.

Num. 3, 17.

Ferrarius
und
34 ^t/iav schwer-
-
5,

auch
\

| | \

lich richtig; der Hebr. hat Dir'^5< =


AtS-.
.
^.
-
1,28] Buch VF, 41.42(24. 2). 151

,^ ,
". ' ,
^;
//
7), 3
ytvojOxiLv
Tojzovg

- > .,,
jr(>oir/;

142R
5

7]
>,,<., ><, . ' ]
216

10

^- ^ ^
, <,- • &••
, ,
XLII. (2)

-. , ''

-
217

,
15

-> .
-, 3
d

'
^-
218

20

, ^),^ ; []
^,
219
, €
-, {
2
« - ()
168

133

30
^,

^ - -
&,
Onom.
^:
, -
:
.
.-
Vgl. Chron. 9, 44.
Jordan: Herabkunft des Herrn.)

{)
^ |


-«,
11 Vgl. Lagarde, Onom. sacr.2 . 206, 70. (Armen.
12 Vgl. Lagarde, Onom. 5. p. 167, 36
220

(sonst . 177, 70. 192, 93, ebenso das Armen. Onom.)


p. 64, 30: Jared: descendens. — —
Vgl. Henoch 37, 1. 15 Vgl. Gen. 6, 2. Henoch
7, lif. 86, Iff. — 16 Vgl. Hilgenfeld, Ketzergescb. 217 Philo ff. II S. 44 AVe. —
23 Ps. 4.5, . — 26 Ephes. 20. — 28 Vgl. Joh. 14. — 30 Vgl. 1, I Petr. 2, 6.

]
2,

* ]^,
,
listen

I
22
4
hören

corr.
I Chron.
str.

V 8]|
9,
|
5
44 mit
als Dittogr.
S M, corr.
We
We.
\
corr.
auf
24 <ov>
|
6
Pr
'"]
+
|

Hu |
a.

28
Aav,
Ras.
() + V
corr. Pr.

|
18 ]
|
30 -
Die Namen-
)), corr. Pr
, }}
,
152

^.,
>' ,
,
Origenes, Johannescominentar.

07]
7]
^,
' [I, 28

221
' '
^]. ^'
,
& ^» -., -,^,
-• 5

^,
' XLI1I. (26)
& . »
143R

10

,
222

»^
. »
.
223 »<.
, , » , ^^ 15

^ ^'
224

» , , - ,»
^
,' (). , ^^; -
()

^
20

225

' »- « , »
»« • > <, -
,---
, -.
-. - 2

.-
30

226 \
169 r
134

3 Joh. 1, 33. —6 Joh. 1, 28. —8 Vgl. Matth.13. — 9 Vgl. Matth.


9, 12. — 9,

10 Vgl. Mark. 1, 4. —13 Matth. 3, 11. — 15 Joh. — 16 Vgl. Ps. 103, —


4, Iff. 15.

17 Joh. 6, 53. —
19 Vgl. Joh. G, 51. 53. — 20 Vgl. Luk. — 21 Luk. 50.
3, 16. 12,

^]]
23 Vgl. I Joh. 5, 8.
5, 12.

a.

,
6

28 Joh. 1, 23.

Ras.
(7)'
], \

corr. Br.
24 Vgl.
Joh. 1,

corr.

V
We
|
| 7 ^
Joh. 14,
28.
— 25 Vgl. Joh.
6.

|
\

21
16^^]
{) +
— 27 Vgl. Hebr.
10,

Pr ]
7.

a.

23
Ras.
(o)
|

+
18
V
] |
26
,

^ ,7]% .
^^,
23]

y.al
Buch VI,

,
42—44 (2. 26).

vOo)q
153

- , ,
( XLIV.

' ^^)
»- ?}
r^ 9(^ ^^

»
227

»
» •
^
d

^, ^,
144R ^ '(^. - ) -
^
^ j
-

1
»•
. ^
,.,
^ -,
^
' ?) 228

^ ' ^. ?.
229
-
20

' .
^•^ '
^ . ;) ,
7]

^]
[']

2 ^

. ' ^'
- -
, - i; /.&
.

-30

30
•7/
,
^&•

14.
,
^ .3 -

. '
1 Vgl.
6 I
Exod. 14, 22.
Kor. 10, 1—4.
— 2 Vgl. Jos. — 3 Vgl. II Kor.
3.

— 23 Exod. 14, 11. — 2T Vgl. Jos.


7)
^,
^
{^^.

10,

3,
3.-4
1 ff -
Vgl.
30
Rom.
Jos. 3,
^-
-
7,

.
231

^.
10 nach ^ ist wohl mit V einzuschieben; vgl. C. Geis. IV, 49 [I, 322,
26 K.] in Mt. XVI, 4 [IV, 16 L.] 22 We 26 e/m; von I Hd.

-
12, '_:tao] str. r viell.
29 ^] ,
| |

, dem zum Vorhergehenden gezogen wird

] ^
gestr. I
corr. in
und mit ös . . . 7. ein neuer .Satz beginnt ',

?/? We.
154

,
^ '^
vlov

-» ^^
Origenes, Johannescommentar.

-'
]
^,^
|
jtäv
, [I,

-
28

109^

^
,

^] ,
232 135

» 5

& & ,
6
•» «.
^'
(]

>- -, - - ^'
233

, .
.
-
,
'. ,()--,
-
XLV.

'>
-
10

145R
15

234
»•
,
, .
•»^.
^
,
. ''
.
,
20

235

' . - - &,
25

.,{,
-
236
»^, ) & , , » <. 30

]^ ,, ,"
2 Phil. 2, 10 f. — 5 Jos. — 8 Jos, 3, 7. 3, 9 f. — 12 Vgl. Exod. 12, 3flF. — 14
Vgl. Jos. 4, 19 f. — IG Vgl. Jos. — 20 5, 2ff. Jos. 5, 9. — 22 Vgl. Jos. 5, 10. —
29 Joh. 6, 49. 51. — 32 Vgl. Gal. 4, 2.

1 vlov] (ir), corr. V |


3 corr. Hu |
6 (•), corr.

V 15 wohl vgl. Jos. 5, 2 ff. 17 corr. V


I
I

, corr. V |
24 /] /, corr. V | 27 ']
|

, corr. Br.
.
1,28]

&
, ^,
xtxoJiiaxOTCov,

.^ , .
& ,
Ob
Buch VI, 44-46 (26-28).

[]
-
155

237

170
136
5

.^ . ,,],' \
^ --,
-
& XL VI. 238

,
(27)

", .' ,,
10

146 R
7] -,
^
, ?]^,
239
^'
- ;, ,
^

,
^.
'

^], ^ ^
20
>
\
,. 7]€
^ ^. 6

25
^ , , -
, 0]
(2S)

,
'^,
210

.
241

30
. ^ ,
,
XLVIL
^
" ?] ,
{)
,-
242

2, 1. 8.
Kön.

corr.
stebt
,
1

V 25
I
]]
1 A^gl. Joh. 4, 38.
— 14
2,

corr.

29
V ]
4
—4
Vgl. I Kor. 10, 2.
14. —
Vgl. Job.

ist

viell. als Dittogi*.

aßa, corr. V.

15 Vgl. S. 153, 3ff.
23 Vgl. S. 151, 27.

/ .
,

verderbt;
6,

corr.

str.,
49. —5
17 II Kön. 2, 9.

weil in
|
2
^^gl.

19 Vgl.
25 Vgl. I Kor. 10, 4. (Exod. 17, 5ff.).

V
We
Job.

<
dem Text Exod.
|
V
7
6,

^, ]
3
50ff. — 10 Vgl.

17, 5 ff.
corr.
14

II

Br
Kön.

davon nicbts
tVi]

,
243
156

^
^.-0 0
» ^. ^^,.• ,, Origenes, Johannescommentar.

»&7] )
[I, 28

244
»//

^ -.,' »'' -- &^?]«.


-
5

^
•»
»,^ «.
\
&^]
& ;[37
10

-^^'$,3 » {^7]
,
-^
,
&& .
245


•»,

&.
» & , ; ^^-
, , » ^ -
, \4
147R

' ,
-' ,&7]'^--- '
,

&^^/ 20

246

247
' »
.
, ^.> < , , '-- »
-
)^<,
'^ &-
- 25

30

» ^; .^ ^»,
»77 001
^ ^ «' 35

3 II . 5, 9f.
— 9 Kön.
II
— 25 Vgl.
5, 11. — 14 Matth.

8, 2f. —19 II Kön. 5, 12. —
21 Vgl. Mark. 10, 18.

]•^,
,
Ps. 136, 1.

], 33 Jer. 2, 18.

(
:, V 25
5 xaQ-a^Lod-yjOfj] corr. corr. We,

,
|

V 26. 34 corr. Pr (vgl. Field, Hexapla II, 576b, wonach ol


lasen; ebenso Syro-hex.) | 27 nöd-or] -, corr. V | 29 corr.

We I
32 corr. V |
35 ov] , corr. V |
ov vvv a. Ras.
, 29]

^,, '
»
^,& ,
^ -
XLVIIL

, .
(29) OzL ob ov
Buch VI,

jzsqI
47—49

»,
(28-30).

-
157

248

^.
^)
^
» ()
&^
,, ).-
,
'
148R
1711"

138
»
»
» «. ^ f )]
; } -
\

249

& ',
- &
()
6
]&.
1
zicp

-,
•, , ,
,-
&6
. 250

20
, .^. >
^- 21

^^
2
<,
1,29, Tfi )'.

30
XLIX. (30)

-
^ ^, ,
& , -- ?},
252

?)

4 Ezech. 29,3— . — 16 Vgl. Ps. 4, . 18 Vgl. Jos. , — 9. — 20 Vgl. II


Kön. , 9ff. — 22 Vgl. Mark. 1, 10. —
27 Vgl. Luk. 1, 39ff. — 30 Vgl. Phil.
3, 21. — 32 Vgl. Luk. 3, 15; Matth. 14, 2. Mark. 6, 14.

],
]
4 ßaOL/.ev ist hexaplarischer Zusatz (A, vgl. Field, Hexapla II, 849).
(^ +
1
6
ist viell.
corr,
ausgefallen
a. Ras.
Br

,
l
|

11
9 Ausgg. nach den
ist

We.
wohl zu lesen |
LXX 10 nach
|

14 (o) -}- Pr 29 ]
-
253
j58

,
^ .(),
Origenes, Johannescommeutar.

^lojavvov
.
'
&^, ,
[1)29

ota

, 5

&«', -'
.

»^
^,
»
•»
, 7]
^

()'
149R

,^ ^' 10

254
»
,
^ ,, , '. - 6

\ f V1V
15

'
) » <.
, (?]- '^,
140

»,

255

^ ' ' )\
() 20

» ^ -
256

'^, , )
öov«. ?]

-
2

, ,, - '
257

,
15 Vgl.
1 Vgl. Gen.
0. VI, 18.
1,


26. —
2 Vgl.
19 Luk. 1,
.
42.
VI, 3ff.

?]-.
—6
23 Luk.
Luk.
1,
1,

42.
41

f. —
10 Job.
25 Vgl. Luk.
1,

1,
-
29.
39f.

30

^ & ()( ] ,-
V
9
1 6h]

gefallen;
corr. V.
{)]
öfj, corr.
,
],
| 6
corr. V |

We
14
|
28
corr. Pr, vgl. Z. 4. 20,
. str.'? 1
Nach
corr. V 30
|
wohl etw.
]] ,
Ferrarius
aus-
, 29]

%,' ,, ] Buch VI,

vjco
49.

lovoaiojv
(30. 31).

-
159

. - .
vjto

150R
,
' ,^ -. ^ ^'--^- 7]
258

^ . () »,.. ,
10

. \4•
dijOai
»'/de
^.
0£«

12
1
,. . ^
»fii'ro?"

^
, - //•
\ 7] 259

^
140 .

^-
-. " - ^
» ' » , ^ '-
20

& , L. (31)

- - 20
-
2 »«.
•»
»
,
^ , -^ ,^.-
, ' - ^-
261

262

.',»-) -
.

30

*^??/
-,
03

^90 ;< ,
263

1 Ygl. Job. 1, 19. —2 Vgl. Job. 1, 24. —7 Vgl. Job. 1, 2G. — 11 Job. 1, 36.
— 13 Job. 43. — 15 Vgl. Job. — 23 Mattb. 13. — 26 Mark. 1, 9. —

•, •
1.

-
1, 2, 3,

) &
30 Vgl. Luk. 3, 21. 33 Mattb. 3, 14.

4 ] ?), coiT. Hu über Comp, für f j• 14 {TQL)xii\ rfi, corr.

] -),
|
I

Ferrarius |
15 Kava\ av a. Ras. |
21 nacb -\- V |
30
corr. Br (vgl. Luk. 3, 21.); V 34
|

We.
.
160

^
« ' ,
ürigenes, Johannescommentar.

vjto

^.
'- [I, 29

,
6

1,29. L^tov n)j' ())'

/ -,
5

2|

^ 5-
LI. (32)

^ , Ccoov
,»« d

265
, , .
, ', ,.
, , '(,, ' . ,
•'
10
151 R

) & ,
cag,

dvöicöv
,
15

266

^
' ^ .&
«'
^^&^, - &^,
^&'
.' . )
&vOio3v
172

20

, &,
^^

«,
267

^
-&^ > -«.'
^« , -
•'

y>oia
141

25

268
^
. ' «.
1^11.

2 Matth.
(33)

3, 15. — 6 Vgl. Lev. , 6 18. — f. 20 Hebr. 8, .



— 21 Hebr.
30

9, 23.

2,

corr.
8.

-,
— 24 Vgl. Job.
— 32 Exod. 29, 38-44.
8 ovdhv]
V 14
I

Origenes sonst
corr.
ovoh,

Br
(u.
— 26 Hebr. ,

V
|
|

25
1,

a.

21

17.

Ras.; corr.

',]
X, 39; Griesbach, symb.
, V |
13
— 22
]
corr.
14.

V }]
,-]&
Hu
critic.
corr.

II,
28 I Kor. 2, 6.

30
499).
|

a. Ras. ]

,
24
30

7]&]
I Kor.

stellt
L

»

»
»
»)
.
&
^
201

. .-
Ltl
Buch VI,

' ?.^
52.

/,
'.
öS (33—35).

iviavoiovq

)
-
161

ovo

5
»
»
» & .
^ ,
269

»& , ^. ',
» - d
.
&-
10
»
, &. . 001

;
ayiaoco
152R

^
. & »' ( -

./ ^ ^
270

15 ^)
)
--
,

,
,, ,, .
173 r (34) 271
' \

20 ., - ?.9^.
-

142

30
.
^, .
,
. &.
L1II. (3) ^ ^«,& » &^ -^-
', 272

273

13 Vgl. Num. 28, 4. — 21 Vgl. Exod. 29, 38. — 21fif. Vgl. Lev. 6, 5.17. — 31iF.

25. — Vgl. 14. — Vgl. —

];,
Vgl. Num. 15, Lev. Num. 6, Lev. 22, 23. Vgl. Num.

, , --
3, Iff.

5, 15. 18. — Vgl. Num. 28, 10. — Vgl. Num. 28, 11. 31. 29, 6. — 31 Job. 29. 1,

/.]
]'], 4 [ Hu

&\(-,
compendiarisch, V), corr. |

corr. Hu 5 |
— •

+ Hu ]
7 wohl mit den LXX
in zu ändern 9 corr. Hu 11 cr/iaaco] corr. Pr;

^] &,
| |

Ausgg, 14 |
corr. Pr | 20
corr. Hu 26|
con•. V.
Origenes IV. 11
,
»»
162

» ^, ^ ,
Origenes, Johannescommentar.

- &'
^,,- -»'
[1, 29

274
» «.
&«.
6
»7]6
5

275 . '
^ ^
-,
'- ,
,"
- 6

•»
,.•. ^ 10

» \. •
153R

^
*,

276 LIV. (36) () cov

,
-
277
d

^ •
, , ^
-.;«
& ;
, ^- \

%-,
»

{)
15

73
20

»
{ &, ^^
- «.
-»",
^67}
,

^
278 y>

() -
'
-),
-.
» ^ ^ -'- ,

30

], — 4 Vgl. Äpok. — 5 Vgl. Apok.


2 Jes. 53, 7.-3 Jer. 11, 19. 5, 6. 5, 9. — 10
Vgl. Hebr. 8, 1. — 11 Job. 10, 18. — 16 Vgl. Apok. — 17 Hos. 6, 9. 14, 10. —
23 Rieht. 11, 35 f. — 30 Weish. Sal. 17, 1.

8
V |
10 nach Ras. (
mit der Randnote:
ausr.?) |
12 nach - ist wohl mit allen Zeugen
-
und Origenes an den anderen 145, 29]; III, 32

,] ,
Stellen (C. Cels. II, 16 [I, [I, 229, 4];
in Joh.

We
13 Tavry]
23
corr. V
I

25
ergänzt;
XIX, 16

],
-
vgl. Griesbach,

Pr;
corr.
corr. V
Hu

|
|

-]
|

27 (
Symbolae
(jy)
]+ We |
crit.

18

danach Lücke von


+ We |
II,

corr.

28
435)

],
V |
ein
corr.
24
c.
avrrjv

8
)'\
—9
Br |
21

Buchst.,
,
einzusetzen
() +
corr. Ferrarius.
von
143
1,20]

.
^oiiVTOi

' ,
& ,^«.'/.
/..
Buch VI, 53— (3— 37).

Öh
163

279

)
^ &^
»7]- -'
yovtvai

--
•, , . -
. -»
/«.
•'

]-
-
280

10

, - € , -
154R -
3^ , ^, - 281

174
. . ,-- - ,- 282

) ,' ,
20
-,
}
2

, -, ,
- . ()

30 -.
-,
-
-7],
-) )
^ . , ^

{-
283

3
144 •3 .
^, - .
LV. (37)
- 284

)? , ],,
3 Vgl. Clemensbrief . 1. — Phil. 4, 3. — 8 Vgl. Matth. 10, 17 ff. —
35 Vgl. Jes. ö3, 7.

8 We 11 •/], corr. V 21 corr. V


'/]
| |

!
23 ( + > ^^^ 26 corr. V 35 ]
corr. We.
11*
254

vjco

^« ^& ,
'^
,, . -
Origenes, Johannescommentar.

(öi)
[I, 29

'
>^

€, ' &, &,-; }


>
» ^. ^, « »
^ ],
5

, «/ , '[?]
285

286
» &'

&^
,
»
&
^-
t ^'
- ^> «' &«
9- , ^,
.
3.
10

»,
1

, \

<^ &^ ^ , 74

.^ ^& ,,
» ^«.
287

., - 20

' ,
^> - «.
!> *•
> 2

^ (;
288

^
4,
"
10.
LYI.

2 Vgl.

Kor. 4,

10 Kol. 2, 14f.
13. ~
-

{
4 Vgl. Job. 1, 29.
15 Vgl. Job. 16, 33.

y>

— 18
Job. 2,

Ps. 71, 12.


1 f.
»

— 9 Tim.
— 19 Vgl.
30

. 71, 4 f. — 23 Vgl. Ps. 23, 8. —25 Job. 20, 17.

[S.
1 ']
168,24]; Griesbacb, Symbolae
Öh, corr. Pr ]

crit. II,
8 ]
607. Tregelles z.
wohl
d. St.
richtig, vgl. u.
26 Die Form des
9
|

Citates ist ausser Parallele; nach fügt Origenes sonst bei (mit ^ALXJ
rel.) vgl. Zeile 81. de or. 2 [II, 30, 29] in Mt. XVII, 36 [IV, 171, 3]; doch fehlt
auch X, 37 (mit BxD) statt
1 liest Syr. sin; viell. ist
es, wenn mit fehlte (vgl. XXXII, 30 gegen XIX, ), stilistische Glättung.
, 29]

. '
, »'
- «;)
Buch VI, -7 (37). 165

, -
»jcartQa cd 6

.
^

.
^, € , 7}) «.
,
^

^^ '
5 289

14
^-
>
^ ;<
,
- . &
0 »-
.
«.
y>Aia
.-
17'
1Ö6R -»,
,, »
«. | 290

1 ^
,
» -,, , '»
^ . . -;«

20
. ,
. , .., '
, » «; , 291

17'
» , , LA^n.

«, »
292

.,,, ^ -
\


^
-
30

,& &
- ... ^-
'
,

-
- 293

294

,
1 Jes. 63, 1. —4 Ps. 23, 7.-7 Jes. 63, 2f. — 10 Gen. 49, 11. — 11 Matth.
8, 17; vgl. Jes. ö3, 4. — 13 Vgl. Job. 1, 29. —15 Luk. 12, . —
20 Joh. 20,
— — 24 Gen. 49, — —

,]
17. 23 Vgl. Z. 6fiF. 11. 26 Vgl. Job. 1, 1. 27 Vgl.
Epbes. 4, 8; Ps. 67, 19. — 28 Vgl. Act. 2, 3. — 29 Vgl. Ps. 33, 8. —
34 Vgl. Mark. 2, 16.

16
corr. V.
a. Ras. j 32 corr. We |
33 &'^>]
, , - ,-
|ß(5 Origenes, Joliannescommentar. [1, 29

jcc.Qtytiv Jtoöac

29
07]g

-. , -,, && -
^-
. -,
5

,^' ^ -
6

146

- ) »^ ^. ,
,

» & &,
10

>"
0 '
6 ^. ,
,
7/
^
157R

» f
€<. ,'
- &?] 15

. ^ j

,
2)7 LVIII.
?]
& »'^
-
(&/
; ?]^ -
-^,
20

298
--.^p ,7]& ,
\

-
25
175^

30

1 Vgl. Luk. 7, 38. — 2 Vgl. Rom. 5, 6. — 3 Vgl. Phil. 2, 6ff. — 5 ^gl.


Rom. 8, 32. — 6 Matth. 19, 17. —
Weish. Sal. 7, 26. — 7 Vgl. II Kor. 5, 19. —9
— — 13 Vgl. — 15

] . \ ]]
Vgl. Hebr. 10, 13. (Ps. 109, 1). 11 Ps. 109, 1. I Kor. 15, 26.
I Kor. 15,28. — 17 Job. 1, 29. — 23 Prov. 26, 9. — 26 Vgl. Hebr. 4, 12. — 27
Vgl. Sir. 48, 1. — 29 Vgl. Gen. 3, 18.— 30 Vgl. Exod. 22, 6.

-]
ov)

21 , -] ,
1

ist
'} We
wobl mit V
corr.
(aus ft?), corr, Br; ^d?/
a.

|
Ras.
5
u. allen
We ]
|
4 /.
Zeugen
corr. We

V.
1

einzusetzen; ebenso
corr.
•).{
13 ],
|
25
16
corr.

],
|
16
V 15 1
a.

a.
Ras.
nach

Ras.
,

()
29]

^ :
, ,
, )
,
Buch VI, 57—59 (37. 38).

. 167

- ;; -, ,
-
)
.^«'^
299

• -
,-,- -
10 300

147
1
^-
, -3 '
-» 6

. ()
d-
158R

20
, ' ,^' , ,»^,' '^-
7]

,
LIX. (38)

. 301

., - ' .'
^ ., - -
2 302

176•
30
'
»& •,,^'
& -),
^ |

()

2 Vgl. Job. 1, 29. — 12 Job. 1, 29.-23 Matth. , 14. — 27 Vgl. Joh. 1, 9.

28 Vgl. Matth.

1
. ] ,-, ] , -',
,

]
14. — 31 I Kor. 1, 2.

von zu corr. 2 ()
}'
|

],
+V
ist

'?)) +
\
6
etwas ausgefallen, etwa
Ferrarius | 25 ]
corr.
corr.

>/, corr.
V 32
V 28
)+
V
|
|

vgl.
7
.
"We.
10 |
corr.
11
We;

vgl. z.
Br | 8 nach
corr.
31. S. 168,
We
6
|

|
16
30
Origenes, Johannescommentar. [I, 29

^,
j^gg

^ , ?]^,
303
)
)6
^ ,
.
' , .

&,
»^,
)•
,

)
^ /j.

«'
,.
.
'
-

' »• & & .'


,» -«?]{^^ - 10

,\ // {^ -
» •^ - 15

304

305
» «
- - ,
.
;«)

'
» ^ 148
159R
20

»
»
» ', ,
^
7]•
;
,
) ^
-
25

» -,^) «. )\
, - ) 7/ ^ « ,-'
30(5 LX.

»^
»
( 30

307
,
,)
,
35

7 Vgl. Job. 5, 39. —8 Matth. 5, 13. — 12 Matth. 24, 12. — 1) Luk. 18, 8. —
— — —

]
18 Job. 1, 29. - 23 I Job. 2, If. 27 I Tim. 4, 10. 30 Job. 1, 29.

31 Vgl. Mattb.

],
11, 9.

5 OLar ü. d. Z. 9. 11. (= D*), V nacb 15 -


],
| |

corr. V 26|
corr. V.
, 29]

.
. Buch VI, 60

,, (38).

^)-- 169

*
»
iv

- *
:>
)7]
* *
..
--
&^, &) 7]
, -^.

., ^
5 Vgl. Phil. 2, 7.

fehlt,
1 }\
wie der Anfang v.
, corr. V |
2 .\ , corr.
Buoh X. Wahrscheinlich war in der Urhandschrift
[ 7 Der Schluss
ein Blatt
herausgeiissen.
»«1
»
>.
»
2 10
»
2
, .
, yv
\ &, .
2
.
hxsl
t
^^ev

160R

^
»
^-,
»
,
,
-
-7]0
,
, - '.
149

»
- ; 10

' 0
, .
,
^
•» •
^,
,
>^

, - , '
-
^, - , '
>y

>
.. ,
;
?.
7•
-
15

^>' 6 ojg
-
»
•»

»
^ , , &, -^.
- 20

1 Jok 2, 12-25.

Überschrift: | 1 — 23
der erklärte Textabschnitt istnicht von Origenes vorgestellt worden (s. S. 171, 12).
Wahrscheinlich hat
Schluss von B.
man damit den Anfang des Buches, der zugleich mit dem
VI verloren gegangen war, ersetzen wollen
im Text gehabt (mit ABx u. A.) vgl. u. c. 15. 30 u. ö.
ü. d. Zeile; im Bibeltext d. Orig. (XXVIII, 44) und d. Hss.
23 \
aus corr.
|

\
5
20
-
hat Orig. nicht
. 1 Hd.
^]
.
II, 12] Buch , 1. 2. 171

, * * -- * (} 1

ßißXcov ^^ dt, -
.
, ,^ -
. 7] , 2

^. &' ^
1G1R
-,^ ' )
- -rj

10

»
.
> «? .
-
. -.
/ ^-,
. -» - 3

1
177r

,^
,. ^^ .
. ^ &
^'
-
».
'^,
\ 4

20

»
»
»
,,
& ^ ,
»-,
^^ .
^,
^ .
^
/.dov
h

» ,
2
» .'
j
^...^'
'
30 »
»^,
»
» , - ,' ^Hoäicc

.
-,
»^ -

-
f
»
^- 6

12 Joh. 2, 12. —
16 Vgl. Matth. 4, 120'. — Vgl. Luk. 14f. — 18 Vgl. Matth.
4,

4, 12. Mark. 1, 14. —


21 Matth. 4, 11—15. — 27 Matth. 17. — 29 Mark. 13.— 15.
4, 1,

1 Am Anfang ist ein Blatt verloren gegangen; man wird es durch den vor-
stehenden Textabschnitt ersetzt haben s. z. S. 170, 1 14 |
las Orig., vgl.
c. 9. u. Bs^LX 33 al. 19 ahtav] Endung von junger Hd. Ras. compendiarisch

,
a.

]
|

geschr. |
V | 24 Orig. las \ 26 nach ist viell. aus-
gefallen 28 die Stelle lautet S. 180, 30 wie hier, aber u. c. 10: ?)

wie Syr. Cur. Sin.; das ist der Text des Orig.; den gewöhnlichen Text,
der hier steht, schrieb der Copist aus seinem Exemplar ab, da Orig. die längeren
Citate nicht mit zu dictieren pflegte.
»
]^72 Origenes, Johannescommentar. [II, 12

^
^ ^2«.', 7] 'l7]öovg xrjQvööoDV
»-, ^'
'-
»,
6 )
1

»
»
»
•?
,. ,
- :>/«.
oaßßaöiv 5

,
6
8
*
» ,,&^ -,
•»
»
^?-
, '.
.-
-
6
6

•'
?.•
10

,
162R
9 -»
, ,
^
>&<
- ^
(
ay

»^,'' '»-
»'
•» <, 15

•»
,
- •, .&-
& ) .-
^^- )
öaßßaOiv<i.

^ (
10 * * .-

20

3 & ' , ,- 7] 7].


).€
2

11
^ ,,"^ . 6
\

-
177
151

3 Vgl. Mark. 1, 16-20. — 5 Mark. 1, 21. — 6 Luk. 13-16. — 12 Vgl. Luk.


4,
— — 31. — 29 Vgl. — 31

£\
4, 171f. 14 Vgl. Luk. 4, 28if. 17 Luk. 4, Joli. 2, 1.

Vgl. Joli.2, 12-15.

&]
) We
5
wohl mit L.
; Ferrarius
1. 33 und
und d.
S. 180, 35
Äusgg. lesen
-; wohl die
\
15
richtige Lesart vgl. u. S. 180, 35
| 17 ü. d. Z.

dabei fehlt die Verbindung und es passt


|
19<77)-
|
'-

nicht recht zum folgenden. Einige Zeilen der Vorlage scheinen zum Anfang zer-

gewesen zu Dass vorher noch mehr dagestanden hat,


stört oder unleserlich
geht aus Zeile 25 hervor 20 Pr, ij Br
| ( sein.

, |
22
]\ 25 Da-

We I
30 ],
nach scheint vor c. 3 etwas ausgefallen zu sein
corr. V.
27 |
corr. V | 28 //??
. ^
,.
11,12]

tvH^a
Buch , 2—4 (2. 3).

/,
,-
itgov
173

-, . ^, & ^ [] 6 12
5

& ::

^ '^
» -
> , . - , &
>

^-
^
)
^/ -,
^<'
.- '/<,
163R

20
^'

^
^
, ^^^ ,
^,-, ,,
/. ,, , ^
,
»

.&
oJc
Ka(f,avaov
*

-
13

.
^ , ; ..
,, ^
(;
2 3, 3 14

& ,&( •'


^,
30

IV.
.(3)

4 Vgl. Job. 3, 1. —
6 Job. 3, 22 f.
)

11 'gl. Job. 3,
18 Vgl. Mattb. 4, 13; vgl. Mark. 1, l3fF. Luk. 4, 13ff.

.^ > , -
-

2of. — 1.3

21 Vgl. Mattb. 4,
Job. 3, 26.
- —
12.
15

— — —

, ,
Mark. 1, 14. 22 Vgl. Job. 2, 12. 23 Vgl. Job. 2., l3ff.-3, 22. 25 Vgl. Job. 3, 28.

V
Ausgg.
4
Ausgg.
12
[]
9
I
I

23 (>
]
wobl aus dem Vorbergebenden fälscblicb wiederbolt;

&,corr. V

+
', ',
18
V viell. mit Recbt (wie 1. (39. \jA):,
] corr. V, /.(
con•.

Ausgg. vgl. S.
V vgl. u. S. 192, 8. 205, 10 24 ort] or/, corr. Pr 28 -
180, 27
V
1

29 -' tri] 'iv, corr. V


| 31 |
1

()
Pr, (ty.ccGTOv We. ] |
174

,
Origenos, Johannesconnientar.

,, . [, 12

, , , - 152

'-- -
,
^ ^,,' ) -
, \
)
&
-
178 r

10

., ,, '. - () -
,

.
)- --
- 164 R
16

) ,
, - ..-
avjov
- ,
,
20

-
^
11

3
,
,.
,- , -
d
& ,

-
2

()
, 30

, ) ,& ,
,
,
Hu

,
,& ^ - ]
1
25 Vgl.

1
14
corr.

corr.
Zeile 13.

V 28
V
Hu.
| >/ ]
],
doppelt geschrieben
corr. Pr
aha, corr.
|
|

Perionius, Br
4
17
1

1
sc,

30
corr.
corr.
]
() + We
Pr
Hu
] 18

|
|

.31
12

,
() +
,
-- 3
corr.

corr. Pr,
37

-
II, 12] Buch , 4. 5 (3. 4). 175

&.' ^7]-. -,
,3- ,
etvat,

153
5
-.' -V. (4) o)v
7)
6 18

^ ^ .-
, {)

.^„
16 ^
10 •'

()
•3
(,) ) ,, - -
. ,,
aiöd--
19

-
, -
- 20
d

''--^ -
,
^--
20 oig
6 «-

- ^. ^, ^).
) ,

' ^ •, • - , '- .
25 {)^
ojg Höav,
. 21

-
^
30
-
-» '» «, » /«.

. ^
22
/«.
» «,

,,,
35

21 Gen. 27, 19. — 22 Vgl. Gen. 25, 31. — 23 Vgl. Gen. 27, 16. — 33 Rom. 1, 3.

),
-,
( +
1 corr.
Hu
We 8 |
corr.
V
V | {)
()] , 9 + We
,
| 10
We

]
corr. 11|
corr. |
13 corr. I 14
>
Pr nach Z. 9 |
16 corr. ß | 30 «?/] corr.

Hu 31 I
vq M. V, corr. Hu.
'^
'
176 Origenes, Jobannescommentar. [II, 12

. ^ -

^,
yiyovtvai ix

23

.
^-^ .
-»7]«
& ^
VI.

, - » «, >^ -
-
154
5

24

,
, '&,
. ,&•& - ^
^
-

,
10

2 -.. ^
» , -«
o^
7] - 166R
15

26
^ )-,- - .& •- 9•. »
7)
-,

'
\

»
179r

&,-
»-«, )

,
, ^() •,^ -
.
' ^,
&
2

27

28

,. & -
VII. ()
30

1 Vgl. Rom. 1, 4. —
4 Vgl. Phil. 2,1.— h Vgl. Rom. 1, 3. —
Kol. 1, 15. Rom, 1, 4.
— 9 Vgl. Zahn, Gesch. d. NT. Kanons II, 455 izu Luk. 3, 1). —
15 Vgl. hom. in

Vgl. Hilgenfeld, Ketzergesch. d. Urchristent. S. 546 ff.


Vgl. Rom. 5, 12. 18.

)
24
,
+ We
Q^eov] &,
corr. Pr,

24 Vgl. Job. 1, 1.

corr. v. Coelln
ovv
vgl. o. S. 17.3, 27.
We ]29

33 Vgl. Rom. 7, 14.

(DG I, 257) i
25
t(favotr,
,
Jerem. 15,6 (8. 130, 4 ff. KI.) Hilgenfeld, Ketzergesch. d. Urchristent. S. 421 ff.

17 Vgl. Phil. 2, S.
16
21

corr.
corr. Hu
V 28
|
]

30

]
(-
Buch , (3—8 (.4— ti).

'^«.^^ ^^,^<,
II, 12] 177

. ^,
5

^><,
ovöhv
^vjt

^ .'
,
- ,
,
»
» ds

<.
^'

,
» )
»(5

] ,, ?], 5
29

& , , ^ ,,,/
( ^ ' ^,
^, «.
) »
-
,»9• ,
10

^' & »
,& «, ^^. 30
167R

»
^
^- ,
'
' -
.' »,

^'
&•
»^
«,
-;'^

»
<
20
,^.•
2
..
,
VIII. (6)

.^
. •'

,-
{)
^
-. 31

'&»
COV

» ',
»,
.
30

179 -«-. [^-] 32

1 Kor. 2, .— .3 Rom. 7, .—5 Vgl. II Kor. 12, 2 ff. —6 II Kor. 12, .


— 7 Vgl. Kor. 9, 20ft•. — 14 I Kor. 7, 6. — 15 II Kor. 11, 29. — 16 Vgl. Act.

&,
— 17 Act. 17, 23. — 19 Act. 17, — 21
21, 24ff. — Act. 16, 3. 28. cf. Aratus, Phae}i. 5.

— 28 Job. 1, 41 f. — 30 Matth. 18f.; vgl. Mark. 4, 1, I6f.— 33 Vgl. Job. 1, 14.

/, 1 >)v]

add. Pr
Origenes IV.
ij, corr.
corr.

|
32
V
V |
| ,]—
9 'iva add.
corr.
V
schlägt Br vor.
|
12
We |

^2 ,

Lommatzsch

12
corr. We
|
|

23
6
j^78

yivtöLV

(]
><.
^ )- <. . ,
]
^.
Origenes, Johaiinescommentar.

-
, •3 , h>

--
[II, 12

33

34 »
- .
6

,
.
)

6

35

^)
&^ ' . .
^
' - 6
6

^
?. -
-
-
10

168 R
36

-. ^ , 9• ; -
37

38
?;

><. > ,
.
-<
,, .
, ^ >
^- ^
) 9•
f 9•
-
20

25

-
39

40
^.
4, 1 f.
IX• (7)

1 Vgl. Job.
— 13
1,

Vgl. Mattb.
2.
,
—3
{'

4, 12.
Vgl. Job.
— 21
,

1, 39.
,
Vgl. S. 172, 28.
'
,

—6 Mattb.
.
.
— 22
),

16, IS.
Vgl. Job.
—8 Vgl. Job.
2, 12. —
23 Vgl.
-
3, 22.
30

Lagarde, Onomast.
Kapbarnaum: Landgut der Auswanderung
p. 193, 27:
[/., /?) — Armen. Onom.
31 Vgl.
Job.

Pr 1
20
28 ]
2,

]
12.

We
,
|
'^&
corr. Hu 26
|

We |
verdorben;
33
''^
We.
\Ve, '
,
II, 12]

vafitcof ov ^ Huch , S— 10 (ü— S).

•'
&, 179

.
,

, ,-
öi
80• \

, 6

^, ' >
5

^ ' '
. -&
41

,-i
10

TT
><•^7]
-
,
» - -' » -
^' »/ &
'^•
•'
-
12

^ »,7
15

»£// // «-.

20
»^'
•» ^'
-^ / •'

^' » -
2
».«. (8)

^
, /
^ » ' 43

30
-
»<
»«'

-
-
» ^}.
»«

-6:)6.

,.
»
»<•<

— 13 Job.
»•
(}
,« (
[]

— 15 Matth. 2S, 20.


»«-
- U

-
45

2 Vgl. C. III (2) ff. 9 Vgl. Joh. 2,

,
12. 2, 12.
— 18 Matth. 2S, 20. —
20 Matth. 28, 20. — 23 Joh. 12. — 26 Matth. 28, 20. —
2,
32 Vgl. Gal. 6, 14.

) '?
>]]
^] ,
1

add. V 30| ^av


nacbträgl. eingefügt
vgl. S. 189,
add. Pr | 32
1.5 f. |
|

25
3 ?.]
Ausgg. | /) str.
',
corr.
Br.
12*
corr.
V 29
!
Br
,—
| 19
^
180 Origenes, JobanDescommentar. [, 12

»« Iqovolv -» lyco,

-
» «-
Zfj

»
46

'&
«.

voJV
»«,
- ?/

-
-- 5

» ,^ ^ «,,»«, -
4?
- 10
\
» 180^

, ). ,. ,-
^^ «'
170R

48
«
&,
" » ]-
^
XI. (9)
15
158

,
»

»{)«

.
20

,, . - '
49

50 . ,&
iv

& ' », &


&
-
,- 7)
-
25-

&
,

^ «.
,
»'& -
51 30

1 Gal. 2, 20. —
2 II Kor. 13, 3.-4 Vgl. Matth. 28, 20. 7 Vgl. Matth. 28, 20. —
— — — —

.
8 Phil. 2, 7. 11 Vgl. Hebr. 10, 13 (Ps. 110, 1). Vgl. 12 I Kor. 15, 24. 18
— — —

,/
-

] ,,
Job. 2, 12. 27 Matth. 4, 13. 29 Matth. 4, 17. 31 Mark. 1, 13 ff. .35 Mark. 1, 2lf.

oijv

aus
4

corr.,
*,
corr. V | 15
Br,
.
] ,. ,
jüngerer

Ausgg. |
ü. d.

corr.
20
.
Del
zugefügt
|
16
corr. V
|

|
9

26
corr.
letztes
Hu | 10
viell.
IT, 12] Buch X, 10. 11 (8. 9). 181

<'
; , /
T^EÖioaoy.tv
^o.vTov'i.
da

^Evd-vg«, yaQ
,

y>iv
y.ccl

rrj
ytyhvriiitvijv
rtj

-?
ocoayjj

»
^ , . /.
»/ ,

^'
- «';
»avi^ocojTOj: iv

^ - ^ ^
•) «,.& )
] '
axa&aQTco.

^]
'6
".
')'i

10

& ( ^^
^
«.
^),
-- 6

50

1
171 R
^',
^.
^ } ^
^Kdi

,
-^
' ' ,-
,^
.
- Oaßßaöiv

181
159
1•

- , ^;
^&,
^
»
» «.
^ - ' .'
, 6
",
d -. \

6/
2
»
»
».
^^-
-.
'
», ,
&
, -
^.
•'
-
:

30
»
»,
. '
'^
6 .
'
--
d -'
58

59

.8 ^
1, 32.

^ - '
4,

]
40 f.

I
3 Mark.
34.

G vlb-
11

.33

'
1,

13 Luk.
Vgl.

statt

a.
23— 2.

^I,

Ras.) ,
4,
—7
S. 180, 23.

'. gegen
\
Mark. 1, 26 f.
31—35. —
22 Luk. 4, 38.

alle Hss.
14
V,
]'',
[
und

a.
u.

corr.

Ras.j

9 Vgl. Mark. 1, 30.
24 Luk. 4,

V 18 am]
|

Ausgg.
V;

XXVIII, 13 (15)

24
corr.
|

Hu nach
7
(vgl. AFXH)

.
i
— 11
39.

^-] ''/
26
Vgl. Mark.

^:;]|
25 Luk.

22
vgl.
)- ^.^&«.' '
[§2 Origenes, Johannescommentar. [II, 12

&{)
^ & , 707].
^
-

61 . , "
XII. (10)
[ar]
- 5

>
> . &-.
^
^ &7'] «.
(
-»',
10

02

^, , &.
172R

63

^,, ,
'.
> «
-<, ^' 20

> <'/'
&^,

(
'

,^ . -
)-^

64 ', >
^ « ^, <. \

()
ISl"»'

1(30

'^ ^
6
'' 30

-
8,
6 Vgl. Matth. 8, oft.
14.fi•. -
19 Matth. 4, 17.
8 Matth. 8, 6.

26 Vgl. Lagarde, Onom. s. p. 202, 62


—9 Matth. 8, 13.
-
20 Vgl. S. 179, 22«'.

10 Vgl. Matth.
24 Vgl. Matth. 8, 34.
6, 24 Gergesaeus:

., -

-

]
colonum eiciens. —
37 Vgl. S. 180, 24ft". 28 Matth. 4, 17. 32 Joh. 2, 11. -

11
corr.
Ras.,
2

Br;
TÖJ

V
), corr.

V
vgl. S. 150,
,
|
Ausgg.

22
20 |
28
|

'^ +
-4

V, corr. Br

We.
|
|
20 ^] &,
]\ 25
corr. Br |

a.
5
,'
11,

':
>
-&
12. 13]

:^ ',/ "..
tv // ^^.
Buch , 11—13 (9-llj.

tivca

?.
/)
-
183

66

. ^ II, 13.

^
(/1

, ^ '«. (11) 67

10
^ ^. :;, ?,

- ,
^, ^
68

-,
: & ^ %<. ,
15

^
^
'
. , )
y>KaX
69

' » ,& ')


^ ,«•
^^ '' - 70

IToR

^
»;>^..-
- > de

2
^
^ <. , 71

^) ,^ ' *' -
^
161

^
^'
^«.
30
»^ ' ^. ',- 6
^ 72

1S21•
^>
»
^. - 73

12,

]
!

&,
6
26
14 Vgl. Job. 4, 24.

],
f.

\ oh
— 29 Exod. 12,


corr.

corr. \
V 10
a.

28.
a.

|
Ras.

Ras.

32 Die
43.

]
&,
|
3 ,,
17 Exod. 12, 1-3.

31 Exod. 12, 48.

LXX
i
corr.
fintv, corr. V,

haben
corr.

We
22 Exod.

Ausgg.
nicht
|

|
4

.
22
^, -
/>

^,
12, 11.

(ohne d) Ausgg.

corr.
26 Exod.

corr.
14
V 24
|
We
1§4

&- »
- ^-^/, ^
«, »
Origenes, Johannescommentar.

-
^
[11,13

»« '» '
» ''
y.vgiov«.

«,
74 "»
7} »
, ,, '
'
-
.
-^-
6
?] ,«,
, ^

76
»
»
, ' ,,
»- ^ «. -?.»
)«.
'
iq

5
\4
»
»
»
».
» «.,
"
'
', -
.
, ,
&-.
20

77

',-
XIV.

»
,
, 174R
2

^-
Moyv-
»« »,
»
78

»
»,
»)
» , ,
» ' , ' ), ,
,
.
-
30
162

»
79 »3«1

»«.
»- '
t

.
6 6
7)

», -- 35

30
2 Exod.
(AF al.)

6
—13 Exod.
34 Exod. 32, 7.

\ 33
12, 11. 27. 48.

" ]),
(mit
16, 25.

wohl
— 4 Job. 13. — 5

fj
V
2,
— 17 Num. 28, —
(mit B)
(nach ) | ]?,]
|

',
If.

27
Jes. 1, 13f.

25 Exod.

mit

8,

corr. Br.
( -
12 Exod. 16, 23.
20 (16 1-23 (19).
II,

»^.
,
^
13] Buch

'
,
^, ) ,.
, 13-1 (11. 12). 18
80

lS2v

,
,«^

] -/-
\

] », , (.-
5

10
»'
»
»/
.
^ ' .'
7] ]
-.
«-•
- »^ '
Jtaöya,

»
81

82

- ,-. ,,. ^
«.-
'
' )•
83

»,«',,,«.'' '
1

20 »
»
»
»
-.- , . '
;«-
»

fxat
-
»
84

»
8
^ ^^'

,
17ÖR (12)
, &•
7
2

. ^
-
30
163
, -, ,,
-
86

7 Lev. 23, 1. — 10 Kor. 5, 7. — 17 Hos. 9, 5. — 19 Hebr. 12, 22f. — 21


Kol. 2, 16f. — 24 Vgl. Hebr. 8, 5. — 26 Vgl. Gal. 3, 24; 4, 2. 4. — 28 Vgl.
I Kor. 2, 7.

nicht
11 nach
las,
^•
geht aus
-\-

dem
-
,
ol' .
V mit
13 hervor |

wie Com. in Mt. XI, 16 und die lat. Cberss. bieten


16 ]
ci<_cC^37.47 al.; dass Origenes den Zusatz
a. Ras.

']
|
22 ]
]
wahrscheinl. las Orig.
(Tregelles
oc ,
z. d. St.);

corr. Br |
31 ,
doch lässt sich nichts Genaueres ausmachen 25
corr. Br |
32
|

We.
.&,'.
j^gg Origenes, Johannescommentar.

-.
[II,

-
13

-^
87 ',

,
a.löjva,
»
-.
' --
88 XVL
, (13)

,
\

. 183 1"

',»
8)
^,
- «. -
90 »^

»
'!> '&«. »,«^/ ,
, -
1

,
01

^ ,' > - 20

92

, -
, -^, ^ -- >->Tq <.
'
- -
;
25
6 176R

(,,
'
93

»
»• '
»«; ,
&'
,

' »
'
30

» ,
^> 164

6 Vgl. Kor. 5, 7. ~
12 Vgl. Exod. 12, 3. 14 Kor. 5, 7. —
16 Vgl. Exod.
'

- 35

, ,
12, 15.

3
1
,,— 17 Vgl. I Kor. 5, 8.
Kol. 2, 16 f. Contra Geis. II, 2.

,] corr. V
corr.

|
V
10
|

a.
23 I Kor. 5, 7.

'^ &,2

Ras.
|
33

20 Vgl. Hebr. 8, 5.

corr.
21 Vgl. Hebr. 9, 10;
31 Exod. 12, 8.

Br 1
4
corr.

32 Exod. 12, 9f.

V |
\
9
34

/]

corr. Br |
]
^
11,13]

^ «. • Buch , 15-17 (12. 13).

,
187

,^
^^
^
aJt' tcoc öh 94
» hv

.
•^
• ?. - &,
() ^ - »'W.&ov 9

>
»
» .
• ^& .'
\
10

183

1
^
»
,>, () ,
XVII.

.
,'&, \
(?})
&^'
,
^.

» 3
^.
-
-
!

96

97

20
»,
&,
»,
.
»,
»
)'
«,
-, ,
-«-.
^-
'-

^
98

99

25

>87]
» .
'
177R

» «, , ,
30 ^
,& ,^, ' ' :»,
^ §,' »
—5 32-36. — 15 Vgl. 186, — 18 Job.

, ' '^
1 Exod. 12, 10. Joh. 19, S. 9. 1, 29.
— — — 29 Vgl. Joh. 29. —

,^
19 Exod. 12, 5. 23 Joh. 6, 53—56. 1, .30 Vgl. Exod.
12, 7 f. —
33 Vgl. Exod. 12, 8. — 34 Joh. 6, 48.

2
«;.;.' oi) M, " corr. Pr
V 12 ()
|
vgl. S.
add.
186,35; 187, 12
V ]
]
6
corr.
]
V
+
|
Ausgg. nach
Die Stellung von
1

ist singulär |
15 + \Ve | \
32 corr. We.
]

»
88

»' Origenes, Johannescommentar. [, 13

IQQ
» «-
'
»

»
»«'
«,
'
,
)] &^]. e/oi

/
6

,
- 6

»
165

,
» , 8•'
101

102

- ' , , VJ «.
-^ 10

- ^. ,

103

, , - - .-
^ ^ ,
-
XVIII.
-- 1
34•

, -
\

1Q4

. »)• 20

-« , -
105
»
,
» ,, , '^ - 25

,
»

6 «, -
- . ,- ' ,
»^
» «. '\

-
178 R

» ?
f
- 9• , 30

1 Job. 50f. — 6 Exod. 34, 28; vgl. Deut.


(3,
— 8 Joh. 51. — 10 Vgl. Kor. 9, 9. 6, II

— 12 Vgl. Exod. 12, — 21 Vgl. Tim. 3 — 24 Vgl. Rom. 12, — 25 Jer.


9 f. 8. II 11.

^ ]-),,
7, 4, f.

] ],
5, 14. — 27 Vgl. Kor. — 28 Luk. 24, 32. (nach Syr. Sin. Cur.) — 32 Jer. 20,
13, 3. 9.

1 a. Ras. |
o- über d. Z. 1
Ras. über |
G wenn
das Citat aus Deut, entnommen ist, musste es und heissen. Doch
liegt wohl ein begreiflicher Irrtum vor 11 corr. Br 19
]
|
|

V
ru)v, corr. V 20
|

.
\
a. Rand: \ 23 corr.

]
I
29 ek

, V
]
Ausgg.
V Ausgg., abhängig von
Viell. ist die Zeileso herzustellen:
. .
We ]
30
,^,
II, 13] Buch , 17—19 (13. 14). 189

:^ ^.

-^, ^ ^ ^/ ,-
^jtaQEluai xal {%

\
5 ,, ^ ,--
166

10 ^ ,
, ?]' .
»^ .
^
107

- ^, ^,
108
1

^ ,, ?) - 109

20
, - , ,
,
'
84

. , & ,- &6& |

-
()
-
& & . , -
2 110

179R
[\' , ^, m

'
,

3 »Tc5y
XIX. (14)
3<,
U Vgl.
).

— 19
. —
»
— 25
-
112

113

]'
S. 187, 23ff. Vgl. Kor. , 7. 21 Vgl. Ps. 77, 2ö. \^gl.
Exod. 12, 10. — 26 Vgl. I Kor. , J. — 30 Vgl. Hebr. 12, 22. — 32 Vgi. Job. 2, 13.
34

&
Vgl. Matth. 4, 11

14
31
ff.

We, „| 15 6>]
aus .
, corr.
32 interpoliert"
We |
24
| 36
) + We
] .
1 26 -
-
»,
190

^,
, ,
, ^ -
&^
»^
Origenes, Johannescommentar. [II, 13

-
^lcoavvrjv

»<!-.

,,-
5

' -» 167

114
,
-
»,
.
-
,
»
& ,-) --- ^'
?]- «. 10

15

) ',' '
{) ^ . f

116
,)
, -. ,
^ - . -
\

- 8'
"^

117

--
\, ),
--- ,
aJv'
,

()
,

i]v,
30

180R

2 Matth. 4, 12. — 4 Vgl. Matth. 4, 17 ff. -


6 Vgl. Mafcth. 4,23. — 7 Vgl.
Matth. 5, Iff. — 8 Vgl. Matth. 8, Iff. — 9 Vgl. Matth. 8, 28 ff. — 11 Matth. 9, 1.

— — — 17 Vgl.
13 Vgl. Matth. 9, 2 ff. Matth. 9, 35. 14 Vgl. Matth. 26, 2.

],
o. c.

III

corr.

I
23 , ,^.
(2) ff.

1
V

&,
I

21 Joh. 2, 13.
], IG

corr.
\
24 Vgl. Joh.
corr.
17
corr.
V |
Del
34
V |

|

3
+ We
2G
]
18 ,//

corr. V.
2,

corr.
10.

vgl. zu S. 173, 18
er
We |
33
|
9.

,
11

+V
iSiavQißij

]
ro
+ We
-;]
, 13—17]

?.. --
Buch , 19. 20 1).

,
(14. 191

.
^ ^, -
11,14. Kai avtßi]
^/'/
tvQtv
y.al
)
::
-
\{%

,,
.' '] ;,'
-', y.al

'
15

10 Tßc,•

&& . &^ - 17
16
-

^
1GSH

1
. - '&, XX

^. - . ', ;
. (15).

6
.

» /.- -
119

120

^. - .
, ?]
)

' -
20 ^

» » ,
^.
» '. - . -
25

»
-,
'. . ^
' -'

.^.
, 121

18
30

» .. , .'
>>).)
»
»,
»
> ,

.^.
-;
» Ei
-
--
122

18 Matth. 21, 10-13. — 26 Mark. 11, 15-17. — 3i Luk. 19, 11—46.

7 nach |;? ist wohl nur durch Versehen des Copisten ausgefallen
I 32 07t>'j?.aL0i•] a. Ras. v. 2 Buchst, geschrieben 33 |
/]
V nach c.
192 Origenes, Johannescommentnr. [II, 14 ff.

^ -
^ ''
» &. '\&,
:>, , ^
öov.
08 JtavTO^iv,
£jri •'
oh

«•.
öov, ?]-
. 181 R

123

) , .
XXI.
&7}
121 .
^
& ' '» , ."^
^
,

() - 10

» '
»

»-,
».
»
»^ - , '
-^ ^ ,
;' . /' '^0

-
169

»
»

»), ^
»
» & ^
, - ^,
--
20

».
»
» ,
^, , * * *

«. «'»» -
2
12

126
»-
»
^^
», "^, '
&&, ^ --
¥-
» 12 1—9. — 18 Sach. — 26 Matth. - 28
30

-
Matfch. 21, 9, 9. Jes. 62, 11. 21, 10.
^g\.

] /.
,
S. 191, I8ff.

1 nach
9

ist
Mark. 11,

corr.
1—12.

Pr
&]
10 corr. Br 13
ausgefallen |
2 -
mit
*692| \

16
|

ist kaum LA des Orig. vgl. u. c.

XVJ, 16 (IV, 48, 22 Lo) 20 viöv


vijv,

(S. 200, 10)

V mitBxCD2N rell. u. S. 198, 29


|

XXVIl.
in Mt.
(aus Sach.) und 199, 35; die LA
•^
|

(ohne viov) auch LZ al. 21 corr. ,


]
|

V 22

(IV
I

ton ausgefallen
vor
56, 26 Lo).
.-
V mit D u. Vulgatahss. 2•4 nach
dh
fehlt mit
?.
ist durch Homoioteleu-

/ |
|

; vgl. in Mt. '^,


}/
19
,

;

^^
^
'
^
,
14ff.]

, '
&-
-
Buch , 20. 21 (1).

]'
193

^ ,
' ' . ,; -- €. d

»,- ^, .
^
»^03
-
» .
182R
186 1"
^.
» )'
' . .
- '^.'
\

10

» -

- -^
% )

.
[]
?/ /'
^

7] '
»/,-
» ^» .
15 »

» &
»,.
» '
- &)' ^, ,^ * * »
%-
2
20
170
»
»,
&
»'
».
- ;^. ..
'
&^
&,
25 »
»
»;
» , - de

^. .
» -
30 »(]
»-
»
»'
» , ' .,
-
- .- -
-
,
& .
6

3 »
» ^
» ^ , ', .
&&.
18 Zu
V
2 ] ]--.
16 Mark.

erg. etwa
11,

|
.—
{clxiva
30
in
18 Luk. 19, 29—41.

.
)

\
24 ],
37 Vgl.
Mt. XVI, 16 (IV, 48, 19) mit D. 69. Arm.
S. 191, 32ff.

a. b.

corr.
f.

Ausgg.,
fl". i.
|

Origenes. IV. 13
128
^^
194

,
^
%;, ^
•>[\
XXII.
Origenes, Johannescommentar.

'
[II, 14ö'.

avtßrj

-
^ ^
&avic(.

»>] -
'^, 6
§,

, 5

»
^^
^ ,& -,. ,' ]-
,
183R

129
,\' * &
»-
) 6

^'
, , ^.
10

186^
15

. . -
'koavvov

-
-
130

.. , -
171

131
,
3€,
^
&- ,
,^>] &
-
-
(16) 7
25

, >' ,
%/
,
^^<.

^^,
,
»/} ^'
<,
^ »
30

1 Joli. 2, 13f. —5 Vgl. Job. 12, If. —6 Job. 12, 12—15. — 25 Vgl. Matth.
7, 7 f. — 29 Joh. 2, 13. — 31 Matth. , 35 (vgl. Ps. 47, 3). — 32 Matth. 14. —5,

,
Ps. 124, 2. 33 Ps. 121, 3f.

. 8 Die LA ohne

,
3 ist nach S. 191, 6; 195, 29 u. str. | |

(vgl.
nach
al.)

corr. We
fehlende xul
|
27
ist

vor
aircöv] ,
singuiär, erklärt
\

corr. V.
13
aber das in DK
corr.
XII
We
al.

j
Sah.
17
^
,

''
, 14 fi.]

[] , . Buch , 22. 23 (. IG). 195

132

% . -.
,
yrjq

Jtäoa
'. -

,
5

133

()
10
184R
, , 1§

,
]

^- ,
. ,- 131

,
15

» -^ -,
,

-
; , -
187r

172
25
- \

^; -
, -
, , ,
^
^;
-
13

136

30 , ,
' ^-
-
-
137

. 3 Vgl. Diog. L. IX, .


—9 Vgl. Joh. 2, IfF.
12 Vgl. hom. in Jer. IX,
.—
2.

.
— 4:


Vgl. hom. in Jer. IX, 2
10 Vgl. Job.
Sei. in Ps. 4ö, 5.


2, 12. —
14 Vgl. Joh. 2, 16.

(60, 21 KL):
11 Vgl. Job.

2,

16
14.
I

Tim.

, ,
18 Vgl. Joh. 2, 21 Vgl. Luk. 23 Vgl. Luk.

?.
3, 9, 62. 16, 9.

7
2 y.cd wohl aus dem vorhergehenden

vgl. Z. 30

I
28
fehlerhafte
I
24 ], ,
corr.

nach.
entstanden'; nach
etwas ausgefallen zu sein, was den Namen erläuterte 4
We
corr.
| 9 <Ovv)
corr.
^ |
Del
29
+
|
V
25
|

],
13

, , ,
] corr.
|

Pr ]
corr.
27
corr. V,
Pr
?.,
I 18
corr.

den Artikel zog das


scheint

corr.
corr.
V
Pr
V
|

13*
19
,]' . ,
,.
»&^,
?.
xal l'Kyü ^&,.»'
Origenes, Johannescommentar.

jtojIovolv
[11, 14fl'.

&,
.^
XXIV".

& ^ ^,
138 5

139 , ^
- --, ^ . && .
vjro

10

&^ ()
140 Ejtl

-^- , ^- [],
^,
-
]
185R

, &, []
141

, , )', - 20

,
() ,
f]

}- - 87

^
\

()
{) ,

142

), , ,' -.
173

Act.

^,,
1,

&^
3 Job. 2,
20. 15, 19.
16. — 10 Vgl. Joh. 2, . — 15 Vgl.
— 19 Vgl. Matth. 21, 43. — 27 Vgl.
,
II Kor. 3,
Joh. 2, 16.
6. — 17f. Vgl.

, ,
1 |
5 stl] corr. Br ]
11 >] de, corr. Pr
I
12 () add. V |
corr. Hu | ] , corr. We;

ist

corr.
wohl
V 2^
V |

.
13
1. vgl. . 1 |

We;
comp, geschrieben
18 str.
, wie
V |
in den Papyri; doch
19 re sV <
V 20 | ,
-
]
I corr. viell. in zu ändern;
2
{) + V {,
V ij] , corr, V |
ist am Anfang d. Seite verloren gegangen 26
() + We
|

|
27 |
28 corr. V |
31 , corr. We.

I
] ^ .,-
ir, 14fl•.] Buch X, 23-2.5 (16). 197

'
oh
JttQLöTtQc'r
XXV.
ös
?] ?], cijroooott
--
-
143
{^ 7.7]0•
5

&' -, -.
.^ , ^-
ftVjodoy.
144

, ,
- ,
10
.,
- ,
145

^,
,
- ^
TovTcp ijv,

.&

-,, ' -
& , & , (
-

^
* * *
2

^
1S6R 146

,^
,

2.5

^-
& - , -
.
^. -,\^, , &,
{) 147

» -'
&
148

30
188
^, \

-
r>

174 » ^,

,
12, 3.

] ,
4 Vgl. VI, 51 (32).

6

i'oiov
19 Vgl. Job. 2,

^^.oder e&ei)
corr. Del
corr.
18
i

Hu 26

14f.

&, \
13 Vgl. Matth.

7
- 32 Ps. 32,
«/'^, corr. Hu
We
) + We 28 ]
|
11
13, 55.
lOf.

] ?We We] , ,
|

con•.
9

a.
,] .--
Mark.

Ras.
|

32
6, 3.

14
corr.
inl]
— 1

Hu

corr.
|

V 20
Vgl. Exod.

J&ei)
corr.

|
V |
17
-
j^gg

> &/, ],.-- -


Origenes, Johannescommentar. [II, 14 f.

-
149

&
.

,
'
&, - -
5

\ '.
^^
,

» -
150

151

& ,"^
**•){*

^
^?]
?/^7] »
10

» '^ -
>. " . & -
«, ^-» - «,
,

152

153 .
»«.
,
& , & ^}, (17)

> ;«
-),
,
-
1

20

, & -
154

^
- ^
187 R

-
?.•,
» ' »«,
' & -- »
, 25

155

156
>«.
)
»
.&
» ^^
, . « ,
, ^.
»
30

— —

,
5 Vgl. Job. 2, Iff. 8 Vgl. Job.
2, 1. 10 Vgl. Job. 2, 12f. - 11 Job.
2. 17. — 17 Vgl. Job. 2, 15f. —
19 Vgl. Mattb. 21, 11. —
21 Vgl. Mattb. 21, Iff.
— 26 Mattb. 21, 3. — 28 Vgl. Mattb. 21, 5. —
30 Sacb. 9. 9. —
Mattb. 21, 6—9.

6 7] V
^ %|
We,
10 in

Homoioteleuton wird den Ausfall verschuldet baben


steht ziemlicb verlaufen auf Ras.
der Lücke stand etwa: avToq

|
32 , corr. V.
.
M,
,

,
15]

^.
^-;^ , -
-
^-
,
[] odrä«,
^Sioavva
Buch

/,
.
, 2— 27 (16. 17).

^^,' 6
199

188 »,««

^
157

»
.
\

, \»
175 ()

& ^ 6

. '
,

,
»^,
» -
6 158
^

» ^. --'
» '
- -; &) ,
10

15
»
^
-- , , - ';
&-
159

160

»
», ^, .,- ()
''?')'
^

&
20 6
0
;^
.^ '
•»

» %,' >--
161

188R ,/^
»^ -, -, ,

»
-' , » , - *- .
30
»
»», - ]' » 162

35
»<
»
,
»«. ^
XXVII.
'
»
^, ««,
^?.«. &-

- 163

S.- , .
3 Matth.
31 Matth. 21,
5 (;) add.
200,26 I
13
21,
5.

V
3.-4

7 etj;'
Mattb. 21, 10—13.

] ^,
— 19 Sach.
corr. Hu, eVriv
19(Ta)add. V| 23
rät V
9, 9.

corr.Hu!32
— 35 Sach. 9, 10.

9e^£/?cAA£v,Gorr.Pr vg].

164
&
200

' .'^,
-
&
,' ,,-
Origenes, Johannescommentar.

6
[II,

^
-
15

176

' 189

» ^^, , ^. ' oÖov


16

^«,
& -,
6

, & - »

-
-
-
10

'
166

'
«
», «
, '.
.,
,
-,

1

,
^
& &..".
-
-
()

'
- 20

167

168

»
. ^' (\)

^•
189R
25

169

- 9 Matth. 21, 7.
7'/
,, .
— Matth. 21, — 15 Vgl. Matth. 21,
3.
,
8.
-
,,
— 17 Luk. 19, 40. —
30

23 Vgl. S. 197, 3fi•. — 24 Vgl. Job. 15. — 26 Matth. 2, 21, 12. — 29 Vgl. Matth.
13, 55; Mark. 6, 3. — 30 Vgl. 197, 13
S. ff.

] ?.-
&
1. 2 \
5 (Äccent aus Circumflex corr.) \
6 oi a. Ras. ]

V wie oben S. 193, 36 u.

,
8 vo a. Ras. | 17 | 18 mit BxL., in
Mt.XYl, IS {AR Tel. c); ersteres die LA d. Orig. |
18f. '
, V, corr. Hu 20 ]
^) add. Br |
21
, V
) ] , corr. Pr |
24 ]
V, corr. Hu |

(Vorlage wohl
22
),
corr.

corr. Hu.
|
23
, 15]

t>oixov
'»'
Buch ,
^^ ' >
<'
27. 28 (17. 18).

..» 6
201

-
170

., ^ --
7]0,

&
, .
, -.
, , -
171

. ' ^
,
10
177

^
-
&. -& , (18)
^
[_]

7]
,
172

189
. ' ^-
- «-
, \
--
,
173

20
)
^.
'
- ' , - , -- , -,
(^~

- , ,
& '^ ., ,
- 174

25
-'
. , &'
-' ^ . 175

190R

, 176

2 Jok 2, 16. — 3 Vgl. Matth. 21, 13. Mark. 11, 17. Luk. 19, 40. — 12 I Kor.
— 16 Hohel. 15. — 18 Vgl. Matth. 16. Mark. Luk.

] ^' {', ]
2, 16. 12. 1, 3, 1, 10. 3, 22.
Job. 1, 32. — 22 Vgl. Joh. — 24 Vgl. Matth. 21,
1, 1. 2. — 29 Vgl. Sach. 9, 9.
— 30 Vgl. IIKor. — 33 Vgl. Matth. 21,
6, 7. 9.

3 corr. Pr ] 6 corr. We ! 11
\ 13 |
<)? We | 18 add. Pr, wenn nicht nach
etwas ausgefallen ist, etwa \ 20 \
31 a. Ras.
I
33 aus durch Ras. corr.
2Q2

^.
-
^. , Origenes, Joliannescommentar.

' [II, 1

'
, -. . ,

-
?)

&
177

-
,
,
, ',,
.^ - 10

&-
,, .,
178 XXIX. ovcj {)
178

179

180
'.

,- , -.- ,
. -
) \
6

20
190^

,, &
-,
,
& , , 2

"
181

182

,, , ^ ^^ ^,
- 7) ^.
,

»/)
,-
-
30
191 R

7. —
3 Vgl. Dan, 8, 5. — 6 Vgl. Matth. 21, 8.-31 Vgl. Gal. 4, 26. — 34 Vgl.
Matth. 4, 11.

corr.
4 ovQavb^iv\
,
Hu ]
29 ],
V, ] ] ', ] ,
]
corr. We
^,
|

corr.
corr.
14
We |
Hu

34
]
5
V
btcl,

Ausgg.
corr.

1
Hu
19
corr.
1 13 ely.aoai]

Hu.
-
^ '^
&^
II, 1] Buch , 28-30 (18). 203

5
> ,
,
y.cd

' , ,&,, , -,
?]• üyjiv

^
,
' —

^
»^ .

^> ^ -
^'/ 7]«. 183

^ , ,,
. ^
'., ^,
-
10
-

. ^' ,
. , - 181

15

179

20

, 7]003
XXX.

^&
,
,
. -^.
\^\
•-
18

186

187

190
25
,
.
,
.
)
() - &,
\
-
-
-
188

^ , ' ,
,, & &,-
-
30 189
^
,
190
192R

— — — 15

(
2 Eph. 6, 12. 6 Jes. 1, 7. 9 \g\. Matth. 21, 13. Vgl. II Kor. 3, 15.

22 Vgl. Hebr. 1, 14. —


30 Vgl. Matth. 21, 2.

,
+
1 ovToj, corr.
str.

We.
We,
We \
17
der noch vorschlägt:
oi] \
20
t?7c
wohl verderbt,
) viell.

\
27 {}
]
1<)1
204

TOJTOQ

' > 6< ,


. -,.
Origenes, Johannescommentar. [II, 15

192 -
»;
. (>.
-],

. ^^ &,
-,
-
^ 6 6
5

193

.
' , ,) - &^, &« ^' ,

-.
.,
'
-,
'-
10

& , ^^,'
19•!

'
?] {€ - 7^ 15

.,
195

»
&
. & , ,
-,
( ()
-' , ;«- 180R
20

196

-
. » %,^
»^
,
&^ -- ,
XXXI.
•?]' »*0

25

-
197

.,
7>&
& , «
\

«.
191 r
' »^
», 30

198 ^
'
. 1 Vgl. in Matth. XVJ, 17.
Vgl. Hieron. .
Angabe wohl aus rabbinischer Tradition.
— —
Lagarde, Onomast. sacr.
GO, 26:
.
quidam putant domum maxillarum uocari.
188, 7:

Dass übrigens Bethphage Priesterstadt gewesen sei, ist nicht überliefert. Orig. hat die

4 Vgl. Mark. 11,2; Luk. 19, 30.

7 Mark.
&' -


11, 4. 9 Eph. 2, 12. 13 Vgl. S. 202, 20if. 13 Vgl. Mark. 11, 2. 17 Vgl.
Mark. 11, . — 18 Luk. 19, 33. —
22 Luk. 19, 34. —
28 Mark. 11, 15. 30 Luk. —
19, 41. 45.

6 , corr. We | 15 -] -, corr. Pr |
18 \0£) + We.
., ,
,

, &' ^
II, 15] Buch 30-32 (18). 20
-
] - -
193 R 'ißi
5

10
.,
. -
& }] f

^-
-
9)

200

'
?}

, Iipov

^
9•
- , -
20
15

&^
,
'
^ ,- , - ^,
?]«-.
^^.
'
'

-,
-\ 201

) ^, &, " ^
>->

» 202

» ,>
181

25
•!>^
7•
^«.
- .
, - %- , -
XXX1L
»

-^< ' * * * *
^' * * *

203

30
, ,
) )-
^.
191

4 Vgl. Job. 2, 15. — 14


, ]&•
Vgl. Matth. 21, 8. — 15 Vgl. Mark. 11, 8. — 16 Joh.
204

12, 12f. — 19 Vgl. Joh. 12, 14. — 21 Gal. — 23 Vgl. Joh. 12, 15; Sach. 9, 9.

^
1, 1.

(-
28 Vgl.

3 ]
Sach. 9, 9.

]

?
33 Vgl. Sach.

We
9, 10.

, ,
»' : » «
We 20


\
6 |
16 | 19 \

corr. We 25 Der Text ist durch Ausfall verstümmelt. Zu ergänzen etwa:


|

»-«)
; »[ . dem
{d ]
26 fehlt S. 194, 10 in
längeren Citat |

32 a. Ras. [
33 We.
205 & - .-
-&^,
206

^ 7]\ , ^ Origenes, Johannescommentar.

'^-
[II, 15

206
^.^, ,-
& ',07^
>, <<-,
>>-« ^«-
- 5
194R

, '/ (] ()

^& ^ & &


,

.
10
207
>
6

208

- &• - - ,
& -
,
1

' -,
,

> ^Hocda

209
»- (}

^& '^ «,
;" ^,. &^
d ^

-«. --
20

210

,
- ,
- ()
-
^
XXXIII. (19) 182

211

' && » ^,
, ,& , , -
30

1 Vgl. Jer. 5, 8. — 5 Vgl. Eph. 6, 16. — Vgl. Sach. 9, 10. — 7 Vgl. Sach.
— 9 Ps. 73, 13. 9, — 10 Vgl. Sach.
10. 9, 10. — 11 Mark. 11, 2. — 19 Jes. 30, 6.

— 23 Mark. 11, — 28 Job. —


],
2. 2, 14. 32 Vgl. Hebr. 9, 7.

Hu
zu
I
]
2

S. 173,

Neander
23 I
,
V |
8

Br
corr.

() +
|
32
We,

corr.

^]
We
V |

,
|
20
29 ]
corr. V.
Lommatzsch
, corr.
|

aus
3
Hu 26 | () + Hu
corr.
vgl.
verlesen; corr.
II, 15]

^
& ^-
Buch , 32—34 (18. 19).

^'.
207

,
212
iv

-
192 \

'
5

. , '
-^ ^
3,- 213

' ,
,.
, '
10

,
15

]
- .• ^-
'^
' -
214

, ,
215

20
,
-, ,
. ^ .
-
^^
-,
215

~,
-
25
,
30

• & XXXIV.
,
>)
^;

,- , .^
217
(9
^.
183
^

- 218

21ft

—8 — 22 —
2 Vgl. Job. 2, 14.
Apok. 10, 6.

6
a.
31 Act.

]
Ras. |

30
Grabe )
5,

16
oiv]
Vgl. Joh.
20.

?]
•}

2,

33 Vgl.

corr.
15.
Act.

a.

V I
3, 2.

Ras.
36
|
]
Vgl. Matth. 21, 13.

&.

22
31

a.
27 Vgl.
Vgl. Matth. 21, 13.

Ras. |
27
'
2Qg

xa\
OL
&
»^^ ^ -« ,,
,»& ^<. ,
»
Origenes, Johaunescommentar.

^
[11, 15 f•

-
220

221
'

^,
{^
'] »
^
, ,^-
,
^,
^,
^.
;^

&
6 10

- ,

196R
192

.
|


222
»*0

»
., »
,
,

, <
'
'
()
'
»
,^
-

20

, < -
223

-» . -'< ,.-
2

224

»
,. «
', 3

, 29 — 5 Vgl. Matth. 22, 32. — 8 Ps. 68, 10 (BaxbR). — 10 Joh.


1 Vgl. Act. f.
30

2, 16. — 11 Vgl. Matth. 21, 18. — 12 Vgl. Exod. 20, . — 18 Ps. 68, 10. — Ps.

,,
22. — 20 Vgl. Matth. 27, 34. 48. Luk. 23, 36. Joh. — 23 Ps. 68, 10.

]
68, 19, 28ff.
— 29 Ps. 68, 22.

4 ] cori•. Pr|
7 ^"^] &, corr. Pr, viell.

\/ +
z. str. j 8
corr.
corr. Pr 32
| ],
nach B^ X^E wegen Z. 9
corr. V.
| 16 |
18
' , ;&
, 18 f.]

^
II, 18 f. Aney.QLÜr^aa.y ovv oi
Buch , 34. 3 (19. 20j.

y.(/.l

'
('
209

.
. - .
^^
^, ,
184 XXXV. (20) Ol :>•/.\ y.ccl 225

[]
, , , , -•'
,

otj-

10

» /. , ;^ -
^ 6
.,
226

» ;^ .
<' » 7V
227

, & -
, a)J^ f
1
,
197R

20
»-^,. ^ , -,
, ^
»"^
,,
^, ^
- »\
/.,
»
, »^.
228

229

193

2
?}

,'-
, &, ,.-
()

^
)

6 Vgl. Job. 2, IG. — 19 Vgl.Petr. 2, . 20 Eph. 2, 20. — 22 Kor. —


12, 27. —
23 Vgl. Ps. 21, . — 27 Vgl. Pred. Sal. 7, 28 Vgl. Apok. . —
IV — 29 Vgl. Ez. 37, 11. - 30 Vgl. I Kor. 1, .

,
21, 1. Esr. 43.

[] ^
7,

6 ] ], (aus corr.), con•. Hu 8 |


str.

]
We |
10 tm] ,] , corr.

],
Lommatzscb
corr. V ],
Origenes IV.
|
11

corr.
corr.
V.
Br |
corr. Lommatzsch
23 (} add.
1

Br, (y.al
14
/ We | 27

14
We |

corr. V |
-'
21Q

230 0}<J^^Q

>.
<^£ (^ ,
Origenes, Johannescommentar.

^
Cf]'
'
[II,

--
18 f.

^ ,-
aXXco
^,
231
,. &•
^ », 5

232

, ^•
>«,
. . ^, ,
6 -

233
-,
,

'
-,
,
()
XXXVI.
7']
[]

,
^-
185

.
15

, -
,

>
^
^ -'
, & ,
/^
\

234
^
^
^
>:>.
r>

'

7>
, ] , , &,.' ^
'
»^-^ ,-' »
' '
«•
'

],
^
,,
'
,
.),
20

198R

2
23

, ; &^
^«,
^, « 93

,
6
»
y>
\

- 30

236

, ,, &7],-
3 Vgl. Gal. 2, 20. — 4 Vgl. Gal. 6, 14. —7 Rom. 0, 4. —9 Vgl. Rom. 6, 5.
— — — 27 — 29 —

]
17 Ez. 37, 1—4. 24 Ez. 37, 11. Ez, 37,4. Ps. 21, 15. 31 Vgl.

) »
Job. 19, 36. — 33 Vgl. Ez. 37, 7.

, V 12

] add. Pr 18
8 corr. |
ist zu str. |

,
1

mit Q -)]] » Ras. 19 dotuiv mit Q nach + corr. V 20

],
I
a. | | |

mit AQ 22
]
doppeltes mit AQ 23 \ ^, corr. V ]
27
corr. V 28 i
corr. Hu.
3— 37

/.^,/. ,> ^,
II ISf.] Buch X, (20. 21). 211

^ -
'
»stc

-
&
-&&,
, 3,
,
-
237

, ,
^, , ^ ., &^]
238

10 »?} -
^,

» &, , ' ,^
XXXV1L (21) ^ 239
186
15

> ,. ,
,W£«,
, »

&' ^.
-
240

20

199R

25
>9
& ,,
- ^]
,
].
?.
,
-^ , • ^-
]
^
]
[
.

&'-
211

242

-
30
^ & ^' ,
»^«,

,.
1 Eph. 4, 13. — — 4 — 7
--
* 243

]] ,
3 Vgl. Kor. 12, 12. Vgl. Kor. 12, 12 ff. Vgl.
I Kor. 12, 23tf. — 14 Ps. 68, 10; vgl. Job. 2, 17. — 18 Joh. 2, 19. — 22 Vgl.
— —
S. 209,

10
26 ff. 23 Vgl. Joh.

a. Ras.
2, 22.

17 töj] ,
34

corr.
Vgl.

V
Rom.

22 ]^,^]
6, 4.

corr, V 24

]
| | |

}
],
'
str. We |

daiüber Punkte von jüngerer Hd.,


erg. We |
33
corr.

a. Ras.
V
> V, corr.Br
|

|
25 ov

34 ][ ]
|
31 nach vaovetw. ausgef.,
a. Ras.
14*
Origenes, Johannescommentar.

.» .
212 [II, 19

»'
,'- , »-
244 iöT)i[i8V

» iöico
uQ^tl
7]^, 194
»^ ^.
.
»
245
-,
«' ' -] ?]
^
^, ,
»& ,,
»-, ,^ •
246 "^

»« , ,&
-,, ,
«,
-) ?.'

' 15
187

247 , &,
,,.:( , , 20

)
6

, ^
, «
» ?]
.
. » ^, 25

,
248

-
^ 200R
249

7] - -

^
20
-
251 "^^^ 63 . ,

f
30

2 Kor. 15, 22—24. —5 Vgl. Luk. 23, 43. — 6 Job. 20, 17. -9 Kor. 15, .
— 12 Job. 2, 19. — 20 Vgl. Job. 5, 19. — 22 Vgl Job. 11. 17 ff. — 33 Vgl.
Matth.

,
2(3, 61. Mark.. 14, .58.

] ,
8 wobl
29
versteben
zeicbneten Worte";
als
corr.

We
We

str.
|
.
33
1. |

„die von den falscben Zeugen gesprocbenen


vno u.
13

liest . wobl
corr. Pr;
verdei'bt,
u. in
wenn
den
We
Ew.
|

nicbt
21 <5d*

zu
aufge-
,
IT, 19]

-
'
^AvOcas
6

^
& ^,&
>« )' «,^]
Buch X, 38 (22).

7/
'
\
^.
'
213

vjio- 202

; ^ -
5

f
3
»
^;
6 ^

» ()
10
-' ? '
^
>
»de
6
; «-.
f

-
;

. ''
253
194

20
(&
.
»
^ ..
-
» ),).
^ ;
II, 20

^-
XXXVIII.

]«' » € ,
^ ,
(22)
oiiog,

]
., ]
^
254

255

188
2 »-
») & 7]
», -^
, . -
201 R

30


, '.»
»(
»&'
»«.
,
.
-
2 Job. 2, 10, — 3

\'gl. Job. 2, 21. — 5 Matth. 26, 61. —
— 21 Eon. , 17;
jcäoav

7 Mark. 14, öS.



256

257

10 Matth. 26, 62. 12 Mark. 14, 60. I 6, 1-. 32 Vgl.

]
), -
Joh. 2, 20.

6 verdächtig, vgl. u. XXVIII, 14; C. Geis, prooem.

,] /.-,
1 1

1, öl, IS K.) vgl.


C. Geis. II, 10 (I, 137, 21 K.) (u. Bit 1. 69. Arm. Äeth.) | 9 avccxsioonouiTojv | () + V|
11 wohl Irrtum des Autors,

,
vgl. S. 134, 24. 138, 32. 19 |
corr.
20 corr. Hu 1 corr. We 1 23 \ 2G
\
28 iv corr. V ißviav a. Ras.).
» ' €,
.
214

^ ;« «
Origenes, Johanuescommentar. [11,20

^ ,- ) ., •
£§
Jaßiö Nad^av
',() -
, » 03
^ », <-.
or/.co

]]
5

258

, ^ , , )] 7]' ^

»
»
»
»
» ,,
,
, - ,
)
, ,
-.
,

& , ',
-.
'^
10
,

» '
»
»
», , -
1

. &,
»,
»«, & ,'

--
259 6
20

'
.,
.
, ,, ()
260
] - \

..
.. .
'
19•

«,
1S9H

261

^ ,
»
'^.

,
»
, , ,
-
«, ' , »
'
202R

So

4 II Sam. 7, 2.-6 Vgl. Cbron. 22, 8. — II Sam. 16, 8. — 8 Chrou. 29,


— — —

] .,
1—5.

/ ?. , 1
wohl
19 Vgl. I Kön. 2, 11.

{)]
corr. We |

gemeint, wie
25 Vgl.

corr.
|
I

17
V 39
Esdr.

|
6.

-.
We -
- ]
27 Vgl.

5 (xcu) add.
— a.
I

Ras.
Makk.

V
|
1

24
13
1, 20«;
ir, 20f.l Buch X, 3S. 39 (22. 23). 215

^ ,
OjttQfia.

-^.
f
^' ^ }
öca

-
262

, .& , \&
)" &
ouy .
II, 21 f.

^]' /]
oi

?],
..

10
? , .
^ ,-
XXXIX. (23)

'/
7]
], ,
-
--
263

.. -
,

3 , ^ -
03
6

,
264

:
-
1
&, ^-
,.
- > ,.
- 6

7]
^. ?)
. ,-
20 265
?^

2
(]

^, ^. &-.
^,^
266

&, ,
^, ,

-
30
190 -
. -..
203 R

— — . — 26 Vgl.

-
13 Vgl. Eph. , 30. 17 Tgl. Joh. 1, 14. 19 Vgl. Kol. 1,
— . —

],
31 ,

]
I Kor. 2, 7 f. I Petr. 2, 33 Vgl. I Kön. 3 ff.

2 verderbt, We 8 ] , corr. Perio-

?.,V {ccvojv)
]
],
|

nius 1
9 coit. Pr | 15 cori•. Hu |
24
Br I
corr. |
. str.?
216

7]-
- ,.-..
Origenes, Johanuescommentar.

(] ()
[II, 21

195^

^ &, /^ (]
267

.
, &,
()

' »»^,-
5

/}

238

,
»^
- - ^,
^ -,
-
^ , ,
10

' ' & -


269 &
, -
,^.
,
,,,
&
-
-
,

, , -
-
-, ^,
&,
15

20

270

271
'
'
,
^
&.-,

. )
.,7]
,'{
-, , ,-

?/ ?/
) )
&
25

30

204R

1 Vgl. IV Makk. 3, 20. — 5 Vgl. Kor. 1, 25 f. - 7 Vgl. Lagarde, Onorn.


s. p. 204, 81. —
8 Ps. 119, 6 f. — 9 Vgl. Hermas, vis. III, 5. — 11 Vgl. Eph. 2,

20. — 14 Vgl. I Kön. 6, 18. 26 (27). — 18 Vgl. Kol. 1, 16. - 20 Vgl. I Kön.
, 16. —
21 Vgl. I Kön. . .— 23 Vgl. I Kön. , 17. — 28 Vgl. u. XXVIII, L
— 30 Vgl. I Kön. , 17.

6
26
(vgl.
],
3 ()

Z.
+ We
28 f.) 36
I
4
corr.
ist |
V
+ We
28
] ,)
?.
&] &,:
|
27
|
corr. Br, V

,
|
23
add. Pr, weil das Quadrat von
Hu. |
32 corr. V.
a. Ras.
191
11,21]

^',
, Buch , 39. 40 (23. 24).

-
,&
217

, ,' ,
,
19'

10
^
. ,
, &
,
&)
6
\

-
272

& €,
-.
? --
1
XL. (24)
^ - 273

20
20

] ; , ,€6

^ ; &
274

& -- & , 275


2
.
30
& ^,
^,

,,
^&^ \
-
-
276

277

278

1 Vgl. Kön. 6, 1. — 6 Vgl. Kön. , 6, 2. .


10 —
Kön. 6, 3. — 15 Vgl.

&,
Kön. 6, (, 38), - 20 Vgl. Kön. 6, 8 (, 32). 22 Vgl. —
Chr. 2, 2 (1). —
25 Vgl. Kön. 6, 12 (7). - 28 Vgl. Kön. , 1
(29) , 12 (7j.

1 ] LV, coiT. Hu 13
],
wie 1 Kön. (3, 3 14 | ] corr. V
(vgl.
. 29
Kön.
27 -/],
6, 4) 23
corr. We,
corr.
vgl.
We
. 31
|

|
29 /-,
25 ;)/,<//.9•«]
corr. ^
V; vgl.
,& .
218 Origenes, Johannescommentar. [II, 21

^^ ?/,
279
'
^><'

&^ ,
, 6 ,
^- ^-
im
- 192
ö

280
} , &
)

?& -
2S1

282
'
^ ^, . ^
, , . ,
,
^,
, {)'
'*.
^,
,

io^
196

283

,. >,. , 15

281

. ^, ^ f

20
206 R

285

» )
> ,
» ^, ,
^
^
XLI. (2)

.
^,,^ ''
'/ 2

) ^, , '-
286 ^
{ '
:) ^
&,
<.

.
30


0,

12

16.
2


19 Vgl.
31 Vgl. in Mt.

Tyrii coangustati;
Kön.
Kön. 6,

')".
, 13
21
Aquila, Symmachus, Theodot. übersetzen
(8).

(221.

I Kön.
XI, 16:

Annen. Onom.
—5

6, 34

Lagarde,
Vgl.
1.3

(36).

,
?
Vgl.

— 24
.
Onom.
„Sui•:

],
Kön. G,

ovv
Kön.

'.
'
s.
'^ :—
.
Pressung".
1
6,
(10).
22

7,

199, 90

(23).
9 Vgl.

If. (13)f.
— 14 D.
Vgl. Field zu
29
Kön.
h.
6,

die

,
.
III

Vgl. Kol.
17 (16).
LXX;
Regn.
1, 1,5.

71, 27:

+ Pr I
f/]

16 /,
7/v,

We
corr.

|
22 ^ ]
V |

corr.
/.]
V |

\
17
31
corr. Pr,
corr.
V.
Hu | 18
V Ausgg. |

verderbt;
10 ''^/
7]-?] 7] , ]
11,21]

^
^ ,, Buch , 40-42 (24— 26).

övvtöscoq
'

219

10
'
»<
7], • ;)
(
' &
},
,
/^.-
'
,
] övv?]{)-7jvai


^
()

^%1

?] ^.
-
193 ;.

XLII. (26) " 07]


,-
2S8

15 rj 07'/
,,
289

-,
7/

-
197 1• ^
, .
.
\

20
, -
290

,
& ,
^
/'^ 291

^,
^^, .
25
207 R
- ,
30
- 7] -
,-
'^1). ,

' ^,.\ ,
^^ 292

' 293

[]
3 6,
— — 6 Vgl. 1 Petr.

'
2 Vgl. 1, 15. 3 Vgl. Kön. 6, 9 (4). 2, 5. Vgl. S.

210, 23ff. — 7 Vgl. I Kor. 2, 7. — 8 I Kor. 2, 16. — 12 Job. 21. — 2, 21 Vgl.


Jud. 3. — 35 Jes. 54, 11—14.

/.'7
?.•9•,
3
Pr, vgl.
.
Lommatzsch |
19 \
a.

30 ],
Ras. |
-\- We
corr.
|
17
V |
--
920

»
^- ,
-
», ,
, }
, ,
&.
,
-]-
oov
OrigeneSj Joliannescommentar.

-(
[II, 21 f.

^'
öov
0

.,
^, '
294 »] »
] 5

>-& -] ,
^
^>
».
, ^, 6'
ay

». & -,
»
-.
dijOco 10

» , ([,
»
>
>
>.
,

.
.
,, , - -
& &
oiooD , 194
1

» ,,

?]-
»

, '
»
»
»/'

» ,
, '
&
. ^,. & \
. -
]
\
197

295

,
»«,
^, ^
» ^^.
»
.
7>0

^'
3.

^,
»
-, - ,

^- &, -
25

208R

30

296
& 35

13-20. — 25 Matth. , — 28 — 31 Vgl. Apok.

'
5 Jes. G0, 24. Jes. 54, 15.

21, 11,

16
6
]
— 32 Vgl. Apok.

|
(nach T)
35 (}]
3,

|
12.

9
, corr. V.
= Bab^a |
12 ? (wie )
11, 2.']

ixxXtjOiav
•» <.
Buch


, 42. 43 (2G. 27).

, tönv
221

,,- , - 7] () 29

. -

10 ^ -
-,
»
^-
^
& , ,
XL11L

^( ,
,
-
(27) »'
]
-
-
298

» »
1
195
»^^,

, ,' ,
:>,
7]'
.
^--
299

,•. ,- , -
,
20
, ,
300
&-
198r
2 , \

209 R
-;
, ^^ , -
- ^^
^ , «.^ -
'» .
301

^
,

.
30
()
, -

3 ^.
1 Hebr. 9, 5. — 6 Vgl. Joh. 2, 21. — 7 Joh. 2, 22. — 12 Joh. 2, 19. —
13
302

Vgl. Joh. — 17 Vgl. S. 209, 23 iF. — 20 Vgl. Hehr. . —22 Vgl. Matth.

,
2, 22. 8,

13, 13. — 26 Vgl. Kor. 10, 2. — 28 Vgl. Joh. 20, 29. — 31 Joh 20, 29.

corr.
4 >ßt
Ha ]
+
'] \Ve I
9
a. Ras. |
corr.
31 {eartv}
V |

-\-
21
We.
], corr. V |
28 ],
222

»
»^ , - ^ ^
Origenes, Johannescommentar.

}]&
[II, 22 f.

6-

303

304
*'

^.^, ^
' »- ,
ßXtJcovOLv

\
-;
\ '/«.

--

^ »'
»'^
» & ^,
&^ - ?. , ^,
«.
], 10

' ,,
»^.
' ^]
^« -,
,
»

» <>
\ 6
?]- 15

305
^' »
'. &
^ . » ^^,
»-,
^-
196

",
20

» »
.
306

» «, ,' »

, . II 23 -i^^fe' ^t fjr ]

]
25

.,
OTjUtla

-' . 24
"

25 y.c/1

i]y &.
307
.
XLIV.

