ERLPSPITPETBE TUSTIEIISTEEPILENZEE SESEZESTEIIEIEIE TEE SUBEETELTUBI ΛαΒδνννφαῖνε μεμεBED IEITγίΚι» τ Ὁ δσι

φα LETIESERZET N SETELETEE PETZNER ZT δὲνBIETE ET DL0 3 217775

γι"

EEE EEE ἐντσ τε στρα

τεἐπ IE EDER σισα NETT TEEREM TR ΒΕ PETE τ καΛΓ φὶΚα ἂςκικεοΣ νυυδι πὶκεΟΣἐνανδγ"ατεσυνμ ν δεμλδεδερεσοι θεν RATE αἱκισυρ
UNIVERSITY OF ILLINOIS
LIBRARY

Book

\ BL, 0I.DSCt2
Je ΟΜ ΤΕ ἘΞ.
 Return this book on or before the
Latest Date stamped below. A
charge is made on all overdue
Books. : BR
University of Illinois Library

ım®! ΖΔ

δεν

SEP Ὁ 4 10.
 De

ΝΣ % 4 ®
 DIE FRAGMENTE
DER

VORSOKRATIKER

GRIECHISCH UND DEUTSCH

VON

HERMANN DIELS

ZWEITE AUFLAGE

ERSTER BAND

BERLIN
WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG
1906
Bea BE a AR A ©. 16
4. Ὕ ὙΦ Pa Ph IDEE ὟΝ
TE ‘an
Wine 2 ἐν
u. ΤᾺ
1 ! ) er ἢ Rd ΥῚ u," “ Ἴ
Zu , ”;
-
\ Be
“ων
1
„i vr, ar
mir em
|
ΠΥ Ne):
ὌΝ
. ἀν Bye,
YEAREIN
Pe ὃ 14),
"
#
N 4
N

ἡ, ΤῊΝ
ε Pb ἢ
LUIS HIKONTIERENIE NN wm.
y
.
ΓΘ
I
FREUE.
!
Kae
ΑἸ Α͂ 1 4.1} Ὁ De “ ἡ

Ir) Ya 4
\ k
14 Pan
- Peg

. '
7 “Αἵ,
rum

> ”.
“ λυ
ἂς ἘΠῚ
ἢ
δ.

ἃ Ὁ.

\
”

- we?

NT
υ ἢ ᾿

4m
u
ἣν

f +

͵
*.
Be [2
4

17 % T ı
ὁ RN 5 “ \
TEER
—ı_
ey

WILHELM DILTHEY
ZUGEEIGNET

1903. 1906

Χαῖρέ μοι ἀρχαίης σοφίης, φίλε, συνθιασῶτα,

τῶν δὲ δέκ᾽ ἐκτελέοις ἑβδομάδας πλέονας.

|
..
I

ge

909570
«2 ZI ὅ

Kilo
/
Aoo
9P
 _ VORREDE
zur ersten Auflage.

as vorliegende Buch ist zunächst bestimmt, Vorlesungen über

D griechische Philosophie zugrunde gelegt zu werden. Zum ein-
dringenden Verständnis der Begriffe und Systeme ist es unerläßlich,
an der Hand der Originalurkunden den Entwickelungsprozeß des
griechischen Denkens in statu nascendi zu beobachten. Willkür-
liche Auswahl der Fragmente wird stets als Hemmung und Bevor-
mundung der Lehrenden und Lernenden empfunden werden. Darum
strebt diese Sammlung Vollständigkeit der eigentlichen Fragmente
und Mitteilung des wesentlichen biographischen und doxographischen
Materials an. Dies letztere wurde in der Disposition des grund-
legenden Buches, Theophrast’s Φυσικῶν δόξαι, angeordnet: Prinzipien,
Gott, Kosmos, Meteora, Psychologie, Physiologie. Der Kreis der
Philosophie ist im antiken Sinne möglichst weit gezogen, so daß
auch die exakten Wissenschaften, namentlich die Mathematik, be-
rücksichtigt wurden. Die Medizin, die eigentlich auch in den Rahmen
‘gehört, habe ich mit Rücksicht auf M. WELLMANN’s Fragmentsamm-
lung nur insoweit aufgenommen, als sie direkt mit der alten Phy-
siologie im Bunde steht. Die Anordnung des Ganzen mußte die
einzelnen Persönlichkeiten möglichst getrennt halten. Gegenüber
der pragmatischen Zusammenfassung der Schulen, wie sie für die
eigentliche Geschichtschreibung nötig erscheint, hat es ein gewisses
Interesse, nun auch einmal die Individuen als solche zu beobachten,
die wenigen Großen und die unzähligen Kleinen, deren emsige Arbeit
freilich nur in der Massenwirkung zutage tritt, welche die unbe-
greiflich rasche Entfaltung der Philosophie im sechsten und vor
allem im fünften Jahrhundert zeigt. Es sind in diesem Bande über
vierhundert Namen vereinigt, von denen freilich die meisten für uns
nur Namen bleiben. Aber sie alle haben doch ihren Anteil an dem
Blühen und Überblühen des griechischen Geistesfrühlings.
Wo die alten Schulen in ununterbrochener Kontinuität bis ins
vierte Jahrhundert gedauert haben, ist auch diese nachsokratische
VI VORREDE.

Diadoche berücksichtigt worden, was willkommen sein wird wie der

»Anhang«, der die alten Kosmologen, Astrologen und Sophisten
zufüg. Warum von dem unendlichen Wuste der Orphiker und
Pythagoreer nur das Altbezeugte 'gegeben worden ist, bedarf keiner
Motivierung.
Mein vor zwanzig Jahren gefaßter Plan!) einer kritischen Gesamt-
ausgabe der Vorsokratiker hat sich nicht verwirklichen lassen. Meine
damalige Voraussetzung und Hoffnung, daß die fundamentalen Werke
des Plutarch, Galen, Clemens, Diogenes, Eusebius’ Praeparatio, Sto-
bäus u. a. bald in zuverlässigen Ausgaben benutzt werden könnten,
hat sich nur im kleinsten Umfange erfüllt. Von allen diesen längst
versprochenen und vorbereiteten Editionen liegt nur die des Stobäus
zu zwei Dritteln vollendet vor, und auch sie droht ein Torso zu
bleiben. Die Unmöglichkeit, mit den bisherigen Ausgaben der
Hauptschriftsteller einen zuverlässigen Text der alten Philosophen
herzustellen, habe ich sattsam bei der Ausarbeitung der Poetae
philosophi (Berlin, Weidmann 1902) erprobt und die Passionsstraße,
durch die ich mich bei Zusammenstellung dieses Buches schleppen
mußte, möchte ich nicht noch einmal ziehen. Solange nicht die
Herausgeber, welche die Hand auf die erwähnten Schriftsteller ge-
legt haben, ihre Pflicht der Wissenschaft gegenüber erfüllt haben,
die mit Ungeduld wartet, solange ferner noch immer Autoren wie
Plutarch geeigneter Bearbeiter harren, kann auf diesem Gebiet an
ein wirklich gedeihliches Arbeiten nicht gedacht werden?).
Wenn ich es trotzdem gewagt habe, ein Werk in Angriff zu neh-
men, das von vornherein auf den Anspruch vollkommenster Genauig-
keit aus inneren und äußeren Gründen verzichten muß, so leitete
mich lediglich der Wunsch, dem dringenden Bedürfnis namentlich der
jüngeren Philologen und Philosophen abzuhelfen, die sich einerseits
mit der willkürlichen und knappen Auswahl der üblichen Kompen-
dien nicht begnügen wollen und sich andererseits nicht die Bibliothek
von Monographien anschaffen können, die zum Studium der Original-
texte notwendig sind. Denn Mullachs Sammlung sollte, abgesehen
von ihren wissenschaftlichen und praktischen Mängeln, schon darum
nicht benutzt werden, weil man sich sonst zum Mitschuldigen einer
schließlich zum Plagiat herabgesunkenen Abschreiberei machen
würde.

1) S. Vorrede zu Simpl. Phys. 1 8. ıx.

2) Ahnlich liegt es auch sonst; 5. Elementum 8. x.
 VORREDE. vmI

Da der Umfang eines handlichen Bandes nicht überschritten

werden sollte, mußte der Druck, der zum Teil den stehen gebliebe-
nen Satz der Poetae phrlosophi verwenden konnte, möglichst zu-
sammengerückt und auf Rechtfertigung der Lesung und Anordnung
verzichtet werden. Nur in einzelnen wichtigen Fällen habe ich vor-
läufig kurz das Nötige bemerkt. Ich hoffe in nicht allzulanger Zeit
genauere Rechenschaft in einem Supplementheft ablegen zu können,
das auch Sach-, Wort- und Stellenregister bringen und damit die
wissenschaftliche Brauchbarkeit dieses Handbuches erhöhen wird.
Was den Dialekt betrifft, habe ich an meinem Prinzip festge-
halten, die zufällige Überlieferung der einzelnen Schriftsteller getreu
wiederzugeben, da sonst eine wissenschaftliche Verwertung der Frag-
mente zu dialektologischen Zwecken unmöglich wäre!. Auch für
die Scheidung des Echten und Unechten ist es unumgänglich nötig,
die unkorrigierte Überlieferung in allen Vulgarismen, Hyperionismen
und Pseudodorismen festzuhalten. Unbedenklich dagegen erschien
es in den alten Stücken, die korrekte Orthographie μεῖξαι, οἰκτίρειν,
Χίλων u. dgl., die in der römischen Zeit grundsätzlich geändert
wurde, herzustellen.
Auch von dem Prinzip, die Ordnung umfangreicher Fragmente,
wo die Überlieferung oder der Inhalt keine sichere Disposition an
die Hand gab, in der alphabetischen Reihenfolge der Autoren zu
geben, glaubte ich nicht abgehen zu sollen. Was hilft es, in dem
gewaltigen Haufen der Aphorismen Heraklits oder Demokrits hier
und da einen wirklichen oder vermeintlichen Zusammenhang zu
finden, wo man doch der weit überwiegenden Mehrzahl gegenüber
ratlos bleibt? Die äußerliche Ordnung nach den Autoren wahrt
wenigstens das Recht der Überlieferung, die für die Beurteilung
der Fragmente und ihrer Form wesentlich ins Gewicht fällt. Außer-
dem wird man bei der Gewohnheit unserer Anthologien, im Original
nahe zusammenstehende Stellen hintereinander zu bringen, dem ur-
sprünglichen Zusammenhang in vielen Fällen näher bleiben als
durch eine Zerteilung nach willkürlich gewählter eigener Disposition.
Selbst für die Wortkritik kann dies Prinzip unter Umständen wichtig
werden, da die Exzerpte, auch wenn sie aus verschiedenen Stellen
stammen, doch häufig durch das Band des Stichwortes zusammen-
hängen, nach dem alle Anthologien, die Urquellen wie die späteren

1) Nur in den Hippokratesstücken c. 12 C 1.2 habe ich zur Probe meine

Dialektrezension durchgeführt.
ΥΙΠ VORREDE.

Exzerptoren, die einzelnen Stellen unter die Kapitel zu verteilen

pflegenἢ.
Die Übersetzung der Fragmente, die ich statt eines Kommentars
nach dem Muster meiner Sonderausgaben (Parmenides, Berlin,
G. Reimer, 1897 und Herakleitos, Berlin, Weidmann, 1901) zugefügt
habe, beabsichtigt rasch in das Verständnis der Texte, soweit es
sich mir erschlossen hat, einzuführen. Dieses Verständnis bietet
nicht nur bei den Dichterphilosophen, sondern auch bei der teils
eigentümlichen, teils eigenwilligen alten Prosa erhebliche Schwierig-
keiten. Denn abgesehen von der beabsichtigten oder unbeabsich-
tigten Unklarheit der Sprache, in der sich die aus der Tiefe zum
ersten Male aufsteigenden Gedanken nur mühsam durchringen, steht
diese archaische Rede weit ab von der periodisch gerundeten und
semasiologisch abgeschlossenen Eleganz der Attiker des vierten Jahr-
hunderts. Manche Wörter haben später ihren Geltungsbereich ver-
engt. Wie wir z. B. öfter den Sinn des altdeutschen Wortes »Mut«
verkennen, so verstanden Aristoteles und Eudemos die ihnen verkürzt
im Gedächtnis haftende Sentenz des Heraklit θυμῶι μάχεσθαι χαλε-
πόν ὅτι γὰρ ἂν θέληι, ψυχῆς ὠνεῖται (12 B 85) vom Zorne, ohne zu
beachten, daß durch ὅτι ἂν θέληι (auch dies archaisch gesagt) der
weitere Begriff von θυμός, der das ἐπιθυμεῖν mit umfaßt, indiziert
ist. Der Sophist Antiphon verstand in seiner Paraphrase der Sentenz
80 B58 das Wort θυμός noch richtig.
Bei dem mühseligen Geschäft der Rezension und Emendation.
der Texte, die sich bestrebte, möglichst Sicheres, aber doch Ver-
ständliches zu geben, und die bequemen Hilfsmittel des ᾿Αργὸς λόγος,
Kreuz und Stern, nur zur Not zu gebrauchen, habe ich von vielen
Freunden wertvolle Förderung erfahren. So verdanke ich u. a. Bei-
träge zu den schwierigen Οὐ. 82, 83 U. v. WıLamowızz, zu Οὐ. 80, 81
H. ScHoene, zu c. 81 B16 H. Grarven, zu ο. 81 B6 K. Kars-
FLEISCH, zu den meisten Senecaartikeln (Nat. quaest.) A. GERCKE.
Die bei der Fülle des Petitdruckes schwierige und augenmörderische
Arbeit der Korrektur hat E. WELLMAnn getreulichst mit mir geteilt.
Beruıin, 1. Februar 1903.

1) So ergibt sich der von Natorp in der Vorrede S. v festgestellte Sinn von
Demokrit fr. 280 [184 N.], den Meineke verkannt hatte, aus dem Zusammen-
hang. Vgl. fr. 279.
 VORREDE
zur zweiten Auflage.

ie Notwendigkeit, eine neue Auflage der Vorsokratiker zu be-

D sorgen, da die erste in kurzer Zeit vergriffen wurde, traf mich
in der denkbar ungünstigsten Lage. Trotzdem durfte ich das Buch
der Benutzung der Studierenden, der es in erster Linie dienen will,
nicht länger vorenthalten. Glücklicherweise hatte die Kritik der
Fachgenossen wie die eigene Lehrerfahrung ergeben, daß der Plan
im Ganzen keiner einschneidenden Änderung bedurfte. Auch ließ
die erneute Durcharbeitung der Quellen, zu der ich mich verpflichtet
fühlte, sowie die Ausnutzung der seitdem erschienenen Litteratur
nur hier und da einen Zusatz oder Abstrich angezeigt erscheinen,
so daß die alten Kapitel- und Fragmentzahlen mit geringfügigen
Ausnahmen in der zweiten Auflage beibehalten werden konnten.
Aber es war nötig, um des pädagogischen Hauptzweckes willen,
den Kern des Handbuches, der die eigentlichen Vorsokratiker nebst
Übersetzung der Fragmente umfaßt, gesondert als ersten Band
herauszugeben, den Anhang dagegen (Kosmologen, Astrologen,
Sieben Weisen, Sophisten) nebst den kritischen Anmerkungen und
Registern zum ganzen Werke einem zweiten, für sich käuflichen
Bande zuzuweisen.
Es erscheint also jetzt zunächst der erste Teil, der durch vor-
teilhaftere Druckeinrichtung und Verweisung der nunmehr im Text-
band entbehrlich gewordenen Zusätze in den zweiten Teil trotz
der Vermehrung des Inhaltes hinter dem Umfange des betreffenden
Abschnittes der ersten Auflage um einen Bogen zurückbleibt.
Trotz den klaren Worten der ersten Vorrede muß ich, um
einem vielfach geäußerten Mißverständnis zu begegnen, noch einmal
betonen, daß nur die eigentlichen Fragmente der Philosophen voll-
ständig gegeben werden sollen, dagegen nicht die Lemmata der
Fragmente (was an sich möglich wäre, wie meine Poetae philosophr
beweisen) und nicht die unter A jedesmal vorgesetzten doxo-
graphischen Berichte oder die unter Οὐ zusammengefaßten Imi-
X VORREDE.

tationen, was überhaupt innerhalb des gegebenen Rahmens unmög-

lich wäre.
Die getroffene Auswahl hat mich mehr Zeit und Mühe ge-
kostet, als wenn ich mein gesammeltes Material vollständig in die
Druckerei gesandt hätte. Ich glaube aber gerade durch diese Be-
schränkung auf das Wesentliche und Alte den Anfängern, und
nicht nur diesen, einen Dienst geleistet zu haben. Es war meine
Absicht, nur die Ahren in die Scheunen zu fahren, das Stroh aber
draußen zu lassen, selbst auf die Gefahr hin, daß hier und da ein
gutes Korn darin bliebe.
Der zweite Band ist im Manuskript soweit gefördert, daß der
Druck ohne Störung weiter geführt werden kann. Erst mit der
Vollendung desselben wird Plan und Absicht des Ganzen deutlich
erkannt und der wissenschaftliche Fortschritt, den diese Sammlung
hoffentlich bedeutet, im Einzelnen kontrolliert werden können.
Auch bei der zweiten Auflage durfte ich mich der Unterstützung
der alten Freunde H. ScHoENE, K. KALBFLEISCH, A. GERCKE er-
freuen. Außerdem hat Herr cand. phil. W. Kraxz bei Herstellung
der Anmerkungen und bei der Korrektur mich treulichst unterstützt.
Schierke i. H., 15. August 1906.
HERMANN DIELS.
 INHALT.

Kap. Seite
a ΠΠΟμ τηνι 3 . Hiketas Wr we m, a a m, a τ τὰ

anazimandros .„ ». „in. ΤΊ . Ekphantos Ne Ce He DAR HT er ı

ἈΠ ΣΙ ΘΙΘΘ . 0..... 17 . Xenophilos

BythaßoraB, -.. . 2.0: 22 . Diokles. Echekrates. Poly-
2 as Me Πρ τγ τς 28 mnastos. Phanton. Arion . .
a a ee - . Proros. Amyklas. Kleinias. .
ΠΕ το πε VE Ὁ νος ---42. Damon und Phintias . . .
ΕΠ ποθ in. 29 . Simos. Myonides. Euphranor
9. Kalliphon und Demokedes. . 32 . Lykon πο U Νὰ ἢ" ὁ

eek... ers 23 . Pythagoreische Schule:

Dnophane . .... 2... 34 A. Katalog des Iamblichos
"ΕἸ δΙΟϑ: . 2...
. «ὡς δά B. Anonyme Pythagoreer .
ΠΤ ΙΠΗΡΠΟΒ.. τ 2 (ὁ...
Ὁ ς 87 C. ᾿Ακούσματα, Σύμβολα. - .
eo NEE BR ER ςς 100 D. Ἐκ τῶν ᾿Αριστοξένου TTudo-
ae May το τος νι Σ 104 γορικῶν ἀποφάσεων καὶ Π᾽υ-
222 ἀπο οὐ ER κἀς 10ὅ θαγορικοῦ βίου
ea, eat — E. Pythagoristen der Komödie
Barmenides. Σ΄ ἢν sw. -- . Anaxagoras
ent Te 126 . Archelaos
2 00 ρου τὰν διυῦς 135 . Metrodoros von Lampsakos .
ae Dapedokles! 2... u... 149 . Kleidemos
1) ae Er KR 219 . Idaios a » TR ae SE

Be ng 220 . Diogenes von Apollonia.

NND, -- . Kratylos
on von Chi 2. : 2... - . Antisthenes der Herakliteer .
ἈΠ ΠΣ Ἐν την τος 223 . Leukippos
27. Phaleas und Hippodamos . 227 . Demokritos “μὸν τ, ee ee TEE

eralykleitos. .. 2.2... .. 228 . Nessas

ΙΒ ΟΡΙΘΘΒ. οὐ. Ὁ nn een. 229 . Metrodoros von Chios. . . .
30. Hippokrates v. Chios. Aischylos 231 . Diogenes von Smyrma. .. .
Berreuderos.. >. 233 . Anaxarchos nn ae ray: Bi, are

werke.2. ..
es -- . Hekataios von Abdera
ΝΥ ϊτοη πὶ 249 . Apollodoros tee ον δ, 51»

34. Archippos. Lysis. Opsimos. . — . Nausiphanes ES ee

es... es 250 . Diotimos δἰ, ὦ “ΣΑΣ ιν Ὁ

Beeren. 2.05, 264

ἰῷ οὐ EEER
E TE 265 . Bolos TE. No It Vera er de de
 ERKLÄRUNG DER TITELVIGNETTE.
Die Vignette zeigt die Rückseite einer auf Samos geprägten Kupfermünze
des Traianus in fast doppelter Vergrößerung. Das Prägbild ist nach zwei sich
ergänzenden Exemplaren des Berliner und Londoner Kabinets gezeichnet und
folgendermaßen zu beschreiben:
Vs.: AVTOKPATQOP rechts; TPAIANOC .... links. Kopf des Traianus
mit Lorbeerkranz und Gewand rechtshin.
Rs.: TIYOATOPHC rechts; CAMION links. Sitzender bärtiger Pythagoras
mit dem Mantel um den Unterkörper und über dem linken Oberarm auf einem
Stuhl linkshin; in der Rechten ein Stäbchen, mit dem er an einem vor ihm
auf einem Pfeiler liegenden Globus demonstriert; die Linke am Szepter.
H. v. FRITZE.

BERICHTIGUNGEN UND ZUSÄTZE.

5,12 ληφθῆναι 8,3 τὴν 12,41 ἐκείνου 13,16 ἐναντιότητας
17,33 Die Notiz des Apollodoros ἐν Newv καταλόγωι (Schol. Dionys. Thr.
p. 183,9 Hilgard, fehlt raG), Anaximandros von Milet habe übereinstimmend
mit seinen Landsleuten Dionysios [FuG II 5 fr. 1] und Hekataios [FHG 1 29 fr. 361]
die Einführung des phönikischen Alphabets dem Danaos zugeschrieben, be-
zieht sich vermutlich auf den jüngeren Anaximander [FHG 11 67]. 22,34
τούτου 22,46 τοὺς παῖδας 24,20 τὰς αὐτῶι 81,8 Das Pseudherakli-
teum [fr. 139] veröffentlicht Bor in Coll. Catal. codd. astrol. vır 106, 8—107,4.
87,15 αὐτοῖς 102,7 ὁρέοντος 157,22 23] 1.25 167, 36 de τοῖς
umdrehen 168, 39 ἀνομοίοις 175,4 κάρτα 182,15 τί (Akz. abgespr.)
183,17 ἄχρις 212,19 αἰτίαν 225,24 τος 232,45 ἀστέρων. 235,8
THEoLoG.] 1. NicoMmAcHUSs 247,7 minv 255,23 (βις 255, 24 α΄ιμὸ
276,29 ἴζα 280,9 ἔστι 309,4 πρηστῆρα 811,44 oiovei 8312,19 τῆς
322,12 nach γὰρ ist τῶν ausgefallen. Vgl. c. 63,3.
 FRAGMENTE
DER

VORSOKRATIKER

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl.

 1. THALES.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. LAERTIUS DIOGENES 1 22-44. (22) Ἣν τοίνυν ὁ Θαλῆς, ὡς μὲν ᾿Ηρόδοτος
110] καὶ Δοῦρις [fr. 52, FHG τί 482] καὶ Δημόκριτός [fr. 115a] φασι, πατρὸς μὲν
5 Ἐξαμύου, μητρὸς δὲ Κλεοβουλίνης, ἐκ τῶν Θηλιδιῶν, οἵ εἰσι Φοίνικες, εὐγενέστατοι
τῶν ἀπὸ Κάδμου καὶ ᾿Αγήνορος. ((ἦν δὲ τῶν ἑπτὰ σοφῶν,) καθὰ καὶ Πλάτων
[Protag. 348Α] φησί: καὶ πρῶτος σοφὸς ὠνομάσθη ἄρχοντος ᾿Αθήνησι Δαμασίου
[682], καθ᾽ ὃν καὶ οἱ ἑπτὰ σοφοὶ ἐκλήθησαν, ὥς φησι Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς ἐν
τῆι τῶν ᾿Αρχόντων ἀναγραφῆι [fr. 1, FGH II 362]). ἐπολιτογραφήθη δὲ ἐν Μιλή-
10 τῶι, ὅτε ἦλθε σὺν Νείλεωι ἐκπεσόντι Φοινίκης" ὡς δ᾽ οἱ πλείους φασίν, ἰθαγενὴς
Μιλήσιος ἣν καὶ γένους λαμπροῦ. (23) μετὰ δὲ τὰ πολιτικὰ τῆς φυσικῆς ἐγέ-
vero θεωρίας. καὶ κατά τινας μὲν σύγγραμμα κατέλιπεν οὐδέν ἡ γὰρ εἰς αὐτὸν
ἀναφερομένη Ναυτικὴ ἀστρολογία Φώκου λέγεται εἶναι τοῦ Σαμίου [c. 69. Vgl.
1 Β 1]. Καλλίμαχος δ᾽ αὐτὸν οἶδεν εὑρετὴν τῆς ἄρκτου τῆς μικρᾶς λέγων ἐν τοῖς
15 ᾿Ιάμβοις [fr. 94, τι 259 Schneid.] οὕτως"
καὶ τῆς ἀμάξης ἐλέγετο σταθμήσασθαι
τοὺς ἀστερίσκους, ἧι πλέουσι Φοίνικες.
κατά τινας δὲ μόνα δύο συνέγραψε Περὶ τροπῆς καὶ ᾿Ισημερίας [Β 3], τὰ ἄλλ᾽ ἀκα-
τάληπτα εἶναι δοκιμάσας. δοκεῖ δὲ κατά τινας πρῶτος ἀστρολογῆσαι καὶ ἡλιακὰς
20 ἐκλείψεις καὶ τροπὰς προειπεῖν, ὥς φησιν Εὔδημος [fr. 94 Speng.] ἐν τῆι περὶ τῶν
᾿Αστρολογουμένων ἱστορίαι" ὅθεν αὐτὸν καὶ Ξενοφάνης [fr. 19] καὶ Ἡρόδοτος [1 14]
θαυμάζει. μαρτυρεῖ δ᾽ αὐτῶι καὶ Ἡράκλειτος [fr. 38] καὶ Δημόκριτος [fr. 1188].
(24) ἔνιοι δὲ καὶ αὐτὸν πρῶτον εἰπεῖν φασιν ἀθανάτους τὰς ψυχάς: ὧν ἐστι
Χοιρίλος ὁ ποιητής [p. 182 Naeke]. πρῶτος δὲ καὶ τὴν ἀπὸ τροπῆς ἐπὶ τροπὴν
25 πάροδον εὗρεν, καὶ πρῶτος τὸ τοῦ ἡλίου μέγεθος (τοῦ ἡλιακοῦ κύκλου ὥσπερ
καὶ τὸ τῆς σελήνης μέγεθος) τοῦ σεληναίου ἑπτακοσιοστὸν καὶ εἰκοστὸν μέρος
ἀπεφήνατο κατά τινας. πρῶτος δὲ καὶ τὴν ὑστάτην ἡμέραν τοῦ μηνὸς τριακάδα
εἶπεν. πρῶτος δὲ καὶ περὶ φύσεως διελέχθη, ὥς τινες.
᾿Αριστοτέλης [de anima A 2. 405a 19] δὲ καὶ Ἱππίας [79 Β 7] φασὶν αὐτὸν καὶ
30 τοῖς ἀψύχοις μεταδιδόναι ψυχῆς, τεκμαιρόμενον ἐκ τῆς λίθου τῆς μαγνήτιδος καὶ
τοῦ ἠλέκτρου. παρά τε Αἰγυπτίων γεωμετρεῖν μαθόντα φησὶ Παμφίλη [fr. 1,
FHG III 520] πρῶτον καταγράψαι κύκλου τὸ τρίγωνον ὀρθογώνιον καὶ θῦσαι βοῦν.
(25) οἱ δὲ ΤΤυθαγόραν φασίν, ὧν ἐστιν ᾿Απολλόδωρος ὁ λογιστικός [νρ]. Diog. γι 12].
(οὗτος προήγαγεν ἐπὶ πλεῖστον, ἅ φησι Καλλίμαχος ἐν τοῖς ᾿Ιάμβοις [fr. 83a. τι 244
35 Schneid.] Εὔφορβον εὑρεῖν τὸν Φρύγα οἷον σκαληνὰ [καὶ] τρίγωνα καὶ ὅσα γραμ-
μικῆς ἔχεται θεωρίας.) δοκεῖ δὲ καὶ ἐν τοῖς πολιτικοῖς ἄριστα βεβουλεῦσθαι.
Κροίσου γοῦν πέμψαντος πρὸς Μιλησίους ἐπὶ συμμαχίαι ἐκώλυσεν: ὅπερ Κύρου
κρατήσαντος ἔσωσε τὴν πόλιν. καὶ αὐτὸς δέ φησιν, ὡς Ἡρακλείδης [Ponticus
fr. 47 Voss.] ἱστορεῖ, μονήρη αὑτὸν γεγονέναι καὶ ἰδιαστήν. (26) ἔνιοι δὲ καὶ
1:
 4 1. THALES.
γῆμαι αὐτὸν καὶ Κύβισθον υἱὸν σχεῖν" οἱ δὲ ἄγαμον μεῖναι, τῆς δὲ ἀδελφῆς τὸν
υἱὸν θέσθαι. ὅτε καὶ ἐρωτηθέντα, διὰ τί οὐ τεκνοποιεῖ, "dia φιλοτεκνίαν εἰπεῖν.
καὶ λέγουσιν ὅτι τῆς μητρὸς ἀναγκαζούσης αὐτὸν γῆμαι ἔλεγεν “οὐδέπω καιρός",
εἶτα ἐπειδὴ παρήβησεν ἐτκειμένης εἰπεῖν οὐκέτι καιρός. φησὶν δὲ καὶ Ἱερώ-
νυμος ὁ Ῥόδιος ἐν τῶι δευτέρωι Τῶν σποράδην ὑπομνημάτων [fr. 8 Hiller], ὅτι
βουλόμενος δεῖξαι ῥάιδιον εἶναι πλουτεῖν, φορᾶς ἐλαιῶν μελλούσης ἔσεσθαι, προ-
νοήσας ἐμισθώσατο τὰ ἐλαιουργεῖα καὶ πάμπλειστα συνεῖλε χρήματα.
(27) ἀρχὴν δὲ τῶν πάντων ὕδωρ ὑπεστήσατο, καὶ τὸν κόσμον ἔμψυχον καὶ
δαιμόνων πλήρη. τάς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ φασιν αὐτόν εὑρεῖν καὶ εἰς τριακο-
10 σίας ἑξήκοντα πέντε ἡμέρας διελεῖν.
οὐδεὶς δὲ αὐτοῦ καθηγήσατο, πλὴν ὅτι εἰς Αἴγυπτον ἐλθὼν τοῖς ἱερεῦσι συν-
διέτριψεν. ὁ δὲ Ἱερώνυμος [fr. 21] καὶ ἐκμετρῆσαί φησιν αὐτὸν τὰς πυραμίδας ἐκ
τῆς σκιᾶς, παρατηρήσαντα ὅτε ἡμῖν ἰσομεγέθης ἐστίν. συνεβίω δὲ καὶ Θρασυ-
βούλωι τῶι Μιλησίων τυράννωι, καθά φησι Μινύης [FHG τι 335,3]. τὰ δὲ περὶ
piσι τὸν τρίποδα φανερὰ τὸν εὑρεθέντα ὑπὸ τῶν ἁλιέων καὶ διαπεμφθέντα τοῖς σοφοῖς
ὑπὸ τοῦ δήμου τῶν Μιλησίων. (28) φασὶ γὰρ ᾿Ιωνικούς τινας νεανίσκους βόλον
ἀγοράσαι παρὰ Μιλησίων ἁλιέων. ἀνασπασθέντος δὲ τοῦ τρίποδος ἀμφισβήτησις
ἦν, ἕως οἱ Μιλήσιοι ἔπεμψαν εἰς Δελφούς" καὶ ὁ θεὸς ἔχρησεν οὕτως᾽
ἔκγονε Μιλήτου, τρίποδος πέρι Φοῖβον Epwrätc,
20 τίς σοφίηι πάντων πρῶτος, τούτου τρίποδ᾽ αὐδῶ.
διδοῦσιν οὖν Θαλῆι᾽ ὁ δὲ ἄλλωι καὶ ἄλλος ἄλλωι ἕως Σόλωνος. ὁ δὲ ἔφη σοφίαι
πρῶτον εἶναι τὸν θεὸν καὶ ἀπέστειλεν εἰς Δελφούς. ταῦτα δὴ ὁ Καλλίμαχος ἐν
τοῖς ᾿Ιάμβοις ἄλλως ἱστορεῖ, παρὰ Μαιανδρίου [fr. 3, FHG II 335] λαβὼν τοῦ Mı-
λησίου. Βαθυκλέα γάρ τινα ᾿Αρκάδα φιάλην καταλιπεῖν καὶ ἐπισκῆψαι
“δοῦναι τῶι σοφῶν ὀνηΐστωι᾽ [fehlt Schneid., vgl. fr. 95, ıı 260].
ἐδόθη δὴ Θαλῆι καὶ κατὰ περίοδον πάλιν Θαλῆι᾽ (29) ὁ δὲ τῶι Διδυμεῖ
᾿Απόλλωνι ἀπέστειλεν εἰπὼν οὕτω κατὰ τὸν Καλλίμαχον [fr. 95, τι 360 Schn.]
Θαλῆς με τῶι μεδεῦντι Νείλεω δήμου
δίδωσι, τοῦτο δὶς λαβὼν ἀριστεῖον.
90 τὸ δὲ πεζὸν οὕτως ἔχει᾽ ᾿Θαλῆς ᾿Εξαμύου Μιλήσιος ᾿Απόλλωνι Δελφινίωι
Ἑλλήνων ἀριστεῖον δὶς λαβών. ὁ δὲ περιενεγκὼν τὴν φιάλην τοῦ Βαθυκλέους
παῖς Θυρίων ἐκαλεῖτο, καθά φησιν Ἔλευσις ἐν τῶι TTepi ᾿Αχιλλέως [FHG τι 336, 3]
καὶ ᾿Αλέξων ὁ Μύνδιος ἐν ἐνάτωι Μυθικῶν.
Εὔδοξος δ᾽ ὁ Κνίδιος καὶ Εὐάνθης ὁ Μιλήσιός [FHG III 25] φασι τῶν Κροΐσου
30 τινὰ φίλων λαβεῖν παρὰ τοῦ βασιλέως ποτήριον χρυσοῦν, ὅπως δῶι τῶι σοφῳω-
τάτωι τῶν Ἑλλήνων. τὸν δὲ δοῦναι Θαλῆι, καὶ περιελθεῖν εἰς Χίλωνα. (30) ὃν
πυνθάνεσθαι τοῦ ΠΤυθίου τίς αὑτοῦ σοφώτερος" καὶ τὸν ἀνειπεῖν Μύσωνα, περὶ
οὗ λέξομεν. (τοῦτον οἱ περὶ τὸν Εὔδοξον ἀντὶ Κλεοβούλου τιθέασι, ΤΤλάτων [Pro-
tag. 848Α] δ᾽ ἀντὶ ἸΤεριάνδρου.) περὶ αὐτοῦ δὴ τάδε ἀνεῖπεν ὁ ΤΤύθιος᾽
40 Οἰταῖόν τινά φημι Μύσων᾽ ἐνὶ Χηνὶ γενέσθαι
σοῦ μᾶλλον πραπίδεσσιν ἀρηρότα πευκαλίμηισιν.
ὁ δὲ ἐρωτήσας ἦν ᾿Ανάχαρσις. Δαΐμαχος δ᾽ ὁ Πλατωνικὸς [fr. 6, FHG II 442] καὶ
Κλέαρχος [fr. 44 6, FHG IT 317] φιάλην ἀποσταλῆναι ὑπὸ Κροίσου TlırrarWwı καὶ
οὕτω περιενεχθῆναι.
45 "Avdpwv δ᾽ ἐν τῶι Τρίποδι [fr. 1, FHG I 847] ᾿Αργείους ἄθλον ἀρετῆς τῶι
σοφωτάτωι τῶν Ἑλλήνων τρίποδα θεῖναι: κριθῆναι δὲ ᾿Αριστόδημον Σπαρτιάτην,
ὃν παραχωρῆσαι Χίλωνι. (81) μέμνηται τοῦ ᾿Αριστόδημου καὶ ᾿Αλκαῖος [fr. 49
Bergk] οὕτως"
 A. LEBEN. 1. DIOG. ı 26—36. 5

ὡς γὰρ δή ποτ᾽ ᾿Αριστόδαμόν φασ᾽ οὐκ ἀπάλαμνον Ev Σπάρται λόγον

εἰπεῖν" χρήματ᾽ ἀνήρ, πενιχρὸς δ᾽ οὐδεὶς πέλετ᾽ ἐσλός.
ἔνιοι δέ φασιν ὑπὸ Περιάνδρου Θρασυβούλωι τῶι Μιλησίων τυράννωι πλοῖον
ἔμφορτον ἀποσταλῆναι" τοῦ δὲ περὶ τὴν Κώιαν θάλασσαν ναυαγήσαντος ὕστερον
εὑρεθῆναι πρός τινων ἁλιέων τὸν τρίποδα. Φανόδικος [fr. 4, FHG IV 473] δὲ περὶ
τὴν ᾿Αθηναίων θάλασσαν εὑρεθῆναι καὶ ἀνενεχθέντα εἰς ἄστυ γενομένης ἐκκλησίας
Βίαντι πεμφθῆναι" (32) διὰ τί δέ, ἐν τῶι περὶ Βίαντος λέξομεν.
ἄλλοι φασὶν ἡφαιστότευκτον εἶναι αὐτὸν καὶ δοθῆναι πρὸς τοῦ θεοῦ Πέλοπι
γαμοῦντι᾽ αὖθίς τε εἰς Μενέλαον ἐλθεῖν καὶ σὺν τῆι ᾿Ελένηι ἁρπασθέντα ὑπὸ
10 Αλεξάνδρου ῥιφῆναι εἰς τὴν Κώιαν θάλασσαν πρὸς τῆς Λακαίνης, εἰπούσης ὅτι
περιμάχητος ἔσται. χρόνωι de Λεβεδίων τινῶν αὐτόθι γρῖφον ὠνησαμένων κατα-
γηφθῆναι καὶ τὸν τρίποδα, μαχομένων δὲ πρὸς τοὺς ἁλιέας γενέσθαι τὴν ἄνοδον
ἕως τῆς Κῶ καὶ ὡς οὐδὲν ἤνυτον, τοῖς Μιλησίοις μητροπόλει οὔσηι μηνύουσιν.
οἱ δ᾽ ἐπειδὴ διαπρεσβευόμενοι ἠλογοῦντο, πρὸς τοὺς Κώιους πολεμοῦσι. καὶ πολ-
15 λῶν ἑκατέρωθεν πιπτόντων ἐκπίπτει χρησμὸς δοῦναι τῶι σοφωτάτωι: καὶ ἀμφό-
τεροι συνήινεσαν Θαλῆι. (33) ὁ δὲ μετὰ τὴν περίοδον τῶι Διδυμεῖ τίθησιν
᾿Απόλλωνι. Κώιοις μὲν οὖν τοῦτον ἐχρήσθη τὸν τρόπον᾽
οὐ πρότερον λήξει νεῖκος Mepönwv καὶ ᾿Ιώνων,
πρὶν τρίποδα χρύσειον, ὃν Ἥφαιστος βάλε πόντωι,
20 ἐκ πόλιος πέμψητε καὶ ἐς δόμον ἀνδρὸς ἵκηται,
ὃς σοφὸς ἢι τά τ᾽ ἐόντα τά τ᾽ ἐσσόμενα πρό τ᾽ ἐόντα.
Μιλησίοις de‘
ἔκγονε Μιλήτου, τρίποδος πέρι Φοῖβον ἐρωτᾶις;
καὶ ὡς προείρηται. καὶ τόδε μὲν οὕτως.
25 Ἕρμιππος δ᾽ ἐν τοῖς Βίοις [fr. 12, FHG π| 39] εἰς τοῦτον ἀναφέρει τὸ λεγό-
μενον ὑπό τινων περὶ Σωκράτους. ἔφασκε γάρ, φησί, τριὼν τούτων ἕνεκα χάριν
ἔχειν τῆι Τύχηι᾽ πρῶτον μὲν ὅτι ἄνθρωπος ἐγενόμην καὶ οὐ θηρίον, εἶτα ὅτι ἀνὴρ
καὶ οὐ γυνή, τρίτον ὅτι Ἕλλην καὶ οὐ βάρβαρος. (34) λέγεται δ᾽ ἀγόμενος ὑπὸ
γραὸς ἐκ τῆς οἰκίας, ἵνα τὰ ἄστρα κατανοήσηι, εἰς βόθρον ἐμπεσεῖν καὶ αὐτῶι
30 ἀνοιμώξαντι φάναι τὴν γραῦν" “σὺ γάρ, ὦ Θαλῆ, τὰ ἐν ποσὶν οὐ δυνάμενος ἰδεῖν
τὰ ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ οἴει γνώσεσθαι᾽; οἷδε δ᾽ αὐτὸν ἀστρονομούμενον καὶ Τίμων, καὶ
ἐν τοῖς Σίλλοις [fr. 23 D.] ἐπαινεῖ αὐτὸν λέγων.
οἷόν θ᾽ ἑπτὰ Θάλητα σοφῶν σοφὸν ἀστρονόμημα.
τὰ δὲ γεγραμμένα ὑπ᾽ αὐτοῦ φησι Λόβων ὁ ᾿Αργεῖος [FHG II 27: εἰς ἔπη
35 τείνειν διακόσια. ἐπιγεγράφθαι δ᾽ αὐτοῦ ἐπὶ τῆς εἰκόνος τόδε"
τόνδε Θαλῆν Μίλητος ᾿Ιὰς θρέψασ᾽ ἀνέδειξεν
ἀστρολόγων πάντων πρεσβύτατον σοφίαι.
(35) τῶν τε ἀιδομένων αὐτοῦ τάδε εἶναι"
οὔ τι τὰ πολλὰ ἔπη φρονίμην ἀπεφήνατο δόξαν.
40 ἕν τι μάτευε σοφόν,
ἕν τι κεδνὸν οαἱροῦ᾽
δήσεις γὰρ ἀνδρῶν κωτίλων γλώσσας ἀπεραντολόγους.
φέρεται δὲ καὶ ἀποφθέγματα αὐτοῦ τάδε᾽ πρεσβύτατον τῶν ὄντων θεός:
ἀγένητον γάρ. κάλλιστον κόσμος" ποίημα γὰρ θεοῦ. μέγιστον τόπος: ἅπαντα
45 γὰρ χωρεῖ. τάχιστον νοῦς διὰ παντὸς γὰρ τρέχει. ἰσχυρότατον ἀνάγκη κρατεῖ
γὰρ πάντων. σοφώτατον χρόνος" ἀνευρίσκει γὰρ πάντα. οὐδὲν ἔφη τὸν θάνατον
διαφέρειν τοῦ Ζῆν᾽ "ob οὖν᾽ ἔφη τις da τί οὐκ ἀποθνήισκεις᾽. “ὅτι᾽, ἔφη, “οὐδὲν
διαφέρει". (36) πρὸς τὸν πυθόμενον τί πρότερον γεγόνοι, νὺξ ἢ ἡμέρα, ἡ νύξ᾽
 6 1. THALES.

ἔφη “μιᾶι ἡμέραι πρότερον᾽. ἠρώτησέ τις αὐτὸν, εἰ λήθοι θεοὺς ἄνθρωπος ἀδικῶν"
"AN οὐδὲ διανοούμενος᾽ ἔφη. πρὸς τὸν μοιχὸν ἐρόμενον, εἰ ὀμόσειε μὴ μεμοι-
χευκέναι, “οὐ χεῖρον᾽ ἔφη μοιχείας ἐπιορκία᾽. ἐρωτηθεὶς τί δύσκολον, ἔφη τὸ
ἑαυτὸν γνῶναι ᾿τί δὲ εὔκολον, τὸ ἄλλωι ὑποθέσθαι" τί ἥδιστον, "TO ἐπιτυγχάνειν"
5 τί τὸ θεῖον, τὸ μήτε ἀρχὴν ἔχον μήτε τελευτήν᾽. τί δὲ καινὸν εἴη τεθεαμένος,
ἔφη Ὑέροντα τύραννον. πῶς ἄν τις ἀτυχίαν ῥᾶιστα φέροι, ‘ei τοὺς ἐχθροὺς
χεῖρον πράσσοντας βλέποι. πῶς ἂν ἄριστα καὶ δικαιότατα βιώσαιμεν, ᾿ἐὰν ἃ τοῖς
ἄλλοις ἐπιτιμῶμεν, αὐτοὶ μὴ δρῶμεν" (37) τίς εὐδαίμων, “δ τὸ μὲν σῶμα ὑγιής,
τὴν δὲ ψυχὴν εὔπορος, τὴν δὲ φύσιν εὐπαίδευτος. φίλων παρόντων καὶ ἀπόν-
10 τῶν μεμνῆσθαί φησι᾿ μὴ τὴν ὄψιν καλλωπίζεσθαι, ἀλλὰ τοῖς ἐπιτηδεύμασιν εἶναι
καλόν. un πλούτει᾽ φησί κακῶς μηδὲ διαβαλλέτω σε λόγος πρὸς τοὺς πίστεως
κεκοινωνηκότας. OUG ἂν ἐράνους εἰσενέγκηις φησί τοῖς γονεῦσιν, τοὺς αὐτοὺς
προσδέχου καὶ παρὰ τῶν τέκνων. τὸν Νεῖλον εἶπε πληθύειν ἀνακοπτομένων τῶν
ῥευμάτων ὑπὸ τῶν ἐτησίων ἐναντίων ὄντων.
15 φησὶ δ᾽ ᾿Απολλόδωρος ἐν τοῖς Χρονικοῖς [fr. 15 Iacoby] γεγενῆσθαι αὐτὸν
κατὰ τὸ πρῶτον ἔτος τῆς τριακοστῆς πέμπτης [ἐνάτης ὀλυμπιάδος [640].
(38) ἐτελεύτησε δ᾽ ἐτῶν ἑβδομήκοντα ὀκτώ (N, ὡς Σωσικράτης [fr. 10, FHG ıv 501]
φησίν, ἐνενήκοντα) τελευτῆσαι γὰρ ἐπὶ τῆς πεντηκοστῆς ὀγδόης ὀλυμπιάδος
[548—5], γεγονότα κατὰ Κροῖσον, ὧι καὶ τὸν "AAuv ὑποσχέσθαι ἄνευ γεφύρας
20 περᾶσαι, τὸ ῥεῖθρον παρατρέψαντα [546].
γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι Θαλαῖ, καθά φησι Δημήτριος ὁ Μάγνης ἐν τοῖς Ὅμω-
νύμοις, πέντε ῥήτωρ Καλλατιανὸς κακόζηλος᾽ ζωγράφος Σικυώνιος μεγαλοφυής"
τρίτος ἀρχαῖος πάνυ κατὰ Ἡσίοδον καὶ "Ounpov καὶ Λυκοῦργον᾽ (τέταρτος οὗ
μέμνηται Δοῦρις ἐν τῶι Tlepı ζωγραφίας [fr. 77, FHG τί 487]: πέμπτος νεώτερος,
25 ἄδοξος, οὗ μνημονεύει Διονύσιος ἐν Κριτικοῖς).
(39) ὁ δ᾽ οὖν σοφὸς ἐτελεύτησεν ἀγῶνα θεώμενος γυμνικὸν ὑπό τε καύματος
καὶ δίψους καὶ ἀσθενείας, ἤδη ἰγηραιός. καὶ αὐτοῦ ἐπιγέγραπται τῶι μνήματι
[Anth. Pal. vıı 84]:
ἢ ὀλίγον τόδε σᾶμα (TO δὲ κλέος οὐρανόμακες)
90 τῶ πολυφροντίστω τοῦτο Θάλητος ὅρη.
ἔστι καὶ map ἡμῖν ἐς αὐτὸν ἐν τῶι πρώτωι τῶν Ἐπιγραμμάτων ἢ ΤἸΤαμμέτρωι
τόδε τὸ ἐπίγραμμα [Anth. Pal. ντι 85]°
γυμνικὸν αὖ ποτ᾽ ἀγῶνα θεώμενον, ἠέλιε Ζεῦ,
τὸν σοφὸν ἄνδρα Θαλῆν ἥρπασας ἐκ σταδίου.
85 αἰνέω ὅττι μιν ἐγγὺς ἀπήγαγες᾽ ἢ γὰρ ὁ πρέσβυς
οὐκέθ᾽ ὁρᾶν ἀπὸ γῆς ἀστέρας ἠδύνατο.
(40) τούτου ἐστὶν τὸ Γνῶθι σαυτόν, ὅπερ ᾿Αντισθένης ἐν ταῖς Διαδοχαῖς
[FHG τι 1825] Φημονόης εἶναί φησιν, ἐξιδιοποιήσασθαι δὲ αὐτὸ Χίλωνα.
Das folgende (40—42) 5. c. 73a (Sieben Weise).
40 φέρονται δὲ καὶ τοῦ Θαλοῦ ἐπιστολαὶ αἵδε (an Pherekydes und Solon ὃ 48. 44,
gefälscht wie alle Philosophenbriefe).
2. Suıpas [42—47 aus Hesychios Onomatologos, 37—40 aus A1] Θαλῆς Ἔξα-
μύου καὶ Κλεοβουλίνης Μιλήσιος, ὡς δὲ Ἡρόδοτος [1170] Φοῖνιξ, γεγονὼς πρὸ
Κροίσου ἐπὶ τῆς Ace ὀλυμπιάδος [640---6817], κατὰ δὲ Φλέγοντα γνωριζόμενος ἤδη
45 ἐπὶ τῆς Z [182---49]. ἔγραψε περὶ μετεώρων ἐν ἔπεσι [vgl. Β 1], περὶ ἰσημερίας
[Β 4] καὶ ἄλλα πολλά. ἐτελεύτησε δὲ γηραιὸς θεώμενος γυμνικὸν ἀγῶνα, πιληθεὶς
δὲ ὑπὸ τοῦ ὄχλου καὶ ἐκλυθεὶς ὑπὸ τοῦ καύματος.
 A. LEBEN. 1—6. 7

πρῶτος δὲ TO τοῦ σοφοῦ ἔσχεν ὄνομα Kal πρῶτος τὴν ψυχὴν εἶπεν ἀθάνα-
τον, ἐκλείψεις τε καὶ ἰσημερίας κατείληφεν. ἀποφθέγματα δὲ αὐτοῦ πλεῖστα καὶ
τὸ θρυλούμενον Ὑνῶθι σαυτόν. τὸ γὰρ ᾿ἐγγύα, πάρα δ᾽ ἄτα᾽ Χίλωνός ἐστι μᾶλλον
ἰδιοποιησαμένου αὐτὸ καὶ τὸ μηδὲν ἄγαν᾽ [vgl. Cedren. τ 275, 14].
Θαλῆς ὁ φυσικὸς φιλόσοφος ἐπὶ Δαρείου ([) προειπὼν τὴν τοῦ ἡλίου ἔκλειψιν.
3. ScHoL. ῬΙΑΤΟΝῚΒ in Remp. 6004 [aus Hesych] Θαλῆς Ἐξαμύου Μιλήσιος,
Φοῖνιξ δὲ καθ᾽ Ἡρόδοτον. οὗτος πρῶτος ὠνομάσθη σοφός. εὗρε γὰρ τὸν ἥλιον
ἐκλείπειν ἐξ ὑποδρομῆς σελήνης καὶ μικρὰν ἄρκτον αὐτὸς ἔγνω καὶ τὰς τροπὰς
πρῶτος Ἑλλήνων καὶ περὶ μεγέθους ἡλίου καὶ φύσεως, ἀλλὰ καὶ ἄψυχα ψυχὴν
10 ἔχειν ὁπωσοῦν ἐκ τῆς μαγνήτιδος καὶ τοῦ ἠλέκτρου. ἀρχὴν δὲ τῶν στοιχείων
τὸ ὕδωρ. τὸν δὲ κόσμον ἔμψυχον ἔφη καὶ δαιμόνων πλήρη. ἐπαιδεύθη ἐν Αἰγύπ-
τῶι ὑπὸ τιὺν ἱερέων. τούτου τὸ Ὑνῶθι σαυτόν. ἐτελευτησε δὲ μονήρης γηραιὸς
γυμνικὸν ἀγῶνα θεώμενος ὑπὸ καύματος ἐκλυθείς.
4. ἬΒΒΟΡΟΤ. 1170 χρηστὴ δὲ καὶ πρὶν ἢ διαφθαρῆναι ᾿Ιωνίην Θαλέω ἀνδρὸς
Μιλησίου ἐγένετο [sc. ἡ γνώμη!, τὸ ἀνέκαθεν γένος ἐόντος Φοίνικος, ὃς ἐκέλευε
ἐν βουλευτήριον Ἴωνας ἐκτῆσθαι, τὸ δὲ εἶναι ἐν Τέωι (Τέων γὰρ μέσον εἶναι
Ἰωνίης), τὰς δὲ ἄλλας πόλιας οἰκεομένας μηδὲν ἧσσον νομίζεσθαι κατάπερ εἰ δῆμοι
εἶεν. Ὑρ]. 1146 Μινύαι δὲ ᾿Ορχομένιοί σφι [den kolonisierenden Ioniern] ἀνα-
μεμίχαται καὶ Καδμεῖοι.
20 ὅ. — 174 (Krieg zwischen Alyattes und Kyaxares) διαφέρουσι δὲ σφι ἐπ᾽
ἴσης τὸν πόλεμον τῶι Ertwı ἔτει συμβολῆς γενομένης συνήνεικε ὥστε τῆς μάχης
συνεστεώσης τὴν ἡμέρην ἐξαπινης νύκτα γενέσθαι [Sonnenfinsternis 28. Mai 585].
τὴν δὲ μεταλλαγὴν ταύτην τῆς ἡμέρης Θαλῆς ὁ Μιλήσιος τοῖσι Ἴωσι προηγόρευσε
ἔσεσθαι, οὖρον προθέμενος ἐνιαυτὸν τοῦτον ἐν τῶι δὴ καὶ ἐγένετο ἡ μεταβολή.
25 CLem. Strom. 165 p.354P. Θαλῆν δὲ Εὔδημος [fr. 94 Sp.] ἐν ταῖς ᾿Αστρολογικαῖς
ἱστορίαις τὴν γενομένην ἔκλειψιν τοῦ ἡλίου προειπεῖν φησι, καθ᾽ οὺς χρόνους συνῆ-
ψαν μάχην πρὸς ἀλλήλους Μῆδοί τε καὶ Λυδοὶ βασιλεύοντος Κυαξάρους μὲν τοῦ
᾿Αστυάγους πατρὸς Μήδων, ᾿Αλυάττου δὲ τοῦ Κροίσου Λυδῶν... εἰσὶ δὲ οἱ χρόνοι
ἀμφὶ τὴν ν ὀλυμπιάδα [580—77] (das letzte aus Tatian 41 περὶ τῆς τῶν ἑπτὰ
σοφιὼν ἡλικίας ἀναγράψομεν᾽ τοῦ γὰρ πρεσβυτάτου τῶν προειρημένων Θάλητος
γενομένου περὶ τὴν πεντηκοστὴν ὀλυμπιάδα. EUSEB. Chron. a) Sync. ©. Μιλήσιος
ἔκλειψιν ἡλίου σύμπασαν προεῖπεν. Arm. Ol. 49,2 [583]. b) ΟἹ. 50 [580/77] ΟΥγτ1]].
c. lJul.ıp.13E. c) (Hieron.) solis facta defectio, eum futuram eam Thales ante
diwisset, Alyattes et Astyages dimicaverunt a. Abr. 1432 [585 a. Chr.]. Cıc. de
τ
& [9] div. 149, 112 primus defectionem solis, quae Astyage regnante facta est, prae-
dixisse fertur. Pıin. N.H.1153 apud Graecos autem investigavit [sc. defectus
rationem] primus omnium Thales Milesius olympiadis XLvII anno quarto [5854
a. Chr.] praedicto solis defectu qui Alyatte rege factus est urbis conditae cLXX.
6. HEROD. 175 ὡς δὲ ἀπίκετο ἐπὶ τὸν "AAuv ποταμὸν ὁ Κροῖσος τὸ ἐνθεῦτεν,
40 ὡς μὲν ἐγὼ λέγω, κατὰ τὰς ἐούσας γεφύρας διεβίβασε τὸν στρατόν, ὡς δὲ ὁ
πολλὸς λόγος Ἑλλήνων, Θαλῆς οἱ ὁ Μιλήσιος διεβίβασε. ἀπορέοντος γὰρ Κροίσου,
ὅκως οἱ διαβήσεται τὸν ποταμὸν ὁ στρατός. ... λέγεται παρεόντα τὸν Θαλῆν ἐν
τῶι στρατοπέδωι ποιῆσαι αὐτῶι τὸν ποταμὸν ἐξ ἀριστερῆς χειρὸς ῥέοντα τοῦ
στρατοῦ καὶ ἐκ δεξιῆς ῥέειν, ποιῆσαι δὲ WdE" ἄνωθεν τοῦ στρατοπέδου ἀρξάμενον
διώρυχα βαθέαν ὀρύσσειν ἄγοντα μηνοειδέα, ὅκως ἂν τὸ στρατόπεδον ἱδρυμένον
κατὰ νώτου λάβοι, ταύτηι κατὰ τὴν διώρυχα ἐκτραπόμενος ἐκ τῶν ἀρχαίων ῥεέ-
θρων, καὶ αὖτις παραμειβόμενος τὸ στρατόπεδον ἐς τὰ ἀρχαῖα ἐσβάλλοι. ὥστε
ἐπείτε καὶ ἐσχίσθη τάχιστα ὁ ποταμός, ἀμφοτέρηι διαβατὸς ἐγένετο.
ς
 8 1. THALES.
7. EuseB. Chron. a) bei Cyrill. e. Iul. 1p.12 τριακοστῆι πέμπτηι ὀλυμπιάδι
1640—37] ©. Μιλήσιος πρῶτος φυσικὸς φιλόσοφος γενέσθαι λέγεται, παρατείνεσθαι
“ δὲ τῆν ζωὴν αὐτοῦ φασιν ἕως πεντηκοστῆς ὀγδόης ὀλ. [548—5'; b) Hieron. ΟἹ.
35, 1 [640] (Armen. Ol. 35, 2 [099]}) Th. Melesius Examyis filius primus physieus
5 philosophus agnoscitur |falsch statt nasertur], quem vixisse aiunt usque ad LYIIl
olympiadem. ABULFARAGIUS p. 33 Pococke: tradit Oyrillus in libro suo quo
respondet Iuliano ... fuisse Thaletem ante initium regni Nebuchadnesaris XXVIII
annis. dieit autem Porphyrius florwisse Thaletem post Nebuchadnesarem ΟΧΧΙΙ
[XxX7I/?] annis (589—6?).
10 8. Ἐκλογὴ Ἱστοριῶν Parisina [Cramer An. Par. τι 263 vgl. Leo ed. Bekk.
p. 36,4] unter König Hiskias J. 6 [um Ol. 10. 740] κατὰ τούτους τοὺς χρόνους
©. Μιλήσιος Ev Τενέδωι ἀπέθανε καὶ Σίβυλλα Ἐρυθραία ἐγνωρίζετο. CHRON. pasch.
214, 20 Bekk. unter Hiskias J.5 (ol. 10, 8) τούτωι τῶι ἔτει ©. ὁ Μιλήσιος φιλό-
σοφος ἐν Τενέδωι ἀπέθανεν. Ἶ
9. Prato Theaet. 1744 ὥσπερ καὶ Θαλῆν ἀστρονομοῦντα, ὦ Θεόδωρε, καὶ
ἄνω βλέποντα, πεσόντα εἰς φρέαρ, Θρᾶιττά τις ἐμμελὴς καὶ χαρίεσσα θεραπαινὶς
ἀποσκῶψαι λέγεται, ὡς τὰ μὲν ἐν οὐρανῶι προθυμοῖτο εἰδέναι, τὰ δ᾽ ὄπισθεν
αὐτοῦ καὶ παρὰ πόδας λανθάνοι αὐτόν. ᾿
10. ΑΒΊΒΤΟΥ. Pol. A 11 125926 πάντὰ γὰρ ὠφέλιμα ταῦτ᾽ ἐστὶ τοῖς τιμῶσι
20 τὴν χρηματιστικήν, οἷον καὶ τὸ Θαλέω τοῦ Μιλησίου. τοῦτο γάρ ἐστι κατανόημά
τι χρηματιστικόν᾽ ἀλλ᾽ ἐκείνωι μὲν διὰ τὴν σοφίαν προσάπτουσι, τυγχάνει δὲ
καθόλου τι ὄν. ὀνειδιζόντων γὰρ αὐτῶι διὰ τὴν πενίαν ὡς ἀνωφελοῦς τῆς φιλο-
σοφίας οὔσης, κατανοήσαντά φασιν αὐτὸν ἐλαιῶν φορὰν ἐσομένην ἐκ τῆς ἀστρο-
λογίας, ἔτι χειμῶνος ὄντος εὐπορήσαντα χρημάτων ὀλίγων ἀρραβιῶνας διαδοῦναι
DDot τῶν ἐλαιουργείων τῶν T ἐν Μιλήτωι καὶ Χίωι πάντων, ὀλίγου μισθωσάμενον ἅτ᾽
οὐδενὸς ἐπιβάλλοντος. ἐπειδὴ δ᾽ ὁ καιρὸς ἧκε, πολλῶν ζητουμένων ἅμα καὶ
ἐξαίφνης, ἐκμισθοῦντα ὃν τρόπον ἠβούλετο, πολλὰ χρήματα συλλέξαντα ἐπιδεῖξαι,
ὅτι ῥάιδιόν ἐστι πλουτεῖν τοῖς φιλοσόφοις, ἂν βούλωνται, ἀλλ᾽ οὐ τοῦτ᾽ ἔστι περὶ
ὃ σπουδάζουσιν. Vgl. S.4,4. Cie. div. 149,111.
30 11. Procr. in Eucl. 65,3 Friedl. [Eudemos Γεωμετρικὴ ἱστορία fr. 84 Speng.]
ὥσπερ οὖν παρὰ τοῖς Φοίνιξιν διὰ τὰς ἐμπορείας καὶ τὰ συναλλάγματα τὴν ἀρχὴν
ἔλαβεν ἡ τῶν ἀριθμῶν ἀκριβὴς γνῶσις, οὕτω δὴ καὶ παρ᾽ Αἰγυπτίοις ἡ γεωμετρία
διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν εὕρηται. Θ. δὲ πρῶτον εἰς Αἴγυπτον ἐλθὼν μετήγαγεν
93ὶς τὴν Ἑλλάδα τὴν θεωρίαν ταύτην καὶ πολλὰ μὲν αὐτὸς εὗρεν, πολλῶν δὲ τὰς
ἀρχὰς τοῖς μετ᾽ αὐτὸν ὑφηγήσατο τοῖς μὲν καθολικώτερον ἐπιβάλλων, τοῖς δὲ
αἰσθητικώτερον. PLUT. Sol. 2 καὶ Θαλῆν δὲ φασιν ἐμπορίαι χρήσασθαι καὶ Ἵππο-
κράτην [6. 80] τὸν μαθηματικόν, καὶ Πλάτωνι τῆς ἀποδημίας ἐφόδιον ἐλαίου
τινὸς ἐν Αἰγύπτωι διάθεσιν γενέσθαι. de Is. et Osir. 84 οἴονται δὲ καὶ Ὅμηρον
ὥσπερ Θαλῆ μαθόντα παρ᾽ Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων καὶ γένεσιν τίθεσθαι.
40 IosEpH. ὁ. Ap. 12 ἀλλὰ μὴν καὶ τοὺς περὶ τῶν οὐρανίων τε καὶ θείων πρώτους
παρ᾽ Ἕλλησι φιλοσοφήσαντας οἷον Φερεκύδην τε τὸν Σύριον [c. 71] καὶ ἸΤΤυθαγόραν
καὶ Θάλητα πάντες συμφώνως ὁμολογοῦσιν Αἰγυπτίων καὶ Χαλδαίων γενομένους
μαθητὰς ὀλίγα συγγράψαι καὶ ταῦτα τοῖς Ἕλλησιν εἶναι δοκεῖ πάντων ἀρχαιότατα
καὶ μόλις αὐτὰ πιστεύουσιν Un ἐκείνων γεγράφθαι. Akrıus de plac. 13,1 [Dox.
5 276] φιλοσοφήσας ἐν Αἰγύπτωι ἦλθεν εἰς Μίλητον πρεσβύτερος. JAMBL. V.
Pythag. 12 προετρέψατο [Thales] τὸν ΤΤυθαγόραν εἰς Αἴγυπτον διαπλεῦσαι καὶ
τοῖς ἐν Μέμφιδι καὶ Διοσπόλει μάλιστα συμβαλεῖν ἱερεῦσι᾽ παρὰ γὰρ ἐκείνων καὶ
ἑαυτὸν ἐφωδιάσθαι ταῦτα, δι᾽ ἃ σοφὸς παρὰ τοῖς πολλοῖς νομίζεται.
 A. LEBEN UND LEHRE. 7—19. 0

LEHRE.
12. Arıstot. Metaphys. A 3. 983018 τὸ μέντοι πλῆθος καὶ τὸ εἶδος τῆς τοι-
αύτης ἀρχῆς οὐ τὸ αὐτὸ πάντες λέγουσιν, ἀλλὰ Θαλῆς μὲν ὁ τῆς τοιαύτης ἀρχηγὸς
φιλοσοφίας ὕδωρ εἶναί φησιν (διὸ καὶ τὴν γῆν ἐφ᾽ ὕδατος ἀπεφαίνετο εἶναι),
δ λαβὼν ἴσως τὴν ὑπόληψιν ταύτην ἐκ τοῦ πάντων ὁρᾶν τὴν τροφὴν ὑγρὰν οὖσαν
καὶ αὐτὸ TO θερμὸν ἐκ τούτου γιγνόμενον καὶ τούτωι ζῶν (τὸ δ᾽ ἐξ οὗ γίγνεται,
τοῦτ᾽ ἐστὶν ἀρχὴ πάντων), διά τε δὴ τοῦτο τὴν ὑπόληψιν λαβὼν ταύτην καὶ διὰ
τὸ πάντων τὰ σπέρματα τὴν φύσιν ὑγρὰν ἔχειν᾽ τὸ δ᾽ ὕδωρ ἀρχὴ τῆς φύσεώς
ἐστι τοῖς ὑγροῖς. εἰσὶ δέ τινες οἱ καὶ τοὺς παμπαλαίους καὶ πολὺ πρὸ τῆς νῦν
10 γενέσεως καὶ πρώτους θεολογήσαντας οὕτως οἴονται περὶ τῆς φύσεως ὑπολαβεῖν"
᾿Ωκεανόν τε γάρ καὶ Τηθὺν ἐποίησαν τῆς γενέσεως πατέρας [Hom. = 201] καὶ
τὸν ὅρκον τῶν θεῶν ὕδωρ, τὴν καλουμένην Um αὐτῶν Στύγα τῶν ποιητῶν
[0 37 u.a.]‘ τιμιώτατον μὲν γὰρ τὸ πρεσβύτατον, ὅρκος δὲ τὸ τιμιώτατόν ἐστιν.
18. SımpL. Phys. 23,21 [Theophrast’s Phys. Opin. fr. 1. Doxogr. 475,1] τῶν δὲ
15 μίαν καὶ κινουμένην λεγόντων τὴν ἀρχήν, οὺἣς καὶ φυσικοὺς ἰδίως καλεῖ [Aristo-
teles], οἱ μὲν πεπερασμένην αὐτήν φασιν, ὥσπερ ©. μὲν Ἐξαμύου Μιλήσιος καὶ
Ἵππων [e. 26), ὃς δοκεῖ καὶ ἄθεος γεγονέναι, ὕδωρ ἔλεγον τὴν ἀρχὴν ἐκ τῶν
φαινομένων κατὰ τὴν αἴσθησιν εἰς τοῦτο προαχθέντες" καὶ γὰρ τὸ θερμὸν τῶι
ὑγρῶι ζῆι καὶ τὰ νεκρούμενα ξηραίνεται καὶ τὰ σπέρματα πάντων ὑγρὰ καὶ ἡ
20 τροφὴ πᾶσα χυλώδης᾽" ἐξ οὗ δέ ἐστιν ἕκαστα, τούτωι καὶ τρέφεσθαι πέφυκε᾽ τὸ
δὲ ὕδωρ ἀρχὴ τῆς ὑγρᾶς φύσεώς ἐστι καὶ συνεκτικὸν πάντων᾽ διὸ πάντων ἀρχὴν
ὑπέλαβον εἶναι τὸ ὕδωρ καὶ τὴν γῆν ἐφ᾽ ὕδατος ἀπεφήναντο κεῖσθαι.
14. Arıst. de caelo B 13.294228 οἱ δ᾽ ἐφ᾽ ὕδατος κεῖσθαι [sc. τὴν γῆν]. τοῦτον
γὰρ ἀρχαιότατον παρειλήφαμεν τὸν λόγον, ὅν φασιν εἰπεῖν Θαλῆν τὸν Μιλήσιον,
25 ὡς διὰ τὸ πλωτὴν εἶναι μένουσαν ὥσπερ ξύλον ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον (καὶ γὰρ
τούτων ἐπ᾽ ἀέρος μὲν οὐθὲν πέφυκε μένειν, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὕδατος), ὥσπερ οὐ τὸν
αὐτὸν λόγον ὄντα περὶ τῆς γῆς καὶ τοῦ ὕδατος τοῦ ὀχοῦντος τὴν γῆν.
15. SENECA Nat. Quaest. τ 14 Thaletis inepta sententia est. ait emim ter-
rarum orbem aqua sustineri et vehi more navigii mobilitateque eius fluctuare tume
30 cum dieütur tremere. non est ergo mirum, st abundat humor ad flumina profun-
denda, cum (mundus) in humore sit totus.
16. ἩΈΒΟΡ. τι 20 (Ansichten der Griechen über die Nilschwelle) τῶν ἡ ἑτέρη
μὲν λέγει τοὺς ἐτησίας ἀνέμους εἶναι αἰτίους πληθύειν τὸν ποταμὸν κωλύοντας
ἐς θάλασσαν ἐκρέειν τὸν Νεῖλον. Aut. ΤΥ 1,1 ©. τοὺς ἐτησίας ἀνέμους οἴεται
35 πνέοντας τῆι Αἰγύπτωι ἀντιπροσώπους ἐπαίρειν τοῦ Νεῖλου τὸν ὄγκον διὰ τὸ τὰς
ἐκροὰς αὐτοῦ τῆι παροιδήσει τοῦ ἀντιπαρήκοντος πελάγους ἀνακόπτεσθαι. Vgl.
Dox. S. 384. 228.
17. DERCYLLIDES ap. Theon. astr. 198, 14H. Εὔδημος [fr. 94 Sp.) ἱστορεῖ ἐν
ταῖς ᾿Αστρολογίαις, ὅτι Οἰνοπίδης [c. 29,7] εὗρε πρῶτος τὴν τοῦ Zwidtakod d1d-
40 ζωσιν [l. λόξωσιν] καὶ τὴν τοῦ μεγάλου ἐνιαυτοῦ περίστασιν, ©. δὲ ἡλίου ἔκλειψιν
καὶ τὴν κατὰ τὰς τροπὰς αὐτοῦ περίοδον, ὡς οὐκ ἴση ἀεὶ συμβαίνει.
18. Prim. N. H. xvıIl 213 occasum matutinum Vergtliarum Hesiodus (nam
huius quoque nomine exstat Astrologia [c. 68a) tradidit fieri, cum aeqwinochium
autummi conficeretur, Thales XXV. die ab aeqwinoctio. Vgl. 8. 11,1ff. 16,6.
45 19. Aruteivs Flor. 18 Th. Milesius ex septem ülis sapientiae memoratis virts
faclle praecipuus . . . maximas res parvis lineis repperüt: temporum ambitus,
 10 1. THALES. A. 19—23.

ventorum flatus, stellarum meatus, tomitruum sonora miracula, siderum. obliqua

curricula, solis annmua revertieula; idem lumae τοὶ nascenlis incerementa vel sene-
scentis dispendia vel delinquentis obstiticula. idem same iam proclivi senectute
divinam rationem de sole commentus est, quam equidem non didiei modo, verum
etiam experiundo comprobavi, quotiens sol magnitudine sua circulum quem per-
meat metiatur. id a se recens inventum Th. memoratur edocwisse Mandraytum
Il. Mandrolytum) Prienensem, qui nova et inopinata cognilione impendio delec-
tatus optare wussit quantam vellet mercedem sibi pro tanto docuwmento rependi:
'satis’ inquit "mihi fuerit mercedis’ Th. sapiens, ‘si id quod a me didieisti cum
10 proferre ad quosdam coeperis, tibi non adsciveris, sed eius inventi me potius quam
alium repertorem praedicaris’.
20. Procı. in Eucl. 157,10 Friedl. (aus Eudem) τὸ μὲν οὖν διχοτομεῖσθαι τὸν
κύκλον ὑπὸ τῆς διαμέτρου πρῶτον Θαλῆν ἐκεῖνον ἀποδεῖξαί φασιν. 250,20 τῶι μὲν
οὖν Θαλῆι τῶι παλαιῶι πολλῶν τε ἄλλων εὑρέσεως ἕνεκα καὶ τοῦδε τοῦ θεωρήματος
χάρις. λέγεται γὰρ δὴ πρῶτος ἐκεῖνος ἐπιστῆσαι καὶ εἰπεῖν, ὡς ἄρα παντὸς
ἰσοσκελοῦς αἱ πρὸς τῆ βάσει γωνίαι ἴσαι εἰσίν, ἀρχαϊκώτερον δὲ τὰς ἴσας ὁμοίας
προσειρηκέναι. 299,1 τοῦτο τοίνυν τὸ θεώρημα δείκνυσιν, ὅτι δύο εὐθειῶν ἀλ-
λήλας τεμνουσῶν αἱ κατὰ κορυφὴν γωνίαι ἴσαι εἰσίν, εὑρημένον μέν, ὥς φησιν
Εὔδημος, ὑπὸ Θαλοῦ πρώτου. 352,14 Εὔδημος δὲ ἐν ταῖς Γεωμετρικαῖς ἱστορίαις
20 ‘fr. 87] εἰς Θαλῆν τοῦτο ἀνάγει τὸ θεώρημα [Identität der Dreiecke, wenn sie
eine Seite und die beiden anliegenden Winkel gleich haben]' τὴν γὰρ τῶν ἐν
θαλάττηι πλοίων ἀπόστασιν Öl οὗ τρόπου φασὶν αὐτὸν δεικνύναι, τούτωι προσ-
χρῆσθαί φησιν ἀναγκαῖον.
21. Prin. N.H. χχχνι 82 mensuram altitudinis earum [501]. pyramidum] de-
ΓΦσι prehendere invenit Th. Miesius umbram metiendo qua hora par esse corpori solet
(vgl. Hieronym. oben S. 4,12). PLUT. conv. vıı sap.2 p.147A τὴν βακτηρίαν
στήσας ἐπὶ τῶι πέρατι τῆς σκιᾶς ἣν ἡ πυραμὶς ἐποίει, γενομένων τῆι ἐπαφῆι
τῆς ἀκτῖνος δυοῖν τριγώνων ἔδειξας, ὃν ἡ σκιὰ πρὸς τὴν σκιὰν λόγον εἶχε, τὴν
πυραμίδα πρὸς τὴν βακτηρίαν ἔχουσαν.
90 22. PLAT. legg. x 8998 ἄστρων δὲ δὴ πέρι πάντων καὶ σελήνης ἐνιαυτῶν TE
καὶ μηνῶν καὶ πασῶν ὡρῶν πέρι τίνα ἄλλον λόγον ἐροῦμεν ἢ τὸν αὐτὸν τοῦτον,
ὡς ἐπειδὴ ψυχὴ μὲν ἢ ψυχαὶ πάντων τούτων αἴτιαι ἐφάνησαν, ἀγαθαὶ δὲ πᾶσαν
ἀρετήν, θεοὺς αὐτὰς εἶναι φήσομεν εἴτε ἐν σώμασιν ἐνοῦσαι ζῶια ὄντα κοσμοῦσι
πάντα οὐρανόν, εἴτε ὅπηι τε καὶ ὅπως; ἔσθ᾽ ὅστις ταῦτα ὁμολογῶν ὑπομενεῖ μὴ
90 θεῶν εἶναι πλήρη πάντα; ARrıST. de animaA 5. 41127 καὶ ἐν τῶι ὅλωι δέ τινες
αὐτὴν [sc. τὴν ψυχήν) μεμεῖχθαί φασιν, ὅθεν ἴσως καὶ ©. ὠιήθη πάντα πλήρη
θεῶν εἶναι. ebend. A 2. 405219 ἔοικε δὲ καὶ Θ., ἐξ ὧν ἀπομνημονεύουσι, κινη-
τικόν τι τὴν ψυχὴν ὑπολαβεῖν, εἴπερ τὸν λίθον [|Magnetstein] ἔφη ψυχὴν ἔχειν,
ὅτι τὸν σίδηρον κινεῖ.
40 23. Akt. 17,11 (Ὁ. 801) ©. νοῦν τοῦ κόσμου τὸν θεόν, τὸ δὲ πᾶν ἔμψυχον
ἅμα καὶ δαιμόνων πλῆρες διήκειν δὲ καὶ διὰ τοῦ στοιχειώδους ὑγροῦ δύναμιν
θείαν κινητικὴν αὐτοῦ. ὍΟἸ΄το. ἃ. deor.n. 10,15 Th. εγυῖγγυ Melesius qui primus de
talibus rebus quaesivit, aquam dixit esse initium rerum, deum autem eam men-
tem, quae ex aqua cuncta fingeret.

Yin[1 APOPHTHEGMATIK. Vel. Diog. 8 35 8. S.5,42 und c. 7322.38.

 B. FRAGMENTE. 1—4. 2. ANAXIMANDROS. 1. 11

B. ANGEBLICHE FRAGMENTE.
1. OAAOY NAYTIKH AZTPOAOTIA.
Dıoc. 123 [vgl. 5. 8, 11]. Suip. [vgl. 5. 6, 42). Sımpr. phys. 23,29 ©. de πρῶ-
τος παραδέδοται τὴν περὶ φύσεως ἱστορίαν τοῖς Ἕλλησιν ἐκφῆναι, πολλῶν μὲν
5 καὶ ἄλλων προγεγονότων, ὡς καὶ τῶι Θεοφράστωι [Phys. Opin. 1, 1). 475] δοκεῖ,
αὐτὸς δὲ πολὺ διενεγκὼν ἐκείνων ὡς ἀποκρύψαι πάντας τοὺς πρὸ αὐτοῦ. λέγεται
δὲ ἐν γραφαῖς μηδὲν καταλιπεῖν πλὴν τῆς καλουμένης Ναυτικῆς ἀστρολογτίας.
Plut. Pyth. or. 18. 402 E πρότερον μὲν ἐν ποιήμασιν ἐξέφερον οἱ φιλόσοφοι τὰ
δόγματα καὶ τοὺς λόγους ὥσπερ ᾿Ορφεὺς [c. 66] καὶ Ἡσίοδος [vgl. 68a] καὶ TTap-
10 μενίδης [c. 18,15] καὶ Ξενοφάνης [c. 11,18] καὶ ᾿Εμπεδοκλῆς [c. 21, 25] καὶ Θαλῆς
... οὐδὲ ἀστρολογίαν ἀδοξοτέραν ἐποίησαν οἱ περὶ ᾿Αρίσταρχον καὶ Τιμόχαριν καὶ
᾿Αρίστυλλον καὶ Ἵππαρχον καταλογάδην γράφοντες, ἐν μέτροις πρότερον Εὐδόξου
καὶ Ἡσιόδου καὶ Θαλοῦ γραφόντων, εἴ γε ©. ἐποίησεν ὡς ἀληθῶς (τὴν) εἰς αὐτὸν
ἀναφερομένην ᾿Αστρολογίαν. Vgl. A 18—20.

eu,ou 2. ΠΕΡῚ APXRN AB.

GALEN. in Hipp. de hum. 11 [xv1ı 37K.] ©. μὲν οὖν καίπερ ἐκ τοῦ ὕδατος
φήσας συνεστάναι πάντα, ἀλλ᾽ ὅμως καὶ τοῦτο βούλεται [sc. μεταβάλλειν εἰς ἄλληλα
τὰ στοιχεῖα]. ἄμεινον δὲ καὶ αὐτοῦ τὴν ῥῆσιν προσθεῖναι ἐκ τοῦ δευτέρου Περὶ
τῶν ἀρχῶν ἔχουσαν ὧδέ ws’ ἱτὰ μὲν οὖν πολυθρύλητα τέτταρα, ὧν τὸ
20 πρῶτον ὕδωρ εἶναί φαμεν καὶ ὡσανεὶ μόνον στοιχεῖον τίθεμεν, πρὸς
σύγκρισίν TE καὶ πήγνυσιν καὶ σύστασιν τῶν ἐγκοσμίων πρὸς ἄλληλα
συγκεράννυται. πῶς δὲ, ἤδη λέλεκται ἡμῖν ἐν τῶι πρώτωι".
3. TIEPI TPOTIHZ. 4. TTEPI IXHMEPIAZ.
Dioc. 1 23 [p.3,17] κατά τινας δὲ μόνα δύο συνέγραψε Tlepı τροπῆς καὶ ion-
25 μερίας, τὰ ἄλλ᾽ ἀκατάληπτα εἶναι δοκιμάσας. Vgl. Sun. S. 6, 42.

1. SCHIFFERSTERNKUNDE.
(Altes Gedicht des Phokos von Samos.)
2. ÜBER DIE PRINZIPIEN.
(Späte Fälschung in mindestens zwei Büchern.)
30 Die vielberedeten vier Prinzipien, deren erstes wir Wasser nennen und zum
gewissermaßen einzigen Elemente machen, werden zur Vereinigung und Gerinnung
und Verbindung der irdischen Dinge miteinander zusammengemischt. Wie aber,
haben wir bereits in dem ersten Buch dargelegt.
3. ÜBER SONNENWENDE. 4. ÜBER TAG- UND NACHTGLEICHE
3 (Fälschung).

2. ANAXIMANDROS.
1. DıoG. τι 1—2. (1) ᾿Αναξίμανδρος ἸΤραξιάδου Μιλήσιος. οὗτος ἔφασκεν
ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον τὸ ἄπειρον, οὐ διορίζων ἀέρα ἢ ὕδωρ ἢ ἄλλο τι. καὶ τὰ μὲν
μέρη μεταβάλλειν, τὸ δὲ πᾶν ἀμετάβλητον εἶναι. μέσην τε τὴν γῆν κεῖσθαι κέν-
40 τρου τάξιν ἐπέχουσαν οὖσαν σφαιροειδῆ (τήν τε σελήνην ψευδοφαῆ καὶ ἀπὸ ἡλίου
 12 2. ANAXIMANDROS.