' ,, (28)
6
210

198
R

1 Matth. 13, 16. — 3 Matth. 13, 17. — 5 Joh. 20, 29. — 8 Vgl. Luk. 2, 28. —
10 Luk. 2, 29f. — 13 Prov. 20, 16 — 14 Joh. 22. — 18 Kor. 18,
(13). 2, I 12. —
10. — 22 Vgl. II Kor.
20

20
I

] '?4 &] &,


Kor. 13,

viell.
— Vgl. Kor. 13, 12.
richtig? vgl. B. 33
5,

|
7.

7
I

corr. V
^ .,
II, 23]

^ «,
' ^•
)-
- »
Buch , 43. 44 (27. 28).

jrioTii'

»
»-
223

308

,] «'
rf?jGiv 309

. . &, ?]

'' ^ 10

«. - ^ijil
,
()
310

^ )^ - ^-^ ,,
,
, '^ 3
15

^ «•
,'^ «
^. %^ - ,
^",
6

20,
-. , .^. . , 311

^ ,
.&
/.^7] '
» '
,
312

^ . «,
197

, ,

^ &
- '
-
-
, - 313

2' » . , ,
^,
30 -«
'
»
"
^^
7,
«
%)
3 Vgl. Job. 3, 18.
22f. —12 Phil. 4,
— 8 Vgl. Job.
-
2, 24.
«,
13 Joh. 2, 13.
13.

9 Vgl. Matth. 7, 22.

10 Vgl. Matth.
14 Vgl. Joh. 2, 23. 20 Vgl.
» —


311

Matth. 7, 14. — 24 Matth. 8, 11. —


26 Vgl. Joh. 14, 2. 27 Vgl. Joh. 2, 23.—
28 Vgl. Joh. 1, 40. 41. 45. 43. —
30 Joh. 1, 36. 31 Joh. 1, 43. — 32 Joh. 1, —
45. —33 Joh. 2, 23 ff.

10
?•] ?.&•,
;+ We |

corr.
14 &
V.
— iv a. Ras. |
15 , corr. V |
23 ava-
» . -^ ^ » ( <, ^ »
224

^&.
Origenes, Johannescommentar. [II, 24 f.

] ,7« ^
^.
jtLöTBVovöiv

» «^
«.'
6
f

,
,

315
»-^«
» ,XLV. )] ^ '-
(29)

316

»] - -« , » »
\
19f»r

» ^]
,
«,
, »-« &
10

»« /,
- rj

317
^^ ,, -,
,
,
15

318

- . ) ^- -
319
-.
/ ,,. &,
XL VI.

,-
-
(30)

'
,

Kai

?.7]
-- 2
20

320

321
,
, ,
,, ,€ - - ) ,
), ,

,
-
-
198
30

,
1 Vgl. Job. 4, 48. —2 Vgl. Job. 2. 2. — 6 Job. 2. — 12 Vgl. Gen.
2, 1, 27.
— 14 Vgl. Mattb. 28, 18. — 19 Vgl. Pbil. 2, 7.— 25 Vgl. Job. 2, 25. — 31 Vgl.
Job. 2, 25.

corr.
aus -
1 Text in
gefallen: \d-£ojQovaiv
We vgl. Z. 1 15 |
12 /] -] We.
Unordnung; yMxa

vnb,
corr.
|

|
30
corr.

?.] , \,
a.

]
We,

19
vielleicbt ist
Eas., viell. navzojg'i

corr. Br.
nacb

corr.
\

Br | 20 «--
aus-
212 R ^
II,

) 3 ^^
^. » ^^-
2]

xqvjTtcc
xcTjv
Buch , 44-40 (28-30).

xcu ,
225

' -',, . ,'^^.


VOJV -.\ 322

^ &
'^23

-, >

10 &«.
^€6
, - . 9-.
-
83, 6.

=,
1 Vgl.

2

ihv\
Kor. 14, 24f.
11 Vgl. Joh.

We
BxA
|
9
2,

1

25.

11 vf
Vgl. Eph.

|
',
13 ' 4, 27. — 6 Vgl. Job. 13, 27.

ohne vorausgehendes /;
2.-9

= AxT
Ps.

Origenes IV. \q
1
2 . ^
2 EI2

6,
,
2
^, ., '.
99^

2 22'

-. ^& ^
,

vjc , ^^ , 5

IV, 13 f. /. amfi •
6 10

oojGm , *]
^. * *
ijg (*

3
' ^ ,- 199

» .,
''
y>Ei 15
öor 7]0
4
^« ,

, 213R

nacb
6 Vgl. Job.

Überschrift

gefallen ov
schon in
/j viell.

/
4,

()
dem Exemplar
,
/ ,?
12. —
zu erg.
10

|
Job.

12 nacb

des Orig.
4,

wie sonst; vgl. zu


13 f.

gefehlt zu
— 15
S. 1, 1
Joli. 4,

haben
|
1 ]; 10.

sind durcb Abirren die

(vgl. S. 228,
a.

Worte
sie

12f. 229,
Ras. |

aus-
scheinen
11 ff.
2
20

230, 2 f.), wie in C* 1 Copt. Herakleon las sie (vgl. S. 234, 20).
IV, 13]

»/
^ vÖcoq^.
Buch XIII, 1. 2.

, -
-
227

,
» ^ '
5
^,
»,
,
'
- ^ ^'
0-
<'
,«,
,& -
6
-
- 6

10

1
.
&
-.'& ' .
».»«
. , &,
" «, »»«
-
-
-
;

•^

, ,
, --
& . ,^),-
200r 9

»
20

»
»
»•&
»,, ". '-
2
»
»
»
».
»6 . , € -
,' «,
,

10

» ,, » ,
200 ^ * *

.&»
214R
» -;« «,
- 1 Joh. 4, . - Vgl. Matth. 7, 7.
'^,

4 Ps. 2, 7 f. — 7 Matth. 7, 7 f. Luk.
11

— .— — —

, ') ')
19 Exod.

,
11, 9 f. 8 Vgl. Joh. 4, 11 Vgl. Joh. 4, 11. 13 Joh. 4, 13.
- —

,]
16. 1—4. 31 Ex. 1, 24 f. 34 Vgl. Ex. 17, IfF.

[ \\
(;
4: corr. V |
10 a. Ras. | 15 eV] iv«, corr. V |

] V
. Br Hu 29 , 30
17 corr. | 25 corr. ]
corr. |
int * *] z.

erg. etwa We; oi ?.. V, Br


32
1*
,
228 Origenes, Johaimescommeutar. IV, 13]

12 y>XaoQ ^«.
-)
'
^<.> , ---
-
.

13

^ ^ -«111.

»«» ' -
14 . & ,, .--
•(],

^€ ,
6
* * *

, 7]0
» ]
)

;
&^ 10

, ^ -
15 y>alooviov<i.

'
* * * , ,
.,, --& --
, * *
? * «
-
-

'
,

20

^
-
16

vovöav , -'
3 -,^ --
'
\
25
200

17
^,
,. . « * * 30

mit

11
3

3
2
, , Kor.

17. 47.
Dittographie

]
^,
corr. Hu
Br vgl. Z. 20
4,

12 ov
-,
11.

rec.

corr. V 19

a. Ras.
|
5
7 Joh.

mit AißitCDFG 37
9 fj
4, 13.

de or. 29, 4 (, 383, 19 .)


* *; Br str. d. Worte als
oliiie Grund; es müssen mehrere Worte ausgefallen sein

16 zu ergänzen etwa
ig a. Ras. nach oaotg Lücke von c. 3
ov

;
coit.
12 Joh.

|
We |
4, 14.

( 1

()
]?.•,
\ |

?
I

Bchst., add. Pr We nach () Lücke von c. 5—6 Bchst.


^}
I

(;) Br 23 corr. Br

)
add. Pr,
24 / .
|

str.? oder . 1.? 27 29 , corr V

( .
| \
|

30 nach Lücke von c. — 7 Buchst. Erg. etwa: /)•


,
^
, ^
IV, 14]

o'tg
Buch XIII, 2-.

^co/jV ojO.ttQ xt(n


229

21öR
201

,',,& ,
6
, ijcl ^..-
. /, alowiov
18

19

10 .
, €^,,- ) 6

^», ,
IV. 20

' -^.
^,
> 21

1 22

{)• ? , ,
-
»-
» - ' • /]
, &.
20
»
.
{^;^
',
, '»
-
-
?.
23 —

2 »
,?] »- -
- «,
7],
«.
21

25

, • » ^
& ^ -, -
)!
30
&^.
^
V. 26

Job.
We.

nach

,
3 Hobel.
4,

1

a.

corr.
14.
24

dtj] öh,

Ras. |

Br
+
22
|
33
2,

,
14 Mattb.

', ]
Job. 4, 13.

corr.

]
S.

Pr
16

1
9 Vgl. Job. 11, 2ö; 14, 6.


, 6.
26 Vgl.

We
|

18 Ps. 41, 2 f.

1
|

26
corr.
Job. 4, 6 f.

We.
] ,



30

corr.

,
V
Vgl. Job. 14, 28.
22 Vgl. Pbilo
Job.

corr.
corr.
|

V
4,

13
Br
|
],
|

29
19
IG.

[

corr.

}] — ]-
11 Vgl.
III S. 205, 21

We

\
|

«(/]
14
,
&,
230

, .
}7
,
Origeues, Johannescommentar. [IV, 14

27

, - & \
6

216R

,> -'
<) 202
&^€ » - ?) 5

^
Otj

?, 6 •' ,

)., -
«-,
28

. 7]'
». , , , .' -
'
^ , ' & ^. -
10

' «. 7]
, , ,, ,,
29
30 >•>( , oh

' 3 »-«.
31 15

32
^
,
'
^ «.
,
, ,
3,
6 , . » 20

33

\
^ ),
,)
^ -» « » ,«,,',
VI.

-
2

. ,, - , ?. «
34
6
»
»« » 30

35

»^ «, » 5
Vgl. Job. 4, 13. — 6 Jot. 21, 2. — 9 Vgl. Apok. 10, — 10 Vgl. Kor. 4. II

12, 4. — 12 I Kor. 6, 12. — 13 II Kor. 12, — 19 Vgl. Kor. 4. — 20 Arist. eth.I 4, 6. 9, 3.

— 21 Sir. 3. 21 — 23 Vgl. Kor. I— 25 Vgl. Apok. 10, — 27 Vgl. Job.


4, 6. 4.

],
(22).
- 29 - 32 Vgl. Job. . 14. — 34 Kor. 16 + I2f.

] , ] ,]
21, 25. Vgl. Kor. 2, 9. 4. I 2,

3 corr. Hu 5 \
, corr. We •9•]
|
ovv, ', corr. Br j
6
, We
corr. Br
corr.

|
23
|
11 "^] ij M,
corr. Pr | 28
V, corr, Ausgg.
' |
14
IV, Uf.]

»«

,&'
^avd-QcojiLvijZ
'
d - ^&, /.. ?.6
Buch

?.?.'
XIII, -7.

y.al /,
-
231

36


OTtjOov, tpavÖ?/ xaXslv
217R

-
Jtovg

,' ',.
. []
tiq avd^Qco-

- 37

203

10
) , ', fg (^ \ 38

- '..
201f

1Ö - .
,•. ».<,'
[]
'
6
?)

03 --
39

20

,.%" , ^^
^> . )
'
IV,

», .^^ €
.
lu]
?]
/ ' '& ', KvQit,

10

2
]' ,
^ ^^ .7]..
)
'^ » -- auoviov. 41

^^
-
,

30 :},

,.' -^
.,--
— 8 Vgl. Job. 14. — 10 Vgl. Job. — 17 Vgl. Job.

,
6 \gl. S. 230, 14. 4, 4, 12.

10, 2fl•. — 24 Job. 4, 11. — 27 Vgl. Job. — 28 Job. 4, 14. 4, 10. — 29 Job. . 4,

-,
We
LVIII
3
vgl.
()
.
I
31.
24
V
S.

ort
(fd
282,
| 25
|

] -,
14
corr.
str.
V |

We
8
|
17
corr.
ist .

Pr
str.

|
33
|
12 avTtjv]
corr.
ovvyjd-t'jvai,
Hu vgl. u.
corr.
corr.

V.
c.
42
232

-^
&.
Origenes, Johannescommentar.

?.
[IV, 14 f.

loyov

-at

218R

& ," , ,.
& &. , 16 f. yleyei •
cfujvijoov

/
/.

,. ^, &,(-
)

'
43

»&-
» ;« ) »
) '
,
10
204

,
» & 6

41

45
»
» -
;]'

^'» -
&
^ «,
?], '
'
)<,
\

(
^'^

7],
& «.
15

202•

\-, ,
46

7]
,
»

& &
» ,
» , ' .^ 20

47

, , -^^ 2
» ^ . »,,

&, , -
»
48

, -^.

- &?.,
7. ;) ,
- •'
- 30

& , — — — 20 Rom. — 26 Rom.

&-
12 Rom. 7, 1. 15 Rom. 7, 2. 17 Rom. 7, 2. 7, 3.

7, 4.

We I

5
15
33 Vgl. Rom. 7, 4.

]
V.
(=
\
),
21
,
- ^] corr.

|
Hu
32
|
corr. We 14
|

^ aus corr.,
] ,
- corr.
IV, 16 f.]

» '
^ .
- ^, &,
^,^ '
löyfo,
Buch XIII, 7-9.

' 233

ccioiro

»-
219 R
5 »

,
., ,'
^- -«.
^--
Cfj,

;
LTJ

'
-,
&€7)

'
' ^
]

^ -
49

-,, '^
10

20
^,
^.
] ,'
^>
^^
- &. /
15 IT, 17 f. yltysi

,?]-^ & ^

IX. 51

,,
•^

,
20

2
,,
&^
^ &'
^ .-
^ - ?.&
€,

«'
52

202
30 ^«. ^ ^
& ^ ,^' ^ . ,
» .&
\
^

53

, ^. 7]. ?.-
51

1 Vgl. Jes. 40, S. Petr. 1, 2. — Ps. 8, 7. Eph. 1, 22. — Rom. 6, 9f. —


5 Vgl. Hebr. 10, 12f.. Ps. 109, 1. 12. — 9 Job. 4, 16. — 11 Vgl. Job. 4, 14 f. —
12 Job. 4, 10. —
29 Job. 4, 17. — 30 Job. 4, 18. — 32 Job. 4, 9. — 34 Job. 4, 11.

18 oivccL I
26 , corr. We, V.
»
234

» »
'
Origenes, Johannescommentar.

7]^
[IV, 17

-
5g -<!.. öl

, ". "^ ,&


,
ti

^ 6
]
5

,
7]
- '
. 220R

58 . ,, ^&/-
,
, '
/ -- d

ajco
10

»<,
, »'
» ^,
206

.
() Jtäöav

^ ,
)
, •}]

59 . ,
60

'
-,'»
7)
.
/] «-
,
^ - - 20

61

, ' '&, 25

62
, . € - »- ,

-
-
.-
30

63
»^

1 Vgl. Joh. 4, 12. — 11 Vgl. Job. 4, 12. — 13 Vgl. I


..
Kor. 13, 9. — 14 Vgl.
II Kor. 12, 4. — 15 Vgl. I Kor. 13, 12. 16 Vgl. — I Kor. 13, 10. — 20 Joh. 4, 14.
— — —

]
27 Vgl. II Kor. 3, 16. 29 Vgl. Hebr. 10, 1. 31 Vgl. II Petr. 1, 11.

7 ()
Hügenfeld 27
We |
13 /^] ^
,
corr.
corr.
Br 15 <?// add. Br 26 r//»'2]
|

Br 30 ,
corr. V;
|
r//,

corr.
gehört zu
trugen".
-; |

übers.;
1

„dass jene Güter den Schatten der Zukünftigen in sich


IV, 17] Buch XIII, 9-11.

-
--
235

&
- ,-
,&&'
'

.}
. ,
',
."^- ^ 64

» 65

. €^

-
203• ojg ?.-

-» &^ -
\

10 jtov
»/ ), ' ^^

221R

,
;^^-
15

, ,
XI. 6
-«'^ ' -
^ 67

20

,
-'
-,
, '
, ,-
'^ », ^
207

2 . -,
•»-«•'
7]€ ^- - 68

30 . ',
,, ,
,
^ , 7]
* * *,
69

»- ' »& -;«


6
»'
, 70

.— — 26 - — Job.
8 Job.

^]
4, 16 Job. 4, 16.

, Job. 4, 16. 33 Job. 4, 16. 4, 17.

sie

33
1

]
avxbv -\- '••,
ihren

,
Mann

die LA
a^ a.

Herakleons
Ras.
We interpretiert:
rufen könnte."
a. Ras.
ist
|

]
5 nach

31
|
],
34
,,er

]
sonst unbezeugt.
Ras. von einem Buchst.

corr.
corr. We |
| ]]
29 nach
musste ihr auch sagen, aufweiche Weise

, V 32
,&
'

ly^ a. Ras.
236

«
• . -
Origenes, Johannescommentar. [lY, 17f.

71

72
-
- ,

, ,
^>
«..
6
«• : -
' ,
5

73


^ & -., «'
^
»
,' ,,&& .
10
71

- •6 -
-
,
.
IV, 19 f. ]yityti \

-
15

222R

^
"^

6
.

^, ,
.' ,
,&,, , -^
7

76 . -
^ -
20

203

2
,
77 » '» «.
^ »
.
7)<
-
20SH

30

^,
10 Matth. 7, IS. — 20 Vgl. S. 231, 23. — 23 Vgl. Matth. 10, 14. — 29 Job.
4, 19. —
30 Job. 4, 20.

18
4
ioilv]
]
,
auch diese
corr.
LA ist
V 22
| ] ? ]'
sonst unbezeugt
, 1
30
|
12 We vgl.
corr. Pr.
Z. 14 |
17 ] i \
IV, 19f.] Buch XIII, 11—13. 237

^^ » -
^>
» ^, ^,
?)

''',
)Jyr.ov
,
,
'»,
^
»:7
^)-.^
^,
.- ^ &],
-
78

10

)]
- 79

1 , ',
, ^
XIII.

6
-.

& -
- - 80

)
, , ^, ^ -
y>Oi

^
•»^,
223R

20

€^
^ ,, ]^,-
^
,
-
«,
de?«, {

''
81

><!..
2
.
,' ,,
-
.
82

30 .,
1 Deut. 27, 11. 13. — —
11 Vgl. Joli. 4, 19.
7 Vgl. Ps. 131, 13. 16 Job. —
— —

^ "
4, 20. 18 Vgl. Job. 21 Vgl. Lagarde, Ouom. s. p. 18, 24: Gariziu di-
4, 22.
uisio siue praecisio. —
Armen. Onom. „Garezin: Berg der Bescbneiduug, oder Ein-
buchtung, oder ihre Fremdlingscbaft."
s. p. 192, 99:
-. Armen. Onom. „Joroboam:
;
23 Vgl. I Kön. 12. —24 Vgl. Lagarde, Onom.
verderbt . 169, 64
Höheres Urteil" (Text verderbt).

25 Vgl. Lagarde, —
. . .

]
Onom. s. p. 198, 3. hom. in Jerem. , 16 (46, Kl.). Sei. in Ps. 9; in Jerem. 27, 28
(Kl. Nr. 32), Thren. 1, 6 (Kl. Nr. 19).

13 avvy.ca^ßaLvav, corr. We 19 |
, corr. V 24|

a. R.; aber die Onomastika schützen die LA und die Etymologie (von ~i" pro-
zessieren) beweist die Richtigkeit der L'berlieferung | 28 ] y.al, corr. Pr.
)€^ ^
238

r^
& ., , -/
Origenes, Johannescommentar.

, [VI, 20

,^ ^],,,&&.,, !
83

\
204•
209
,

&,
84
'

^ -
?)

85

-
' ,% ^
;&^
,
&, ?.7]
•- -, 1
, 10

86

87 •'^ - .
XIV.
^.
>\4'
^^

,
^^,
«. 20

88

' » -
' -»
^. '«« » «,
224

89

»,
»6< .&» ,,^.
» ,) » ^
^,

»
25

«
90

» » «, ,
30
7)
»^
»
','.
.
»01

&- ,
3 Vgl. Job. 21. — 7 Vgl. Matth.
4, — 8 Vgl. I Petr.
5, — 11 Vgl. Gal.
3.5. 2, 5.

4, 4. — 15 Vgl. Joh. 23. — 17 Job. 21. — 19 Job. 23. — 24 Vgl. Job.


4, 4, 4,

4,

We
23. — 27 Job.

9
21. — 29 Vgl.
4,

V 30 |
\
234,

12
— 31 Job. 12. — 33 Job. 20.

|
S.

24 y.cd

corr. Br.
IflF.

, corr. |
4,

2.5 . . . ^ 4,
Buch XIII, 13-16.

',
239

'^
IV, 21]

?]-
J6
XV.

' ',«,
, vjc
91

210
» . , - 92

10

,,, '^-^
,
,

-
15
204V

- .
^d

,
' ^ '-
\
, - 98

20

25
^
». & € ' ;-
-
(-)
'
•].

] •
<-
,
3

,
y>Oi
91

&
225R ly^ 21.

." "

30

& ,^
reo


•,
XVI.

^ ,, , , -
>, «, ^
'^
- ^
-
95

>?, ,
35
^'
6 Kor. 13, 9. — 22 Job. 4, 20.

8 ^röft] , corr. V |
14 ) ist verdorben, ransivijv schlägt "We
vor I
15 1
18 (-) + We.
240

,
^ .^ , -
öh '. Origenes, Johannescommentar. [IV, 21

, - -•€ - .
96
()
97 () vlQ ,
5

•- , ',
98

- - -
» , ^' -
\4'

») ,- , »]6'^..
10

99
- •) ()
{^)•
6

211

,
'^,
. '^
,
%
-
^, - - ^
^,
)
- \
%-
^^

20'
100

»% , » '^ »-
»7]
,
.,
IV, 22. '^
<.
)
&^

,
, /^
".' . '- 25

226R

101

'
, ^,
»^<,
,' ]. »'^«,
-
30

a.
2 Vgl. Rom.
21 Vgl. I Kor.
Vgl. Rom. 16, 26.

3
Ras.
(ot) add.

I
10
\
21
1,

9,

V I
25.

4
20.
— 8 Job. 23. — 14

()
— 22 Vgl. 237,

add.
\

|
V
12
24
4,

() +
r//
5
S.

|
~]
26
We
] Joh. 4, 21.
25fiF.

,
, ], ]

corr.
17
24

We
— 18 Vgl. Luk. 20,
Vgl. Joh.

corr. V.
8
21. —

corr.
4,

We |
20
36.
33

ovv-
IV, 22] Buch XIIT, IG. 17. 241

." ^ ^
^

()-« .
&- , , '
'
- ^<• ^
102

,
103

^; ^ ,
^^

,,
.. ^ »-
^
,
,^ -
{)

104

^^

,
, ,
^&, ?. - 0)
7]
- -
212
20

& . ,,,^ ^,
^
^, - -

'
227 R ?],

2
{ .
•» - -
Id^

106

228R

30 \4'3 «.
jtcjq €
^ , ^ .
^
» //
{^

10 Vgl. Rom. 2, 29. —
()/ ,
, ^,
2 Vgl. IITim. 1,10. 13 Vgl. Preusclien,AntilegomenaS.53,

,
3ff. —
-
17 Vgl. Clem. ., Strom. VI, , 40f.:

,
,
/)
--
?j

?.•,
-.).
'/. . . .
rfj v?.i/

. — —
/j

-(
26 Act. 7, 42. 28 Job. 4, 22.

Ifjv

27
, 2

Origenes IV.
-]
(
, corr.
verstand Tvohl
mit ABD;
V | 6

c
+ We,
«!), corr.
+ Br
|

Cels. V, 8 (II, 8, 18
|

20
9 (;)

);
,acld. Br

letzteres richtig.
16
|
17
corr.
^-
V |
242

, - Origenes, Johannescommentar.

,
[IV, 23

^ ^^ -^
107 tri Öh 6

108

» «.
-,
,
,
;
^'
-,
6

.
,
|

»/)

&^
- 20
5

23.

( &.
^
)^
, , & '{} .
, ,
109 XVIII. 10

).€ ()
, ,
110 -
, •
, --, ).)^

,- .-
1

.^ , &
20

, €
,.---
.• ojv,

111

.-,
-,
{)
& ):>
2

112 ., .- . 213

30

3,

10
1 Vgl.
31.
28 Vgl.

5

HlF)G 17 (37). KP
IV, 70 [II,
Mattk
13 Vgl. Gal.
5, 17.

11 (rcöj') -(- We 12
ist die Verderbnis wohl grösser;

15 17 öh] \ 18

140, 16 K]; in Mt.


\

5, IG.
Act. 16, 3; 18, 18. 21, 23 ff.

vor &
mit D*, wenn es nicht von
fehlt

?

vermutet We
,
vv a. Ras.
|

XV, 1
^
3 Joh. 4, 22.
14

in

(' 14 ^
|
— 4 Vgl. Rom.
Vgl. II Kor. 10,
— 30

Br. Doch
]%^. We
3.

Vgl. Joh.

verschlungen ist

aus i; II Kor. 3, 6 lesen


wie u. S. 247, 18 steht; AC D. 47. L.
[IV, 329, 10 Lo]
C. Cels.
nach

3,

4, 21.

|
29 f.
18 Vgl.

|
\

24
() +
]
— 6 Vgl. Rom.

<(Je^
Kor. 3, 6.

=
+ We.
\
229R

5
IV, 23]

y.cd


/ ^, ,,
,' ,
jtqoOxvvovöl

- ,
,
Buch XIII,

cog
17-19.

'.
* --
&. -
6
243

- 113

,.
10

,,
^
\^
^
'
,
^
-'-
XIX.

- . -?^.^^ 3•,
7], ^
^'^
{}

6
-'
-
^

) ) ^- --
^
206
--
15

?•, . (&){ (]
115

20

,^, -
-
116

30

,
.
&(/.
, . , ^
()
, ^' -•
,
«.
&^
^

-
117

118

2 II Kor. , . — 4 Vgl. Kor. 13, 12. — 10 Vgl. Kor. 13, 12. — 12 Job.
— Kor. 10, . — ; — 25 Vgl.

] 7]]
4, 22. 17 Vgl. 18 Vgl. Ps. 18, Rom. 10, 18.
Joh. 4, 24. — 30 Vgl. Rom. 1, 2-5. — 31 Joli. 1, 3.

2 ] wie II Kor. , XD 37. 47 schreiben | 3 nach


(
|

We 7
+ We I
)
ist

[vvv
26 ],
wiederholt

/]?.
\
|

ö]tl a. Ras.
die Lücke

Kor. 13, 12 sonst nicht überliefert


| () +
füllt

corr,
We

Pr
V 28
|

|
etwa so
a.

14
|

7\
], ]
Ras.

^] ,
|
:

5 Die
corr.
LA
|

|
16
statt

(ein/Jo&aL•
corr. Pr.
IG*
244

.
IT, 23. Kai
Origenes, Johannescommentar.

,,
-
&&
[IV, 23

. ^ €^
rag

. -
jjg
XX.

"^ ?]•
^ , - ^-

. ^
120

121 , vX7j

, 214
230R

-
. -
122

\ ( -

& . '3
15
&•,
, 24. Hythua &,
123

, , , XXI.

'
, - 20

124

^-, «'
.
»^
, -«' ^«' 25

'
^«.' »
^d -, ^.
12
^
' . , ,

) - 206
30

4 Vgl. Luk. 19, 10; . 34, 16. —9 Vgl. Luk. 15, 4. 11. — 19 Vgl. de princ.

- ,,
I, 1. 6. 11,2—4. 111, 6. hom. in Jer. 2, 3. 16, 6. C. Cels. VI, 71 f. u. ö. 25 Job.
— —
4, 24.

,-]
V
5
26 Hebr. 12, 29; vgl. Deut. 4, 24.

corr. | 21 ?.]
corr. V
corr.
|
10
We |
I Joli. 1, 5.

v'iov] viol,

24 \ corr. V |

,
20 ]
coit. Hu.
IV, 24]

, ^
, .&
]
,. Buch XIII, 20.-22.

- 24

231 R

5 € ,
-?,& 6
' .
?). ,
,
^. ,
^,

%]
126
127

10
-,
-- & '- ) 128

/ &, ,(), ).. 129

21 , ^ '
- , .,
,
-
^- ,, -
,, ^
130
20

, .-
-,
-.
2

30
,
- ,
XXII.

,
- ,' '
?^• »
131

4 Vgl. de princ. III, 6,6: enim secundum quosdam graecoium philo-


sophos praeter hoc corpus quod ex quattuor elementis est, aliud quintum corpus,
quod per omnia aliud et diversum sit ab hoc nostro corpore, fides ecciesiae recipit.
— 14 Vgl. Joh. 4, 24. Hebr. 12, 9. 15 Vgl. I Job. 1, . —
23 Vgl. Joh. 4, 24. —

]
Hebr. 12, 9. — I Joh. 1, . — Augen: o. Ps. ,
Ohren: Jak. , 4.
6. 31, 8. 34, 16 u.
Ps.llö, 2. u. 0. Hände: Exod. 1, 6. Deut. 33, 3. Ps. 37, 3. u. o. Arme: Deut.
11, 2. I Kön. 8, 42. Ps. 70, 18. u. o. Füsse: Matth. , 3. Act. 7, 49. Ps. 71, 8. Flügel:
Ps. 15, 8.

und scheint
We
Del I
I
3

7
15
,
, ) ^
3,8.

() = ov
90, 4 u.

|
5
corr.
.

V
corr. V.
]

13
33
Endung compend.
I Joh. 1, .
geschrieben; das
We vgl.
+
S.

Pr
Compendium
266, 3
\
14 ?.)
] G ,
ist

st.
missraten
corr.
132

'
,
246

» -^,
Jtoc


,
Origenes, Johannescommentar.

»« ,. ^
. [IV, 24

133 ' \
03

-'- 232R

207

»
»«.'

' -. - »« , ,

» -, '^^ ,-
^«..
134

» ?. 7,
10

<!.' »
» «. 6 * *

13

,- , .
XXIII. :}
^^' » &
15

136

137
(}

-». -^ ^ -
^,
)-','
«'
) -,
]

20

216

,
* » *
138 * * ' 7)
% % « * *
2

Z.
,
-)
27 Vgl.

25
] ,
7 Exod.
16 Vgl.

3
I
7
I
10, 23.
I Joh. 1, 5.
Kor. 3, 12.
— 9 Hos. 10, 12. — 12 Gen. . — 13 Matth. 4, IG (Jes.

(= ) | 13 Das
4.

corr. We ]
1,

— 18 Ps. 12, — 21 Vgl. Ps. 12, — 24 Ps. 26,


5
Citat ist durch Ausfall der
verstümmelt;
4.

Worte
liest Orig.
(
corr. Br

.
9,

1.

vgl.
2).

37

.
st. II,

(S. 96, 24) (ganz singulär); c. Geis. VI, 76 mit BxD 17 () + We|
]
|

22 \
24 26—28. Die Vorlage war hier beschädigt, und nur
\

noch z. T. leserlich. Nach ist Lücke von c. 9, nach eine von c. 7,


nach eine von c. 3—4, nach eine von c. 6 7, nach eine von
—4 Man kann die Sätze etwa so wiederherstellen:
c. 3 Bchst.
)
( '] )
.(){. ,?,[ ]
(d. h.

,)
. , \
27 corr. V.
IV, 24]

?^ , Buch XIII, 22—24. 247

&
, ,.
* * *

.
'^
^ ,
/, &^.
'-
yoQTOv
.
8\

6 139

> . .
233R

10

1
,
^ ,
.&' , -
'.
-«'
.

^ ).7]
,-
140

^ .
207 \

^,
^ . ,
.
^,
20

^^ ?[
-,
&,
j

25
^
^^
() , ,
,
XXIV.

^
&^
^

()
^'
141

-)
»
^, , - 3•. 7]
(-
142

30

217 ^ .
,^ ,,
143

Kor.

[]
corr.

?
19

(-:
3, 6.

28 Gen.

1
V

Schmidt

2,

13
(
2 Vgl. Hebr. 12,
22

])
|
7.

a.

25
in

Ras.
31 Vgl.

|
29.
Ps. 103, 29f.

20

Lücke von
+

^, ]
12 Joh.

Z.

Q-[eov
+ We
c.
26 Vgl.
26 f.

corr.

9
4, 24.

(eu
— 10
I

y.ul

We
a.

Bchst,
|

Ras.
We,

18

|
14
Kor. 15, 47 ff.

+
Vgl. Gen. 2,

{) ]
20 amoii]

31 v^a^•,
\ 26

s.

^'^
],
7.

27 Vgl.

We
.

zu
3

Pr,
corr.
corr.
16 Vgl.

,
Ps. 103, 30.

S.

We.
242, 18

We |
II

-
27
144
248

>>
{ ^ ^"
-,
-- &^,
, - ?^
Origenes, Johannescommentar.

^.
7]
,
()
{),
[IV, 24

145 6 - ,
^ ,
d-so-
234R

»
^ ' , -' " 10

»
» ,, ' '
»^')
»
^ { »

,
»
^,,
15

'^'
146

»
, ;»
9-.
> «,
, 6
&, -
20

- co

.
208 r

^
\

-, 2

»
&
. ^
,

147

148
^ &.'
XXV.

, »
6
& 30

'
1 Vgl. Lev. 26, 12. — 3 Vgl. Hebr. , 14. — 10 Kön. 19, 11 f.
-
— 1) Matth. 11, 27.
— 21 Job. 4, 24. — Vgl. II Kor. 3, 6. — 23 Vgl. Hebr. 8, . — 26 Vgl. Hebr.
, ; Ps. 109, 4. — 28 Job. 4, 24. — 31 Job. 4, 24.

3
ist

wie Orig.
corr.
),
Pr
die

|
ira

22
corr. Ferrarius,
,
(;LA+ WeLXX4 () + We
der
Texte bat,
|

vgl. Field
nacb Hebr. 10
z.

vgl. o. zu S. 242, 18
av^•omoL Br
13 Wie die
d. St.

Iren. Syr. u. die meisten Hss.


24
15

|
|
lesen AB,
a. Eas.

29
|
16 "^]

?/]
ir

dvQ
.
|
]

] |
,, --
IV, 24]

' , '- Buch XIII,

7]•
2.

-- (^1
249

}
-. --
.& ^ '--
,

3
235R 149
218

, -,
XiyoDV
-
«22* * ^ * * *,

, 150

-^
10
* * *

1
, .
' '^
' ).•
()
,
&
^]
»

,
»^ 151

20

^,,,, ,',
2 ,, ) .; ' ) -
( ), &
:7«.
,
^
(

,-
152

,
236R 153

,
30

10, 18.

nach
'
(
5

Ttäv
,( ) .
4 Vgl. Rom. 12, 1.

23 Vgl. Eph.

cori•.

eine solche

1,

We
7 Vgl. . c. 11.

von c.
14 Job. 14, 28.
21.:— 29 Vgl. Weish. Sal. 7, 25f.

9 — 10.
\

9 nach
Etwa zu erg.:

We
'
Lücke von
— 1 Ngi. Mark.
— 30 Vgl. Hebr.

() c.

schlägt vor:
4
1, 3.

Bebst.,

],
''
Die Lücke etwa auszufüllen (^ & \
11 nach
oaa) 14 ^ ]]?.?.,

Lücke von c. 12 13 Bebst.
corr.

] ,(/]We,
ist \

Br 17
corr. |
corr.
2G ()
Hu |

-j- Br |
29 . () |
18 \
21
,'
2
250

, Origenes, Johannescommentar.

^
»
[IV,

-
^.

', , .
, 25. yisysi '
-] ,
( 208

.
\

154 XXVI. ^, -
'
» ''»
& - -»,

155 ^
»'«

»
»

,
,
,&
^
^ ^,
,
^,
^& ^
&«.
6
219

156
» ,
»^//

- , .
' ^
15

»-
»
», ''
»
, ' » ;
^.
, ,
-
,
20

,
157

»
»
»-
»
, , - •.
-,,
-
2

158
» ^.
»<.
'
»-
»•
»,
' , & &?]
^,
- ,
hv 30

159
^, £ö?;«.

2 Joh. 14, 9; vgl. 12, 4. — 10 Gen. 49, 8.


^ — 12 Gen. 49, 10. — 15 Num.
237R

24, 7—9. — 23 Num. 24, 17—19. — 31 Deut. 33, 7.

?.9•£
4
\

Sluxuivovolv.
\ 5 /]
22 xtxazuijavTui
\

\
19
27 ^ \
mit
32
*,
mit Arm.
V mit A^F 20 xa-
|

Die Griech. Hss.


IV,

) &
2]

[]
Buch Xm, 25-28. 251

^ '
^ ' ,-^-
. -
3,
6

<!-.
^Ei
160

,
161

. ^^
10

;
»'^ XXVII. ^ &\4 ,^. ^

?] ?)
162

209r

' ^, & - -
1
220

,^ , -» ,,--
-, ,,/&- -
20 , )J§iv.

^
163

^ ^, ^, ,
2
,
- . 6^.
' - 164

'& & ,' &


IV, 26 f.

;
yiaysi ^' , .
30

;
XXVIII.

4 Joh. , 46. —
.'
10 Vgl. Field zu Sam.
»)
2, 3. — 11 Joh. 4, 2. —1
,

Vgl.
iß5

C. Cels. , 57. VI, 11. In


. Mt. ser. 27. in Luc. hom. 2. de princ. IV, 1 sqq. Hilgeu-

- &
feld, Ketzergesch. S. — 18 Vgl. Matth. 16, 28. — 20 Vgl. Joh. 4, 12. — 22 Joh.
— — 33 Joh. 18.

] , &,
4, 25. 24 Joh. 4, 26. 8,

VI, 11
1 [] zu str.

17
| 9 \ 15
21
\
16
Ferrarius.
corr. nach C. Cels.

(II, 81, 26) I


|
252 Origenes, Johannescommentar. IV, 26]

^, , ' ^,
]
jiiQL

»
166

] -, &
»^,
?].
^
-
)^
, (
- 238R

167

^
»,
'
&
-,
» -&.-
^. -
&^
^]]
0^]6 {^-

-
^ 10

168

169

,
]. ^ - 3
,
- -
,
- &,
- 15

»'-' ,
)
209
», ^^,
,
|

-
» ^
)
- ;«^ »-

, -
()
^ ).,
{ , 221

170

, ^ - 2

171

172
- ^.'"'»
»
»001^,
-]»^-
,
,
?]
7]-
30


1,

^-
Lemma
14

] ,
3.
2 Joh.


1
vor
253, 17. 255, 2.
c. 3-4
5, 46.
Vgl. Ps. 32, 15.


31 Job.

] ?= BnC
c.
We
29;
1

Bebst., ergänzt
4,

.
23

27.
5 Vgl. Matth. 11, 29.

() + We
von
16 Judith 9, 11.
33 Job. 4, 26.

V 26
4
Sj-r. cur.

|
|
25
\
ev
30
— 13
— 20

We |
Gen.

Pescb. Sab. Bob. Aetb.,


([
1, 26.

Joli. 4,

20

statt

|
34

28-30.

(/
]
13 Vgl. Jer. 1, 5.

21

27 Vgl. Job.

]
= AC^DL
in dem
rel.) vgl.

Lücke von
corr. Br.
IV, 28f.]

» ,- , , »^
?..^ .,^-,
aoa

, ^- -
&
Buch XIII, 28. 29.

~/ 6
*

^/
^.
253

239R
5
»/-, 7],
^
;
. /] &,
^&
'
IV, 28f. \i(fi]x8v

;
&
.
10

1
&
' ^
& ' &.-
&
XXIX.

'
«. , & -
-

,
.
•16 oöov

avd
173

171

'
20

^^., ,
6

, 175

25

•_ ''''
222 ^ ,
, , ; ' ^'-
^,
|
«' - 176

,
30
], {) 177

€,

] ;
17 Vgl. Job. 4, 29. — 28 Vgl. Job. 4, 14. — 30 Vgl. Job. 4, 29. — 31 Vgl.
Gen. 24, 15 ff.

' :
9
sein? vgl.
)
dacc

]
s.

S, 255,
0. z. S.

28
252, 21
u. c. 63
,
|
|

18
^
&.] V )
.
a. Ras. |
sollte das die
25
LA. d. Orig.
\
31
^ , -», ^-
254 Origenes, Johannescommentar. [IV, 28 f.

^. avaßaoi]

/ ,-
» - ^'
6
^.
178 »^
^ - 240R
, , . , ^ i/v

^, -
()
179

180 .
XXX.

)!
7],
€-
»
-
-
-
10

»
>^
^' '
»^, ' »,
?.7]& 6
-» ^' 1
181

,, , ',
^<. ,

&
-
{)
20

- ^. ,
-
182 25

, ^,

,
183

184
»«,
. ,-
'' ^-,, ^
., -
30

223

2 Gen. 24, 17. — 4 Gen. 24, 18. — 8 Vgl. Job. — 10 Vgl. Job.
4, 6. 20, 18
— 13 Job. 4, 42. — 16 Job. 20, 17.— 17 Job. 20, 27. — 27 Vgl. Job. 4, 40. —
29 Vgl. Job. 4, 30. — 33 Job. 4, 30. — 34 Job. 39 4, f.

5 ^ ü. d. Z.

binzuzudenken. j
|
7
21
]() + V zu V7t corr.
| 23 , () +
|

corr. We.
We, nacb ovaa ist -
210v
^
>
», ,'
IV, 28f.]

. ^,
dg
Buch

^ •
),,
^.^ -
{
'
XIII, 29-31 (30).

öia

] /^]
?. \
255

?.&
185

,
5

241R
»«"
>
/' ^ ^, ^ ^. ».
-
, ,
186

10 ^&^'
^
, -
, ,
XXXI. (30) ^ ?)
[]
187

15
).
20
'. , .. - vJ/ 188

,-
^>, ) «..
-
^
189

-,
25

^ ;> , '»
'&
^
'; ,,&---
190

«; ^>• 191
30

^. ', , 192

35 . )
()

]
16
1 Joh. 4, 29.
Job. 4, 29 f.

10

en a.
\

ü. d. Z.

27 },
Ras.
,, -
|
I

4 Vgl. Joh, 4, 40.
33 Vgl. Z. 3 ff.

13
corr. V |
9 Joh.

23
s.

34 Vgl. Joh. 4,

[] . str. vgl. Z. 24f.

o. S. 253, 9

|
|

34
14
corr.
()
4, 43.
40.

V
-\-
]

27
We,
21 Job.

i)
corr.
a. Ras.
Br.
4, 28.

V
|
28

vgl. Z. 28
28

|
] &'
256 Origenes, Johannescommentar. [IV, 31

193

.
'^ (.
&'
IT, 31.

'
XXXII (31).
^Ev airoi^ oi

-
224
191

&?]&
.
" ,
'.
,, &
-
* *
5

195

, ^ '&'
7]
* * *,
'- *****
([
* » * ^

^f
10

242R

& &
\ 211 1•

',
. ^ '« 2] -
15

.&-
^ ' " •,
196

197

198 » ) && «,
* * *

. ,,
'

-
-»'

* * *

" -^ *
»

'
()

.
'/«,

* * *
20

2
* * * {)

]
10 Vgl. — 13 Vgl. Job. — 20 Job. 4, 31. — 22 Job. 4, 31.

.
Job. 4, 8. 4, 28. 30.

& \)
,
(
oiovtl

)&5
{
^ inoTLoQ-rf.
a. Ras. |
6
8
der Text
]] , ist

corr. Pr
lückenbaft;
9 nacb Lücke
We erg.

]
etwa:

- — 7 Bebst. Etwa auszufüllen {)


\ |

),
von

?]
.
c.

)
{
,],
22 nacb
(
9

'
)
— 10
?]

(
Bebst.,

\
nacb

12 Lücke von

Lücke von c. 9 10 Bebst.; —


eine von c. 6

c. 25 — 28 + c 16 — 18 Bebst. Etwa
19
Del nacb
\

?
( ) , [()
We; nacb Lücke von c. 8 9 Bebst, — Del (nacb B?) (av) |

+ We I
23 corr. V 24 |
corr. V, danacb Lücke von c. 8—9 Bebst.
erg. V 25 /jv a. Ras. nacb >/, Lücke von c.

)(
| |

7 Bebst, erg. etwa(7t£tv«(Tj?); erg. 26 nacb .}'


We |
Lücke vonc.4 Bebst,
erg. etwa ), () We |
danacb Lücke von etwa 9 Bebst, erg. etwa
\
() + We.
,
, -
&
IV, 32] Buch 32. 33 (31—33). 257

] , &'
.
-
"f

- y.al

&)],, ^^ .
avoic,rj ^] 199

&. ^ ,
Jr

10
. . -
^ - (32)

'
200

- ,--.,&^- « s » cd
•»

• W » « * » * * « 201
22 •/ ^j * # * ^ *

1 - 202

^- • ', .(, * * •» * *

243R
.
. . ,&•
IV, 32. elntv

-
, ,
203

&, -
2 . 204

4
12, 86:
. .]
'
Vgl. Apok. 3, 20. — 11 Vgl. Matth. 2,
z^ <^^
IfF.

-
— 24 Vgl.

-,
Clem. .,
[1. ] Strom.
-
III,

-, " 9-
1
find, corr. We 12
"
We | 7
— 14 Die Grösse der Lücken
[^
(].., ist c. 4 ö,
u.

42, 8
-^— 9, 6 — 7 Bebst.
corr. We
Etwa:

-,
|

{•
(.
We]

&
:

We,
{

) )
Pr)

("^ . .) ,
.'> We mit der Bemerkung „alles unsicher" 14 wohl verderbt, etwa

],
|

\ 15 corr. We |
16 corr. We |
17 Lücke
von c. 17 Bebst.; von We so ausgefüllt Der Schreiber
bat durch ein über geschriebenes selbst erklärt, dass er die Worte nicht
verstand ] //v? We 18
| |
corr. We.
Origenes IV. 17
-,'' , .
258 Origenes, Johannescommentar. [IV, 32

y.ai 211
ei

205 .
)€ ,
7> , . , 5

.^" . , ,
.
206
-
?)

() 10
207

. &, , ,
'» , «.
- '-»,
208

^, 15

209

»- »
»»
6

». , -«.

&
210

,
>•>•«.

'» ,&
»«, , ^
20

211

212 »
»
»
, '» .«.&
- «, 6
«.

'^
.
^» '
.
226

213

?j

»-«, ,
11 Vgl. Rom. 14, 2. —
13 Hebr. 5, 12.
' — 13 Vgl.
-,
»
Petr. 2,
?/ ^'
— 15 Kor.
2.
244R

3, 2. + Rom. —
14, 2. 18 Pro . 15, 17. — 20 Hebr. 5, 14. — 22 Vgl. de or.

27, 9 (II, 369, 15 K.) — 24 II Kön. 4, 40. — 26 Ps. 22, If. — 28 Jes. 11, —
7.

29 Vgl. Gen. 24, 32. — 32 Ps. 103, 15.

^
] ;
getragen
5 ], I

\
26
corr. Br ] 10
5<B, Orig.

mit *
()
=
|
add.

33
|
Pr 18
|

19 statt
Luc, Syr. hex.
?., corr. Pr.

|
a.

23
Rande mit -f- nach-

,haben BxA
corr. V 24
|
212 1•
» '
IV, 32]

:)','-, .^.
^

ajro

&^, .
XXXIV.
aloyoiv

^^
Buch

^^
XIII, 33. 34.

av&oJJrov«.

?' \
^'
?
259

214

915

, ^,
?}
^>^

' ,,
216
10

,.- ()
^^
&^.

» , -«. ^' ^ -
» 217

^«,
. .

, ..
^'
-
, ' «.
218

219

20 ,
' '
.& , /. ,
, ^
& &•7]
'
^' ,^
^-
•'
220

2
. 7]', ^-
221

227
3(,

-'45R
^,
»^
»,
()
.
.«,
> «. '
,
, ..' ^
.
OJa
>>'^&,
222

223

3 Ps. 77, 2. —
4 Vgl. Gen. 18, 6.-8 Joh. 4, 32. 9 Vgl. Job. 4, — 34. —
12 Vgl. Hebr. ., 12. —
13 Vgl. I Kor. 8, 2. 14 Joh. 4, 32. —
17 Joh. — 4, 32.
— 22 Vgl. Luk. 9, 16. —
28 Luk. 14, 16 f. (vgl. Matth. 22, 3). 32 Jes. 6, — 13. —
34 Vgl. Gen.

wie
8 \
2, 8.

10 ],
vgl. 260, 11
corr.
We |
19
V |

a.
+ We
Ras. |
26 ] ,')
| nach fehlt viell.
a. Ras |
etwas
29 Die
Vorte sind teils aus Matth., teils aus Luk. entnommen |
32 + We.
17*^
260

-& - . - .-,^-,
Origenes, Johannescommentar. [IV, 33 — 34

' ,
yML

221

» )'
»,
oh

.
-,»
5

^ «, «'
,

225
'
»?.
»«.
60?
,
-. - . ^. ,

212
-,
'
\

;' ^
.'-'^

-
^»7 , ,- ^ -&-
IV, 33.
1
'

> ~ ^
(
226 XXXV.
6 ,

' > » ;«' &«, 20

227

^, «. -
'-3 .
« 25

&
. ,^, -
IV, 34. yJfyei

- -
&-
228
30
ijv

,, {}
--
).' -»'
3 Vgl. Geu. 2, 16f. — 6 Ps. 21, 30. — 7 Prov. 10, 3.-9 Am. 8, 11. — 12
Vgl. Job.. 4, 32. — 20 Job. 4, 11. — 22 Job. 4, 33. — 25 Vgl. Job. 4, 34. — 34 Job. 10, 30.

2 ü. d. Z. I
8 inl — ov a. Ras. 1 33 <: add. B.
246R
^,
IV, 34]

tv

^ -,-^,,
^^,
y.al
öia
Buch XllI, 34-37. 261

229

'
228

, , / . ,
*
d

•.- '^^

^ ^ ^
230

10

'' ^'
-,
&.
.
. --
231

1 &,
-.
^, 282

213•
- -^ - »()
\

20 »,
»
» ' ,
, -
-' »
,«,7] ' «, 233

2
»,
-- ^' -,' - 234

'» , -;^ .
oyv

30

.-, '
&.
'
XXXVII.
-,
».^
^

- - 235

23()

1 Vgl. Job. 12, 4. — 12 Vgl. II Kor, 4, 4. — 19 Job. 4, 34. — 21 Joh. ,


19 f. — 25 Vgl. Kol. . —
27 Vgl. Weish. Sal. 7, 26. — 28 Mark. 10, 18;

]
1,

^,] ,
33 Joh. 4, 34.

,
Luk. 18, 19. Vgl. Joh. 4, 34.

2 ^)«, corr. V | 3 corr. V ]


8 Die Lücke bez. We;
erg. etwa \
11 corr. V |
13 coi'v. V |
14 a] o, corr.
19 -f- V 21 ovohv durch Dittogr. corr. Br 23 ncaiifj mit Syr. Cur.

^]
,

[,
|

Sin. Pesch. Boh.; rell. |


2-4 mit D rell.) |
28 a. Ras. |

33 a. Ras.
262 Origenes, Johannescommentar. [IV, 34

,
.« 6 ovv
,, , * * ojöfi -
237
-
-
,',
6

-;
^^ 5
247 R

» «;
•. , ,'
»

; €, .
229

238

239
,
. ],;
;
10

15

240

» « -
., 7. .
, -] , ^. ,^
241
ö)v [o)v] 20

'. » ,
» «. . ',» .
» 25

242

»
»
.
,
». «.
,«.
,
»''
»
\

,,- 7- 213

30
243

244
»«
»

» «, 8 Joh. 14, 28. - 10 Vgl. Job. 1, 14.


,

— 16 Vgl. Gen. 2,
, »« — 18 Vgl. Gen.
35

,
15.
2, 9. — 22 Vgl. Joh. 4, 34. 25 Hebr. 5, — 14. —
27 I Kor. 2, 6. — 29 II Tim.

{',
4, 7 f. — 33 Gen. G, 2. —
34 Jud. 6.

/.
8
zu
[
str.
1 o] , corr.

oder zu ergänzen
]
Br vgl. Z. 5
a. Ras.
|
2
|
12
Q
corr.

- corr.

\
V

25
|

V
6
|

)]]
19
weitläufig

a.
We
Ras.
|
a.

20
Ras.
, |
)) ,,&-
IV, 34] Buch XIII, 37—39.

,
, *
{)
-
öuc
263

5
248R

230
&',- &^, ^,', , &
^
-, :>
;),
xcu
-45

10
^. ^ ,
..
246

& - >^
- '- .,- •, -
'
1
-,
^> -
,
,««
247

20

,
d

,
- .' 248

2 -^.;-' ,'
- -
, ,^
249
-/.

'
-7 ,; -
^

» ^,
^

&-
30 «,

&6 ; IV, 3.

9& Wov
!> ].
2
3
214r
XXXIX.
» \

14
1
Job. 4, 34.

&.,
— 29

corr. V
\
Matfch. 26, 39

3
|
],,
23
corr.
+
corr.
Mark.
Pr
Br |
|

]
14, 36.

iSe> -\-

V
\
) -
36

2 ^]
(vor
Job. 4,

\
3.
8
.
Ras. 30 | 33 scheint durch S. 264, 5 veranlasst.
^ ,- ?],, ^ ].-
264

^;<
Origenes, Johannescommentar. [IV, 35

&-, '^ ' ,.


6

21 6
, .

.,.
5

?
'
^
252

. &€» .-
249R
7]
253
() ,
§,03 10

'< » , »
231
»^«,
-
'//« "

()
" & » ^ «.
.

254

«. -; . 20

,
255 ^
• '^» »^
» ^
^, 2

^ - » /
(?])

»^,
» ;^» ]
256

/
^- , - &
{)
& ,. 30

(3
5 Vgl. Joseph., Antiq. III, 10, 5. — 12 Vgl. Joh. 2, Iff. —
14 Job. 2, 12—15.
— 20 Vgl. Jok 3, Iff. — 20 Joh. 8, 22. — 24 Vgl. Joh. 4,1. —
25 Vgl. Joh.
— — 30 Vgl. —
4, 3 ff.

5
28 Joh. 4, 35.

&,corr. Ausgg. 1
7 [^ —
Joh. 4, 2.

&]
32 Vgl. Joh. 4, 40.

a. Ras. |
8 ^] , corr.

We
Hu 12
^
Hu; nach Targum zu 2 Chron.
hält für möglich, weil
30, 2 war
wie
(; + We j
"; nachexilischer
gesprochen wurde |
11
Name des
. . . ,
2. Monates,
corr.

Ausgg.
I

erg.
öij,

|
corr.
28
Pr |

u. d. Z. |
\
18
29 () + .
|
25 (rf) Rasur an d. St., von d.
IV, 35]

^,
],
)'»-
^
jicioxa
Buch ,

^.
,'^-^
39. 40.
265

» ^, , », ^^' --
^-,
257
^
214 ,/.& \

2 .»- - 258

», <10
» ^, ^
'
232
2. <,
» ^,1
),
» -
''^,
»

()
&
•, { ()
,. 259

20
^
«.
;» '^
^
XL.
»
^-
-
260

»
»
,
{^
. ^ 6
--
()
--
2 »^.

^
^ »
» &; -
&
&
-
- -
^&
-,
d

d «,
261

30
,
^. , &
3
»()

2 Joh. 4, 4. 7 —
^, -
Joli. 4, 3. — 10 Vgl.
6

Joh. 4, 46.
-
&6 ^, )-
— 13 Job. 4, 53. — Job.
262

, 1. — 15 Vgl. Joh. 5, 5. — 17 Joh. 7, 2. — 22 Joh. 4, 35. — 25 Vgl. o. c. 2ff.


— — 30 —

'
^]
27

,
-
Joh.

2 nach
corr. Pr
4, 35.

Pr vgl.
|
+
[/
S.
//v

266,
Joh.

-\-
7
Pr 17
14 31 |
4,

|
35.

|
8
33

GvooJaL]
].
,
Joh. 4, 35.

(')] corr.
,
Br |

corr.
16
AVe
?/

|
+ Pr
22. 33
\
256 Origenes, Johannescommentar. [IV, 3
,
,
am

-.,
:>
-, ,-
]{)
^
263
5

2G4
-
^
» - «;
» {>
,, &
^^ » '
-
265

266
, d

'' & ,, - -»
-
251R
215r

»«
) -,&,-, -
15

7-
, (7)} , ^ ^,.
267 ^f^i- --
233

(},-, * * * * ^ . --
-&•;
268

»
»-

.
() 2

269

,
»{}• «.

, ^-,
[] ,
& & ^-
^, {} 30

270
^
» «'
-. » ; » 3

] ( ,/
9 Job. 4, 35. — 14 Job. 4, 35. — 24 Vgl. Job. 1, 14. — 25 Job. 4,, 35. —
31 Vgl. S. 264, 8ff.

) 7

Lücke von
-ycy,

-\-

(
Pr,
c. 6
()
corr,
We
und
V

c.
|

2
15
fügt nach !»/ ein
— 3 Buchst.
\
25
\ 19 r^]

Zu ergänzen etwa
() -f- Pr 30 \)|
\
21
äu'aad-ai\

-\- We
corr.

]
[?.]
We |
22
+V
str.
(-
| 23
«t9-f-
We.
^^ ^
^&
IV, 3]

^ ,
^ 7] ; "-
Buch XIII,

/.7](/
40—42.

»-
267

», ^ ^^ doiv »yrf//«,

,,
* * * *

-.
' , .
'
'-''
XLI.

^
6

252R
,
^ •
, -),
-
^,'
-'
10

'
,- ,. - , . ,
& .
,

'
15 .

272

^
21
'20

234

2
»
^-
'
,
-^.
.
•<
;
^\4
^".
\

^
6
,

.& , ).•^ - >>

273

?.•.
& ', IV, 35. /Jyoj

^ ,- ].

& '' &


30 XLII.
»^ 274

^ 12 Vgl. Matth. 13, 30. — 17 Vgl. Joh. 3. - 20 Job. — 21


^'

'
4, 37. Job. 4, 38.

.
4,

23 Vgl. Joh. 4, 36. — 32 Vgl. Luk. 13, 11. — 34 Jes. 40, 26.

' 3 Lücke von c. 8 — 10 Behst.


We |
7
Br;
» ,
268

«'^ '^ Origenes, Jobannescommentar. [IV, 35

275

& -»
^ "^
vmI ort

276

277
. ,
- ' ^. '«.
.&- ^
, ^ -.
''

<
-
278

^ ^
10

'. » ^ «
2ö3R
«.
»«
& . '
,,.
279 ,

280

, 20

» «^ ^«,- , \ 216 r

281 ,
»«,
»,
»«
»
» , &6 «,
»
6
2

282
^
) ^
»

- « , '
- - «,
- »«, ' 335

» . «, ] ,
»

283
3
2 Vgl. Luk. 6, 20. —
5 Vgl. Luk. 16, 23. 7 Luk. — 13, 11. — 11 Job. 4,
3. — 13 Vgl. Gal. 5, —
15 Job. 4, 35.
19. 21 Vgl. — II Kor. 3, 18. — 23

Gen.

8 ],
1,

32 Gen.

1
10.

'/]
corr. ''
24 Vgl. in Gen. bom. I, 10.
1, 24.

|

17
34 Gen.

avv und
1,
27 Gen. 1, 20.

a.
25.

Ras. |

Ausgg.
5 ] .,

|
32

a.
30 Vgl. Gen.

corr.
Ras.
| 6
1, 21.

\
^^ --
IV, 36] Buch , 42. 43. 269

/. ^'
&- &,, ' >
&& d'
ort tiotv «,
284

^• ,
5

»/ voovöiv«,
-^.
»^ -
,- IV,
.
36. 9'' uiodov
'
&
10 fis 'Coj)iv

&^
» » - --
& &-,
XLIIL 6 oöodv 28

&, .
'
254R

^
286
1

^
^ , ,' &
^ ), - •^ »
<.
de 6-
287

^ -
^
20
»
» d

2
,&
•»^.

»-'
»
}^,&• &,
&
^, &6 288

216
236
»

»
»
6

&. '^ - ?. -
<-<.
289

1 Joh. 4, 3. — 6 Prov. 8, 9. — 15 Matth. 13, 36. — IT Matth. 13, 39. —


21 Matth. 9, 37 f. — 26 Gal. 6, 7 f. -
--,
30 Ps. 125, f.

,.
,,
7 |
12 8 '^} \ 13 corr. We j 14 corr. Pr |

15 mit B, aber Comm. in Mt. X, 1 mit den andern Hss. Vgl.


Griesbach, op. acad. I, 2ö3 24 |
corr. Br 26 mit AxCDc |
17. 47. KLP;
av BD*FG. 37 32 |
corr. V.
,
270

).» -
»' -^ - «,
290 »ra «,
Origenes Johannescommentar.

^•
[IV, 30

'-'. - , «,- ^
(]

}
^> »()

291
»
tv

» - -« -
- '
»
»
10

,^ ,
&,
-
292 »alowiov«.
6

293
6

'
- • -.
.'
- 15

^ 7]
, 7]• , ' ]. , --
-
20
255R

294
^ &« )
^,
,, &«--
» 6
XL1V. 6
ojv

, ^.
2

^ ,-
»

30

' ,, 237

-. \
217r

2 Ruth 22. —
6 Job. 4, '36.
1, 9 Gal. 6, 8. —
12 Job. 4, 86. —
13 Vgl. —
Gal. 6, 7. —
15 Vgl. Gal. 6, 8. 16 Vgl. Joh. 4, 37.— 17 Vgl. Ps. 125, 5. — —
18 Vgl. Gal. 6, 7f. —
25 Joh. 4, 37. 29 Matth. 9, 37. —
31 Vgl. Matth. 13, 30. —
2 , corr. Ausgg. |
6 ], corr. Br. | o) +V |
11 \
14
"^ a. Ras. |
31 ^] ] a. Ras. |
35 verblichen.
,
IV, 36]

^ • 3
-, - ovv
Buch

^ XIII, 43—45.

ßovXovzac

&6 -
271

29

» , , ^,
, ,

^ «
10

--,&& ^'
'
^ , -,
»
^, ^,
«,
-
^-)
-
15

^
)
» -«. d-'
'
'
»

» - » »'
256R XLV. 296

» ;«-&
,^,-^ ,
6

»- «.
, , 297

2
^,
'
6

'
» . , » ()
{)-

«
298

30
-
,>>& «' y>MioO-ov '
-
238 aiojviov«,

,' ,
5 Vgl. Matth. 9, 37. 7 Job. 4, 3. —
13 Vgl. Job. 4, 3. —
15 Vgl. S. 269, —
11 fi•. —
17 II Kor. 9, 6. 21 Job. 4, 3. —
25 Vgl. S. 268, 23 ff. —
27 Vgl. —
Joh. 4, 3. —
29 Vgl. Apok. 22, 12. Vgl. Jes. 40, 10. Ps. 61, 13. 31 Job. 4, —
36. — 34 Job. 4, 36.

"— , We
()
^
1 „vgl. S. 270, 27 |
8 corr. Ausgg. 20
|

corr. Pr 24 27 corr. Pr 29 nach Apok.


9-]
| \ |

22, 12 I
32 ami/V
^ ^
272

, ]
- ^ ^ &
- Origenes, Johannescommentar.

coq
[IV,

-
36

-
»'

-
«.
299

.- ^ .-
^« , XL VI.

,
<3 » -9•

-
»
, ^
^ -.
,
300

^. . ,
, . ^ •6
-
217
10

301

^ , , Ei
-, - &- 15

, ,
•€«.
-» 6
--

, ^^ .
302 '»xcil 6

& -
-2
20

303
-
^ & . , .;
^
avxöiv
259R

304

305
^
,. -»«
»
^ «,
,
, -
)
&
»()
»

^-
30

2 Matth. 6, 4. — 4 Job. 4, 36. — 14 Vgl. c. 4. — 17 Vgl. Joh. 4, 3. —


18 Job. 4, 36. — 32 Vgl. Job. 4, 36. — 35 Vgl. I Kor. 10, 11.

| 10 ~] , corr. Ausgg. |
34 ol] oloi \ 36 (oi) + AVe, vgl. Z. 34.
IV, 36]

»^«
.,&• Buch

,, ^&
, 45—47 (46).

,
-
273

239
5
^, ?
»<. - ?()
-

&^. ,,
6 306

'
t>xal

,
10

218
'
,»^
'&
^7]
» - --
,
XL VII.

&&&\
-
^, 307

' «. 308

20 -
,^ ,.
--,
^^ d

258R

2
»
»,
»
«,» ,
--- -,
«,
,
- '
309

310

30
,

^ , ^ ^,

1 Vgl. Job. 1, 14. — 4 Vgl. Eph. 3, 9; Petr. 1, 20. — 5 Eph. 8, . 8 —


— — —

,
Vgl. Rom. 16, 25 f. 9 Vgl. II Tim. 1, 10. 10 Vgl. Job. 1, 9. 11 Vgl. Job.
4, 35. — 16 Job. 4, 35. — 22 Vgl. Kor. 9, 10. — 23 Jes. 35, 10. — 24 Vgl.
Rom. 2. — 25 Mattb. 11. —29 Vgl. Matth. 17, Iff.

]
9, 8,

^]
, 2
Br ;

corr.
Origenes IV.
—,
aber
| 10 corr, Br 20
kann mit beiden Verben verbunden werden
corr. V.
|

18
,
|
22
corr. Pr,
311
274

»
.
^^ ^
Origenes, Johannescommentar.

)
[IV, 36

-
312 ,
»Ccoyv

^ . &, »--
»&» ^ ^ ^ .«.
,

»'/
\9-
7] ^« -
5

313
»«,
«
^, «.
240

&
»

314
» «, XLVIIL - » 6
10

& ' & •, 1

,
,

» -.& ^-
^, -
»-

&
20

»
315

»
»,
»
»
» &
, - «•,
() ] », 218^

, & , :>

, «, 25

-
259 R

'» »^,
»«
»
»' , ' & , «
,

»
,
30

- ,
,

3 »'
» » '
/«.

35

4, 36.

3,

a.
5f.
1 Joh.


3
4, 36. —
6 Joh. 4,
15 Vgl. Hos. 10, 12.
27 Dan. 8, 27.

|
22 (a)
Ras., urspr, \aell. ft
28

|

+
31 ]
V ], |

38. —
20 Matth.
Jes. 29, llf.

,
7 Joh.

ov a.
18, 17.

V 29
|

Ras.
,
4, 38.

33 Prov.
— 9 Joh.
— 23 Matth.
16, 23.
4, 36.

12, 42.

corr.

V |
11 Joh.

]
Eph.
IV, 36]

>,
»' -
,
,
, -
,
^
Buch XIII, 47. 48 (4G).

»
»-
275

«,
», --
?] -^ ^ » - ,^
,
241
10
^^ , -« .
'^
,
'' (){^ -&,
» -3
15

»)^«. - , ^,
.
(
, ,
^ , ^-
318

20

, » -- ^^^

^^•

» ,^, ,\ -
^^ & &
'
-
^<.,
-
Mco-

30 & ) ,' { 3
,--
2 II Thess. 2, 15. —3 II Tim. 2, 2. — 5 Vgl. Matth. 13, 17. — 10 II Kor.

12, 4. — 15 Joh. 4, 36. — 23 Sir. 21, 15 (18). — 27 Vgl. Job. 4, 35. — 30 Vgl.
Matth. 13, 17. — 31 Vgl. Gal. 4, 4.

() + '
,
) -
( 9
corr. Pr;
a.B-as.), corr. V 13|
|
ahlav]oiov
Br (nach Mitteilung an Koetschau) 17
&•] &
•- (
(
)
|

+ We |
a. Ras. 1
24 a. Ras. |
30
+ V.
18*
-
276

)
,

.
.
Origenes, Johannescommentar.

^^& » Uvea
[IV, 37

-^,

IV, 37.
&.
^
^-' ,
320

-
^
,
XLIX. (47)

-'/
^
-. ,
/,
-
5

321

^. .
»?.«
, ^ »^
^,,
\

& \
242

322
^-^ ' ,]-
>
(48) J' >>
,
323 , '
, , - -'--
&. -
^
()
-'
-&. •
20

,
25

324

•»
. -
-^' , ^

-
26

1 Vgl. Phil. 2, 6 f. — ö Vgl. S. 272, 19 ff. —7 Vgl. Job. 4, 37. —9 Vgl. Joh.
— — —

],
4, 35.-11 Vgl. Job. 35. 12 Vgl. Job. 4, 37. 16 Vgl. Job. 4, 36. 18

,
4,
Job. 4, 36. — 29 Job. 4, 37. —
31 Vgl. Mattb. 13, 37 f.

.
1
25 corr.
I

We
22 ]]
32
,
, corr. Br |
corr.
corr. Ferrarius.
Br | 23 nacb
|
.,
IV, 38] Buch XIII,

-
48-

-.
(4G— 49).

- 277

'
6

) ^, / -
>
&.
IT, 38.
.

, - - ,^
5

--
7] - ,^
L. (49) 32

219

& ^ '.,
\

10

' .-, ^- ojv

uv-

1
,
, {
^
3 .
, -
.
- .
)
6 ^-

-
326

- . .
- ^ ,, -
.
20

^ ,
327

243

25 )
^ & . '
»
--
«
y>Ai
^28

262R ^
j>ö£

., .&
, (- ,) 9• ,, «,
6 '
,-,
,
//
' 329

330

,
12 Vgl. Matth. 13, 30. — 20 Vgl. Job. 4, 3. 27 — Ps. 118, 73 (= xaART).

)] .
— 28 Jer. 1, 5. —
30 \"gl. —
) 4 -
,. (wie 69) 1 9
+ We
Gal.

|
3,

We
19
19.

| 11
31 Vgl. Hebr.
\ 16 ],
corr.
2,

V 22
|
2.

corr. Ausgg.
\
24
|

corr. Br 28 V 30 über von Hd. 31


%cd
|

rfi' + Br | 33 ], corr.
corr.
|

V |
&'^ vgl. .
1.

27 We.
\
278 Origenes, Johannescommentar.

^ )]7} ^ [IV, 38

d
» - -, '
öov <
»
331
&

»« »
-.
,,
- -
« •

&
, -
5

» .«.• , - '-
, - »)»- ^«' 10

332
^

, » -
220•

»,- -«.-
\

»
» , '
^
, ,
3 , -
333
20

334

335
» »' »,
»
. ^
^.
, . -
25
244

263R

30

^
336 '

2 Vgl. Ps. 118, 73; Hiob 12, 10. 3 Vgl. Ps. 118, 57. —
{ )'
Jer. 1, 5. — —
7 Gen. 1, 26. —
11 Gen. 1, 26. 12 Gen. 11, 7. —
16 Deut. 32, 8 f. 22 Vgl. — —
II Kor. 10, ö. —
34 Vgl. Epli. 4, 11. 27 Matth. 28, 19. — 28 Job. 4, 38. — —
31 Vgl.

a. Ras.)
•corr.
5

V
],
1
I
Job. 4, 36.

17
33 ,']
corr.

| 20
,
, \
[ We |

corr. V.

corr.
a.
We
Ras. | ] |
6 \

,
7
V ]
(,
21
IV, 39]

»
Buch XIII,

.-
-^
.1 (49. 50).

/., ^
' »'
-'
279

' ^--.-
^,
' ^.
6

' ?.

,
337

10

&
. IV, 39.

()
^ --
^
LI. 338

1
,
,
.
,

,
- ^ 6
-,-
- 339

20

» ^.
,
340

25
220
€ , --
^, -
30

245
264R
^
^ -.
»«< » '
» d'

.
»^ «- - 311

1 Vgl. Gal. 3, 19. — 8 Vgl. Ps. 125, 5. —


14 Vgl. Job. 4, 28. — 18 Vgl.
Joh. 4, 31. — 20 Vgl. c. 33 ff. —23 Die Erörtening stand nach S. 227, Ifi. in t.

XII. —
7 ] "^
\
27 Vgl. Joh.

23
4, 39.

\
\ 9
26 nach

\
28 Vgl.

rtöj^ist
Joh.

, ^)'[ \ ] ,
corr.
wohl
We
4,

|
28.

12
zu erg. |
a.

31
Ras. |
14 -
corr. Br.
280

,
« -
.. ] ^ -
Origenes, Johannescommentar.

>->
ojq
[IV, 39 fF.

IV, 40f. & ' ^.,


'.
& « &.. ].
342

343
»-,
^>

&
LII

«,
(51).

'-
-
d'
. -»
- &
&» - . .&
»

.-«.
-
-
--«,
10

15

344

^ , .
^
(}

» «
20
'
345
»«
, » «»& } '
., » «. 2
"

' «,
),
' -,
.'
346 -
-'
^,
»&
347 ^
,
8 Matth. 10, 5.


10 Vgl. Joh. 4, 40.

«.

11 Matth. 10, 5. —
,
14 Vgl. Gal.


-

30

(
6, 16. 16 Vgl. 1 Tim. 6, 20. 18 Vgl. Jok 4, 30. 20 Vgl. Luk. 24, 29.
23 Job. 4, 40. —
26 Job. 4, 40. 30 Gen. 12, 1. — 31 Job. 4, 40. —
33 Vgl. —
Job. 2, 1.

, corr.
4

\ 8
() ? We.
)'? We | 13 \
18 () + V |
25 ]
IV,40f.] Buch Xlir, 51— 53 (— 52). 2S1

] iv

7]
221 r rf] ?] \

265R ). -» 348

] - ^ ,
246
^^'
, , ^
?)

"^^ '
?.& ()

afp
.
^ , -» 349
y>ao«^

• & -»
10

15
),
',
»^
» «-
^ ' »< ,
»'
-,
» •'
. 350

, '» - ,
&, - »
aiäfva
«. 351

20

»«- ' «,


,«. &7]
,.
25

»
IV, 42.

' . . Tfj
^

', .]&
&- ,
. »] 3,
3Q LIII. (52) 352

«. !>
2 Vgl. Job. 4, 39. —
4 Vgl. Job. 4, 42. — 8 Job. 4, 40. —
-
16 Matth. 28, 20.

,
21 Epb.

2 ijv

corr.
, 2,

We
7.

|
— 25 Gal. 2, 20.

coiT.
y.cd]
Hu
?/,
I
32 Job.

3 «
corr.
s.

V

|
zu
12
S.

\,
252, 21
4, 42.

corr.
| 4
V 20

(o)
|
33 Vgl. Luk. 1, 2.

+V
, ] |

corr.
| 6
V.
2§2

^ - ,
-
Origenes, Johannescommentar. [IV,, 42

-^ .
-
353 auiy/javov

266R

,-^^ ^''» <'---


» '^ -
354


; & ^-
247
355 »
»,
»-;
«-. , ,» '
;-
\
221

1
*^
» -
», - •
"^0
356

»
357

358
»
»

»
^)
» ,,
3
{ », ,-
- .

-,
d'
20

- 25

. ,, -&^
359 V
»
»
»' ,* )'^,-- ^,,»
^ 30

— 8 Vgl. Kor. 12, - 10 Kor. 2, — 12 II Kor.

] ),- ],
6 Vgl. II Kor. 5, 7. 8. 9.
— 23 II Kor.

, ]]
, 7. — 14 Kor. 9, 1. — 17 II Kor. - 18 Kor.
ö, 7. II 5, f. 5, 8.

— 30 Vgl. Rom. 8, 8 f. — 32 Kor. 40. — 34 Vgl. II Kor. , 6


I 7, f.

, 1
corr.
singulär; sonst
We |
23
corr. Pr 13 |

mit N. 17. Tert.


24. 26
]
1
corr. Pr

corr.
|
18

V
Stellung
|
33 d/)]

, corr. V.
IV,

^^
431".] Uuch Xlll, 33. 54 (52. 53). 283

Siöovj;.

»
>11 <• »
<'
,
^, ^ 3(>^^', ^ o'ja ti

^hv
0-
ovi'ccTcu
(> tivcu^
afttoai.
ay.niihiag dvai //// 300

, ), • ; -
5 361

267 R

' , ,
^]
10 '€
» ^, -
248

lf>
-
&, ^ »
,

362

223
^ ^. -.
,
» '
(-) \

< .
20

^ ^^)€ -». - /}^ 363

^
iOTjv

2 >

, /'& <3. 003,

^^ &
.

()
30 IV,
Falilcday
- LIV.
([ 4^3f.

.-
2 Vgl. Rom.
(53)

S, 8. —
&
3 Vgl. II Kor. 5, 6. — 4 Vgl.
•, Kor. , 7. —
]

6 Vgl.
364

II

],
Kor. 10,
Kor.

18

abgerissen
2,
8.

]
13.

ist
II

|
(&
,
Kor.
13 Vgl.
,

das Eingeklammerte nicht


6. —9
I Kor.

+
Vgl.

Pr,
2,

corr. Pr,

^^^
II

.-
Kor. 3, 17.

mehr zu
[ 17 Vgl. Job.
ist
— 10 Vgl.

We |
20
II

4, 42.

Dittogr. von ort

[
Kor.

|

lesen, weil die obere Schiebt des Papieres


3,

24
19
.—
Job.

crtojcor unleserlich.
12 Vgl.
4, 42.

%•
284

»
- '> , Origenes, Johannescommentar.

^
[IV,

,,
43 f.

365

& &»
>^;
o^

»
' 6 ^, ' .
- 5

^
366 ^.
,

»
» .
^

^,
. (>
367

» - «,., «,
oic 10

268R

^ ^ »

"), ,
, . {
368
249

369 ,
, - .
., , , -
- 20

^- )
&. .'^,
- 25

». «--
370 ßct \
222

»
,

LY.

,
371 (54) 30

372

.& ., ,,
&,
,--, -. ?),

, -
^-

.,
12 Vgl. Job. 45. — 14 Vgl. Job.
4, 46. — 17 Vgl. Job. — 18 Vgl. Job.
4, 4, 4. 4, .
— 20 Vgl. Job. 40. — 21 Vgl. X, 23. — 26 Vgl. Job. 46. — 27 Vgl. Job.
4, 4, 5, 1.
— 30 Job. 44. — Vgl. in Mattb. X,
4, in b. - 34 Vgl. Hebr.
16. 18. Jes. I, 13. 11, 37.

4 corr. Ausgg. |
11 über ^ Comii. f. 26
,
IV, 44]

^;
»
- * .', - ,^ Buch XIII, 54.

y.al
(3. 4).

/6

», ,
285

373

-
;<

2(39R
^ - 7)\ ..
>6<
^
-
..
-
' ^^' ^
(] 374

10

. «&
^]
^ 37
^

^ -
&^.
3
376

2 -. ,
^
a/J.a

.-&/
20

^
aavoJv. '
; ;^ ) ;
^ ()
377

y>oi

,. ;« 378

., ,.
,

2
379

,
223r
30

, ' <..-
2 Act. 7, 52. —5 Joh. 19, 15. —
.
8 Act. 3, 22 (vgl.
>
Deut. 18, 15 f.).
|

— 10
380

Vgl. Rom. 11, 11. — 11 Luk. 4, 24; vgl. Matth. 13,57. — 21 Matth. 13, 55. Ö7. —
25 Vgl. Matth. 23, 29. —
27 Vgl. II Kor. 3, 6. — 31 Vgl. Matth. 23, 29. — 34
Vgl. Armen. Onom. „Pharisäer: die Getrennten". Lagarde, Onom. Sacra p. 61, 20.
s.

,
S. 132, 2.

]
+V
Stellung
1

I
23 Die
ist
corr. Pr 1
5 "^]
\
31 ,
|
9 ^ V |
10

•,
Stelle ist verkürzt; vollständig VI, 14 (S. 123, 6) citiert; die richtige
corr. Pr |
34
\
17 |

corr. Br.
21 \al
286

,IV, 45. '


Origenes, Johannescommentar.

& ' '^'


& .
, [IV, 45

381
// eoQTfi'

LVI. (55)

7] ^
)68
.^
,
^ -
elg
tv

^ , 5

-», ?] ',
kjtl

» 6
<. ^

,- ,
382

»
» &' 270R

»
» ,
383 »
&- , - ,
;
«, -.
f
1

384

, - & ,
20

2
«.- » »«
()
25
385 »

» -, &
, ' &^,
»
,

,' ,
-
386 »«. ,. ' » - 30


,
?.] ,]
8 Joh.

.5

des Orig. |
4, 45.

22 Vgl. Matth.

15 ]
— 10 Job. 2, 14—16.
11, 5.

]
—25 Job. 4, 45.

\
18
corr.

19 Vgl. Job. 4, 45.

Hu
,

29 Job. 2, 16.

nacb Z. 28 scbeint

corr. Pr, ov
scblägt ßr vor 32
|
l-l
Pr 22
We;
| ,
corr.

corr. Br.
+
| ]?
— 20 Vgl.
— 32 Job.

We |
X,
2, 23.
20ff.

LA.
23 ov
Buch

-,'-
IV, 46] XIII, öß. 57 (5. 56). 287

223v ct'roi.

'
^' >'.
\

.
^)^
> {^

' ,.
'
' «. ,
?}

387
5

10

& ,,
'
?/ '^ '' - &
{^^

388

^
271 R

15 '
,
--»
' », ,
- %
« »^«.
' «.
,
«,
389

20 ()
, & 390

.
t

&' ',
^-
2
^.
,
IV, 46.

252
.
- ,
LV1I. (56) , 7>; '- 391

30
,
, , {. - .' obv
'

), ()
()
392

2 Job. 3, 2. — 6 Vgl. Joh.2, 13 Vgl. .— Job. 4, 40. — 15 Luk. 9, 48.


18 — 27 In dem verlorenen B. IX. — — 31

) ) ]
Vgl. Job. 2, 16. 28 Vgl. Job. 2, Iff.

Vgl. Job. 4, 46 ff. — 33 Vgl. Rom. 11, 2.

1 3 6 ( a. Ras.) 20 () + Pr 22
<^ + V {
| | |

() We | 31 \
33 ij ü. d. . |
() + We.
&,
288

^,
Origenes, Johannescominentar. [IV, 46 ff.

393
^ -
.& , , ,
^ & ,- ^] , ,

>1 ^ -]
.
'
224^
'
\

,
• -
''.
46 53. 6 7]a&8VH 10

/. .
,-
394

395 ,
,^
^
LVJII. (57)

- )'^
(]
6
15

&' , & - ()
, 272R

.) ^
396 20

.
,
-,, ,
, -
Cij'

2
397

^^
»
',,
^'>£

\
2! » 30
253

5 Vgl. Mark. 4, 22. — 16 Vgl. Phil. 4, 22,-21 Vgl. Job. 4, 51. — 24 Vgl.
Joh. 4, 52. — 25 Vgl. Job. 4, 53. — 28 Vgl. Matth. 5, 35. — 29 Vgl. Apok. 19, 16.
— 30 Vgl. Luk. 19, 12. — 31 Ps. 2, 6 f.

19
5 ] sivat, corr.
() + Br 23 I
], ],
Br |
11
corr. V |
a. Ras. |
13
corr. V |
31
; corr.

\
Br
32 ßaai-
|

mit ARb al., om. Bx al.


IV,

>60.
xai

'
^.
*
^
46ff.]

? ,
Buch

,
«.
&•
XIII, 57-59 (56— 58).

), 2S9

398

< ,
» ^, -;«
» \4,
^>
*

-
399

' >-
400
)
10

»-
», '
» ' -, ^«
^ ' ^«,
6
6
&6
»3/?}

401

15
»

- &,^ --
, «,
><;
402

,,» --^-
-
,

224

20

273R
,, ^
. , '
\

-
&,
^
^ -
403

25 »& 6 «.
, 404

,
^. -
30
LIX. (58)

.
»'
- «.,- 405

1 Vgl. Joh. 8, 56. —5 Vgl. . S. 287, 33. - 6 Job. 8, 33. — 7 Job. 8, 53.
— 10 Luk. 3, 8. — Matth. 3, 9. — 13 Jes. 51, 2. —17 Vgl. Joh. 4, 46. — 20
Vgl. Eph. 6, 16. — 24 II Makk. 15, 14. — 27 Vgl. Joh. 4, 47. 31 Joh. — 4, 48.

10 ohne mit Syr. Cur. Sin. Arm. Latt. oben VI, 27 (S. 137, 16) ;

mit diesem Zusatz; ebenso in Luc. bom. 22 (V, 170, 26; 171, 3) h. 23 (p. 173, 15),
in Jer. b. 4,

Origenes IV.
\
5

22
(S.

]27, 29 Kl.); bei der


hier gegen alle Zeugen u. gegen VI, 22
a. Ras. |
folgenden Stelle Matth.

24
(S.

,
132, 19) 27 (S. 187, 13)
|
29
3, 9 fehlt der Zusatz-
|

corr. V.
14

19
\
18 -
290

JiiQitfiSvsv
{
,
öodiv ,
Origenes, Johannescommentar.

^^
- [IV, 46if.

»
.
ijV

^
tot]Q

-^),
JlQoorjvo

^ ^ ,,
254
406

?.

., , 6

-
<. 10

-
407

408
'-& ^, &-

409 &
.

^
&.
>

' .
» C^«, j

< ,-
-- 1

20

410

411
.
,&
6 ^,
- 274R
22"

, ", . ,. ,
,
30
412
'.
-
d--

— — —

,
2 Job. 1, 33f. 10 Job. 4, 50. 12 Vgl. Gen. 14, 14f. 15 Job. 4, 51.
— 17 Vgl. Job. 4, 52. — 18 Vgl. Gen. 2, 3. —19 Vgl. X, 8 o. S. 178, 23. 21 —
Vgl. Job. 4, 53. — 24 Vgl. Job. 4, 3. - 25 Vgl. u. c. 62. —
26 Vgl. I Kor. 2, 8.

-
. ,1

,We;
39, 17 (228, 26 Kl.):

33
20
viell.
corr.

'
V 10

corr.
corr. V.
|

V |
,
27
|

^]
corr.
18 nacb

,
V

-
1 15
ijv

corr.
+
Br |
28 , verderbt;
V; vgl. Frg. in Jer.

corr. Pr |
3'
IV, 40«•.]

& & ,
&
; ,^
Buch XIII, 59. GO (58. 59).

\ 6
'/
-^ -}
291

413

255
5

&. - ?.3' ^
j
,-
10

-«. ,
''.,
414

»
,
»

-- 415

"^

,
15

20

, -&,
,'
»
^ -
LX (59).
C^«
)
'
-
416

-
-, - -
275R -

&« <
25

?]) ,
30

225^
»
»6
, -»'

-^^'
&& • &
^ .
* * *
,

^-
.
417

418

.31

8
28
12 Job.
Job.

{)
,],
3
4,

•^ korrupt? We
47.

corr.
4, 48.

V 30
|

|
—14 Vgl. Job. 4, 47.
34 Vgl. Mattb. 10, 28.

corr.
We vgl.
34
Hu 4

nach
{)-[ ]
|

Z. 3 |
,\ , \
16
— 17 Job.

coir.

sind verscbiedene
a. Ras.
V
a.
4, 53.

Worte
]

Ras.
6
|

25
29

ausgefallen
Job. 4, 54.

ans
|
corr.

31 -

V |

19*
&
292 Origenes, Johannescommentar, [IV, 4Cff.

^, -
- 6 ?.'
,

--
419

420
,
. -
^-] &«,, •)
»7]^
-^ -
»&]
» & 6

'
^
aioQ
^.
,- 5

., , 10

421

^, . ^»^«,- ,'.
»
, 6

-»«,
]
15

256

^ »
&^' -.,, «.
422

20
423

. '- »
7]«, -
•) ,
2

424
, -
»
003, -
276R

-. -
-.
425
-
-, &
. 6& « --
30


3 Vgl.
11 Vgl. Rom.
. 7,
15,
13.
53 f.


14
4
Joh.
Vgl. Jes. 25,
4, 50.-19
8. — Joh.
Joh. 4, 53.
4, 48.

—8 Job. 4,
23 Joh. 4, 51.
49.

31 Joh. —
4
,
4, 53.

corr.
mit
V 35|
35 Vgl. Gen.
D J7 37 |
10
6,

]
2.

av&QUjnojv doppelt geschr.


\ /^&] a. Ras. |
24 \
29 -
IV,46ff.]

» ^ Buch XIII, 60. 61 (59).

» «, - 293

22Qr
»
jteQL

LXL
-,
,-^,
.
?]
, 7]-^, ,
»- \
426

427

, >< , -- -.
, -, - .&, (
10 428

429

1
^ - , , ,>-
20
2Ö7H
- -.
-. &,
-,
^-,, - ()

2
,
^,
,'& ^
; -
^
d'

- ---
aiod

.
.
430
431

277R ^

»El

1 Matth. 8,
,
12.
-
-, — 3 Jes. 1, 2. — 5 Vgl.
?.

Jes. 1, 4. — 6 Vgl. Jes.



, If. —
432

13 Vgl. Ez. 18, 4. — 16 Vgl. I Kor. 15, 53. — 21 Vgl. I Kor. 15, 53. — 27 Vgl.
Act.

+ We
,
9,

2
I

corr. Br,
8 ff.

25
— 34 Jer. 23, 24

{
()
mit Syr.
a. Ras.)
V |
(=

Sin.

34 &- &|
|
AQ).

10
26
-^]V
mit AQ,
|
27
Bx.
, corr. Hu |

|
21
30
()
]
»»
294

xcd
& ;^
Origenes, Johannescommentar.

& - .
yMQÖiac«
[IV, 54

-, ;«
433
»

,. . - - '-; 5

& ^ . IT, 54.

,
10

434 LXII. (60) 226

,., ,& 6

435
-'
^ . ()

436

437
^•
,,
,
&,

^& -
,
- ^ -
«.
,,
),{
.- '

><
' -»

.-
- 258
0-
20

^-.
438 ^
,

,


^. ,-

-

30

278R

.]
1 Ps. 7, 10. 2 3 Sus. 35 (LXX).
Ps. 93, 11. 6 Vgl. S. 292, 36.
18 Vgl. Joh. 2, Iff. —
19 Vgl. Job. 1, 38 ff. 21 Job. — 1, 43. — 25 Vgl. S. 287,
28 ff.— 28 Vgl. Lagarde, Onom. sacr. p. 193, 25. 203, 5 vgl. 177, 59.
Armen. Onom. ,,Kana: Geschöpf

2
]
[oder

I
,
}]. —
(jiOiv

doppelt geschr.
32
unbezeugt

corr. V.
|
12
|

] ^,
29 Vgl. Mattb.
3 ]
(der Obersetzer

,
28, 18.

corr. Br |
4
corr.
las

?/ ]
V
,
| 16
corr.

\/ +
[oder

Br |
11
V
[
|
28
statt

int-
IV, 54]

. ^ ) ^{)
Buch

?'jv.
XIII,

ciJib
Ol— G3

oh
(59. 60).

oiVoc . 295

^, ?. .
// de ötVTtQU uJioXvti 439
^,
,
5

-^. . ) 1^0

,
- } ,& &• >^ •
(]
Wl
vJO (]
10 /

« . . 142

15

227r '.
6

'').
. , -- '
-&
» ^«
3
voOoiv
,,
',
20 Ui

'
^ -. ^

&^'
25

..& LXI1I.
»',

,--
- ,. ^
,
^'-
.?,
^.
. ;}
445

30
259

279R
35
^{ -,
^ ^.
»y.aoJ
) ,,
- &•-
446

],
Job. 4, 46.
8,

21
13.
.3

9

Vgl. Joh.
— 17
4,

Joh.
28 Vgl. Mark.

corr.
46 ff.
4,

V

50.
1,

a.
11 Vgl. Eph.
— 20

.30 f.

Ras. | 23
,]
Vgl. Joh.
31 Yg\.
6, 16.
4,

Joh.
— 13 Vgl. Joh.
4,

corr.
V 33\
We
— 16 Vgl.
16.

|
2,
— 23 Matth. 8.-25 Matth.
52.
52. — 32 Matth.
8,

20
Iff.

8,

«^? We
a. Ras.
447
296

. {, '') , ^&- Origenes, Johannescommentar.

^
[IV, 54

07],
-» , ]
^ 5

448

'. ,
»ÖÜ«"
' ' -» ) »
6
^

;«^'
&^,
-
, 10

,
t

^. »
449


3> «. 64.
,
, «' ,^, -
15

4
»»«'
.-&•.-- ,
\
, ,\ . 20
227 r

41

452
»
[]
»,.
»«.
' &^, -
- »& ^
&, -
25

,-,»^ , ,
30

260
453 '
rjyc 280R
35

6 Joh. 4, 18. — 7 Joh. 4, 19. — 8 Job. 4, 29. — 13 Ps. 127, 2. — 15 Job.


4, 54. — 18 Joh. 4, 48. — 26 Gen. 17, lOf. — 35 Joh. 4, 54.

19
9 }/

) ,
vgl.
wohl unter dem Einfluss von
We 26 |
str. We 28
. .

|
S. 253, 9 |
12
Lt£
\
»/

Z.

32 avxb]
We,
18 entstanden,
corr. We.
V,
Pr |
^ )^'- , '
^ .) ,«
IV, 54]

-
Buch XIII, 64. 297

,
y>'Eav
(
, ,
^^ » -
) ' ^ .
''
454

10 > »
,' , ' <. ,
'^.
^,',, /- »*2

,
,-. , ,, ,
, »
1
^ , '- -
^',
455

. '
20
, '
., ^ ,.&,, .'
,
'^,
^'
-
2

2 Vgl. Joh. 4, 48. — 5 Joh. 4, 48. —


8 Ps. 77, 43. —
18 Vgl. Job. 1, 28. —
19 Vgl. Joh. 2, Iff. — 20 Vgl. Joh. 2, 12. —
21 Vgl. Joh. 2, 13. —
22 Vgl. Joh.
3, 22. — —
23 Vgl. Joh. 4, 4fi•. 24 Vgl. Joh. 4, 46. —
25 Vgl. Joh. ö, 1.

7 \
15 We |
18 {^ ; vgl. . zu S. 149, 10.
•-
2
* * * * * # * * * *

VIII, 19. ^^
^
EIS

* W * * # * W

^'
'.
••
2
* « * •«• «• •» * W * * * *

ovrt
^.
228^

|}

1
naTSQa

^- «
'
^
»;
&
•» «-
-» ^
^ . ^ ^,
^ «' ''»» «-
- -
^],
d

6
fideiTe^

^ 5

2 »
^,,

^' -,', '- -


«. - 10

»^

3
»
» «'
»,
' »
,^, - »
«.
- 15

3 Job. 7, 28. — 7 Job. 7, 26 f. — 9 Job. 8, 19. — 10 Job. 8, 13. — 14 Job.


7, 28 f. —16 Job. 8, 19. —
18 Job. 8, 19.

Anfang und Scbluss dieses Bucbes feblen. Das Erbaltene mag etwa die Hälfte
des Ursprünglicben darstellen Überscbrift in unter einfacber roter Iieiste,, wie

],
I

sonst; ebenfalls wie sonst ] 1 vor ist verdäcbtig als Lesart des
rec.

(S.
I
7

317, 34) u. allen


docb

Zeugen von
statt .
vgl. S. 299, 29

|
18
|
10

ü. d. Z.
teils in, teils
nacb c.
über d. Z. eingeflickt

2 (S. 299, 32) c.


|

17
YIU,

»
>
»
»,
« ^ ,(] ] '
19J

6
]«.

«,
Buch XIX,

?]
,
1. 2.

»
299

5
» '^, , . - «, »
^
\ ^«,
i

, »» «
2S2R
10
262 . >;
» , .& » {, -
«, IV
«)
»
5

»,
,
«;
, ^
.

&^ »» ^
6

15 (
» . '
20
»«,
-
»^
, <)^
^ «

. ?) ^«

»
^
»^
,» » - ';. ;» -
^'
« 7

2
228

»
»
»
, '« »«'
\
'^ »

?.&•>

» »'
». & ^ -
30
8

^
j

4 Job. 2, 22 f. — G Job. 2, 23. — 7 Job. 8, 19. — 10 Job. 2, 23. —


12 Job. 7, 28. — 17 Job. 8, 40. — 19 Job. 10, 30. — 20 Job. 14, 6. — Job.
11, 25. — 23 Job. 7, 28. — 24 Job. 8, 19. — 26 Job. 7, 25—27. — 31 Job. 8, 19.

]] ,
Job. 8, 13—16.

16 \ 27 \ 30 [ statt , wie und oft ver-


wecbselt worden sind; s. Einl.) |
31 corr. V 33 Der
|
Artikel vor
feblt in den Zeugen von T.
9
»
300

- ,.&
», . '
»jrodsv
Origenes, Johannescoinmentar.

* * *
, ,-
,
[VIII, 19

10
»^
-, & «, ^ , '^ '
^.6
)

,»». ,--^.» .
,
»

()
Jiod - lör/f«

^, 3^', ^-Joxo-
283R

»
11
».' » ^) '{» , -
öLV

•»
»
&, )
&'. »
^.
»-
6;^

- ^'

-,
^
15

263

& - , ,,, «;
20

, , '
12
. -,
, '»
d

<,
»& :>.^
25

13

,
-, - ' ,
d
^.
^.
»\4'

, 30

6 Job. 7, 27. — Vgl. Matth. 2, 1. — 7 Vgl. Matth. 13, 55. — 9 Job. 7, 27.
— 10 Job. 7, 28. — 11 Job. 8, 14. — 13 Vgl. Kol. 1, 15. — 15 Job. 8, 19. —
— —
'
--
18 Job. 27
25 Job.

&
8, 18. 8, 19. Job. 7, 28.

] [ 1 2 nacb I
sind die Worte:
durcb ein Scbreiberverseben ausgefallen 3
^>/; wie bier lesen B^tDTLX 33, wie dort
+ ijv 8 Orig. schrieb wobl
I
1. 69. rell. 7
,
u. S. 317, 347/-

wie er nacb VI, 14 (S. 123, 4); in


| -}]
1 \

Mt. X, 17(111, 45, 7Lo)las


VI, 334 tf. I
19 ] , ()
darf nicht fehlen. Zur Sache vgl. Zahn, Forschungen
|

corr. V | 32 ] , corr. V.
VIII, 19]

',
7] jcegl ]
, ,^
Buch XIX, 2. 3.

-- 301

229" &^'
^
'
(]
«.]' » ^ &
'» , ^'
, ,
^ -
]

14

- ,
10
.
" . , 7
&,
15

» ,, , '&
284 R 16

-, f
^<
^, , '
;
[] - -
o^
^-
20

264

^ & ^-»
,
,,
, \
-«. ^

-
17

2
» « .» »
3
- «. y>

& «. , ,&
» « 18

30

4
Philoc. p.
Sam.
,
2, 12.
19 ff.
()

— 17 Rom. 19. — 19 Vgl. Frg. Comm. in ep. ad Rom. IX.


3,
— Ps. 4ö, 11. — 23 Vgl. Matth. , — 25 Matth. , — 8.
' 8.
— 39 Gen. 1, 6; vgl. Rom.
26 Matth.

17
11, 27.

— 19 ]
Worte haben mit dem Vorhergehenden keinen Zusammenhang
+ Br, damit
Hier ist
4, 3.

etwas nicht in Ordnung.

allein ist aber nicht geholfen;


| 18 nach
viell.
Denn

statt
die

y
. 1. ).'^ \
19 |
21 str. We.
19 ^ ^
302

»?]
, - ^, ^
» , & &^ '
i>^Eav Iv

»
Origenes, Johannescommeutar.

«.
f
, &^
[VIII, 19

'lovöaiovct,
y.di

».•<.
,
,
20

.
»,
'.
»^S2t

^.
21
^,
•»
IV.
- »
- 10

».
'
& , « \

.
229^

22

23

^
'\
,
» - -
' )-' « - «.
,
,.
.
\
-
]•,
285 R

« ' .'
-
»

&
«,

25
» » '

& &^
265

24
»
»«. 3 ,. , »
30

, , - •'
1 Joh. 8, 31 f. — 4 Joh. 8, 31. — 7 Kor. 12, 8 f. — 12 Job. 8, 19. — 14
Vgl. Joh. 5, 38. — 15 Vgl. I Joh. 2, 23. — 21 Gen. 2, 23. — 23. 25 Gen. 4, 1.
— 26 Eph. 5, 32. — 28 I Kor. 6, 16 f.

las
4
auch Orig.
matzsch 20|
wohl nur durch Versehen; nach XX, 30

ii3 6e
an der Stelle
\
7
\
ist ohne Zeugen in
| \

|
18
29
,
(vgl. u. c. 11 [S. 310, 22])

]
corr.
;
Lom-
Orig.
hat sich das Citat etwas zurechtgemacht.
^
VIII, 19]

-,.
»
^>{^,
6

«.
»{
- »
-, - )
Buch XIX, 3-.


,&
«.
^
303

' '
-
5 25

,
10

^ . -,
, ^
-

,
V.

' •'
«,
, --
26

. ,' »,
15 6

» • ^ <.
^
27

20
»
230 ^^^"
( -
\
).••
.,
-
25
),
., , 6
,
6
, 28

30
266
' a)J.a
-' »«,

^
- ,
-
1 Joh. 8, 19. — 3 Gal. 4, 9. — 4 Tim. II 2, 19; vgl. Num. 16, 5. 7 Vgl.—

,
Job. 10, 28f.

16

,
]], 4

steht in
corr, V.

mit K,
18 Job.

corr.
corr. Hu 22
Br,
|
20, 17.

die anderen

<]
V

noch die Dublette


— 31 Vgl. Rom.
Zeugen von

'•
streicht das zweite
Br |
31 ,
8, 15. —
lassen den Art. aus.
]
im Text
34 Vgl. I Petr. 1, 21.

corr.

|
6e
V
34
|

'
|

vor
- &'
7

],
|
21
\
304

• - '
€ »^, -,, %
& ,? ?]
Origenes, Johannescommentar. [VIII, 19

, &
5

? - - «.

'
29 6

30
{'
»
»
»
»,
-
, .
« '
(
' & »
'
6

).&•
10

»\ , ,
\
» ' 15

»
31

', -,
»
»/
»,
»
»
),
,,'
'
287R
20

32
»
»' «. - '.
'

-
&, 25

7] .
' , ^-
33

'
VI.
- -,
30

^, ,
()
\
•'
' 230^

34
iiv

.
5 Vgl. Eph.
'» 1, 5. — 7 Ps. 21, 23; vgl. Hebr. 2, 12. — 11 Act.
«.
7, 2f. —
267

18 Rom.

AxCE
4
1, 1—7.

gegen BD Copt.
rell.

stebt in 47 die Randnote:


— 35

We
Job.

|
13
I
]
8,

18
^Ev
19.

XLoo
'^;
ist singulär statt
mit It. Arm. |
\ 14 ^
'^
2ö zu iv
- mit

(sc. Orig.) 33 (; + We.


,
, '» ,
19] Buch XIX, . 6.
30

;
,, - '--, CCV
^Ei
^,^, ?']^
35

>' ',
-^& - &
,«£«*

» ^,

- ',- , --
6

^.
&. avaßaivrov

&&, ^ -,- , &


10 36

9.
&' () d' 37

1
' '-
- , - -.
,
38

- ,--
ijOav,

^, , -'
2S8R

'
- .,
-, , • , &-
,
oh

-
2
, -,
39

, , ,-
xad^

30

»^.
'> '
, , ^Ei
<.
-

25 Vgl.

,
Job.

corr.

We
6 Job.

6,

7
Hu

28
Job. 10,
. — 32
|
14, 9. 12, 44.

Bü}Qaxioq\
13
corr.
üvaaO-at
7.

:) + V
Br
V
9.-27

-,[ ] ] ]
Vgl. Job.

in
, ,
|

22 zu

18

sind von
10 Vgl. Prov.
Vgl. Job. 10, 11.
8, 19.

corr.

ist
V
a.

& ]
|

Ras.
,8
8,

]

22.

19
— 17 Vgl. Act. 21,
29 Vgl. Job. 1, 29.

corr.

zu erg.
dem Worte nur nocb Spuren von ova
V

|
|

23
12
corr.
35. 40.

,] |
30

20
-
Vgl.

corr.
zu er-
],
I
;

kennen I
31 corr. We; V fügt nacb ein.
Origenes IV. 20
' . ^.€)(
306 Origenes, Johannescommentar. [^^, 20

^ .\ &
VIII, 20. tv

- '' ,
{)• ovong eniaoev ort

40
?,• &. ^
VII. (2) 231

^ 268
vjtb

' ^&.
^ ^-
41

»-,
),
, &,
»
^ , .
jiavxayjov

.
^.
&&
'
.,
ojiov

.^ .
f «

[\
^-
,
'

>
•>\

» ,
7]

42
»»
» .
' , '
» ,, ^ .
»
'
»
^

»
& .
^ .
()
^, ?]
, «'

«.
.
-,-
, 20

289R

,, &^.
43

,
^ ()
30

44 ^
13 Luk. 21, 1—4. — 19 Mark. 12, 41—44.

8 viell. als Dittogr. zu str.; vgl. S. 308, 23. 309, 14. | 10 als Dittogr. zu
str. 13 ftc'] mit Syr. Pesch., eiösv rell 14 nach lässt Orig. ^.el aus

&
I |

mit D Syr. Cur. Sin. Pesch. Aeth. 15 nach nror/Jj mit AX(^ rel. Syr. hcl.
uvti] 16

{ )+V
| |

mit BLz/ |
18 |
19 mit 1. 09. Syr. hcl. mg Arm. 20 |

m\ mit D lt. Vulg. Copt.


\,
mit 69 corr. rell.) 2l 23
}]
| |

nach mit D a. b. ff. g^. i. |


29 <) + Br |
30 corr. Br.
VIII, 20] Buch XIX, 7. 8 307

, '
(2).

& ^-
,
'
^ -^•^, . , ^& « ,
()

3, ,. , -
;

209
10
) VIII. ^,, .^ , , - 45

?,
'
)• ,
231 ojv \

\
, ,
290R

,[] /,, -
.-
-
46

20

&& ,
& ^ &^-
, -
, * *

(3)
}
47

25

-
.
,
()
,^? ,, - - -

, ,
()
30

^ 18

1 Vgl. Ps. 47, 3. —


-
Preuschen, Antilegomena S. 44, SSfiF. Resch, Agrapha
— — 13 Vgl. Matth. —

;
S. 110 ff. 233 ff". 6 IThess. ö, 21 f. 25, 15. 16 Vgl. S. 306, 31 f.

)
— 30 Vgl. Luk. 21, If.

() + Pr -,
, -
3 5 V 11 Fehler
' I
corr. |
8 a] dg, corr. Pr, t) |

,
,
dem Schreiber verbessert, aber unvollständige Correctur; vgl. Einl. 13
[]
|

, Ausgg. ] 18 \ corr. We |
str. Br | 19 corr. Br|

,
20 Lücke;

corr. Br 29
erg.
Lücke mit Citaten We
etwa

|
| 25
) -\-
() + We
We, «
| 22

+ Br
() + Pr; vor 7£'}') wohl grössere
|

]
26
32 nach +
corr.
^ I

20*
We
^ *^«^
]
corr. Pr.
, ^.»-
308 Origenes, Johannescommentar.

/ - [VIII, 20

49

90
^

'
, cov .
,
)

- ^
5

51 IX.

^ , -.
,- ?.
,
,
. - - 10

52
..
\
,
& , .- '
}
. (\)
270
232•
291 R

>
» ,«}- .
^ {»-»
«)
tJc

'^

» -.^,, ,
20
>•> ij

53

,
»
f
«.,

» « )
.' ,, , ' » «
- -
»
{};
6
>
25

30

56 »
»
«. ,, 35

12, 41
Job.

23
1 Luk. 21,

6,

1
f.

s.

68.

z.

19

S.
\
I

29

306, 8
3. —
Sarn. 16,
4 Vgl. Luk.

Joli. 8, 12.

|
\
2
28 kav M.
7.

— 30 Job.
\
21,
— 20 Mark.

5
4.-9
8,
12, 43.
19.

|

7 .
Vgl. Luk. 21,

33
23
If.

Job.

8,
AVeisli. Sal. 7, 9.

\
12 Vgl. Mark.
20.

15
—27 Vgl.

() + V j
,
[Vin, 20

( ^-/.

^
-
, ,^^^« «
',, ^ ---
.
crciQa
^ «,
Buch XIX, 9.

^
10. (2).

,
stgo
hvoQav vjteQoyJjv
7>
^
-
)-
309

10

^ - > &,,
,
»
.
()
-
>
&6 . --
->
7)
^

57

, -
f
^.

., &,, _
2Ö2R

)
, ?}

271

- , .
-
'
20
232 58

3,
2
-.

,,, '^
,
^,
) . ^.
^'
''
&
- 59

60

30

&,
1 Vgl. Kor. 2,
-
— 7 Vgl. Weish. Sal.
6 f.
()
— 8 Vgl. Prov. 22.
— 10 Vgl. Ps. 11, — 12 Vgl. Joh. 1,1. — 14 Vgl.
7, 9.
'
S,
^

61

,
9 Vgl. Weish. Sal. 7, 9. 7.

Joh. 8, 20. — 16 Vgl. Luk. 21, — Vgl. — 20 Vgl. Joh. 68. — 21 Vgl.
IflF. c. 9. 6,
Luk. 21, Mark. 12, 42. — 26 Joh. 21, 25. — 27 Vgl. Joh.
2. 20. — 32 Vgl. Joh.

,
8,

&,
19, 1. 9.

10
19
1 vielleicht
+ We
]
80 , ' ,|
()
12
corr. Br
wegen

| .33
corr.
.

/.]
3
We
]
6
| IG y.al

corr.
]
We.
,corr.
corr.
We
V
|

|
62 ,
310

,
&
& ,- ajieljcsQ
Origenes, Johannescommentar.

6
[VIII, 21

63

^,
•»
- ' .
»- «. -
6

^-
»"

VCOV

'
,
&
VIII, 21.

ttj

. •\
^.
&&• 10

64

65
»,
&,
XI.

,, ^ ,
(3)

'
'» , -
-,
,
-
., -
. «,
^>\4

293R

, . - ,,, --
^ «, 272
66 &]
^ ,
, .& , .7]{}•

,&-, ^- & .' -}


^, - 2
67

-. -
68

» -, -
; ^
-
-
1 Vgl. II Kor. 13, 3.-3
, Vgl. Joh. 18,
9 Wahrscheinlich in t. IX zu Joh. 2, 4; oder zu
Joh. 8, 59. —
17 Joh. 9, 1. —
19 Joh. 8, 30.
1.



7, 30.
5 Job.

23 Vgl.
18,
14 Joh.
Joh.
\

3.-8
8,

8,

ö8.
31.
Joh. 8, 20.
— 16 Vgl.
— 26 Vgl.
233
30

] &
Joh. 8, 32. —
29 Joh. 8, 28. —
31 Vgl. I Kor. 3, 2; Hebr. 5, 12.

2 ^
/\?] aus
]>]
',
-, corr.

\
V 12
|
schreibt hier u.
corr. V |
21
i. Folgd. konstant
weitläufig a.
\

Ras.
17
'
^ ' »/ && ,<,
VIII, 21]

>
Buch XIX, 10—12 (2. 3).

Xr/af ^"'/.
'\

;)
^? ^ ^.
-
-^. )&- (59

»
,' '
y>

^?]7] ,
«, 70

,
(]

--«,^
)•• --
10
>8,

.
(]
(]

,
15

?.
,?.• .
'&
,
.
, '
»^
^ -«.
<-<;
71

» > , ,-
» , ^,
72
-
20

^'
,^ ' ^

294R
,«. » «,
^>
»
«,

- -^,, ,
2 73
«
273

,
»7]3
.
30

8, 30.

Matth.
1

Kor.

7, 8.
6•

Joh.

2,

8, 30.

32 Vgl.
2. — 4

Joh.
Kor.
22 Joh.
2,

1.
3.

8,
.

37.
7 Joh.
— 24
8, 21.
Joh.
— 8 Joh.
8, 40. —
8,

26
-. ^
30.
Joh.
— 20
8,
Job.
21. —
74

,;
1,

,
1 Die
in Mt. XII. 18
ist übei'liefert :

corr.
We.
Form

Br
[III,

ov
|
18
des Citates
161, 17 Lo]:
stimmt mit C.

We | 26
\
8.
ü.
Geis.

10
d. .
II,

]
66

31
[I,

\,
188, 13 K.];
in
corr.
corr.
den Hss. von
V"|

V
12
1 32

Comm.

;rö)•
75
,
312

,
»«' ^ ^, '-»^
^
,.
Origenes, Johannescommentar.

,
[VIII, 21

76

»
» ;'
&} -. » '
^
--
-
\. '
5

» ;
' .
aßvööov; 233
Ti

»6 ^ «.
- 10

78 ',» '' »«,


»^ ,
«.
«'
-

' »,3& , »
^, ,
&, &-
-
15

79
» ' --«,
»«.

& -
^. -^.
^], ,
XIII.

,
&&-«. ()
»

,, 20

80

81
&- '

. ,-
1 Job. 8, 21.
20 Luk. 12, 20.

,
6 Rom. 10, 6—8.

22 Job. 8, 21. —
.
(Vgl. Deut. 30, 12 ff.)
26 Vgl. I Kor. 15, 26.
— 12 Luk. 17, 21.
— 26 Vgl. Job.
&- 274

I
295R
30

5,

;
16. —
] 33 Vgl. Job. 11, 4.

und

],
[S.

23
],
corr.
[ >
9
II,

]
£]
»/

15
153, 21 Kl.]
() + We
V 32
I
mit D.
(S. 72, 26)

18
28 ],
17.
iart
Vulg. Arm.

corr.
corr.
corr.
V
Hu.
|
(BxAC
docb feblt
Pr
],
|
37. 47.)

corr.
]

nebst

Pr |
29
oben I, 37 (S. 48, 3)

in Jer. b. 18, 2
a.

?.?.,
Ras. \
^•?^,^ ,&&, ^ .
VIII, 21]

jimv

^-^. vjtayo)
Buch XIX, 12— 14.

^>
,
(3)

^
313

^>
7]•
-,
>6 -«.
--^ i/V
" ?/ ^' ' 82

,.?. &
?]-
10

^
,,- ^ ^ ^. \
^) ^«. & » ^«
^'
^'
-
8

»,
t>

" .
,
XIV.

. ,
-« -
,
^

^>
)^
84

»-^'
^
234r

& ^
|

"^ ,
20

»,
^ .& ;«
,
»7
»
85

25

30
»'
»-
^
^^'
, -&»^', , & ,
^
»^

&.
,
^«'
S&

296R 87

—6 — 10 — 14 Ps. —

]
2 Job. 8, 21. Job. 11, 4. Job. 8, 21. 113, 2öf. 18 Ez.
18, 20.
3,

17
9,
.
&,&}]
6

2ö statt
& ^
— 20 Vgl.
— 26 Job. 8,

corr.
I

9
Job.
21. —
,

tri larijv]
V 24
|
16.
28
— 23 Mattb.
Job. 13, 36.

/, corr.
16, 26

-ji
Hu

bei Mattb. 16, 26. Justin liest Mattb. 16, 26 statt


|
+ Luk.

10
9,

nacb D^ Vulg. Copt. Arm. aus Luk.


2. —

oJ^•.
24

a.
I

Ras.
Kor.

-
|

gegeben bat
1, Preuscben, Antilegomena, S.
(Apol. I,

Contaminierung beider Formen vorliegt, wie


|
28 + mit DX 33. 69. Smarg
28,
sie
U
2),

zu der
verss. 1
LA
29 -.
sodass bei Origenes bier eine
des Luk. den Anlass
314

• », Origenes, Joliaunescommentar. [VIII, 22

^, ,?]^' {.' » -
/ , -«'
vxayco

27
»-<,
, )
- ^. ,
, ,
5

88
.
,
>
»« >
»
'» ,
. ],
^<.
10

-
^ ' »
,
'

^-'-;
89

» -; -^ 1

90
- &,-
,
' '•& ^. & 20

'"
-& » »
VIII, 22.
2
QJ
» XV. (4)

' & &»



;

;< -
92 ^;« ,, \
30

1 Job. 8, 21. — 3 Vgl. Gal. 1,4. —


10 Mark. 3, 29; vgl. Matth. 12, 32;
Luk. 12, 10. — 13 Vgl. Eph. 2, 7. —
11 Joh. 8, 21. 27 Job. 8, 21. -

.]
3 -, corr. V | ] ro |
11 tv
wo von
?.]?. a.

abweichend
Ras. | 10 zu der Forua
des Citates vgl.
und stebt.
Mattb. 12, 32. 14 |
II, 10
Der Scbluss
(o. S. 65, 13),

a. Ras.
allen Hss.

|
.
16 nacb
stimmt überein vgl. dazu
+ 29 \
;

,
corr. Aussg. 31 |
'
VIII, 22]

;& Buch XIX, 14. . (3. 4) 315

234v

297R
' .
'/
oJtov

& ',&^,,,
avaiQOv

() 93

, '' &
'
J
10 94

276 ()
^, ;<& ,^ .- ^Ei
9

,.
, ,?.. ^,.^
& ) - *
%
97

^, ;^ .-
20
],

2
,
/
& ,
-
()
, , , - ^^^ ,-
-
-'
98

30

298R -] ,^
9 Vgl. Luk.
Vgl. Luk. 9, 7
11,
Mark.
1;
()
Matth. 12, 24.
14 f. —

)]
21 Vgl.
d

— 13 Matth.
o. VI, 10.
12, 27;
— 28
Luk.
Vgl. 36k.
.
11, 19.

8,

21.
-
20

]
f. 6,

We
5 «,
12
+V I
9 (,
, corr.
iv
We
. . . .

13 ,( corr. Pr

]
|

\ 22 ] , corr. V | 27 -{- vgl. S. 317, 30 |

We 30 } We ] 34 a.

Ras. + We.
99
316

»
^,
0
XVI.
' :>-. ,
Origenes, Johannescommentar,

< ^f ",
\
[VIII, 22

^ -
^
»^ \, ' •
& ' «,
6
5

,
235
100

,
,., - , & 10

»,' ^ »
101

' , ' ^ ' «'


^, {) ,
-^ ' ' . & , 277
15

102

' .&
CCI

>
,
' » -«.
-
«,^ )
- -,
^,' -
, ^^]
»
20

25

,
103

»^
, - &
»-
»
»
3
&
»/&,
, »
&,
«'
1 Luk. 12, 20. —
& -
6 Job. 10, 18. — 15 Job. 10, 18. — 21 Ps. 87, 6. — 24
30

6
{)
]
Vgl. Joh. 19, 32.

1
a.

+
Ras.
V I
lies

23

9
,
27 Matth.

,
nach
27, 50.

o.

corr.
cori•.
S.

Hu |

Ferrarius
30 Matth.

|
vljv
27,

\
17
24 \
51—54.

312, 20, in Jer. h. 16,4 [135,21; 136, 5 Kl.]


^]
oX\ ,
ov, corr. We
corr.
| 18
V
i

25 We mit L
wie in C^ und bei Euseb.
|
31
| 34 ?.&
vor avojd-ev fehlt
(durch ?.^ nach
|
fehlt
veranlasst).
^ ^ ., - , •
,
VIII, 22] Buch XIX, 16. 17. (4) 317

,'

^&
oJc y.al

-
299R

5
\48^

^,
XVII.
- , . 104

) & - ' ,
^ , '
10

> . ^'-, ^
,
^;<. .
» & -
;'
?.
23ÖV -^
>' |
6

278 »/
» •. , )
^
20

2 »
»
^
'
^,
>^.
{}^;
-
!/ '
^ ;;& ^ ' -
;^
'
>
-^' ^^)- ^
106

»
>:)
;<
{^?, '^; 107

^ » '
30

^
»//'«.

»
^>
-^«;
' ^>7

&«'
» )!
108

mit
11 Job.
26 Job.

,& 3

BTLX
7,

corr.
51 f.

1.
8,

We
33
22.

|
mit
|

20

Iff
16 Job. 7, 40-43.
31 Job. 8, 12.

ACL
, al. |
5 ^

corr.
21 .Job. 7,
33 Job. 8, 13—18.

Hu |

mit

13
\

BTL
6 vor
\ 17
33 verss.
46.

^ mit

+
23

y.ul

1.
Job.

|
7
69 Latt.
7,

-
47 f.

|
ol

» - - ,.
318 Origenes, Johannescommentar. [VIII, 2ii

•»
» ,
, . f

109

»
»dfi

» &
€/03;
?]{)

,-
?j , , ^ 300R

» . - «. 6

, '--«'
6
110

» »'
» » 10
111 »]«;

»'9•
,
^ «'
, , (]

» -;« '^
»^ ' 15

112 » «.»

» € •&. »-
<.
&? 7]
'^.
» 20

;« 279

113

114 » &
,, ^,]
,
» -
, ;«
)
ooJ
-
25
236"

»- -«. ?]
115

» », %- 30

9 Joh. 8, 19. — 11 Job. 8, 21. — 14 Job. 8, 22. — 29 Job. 8, 21. — 31


Mattb. 2U, 17—19.

vgl. 0.
1 [
z.

= BiiTDLX 33;
S.
\ a.

298, 10; wie bier lesen


-^ =
Ras. |

Copt.
]

,
]
-}]]
Arm. | 4
über die Stellung der Worte
. S. 300, 3 ^},
-,
Mt. XVI,
corr.

1
We |
28 nacb
J. 1. 69. (^ |

(Lemma), 8 (unvollständig ausgescbriebenes Citat):


15
+
We
\
corr.
31 Die Stellung
|
22
ist
\

^
24 ?.-
singulär; in

mit 1, vgl. ,
Syr. Pescb. Copt.
^ ,
!>)
' -,
VIII, 22]

- -
siaQCiooOrjOeTcu
Buch XIX, 17— 19.

d^ .
/
,
(4) 319

><.
3>

> -
^ &?]
' \-
- ^^ /^/ Vf^tQc^
116

301 R
»
^
»-^
' »,
<- & » ,
/.&

10 »?/

,, ^'.
^ ]»
•7']<,

'
» ; » '«; »/-
» »
{)

»«.
&7]
»
XIX.
--
«^

&^ ^
><.
«,
117

118

»^ '« ^ ) «'
20

,> .7],
»
.^ ,
. 119

2 » &«
2S0H

^ , . ^& 120

»& &;« , •
»
.] 3
121

30 7)
-

Matth.
16, 21. —
8 Matth. 17, 22f. 11 Luk. 23, 21. —
12 Vgl. Job. —
19, 32f. Matth. 27, ÖO; Mark. 15, 37. 14 Gen. 4, 14. —
15 Gen 4, 15. 17 - —
Gen. 4, 15. —
21 Matth. 10, 22. 23 Matth. 16, 23. — 25 Eph. 5, 2. 27 Vgl. — —
— —
Hebr. 6, 20. 27 Vgl. Joh 1, 29. 31 Job. 8, 22.

&]
2

Dittogr.
16
1.

z.
33.)

\
str.

18
|

]
nach
13 () + V
ist

|
14
| 5

a.
^
-,
Ras. |
29 ,
hier ausgelassen
vgl. o. S. 313,
corr.
| 1 1
18 15
in Mt.

Lommatzsch.
XVI, 1 (mit

]ist wohl als

\
122

123
320

&
,&-^.,
Origenes, Johannescommentar.

^?]
|

-ac,
rf]
[VIII, 23

;<
236
5

^ ,^^,
,
,

' &
&,
.-
-
10

-
,
302R
124
^ ;«, -
, &
15

-.
&"
- -
125

- -, ' - 20

126
» «- , -.
^.
,
-^ &&^'
* *
, -
{ ) ^.' '^
^"
25

30

' .VIII, 23.


«,
,
121
»• '
arco

(5) ^ »^0 03v

, ( ),&
f 281

8 Vgl. Petr. 3, 19. — 23 Job. S, 12. - 34 Job. 3, 31 f.

BT
-,
+ We
10
30
coir. Ru
corr. "V
Syr. Pescb. al.; die Stellung bier
|
26
| 32 unten
=
|

cxDLX
27
S. 321,

1.
12
33 rell.
mit
»t • '
VIII, 23]

ijtai'O)

^ »
^
»'. 7/ *., '[]' -> tx
iojQuxtv
Buch XIX,

tcoQay.ti'

/, //^•
i'jxovotv
19.

//y^•
20

*^
(4. 5).

> tx
()(><.
321

tl

ovquvov

» *1
^*
'
128

10
.
^:
»^ , ' /.^ *.:
^ <:*5^^: : *
:;-
. f
(
>^
,
>0
-
12)

> '
^^)
»
^. * , »

237 tx
, |

(( odq
130

303R
, . ^
20
. ) '
131

,
2
, .
. ^, ', . ) -
oiavoicy

.
, & 132

^,, ()'
, ,. - avco,
133

.
.
30
1•1

'. ). . -
Vgl.

1 Die Worte • 1, 15. - {) 1 Kor. 1, 47. — 18 Vgl. Job.


Syr. Cur. Sin. Ann.
fehlen in D.Da sie 1
3, 31. — 30 Vgl. Job.

[]
8, 23.

.
Orig. im folgenden

fallen: Ol»
corr. We
We 22 corr. We
|

30 nach fivca -\- xui V 32 ovQavivjv]


|
27, ,
im Text 3
nicht erwähnt, las er sie wohl nicht
8 Der Satz ist in Unordnung; nach oi'Qavov sind wohl mehrere Worte ausge-
)'
|
str. We

corr. We, viell. besser


|
|

),
Origenes IV. 2]
322

' Origenes, Johannescommentar.

,
[VIII, 23

^
Ix
,].
135

,<' , ,^'
'^
>
282

136

137
,^)-. , , ?.7]
.

.
6

'
5

', .
10

138

, &
,'
XXI.

^], - , »
- &^ .

.
15

,
139
» '«^,
& - 304R
20

() , ,
,
f

,
, ^,7.,» , ^,-
\
237
&, * *
2

»
»
^
5 Vgl. Job. 15, 19. — 7 Vgl. Luk. 19, 10. — 9 Vgl. Eph. 4, 9f. — 15 Vgl.
Matth. 6, 21. — 16 Vgl. Matth. 6, 19. — 18 Vgl. Job. 3, 3; I Kor. 15, 49. —
21 Vgl. Gal. 5, 19. —
22 Vgl. Gal. 5, 22. — 24 Vgl. I Job. 2, 15. — 26 Gal.
6, 14. — 28 Vgl. Matth. 22, 37; Deut. 6, 5.

& ()'^ 22 () + V 23

]
1 verderbt;
(
\ |

24 nach 26

)
a. Ras. |
ist etwas ausgefallen, etwa •) |

ein Verb. fin. folgt nicht; doch ist nicht zu ändern, das Satzun-
getüm vielmehr als Folge des Dictierens aufzufassen |
28 ob vor mit
(^C^Dc 37. 47. KL Arm. ein zuzusetzen ist, wie G. Gels. II, 69 (wo über d. Z.

steht), in Jer. h. 2,

(251, 2),
10. 15 K.), steht
oder nicht (wie
dahin
4 (82,

;
9 Kl.) in Mt. XII, 25 (III 173, 2 Lo.) 27 (174, 12) XIII, 21
AB5<C*D*FG
wahrscheinlich fehlt
17. P. = C.
mit Recht
Gels.

|
]
V, 74f.
vgl.
(II,

z.
68,
Z. 26.
2.
^, 23]

,Buch XIX, 20—22

?) & ' ^- (5).

'/-
323

, ,
, »
. , »
- ,
-
? - 140

-
6
»<.
10
283 &
» » - , ,,
- 6

»'
,
() '
141

',
1
.
-, » 142

20
»-'^.

..
.9• , ,? :> , ' , () - 143

30
., ' », () j - - 144

14

»^' ,
30

,.
2—4
citirt, s. z.
„ ,' ^.
,
.
B. Harris, Fragments of Philo S. 7"
— in den
We.
Parallelen oft als
— 4 Vgl. II Kor.
-
pbilonisch
6,
&/.

14 ff. —
146

— —

)
— 11 Ps.
7 Ps. 87,
Vgl. Phil.

V
?.') . .
I
11
22
7.-8

[]
() + We
^
2, 10.
Vgl. Eph.
— 18 I

a.

26 (ovv)
4, 9f.
Kor. 15, 26.

Ras. |
15
+ Pr
() +
9 Vgl. Ps.
-

.? We
28 Eph.

V,
]
We
Br
|27
21, 30.

|
4, 10. — 33 Vgl.
() + V 16
^ Ras.
|

verdorben;
a.
, 6,
II
6.

Kor. 4, 18.
15

corr.

21*
],
324 Origenes, Johaunescommentar. [VIII, 24

- &, " ,
'
y.di ol

147
)! 6 ^, -. |

6 -
,
»^
^^Sr

-
,• » ?}
,

^^),
-'

-,
5

148

9
{ 7]

&., ,, . ;,
»^,
,?. » ?]

'
.^, ?]

10

284
1

'»^,,
»
»
^
^ '
^ -
,

20

,
&
150

-, .
306 R

2
, 24.

&& '
, .-
.'
151

»
^, »
»^
»«;
. ,
(6) »&-
,
-- 30

]
1 Vgl. Matth. — 4 Vgl. Kol. 15. - 5 Vgl. Eph. 10. — 7 Vgl
5, 8. 1, 3,
Gen. 1. — 8 Ps. 103, 24. — 13 Joh. 28. — 16 Vgl. Joh. 23. — 19 Vgl. Joh.
8, 8,
17, 24. — 24 Vgl. Joh. 15, — 25 Vgl. Mark. 8, 34. — 30 Job. 21. — 32
19. 8,
Vgl. I Joli. 5, 1.

&& 12
a. Ras.
Br |
15 a. Ras. |
23 27
Vin

>';
^^-

,,
24]

astod^vrjoxcov
'. Buch SIX,

^Eav
<.
22. 23 (. 6).

6 '
, , diiL,
325

u:ro-

6
152

?
ccsro&vjjoxmv
]•
,.
-
,

•,3 ?]

10
^

^ &^ ,
^ , 6 153

,.
-^;
238
^&-
\
,

^ 154

&
,

1
^
:>
«, , &^^ -
28
. ^
)

,, ()

]
-
155

20

^> ,

^^ «,
.» «- y>
()
156

.^
.

-^
2
;« ;«
,
157

,
^<.,

^,
^'^
, . [] •'
>'/

-
^& () •
307R

--
158

30

'
., 1 Job. 8, 24. — 7 Vgl. Jak. 2,
,
17 — 11 Vgl. Job. , 16. — 12 Job. , 1.

&
— 1 Job. . — 19 — 21 Epb. 14.

, , 8, 24. — 16 Vgl. Kol. 1, Vgl. Job. 1, 1. 2,


— 23 Vgl. I Kor. 1, 24.-26 Ps. 38, 8. — Ps. 117, 14. — Ps. 38, — 31 Vgl. Job. 8. 8, 24.

+
]
/.,
19
13
We
corr.
|
corr.
20
We |
We;

31
d. Inf. ist

+ Pr | 28 []
abbängig von

corr.
str.

We.
We |
30
. 10 ] 17 , We
)] \
> ,&
2

"
326 Origenes, Johannescommentar. [VIII,

(' ^
VIII, 2,
^^ ei;

-
£59 XXIV.

--
(7)
--,
» -
6
«. « -»
5

.
^^, ;«
160

» '^ »^ <-» ^^

»-«.
, » « -> ~ * * * 10

Joh. 8, 24. — 6 Vgl. Job. 1, 19 f.

9 ] , corr. Br
Erklärung von Joh. 8,
|
10 ).]
25— 3(j.
Der Rest des Buches fehlt; er enthielt die
,
I2ÄNNHN 2
-- ,
2
*.
ILiTA

^
.

,& ,
- 1

^ ^ -,
286

239r

- -.
&^ &,
, . - , ,,^ -
, []
('}

\
, ),
{}

,«,^ - '.
10

308R Till, 37. •

^' ><
,
>< » 2
1

><
^>«.
>< .
^ ^ , ^^,
' 3

20

3 Vgl. .
Diog. L. VIII, 30.
1, 19. — 10 Vgl. Rom. 11, 33. — 17 Job. 8, 39. — 19 Vgl.

Überschrift wie sonst unter roter


5 <jLva)
mit Vulg.
+ Br I
() + Br |

S. vgl. u. S. 332, lö. 27. u.


6 [] . str.
und schwarzer

ö.|
10
20
| ] Leiste in schwarzer Schrift

,
u. a.

corr.
Ras.
V
| 18
vgl. S. 333, IfF.
'', , Origenes, Johannescommentar.

-
[VIII, 37

•^
328

4
'
,,& »,
low

\4 ^-
«, ^
,
, ,
5

5
, .
,, ,, , \4
^ ^, -
-
10

^
3 , ,&^
.
()
1

, -^'& , , --
) [>\
-
-
- 20

, ,, , --. -
^ t \ ~ \ > ^ ~
. S" (
^- 309R
287

-,
7

g
, ,
, ,, , - 7]
.
{)
\

,
-
()
239

30

7 Job. 8, 37. — 18 Vgl. Weish. Sal. 17, — 19 Vgl. I Kor. 16. 12. —
1. 2,

26 Vgl. I Kor. 4, 1.— 30 Vgl. Luk. 12, 42. — 31 Vgl. Tim. 15. — 32 Vgl. I 6,

'
I Kor. 4, 1.

] .5 irniaTy]]

blichen, corr.
26 rfe +V
in

I
We;
27
a.

() +
Ras. | 14

-,
ohne Accente geschrieben,
{) + Pr

Ferrarius | 28 ,
|
20

a. Ras.
V 23
V 25
1
'
-]
vgl. S. 201, 13

]0•,
corr. Ferrarius | &]
|
22
oiv ver-
corr. Pr |

nach scheint ausrad.


Vm, 37]

^
» ,
', , ,
» ;^
Buch XX,

,^ 2. 3.

) ^' ^
329

, ,.
III.

' ^
;
9

10

7]•
& ^03

, ^/ -
10

-
'' ' ,^
-,
.^
() ,
, , /- ,
6

11

310R

', ' ^.'^ \4 -


25

^
•,
& ^ &, ''
^^'
,

.
^. ^^,
12

^ ^' ^ ,
»
^ '^ & » ^'-^
«
,

288
240 ^, , ^«
\

-,

,
1 Luk. 12, 42. — Vgl. Matth. 13, 19. — 10 Vgl. Job. 8, 39. —
20 Vgl.
Gen. 5, lif. —21 Vgl. Gen. 11, lOff. — Vgl. Gen. 11, 26. — 25 Vgl. Gen.
4, 25. — 27 Gen. 4, 26. —
28 Gen. , 22. — 29 Gen. 6, 9. — 32 Gen. 9, 26.

1 Die Form d. Citates ist auffallend, stimmt aber mit andern Stellen bei Orig.
überein (bom. in Jer. XI, 3 [81, 13 Kl, wo Z. 15 mit Hieron. . 1. ist]).
5 6 nach
],
\^gl. Syr. Sin. | corr. V; vgl. S. 328, 17 |

\- V + We
4'^] ^
\ 11
aus r w.
corr.
e. scb. |
|

28 ]^3 ,
15 <av) 1 19
corr.
unter
V.
d. Z. I
\ 22
330 Origenes, Johannescommentar. [VIII, 37

13

,
»
.
,
- ^' {^}

]
' ?],^ \
^ ,^ - -
-
,
» ^^•
" ' ., ^,, ,
10
,

'
1*
311 R
15

, ' • •' ^
\
1«> , ,) - - 20

1" &^ . ^,, ,- 3


-: .
,
2
\4,
1'


, ,-. »
, ,
IV. ".
)^
- 30

,
»,
- avToyv^' ,
^ - 289

^
35
63-

S.

a.
33
1 () +] , -, ,
Ps. 125,

338, 19f.
Ras.
verblichen
|

|
[I

25
?.•
30 ,
15
6.

We |
7

corr.
corr.

Hu;
Pr |
19
a.
corr.

Ras.)
V.
Pr
corr.
12
V23
M, corr. Pr
|
•,
-,
|
28 ]
corr. V; vgl. u.
beide
240v

^
{ ),
, , ^
VIII, 37]

.'^ - ,
), ^'
'
\

tyovoiv
Buch XX, 4.

ojöxeQU
33


j

19

' », ., >
20
>
5
«; li

^ >, , -
»^.

^ <' 22
10
312R

^ '
<'
»
» -,
'
- ^ ) ^.
).
fj^ovOiv
» /]{}•
1

» » - ^'
^.
, ^, -
,
' ^.
, )
23

» ^ ^,
24

20
^,
- 3
»
^
»3
.() 25

, &^, ..&
2 {^,
, >

,
« ( )»
. '
26

»,
30 ,

290
»
») ^ ' ?])«.
' »-
27

5 Ps. 12, 6.-8 Ps. 12, 6. 12 — Ps. 128, 6—8. — 17 Luk. Ö, 21. — 18
Luk. 6, 2. — 21 Ps. 104, 6. —
22 Luk. 7, 28. — 28 Vgl. Gen. ß, 13. — 32 Weish.
Sal. 10, 3 f.

1.5
mit Syr.
.«]
Sin.
V aus
Arm. Aeth. |
{]
20
AR,
a. Ras.
) ] IG , corr. Pr |
17
332

, »^
»,
-
-
«, -
-
Origenes, Jobanuescommentar. [VIII, 37

, ,^-, ,&, .
,
28

, -
,
»
241•

29

» «' &.- ' {t^V^}


10
-
30

, ,» ' '^,« -]
31 ^

,.^ , ^' -- , ^Ei


313

32

^
V.
,

. 20

,& &
' ' - 7,
» ^.
, () ,»
,,
< ?
» 2

^
33
^

,€ ^' ,' .
?, ' «. ,

34
30

35

2 Weish. Sal. 10, 7.-5 Vgl. Deut. 32, 32 f. — 9 Ps. 77, 47. — 14 Job.
8, 37. 39. — 17 Vgl. u. c. 10. — 26 Job. 8, 39. — 28 Hist. Susann. 56 (6>). —
29 Weish. Sal. 12, 11.

1 ?., corr. Hu 5| ]
6 ^] corr. We |
9 (]) +V |

10 Form Gramm, d. Winer-

)
(vgl. zur Blass, neutest. Gr. § 17,
Scbmiedel § 15). Aber Orig. bat scbwerlicb die Form gescbrieben; V ;

corr.Ausgg. |
22 nacb viell. einzuschieben |
29 + V.
. & ,
^
,
VIII, 37]

'
', ?., xcä
Buch XX, 4—6. 333

.
29

241
, , ,
^ , , ^'
(') 7];}
[]
.

\)^
?. -
36

37

^,
3UR

, . , , 3,
"

& ^ -
6
1
^€ ^
&
\ »- , ,

^
-
38

20

») ' -, ---
, {^

7
<.

2 ^ &^» »
» , « , / ,-
39

.
»

&
,

30
VI.

, ^. ^ ).- ,& 40

3 lyJ
. -
42

Ras.
4 ] ,^, ] '?]
21 Matth.

verblichen
,
3, 9.

corr,

V
25 Matth. 1,

8 {av)
|
33
+ We
corr. V
\
24.

10
|

corr.
5
[]
26 Luk.

str.

V.
a.

Br
7,

Ras.
|
9.

11
| 7
We |
a.

19
334

., ,
Origenes, Jobannescommentar. [VIII, 38

- -
-
43 viOdai ovrot oh
44

& , . , , --
45 6 292

» «. &
, ^, »f

-
, - ,
-.
' 10

, . . 38. " •
315R

46 £1
, ' »- «,
VII. 15

& »^ .
242•

,«,
\

»?)

47

«, -- 20

' () ,
»
-
. ',, ,
25

48

iJ - , .
. & ,, - {)
30

()
7 Ps. 21, 15. — 16 Luk. — 19 Matth. 11, 27; vgl. Luk. 10, 22. — 24

& \
1, 2.
Vgl. Gal. — 25 — 29 Vgl. I Kor. 15, 24. 28. — 32 Vgl.

9
3, 20. Joh. 14, 9; 12, 44.
Job.

We
8,

1
7
],
31.

corr.
u.
Hu
. S.
] 3
210, 29
a^ a.

10 enl verblichen 20 av
Ras. |
6
]
vor], corr.

]
I | \

(aus = falscb aufgelöst; corr. Ferrarius 24 (ovv)| +We |


26
, corr, Ausgg. |
31. 32 {) + Pr.
,
^
38]

.
^.
Buch XX, 6—8.

,
•' -»Kcu
335

50

5
».'^,
^'
^
6

, ^ ,
-
10
293

316R
1
()
» ,
>^
^
,
,
-
, ^
'

»^
»77

&, -
-
- 51

52

»)-
»«'
20

^ ^
-' »«» --- 53

» «& , -.
2
242 »«

» & '
»&« « ' -
»
-
\4 «,
,
^Ei
\
-
30

3
^.. »-&
- »

« (8)
6
'
6

6
' 54

2 Joh. 8, 38. — 5 Joh. 8, 38. — 11 Job. 6, 45f. — 16 Vgl. Joh. 8, 31.


-
— — — —

]] ,
17 Joh. 8, 38. 19 Job. 6, 4. 22 Job. 8, 38. 25 Job. 8, 39. 28 Job.
6, 4ö. — 35 Job. 8, 37.

Del
1
11
],/,+ V
corr.
V 24
|
5 «
a. Ras. | 26
corr. V
a.
|

Ras.
9
|
28
,
a.
corr.
Ras.
|
I
55
336

, ,,
; , ;
,
'
-
Origenes, Joliannescommentar. [VIII, 39

,,
»- >
ijOav

.,
5

56 ^;

;
d

, '

; - 10

'. •
57

.
VIII,

IX•
39. \4.&]
^& -- '^0

^
311 Fi

15

58
»
» ^ «' ' »
294

59 «.
' ' 20

60

gl

62
»«-,«.
»«,
,
^.
^ »
,' »
» « '», «)
&^
& »
-,
-,'
* * * ^
»
,
2

30

63
'> 3 Vgl. Job.
&.
10, Itf.
€0

— 6 Job. 10, 26. — 17 Jok 8, 38. — 19 Job. 8, 39. —


22 Job.

'' (
ü. d.

Tojv
1

Z.
. . .
]
8,

, { --
14..
I
38. —
ort avETtiTyosiot]
25 Job.

30 der Text durcb


V erg.
8, 39.

a. Ras. |
8
Ausfall verstümmelt;
\
21
viell.
corr. We |

\
32 ^\
, corr. V; Ausgg.
,
,
39]

»
Buch XX, 8—10.

^
«,
337

'
(?/)

^
7/<,

\ ' i]

&
243'

5 >» .« -
<,
^ , »
«.
6 '> 6
64

»^ ^. 65
1

» « »> [] -.

.'-^ €,^^>^
.

318R VIII, 39. tört,


1

^ - «,
.

&
Ol

« -.
66

29
20

»
-' ,«,
'
»
\4
-.
«
»£§
) «
',
,
»
«
.
-
^^<>

»
»
- . -
>< » '
« «,
«,,
2.5

30
><

»
»

-
).
•.', -,^ ^- 67

2,

22
zweites
.
6 Joh.
23; vgl. Gen.

11 [ol]

von
Origeues IV.
8, 38.

str.

,
1,0,

We
-] ,/

6.

|
8 Job.
— 20
20

übergeschrieben,
8, 42.

Jak. 2,

20.
9 Vgl. Job.
— 21
BC*
.^
Vgl.

It.
8, 40.
Rom. 3, 28.

Boh. Sah. Arm.

Br |
V
31
|

25
16 Rom.
— 3.3

1
21

22
Gen.

]
4,

über
3.

12, 1.

corr.
Jak.

.
We.
]
338 Origenes, Johannescommentar. [VIII, 39

» ). ?
)«,
68

,
^, , '
öov, dg

,
^
^-& 7 , '»
f

^ , , «'
^Ei

, &-
69
-,
-
--
d
»

^
,-,
•,
^' »
-
&' ^-
, -
- ('
6«.

&
,&
|

'
&,
>->^•7]«
>

, -
6
243

319

»«'
, »^ -
'- ,
«), 20

, . .
70

71

»
)
« ()

,
,'
,
^,

^ &^

, >
2
'2u()li

72
-,
•<,
><.
ojq
30

2 Vgl. Philo, de migr. Abr. § Iff. We 6 Joli. 8, 39. —


10 Gen. 12, 1. — —
11 Vgl. Gen. 12, 2f. —
17 Vgl. Philo, de migr. Abr. 2?,, § 127 ff. We 18 Gen. 12, 4. —
— 20 Gen. 12, 4. —
21 Vgl. Gen. 12, G. 23 Vgl. Gen. 12, 7. —24 Vgl. Gen. 12, C. —
— 26 Joh. 8, 39. —
27 Vgl. Gen. 12, 8. —
29 Vgl. Lagarde, Onom. sacra p. 182, 93
••
Lagarde, Onom.

a.

+
8.
Ras.)
Br I
11
I
21
31 ,
&;
s.
vgl. 188, 59.
p. 181, 76:

corr. V
,
|
\
4;
.
11
corr.
Armen. Onom.: „Bethel: Haus Gottes."

a.

V
Ras. |

(vgl. Z.
17
19
],
|
24 ,
corr.
31 Vgl.
vgl. 176,42. Armen. Onom.: ,,Ange: Feste."

V (doch steht
corr.

V
d.

[
Wort
{^
5
VIII, 89]

\
).
}
.
^:
6
^,
. ,
^-
-
,
^, ^ - Buch XX,

jicoc
//

.,
10.

--
339

^
1^

» ()
^
10

S20R

^.
'
'
'& ^ .
^ «, &,- 74

15
244

9 ,
()

- 75

20

, ;
- ^', .. ('
^
»•€ &
,
'
;^ -
,
'

;« &, -
^'
76

77

25

30

297
,
^',
,
-
. .
)
^,
«,
,
,
,
«'
»
»
78

79

2 Vgl. Gen. 12, 9. — 5 Vgl. Gen. 12, lOf. — 7 Vgl. Gen. 12, 11 f. — 9 Gen.

,
12, 10. —15 Vgl. Gal. 4, 24. — 22 I Kor. 1, 24. — 23 Job. 8, 39. — 27 I Job.
3, 8. — 33 Gen. 15, 15.

15 ^
soll es
<a~ /]
9 tV

+ We
'

|
] über

24 |
ist in

das nacb Gen. 12, 16 unentbebrlicbe


25
etwas zugesetzt,

( Mj
sein
ü. d. Z.
das etwa wie

|
| 14
30
'
22*
aussieht; vielL
corr.
a.
We
Ras.
»^ » Origenes, Johannescommentar.

» € ^»
340 [VIII, 40

]-
» 7]-0^<^

«-,

'.
' ,
.
5

80
,
&
. . .
,,
Till, 40.

, ,^- ,& &&-


)-) &) XI•

,
viur

&toc
&.
)]
^ ./-

81

82
&. -'
?' ,
, , ^. .
,

,
,
10

15

321 R

83 ,,, & ,'- -, ()


244

^ ' &' -
84

85
. d - &. & , /
\
2

— — SJProv. 16, —4

,
2 Gen. 15, 15. Weish. Sal. 4, 9. 31. Vgl. Prov. 20, 23.
- 16. 23 Vgl. Matth. 10, 28; Luk. 12, 4.— 24 Vgl. II Thess. 2, 8 (Jes. 11, 4).
- 26 Vgl. — 28 Vgl. Joh.

]-
II Thess. 2, 4. 8, 40.

1 corr. V | 6 nach -\- Die Zeugen von


ü. d. Z.
lesen das Wort einstimmig ; nicht anders Orig., C. Gels. VII, 16 167, 20 K.] u. [II,

Symb. 431. Dass es Orig. aber hier in seinem Texte

,
a. a. Stellen bei Griesbach, crit. II,

nicht hatte, beweist die folgende Ausführung 9


^] &,
| \

10 corr. V | 12 |
15 f/
We |
17 \
20
21 ('/ +V 25 corr. Ru | ^] r/)v.
^^.
•VIII, 40]

avd -, vjto
]&' &6
Buch XX, 10-12.

sjil
. ^- &
^, -
.&7]
6
&6
341

298
,

-
^^,
avd
-
-.
-, ^ -' .
.
6
,
avd -.
»
86

avd
10 yMi

,
', -&.
XII.,^
40. \4[•
- 87

» ^. «,
1
.) -^»' ,^-
'
^ \4
//' 88

322R ^
', -- - ' & ^ . ^<

& .
.

89

2 :
^
^
-,
& ?
,
'.
-
-
, \
ßico,

24
30

.- 90


]
4 Vgl. Joh.

, ]
26 Vgl. Hebr.

^ ^]
1,

G,
1. —
4.-27
Job. 1,

^gl. Hebr.
14. —
6,
19 Job.
f.
8, 56. — 21 Vgl. Job. 8, 40.

. ,
\
9 V; vgl. dazu Winer Scbmieclel
-

We ]
§ 12, 7; Blass,
schrieb, ist fraglich
1
18
Gramm,

corr. Ausgg.
|

a.
d. neutest.

10
Ras.
|
|

29
20 %]
Griecb. § 16,
corr.
',
corr.
We
Ru.
|

corr.
7.

16
V |
Ob

']
freilich

,
Origenes schon so

corr. V |
28 ita-
342 Origenes, Johannescommeutar. [VIII, 41

^ ' , ovoev

&
,9•.'
. 6

.
, , ,
91 5
^^&
^-«•,
&« > -
& -, ^-

, ,<
;
»-
-
92 &^<.

^>^<
-
10
299

< ,
^
,

93
» ^ ,
^'^ ^
,
15

^^
»« ,
, .
94
-
<.
»^ »« ,
^, -;
^ »

,-
-
20

323R

,,
2
95 .
&.
,
.
'^
) 41. .- 30

%
^7 ^)^

14 Gal.
^
5 Vgl. Hilgeufeld, NT extra canon. recept. IV, 69 sq.
2, 20.— 16 Matth. 22, 32 (Syr. Sin.)
12 Gal.
19 Vgl.*Röm. 6, 4. —
.


-
2, 19.

21 Job.

8, 40. — 32 Vgl. Job. 8, 31 f.

4 {)•,
fehlt der Artikel
corr.
'
V
16 ]],
|
,
corr.
corr.

\
We
20 /,
|
12 ] , corr. Pr,
corr. V 26
| ,
denn Gal. 2,

corr.
19
We.
-^
,41]

.& ^^
Buch XX, 12. 13. 343

»&
24
5 '
,
»rac

^
^, , . ,
^&^&^.
,
\
«.
\
98

^
»

y>

&&^^ - - '«.
^, ),
99

10

»'
» '^
^^
,,' ,
'
,
, .
,
- & (]

'» /] 6

3Ö0H »
».
»
» . , -
. '
-
6 &, 100

101

20
»-,

,
»6 ' &' -, ^.
102

103

2 »- »« '» »

324 R

» - .
, ,
' »6 «, »
'«.
104

, - 105

&,
«,
,
30

3
&- .
^^, -
,
1 Joh.
,
8, 44. — 6 Joh. 8, 41.
— Joh. 8,


12

, '.
Job. 3, 8-10. 21

— Job.
d

3,

-

-'
8. —
106

,
24 Vgl. Joh. 8, 81. 41.; 26 Joh. 8, 44. 28 Joh. 8, 44. 32
Vgl. Matth. 7, 16.

15 corr. Ausgg. 17 |
corr. Ausgg. |
18 //
mit Vulg.m, Syr. hclmg, Sah., Cypr., Lucif., 6 d. Hss. |
19
a. Ras |
31 corr. We.
344

'
xccl

-,
» - - ^
Origenes, Johannescommentar.

)-
[^II^j 1

» - &&•
ojtiQ

, ' &]'

» -
»ÖOV

» «.
»^
107

» 3)^ '
»

« ,
- » 246"

& »-
\

,
f f

»
, «' > »

- ,& & «.
, &,.
1

-
JQJJ

109
»/
^
,
XIV.

«.^
^ }
'^
' -
.«^-
:>
^,
20
301

2
110

»
^, « () ,

. »
»
32öK

111 »^ « 30

&,^ ^
3 Matth. , 43-4. 9 — Job. 3, 10. — 11 Job. 3, 8. — 12 Job. 3, 9.
— 22 Job. 3, 6. — 31 Job. 8, 41.

4 wie u. S. 347, 7. 26 |
5 j 6 ,
corr. We; vgl. 34, 16 7 Ausgg. 8 nach ?) +
. S. corr.

]
| |

V; man könnte es nacb

]
ausgefallen denken; aber der Zusatz
überhaupt müssig 9 corr. |
, We 10 statt|
ist mit Ferrarius beidemale
ist

nötig.
Ras.
corr.
12
zu

V 27 ,
1., nach I Job. 3,

Viell. liegt ein sehr alter Schreibfehler vor

corr.
10.

a. Ras.
Pr ]
28
|

'),
Das folgende (vgl.

],
15. 16
-j- Pr
u. Z. löf.)

]
11
corr.
,
We
corr.
macht

We.
22
die Änderung
a.
, 41]

?.
, ,
-.
jrQog
Buch XX, 13— 1 (13). 345

, - •9-,
^.

,,^
112

, -
» ^
»
, , ^ &»'. , 113

' -
'
10 11•4

, '
1 »^,
»-
?. »

«^.
,, \
^]
»
»

,
«.

-
11

20

246 »
»
,
»
, ?] ,
-'
-^
^
«,
» «. -
, »^^,
, »«,
,»^
2Ö XV. 116

302 ,,.
, '
» , ^ 117

»
^ ,,
30
«.
»«, -,
118

326R

, , -.

,

Pr
a.
8

8
32
Ras.
,]Job.

36
3, 9.

{)
— 13

corr.

a.
V

Ras.
Job.

|
19

|
3, 8.

37 -,

- -)'^
23
-.
Job. 3,

corr.

corr.
9.

V,
We 22
1

We 3 |
,
] corr.
119
346

. -<, ?]6
>'
Origenes, Johannescommentar.

< () >£7]
[VIII, 41

^ ^
,

- ,&.
,
.
5

120
^
,
121

^
»- - ,' 6
-
»

^.
- 10

122
6
,
^
!><, , -»

, ?] ,,
. \4?]
1
123

124
»<^

»
125 »dfi/gco«.
,

' ^
.^ -'

,
»

^
',
60
20

126 »*0

,- ^. 2ö

, ,, , 303
247•

127

.
^. )-
-
30

327 R

35

— — - —

,&,, ] ,]
10 Job. 5. 18. 18 Job. 8, 41. 21 Gen. 12, 1. 25 Job. 8, 39.

26 Vgl. Gen. 12, 1.

( Br Br 3 corr. We

,
1 ] ij, corr. |
corr. |

, We V We
5
a.
corr.
Ras. weit geschr.
\
IS
| 36 —
corr. ] 19
doppelt geschr.
corr.

|
27 -] |
21
corr. V.
VIir,41] Buch XX, 15. IG (13.14). 347

Vm, Elnov •&. ov &-


,
41. '^Hiielg l•/.

/,
H'a t

^ '
,
- - -
XVI.

-
^ •<
(14)

, '
^- , 128

129

10 ,
^. -
. ^^ ., - ^

130

1 -- -, ,
-
^
&
- ) ,).
^'
^6<,
^,
, -^
,

- 131

20

»>
'
?.^ .
?.•«,
) . ,&
. .»'^ ^&
25

>' '
^' ^,
>
328R »^0
304
.'
^
, ^.
^«.
,

^, » - »El
132

4 Vgl. Job. 8, 31. —


10 Job. 8, 41. 11 Vgl. Job. , 18. — 14 Job. 8, 41. —
— lö Vgl. C. Geis. I, 28. Röscb in den Studien u. Kritiken 1873, S. 77 ff. 22 Job. —

, -,
S,

Br, I
.]
31.

25

26 Job. 8, 41. - 28 Job. 8, 33.

corr. V ]
corr.
12 nach
corr. Pr;
V
30 Job. 8, 39.

| 8
+
7,\. V j

V

32 Job. 8, 41.

15
|
28
|

a.
10
Ras.
st]

|

fj,

19
corr.
,
Br | 11
corr.
\
,
348

- ^
. , ! , -,
133 ^i^tga •<-.
Origenes, Johannescommentar.

öl•

^,
[VIII, 42

134

- ,,, , \

^
.
:
-
247

^
» » d - «,
«.
' - &-
,
' ' 10

,
VIII, 42.
tu -
6

.
-.
\ -
135
). II. (15)
, 15

136

, ,
,
' ,
- ^ ^'
137 ^, , ^-;*-, )
.- - -»
20

' ^ - ,
»
«,
,
'
«.
. ,.
138

139
^
^-
^,
- ,
, ,« - >»
», '<. ^, - ,
.
^<.
6
.

-
2

30
329 R
>. d
140 30
6 Vgl. Kor. 6, 16. — 8 Vgl. Kor. 6, 17. — 9 ^gl. Job. — Vgl. Prov.
1, 1.

8, 22. — 11 I Kor. 6, 16 f. — 18 Vgl. Gal. 1, 1.3. — 31 Act. 9,4. — Job. 42. 8,


V
30

3
21
,] ,
Joh. 8, 42. -
corr.
33 Vgl.

V |

corr. Br.
15
Job. 14, 15.

] , corr. V | 18 , corr.
^ ,. ,,' \ -
VIII, 42] Buch XX, IG. 17 (14. 1). -{49

5 )•
»
^>^
) »^
&^. ^'- ,
-
-
{)-
141

142

», »- '^-
7]•
10
2481"
»-
» -
, » .
^, ,
'»« { -
»^ -
'
.^ ^),
\
143

144

» {& «),
»^
. ', , .. , ,
1

.
.
145

20
- -.,- --. d-,
Ü6

» 141

» € «.
2 »
». '
) -
^, » {)

-
) {
. &
148

30

330R

»
»^ » -
»-' '
&.
^ 149

corr.
26 - V 24
Matth.
Sal. 11, 24. 26.

6
I
a.
, 43— 4.

Anf. d.

|
30 -]

24 Matth. 5, 4.
32 Matth. , 44.

.

We
a.
25 Matth. ,
33 Matth. , 27.

fälschlich wiederholt

Ras.
[ +']
|

We ]
|

34
7 & |

a.
44.

Ras.
\
— 28

16 ini
Vgl. Weish.

ü. d. Z., corr.
|
22 ,
Ausgg.
» «,
350

»- ' ;
Origenes, Johanneecommeutar.

, «-
[VIII, 42

.
150 • *

^
7>
, - ' ^ «•
- ()
306

', ,, ,
151 6
9•<,
, -, -

& ^
-& ^- .
» ^^ ,-»^ ^ <.
10

152

»
>
»
»
», , ,
»«,
•.
XVIII. (16)

^, ,, , , )?]-
248

20

» »- «.- ^
153

», «, , ^« »

154

155
^
, ,
^.
d -
&. , -
& --
2

,,
30

, »9-
331 R

1 Vgl. Matth.
, 5, 29 f. — 3 Matth. , 33 f. — 7 Vgl. Matth. , 4. —
.
14 Job.
— — — —

\
8, 42. 15 Job. 8, 42. 17 Mich. 1, 2—4. 25 Vgl. Phil. 2, 6 f. 32 Vgl.
Job. 8, 42. — 33 Vgl. Joh. 8, 29.

2 nach Et Raum für c.


passend ausgefüllt;
—4 Buchst.
V a. Ras. |
15
We

]
1 ], corr.
a.

V
1

Ras.
|
3—4
3

32 \
|
Buchst.

() + Bf
M;

| H
V
a.
hat
Ras.

a.
|

Ras.
ihn
4 nach
durch

a.
Raum
Ras. |
nicht un-
für
14 ] c. 3
^» & ^
VIII, 42]


\
//

&.
,-7]
&
Buch XX, 17-20 (15-18).

tqosiov
-.
ajto ^
351

^. j^j;

1?

.
»

^«^
.&, ,-
^^) . - ,
307
\ 158

-
.
.

10

, . -
,

, - 159

.
,
3,
XIX.
^. &'',
42.

(17)
«' .,
' -
---
fis

160

^
^, «.- » ,

-

20

?
161

0^!),
-
'. &
.
2491" \

'
-.,,
162

.' , ,
25

,
^
-
-
30

332R
-,
VIII, 43. Jia

, . ;
-
XX. (18)
. 163

,
20 Jer. 23, 21.

7 d-eov]
corr.
, -.
Aussg. |
corr.
32
We |
, corr. V ]
12 ' We |
24 -
164
352

- Origenes, Johannescoinmentar.

,
d -,
^
[VIII,

--
43

VELv

) '
- .' ^' »«.
&
5

&(]
165

, ^,
^ ,, ; ()

166

- ,> <, , ,
1^

^ .
3U8H

167

168
,
, ^ '-^,-
»
^ «. '^ -
.• >>'^
^- 1

'20

,
», «,{ ;« ), 2
»
»(3

169

170
,
» . ,
« ^, ,
.&, , , '-
'^V^
»'
-
.
249

333R

,,
35

5 Vgl. Mark. — 16 Vgl. Matth. — 22 Job. - 30 Vgl.


,
7, 34 f. 4, 23. 8, 44. o. c. 13.

, ] ---
,
-]
&,
4
aa
con•.
a.

Pr
corr.
Ras.
|

corr.
|

Br
Br
19

|
|

34
7

u.
\/ + Br
aber
]

corr.
Compendium
corr. V 35 |
,V 13
corr.
Hu 21 |

für
|

\
28
.

ovSh,
corr.
str.

a.

corr.
We.
?
Ras.
We 17
27
|

We 32
|

|
VIII, 44] Buch XX, 20. 21 (18. 19). 353

' VIII, 44.


tni&viiiag rov
'^ifiils ty- ^ov
^ tioiüv.
.''/, iaih y.a.l

5 ,, , ,,
XXI. (19)
?. ?.'
' , -
171

&
,
><.
. ><,
f/v 2

, ,'^
()
10

^(],, ,
91

309
»«;,
&'
' , -<'.. )
, «&^,-^
-
-
^'
- ?.
)
-
8

lU

&
^
20

,
^,

,. ,. •'
}.

^),, , «
25
, ()
- 17

30
>«' »
?- ^
« »
•'
-f

-
- '"'
334 R
.
7
€_{-.,/,,
^).
\

11 Job. 8, 44. — 16 Joh. 14, 6. — 19 . 28, 19. — 27 Job. 8, 44.

a.

23
wie
1
Ras.
+
(ov)
?.,
19
a.

Origenes. IV.
,',
&
Hu
Ras.

(vor
| 7

)
{/]^. ',
corr. Br

gebildet?
\
|
20
29 ] ,
We |
31 ],
\ 22
a.
corr.

Ras.
corr. Pr;
|
Br
a.

? We
|
9 ) + We
|
, ,
Ras. (Br berichtet falsch)

] 23
1
17 o^

a.
fat.

Ras.
jijg

^^
354

XXII. (20)
Origenes, Johannescommentai•.

. ,&&-
»

/,
[VIII, 44

- ,-, &
Ig , €-'& -
- 5

^ ,^,&'-.&&-
177 -.
&, 10

-
&,
,
^ ^
178

&
^,
&
& ,& ^ ^ &
&
1

,, ,-&& ,^ .&^ ,.
&,, , 310
20

,&
179
«.
- &,
>->\

180 & .
^^ ^. &
'
-
'
-,
- 30

181

-, ^^ — — —
\

d-
--- 33
250^

,
1 Job. S, 41. 2 Vgl. c. 16. 4 Vgl. Job. 3, 8. 9 Vgl. Rom. 8, 7;
II Petr. 1, 4. — 23 Job. 8, 44.

16 corr. V ]
24 -?~>] a. Ras.
-
VIII, 44]

,'/ *
&
Buch XX, 22. 23 (20).

^,
^/.,, 355

^
tivat ytyovivai

^ ,' &
'
^ y^Q yo'iy^OQ , ai 182

10
^^.

^ , ,-
-
' . ..
7}
.^
^-

183

15

311

, ,,
.
, ,
^^
' ,
,
). 184

20 (
,
, . -(
• '^. »,-
-'
.

2 ^),
336R /'

^, ^ ^»
XXIII.

-
7 185

30
^^
» -
•^«.
-
^'
» .^ ^.
' 186

Ö Vgl. Kor. 15, 49. — 6 Vgl. Hiob 40, 14 (19). — 8 Hiob 40, 14 (13 .

) Vgl. Kol. 3, 10. —
10 Vgl. Gen. 2, 7. — 13 Vgl. Gen. 1,26. —
14 Vgl. Gen.
2, 7. — 15 Vgl. Gen. 1, 26. 20 — Ps. Plat., defin. 413 C. „Dyioff, Ethik d. Stoa
S. 2

14
29
]
ff•."

Gciffü):,
]
We.

a.

28 Joh. 8, 44.

Ras.
corr.
|
a.

18
V.
Ras.
//]
1

',
6 /^
corr. Hu
>/7? We
|
21 ??] ,
|
13
corr. V
ü. d. Zeile

|
27 '] |
12
a. Ras.
\

23*
18?
356

.}}^,
^>€ ,
('^ .^' '
Oi-igenes, Johannescommentar.

{)-» - ]•, -
»&
[VHI, 44

251r

& .
|

^jcoXvv«-.
«. ,
,
fj

& ^
•!>
7] -
188

,
,
&^,
-&,
&. ', -
^-
vjto
& &
» ^ - ^^^ 10

^
6
189

190
^&
»
&
,. ^,
& & ^. ^
] -'
»
}
^<^.

«. 1
312

191

,
« & ^
. .
-,-
20

192

^
,
»,
&
- & .
\
.
^& ,,
^ »
* :>
&- 2
193

194
.
, ^-. ^'.& . - ^
, -
337R

30

^ -^,)

2 Ps.
22 Vgl.

1
18, lOf.
II

ovTLog';

.
Thess.

st.

sehr.
+V

|
2,

(nach

6
fast konstant (d. Stellen bei Griesbach,
10 Vgl.
3.
S. 3,

\
22 f.

4. 5
findet sich in keiner Hs. bei
— 11 Luk. 22,

We 14 d. Form des Citates ist bei Orig.


corr. |
\

Symb. crit. IT, 2olsq.) u. berührt sich aufs


engste mit der Form bei Justin (Apol. I, 1); vgl. auch Syr. Sin. Sie stammt wohl
aus einer, viell. auf Tatians Diatessaron zurückgehenden kirchl. Spruchsammlung.
4
. — 14 Matth. ,
)[\ Ö?, corr.
Holmes |
We
6 nach
|
Die LA
Z. 7 viell.
28.

S. 349, 33 f. findet sich in e. längeren Citat d. gewöhn!. Form.


VIII, 44]

»^ Buch XX, 23. 24

^^
(20). 357

] 5
-,
»
. ^
^ -
()
-
- ^,,
& . --]- 19-3

196

,
^ --
2^ {>
10
'
. ()
}<),
-
^ .{^,'^ - d

^^7] .'' -
{)--
\

1
^. ^ ^- ., 197

., '^' 198

,
.
^
20 199

313

2
- ,- ,^-, ,--
,
6'^

- & '
-
-
200

201

&.
33SR

.
{ ), ,
.
) ,
30

XXIV. 202

-
3
,

B\av]
corr.
1 Job. 8, 41.
12 Vgl. Gen.

,
1,

<) + We 8
+ (, ? We
Pr 32

31.

I
2 Joh.

|
] ,•
16
corr.
?/

V 33 [
8, 44.


,

con:
8 Ygl

V 10
|
Phil. 2, 13.

\Tov
doppelt geschrieben
corr. V 1
+ We
34
,
^, ,

1
10 Rom.

11
20
8, 28.

tt/.Xojv]

con: We.

corr.
203
35S

/.
.
,
]/
,,. > --
Origenes, Johannescommentar.

törai
[VIII, 44

204

'
, , .( )
, , ,& ^
?]6.
] (] ,

&,
\ 5-

205

-^
3,
, .
6

&,
10

'^52»

^;
' '
\

200 1

20/ iv

208
,
/ . '
^ -,
&.
7^
20

314

'
^ & -
25

339R

209

' , ,-
7].
,
d'
&^ -
30

210

^,
6

,
,.
7
+
corr. Pr;
Pr |
15
We
corr. Pr; vgl.

1 33
,

V 25
|

] , corr.
. 17

Br
|

|
8

36
]
.,
\
31
a. Ras. |

corr.
9 {
Hu ]

32
,

-
^<
'>
, 44] Buch XX, 24 (20). 359

^ ' , .

» < .-
^ '^. > - 211

^
& ^, -. -,
» ' ^-
212

.
loyov

^'^& ^-,

22
10

.
^',
,
^ , -,
.
'-
-
213

214

', ,, ,
,^ -''
215

20
' , .
31
2 ^,
, ,^ )•.
' ^ :>
d .

^ '.
216

340R

, .^

, -.
30

. -
217

^ ), ),^;
(

35 ^ ^
.
30
Bx
4

-,
8

17.
Job.

47
8,

Syr.
44.

diuvatjToi', cori".
— 25 Vgl. Matth.

V 10
o> a. Ras., corr.
Arm.
|

,'.
,,
We |
23,

32
corr.
33.

V |

15
corr.
.3.

V
u. S. 370, 31; Contr. Gels.
|
Eph.

|
25
2,

35 sonst
,
3.

IV, 72
corr.
stellt Orig.

[I,
V
mit
341, 21 K.]
hom. in Jer. V, 14 [44, 12 Kl.]. Griesbach, Symb. crit. II, 4.
218
360

, ,, ), \7 ?/ /'/,

/
Origenes, Johannescommentar.

^.
[VIII,

&•-
44

^-^

^, , && ,.
219

^ ^
. jcooco

220 ^&,
^ 7] ()
XXV.
44.

(21)

,
)
? -
-
ijV '
, - 3-
7^
;

,-
& -^
221 &^^.
»
/< ()
Ccorjv

,
^,
.^& . ?]'
&}
-,
15

-,
20
23
, -
\

222 .
»'
--
» <, -2
»
»-- ^ - ^
^, , ; ' 3^' » 316
341 R

» ^ ,',- '
»
»
» ' , 30

<'
7 Vgl. Job. 8, 41. — 13 Vgl. Num. 2, 6 ff. — 15 Vgl. I Sam. 17, 4. öl. —
19 Vgl. Gen. 3, 6. — 24 Ps. 117, 17 (itaRT). — 27 Matth. 22, 31 f. (Vgl. Exod.

( ,
3, 6.) 31 Luk. 20, 37 f.

}] ^, (; +
2^0. ]\ corr. Br |
12 \
13 | 14
We I
16 + Br 18
|
corr. We.
VIfl, 44] Buch XX,

»
24. 2 (20. 21).

,- 3G1

»
,
hTi oh xcu hv 223

, - \4 /
» ^
, ~
-
rfj
liyo:tV ^Eyco
»';
] ) .
6 &6

«
/.
•<
C^

»
^ ^ • •^ ( »^
'»^
\4
,

,
,

]
224

10
»^ ^
-^
^. -
,^^.
^ >,
-
,

, &3-
1
,

^^
', ^^
-^,
, -,
•^
-
, '
225

»
?}

,
20
^-
^-
»«*
^;
^

,&»
^'
' <.
, .'
» ^'
&
^& -
226

.- .
' (^9?
23
^.
30 ^,
- ^
>
. ,
}]3 221
228

3
de
Slj^H f^iQp

» »
^
^.
^ )]«,
'
, 229

1 Mark. 12, 26f.— 7 Kor. 1, 22. — 12 Vgl. Gen. 26. — 15 Vgl. Kor.

'
1,

, — 20 Rom. 24. — 21 Ps. 21, 16; 43, 20. — 23 Phil. 21. — 27 Vgl.

]
22. 7, 3,

Rom. 6, 4. — 32 Rom. 14, — 3ö Vgl. Kor. lö, 49.


9. I

9
^Jv,
, 1
Endung
corr.
;
|
aus
20 ]
die Stellung ist A^erkehrt;
etw. anderem
a.
corr.
Ras. ] 27
z.

|
1.

12
otl
\•)
vr a.
Pr
Ras.
|
16 «v-
\
,''
362

/oi'AOv
Origenes, Johanuescommentar.

ajtoO-vtjOxcov
()
& ' ,6
, -
•-
, -
vxo
[VIII, 44

,- &6.

'
230 6

.
,
^ , ' >«',
-

'
XXVI.
231

,
-
»
^,
^ '
»
,
,,
,. ' 15

232

»,
»
»?

,, , ' , «. ,
)!
-
20

.- ' ,-
,,' ^'-
20
:
233

» «•,
, 24•
\

•» «-
234 ^ßt

235
^« ^^^•

»
4 Vgl. Matth. 22, 31 f. u. Parall. —
« .
6 Vgl. Eöm. (3, 4. — 8 Vgl. Joh. 8, 44.
343R
318
35


4,

a.
11 I Kor. 15, 52.
17. —
2 ,01! -f- V 10 iv

Ras.
I

klammerte abgerieben 30

I
13 I Thess. 4, 15—17.
32 I Thess. 4, 16 f. —
\
11 - —
26 Vgl. Gal.
3.5 Vgl. Gen. 3, 17. 23.

][7]}•, abgerieben
\
28
|
7'<[
3-4
5, 17.

],
— 28

\ ], ^
ä.
I Thess.

Einge-
^
^ -^ ^
,
&^
, .» . ^

44]

,
Buch XX,

?]
2— 27

»&^
(21. 22).

:// •(</« tf/ihov^/oev


7/,

-
363

236

. " ^
, ^.
?](}.
»/^.
(22) » ] 237

10

1
^
,
'' ,- --
-
() -
rfj

.
238

»
,) ' - ^,,-, ?.{)•«.

' ^, - 239

» . -^ » 3
20

^.
^> & » &.^«.
25

».&
.
,
«
»», ' ,' ^'
»^, ^« -»'
_
240

« -
.
, » ^^«.
^
.

30

254"^'

344R , , \
241

2 Vgl. Hiob 40, 14 (19). — 3 Weish. Sal. 1, 14; 2, 24. — 5 Vgl. Kor. I

15, 25 f. — 7 Joh. 8, 44. — IT Job. 8, 44. — 23 Ps. 72, — 34 Matth. 21, 44.
2.

— 28 Joh. 14, — 34 Ps. 115,


31
26 Exod.

]
XVIII, 6
4 av^]
[p.

\
,
,
33, 21 (AF).

corr.

160, 22] 1

corr.
We
17
|

]
V
Vgl. I Kor. 10,

|
vyitjg

32
a.

'/.
\

Ras.
11
| 26
],
4.

oJa] a. Ras. |
6.

corr, Br; vgl.


29 Ttjg^]
hom.
a.
in Jer•
Ras.
2.
242 -
364 Origenes, Johannescommentar.

^, -. ^' ^^
&,, &
Iv xf]

-- - [VJII, 44

243
»
^,
^

(]
rfj

&,-
<,^^•
'» ^ - 6

«.
319

/- ,^ ,
,
244

&^
& . .

»-
,
10

' » ,-«.-.-
245 XXVIII.
»«,

,
3 1

- .
,.
246

- ^,
.
^'

247
-
, )&^^ - )
20

,-
&•.
248

'
», , «,
.- ,, 7/0
,
2

249 ^(^

250 ^ - -^ , ) ,,
1 Vgl. Joli. 8, 44. —3
.
Ps. 81, 6. —5 Ps. 81, 7 (s<*) —8 Job. 8,
\

44. —
-.-

13 Vgl.
30

345 R
255 1•

•Job. 8, 44.

1 ]

I
16 Job.

3 d-sol]

Ausgg.
14, 6.

OL a. Ras.

|
24

']
|
4 ]
18 Vgl. Job. 8,

at a. Ras. |
44.

a.

31 •]

Ras. |
27 Job.

15
a.
], . We
Ras. |
8,

34
44.

corr. ]
32
. , ,
VIII, 44]

-^^. &^ &^


jtoiov
Buch XX, 27-29 (22. 23).

Öt zc . 30
251

,'^'
'(
320

5 /« 252

^'
10 ,,
^.
, ', . ^,
&
-
253

,^', > <


6
^ '.
.
15

,
^^ ..
, ?], &
7.- 25-1

20

-
^. ' ^
() . 255

2 ȣ '.
.^ ,
VIII, 44. "^. la.lfi \ptvdos ,

-
6

30
XXIX.

,
«
. "
(23)

, , ,, - - {^
256

257

6 258

33 Vgl. Job.

V
.
I
24z
ö.
5 Joh.

6 ],
8, 44.

Die Form
8, 44.

Griesbacb, Sytnb.

d.
24

corr.
Citates
We
crit.
Job.

|
3, 8.

18 ]] .— 28 Job.

aucb sonst bei Orig. boni. in


II, p. 609 | 26
8, 44. —

,
29 Vgl. . c 22 ff.

corr.
Jer.
V
IX, 4
|
23 £v)
[70, 7

+
KL]
365

-'-- }
Origenes, Johannescommentar. [VIII, 44

/'/«- 346R

&•^.--,
»-
»)
^- . ^
.
rfj )
)

» ' 7] ; ' ()
),
259

260

261
»
»
» .
^':>

-»^
»
» .
''

- '-
;€
»
,-
-
^
[ 0.] 321

10

2D'jy

^,. ' - ; 1

262
»
^ , ^
^^.. ' ; -
» ,., .,
»

;«.
^
()
20

263
{)

.,
,
,-^ , ') -
2

264

26 )
-><
.,
» ' .«.
-'
<> } ] 30

()

2 Vgl.
23 Vgl. Joh. 8, 44.
Kön.
28 Job.
»^)


22,
\
>>'

.— 4
16, 14.
1 Kön.

22, 19-22.
30 Vgl.
— 12
' ^,
II

I Kön. 22, 19 fi.


Chron.
()

— 33
&
18, 18-21.
Job. 8, 44.


4. • /.. ,
34 Ps. 11, 2 ().

17 |
5 |
7 ßi ü. d. . 8 | { ,, + Hu 1
[ oot]

sinnlos; ist

Br I
30 ,
V |
wohl Rest von
18
corr.
ü. d. Z.
V |
]
21
31|
Der Text stimmt mit
( +
Hu 23 ja
V 32 ov+
|

|
+ We
-+-
|
11
|

We.
27
corr. Br;
corr.
347R
& :
-^ ]
VIII,

^<.
,'
. .'
4]

avd-Qcojioi,
xca
ipevOTtu
'
Buch XX,

coq
29.

ytvto&ui
30 (23. 24,.

>•<.

' ?)^
-
367

2»)<>

267

5
,
'. ^^^, ..

10
& ,
, &-
}& &
XXX.

, -
45.

(24)
,, .
268

322

«. '
,&,, ' ,
-.
»^
269
1

.{
^
20

256 1"

. ,.
, \

()
^. . 20

271

25 Jißl
348R

. ,. -,
- ,
- 272

273

30
»
7/ .
' . »- & «,
»^
•^

--«
274

— 34

6
kennen
2 Vgl. Ps. 81,
Job. 8,

8g] o, corr.
1 21
32.

vlöv]
6.

V
(),
|

10 ,
11 Vgl. Job.

corr. |
<
8,

«•
31

corr.
f. —

V
+
|
13 Job.

20
Hu 24 [
8, 45.

"^
— 30

nicbt
+ V.
Job. 8, 40.

mebr zu er-
368

,^
& ^ -,
» ^.-,,'& «,
Origenes, Johannescommentai".

& .
[VIII,

'
46

27
- uv

'» ^,. , '-

,& , ;
^
VIII, 46.
«.

276

, & -' ,&.


XXXI. (25) 10

277

/& ^ ^
' , «,', ;« »
. »
323

, ^' '
» • «- »
278

279
»&,
?]
;;
-« - .-, - ^?,]
20

2
349R

&;«
j

26
» .
280

281 ftc
» , ^ . , «.
30

1 Job. 8, 4. — 8 Job. 8, 4. — 16 Joh. 8, 46. — 17 Vgl- Petr. 2, 22


Hehr. 4, . — 19 Joh. 8, 46. — 24 Kor. , — 28
1. .Job. 8, 46. — 33 Joh. 14, .30.

We I
13
30
-,
'? We |
We 16
corr. |

33 Die Form des


] , corr. Hu 27
Citates auch sonst bei Orig ähnlich:
| xqövoj, corr.

mit zugesetzt; stimmt ziemlich mit K. f. Syr. Hcl. marg. Arm. Aeth.,
die bieten.
VIII, 46] Buch XX, 30-32 (24—26). 369

?/
, ;«. xad-' ) 282

' , - ;
»T/c
7/

,-).
^ Till, 46. El

^' ^ , ^-' XXXII. (26)

'
283

&
284

^^^&
10

.&
^ ^ ,
^'
/.^
&.
-
-

^
.

^
^
2S5
1
324-. )-. ^
& ^.
.
.
-^
20

. . , &>
7)«'

. '' . '
2 )..
^^
^& ^ ^ ^
3 ^
^,, ) ,
207 1•
» ^
-^' ^-
_<.
) o^ -, - 286

-, 23

9
4 Joh.
Vgl. Matth.
S. 307, .
-,
8, 46.

corr. V

9, 12.

10
1.
-

den Nachsatz anfangen 1. möchte


oouUtojv'? We.
Origenes IV.
26
Preuschen, Antilegomena

|
Joli. ,
Kor. 12,

|
1.

25

S.
18 Vgl. Pro .
9.-27
44, 33 ff.

| 12
Phil. 1, 29.

et ?
corr.
14, 80.

We
V |
|

30
— 21
— 33 Vgl.
141 rf//?
^-,
24
We,
Jer. 3,
. XIX,
2.

der hier
corr. Hu
7

'
370

^ » Öt ,
Origenes, Johannescommentar. [VIII, 47

--
^.
, ^ ^
& . '
. /^ 3 ^
&
VIII, 47. VJ

^ - , . -,
287 (27)

d -,

,
288

» «,-^, , ^&
' - -,
(

»
, «),
[]
10

1
( ) ^,
yd
-,
^ -'
-, '
,
,. - 32
289 ,,
}
' ()
,
^, 2

?, ' ^.
» '.
»Jßßä,

^
290

'-
30

>> 6<^>[]
,

3ölR

— — — .

,
1 Hebr. , 14. 12 Vgl. Job. 1, 9. 15 Job. 1, 12. 21 Vgl. Rom. 8,

.—
,
29 Rom.

^ ]
corr.
26
1
Aussg'
8,

1
14
31 Eph. 2, 3. - 32 Matth. , 44 f.

corr.

corr.
V

V 1
|
6
\

31 Zum
17 (, + compend. geschrieben

Citat vgl.
We
z. S.
| 23
39,
{/ + We
3 []
|
|

str.
1
13
],
We.
corr. V
VlII, 47] Buch XX, 32—34

,
(26. 27). 371

», <.
ojrog ytvr}öi)-s viol d

^ ^ , --
291

257
},
. -^
^
\

& ^, . ^»cpvosc «,

d
^;

&
oöov

&^
-::
'292

10
Tj;

] »?]
& , ^, övvui2
293

1
»
,
»
.
&
^
.
«,

; - »^
^,
•»
-^. ^.

- * *

-
294

295

20

326
. - -,
^ ,
&'
29ß

2 .
•7] ,
»\4^
)-
297

'
d -.

, , -
30
» XXXIV.
«.
.
» -
298

,
2 Vgl Eph. — 3 Vgl. Joh. 1, 12. — 5 Vgl. Matth. , 44 — 9 A'gl.
2, 3. f.

Luk. 28. — 12 Vgl. Rom. . — 15 Joh. 47. — 16 Joh. 10, 27. — 19 Vgl.

)
6, 8, 8,
Luk. 13. — 21 Vgl. I Joh. 10. - 24 Joh. 47. — 30 Joh.

,
8. 3; Jak. 2, 2, 8, 8,47'.

,
corr.

corr. Hu" |
V 13

34
|
|

17
r//V ty.

V, vgl.
), corr. Pr.
. 20 |
26
We; vgl.

\
"Br
]
|
16

24*
-
372

^
"^'&; ^
, ,
Origenes, Johannescommentar. [VIII, 47

,
299 vibv öe ödxvvrcu ovtco 3o2R

' »,
^>
'^•
, ,-
, «. \
.
300

301

, ,,
-
28"
(^[(^:^ \

^2

,
'

(:
303 ^;
^, '

&; ^ '
& , ^
)
& 15

304

^> .^?]^ . '


«' » ,
&,
20

, ^'

,
, - ', (,

,
d

. -
25

327

.
305
> <,

306
^ <,« .
>
^
,
•<
-
»
^
- 30

\
[] 3

We
corr.
Kor. 12,
29 Vgl.

1
8
,,
3 Matth.

7/.•,
14
We |
4.

32
23, 15.
—20
I Kor. 13, 2.

Joh. 21,
— 30
corr.
15 Vgl.

V;
corr.
corr.
2.5.

Vgl.

vgl. Z.
V
We.
— 24
I

|
Kol. 1,

Kor. 13,

9 |
13
.—
Vgl. Job.
2.

rfe']
17 Vgl. Rom.
8,

I
47.
— 32 Kor. 13, —
+ >rai)? We

ooa
26

a.
9.

|
S,

Vgl.

Ras.
.—
Eöm. 8,

]
19 Vgl.

34 I Kor. 13, 10.

23
,
'7,
.—
corr.
, VIII, 48]

^
Buch XX, 34. 3 (27.28). 373

,, ,) .-
iitQOv^ 307
^' taöiho Jtsol

^.
353R
\
- - ^ ^,.
, - (' \
.
- 808

28
^^ , 3
10

.
, -
,
& . ^,
-,

:^09

. , ^-
^.
^,

, ^ ^
&^ ,
.7]
y^

^
20 48. •

/;

2 ' XXXV. (28)

»
,
,^ ^, ^
003
()
- 310

328 " , ^,
. aiätva
(} - .) 311

. ,, -
30 312

}-
?']
Job.
7 Vgl. Job.
1,

9
orga.Ras. 28
12.