φωτίζεσθαι, ἀλλὰ καὶ τὸν ἥλιον οὐκ ἐλάττονα τῆς γῆς καὶ καθαρώτατον πῦρ; dies
Exc. betrifft Anaxagoras c. 46 A 77).
εὗρεν δὲ καὶ γνώμονα πρῶτος καὶ ἔστησεν ἐπὶ τῶν σκιοθήρων ἐν Λακεδαί--
μονι (vgl.3A 14a), καθά φησι Φαβωρῖνος ἐν ΤΠΤαντοδαπῆι ἱστορίαι [fr.27, FHG 111581],
τροπάς τε καὶ ἰσημερίας σημαίνοντα καὶ ὡροσκοπεῖα κατεσκεύασε. (2) καὶ γῆς
καὶ θαλάσσης περίμετρον πρῶτος ἔγραψεν, ἀλλὰ καὶ σφαῖραν κατεσκεύασε. Vgl. Α 6.
τῶν δὲ ἀρεσκόντων αὐτῶι πεποίηται κεφαλαιώδη τὴν ἔκθεσιν ἧι που περι-
έτυχεν καὶ ᾿Απολλόδωρος ὁ ᾿Αθηναῖος ὃς καί φησιν αὐτὸν ἐν τοῖς Χρονικοῖς |[fr. 17
Jac.] τῶι δευτέρωι ἔτει τῆς πεντηκοστῆς ὀγδόης ὀλυμπιάδος [647,6] ἐτῶν εἶναι
10 ἑξήκοντα τεττάρων καὶ μετ᾽ ὀλίγον τελευτῆσαι (ἀκμάσαντά πη μάλιστα κατὰ TTo-
λυκράτη τὸν Σάμου τύραννον; gehört zu Pythagoras, vgl. c. 4, 8).
τούτου φασὶν ἄιδοντος καταγελάσαι τὰ παιδάρια, τὸν δὲ μαθόντα φάναι ἱβέλ-
τιον οὖν ἡμῖν ἀιστέον διὰ τὰ παιδάρια..
γέγονε δὲ καὶ ἄλλος ᾿Αναξίμανδρος ἱστορικὸς καὶ αὐτὸς Μιλήσιος τῆι ἸΙάδι
15 γεγραφώς [45 Ὁ 6).
2. ὅστραϑβ. ’A. ἸΤραξιάδου Μιλήσιος φιλόσοφος συγγενὴς καὶ μαθητὴς καὶ διά-
δοχος Θάλητος. πρῶτος δὲ ἰσημερίαν εὗρε καὶ τροπὰς καὶ ὡρολογεῖα, καὶ τὴν γῆν
ἐν μεσαιτάτωι κεῖσθαι. γνώμονά τε εἰσήγαγε καὶ ὅλως γεωμετρίας ὑποτύπωσιν
ἔδειξεν. ἔγραψε Tlepi φύσεως, Γῆς περίοδον καὶ Tlepi τῶν ἀπλανῶν καὶ Σφαῖραν
20 καὶ ἄλλα τινά (z. Teil aus Diog.).
3. Arr. V.H. ıı17 καὶ ’A. de ἡγήσατο τῆς ἐς ᾿Απολλωνίαν [am Pontos] Ex
Μιλήτου ἀποικίας.
4, Eus. Ρ. ἘΠ x 14,11 Θαλοῦ δὲ γίνεται ἀκουστὴς ’A., ἸΤραξιάδου μὲν παῖς,
γένος δὲ καὶ αὐτὸς Μιλήσιος. οὗτος πρῶτος γνώμονας κατεσκεύασε πρὸς διάγνω-
25 σιν τροπῶν τε ἡλίου καὶ χρόνων καὶ ὡρῶν καὶ ἰσημερίας. (vgl. HERODOT. τὶ 109
πόλον μὲν γὰρ καὶ γνώμονα καὶ τὰ δυώδεκα μέρεα τῆς ἡμέρης παρὰ Βαβυλωνίων
ἔμαθον οἱ Ἕλληνες).
5. Prın. N.H. τὶ 31 obliquiütatem eius [sc. zodiaci] intellexisse, hoc est rerum
foris aperwisse, A. Mülesius traditur primus olympiade quwinquagesima octava
30 (548—545], sögna deinde in eo Cleostratus, et prima arietis ac sagütari [Ὁ B 2),
sphaeram ipsam ante multo Atlas.
5a. Cıc. de div. 150,112 ab Anaximandro physico moniti Lacedaemonit sumnt,
ut urbem et tecta linquerent armatique in agro excubarent, quod terrae motus in-
staret, tum cum et urbs tota corruit et monte Taygeto extrema montis quasi puppis
35 avolsa est. Vgl. Plin. N.H. τὶ 191.
6. AGATHEMER. {aus Eratosthenes) 1 1 ’A. ὁ Μιλήσιος ἀκουστὴς Θαλέω πρῶτος
ἐτόλμησε τὴν οἰκουμένην ἐν πίνακι γράψαι, μεθ᾽ ὃν Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος ἀνὴρ
πολυπλανὴς διηκρίβωσεν, ὥστε θαυμασθῆναι τὸ πρᾶγμα. STRABO IPp.7 τοὺς πρώ-
tous μεθ᾽ Ὅμηρον δύο φησὶν Ἐρατοσθένης, ᾿Αναξίμανδρόν τε Θαλοῦ γεγονότα
40 YvWpıuov καὶ πολίτην καὶ Ἑκαταῖον τὸν ΜΜιλήσιον᾽ τὸν μὲν οὖν ἐκδοῦναι πρῶτον
γεωγραφικὸν πίνακα, τὸν δὲ Ἑκαταῖον καταλιπεῖν γράμμα πιστούμενον EKEIVOU
εἶναι ἐκ τῆς ἄλλης αὐτοῦ γραφῆς.
7. ΤΉΕΜΙΒΊ. or. 36 p. 317 ἐθάρρησε πρῶτος ὧν ἴσμεν Ἑλλήνων λόγον ἐξε-
νεγκεῖν περὶ φύσεως συγγεγραμμένον.
8. Ῥιοα. vırı 70 Διόδωρος δ᾽ ὁ Ἐφέσιος περὶ ᾿Αναξιμάνδρου γράφων φησὶν
ὅτι τοῦτον ἐζηλώκει [Empedocles] τραγικὸν ἀσκῶν τῦφον καὶ σεμνὴν ἀναλαβὼν
ἐσθῆτα.
 15:0}: 13
9. SIMPLIC. phys. 24,18 (Ζ. 1-- 9 aus Theophrasts Phys. Opin. fr.2 D. 476).
τῶν δὲ Ev καὶ κινούμενον καὶ ἄπειρον λεγόντων ᾿Α. μὲν ἸΤραξιάδου Μιλήσιος
Θαλοῦ γενόμενος διάδοχος καὶ μαθητὴς ἀρχήν τε καὶ στοιχεῖον εἴρηκε τῶν
ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοῦτο τοὔνομα κομίσας τῆς ἀρχῆς. λέγει δ᾽ αὐτὴν
μήτε ὕδωρ μὴτε ἄλλο τι τῶν καλουμένων εἶναι στοιχείων, ἀλλ᾽ ἑτέραν τινὰ φύσιν
ἄπειρον, ἐξ ἧς ἅπαντας γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους ἐξ
ὧν δὲ ἡ γένεσίς ἐστι τοῖς οὖσι, καὶ τὴν φθορὰν εἰς ταῦτα γίνεσθαι
κατὰ τὸ χρεών διδόναι γὰρ αὐτὰ δίκην καὶ τίσιν ἀλλήλοις τῆς ἀδι-
κίας κατὰ τὴν τοῦ χρόνου τάξιν, ποιητικωτέροις οὕτως ὀνόμασιν αὐτὰ λέγων.
10 δῆλον δὲ ὅτι τὴν εἰς ἄλληλα μεταβολὴν τῶν τεττάρων στοιχείων οὗτος θεασάμε-
νος οὐκ ἠξίωσεν ἕν τι τούτων ὑποκείμενον ποιῆσαι, ἀλλά τι ἄλλο παρὰ ταῦτα"
οὗτος δὲ οὐκ ἀλλοιουμένου τοῦ στοιχείου τὴν γένεσιν ποιεῖ, ἀλλ᾽ ἀποκρινομένων
τῶν ἐναντίων διὰ τῆς ἀιδίου κινήσεως. διὸ καὶ τοῖς περὶ ᾿Αναξαγόραν τοῦτον 6
᾿Αριστοτέλης συνέταξεν. 150,24 ἐναντιότητες δέ εἰσι θερμόν, ψυχρόν, ξηρόν,
ὑγρόν, καὶ τὰ ἄλλα. Vgl. ΑΒΙΒΤΟΥΤ. phys. A 4. 1815 20 οἱ δ᾽ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας
τὰς ἐνανιότητας ἐκκρίνεσθαι, ὥσπερ ᾿Αναξίμανδρός φησι καὶ ὅσοι δ᾽ ἕν καὶ πολλά
φασιν εἶναι, ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς καὶ ᾿Αναξαγόρας᾽ ἐκ τοῦ μείγματος γὰρ καὶ οὗτοι
ἐκκρίνουσι τἄλλα.
9a. SımpL. Phys. 164,14 καὶ Θεόφραστος δὲ τὸν ᾿Αναξαγόραν εἰς τὸν ᾿Αναξί-
20 μανδρον συνωθῶν καὶ οὕτως ἐκλαμβάνει τὰ ὑπὸ ᾿Αναξαγόρου λεγόμενα, ὡς δύ-
νασθαι μίαν αὐτὸν φύσιν λέγειν τὸ ὑποκείμενον ᾿γράφει δὲ οὕτως ἐν τῆι Φυσικῆι
ἱστορίαι (ἔν. 4. D. 419) “οὕτω μὲν οὖν λαμβανόντων δόξειεν ἂν ποιεῖν τὰς μὲν ὑλικὰς
ἀρχὰς ἀπείρους, ὥσπερ εἴρηται, τὴν δὲ τῆς κινήσεως καὶ τῆς γενέσεως αἰτίαν μίαν.
εἰ δέ τις τὴν μίξιν τῶν ἁπάντων ὑπολάβοι μίαν εἶναι φύσιν ἀόριστον καὶ κατ᾽ εἶδος
25 καὶ κατὰ μέγεθος, ὅπερ ἄν δόξειε βούλεσθαι λέγειν, συμβαίνει δύο τὰς ἀρχὰς αὐτῶι
λέγειν τήν τε τοῦ ἀπείρου φύσιν καὶ τὸν νοῦν, ὥστε πάντως φαίνεται τὰ σωμα-
τικὰ στοιχεῖα παραπλησίως ποιῶν ᾿Αναξιμάνδρωι.
10. [Pıur.] Strom. 2 (Dox. 579; aus Theophrast) μεθ᾽ ὃν [Thales] ᾿Ανοξί--
μανδρον Θάλητος ἑταῖρον γενόμενον τὸ ἄπειρον φάναι τὴν πᾶσαν αἰτίαν ἔχειν
90 τῆς τοῦ παντὸς γενέσεώς τε καὶ φθορᾶς, ἐξ οὗ δή φησι τούς τε οὐρανοὺς ἀπο-
κεκρίσθαι καὶ καθόλου τοὺς ἅπαντας ἀπείρους ὄντας κόσμους. ἀπεφήνατο δὲ τὴν
φθορὰν γίνεσθαι καὶ πολὺ πρότερον τὴν γένεσιν ἐξ ἀπείρου αἰῶνος ἀνακυκλου--
μένων πάντων αὐτῶν. ὑπάρχειν δέ φησι τῶι μὲν σχήματι τὴν γὴν κυλινδροειδῆ,
ἔχειν δὲ τοσοῦτον βάθος ὅσον ἂν εἴη τρίτον πρὸς τὸ πλάτος. φησὶ δὲ τὸ ἐκ τοῦ
39 ἀιδίου γόνιμον θερμοῦ τε καὶ ψυχροῦ κατὰ τὴν γένεσιν τοῦδε τοῦ κόσμου ἀπο-
κριθῆναι καί τινα ἐκ τούτου φλογὸς σφαῖραν περιφυῆναι τῶι περὶ τὴν γῆν ἀέρι
ὡς τῶι δένδρωι φλοιόν᾽ ἧστινος ἀπορραγείσης καὶ εἴς τινας ἀποκλεισθείσης κύ-
κλους ὑποστῆναι τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας. ἔτι φησίν, ὅτι
κατ᾽ ἀρχὰς ἐξ ἀλλοειδῶν Zwiwv ὁ ἄνθρωπος ἐγεννήθη ἐκ τοῦ τὰ μὲν ἄλλα δι᾽
40 ἑαυτῶν ταχὺ νέμεσθαι, μόνον δὲ τὸν ἄνθρωπον πολυχρονίου δεῖσθαι τιθηνήσεως᾽"
διὸ καὶ κατ᾽ ἀρχὰς οὐκ ἄν ποτε τοιοῦτον ὄντα διασωθῆναι.
11. Hırror. Ref. τ 6,1—7 (D. 559). (1) Θαλοῦ τοίνυν ᾿Αναξίμανδρος γίνεται
ἀκροατής. "A. ἸΤραξιάδου MiArdıoc’ οὗτος ἀρχὴν ἔφη τῶν ὄντων φύσιν τινὰ τοῦ
ἀπείρου, ἐξ ἧς γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους. ταύτην δ᾽

45 9. Anfang der Dinge ist das Unendliche. Woraus aber ihnen die Geburt
ist, dahin geht auch ihr Sterben nach der Notwendigkeit. Denn sie zahlen
einander Strafe und Buße für ihre Ruchlosigkeit nach der Zeit Ordnung.
 14 2. ANAXIMANDROS.

ἀίδιον εἶναι καὶ ἀγήρω, ἣν καὶ πάντας περιέχειν τοὺς κόσμους. λέγει δὲ χρόνον
ὡς ὡρισμένης τῆς γενέσεως καὶ τῆς οὐσίας καὶ τῆς φθορᾶς. (2) οὗτος μὲν οὖν
ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον εἴρηκε τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοὔνομα καλέσας τῆς
ἀρχῆς. πρὸς δὲ τούτωι κίνησιν ἀίδιον εἶναι, ἐν ἧι συμβαίνει γίνεσθαι τοὺς οὐρα-
.

νούς. (3) τὴν δὲ γῆν εἶναι μετέωρον ὑπὸ μηδενὸς κρατουμένην, μένουσαν δὲ
διὰ τὴν ὁμοίαν πάντων ἀπόστασιν. τὸ δὲ σχῆμα αὐτῆς γυρόν, στρογγύλον, κίονι
λίθωι παραπλήσιον᾽ τῶν δὲ ἐπιπέδων ὧι μὲν ἐπιβεβήκαμεν, ὃ δὲ ἀντίθετον ὑπ-
άρχει. (4) τὰ δὲ ἄστρα γίγνεσθαι κύκλον πυρός, ἀποκριθέντα τοῦ κατὰ τὸν
κόσμον πυρός, περιληφθέντα δ᾽ ὑπὸ ἀέρος. ἐκπνοὰς δ᾽ ὑπάρξαι πόρους τινὰς
10 αὐλώδεις, καθ᾽ οὺς φαίνεται τὰ ἄστρα᾽ διὸ καὶ ἐπιφρασσομένων τῶν ἐκπνοιν τὰς
ἐκλείψεις γίνεσθαι. (5) τὴν δὲ σελήνην ποτὲ μὲν πληρουμένην φαίνεσθαι, ποτὲ
δὲ μειουμένην παρὰ τὴν τῶν πόρων ἐπίφραξιν ἢ ἄνοιξιν. εἶναι δὲ τὸν κύκλον
τοῦ ἡλίου ἑπτακαιεικοσαπλασίονα * * * τῆς σελήνης, καὶ ἀνωτάτω μὲν εἶναι τὸν
ἥλιον, #** κατωτάτω δὲ τοὺς τῶν ἀπλανῶν * ** ἀστέρων κύκλους (6) τὰ
15 δὲ ζῶια γίνεσθαι (ἐξ ὑγροῦ» ἐξατμιζομένου ὑπὸ τοῦ ἡλίου. τὸν δὲ ἄνθρωπον
ἑτέρωι Ζώιωι γεγονέναι, τουτέστι ἰχθύι, παραπλήσιον κατ᾽ ἀρχάς. (7) ἀνέμους
δὲ γίνεσθαι τῶν λεπτοτάτων ἀτμῶὼν τοῦ ἀέρος ἀποκρινομένων καὶ ὅταν ἀθροισθῶσι
κινουμένων, ὑετοὺς δὲ ἐκ τῆς ἀτμίδος τῆς ἐκ γῆς ὑφ᾽ ἥλιον ἀναδιδομένης᾽ ἀστρα-
πὰς δέ, ὅταν ἄνεμος ἐμπίπτων διιστᾶι τὰς νεφέλας. οὗτος ἐγένετο κατὰ ἔτος
20 τρίτον τῆς τεσσαρακοστῆς δευτέρας ὀλυμπιάδος [610].
12, Herm. irris. 10 (Ὁ. 655) ὃ πολίτης αὐτοῦ (des Thales) ’A. τοῦ ὑγροῦ
πρεσβυτέραν ἀρχὴν εἶναι λέγει τὴν ἀΐδιον κίνησιν καὶ ταύτηι τὰ μὲν γεννᾶσθαι
τὰ δὲ φθείρεσθαι.
13. Cıc. Ac. pr. τὶ 37,118 25. enim [Anaximander] wnfinztatem naturae dixit
esse, e qua ommia gignerentur. Vgl. [Arısrt.] de mxG 2,10. 975621 [c. 20 A 6].
14. Akt. de plac. 13,3 (Ὁ. 277) ᾿Αναξίμανδρος δὲ ΤΙραξιάδου Μιλήσιός φησι
τῶν ὄντων ἀρχὴν εἶναι TO ἄπειρον᾽ ἐκ γὰρ τούτου πάντα γίγνεσθαι καὶ εἰς τοῦτο
πάντα φθείρεσθαι. διὸ καὶ γεννᾶσθαι ἀπείρους κόσμους καὶ πάλιν φθείρεσθαι εἰς
τὸ ἐξ οὗ γίγνεσθαι. λέγει γοῦν διότι ἀπέραντόν ἐστιν, ἵνα μηδὲν ἐλλείπηι ἡ γένεσις ἡ
30 ὑφισταμένη. ἁμαρτάνει δὲ οὗτος μὴ λέγων τί ἐστι τὸ ἄπειρον, πότερον ἀήρ ἐστιν ἢ
ὕδωρ ἢ γῆ ἢ ἄλλα τινὰ σώματα. ἁμαρτάνει οὖν τὴν μὲν ὕλην ἀποφαινόμενος,
τὸ δὲ ποιοῦν αἴτιον ἀναιρῶν. τὸ γὰρ ἄπειρον οὐδὲν ἄλλο ἢ ὕλη ἐστίν᾽ οὐ δύ-
ναται δὲ ἡ ὕλη εἶναι ἐνέργεια, ἐὰν μὴ τὸ ποιοῦν ὑποκέηται. Vol. Arist. Phys.
r8.20828 οὔτε γὰρ ἵνα ἡ γένεσις μὴ ἐπιλείπηι, ἀναγκαῖον ἐνεργείαι ἄπειρον
35 εἶναι σῶμα αἰσθητόν.
15. Arıst. Phys. T 4. 20306 ἅπαντα γὰρ ἢ ἀρχὴ ἢ ἐξ ἀρχῆς, τοῦ δὲ ἀπείρου
οὐκ ἔστιν ἀρχή᾽ εἴη γὰρ ἂν αὐτοῦ πέρας. ἔτι δὲ καὶ ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον ὡς
ἀρχή τις οὖσα᾽ τό τε γὰρ γενόμενον ἀνάγκη τέλος λαβεῖν, καὶ τελευτὴ πάσης ἐστὶ
φθορᾶς. διὸ καθάπερ λέγομεν, οὐ ταύτης ἀρχή, ἀλλ᾽ αὕτη τῶν ἄλλων εἶναι δοκεῖ
40 καὶ περιέχειν ἅπαντα καὶ πάντα κυβερνᾶν, ὥς φασιν ὅσοι μὴ ποιοῦσι παρὰ τὸ
ἄπειρον ἄλλας αἰτίας οἷον νοῦν [Anaxagoras] ἢ φιλίαν [Empedokles]. καὶ τοῦτ᾽
εἶναι τὸ θεῖον ἀθάνατον γὰρ καὶ ἀνώλεθρον, ὥς φησιν ὁ ᾿Αναξίμανδρος καὶ
οἱ πλεῖστοι τῶν φυσιολόγων. τοῦ δ᾽ εἶναί τι ἄπειρον ἡ πίστις ἐκ πέντε μάλιστ᾽
ἂν συμβαίνοι σκοποῦσιν, ἔκ τε τοῦ χρόνου (οὗτος γὰρ ἄπειρος) καὶ ἐκ τῆς ἐν
45 τοῖς μεγέθεσι διαιρέσεως (χρῶνται γὰρ οἱ μαθηματικοὶ τῶι ἀπείρωι), ἔτι τῶι
οὕτως ἂν μόνως μὴ ὑπολείπειν γένεσιν καὶ φθοράν, εἰ ἄπειρον εἴη ὅθεν ἀφαιρεῖ-
ται τὸ γιγνόμενον. ἔτι τῶι τὸ πεπερασμένον ἀεὶ πρός τι περαίνειν, ὥστε ἀνάγκη
μηδὲν εἶναι πέρας, εἰ ἀεὶ περαίνειν ἀνάγκη ἕτερον πρὸς ἕτερον. μάλιστα δὲ καὶ
 11-19. 15
κυριώτατον, ὃ τὴν κοινὴν ποιεῖ ἀπορίαν πᾶσιν διὰ γὰρ τὸ Ev τῆι νοήσει un Umo-
λείπειν καὶ ὁ ἀριθμὸς δοκεῖ ἄπειρος εἶναι καὶ τὰ μαθηματικὰ μεγέθη καὶ τὸ ἔξω
τοῦ οὐρανοῦ᾽ ἀπείρου δ᾽ ὄντος τοῦ ἔξω, καὶ σῶμα ἄπειρον εἶναι δοκεῖ καὶ κόσμοι.
16. ΑἸτεχ. Metaph. 60,8 προσέθηκε δὲ τῆι ἱστορίαι καὶ τὴν ᾿Αναξιμάνδρου
δόξαν, ὃς ἀρχὴν ἔθετο τὴν μεταξὺ φύσιν ἀέρος τε καὶ πυρός, ἢ ἀέρος τε καὶ
ὕδατος᾽ λέγεται γὰρ ἀμφοτέρως, falsch aus Arist. de caelo Γ 3. 303612. Metaph.
A 7.988230 u. a. St. erschlossen; dagegen phys. A 4.187212 οἱ μὲν γὰρ ἐν mom-
σαντες τὸ ὃν σῶμα τὸ ὑποκείμενον ἢ τῶν τριῶν τι ἢ ἄλλο ὅ ἐστι πυρὸς μὲν
πυκνότερον ἀέρος δὲ λεπτότερον, τᾶλλα γεννῶσι πυκνότητι καὶ μανότητι πολλὰ
10 ποιοῦντες... 20 οἱ δὲ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας ἐκκρίνεσθαι, ὥσπερ
᾿Αναξίμανδρός φησι. ὅ. 204022 ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἕν καὶ ἁπλοῦν εἶναι ἐνδέχεται τὸ
ἄπειρον σῶμα, οὔτε ὡς λέγουσί τινες [Anaximander, 5. Simpl. z.d.St.] τὸ παρὰ τὰ
στοιχεῖα, ἐξ οὗ ταῦτα γεννῶσιν, οὔθ᾽ ἁπλῶς. εἰσὶ γάρ τινες οἱ τοῦτο ποιοῦσι τὸ
ἄπειρον, ἀλλ᾽ οὐκ ἀέρα ἢ ὕδωρ, ὡς μὴ τᾶλλα φθείρηται ὑπὸ τοῦ ἀπείρου αὐτῶν᾽
ἔχουσι γὰρ πρὸς ἄλληλα ἐναντίωσιν, οἷον ὁ μὲν ἀὴρ ψυχρός, τὸ δ᾽ ὕδωρ ὑγρόν,
τὸ δὲ πῦρ θερμόν᾽ ὧν εἰ ἣν Ev ἄπειρον, ἔφθαρτο Av ἤδη τἄλλα νῦν δ᾽ ἕτερον
εἶναί φασιν, ἐξ οὗ ταῦτα. Vgl. Metaph. A 2 [46 A 61.)
17. Αὐαῦϑτιν. Οὐ. D. v2 non enim ex una re sicut Thales ex wmore, sed
ex suis proprüs prineipüs quasque res nascei putavit. quae rerum principia sin-
20 gularum esse eredidit infinita, et innumerabies mundos gignere et quaecumque
in eis oriuntur; eosque mundos modo dissolwvi modo ierum gigni existimanıt,
quanta quisque aetate sua manere potuerit, nec ipse aliquwid divinae menti in his
rerum operibus tribuens. SımPL. de caelo 615,13 ’A. δὲ Θαλοῦ πολίτης καὶ ἑταῖ-
ρος... ἄπειρον de πρῶτος ὑπέθετο, ἵνα ἔχηι χρῆσθαι πρὸς τὰς γενέσεις ἀφθόνως᾽
25 καὶ κόσμους δὲ ἀπείρους οὗτος καὶ ἕκαστον τῶν κόσμων ἐξ ἀπείρου τοῦ τοιούτου
στοιχείου ὑπέθετο, ὡς δοκεῖ. Akt. 1,12 (D. 802) ’A. ἀπεφήνατο τοὺς ἀπείρους
οὐρανοὺς θεούς. Οἷα. ἃ. παῦ. ἃ. τ 10,25 Anaximandri autem opinio est nativos
esse deos longis intervallis orientis oceidentisque, eosque inmumerabrlis esse mun-
dos. sed nos deum nisi sempiternum intellegere qui possumus? Akt. τι 1,5 (D. 327)
30 ’A., ᾿Αναξιμένης, ᾿Αρχέλαος, Ξενοφάνης, Διογένης, Λεύκιππος, Δημόκριτος, Ἐπί-
κουρος ἀπείρους κόσμους ἐν τῶι ἀπείρωι κατὰ πᾶσαν περιαγωγήν [Plut. περίστα-
σιν] sc. γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι; ib.8 (D. 829) τῶν ἀπείρους ἀποφηναμένων τοὺς
κόσμους ’A. τὸ ἴσον αὐτοὺς ἀπέχειν ἀλλήλων. 4,6 (Ὁ. 3591) ’A. ... φθαρτὸν τὸν
κόσμον. Simpl. phys. 1121,5 οἱ μὲν γὰρ ἀπείρους τῶι πλήθει τοὺς κόσμους ὑπο-
35 θέμενοι, ὡς οἱ περὶ ’A. καὶ Λεύκιππον καὶ Δημόκριτον καὶ ὕστερον οἱ περὶ Emi-
κουρον, γινομένους αὐτοὺς καὶ φθειρομένους ὑπέθεντο ἐπ᾽ ἄπειρον, ἄλλων μὲν
ἀεὶ γινομένων ἄλλων δὲ φθειρομένων καὶ τὴν κίνησιν ἀίδιον ἔλεγον ἄνευ γὰρ
κινήσεως οὐκ ἔστι γένεσις ἢ φθορά.
18. Air. 1113,7 (Ὁ. 842) ’A. [sc. τὰ ἄστρα εἶναι] πιλήματα ἀέρος τροχοειδῆ,
40 πυρὸς ἔμπλεα, κατά τι μέρος ἀπὸ στομίων ἐκπνέοντα φλόγας. 15,6 (D. 345) ’A.
καὶ Μητρόδωρος ὁ Χῖος καὶ Κράτης ἀνωτάτω μὲν πάντων τὸν ἥλιον τετάχθαι,
μετ᾽ αὐτὸν δὲ τὴν σελήνην, ὑπὸ δὲ αὐτοὺς τὰ ἀπλανῆ τῶν ἄστρων καὶ τοὺς πλά-
νητας. 16,5 (D.345) ’A. ὑπὸ τῶν κύκλων καὶ τῶν σφαιρῶν, ἐφ᾽ ὧν ἕκαστος [5806.
ἀστήρ] βέβηκε, φέρεσθαι [sc. τοὺς ἀστέρακ!.
45 19. Sımpr. de caelo 471,1 ταῦτα οὖν, φησίν [Arist. 291229] “ἐκ τῶν περὶ
ἀστρολογίαν θεωρείσθω᾽. καὶ γὰρ ἐκεῖ περὶ τῆς τάξεως τῶν πλανωμένων καὶ
περὶ μεγεθῶν καὶ ἀποστημάτων ἀποδέδεικται ᾿Αναξιμάνδρου πρώτου τὸν περὶ μεγε-
θῶν καὶ ἀποστημάτων λόγον εὑρηκότος, ὡς Εὔδημος [fr. 95 5.1] ἱστορεῖ τὴν τῆς
 16 2. ANAXIMANDROS.

θέσεως τάξιν εἰς τοὺς ΤΤυθαγορείους πρώτους ἀναφέρων. τὰ δὲ μεγέθη καὶ τὰ

ἀποστήματα ἡλίου καὶ σελήνης μέχρι νῦν ἔγνωσται ἀπὸ τῶν ἐκλείψεων τὴν ἀφορ-
μὴν τῆς καταλήψεως λαβόντα, καὶ εἰκὸς ἣν ταῦτα καὶ τὸν ᾿Αναξίμανδρον εὑρηκέναι,
καὶ Ἑρμοῦ δὲ καὶ ᾿Αφροδίτης ἀπὸ τῆς πρὸς τούτους μεταπαραβολῆς.
5 20. Prin. N.H. xvım 213 occasum matutinum Vergiliarum Hesiodus .. tra-
didit fieri, cum aeqwinoctium autumni conficeretur, Thales Xxv. die ab aequi-
noctio [vgl. S.9 n. 18], Anaximander ΧΧΧΙ.
21. Axr. τι 20,1 (Ὁ. 348) ’A. [sc. τὸν ἥλιον] κύκλον εἶναι ὀκτωκαιεικοσαπλα-
σίονα τῆς γῆς, ἁρματείωι τροχῶι παραπλήσιον, τὴν ἁψῖδα ἔχοντα κοίλην, πλήρη
10 πυρός, κατά τι μέρος ἐκφαίνουσαν διὰ στομίου τὸ πῦρ ὥσπερ διὰ πρηστῆρος
αὐλοῦ. καὶ τοῦτ᾽ εἶναι τὸν ἥλιον. 21,1 (1). 851) ’A. τὸν μὲν ἥλιον ἴσον εἶναι τῆι
γῆι, τὸν δὲ κύκλον, ἀφ᾽ οὗ τὴν ἐκπνοὴν ἔχει καὶ ὑφ᾽ οὗ περιφέρεται, ἑπτακαιει-
κοσαπλασίω τῆς γῆς. 24,2 (Ὁ. 354) ’A. [sc. γίγνεσθαι τὴν ἔκλειψιν ἡλίου] τοῦ
στομίου τῆς τοῦ πυρὸς ἐκπνοῆς ἀποκλειομένου.
15 22. — 1125,1 (Ὁ. 355) ’A.[sc. τὴν σελήνην] κύκλον εἶναι ἐννεακαιδεκαπλασίονα
τῆς γῆς, ὅμοιον ἁρματείωι (TPoxWı) κοίλην ἔχοντι τῆν ἁψῖδα καὶ πυρὸς πλήρη
καθάπερ τὸν τοῦ ἡλίου, κείμενον λοξόν, ὡς κἀκεῖνον, ἔχοντα μίαν ἐκπνοὴν οἷον
πρηστῆρος αὐλόν᾽ ἐκλείπειν δὲ κατὰ τὰς τροπὰς τοῦ τροχοῦ. 28,1 (D. 358) Ἂ.,
Ξενοφάνης, Βήρωσος ἴδιον αὐτὴν ἔχειν φῶς. 29,1 (D.359) ’A. [sc. ἐκλείπειν τὴν
20 σελήνην] τοῦ στομίου τοῦ περὶ τὸν τροχὸν ἐπιφραττομένου.
20. — πι 8,1 (D. 367) περὶ βροντῶν ἀστραπῶν κεραυνῶν πρηστήρων TE καὶ
τυφίώνων. ᾿᾽Α. ἐκ τοῦ πνεύματος ταυτὶ πάντα συμβαίνειν. ὅταν γὰρ περιληφθὲν
νέφει παχεῖ βιασάμενον ἐκπέσηι τῆι λεπτομερείαι καὶ κουφότητι, τόθ᾽ ἡ μὲν ῥῆξις
τὸν ψόφον, ἡ δὲ διαστολὴ παρὰ τὴν μελανίαν τοῦ νέφους τὸν διαυγασμὸν ἀπο-
25 τελεῖ. SENEC. Nat. Qu. τι 18 Anaximandrus omnia ad spiritum retulit. tonitrua,
inguit, sunt nubis iciae sonus. quare inaequalia sunt? quia et ipse spiritus
inaequalis est. quare et sereno tonat? quia tunc quoque per crassum et seissum
aera spiritus prosilit. at quare aliquando non fulgurat et tonat? quwia spirülus
infirmior non valuit in flammam, in sonum valuit. quid est ergo ipsa fulguratio?
30 aeris diducentis se corruentisque vactatio langwidum ignem nee exiturum aperiens.
quid est fulmen? acrioris densiorisque spiritus cursus. (Folgt Anaxagoras).
24. Axr. τι 7,1 (Ὁ. 374) ’A. ἄνεμον εἶναι ῥύσιν ἀέρος τῶν λεπτοτάτων ἐν
αὐτῶι καὶ ὑγροτάτων ὑπὸ τοῦ ἡλίου κινουμένων ἢ τηκομένων.
25. — 111 10,2 (Ὁ. 376) ’A. λίθωι κίονι τὴν γῆν προσφερῆ᾽ τῶν ἐπιπέδων ἃ ἃ «
s35[s. n. 11,3].
26. Arıst. de caelo B 13. 295610 εἰσὶ δέ τινες οἱ διὰ τὴν ὁμοιότητά φασιν
αὐτὴν [sc. γῆν] μένειν, ὥσπερ τῶν ἀρχαίων ’A.. μᾶλλον μὲν γὰρ οὐθὲν ἄνω ἢ
κάτω ἢ εἰς τὰ πλάγια φέρεσθαι προσήκει τὸ ἐπὶ τοῦ μέσου ἱδρυμένον καὶ ὁμοίως
πρὸς τὰ ἔσχατα ἔχον᾽ ἅμα δ᾽ ἀδύνατον εἰς τἀναντία ποιεῖσθαι τὴν κίνησιν, ὥστ᾽
40 ἐξ ἀνάγκης μένειν.
27. Arıst. Meteor. Β 1. 35356 εἶναι γὰρ τὸ πρῶτον ὑγρὸν ἅπαντα τὸν περὶ
τὴν γῆν τόπον, ὑπὸ δὲ τοῦ ἡλίου ξηραινόμενον τὸ μὲν διατμίσαν πνεύματα καὶ
τροπὰς ἡλίου καὶ σελήνης φασὶ ποιεῖν, τὸ δὲ λειφθὲν θάλατταν εἶναι᾽ διὸ καὶ
ἐλάττω γίνεσθαι ξηραινομένην οἴονται καὶ τέλος ἔσεσθαί ποτε πᾶσαν ξηράν.
45 ALEX. z. ἃ. St. 67,3 oi μὲν γὰρ αὐτῶν ὑπόλειμμα λέγουσιν εἶναι τὴν θάλασσαν
τῆς πρώτης ὑγρότητος᾽ ὑγροῦ γὰρ ὄντος τοῦ περὶ τὴν γῆν τόπου κἄπειτα τὸ
μέν τι τῆς ὑγρότητος ὑπὸ τοῦ ἡλίου ἐξατμίζεσθαι καὶ γίνεσθαι πνεύματά τε ἐξ
 19—30. 3. ANAXIMENES. 1. 17
αὐτοῦ καὶ τροπὰς ἡλίου τε καὶ σελήνης ὡς διὰ
τὰς ἀτμίδας ταύτας καὶ τὰς ἀνα-
θυμιάσεις κἀκείνων τὰς τροπὰς ποιουμένων, ἔνθα ἡ
ταύτης αὐτοῖς χορηγία γίνεται,
περὶ ταῦτα τρεπομένων. τὸ δέ τι αὐτῆς ὑπολειφθὲν
ἐν τοῖς κοίλοις τῆς γῆς τό-
ποις θάλασσαν εἶναι᾽ διὸ καὶ ἐλάττω γίνεσθαι ξηρα
ινομένην ἑκάστοτε ὑπὸ τοῦ
ὅ ἡλίου καὶ τέλος ἔσεσθαί ποτε ξηράν᾽ ταύτης τῆς
δόξης ἐγένετο, ἰὡὡς ἱστορεῖ Θεό--
ppootog [Phys. opin. fr. 23. D. 494], ᾿Αναξίμανδρός
τε καὶ Διογένης. Aär. πὶ 16,1
(D. 881) ’A. τὴν. θάλασσάν φησιν εἶναι τῆς πρώτ
ης ὑγρασίας λείψανον, ἧς τὸ μὲν
πλεῖον μέρος ἀνεξήρανε τὸ πῦρ, τὸ δὲ ὑπολειφθὲν
διὰ τὴν ἔκκαυσιν μετέβαλεν.
28. AMMIAN. XvIl 7,12 (Erdbeben) Anaximander ait arescent
em mimia
10 aestuum sieeitate aut post madores imbrium
ierram rimas pandere grandiores,
guas penetrat supernus aer violentus et nimius, ac
per eas vehementi spiritu quas-
satam cieri proprüs sedibus. qua de causa trem
ores huwius modi vaporatis tem-
poribus aut nimia aquarum caelestium superfusione
contingunt. ideoque Neptu-
num, umentis substantiae potestatem, Ennosigaeon
et Sisichthona poetae veteres et
15 theologi numeuparunt.
29. Air. ıv 3,2 (Ὁ. 387 not.) ᾿Αναξιμένης δὲ καὶ
᾿Αναξίμανδρος καὶ ᾿Αναξα-
γόρας καὶ ᾿Αρχέλαος ἀερώδη τῆς ψυχῆς τὴν φύσιν εἰρήκ
ασιν.
30. Air. v 19,4 (Ὁ. 480) ’A. ἐν ὑγρῶι γενηθῆνα
ι τὰ πρῶτα ζῶια φλοιοῖς
περιεχόμ ενα ἀκανθώδεσι, προβαινούσης δὲ τῆς ἡλικίας
ἀποβαίνειν ἐπὶ τὸ ξηρότερον
20 καὶ περιρρηγνυμένου τοῦ φλοιοῦ ἐπ᾽ ὀλίγον μετα
βιῶναι. CENSORIN. 4,7 A. Μηῖο-
sius videri sibi ex aqua terraque calefactis exort
os esse sive Pisces seu piseibus
simillima animalia; in his homines eonereviss
e fetusque ad pubertatem intus
retentos; tune demum ruptis illis viros mulieresque
qui iam se alere possent pro-
cessisse. PLUT. Symp. ὙΠῚ 8,4 ρ. 7808 οἱ δ᾽ ἀφ᾽
Ἕλληνος τοῦ παλαιοῦ καὶ πατρο-
25 yevelwı ἸΤοσειδῶνι θύουσιν, ἐκ τῆς ὑγρᾶς τὸν
ἄνθρωπον οὐσίας φῦναι δόξαντες
ὡς καὶ Σύροι’ διὸ καὶ σέβονται τὸν ἰχθῦν ὡς ὁμογ
ενῆ καὶ σύντροφον ἐπιεικέστε--
ρον ᾿Αναξιμάνδρου φιλοσοφοῦντες οὐ γὰρ ἐν τοῖς
αὐτοῖς ἐκεῖνος ἰχθῦς καὶ dv-
θρώπους, ἀλλ᾽ ἐν ἰχθύσιν ἐγγενέσθαι τὸ πρῶτον
ἀνθρώπους ἀποφαίνεται καὶ
τραφέντας, ὥσπερ οἱ γαλεοί [vel. de soll. anim. 32.
982ΑἹ, καὶ γενομένους ἱκανοὺς
80 ἑαυτοῖς βοηθεῖν ἐκβῆναι τηνικαῦτα καὶ γῆς λαβέ
σθαι. καθάπερ οὖν τὸ πῦρ τὴν
ὕλην, ἐξ ἧς ἀνήφθη, μητέρα καὶ πατέρα οὖσαν ἤσθιε
ν, ὡς ὁ τὸν Κήυκος γάμον
εἰς τὰ Ἡσιόδου παρεμβαλὼν εἴρηκεν, οὕτως ὁ Α.
τῶν ἀνθρώπων πατέρα καὶ
μητέρα κοινὸν ἀποφήνας τὸν ἰχθῦν διέβαλε πρὸς τὴν
βρῶσιν.

9. ANAXIMENES.
35 A. LEBEN UND LEHRE.
1. DioG. τι 8. ᾿Αναξιμένης Εὐρυστράτου Μιλήσιος
ἤκουσεν ᾿Αναξιμάνδρου
(ἔνιοι δὲ καὶ ΤἸΤαρμενίδου φασὶν ἀκοῦσαι αὐτόν).
οὗτος ἀρχὴν ἀέρα εἶπεν καὶ τὸ
ἄπειρον. κινεῖσθαι δὲ τὰ ἄστρα οὐχ ὑπὸ γῆν, ἀλλὰ
περὶ γῆν.
κέχρηταί τε λέξει Ἰάδι ἁπλῆι καὶ ἀπερίττωι. καὶ
γεγένηται μέν, καθά φησιν
40 ᾿Απολλόδωρος [fr. 18 Jacoby], περὶ τὴν Σάρδεων
ἅλωσιν, ἐτελεύτησε δὲ τῆι ἑξη-
κοστῆι τρίτηι ὀλυμπιάδι [5286].
γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι δύο Λαμψακηνοί, ῥήτωρ
καὶ ἱστορικός, ὃς ἀδελφῆς
υἱὸς ἦν τοῦ ῥήτορος τοῦ τὰς ᾿Αλεξάνδρου πράξεις γεγρ
αφότος. Folgen zwei ge-
fälschte Briefe an Pythagoras.
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl.
2
 18 3. ANAXIMENES.

2. SuIpas ᾿Αναξιμένης Εὐρυστράτου Μιλήσιος φιλόσοφος, μαθητὴς καὶ διά-

δοχος ᾿Αναξιμάνδρου τοῦ Μιλησίου, οἱ δὲ καὶ TTapuevidou ἔφασαν. γέγονεν (ἐν
τῆι ve ὀλυμπιάδι [560/7]) ἐν τῆι Σάρδεων ἁλώσει, ὅτε Κῦρος ὁ Πέρσης Κροῖσον
καθεῖλεν [546,6].
5 3. EusEB. Chron. ᾿Αναξιμένης φυσικὸς ἐγνωρίζετο ol. 55,4 [557/6, 55,1 nach
Hier. AP: Kyros’ Regierungsantritt).
4. Arıst. Metaphys. A 4. 98425 ’A. δὲ ἀέρα καὶ Διογένης πρότερον ὕδατος
[Thales] καὶ μάλιστ᾽ ἀρχὴν τιθέασι τῶν ἁπλῶν σωμάτων. Vgl. Aöt. 13,4(3B2).
5. SımPL. Phys. 24,26 (Theophr. Phys.’Opin. fr.2.D.476). ’A. δὲ Εὐρυστράτου
10 Μιλήσιος, ἑταῖρος γεγονὼς ᾿Αναξιμάνδρου, μίαν 'μὲν καὶ αὐτὸς τὴν ὑποκειμένην
φύσιν καὶ ἄπειρόν φησιν ὥσπερ ἐκεῖνος, οὐκ ἀόριστον δὲ ὥσπερ ἐκεῖνος, [ἀλλὰ
ὡρισμένην, ἀέρα λέγων αὐτήν᾽ διαφέρειν δὲ μανότητι καὶ πυκνότητι κατὰ τὰς
οὐσίας. καὶ ἀραιούμενον μὲν πῦρ γίνεσθαι, πυκνούμενον δὲ ἄνεμον, εἶτα νέφος,
ἔτι δὲ μᾶλλον ὕδωρ, εἶτα γῆν, εἶτα λίθους, τὰ δὲ ἄλλα ἐκ τούτων. κίνησιν δὲ
15 καὶ οὗτος ἀίδιον ποιεῖ, dl ἣν καὶ τὴν μεταβολὴν γίνεσθαι. 22,9 ἐπιστῆσαι δὲ
χρή, ὅτι ἄλλο μέν ἐστι τὸ κατὰ πλῆθος ἄπειρον καὶ πεπερασμένον, ὃ τοῖς πολλὰς
λέγουσι τὰς ἀρχὰς οἰκεῖον ἦν, ἄλλο δὲ τὸ κατὰ μέγεθος ἄπειρον ἢ πεπερασμένον,
ὅπερ... καὶ πρὸς ᾿Αναξίμανδρον καὶ ᾿Αναξιμένην ἁρμόζει, ἕν μὲν ἄπειρον δὲ τῶι
μεγέθει τὸ στοιχεῖον ὑποθεμένους. 149,82 ἐπὶ γὰρ τούτου μόνου [Anaximenes]
20 Θεόφραστος ἐν τῆι Ἱστορίαι [fr. 2. Dox. 477] τὴν μάνωσιν εἴρηκε καὶ [πύκνωσιν,
δῆλον δὲ ὡς καὶ οἱ ἄλλοι τῆι μανότητι καὶ πυκνότητι ἐχρῶντο.
6. PLur.”Strom. 3 (D. 579). ᾿Αναξιμένην δέ φασι τὴν τῶν ὅλων ἀρχὴν ἱτὸν
ἀέρα εἰπεῖν καὶ τοῦτον εἶναι τῶι μὲν μεγέθει ἄπειρον, ταῖς δὲ περὶ αὐτὸν ποιό-
τῆσιν ὡρισμένον᾽ γεννᾶσθαί τε πάντα κατά τινα πύκνωσιν τούτου καὶ πάλιν
25 ἀραίωσιν. τήν γε μὴν κίνησιν ἐξ3αϊῶνος ὑπάρχειν πιλουμένου ἰδὲ τοῦ ἀέρος
πρώτην γεγενῆσθαι ἱλέγει τὴν γῆν ᾿'πλατεῖαν μάλα᾽ ἰδιὸ καὶ κατὰ λόγον αὐτὴν
ἐποχεῖσθαι τῶι ἀέρι᾽ καὶ τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην καὶ τὰ λοιπὰ ἄστρα τὴν ἀρχὴν
τῆς γενέσεως ἔχειν ἐκ γῆς. ἀποφαίνεται γοῦν τὸν ἥλιον γῆν, διὰ δὲ τὴν ὀξεῖαν
κίνησιν καὶ μάλ᾽ ἱκανῶς θερμὴν ταύτην καῦσιν λαβεῖν.
7. Hırpor. Ref. ı7 (D.560). (1) ᾽Α. δὲ καὶ αὐτὸς ὧν Μιλήσιος υἱὸς δ᾽ Εὐρυ-
στράτου, ἀέρα ἄπειρον ἔφη τὴν ἀρχὴν εἶναι, ἐξ οὗ τὰ γινόμενα καὶ τὰ γεγονότα
καὶ τὰ ἐσόμενα καὶ θεοὺς καὶ θεῖα γίνεσθαι, τὰ δὲ λοιπὰ ἐκ͵ τῶν τούτου ἀπο-
γόνων. (2) τὸ δὲ εἶδος τοῦ ἀέρος τοιοῦτον ὅταν μὲν ὁμαλώτατος ἦι, ὄψει ἄδηλον,
δηλοῦσθαι δὲ τῶι ψυχρῶι καὶ τῶι θερμῶι καὶ τῶι νοτερῶι καὶ τῶι κινουμένωι.
35 κινεῖσθαι δὲ ἀεί οὐ γὰρ μεταβάλλειν ὅσα μεταβάλλει, εἰ μὴ κινοῖτο. (3) πυ-
κνούμενον γὰρ καὶ ἀραιούμενον διάφορον φαίνεσθαι ὅταν γὰρ εἰς τὸ ἀραιότερον
διαχυθῆι, πῦρ γίνεσθαι, ἀνέμους δὲ πάλιν εἶναι ἀέρα πυκνούμενον, ἐξ ἀέρος (δὲ)
νέφος ἀποτελεῖσθαι κατὰ τὴν πίλησιν, ἔτι δὲ μᾶλλον ὕδωρ, ἐπὶ πλεῖον πυκνωθέντα
γῆν καὶ εἰς τὸ μάλιστα πυκνότατον λίθους. ὥστε ᾿τὰ κυριώτατα τῆς γενέσεως
40 ἐναντία εἶναι θερμόν τε καὶ ψυχρόν. (4) τὴν δὲ γῆν πλατεῖαν εἶναι Em ἀέρος
ὀχουμένην, ὁμοίως δὲ καὶ ἥλιον καὶ σελήνην καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα πάντα πύρινα
2 \ Kr > ΄ [4

ὄντα ἐποχεῖσθαι τῶι ἀέρι διὰ πλάτος. (5) γεγονέναι δὲ τὰ ἄστρα ἐκ γῆς διὰ
τὸ τὴν ἰκμάδα ἐκ ταύτης ἀνίστασθαι, ἧς ἀραιουμένης τὸ πῦρ γίνεσθαι, ἐκ δὲ τοῦ
πυρὸς μετεωριζομένου τοὺς ἰἀστέρας 'συνίστασθαι. εἶναι δὲ καὶ γεώδεις φύσεις
45 ἐν 'τῶι τόπωι τῶν ἀστέρων ἰσυμπεριφερομένας ἐκείνοις. (6) οὐ κινεῖσθαι δὲ
ὑπὸ γῆν τὰ ἄστρα λέγει, καθὼς ἕτεροι ὑπειλήφασιν, ἀλλὰ περὶ γῆν, ὡσπερεὶ περὶ
τὴν ἡμετέραν κεφαλὴν στρέφεται τὸ πιλίον. κρύπτεσθαί τε τὸν ἥλιον οὐχ ὑπὸ
γῆν γενόμενον, ἀλλ᾽ ὑπὸ TWV τῆς γῆς ὑψηλοτέρων μερῶν σκεπόμενον καὶ διὰ τὴν
 A. LEBEN UND LEHRE. 2—14a. 19

πλείονα ἡμῶν αὐτοῦ γενομένην ἀπόστασιν. τὰ δὲ ἄστρα μὴ θερμαίνειν διὰ τὸ

μῆκος τῆς ἀποστάσεως. (7) ἀνέμους δὲ γεννᾶσθαι, ὅταν ἦι πεπυκνωμένος ὁ ἀὴρ
καὶ ὠσθεὶς φέρηται᾽ συνελθόντα δὲ καὶ ἐπὶ πλεῖον παχυνθέντα νέφη γεννᾶσθαι
καὶ οὕτως εἰς ὕδωρ μεταβάλλειν. χάλαζαν δὲ γίνεσθαι, ὅταν ἀπὸ τῶν νεφῶν τὸ
ὕδωρ καταφερόμενον παγῆι᾽ χιόνα δέ, ὅταν αὐτὰ ταῦτα ἐνυγρότερα ὄντα πῆξιν
λάβηι. (8) ἀστραπὴν δ᾽ ὅταν τὰ νέφη διιστῆται βίαι πνευμάτων᾽ τούτων γὰρ
διισταμένων λαμπρὰν καὶ πυρώδη γίνεσθαι τὴν αὐγήν. ἴριν δὲ γεννᾶσθαι τῶν
ἡλιακῶν αὐγῶν εἰς ἀέρα συνεστῶτα πιπτουσῶν. σεισμὸν δὲ τῆς γῆς ἐπὶ πλεῖον
ἀλλοιουμένης ὑπὸ θερμασίας καὶ ψύξεως. (9) ταῦτα μὲν οὖν ᾿Αναξιμένης.
οὗτος
10 ἤκμασε περὶ ἔτος πρῶτον τῆς πεντηκοστῆς ὀγδόης ὀλυμπιάδος [648,7].
8. HERMIAS Irris. 7 (D. 653) ἐπειδὰν δὲ ἡγήσωμαι δόγμα ἔχειν ἀκίνητον,
’A.
ὑπολαβὼν ἀντικέκραγεν᾽ ἀλλ᾽ ἐγὼ σοί Pu‘ τὸ πᾶν ἐστιν 6 ἀήρ, καὶ οὗτος
πυ-
κνούμενος καὶ συνιστάμενος ὕδωρ καὶ γῆ γίνεται, ἀραιούμενος δὲ καὶ διαχεό
μενος
αἰθὴρ καὶ πῦρ, εἰς δὲ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἐπανιὼν ἀήρ᾽ ἀραιωθεὶς δὲ καὶ πυκνωθ
είς,
15 φησίν, ἐξαλλάσσεται.
9. Cıc. Acad. τὶ 37,118 [nach Anaximander] post eius auditor Anaximenes
infinitum aera, sed ea, quae ex eo orerentur, definita : gigni autem terram, aquam,
ignem, tum ex dis omnia.
10. Cıc. de nat. d. 110,26 post A. aöra deum statuit eumque gigni esseque
20 immensum et infinitum et semper in motu, quasi aut aer sine ulla forma deus
esse possit, cum praesertim deum non modo aligua, sed pulcherrima specie deceat
esse, aut non omne quod ortum sit mortalitas consequatur. (Folgt 46 A 48.)
Augustin. ©. Ὁ. vom 2 öste [Anaximander] Anazimenen discipulum et successorem
reliquit, qui ommes rerum causas aöri infinito dedit, nee deos negavit aut tacuit;
25 non tamen ab ipsis aörem factum, sed ipsos ex aöre ortos eredidit. Alm. τ 7,13
(D. 302) ᾿Α. τὸν ἀέρα (näml. θεὸν εἶναι) dei δ᾽ ὑπακούειν ἐπὶ τῶν οὕτως
λεγο-
μένων τὰς ἐνδιηκούσας τοῖς στοιχείοις ἢ τοῖς σώμασι δυνάμεις. Vgl, τί 1,3(8.15,
29).
11. Sımpr. Phys. 1121,12 γενητὸν δὲ καὶ φθαρτὸν τὸν Eva κόσμον ποιοῦσι
ν,
ὅσοι ἀεὶ μέν φασιν εἶναι κόσμον, οὐ μὴν τὸν αὐτὸν ἀεί, ἀλλὰ ἄλλοτε
ἄλλον γινό-
30 μενον κατά τινας χρόνων περιόδους, ὡς ᾿Αναξιμένης τε καὶ Ἡράκλειτος καὶ Διο-
γένης καὶ ὕστερον οἱ ἀπὸ τῆς Στοᾶς [s. oben 2, 17, 8.15, 34].
12. Ar. τι 2,4 (Ὁ. 8290 not.) καὶ οἱ μὲν μυλοειδῶς [vgl. 5.18, 46], οἱ δὲ τροχοῦ
δίκην περιδινεῖσθαι [Anaximander 5. 2, 21], nämlich τὸν κόσμον.
13. — ı 11,1 (Ὁ. 339) ’A. καὶ ΤΤαρμενίδης τὴν περιφορὰν τὴν ἐξωτάτω
τῆς
35 γῆς εἶναι τὸν οὐρανόν. Vgl. π 7,1 Ende [18 A 87].
14. Aür. τι 18,10 (Ὁ. 342) ’A. πυρίνην μὲν τὴν φύσιν τῶν ἄστρων, περιέχειν
δέ τινα καὶ γεώδη σώματα συμπεριφερόμενα τούτοις ἀόρατα. Ebenda 14,3 (D. 344)
"A. ἥλων δίκην καταπεπηγέναι τὰ ἄστρα τῶι κρυσταλλοειδεῖ. ἔνιοι [Ὁ] δὲ πέταλα
εἶναι πύρινα ὥσπερ ζωγραφήματα. 16,6 (D. 346) "A. οὐχ ὑπὸ τὴν γῆν, ἀλλὰ περὶ
40 αὐτὴν στρέφε σθαι τοὺς ἀστέρας. Arıst. Meteor. B 1. 354228 πολλοὺς πεισθῆναι
τῶν ἀρχαίων μετεωρολόγων τὸν ἥλιον μὴ φέρεσθαι ὑπὸ γῆν, ἀλλὰ περὶ τὴν γῆν
καὶ τὸν τόπον τοῦτον, ἀφανίζεσθαι δὲ καὶ ποιεῖν νύκτα διὰ τὸ ὑψηλὴν εἶναι πρὸς
ἄρκτον τὴν γῆν. Aüt. 1119,1.2 (Ὁ. 347) ΤΤλάτων τὰς ἐπισημασίας τάς τε θερινὰς
καὶ τὰς χειμερινὰς κατὰ τὰς τῶν ἄστρων ἐπιτολάς τε καὶ δυσμὰς γίνεσθαι. ᾿Α.
δὲ
45 διὰ μὲν ταῦτα μηδὲν τούτων, διὰ δὲ τὸν ἥλιον μόνον.
” 14a. PLin. 11186 sie fit ut vario lueis incremento in Meroe longissimus dies
XII horas aeqwinoctialis et octo partis umius horae colligat, Alexandriae vero XILIL
horas, in Ialia XV, in Britannia XVII... 187 umbrarum hanc rationem et
quam
9Ὲ
 20 3. ANAXIMENES.
vocant gnomonicen invenit A. Milesius, Anaximandri, de quo dieimus (2,5), di-
scipulus, primusque horologium quod appellant seiothericon Lacedaemone ostendit.
Ver 8.123.
15. Aür. τί 20,2 (D. 348) ᾿Α. πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον ἀπεφήνατο. 22,1
(D. 352) ᾿Α. πλατὺν ὡς πέταλον τὸν ἥλιον. 28,1 (Ὁ. 352) ’A. ὑπὸ πεπυκνωμένου
ἀέρος καὶ ἀντιτύπου ἐξωθούμενα τὰ ἄστρα τὰς τροπὰς ποιεῖσθαι.
16. ΤΉΕΟ Smyrn. p. 198, 14 Hill. Εὔδημος ἱστορεῖ ἐν ταῖς ᾿Αστρολογίαις
[fr. 94 Sp.], ὅτι Οἰνοπίδης εὗρε πρῶτος... . ᾿Αναξιμένης δὲ ὅτι ἡ σελήνη ἐκ τοῦ
ἡλίου ἔχει τὸ φῶς καὶ τίνα ἐκλείπει τρόπον. Akt. τι 35,2 ’A. (D. 356) πυρίνην
10 τὴν σελήνην.
17. Aär. πὶ 8,2 (D. 368, nach Anaximand. 2,23) ᾿Αναξιμένης ταὐτὰ τούτωι,
προστιθεὶς τὸ ἐπὶ τῆς θαλάσσης, ἥτις σχιζομένη ταῖς κώπαις παραστίλβει. 4,1 (D.370)
"A. νέφη μὲν γίνεσθαι παχυνθέντος ἐπὶ πλεῖον τοῦ ἀέρος, μᾶλλον δ᾽ ἐπισυναχ-
θέντος ἐκθλίβεσθαι τοὺς ὄμβρους, χάλαζαν δέ, ἐπειδὰν τὸ καταφερόμενον ὕδωρ
παγῆι, χιόνα δ᾽ ὅταν συμπεριληφθῆι τι τῶι ὑγρῶι πνευματικόν.
18. — 1115,10 (D. 373) ’A. ἴριν γίνεσθαι κατ᾽ αὐγασμὸν ἡλίου πρὸς νέφει
πυκνῶι καὶ παχεῖ καὶ μέλανι παρὰ τὸ μὴ δύνασθαι τὰς ἀκτῖνας εἰς τὸ πέραν δια-
κόπτειν ἐπισυνισταμένας αὐτῶι. SCHOL. ARAT. p. 515,27 Μ. (aus Poseidonios)
τὴν ipıv ’A. φησὶ γίνεσθαι, ἡνίκα ἂν ἐπιπέσωσιν ai τοῦ ἡλίου αὐγαὶ εἰς παχὺν
20 καὶ πυκνὸν τὸν ἀέρα. ὅθεν τὸ μὲν πρότερον αὐτοῦ τοῦ ἡλίου φοινικοῦν φαίνεται,
διακαιόμενον ὑπὸ τῶν ἀκτίνων, τὸ δὲ μέλαν, κατακρατούμενον ὑπὸ τῆς ὑγρότητος.
καὶ νυκτὸς δέ φησι γίνεσθαι τὴν ἴριν ἀπὸ τῆς σελήνης, ἀλλ᾽ οὐ πολλάκις διὰ τὸ
μὴ πανσέληνον εἶναι διὰ παντὸς καὶ ἀσθενέστερον αὐτὴν φῶς ἔχειν τοῦ ἡλίου.
19. GALEnN. in Hipp. de hum. III xvı 395 K. (mittelbar aus Poseidonios)
25 Ἂ. δὲ ἐξ ὕδατος καὶ ἀέρος γίνεσθαι τοὺς ἀνέμους βούλεται καὶ [τῆι] ῥύμηι τινὶ
ἀγνώστωι φέρεσθαι βιαίως καὶ τάχιστα ὡς τὰ πτηνὰ πέτεσθαι.
20. Akt. 111 10,8 (Ὁ. 377) ᾽Α. τραπεζοειδῆ [nämlich τὴν γῆν]. ARrısTor. de
caelo B 13. 29413 ’A. δὲ καὶ ᾿Αναξαγόρας καὶ Δημόκριτος TO πλάτος αἴτιον εἶναί
φασι τοῦ μένειν αὐτήν οὐ γὰρ τέμνειν, ἀλλ᾽ ἐπιπωματίζειν τὸν ἀέρα τὸν κάτωθεν,
30 ὅπερ φαίνεται τὰ πλάτος ἔχοντα τῶν σωμάτων ποιεῖν" ταῦτα γὰρ καὶ πρὸς τοὺς
ἀνέμους ἔχει δυσκινήτως διὰ τὴν ἀντέρεισιν. ταὐτὸ δὴ τοῦτο ποιεῖν τῶι πλάτει
φασὶ τὴν γῆν πρὸς τὸν ὑποκείμενον ἀέρα. τὸν δ᾽ οὐκ ἔχοντα (τοῦ) μεταστῆναι
τόπον ἱκανὸν. ἀθρόον τῶι κάτωθεν ἠρεμεῖν, ὥσπερ τὸ ἐν ταῖς κλεψύδραις ὕδωρ.
Air. ıı 15,8 (D. 880) ’A. διὰ τὸ πλάτος ἐποχεῖσθαι τῶι ἀέρι.
21. Arıstor. Meteor. B 7. 36506 ’A. δέ φησι βρεχομένην τὴν γῆν καὶ ξηραι-
νομένην ῥήγνυσθαι καὶ ὑπὸ τούτων τῶν ἀπορρηγνυμένων κολωνῶν ἐμπιπτόντων
σείεσθαι᾽ διὸ καὶ γίγνεσθαι τοὺς σεισμοὺς ἔν τε τοῖς αὐχμοῖς καὶ πάλιν ἐν ταῖς
ὑπερομβρίαις" ἔν τε γὰρ τοῖς αὐχμοῖς, ὥσπερ εἴρηται, ξηραινομένην ῥήγνυσθαι,
καὶ ὑπὸ τῶν ὑδάτων ὑπερυγραινομένην διαπίπτειν. Vgl. Act. ııı 15,3 (D. 379);
40 Senec. Nat. Qu. νι 10, und 2,28 (5. 17,9).
22. GALEN. in Hipp. d. nat. h.xv25K. aus Sabinos οὔτε γὰρ πάμπαν ἀέρα
λέγω τὸν ἄνθρωπον ὥσπερ ’A.
23. ῬΗΙΠΟΡΟΝ. de anima 9,9 Hayd. οἱ δὲ ἀερίαν [nämlich τὴν ψυχήν] ὡς
’A. καί τινες τῶν Στωικῶν. Vgl. 87,2 aus Ar.d.an. A 2.405221. Vgl. ἔν, 2;
45 Aöt. ıv3,2; Plato Phaedon. p. 96B.
 A. LEBEN UND LEHRE. 14—23. B. FRAGMENTE. 1-3. 3)

B. FRAGMENTE.
1. Pur. de prim. frig. 7,947 F. ἢ καθάπερ ’A. ὁ παλαιὸς ὥιετο,
μήτε τὸ ψυχρὸν Ev οὐσίαι μήτε τὸ θερμὸν ἀπολείπωμεν, ἀλλὰ πάθη
κοινὰ τῆς ὕλης ἐπιγιγνόμενα ταῖς μεταβολαῖς᾽ τὸ γὰρ συστελλόμενον
ὅ αὐτῆς καὶ πυκνούμενον ψυχρὸν εἶναί φησι, τὸ δ᾽ ἀραιὸν καὶ τὸ
χαλαρόν (οὕτω πως. ὀνομάσας καὶ τῶι ῥήματι) θερμόν. ὅθεν οὐκ
ἀπεικότως λέγεσθαι τὸ καὶ θερμὰ τὸν ἄνθρωπον ἐκ τοῦ στόματος
καὶ ψυχρὰ μεθιέναι: ψύχεται γὰρ N πνοὴ πιεσθεῖσα καὶ πυκνωθεῖσα
τοῖς χείλεσιν, ἀνειμένου δὲ τοῦ στόματος ἐκπίπτουσα τίγνεται θερ-
10 μὸν ὑπὸ μανότητος. τοῦτο μὲν οὖν ἀγνόημα ποιεῖται τοῦ ἀνδρὸς ὁ
᾿Αριστοτέλης [Probl. 34,7. 964°10?]: ἀνειμένου γὰρ τοῦ στόματος
ἐκπνεῖσθαι τὸ θερμὸν ἐξ ἡμῶν αὐτῶν, ὅταν δὲ συστρέψαντες τὰ
χείλη, φυσήσωμεν, οὐ τὸν ἐξ ἡμῶν ἀλλὰ τὸν ἀέρα τὸν πρὸ τοῦ
στόματος ὠθεῖσθαι ψυχρὸν ὄντα καὶ προσεμπίπτειν.
15 2. Art. 13,4 (Ὁ. 278). Ἂ. Εὐρυστράτου Μιλήσιος ἀρχὴν τῶν
ὄντων ἀέρα ἀπεφήνατο᾽ ἐκ γὰρ τούτου πάντα γίγνεσθαι καὶ εἰς αὐτὸν
πάλιν ἀναλύεσθαι. “οἷον ἣ ψυχή, φησίν, ἣ ἡμετέρα ἀὴρ οὖσα
συγκρατεῖ ἡμᾶς, καὶ ὅλον τὸν κόσμον πνεῦμα καὶ ἀὴρ
περιέχει", λέγεται δὲ συνωνύμως ἀὴρ καὶ πνεῦμα. ἁμαρτάνει δὲ
20 καὶ οὗτος [vgl. 2,14] ἐξ ἀπλοῦ καὶ μονοειδοῦς ἀέρος καὶ πνεύματος
δοκῶν συνεστάναι τὰ ζῶια" ἀδύνατον γὰρ ἀρχὴν μίαν τὴν ὕλην τῶν
ὄντων ὑποστῆναι, ἀλλὰ καὶ τὸ ποιοῦν αἴτιον χρὴ ὑποτιθέναι: οἷον
ἄργυρος οὐκ ἀρκεῖ πρὸς τὸ ἔκπωμα γενέσθαι, ἐὰν μὴ τὸ ποιοῦν A,
τουτέστιν ὁ ἀργυροκόπος᾽ ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ χαλκοῦ καὶ τοῦ ξύλου
25 καὶ τῆς ἄλλης ὕλης.
GEFÄLSCHTES.
3. OLYMPIODOR. de arte sacra lapidis philosophorum c. 25 (Berthelot
Coll. Alchym. gr. 12 p. 83,7) μίαν δὲϊ κινουμένην ἄπειρον ἀρχὴν
πάντων τῶν ὄντων δοξάζει ’A. τὸν ἀέρα. λέγει γὰρ οὕτως: “ἐγτύς
80 ἐστιν ὁ ἀὴρ τοῦ ἀσωμάτου: καὶ ὅτι κατ᾽ ἔκροιαν τούτου
γινόμεθα, ἀνάγκη αὐτὸν καὶ ἄπειρον εἶναι καὶ πλούσιον
διὰ τὸ μηδέποτε ἐκλείπειν.
1. Das sich xusammenzsiehende und verdichtende der Materie ist das
Kalte, das Dümne und Schlaffe dagegen das Warme.
35 2. Wie unsre Seele Luft ist und uns dadurch zusammenhält, so
umspannt auch die ganze Weltordnung Odem und Luft.
GEFÄLSCHTES.
3. Die Luft steht dem Unkörperlichen nahe, und weil wir durch
den Ausfluß derselben entstehen, muß sie unendlich und reich sein, da
40 sie niemals ausgeht.
 22 4. PYTHAGORAS.

4. PYTHAGORAS.
Da es keine Schriften des Pythagoras gab und überhaupt vor Philolaos’
Zeit nur mündliche Tradition der eigentlichen Schule bestand, so gibt es hier
keine Doxographie. Die Biographie muß sich bei der früh beginnenden Legenden-
bildung im ganzen auf die ältesten Zeugnisse bis Aristoteles und dessen Schule
(mit Auswahl) beschränken. Die Zeugnisse des Xenophanes [11 B7], Heraklit
[12 B40.129 (?)], Empedokles [21 Β 129], Ion [25Β 4 (?)] über P. s. bei diesen!
1. HeRroD. 11123 πρῶτοι de καὶ τόνδε τὸν λόγον Αἰγύπτιοί εἰσι οἱ εἰπόντες,
ὡς ἀνθρώπου ψυχὴ ἀθάνατός ἐστι, τοῦ σώματος δὲ καταφθίνοντος ἐς ἄλλο ζῶιον
10 αἰεὶ γινόμενον ἐσδύεται, ἐπεὰν δὲ πάντα περιέλθηι τὰ χερσαῖα καὶ τὰ θαλάσσια
καὶ τὰ πετεινά, αὖτις ἐς ἀνθρώπου σῶμα γινόμενον ἐσδύνειν, τὴν περιήλυσιν δὲ
αὐτῆι γίνεσθαι ἐν τρισχιλίοισι ἔτεσι. τούτωι τῶι λόγωι εἰσὶ οἱ Ἑλλήνων ἐχρήσαντο,
οἱ μὲν πρότερον οἱ δὲ ὕστερον, ὡς ἰδίωι ἑωυτῶν ἐόντι᾽ τῶν ἐγὼ εἰδὼς τὰ οὐνό-
ματα [οὐ γράφω. 1181 οὐ μέντοι ἔς γε τὰ ἱρὰ [der Ἀργυρίοι] ἐσφέρεται εἰρίνεα
15 οὐδὲ συγκαταθάπτεταί σφι οὐ γὰρ ὅσιον. ὁμολογέουσι δὲ ταῦτα τοῖσι Ὄρφι-
κοῖσι καλεομένοισι καὶ Βακχικοῖσι, ἐοῦσι δὲ Αἰγυπτίοισι [vgl. 123], καὶ Πυθαγο-
ρείοισι᾽ οὐδὲ γὰρ τούτων τῶν ὀργίων μετέχοντα ὅσιόν ἐστι ἐν εἰρινέοισι εἵμασι
θαφθῆναι. ἔστι δὲ περὶ αὐτῶν ἱρὸς λόγος λεγόμενος.
2. ---τγνῦϑῦ ὡς δὲ ἐγὼ πυνθάνομαι τῶν τὸν Ἑλλήσποντον οἰκεόντων Ἑλλή-
20 vwv καὶ Πόντον, τὸν Σάλμοξιν τοῦτον ἐόντα ἄνθρωπον δουλεῦσαι ἐν Σάμωι, δου-
λεῦσαι δὲ ΤΤυθαγόρηι τῶι Μνησάρχου. ἐνθεῦτεν δὲ αὐτὸν γενόμενον ἐλεύθερον
χρήματα κτήσασθαι συχνά, κτησάμενον δὲ ἀπελθεῖν ἐς τὴν ἑωυτοῦ. ἅτε δὲ κα-
κοβίων τε ἐόντων τῶν Θρηίκων καὶ ὑπαφρονεστέρων, τὸν Σάλμοξιν τοῦτον ἐπιστά-
μενον δίαιτάν τε Ἰάδα καὶ ἤθεα βαθύτερα ἢ κατὰ Θρήικας, οἷα Ἕλλησί τε ὁμιλή-
25 σαντα καὶ Ἑλλήνων οὐ τῶι ἀσθενεστάτωι σοφιστῆι ἸΤυθαγόρηι, κατασκευάσασθαι
ἀνδρεῶνα, ἐς τὸν πανδοκεύοντα τῶν ἀστῶν τοῦς πρώτους καὶ εὐωχέοντα ἀναδι-
δάσκειν. ὡς οὔτε αὐτὸς οὔτε οἱ συμπόται αὐτοῦ οὔτε οἱ ἐκ τούτων αἰεὶ γινόμενοι
ἀποθανέονται, ἀλλ᾽ ἥξουσι ἐς χῶρον τοῦτον, ἵνα αἰεὶ περιεόντες ἕξουσι [τὰ] πάντα
ἀγαθά. ἐν ὧι δὲ ἐποίει τὰ καταλεχθέντα καὶ ἔλεγε ταῦτα, ἐν τούτωι κατάγεον
30 οἴκημα ἐποιεῖτο. ὡς δέ οἱ παντελέως εἶχε τὸ οἴκημα, ἐκ μὲν τῶν Θρηίκων Npa-
νίσθη, καταβὰς δὲ κάτω ἐς τὸ κατάγεον οἴκημα διαιτᾶτο ἐπ᾽ ἔτεα τρία᾽ οἱ δέ μιν
ἐπόθεόν τε καὶ ἐπένθεον ὡς τεθνεῶτα. τετάρτωι δὲ ἔτει ἐφάνη τοῖσι Θρήιξι καὶ
οὕτω πιθανά σφι ἐγένετο τὰ ἔλεγε ὁ Σάλμοξις. ταῦτά φασί μιν ποιῆσαι, ἐγὼ
δὲ περὶ μὲν τοῦτου καὶ τοῦ καταγέου οἰκήματος οὔτε ἀπιστέω οὔτ᾽ ὧν πιστεύω
35 τι λίην, δοκέω δὲ πολλοῖσι ἔτεσι πρότερον τὸν Σάλμοξιν τοῦτον γενέσθαι TTudo-
γόρεω.
3. Ῥιοσ. vım8 φησὶ δὲ καὶ ᾿Αριστόξενος [FHG II 212 fr. 2] τὰ πλεῖστα τῶν
ἠθικῶν δογμάτων λαβεῖν τὸν ἸΤυθαγόραν παρὰ Θεμιστοκλείας τῆς ἐν Δελφοῖς.
4. Isocr. Bus. 28 ΤἸΤυθαγόρας ὁ Σάμιος .. ἀφικόμενος εἰς Αἴγυπτον καὶ μαθη-
40 τὴς ἐκείνων [d. Ägypter] [γενόμενος τήν τ᾽ ἄλλην φιλοσοφίαν πρῶτος εἰς τοὺς
Ἕλληνας ἐκόμισε καὶ τὰ περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἁγιστείας τὰς ἐν τοῖς ἱεροῖς ἐπι-
φανέστερον τῶν ἄλλων ἐσπούδασεν ἡγούμενος, εἰ καὶ μηδὲν αὐτῶι διὰ ταῦτα
πλέον γίγνοιτο παρὰ τῶν θεῶν, ἀλλ᾽ οὖν παρά γε τοῖς ἀνθρώποις ἐκ τούτων μά-
λιστ᾽ εὐδοκιμήσειν. 29 ὅπερ αὐτῶι καὶ συνέβη. τοσοῦτον γὰρ εὐδοξίαι τοὺς
45 ἄλλους ὑπερέβαλεν, ὥστε καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπιθυμεῖν αὐτοῦ μαθητὰς
εἶναι, καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ἥδιον ὁρᾶν τοῦς παῖδας τοὺς αὑτῶν ἐκείνωι συγγι-
 LEBEN. 1—7. 9
γνομένους ἢ τῶν οἰκείων ἐπιμελουμένους. καὶ τούτοις οὐχ οἷόν τ᾽ ἀπιστεῖν ἔτι
γὰρ καὶ νῦν τοὺς προσποιουμένους ἐκείνου μαθητὰς εἶναι μᾶλλον σιγῶντας θαυ-
μάζουσιν ἢ τοὺς ἐπὶ τῶι λέγειν μεγίστην δόξαν ἔχοντας.
5. Dıoc. vın 56 [oA πὶ 15666 Sauppe] ᾿Αλκιδάμας δ᾽ ἐν τῶι Φυσικῶι [νρ].
5 21 A 1.66] φησι... τὸν δὲ [Empedokles] ᾿Αναξαγόρου διακοῦσαι καὶ ΤΤυθαγόρου
καὶ τοῦ μὲν τὴν σεμνότητα ζηλῶσαι τοῦ τε βίου καὶ τοῦ σχήματος, τοῦ δὲ τὴν
φυσιολογίαν. ARrısT. Rhet. Β 23.139859 καὶ ὡς ᾿Αλκιδάμας [oA τι 155 fr.5 8.1,
ὅτι πάντες τοὺς σοφοὺς τιμῶσιν. TTapıoı γοῦν ᾿Αρχίλοχον καίπερ βλάσφημον
ὄντα τετιμήγχασι ... καὶ ᾿Ιταλιῶται ΤΤυθαγόραν καὶ Λαμψακηνοὶ ᾿Αναξαγόραν ξένον
10 ὄντα ἔθαψαν καὶ τιμῶσιν ἔτι καὶ νῦν.
6. DioG. ıx 88 δοκεῖ δέ (Demokrit), φησὶν ὁ Θρασύλος, ζηλωτὴς γεγονέναι
τῶν ἸΤυθαγορικῶν ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ ΤΤυθαγόρου μέμνηται θαυμάζων αὐτὸν ἐν τῶι
ὁμωνύμωι συγγράμματι (nämlich ΤΤυθαγόρης 8 46: vgl. 55 A133. Β1 1). πάντα
δὲ δοκεῖν παρὰ τούτου λαβεῖν καὶ αὐτοῦ δ᾽ ἂν ἀκηκοέναι, εἰ μὴ τὰ τῶν χρόνων
15 ἐμάχετο. πάντως μέντοι τῶν ΤΤυθαγορικῶν τινος ἀκοῦσαί φησιν αὐτὸν Γλαῦκος
ὁ Ῥηγῖνος κατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους αὐτῶι γεγονώς. Porph. V.P.3 Δοῦρις
δ᾽ ὁ Σάμιος ἐν δευτέρωι τῶν "Rpwv [FHG τ 482 fr. 66] παῖδά τ᾽ αὐτοῦ (des Py-
thagoras) ἀναγράφει ᾿Αρίμνηστον καὶ διδάσκαλόν φησι γενέσθαι Δημοκρίτου. [τὸν
δ᾽ ᾿Αρίμνηστον κατελθόντ᾽ ἀπὸ τῆς φυγῆς χαλκοῦν ἀνάθημα τῶι ἱερῶι τῆς Ἥρας
20 ἀναθεῖναι τὴν διάμετρον ἔχον ἐγγὺς δύο πήχεων, οὗ ἐπίγραμμα ἢν ἐγγεγραμμέ-
νον τόδε᾽
ΤΤυθαγόρεω φίλος υἱὸς ᾿Αρίμνηστος μ᾽ ἀνέθηκε
πολλὰς ἐξευρὼν εἰνὶ λόγοις σοφίας.
Über diese Fälschung 5. c. 43,2.”
25 6a. Procı. in Eucl. 65,11 Fr. (aus Eudem fr. 84; nach 1 A 11) μετὰ de τοῦτον
(Thales) Μάμερκος ὁ Στησιχόρου τοῦ BEER ἀδελξμδο ὡς ἐφαψάμενος τῆς περὶ
γεωμετρίαν σπουδῆς μνημονεύεται. ἐπὶ δὲ τούτοις ΤΙ. τὴν περὶ αὐτὴν φιλοσοφίαν
εἰς σχῆμα παιδείας ἐλευθέρου μετέστησεν ἄνωθεν τὰς ἀρχὰς αὐτῆς ἐπισκοπούμενος
καὶ ἀύλως καὶ νοερῶς τὰ θεωρήματα διερευνώμενος, ὃς δὴ καὶ τὴν τῶν ἀνὰ λόγον
80 πραγματείαν καὶ τὴν τῶν κοσμικῶν σχημάτων σύστασιν ἀνεῦρεν.
7. Arısror. Metaph. a 5. 986229 καϊζγὰρ ἐγένετο τὴν ἡλικίαν ᾿Αλκμαίων (νέος
ἐπὶ γέροντι ΤΤυθαγόραι. Aus Aristoteles’ Buch TTepı τῶν ΤΤυθαγορείων [Bose
fr. 191] stammt die erste Aufzeichnung der !Pythagoraslegende. Excerpt bei
APOLLON. mir. 6 τούτοις [Epimenides, Aristeas, Hermotimos, Abaris, Phereky-
35 des] de ἐπιγενόμενος TTubayöpas Μνησάρχου υἱὸς τὸ μὲν πρῶτον διεπονεῖτο περὶ
τὰ μαθήματα καὶ τοὺς ἀριθμούς, ὕστερον δέ ποτε καὶ τῆς Φερεκύδου τερατοποιίας
οὐκ ἀπέστη. καὶ γὰρ (Ev) Μεταποντίωι πλοίου εἰσερχομένου φορτίον ἔχοντος καὶ
τῶν παρατυχόντων εὐχομένων σωστὸν κατελθεῖν διὰ τὸν φόρτον, ἑστῶτα τοῦτον
εἰπεῖν “νεκρὸν τοίνυν φανήσεται ὑμῖν σῶμα ἄγον τὸ πλοῖον τοῦτο᾽ [vgl. Andron,
40 den Theopomp ausschreibt, b. Eus. Ῥ. Ἐ). χ 3,6]. πάλιν δ᾽ ἐν Καυλωνίαι, ὥς φη-
σιν ᾿Αριστοτέλης (mpovonunve τὴν λευκὴν ἄρκτον. καὶ ὁ αὐτὸς ᾿Αριστοτέλης)
γράφων περὶ αὐτοῦ πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα λέγει καὶ τὸν ἐν Τυρρηνίαι, φησίν,
δάκνοντα θανάσιμον ὄφιν αὐτὸς δάκνων ἀπέκτεινεν. καὶ τὴν γενομένην δὲ στά-
σιν τοῖς ΤΤυθαγορείοις προειπεῖν. διὸ καὶ εἰς Μεταπόντιον ἀπῆιρεν ὑπὸ μηδενὸς
45 θεωρηθείς, ἱκαὰὶ ὑπὸ τοῦ Κάσα ποταμοῦ διαβαίνων σὺν ἄλλοις ἤκουσε φωνὴν με-
γάλην ὑπὲρ ἄνθρωπον ᾿Τυθαγόρα, χαῖρε. τοὺς δὲ παρόντας περιδεεῖς γενέσθαι.
ἐφάνη [ἰδέ ποτε καὶ ἐν Κρότωνι καὶ ἐν Μεταποντίωι τῆι αὐτῆι ἡμέραι καὶ ὥραι.
ἐν θεάτρωι δὲ καθήμενός ποτε ἐξανίστατο, ὥς φησιν ᾿Αριστοτέλης, καὶ τὸν ἴδιον
 24 4. PYTHAGORAS.
μηρὸν παρέφηνε τοῖς καθημένοις ὡς χρυσοῦν. IAMBL. V.P.31 [Ar. fr. 192] ἰισ-
ρεῖ δὲ καὶ ᾿Αριστοτέλης ἐν τοῖς Περὶ τῆς ΤΤυθαγορικῆς φιλοσοφίας διαίρεσίν τίνα
τοιάνδε ὑπὸ τῶν ἀνδριὼν ἐν τοῖς πάνυ ἀπορρήτοις διαφυλάττεσθαι᾽ τοῦ λογικοῦ
ζώιου τὸ μέν ἐστι θεός, τὸ δὲ ἄνθρωπος, τὸ δὲ οἷον TTubayöpac.
8. Crem. Ar. Strom. 162 p.352 P. Πυθαγόρας μὲν οὖν Μνησάρχου Σάμιος,
ὥς φησιν Ἱππόβοτος, ὡς δὲ ᾿Αριστόξενος ἐν τῶι Πυθαγόρου βίωι [FG 11272 ἔν. 1]
καὶ ᾿Αρίσταρχος [᾿Αριστοτέλης Preller, ἔν. 190 Rose] καὶ Θεόπομπος [FHG 1287 fr. 67)
Tuppnvög ἦν, ὡς de Νεάνθης [FG Id fr. 17] Σύριος ἢ Τύριος. ὥστε εἶναι κατὰ
τοὺς πλείστους τὸν ΤΤυθαγόραν βάρβαρον τὸ γένος. Ὅτοα. vol ὡς ᾿Αριστόξενος,
10 Τυρρηνὸς ἀπὸ μιᾶς τῶν νήσων ἃς κατέσχον ᾿Αθηναῖοι Τυρρηνοὺς ἐκβαλόντες
[Lemnos, vgl. Neanthes b. Porph. V.P.2]. DioG.1118 ᾿Αριστόξενος δ᾽ ἐν τῶι
TTepı ΤΤυθαγόρου καὶ τῶν γνωρίμων αὐτοῦ [8. Ο. fr.3] φησι νοσήσαντα αὐτὸν
[Pherekydes Κὶ. 71 A 1] ὑπὸ ΤΤυθαγόρου ταφῆναι ἐν Δήλωι. ῬΟΒΡΗΥΚΟΥ͂. Ρ.9 γε-
γονότα δ᾽ ἐτῶν τεσσεράκοντά φησιν ὁ ᾿Αριστόξενος [a. Ο. ἔτ. 4] καὶ ὁρῶντα τὴν
15 τοῦ ΤΠολυκράτους τυραννίδα συντονωτέραν οὖσαν, ὥστε καλῶς ἔχειν ἐλευθέρωι
ἀνδρὶ τὴν ἐπιστασίαν τε καὶ δεσποτείαν [μὴ] ὑπομένειν, οὕτως δὴ τὴν εἰς Ἰταλίαν
ἄπαρσιν ποιήσασθαι. THEOL. ARITHM. (aus Anatolios) p.40 Ast. ᾿Ανδροκύδης δὲ ὁ
Τ]υθαγορικὸς ὁ ἸΤερὶ τῶν συμβόλων γράψας καὶ Εὐβουλίδης ὁ ΤΤυθαγορικὸς καὶ
Αριστόξενος καὶ Ἱππόβοτος καὶ Νεάνθης οἱ (τὰ) κατὰ τὸν ἄνδρα ἀναγράψαντες
20 σις ἔτεσι τὰς μετεμψυχώσεις τᾶς αὐτῶι συμβεβηκυίας ἔφασαν γεγονέναι (207 Jahre ΄

Diog. vıır 14, 462 Jahre Comm. Lucan. Bern. 289,12 Us. [vgl. 11 A 10]}. Dıoc. γὙπ|4
τοῦτόν [Pythagoras] φησιν Ἡρακλείδης ὁ TTovrırög [fr.37 Voss., vgl. 71 Β 8] περὶ
αὑτοῦ τάδε λέγειν, ὡς εἴη ποτὲ γεγονὼς Αἰθαλίδης καὶ Ἑρμοῦ υἱὸς νομισθείη ᾽
τὸν δὲ Ἑρμῆν εἰπεῖν αὐτῶι ἑλέσθαι ὅ τι ἂν βούληται πλὴν ἀθανασίας. αἰτήσασθαι
25 οὖν ζῶντα καὶ TEAEUTWVTA μνήμην ἔχειν τῶν συμβαινόντων. ἐν μὲν οὖν τῆι ζωῆι
πάντων διαμνημονεῦσαι" ἐπεὶ δὲ ἀποθάνοι, τηρῆσαι τὴν αὐτὴν μνήμην. χρόνωι
δ᾽ ὕστερον εἰς Εὔφορβον ἐλθεῖν καὶ ὑπὸ Μενέλεω τρωθῆναι. ὁ δ᾽ Εὔφορβος ἔλε-
γεν, ὡς Αἰθαλίδης ποτὲ γεγόνοι, καὶ ὅτι παρ᾽ Ἑρμοῦ τὸ δῶρον λάβοι καὶ τὴν τῆς
ψυχῆς περιπόλησιν, ὡς περιεπολήθη καὶ εἰς ὅσα φυτὰ καὶ ζῶια παρεγένετο καὶ
30 ὅσα ἡ ψυχὴ ἐν τῶι "Ardnı ἔπαθε καὶ αἱ λοιπαὶ τίνα ὑπομένουσιν. (δ) ἐπειδὴ δὲ
Εὔφορβος ἀποθάνοι, μεταβῆναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ εἰς Ἑρμότιμον, ὃς καὶ αὐτὸς
πίστιν θέλων δοῦναι ἐπανῆλθεν εἰς Βραγχίδας καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸ τοῦ ᾿Απόλλωνος
ἱερὸν ἐπέδειξεν ἣν Μενέλαος ἀνέθηκεν ἀσπίδα (ἔφη γὰρ αὐτόν, ὅτ᾽ ἀπέπλει ἐκ
Τροίας, ἀναθεῖναι τῶι ᾿Απόλλωνι τὴν ἀσπίδα) διασεσηπυῖαν ἤδη, μόνον δὲ δια-
35 μένον τὸ ἐλεφάντινον πρόσωπον. ἐπειδὴ δὲ Ἑρμότιμος ἀπέθανε, γενέσθαι ΤΤύρρον
τὸν Δήλιον ἁλιέα᾽ καὶ πάντα πάλιν μνημονεύειν, πῶς πρόσθεν Αἰθαλίδης, εἶτ᾽
Εὔφορβος, εἶτα Ἑρμότιμος, εἶτα ΤΤύρρος γένοιτο. ἐπειδὴ δὲ ΤΤύρρος ἀπέθανε, γε-
νέσθαι ΤΤυθαγόραν καὶ πάντων τῶν εἰρημένων μεμνῆσθαι.
9. ῬΟΒΡΗ. Υ. Ρ. 7 πλὴν τοσαύτηι γε ἁγνείαι φησὶν Εὔδοξος ἐν τῆι ἑβδόμηι
40 τῆς Γῆς περιόδου κεχρῆσθαι καὶ τῆι περὶ τοὺς φόνους φυγῆι καὶ TÜV φονευόντων,
ὡς μὴ μόνον τῶν ἐμψύχων ἀπέχεσθαι, ἀλλὰ καὶ μαγείροις καὶ θηράτορσι μηδέποτε
πλησιάζειν. STRAB. ΧΥ 716 [aus Onesikritos fr. 10 Müll.] εἰπόντος δ᾽ [Kalanos] ὅτι
καὶ ἸΤυθαγόρας τοιαῦτα [Askese] λέγοι κελεύοι TE ἐμψύχων ἀπέχεσθαι κτλ. DIoG.
vıı20 θυσίαις τε ἐχρῆτο ἀψύχοις, οἱ δέ φασιν, ἀλέκτορσι μόνον καὶ ἐρίφοις [καὶ]
45 γαλαθηνοῖς τοῖς λεγομένοις ἁπαλίαις, ἥκιστα δὲ ἄρνασιν. ὅ γε μὴν ᾿Αριστόξενος
[FHuG 11273 ἔν. 7] πάντα μὲν τὰ ἄλλα συγχωρεῖν αὐτὸν ἐσθίειν ἔμψυχα, μόνον δ᾽
ἀπέχεσθαι βοὸς ἀροτῆρος καὶ κριοῦ. GELL.IV11,1 ορύγυϊο vetus falsa occupawi
et convalwit Pythagoram philosophum non esitavisse δὰ amimalibus, item absti-
 LEBEN. 7—14. 95
nuisse fabulo quem Graeci κυάμον appellant. 2. ex hac opinione Callim
achus
poeta seripsit [fr. 128] καὶ κυάμων ἄπο χεῖρας ἔχειν, ἀνιῶντος ἐδεστο
ῦ, κἀγώ,
ΤΤυθαγόρας ὡς ἐκέλευε, λέγω. 4. Sed Aristoxenus musteus, vir litterarum veteru
m
diligentissimus, Aristoteli philosophi auditor, in libro quem de Pythagora religui
t
5 [a.0.], nullo saepius legumento Pythagoram dieit usum quam fabis, quoni
am is
cıbus et subduceret sensim alvum et levigaret. 5. verba ipsa Aristoweni subseripsi:
ΤΙ. δὲ τῶν ὀσπρίων μάλιστα τὸν κυάμον ἐδοκίμασεν " λειαντικόν τε γὰρ εἶναι
καὶ
διαχωρητικόν᾽ διὸ καὶ μάλιστα κέχρηται αὐτῶι. 6. porculis quoque minusculis et
haedis tenerioribus victitasse idem Aristoxenus refert. 7. quam rem videtur
cogno-
10 visse e Xenophilo Pythagorico familiari suo et ex quibusdam aliis natu maiori
bus,
qui ab aetate Pythagorae (haud tamtum aberant). 12. ᾿Αριστοτέλης [fr. 194] δὲ
μήτρας καὶ καρδίας καὶ ἀκαλήφης καὶ τοιούτων τινῶν ἄλλων ἀπέχεσθαί
φησιν
τοὺς ΤΠηυθαγορικούς, χρῆσθαι δὲ τοῖς ἄλλοις. Vgl. e.39.
10. PLAT. resxp. 6004 ἀλλὰ δὴ ei μὴ δημοσίαι, ἰδίαι τισὶν ἡγεμὼν παιδείας
15 αὐτὸς ζῶν λέγεται ὍὍμηρος γενέσθαι, οἱ ἐκεῖνον ἠγάπων ἐπὶ συνουσίαι
καὶ τοῖς
ὑστέροις ὁδόν τινα παρέδοσαν βίου Ὁμηρικήν, ὥσπερ ΤΤυθαγόρας αὐτός τε δια-
φερόντως ἐπὶ τούτωι ἠγαπήθη; καὶ οἱ ὕστεροι ἔτι καὶ νῦν TTudayöpeıov τρόπον
ἐπονομάζοντες τοῦ βίου διαφανεῖς πη δοκοῦσιν εἶναι ἐν τοῖς ἄλλοις. Dioc. ντπ 4
ἤκμαζε δὲ (Pythagoras) καὶ κατὰ τὴν ἑξηκοστὴν ὀλυμπιάδα [540—537], καὶ αὐτοῦ
20 τὸ σύστημα διέμενε μέχρι γενεῶν ἐννέα ἢ καὶ δέκα. 46. τελευταῖοι γὰρ ἐγένον
το
τῶν Τυθαγορείων, οὺς καὶ ᾿Αριστόξενος εἶδε, Ξενόφιλός τε ὁ Χαλκιδεὺς ἀπὸ Θράι-
ung καὶ Φάντων ὁ Φλιάσιος καὶ Ἐχεκράτης καὶ Διοκλῆς καὶ ἸΤολύμναστος Φλιάσιο
ι
καὶ αὐτοί. ἦσαν δ᾽ ἀκροαταὶ Φιλολάου καὶ Εὐρύτου τῶν Ταραντίνων.
11, Hırpor. Ref.12,12 (Dox. 557) Διόδωρος δὲ ὁ Ἐρετριεὺς καὶ ᾿Αριστόξενος
25 ὁ μουσικός φασι πρὸς Ζαράταν τὸν Χαλδαῖον ἐληλυθέναι ΤΤυθαγόραν.
12. Dıoe. vıır 14 καὶ πρῶτον [Pyth.! εἰς τοὺς Ἕλληνας μέτρα καὶ σταθμὰ εἰση-
γήσασθαι, καθά φησιν ᾿Αριστόξενος ὁ μουσικός [FHG τι 914 fr. 10) Porph.V.P.22
προσῆλθον δ᾽ αὐτῶι, ὥς φησιν ᾿Αριστόξενος |FHG 11273 fr.5] καὶ Λευκανοὶ καὶ
Μεσσάπιοι καὶ ΤΤευκέτιοι καὶ Ρωμαῖοι. Vel. Iambl. V.P. 241.
80 13. ῬΟΒΡΗ. V.P.4 Τίμαιος [FaG 1211 ἔν. 78] δ᾽ ἱστορεῖ τὴν ΤΤυθαγόρου θυγα-
τέρα καὶ παρθένον οὖσαν ἡγεῖσθαι τῶν παρθένων ἐν Κρότωνι καὶ γυναῖκα τιν
γυναικῶν. τὴν δ᾽ οἰκίαν Δήμητρος ἱερὸν ποιῆσαι τοὺς Κροτωνιάτας, τὸν δὲ στενωπὸν
καλεῖν Μουσεῖον. Vgl. Dioc. vıı15. Iambl. V. P. 170 γήμαντα δὲ τὴν γεννηθεῖσαν
αὐτῶι θυγατέρα, μετὰ ταῦτα δὲ Μένωνι [Μίλωνι Menage aus 8 267] τῶι Κροτω-
35 νιάτηι συνοικήσασαν, ἀγαγεῖν οὕτως ὥστε παρθένον μὲν οὖσαν ἡγεῖσθαι τῶν χο-
ρῶν, γυναῖκα δὲ γενομένην πρώτην προσιέναι τοῖς βωμοῖς᾽ τοὺς δὲ Μεταποντίνους
διὰ μνήμης ἔχοντας ἔτι τὸν ΤΤυθαγόραν καὶ μετὰ τοὺς αὐτοῦ χρόνους τὴν μὲν
οἰκίαν αὐτοῦ Δήμητρος ἱερὸν τελέσαι, τὸν δὲ στενωπὸν Μουσεῖον. Ivstın. 20, 4
[aus Timaios]) Pythagoras cum annos viginti Orotonae egisset, Metapontum emi-
40 gravit ibique decessit: cwius tanta admiratio fu ut ex domo eius templum fo-
cerent. Vgl. Cic. d. fin. ν 2,4.
14. DıoD.xı1 9,2ff. [Ephoros?] γενόμενος δὲ παρ᾽ αὐτοῖς [Sybariten] δημα-
γωγὸς Τῆλυς καὶ κατηγορῶν τῶν μεγίστων ἀνδρῶν ἔπεισε τοὺς Συβαρίτας φυγα-
δεῦσαι τοὺς εὐπορωτάτους τῶν πολιτῶν πεντακοσίους καὶ τὰς οὐσίας αὐτῶν
45 δημεῦσαι. (8) τῶν δὲ φυγάδων παρελθόντων εἰς Κρότωνα καὶ καταφυγόντων
ἐπὶ τοὺς εἰς τὴν ἀγορὰν βωμούς, ὁ μὲν Τῆλυς ἐξέπεμψε πρεσβευτὰς πρὸς τοὺς
Κροτωνιάτας, οἷς ἦν προστεταγμένον ἢ τοὺς φυγάδας ἐκδοῦναι ἢ πόλεμον προσ-
δέχεσθαι. (4) συναχθείσης δὲ ἐκκλησίας καὶ προτεθείσης βουλῆς, πότερον χρὴ
 26 4. PYTHAGORAS.