],

1, 12.

corr.

We |

>
21 ,)
8 Vgl. Job. 8, 47.
18 Vgl. Mattb. , 44f. Luk. 6, 28.

-\-\^ {niich.29
— 12 Vgl.
— 2ö Job.
a. Ras. |

SS ßiov
24
Rom.
4, 9.
8,lö. — 17

+ We 26 | ]
— 28 Vgl. Job.

^/or
Vgl.
8, 48.

?We.
311
374

313 Otcog

, ^' «
6
^ ^,
ötcc ^ ,
Origenes, Johannescommentar.

,
^) ,,
.

<, '-
[VIII,

'-
48

354R

.-» ^^
«,
' - »

-
31

,
^ ,
»

, ^
«'
-

,
,
316

»7] «
» »
«
^
.« »
\
»- 1
259^'

317

&^, ^.,,. «.

-.
20

7] )--
2

',
318

,^,
319

, , .
^ -
,
ooj-
329

320 . 2 Vgl. Joh. , 18.



—3

Vgl. Job. 6, 32 fl'. — 7 Job.

8, 48. —

,
8 Vgl. Luk.
35•

] ' ,] (,
11, 15. 11 Job. 8, 49. 12 Vgl. Job. 10, 21. 15 Job. 8, 48. 21 Vgl.
Luk. 10, 30fi". —
29 Vgl. I Kor. 9, 20ff. — 35 Vgl. Lagarde, Onom. s. p. 66, 3:

Samaritae: custodes.

We We
29
1
ofj] , corr. We |
\
10
30 ], corr. We |
32
|
20
corr.
-f-

V |
corr. V.
VIII, 49f.] Buch XX, 3. 36 i28. 29). 375

355R
& - // , ()
^''^ ^?.
> <,
',
»
-
-

,
» ^. >)< ><, ^
»vjrveoöfi
321

10
()
^-
^- . ' .
VIII, 49f.
, .^ .

^ «-
» « XXXVI. (29)
,^ »
322
1
-,
», ,
;- , )
«,

,^ & . ^ -^ ,
20
259V \
323

25

. , &-
- ) 324

- ^'
30


. .-
» «,
4 Ps. 120, 4 (ART).


Ps. 114, 6.-8 Vgl. II Kön. 17.

— 14 Vgl. Ps. 1, 3.
32

;}26

19 Prov. 3, 18.

3 uvcCo, corr.
die Übersetzung
25 Vgl. Matth. 7, 7.

V 4 xcd z. str.? We
|
29 Job. 8, 49.

Pr 5
| + 6 (,«'?
| . "^";
\

stammt nicht aus dem Onomasticum, sondern aus den hebr. Sprach-
=
kenntnissen des Origenes; vgl. hom. in Ez. IX, 1 8
zweimal geschrieben 19 |
zweimal geschrieben 31 8
We 13
j + .
],
corr. We.
|
,, &
376

^& Origenes, Johannescommentar. [VIII, 49 f.

-
.
jcoitiv
330
327 {^ f/

-
328

. »& ^
» ^^ 6< »- 3o6R
5

329

^-
,
{,-
<, ,

., -
10

, ' , /. -
330

. »
15

» ' &&&
?] ,,
»
^
>
^ .
^,
,^<. 20

,
331

,
»

«.
332

333
^
-
-

,
);
^.^
- - /«
^
2
'^^0^'

, ^ ^; .
&^^ 30

-
334

). 3

14, 30.

V.

We
We
c.

I
8 Vgl. Hiob

3
3—4
24
32

).,
]
26

]
14, 4.
Vgl. Jer.

,
Bebst.) gescbr.

'> .
corr. V
-
5,

corr.

|
8.

18 Zu
|
27
Ausgg.]
Pred. Sal.

, |
7,

4
d. Citat
21 (20).
30 Vgl. Matth.

s. o. zu
corr.
— 16 Vgl.
10, 29.

S. 368,

Pr
a.

|
Ras.
33
29
| ,
Kol.

-&,
22
2,

sehr
15. — 18 Job.

weit (an Stelle


corr.
corr.
331 -
VIII, 49

?
('
f.]

XiyiiV
xaTQiaQyaq., y top
^
Buch XX,

-» , -
36. 37 (29).

^<;
/y
tiy.oq
377

touj 335
jtqo-

-^
357R

,
/

»») ^ -^,
«.
»
&
»
' «, '
\ • ;

- '
10

» •? ^, ..
. ^; '--
1

?.
&,
- . oJ-
336
337

»
20
^
, , ^((.;

» «, ,. »
^
XXXVII. 338

2 »&
\9
«,
-«. &^ , , )
339

»
»

»
260 {^
, ^
001 ly^cov

«, 340


\

' -
1 Joh. S, 49. — 6 Rom. 3, 23. —
8 Hiob 14, 4.-9 Pred. Sal. 7, 21 (20).
— 16 Vgl. Rom. 8, . — 18 I Joh. , 18. —
19 Vgl. Joh. , 44. - 23 Joh. 8, 49.
— — — —

,
- ] ]
23 Vgl. Rom. 24 Vgl. Rom. 13, 7. 26 Vgl. Gal. 4, 4. 28 Exod.

,
9. 1.

20, ,12. — 31 Vgl. Tit. 5. — 32 Vgl. Matth. 23, 9. 34 Joh. 20, 17. —
,
3,

We I
1 corr.
corr.
We
V
|
4
] 15
corr. We
a.
\
8
Ras.
] |
24 ?) ] ).
ü. d.
-Zeile |

liest
13

26 - a. Ras. 34 ist unbezeugt; :


,
gYg Origenes, Johannescommentar. [VIII, 49 f.

» ^ -'^.-»
841

^,,
7], \ >
« ], 332

•» «,
-»" «;
lyw ,

-?] 358R

,
342 CCV

,^' » ^ »reo
«;

' »
^
)
10
,

» , . &-
»
'
343

» 0 ;«
344 »
,' « '

345

346
»
-
.
,
' »&)
&,

'
^»'^«. - «,
,
^
.
aöd--
20

347 :
,

«, ,.^ -
2

.^ » »
^>.
«.

,
30

348
»
» «. «.
()
»
2 Joh. 8, 49. —4 Vgl. Phil. 4, 13. — 5 Job. 8, 49, — 7 Job. 8, 49. — 9
Vgl. Rom. 13, 7. — 10 Joh. 8, 49. — 12 Job. 8, 48. — 15 Joh. 8, 49. — 20 Vgl.
II Kor. 12, 9. — 21 Vgl. I Kor. 1, 24. —
22 Vgl. I Kor. 1, 24. — 23 Vgl. Rom.
12, 18. — 24 Ps. 119, 6f. — 26 Vgl. Phil. 4, 7. 27 Vgl. — Gal. 5, 15. — 30 Vgl.
Eph.

11
vgl.
,, .
2,

4
14. — 31 Joh.

corr.
corr.
V
V 14
|
3,

|
20.

8],
'\
—32 Job. 8, 12.

, corr. Pr
corr,
|

V
10
]
27 ],
]V
corr. |
33
a.

<ö)
Ras.
+ Pr;
2611"
VIII, 49 f.]

, Buch XX, 37. 38 (29. 30).

»,
379

&
\

^.
^
r>
349

^
.
^; ,«,

338
359 R

10
((
» '
,
»
' ,
?}
,
,
) ^
^,
'-
, ^,'^<.»
'
(30)

^ 6
^^
6 ^,
350

1
»
» , & ^.
-,
^ 6 351

20 » , ^^- ,, ^
»,
» » ,

352

, -. > - «.
.
6

,
3

»»
»
.- «,«.
»
-
354

, «- »
«, ?]

.
']
30

»
»«, ()
355

» «•
356

35
.'
5,

a.
30.

Ras.
7 Job.

3
I
28

31 ],
8, 50.
Job. 17, 10.

\

12
13 Jes. 52,
— 30

corr.
Job.

a.
.

Ras.

5,

We
17 Job.

|
30.

|
16
32

(]+ ,
5,

32
22f.
Job.

V.
8,
19 Job.
50.

corr.

,
34 Job.

V |
30.

18
— 2 Job.

]8, 50.
380

,
, "^ » &
357 '/cq'lvhv

^'
& ,, . .
Origenes, Johannescommentar.

?^]. 6
& [VIII, 1
xcu

,, 3', <
oJ

,'
5
'.
,

358 6
opAtd

, 6 6 334

-. - <.
1"

359

-. , ' ^
&-'

' ;^', 3 -
360
15

361

362 ^' , , , - &


, €
»
"» ^
»,
,
- <. ^ <' ^
20

'
, ^] ,. ^ ^
,
VIII, 51. 2
&..'
363

'
XXXIX.

' - (31)
&'
>
^
.

).'
» ' f -«' 30

^ ' - »^ )«
<,

5 Vgl. Joh. 5, 27. — 7 Job. 8, 50. — 10 Vgl. Rom. 13, 4. — 13 Job. 5, 45.
— 22 Joh. 5, 22. — 23 Joh. 5, 27. — 30 Kol. 3, 3. — 31 Joh. 11, 25. — 33
Joh. 11, 25.

11 \ 29 ^,m?) , ?. We ]
30 ]. 1.
'
VIII,

^. & :• 1] Buch XX, 38. 39 (30. 31). 381

rrov

^
^ ({ ^, ^ -, ^
' -
-
^
&''
^,. jriQi
»/«
-
31)4

^
»^fi^
^>&
), (
^^^\ :> i/v
d
' -

10
y

»«
^.
^
>\4<'' ., ^ \ .' ^Ei

361

33
R

{
-; ?]. ^^,
» «. ,^.
Conj

.-
36

262 ^,
UJ10

. . .
&
^
] . ^ .^; .
\

•}()

20

/,
^^ ],&.
»" ^ ], oi'tc?
•')7

868

^ <,
' ?)
25

' - ..
, - . 7//

< ' &^ . , (


, - 369

30 ?] 370

..

' ,,
// ;/

»«)
^]
y>Eav

— — — 10
,
8,
17.

22. —
1 Vgl.
— 22
3.3
Job.
Vgl.
Job. 8,
.3,

1.
14.

1,
2
. — 24
Kor.
Job.
1,
8,
20.
1. — 29
:3 Eöm. ,
Vgl. Job.
12-14.
1, 1. 4. — 31
Rom.
Prov.

4 vor singulär |
9 .«// str. Griesbacb, opusc. acad. I, 282; vgl. u. S.

384, 22

^
hier mit
I
10
Iren.;
hdq mit 47, vgl. iv
doch vgl. u. S. 384, 34
m\i k'»,Q\) rell. Iren. 24 |
hvl

^]
|
13
\ 11

//^a. Ras. |
mit
26 ,
vor
; u. S. 384,
corr.
fehlt
30
We.
^]^& ---
382 Origenes, Johannescommentar. [VIII, ölf.

7]
^&)
»ftc

.
«-'
sv ,
(;«' »
-

^
,

371

6
»
'» {«,
» ^. ^^
) , ), & » ^
.

,
372 10

373

. ' ^
^
{^)7^].

374

»
»^ -
,-
& { «,
;« » »
^'}• 362R
15

375 ,
, ,. &• - ,
\
336

262

»
^ -,
» 2
376

377

, ^ ., ,
^ -&
&
aiäjva«.

^ ^.,
>
.

3
30

.
VIII, 52. • ,- Nvl•

378

17
XL.

,,
(32)

3 Vgl. Joh.
Ps. 21, 16.

1

, 4. 5.

18 Rom.
corr. V |

5 ^]
7,
4
24.
,^
Ps. 88, 49.
— 25

Joh. 8, 51.

\
26
8 Job.

8,1. —
10 Job.
35 „Stoisch" We.
r a. Ras. |
27 ,8, 51. —
3

corr. V I
28 corr. We.
.
-
^ , ^ ,-
,

'
&'
52f.] Buch XX, 39—41 (31—33).

^
^ 383

^- 379

»» ^
^ - ', - , ]. ^-
«, &'
-- &-
380

368R
6

^,& ' , .--


VIII, 52f.
}'
'&
], )
,'^&•
&' ^' . ;
&
aiojva.

^ XLI.
;

(33)
.
-
381

20

337
263^

. €{ .

^ ,

- {^ -^82

2
^ -
;
, ,- '
l•

»«,
.

. .^.
383

30 ////

»]\ 384
»«;

, ,
6 Job. 8, 1. — 19 Vgl. S. Zeile 4ff. — 25 Job. 8, 1. — 31 Job. 8, 2. —
33 Die Ausführungen

-']
corr.
1

V
mit | 17
sind verloren.

olov, corr.
^]
•? We
V

]
|

a.
5

27 ,
Ras. |
corr. Pr 10
18 ZLvaaeävzov 24
corr. Br.
\

|
] ,
corr. V |
16 1.
- ,
^
384

tJtl

^
»
^ • ?. '
Origenes, Johannescommentar.

.
>
,
6 ^'
^jösic
»(/
?']
,
)<
{^.
[VIII, 52 f.

» ;^ , »,
()

,^
380 yvvi]'

^ & «. &,
ßadv'

--
-
386

, '
> » ;^
, <> ,
' ^-
387 10
» 364R

^«,-
,

»^«•
7]

. 15

388

-
» -
» » ^' «.
XLII. ,

»\4
»^
-
20

»
. &
, ,«.,^-
^^,
«,
389

390
-
&.
^ -,
»«.
•»
»
^ »
'
25
338

^ ,
263

»
\

391
-)'
392
»
- «. 35

1 Job. 4, 7. — 2 Job. 4, lOf. - 6 Job. 4, .— 11 Job. 6, 51. — 12 Vgl.


Job. 6, 52. — 18 Job. 8, 52. — 19 Rom. , 12. — 22 Vgl. Rom. 5, 14. - 27 Rom.
5, 15. — 31 Vgl. Rom. 5, 16. — S-t Rom. , 17.

32 -]
( 1 +V
a.
1.

Ras.
3
|
TtOLsTv
33
\

a.
4
Ras.
+ Ausgg. |
24 '/.&, corr. V
,
Vll[,52f.]

, -^
Buch XX, 41. 42. (33). 385

^,
]'
' ^
^ -
- ,' » /
, bvtvüovv

.^ -
-
)

[]
xccl

vjib ,
<'
2-
393

394

10 '
, &« . 395

.
>.,' , -» oco-
36
', ^.
()
^ ^ € ^, 396
15

) 3 , , , ^&^'
,
- .) ,

'hjOov
397

20

2
.
, oo^
^' , , » -^.
^
7.6

, , -
39S

339
,
, ^
' []
,

. , &^ .
- -,
'^

30

264

35
1•

»- ' » ,
«
), '
.,
-.
'«- »' -
(
399

400

— — —

.
2 Vgl. Sam. 28, 3 ff. 4 Sam. 28, 13. 5 Vgl. Matth. 22, 32. 7 Vgl.
Matth. 23, 29. —
10 Vgl. Job. 8, 56. 12 Job. 8, 56. —
20 Vgl. Job. 8, 51. — —
23 Vgl. Matth. 22, 32. —
27 Vgl Hos. 1, 1; Jer. 14, 1; Jes. 2, 1. 29 Vgl. Job. —

1,

,
1.

2
corr.
32

V
Origenes IV.
Job.

|
16
|
8,

7
52.

[] str. We | 12
corr.
' We
Br |
|

21
,
, \
14
corr.
(.
V |
+ We |

ev] or, corr.


15 -
Ausgg.
25
386 Origenes, Johannescommentai•. [VIII, 52 f.

^^
401
^«.
tTL

] ^
» ,
tjOav ,

^,
XLI1I.

^
' » ' ^' , ^<- <, /. t>
ajct&avtv

^],
^)-
- 5

» <'
, '^ ^. & •]6]]
>
<, 10
402

&
- - ,
03

'
»
- & '' , »\4,
?/ 366R

-
1

»
,

»,
403 »d
» -, ' » -
404

40
»
»-
»
^'
^
,, - «.
?]- 20•

^ .,, ,,
,
() 25

»
406

, ^
407
408
»
»
?)

»
.
«. öf«,

6
6
cov ,

»
6

,,
^
»

», 30
340

264
35

— — — —

]
1 Joh. 8, 52. 3 Vgl. Joh. 8, 51.7 Job. 8, 52. 16 Matth. 16, 28.
18 Mark. 9, 1. 21 Luk. 9, — 27. —
25 Vgl. Weish. Sal. 7, 22ff. 28 Vgl. Joh. —
6, 51. —
30 Weish. Sal. 8, 2. — 31 Prov. 4, 6. —
32 Ps. 33, 9. 35 Matth. 16, 28. —

a.
6.
Ras. I
8-,
^]
33
corr. Pr
{),
| 22
corr. Ausgg.
|
25 ',//) + We |
31
»
VIII, 52f.]

»
^«.
ov .{,&«
&
Buch XX,

],
43. 44. (33).

^ )^& ' ^)]


387

-

409

^

.
^
410

10 7>&
^
» -« 3
& .& '^
^. ^
«,
-»' (]

» , «,
» 411

, '
-
& «. . »\4

&» ^,,&« ^-^<


1Ö --

^
412
it37R

-^.
XLIA

&
.
413

20

&&,^ ^ & &--


- ), --
2
,
, ^ ,, ,,
.

» »^
30
- ^,
.,() 414

— — —

, ]] .
2 Job. 8, 51. 5 Vgl. Joh. 6, 68. 7 Matth. 16, 28. Luk. 9, 27.
8 Mark. 9, 1. —9 Matth. 16, 28. 10 Luk. 9, 27. — 11 Mark. 9, 1. 12 I Kor.— —
10, 12. — 14 Matth. 16, 28. —
20 Joh. 8, 52. 25 Vgl. I Joh. 1, 1. —
26 Vgl. —
II Kor. 11, 13. — 28 Vgl. Joh. 10, 27. — 29 Joh. 10, 26. — 32 Ps. 37, 6.

corr.
1
V
]
I
26 ,
\ 4
corr. V |
27
corr. Ausgg. | &, corr. We
verblichen
|
13 ßXsnoj,
1

steht nicht II Kor. 11 , 13, sondern Oiig. denkt


an . 15 | 29 verblichen |
31 () -\- V.
25*
388

&
'.
6& ? Origenes, Johannescommentar.

3,
[VIII, 52f.

415
»«
»,
%]

^
-» '' -
y.al Jr

<.
^
7].
\

,
341
26•
5

416 ,, .7] ,
»^,
' []
^.
d

, . ,^.^
10

417 {)
-
-)-

,
418
1
).'
419 » () \4,
.-;^ -
. ,», ' 6
6
, , 368R
20

-
6

» 6

- /, .
^,
,,,
420

-
.
,
, ^ ;^ 2
421

» , » ,
422

,
»,
,
- »& '
«.

--
30

3 Job. 11, 39. — 5 II Kor. 15f. — 17 Job. 53. — 19 Vgl. Matth. 11, 11.
2, 8,
— 22 Job. 5, 26. — 23 Vgl. Job. 30. — 25 Job. 53. — 28 Job. 54. —
5, 8, 8,

,
33 Job. 8, 54.

{),
2 nicbt die Apostel sagen die Worte, sondern Martba
als Dublette zu
corr. V |
18 {) +. str. ]

Pr
12
|
() + V
23
| ] ,]
corr.
[

Ausgg.
9
corr.
ertWe; wobl
V 14
|
^
. -,
2
- '.

- , ,-
^^.^ . Ol

, "
. '
.
,

6
2•3

- & .
, \ . 2

''. < . -
&, ,

&
10

»]
-,

^
[]
j - 3

.
.[ .-
^
-, ..
1
5

. >
', \46, 6

20

De
^ ), ) -
1 Vgl. [„Philo, opif. mundi 3 § 13" We] M. Cantor, Vorlesungen über Gesch. d.
Mathematik 1, 142. — 14 Vgl. Act. 7, 22. — 15 Vgl. Exod. 26, — 21 2. Vgl. Hebr. 2, 17.

Überschrift unter roter u. schwarzer Randleiste |


1 Das Wesen der hier zu
Grande liegenden Zahlenspielerei beruht darauf, dass als „vollkommene Zahl" die
Zahl angesehen wird, die gleich der
X2,

doch
oder
We]
= + +
1 2 3; 28

ist vielleicht
(1 2
|
13
auch danach ein
&
( &'
Summe ihrer aliquoten Teile
= + + 4)x4, oder = + 2 + 4 + 7 + 14 2
We 14 []
zu erg.
1

|
ist:

|
-
6= (1 + 2)
str. V;
,.&
390

, --
Origenes, Johannescommentar.

[]
[XI, 39

370R

^- ^ &.
XI, 39.

- '» ^,
, ^, ,, «&
7 .
^«,
»
»,
» &•
»-
^
^
343

» & ,«&-
10

»^ 6

» & ,' •-
'
1

,
,

&^
8 , .& ^
• ,^ , - ^,
»' -«,

,
-
20
266•

-& -,
\

^.
. -
25

)
10
.
cfao,

^ , ,. 30

21
7 Gen. 29,

2
— 29

str. We
•]
2f.

|

4
-]
11 Vgl. Gen.
Cat«". —
9
24

-] 29, 8. -
Vgl. Gen. 30, 42.
12 Gen.

|
11
29, 10.

\
21
— 18

— 22^]
Job. 11, 39.

- -,
Cat, |
22 Cat. |
23
< «
Xid-ov

radiert oder abgebröckelt;


Cat.
Cat.
|

|
-] + ?/
.

Cat.,
. • &,
Cat. |
24 Cat.
etwa vier Buchstaben sind aus-
Br 25|
Cat.,
, |

Cat.] \
26 — 28 < Cat. |
29 corr. We.
371 R
XI, 41]

-,
- - & lxQr\v
Buch XXVIIJ, 1—3.

y.vXto&r/var
, ************11
-
391

,. -
), -
266^

?.-
* * * d-,
- 12

10
5
]
»-
^', ^.
- y>Eav
13

XI,

.' &
,^
41.

-
'& '() &.
' H

15

267
344
1• ^
, '
»' '
&^ ^ .
»- » ''&
»
^.
^
»"
»
• 7] &;«
\
'» ' &-<
15

20

»» . ' » «' .&


- » -
&«-
)&'
16

25 ..

6 Vgl. Gen. 1, 6.
&«;
-,
»

10 Job. 11, 40. 13
,
-, — ^/— — 19 &^ Cat.^^a
17

— 15 Joh. 11, 39. —


17 Job. 11, 40. 18 Job. — 11, 39. 20 Job. 11, 39. -
21 Job. 11, 39. —
22 Job. 11, 39. 27 Job. 11, — 40.

1 im We] 3 |
danach sind in \
41 (in V 40'/2)
. . .

Zeilen freigelassen.Offenbar fehlte in der Vorlage ein Blatt, das wohl absicht-

]],
lich (wegen der Erklärung des
V &,
?) herausgerissen war

[]
6
V
| ]
].
7 corr. | 8 corr. | 9 | 13
<
Cat.
Cat. 1 ?.
15
Cat. |
17
Cat.
;;
|


16
< Cat. |
a.

18
Ras. |

Cat. | 22
18

19
392

'
^,
,
3> &;«
, . '
'-«
^
-,
, --
\
Origenes, Johannescommentar.

,
3
&6
ojv ^ ,-
»-, -
[XI, 41

'
, ' -
6

*20

, &)
•\ &,),
& 10

»,
372R

21

'»'.
^ , '
'
^«- -
. ^ 1
22

- '^" oiw &«,

.

'/
& XI, 41.
^ -^.
oifS^aliiovg . 20

23

'
, .
- »
^«'
'
-
- - )
-
IV.

-» ävoy «. 2
24

25
, -- -'
.
-'
.
34

30
267

3 Vgl. Kor. 11, 1. — 4 Vgl. Ps. 32, 9. — 11 Vgl. Matth. 21, — 14nSir.
28ff.
7. — 16 Prov. 3, 28 (xaAl — 18 Job. 11, 39f. — 25 Luk. 20. — 26 Job. 11,
6,

41. — 32 Vgl. [ Kor. 11, 1.

2
diircb einen
. Str.? We 3 | ,
corr. V 6 ]
corr.
Klex balb verdeckt, daber am Rande wiederbolt.
], Hu 27 |
ist
,
^
XI, 41]

^,
Buch :^. 4.

', ] -
^ ^-^:
39;-.

.^ ^
^^, ^ , '
- "20

10

373R
.'
» -.
. ,
^ , -^ , ,
)
^
. ,
-,
'

-
&.
1 '»
^- &^ , «,
^ -
^ ..
,).
»
- -
^-
-
-<

20
- &
''
- ^, ^ . .-
-
. & .)
^,
() ^;
^-
'^^

-^

2 ^ - -^.
^
' () ^- 30

&
7] - . ^
^
?]
^ -.
,
- .' . &
[]
31

30
346

268

3
^
^']<.
6 Luk.
- ,''^^^> —
9 Vgl. II Kor.
?/


6
\ -& —
^-
14 Vgl.
32

33

18, 13. 7, 10. 11 Vgl. II Kor. 2, 7.

I Kor. 11, 28. — 19 Vgl. Luk. 18, 13. — 23 I Tim. 3, . — 30 Vgl. Luk. 18, 13.
— —

,]
33

)?.,,
Job. 4, 35. 3.5 Jes. 40, 26.

iv
9

20^fAovrtWe
V |

|
corr. Ferrarius

22
corr.

^^^H-
V
We
|

|
| 11
17 ?]
25 (•) +
. \
We
26 ^/]
|
18
str.
{
We
a. Ras.), corr.

]
| 30 ,.
sc a. Ras.,
Ferrarius;

corr.
Pr
We.
^
394

- '
>> ^'
cpofi

,.^^
&
)
^,
--
Origenes, Johaniiescommentar.

], 0
[XI, 41

,^] &
»,
»
» - 3

34
-
•»
V.
^
- , - Ei
7],
«.

,
y>vav
^ -, •6•-
»-, ,«,^ , -,
' -
)] ^^,
»
•- 10

374R

»'^
» «.
.^
€ -
,•'&
- -
&
20

35

,-,, • ( & 2

-- --&- -
^,
^«.
),
» -,
3 30

36

^.
, ^ ,
() f

- 268
347

37
\

3 Ps. 122, If. (RT). —


14 Susann. 9 (Theod.)
, — 17 Susann. 3ö (Theod.)
, —
3

^ ')
— — —

, ]
19 Vgl. Susann. 9. 20 Vgl. Susanna 35. 29 Luk. 18, 13. 32 Vgl. I Tim.
2, 8. —
35 Vgl. Exod. 17, 11.

2 corr. Ausgg. |
4 a. Ras. |
8 \
32 ov corr.
Ausgg. I
(av) + We 1
(zu We 1
33 V Ausgg.
,
' Buch XXVlir, 4-6

. ^ <' ^-
41 f.] (4. ). 395

'
» '7]
^

&
<
&. »
7)
38

^. y.di

XI, 41f. , '


, '

..
VI. ()

' '^-
39

,' -
10
» >
'
»fi//i«'

»«.
<;
; -»
37oR
1 ?.&
() ^
;-
>\
' -»
6 ' 03

^.
[]
40

-' ^ ' (< --


41

20

»,
'^
,
- «,
-, ' »,
-
,
42

30
^

,&
.-,-,
,
,, , & -
6

^ 43

348 (

^ '
12
1 Ps. 140,
Jes. 58, 9.
2.-3
-
Joh. 11, 41.
13 Joh. 11, 4L


10 Vgl.
17
II

Jes. 58, 9.
Kor.

10, 3.
23 Joh.
— 11
».
Jes. 58, 9.

11, 41. — 25
44

Vgl. Matth. 19, 17. — 34 Joh. 11, 43.

3 |
4 \
6 rjÖLV \
15 av We] ava \ 16 \To'^ + Ausgg.
21 \
22 Pr] \
24 o] , corr. V.
4
^
396

]7]
1
-
, , , . ^ -,
, & ' . ,•--
egoj«.

-
- //
Origenes, Johannescommentar. [XI, 41 f.

6
269 r

46
-,

- ' . -
&• . ,' ' --
, ?]0, '
ö
376R

10

47 7>y-
1

- ,,' -», ,-
,

' ] ,«.
48

» '.
»,

3,
20

^'
,, » 6
»,«,
» ^. » ^
43
' "jiT

, ,. - -
2

50

- ^
-- .
&&
.
^ -
- -&
^ ^
,
()
30

9 Vgl. Luk. 8, . - 11 Luk. 7, 12. — 18 Joh. 11, 41. — 21 Job. 11, 41.

7 ^] , -\- 8 ort, corr. We


, 14 ] {
, durch Dittographie aus

],
| |

), corr. V
V 33
1
-, ) 19
corr.
corr.
Pr |
V \
27 vijv]

corr. Pr.
corr. V l
32 corr. We j
(o> +
XT,43f.] Buch XXVIII,

&
7

^
6. (5. 6). 397

XI, Kai yia-


377R 43f.
..,
/^ elnujv (fvjvi •

^<t?rP

^•
Caoe,
'/MV .
VII.
I

(6)
•?],
?] /]
,^ .
.^ avco

51

, ?]]- ).
,

7]
^:> ^-
, ^ 52

, ,
€,
• ,,
10

-,
53

1 .
, - ' -
'^) 54

^ )7]- ^-
20
.
, . & .
3 '/>; -
2
^;« 9•,
»"//

- ^,, []
,
378R

30
,
-
»^«.

-
,^
)
,.
f

).
- 55

56

] .,
25

10
II

?.7],
Lommatzscb (wegen
Kor. 18,

corr.
3.

corr.
— 28

V
\

|
Job. 11, 43.

13
27
-]
Zeile 11),
— 31 Vgl. Hebr.

a. Ras.
verderbt;
Br |
\
23

31
,
--/
G, 4f.

corr.
V,
We,
We |
24
] - , ]-
398

^ Origenes, Joliannescommentar. [XI, 43 f.

,- sjiaxovö&f]
€ ^ 270 ^"

^
\ ,

3
57

,, & -,
,^
& ' '.
6
5

,
58 . .
10

59

,
&,
/'


&,
6
-,
, <
' , •,
f

-- , & 6

^ - 1

'
'
20

- , ,-
g(j
. '
- , -«- , »
,
&, --
2

.^& &
d 379

^
» ^& {,
30

&), ^ [-,
,
VIII.

^
61 (7)

)
3
{)
17 Vgl. S. 397, 20 ff. — 19 Job. 11, 44. — 26 Joli. 11, 44. — 28 Vgl. II Kor.
3, 14ft•. —
29 Vgl. Job. 12, 2. — 31 Job. 11, 44.

1 \ 2 |
13 \
15 ff. „sehr korrupt; )) (vgl.S. 397, 13)

bat keinen Gegensatz, . lässtsicbnicbtkonstr.; At'yft jedenfalls Nacb-

satzzul5^7re/"We 17 1 ];, corr.Br |


33 z-ÖJrü.d.Z.! (xßiOi)> +V |
36 ro) + We.
XI,43f.J

^ ,, ,' > &&^


Buch XXVIII, 7— 9 (7. 8). 399

270

351
»^.
»/)

,
' 3
^ &
-
-
:;
6
?.

\
-
» ')2

10
, .'
^

^«3 () - 63

»?.

, . -^
^ < ^ <),.
-
(
'/).

64

- -
1

' ' , --
&
65

' ;,
^. ?)
^ 66

20

^
^.01
. ^ d'
-'

^ .• , ,
^ , ^-
380 R IX. (8) 6 67

30 - ,
^ ,] ' - -
»,) <. 7] ?]<,
- ) y>
^>^
|9« (?)
68

' »,
^,

69

3
1 Vgl. Matth. 22, 11. — 2 Matth. 22, 13. — 4 Joh. 11, 44. — Vgl. Exod. 34, 33.—
— 11 Matth. 22, 13. — 18 Joh. 11, 44. — 20 Vgl. Joh. 11, 19. — 22 Matth.

,
7 Joh. 11, 44.
4, 11. — 26 Joh. 11, 11. 44. — 28 Joh. 11, 43. — 31 Joh. 11, — Joh. 11, 43. 11. .35

10 ) ] + V 12 1 tlvu We] 17 hmoTOvv 29. 30


,
\\
\ \ \
I

abgebröckelt ] 30 corr. Pr |
abgebröckelt |
32
corr. We \ abgebröckelt | 35 abgebröckelt.
70 » »<
400

7{)'
'^ » ^,
»fcgco«

»
Jcb
»>, »^« »
'
» 6

.«'
yt ,
Origenes, Johannescommentar.

>^
[XI, 4

<.
^
271^
71 / \

^ ^ '^
» »
32

» ^,
»«,
^
10

72
XI,


45.

(9)
Otaoautvoi

-, ,^,, ,^, &',.


-2
15

73

,
\?]
^ )^& (^ , , ^^;
^,
?.& SSIR
2

74 »Ö01,

,
».
^, --
»^.
«..
30

75 »OoJa

^ -. — — — —
3

]]
1 Job. 11 44.
11 Job.

14
Dagegen
, 21.

402, 19 f.
— 28

]
+
21
3 Job.

b
11, 14.
Job. 11, 41 f.

V

4
31 Job.
Job. 11, 11. 44.
11, 42.

mit cC2DXz/K ab
, V.
Docb
10 Job.

vgl. S.
11,

401,
2.

6. 19.
XI, 4]

- Buch ,, 9— 11 (8-10). 401

^^^
^ ^
XI.

.
(10)

, -
?]^.
jn{n

/..
ili

~tl

^ '- ,
. . -
'
6 lovöaiojv

,

271 \

33
10

,
.
,
^&^ ,
» /
.
.'
& ' öoov ( *
-
8
'

' -^
,• .
1

.^, »

- 80

20

382R
»^
•, - .- .
^^.
- ,^^ • -»
81

25
-.,
&, & ^ --
30

3
.
^,
-
-, , ,><,
-
^
- >{^<.
'.
^\.
«.
,
-
82

8•

81

a.
2 Job.
16 Job,

8. 12 ,
verbunden
Ras.
11, 46.
11, 46.

Origenes IV.
|
13
— Vgl. Job.
— 20 .Job.

corr.
11,

We
\
]
11,
4.5.

10
19
4.

&' ]

— 13
33

\
26
Job. 11, 47.
Job. 1], 42.

[
We; V
— 14

hat
a. Ras. |
}-
Vgl. Job. 11,

mit 11
35

26
4.
, , ,»,
402 Origenes, Johaniiescommentar. [XI, 47 f.

^
,^ 3
art

85 » /
» , «.
öl
»'
, {)
,
»
»«'- '
,
^,-
»
, -
-, , -
354
272^'

.
10

,; ,^ XI, 47 f. /'
/, ^ ovy-

, &.
'^ 1

gg


XII.

, -
.
(II)
- ojv
20
383 R

'^ ^ ^ ,
87
^ -
,»^ ?^ ^
' .
' ,
-2

.
- , & -«'
88 d' 30
6
7] 03
2 Jok , — Joh. 11, 42. — 9 \^g]. .Job. 11, 45. — 31 Job. 11, 47.

-
41f.

],
?.
[ ' ]
4 () -r V j
7 (?), fast ganz verblichen, corr. Br |

durch Wasser weggewaschen 15 |


mit LXz/ 1. 33. 69. GH, m-
V Ausgg. mit Bi<aAD rell., * 25 corr.

We , We
|

26
Pr, vgl. S. 403, 22
31 ] |

nur noch geringe Spuren


corr.

|
32 ?.(^8]
|
a.

verschvrundeu.
Kas. |
,
, 47 f.] Buch XXVllI,

»
11. 12 (1. 11).

mv

-
403

,^ -
•»-«, .


{}•,

, -, ]-
-'
80

272

3'
.
• . , - , )& ^,-
\
d --
\

-
1
.
^'^, ^
-. »

, ---
90

S1

20

; -,
, ld^v7j

92

/
..
,
384R

. >
' ,,
2 93
••
»
» «" - &.
' ^, , -
30 - -vcdv -'
91

^
— 20 Vgl.
1 Job. 10, 33.
Ps. 71, 2.
— 8 Vgl. Job.
— 27 Rom.
11, 47.
11, 11.
'
— 1 Vgl. Job. 11, 48. — 18 Ps. 32, 10.
— 30 Vgl. Petr. 2, 10. — 31 Vgl.
I
,
Rom. 9, 6 f.

[]
/.,
10
1 kaum
verscbwunden
coir. V 11
|
'
lesbar
|
-4 []]
|

,
V] scbeint
verblasst
We.
|
ü.
.
d.
1.

.
wie
|
^GU^
69.

26*
|

verblasst
2 -
Origenes, Johannescommentar. [XI, 49
^Q^

,
, ,
95 y-di jiZiOa tv

%
]

.
-,
Jiäöa

'
-
, 6

'
^^
?],
[]
&^
36
-
-
5

97
,. -
, [] 273r
\

,
^ ()- ,
XI, 49.

. 50 30

' ,'
), '
^ & dno&ayij
51
-
, acp 15

91^
.
53

;
-,
/ XIII. (12) ,, , '
)'.

-,
^
20

.'
- -
99

100

101
»



3 Vgl. Job. 14, 0.
,

,
, ' ..-

4 Vgl. II Kor. 4, 2.
\

5 Vgl. Gal. 5, 17.


,
\
20 Das
.


.^
^
,
»'


?,
'oSöU

30-

Capitel befindet sieb stark verkürzt unter den Catenenfragmenten (Nr. 85). Ein-
zelne Sätze bei Nicetas. — 25 Num. 22, 38. — 27 Num. 28, 7. - 28 Vgl. Jos.
— —
13, 22.

7
2
ei'

8 '
30

stark verblasst
We
Nie.

14
4 ^,
?.& eorr. V []
]
| 5
mit J 1.
verblasst
33. 69. EGH
|

^,
| |
\

Vulg. Syr. Sab. Arm. Aetb. DLXM 24 a. Ras. 30 ov


'
rel.

. . Cat.
It. | ]
,» ,' '
XI, 51] Buch XXVIir, 12—14 (11. 12). 405

hlsyov d
/ ^02

-,' &
»^
, ,' , .,
' ,|
«,
y>
^]^, -»-

1
»€
> « < >^
,>, <7] ' d' ' »-
3<'
103

, « '
» -
^ iq^

105

,, ,. (),,--
1
,
\

273

357
20
, -- , ,
106

107

- ,«' )
», ' -) »7'
2
»
»d

», ' ;
» ,, -,
386 R
» «.
XIV.
.
-«' ,
108
30

' '
»
,

3{)•
»
»
-
— — - 5 Vgl. Matth. —

,]
1 2 Nie. 3 Deut. 16, 20. 6, 2.
— 8 Nie. — 8 Deut. 16, 20. — 14 Jer. 3, 5. — 1 Vgl. Plat.,
Respubl.
11, 49.

]
Cat.

19
2
6

,
I,

fehlt
.

in
341 sq.
31 Matth.

corr.
—7
+
^;
Pr,

Qmg
{> +
23 Matth.
26, 57.

We 1
4
<
hat
Cat.
26, 14

V 24
7
f.

•)<^

vor
26 Matth. 26, 47.

corr. Hu
zwei Hss.
1 5 ],
d. Cat.

\
16
fehlt
— ,30 Vgl. Joh.

nur
+
| 14
corr.
hier.
-
Del. |

|
109

.
406

^. ; .
(^^
^'^ ^^

^^.
^>&
^>
>];
»'

^
-
Origenes, Johannescommentar.

'
\ ,
^'
[XI, 51

'- ., )- - -
'
•»
»
»
7]•
- :) , &;
»
^
^ -
10

110
111 »-^
y>

»;

»
»(5 &
» , ^^<.
'^.
'

\
.^. ;• '

' ^Oi
1
274r

112

»
»
»
»&
' »
'
^
, &
&
-

&^
20

» , -
»
»6<-.
»^
, --
25

' ' »-
358
^&,
»
113

» «. ' », , ,

»
» *2
30
387

»;<
1 Matth. 26, 59-66. —
15 Matth. 27, 12. 16 Matth. 27, 20. — — 20 Matth.
28, 11—14. —27 Luk. 22, 3 f. —
30 Luk. 22, 52. 33 Luk. 22, 54. —
[\ -
+ 8

^
1 mit Kopt. nach u. ver-

^
| |

LX

^
blichen 11 verblichen 16 vor fehlt mit 69 16

enl mit
mit D.
XAC
It.

rell.
]

|
18
|

nach
(«•) |
21 7]?
fehlt mit Bx
mit D,
33. e. Aeth.
1.

I
28
|

rell. |
25

wie a; vgl. D |
33 statt ist singulär.
^ • ,,
XI,

»6tg

,
1]


Buch XXVIII, 14

" '
(12).

' » <.
407

^
^.

.
«-.
»*i2c

» .<• -
,
114

,
5
,
11
^?.&
'
ȣ
»
»"
,') . . ' -
^
»?
10

' -»; / -
><'
^, >\4
^ .
116

\
^«. 117

274
»
^;
^ ^
» , &• ^
'
-. '^
- ;

-
^ » ^
\

20
^. ' » - ,^.-
^ ' ? ^. -
118

2 »/«.
»'
^& )<.
1
^.) -
Luk. 23,
12 Mark. 14, 53.

10.


14 Mark.
3 Luk. 22, 66.
14, 60-63.
— 6 Mark. 14, 10 f.
— 22 Mark. 15,

1.
9 Mark. 14, 43.
— 25 Mark. 15, 3.

5.
119

120

.
26 .Toh. 18, 28.

'
Q-
] 3

ist singulär zu
ist

Stellung wie in 1 ()
Irrtum.

] Dem Copisten haben


c. |

vgl.
6
D
vor
8
fehlt
sich
mit
die Excerpte verwin-t
DX rel. c

con•. V
|
7 /-
9 vor
|

-]],
\ | |

fehlt mit nCD rell. |


vgl. D |
12 . wie
Syr. Pesch.; vgl. 69. KM Syr. Hcl. Sah. Arm. | 13 Der Art. vor u.

fehlt mit D ]
17 vgl.
69; hat auch 1 18 mit D mit 69. Arm.

]
| | \

21 nach hat der Copist die Fortsetzung weggelassen 22 mit D


24 corr. V
(

]
It. Syr. Pesch. Hcl. Sah. Aeth.

mit D It. 25 !
mit . |

33. 69. D. . c. Syr. Hcl. Sah. Arm. Aeth.


|
121

122
,., , ^,^ -
408

XV. (13)
Origenes, Johaniiescommentar.

yßuiv

. ,
, ^/
[XI, 51

^gg^
5

123
»-
,
»^;


'» » ^,- 7]
,
^, ojOt

»/'?«•
124 ojg

,
, . -
» »
&<' - 20

125

»
. »
.
. .<. -
126

»,» ^ 27•
2

»
»
»
.
.
, » ,
,
<. -, -
- ^.
), 30

127

^
,
., » , 3

,
128

, —9 . — — 20

/
8 Ps. 13. Weish. Sal. 1, 15 Kor. 12, 3. Matth. 12, 31;
Mark. — 27 4-6. — 32 Hebr. — 34

,
vgl. 3, 29. Hebr. 6, 6, 4. Job. 7, 39.

We
29 .
1
4 vor
14
eine Initiale ausrad.
We
|
6
22 Die Gitate zeigen eine Miscbform aus Matth. u.
|
20.
Mark, und stammen wohl aus einer Spruchsammlung 21 ayiov] u. i a. Ras.
corr.

|
V |
11 corr.
.
-, -»
1] Buch XXVIII,

;
XI, 16 (13). 409

»'
jtQO

) «.
^^^ xoöcü

,'
ijV tv

.
389 R 129

:{^]
360

' , ^^ cT

&
,
^-.
//

»^£«
.& '
10

» ^
»^
^
» -.
» ^
^
.
XVI.

,
-
-
/),;«

-. 6-
130

.^ . ) .^-&, -
15
»«..
, 131

20
».
y-cii -- )!
-
182

»
»...,
».
d - --
27
»
>^
»,
»
' » ' '-» - )
' & )
•<.
30
»
»«.
»
»
».
, - //
;
d' . ' - ^'
-
-
133

2 Job. 20, —
22. 7 Mark. 1, 24; vgl. Luk. 8, 31. — 11 Act. 16, 16 f. — 19
Vgl. S.404, 24 fi•. — 21 Num. 22, 22—24. — 29 Num. 22, 27. — 30 Num. 22, 32— 3ö.

7
ACE
mit
DL
Ld Boh. Arm. Aeth. Iren. u. o. S. 181, 5 ] 13 }9•
mit

— • .
a.
13. 31.

1.,

Ras.
|

wie die Ausgg.


14
corr. |
singulär;
fehlt in
wahrscheinlich
| 21 -?. * ist mit allen Zeugen
31
|
^' .
- ,.
- «.
Origenes, Johannescommentar. [XI, 51

' 7}
^j^Q

^eljctv
»
)'
». 9•)€
& 6
(]

134 ^ »
390R

15 »2§?/

•»
^^.
6

'' .\ '-» -- 6

-
3&
»-
-» .« 3ölH
136

»
»',
, «-'
»
137

138

» ' », ' .
^
»- - ' «
-
6

^
«.
-
15

» «. ' \4&
]6. 6
-
139

» &» 1.
^ - 6

» »-«.-&-,
20

«. »
' «;'
",
140

141

142
('
,,' ).
, .
, ' , '
-
] ,
\ 25

276

30
1"

8 Num. 23, 4 — 12 Num. 22, 35. — 14 Num. 23, 5. — 15 Num. 23, 6. —

,]
f.

17 Num. 23, 16. - 20 I Sam. 16, 14. - 21 Vgl. I Kön. 22, 20 if. -
32 I Sam.
14—24.

^
19,

Stelle
9
I
17
\
15
corr. V |
vgl.
21 nach
dazu Field
+
I,

-
255.
,
Syr. hexapl. fehlt zur
von anderer
Hd (V?)

der nur
ausgestrichen; die
zu sein |
Worte scheinen
22. 23 29
.
|
'—
schreibt |
31 ]
eine verkehrt eingefügte Dublette zu

+ (•
+ Br nach V,
^ -,,
XI,

-1] Buch XXVJII, 10. 17 (13j.

& 411

391 R »
»
»Aal

^
, ;-
y>avc7}v.

»
>

» ^,
'Jöov

,,
, sig

- '.
Avojß iv

^-
'.
U8

144

»- & • '' -7] ^


145

^.,
10
-,
»-
tfd

, .
,
^?
^- ^;
1

,€3, ,

.-
,-
146

- -
362
147

20

.. .

&--, ,,
&
,
148

- 149
2
,

, . :) ,

150

-
276
30

. ^
20 Vgl.
7],
)

Sam. 6, 9. — 22 Vgl.
-
' ' %•
Sam. 28.
|
'-

— 30 Vgl. Mark. 1, 24. u. ä.


-
151

9 einer, corr.
ausradiert zu sein
ist das
corr. V.
|
V
21
Wort compendiarisch
| ]
?. ).13
\

geschr.;
22
\

]
15 a^

Ausgg.
a.

a.
Ras.
Ras.
Vgl.
\
Danach
25
S,
scheint

413, 2ö |
V, in
32 .
412

. , -
-
Origenes, Johannescommentar. [XI, ÖO

152

^ -
XVIII. (14)

«. , & ;'>,
»^

,'-^' & ,--


,

»ori 392 R
153 -» 7]^
^, ?] 10

154
,
.
^-
-
'-» / ^ -
6
',
1

» )<^ »
»7]« , .. » ^.
-
» »'^ - -,
«, ^-
(-
155

»
»«'
», «, . -& '
-,«
- » » r^y
20

363

,' . ]
156

». » «'
«,

2

,
, .,
157

' , '
- 30

158

151)
»
»«. \
- 277•

5 Joh. 11, 49f. — 18 Hebr. 2, 9. — 21 Tim. 4, 10. - 22 Job. 1, 29. —

25 Joh. 11, 50. — 26 Joh. 11, 49. - 28 Vgl. Joh. 14, G. I Kor. 1, 30. — 29 Eph.
2,

16
14.

^,
-

Syr. Pesch.)
33

5 nach
Joh.

neben
8,

corr.
40.

+
V ] 17
-
S
,
; vgl. S. 137, 9

(BitACD
corr.
rell.)
|
8 , a. Ras.

Br 19 über die LA
|

vgl. o. S. 45, 19 f.
| ],
d- V(
corr. |
^&^'-». '^.
XI, ]
-
Buch XXVIII,

^'
18. 19 (14).

y.cu
413

,- . .
- -,.
jtsQi >) 6

^-
. ,
6
^-
160

.& .,,
. ,-. ,
'"
10 161
^>
»
^ - ?]^'
393R
-

& ,, 3
-,,
TOjv
).7].
1 -
>
. ..
»"2
«•
20

2
364
,
..
.^

, &,
{)
.,-
XIX.

, )
^
& , ^) --
^.
,, .&
.7/
,
. -

-
162

163

30
.. ^ ', .-)
^ . ,

^ -»"^ igj.

^
» ,

.«. 165

277 \

— 4 Vgl. Kol. . — 6 Vgl. Matth. 3, 4.-9

&
2 Job. 1, 1. 1, 8, 17; Jes.
Vgl. I Petr. 2, 22. — 10 Vgl. II Kor. , — 11 Kor. , 21. II 21. — 16 I Kor. 4, 13.
— 29 Vgl. Hebr. — 32
2, 9. 3, — 33 Vgl. Jes. 3,
Jes. 3. 4 f. Matth. 8, 17.

- 21 ] ?
-erbIiclien |
We \ 26
verblichen
rov
|
+ We
31
|

verblichen
(^ aus
|
34 xcd
ßV), corr.
?/ verblichen.
V 27
|
-
414 Origenes, Jolianiiescommentar.

\ »\\ » [XI, 1

»^.
»»»,
. ^
lüö '/tyivrjTca.
\
'/.

<. -
-«, -

16' »
» «, ,,-
,
»3
<,
'^' '^»^
)
-
.

-. &--
» ^,•<'

10

168
-.

, - . ,- 6
394R

,
-.
169

>< 1
>^<
170
,^ 6

171

,
)
> -
,
XX.

-
(15) ^.
ojq

20

,
, &• . ^- , -
-2
., «. -
»
^»- 36
173

174

17
»
»
,
'''>V7}v<i.
, -
30

1 Jes. 3, . —
4 Gal. 6, 14. — 7 Jes. 3, 7; vgl. Act. 8, 32. — 8 Vgl. Phil.
2, 8. — 10 Jes 3, 8. —
13 Vgl. Job. 11, . — 19 Job. 11, 1. — 28 I Tim.
— 30 Prov. 16, 23.

,
1, 7.

, '•, 1
corr.
,
Hu |
corr. Pr

corr.
vgl. Z. 10;
corr.
We |
V 23
29
| ,V,

vei-blichen.
Ausgg.
corr. V |
]

27
12
ov]
],' corr,
\18
Pr |
,
XI,

,
1]

-&-, •] '.
Buch XXVIII, 19-21 (14-16). 415

-
() Itjöovg
-
.
278r

?]
,
' ' , '-
176
5

. ],
» «
-
iTi

10

. &/]^, -,
^, ]
395R XXI. (16)

,
118

1
» --
^ '
. & ^ «.

20

,, ,,
»,
, '
«,
-
??--
-
»
&,
179

,
180

.
2
. , -,
6

^.
-
-
181

182

183

><, -
30

366
- ,
' -,
^,
-,
35 »
3 Vgl. . C. 14. — 5 Vgl. Sam. 19, 20—24. — 9 Num. 23, 7. — 10 Vgl.
.— —

] ,
Num. 24, 2. — 15 Joh. 11, 51 f. — 22 I Kor. 2, 31 Vgl. Job. 11, 52.

35 Matth. 9, 12 f.

, 1
corr.
( + ^

We |
Hu,
34
V i 10. 12
a.
\
11
Ras.
corr. V |
20 -
» ^
,
Origenes, Johannescorameutar. [XI, 53
4j^ß

184 » «, xai ojg

& , «.^ '


?.' -
[-

^ ,
,' ' & ) 278

^
, ,
>
, ^ , .
'
8(

ojOiv«.
»2 )
ö

.
185

^ «, ^ 10

)] .

)'''.
^^
XI, 53. )(). 396R

. -
Igg XXII. (17) \
. 1

187
^
, -.
'{,)

.,^ ^ &,
20

' ,
.
188 6
-- 2

.
&
-»>
30

189 «. 3 '-,

1 Luk. , 32. — 4 Vgl. Joh. 11, 52. — 5 Vgl. 10, 16. — 6 Job.
.loh. 17, 21.
— 9 Exod. 4, 22. — 17 Vgl. c. 18 — 25 Vgl. 20. — 30 Vgl. Luk.
c. 2, 34. —
31 Joh. 9, 39.

5 eiv )]
Vrät:
das Papier ist hier abgerieben, sodass keine Spur
Ergänzt von Br 6 toc] : doch steht
mehr
zu erkennen y.al.

0. S. 32, 21
ist.

, -] &, wie allein möglich ist; ' stammt aus


|

Z. 7 |
8 )). \
IT ^-
+ V 30 |
corr. Br.
'•
^
.
^
XI, 54]

?.
)
Buch XXVIIl, 21—23 (16—18).

6
-'
417

307

, '^ ^, -
^.
/&^«,
' -»
-
190

219^

,
^-
'
,
' ^ ^,
3, -
-.
- -
397R

^ , . '

20
^.
, &, ^
,,,
() ^
- f
191

. XI,
, 54. ir

& ' .&.


^

) . &
^ - ---
XXIII. (18)

7]•
[ ]
192

^]
193
']
30
, ?]. 194


. —
,

-
Job. 39. 6 Die Erklärung ist verloren. 11 Vgl. Ps. 72, 8. 27
9,
— S. 7] —

&
verkürzt in Catsc. 28

, ,,
418, 1 Vgl. Sir. 4, 28-

;:
16 xca]
corr. Pr |
19
corr. Pr;
corr.
Cat. |
Ausgg.;
rw —
V Ausgg.

S. 418, 1
|

?.]
17
V |
21 korrupt? We 28
ovv

von Cat. stark verkürzt;


|
- s.

Frg. 86 .31 I
^/.] nach ist ein Bchst. ausradiert.
Origenes IV. 27
418

, & - &
ev
Origenes, Johannescommentar.

,
[XI, 54

^
.- , - 5

&^
,

19
- ,

368

, ^, ,
' -

.
10

^ ; & ,
?]
1
196

, -, ' \

^, 279
398 R

^, , ,,, «.
»

--
197

- .
'»-
, 7], , » --
,.,
^
,
20

198

199
»
^ ) , ^.
5,
« ,
25

' -- -
200

201
^,
»'
^
^ , »
,
}•,
&'
»
^.
,

--
-
30

18 Job. 7, 30. - 24 Matth. 10, 23. — 26 Vgl. Job. 11, 53. — 30 Job. 11, 54.

,
34 Job. 11, 54.

?,
.
ändert
'
4

)
.•
00.
corr. We
,
|
10

|
26
corr. Br |
23

mit KTlU&.a
wh•, corr. Pr,
'
1. 33. rell.
V
Br
»^«.

>>
^
XI, 54]

& •, >
&
- .
'.
y>\ixovoaq

&, ]
-
- ,
Buch XXVIII,

&^]
23. (18 1.

Karpao-
4ig

202

', - -, ) ^'
,

-
5

369
^.
^',
,
»«.

)
^ , -^ ,
&-
. , »
,- 203

» ^
-' • .. -,-
201

^ ,«.

^
1 20.)

/.,
- ^; « re'xoföiy

& - '
^^^^
3^R
^
'^^'^^ 20ß

^'[.-
€<• "
, -
»'
20
{\ «.
^,

^
^^^.
' » ;
' «,» -
207

' » .'.-
^
208
2
»« -.
30 ,
»
», ^'
' 7)
.
-
, .
, «.'
209

210

2 Matth. 4, 12 f. 8 Job. 18, — 1. — 13 Job. 18, 3. — 17 Vgl. Phil. 8. —

- '>
2,
19 Job. 18, 4—6. —
23 Job. 18, 7. — 24 Joh. 18, 12 f. — 33 Job. 6, .

171, 24

ü. . .
3
I
12],
wohl z.
34 vor
str.;
\

]
corr.
oder
fehlt
V |
mit D.
15

mit J
1.

69
EKMÜV
;
a. Ras.

EFGMSÜVr Syr.
Latt. Bob. vgl. CP//
|
20 ],
corr. Br
covr.

|
24 ]
Pr

Pesch. Bob. Sab. Aetb.


s.

|
o.

21
z. 8.

Sv-
-, ^
420

^. , -
.
Origenes, Johannescommentar.

'
[XI, 54

211

' »
- , XXIV.

- ,( ') ' »-
&
d- - &,,
,
(19)
:
«' ).-
-
10

» ' , . «. , «, >^?]

-
^ tjv 37ÜH

, '.
212

213

><, > •<


214 .^ ><,
»

>
« , » ^ -< )
400R

,
tg
»<>
»« »
, - » ,
& \

«'
20
2SGv

215

'»,'& ' -, --
»^«, » «,
2

216 - «.
»d
' 6 30


5

Vgl. Gen. 41, 51


- —
S. 421, 20

16 Vgl. Lagarde, Onom.

vom Vergessen oder gemacht [=


f. — Vgl.
|1.
s.

Onom.
excerpiert
164, 67 u. ö.

&7]]
s. 8,

- ]". .von Cat^^. —


In Jerem. Frg.
12 Gal. 4,

LVI
27; vgl. Jes. 54,
(226, 7 KI.)
27 Manasse: oblitus uel necessitas. 195, 63
Armen. Onom.: „Manase:

19 Vgl. Ps. 106,
— 17
1.

^,
33—38 (= itaART). - 25 Vgl. Luk. — - 30

]
8, 8. 28 Ps. 106, 37 f. Vgl. Ps. 35, 7.

] 2 av]
IV a.
a, corr.
Ras.
falsch bezeichnet ist
|
V
18
|
—6
ist von . Hd. über
< Cat. ,
Cat. |

geschrieben, das damit als


14

Hss. der
^•
| |

Cat. I
22 [iv ] verblichen |
28 corr. Ausgg.
XI, 5öf.]

-
/«()
>• ^.
^Kal
-^ , ^
'
Buch XXVIII, 24. 25 (19. 20j.

titv
421

5
7>?.{^
3>«
^^/
-
^- )
^&^,
^
^,
^
) - «. *
- ,<. -
[]
tv
»

»-
6 218

' , ^
- jcäoa 219

^;^
,,
^><
^ .
>.('.<
^.
^
, »7

^- ^ ?.
, &, 6 220
221

><.,
.

15 222

^. ,
7]

^ - ^' ^.
223

. ', -
20 6

401R
371

25
, .
.'

- ; (
' XIj

/]•
^
;
55f•
' '
elg

ovy

, €' .
.
XXV.

, - (20) 221

225

,^ -
281

'
1"
\

30 226
&' -
^.
1 Ps. 106, 38. — 2 Vgl. Ps. 106, 39—42. — 5 Ps. 106, 41 f. —
9 Ps. 106, 43.
— — — —

-]
12 Vgl. Job. 11, 54. 18 Vgl. Gen. 47, 12. Vgl. Phil. 2,8. 20 Gen.
41, 52. —
32 Exod. 12, 11.

8
dh <
a. Ras.
Cat.
| IT
26
] tV Hss. d. Cat.
(über r Comp. f.
| ] .«er Hss.
or), corr. V.
d. Cat. |
19
|
^
»
422 Origeiies, Johannescommeiitar. [XI, 55f.

; »'
7•
' «., - mg
227
^
228 . . ,/ )' ''
' &

- > <«. > <'' ^.


»'
»
» , []

229

230
^
»«'
-»,
^
<.

,
--
.. &,
10

1
231

. '
^
232

»^ ' «'
.
'
'
{^, 20

» ; - ^
233 ^
».
«.
'
' & ,«' » ?' »^ 402

234

» '» ' , ,
»
»,
»
» «.
«.
' . »
- 6
372

30

1 Exod. 12, 26f. — 7 Jes. 1, 13f. — 10 Am. 5, 21. — 12 Vgl. Exod. 12, 27.
Joh. 11, 55. — 14 Am. 5, 21. — 16 Vgl. Joh. 11, 55. - 23 Joh. 18, 31. — 24
Job. 18, 35. — 25 Vgl. Joh. 11, 55. —26 Joh. 18, 40. — 2T Joh. 19, 7.-29 Joh.
19, 12. — 32 Joh. 19, 15.

] ]^]
in
2
I

30 noÖQ
-] ,
14

.
+
ist
corr. Pr
unbezeugt
|
j

fehlt in T.
24
]
26 ano?.vo>jq
| 8
a.

fehlt
als Dittogr. (aus
Ras. (aus
in |
?)
27 ,|
&
) zu str.; fehlt

wie 69 hat
;
^^. » » /.
XI, 57]

^.

'
Buch , 2. 26 (20. 21).

'/'
jtQu /.
423

235

281 ȣ

Ö » ) ^ --
. d-^'
&^
jräq
\

,
. -& ^,
236

10

& .
»
. -
^^ d -,
,
^ ?.7^.
237

238

15
»,
»
»-.^ ^ , -
^'
-..
^
' ; -^.

,
.
- »/

, -}
239

240

.
' 241

^ %
20

'^ -
,
242

-
2
,
»'
,
', , »-, ^
^. -'. &-
. - 243

403R

373
.
XI,
"
XXVI.
57.

(21)
],.
^e(Jujy.eiaar

,
-

244

. —2 .—4 2.-7 .

,
1 Vgl. Job. 11, Job. 19, Job. 16, Vgl. Job. 11,
— 10 Vgl. Job. 1, 29. — 12 Job. 8, 40. — 15 Job. 11, 6. — 17 Vgl. Mark. 14, 15;
Vgl. Mattb. 12, 44. — Vgl. Luk. 22, lö. — 25 Vgl. Kor. , 7 I

,
f.

Ras. I
4 ]"
16
|

|
28
verblichen | 5 ] We,
corr. |
corr.
.31
Ausgg. |

corr.
13 ?.?.] ^
V.
a.
^ ,,
424

, Origenes, Johannescommentar. [XT, ö7

» /)
y.ai

;}
-, .
"• ,
245

,
246

^«..
, '
247

. -, .
()

248

} ^]. , - 282•

249

. , ,,- ,- 15

I
5
17 ,
5 Matth. 1, 9;

corr.
Mark.

doppelt geschi•.
We |
7,

, (
7.

|
6
(Vgl. Jes. 29, 13.)

corr.
+V
V.
|
14 (über Comp, für )
404R

^?] ,
2 1. - öia

{coa)
^
-
2
AB'.
K.4lTA

2-
, -
,^
\

. .-'
--, ,-,, \4.
, ,{ -)
' ?) -
374
&. :>-- 3

'
15 :
^ . ,)
,
, &.
-
4

5 Vgl. Exod. 14, 19. — 7 Vgl. Tim. 6, 11. - 11 Vgl. Tim. 3, . —

,
13 Vgl. II Kor. , 6. 8. — 15 Vgl. Joh. 13, 17.

V
9 ,
I
3 + We
corr.
|

V
7
|
( -^
Überschrift unter einfacher roter

13,
+
^']
und schwarzer Randleiste
Br; vgl.
corr. V.
o. S. , 10 |
8
|
1 /^, con•.
corr. V
^
426

^ ^ ,
^ ^ -
XIII, 2.

^
Kc/X
Origenes, Johannescommentar.

(Jiaßolov
[, 2fl'.

, & ^& ,& , 3

. , 5

,
'-. .-
II.
(

- 10

7 ). -
' -, .
.,
.
, •.6
'
- 405R

282
1

-
8

^
^,&,^,-,,'^
9 20

,
^ , ,

2
10

[]
' -
^
11
»
^ , ^. -
30

9 Die Homilie fehlt jetzt. — 12 — 17 Cat^c. —


18 Die Aus-
führung ist jetzt verloren. — 20 — 28 Cat^ß. — 27 Joh. 13, 14 f.

, - ?^] oJv

]] •
mit XaAD2 3 liest Orig. u. S. 429, 11. 20. 23. 28; 430,

^
2 |
6.

17; 431, 7. 9 corr. Hu 13 Cat. 15

^
| [ |

Cat. I
23 Ti < Cat. | 25 < Cat. | 26 |

— Cat. Cat. 27 <; Cat.


]
| | |

Cat. |
28 Cat. ]
30 Cat.
XIII,

. -
2fiF.]

-/.
?.^
Buch XXXII, 2. 427

Jitfßl

375

,
öeijcvelv

.?.-
viipaofhai

, oh
, /,

^ , ^ ?.
10 Jiöi
»,
'
-'/
-,
^. -
>^
12

.
. 3€.,
, , -
-
13

' , ^ &&, ^
14
1 .)
^

, .
4C6R

. -
-,. 15

, , ;
283
,. \

'
16

&-
2 ..
»
30
^,

- ,
. ^.
^, , '
-
, -
.' 17

- . . ^' )

) . ,/ ^
(d*)
^>
^ ^.
'<
18

{ ^-
.


,

8 — 14 — 18 viweojq — 24 —
]], , /--& ]&-,
Jes. 1, 16. Catse. Vgl. Joh. 13, 7.

26 Joh. 13, 8. — 32 Apok. 8, 20.

6 0] ov 15 I
unlesbar | corr. We | 16 Cafc.,

IT — 18 Cat. 18. 21
corr. Pr |
32 d' + We | ).
19
' ^.
428

»,
ÖBiJtvsl

& >
^]
Origenes, Johannescommentar.

,
, <, '
coös^,

?
[,

-
2ff.

- 376
rfj

^ ,
^,
,
virpco

{)
,

--
,
. ^
,)

,
20 »

21

»
»"
.'' .' ' . 10

», 407 R

) ^' - ,
22 »,
^^ • . ,
»'•
«. - 1

»
»^
»

& '.
^ - ,
, . &«' 7]- 20

•, -
\
283

23

, ., --
()

. & ,
25

»^
^ , ^ . . , 5 »
7jv,

30

&^
,

ijv

«•.
»»
'
24
-
^«' 3
1 Matth. 12, 42. 2 —
Kön. 2, 46e. 4 Joh. 13, — 8.-5 Vgl. Job. 13, 2.

7 Vgl. Eph. 13-16.


6, —
9 Joli. 13, 2. 11 Vgl. Prov. — 4, 23. — 13 Ps. 7, 12—15
(NAR). — 23 Vgl. Weish. Sal. 2, 24. 30 Joh. 12, 2. — — 33 Joh. 13, 2.

25
5 <8rt> +
-
We
,
I
8
corr.
], ],
Br 26
[
corr. V |
11
corr. V i
28 7]
|
19
32
]
], corr.
We
V.
|
377
XIII, 2 ff.]

,
, ,, ^
Buch XXXII,

,.
2. 3.

,-!>,
429

10
», ^ ,'. , . -^ '
», , ,
, -
. &-

».-
6
«.
408R
' ^ , - ^. ' ,
26

1
»
» ,
. , ^
-
-, -
' <.
, -
-» 6

21

284r
20

2
-
^
» &'
)
» «.
» 3{^
&«.
,
^^« »
'
)

»
-
» ,
^'-
f

.
3 ,

»-
28

,,
29

» «, 7],
30
,
» »- '«,

3
»
; ^, ,
^ <,
^.
,
' :}0

Vgl. Eph. 16. — 9 Vgl. Joh. 13, 2. — 10 Job. 13, 3f.— 15 Ps. 109, 1.

]
6,
— 20 Joh. 13, 3. — 21 I Kor. 1, 22. —
22 Vgl. Joh. 13, 3. — 25 Kor. 1, 22.
— 26 I Kor. 1, 23. — 29 I Kor. 1, 23 f. —
34 Vgl. Eph. 6, 12.

209, 30
18
! 25 ],
a.

corr.
Ras. |

Ausgg.
22
| 27 av \
nur Schreibfehler für
<,vgl. Z. 26 u. s.

corr. Br.
z. S.
31
430

. « §.
Origenes, Johannescommentai•.

xcd
[, 2 ff.

» ^ ^
^xäöav

»
32

33
»()
^ ,

&,
, » ' » ,-
»
'»^.
» ' - ^^ ?^]
«,
^.
d-fj

6
6 - 378

» «, , ) '^-
»^'
^ d -,
-
34 ofhai


»
»' ) ,^,) ,
, '^
409R

,
»^ , ^'
^, ^^, ,
y

» 2
35

-

&
{> && ,
-
^ ,,
^«,
-,
\
(jiva) 284

25

,^-'^.
^.
36

»- - ( (^),
)' ' []
37
, - 30

2 Kor. , 24. — 4 1 Kor. 1, 2. — 5 Kor. 15, 26.—6 Job. 13, 3. -


-
8 Kor. 15, 27. — 11 Hiob 15, 25 — 13 Vgl. Kol. 1, 15. — 15 Job. 13, 2.

20 Job. 5, 17. — 22 Vgl. Job. 13, 3.— 27 Job. 13, 36.

u.

+
32
4
22
I

V 27 I

ü.
&,
{-
d. 7.
wie .
— -"^
+
S. 20,

a.
13 u. u. S. 431, 5

V 29 rote]
|
,
|
5
;

corr. Lommatzscb
() + V
Rand nacbgetragen i. Text -f- a. d.
mit S. 20, 13. 431, G

\
Stelle
|
|
23 (u'ß
str. We
5
XIII,

-
>
)
al7^

-
^,
>\• ^.
, «.
,^
2ff.]

^
^ ^,
'^ -
&'
jtäöav
,
Buch XXXII, 3. 4.

^" &
43I

Jtaöav
38

39

> & -
^ ^ , ^, ' &,
6 40

10 ^ ^ -
t

' ^ -^
^, .
.
^^
03

-
379
«., ,

15 -
, ,&, ?^ ,
. -
410R
.- , ,&' --
^«.
IV. ^' ^-, 42

20

;
,^ ' -
43

, ,,^ «, ,-
44

2 ^9, , 6
ua-

28ör

^-.' ^,^,^
^,
?)
•7] \
-
-
46

47

^.
4 Vgl. 1 Kor. 1, 24. —5 Kor. 1, 2. — 7 .Job. 13, 3.-9 Die Aus-
führung ist verloren. — 11 Joh. 13, 4. 12 — — 17 vLw^ Cat^e. —
18 Joh. 13, 4. — 25 Vgl. Joh. 1, 14. —
28 Joh. 13, 4.' — 32 Joh. 13, — 335.
Gen. 18, 2 f.

<
2

Cat. Cod.•'^
12
16
| ^] , amCov, coit.
corr.
corr. Cat.
We
We
|
-
|
|

13
9 „korrupt"

vor
We; ooov

Cat.
Cat. |
14
\
10
[,
432

»,
» • -
Origenes, Johannescommentar. 2 ff.

»-
»,
xcä

, '«',&
^-
:>
, . '»&
48 »«,
^ ., ,
(]'
6
^,
^& » 5

49

'»^:.
»
».^
»- , '
' a?JJ 10

50 ,&
-, ,
«,

,> ^<,
)
,
&>
', ' &•,
3S0H
1
411R
51

52
,
^

-
.-; » ^
^,

&«.
-'

. , &]« »,«;
,
,

»
-
3-
-
20

>,
-, - -
,
.
53

»' «, » -2
54

. «,
-
55
, . ()
{)
6 Gen. 18, 4.-7 Vgl. Gen. 43,

22.

—8 Gen. 43, 23 f.


-,
10 Luk. 22, 27. —
30

11 Matth. 11, 29. 18 Job. 13, b. 24 Matth. 26, 31. 25 Job. 13, 38.

1 wie |
10 ^ : mit D gegen alle
?]]
anderen Zeugen,
die
21
29
]+ , ] ,
() We
corr.

I
30
Br |
25
bieten |

corr.
11

We.
wie
mit C^L
CDL rel. |
rel.

27 .-]
17
| ?]
vd- a.
a. Ras.
Ras.
j

|
Xlir, 6ft'] Buch XXXII, 4. . 433


XIII,
&
] .
6. E(j/ejai ovr

'',
^
';
^iavjva '• .<•

.^^.• '^
Avfjie, 7 tinty
' dt
8
' • / ().

,•' ,' .
] ,
285^ ^d

.
\

<^.
10
&,
^ , . '. & 6
-]
10

1
.
.
-
, -
, .
, ?. .
• .
7]
vjco

,
^
11

, -
56

57

^, «,;«
, , -.
»

- &,^. -
412R xcu
20

58

381

2
» , , -«
-.
59

()
18 Job.
)-
-
^^]«
13, 6. —
tTjj.

19 Job. 13,
»'i2c

8- — 21 25 — Cat9'. —
60

26 Vgl.

4:
Kol.

mit Lz/ 69
2,

6 /</) u.
21

]]
f. —
|
28 Vgl.

7[
Ps. 81,

][— ,
]
7. - 29 Vgl. Eph. 4,

7 ] 14.

fast ganz ver-

schwunden, da das Papier stark beschädigt

,] ,'
abgebröckelt
*
',
14
], l a. Ras. |
ist. |
13 Shh]
eiv a. Ras. «] , corr. V 15
]-
danach sind die Bebst,
|

•]
;

16 corr. Ausgg. 21 < Cat. |


22 +
Cat. Cat. 25 Cat.

28
Origenes IV.
corr. Br. |
|

29 ( + Hu |
1
Cat.,
a.
|

Ras.
28
434

, ; && ürigenes, Johannescommeutar.

-
[XHI; 6^•

»^
tm liyhLV, ötala-

61

'^- ^ '
, »
() sJil

&-
.

» ^
»- -«. ,
«. '] ^, -

.
»

»
,

'
10
62

63

-
|

]9^
-
.
286^•

, ^ 1

»&
3
'
»-,
.
voJV'
9-

64
»;<-

. .
^' &^ ,
20

^ &) ,
,

^,, , 2

& -),,-,
VI.

-
65
R

)
413

,& ,
' ^, ^,
--
30
3S2H

&^,
]
&]^,
-
1 ,
6 Matth.
17 Gal. 2, 14.
26, 31.

a.
22 Vgl.

corr.
corr.
V
corr. Pr;
Ras. |

|
V
8 Sach.

29 ?.(W^}ov,
-
|

ooi]
Kor.

2 (; +
,
13, 7.

3, 18.

corr.

We
V
Ferrarius,
corr.
10 Matth.

We.
|
10
,
-,
13
Hu u.
20, 33; vgl.

cl.
corr.
corr.
Folgenden
Mark.

Ausgg.
We
1
|
|

15
23
14, 29.

-
11
•7/
-

XIII, Gtr.J Buch XXXII, -7 (5. 0> 435

,
^
»"
»
otßcov

]] ,, '-
(>;^ ov

, ])<. <, - ^ -cu

^ ,-
öO

, ^ ,.. ,
. .

&^,
10

^€ ,-
(7.
-
-, ^•
67

, - , ('&
-
.€
'

7//-

286
/.
.. & ,. -- \
- (jg

& -
,, - ^ .

,^ , , ^,
20 ,

414R 7 ,. (59

25
/ -,
30

^ -,
3?..

^
VII. (6)

.
).0•

.!
' .'
-
-
-
-
»
70

71

35 . '^- (^
' -.
,
—2
2 Joh.

3 ]
13, 6f.

We 4
corr.

]•
We
|

| 17
23

]
yvLoa^j a. Ras.
,

C^i. verkürzt:
|

7
corr.

\
2G

.V 20

34
]

'
corr.

+
] ^,
V

Pr
]
Cat»•.

11

corr.
32 Joh.

Hu 23

,
|
|

28*
12
13, 10.

[Ven. 28:
eorr.
«'
We.
]
_j^j>y

^
-,
Origenes, Johauiiescommeiitar. [^^^h 6fi•

. , \
Jci>oc v'npaoi^ai. tri

?]
72 Jtoöag


«.. ^^, ,

- »
?](] 07]
3S3H

-,
»«£

,
73

- .
, '
^
"

,
voJV
10

^, , -
Itjooti

74 . , &. > -
- ,

} , )
7<»
'
1
41

,.,., , ^> \ &-


75
- ' , '
- ^
' -
287

20
1•

7()
'

»,
,' ;« » --
, «,
2

^ «. , ; »"

77

78 ; &, - .)
'//;-
30

§ 104ff.
10,

Die
10
corr.
.

LA
3

V
von

I

oi-i•]

];
]
Cat.
24 Vgl.
(Jes. o2, 7.)

|
Cat.

11

I
10
Job. 13,

singulär; vgl. Matth.


7?/]
5. — 26
Cat.9".

Cat.
Job. 13,

6, 33.

oov, corr. Ferrarius


corr. We; vgl. 437,
7 ^,-]-/

Luk
1


6 Matth. 2,
Ü.

15
|

27 Job.

12, 31

23
\

]
8
29.
13, 7.

,
corr.

ü.

We
d. Z.
13 Vgl.
— 32

|
Vgl.

+
19
u. c. 9,

],.
Rom.

Cat.
Cat.
, Buch XXXII,

, .
(jtt'.] 7. 8. (Gl. 437

: ?.
^-«.
0£,
»2
?.^
^-
jrt^hjQcoTCti
ojqcüoi
jt^qI
jtooi^

lyyiviod-ai
ivayYslLCo

vjrb
,
^qo-

7)

^, ';
384
, ojQaioi

-
-]-
SO

' ,'
vjto
{)^ »)
»^«. 81

^.^
10

€ .'
'
' .^ , .. S2

83
1
. .

,
. - 3
^-
- . ^
416R
20
'. .
287

2 ' .-.
,-^^. & ,
VIII. \

-
84

''
85

> &'
;
^ ,
30

,
,
- .'

»
, 86

87

2 Rom. 10, . (Jes. 2, 7.) — 5 Vgl. Matth. 3, 11. — 7 Vgl. . S. 14, ff. —
8 Job. 14, 6. — 12 Vgl. Exod. 3, .— 14 Vgl. Jos. , . — 16 Vgl. Matth. 10, 10.
— 21 Joh. 13, — 22
4. 3, Jes. 4 ; vgl. Matth. 8, 17. — 24 Vgl. Joh. 13, 2. — 33 Vgl.
Rom. 10, . (Jes. 2, — 34 Joh. 13,

,
7). 7.

7. 18 arto I 11 /(oorü] tTa. Ras. |


13 |
U) corr. V 34 |

zo] viell. . 1.
88
438

5>
^
.-,^
) ',
- ^ , -^
,
-
&^
^
, ?]
Origenes, Johannescommentar.

oh «•'

[, Öfl".

38

, •?] . (
89

90 . ,
) ' -^» - . ^. 7] ,

.
6
10

^ -
£« 6 ,^]

, 6
91

.. '
^ '- ,

-- 15

92
» «.
»//
^)
&. '^;
»"

, «,
, .
- & , 417R

93

&
« ., '» -
- 288•

94

95
'

. - 30

lö Job.
^— ^
1

13, 8. —

20
)
Job. 13, 8.
Cat.^".
— 23

Job. 13,
3 Vgl. Rom. 10,
8. — 27
15.
Ps. 115, 2.
(Jes.

52,
28
7.)

--

-]
8. 439, 10 Cat.9".

^[.] -
Cat.l ]
< Cat.l |
vn^
-\-

Cord. |
4
< Cat:l

. .
|

Cat.l
] |

Cord.
'
Cat.H

|
7
|

\
3 xpvyCov
— 4 ] ]
corr. Pr |
tlq
23
Cord.,
Cat,

- a.

völlig

29
Kas.

Ti Cat.,
|

verblieben

<C Cat.
<
24

Cat.
|

^]
7[/]
|

V
verblieben

Cat.,
verblieben;
] /
|

|
25
d.

30
LA von V
nacb V
ist
, das Wort
eingesetzt

— S, 439,
ist

-
28
alCuva Cat.
4
in
- ,
,
^,
Gtt".] Buch XXXII, S. 9 (6). 439

,,
bBovOi}^

'.
^,
iitv

cfjcovi'jv ,
jr(>ojriT^

'
bjtuy/tXt'ia



jrort
*^
^
«,' ,
96

,
^-
10 aTto
]
. &.
,
^. »» 97
3S6H

1

>

^« ?.'
.

» .
^
'
)
;]
.
.

-. :»
-< > (-) ,
^' « 98

» ,
.-^,-
()

-
20

2
418R
. ^
^. ,^, ^, ,
IX.
, () [],

()
,
{,
-
99

100

288

. .. Job. 13,

8. — 10 Job. 13, 7. — 11 Job. 13, 8.
)

— 16 -Job. 13, 8. — 31
--
'
Vgl.
101

Luk. 22, 27. :]:5

,
Vgl. Rom.

corr. Cat.
10, 15.

6 ,]' V . . .

].,]^,,
| <; Cat. |
corr. | |
xoj-
?.] -\-

>] \ -/)Cat. 7 Cat. Cat. 8 . .

) ?.•
| |

<; Cat. -f- V |


Cat. |
Cat. 9 |
coit.V;
Cat. Cat. | 15 corr. V 18 *)•-
-\- We | 20 () + Pr | 23 () + Br ]
24
corr. Pr, Br |
[«] als Dittogr. zu str. |
81
440

-' ^-/
Origenes, Johauuescoiumentai•. [, Oft'.

102

,, ,^,, -
>y'Eav

^ -,- -
,
--
^, ac. --
!>•^
.^
-
-.
.,, &
,

^
',
) ijv 10

103

.
» -
- ^,
^, »
104
'
., , 3; ,• ^'
,
1
3S7H

105
106
»
' ^ ^
», , ,
, -.,
'
^^
, -•<'
20

» ,,
•»'
' .'
^'
3
- '
, ' »-
2

419R

>
. :., (
' ', 30

— 3 Job. 13, 8.-8 Matth. 15, 2.-9 Vgl.


1 Vgl. IKor. J2. 31. I Kor.
11, 7. — 13 Job. 13, 10. — 17 Vgl. Job. 13, — 19 Vgl. — 34
5. o. c. 7. I Tim.
6, 8. — 29 Job. 11, 25. — Ps. 36, — 33 Prov. 16.4. 3,

, ], ],
2
verblieben
der Zusatz
|
corr.
24
ist
We |
11 corr.
mit DFGKP Cypr. Novat. 26
Br

aber gegen d. Spracbgebraucb d. Origenes 27


1
12
|

|
]+ ]corr. Pr | 21 OLa[C,rjv]

a. Ras.
V;
. ,
280 !
>7^
12 ff.]

^ ^, » --;'^
i\-tb

ihiov
Ji/.orzo^ «
rr/
Buch

&' .-^
9. 10 (0.'7).

eivat .
/)
441

jcooc.j
);

108

>,^^. - ^^»&
/}

')

&^--
< '^
6
6
,

.
6,

, /
tjrt 109
10

1
]
»
y>

.-, .

^^.
'-
^&, . ,

- -., '- HO

. (» . & «)

. ^ '
20

388 XIII,
. ". . , .'
12.

( .

2
' . -
'
• .
',
13

,
15
{). 14
[
,
i\uvjy
UJ

30 «
. (7)

^ / , ]
111

22, 11.
22, 11.

vgl. 0.
4 Vgl.

6

-
ovv
z. S.
Kor. 15, 41 f.
9 Job. 13, 10.
19 Vgl. .Job. 13,

+
436, 7
V I

auch sonst Zusätze in diesem Verse vor 11


;
I
7
8
]& --
der Ausfall ist wohl nur durch das vorhergehende
genes liest u. S. 442, 13. 443, 20

-
27.

+
6 Vgl. S. 436,

-
12 Vgl. .Joh. 12,

.
|
3ff.

6.

V;

] ?} V
— 7 Matth. 25, 29. — 8 Apok.
— 14 Joh. 13, — 18 Apok.

vgl. S. 436, 7
ist singulär;
| 23 ]
|

verschuldet;
^
2.

doch
-\-
kommen

denn
V mit
Ori-
442

•/^] ,
,, , -- Origenes, Johannescommentar.

'.
[XHIj 12ff.

^ , -, ,
^

, . []
420R

, ' .^ <
.^,
,

112

113
- » ;«
' 1
114
^'
'^ >0
<, .
,&,&
»« >0
-!>} \

«. ), . 2S9v
115

,
y>

.
'
oiw

,.,
116 ?)

20

, - ,

•7] , ^
117

, ^ .&(,
^> -
. . tj

118

11)
^-
,
,
&
& , ,. ,-
,-
,

, .
389

30

«, ^,^, .
- ^, ) -3
120

4 Vgl. Rom. 7, 22; 2, 29. — Joh. 13, 12.- 13 Job. 13, 13f. - 21 Vgl.
Rom. 8, 15. —
27 Matth. 10, 25. — 31 Vgl. Matth. 9, 12. — 35 Matth. 10, 25.

corr.
1
V I
21 ^7.\
. str.? We
a.
]

Ras.
4 ^) (), corr. V |
str. We |
10 ,,
,
^ ?^
7] >
12tt:] Buch XXXII,

,',
10. 11 (7).

:-
443

421 R

-,
- mg

03 ,-«.
--
121

&,
,

» ,
, )
»'Jßßä,
122

^,, &
,

< -,
& &
10
6 03 6

^ .,
^
, . « &
^ \, ^ .
»
,

» ^^^'^

,.' '< '


XI.
«•
290•

»^ <,
.«& ^ »
20
» /«
>0

. lytiv
>0

2
<
»,
»>0
' ,, .'
.
]
«, », »« 124

» ,»
390
» »^ ^;« ,
30
» «'
»« '
,
'
.7]•-
/'
" «. () »»,
12

126

»« », «,
5 Vgl. Rom. 8, . — 10 Mattb. 10, — 14 Vgl.
2. — 16 Gen.
Kor. 12, 28.
— — 20 — 23 Job. 13, — 2 Mattb. 22;

d.
,
27, 40.
Luk.

2
Form
17 Gen. 27,
13, 26.

?.]
— 28
29.
Mattb. 7,

76 [vgl. Preuscben, Antilegomena S. 29, 14'.] 27


Job. 13, 13.
23; Luk. 13,

corr. Br
27. — 29 Mattb.

corr. Ausgg.
|
4
des Citates stimmt einigermassen mit Syr. Cur. Justin, Apol.
28 Das Citat
|

stimmt ebenfalls nicbt mit unseren Texten; vgl. II Clem. 4, 5 [Preuscben, Antile-
],
\
7,

22
13.

23. — 30

|
I,
21.
:\Iatth. 7,

16.
7,

Dial.
\
25

gomena S. 20, 30] 30 V 31


I
+
ü. d. Z.|
444

»,
av

^ ,
-. »
avrov

.
oJc vvv
Origenes, Johannescommentar.

ol
,-
tljctv
[,
XtjiTf
12iF.

127

128

» ,
?
»«•
» /«.
' ,)
,
»
.
-
'^,
y.ai

jtäöa

7]«
Ccöoa
'/. 6

422R

»
6 »

129

130 , ^. .^-«.
»/
»
^) » « -
<

.
»«•
,
/.
» .^ /«(>«,
»6
10

131

, . ^.XII.

»^
>
, .,
»«• ,
,
.{^ .^^ , »
' -.- ,
20

132

133 ,.
» ,., '
<.,\
290

.
'
., ) .
, ,. -, -
^, ^
391

, Tim.
1 Job. 13, 13.

8
5,

],
10.

stark beschädigt;

corr.
corr.

|

25 Vgl.
4

Ausgg.
Ausgg.
Kor. 12,
Tit. 2, 3.

|
16
22

,
-
3.

yJjQo]

28

?jo
8 Job.
Job. 13, 14.

a.

nur noch
Eas.
a. Ras.
z,
7,

T. lesbar
39.

17
|
25

,, |
17

.30
Tim.

corr.
nach
, 10.

V |

V
21
;
—?

corr.
-
ist

V.
423 R
XIII, 12ff.] Buch XXXII,

»
^,
,
11. 12. (7).

0,
445

;54


»«
» &
^
.
. .
-
«,


,
;« 135

136

^(
,
10

»,
»
,
»^ ^.
' &
<' '
» ,

*
oJV
^
),

»
137

15
»-
» ^'
» ,
-
»
20

2
,
»,

vitpai
.
^ »^,.&,. .' .
'
' <.
(;
138

139

U0

30 .,
OJa

2 Joh. 13, 8.-3 Joh. 13, 12. — 6 Hohel. , 3. — 7 Job. 13, . — 8


Joh. 13, — 11 Joh. 13, 14 — 15 Joh. 13, 8. — 16 Joh. — 19 Joh.

,
8. f. 13, 12.
13, 8. — 28 Joh. 13, 14.

8 V 10 We /, We
11 ovv]
leserlich
+
I !/^]
V
^,
|

mit
y.cd]

u. 0. S. 441, 24. 442,

V 23
| +
corr.
14 u.
\Ve.
ö. |
|

21 [ ]' et .«//.?
in . un-
'
446 Oiigenes, Johaunescommeutar. [1, 16ii'.

-
^
.
'
18 ;
XIII, 16.

TOL y.vQLOv f
17 tl

namojy
,
'uüuir din)v

.
tavjov ovdt

' )' ',


^]• '
.
viur, toriv \

iav noirfTS
. 29ii

392

» '
'^ * * Ti

141 XIII. (8)


^,'« ] » ..
12

,
,
, ^/, .^
- ,^?
><^ cöc
1

143

- ,
^ ) '. -,^, ,^ 1

» .^ ,
144

» 20

»
»» ^ «. ^
•(]
««•
,

14
. .. - «' 6
» «
»-
2

146

,
^- ' ,

03
i] , SO

— — —
2

.
]
8 Job.

. ^
13,

unleserl.
17.

|
5 nach
21 Matth. 10, 24f.

u. so u. S. 447,
ist
4 u. ö.;
24 Luk. , 40.

wohl Schreibfehler
ausgefallen, wie
26

S.
Job. 13, 18.

4 [oiöa
449, 18 steht;
— ]-

27 ?.] ,
vgl. 448, 29
Hcl. Boh. Arm. Goth.
'^] ü. d. Z.,
was
a.
V
So lesen s<ADJ
hier einsetzt,
Ras. |
29
BCL
1.

Aeth.
33. 69.

\.
7 ], Vulg. Syr. Pesch.
corr. Br |
^
'
XIII, 16ff.]

>^<.
,

»,
>€ ',
' ^]<'
]'
»
Buch XXXII, 13. 14. (8).

,
'/«
u
447

^, «. 14i

393
:
hli
»/
,
.. , ^.^
jcoiov
.-
-
148

^19

-
10

2Q1
'^*^^
d

.
. . » |

<
150

151

»» :
XIV.

' . '/?«.

'» &- .^,ajv

'»«..-
152

^ ''» ,
20

».
» --«.» , «'
»«.
«•
153

2.5


, , .&^
«,
j
»» » - «,«'
0
154

30
»- «,
»« > > <, <. »^
, . 155

»' ,« 156

3 Job. 13, 18. — 4 Job. 13, 16. — 5 Job. 34. — 6 Vgl. Job. 13, — 8, 2.

10 Vgl. Job. 13, 2. — 12 Job. 13, 16. — 14 Job. 13, 18. — 15 Job. 18. — 13,
18 Vgl. Job. 13, 2. — 21 Mattb. 22. — 22 Mattb. 23. — 23 Luk. 13, 27.
7, 7,
— 19. — 26 Mattb.

(
25 II Tim. 2,

vgl. 0.
1 oJova
z. S. 443, 25
\ 15
]
27
,] 23. — 29 Vgl. Job. 13,

ovv] d.
We |
7, — 31 Job. 13, 18.
V tco, corr. V 21 Zur Form des Citates
corr. |

Text völlig verstümmelt;


- ü. d. .
|

Br;
2.

()
,-, ^
448 Origenes, Jobaniiescommentar. [, 16 ff.

15 ^, » ~
?/' »
«, -
-
158

109
.
^ '
!>,
^«.
,
. - 6

^
6
lovÖa
7/

7
5

^'
^«,' .
. ' . ».
'?]
10
394
426R

'
//

, /
160

161

. -
, , '& ^
^ |

^,
'
. -
-
1^

292"


162 ,

3 ). »^
-»«»»«. ,«,\ .<'
.
20

16:] »)..«.

164

165

166
>0

»
»«
'
«
,
yiccl
«,

.
'
». . vr
'
» 2

2 Job. 13, — 3
18. — 28 Cat.««. — 4 Ps. 40, 10. — 9
Vgl. Luk. 10, 6. — 11 Luk. 5f. — 14 Job. 13, 10, 2; 12, 6. - 20 Ps. 40, 10. —
24 Job. 13, 10. — 28 Vgl. Hebr. 10, 29.
] < Cat. < Cat.
2 vgl. z. LA

] o. S.446, 5 |
3
,<
|
6
< Cat. —

&
9 Cat. 10 Cat. 11
]
| | | |

Cat. 12 — 14 < Cat. -


— 13
|

Stellung singulär
|

|
15 Cat., <; |
Cat. |
]

16 •
Cat. |
Cat. 17 ^• nacb
|
Cat. |
verblichen | 18 Cat. '

20 \
— 21 < Cat. 22 . < Cat. Cat.j

]
|
|

23 <. Cat. 24 — < Cat. . d. . nacb ist

]
|

]
|

zu erg. vgl. . 26 u. ö. |
25 Cat. |
Cat. |
Cat. |
/)
< Cat. 27 < Cat.
^, ?. ^.:; ,
Xlll 10] Buch XXXl), 14. 15 (8. 9). 440

-
'j/joovji ^lovöa '/oxaQiojTtj.

eJtfjQSv

« ^,
()
tio7jXi)-tv
jcrtQvav 167
168

, . -]
»7/ //«
»^^ '
)
^.
- ' - . oh
Im

10 .}'
XIII,
. 19.

.' yereadai,

^•«-'-
\\

- .- ,.,)(
lyu

»» (9j

/cov ^ ci^•^-
160

»
15

,
?^)^
,
&) , / , 7) ,

-
427 R
^ . ^,
-
,

»,
2u
39 ^ 170

^
^,
)
-<
« .
25

' »)&) '


•?]}

, ' -, '
) ,

,- «.
-- '
'2
292 ßavoDV

' » .
30
», «.

1
,
Vgl. Job. 13, 26f.
Cat»». — 24
— 4 Ps. 48, 6.
Joh, 13, 19.
— 12 Joh.
— 27 Joh.
,•
13, 18.

— 14
30 Prov.
-
5.
-
19
173

13, 9. 1,

19 ]()
2 4- Br
We
I

1
8,
21 ':,,,
corr. V |

corr.
14 iV«
Br 28
— 16
ml nach V; in
< Cat. ]

ist
IG
cl. Wort
< Cat.
unleserlich.
I

Origenes IV. 29
174 uoi
_J50

»«' ^
,^
' & . .- -
-. - ,-
y.cii
Origenes, Johannescommentai•.

»,
[, 19

175

. ,- ( :'
»jrpoö^fc«

17()
»'

&
. &,.
<,
-
« «,
f
»
» 10

177

178

.6
, », ' «. -1

179

180
{'

- )
' .
', ,,,, -)
-
- 4281;
20

396

181

,^, »,, »"


'
, «, 25

182 »
,. > ^ - ^.
), \
.-
(-
293•

18;]

,
,
XVI. Ei

,
6

& 35

Prov.
3 Luk.
9, 9.

IV a. Ras.
]|
-

17
17, 5.

vgl.
32 Vgl.

z.

S.
*
9 Joh.
I

446, 5
1
18
13, 18.
Kor. 13,

,
I
12
2.

rj/

corr.
15

Br I
&
Kor. 13,

19
2. — 25 Prov.

We;
,
die
corr.
9, 8.

Ausgg.
Br |

]
27

str.
, 1!»

'
Buch XXXIl, 15. IC (9). .|:,|

,
'
.7ai>uih/ouiri>~
rtioTiv'

rräoav
//

txtii'
lYt

]
/.ii.-7f>jl•'

...
.tquc

'
hl•'

möTivo/nrc

^^^ ^
oooi^
.ii,-iidcj^

aQi'&iKo

{>>(>
i^i '..
.juiriiwn'
tv
.''
:^(^(
tyit

Xit.yti

//
//'
oc/•

o<Jor

.:(^> / \

.
5 //_• .TtoTtvi^iiii^tv jiuvtojv
()'
' •/(( ^.
STiOTtvtiv Tiva.
t.T/

(St jriüTtveiv ov ßfßcdnj^


utv övvctOtitu (iißalcjj
Ol•.' Ji?.fjv

//
niiu-

./^
/.O'/oviuvojj:
.
oothif/ av ajiodtixvvo'&ai

.
Iv {bvX)

), ([}.
^
Jttvtva txcOTo^

.
10 .Tooc
JtQug
»«

' ^
15 TOOfjoe

.
'
>srioTiv

)^.
ovot'rrro
:•/'/
TOtCcöt ::tioTti
otaff-oQci,
^
tv ;/

y>ili
*
oh
jtiOTic »
>hov
Otöorxtv <?£«
ls4

, . » ..-.^.
. tjri

42itR '
>)
, , &^ »//}
9• 6 *, ^ avD^Qojsrou
Xoyov isö

1S(»

397
-•">
((.

,,&. ^ .
1S7
? &.
*,
3
^ . , ^. & , '
'
188

Isl)

:!5 .,
0, 22.
1 1 Vgl. :Matth.
— 16 Luk. 38. — 20 (i,
6, 30. 8,
)
,

2(j. Luk.
Matth.
12, 28. u.
7, 1. —
.
I
-
Kor. 4,
12 Matth.
. —
9. 29.

36 Hermas,
— 13 Matth.
-

tuand.
190

1. 1. — 27 Vgl. Weish. Sal. 1, 14. — 34 Vgl. Ps 18, 1.

• 8
u.
ooS^fTocn-, corr. Br:
steht im
&•
u. \
|

1.'»
:>,
/] , /; oij
corr.
corr.
1! |

Br
(hri
1 21
+-
',
V |
13 statt
corr. V.
29*
,. ,^ [,

\, \>
4 52 Origenes, Johanuescommentar. H:•

ytLQmv tojav

,
ojq \ 293^
191 7] d

192
],
,
, - ,^ ^
,
' %jOf)(p
Ijri-

. , ^^ - -^
193 10
,

,
194

^-, ^' , ,
'
^
,

-}-
. . 430R

& . , .
195

196
& ' .. ,,' ^. ' 3
,^ )
, ,,) -,
-
.
[] 20

2
39SH

197
» ]
^ ', .
, .
''
,- 30

11 Vgl.

. 1, . — 14

Vgl. Kor. 13, 2. — 17 Vgl. Matth. 21, 21; Mark.

', , [} \
11, 23. 29 Job. 13, 19. 33 Vgl. I Kor. 13, 2.

\ I
1
18 , corr.
corr. V |
V |
2
corr. Br |
20 aal
verblichen 12
str. We |
28 ,
|
ourvjq,
corr.
corr.
We.
, 20]

jrQOff/]TC(c ' .-
Buch XXXIL 16. 17 i'9.

ocottjoi
10).

STtrA

-.
'.
453

\, .)
)' .' -
-
XIII, 20. vuu', lc.ui-Uh'«))' r/V

',
'/.('^',
.
^ ,^
.
^
) ii'f/.VTf/.

.
'
294 (10)
' 198

, '.•
\

,
^ , >.<

199

10

,
^
.
^,
- ^) . ,^^
,
. <-.
.>,
.
^
.
•^
-
200

201

431
20

>
»rot'

*>£

^^
-;« ^. 7]«.
-.
^. 202

2
;
? »
. ] ,
..
'
«,
63
»

] 203

399

.30 .3 ,
^^
^
.
».
«.
. -
tivojv

.
' .»
-
-
201

205

206

— 1> Hebr. 7 (Ps. 103, — — 21

,
10 Hebr. L 14. 18 Job. 13, 16. Job.

.,
1, 4).

1, 6. — 22 Jes. 6, S. — 26 Vgl. Hebr. 14; 4, 3, 1. — 31 I Kor. 9, 2.

2 {»), corr. V | 10 ]D , corr.


20 .]
We |
14 *,
24
']
^ie-in jetzt hergestellt
a. Ras. | 27
ist, lesen Aetb.
corr.
j

Br |
31 feblt
a.

im
Ras.
T.
|
«rro-
207 ^
454

,,
. , ^ /]'
»£ «.
Origenes, Joliannescommentar. [, 20

-
.
tvl
208 ?]-

', & -»,,


^.
»,
,, . '&.
-/.
-,
^ , '.
201)

,
210 oj ,

^'
211

212
&
»"

., ^€
]^ ,,^ '. ..' ]
»
^,
ojOiv,
,
\

«, -
()
.-
10
294

^^

213

,-, &, '


'
-
20
432R

. ., ^
- '

' ,' ?
,

] , '
214 25

215

216
,
, .
^, '
,

.. -
^ 30
400

4 Gal. 2, 9. — 10 Kor. 4, 2. — 12 Job. 13, 20. — 22 Vgl. Gal. 1, 1. —


31 Vgl. 0. S. 307, 5.

6
mit De
] a.

dagegen in Jer.
37. 47. L.;
Abklatsch zu lesen 12 iav
Ras. ]
9

, nur noch aus


h. XI, 3 [81,
corr,
10 Kl.]
d. Abklatscli zu lesen
\

und 14
|

nur noch
hängen
10 t)

aus
von
15 (av
d.

+
ab:
V 21 ,
„soviel darüber
|

corr.
.

Pr
.,

|
wie viele und dass".
29 a)aj&£iav] a.
|

Ras.
We ! ], corr.Pr
I
.
,
?, , '. - 45
21] Buch 17. 18 (10. 11).

»
^,
& ,' ,
aav 6
«
.

. , . .,/
>•> «' >0
< >0 ^^ <.
&'
).
- 217

'^'^
' » ' - «•
)'
XIII, 21.

no.Qa.dojOfi

\4
ue
elntv

^
() \iiu'

1 ^ ^
•» «
XVIII. (11)

- «; -' «,
. »
»
«.
-
- y>Nvv
218

-
,

29•

^ -
, ,, .
, .'
, ^ .'
20

, . / 219

» -^ -,
433R 220


2
-. 221
»-. ^
»,. «.
30

, « «.
»
.


»
— —
,
.'


222
223

],
1 Job. 13, 20. 2 Job. 12, 4. 12 Job. 12, 27. 15 Job. 12, 27. 16
Job. 12, 27. - 23 Vgl. Gal. 5, 19. - 26 Deut. 2, 30. — 31 Job. 13, 21.

22 ^,
1 mit DJ
corr.
1.

Pr
69.

|
27 ,
EFGH al.

corr.
|
2
Hu nach |
a. Ras.
corr.
| 7 ü. d. Z.

Pr; vgl. T.
,-
456 Origenes, .Tohannescommentar. [, 21

»« ], - . »& >^
»
, ^,
« .&- , . 401

, , . '',,.&^^,)
224 ojq 6 Cf]

225

»7] « -; .
226

227 »
,
»,
' % ".
», , -
-
«, , ^
, ^ ,-'
,
10

' «
15

«.
228

»
»,
T^ccXCi

,, -
»
20

» & ,-
»-«.
229
230

231
^/^

^^('^^
,
,' -
«, . y^al
()

. , «.

,
-
295
434R

- ,
»-
»

«^ «,
232
» «. 30

{) ,

1 Job. 12, 27. — 2 Job. 13, 21. — 12 Job. 13, 21. — 14 Vgl. Job. 13, 2. —
18 Mattb. Mark 14, 38. — 20 Luk. — 23 doJOcu — 27 -
-
26, 41; 1, 31 f.

— 30 Job. 13, 21.

/
Catii'o.

^1 oia?Jntj V 15 ] ^, corr. Ferrarius 20 nacb

[]
|
I

feblt viöv wobl nur durcb Versehen 23 Cat.,


|

,, |

24
corr.
() +
We |
V
33 ,
Cat. |

corr. V.
völlig verblieben; Text nach V Cat. |
27
. » ,. /
Xlir,21] Buch XXXII. 18 (11). 457

t'/Cttv ovrcog 233

' » /« \4 ] ^« siq/j-

^. ^-
,

/«. ?.

. »«
»09

.
»
,
-«.
cog

^
»'<2
»'^
()6 «•.
^«' { )
av&ocojiot

,
,

3
402

10

^
-
' .
- -
^,
.. ^ - «-,
<
-»)
-
234

, , ..
» « » ,7]«.'»,- ,
).
235

236

,. , .
237

20

'
^&
,
,
,
-. , •
--

238

-5

, , , } ?.
43
2961"

30

, .
^,
' , ., ] ,

,
&^,
] .{^
-
239

2 Gen. 3, 22. — 5 Ps. 81, 7. —


9 . 81, (j. — IG Luk. 23, 21.-17 Act.

,
[]
, ]
22, 22.

1
corr.
-

V
27 Vgl. Matth.

|
19
a.
26, 24;

Ras. |
4
Mark.

,
14, 21.

corr.
+ Br 5
ßr
]

1
,
•^
*, zu
corr. Br |
-
, ?.
]
corr.
22
|

,
[]?.•
corr.
/•'
V
(i?.ov
]
23
d
verblichen.
,
7taboJv
corr. Br |
^av] ?
28
We | 2G
nur schwer lesbar
]
|
31 []
458 Origenes, Johannescommentar. [1, 22

XIII,
.'^
22. (/ ^, f/.s ol a.noQOhutvoi

»^ , ^.'
TLVOi:

240
', XIX. (12) El
»
»
/ 7],
.

,
At/fi«.

241 '^•'(^^ yc^Q

7]'
- » ^?] , .
» <, »-]
,

10

403

«,^ ,
^

-«'
-»- ;
»

^-, ? »/
,
^«• 6 15

&
242

- ^
»«,
- • .,^
, . >^3• , " , ?.-7]
.-
20

243

.- ',»
^ -

,. ,
.-
2

,'
244

»^, &^ '


24
^^
^' cd y>

\
()
«- ?.
436R

30
296

6 ßU-Kovaiv — 8 ('. Cat.i"o — 9 Vgl. Joh. — 12 Vgl. Matth. 27, 2- . 13, 2.

20 Luk. 23, 42. — 26 Vgl. Matth. 27, — 30 Matth. 27, — 31 Vgl. Joh. 13,
9. 4. 2.

1 ä. Ras. |
4 ^, corr. V |
6 ovv Cat. |
7
-
V Cat.,

BmgLSyr.
ist 15
Singular
20 Die Stellung von
|
j 13

^
?/ ^^i^
ist

Hier. Boh. Sah. Arm.; wie dortßtext s^AC


BxACLXJ
singulär
u. Orig. c.

|
al.;

30 ]
c.
Cels. II, 11
Cels. II, 11 oi/'ft
.
rell.
14
[1,

&;
139, 10 Kj,
mit 1. 69.
wie hier lesen
Syr. Pesch. Hcl. Goth.
XIII, 22]

3
Buch XXXII, 19 (12;.

^- 459

^ , ,,
oh 246
:£'/.
,-
oojT/jQiag,

,
»
»7«
.

.
^ ^ <. . -
6
' ^
öt

?..
\

lo{)iojv
247

248

10

^ , ~/ ,,3 ',»
^
, <
)^
7/. ^Ei
-
249

»
,, ^' »3 ) -^
- «. 250

404 »
d'

»
»
« ,, -€
.«. 251

»
oval
» «'
»
20

»/«

» »

.
.
'
'
,
'
<.
, ;<^
'
»-
- 252

253

. ; .
25 254

, ;«
& . &, ,
255

437 R

»
' -/^-
22,
'
6 Ps.
21—23.
Eph. 6, 12.

13
— 8 Ps. Ö4,
40, 10.
»
— 10 Ps. Ö4, 13. — 12 Ps. 54,
13.
— 20 Job. 13, 22. — 24 Matth. 26, 22. — 25 Mark. 14,
— 32 Matth. 26, 33; vgl. Mark. 14, 29.
Pißi» fehlt im 1
17 = J 1. ü9. EFG rell.
14.
19.
-
^--
,
-

— 29
16 Luk.
Vgl.

BxTL
256

251

18
Aeth.
,
u.
corr.
roit Syr, Cur.

AVe |
29 &]
Aeth.
exaoxoq singulär |
|

25
u.
^
24 uach

a.
ava singulär
Ras. |
fehlt
;
-^
mit D 69. Latt. Boh.
ADPX rell. 28
32 Zur Form des Citates vgl. Syr. Sin.
|
» «. » )»''
.
460 Origenes, Johann escommentar. [, 23 ff.

258
vjio

, , xTjq

kx
Jtgo
)
»-\^

', & ,6^ -


-
jit'at]« \
)
(5 -

&, -
»«, • -&
»^ .'
>^

-. «' 10

. ,' . &'
259

,
15

^
XIII, 23.

'- -. ^
24
jreot

9}' .'/
25
;.
KvQie,
(
'• 26
? '

40

^, /-
^ '
27

)
, /' ,,
28
29
'' .-
2

2 -
'
»
XX• (13)
,;)-
// 2
, »-- .
-
30

2 Kor. 10, 12. — 3 Prov. — 4 Job. 22. — ö otl — 11 ^


]
27, 1. 13,
Catioo.

Syr. Hcl.

|
9 Job.

Cat.,
21 nacb
13, 21.

^
statt
— 30

+
|
11
Job. 21,

'^fd
20-23.

singulär

[]
|
8
.
|
-.
30
a. Ras.

|
10
20
<. Cat.
BxaC*LX
|
10
, 23 ft-.] Buch , 19. 20 (12. 13j.

.,><>
461

^3,
•,, ' y.cä

/
tjil otij&oc y.di

» ,
ysljtev KvQL'c, sraQc.oiÖovg ot;
VSR ^Xtyu

^&. /., -:
&. Öh ; Xtyti
;
^. % ,
tiivbiv tojg jiqoc
5 loyoq dz ixtlvog
"

djttv öi

- ^-

,

»
^3
y>^Eav stQog 261

ivayyü.iov

, -
1

297V

15
' -,
»/;«
^.

^, ?]' 3
!>^ <,
,
^,
*^,

& \

^
262

2 ^, , ^/
&.
,' 263

^
', ^
- ^ , ^Uv

, ^ , . ^) ,
.
. ,
^
264

406

3 »&,
^
>\4<,
,» ,<.
\4
^ ^0

- 265

9 Job. 21, 24. — 12 Job. 13, 24. — 14 Vgl. Job. 21, 20. — IT Vgl. Job.
21, 18. — 19 Vgl. Job. G, 63. — 21 Job. 13, 23. — 29 Job. 1, 18. — 31 Luk.
16, 22.

I
10
7 uLwq M*, corr. M2 5
4.

vor oder nacb


y.al
vor oder nacb 6"^ feblt nur hier 9
feblt nur hier IT
|

corr. \^ 29 vor
|
mit
-, |
|

-
Bob. Aetb. 32 1.
| ]
mit saACsXz/ 1. 33. rell. Bob. 30 &ed? mit xBC*L 38. Syr. Pescb. Hcl.mg
mit .
[
tav,^ -
,
462

* .• «
Oiigenes, Johannescommentar. [, 23ft"

,
-. "^
JiEQL «--

,,
-
266 , ,,
&,
Jl
()
6

^ -. ^,
6
6
'•

-
439 R
5

267 XXI.
^^' , Ei 10

»
^
» .
.
^

,
»
», . . -
»- , ^.
.
268

- 298 1•

.'
- ''), ,-
20

, ),
269 ^',
»,, 3, []

»"
, .
2

«•
270

^
»
;) ,
, ) -
, - 30

407

--.
& &&,
12 Exod. 4, 6 f. — 28 Exod. 4, S.

7]]>• V, .

[ lesen; davor scheint


1 a. Ras.; in ist

haben; (),
gestanden z. We 2 corr. We <«v>

, -] ]9•9- nach V;
| |

4- V 11I in ist d. Papier abgerieben 14


,
|

mit F 15 1 corr. V |
19 — unlesbar 1 24
corr. V |
25 [] str. V |
27 |
29
» ^
, 23tf.] Buch XXXir, 20. 21 (13). 463

.
^ , »
('
^' »Kai torai JtiOTSvöojoiv Ool
. 7] alz 271

440R
5

10
»
.
. - , '^' -
' .
»001^,

. ,
7^ «. 272

273

274

1 ' » ^, , »- \
275

\ ^. , . ^ •

20
^ '-&», , -
»- ,
».,
?.
,.
«, »

,&^
, . ,^ , ^.-
'
.
298 \
,

276
2

-&^ . . öt^»9-oc, •, 277

30

^ ^^.
ijv

^.
^.
»\ -
278

279

1 Exod. 4, 9. — 11 Vgl. Job. 13, 23. — 15 Job. 13, 24. — lö i:tel — 22

]-
Cat.i"!) — 16 Prov. 6, 13f. — 18 Prov. 10, 10. — 34 Job. 21, 20.

4 Ras. 12 V 15 ovv] oh Cat. 17

]
inl a. | , corr. | |

Cat., < Cat.RS 18 i — < Cat. 20 Cat. |21


]
|

(
I ]

Cat. |
22 Cat. |
23 a. Ras. |
34
. Ras.
»
464

»
»8V

^<
) >]
' ;«
ov
im
Origenei•.,

,.
Johannescommentar.

>/
^
[XIII, 2;:i

408
441R

», . , .
.

280 XXII. (14) 5

»- ,
^ «. )\ , ) ßavw)
-

.
-ȧaxpac

''
281

282 ,, 3- 10

283
, '^ . ,
'^.

^
^ -
284

. ' - -^]

»
6
,
15

&
,

»,
», «, ' ^j

285
' ) ,
» ,
,
«. ^
7]


//

-
20

^ «, ' » -^ ?
2
299 1"

,
, ' , &
(» «).

-
»
:-ji>

(.-).
286

.« '
»
Joh. 13, 26. — 10 Vgl. Job. 13, 2. — 13 Vgl. Matth. 2, 29; Luk. 8, 18.
— 19 Luk. 10, 6. — 23 II Kor. 8, 14. — 27 Ps. 40, 10. — 28 Vgl. Apok. 22, 11.
— —

,
29 Vgl. Eph. 4, 27. 32 Vgl. Joh. 13, 2.

]
,
17
], 2

corr.
coiT.
ü. d. Z.

Ausgg. |
V
|
19
29
4[
^]
^ ; vgl.
(für
. dem
corr. Br;
), corr. Ferrarius
Citat o. z. S.

/
|

448, 12
|
31
15

'
|
24
/^) +
]
tijv a. Ras.
XIlI,23tt•.] Buch XXXII, 21.22 (i:^.. 14). 465

/,.' /
rvi> ra >'( lig Ixtlvor.

Uc
otojrio y.c\ 287

-»->(..
öiarioXog ßciltj xtiQÖiav
uTiTToTovv Tf'ji' tav L^iTtjQtl

», ). <,
.

ufiTa xiu crro»• dotXd^blv. ' ' /. ota ' - 288


b )
tJjj. »}«'
-
ocooro*.

'
289
»«.
442R
4Ö9H
10

, 8:
' .&
.
, ,
^,
oj^ tOjtoh:
^'
Övvaoat

-
,
asro tjcl

«'
6 tovtco 290

15 ^ )^ »'<9

^
' ,
»

, ^^<- )
^ ,
,

»«- ,
.
291
\
' ', , ',,' '
20
-

.-
292
.
25

» . . .
299
30
.
^
»
-?..
&
' »
,. '
- \
».

^ []
293

294

1 Job. 13, 27. —3 Vgl. Eph. Ü, 16. — 6 Job. 13, 2G. — 12 Vgl. Job. 13, 2.
— U Mattb. 26, 23. — 16 Mark. 14, 20. — 18 Luk. 22, 21. — 27 Luk. 22, 21.
— 31 Sir. 34, 14 (31, 17).

1
i^tellung
&;
= D
corr. Pr |
8
Syr. Pe.scb. Hcl. Bob. Sab.
] y.all We
Arm.
|

| 30
\

[/,]
14- r/)»'

verblieben;
] er-
gänzt nach V | nacb ^; ist nicbt ganz sieber z. 1.; docb stand wohl niehts
anderes da.
Origenes lY. 30
4ßg

,
^
., ' «. ,,
'-
XXIII. (15)
Origenes, Johannescommentar. [. 23 ff.

-
295
^,
' ,^
>•><. ,

»
5

» « -
6

, , -
-^ -,
^

()
&.,
' ?,'
», o^ 10

, dui^aroj', 443R

, ,

»
410

-
296

-, 1

,
'

^
» , ^;
;
<.
,

297
»
y>

»
>-> '
^> ,
&,, &
,

., « ) ^
«.
.
,
»
'
--
20

25

-
-
.^
298

299
, , 30

5 Joh. 13, 27. — 11 Matth. 26, 39. — 17 Ps. 2, 2. — 19 Ps. 26, 1—3. —
-

^
26 28 Vgl. Joh. 13, 29.

;
Joh. 13, 27.

blichen
5
I
9 () +
da es sonst stets
We |
10 , heisst,
corr^ V
ist

]
dies herzustellen
11 ohne
] 6

=
= LJ
ver-
1

,
Iren. Cypr. al. |
ohne ist unbezeugt 12 |
1. 69

]
HKM
das
al.

Wort
I

a.
15
Ras. 1 19
ausradiert zu sein;
'^ < \
16
|

Spuren
29
(c.
bis auf wenige Spuren verschwunden
corr. We |
30
18

3 Bebst.) sind vorhanden, aber unsicher;


Br; in
|

scheint

liest V.
:
XIir,30] Buch XXXli, 22—24 (14-16) 467

IjcißovXtjv

^«.
, tjtl

av&QOJtcov (
y.ul im aQiöTsvöai vjrto
^'() jroieic.

XIII, 30. ^ic'i'jvji' }' /'.' tir^'iJhv if'/iji,•

30• ' XXIV. (IG eP.eytV » jioulg, «


,'
jioh](jov
öiOaoy.aXro
^qo

»- &^,,.
'
jcti-

^.
\

ovöh

10

,
»&
hjOov

7]«.
-
^
^^
^ ',^,^
Jioirjöai
»)•^' 301

»' ^
6 3()2

15

. ^ .
'; ,, , ,-
^
. ^« '

> <,
^ 303
304

444 R

411
20

25
^- »,
3> «.
y>

, ^< ^
,
(.' , »^
,/«. '


•?]

--
300

300

^'
,«, ^ « - 307

30
^
:
/
6 Joh. 13, 27. —
.,
10
,
,-

— 13 Cat.102 (bis 12 ^ Nie.) —


308

13 Joh. 2, 19. — 15 Vgl. II Kor. 6, 15. — 20 Matth. 26, 26. — 26 Joh. 13, 26f.
— 32 Vgl. Joh. 13, 2.

7 vvv nach
V Cat.I,
Cord. Hss. Nie. I
V; in
.
ist

Cat.I,
das AVort verblichen
^
n?Jov Cat.
Cat.
|

"^oid-

Cord. Hss. Nie.


10 ov
Hss. Nie.

| 13 - |

30*
12
Gat. | 11

Cat. Cord. Hss.


Cat.
., ,
4.ßg Origenes, J ohannescommentar. [XIII, 30

& -
> ^-&,' ^,^
»"

309
^
»^«.

& &^
'

,
.'
,
310
^
?. ,^, ^, '
. ^ & -,
&,
^^ -
, -- 3
ovtoj
10

30Cv

.
& ^> %. ^--
311 } 2
312

313
' (
^'«,

-
,
, ^
, & )
3?.&
<.
f
44

412

, ,, &
», ^,, ,. -» 3-
<-,
,
3

6 Vgl, Kor. 11, 27 ff. — 11 Matth. 26, 26. — 22 Vgl. Joh. 13, 26. — 2
Sh — S.469, 1 Cafc.iiJ^ _ 26 Joh. 13, 80. — 27 ?/ ala&7jT?) — 28 Cat.

Nie. — 28 Vgl. — 29 — 31
] [] , Gen. 2. Gen. 1, 5. I Thess. 5, 6.

?
1,

- 2
a. Ras. 13
Icißöjv, corr. V |
3
verblichen \
corr.
22 (im
^ | ],
) + V Hu; |
corr. Ausgg. |

ist
6 ^]
nach d.
|

Cat. Cord. 27
andern Stellen z. ändern 26
Der Satz ist von Nie, umgearbeitet:
|

-] — |

]
u<y ovv,
, ^ rj/

Cat.;
/]
corr.
fehlt
Pr
im T.
1 +
\ 28 30
Cat. Cord. Hss. |
<
31
Cat. |
30 //
< Catl.
\
,
»« .'»
XIII, 31f.]

ric
.//
? .'^
^
,
xcu
Buch

,
(
24. 25(16.17).

vsto
^.
,-
?)

\-
400

814

>fi

.&
, ^?.•^ 6
.
^'•
[\ ^)•
,
»-
.
:il5

-
6 tvd^vc. HKi
'
10

.
\)..
' ^ ^,
^
»,
.
-
)

^!-
5
>^&
)
7]<^
,'
,
.
-
-- 81?

301
' >'>
\

^
20 »«;/«.

&& (>9 XIII, 31f. " e^Tfk&sv 6


& Uyti' ISvv
. SiJa-

.^ -
avd^Qwnov,
,
.-, & .^
d^vg (Joia!aei

25 XXV. (17) '^^ 318

-
&,
446R

30
^
»fcJi
6 -«. « 7]
» &- 819

bessern;
9
S.
[\
1
26, 58ff.
— 19

1
Thess.
— 11
Vgl. Hiob

denn
str.

471, 8. 11 u.
V |
7)
18
5, 8.

Vgl. Sach.
1,

ö.
,I
12;

26

a. ,
4
6,

,] ,
2,

Ras.

corr.
Vgl. Job. 13, 23.
12; Mal. 4, 2.
6.

|

3 nicht
heisst „säubern"
V 24|
29

Job. 13, 31.

corr.

13 Vgl.

V.
8
6 Matth.

[]
Job.

wie

gegen
lü, 16.

1,

Joh. 12, 32.


ö.

d.
-
- 8 Vgl. Matth.
14 Matth. 27, 4f.

Aupgg. verschlimm-
Papier abgerieben
alle Zeugen u. gegen
\
320
^
470

^ ^
Qog,

^,,, -
, -«. ^ -
,
^jtoup
Origenes, Johanuescommentar.

-.
i)e6v<i'
[XIII, 31 f.

413

^ ]
,

321 t>Nvv

-^,^ »««. )^ ^^
-ij

322
^

, .
^, ^, &. , -
« .&
10

323

»- '»
324 »-
»3«•
&«.
] -.
, -
^.
7..

-
- ,
^.
'

^
ö\ 6

325
^ ^, . .
326

327
^
-;
»
,
&
» -<,
-
^
»

^
{^ ,« -»
,
'
)^)
}
«,-» «.

^. - - -
-
»-
20

25

»« ^ .,
^.
, *
-
ci * -- 30

1 Vgl. Job. 21, 19. —


5 Job. 13, 31. — G Job. 13, 31. — 12 Vgl. Rom. 1, 3.

— 13 Job. 8, 40. - 16 Vgl. Pbil. 2, 8f. — 17 Vgl. Job. — 21 I Kor. 1, 1. 6, 17.

— 24 Vgl. Pbil. 2, ü. — 28 Kol. 2, 15. — 29 Kol. 20. 1,

7 Tw] I

ebensowenig verständlicb; das verb.


Origenes konstant;
20 ü. d. Z.

vgl. o. S. 164, 13;


|
27 ]
iinit.
corr.
feblt
Ausgg.;

C. Geis. I, 55
|
29
[I,
aber
'
106, 27 K.];
daun
statt
ist

in
der Satz
liest

Jer. b.

IX [65, 15 Kl.] u. a. St. bei Griesbacb, Symb. crit. II, 571 sq. |
30 nacb feblt

OL mit BD*FG 47. L. Vulg. Sab. Arm.


301v
XIII, 31

« ,
;
f.]

XXVI.
»- 'jJjtel öh 6
Buch XXX II, 2ü. 27 (17). 471

328

447R

»
bv

/'
^')) ;)>-
iv

)
»
6
•?] «. tv /^
y,Nvv
329

414
»// «'

/ , , -
«. «'-» -
-- 330

\Q

»«.
»
-
,,, )
.))-
-
'^)
/.
» i>foc

- -
«,

1
»
»^
» .,, ]

) «.
^^1

^"*

20

» )3).,' . ^ '
»
»?.
/
-
«, 333

25
»2
>•?]
», ) )
» ) )'
»
^
. . ' .
- 334

30

» ) )'
»«.
»,
XXVII.
- 33»

3 »
»
, . ).
) '-
2 Job. 13, 31. - 6 Job. 13, 32. — 16 Exod. 40, 28 (34)f•. — 20 Kön. 8, lOf.
— 24 Exod. 34. 29 f. — 32 Luk. 9, 29-31.

19 21 \ mit |
mit Ä | 22 statt
liest nur Origenes 26. 29 mit AF 28 mit AF .•}3 iW«
mit D I
y.cd ])^ [

mit Syr. Hcl. Arm. vgl. D.


] ] >/
336
'
»
^.'^ ^
472

»-
i>BV
Origenes, Johannescommentar.

'& - -»Ei
[,

.
31f.

448R

302 r

»
» \

» ,

» .,
;
-
• )
»//

»
»,, '
»
10

», - «.'

337

»
»
»,
^
»
.
» &

,^
«, , ' '
, ^
''» .
-
41öH

15

338
»
»
&«.

. ^ ^-
' «- 20

,
-
.'
& ^
- -' ^
& ' . )

^
2

, ^-
339

340
.
,
d-,

3
^
Kor.
d

3,
-

7—11. — 12 Kor.
&^
.
^,

3, 18. — 15 II Kor. 4, 3f. — 19


^-
-
II Kor. 4, 6.
30

& , 4

Arm. Goth.
alle
Pesch. Hcl. Aeth.
] 24
mit
Zeugen von
üACm
|

lasen
corr.
10

We.
6
37. 47.

d.
KLP Vulg. Syr. Hcl. Boh. Goth.
CF*KL 20
mit
Ausgg. mit XoCDcFG
|
mit
17. 37. 47 KLP
|

Bk*AD*
/)]
Syr.
Vulg.
+
, Buch XXXir, 28

,
31 f.] 27. (17. 18). 473

^
h).sysv » Ulli:!- öl avaxty.cJ.vjiiitvfp JTQooo'jjrrp

. ('.(>/•<.

,(-&
. dxovc.
cjOjrtQ
) avaThiXavTaq '^\\

44MR

(
?///

. ^
.-((('.
.

snnl .
7/
?/ tJtl Mmvotcoa

.
vjro
tv
:42

302

10
-]
:'&,
?.
,
. . ., ^ &
-
9
-
XXVIII.
tJtl
\

(18)

6 , -
. -»
«.
;}4:j

.m

:
1
110 '.
^,
, ,
^,- ^ - -
j
{) ,

'.
6
346

347

- ,^ ^
20
&^,
. .^, &. ,
348

& ,,,,,,^
/.
2

^ 7/{^ .
.
},
^'

^
•' ?.- 349

350

30

^, - ,

,,
()

) ,
'
3
— —
&, , 351

,
,
] ,, ,
1 II Kor. 8, IS.

4
geächr.

19 avTÖj
^]
I
corr.

corr.
corr.

corr.
V
We

]
V

V 20
-\
|
11 Job.

I
.">

14 f
13, 31.

corr.
viöi,
i/v]

V
avot]

corr.
|
29 Vgl.

verblichen

17
V
] ,
20
|
.
10
12 ff.

V,
We
corr.
)
Pr
*,
|

|
,

15
|
13
^ +
doppelt
Br
corr.
Mi
| lü
V
31
+ Hu I
, corr.
|

We (Inf. abb. von ). | \


^,
474

,
Origenes,. Johanuescoromentar.

, [XIII, 31 f.

352
,^. ;)
-
- --. 4 xccl

353 ^^
& ' '
, >" ,«,

^ «'^-
^^ , - 10

.
^- ,«,\ ,&
:)6
"^
^ 303•

.
354

'
'/ \

&6

•]^^
»^'
»
» « ' »,'
» . ,6
»
.

\
,
d'

-
417

356 ^<.
» )
. , '

-
20

.&
»<(.),

,
.

351

358

359
, ^,,&.« .»
^ ?.,
{^7]

,
" ><.
XXIX.
,
<'
&
»
>
-

30

8 Hehr. 1, 3. —
13 Vgl. Hebr. 2, 9. - 14 Vgl. Phil, 2, 9. — Job. 13, 31.
— 16 Matth. 11, 27. — 28 — Catios. _ 17 Matth.
IG, 17. —19 Job. 1, 10. —
27 Vgl. Kor. 3, 18. — 33 Job. 13, 31. — Mattb. 11. 27.

<. Cat.

Cat.
21
5

25
I

<
(obne

Cat.
'—
|

27
21
)
&] <
We 12

Cat.
|

28 |
»
gegen T, mit Dion. Alex., Euseb.
Cat.

|

|
a.

19
Ras.

22 ?)]
V

Cat.
|

|
18 aoi
Cat.,

33
Cat.
<
|

We]
23
|

]
.
XIII, 31

>1
f.]

.
d ^
'
Buch XXXII, 29.

, 6 ^)]*•
475

^
>
!><
6

,^-.^3 , - »
»
,. &6 6

'
451R ,£«'
•£

,
d

, - 31)0

10 •,
. -
. , . ;. .
avd ,

-«,,^. , -
361
-
& & 362

& 03V 363

303 »"
»
, \

,
20
418
_ , . , -- , 364

, .^^. ,
365

, {^
25

» ^. ovoJ
&),
^.
366

^,
30
.
^
4
,

Job. 14, 9; 12, 45.


,
/^ ,

— 7 Vgl. Kol. 1, .-
.
9 Vgl. Rom. 2, 24. — 11 Vgl.
367

Matth. , 16 — 13 Vgl. I Petr. 2, 22. — 14 Vgl. Kor. , 21. — 18 Job. 14, 28.

,
26 Job. 13, 32.

Hu,
18
loJ V.
fügt Orig. konstant biuzu |
24 ] \ 83 corr.
476 Origenes, Johaniiescommentar. [, 33

jUjj
^^,
\.)
XIII,

XXX.
33.

(19j
.'
'((, ^ '
uiy.Qov iitd^

."
^
^, & '
)' hui'
tlui
,

, «' ]' -.
^

6
^>,
],
io2U
•»,
^^,
«'

'
,

)
' »«; »« -
369 10
'
370 , 3,
,- ((>)
6

--,
»«,
371 6 »«.
. - , 15

372
»«
-
'»«
»
, -
'
,' '', » . 20


373

», - ' -»«. -
374

,
»,
\

, «
f

"
304^
419

— 477, 6
6
^— 9
Catio4. __
Catio*.
22 Job. 20, 17.
— 7 Matth.

9,

26 Job.
2. — 8 Matth.
13, 13. —
9,

27 Job.
22. —
13, 16.
16 }

kürzt:
Cat.
2
^
() +

V mit allen Zeugen von

< Cat. }7 ] >] Cat. 8 d Cat.


|
4
, -. - —5 otl] von Cat. ver-
\
7
mit der

] ,] -,] -
| ]

Mehrzahl der HSS von T; = DLG — < Cat.— 9 < Cat. |


11
12 () + V vgl. . 1
|

Cat. 1 18
corr. V |

Cat.
„eine andere Qualität verleihen"
|
19 ]
, corr. Ausgg. 17
ist
Cat.
j

|
20
durchaus passend |
|

22
corr.
<
We;
+

24
Cat. 27
]] ,
Cat. HSS; fehlt hier mit D.
Cat.
corr. ''.
|
"^ e. Iren.
We |
]

26
23
] Cat. |
24
— 27
< Cat.
<
[
^ ^
^'
,
&7], '
XIII, 33J

^. &7]
<
«'
Buch XXXII, 30 (19).

jtqo
Jo^'
^, -
477

375
Ö

&.» ,

,^ ]-
^ 376

10
»^

-
^ ,
•) '
? »^&-. --
]
^ ,/^ »^ ^
& ( ^ 377

&&,.» ' .,,..«»


»
453 R
()
^ <»
»']
«) ^^
20 , ^' ' «,
» 378

,^
25
- 379

^) , » 380

»)< »«'&^ €
30

»
» «. 6 381

1 Job. 18. 33. — 9 Vgl. Job. 18, I2f. — 12 Vgl. Mattb. 12, 40. — 17 Matth.
18, 20. — 18 Mattb. 28, 20. — 20 Matth. 2G, 31. — 24 Job. 1, 26. — 28 Matth.
18, 20. — 30 Mattb. 28, 20. — 31 Job. 1, 26.

— &]
1
^, 2

' <. Cat. 3

;
| \

Cat. 11 corr. 16 {} + Ferrarius |


17 mit 69, wie Orig. auch
sonst bat 18
| | 32 , vgl. . 24; . S. 94, 19 u. ö.
doch vgl. . S. 147, 13.
478 Origenes, Joliannescommentar. [, 33

» «.»^^ , « //t^'
^ »« -' 304

'
|

>>
»}
öh

,(^ ' ) ' .


^,
382
« ) &^, 5
420

.3' » ;«
»« '
^, ^ ,
383
'///öoüc, 10

. ,«
384
,
',
^
'
) '^
;»,»
'
- 6

()
() <
',
• ]-

&•- 1

»
»,
^ ' ' »
,

» &
' -
» ,

,
,^•) -^,
38

386
» -
»
,
»
'
^
«. »«
-», ' 9-' , -.
'
;
,

«.
, ^-
44

] .^
387 9- «,
388

389
»
»
,. ,
-«. ,
, ^ -,
30

3 Vgl. Job. 2.-5 Vgl. Job. 13, 26. — 8 II Kor. — 14 Job. 16, 16.

,
13, 6, 15.
— 16 Job. 16, 18—21. - 33 Job. 6, 26.

1 , corr.

,
V 4 oov verblieben G -] -, corr. V 9 ] ,

]
1

; aucb im folgenden
| ]

«]
corr.

nacb
EGHK
&)
ist d.
V 101

Endung

al. I
\

23
20 ] +
corr.
überall falscb gescbr.

-
Br

\
|

. LA
33 ^
14
|
() +
15
V
() +
\
|

34
V

,
des Orig. erklärt den Text von
| 16

corr. V | ,
ALY
corr. V.
(u.

83. 69.
^^
'
XIIT, 33] Buch XXXII, 30—32

&
(19). 47g

-^'
HQ/jy.ir

'
^ ojcov vjiayoj
.
& ^
y.al

-
iv ?7
'
, '. 7]'
&^ ^,

-
y>Kal

»)
^-. ( ], , 390

»«^ ' ^-/


Jtovo ot'roj •91

3001' ^(>^'

421

,.
«, \
ojrf(>

><.
,
, ^-
^' -.
10

.
{>
- »«
6

«^

» XXXII.
&^ &^«^ &,
»^ ;^92

15

, ' ; '.--
45
20 ^
^
^- «'
' -&^ ^,-,
» ,
&' » ,'
-
^ -,
.

-
393

2
»^ . ?,'^
» ,• ^ -
«,
»- • «, -
394

»
«.
30 '^7^
\
» , - &,
, () »- ggs

3 9^&
•«;
»

Ausgg.
1 Joh. 8, 21.
20 Vgl.
35 Luk.

14
I
30
auch sonst zu:
Joh.
23, 43.
8, 21.

statt
vgl. de mart.

Job. 13,
27 Job

17 vvp


, corr. Br
33.
13, 33.

singulär
[I, 33,

|
|

20 K.];

18 \
9 Vgl. Job. S; 21.
92 Mattb. 12, 40.

31 (8; + V33
Griesbach, Symb.
|
corr.
— 14
— 32

-
Hu 21 |
Job. 13, 33.
Luk. 23, 43.

critic.
ol] st, corr.

setzt Orig.
II, 396.
'
480 Origenes, Johaunescommentar XXXII, 32. [XUIj 33

»3^ »<^
' «»»•&
396 >->tßOv loij

'
i^v

jt(hp

\
<^.

«'
5

», « «,
»

}97
>'>

, t 3i«t

^. \

?]
30

.
422

398

^\.
^,

»-«
&,
& ,»^, , -
, ^, .' o^
,
.
^'
-»"
-1
-
399 »^
»'
» «,
, ,
.^
^ 7jv
?.
3
«.
46
20

400

401
& , • »-&
. ' ,
» TJ ?] «.
.7]
()

,
///}

'
2

,. 30

4 Luk. 23, 42. — 9 Vgl. de orat. 27, 13. — G Matth. 28, .—7 Gen 19, 37.
— 8 Ps. 94, 8 + Jos. 22, 16. (Vgl. de orat. 27, 13 [IT, 372, löff. K].) — 15 Matth.
10, 38. - 17 Job. 13, 33. - 20 Job. 7, 39. - 21 I Kor. 12, 3. - 26 Ps. 62, 9.

vgl.

10 ]
4 iv mit NACQR al. vgl. o. S. 48, 20
de orat. 27, 13 [11, 372, 13 K.] 8 |
6
[ ,][]-^ mit

9 Die Stelle scheint verdorben; aus de orat. 13 lässt sich d. Zusammenhang ahnen
nur noch z. T. lesbar; V 15 corr. Ausgg,
1
Die Form d.
33.
völlig zerstört

|
|

Citates 'deckt sieb mit den anderen Stellen bei Orig.; vgl. Griesbach, Symb. critic.
11, 269. Ursprung unsicher, wohl eine kirchl. Sprucbsammlung 26 {«v'^ V. | +
BRUCHSTÜCKE
AUS

CATENEN

Origenes IV. 31
. Typus der römisclien Catenen.
S = Vatic. gr. 7ö8 sc. X.
Si == Hand des Schreibers.
S2 = Hand des Correctors.
R = Vatic. Reg. 9 sc. XI.
V = Venet. Marc, gi: 27 sc. X.
X = übereinstimmende Lesart dieser di-ei Hss.

II, Typns der Catene des Corderins.


= \"enet. Marc. 28 sc. X.
= Paris, gr. 209 sc. XL
Mosq = Mosquensis 119 sc. IX.
3 = Übereinstimmende Lesart von MP.

III. Catene des liieetas.

= Monac. 437 gr. sc. X.


= Monac.. 37 gr. sc. XVI.
C = Taurinens. IV sc. XIII.
D = Paris, 212 gr. sc. XIII.

Cord = Corderins.
Cr = Gramer.
In doppelte Klammern sind die Stücke eingeschlossen,
die in I fehlen.
In einfache Klammern sind die unechten Stücke ein-
geschlossen.
,, .
Zu Job.
^ .
1, 1.

5
-, {, -
,
^<, , ?]
^
' ,
?'/)
&
()
7]
ojg
yloyov

, 6

.
, )-
^

10
, »«) -
,^ ^'
-. , ' -
- -- ;

&?/

-,
^
• « -, «
, -»
15

20
^ [
»«
.
]. -
-
. »< y>'Hv«
» »'Hv«

-
14 Joh. 1, 1.

[]
coiT.
<:
Br
V
V
(anonym).]
11
16
< V 13
6 d -+
)•6 V
<! V.
| 14
\ ()
\ + Pr 9 < V
< V 15 > -^ V|
]

^j
|

|
10
}
-- ,
["^ ]] + /
II Mosq (unter d. Namen d. Origenes) (anonym)] 3 < |

-\- Mosq] Mosq Cord 6 Mosq Cord


Mosq 9 Mosq 11
|

Mosq 15 ^ ^]
|

Cord
]
| j
. . . |
|

16 Mosq Cord | 17 Mosq 18 |


Mosq 19 |
Cord.
31*
Johannescommentar.

-,
Origeiies,

" () {) ',
^
6,
[[
-
,]]. ' ,
- ^
6

.
' ^•
&,
'.
.& öta-
y>'Ev

10

.
y>'Ev

'
''

»
,^. '
r^
-,
,^, ,
,' •
?]
,
15

, ,
»
»
» • »

?• , ,
-»& ^,
'
20

»,
,
,

.
,
, &; ,

-2
' ^ . ,
» /«
^, &,
— 10 Gen.
»
— 13 Job.
^•
- 19 Kol. 16-18.
»
'
— 29 Job. 1, 1.
30

^
8 Job. 1, 1. 1, 1. 1, 3. 1,

I V] 2 <) u. () + Cord |
3 —
, - ]
4 <V 6 |
V 1
7 ']

, V
zusammen:

ist in V
V

ein freier
\
13o<V

Raum
^?
/
Mosq
]
16

wie für ein Rubrum.


25

2
] +

Mosq
— 2 }}
^«t?

8
We |


30 rö

9 ?>• Mosq
<

<
V
})
V |
ziebt

vor

II Mosq M] 1 1

] |

<
[

9
Cord
<
23 ] 11
+
<, Mosq
Cord, ?
Cord
Mosq
\
19
|
28 ^^' —
Cord
Schluss
|

<
Cord 20
]
29
|

Mosq.
Bruchstücke aus Cateiien. \. IT.
485

x(u
^//
^

&«.
<-
]//, ^ , ,, - »2hil•^

&
^,,
&6
^ , 6
av&Qcojtog

- ,
5

^ --
10 - &.
^]

, ,
-.
^
.
, -^ , , '
, €. ()
&^

(rf)
--

»
1


7]

6
?]'
» 7. ^«.
20
» «. )
'
II.
^.

2 - ,,

«.
, ,
3
Zu Job. 1, 4.

»
'

»
1 Job. 1, 14. — Vgl. Jes. 7,
. - 14; 8, 10. — 4 Vgl. Pro . 8, 22. — 18 Ps.
32, 6. — 19 Ps. 10(3, 20. — 20 Luk. 1, 1. — 26 Job. 1, 4.

^-
, I 3 ;iß2 <V 12 ow) +

-
Pr

, 13 + We 14. 15 /) V, corr. We.


>
I | v'/) | ?)]

,
. [,
II Mosq] 2 Mosq 4 bis Scbluss
. ?. ]

/.
z. :

^
[« Cord]

.
, «'
II. ]
6

26 nach
?.-
sind
^.c.
-
3 Bebst, ausradiert V.
, ' 9-
+ Cord]

Mosq Cord,
'-
485 Origenes, Johannescommentar.

' / -,«.

^ ^' »' «, .
ovy.
:)?]. IjOuv
Ccoyv cog
jt/////

- ,,
'^],

.€' .
.
» '' ' .
^ 10

- ,-,•. '-, ,
^«. •'
-,
.
^^ ' » - -
«, «. & ^«
15

,, -
,

. ^.
»

>• ^ ,,
,-
20

^ ,,-^
,
,
^
2

&.. ,
-,
^
tcTjv

-,
Zu Joh.
.
1, .

- 30

,-
?}

&?' .- 35

4 Ps. 35, 10. 13 — Joh. 1, 4. — 16 Hos. 1, 1. — 17 Jer. 1. 4. - Joh. 10,35.

^
32 Vgl. Ps. 118, 133.

^ IL I n]
S'I
23
1 or H, con•. Br
S' |
25
|
8 ] ? We
IIY.
|
We] avrm• n |
16 -
. ..
Bruchstücke aus Catenen. II— V. 487

.
5
.
.
6 //
, vjt
'-
,
.
. ,

. 6

-,
' )^
10
&^'
. . .&•
,
-
.
,
jcäoa,

, ,,-
1

' .^
-, ' &
, ^ 6 -
-.
,^,
-
,
20

2
' ^<
-
, .
, - ^^ ' » -
- Zu Joh.
IV.

1, 6.

{}
&6
^^-
^^ ^ «. ^«•
^

. .- ,
i]

,-

30

\^Ivu

7 Vgl. Luk. 23, 40.


'. — 26
Zu Joh.

Joh. 1,
V.

6 f.
,
1, 7.

' ,
ov St
III.

IV.
11 ](
i<]

]
2

24
S'

4- Br
|

R
4
\

|
S^
in
|

^
V
15
\
rö^]

26
S^ |
]
durch Wasser verwischt

R \
-j-
[
6.9
S^
RV.
We]

V. II Cord, . 22. Gramer . 182 [V bietet das Fragment etwas verändert


unter dem Namen des Cyrill].
Origenes, Johanneseommentar.

^
488

}puov
, ' , 7joi/

&.
.]
^' -
VI.

.
Zu Job. 1, S. 5

.
\ . ^ ' &
IjV

-.»
»«'
' ,
-
«'
^ (),

--
10

., .
,
, ^ ,' - ^,
-- ]
15

,' - - --
^
•id -

^« ^,,
«. »
. ,
y>IIäoa


&'
<. - 20

&..
, ^ -, &.. 2

&
12 Matth.

&, ^^ .-
7 Vgl. Cyrill.
5, 14.

V. II P] 2

VI. I n] 9

+ We
in Job.
19 Jak.

Br |

I
1, 17.

10
, 17 [, 94, 17 sqq. Pusey].
— 21 Job.

Cord,

RV
] |
1,

22
9.

'— 23
— 10 Ps. 35, 10.

< S»,

+ S»

-
i.

. -
mg.

-
^ ,. ,
- -, -
II
I
26
] (nur 13 —
St, corr.

24
?.
Pr | 27
in dieser
S'.

,
Form:)

-
Bruchstücke aus Catenen. V— VIII. 489

)
VII.

, -
Zu Joh.

^,
1, 12.

{'
' ^, - «. ,

.
.
,,
-. ]
,, ,

, ,
10

-
-,
1
.
&,
^
•6
- ,
()
-^ .-- »
;}
. {}

. <-&7] -
^,
20
» ^,
,
2 > ' >«;
VIII.
»

^ Zu Joli. 1, 13.

^ ^.
. ,
Ol ?]^.
30 ,

7 - &
,
5 Joh.
30 Vgl.

II

VIII.

II
1, 12.

Joh.

VII. I X] 11
() + Br 18
(Cord.
<2
]
(Cord.
|

31
1,

.
9

.

13.

26.

27)]
20

Joh. 14,


Gramer

29
12

< 3 10
<; .
]
.

cf.
1.

^
31 Vgl. Matth.

185)]
|

V

23

|
24

(1
Joh. 14, 10.
1(5,

< RV
16.

|
1.5

' ;
(av)
SV,
11
|

cf.
,

11

Cord

)]
+ We
29 Vgl.

|
30
|
16

de <
Joh. 2, 29.

]
R;

Cord
RV
corr. Br.

.
1

Cord.
49(1

^ ,
),
Origenes, Johannescommentar.

'
»

»0.
'-
,
^. ^
- ti -
., .7] .7] --&- , 5

, ^^
^ & .
.-,
10

. , 6

IX.
. &)-
15

. '^ ,
Zu Joh. 1, 14.

, ' ^ .
»^
jov
20

, ). -,,
2 Matth. 16, 17. — 11 Vgl. Matth. 23, 28. — 12 Vgl. Rom. 2, 28. — 13 Vgl
2

Rom.

7)']
]
-^ - ]
]
2,

VIII. 1 XJ
29.

RV
— 14 Vgl.

]
4
RV
Joh. 1, 13. —
Br
20

R
|

9
Joh.

6
1, 14.

< 10
R |

< 11 •?.-
X |
8

-
ij | |
ii | |
I

S, (über £2-. ,^) Rj V, corr. Br


]
| |

13 )< + . 16 < .
-
S1, Ü. d. S2 1

II (Cord. . 27)] 1 nach Cord 3 Cord 6


8 7)] 9 |
11
|

Cord )
16 ] |

IX.
< ! ]H] 20
S.
SV, R (a. Anf. ist ausr.) | 21

/<
|
22

]
II
+ 5
(Cord.
3 23
. 34)] 20
Cord
]+
|
24 >/
3 Cord
' |

|
<
1 21
Cord.
|
22
'.
Bruchstücke aus Catenen. VIII— X. 4g j

> 3.
'.
dvai //;•-
. ^^.
'/{vtjg

. -,,
jisqX ,
, ?] '
JtiQi

-
- .
?/{^
,
»

.'
yccQ

' \

10
. '
,
»/"'*•

. ' -
'^ &•(-
^./

'
::

&,-
-^
^
,

3 €. )7] ^.
'
,
^,
-. -
20 -,, . -. )
,

. .
,

.^ -
2
:
.
. Zu Joh.
.
1, 15.

&^ -
— 18
,& -
&
2 Joh.

IX. I
— ]-
Vgl. Joh.
^t]
14,

3
6.-7
1, 14.

<
— 21
Jes. 1, 11.
Vgl. Hebr. 10,

.\. .]
19
-

über
11 Vgl. Hebr.
1. — 23
Comp,
10, 1.
Vgl. Joh.

für
| 6
S

1,
14 Vgl. Gal. 3,
14.

20
|

27 Joh. 1,
8
+
|
24.
15.

13

-
[ |

]
22

-
8\ später ausr. <: <

&
] j

^
|

Tiov] + S,

^- ?. 2 (Cord. . 34)] 1 2 ?.&] +

,
|

]
|

Ttjv 3 Cord 3 4 «
( -- 5 + 2 6 •< 3 Cord - 8
] |

] - )
| ] | |

11 < , ü. d. ., dai-unter Ras.


13
|

15
j

16 .
Cord 18 \
]
| | |
|

] 2 20 -{- ,
21 :] -\- |
23
|

-.
|
<. |

. ]
II (Cord. . 3)] 28 ( — . 492, 9 ).
492

^>«
Origenes, Johannescommentar.

><. , '
,
. &^
.& ] ' &.
^ . - - ,
-.
6 "-

-
--&. ,' -
,
d' (^av)

•»-
9^3 -
&^. 10

><,
. - ^»
-1
) , «, <,
>0

) .^ ,^.
«' ' (Jav) »,
/.

20

» «, ;;&,-
,

»
,
.] «.
. ' '
,

>
^

' {)
<, ^ »
?/
25

30

6
<

7
,
R

]]
15 Job.

II
!!<]

(Cord.
1,

<
.—
\ + }(
R 26

(
|

. 3)] 3 < ^;
st.
20

)
Job.

|
S

-
1,

Si.

|
|
IG.

9. 20.

4 ]

Si,

|<
] ?.& Cord
23

Cord
Job.

später ausr.
32 " ('^]

2
1, 16.

Öh, corr.

|

<;

]]
|
30

Pr

5
R

+
|
Vgl.

|
^
+
2
Kor. 13,

We]
R 23
|

Cord.
Cord
.

i
" , ^ &''. ,
Bruchstücke aus Catenen. X. XI. 493

'
>}]

» -'- ^^^^^] &)]


,

iomwov :>
^- /; Iffavt-

10
^>6^,
& ^-, ,
.^ ^ - ]
,, ()

^
j

7\}
. ^ ,
15

. ,-

,
XI.

-. -^, - Zu Joh. 1, 16.

20

-
' ^& --,
^. ^ -. -
^-< - ^-
.
25
^
^• ^'^ , ,'
'^ -
.
^ .
,
fj

30
]'

27
,.
^^]
1
.
Kor. 13, 10.
Kor. 12.

. ] 2
9.

,
2

corr.
Job.

Br |
3,

]
2.
^& ,—

,
23 Luk.

corr. Br
17,

|
.

3
— 25 Rom.

RV |
12, 6.

f ]

. 1. mit 1 7 (et) + We 8 , corr. Br |


H,

]
|

corr. We |
9 R 13 | , corr. Br.

corr.
XI.
Br
] 19
31 nach
] ,
Ras. von
corr.
c.
Br |

9 Bchst. S.
24 /) S V*; V2 R j;^ |
29 '] ,
,
494

.
Origenes, Johannescommentar.

&(] ,
XII.
& ^

/
Zu Job.
^
1, 17.

,'-
^«,
^.

?] ^,
, ^ 6

<..
yJ
»'//

'
?/ ]^
vjt'

.^. , . ,'^ ).7]-


10

»,
,- &^&,
^^,. -
-
,

»
•'
15

&,
. ^ ,
,
'
&^ ^
-
20

^•?^ , - ,, XIII.

Zu Job. 1, 18.

25

, ^.
6 Job. 1, 17. — 7 Ps. 18, 8.-9 Job. 1, 17. — 13 Vgl. Luk. 16, 16. —
1 Job. 1, 15.

-
(aus
XII. I

II
SV

Cord
|
]

(Cord.

verlesen)
IG

\
<.
6 )> <
.

|
37)] (6

9
Cord
SV,

|
cf. II

& ' [< ]


corr.

j
7 ^sov^
ßr |
20

. •
< <

Cord
|

]
— -)
| ]+
15

7
12

vertauscbt
— 16

.
,
]]
|
<R
corr. Br.

'

XIII. sl (anonym; der zuletzt genannte Name ist Origenes; vgl zu S.

495, 8) 27 , corr. Br |
imo] S^
. , ^ . ,
Bi'uchstücke aus Catenen. XI

)
— XIV. 495

&, ..& ^, ^.,


.
/«(»

^ ovöe

. , ) ^ ^. -.
10

»-.^,<.^,. ./.&^,,
^ &
'^, . ' ^ ^,
(.
&'

-»^,
>^'
,

,^
?.•,
^.
20

25
- ' 3
. '
voojv .,
80
^ ,
, & ^ - - ?/
'
Zu
XIV.
Joli. 1, 18.

]
]
)
10
- 11 Matth.

.]
]
10

XIV.
S',
xj
R

(Cord.

Cord

]
|
,

11
— IG

. 39)]

11
(in
8.

6 tv&a — 7

V
V \

(8
21
Job.

anonym) 31
<,
— 12
1,

.
]
18.

cf.
<R
II |
|

13
8

SV.
\
8
Cord
avd
We,
%

]
<
corr.

Cord
]

Br
&<
|
|

|
18

9
y.al
]
|
| 9 «<
S^R
23 avTovU.
+
-
,^
496

^^.
-
' '
-
Origenes, Johannescommentar.

6 » dg xoIjiov

& .^ , 6

,
^ /]

^. -
5

([
, . - -' &^
?
^ , & . . , ^
:-
,-
10

''& , ,

?].

' ) . &
<.
) )'
15

* * *

XV. XVI sind aus der Philocalia . S. 98 ff. abgedruckt.

XVII. 20

- ' &
^, *0

--
Zu Joh. 1, 23.

[[ 25

]]
I Joh. 1, 18. — 3 •8•1.
' '
Luk. 1, 22 f. — 4 Vgl. Rom. 4, 11. —
^.
6 Vgl. Luk.
16, 22f. - 16 Joh. 14, 21. — 26 Vgl. VI, 18. o. S. 127, 21 ff.

XIV. I
< RV
i<] 4 on]
] + R 6 I
SRiV 1 10 < SS + a. R. S^ [

]
12 |
18 Der Schluss ist verloren gegangen.

25 — 27 <,

]
XVII. I X] 27 Ttou S^ ]
cf. III.

II (Cord. . 42)] 23 < ]^ 25 < Cord ; - 27

]]%) -
| 1 |

< ^; cf. III.

ABC
III ABC] 22 < ABC
.
ABC 24 |
i

| ] 1 +
[
25
ABC |

BC |
|

<
XIV — XVIII.

.
Bruchstücke aus Catenen.

» ^ .
497

dVo (ft]Otv'

^ , jcqoq
tv ry ()7'/< .

.
,

-^,.,
7];
» ,. ;^
10 c7iv
.. )
^.

.]]
- -
' , [[ ^
. ,
XVIII.

1
^ ', Zu Joh. 1, 23f.

,^ ^;
» » ' »
20
»«
^.
^.
, - -•' •'
,&^, -
,
. -
'
^&
1 Job. 1, 23. — Vgl. VI, 18 . S. 127, 20 ff. —6 Joh. 1, 23. — 15 Joh. 1, 26
— 17 Joh. 1, 29. — 23 Vgl. Gen. 1, 26.

/.[•]

Cord,
XVII. I K] 2

H3
<
.
(Cord. p. 42j] 1
1

6
4
^]
cf.

+
II. III

—5
^
|
<
10
<
•]^
X,

•<
cf.

|
II

|


3
12
nach 2

7
?.
|
RV

]
<

hinter 8
|
4
,
]
|
2 ]-•
cf.

|
üt,

5
cf.

Cord.
II | 8 ßaoi-

ent-
Cord
7 ^
•]
<.
<

ABC

.
xpvxöjv
ABC]
9
8

&].+ —
[+
1
Cord |

AC]
|

8
ABC
ABC

|
12

|
< ABC
— 12
BC
'
<
,
| 8
3.
<; 3 Cord

]
<
ABC

ABC.
|

10 |
10

] ^

Origenes.
18 ]
(Cord.

.
Nj

. 45)]
|
15
19 < Cord

|
16
21
' <
<
Cord
\
22 •' 8 .
|
17

32
]-
& ,'
498

,, ;
Origenes, Joliannescommentar.

y>Mtooq

,
v(p

« ^
'

,'
^ ,.' » .«. --
•/..
» oniöco
// .-
y.ai 5

» ,«
- , aov
,&] , ^ <^:.
10

»'?/ ^ {[ givai.
'. 1

. , .-
^.]]
<.
,
, . ?]
2

^,.
03
-
,, ,--
/.)

6 Joh. 1, 15. — 11 Job. 1, 27. — 13 Vgl. Phil. 2, 7. — 16 Ps. 17, 10 (xa).


25 Yg\. Matth. — Vgl. Matth. 11, 11.

]
11, 9.


12
19
'/ >]]
XVJII. I

<
n] 1

S,
RV
cf.
|
17
21
+
?.]
S |
3

S,
18
RV
<,
?.
ü, corr.
cf. II
Br
|

25
|

-
4
18

]]
| | |

II Cord.]
] 1 |
2 ,
+

- ]
Cord |
Cord | 3 Cord |


-]
< 6 1
9 on'iooj 11 < Cord |
12
< Cord 18 Cord 19 | |
Cord | 24
Q ,
Bruchstücke aus Cateneii. XVUl — XX. 499

^^
XIX.

> . .'
Zu Joh.
oh
(Uf)£iv<.
» mqcov
1, 29.

> < ?}

5
xad-
,
.
,
XX.

' ,
.
&^ . Joh. 1, 31.

.
10

, .-
1
» «.
, , -
^/
'
,
•^ . ^
.
' &&^ - &. ^
20

2
^
^
«.
^
.',
> , .
' .
& \
6

3 Joh. 1, 29. — 9 Joh. 1, 31. — 13 Vgl. Joh. 1, 8. — 21 Verl. .loh. 1, 32.

— Joh. 1, 33f. — 25 Vgl. Joh. 1, 29.

] .
XIX. I

II
st]

(Cord. . 48)]
4 /)•
3
<
— '«^<,
Cord

, Er.

< Cord ]
]' •

,]
Cord.

; ^« ]]
| |
5

XX. ]
S |
11
12

V 14 £?. EV 1 18
darüber
8' |
(•-,
21
|

corr. Br |
V |
2 , corr. Br.

10 ]+ II (Cord. .
Cord.
48)] (9 — 14 7.) \
— < Cord ;

32*
5(j(j Origenes, Johannescommentar.

&, ^
^.
. - -
,?] ,&.^.-
-/, - ^'
yoei,

()
.
5

., -- -,^ 10

',' , &:) {)

, ,.^,
fiv

,&
, , - , ^.
(
5
15

- ^-' - .
» 20

, ^
'
-

^ ^,,
), ,, , ,

,
-?]
.,
coc
d

'icoavvy

-,
-
25

30

-
1 Vgl. Job. \, 21. 20. 9. — 21 Joh. 1, 33. — 27 Vgl. Matth. 3, 16; Mark.
1, 10; Luk. 3, 21.

RV )] + We
^V
\]
XX. I N] 2 (in S 7 oh•) 8 14
) + We
\ | |

I
avxov % corr. Br |
ov . . . . . ? We |
str.

\, ,
Br 24 Br corr. Br 27 corr. Br
31 {0•) R 1

]
33
|

SV, corr. R.
|
.
xoTcov.

,
oihu OTtQtwTSQov

.'
:\:.
Bruchstücke aus Catenen XX.

. , ti os
. & vJcoJtiooL ()
:(>'
-
501

-
ayiov

, '
.&. . »^.^
\

10 ^
»
-
^.
&6
:;
>^

1 - ' » .^).
, ,&, € , ,. { '
.
.

"
'^ -^
, , & ^
d oJc

20

'^ -^ , - ()
]]. \\1

2 XXI.

"^ >& Job. 1, 41.

.
2, 22.
9 Weish.
— 14
XX. 1^]
II

\
Sal. 1, 5.
Kor.

&
5. 21.
— 11

X, corr.
1.5
Ps. 50, 13
Vgl. Joh.

We |
2 (av)
(=
1, 33.
ita).

+ Pr ]»
_ 13 Jes.
— 28 Job.
|
53, 9;
1, 41.
vgl. I Petr.

(Compend.

^ (^[]
RV — 13 < SM

&
nicht verstanden) |5 We] X | 11 S2 a. Ras. 1

< () + Br — 24
13 .y, cf. II | 15 V 23 |

— 24 -) -
]-;
1 , cf. II.

] 12

]
iCord. 50)] (12 \

— 24
Tieo Cord
findet sich in
Pab Cord
|

18
13

Pb
zweimal f.
\
15
24v (Pa) und
< Pb
f. 26i•
Cord

19
(Pb)
|
10
| } < Pb
viov hinter
| 17
Pab Cord

) ».
| | |

<
19.20
Pab 23
<
--Pab Cord | 20
Cord
<
-< Pa
Pab
|

|
Pab.
Pb |
22 olov

[
1 |

XXI. I it]

II M] 23 — 502, 8 \
28
502

^ .
-
Origenes, Johaünescoiuiuentar.

-, ^.
aXXic/ov ö\
IliTQov xcä

, (
^.
, €(
?)//'« iVQioy.u

'

, -
-^
5

»"« ?.
«'

.
>''« ^ - -»-, .

10

,, € '
»,
»«.
- , ^' »
,
6
Zu
XXII.
Joli. 1, 42.

'
- * *.

-
,
15

. 20

-^ <-

-
Zu Joh. 1, 43.

,
»-
»Tij

<.
^.
'.
£?.9•.

^, t>Axo-
-2

2 Vgl. Matth. 4, 18. —7 Vgl. Mattli. 4, 19. —8 Joh. 1, .39. — 15 Vgl. 1 Kor.
10, 4.

--.
— 18 Matth.

XXI. I

II
ü.

M] 2
x'

(
[ 4
16,

7
18- —

23

5 ]Joh.

.
1,

<
43.

S',
— 27 Joh.

von S^ a.
1,

R.
44.

nachgetragen |
8. 9

XXII. ] 17 ] RV |
„Das Verb, scheint ausgefallen" We.
II (Cord. . 57)] 19 < Cord | ?,/] + .
/• , .
-+
XXIII.
II
Cord
(Cord.
wH]

]
25
.
-. ?.-/ —
58)] (28
V 28 |

Cord.
cf.

503, 7 ) /.^ |
Cord,
:- > -
.* ' ^ Bruchstücke aus Catfiion.

y.al
XXI— XXVI.

^^.
503

^
,

Bf/d^oaiöa (provfj dg {)()£<. oh


-
7/

Ö ^
[6]

^
&
^d-Qcojcojv^.

»^
.' »
:^()

,/«.
Jtgoöojjiov
, >

lü ,
3 <3 « ,('
Zu Job.
XXIV.
1, 45.

>
. -»

,
.
» ; ,
' » -« ,-,^
Zu Job.
XXV.
1, 46.

-
. XXVL

, ^ Zu J0I1. 1, 49.

& &.
\ > -'
25 ()
2 Vgl. Lagarde, Onom. s. . 1S8, 7
Vgl, 60, 21. — 3 Mattb. , — 6 — 16 Joh. — 19 Job.

&
19. Jer. 1(5, 16. 1, 46.
1, 46. — 25 Joh. 1, 49.

2
II
XX

III ABC]

XXIV.
III.

< ABC
I X] 3 []
(Cord.

(1

]
|
[]
.

3
]
11
.\
)] '^
58)]

)
< ABC
.
3 ö
Str.,

<
|
cf.

4
II.

Cord
—7
—6
III

(Dittogr.
1
| 4
5 ;^

von
\
<
7
|

,
7

corr.
< .

Br 13 ]
.
&' ABC.
ABC

S^.
j

-]) -
|

XXV. ]
II (Cord. . 60)] < F \
Cord | , dar-
über -- 18 Cord | | 20 < Cord.
XXVI. ] 24 RV | 25 <.
II (Cord. . 62!] 25 et <,+ Cord (wohl nach ).
,
504

<.
Origenes, Johannescommentar.

,
'/.
/
,, , ^ öio
,

ijV.

^. ' ,
.
».
Zu Joh.
XXVII.
1,
5

» / ;«
&
, -&^ ]., -
. ^,
?] 10

. --

^
>- <- -. ^ .
d

^
-
"^
^
• ^^. > ,--
15

,,
,

. - -
-, & ;
,
'^
20

-
»^ ^
- - . .

,
^
- .
]
^

25

.
] ] -
&
8 Joh.

XXVI. I
&/ -
1,
,

.—
X] 1
13 Vgl. Lagarde, Onom. s. . 196, 98

?]
Vgl, 19, 14. Ebenso Armen. Onom.

SV X, cf. II 2 < RV
— 24
[

Joh. 1, 4(3.

S^RV

-
| |
| j

S, RV |
4 ijV We] H.

II (Cord, p. 62)] 1 Cord |


yirioaxojv Cord \
3 < F \

Cord 4 i. Text a. R., .


^-
I

XXVII. ] 11 19 R 22 S 26
RV 27 ] dv H, corr. Br ]
S'
29
|

-9
« ()
|

R.

<.
|

II (Cord. . 62)] (7 \ 8
- ^
Bruchstücke aus Catenen. XXVI— XXIX. 505

5
'
-
;
rrQOJ:

^)
&.
/- .
,

& . , y.ai

y.di
ovvovöi'

v/u

. [
^
Zu Joli. 2, 1.

' ' ^,
^ -
^. ,

10

,
15
' - -&,., -
y>^Ao

-
\4.
6

'?]
«..
.]

20

^^.
Zu
XXIX.
Joli. 2, 7.

&^-
18
4 Vgl.

XXYII. I

\
Job.

XXVIII. I n] 13
x]
1,

S,
'
47. — 12 Vgl. Gen.

RV 16
SV |

V
,2, 22.

So können die W^orte nicht von Oi'ig. sein: da aber Origenes mehrfach
(vgl. in Joh. XX, 30 § 269; bes. XXXII, 16) die ebionitische Lehre von der Ab-

|
14 Matth.

corr. I. Hd. V.
19, 6;

|
Mark. 10, 9.

stammung Jesu, ohne Namen zu nennen, bekämpft, so könnte eine ähnliche Polemik

[
hier vorgelegen haben, die dann durch den ungeschickten Excerptor mit einer
verkehrten Etikette versehen wurde. Aber das ganze Stück ist schwerlich echt.

<
II
10
(Cord. p. 64)] 8
— ]\ < [ Cord | 9

]
< |
|

.
Cord],
Cord |
11 < Cord | ;i«2 < |
12 < |
14 Cord.

XXIX. ] 23 <, cf. .


II (Cord. . 72)] 23 .
506

,
Ürigenes, Johannescommentar.

-
\[,
» ,. . .^ -
^ ,
.'
.-.- -]]. -
, - , [[
«]]•
{] » 5

^.
XXX.

.. .
>&< yi'EmöTBVöav^
\
Zu Job. 3, 11.

..
10

.
/JMV

-
' ^.
,
15

XXXI.
Zu Job.

.
2, 11.

7]
[{
, &,
- ,. .]] - 20

, ' ^. ' .-

7 01!
XXIX.

Job.

8 - 2, 7.

nJ 1
— 18 Job.

•<
,
2,

cf. II

-
(> (
|
12.

'J dnörron• —6 <, ^


cf. II |
6 V |

a. Rd.
II (Cord.
.
. 72)1
späterer Hd. zugefügt
2
|
6
|

<
]+
Cord |
/.
( ü. d. .) |

1
4 nach
7
<)
.
XXX. ] 12 -<, cf. II , cf. II 13 »< . cf. II.

]
| |

II (Cord. . 74)] 11 ]+ Cord |


13 Cord |
14 .
XXXI. ] 18 V 20 |
— 21 < , cf. II .|

23 '] , cf. II.

II (Cord. .
?2 7)] 18 ^ < ^ — •^ < 1 24
|

-<
19
Cord.
Cord ]
19 ^] +
•'
]^7] '
,
Bruchstücke aus Catenen.

[{ -
'
tj .
XXIX-XXXII. 507

jaivovTog

/,]]. - '] /- -
7} -'
(]
. et
oh'

^)6
.
.

10

1
fremd
Vgl.

[ ist.
,

^
13 if-

\
^ -
^^^
'
). , -
Zu Joh.

.
2, 13.

Die Sprache des Fragmentes beweist, dass es Origenes

^ jcäv

'^. --.
-.
, / . . ^3
•20 /.
?.
,
2
.7].

.
.
^
- )
o^Jav

^ ^^,, -
^ ()

,
-

2 Vgl. Deut.

XXXI. I
< ,
Nj 1 ]]
22, 24. — 13 Vgl. Exod.

,
12, Iff.

S^ |

—6
21 Vgl. Joh.

<,
2, 13.

cf. II | G //

] )
. cf. II | 7 con•. Cord.

. Cord < 4
7) — II (Cord.
5
7)] 1
< Cord 7 .
| | ?/ |
|

^
|

XXXII. ' 13 •/\ <. , corr. Br 15 , corr. Br 17 '/-


{
| |

<; in S hat e. späte Hd. d. Wort ü. d, Z. zugesetzt 1


25 + We
29 X, corr. Br |
We.
^
508

yal
Origenes, Johannescommentar.

& ^ -. --
^,
-, 6
-
- .
^ ., f

,{ - &' ^.
,
10

,,
^ ;] ,
»;^
»
^)
.
ort
15

,, .
- .
Zu Joli. 2, 23.

,
' ^, ^), , ' ,
-
4 Vgl. Job. 2, . — 12
,
Job. 2, 18.
^
— 21 Vgl. Job. 2,
^,
24. — 23 Vgl. Euseb.,
"^0

b. e. V, 28, 2. 6. VI, 17.

] RV '^ We
] ''
&
XXXII. I n] 4 |
5 ]
10 R.

]
II

+
(Cord.
Cord | ]
. 76)] (7
+
— Scbluss) 8 de
Cord |
< Cord
. &avüJV
Cord
|

|
•<
+
Cord |

Cord 10 14 — 15 < 15 {)] -\-

&]
| |

[ Cord]
i]

. ]
Cord.

23 f. So bat Origenes nicbt gescbiieben 24 V.

' — -) '
|

] ]+
II
Cord
Cord
](Cord.

|
21
. 81)] (19
Cord |

Cord

|
22
.509,

Cord
5
|

,
20
19

Cord |
<
23 /' <
Cord
Cord
|

| 20
Cord
24 Cord.
XXXII— XXXIV.

,
Bruchstücke aus Catenen. 509

. [[ ^
,
OLÖtv ,

^ ^.\]
xQVJiTov
>

,- , ,:>&- -

10
,
&
/

.. ^
-.
^
?}
avd

?.7]&
07]
-).
,
- . ."
-
a7jJ
, -

,
XXXIV.

^,. )^
Zu Joh. 3, 1.

1 ^Ev

, - , ^,
^ ^ &6 &
20

2
^ '
,.. ,
.&,
^
& -»
-7
&6

,
«. 6 ?,
»9-

-
/.

, ,2 Susann. (Th.) 42. — 4 Vgl. Job. 2, 2. — 19 Joli. 3, 2.


\4
— 27 Vgl. Mal.
4, 2. (3, 20). — 28 Vgl. Joh. 8, 56.

' XXXIII. I
We 8
X] 1 —3
R 12
< , cf.

S(?).
II |
ov — 6 avQ-Qvmo) < R |
7

]
| |

]
]& ]/ (Cord. . 81)] 1 Cord < 3 ^^ < Cord

/,&
|
| |

+ , Cord | <. Cord 4 |


-\- Cord |

Cord.

XXXIV. ] 18 , corr. Pr | 20^2] jt^ corr. Br |


23
;, , corr. Br | 25 V | 26 ?.?.- H, cf. II |
27 , cf. .
II Cord. (. 82)] (25 — Schluss) ] 27 Cord.
^
510 Origenes, Jobannescommentar.

, ^•
& .
, <.
^, löüv
jraQEOxevaOTo acX lyJnQr^.

hol
y.a\

'.
^ >0

). , ^ ),

XXXV.
Zu Joh.
»^ ^
€«,
3, 3. 10

^&
,
»-
.
avcod

&
,
^ & & 3 ]' -«.,
6
- >&•<.
>•<.
>•<,
»

^,
.& ^ &,^ , ^•
. ' ?]?]0

-'' - ,
^'. ^^ ^ 20

&
.,
^
,
« ,
)

^&
& 6

, ^
&
,&^
?.- &6
tov
25

3
5 Vgl. . S. 132, 5. 285, 34. - 11 Joh. 3, 31. — 13 Gal. 4, 10. — 16 Matth.
5, 44 f. — 26 Vgl. Kol. 8, 9f. - 28 Vgl. Eph. 4, 24.— 29 Vgl. Rom. 6, 4.

XXXIV.
II Cord.]
I x]

2
2

< Cord
, cf.

|
II

3
|
4 < , cf. II

Cord |
|
7

,5
- - < X, cf. II.

Cord.

XXXV. [ 14 SV | 19 ] ro S' |
] H, corr. Br,
&
•/^
» '
. . ( ,-^, , Bruchstücke aus Catenen.


XXXIV- XXXVI.

)
511

-
) ,?] ^,
^ ., - ^ 03
.
.

/^
.
10

-»- «&3, Zu Joh. 3, 5.

1
&^
'
, -
20 ,
-.

^ -
{^.
.
&
)!
-, -
^
'-
^ ,, ,
^ »
2 »
. '^ , -.- «.

,
80 y,a\

I Matth. 18,

] ?.
XXXV. ]
3.

1 Ol'
,
— 13 Joh.

,«// —
:>
?
2
3, 3. —1
&
Vgl. Joh.

doppelt in S^, corr. S^


3, . —
| 2
^
]
22 Joh. 7, 38 f.

&
Si 7 corr. Br.

Cord
XXXVI.

II Cord. .
] 16 ]
88 (anonym)]
Cord.
RV | 18

(31 voojo
,

corr.

512, 9
Pr

) -]
|
21

\
, corr.

+ ^
We.
,
512

,
, , »,
- -
Origenes, Johaimescommentar.

xqoc '?]{)

:»^.
&/
»&'
, ,
,
,
6

»
[[
. 6

aov;<i -
-
5

&,
,
.]]

»'^, ]
& - , ^-
»-
10

», , &
^ , ,
7/.
' - 15

»<
]•, - .
;
.-
20

},
, ^'
,
OJ

- -
; )^. \}
25

,
- {
-
, 3•
', , /
'
,
--
-
30

3 Ps. 50, 9.-5 Jer. 4, 14. — 11 Vgl. Tit. 3, 5. — 15 Matth. 28, 19 f. —


30 Vgl. Matth. 3, 2. 4, 17 u. ö. - 32 Vgl. Job. 3, 3. 5. Luk. 4, 13. 6, 20 u. ö.

+
XXXVI. Ix] 4

R 1
21 ]
ü, corr. We
-\-
ÄTßt

|
—8
19
R 26
1
We]
<,
We]
cf. II

|
27
I
11

S,
|
20 ] We]
+
RV
& R
|
|

]
] |
14

8\ C01T.S2 1
Tü)i^We]r//vi< |
29 ] ), corr. Pr |
30 ßaaiS, ßaaiXeiav RV .
II Cord.] 8 We] [/ Cord.
Bruchstücke aus Catenen. XXXVI. XXXVII. 513

^. f

. []

., - ,. Zu Joh. 3, 8.

, :
. -' ^' ',
-
', ]].
^.
^'.
,
.
.
[[

-.
]].

»2'
^
[[

1
^
[[

, , , . ,
?..^ \

20
,
>
»
\4.
^"

)'
»» " -
-^ ,,
•.
«.

'
,
^.
,
-

2 '
».
- « .]]
,, -
30
^ '.
, '
— 1 — — —

-
11 Joh. 3, 8. Kor. 12, 11. 18 Act. 1, 28. 21 Act. 13, 2.
24 Act. 21, lOf. — 28 Vgl. Joh. 3, 8.

XXXVI. Ix] 1 ] , corr. Pr Text korrupt str. Br 2


?. .
|

-
| |

— < —9
XXXVII.
< 10
|

<
] 6

^ ^\
|
12 ]+
1

.
<.^\^
ii \
13 RV
|

|
ßt
14

^]
— 26

)
28 29
/, <
|

II (Cord. . 90)] 9 < Cord |


10 | 15 Cord |

16 < | 17 < |
23 |
26 < 28 .
Origenes IV. 33
,, ^' . ..-
514 Origenes, Johannescommentar.

^
- avayvcooti '/.cd

7/

,
XXXVIII.

'
^&.
.,- «' \[
-
^ '
Zu Job.
6
3, 13.

'
]].
()
10

. . &
» &
3 . '
»
\[

»&
>>
^-' » ,^ - .«]]
(<.
> 20

, ' »&-
'
«; .
aicövi.

» () 2

I Vgl. 1 Tim. 4, 13; Job. 5, 39. — 13 Job. 3, 12. — 18 Jak. 1, 17. — 20


Matth. 7,

XXXVII.
11. —

]
22 Vgl.

I N] 2 Ae'yei x,
I Kor. 13, 9 f.

cf. II
— 24 Job.
6 ölOotul R,
3,

cf. II
12.

^ We.

.
1 |

II Cord] 1 |
2 | 3 Cord |
4
< ]
6 öiöoxcu Cord |
nach b

XXXVIII. (anonym)] 9 , cf. 11 — |


12 (' (Jiv)
— < R () +
Pr] 16 vtl 21 25 Br.

)
&
| |

(Cord . 93; beide unter d. Namen d. Origenes)] (9 — 21


^
II
9 ye < Cord 10 ysvv^osojg
|
— 11 avTod<^V \
< Cord |
12 <> <
15 ] 16 17 — < |
17 < ]
20 .
Bruchstücke aus Catenen. XXXV II— XL. 515

,
XXXIX.
Zu Joh. 3, 14.

,^ -
7]
•]
vcu Ol VJTO
-,
- -
VJto
OJ0Q vjto
tycooiv tiöt-

, .&& - ^
5

^
' -at ^.
10
'/.
6

6
), ),
&-7] .
^ ^&
1 .
, XL.
.
Zu Joh. 3, 18.

2')

.^ '
- , [[
><
.& {&
--,
--
2
'-
^^ 0<,
^ «.]]
.?9.
^

^>^,
&),
^
&6

/
i Vgl. Num.

XXXIX.
Origenes
21.

I X (unter d.
zu gehören,

dem
25 Ps. 42, 3.

Namen
es
d.

zuweist)]
— 26

Apollinaris;
8
Ps. 106, 20.

doch
— 9 ]scheint das Fragment d.

^ '&
, <, ,

^]
RY^
^ •< V
cf. II i
10
V.
iöiaq cf. |
11 cf. ]
16

(Cord. . 94)] 4 < |


6 Cord |

<
Cord
<. Cord
!

14:
Cord | 8
| 15
Cord | 10
\
, ßgCord
Cord
|
111
16 ^ <; .
XL. ] (19 — 21 ).
,<
II
Cord
(Cord.
] 98)]
-\-
19 ;ißt < Cord
Cord.
| 21 ( < Cord | 24 (doppelt geschr.)

33*
516 Origenes, Johaimescommentar.

-' ^
>
» <. -
Zu Joh.
XLI.

.,:) 9•'-
3, 18, li).

h'voslö&m
-&. ojc

& ^ ^ . ,,
7]«.
, ^]
,

{ ), 10

.
«, . ,
^
{)
,^,
»
* * ^

»
.. 15

. . -
^ ^, , ,, --
, )
Zu Joh.
XL1L

3, 19.

20

,^
]], '
' & , ?.^
[]
[[(»

)2
5 Joh. 3, 19. — 7 Joh. 9, 39. — 14 Joh. 3, 18. — 16 Vgl. Tit. 3, 11. —
20 Joh. 3, 19.

]
^
RV 7 R + Br

9 .)
XLI. I x] 6 I | 8 Si, corr. Br | 13 () \

V |
Die Lücke erg. Br (
XLII. ] 22 S? V, R 23 — 25 <, .

&
|
cf.

?] — 22 < <
II S (Cord.

Cord
nach
27
. 99 anonym)] 20

,
2 Cord [
23
Cord
vor
]
24
fg •< |
Cord

<
| 22
|

3 Cord.
26 7?. 2 Cord |
Bruchstücke aus Catenen. XLI. XLII. 517

( & & ^. :;,


'
ly. :xqoc,

(
ayn.trjOicoc

^), . ^
ffov^']ao?.^•ov()o7|0cu

~^•
ot

., ^
]
&6 ijra/jreo osrovÖa-

' » &
10
^

»
^»^
^ ,
&^' '
5«.

,
/.&
, ^
^<.- -.,[[ '<-
*
>0
»*0
,^. '

>0
»'
6

-^
\'>

,
»<.
-
20

, '
,^,)
&.]]
.
'' [[ ., - ]],
,

2 xcßv

>
' -»
'
^. 3«,
, ,'
,,
j

7
,
£?.
cf.
7 Job.

XLII.

II 23
3,

s] 1
|
20.

10
.


']^-
13 Job.

24
RV
3, 21.

y
3
— 27 Job.

+ We
, corr. We
< , II cf. |25
3,

12
|
\

S^,
19.

— 19
S^V,
, corr. We
<;
R :

<

& ]
27 las wobl Orig.; vgl. S. 518, 7.

^&
1

3 Cord.J 1 " Cord |


2 Cord |

2 U Cord |
4 // < | | 7 < Cord |

— < — < <


12 |
19
^< Cord |
19 rff

'
Cord
+
,
20
2
vor
Cord
, cf.
|

, <
|
26
.
21]

— 27
(

| ] \
23
Cord |
28
518

tQya,

.
. [['
Origenes, Johannescommentar.

& jtQO^

ay -
^.]]

»
'
« '
,,, ' ,^ , '
7] »^7]
Zu Job.
XL1II.

3, 19.
5

'', ,, ', -
10

. ^ 1
. ' -
--
. .'.
,. )
, »».' «,7.«.. • 20

^ - 2
.]]
- - 20 Vgl. Job. — 23 Mgl. Tim.

-
I Vgl. Job. 3, 20. 7 Job. 3, 19. 3, 20. II

3, 4. — 26 Ps. 51, .

XLII. I n] 3

II 3 Cord.] 2

XLIII. feblt in
iV

;
— 4

in II 1* (Cord.
<.
|

ji.
3 iV'

100)
—4 - Cord.

an das vorbergebende Stück mit


=
angeschlossen; fraglich ob von Origenes] 7 ol avQ-QtonoL
] &] + Cord;
^]P l;

.
-f-

vgl. 0. S. 017, 27

P3.
1
|

17
»i
1


9

— 20
öh Cord 11|

<. Cord 13
<
|
]
|
] ,
22
|

corr. P^ |

Cord, corr. AVe


16
|

|
12

27
.
tu'O.'/.nv]
Bruchstückt• aus C'atenen. XLII— XLV. 51?

XLIV.

^ ^
.
Zu Joh. 3, 26f.

: ,&
,
&
<' -
. '^ ]
'
><,
ötl
xctl
ay.omiv

ij

y>

-
jrf/oc

^-
10 , ,. . .
^.) . .
3-

^<.
^ »

. ^H &
) . ,.-
Zu
XLV.
Joli. 3, 29.

,
?/,
2

2
,
,. -.
'
^
, ,
. & -
d'

,
3 Joh. 3, 26. — 4 Joh. 3, 27. — 13 A^gl. Joh. 1, 20f. — 14 Joh. 3, 27. — 23
Vgl. Joh. 3, 26.

<,
]
XLIV. I x] ix]-{-zov V 1
8 x, corr. Br 1 9 S^ \ 11
cf. II I
RV.
II S (Cord. 3 4 — 5 < Cord
hinter
Cord
[-]
6
p. 105)]
]

|
5
7
] "
|

j
8
/ißi

2 1
9
+
— ]^
3 | 6 rt
|

<
[aus
| j/ <
corr.) |
11 < Cord | | |
13 .«'/ — 15
< - Cord.

XLV. ] 19 ] // SV |
21 ' We, <, cf. |
33 ? We |
24 SV.

— ] II = (Cord. .
[+
107)] (18 //

Cord]
— 520, 22 Cord; — 520,
Cord.
27 ) [
24
:,,, ,, -
520 Origenes, Johannescommentar.

^;
' &.
'.
d

.
\

. . /.'

,,^ »€
^,.,-^
^. .
. ^'
. ,

[[
od
- 10

^> «, ?] - 1

' ' } -, »7
-

,..,& , - ,
»«,
^

.,
20

.]]

^
^
^

, ^. '
, . )
»]
^-
).-
2

ö, 32.

Si
10 Vgl. Joh. 3, 31.

25 Joh. 3, 2i3.

XLV. In] 6 «(
1 13 — 22
S3J Je
— 12 Vgl. Job.
— 20 Vgl. Joh.

< ,
SiRV |

cf.
]> &
II |
1,

26
3, 30.
7.

?.&


28

^,\
14- II

S,
Joh.

d
3,
Kor. 11,
30.

RV
2.

corr.

|

Br
28
18 Epb.

|
11 "'
•' RV.

II 2 Cord.] 1
]
^ Cord
H Cord
<3
|

\
7

Cord
>
,]
F

11
|

.
3 itaiöevoj]

[ ausr.)
]
|
|
8 ^/ /
- \ 4 ov/ <. Cord

Cord

13
|
9 )-
{
]
|

ausr.)
6
3 Cord

15
|
j

10
| |

^. , < | |

< ! 27
| 16 <
<' 1 ] |
18 TOf]
expl.
|
22 expl. Cord |
— 25
:) .
iifoc

.
' (3
öel,
Bruchstücke aus Catenen. XLV. XLVI.

ov yciQ jrQooXtc^tiavcov

^' -
^] -
/.
7j/Jov
ovoi
IxaxtQoc.
521

, . ^-.
ovvtiy'iöai
}
.' ' -
10
.
. . ,.
- ?]
&7/. )^•^ '
6

.
-
-

Ei

,,
.
, &
,. \
Zu Job.
XLVI.