τοὺς ἱκέτας ἐκδοῦναι τοῖς Συβαρίταις ἢ πόλεμον ὑπομεῖναι πρὸς δυνατωτέρους,

ἀπορουμένης τε τῆς συγκλήτου καὶ τοῦ δήμου, τὸ μὲν πρῶτον ἔρρεπε ταῖς γνώ-
μαις τὸ πλῆθος πρὸς τὴν ἀπόδοσιν τιν ἱκετῶν διὰ τὸν πόλεμον. μετὰδὲ ταῦτα
TTubayöpou τοῦ φιλοσόφου συμβουλεύσαντος σώιζειν τοὺς ἱκέτας, μετέπεσον ταῖς
γνώμαις καὶ τὸν πόλεμον ὑπὲρ τῆς τῶν ἱκετῶν σωτηρίας ἀνείλοντο. (5) στρα-
τευσάντων δ᾽ ἐπ᾿ αὐτοὺς τῶν Συβαριτῶν τριάκοντα μυριάσιν ἀντετάχθησαν οἱ Κρο-
τωνιᾶται δέκα μυριάσι Μίλωνος τοῦ ἀθλητοῦ ἡγουμένου καὶ διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῆς
τοῦ σώματος ῥώμης πρώτου τρεψαμένου τοὺς καθ᾽ αὑτὸν τεταγμένους. (6) ὃ γὰρ
ἀνὴρ οὗτος ἑξάκις ᾿Ολύμπια νενικηκὼς [62—67. 532— 512] καὶ τὴν ἀλκὴν ἀκόλου-
10 θον ἔχων τῆι κατὰ (τὸ σῶμα φύσει λέγεται πρὸς τὴν μάχην ἀπαντῆσαι κατεστε-
φανωμένος μὲν τοῖς ᾿Ολυμπικοῖς στεφάνοις, διεσκευασμένος δὲ εἰς Ἡρακλέους
σκευὴν λεοντῆι καὶ ῥοπάλωι᾽ αἴτιον δὲ γενόμενον τῆς νίκης θαυμασθῆναι παρὰ
τοῖς πολίταις. (10,1) τῶν δὲ Κροτωνιατῶν διὰ τὴν ὀργὴν ζωγρεῖν μὲν μηδένα
βουληθέντων, πάντας δὲ κατὰ τὴν φυγὴν τοὺς ὑποπεσόντας ἀποκτεινόντων Oi
15 πλείους κατεκόπησαν᾽ τὴν δὲ πόλιν διήρπασαν καὶ παντελῦς ἔρημον ἐποίησαν [510].
Vgl. Iambl. V. P. 260 τοὺς τριάκοντα" μυριάδων περὶ τὸν Τετράεντα [Τράεντα
Bentley ἢ. Diod. χτὶ 22,1] περιγενομένους.
15. Ὅτοσ. τι 46 τούτωι [Sokrates] τις, καθά φησιν ᾿Αριστοτέλης ἐν τρίτωι
ΤΤερὶ ποιητικῆς [fr. 75], ἐφιλονίκει ᾿Αντίλοχος Λήμνιος καὶ ᾿Αντιφῶν ὁ τερατοσκό-
20 πος [80 Α 1.5], ὡς ΤΤυθαγόραι Κύλων Κροτωνιάτης.
16. ΤΑΜΒΙ,.Ὗ. Ῥ. 248 Ε΄. ὅτι μὲν οὖν ἀπόντος ΤΤυθαγόρου ἐγένετο ἡ ἐπιβουλή,
πάντες συνομολογοῦσι, διαφέρονται δὲ περὶ τῆς ἱτότε ἀποδημίας, οἱ μὲν πρὸς
Φερεκύδην τὸν Σύριον, οἱ δὲ εἰς Μεταπόντιον λέγοντες ἀποδεδημηκέναι τὸν Πυ-
θαγόραν. αἱ δὲ αἰτίαι τῆς ἐπιβουλῆς πλείονες λέγονται, μία μὲν ὑπὸ τῶν Κυλω-
25 νείων λεγομένων ἀνδρῶν τοιάδε γενομένη. Κύλων ἀνὴρ Κροτωνιάτης γένει μὲν
καὶ δόξηι καὶ πλούτωι πρωτεύων TWV πολιτῶν, ἄλλως δὲ χαλεπός τις καὶ βίαιος
καὶ θορυβώδης καὶ τυραννικὸς τὸ ἦθος πᾶσαν προθυμίαν παρασχόμενος πρὸς τὸ
κοινωνῆσαι τοῦ TTudayopelov βίου καὶ προσελθὼν πρὸς αὐτὸν τὸν ἸΤυθαγόραν
ἤδη πρεσβύτην ὄντα, ἀπεδοκιμάσθη διὰ τὰς προειρημένας αἰτίας. (249) γενομένου
30 δὲ τούτου πόλεμον ἰσχυρὸν ἤρατο καὶ αὐτὸς καὶ οἱ φίλοι αὐτοῦ πρὸς αὐτόν τε
τὸν ΤΤυθαγόραν καὶ τοὺς ἑταίρους, καὶ οὕτω σφοδρά τις ἐγένετο καὶ ἄκρατος ἡ
φιλοτιμία αὐτοῦ τε τοῦ Κύλωνος καὶ τῶν μετ᾽ ἐκείνου τεταγμένων, ὥστε διατεῖναι
μέχρι τῶν τελευταίων ΤΤυθαγορείων. ὁ μὲν οὖν ἸΤυθαγόρας διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν
ἀπῆλθεν εἰς τὸ Μεταπόντιον κἀκεῖ λέγεται καταστρέψαι τὸν βίον. οἱ δὲ Κυλώ-
35 veıor λεγόμενοι διετέλουν πρὸς ἸΤυθαγορείους στασιάζοντες καὶ πᾶσαν ἐνδεικνύ-
μενοι δυσμένειαν. ἀλλ᾽ ὅμως ἐπεκράτει μέχρι τινὸς ἡ τῶν ΤΤυθαγορείων καλοκαγαθία
καὶ ἡ τῶν πόλεων αὐτῶν βούλησις, ὥστε ὑπ᾽ ἐκείνων οἰκονομεῖσθαι βούλεσθαι
τὰ περὶ τὰς πολιτείας. τέλος δὲ εἰς τοσοῦτον ἐπεβούλευσαν τοῖς ἀνδράσιν, ὥστε
ἐν τῆι Μίλωνος οἰκίαι ἐν Κρότωνι συνεδρευόντων τῶν ΤΤυθαγορείων καὶ βουλευο-
40 μένων περὶ πολιτικῶν πραγμάτων ὑφάψαντες τὴν οἰκίαν κατέκαυσαν τοὺς ἄνδρας
πλὴν δυεῖν, ᾿Αρχίππου τε καὶ Λύσιδος οὗτοι δὲ νεώτατοι ὄντες καὶ εὐρωστότατοι
διεξεπαίσαντο ἔξω πως. (250) γενομένου δὲ τούτου καὶ λόγον οὐδένα ποιησα-
μένων τῶν πόλεων περὶ τοῦ συμβάντος πάθους ἐπαύσαντο τῆς ἐπιμελείας οἱ ΤΤυ-
θαγόρειοι. συνέβη δὲ τοῦτο δι᾿ ἀμφοτέρας τὰς αἰτίας, διά τε τὴν ὀλιγωρίαν τῶν
45 πόλεων (τοῦ τοιούτου γὰρ καὶ τηλικούτου γενομένου πάθους οὐδεμίαν ἐπιστροφὴν
ἐποιήσαντο) διά τε τὴν ἀπώλειαν τῶν ἡγεμονικωτάτων ἀνδρῶν. τῶν δὲ δύο τῶν
περισωθέντων ἀμφοτέρων Ταραντίνων ὄντων ὁ μὲν Ἄρχιππος ἀνεχώρησεν εἰς
Τάραντα, ὁ δὲ Λῦσις μισήσας τὴν ὀλιγωρίαν ἀπῆρεν εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ ἐν ᾿Αχαΐαι
 LEBEN 14—16. SCHRIFTEN 17—19. 27

διέτριβε τῆι ἸΤελοποννησιακῆι, ἔπειτα εἰς Θήβας μετωικίσατο σπουδῆς τινος γενο-
μένης᾽ οὗπερ ἐγένετο ᾿Επαμεινώνδας ἀκροατὴς καὶ πατέρα τὸν Λῦσιν ἐκάλεσεν.
ὧδε καὶ τὸν βίον κατέστρεψεν. (251) οἱ δὲ λοιποὶ τῶν TTudayopelwv ἀθροι-
σθέντες εἰς τὸ Ῥήγιον ἐκεῖ διέτριβον μετ᾽ ἀλλήλων. προϊόντος δὲ τοῦ χρόνου
καὶ τῶν πολιτευμάτων ἐπὶ τὸ χεῖρον προβαινόντων ἀπέστησαν τῆς ᾿Ιταλίας πλὴν
᾿Αρχίππου τοῦ Ταραντίνου. ἦσαν δὲ οἱ σπουδαιότατοι Φάντων τε καὶ Ἐχεκράτης
καὶ ἸΤολύμναστος καὶ Διοκλῆς Φλιάσιοι, Ξενόφιλος δὲ Χαλκιδεὺς τῶν ἀπὸ Θράικης
Χαλκιδέων. ἐφύλαξαν μὲν οὖν τὰ ἐξ ἀρχῆς [ἤθη καὶ τὰ μαθήματα καίτοι ἐκλι--
πούσης τῆς αἱρέσεως, ἕως εὐγενῶς ἠφανίσθησαν. ταῦτα μὲν οὖν ᾿Αριστόξενος
10 [FHG 11 214 ἔν. 11] διηγεῖται. Νικόμαχος δὲ τὰ μὲν ἄλλα συνομολογεῖ τούτοις, παρὰ
δὲ τὴν ἀποδημίαν ΤΤυθαγόρου φησὶ γεγονέναι τὴν ἐπιβουλὴν ταύτην κτλ. [ΥΡΊ.
32 A 43,841] ῬΟΒΡΗΥΒΟΩ͂Υ. Ῥ. ὅ6 Δικαίαρχος δὲ καὶ οἱ ἀκριβέστεροι καὶ τὸν TTuda-
γόραν φασὶν παρεῖναι τῆι ἐπιβουλῆι. ῬΟΙΎ8. τὶ 88,10Ε΄. τὰ μὲν οὖν τῆς προαιρέ-
σεως καὶ τὸ τῆς πολιτείας ἰδίωμα τὸ νῦν εἰρημένον καὶ πρότερον ὑπῆρχε παρὰ
15 τοῖς ᾿Αχαϊοῖς.:. (39,1) καθ᾽ οὺς γὰρ καιροὺς ἐν τοῖς κατὰ τὴν ᾿Ιταλίαν τόποις
κατὰ τὴν μεγάλην Ἑλλάδοξβ τότε προσαγορευομένην ἐἐνέπρησαν τὰ συνέδρια τῶν
ἸΤυθαγορείων, (2) μετὰ ταῦτα γινομένου κινήματος ὁλοσχεροῦς περὶ τὰς πολι-
τείας (ὅπερ εἰκὸς, ὡς ἂν τῶν πρώτων ἀνδρῶν ἐξ ἑκάστης πόλεως οὕτω παραλόγως
διαφθαρέντων) (3) συνέβη τὰς κατ᾽ ἐκείνους τοὺς τόπους Ἑλληνικὰς πόλεις
20 ἀναπλησθῆναι φόνου καὶ στάσεως καὶ παντοδαπῆς ταραχῆς. (4) ἐν οἷς καιροῖς,
ἀπὸ τῶν πλείστων μερῶν τῆς Ἑλλάδος πρεσβευόντων ἐπὶ τὰς διαλύσεις, ᾿Αχαιοῖς
καὶ τῆι τούτων πίστει συνεχρήσαντο πρὸς τὴν τῶν παρόντων κακῶν ἐξαγωγήν.

SCHRIFTEN.
17. Pmıton.Fde piet. 5. 66, 40 3 Gomp. ΤΤυθαγόρου δ᾽ αὐτοῦ γε οὐδέν φασί
25 τινες εἶναι τῶν ἀναφερομένων παρὰ (τὰ τρία ἐκεῖνα βιβλίαὉ). ΤΑΜΒΙ,. Υ. Ῥ. 199
[verm. aus Aristoxenos] [θαυμάζεται δὲ καὶ ἡ τῆς φυλακῆς ἀκρίβεια ἐν γὰρ το-
σαύταις γενεαῖς ἐτῶν οὐθεὶς οὐδενὶ φαίνεται τῶν TTubayopeiwv ὑπομνημάτων
περιτετευχὼς πρὸ τῆς Φιλολάου ἡλικίας, ἀλλ᾽ οὗτος πρῶτος ἐξήνεγκε τὰ θρυλού-
μενα ταῦτα τρία βιβλία, ἃ λέγεται Δίων ὁ Συρακούσιος ἑκατὸν μνῶν [πρίασθαι
30 TTAartwvoc! κελεύσαντος, εἰς πενίαν τινὰ μεγάλην τε καὶ ἰσχυρὰν ἀφικομένου τοῦ
Φιλολάου, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς ἦν ἀπὸ συγγενείας τῶν ΤΤυθαγορείων, καὶ διὰ τοῦτο
μετέλαβε τῶν βιβλίων. Vgl. ο. 82Α 1 (8 85). c. 8,4.
18. ΤΟΒΈΡΗ. c. Ap. 1163 αὐτοῦ [Pyth.] μὲν οὖν οὐδὲν ὁμολογεῖται σύγγραμμα,
πολλοὶ δὲ τὰ [περὶ αὐτὸν ἱστορήκασι, καὶ τούτων ἐπισημότατός ἐστιν Ἕρμιππος
30 (vgl. 1.4. 11. ο. 9,2). Prur. Alex. fort. 14 p.328 οὐδὲ ἸΤυθαγόρας ἔγραψεν οὐδὲν
οὐδὲ Σωκράτης οὐδὲ ᾿Αρκεσίλαος οὔτε Καρνεάδης. Gar. de plac. Hipp. οὐ Plat. 459
Müll. ἸΠοσειδώνιος δὲ καὶ ΤΤυθαγόραν φησίν [näml. er habe bereits die Platoni-
sche Psychologie vertreten], αὐτοῦ μὲν τοῦ Πυθαγόρου συγγράμματος οὐδενὸς
εἰς ἡμᾶς διασωιζομένου, τεκμαιρόμενος δὲ ἐξ ὧν ἔνιοι τῶν μαθητῶν αὐτοῦ γεγρά-
40 φασιν. Vgl. in Hipp. de nat. hom. xv 67K.
19. D1oc. v6 ἔνιοι μὲν οὖν ΤΤυθαγόραν μηδὲ Ev καταλιπεῖν σύγγραμμά φα-
σιν (παίζοντες. Ἡράκλειτος γοῦν ὁ φυσικὸς [12Β 129] μονονουχὶ κέκραγεζκαί φησι᾿
᾿Τυθαγόρης Μνησάρχου ἱστορίην ἤσκησεν ἀνθρώπων μάλιστα πάντων. καὶ ἐκλεξά-
μενος ταύτας τὰς συγγραφὰς ἐποιήσατο ἑαυτοῦ σοφίην, πολυμαθείην, κακοτεχνίην.᾽
45 οὕτω δ᾽ εἶπεν, ἐπειδήπερ) ἐναρχόμενος ὁ ΤΠΤυθαγόρας τοῦ Φυσικοῦ συγγράμματος
λέγει ὧδε" “οὐ μὰ τὸν ἀέρα, τὸν ἀναπνέω, οὐ μὰ τὸ ὕδωρ, τὸ πίνω, οὔ κοτ᾽ οἴσω
ψόγον περὶ τοῦ λόγου τοῦδε. γέγραπται δὲ τῶι ἸΤυθαγόραι συγγράμματα τρία,
 28 4. PYTHAGORAS 19. 5. KERKOPS. 6. PETRON. 7. BROTINOS.

ΤΤαιδευτικόν, ΤΤολιτικόν, Φυσικόν) (7) τὸ δὲ φερόμενον ὡς ΤΤυθαγόρου Λύσιδός

ἐστι τοῦ Ταραντίνου ΤΤυθαγορικοῦ φυγόντος εἰς Θήβας καὶ Ἐπαμεινώνδα καθηγη-
σαμένου [vgl. ο. 841. φησὶ δ᾽ Ἡρακλείδης ὁ τοῦ Σαραπίωνος ἐν τῆι Σωτίωνος ἐπι-
τομῆι [FAG 1Π| 169 ἔν. 9] γεγραφέναι αὐτὸν καὶ Tlepı τοῦ ὅλου ἐν ἔπεσιν, δεύτερον
τὸν Ἱερὸν λόγον, οὗ ἡ ἀρχή᾽ “ὦ νέοι, ἀλλὰ σέβεσθε μεθ᾽ ἡσυχίας τάδε πάντα᾽,
τρίτον TTepi ψυχῆς, τέταρτον TTepi εὐσεβείας, πέμπτον Ἡλοθαλῆ τὸν Ἐπιχάρμου
τοῦ Κώου πατέρα [νρ]. 18 Α 8.8], ἕκτον Κρότωνα καὶ ἄλλους. τὸν δὲ Μυστικὸν
λόγον Ἱππάσου φησὶν εἶναι, γεγραμμένον ἐπὶ διαβολῆι ἸΤυθαγόρου [vgl. ο. 8].
πολλοὺς δὲ καὶ ὑπὸ "Aotwvog τοῦ Κροτωνιάτου Ὑραφέντας ἀνατεθῆναι TTubayöpaı.

10 AELTERE PYTHAGOREER.

5. KERKOP®S.
Cıc. de n. deor. 138,107 Orpheum poetam docet Aristoteles [fr.7] numquam fuisse
et hoc Orphicum carmen Pythagorei ferunt cwiusdam fwisse Cercopis. ÜLEM.
Str.1398P. Ἐπιγένης δὲ Ev τοῖς Tlepı τῆς εἰς ᾿Ορφέα (ἀναφερομένης) ποιήσεως
15 Κέρκωπος εἶναι λέγει τοῦ ἸΤυθαγορείου τὴν Εἰς "Aıdou κατάβασιν καὶ τὸν Ἱερὸν
λόγον [ang. Schriften des Pythagoras, 5. 25 Β 2], τὸν δὲ ἸΤέπλον καὶ τὰ Φυσικὰ
Βροντίνου [e.7]. SUID. 5. ν. Ὀρφεύς. Ἱεροὺς λόγους ἐν ῥαψωιδίαις Kd. λέγονται
δὲ εἶναι Θεογνήτου τοῦ Θεσσαλοῦ, οἱ δὲ Κέρκωπος τοῦ ΤΤυθαγορείουι Ὥτοσ. πὶ 46
[s. 8. 26,18] καὶ Κέρκωψ Ἡσιόδωι ζῶντι [näml. ἐφιλονίκει]. Wol ein anderer.

20 6. PETRON.
Pur. de defect. or. 22 p. 422B τρεῖς καὶ ὀγδοήκοντα καὶ ἑκατὸν εἶναι συν-
τεταγμένους κατὰ σχῆμα τριγωνοειδές, οὗ πλευρὰν ἑκάστην ἑξήκοντα κόσμους
ἔχειν. τριῶν δὲ τῶν λοιπῶν ἕκαστον ἱδρῦσθαι κατὰ γωνίαν, ἅπτεσθαι δὲ τοὺς
ἐφεξῆς ἀλλήλων ἀτρέμα περιιόντας ὥσπερ ἐν χορείαι. 28 p. 422 Ὁ ἐλέγχει δ᾽ αὐτὸν
25 ὁ τῶν κόσμων ἀριθμὸς οὐκ ὧν Αἰγύπτιος οὐδὲ ᾿Ινδὸς ἀλλὰ Δωριεὺς ἀπὸ Σικελίας,
ἀνδρὸς Ἱμεραίου τοὔνομα TIerpwvog‘ αὐτοῦ μὲν ἐκείνου βιβλίδιον οὐκ ἀνέγνων
οὐδὲ olda διασωιζόμενον, Ἵππυς δὲ ὁ Ῥηγῖνος, οὗ μέμνηται Φανίας ὁ Ἐρέσιος
[FHG 11 800, fr. 22], ἱστορεῖ δόξαν εἶναι ταύτην ἸΠέτρωνος καὶ λόγον, ὡς ἑκατὸν
καὶ ὀγδοήκοντα καὶ τρεῖς κόσμους ὄντας, ἁπτομένους δ᾽ ἀλλήλων κατὰ στοιχεῖον,
30 ὅτι δὴ τοῦτ᾽ ἔστι τὸ κατὰ στοιχεῖον ἅπτεσθαι᾽, μὴ προσδιασαφιὼν μηδ᾽ ἄλλην τινὰ
πιθανότητα προσάπτων.

7. BROTINOS.
1. ΤΑΜΒ1.. V.P. 267 p. 189,5 Nauck Μεταποντῖνοι Βροντῖνος κτλ. p. 194,2
Θεανὼ γυνὴ τοῦ Μεταποντίνου Bpotivov. 132 πρὸς Δεινωνὼ γὰρ τὴν Bpovrivou
35 γυναῖκα, τῶν ΤΤυθαγορείων ἑνός, οὖσαν σοφήν TE καὶ περιττὴν τὴν ψυχήν, ἧς
ἐστι καὶ τὸ καλὸν καὶ περιβόητον ῥῆμα τὸ τὴν γυναῖκα δεῖν θύειν αὐθημερὸν
ἀνισταμένην ἀπὸ τοῦ ἑαυτῆς ἀνδρός, ὅ τινες εἰς Θεανὼ ἀναφέρουσι, πρὸς δὴ
 7. BROTINOS 1—5. 8. HIPPASOS. LEBEN 1- 4. 29

ταύτην παρελθούσας τὰς τῶν Κροτωνιατῶν γυναῖκας παρακαλέσαι περὶ τοῦ συμ-
πεῖσαι τὸν ΤΤυθαγόραν διαλεχθῆναι περὶ τῆς πρὸς αὐτὰς σωφροσύνης τοῖς ἀν-
δράσιν αὐτῶν κτλ. DioG. γππ 42 ἣν δὲ τῶι ΤΤυθαγόραι καὶ γυνή, Θεανὼ ὄνομα,
Βροντίνου τοῦ Κροτωνιάτου θυγάτηρ᾽ οἱ δέ, γυναῖκα μὲν εἶναι Βροντίνου, μαθή-
ὧι τριαν δὲ Πυθαγόρου. ἣν αὐτῶι καὶ θυγάτηρ Δαμώ, ὡς φησι Λῦσις ἐν ἐπιστολῆι
τῆι πρὸς Ἵππασον.
2. Dıoc. vırı 83 Alkmaion beginnt seine Schrift (14 Β 1): ᾿Αλκμαίων Kportw-
νιήτης τάδε ἔλεξε Tleıpidou υἱὸς Βροτίνωι καὶ Λέοντι καὶ Βαθύλλωι- περὶ τῶν
ἀφανέων κτλ.
10 3. — vIm55 τὴν γὰρ περιφερομένην ὡς Τηλαύγους ἐπιστολήν, ὅτι τε μετ-
έσχεν [Empedokles] Ἱππάσου καὶ Βροτίνου, μὴ εἶναι ἀξιόπιστον.
4. SUID. 5. v. Ὀρφεύς. TTemAov καὶ Δίκτυον᾽ καὶ ταῦτα Ζωπύρου τοῦ Ἥρα-
κλεώτου, οἱ δὲ Βροτίνου [50]... καὶ Φυσικά, ἃ Βροντίνου φασίν. CLEm. Str.1131.
397 P. [vgl. S. 28,16] τὸν de ἸΠέπλον καὶ τὰ Φυσικὰ [Schriften des Orpheus]
15 Bpovrivouv.
5. JAMBL. ἃ. comm. math. sc. 8 p. 34,20 Festa διόπερ καὶ Bpotivog Ev τῶι
TTepi νοῦ καὶ διανοίας χωρίζων αὐτὰ Am ἀλλήλων τάδε λέγει. Zitate aus der
gefälschten Schrift auch Syrian. Metaph. p. 92682 und öfters [Ps. Alex, Met. 821,
34 Hayd.]; Stob. b. Phot. bibl. 114229.

20 8. HIPPASOS.
LEBEN.
1. DıoG. vıı 84 Ἵππασος Μεταποντῖνος καὶ αὐτὸς TTudayopıröc. ἔφη δὲ
χρόνον ὡρισμένον εἶναι τῆς τοῦ κόσμου μεταβολῆς καὶ πεπερασμένον εἶναι τὸ
πᾶν καὶ ἀεικίνητον [aus Theophrast, vgl. n. 7).
25 φησὶ δ᾽ αὐτὸν Δημήτριος Ev Ὁμωνύμοις μηδὲν καταλιπεῖν σύγγραμμα. γεγό-
νασι δὲ Ἵππασοι δύο, οὗτός τε καὶ ἕτερος γεγραφώς ἐν πέντε βιβλίοις Λακώνων
πολιτείαν. ἦν δὲ καὶ αὐτὸς Λάκων.
la. SuID. 5. v. Ἡράκλειτος [12 A 1a] τινὲς δὲ αὐτὸν ἔφασαν διακοῦσαι Zevo-
φάνους καὶ Ἱππάσου τοῦ TTudayopelov.
80 2. ΤΑμβῖ. V. Pyth. 267 Ρ. 190,11 N. Συβαρῖται Μέτωπος, Ἵππασος κτλ.
— — 81 [aus Nicomachus] δύο γὰρ ἦν γένη καὶ τῶν μεταχειριζομένων αὐτήν
[Pythagoreische Philosophie], οἱ μὲν ἀκουσματικοί, οἱ δὲ μαθηματικοί. τουτωνὶ
δὲ οἱ μὲν μαθηματικοὶ ὡμολογοῦντο Πυθαγόρειοι εἶναι ὑπὸ τῶν ἑτέρων, τοὺς δὲ
ἀκουσματικοὺς οὗτοι οὐχ ὡμολόγουν, οὐδὲ τὴν πραγματείαν αὐτῶν εἶναι ΤΤυθα-
35 γόρου, ἀλλ᾽ Ἱππάσου" τὸν δὲ Ἵππασον οἱ μὲν Κροτωνιάτην φασίν, οἱ δὲ Μετα-
ποντῖνον. Porph. V. P. 86 ὅσα γε μὴν τοῖς προσιοῦσι διελέγετο [Pythagoras], ἢ
διεξοδικῶς ἢ συμβολικῶς παρήινει. 837 διττὸν γὰρ ἣν αὐτοῦ τῆς διδασκαλίας τὸ
σχῆμα. καὶ τῶν προσιόντων οἱ μὲν ἐκαλοῦντο μαθηματικοί, οἱ δ᾽ ἀκουσματικοί.
. καὶ μαθηματικοὶ μὲν οἱ τὸν περιττότερον καὶ πρὸς ἀκρίβειαν διαπεπονημένον τῆς
40 ἐπιστήμης λόγον ἐκμεμαθηκότες, ἀκουσματικοὶ δ᾽ οἱ μόνας τὰς κεφαλαιώδεις ὑπο-
θήκας τῶν γραμμάτων ἄνευ ἀκριβεστέρας διηγήσεως ἀκηκοότες.
3. D1oc. γὙπὶ 7 [s. 8.28,7] τὸν δὲ Μυστικὸν λόγον' [des Pythagoras] Ἱππάσου
φησὶν εἶναι γεγραμμένον ἐπὶ διαβολῆι TTudayöpov.
 30 8. HIPPASOS.

4. IampL. V.P.88 und de c. math. sc. 25 περὶ δ᾽ Ἱππάσου λέγουσιν, ὡς ἦν

μὲν τῶν TTubayopelwv, διὰ δὲ τὸ ἐξενεγκεῖν καὶ γράψασθαι πρῶτος σφαῖραν τὴν
ἐκ τῶν δώδεκα πενταγώνων ἀπόλοιτο κατὰ θάλατταν ὡς ἀσεβήσας, δόξαν δὲ λάβοι
ὡς εὑρών, εἶναι δὲ πάντα “ἐκείνου τοῦ ἀνδρός. προσαγορεύουσι γὰρ οὕτω τὸν
5 ΤΤυθαγόραν καὶ οὐ καλοῦσιν ὀνόματι. ἐπέδωκε δὲ τὰ μαθήματα, ἐπεὶ ἐξηνέχθησαν,
(κατὰ πᾶσαν τὴν Ἑλλάδα, καὶ πρῶτοι τῶν τότε μαθηματικῶν ἐνομίσθησαν) δισσοὶ
προάγοντε μάλιστα Θεόδωρός τε ὁ Κυρηναῖος [ο. 31] καὶ Ἱπποκράτης ὁ Χῖος [c. 30].
λέγουσι δὲ οἱ ΤΤυθαγόρειοι ἐξενηνέχθαι γεωμετρίαν οὕτως: ἀποβαλεῖν τινα τὴν
οὐσίαν τῶν ΤΤυθαγορείων, ὡς δὲ τοῦτ᾽ ἠτύχησε, δοθῆναι αὐτῶι χρηματίσασθαι ἀπὸ
10 γεωμετρίας. V.P. 246 τὸν γοῦν πρῶτον ἐκφήναντα τὴν τῆς συμμετρίας καὶ
ἀσυμμετρίας φύσιν τοῖς ἀναξίοις μετέχειν τῶν λόγων οὕτως φασὶν ἀποστυγηθῆναι,
ὡς μὴ μόνον ἐκ τῆς κοινῆς συνουσίας καὶ διαίτης ἐξορισθῆναι, ἀλλὰ καὶ τάφον
αὐτοῦ κατασκευασθῆναι ὡς δῆτα ἀποιχομένου ἐκ τοῦ μετ᾽ ἀνθρώπων βίου τοῦ
ποτε ἑταίρου γενομένου. 247 οἱ δέ φασι καὶ τὸ δαιμόνιον νεμεσῆσαι τοῖς ἐξύφορα
15 τὰ ΤΤυθαγόρου ποιησαμένοις. φθαρῆναι γὰρ ὡς ἀσεβήσαντα ἐν θαλάσσηι τὸν δηλώ-
σαντα τὴν τοῦ εἰκοσαγώνου σύστασιν, τοῦτο δ᾽ ἣν δωδεκάεδρον, ἕν τῶν πέντε
λεγομένων στερεῶν σχημάτων, εἰς σφαῖραν ἐκτείνεσθαι. ἔνιοι δὲ τὸν περὶ τῆς
ἀλογίας καὶ τῆς ἀσυμμετρίας ἐξειπόντα τοῦτο παθεῖν ἔλεξαν. ÜLEM. Strom. v 58
p. 680 P. φασὶ γοῦν Ἵππαρχον (sic) τὸν ΤΤυθαγόρειον αἰτίαν ἔχοντα γράψασθαι τὰ
20 τοῦ ΤΤυθαγόρου σαφῶς ἐξελαθῆναι τῆς διατριβῆς καὶ στήλην ἐπ᾽ αὐτῶι γενέσθαι
οἷα νεκρῶι. Vgl. den gefälschten Brief des Lysis an Hipparchos [= Hippasos
vgl. Diog. vır 42, S. 29,5] bei Iambl. V. Pyth. 75 Nauck. S. c. 34,5.
5. Iamgr. V. P. 257 τὰ μὲν τοιαῦτα, καθάπερ προεῖπον [8 255], ἐπὶ τοσοῦτον
ἐλύπει κοινῶς ἅπαντας ἐφ᾽ ὅσον ἑώρων ἰδιάζοντας ἐν αὑτοῖς τοὺς συμπεπαιδευ-
25 μένους... ἀρχόντων δὲ τούτων [näml. τῶν συγγενῶν] τῆς διαστάσεως ἑτοίμως
οἱ λοιποὶ προσέπιπτον εἰς τὴν ἔχθραν, καὶ λεγόντων ἐξ αὐτῶν τῶν χιλίων Ἱππάσου
καὶ Διοδώρου καὶ Θεάγους ὑπὲρ τοῦ πάντας κοινωνεῖν τῶν ἀρχῶν καὶ τῆς ἐκ-
κλησίας καὶ διδόναι τὰς εὐθύνας τοὺς ἄρχοντας ἐν τοῖς ἐκ πάντων λαχοῦσιν,
ἐναντιουμένων δὲ τῶν ΤΤυθαγορείων ᾿Αλκιμάχου καὶ Δεινάρχου καὶ Μέτωνος καὶ
80 Δημοκήδους [6. 9] καὶ διακωλυόντων τὴν πάτριον πολιτείαν μὴ καταλύειν ἐκρά-
noav οἱ τῶι πλήθει συνηγοροῦντες. μετὰ δὲ ταῦτα συνελθόντων τῶν πολλῶν
διελόμενοι τὰς δημηγορίας κατηγόρουν τινὲς αὐτῶν ἐκ τῶν ῥητόρων, Κύλων καὶ
Νίνων [aus Apollonios’ Roman].
6. CaeL. Aurel. acut. pass. 11 Arunt Ippallum (sic) Pythagoricum philosophum
35 interrogatum quid ageret respondisse: "nondum nihil; nondum quidem mihi in-
videtur’ [im Original: φασὶν Ἵππασον τὸν ΤΤυθαγορικὸν φιλόσοφον ἐρωτηθέντα Ti
πράξαι ἀποκρίνασθαι ᾿“οὔπω γ᾽ οὐδέν" οὔπω γοῦν φθονοῦμαι͵. Ἵππαλος auch Stob.
ecl. 110,14 p. 126,7 W. (schon Phot.) im Exc. aus A&t. 15,5 [s. Ζ. 25].

LEHRE. [Vgl.1].
40 7. Arıst. Metaph. A 3. 98427 "I. δὲ πῦρ ὁ Meranovrivos καὶ Ἡράκλειτος 6
Ἐφέσιος. SımpL. phys. 23,33 [D. 475; Theophr. Phys. Opin. fr. 1] Ἵ. δὲ ὁ Mera-
movrivog καὶ Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος [12 A 6) Ev καὶ οὗτοι καὶ κινούμενον Kal
πεπερασμένον, ἀλλὰ πῦρ ἐποίησαν τὴν ἀρχὴν καὶ ἐκ πυρὸς ποιοῦσι τὰ ὄντα πυ-
κνώσει καὶ μανώσει καὶ διαλύουσι πάλιν εἰς πῦρ ὡς ταύτης μιᾶς οὔσης φύσεως
45 τῆς ὑποκειμένης. Aürt. 15,5 [D. 292] Ἵ. δὲ ὁ Μεταποντῖνος καὶ Ἡράκλειτος 6
Βλύσωνος ὁ Ἐφέσιος ἕν εἶναι τὸ πᾶν ἀεικίνητον καὶ πεπερασμένον, ἀρχὴν δὲ τὸ
πῦρ ἐσχηκέναι.
 LEBEN UND LEHRE 4-14. 31

8. CLEMm. Protr. 5,64 5. 49,3 Stählin. τὸ πῦρ θεὸν ὑπειλήφατον "I. τε ὁ Mera-
movrivog καὶ ὁ Ἐφέσιος Ἡράκλειτος.
9. Akt. τν 8,4 [D. 388] ΤΤαρμενίδης καὶ Ἵ. καὶ Ἡράκλειτος πυρώδη [näml. τὴν
ψυχήν]. TERTULL. de anima 5 Hipparchus [so] et Heraclitus ex igni.
5 10. Claudian. Mam. de anim. τ 7 Hippon (sic) Metapontinus ex eadem schola
Pythagorae praemissis pro statu sententiae suae insolubilibus argumentis de
anima sie pronuntiat "longe aliud anima, aliud corpus est, quae cor-
pore et torpente viget et caeco videt et mortuo vivit’, unde autem, hoc
est quo principio, neseire se dieit [wie τι. 11 aus einer gefälschten neupyth. Schrift].
10 11. Iamgr. de anima bei Stob. ecl. 149,32,[S. 364,8 W.] ἀλλὰ καὶ τοῦτον
[näml. τὸν ἀριθμόν] ἁπλῶς μὲν οὕτως ἔνιοι τῶν ΤΤυθαγορείων τῆι ψυχῆι συναρ-
μόζουσιν. ὡς δ᾽ αὐτοκίνητον Ξενοκράτης, ὡς δὲ λόγους περιέχουσαν {ψυχὴν3)
Μοδέρατος ὁ ΤΤυθαγόρειος, ὡς δὲ κριτικὸν κοσμουργοῦ θεοῦ ὄργανον Ἵ.
ὃ ἀκουσματικὸς τῶν TTudayopeiwv. ΤΑΜΒΙ,.. Nicom. arithm. 10,20 Pistelli οἱ δὲ
15 περὶ Ἵππασον ἀκουσματικοὶ ἀριθμὸν εἶπον παράδειγμα πρῶτον κοσμοποιίας
καὶ πάλιν κριτικὸν κοσμουργοῦ θεοῦ ὄργανον. Vgl. Syr. in Ar. metaph.
Ῥ. 9022 31 Us.
12. ScHor. PLar. Phaed. 108 " Γλαύκου τέχνη] ἢ ἐπὶ τῶν μὴ ῥαιδίως κατερ-
γαζομένων ἢ ἐπὶ τῶν πάνυ ἐπιμελῶς καὶ ἐντέχνως εἰργασμένων. Ἵ. γάρ τις
20 κατεσκεύασε χαλκοῦς τέτταρας δίσκους οὕτως, ὥστε τὰς μὲν διαμέτρους αὐτῶν
ἴσας ὑπάρχειν, τὸ δὲ τοῦ πρώτου δίσκου πάχος ἐπίτριτον μὲν εἶναι τοῦ δευτέρου,
ἡμιόλιον δὲ τοῦ τρίτου, διπλάσιον δὲ τοῦ τετάρτου, κρουομένους δὲ τούτους ἐπι-
τελεῖν συμφωνίαν τινά. καὶ λέγεται Γλαῦκον ἰδόντα τοὺς ἐπὶ τῶν δίσκων φθόγγους
πρῶτόν ἐγχειρῆσαι δι᾽ αὐτῶν χειρουργεῖν, καὶ ἀπὸ ταύτης τῆς πραγματείας ἔτι
25 καὶ νῦν λέγεσθαι τὴν καλουμένην Γλαύκου τέχνην. μέμνηται 'δὲ τούτου ᾿Αριστό-
ξενος ἐν τῶι Tlepi τῆς μουσικῆς ἀκροάσεως [FHG τι 288 fr. 77) καὶ Νικοκλῆς ἐν
τῶι Περὶ θεωρίας [vgl. Zenob. τὶ 91). Vgl. Eus. c. Marc. Migne xxıv 746 ἕτερος
δὲ τὴν ἐπ᾽ ἄκρον μουσικῆς ἐμπειρίαν μαρτυρήσας τῶι Γλαύκωι τοὺς κατασκευα-
σθέντας ὑπ᾽ αὐτοῦ δίσκους χαλκοῦς φησι τέτταρας πρὸς τὸ ἐμμελῆ τινα (διὰ τῆς
80 κρούσεως τὴν συμφωνίαν τῶν φθόγγων ἀποτελεῖν.
13. TuEo Smyan. p. ὅ9, 4 Hill. ταύτας δὲ τὰς συμφωνίας οἱ μὲν ἀπὸ βαρῶν
ἠξίουν λαμβάνειν, οἱ δὲ ἀπὸ μεγεθῶν οἱ δὲ ἀπὸ κινήσεων καὶ ἀριθμῶν οἱ δὲ
ἀπὸ ἀγγείων [καὶ μεγεθῶν] Λᾶσος δὲ ὁ Ἑ,ρμιονεύς, ὥς φασι, καὶ οἱ περὶ τὸν
Μεταποντῖνον Ἵππασον TTudayopıkdv ἄνδρα συνέπεσθαι τῶν κινήσεων τὰ τάχη
35 καὶ (τὰς βραδυτῆτας δι᾽ ὧν αἱ συμφωνίαι * * * ἐν ἀριθμοῖς ἡγούμενος λόγους
τοιούτους ἐλάμβανεν em ἀγγείων: ἴσων γὰρ ὄντων καὶ ὁμοίων πάντων τῶν
ἀγγείων τὸ μὲν κενὸν ἐάσας, τὸ δὲ ἥμισυ ὑγροῦ (πληρώσας) ἐψόφει ἑκατέρωι,
καὶ αὐτῶι ἡ διὰ πασῶν ἀπεδίδοτο 'συμφωνία᾽ θάτερον δὲ πάλιν τῶν ἀγγείων
κενὸν ἐὼν εἰς θάτερον τῶν τεσσάρων μερῶν τὸ ἕν ἐνέχεε, καὶ κρούσαντι αὐτῶι
40 ἡ διὰ τεσσάρων συμφωνία ἀπεδίδοτο, ἡ δὲ διὰ πέντε, (ὅτε) Ev μέρος τῶν τριῶν
συνεπλήρου οὔσης τῆς κενώσεως πρὸς τὴν ἑτέραν ἐν μὲν τῆι διὰ πασῶν ὡς β
πρὸς ἕν, ἐν δὲ τῶι διὰ πέντε ὡς Υ πρὸς β, ἐν δὲ τῶι διὰ τεσσάρων ὡς ὃ πρὸς Υ.
14. ΒΟΕΤΗ. inst. mus. 119 [aus Nikomachos] sed Bubulides [vgl. S. 24, 18]
atque Hippasus alium consonantiarum ordinem ponunt. aiunt enim multipliei-
45 tatis augmenta superpartieularitatis deminutioni rato ordine respondere. ttaque
non posse esse duplum praeter dimidium nee triplum praeter tertiam partem.
quoniam igiur sit duplum, ex eo diapason consonantiam reddi, quoniam vero
sü dimidium, ex eo quasi contrariam divisionem sesqwialteram, id est diapente,
 32 8. HIPPASOS. LEHRE 14—15. 9. KALLIPHON UND DEMOKEDES,

effied proportionem. quwibus mixtis, seilicet diapason ac diapente, triplieem pro-

creari, quae utramque contineat symphoniam. sed rursus tripliei partem tertiam
contraria divisione partirı, ex qua rursus diatessaron symphonia nascelur.
triplicem vero atque sesquitertium vunctos quadruplam comparationem propor-
5 tionis efficere. unde fit, ut ex diapason ac diapente, quae est una consonantia,
et diatessaron uma concinentia conmiumgatur, quae in quadruplo consistens bis
diapason nomen accepit. secundum hos quoque hie ordo est: diapason, diapente,
diapason ac diapente, diatessaron, bis diapason.
15. IaAmpL. in Nic. p. 100,19 Pist. μόναι δὲ τὸ παλαιὸν τρεῖς ἦσαν μεσότητες
10 ἐπὶ ΤΤυθαγόρου καὶ τῶν κατ᾽ αὐτὸν μαθηματικῶν, ἀριθμητική τε καὶ ἡ γεω-
μετρικὴ καὶ ἡ ποτὲ μὲν ὑπεναντία λεγομένη τῆι τάξει τρίτη, ὑπὸ δὲ Tv
περὶ ᾿Αρχύταν [35 B 2] αὖθις καὶ Ἵππασον ἁρμονικὴ μετακληθεῖσα... ἀλλαγέν-
τος δὲ τοῦ ὀνόματος οἱ μετὰ ταῦτα περὶ Εὔδοξον μαθηματικοὶ ἄλλας τρεῖς προσ-
ἀνευρόντες μεσότητας τὴν τετάρτην ἰδίως ὑπεναντίαν ἐκάλεσαν, ... τὰς δὲ
15 λοιπὰς δύο ἁπλῶς κατὰ τὴν τάξιν προσηγόρευσαν πέμπτην τε καὶ ἕκτην. Vel.
S. 118,16. 116, 1 Pist.

9. KALLIPHON UND DEMOKEDES.

1. HEroD. π| 125 ἸΤολυκράτης δὲ πάσης συμβουλίης ἀλογήσας ἔπλεε παρὰ
τὸν ᾿Οροίτεα ἅμα ἀγόμενος ἄλλους τε πολλοὺς τῶν ἑταίρων, ἐν δὲ δὴ καὶ Δη-
20 μοκήδεα τὸν Καλλιφῶντος Κροτωνιήτην ἄνδρα ἰητρόν τε ἐόντα καὶ τὴν τέχνην
ἀσκέοντα ἄριστα τῶν κατ᾽ ἐωυτόν. 129 τῆι δὲ δὴ ὀγδόηι ἡμέρηι ἔχοντί οἱ [Da-
reios] φλαύρως οἷα δὴ παρακούσας τις πρότερον ἔτι ἐν Σάρδισι τοῦ Κροτωνιήτεω
Δημοκήδεος τὴν τέχνην ἐσαγγέλλει τῶι Δαρείωι᾽ ὁ δὲ ἄγειν μιν τὴν ταχίστην
παρ᾽ ἑωυτὸν ἐκέλευσε. τὸν δὲ ὡς ἐξεῦρον ἐν τοῖσι ᾿Οροίτεω ἀνδραπόδοισι ὅκου
25 δὴ ἀπημελημένον παρῆγον ἐς μέσον... 130 μετὰ δὲ ὥς οἱ ἐπέτρεψε Ἕλληνι-
κοῖσι ἰήμασι χρεώμενος καὶ ἤπια μετὰ τὰ ἰσχυρὰ προσάγων ὕπνου τέ μιν λαγχάνειν
ἐποίει καὶ ἐν χρόνωι ὀλίγωι ὑγιέα μιν ἐόντα ἀπέδεξε οὐδαμὰ ἔτι ἐλπίζοντα ἀρτίπουν
ἔσεσθαι. δωρεῖται δή μιν μετὰ ταῦτα ὁ Δαρεῖος πεδέων χρυσέων δύο ζεύγεσι"
ὁ δέ μιν ἐπείρετο εἴ οἱ διπλήσιον τὸ κακὸν ἐπίτηδες νέμει, ὅτι μιν ὑγιέα ἐποίησε.
30 Die Gemahlinnen des Dareios beschenkten ihn darauf auf dessen Geheiß so reich-
lich, ὡς τοὺς Anonintovrag ἀπὸ τῶν φιαλέων στατῆρας ἑπόμενος ὁ οἰκέτης, τῶι
οὔνομα ἦν Σκίτων [Quelle Herodots?], ἀνελέγετο καί οἱ χρῆμα πολλόν τι χρυσοῦ
συνελέχθη. 131 ὁ δὲ Δ. οὗτος ὧδε ἐκ Κρότωνος ἀπιγμένος ΤΤολυκράτει ὡμίλησε.
πατρὶ συνείχετο ἐν τῆι Κρότωνι ὀργὴν χαλεπῶι. τοῦτον ἐπείτε οὐκ ἐδύνατο φέ-
35 ρεῖν, ἀπολιπὼν οἴχετο ἐς Αἴγιναν. καταστὰς δὲ ἐς ταύτην πρώτωι ἔτει ὑπερεβά-
λετο τοὺς ἄλλους ἰητρούς, ἀσκευής περ ἐὼν καὶ ἔχων οὐδὲν τῶν ὅσα περὶ τὴν
τέχνην ἐστὶ ἐργαλήια. καί μιν δευτέρωι ἔτει ταλάντου Αἰγινῆται δημοσίηι μι-
σθοῦνται, τρίτωι δὲ ἔτει ᾿Αθηναῖοι ἑκατὸν μνέων, τετάρτωι δὲ ἔτει ἸΤολυκράτης
δυῶν ταλάντων. οὕτω μὲν ἀπίκετο ἐς τὴν Σάμον καὶ ἀπὸ τούτου τοῦ ἀνδρὸς
40 οὐκ ἤκιστα Κροτωνιῆται ἰητροὶ εὐδοκίμησαν. ἐγένετο γὰρ ὧν τοῦτο ὅτε πρῶτοι
μὲν Κροτωνιῆται ἰητροὶ ἐλέγοντο ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα εἶναι, δεύτεροι δὲ Κυρηναῖοι.
Heilung der Atossa (Brustgeschwür; vgl. Timaios b. Ath. xı1 ὅ22 α). Flucht nach
Tarent und Kroton 133ff. 137 τοσόνδε μέντοι ἐνετείλατό σφι [den persischen
Begleitern] A. ἀναγομένοισι, κελεύων εἰπεῖν σφεας Aapelwı, ὅτι ἅρμοσται τὴν
45 Μίλωνος θυγατέρα Δ. γυναῖκα. τοῦ γὰρ δὴ παλαιστέω Μίλωνος [s. ο.4 n.12.13.15]
 9. KALLIPHON UND DEMOKEDES 1-3. 10. PARMISKOS. 33

Av οὔνομα πολλὸν παρὰ βασιλέι. κατὰ δὲ τοῦτό μοι δοκεῖ σπεῦσαι τὸν γάμον
τοῦτον τελέσας χρήματα μεγάλα Δημοκήδης, ἵνα φανῆι πρὸς Δαρείου ἐὼν καὶ ἐν
τῆι ἑωυτοῦ δόκιμος. Tod des D. durch Theages in Plataiai [Demos in Καοίοῃ Ὁ]
nach Apollonios Iamgr. V.P. 261 [s. S. 30,27 ££.].
ὧι 2. SuID. Δημοκήδης Καλλιφιῦντος ἱερέως ἐν Κνίδωι γενομένου ᾿Ασκληπιοῦ,
Κροτωνιάτης ἰατρός, ὃς ἐν Αἰγίνηι ἰάτρευσέ τε καὶ ἔγημε, καὶ ΤΤολυκράτην τὸν
Σάμου τύραννον ἰάτρευσεν ἐπὶ χρυσίου ταλάντοις δύο καὶ ὑπὸ Δαρείου τοῦ ΤΤέρ-
σου μετεπέμφθη καὶ συνεγένετο αὐτῶι χρόνον ἱκανόν᾽ ἔγραψεν ἰατρικὸν βιβλίον.
ΙΟΒΕΡΗ. 6. Ap. 1163 [nach 4,18 Κ΄.27,23] Ἕρμιππος ἀνὴρ περὶ πᾶσαν ἱστορίαν ἐπι-
μελής. λέγει τοίνυν ἐν τῶι πρώτωι τῶν Περὶ ΤΤυθαγόρου βιβλίων [FHG τῖι 41
fr. 21], ὅτι ΤΤυθαγόρας ἑνὸς αὐτοῦ τῶν συνουσιαστῶν τελευτήσαντος τοὔνομα
Καλλιφῶντος τὸ γένος Κροτωνιάτου τὴν ἐκείνου ψυχὴν ἔλεγε συνδιατρίβειν αὑτῶι
καὶ νύκτωρ καὶ μεθ᾽ ἡμέραν καὶ ὅτι παρεκελεύετο μὴ διέρχεσθαι τόπον, ἐφ᾽ ὃν
ὄνος ὀκλάσηι, καὶ τῶν διψίων ὑδάτων ἀπέχεσθαι καὶ πάσης ἀπέχειν βλασφημίας
εἶτα προστίθησι μετὰ ταῦτα καὶ τάδε ταῦτα δὲ ἔπραττεν καὶ ἔλεγε τὰς Ἰουδαίων
καὶ Θραικῶν δόξας μιμούμενος καὶ μεταφέρων εἰς ἑαυτὸν. λέγεται γὰρ ὡς ἀλη-
θῶς ὁ ἀνὴρ ἐκεῖνος πολλὰ τιν παρὰ Ιουδαίοις νομίμων εἰς τὴν αὑτοῦ μετενεγκεῖν
φιλοσοφίαν. [Vgl. Herm. fr.2 aus Orig. c. Cels. 115 p.67,27K.)
3. Stop. flor. 116,45M. Δημοκρίτου [Anuorndoug Zeller). αὐξανομένου τοῦ
20 σώματος συναύξονται (καὶ ai) φρένες, γηράσκοντος δὲ συγγηράσκουσι καὶ εἰς τὰ
πρήγματα πάντα ἀμβλύνονται aus Herod. τι 184 διδαχθεῖσα ὑπὸ τοῦ Δημοκήδεος
ἡ Ἄτοσσα προσέφερε ἐν τῆι κοίτηι Δαρείωι λόγον τοιόνδε... νῦν γὰρ ἄν τι
καὶ ἀποδέξαιο ἔργον, ἕως νέος εἷς ἡλικίην. αὐξομένωι γὰρ τῶι σώματι --- πάντα
ἀπαμβλύνονται. Vgl. Lucret. ıı 445 Heinze.

25 10. PARMISKOS.
1. Iamgr. V. P. 267 Meranovrivor Bpovrivog, ΤΤαρμίσκος [so die Hds.], ’Ope-
στάδας Λέων κτλ.
2. D1oG. ΙΧ 20 δοκεῖ δὲ [Xenophanes, 5. δ. 84,80] πεπρᾶσθαι ὑπὸ (* καὶ λελύ-
σθαι ὑπὸ) τῶν ΤΤυθαγορικῶν ἸΤαρμενίσκου [so BP: παρμενάδου Fi] καὶ ᾿Ορεστάδου.
30 3. ATHEN.xIv614A Ἰ]Παρμενίσκος [so die Hds.] δὲ ὁ Μεταποντῖνος, ὥς φησιν
Σῆμος ἐν € Δηλιάδος [FHG IV 493 ἔν. 8], καὶ γένει καὶ πλούτωι πρωτεύων εἰς Τρο-
φωνίου καταβὰς καὶ ἀνελθὼν οὐκ ἔτι γελᾶν ἐδύνατο᾽ καὶ χρηστηριαζομένωι περὶ
τούτου ἡ Πυθία ἔφη:
εἴρηι μ᾽ ἀμφὶ γέλωτος, ἀμείλιχε, μειλιχίοιο᾽
δώσει σοι μήτηρ οἴκοι᾽ τὴν ἔξοχα τῖε.
ἐλπίζων δ᾽ ἂν ἐπανέλθηι εἰς τὴν πατρίδα γελάσειν, ὡς οὐδὲν ἦν πλέον (οἱ), οἰό-
μενος ἐξηπατῆσθαι ἔρχεταί ποτε κατὰ τύχην εἰς Δῆλον καὶ πάντα τὰ κατὰ τὴν
νῆσον θαυμάζων ἦλθεν καὶ εἰς τὸ Λητῶιον νομίζων τῆς ᾿Απόλλωνος μητρὸς
ἄγαλμά τι θεωρήσειν ἀξιόλογον: ἰδὼν δ᾽ αὐτὸ ξύλον ὃν ἄμορφον παραδόξως
40 ἐγέλασεν. καὶ τὸν τοῦ θεοῦ χρησμὸν συμβάλλων καὶ τῆς ἀρρωστίας ἀπαλλα-
γεὶς μεγαλωστὶ τὴν θεὸν ἐτίμησεν. Inventar des Artemistempels zu Delos
Bull. eorr. hell. xıv 403,17 ff. κρατὴρ ἀργυροῦς, ὃν ἀνέθηκε Tlapufokoc, ὁλκὴν
RPXXXXFBAARF vgl. x 462,19. xv 127.

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 3

 34 11. XENOPHANES.

11. XENOPHANES.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. Diogenes Iıx18ff. (18) Ξενοφάνης Δεξίου N, ὡς ᾿Απολλόδωρος [fr. 212 Jac.],
᾿Ορθομένους Κολοφώνιος ἐπαινεῖται πρὸς τοῦ Τίμωνος᾽ φησὶ γοῦν [fr. 60 Diels;
5 vgl. 11A 868]:
“Ξεινοφάνην θ᾽ ὑπάτυφον "Ounpandrnv ἐπικόπτην᾽.
οὗτος ἐκπεσὼν τῆς πατρίδος ἐν Ζάγκληι τῆς Σικελίας (διέτριβε καὶ τῆς εἰς Ἐλέαν
ἀποικίας κοινωνήσας ἐδίδασκεν ἐκεῖ), διέτριβε δὲ καὶ ἐν Κατάνηι. διήκουσε δὲ
κατ᾽ ἐνίους μὲν οὐδενός, (κατ᾽ ἐνίους de Βότωνος ᾿Αθηναίου N, ὥς τινες, Ἄρχε-
10 λάου). καί, ὡς Σωτίων φησί, κατ᾽ ᾿Αναξίμανδρον ἦν. γέγραφε δὲ ἐν ἔπεσι καὶ
ἐλεγείας καὶ ἰάμβους καθ᾽ Ἡσιόδου καὶ Ὃμήρου, ἐπικόπτων αὐτῶν τὰ περὶ θεῶν
εἰρημένα. ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ἐρραψώιδει τὰ ἑαυτοῦ. ἀντιδοξάσαι τε λέγεται Θαλῆι
[11 Β 19] καὶ ΤΤυθαγόραι [B 7], καθάψασθαι δὲ καὶ Ἐπιμενίδου [B 20], μακροβιώτατός
τε γέγονεν, ὥς που καὶ αὐτός φησιν᾽ “ἤδη --- ἐτύμως [Β8[ι.
15 (19) φησὶ δὲ τέτταρα εἶναι τῶν ὄντων στοιχεῖα, κόσμους δὲ ἀπείρους, οὐ
παραλλακτοὺς δέ. τὰ νέφη συνίστασθαι τῆς ἀφ᾽ ἡλίου ἀτμίδος ἀναφερομένης καὶ
αἰρούσης αὐτὰ εἰς τὸ περιέχον. οὐσίαν θεοῦ σφαιροειδῆ, μηδὲν ὅμοιον ἔχουσαν
ἀνθρώπωι: ὅλον δὲ ὁρᾶν καὶ ὅλον ἀκούειν, μὴ μέντοι ἀναπνεῖν" σύμπαντά τε
εἶναι νοῦν καὶ φρόνησιν καὶ ἀΐδιον. πρῶτός τε ἀπεφήνατο, ὅτι πᾶν τὸ γινόμενον
20 φθαρτόν ἐστι καὶ ἡ ψυχὴ πνεῦμα.
ἔφη δὲ καὶ τὰ πολλὰ ἥσσω νοῦ εἶναι καὶ τοῖς τυράννοις ἐντυγχάνειν ἢ ὡς
ἥκιστα ἢ ὡς ἥδιστα. (20) Ἐμπεδοκλέους δὲ εἰπόντος αὐτῶι ὅτι ἀνεύρετός ἐστιν
ὁ σοφός, “εἰκότως ἔφη᾽ σοφὸν γὰρ εἶναι δεῖ τὸν ἐπιγνωσόμενον τὸν σοφόν [vgl.
21 A 20]. φησὶ δὲ Σωτίων πρῶτον αὐτὸν εἰπεῖν ἀκατάληπτα εἶναι τὰ πάντα, πλα-
τ
DD5 νώμενος.
ἐποίησε δὲ καὶ Κολοφῶνος κτίσιν καὶ τὸν εἰς Ἐλέαν τῆς ᾿Ιταλίας ἀποικισμὸν
ἔπη δισχίλια. καὶ ἤκμαζε κατὰ τὴν ἑξηκοστὴν ὀλυμπιάδα [540—537; Apollod.
fr.21b Jac. Vgl.B 8,41. φησὶ δὲ Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς ἐν τῶι Περὶ γήρως
καὶ ΤΠαναίτιος ὁ Στωικὸς ἐν τῶι Tlepı εὐθυμίας [fr. 17 Fowler) ταῖς ἰδίαις χερσὶ
80 θάψαι τοὺς υἱεῖς αὐτόν, καθάπερ καὶ ᾿Αναξαγόραν. δοκεῖ δὲ πεπρᾶσθαι ὑπὸ
(x καὶ λελύσθαι ὑπὸ) τῶν ΤΤυθαγορικῶν ΤΤαρμενίσκου καὶ ᾿Ορεστάδου, καθά φησι
Φαβωρῖνος ἐν ᾿Απομνημονευμάτων πρώτωι [fr.2, FHG 111577). γέγονε δὲ καὶ ἄλλος
Ξενοφάνης Λέσβιος ποιητὴς ἰάμβων.
2. — IX 31 Ξενοφάνους δὲ διήκουσε ἸΤαρμενίδης ἸΤύρητος Ἐλεάτης. τοῦτον
35 Θεόφραστος ἐν τῆι Ἐπιτομῆι [fr.6a Dox. 482] ᾿Αναξιμάνδρου φησὶν ἀκοῦσαι.
Vol. 184 1.
3. βου [12 B 40] πολυμαθίη νόον ἔχειν οὐ διδάσκει: Ἡσίοδον γὰρ ἂν
ἐδίδαξε καὶ ΤΤυθαγόρην αὖτίς τε Ξενοφάνεα καὶ Ἑκαταῖον.
4. Cicero Acad. τὶ 118 (aus Theophr.) Xenophanes paulo etiam antiqwior
40 (als Anaxagoras) unum esse omnia.
5. Dıoc. vıır 56 [s. 21 A 1] Ἕρμιππος οὐ TTapuevidou, Ξενοφάνους δὲ γεγο-
vevaı ζηλωτήν (Empedokles), ὧι καὶ συνδιατρῖψαι καὶ μιμήσασθαι τὴν ἐποποιίαν
[vgl. oben Z. 22].
6. [Lucran.] Macrob. 20 Ξ. ὁ Δεξίνου μὲν υἱός, ᾿Αρχελάου δὲ τοῦ φυσικοῦ
45 μαθητής [Verwirrung wie oben Ζ. 9] ἐβίωσεν ἔτη ἕν καὶ ἐνενήκοντα.
 A. LEBEN UND LEHRE. 1 (D10G. ıx 18—20). 2—18. 35

7. CENSOR.15,3 X. Colophonius maior annorum centum fuit.

8. Cem. Strom.1353 P. τῆς de Ἐλεατικῆς ἀγωγῆς =. ὁ Κολοφώνιος κατάρχει,
ὅν φησι Τίμαιος [fr. 92, ΡΗΟῚ 216] κατὰ Ἱέρωνα τὸν Σικελίας δυνάστην καὶ Ἐπί-
χαρμον τὸν ποιητὴν γεγονέναι, ᾿Απολλόδωρος [fr. 22 Jac.] δὲ κατὰ τὴν τεσσαρα-
5 κοστὴν ὀλυμπιάδα [620—17; πεντηκοστὴν Ritter, ἃ. 1. 580—77] γενόμενον παρα-
τετακέναι ἄχρι Δαρείου τε καὶ Κύρου χρόνων. Aus derselben Quelle Sext. adv.
math. ı 257: =. Κολοφώνιος ἐγένετο περὶ τὴν τεσσαρακοστὴν ὀλυμπιάδα [vgl. Β 81].
9, Evsep. Chron. a) 01.56 [556—3] =. Κολοφώνιος ἐγνωρίζετο. b) 01.59—61
[richtig Arm. 60,1 = 540] ’Ißuxög ὁ μελοποιὸς καὶ Φερεκύδης ὁ ἱστοριογράφος
10 καὶ Φωκυλίδης καὶ Ξενοφάνης ὁ φυσικὸς παρωιδιῶν ποιητής. Vgl. A1,S.34,27.
10. TuEor. arithm. p. 40 Ast. ᾧ γὰρ καὶ ıd [falsche Zahl] ἔτη ἔγγιστα ἀπὸ
τῶν Τρωικῶν ἱστορεῖται μέχρι Ξενοφάνους τοῦ φυσικοῦ καὶ τῶν ᾿Ανακρέοντός τε
καὶ ἸΤολυκράτους χρόνων καὶ τῆς ὑπὸ Ἁρπάγου τοῦ Μήδου Ἰώνων πολιορκίας
καὶ ἀναστάσεως, ἣν Φωκαεῖς φυγόντες Μασσαλίαν Wıkıcav' πᾶσι γὰρ τούτοις
15 ὁμόχρονος ὁ TTubayöpac.
11. Ῥεῦτ. reg. apophth. p. 175 c πρὸς δὲ Ξενοφάνην τὸν Κολοφώνιον εἰπόντα
μόλις οἰκέτας δύο τρέφειν" “ἀλλ᾽ “Ὅμηρος᾽ εἶπεν (Hiero), ὃν σὺ διασύρεις, πλείο--
νας ἢ μυρίους τρέφει τεθνηκώς.

APOPHTHEGMATIK [νρ]. Α 1, 8. 84,21- 968].

20 12. Arıst. Rhet. B 23. 139955 AXoc [sc. τόπος] ἐκ τοῦ, TO συμβαῖνον ἐὰν
ἦι ταὐτόν, ὅτι καὶ ἐξ ὧν συμβαίνει ταὐτά οἷον Z. ἔλεγεν ὅτι “ὁμοίως ἀσεβοῦσιν
οἱ γενέσθαι φάσκοντες τοὺς θεοὺς τοῖς ἀποθανεῖν λέγουσιν᾽ "ἀμφοτέρως γὰρ συμ-
βαίνει μὴ εἶναι τοὺς θεούς ποτε.
13. — — Β 26. 140065 οἷον Ξ. Ἐλεάταις ἐρωτῶσιν, εἰ θύωσι τῆι Λευκοθέαι
25 καὶ θρηνῶσιν ἢ μή, συνεβούλευεν, εἰ μὲν θεὸν ὑπολαμβάνουσιν, μὴ θρηνεῖν, εἰ
δ᾽ ἄνθρωπον, μὴ θύειν. Anders Plut. Amat. 18,12. 86 Ὁ Ξ. Αἰγυπτίοις ἐκέλευσε
τὸν "Ὄσιριν εἰ θνητὸν νομίζουσι μὴ τιμᾶν ὡς θνητόν, εἰ δὲ θεὸν ἡγοῦνται μὴ
θρηνεῖν. de Is. et Os. 70. 8798 εὖ μὲν οὖν Ξ. ὁ Κολοφώνιος ἠξίωσε τοὺς Αἰ-
γυπτίους, εἰ θεοὺς νομίζουσι, μὴ θρηνεῖν, εἰ δὲ θρηνοῦσι, θεοὺς μὴ νομίζειν
30 [vel. 12 Β 127]. de superstit. 13 Ρ. 171 Ξ. ὁ φυσικὸς τοὺς Αἰγυπτίους κοπτο-
μένους ἐν ταῖς ἑορταῖς καὶ θρηνοῦντας ὁρῶν ὑπέμνησεν οἰκείως ᾿“οὗτοι φησίν
“εἰ μὲν θεοί εἰσι, μὴ θρηνεῖτε αὐτούς εἰ δ᾽ ἄνθρωποι, μὴ θύετε αὐτοῖς᾽ [vgl. Ps.
Plut. apophth. 1,80. 26. p. 228 ΕἸ.
14. Arıst. Rhet. A 15. 1377219 καὶ τὸ τοῦ Ξενοφάνους ἁρμόττει ὅτι οὐκ ἴση
86 πρόκλησις αὕτη [zum Eid] ἀσεβεῖ πρὸς εὐσεβῆ, ἀλλ᾽ ὁμοία καὶ εἰ ἰσχυρὸς ἀσθενῆ
πατάξαι ἢ πληγῆναι προκαλέσαιτο.
15. — Metaph. F 5.101024 διὸ εἰκότως μὲν λέγουσιν, οὐκ ἀληθῆ δὲ λέγου-
sv’ οὕτω γὰρ ἁρμόττει μᾶλλον εἰπεῖν ἢ ὥσπερ Ἐπίχαρμος εἰς Ξενοφάνην.
16. Prur. de vit. pud. 5 p. ὅ80 ΒΕμὴ δυσωπηθῆις μηδὲ δείσηις σκωπτόμενος,
40 ἀλλ᾽ ὥσπερ Ξ. Λάσου τοῦ Ἑρμιονέως μὴ βουλόμενον αὐτῶι συγκυβεύειν δειλὸν
ἀποκαλοῦντος ὡμολόγει καὶ πάνυ δειλὸς εἶναι πρὸς τὰ αἰσχρὰ καὶ ἄτολμος.
17. — de commun. notit. 46,3 p. 1084 F ὁ μὲν οὖν Ξ. διηγουμένου τινὸς
ἐγχέλεις ἑωρακέναι ἐν ὕδατι θερμῶι ζώσας “οὐκοῦν᾽ εἶπεν “ἐν ψυχρῶι αὐτὰς ἑψή-
σομεν᾽.
45 POESIE.
18. Dioc. ıx 22 καὶ αὐτὸς (Parmenides) δὲ διὰ ποιημάτων φιλοσοφεῖ Kadd-
περ Ἡσίοδός τε καὶ Ξ. καὶ ᾿Ἐμπεδοκλῆς. Vgl. 8.10 Ζ. 80 und 8.34 A 5.
3*
 36 11. XENOPHANES.

19. — Ἰχ 18 (oben 8. 34,10). 1146 (vgl. S. 26,18) ἀποθανόντι δὲ [scil. Ὁμή-

pwı ἐφιλονίκει)] Ξ. ὁ Κολοφώνιος καὶ Κέρκωψ Ἡσιόδωι ζῶντι, τελευτήσαντι δὲ ὁ
προειρημένος Ξ.
20. STRABO XIV p.643 Ξ. ὁ φυσικὸς ὁ τοὺς Σίλλους ποιήσας διὰ ποιημάτων.
5 21. Arur. Florida c. 20 canit enim Empedocles carmina, Plato dialogos ...
Xenoerates |Xenophanes Casaubonus, besser Orates Rohde] satiras.
22. Proc. zu Hesiod. opp. 284 (aus Plutarch) =. διὰ δή τινα πρὸς τοὺς
κατ᾽ αὐτὸν φιλοσόφους καὶ ποιητὰς μικροψυχίαν Σίλλους ἀτόπους ἐκθεῖναι (συν-
θεῖναι Paris. 2771) λέγεται κατὰ πάντων φιλοσόφων καὶ ποιητῶν.
10 23. ScHoL. ABT zu B 212 ἤδη δὲ οὐ Ξενοφάνει, ἀλλ᾽ Ὁμήρωι πρώτωι Σίλλοϊ
πεποίηνται, ἐν οἷς αὐτός τε τὸν Θερσίτην σιλλαίνει καὶ ὁ Θερσίτης τοὺς ἀρίστους.
24. Arıus Dip. bei Stob. 66]. τι 1,18 (p. 6,14 W.) Ξενοφάνους πρώτου λόγος
ἦλθεν εἰς τοὺς Ἕλληνας ἄξιος γραφῆς ἅμα παιδιᾶι τάς τε τῶν ἄλλων τόλμας ἐπι-
πλήττοντος καὶ τὴν αὑτοῦ παριστάντος εὐλάβειαν, ὡς ἄρα θεὸς μὲν οἷδε τὴν ἀλή-
15 θειαν, ὑδόκος --- τέτυκται (τ. 84,4). ὙρΊ. 11 A 88.
25. CICERO Acad. prior. 11 23,74 Parmenides, X., minus bonis quamquam
verstbus (nämlich als Empedokles), sed tamen «lli versibus inerepant eorum ad-
rogantiam quasi wrati, qui cum sciri mihil possit, audeant se sceire dicere.
26. ῬΗΙΓΟ de provid. τὶ 89 non ita tamen X. aut Parmenides aut Empedocles
20 sive alii qwicumque theologi a poesi capti sumt divimi viri [sc. deos mendaces
finxerunt], sed potius theoriam naturae gaudio amplexi et vitam ommem ad pie-
tatem laudemque deorum dedicantes optimi quidem viri comperti sunt, poetae
tamen non felices: quos oportebat divinitus spiritum sortiri gratiamque de caelo
metrum carmen rhythmumque caelestem ac divinum, ut poemata vera relinque-
25 rent velut prototypum libri perfectum et pulerum cunmctis exemplar. Ebend. 42 at
quare Empedocles, Parmenides, X. aemulatorque istorum chorus non sortiti sumt
spiritum Musarum, cum theologiam esxercuerunt?
27. ATHEN. xIv632 CD ὅτι δὲ πρὸς τὴν μουσικὴν οἰκειότατα διέκειντο οἱ ἀρ-
χαῖοι δῆλον καὶ ἐξ Ὁμήρου ὃς διὰ τὸ μεμελοποιηκέναι πᾶσαν ἑαυτοῦ τὴν ποίη-
σιν ἀφροντιστὶ [τοὺς] πολλοὺς ἀκεφάλους ποιεῖ στίχους καὶ λαγαρούς, ἔτι δὲ
μειούρους. Ξ. δὲ καὶ Σόλων καὶ Θέογνις καὶ Φωκυλίδης, ἔτι δὲ ΤΤερίανδρος ὁ
Κορίνθιος ἐλεγειοποιὸς καὶ τῶν λοιπῶν οἱ μὴ προσάγοντες πρὸς τὰ ποιήματα
μελωιδίαν ἐκπονοῦσι τοὺς στίχους τοῖς ἀριθμοῖς καὶ τῆι τάξει τῶν μέτρων καὶ
σκοποῦσιν ὅπως αὐτῶν μηδεὶς (μήτε) ἀκέφαλος ἔσται μήτε λαγαρὸς μήτε μείουρος.