( ,-
3, 31.

.
20
, ovTcov

. .
^ ^ ^^.-
^ -
-

-
>- '
.
^ ^' > ^-
,'
-
cool

25

30
^
», «.•]
/.
[[

,
^

. » «,

-
--
3 Vgl. Jes. 14, 12. — 9 Vgl. Joh. 1, .— 15 Vgl. Job. 3, 31. — 17 Vgl.
I Kor. 1, 49. — 18 Vgl. Jak. 3, .— 19 Vgl. Jes. S, 19. — 22 Vgl. Joh. 3, .32.

— 3 Vgl. Eph. 3, 16. — 26 Prov. 24, 69 (30, 1). — 27 Hebr. 1, 1 f.

XLV.

XLVI.
I it]

I x]
G

16 '
6e] y.cd Si.

, cf. II |
2. — 30 <, cf. .
II
an
fCord.
d.

Cord '
. 110)] 16 in

|

beginnt mit
vorhergehende angeschlossen ist
Cord 18 < |
|

• ein neues Fragm.,


/] +
— 19
|
17
das mit

<.
/.
522

^.
^ Origenes, Johannescommentar.

öh
. ' (]

» »
,
Zu Job.
XLVI1.

[[
,
'
3, 31.

,
^-
«.]]
,, ^ ' , - -.^; 6

« .-
-
'., ^ -
& ,
--
^
, -
^
»
10

15

-
, ,
,-.]]
6
* *
^
•»

& -
-.
- '-
[[
, () ^ '^0

Job. 3, 32. — 7 Job. 3, 33. — 10 Vgl. Job. 3, 31 f. — 17 Job. 3, 33. —

-
21 Vgl. Job. 3, 34.

{
XL VI. I x] 2 wS.

II Cord.] 1 . Cord |
3 ,
Cord.

XLVII.
S1
] 8
19 Lücke
-bez. We
8, ^/ RV
20 -.) +
|
10
Br.
R |
11 S^ |
-
-
|

&,<
II ' (Cord. .
- 112)] 5 —
,
< [ 7
8
/
— 9
<
]-
-] |

]
| |

[. ]
() Cord — 13 < —
12 <
| 9
Cord |
[13
|

\ ] "2
\
— 14
| 10

]+^ <3

-• <(
Cord 15 vor 2 Cord
}/ -
\
| |

16 "2 Cord (aus . 17) 3 Cord 17 — 18


/< ^
| |

rijv ]
18 Cord j |

Cord Cord |
19 < 3 Cord 22 | |
23 3.
Bruchstücke aus Catenen. XL VI — XLIX. 523

XLVIII.

,

Ei
)^
ävogec
Zu Joh. 3, 34.

^
«. /
^ '
.) -
,
».
6

10
avcod
^].
»?«.
. ' »[ ] -
1
» , ^ .-
, ,
' ()&<,. »

-
20 ^. XLIX.
-
-^
Zu Joh.
-
&,
3, 31. 34.

2
,
Joe! 2, 28. (3, 1). —6 Vgl. Joh. 34. — 7 Vgl. Joh.
3, 31. — 9 3, Joh. 3, 32.
— 10 Vgl. Joh. 5, 39. — 13 Joh. 45. — 14 Vgl. Joh.
1, 32f. — 15 3, Vgl. Rom.

- ]'
1, 2 f. 23 Vgl. Susann. 9.

XLVIII. I X] 7 H, corr. We 10 |
<X 12
|
We |

< < ] "


13 X
]
S^ 14 15 S^ 17 die notierte Variante

]]
I | | |

findet sich in U S^ 18 ii, corr. We.


{)
^
| |

. . —
^— II (Cord. 112; Cramer 213)] (10 16 Cr,

<
15

Cord
Cord)

j
Cord Cr

]
|
11
|

|
-\-

nach 12
Cord 1
13 ^-- [+
Cord Cr |
Cord]
12
Cord Cr.

corr.

< .
XLIX.
We.
II (Cord.
] 23

. 111)]
• (beide vor Nr.
+ •\

Cord.
•,
LX VIII) 25
R |

— 524, 2
,] R |

)-
,
524 Origenes, Johannescommentar.

7/
»
•» ^ - - -
.
,

6
»^,
[[ , '»
^
•»
,
^ ' -
5

»
»
,
.
' »^ &
, -«.
-
^, ;
ijt'

6
6

6
10

»
» «.]]
, ,
.•
»;
, ] -
^,

\
1

>«.

', » ^ &, .-
L.

Zu Joh. 3, 35. 20

-, ]
» «-; :6 * 6

» -
^^' ,
^ ..
, vlov<s.,

^
7]' »

'
2

2 Joh. 3, 31. — 3 Joh. 3, 34. — 5 Joh. 1, 33f. — 13 Joh. 1, (if. — 17 Joh.


, 39. — 22 Jes. 61, 8. — 25 Joh. 3, 3.

£?. — .;]
XLIX. I
Orig. las
x]
\
4
12 We] «
X |
5
.
15 <. ü, cf. II | 7

II
] ^]
Cord.] 3 -\-

]+ Cord 5 ^ <

&
|

.
]
Cord 15 Cord ] 16

L. ] 25 — 26 < R 1
26 '^ <. \
S^ | 29 -
H, cori•. We; d.

eine Qualität verleihen" braucht Orig. öfter


Wort ist nicht zu ändern;
]
' ^] denn „qualificieren.
RV.
^
Bruchstücke aus Catenen. XLIX— LI. 525

-'
,,.
, ^ 6
viov

^ , &-
.
?]
•<.
?}

»
-,
-.
)

» o^Ov
«, - .
>0
r^ X^i^Q^ «.
10

.
•. ,
, ^
^ -
,
:> -
15
?.'
, ,,
- . »
-
-^.
^ -,

aicoviov«.
,^ . -
f

^;
25

[[
\ ^'
]]
- ,
Zu Joh.
LI.

3, 36.

^'
' »- «.
(
7 Job. 3. — 9 Joh. 3. — 18 Joh. 3, 36. — 23 Vgl. Phil. 2, 10. —

-
.3, 1,

28 Exod. 15, 7. — 29 I Thess. 2, 16.

L. I x] 1 /.^ . . . RV |
13 S ] 18 statt
vlöv ist nicht LA. d. Ouig., sondern blosser Schreibfehler 19 —
7?. 7/. |
S^ a. Ras. |

22

LL
<C
I
,
><]

5 (Cord.
cf.
S,

26
.
. 116)] 27
. ^
R.

] <,
+
cf.

.
|
28 7 S |
29 — 526, 4
526

^€.«,.
^ '» ^^&
&
.
^- ::
^-
&-
^
Origenes, Jobannescommentar.

liyo:>v

'
öov
6«.\
.
&6
. ;

•'

.
,

-
& ' ^ Zu
LII.

Joli. 4, 6. 10

, .
,
,

, ]]
,
^,
.
.3•
-) )
[[
&- 1

&-
ijv.

>'
7] :)
- 20


" ,.
d'

3 Rom. 2, .
()

— 17 Vgl. Joh. 4, 6.
II Kön. 17, 24 ff.
Zu Joh.
L1II.

— 21
4, 9.

Vgl. Joh.
Chron. 30,
4, 7 — 24
-
Vgl. Joh.
-- 2
4, 9.

&
25 Vgl. 1 Kön. 12. II 6ft.

-
-& ]
LI. I x] 5 -S-foi] '/QLOTOv ii I
6 X 1
7 .
II H Cord.] 6 Cord.

] <
^<. LII, I 14 S' 1 | 16 | 17

1
21
II 3 (Cord.

nach
Cord
. 119)]
|
IG
12

2 Cord.
Cord |
20 ]+ Cord \ 14
| ] Cord

LIII. ] 23 ' ^Mvy] . corr. Pr | 26 < .


II = (Cord. . 121)] 24 <J' < |
]+ ot |
26 .
.&.
»
Bruchstücke aus Cateneii. LI

7/'
,
— LIV.

,
^\
, » ^-
/-^
507

-,
:). ^ -, , Ei ////
,

10 - , ;
,',& -&...- }^ -
^. ^- ()
^]

)
, ?
&,. -
- ^
, ?;

1
. ^ -
20

&)
\[).
,
- , .' , ---
- --

;]]
2
^H

I Jes. 2, 11; vgl. II Kor. 6, 17.


Zu
^- LIV.

Joh. 4, 12.

— 3 Job. 4, 8.

] & [-
]

/]& <
LIIl. 3 \ 8 ry S a. R.) RV | 10
]
(

— 11 S a. R. | 12 tt |
14 «C < | 15 SV
16 < | 18 ?.?. — 23 < S, cf. .

] +
II a (Cord. 121)] 1 — 3 < S Cord |

<
3 ] 2 |

Cord 5 < 7 3 Cord 9


|

^<^ | |

<: 3
Cord
Coi'd

3
' |
10

14
1 | •]
< 3
3
-\-

|
]

15
"2

]
\

|
^
+
16
\

&] 3 11
<c 3 19 |
|
'2
\

]
<.
—11

| ] 3 |
13
<
,
corr. 3 ]+ 3 | 21 "^] + |
22 ] |
23 .
LIV. ]
.
528

.-
» ;«
-. € ^
Origenes, Johannescommentar.

, ^^
öio ^31

»«,. & --
Cojv

\
'/
, ,
- ^ ouoxfi.
..
, •
, ..
yvvaiov 10

» ^ . »/ «
«, »'
' » & ,«. &-
-'
f
6
15

,>
^;<
6,
^ --),,
,
} §
{^^ ^-
20

-
& ,' .,
,-
- 25

3 ^,
LV.
. - 30

. I Job. 4, 12. — 11 Job. 4,


Zu

13 f.
Joli. 4, 12.

,
\+
LIV.
ist viell.
]
it |
8

29
(
.
We]
1. We \
i< 1 12
22 ioü] hi S?
,
it'itL

corr.
,
We.
corr.
RV 25 |
Br |

]
17 korrupt:
+
statt
R | ] V |

LY. I
II
5i]

(Cord. p. 123)] 33 ] + Cord.


. ^
Bruchstücke aus Catenen.

[[
LIV— LVI.

^- ]]
. jtQog
529

LVI.

; , Zu Joli. 4, 13.

&3,, , 6

,
, ,. » -
^3
-, /
10

.
15
» «.
» [[

.]]
«.

.&^ ,.]] -
^Hoaici

,',

», &, -
20

, .
[[»

.
— — —

&
6 Vgl. Job. 1, 17. Vgl. Hebr. 9, 10. 11 Job. 4, 13. 13 Jes. 9, 1

]
(8, 23). — 18 Mattb. 24, 35. — 20 Vgl. Job. 4, 14.

LV I X] 1 < X I
« — < |
2 < RV.

II " Cord] 2 .
LVI. ] (an Nr. LV unmitteibar angescblossen) 6 < |

nacb 7 | 7 yg <; |
9 «' tt |
13 — 17
< 5 18 — 19 <.
" (Cord . 124)] (an Nr. LV unmittelbar angescblossen) 7 <. ]
]
]
i

de , < 8 ro 13 — < —
< 2] + ] 14
|

|
|

<
|
15 |
|

16 ] | 18

.-.
Oiigenes
Cord mit
a |
23
BxDL

33
'
al. |

-< Cord
19
|
Cord
.
| 20

84
" |
Origenes, Johann escommentar.
520

LVII.

, ^ . , Zu Joli. 4, 15.

jtccqcc hjtl

. 7.
." [[?.^ ?Jc
--

, , & ]]-

.)
, , »,&, -
-
- ,
10


,
]
^^
. -
«. ,
,- . »
^^}].
«.
- 15

]
9
19
^
9 Vgl. Joh.

)
LVII. I
< X |

|
]
]
4,

S
16.

(hängt mit Nr.

V
]

| 15
14 Job.

'/

4, 17.

LVI unmittelbar zusammen) 4


<
. \
— 1 Rom.

7 ( <; ,
10, 4.

8
cf.

(?),

III

RV
19 Joh.

^
8
&^
We]
4, 18.

ü. |

.
er
'

]
II 3 (Cord.

<
Cord
3 Cord

1
-
7
.

^
12)] 4
<; 3 Cord

Cord
']

]
|

9
5

]
-
|

- |
3 Cord

12
Cord

17
]
|

]
eivai
rfe <

!3 Cord 8
15
18
7

|
|

^
]
<
] <
+
+
Cord

-
-<
|
6
',

])
|

-^}? Cord 1 | , Cord 19 | ]+ Cord.

( —
]
]
III ABC]

^
unter
r/)v
d. Namen d.

ABC
Cyrill)

|
5 ).]
3
-{-
5
ABC | 6 -

%•]'] ' - -
ABC + ABC j
7 (< ABC |

< 8 + ABC 9 < ABC 10 <

-,
| |
j

ABC 12 + ABC 14 < | 15


— <:^
-
ABC 18 [+
]

8
] -^ ABC |
'^^,ABC
|

^)-)] (-
— "]
ABC.
|
18
|
BC
531,
|

C)
ABC 19 |
», , ; ,
^^.
Bruchstücke aus Catenen. LVII— LIX. 531

'« eJtl

5 ,. ,<• ?.?]{^
--
10
.-., •^ ^

^.
LVIIL
,
&^
.'
1 , . ,-
[[ ?]
)
Zu Job. 4, 22.

.]]
LIX.

^ , \-, --.- Zu Job. 4, 33.

20
' , - .,- -
,^,. '
— — —

• ^-
6 Job. 4, 18. 14 Vgl. Gen. 49, 10. 15 Vgl. Rom. 1, 3. 18 Job. 4, 33.
— 23 Vgl. Bei u. Drache 34 ff.

LVir. I x] 1 R |
3 S RV | 5 st | 6
y.ai^ <; 5i 8 ii.

^
I

9•
-
II 3 (Cord. p. 125) 1 3 4 3 Cord
]
| | |


] &] '
5 < Cord |
5 |
6 Cord | y.aV^ < 3

,
8 ] 8 " 9 ,
}
|

, ! ] ,
III ABC] 5

8
]+
| 7
/'«> ABC
ABC
|

|
ABC

•'
|
— 6
]
— 10

LVIII.

LIX. ]
ABC.

Cord Cr 14
22 !
a (Cord. . 130; Cramer
Cr| <
We.
.
|
1.5
219)] (fehlt in ) 13
Cord Cr.

34*
^,'
532 Origenes, Johannescommentar.

] ' -. vjt xcä

.-
, ^
,

] 8] -^ - -
-
5-

^
, ,

(/
,.
LX. 10•

. , ^ - Zu Joh.
, 4, 44.

[['
^ ^
«,
.,
6 -»
- ()
«,
6

15

^, %,
^ , ^--
]] \ 3
«.
»

20

-
LXI.

",, Zu Job. 5, 3.

.
-, ,
^. -
25^

We 1
1 Vgl.
16 Mark.

5<^
LIX. I a] 2
6,
Kön.
4.

]]

17, 6. —
5 Vgl. Joh. 4, (J.
19 Luk. 13, 34.


4-
i^,
G Vgl. Joh.

24 Joh. 5, 2.

corr.We |

-
(expungiert)
4,

V
8.

, corr. We

4
14

'
Joh. 4, 44.

,
8 (>j)
corr.

+ We.
,
cf. II
LX. st]

fCord.
15

.
<
138)]
|

15
21
19

]— Schluss)
Si |

15
/]
() + Pr ] ]- .

Cord

LXI.
\ 17
si] 26 ] Cord |

SV.
Cord | 20 Cord.
^ -,
Bruchstücke aus Catenen. LIX-LXIII. 533

. €' hnxc.

- ^^.
äjtiioi tJtl

\ ^
^^ ',
3

^, ], ^--
10
, ^ , ^
-
,^,^-,..-^.-'^ )
, - -- coc

,
(]
-
Q

^.

€-/. ,^. ,
^
ovtojv

20

&
^<,
, ^.
^ )!
-
-

Zu Joh. 7, 39.

, ^. .
- -
Corderius 217. Gehört Orig. nicht an.

Inc. ; Expl.

- ' . 7] - Zu
LXIII.

Joh. 9, 6.

S'
2 Vgl. Theodor. Mops, bei Corder.

12
LXIII.
] ]
LXI. I xJ 2

]
S^ |

amCovSY^
. 142.

R
— 10
| 3 ]-
V2R
Vgl. Joh.

|
17
, 3.

SV^
- 22

|
23
Joh. ö,

RV.
8.
^^,
534

öh
Origenes, Johaiinescommeutar.

,. ,
-
)
\
. ,^ •

, .^ ^-
&) , 10

,
'- ^ , -
^,
.
-

^
1&

» & &• ^
-' '
»<. -
-
^. ^- .
20•

' & ^' ,


&, ^

^
; .-
\

,. ^,
' - ^.
- 6 . ,

-vcöv
25

, , 6
30

2 Vgl. Job. 9, 11. - 15 Vgl. Job. 9, 7. - 18 Hiob 11, 12. - 21 Vgl. Hebr.
5, 12. — 23 Vgl. I Kor. 3, 2. 13, 11. — 30 Vgl. Jes. 8, 6 f.

] [0-) ]

^
LXIll. I X] 2 ü, corr. Br |
3 n, corr. Br |
4
[ ü. d. .) R\ R2 | < S• |
7 S^ | 12
S1 (?), RV, corr Br |
15 \
16 RV | }j]

R 17 RV 18 |
, corr. Br |
26 |
27 R \]
, corr, Br |
28 R |
29 binter 30 '-
,
{) , corr.
SV,
Br |
30 S [

R, corr. Br.
32 corr. Br ] | ;
.
. ^;
^ ^
], ,^ Bruchstücke aus Catenen. LXIII— LXV. 535

- - , ^^
•8, -
- de ,

^-
5 7.-
}• -. .

10
, . ,&^
LXIY.
ig/jv

. Zu J0I1. 9, 8.

1
-
^] ,
.^. f
^. ,
-
' ^.
»,
'

',
f

20

»
^ «, ^^, '
»/

25
,
-. .
, , &,
^^
^ .

30 .

6 Vgl. Joh. 5, 8f. — 18


Zu Joh.

Sir. 40,
LXV.

28
,9, 16.

(29). —
-,
21 Luk. 16, 6f. — 26 Vgl. Joh.
9, 1. — 29 Vgl. Act. 3, 2.

LXIII. I x] 15 We] | 19 ] lies ßivioyc \ 24


, corr. Br.
LXV. I X] 34 ]+ ol x.
536 Origenes, Johannescommentar.

'
.
& ,
> &, jraQcc

», «,.'
ovtco oh

. ,
»« ,
?.'

, ,, ,

6
•'
-
»
6
ö


- &, ,
» '-
. ;« * «•
10

» «. LXVL
1

&
-
» & » &«'
Zu Job. 9, 14.

() 20

&,-, ^
fj

&&
» - «,
,. -, ,

. ^-,
1 Vgl. Matth. 12, 5.-4 Vgl. Joh.
'

16. — 7 Vgl.
9, Kor. 21. — Vgl.
- I 9,
2

Thess. 2, 8£f. — 11 Vgl. Hiob 1, 3. — 12 Joh. 9, 16. — 21 Joh. — 23 9, 14.


— 24 — 26 Vgl. Mark. 25. — 29 Vgl. Jes. 61,
^
Joh. 9, 7. Vgl. Tobit 11, 13 (14). 8, 1.

LXV. I n] 7 ^] , covr. Br , corr. Br 9 We]


]
1
| |

10 , corr. Br |
R^ corr. R2 |
RV | 12 Lücke
ez. We I
13 X, corr. Br | 14 R.

corr.
LXVL
Br 24
S\
| ] ]» ]
I X] 19

RV 29 |
RV
n, corr.

1
27
Br

-f
| 20

R.
() + Br
| ] SVR,
j
21
corr.
] '' ,
R2 | S2,
,
. ,, - öt
Bruchstücke aus Catenen. LXVI— LXVIII. 537

5 , ,
?] . . -,
•'
&, - €
6
•'
-

LXVI.I.

,.., &
10
)- . Zu Joh. % 1\.

,
. }] o^
)
1

. ,
/-
/
20
<
<.
-, ,
^ -»
>,
LXVIIL
Zu Joh. 9, 27.

»'

^, -;<
^.
;« >0

-
Cord
3 Vgl. Joh.

LXVI. I ]
9, 8.

(Cord. 252)] (1 %otlv


< | 2
.—


/
"^)
4 Vgl. Joh.

S,

—8
<. Cord
9,

RV,
15. —
cf.

|
rfe
22

II.

1 y.al <.
<
Joh.

1'
|
9,

Cord
5 (+
27.

)
j

Cord |
•^] ! 7 Cord.

] ]. '

]
^
LXVII. 1 11 . \
14 (aus korrumpiert) |

+ 1]
]-]^
i< -\-

14
II

{] + ] ^]
(Cord.
|
13
. 256)] 11
()] +

Cord |
13
/]
15
< Cord

+
| ] Cord
Cord
|
|

V (cf. S)
j

8
\ | | i

<. Cord | + Cord | 16 1'


|
Cord | | 17
Cord V Cord |
< Cord.
LXVIII. ] 23 , corr. We.
. ^
&
538

,
Origenes, Johannescommentai•.

]6 - ^ ^-
-

»«.
,
^^ '
.
Zu Job.
LX1X.
9, 30.

» \ & -
Zu Job.
LXX.
9, 31.
- 10

, &, . ,
-,
7].
,

^.
, -5
»cöc

,.
-;

-. ]]
&6

,
- .,
,
^;
[[
)-
- 20

»7].
6 Job. 9, 30. — 16 Matth. 6, 12. —
;^ 20 Vgl. Matth. 9, 11 f.
»

— 23 Ps. 129, 3.

-&
LXVIII. I n] 1 , corr. Br | , corr. Br |
2 RV.

19
LXIX. I

LXX. I

ii
n]

s<]

RV
20
8

12
| 15
<,
]
X |
cf. II

RV
21
|
X, corr. Br.

IG
13

. ,
singulär
cf. II |
.

21
. . ']
|
17
— 22
i<, cf.

+
II

<,
|
14
V |

cf. II 22 RV.
U (Cord. . 28; Gramer . 294)] (12 — 24 |
12
< Cord Cr < Cord Cr <
Cord ] 13

&
| | | 1 1

— 15 < Cord | Cr 1
14 ^'J Cr

]
Cr
Cord Cr
Cr [
|
|

]]
15 Cord
Cord Cr 19
Cr |
|

|

<
20
Cord Cr
Cr |

|
24
<
Cr |

|
18
22

Cord Cr |
— 539, 3 < Cord Cr.
fftjOiv,
( (/
6 /
,
..
. 7]
Bruchstücke aus Catenen. LXVIII— LXXI. 539

LXXI.

; ,» ^ ' 6
Zu Job. % 35.

'
. - ,
10

& .
&^ .
^
,

^. ,
,

& . ^;
»^

,
«'
^,^'
,
20

25
,» «;,» » ;-
- ^.

.
^
»
» «. ,
'^»
, ,' )
&} &.
30

3 Vgl. Job. 9, 31. — G Job.


?
;<!.

9, 35.
-;«.

— 10 Vgl. Luk. 19, 10.


,
— 21 Vgl.
»,
II Kor.
5, 16. - 24 II Tim. 2, 19; (vgl. Num. 16, 5). — 25 Matth. 25, — 26 Gal.
12. 4, 9.
— 28 Job. 9, 35. — 30 Job. 9, 36.

^]] &]
R2 I
& ]]
&] -
LXXI. I

25
+
X] 7

RV
r/ i<

|
29
18
|
Pr] X
RV
|
|

20
,
10
RV
corr. Br.
RV
|
21
|
11 ] R,
SV, R',
Ofj V |
13
540

', ^Kcu
.
Origenes, Johannescommentar.

«.
LXX1L

]
;« &
Zu Joh.

^ '9, 39.

^
^ «,
* - .» 5

, « ^ LXXI1I.

»^
Zu Joh. 9, 37.

-
10

; ^.
, »
»

«
,
,
6

.
,
&
, ', , -
6

'
*
6
«,
«, 15

20

Aus

&, ^-^,
Eustathius, de enfiastrim. 21 [. 60 ed. Jahn].

(d. h.
LXXIlIa.

Origenes)
,
,

2 Joh. 9, 37. — 6 Joh. 9, 2. — 11 Joh. 9, 37. — 14 Joh. 14, 9. — 19

]
Joh.

S,
9, 38.

LXXII. I

LXXIII. I
RV;
ii]

it]
5

12
)]
RV
V2
|
|

oiks'^

R
mit
1 14
<
&
DQL; ebenso
RiVi,
', .
corr. R2V2 |

späterer Hd. zugefügt.

X, corr.
C. Geis. VII, 43
We
[II,
1
RV |

194, 18
7 '
K] ]

16 S | 18 <'r'| + RV.
iva Xtd^aGmOtv , .
Bruchstücke aus Catenen.

'
LXXI — LXXIV.

Et () :ra/.iv
54 [

, . '^
Ei
LXXIV.
Zu Joh. 10, 31.

.&
)-
^, .
^«. ,^
^,
,, ' --&
'^.
10 .'/
-

,
&03
»
^ <.
1
^ ^ ^.» -'
... ^ ojo-

20 ^
^
^
& ) '
',
, .
^
,-
^^&
] -'o3r«.
'
,^ ;^
-
-

,& ' 3' ,^> . »


&, ,.'
.)
30 -
9 Joh. 10, 19. 12 Sir. 27,— 2 (28). — 16 Joh. 4, 6. — 19 Joh. 4, 10. —
21 Joh. 10, 32. —
23 Vgl. Mark. 1, 1. — 25 Vgl. Joh. 10, 31. — 26 Vgl. Joh.
2, 3. — 27 Luk. 16, 16. 30 Joh. — 2, 11.

LXXIII a
S 14
I

RV 20
LXXIII

] ^
LXXIV.

]. ]
I 10
a.

I x]
1 Zu diesem Satz

5
RV
RV
noieTv R», corr. R2
|
| 11
vgl.

|
22
den Anfang

,
X, corr.
et.

Br |
LXXX a
We
16
|
v.

]
Pr]
| ]
Frgm. LXXIV.

RV

RV
|
17
|
|

25
/]]
, cf.

,
corr. We 1 28 ro < RV.
^
542

,
&
6 «. ,.;
Origenes, Johannescommentar.

()
-

-,,,
LXXV.

^
Zu Joh. 10, 40.

^'
^&-> -
- ,
.
»« .
-.
,-
-
<, 10

.
'. ^^«. ^ -
»

]
'

.
^.-
- , ,

20

. .' &
LXXVI.
Zu Joh.
-
^ ,^,« »
10, 39.

. . ^
25

) -,.,
2 Vgl. Joh. 2, 16. —10 Joh. 10, 40. - 11 Vgl. Jos. 22. — 16 Joh. 10, 40.
30

— 17 Vgl. Jos. 3. — 19 Vgl. II Kön. 2, 6ff. — 24 Joh. 10, 39. — 27 V^Teish. Sal.

1, 4.— 28 Weish. Sal. 1, 3.

LXXIV. I

LXXVI. I
i<]

]
1

LXXV.Ii4l93Tapa;^a()ß|^SV

25
('">

SR ]
We]

|
5,. R 26
|
.

] RV |
\

31
20^],.
We] .
öiOJiSQ xal
--
'^
Bruchstücke aus Catenen.

,
avaxQtJtsiv ov ,
LXXIV— LXXVII.

^ , ><, ^
{}-

^,
543

ov

5 »
'
. ' ^.
,
-
'. ,
?.
&», ()•
«
10

- • -'^ ,
','
7jv

..
15

. .^ '
?]

^
6

20
><, >^ <, >.
^, -
-
25
,
,&. .
<.

, '-
LXXVII.
Zu Joh. 11, 1.

]
30

3 S. . S.4 Vgl. Matth. 3, 17.


151, 11. — 8 Vgl. Matth. 3, 11. 9 Vgl. — —
Exod. 3, 2. — 10 Joh. 12 Vgl. Joh. I, 2S.
10, 40. —
13 Joh. 3, 23. - 22 Vgl.
Lagarde, Onom. s. p. GG, 8 Aenon oculus aut fons eorum (p. 166, 57 als
erklärt, wie im Armen. Onom.). — 23 Die Onom. bieten hierfür nichts Ent-

/^ -
sprechendes. —
30 Vgl. Luk. IG, 19

]
tt'.

We 1
LXXVI.
23
I i*] 5 ] R
V 24 |
|

RV
X
|
| 10 ] RV |
14
S,
X, corr.
RV,
corr. Br 1 25 RV.
LXXVII. I x] 30 < R.
^, ,- .;
544 Origenes, Johannescommentar.

'

-
., ,
{ -
),
^>
5

»ö£,
•» &
^^' , ' »" ,
«,

'
10

',
'
, 3& ^ ^.
'>
.

15

^-- & , ;>^<. .


» «. ,

)!
-
20

'-
' ,
'.
^ , - &.
LXXVI1I.
2

5 Vgl. Job.
14 Vgl. Luk. 16, 20.
. /

11, 39;
17 —
Luk.
Joh. 11,
Zu

^^. '
16, 22.
Joh. 11,



2.

7 Luk. 16, 27 f.
19 Vgl. Luk.
,

16, 21.
10 Luk.
— H
,'

16, 29.
Vgl.
^ 30

^ - ^' ^
2. o. S.

149, 25. —28 Vgl. Luk. 7, 38.

•\ LXXVII. lai]\ '< RV


V
|
19
25
SR
V,
|
22 ^sidij RV
R |
23
^?] RV.
|
R

LXXVII], I N] 28 ] -\- 8 \
29 RV |
S.
- ' :
^- -
Bruchstücke aus Catenen. LXXVH— LXXIX. 545

5
^
XQOQ

.
?),

»
»
^ ,^,
- ,
;
«.
&,
^
tou

^
^ijtr/vocoa

-
10 ^
, - ' <'
-' ^^ &,
^

1
^-
, ^. ,, )!

. -
LXXIX.

20 & ^
2

'^ ,»
-) ?]
Zu Job. 11, 4.

- d

25
»-
»
,
»^.
& .
' ^& ,»'
«,-
-
^• *
^'«. \
'

&, ^ &.
22

corrS2
3 Luk.
Ps. 12, 4.

LXXVIII. I x]

II
1TihvJTOvUY
S'RV.
7,

(Cord.

37 f.

]<
25 Job.

.
I

278.

1 - 9 Ps.

Gramer .
9, 18.

11, 11. 15.

S\
— 11 Luk. 10,

RV
covr.S^

314)] (6
|

\
\0


41.

S^

]

a.

Schluss) 6 M^^
\
14 Matth.

Ras. |
8
11 ^//fftvSR

<
-
22, 40.

Cord Cr
12

S\
-

- --
,
|

Cr 8
Cr 10
|
j

< Cord |
|

<
<
Cr.
Cr 9|

Cord 11 |
-- < |

Cord Cr |
|

Cr |
12

LXX1X. ] 19 , corr. We | ] R 22 Lücke


|
bez. We |
26
We, Ü.
Origenes IV. 35
e^ß

, & , ,' ,
Origenes, Johannescommentar.

&
öi^

,
vuäg

\ ' >" ' .


- - ,
.
,
':

6
'

^
&, /

- , ^ .-
6

^
»
», &«
, , ' ^,& '
-
10

^
- ,
»,«
^
, ,
' &&
- . . ^. & -
^
"
5.
15

20

^,, ^ -
»
oi^fi^
'
^,^» ,&
-
-
- «.
25

30
^.
11, 11.
23
3 Vgl. Job.

Job. 11, 17.
15
11. 44.
Job. 10, 18.
— 27 Gen.

)^
7 Job. 11, 16.
-
lö, 13.
17 Vgl. Apok.
— 10 Vgl.
14, 4. — 20 Vgl.

&^ ^
Petr. 3, 19 f.
II

Tim. 2,
12 Job.
11. —

&]
LXXIX. I n] 3 ovv] oin 10 1
yv] + \
12 av < H, cf. II |

SR 16 V \
17 RV amä 1 <S 18
|
X, cf. II |
27

)
I

]]
15 amtjv
raneivtoGovGLV

II

+
(Cord.

<
+
|
.
1(3
282.

Cord Cr
Gramer
Cord 12

j
|
<

18
RV 28

Cr
|

|
316)]
We]
(8
Cord

Cord.
.

|

14
18
]
Cord Cr,
3 Cr,
11
Cord |

|
- ^.' , Bruchstücke aus Catenen. LXXIX— LXXX.

7,
547

, &. , -
ot

5 &,, --
&. -^ -
.&,, ,-
'7] 6
\
10

. ' >

LXXIXb.
,

15 Inc.
-. ?)
Cat. Nicetae (BC);
>
Zu Joh.

s.
11, 14.

. . XXVIII,
. .

3 S. 391, 13.
Expl.

<.
, &-.^ ^ >)<.
LXXX.
Zu Job. 11, 18.

'
>'
'
, ^ &,^,, ^
&^.
20 ,

'
, '
3, «,
25
-- »/

- ,
3 Vgl. Mark, , 3£. —
6 Vgl. Mark, , . —
7 Vgl. Matth. 27, 9. —
9 Vgl. Ps. 87, 6. —10 Vgl. Eph. , 26. —
11 Vgl. Matth. 28, 19. 19 S. —
0. S. 149, 2. — Vgl. Lagarde, Onom. S. p. 169, 66 u. ö. Philo, de somn. II, 38.
Clem. ., Strom. I, , 29. Orig. hom. in Jer. IX, 2. XX, 2. —
23 Pred. Sal. 11, 2.
— 27 Vgl. Joh. 11, 19.

LXXIX. I N] 3 R'.

LXXX. I n]
schneidung stattfand.
20 ^??] :, corr. Pr \
22 weil am 8. Tage die Be-

35*
• •
, ,
548 Origenes, Johannescommentar.

.
','& &-, ,,
^,
OLXOt
, -. {)

^
hm

, ^ -
^, 3

^' ,& .. » 0«.


10

&^ '»
LXXX1.

7) - -, -,
Zu Job. 11, 2G.

;^
^ -.
)..
,.' ^ «'
LXXX1I.
&. 20

'
Zu Job.
' 11, 32.

f>Ei « 2
4 Vgl. Matfch. S, S. — Vgl. Mark. 5, 22 f. — G Vgl. Job. 11, 20. —9 Job.
11, 28f. — 10 Vgl. Job. 11, 29. — 15 Job. 11, 26. — 19 Job. 11, 27. — 25 Job.
11, 32.

OTL ov
LXXX.

LXXXI. I
I

(Cord.
ii]

x]

.
3 ]
14
S.
] \)
286)] (14
ii 1
5


]
R 16

17 » ()
|
+ rfg RV |

< RV
9 /";
|

16
21
RV.

] < 17
+

&-
]+
|

- Cord.

LXXXII.
II (Cord.
ii]

. 287)] 25 Cord | ] Cord, |


<.
,.}. d
Bruchstücke aus Catenen.

Iotlv
,; '
6
LXXX— LXXXIV. 549

5
(]
. ^
ol'ncoc

-
LXXX1I1.

Zu Joh. U.

,
» 11,


10
^ } . ^'
-
& <•. ' ^ , ;<
»
, € .
.
LXXXIV.

» , ,
. ,. --
Zu Joli. 11, 38.

20
-
»\^
«.
' «. -
^>'&,
>^

2 Matth. 18, 20. — 3 Vgl. Joh. 1, 26. — 10 Kor. 14, 37f. — 12 Joh. 11, 34.
- 13 Vgl. Joh. 11, 35. — Vgl. Matth. 8, 22. — 17 Vgl. Joh, 11, 33. — 19 -Job.

11, 38. —
22 Vgl. Luk. 23, 53.

LXXXll. I

II Cord] 1
X]

] + Cord | ] + ovv Cord.

LXXXIII. I Nj 9 RV |
10 oi S, < R\'; corr. Br.

LXXXIV. I ]
weil durch Wasser beschädigt)
18 —
|
20
<,

cf.

21 /
II 1
19
< | 22 -
R (V undeutlich,
<-
3 (Cord. . 290. Gramer .
— 550,
318)] ( — 20 Cr; -
— und 22 3 Cord |
17 3 Cord Cr j

18 3 22 |
.
550

7]
,
']. ,.
Origenes, Johannescommentar.

,
' -»"
^«• ,
,-
&,

^. ^ ,- -
II

,, '
^ ", ,
-
10

,
7]. , ' , ,
,, ', /^'--
Zu Job.
LXXXV.
11, 1.

,
>
.•
2 Vgl. Luk.
6 Vgl. Gen. 29,

10.
11, 47.


3 Vgl. . XXVIII, 2 . S. 390, 21.
7 Vgl." Gen. 30, 42.

Job.
14 Vgl. XXVIII, 13 o.


'"

,

11, 39.
S. 404, 20.
-
-

20

15 Vgl. Jos. 13, 22. 19 Ps. 50, 13. Vgl. Weish. Sal. 1, 4.

] ' -
) ]
LXXXIV. I X] 1 < X |
5 S |
i< \ 6
RV.

)
i Cord. Cr] 1 < |
-\- Cord.

LXXXV. < — <.

]
Sij 16 rti ] 17

(-
^]
,
,,' ]
.
3 (Cord.

,,
III BCD] 14
. 298.
|

^ —?

Gramer . 322)] (14
<
15
3 Cord Cr 17 ]

BCD

15
17

,
Cord, cf.
14
III.

BCD
6
16

^^ [
| |

'^ <
,
BCD

,
17 551, G
[>]•
>]
]
v^•oJV
, [-
«' BCD.
]
Bruchstücke ans Catenen. LXXXLV— LXXXVll.

) 55I

5
uorag
» ,
coc im
, 9•,/;«
(>}]ihhv
vjro
,
.
Jtvdojvog. tjrl

.
//

10
^
^.,- ., Kai
LXXXVI.
Zu Joh. 11, 54.

^. ~/^
-
.,
-7] ><' [{'
, -,
15
/. ,
,

^']] >>

,
-
y>

>><. > •< ,


-><.
,»,^^
-<,
20 --
-
>^ «.
25



'
LXXXVll.
Zu Joh. 12, 26.

— 9 Vgl. XXVIII,
-
. ,,

1 Vgl. Act. 16, 16f. 2 Luk. 4, 34. 23 0. S. 417, 27.
15 Jes. .54, 1. — 17 Vgl. zu S. 420, 16 f. — 20 Vgl. Gen. 47, 12. — 21 Vgl. Phil.
2, 8. — 22 Gen. 41, 52.

LXXXV. I ] 6 mvxbv V.

LXXXVI. I X] 13 — 15 < |
20
] ü. \ ejti] X.

,
+
Cord,
22
- das
<
3 (Cord. . 299. Gramer

23
Cord 11
Lemma:


1 ]
— Ende < Cr
< 2 Cord.
+
\
.

|
223)]
|

— -7])]
9
18

| 20
-- ^
.

<
|
19 nach

3 Cord |
^ Cord

LXXXVll. ]
..
552

y.al

& Origenes, Johannescommentar.

&
,^
^^ ^ ^ .
-.
^

- ,,^
- 5

10

'^ '.&
LXXXV11L
Zu Joh. 12, 27.

15
-

' ,,
^
., ,

'
,

^ -
)• '.
ovy^ 20

•,
)^

^ - , .
,

tpvyj] 25

, 18 Vgl. Hebr.

LXXXVII.
II ] (7 Tj/
»— 30
5,

(]4:] +
£• — 11
9.
)/

)
Zu

Kol.
LXXXIX.
Joh. 12, 31.

1,

We
S
20.

|
5
— 9
\ 6rots<"R
hinter 9
| 9] +
[
9 ]
30

, .

]
LXXXVIII.
RV 23|
cf.

\ ] 14 y
RV !
25 8 ^
, corr.
We]
We
.
|
1!) ]+ RV 22 |

LXXXIX. ]
II a (Cord. . 317)] 29 <.
5
^
,
,-
&,
sjcl
Bruchstücke aus Catenen.

, -» ,
,
«, {^{ -
LXXXVII-XCI.

^.
,
553

Zu Joh.
XC.
12, 31 ff.
&
,
''
«.
-

' -
IQ
» ^,
15 .
iNvv
^ &-, -

20
^
., ,
-
-
. . 6

25

[]
Zu
XCI.
Joli. 12, 35.

-,
,'

1 Vgl.
18 Vgl. Joh.
. 2,

12, 34.
15. —

2 Vgl. Epli. 2, 6.
24 Vgl. Luk. 13, 35.
— (j


Joh. 12, 31. —
27 Vgl. Matth.
11 Joh.
13, 12.
12, 31.
— 29
Vgl. Luk. 19, 20.

]& &]LXXXIX.
S (Cord.
ü. d.
I ii]

p. 317)]
. | 3
1 ]+/
] ,
| ]+
^ |
5
| 2
Cord | ]
|
-
, .
6
XC.
XCI.
]
]
9
29 [] str.
|

We.
12 ] R |
10 rft < R |
V.
554 Origenes, Johannescommentai•.

'^- ' <-•'- -


^
-» »

^.
^,
«^
&
'

» )
,

« (]

,
^ -
.

'
^-
'^ ,«. 10

,', ,-,, Zu Joh.


XC1I.

-
12, 39f.

»^ ,
»-
»• ^ -0.
^, ^ ^-
[[-
6
20

^, ,
' ;,
» •

^Ei
' , -, i
2
^^


> «- , - . »
- ;«]]

\[• 30

1 Joh. 12, 3. — 2 Luk. 19, 24. — 3 Vgl. Luk. 16, 10. — 7 Matth. 21, 43.
— 9 Vgl. Joh. 12, 3. — 13 Joh. 8, 12. — 19 Deut. 10, 12f. (=AF). — 25 Mich.
6, 8. — 29 Joh. 12, 40.

XCI. I
< S.
si] 11 '- . . RV, corr. Pr |
-
& - —]

- XCII.
<
3 (Cord.
]
|
16
28
. 322)]
<
< RV
16
|
|

30
tpäyovaa]

rj
,
< |

17
, cf. II |

3 Cord
18
<.
27

20
]
1 |
|

+ V 24 25 + 26
<;
Cord |
^y^vS]

<. ] -] +
\

|
29 ] 1

Cord |
.
1
,
.
, & , ] -)
Bruchstücke aus Catenen. XCI. XC'Il.

, -
555

, ^ .^-
) ^. ,]] ^
«.
10 ^
»

»?
»'
^,
> 6 ^ -
^
,
, ,
-
),
6
6

)
»
[[

15
, .
»<^ ,
€ ^, , ^
-& ,
ojv

..
^^«.]]

'>
&-

[[ ]]
- &, .
20

25
'
]] » /, «
^[[
? - ,
?.]],

?.]].
[[
[[
-
-
-

— — 1 Vgl. Joh/l2, — 17

]
6 Vgl. Jes. 61, 1. 9 Kor. 4, .Sf. 40. Job. 12, 39.
— 18 Vgl. Job. 9, 1. - 21 Vgl. Job. 11, 37. — 26 Mattb. 9, 27.

XCII. I X] 6
|
(/.]
— 16
^ \

<
7 ^— -<
| 16
13
RV |
-]
|
15
V ist Her
+
so stark zerstört, dass die folgenden Zeilen nicbt

&•]
20 ßlkteiv — < X 21 ] RV
mebr mit Sicherheit zu
tGw - 22
]
lesen sind
< |
22
j

'-
]

R 24 |
—'25 < 25 1
— 26 <.

Cord

Cord
< Cord
S Cord. ] 1
6
3 Cord 10

We]
7

Cord
]
|

15
3 17
|

2 Cord 20 "^]
|

|
, 3
[

|
25
3
über
|

|
18
21
<.
:
]]
.
]
Cord
< Cord
[

?)
|
|
12

] |
|
-

3
]
|
Cord

19
<
8
|
556 Oiigenes, Johannescommentar.

'
.. ^,
öe
&, ?]
7] 3

]
, &',. &
Zu Joh,
XCIIL
13, 44.

, ,

,^
?, ^
)1
10

•,
»
& ,
^,
15

[] - . ",
^^
'it/oov

' », & , -
' 20

»)
» ^,

;
,
6

» ^
» //«
»

»
- - ''- 2
-
16 Vgl. Matth.

XCII. I X] 2
SR, V unleserl.
3 (Cord. .
] 5, 8.

1 Jf
— 17 Job.

+
<
<:
Cord
V
.
|

3
]
14, 9. —
+
22 Job. 14, 8f.

SR |

Cord
3 ]
— 26

4
Job. 12, 44.

|
4 -

-
322)] ) | |
5
< Cord.

] XCIII. ] 9
RV
V
18
|
12
We] St 19
<
]
|

str.
15
We 23
|
17
— 24
-
)/' -]
| | 1

hinter 22 R 27 — <iR\ Q V, <

& .
|
557, 1 S.

(Cord. . .326)]
— 15
(8 — 19 12 '] + Cord |
— --]
17 ] | 13
2 Cord |
»< Cord |
< |

|
<
18
Cord 15
< 3 19 ;«£
|

|
- <.
Cord
^«' Bruchstücke aus Catenen.

»V;
XCII— XCIV. 557

/
&
jtioxbvoov
»^ ^.

,' ^. &^ ^
5

-&^ ,. - , ,

10
»

»'
/«'
t

^
-» - ,-
^
7.'
;)
>

^&, «. -
-
1 -
», d
- &^^.
XCIV.
»
"-
)^. -
)
. &- Zu Joh. 12, 46.

20

& ^
. , •- -
-

30
^ ^^ ^,.
>, - - — 22 Vgl. Joh. — 24 Vgl. Joh. 12,

]] ] ]
11 Joh. 8, 31 f. 12, .35. .3.5.

& <
XCni. In] 1 ,ue S 2 rnoxtvojv RV 1
5 V,
R 1
7 .
I

Rest d. Frgm. ist in V unlesbar |


8 ] +^ R |
10
}] R |
«rr?)v? We 1 15 -f iv S.

XCIV. I X] 19 R < RV 20 o'l] R RV 23


]
| | |
|

R 25 ] ] SV |
SV |
28 R |
.'JO '/.ißr/v S |
31
RV.
558 Origenes, Johannescommentar.

,
^-
^ .- 7]
5

»
//
;^ ,. Zu
XCV.
Job. 12, 49 f.

.' »7
10

, ^ »
- » ^. »^,
-, -
»&
»
, «,
»«,

»^«
.
-
-
15

&, ^ ,
20

.
] ,-
^,
. ?}
&^

,
).
-
. 25

XCVI.
Zu Job. 13, 2.
Vgl. XXXII, 2 ff. . S. 426, 12ff
Inc.

9 Job. 12, 49.


. — 15 Vgl. Gen. 1, 3ff. — 16 Vgl. Lev. 4, IfF. — 20
Expl.: 30

Job. 12, 50.


— 22

&.
Vgl. Job. 17, 3.

XCIV. I ] 2 S |
4 S.

XCV. Ix] 10 <: R 11 ] et R 17 V 21 , corr.


]
,
I | |

Br I
22 , corr. Br |
aiwvioj ü, corr. Br |
24 et] RV.
XCVI. I
(. 337) Expl.: ^
; II Expl.:
-/ II Cord (. 332 1. Cr.
Bruchstücke aus Catenen. XCIV— Cl. 559

XCVII.
Zu Joh. 13, 8.

Vgl. XXXII,
Inc. OvTC
f. o. S. 435, 23. 433, 21.
Expl. ^.
XCV1II.

Zu Joh. 1:5, 18.

Vgl. XXXII, 14 . S. 448, 3.

(>
Inc.
6 . Expl.

10 XC1X.
Zu Joh. 13, 19.
Vgl. XXXII,
Inc.
. 1, S. 449, 14.

.\
Zu Joh. 12, 31.
Vgl. XXXII, 18, S. 456, 23.
Inc.
. Expl.

20 CI.

Zu Joh. 13, 2•

Inc.
.&
Nicht von Origenes.
Explic. -

.- .
XCV1I.

avd
XCVIIL
II
] 4

Cord.

]
(hier

. 335.
geht ein
]).. Gramer
dem Origenes

339.
:
&
fremdes Stück voraus

[et 6s xal

XCIX.
C. ]
Cord.

Dazwischen

. 339.

ist

].
ein Orig.
xfjv
fremdes Stück eingesprengt [ ini

Cl. . U Cord. . 343 (anonym).


560 Origenes Johannescommentar.

CIL
Zu Joh. 13, 30.

Vgl.
Inc.
XXXII, 94, o. S. 467,

).
10.

- ^ Explic.
5

'.
CIII.

Zu Joli. 13, 31.

Vgl. XXXII, 28 . S. 474, 16.


Inc. Explic.
10

CIV.

Vgl.
Inc. ^
XXXII, 30 . S.
Zu
476,
Joh. 13, 33.
6. 16.

^.
Expl.
15

'
, .
^
- ^, -
Zu Joh.
CV.

14, 3.

, ^ . '-
&.
'
:> , ,' '
-- 20

19 Vgl. Job. 14, 2. — 20 Vgl. Joh. 14,


,
3.
() » 2

CIL I X. :i Cord. p. 349. Gramer p. 343. III BCD (verkürzt).

cm. I ii.

25
CIV. I
CV. I
;. + Br.
.
<] 19 < 21 RV |
] ]
22 < RV 1

II (Cord . 354 sq.)] (18 — 20 ) 22


Cord 25 — 561, 1 < Cord.
Bruchstücke aus Catenen. CII— CVI. 5ßl

:?. ,'
/jg

,',)
y.oX

,., [ ,
, }/.
-
-
., *oJO ^ . --
5

^.*.
GVL
10

" ',
9•)
Joli. 20, 25.

,
,^! -
,
1 >5
. .,) ^.
.^^-
{)• ^
- {«.
> ^-
•»
. ^.]]
^, - [[
-

.
»^,
20
-
, -
y>Mi]

.-.
^3
2

/.
21 Joh.
7 II Tim.
. ,
20, 27.
2,

12.

24
— 14 Matth.
Vgl. Lixk. 9,
24,
30 f.
. —
.,
)^.

18 Mark. 6, 49. — 19 Luk. 24, 39.

CV. I x] 2
4
?) . .

RV
avojöov RV, . .

RV '/.
S , |

RV
corr. Pr |

]]
|
de] xal | | |
ov-
< |
6 ^] H. \
— 7 <.

2 ^ . . /
- (Cord.
Cord
.
|
304
4
sq.j] 1

|
5
+
| 7
y.al
Cord.

CVI. SR (V
erkennen ist) 16
R, corr. Br
Origenes IV.
|
ist

| 27

]
'
so stark durch
20
R.
<
Wasser beschädigt, dass
R.S 24 |
25 —
fast nichts

86
mehr zu
< S |
2.')
,
Origenes, Jobannescommentar.

,
552

/, -
.
^&
- -
, -
{)
,
^, &^ ^ .

-. ^- 10

CV1I.

Eusebius, . ., VI, 25 s. . S. 101, 21—34.

CVIII.

Ex secundo (qninto?) libro secundum Joannem de bis ipsis: 15


Origenes. Unigenitns ergo deus saluator noster solns a patre genera-
tus, natura et non adoptione est. natiis est autem ex ipsa patris
filius

mente, sicut uoluntas ex mente. non enim diuisibilis est diuina natura,
id est, ingeniti patris, ut putemus uel diuisione uel imminutione sub-
stantiae eius filium esse progenitum. sed siue mens, siue cor, aut sen- 20
sus de deo dicendus est indiscussus permanens, germen proferens uo-
luntatis, factus est uerbi pater; quod uerbum in sinu patris reqmescenS:
annuntiat deum quem nemo 7iidit iinquam, et reuelat patrem, quem
nemo cognouit nisi ipse soluS;, bis quos ad eum pater caelestis at-

traxerit. 25
Pampbilus, Apolog. pro Orig. 5 [IV, 92 Del.]

XIC.

De eisdem in quinto libro de euangelio secundum Joannem:


Origenes. Uuigenitus filius saluator noster, qui solus ex patre
natus est, solus natura et non adoptione filius est. 30

3 Vgl. Mark. 4, 11. 34. — 23 Job. 1, 18. — 24 Vgl. Mattb. 11, 27; Job. 6, 44.

CVI. I SR] 1
^ ')
R
S
|
| 5
7
() + We
R | 9
1 6 i^
S.
R |
'] +
Bruchstücke aus Catenen. CV] — CTX. 563

Item in ipso libro:


Origenes. Unus ergo est uerus deus qui solus habet immortalitatem,
lucem habitat inaccessibilem ; unus et uerus deus, ne scilicet multis ueri

dei nomen conuenire credamus. ita ergo et hi qui accipiunt spiritum

adoptionis filiorum, in quo damamus abba, paler, filii quidem dei sunt,
sed non sicut unigenitus filius. unigenitus enim natura filius, et

semper, et inseparabiliter filius est: ceteri uero pro eo quod susceperunt


in se filium dei, polestatem acceperunt filii dei fieri. qui licet non
ex sanguine, neque ex uoluntate carnis, neque ex uoluntate uiri, sed ex deo
10 nati non tarnen ea natiuitate sunt nati, qua natus est unigenitus
sint,

filius. propter quod quantam differentiam uerus deus habet ad eos


quibus dicitur: Ego dixi: DU estis, tantam differentiam habet uerus filius
ad eos qui audiunt: Filii excelsi omnes.

1 I Tim. 6, 16. — )} Rom. S, 15. — 7 Job. 1, 12 f. — 11 Ps. 81, 6.

Pamphilus, Apolog. pro Orig. . [IV, 99 Del.]

36*
Anhang:

-^
Die Fragmente des Cod. Moiiac. 208.
ex.

Zu Joh.
&
1, 1.

><' !
, >< »^

6 ^ ,
»^ . 5

,
, COC . - 10
.

CXI.

,,
Zu
'/-.
Joli. 1, 2.


-»«

.', '
- 15

^,
CXII.

Zu Job. 1, 4.

//
,
2 Vgl. S. 483, 16 484, 6. — — 11 Vgl. Arist., de interpi•. 3. — 13 'gl.
20

S. 483, 14—16. —
20 Vgl. S. 487, 30'.

We
20
I

f.
2 f. 108v 5 I
M2
13 f. 109i" 14. 15
109 V.
|
W
We]
\
M2
|
a.

>/ ,]
Ras. | 10
corr.
„man
We |
erwartet etwa iä'•
16 |
'.
Ti]v , ()
]:- / Anhang: Die Fragmente des Cod. Monac.

-
)
[otl] 6
208. CX-CXIV. 5^5

^ '
Öicoxcov,

^. ^\ 6
}] \ 6
lyvco
})\ .

, ^ ' .',
^H
Zu
CXIII.
J0I1. 1, 5.

()
10

-^ , '
1
»««"
'' ^ -
&( ), >
,
. ^^
/3-

-
-

^ »
Zu Joh.
CXIY.
1, 13.

.
,--^
»

20
»
{ ') - & ^. öot, )^

-
2
» ^ . -, •).
-
.-
»-.-

-, ()

30
d

^
1 Vgl. Gal. 13 f. Act. 9, 3 f.
1, —
3 Vgl. Luk. 23, 40. 4 Joh. 6, 44. — —
7 Vgl. Nr. IV. —10 Vgl. Matth. , 4. 13 Vgl. Joh. 1, ö. — 15 Joel 3, 1 —
(Act. 2, 17). — 16 Ps. 71, 11. —
18 [Vgl. Nr. VIII.] 20 Matth. 16, 17. 24 — —
Vgl. Hebr. 9, 22. 11, . —
25 Vgl. Matth. 6, . 27 Vgl. Gal. 2, 14. —
28 Vgl. —

,
Rom. 2, 29.

11
27
1 () + Pr
We] |
|

13
corr.
( ,+ We
i/.aivov

We () +|
cf.

Pr.
487, 3
|
18
|
7
f.
f.llOr 9
112r 26 |
|

&,'?
(.«;/) + Pr |
14
corr.
We
We
Origenes, Johannescommentar.
5ßg

cxv.

., ^« .-
Zu Joli. 1, 15.

Tb oh

!) .
5

6
,

. >< . -
CXVI.

^^
,^
Zu Joh. 1, 15.

> >
10

><.
CXVII.
Zu Joli. 1, 23.

-
.-
.
,
;
)..»^
"
^« ' )&,
&.
rj

'^ . ^ 20

^
CXVIII.

, .
Zu
6
Joh. 1, 26.

, &
-, ^ ,, 6 ^&^
,^.
[?)],

^
-
- -
2

^.
3 Vgl. Nr. S. 491, 2G — 492, 1. — 14 [Vgl. Nr. XVII.] — IT Vgl. VI, 20
3^

S. 128, 31 ff. — 19 Vgl. VI, 17 S. 127, 21 ff. — 23 Vgl. Nr. XVIIl. — 24 Vgl. Joh.
1, 1. — 29 Vgl. Kol. 2, 18.

3 f. 1131- I
10 f. 113r I
14 f. 116 1'
|
23 f. 116•..
Anhang: Die Fragmente des Cod. Monac. 208- CXV— CXXI. 567

5
, .
&7], ^,^ ,'-, -
- , )^
Zu Joh.
CXIX.
1, 33.

. .
-
10 ^ . .

, , , .-
CXX.

aiod - Zu Joli. 1, 51.

1
. - , <. ><.
. '-», ^ ,^^
)

20
, ,, ' »»-,
() >.8•

' -»
-

» .,
,, 7.'
>,&^<,

» )<' .•
ojc

^^.
2
».-
»^ . < &. >^< ><,
CXXI.

. Zu Joh. 2, 13.

?,
30

7 Vgl. Matth. 17. Ift". Mark. 9, 2 ff. Luk. 9, 28 ff. 17 Vgl. Ps. 105, 48 —
(ARaT) — 22 Matth. 16, 23. —
23 Luk. 9, 27. 26 Luk. 9, 27. — 28 [Vgl. —
Corder. p. 78 sq.]

15 «*
2 f.

*,
1171• I
4 )."

2,
I

corr.
5

Pr
*
\ toV
\ 17
2]
We]
* |
corr.

28f.
We
1

23• 29
I 8
~: + We
1
|
21
\
12 f.

*
*.
120
|
r

25
I
'
5G8

» ^ ^
«' ^ ',»
ajt7]XavvovTo.

^ «, --
Origenes, Johannescommentar.

,^ .
?.&
, ^ ?
]6. ?] '
CXXI.

,
, ^ • «, >]
Zu Joh. 3, >i. 10

»,

,
. ,., ,, »

.
.^
1

).&•,

. /,
20

,^ CXXIL

^
.,. ^ ^
Zu Joli. 3, 5.

*
CXXIII.
]
^ .- ?],
2

2
' .
Ps. 118, 61.

— 3 Prov.
Zu

, 22. — 10
Joh.

12, 29fF. — 24
3, 11.

Nr. XXVI. S. 11, 21-30. 12 Joh.




. - 80

:
7, 38. 23 Nr. XXXVT. S. Vgl. Matth. 3, 2 u. ö. 25 \g]. Joh.
3, 3. ; Luk. 4, 13 u. ö. — 30 Nr. XXXVII. S. 013, öfl".

30 f.
5
12'.
] + -' We \
10 f. 12 1
17 &^ \
23 f. 12 |
28 '
-<-
- ^,.,'-.^-
011

^- . ^
Anhang: Die Fragmente des Cod. Monac.

&,
»//^« »^
208. CXX— CXXV.

.

6
Jtgoq
559

:. ^ ^.
5

»de
>^ ojq

^3
*
» ,^?]< .
««.
,-
CXXIV.

• ..
JoL•. 3, 19.

,.& '
15
-
,

20

, '
^.. «. & >- ,
.^
.
,

^, '
>,
2 ^, ^«.
»
y>0

^ -, .
CXXV.
Zu J0I1. 3, 29.

30
'

,,
— — — —

,
Kor. 12, 11. Act. 1, 28. 8 Act. 13, 2. 11 Act. 21, 11. l-i
Vgl. Nr. XLII. XLIII. — 17 Vgl. S. 518, 13 fF. — 25 Vgl. Tim. 3, 4. — 26 Ps.

,
51, 3.

2
29 Nr. XLV.

korrupt
corr. Pr.
We |
14 f. 129 |
16 corr. We |
29 f. 131 r ]
32
570

..
' . -,'
'
*
(]
& '^
Origenes, Johannescommentai•.

^'
6

6 -'•' ^
-
6

CXXVI.

., ,
Zu

.' &
Joli. 3, 31. 10

•^ &
()
-
&^.
,
. (
.
'
.
^
'
'
Zu Joh.

d-,
CXXVII.
3, 35.

-),
| ^,
15

, ,',»-,<.
20

>

- . •' &' 6
•'
-,
2

.- . d
Zu Job.
CXXVIII.
4, 10.

- .- 30

Vgl. Exod. 34, 2. — 10 Nr. XLVI. — 14 Vgl. Jak. 3, 15. — 16 Nr. L. —


22 Vgl. I Kor. 1, 30.

We I
2
19 {
'? We |

0-)
10 f. 132r
-f- We
| 16 f. 132v 18 cDJ.ojqK^
|
27 f. 135 r.
| corr. We | () +
/
>&*^. ?/
xcä
, ,.
Anhang: Die Fragmente des Cod. Monac. 208.

oig
CXXV— CXXXII.

^y.al 6
571

[ &.]
CXXIX.

Zu Joh.

CXXX.
-
5, 13.

Zu Joh.
10 [
6, 51.

.... \ .]
'^ ^
7/
.
CXXXI.

Zu Joh. 9, 8.

.^---
.
f

-'
/ -.
^
15

20
, tj ,
CXXXII.

Zu Joh. 9, 16.

&,
&.
1 Matth. 24, 3. — . 14, wo das Citat mit Recht auf Chiy-
6 Vgl. Covder.
sostomus zurückgeführt stammt aus hom. 37, 2 [p. VIII, 248
ist; es Montf.2]. —
9 Stammt aus Chrysostomus, h. 46, 3 [VIII, p. 313 D— 314 C]. 12 Vgl. Nr. LXIV. —
— 16 Vgl. Joh. 9, 1. —
19 Vgl. Act. 3, 2. 2.3 Vgl. Nr. LXV. —

6 f. 1401• I
12 i. 17ör 1
13-17 „Kon-upt" We \ 23 f 176r.
572 Origenes, Johannescommentar.

^
CXXXIII.

.. ,
ipsvö&ac. ' Zu Joli. 9, 21.

.-^ . & - ^
;^^
{;
//^
»
CXXXIY.
Zu Joh. 9, 27.

10

CXXXV.

^
Zu Joh.
,>> 9, 31.

^ -,
,
El 6

, -''^
» -ar

& ^. 6

.
,

- ^,
20

, .>
& .. *
CXXXVL
Zu Joh. 10, 31. 25

2 Vgl. Nr. LXVIL — 9 Vgl. Nr. LXVIII. — 15 Vgl. Nr. LXX. — 17 Luk.
6,

f.
4. —

2
183 r.
20

f.
Vgl. Mark.

176v 1 9 f.
2,

177r
16.

I

11 ]
25 Vgl.

\
Nr,

15
LXXIV.

f. 178 1"
| 19 , corr. We [ 27
Anhang Die Fr.iKiufnti• des ( .-d. Muimc. 'JOB. CXXXIl-l XXXIX.

[
;,7:{

'' (< >


* "' : > ^•
ovu(f /jfioji' tiVTin tiauTaoat'rt^ojq Xi&ov^ ist* l{iaXlov.
fSia

*((•
,' ^' fftjOiv

xc.TctßtjOtTctK.
// ^offia'
ot
adtx(f^ //_
* /
)M)ov iL•

'.
ijtl

tL•
xiffuj.ii•
[iaXln.

^.
rwxvii.
Zu .loh. 11, .

{>
LlojttQ tu öciiotxa oJi^Kcg oiaiQHTat
<>(>^
?/ ^.
{!}
&[
xc.i

::
(
ojqojv
oo'j-

^ ::
tTj^ /)//*'(»«-•. r/ovTtJ:
10 r/utoa. t3. oi rovxfov ffoTiouo^.

. &:
oi - ,
,
. : , ^ ^.
Kai JtaXiv
Zu Joh.
CXXXVIII.

ojg
11, :a.

to'/ov
^.
1'

./..
Jto /. )] . :.
^^
2"
CXXXIX.

^ . -.
25
[)
.:
:^
; ,, .
Zu Job.

. ^--
12, 2.

oh

T7J
^
& ..
)
^ {- tcov
öiaffi-

;
2 Sirach 27. 25 (28). — 3 Vgl. Ps. 7, 17. - 13 Vgl. Joh. 5, IS. 7, 1. 19 f.
30 u. ö. — l(i Vgl. Joh. 2, 4. 7, 30. 8, 20. - 21 Vgl. Nr. LXXXVII.

ü f. ISür I
12 f. 192 V I
14 „i»q t. korrupt" We | 16 ehov \ 18
corr. We 1 21 f. I9tir | 24 oh + Pr 1 25 ,•.
574 Origenes, Johannescommentar.

,'
CXL.
Zu Job.

>'' »
17, 11.

Tb -^ •*
.['Otl\ -»Ev«-

;]
<, •'
»
^ -^ -
,

- ^ ,,
^- «.
&^
) -
.
- -- 1*

^
4 Act. 4, 32. — 6 Kor. 12. 13. — 11 . 1, 18. — 13 Eph. 5, 30.

2 f. 217 11 ] 8.
REGISTER.
. Stellenregister.

Altes Testament.

Neues Testament.

Xichtbiblische Schriften.

II. Namenregister.

III. Wort- und Sachregister.


IV. Initien-Register.
VORBEMERKUNGEN.
Kursiv Ziffern weisen auf wörtliche Cltate hin.

Fette Ziffern beim Johannesevangelium bezeichnen den Anfang der ausführlich

erklärten Stellen.

II
vor den Seitenzahlen weist auf Stellen hin, die in den Katenenfragmenten ci-

tiert sind.

In der Verszählung ist beim Alten Testament die Zählung der Ausgabe von Swete
befolgt.
. Stellenregister.
Altes Testament.

Genesis 7, 4 120, I 41, 51. 52. . . . 420, 17


9. 26 32g, 32 41, 52 . 421, 20 II
j-j-/, 22
I . .
324, 7 484, 10 11
II, 7 278, Z2 43, 22 432, 7
I, I . . . 21, 4. j8, 6 II, 10 ff. . . . . 329, 21 43, 23. 24. . . .
432, 8
I, 2 143, 15. 468, 28 11, 26 329, 21 43, 34 37, 18
I, 3ff•• • • • 11558, 15 12, l: 280, 30. 337, 33. 46, 12 150, 30
I, 3 2J, 18 338, 10. 346, 21. 26. 47, 12 . 421, 18 551, 20 II

1,5 . . 246, 12. 468, ig 12, 2. 33S, II 49, 8. 9 . 28, 9. 2SO, 10


I, 6 23, 18 12, 4 . . . 38, i8, 20 49. 8 45, 34
I, 10 ... 268, 23. 2y 12, 6 338, 21, 24 49, 10: 28, 13. 2SO, /2 II531,
I, 14 30. 32 12, 7 • • 338. 23 14.
I, 21 268, 30 12, 8 338, 27 49, II . 163, 10. 24
I, 24 268, 32 12, 9 339, 2 49, 16 131, 18
I, 25 2Ö8, S4 12, 10. II .
339, 5
I, 26: 55, 19. 7Q,j. 27. 158, 12, II. 12. 339, 7 Exodus
I. 2J2, 12. 278, 7. //. 355, 12, 16 . .
339, 9
13• 15• 361, 12 497. 23. II
14, 15•
14- 290, 12 1, 12 84, 19
I, 27 . 22, 22. 224, 12
. 15, 6:j-o/ 29-337, 16.391,6 2, 22 150, 28
1, 31 357, 12 15, 13 • \54(>, 27 3, 2 . .
39, 4 II 543, 9
2, 3 290, 18 15. 15 •
339, 33- 340, 2 3, 5 128, 21. 30. 437, 12
2, 7:247, 14. ^i•. 355, 10.14. 17, 5 110, 15 3, 6: j>9, 4. 73, 20. 28. 78,
2, 8 259, 34 17, 10. II 2g6, 26 28. 360, 27.
2, 9 262, 18 18, 2. 3 431, 33 3, 14. 15 O9, II • •

2, 15 262, 16 18, 2 .
79. 8 3, 18 78, 34
3" 6
2, 16. 17 . . . . 260, 18, 4 432, 4, I ff. . . . . 558, 16
2, 22 .... 11 505, 12 18, 6 259, 4 4, 6. 7 .... II

462, 12
2, 23 S02, 21 19. I 79, 9 4, 8 462, 28
3 25, 3 19, 37 480, 7 4, 9 4(>3, I
3, 6 360, 19 24, 15 fr 2J3, 31 5, 3 78. 34
3, 17 362, 35 24, 17 234, 2 5, 17 78, 34
3, 18 166, 29 24, 18 234, 4 6, 16 150, 27
3. 22 4S7, 2 24, 32 258, 29 7, I 126, 14
3, 23 . . 86, 2. 362, 35 25, 23 89, 8. 14 8, 20 — 23 .... 184, 23
4, I ... 302, 23. 2S 25, 26 • 46, 5 9, I 78, 34
4, 14 319^ ^4 25. 31 • 175. 22 9, 13 78, 34
4, 15 • • 319^ rs. 17 27, 16 • 175- 23 10, 3 78, 34
4, 22 416, 9 27, 19 •
/ZJ•, 21 10, 23 246, 7
4, 25 . . 121, 2. 329, 25 27, 29 443, 12, 1—3 507, 13 183, 17 II

4, 26 32g, 27 27, 40 443, i^ 12, 3ff. 154, 12


. . . .

5, I ff. 329, 20 29, 2. 3 390, 7 12, 3 186, 12. 197, 15


. .

5, 22 32g, 28 29, 8 • 390, II 12, 5 187, 19


6, 2:151,15.262,^^.292,35. 29, 10 390, 12 .
II
550, 6 12, 7. 8 187, 30
. . . .

6, 9 32g, 2g 30, 42 390, 24 • 550, 7 12, 8: 186,31. 187,33. 188,


i
II

6, 13 331, 28 32, 24. 28 1


. 88, 26 12.

Origenes IV. 37
578 Exodus 12, 9. 10. Stellenregister. I Könige 6, 9.

12, 9. 10. 186, 32 ;


Numeri 3, 5 153. 30
12, 10 . . /<?7, /. i89, 25 3. 7 134, 3
12, II : /(^j», .?.?. 184, 2. ^^/, 3, 17 • • • 150, 27 3, 9. II ... .
134, 8
J"^• 5. 15• 18 • • 161, 21 4, 19. 20 . . . . 154, 14
12, 15 186, 16 6, 14 ... 161, 21 5, 2 ff. 154, 16
12, 26. 27: /ij", 20 422, I 14, 28 .
73, 23 74,
74 30. 34 5, 9 . .
134, 20. 157, 18
12, 27 . . 184, 2 422, 12 15. 25 . . . 161, 21 5, 10 154, 22
12, 43 • • • • 183, 29 16, 5 • • 303, 4 539, 24 5, 13• 14 79. 23
... II • . .

48 .183,31 184, 2 21 S15. 4


12, .
5, 15 437. 14
14, II . . . .
133. 23 22, 22 — 24 .
409, 21 12, 9 ff. . . . .III, 8
14, IS • • 127, 17 22, 27 . . .
40g, 2g 13, 22 . 404, 28 550, 15
II

14. 19 • • 425, 5 22, 32—35 40g, 30 22 542, II


14, 22 . . 153, I 22, 35 • • 410, 12 22, 16 408, 8
15. 6 . . 245, 23 22, 38 . . .
404, 23
15, 7 • • \J2S, 28 23, 4. 5 • • 410, 8 Richter
15, 24. 25. 227, 31 23. 5 • • • 410, 14
16, I —4 . 227, ig 23, 6 . . . 410, IS II, 35• 36. 162, 23
16, 23 . . 184, 12 23, 7 • • • 415. 9 20, 28 . . 123, 21
16, 25 . . 184, 13 23, 16 . . . 410, 17
17, iff. . 227, 34 24, 2 . . .
415, 10 Ruth
17, 5ff• •
155, 25 24, 7—9 • • 230, 13
17, II . .
394, 35 24, 17—19 • 230, 23 I, 22 270.
85, 25, 6ff. 360, 13
19, 9 . .
9 I 5. I . .

20, 5 208, 12 25, II . .


123, 23
. .
.

I Samuelis
20, 12 . .
377. 28 28, I. 2 . .
184, 17
20, 21 . . 85, I 28, 4 . . . 161, 13 2, 12 301, 4
22, 6 . . 166, 30 28, 7 • • • 404, 27 6, 9 411, 20
23, 16 . . 6, 10 28, 10. 11. 31 ibi, 21 16, 7 30S, 19
25. 17—19 43. 4 28, 26 . . .
6, 9 16, 14 410; 20
26, 2 . .
389, 15 29, 6 . . . 161, 21 17, 45 360, 15
29, 38—44 160, 32 33, 6 . . .
150, 33 17, 51 360, 15
29, 38 . . 161, 21 19, 14 — 24 . . . 410, 32
32, 7 • • 184, 34 Deuteronomium 19, 20—24 . . .
415, 5
32, 32 . 104, J 25, 28 46, II
33. 21 363, 26 28 411, 22
43S, 20
. .
30
34 • • 75. 14
2,

4, 19"

3ä, 13
28, 3ff .... 385, 2
34, 2 il57o, 6 28, 13 385, 4
244, 2b
. .

4, 24
34, 28 . . 188, 6 6
9, 9 . 188,
34, 29. 30• 471, 24 Samuelis
10, 12. 13 :l 3S4. ^9 I
11

34, 33 399. 5 2 245, 23


....
• •
11,
34, 34 II, 8 5, I. 2 46, 9
20 403,3 8
!

• •
16, .

40, 28. 29 . 471, 16 16, 19 ff


I 7, 2 214, 4
6, 9
8 16, S . . 107., I. 214, 6
18, 15. 16 124 32 • 285,
18, 15 . 116, 4
Levi tic US 2 Könige
22, 24 il
507, I

27, II. 13 • 237, /


2, 14 6, 10 2, II 214, 19
30, 1 1 ff. 72, 22
3, iff. 161, 21 2, 33 46, 12
30, 12 ff. • 312, 6 I

4, iff. 558, 16 12 2, 406 428, 2


47, 31
[

30, •

5, 6. 7. 18 . . . 160, 6 4, 28. 29 102, 14 . . . .

60, 15
j

32, 4 .

6, 5• 17• 3iff. 161, 21 5, 3ff• 215, 33


• •

32, 9 8. .27S, lÖ I

19, 23. 24. . . . J38, 2 5, 15 216, 21. 217, 6. 28


.

32, 32. 33 332, 5


19, 24 138, 9 5, 16 216, 20
245, 23
;

33, 3 • •

22, 23 161, 21 5, 17 213, 21. 216, 30


. .

33. 7 • 230, 31 i

— 213, 21

23, I ^^3, 7 1
6, 1 5 . . . .

23. 10 5, 13 j
6, I 217, I

23, 16 6, 9 Josua |6, 2 217, 6


23, 29 .... . 124, 32 1
6, 3 ...
217, 20 .
26, 12 248, I 153, 2 542, 17 6,
1
5 217, 15
27-30 5. 12 iff. 153, 27 16, 9 219, 3
Könige 6, 12. Stellenregister. Psalmen 87, 7. i79

6, 12 ... 217, 25. 28 ,

Psalmen 4°. 'o: 448, 4. 20. 4j<p, 6.


6, 13 21S, 2 464, 27.
6, 15 218, 5 I, 3 375. 14 41. 2. 3 22, . . . . i8
6, 17 218, 9 2, 2 4ää, 17 42, 3 Wjts, 2J
....
. . . .

6, 18 216, 14 2, 6. 7 288, j»/ 43, 20 ; s6t, 22


6, 21 218, 12 2, 6 147. -^6 43, 2. 3 jo, . . . . /6
6, 22 218, 13 2, 7-8 .... ^.?7, ^44, 2: 2g, 22. 4g, 20.
j

50,
6, 26 216, 14 i 2, 7 J"?, 7 2. 3. 10.
6, 34 218, 19 4, 7 -f-?«?,
7 44. 3 jo, /9. -'/
....
• • .

7, I. 2 218, 24
I

5, 6 245, 23 44, 6 47, .... 20


8, 10. II . . . .
4^1, 20 6, 6 . . 77, ^. S2S. II \AA^ 8 J'J', 16. 24. jo, ^/
8, 42 245, 23 7, 10 294^ 44. " jo, 24
12 237, 23 II
526, 25 7, 12—15 428, /j• 45' 5 iSi, 157, 10
13. I• 2 . . . 131, 131 7, 17 573. 3|45.
I

" . . . SOI, ig
13, 2 isi, 16 8, 7 233, 47. 3 194. 31• 307,
.... I
• • •

17, 6 532, I 9, 9 • •
45. 48, 6 449' 4
... II • • • •
;

18, 21 ff. .
133, 26 18 S4j. 48, 13
9, .
• •
II 2S, g
18, 34 ISS, 30 10, iij, S- 128, 49. I
S8, 12. S4, s7
19, II. 12 . . . . 248, 10 II, 309. 10 50, 9 j
512, S
22, 15 366, 2 12, 4 : 246, 18. 21 j4S, 22 \y), 13 : 408, 8 jO/, 11. sjo,
22, 19 — 22 . . J'OO, 4. 30 13.
II

• 133, 14 19-
||

22, 20 ff. ... . 410, 21 15' 245, 23: 51, 3 il s^g, 26


15. 39 5. 10 51, 5
144, \
\\jl8, 20
17' . 10 54, 13
4g8, 4Sg, 8. 10
II Könige II

17' •
^S, 3- 14 54, 14 4S9, 12
I2S, 14 18, • 451. 34|57. S
• 133, IS
2, I 155, 10 18, 99, I. 243, 18 i 61, 13 271, 29
2, 6ff. . •542, 19 •
II
18, .
11^9^, 7162, 4 IIS, 13
2, 8 .
«55. 10 18, 82, 7 62,
9 \
4S0, 26
2, 9 .
ISS, 17 18, 10. II . . . .
J>j6, 2\ 67, 12. 13 13, 26
2, 14 .
78, 33• 155, 19 19' 8 4g, 18' (, 12 .
14, 4
2, 15 • 120, 19 21, 2 8s, 21 \(), 19 165, 27
4, 40 .
2SS, 24 21, 15:209, 23.27o,^9.j'j'^,7' 68, 6 .
83, 21
5. 9—10 ISO, 3 21, 16: 2t),t,.s6i,2i.s82,i7 6S, 10: 208, 8. iS. 2s. 211,
5. 9ff.• 157. 20 21, 23 304, 7 14- ;

5, 11 . ISO, 9 21, 30 260, 6. 323, 9 68, 22


. . . . . 208, 18. 2g
5. 12 . ISO, 19 22, 1.2. .2j8, 26 . . '
6S, 2() 104, 2
17 37 S. 8 23. 7 i6s, ^' 70. 18 245, 23
17, 24ff 526, 25 23. 8 164, 23 71, I. 2 .
SS, .
2g
,
. .

— 3 ....
. • •
II

26, I 466, ig 2 403, 20


26, I 80, SS- 246, 24 71, 4• 5 • • • • 164, 19
I Chronica 24 114, 32 8
30. 71, 245, 23

9. 44 151. 4
31. 8 245, 23 71, II . . . .
\s6s, 10
22, 5 32. 6 . . JO, so 483, iS 71, 12 164, 18
:

214, II

22, 6 32, 9 392, 4 72, 363. 2;


9 • 107,
7- 32, 10. II . . . . ig7, S2 72, 41:
28, 3 • 107,
29. 1—5 214, «y
32, 10 40s, 18 73. 13 206, g
32, 15 252, 14 76, 2 /27, 20
32, •7 49, 17 77, 25 . . 189, 21. 2sg, s
II Chronica 33, 8 165, 29 77, 43 •
• • • • 2g7, 8
1, 7 ff. 107, 2
33. 9 386, n, AI 332, g
34, 16 245, 23J81, 5 82, 20
2, 2 217, 22
SS- 7:2s, 10. SS, II- 420, 30 81, (>:s(>4, 3- 3^7. 2. 433, g
18, 18—21 . . ,
J>00, 12 8
SS. 245, 23 S(>3, II- II

30, 6 ff. . . . 526. 25


II
45' 10:80,181486,4.488,10 81, 7: S64, s- 433, 2S.
36, 4 440, 2g 4SS, S-
I Esra 37, 3 245, 23 83, 6 225, g :

37. 6 387, 32 S7, 5. 6 S9, 12 . . . .

4. 37ff• 107, 38, 8 . . .


S2S, 26, 27 1 87, 6 . S16, 21 II 547, <)

214, 25 I
39, 8 103, 20 87, 7 323, 7
37*
580 Psalmen 88, 33. 34. Stellenregister. Hosea 2, 25.

8S, 33-34• • • • 46, 21 142, 2: 60,32. 73, 22. 74, 2, 6 469. 19


I

88, 49 ^"^2, 4 II. 24. 75, 6. 3, 8 21, II


90, 4 245. 23 148, 5 . . 23, 16. 71, s 11, 12 . . . . \534, 8
93, II 2g4, 2 12, 278, 2
04, 8 4^0, 8 Proverbia 14, 4 • • 376, 8. 377, 8
95' 13 45. 2 15. 25 430,
103, 4- 17, 24. 453, 13 I. 5 449, 3 25. 5 45, 29
103, i5-i'7>^J'• 152, 16. ^j<?, I, 6 8S, 15 4, 14- 21, 6. 6. 19- 355-
32. I, 24 102, 20 6. 8. 363, 2.

103, 24: 2^,7.43,25.51, 15. 3. 16 440, 33


68, 9. 146, 18. S24, 8. 3, 18 375, '9 Weisheit Saiomonis
I03) 29. 30 . . . 24, 22 3, 28 392, 6
103, 30 247, 27 4. 6 386, 31 3 ... 542, II
28
104, 6 331, 21 4, 23 428, II 4 543, 27. 550,
II
19
104, 15 //j-, /9 4, 27 128, / 408, g 50T,
5 •
9
...
II

105, 48. 567, 17 5, 22 S68, 3 14 363. 3• 451. 27


6
11 •

106, 20 .
48s, ig. jis^ 26 6, 13• 14
II
4^3 24 363. 3• 428,
• 23
106, 33 38 — 420, 19 9: 12, 14. 62, 29. 26g,
. 6 .
9 . 2 340,
106, 37. 38 420, 28 8, 22: 14, 27. 22, 6. 8. 23,
. .
9 .
9 308, 33. 309. 7•
106, 38 421, I 20. 3g, 23. 43, 23. 51 7• 22 ff. 386, 25
106, 39 42— 421, 2 96, 17• 114, 27. 305,
. .25. 2 249. 29
.
.

.
106, 41. 42 421, s 309, 8. 348, 9. 381, 31-
. .26 66 261, 27
.

106, 43 421, 9 4S5. 4• 2 386, 30 II

109, 1 166, 9. ZI. 233, 5. 9.


: 8 4SO, 25 3• 331, 32 ,

9, 9 ^3, 27 7 332, 2
,
,

109, 3 110, 17 3 26, 7 24 349. 28


109, 4 5, 30. 248, 26 4^3, 26 349. 28 , 8 ,

.
. .

,
,

109, 12 233, 5 19 ^02, 24 II 332, 2g • •

110, I 180, 13 14. 3° 369. I 162, 30. 328, 18 8


8
.

113, 2 56, 26 15. 17 2s8,


113, 25. 26 313, I4\ 16. 7 . 20, 7- 27 .
Sirach . • • •

114, 6 373, j\ 16, 23: 110,30. 111,3- S- 30.


114, 9. 74, 4. 75, 5 .
274, 33- 414, 30. 3, 21 230, 21
115, 2: 245, 23. 363, 34. 16, 31 340, 3 4, 28 417, 28 1
• • • •

j>oo, j-^. 438, 27. 20, 16 222, 13 5, 7 392, 14 ;

117, 14 325, 26 20, 23 340, 4 18, 7 145, 21


ii7> 17 J'oo, 24 24, 29 70, /7 21, 15 27s, 23
117, 22. 23 .?7, 24. 54 .
34. 15 27, 25.
54^, 12. 573, 2. .
II

117. 22 47. 4 24, 69 \S2I, 26 34, 14 4(>5, 31 . . . .

iiS, 57 278, 3 26, 9 ^^^1 23 40, 28 \\535, 18 . . . .

118, 61 . j-65, 2 27, . .


4^, 3 48, I . 166, 27 II

118, 73 277, 27. 278,


. 2 .

118, 133 .. 486, 32 Prediger Salomo Esther


.
II

119, 6. 7 216, 8.378, 24 .

120, 4 37a, 4 7, 15 209, 27 4, 17 (C 22) 6g, 8 . . .

121, 3• 4• 194, 33 7, 21 376, 8. 377, 9 • . .

122, . 2 394-, 3 11, . 2 j^7. 23 Judith ... .


II

124, 2 194, 32 12, 12 .100, 6. 14. 102, 8


125, 5.6. 26g, 30 .
9. 2 .
78, 33 .

125, 5 270, 17. 279,


. 8 .
Hohes Lied 9, II 252, 16
125, 6 330,33- 331, S- 8

127, 2 _. ,
. 2g6, 13 1, 15 201, 16
.
Tobit .

128, 6—8 33^, 12 2, 5 41, 4


129. 3 \53S, 23 2, 8 22g, 3 II, 13 536, 24
131, 13 237, 7 5. 3 445,
135. 2 38, 12 Hosea
136, I 156, 25 Hlob
139, 4 133. 14 1, S2,7. 56,32. 385, 27
i:
140, 2 . . . . . j>9j-, I I, 3 .... II 536, II 486, 16.
II

141, 6 47, 8 I, 12 469, 19 2, 25 3, I


Hosea 9, 5. Stellenregister. Ezechiel 29, 3 — 5. 5S1

1^3^ I, II 4g I, 7 52, II . . • • ^^7. ^


9, 5 11

,
II

12: 8i, 17. 82, 2. 9. 12. I, 13• 14 1S4 S- 422, 7 52, 15 48, 16
14. 246, g. 274, 15. 1, 16 . 427, 8 53. 3 4^J^ 32
10, 13 137, 22 2, I •.

32, 56, 32. 385, 27 53, 4• 5 413, 33 • • • •

12, 3 ^9^ 4 5, I. 2 • 293, 6 53, 4: 83, 13. 165, II. 413,


14, 10 162, 17 6, I ff. . . III, II 6. 437, 22.
6, I . . 86, 12 53, 5 414, r

Arnos 6, 8 . . 86, 8 53, 19. 10• 41, 25. 27.


7:
6, 9 . 86, 14 162, 2. 163, 35. 414, 7.
21 422, 10. 14 7, 14 Ü485, I 53, 8 414,
5.
8, II . 260, 9 8, 6. 7 II534, 30 53, 9 • • • • 1-5/, 3
8, 10 11485. I 54, . 420, 12 il
j-j-/, IS
Micha 8, 19 1!
521, 19 54, II— 14 . . 2ig, 33
9, I .
\S2g, 13 54, 15 220, 28
SSO, 17 2: 83, 96, 24. 246, 13 58, 9 • • sgs, rr. 12. 17
107, 4
9.
9, 6 . 3g, 6. 49, 10 60, 13 — 20 . . . 220, j
I
SJ4, 25 II, 1—3 2g, 61, I : 16, 15. 17, 22. 147,
II, I . 40, 13. i8 24 536, 29. 555, 6.
...
II

Joel II, 4 • 340, 24 61, 8 .


\524^ 22
II, 7 .
2s8, 28 62, II 192, 12
II 3i> 12 /8, <?ll52i, 63, I i6j, I
2, 5 14, .
3
2, 28 22, 22 . • T04, 13 63, 2. 3 ... . 163, 7
3. I 25, 8 . 292, 4 65, I 147, 24
26, 9 . . 82, 6 65, 13 23g, 32
28, 16 39. 33 66, I 148, 26
Zephania .

29, II ff. . 104, 8


I, 14 29, II. 12 274, 28 . Jeremia
29, 13 •
II.
424. 5
6 206, ig 4 \\4S6, 17
Haggai 30, . .

35. 10 . so. 273, 2S 5:252, 13 277,28.278.3


I, 13 79> 12 134, 32 7 87, 2g
39
40, 3• 4 126, 10 . 1
2, 18 . . /jo, 33
3: 18, 18 19. 116, 3, 25 . . 36g, 21
Sacharia 40, ,

16. 122, 127, 24. 131, ,4, 14 I.


. \\312, 3
I. 4 79• 12 7. 31. 134, 22. 133, S- 10. 5, 8 206, I. 376, 20
6 79-12 5, ^4
18S. 23
I, 136, 16. 23.
136, 18 6, 16 128, 8
3. 3 83, 18 40, 4. 5 . . . .

3. 4 83, 19 40, 5 TS6, 23. 26. 27. z% II, 19 27, II. 162, 3
6, 12 469, II 40, 6 127, 14 14, i- jT^, 56,32.385, 27
9, 9: 192, 18. ig8,so. igg, 40, 8 233, I. i^> i^ \S03, 6
ig. 201, 29. 205, 23. 28. 40, 16, j- 20, 9 . . 188, 32
9
9, 10: igg, 2j. 205, 33. 206, 40, 10 271, 29 23, 21 331, 20 .

5. 7. 10. 40, 26 • 267, 34- 3g3, 33 23, 24 148, 31. 2g3, 34


13, 7 434, 8 42, I- 28, 18 35, 5 403, ^4
38, 27 35, II
42, 6 80, 33
Maleachi 43, 10 .
93, 5• 8 49, 5 93, 5

48, 16 66, 3. 17
2 f. 89, 9 49, 1—3 . ... 27, 2 Klagelieder
6 37, 4 49, 2. 3 . 40, 23. 41, 2
20 60, 21
i: 18, 18. 79, 12. 88, 9. 49, 2 . . . 41, 6. 47, 20 4,
134, 20. 149, 26. 49, 3 •• . 41, II .
1

2 469, II 509, 27 49, jl 5.6 27, 7. 41, 18. 46. 6 : Ezechiel


4ff• 133, 32:49; 6:30,20.57.40,26.41, II
4. 5 ./79, 13. 131, -^^j 51, 2 28g, /J-l
I

I, 4ff• I"' 14
14, 22 87, 30
Jesaia
52,
52
2
5 37g, 13
i
2,
2,
3
10 . . 104, • 20
52, 7 6. 13,31 i8, . . . . ,
4 293, 13
2 2g3, ^152, 7: 14, 6. 31, 15, 4• 29. ,18,
20 313, 18
4 293, 5 I 19, 17• 436, 32• 437, 2. 33- 28, I
19 333, 19
7 203, 6\ 438, 3. 29, 3—5 ^57, 4
582 Ezechiel 34, 8. Stellenregister Matthäus 10, 23.

34, 8 • 73, 2S. 74, 30. 34 8, 27 2J4, 27 I Makkabäer


34, 16 244, 4 12, 2 17, ig
34, 23 28, 28 I, 2ofF. 214, 27
0/, -4 . . 210, 17
. . (Susanna)
37 4 210, 2^ II Makkabäer
S94^ 14- 19 523, 23 II

7, 7 210, 33
2()4, 3. 394, n• 20
7, II . . 209, 29. 210, 2 •

.... IIJO9, 2 7, 28 22, 17


15, 14 28g, 24
332, 28
Daniel ()
(Bei u. Drache) IV Makkabäer
10 104, 4 j

5 202, 3 I
34fr. 531, 23 3, 20 216, I

Neues Testament.

Matthäus 19•- 147, 9 II502, 1.303,3 7 21 443, 30


23 . . 190, 6. 352, 16 7 21. z^i, . . . . 223, 10
I 8, 4 I ff. 190, 7 7 22: 223, 9. 443, 23. 447,
I 300, 6 3 16, 13 21.
2 32, 30 6 22g, 14 (
7 23•• 443, 28. 2g. 447, 22.
I 85, 32 8: 301, 23. 23. 324, I 2b.
2: 134, 2 11
512, 30. 568, II
49s, II• 556, 16.
[

I 7 29 . . ...
. 91, 15
24 13 168, 8 8 I ff. . . . . . 190, 8
5•• 85, 32. 135, 18. 29. \\: 31, g- 32, 10. 82, 32. \
8 2. 3 • • • •
i3(>, 14
1.37, 3- 138, 29. 139, 6. /O7, 23. 28. 194, 32 488, II
8 4 93, 19
7. 8: /32, II. I3S, 14. 12. 5ff. 182, 6
136, 31• 16: 31, g- 53, 3• 74, 19- 6 182, 8
7: 136, 137, 3- 5• 138,
I. 76, 29. 93, 22. 475, II. 8 2g3, 23 548, 4
17• 139, 14- 140, 34- 17 242, I II . 223, 24. 273, 23
8 137, 7 27. 28 349, 33 12 .... 2g3, I
9: 132^ 16. ig. 21. 24. 28 .
33(>, 14 13 . 182, g. 2gs, 23
137, 13. 28g, 10. 333, 29. 30 350, I I4ff. 182, 10
21. 33• 34 350, 3 16 2g3, 32
10; 132,28. 137, 23. 138, 34• 35 148, 28 17: 83, 13. 163, II. 413,
5- 7- 35: 194,31- 238, 7. 245 6. 33• 437, 22.
11: 140,34. 141, 22. 27. 23. 288, 28. 22 ....
549, 13 II

142, 20. 143, 20. 145, 1. 43—45 344, 3- 349, • S 26 107, 26. 451, II
.

12. yj.?, /j>.437, 5 543,8. 44• 45: 370, 32. 371, 5• 28ff. . 150, 5. 190, 9
II

13 ff• 90, 5. 373, iSIIj-zo, 16. 34 •


182, 24
13 rS9, 23 44 . . .
34g, 23. 32 I igo, II
14 ZS9, 33 45: 16, 12. 34g, 24. 330, 2ff . 190, 12
15 160, 2 7 II 565, 10• 2 47(>, 7
16 18 II
500, 27 2 405, 5 11. 12 538, 20
17 II 543, 4 4 2^2, 2 12. 13 41S, 3S
II ff. •
189, 34 5 565, 25 12: 25, 17. 152 9• 369,
11 — ....
• • II

. /7/, 21 12 \\33S, 16 23- 442, 31-


II 202, 34- 399^ 22 19 322, 16 13 . . . 152,
12 ff. 171, 16 . 21 322, 15 22 4SI, 13, 476, 8
12. !3 41g, 2 . 30 451, II 27 Wsss, 26
12: 171, 18. 178, 13. igo, 2 I 4SI, 20 29 4SI, 12
13 173, 18. 'x8o, 27
. . 7. 8 . 194, 25. 22y, 7 35 190, 12 .

16: 83, 31. 96, 24. 246, 7 375, 25 37• 38 26g, 21 .

13- 8 311, 26 37 270, 2g. 271, 5


17 ff. 190, 4 II .... II
j"^^, 20 , 5 280, 8. IT
17: 77/, 27. 180, 2g. 182, 13 128, 18 145. 27
ig. 28 \ 512, 30. 14 . . 128, 15. 223, 20 10 34 9• 437, 16
18. 19 .177, 30 . . . 16 343, 32 17 ff. • 163, 8
18 .... 502, 2 II
18 236, 10 23 . 418, 24
Matthäus , 24. 25. Stellenregister. Markus I, I. 583

10, 24. 25 . .
4/f.6, 21 7- 8 . . . . i2g, II 28 ...
490, 1 .
II

10, 25: 442, 27. SS- 443. 10 9 424. S 29: 285, 25. 31. 385, 7
10, 27 85, 16 24 220, 2S. S33, 2S
. .
33 359, 25
10, 28: 291, 34. 340, 16. 23 14 122, S2• 236, 23
. .
5 • - •
i!j6/, 14
10, 29 376, 30 16 46g, 6 489, 31
. .
II
12 168, 12
10, 34 40, 31 17: 474, 17 4go, 2. JOS, \\ 15 9-5
10,
10,
11,
35
38
3:
.

7, 3.
. 147, I. 480, 15
70. II. 117, 31.
120, 21 zo
18:
i8.
.

, 25. 178,6 II S02,


35

12
I ff....
...
-
II 329, r8. S7is i

.
257, II
.

\S39. 2S
145. 31• 21 319. S 15 307, 13
I

, 4. 5 . 118, I
. . . 22. • ^/9. S I
21 128, 17
' 5• i3i 23. 17, 22. 286, 22 22 3^9> 21 29 4s6, 6. 441, 7. 464, 1 3
, 9: 18, 16. 124^ 22. 26. 23 319. 2S \
35 17, 15
168, 31 498, 25.II
24 147. I 40 16, so
, 10: 88, g. 127, 2. 142, 26 3^3, 2S- 2 190, 14
, II : 130, 2. 33• 142, I2. 28: 251, 18. s86, 16. SS- 13 70, ^0
388, 19 498, 25. II
387, 7. g. 14 II s(>7-, 22. I
14-15- • • • 40s, 2S
,12 128, 19 iff. .
273, 29 II
567, 7 22 4S9, 24
, 13. 14. . . .
129, 30 3 • • IJJ'-r/, i\ 23 ^65-, 14
, 13; II, 2. 18, 17. 124, 16 20: 477, 17. 18. 28. so 24 455, 27
, 14: <?7, II. 9O, IS. iig, \\S49, 2. 26 467, 20. 468, II
. .

9- i3o> 15• 6 .... II


SOS, 14 31: 432,24. 434, (> 477,
, 15 . .96, /j. 110, 29 17: 148,22. 166,6. 395, 25 20.
,19 53. 6 17 19 — 318, si • • 33 - 434, 10 459,
,27: 20, 18. 19. ^9, 8. 1 ff. ... . 198, 21 38 35, 26
248, ig. SOI, 26. 334, 19. I — 9 .... ig2, 12 !
39 20s, 29 466, 77
474- i(>• 33 562, 24. II
2 . 201, 24. 203, 30
. 41 4S(>, 18
11, 29 252, 5. 4S2, II
.
3 : ig8, 26. igg, j•. 200, g 47 40s, 26
12, 5 .... 536, I 5 . . 198, 28. 199, 31 57 40s,
12, 17
II

28, 2S 6—9 .... 198, 30 58 ff. . .


469,
12, 18 28, 18 7 200, g 59 —66 . 406, I
12, 19 28, 2J 8: 200, 15. 202, 6. 205, 61 . . 212, 33 213, J
12, 24 315, 9 14• 62 213, 10
12, 27 J-ZJ-, IS 9 201, 33 2 —5 • • 458, 12
12, 31 408, 20 10 — 13: igi,i8. igg, 4 4 . 5 . .
4(>9, Z4
12, 32: oj•, 7j>. 66, 6. 314, 10 10 ig2, 26 4 4S8, 30
12, 40 .477, 12. 479, 29
. II 198, 19 9 458, 26
12, 42 107, S- 274, 2S. 428, 1
: 12 200, 26 12 406, ZS
12, 44 423. 17 13: 201, 3. 203, 9. 207, 20 406, 16
12, 50 67, 24 22. 34. 208, II. 29 .30. .
17, 16
13, 9 6 9, 21 452, 17 29 17, 4
i3> 12 553. 27 23—25 - • 139, 9 34 208, 20
13, 13 221, 22 42 . .
2g, 10 48 208, 20
13, 16 222, I 43 196, 19 5S4, li 7 50 )
.S16, 27. 319, 12
13, 17: 12, I. 109, 25. 112, 44 2g, 10. j-oj-, 24 51 -54 - Siä. 30
2^. 222, S- 274, 20. 275, .
259, 28 59). 60. .
.547, 7
27. 30. II. 12 •
34, 12 II 14 — .
\

406, 20
13. 19 329. 5 II .
• 399. I 15 480, 6
13, 30: 267,12.270,31.277, 13 •
Sgg, 2. II I > .224, 14 . 294. 29
12. 31-33 .110, g 19). 20 \\Sf2, ?"
. .

13. 36 26g, IS 31•• 32 Säo, 27. 362, 4 19 ) 278, 27-


547, II II

13. 37-38. 276, 31 • . . 32: s8 , IS. 56, 7- 148, 20 779, IS- 18. 20. 20.
13. 39 26g, 17 20. 208 5. S42, zo. 385, 180 4. 7. 281, 16.
,

13, 55. 56. I2S, 3 . . .


5• 23-
13. 55• 119.31- 197, 13-200, 22, 37 . 322, 28 Markus
29. 28s, 21. 300, 7. 22, 40 .
\\S4S, 14
13, 57 285, II. 21
. . .
23. 8. 9 7. 20 I. iff. 134, 19
14, 2: 119, 32. /.?3>,/. 157,32 23. 9 • - 377, 32 I
I, 1—3 . ... 18. 18
14, 34 83, 17 23. 13 • • 133. II 1 I, i:8,s-f8, 12.19,6 II
541,
15, 2 440, 8 23. 15 • 359. 25. 372, 3 23.
584 Markus , 2. Stellenregister. Johannes i, 22.

2••
79. 13- 133, 20. zjj-, ^ 11, 23 452, 17 23. 78, 19. 2g. 81, 3- 84,
3: 8g, sg. 133, 7- 136, 21 12, 15 423, 17 1.381,29. \\48s,f3-J23,g.
4 152, 10 12, 26. 27: 73, 20. 770, g. 5• 81 11486.565.24,28.
5 135. 31 36z, I. 30, 22. 80,5. 84, 2. 10. 13.
7. 8 .... 14T, 7 12, 27 26
73, 25. g6, 23. 469, 13. 565, II

7 . . .
143, 22
19. 12, 41—44 • • S06, ig 13•
9 /59. ^0 12, 41. 42: 308, 12. 309, 21 , 6.7: 126,31 1487,26.324,
10: 157, 22. 201, 18 500, II
12, 43 308, 20 !
13-
27. 14, 10. II . 17, 2. 407, 6 I . 6:85 II
487. 87,i4.g6,20.
I

i3ff. 173, 18, 180, 31


.
14, 19 • • • 4S9^ 23. 32 453, 21.
13—15 . . . /77, 2g 14, 20 46s, 16 I , 7: gi. 86,6. 17.^0.87,1.
14 . 171, 18. 173, 21 14, 21 455- 27 89, 20. 93, 25. g3, 33. 96,
16—20 172, 3 14, 29 434, 10 I
35• 97. 13- IS- 127, I.
16. 17 177, 30 14, 36 263, 2g \
147. 5 520, 26. II

17 • 147, I 14, 38 4S4^ r8 \


I 8 . .
II
488. 499, 13
20 147, I 14, 43 407. 9 I 9: 30, 20. 23. 31,
14, 17.
22
I

21. 180, SS 14, 53 407, i2\ 29. 33, 16. 28. 34, 3. 80,
21 172, 14, 58 .212, 33. 213,
.
7 12. 167, 27. 273, 10. 370,
5
23—25 ^81, 3 14, 60—63 407, . . .
14 12 II
488, 21. 500, I.
60 12 10
j

24 .
40g 411, 30 14, 213, I 147, ig. 474, ig
. .

26. 27 181, 7 15, I 407, 22 I


I 11 .... 147, 9. 22
30- 31 295, 28 15, 3 407. 2S 12. 13 11 489• 565• II
489,
30 • 181, 9 15, 5 407, 23 30. 490, 14.
32 181, II 15, 37 319, 12 12 II
489. 370, 13- 371,
34 181, II 16, 15 19, 20 3 II
48g, 3.
16 . 165, 34 572, 20 II
14 490• 1123, 4. 48, 2g.
29 : 65-, 13.314, 10. 408, 20 49, 2. 55, 26. 56, 34. 60,
9 110, I
Johannes 18. g7, 2. 4. 110, 6. 151,
II .... II
562, 3 28. 177, 33. 215, 17. 262,
22 288, j- I, ia2o; ib 52 !| 483. 564. 10. 266, 24. 273, 1.341,

34 • • • •
II
562, 3 I, 1 8,7. 12,7. 15,1. i". .?^,7.?.
: S- 431, 25 483, II
I. 4go,
iff• 150, 5 23, 13- 21. 28. 31. 24, I. 20. 491, 18. 23.
3ff-• 547, 3 ig. 2g, 16. 3g, 24. 47, 3• 15. 18 . . . . 9j>, 26
15 .... •

547,
II

II
6 48, 30. 49, I. J7, 3. 9. 15 II
491• 566. 108, 26.
22. 23 . . .
548, II5 52, 5. 14. 53,17. 2i^.34.2. 113, 26. 33. 114, 4. 9.
3: 119, 31. 197, 13. 200, 55, -5. 16. 24. 56, 29. 57, 123, 7- 12 \49^. ^7- 492,.
29. 31. ji, 7. 7. 10. 63, 10. 13. 4g4, 13. 4g8, 6. 520, 9.
4 . . . .
\S32, 16 64, 4• 71, 16. 72, 14• 73, 16 ff. 122, 2
8. 9 34, 9. 128, 28 II. 76, 10. 12. 97, I. 102. 16. 17 790, 4 . . . .

14. 15 . . .
315, 20
. 28. 126, 4. 16. 176, 24. 16: 709, ig. 113, 28. 114,
14 157, 32 201, 22. 309, 12. 311, 32. 3. 6 4g2, 20. 23.
!|

16 123, I

325, 19• 341, 4• 348, 9. 17 II 494• 114^ n- ri3,
49 •
\\S6I, 18 381, 29. 385, 29. 413, 2. 21. 160, 24 II 4g4, 6. g.

7 •

424^ S 470, 17. 483, 14. 484, II 529, 6.
34• 35 •
352, 5 8. 2g. 566, 24. 18 494. 495.
II
108, 27.
25 . .
II
536, 26 I, 2: 57 II 564. 13, 9-^9, log, 12. 13. 461, 2g 4g3, jl

34 • 147, i- 324, 25 10. ,, 12. 37,30.63, 13. 17. 16. 4g6, I. 361, 23.

9 I .386, 18. 387. 8. II 3o. 114, 26. 178, I. ig ff. . .


94, 6. 115, 26
9 2ff. .
II 567, 7 I, 3: 64 II
485.564. 47,14. 19. 20 326, 6 . . . .

10, 9 "jToJ, 14 51, 15. 64,32. 65, 19. 66, 1. 19: 108. 116, 34. 118, 6.
10, 18: 45, 10. 6g, 14. 156, 67, 16. 30. 68, 10. 69, 32. 119, 3. 138, 23. 159, I.
21. 249, 15. 26T, 28. 70, 3. 24. 71, J2. 28. 30. I 20. 21 519, 13 . . .

11, I 12 — ig2, 28 . . 72, 17. 76, 20. 113 20. , I 20: 117. 77J, 28. 30.
II

II, 2: 204,4. 13. /7. .?j• ^, 146, 14. 16. 17. 243, 31. 117, 32 II
500, I.

II, 4 204, 7 252, 27 484, 13. 323 19- II


21: 119. 124. 116, 2.
II. 5 204, 17 I, 4• 5 3^2, 3 7. 12. 117, 118, 22. 5.
II, 8 . . .205, 15 • .
, 4• 72 485-564. 14, 8. 121, 7. 122, 20. 124, 28.

II

II, 15 17 797, 26 . . 23,2^]. 31. 3,9•^-?-3>29- 130, 27. 133•. 23. 373. 7-
11,15 . . ig3, 10. 204, 28 33, 1 6. 28.j'9, 24. 67,31- 17 II
500, I.

II, 17 201, 3 73, 8. 76, II. 13. 24. 77. 22: 125. 777, 6. 118. 24
Johannes , 23. Stellenregister. Johannes 4, 17. 18. 585

....
I. 23: 126
2g. g4, 10.
496. 566. 8g,
jj. 126,
6. 127, 4. SS- 128,31. 131,
11

, 8•
1

3
:

280, 33.
159, 15, 172, 29. 198,

541- 26:
j

I
3,
3,
3,
21
22. 23
22:
77^, 6. 264, 20
.

173, 23. 178, 8. 297,


II J-77, 13

23- ^34, Tj. 26. 142, 6. 4 .... 573, 16 22.


IS2, 28 \ 497, I. 6. 7 .... II

II
30, s I
3, 23 • 173. 25 IIj^j», 13
I, 24. 25 . . .
131 II II
506. t82,32\\S4',3, 25. 26 . 173, II
. . .

I. 24 497. 117, I. T33, 30. 3, 26:519. 77^,7^-113-79,3.23


II.
il

138, 25. 159, 2. 12 — 25 . 77/, /. 264, 14 3, 27 .


J79, 4. 14
. .

I. 25: i\6,20. iiy, 12. 132,6. 12—15 .... 172, 31 3, 29 II 569• 31." \S20, 2S
II

I33>i7 138,1s-' 40 fii4(>.20 12. 13 . . . . 198, 10 '


3, 30 . . .
1!
520, 12. 28
I, 26, 27 139. 94, 14 . . 12: /7/, 12. 173, 22. 178, i 3, 31. 32: 320,34 \\j22, 10.
I, 26 566. 116, 21. 140,
II
22. 31. 179- 9• 13- 23. \
523. 7• S24, 2. 570.
8. 13- n- 32. I44y 30. 180, 18. 195, 10. 297, 20 3, 31: 321, 18 j/o, 77. 520, II

145, 2. 13. 146, 12. 2g. II


506, 18. 10. 521, II. 522.
148, I. 159, 7. 477, 24. i3ff• 173. 23 3, 32 .
II S22, s- 323, 9
31 497^ n- 549, 3-
II
13. 14 . . . .
79^, 7 3, 32• 33 • • • II 523, 14
1 , 27 140, 21. 26. 14J, 34.
: 13•• ji 507• 567• '^4, 4- 2,, 33 . . .
\\s22, 7. 17
148, j 4g8, II. |1 189, 32. 790, 21. 194, 29. 3, 34 II
523• 522, 21. 523,
I. 28: 149. 75^,0.28.297, 223, 13. 297, 21 S07, 21. 6. 324, 3-
18 543- 12. 14—16 .... II

191 3, 35 524. ^5•570- S2S,7


— ....
II 11
I

I, 29 31 g4, 21 14. 15 197, 19. 286, 10 3, 36 . 525, 18 1


. . . .
il

I, 29: 157. 160 499. 7, 14: 195, 11.206,28. 207, 2 4, I ff. 152, 15
j- 32. 33- 27, 21. 41. 25.
11

15. 16 198, 17 4, I. 2 . 178,


. 8 . . ....
42, 2. 1^8, 10. 161, 31. 15 195, 18. 196, 10. 200, 4,
: I 264, 24
164, 4. 165, 13. 166, /7. 24. 205, 4. 207, 8 508, 4. 4, 2: 133, 24. 33. 143, 9. 11

167, 2. 12. 168, 18. 30. 16: 190, 24. 195, 14. 79O, 264, 30.
187, 18. 29. 305, 29. 319, 3. 27. 201, 2. 208, 10. 209, 4, 3 ff. 264, 25
27. 412, 22. 423, 10 4g7. II
6. ^(?6,^9. 287, 18 542, 2. 4, 3 290, 24 II

17. 4gg, 3. 25. 17 796", 77. 211, 14 4, 4 ff.


. . 297, 23
30. 31 27, 22. 42, 10 . 18. 19 209 4, 4 . 284, 17. . .

31:499. 42,i4./<?|| ^99,9 18 \3o8, 12 4, 5 .... 230, 32. 284, 18 \


. .

32—34 . . . .
g4, 26 19: 211, 18. 212, 12. 213, 4, 6. 7 229 26 S4I, i(> i : ,
II

32: 86, 23. 201, 18 II 499, 2. 221, 12. 4, 6 526. 254, 8. 297, 24 II

21. 20 213. 213, 32 526, 17. 532, 5.


. .
11

33• 34: 2go, 2 II 4gg, 22. 21. 22 215 4, 7 384, I 526, 21


. . . . • •
II

S24, S- 21: 213,3. ^i^9, .'^•221,6 4, 8: 256, 10 5^7,^-. 532,6 II

35 • 94. 32. 33 22: 211, 23. 221, 7. 13. j


4, 9 II 527• ^33, 32. 373,
36 • 'j9. II. 223, 30 222, 14. 2S 526, 24.

II

38 ff.. 294, 19 23 25 . 222. 223, 33 \


4, 10. II . . . . 384, 2
38 .
94 34- 93, 3 23: 508. 223, 14. 27. 4, 10: 226, IS- 231, 28. 233,
39• 40 95. 12 286, 32. 12 34', '9- 570•
11

39^95,9 17-178,3 \\S02,8 24 . . 223, 8 508, 21 II


4, 11: 227, II. 231, 24. 233,
40 223, 28 25: 225, 2. 6. 25. 31. 225, 34-
41. 42 77 28 II 509, 4. 4, 12 528. 226, 6. 231, 10.
,

II II

41 II
501. 20. 95, 20. I ff. 264, 20 234, I. II. 238, 31. 251,
2j. 223, 28 II
joi, 28. ,
I 173. 4 20 II
328, 7.

42 . .
il
502. 95, 29 ,
2 287, 2 sog, ig- .
II 4 14: 226
13. li
527. 528.
43 I!
502. ijg, 13- 223, , 3 510. 322, l8i|jr77,
il
\\328, II.
28. 31. 2g4, 21 ^02, 23. 13. 512, 32. 568, 25. 4 13: 227, 13. 228, 7. 22g,
44 .... li

II
502, 27 , 5 51I' 15• 512, 32. 11
24. 230, I 32g, II. li

503• 10, 28. 223, 568, 25. 4 14• 15 233> II


45 II
• • • •

28. 32. ,
8 . .
11513, II. 28 4 14: 228, 12. 229, II. 231,
46 II 503- •^<^• '9- S04, 24 ,11 II 568; 8. 231,8.27. 234,20. 253,
47 • • • • II 505. 4 ,12 II 514, 13- 24 28 ';
529, 20.
49 • ii 503, 25 -14 530. 227, I. ,1 515 4 15: 231 II

50 . . . .11504, 8 ,15 6 8. 231, 2g. 233, 8. 384, 6. 287,


51 11567 ,
18 515. 223,3 ;j7o,7^ 4 16. 17
II
232 • . • •

iff.:195, 9. 198, 5. 264, , 19 516.518.569. J/o, 4 ,16: 22g, 30. 233, 9. 233,
II

12. 287, 28. 294, 18. 295, j. 20. sn, 27. sr8, 7. 16. 26. 33 530, 9. II

13• 297, 19• , 20 j-77, 7. 518, I. 20 17• 18 . 233 ,


. . . .
586 Johannes 4, 17. Stellenregister. Johannes 8, 23.

4, 17: 233, 2g. 23S,3S II


SSO, 4, 40. 41 280 . . . • 6, 44 .
II
562, 24. 363, 4
14. 4, 40: 254, 27. 255, 4. 34. 6, 45• 46 . .
SSS^ ir .

4. 18: 233, 30. 2g6, 6 I!


SSO, 264, 32. 280, 10. 23. 26. 6, 45 • • . SSS. ig- 28
ig. J3I, 6. 31. 281, 8. 284, 20. 287, 13. 48
4.
4,
19. 20 .

19:236,29.237,11.290,7
. . .
236 4, 42: 281. 234,13.2^1,^.
32. 283, 17. 24.
6,
6,
6,
49
5off•

. .
37, 24. 187,
IS4. 2g. 155,
155,
34
4
5
4, 20: 236, 30. 237, 16. 238, 4> 43• 44 283 ... . 6, 50. 51 . . . . 188, I
33. 23g, 22. 260, 20. 4, 43 233, g 6, ',. 26,23. 134, 2g. \i^2,\().
4, 21: 239. II, 15. 238, 3. 4, 44 532. 284, 30 332, 188, 8. 384, II. 386, 28.
...
il II

/7. 2^. 240, 14. 24. 242, 30. 14. 6, 52 384, 12. 18
4, 22: 240 531. 237, 18. [4, 45: 286.
II 263,2.2?,^, 12. 6, 53—56 ....
187, 23
241, 28. 242, 3. 243, 12. 286, 8. 19. 23. 1
I 6, 53 ...
IS2, 17. 19
4, 23: 242. 244. 238, 15. 4, 46ff. .287, 31. 295, 3 .
6, 55 305, 30
ig. 24. 240, 8. 4, 46—53 288 .... 6, 63 461, 19
4, 24: 244. 183, 14. 243, 4, 46: 287. 265, 10. 284, 6, 68: 308, 27. 309, 20. 387, 5
25• 244, 2j. 245, 14. 23. 14. 26. 289, 17. 295, 16. ,
1
7, I ....573, 13 II

247, 12. 248, 21. 28. 31. 14, 47: 289, 27. 291, 14. 31 \

7, 2 263, 17
4, 25. 26 26,
. 6 4, 48: 224, I. 28g, 31. 2g I,
. . .
7, 19• 20 573, . . .
3
4, 25: 250. IO,IS.2SI,II. 12. 2g2, 3. 2g6, 18. 297, 7, 25 — 27.... 2gg, II

26
22. 2. 3. 7, 26. 27 2g8, .
7 . . .

4< 26. 27 . . . .
251 4, 49 2g2, 8 7, 27 .... 300, 6. g
4, 26 . .
2SI, 24. 2J2, 33 4, 50 : 2QO, 10. 2g2, 14. 2g3, 7, 28: 2g8, 3. 2gg, 12. 23.
4, 27 2S2, 31 n- 300, IG. 27.
4, 28. 29 . . . .
253 4, 51: 288, 21. 2go, 13. 2g2, 7, 28. 29 2g8, 14
. . . .

4, 28 — 30 2^2, 20
. . . .
\
\
23. 7, 30 418, 18 573, 16
.
II

4, 28: 233,21. 256, 13. 279, 4, 52: 288, 24. 290, 17. 295, 7, 37: 126, g. 127, II. 147,
14. 28. 20. 31. II.
4, 29. 30 . . .
233,
. 28 4, 53; 263, 13. 288, 25. 290, 7, 38• 39 • • • Sil, 22
....
\

il

4, 29: 253, 17. I. 30. 233, ;


21. 2gi, 17. 2g2, ig. 31. 7, 38 \\368, 12
2g6, 8. ! 4, 54: 294. 2gi, 2g. 2g6, 7, 39: 408, 34. 444, 8. 480,
4, 30•• 254, 29. 33. 256, 13. IS- SS- 20.
....
!

280, 18. :

5, i: 263,13. 284, 27. 297, 7, 40-43 317. 10


4, 31 256. :236,20. 22.(), 25• 7, 46 317, 21
i8. 5. 2 .... II 532, 24 7, 47• 48 . . . .
sn, 23
4, 32: 257. 259. S. 14. 17. 5-3 • •
II
532, 10 7, 51• 52 . . . . S17, 26
260, 12. 5. 5• 265, 15 8, 12: 8, II. 14, 17. 26, 2.
4, 33: 260 II
531. 260,22. 5, 8 .... \\332, 22 30, 17. 31, 29.
32, 9. 33,
II
SSI. 18. 5, 17 . . 110, 7. 430, 20 16. 28. 80,21.308, 2g. 317,
\, 34: 260. 259,9.260,25. 5, 18 . .
374, 2 II
573, 13 31. 320, 23. 378, 32 334, II

261, 19. 28. 33. 262, 22. 5, 19. 20 . . . 261, 21 iS-


263, 14. 5, 19 212, 20 8, 13—18 .... 317, 33
4> 35:263.267. 26336.264, 5, 21 400, II 8, 13-16 299, 31
28. 263, 7. 22. 27. 30. 33. 5. 22. 23 . . . .
37g, 17 8, 13 • 2g8, 10
266, g. 14. 23. 267, 17. 5, 22 380, 22 8, 14 . 300, II
268, II. 13. 26g, I. 271, 5, 26 388, 22 231, SS- Soo, 18
7. 13. 21. 27. 272, 17. 5. 27 45> I• 380, 5. 23
. 19: 298, 9. 16. 18. 299,
273, 16. 274, 27. 275, 27. 5. 30: S79^ 19- 26. 30. 388, 7. 24. 31. 300, 13. 23.
276, 9. II. 277, 20. 3g3, 23• 302, 12. 303, I. 304, 33.
SS- 5. 36 117, 34 305, 32. S08, 30. 318, 9.
4. 36: 269. 267, 23. 270, 5. 38 302, 14 20: 306. 308, 23. 309,
6. 12. 271, 31. 34. 2g2, 4. 5, 39: 103, 13. 12g, 8. 168, 14. 27. 310, 8 573, i6. II

18. 32. 274, I. g. II. 13. 514, I• 523- 10.324,17. 21: 310. 311, . 26.312,
27s, rj. 276, 16. 18. 278, 5.
7
44
li

377, 19 I. 22. 313, 2. 26. 314, .


31• 5-45 sSo, 12 . II. 27. 315, 28. 3i8,
4) 37'• 276.
267, 20. 270, 5, 46: 12g, 10. 231, 4. 232, 2 II. 2g. 324, 30. 47g, I.
16. 23.
276, 7. 12. 2g. 6, 15 4^9. SS 9. 20.
4, 38: 277. 155, 1.2O7, 21. 6, 26 478, 33 22: 314. 317, II- SiS,
274, 6. 7. 278, 28. 6, 32 ff. 374, 3 14- S19. Si-
4, 39- 40 ... . 234, 34 (>, SS 26, 24 23•• 320. 321, 30• S24,
4, 39 279, 27. 281, 2 6, 35 26, 23 TS- 16.
Johannes 8, 24. Stellenregister. Johannes 11, 52. 5g7

24: 324. 32s. I- IS- 31• 8, 54 • • • 388, 28. 33 II, I


II 543. 149, 17. 18
326, 5• 8, 56: 92, 29. 109, 18. 2S9, II. 2 . . . .1 544, 17
25 326 I. 341, ig. 381, 10. 12 II, 3 149. 30
28 J/o, 2g II
509, 28. II, 4 II 545- 312, 33-J'/i'.'^
29 350, 33 8, 58 . . 109, 17. 310, 14 II• 9 11573
30 .310, ig. 311, 8. 20 8, 59 310. 16 II, 11: ^»99, 26. 31. 400, 4
31. 32: 302, I. 342, 32. 9, iff. 7, II , 34S. 23. 546, 12.
367, II \S57, II• 1:310, 17 W 535, 26. 555, II, 14 400, 3
31: 302, 4. 310, 23. 334, 18. 571, 16. II, 15 • • • •
i\S4S, 23
32. 335, 16. 343.24• 347, 2 . . . . II ^"^0, 6 II, 16 . . . .
\\346. 7
4. 22. 4 3f• 6 I I, 17 ff. . . . . 212, 22
32 . . 310, 26. j'67, 34 5: 30, 31, 17. 6. 33, 16. II, 17 • • • • \\S46, 23
33 . . 28g, 6. 347, 28 28. 46, 7. 47, 16. II, 18 . .
547.
II
149, 18
34 447. 5 9, ö • • • .• 533 II. 19 547, 27 .
399, 20 II

37•. 327. 311. 22. 328, 9- 7 • 534, 15• S3(>- 23


II
1 1, 20 548, 6
. . . .
li

7. j-j^, 14. 33S. 3S- 8. 9 535, 6 II, 25: 8, 12. 13, 22. 14, 24.
9, • • • II

38: 334• S3S, 2. j. 17. 9, 8 535• 571• 537, 3 26, 3- 33. 31• 47, 18. 73.
22. 336, /7. 22. >7, . 9, II 534, 2. 537, 3 13. HO, ig. 229, 9. 2gg,
39• 3 36 f. HO, 2g. 327, 9- 14 • • '! 536, 21 20. 380, 31. 33. 400, 10.
17. 329, 10. 333, 14. 26. 9, 15 -
I!
537• 4 440, 2g.
33S, 2j;. 336, ig. 2j. 338, 9i 16 535-571• 536,4•/-' II . 26 . . . . i
548, 13
6. 26. 33g, 23. 346, 2S. 9, 21 537• 572 •
II
II, 27 . . . .
\\348,ig
347-, 30. 9, 27 537, 22. 572 I II, 28. 29. . .
\\348, g
40: 340 f. 2gg, 17. 311, 9' 30 11538, 6 • •
II, 29 . . . .
11
548, 10
24- 337, 9• 340, 28. 341, q, -^i 538• 572• 539, 3• II, 32 . .
II
548, 23
21. 342, 21. 412,33. 423, 6, 28. II, 33 • • •
II 549. 17
12. 470, 13. 9, 35 • 115391 •
II. 34 • • •
11 549. i^
41: 342. 347. 343, 6. 9, 36 •
539, 30 II
i
II, 35 • •
II 549, 13
24. 344, 31. 346, 18. 347, 9, 37 II540, 2. II II, 37 • • • •
II 555, 21
10. 14. 26.32.334-1 -357, 9, 38 \\S40, 19 II, 38 •
549, 19 • • II

I. 360, 7. 9, 39 540. 72, 8. 416,31. \ II, 39. 40. 3g2, 18 . . .

42 348. 351• 337. <?• 417. S S16, 7- II, 39: 390• 388, 3- 390.
...
II

S48, 2i.3o.3So, 14. ij. 32. 10, I ff. . 336, 3 18. 3gi, 13. 18. 20. 21. 22.
43 351 10, 2ff. .... 231, 17 li 544, 5• 550, 3•
44: 353• 360• 365• S43. 10, 2 25, 18 II, 40: 3gi, 10. 3g I. 17. 27
I. 26. 28. 3S2, 22. 354, 10, 7•• 35,7• 152, 25. 305,25 II, 41. 42: 395. 400, 28.
11. 27. 334, 23. 3JS, 28. 10, 8 48, 23 402, 2.
3S7. 2. 33g, 4. 362, 8. 10, 9: <^, 12. 14, 9. 26. 26, II, 41: 391. 392. 392, 26.
363, 7- 17 364, I• ^• 13• 4. 30, 4. 93. 2. 305, 25. 39s. 3- 13- 22. 3g6, 18. 21.
18. 27.363,3. .si". 33. 366, 10, 11: 8, 12. 26, 4. 35, 10. II, 42 400,31. 401,33. 402,
:

23• 33- 305, 27• II, 43• 44• 397 • • •

45• 367• >7, IS- 30. 10, 12 47, 19 II, 43• 39S. 34- 397. 28.
368. I. 8. 10, 16 416. 5 399. 28. 33.
46. 368. 369. J>o<?, 16. 10. 18: 162, II. 316, 6. 13 II, 44: 3g8, ig. 26.31.3gg,
ig. 28. 36g, 4. \\S4o. iS- 4. 7. 18. 26. 400, I. 4

47: 370- 371. IS- 24-30- 10, 19 . . . . \\341. 9 ll 546, 3•

372, 24. 373, 8. 10, 21 374, 12 II, 45: 400. 401, 5• 14•
48: 373, 28. 374, 7. 13- lo, 26 . . 336, 6. 387, 29 20. 402, 9.
378, 12. 10, 27 . .370, 16. 387, 28 II, 46 . . . 401, 2. 16
49. 50 . . . .
375 10, 28. 303,297 . . . . II, 47. 48 . . . . 402
49• 374. 11-375.29.377. 10, 30: 20, 23. 260, 34. 2gg, II, 47: 401, 13- 402, 31-
T. 22. 378, 2. 3. 7. 10. 13. 403, 8.

50: 379. 7- 32.34-380, 7 10, 31 541, 25• 572 II, 48 403, 15


Si• 380. 381, 24. 33- 10, 32 iJ^/, 21 II, 49—52 404
382, S. 10. 23. 383, 6. 23. 10, 33 - 403. I II, 49. 412, 3 50. . . .

385, 20. 386, 3. 387. 2. 10, 35 1! 486, 17 II, 49 .405, 30. 411, 26 .

52. 53 382. 383


• • • 10, 36 . 26, 12 II, 50 .412, 23. 414, 13 .

52: 383. 31- 383.32.386, 10, 39 \\ 542, 24 II, 51. 52 41S. IS . . . .

'• 7• 387, 20. 10, 40 11 542, 10 16. 343, 10 II, 51 414. i9\\ 550 • •

53: 28g, 7. 388, 17. 23 11, iff. . . .


7. II II, 52 .415, 31. 416, 4 .
588 Johannes 1 1, 53• Stellenregister. Johannes 21, 20.

II, 53 416. 418, 2.


4i8, 30. J4.
. .
3, 9 449. 27 21 .... II
4g6, 16
II, 54: 417. 3, 10: 43J, 32. 440, 13. 441, 27 106, 16
422, 12 551. 573. II g. 448, 24. 28 148, 22. 229, 9. 247.
:

II, 55. 56.


II, 55: 422,
. .

12. 16. 25. 423,


.
421 3, 12—15 • • • 44 14. 262, 8. 473, 18.
3, 12: 445. 3- 10
440. 9- 30 -308, 33. 376, 18
. . 3, 13• 442. IS
14• • • I : 26, 20. 30, j. 37, 13.
11. 56 423. 15 3, 13: 26, /o. 36, 33. 443, 165 26.
> 57 423 20. 23. 444, I. 476, 26. 5
,

26, 22. 30, 3


12, . 2 . . . .
194, 5 4, 14• 15: 426, 27. 443, II 15 SO. 31. 35• 37, 20.
12, 2: j'9<?, 2g. 428, jo 3, 14 -444. 28. 443, 28 47, 20.
II 573• 3, 15 445. 7 19 . . 322, 5. 324, 24
12, 3 16,24 3, 16—18 . . .
446 22 . . .48, 3. 71, 23
12, 6 441, 12. 448, 14 16: 447, 4. 12. 433, 18. 2
. .
3, 423. 4
12, 12 — 15 . - . ig4i ^ 476, 27. 14 75. 24. 366, 28
12, 12. 13 . . . .
20J, 16 3, 17 .425, 15- 44(>.
. S 16 478. 14
12, 14 . . 205, 19. joj, 6 3, 18: 446, 26. 447, 3. 14. 18 —21 . . .
478, 16
12, 15 205, 23 13. 31. 448, 2. 44g, 12. 33 . . . 164, 15
12, 26 . . .
S2, 22 II 551 450. 9. 26, 14
12, 27: 35, 26. 83, 17. 4S5, 3, 19 449, 24. 432, 2g
. ^^,^-^• 55, 3• 9 II 558,
12. 13. 16. 4j6, I 552. II 3, 20: 453. 434,12.433,1 22.
12, 31 552• 553. II•
II
• 3, 21: 455, 3T. 45^.2. 12. 10 379^ 28
12, 32 46g, 2g 30. 460, g. II • •
II 574
12, 34 553, 18 • • • • li 3, 22: 458. 43g, 20. 460, 4 21 . . 32, 21. 4i6, 6
12, 35 II 553• Sj4, I- 9• 557, 3, 23—29 . . .
460 24 324, 19
22. 24. 8
3, 23: 4(>J. 21. 463, II. . .310, 3• 419^
12, 36 53, 3 469, 4. . .
310, 3. 41g, 13
12, 39. 40. . . .
II 554 3, 24 . .461, 12. 463, 13 4- -6 . .
41g, ig
. .

12, 39 jjj-, /7 3, 25 8, 8. 17 7 419. 23


12, 40 .
jj^, 2g. 555, 15 3, 449, I. 467, 26
26. 27: 12. 13: 419.24. 477,
II
9
12, 44 .
334, 25 556, 26 II 3, 26: 464, 6. 463, 6. 468, 28 407, 26
12, 45: 250, 2. 261, I. ^j-j, 22. 478, 5. 31 422. 23
2- 475. 4- 3, 27: 225, 6. 441, 19. 463, 26, 16
33
12, 46 557 I. 466, 3. 26. 467, 6. 422, 24
II
35
12, 40 .
72, II 3, 29 466, 28 36 26, 17
12, 49. 50 11558 3, 30 467. 4O8, 26
. .
40 422, 26
12, 49 .
\558. g 3, 31• 32 • • . - 469 I 309, 32
12, 50 .
\558. 20 3, 31: 46g, 2g. 470, 3. 6. 7 422, 27
13, 2—5 426 471. 2. 473. II. 474. J4- 9 309, 32
13, 2: 225, 6. 428, ^.g.33. 33- 12 422, 2g
429, 9• 437, 24. 441, 14. 3, 32 . . 471, 6. 473, 26 15: 17, ; 28e 5- 422,
447, 6. 10. i8. 29. 448, 32. 423,
3, 33•• 476• 477. r-479.3- 2.
14. 456, 14• 458, 9• 31• 27. 480, 17. 23 142, 16
464, 10. 32. 465, 12. 467, 3, 36 .313. 28. 430, 27 26 : 8, 17. 19. 21. 9, 3
32. 478, 3• 3, 38 432, 25 28 fif. . 208, 20
...
. . .

13, 3. 4 42g, 10 .
4, I .... 48g, 20 32—36 . . .
187, 3
...
II

13, 3: 429. 20. 22. 430, 6. 4, 2 560, 19 .


32. 33 319, 12
.... ij • • • •

15. 22. 4SI, 7. 4, 3 560, 20 32 316, 24


II

13, 4: 4Sr,ii. 18. 28. 4J7, 4, 6: II. 14, 7. 16. 21.


(?, 34 62, 23
21. 23, 30. 26, 4. 30, 5. 34, 36 210, 31
13, 5• 431.32. 432. 18. 0,-},^, 9. 19. 28. 114, ig. 113, 17: 164, 23. 163, 20.
24. 440, 17. II. 128, 14. 24. 152, 24. 212, 6. 234, 16. 303, 18.
6-
II ...
... 4JS.4332
13, 229,29g, 20. 352, 16.
9. 377. 34- 47(>. 22.
13, 6. 7 363, 28. 364, 16. 404, 3. 20, 18 10
.
254,
13, 6 .4S3, 18. 436, 26
.
412, 28. 437, 8\\ 4gi, 2. 20, 22 40g. 2
13, 7: 427, 24. 436, 2^. 14, 8. 9 . . .
II
jj-6, 22 20, 25 . . . .
II 561
437 34- 439. 10.
> 14, 9: HO, 21. 250, 2. 303, 20, 27 . 234, 17 II
JO/, 21
13, 8: 427, 26. 428, 4. 433, 9- 334, 25. 473, 4 II 340, 20, 29: 221, 2%. 31: 222, 3
19- 438, 15. 20. 22. 43g, 14. 336, 17. 21, 19 470, I

5. II. 16. 440, 3. 44J, 2. 14, 10 . . . .


II
48g, 24 21, 20 — 23 . . . 460, 30
8. ij. ig. 15 21, 20
14, 348, 33 . .461, 14. 463,34
Johannes 21, 24. Stellenregister. Lukas 19, 41—46. 589

21, 24 461, 9 13 512, 32. 568, 25 30 ff. • 374, 21


21, 25: loi, 29. 2SO, 6. 27. 14. I 171, 10
.
41 ,
IIj-^j-, II
JOp, 26. 372^ 20. 17 ff. 172, 12
. 42 . .
149, 28
18—: . /0, IJ 9 10 227, 7
24 28s, II 10 95, 7• 22
Lukas 28 ff. 172, 14 15: 139 315, 9•
31—3 . 181, 13 374, 8.
I .... II
483, 20 31 n2, 17 19 31J, 13
2: 126, 5. 281, 33. SS4^ '

34 !
ÖSO, 2 47 550, 2
16. 38 . 181, 22 52 • 144, I

5 "5> 27 39 . 181, 24 3 •
8s, 16
II . . 119, 16. 122, I 40. 4 . 181, 2J 4 340, 16. 23
13 ^^9> 19 •2 416, I 10 10
.
• 314,
15 87, 2 \\S72, 17 20 312, 20. 316, I
17: 86, 16. 91, I. 96, 13. 20: 268, 2 3g2,2s\ 512, 28 451, II
//9, 21. 120, 9. Tjo, 17. 32. 42 328, 30. 32g, I
141, 24. 149, 23. 331. 50 IS2, 21. lös, IS
18 126, /9 25 331^ i8 53 . . 120, 21 .

19 142, 8 28 371 373, 18 267, 32. 268, 7


20 . .
89, 31. 126. 22 451, 10 26 443, 2S
26ff. 87, 2 40 446, 24 27 443, 28. 447, 23
31. 32 .
4s6, 20
. . .
45 128, 16 34 \\j32, ig
35 . .120, IS. 121, 35 48 106, 4 35 II 553, 24
39 ff• 157, 27 9 333, 26 16. 17 • •
2sg, 28
39f• 158, 25 12 39(>, II 28 ff. . . . 107, II
41. 42 . . . . Tj8, 6 19 7, 3 4 • •
9 • 244,
41 42, 15 22 13, 23 II •
9 • 244,
42 is8, ig- 23 28: 130, 2. 33 144, I. • \^S3S,
• 21
44: 42, 15. 87, s- 88, 16. S3I. 22. ... 76, 28
96, 6. 33 139, S. 23 9 143, 7. 195, 23
59 ff- 90, 15 35 • 53, 6 10 554, 3
"

63 . . go, 16. T26, 2j 37. 38 \\J4S, 3 16: 91, 2. 128, '9 494, II

64: 89, 32. 90, 64. /20, 37 16, 23 13. S4I, 27.
27. 142, 10. 38: 17, 15. 166, I 544, |! 19 . II 543, 30
65 121, 2J. 122, 29 28. 20 II 544, 14
67 . . . 124, 17 8 420, 25 21 II 544, 19
76 124^ 18 371, 19 22. 23 4 9 6, 3.
11
6
8 18, 29 14 /7, 10 22 461, 31 544, II 5
9 17, 26 18 464, 13 23 268, 5
10 17, 27. 18, 4 24 107, 26 27. 28 1 S44, 7
13 • • 17, 30 26ff. 150, 5 29 "3, II 1 S44, 10
14 /7, 31. 18, 4. 6 409, 7 5 • 4SO , 3 4g3, 23
...
II

15 18, 2 55 396, 9 21 312, 12


28 . . . 222, 8 3 34, 9 8 168, IS
29. 30 . 222, 10 7. 8 .... 315, 20 10. II 133, 4
34 •
12, 28. 416, 30 • "9, 32 3g}, 0. 19. 30. 3g4,
2-6 . . 136,
. 12 16 259, 22
• 2g•
4• 5 . . /20,
. 10 19 119, 29
• 5, 14 133, 10
5 •
. . 136,
. 27 25 313, 23
• l, 19: 69, 14. 148, 22. 261,
6 136, 28 27: 386, 21 387, 7- 10 28.
S 137, 16. 38g, 10 llj-67, 23. 26 ), 10: 244, 4. 322, 7 539, II

15. 16 14T, 12 9, 28ff. .


li
567, 7 10.
15 125, 7
• • 157, 32 9, 29—31 471, 32 12 . . 288, 30
16: 134, 2. 137, 2S. 144, 9, 30• 31 li
561, 24 20 . .
553, 29
29. 152, 20. 9, 48 . • 287, IS 24 . .
JJ4, 2
21 . 159, 30 II
500, 27 9, 62 195, 21 29—41 ig3, 18
22: 37, 7- 67, 3• 201, 10, 5. .
448, II 30 . . 204, 4
10, 6: 5. 448, 9. 464, 33 • •
204, 18
i3ff•• • . 173, 18 ig. 34 • 204. 22
13—16 . . 172, 6 10, 22 20, i8. 334, 19 41—46 igi, 32
590 Lukas 19, 41. Stellenregister. Römer I, 4.

7, 52 2Ss. 18 — 20 144, 9. IS
^O^ji, JO 8, 10 43 19. 20 II 546, 10
201, 3 8, 16— I 143 19 • • 320, 8
i39> 19 8, 20 43 I I

17, 9• 16 8, 32 414 7 II Petrus


7 8, 16. 240, 1 8 8, ^9 10

35
110, 9• J^o, Jf 9> 3ff• 293 27 354, 9
309, 16 9• 3• 4 565 I 234, 31
S06, IS 9> 4 S4S• ^/ 21, 12
1,0-1, 30 30S, 9 9, 4- 5 S
309, 21 13, 2 JAj•, S I Johannes
Jpoc?, / 13, 10 127 28
30S, 4 15, 19 196 17 I 387. 25
406, 27 15: 28 7 5: 80, 2. 6. ^7. j-j». ^.?,

15 JJO, I/. 423, 17 16, I 12 25 Ss, ^.4. g. IS. 27. 244,


21- 16, 177, 242 28 26. 245> 15• 23• SS- 246,
3
21 .
V'^J, iS. 2J
. . 16, 16. 17 4og, II 551 1 16.
27: 41, 8. ^.?^, 70. 439, 17, 23 177 6 82,
31• 17, 28 177 19 I. 2: 47, 20. 104, j. 168,
28 • • • 37, I 17, 31 45 2 2S-
52 . . . 406, JO 18, 18 242 28 27, 26. 42, S2- 93, I

54 406, SS 19, 2 143 27, 28. 43, I

66 407, s 20, 7 if. 102 21 3 371, 2i


10 . . .
407, I 21, 10. 513 24 9 82, ig
21 :
S. J-zy, ir. 4SS, 21, II säg II 82, 20
16. 21! 23 ff. 242 19 4^7, 13
"
36 208, 20 21, 24 177 22. 23 ... .
2gg, 4
40 4^7, /• 565,
305, 3 21, 24 12 23: 92, 28. 2gg, 6. 10. 302,
42 4SS, 20 21. 35 305 15•
43: 212, 5. 47g, S2. Sj- 21, 40 305 29 II
489, 29
480, 4• 22 22 n^ j 4S5 II 493, 2
53 549. 22 7, 33
16 10, 16 344, 22 •

18- 10, jg Jakobus 343, 12


29 280, 20 33g, 27- 343, 21. 344,
32 14, I 188, 28 I, ly .
jl
488, ig. J14, iS 343, 13- 354, 4• 3(>5,
39 jOT, ig 1, 18 24, 24
2, 10 371, 21 .
S44, 12. 343, 8. 2S
2, 17 325, 7 344, 9
2, 18 12, 23 381, I
Acta
2, 20 J'S?) 20 324, 32. S2S, 12. s^g,
2, 23 S37, i(>
I, 8 9J', 3, 15 . 521, 18. 570, 14 152, 23
I, 20 196, 17 5• 4 245, 23 312, 20. 313, 20. 325,
2, 3 165, 28
2, 17 !
565- 15 . .S4^, 1°• 377, iS
2 27 39- 15
I Petrus
3, 2: 207, 33 535 29. 571,
il
>
Judas
16. I, 20 273, 4
3, 22. 23: 77(5, 4. 124, 32 I, 21 ...•.. 303, 34 219, 21
3- 22 28s, 8 1, 25 233, I . . 21, 12. 262, 34
4, II 2g, IS 2, 2 258, 13
4- 32 \J74, 4 2, 5• 47, 5• 209, 19. 2IS, Römer
5. 20 207, S' Si. 219, 6. 238, 8.
5, 29. 30 208, I 2, 6 151, 30 1—7 .... S04, i^
5, 3Ö• 37 "8, 34 2, 10 403, 30 1—5 . ... 64, IS
7, 2. 3 304, II 2, 15 322, 24 2. 3 • • • 523, 15
ll

7, 22 389, 14 2, 22: 308, 17. 413, 9. 475, 3: ns, 33- 176, 5• 470,
7, 42 241, 26 13 501, 13• 12 531, 15•
...
il II

7, 49 8, 2Ö 245> 23 3, 4 3, 4• 83, 15 4 . . . . 176, I. 5


Römer , . Stellenregister Korinther , 2. 591

5 64, 22 26. 373, 12. 377, 16. 442, 4• 99. 9


5 • • •

9 ".17 4• 443, 5 II S63, 3- 4: 9. 15. 13, 29. 13, 32.


14 99. 5 8, 19 32. 5 9^,5-
6 4> 32 8, 20 . 21 23- 33- 4- io\ 6. 7 309. I

2 36. 2 8, 21: 24, 26 32, 5. 24, 26. 6 . /60, 28. 262, 27


25 . . 240, 2. 243. 3° 66, 28. 7. 8 .... 215, 26
5 . . . .
Ws^o, 3 8, 22 22
21, 1

7 . . 185, 28. 219, 7


16: 9' ^i"• -'^'^. '^•• '^'''. ^^ 8, 28 357, 10 :
8 . . /, 3o. 290, 26
24 8, 29 15, 12 9 230, 29
475. 9
:

28: 12, 18. 13, 49°. 12 8, 31 84, 18 10 53. 7


II

29- J". S- 45. 34• 241, 10. 8, 32 166, 5 1


12: (mit V. 16 verbunden)

442, 4 490. 13• 565. 28.


II
9. I 377, 23 I 9, 10. 201, 12. 230, 34.
13 133. 14 9. 2 273, 24 328, 19.
19 301, 17 9. 6. 7 403, 31 13 283, 12
23 377, (> 9. II— 14 6
8g, 14• 15 • -5• II• 77, 32
24 25, 18 9, II "7, 25; 15: 177, I. 283, 13. 41S,
25 24, 24. 27, 2g. 4S, S- 9. 13 89, 14! 22.

47, 21. 9. 14 44, 28 16: 9, 10. 13, I'J.20I, 12.


'

28 337, 21 9. 25 3• I 2ig, 8. 230, 34. 328, 19.


29. 30 . . . . 242, 4 o, 4 530, ib 2: 238, IS. 259, 13. 310,
31 242, 6 o, 6—8: 47, 31. 72, 22.
^

1
31 534. 22.
II

-301, 29. SS7, r6 310, 6. 12 246, 27


3 I

II 110, 13 496, o, 10 12, 22 15 313, 24


17 .... 69, 6 o, 15: 14, 6. 31. 15, 4. 29. 19 61, 24
32, 33 19, 17. 436, 32. 437, 33. I . . . 328, 26. 32
3 —5 33, I 438. 3• 439. 33• 2 4S4, 10
6 166, 2 o, 18 242, 18 5 4SI, 20
12 — 14 0, 20 147, 24 6 . . . 230, 19. 23
12: 176, 21. 2^8, 12. 384, 1. 7 56. 5: 9 32, 2
/9. I, II . . 285, 10. 403, 27 II 228, 3
13 71, 23 I, 25 287, 33 13 . . 164, 2. 413, 16
14 384, 22 1. 33: 34, 23. 53, 9. 327, 10, 19. 20 . . . .
13, 30
15 384, 27 2, I 249, 4 7. 8 .... 423, 25
16 384. 31 2, 6: 131, 5. 145, 4 li ./9J>, 7: iSs, 10. 186, 6. 14.
17 . .381, 10. 384, 34 2S- 23. 189, 19. 26.
\

18 176, 21 2, II 188, 24 !
8 186, 17
4: 33, 32. 34. 3- 210, 7. 2, 18 378, 23 12 230, 12
211 34• 342, 19• 361,27. 3, 4 380, 10 i
16. 17: 302, 28.348, II
362 6 510, 29. 3, 7 • • 377, 24. 378, 9 16 348, 6
II j

5: 15, 12. 91, 5. 210, 9 4, 2 . . 258, II. is\


. 17 . . 348, 8. 470, 21
9• 233, I • 4, 9 . .
14g, 22. ^61, 32 6 177, 14
10 IS, 10. 40, 15 I
5, 19 loi, 23 12 6, 26
II 73, 161 6, 25. 26: 111,24. 273, 8, 17 b, 27
I 232, 12 .
6, 26 240, 33 i 40 282, 32
\

2 232, IS- 17 2 20, 21


3 232, 20 .
\

I Korinther 5. 6 .... 55. 21


4 232, 26. 33 5 38, IS
6 II, 21 1,2 167, 31 9, I 282, 14
8. • 71, 17 I, 5 107, 17 9, 2 4S3, 31
292, II
\

I, 10 13. 9, 2off. 177, 7. 374, 29


13 . I
7 , .

14 53 4• 176, 33 I, 24: 23, 3. 27, 33. 43, 14. 9, 20 . .12, 27. 240, 21
15 • ^77, 3 16. 32. 44, 9. 51, 21. 325, 9. 21 .... II 536, 7
22 442, 4 23• 339, 22. 378, 21. 22. 9, 22 38, 31
24: 96, 30, 361, 20. 382, I, 26. 27 . . . . 99, 2 xo, 1—4 .... IS3, b
/i. I, 29 ....
570, 22 II
10, 2 155, 14
3 . • 83, 10 1, 30: IS, ib. 25, 19. 28, 2. 10, 4:155,25.363,2611502,
7 • • 354, 9 44., 6. 24. IIS, 2. 412, 28 15•
8 • 283, 2 2, 2: 13, 5. 15, 6. 23,2. 56, 10, 5 243, 17
15•• 36, 29 303. 31• 370, 33- 57. 22. 311, I. 10, II . . II, 13. 272, 35
27. 29. 371, 12. 372, 17. 2, 3 3ir, 4 IG, 12 387, 12
592 1 Koriather , 1 8. Stellenregister Epheser 2, 6.

, 1 8 4< 3° 15, 52 3Ö2, II 4: 112, 31. 113, r. 230,


, 31 47 23
32
15, 53. 54• • •

293,
• 292,
16. 21
3 IG.
372,
13.
19•
234, 14. 27s, 10.

II, . s(>S,24. 392, 3- 15. 53 • • •

II, 3 44, 15 15, 55 209, 30 12, 5 '77.


II, 7 9 440, 12, 6 I4G, 25
II, 27 ". . . 6 . . 468, II Korinther 12, 9 378, 20
11, 28 393> 14 13, 3: 115. 'S- 180, 2. 188,
12, 3^ 4^^ '5- 444^ 4- 4^°^ 2, 7 393. " 27• 397. 2S.
21. 2, 15. 16 . . . . 388, J
12, 4—6 . .
,-, s^ 3, 6 : II, 20.
99, 8. 16, 4. Galater
12, 4 ^4S. loi, 22. 105, 22. 196, 15.
12, 8. 9 • • • • 302, 7 242, 18. 247, 16. 248, 21. I . .
20s, 21. 454, 22
12, 8 8, 23. 282, 8 283, 10. 285, 27. 4 314, 3
....
. .

12, 9' ^«^^, io.s6g,26 ||


^i^J", 3, 7— II 472, 3 13. 14 .
565,
. I .
ii

27. 3, I4ff. 398, 28 13 348, 18


12, II .
llj-zj, /5. J-O9, J 3, 15 203, 15 9 4S4. 4
12, I2ft'. . . . .211, 4 3, 16 II, 8. 234, 27. .
14 434. II 565, 27
12, 12 211, 3 3. 17 283, 9 19 342y 12
12, 13 • • • • II 57^, 3, 18: 268, 21. 434, 22. 47£, 2g: 9, I. 180, I. 210, 3.

12, 23 ff. . . . . 211, 7 12. 473, I. 474, 27. 281, 2S. 342. 14-
12, 26 /7, 16 4, 2 404, 4 8 HO, 14
12, 27 20<p, 22 4, 3. 4 472, IS j-j-j-, 9 .
II
19. 2G . 93, I. 125, 3
.

12, 28 . .
443, 14
.
7, 8. 4, 4 261, 12 19 . .
277, 30. 279, I

12, 31 . . 81, 21. 440, I 4, 6 472, /9 20 334, 24


13, I. 2 ... . 129, 5 4, 7 . 9, 4. gis, 13 24 185, 26 491, 14 I!

13, I 129, 17 4, 10 34, 3. 40, 16


.
3, 25 . . II, 28. 12, 6
13, 2: 372, 29. 30. 4SO, IS- 4, 18 36, 20. 323, 33
]

4, I. 2 .... 12, 3
32. 452, 14. 33. 5> 4 • . • 33, 8|4, 2: II, 28. 154, 32. 185,
10. 9. 514, 22 5- 5 . . . 282, 18 \

26.
13, . .
II

9: 234, 13. 2S9, 6. S72, 5, 5 243, 2 4: II, 29. 12, 4. 185, 26.
13,
32 492, 30. II
5, 6. 7 .... 282, 34 238, II. 275,31. 377, 26.
13, IG: 222., 20. 234, 10. J72, 5, 6 283, 3.
. 6. 425, 13 9 • 303. 3 S39. 2^
.... \

7: 222, 22. 282, 6. 12. IG ||j/o, 13


34 1! 493. I 5,
17. 283, 4. 20, 17
13, II 534, 22
. . •
II
19
13, 12: 20, 20 97, 7. 222, 18. 5
8 . .282, 23. 425, 13 24 339, 15
22. 234, 15 243, 4. 10. 5, 16 57, I• 23 539, 21 II
26 202, 31
14, 8 129, .
3 . • 5, 19 • 7, 31• 166, 7 27 420, 12
14, 24. 25 225, I . 5, 21: 83,7.413, IG. /7. 475, 9 II. 7
14, 32 120, 18
. . . 14 II
50/, 14. 15 378, 27
14. 37• 3S. \S49. ^° 6, 7 201, 30 16 242, 13
15. 15 •
• . 212, 9 6, i4ff• 323, 4 17: 40, 34. 362, 26. 404, 5
15, 22 — 24 . 212, 2 6, 15 . .467, 15- 478, 8 19: 268, 13. 322, 21. 455,
15, 7.2:361, 7 15 429, 21. 2S. 6, 17 .... II
527, I 23•
15, 23. 24. 429^ 29 .
6, 18 6 23 5, 22 322, 22
15, 23 429, 26 . . . 7, 9. 10 ... . 188 IG 6, 7.269, 26. 270, 18
8 .

15, 24: 42, 6 180, 12. 334, 7, 10 393 9 6, 7 270, 13


29. 430, 2. 431, 4. 8, 14 464, 23 6, 8 ....
270, 9. 15
15, 25. 26: 20, 13. 216, 5. 9, 6 271, 17 6, 14: 179, 32. 210, 4. 322,
363, 5• 430, 4- 431. S- 9, IG 273, 22 26. 414, 4.
15, 26: 41, 33. 166, 13. 312, IG, 2 221, 26 6, 16 280, 14
26. 323, 18. 430, j. 10, 3'- 153, 3• 242, 14• 283,
15, 27 430, 8 6. 395, IG. Epheser
15, 28: 40, 2. 42, 9. 45, 5. IG, 5 278, 22
/, IS. 334, 29. 11, 2 . . . .
'lS20, 14 I, 5 304, 5
15, 41. 42. . . .
441, 4 II, 6 98, IG I, 21 : 19, 29. 38, 20. 79, 19.
15, 45 • • •
-SJ", S- 40, S II, 13 387, 26 249, 23•
29 /77, IS 22. 23 18, II
15, 47 ff. . . . . 247, 26 11, I, . . . .

15, 47 321, 9 12, 2 ff. ... . 177, 5 1, 22 233, I

12, 2 10 2, Z: 3'i9. 35- 370.31 Ti'^.^


15. 49-• 59, 30. 322, 18. 355, 5>

5• 361, 35 521, 17• II


12, 3 3io> I 2, 6 .... 11 553, 2
Epheser 2, 7. Stellenregister. I Timotheus 6, ii. 59':»

7 2Sr, 21 24, 21 32, 27. 35, I. 23. II 44. 13


12 . . 112, 13. 20-f, g 36, 4• 50, 8. 54, 34. 71, 12 304, 7
14: 36, 10. J2J, 21. 378, 7. 88, I 3. 110, 21. 114, 2. 17 389, 21
30. 412, 2g. 176, 5. 215, 19. 218, 19. I 453, 26
20: 39, 33. 47, 6. rjT, 26. 219, 2. 261, 25. 300, 13. 5 II, 30
20g, 10. 216, II. 321, 7• 324, 4. 325, 16. 12: 40,28. 133, I. 166, 26
5. 6 112, ... r. 20. 372, 15 . 381, 22. 413, 4. 14: j-, 27. 28, 4. 453, 26
5 . . 20, 22. 2ys, s 430, 13 . 452, II. 475, 7. 15: 44, 18. 45, 15• 368, 17
6 . . 112, 9. II. 14 I, 16—18 ... 484, ig 5 j-, 30. 248, 26
. .

9 273, 4 I, 16: 36, 20. 38, 18. 71, 9.


II

9 ....
552, 28 II

10 324, 5 146, 16 216, 18. . II 124, II


16 .... II
521, 23 I, 18: 24, 16. 25, 2. 7 \s74. 12: 22, 2g. 152, 27. 259,
• • 165, 27 II. 12. 310, 31 II 534, 21.
9• 10 22, 9. 323, 8 I, 19 . . /j, 20. 327, 3 13. 14 . . . . II, 27
10 . .
J2J, 28 I, 20 470. 2g II
j-j-^, 30 14: 160, 26. 248, 3. 238,
II 8. 278, 24 2, 98, 10. 262, 23. 370, I.
7, . .
15
13 . . .?//, / 2, 9 • . . IS,20 4 6 — 408, 27 ....
14 • •
433, 29 2, 14• 15 . . 164, 10 4-5 397, 31 ....
24 . 510, 28 2, 15:376, 16 470,28 553,1 4 .341, 26. 408, 32
.

....
\\
[

27 25, 5. 464, 29 2, 16 . . . 186, 21 5. 6 341, 27


I

2 • • 319^ ^S 2, 16. 17 . . i8j, 21 20 319, 27


8 77, 4. 9. 16 2, 18 .
II
566, 29 II 5, 24
26 I! 547, 10 2, 21. 22 • • 433, 26 26 ff. 93, I

215, 13 \\S74^ iS\ 3- f. . • • 96, 31 I 162, 10


32 .
J02, 26 II
j^o, 18 % • jSo, 30 5 : II, II. 160, 20. 185,
12: 84, 3 20s, 2. 429, 34. !

3, 4 •
10. IIJ, 12 24. 186, 20. 22 1,20. 248,
459> 29. 3, 9. 10 510, 26 23•
13—16 ....
428, 7
I

3, 10 •
II

355, 9 5 221, I
16: loS, 7. 289, 20. 295, I
3, II • • 39, 8 7 206, 32
II. 429, 5. 465, 3. 10 . 186, 21 529, 10
I Thessalonicher 22 .... II

II
565, 24
23 160, 21
Philipper
16 .
\\S2S, 2g 28 45, 18
23 22, I 15—17 JO2, IJ 1 : 12, 9. 234, 29 j 491,
24 21, 29 16. 17 302, 32 11. 21.
29 ^^9, ^7 17 . 362, 2S 13 . . 166, 9 lao, II
6ff. 166, 3 53, 4 29 448, 28
6. 276, I. 350, 25
7 . 6 . . 4^S, 31 37 7, 3
6 41, IS- 470, 24
. . 8 .
4^9^ I 5 565, 24
7• 41, 8. 169, 5. 176, 4. 21. 22 307, (> ,
16: I. 73, 30. 110, 12
180, 8. 224, 19 498, 13. ij
37 . 284, 34
. .

8. 9 ....
470, 16 II Thessalonicher 9 . 245, 14. 23
8: 41, 14. 176, 17. 419, 22. . rSs, ig
. .

17 II
551, 21. 3 . . 87, 15. 356, 22 22 189, 30
9 . . 49, II• 474, i3 8 ff.. .
11536,
. . 7 29 244, 26. 247, 2
...
-

10. IX . . . . IS4, 2 8 . 61, 16. 340, 24. 26 ,


2 79, 8
10 323, 15 II 525, 23 II. 12 . . . . 87, 17
13 357, 8 275^ I Timotheus
3 II, 17
20 60, 3 Hebräer ^' 7 4^4. 28
21 .157, 30. s6i, 2j
. 2, 8 394, 32
3 i6s, s 1.2 ... \S2i,27\%\^:igs,i(>.393.23.ä,2z^,
7: 53, 5. 106, 10. 378, 26 2 64, 23 II. \

13: 43, 10. 22s, 12. 378,4 3 . .


249, 30. 474, 8\% \b 93, 14
22 288, 16 5 37, 7
'

4, 10: 164, g. 168, 27. 412,


7 . . 17, 24. 433, /J»! 21.

Kolosser 14 . .203, 22. 433, /o|4, 13 .... 514, I


II

2 277, 31 5, 10 :
. . 444, 17. 24
.

10 13, 8 9: 43, ig. 66,26. 75, 3. ,


6, 8 440, 24
15: 22, 20. 2J, 6.
10, 5. 412, 18. 474, 13. 16, 11: 5, lo. 15, 9. 425, 7
Origenes IV. 38
594 Timotheus 6, 15• Stellenregister. Onomasticum.

15 328, 31 3, 5 ^i 115 12, 10, 6 207, 27


{

16: 7-/. 34- 75^ 7• II• §3, "• 10, 10 104, 19


25 II
5(>3. - 3, II 516, 16 10, 12. 13. • • 233, 5
20 280, 16 14, I— 5 . . . .
j, ig
14, I . . . .
4, 23. 28
Apokalypse 14, I• 5. 3
II Timotheus 5 • • •

14, 4 4, 23. 33
• 546, 17 II

10: 83, 29. ///, 24. 241, .39, 20 14, 6. 7 .18, 20. 33
. .

2. 273, 9. I, 17. 18 2b, 2i' 14, 6 12, 13


2 ^7Ji J 3, 7: 60, 104, 13• 16, 5 44, 29
• "3, 23 144, 2. 16, 7 44, 29
II 546, 20 3, 12 . 220, 32 16, 14 31, 5
12 Jo/, 7 3, 20: 9, 257, 4- 427. 19, 11 — 16 . . . j-5, 34
19: 303, 4- 447-, 25 S39^ 19, 11: 49, II. 59, 23. 60, 5.
il

24. 5.
iff. 103, 28 9. 61, 7. 62, 3. 7.

4: 188, 21 518, 23. 569, 5, 144, 2 19, 12 0/, 26. 62, 5. 14


.
II

5, 5 103, 30 19, 13 62, 21


II o, 27 5, 6 Ib2, 4 19, 14 . . . .62, 27. 33
16 (>, 24 5, 9 162, 5 19, 16 288, 29
4 84, 31 6, 9 162, 16 21, I 209, 28
5 17, 21 6, 17 31, 5 21, 6 26, 30
7. 8 .... 262, 2g 7.
2- J, 9 21, II 220, 31
7, 3• /, IS 22, 1 1 . 441, 8. 18. 464, 28
7, 3 4. 27 22, 12 271, 29
Titus
, 4: 230, 9• 22, 13: 6", 13. 24, 12.
16. 40,
26,30.
II.
3 444, 25 25• 58, I. 39, 7.

Nichtbiblische Schriften.

a. Eigentliche Citate. b. Entlehnungen. Levi 5 . . 39, 1 8


Rüben 6 . . 3, i

Acta Pauli . . .
342. S Aratus, Phaen. .177, 21 5 I Clemens 55, i . 163, 3
Hebräerevange- Aristoteles,eth.9,3 230, 20 II Clemens i, i . 92, 26
lium . . . . 67, 20 •de interpr. II 3 . ,564, Irenaeus I, 5, 6. 6,
Hermas (v. I, i, 6. Plato,Parmen.i30c 68, 28 I f. 12, 4 . . . 32, II
m. I, I) . . . 22, 17 [definit. 73,2. 355, 20 . . . Clemens ., Str.
m. I, i . 4Si> 26 VI, 14, 110 . . 56.
[V. III, 5 • 216, 9| IV Esra 7, 43 . . 209, 28 Exe. e Theod. 2
Kerygma Petri . 24T, 13 Josephus, Antiqq. Origenes in Luc. . 426,
III, 10, 5 . . . 264, 5 Stromateis . . . 2^2,
Agrapha 307, 5. 369, 33 XX, 5, if. . . 118, 35
Philo, demigr. Abr. Onomasticum: 52, 20.21.
Henoch (31, iff.) . /5-/, 13 § Iff 127 338, 2. 17
ff . 53, 13. 90, 19. 21.23. 107.
6, 10. . . . 21, 12 de opif. m. 13 389, I . 6. 132,2. 149, 18.25. 150•
(7, iff. 86, iff.) 151, 15 17 f. 24, 3 17. 12. 178, 23.
151, II.
Precatio Josephi 88, 18 de somiiiis I §6 229, 22 182, 195, 4. 204, I.
26.

39, 18. Testamente der XII Pa- 216, 7. 218, 31. 237, 21.
24. 25. 285, 34. 294, 28.
Unbekannter Aser 2 . . 16, 32 338, 29. 31. 374, 35. 420,
Gnostiker . . 91^ 7 • • 39, 18 16 503, 2. 504, 13. 543.
II

Juda 21 . . 3, I 22. 547, 19• 551, 17•


IL Namenregister.
I. Verzeichnis der biblischen Autorennamen samt den Citationsformeln.^)

Bemerkung•, j]
vor eleu Seitenzahlen weist auf die Catenenfiagmente hiu; ein * hinter
der Zahl auf die Fragmente Herakleons. Was in Bibelcitaten steht, ist in die folgenden
Register nicht aufgenommen.

4& ]. s.
||
531, 24.
4,4• ^ .
82, 20. 127,
. 2. 428,)
' {)^ovoJ
. '
'
'

]•)
: tv /'/ 429, 5• 356, 2.
.
Bccai?.eiCov n:QWTfj
- . 51,
39> ^ •

'
301, 4. £v >' 1 6. 466, 14.
4, 3^ . 7 1, 5• '
vgl. 411, ^• 448, 4•
b) mit genauer Angabe:
^ '
213, 2 1, « 82, 7•
^ ^^'

'
459. 5•
}''

'
215, 2 1.
8, 35• ' ' 49. 2-

- •'
--- ' ^*^*'
So, 17.

ohne Verfasse ran gäbe;


35. 29- '

-
217, 7?7 c)

248, ^. 50, 24.


'
(]
366, 2. 29.
'
>] '
'
' '-- \\' -
324, 8.
2,'},.
246,
50, 26.
1 8.
316, 2.
42 1
?^
8.

-
42 >, 3• ^^ f^V
' 270, 17. 394> ^•

rf'
47 1 >

526,26.
-
^9-
03, 2.
J 1^,13- 147-27-
531, 23.
.
274, 27.'

' --
II

.
'
8, 3• 43. 20. 6, 4-
258, 23.
-• 28, 26. •}
332, 28.
.
6,
ig.
19 f.

415, 6f. 470, 12.


als
147. 26. 214, 3•
278,2. 360,15. 408,6.

7) 550,
bez. 39? '''
8.
H•
''
()
28,

).
^
-
[-
-
3.
258, 32-
2 JO, 21.
366,
67, 1
394,
9
•^
3•

''''. ^
88, 1 8.
{'
114, 31 "• ö.
28, 28.
J. Tta-
. ).
34.
386, 32- outojc
215) 33• = Christus 28, 26.
AndereFormz/ßie/(f 103,3 1
IISoi, II.
!

').^. 428, 1 2.

498,
S.

'^.

".
15- 151, 13 [oiQ
Citationsformeln: a) all- 518,25. 569,25. 329, 27. '330,
gemein . 13, 51. ^• 567, 1 8. 1 6.
II501, II ; 6o, T,2.
573) 3• S.

) Eine Übersicht über die Citationsformeln findet sich am Schlüsse des Namen-
registers.

38*
"
596

^-(>
07,
".). 214, 25.
6g.
^
7
8.

(f»'
151, 6

tf] y.caa
(iv
Namenregister.

53.
(=
3
27. 56, 31 •,289, 24.^385,27.
^^^?.''])
.

53,
]
, -
)
Über die Person des Ver-
fassers des Ev.
7. 544. 7•

^,-,
:

[
( ).
). -
^E).
2 [).
.
6, 2 1.
'
--
79,^ 1 128, 8. '/.

83, 1 8 . 157, 3• 88, 31•


1 99) 1 9 {'^- . 278, 3.
.
||

'7.
5°3, 5• • 460, 28.
16,15• 9,4• 53, "• ^?? 512, 4• ' }7
26. 56, 3• 86, II. 87, 29.
,

151,22. 27, 26. ; 7.


III, II. 20, 27. 219, 26. '
385, 28. 453, 22. ! 536,26.
153, 2.

542, ^17-
13• i6f. 154, 13•
}/. 42, 32.
7.

^
JI
16.
14, 5• 15,3°• 39,5• . 8, 2.

66,3- 8,6. 258,28. 2S9, 12.


413, 32•
28, 17.
66,
^
. {
).
^. ^.
7-
2-j,2. .
/)
79, 23.
151, 4•

7. lioC .. -
145- 22
21.
82,

7. '
1 6.

-?.
'
1 68,

tv '/.
422, 4•
40, 23. 2.
II

299, 3• --
ij• . 141, 23•
.-
,
573,
[=
^
Jvju
^

, go, 18] 7.
/j 3, 7• 8, 6. . 19. 49, 2. 343, H• «-

: '
8, 33• 54, 3• 02, 2. 67, 6. 9.

89, 9•
außvoJ 104,
'i/.
'//.

'^H.omoj
86, 8. 03,
135. 3• 136, 9
)•
28. 134, 7•

145. 3• 25- 59. 2.

).
04, 19-
{ •- 344.21.

346, .
^^''
||
--

'-
62, 6. 172, 4• 27• 173,22.

-
7• 493. 2.
'/. 83, 3• 4, 7
26, 8.
)]
.
.
267, 33
(
178, 8. 5• 82, 31. 183, 8
194, •
205, 4- 22. 230,24. 273,30. lüjavvov
. 8, 32.

^. 219, 34• 48, 3• 46, 24. 463. 26. 26, 2.


. '}''7 259, 3• '^'^
3. 484. II• 512, 32.
-
..
;
'/. 274, 28. 522, 6. 524. • 541. 15- 38, 2.
. 171, 27. 3• ^568, 25. 49.2.
544,
. 27, 2. . '-
121, 35•
185, 4•

1 26, 7-
fV
?.
« -.
134, 1 8.
441,
6, 26 20,

344, 27•
7• 345. 8.

345. 17.
8.

«
7.
2.

.
7. -"
372, 2.
a'OJV
59. 2 vgl. 21.
- 58, 33•
.

63, 5•
7. . 6.>, 4•
. *;? 6, 6. 194, 1 6. ?'^

^ /ffiC 194, 29. ' }7 278,

/
2. 469.
)]. 9• 45. 28

} -).
('

)-
521, 1 9• fv
!|

'. 520, 1 3- « ^^ 3°. 2 1. eV ^// 21,{ 5 .


^?;
'ii. 55^, 4•
.
3°, 24-
^, - ()

.
88, 19

/
). ]
131,7*•

«
-93, 3*•
325, 7
.
.
(« ^ ,
?7
8,
7.

2. 7.
463, 32•

/.

-
44, 3° /).
,7.
s.
7.

133.4. 136,".

[). ^
1

'
). \\
54, 1 7 ( 187, 2.
'7£
8. 137, • 138, 32 [falsch!

^[ ).
'/ 521, 1 8 ('/. 7. 1 88, 8. gemeint ist Markus] 139,3.
>'()). {^^
-
570, 14 7. 22 1, 30. 153, 4. 171, 16. 191, 32.
. 7. 204, 4. 306, II f. 307, 23.
1 1 1,

).
4•

.-
28, 27 366, 27. 386, 21. 512, 32. 568,25.
II

.
'
)
'7.

04, 6 425, 1 2. 47 1. 32•


,]. [ {
'/.)•

[ .
313, 1

.).
8
157, 3
21 , 1 6
389,
7.
388,31.

7• II
7. -
48, 28
29, 8.
.
;)
.
,/. Namenrei/istcr. . ?.. )97

.
&, [ -
374) 2. ev 306, 1 8. II, II. 91 2. 171, 3•

) ,
. 446, 23. .
1

T('j 361, . 1S4, 34• 88, 5• 273, 9•


. 543 3°• 303, 21. 36, 17. 462. 12.

-
,

).-

/^« .
-
22. 471, 23- 472, 26. 33•

'^
121, 23- 473,4• 6. 8. | 484, 9• 49 1 <

13S, 32.
141, 12.
334, 6. jj
172, 6.
485, 20.
y/.
213, II•
141, 2.] 8, 5- 1 35, 4•
)].
9•, 503,^13• 5?7, 2. [3

525,27- 529,6. 545.


515,
-
{

r<f> ^. 44> 3°• i3f• 29. 136, . 9• 32. 546, 3.


.^.
.
. /. «i'ay^fi^ft

. 459,
204, 18.
406, 27.
8, 13.
137, 3• 142, 9• 171, 6.
8. 191, 8. 199, 3. 386,
1 6. 512, 3of. 586, 24.
II

40, 2,
250,
//

6.
. 285, 7•

-
1, 34• 25. >'^


II

)
.
567, 23.

29,
II 544, 28. tV

3•
-
- &.
. 203, 34. 405, 23. 3•,459,
23.
8,
1 6,
3•
3•
28, 24.

344<
.
.
2.
132,
' 13.

-
.
259, ,34•

-
>]
>]

329,31•
2, .
2,

^
34•

^
?~/

-.•
143, 2. 173, 9• 204,27. 390, 6. vgl. 19.
igS, ]
-
(sc. 19. 550, 6.
207, 192, 1 1. /]
32. . 171, 2. 6g, II. /] ^.
zcov ovtoj 47 1, 5•

. 241, 25.
/. 159,
.
23. /} 85,2. 127, 8.

- )-
227,9•>' Tf/ ^E.

242,29. 409,10. 173, 9• 3/. 204, 3. 126, 13. 421, 3• ].


' .

- 143, 7• 471. 23.


434,
1 68, 6. 189, 36. 194, 3• ?~/ .
22. ig, 9• 212, 33• 269, 4• 349, 24• 417, 5• ^'' f?7
.

/
. 184,
143, . 24. ' /~/

^ .

,
||
.

349, 4• 184, 1

513, 8. . 419, • 558,

-
1

.
- 4(^- ^, 6.
/.
21.

).
29.

{ ).-
/ ).(
289,23
/ '& -
^^
- 37, 4
22, 1

214, 27.
,)
7 {
36,

446,
33• 459, 2
.
.).
567, 28.
27.

2.

\\

11,30
372,

554, 25

{ -).
2.

.
.

('
295,
.

>
171,

404, 25.
3•

6,
184,

150, 32•

1
4•

2. '
.

.). 2. .
{
119,
{
-
19
,
3, 32. 6. 15- 91, 7• 124. 3•
.). 133, 22

8,
.
5•
).
35> 24. 29.
6.
113, II. 114, II• 3• 6,3•
109, 9•

125, 3• 6. 150, 28. 151, 21.


152,33• 153, 7•22. 57,5•
III, 6.
. 455, 26. vgl. 30.

88, 5•
.
.
136, 11. 21. 191, 26. 204. 202, 27. 237, 28. 2^0, 29. /.} 237, • .
.
,
1|

4. 26, II. 213, 7, 36,


7• 251, . 3• 271, 2'72, 34• 554,
19•,"^

307, 23. 386, 8. -


' 273, 3• 34• 274, 5,4•
II. 7• 214,
8, 12. 8. 141, 7:. 171, 29. 21. 26. 30. 276, 8. 277,8. 7 (' ;/ 77.).
204, 7• 159, . . 296, 33• 337, 7• 342, 14. 366, 12 (' T)~j
28. . 308, 17. 363,26. 3• 380, II*. 13*. 526, 26 (' '
..
77.). II

to 38 1, 7• 389, 14- 394, 36.

/.
1 72, 4- 77.).
. 399, 6, 8. 437- 1 2. 494-

)
s.

173, 2. « 43, 6. 8. 504, 7• 528,


!|

33• '/. (
8. 192, 28. . 542, II. 56, 24. 567, 7• schlechlhia 21. 22. 44, 5•
3oS, II. 459, 23 vgl. 25. 570, 5- 29. 6, 2. 72, 22. 04, 25. 6, ig.
.
-
--^ ^
598 Namenregister. . Tüjßl'/Q:

iS6, 22.
14.

,
31,
17.
14.

23• 155. 5•
21. 242,28.
12,
38, 31.

282, 32. 293 26. 34^,


281, 21.)

24 ff. 362, 27. 370-2. 374


29- 31• 392, 33-
414, 28. 454, 6.
19.
77, 6. 8.
22. I02, 21. 20. 114,

243
25.

176, 33•
6.

il
9,

250,1

413, 10
487, 3
15,

87,
12.

8
6.

)
')-
- -
^-{ ,, .
362,

22.
185,

15.
.
167,

-•,
29.
?~/

?]

464,

.
77.

).
22,
241,
. 258,
144,

13.
241.
1 8 (
1
13.

2.

17.
-
-
)

) ?.).
546, 20. 551, •.565, • '
5 55, 9•
allgemeine Citate : 77. 77. 258, .
5•
176, 33•, 282,
6, 24•

.
1 8, 14.
12. 393,23
45°, '5• 453
163, 5

77.
|
520,13. {
17
). 422,
'
(
185,

'
31.
73,
357,
3.
359, 34-
9•
77,
23,
6.
8. 27, 29
2,
38, 29

, - ('> 369, 25•).


'^' 2-JO, 2 (
(=
'.).

440,23. 468, 3.

77.
25.
31.
1 8.

-/. '
9,

7t
13,
3•
?] II

3•'39,
II

3.
525, 29
571,
321, 9•

\\

77.
77.
493,

382,
65,


24.
''
- iv
185, 21.
434,

362,
2.

77.
13.

64, 25.
[Vi^^br] 107, 6
216, 21'.

22. 24. 28.


26. 6,
24. 31^• 23,7, 9•

34, 5•
217, 9.

19-

222,
IÖ7, 2.

12.
f. 216, 7).
13• 218,

269,
02,
214,

?.-
7•

'
77,,

.
77. 430, 3• f*^ ^'^i* ''^ 28, 4• i:V

voAS1 .
'
386, 2.
521, 26.

21. .
8,
2.
- ^
'^
^
99, 5• 229, 2.

{•)

^
^,

''-
258, 17. 66, 24.
77.
?.• 77.
^
77.

[
32. / - 282,
1 8.
185, 4-.

;(/^()?-//<445,5•
, ^-
- -
307, 5• 369, 34• ^^
.
77. 27, 32•
9, 7• y -
g, 14•

77.
408, 26.
6.
102..7.

' ?.
^
36, 20. 87, 6. 453,, 24•, II 547, 22.
77. 168,26.
genaue Citate:

&-
''
304, 7• 25.
342,
1 2,
143,6. 172,4• 1 82,
28, . 215, 32• 223, 28.
5•
19• 3, 4• ,. 02, 9•

, %.
. 414,
--«
3.

}) -
232, 1 1. 241, 7• 250, . 273, 3. 128, .
' 295, 28. 32. 313, 28. 319,
43,, 3•, 64, 13; fP'/'J«• ?7 2. 427, 25. 430, 26. 28.
•^,6. 66, 2,.

-
6

/.
77. III, 24-
vy -
432, 25- 433, 12. 6. 434,
3• 35• 435, 9• 23. 28.
436, 2. 23. 438, 9• 2. 15. '
, 485,5•

-
568, 3•

-
77.

-- 1 8. 21. 439, 5• 23• 44,2.


-
-
32, 2.

^
) 77.
38,
tj7
15-

1 53, 6.
.
-
445, 5• 454, 7• 459, 3•
401, II. 463, 22. 26. 30.
469, 6. 478, 12.
502, 2

95,
9•
f.

19^• 31.
23. 294,
489, 3•
15. 17•
II

177, 28.
2.
9,
565, 20.
,
1 8.
26.
8,
^^
-^ II
oJa
2-^,2.

536, 24
- 309,
33»
332,29•

{--
.).
3•
32•
'. Namenregister. II. . 599

II.

(
Verzeichnis der übrigen Eigennamen.

Aßai'fl 156,
l-i/ifA

14- 15
329, 26
5,

{
S,
24.
19.

;^.
[\i f.

109, 17
l-i.).
f. iio,
78, 31.
.
(/ '--
-
52,
I07,

^(
<).

).
2
().
327. 2 {tfü.n-
226,
/"aAccrirf

171,
178,
195,
16.
6.
10.
s. '&.
159, i2. 16. 25.
173, 21. 177, 30,
14. 22. 190, 6.
198, 5. 284, . 7.
79' 9• 132, 17-
148. 20. 208, 5. 217, 3 f.
223, 23. 241, 30. 253, 33.
254, 2 f. 259, 4. 26S, 4.6.
271, 10. 2S7, 32. 289, 17. 102, 22
i37> 19•

- ( ( ).
^). { -
8

{
389,
425,8

^.)
12. 17.
25. 290, 23. 294,

, &?
17. 25.
10.
264, 33.
20. 23. 27. 286,5.
14 f.
265, 6.
502,26. 532,13• '.Vgl-
.
12.

295, 4. 328, 8 ff. 329, 8. 203, 4• 287,4• 1• 265,8.


10 f. 14. 19. 21 ff. 330, 3. -^mi' 151, 5• 284, 26. 286, 4• 7• 24-
5. 14. 21 ff. 332, 12. 16. 25. 95' ^.. 287, 9•
19• 23ff. 333, 13. 15. 23. 172, 4- 177, 28. 31. 223, (=
32 334, 8. lof. 335, 18.
ff. 28. 3. 294, 9• ! 26. 5> ['pp'^; ^^^ '--'
25• 33• 336, 28. 3of. 337, 502, 2. 24 f. 27. abhauen; arab. 237'^,

2(.\ JȊ.]
^_

2 ff 29 ff. 33S, 2 ff. 339, Uli'Vßg 476, II.


. 330.3.
3.
2.)236,33•237, 7.9•26
14. i9f. 32. 341, 353, 16.18.23. 150,

-
-j.

342, 19.
340, I7ff. 27^ I, 454,27.455,8. 150, 7-
347, 3. 352, 28*. 361, 5. 150, 8. =
383, 13. 21. 28. 385, . 329, 22 , 6. . {

[^^;
5 f. gff- 35• 388, 18. 431, 375, 8. . 150, 17- 1 82, 24). 150,
-',^]

3•
3
"
33. 462, 4 f. 7. 9. 496, 4. 150, (vgl. !i2m>').
II
150, 3•
\\ 6. 509, 28. 544. 2. 6. 10.
4,
133, 27. 366, 3• 3• igo, 10.

^ -
258, 30. 30. 22.
569, 16.
||

(= ''^5?])
2?«/?• 156, 25.29.
&?. (=
531,23.
^ ,^ 150, 27.
150, 28.
36, 6.
--Irfci.a (= l^ü"!«] ?. [hii r.-ia]) 33^, 29 f.
250, 14. 404, 24.
28,
332, 6.
4

-
(nicht ins
23, 7)• 25, 3• 4, 5• 302, 409, 9• 4, S. 415, 8
Griechische übersetzbar).
9•

2. 2. 3.

^
329, 25. 331, 550, 15
^«."«^^'''« '56, 8.
;!

' -, - ^,
^.
360, 8. 361, 9• 3^2, 35• 139, 24. 315, 9-
38 1, 17. 11^505,, 23- 520, 1 8. II. 15. 1
7 f.
374, 7• 9

, . []
251, 1 5• 1 7 (Schrif-
574, 7• 278. 2. (= ['^'1X3
ten von ihm) 18 (soll un-
ij. 52, 2) 52, 19-
sterblich sein).
6
157, 5 {}. 156, 3 323,
(=
5• 467,
251, i6.

' 33i•^• n- 339> [rü'^iri "2] 149 ii7, 8. 150,33.


27
^]. 156,34. 567,18.

-
„9- 525, 25) I49,I5-22[M:/?/?dGi)ß]. 1!

-
li

.7;^" 107,28. 31. 154,12. 152, 7 \:' 567, 1 6.

i7f. 23.
157, 3- i3f• 155, 7
[:
[/: &]. 297, 8,3. 78, 34• 88, 1 8.

-
18. 217, f. 297. 6. 15. 1 8
.^ 90, 20. 122, II. 123, 20.

'& 339,6^-10. '507, 14• 568, 28.


19, 9•
(=
rn^sr •^?] 149, 25• 544,
.
141, 21. 50, 19- 3• 28,
15. 264, 5• 375, 6.

^^
II

5^4, 6.

'^ -
& -
462, 25.
.4»' (=
150, 34•
- 21. 547, 19). 194,4•
22.
544,
[Über die Lesart von
II

&' 5,
[507. 12.' 6. 565, 12.
11

? ^ [ri<)yj] II 543,22). Joh. I. 28 s. 149, i2ff.l

^
173, 25. 543, 1 300, 6^ 317, 5. 67, 19-

&
3
.

^ -[ -
, II

150, 24- 251, (= 251, 9•

8,

-
- 17.
6,

395-
$,
6.


107, 25.

vtov
198.,
[in'''^ ~'^?])

["^SE
(=
23."99. 5•
3]
s. '. ! 503,

203, 34)•
2.

&
135, •
123,
[=&
[?3"'55< ,r"rd von vyo
2.

150, 34- und von "' abgeleitet!

, -). 87,
150,
3•
1
456,
2.
9• 90, 23).
121, 25.
90, 16.
122, 27.
96, 6.
158, 5.
600 ^. Xamenregister. II. .
15- 7• 9• 21. 27- 59 ^ 6. 3. 236, 3• 239, •29• 207, 25. 223, 238, 5• 7•
(// "). 241, 5• 12. 243, 12. 29. 4. 6. 239, 36*.
13. 24.

55. 2. 6. 258, 244, 6. 248, 28. 249, 7• 240, i6f. 19 ff. 242, 29.

"
^?.
-3•

503. 2.
(als

2,
57,5• 68,28.
adj.) 9'^"»'''/ il
251, 25. 252, 33• 255, 2.
257, 9• 26, 12. 8. 263,
14. 207, 5• 270, 27. 33•
271, 4• 276, 8. 278, 33-
265, 1.9. 284, 28. 286, 8 f.
19. 2S7, 5• 9• 6. 2. 23•
297, 21. 20. 419, 6.
17. 423, 23 f. ^, 422

^
2.
72, 29- 164, • 214, 7• 279, °• 3^• 28, 8. 283, . 238, 8. 288, 29-
246, 5• 413, 22. 471, 3• 22. 291, 19- 292, . 293, 7- 1 35, 25• 32•
535, 15- 562, 8. 571,, 4• 314, 14. 320, 13. 336, •

(- ') 298, 1.
, II

355, \^ [- 352, 2. 357, 8. 359- 3•


139,
3• 299,
5• 195,

5•

7- 3,^^5• 27.
6. 1

]. 54, 12
(). 12. 365, 7. 9• 3^0,7. 5• (=
).