35 LEHRE,
28. [Arıst.]) de Melisso Xenophane Gorgia ce. 3.4 [scheint (vielleicht mit
Benutzung von Aristoteles’ TIpog τὰ Ξενοφάνους ü, Diog. v25) von einem Eklek-
tiker röm. Zeit geschrieben].
ed. Bekker
p. 9772 c.3 (1) ᾿Αδύνατόν φησιν εἶναι, εἴ τι ἔστι, γενέσθαι, τοῦτο λέγων
15 ἐπὶ τοῦ θεοῦ: ἀνάγκη γὰρ ἤτοι ἐξ ὁμοίου ἢ ἐξ ἀνομοίου
γενέσθαι τὸ γενόμενον: δυνατὸν δὲ οὐδέτερον: οὔτε γὰρ
ὅμοιον ὑφ᾽ ὁμοίου προσήκειν τεκνωθῆναι μᾶλλον ἢ τεκνῶσαι
(ταὐτὰ γὰρ ἅπαντα τοῖς γε ἴσοις καὶ ὁμοίως ὑπάρχειν πρὸς
ἄλληλα) οὔτ᾽ ἂν ἐξ ἀνομοίου τἀνόμοιον γενέσθαι. (2) εἰ γὰρ
20 Υγἱίγνοιτο ἐξ ἀσθενεστέρου τὸ ἰσχυρότερον ἢ ἐξ ἐλάττονος τὸ
μεῖζον ἢ ἐκ χείρονος τὸ κρεῖττον, ἢ τοὐναντίον τὰ χείρω ἐκ
 A. LEBEN UND LEHRE. 19—28 ([ARIST.] de MXG 3. 4). 37

9772 τῶν κρειττόνων, TO οὐκ ὃν ἐξ ὄντος (ἢ τὸ ὃν ἐξ οὐκ ὄντος» ἂν γε-

νέσθαι᾽ ὅπερ ἀδύνατον.
ἀίδιον μὲν οὖν διὰ ταῦτα εἶναι τὸν θεόν. (8) εἰ δ᾽ ἔστιν ὁ θεὸς
ἁπάντων κράτιστον, ἕνα φησὶν αὐτὸν προσήκειν εἶναι. εἰ γὰρ
25 δύο ἢ πλείους εἶεν, οὐκ ἂν ἔτι κράτιστον καὶ βέλτιστον αὐτὸν
εἶναι πάντων. ἕκαστος γὰρ ὧν θεὸς τῶν πολλῶν ὁμοίως ἂν
τοιοῦτος εἴη. τοῦτο γὰρ θεὸν καὶ θεοῦ δύναμιν εἶναι, κρατεῖν,
ἀλλὰ μὴ κρατεῖσθαι, καὶ πάντων κράτιστον εἶναι. ὥστε
καθὸ μὴ κρείττων, κατὰ τοσοῦτον οὐκ εἶναι θεόν. (4) πλειόνων
80 οὖν ὄντων, εἰ μὲν εἶεν τὰ μὲν ἀλλήλων κρείττους τὰ δὲ ἥτ-
τους, οὐκ ἂν εἶναι θεούς᾽ πεφυκέναι γὰρ τὸ θεῖον μὴ κρατεῖ-
σθαι. (6) ἴσων δὲ ὄντων, οὐκ ἂν ἔχειν θεοῦ φύσιν, ὃν δεῖν εἶναι
κράτιστον: τὸ δὲ ἴσον οὔτε βέλτιον οὔτε χεῖρον εἶναι τοῦ ἴσου.
ὥστ᾽ εἴπερ εἴη τε καὶ τοιοῦτον. εἴη θεός, ἕνα μόνον εἶναι τὸν
35 θεόν. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ πάντα δύνασθαι ἂν ἃ βούλοιτο [οὐ
γὰρ ἂν δύνασθαι] πλειόνων ὄντων᾽ ἕνα ἄρα εἶναι μόνον. (6) ἕνα δ᾽
ὄντα ὅμοιον εἶναι πάντη, ὁρῶντα καὶ ἀκούοντα τάς τε ἄλλας
αἰσθήσεις ἔχοντα πάντη εἰ γὰρ μή, κρατεῖν ἂν καὶ κρα-
τεῖσθαι ὑπ᾽ ἀλλήλων τὰ μέρη θεοῦ [ὄντα], ὅπερ ἀδύνατον.
Ὁ ΡΣ | (7) πάντη δ᾽ ὅμοιον ὄντα σφαιροειδῆ εἶναι οὐ γὰρ τῆ μὲν τῆ
δ᾽ οὐ τοιοῦτον εἶναι, ἀλλὰ πάντη. (8) ἀίδιον δὲ ὄντα καὶ ἕνα
καὶ (ὅμοιον καὶ) σφαιροειδῆ οὔτε ἄπειρον οὔτε πεπεράνθαι. ἄπει-
ρον μὲν (yap) τὸ μὴ
ὃν εἶναι. τοῦτο γὰρ οὔτε μέσον οὔτε ἀρχὴν καὶ τέλος οὔτ᾽
5 ἄλλο οὐδὲν μέρος ἔχειν, τοιοῦτον δὲ εἶναι τὸ ἄπειρον᾽ οἷον
δὲ τὸ μὴ ὄν, οὐκ ἂν εἶναι τὸ ὄν᾽ περαίνειν δὲ πρὸς ἄλληλα,
εἰ πλείω εἴη. τὸ δὲ ἕν οὔτε τῶι οὐκ ὄντι οὔτε τοῖς πολλοῖς
ὡμοιῶσθαι: ἕν γὰρ (Öv) οὐκ ἔχειν, πρὸς ὅτι περανεῖ. (9) τὸ δὴ τοι-
οῦὗτον ἕν, ὃν τὸν θεὸν εἶναι λέγει, οὔτε κινεῖσθαι οὔτε ἀκίνη-
10 τὸν εἶναι᾽ ἀκίνητον μὲν γὰρ εἶναι τὸ μὴ ὄν' οὔτε γὰρ ἂν
εἰς αὐτὸ ἕτερον οὔτ᾽ ἐκεῖνο εἰς ἄλλο ἐλθεῖν. κινεῖσθαι δὲ
τὰ πλείω ὄντα ἑνός: ἕτερον γὰρ εἰς ἕτερον δεῖν κινεῖσθαι.
εἰς μὲν οὖν τὸ μὴ ὃν οὐδὲν ἄν κινηθῆναι. (10) τὸ γὰρ μὴ ὃν
οὐδαμῆ εἶναι, εἰ δὲ εἰς ἄλληλα μεταβάλλοι, πλείω ἂν τὸ Ev
15 εἶναι ἑνός. διὰ ταῦτα δὴ κινεῖσθαι μὲν ἂν τὰ δύο ἢ πλείω
ἑνός, ἠρεμεῖν δὲ καὶ ἀκίνητον εἶναι τὸ οὐδέν. (11) τὸ δὲ ev οὔτε
ἀτρεμεῖν οὔτε κινεῖσθαι᾿ οὔτε γὰρ τῶι μὴ ὄντι οὔτε τοῖς πολ-
λοῖς ὅμοιον εἶνα. κατὰ πάντα δὲ οὕτως ἔχοντα τὸν θεόν,
ἀΐδιόν τε καὶ ἕνα, ὅμοιόν TE καὶ σφαιροειδῆ ὄντα, οὔτε ἄπει-
20 ρον οὔτε πεπερασμένον οὔτε ἠρεμοῦντα οὔτε κινητὸν εἶναι.
c. 4 (1) Πρῶτον μὲν οὖν λαμβάνει τὸ γιγνόμενον καὶ οὗτος
ἐξ ὄντος γίγνεσθαι, ὥσπερ ὁ Μέλισσος [20 A5]. καίτοι τί κωλύει
μήτ᾽ ἐξ ὁμοίου {μήτ᾽ ἐξ ἀνομοίου) τὸ γιγνόμενον γίγνεσθαι, ἀλλ᾽
ἐκ μὴ ὄντος;
ἔτι οὐδὲν μᾶλλον ὁ θεὸς ἀγένητος ἢ καὶ τᾶλλα πάντα, εἴ-
25 περ ἅπαντα ἐξ ὁμοίου ἢ ἐξ ἀνομοίου γέγονεν (ὅπερ ἀδύνατον).
ὥστε ἢ οὐδέν ἐστι παρὰ τὸν θεὸν ἢ καὶ τὰ ἄλλα ἀίδια πάντα.
(2) ἔτι κράτιστον τὸν θεὸν λαμβάνει, τοῦτο δυνατώτατον καὶ
 11. XENOPHANES.
ονσ
νω
βέλτιστον λέγων᾽ οὐ δοκεῖ δὲ τοῦτο κατὰ τὸν νόμον, ἀλλὰ
πολλὰ κρείττους εἶναι ἀλλήλων οἱ θεοί. οὐκ οὖν ἐκ τοῦ δο-
30 κοῦντος εἴληφε ταύτην κατὰ τοῦ θεοῦ τὴν ὁμολογίαν. (8) τό τε
κράτιστον εἶναι τὸν θεὸν οὐχ οὕτως ὑπολαμβάνειν λέγεται,
ὡς πρὸς ἄλλο τι τοιαύτη ἡ τοῦ θεοῦ φύσις, ἀλλὰ πρὸς τὴν
αὑτοῦ διάθεσιν, ἐπεί τοί γε πρὸς ἕτερον οὐδὲν ἂν κωλύοι μὴ
τῆι αὑτοῦ ἐπιεικείαι καὶ ῥώμηι ὑπερέχειν, ἀλλὰ διὰ τὴν
τῶν ἄλλων ἀσθένειαν. θέλοι δ᾽ ἂν οὐδεὶς οὕτω τὸν θεὸν
φάναι κράτιστον εἶναι, ἀλλ᾽ ὅτι αὐτὸς ἔχει ὡς οἷόν τε
ἄριστα, καὶ οὐδὲν ἐλλείπει καὶ εὖ καὶ καλῶς ἔχειν αὐτῶι"
τᾶλλα γὰρ ἴσως ἔχοντι κἀκεῖνο ἂν συμβαίνοι. (4) οὕτω δὲ δια-
κεῖσθαι καὶ πλείους αὐτοὺς ὄντας οὐδὲν ἄν κωλύοι, ἅπαντας ὡς
97% 1 οἷόν τε ἄριστα διακειμένους; καὶ κρατίστους τῶν ἄλλων, οὐχ
αὑτῶν ὄντας. (δ) ἔστι δ᾽, ὡς ἔοικε, καὶ ἄλλα. κράτιστον γὰρ
εἶναι τὸν θεόν φησι, τοῦτο δὲ τινῶν εἶναι ἀνάγκη ἕνα τ᾽ ὄντα
πάντη ὁρᾶν καὶ ἀκούειν οὐδὲν προσήκει οὐδὲ γὰρ εἰ μὴ καὶ
σι τῆδ᾽ ὁρᾶι, χεῖρον ὁρᾶι ταύτη, ἀλλ᾽ οὐχ ὁρᾶι. ἀλλ᾽ ἴσως τοῦτο
βούλεται τὸ πάντη αἰσθάνεσθαι, ὅτι οὕτως ἂν βέλτιστα ἔχοι,
ὅμοιος ὧν πάντη. (6) ἔτι τοιοῦτος ὧν διὰ τί σφαιροειδὴς ἂν εἴη,
ἀλλ᾽ οὐχ [ὅτι] ἑτέραν τινὰ μᾶλλον ἔχων ἰδέαν, ὅτι πάντη
ἀκούει καὶ πάντη κρατεῖ; ὥσπερ γὰρ ὅταν λέγωμεν τὸ
10 ψιμύθιον ὅτι πάντη ἐστὶ λευκόν, οὐδὲν ἄλλο σημαίνο-
μεν ἢ ὅτι ἐν ἅπασιν αὐτοῦ τοῖς μέρεσιν ἐγκέχρωσται ἡ
λευκότης: τί δὴ κωλύει οὕτως κἀκεῖ τὸ πάντη ὁρᾶν καὶ
ἀκούειν καὶ κρατεῖν λέγεσθαι, ὅτι ἅπαν ὃ ἄν τις αὐτοῦ
λαμβάνηι μέρος, τοῦτ᾽ ἔσται πεπονθός; ὥσπερ δὲ οὐδὲ τὸ
15 ψιμύθιον, οὐδὲ τὸν θεὸν ἀνάγκη εἶναι διὰ τοῦτο σφαιροειδῆ.
(7) ἔτι μήτε ἄπειρον (εἶναι) μήτε πεπεράνθαι σῶμά γε ὄντα καὶ ἔχοντα
μέγεθος πῶς οἷόν τε, εἴπερ τοῦτ᾽ ἐστὶν ἄπειρον ὃ ἂν μὴ ἔχηι
πέρας δεκτικὸν ὃν πέρατος, πέρας δ᾽ ἐν μεγέθει καὶ πλή-
θει ἐγγίγνεται καὶ ἐν ἅπαντι τῶι ποσῶι, ὥστε εἰ μὴ ἔχει
20 πέρας μέγεθος ὃν ἄπειρόν ἐστιν; (8) ἔτι δὲ σφαιροειδῆ ὄντα
ἀνάγκη πέρας ἔχειν: ἔσχατα γὰρ ἔχει, εἴπερ μέσον ἔχει
αὑτοῦ, οὗ πλεῖστον ἀπέχει. μέσον δὲ ἔχει σφαιβοειδὴς ὦν᾽
τοῦτο γάρ ἐστι σφαιροειδὲς ὃ ἐκ τοῦ μέσου ὁμοίως πρὸς τὰ
ἔσχατα. (9) σῶμα δ᾽ ἔσχατα ἢ πέρατα ἔχειν, οὐδὲν διαφέρει. xxx εἰ
25 γὰρ καὶ τὸ μὴ ὃν ἄπειρόν ἐστι, τί οὐκ ἂν καὶ τὸ ὃν ἄπειρον ; τί γὰρ
κωλύει ἔνια ταὔτ᾽ ἂν λεχθῆναι κατὰ τοῦ ὄντος καὶ μὴ ὄντος;
τό τε γὰρ ὃν + οὐκ ὃν οὐδεὶς νῦν αἰσθάνεται, καὶ ὃν δέ τις οὐκ
ἂν αἰσθάνοιτο ἃ νῦν: ἄμφω δὲ λεκτὰ καὶ διανοητά «-- οὐ λευ-
κόν τε τὸ μὴ ὄν ἢ οὖν διὰ τοῦτο τὰ ὄντα πάντα λευκά, ὅπως
30 μή τι ταὐτὸ κατὰ τοῦ ὄντος σημήνωμεν καὶ μὴ ὄντος, ἢ οὐ-
δέν, οἶμαι, κωλύει καὶ τῶν ὄντων τι μὴ εἶναι λευκόν: οὕτω δὲ
καὶ μᾶλλον ἂν ἀπόφασιν δέξαιτο [τὸ ἄπειρον], εἰ κατὰ τὸ πά-
λαι λεχθέν τι [μᾶλλον] παρὰ τὸ μὴ ἔχειν {πέρας ἐστὶν ἄπει-
ρον᾽ ὥστε καὶ τὸ ὃν ἢ ἄπειρον ἢ πέρας ἔχον ἐστίν. (10) ἴσως δὲ
ἄτοπον καὶ τὸ προσάπτειν τῶι μὴ ὄντι ἀπειρίαν᾽ οὐ γὰρ πᾶν,
εἰ μὴ ἔχει πέρας, ἄπειρον λέγομεν, ὥσπερ οὐδ᾽ ἄνισον οὐκ ἂν
 A. LEHRE. 28 ((ARIST.]) de MXG 4). 39

POHEY εἶναι τὸ un ἴσον. (11) ἔ(τι) τί οὐκ ἂν ἔχοι ὁ θεὸς πέρας εἷς
ὁ θεός, (ἕν) ἂν εἴη
ὦν, ἀλλ᾽ οὐ πρὸς θεόν; εἰ δὲ Ev μόνον ἐστὶν
μόνον καὶ τὰ τοῦ θεοῦ μέρη. (12) ἔτι καὶ τοῦτ᾽ ἄτοπον, εἰ τοῖς
πεπεράνθαι πρὸς ἄλληλα, διὰ τοῦτο
πολλοῖς ξυμβέβηκεν
πολλὰ γὰρ τοῖς πολλοῖς καὶ τῶι
τὸ ἕν μὴ ἔχειν πέρας.
.
ἑνὶ ὑπάρχει ταὐτά, ἐπεὶ καὶ τὸ εἶναι κοινὸν αὐτοῖς ἐστιν
τὸν
ἄτοπον οὖν ἴσως ἂν εἴη, εἰ διὰ τοῦτο μὴ φαῖμεν εἶναι
ἔστιν, ὅπως μὴ ὅμοιον ἔσται αὐτοῖς ταύτη.
θεόν, εἰ τὰ πολλὰ
πεπεράνθαι καὶ ἔχειν πέρατα ἐν ὄντα τὸν
(13) ἔτι τί κωλύει
εἶναι αὐτὸν ἱπάν-
θεόν; ὡς καὶ ὁ Παρμενίδης [Β 8,43] λέγει ἕν ὃν
σφαίρας ἐναλίγκιον ὄγκωι, μεσσόθεν ἰσοπα-
τοθεν εὐκύκλου
μέντοι
10 Mc. τὸ γὰρ πέρας τινὸς μὲν ἀνάγκη εἶναι, οὐ
ἔχειν πέ-
πρός τί γε, οὐδὲ ἀνάγκη τὸ ἔχον πέρας πρός τι
ρον, ἀλλ᾽
ρας, ὡς πεπερασμένον πρὸς τὸ [μὴ] ἐφεξῆς ἄπει
τὸ πεπεράνθαι ἔσχατα ἔχειν, ἔσχατα δ᾽ ἔχον οὐκ
ἔστι
14 ἀνάγκη πρός τι ἔχειν. (14) ἐνίοις μὲν οὖν συμβαίνοι
(καὶ) πρός τι συνάπτειν, τοῖς
148 Υ ἂν καὶ πεπεράνθαι
πεπεράνθαι μέν, μὴ μέντοι πρός τι πεπεράν-
140 δὲ
(un) ὃν
15 θαι. (48) πάλιν περὶ τοῦ ἀκίνητον εἶναι τὸ ὃν καὶ τὸ
τὸ ὑπολαμβάνειν ἀκίνητον εἶναι τὸ μὴ ὄν),
158 (λεκτέον ὅτι
ἴσως ὁμοίως τοῖς ἔμπροσθεν ἄτοπον.
16 ὅτι καὶ τὸ ὃν κινεῖται,
καὶ ἔτι. ἂρά γε οὐ ταὐτὸ ἄν τις ὑπολάβοι τὸ μὴ κινεῖσθαι
18 καὶ τὸ ἀκίνητον εἶναι, ἀλλὰ τὸ μὲν ἀπόφασιν. τοῦ κινεῖσθαι,
μὴ ἴσον, ὅπερ καὶ κατὰ τοῦ μὴ ὄντος εἰπεῖν
ὥσπερ τὸ
δὲ ἀκίνητον τῶι ἔχειν πὼς ἤδη λέγεσθαι, ὥσπερ
20 ἀληθές, τὸ
τῶι ἠρεμεῖν,
τὸ ἄνισον, καὶ ἐπὶ τῶι ἐναντίωι τοῦ κινεῖσθαι,
ἐναντίοις λέ-
ὡς καὶ σχεδὸν αἱ ἀπὸ τοῦ ἃ ἀποφάσεις ἐπὶ
τοῦ μὴ ὄντος,
γονται; τὸ μὲν οὖν μὴ κινεῖσθαι ἀληθὲς ἐπὶ
δὲ οὐδὲ (TO)
τὸ δὲ ἠρεμεῖν οὐχ ὑπάρχει τῶι μὴ ὄντι. ὁμοίως
25 ἀκίνητον εἶναι σημαίνει ταὐτόν. ἀλλ᾽ οὗτος ἐπὶ τῶι ἠρεμεῖν
αὐτῶι χρῆται, καὶ φησὶ τὸ μὴ ὃν ἠρεμεῖν, ὅτι οὐκ ἔχει
μετάβασιν. (16) ὅπερ TE καὶ ἐν τοῖς ἄνω εἴπομεν, ἄτοπον ἴσως,
εἶναι κατὰ
εἴ τι τῶι !un (ὄντι προσάπτομεν, τοῦτο μὴ ἀληθές
εἰπεῖν, ἄλλως τε κἂν ἀπόφασις ἣι τὸ λεχθέν, οἷον
τοῦ ὄντος
τὸ μὴ κινεῖσθαι μηδὲ μεταβαίνειν ἐστί. πολλὰ
30 καὶ
γὰρ ἄν, καθάπερ καὶ ἐλέχθη, ἀφαιροῖτο τῶν ὄντων κατη-
πον οὐδὲ γὰρ ἂν πολλὰ ἀληθὲς εἰπεῖν εἴη μὴ ἕν, εἴπερ
καὶ τὸ μὴ ὄν ἐστι μὴ ἕν. (17) ἔτι Em ἐνίων τἀναντία ξυμβαί-
κη ἢ ἴσον
νειν + δοκεῖ κατὰ τὰς αὐτὰς ἀποφάσεις: οἷον ἀνάγ
39 ἢ ἄνισον, ἄν τι πλῆθος ἢ μέγεθος fl, καὶ ἄρτιον ἢ περιτ-
ἠρεμεῖν N
τόν, ἂν ἀριθμὸς ἦι" ὁμοίως δ᾽ ἴσως καὶ τὸ (ὃν. ἢ)
κινεῖσθαι ἀνάγκη, ἂν σῶμα Mr’ (18) ἔτι εἰ καὶ διὰ τοῦτο μὴ
ὁ θεός τε καὶ τὸ ἕν, ὅτι τὰ πολλὰ κινεῖται τῶι
κινεῖται
ἰέναι, τί κωλύει καὶ τὸν θεὸν κινεῖσθαι εἰς
979 1 εἰς ἄλληλα
ὅτι εἷς μόνος
ἄλλο; οὐδα (μοῦ γὰρ λέγειν ὅ τι (ἕν ἐστι) μόνον, ἀλλ᾽
θεός. (19) εἰ δὲ καὶ
τί κωλύει εἰς ἄλληλα κινουμένων τῶν μερῶν τοῦ
οὕτως,
 40 11. XENOPHANES.

979a (θεοῦ) κύκλωι φέῴζρεσθαι τὸν) θεόν; οὐ γὰρ δὴ τὸ τοιοῦτον ΤΥ

Ρ
Ev, ὥσπερ ὁ Ζήνων,
ὅ πολλὰ εἶναι φήσει. αὐτὸς γὰρ σῶμα λέγει εἶναι τὸν
e
θεόν, εἴτε τόδε τὸ πᾶν εἴτε ὅ τι δήποτε αὐτὸ λέγων ἀσώ-
ματος γὰρ ὧν πῶς ἂν σφαιροειδὴς εἴη; (20) ἔτι μόνως γ᾽ ἂν
οὕτως οὔτ᾽ ἂν κινοῖτο οὔτ᾽ ἂν ἠρεμοῖ μηδαμοῦ γε ὦν; ἐπεὶ δὲ
σῶμά ἐστι, τί ἂν αὐτὸ κωλύοι κινεῖσθαι, ὡς ἐλέχθη;
29. PLaro Sophist. p. 242 cn [der Fremde aus Elea spricht] μῦθόν τινα ἀὰ
αὶ
ΔΑ
Ῥδν

ἕκαστος φαίνεταί μοι διηγεῖσθαι παισὶν ὡς οὖσιν ἡμῖν, ὁ μὲν ὡς τρία τὰ ὄντα,
πολεμεῖ δὲ ἀλλήλοις ἐνίοτε αὐτῶν ἄττα πηι, τοτὲ δὲ καὶ φίλα γιγνόμενα γάμους
TE καὶ τόκους καὶ τροφὰς τῶν ἐκγόνων παρέχεται [vgl. 71 Β 1. 4]: δύο δὲ ἕτερος
5 εἰπών, ὑγρὸν καὶ ξηρὸν ἢ θερμὸν καὶ ψυχρόν, συνοικίζει τε αὐτὰ καὶ ἐκδίδωσι
[vgl. 47 A 4]: τὸ δὲ παρ᾽ ἡμῶν Ἐλεατικὸν ἔθνος, ἀπὸ Ξενοφάνους TE καὶ ἔτι
πρόσθεν ἀρξάμενον [vgl. Phileb. p. 16 CD], ὡς ἑνὸς ὄντος τῶν πάντων καλου-
μένων, οὕτω διεξέρχεται τοῖς μύθοις. PHILOP. phys. 125,27 Vitell. ὁ ΤΠορφύριός
φησι τὸν Ξενοφάνη τὸ ξηρὸν καὶ τὸ ὑγρὸν δοξάσαι ἀρχάς, τὴν γῆν λέγω καὶ τὸ
10 ὕδωρ, καὶ χρῆσιν αὐτοῦ παρατίθεται τοῦτο δηλοῦσαν “γῆ καὶ ὕδωρ πάντ᾽ ἔσθ᾽
ὅσα φύοντ᾽ ἠδὲ γίνονται᾽ [Β 29]: ταύτης δὲ τῆς δόξης δοκεῖ καὶ Ὅμηρος
εἶναι ἐν οἷς φησιν “ἀλλ᾽ ὑμεῖς μὲν πάντες ὕδωρ καὶ γαῖα γένοισθε᾽ [H 99].
90. ArıstoT. Metaph. A 5. 986018 TTapueviöng μὲν γὰρ ἔοικε τοῦ κατὰ τὸν
λόγον ἑνὸς ἅπτεσθαι, Μέλισσος δὲ τοῦ κατὰ τὴν ὕλην᾽ διὸ καὶ ὁ μὲν πεπερασ-
15 μένον, ὁ δ᾽ ἄπειρόν φησιν εἶναι αὐτό᾽ Ξ. δὲ πρῶτος τούτων ἑνίσας (ὁ γὰρ Παρ-
μενίδης τούτου λέγεται γενέσθαι μαθητής) οὐδὲν διεσαφήνισεν, οὐδὲ τῆς φύσεως
τούτων οὐδετέρας ἔοικε θιγεῖν, ἀλλ᾽ εἰς τὸν ὅλον οὐρανὸν ἀποβλέψας τὸ ἕν εἶναί
pnoı τὸν θεόν [vgl. B 25]: οὗτοι μὲν οὖν, καθάπερ εἴπομεν, ἀφετέοι πρὸς τὴν
νῦν παροῦσαν ζήτησιν, οἱ μὲν δύο καὶ πάμπαν ὡς ὄντες μικρὸν ἀγροικότεροι,
20 Ξ. καὶ Μέλισσος.
31. Sımpr. Phys. 22, 22 ΕΞ (1) ἀνάγκη τοίνυν τὴν ἀρχὴν ἢ μίαν εἶναι ἢ οὐ
μίαν, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν πλείους, καὶ εἰ μίαν, ἤτοι ἀκίνητον ἢ κινουμένην. καὶ εἰ
ἀκίνητον, ἤτοι ἄπειρον ὡς Μέλισσος ὁ Σάμιος δοκεῖ λέγειν, ἢ πεπερασμένην ὡς
ΤΤαρμενίδης ἸΤύρητος Ἐλεάτης, οὐ περὶ φυσικοῦ στοιχείου λέγοντες οὗτοι, ἀλλὰ
25 περὶ τοῦ ὄντως ὄντος. (2) μίαν δὲ τὴν ἀρχὴν ἤτοι ἕν τὸ ὃν καὶ πᾶν (καὶ οὔτε
πεπερασμένον οὔτε ἄπειρον οὔτε κινούμενον οὔτε ἠρεμοῦν) Ξενοφάνην τὸν Κολο-
φώνιον τὸν ἸΤαρμενίδου διδάσκαλον ὑποτίθεσθαί φησιν ὁ Θεόφραστος [Phys. op.
fr. ὅ D. 480] ὁμολογῶν ἑτέρας εἶναι μᾶλλον ἢ τῆς περὶ φύσεως ἱστορίας τὴν
μνήμην τῆς τούτου δόξης. (3) τὸ γὰρ ἕν τοῦτο καὶ πᾶν τὸν θεὸν ἔλεγεν ὁ
80 Ξ.: ὃν ἕνα μὲν δείκνυσιν ἐκ τοῦ πάντων κράτιστον εἶναι. πλειόνων γάρ, φησίν,
ὄντων ὁμοίως ὑπάρχειν ἀνάγκη πᾶσι τὸ κρατεῖν: τὸ δὲ πάντων κράτιστον καὶ
ἄριστον θεός. (4) ἀγένητον δὲ ἐδείκνυεν ἐκ τοῦ δεῖν τὸ γινόμενον ἢ ἐξ ὁμοίου
ἢ ἐξ ἀνομοίου γίνεσθαι. ἀλλὰ τὸ μὲν ὅμοιον ἀπαθές φησιν ὑπὸ τοῦ ὁμοίου᾽
οὐδὲν γὰρ μᾶλλον γεννᾶν ἢ γεννᾶσθαι προσήκει τὸ ὅμοιον ἐκ τοῦ ὁμοίου εἰ δὲ
35 ἐξ ἀνομοίου γίνοιτο, ἔσται τὸ ὃν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος. καὶ οὕτως ἀγένητον καὶ
ἀίδιον ἐδείκνυ. (6) οὔτε δὲ ἄπειρον οὔτε πεπερασμένον εἶναι, διότι ἄπειρον μὲν
τὸ μὴ ὃν ὡς οὔτε ἀρχὴν ἔχον οὔτε μέσον οὔτε τέλος, περαίνειν δὲ πρὸς ἄλληλα
τὰ πλείω. (6) παραπλησίως δὲ καὶ τὴν κίνησιν ἀφαιρεῖ καὶ τὴν ἠρεμίαν. ἀκί-
vnTov μὲν γὰρ εἶναι τὸ μὴ ὄν: οὔτε γὰρ ἂν εἰς αὐτὸ ἕτερον οὔτε αὐτὸ πρὸς ἄλλο
40 ἐλθεῖν: κινεῖσθαι δὲ τὰ πλείω τοῦ ἑνός: ἕτερον γὰρ εἰς ἕτερον μεταβάλλειν.
(7) ὥστε καὶ ὅταν ἐν ταὐτῶι μένειν λέγηι καὶ μὴ κινεῖσθαι, “ἀεὶ δ᾽ --- ἄλληι᾽
 A. LEHRE. 28—34. 41
[B 26] οὐ κατὰ τὴν ἠρεμίαν τὴν ἀντικειμένην τῆι κινήσει μένειν αὐτό φησιν,
ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀπὸ κινήσεως καὶ ἠρεμίας ἐξηιρημένην μονήν. (8) Νικόλαος δὲ
ὁ Δαμασκηνὸς ὡς ἄπειρον καὶ ἀκίνητον λέγοντος αὐτοῦ τὴν ἀρχὴν ἐν τῆι ἸΤερὶ
θεῶν ἀπομνημονεύει, ᾿Αλέξανδρος δὲ ὡς πεπερασμένον αὐτὸ καὶ σφαιροειδές.
(9) ἀλλ᾽ ὅτι μὲν οὔτε ἄπειρον οὔτε πεπερασμένον αὐτὸ δείκνυσιν, ἐκ τῶν προειρη-
μένων δῆλον" πεπερασμένον δὲ καὶ σφαιροειδὲς αὐτὸ διὰ τὸ πανταχόθεν
ὅμοιον
λέγειν. καὶ πάντα νοεῖν δέ φησιν αὐτὸ λέγων “ἀλλ᾽ -- κραδαίνει᾽ [Β 286].
32. [Prur.] Strom. 4 [Eus. P. E.18,4. Dox. 680] =. δὲ ὁ Κολοφώνιος ἰδίαν
τινὰ ὁδὸν πεπορευμένος καὶ παρηλλαχυῖαν πάντας τοὺς προειρημένους [Thales
,
10 Anaximander, Anaximenes] οὔτε γένεσιν οὔτε φθορὰν ἀπολείπει, ἀλλ᾽
εἶναι λέγει
τὸ πᾶν ἀεὶ ὅμοιον εἰ γὰρ γίγνοιτο τοῦτο, φησίν, ἀναγκαῖον πρὸ τούτου
μὴ εἶναι᾽
τὸ μὴ ὃν δὲ οὐκ ἂν γένοιτο οὐδ᾽ ἂν τὸ μὴ ὃν ποιήσαι τι οὔτε ὑπὸ τοῦ
μὴ ὄντος
γένοιτ᾽ ἄν τι. ἀποφαίνεται δὲ καὶ τὰς αἰσθήσεις ψευδεῖς καὶ καθόλου σὺν
αὐταῖς
καὶ αὐτὸν τὸν λόγον διαβάλλει. ἀποφαίνεται δὲ καὶ τῶι χρόνωι καταφερομένη
ν
συνεχῶς καὶ κατ᾽ ὀλίγον τὴν γῆν εἰς τὴν θάλασσαν χωρεῖν. φησὶ δὲ
καὶ τὸν
ἥλιον ἐκ μικρῶν καὶ πλειόνων πυριδίων ἀθροίζεσθαι. ἀποφαίνεται δὲ καὶ περὶ
θεῶν ὡς οὐδεμιᾶς ἡγεμονίας ἐν αὐτοῖς οὔσης οὐ γὰρ ὅσιον δεσπόζεσθαί
τινα
τῶν θεῶν᾽ ἐπιδεῖσθαί τε μηδενὸς αὐτῶν μηδένα μηδ᾽ ὅλως. ἀκούειν δὲ καὶ
ὁρᾶν
καθόλου καὶ μὴ κατὰ μέρος. ἀποφαίνεται δὲ καὶ τὴν γῆν ἄπειρον εἶναι
καὶ μὴ
20 κατὰ πᾶν μέρος περιέχεσθαι ὑπὸ ἀέρος" γίνεσθαι δὲ ἅπαντα
ἐκ γῆς τὸν δὲ ἥλιόν
φησι καὶ τὰ ἄστρα ἐκ τῶν νεφῶν γίνεσθαι.
33. ΗΤΡΡΟΙ,.. Ref. 114 (Dox. 565) (1) Ξ. δὲ ὁ Κολοφώνιος ᾿Ορθομένου
ς υἱός.
οὗτος ἕως Κύρου διέμεινεν. οὗτος ἔφη πρῶτος ἀκαταληψίαν εἶναι
πάντων εἰπὼν
οὕτως" “εἰ γὰρ — τέτυκται᾽ [Β 84,8. 41.
(2) λέγει δὲ ὅτι οὐδὲν γίνεται οὐδὲ φθείρεται οὐδὲ κινεῖται καὶ ὅτι
ἕν τὸ
πᾶν ἐστιν ἔξω μεταβολῆς. φησὶ δὲ καὶ τὸν θεὸν εἶναι ἀΐδιον καὶ ἕνα καὶ
ὅμοιον
πάντη καὶ πεπερασμένον καὶ σφαιροειδῆ καὶ πᾶσι τοῖς μορίοις αἰσθητικόν.
(8) τὸν δὲ ἥλιον ἐκ μικρῶν πυριδίων ἀθροιζομένων γίνεσθαι καθ᾽ ἑκάστη
ν ἡμέραν,
τὴν δὲ γῆν ἄπειρον εἶναι καὶ μήτε ὑπ᾽ ἀέρος μήτε ὑπὸ τοῦ οὐρανοῦ περιέχ
εσθαι.
30 καὶ ἀπείρους ἡλίους εἶναι καὶ σελήνας, τὰ δὲ πάντα εἶναι ἐκ γῆς.
(4) οὗτος
τὴν θάλασσαν ἁλμυρὰν ἔφη διὰ τὸ πολλὰ μίγματα συρρέειν ἐν αὐτῆι. ὁ
δὲ Mn-
τρόδωρος [57 A 19] διὰ τὸ ἐν τῆι γῆι διηθεῖσθαι, τούτου χάριν γίνεσθαι ἁλμυρά
ν.
(8) ὁ δὲ Ξενοφάνης μίξιν τῆς γῆς πρὸς τὴν θάλασσαν γίνεσθαι δοκεῖ
καὶ τῶι
χρόνωι ὑπὸ τοῦ ὑγροῦ λύεσθαι, φάσκων τοιαύτας ἔχειν ἀποδείξεις, ὅτι
ἐν μέσηι
30 γῆι καὶ ὄρεσιν εὑρίσκονται κόγχαι, καὶ ἐν Συρακούσαις δὲ ἐν ταῖς λατομίαις λέγει
εὑρῆσθαι τύπον ἰχθύος καὶ φῳκῶν, ἐν δὲ ἸΤάρωι τύπον ἀφύης ἐν τῶι βάθει
τοῦ
λίθου, ἐν δὲ Μελίτηι πλάκας συμπάντων θαλασσίων. (6) ταῦτα δέ φησι γενέ-
σθαι, ὅτε πάντα ἐπηλώθησαν πάλαι, τὸν δὲ τύπον ἐν τῶι πηλῶι ξηρανθῆναι.
ἀναιρεῖσθαι δὲ τοὺς ἀνθρώπους πάντας, ὅταν ἡ γῆ κατενεχθεῖσα εἰς
τὴν θάλατταν
40 πηλὸς γένηται, εἶτα πάλιν ἄρχεσθαι τῆς γενέσεως, καὶ ταύτην πᾶσι τοῖς κόσμοις
γίνεσθαι μεταβολήν. Κ΄. Β 38.
34. Cıc. Acad. πὶ 118 [5. S. 84, 39] unum esse omnia neque vd esse
mutabile
et id esse deum neque nalum umquam et sempiternum, conglobata figura
. ἃ. τι.
deor. 111,28 tum X. qui mente adiuncta omne praeterea quod esset
infinitum
45 deum volwit esse, de ipsa mente item reprehenditur ut ceteri, de infinitate autem
vehementius, in qua nihil neque sentiens meque coniumctum potest
esse. Vgl.
ARIST. poet. 25. 14606 35.
 42 11. XENOPHANES.

35. [GALEN.] hist. phil. 7 (Dox. 604,17)... Ξενοφάνην μὲν περὶ πάντων ἠπο-
ρηκότα, doyuarioavra δὲ μόνον τὸ εἶναι πάντα ἕν καὶ τοῦτο ὑπάρχειν θεὸν
πεπερασμένον, λογικόν, ἀμετάβλητον. ΤΊΜΟΝ fr. 59 ᾿βοχί. P. Ἡ. τ 223] ἐν πολλοῖς
γὰρ αὐτὸν ἐπαινέσας [τὸν Ξενοφάνην] ὡς καὶ τοὺς Σίλλους αὐτῶι ἀναθεῖναι
ἐποίησεν [Timon] αὐτὸν ὀδυρόμενον καὶ λέγοντα᾽
ὡς καὶ ἐγὼν ὄφελον πυκινοῦ νόου ἀντιβολῆσαι
ἀμφοτερόβλεπτος᾽ δολίηι δ᾽ ὁδῶι ἐξαπατήθην
πρεσβυγενὴς ἔτ᾽ ἐὼν καὶ ἀμενθήριστος ἁπάσης
σκεπτοσύνης᾽ ὅππηι γὰρ ἐμὸν νόον εἰρύσαιμι,
10 ὃ εἰς ἕν ταὐτό τε πᾶν ἀνελύετο᾽ πᾶν δ᾽ ἐὸν αἰεὶ
πάντηι ἀνελκόμενον μίαν εἰς φύσιν ἵσταθ᾽ ὁμοίην.
Tımon fr. 60 [Sext. Ῥ. H. ı 224. Diog. ıx 18, S. 34,6]
Ξεινοφανῆ θ᾽ ὑπάτυφον, "Ounpanarnv ἐπικόπτην,
εἰ τὸν ἀπ᾿ ἀνθρώπων θεὸν ἐπλάσατ᾽ ἶσον ἁπάντηι
(ἀτρεμῆ) ἀσκηθῆ νοερώτερον ἠὲ νόημα.
wozu Sext. erkl. διὰ τοῦτο γοῦν καὶ ᾿ὑπάτυφον᾽ αὐτὸν λέγει καὶ οὐ τέλειον ἄτυ-
φον, δι ὧν φησι᾽ “Zeivopävng [so Sext.] — νόημα. “ὑπάτυφον᾽ μὲν γὰρ εἶπε
τὸν κατά τι ἄτυφον, “Ομηραπάτης᾽ [so] δὲ ἐπισκώπτην, ἐπεὶ τὴν παρ Ὁμήρωι ἀπά-
τὴν διέσυρεν᾽ ἐδογμάτιζε δὲ ὁ Ξ. παρὰ τὰς τῶν ἄλλων ἀνθρώπων προλήψεις ἕν
εἶναι τὸ πᾶν, καὶ τὸν θεὸν συμφυῆ τοῖς πᾶσιν, εἶναι δὲ σφαιροειδῆ καὶ ἀπαθῆ
καὶ ἀμετάβλητον καὶ λογικόν.
36. THEODORET. Iıv5 aus Aötios (Dox. 284 not.) Ξ. μὲν οὖν ὁ ᾿Ορθομένους
ὁ Κολοφώνιος ὁ τῆς Ἐλεατικῆς αἱρέσεως ἡγησάμενος ἕν εἶναι τὸ πᾶν ἔφησε
σφαιροειδὲς καὶ πεπερασμένον, οὐ γενητὸν ἀλλ᾽ ἀίδιον καὶ πάμπαν ἀκίνητον.
πάλιν δὲ αὖ τῶνδε τῶν λόγων ἐπιλαθόμενος ἐκ τῆς γῆς φῦναι ἅπαντα εἴρηκεν᾽
αὐτοῦ γὰρ δὴ τόδε τὸ ἔπος ἐστὶν “ἐκ γῆς --- τελευτᾶι [Β 27]. Ausd. homeri-
schen Allegorieen Stop. 60]. 110,12 Ξ. ἀρχὴν τῶν ὄντων πάντων εἶναι τὴν γῆν.
γράφει γὰρ ἐν τῶι Tlepı φύσεως “ἐκ --- τελευτᾶι. OLYMPIOD. de arte 5801. 24
[Berthelot Collect. des Alchim. gr. τ 2] p. 82,21 τὴν μὲν γὰρ γῆν οὐδεὶς ἐδόξασεν
εἶναι ἀρχήν, ei un Ξ. ὁ Κολοφώνιος. GALEN. in Hippocr. ἃ. nat. hom. xv 25K.
κακῶς δὲ καὶ τῶν ἐξηγητῶν ἔνιοι κατεψεύσαντο Ξενοφάνους ὥσπερ καὶ Σαβῖνος
ὧδέ πως γράψας αὐτοῖς ὀνόμασιν" “οὔτε γὰρ πάμπαν ἀέρα λέγω τὸν ἄνθρωπον
ὥσπερ ᾿Αναξιμένης οὔτε ὕδωρ ὡς Θαλῆς οὔτε γῆν ὡς ἔν τινι [Β 88 Ὁ] Ξενοφάνης "
οὐδαμόθεν γὰρ εὑρίσκεται ὁ Ξ. ἀποφηνάμενος οὕτως... καὶ Θεόφραστος δ᾽ ἂν
ἐν ταῖς τῶν Φυσικῶὼν δοξῶν ἐπιτομαῖς τὴν Ξενοφάνους δόξαν, εἴπερ οὕτως εἶχεν,
ἐγεγράφει. Vgl. Arist. Metaph. A 8. 98925.
37. Aür. τι 4,11 (Ὁ. 332) =. ἀγένητονκαὶ ἀίδιον καὶ ἄφθαρτον τὸν κόσμον.
Vel ἀπ||:9 5: 516 99.
38. — 1113,14 (Ὁ. 343) Ξ. ἐκ νεφῶν μὲν πεπυρωμένων [sc. τὰ ἄστρα γίνε-
40 σθαι]: σβεννυμένους δὲ καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν ἀναζωπυρεῖν νύκτωρ καθάπερ τοὺς
ἄνθρακας τὰς γὰρ ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις ἐξάψεις εἶναι καὶ σβέσεις.
39. — τι 18,1 (Ὁ. 347) Ξ. τοὺς ἐπὶ τῶν πλοίων φαινομένους οἷον ἀστέρας,
οὺς καὶ Διοσκούρους καλοῦσί τινες, νεφέλια εἶναι κατὰ τὴν ποιὰν κίνησιν παρα-
λάμποντα.
40. — 20,3 (Ὁ. 848) Ξ. ἐκ νεφῶν πεπυρωμένων εἶναι τὸν ἥλιον. Θεόφραστος
ἐν τοῖς Φυσικοῖς [fr. 16. D. 492] γέγραφεν ἐκ πυριδίων μὲν τῶν συναθροιζομένων
ἐκ τῆς ὑγρᾶς ἀναθυμιάσεως, συναθροιζόντων δὲ τὸν ἥλιον.
 A. LEHRE. 35—49. 43
41. — 11 24,4 (D. 354)Ξ. κατὰ σβέσιν [sc. τὴν ἔκλειψιν, richtiger δύσιν, ἡλίου
γίνεσθαι], ἕτερον δὲ πάλιν ταῖς ἀνατολαῖς γίνεσθαι. παριστόρηκε δὲ καὶ ἔκλειψιν
ἡλίου ἐφ᾽ ὅλον μῆνα καὶ πάλιν ἔκλειψιν ἐντελῆ, ὥστε τὴν ἡμέραν νύκτα φανῆναι.
41a. — τὶ 24,9 (D. 355)=. πολλοὺς εἶναι ἡλίους ᾿καὶ σελήνας κατὰ κλίματα
τῆς γῆς καὶ ἀποτομὰς καὶ ζώνας, κατὰ δέ τινα καιρὸν ἐκπίπτειν τὸν δίσκον εἴς
τινα ἀποτομὴν τῆς γῆς οὐκ οἰκουμένην ὑφ᾽ ἡμῶν καὶ οὕτως ὥσπερ “κενεμβατοῦντα
ἔκλειψιν ὑποφαίνειν᾽ ὁ δ᾽ αὐτὸς τὸν ἥλιον εἰς ἄπειρον μὲν προϊέναι, δοκεῖν δὲ
κυκλεῖσθαι διὰ τὴν ἀπόστασιν.
42. — τὶ 80,8 (D. 362) =. τὸν μὲν ἥλιον χρήσιμον εἶναι πρὸς τὴν τοῦ κό-
10 σμου καὶ τὴν τῶν ἐν αὐτῶι ζώιων γένεσίν τε καὶ διοίκησιν, τὴν δὲ σελήνην
παρέλκειν.
48. --- 1125,4 (D.356)Ξ. νέφος εἶναι πεπιλημένον [sc. τὴν σελήνην]. τι 28,1
[D. 868] ᾿Αναξίμανδρος, =
= Βήρωσος ἴδιον αὐτὴν ἔχειν φῶς. 1129,5 (Ὁ. 860) =
καὶ τὴν μηνιαίαν ἀπόκρυψιν κατὰ σβέσιν [sc. γίνεσθοι].
44. — 111 2,11 (Ὁ. 367) Ξ. πάντα τὰ τοιαῦτα [sc. κομήτας, διάιττοντας, δοκί-
δας] νεφῶν πεπυρωμένων συστήματα ἢ κινήματα.
45. — 113,6 .Ὁ. 368)Ξ. ἀστραπὰς γίνεσθαι λαμπρυνομένων τῶν νεφῶν κατὰ
τὴν κίνησιν.
46. — τι 4,4 (D. 371) =. ἀπὸ τῆς τοῦ ἡλίου θερμότητος ὡς ἀρκτικῆς αἰτίας
20 τὰν τοῖς μεταρσίοις συμβαίνειν. ἀνελκομένου γὰρ ἐκ τῆς θαλάττης τοῦ ὑγροῦ
τὸ γλυκὺ διὰ τὴν λεπτομέρειαν διακρινόμενον νέφη τε συνιστάνειν ὁμιχλούμενον
καὶ καταστάζειν ὄμβρους ὑπὸ πιλήσεως καὶ διατμίζειν τὰ πνεύματα. γράφει γὰρ
διαρρήδην “πηγὴ δ᾽ --- ὕδατος [B 80,1].
47. ArıstoT. de caelo Β 13. 294221 οἱ μὲν γὰρ διὰ ταῦτα ἄπειρον τὸ κάτω
τῆς γῆς εἶναί φασιν, em ἄπειρον αὐτὴν ἐρριζῶσθαι λέγοντες ὥσπερ Ξ. ὁ Κολο-
φώνιος [Β 28], ἵνα μὴ πράγματ᾽ ἔχωσι ζητοῦντες τὴν αἰτίαν. διὸ καὶ Ἐμπεδοκλῆς
οὕτως ἐπέπληξεν εἰπὼν ὡς “εἴπερ ---ἰδόντων [318 89]; vgl. Simpl. ad Ar.l.c.
p- 522,7 Heib. ἀγνοῶ δὲ ἐγὼ τοῖς Ξενοφάνους ἔπεσι τοῖς περὶ τούτου μὴ ἐντυ-
χών, πότερον τὸ κάτω μέρος τῆς γῆς ἄπειρον εἶναι λέγων διὰ τοῦτο μένειν αὐτήν
30 φησιν ἢ τὸν ὑποκάτω τῆς γῆς τόπον καὶ αἰθέρα ἄπειρον καὶ διὰ τοῦτο Em ἄπει-
ρον καταφερομένην τὴν γῆν δοκεῖν ἠρεμεῖν. οὔτε γὰρ ὁ ᾿Αριστοτέλης διεσάφησεν
οὔτε τὰ ᾿Εμπεδοκλέους ἔπη διορίζει σαφῶς" “γῆς γὰρ ᾿βάθη᾽ λέγοιτο ἂν καὶ
ἐκεῖνα εἰς ἃ κάτεισιν. Ak. τι 9,4 (D. 376) =. ἐκ τοῦ κατωτέρου μέρους εἰς
ἄπειρον [μέρος] ἐρριζῶσθαι [seil. τὴν γῆν], ἐξ ἀέρος δὲ καὶ πυρὸς συμπατγῆναι.
35 ΠῚ 11,1.2 (D. 377) οἱ ἀπὸ Θάλεω τὴν γῆν μέσην, Ξ. πρώτην᾽ εἰς ἄπειρον γὰρ
ἐρριζῶσθαι [vgl. Β 28]. Cıc. Acad. pr. τι 39,122 sed ecequid nos eodem modo rerum
naturas persecare aperüre dividere possumus, ut videamus, terra penitusne defix«
sit et quasi radieibus suis haereat [d.i. Xenophanes] an media pendeat? 123 habi-
tari ait Kenophanes [vielmehr Anaxagoras] in luna eamque esse terram multarum
40 urbium et montium. Vgl. Hippol. 114,3 [S. 41,30). Aus Aristoteles Pseudar.
de mxG 2,21 p. 976232 [20 A 5).
48. [Arısr.] Mirab. 38. 833215 [viell. aus Timaios] τὸ δ᾽ ev τῆι Λιπάραι [scil.
πῦρ] ποτὲ καὶ ἐκλιπεῖν 3. φησὶν em ἔτη ἑκκαίδεκα, τῶι δ᾽ ἑβδόμωι ἐπανελθεῖν.
49. ARISTOCLES Περὶ φιλοσοφίας ἢ [Eus. xIv 17,1] οἴονται γὰρ δεῖν τὰς μὲν
45 αἰσθήσεις καὶ τὰς φαντασίας καταβάλλειν, αὐτῶι δὲ μόνον τῶι λόγωι πιστεύειν.
τοιαῦτα γάρ τινα πρότερον uev EZ. καὶ Παρμενίδης καὶ Ζήνων καὶ Μέλισσος
ἔλεγον, ὕστερον δ᾽ οἱ περὶ Στίλπωνα καὶ τοὺς Μεγαρικούς. ὅθεν ἠξίουν οὗτοί γε
 44 11. XENOPHANES.

τὸ ὃν Ev εἶναι καὶ TO ἕτερον un εἶναι μηδὲ γεννᾶσθαί τι μηδὲ φθείρεσθαι μηδὲ

κινεῖσθαι τὸ παράπαν. Αἴ. ıv 9,1 (Ὁ. 869) ΤἸΤυθαγόρας, Ἐμπεδοκλῆς, Ξ. ..
ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσθήσεις. Vgl. B 34.
50. MAcrop. 8. Scip. 114,19 X. ex terra et aqua [sc. animam esse].
5 51. TERTULL. de anima c. 43 [über den Schlafj Anaxagoras cum Xenophane
defetiscentiam |gr. κόπον τῆς σωματικῆς ἐνεργείας].
52. Cıc. de divin. 13,5 phülosophorum vero exquisita quaedam argumenta
cur esset vera divinatio collecta sunt |näml. von Posidonius], e quebus, ut de anti-
quissumis loquar, Oolophonius X., unus qui deos esse dieeret, divinationem fum-
10 ditus sustulit; reliqui vero omnes praeter Epicurum balbutientem de natura
deorum divinationem probaverunt. A&T. v1,1(D.415) Ξ. καὶ Ἐπίκουρος ἀναι-
poücı τὴν μαντικήν.

B. FRAGMENTE.

=ZENO®ANOYZ EAEFTEIAI.

15 1. [21 Karsten, 1 Crusius] ATHEN. xI 462c

νῦν γὰρ δὴ ζάπεδον καθαρὸν Kal χεῖρες ἁπάντων
καὶ κύλικες᾽ πλεκτοὺς δ᾽ ἀμφιτιθεῖ στεφάνους,
ἄλλος δ᾽ εὐῶδες μύρον ἐν φιάληι παρατείνει"
κρατὴρ δ᾽ ἕστηκεν μεστὸς ἐυφροσύνης,
90 ὅ ἄλλος δ᾽ οἶνος ἕτοιμος, ὃς οὔποτέ φησι προδώσειν,
μείλιχος ἐν κεράμοισ᾽ ἄνθεος ὀσδόμενος᾽
ἐν δὲ μέσοισ᾽ ἁγνὴν ὀδμὴν λιβανωτὸς ἵησι᾽
ψυχρὸν δ᾽ ἔστιν ὕδωρ καὶ γλυκὺ καὶ καθαρόν.
πάρκεινται δ᾽ ἄρτοι ξανθοὶ γεραρή τε τράπεζα
95 10 τυροῦ καὶ μέλιτος πίονος ἀχθομένη᾽
βωμὸς δ᾽ ἄνθεσιν ἀν τὸ μέσον πάντηι πεπύκασται;
μολπὴ δ᾽ ἀμφὶς ἔχει δώματα καὶ θαλίη.

ELEGIEN.
1. Nunmehr ist der Estrich rein und aller Hände und Becher.
30 Gewundene Kränze setzt uns einer aufs Haupt, und ein anderer reicht
duftende Salbe in einer Schale dar. Schon steht der Mischkrug ange-
füllt mit Frohsinn, (5) auch noch anderer Wein ist bereit in den Krügen,
der nimmer zu versagen verspricht, ein milder, blumenduftender. In
der Mitte sendet der Weihrauch heiligen Duft empor, kaltes Wasser ist
35 da, süßes, lauteres. Daneben liegen blonde Semmeln, und der stattliche
Tisch (10) beugt sich unter der Last des Käses und fetten Honigs.
Rings mit Blumen geschmückt steht in der Mitte der Altar, Gesang
und Festfreude schallt durch das ganze Haus.
 B. FRAGMENTE. 1—2. ΕΛΕΓΕΙΑΙ. 45

χρὴ δὲ πρῶτον μὲν θεὸν ὑμνεῖν εὔφρονας ἄνδρας

εὐφήμοις μύθοις καὶ καθαροῖσι λόγοις:
16 σπείσαντας δὲ καὶ εὐξαμένους τὰ δίκαια δύνασθαι
πρήσσειν (ταῦτα γὰρ ὧν ἐστι προχειρότερον)
οὐχ ὕβρις πίνειν ὁπόσον κεν ἔχων ἀφίκοιο
οἴκαδ᾽ ἄνευ προπόλου μὴ πάνυ γηραλέος.
ἀνδρῶν δ᾽ αἰνεῖν τοῦτον ὃς ἐσθλὰ πιὼν ἀναφαίνηι,
20 ὥς οἱ μνημοσύνη καὶ τόνος ἀμφ᾽ ἀρετῆς.
οὔτι μάχας διέπειν Τιτήνων οὐδὲ Γιγάντων
10 οὐδέ (TE) Κενταύρων, πλάσματα τῶν προτέρων,
ἢ στάσιας σφεδανάς, τοῖσ᾽ οὐδὲν χρηστὸν ἔνεστι,
ϑεῶν (dE) προμηθείην αἰὲν ἔχειν ἀγαθόν.
2. 19K., 2 Cr.] Ara. x 4138 [vgl. © 2].
ἀλλ᾽ εἰ μὲν ταχυτῆτι ποδῶν γίκην τις ἄροιτο
15 ἢ πενταθλεύων, ἔνθα Διὸς τέμενος
πὰρ Πίσαο ῥοῆισ᾽ ἐν Ὀλυμπίηι, εἴτε παλαίων
ἢ καὶ πυκτοσύνην ἀλγινόεσσαν ἔχων,
ὅ εἴτε τι δεινὸν ἄεθλον ὃ παγκράτιον καλέουσιν,
ἀστοῖσίν κ᾽ εἴη κυδρότερος προσορᾶν,
20 καί κε προεδρίην φανερὴν ἐν ἀτῶσιν ἄροιτο,
καί κεν σῖτ᾽ εἴη δημοσίων κτεάνων
en ne a ne σὺ Nenn N
Da ziemt’s zuerst verständigen Männern den Göttern
lobzusingen
mit heiligen Gesängen und reinen Worten. (15) Dann aber nach der
Spende und nach dem Gebet, uns Kraft zu verleihen
das Rechte zu
25 tun (denn das ist doch das bessere Teil), dann ist’s keine Sünd
e soviel
zu trinken, daß sich ungeleitet nach Hause finden kann, wer
nicht ganz
altersschwach ist. Von den Männern aber ist der zu loben,
der nach
dem Trunke wackere Proben ablegt, (20) wie Gedächtnis und Stim
me für
die Tugend ihm glühen. Nicht Kämpfe der Titanen oder Giga
nten oder
30 auch der Kentauren zu besingen — Erfindungen
der Vorzeit — oder
tobenden Bürgerzwist, darin kein Heil ist, sondern allzeit die
Götter zu
ehren, das ist tüchtig.
2. Mag einer auch in der Schnelligkeit der Füße den Sieg gewi
nnen
oder im Fünfkampf, wo des Zeus heilige Flur ist am Pisaq
uell in
30 Olympia, oder im Ringen oder auch wenn er den schm
erzensreichen
Faustkampf besteht (5) oder ein gewisses schreckliches Wetts
piel, das
sie Allkampf (Pankration) benennen ‚ 80 wäre er zwar für
die Bürger
glorreicher anzuschauen als Je, er erhielte den weithin sichtbaren
Ehren-
sitz bei den Kampfspielen und die Speisung auf öffentlich
e Kosten
 46 11. XENOPHANES.

ἐκ πόλεως καὶ δῶρον ὅ οἱ κειμήλιον ein’

10 εἴτε καὶ ἵπποισιν, ταῦτά κε πάντα λάχοι
οὐκ ἐὼν ἄξιος ὥσπερ ἐγώ. ῥώμης τὰρ ἀμείνων
ἀνδρῶν ἠδ᾽ ἵππων ἡμετέρη σοφίη.
ἀλλ᾽ εἰκῆι μάλα τοῦτο νομίζεται, οὐδὲ δίκαιον
προκρίνειν Pwunv τῆς ἀγαθῆς σοφίης.
15 οὔτε γὰρ εἰ πύκτης ἀγαθὸς λαοῖσι μετείη
οὔτ᾽ εἰ πενταθλεῖν οὔτε παλαισμοσύνην,
οὐδὲ μὲν εἰ ταχυτῆτι ποδῶν, τόπερ ἐστὶ πρότιμον
10 ῥώμης ὅσσ᾽ ἀνδρῶν ἔργ᾽ ἐν ἀγῶνι πέλει,
τοὔνεκεν ἂν δὴ μᾶλλον ἐν εὐνομίηι πόλις εἴη.
280 σμικρὸν δ᾽ ἄν τι πόλει χάρμα γένοιτ᾽ ἐπὶ τῶι,
εἴ τις ἀεθλεύων νικῶι Πίσαο παρ᾽ ὄχθας᾽
le
M
S
ee
u
cre
M
ee
ΔΆ.
Ä
hir".

οὐ γὰρ πιαίνει ταῦτα μυχοὺς πόλεως.

15 3. [20 K., 8 Cr.] Ara. xıı 526 A
ἁβροσύνας δὲ μαθόντες ἀνωφελέας παρὰ Λυδῶν,
ὄφρα τυραννίης ἦσαν ἄνευ στυγερῆς,
ἤιεσαν εἰς ἀγορὴν παναλουργέα φάρε᾽ ἔχοντες,
οὐ μείους ὥσπερ χίλιοι εἰς ἐπίπαν,
20 ὅ αὐχαλέοι, χαίτηισιν ἀγαλλόμεν(οι) εὐπρεπέεσσιν
ἀσκητοῖσ᾽ ὀδμὴν χρίμασι δευόμενοι.

von der Stadt und eine Ehrengabe, die ihm ein Kleinod wäre; (10) ja
mag er selbst einen Wagensieg erringen, so würde er trotz aller dieser
gewonnenen Preise ihrer doch nicht so würdig sein wie ich. Denn besser
25 als Männer- und Rossekraft ist doch unsere Weisheit. Freilich ist das
eine gar grundlose Sitte, und es ist ungerecht die Stärke der tüchtigen
Weisheit vorzuziehen. (15) Denn wenn auch ein tüchtiger Faustkämpfer
im Volke wäre oder wer im Fünfkampf oder der Ringkunst hervorragte,
oder in der Schnelligkeit der Füße, was ja doch den Vorrang hat unter
30 allen Kraftstücken, die sich im Wettkampfe zeigen, so wäre doch um
dessentwillen die Stadt nicht in besserer Ordnung, (20) und die Stadt
hätte nur geringen Genuß davon, wenn einer an Pisas Ufern den Wett-
sieg gewänne; denn das macht die Kammern der Stadt nicht voll.
3. Überflüssigen Prunk hatten sie von den Lydern erlernt, so lange
35 sie noch frei waren von der verhaßten Zwingherrschaft. Da schritten
sie zum Markte mit purpurnen Gewändern nicht weniger denn tausend
zumal, (5) prunkend, einherstolzierend mit schön geschmückten Locken
und triefend vom Dufte künstlich bereiteter Salben.
 B. FRAGMENTE. 2—7. EAETEIAI. 47
4. PoLLux ΙΧ 83 εἴτε Φείδων πρῶτος ὁ ᾿Αργεῖος ἔκοψε νόμισμα
εἴτε Δη-
μοδίκη ἡ Κυμαία συνοικήσασα Μίδαι τῶι Ppuyi (παῖς δ᾽ ἦν ᾿Αγαμέμνονος
Κυμαίων
βασιλέως) εἴτε ᾿Αθηναίοις Ἐριχθόνιος καὶ Λύκος, εἴτε Λυδοί, καθά φησι
Ξ. Vol.
Herod. 1 94 Λυδοὶ γὰρ δὴ καὶ πρῶτοι ἀνθρώπων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν, νόμισμ
α χρυσοῦ
5 καὶ ἀργυροῦ κοψάμενοι ἐχρήσαντο.
5. [25 K., 4 Cr.] Ara. xı 18, 782 a
οὐδέ κεν ἐν κύλικι πρότερον κεράσειέ τις οἶνον
ἐγχέας, ἀλλ᾽ ὕδωρ καὶ καθύπερθε μέθυ.
6. [22 Κι, ὅ Cr.] ΑΤΉΕΝ. τχ 368 Ξ. δ᾽ ὁ Κολοφώνιος ἐν τοῖς ἐλεγείοις φησί:
10 lvel. B 319]
πέμψας γὰρ κωλῆν ἐρίφου σκέλος ἤραο πῖον
ταύρου λαρινοῦ, τίμιον ἀνδρὶ λαχεῖν,
τοῦ κλέος Ἑλλάδα πᾶσαν ἐφίξεται οὐδ᾽ ἀπολήξει,
ἔστ᾽ ἂν ἀοιδάων ἦι γένος Ἑλλαδικῶν.
15 ‘. 18K., 6 Cr.] Dıoc. vıı 36 περὶ δὲ τοῦ ἄλλοτε ἄλλον γεγενῆσθαι
(Pytha-
goras) Ξενοφάνης Ev ἐλεγείαι προσμαρτυρεῖ, ἧς ἀρχή ἱνῦν ---κέλ
ευθον᾽. ὃ δὲ
περὶ αὐτοῦ (Pythagoras) φησιν, οὕτως ἔχει “καί --- ἀίων᾽. Vgl. Α1, 5. 84,18.
νῦν αὖτ᾽ ἄλλον ἔπειμι λόγον, δείξω δὲ κέλευθον.
* ἧς
%*
20 καὶ ποτέ μιν στυφελιζομένου σκύλακος παριόντα
φασὶν ἐποικτῖραι καὶ τόδε φάσθαι ἔπος:
“παῦσαι μηδὲ ῥάπιζ᾽, ἐπεὶ ἢ φίλου ἀνέρος ἐστίν
ὅ ψυχή, τὴν ἔγνων φθεγξαμένης ἀίων".
Er TERN ον Bit εχ δ re το να ΜΕ ΘΕ
4, Die Lyder prägten zuerst Geld.
25 5. Auch beim Mischen im Becher würde Niemand den Wein zuerst
hineingießen, sondern das Wasser und darüber den Wein.
6. Du sandtest die Keule eines Böckchens und erhieltst dafür den
fetten Schenkel eines Mastochsen, wie sich das als Preis für einen Mann
gebührt, dessen Ruhm über ganz Hellas reichen und nimmer verkli
ngen
30 wird, so lange nur das Geschlecht der Hellenischen Lieder am
Leben
bleibt.
7. Jetzo will ich wieder zu anderer Rede mich wenden und den
Pfad weisen.
= *
=3

Und es heißt, als er einmal vorüberging, wie ein Hündchen miß-

35 handelt wurde, soll er Mitleid empfunden und dieses Wort gesprochen
haben: “Hör auf mit deinem Schlagen. Denn es ist ja die Seele eines
Freundes, die. ich
.
erkannte, wie. ich
.
ihre Stimm
. .
e hörte.2
.
 48 11. XENOPHANES.

8. [24 K., 7 Cr.] Dıoc. ıx 18.19 (vgl. 5. 34,13) μακροβιώτατός τε γέγονεν

(Xenophanes), ὥς που καὶ αὐτὸς φησίν.
ἤδη δ᾽ ἑπτά τ᾽ ἔασι καὶ ἑξήκοντ᾽ ἐνιαυτοὶ
βληστρίζοντες ἐμὴν φροντίδ᾽ ἀν᾽ “Ἑλλάδα τγῆν᾽
5 ἐκ γενετῆς δὲ τότ᾽ ἦσαν ἐείκοσι πέντε TE πρὸς τοῖς,
εἴπερ ἐγὼ περὶ τῶνδ᾽ οἶδα λέγειν ἐτύμως.
9. [26 K., 8 Cr.] Erym. GEN. 5. v. γῆρας
ἀνδρὸς γτηρέντος πολλὸν ἀφαυρότερος.

ΣΙΛΛΟΙ. ;
10 10. [18 Cr., 4 Wachsm. Sillogr.] HERODIAN. π. διχρ. p. 296,6 [Cr. An. Ox. 1m]
ἐξ ἀρχῆς καθ᾽ "Ounpov ἐπεὶ μεμαθήκασι πάντες...
11. [7 K., 16 Cr., 2 W.] SExT. adv. math. ıx 193
πάντα θεοῖσ᾽ ἀνέθηκαν Ομηρός θ᾽ “Hoiodog Te,
ὅσσα παρ᾽ ἀνθρώποισιν ὀνείδεα καὶ ψόγος ἐστίν,
15 κλέπτειν μοιχεύειν TE καὶ ἀλλήλους ἀπατεύειν.
12. [7 K., 16 Cr., 2 7. Sext. adv. math. 1289 Ὅμηρος δὲ καὶ Ἡσίοδος
κατὰ τὸν Κολοφώνιον Zevopävn |
ὡς πλεῖστ(α) ἐφθέγξαντο θεῶν ἀθεμίστια ἔργα,
κλέπτειν μοιχεύειν τε καὶ ἀλλήλους ἀπατεύειν.
20 Κρόνος μὲν γὰρ ἐφ᾽ οὗ τὸν εὐδαίμονα βίον γεγονέναι λέγουσι τὸν πατέρα ἠνδρο-
τόμησε καὶ τὰ τέκνα κατέπιεν Ζεύς τε ὁ τούτου παῖς ἀφελόμενος αὐτὸν τῆς
ἡγεμονίας "yalng νέρθε καθεῖσε᾽ (= 204) κτλ.
13. [581 K., 5W.] GeLLıvus N. A. m 11 αἰδὲ Homerum quam Hesiodum maio-
rem natu fuisse scripserumt, in quibus Philochorus et X., alii minorem.

25 8. Siebenundsechzig Jahre sind es bereits, die meinen Kummer

durch das Hellenische Land auf und ab treiben. Damals aber waren
es fünfundzwanzig von meiner Geburt gerechnet, wenn ich hierüber der
Wahrheit gemäß zu berichten weiß.
9. Viel kraftloser als ein gealterter Mann.

30 SILLEN.
10. Da von Anfang an alle nach Homer gelernt haben...
11. Alles haben Homer und Hesiod den Göttern angehängt, was
nur bei Menschen Schimpf und Schande ist: Stehlen und Ehebrechen
und sich gegenseitig Betrügen.
35 12. Wie sie gar viele ruchlose Taten der Götter erzählten: Stehlen
und Ehebrechen und sich gegenseitig Betrügen.
13. Homer war älter als Hesiod.
 B. FRAGMENTE. 8—9. EAEFEIAI. 10—20. ΣΙΛΛΟΙ. 49

14. [5K., 30 Cr.] Cem. Str. v 110 p. 714 "Ὁ.

ἀλλ᾽ οἱ βροτοὶ δοκέουσι γεννᾶσθαι θεούς,
τὴν σφετέρην δ᾽ ἐσθῆτα ἔχειν φωνήν τε δέμας τε.
15. [6 K., 17 Cr.] Cem. Str. v 110 p. 715P.
5 ἀλλ᾽ εἰ χεῖρας ἔχον βόες {ἵπποι τ᾽. ἠὲ λέοντες
ἢ γράψαι χείρεσσι καὶ ἔργα τελεῖν ἅπερ ἄνδρες,
ἵπποι μέν θ᾽ ἵπποισι βόες δέ τε βουσὶν ὁμοίας
καί (KE) θεῶν ἰδέας ἔγραφον καὶ σώματ᾽ ἐποίουν
ὅ. τοιαῦθ᾽ οἷόν περ καὐτοὶ δέμας εἶχον (ἕκαστοι).
10 16. [0] Cem. Str. vr 22 Ὁ. 841 Ῥ.
Αἰθίοπές τε (θεοὺς σφετέρους) σιμοὺς μέλανάς τε
Θρῆικές τε γλαυκοὺς καὶ πυρρούς {φασι meXeodnı).
17. [27 K., 10 Cr., 1 W.] δόμοι, Arıst. Equ. 408 βάκχους.... τοὺς κλάδους,
οὗς οἱ μύσται φέρουσι. μέμνηται δὲ Ξ. ἐν Σίλλοις"
1ὅ ἑστᾶσιν δ᾽ ἐλάτης {(βάκχοι» πυκινὸν περὶ δῶμα.
18. [16 K., 28 Cr.] 5108. Eel. 18,2. Flor. 29, 41.
οὔτοι ἀπ᾿ ἀρχῆς πάντα θεοὶ θνητοῖσ᾽ ὑπέδειξαν,
ἀλλὰ χρόνωι ζητοῦντες ἐφευρίσκουσιν ἄμεινον.
19. Dioc. 123 [vgl. 5. 8,10; A1 8.34,12] δοκεῖ δὲ [Thales] κατά τινας πρῦτος
20 ἀστρολογῆσαι καὶ ἡλιακὰς ἐκλείψεις καὶ τροπὰς προειπεῖν, ὥς φησιν Εὔδη-
μος ἐν τῆι περὶ τῶν ᾿Αστρολογουμένων ἱστορίαι ὅθεν αὐτὸν καὶ Ξ. καὶ Ἡρόδοτος
θαυμάζει.
20. [32 K.] — 1111 [vgl. 5. 84,18] ὡς δὲ Ξ. ὁ Κολοφώνιας ἀκηκοέναι φησί,
τέτταρα πρὸς τοῖς πεντήκοντα καὶ ἑκατόν (sc. ἔτη βιῶναι Ἐπιμενίδην).

25 14. Doch wähnen die Sterblichen, die Götter würden geboren und
hätten Gewand und Stimme und Gestalt wie sie.
15. Doch wenn die Ochsen und Rosse und Löwen Hände hätten
oder malen könnten mit ihren Händen und Werke bilden wie die
Menschen, so würden die Rosse roßähnliche, die Ochsen ochsenähnliche
30 Göttergestalten malen und solche Körper bilden, (5) wie jede Art gerade
selbst das Aussehen hätte.
16. Die Äthiopen behaupten, ihre Götter seien schwarz und stumpf-
nasig, die Thraker, blauäugig und rothaarig.
17. Rings um das feste Haus stehen Fichtenmuien.
35 18. Nicht von Anfang an haben die Götter den Sterblichen alles
Verborgene gezeigt, sondern allmählich finden sie suchend das Bessere.
19. Thales sagte Sonnenfinsternisse voraus.
20. Epimenides lebte 150 Jahre.
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 4
 50 11, XENOPHANES.

21. [28 K.] ScHor. ArıstopH. Pac. 697 ὁ Σιμωνίδης διεβέβλητο ἐπὶ φιλαρ-
γυρίαι... .. χαριέντως δὲ πάνυ τῶι αὐτῶι λόγωι διέσυρε [β τοῦ ἰαμβοποιοῦ] καὶ
μέμνηται ὅτι σμικρολόγος ἦν. ὅθεν Ξενοφάνης κίμβικα αὐτὸν προσαγορεύει.
Vel. 5. 86 π| 22.

5 TTAPQRIAIAI [= ZIANOI? vgl. 11 A 9).

22. [17 K.,9Cr., 3W.] Arnen. Epit. πὶ p.54 Ε Ξ. ὁ Κολοφώνιος ἐν ἸΤαρωιδίαις"
πὰρ πυρὶ χρὴ τοιαῦτα λέγειν χειμῶνος ἐν ὥρηι
ἐν κλίνηι μαλακῆι κατακείμενον, ἔμπλεον ὄντα,
πίνοντα γλυκὺν οἶνον, ὑποτρώγοντ᾽ ἐρεβίνθους᾽
10 “τίς πόθεν εἷς ἀνδρῶν, πόσα τοι ἔτε᾽ ἐστί, φέριστε;
5 πηλίκος ἦσθ᾽, ὅθ᾽ ὁ Μῆδος ἀφίκετο :᾿
TIEPI @YZEQRZ.
23. [1K., 12Cr.] Cem. Strom. v 109 p.714 P. Z. ὁ KoX. διδάσκων ὅτι εἷς καὶ
ἀσώματος ὁ θεὸς ἐπιφέρει" [vgl. A 30]
1ὅ εἷς θεός, ἔν τε θεοῖσι καὶ ἀνθρώποισι μέγιστος,
οὔτε δέμας θνητοῖσιν ὁμοίιος οὔτε νόημα.
24. [2K., 13 Cr.) SExT. adv. math. ıx 144 [11 A 1, S. 34,18]
οὖλος ὁρᾶι, οὖλος δὲ νοεῖ, οὖλος δέ τ᾽ ἀκούει.
25. [3K., 14 Cr.] Sımpr. phys, 23,19 [A 81,9]
20 ἀλλ᾽ ἀπάνευθε πόνοιο νόου φρενὶ πάντα Kpadalveı.
26. [4 Καὶ. 15 Cr.] SımpL. phys. 22,9 [A 31,7]
αἰεὶ δ᾽ ἐν ταὐτῶι μίμνει κινούμενος οὐδέν
οὐδὲ μετέρχεσθαί μιν ἐπιπρέπει ἄλλοτε ἄλληι.
27. [SK., 11 Cr.] Akr. Theodor. ıv 5 [vgl. A 36]
25 ἐκ γαίης γὰρ πάντα Kal εἰς γῆν πάντα τελευτᾶι.

21. Simonides der Knicker.

PARODIEN.
22. Solch Gespräch ziemt beim Feuer zur Winterszeit, wenn man
auf weichem Lager gesättigt daliegt und süßen Wein trinkt und Kichern
30 dazu knuspert: “Wer und woher bist du der Männer? Wieviel Jahre
zählst du, mein Bester? (5) Wie alt warst du, als der Meder einbrach?’
VON DER NATUR.
23. Ein einziger Gott, unter Göttern und Menschen der größte,
weder an Gestalt den Sterblichen ähnlich noch an Gedanken.
35 24. Die Gottheit ist ganz Auge, ganz Geist, ganz Ohr.
25. Doch sonder Mühe schwingt er das All mit des Geistes Denkkraft.
26. Stets am selbigen Ort verharrt er sich nirgend bewegend, und
es geziemt ihm nicht bald hierhin bald dorthin zu wandern.
27. Denn aus Erde ist alles, und zur Erde wird alles am Ende.
 B. FRAGMENTE. 21. ZIAAOI. 22. TTAPQRIAIAI. 23—34. ΠΕΡΙ ΦΎΣΕΩΣ. 51

28. [12 K., 22 Cr.] AcaHırr. Isag. 4 p. 34,11 Maass [vgl. A 33,3. 5. 41]
γαίης μὲν τόδε πεῖρας ἄνω παρὰ ποσσὶν ὁρᾶται
ἠέρι προσπλάζον, τὸ κάτω δ᾽ ἐς ἄπειρον ἱκνεῖται.
29. [10 K., 20 Cr.] ΒΊμριτο. phys. 188,32 [νρῇ. A 29 5. 40]
5 γῆ καὶ ὕδωρ πάντ᾽ ἐσθ᾽ ὅσα γίνοντ(αι) ἠδὲ φύονται.
30. 1 Κ. 114, 23Cr.] ὅσῃοι,. GEnAv. ad ® 196 [aus Krates von Mallos]
Ξ, ἐν τῶι. Περὶ φύσεως: [A 46 S. 43]
πηγὴ δ᾽ ἐστὶ θάλασσί(α) ὕδατος, πηγὴ δ᾽ ἀνέμοιο᾽
οὔτε γὰρ ἐν νέφεσιν {πνοιαί κ᾽ ἀνέμοιο φύοιντο
10 ἐκπνείοντος) ἔσωθεν ἄνευ πόντου μεγάλοιο
οὔτε ῥοαὶ ποταμῶν οὔτ᾽ αἰθέρος ὄμβριον ὕδωρ,
σι ἀλλὰ μέγας πόντος γενέτωρ νεφέων ἀνέμων τε
καὶ ποταμῶν.
31. [0] HErAcLIT. Alleg. Hom. c. 44
15 ἠέλιός θ᾽ ὑπεριέμενος γαῖάν τ᾽ ἐπιθάλπων.
32. [18 Κι, 94 Cr] Scmor. BLT Eust. ad Hom. A 27
ἥν T’Ipıv καλέουσι, νέφος Kal τοῦτο πέφυκε,
πορφύρεον καὶ φοινίκεον καὶ χλωρὸν ἰδέσθαι.
33. [9 Κ΄, 21 Cr] Sexr. adv. math. x 314
20 πάντες γὰρ γαίης TE Kal ὕδατος ἐκγενόμεσθα.
34. [14 K., 19 Cr.] SExT. adv. math. vır 49. Prur. aud. poet. 2 p. 178
καὶ TO μὲν οὖν σαφὲς οὔτις ἀνὴρ γένετ᾽ οὐδέ τις ἔσται
εἰδὼς ἀμφὶ θεῶν τε καὶ ἅσσα λέγω περὶ πάντων᾽

28. Dieses obere Ende der Erde erblickt man zu unseren Füßen an
25 die Luft stoßen, das untere dagegen erstreckt sich ins Unermeßliche.
29. Erde und Wasser ist alles, was da wird und wächst.
30. Das Meer ist Quell des Wassers, Quell des Windes. Denn in
den Wolken würde kein Wehen des Windes, der von innen herausbläst,
entstehen ohne den großen Pontos, noch Fluten der Ströme, noch Regen-
30 wasser des Äthers; (5) der große Pontos ist vielmehr der Vater der
Wolken, Winde und Ströme.
31. Die Sonne sich über die Erde schwingend und sie erwärmend.
32. Und was sie Iris benennen, auch das ist seiner Natur nach
nur eine Wolke, purpurn und hellrot und gelbgrün zu schauen.
35 33. Denn wir alle sind aus Erde und Wasser geboren.
94, Und was nun die Wahrheit betrifft, so gab es und wird es
Niemand geben, der sie wüßte in bezug auf die Götter und alle die
Dinge, welche ich erwähne.
ΔῈ
 52 11. XENOPHANES.

εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα τύχοι τετελεσμένον εἰπών,

αὐτὸς ὅμως οὐκ οἶδε’ δόκος δ᾽ ἐπὶ πᾶσι τέτυκται.
35. [15 K., 26 Cr.] Pıur. Sympos. ıx 7 p. 746B
ταῦτα δεδοξάσθω μὲν ἐοικότα τοῖς ἐτύμοισι.
5 36. [27 Cr.] HERODIAN. π. διχρ. 296,9
ὁππόσα δὴ θνητοῖσι πεφήνασιν εἰσοράασθαι. ..
37. [29 Cr.] HERODIAN. π. μον. λέξ. 30, 30
καὶ μὲν Evi σπεάτεσσί τεος καταλείβεται ὕδωρ.
38. [25 Cr.] HERODIAN. π. μον. λέξ. p. 41,5
10 Ὁ} ei μὴ χλωρὸν ἔφυσε θεὸς μέλι, πολλὸν ἔφασκον
γλύσσονα σῦκα πέλεσθαι.
99. [20 K.] PoLLux γ 46 κέρασον τὸ δένδρον ἐν τῶι TTepi φύσεως Zevo-
φάνους εὑρών.
40. [80 K.] Ervm. GEN. s. v. βρόταχον τὸν βάτραχον Ἴωνες [καὶ ᾿Αριστο-
15 φάνης φησὶ] καὶ παρὰ Ξενοφάνει.
41. Tzerz. ad Dion. Perieg. v. 940 p. 1010 Bernhardy περὶ τῶν εἰς ρος κανών
(über σιρός)
σιλλογράφος δέ τις τὸ Oi μακρὸν γράφει
τῶι ῥῶ, δοκεῖ μοι, τοῦτο μηκύνας τάχα.
20 σιλλογράφος νῦν ὁ Ξενοφάνης ἐστὶ καὶ ὁ Τίμων καὶ ἕτεροι.

ZWEIFELHAFTE FRAGMENTE.
42. HERODIAN. m. μον. λέξεως 7,11 καὶ παρὰ ἀριστοφάνει ἐν δινσίλλων (Havn.:
Ξενοφάνει ἐν ὃ [ἃ] Σίλλων Seidler)
καί (κ᾽) ἐπιθυμήσειε νέος νῆς ἀμφιπόλοιο.

25 Denn spräche er auch einmal zufällig das allervollendetste, so weiß

er’s selber doch nicht. Denn nur Wahn ist allen beschieden.
35. Dies nun soll als wahrscheinlich hingestellt sein!
36. Alles, was sich nur immer der menschlichen Anschauung offen-
bart hat...
30 37. Und in gewissen Höhlen fürwahr tropft das Wasser herab.
38. Wenn Gott nicht den gelblichen Honig erschaffen hätte, so würde
man meinen, die Feigen seien viel süßer als alles andre.
39. Kirschbaum.
40. Frosch.
35 41. Grube.
ZWEIFELHAFTE FRAGMENTE.
42. Da würde Lust bekommen ein Junger nach einer jungen Magd.
 B. FR. 34—41. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩ͂Σ. 42—45. ZWEIFELH. FR. C. IMITAT. 53

43. ScHoL. Hom. B ad 1539 χλούνην οἱ μὲν dppıomv'..... Ξενοφῶντα

[Ξενοφάνην G. Hermann] δὲ γένος τι Ἰνδῶν φάναι τὸν χλούνην εἶναι καθά-
περ καὶ map Αἰσχύλωι ἐν ᾿Ηδωνοῖς Ἵμακροσκελὴς μέν; ἄρα μὴ χλούνης τις ἢν:
[FT 62 Nauck?!.
5 44. ATHEN. Iv Ὁ. 174F “γιγγραΐνοισι γὰρ οἱ Φοίνικες, ὥς φησιν ὁ Zevo-
φῶν [Ξενοφάνης Dümmler] ἐχρῶντο αὐλοῖς σπιθαμιαίοις τὸ μέγεθος ὀξὺ καὶ
γοερὸν φθεγγομένοις᾽. τούτοις δὲ καὶ οἱ Κᾶρες χρῶνται ἐν τοῖς θρήνοις, εἰ μὴ
ἄρα καὶ ἡ Καρία Φοινίκη ἐκαλεῖτο, ὡς παρὰ Κορίννηι καὶ Βακχυλίδηι ἔστιν εὑρεῖν.
ὀνομάζονται δὲ οἱ αὐλοὶ γίγγροι ὑπὸ τῶν Φοινίκων ἀπὸ τῶν περὶ "Adwvıv θρήνων.
10 τὸν γὰρ Αδωνιν Γίγγρην καλεῖτε ὑμεῖς οἱ Φοίνικες, ὡς ἱστορεῖ Δημοκλείδης.
45. ScHor. ἨΤΡΡΟΟΒ. ad Epid. 1 18,8 [Klein, Erotian. 5. 18] βληστρισμός:
ὁ ῥιπτασμός᾽ οὕτω Βακχεῖος τίθησιν ἐν ἐνίοις δὲ ἀντιγράφοις εὕρομεν βλητρισμὸν
χωρὶς τοῦ σ. ὄντως δὲ τὸν ῥιπτασμὸν σημαίνει καθὼς καὶ Ξενοφάνης ὁ Κολο-
φώνιός φησιν: “ἐγὼ δὲ ἐμαυτὸν πόλιν ἐκ πόλεως φέρων ἐβλήστριζον᾽
15 ἀντὶ τοῦ ἐρριπταζόμην [vgl. fr. 8, 2].