}
150, 3 288, 15. [von Ins"^. und
(/).
'^
'^/
285,
(«?/).
19

562,
2 1 8, 5•
.
9°, 22 175,
67,
329, 22. 33°,
24—27.
2.
2.
^\^]
195,
205,
II

2.
29.
547, 19)• V3, 12.
200, 2. 203, 8.
206, 2. 8. 27*.

&
\\ 150, 24. 214, 20. 216, 2. 219, 31•
329, 26. 33°, 7• 1 8, 34• 221,1. 374,21.
32. 220,
£• 302, 2. 360, 9• 22. (= 562, ). '

[507,
5•
17., 23.] 532, 8.
,
' 505, 12.

[von IniQ
(=
fruchtbar sein]
',
221, 30. 254, 17•' 546,7f•
561, II. 16. 21. 27.
. 78, 32. 89,
&
/.

'. 219, 27.


. 154,28.
iS", 24.
//

^
7-
420, 16. 550, 16.) 200, .
II
17. 131, 8. 148, 2. 175, 1 62, 2.
205, 33• 420, 15. 421, 14.

,
2. 28, 5. 223, 23. 226, 6. 27. 7, 24. 32. 8,
550, 20. Als jSame
5,

'^
i6f. II
229, 22. 230, . 6. 32. 17. 2of. 13, 22. 14, 16.
einer Stadt 573, 17•
iio, 17.
231, 7- . 13. 6. 8. 26.
9.

15, 9 ( -).
31 f. 232, 3• 6. 233, 8. 12. 15. 8. 28. 6, 22. 28.
der Priester (= 234, 3• 5• "*• 235, 5•
17, . 6f. 9. 18, 7. 9• 19,
3• 250, 9• .
(;UVi?//??

90,
90, 13
22).
f.
[von

16.
87, 89,
"irt

119, 17 f. 121,
3.
gedenken]
31.
241,
2. 255, 5• 265, 6. 279,
24.27. 284, i8f. 287, 33.
34• 251,
14•
12
32,
{' ), ).
[ 3°. 43, 9•
$
48,
-
19. 24. 26. 122, 17. 19. 297, 23. 339, 25. 342, 19• 67,8.83,10. 9,27. 94,33•
123, 9. 124, 17. 126, 19. 361, 5- 384,10. 385,6.25.
95, 2. 8. i2ff. 18. 20. 22.
142, 10. 158, 26. 390, II. 25. 28. 443, 18.

^.,
/ II.
i8, 32.

97, 9•
78, 33• 94, 9-
301, 2. 8.

'
II

8.
528, 33 f• 529, •.. 3- 55°,
.
570, 28.
Namensform

Christus 28, 17.


Über die

go,
' 21. 7.
und
=
31. 96,4.9• 105, 17• 111,8.
113, 2.

9.
148, 20.
114, 2. 120, 29.
123, 18. 30. 133, 24• 143,
144, 17• 145,31•
13.31•
149, 16. 30. 153,
115, 34• 6,
. 2. 117, 6•
264, 8.
25. 154,7. 10.26.34. 156•
8, 20. 119, 21. 24- 20,
(=
13. 24. 157, 32. 159, 2.9.
7 ff. 121, 7 ff. 122, 10. 22.
123, loff. 22. 28. 31. 124,

-.
[''']) 151, 12. Vgl. '- 28.
177, 31•
161,31. 165,33• 175,9,
178, 13• 195, 9•
.

%
14. 125, 16*. 18. 129, 31• 8. 196,9• 5• 24• '98,
32*.
32f.
130, 9• 5• ^^• 26.
131, lof. 132, 18.
' 33°,
53, 14-
374,
8.

2.
199, 37•
24• 203,
20, 8.
204, 12.
15.
26,
207, 30.
7•
14.
22. 202.

"133, 19• 26. 134, 4*• 155, 205, 19•


10. 16. 19 f. 248, 9• 273, (= 28,4. 211,26. 28. 215, II.
3• 34. 531, 24. 542, 19. [U-J i'i-i':]) 237, 24. 222, 17. 223, 3• 231, 20.

-
!

546, 3• 56, 24.^ 29. 253, 24. 202, 29. 263, II.
264, 3• 268, 3• 8. 273, 29•
1 1, 15. 94, 7•
.
). 7p, 4 (^oj^
115, 26. 32. "6, 34• "7, 275, 27. 3^• 276, 277,
. 27. 119, 3, 20, 12. 121,21. II. 28, 27. 287, 6. 294,33•
77,23• 109,
125, 4• 128, 35• 129, 3°• 27. 131, 27. 35• 8. 31• 295, • 5• 35• 304, 33•

30, 7. 3°• 134,2. 139, 3°• 138, 14. 24. 27. 29. 149, 38, 33• 309, 34• 3, 6.
. 8. 159, • 173, 2. 4- 23. 314,6.8. 315,31• 36, 3•
3• 148, 13. 24.
147,
149, 3• 68, 28.169, 5• 191, 8. .
194, 3• 4• 8. 37, 6. 323. 5• 325, 2•
8, 8. 8, 32. 19°) 3°. 3. 195, 8. II. 198, 3• 2. 327, 9• 347, 24. 352, 2 f.
20, 23. 32. 202, 29. 203, 16. 361, 34• 367, 16. 20.
26, 28, 23. 212, 25.
214, 30.
25.
234, 7- 235, 7• 19. 27. 205, .
26, 20*. 26. 374, •
375, 7• 3/6,
'3• 5• 37S,
\:.
. 35 315, 19•
Namenregister.

316, 18. 317, •


II.

'/.
. 53• 9•
601

19- 392/if• 393 32. 395 38, . 319, 33• 32, 3• 543, 17- 7. .
34- 396, 3•397. S. 2 8. .
324, 4• 23. 336,
II

451,28. 7.6. 4•
6. 9• 23. 28. 39^, 6. 25 17- 22. 341, 17. 23. 342, 340, 25-
40, 9• 404,22. 49 • 32 21. 25- 343, •
23 f. 348, 7. 381, 1 8. ijUiZv
43 28. 46, II. 9• 29 ig. 24fl". 352, 7• 12. 36, 7. 213, '• ^
419, 32• 420, 6. 8f. 15 3. 31- 367, II• 368, 4• 27. 23, 2. ig,
421, 6. 423, 9
II. 6 375,21. 27• 377,5• 378,2. 114, 12. i4f. 20. 28f. 122,
29. 425, 6. 427, 26. 434, 383, 5• 384, •. 386, 4• 134, 18. 160, 24. 241,

.
3.
6. .436, 8. II. 24. 437, 387, 6. 388, 26. 390, 6. 2. 275, 32• 367, 23• 38g,
4. 3• 440, 441, 28 • 17. 22. 29. 391, 15- 7•

, -
21. 425, . 453, 2g. 454,

^ ^,
. 4. 558, 24. Namen für

,,,
445, 23- 446, 1 8. 447, 9 ig. 26. 392, 28. 394, 9• II

448. 22. 449, 2$. 454, 6 3g6, 4• 7• 4• 7• 397, 5• Jesus:


456, 8. 458, 3• 476, ig 3g8, 6. 15• ig• 399, 25• (,
21. 25. 478, 10. 479, 17 400, 16. 22. 401, 5• 23-
489, 20. 28. 49^, '• 492 25- 2g f. 32• 36• 402, • 25, 1 4 ff• Zusammenstellung

^
jl

3• 493, 9• 12. 22. 500, 19 2. 403, 32• 48, 6. 4og, 26, ff. A'gl.

50, 12. 6. 27- 5°2, 6. 27 6. 411, 30• 412, . 12 f. .


503, 3• II• 504, 8. II. 17
505, .
1508, 3]•
17 f. 23. 506,20,

7• 5>7• 56,
23. 509, 3•
521
15
27. 415,
27•
12.
423, II•
417,
7•
•4• 46, 7•23•
5•
27-
5•
7• 3• 48,
422,
20.
6.
28.
22.
424,
411, 20.
(=
[scheint
Form
(} Überset-
4- 6. zung der
II. 522, . 19- 527, 7 f. 426, ig f.
12. 427, 5• ''^'^'2 von -] 151, II
:

529, 7• 530, 3• 531, g 6. 22 ff. 34• 42g, 17• 19• vg!. 3. 20, der
II 543,
538, 7• 539, 4• 541, 23 431, 23• 432, 16. 22. 433, Name übersetzt
28. 543, 8. 545, 27. 552, 16. 434, 2. 14• 25. 2g. ist).85, 32. 135, igf. 26.
25•, 555, 21. 567, 22. 435, . 6. 8. 12. 14. 7• 138, 3of. 13g, 6. 14g,
'/. 8, 8. , . 17- 22. 32- 35• 436, 3• 6. 6.
32.
19. 21 f. 151, 27. 152, 12.
2. II. 5• 2• 27- 3• 33• 437, 9• -
(
13, 14, 13-
6, 24• 17, 3• 5• 32, • \. 27• 438, 9• 6. 20.
32.
16.
153, 14. 155, 7. 13.
19. 23. 33. 156, 6. 17.

,8,
4, 6.
28.
19-
07,
41,
27-
7• 44, 3•
, 2.
439, • 7• 6• 27• 44, 4f•
7. 12. 17. 19• 442, 5- 6•
23. 26 7). 157,23.

' 297, i8. 542, 10. 13. 18.


3• 123, 7• 39> 24- 443, 23- 28. 446, 3•
II

4. 20. 543, 13 f. 16. 20.


25- 148, 24- 27- 3• 57, 447, 3• 448, ig. 2g. 44g,
. 22. 451, 33• 452, 7•27• 46, i. 103, 31. 250,
24- 27- 158, • 6. 159, 6.
9. 29. 301,2.317, 5 {(fV?.Tj).
65, 33• 175, 28. 178, 3• 453, 6. 454, 3• i5ff• 456,
8. . 14. 7• 1/9, 8. 3• ig. 457, 6• 458, 7• 24• , 375- 9•
20. 8, . 82, 21. 24. 459, II• 33• 46, 28 f. 461,
19. 25. 31
53, i2. 85, 32.
f. 138,30. 139.6.
135,

191, 5• 195- 5• 196, 23. 13• 15• 19• 25• 463, 9, II•
2. 13• 25• 27. 31 ff•
150, 10. 12. 152, 7. 173,
27• 197, 13- 25. 3°• 464, 7•
198, 8. 12. 3• 200, . 466, 3• 467, .
12. 5•
24. 195, 7. 219, 31. 243,

20, 203, 9• 205, 24-


2. 2. 24- 3• 468, .
469, 5•
16*. 264,4.22. 30. 265,5.

^
284, 16. 22. 33. 2SS, 18.
26, 207, 9*• 20. 25-
7• 12. 47°, 3^• II• 23- 27.
209, 6. 17. . 211, 2, 474, 24• 475,13• 478, I2f.
290, 23. 294, 12. 15. 17.
26. 215, 8. 221, 22. 222, 28. 479, -
i8f• 480, 14• 25. 367, 17. 19.
iS.
532, 12. II

7. 31 f. 223, 8. 224, 2 II492, 7• 5°' 6. 52, . 535, 3•

503, 9• 24•
{.
[so<nai).

'
225, 8. 226, 14• 227, 8 3. 27• 504, 197, g
229, 7• II• 230, 2. 7• 231 4• 27. 56, . . 240, 33. 241, II
5°5, 8.
5, {).
8. 233, 8f. 26. 33• 251,14
254, 25 f• 256, 7• 259, 8 f.
23. 263, 6. 23''. 264, 30
3• 507, 6. 509, 5•
3. 513, 28. 519, 23• 520,
26. 527, 9• 6•
{).
igo, 25
\\ 527,25
2 ig, 25.
477• lo
{&).
521, g.
.
265,22.31. 273, 18. 277,7
280, 20. 29•
284, 32•

294, 3• 15-
2g6, 33• 2g7, 7•
281, . 23
286, 8. ig. 24
287, 14• 7• 21. 290, 24
295, -
33 3,
2
528, 27• 529, ig. 532, •
5• 535, 25• 538, 9• 54,6.
541, 26. 542, 27. 543, 6.
4•
545,
544, 6• 8. 22 ff.
546, 13• 18 f•
2. 28.
23• 31- 547, 7• 548, 3•5-
549• • 3•
31• ' 13.
.). 5

27<"•
1 15,
ig,
565, 28
404,

,
45- 34•
26.
iv

2,

28.
2.

6,
(
8.
46,
34•
132,
2of.

1

3•
|i
4go,

25.
94, 8.
7- 25.
138,
304, 4• 36, II. 37, 3 1 II. 555, 25- 3•

308,9.27. 3og, 28. 310,4 556, 2. 557, 4• 2g f. 568, 23. 28. 159, • 173, •
311, 18. 313, 4• I3f• 2g 5. 570,4• 571,16• 572,22. 177, 7• 12. 17• 23• 85,6.
602 .
'.).
Namenregister. II. AevlTfjq.

25 ( igo- 9• 21.
86, 2. 150, 32. 154.16 [vloVl).
209,29. 210,28 [.]. 20. 29. 408,
404, 2i.
33. 409, 5 I.
405, 18
25- 196, 9
'/.). 2. 99 220, 24- 285, . 30.
12. 410, 27. 411, 28. 412, 4
36. 202,17-209,6.213,32. 375, 9• 403, 31. 45, - 9. II. 16. 414, 26. 33

[
223, I4f• 236, 31• 237, 6. 2.46, 8. 503,25. 512,4-
II
416, 17. 27. 417, 3. 12
19 (Typus der 16. 21. iS

'
1 4 f. 18. 19. 550,
123,24- 360,13- II

Rechtgläubigkeit). 240, *. 551, 6.


395. 3• 505, 2. 4-
().
II
,
4*. 241, 5*.
i6. 21. 23. 32. 289, 1 8 Katv 331, 28. 31. 339, 29.
7*. 19. 23. 30. 242, 4. 288, i6
243, 20*. 251, 4. 13. 284,
28. 34. 285, . 288, 12.
18, 17
(der Täufer)
(Typus für das A.T.).
10, 9-
). 22,
18. 26. 19, 8. 42, 2- II-
i8. 297, 26. 300, 23. 301,
27. 85, 29. 86, 4. 15. 20. .34•,
33• 314, 26. 315, 3. 317,
23.32. 87,3• 8. 14. 88,6. {= [^^] 294,
13. 318, 14. 320, 5. 7. 28f.; 2g^, j), meist
89, 21. 28. 90, 3 ff. 8.
18.
15*. 21=^. 26f. 341, 2.
13. 16. 18. 91, I. 93, 25.
mit dem Zusatz ?.-
342, 33• 343. 4• 24. 347, 159, 15. 172, 29.
94, 6. 20. 32. 95, 2. 4.8.
4. 20. 367, 10. 30. 373, 35. 178, 22. 195, 9• igS, 5•
17. 96, 2. 97, 9. 108, 25.
374, 17• 3^3, 4• 20.
30• 264, 12. 28, 33• 287, 27 f•
113, 26. 115, 23. 25. 28.
384, 12. 385. 22. 33.
17. 288, 8. 295, 13• 16 f. 297,
117, 24. 30. 32. 118, 6. 21.
386, I. 5. 387, 19. 399, 20.
119, 4. 9. II. 24. 120, 6. 19. 24. II ^505. 9•, 54,1, 26.
400, 34. 401, 5. 18. 402,
20. 23. 25 f. 404, I. 420,
7. 9 ff. 16. 421, 27 f. 422,
121, 6. 10.
122, 9. 29f.
15. 26. 31.
123, 8. 12.
18. 30 f. 124,14. i6f. 125,
'^'':
178, 83- 290, 19). 171,17•
{=
nEr]

423, II.

-
16. 22. 424. 7
7. 10. 126, 4. 18. 31. 35. 172, 28. 32. 173, 16. 18.
478, 34. 479, 8. 17. 24 22. 178, 31• 179, 21. 180,
128, 33. 35. 129, 2*. 130,
II
505, 22. [507, 16. 19. 21
50S, 2. II.] 510, 7. 523, 12
3f.* 15. 18. 25. 131, 22. 25.= .8,
-,). 29
2.
28f. 132, II. 18. 135, 18. f.

325, 29. 526, 24. 528, 4,


25. 138, 14. 28. 139, 23f. 14. 31• 34• 182, 7. 13• 17•
531,
541,
547,
13•
9.
28. 551,
539. 8• 540, 5
544, 16. 546, 22
13. 553, 23
139, 31*. 141, 6. 142, 19.
143, 8. 10. 12. 19. 145, 12.
27. 183, 2. 180, 21* (=
).
^ 146, 5. 29. 147, 4. 148, 3*. iSg, 36. igo, g. 16. 18.
554, 4• 557, 29. 558, 5 195, 196, 22. 198, 9•
10.
16. 149, 22. 152, 7. 13.

^
567, 10. 572, 28. 265, 12. 288, ig. 289, 18.
155. 7• 157. 28. 31 f. 158,
(Sohn Jakobs) 28, 8

' 2. 5. 21 f. 28. 33. 159, 9 f• 290,18.30. 291, 24*. 295,


14 Segen Jakobs gilt
j'der

^
21. 32. 160, 8. 161, 31. 16. 18. 26. 28. 30. 33•
Christus). 35, 12. 150,30
168, 30*. 171,20.32. 173, 297, 20.
(Bruder Jesu) 300, 9
, 2
21. 25. 178, II. 180, 32. 242, 28.
, 6.
.
190, 2. 223, 29. 2S9, 33. 14, (einer
225,6. 428, 5. 32. 435, 20
315, 19. 21. 331, 22. 453, der Emmausjünger).
441, 18. 446, 28. 30. 447,

^
20 (als Apostel bez.). ||
487, 1 63, 4•
8. 17.27. 448, 6f. 449, 2f.
27. 488, 9. II. 492, 5 f. s. u.
6• 456, 25. 32. 458, 4. 7
II f. 493, 10. 494, 13. 22.
ID. 463, 25. 464, 14 f. 20 390, 27.
497, 10. 12. 15. 19. 499, (Bruder der Martha

'
22. 465, 10. 21. 466, 4
21. 500, 5. 27. 520, 23. und Maria) 14g, 18. 31.
6. 25. 467, 7. 14. 21. 29 f.

^ ^ 521,2. 524, 15. 541,28.


8.
46S, 3 f. 12. 25. 28. 469, 313, 388, I.
5• 395. 24.
543, 6f. 12. 15 f. 18. 20.
28. 31. 33• 396, I• 4• 15•
9. 12. 27. 470, 4. 478, 3.
565, II ff. 566, 17. 24.
7. Vollständig —-
428,
567, 4• {).
2of. 25. 3g7, 7• 10.
3g9, 7. 32-
15
34•

-
' '
25• 429,9• 437.25- 449- •
456, 4• 458,
78, 33•
464, II•

78, 32- 14S,


.
2.
175,
250, 34.
(Bruder Jesu) 300,
366, 13.

?'(
(Patriarch)
2S4, 19. ^432,
37,
S.

18.

.
400, 30. 33. 401, 8.
II543. 29• 544, 5• 546, 3•
13. 22. 547, I. 25 f.
(im Gleichnis) 286,
II.

21. 28,

3S5, 6. 24-

Christus).
4,
5- 223, 23- 241, 3°•
339, 24f• 342, 19• 361,

jif• 28, 17
35, H• 46, 8.
5•

(=
'). II

88,

(0
4.
c^26, ig.
ig.

504,
(Vater Jesu)
452,
19. 506, 23
119, 32
5- ||

f.
503,
507,
6.

130.
462,
150, 26.
1 3 f. 22.
5,
3.

131, 28. 132, 4-


19•
138, 15. 24. 153, 28. 158,
II

94, 7.
543, 2g ff.

31• °6, 21. 7• 34. 206, 34*. 216, 16.


69, 8. 85, ,
5•
6, 8. 25,6('/.). 131, 131, i2. 218, 20. 374, 23.
.
4(-">..
3. 2 f. {).\
Xamenrcjjisier.

55> 34 (
5- 9- 6.
^').
II. .
265, 25. 279, 14. 24. 384,
. 8.
Q{)'\

ly,
(), 237,9•! 156, 2. 527, 26 f.

'
532, 5•

.
II

402, 22 329, 2 1 f. 330, 3• 533, 24. 541, 6.


33° 2. 12. 8. 236,32. 237, 4*^•
123, 24. 36, 14. 173, 4• 264, 2. 2of. (Bild der Ketzer).
509. 6. 8. 5,

^
151, 13- 257, 1. II
250, 30. 33• 251, 15. 255,
(= /•? 511, 9• 513, 27.
264, 5 (Erntemonat).
II. 264, 32.

420, 17.
385, 2. 411, 22.
["•:??"?]) 551.
II
329, 2of. 33°, 3• '5^• 131, 7• 2.
"• 536,


|

^
8. 333, 4• 13 f•
505, 6.]
jo, 3. 410,20.31 f. 41 1 • 23.
69, 7•
408, 7• 415- 5<"•

17. 392, 17.


149, 1 8. 30.
400, . 39', 9•
544,
1|
77« ! 57, 3• 315. 6.225, 6. 8.

3°9. j2. 422, 22. 393. 12. 449, 3. 464, 9•


15- 545.7• II• 547.24-26.
26. 458, 17• 477, II• 15. 21. 465, 3• 466, 4- 6.
548, 2 f. 6. 14. 18. 549, 4•
367, 6. 25. 467, 4• 29. 468, 3•
(Mutter Jesu)

\. ' . (7\.- ^^
'
8, 17. 25- 29. 469, 5• 27• 468, 6.
27• 452, 2.
20. 9, 3• 42, 14 (^/ t'i
552, 14.
366,

^
II
4•
96, 7• 1 19, 3• 1 1 1, 2. 14.
227, 34-
132, 7 (') 329. 26. 330, 7•
8• 2. 253, 3• 254, 3• 6.
158, 4. 25- 159, 17 329, 3• 33, 8.
3.
. ).
258,
/) .). 176, g
535. 3- 537. 4•
402, 24. 403. 7•

-
\\

; . ).
35>28
.)
-
(/? ( Bruder Jesu) 300, S.
21. 28. ! 512, 33• 568, 28.
367, 1
7 Emmausjünger)

-,. .
(Vgl. ( 10,
( 16.

'
13, 34.
3^, 23.
452, 4 if'^
6 43. 1 1• 1,43, 5•
38, 23.
.]. 5 (f's (=
.). 504, 9• 132, 4• 35.
205, 28.

)
\\ [•(il^iS] 237, 25).
23. 28. 136, 2. 32. 137,6.
505, 7• 5°6, 21. 515. 2. 237, 6. 238, 5. 252, 30.
87, 4• 158, 29.
139, 2. 36, 26.
(^ aVa- 156, 26.

}).
(Schwester des La- •
zarus) 399, 20. 544, 15•
/JatVwv ?] 543,
[n?i•!-! ,
79, 9• 332,
3• 6.
4f•

543, 3•-«" 173.25•


394,
28. 31• 545. 6. 547, 24-
II

22).^
237, 3°• 252, 3• 304, . =

. 9,
26. 548, 3• 22
7•
149, 29•
549, 4•

40, 19- 32- 35• 402, g.


34•

(Mutter des Jakobus)


4, ).
25,3,'

28,
5*

26.
6.
257,
263, 22*

28, 2. 283, 7•
*. 279, 23-
(=

s.
78, 34•

150, 25.

8. 2. 25. 296, 5.
405, 20 (). 284, 3•
-i'/Jff 338, 21.^

) [-"'::]
297, 23-
49,8. (=

&.
8. 9•
(= [".- ] <

300,
,
).$, {^
405,
46,
8. 303,
2. 375,1 yg\.r) 5• '
375. 6.

[
19. 165,
233, 34• 236, 3• 254, 9•
297, 3• 1 5

.
104, 24. 176, 8.
13. 26. 255,5• 256, 4• 8•
.;.;^(7^' 5, 25. 33• 248, 28, loff. 373. 23. 25. 15
26. 319, 27.
27 f. 31• 374, 23. 27. 29.
{= [LXX],
34f• 375.1• 378,14• 526,
2, 26. 177, 6.
[Aq.] It^'^-'s]
II

242, 28.
^
;
25. 531, 2.^
95. 21. (=

)
251. 9)- 53°. 13•

• {). ||

366, 2. 13. -i^üj) 218, 31-


217, H•
339. 3• 373, 33•
««(> 171, ?. 172, 3• , 14. 26, 6.
=
157, 3• 339, 29•,
8, 4• 227, 8. 229,
31. 28. 173, 226, 2.• 5.
,
&).
1 8.
504, 20. 23.

ISahavarfK
6,
(=
||

22.
503^

do'/<«
214, 3
1 . 1 7

-for;
(
f. 22. 27f. 231, II. 15• 20.
23. 232, 29. 233. 7• 234,
3 f. 235, . 19*• 236,
13. 2. 238, 30. 239, 2*.
*.

8*. 241, 6. 249, 8. 250,6.


[0^2]

^).
['^'^-,?] 132,
5

(=
132,
5•

f.
8.
6 ('-

285,34)•
1^< ?"?] II504, 13)• . 251, 12. 252,28. 34*. 253. 116, 19. 24. 7> • 9•

28. 223, 28. 503, 24. 13. 24. 34. 254. 7• 256, 5• 132, 4• 133, 3• 134, 3•
II ,

504, 20. 27. 9- 6. 26, 19*. 263, 23*. 9*. 135' 3• 23. 28. 136,
604

2. 6. 8.
.
32. 137- 6. 9• 3• 12.
Namenregister.

14. 88, 14. 91.


II.

3•25• 47, • 4•
. 5'. 25- 56, 23-
17- 3^> 3• 25t'. 28. 139, 92, 3• 4• 9• 22 ff.
93. 4• 65, 4• 3. 66, 3• II• 9•
2.
141,
21. 23. 31*•
159. 2.
7•
173. 4• 204, 24. 285, 32 ff.
146, 3•
141 16.
8. . 25- ,
94, 12. 2. 90. 7- 12. 97.
03, II.
loS, 26. 109, 21. 30. 1 10,
67.
78,
9,
13.
7. 68, 7. 75. 2. 5•
83, 7• 28. 89, 27.
3 f. 6. 9. 91.9• 93. 6 f.
298, 10. 12. 16. °- 3> 13- 7• 2. III, 19- 113. 21. 24. 94. 9• 32. 95. 4-
24. 30, 13- 302, 13- 34, 15. 23. 26. 115, 17. 3 96. 3• 29. 32. 34• 97. 3•
3. 317. 23- 33• 372, 2.

6, 2. 117, 6. 3. 34 05. 5• 09. 8. 115. -
4,2. 4• 24• 28. 402, 8, 21. 3. 35• "9. 4 7- 33• 6, 9^• 8, 6.
1 8. 403, 44, • 8.
6. 34• 122, 2. 22. 125, 8. II 14. 125, . 15*•
133. 23.
. 28. 46, 15• 28. 8. 4*
412,
417, 4. 5• 48, 27- 49.
.
133.
140, .
22. 33•
14- 24. . 23
134. 40, 25.
7*. 17*•
142, 2.
6,
148, 4•
2 f. 166, 14.

). 57. 167, 26. 173,

.
II. 424, 6. 509, 147. 28. 155, 25• 16. 179, 3•
16.24. 5 ) 2 (vgl.
II

6, 28. 66, 7• 67, 27 86, 26. 205, 2. 207, 3•


535. ,33• 536. 3^• 537. 4• 82, 12. 86, 24- 27• 3°^• 28, 4• 7. . 21. 209,24.

. 156, 9• 189, 27. 196, 8. 20, 15 31. 2, 33• 211, 34• 22,
28. ,
223, 28. 28, 3• 209, 32•
33• 2, 24. 217, 27- 6. 220,
31. 5°2, 26 f. 5°3. 9• 2 f. 29. 32. 215, 33• 216, 229, 9• 237. 7. 251, 6.
504,
II

7• . 21. 24. 5S6, 21. 5. 7. 219, 5• 229. 9• 233, 26*. 252, 34*. 253, 6.
411, 2 1. 19 243, 31*• 250, 7• 29- 254. .
15. 255, 8*. 28.
123, 2. 28. 360, 13. 251, 14- 22. 32. 255, 27• 202, 6. 273, • 278, 23.
330, 8. 339. 29• 259. 7• 272, 36. 276, II. 25 f. 290, 4. 9. 291, II.
333. 5• 338, 2. 289, 33• 290,22. 29,5•9• 300, 24. 304. 28. 31. 34-
.339, 29. 304, . 309, 7• 37, 4• 312, 26. 318, 24. 323. 9•
203, 3• II. 15. 323. 5• 325, 23. 5• 325. 4 ff. 30. 33• 378,
214, 19. 328, 19. 335. 339. 2. . 18.379. 10. 397. 34• 398.
217, 2. 28, 29. 361, 7. 362,10.20. 22.31. 26. 429. 23. 31• 447. 27.

,?fiV 216,
43. 6.
,
2 1 8, 13.

15.
5• Xf^oi;-
363, 28. 364. 5• 27• 365,
24. 378. 22. 379. • 38,
14. 387. 28. 388, 8.
449. 22. 454. 25. 456. 29.
470, 6. 478,
26. II
30. 480,
489. 29. 490, -
203, 3• 14. 6. 392,4f. 393. 33. 491, 13. 519. 3• 52, 2.
13, 4• 397, 26. 404. II. 423. 22 524, . 12. 533. 32. 548,

424, . II
542, 26.
542, 26.
2, 24. 3, ^• 25. 429. 28. 43°. 14
437. 7• 448. ig. 467, 15
473. 4f• 8. 474. 5• 477,3
2. 552,
.
25, 28. 259,
8.

9• ^•
&^
553. 22.572,4•
5. 33•

6 ,
^
\\

3, 5• 4. 3• 5. 478,• 7• 484, 9• 491, 14 5• 14, 9• 8, 4• II•


3. 9 . II

34,^ 6. 378, 4•

/
6, ig. 7. 30. 9. 499. 523. II• 524. 2 64, 24.
11, 2. 14- 19. 25. 3. 12 6. 531. 2. 536. 29 . 381, 2. .
5. II. 8, 6. 19, 8. 34 562, 2. 4. ,571. 15. II
570, .
22, 21. 32. 23, 3• 28, 14 g, 3. 10. 12 115, 8.
29. 31, 22. 26. 35. 26 18. 14, 26. 15, . 19, 31 86, 27.
36. 14- 4°. 2. 43. 3• 29 22, 23 f. 23, 17 f. 28. 25 (=
3 1 f. 44, 15• 45. 4• 48, 4 23. 28, 17. 23. 26. 30 [:']^5,,3•
, 15- 51. 21. 57. • 6, 31. 29. 35. 2. 36, 24
,

{
^ ..

"ilJ'Mj
.

2. 22. 65, 20. 26. 66, 4 40, . 41, 3• 3• 44, 7 52, 20.) 52, 18 ff.
53. 26.
12. 67, 22. 73. 6• 85, 6 6. 24. 27. 33• 45. 1 3 56, 31. 385. 27.

^-
.-
III. Register der häufigsten Citatiönsformeln.
:

. -
}
42S,

26,
-
?>'^,%.
2.
:

45. 28.
143,

Tf^
2.

4?.
TJ/

38,
184, 24.

2.

^
-
-- :
404, 25.

4,
387,14•
3.

: 20, . (Joh.) 7, 33• y«'"

115, 3• 47, 27. 1 6, 26 (Malth.).


143, 27. 345. 27- 39, 23 (Prov.). 67, 9 (Joh.l
^,^. 86,2(Gen.). 160,32 (Exod.).
211, 3°
. (Joh.j. 28, ; Lva
Citationsformeln.

^(
&^. 605

275,
( Kön.). 238, 26 (Joh.). 448, . 15-

:
1
\[

^^^
244, 26 (Hebr.). 2S5, 1
<Luk.). 317, 21. 341, 5- ^'. 485, 5• 3^2, 4•
03,
iv
20. iv
402, 20. 413» 2. 418, 29 (Jak.) 488, 19. ^ 39, 6. iv
u. ö. (Joh.). 381, I (IKor.). -
410, 32 (i Sam.). 421, I.
450, 20 (Ps.).
72, 22. 405, 3• ^]

)-- ^•-- :
438, 22. 1 84,
430, II (Hiob). 465, 31 341, 19. II.
Mit Angabe der

-
(Sirach).
47 1> 23.
Stelle: iv xy
4, 5• 77, 2. 6 >^ 379, 26.

( '
126, 13.

("
184,
-4•
(Ps.) 50, 26.
293, 34• ^ -^]•
88, 5• ^ ^V y
128, .
^ ' 44^,

269, 3°• ,35, 29-


213, 21. iv \

345, 4• iv :

-
\

289, (Luk.) 329, •

^- : ^ :'&'
356, 2.
23
-
U. Ö.

271, 29.
(Jes.?

(Ps.)
Ps.

34<
? Apok.?)

7• <^'«
ivo 378, 24.
437^ • U. Ö.
114, 7•
334, 2 1
'/

tj7 428, 1 2.
(Ps.)
33} 47 1, 5• ij
20.
'
-
: / : &
(joh.) 380, 22. 459, 5•

6 6 402, 13- '


7, 33• 421, 8. 115, 9• ^
2, 22.
iv
?;

- «
150, 32•
(Joh.) 30, 24• 1 6, 9•
167, 2. (Pjici'-,ns, 5• 246,18. >;
^ 2,75,~• 207, 32. iv /}
' 229, 4• ^?
(] 183,16.
iv
217, . 114,

und /. gegen- :
17-
329,
»/

.
übergestellt 211, 25.

3°•
(Jer.)
/.-
267,
54, 37•
:
3^8, 4•

244, 23-
.
-- : iv
6,
]
4 und sehr

^-
oft

293, 34• 104, 25. 259, 24•


. Wortregister.

Der Sprachgebrauch Herakleons ist am Ende des jeweiligen Artikels besonders


zusammengestellt und durch vorgesetztes kenntlich gemacht.
Die aus den Catenen entnommenen Stelleu sind durch ||
vor der Zahl bezeichnet.
Das Register sucht eine möglichst umfassende Übersicht über den Wortvorrat des
Origenes zu geben. Absolute Vollständigkeit war mit Rücksicht auf den Umfang aus-
geschlossen. Aus demselben Grunde sind die Catenenfragmente kürzer behandelt, als
die

(,
Reste des Commentares.

47, ii. 49,23.


113, 18. 466, 2.
155, 29.
465, g {). 1
&( 29-
). {).').
443, 3
26,
45, 9
1 66, 6.
27. 41,
1

13
6.
{--
249,

22,
— 270, 8 {&-
293,^3•
)-,^•],2']{).
1 8 {
nahrungsbedürftig 259, 2.
) —
('). 8. 109, über d. Saaten wachend

- {&).
II 557,

409, 9
3. 55^,
44, 26.
{ «. - 6.

().{). 461,
209,
26.
215,
8.

463,
9•

2
277, 17• gesetzgebend 277,
31. die Verkörperung der
Seelen besorgend 278, 31.

.
1
^). 4, 3 {0-). Gott entgegengesetzte Eu-

{
156, 2 1. 439, 3• gel, falsche Propheten in-
372,^31, 445, 24

128,
II

338, 9
{.). 15

). 448, 9
1
424,
7,
('-
26. (.). .
).
05,
443, 3
7 spirierend 409, 20.
2) Bote 133, 21. «.
4IO, 31. 415, 5.
^^0)• 345,5,(W«)• 128, 517, 2. . Johannes d. 149, 26. .
16 {9-). 16,22.31•
\\

222, 4• . . d. Aposteln 453,


(). 8
356, 7.

.
17, 45^, 276, 34. 292, 28. 34.

().{).
1 f•

().;^8,4{-
).
, 7
,

26, 23 292, 22.

-
128,
,
15•
bes.
5• 15-
148,
. Gott
27.
22 {
.
6, 2.
366, 26
(ffwe^j'im). 189,21
^*?)•
22,
(-
231, 32•
8

22,
8,
15.
279,
2.

54,
-

6.

^ &. —
). 1 66, 6 vgl. // 292, 32 {). •&fo?7i,7• 355)24•

.
&
) Engel. 49, 5• 79, 2gg,i6.
44, 3/'• 395, 24• 7. 89, 19• 122, . 27, 32. ^
Vgl.
vgl. auch 305, 24. 1. {^). 26

25. 30.
14,
15, .
i6f.
3 14
19•
"
22.
Ö.
31, 24• 38,32• 39, 2 f 58,
14. 22. 66, 24. 79, 10 f•
1 8, 3• 7• 29.
65,
249,
5•

5
{).
34,
8.^
{).
17

1. 14, 15- 15, 4. 8. 8. HO, 20. 165, 31• 190, • 332, 2 1.


20 8 .

[
ff. 16, f. 12. 17, 22. 202, 34• 203, 21. 230, igo, 24. 492, 13.
19,
( 27. 23, 201, 28
25. 231, 33• 239, 4• 241, 2. 547, • pass. 44, 2. 4•
||

.). 2 1 9, 1 8 ff. 248, 24• 259, 8. 277, 22.


, II
512, . 3•
234, 29. 248, 4. 273, 14 278,^^21. 334,23• 484, 6. 403, 22.
= — — .
/
II

. Gott). . (. Christus) 44, ff•

^,
88, 165,
«
7•^ 257, 26 {.
433,
224,

(-
2. 258, 3.
29• — .
2 1 6,
249;, 25.

1 8.
&
259, 24. 278,
79,5• ^
.
II
502, 29- 5", 7•29•
y^Gottß.
82, 33•
//)355,
350, "; .
24-

^). 369, 3• Jesus 176, 15• \\


.
. ).
512, 23 (vgl. )., ).( ).•6 (- 7,33•
Wortregister.

4,

«^.
44, 29.

47• n•
ßU7

1•1•

.
'

39^, II
486, , 354,
. Personen 53)2• 734• 29- 32 493, 8. 87, 7•
.
74- 2f.
240, 13-
7 (}/
115,

£\£?).
247, 32•
?•

459, 6
6,
456,• 4•
19-
{
' ). [
495,

.
496, 24•

362 ,
525,
24
56, 22
5•
'
337,

45°, 35
4

{-
(At/f-

5• ^9 ?.). 462, • 534,


(£^23, («^//^»').
;
3•

[). —
444,
1. bes. Bez. d. //291, 28. 365• . «.
^ \\

Christen 13, 23. 17, 14. 2 39, 12. 1 8. tV . [^/.]),


307, 3 (^« «•
[^.
{-).=
2,9,{
21, 13. 25 II. 28, 28. 314, 6• 8. 2. 22. 483, 5
(^«).
, 11

.
31, 26. 39,
2. 09, 26.
1 8.

73,
4,
28. 32 f•
4- 44,

).
II
520, 1 6
<
152,
^9,5, 25-
'^

/).['
, ,

74, . 5• 77, 5•
88, 4• 93, 22.
02, 4• lOj, 4•
5. 4•
4•
,, S7, 28.
\\
558, .5. ,
3• 23-
(nur

378, 9• 535,
148,

3•
20, 24- 174, 7• 203, 20.
2 ,2 (. /^piffrov).
||

62,
497, 2 (;<'/).
8. 200, 25 ff.
- ( 325, 24 {74, 2 1

).
(?/).
476. 8

.-
201, 31
219, 21. 282, 30. 289, 23. .).
290, 3• 296, 33• 334, 2. 257, . 558,2 '^). «.

[-
\\

339, 34• 342, I2f. 25. 8, II (^


- 527, 8.

)
\
445, 27• 453, 6. 475, {),
] 493, 12. 339, 26. ). 445,

(.
\\
528, 23

, [
.;. (nur in

(). ).
( &7]?,
vgl.
7, 1 2 1S9. 34•
203
156, 26
8 ,

33 (). 26, 8.
{).
(). = 3)•

II
1
95,
54, 27.
488.
5
1 8
)).
).
\{
3 5, 26• 469,
1

13
276,
6•
_
35', 24• 373.

259, 5
154, 24•
189, 9•2 (^)•
[).
86, 6.
.
2•

ig•
^^

1S7,

().4 \:). 217, ,

-). 8, 7• 3•
14• 33• 188, 12. 264, 6.

-
^
138, 9 128, 30. 13,^ 32, 33, 9 266, 1 8 (als Element).

437, 8 (('. 217, 25 (avd 2. 47, 75, 3 (^ov


[).
). 176, 3
236, 32
(^-
[). [
3.
). 4ÖÜ, 13- 467,
2,
• 171,
3
5
(fi's
). 293, 9• 24 (^
2,2. 103,7• . ()£<»'). 123, 22. 26, 2.
26, 3• 6. . . .
293, 6•

{&
37• 33 1 >
2•

43, 5• 35, 8. /291, 32• 34 (7'/)•

^
129, 27. 169, 4 ^_

302, ).194,26. 408,2. -foc 57, 6. 249, n•


.

,
,
3• 412, 104, 25• 1 73• 3•
417, 29

,
, ,-
,,
,.
,/
26, 3•
Vgl.

, (
/£«

- jl

. ).
?.&).

8,
466, 15.
52,2. cidfAyo/ Jesu
506, 2 1 ff. Vgl.
93,
2.
2.

^\?>,
, ^
^ {).
-
- [-129,
.
6
äd??- ;
439, 2. 452, 12. 462, 2.
pass. 236, 7•
434,
557, 27
66, 33•
II

,
2,
5•

14•
').'
9•
,

416, 29. 492, 26.


?J,t«v
22,
330,
6.
7•
284, 36
2.
{),
66, 9-

39, 6•

,
||

3. iitij;^ 144, 8. 9• 25- 557, 2 1


502, 17- 521, 9•
• \

; - -^
203,^^4• 323, 379, 29• 558,4•
222, g• 3•
477' :
245, 9• 439,
422, 1 8 ff.
{-)^ ^
6. 479, 8. 545, 9• i «(233, • 484,4 (>-0}\
3 (),
.
II

423, 8 .
7•
22,$,(). || 529, '

249, 483,

402,
67,
85, 8f. 23• 149,
21.
7•
241, 21
4", 29• 423, 21.
{^).
3•

49• (). ( 55, 7 -f'a).


2.

6
Vgl.

('.
266,
Vgl.
23
.
().
(
.
1
5
465, 32. 27.

&
475, 67, 6. 245, 1 1

(),
^ .
3•
.
146,

235,
235,24•
3•
" 266, 28.

'C,oj?j
359, 8.

361 .
Gottes). 244, 21
500, 30. 552, 2.
II

1. 163, :.
,

. 5-5• ^^ 380, 27• 32• j


neben 32, 4•
20. 88, 4• 251. 13 U. Ö. 38, 32• Christi 162, 8.
608 aLfiaaaoj. Wortregister. ('.^.

(
'
1

377

.
).
6.
>

6.
2.

165, 6
4^g,
49°)
jl
neben

4•

{{
30• ' ).
235, 6•
II

1.

2
492,
65,

{.
44°,

91, 29•
2.
87 3•

22
5•

286, 4•

7°, 25; 239, II•


8
'
[. &
1,

7,
328,
(-
9•
8.

352,
^
.-
^_
32.
88,
136, 5•
41, 24

\\
7.

293,
f.
108,4.
155,, 6.
(«(jvt'oi').

66, 29
552, 2.
214, 28.
6.
3>

(yi/).

) ). , .: (^ ).
13S, 9- || 495, 29•
1 2, 6. 2, ?• 152,
4• 257,
251, 6.
1 6, 23. . 195,25.
59 24• 6, ig.
II 5

140, 27. 145. 35•


201, 17. 206, 13.
151. 16.
235, 4•
375, 27•
77, 26.
).
288,15. ^• 231,
249, 32 {-7•
105, 23. 136, 3• 68,

'347,
1 6,
5•

II
. 26, 34. 272, 22. 352,
2. 249, 12.
. 20^,,

( )/
f.
6. 357, 35 (^'7?

29• 5
44,
,
3•
3• ^^
57,^5•^
^'^
433,
[11484,^,25•
.
neutr. 54,1?
Gott). 291,
, 32;

^}).
6•
6, 13 (/
{-
II

. 219, 22. 5'7, 25• 324,31• 351, 33• 369,22.


264, 1 1.

). 105,
II

3
523,23.
3•

44, 9• 65, 27-


264, 9
267, II•
{).

-^
||

214, 25• 219, 27• 29- 220,


?;.

? ). -). {-- ).
s. «^"»? 530, 8.

').
)£• 12, 26 ( 24• 375, 9• II

«??
7, 32• 42, ( ). {
2 ff.
27- 165, 27
44, 7• 15^,
^
( 9' 7• 72, 6.
.].
127,

).
26,
(( 22. 25 °• ^^^.
446, 32•

,
375,
{(). 2, 23. 26

403,
12
7• 22
220, 30._
6,
( P.oyw).
480, 1 8.
309, (
2,{ 18
h'd -).
{ { 278, 22
1 1, pass.

). 351, ^
^^,
104, 22, ).
'^
26.
= e juedio ioller-e).
— . 314,
500, II.
[).
6, 25.
.
123, 9•
233,20. 4- 4S0, 6. 6.176,

). {{56,_5• 199,24
138, 2. 342,29.

^). &
II

26. 185, 14- 249, 24. 290,


3S6, 24
3%, 25 (i^a-ßO-
28,
3S7, 21
7.
27.
203, 22. 86, .
. ).
], {- 426, 2
241,
126, 31
{).
4

292, 293, 25• 5.220,23. 273,24. 28,20. 1. 245, 3•

- &-
7•
^
314, 4. 341, 28. 373, 27- 6• 43, 2.
248, 4• 3^7, 23•
494, 25•
500, 22. 29.
||
&- 33• 397, 33•
514, 23.
II 492, 33• 149, 23•
{). 427, 3•
309,
('
135,
212, 29. 2

196, 8.
- 1

13,
75,

49°,
•—
i2ff.
5•
1. 244, 4•
. 1 1,
53,
272, 36.
4•
23.

-. ).. {^
245,, 29• 265, 20. 343, 23•
245, 17
348, 28. ..
« • 8, .
. 8,
{
II

417, 8.

). &:>2• -
323, 324, 9-
32-,
»'' 468,
. 64, 27. «. 4, 289, 5• 26
9, 7• 27- ?/7?/ 2.
384, . 29.
281,
. 49, 24•

& ^ ( ).
444,
281, ig. 17S,
157, ^ 52, 4• 75, 6. 153,
2, . 3^4,7•
(•/28,9. . 243} 20. 86, 27• 228, 28. 237,
3, 29. 31. 6. 13. . jo, 8. dem . 284, 4. 36, 3. 339,24•
(Ggs.
488,^

236, 2.
entgegengesetzt 3 { ). 394, 2.
und 31, 3°^•) 395, 5• 428, 34• 463, 22.

-
3^,
2. 1. 36, 22. 4, 32• 26, 31 {:)• 484, 25-

- , .- &
II

26,
233,
29•
2.
9•
268,
209, 5•
21. 204,
8. 528,
28,
2.
5•
6.

265,
«-
II
128,
517, 5
320, 17
9
{).
(«^/). „ 270, 23-
1.
161,23.

72, 7•

(& .-
II

156, 7. 1. 354, 1 3•
154, 324, 9•
^,^(). 7•

,
6. 12.
296, 32.
505,
&,
2.
||

VgL

235, 3•
\\493) 22.
500,

[^).
441,
189, 6

« 19•
{).
138,
Subst.

2.
354, 4•
376, 2
156, 6.

140, 32.
,
372, 27•
445,
^• 5•

,
3,
46,

352,
"jo,
23.

6
21.

(.
48,
||

{).
24.
492,
,
^,
S, 9.
..;.

45^> ^^•

, 22.
[- 150,
493-^

.
«}';;(
o(fo)via
Wortregister.

66, 2.
]>1.
132,

246, 4•
460,
6

.
^«-

««/'^{»•
.
1.
502, 7•
II

i6S, 12.
4 '9.
190,

'6.
528, 15-
$

«-
G09

{-
II

511, 3• 2S3,

{ [). fUi/dfut 5. '• 9, 9 (fifT« ;^oöf 76, 35• »49, 26.

II
505, 21
183, S
^. '

*'/')• 355. 19
fvayyfliov).

.
)..
«.).

( {
{.
13,
II, 12 {iv
12,
14, ^9•
..
23,
.).
. 3,
!!
502, 1.

{).
1 85, 7•

33. 24•
263, 27•

2, 27.

22.
17. .xfcTU
\. 293. "•
t^do,

492,
345. ?•
24

^).4 {
«.) 58, 2.
^,22(
7, 29
34. 28 267,
376,
445. 9•
II. pass.
337, 3'•
339. 5•

527, 20.

2iS,
).
{(). iS
1 5,
(««|/
6 (

?). 7, ).
). ( .).
1 6, 24
103, 3

229, 33•
(/"'« 240,
stiker
528, ^
32•
352,
33•
1, 7•

529,
1 1233. 23.
245, 6. d. Gno-

2.

Ggs.
||

.
.
i4f;
{-
«
9 362, 24 2^1, 9•^ 305, 329, ,13 504,
(??)/
(Ao'yo?!.
».
il 553. ()'>'- 1 7
. [ {). ?.
(//

{?.;.
.). 267, 4

^
. 3^, 6. 328, 341, 22 45'. 3°

'
411, 24- . 96, ). 454. 29• 478, 29 1. 527, 2.
. 302, (= Christus). 491. 3f•
^

«/
29• 1 1. II
179. 3•
324,
561,
197.
{'/'>?)•

137, 28.
7•
II.
12 {iihtaoiq).
427,

S5, 2S.
9• f^•

204,3
^'

73,
^ 493. 8
1.

146,
114. 34.
2S3, 29.

7•

175, 6. 22. 259, 7• 282,


04, 2.
6, 27.
125, 7.
174, 32.
(/)'•).

{195, 7•
). {).
28, 14
382, 36.
245, 9

103, 2.
().
2,
138,
13
3•
6

- [).{ { ).
15- voftv 63, 6. 127, 32• 32. 328, 25. 348, 20. 412, 336, 4f^6. 9• 46, 28. 457.

). [).2,
152, 32• So, 4• 8f. 417, 13• '438, 13• 19• 14. 1 3
1 86, 19. 537.
||
25. pass. 112, 19•
22, 2
{^\
3-

^ 254, 3• «/^)'- 111,8


377, 1°
362,
293, 5
6, 1.

«/
1
2, 2,
9• 9•
6,
4•
{• 29, 24. 25- 465.
{).
19 {^•).
6 [- 53. 2.
)..
44, 34•
7•
13
6, ).
11 249, 37, 8. ciAoytary-

^
117, 15.
230,
2.
15- 231, 7 (»').
22
). 294,
. 97,
.
17
6.
(<7'?-

2, (/(/). 417, 28.


76, 12 {). 56,

[&).
275.

).
358, 31- 472,
27 {yivctj-
24 f.
364,
266,
4•
21.
.
3
).
f. 05,
35, .
17
347.
(-
'
527, 22. 241, 22. 1. 248, 4; 438, 8.
^

. 22, . « .

& 3• 454, 3•
2.
8, 13.

,.
54, 1
47, 27- 48, 28.
63,8. 113, 4• 125, 377, 4• 49. 2. 197, • 211, 20. 27- 259,2.
.
9- 143, 29-
{ 3
150. 21. 328, 153. 25- 165, 204, 21. ". 1 88, 6. 380, 29.

.
23•

).
II
472,

489, 16
-).
{] -
$3^37°.
pass. 221,

.
19.

.
8•
338,
444.
Vgl.
?.(
\'^?•).
9•
2.
343.
460.

238,
5•
8.

8.
435.
467.

288,
55. 3•
2.

29
'-
36,
420, 29•
345,
63,
.
5•

4•
6,

7•
().
^'»'258,

«/ ^/
9•

179, 25•
25

1 8,
202, 13.
5•

435. 15- 43^. 29- 439. 8. 8 {&]. 437,4 (;«). 325. 2. 434. 3- 435. 8•

().
24,4(^9).

)
,,
72, 6. 504, 27• ''

238, 38, 3•
269, 3• 384, 5• 12
(). ?. 242,
2,
1 6 7, •

,, ., { {-
387, 9• 457, 25- 465. 33• 15
32('; ).().
ff.

40,
|| 5".
2.
9•

0 -)
3^5.
„ i 522, 13•
«^- , ,

3 . 2,
34, 2.
400, 17 {).
(
74. 7•

31, 3°^•
(/)??).
. (Ggs.
1• 20,
3°. 34

28. Vgl.
21. 150, 3• 293,
312, 26. 32
6, 1 1. 17,
3• 30,
&- 3•

<; 48, 2 1

). ). 351,24 <"')• Folgen


,
1 54. 6 (). (), 344, 24 ff. pass. 349, 14
«/ 31. 26. 558, •
. 85, 5• 345.
««^•£/ 13S, 8. 252,
II

1 8 {(). ).
Origenes IV. 39
610 . 45- ^y.
{L 320, 6.
Wortregister.

|| 495. 22.

)
. 444. 24• 541, 24 ).

.,
11

382, 35 5^') 3• pass. 267, 6.


).
). pl.
f• 439. 18^
45> ^5 {^- ||

3 1 7, 4 (/ 5, 6. 1 1 1, . 88,
66, 13. 68, 25. 83,
. II
503. 6.
pass. 73. 23• 1/2, 25. 205, 7 (-
9• 21. 104, 21. 88, 24. 27• 23. 40, «.). 221, 17. 253, 23.

396) 33
397, 21
().
( 433, 28.
{^ ^).
269, 25- 312, 3• 325, II.

().
39^, 7
439.
.}.
2
426,
^

-. -
294,
353.
40,
7•
3•
1 1

466,
130, 3. 353• 32•

{'). -
353,

6.
3

«.
,(|).
297, 4• 329. 8• 396, 26.
39,9. 23•

.
403, 25• 420, 5•

^
472, 27.
401,
.
22.
240, 31•
542, 25-

^ ( ,.
II II

14- iSff. 432, 27• 491, 22. II


502, 33• . \\
545. ta
'9• .
494. 10. 515. °- 528, 29. 63, 3• II 549, • 1• 254, 3•
536, 13. 545, 8. 546_, 29. 1 75. 7• pass. 492, 8.
31. kreuzigen Jesus wieder
.
151, 25 {?.). 15•
342,
40, 4. 1•
314, 6. 8. 20. 22.
291, 28.
305, 17•
21.
19•
(am
21. 24.
Tempel)
II 547.
{
^
77,
8,
29-

II
32
529,
{. - 553.
7,
-'
Christen

().
7, 32•
195, 5 ^•
269, 24.
^^^
2off.

2,
2
d.

189, 29
287, 22.
[ ( ). 165, 27

'305, 3•
254.
II

{^\
.
\
12.

(, ). 83, 29.
163,
162,
9•

('/.
14 362, ). 8 ). 2. 413, 26 f. 419. 22. 429,

,
43 1.

(). «. ist
48,
^' i3ff•

{ ().
217, 34• 2 1 8, 4- II
486, 8.
3•

1. 17, 8
cca&svsia

U. .
313. 210".
338, 22
26, 28 ).
259, . 465,
pass.
4 1 7. 3°•
187,
2. -- 14.

8 393, 2. 529,22. 'jo,g. "jo,

)
292, II. ||

. II.
307, 3°• ,
35•
,

534, -
ig, 8. 70. 32.
{')• «/?« ||

53. • 228,27•
57. 7•
163, 23. 26. 30.
124,
104,
25.
22.

^
408, 14
153. 22. 176, 13. 341. 2ff. 388, 10.

Subst. 524, 23. 538, 13 ff.


48, 2.
392, . pass. 186, 30. 299, 18.
II
6.
1• 73. 27. 30. 12. 329,
/'^/ 48,
143. 2.
360, 19.
.
5• 11,494, II. 547, 2.
473, 4• pass. 31,20. 227, 3° {, 349. 2• 292,
137, 9•
{-
ßvvJ
2,
(
108, 17. 163, 15^•
14 [). -
;
124,
II 53S, 3• «^^7-
207, 23. 283, 1 6.
2•
). 34. 29

).
452, 6. 59, 143, 1 4.
5• 351. 13
;], 2. 213, pass. 474, 27.
//
med. 272, 33•
). 475. 144,
245, 15 (^ «•
14. 228, 4•
{},

/.
36, 1 2

&
23

5, 6.
II
489^ 31.
521, 3• 532, 17.
493, 25.
471, 12 {).
411, 15. 426, 25. 431. U•
526,
42,
303.
3•
3ff.
pass. 302, I7f•

^
\\

/.
,

-
332, 2. 12. 103, 27.
pass. 201, 8 («^- . 427. 3•
14. 504, 15.
239, 3•
,
239.
. inf. 113, 10 - \[

113, 3 1 ('«-
295, 3• ). 4 1 8, 8. ^///. 283, 33 '^').
88, (- 514. .
1 1
vvJa \\

1S9, 32• 219,


442, .
2. «»«/ 357, H•
235, 22.
29, 28. 137, 29. 415, ^°^•
282, 4. 305, 9. 323, vaooJ 94, 4. 2. 231, 53'. ^ (^'^ ).
2. 4•
. |!

'
,
358, 2. 451. 8.

dfoD).
34, 32.
Erklärung 160,
45', • 8 («
7 ff• 1

^
{- ). «;'
23. 236,

36,
«rciyw 22, 7•
29-
199. 7•

86,2,
375. 22
pass. 247, 27.
219, 33•
6, 2. 233, 22.
207, 33- 268, 9•
. 282, ,

37. 23. 1 66, 26 26 (parallel 7.).
8 { ).
5•
7• 268, 2. 272, 20. 369,

fZ
{&).
293,
332. 5

6.
(^odo- 215, °• 468,
2 1 6, 4 ^)• (
342, 26.
352, 5• 374, 3• 392, 3•
{).
.

{}.
437. 2. 469,

151,
3•
413.
83,

29
8•
2
(4
&•).
. Wortregister. . %\\

.
\9)}.
().4$~^4^
44<J,

371,
2g
\). 43•35 {•),).
12
(
).
176, 25
45 ^. '2 (ße-
yirfoiv).
. 280,14

83,
i'afi.T «/./»•

452, 10.

271,

290,
8.

1 8.
70.
5'^,

9•, 4^•
293, 5• 36, 32.
263, 8. 26. 28. 267,
30.

tni
80,

270, 32.
23•

va(f
542,26. 543, • pass.
8. 9. 233, •
pass. 291, 3•

[
301, 2.
pass. 279, 2.

).
56, 19• 4,
6,

4• 3S2,
27 (i^fa«rov).
\7()). 368,25(()-
).
415'
[).
[).
^ 1 6
.
).
).
47^y 8 ,-
447, 3 (,
ifiV'

).
3•
32
320, 17 190,
34 {.
«-;/>
37'' ^7;

^).
-jo,

92, 5 ( 129, 27f.

ßVß-

{.'. []
144, 7 («;« 103, 5• 7• 129,
;«2 351, ^8 9• 394, 33 iftZ'/»';- 395, 104, 23.
{^). 217, 2 1 27 pass. 129, 243, 23 («'-
3
4' 3. (rt/r//»'). pass. 32 d. Seele).

). 15•, 395, IV.•


121, 11. 14. 122, 21 (fiC 463, 27 f. 31• 5.12. 15. 6,9• 6,
155, 9•

[). 32. 45, 8 (kamöv). 103,

{[
1
84, 3 1 ("'^•
157. 9• {^tuvj. 105, 13 24• 187,3 214,33• 235.5•
1 1, 23. 59, 9• 8, . 249, 17• 353,29. 456. 30 f.
«iß/.tyw 341, 13• ™^. 2S5, 91, . 113, ? 479, 3 (= IV)
^). 456,24. ^/
•/. IQ.

). /.
215, 5• 286,

)
2?>^,24
, 14 (),
II

207,
24•
5
. 34°,
H 359,
7• 28,
1,
259, 3°•

28.
{'^

30.
34•
).
25•
pass.
25. 27- 234, «). &
•;|
^ II544,
219,
50, 6.
257,

97, 3•

29, 33•
6, 15.
3•
25

19, 34•
7• 300. 6. 330, 28. 336, 7•
23•
29.
161, 16.
251, 6
330, 34•
379,,

343. 25• 459. 9


[
6. 38, 8. 446,
355• 29• pass.
221, II. 250, 30.
). 307, 2•
336, 29. 337, 8•
(/ ).
479, 6.
115, 22.
( 275, ,
156, 23.
328, 24. 400, 30.
. Gott 147, 7•

{ . 6, .

,-
26.
• 379,3• med. 368,6.452,30•
-^/.! 526, 7•
86,
/J

15•
75.

. 86,
89, 27. 469, 7•
13, 2. 14, 24•
^
446,
289. 32
449- "•
1• 213, i.'iS•

^
171, 14.
246, II. 493-28. . 91,6. 92,6. 210, 8. 4• . 158, 23.

31. 32- 430,


II

3 {). 31. 211, 33 f• 212, ff. 221,


315, 4• 8
,

325, 6. 1 1 ff. 362, 28. 373, 29• 32•


[]. •
).
57. 2.
47, 22. 49, 4-
115, 9• 126, 15 {).
35• : 552, 5• 441,4

[ ).
395, 24 400, 8
[-
48,
423,, 33•
22. 29- 419,
502, 5•
29• 3•
^'- 307, 33• 333,23• 372,
). . 342,21
,

8• 42, .

^
419,
28. 405, 8. 444, 25- 445, Jesu 15, 12. 209,
5- 451. 455, -6. • 31 f. 254, 303, 8• 405,
68,
23• 164,24• 165,24.430,20.
53, 3•

. 8. 476. 2of.
461, 28.
.467 12.
- [')-

). 196, 31
,

31, 82 2. 174, 12. 212, 29- 32 (/ ..


329, 9•
466, 28.
ßvaAcyriAfo," 61, 28. 246, 27.
341, 29• 33•
44. 3•
93,
405,
3• 43. ,•

405, .
\\
247, • 36, . 4^, 32• 329, 4• 49,

^ ). [- || 7•

^ {-
35^, 37• 255, 3° 167, 1$•
83,3• 37123• ', 452, 4•

?.
' 543,
510, 24•
8,
||
2.
32,

(^ .
6.

.
;. -
, II

380, 9•
473,
5"9. 27• 521,
5• 7•
3•
3•
474,

39,
3•

23•
).
8,
231,
533,
8.
2.

_
!

2
II

ßvarft'iü 357, 31 32, 3• 79. 9• 189, 34, 2.^ 259, 3•

,
358, 12. 15 Als Name (allein Gott), . 257, 22 f.

|| 509 , 25. Jesu 469, II• '

5• .
ßracioc
2.
104, 2. 416, 29. 417,
464, 12. 14•
304,
,
149. 5•
338, 29- 3•
6.
,
498, 4• ,
ig, 26 \-
235.
371, 3• 91, 2• 424, • ;
44, 22. 75, 22.
39*
12

125,
434,
ig.
5•
.9•
144, 29. 312, 22.
523> II• )
Wortregister.

332, 7• ^ö
352, 3•
313, . . ^,[).
(-).
30. 207, 27
.
ig. 100,10. 132,

[- ).
,

434) 2. 165, 25. 241,23 272,14


34, 7• 291, 6. pass. 163,18. 164,17. 298, 5-

357, 33• 376, 1 1. 413. 3• pass. 228, 17• 239, 9•


455, 2. 7, n• 4, 23. avaßvJ
,

464, 1 2. med.
433, (fo «•) 4 157, 32. 399, 35• 6. 4,
( &;.
46,2. 61,30. 90, 4. 313, 7

^
336, f.
med. 10, 18. 47, 25 "• .
[). 173,23. 192,8. 194,

)
55^, 2 185,9• 335, 9•28.

). ('
|;

22, 3•^ 28, 4. 7•| 56, 2 368, 434,7• 12 ff. 435)29.


2,
24•
;():;). ,
1 1.

[-
-
1.
[ 94, 8.

)
-
1 1
1 6. 386, 27
439, ^4-
205, II 5, 25 (-).
«-/ -
^
\\

(= Christus) 46, 25 ff.


26, 26.
[). 494, 26.
/.).

}
230, 6 196,24 252, 6.
2 (&-
(

3. 384, 4•

9- 2.

?.
117, II [^).
(). ).
\\
500,

«
319,
8, 22

[ -
— 57, 4• 34, • CC. 292, 24-
78, 4•

[).
452,8.
[).
183,12. 190,25
231,^3
^ 2 1 8, 29. pass.
78,24.
105, 7
2,8.
32,

:
189, 21 []. [- 230,^ 5
107, 9•
500,28. 33- 5, ,
26.
(?/).
).
),
j!

[-
534, 12
49°, 14
414, 12.
:

68, 2. 413, 34.


3•
107, 25.
257, 3• 495> 3•

^^
.
35, 26. 38, 8. 528, 3-
151, 3• 236, 28. ^- , 359, 26. 33
35^, 24 (),
.).
231, . \

1 2. 31- 232,

35> 22. 47°, 22. 1. 4- 6. 253, 34•


7• 45, 6• 48,32• 28,
. 257, 5•
37,
14.224,18. 452, (-
^-
358, 3• ,
i

506, 2.

&)^^,
,

^). . 372, 26.


510,24.
403, -
(- ''/ 32, 9-

, - 340, 5• «^" i/ "jo, 22.


394, 13
). (/).

-
37 5, 24
[). ().
, -
, . ().
524,27.1:
5, 22. 6. .,. 293, 5
8. 182, 4.
68, 26
2,

^
8. 552, 91,22.
268,

-
8.
6

(- 283, 28
363, 4•
^6, 1 6 f.

).
249,

3, 4
H-
60, 1 1. 466,8.
aVr«7to()^i7rriu pass.
8, 9.
[& (
4352.
526,

62, 25
51,
((5). 538, 22.
(-)
284, 22

(),
2. 8,
3.
228,

). 2 31. 196,

^&
302, 33- 202, 5•
,

&&
,

360, uff. , 35• 204, 2. 279, 24• 455- 12. 305, 2.


(Definition).
245, 3•
47°, 13- 232, g. 280, .
208,32 (- ,

45, 2. 76, 24.


3- 282, 17. 284, 21. 287.

,
27- 289,5; 310,8. ^317, 15•

[).
115, 7•

[).
149, 12. 50, 3
4 320, 24. .

)
87,21 425, 83, 5•

-
f.
23. 27. 349,
8. 1. 12, 8.
356, 4• 352,30.453, 8.
1 8, 26. (. 523- 7•
II

305, 21. . 322, 2.

-
,
Christus)
Oi eV
.,
1 40,

448,
1 5 •

.
vgl.

1 8.
1

3^8,
5 8
,
f.

9-
194, 22.
pass. 257, 7•
224, .
(Bedeutung
2. = -).
142, 6.
. =&; ]|
510, iiff.

&
eV . 183, 14• pass. ^ 234, 3•
292, 27. 263, 1-1:488, 15. 203, 3•
'
^

(Jesu) 23, . 3,3• 6, 6. 22, 8.


176, 3• 451. 3. 452, 7• 455, 22. 488, 13 {- 475 32 f- .34,
^ II
527,7• 22. ). (). 21. 6, 26. 85, 8. 126, 34•
, 5• 6. 45> 17-

-
25. 464, 25 144,

).
6,
7,15. 50,23. 2,4[-- pass. 475, 16. . 26.10. 269,25. 552,5•

.
323, 1 1. 393,5- 163, 22. 26, 7. 359; 2 1. 24.
(-
,

dvS
477, 24.

112, 4• 380,
28,
1 6
14.
(;').
86, 7• ), .
34, 26
165, 23. Vgl.
79, 5•
U.
C.

' ^ inf. 285, 4-


45 ,
ff-

.
}.. Wortregister. . 613

^
284, 32•
461, 22.

/.
(3? ).
43>

53^1 ^
34. 4•
2S9, 2 7. pass.
23-

'«).
30, 24
454, 7• 46,
).
245,
med. 239,

7«//'(« pass.

(77-
335.28.370,

53,
288, 21.
'2.
22. 25

||
513,10.
229, 23.
2qo, 14.
(
-[).
^^
??//
343,

32

255, 23-
8.
133,

8 1,
2.

3- 88, 2. 239,

22,
353, 3
27.
76, 24.
1•

25- ^
). 45 , 4• 453.2 (/•|. 134, 8. 148, 2. 9- 234,30.
131, 8.

( ). [- 63, 3• ^97, ^).


). 3 (
205, 17 (fi? «•
362,
468, 5-

( ). Sg, 31• 293, 9

-
54. 5•
5i5,5(^f'»•
2, ',

/
13 29• \\

8. 2, 27. 538, 23. 561, 13• pass.


288, 2. 447. 14 9. 1

)._429, «$'- 21, 8.22, II. 33, 27• 56, 92, 12.

: ). 3 (fJi'
49, 1. 54,4• 7• 6, 33• 77, 29- 8, . 126,21. 291,2. 39,
32. 444. 33,(.«/;«). 88, 6. go, 8. 103, 14• 124. 17- 27. 463, 8. II 540, •
^

. $9, 9• 10. 203, 4• 262, 34- 339. 314, 6. 8. 20. 22.

, 2. 3• 377,21. 431, 5• 444,3• 1. 93, 2. 132,21.

&
39. 28. 140,
II. 6. 246, 5• 25- 494, ^
22. 447. 19-
,
67, 34• 450. 3- 22. 5,
II
4^4. 23 24, 23. ^58, 28. 375,
ff•— 395.2 (fZ-
27. 451,
-^. (i^ff•)• 25 (),
d 50,9• 261,26.

-
,
475.
6 f.(-). 85, 12 ^^- II
26,
150,
32.
2.
87,
(_^.
2.^ 148, ^5-,
1. ot .
383, 19
231, 6.
). 35I,Io(1;(7).J| 484.
(),
.
8 . 33^,

^/
127, 3•
129, 28 '- 445, - 468, 4•
4• 2.

&
52, 185,
26 f. 116,30 Vgl.
^). 130, 6.
215, 9• 6. 231, 3• ^44,
248, 29.
8, 21. 383, 28. 245, 8. 266, 12. 29•
314, 29• 447, 6. «;
} , 22.

,
3. 02,
13 U. Ö.
9, 25•
32. 03,
33• 63,
6. 195,
28,
105,
23.

4•
1 1.
335, 5-
28. 283, 22. 340, 29•
270, ig. 262,
- 7,

' .
«reayyfAriÄfov 49. 33• 5^3,
||

317, 320, 2. 13- 349,


1. 150, 32•
(').
9•

-
27, 49.,3• 5°,
lo-j, 13. 16. 13. 479, 6. voftv 102,
13. 207, 9
19. 315, 25• 317, 20. 347,
Ü 253. • 5, 2. I2ff. 6, 2. 5 ff •

10. 447, 23• 460, 5- ^-

/
,
7, 26 f. 34. S, i5f. 24, 24.
1^5, 9•
pass.
72, 7•
- 36, II. 254, 15. 37, 2.
263, 35- 480,
36, 2. 25, 3. pass. 364,

(-
ff.

pass. 18. 10.


|

. 307, 33- «^«


188, 509,
45^, 3'• i22, 31 . 467, II• 477, 7•
(2 ). ). (- 63, 2. 82, 1 2.

^
128, 23 364, 12. 487,11.13.
ij

8, 15. 229, 24. 323. 26.

^ 30,
316, 23.
3•
376, 27.
). i2o, 2
365, 32
249, 29 ( (/<). 473, 25• , ,

/.235,
,

)
-). 474, 3•
(
^
Christus),
().
ff- (^*^•
j 526, 6.
167, 5• pl. 474, 10 388, 1 2 ",^
203, 23. 442, 23.

'
22 1, 266, .
(« ).
339, 2. 3•

37, 3
122, 6. 138. 21. 8, 6.
263, 9•
312, .
, II 521, ,7-
^,,'^ c„, , -

4• 33, •
). ,

1 89, 32• 190. 28. 200, . 03, (-).


.
215,

(). pass. 252, 17•

,
379, 35•
472, 22. 493, 24•
307. 29. 368, 13-
II

104,
3,

. 164,
med.

1 1.
). 376,
376,

290, 8. 3/6,
2 (-
1 3-
(( 375. 24-
400, 25.
pass.
286,
\ 562,
2.
.
3°,

^
163, 28 217, 8 (&). ig. pass. 293, 8.

^).
[
123, 35-
3 1 6, 15- 22. 7, 4• 219, 2 ||
5, 7•

(//).
315.27
155-28. 215,

457, 29- pass. 142, 25. 163,


).
4•

«7(><;««)
354,
163, 7•
2.

138, f.
26 {),
30, - 58, 25• 72,
\\
103, 36• 196,

(). 2
( ).
10. 227, 12


515,
29^,2.
339,
495-"• II

;
7•
45•
43, 3•

° ().
II 535. 3of. 78,6. 91, 31• 104,24-

(). 136, 30. 234,, 10. 11489,18


614 . 93, 4.
Wortregister.

125, 27. 140, 5•


ccrro'öroAoc.

[
8 1, 3
). [). 2, 34-

. 235, 3• 241,18.
{- [).
(9•).
211, 6. 220, 8. 2. 336, 217, 27 227,
244
).
[
). 473
6,
28, ig

6
29.

[ 49 ). -- ^^
15

33•
438,

5°. 5
2. 1.
369,

).
(). [ ^).
(
8
(^-
383,
ig.
284,
pass.
30 f. 231,
15
278,
{).
78, 6.
30• 269,
^

-
473, 35•

139,
19.

4
),
pass. 285, 73• «7;() 85,
.
pass. 1S9, 9•
2 {- 8.
62, 32. 104, 4• 105,
6. 187, 22. 20, 21.
8. 1.
[ ).
).
( -)
284, 2. 335> 35• 88, 288, 227, 8. 228, 22. 299, 3
342, 24• 396, 25- 446, -.
473. 29-
6. 315. 23.

34°, 8 ff. [ || 535, ^3


1 6.

32.
/
148, II
rationem reddere).

7,
84, 7•
43
5• 4, 6. 197,
23• 454,
=

.() ^f ).
390, 9• 26.

\\
22,
561, 2.
305. ^8. 425.

337, 22.
458,25.463,8.
27.
39, •

1 7 ).
21

315, 4
(V.

62, 6.
257, 26.
Blatt).
37, 29
248, 27

[),
448, 21
[^).
375,

19-}
[?.).
6.

,
3•353>3•

).
2,
II
487,22(?7)•
22 [- 21. 452, 32
5•
262, 34• Pass. 53,

.
(<).
493,
4(). II

122,
.
II.
«5. ^7•
III, 22.
123, ig.
2,
34.
30.
2.

&
519. 522, 275, 9•
4 1 8, 5•

&
291, 34 (''' 36, 1 8.

( ).(- 466, 3•
343
467,
22.
yffvvj?)•

66, ig. 71,25


62,
361, 24.
29. 270, 8. 275, 25-

^) ).
33) 29
\•). 105,20^462,1. 360, 26.
347, 8 [).

&
ji,

,
33. 72, 12.

^
,4•.
1 88, 1 6.

(/ 02, 7• 197, 2g.


^- ).
pass. 534, 23. 543.^
[-
(
II
,
528, 6.
«?;;; Tod
( &). \\

200, 7 «. 249, 3 1

-}
Jesu 479 : ^•
). 56, 24
465,„33.
).
456, 27

[
11

245, 6 ().
. pass. 469, 3•
2.
442, 2.
). 146, 34 ||
527,
6, 400, 8.

/.?!
2.
45 3^• 228,
3• pass. 399. 1 27.
32,

(
12. 39^1 480, 3• 5. 3, 9•

462,27. 34, 9• 44, 1 2. 54, 4• 77, 3• 159, 28.


59, 12. 8. 544,, 29.
2, ig. 49' ^•
pass. 44, • oaoJ
,
II

465, 1 1 W'i"-
III, 21. 32.
248, 2. 388, 33•
112,
469,
8. 15-
7• 44. ^ . = PCV?)•^
(^''/S

474, 23 f. 475.2.28.
12. pass. 85, 14• III, 20.
113, 21. 218, 20. 232, .
;; 49,
..
Christus).

/^).
398) II (- oaoJ 233, 24.
62,
1 2. 397, 33-

453, 27• 29. 448,


. pass. 453, 7• 2. 5•

{).°
275,, 33• 369> 9• 462, g. 43 1, 3.

/
,
28. 3. 455, 6.

.
63, 5• 3°• 1 73, 22.
113, 13 275, 143, H
pass. 263, 21.
2 {:; .). 2g. 429, 2.

. 425, 9• 437,29• pass. || 534, 45 1, 9•


2, 1 2. 219, 8. 86, 15 f. 87, 32•
29•
^

152, 2. 88, . 7• 1• "6, 33•


272, 6. 5, • 55, 27• 57, 283, (;/-
373. 34•

1
45,
83, 2 5•
32•
25- 59. 14. 66,
263, 5• 4^57. •
1
6.
.
8,
244,

32.
-..
).
5,
[). 272,
6
189,
[).6 ('&-
17
20 [))).
28,

/.
,

^
257;

77, 12.
,13.

87,
78, 26.

7•
145,
pass. 59. 32-
30, 3. 33, 22.

^ . , -

(. Teufeil.

pass.
142, 29. 441,
165, 26. 426, 24.
2, 6.
355.

413, 23•
3•
5

,
).
2-JO,

104,24^283, 1 (^//rovj.
270, 13.
456,
283, 15

7,
32
ig.
-
(),
388, 4• 1•
[•.
6,
.
22.

173, 29. 82, 25. 1. 68, (bes. . Paulus


2, 2. 25• vgl. 215, 13; auch V.Jesus
allgemein
5, 29.
17. 69, 4.
anob.
453, 25 gebrauchi selten
Bote 252,18.) =
20, 22. 59, 22. 61,
74, 32• 104,2s.
;

-. { \.
Wortregister.

8,
382, 2 1
19.

214, 35•
( ).
357,5•
440, .
/'.
258, 6.
304,
2i2,
35^, 3•
459'4^,pass.437' 5•
^go,
.
\\
615

- -).
().
113,
143, II•
185, 10.
4. 8. 16. 115, II.
155. 24. 160, 19.
1S6, 2. 23. 187, {^\ ().
346, 15 ff.
39°' 22
387,24
8.

}. 30,8.
189,
171,12
.
[
14. 216, II. 248, 4. 269, 441, 5• 27 4^C),
23. 27, 16 u. o. ( 458' \\
26. 514,24-

^'
pl.

.
453 f.

üvtov
449,
'?.-
() 453'
J.

8.
«/'
244,
293, •
142,
2
6.
9•

({\
),
353; 22.
258, .
131,
367' 34
3^92, ^3• 426, 4• 553' 3
3•

II
171,
()
2

— 7 ^• 4•
20. 25 f. 13.
4^2, c inf. 246, 15

14, 2. 7• 15' 25• 28.
13- 27' 4• 7• 31' 7• 23•
8,
397, 2. 1.
203,
354' 3. 458, ?.9^). 256, 12
217' 33
1 26, 31

(cfQo'v)
()
92, 12. 09, 7• 26f. III,
19. 21. 29. 3• 112, 18. $6, 26. 358, 25. 138, 8. 7'
20. 31• 113' 9 ff• 114' 29.
33f• 9• 126, 8.
.
(
, ,

128, II. 164, 3• i6S' 28. «i)yt'pcwv;7ro? 290, 12. 189, 209, 23
202, 34• 28, 2. 1 8, 2. .^). 2 , 34•
190, 5•
26, I2f. 221, 33^• ^22, . ().
( ).
.

> 375' 32 j
211,
{^&^).
254' II• 271, 5• 273' 2. 127, 3

-
1
373' 25
274' 8. 275, 2. 24- . 6, 6 (). 128, 26, 26.
277' 8. 27, 24- 27. 314, 25 (personifiziert in Jesus).
(, 1.32, 2/. 154' 33•
20.

{[ -
36, 8. 409' • 7•
413' 5• 443^', 5•

{).
274' • 14
77,8.
.). 377,
— ).
339' 18. 444' 3

455. 9•
45°' 22. 452' 3•

() . ('
II
486, 21.

7,
349'
8,
3•

,
486,

) ( &&(,
II
i
8. 9•
22, 28
3
().
). 207,31
.). 512, 23
515, 6. 1. 405 II• ' 1
29((^). 233, 8. 28.
281,
241,
30.

70, 22.
pass. 81, 15• '
450, 15- 21. 11493' 9•3^•
512, 20. (-). 59' 2
299, 8
).
, ( ).
2.
302, 15
478, 12.
517' 14;^ 54' 6. 6, 2. 130, iie,,

&
> 31• 469' 8.
174, 2. j ^
28. 353' 8. 1. 54' 3• 4> 23• 26. 28. 4'24•
6,
\\
22, ig.
492' 6 ^'.^ («/
(^
103,
329' 25

_
\ , ).
ff
3•
95' 2 (' ,

^
-
.).
(). (
,
212,14- 293, 4
'

2, 27
(
389,

. ).
450, 34 pass. 303'
, (-
(-
10.

ooJ
^
fi;.oy«j. 253' 26.
431' 27• 4^4' 7•
• 4•
343' 32.

[
«.).

Zahlen:
451' 2
Bedeutung
( ). Tivt
d.

).
2 8
243' 2

( ( «(^.
333' 547'
14, 22. = 3)•,
||

546, 24 ff• (4)• 216,


=
«^rorpi-.Tcw pass.
410, 9•
141, 23.
382, 29.
(:;
28

5
=
rfj
6). 290,18
7)• 293'
474'
302, 27.
234, • 372, 19.

med. 66, 7• 68, = 217,5 7)•


533' ||
6.

29. 19S, 4• 278, 3• 345, = 7)-95'i5-i7i'7(heilig = 26,


435' 24•
22. 25.

(^ 547' 2
10). in
8. 378, 15. 438, 6. 21. 1 f. (15, pass. 483' 2.
+8 2,?>,,().
II
||

Primzahl

^
med. 320, 16. 7 zerlegt).

2S5, 4•
44' 3•

344' 21. 434'


1

94'
29' 28
23•
.
3"'9'

4 u.
3• 7•
214,33 (über
6).
.
d. Zahl
«(/;¥.
31
2,
(^. 37, 23. 25. 27.
5• ! 486, 4•
54'
55' 2

^
1. 14, 3• 165, "j.
1 54' i2ff•

465, 33• 427, 35 f. (. Abendmahlsbrot). 189,


(). (-).(-
I

53. 7• 467, . 20 258, 32

«^,).
\ 525,
433'
1 1.

27 ( I
,

tuiig i.
426, iiff. (Bedeu-
d. Parabeln).

442, 35.
). 44°' 8
528, 24•
||

484' ||
7•
/. &.
'
616 Wortregister.

150,
{).15
•ig,
{). ). 29 30. 249, «<^^'
148, 4• 293, 8.
148, 7 (-
55' 4• 41 8, 2. 148, 249, 3•

{). 6 2
().
26
Definition 20, 2

3
22,
ff. 161,
28
8. 177,21.
363,
(-:/9|
9•
524,4•
398, 21.
41, 3• 163, 7• 2.

(). 129,
'

,
(^kog). 2.
(-). 234, 8.

( 58, 4 76,6. 142,2. 310, 7, 7•


146,
().
). &
^
(- )..
27 (Aoyof).

368,27().

^
(oVrcur).
(^).
(?. ). 8
47°, 2
22, II.

^). (), -
24,
39, 32

2,
II
> 425,,
(| .). 312, 32
362, 25. 378, 19.

289, 4• 7• 1 9 (f»'
23.
2• 20.
45, 25• 67, 27. 68,
20,
20. 244, 3°• 245,
353, 25- 385, 9•
217, 7•
336, 8.

&
23, 9 Tj/
.
212, ig.

(- 396, 3•

= ^ ]\« ).
123, 2 1
1, 7 259, 7• 25. 202, 12. 266,
.

(
SSif^i-'^raöf 364, 34
\

35• 265, 8. 278,

8,
).(). =
(- f/.. 23, 19•
6. 205, .
\

!
pass. 13, 29
31. 291,
49, 26. 271, 9-
II.

357, 36.
^y
^
376,

(
272,
.).
-
,
.
«• 33,

).
6.
2.

( ). -
33S, 19
5•
312, 15
23

(&).
(^»^
35,

^«'
22, 13.
1•

•)•
I

'
^
ji/iv?;

72, 7•
442,
355,
S
2 (==
439, 20.
22,
336, 26.
9• 399,

147,
29-

7
5, 22.

(-').
.

'
/ (()- 21
). 75, 219,,

&
1 8, 19 32, 3• 1• 3°, 3°•
31, 21. 56, 9• 57, 7•
2.
456, 8
22.
().
88 2.
,
149, 6.
557, 28.
\\
549,
235, 3^•
65
151, 5• 219, 24- 228, II.
, ,

1.
||

31, • 32, 32• 379' 33-


. 292, 14.
236, 26. 275, 3• 297, 7• , 45, 26.
285, 2. 365, 8.
370, 3, 448, 6. 459, 9•
1. 31,22.

&
497, 5•
ai;j/?/ 74, 29• 82,
. •
Christus 93,

-:
||

.
. Melchisedek 248, 26. — 173, 27. II
486, 34• 487,
. 7•7•
6.

479, 34• 97,


5, 15• 24.^26. 33- 213, 10.
424, II
().(). (-). (-).
319,29
162,
'/ 517, 22.
399, 1 6.
245, 6.
\\
28.

21, 12
\\
558,
().
8.
321, 25
389, 21
.
/9 (-).
26,

189, 2
32.
404,
(('/^).
24, 3•
50,
6.

34
2,
(-
(
i/

232, 4• 400, 23.

21, 12
31, 1 8
2,
239,

214, 6. 227, 9-

(//). 258,
7 ().
(^.
(^
(« .).
468,
333, 33•
281, 4•
34,
1 8.

n• 108, 22.

). 31, 8 (»''!. 90,


2
(j^o?;-

('-
203, 33•
(&).
219,
3•
12. 259, 21

( ^).
( ( ).
232, 9• 33 ('? V^' 365, 2.
9(?/). 43,
356,,
.
??)• 305, 27- 442, 21. 1. ° 561, 25.
244, 2. 351,

-
II

). ).
290, 26.
361, 24
6.
25- 293, 8.
246,
1. 293, 9•
. 5.
225, 12. 226, 4• 12. 388,
30. 424, 14- 480, 28.
183, .
'
457, 321, 26. 494, 26. 513, 7•

&
, II

12.
495, 9 (^ 19, 25. 52, 2.

-).
\\

62, 32. 44, • 45', 3'• 5^8,


,
II

). ,
204, 28.
9•

498,
85,
9•
1 8.
1

43,
8 (^t•-
34•
197, 28.
217, 32•
262, 2.
3•
,38, 6.
554, 5•
^

15, 4•
\\
II

517, 4• ?62, 6f. loff. 450,20 114, 22 (-


5, 26. 83, 24.

(";.
33> (ooffia^.
452, 26. 357,
451, 8 (^v
II (« /).
15, 4•

59,
1

3•
7, 2. 54, 25
78, 14-
(- 249, ii 16S, 34- 25.29. 115,2 ().
15, 3• 6,

&
5•
416,23. 417,11
),
2• 319,, 29-
73,
339, 3°•
33•
38,
1 66,

, 35•, 285, 6.
7, 285,
21. 377, 25. pass. 284,
532, 8.
9•

II
6. 5•
3• '&443, .
35°,
43, 9•
6. 359, 8.

28. c inf. 293, 369, 2. 54, 3°• 55, 8.


&.
^ 297, i6.
16.
15. 417'
Wortregister.

420, .
•45°' 8.
561, 3• V•
- 22. 26.
ßaoileiu.

152,
. 5• 7• 173,25.
204, 23. 3•
617

'
\\
516, || 178, 8.
52S, 15. 59' 4• 92, . 244, 23• 254, 492, 1 1 ff. 543, 6 ff. pass.

/.
||

6o, 25. 30. 31. 272, 3• 33°, 2. 331' 132, 6. 10. 135, 26. 30.

?. 205, 23-
35' ^o.
73' •
26. 379'

202,
II•

363,
15.

137, f. 143, 4. 10 f. 153,
20. 154, 10
159, 3• 172, 29.^ 297, 1 8.
( ).
( 8(
«« ). .
P.f'yov).
TW
158, 2.
334'
281, 33

1.
22,
248, 29
[72, 6].
14. 7•
[).
196, .
437, 5
). \\

(trinitarisch).
(*'»'

512, 2. 547, 1

334' 15•' 2. 258, 26.


134, 4•

&\ ^ (
9• • 1 2, 19. 132, 15.
«/' 473'
473' dv- "75, 9•
7
382,
1, 34•
{\ 72,
|
27• 3• 133, 12. 136, 33•
(-
). 4 50, 8.
).
140, 7• 141, 6. 25
().
||

250, 33•

28. 408, 7• 4641 4• 29•

4-7,
29- 382, 27
84, 25. 331, 25.
5°4>

29• pass. 398,


49)

28.
[),
6,
24

22.

31.

487;
(toi;

141
pass.

,'i55,,3o•

).
«'//?

/^
6 ('?).
57
75»

233,
391, 9•

217, 32•
19 (").

2.

460, 8
85,

(-

198,
.
,
142,
). 9 ().
7

6 [\
).
149, 23•

).
2.

(,
[ ).
[^
21.25- 154, ig

[).
27
143, 8.

152, 19^•

155,
(^-
146, 33•

4•
155,
153,

165,

).
!
8 (^f-
5• 14
\). 1

[
2 1 436,
pass. 207, 7•
21[^). 5 '2, 12
293, 4•
). 14, 9• 128, 23. || 492, [^). 543, 7
II

[).
&
5241 25 (t//?
Ij
504, 28. 136, 9•
^557, 26.
°, 9• 42, 4•
41 32 —
{).
/^).
>
32•
473' 33 (•^«>'-
163.
155, 3°•
[).[). '/). 228,
339, 1 2
92, 32.
94, 4•
09, 6. 113, 32. 114, •
25. 8,
13, 17 (^)*- 55, 8 115, 22. 26. 132, 8,
2,
iSg, 9• ').
[). [). 1 66, 28 13. 135, 22.
7•

137, 5• 43,

&
22%,
[).
{.
24. 52, 2 1

/. 204,
pass.
2.
252, 17
(^ /?.). 58, [|
22
27•
8.
146, 23. 158, 3• 159,
21. 173, 4• 178, II.
'.
[
244, 6 (;/?;). 15. U. Ö. vgl.

[
(//

491,

).).
66, 6. 9•
8 ['^. [\
6
(). 2 [- ).
('/'). ).
[).
5• 22

6, 8
st.

408,
253.

1
}.

\
}/).
196, 6
382,
85, 33,

315,
86,
('-

2.
09,
465,

63, 8.
434,
3• 148, 8.

3•

-^
494' 457, 28. 468, 15• 127, 8.
292, 8. 315• 7•
//
265, 2.
8 [).
«// 165, 21. 254'
22,
6.
25.
£
331, "6.
443,
367,
2.
23. /?.
48,
202, 15.
5 [).
2

&
.
- -
30, 1 1. 34•

[ ),
480, 4• 44,
477,
314,
25, 4•
7•
293)
9• 21.
ff.

13. 1. 275,^ 25. 36, 23 86, [). 1 65, 7•


319, 3• 339, 4• 466, 2.
23•
[). ). 125, 20 [
& 26, pass.
28, 2 07, 4•

560,20 [-). [), 228, 66, 2. 435, 32.


\

^ 55' 2.
, 1 1 [). 253, 25. 75, 29•
25, 2. 44j 27.

[).
172,
284.
2.
2. |1

).
49^, 27
/?£ 205,
425,
('
5•

).
(;' ^ »»?;).
130, 5•
2,
375,
8. 332,
23.

:), 2
516, i
15 1 8. 278, 4• 1• 296,
532, 13 (f^^ '/'' -'^«- 85, 33• 86, ig. 29.
3•

( ^,
418, 33•
32
90, 5f• iiy.
27• 133, 3• 19- 24. 26.
31. 33• 134,
3• 4. 8,
f. 5• 38, 312, II.
& 8,
95,
13. 334.
23• "96,
3•
9•
45,
3691 3• f^fiv 329' 25. 139, 9• 142, 9• 49, 31. 185, 5•
618 ?.. Wortregister. «.
, ), (-
// 291

)• [,
,
21. 24
03,
9,
II.
4•
2.
24•
28. 04,
, 8. (). (-
().
73;

).
4
2 8
343, 3

).
8. 1 1,

(/-
{{). ,
205, $0
2 88, 29
307,
33•

,
13-
151,
241, 5•
6. II.
4• 171,

15
1•
f. ,
12.
4,
225,
21.
2. 5•
).
[).
4^4, 25
284,
417,
353,

Das könnte Ihnen auch gefallen