©. IMITATION.
1. Evrir. Herc. 1341 [vel. B 11.12. A 32 8. 41,16]
ἐγὼ δὲ τοὺς θεοὺς οὔτε λέκτρ᾽ ἃ un θέμις
a

στέργειν νομίζω, δεσμά τ᾽ ἐξάπτειν χεροῖν

20 οὔτ᾽ ἠξίωσα πώποτ᾽ οὔτε πείσομαι,
οὐδ᾽ ἄλλον ἄλλου δεσπότην πεφυκέναι.
1945 δεῖται γὰρ ὁ θεός, εἴπερ ἔστ᾽ ὀρθῶς θεός,
οὐδενός" ἀοιδῶν οἵδε δύστηνοι λόγοι.
2. ATHEN. x 4198 c διὸ καὶ Εὐριπίδης ἐν τῶι πρώτωι Αὐτολύκωι λέγει [fr. 282 N.]
25 κακῶν γὰρ ὄντων μυρίων καθ᾽ Ἑλλάδα
οὐδὲν κάκιόν ἐστιν ἀθλητῶν γένους"
οἱ πρῶτοι μὲν ζῆν οὔτε μανθάνουσιν εὖ
οὔτ᾽ ἂν δύναιντο" πῶς γὰρ ὅστις ἔστ᾽ ἀνὴρ
5 γνάθου τε δοῦλος νηδύος θ᾽ ἡσσημένος
80 κτήσαιτ᾽ ἂν ὄλβον εἰς ὑπερβολὴν πατρός;
13 ἐμεμψάμην δὲ καὶ τὸν Ἑλλήνων νόμον,
οἱ τῶνδ᾽ ἕκατι σύλλογον ποιούμενοι
15 τιμῶσ᾽ ἀχρείους ἡδονὰς δαιτὸς χάριν.
τί γὰρ παλαίσας εὖ, τί δ᾽ ὠκύπους ἀνὴρ
35 ἢ δίσκον ἄρας ἢ γνάθον παίσας καλῶς
πόλει πατρώιαι στέφανον ἤρκεσεν λαβών;
πότερα μαχοῦνται πολεμίοισιν ἐν χεροῖν
20 δίσκους ἔχοντες ἢ δίχ᾽ ἀσπίδων χερὶ

43. Eber (9).

40 44. Die Phönikier gebrauchten spannenlange Gingrasflöten mit
schrillem Jammerton.
45. Doch ich warf mich von Stadt zu Stadt (?).
 54 11. XENOPHANES. C. IMITATION. 2. 12. HERAKLEITOS.

Beivovreg ἐκβαλοῦσι πολεμίους πάτρας;

οὐδεὶς σιδήρου ταῦτα μωραίνει πέλας [στάς].
(ἀλλ᾽) ἄνδρας (οἶμαι) χρὴ σοφούς τε κἀγαθοὺς
φύλλοις στέφεσθαι, χὥώστις ἡγεῖται πόλει
5 25 κάλλιστα σώφρων καὶ δίκαιος ὧν ἀνήρ
ὅστις τε μύθοις ἔργ᾽ ἀπαλλάσσει κακὰ
μάχας τ᾽ ἀφαιρῶν καὶ στάσεις. τοιαῦτα γὰρ
πόλει τε πάσηι πᾶσι θ᾽ Ἕλλησιν καλά.
ταῦτ᾽ εἴληφεν ὁ Εὐριπίδης ἐκ τῶν τοῦ Κολοφωνίου ἐλεγείων Ξενοφάνους οὕτως
10 εἰρηκότος “ἀλλ᾽ --- πόλεως [Β 2.

12, HERAKLEITOS. ;
A. LEBEN UND LEHRE.
LEBEN.
1. Dioc. ıx 1—17. (1) Ἡράκλειτος Βλύσωνος ἤ, ὥς τινες, Ἡράκωντος Ἐφέ-
15 σιος. οὗτος ἤκμαζε μὲν κατὰ τὴν ἐνάτην καὶ ἑξηκοστὴν ὀλυμπιάδα [504—501].
μεγαλόφρων δὲ γέγονε παρ᾽ ὁντιναοῦν καὶ ὑπερόπτης, ὡς καὶ ἐκ τοῦ συγγράμμα-
τος αὐτοῦ δῆλον, ἐν ὧι φησι, «πολυμαθίη -- Ἑκαταῖον᾽ [Β 40]. εἶναι γὰρ “Ev
τὸ σοφὸν -- πάντων᾽ [Β 41]. ὑτόν᾽ τε "Ounpov’ ἔφασκεν --- ὁμοίω ς᾽ [Β 49].
(2) ἔλεγε δὲ καὶ “ὕβριν --πυρκαϊήν᾽ [Β 43] καὶ μάχεσθαι .--- τείχεος [Β 44].
20 καθάπτεται δὲ καὶ τῶν Ἐφεσίων ἐπὶ τῶι τὸν ἑταῖρον ἐκβαλεῖν Ἑρμόδωρον, ἐν
οἷς φησιν᾽ “ἄξιον --- μετ᾽ ἄλλων᾽ [Β 121]. ἀξιούμενος δὲ καὶ νόμους θεῖναι
πρὸς αὐτῶν ὑπερεῖδε διὰ τὸ ἤδη κεκρατῆσθαι τῆι πονηρᾶι πολιτείαι τὴν πόλιν.
(3) ἀναχωρήσας δὲ εἰς τὸ ἱερὸν τῆς ᾿Αρτέμιδος μετὰ τῶν παίδων ἠστραγάλιζεν "
περιστάντων δ᾽ αὐτὸν τῶν Ἐφεσίων, "TI, ὦ κάκιστοι, θαυμάζετε; εἶπεν “ἢ οὐ
25 κρεῖττον τοῦτο ποιεῖν ἢ μεθ᾽ ὑμῶν πολιτεύεσθαι; καὶ τέλος μισανθρωπήσας καὶ
ἐκπατήσας ἐν τοῖς ὄρεσι διηιτᾶτο, πόας σιτούμενος καὶ βοτάνας. καὶ μέντοι καὶ
διὰ τοῦτο περιτραπεὶς εἰς ὕδερον κατῆλθεν εἰς ἄστυ καὶ τῶν ἰατρῶν αἰνιγματω-
dWc ἐπυνθάνετο, εἰ δύναιντο ἐξ ἐπομβρίας αὐχμὸν ποιῆσαι τῶν δὲ μὴ συνιέντων,
αὑτὸν εἰς βούστασιν κατορύξας τῆι τῶν βολίτων ἀλέαι ἤλπισεν ἐξατμισθήσεσθαι.
30 οὐδὲν δὲ ἀνύων οὐδ᾽ οὕτως ἐτελεύτα βιοὺς ἔτη ἑξήκοντα. (Folgt Epigramm des
La£rtios.) (4) Ἕρμιππος [FHG IT 42 fr. 28] δέ φησι λέγειν αὐτὸν τοῖς ἰατροῖς,
εἴ τις δύναται (TA) ἔντερα πιέσας τὸ ὑγρὸν ἐξερᾶσαι ἀπειπόντων δὲ θεῖναι αὑτὸν
εἰς τὸν ἥλιον καὶ κελεύειν τοὺς παῖδας βολίτοις καταπλάττειν οὕτιυ δὴ κατατει-
νόμενον δευτεραῖον τελευτῆσαι καὶ θαφθῆναι ἐν τῆι ἀγορᾶι. Νεάνθης δ᾽ ὁ Κυζι-
35 κηνός [FHG Im 4 ἔν. 11] φησι μὴ δυνηθέντα αὐτὸν ἀποσπάσαι τὰ βόλιτα μεῖναι
καὶ διὰ τὴν μεταβολὴν ἀγνοηθέντα κυνόβρωτον γενέσθαι. (5) γέγονε δὲ θαυ-
μάσιος ἐκ παίδων, ὅτε καὶ νέος ὧν ἔφασκε μηδὲν εἰδέναι, τέλειος μέντοι γενό-
μενος πάντα ἐγνωκέναι. ἤκουσέ τε οὐδενός, ἀλλ᾽ αὑτὸν ἔφη διζήσασθαι [Β 101]
καὶ μαθεῖν πάντα παρ᾽ ἑαυτοῦ. Σωτίων δέ φησιν εἰρηκέναι τινὰς Ξενοφάνους
0 αὐτὸν ἀκηκοέναι᾽ λέγειν τε ᾿Αρίστωνα ἐν τῶι Tlepı Ἡρακλείτου καὶ τὸν ὕδερον
αὐτὸν θεραπευθῆναι, ἀποθανεῖν δ᾽ ἄλληι νόσωι᾽ τοῦτο δὲ καὶ Ἱππόβοτός φησι.
τὸ δὲ φερόμενον αὐτοῦ βιβλίον ἐστὶ μὲν ἀπὸ τοῦ συνέχοντος TTepi φύσεως, διήι-
ρηται δὲ εἰς τρεῖς λόγους, εἴς τε τὸν περὶ τοῦ παντὸς καὶ πολιτικὸν καὶ θεολογι-
 A. LEBEN. 1. DIOG. ıx 1—11. 55

κόν. (6) ἀνέθηκε δ᾽ αὐτὸ εἰς τὸ τῆς ᾿Αρτέμιδος ἱερόν, ὡς μέν τινες, ἐπιτηδεύσας
ἀσαφέστερον γράψαι, ὅπως οἱ δυνάμενοι (μόνοι) προσίοιεν αὐτῶι καὶ μὴ ἐκ τοῦ
δημώδους εὐκαταφρόνητον ἦι. τοῦτον δὲ καὶ ὁ Τίμων [fr. 43 D.] ὑπογράφει λέ-
γῶν" τοῖς δ᾽ ἔνι κοκκυστὴς ὀχλολοίδορος Ἡράκλειτος αἰνικτὴς ἀνόρουσε. Θεό-
φραστος δέ φησιν ὑπὸ μελαγχολίας τὰ μὲν ἡμιτελῆ, τὰ δὲ ἄλλοτε ἄλλως ἔχοντα
γράψαι. σημεῖον δ᾽ αὐτοῦ τῆς μεγαλοφροσύνης ᾿Αντισθένης φησὶν ἐν Διαδοχαῖς
[rHG π| 1825]: ἐκχωρῆσαι γὰρ τἀδελφῶι τῆς βασιλείας. τοσαύτην δὲ δόξαν ἔσχε
τὸ σύγγραμμα, ὡς καὶ αἱρετιστὰς ἀπ᾽ αὐτοῦ γενέσθαι τοὺς κληθέντας Ἡρακλειτείους.
(7) ἐδόκει δὲ αὐτῶι καθολικῶς μὲν τάδε: ἐκ πυρὸς τὰ πάντα συνεστάναι καὶ
10 εἰς τοῦτο ἀναλύεσθαι: πάντα τε γίνεσθαι καθ᾽ εἱμαρμένην καὶ διὰ τῆς ἐναντιοδρο-
μίας ἡρμόσθαι τὰ ὄντα᾽ καὶ πάντα ψυχῶν εἶναι καὶ δαιμόνων πλήρη. εἴρηκε δὲ
καὶ περὶ τῶν ἐν κόσμωι συνισταμένων πάντων παθῶν, ὅτι τε ὁ ἥλιός ἐστι τὸ
μέγεθος οἷος φαίνεται. (λέγεται δὲ καὶ ψυχῆς -- ἔχει᾽ [Β 46]. τήν τε οἴησιν
ἱερὰν νόσον [Β 46] ἔλεγε καὶ τὴν ὅρασιν ψεύδεσθαι. λαμπρῶς τε ἐνίοτε ἐν τῶι
15 συγγράμματι καὶ σαφῶς ἐκβάλλει, ὥστε καὶ τὸν νωθέστατον ῥαιδίως γνῶναι καὶ
δίαρμα ψυχῆς λαβεῖν. ἥ τε βραχύτης καὶ τὸ βάρος τῆς ἑρμηνείας ἀσύγκριτον.)
(8) καὶ τὰ ἐπὶ μέρους δὲ αὐτῶι ὧδ᾽ ἔχει τῶν δογμάτων πῦρ εἶναι στοιχεῖον καὶ
πυρὸς ἀμοιβὴν τὰ πάντα [B 90], ἀραιώσει καὶ πυκνώσει γινόμενα" σαφῶς δὲ οὐδὲν
ἐκτίθεται. γίνεσθαί τε πάντα κατ᾽ ἐναντιότητα καὶ ῥεῖν τὰ ὅλα ποταμοῦ δίκην
20 [vgl. Β 12. 91], πεπεράνθαι τε τὸ πᾶν καὶ ἕνα εἶναι κόσμον: γεννᾶσθαί τε αὐτὸν
ἐκ πυρὸς καὶ πάλιν ἐκπυροῦσθαι κατά τινας περιόδους ἐναλλὰξ τὸν σύμπαντα
αἰῶνα" τοῦτο δὲ γίνεσθαι καθ᾽ εἱμαρμένην. τῶν δὲ ἐναντίων τὸ μὲν ἐπὶ τὴν γέ-
νεσιν ἄγον καλεῖσθαι πόλεμον καὶ ἔριν [Β 80], τὸ δ᾽ ἐπὶ τὴν ἐκπύρωσιν ὁμολογίαν
καὶ εἰρήνην, καὶ τὴν μεταβολὴν ὁδὸν ἄνω κάτω, τόν τε κόσμον γίνεσθαι κατ᾽
25 αὐτήν. (9) πυκνούμενον γὰρ τὸ πῦρ ἐξυγραίνεσθαι συνιστάμενόν τε γίνεσθαι
ὕδωρ, πηγνύμενον δὲ τὸ ὕδωρ εἰς γῆν τρέπεσθαι: καὶ ταύτην ὁδὸν ἐπὶ τὸ κάτω
εἶναι λέγει. πάλιν τε αὖ τὴν γῆν χεῖσθαι, ἐξ ἧς τὸ ὕδωρ γίνεσθαι, ἐκ δὲ τούτου
τὰ λοιπά, σχεδὸν πάντα ἐπὶ τὴν ἀναθυμίασιν ἀνάγων τὴν ἀπὸ τῆς θαλάττης᾽
αὕτη δέ ἐστιν ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω ὁδός. γίνεσθαι δὲ ἀναθυμιάσεις ἀπό τε τῆς καὶ θα-
30 λάττης, ἃς μὲν λαμπρὰς καὶ καθαράς, ἃς δὲ σκοτεινάς. αὔξεσθαι δὲ τὸ μὲν πῦρ
ὑπὸ τῶν λαμπρῶν, τὸ δὲ ὑγρὸν ὑπὸ τῶν ἑτέρων. τὸ δὲ περιέχον ὁποῖόν ἐστιν
οὐ δηλοῖ᾽ εἶναι μέντοι ἐν αὐτῶι σκάφας ἐπεστραμμένας κατὰ κοῖλον πρὸς ἥἡμᾶς,
ἐν αἷς ἀθροιζομένας τὰς λαμπρὰς ἀναθυμιάσεις ἀποτελεῖν φλόγας, ἃς εἶναι τὰ
ἄστρα. (10) λαμπροτάτην δὲ εἶναι τὴν τοῦ ἡλίου φλόγα καὶ θερμοτάτην. τὰ
μὲν γὰρ ἄλλα ἄστρα πλεῖον ἀπέχειν ἀπὸ γῆς καὶ διὰ τοῦτο ἧττον λάμπειν καὶ
θάλπειν, τὴν δὲ σελήνην προσγειοτέραν οὖσαν μὴ διὰ τοῦ καθαροῦ φέρεσθαι
τόπου. τὸν μέντοι ἥλιον ἐν διαυγεῖ καὶ ἀμιγεῖ κεῖσθαι καὶ σύμμετρον ἀφ᾽ ἡμῶν
ἔχειν διάστημα᾽ τοιγάρτοι μᾶλλον θερμαίνειν τε καὶ φωτίζειν. ἐκλείπειν τε ἥλιον
καὶ σελήνην, ἄνω στρεφομένων τῶν σκαφῶν: τούς τε κατὰ μῆνα τῆς σελήνης
40 σχηματισμοὺς γίνεσθαι στρεφομένης ἐν αὐτῆι κατὰ μικρὸν τῆς σκάφης. ἡμέραν τε
καὶ νύκτα γίνεσθαι καὶ μῆνας καὶ ὥρας ἐτείους καὶ ἐνιαυτοὺς ὑετούς τε καὶ πνεύ-
ματα καὶ τὰ τούτοις ὅμοια κατὰ τὰς διαφόρους ἀναθυμιάσεις. (11) τὴν μὲν γὰρ
λαμπρὰν ἀναθυμίασιν φλογωθεῖσαν ἐν τῶι κύκλωι τοῦ ἡλίου ἡμέραν ποιεῖν, τὴν
δὲ ἐναντίαν ἐπικρατήσασαν νύκτα ἀποτελεῖν καὶ ἐκ μὲν τοῦ λαμπροῦ τὸ θερμὸν
45 αὐξόμενον θέρος ποιεῖν, ἐκ δὲ τοῦ σκοτεινοῦ τὸ ὑγρὸν πλεονάζον χειμῶνα ἀπερ--
γάζεσθαι. ἀκολούθως δὲ τούτοις καὶ περὶ τῶν ἄλλων αἰτιολογεῖ. περὶ δὲ τῆς
γῆς οὐδὲν ἀποφαίνεται ποία τίς ἐστιν, ἄλλ᾽ οὐδὲ περὶ τῶν σκαφῶν. καὶ ταῦτα
μὲν ἦν αὐτῶι τὰ δοκοῦντα.
 56 12. HERAKLEITOS.

τὰ δὲ περὶ Σωκράτους καὶ ὅσα ἐντυχὼν τῶι συγγράμματι εἴποι, κομίσαντος

Εὐριπίδου, καθά φησιν ᾿Αρίστων, ἐν τῶι περὶ Σωκράτους εἰρήκαμεν [s. A 4].
(12) (Σέλευκος μέντοι φησὶν ὁ γραμματικὸς [fehlt FHG τι 500] Κρότωνά τινα ἱστορεῖν
ἐν τῶι Κατακολυμβητῆι Κράτητά τινα πρῶτον εἰς τὴν Ἑλλάδα κομίσαι τὸ βιβλίον..
5 καὶ εἰπεῖν Δηλίου τινὸς δεῖσθαι κολυμβητοῦ, ὃς οὐκ ἀποπνιγήσεται ἐν αὐτῶι.
ἐπιγράφουσι δὲ αὐτῶι οἱ μὲν Μούσας, οἱ δὲ Περὶ φύσεως, Διόδοτος δὲ
ἀκριβὲς οἰάκισμα πρὸς στάθμην βίου,
+ ἄλλοι γνώμην ἠθῶν τρόπου κόσμον ἑνὸς τῶν ξυμπάντων. φασὶ δ᾽ αὐτὸν Epw-
τηθέντα, διὰ τί σιωπᾶι, φάναι “iv ὑμεῖς λαλῆτε᾽. ἐπόθησε δὲ αὐτοῦ καὶ Δαρεῖος
10 μετασχεῖν καὶ ἔγραψεν ὧδε πρὸς αὐτόν. Folgt 8 13—14 ein Brief des Dareios
(attisch) und Heraklits Antwort (ionisch), die wie die übrigen sieben (Hercher
Epistologr. 280 ff.) den Abdruck nicht lohnen.
(15) τοιοῦτος μὲν ἁνὴρ καὶ πρὸς βασιλέα. Δημήτριος δέ φησιν Ev τοῖς Ὅμω-
νύμοις καὶ ᾿Αθηναίων αὐτὸν ὑπερφρονῆσαι, δόξαν ἔχοντα παμπλείστην, καταφρο-
15 νούμενόν τε ὑπὸ τῶν Ἐφεσίων ἑλέσθαι μᾶλλον τὰ οἰκεῖα. μέμνηται αὐτοῦ καὶ ὁ
Φαληρεὺς Δημήτριος ἐν τῆι Σωκράτους ἀπολογίαι [fehlt FHG τὶ 366]. πλεῖστοί
τέ εἰσιν ὅσοι ἐξήγηνται αὐτοῦ τὸ σύγγραμμα᾽ καὶ γὰρ ᾿Αντισθένης καὶ Ἡρακλεί-
δης ὁ ἸΠοντικὸς [p. 88 Voss], Κλεάνθης τε καὶ Σφαῖρος ὁ Στωικός, πρὸς δὲ Tlau-
σανίας ὁ κληθεὶς Ἡρακλειτιστής, Νικομήδης τε καὶ Διονύσιος "τῶν δὲ γραμματι-
20 κῶν Διόδοτος, ὃς οὔ φησι περὶ φύσεως εἶναι τὸ σύγγραμμα, ἀλλὰ περὶ πολιτείας,
τὸ δὲ περὶ φύσεως ἐν παραδείγματος εἴδει κεῖσθαι. (16) Ἱερώνυμος δέ φησι
[fr. 23 Hiller] καὶ Σκυθῖνον τὸν τῶν ᾿Ιάμβων ποιητὴν [vgl. C 8] ἐπιβαλέσθαι τὸν
ἐκείνου λόγον διὰ μέτρου ἐκβάλλειν. πολλά T εἰς αὐτὸν ἐπιγράμματα φέρεται,
ἀτὰρ δὴ καὶ τόδε [Anth. P. vır 128]°
25 Ἡράκλειτος ἐγώ: τί μ᾽ ἄνω κάτω EAKET ἄμουσοι;
οὐχ ὑμῖν ἐπόνουν, τοῖς δ᾽ ἔμ᾽ ἐπισταμένοις.
εἷς ἐμοὶ ἄνθρωπος τρισμύριοι, οἱ δ᾽ ἀνάριθμοι
᾿ οὐδείς. ταῦτ᾽ αὐδῶ καὶ παρὰ Φερσεφόνηι.
καὶ ἄλλο τοιόνδε [Anth. P. ıx 5840]:
30 un ταχὺς Ἡρακλείτου ἐπ᾽ ὀμφαλὸν εἴλεε βίβλον
τοὐφεσίου μάλα τοι δύσβατος ἀτραπιτός.
ὀρφνὴ καὶ σκότος ἐστὶν ἀλάμπετον᾽ ἢν δέ σε μύστης
εἰσαγάγηι, φανεροῦ λαμπρότερ᾽ ἠελίου.
(17) γεγόνασι δ᾽ Ἡράκλειτοι πέντε: πρῶτος αὐτὸς οὗτος δεύτερος ποιητὴς
35 λυρικός, οὗ ἐστι τῶν δώδεκα θεῶν ἐγκώμιον τρίτος ἐλεγείας ποιητὴς Ἁλικαρ-
νασσεύς, εἰς ὃν Καλλίμαχος πεποίηκεν οὕτως “eine τις --- Baker [epigr. 2 Wil.]‘
τέταρτος Λέσβιος ἱστορίαν γεγραφὼς Μακεδονικήν πέμπτος σπουδογέλοιος ἀπὸ
κιθαρωιδίας μεταβεβηκὼς εἰς τὸ εἶδος.
1a. Sup. Ἡράκλειτος Βλύσωνος ἢ Βαύτωρος, οἱ δὲ Ἡρακῖνος, Ἐφέσιος, φι-
40 λόσοφος φυσικός, ὃς ἐπεκλήθη Σκοτεινός. οὗτος ἐμαθήτευσεν οὐδενὶ τῶν φιλο-
σόφων, φύσει δὲ καὶ ἐπιμελείαι ἠσκήθη. οὗτος ὑδρωπιάσας οὐκ ἐνεδίδου τοῖς
ἰατροῖς ἧιπερ ἐβούλοντο θεραπεύειν αὐτόν, ἀλλ᾽ αὐτὸς βολβίτωι χρίσας ὅλον Eau-
τὸν εἴασε ξηρανθῆναι τοῦτο τῶι ἡλίωι, καὶ κείμενον αὐτὸν κύνες προσελθοῦσαι
διέσπασαν. οἱ δὲ ἄμμωι χωσθέντα φασὶν ἀποθανεῖν. τινὲς δὲ αὐτὸν εἴρασαν
45 διακοῦσαι Ξενοφάνους καὶ Ἱππάσου τοῦ TTudayopelov. ἣν δὲ ἐπὶ τῆς ξθ ὀλυμ-
πιάδος [504---1] ἐπὶ Δαρείου τοῦ Ὑστάσπου, καὶ ἔγραψε πολλὰ ποιητικῶς.
2. STRABO ΧΙΥ 3 p. 632.633 ἄρξαι δέ φησιν (Pherekydes FHG 1 98 fr. 111) "Av-
δροκλον τῆς τῶν Ἰώνων ἀποικίας ὕστερον τῆς Αἰολικῆς, υἱὸν γνήσιον Κόδρου τοῦ
 A. LEBEN UND SCHRIFT. 1-4. 57
᾿Αθηνῶν βασιλέως, γενέσθαι δὲ τοῦτον Ἐφέσου κτίστην. διόπερ τὸ βασίλειον τῶν
Ἰώνων ἐκεῖ συστῆναί φασι καὶ ἔτι νῦν οἱ ἐκ τοῦ γένους ὀνομάζονται βασιλεῖς ἔχοντές
τινας τιμάς, προεδρίαν τε ἐν ἀγῶσι καὶ πορφύραν ἐπίσημον τοῦ βασιλικοῦ γένους,
σκίπωνα ἀντὶ σκήπτρου, καὶ τὰ ἱερὰ τῆς Ἐλευσινίας Δήμητρος. Vgl. 5. 55,7.
5 3. CLEM. Strom. 165 p. 354 P. Ἡ. γὰρ ὁ BAbowvog Μελαγκόμαν τὸν τύραννον
ἔπεισεν ἀποθέσθαι τὴν ἀρχήν. οὗτος βασιλέα Δαρεῖον παρακαλοῦντα ἥκειν εἰς
ἸἹΤέρσας ὑπερεῖδεν.
3a. 5ΤΕΑΒΟ ΧΙΥ 25 p. 642 ἄνδρες δ᾽ ἀξιόλογοι γεγόνασιν ἐν αὐτῆι [Ephesos]
τῶν μὲν παλαιῶν ἯἩ. τε ὁ Σκοτεινὸς καλούμενος καὶ Ἑρμόδωρος, περὶ οὗ ὁ αὐτός
10 φησιν “ἄξιον --- ἄλλων᾽ [Β 121]. δοκεῖ δ᾽ οὗτος ὁ ἀνὴρ νόμους τινὰς Ρωμαίοις
συγγράψαι. Prim. H.n.xxxıv 21 fwit et Hermodori Ephesii [näml. statua] zn
comitio, legum quas decemviri scribebant interpretis, publice dieata.
3b. THEMIST. π. ἀρετῆς p. 40 [Rh. Mus. 27,456f.. Die Ephesier waren an
Wohlleben und Vergnügen gewöhnt, als aber gegen sie Krieg sich erhob, ver-
15 setzte eine Umschließung der Perser ihre Stadt in Belagerung. Sie aber ver-
gnügten sich auch so nach ihrer Gewohnheit. Es fingen aber die Lebensmittel
an in der Stadt zu mangeln. Als der Hunger stark auf ihnen lastete, versammelten
sich die Städter, um zu beraten was zu tun sei, daß der Lebensunterhalt nicht
fehle; aber zu raten, daß sie ihr Wohlleben einschränken müßten, wagte keiner.
20 Als sie darüber alle versammelt waren, nahm ein Mann namens H. Gersten-
grütze, mischte sie mit Wasser und aß sie unter ihnen sitzend, und dies war
eine stillschweigende Lehre dem ganzen Volk. Es sagt die Geschichte, daß die
Ephesier sofort ihre Zurechtweisung merkten und keiner anderen Zurechtweisung
bedurften, sondern fortgingen, indem sie tatsächlich gesehen hatten, daß sie
25 etwas am Wohlleben mindern müßten, damit die Speise nicht abnehme. Als
aber ihre Feinde hörten, daß sie gelernt hätten, ordnungsmäßig zu leben, und
die Mahlzeit nach Herakleitos’ Rate hielten, brachen sie von der Stadt auf,
und während sie Sieger waren durch die Waffen, räumten sie das Feld vor der
Grütze des Herakleitos. PLur. de garr. 17 p.5118c οἱ de συμβολικῶς ἄνευ
30 φωνῆς ἃ dei φράζοντες οὐκ ἐπαινοῦνται καὶ θαυμάζονται διαφερόντως; ὡς H.
ἀξιούντων αὐτὸν τῶν πολιτῶν γνώμην τιν᾽ εἰπεῖν περὶ ὁμονοίας, ἀναβὰς ἐπὶ τὸ
βῆμα καὶ λαβὼν ψυχροῦ κύλικα καὶ τῶν ἀλφίτων ἐπιπάσας καὶ τῶι γλήχωνι κι-
νήσας ἐκπιὼν ἀπῆλθεν, ἐπιδειξάμενος αὐτοῖς, ὅτι τὸ τοῖς τυχοῦσιν ἀρκεῖσθαι καὶ
μὴ δεῖσθαι τῶν πολυτελῶν ἐν εἰρήνηι καὶ ὁμονοίαι διατηρεῖ τὰς πόλεις. Vgl. Schol.
35 Hom. BT z. Κ 149. .

SCHRIFT. Vgl. A1, 85.5--- 12. 10,.16.

4. Arıst. Rhet. Γ ὅ. 1407011 ὅλως δὲ dei εὐανάγνωστον εἶναι τὸ γεγραμμέ-
νον καὶ εὔφραστον᾽ ἔστιν δὲ τὸ αὐτό ὅπερ οἱ πολλοὶ σύνδεσμοι (ἔχουσιν, οἱ δ᾽
ὀλίγοι) οὐκ ἔχουσιν οὐδ᾽ ἃ μὴ ῥάιδιον διαστίξαι ὥσπερ τὰ Ἡρακλείτου. τὰ γὰρ
40 Ἡρακλείτου. διαστίξαι ἔργον διὰ τὸ ἄδηλον εἶναι ποτέρωι πρόσκειται, τῶι ὕστερον
ἢ τῶι πρότερον, οἷον ἐν τῆι ἀρχῆι αὐτοῦ τοῦ συγγράμματος φησὶ γάρ ἱτοῦ
λόγου τοῦδ᾽ ἐόντος ἀεὶ ἀξύνετοι ἄνθρωποι γίγνονται᾽ [Β 1]. ἄδηλον
γὰρ τὸ ἀεὶ πρὸς morepwi (dei) διαστίξαι. DEMETR. 192 τὸ δὲ σαφὲς Ev πλείοσιν᾽
πρῶτα μὲν ἐν τοῖς κυρίοις, ἔπειτα ἐν τοῖς συνδεδεμένοις᾽ τὸ δὲ ἀσύνδετον καὶ
45 διαλελυμένον ὅλον ἀσαφὲς πᾶν ἄδηλος γὰρ ἡ ἑκάστου κώλου ἀρχὴ διὰ τὴν λύ-
σιν, ὥσπερ τὰ Ἡρακλείτου καὶ γὰρ ταῦτα σκοτεινὰ ποιεῖ τὸ πλεῖστον ἡ λύσις.
τοασ. 1122 φασὶ δ᾽ Εὐριπίδην αὐτῶι [Sokrates] δόντα τὸ τοῦ Ἡρακλείτου σύγγραμμα
 58 12. HERAKLEITOS.

ἐρέσθαι τί δοκεῖ᾽; τὸν δὲ φάναι “ἃ μὲν συνῆκα, γενναῖα οἶμαι δὲ καὶ ἃ μὴ συ-
νῆκα᾽ πλὴν Δηλίου γέ τινος δεῖται κολυμβητοῦ᾽.

LEHRE.
Vgl. die Auszüge aus Theophrasts Φυσικῶν δόξαι A 1,7 (mittelbar)
und 8—11 (unmittelbar).
5. Arıst. Metaph. A 3. 98427 [s. c. 8,7 S. 30,40). SımpL. phys. 23,33 (aus
Theophr. Phys. Opin. fr. 1, D. 475) Ἵππασος δὲ ὁ Μεταποντῖνος [8,7] καὶ Ἡ. 6 Ἐφέ-
σιος Ev καὶ οὗτοι καὶ κινούμενον καὶ πεπερασμένον, ἀλλὰ πῦρ ἐποίησαν τὴν ἀρχήν,
καὶ ἐκ πυρὸς ποιοῦσι τὰ ὄντα πυκνώσει καὶ μανώσει καὶ διαλύουσι πάλιν εἰς πῦρ,
10 ὡς ταύτης μιᾶς οὔσης φύσεως τῆς ὑποκειμένης᾽ πυρὸς γὰρ ἀμοιβὴν εἶναί φησιν
Ἡ. πάντα. ποιεῖ δὲ καὶ τάξιν τινὰ καὶ χρόνον ὡρισμένον τῆς τοῦ κόσμου μετα-
βολῆς κατά τινα εἱμαρμένην ἀνάγκην. ΑἾἴτ. 1 8,11 (Ὁ. 283) Ἢ. καὶ Ἵππασος 6
Μεταποντῖνος ἀρχὴν τῶν ἁπάντων τὸ πῦρ. ἐκ πυρὸς γὰρ τὰ πάντα τίνεσθαι καὶ
εἰς πῦρ πάντα τελευτᾶν λέγουσι. τούτου δὲ κατασβεννυμένου κοσμοποιεῖσθαι τὰ
unior πάντα᾽ πρῶτον μὲν γὰρ τὸ παχυμερέστατον αὐτοῦ εἰς αὑτὸ συστελλόμενον τῆ
γίγνεται, ἔπειτα ἀναχαλωμένην τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ πυρὸς φύσει ὕδωρ ἀποτελεῖσθαι,
ἀναθυμιώμενον δὲ ἀέρα γίγνεσθαι. πάλιν δὲ τὸν κόσμον καὶ τὰ σώματα πάντα
ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἀναλοῦσθαι ἐν τῆι ἐκπυρώσει. Vgl. 5,5 8. 30,45. GaL. de elem. sec.
Hipp. 1 445 Κ. οἵ τε τὸ πῦρ [nämlich στοιχεῖον εἰπόντες] ὡσαύτως ἐκ τοῦ συνιὸν
20 μὲν καὶ πυκνούμενον ἀέρα γίνεσθαι, παθὸν δ᾽ ἔτι μᾶλλον τοῦτο καὶ σφοδρότερον
πιληθὲν ὕδωρ, ἐπὶ πλεῖστον δὲ πυκνωθὲν γῆν ἀποτελεῖσθαι, συλλογίζονται καὶ
οὗτοι τοῦτ᾽ εἶναι τὸ στοιχεῖον.
6. PLATo Cratyl. p. 402. λέγει που Ἡράκλειτος ὅτι πάντα χωρεῖ καὶ οὐδὲν
μένει καὶ ποταμοῦ ῥοῆι ἀπεικάζων τὰ ὄντα λέγει ὡς δὶς ἐς τὸν αὐτὸν ποταμὸν
οὐκ ἂν ἐμβαίης [νρ].Β 12. Aür. τ 28,1 (Ὁ. 320) °H. ἠρεμίαν μὲν καὶ στάσιν ἐκ
τῶν ὅλων ἀνήιρει᾽ ἔστι γὰρ τοῦτο τῶν νεκρῶν κίνησιν δὲ τοῖς πᾶσιν ἀπεδίδου,
ἀίδιον μὲν τοῖς ἀιδίοις, φθαρτὴν δὲ τοῖς φθαρτοῖς.
7. Arıst. Metaph. Γ 3.1005523 ἀδύνατον γὰρ ὁντινοῦν ταὐτὸν ὑπολαμβάνειν
εἶναι καὶ μὴ εἶναι, καθάπερ τινὲς οἴονται λέγειν Ἡράκλειτον.
90 8. Akt. 17.22 (Ὁ. 303) °H. τὸ περιοδικὸν πῦρ ἀΐδιον [nämlich εἶναι θεόν],
εἱμαρμένην δὲ λόγον ἐκ τῆς ἐναντιοδρομίας δημιουργὸν τῶν ὄντων [vgl. 8. δ, 10].
τ 217.1 (Ὁ. 322 nach Theophrast) °H. πάντα καθ᾽ εἱμαρμένην, τὴν δὲ αὐτὴν ὑπάρχειν
καὶ ἀνάγκην. 28,1 (Ὁ. 829. nach Poseidonios) ἯἩ. οὐσίαν εἱμαρμένης ἀπεφαίνετο
λόγον τὸν διὰ οὐσίας τοῦ παντὸς διήκοντα. αὕτη δ᾽ ἐστὶ τὸ αἰθέριον σῶμα,
90 σπέρμα τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως καὶ περιόδου μέτρον τεταγμένης. Vgl. α. 8, 8.
9. Arıst. de part. anim. A 5. 645217 καθάπερ °H. λέγεται πρὸς τοὺς ξένους
εἰπεῖν τοὺς βουλομένους ἐντυχεῖν αὐτῶι, οἱ ἐπειδὴ προσιόντες εἶδον αὐτὸν θερό-
μενον πρὸς τῶι ἴπνωι ἔστησαν (ἐκέλευε γὰρ αὐτοὺς εἰσιέναι θαρροῦντας" εἶναι
γὰρ καὶ ἐνταῦθα θεούς), οὕτω καὶ πρὸς τὴν ζήτησιν περὶ ἑκάστου τῶν Ζώϊιων
40 προσιέναι δεῖ μὴ δυσωπούμενον, ὡς ἐν ἅπασιν ὄντος τινὸς φυσικοῦ καὶ καλοῦ.
10. Arıst. de caelo A 10. 279512 γενόμενον μὲν οὖν ἅπαντες εἶναί φασιν
(nämlich τὸν οὐρανόν], ἀλλὰ γενόμενον οἱ μὲν ἀΐδιον, οἱ δὲ φθαρτὸν ὥσπερ
ὁτιοῦν ἄλλο τῶν φύσει συνισταμένων, οἱ δὲ ἐναλλὰξ ὁτὲ μὲν οὕτως ὁτὲ δὲ ἄλλως
ἔχειν φθειρόμενον καὶ τοῦτο ἀεὶ διατελεῖν οὕτως, ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς ὁ ᾿Ακραγαν-
τῖνος καὶ H. ὁ Ἐφέσιος. Aürt. πὶ 1. ὃ (Ὁ. 827) Ἡ. ... ἕνα τὸν κόσμον. 4,3 (D.331)
Ἡ. οὐ κατὰ χρόνον εἶναι γενητὸν τὸν κόσμον, ἀλλὰ κατ᾽ ἐπίνοιαν. 11,4 (D. 340)
ΤΤαρμενίδης Ἡ. ... πύρινον εἶναι τὸν οὐρανόν.
 A. LEHRE. 5—16. 59

11. πὶ 18,8 (Ὁ. 342) TTapueviöng καὶ Ἡ. πιλήματα πυρὸς τὰ ἄστρα. 17,4
(Ὁ. 846) Ἡ. .... τρέφεσθαι τοὺς ἀστέρας ἐκ τῆς ἀπὸ γῆς ἀναθυμιάσεως.
12. — 1 20,16 (Ὁ. 351) H. ... ἄναμμα νοερὸν τὸ ἐκ θαλάττης εἶναι τὸν
ἥλιον. — 22,2 (D. 352) σκαφοειδῆ, ὑπόκυρτον. — 24,8 (D. 354) (γίνεσθαι τὴν
5 ἔκλειψιν) κατὰ τὴν τοῦ σκαφοειδοῦς στροφήν, ὥστε τὸ μὲν κοῖλον ἄνω ὙΥτίγνεσθαι,
τὸ δὲ κυρτὸν κάτω πρὸς τὴν ἡμετέραν ὄψιν. --- 27,2 (D.358) Ἡ. σκαφοειδῆ (τὴν
σελήνην). — 28,6 (Ὁ. 869) Ἡ. ταὐτὸν πεπονθέναι τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην.
σκαφοειδεῖς γὰρ ὄντας τοῖς σχήμασι τοὺς ἀστέρας, δεχομένους τὰς ἀπὸ τῆς ὑγρᾶς
ἀναθυμιάσεως αὐγάς, φωτίζεσθαι πρὸς τὴν φαντασίαν, λαμπρότερον μὲν τὸν ἥλιον᾽
10 ἐν καθαρωτέρωι γὰρ ἀέρι φέρεσθαι, τὴν δὲ σελήνην ἐν θολωτέρωι᾽ διὰ τοῦτο
καὶ ἀμαυροτέραν φαίνεσθαι. --- 29,3 Ἡ...... (ἐκλείπειν τὴν σελήνην) κατὰ τὴν τοῦ
σκαφοειδοῦς στροφὴν καὶ τὰς περικλίσεις.
13. — τι 89,3 (Ὁ. 864) Ἡ. ἐκ μυρίων ὀκτακισχιλίων [1. ὀκτακοσίων] ἐνιαυτῶν
ἡλιακῶν (τὸν μέγαν ἐνιαυτὸν εἶναι). Vgl. Censorin 18,10 hie annus etiam he-
15 liacos a qwibusdam dieitur, et ab aliis |Heraklit?] θεοῦ ἐνιαυτός. .. (11) hune
Aristarchus putavit annorum vertentium IIcccoLXXXIIIT..., H. et Linus X.Dcce.
14. — 113,9 (Ὁ. 369) Ἡ. βροντὴν μὲν κατὰ συστροφὰς ἀνέμων καὶ νεφῶν
καὶ ἐμπτώσεις πνευμάτων εἰς τὰ νέφη, ἀστραπὰς δὲ κατὰ τὰς τῶν θυμιωμένων
ἐξάψεις, πρηστῆρας δὲ κατὰ νεφῶν ἐμπρήσεις καὶ σβέσεις.
20 14a. ΝΊΟΑΝ. Alex. 1171 ff. (vgl. B 84).
καί τε σύ γ᾽ ἀγλεύκην βάψαις ἰόεντα θάλασσαν
ἥν τε καὶ ἀτμεύειν ἀνέμοις πόρεν Ἐννοσίγαιος
σὺν πυρί. καὶ γὰρ δὴ τὸ πνοαῖς συνδάμναται ἐχθραῖς
πῦρ μὲν ἀείζωον καὶ ἀχύνετον ἔτρεσεν ὕδωρ
25 ἀργέστας, καί ῥ᾽ ἡ μὲν ἀκοσμήεσσα, φιλοργὴς
175 δεσπόζει νηῶν τε καὶ ἐμφθορέων αἰζηῶν,
ὕλη δ᾽ ἐχθομένοιο πυρὸς κατὰ θεσμὸν ἀκούει.
Schol. ἀτμεύειν δὲ δουλεύειν, ὑποκεῖσθαι ἀτμένες γὰρ οἱ δοῦλοι ὅτι δὲ δουλεύει
ἡ θάλασσα καὶ τὸ πῦρ ἀνέμοις, κατὰ θεῖον νόμον δηλονότι, τοῦτο δὲ καὶ H. καὶ
80 Μενεκράτης εἴρηκεν. ἀργέστας: οἱονεὶ τοὺς ἀνέμους. ἀχύνετον δὲ τὸ πολύχυτον᾽
τὸ γὰρ ἐπιτατικόν ἐστιν. ἐκτίθεσθαι οὖν βούλεται διὰ τούτων καὶ Ἡ., ὅτι πάντα
ἐναντία ἀλλήλοις ἐστὶ κατ᾽ αὐτόν. ... δεσπόζει νηῶν :τῆι γὰρ θαλάσσηι ὑπόκεινται
τὰ πλοῖα, τῶι δὲ πυρὶ ἡ ὕλη. ἐμφθορέων δ᾽ αἰζηὺν :τῶν Ev θαλάσσηι φθειρομένων.
15. ΑΒΙΒΤ. de anima A 2. 40ὅν 34 καὶ Ἡ. δὲ τὴν ἀρχὴν εἶναί φησι ψυχήν (wie
35 Diogenes 51 A 20), εἴπερ τὴν ἀναθυμίασιν [Β 12], ἐξ ἧς τἄλλα συνίστησιν.
ΜΆΟΒΟΒ. 5. Scip. 14,19 (animam) H. physieus scintillam stellarıs essentiae. AKT.
ΤΥ 3,12 (Ὁ. 389) Ἡ. τὴν μὲν τοῦ κόσμου ψυχὴν ἀναθυμίασιν ἐκ τῶν Ev αὐτῶι
ὑγρῶν, τὴν δὲ ἐν τοῖς ζώιοις ἀπὸ τῆς ἐκτὸς καὶ τῆς ἐν αὐτοῖς ἀναθυμιάσεως,
ὁμογενῆ. (Vgl. ο. 8,9).
40 16. SexT. adv. math. vır 126ff. (126) ὁ δὲ Ἡράκλειτος, ἐπεὶ πάλιν ἐδόκει
δυσὶν ὠργανῶσθαι ὁ ἄνθρωπος πρὸς τὴν τῆς ἀληθείας γνῶσιν, αἰσθήσει τε καὶ
λόγωι, τούτων τὴν μὲν αἴσθησιν παραπλησίως τοῖς προειρημένοις φυσικοῖς ἄπι-
στον εἶναι νενόμικεν, τὸν δὲ λόγον ὑποτίθεται κριτήριον. ἀλλὰ τὴν μὲν αἴσθησιν
ἐλέγχει λέγων κατὰ λέξιν κακοὶ -- ἐχόντων᾽ [Β 107], ὅπερ ἴσον ἣν τῶι ᾿βαρ-
45 βάρων ἐστὶ ψυχῶν ταῖς ἀλόγοις αἰσθήσεσι πιστεύειν. (127) τὸν δὲ λόγον κριτὴν
τῆς ἀληθείας ἀποφαίνεται οὐ τὸν ὁποιονδήποτε, ἀλλὰ τὸν κοινὸν καὶ θεῖον. τίς
δ᾽ ἐστὶν οὗτος, συντόμως ὑποδεικτέον. ἀρέσκει γὰρ τῶι φυσικῶι τὸ περιέχον
 60 12. HERAKLEITOS.

ἡμᾶς λογικόν TE ὃν καὶ φρενῆρες. (128) ἐμφαίνει δὲ τὸ τοιοῦτο πολὺ πρόσθεν

Ὅμηρος [σ 168] εἰπών
τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων,
οἷον Em ἦμαρ ἄγηισι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.
ὧι καὶ ᾿Αρχίλοχος [fr. 70] δέ φησι τοὺς ἀνθρώπους τοιαῦτα φρονεῖν “Ömoinv Ζεὺς
ἐφ᾽ ἡμέρην ἄγει. εἴρηται δὲ καὶ τῶι Εὐριπίδηι [Troad. 885) τὸ αὐτό᾽
ὅστις ποτ᾽ εἶ σὺ δυστόπαστος εἰσιδεῖν
Ζεύς, εἴτ᾽ ἀνάγκη φύσεος εἴτε νοῦς βροτῶν,
ἐπευξάμην σε.
10 (129) τοῦτον δὴ τὸν θεῖον λόγον καθ᾽ Ἡράκλειτον di’ ἀναπνοῆς σπάσαντες
νοεροὶ γινόμεθα, καὶ ἐν μὲν ὕπνοις ληθαῖοι, κατὰ δὲ ἔγερσιν πάλιν ἔμφρονες᾽ ἐν
γὰρ τοῖς ὕπνοις μυσάντων τῶν αἰσθητικῶν πόρων χωρίζεται τῆς πρὸς τὸ περιέχον
συμφυΐας ὁ ἐν ἡμῖν νοῦς μόνης τῆς κατὰ ἀναπνοὴν προσφύσεως σωιζομένης
olovei τινος ῥίζης, χωρισθείς τε ἀποβάλλει ἣν πρότερον εἶχε μνημονικὴν δύναμιν"
(130) ἐν δὲ ἐγρηγόρσει πάλιν διὰ τῶν αἰσθητικῶν πόρων ὥσπερ διά τινων θυρίδων
προκύψας καὶ τῶι περιέχοντι συμβαλὼν λογικὴν ἐνδύεται δύναμιν. ὅνπερ οὖν
τρόπον οἱ ἄνθρακες πλησιάσαντες τῶι πυρὶ κατ᾽ ἀλλοίωσιν διάπυροι γίνονται,
χωρισθέντες δὲ σβέννυνται, οὕτω καὶ ἡ ἐπιξενωθεῖσα τοῖς ἡμετέροις σώμασιν ἀπὸ
τοῦ περιέχοντος μοῖρα κατὰ μὲν τὸν χωρισμὸν σχεδὸν ἄλογος γίνεται, κατὰ δὲ
20 τὴν διὰ τῶν πλείστων πόρων σύμφυσιν ὁμοιοειδὴς τῶι ὅλωι καθίσταται.
(131) τοῦτον δὴ τὸν κοινὸν λόγον καὶ θεῖον καὶ οὗ κατὰ μετοχὴν γινόμεθα λο-
yıkoi, κριτήριον ἀληθείας φησὶν ὁ Ἢ." ὅθεν τὸ μὲν κοινῆι πᾶσι φαινόμενον, τοῦτ᾽
εἶναι πιστόν (τῶι κοινῶι γὰρ καὶ θείωι λόγωι λαμβάνεται) τὸ δέ τινι μόνωι προσ-
πῖπτον ἄπιστον ὑπάρχειν διὰ τὴν ἐναντίαν αἰτίαν. (182) ἐναρχόμενος οὖν τῶν
ΤΤερὶ φύσεως ὁ προειρημένος ἀνὴρ καὶ τρόπον τινὰ δεικνὺς τὸ περιέχον φησί"
“λόγου --- ἐπιλανθάνονται [Β 1]. (133) διὰ τούτων γὰρ ῥητῶς παραστήσας
ὅτι κατὰ μετοχὴν τοῦ θείου λόγου πάντα πράττομέν τε καὶ νοοῦμεν ὀλίγα προσ-
διελθὼν ἐπιφέρει ὑδιὸ --- φρόνησιν᾽ [Β 2]. ἡ δ᾽ ἔστιν οὐκ ἄλλο τι ἀλλ᾽ ἐξή-
γήσις τοῦ τρόπου τῆς τοῦ παντὸς διοικήσεως. διὸ καθ᾽ ὅ τι ἂν αὐτοῦ τῆς
μνήμης κοινωνήσωμεν, ἀληθεύομεν, ἃ δὲ ἂν ἰδιάσωμεν, ψευδόμεθα. (184) νῦν
γὰρ ῥητότατα καὶ ἐν τούτοις τὸν κοινὸν λόγον κριτήριον ἀποφαίνεται, καὶ τὰ
μὲν κοινῆι φησι φαινόμενα πιστὰ ὡς ἂν τῶι κοινῶι κρινόμενα λόγωι, τὰ δὲ κατ᾽
ἰδίαν ἑκάστωι ψευδῆ. vII286 καὶ μὴν ῥητῶς ὁ H. φησι τὸ μὴ εἶναι λογικὸν
τὸν ἄνθρωπον, μόνον δ᾽ ὑπάρχειν φρενῆρες τὸ περιέχον [s. vIT 127). Danach
Arorr. Tyan. ep. 18 Ἧ. ὃ φυσικὸς ἄλογον εἶναι κατὰ φύσιν ἔφησε τὸν ἄνθρωπον
lfr.133 Βγν... Zu Z.15 vgl. Cuaucı. c. 257 p. 212 Wrobel. at vero H. intimum
motum, qui est intentio animi sive amimadversio, porrigi dieit per oculorum
meatus atque ita tangere tractareque visenda.
17. Ak. ıv 7,2 (Ὁ. 392) (Ἡ. ἄφθαρτον εἶναι τὴν ψυχὴν)" ἐξιοῦσαν γὰρ εἰς
40 τὴν τοῦ παντὸς ψυχὴν ἀναχωρεῖν πρὸς τὸ ὁμογενές.
18. Art. ν 28 (Ὁ. 484) °H. καὶ οἱ Στωικοὶ ἄρχεσθαι τοὺς ἀνθρώπους τῆς τε-
λειότητος περὶ τὴν δευτέραν ἑβδομάδα, περὶ ἣν ὁ σπερματικὸς κινεῖται ὀρρός.
19. [ἔν. 87—89 Byw.) Pur. def. orac. 11.415D οἱ μὲν ᾿ἡβώντων᾽ ἀναγιγνώ-
σκοντες [bei Hesiod fr. 171,2 Rz. 1902] ἔτη τριάκοντα ποιοῦσι τὴν γενεὰν καθ᾽
Ἡράκλειτον, ἐν ὧι χρόνωι γεννῶντα παρέχει τὸν ἐξ αὑτοῦ γεγεννημένον ὁ γεννήσας.
Philo fr. Harris (Cambr. 1886) p. 20 δυνατὸν ἐν τριακοστῶι ἔτει αὖ τὸν ἄνθρωπον
πάππον γενέσθαι, ἡβᾶν μὲν περὶ τὴν τεσσερεσκαιδεκαετῆ ἡλικίαν, ἐν ἧι σπείρει,
τὸ δὲ σπαρὲν ἐνιαυτοῦ γενόμενον πάλιν πεντεκαιδεκάτωι ἔτει τὸ ὅμοιον ἑαυτῶι
 A. LEHRE. 16—23. B. FRAGMENTE. 1. 61

γεννᾶν. Vgl. CENnSoRIN 17,2 saeculum est spatium vitae humanae longissimum
partu et morte defimitum. quare qui ammos triginia saeculum putarunt multum
videntur errasse. hoc enim tempus gemean vocari Heracltus auctor est, quia
orbis aetatis im eo sit spatio; orbem autem vocat aetatis, dum natura ab
sementi humana ad sementim revertüur. Mißverstanden bei Jom. Lypus de
mens. ΠῚ 14 ὅθεν οὐκ ἀπὸ σκοποῦ H. γενεὰν τὸν μῆνα καλεῖ.
20. CHALcID. c.251 p. 284,10 Wrob. [wahrsch. aus Poseidonios’ Timaeuscomm.)
H. vero consentientibus Stoicis rationem nostram cum divina ratione comectit
regente ac moderante mundana: propter inseparabllem comitatum consciam de-
10 creti rationabilis factam qwiescentibus animis ope sensuum futura denuntiare.
ex quo fieri, ut adpareant imagines ignotorum locorum simulacraque hominum
tam viventium quam mortuorum. idemque adserit divinationis usum et prae-
moneri meritos instruentibus divinis potestatibus.
21. CLem. Strom. πὶ 130 p. 497 P. ᾿Αναξάγοραν μὲν γὰρ τὸν Κλαζομένιον τὴν
15 θεωρίαν φάναι τοῦ βίου τέλος εἶναι καὶ τὴν ἀπὸ ταύτης ἐλευθερίαν λέγουσιν,
Ἡράκλειτόν τε τὸν Ἐφέσιον τὴν εὐαρέστησιν.
22. [45 B.] Eupem. Eth. H 1. 1235%°25 καὶ Ἡ. ἐπιτιμᾶι τῶι ποιήσαντι "WG ἔρις
ἔκ τε θεῶν καὶ ἀνθρώπων ἀπόλοιτο᾽ [X 107)" οὐ γὰρ ἂν εἶναι ἁρμονίαν μὴ ὄντος
ὀξέος καὶ βαρέος οὐδὲ τὰ ζῶια ἄνευ θήλεος καὶ ἄρρενος ἐναντίων ὄντων. SIMPL.
20 Cat. 412,26 Kalbfl. fügt dem Homerverse zu οἰχήσεσθαι γάρ φησι πάντα. ΝΌΜΕΝ.
fr. 16 Thedinga (bei Chalcid. c. 297) Numenius laudat Heraclitum reprehendentem
Homerum qui optaverit inieritum ac vastitatem malis vitae, quod mon intelligeret
mundum sibt deleri placere, siquidem silva, quae malorum fons est, exterminaretur.
23. [14 B.] PoLy2. τ 20 οὐκ Av ἔτι πρέπον ein ποιηταῖς καὶ μυθογράφοις
25 χρῆσθαι μάρτυσι περὶ τῶν ἀγνοουμένων, ὅπερ οἱ πρὸ ἡμῶν περὶ τῶν πλείστων,
ἀπίστους ἀμφισβητουμένων παρεχόμενοι βεβαιωτὰς κατὰ τὸν Ἡράκλειτον. Vgl.
B 40. 42. 56. 57. 104.

B. FRAGMENTE.
HPAKAEITOY ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩ͂Σ.

30 1. [2 Bywater] Sexr. vır 132. Vel. Α 4. 16. B5l. τοῦ δὲ λόγου

τοῦδ᾽ ἐόντος ἀεὶ ἀξύνετοι τίγνονται ἄνθρωποι καὶ
πρόσθεν ἢ ἀκοῦσαι καὶ ἀκούσαντες τὸ πρῶτον᾽ τινο-
μένων τΤὰρ πάντων κατὰ τὸν λόγον τόνδε ἀπείροισιν
ἐοίκασι, πειρώμενοι καὶ ἐπέων καὶ ἔργων τοιούτων,
35 ὁκοίων ἐγὼ διηγεῦμαι διαιρέων ἕκαστον κατὰ φύσιν

1. Für dies Wort aber, ob es gleich ewig ist, gewinnen die Menschen
kein Verständnis, weder ehe sie es vernommen noch sobald sie es
vernommen. Alles geschieht nach diesem Wort, und doch geberden
sie sich wie die Unerfahrenen, so oft sie sich versuchen in solchen
Worten und Werken, wie ich sie künde, ein jegliches nach seiner
 12. HERAKLEITOS.

καὶ φράζων OKkwg ἔχει. τοὺς δὲ ἄλλους ἀνθρώπους

λανθάνει ὁκόσα ἐγερθέντες ποιοῦσιν, ὅκωσπερ ὁκόσα
EUDOVTES ἐπιλανθάνονται.
2. [92] ΒΈΧΤ. vu 138 διὸ δεῖ ἕπεσθαι τῶι (ZuvWı, τουτέστι
τῶι» κοινῶι: ξυνὸς γὰρ ὁ κοινός. τοῦ λόγου δὲ ἐόντος
ξυνοῦ ζώουσιν οἱ πολλοὶ ὡς ἰδίαν ἔχοντες φρόνησιν.
Be [0] Aer. u 21,4 (Ὁ. 351, περὶ μεγέθους ἡλίου) εὖρος ποδὸς
ἀνθρωπείου.
4, [J. of phil. ıx 230] ALsertus M. de veget. γι 401 p. 545 Meyer H.
10 dixit quod δὲ felieitas esset in delectationibus corporis, boves
felices dieeremus, cum inveniant orobum ad comedendum.
4". [jetzt 126°]
> [130. 126] Arıstocrırus Theosophia 68 (Buresch Klaros 118), ORIG.
c. CELS. γι 62 καθαίρονται δ᾽ ἄλλως αἵματι μιαινόμενοι
15 οἷον εἴ τις εἰς πηλὸν ἐμβὰς πηλῶι ἀπονίζοιτο. μαΐίνε-
σθαι δ᾽ ἂν δοκοίη, εἴ τις αὐτὸν ἀνθρώπων ἐπιφράσαιτο
οὕτω ποιέοντα. καὶ τοῖς ἀγάλμασι δὲ τουτέοισιν εὔχον-
ται ὁκοῖον εἴ τις δόμοισι λεσχηνεύοιτο οὔ τι YIVWOKWY
θεῦὺς οὐδ᾽ ἡ oirıves eicı.
20 6. [32] ARISTOTELES meteor. Β 2. 8885 18 [vgl. 55 B 158] ὃ ἥλιος οὐ
μόνον, καθάπερ ὁ Ἥ. φησί, νέος ἐφ᾽ ἡμέρηι ἐστίν. ἀλλ᾽ ἀεὶ
γέος συνεχῶς.

Natur auslegend und deutend, wie sich’s damit verhält. Die anderen
Menschen wissen freilich nicht, was sie im Wachen tun, wie sie ja
25 auch vergessen, was sie im Schlafe tun.
Drum ist's Pflicht dem Gemeinsamen zu folgen. Aber obschon das
Wort allen gemein ist, leben die meisten doch so, als ob sie eine
eigene Einsicht hätten.
Be Die Sonne hat die Breite des menschlichen Fußes.
30 4. Bestände das Glück in körperlichen Lustgefühlen, so müßte man
die Ochsen glücklich nennen, wenn sie Erbsen zu fressen finden.
BR Reinigung von Blutschuld suchen sie vergeblich, indem sie sich mit
Blut besudeln, wie wenn einer der in Kot getreten, sich mit Kot
abwaschen wollte. Für wahnsinnig würde ihn doch halten, wer
35 etwa von den Leuten ihn bei solchem Treiben bemerkte. Und sie
beten auch zu diesen Götterbildern, wie wenn einer mit Gebäuden
Zwwiesprache pflegen wollte. Sie kennen eben die Götter und Heroen
nicht nach ihrem wahren Wesen.
6. Die Sonne ist neu an jedem Tag.
 B. FRAGMENTE. 1—10. 63

[37] — de sensu 5. 443°23 ei πάντα τὰ ὄντα καπνὸς YEvoıTo,

ῥῖνες ἂν dıayvoliev.
[46] — eth. Nic. © 2. 11554 °H. τὸ ἀντίξουν συμφέρον καὶ
ἐκ τῶν διαφερόντων καλλίστην ἁρμονίαν καὶ πάντα κατ᾽
ἔριν γίνεσθαι [5. fr. 80].
[51] — — Κ. 5. 1176°7 ἑτέρα γὰρ ἵππου ἡδονὴ καὶ κυνὸς καὶ
ἀνθρώπου, καθάπερ Ἧ. φησιν ὄνους σύρματ᾽ ἂν ἑλέσθα!
μᾶλλον ἢ χρυσόν. ἥδιον γὰρ χρυσοῦ τροφὴ ὄνοις.
10. [59] [Arist.] de mundo 5. 8960) 7 ἴσως δὲ τῶν ἐναντίων N φύσις
γλίχεται καὶ ἐκ τούτων ἀποτελεῖ τὸ σύμφωνον, οὐκ ἐκ τῶν
ὁμοίων ὥσπερ ἀμέλει τὸ ἄρρεν συνήγαγε πρὸς τὸ θῆλυ καὶ οὐχ
ἑκάτερον πρὸς τὸ ὁμόφυλον καὶ τὴν πρώτην ὁμόνοιαν διὰ τῶν
ἐναντίων συνῆψεν, οὐ διὰ τῶν ὁμοίων. ἔοικε δὲ καὶ ἣ τέχνη
τὴν φύσιν μιμουμένη τοῦτο ποιεῖν: ζωγραφία μὲν γὰρ λευκῶν
15 τε καὶ μελάνων ὠχρῶν τε καὶ ἐρυθρῶν χρωμάτων ἐγκερασαμένη
φύσεις τὰς εἰκόνας τοῖς προηγουμένοις ἀπετέλεσε συμφώνους,
μουσικὴ δὲ ὀξεῖς ἅμα καὶ βαρεῖς μακρούς τε καὶ βραχεῖς φθόγ-
γους μείξασα ἐν διαφόροις φωναῖς μίαν ἀπετέλεσεν ἁρμονίαν,
γραμματικὴ δὲ ἐκ φωνηέντων καὶ ἀφώνων γραμμάτων κρᾶσιν
ποιησαμένη τὴν ὅλην τέχνην ἀπ᾿ αὐτῶν συνεστήσατο. ταὐτὸ
δὲ τοῦτο ἦν καὶ τὸ παρὰ τῶι σκοτεινῶι λεγόμενον ἫἭἩρακλείτωι:

7. Würden alle Dinge zu Rauch, würde man sie mit der Nase unter-
scheiden.
8. Das auseinander Strebende vereinigt sich und aus den verschiedenen
25 Tönen entsteht die schönste Harmonie und alles entsteht durch den
Streit.
Esel würden Häckerling dem Golde vorziehen.
Auch die Natur strebt wohl nach dem Emntgegengesetzten und bringt
hieraus und nicht aus dem Gleichen den Einklang hervor, wie sie
30 %. B. das männliche mit dem weiblichen Geschlechte paarte und nicht
etwa beide mit dem gleichen, und die erste Eintracht durch Vereini-
gung des. Gegensätzlichen, nicht des Gleichartigen herstellte. Auch
die Kunst bringt dies, offenbar durch Nachahmung der Natur, zu-
stande. Die Malerei mischt auf dem Bilde die Bestandteile der weißen
39 und schwarzen, der gelben und roten Farbe und bewirkt dadurch die
Ähnlichkeit mit dem Originale; die Musik mischt hohe und tiefe, lange
und kurze Töne in verschiedenen Stimmen und bringt dadurch eine
einheitliche Harmonie zustande; die Sprachlehre mischt tönende und
tonlose Laute zusammen und stellt daraus die ganze Kunst xzu-
 be
. δι ΝΕ τα
τώ.

64 12. HERAKLEITOS.

συνάψιες ὅλα Kal οὐχ ὅλα, συμφερόμενον διαφερό-

μενον, συνᾶιδον διᾶιδον, καὶ ἐκ πάντων ἕν καὶ ἐξ ἑνὸς
πάντα.
11. [55] — — 6 p. 4015)8 τῶν τε ζώιων τά τε ἄγρια καὶ ἥμερα τά
5 TE Ev ἀέρι καὶ Em γῆς καὶ ἐν ὕδατι βοσκόμενα Yiveral TE καὶ
ἀκμάζει καὶ φθείρεται τοῖς τοῦ θεοῦ πειθόμενα θεσμοῖς: πᾶν
γὰρ ἑρπετὸν πλητγῆι νέμεται, ὥς φησιν Ἡράκλειτος.
12. [41.42] Arıus Dip. ap. Eus. Ῥ. E. xv 20 (Ὁ. 471,1) Ζήνων τὴν
ψυχὴν λέγει αἰσθητικὴν ἀναθυμίασιν, καθάπερ Ἢ." βουλόμενος
10 γὰρ ἐμφανίσαι, ὅτι ai ψυχαὶ ἀναθυμιώμεναι νοεραὶ ἀεὶ γίνονται,
εἴκασεν αὐτὰς τοῖς ποταμοῖς λέγων οὕτως: ποταμοῖσι τοῖσιν
αὐτοῖσιν ἐμβαίνουσιν ἕτερα καὶ ἕτερα ὕδατα ἐπιρρεῖ:
καὶ ψυχαὶ δὲ ἀπὸ τῶν ὑγρῶν ἀναθυμιῶνται [vgl.
Β 49". 91
und A 6. 15].
15 13. [54] ΑΥ̓ΠΕΝ. v p. 178 F dei γὰρ τὸν χαρίεντα μήτε ῥυπᾶν μήτε
αὐχμεῖν μήτε βορβόρωι χαίρειν καθ᾽ Ἣράκλειτον. |Vgl. B9.37.
55 Β 147).
14 [124. 125] Orem. Protr. 22 p. 16, 24 Stählin. τίσι δὴ μαντεύεται
“H. 6 Ἐφέσιος; νυκτιπόλοις, μάγοις, βάκχοις, λήναις,
90 μύσταις" τούτοις ἀπειλεῖ τὰ μετὰ θάνατον, τούτοις μαντεύεται
τὸ πῦρ. τὰ γὰρ νομιζόμενα κατ᾽ ἀνθρώπους μυστήρια
ἀνιερω στὶ μυεῦνται.
15. [127] — — 34 p. 26,6 εἰ un τὰρ Διονύσωι πομπὴν ἐποι-

sammen. Das gleiche spricht sich auch in dem Worte des dunklen
25 Herakleitos aus: Verbindungen sind: Ganzes und Nichtganzes, Ein-
tracht und Zwietracht, Einklang und Mißklang und aus allem eins
und aus einem alles.
11. Denn alles, was da kreucht, wird mit Gottes Geißel zur Weide ge-
trieben.
30 12. Wer in dieselben Fluten hinabsteigt, dem strömt stets anderes
Wasser zu. Auch die Seelen dünsten aus dem Feuchten hervor.
13. Am Dreck sich ergetzen.
14. Wem prophexeit Heraklit? Den Nachtschwärmern, Magiern, Bak-
chen, Mänaden und Eingeweihten. Diesen droht er mit der Strafe
35 nach dem Tode, diesen prophezeit er das Feuer. Denn in unheiliger
Weise findet die Einführung in die Weihen statt wie sie bei den
Leuten im Schwange sind.
15. Denn wenn es nicht Dionysos wäre, dem sie die Prozession ver-
anstalten und das Phalloslied singen, so wär’s ein ganz schändliches
 B. FRAGMENTE. 10—22. 65

00VTo Kal ὕμνεον ἄισμα αἰδοίοισιν, ἀναιδέστατα eip-

γαστ᾽ ἄν. ὡυτὸς δὲ ᾿Αίδης καὶ Διόνυσος, ὅτεωι μαί-
νονται καὶ ληναΐζουσιν.
16. [21] — Paedag. πι 99. 216,28 λήσεται μὲν γὰρ ἴσως τὸ αἰσθητὸν
5 φῶς τις, τὸ δὲ νοητὸν ἀδύνατόν ἐστιν, ἢ ὥς φησιν °H. τὸ μὴ
δῦνόν ποτε πῶς ἄν τις λάθοι;
17. [5] — Strom. ı 8 p. 432 Pott. οὐ γὰρ φρονέουσι τοιαῦτα
πολλοί, ὁκόσοις ἐγκυρεῦσιν, οὐδὲ μαθόντες YıvWoKoU-
σιν, ἑωυτοῖσι δὲ δοκέουσι [νρ]. A 16 8 128].
10 18. [7] — — 11 179.437 ἐὰν μὴ ἔλπηται, ἀνέλπιστον οὐκ ἐξευ-
ρήσει, ἀνεξερεύνητον ἐὸν καὶ ἄπορον. [Vgl. Β 27.]
19. [6] --- — πὶ 24 p. 442 ἀπίστους εἶναί τινας ἐπιστύφων Ἢ. φησιν -
ἀκοῦσαι οὐκ ἐπιστάμενοι οὐδ᾽ εἰπεῖν.
20, [86] — — m 14 p. ὅ16 °H. γοῦν κακίζων φαίνεται τὴν γένεσιν,
15 ἐπειδὰν φῆι᾽ γενόμενοι ζώειν ἐθέλουσι μόρους τ᾽ ἔχειν,
μᾶλλον δὲ ἀναπαύεσθαι, καὶ παῖδας καταλείπουσι μό-
ρους τενέσθαι.
21. [64] --- — — 21 p.520 οὐχὶ καὶ Ἢ. θάνατον τὴν γένεσιν καλεῖ
. ἐν οἷς φησι θάνατός ἐστιν ὁκόσα ἐτερθέντες ὁρέο-
20 μεν, ὁκόσα δὲ εὕδοντες ὕπνος.
22. [8] — — ıv 4 p.565 χρυσὸν γὰρ οἱ διζήμενοι τῆν πολλὴν
ὀρύσσουσι καὶ εὑρίσκουσιν ὀλίτγον.

Tun. Ist doch Hades eins mit Dionysos, dem sie da toben und
Fastnacht feiern!
25 16. Wie kann einer verborgen bleiben vor dem, was nimmer untergeht.
17. Denn viele hegen nicht solche Gedanken nach alledem, was ihnen
begegnet, noch verstehen sie, wenn man sie belehrt; aber sie bilden
es sich ein.
18. Wenn er’s nicht erhofft, wird er das Unverhoffte nicht finden.
30 Denn unerforschlich 1505. und unzugänglich.
19. Leute, die weder zu hören noch zu reden verstehen.
20. Heraklit scheint die Geburt als ein Unglück zu betrachten, wenn er
sagt: Wann sie geboren sind, wollen sie auch leben und somit
den Tod erleiden, oder vielmehr ausruhen, und sie hinterlassen
35 Kinder, daß auch sie den Tod erleiden.
21. Tod ist alles, was wir im Wachen sehen, und Schlaf, was im
Schlummer.
22. Denn die Goldgräber schaufeln viel Erde und finden wenig.
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 5
 >
w

66 12. HERAKLEITOS.

23. [60] Crem. Str. ıv 10 p. 568 Δίκης ὄνομα οὐκ ἂν ἤιδεσαν,

ei ταῦτα μὴ ἦν.
24. [102] --- — — 16 p. 571 ἀρηιφάτους θεοὶ τιμῶσι καὶ ἄν-
θρωποι.
ὅ 25. [101] — — — 50 p.586 μόροι Τὰρ μέζονες μέζονας μοί-
ρας Aayxyavoudı.
26. [11] — — — 143 p. 628 ἄνθρωπος ἐν εὐφρόνηι φάος ἅπ-
τεται ἑαυτῶι ἀποθανών, [ἀποσβεσθείς ὄψεις], ζῶν δὲ
ἅπτεται τεθνεῶτος εὕδων, ἀποσβεσθεὶς ὄψεις, ἐγρη-
10 γορὼς ἅπτεται εὕδοντος.
27. [129] — — — 146 p.630 ἀνθρώπους μένει ἀποθανόντας
ἅσσα οὐκ ἔλπονται οὐδὲ δοκέουσιν.
28. [118] — — v 9 p. 649 δοκέοντα τὰρ ὁ δοκιμώτατος YIvW-
OKEI, φυλάσσει: καὶ μέντοι καὶ Δίκη καταλήψεται
15 ψευδῶν τέκτονας καὶ μάρτυρας.
29. [111] --- — — 60 p. 682 [nach B 104] αἱρεῦνται τὰρ ἕν ἀν-
τία πάντων οἱ ἄριστοι, κλέος ἀέναον θνητῶν, οἱ δὲ
πολλοὶ κεκόρηνται ὅκωσπερ κτήνεα.
30. [20] — — — 105 p.711[Plut. d.anim.5 p. 1014.4] κόσμον τόνδε,
20 τὸν αὐτὸν ἁπάντων, οὔτε τις θεῶν οὔτε ἀνθρώπων
ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἦν ἀεὶ καὶ ἔστιν καὶ ἔσται πῦρ ἀεί-
ζωον, ἁπτόμενον μέτρα καὶ ἀποσβεννύμενον μέτρα.

23. Gäb’ es jenes (das Umgerechte?) nicht, so kennten sie der Dike
Namen nicht.
25 24. Im Kriege Gefallene ehren Götter und Menschen.
25. Größerer Tod empfängt größere Belohnung.
36. Der Mensch zündet sich in der Nacht ein Licht an, wann er ge-
storben ist; im Leben berührt er den toten im Schlummer, wann
sein Augenlicht erloschen; im Wachen berührt er den schlummernden.
30 27. Der Menschen wartet nach dem Tode, was sie nicht erwarten oder
wähnen.
28. Denn was der Glaubwürdigste erkennt, festhält, ist nur Glaubens-
sache. Aber freilich (?) die Lügenschmiede und ihre Eideshelfer
wird doch auch Dike zu fassen wissen.
35 Eins gibt es, was die Besten allem anderen vorziehen: den Ruhm
29,

den ewigen den vergänglichen Dingen. Die Meisten freilich liegen

da vollgefressen wie das liebe Vieh.
30. Diese Weltordnung, dieselbige für alle Wesen, hat kein Gott und
kein Mensch geschaffen, sondern sie war immerdar und ist und wird
 B. FRAGMENTE. 2336. 67
31. [21] — — — — p. 712 [nach 30] ὅτι δὲ Kai γενητὸν καὶ φθαρ--
τὸν εἶναι Edoyuarızev, μηνύει τὰ ἐπιφερόμενα᾽ πυρὸς τροπαὶ
πρῶτον θάλασσα, θαλάσσης δὲ τὸ μὲν ἥμισυ τῆ, τὸ
δὲ ἥμισυ πρηστήρ. δυνάμει γὰρ λέγει ὅτι τὸ πῦρ ὑπὸ τοῦ
διοικοῦντος λόγου καὶ θεοῦ τὰ σύμπαντα δι᾽ ἀέρος τρέπεται
εἰς ὑγρὸν τὸ ὡς σπέρμα τῆς διακοσμήσεως, ὃ καλεῖ θάλασσαν,
ἐκ δὲ τούτου αὖθις γίνεται γῆ καὶ οὐρανὸς καὶ τὰ ἐμπεριεχόμενα.
ὅπως δὲ πάλιν ἀναλαμβάνεται καὶ ἐκπυροῦται, σαφῶς διὰ τού-
τῶν δηλοῖ᾽ [23] θάλασσα διαχέεται καὶ μετρέεται εἰς τὸν
αὐτὸν λόγον, ὁκοῖος πρόσθεν ἦν ἢ γενέσθαι τῆ.
[65] — — — 116 p.718 ἕν τὸ σοφὸν μοῦνον λέτεσθαι
οὐκ ἐθέλει καὶ ἐθέλει Ζηνὸς ὄνομα.
[110] — — --εανόμος καὶ βουλῆι πείθεσθαι ἑνός.
. [3] — — — ἀξύνετοι ἀκούσαντες κωφοῖσιν ἐοίκασι᾽
φάτις αὐτοῖσιν μαρτυρεῖ παρεόντας ἀπεῖναι.
[49] — --α 141 p.733 χρὴ γὰρ εὖ μάλα πολλῶν ἵστορας
φιλοσόφους ἄνδρας εἶναι καθ᾽ "Hpärkeırov.
[68] — — vı16 p. 746 ψυχῆισιν θάνατος ὕδωρ γενέσθαι,
ὕδατι δὲ θάνατος τῆν Teveodaı, ἐκ γῆς δὲ ὕδωρ Yi-
20 νεται, ἐξ ὕδατος δὲ ψυχή.

sein ewig lebendiges Feuer, nach Maßen erglimmend und nach

Maßen verlöschend.
81. Feuers Wandlungen: erstens Meer, die Hälfte davon Erde, die
andere Glutwind. Das bedeutet, daß das Feuer durch das das Weltall
25 regierende Wort oder Gott durch die Luft hindurch in Wasser ver-
wandelt wird, den Keim der Weltbildung, den er Meer nennt. Daraus
entsteht wiederum Erde, Himmel und das dazwischen Liegende. Wie
dann die Welt wieder ins Ursein zurückkehrt und der Welibrand
ensteht, spricht er klar im Folgenden aus: Es (das Feuer) zerfließt
30 als Meer und erhält sein Maß nach demselben Wort (Verhältnis)
wie es galt, ehe denn es Erde ward.
32. Eins, das allein Weise, will nicht und will doch auch wieder mit
Zeus’ Namen benannt werden.
Brauch ist's auch dem Willen eines einzigen zu folgen.
33.

35 34. Sie verstehen es nicht, auch wenn sie es vernommen. So sind sie
wie Taube. Das Sprichwort bezeugt’s ihnen: ‘Anwesend sind sie
abwesend’.
35. Denn gar vieler Dinge kundig müssen weisheitsliebende Männer sein.
36. Für die Seelen ist es Tod zu Wasser zu werden, für das Wasser
ΒῈ
 68 12. HERAKLEITOS.

[53] CoLUMELLA vım 4 sö modo eredimus Ephesio Heracleto qui ait

sues caeno |vgl. Β 15], cohortales aves pulvere vel einere
lavart.
[33] Dıoe. ı 23 [1 A 1 Thales] δοκεῖ δὲ κατά τινας πρῶτος
“oTpokoyAcaı... μαρτυρεῖ δ᾽ αὐτῶι καὶ Ἧ. καὶ Δημόκριτος.
[112]— 188 ἐν Πριήνηι Βίας ἐτένετο ὁ Τευτάμεω, οὗ
πλέων λόγος ἢ τῶν ἄλλων. [Vgl. Β 1041.
[16] — ΙΧ 1 [5. 8.54,17 A 1,4, vgl. ArHen. xıu 610 Β] πολυμαθίη
νόον ἔχειν οὐ διδάσκει: Ἥσίοδον τὰρ Av ἐδίδαξε Kal
Πυθαγόρην αὖτίς τε Ξενοφάνεα καὶ Ἑκαταῖον.
[19] — — [anschl. an 40] εἶναι γὰρ ἕν τὸ σοφόν, ἐπίστασθαι
γνώμην, ὁτέη ἐκυβέρνησε πάντα διὰ πάντων.
[119] — ---τὸν τε Ὅμηρον ἔφασκεν ἄξιον ἐκ τῶν ἀγώνων
ἐκβάλλεσθαι καὶ ῥαπίζεσθαι καὶ ᾿Αρχίλοχον ὁμοίως.
15 48. [103] — — 2 ὕβριν χρὴ σβεννύναι μᾶλλον ἢ πυρκαϊήν.
[100] — --- μάχεσθαι χρὴ τὸν δῆμον ὑπὲρ τοῦ νόμου
ὅκωσπερ τείχεος.
[11] --- — 7 ψυχῆς πείρατα ἰὼν οὐκ ἂν ἐξεύροιο, πᾶσαν
ἐπιπορευόμενος ὁδόν: οὕτω βαθὺν λότον ἔχει.
20 46. [132] — — τήν τε οἴησιν ἱερὰν νόσον ἔλεγε καὶ τὴν ὅρασιν
ψεύδεσθαι.

Tod zur Erde zu werden. Aus der Erde wird Wasser, aus Wasser
Seele.
37. Säue baden sich in Kot, Geflügel in Staub oder Asche,
25 88. Thales war nach einigen der erste Astronom. Das bezeugt auch
Heraklit und Demokrit.
39. In Priene lebte Bias des Teutames Sohn, von dem mehr die Rede
ist als von den anderen.
40. Vielwisserei lehrt nicht Verstand haben. Sonst hätte Hesiod es ge-
30 lernt und Pythagoras, ferner auch Xenophanes und Hekataios.
41. In Einem besteht die Weisheit, die Vernunft zu erkennen, als
welche alles und jedes zu lenken weiß.
42. Homer verdiente aus den Preiswettkämpfen verwiesen und mit Ruten
gestrichen zu werden und ebenso Archilochos.
35 48. Frevelmut soll man eher löschen als Feuersbrunst.
44. Das Volk soll kämpfen um sein Gesetz wie um seine Mauer.
45. Der Seele Grenzen kannst du nicht ausfinden, und ob du jegliche
Straße abschrittest; so tiefen Grund hat sie.
46. Figendünkel nannte er eine fallende Sucht und trügerisch das Auge.
 B. FRAGMENTE. 37—55. 69

[48] — — 73 un εἰκῆ περὶ τῶν μεγίστων συμβαλλώμεθα.

[66] Erym. een. βίος: τῶι οὖν τόξωι ὄνομα βίος, Epyov de
θάνατος.
[113] GALEN. de diff. puls. vn 773K. [SymmaAcn. ep. ıx 115, ΤΉΞΒΟΡ.
PRODR. ep. p. 20) eis ἐμοὶ μύριοι, ἐὰν ἄριστος ἦι. [Vgl.
55 B 241
49°, [81] Heracuır. alleg. 24 (nach 62) ποταμοῖς τοῖς αὐτοῖς Eu-
βαίνομέν τε καὶ οὐκ ἐμβαίνομεν, εἶμέν TE καὶ οὐκ εἶμεν.
Wal tr, 12.1
10 50. [1] Hıppor. refut. ıx 9 Ἥ. μὲν οὖν (Ev) φησιν εἶναι τὸ πᾶν
διαιρετὸν ἀδιαίρετον, γενητὸν ἀγένητον, θνητὸν ἀθάνατον, λόγον
αἰῶνα, πατέρα υἱόν, θεὸν δίκαιον: οὐκ ἐμοῦ, ἀλλὰ τοῦ λόγου
ἀκούσαντας ὁμολογεῖν σοφόν ἐστιν ἕν πάντα εἶναι.
[45; vgl. 56] — — οὐ ξυνιᾶσιν ὅκως διαφερόμενον ἕωυ-
τῶι ὁμολογέει: παλίντροπος ἁρμονίη ὅκωσπερ τόξου
καὶ λύρης. [FolstB1.]
[19] — — αἰὼν παῖς ἐστι παίζων, πεττεύων᾽ παιδὸς N
βασιληίη.
[44] — --- Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ
βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους,
τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους.
[47] — — ἁρμονίη ἀφανὴς φανερῆς κρείττων.
[13] — — ὅσων ὄψις ἀκοὴ μάθησις, ταῦτα ἐγὼ προτιμέω.

Denken wir nicht vorschnell über die wichtigsten Dinge!

Des Bogens Name ist nun Leben, sein Werk Tod.
Einer gilt mir zehntausend, falls er der Beste ist.
. In dieselben Fluten steigen wir und steigen wir nicht: wir sind und
sind nicht.
Habt ihr nicht mich, sondern das Wort vernommen, ist es weise
zuzugestehen, daß alles eins ist.
Sie verstehen nicht, wie es (das Eine) auseinander strebend zusammen
stimmt: gegenstrebige Vereinigung wie beim Bogen und der Leier.
Die Zeit ist ein Knabe, der spielt, hin und her die Brettsteine setzt:
Knabenregiment!
35 58. Krieg ist aller Dinge Vater, aller Dinge König. Die einen macht
er zu Göttern, die anderen zu Menschen, die einen zu Sklaven, die
anderen zu Freien.
54. Verborgene Vereinigung besser als offene.
55 Alles, was man sehen, hören und lernen kann, das ziehe ich vor.
 70 12. HERAKLEITOS. N
οὐ
«4:

56. [47 Anm.] Hıpror. ıx 9 ἐξηπάτηνται, φησίν, οἱ ἄνθρωποι

πρὸς τὴν γνῶσιν τῶν φανερῶν παραπλησίως "Ounpwı,
ὃς ἐγένετο τῶν Ἑλλήνων σοφώτερος πάντων. ἐκεῖνόν
τε YAp παῖδες φθεῖρας κατακτείνοντες ἐξηπάτησαν
εἰπόντες᾽ ὅσα εἴδομεν καὶ ἐλάβομεν, ταῦτα ἀπολείπο-
μεν, ὅσα δὲ οὔτε εἴδομεν οὔτ᾽ ἐλάβομεν, ταῦτα φέρομεν.
57. [385] — ıx 10 διδάσκαλος δὲ πλείστων Ἡ σίοδος τοῦτον
ἐπίστανται πλεῖστα εἰδέναι, ὅστις ἡμέρην καὶ εὐφρόνην
οὐκ ἐγίνωσκεν. ἔστι γὰρ ἕν.
10 58. [57. 58] — — καὶ ἀγαθὸν καὶ κακόν [näml. ἕν ἐστιν]. οἱ τοῦν
ἰατροί, φησὶν ὁ Ἥ., τέμνοντες, καίοντες πάντη, βασανί-
ζοντες κακῶς τοὺς ἀρρωστοῦντας, ἐπαιτέονται μηδὲν ἄξιοι
μισθὸν λαμβάνειν παρὰ τῶν ἀρρωστούντων, ταὐτὰ ἐρτα-
ζόμενοι, τὰ ἀγαθὰ καὶ τὰς νόσους.
15 59. [50] --- — γναφείωι ὁδὸς εὐθεῖα καὶ σκολιὴ (N τοῦ ὀργάνου
τοῦ καλουμένου κοχλίου ἐν τῶι γναφείωι περιστροφὴ εὐθεῖα
καὶ σκολιή" ἄνω γὰρ ὁμοῦ καὶ κύκλωι περιέρχεται) μία ἐστί,
φησί, καὶ ἣ αὐτή.
60. [69] — — ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυ τή.
20 61. [52] — ---θάλασσα ὕδωρ καθαρώτατον καὶ μιαρώτατον,
ἰχθύσι μὲν πότιμον καὶ σωτήριον, ἀνθρώποις δὲ ἄπο-
τον καὶ ὀλέθριον.

56. Die Menschen lassen sich über die Kenntnis der sichtbaren Dinge
ähnlich zum besten halten wie Homer, der doch weiser war als die
25 Hellenen allesamt. Ihn foppten nämlich Jungen, die der Läuse-
jagd oblagen, indem sie ihm zuriefen: alles was wir gesehen und
gegriffen, lassen wir da; was wir aber nicht gesehen und nicht
gegriffen, das bringen wir mit.
Lehrer aber der meisten ist Hesiod. Sie sind überzeugt, er weiß
am meisten, er der doch Tag und Nacht nicht kannte. Ist ja doch eins!
Und Gut und Schlecht ist eins. Fordern doch die Ärzte, wenn sie
die Kranken an allen Stellen schneiden, brennen und schlimm quälen,
noch Lohn dazu von den Kranken, während sie doch nichts zu er-
halten verdienten, da sie ja nur dasselbe bewirken, d. h. durch ihre
Guttaten die Krankheiten nur aufheben.
Des Krempels Weg, grad und krumm, ist ein und derselbe.
Der Weg auf und ab ist ein und derselbe.
Meerwasser ist das reinste und scheußlichste: für Fische trinkbar
und lebenerhaltend, für Menschen untrinkbar und tötlich.
Ἢ-
E
ἤν.
.Β. FRAGMENTE. 56—67. 71

[67] — ἀθάνατοι θνητοί, θνητοὶ ἀθάνατοι, ζῶντες

τὸν ἐκείνων θάνατον, τὸν δὲ ἐκείνων βίον τεθνεῶτες.
[123] — --- λέγει δὲ καὶ σαρκὸς ἀνάστασιν ταύτης {τῆς φανε-
ρᾶς, ἐν ἧι γεγενήμεθα, καὶ τὸν θεὸν οἶδε ταύτης τῆς ἀναστά-
σεως αἴτιον οὕτως λέγων: ἔνθα δ᾽ ἐόντι ἐπανίστασθαι καὶ
φύλακας γίνεσθαι ἐγερτὶ ζώντων καὶ νεκρῶν. λέγει δὲ
καὶ τοῦ κόσμου κρίσιν καὶ πάντων τῶν ἐν αὐτῶι διὰ πυρὸς
64, γίνεσθαι λέγων οὕτως" τὰ δὲ πάντα οἰακίζει Κεραυ νός [28],
τουτέστι κατευθύνει, κεραυνὸν τὸ πῦρ λέγων τὸ αἰώνιον. λέγει
δὲ καὶ φρόνιμον τοῦτο εἶναι τὸ πῦρ καὶ τῆς διοικήσεως τῶν
ὅλων αἴτιον: καλεῖ δὲ αὐτὸ χρησμοσύνην καὶ κόρον [24]᾿"
χρησμοσύνη δέ ἐστιν ἣ διακόσμησις κατ᾽ αὐτόν, ἣ δὲ ἐκπύρωσις
. κόρος. πάντα Ττάρ, φησί, τὸ πῦρ ἐπελθὸν κρινεῖ καὶ κατα-
λήψεται [26].
[36] --- --- ὁ θεὸς ἡμέρη εὐφρόνη, χειμὼν θέρος, πόλε-
μος εἰρήνη, κόρος λιμός (τἀναντία ἅπαντα᾽ οὗτος ὁ νοῦς),
ἀλλοιοῦται δὲ ὅκωσπερ {πῦρ), ὁπόταν συμμιτγῆι θυώ-
μασιν, ὀνομάζεται καθ᾽ ἡδονὴν ἑκάστου.
[0] Hısposus Scholasticus ad Chaleid. Plat. Tim. [cod. Paris. 1. 8624
5. XII f. 2] ia vitalis calor a sole procedens omnibus quae vivunt

Unsterbliche sterblich, Sterbliche unsterblich: sie leben gegenseitig

ihren Tod und sterben ihr Leben.
63. Er sprieht auch von einer Auferstehung des Fleisches, des irdischen,
sichtbaren, in dem wir geboren sind, und weiß, daß Gott diese Auf-
25 erstehung bewirkt. Sein Ausspruch lautet: Vor ihm aber, der dort
ist, erhöben sie sich und wach würden Wächter der Lebendigen
und der Toten. Er sagt aber auch, es finde ein Gericht der Welt
und alles dessen, was drinnen ist, durch Feuer statt, in folgendem :
Das Weltall aber steuert der Blitz, d. h. er lenkt es. Unter Blitz
versteht er nämlich das ewige Feuer. Er sagt auch, dieses Feuer
sei vernunftbegabt und Ursache der ganzen Weltregierung. Er nennt
es aber Mangel und Überfluß. Mangel ist nach ihm die Weltbildung,
dagegen der Weltbrand Überfluß. Denn alles, sagt er, wird das Feuer,
das heranrücken wird, richten und verdammen.
35 67. Gott ist Tag Nacht, Winter Sommer, Krieg Frieden, Überfluß und
Hunger. Er wandelt sich aber wie das Feuer, das, wenn es mit
Räucherwerk vermengt wird, nach eines jeglichen Wohlempfindung
so oder so benannt wird.
67°, Wie die Spinne, die in der Mitte ihres Netzes sitzt, merkt, sobald
 12 12. HERAKLEITOS.

vitam subministrat. cwi sententise Heraclitus adquwiescens optimam

similitudinem dat de aranea ad animam, de tela araneae ad corpus.
sic(ut) aranea, ait, stans in medio telae sentit, quam ceito
musca aliquem filum suum corrumpit itaque illue celeriter
currit quasi de fili perfectione dolens, sie hominis anima
aliqua parte corporis laesa illuc festine meat quasi im-
patiens laesionis corporis, cui firme et proportionaliter
wuncta est.
[129] Iamer. de myst. 1 11 καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως αὐτὰ ἄκεα “H.
10 προσεῖπεν ὡς ἐξακεσόμενα τὰ δεινὰ καὶ τὰς ψυχὰς ἐξάντεις
ἀπεργαζόμενα τῶν ἐν τῆι γενέσει συμφορῶν.
69. [128] — — v 15 θυσιῶν τοίνυν τίθημι διττὰ εἴδη" τὰ μὲν τῶν
ἀποκεκαθαρμένων παντάπασιν ἀνθρώπων, οἷα ἐφ᾽ ἑνὸς ἄν ποτε
γένοιτο σπανίως, ὥς φησιν Ἣ., ἤ τινων ὀλίγων εὐαριθμήτων
15 ἀνδρῶν τὰ δ᾽ ἔνυλα κτλ.
70. [79 Anm.) — de anima [Stob, ecl. τι 1, 16] πόσωι δὴ οὖν βέλτιον H.
παίδων ἀθύρματα νενόμικεν εἶναι τὰ ἀνθρώπινα δοξάσματα.
21. [73 Anm.) Marc. AnTon. IV 46 (nach 76) μεμνῆσθαι δὲ καὶ τοῦ
ἐπιλανθανομένου ἧι ἣ ὁδὸς ἀτει.
20 72. [99] --- — ὧι. μάλιστα διηνεκῶς ὁμιλοῦσι λόγωι τῶι τὰ
ὅλα διοικοῦντι τούτωι διαφέρονται, καὶ οἷς καθ᾽ ἡμέραν
ἐγκυροῦσι, ταῦτα αὐτοῖς ξένα φαίνεται.

eine Fliege irgend einen Faden ihres Netzes zerstört, und darum
schnell dahin eilt, als ob sie um die Herstellung des Fadens sich
25 härmte, so wandert des Menschen Seele bei der Verletzung irgend
eines Körperteils rasch dahin, als ob sie über die Verletzung des
Körpers, mit dem sie fest und nach einem bestimmten Verhältnis
verbunden ist, ungehalten sei.
68. Heilmittel nannte er die auf die Seele wirkenden Sühnmiittel.
30 69. Bei den Opfern sind zwei Arten zu unterscheiden. Die einen werden
dargebracht von innerlich vollständig gereinigten Menschen, wie das
hier und da bei einem Einzelnen vorkommen mag, wie Heraklit sagt,
oder bei einigen wenigen, leicht zw xählenden Männern. Die anderen
aber sind materiell usw.
35 70. Kinderspiele nannte er die menschlichen Gedanken.
21. Man soll sich auch an den Mann erinnern, der vergißt, wohin der
Weg führt.
72. Mit dem Worte, mit dem sie doch am meisten beständig zu ver-
 Β. FRAGMENTE. 672—80. 713

73. [94] — — οὐ dei ὥσπερ καθεύδοντας ποιεῖν Kal λέγειν᾽

καὶ γὰρ καὶ τότε δοκοῦμεν ποιεῖν καὶ λέγειν.
74. [97 Anm.] --- — οὐ dei ὡς παῖδας τοκεώνων, τοῦτ᾽ ἔστι κατὰ
ψιλόν - καθότι παρειλήφαμεν.
75. [90] — σι 42 τοὺς καθεύδοντας οἶμαι ὁ Ἣ. ἐργάτας εἶναι λέτει
καὶ συνεργοὺς τῶν ἐν τῶι κόσμωι γινομένων.
76. [25] Maxım. Tyr. xır 4 p.489 [nach B 60. 62] ζῆι πῦρ τὸν γῆς
θάνατον καὶ ἀὴρ ζῆι τὸν πυρὸς θάνατον, ὕδωρ ζῆι τὸν ἀέρος
θάνατον, τῆ τὸν ὕδατος. Prur. de E18. 392 ὁ πυρὸς θάνατος
10 ἀέρι γένεσις, καὶ ἀέρος θάνατος ὕδατι γένεσις. Marc. τν 46
(vor Β 71) ὅτι γῆς θάνατος ὕδωρ γενέσθαι καὶ ὕδατος θάνατος
ἀέρα γενέσθαι καὶ ἀέρος πῦρ καὶ ἔμπαλιν.
77. [72] Numen. fr. 35 Thedinga bei Porphyr. antr. nymph. 10 ὅθεν καὶ
ἫἩράκλειτον ψυχῆισι φάναι τέρψιν ἢ θάνατον ὑγτγρῆισι
15 γενέσθαι, τέρψιν δὲ εἶναι αὐταῖς τὴν εἰς γένεσιν πτῶσιν,
ἀλλαχοῦ δὲ φάναι ζῆν ἡμᾶς τὸν ἐκείνων θάνατον καὶ ζῆν
ἐκείνας τὸν ἡμέτερον θάνατον |B 62].
[96] Orıc. c. Cels. v112 p. 82, 23 Koetschau [wie 79. 80 aus Oelsus]
48.
ἦθος γὰρ ἀρθρώπειον μὲν οὐκ ἔχει γνώμας, θεῖον δὲ
20 ἔχει.
79. [917] — — [nach 78] ἀνὴρ νήπιος ἤκουσε πρὸς δαίμονος
ὅκωσπερ παῖς πρὸς ἀνδρός.
80. [62] Orıe. c. Cels. vr 42 p. 111,11 εἰδέναι δὲ χρὴ τὸν πόλε-

kehren haben, dem Lenker des Alls, entzweien sie sich, und die
25 Dinge, auf die sie täglich stoßen, scheinen ihnen fremd,
73. Man soll nicht handeln und reden wie Schlafende. Denn auch im
Schlaf glauben wir zu handeln und zu reden.
74. Man soll es ferner nicht tun als Kinder der Erzeuger, d. ἢ. schlicht
ausgedrückt “wie wir es gelernt haben’.
75. Die Schlafenden nennt, glaub’ ich, Heraklit Arbeiter und Mitwirker
an den Weltereignissen,
76. Feuer lebt der Erde Tod und Luft des Feuers Tod; Wasser lebt
der Luft Tod und Erde den des Wassers.
17. Für die Seelen ist es Lust oder Tod naß zu werden. Die Lust be-
35 stehe aber in ihrem Eintritt in das Leben. Anderswo aber sagt er:
Wir leben jener, der Seelen, Tod und jene leben unsern Tod.
78. Denn des Menschen Sinn kennt keine Zwecke, wohl aber der göttliche.
Kindisch heißt der Mann der Gottheit wie der Knabe dem Manne.
79.

80. Man soll aber wissen, daß der Krieg das Gemeinsame ist und das
 74 12. HERAKLEITOS.

μον ἐόντα ξυνόν, καὶ δίκην ἔριν, καὶ Yıvöueva πάντα

κατ᾽ ἔριν καὶ χρεώμενα [χρεών 91.
81. [vgl. 188] PurLovenm. Rhet. ı c.57. 62 8.351. 354 Sudh. [aus d.
Stoiker Diogenes] ἣ δὲ τῶν ῥητόρων εἰσαγωγὴ πάντα τὰ θεωρή-
ματα πρὸς τοῦτ᾽ ἔχει τείνοντα καὶ κατὰ τὸν Ἡράκλειτον κοπί-
δων ἐστὶν ἀρχηχός.
[99] PLaro Hipp. maior 289 A πιθήκων ὁ κάλλιστος αἰσχρὸς ἀν-
θρώπων τένει συμβάλλειν.
[98] — — Β ἀνθρώπων ὁ σοφώτατος πρὸς θεὸν πίθηκος φανεῖ-
ται καὶ σοφίαι καὶ κάλλει καὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν.
[88. 82] Prorin. Enn. ıv 8,1 μεταβάλλον ἀναπαύεται καὶ
κάματός ἐστι τοῖς αὐτοῖς μοχθεῖν καὶ ἄρχεσθαι.
. [105] Pıur. Coriol. 22 θυμῶι μάχεσθαι xakenov' ὅ τι γὰρ
a

ἂν θέληι, ψυχῆς ὠνεῖται.

15 86. [116] — — 38 ἀλλὰ τῶν μὲν θείων τὰ πολλά, καθ᾽ ἫἭράκλειτον,
ἀπιστίηι διαφυγγάνει μὴ γΥιγνώσκεσθαι.
[117] — de aud. 7 p. 41a βλὰξ ἄνθρωπος ἐπὶ παντὶ λόγωι
ἐπτοῆσθαι φιλεῖ.
[78] — cons. ad Apoll. 10 p. 106 E ταὐτό T ἔνι ζῶν καὶ τεθνη-
KOS καὶ TO ἐγρηγορὸς Kal TO καθεῦδον καὶ νέον Kal
γηραιόν: τάδε YAP METOTEOOVTA ἐκεῖνά ἐστι κἀκεῖνα
πάλιν μεταπεσόντα ταῦτα.

Recht der Streit, und daß alles durch Streit und Notwendigkeit
zum Leben kommt.
25 81. Die rednerische Unterweisung zielt mit all ihren Lehrsätzen auf diesen
Punkt und nach Heraklit ist sie Führer zur Abschlachtung.
32. Der schönste Affe ist häßlich mit dem Menschengeschlechte verglichen.
83. Der weiseste Mensch wird gegen Gott gehalten wie ein Affe erscheinen
in Weisheit, Schönheit und allem andern.
30 84. Sich wandelnd ruht es aus wund Es ist ermattend, denselben
Herren zu frohnen und dienen.
35. Mit dem Herzen zu kämpfen ist hart. Denn jeden seiner Wünsche
erkauft man um seine Seele.
86. Die Kenntnis des Göttlichen entzieht sich größtenteils dem Verständ-
35 nis, weil man nicht daran glaubt.
87. Ein hohler Mensch pflegt bei jedem Wort starr dazustehen.
88. Und es ist immer ein und dasselbe was in uns wohnt: Lebendes
und Totes und das Wache und das Schlafende und Jung und Alt.
 B. FRAGMENTE. 80-9. 75
89. [95] — de superst. 3 p.166c ὁ °H. φησί τοῖς &ypnyopöcıy
ἕνα καὶ κοινὸν κόσμον εἶναι, τῶν δὲ κοιμωμένων ἕκαστον
εἰς ἴδιον ἀποστρέφεσθαι.
90. [22] -- deE 8 p.388E πυρός τε ἀνταμοιβὴ τὰ πάντα καὶ
σι πῦρ ἁπάντων ὅκωσπερ χρυσοῦ χρήματα καὶ χρημάτων
χρυσός.
91. [41. 40] --- — 18 ». 9928 ποταμῶι τΤὰρ οὐκ ἔστιν ἐμβῆναι
δὶς τῶι αὐτῶι καθ᾽ ἫἩράκλειτον [vgl. Β 12] οὐδὲ θνητῆς οὐσίας
δὶς ἅψασθαι κατὰ ἕξιν (τῆς αὐτῆςν᾽ ἀλλ᾽ ὀξύτητι καὶ τάχει μετα-
10 βολῆς σκίδνησι καὶ πάλιν συνάγει (μᾶλλον δὲ οὐδὲ πάλιν
οὐδ᾽ ὕστερον, ἀλλ᾽ ἅμα συνίσταται καὶ ἀπολείπει) καὶ πρόσεισι
καὶ ἄπεισι.
92. [12] — de Pyth. or. 6 p. 397 a Σίβυλλα δὲ μαινομένωι στό-
ματι καθ᾽ Ἣράκλειτον ἀγέλαστα καὶ ἀκαλλώπιστα καὶ
15 ἀμύριστα φθεγγομένη χιλίων ἐτῶν ἐξικνεῖται τῆι φωνῆι διὰ
τὸν θεόν.
93. [11] — — 18 p.404D ὁ ἄναξ, οὗ τὸ μαντεῖόν ἐστι τὸ ἐν
Δελφοῖς, οὔτε λέγει οὔτε κρύπτει ἀλλὰ σημαίνει.
94. [29] — de exil. 11 p.604A ἥλιος γὰρ οὐχ ὑπερβήσεται μέτρα.
20 ei δὲ μή, Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι ἐξευρή σουσιν.

Wenn es umschlägt, ist dieses jenes und jenes wiederum, wenn es

umschlägt, dieses.
89. Die Wachenden haben eine gemeinsame Welt, doch jeder Schlum-
mernde wendet sich nur am seine eigene.
25 90. Umsatz findet wechselweise statt des Alls gegen das Feuer und des
Feuers gegen das All, wie des Goldes gegen Waren und der Waren
gegen Gold.
91. Man kann nicht zweimal in denselben Fluß steigen nach Heraklit
und nicht zweimal eine ihrer Beschaffenheit nach identische vergäng-
30 liche Substanz berühren, sondern durch das Ungestüm und die Schnellig-
keit ihrer Umwandlung zerstreut und sammelt sie wiederum und
naht sich und entfernt sich.
92. Die Sibylle, die mit rasendem Munde Ungelachtes und Ungeschmink-
tes und Ungesalbtes redet, reicht mit ihrer Stimme durch tausend
35 Jahre. Denn der Gott treibt sie.
99. Der Herr, der das Orakel in Delphi besitzt, sagt nichts und birgt
nichts, sondern er deutet an.
94. Denn die Sonne wird ihre Maße nicht überschreiten ;ansonst werden
sie die Erinyen, der Dike Schergen, ausfindig machen.
 76 12. HERAKLEITOS.

95. [108] Prur. Sympos. m pr. 1 p. 644F ἀμαθίην γτὰρ ἄμεινον

κρύπτειν, ἔργον δὲ Ev ἀνέσει καὶ παρ᾽ οἶνον [vgl. B 109].
90. [85] — — mw 4,8. p. 669 A νέκυες τΤὰρ κοπρίων ἐκβλητό-
τεροι.
[115] — an seni resp. 7. p. 787 c κύνες γΤὰρ καταβαὔζουσιν
ὧν ἂν μὴ γιγώσκωσι.
98. [38] — fac. lun. 28 p. 948 αἱ ψυχαὶ ὀσμῶνται καθ᾽ Αιδην.
99. [31] — aqu. et ign. comp. 7 p. 957 A; de fort. 3.p. 980 εἰ μὴ
ἥλιος ἦν, ἕνεκα τῶν ἄλλων ἄστρων εὐφρόνη ἂν ἦν.
10 100. [34] — Qu. Plat. 8, 4 p. 1007 Ὁ... περιόδους: ὧν ὁ ἥλιος ἐπι-
στάτης ὧν καὶ σκοπὸς ὁρίζειν καὶ βραβεύειν καὶ ἀναδεικνύναι
καὶ ἀναφαίνειν μεταβολὰς καὶ ὥρας di πάντα φέρουσι
καθ᾽ Ἡράκλειτον κτλ.
101. [80] — adv. Colot. 20. 1118 c ἐδιζησάμην ἐμεωυτόν.
15 101°. [15] PoLyB. xIr 27 δυεῖν γὰρ ὄντων κατὰ φύσιν ὡσανεί τινων
ὀργάνων ἡμῖν, οἷς πάντα πυνθανόμεθα καὶ πολυπραγμονοῦμεν,
ἀκοῆς καὶ ὁράσεως, ἀληθινωτέρας δ᾽ οὔσης οὐ μικρῶι τῆς ὁρά-
σεως κατὰ τὸν ἫἩ ράκλειτον᾽ ὀφθαλμοὶ τΤὰρ τῶν ὥὦὥτων
ἀκριβέστεροι μάρτυρες.
20 102. [61] ῬΟΒΡΗΥΒ, zu Δ 4 [1 69, 6 Schr.] τῶι μὲν θεῶι καλὰ πάντα
καὶ ἀγαθὰ καὶ δίκαια, ἄνθρωποι δὲ ἃ μὲν ἄδικα ὕὑπει-
λήφασιν ἃ δὲ δίκαια.
103. [10] — zu = 200 [1190 Schr.] ξυνὸν γὰρ ἀρχὴ καὶ πέρας
ἐπὶ κύκλου περιφερείας.
25 104. [1113] Proc. in Ale. p. 525, 21 (1864) τίς γὰρ αὐτῶν νόος

95. Denn seinen Unverstand bergen ist besser: nur ist's schwer in der
Ausgelassenheit und beim Wein.
96. Denn Leichname sollte man eher wegwerfen als Mist.
97. Denn Hunde bellen die an, die sie nicht kennen.
30 98. Die Seelen riechen im Hades.
99. Gäb’ es keine Sonne, trotz der übrigen Gestirne wär’ es Nacht.
100. Die Sonne als Wächterin des Jahreslaufs bringt die Veränderungen
zum Vorschein und die Horen, die alles bringen.
101. Ich habe mich selbst gesucht.
35 101°. Augen sind genauere Zeugen als die Ohren.
102. Bei Gott ist alles schön und gut und gerecht; die Menschen aber
halten einiges für gerecht, anderes für ungerecht..
103. Denn beim Kreisumfang ist Anfang und Ende gemeinsam. )νι,I

104. Denn was ist ihr Sinn oder Verstand? Straßensängern glauben
 B. FRAGMENTE. 95—112. 77
ἢ φρήν; δήμων ἀοιδοῖσι πείθονται καὶ διδασκάλωι
χρείωνται ὁμίλωι οὐκ εἰδότες ὅτι “οἱ πολλοὶ κακοί,
ὀλίγοι δὲ ἀγαθοί᾽ [vgl. Bias 373 ὁ 8 ς].
[119 Anm.] Scuor. Hom. AT zu Σ 2581 Ἢ. ἐντεῦθεν ἀστρολόγον
φησὶ τὸν "Ounpov καὶ ἐν οἷς φησι “uoipav δ᾽ οὔ τινά φημι
πεφυγμένον ἔμμεναι ἀνδρῶν κτλ.
[120] SenEcA ep. 12,7 unus dies par omni est.
[4] Sext. Emp. vu 126 κακοὶ μάρτυρες ἀνθρώποισιν
ὀφθαλμοὶ καὶ ὦτα βαρβάρους ψυχὰς ἐχόντων [vgl.
A 17. 1014].
[18] Srog. flor. τ 174 Hense Ἡρακλείτου. ὁκόσων λόγους
ἤκουσα, οὐδεὶς ἀφικνεῖται ἐς τοῦτο, ὥστε τινώσκειν
ὅτι δοφόν ἐστι πάντων κεχωρισμένον.
[108] --- — 175 κρύπτειν ἀμαθίην κρέσσον ἢ ἐς τὸ μέσον
φέρειν [vgl. Β 9851].
[1042] — — 176 ἀνθρώποις τίνεσθαι ὁκόσα θέλουσιν
οὐκ ἄμεινον [vgl. Β 95].
[104%] — — 177 H. νοῦσος ὑγιείην ἐποίησεν NdU, κακὸν
ἀγαθόν, λιμὸς κόρον, κάματος ἀνάπαυσιν.
[107] Sroe. flor. 1178 τὸ φρονεῖν ἀρετὴ μεγίστη, καὶ σοφίη
ἀληθέα λέγειν καὶ ποιεῖν κατὰ φύσιν ἐπαΐοντας.

sie und zum Lehrer haben sie den Pöbel. Denn sie wissen nicht,
daß die meisten schlecht und nur wenige gut sind.
105. Homer sei ein Astrologe gewesen, schließt Heraklit aus dieser Stelle
(Ilias 18, 251) ‘auch wurden in einer Nacht sie geboren’ und aus
(6, 478) ‘Nie, so mein ich, entrann von den Sterblichen einer dem
Schicksal.
Ein Tag ist wie der andere.
Schlimme Zeugen sind Augen und Ohren den Menschen, sofern sie
Barbarenseelen haben.
Keiner von allen, deren Worte ich vernommen, gelangt dazu zu
erkennen, daß die Weisheit etwas von allem abgesondertes ist.
Seinen Unverstand zu bergen ist besser als ihn zur Schau zw stellen.
Es ist nicht gut, wenn den Menschen alle ihre Wünsche erfüllt werden.
Krankheit macht die Gesundheit angenehm, Übel das Gute, Hunger
den Überfluß, Mühe die Ruhe.
Das Denken ist der größte Vorzug, und die Weisheit besteht darin,
die Wahrheit zu sagen und nach der Natur zu handeln, auf sie
hinhörend.
 18 12. HERAKLEITOS.

113. [91] — — 179 Zuvov ἐστι πᾶσι τὸ φρονέειν.

114. [910] — — 179 ξὺν νόωι λέγοντας ἰσχυρίζεσθαι χρὴ τῶι
ξυνῶι πάντων, ὅκωσπερ νόμωι πόλις, καὶ πολὺ ἰσχυ-
ροτέρως. τρέφονται γΤὰρ πάντες οἱ ἀνθρώπειοι νόμοι
ὑπὸ ἑνὸς τοῦ θείου: κρατεῖ Τὰρ τοσοῦτον ὁκόσον
ἐθέλει καὶ ἐξαρκεῖ πᾶσι καὶ περιγίνεται.
115. [0] --- — 180a ψυχῆς ἐστι λόγος ἑαυτὸν αὔξων.
116. [106] — — v6 ἀνθρώποισι πᾶσι μέτεστι τινώσκειν
ἑωυτοὺς καὶ φρονεῖν.
10 117. [73] — — 7 ἀνὴρ ὁκόταν μεθυσθῆι, ἄγεται ὑπὸ παιδὸς
ἀνήβου σφαλλόμενος, οὐκ ἐπαΐων ὅκη βαίνει, ὑγρὴν
τὴν ψυχὴν ἔχων.
118. [14---Τθ] — — 8 αὐγὴ ξηρὴ ψυχὴ σοφωτάτη καὶ ἀρίστη.
119. [121] — — 104, 23 Mein. ἦθος ἀνθρώπωι δαίμων.
15 120. [30] Strago 1 6 p.3 βέλτιον δ᾽ °H. καὶ ὁμηρικωτέρως ὁμοίως
ἀντὶ τοῦ ἀρκτικοῦ τὴν ἄρκτον ὀνομάζων: ἠοῦς καὶ ἑσπέρας
τέρματα N ἄρκτος καὶ ἀντίον τῆς ἄρκτου οὖρος αἰθρίου
Διός. ὁ γὰρ ἀρκτικός ἐστι δύσεως καὶ ἀνατολῆς ὅρος, οὐχ
N ἄρκτος.
20 121. [114] — xıv 25 p. 642. Ὅτοα. x 2 [s. 5. 54,21] ἄξιον ’Epe-

113. Gemeinsam ist allen das Denken.

114. Wenn man mit Verstand reden will, muß man sich wappnen mit
diesem allen Gemeinsamen wie eine Stadt mit dem Gesetz und noch
stärker. Nähren sich doch alle menschlichen Gesetze aus dem
25 einen göttlichen. Denn es gebietet, soweit es nur will, und genügt
allem und siegt ob allem.
115. Der Seele ist das Wort [d. ὁ. der Verstand] eigen, das sich selbst
mehrt.
116. Allen Menschen ist es gegeben sich selbst zu erkennen und klug
30 zu sein.
117. Hat sich ein Mann betrunken, wird er von einem unerwachsenen
Knaben geführt. Er taumelt und merkt nicht, wohin er geht; denn
seine Seele ist feucht.
118. Trockner Glast: weiseste und beste Seele.
35 119. Dem Menschen ist sein Sinn sein Gott.
120. Die Grenzen von Morgen und Abend sind der Bär und gegenüber
vom Bären der Grenzstein [?] des strahlenden Zeus.
121. Recht täten die Ephesier, wenn sie sich alle Mann für Mann auf-
 B. FRAGMEBTE. 118-196». 79
σίοις ἡβηδὸν ἀπάγξασθαι πᾶσι καὶ τοῖς ἀνήβοις τὴν
πόλιν καταλιπεῖν, οἵτινες Ἑρμόδωρον ἄνδρα ἑωυτῶν
ὀνήιστον ἐξέβαλον φάντες᾽ ἡμέων μηδὲ εἷς ὀνήιστος
ἔστω, εἰ δὲ μή, ἄλλη τε καὶ μετ᾽ ἄλλων.
[9] Sum. 5. ἀμφισβατεῖν und ἀγχιβατεῖν: ἀγχιβασίην Ἡρά-
κλειτος.
123. [10] ΤΉΒΜΙΒΤ. or. 5 p.69 φύσις δὲ καθ᾽ Ἣράκλειτον κρύπ-
τεσθαι φιλεῖ.
124. [46 Anm.] ΤΉΒΟΡΗΒ. Metaphys. 15 p. 75 10 Usen. ἄλογον δὲ κἀκεῖνο
10 δόξειεν ἄν, εἰ ὁ μὲν ὅλος οὐρανὸς καὶ ἕκαστα τῶν μερῶν
ἅπαντ᾽ ἐν τάξει καὶ λόγωι, καὶ μορφαῖς καὶ δυνάμεσιν καὶ
περιόδοις, ἐν δὲ ταῖς ἀρχαῖς μηθὲν τοιοῦτον, ἀλλ᾽ ὥσπερ
σάρμα εἰκῆ κεχυμένον ὁ κάλλιστος, φησὶν Ἡράκλειτος,
[6] κόσμος.
15 125. [84] — de vert. 9 καὶ ὁ κυκεὼν διίσταται (μὴν κινούμενος.
126. [39] Tzerz. schol. ad exeg. ıı p. 126 Herm. τὰ ψυχρὰ θέρεται,
θερμὸν ψύχεται, ὑγρὸν αὐαίνεται, καρφαλέον νοτίζεται.

ZWEIFELHAFTE, FALSCHE UND GEFÄLSCHTE FRAGMENTE.

20 1262, [0] Anartor. de decade p. 36 Heiberg (Annales d’histoöre. Congres de Paris
1901. 5. section) κατὰ λόγον δὲ ὡρέων συμβάλλεται ἑβδομὰς κατὰ
σελήνην, διαιρεῖται δὲ κατὰ τὰς ἄρκτους, ἀθανάτου Μνήμης
σημείω.

hängten und den Unmündigen ihre Stadt hinterließen, sie, die

Hermodoros, ihren wackersten Mann, aus der Stadt gejagt haben
mit den Worten: Von uns soll keiner der wackerste sein oder,
wenn schon, dann anderswo und bei andern.
Annäherung.
Die Natur liebt es sich zu verstecken.
Die schönste Weltordnung ist wie ein aufs geratewohl hingeschüt-
teter Kehrichthaufen.
Auch der Gerstentrank zersetzt sich, wenn man ihn nicht umrührt.
Das Kalte wird warm, Warmes kalt, Nasses trocken, Dürres feucht.

35 ZWEIFELHAFTE, FALSCHE UND GEFÄLSCHTE FRAGMENTE.

126°. Nach dem Gesetze der Zeiten aber wird die Siebenzahl bei dem
Monde zusammengerechnet, gesondert aber erscheint sie bei den
Bären, den beiden Sternbildern unvergänglichen Gedenkens.
 80 12. HERAKLEITOS.

126"), [0] Anonym. In Prar. Theaet. [Berl. Klassikert. 2] 71,12 zu p. 1528 [13 A 6]
Ἐπίχαρμος ὁ (ὁμιλή)σας τοῖς TTudalyopeloıc) ἄλλὰ TE) τινα Elmivevön)kev
δ(ειν)ὰ τῴόν τε περὶ To)D αὐξο(μένου λόγον). Epodleveı δὲ κατὰ To) Ἥρα-
(κλείτου) “ἄλλως ἄ(ζλλο ἀεὶ αὔξεγται πρὸς ὃ (ἂν ἦι ἐλλιγπές΄. εἰ οὖν (μηδεὶς)
(παύε)ται (ῥέων καὶ ἀλ)λζάτγτων {τὸ εἶδος, ai) οὐσίαι ἄλλζοτε ἄλλαι) γίνονται
(κατὰ συν)εχῆ ῥύσιν. Lesung und Herstellung unsicher.
[Ὁ] Arısrockıtus Theos. 69 [nach B 5] ὁ αὐτὸς πρὸς Αἰγυπτίους ἔφη᾽ ei
θεοί εἰσιν, ἵνα τί θρηνεῖτε αὐτούς; ei δὲ θρηνεῖτε αὐτούς,
μηκέτι τούτους ἡγεῖσθε θεούς.
10 [0] — 74 ὅτι ὁ Ἡράκλειτος ὁρῶν τοὺς Ἕλληνας γέρα τοῖς δαίμοσιν ἀπο-
νέμοντας εἶπεν: δαιμόνων ἀγάλμασιν εὔχονται οὐκ ἀκούουσιν,
ὥσπερ ἀκούοιεν, οὐκ ἀποδιδοῦσιν, ὥσπερ (ἀποδιδοῖεν), οὐκ
(ἀπαιτοῦσιν, ὥσπερ) ἀπαιτοῖεν.
[17] Dioc. γι 6 ἸΤυθαγόρης Μνησάρχου ἱστορίην ἤσκησεν ἀν-
θρώπων μάλιστα πάντων καὶ ἐκλεξάμενος ταύτας τὰς συγγρα-
φὰς ἐποιήσατο ἑαυτοῦ σοφίην, πολυμαθείην, κακοτεχνίην.
[0] Gyomor. Monac. lat. 119 (Caecil. Balb. Wölfflin p. 18) non convenit Ai
iz

ridiculum esse ita, ut ridiculus ipse videaris. Herachtus dixit.

[134] — Paris. ed. Sternbach n. 209 ὁ δέ γε Ἧ. ἔλεγε τὴν οἴησιν προ-
20 κοπῆς ἐγκοπήν.
[0] ---- Vatic. 743 n. 812 Sternb. τιμαὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους κατα-
δουλοῦνται.
[0] — — 313 ἄνθρωποι κακοὶ ἀληθινῶν ἀντίδικοι.
[185] — — 314 τὴν παιδείαν ἕτερον ἥλιον εἶναι τοῖς πεπαιδεὺυ-
μένοις.
[1137] — --- 315 συντομωτάτην ὁδὸν ἔλεγεν εἰς εὐδοξίαν τὸ γενέ-
σθαι ἀγαθόν.

Stets wächst das eine so, das andere so, je nach seinem Bedürfnis.
Wenn es Götter gibt, weshalb beweint ihr sie? Wenn ihr sie
30 aber beweint, haltet sie doch nicht mehr für Götter!
Sie beten zu den Götterbildern, die nicht hören, als ob sie Gehör
hätten, die nichts leisten, als ob sie leisten könnten, die nichts
fordern, als ob sie fordern könnten.
129. Pythagoras, des Mnesarchos Sohn, hat von allen Menschen am
meisten sich der Forschung beflissen, und nachdem er sich diese
Schriften auserlesen, machte er daraus eigene Weisheit: Vielwisserei,
Rabulisterei.
190. Man soll nicht so spaßhaft sein, daß man selbst zum Spaße wird.
131. Selbstdünkel ist Fortschritts Rückschritt.
40 132. Ehrenbezeugungen verknechten Götter und Menschen.
133, Böse Menschen sind die Widersacher der wahrhaftigen.
154. Bildung ist den Gebildeten eine zweite Sonne.
135. Der kürzeste Weg zum Ruhm ist gut zu werden.
 B. FRAGMENTE. 1265139. C. IMITATION. 1. 81
136. [0] ScHoL. ΕΡΙΟΤΕΤ. BopL. p. LXXI Schenkl Ἡρακλείτου ψυχαὶ ἀρηίφατοι
καθερώτεραι (so) ἢ Evi νούσοις.
137. [86] Stoß. 60]. 1 ὅ,1ὅ p. 78,11 (nach A&t. τ 27,1 5. Α 8) γράφει γοῦν “ἔστι
γὰρ εἱμαρμένα πάντως...
5 138. [0] Cop. Parıs. 1680 5. xıv £.191" Ἡρακλείτου φιλοσόφου κατὰ τοῦ βίου.
ΤΤοίην τίς βιότοιο τάμοι τρίβον κτλ. = Anth. Pal. ıx 359. Stob. fl. 98, 57
— Posidipp. ep. 21 p. 79 Schott.
139. [0] Con. murın. 11 5. χν f.88v [Catal. codd. astrol. graec. ıv 32] Ἡρακλείτου
τοῦ φιλοσόφου Περὶ ἀρχῶν ἀστέρων. Anfang: Ἐπεὶ δέ φασί τινες εἰς
10 ἀρχὰς κεῖσθαι; Ende: ἐθέλη ὁ ποιήσας αὐτόν.

C. IMITATION.
1. HıppocrATEs de victu 1 5—24. [vı 476ff. Littre.]
(6) χωρεῖ δὲ πάντα καὶ θεῖα καὶ ἀνθρώπινα ἄνω καὶ κάτω ἀμειβόμενα᾽ ἡμέρη
καὶ εὐφρόνη ἐπὶ τὸ μήκιστον καὶ ἐλάχιστον ὡς σελήνη ἐπὶ τὸ μήκιστον καὶ ἐλά-
1ὅ χιστον, πυρὸς ἔφοδος καὶ ὕδατος, (οὕτως) ἥλιος ἐπὶ τὸ μακρότατον καὶ βραχύ-
τατον. πάντα ταὐτὰ καὶ οὐ τὰ αὐτά᾽ φάος Ζηνί, σκότος ᾿Αίδηι, φάος ᾿Αίδηι,
σκότος Ζηνί᾽ φοιτᾶι κεῖνα ὧδε καὶ τάδε κεῖσε, πᾶσαν ὥρην, πᾶσαν χώρην, δια-
πρησσόμενα κεῖνά τε τὰ τῶνδε τάδε τε αὖ τὰ κείνων. καὶ τὰ μὲν πρήσσουσιν,
οὐκ οἴδασιν, ἃ δὲ οὐ πρήσσουσι, δοκέουσιν εἰδέναι: καὶ τὰ μὲν ὁρέουσιν, οὐ γι-
20 νώσκουσιν, ἀλλ᾽ ὅμως αὐτοῖσι πάντα γίνεται δι᾽ ἀνάγκην θείην καὶ ἃ βούλονται
καὶ ἃ μὴ βούλονται. φοιτώντων τε ἐκείνων ὧδε τῶνδέ τε κεῖσε συμμισγομένων
πρὸς ἄλληλα, τὴν πεπρωμένην μοῖραν ἕκαστον ἐκπληροῖ καὶ ἐπὶ τὸ μέζον καὶ ἐπὶ
τὸ μεῖον. φθορὴ δὲ πᾶσιν ἀπ᾽ ἀλλήλων, τῶι μέζονι ἀπὸ τοῦ μείονος καὶ τῶι
μείονι ἀπὸ τοῦ μέζονος, αὔξη τε τῶι μέζονι ἀπὸ τοῦ ἐλάσσονος καὶ τῶι ἐλάσσονι
25 ἀπὸ τοῦ μέζονος.
(6) τὰ δὲ ἄλλα πάντα, καὶ ψυχὴν ἀνθρώπου καὶ σῶμα ὁμοίως, N ψυχὴ δια-
κοσμεῖται. ἐσέρπει δὲ ἐς ἄνθρωπον μέρεα μερέων, ὅλα ὅλων, ἔχοντα σύγκρησιν
πυρὸς καὶ ὕδατος, τὰ μὲν ληψόμενα τὰ δὲ δώσοντα" καὶ τὰ μὲν λαμβάνοντα
μεῖον ποιεῖ, τὰ δὲ διδόντα πλέον. πρίουσιν ἄνθρωποι ξύλον: ὁ μὲν ἕλκει, ὁ δὲ
ὠθεῖ, τὸ δὲ αὐτὸ τοῦτο ποιοῦσι" μεῖον δὲ ποιοῦντες πλέον ποιοῦσι. τοιοῦτον
φύσις ἀνθρώπου" τὸ μὲν ὠθεῖ, τὸ δὲ ἕλκει᾽ τὸ μὲν δίδωσι, τὸ δὲ λαμβάνει" καὶ
τῶι μὲν δίδωσι, τοσούτωι πλέον, τοῦ δὲ λαμβάνει, τοσούτωι μεῖον. χώρην δὲ
ἕκαστον φυλάσσει τὴν ἑωυτοῦ, καὶ τὰ μὲν ἐπὶ τὸ μεῖον ἰόντα διακρίνεται ἐς τὴν
ἐλάσσονα χώρην, τὰ δὲ ἐπὶ τὸ μέζον πορευόμενα συμμισγόμενα ἐξαλλάσσει ἐς
35 τὴν μέζω τάξιν. τὰ δὲ ξεῖνα (καὶ. μὴ ὁμότροπα ὠθεῖται ἐκ χώρης ἀλλοτρίης.
ἑκάστη δὲ ψυχὴ μέζω καὶ ἐλάσσω ἔχουσα περιφοιτᾶι τὰ μόρια τὰ ἑωυτῆς,
(αὐτὴ δὲ) οὔτε προσθέσιος οὔτε ἀφαιρέσιος δεομένη τῶν μερέων, κατὰ δὲ αὔξησιν

136. Seelen im Kriege gefallen sind reiner als Seuchen erlegene.

137. Denn es gibt auf alle Fälle Schicksalsbestimmungen . .
40 138. — Poseidippos Epigr. 21.
139. Astrologische Fälschungen christl. Zeit auf Heraklits Namen ‘Über
‚die Herkunft der Sterne’.
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2. Aufl. 6
 82 12. HERAKLEITOS.

τῶν ὑπαρχόντων Kal μείωσιν δεομένη χώρης ἕκαστα διαπρήσσεται, ἐς ἥντιν᾽ ἂν

ἔλθηι, καὶ δέχεται τὰ προσπίπτοντα.
οὐ γὰρ δύναται τὸ μὴ ὁμότροπον ἐν τοῖσιν ἀσυμφόροισι χωρίοισιν ἐμμένειν.
πλανᾶται μὲν γὰρ ἀγνώμονα, συγγνώμονα δὲ ἀλλήλοισι γινώσκει πρὸς ὃ προσίζει"
προσίζει γὰρ τὸ σύμφορον τῶι συμφόρωι, τὸ δὲ ἀσύμφορον πολεμεῖ καὶ μάχεται
καὶ διαλλάσσει ἀπ᾿ ἀλλήλων. διὰ τοῦτο ἀνθρώπου ψυχὴ ἐν ἀνθρώπωι αὔξεται,
ἐν ἄλλωι δὲ οὐδενί. καὶ τῶν ἄλλων ζώιων τῶν μεγάλων ὡσαύτως ὅσα διαλλάσσει
ἀπ᾿ ἀλλήλων, ὑπὸ βίης ἀποκρίνεται.
(7) περὶ μὲν οὖν τῶν ἄλλων ζώιων ἐάσω, περὶ δὲ ἀνθρώπου δηλώσω. ἐσέρπει
10 γὰρ ἐς ἄνθρωπον ψυχὴ πυρὸς καὶ ὕδατος σύγκρησιν ἔχουσα, μοῖραι δὲ σώματος
ἀνθρώπου. (ταῦτα δὲ καὶ θήλεα καὶ ἄρσενα καὶ πολλὰ καὶ παντοῖα τρέφεταΐ τε
καὶ αὔξεται διαίτηι τῆιπερ ἄνθρωπος.) ἀνάγκη δὲ τὰ μέρεα ἔχειν πάντα τὰ
ἐσιόντα᾽ οὗτινος γὰρ μὴ ἐνείη μοῖρα ἐξ ἀρχῆς, οὐκ ἂν αὐξηθείη οὔτε πολλῆς
τροφῆς ἐπιούσης οὔτε ὀλίγης οὐ γὰρ ἔχει τὸ προσαυξόμενον. ἔχον δὲ πάντα
15 αὔξεται ἐν χώρηι τῆι ἑωυτοῦ ἕκαστον, τροφῆς ἐπιούσης ἀπὸ ὕδατος ξηροῦ καὶ
πυρὸς ὑγροῦ, καὶ τὰ μὲν ἔσω βιαζόμενα τὰ δὲ ἔξω. ὥσπερ οἱ τέκτονες τὸ ξύλον
πρίουσιν᾽ ὁ μὲν ἕλκει, ὁ δὲ ὠθεῖ τωὐτὸ ποιοῦντες. κάτω πιεζόντων ἄνω ἕρπει,
(τὸ) δὲ κάτω οὐ γὰρ ἂν παρὰ (καιρὸν) δέχοιτο κάτω ἰέναι" ἢν δὲ βιάζηται,
παντὸς ἁμαρτήσεται᾽ τοιοῦτον τροφὴ ἀνθρώπου τὸ μὲν ἕλκει, τὸ δὲ ὠθεῖ" ἔσω
20 δὲ βιαζομένου ἔξω ἕρπει. ἢν δὲ βιῆται παρὰ καιρόν, παντὸς ἀποτεύξεται.
(8) χρόνον δὲ τοσοῦτον ἕκαστον τὴν αὐτὴν τάξιν ἔχει, ἄχρι μηκέτι δέχηται
ἡ τροφὴ μηδὲ χώρην ἱκανὴν ἔχηι ἐς τὸ μήκιστον τῶν δυνατῶν. ἔπειτεν ἀμείβει
ἐς τὴν μέζονα χώρην, θήλεα καὶ ἄρσενα, τὸν αὐτὸν τρόπον ὑπὸ βίης καὶ ἀνάγκης
διωκόμενα᾽ ὅσα δὲ ἂν πρότερον ἐκπλήσηι τὴν πεπρωμένην μοῖραν, ταῦτα δια-
25 κρίνεται πρῶτα, ἅμα δὲ καὶ συμμίσγεται" ἕκαστον μὲν γὰρ διακρίνεται πρῶτα,
ἅμα δὲ καὶ συμμίσγεται. χώρην δὲ ἀμείψαντα καὶ τυχόντα ἁρμονίης ὀρθῆς ἐχού-
σης συμφωνίας τρεῖς, συλλήβδην διεξιὸν διὰ πασέων ζώει καὶ αὔξεται τοῖσιν
αὐτοῖσιν οἵἷσίπερ καὶ πρόσθεν. ἢν δὲ μὴ τύχηι τῆς ἁρμονίης μηδὲ σύμφωνα τὰ
βαρέα τοῖσιν ὀξέσι γένηται ἐν τῆι πρώτηι συμφωνίηι ἢ τῆι δευτέρηι ἢ τῆι διὰ
παντός, ἑνὸς ἀπογενομένου πᾶς ὁ τόνος μάταιος" οὐ γὰρ ἂν προσαείσαι" ἀλλ᾽
ἀμείβει ἐκ τοῦ μέζονος ἐς τὸ μεῖον πρὸ μοίρης, διότι οὐ τινώσκουσιν, ὅτι
ποιοῦσιν.
(9) ἀρσένων μὲν οὖν καὶ θηλέων διότι ἑκάτερα γίνεται, προϊόντι τῶι λόγωι
δηλώσω. τούτων δὲ ὁπότερον ἂν τύχηι ἐλθὸν καὶ τύχηι τῆς ἁρμονίης, ὑγρὸν
35 ἐὸν κινεῖται ὑπὸ τοῦ πυρός. κινεόμενον δὲ ζωπυρεῖται καὶ προσάγεται τὴν τρο-
φὴν ἀπὸ τῶν ἐσιόντων ἐς τὴν γυναῖκα σίτων καὶ πνευμάτων τὰ μὲν πρῶτα
πάντη ὁμοίως, ἕως ἔτι ἀραιόν ἐστιν, ὑπὸ δὲ τῆς κινήσιος καὶ τοῦ πυρὸς Enpai-
γεται καὶ στερεοῦται᾽ στερεούμενον δὲ πυκνοῦται πέριξ καὶ τὸ πῦρ ἐγκατακλειό-
μενον οὐκέτι τὴν τροφὴν ἱκανὴν ἔχει ἐπάγεσθαι οὐδὲ τὸ πνεῦμα ἐξωθεῖ διὰ τὴν
40 πυκνότητα τοῦ περιέχοντος ἀναλίσκει οὖν τὸ ὑπάρχον ὑγρὸν ἔσω. τὰ μὲν οὖν
στερεὰ τὴν φύσιν ἐν τῶι συνεστηκότι καὶ ξηρὰ οὐ καταναλίσκεται τῶι πυρὶ ἐς
τὴν τροφήν, ἀλλ᾽ ἐγκρατέα γίνεται καὶ συνίσταται τοῦ ὑγροῦ ἐκλείποντος, ἅπερ
ὀστέα. καὶ νεῦρα᾽ ὀνομάζεται. τὸ δὲ πῦρ ἐκ τοῦ συμμιγέντος κινεομένου τοῦ
ὑγροῦ διακοσμεῖται τὸ σῶμα κατὰ φύσιν διὰ τοιήνδε ἀνάγκην᾽ διὰ μὲν τῶν στε-
45 ρεῶν καὶ ξηρῶν οὐ δύναται τὰς διεξόδους χρονίας ποιεῖσθαι, διότι οὐκ ἔχει τρο-
φήν, διὰ δὲ τῶν ὑγρῶν καὶ μαλακῶν δύναται" ταῦτα γὰρ αὐτῶι ἐστι τροφή᾽ ἔνι
δὲ καὶ ἐν τούτοισι ξηρότης οὐ καταναλισκομένη ὑπὸ τοῦ πυρός ταῦτα δὲ συνίστα-
ται πρὸς ἄλληλα. τὸ μὲν οὖν ἐσωτάτω καταφραχθὲν πῦρ καὶ πλεῖστόν ἐστι καὶ
 C. IMITATION. 1. HIPPOCR. DE VICTU I 6—13. 83

μεγίστην τὴν διέξοδον ἐποιήσατο. πλεῖστον γὰρ τὸ ὑγρὸν ἐνταῦθα ἐνῆν, ὅπερ
κοιλίη καλεῖται, καὶ ἐξέπεσεν ἐντεῦθεν, ἐπεὶ οὐκ εἶχε τροφήν, ἔξω, καὶ ἐποιήσατο
τοῦ πνεύματος διεξόδους καὶ τροφῆς ἐπαγωγὴν καὶ διάπεμψιν. τὸ δὲ ἀποκλεισθὲν
ἐς (TO) ἄλλο σῶμα περιόδους ἐποιήσατο τρισσάς᾽ ὅπερ ἦν ὑγρότατον τοῦ πυρός.
ἐν τούτοισι τοῖσι χωρίοισι, αἵτινες φλέβες καλέονται κοῖλαι (* * *), ἐς δὲ τὰ
μέσα τούτων τὸ ὑπολειπόμενον τοῦ ὕδατος συνιστάμενον πήγνυται, ὅπερ καλεῖ-
ται σάρκες.
(10) ἑνὶ δὲ λόγωι πάντα διεκοσμήσατο κατὰ τρόπον αὐτὸ ἑωυτῶι τὰ ἐν τῶι
σώματι τὸ πῦρ, ἀπομίμησιν τοῦ ὅλου, μικρὰ πρὸς μεγάλα καὶ μεγάλα πρὸς μικρά᾽
10 κοιλίην μὲν τὴν μεγίστην ὕδατι ξηρῶι καὶ ὑγρῶι ταμιεῖον δοῦναι πᾶσι καὶ λαβεῖν
παρὰ πάντων, θαλάσσης δύναμιν, ζώιων συμφόρων τροφόν, ἀσυμφόρων δὲ φθό-
ρον. περὶ δὲ ταύτην ὕδατος ψυχροῦ καὶ ὑγροῦ σύστασιν, διέξοδον πνεύματος
ψυχροῦ καὶ θερμοῦ᾽ ἀπομίμησιν γῆς τὰ ἐπεισπίπτοντα πάντα ἀλλοιούσης᾽ καὶ τὰ
(uev) ἀναλίσκον, τὰ δὲ αὖξον σκέδασιν ὕδατος λεπτοῦ καὶ πυρὸς ἐποιήσατο ἠε-
15 ρίου, ἀφανέος καὶ φανεροῦ, ἀπὸ τοῦ συνεστηκότος ἀπόκρισιν, ἐν ὧι φερόμενα ἐς
τὸ φανερὸν ἀφικνεῖται ἕκαστον μοίραι πεπρωμένηι. ἐν δὲ τούτωι ἐποιήσατο (TO)
πῦρ περιόδους τρισσάς, περαινούσας πρὸς ἀλλήλας καὶ ἔσω καὶ ἔξω᾽ αἱ μὲν πρὸς
τὰ κοῖλα τῶν ὑγρῶν, σελήνης δύναμιν, αἱ δὲ [πρὸς τὴν ἔξω περιφοράν] πρὸς
τὸν περιέχοντα πάγον, ἄστρων δύναμιν, αἱ δὲ μέσαι καὶ ἔσω καὶ ἔξω περαίνουσαι.
20 τὸ θερμότατον καὶ ἰσχυρότατον πῦρ, ὅπερ πάντων κρατεῖ, διέπον ἕκαστα κατὰ φύσιν
ἄθικτον καὶ ὄψει καὶ ψαύσει. ἐν τούτωι ψυχή, νόος, φρόνησις, αὔξησις, ὕπνος,
ἔγερσις᾽ τοῦτο πάντα διὰ παντὸς κυβερνᾶι καὶ τάδε καὶ ἐκεῖνα οὐδέποτε ἀτρεμίζον.
(11) οἱ δὲ ἄνθρωποι ἐκ τῶν φανερῶν τὰ ἀφανέα σκέπτεσθαι οὐκ ἐπίστανται.
τέχνηισι γὰρ χρεόμενοι ὁμοίηισιν ἀνθρωπίνηι φύσει οὐ γινώσκουσιν. θεν γὰρ
25 νόος ἐδίδαξε μιμεῖσθαι τὰ ἑωυτῶν, γινώσκοντας ἃ ποιοῦσι καὶ οὐ γινώσκοντας ἃ
μιμέονται" πάντα γὰρ ὅμοια ἀνόμοια ἐόντα, καὶ σύμφορα πάντα διάφορα ἐόντα,
διαλεγόμενα οὐ διαλεγόμενα, γνώμην ἔχοντα ἀγνώμονα, ὑπεναντίος ὁ τρόπος
ἑκάστων ὁμολογεόμενος᾽ νόμος γὰρ καὶ φύσις, οἷσι πάντα διαπρησσόμεθα, οὐχ
ὁμολογεῖται ὁμολογεόμενα. νόμον μὲν ἄνθρωποι ἔθεσαν αὐτοὶ ἑωυτοῖσιν, οὐ τι-
30 νώσκοντες περὶ ὧν ἔθεσαν, φύσιν δὲ πάντων θεοὶ διεκόσμησαν. τὰ μὲν οὖν
ἄνθρωποι διέθεσαν, οὐδέποτε κατὰ τωὐτὸ ἔχει οὔτε ὀρθῶς οὔτε μὴ ὀρθῶς" ὅσα
δὲ θεοὶ διέθεσαν, ἀεὶ ὀρθῶς ἔχει καὶ τὰ ὀρθὰ καὶ τὰ μὴ ὀρθά᾽ τοσοῦτον
διαφέρει.
(12) ἐγὼ δὲ δηλώσω τέχνας φανερὰς ἀνθρώπου παθήμασιν ὁμοίας ἐούσας καὶ
35 φανεροῖσι καὶ ἀφανέσι. μαντικὴ τοιόνδε᾽ τοῖσι μὲν φανεροῖσι τὰ ἀφανέα γινώσκει
καὶ τοῖσιν ἀφανέσι τὰ φανερά, καὶ τοῖσιν ἐοῦσι τὰ μέλλοντα καὶ τοῖσιν ἀποθα-
νοῦσι τὰ ζῶντα, καὶ τῶι ἀσυνέτωι συνίασιν ὁ μὲν εἰδὼς ἀεὶ ὀρθῶς ὁ δὲ μὴ εἰδὼς
ἄλλοτε ἄλλως. φύσιν ἀνθρώπου καὶ βίον ταῦτα μιμεῖται᾽ ἀνὴρ γυναικὶ συγγενό-
μενος παιδίον ἐποίησε" τῶι φανερῶι τὸ ἄδηλον γινώσκει, ὅτι (συνέλαβενγ᾽ οὕτως
40 ἔσται γνώμη ἀνθρώπου ἀφανὴς γινώσκουσα τὰ φανερά. ἐκ παιδὸς ἐς ἄνδρα
μεθίσταται: τῶι ἐόντι τὸ μέλλον γινώσκει. οὐχ ὅμοιον ἀποθανὼν Ζώοντι᾽ τῶι
τεθνηκότι οἶδεν τὸ ζῶον. ἀσύνετον γαστήρ. ταύτηι συνίεμεν ὅτι διψῆι ἢ πεινῆι.
ταὐτὰ μαντικῆς τέχνης καὶ φύσιος ἀνθρωπίνης παθήματα τοῖσι μὲν γινώσκουσιν
ἀεὶ ὀρθῶς, τοῖσι δὲ μὴ γινώσκουσιν [ἀεὶ] ἄλλοτε ἄλλως.
45 (18) [σιδήρου ὄργανα] τέχνηισι τὸν σίδηρον πυρὶ τήκουσι, πνεύματι ἀναγκά-
ζοντες τὸ πῦρ᾽ τὴν ὑπάρχουσαν τροφὴν ἀφαιρέονται, ἀραιὸν δὲ ποιήσαντες
παίουσι καὶ συνελαύνουσιν, ὕδατος δὲ ἄλλου τροφῆι ἰσχυρὸν γίνεται. ταὐτὰ
πάσχει ἄνθρωπος ὑπὸ παιδοτρίβου. τὴν ὑπάρχουσαν τροφὴν πῦρ ἀφαιρεῖται,
ΘῈ
 84 12. HERAKLEITOS.

ὑπὸ πνεύματος ἀναγκαζόμενον. ἀραιούμενος δὲ κόπτεται, τρίβεται, καθαίρεται.

ὑδάτων δὲ ἐπαγωγῆι ἄλλοθεν ἰσχυρὸς γίνεται.
(14) καὶ οἱ γναφεῖς τοῦτο διαπρήσσονται᾽ λακτίζουσι, κόπτουσι, ἕλκουσι" λυ-
μαινόμενοι ἰσχυρότερα ποιοῦσι κείροντες τὰ ὑπερέχοντα καὶ παραπέκοντες καλλίω
ποιοῦσι ταὐτὰ πάσχει ἄνθρωπος.
(15) σκυτεῖς τὰ ὅλα κατὰ μέρεα διαιρέουσι καὶ τὰ μέρεα ὅλα ποιοῦσι᾽ τέμνον-
τες δὲ καὶ κεντέοντες τὰ σαθρὰ ὑγιέα ποιοῦσι. καὶ ἄνθρωπος δὲ ταὐτὰ πάσχει.
ἐκ τῶν ὅλων μέρεα διαιρεῖται καὶ ἐκ τῶν μερέων συντιθεμένων ὅλα γίνεται.
κεντεόμενοι δὲ καὶ τεμνόμενοι τὰ σαθρὰ ὑπὸ τῶν ἰητρῶν ὑγιάζονται. καὶ τόδε
10 ἰητρικῆς᾽ τὸ λυπέον ἀπαλλάσσειν καὶ ὑφ᾽ οὗ πονεῖ ἀφαιρέοντα ὑγιέα ποιεῖν. ἡ
φύσις αὐτομάτη ταὐτὰ ἐπίσταται καθήμενος πονεῖ ἀναστῆναι, κινεόμενος πονεῖ
ἀναπαύσασθαι. καὶ ἄλλα τοιαῦτα ἔχει ἡ φύσις ἰητρικῆς.
(16) τέκτονες πρίοντες ὁ μὲν ὠθεῖ ὁ δὲ ἕλκει᾽ τὸ αὐτὸ ποιοῦντες ἀμφοτέ-
ρως. [τρυπῶσιν ὁ μὲν ἕλκει ὁ δὲ ὠθεῖ] πιεζόντων ἄνω ἕρπει, τὸ δὲ κάτω μείω
15 ποιοῦντες πλείω ποιοῦσι. φύσιν ἀνθρώπου μιμέονται᾽ τὸ πνεῦμα τὸ μὲν ἕλκει
τὸ δὲ ὠθεῖ: τὸ αὐτὸ ποιεῖ ἀμφοτέρως τὰ μὲν κάτω πιέζεται, τὰ δὲ ἄνω Epmei.
ἀπὸ μιῆς ψυχῆς διαιρεομένης πλείους καὶ μείζους καὶ μέζονες καὶ ἐλάσσονες.
(17) οἰκοδόμοι ἐκ διαφόρων σύμφορα ἐργάζονται" τὰ μὲν ξηρὰ ὑγραίνοντες
τὰ δὲ ὑγρὰ ξηραίνοντες, τὰ μὲν ὅλα διαιρέοντες, τὰ δὲ διηιρημένα συντιθέντες.
20 μὴ οὕτω δὲ ἐχόντων οὐκ ἂν ἔχοι ἧι δεῖ. δίαιταν ἀνθρώπου μιμέονται᾽ τὰ μὲν
ξηρὰ ὑγραίνοντες, τὰ δὲ ὑγρὰ ξηραίνοντες᾽ τὰ μὲν ὅλα διαιρέουσι, τὰ δὲ διηιρη-
μένα συντιθέασι᾽ ταῦτα πάντα διάφορα ἐόντα συμφέρει.
(18) [μουσικῆς ὄργανον ὑπάρξαι dei πρῶτον ἐν ὧι δηλώσει ἃ βούλεται. ἁρ-
Moving συντάξιες ἐκ τῶν αὐτῶν οὐχ αἱ αὐταί: ἐκ τοῦ ὀξέος καὶ ἐκ τοῦ βαρέος,
25 ὀνόματι μὲν ὁμοίων, φθόγγωι δὲ οὐχ ὁμοίων. τὰ πλεῖστον διάφορα μάλιστα
συμφέρει, τὰ δὲ ἐλάχιστον διάφορα ἥκιστα συμφέρει. εἰ δὲ ὅμοια πάντα ποιή-
σειέ τις, οὐκ ἔτι τέρψις. αἱ πλεῖσται μεταβολαὶ καὶ πολυειδέσταται μάλιστα τέρ-
πουσιν. μάγειροι ὄψα σκευάζουσιν ἀνθρώποισι, διαφόρων συμφόρων παντοδαπὰ
συγκρίνοντες, ἐκ τῶν αὐτῶν οὐ ταὐτά, βρῶσιν καὶ πόσιν ἀνθρώπωι᾽ εἰ δὲ πάντα
30 ὅμοια ποιήσειεν, οὐκ ἔχει τέρψιν, οὐδ᾽ εἰ ἐν τῶι αὐτῶι πάντα συντάξειεν, οὐκ ἂν
ἔχοι ὀρθῶς.
κρούεται τὰ κρούματα ἐν μουσικῆι τὰ μὲν ἄνω τὰ δὲ κάτω. γλῶσσα μουσι-
κὴν μιμεῖται, διαγινώσκουσα μὲν τὸ γλυκὺ καὶ τὸ ὀξὺ τῶν προσπιπτόντων, καὶ
διάφωνα καὶ σύμφωνα. κρούεται δὲ [τοὺς φθόγγους] ἄνω καὶ κάτω, καὶ οὔτε τὰ
39 ἄνω κάτω κρουόμενα ὀρθῶς ἔχει οὔτε τὰ κάτω ἄνω: καλῶς δὲ ἡρμοσμένης γλώσσης
τῆι συμφωνίηι τέρψις, ἀναρμόστου δὲ λύπη.
(19) νακοδέψαι τείνουσι, τρίβουσι, κτενίζουσι, πλύνουσι. ταὐτὰ παιδίων θε-
ραπείη.
πλοκεῖς ἄγοντες κύκλωι πλέκουσιν᾽ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς ἐς τὴν ἀρχὴν τελευτῶσιν.
40 τὸ αὐτὸ περίοδος ἐν τῶι σώματι ὁκόθεν ἄρχεται, ἐπὶ τοῦτο τελευτᾶι.
(20) χρυσίον ἐργάζονται" κόπτουσι, πλύνουσι, τήκουσι᾽ πυρὶ μαλακῶι, ἰσχυ-
ρῶι δὲ οὔ, συνίσταται. ἀπειργασμένοι πρὸς πάντα χρῶνται. ἄνθρωπος σῖτον
κόπτει, πλύνει, ἀλήθει, πυρώσας χρῆται. ἰσχυρῶι μὲν πυρὶ ἐν τῶι σώματι οὐ
συνίσταται, μαλακῶι δέ.
45 (21) ἀνδριαντοποιοὶ μίμησιν σώματος ποιοῦσι [πλὴν ψυχῆς], γνώμην δὲ ἔχοντα
οὐ ποιοῦσιν, ἐξ ὕδατος καὶ γῆς, τὰ ὑγρὰ ξηραίνοντες καὶ τὰ ξηρὰ ὑγραίνοντες.
ἀφαιρέονται ἀπὸ τῶν ὑπερεχόντων, προστιθέασι πρὸς τὰ ἐλλείποντα ἐκ τοῦ
ἐλαχίστου ἐς τὸ μήκιστον αὔξοντες. ταὐτὰ πάσχει καὶ ἄνθρωπος αὔξεται ἐκ τοῦ
 C. IMITATION. 1-2. HIPPOCR.D. VICT. 1. 13—25. Ὁ. NUTR. 1-19. 85

ἐλαχίστου ἐς τὸ μήκιστον, ἐκ τῶν ὑπερεχόντων ἀφαιρεύμενος τοῖσιν ἐλλείπουσι

προστιθείς, τὰ ξηρὰ ὑγραίνων καὶ τὰ ὑγρὰ ξηραίνων.
(22) κεραμεῖς τὸν τροχὸν δινέουσι, καὶ οὔτε πρόσω οὔτε ὀπίσω προχωρεῖ"
ἀμφοτέρωσε ἄγει. τοῦ ὅλου ἀπομίμημα τῆς περιφορῆς. ἐν δὲ τῶι αὐτῶι ἐργά-
5 Zovraı περιφερομένωι παντοδαπά, οὐδὲν ὅμοιον τὸ ἕτερον τῶι ἑτέρωι ἐκ τῶν
αὐτῶν τοῖσιν αὐτοῖσιν ὀργάνοισιν. ἄνθρωποι ταὐτὰ πάσχουσι καὶ τὰ ἄλλα ζῶια
ἐν τῆι αὐτῆι περιφορῆι πάντα ἐργάζονται ἐκ τῶν αὐτῶν οὐδὲν ὅμοιον τοῖσιν
αὐτοῖσιν ὀργάνοισιν, ἐξ ὑγρῶν ξηρὰ ποιοῦντες καὶ ἐκ τῶν ξηρῶν ὑγρά.
(23) γραμματικὴ τοιόνδε: σχημάτων σύνθεσις, σημεῖα ἀνθρωπίνης φωνῆς᾽
10 δύναμις τὰ παροιχόμενα μνημονεῦσαι, τὰ ποιητέα δηλῶσαι. διὰ ἑπτὰ σχημάτων
ἡ γνῶσις: ταὐτὰ πάντα ἄνθρωπος διαπρήσσεται καὶ ὁ ἐπιστάμενος γράμματα καὶ
ὁ μὴ ἐπιστάμενος. δι᾿ ἑπτὰ σχημάτων καὶ αἱ αἰσθήσεις ἀνθρώπωι ἀκοὴ ψόφου,
ὄψις φανερῶν, ῥῖνες ὀδμῆς, γλῶσσα ἡδονῆς καὶ ἀηδίης, στόμα διαλέκτου, σῶμα
ψαύσιος, θερμοῦ ἢ ψυχροῦ πνεύματος διέξοδοι ἔξω καὶ ἔσω᾽ διὰ τούτων ἀνθρώ-
15 ποισι γνῶσις, ἀγνωσίη.
(24) παιδοτριβίη τοιόνδε᾽ διδάσκουσι παρανομεῖν κατὰ νόμον, ἀδικεῖν δικαίως,
ἐξαπατᾶν κλέπτειν ἁρπάζεσθαι βιάζεσθαι, τὰ αἴσχιστα [καὶ] κάλλιστα. ὁ μὴ ταῦτα
ποιῶν κακός, ὁ δὲ ταῦτα ποιῶν ἀγαθός. ἐπίδεξις (τῆς) τῶν πολλῶν ἀφροσύνης᾽
θεῶνται ταῦτα καὶ κρίνουσιν ἕν᾽ ἐξ ἁπάντων ἀγαθόν, τοὺς δὲ ἄλλους κακούς᾽
20 πολλοὶ θωμάζουσιν, ὀλίγοι γινώσκουσιν.
ἐς ἀγορὴν ἐλθόντες ἄνθρωποι ταὐτὰ διαπρήσσονται᾽ ἐξαπατῶσιν ἄνθρωποι
πωλεῦντες καὶ ὠνεύμενοι᾽ ὁ πλεῖστα ἐξαπατήσας οὗτος θωμάζεται. πίνοντες καὶ
μαινόμενοι ταὐτὰ διαπρήσσονται. τρέχουσι, παλαίουσι, μάχονται, κλέπτουσι, ἐξα-
πατῶσιν᾽ εἷς ἐκ πάντων κρίνεται.
25 ὑποκριτικὴ ἐξαπατᾶι εἰδότας ἄλλα λέγουσιν καὶ ἄλλα φρονέουσιν οἱ αὐτοὶ
ἐσέρπουσι καὶ ἐξέρπουσι καὶ οὐχ οἱ αὑτοί. ἔνι κἂν ἀνθρώπωι ἄλλα μὲν λέγειν
ἄλλα δὲ ποιεῖν, καὶ τὸν αὐτὸν μὴ εἶναι τὸν αὐτόν, καὶ τοτὲ μὲν ἄλλην τοτὲ δὲ
ἄλλην ἔχειν γνώμην.
οὕτω μὲν αἱ τέχναι πᾶσαι τῆι ἀνθρωπίνηι φύσει ἐπικοινωνέουσιν.

30 2. — de nutrimento [τχ 98ff. L.].

(1) τροφὴ καὶ τροφῆς εἶδος μία καὶ πολλαί.
(2) αὔξει δὲ καὶ ῥώννυσι καὶ σαρκοῖ καὶ ὁμοιοῖ καὶ ἀνομοιοῖ τὰ ἐν ἑκάστοισι
κατὰ φύσιν τὴν ἑκάστου καὶ τὴν ἐξ ἀρχῆς δύναμιν.
(8) τροφὴ δὲ τὸ τρέφον, τροφὴ δὲ τὸ οἷον [sc. τρέφειν], τροφὴ δὲ τὸ μέλ--
35 λον [sc. τρέφειν].
(9) ἀρχὴ δὲ πάντων μία καὶ τελευτὴ πάντων μία καὶ ἡ αὐτὴ τελευτὴ καὶ ἀρχή.
(12) καὶ πάντων ἐς θερμασίην βλάπτει καὶ ὠφελεῖ ἐς ψύξιν βλάπτει καὶ ὠφε-
kei’ ἐς δύναμιν βλάπτει καὶ ὠφελεῖ.
(14) χυλοί ... αὐτόματοι καὶ οὐκ αὐτόματοι, ἡμῖν μὲν αὐτόματοι, αἰτίηι δ᾽
40 οὐκ αὐτόματοι" αἰτίηι δὲ τὰ μὲν δῆλα, τὰ δ᾽ ἄδηλα καὶ τὰ μὲν δυνατά, τὰ δ᾽
ἀδύνατα.
(15) φύσις ἐξαρκεῖ πάντα πᾶσιν.
(17) μία φύσις ἐστὶ πάντα ταῦτα καὶ οὐ μία πολλαὶ φύσιές εἰσι πάντα ταῦτα
καὶ μία.
45 (19) ἐν τροφῆι φαρμακείη ἄριστον, ἐν τροφῆι φαρμακείη φλαῦρον φλαῦρον
καὶ ἄριστον πρός τι.
 86 12. HERAKLEITOS.

(21) τροφὴ οὐ τροφή, ἢν μὴ δύνηται, οὐ τροφὴ τροφή, ἢν οἷόν τε ἦι τρέ-

φειν᾽ οὔνομα τροφή, ἔργον δὲ οὐχί ἔργον τροφή, οὔνομα δὲ οὐχί.
(23) σύρροια μία, σύμπνοια μία, συμπαθέα πάντα κατὰ μὲν οὐλομελίην πάντα,
κατὰ μέρος δὲ τὰ ἐν ἑκάστωι μέρει μέρεα πρὸς τὸ ἔργον.
5 (24) ἀρχὴ μεγάλη ἐς ἔσχατον μέρος ἀφικνεῖται, ἐξ ἐσχάτου μέρεος ἐς ἀρχὴν
μεγάλην ἀφικνεῖται μία φύσις εἶναι καὶ μὴ εἶναι.
(40) τὸ σύμφωνον διάφωνον, τὸ διάφωνον σύμφωνον, γάλα ἀλλότριον ἀστεῖον,
γάλα ἴδιον φλαῦρον, γάλα ἀλλότριον βλαβερόν, γάλα ἴδιον ὠφέλιμον.
(42) [Gell. ım 16, 7] ἔστιν δὲ καὶ οὐκ ἔστιν τὰ ὀκτάμηνα. γίνεται δὲ ἐν τού-
10 τοις καὶ πλείω καὶ ἐλάσσω καὶ ὅλον καὶ κατὰ μέρος οὐ πολλὸν δὲ καὶ πλείω
πλείω καὶ ἐλάσσω ἐλάσσω [betr. der Zeit der Schwangerschaft].
(45) ὁδὸς ἄνω κάτω μία.

8. ΚΚΥΤΗΙΝΟΒ von Teos "laußoı περὶ φύσεως (4. Jahrh.). Vgl.12

Α 1, 8 16,
1. Put. de Pyth. orac. 16 p. 402 Α.... περὶ τῆς λύρος,
15 ἣν ἁρμόζεται
Ζηνὸς εὐειδὴς ᾿Απόλλων πᾶσαν, ἀρχὴν καὶ τέλος
συλλαβών, ἔχει δὲ λαμπρὸν πλῆκτρον ἡλίου φάος.
Vgl. B51 und Clem. Str. v 8,49 p. 674 P. Κλεάνθην τὸν φιλόσοφον, ὃς ἄντικρυς
πλῆκτρον τὸν ἥλιον καλεῖ. ἐν γὰρ ταῖς ἀνατολαῖς ἐρείδων τὰς αὐγὰς οἷον πλήσ-
20 owv τὸν κόσμον εἰς τὴν ἐναρμόνιον πορείαν τὸ φῶς ἄγει, ἐκ δὲ τοῦ ἡλίου ση-
μαίνει καὶ τὰ ἄστρα.
2. Stoß. 60]. 18,43 p. 108,6 W. ... πάντων χρόνος
ὕστατον καὶ πρῶτόν ἐστι, κἀν ἑαυτῶι πάντ᾽ ἔχει
κἄστιν εἷς κοὐκ ἔστιν᾽ αἰεὶ δ᾽ ἐξ ἐόντος οἴχεται
25 καὶ πάρεστιν αὐτὸς αὑτῶι τὴν ἐναντίην ὁδόν.
αὔριον γὰρ ἡμὶν ἔργωι χθές, τὸ δὲ χθὲς αὔριον.

4. CLEANTH. fr. 537,3—9 Arnim (Hymn. auf Zeus) b. Stoe. 112 p.25 W.
σοὶ δὴ πᾶς ὅδε κόσμος ἑλισσόμενος περὶ γαῖαν
πείθεται ἧι κεν ἄγηις, καὶ ἑκὼν ὑπὸ σεῖο κρατεῖται᾽
80 5 τοῖον ἔχεις ὑποεργὸν ἀκινήτοις ὑπὸ χερσὶν
ἀμφήκη πυρόεντα ἀειζώοντα κεραυνόν᾽
τοῦ γὰρ ὑπὸ πληγῆι φύσεως πάντ᾽ ἐρρίγα(σιν) "
ὧι σὺ κατευθύνεις κοινὸν λόγον, ὃς διὰ πάντων
φοιτᾶι μειγνύμενος μεγάλωι μικροῖς TE φάεσσι.

95 5. Lucıan. vit. auct. 14 Σὺ δὲ τί κλάεις, ὦ βέλτιστε; πολὺ γὰρ οἶμαι κάλ-

λιόν σοι προσλαλεῖν. --- Ἡράκλειτος" Ἡγέομαι γάρ, ὦ ξεῖνε, τὰ ἀνθρωπήϊα πρή-
γματα ὀιζυρὰ καὶ δακρυώδεα καὶ οὐδὲν αὐτῶν ὅ τι μὴ ἐπικήριον "τῶι δὴ οἰκτείρω
τέ σφεας καὶ ὀδύρομαι᾽ καὶ τὰ μὲν παρεόντα οὐ δοκέω μεγάλα, τὰ δ᾽ ἐν ὑστέρωι
χρόνωι ἐσόμενα πάμπαν ἀνιηρά, λέγω δὴ τὰς ἐκπυρώσιας καὶ τὴν τοῦ ὅλου συμ-
40 φορήν᾽ ταῦτα ὀδύρομαι καὶ ὅτι ἔμπεδον οὐδέν, ἀλλά κως ἐς κυκεῶνα πάντα
συνειλέονται καὶ ἔστι τωὐτὸ τέρψις ἀτερψίη, γνῶσις ἀγνωσίη, μέγα μικρόν, ἄνω
κάτω, περιχορεύοντα καὶ ἀμειβόμενα ἐν τῆι τοῦ αἰῶνος παιδιῆι. --- Τί γὰρ ὁ αἰών
ἐστιν; — “Hp. Tlaig παίζων, πεσσεύων, (Ouupepduevog) διαφερόμενος. --- Τί δὲ
οἱ ἄνθρωποι; --- Ἡ. Θεοὶ θνητοί. --- Τί δὲ οἱ θεοί; — Ἣρ. Ἄνθρωποι ἀθάνατοι.
45 --- Αἰνίγματα λέγεις, ὦ οὗτος, ἢ γὙρίφους συντίθης; ἀτεχνῶς γὰρ ὥσπερ ὁ Λοξίας
ἂν
 C. IMITATION. 2—5. 13. EPICHARMOS. 87

ὠνή-
οὐδὲν ἀποσαφεῖς. — Ἧρ. Οὐδὲν γάρ μοι μέλει ὑμέων. — Τοιγαροῦν οὐδὲ
σεταί σέ τις εὖ φρονῶν. --- Ἧρ. Ἐγὼ δὲ κέλομαι πᾶσιν ἡβηδὸν οἰμώζειν, τοῖσιν
ο-
ὠνεομένοισι καὶ τοῖσιν οὐκ ὠνεομένοισι. — τουτοὶ τὸ κακὸν οὐ πόρρω μελαγχ
λίας ἐστίν.

5 13. EPICHARMOS.
A. LEBEN UND SCHRIFTEN.
1. Sup. Ἐπίχαρμος Τιτύρου ἢ Χιμάρου. καὶ Σηκίδος Συρακούσιος ἢ ἐκ πό-
λεως Κραστοῦ τῶν Σικανῶν. ὃς εὗρε τὴν κωμωιδίαν ἐν Συρακούσαις ἅμα Φόρ-
uwı. ἐδίδαξε δὲ δράματα vB, ὡς δὲ Λύκων [s. cap. 44] φησί, λε. τινὲς δὲ αὐτὸν
10 Κῶιον ἀνέγραψαν τῶν μετὰ Κάδμου εἰς Σικελίαν μετοικησάντων, ἄλλοι Σάμιον,
ἄλλοι Μεγαρέα τῶν ἐν Σικελίαι. ἦν δὲ πρὸ τῶν ΤΤερσικῶν [480] ἔτη € διδάσκων
ἐν Συρακούσαις.
2. Arıst. poet. 5.144965 τὸ δὲ μύθους ποιεῖν [näml. ἀπέδωκεν] Ἐ. καὶ Pöp-
wc‘ τὸ μὲν ἐξ ἀρχῆς ἐκ Σικελίας ἦλθε. 8. 14482 31 τῆς μὲν γὰρ κωμωιδίας οἱ
οἱ ἐκ
15 Μεγαρεῖς οἵ τε ἐνταῦθα ὡς ἐπὶ τῆς παρ᾽ αὑτοῖς δημοκρατίας γενομένης καὶ
Σικελίας [πᾶτη]. ἀντιποιοῦνται] ἐκεῖθεν γὰρ ἦν Ἐπίχαρμος ὁ ποιητής, πολλῶι
πρότερος ὧν Χιωνίδου καὶ Μάγνητος.
8, Dioc. vım 78 Ἐπίχαρμος Ἡλοθαλοῦς Κῶιος. καὶ οὗτος ἤκουσε ΤΤυθαγόρου.
τριμηνιαῖος δ᾽ ὑπάρχων ἀπηνέχθη τῆς Σικελίας εἰς Μέγαρα, ἐντεῦθεν δ᾽ εἰς Συρα-
90 κούσας, ὥς φησι καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς συγγράμμασιν. καὶ αὐτῶι ἐπὶ τοῦ ἀνδριάντος
ἐπιγέγραπται τόδε᾽
εἴ τι παραλλάσσει φαέθων μέγας ἅλιος ἄστρων
καὶ πόντος ποταμῶν μείζον᾽ ἔχει δύναμιν,
φαμὶ τοσοῦτον ἐγὼ σοφίαι προέχειν Ἐπίχαρμον,
25 ὃν πατρὶς ἐστέφανωσ᾽ ἅδε Συρακοσίων.
οὗτος ὑπομνήματα καταλέλοιπεν ἐν οἷς φυσιολογεῖ, γνωμολογεῖ, ἰατρολογεῖ.
καὶ παραστιχίδα δὲ ἐν τοῖς πλείστοις τῶν ὑπομνημάτων πεποίηκεν, οἷς διασαφεῖ
ὅτι ἑαυτοῦ ἐστι τὰ συγγράμματα. βιοὺς δ᾽ ἔτη ἐνενήκοντα κατέστρεψεν.
3a. ῬΙΟΜῈΡ. or. p.489 K. (p. ὅ8,110 Kaib.) sunt qui velint Epicharmum in
30 Co insula exulaniem primum hoc carmen frequentasse et sie a Coo comoediam dier.
4. Iamgr. V. P. 266 τῶν δὲ ἔξωθεν ἀκροατῶν γενέσθαι καὶ Ἐπίχαρμον, ἀλλ᾽
οὐκ ἐκ τοῦ συστήματος τῶν ἀνδρῶν. ἀφικόμενον δὲ εἰς Συρακούσας διὰ τὴν Ἱέ-
pwvog τυραννίδα τοῦ μὲν φανερῶς φιλοσοφεῖν ἀποσχέσθαι, εἰς μέτρον δ᾽ ἐντεῖναι
τὰς διανοίας τῶν ἀνδρῶν, μετὰ παιδιᾶς κρύφα ἐκφέροντα τὰ ΤΤυθαγόρου δόγματα.
35 166 περὶ τῶν φυσικῶν ὅσοι τινὰ μνείαν πεποίηνται, πρῶτον Ἐμπεδοκλέα καὶ ΠΠαρ-
μενίδην τὸν Ἐλεάτην προφερόμενοι τυγχάνουσιν, οἵ τε γνωμολογῆσαί τι τῶν κατὰ
τὸν βίον βουλόμενοι τὰς Ἐπιχάρμου διανοίας προφέρονται, καὶ σχεδὸν πάντες
αὐτὰς οἱ φιλόσοφοι κατέχουσι.
5. Marm. Par. 71 ἀφ᾽ οὗ Ἱέρων Συρακουσσῶν ἐτυράννευσεν ἔτη HHFIIN
40 ἄρχοντος ᾿Αθήνησι Χάρητος [412,1]. ἦν δὲ καὶ Emixapuos ὁ ποιητὴς κατὰ τοῦ-
τον. ΥΩ]. 11 Α 8 5. 86,8. Anon. de com. τί 4 8. 7,16 Kaibel (Ἐ. Συρακόσιος).
οὗτος πρῶτος τὴν κωμωιδίαν διερριμμένην ἀνεκτήσατο πολλὰ προσφιλοτεχνήσας.
χρόνοις δὲ γέγονε κατὰ τὴν ΟΥ ὀλυμπιάδα [488—5], τῆι δὲ ποιήσει γνωμικὸς καὶ
εὑρετικὸς καὶ φιλότεχνος. σώιζεται δὲ αὐτοῦ δράματα μ, ὧν ἀντιλέγονται ὃ.
 5Pr

88 13. EPICHARMOS. ]
ΡΣ

6. PLaro Theaet. Ὁ. 162 DE ἔστι μὲν γὰρ οὐδέποτ᾽ οὐδὲν, ἀεὶ δὲ γίγνεται.
καὶ περὶ τούτου πάντες ἑξῆς(Ὁ) οἱ σοφοὶ πλὴν ἸΤαρμενίδου συμφερέσθων, Πρω-
ταγόρας τε καὶ Ἡράκλειτος καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ τῶν ποιητῶν οἱ ἄκροι τῆς ποιή-
σεως ἑκατέρας, κωμωιδίας μὲν Ἐπίχαρμος, τραγωιδίας δὲ Ὅμηρος. Vgl. dazu
5 12 B126b,;, 18 Β 2. Arzxıs Linos bei Ath. τν 164 ο [π 345 K.] Auswahl beliebter
Bücher: ᾿ρφεὺς ἔνεστιν, Ἡσίοδος, τραγωιδίαι, Χοιρίλος, "Ounpoc, (ἔστ᾽) Eni-
χάρμος, γράμματα παντοδαπά.
6a. ΤΉΕΒΟΟΒ. ep. 18 Wil. (auf die Bildsäule des E. im Theater zu Syrakus)
ἅ τε φωνὰ Δώριος χὡνὴρ ὁ τὰν κωμωιδίαν
10 εὑρὼν Ἐπίχαρμος
ὦ Βάκχε χάλκεόν νιν ἀντ᾽ ἀλαθινοῦ
τὶν ὧδ᾽ ἀνέθηκαν
τοὶ Συρακούσσαις ἐνίδρυνται, πελωρίσται πόλει,
οἵ ἀνδρὶ πολίται᾽
15 σοφῶν ἔοικε ῥημάτων μεμναμένους
τελεῖν ἐπίχειρα.
πολλὰ γὰρ ποττὰν ζόαν τοῖς παισὶν εἶπε χρήσιμα᾽
μεγάλα χάρις αὐτῶι.
6b. Prim. N.H. vır 192 Aristoteles [Peplos] Χ et Υ111 [sc. litteras] prescas fwisse
20 ... et duas ab Epicharmo additas ΘΧ quam a Palamede mavolt.
6c. Dıoc. 142 Ἱππόβοτος δ᾽ ἐν τῆι τῶν φιλοσόφων ᾿Αναγραφῆι᾽ Ὀρφέα,
Λίνον, Σόλωνα, TTepiavdpov, ᾿Ανάχαρσιν, Κλεόβουλον, Μύσωνα, Θαλῆν, Βίαντα,
ΤΤιττακόν, ᾿Επίχαρμον, ΤΤυθαγόραν (7 Weise; vgl. 18. A 1).
7. PORPHYR. V. Plot. 24 (Apollodoros aus Athen) ᾿Ἐπίχαρμον τὸν κωμωιδιο-
25 Ὑράφον εἰς δέκα τόμους φέρων συνήγαγεν. SUID. u. Διονύσιος υἱὸς τοῦ Σικελίας
τυράννου καὶ αὐτὸς τύραννος καὶ φιλόσοφος. Ἐπιστολὰς καὶ Tlepi τῶν ποιημά-
τῶν Ἐπιχάρμου.
8. IamgL. V.P. 241 Μητρόδωρός τε ὁ Θύρσου (ἀδελφὸς ἐκ τῆς) TOD πατρὸς
Ἐπιχάρμου καὶ τῆς ἐκείνου [Pythagoras] διδασκαλίας τὰ πλείονα πρὸς τὴν ἰατρι-
80 κὴν μετενέγκας ἐξηγούμενος τοὺς τοῦ πατρὸς λόγους πρὸς τὸν ἀδελφόν φησι τὸν
Ἐπίχαρμον καὶ πρὸ τούτου τὸν Πυθαγόραν τῶν διαλέκτων ἀρίστην λαμβάνειν
τὴν Δωρίδα κτλ. Metrodors Buch ist nach Aristoxenos’ Zeit gefälscht. $. 4,19
(8. 28, 6).
9. CoLUMELL. 11 Steuli quoque non medioeri cura negotium istud [d. h. die
35 Landwirtschaft] prosecuti sunt Heieron et Epicharmus. STAT. silv. v 3,150 quan-
tumque pios ditarit agrestes Ascraeus Siculusque senex. Vel. Prim. H. N. ind,
120—27.
10. ATHEN. xIv 648 D τὴν μὲν ἡμίναν οἱ τὰ εἰς Ἐπίχαρμον ἀναφερόμενα
ποιήματα πεποιηκότες οἴδασι κἀν τῶι Χίρωνι ἐπιγραφομένωι οὕτω λέγεται ὑκαὶ ---
40 δύο᾽ [B58]. τὰ δὲ Ψευδεπιχάρμεια ταῦτα ὅτι πεποιήκασιν ἄνδρες ἔνδοξοι Χρυ-
σόγονός τε ὁ αὐλητής, ὥς φησιν ᾿Αριστόξενος ἐν ὀγδόωι ἸΤΠολιτικῶν νόμων
[FHG τι 289 ἔν. 80], τὴν ΤΤολιτείαν ἐπιγραφομένην. Φιλόχορος δ᾽ ἐν τοῖς Tlepi
μαντικῆς [1 416 fr. 193] ᾿Αξιόπιστον τὸν εἴτε Λοκρὸν γένος εἴτε Σικυώνιον τὸν
Κανόνα καὶ τὰς Γνώμας πεποιηκέναι φησίν. ὁμοίως δὲ ἱστορεῖ καὶ ᾿Απολλό-
45 δωρος [FHG 1462 fr. 187].
 A. LEBEN UND SCHRIFTEN. 6—10. B. FRAGMENTE. 1—2. 89

B. FRAGMENTE.
(Auswahl nach Kaibel cGr ı 91—147.)

ΕΚ. ΤΩ͂Ν AAKIMOY ΠΡῸΣ AMYNTAN ABTA.

Eehtheit nicht ganz sicher, besonders bei 3. 6. 7.
5 1—6. Dioc. ım 9—17. (9) πολλὰ δὲ καὶ παρ᾽ Ἐπιχάρμου τοῦ κωμωιδιοποιοῦ
προσωφέληται [Platon] τὰ πλεῖστα μεταγράψας, καθά φησιν Ἄλκιμος ἐν Τοῖς
πρὸς ᾿Αμύνταν, ἅ ἐστι τέτταρα, ἔνθα καὶ ἐν τῶι πρώτωι φησὶ ταῦτα᾽ φαίνεται
δὲ καὶ Πλάτων πολλὰ τῶν Ἐπιχάρμου λέγων σκεπτέον de. ὁ Πλάτων φησὶν
αἰσθητὸν μὲν εἶναι τὸ μηδέποτε ἐν τῶι ποιῶι μηδὲ τῶι ποσῶι διαμένον, ἀλλ᾽ ἀεὶ
10 ῥέον καὶ μεταβάλλον᾽ (10) ὡς ἐξ ὧν ἄν τις ἀνέληι τὸν ἀριθμόν, τούτων οὔτε
ἴσων οὔτε τινῶν οὔτε ποσῶν οὔτε ποιῶν ὄντων, ταῦτα δ᾽ ἐστὶν ὧν ἀεὶ γένεσις,
οὐσία δὲ μηδέποτε πέφυκε. νοητὸν δὲ ἐξ οὗ μηδὲν ἀπογίνεται μηδὲ προσγίνε-
ται. τοῦτο δ᾽ ἐστὶν ἡ τῶν ἀιδίων φύσις, ἣν ὁμοίαν τε καὶ τὴν αὐτὴν ἀεὶ συμ-
βέβηκεν εἶναι. καὶ μὴν ὅ γε Ἐ. περὶ τῶν αἰσθητῶν καὶ νοητῶν ἐναργῶς εἴρηκεν᾽
5 1. ΠΤΟ ΚΙ
— ἀλλ᾽ ἀεί τοι θεοὶ παρῆσαν, χὐπέλιπον οὐ πώποκα,
τάδε δ᾽ ἀεὶ πάρεσθ᾽ ὁμοῖα διά τε τῶν αὐτῶν ἀεί.
— ἀλλὰ λέγεται μὰν χάος πρᾶτον γενέσθαι τῶν θεῶν.
— πῶς δέ κα; μὴ ἔχον γ᾽ ἀπό τινος ἐνθὲν ὅ τι πρᾶτον μόλοι.
20 --- οὐκ ἄρ᾽ ἔμολε πρᾶτον οὐδέν: --- οὐδὲ μὰ Δία δεύτερον
τῶνδέ (Ὁ ὧν ἁμὲς νῦν ὧδε λέγομες, ἀλλ᾽ ἀεὶ τάδ᾽ ἦν.
(καὶ)
9. 1100] αἱ πὸτ ἀριθμόν τις περισσόν, αἱ δὲ λῆις, πὸτ ἄρτιον,
(11) ποτθέμειν λῆι ψᾶφον ἢ καὶ τἂν ὑπαρχουσᾶν λαβεῖν,
25 ἢ δοκεῖ κά τοι γ᾽ (ἔθ᾽) ωὑτὸς εἶμεν; — οὐκ ἐμίν Ya κα.
— οὐδὲ μὰν οὐδ᾽ αἱ ποτὶ μέτρον παχυαῖον ποτθέμειν

AUS ALKIMOS’ SCHRIFT ΑΝ AMYNTAS..

1. A. Aber Götter hat’s doch stets gegeben und niemals hat’s an
ihnen mal gefehlt, die Vorgänge hier (in der Natur) vollziehen sich stets
30 gleich und durch dieselben Kräfte. B. Aber man sagt ja doch, das
Chaos sei zuerst von der Götterwelt entstanden. A. Wie kann das sein?
Was zuerst kommt, kann doch unmöglich aus irgendwas anderem ge-
kommen sein! (5) B. Also kam überhaupt nichts zuerst? A. Gewiß
nicht, auch nicht zu zweit, wenigstens von dem, wovon wir hier nun
35 50 reden, sondern das war immer da.
2. A. Wenn einer zu einer geraden Zahl, meinethalben auch einer
ungeraden, einen Stein zulegen oder von den vorhandenen einen weg-
aehmen will, meinst du wohl, sie bleibe noch dieselbe? B. Bewahre!
A. Nun ferner, wenn einer zu einer Elle Maß (5) eine andere Länge zu-
 90 13. EPICHARMOS.
5 λῆι τις ἕτερον μᾶκος ἢ τοῦ πρόσθ᾽ ἐόντος ἀποταμεῖν
ἔτι χ᾽ ὑπάρχοι κῆνο τὸ μέτρον; --- οὐ γὰρ. --- ὧδε νῦν ὅρη
καὶ τὸς ἀνθρώπους ὁ μὲν γὰρ αὔξεθ᾽, ὁ δέ ya μὰν φθίνει,
ἐν μεταλλαγᾶι δὲ πάντες ἐντὶ πάντα τὸν χρόνον.
5 ὃ δὲ μεταλλάσσει κατὰ φύσιν κοὔποκ᾽ ἐν ταὐτῶι μένει,
10 ἕτερον εἴη κα τόδ᾽ ἤδη τοῦ παρεξεστακότος,
καὶ τὺ δὴ κἀγὼ χθὲς ἄλλοι καί νυν ἄλλοι τελέθομες,
καὖθις ἄλλοι κοὔποχ᾽ ωὑτοὶ καττὸν (αὐτὸν αὖν λόγον.᾽
[Vgl. Plut. ἃ. comm. not. 44 p. 1083 A ὁ τοίνυν περὶ αὐξήσεως λόγος ἐστὶ μὲν ἀρ-
10 χαῖος᾽ ἠρώτηται γάρ, ὥς φησι Χρύσιππος, ὑπ᾽ Ἐπιχάρμου. d. sera num. vind. 15
Ῥ. 559 ταῦτά γε τοῖς ’Emiyapuelorg ἔοικεν, ἐξ ὧν ὁ αὐξόμενος ἀνέφυ τοῖς σοφι-
σταῖς λόγος ὁ γὰρ λαβὼν πάλαι τὸ χρέος νῦν οὐκ ὀφείλει γεγονὼς ἕτερος ὁ δὲ
κληθεὶς ἐπὶ δεῖπνον ἐχθὲς ἄκλητος ἥκει τήμερον᾽ ἄλλος γάρ ἐστι ANON. IN
PraAT. Theaet. 71, 26 [nach 12 Β 126b] καὶ ἐκωμώιδησεν αὐτὸ ἐπὶ τοῦ ἀπαιτου-
15 μένου συμβολὰς καὶ ἀρνουμένου τοῦ αὐτοῦ εἶναι διὰ τὸ τὰ μὲν προσγεγενῆσθαι,
τὰ δὲ ἀπεληλυθέναι, ἐπεὶ δὲ ὁ ἀπαιτῶν ἐτύπτησεν αὐτὸν καὶ ἐνεκαλεῖτο, πάλιν
κἀκείνου φάσκοντος ἕτερον μὲν εἶναι τὸν τετυπτηκότα, ἕτερον δὲ τὸν ἐγκαλούμενον.
(12) ἔτι φησὶν ὁ "AAkınog καὶ ταυτί φασὶν οἱ σοφοὶ τὴν ψυχὴν τὰ μὲν διὰ
τοῦ σώματος αἰσθάνεσθαι, οἷον ἀκούουσαν, βλέπουσαν τὰ δ᾽ αὐτὴν καθ᾽ αὑτὴν
20 ἐνθυμεῖσθαι, μηδὲν τῶι σώματι χρωμένην. διὸ καὶ τῶν ὄντων τὰ μὲν αἰσθητὰ
εἶναι, τὰ δὲ νοητά. ὧν ἕνεκα καὶ Πλάτων ἔλεγεν ὅτι δεῖ τοὺς συνιδεῖν τὰς τοῦ
παντὸς ἀρχὰς ἐπιθυμοῦντας πρῶτον μὲν αὐτὰς καθ᾽ αὑτὰς διελέσθαι τὰς ἰδέας,
οἷον ὁμοιότητα καὶ μονάδα καὶ πλῆθος καὶ μέγεθος καὶ στάσιν καὶ κίνησιν" δεύ-
τερον αὐτὸ καθ᾽ αὑτὸ τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν καὶ δίκαιον καὶ τὰ τοιαῦτα ὑποθέσθαι.
25 τρίτον τῶν ἰδεῶν συνιδεῖν ὅσαι πρὸς ἀλλήλας εἰσίν, οἷον ἐπιστήμην ἢ μέγεθος ἢ
δεσποτείαν, ἐνθυμουμένους ὅτι τὰ παρ᾽ ἡμῖν διὰ τὸ μετέχειν ἐκείνων ὁμώνυμα
ἐκείναις ὑπάρχει: λέγω δὲ οἷον δίκαια μὲν ὅσα τοῦ δικαίου, καλὰ δὲ ὅσα τοῦ
καλοῦ. ἔστι δὲ τῶν εἰδῶν ἕν ἕκαστον ἀΐδιόν τε καὶ νόημα καὶ πρὸς τούτοις
ἀπαθές διὸ καί φησιν ἐν τῆι φύσει τὰς ἰδέας ἑστάναι καθάπερ παραδείγματα, τὰ
80 δ᾽ ἄλλα ταύταις ἐοικέναι τούτων ὁμοιώματα καθεστῶτα. (13) ὁ τοίνυν Ἐ. περί
τε τοῦ ἀγαθοῦ καὶ περὶ τῶν ἰδεῶν οὕτω λέγει"
= " 5, n ‚ N = \
ὃ. [171] (14) — ἀρ᾽ ἔστιν αὔλησίς τι πρᾶγμα; — πάνυ μὲν οὖν.
(ἄρ᾽ ἔστι κἄνθρωπός τι πρᾶγμα; --- πάνυ μὲν οὖν.»

legen oder von der vorhandenen abschneiden will, bleibt dann wohl noch
35 jenes Maß bestehen? B. Natürlich nicht. A. Nun so sieh dir auch die
Menschen an. Der eine wächst, der andere nimmt halt ab, im Wechsel
sind sie alle allezeit. Doch was von Natur wechselt und nimmer auf
demselben Flecke bleibt, (10) das wäre ja dann wohl etwas von dem
Veränderten verschiedenes. Auch du und ich sind gestern und heut
40 andere Leute und wieder andere in Zukunft und so sind wir nie wieder
dieselben nach demselben Gesetz.
3. A. Ist Flötenspiel ein Ding? B. Selbstverständlich. A. Ist auch
der Mensch ein Ding? B. Selbstverständlich. A. Also ist der Mensch ein
 B. FRAGMENTE. 2—4. 91

-- ἄνθρωπος οὖν αὔλησίς ἐστιν; — οὐδαμῶς.

— φέρ(ε) ἴδω, τί δ᾽ αὐλητάς; τίς εἶμέν τοι δοκεῖ;
5 ἄνθρωπος, ἢ οὐ γάρ: --- πάνυ μὲν οὖν. --- οὐκ οὖν δοκεῖς
οὕτως ἔχειν καὶ περί (ya) τἀγαθοῦ; τὸ μὲν
5 ἀγαθὸν τὸ πρᾶγμί(α) εἶμεν καθ᾽ αὖθ᾽ ὅστις δέ κα
εἰδῆι μαθών τῆν(ο), ἀγαθὸς ἤδη γίγνεται.
ὥσπερ γάρ ἐστ᾽ αὔλησιν αὐλητὰς μαθών
10 ἢ ὄρχησιν ὀρχηστάς τις ἢ πλοκεὺς πλοκάν,
ἢ πᾶν Y ὁμοίως τῶν τοιούτων ὅ τι τὺ λῆις,
10 οὐκ αὐτὸς εἴη κα τέχνα, τεχνικός γα μάν.
(15) Πλάτων ἐν τῆι περὶ τῶν ἰδεῶν ὑπολήψει φησίν, εἴπερ ἔστι μνήμη, τὰς
ἰδέας ἐν τοῖς οὖσιν ὑπάρχειν διὰ τὸ τὴν μνήμην ἠρεμοῦντός τινος καὶ μένοντος
εἶναι᾽ μένειν δὲ οὐδὲν ἕτερον ἢ τὰς ἰδέας. τίνα γὰρ ἂν τρόπον, φησί, διεσώιζετο
τὰ ζῶια μὴ τῆς ἰδέας ἐφαπτόμενα, καὶ πρὸς τοῦτο τὸν νοῦν φυσικῶς εἰληφότα;
15 νῦν δὲ μνημονεύει τῆς ὁμοιότητος (γενέσεώς) τε καὶ τροφῆς, ὁποία τίς ἐστιν
αὐτοῖς, ἐνδεικνύμενα διότι πᾶσι τοῖς ζώιοις ἔμφυτός ἐστιν ἡ τῆς ὁμοιότητος
θεωρία" διὸ καὶ τῶν ὁμοφύλων αἰσθάνεται. πῶς οὖν ὁ E.;
4. [112] (16) Εὔμαιε, τὸ σοφόν ἐστιν οὐ καθ᾽ ἕν μόνον,
ἀλλ᾽ ὅσσα περ ζῆι, πάντα καὶ γνώμαν ἔχει.
20 καὶ γὰρ τὸ θῆλυ τᾶν ἀλεκτορίδων γένος,
αἱ λῆις καταμαθεῖν ἀτενές, οὐ τίκτει τέκνα
>

5 ζῶντ(α), ἀλλ᾽ ἐπώιζει καὶ ποιεῖ ψυχάν ἔχειν.

τὸ δὲ σοφὸν ἁ φύσις TOD οἶδεν ὡς ἔχει
\ x \ ς , I) N ς Ψ

μόνα᾽ πεπαίδευται γὰρ αὐταύτας ὕπο.

fi ’

25 Flötenspiel? B. Keineswegs. A. Laß weiter sehn, was ist ein Flöten-

spieler? Was dünkt er dich zu sein? (5) Ein Mensch. Nicht wahr?
B. Selbstverständlich.. A. Glaubst du nun nicht, daß es sich so auch
grad mit dem Guten verhält? Das Gute ist doch das Ding für sich;
wer es aber gelernt hat und weiß, wird dann zu einem Guten; wie
30 nämlich Flötenspieler der heißt, der das Flötenspiel erlernt hat, (10) oder
Tänzer wer Tanzen, Kranzbinder wer das Binden gelernt hat und ebenso
all dergleichen was du willst; so ist überall der betreffende nicht selbst
Kunst, wohl aber Künstler. |
4. Eumaios, die Weisheit ist nicht nur in der Einzahl vorhanden,
35 sondern alles, was da lebt, hat auch Verstand. Denn das Hennenvolk
bringt (wenn du scharf überlegen willst) keine lebendigen Jungen hervor,
sondern (5) brütet sie erst aus und verschafft ihnen so eine Seele. Doch
wie sich’s mit dieser Weisheit verhält, das weiß die Natur allein. Denn
sie hat's ganz von selbst gelernt.
 92 13. EPICHARMOS.

καὶ πάλιν᾽
5. [118 θαυμαστὸν οὐδὲν ἁμὲ ταῦθ᾽ οὕτω λέγειν,
καὶ ἁνδάνειν αὐτοῖσιν αὐτοὺς καὶ δοκεῖν
καλῶς πεφύκειν᾽ καὶ γὰρ ἅἁ κύων κυνί
5 κάλλιστον εἶμεν φαίνεται, καὶ βοῦς βοΐ,
5 ὄνος d(E) ὄνωι κάλλιστον, ὗς δέ θην Lt.
(17) καὶ ταῦτα μὲν καὶ τὰ τοιαῦτα διὰ τῶν τεττάρων βιβλίων παραπήγνυσιν
ὁ "Ἄλκιμος, παρασημαίνων τὴν ἐξ Ἐπιχάρμου Πλάτωνι περιζενομένην ὠφέλειαν.
ὅτι δ᾽ οὐδ᾽ αὐτὸς Ἐ. ἠγνόει τὴν αὑτοῦ σοφίαν, μαθεῖν ἔστι κἀκ τούτων ἐν οἷς
10 τὸν ζηλώσοντα προμαντεύεται᾽
6. [254] ὡς δ᾽ ἐγὼ δοκέω, δοκέων γὰρ σάφα ἴσαμι τοῦθ᾽, ὅτι
τῶν ἐμῶν μνάμα ποκ᾽ ἐσσεῖται λόγων τούτων ἔτι.
καὶ λαβών τις αὐτὰ περιλύσας τὸ μέτρον ὃ νῦν ἔχει,
εἷμα δοὺς καὶ πορφύραν, λόγοισι ποικίλας καλοῖς,
1ὅ ὅ δυσπάλαιστος ὧν τὸς ἄλλως εὐπαλαίστους ἀποφανεῖ.
7. [78] EuSTRar. z. Ar. Nic. Γ 7 S.155,10 Heylb. ἐν Ἡρακλεῖ τῶι παρὰ
Φόλω!ι᾽
ἀλλὰ μὰν ἐγὼν ἀνάγκαι ταῦτα πάντα ποιέω᾽
οἴομαι δ᾽ οὐδεὶς ἑκὼν πονηρὸς οὐδ᾽ ἄταν ἔχων.
Y 3 > \ Ei ΣᾺ \ 33 ἊΨ

20 A=ZIOTIZTOY ΓΝΩΜΑΙ.
Vgl. A 10. Manches Echte ist in der Sammlung erhalten.
8. [239] Stop. ııı (for.) t. 91,29 M. Μενάνδρου (537 Kock) vgl. B 53.
ὁ μὲν Ἐπίχαρμος τοὺς θεοὺς εἶναι λέγει
ἀνέμους, ὕδωρ, γῆν, ἥλιον, πῦρ, ἀστέρας᾽
25 ἐγὼ δ᾽ ὑπέλαβον χρησίμους εἶναι θεούς
τἀργύριον ἡμῖν καὶ τὸ χρυσίον μόνον.

5. Kein Wunder, daß wir so sprechen und uns selbst gefallen und
uns selber schön gewachsen dünken. Denn ein Hund hält den andern
für das schönste Geschöpf, ein Ochse, ein Esel den andern und ein
30 Schwein hält das andere für das Schönste.
6. Wie ich meine (und wenn ich’s meine, so weiß ich es genau),
wird von diesen meinen Worten noch einmal die Rede sein. Da wird
einer sie hernehmen, das Versmaß, das sie jetzt haben, ihnen von den
Gliedern lösen, ihnen ein Gewand und einen Purpurmantel umlegen, sie
35 mit schönen Reden verbrämen (5) und dann die andern damit leicht
bezwingen, er selbst ein schwer bezwungener Held. |
7. Doch ich tue das alles nur aus Zwang. Freiwillig, dünkt mich,
ist niemand schlecht oder unglücklich.
AXIOPISTOS’ GNOMENSAMMLUNG.
40 8. Epicharm sagt, die Götter seien Winde, Wasser, Erde, Sonne, Feuer,
Sterne. Ich aber habe die Meinung bekommen, nützliche Götter seien für
uns nur Gold- und Sülbergeld.
 B. FRAGMENTE. 5—19. 93
9. [245] [Plut.] cons. ad Apoll. 1ὅ p.110A [vgl. B 48]
συνεκρίθη καὶ διεκρίθη κἀπῆλθεν ὅθεν ἦλθεν πάλιν,
γᾶ μὲν εἰς γᾶν, πνεῦμα δ᾽ ἄνω: τί τῶνδε χαλεπόν; οὐδὲ ἕν.
10. [246] Crem. Str. τν 45 p.584 Ῥ.
5 ἅ ya φύσις ἀνδρῶν TI ὦν; ἀσκοὶ πεφυσιαμένοι.
11. [247] Sext. adv. math. ı 273 (vgl. Cic. Tuse. 1 8,15)
ἀποθανεῖν (un Eei)n, τεθνάκειν d οὐκ Euiv (Ya) διαφέρει.
12. [949] Prior. de fort. Al. τι 3 p. 3368 [vgl. 11 B 24]
νοῦς ὁρῆι καὶ νοῦς ἀκούει" τἄλλα κωφὰ καὶ τυφλά.
10 18. [250] ῬοΙ,ΥΒ. xvın 40, 4
νᾶφε καὶ μέμνασ᾽ ἀπιστεῖν. ἄρθρα ταῦτα τᾶν φρενῶν.
14. [251] Arıst. Metaph. M 9. 1086116 χαλεπὸν δ᾽ ἐκ μὴ καλῶς ἐχόντων λέγειν
καλῶς κατ᾽ Ἐπίχαρμον: ἀρτίως τε γὰρ λέλεκται καὶ εὐθέως φαίνεται οὐ
καλῶς ἔχον.
15 15. [252] — Rhet. A 15 5. Xenophanes A 15 8.35, 38.
16. [253) ATHENn. vi 308c
τὰ πρὸ τοῦ δύ᾽ ἄνδρες ἔλεγον, εἷς ἐγὼν ἀποχρέω.
17. [258] Stop. τι t. 87,18 Ἡ. [vgl. 12 Β 119]
ὃ τρόπος ἀνθρώποισι δαίμων ἀγαθός, οἷς δὲ καὶ κακός.
20 18. [261] Anecd. Boiss. 1 125
ἐφόδιον θνατοῖς μέγιστόν ἐστιν εὐσεβὴς βίος.
19. [262] Arıst. Rhet. τὶ 21,1394613 [ohne Lemma]
ἀνδρὶ δ᾽ ὑγιαίνειν ἄριστόν ἐστιν, ὥς γ᾽ ἐμὶν δοκεῖ.

9. Es verband und schied sich, es kam wieder hin, wo es herkam:

25 Erde zur Erde, der Hauch in die Höhe! Was ist dabei schwierig;
gar nichts! |
10. Was ist nun also die Natur der Menschen? Aufgeblasene Bälge.
11. Sterben müssen bleibe mir fern, doch tot sein — das ist mir egal.
12. Nur der Verstand ist’s, der sieht und hört. Alles andere ist
30 taub und blind.
13. Nüchternheit und Mißtrauen, das sind des Geistes Arme.
14. Denn es ist schwer aus wnrichtigen Vordersätzen einen richtigen
Schluß zu bilden nach Epicharm. “Eben ist es ausgesprochen und gleich
ist der Fehler da’.
35 16. Was vordem zwei Männer sprachen, dazu bin ich allein Manns
genug.
17. Der Charakter ist den Menschen ihr guter Dämon, welchen auch
ihr schlechter.
18. Ein frommes Leben ist den Sterblichen das beste Zehrgeld.
40 19. Für den Menschen ist Gesundheit das Beste, wie's mir schei-
nen will.
 94 13. EPICHARMOS.

20. [263] Arıst. Rhet. τι 21, 139425

θνατὰ χρὴ τὸν θνατόν, οὐκ ἀθάνατα τὸν θνατὸν φρονεῖν.
21. [264] Cıc. ad Qu. fr. ππ|1,25
γνῶθι πῶς ἄλλωι κέχρηται. ..
5 22. [265] Crem. Str. ıv 170 p. 640P. [vgl. 245]
εὐσεβὴς vowı πεφυκὼς οὐ πάθοις κ᾿ οὐδὲν κακὸν
κατθανών ἄνω τὸ πνεῦμα διαμενεῖ κατ᾽ οὐρανόν.
23. [266] --- — v 101 p. 708P. ὁ μὲν Ἐπίχαρμος (Πυθαγόρειος δὲ ἦν) λέγων
οὐδὲν ἐκφεύγει τὸ θεῖον τοῦτο γινώσκειν τὺ δεῖ᾽
10 αὐτός ἐσθ᾽ ἁμῶν ἐπόπτας, ἀδυνατεῖ δ᾽ οὐδὲν θεός.
24. [267] — — vı12 p. 744P.
ὡς πολὺν ζήσων χρόνον χὠς ὀλίγον, οὕτως διανοοῦ.
25. [268] --- — vı21 τ. 149 Ῥ.
ἐγγύα (8°) ἄτας (Ya) θυγάτηρ, ἐγγύας δὲ Zauio.
15 26. [269] — — vıı 27 p. 844 P.
καθαρὸν ἂν τὸν νοῦν ἔχηις, ἅπαν TO σῶμα καθαρὸς εἶ.
27. [210] Cornur. theol. 14
αἴ τί κα ζατῆις σοφόν, τᾶς νυκτὸς ἐνθυμητέον.

280 98. [271]

πάντα τὰ σπουδαῖα νυκτὸς μᾶλλον ἐξευρίσκεται.
29. [272] GELL. 115, 15
οὐ λέτειν τύ γ᾽ ἐσσὶ δεινός, ἀλλὰ σιτᾶν ἀδύνατος.
ss"ὦ [273] [Plat.] Axioch. p. 8686
25 ἁ δὲ χεὶρ τὰν χεῖρα vileı' δός τι καὶ λάβοις TI κα.

20. Sterbliche Gedanken soll der Sterbliche hegen, nicht unsterbliche

der Sterbliche.
21. Lerne daraus, wie er andere benutzt!
22. Bist du im Herzen fromm geartet, wird Dir im Tode kein Leid
30 widerfahren. In der Höhe wird der Hauch im Himmel ewig leben.
23. Nichts entflieht der Gottheit; das sollst du lernen. Er selbst
ist unser Aufseher, und bei Gott ist kein Ding unmöglich.
24. Daß du sowohl lange als kurz leben kannst, daran denke stets!
25. Der Verblendung Tochter ist die Bürgschaft und der Bürgschaft
35 der Verlust.
26. Hast du reinen Sinn, so ist dein ganzer Körper rein.
27. Suchst du etwas Kluges, so bedenk’ es in der Nacht!
28. Alles Ernste findet man eher bei Nacht.
29. Nicht zu reden bist du fähig, sondern zu schweigen unfähig.
40 30. Hand wird nur von Hand gewaschen; wenn du nehmen willst,
so gib!
 B. FRAGMENTE. 20—39. 95
31. [274] Prur. Popl. 15 (πρὸς τὸν ἄσωτον)
οὐ φιλάνθρωπος τύ τ᾽ ἔσσ᾽" ἔχεις νόσον, χαίρεις διδούς.
32. [976] — de aud. poet. 4 p.21E [ohne Lemma]
ποτὶ [τὸν] πονηρὸν οὐκ ἄχρηστον ὅπλον ἁ πονηρία.
5 88. [284] 5108. flor. (τὴ 29,84 Η.
ἁ δὲ μελέτα φύσιος ἀγαθᾶς πλέονα δωρεῖται, φίλοι.
34. [285] — 38,21H.
τίς δέ κα Awın τενέσθαι μὴ φθονούμενος, φίλοι;
δῆλον ὡς ἀνὴρ παρ᾽ οὐδέν ἐσθ᾽ ὁ μὴ φθονούμενος᾽
10 τυφλὸν ἠλέησ᾽ ἰδών τις, ἐφθόνησε δ᾽ οὐδὲ εἷς.
35. [286] — 74,37M.
σώφρονος τυναικὸς ἀρετὰ τὸν συνόντα un ἀδικεῖν [ἄνδρα].
36. [287] ΧΈΝΟΡΗ. Mem. τὶ 1,20 μαρτυρεῖ δὲ καὶ Ἐ. ἐν τῶιδε᾽
τῶν πόνων πωλοῦσιν ἡμῖν πάντα τἀγάθ᾽ οἱ θεοί.
15 καὶ ἐν ἄλλωι δὲ τόπωι φησίν᾽
37. [288]
ὦ πονηρέ, μὴ τὰ μαλακὰ μῶσο, μὴ τὰ σκλήρ᾽ ἔχηις.
88. [277] Stop. Ecl. πὶ 15,7
πρὸς τὸς {οὐδ πέλας πορεύου λαμπρὸν ἱμάτιον ἔχων,
20 καὶ φρονεῖν πολλοῖσι δόξεις, τυχὸν ἴσως (οὐδὲν φρονῶν).
39. [278] — — 18 (ohne Lemma)
τῶι λόγωι μὲν εὖ διέρχηι πάντα, τῶι δ᾽ ἔργωι κακῶς.

31. Du bist nicht menschenfreundlich; du bist vielmehr krank. Dir

macht ja das Schenken Freude.
25 32. Gegen Schurken ist Schurkerei keine unbrauchbare Waffe.
33. Doch die Übung, Freunde, gibt mehr aus als gute Anlage.
34. Wer möchte nicht gern beneidet werden, o Freunde! Wer
nicht beneidet wird, der Mann taugt klärlich nichts. Einen Blinden
bemitleidet mancher, der ihn erblickt, aber beneiden tut ihn keiner.
30 35. Einer braven Frau Tugend heißt: ihrem Gatten nicht weh zu tun.
36. Mühe heißt der Preis, um den uns die Götter alles Gute ver-
kaufen. |
37. Du Schurke, denk’ nicht auf das Weiche: sonst kriegst du das
Harte.
35 38. Geh zu den Fernstehenden in glänzendem Gewande: dann
werden viele meinen, du habest Verstand, wenn du vielleicht auch
keinen hast. |
39. In deinen Worten führst du alles gut aus, aber in deinen
Werken übel.
 96 13. EPICHARMOS.
40. [279] Stop. Ecl. τὶ 31,25 (ohne Lemma)
φύσιν ἔχειν ἄριστόν ἐστι, δεύτερον δὲ (μανθάνειν).
41. [280] --- flor. ımt.1,10
οὐ μετανοεῖν ἀλλὰ προνοεῖν χρὴ τὸν ἄνδρα τὸν σοφόν.
5 42. [281] — — 20,8
| un (ἐπὶ μικροῖς αὐτὸς αὐτὸν ὀξύθυμον δείκνυε.
48. [989]
ἐπιπολάζειν οὔ τι χρὴ τὸν θυμόν, ἀλλὰ τὸν νόον.
44, [283]
10 οὐδὲ εἷς οὐδὲν μετ᾽ ὀργῆς κατὰ τρόπον βουλεύεται.
45. [297] AntHoL. MAHArFF. [Flinders Petrie Pap. τ ὑ. 8] III. Jahr. v. Chr.
a) Ἐπιχάρμου
(ἥκιστά γ᾽ ὅσ)τις δυστυχῶν βίον τ᾽ ἔχων
(μηδὲν καλόν» τε κἀγαθὸν ψυχᾶι διδῶι,
15 (ἐγὼν μὲν AUTO)V οὔτι φασῶ μακάριον,
{φύλακα δὲ μδᾶλλον χρημάτων καλῶν (κακόν).
b) Εὐριπίδου [fr. 198 N.]
εἰ δ᾽ εὐτυχῶν τις καὶ βίον κεκτημένος
μηδὲν δόμοισι τῶν καλῶν θηράσεται,
20 ἐγὼ μὲν αὐτὸν οὔποτ᾽ ὄλβιον καλῶ,
φύλακα δὲ μᾶλλον χρημάτων δυσδαίμονα.
46. [299] PzıLo Qu. in Gen. 1v 208 p. 406 Auch. porro optime dixit Epicharmus
“quieunque, ait, minus delinquit, optimus est vir: nemo est enim
innocens, nemo reprehensionis expers. et Buripides [fr.954 N.) 'quieumque
25 incontinentes sunt et redundat in eis malum imimieitiae et iniustitiae, mali sunt;
in quibus autem opposiüta praevalent, virtute praediti; in alüs vero Τέω, quasi
aequalis sit commizxtio,; vita ut nulli sint qui omnia mala habeant sine ullo bono.

40. Talent haben, das ist das Beste, das zweite, etwas lernen.
41. Nicht nachbedenken, sondern vorbedenken soll der weise Mann.
30 42. Zeige dich nicht über Kleinigkeiten erregt! ἃ.ἃν
E

43. Nicht der Zorn, sondern der Verstand muß obenauf schwimmen.
44. Kein einziger pflegt im Zorne Rat, wie sich’s gebührt.
45. Wer nicht im geringsten vom Unglück verfolgt wird und sein
Auskommen hat, aber dabei seiner Seele nichts Gutes und Schönes gönnt,
35 den werde ich keineswegs glücklich nennen, sondern vielmehr schöner
Schätze schlechten Hüter.
46. Wer am wenigsten fehlt, ist der beste Mann. Denn niemand
ist unschuldig, niemand ohne Tadel.
λνω
δον
ν-
δυ
ὦἢe
' en
i
 B. FRAGMENTE. 40-53. 97

EPICHARMUS ENNI.
(Aus Axiopistos’ Sammlung.)
47. [1 Vahlen 1903] Cıc. Ac. 1116,51 at cum sommiavit [näml. Ennius], za
narravit ‘visus Homerus adesse poeta’ [Ann. 7]; idemque in Epicharmo
5 nam videbar sommare med ego esse mortuum.
48. [5] Prısc. 1341 H. (mentis = mens)
-5-oterra corpus est, at mentis igmis est.
49. [3] Varro d.rer.14,1 eius [näml. agriculturae] prineipio sunt
eadem, quae mundi esse Enmius seribit, aqua terra amima et sol.
10 50. [6,52] — ἃ. ling. 1. v 59 itäque Epicharmus dieit de mente humana. it:
istie est de sole sumptus \gmis.
502, [6,53] dem solem:
isque totus mentis est,
ut humores frigidae sunt humi, ut supra ostendi. 60. qwibus wunetis caelum et
15 terra omnia exgenuerunt, quod per hos natura
51. [2] frigori miscet calorem atque humor aritudınem.
52. [4, 48.49) — — 64 dieitur Ops mater quod terra mater. haee enim
terris gemtis ommis peperit et resumit denuo
RAN ES. N dat cibarva,
20 ut aut Enmius. quae
522. [4,50] quod gerit fruges, Üeres.
antiquis enim, quod nune G, 0.65 idem hi dei Caelum et Terra Iupiter et Iumo,
quod ut ait Enmwus
53. [7] ἐδέϊο est is Jupiter quem dico, quem Graecı vocant
25 aerem; qui ventus est et nubes, imber postea,

EPICHARMUS DES ENNIUS.

47. Denn im Traume dünkt' es mich, ich sei gestorben.
48. Der Körper ist Erde, aber der Geist Feuer.
49. Wasser, Erde, Hauch und Sonne sind die Elemente der Welt.
30 50. Jenes Feuer ist von der Sonne genommen.
50°. Und sie (die Sonne) ist ganz Geist.
51. Durch Mischung von Feuer und Wasser haben Himmel und Erde
alles geschaffen, weil die Natur durch sie Wärme der Kälte mischt und
Trocknis der Feuchte.
35 52. Die Mutter Erde hat alle Geschlechter in den Ländern erschaffen
und nimmt sie wieder in sich auf. sie ist es, die Futter darbietet.
52%. Die Ceres heißt, weil sie die Früchte im Schoße trägt.
58. Dies ist jener Jupiter, den die Griechen Luft nennen. Er ist
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2. Aufl, 7
 98 13. EPICHARMOS.

atque ex imbre frigus, ventus post fit, aer denuo.

haece propter Jupiter sumt ista quae dico tibi,
5 quia mortaks (is) atque urbes beluasque ommis üwat,
54. [8] — 68 hine Epicharmus Emmi Proserpinam quoque |sc. lunam]
appellat quod solet esse sub terris; dieta Proserpina, quod haee ut ser-
5 pens modo in dexteram modo in sinisteram partem late movetur.

ΑΞΙΟΠΙΣΤΟῪ KAN®N.
Unecht, vgl. A 10.
55. [289] TERTULL. de anima 46 (377,8 Wiss.) ceterum E. etiam summum
apicem inter divinationes somnüs extulit cum Philochoro Atheniensi. 47 porro
10 quwia non est ex arbitrio somniare (nam et B. ita sentit), quomodo ipsa erit sibi
causa alicuius visionis? Für berühmte Traumerfüllungen vorher 377,3 zitiert:
Artemon, Antiphon, Strabo, Philochorus, Epicharmus usw.

XPYZOTONOY TIOAITEIA.
Unecht, vgl. A 10.
15 56. [255] CLem. Str. v 119 p.719P. ὅ τε κωμικὸς ’E. σαφῶς περὶ τοῦ λόγου
ἐν τῆι ΤΠολιτείαι λέγει ὧδέ πως"
ὁ βίος ἀνθρώποις λογισμοῦ κἀριθμοῦ δεῖται πάνυ"
ζῶμεν [δὲ] ἀριθμῶι καὶ λογισμῶι" ταῦτα γὰρ σώιζει βροτούς.
57. [256. 251] εἶτα διαρρήδην ἐπιφέρει"
20 ὁ λόγος ἀνθρώπους κυβερνᾶι κατὰ τρόπον σώιζει T del.
ἔστιν ἀνθρώπωι λογισμός, ἔστι καὶ θεῖος λόγος"
ὁ δέ γε τἀνθρώπου πέφυκεν ἀπό γε τοῦ θείου λόγου,

Wind und Wolken, dann Regen und aus Regen wird Kälte, dann Wind
und aufs neue Luft. Darum sind alle jene Elemente, die ich dir her-
25 zähle, Jupiter, weil er durch sie allen Menschen, Städten und Tieren hilft.
54. Proserpina heißt der Mond, weil er unter der Erde zu verweilen
pflegt; Proserpina ist sein Name, weil er wie eine Schlange bald nach
rechts bald nach links sich in die Weite fortbewegt.

KANON DES AXIOPISTOS.

30 95. E. legt sogar den größten Wert unter den Formen der Weissagung den
Träumen bei, die nicht willkürlich hervorgerufen werden können.

VERFASSUNG DES CHRYSOGONOS.

56. Das menschliche Leben braucht vor allem Verstand und Zahl. Wir
leben durch die Zahl und den Verstand. Denn das ist es, was die Sterblichen
35 am Leben erhält.
57. Die Vernunft lenkt die Menschen nach Gebühr und erhält sie immer-
dar. Der Mensch hat seinen Verstand, es gibt aber auch eine göttliche Ver-
nunft.. Und zwar ist die menschliche Vernunft aus der göttlichen geboren und
 B. FRAGMENTE. 53-63. 99

(καὶ) φέρει (πόρους ἑκάστωι» περὶ βίου καὶ τᾶς τροφᾶς.

5 ὃ δέ γε ταῖς τέχναις ἁπάσαις συνέπεται θεῖος λόγος,
ἐκδιδάσκων αὐτὸς αὐτούς, ὅ τι ποιεῖν δεῖ συμφέρον.
οὐ γὰρ ἄνθρωπος τέχναν τιν᾽ εὗρεν, ὁ δὲ θεὸς τοπάν.

5 XIPRN.
Unecht, vgl. A 10.
58. [290] ATHEn. xıv 6480 [vgl. S. 88, 38]
καὶ πιεῖν ὕδωρ διπλάσιον χλιαρόν, ἡμίνας δύο.
582. [291] ΑΝΕΟΡ. Bekk. Antiattic. 98,32 ἡμιλίτριον" Ἐ. Χίρωνι.
10 59. [248] ΟἜΝΒΟΒΙΝ. τα 6 (D.195) contra eum [Euryphon von Knidos] ferme
omnes Epicharmum secuti ociavo mense nasci negaverunt.
60. [292] CoLUMELL. vII 3,6 E. autem Syracusanus, qui pecudum medieinas
diligentissime conseripsit, affırmat pugnacem arietem mitigari terebra secundum
aurieulas foratis cornibus, qua curvantur in flexu.
15 61. [293] Prim. nat. h.xx 89 B. testium et genitalium malis hane [sc. brassi-
cam] utilissime inponi etc.
62. [294] — — 94 EB. satis esse eam 80. brassicam silvestrem] contra camis
rabiosi morsum imponi, melius si cum lasere et aceto acri, necari quoque cames
ea si detur ex carne.

20 OYOTITOIIA.
Unecht, aus Xipwv?
63. [290] Aneco. Bekk. Antiattic. 99,1 ἡμίνα Ev τῆι ἀναφερομένηι εἰς
Ἐπίχαρμον Ὀψοποιίαι [= 58? vgl. B 58a].

sie bringt einem jeglichen die Mittel zum Leben und die Nahrung. Doch die
25 göttliche Vernunft macht sich in allen Künsten geltend. Denn sie allein belehrt
die Menschen, was man Fördersames zu tun hat. Denn kein Mensch hat irgend
eine Kunst erfunden, vielmehr stets nur Gott.

CHIRON.
58. Und ein doppelt Quantum laues Wasser trinken, zwei Halbe.
30 58a. Halbes Liter.
59. Achtmonatliche Geburt ist nicht lebensfährg.
60. Ein kampflustiger Widder läßt sich zähmen, wenn man ihm die Hörner
in der Nähe der Ohren, wo ihre Krümmung wmbiegt, durchbohrt.
. 61. Hoden- und Genitalleiden werden durch Auflegen von Kohl mit gutem
35 Brfolg behandelt.
62. Es genügt Waldkohl gegen den Biß eines tollen Hundes aufzulegen,
doch fügt mam besser Silphionsaft und scharfen Essig zu. Auch sterben Hunde
daran, wenn man ihn ins Fleisch wirken läßt. ς

KOCHBUCH.
40 63. Halber.
Fr
 100 13. EPICHARMOS. 14. ALKMAION.

ETTITPAMMA.
Unecht, vgl. B 9. 48.
64. [2960] Schol. BT zu x 414 ἔστι de καὶ ἐπίγραμμα ὃ εἰς Ἐπίχαρμον ἀνα-
φέρεται᾽
εἰμὶ νεκρός νεκρὸς δὲ κόπρος, γῆ δ᾽ ἡ κόπρος ἐστίν᾽
εἰ δ᾽ ἡ γῆ θεός ἐστ᾽, οὐ νεκρός, ἀλλὰ θεός.

ΠΡΟΣ ΑΝΤΗΝΟΡΑ.
Unecht.
65. [295] Put. Num. 8 ἸΤυθαγόραν Ρωμαῖοι τῆι πολιτείαι προσέγραψαν, ὡς
10 ἱστόρηκεν Ἐπίχαρμος ὁ κωμικὸς ἔν τινι λόγωι πρὸς ᾿Αντήνορα γεγραμμένωι,
παλαιὸς ἀνὴρ καὶ τῆς ἸΠυθαγορικῆς διατριβῆς μετεσχηκύς.

EPIGRAMM.
64. Eine Leiche bin ich. Leiche ist Mist, Mist ist Erde. Wenn aber die
Erde eine Gottheit ist, so bin ich nicht eine Leiche, sondern ein Gott.
15 AN ANTENOR.
65. Die Römer haben Pythagoras zu ihrem Mübürger gemacht.

14. ALKMAION.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. Dioc. vım 83. ᾿Αλκμαίων Κροτωνιάτης. καὶ οὗτος Πυθαγόρου διήκουσε.
20 καὶ τὰ πλεῖστά γε [τὰ] ἰατρικὰ λέγει, ὅμως δὲ καὶ φυσιολογεῖ ἐνίοτε λέγων δύο
τὰ πολλά ἐστι τῶν ἀνθρωπίνων [vgl. unten Z. 38]. δοκεῖ δὲ πρῶτος φυσικὸν
λόγον συγγεγραφέναι, καθά φησι Φαβωρῖνος ἐν ΤΤαντοδαπῆι ἱστορίαι [FHG II 25].
καὶ τὴν σελήνην καθόλου (TE τὰ ὑπὲρ) ταύτην ἔχειν ἀΐδιον φύσιν. ἣν δὲ Tleı-
ρίθου υἱός, ὡς αὐτὸς ἐναρχόμενος τοῦ ᾽συγγράματός φησιν “Αλκμαίων — τε-
25 κμαίρεσθαι᾽ κτέ. [fr. 1]. ἔφη δὲ καὶ τὴν ψυχὴν ἀθάνατον, καὶ κινεῖσθαι αὐτὴν
συνεχῶς ὡς τὸν ἥλιον.
2. Ομ. Strom. ı 78 p. 364P. ’A. γοῦν ΤΤερίθου Κροτωνιάτης πρῶτος φυσικὸν
λόγον συνέταξεν. GAL. de elem. sec. Hipp. 1487K. τὰ γὰρ τῶν παλαιῶν ἅπαντα
ἸΤερὶ φύσεως ἐπιγέγραπται τὰ Μελίσσου, τὰ ἸΤαρμενίδου, τὰ Ἐμπεδοκλέους ᾿Αλ-
30 κμαίωνός τε καὶ Γοργίου καὶ Προδίκου καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων.
3. Arıst. Metaph. A 5.986222 ἕτεροι δὲ τῶν αὐτῶν τούτων [Pythagoreer]
τὰς ἀρχὰς δέκα λέγουσιν εἶναι τὰς κατὰ συστοιχίαν λεγομένας, πέρας καὶ ἄπειρον,
περιττὸν καὶ ἄρτιον, ἕν καὶ πλῆθος, δεξιὸν καὶ ἀριστερόν, ἄρρεν καὶ θῆλυ, ἠρεμοῦν
καὶ κινούμενον, εὐθὺ καὶ καμπύλον, φῶς καὶ σκότος, ἀγαθὸν καὶ κακόν, τετρά-
30 γῶνον καὶ ἑτερόμηκες. ὅνπερ τρόπον ἔοικε καὶ "A. ὁ Κροτωνιάτης ὑπολαβεῖν, καὶ
ἤτοι οὗτος παρ᾽ ἐκείνων ἢ ἐκεῖνοι παρὰ τούτου παρέλαβον τὸν λόγον τοῦτον᾽
καὶ γὰρ ἐγένετο τὴν ἡλικίαν ᾿Αλκμαίων (νέος) ἐπὶ γέροντι ΤΤυθαγόραι, ἀπεφήνατο
δὲ παραπλησίως τούτοις φησὶ γὰρ εἶναι δύο τὰ πολλὰ τῶν ἀνθρωπίνων, λέγων
τὰς ἐναντιότητας οὐχ ὥσπερ οὗτοι διωρισμένας ἀλλὰ τὰς τυχούσας, οἷον λευκὸν
 A..LEBEN UND LEHRE. 1-10. 101

μέλαν, γλυκὺ πικρόν, ἀγαθὸν κακόν, μέγα μικρόν. οὗτος μὲν οὖν ἀδιορίστως
ἀπέρριψε περὶ τῶν λοιπῶν, οἱ δὲ ΤΤυθαγόρειοι καὶ πόσαι καὶ τίνες αἱ ἐναντιώσεις
ἀπεφήναντο. παρὰ μὲν οὖν τούτων ἀμφοῖν τοσοῦτον ἔστι λαβεῖν, ὅτι τἀναντία
ἀρχαὶ τῶν ὄντων [vgl. Arist. Schrift ΤΤρὸς τὰ ᾿Αλκμαίωνος ἃ Diog. v 25]. Isocr.
15,268 τοὺς λόγους τῶν παλαιῶν σοφιστῶν, ὧν ὁ μὲν ἄπειρον τὸ πλῆθος ἔφησεν
εἶναι τῶν ὄντων, Ἐμπεδοκλῆς δὲ τέτταρα καὶ Νεῖκος καὶ Φιλίαν ἐν αὐτοῖς, Ἴων
δ᾽ οὐ πλείω τῶν τριῶν, ᾿Αλκμέων δὲ δύο μόνα.
4, Aür. 11 16, 2.8 (Ὁ. 345) (τῶν μαθηματικῶν τινες) τοὺς πλανήτας τοῖς ἀπλα-
νέσιν ἀπὸ δυσμῶν Em ἀνατολὰς ἀντιφέρεσθαι. τούτωι δὲ συνομολογεῖ καὶ ᾿Α.
10 π 22,4 (D. 852) ᾿Α. πλατὺν εἶναι τὸν ἥλιον. 29,8 (D. 359) ’A., Ἡράκλειτος [12 A 12),
᾿Αντιφῶν [80 B 28] κατὰ τὴν τοῦ σκαφοειδοῦς στροφὴν καὶ τὰς περικλίσεις (näm-
lich ἐκλείπειν τὴν σελήνην).
5. THEOPHR. de sens. 25f. (Ὁ. 506) τῶν δὲ μὴ τῶι ὁμοίωι ποιούντων τὴν
αἴσθησιν ’A. μὲν πρῶτον ἀφορίζει τὴν πρὸς τὰ ζῶια διαφοράν. ἄνθρωπον γάρ
15 φησι τῶν ἄλλων διαφέρειν ὅτι μόνον ξυνίησι, τὰ δ᾽ ἄλλα αἰσθάνεται
μέν, οὐ ξυνίησι δέ [Β 14], ὡς ἕτερον ὃν τὸ φρονεῖν καὶ αἰσθάνεσθαι, καὶ οὔ,
καθάπερ Ἐμπεδοκλῆς, ταὐτόν ἔπειτα περὶ ἑκάστης λέγει. ἀκούειν μὲν οὖν φησι
τοῖς ὠσίν, διότι κενὸν ἐν αὐτοῖς ἐνυπάρχει τοῦτο γὰρ ἠχεῖν (φθέγγεσθαι δὲ τῶι
κοίλωι), τὸν ἀέρα δ᾽ ἀντηχεῖν. ὀσφραίνεσθαι δὲ ῥισὶν ἅμα τῶι ἀναπνεῖν ἀνάγοντα
20 τὸ πνεῦμα πρὸς τὸν ἐγκέφαλον. γλώττηι δὲ τοὺς χυμοὺς κρίνειν" χλιαρὰν γὰρ
οὖσαν καὶ μαλακὴν τήκειν τῆι θερμότητι᾽ δέχεσθαι δὲ καὶ διαδιδόναι διὰ τὴν
μανότητα καὶ ἁπαλότητα. (26) ὀφθαλμοὺς δὲ ὁρᾶν διὰ τοῦ πέριξ ὕδατος. ὅτι
δ᾽ ἔχει πῦρ δῆλον εἶναι᾽ πληγέντος γὰρ ἐκλάμπειν. ὁρᾶν δὲ τῶι στίλβοντι καὶ
τῶι διαφανεῖ, ὅταν ἀντιφαίνηι, καὶ ὅσον ἂν καθαρώτερον ἧι, μᾶλλον. ἁπάσας δὲ
25 τὰς αἰσθήσεις συνηρτῆσθαί πως πρὸς τὸν ἐγκέφαλον διὸ καὶ πηροῦσθαι κινου-
μένου καὶ μεταλλάττοντος τὴν χώραν ἐπιλαμβάνειν γὰρ τοὺς πόρους, δι᾿ ὧν αἱ
αἰσθήσεις. περὶ δὲ ἁφῆς οὐκ εἴρηκεν οὔτε πῶς οὔτε τίνι γίνεται. [ἀλλ "A. μὲν
οὖν ἐπὶ τοσοῦτον ἀφώρικεν. ἢ
6. Aür. ıv 16,2 (Ὁ. 406) ’A. ἀκούειν ἡμᾶς τῶι κενῶι τῶι ἐντὸς τοῦ ὠτός᾽
τοῦτο γὰρ εἶναι τὸ διηχοῦν κατὰ τὴν τοῦ πνεύματος εἰσβολήν᾽ πάντα γὰρ τὰ
κοῖλα ἠχεῖ vgl. A5. Arist. de an. Β 8. 4190 84. Hipp. de carn. 15 (vım 603 1)...
7. Arıst. hist. anim. A 11.492213 κεφαλῆς μόριον, dl οὗ ἀκούει, ἄπνουν,
τὸ οὖς" ’A. γὰρ οὐκ ἀληθῆ λέγει, φάμενος ἀναπνεῖν τὰς αἶγας κατὰ τὰ ὦτα.
8. Aär. ıv 17,1 (Ὁ. 4017) ’A. ἐν τῶι ἐγκεφάλωι εἶναι τὸ ἡγεμονικόν τούτωι
39 οὖν ὀσφραίνεσθαι ἕλκοντι διὰ τῶν ἀναπνοῶν τὰς ὀσμάς.
9. — τν 18,1 (Ὁ. 407) ’A. τῶι ὑγρῶι καὶ τῶι χλιαρῶι τῶι ἐν τῆι γλώττηι
πρὸς τῆι μαλακότητι διακρίνεσθαι τοὺς χυμούς. Vgl. Α ὅ, Ζ. 20.
10. — ıv 13,12 (Ὁ. 404) ’A. κατὰ τὴν τοῦ διαφανοῦς ἀντίληψιν (τὴν ὅρασιν
γίνεσθαι). CHALcip. in Tim. p. 219 Wrob. demonstranda vgitur oculi natura est,
40 de qua cum plerique αἰδὲ tum Alemaeo Orotoniensis in physieis exereitatus quique
primus exsechionem adgredi est ausus, et Oallisthenes, Aristotelis audıtor, et Hero-
philus multa et praeclara in lucem protulerunt: duas esse angustas semitas, quae
a cerebri sede, in qua est sita potestas animae summa ac prineialis ad oewlorum
cavernas meent naturalem spiritum continentes. quae cum ex umo inilio eademque
45 radice progressae aliguamtisper coniumetae sint in frontis intimis, separatae biviv
specie perveniumt ad oculorum concavas sedes, qua supercihiorum obligui tramites
porriguntur, sinuataeque lie tumicarum gremio naturalem umorem reeipiente
globos complent munitos tegmine palpebrarum, ex quo appellantur orbes. porro
 102 14. ALKMAION.

quod ex una sede progrediantur luciferae semitae, docet quidem sectio principaliter;
nihrlo minus tamen intelligitur ex eo quoque, quod uterque oculus moveatur uma
nec alter sine altero moveri queat. oculi porro ipsius continentiam in quattuor
membranis seu tunieis notaverumt disparik soliditate. quarum differentiam pro-
5 prietatemque si quis persequi velit, maiorem proposita materia suscipiet laborem.
Vgl. Hipp. de loc. in hom. 2 (σι 278L.), de carn. 17 (vııı 606 L.) πολλὰ δὲ ταῦτ᾽
ἐστὶ τὰ δέρματα πρὸ τοῦ ὁρεόντος διαφανέα ὁκοῖόν περ αὐτό ἐστιν᾽ τούτωι γὰρ
τῶι διαφανεῖ ἀνταυγεῖὶ τὸ φῶς καὶ τὰ λαμπρὰ πάντα. τούτωι οὖν ὁρῆι τῶι
ἀνταυγέοντι. ARIST. ἃ. gen. anim. B 6. 74428 ἀπὸ τῆς περὶ τὸν ἐγκέφαλον ὑγρό-
10 τητος ἀποκρίνεται τὸ καθαρώτατον διὰ τῶν πόρων, οἱ φαίνονται φέροντες ἀπ᾽
αὐτῶν πρὸς τὴν μήνιγγα τὴν περὶ τὸν ἐγκέφαλον.
11. Prato Phaedon p. 96 AB (Sokrates spricht) νέος ὧν θαυμαστῶς ὡς ἐπε-
θύμησα ταύτης τῆς σοφίας ἣν δὴ καλοῦσι περὶ φύσεως ἱστορίαν... σκοπῶν
πρῶτον τὰ τοιάδε ἄρ᾽ ἐπειδὰν τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν σηπεδόνα τινὰ λάβηι
15 ὡς τινες ἔλεγον, τότε δὴ τὰ ζῶια συντρέφεται [Archelaos]; καὶ πότερον τὸ αἷμά
ἐστιν ὧι φρονοῦμεν [Empedokles]) ἢ 6 ἀὴρ [Anaximenes, Diogenes] ἢ τὸ πῦρ
[Herakleitos]; ἢ τούτων μὲν οὐδέν, ὁ δ᾽ ἐγκέφαλός ἐστιν ὁ τὰς αἰσθήσεις παρέχων
τοῦ ἀκούειν καὶ ὁρᾶν καὶ ὀσφραίνεσθαι, ἐκ τούτων δὲ γίγνοιτο μνήμη καὶ δόξα,
ἐκ δὲ μνήμης καὶ δόξης λαβούσης τὸ ἠρεμεῖν, κατὰ ταῦτα γίγνεσθαι ἐπιστήμην;
20 vgl. A 5, 5. 101,24. Hipp. de morb. sacro 14 ὁκόσον δ᾽ ἂν ἀτρεμήσηι ὁ ἐγκέφαλος
χρόνον, τοσοῦτον καὶ φρονεῖ ἄνθρωπος. 17 διό φημι τὸν ἐγκέφαλον εἶναι τὸν
ἑρμηνεύοντα τὴν ξύνεσιν. Arist. Anal. pr. B 19. 10023.
12. Arıst. ἃ. anima A 2. 405229 παραπλησίως de τούτοις [Thales, Diogenes,
Heraklit] καὶ ’A. ἔοικεν ὑπολαβεῖν περὶ ψυχῆς᾽ φησὶ γὰρ αὐτὴν ἀθάνατον εἶναι
25 διὰ τὸ ἐοικέναι τοῖς ἀθανάτοις᾽ τοῦτο δ᾽ ὑπάρχειν αὐτῆι ὡς ἀεὶ κινουμένηι᾽
κινεῖσθαι γὰρ καὶ τὰ θεῖα πάντα συνεχῶς ἀεί, σελήνην, ἥλιον, τοὺς ἀστέρας καὶ
τὸν οὐρανὸν ὅλον. Cic.den.d.ı11,27 Orotoniates autem A., qui soli et lumae
reliquisque sideribus omnibus amimoque praeterea divinitatem dedit, non sensit
sese mortalibus rebus immortalitatem dare. CLEM. Protr. 66 p.58P. ὁ γάρ τοι
30 Κροτωνιάτης ᾿Α. θεοὺς ὦιετο τοὺς ἀστέρας εἶναι ἐμψύχους ὄντας. AKT. τΥ 2, 3
(Ὁ. 386) ᾿Α. φύσιν αὐτοκίνητον κατ᾽ ἀίδιον κίνησιν καὶ διὰ τοῦτο ἀθάνατον αὐτὴν
καὶ προσεμφερῆ τοῖς θεοῖς ὑπολαμβάνει vgl. Plato Phaedr. 245 C.
13. Akt. ν 8,8 (Ὁ. 417) ’A. ἐγκεφάλου μέρος (sc. εἶναι τὸ σπέρμα). CENSOR.
5,2ff. sed hane opinionem (sc. e medullis semen profluere) nonnulli refellunt,
35 ut Anasagoras [46 A 107), Democritus [55 A 141] et A. Crotoniates: (3) hi enim
post gregum contentionem non medullis modo, verum et adipe multaque carne
mares exhauriri respondent. WÜlud quoque ambiguam faecit inter auctores opinio-
nem, utrumne ex patris tantummodo semine partus nascatur, ut Diogenes [51 A 27]
et Hippon [26 A 13] Stoserque seripserunt, am etiam ex matris, quod Anaxagorae
40 et Alemaeoni nec non Parmenidi [18 A 54] Empedoclique et Epieuro visum est.
de conformatione autem partus nihllo minus definite se scire A. confessus est,
ratus neminem posse perspicere quid primum in infante formetur. At. v17,3
(Ὁ. 427) ’A. τὴν κεφαλήν, Ev ἧι ἐστι TO ἡγεμονικόν (SC. πρῶτον τελεσιουργεῖσθαι
ἐν τῆι γαστρί).
45 14. CENSORIN. 0, 4 ex quo parente seminis amplius fuwit, eius sevum reprae-
sentari dixit A.
15. Arısr. hist. anim. H 1. 581212 φέρειν δὲ σπέρμα πρῶτον ἄρχεται τὸ ἄρρεν
ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἐν τοῖς ἔτεσι τοῖς δὶς ἑπτὰ τετελεσμένοις᾽ ἅμα δὲ καὶ τρίχωσις
c τ
 A. LEBEN UND LEHRE. 10—18. B. FRAGMENTE. 1—2. 103

τῆς ἥβης ἄρχεται, καθάπερ καὶ τὰ φυτὰ μέλλοντα σπέρμα φέρειν ἀνθεῖν πρῶτον
"A. φησὶν ö Κροτωνιάτης [Schol. Plat. Alec. ı p. 121 ΕἸ. Vol. Solon 27,3 τοὺς δ᾽
ἥβης ἐκφαίνει σήματα γεινομένης.
ἑτέρους ὅτε δὴ τελέσηι θεὸς ἕπτ᾽ ἐνιαυτούς,
Heraklit 12 A 18 S. 60, 41.
5 16. Arısr. de gen. an. Γ 2. 752b22 τοῖς μὲν γὰρ ζωιοτοκουμένοις ἐν ἄλλωι
μορίωι γίνεται ἡ τροφή, τὸ καλούμενον γάλα, ἐν τοῖς μαστοῖς" τοῖς δ᾽ ὄρνισι
τοῦτο ποιεῖ ἡ φύσις ἐν τοῖς ὠιοῖς, τοὐναντίον μέντοι ἢ οἵ τε ἄνθρωποι οἴονται
καὶ ’A. φησὶν ὁ Κροτωνιάτης" οὐ γὰρ τὸ λευκόν ἐστι γάλα, ἀλλὰ τὸ ὠχρόν.
τοῦτο γάρ ἐστιν ἡ τροφὴ τοῖς νεοττοῖς᾽ οἱ δ᾽ οἴονται τὸ λευκὸν διὰ τὴν ὁμοιό-
10 τητα τοῦ χρώματος.
17. Akt. ν 16,38 (Ὁ. 426) ’A. δι’ ὅλου τοῦ σώματος τρέφεσθαι (nämlich τὰ
ἔμβρυα)" ἀναλαμβάνειν γὰρ αὐτῶι ὥσπερ σπογγιᾶι τὰ ἀπὸ τῆς τροφῆς θρεπτικά.
Anders Rurus bei Orısas. ııı 156 Dbg.-B. ἔνεστι περίττωμα τοῖς τηλικούτοις ἐν
τῶι ἐντέρωι ὃ χρὴ ἐξάγειν, οὐχ ὥσπερ ᾿Α. οἴεται ὅτι ἐν ταῖς μήτραις ὃν τὸ παιδίον
15 ἤσθιεν στόματι" τοῦτο γὰρ οὐδένα τρόπον δυνατόν.
18. Akt. v24,1(D. 435) ’A. ἀναχωρήσει τοῦ αἵματος εἰς τὰς αἱμόρρους φλέ-
βας ὕπνον γίνεσθαί φησι, τὴν δὲ ἐξέγερσιν διάχυσιν, τὴν δὲ παντελῆ ἀναχώρησιν
θάνατον.

B. FRAGMENTE.

20 AAKMAIQNOZ ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩ͂Σ.

1. [1 Wachtler] Dioe. vır 83 [s. A 1,1] ᾿Αλκμαίων Κροτωνιή-
τῆς τάδε ἔλεξε Πειρίθου υἱὸς Βροτίνωι καὶ Λέοντι καὶ
Βαθύλλωι᾽ περὶ τῶν ἀφανέων, περὶ τῶν θνητῶν σαφήνειαν
μὲν θεοὶ ἔχοντι, ὡς δὲ ἀνθρώποις τεκμαίρεσθαι καὶ τὰ ἑξῆς.
25 1°. |2] THEOPHR. d. sens. 25 [A 5] ἄνθρωπον γάρ φησι τῶν
ἄλλων διαφέρειν ὅτι μόνον ξυνίησι, τὰ δ᾽ ἄλλα αἰσθάνεται
μέν, οὐ ξυνίησι δέ.
2. [11] [Arıst.] probl. 17, 8. 91633 τοὺς ie φησὶν ’A.
διὰ τοῦτο ἀπόλλυσθαι, ὅτι οὐ δύνανται τὴν ἀρχὴν τῶι τέλει
30 προσάψαι.

1. Also sprach Alkmaion des Peirithoos Sohn aus Kroton zu Bro-

tinos, Leon und Bathyllos: Über das Unsichtbare wie über das Irdische
haben nur die Götter Gewißheit, uns aber als Menschen ist nur Mut-
maßung gestattet.
35 1°. Der Mensch unterscheidet sich von den übrigen Geschöpfen da-
durch, daß er allein denkt, während die übrigen zwar wahrnehmen, aber
nicht denken.
2. Die Menschen gehen darum zugrunde, weil sie den Anfang nicht
an das Ende anknüpfen können.
 f h

1
104 14. ALKMAION. 8. FRAGMENTE. 3—5. 15. IKKOS. u 4

3. [16] Aür. v 14,1 (Ὁ. 424) ’A. τῶν ἡμιόνων τοὺς μὲν ἄρρενας
ἀγόνους παρὰ τὴν λεπτότητα τῆς θορῆς καὶ ψυχρότητα, τὰς δὲ
θηλείας παρὰ τὸ μὴ ἀναχάσκειν τὰς μήτρας οὕτω γὰρ αὐτὸς εἴρηκε.
4. [22] Aer. v 30,1 (Ὁ. 442) Ἂ. τῆς μὲν ÜyYelag εἶναι συνεκτικὴν
σι τὴν ἰσονομίαν τῶν δυνάμεων, ὑγροῦ, ξηροῦ, ψυχροῦ, θερμοῦ,
πικροῦ, γλυκέος καὶ τῶν λοιπῶν, τὴν δ᾽ ἐν αὐτοῖς μοναρχίαν νόσου
ποιητικήν. φθοροποιὸν γὰρ ἑκατέρου μοναρχίαν. καὶ νόσον συμ-
πίπτειν ὡς μὲν ὑφ᾽ οὗ ὑπερβολῆι θερμότητος ἢ ψυχρότητος, ὡς δὲ
ἐξ οὗ διὰ πλῆθος σίτων ἢ ἔνδειαν, ὡς δ᾽ ἐν οἷς ἢ αἷμα ἢ μυελὸν
10 ἢ ἐγκέφαλον. ἐγγίνεσθαι δὲ τούτοις ποτὲ κἀκ τῶν ἔξωθεν αἰτιῶν,
ὑδάτων ποιῶν ἢ χώρας ἢ κόπων ἢ ἀνάγκης ἢ τῶν τούτοις παρα-
πλησίων. τὴν δὲ ὑγείαν τὴν σύμμετρον τῶν ποιῶν κρᾶσιν. Vgl.
Hipp. d. prisc. med. 14. ı 16, 2 Kühlew. Plato Symp. 186 CD.
5. [23] Crem. Strom. vı 16 p. 746 P. ᾿Αλκμαίωνος γὰρ τοῦ Κροτω-
15 νιάτου λέγοντος “ἐχθρὸν ἄνδρα ῥᾶιον φυλάξασθαι ἢ Pikov’
ὁ μὲν Σοφοκλῆς ἐποίησεν ἐν τῆι ᾿Αντιγόνηι (652) “τί τὰρ γένοιτ᾽
ἂν ἕλκος μεῖζον ἢ φίλος κακός:᾿

8. Die männlichen Maulesel seien steril wegen der Feinheit und Kälte
des Samens, die weiblichen, weil ihre Gebärmutter micht aufklaffe. So
20 drückt er sich nämlich selbst aus.
4. Gesundheitbewahrend ser die Gleichberechtigung der Kräfte, des
Feuchten, Trocknen, Kalten, Warmen, Bittern, Süßen usw., die Allein-
herrschaft dagegen sei bei ihnen krankheiterregend. Denn verderblich würke
die Alleinherrschaft des einen Gegensatzes. Und zwar ließen sich die
25 Krankheitsfälle, was die Ursache angehe, auf das Übermaß von Hitze
oder Kälte zurückführen, was die Veranlassung, auf Übermaß oder Mangel
an Speise, was die Örtlichkeit, so würden Blut, Mark oder Hirn betroffen;
doch entstehen hier auch Krankheiten aus äußeren Veranlassungen, %. B.
durch bestimmte Wässer oder Gegend oder Anstrengung oder Qual oder dergl.
30 Die Gesundheit dagegen beruhe auf der gleichmäßigen Mischung der Qualitäten.
5. Vor einem Feinde sich zu schützen ist leichter als vor einem
Freunde.

15. IKKOS.
1. PLato Protag. 316 D. ἐγὼ δὲ τὴν σοφιστικὴν τέχνην φημὶ μὲν εἶναι
35 παλαιάν, τοὺς δὲ μεταχειριζομένους αὐτὴν τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν φοβουμένους τὸ
ἐπαχθὲς αὐτῆς πρόσχημα ποιεῖσθαι καὶ προκαλύπτεσθαι, τοὺς μὲν ποίησιν οἷον
“Ὅμηρόν τε καὶ Ἡσίοδον καὶ Σιμωνίδην, τοὺς δὲ αὖ τελετάς τε καὶ χρησμωιδίας
 15. IKKOS. 16. PARON. 17. AMEINIAS. 18. PARMENIDES. 105

τοὺς ἀμφί τε Ὀρφέα καὶ Μουσαῖον, ἐνίους δέ τινας ἤισθημαικαὶ γυμναστικὴν

οἷον "Ixkog τε ὁ Ταραντῖνος καὶ ὁ νῦν ἔτι ὧν οὐδενὸς ἥττων σοφιστὴς Ἡρόδικος
ὁ Σηλυμβριανός.
2. ΤΌ. de legg. vırı 839. 840 ἄρ᾽ οὖν οὐκ ἴσμεν τὸν Ταραντῖνον Ἴκκον ἀκοῆι
5 διὰ τὸν ᾿Οολυμπίασί τε ἀγῶνα καὶ τοὺς ἄλλους, ὡς διὰ φιλονικίαν καὶ τέχνην καὶ
τὸ μετὰ τοῦ σωφρονεῖν ἀνδρεῖον ἐν τῆι ψυχῆι κεκτημένος, ὡς λόγος, οὔτε τινὸς
πώποτε γυναικὸς ἥψατο οὐδ᾽ αὖ παιδὸς ἐν ὅληι τῆι τῆς ἀσκήσεως ἀκμῆι; ῬαΑυϑ.
v110,5 Ἴ. δὲ ὁ Νικολαΐδα Ταραντῖνος τόν τε Ὀλυμπικὸν στέφανον ἔσχεν Em.
πεντάθλωι καὶ ὕστερον γυμναστὴς ἄριστος λέγεται τῶν ἐφ᾽ αὑτοῦ γενέσθαι.
10 STEPH. Byz.s.v. Τάρας: Ἴ. ὁ Ταραντῖνος ἰατρὸς ἐπὶ τῆς οζ [Ὁ] ὀλυμπιάδος"
μέμνηται τούτου καὶ Πλάτων ἐν ΤΤρωταγόραι.
3. Iamgr. V. Pyth. 267 in der Liste der Pythagoreer unter den Ταραντῖνοι
steht Ἴκκος.

16. PARON.
15 ARIST. phys. A 13.222017 οἱ μὲν σοφώτατον ἔλεγον [sc. τὸν χρόνον], ὁ δὲ
ΤΤυθαγόρειος TTäpwv ἀμαθέστατον, ὅτι καὶ ἐπιλανθάνονται ἐν τούτωι, λέγων ὀρθό-
τερον. SIMPL. Ζ. ἃ. St. 754,9 οὗτος δὲ ἔοικεν εἶναι, οὗ καὶ Εὔδημος [fr. 52 Sp.]
ἀνωνύμως ἐμνήσθη λέγων ἐν Ὀλυμπίαι Σιμωνίδου τὸν χρόνον ἐπαινοῦντος ὡς
σοφώτατον, εἴπερ ἐν αὐτῶι αἱ μαθήσεις γίνονται καὶ αἱ ἀναμνήσεις, παρόντα τινὰ
20 τῶν σοφῶν εἰπεῖν τί δέ, ὦ Σιμωνίδη, οὐκ ἐπιλανθανόμεθα μέντοι ἐν τῶι χρόνωι;

17. AMEINIAS.
D1oc. ΙΧ 21 [s. u. Ζ. 4].

18. PARMENIDES.
A. LEBEN UND LEHRE.
95 LEBEN.
1. DIOGENES ΙΧ 21—23. (21) Ξενοφάνους δὲ διήκουσε ἸΤαρμενίδης ΤΤύρητος
Ἐλεάτης (τοῦτον [Xenoph.?] Θεόφραστος ἐν τῆι Ἐπιτομῆι [Physic. Op. fr. 6a.
D. 482, 14] ᾿Αναξιμάνδρου φησὶν ἀκοῦσαι). ὅμως δ᾽ οὖν ἀκούσας καὶ Ξενοφάνους
οὐκ ἠκολούθησεν αὐτῶι. ἐκοινώνησε δὲ καὶ ᾿Αμεινίαι Διοχαίτα τῶι ΤΤυθαγορικῶι,
80 ὡς ἔφη Σωτίων, ἀνδρὶ πένητι μέν, καλῶι δὲ κἀγαθῶι. ὧι καὶ μᾶλλον ἠκολούθησε
καὶ ἀποθανόντος ἡρῶιον ἱδρύσατο γένους τε ὑπάρχων λαμπροῦ καὶ πλούτου, καὶ
ὑπ᾽ ᾿Αμεινίου, ἀλλ᾽ οὐχ ὑπὸ Ξενοφάνους εἰς ἡσυχίαν προετράπη. πρῶτος δὲ οὗτος
τὴν γῆν ἀπέφαινε σφαιροειδῆ καὶ ἐν μέσωι κεῖσθαι. δύο τε εἶναι στοιχεῖα, πῦρ
καὶ γῆν, καὶ τὸ μὲν δημιουργοῦ τάξιν ἔχειν, τὴν δὲ ὕλης. (22) γένεσίν τε ἀν-
35 θρώπων ἐξ ἡλίου πρῶτον γενέσθαι: αὐτὸν [Ὁ] δὲ ὑπάρχειν τὸ θερμὸν καὶ τὸ
ψυχρόν, ἐξ ὧν τὰ πάντα συνεστάναι. καὶ τὴν ψυχὴν καὶ τὸν νοῦν ταὐτὸν εἶναι,
καθὰ μέμνηται καὶ Θεόφραστος ἐν τοῖς Φυσικοῖς [fr. 6a. D. 483,2] πάντων σχεδὸν
 106 18. PARMENIDES.

ἐκτιθέμενος τὰ δόγματα. δισσήν TE ἔφη τὴν φιλοσοφίαν, τὴν μὲν κατὰ ἀλήθειαν,
τὴν δὲ κατὰ δόξαν. διὸ καὶ φησί ou’ χρεὼ --- ἀληθής [fr. 1, 28-30]. καὶ
αὐτὸς δὲ διὰ ποιημάτων φιλοσοφεῖ, καθάπερ Ἡσίοδός τε καὶ Ξενοφάνης καὶ
Ἐμπεδοκλῆς. κριτήριον δὲ τὸν λόγον eine‘ τάς τε αἰσθήσεις μὴ ἀκριβεῖς ὑπάρχειν.
φησὶ γοῦν᾽ μηδέ --- ἔλεγχον᾽ [fr. 1, 34-36]
(23) διὸ καὶ περὶ αὐτοῦ φησιν ὁ Τίμων (fr. 44 D.]
ΤΤαρμενίδου τε βίην μεγαλόφρονος οὐ πολύδοξον,
ὅς ῥ᾽ ἀπὸ φαντασίας ἀπάτης ἀνενείκατο νώσεις.
εἰς τοῦτον καὶ Πλάτων τὸν διάλογον γέγραφε “TTapueviönv’ ἐπιγράψας “ἢ περὶ
10 ἰδεῶν. ἤκμαζε δὲ κατὰ τὴν ἐνάτην καὶ ἑξηκοστὴν ὀλυμπιάδα [504---501]. καὶ
δοκεῖ πρῶτος πεφωρακέναι τὸν αὐτὸν εἶναι Ἕσπερον καὶ Φωσφόρον, ὥς φησι
Φαβωρῖνος ἐν πέμπτωι ᾿Απομνημονευμάτων᾽ οἱ δὲ ΤἸΤυθαγόραν. Καλλίμαχος δέ
φησι μὴ εἶναι αὐτοῦ [Pythagoras] τὸ ποίημα. λέγεται δὲ καὶ νόμους θεῖναι τοῖς
πολίταις, ὥς φησι Σπεύσιππος ἐν τῶι Περὶ φιλοσόφων. καὶ πρῶτος ἐρωτῆσαι
15 τὸν ᾿Αχιλλέα λόγον, ὡς Φαβωρῖνος ἐν ΤΠΠαντοδαπῆι ἱστορίαι. γέγονε δὲ καὶ ἕτερος
TTapueviöng, ῥήτωρ τεχνογράφος.
2. SuIDAs. TTapueviöng ΤΤύρητος Ἐλεάτης φιλόσοφος, μαθητὴς γεγονὼς
Ξενοφάνους τοῦ Κολοφωνίου, ὡς δὲ Θεόφραστος ᾿Αναξιμάνδρου τοῦ Μιλησίου.
αὐτοῦ δὲ διάδοχοι ἐγένοντο Ἐμπεδοκλῆς τε ὁ καὶ φιλόσοφος καὶ ἰατρὸς καὶ Ζήνων
20 ὁ Ἐλεάτης. ἔγραψε δὲ φυσιολογίαν δι᾽ ἐπῶν καὶ ἄλλα τινὰ καταλογάδην, ὧν
μέμνηται Τλάτων [Soph. 237 A. vel. Β 7] (aus Diog. abges. vom Schluß).
3. Dı0G. 113 ᾿Αναξιμένης Εὐρυστράτου Μιλήσιος, ἤκουσεν ᾿Αναξιμάνδρου,
ἔνιοι δὲ καὶ ΤΤαρμενίδου φασὶν ἀκοῦσαι αὐτόν [vgl. Α 1 S. 105,27).
4. TampLicaus V. Pyth. 166 [aus Nicomachos] καὶ περὶ τῶν φυσικῶν ὅσοι
25 τινὰ μνείαν πεποίηνται, πρῶτον Ἐμπεδοκλέα καὶ ἸΤαρμενίδην τὸν ᾿Ἐλεάτην προ-
φερόμενοι τυγχάνουσιν (um den Einfluß des Pythagoras auf die Kultur Italiens
zu erweisen. ProcLus in Parm. 1 p. 619,4 (Cous. Par. 1864) ταύτης δ᾽ οὖν ὅπερ
εἴπομεν τῆς ἑορτῆς οὔσης ἀφίκοντο ἸΤαρμενίδης καὶ Ζήνων ᾿Αθήναζε, διδάσκαλος
μὲν ὁ TI. ὧν μαθητὴς δ᾽ ὁ Ζήνων, Ἐλεᾶται δ᾽ ἄμφω καὶ οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ
30 καὶ τοῦ Πυθαγορικοῦ διδασκαλείου μεταλαβόντε, καθάπερ που καὶ Νικόμαχος
ἱστόρησεν. ῬΗΟΤ. bibl. c. 249 (Vıra Pyth.) p. 489. 86 Ζήνωνα καὶ Παρμενίδην
τοὺς Ἐλεάτας᾽ καὶ οὗτοι δὲ τῆς ΤΠΠυθαγορείου ἦσαν διατριβῆς.
5. Praro Theaet. 188 E ΤΙ. δέ μοι [Sokrates] φαίνεται τὸ τοῦ Ὁμήρου αἰδοῖός
τέ μοι εἶναι ἅμα δεινός TE" συνπροσέμειξα γὰρ δὴ τῶι ἀνδρὶ πάνυ νέος πάνυ
πρεσβύτηι καί μοι ἐφάνη βάθος τι ἔχειν παντάπασι γενναῖον. Sophist. 217 c δι
ἐρωτήσεων, οἷόν ποτε καὶ ΤΠΠαρμενίδηι χρωμένωι καὶ διεξιόντι λόγους παγκάλους
παρεγενόμην ἐγὼ νέος ὧν ἐκείνου μάλα δὴ τότε ὄντος πρεσβύτου PARM. 127A
ἔφη δὲ δὴ ὁ ᾿Αντιφῶν λέγειν τὸν ΤΤυθόδωρον ὅτι ἀφίκοιντό ποτε εἰς ΤΤαναθήναια
τὰ μεγάλα Ζήνων τε καὶ TI." τὸν μὲν οὖν Παρμενίδην εὖ μάλα δὴ πρεσβύτην
40 εἶναι σφόδρα πολιόν, καλὸν δὲ κἀγαθὸν τὴν ὄψιν περὶ ἔτη μάλιστα πέντε καὶ
ἑξήκοντα᾽ Ζήνωνα δὲ ἐγγὺς ἐτῶν τετταράκοντα τότε εἶναι, εὐμήκη δὲ καὶ χαρίεντα
ἰδεῖν: καὶ λέγεσθαι αὐτὸν παιδικὰ τοῦ ΤΤαρμενίδου γεγονέναι. καταλύειν δὲ αὐτοὺς
ἔφη παρὰ τῶι ἸΤυθοδώρωι ἐκτὸς τείχους ἐν Κεραμεικῶι᾽ οἷ δὴ καὶ ἀφικέσθαι τόν
τε Σωκράτη καὶ ἄλλους τινὰς μετ᾽ αὐτοῦ πολλούς, ἐπιθυμοῦντας ἀκοῦσαι τῶν τοῦ
45 Ζήνωνος γραμμάτων τότε γὰρ αὐτὰ πρῶτον ὑπ᾽ ἐκείνων κομισθῆναι" Σωκράτη
δὲ εἶναι τότε σφόδρα νέον [vgl. Procl.z. ἃ. δι. 084,21]. Dagegen: ATHEN.
χι 505 Ε ἸΤαρμενίδηι μὲν γὰρ καὶ ἐλθεῖν εἰς λόγους τὸν τοῦ Πλάτωνος Σωκράτην
μόλις ἡ ἡλικία συγχωρεῖ, οὐχ ὡς καὶ τοιούτους εἰπεῖν ἢ ἀκοῦσαι λόγους. τὸ δὲ
 A. LEBEN. 1-14. 107
πάντων σχετλιώτατον καὶ (WEUdEOTATOV) TO εἰπεῖν οὐδεμιᾶς κατεπειγούσης χρείας
ὅτι παιδικὰ γεγόνοι τοῦ ΤΤαρμενίδου Ζήνων ὁ πολίτης αὐτοῦ. [MaAcroR. δῦ. τ 1, 5].
Dioc. ıx 25 Ζήνων Ἐλεάτης. τοῦτον ᾿Απολλόδωρός φησιν εἶναι ἐν Χρονικοῖς
[fr. 27 Jacoby] [ΠΠύρητος τὸν δὲ ἸΤαρμενίδην] φύσει μὲν Τελευταγόρου, θέσει δὲ
5 Tlapuevidou ... ὁ δὴ Ζήνων διακήκοε Tlapuevidou καὶ γέγονεν αὐτοῦ παιδικά.
6. ArıstoT. Metaph. A 5. 986622 ὁ γὰρ TT. τούτου λέγεται γενέσθαι μαθητής
[des Xenophanes; vgl. 11 A 30].
7. ALEX. in Metaphys. A3. 98408 p. 31,7 Hayd. περὶ TTapuevidov καὶ τῆς δόξης
αὐτοῦ καὶ Θεόφραστος Ev τῶι πρώτωι TTepi τῶν φυσικῶν [fr. 6. 1). 482,5] οὕτως
10 λέγει ἱτούτωι δὲ ἐπιγενόμενος TI. ΤΤύρητος ὁ Ἐλεάτης᾽ (λέγει δὲ [καὶ] Ξενοφάνην)
“ἐπ᾿ ἀμφοτέρας ἦλθε τὰς ὁδούς. καὶ γὰρ ὡς ἀίδιόν ἐστι τὸ πᾶν ἀποφαίνεται καὶ
γένεσιν ἀποδιδόναι πειρᾶται τῶν ὄντων, οὐχ ὁμοίως περὶ ἀμφοτέρων δοξάζων,
ἀλλὰ κατ᾽ ἀλήθειαν μὲν Ev τὸ πᾶν καὶ ἀγένητον καὶ σφαιροειδὲς ὑπολαμβάνων,
κατὰ δόξαν δὲ τῶν πολλῶν εἰς τὸ γένεσιν ἀποδοῦναι τῶν φαινομένων δύο ποιῶν
15 τὰς ἀρχάς, πῦρ καὶ γῆν, τὸ μὲν ὡς ὕλην τὸ δὲ ὡς αἴτιον καὶ ποιοῦν. SIMPL.
phys. 22, 27... Ξενοφάνην τὸν Κολοφώνιον, τὸν Παρμενίδου διδάσκαλον (aus
Theophr.).
8. SımeL. phys. 28,4 (Theophr. Phys. Op. fr.8. D. 483,11) Λεύκιππος δὲ ὁ
Ἐλεάτης ἢ Μιλήσιος (ἀμφοτέρως γὰρ λέγεται περὶ αὐτοῦ) κοινωνήσας Tlapueviönı
20 τῆς φιλοσοφίας οὐ τὴν αὐτὴν ἐβάδισε ἸΤαρμενίδηι καὶ Ξενοφάνει περὶ τῶν ὄντων
ὁδόν, ἀλλ᾽ ὡς δοκεῖ τὴν ἐναντίαν. ἐκείνων γὰρ ἕν καὶ ἀκίνητον καὶ ἀγένητον
καὶ πεπερασμένον ποιούντων τὸ πᾶν καὶ τὸ μὴ ὃν μηδὲ ζητεῖν συγχωρούντων
οὗτος ἄπειρα καὶ ἀεὶ κινούμενα ὑπέθετο στοιχεῖα τὰς ἀτόμους.
9. Dioc. vıı 55 ὁ δὲ Θεόφραστος [Phys. Op. fr. 3. Ὁ. 477) TTapuevidov φησὶ
25 ζηλωτὴν αὐτὸν [Empedokles] γενέσθαι καὶ μιμητὴν Ev τοῖς ποιήμασιν καὶ γὰρ
ἐκεῖνον ἐν ἔπεσι τὸν περὶ φύσεως ἐξενεγκεῖν λόγον.
10. SımpL. phys. 25,19 Ἐμπεδοκλῆς ὁ ᾿Ακραγαντῖνος οὐ πολὺ κατόπιν τοῦ
᾿Αναξαγόρου γεγονώς, ἸΤαρμενίδου δὲ ζηλωτὴς καὶ πλησιαστὴς καὶ ἔτι μᾶλλον
τῶν ΤΤυθαγορείων [aus Theophr. vgl.n. 9].
30 11. EuseB. Chron. a) Hieron. Ἐμπεδοκλῆς καὶ TT. φυσικοὶ φιλόσοφοι Eyvw-
piZovro z. J. Abr. 1561; arm. Ol. 81,1 [456]. b) τότε καὶ Δημόκριτος ᾿Αβδηρίτης
φυσικὸς φιλόσοφος ἐγνωρίζετο καὶ Ἐμπεδοκλῆς ὁ ᾿Ακραγαντῖνος Ζήνων TE καὶ
TT. οἱ φιλόσοφοι καὶ Ἱπποκράτης ΚΚῶιος arm. Hier. z. J. Abr. 1581 [436]. Vel.
CHRONIC. HENZENIAN. (Inscr. Sic. et It. n. 1297,30) zwischen Xerxes und d. pelo-
35 ponn. Krieg; Zahl unkenntlich: ἀφ᾽ οὗ Σωκράτης ὁ φιλόσοφος καὶ Ἡράκλειτος
6 Ἐφέσιος καὶ ᾿Αναξαγόρας καὶ TI. καὶ Ζήνων ern...
12. STRABO ΥἹ 1 Ρ. 282 κάμψαντι δ᾽ ἄλλος συνεχὴς κόλπος, ἐν ὧι πόλις, ἣν
οἱ μὲν κτίσαντες Φωκαιεῖς Ὑέλην, οἱ δὲ Ἔλην ἀπὸ κρήνης τινός, οἱ δὲ νῦν Ἐλέαν
ὀνομάζουσιν, ἐξ ἧς TI. καὶ Ζήνων ἐγένοντο ἄνδρες ἸΤυθαγόρειοι. δοκεῖ δέ μοι
40 καὶ δι᾽ ἐκείνους καὶ ἔτι πρότερον εὐνομηθῆναι [vgl. Α 1 5. 106,18]. PLUTARCH.
adv. Col. 32 p. 12264 ΤΠ. δὲ τὴν ἑαυτοῦ πατρίδα διεκόσμησε νόμοις ἀρίστοις,
ὥστε τὰς ἀρχὰς καθ᾽ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ἐξορκοῦν τοὺς πολίτας ἐμμενεῖν τοῖς ΤΠαρ-
μενίδου νόμοις.

POESIE (vel. A 1.2 5. 106, 2.20).

45 13. Dıoc. 116 οἱ δὲ [sc. κατέλιπον] ἀνὰ ἕν σύγγραμμα Μέλισσος, TT., ᾿Ανα-
ξαγόρας.
14. ΞΊΜΡΙ,. de caelo 556,25 ἢ ὅτι Περὶ φύσεως ἐπέγραφον τὰ συγγράμματα
 108 18. PARMENIDES.

καὶ Μέλισσος καὶ TI. ... καὶ μέντοι οὐ περὶ τῶν ὑπὲρ φύσιν μόνον, ἀλλὰ καὶ
περὶ τῶν φυσικῶν ἐν αὐτοῖς τοῖς συγγράμμασι διελέγοντο καὶ διὰ τοῦτο ἴσως οὐ
mapnıroüvro Περὶ φύσεως ἐπιγράφειν.
15. PrurtarcH. Quomodo adul. poet. aud. 460. 3 p.16c τὰ δ᾽ Ἐμπεδοκλέους
5 ἔπη καὶ Tlapuevidou καὶ Θηριακὰ Νικάνδρου καὶ Γνωμολογίαι Θεόγνιδος λόγοι
εἰσὶ κεχρημένοι παρὰ ποιητικῆς ὥσπερ ὄχημα τὸ μέτρον καὶ τὸν ὄγκον, ἵνα τὸ
πεζὸν διαφύγωσιν. [Vgl. 8. 11,9].
16. — De audiendo 18 p. 48 μέμψαιτο δ᾽ ἄν τις ᾿Αρχιλόχου μὲν τὴν ὑπό-
θεσιν, ΤΤαρμενίδου δὲ τὴν στιχοποιίαν, Φωκυλίδου δὲ τὴν εὐτέλειαν, Εὐριπίδου δὲ
10 τὴν λαλιάν, Σοφοκλέους δὲ τὴν ἀνωμαλίαν. Vgl. 11 A 25f. S. 36,16.
17. ῬΕΟΟΙ,. in Tim. ı 345,12 Diehl ὁ δέ γε TT. καίτοι διὰ ποίησιν ἀσαφὴς ὧν
ὅμως καὶ αὐτὸς ταῦτα ἐνδεικνύμενός φησιν.
18. — in Parm. 1 p. 665,17 αὐτὸς ὁ ΤΊ. ἐν τῆι ποιήσει᾽ καίτοι δι αὐτὸ δήπου
τὸ ποιητικὸν εἶδος χρῆσθαι μεταφοραῖς ὀνομάτων καὶ σχήμασι καὶ τροπαῖς ὀφεί--
15 Awv ὅμως τὸ ἀκαλλώπιστον καὶ ἰσχνὸν καὶ καθαρὸν εἶδος τῆς ἀπαγγελίας ἠσπά-
σατο. δηλοῖ δὲ τοῦτο ἐν τοῖς τοιούτοις (zitiert werden B 8,25. 5. 44.45) καὶ
πᾶν ὅ τι ἄλλο τοιοῦτον ὥστε μᾶλλον πεζὸν εἶναι δοκεῖν ἢ ποιητικὸν (τὸν) λόγον.
19. Sımpr. phys. 36,25 ἐπειδὴ δὲ καὶ ᾿Αριστοτέλους ἐλέγχοντος ἀκουσόμεθα
τὰς τῶν προτέρων φιλοσόφων δόξας καὶ πρὸ τοῦ ᾿Αριστοτέλους ὁ Πλάτων τοῦτο
20 φαίνεται ποιῶν καὶ πρὸ ἀμφοῖν ὅ τε TI. καὶ Ξενοφάνης, ἰστέον ὅτι τῶν ἐπιπο-
λαιότερον ἀκροωμένων οὗτοι κηδόμενοι τὸ φαινόμενον ἄτοπον ἐν τοῖς λόγοις
αὐτῶν διελέγχουσιν, αἰνιγματωδῶς εἰωθότων τῶν παλαιῶν τὰς ἑαυτῶν ἀποφαΐί-
veodaı γνώμας.
20. -- — 146,29: εἰ δ᾽ “εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκωι τὸ ἕν
25 ὄν φησι [fr. 8,43], μὴ θαυμάσηις: διὰ γὰρ τὴν ποίησιν καὶ μυθικοῦ τινος παρά-
πτεται πλάσματος. τί οὖν διέφερε τοῦτο εἰπεῖν ἢ ὡς Opgevc εἶπεν "Weov ἀργύ-
φεον; MENANDER [richtiger GENETHLIOS] rhet. 1 2,2 φυσικοὶ [sc. ὕμνοι] δὲ
ὁποίους οἱ περὶ Παρμενίδην καὶ ᾿μπεδοκλέα ἐποίησαν [vgl. 21 A 23]. Ebend.
15,2 εἰσὶν δὲ τοιοῦτοι, ὅταν ᾿Απόλλωνος ὕμνον λέγοντες ἥλιον αὐτὸν εἶναι
80 φάσκωμεν καὶ περὶ τοῦ ἡλίου τῆς φύσεως διαλεγώμεθα καὶ περὶ Ἥρας ὅτι ἀήρ,
καὶ Ζεὺς τὸ θερμόν οἱ γὰρ τοιοῦτοι ὕμνοι φυσιολογικοί. καὶ χριῦνται δὲ τῶι
τοιούτωι τρόπωι Π. τε καὶ Ἐμπεδοκλῆς ἀκριβῶς ... ΤΠ. μὲν γὰρ καὶ Ἐμπεδοκλῆς
ἐξηγοῦνται, Πλάτων δὲ ἐν βραχυτάτοις ἀναμιμνήισκει. n
21. Sımpuic. phys. 144,25 καὶ εἴ τωι μὴ δοκῶ γλίσχρος, ἡδέως ἂν τὰ περὶ
35 τοῦ ἑνὸς ὄντος ἔπη τοῦ Παρμενίδου μηδὲ πολλὰ ὄντα τοῖσδε τοῖς ὑπομνήμασι
παραγράψαιμι διά τε τὴν πίστιν TWV ὑπ᾽ ἐμοῦ λεγομένων καὶ διὰ τὴν σπάνιν τοῦ
ΤΤαρμενιδείου συγγράμματος.

LEHRE. [Vgl. Α1 (δ. 105,34) 7. 8.]

PH1Lor. in phys. 65,23 Vit. φασὶ de γεγράφθαι αὐτῶι [Aristoteles] ἰδίαι βιβλίον
40 πρὸς τὴν Παρμενίδου δόξαν. D
ο

22. [PLur.] Strom. 5 (Eus. Ῥ. E. 18,5, D. 580) TT. δὲ ὁ Ἐλεάτης, ἑταῖρος

Ξενοφάνους, ἅμα μὲν καὶ τῶν τούτου δοξῶν ἀντεποιήσατο, ἅμα δὲ Kal τὴν Evav-
τίαν ἐνεχείρησεν στάσιν. ἀίδιον μὲν γὰρ τὸ πᾶν καὶ ἀκίνητον ἀποφαίνεται [καὶ]
ο΄ κατὰ τὴν τῶν πραγμάτων ἀλήθειαν: εἶναι γὰρ αὐτό “μοῦνον --- ἀγένητον᾽
45 [Β 8,4]. γένεσιν δὲ τῶν καθ᾽ ὑπόληψιν ψευδῆ δοκούντων εἶναι. καὶ τὰς αἰσθή--
B
δ
ὦ
..
σεις ἐκβάλλει ἐκ τῆς ἀληθείας. φησὶ δὲ ὅτι εἴ τι παρὰ τὸ ὃν ὑπάρχει, τοῦτο οὐκ
ἔστιν ὄν: τὸ δὲ μὴ ὃν ἐν τοῖς ὅλοις οὐκ ἔστιν. οὕτως οὖν τὸ ὃν ἀγένητον
 A. POESIE UND LEHRE. 14—28. 109

ἀπολείπει λέγει δὲ τὴν γῆν τοῦ πυκνοῦ Karappuevrog ἀέρος γεγονέναι [aus
Theophr. Phys. Op. wie im Folgenden n. 23. 281.
23. Hıprpor. Ref. 111 (Ὁ. 564) (1) καὶ γὰρ καὶ TT. ἕν μὲν τὸ πᾶν ὑποτίθεται
ἀίδιόν τε καὶ ἀγένητον καὶ σφαιροειδὲς οὐδὲ αὐτὸς ἐκφεύγων τὴν TWV πολλῶν
δόξαν πῦρ λέγων καὶ γῆν τὰς τοῦ παντὸς ἀρχάς, τὴν μὲν γῆν ὡς ὕλην τὸ δὲ
πῦρ ὡς αἴτιον καὶ ποιοῦν. τὸν κόσμον ἔφη φθείρεσθαι, ὧι δὲ τρόπωι, οὐκ εἶπεν.
(2) ὁ αὐτὸς δὲ εἶπεν ἀίδιον εἶναι τὸ πᾶν καὶ οὐ γενόμενον καὶ σφαιροειδὲς καὶ
ὅμοιον, οὐκ ἔχον δὲ τόπον ἐν ἑαυτῶι, καὶ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένον.
24. ArıstoT. Metaph. A 5. 986018 ΤΙ. μὲν γὰρ ἔοικε τοῦ κατὰ τὸν λόγον ἑνὸς
10 ἅπτεσθαι κτλ. (vgl. 5. 40, 18). 27 ΤΙ. δὲ μᾶλλον βλέπων ἔοικέ που λέγειν. παρὰ
γὰρ τὸ ὃν τὸ μὴ ὃν οὐδὲν ἀξιῶν εἶναι, ἐξ ἀνάγκης ἕν οἴεται εἶναι τὸ ὃν καὶ
ἄλλο οὐδέν... . ἀναγκαζόμενος δ᾽ ἀκολουθεῖν τοῖς φαινομένοις καὶ τὸ ἕν μὲν κατὰ
τὸν λόγον, πλείω δὲ κατὰ τὴν αἴσθησιν ὑπολαμβάνων εἶναι, δύο τὰς αἰτίας καὶ
δύο τὰς ἀρχὰς πάλιν τίθησι, θερμὸν καὶ ψυχρόν, οἷον πῦρ καὶ γῆν λέγων. τούτων
15 δὲ κατὰ μὲν τὸ ὃν τὸ θερμὸν τάττει, θάτερον δὲ κατὰ τὸ μὴ ὄν [vel. Alex. Ζ. d.
St. p. 45,2]. T 5. 101021 περὶ τῶν ὄντων μὲν τὴν ἀλήθειαν ἐσκόπουν, τὰ δ᾽ ὄντα
ὑπέλαβον εἶναι τὰ αἰσθητὰ μόνον.
25. — de caelo F 1. 298614 οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ὅλως ἀνεῖλον γένεσιν καὶ
φθοράν: οὐθὲν γὰρ οὔτε γίγνεσθαί φασιν οὔτε φθείρεσθαι τῶν ὄντων, ἀλλὰ
20 μόνον δοκεῖν ἡμῖν, οἷον οἱ περὶ Μέλισσόν τε καὶ ἸΤαρμενίδην, οὗς εἰ καὶ τᾶλλα
λέγουσι καλῶς, ἀλλ᾽ οὐ φυσικῶς γε δεῖ νομίσαι λέγειν: τὸ γὰρ εἶναι ἄττα τῶν
ὄντων ἀγένητα καὶ ὅλως ἀκίνητα μᾶλλόν ἐστιν ἑτέρας καὶ προτέρας ἢ τῆς
φυσικῆς σκέψεως. de gen. et corr. A 8. 325213 ἐκ μὲν οὖν τούτων τῶν λόγων
ὑπερβάντες τὴν αἴσθησιν καὶ παριδόντες αὐτὴν ὡς τῶι λόγωι δέον ἀκολουθεῖν
25€Ev καὶ ἀκίνητον τὸ πᾶν εἶναί φασι καὶ ἄπειρον ἔνιοι" τὸ γὰρ πέρας περαίνειν ἂν
πρὸς τὸ κενόν. οἱ μὲν οὖν οὕτως καὶ διὰ ταύτας τὰς αἰτίας ἀπεφήναντο περὶ
τῆς ἀληθείας. ἔτι δὲ ἐπὶ μὲν τῶν λόγων δοκεῖ ταῦτα συμβαίνειν, ἐπὶ δὲ τῶν
πραγμάτων μανίαι παραπλήσιον εἶναι τὸ δοξάζειν οὕτως (Philop. z. d. St. 157,27
μέμφεται τοὺς περὶ Παρμενίδην, ὅτι ἐνόμισαν τῆι μὲν ἐναργείαι τῶν πραγμάτων
μὴ δεῖν ὅλως προσέχειν, μόνηι δὲ τῆι τῶν λόγων ἀκολουθία).
26. ῬΙΑΤΟ Theaet. 181 A ἐὰν δὲ οἱ τοῦ ὅλου στασιῶται ἀληθέστερα λέγειν
δοκῶσι, φευξόμεθα παρ᾽ αὐτοὺς ἀπ᾿ αὖ τῶν τὰ ἀκίνητα κινούντων. SEXT. adr.
math. x46 μὴ εἶναι δὲ [sc. τὴν κίνησιν] οἱ περὶ ΤΤαρμενίδην καὶ Μέλισσον, οὗς
ὃ ᾿Αριστοτέλης [in einem seiner Dialoge mit Anspielung auf die Platonische
Stelle) "στασιώτας τε καὶ ἀφυσίκους᾽ κέκληκεν, στασιώτας μὲν ἀπὸ τῆς στάσεως,
ἀφυσίκους δὲ ὅτι ἀρχὴ κινήσεώς ἐστιν ἡ φύσις, ἣν ἀνεῖλον φάμενοι μηδὲν
κινεῖσθαι.
27. ARIST. phys. T 6. 20729 οὕτω γὰρ ὁριζόμεθα τὸ ὅλον, οὗ μηθὲν ἄπεστιν
οἷον ἄνθρωπον ὅλον ἢ κιβωτόν. ὥσπερ δὲ τὸ καθ᾽ ἕκαστον οὕτω καὶ τὸ κυρίως
40 οἷον τὸ ὅλον οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω" οὗ δ᾽ ἐστὶν ἀπουσία ἔξω, οὐ πᾶν ὅ τι ἂν ἀπῆι.
ὅλον δὲ καὶ τέλειον ἢ τὸ αὐτὸ πάμπαν ἢ σύνεγγυς τὴν φύσιν ἐστίν. τέλειον
δ᾽ οὐδὲν μὴ ἔχον τέλος" τὸ δὲ τέλος πέρας. διὸ βέλτιον οἰητέον TTapueviönv Με-
λίσσου εἰρηκέναι᾽ ὁ μὲν γὰρ τὸ ἄπειρον ὅλον φησίν, ὁ δὲ τὸ ὅλον πεπεράνθαι
ἱμεσσόθεν ἰσοπαλές᾽ [Β 8, 44].
45 28. SIMPL. phys. 115, 11 τὸν Παρμενίδου λόγον, ὡς ὁ ᾿Αλέξανδρος ἱστορεῖ, ὁ
μὲν Θεόφραστος [Phys. Op. {Ὁ 488] οὕτως ἐκτίθεται ἐν τῶι πρώτωι τῆς Φυσικῆς
ἱστορίας To παρὰ τὸ ὃν οὐκ ὄν: τὸ οὐκ ὃν οὐδέν: ἕν ἄρα τὸ ὄν᾽, Εὔδημος δὲ
οὕτως “TO παρὰ τὸ ὃν οὐκ ὄν, ἀλλὰ καὶ μοναχῶς λέγεται τὸ ὄν ἕν ἄρα τὸ ὄν᾽.
 110 18. PARMENIDES.

τοῦτο δὲ εἰ μὲν ἀλλαχοῦ που γέγραφεν οὕτως σαφῶς Εὔδημος, οὐκ ἔχω λέγειν"
ἐν δὲ τοῖς Φυσικοῖς [fr. 11Sp.] περὶ ΤΤαρμενίδου τάδε γράφει, ἐξ ὧν ἴσως συν-
αγαγεῖν τὸ εἰρημένον δυνατόν “ΤΙ. δὲ οὐ φαίνεται δεικνύειν ὅτι ἕν τὸ ὄν, οὐδὲ
εἴ τις αὐτῶι συγχωρήσειε μοναχῶς λέγεσθαι τὸ ὄν, εἰ μὴ τὸ ἐν τῶι τί κατηγο-
ρούμενον ἑκάστου ὥσπερ τῶν ἀνθρώπων ὁ ἄνθρωπος. καὶ ἀποδιδομένων τῶν
λόγων καθ᾽ ἕκαστον ἐνυπάρξει ὁ τοῦ ὄντος λόγος ἐν ἅπασιν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς
ὥσπερ καὶ ὁ τοῦ ζώιου ἐν τοῖς ζώιοις. ὥσπερ δὲ εἰ πάντα εἴη τὰ ὄντα καλὰ καὶ
μηθὲν εἴη λαβεῖν ὃ οὐκ ἔστι καλόν, καλὰ μὲν ἔσται πάντα, οὐ μὴν ἕν γε τὸ καλὸν
ἀλλὰ πολλὰ (τὸ μὲν γὰρ χρῶμα καλὸν ἔσται τὸ δὲ ἐπιτήδευμα τὸ δὲ ὁτιδήποτε),
10 οὕτω δὴ καὶ ὄντα μὲν πάντα ἔσται, ἀλλ᾽ οὐχ ἕν οὐδὲ τὸ αὐτό ἕτερον μὲν γὰρ
τὸ ὕδωρ, ἄλλο δὲ τὸ πῦρ. ἸΤαρμενίδου μὲν οὖν (οὐκ ἂν) ἀγασθείη τις ἀναξιο-
πίστοις ἀκολουθήσαντος λόγοις καὶ ὑπὸ τοιούτων ἀπατηθέντος, ἃ οὔπω τότε
διεσαφεῖτο (οὔτε γὰρ τὸ πολλαχῶς ἔλεγεν οὐδείς, ἀλλὰ Πλάτων πρῶτος τὸ δισσὸν
εἰσήγαγεν, οὔτε τὸ καθ᾽ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκός)" φαίνεταί τε ὑπὸ τούτων
15 διαψευσθῆναι. ταῦτα δὲ ἐκ τῶν λόγων καὶ ἐκ τῶν ἀντιλογιῶν ἐθεωρήθη καὶ τὸ
συλλογίζεσθαι" οὐ γὰρ συνεχωρεῖτο, εἰ μὴ φαίνοιτο ἀναγκαῖον. οἱ δὲ πρότερον
ἀναποδείκτως ἀπεφαίνοντο᾽.
29. Akt. ı 34,1 (Ὁ. 320) ΤΠ. καὶ Μέλισσος ἀνήιρουν γένεσιν καὶ φθορὰν διὰ
τὸ νομίζειν τὸ πᾶν ἀκίνητον.
20 30. Ammon. de interpr. p.133,16 Busse πρῶτον μὲν γάρ, ὡς ὁ Τίμαιος [p. 370]
ἡμᾶς ἐδίδαξε καὶ αὐτὸς ὁ ᾿Αριστοτέλης θεολογῶν ἀποφαίνεται καὶ πρὸ τούτων ὁ
TT., οὐχ ὁ παρὰ Πλάτωνι μόνον [p. 137A], ἀλλὰ καὶ ὁ ἐν τοῖς οἰκείοις ἔπεσιν,
οὐδέν ἐστι παρὰ τοῖς θεοῖς οὔτε παρεληλυθὸς οὔτε μέλλον, εἴ γε τούτων μὲν
ἑκάτερον οὐκ ὄν, τὸ μὲν οὐκέτι τὸ δὲ οὔπω, καὶ τὸ μὲν μεταβεβληκὸς τὸ δὲ
25 πεφυκὸς μεταβάλλειν, τὰ δὲ τοιαῦτα τοῖς ὄντως οὖσι καὶ μεταβολὴν οὐδὲ κατ᾽
ἐπίνοιαν ἐπιδεχομένοις προσαρμόττειν ἀμήχανον.
31. Akt. 17,26 (D. 808) TT. τὸ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένον σφαιροειδές [86.
θεὸν εἶναι].
82. — 125,3 (Ὁ. 321) TT. καὶ Δημόκριτος πάντα κατ᾽ ἀνάγκην: τὴν αὐτὴν
30 δὲ εἶναι εἱμαρμένην καὶ δίκην καὶ πρόνοιαν καὶ κοσμοποιόν.
33. CLEM. protr, 5,64 p.55Pott. TT. δὲ ὁ Ἐλεάτης θεοὺς εἰσηγήσατο πῦρ
καὶ γῆν.
34. Prur. adv. Colot. 13 p.1114p ὁ δ᾽ [Parm.] ἀναιρεῖ μὲν οὐδετέραν φύσιν
[sc. τῶν νοητῶν καὶ δοξαστῶν], ἑκατέραι δ᾽ ἀποδιδοὺς τὸ προσῆκον εἰς μὲν τὴν
30 τοῦ ἑνὸς καὶ ὄντος ἰδέαν τίθεται τὸ νοητόν, ὃν μὲν ὡς ἀΐδιον καὶ ἄφθαρτον, ἕν
δ᾽ ὁμοιότητι πρὸς αὑτὸ καὶ τῶι μὴ δέχεσθαι διαφορὰν προσαγορεύσας, εἰς δὲ τὴν
ἄτακτον καὶ φερομένην τὸ αἰσθητόν, ὧν καὶ κριτήριον ἰδεῖν ἔστιν “ἠμὲν ---
ἥτορ᾽ [Β1, 29] τοῦ νοητοῦ καὶ κατὰ ταὐτὰ ἔχοντος ὡσαύτως ἁπτόμενον “ἠδὲ ---
ἀληθής [Β 1.80] διὰ τὸ παντοδαπὰς μεταβολὰς καὶ πάθη καὶ ἀνομοιότητας
40 δεχομένοις ὁμιλεῖν πράγμασι. SIMPL. phys. 39, 10 δοξαστὸν οὖν καὶ ἀπατηλὸν
τοῦτον καλεῖ τὸν λόγον οὐχ ὡς ψευδῆ ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ὡς ἀπὸ τῆς νοητῆς ἀληθείας
εἰς τὸ φαινόμενον καὶ δοκοῦν τὸ αἰσθητὸν ἐκπεπτωκότα. Ebend. p. 25,15 καὶ
τῶν πεπερασμένας [sc. ἀρχὰς λεγόντων] οἱ μὲν δύο, ὡς TI. ἐν τοῖς πρὸς δόξαν,
πῦρ καὶ γῆν ἢ μᾶλλον φῶς καὶ σκότος.
45 35. Arıst. de gen. et corr. Β 8. 880018 οἱ δ᾽ εὐθὺς δύο ποιοῦντες ὥσπερ ΠΤ.
πῦρ καὶ γῆν, τὰ μεταξὺ μείγματα ποιοῦσι τούτων οἷον ἀέρα καὶ ὕδωρ. B 9. 886088
ἐπειδὴ γὰρ πέφυκεν, ὥς φασι, τὸ μὲν θερμὸν διακρίνειν τὸ δὲ ψυχρὸν συνιστάναι
καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον τὸ μὲν ποιεῖν τὸ δὲ πάσχειν, ἐκ τούτων λέγουσι καὶ διὰ
 A. LEHRE. 2844. 111
τούτων ἅπαντα τἄλλα γίγνεσθαι καὶ φθείρεσθαι. ΟἿ. Ac. 11 37,118 P. ignem quu
moveat, terram quae ab eo formetur [aus Theophr. Phys. op.; vgl. 18 A 23].
36. A&r. 11,2 (D. 327] TT., Μέλισσος... ἕνα τὸν κόσμον. 4,11 (D. 332)
Ξενοφάνης, TT., Μέλισσος ἀγένητον καὶ ἀίδιον καὶ ἄφθαρτον τὸν κόσμον.
5 37. — 17,1 (Ὁ. 335; vgl. 18 B 12) TT. στεφάνας εἶναι περιπεπλεγμένας, ἐπαλ--
λήλους, τὴν μὲν ἐκ τοῦ ἀραιοῦ, τὴν δὲ ἐκ τοῦ πυκνοῦ" μικτὰς δὲ ἄλλας ἐκ φωτὸς
καὶ σκότους μεταξὺ τούτων. καὶ τὸ περιέχον δὲ πάσας τείχους δίκην στερεὸν
ὑπάρχειν, ὑφ᾽ ὧι πυρώδης στεφάνη, καὶ τὸ μεσαίτατον πασῶν στερεόν, (ὑφ᾽ ὧι)
πάλιν πυρώδης [sc. στεφάνη]. τῶν δὲ συμμιγῶν τὴν μεσαιτάτην ἁπάσαις (ἀρχήν)
10 τε καὶ (αἰτίαν) κινήσεως καὶ γενέσεως ὑπάρχειν, ἥντινα καὶ δαίμονα κυβερνῆτιν
καὶ κληροῦχον ἐπονομάζει Δίκην τε καὶ ᾿Ανάγκην [B 8,30; 10,6]. καὶ τῆς μὲν
γῆς ἀπόκρισιν εἶναι τὸν ἀέρα διὰ τὴν βιαιοτέραν αὐτῆς ἐξατμισθέντα πίλησιν, τοῦ δὲ
πυρὸς ἀναπνοὴν τὸν ἥλιον καὶ τὸν γαλαξίαν [vgl.fr.11,2] κύκλον. συμμιγῆ δ᾽ ἐξ ἀμ-
φοῖν εἶναι τὴν σελήνην, τοῦ τ᾽ ἀέρος καὶ τοῦ πυρός. περιστάντος δ᾽ ἀνωτάτω πάντων
15 τοῦ αἰθέρος ὑπ᾽ αὐτῶι τὸ πυρῶδες ὑποταγῆναι τοῦθ᾽ ὅπερ κεκλήκαμεν οὐρανόν,
ὑφ᾽ ὧι ἤδη τὰ περίγεια. Ciıc. de nat. deor. 112,28 nam P. quidem commentieium
quiddam coronae simile effieit (stefanen appellat), continente ardore lueis orbem,
qui eingit caelum, quem appellat deum, in quo neque figuram divinam neque
sensum qwisquam suspicari potest, multaque eiusdem (modi) monstra: quippe
20 qui Bellum, qui Discordiam, qui Cupiditatem [Β 13] ceteraque generis
eiusdem ad deum revocat quae vel morbo vel somno vel oblivione vel vetustate
delentur; eademque de sideribus, quae reprehensa in alio iam in hoc omittantur.
38. At. ı 11,4 (Ὁ. 340) TT., Ἡράκλειτος, Στράτων, Ζήνων πύρινον εἶναι τὸν
οὐρανόν. Vgl.11,1 oben $, 19, 34.
25 39. — 1113,8 (Ὁ. 342) ΤΙ. καὶ Ἡράκλειτος πιλήματα πυρὸς τὰ ἄστρα.
40. ΑΝΟΧΥΜ. Byzanrt. ed. Treu p. 52,19 [Isag. in Arat. τὶ 14 p. 318,15 Maass]
καὶ τῶν μὲν ἀπλανῶν τῶν σὺν τῶι παντὶ περιαγομένων τὰ μὲν ἀκατονόμαστα
ἡμῖν καὶ ἀπερίληπτα, ὡς καὶ TI. ὁ φυσικὸς εἴρηκε, τὰ δὲ κατωνομασμένα ἕως
ἕκτου μεγέθους χίλιά εἰσι κατὰ τὸν "Apartov.
80 41. ΑΕΤ. πὶ 20,8 (Ὁ. 849) TT. καὶ Μητρόδωρος πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον.
42. --- τί 26, 8 (D. 866) TI. πυρίνην [sc. εἶναι τὴν σελήνην]. 26,2 (Ὁ. 357)
ΤΠ. ἴσην τῶι ἡλίωι [sc. εἶναι τὴν σελήνην]: καὶ γὰρ ἀπ᾽ αὐτοῦ φωτίζεται. 28,5
(D. 358) Θαλῆς πρῶτος ἔφη ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτίζεσθαι. TTudayöpac, Tlapu....
ὁμοίως. Vgl. B 21.
35 43. — 11 20, 85 (D. 349) TT. τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην ἐκ τοῦ γαλαξίου κύκλου
ἀποκριθῆναι, τὸν μὲν ἀπὸ τοῦ ἀραιοτέρου μίγματος ὃ δὴ θερμόν, τὴν δὲ ἀπὸ τοῦ
πυκνοτέρου ὅπερ ψυχρόν.
44. — ὙΠ|ὶ 48 (Pythagoras) ἀλλὰ μὴν καὶ τὸν οὐρανὸν πρῶτον ὀνομάσαι
κόσμον καὶ τὴν γῆν ἰστρογγύλην, ὡς δὲ Θεόφραστος [Phys. Op. 17] ἸΤαρμενίδην,
40 ὡς de Ζήνων Ἡσίοδον. Vgl. A1S. 105,32. Ar. τι 15,7 (D.380) TT., Δημό-
κριτος διὰ τὸ πανταχόθεν ἴσον ἀφεστῶσαν μένειν ἐπὶ τῆς ἰσορροπίας οὐκ ἔχουσαν
αἰτίαν δι᾽ ἣν δεῦρο μᾶλλον ἢ ἐκεῖσε ῥέψειεν ἄν: διὰ τοῦτο μόνον μὲν κραδαίνε-
σθαι, μὴ κινεῖσθαι δέ. ANAToL. p.30 Heib. πρὸς τούτοις ἔλεγον περὶ τὸ μέσον τῶν
τεσσάρων στοιχείων κεῖσθαί τινα ἑναδικὸν διάπυρον κύβον, οὗ τὴν μεσότητα τῆς
45 θέσεως καὶ Ὅμηρον εἰδέναι λέγοντα “τόσσον ἔνερθ᾽ ᾿Αίδαο ὅσον οὐρανός ἐστ᾽ ἀπὸ
yaing [Θ 16]. ἐοίκασι δὲ κατά γε τοῦτο κατηκολουθηκέναι τοῖς ΤΤυθαγορικοῖς οἵ τε
περὶ Ἐμπεδοκλέα καὶ TTapueviönv καὶ σχεδὸν οἱ πλεῖστοι τῶν πάλαι σοφῶν, φάμενοι
 112 18. PARMENIDES.

τὴν μοναδικὴν φύσιν Ἑστίας τρόπον Ev μέσωι ἱδρῦσθαι καὶ διὰ τὸ ἰσόρροπον
φυλάσσειν τὴν αὐτὴν ἕδραν [daraus THEoL. p.6 Ast.].
45. ΜΑΟΒΟΒ. S. Sc. 114,20 Parmenides ex terra et igne 80. anımam esse].
Aär. ıv3,4 (Ὁ. 388) ΤΙ. de καὶ Ἵππασος πυρώδη. 5,5 (D. 391) ΤΠ. ἐν ὅλωι τῶι
5 θώρακι τὸ ἡγεμονικόν. ὅ, 12 (Ὁ. 392) TT. καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ Δημόκριτος ταὐτὸν
νοῦν καὶ ψυχήν, καθ᾽ οὺς οὐδὲν ἂν εἴη ZWıov ἄλογον κυρίως.
46. THEOPHR. de sensu 1ff. (Ὁ. 499) (1) περὶ δ᾽ αἰσθήσεως αἱ μὲν πολλαι
καὶ καθόλου δόξαι δύ᾽ εἰσιν᾽ οἱ μὲν γὰρ τῶι ὁμοίωι ποιοῦσιν, οἱ δὲ τῶι ἐναντίωι.
TT. μὲν καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ Πλάτων τῶι ὁμοίωι, οἱ δὲ περὶ ᾿Αναξαγόραν καὶ
10 Ἡράκλειτον τῶι ἐναντίωι. (3) TT. μὲν γὰρ ὅλως οὐδὲν ἀφώρικεν ἀλλὰ μόνον
ὅτι δυοῖν ὄντοιν στοιχείοιν κατὰ τὸ ὑπερβάλλον ἐστὶν ἡ γνῶσις. ἐὰν γὰρ ὑπερ-
αίρηι τὸ θερμὸν ἢ τὸ ψυχρόν, ἄλλην γίνεσθαι τὴν διάνοιαν, βελτίω δὲ καὶ καθα-
ρωτέραν τὴν διὰ τὸ θερμόν: οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ταύτην δεῖσθαί τινος συμμετρίας᾽"
“ὡς γὰρ ἑκάστοτε, φησίν, ἔχει --- νόημα᾽ (Β 16). τὸ γὰρ αἰσθάνεσθαι καὶ τὸ
15 φρονεῖν ὡς ταὐτὸ λέγει διὸ καὶ τὴν μνήμην καὶ τὴν λήθην ἀπὸ τούτων γίνεσθαι
διὰ τῆς κράσεως ἂν δ᾽ ἰσάζωσι τῆι μίξει, πότερον ἔσται φρονεῖν ἢ οὔ, καὶ τίς fi
διάθεσις, οὐδὲν ἔτι διώρικεν. ὅτι δὲ καὶ τῶι ἐναντίωι καθ᾽ αὑτὸ ποιεῖ τὴν αἴσθησιν,
φανερὸν ἐν οἷς φησι τὸν νεκρὸν φωτὸς μὲν καὶ θερμοῦ καὶ φωνῆς οὐκ αἰσθάνε-
σθαι διὰ τὴν ἔκλειψιν τοῦ πυρός, ψυχροῦ δὲ καὶ σιωπῆς καὶ τῶν ἐναντίων αἰσθά-
20 νεσθαι. καὶ ὅλως δὲ πᾶν τὸ ὃν ἔχειν τινὰ γνῶσιν. οὕτω μὲν οὖν αὐτὸς ἔοικεν
ἀποτέμνεσθαι τῆι φάσει τὰ συμβαίνοντα δυσχερῆ διὰ τὴν ὑπόληψιν.
47. Akt. ıv 9,6 (D. 3971) TT., Ἐμπεδοκλῆς, ᾿Αναξαγόρας, Δημόκριτος, Ἐπί-
κουρος, Ἡρακλείδης παρὰ τὰς συμμετρίας τῶν πόρων τὰς κατὰ μέρος αἰσθήσεις
γίνεσθαι τοῦ οἰκείου τῶν αἰσθητῶν ἑκάστου ἑκάστηι ἐναρμόττοντος.
25 48. — (?) ıv13,9.10 (Ὁ. 404) Ἵππαρχος ἀκτῖνάς φησιν ἀφ᾽ ἑκατέρου τῶν
ὀφθαλμῶν ἀποτεινομένας τοῖς πέρασιν αὑτῶν οἱονεὶ χειρῶν ἐπαφαῖς περικαθα-
πτούσας τοῖς ἐκτὸς σώμασι τὴν ἀντίληψιν αὐτῶν πρὸς τὸ ὁρατικὸν ἀναδιδόναι.
ἔνιοι καὶ TTudayöpav τῆι δόξηι ταύτηι συνεπιγράφουσιν ἅτε δὴ βεβαιωτὴν τῶν
μαθημάτων καὶ πρὸς τούτωι ΤΤαρμενίδην ἐμφαίνοντα τοῦτο διὰ τῶν ποιημάτων.
80 49. ῬΗΙΠΟΡΕΜ. Rhet. fr. inc. 3,7 [11169 Sudh.] οὐδὲ κατὰ ΤΠ. καὶ Μέλισσον
ἐν TO πᾶν λέγοντας εἶναι καὶ διὰ τὸ τὰς αἰσθήσεις ψευδεῖς εἶναι. Akt. ıv9,1
(D. 396,12) ΤΤυθαγόρας, Ἐμπεδοκλῆς, Ξενοφάνης, TT. ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσθήσεις.
50. Aärt. ıv 9,14 (D. 398) TT., Ἐμπεδοκλῆς ἐλλείψει τροφῆς τὴν ὄρεξιν [586.
γίνεσθαι].
35 51. CEnsorIn. 4, 7.8 Empedocles .... tale quiddam confirmat. primo membra
singula ex terra quasi praegnate passim edita, deinde coisse et effecisse solidi
hominis materiam igni simul et umori permixtam ... haee eadem opinio etiam
in Parmenide Veliensi fuwit pauculis exceptis ab Empedocle +dissensis. Vgl. Aet.
v19,5 (21 A 72).
40 52. Arıst. de part. anim. B 2. 648225 ἔνιοι γὰρ Ta ἔνυδρα τῶν πεζῶν Bep-
μότερά φασιν εἶναι, λέγοντες ὡς ἐπανισοῖ τὴν ψυχρότητα τοῦ τόπου ἡ τῆς φύσεως
αὐτῶν θερμότης, καὶ τὰ ἄναιμα τῶν ἐναίμων καὶ τὰ θήλεα τῶν ἀρρένων, οἷον
ΤΙ. τὰς γυναῖκας τῶν ἀνδρῶν θερμοτέρας εἶναί φησι καὶ ἕτεροί τινες, ὡς διὰ
τὴν θερμότητα καὶ πολυαιμούσαις γινομένων τῶν γυναικείων, Ἐμπεδοκλῆς δὲ
45 τοὐναντίον.
53. Air. v7,2 (Ὁ. 419 nach 21 A 81) ΤΠ. ἀντιστρόφως τὰ μὲν πρὸς ταῖς -
ἄρκτοις ἄρρενα βλαστῆσαι (τοῦ γὰρ πυκνοῦ μετέχειν πλείονος), τὰ δὲ πρὸς ταῖς
μεσημβρίαις θήλεα παρὰ τὴν ἀραιότητα. 7,4 (Ὁ. 420) ᾿Αναξαγόρας, TT. τὰ μὲν ἐκ
 A. LEHRE. 44—54. B. FRAGMENTE. 1. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ. 113

τῶν δεξιῶν [sc. σπέρματα] καταβάλλεσθαι εἰς τὰ δεξιὰ μέρη τῆς μήτρας τὰ δ᾽ ἐκ
τῶν ἀριστερῶν εἰς τὰ ἀριστερά. εἰ δ᾽ ἐναλλαγείη τὰ τῆς καταβολῆς, γίνεσθαι
θήλεα. Vgl. Arıst. de gen. anim. A 1. 763630 [46 A 107]. ΟἜΝΒΟΒΙΝ. 5,2 ἐρτέιν"
semen unde exeat inter sapientiae professores non constat. P. enim tum ex
5 dextris tum 6 laevis partibus oriri putavit. Vgl. 14 A 13.
54. Aär. v11,2 (D. 422) ΤΙ. ὅταν μὲν ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ μέρους τῆς μήτρας ὁ
γόνος ἀποκριθῆι, τοῖς πατράσιν, ὅταν δὲ ἀπὸ τοῦ ἀριστεροῦ, ταῖς μητράσιν [sc.
ὅμοια τὰ τέκνα γίνεσθαι]. CENSORIN. 6,8 ceterum Parmenidis sententia est, cum
dexterae partes semina dederint, tune filios esse patri consimiüles, cum laevae,
10 Zune matri. 6,5 at inter se certare feminas et maris et penes utrum vietorie
sü, eius habıtum referri auctor est Parmenides. Vgl. Lacranr. de opif. 12,12
dispares quoque naturae hoc modo fieri putantur: cum forte in laevam uteri
partem masculinae stirpis semen inciderit, marem quidem gigni opinatio_est,
sed qwia sit in feminina parte conceptus, aliqwid in se habere femineum supra
15 quam decus virıle patiatur, vel formam insignem vel nimium candorem vel cor-
poris levitatem vel artus delicatos, vel staturam brevem vel vocem gracilem vel
animum inbecillum vel ex his plura. item si partem in dexteram semen feminins
generis infhwerit, feminam quidem procreari, sed quoniam in masculina parte
concepta sit, habere in se aliquid virihtatis ultra quam sexus ratio permittat, aut
20 valıda membra aut immoderatam longitudinem aut fuscum colorem aut hispidam
faciem aut vultum indecorum aut vocem robustam aut animum audacem aut ex
his plura [vgl. B 18].

B. FRAGMENTE.

MAPMENIAOY ΠΕΡῚ ®YZERZ.

25 1. 1—32. 52—57 Karst., 1—32. 34—37 Stein.] 1—30. 33—38 Sext. vır 111ff.
ὁ δὲ γνώριμος αὐτοῦ [des Xenophanes] ΤΊ. τοῦ μὲν δοξαστοῦ λόγου κατέγνω,
φημὶ δὲ τοῦ ἀσθενεῖς ἔχοντος ὑπολήψεις, τὸν δ᾽ ἐπιστημονικόν, τουτέστι τὸν
ἀδιάπτωτον, ὑπέθετο κριτήριον, ἀποστὰς καὶ τῆς τῶν αἰσθήσεων πίστεως Evap-
χόμενος 'γοῦν τοῦ TTepı φύσεως γράφει τὸν τρόπον τοῦτον᾽ ἵπποι — λείπεται᾽.
30 Folgt seine Paraphrase 8 112—114: ἐν τούτοις γὰρ ὁ Tlapueviöng ἵππους μέν
φησιν αὐτὸν φέρειν τὰς ἀλόγους τῆς ψυχῆς δρμάς τε καὶ ὀρέξεις (1), κατὰ δὲ τὴν
πολύφημον ὁδὸν τοῦ δαίμονος πορεύεσθαι τὴν κατὰ τὸν φιλόσοφον λόγον
θεωρίαν, ὃς λόγος προπομποῦ δαίμονος τρόπον ἐπὶ τὴν ἁπάντων ὁδηγεῖ γνῶσιν
(2. 8), κούρας δ᾽ αὐτοῦ προάγειν τὰς αἰσθήσεις (5), ὧν τὰς μὲν ἀκοὰς αἰνίττεται
35 ἐν τῶι λέγειν ὑδοιοῖς --- κύκλοις (7. 8), τουτέστι τοῖς τῶν ὥτων, τὴν φωνὴν
.dr ὧν καταδέχονται, τὰς δὲ ὁράσεις Ἡλιάδας κούρας κέκληκε (9), δώματα
μὲν Νυκτὸς ἀπολιπούσας (9), “ἐς φάος δὲ ὠσαμένας᾽ (10) διὰ τὸ μὴ χωρὶς
φωτὸς γίνεσθαι τὴν χρῆσιν αὐτῶν. ἐπὶ δὲ τὴν «πολύποινον᾽ ἐλθεῖν Δίκην
καὶ ἔχουσαν “κληῖδας ἀμοιβού ς᾽ (14), τὴν διάνοιαν ἀσφαλεῖς ἔχουσαν τὰς τῶν
‚40 πραγμάτων καταλήψεις. ἥτις αὐτὸν ὑποδεξαμένη (22) ἐπαγγέλλεται δύο ταῦτα
διδάξειν “ἡ μὲν --- ἦτορ᾽ (29), ὅπερ ἐστὶ τὸ τῆς ἐπιστήμης ἀμετακίνητον βῆμα,
ἕτερον δὲ Ῥβροτῶν δόξας -- ἀληθή ς᾽ (80), τουτέστι τὸ ἐν δόξηι κείμενον πᾶν.
ὅτι ἣν ἀβέβαιον. καὶ ἐπὶ τέλει προσδιασαφεῖ τὸ μὴ δεῖν αἰσθήσεσι προσέχειν
ἀλλὰ τῶι λόγωι(38---86). μὴ γάρ σε, φησίν, “ἔθος --- ῥηθέντα᾽ (34—37). ἀλλ᾽
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 8
 114 18. PARMENIDES.

οὗτος μὲν Kal αὐτός, ὡς ἐκ τῶν εἰρημένων συμφανές, τὸν ἐπιστημονικὸν λόγον
κανόνα τῆς ἐν τοῖς οὖσιν ἀληθείας ἀναγορεύσας ἀπέστη τῆς τῶν αἰσθήσεων ἐπι-
στάσεως. 28—32 ΞΊΜΡΙ,. cael. 557,20 οἱ δὲ ἄνδρες ἐκεῖνοι διττὴν ὑπόστασιν ὑπε-
τίθεντο, τὴν μὲν τοῦ ὄντως ὄντος τοῦ νοητοῦ, τὴν δὲ τοῦ γινομένου τοῦ αἰσθητοῦ,
Ὁ ὅπερ οὐκ ἠξίουν καλεῖν ὃν ἁπλῶς, ἀλλὰ δοκοῦν ὄν. διὸ περὶ τὸ ὃν ἀλήθειαν εἶναί
no1, περὶ δὲ τὸ γινόμενον δόξαν. λέγει γοῦν ὁ TI. χρεὼ — nepwvra’ (28 8),
ἵπποι ταί με φέρουσιν, ὅσον τ᾽ ἐπὶ θυμὸς ἱκάνοι,
πέμπον, ἐπεί μ᾽ ἐς ὁδὸν βῆσαν πολύφημον ἄτουσαι
δαίμονος, ἣ κατὰ πάντα {τα)τὴ φέρει εἰδότα φῶτα᾽
10 τῆι φερόμην᾽ τῆι γάρ με πολύφραστοι φέρον ἵπποι
ὅ ἅρμα τιταίνουσαι, κοῦραι δ᾽ ὁδὸν ἡγεμόνευον.
ἄξων δ᾽ ἐν χνοίηισιν ἵζει) σύριγγος ἀυτήν
αἰθόμενος (δοιοῖς γὰρ ἐπείγετο δινωτοῖσιν
κύκλοις ἀμφοτέρωθεν), ὅτε σπερχοίατο πέμπειν
1ὅ Ἡλιάδες κοῦραι, προλιποῦσαι δώματα Νυκτός,
10 εἰς φάος, ὠσάμεναι κράτων ἄπο χερσὶ καλύπτρας.
ἔνθα πύλαι Νυκτός τε καὶ ”Huatög εἰσι κελεύθων,
καί σφας ὑπέρθυρον ἀμφὶς ἔχει καὶ λάινος οὐδός"
αὐταὶ δ᾽ αἰθέριαι πλῆνται μεγάλοισι θυρέτροις᾽
20 τῶν δὲ Δίκη πολύποινος ἔχει κληῖδας ἀμοιβούς.
1ὅ τὴν δὴ παρφάμεναι κοῦραι μαλακοῖσι λόγοισιν
πεῖσαν ἐπιφραδέως, ὥς σφιν βαλανωτὸν ὀχῆα
ἀπτερέως ὥσειε πυλέων ἄπο ταὶ δὲ θυρέτρων
χάσμ᾽ ἀχανὲς ποίησαν ἀναπτάμεναι πολυχάλκους

25 1. Das Rossegespann; das mich trägt, zog mich fürder, soweit ich
nur wollte, nachdem es mich auf den vielgerühmten Weg der Göttin
geleitet, der überallhin sich dehnend den wissenden Mann führt. Auf
diesem also fuhr ich; dorthin nämlich brachten mich die vielverständigen
Rosse, (5) die den Wagen zogen, und die Mädchen wiesen den Weg.
30 Die Achse, sich heißlaufend in den Naben, knirschte mit pfeifendem
Tone (denn sie ward beiderseits von zwei wirbelnden Kreisen beflügelt),
wenn die Heliadenmädchen, welche das Haus der Nacht verlassen und
nun den Schleier (10) von ihrem Haupte zurückgeschlagen hatten, die
Fahrt zum Lichte beeilten. Da steht das Tor, wo sich die Pfade des
35 Tages und der Nacht scheiden; Türsturz und steinerne Schwelle hält es
auseinander; das Tor selbst, das ätherische, hat eine Füllung von großen
Flügeltüren; die wechselnden Schlüssel verwahrt Dike, die gewaltige
Rächerin. (15) Ihr nun sprachen die Mädchen mit Schmeichelworten
zu und beredeten sie klug, ihnen den verpflöckten Riegel geschwind
40 von dem Tore zu stoßen. Da sprang es auf und öffnete weit den
 B. FRAGMENTE. 1, 1—38. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ. 115

ἄξονας ἐν σύριγξιν Auoıßadov εἰλίξασαι

20 γόμφοις καὶ περόνηισιν ἀρηρότε᾽ τῆι Pa δι᾿ αὐτέων
ἰθὺς ἔχον κοῦραι κατ᾽ ἀμαξιτὸν ἅρμα καὶ ἵππους.
καί με θεὰ πρόφρων ὑπεδέξατο, χεῖρα δὲ χειρί
5 δεξιτερὴν ἕλεν, ὧδε δ᾽ ἔπος φάτο Kal με προσηύδα᾽
ὦ κοῦρ᾽ ἀθανάτοισι συνάορος ἡνιόχοισιν,
25 ἵπποις ταί σε φέρουσιν ἱκάνων ἡμέτερον δῶ,
χαῖρ᾽,. ἐπεὶ οὔτι σε μοῖρα κακὴ προὔπεμπε νέεσθαι
τήνδ᾽ ὁδόν (ἢ γὰρ ἀπ᾿ ἀνθρώπων ἐκτὸς πάτου ἐστίν),
10 ἀλλὰ θέμις τε δίκη τε. χρεὼ δέ σε πάντα πυθέσθαι
ἠμὲν ᾿Αληθείης εὐκυκλέος ἀτρεμὲς ἦτορ
80 ἠδὲ βροτῶν δόξας, ταῖς οὐκ ἔνι πίστις ἀληθής.
(ἀλλ᾽ ἔμπης καὶ ταῦτα μαθήσεαι, ὡς τὰ δοκοῦντα
χρῆν δοκιμῶσ᾽ εἶναι διὰ παντὸς πάντα περῶνταλ.
15 ἀλλὰ σὺ τῆσδ᾽ ἀφ᾽ ὁδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα
μηδέ σ᾽ ἔθος πολύπειρον ὁδὸν κατὰ τήνδε βιάσθω,
35 νωμᾶν ἄσκοπον ὄμμα καὶ ἠχήεσσαν ἀκουήν
καὶ γλῶσσαν, κρῖναι δὲ λόγωι πολύδηριν ἔλεγχον
ἐξ ἐμέθεν ῥηθέντα. μόνος δ᾽ ἔτι θυμὸς ὁδοῖο
20 λείπεται...
Schlund der Füllung, als sich die erzbeschlagenen Pfosten, (20) die mit
Zapfen und Dornen eingefügten, nach einander in ihren Pfannen drehten.
Dorthin mitten durchs Tor lenkten die Mädchen stracks dem Geleise
nach Wagen und Rosse. Da nahm mich die Göttin huldreich auf.
25 Sie ergriff meine Rechte und sprach mich mit folgendem Worte an:
Jüngling, der Du unsterblichen Lenkern gesellt (25) mit dem Rosse-
gespann, das Dich trägt, unserem Hause nahst, sei mir gegrüßt! Kein
böser Stern leitete Dich auf diesen Weg (denn weit ab fürwahr liegt
er von der Menschen Pfade), sondern Recht und Gerechtigkeit. So
30 sollst Du denn alles erfahren: der wohlgerundeten Wahrheit unerschütter-
liches Herz (30) und der Sterblichen Wahngedanken, denen verläßliche
Wahrheit nicht innewohnt. Doch wirst Du trotzdem auch das erfahren,
wie man bei gründlicher Durchforschung annehmen müßte, daß sich
jenes Scheinwesen verhalte.
35 Doch von diesem Wege der Forschung halte Du Deinen Gedanken
fern und laß Dich nicht durch die vielerfahrene Gewohnheit auf diesen
Weg zwingen, (35) nur Deinen Blick den ziellosen, Dein Gehör das
brausende, Deine Zunge walten zu lassen: nein, mit dem Verstande
bringe die vielumstrittene Prüfung, die ich Dir riet, zur Entscheidung.
40 Es bleibt Dir dann nur noch Mut zu Einem Wege...
 116 18. PARMENIDES.

2. [89-92 K., 37-40 St.] Cem. Strom.5,15 p.653 P. nach Emp. (21 B 17,21).
ἀλλὰ καὶ TTapueviöng Ev τῶι αὑτοῦ ποιήματι περὶ τῆς ἐλπίδος αἰνισσόμενος τὰ
τοιαῦτα λέγει λεῦσσε — συνιστάμενον᾽, ἐπεὶ καὶ ὁ ἐλπίζων καθάπερ 6
πιστεύων τῶι νῶι ὁρᾶι τὰ νοητὰ καὶ τὰ μέλλοντα. εἰ τοίνυν φαμέν τι εἶναι δί-
5 καιον, φαμὲν δὲ καὶ καλόν, ἀλλὰ καὶ ἀλήθειάν τι λέγομεν. οὐδὲν δὲ πώποτε τῶν
τοιούτων τοῖς ὀφθαλμοῖς εἴδομεν, ἀλλ᾽ ἢ μόνωι τῶι νῶι.
λεῦσσε δ᾽ ὅμως ἀπεόντα νόωι παρεόντα βεβαίως"
οὐ γὰρ ἀποτμήξει τὸ ἐὸν τοῦ ἐόντος ἔχεσθαι
οὔτε σκιδνάμενον πάντηι πάντως κατὰ κόσμον
10 οὔτε συνιστάμενον.
8. [41.42 K. St.] ῬΕΟΟΙ,. in Parm. 1 p. 708,16 (nach B 8,25).
ξυνὸν δέ μοί ἐστιν,
ὁππόθεν ἄρξωμαι: τόθι yap πάλιν ἵξομαι αὖθις.
4. [88---40 Κὶ., 43—50 St.) ῬΒΟΟΙ, in Tim. {.1 545,18 Diehl (nach 1,30) καὶ πάλιν
15 “εἰ δ᾽ — ἀταρπόν᾽ καὶ “οὔτε — φράσαις᾽. 3—8 Sımpr. Phys. 116,25 ei δέ
τις ἐπιθυμεῖ καὶ αὐτοῦ τοῦ TIapuevidou ταύτας λέγοντος ἀκοῦσαι τὰς προτάσεις,
τὴν μὲν τὸ παρὰ τὸ ὃν οὐκ ὃν καὶ οὐδὲν λέγουσαν, ἥτις ἡ αὐτή ἐστι τῆι τὸ ὃν
μοναχῶς λέγεσθαι, εὑρήσει ἐν ἐκείνοις τοῖς ἔπεσιν “ἡ μὲν --- φράσαι ς᾽.
εἰ δ᾽ ἄγ᾽ ἐγὼν ἐρέω, κόμισαι δὲ σὺ μῦθον ἀκούσας,
20 οἵπερ ὁδοὶ μοῦναι διζήσιός εἰσι νοῆσαι᾽
N μὲν ὅπως ἔστιν τε καὶ ὡς οὐκ ἔστι μὴ εἶναι
Πειθοῦς ἐστι κέλευθος (᾿Αληθείηι γὰρ ὀπηδεῖ),
ὅ ἣ δ᾽ ὡς οὐκ ἔστιν TE καὶ ὡς χρεών ἐστι μὴ εἶναι,
τὴν δή τοι φράζω παναπευθέα ἔμμεν ἀταρπόν᾽
25 οὔτε γὰρ ἂν γνοίης TO Ye μὴ ἐὸν (οὐ γὰρ ἀνυστόν)
οὔτε φράσαις.

2. Betrachte wie doch das Ferne Deinem Verstande zuverläßig nahe

tritt. Denn er wird ja das Seiende nicht aus dem Zusammenhange
des Seienden abtrennen, weder so, daß es sich in seinem Gefüge überall
30 gänzlich auflockere, noch so, daß es sich zusammenballe.
3. Ein Gemeinsames (Zusammenhängendes) aber ist mir das Seiende,
wo ich auch beginne. Denn dahin werde ich wieder zurückkommen.
4. Wohlan, so will ich denn verkünden (Du aber nimm mein Wort
zu Ohren), welche Wege der Forschung allein denkbar sind: der eine
35 Weg, daß das Seiende ist und daß es unmöglich nicht sein kann, das
ist der Weg der Überzeugung (denn er folgt der Wahrheit), (5) der
andere aber, daß es nicht ist und daß dies Nichtsein notwendig sei,
dieser Pfad ist (so künde ich Dir) gänzlich unerforschbar. Denn das
Nichtseiende kannst Du weder erkennen (es ist ja unausführbar) noch
40 aussprechen.
 B. FRAGMENTE. 2—7. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩ͂Σ. 117

5. [40 K., 50 St.] Cem. Strom. v1 23 p.749 P. ᾿Αριστοφάνης ἔφη “δύναται

γὰρ ἴσον τῶι δρᾶν τὸ νοεῖν᾽ [fr. 691 K.] καὶ πρὸ τούτου ὁ Ἐλεάτης ΤΠ. To γὰρ ---
εἷἶναι᾽. PLorin. Enn. v 1,8 ἥπτετο μὲν οὖν καὶ TT. πρότερον τῆς τοιαύτης δόξης,
καθόσον εἰς ταὐτὸ συνῆγεν ὃν καὶ νοῦν καὶ τὸ ὃν οὐκ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ἐτίθετο.
5 τὸ γὰρ --- eivaı’ λέγων καὶ ἀκίνητον λέγει τοῦτο, καίτοι προστιθεὶς τὸ νοεῖν
σωματικὴν πᾶσαν κίνησιν ἐξαιρῶν ἀπ᾿ αὐτοῦ. An Β 4 anzuschließen.
x Ν > = (m) 5 F \ =
.... ΤΟ γὰρ AUTO VOEIV EOTIV TE καὶ EIVAL.

6. [43—51 K., 51—59 St.] SımpL. phys. 117,2 (nach fr.4) ὅτι de ἡ ἀντίφασις
οὐ συναληθεύει, δι᾿ ἐκείνων λέγει τῶν ἐπῶν δι᾽ ὧν μέμφεται τοῖς εἰς ταὐτὸ συνά-
10 γουσι τὰ ἀντικείμενα ᾿εἰπὼν γὰρ “ἔστι γὰρ εἶναι --- διζήσιος (εἴργω᾽ ἐπάγει)"
“αὐτὰρ --- κέλευθος. Vgl. Simpl. phys. 78,2 μεμψάμενος γὰρ τοῖς τὸ ὃν καὶ τὸ
μὴ ὃν συμφέρουσιν ἐν τῶι νοητῶι “οἷς ---ταὐτόν᾽ (6,8. 9), καὶ ἀποστρέψας τῆς
ὁδοῦ τῆς τὸ μὴ ὃν ζητούσης “ἀλλὰ ---νόημα᾽ (7,2), ἐπάγει μοῦνος κτλ. (8).
χρὴ τὸ λέγειν τε νοεῖν τ᾽ ἐὸν ἔμμεναι᾽ ἔστι γὰρ εἶναι;
15 μηδὲν δ᾽ οὐκ ἔστιν: τά σ᾽ ἐγὼ φράζεσθαι ἄνωγα.
πρώτης γάρ σ᾽ dp ὁδοῦ ταύτης διζήσιος (eipyw),
αὐτὰρ ἔπειτ᾽ ἀπὸ τῆς, ἣν δὴ βροτοὶ εἰδότες οὐδὲν
5 πλάττονται, δίκρανοι᾽ ἀμηχανίη γὰρ ἐν αὐτῶν
στήθεσιν ἰθύνει πλακτὸν νόον᾽ οἱ δὲ φοροῦνται
90 κωφοὶ ὁμῶς τυφλοί τε, τεθηπότες, ἄκριτα φῦλα,
οἷς τὸ πέλειν τε καὶ οὐκ εἶναι ταὐτὸν νενόμισται
κοὐ ταὐτόν, πάντων δὲ παλίντροπός ἐστι κέλευθος.
7. [52 K., 60.61 St.) PrAaTo Soph. 237 A ἸΠαρμενίδης δὲ ὁ μέγας, ὦ παῖ, παισὶν
ἡμῖν οὖσιν ἀρχόμενός TE Kal διὰ τέλους τοῦτο ἀπεμαρτύρατο, πεζῆι TE ὧδε ἑκάστοτε
25 λέτων καὶ μετὰ μέτρων: οὐ γὰρ μήποτε τοῦτ᾽ οὐδαμῆι (so die hdss.), φησίν,
εἶναι μὴ ἐόντα᾽ ἀλλὰ --- νόημα. ARISTOT. Metaph. n 2. 10892 2 ἔδοξε γὰρ
αὐτοῖς πάντ᾽ ἔσεσθαι Ev τὰ ὄντα, αὐτὸ τὸ ὄν, εἰ μή τις λύσει καὶ ὁμόσε βαδιεῖται
τῶι Tlapuevidou λόγωι “οὐ γὰρ --- ἐόντα᾽, ἀλλ᾽ ἀνάγκη εἶναι τὸ μὴ ὃν δεῖξαι ὅτι
ἔστιν. Ist vielleicht an B 6 anzuschließen.

90 5. Denn das Seiende denken und sein ist dasselbe.

6. Nötig ist dies zu sagen und zu denken, daß nur das Seiende
existiert. Denn seine Existenz ist möglich, die des Nichtseienden da-
gegen nicht; das heiß ich Dich wohl zu beherzigen. Es ist dies näm-
lich der erste Weg der Forschung, vor dem ich Dich warne. Sodann
35 aber auch vor jenem, auf dem da einherschwanken nichts wissende
Sterbliche, (5) Doppelköpfe. Denn Ratlosigkeit lenkt den schwanken
Sinn in ihrer Brust. So treiben sie hin stumm zugleich und blind,
verdutzte, urteilslose Gesellen, denen Sein und Nichtsein für das-
selbe gilt und nicht für dasselbe, für die es bei allem einen Gegen-
40 weg gibt.
 118 18. PARMENIDES.

οὐ γὰρ μήποτε τοῦτο δαμῆι εἶναι μὴ Eovra'

ἀλλὰ σὺ τῆσδ᾽ ἀφ᾽ ὁδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα.
8. 158—120 K., 62—124 St.] 1—52 ΒΊΜΡΙ,. phys. 144,29 [nach 18 A 21] ἔχει
δὲ οὑτωσὶ τὰ μετὰ τὴν τοῦ μὴ ὄντος ἀναίρεσιν: (145) «μοῦνος — ἀκούων᾽
5 1- 14 Ders. 78,5 (nach Β 7,2) ἐπάγει (μοῦνος ---πολλὰ μάλα᾽ καὶ παραδίδωσι
λοιπὸν τὰ τοῦ κυρίως ὄντος σημεῖα᾽ "Ws ἀγένητον --- πέδηισιν᾽. ταῦτα δὴ
περὶ τοῦ κυρίως ὄντος λέγων ἐναργῶς ἀποδείκνυσιν, ὅτι ἀγένητον τοῦτο τὸ ὄν᾽
οὔτε γὰρ ἐξ ὄντος οὐ γὰρ προὐπῆρχεν ἄλλο ὄν: οὔτε ἐκ τοῦ μὴ ὄντος" οὐδὲ
γὰρ ἔστι τὸ μὴ ὄν. καὶ διὰ τί δὴ τότε, ἀλλὰ μὴ καὶ πρότερον ἢ ὕστερον ἐγένετο;
10 ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐκ τοῦ πῆι μὲν ὄντος πῆι δὲ μὴ ὄντος ὡς τὸ γενητὸν γίνεται (neu-
platonische Vorstellung) ‘ οὐ γὰρ ἂν τοῦ ἁπλῶς ὄντος Trpoündpyoı τὸ πῆι μὲν ὃν
πῆι δὲ μὴ ὄν, ἀλλὰ μετ᾽ αὐτὸ ὑφέστηκε. 3—4 CLEM. Strom. v 118 p. 716P. ΤΠ. δὲ
. ὧδέ πως περὶ τοῦ θεοῦ γράφει᾽ ἱπολλὰ --- ἀτρεμὲς ἠδ᾽ ἀγένητον᾽.
38 Ῥιάτο Theaet. 180 D ἄλλοι αὖ τἀναντία τούτοις ἀπεφήναντο “οἷον --- ὄνομ᾽
15 εἵναι᾽ καὶ ἄλλα ὅσα Μέλισσοί τε καὶ Tlapuevidaı ἐναντιούμενοι πᾶσι τούτοις διι-
σχυρίζονται. 39 vgl. MeErıssos 20 Β 8 εἰ γὰρ ἔστι- γῆ καὶ ὕδωρ ... καὶ τὰ ἄλλα
ὅσα φασὶν οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἀληθῆ. 42 cf. ΞΊΜΡΙ,. phys. 147,13 εἴπερ ἕν ἐστι
“ὁμοῦ τὸ πᾶν᾽ (5) καὶ Ἱπεῖρας πύματον᾽. 43—45 PLAT. Soph. 244 εἰ τοίνυν
je 2] / a x / ς 7 a Ἃ > ONE 4 Ἃ ΝΥΝ
ὅλον ἐστίν ὥσπερ καὶ ΤΠ. λέγει πάντοθεν --- τῆι ἢ τῆι, τοιοῦτόν γε ὃν τὸ ὃν
20 μέσον TE καὶ ἔσχατα ἔχει. EUDEM. bei Simpl. phys. 143,4 ὥστε οὐδὲ τῶι οὐρανῶι
Ν Υ

ἐφαρμόττει τὰ παρ᾽ αὐτοῦ λεγόμενα, ὥς τινας ὑπολαβεῖν ὁ Εὔδημός φησιν [fr.13 Sp.]
ἀκούσαντας τοῦ πάντοθεν --- öykwı οὐ γὰρ ἀδιαίρετος ὁ οὐρανός, ἀλλ᾽ οὐδὲ
ὅμοιος σφαίραι, ἀλλὰ σφαῖρά ἐστιν ἡ τῶν φυσικῶν ἀκριβεστάτη. 44 ARIST. phys.
ΓΟ. 2072 15 βέλτιον οἰητέον ΤΤαρμενίδην Μελίσσου εἰρηκέναι" ὁ μὲν γὰρ τὸ ἄπει-
25 ρον ὅλον φησίν, ὁ δὲ τὸ ὅλον πεπεράνθαι (μεσσόθεν ἰσοπαλές᾽. 50—61 SIMPL.
phys. 38,28 συμπληρώσας γὰρ τὸν περὶ τοῦ νοητοῦ λόγον ὁ TI. ἐπάγει ταυτί ...
“ev τῶι--παρελάσσηι᾽. 50-59 SımpL. phys. 30,13 μετελθὼν δὲ ἀπὸ τῶν νοη-
τῶν ἐπὶ τὰ αἰσθητὰ ὁ TI. ἤτοι ἀπὸ ἀληθείας, ὡς αὐτός φησιν, ἐπὶ δόξαν ἐν οἷς
λέγει “ἐν τῶι ---ἀκούων᾽, τῶν γενητῶν ἀρχὰς καὶ αὐτὸς στοιχειώδεις μὲν τὴν
|MS
a

30 πρώτην ἀντίθεσιν ἔθετο, ἣν φῶς καλεῖ καὶ σκότος, (N) πῦρ καὶ γῆν ἢ πυκνὸν καὶ
ἀραιὸν ἢ ταὐτὸν καὶ ἕτερον, λέγων ἐφεξῆς τοῖς πρότερον παρακειμένοις ἔπεσιν
“μορφὰς — ἐμβριθές te’. 52 SımpL. phys. 147,28 ἀπατηλὸν καλεῖ τῶν
ἐπῶν τὸν κόσμον τὸν περὶ τὰς βροτείους δόξας. 53—59 SIımpL. phys.
179, 31 καὶ γὰρ οὗτος ἐν τοῖς πρὸς δόξαν “θερμὸν καὶ ψυχρὸν ἀρχὰς ποιεῖ" ταῦτα
30 δὲ προσαγορεύει πῦρ καὶ γῆν᾽ [Arist. p. 188220] καὶ φῶς καὶ νύκτα ἤτοι σκό- ἢ
τος λέγει γὰρ μετὰ τὰ περὶ ἀληθείας (p. 180) μορφὰς — ἐμβριθές re. —
Nach Simpl. (Z. 5) anzuschließen an fr. 7. |
μοῦνος δ᾽ ἔτι μῦθος ὁδοῖο
λείπεται ὡς ἔστιν᾽ ταύτηι δ᾽ ἐπὶ σήματ᾽ ἔασι
40 πολλὰ μάλ᾽, ὡς ἀγένητον ἐὸν καὶ ἀνώλεθρόν ἐστιν
7. Denn unmöglich kann das Vorhandensein von Nichtseiendem
zwingend erwiesen werden. Vielmehr halte Du Deine Gedanken von
diesem Wege der Forschung ferne.
8. So bleibt nur noch Kunde von Einem Wege, daß das Seiende
45 existiert. Darauf stehn gar viele Merkpfähle: weil ungeboren, ist es auch
 B. FRAGMENTE. 8, 1—20. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ. 119

οὖλον μουνογενές TE Kal ἀτρεμὲς ἠδ᾽ ἀτέλεστον

5 οὐδέ ποτ᾽ ἦν οὐδ᾽ ἔσται, ἐπεὶ νῦν ἔστιν ὁμοῦ πᾶν,
ἕν, συνεχές᾽ τίνα γὰρ γένναν διζήσεαι αὐτοῦ;
πῆι πόθεν αὐξηθέν; * * * οὔτ᾽ ἐκ μὴ ἐόντος ἐάσσω
5 φάσθαι σ᾽ οὐδὲ νοεῖν: οὐ γὰρ φατὸν οὐδὲ νοητόν
ἔστιν ὅπως οὐκ ἔστι. τί δ᾽ ἄν μιν καὶ χρέος ὦρσεν
10 ὕστερον ἢ πρόσθεν, τοῦ μηδενὸς ἀρξάμενον, φῦν;
οὕτως ἢ πάμπαν πελέναι χρεών ἐστιν ἢ οὐχί.
οὐδέ ποτ᾽ ἐκ μὴ ἐόντος ἐφήσει πίστιος ἰσχύς
10 γίγνεσθαί τι παρ᾽ αὐτό: τοῦ εἵνεκεν οὔτε γενέσθαι
οὔτ᾽ ὄλλυσθαι ἀνῆκε δίκη χαλάσασα πέδηισιν,
15 ἀλλ᾽ ἔχει" ἣ δὲ κρίσις περὶ τούτων ἐν τῶιδ᾽ ἔστιν᾽
ο΄ ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν" κέκριται δ᾽ οὖν, ὥσπερ ἀνάγκη,
τὴν μὲν ἐᾶν ἀνόητον ἀνώνυμον (οὐ τὰρ ἀληθής
15 ἔστιν ὁδός), τὴν δ᾽ ὥστε πέλειν καὶ ἐτήτυμον εἶναι.
πῶς δ᾽ ἂν ἔπειτα πέλοι τὸ ἐόν; πῶς δ᾽ ἄν κε γένοιτο;
20 εἰ γὰρ ἔγεντ᾽, οὐκ ἔστί(ι), οὐδ᾽ εἴ ποτε μέλλει ἔσεσθαι.
τὼς γένεσις μὲν ἀπέσβεσται καὶ ἄπυστος ὄλεθρος.

unvergänglich, ganz, eingeboren, unerschütterlich und ohne Ende. (5) Es

90 war nie und wird nicht sein, weil es allzusammen nur im Jetzt vorhanden
ist, eins und unteilbar. Denn was für einen Ursprung willst Du für
das Seiende ausfindig machen? Wie und woher sein Wachstum ?
(Weder aus dem Seienden kann es hervorgegangen sein; sonst gäbe es 76
ein anderes Sein vorher), noch kann ich Dir gestatten seinen Ursprung
‘95 aus dem Nichtseienden auszusprechen oder zu denken. Denn unaus-
sprechbar und unausdenkbar ist es, wie es nicht vorhanden sein könnte,
Welche Verpflichtung hätte es denn auch antreiben sollen, (10) früher
oder später mit dem Nichts zu beginnen und zu wachsen? So muß es
also entweder auf alle Fälle oder überhaupt nicht vorhanden sein.
30 Auch kann ja die Kraft der Überzeugung niemals einräumen, es
könne aus Nichtseiendem irgend etwas anderes als eben Nichtseiendes
hervorgehen. Drum hat die Gerechtigkeit Werden und Vergehen nicht
aus ihren Banden freigegeben, (15) sondern sie hält es fest. Die Ent-
scheidung aber hierüber liegt in folgendem: es ist oder es ist nicht!
35 Damit ist also notwendigerweise entschieden, den einen Weg als un-
denkbar und unsagbar beiseite zu lassen (es ist ja nicht der wahre
Weg), den anderen aber als vorhanden und wirklich zu betrachten.
Wie könnte nun demnach das Seiende in der Zukunft bestehen, wie
könnte es einstmals entstanden sein? (20) Denn entstand es, so ist
 120 18. PARMENIDES.

οὐδὲ διαιρετόν ἐστιν, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ὁμοῖον᾽

οὐδέ τι τῆι μᾶλλον, τό κεν εἴργοι μιν συνέχεσθαι,
οὐδέ τι χειρότερον, πᾶν δ᾽ ἔμπλεόν ἐστιν ἐόντος.
25 τῶι ξυνεχὲς πᾶν ἐστιν ἐὸν γὰρ ἐόντι πελάζει.
5 αὐτὰρ ἀκίνητον μεγάλων ἐν πείρασι δεσμῶν
ἔστιν ἄναρχον ἄπαυστον, ἐπεὶ γένεσις καὶ ὄλεθρος
τῆλε μάλ᾽ ἐπλάχθησαν, ἀπῶσε δὲ πίστις ἀληθής.
ταὐτόν τ᾽ ἐν ταὐτῶι τε μένον καθ᾽ ἑαυτό τε κεῖται
80 χοὔτως ἔμπεδον αὖθι μένει κρατερὴ γὰρ ᾿Ανάγκη
10 πείρατος ἐν δεσμοῖσιν ἔχει, τό μιν ἀμφὶς ἐέργει.
οὕνεκεν οὐκ ἀτελεύτητον τὸ ἐὸν θέμις εἶναι"
ἔστι γὰρ οὐκ ἐπιδευές, [μὴ] ἐὸν δ᾽ ἂν παντὸς ἐδεῖτο.
ταὐτὸν δ᾽ ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκέν ἐστι νόημα.
35 οὐ γὰρ ἄνευ τοῦ ἐόντος, ἐν ὧι πεφατισμένον ἐστίν,
15 εὑρήσεις τὸ νοεῖν: οὐδὲν γὰρ (N) ἔστιν ἢ ἔσται
ἄλλο πάρεξ τοῦ ἐόντος, ἐπεὶ τό γε Μοῖρ᾽ ἐπέδησεν
οὖλον ἀκίνητόν T ἔμεναι" τῶι πάντ᾽ ὄνομ(α) ἔσται
ὅσσα βροτοὶ κατέθεντο πεποιθότες εἶναι ἀληθῆ,

es nicht und ebensowenig, wenn es in Zukunft einmal entstehen sollte.

20 So ist Entstehen verlöscht und Vergehen verschollen.
Auch teilbar ist es nicht, weil es ganz gleichartig ist. Und es gibt
nirgend etwa ein stärkeres Sein, das seinen Zusammenhang hindern
könnte, noch ein geringeres; es ist vielmehr ganz von Seiendem erfüllt.
(25) Darum ist es auch ganz unteilbar; denn ein Seiendes stößt dicht
25 an das andere,
Aber unbeweglich liegt es in den Schranken gewaltiger Bande ohne
Anfang und Ende; denn Entstehen und Vergehen ist weit in die Ferne
verschlagen, wohin sie die wahre Überzeugung verstieß; und als Sel-
biges im Selbigen verharrend ruht es in sich selbst (30) und verharrt
30 so standhaft alldort. Denn die starke Notwendigkeit hält es in den
Banden der Schranke, die es rings umzirkt. Darum darf das Seiende
nicht ohne Abschluß sein. Denn es ist mangellos. Fehlte ihm der,
so wäre es eben durchaus mangelhaft.
Denken und des Gedankens Ziel ist eins; (35) denn nicht ohne das
35 Seiende, in dem es sich ausgesprochen findet, kannst Du das Denken
antreffen. Es gibt ja nichts und wird nichts anderes geben außerhalb
des Seienden, da es ja das Schicksal an das unzerstückelte und unbe-
wegliche Wesen gebunden hat. Darum muß alles leerer Schall sein,
was die Sterblichen in ihrer Sprache festgelegt haben, überzeugt, es
 B. FRAGMENTE. 8, 22—59. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ. 191]

40 γίγνεσθαί τε καὶ ὄλλυσθαι, εἶναί τε καὶ οὐχί,

καὶ τόπον ἀλλάσσειν διά τε χρόα φανὸν ἀμείβειν.
αὐτὰρ ἐπεὶ πεῖρας πύματον, τετελεσμένον ἐστί
πάντοθεν, εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκωι,
5 μεσσόθεν ἰσοπαλὲς πάντηι᾽ TO γὰρ οὔτε τι μεῖζον
46 οὔτε τι βαιότερον πελέναι χρεόν ἐστι τῆι ἢ τῆι.
οὔτε γὰρ οὔ τεον ἔστι, τό κεν παύοι μιν ἱκνεῖσθαι
εἰς ὁμόν, οὔτ᾽ ἐὸν ἔστιν ὅπως εἴη κεν ἐόντος
τῆι μᾶλλον τῆι δ᾽ ἧσσον, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ἄσυλον.
10 οἵ γὰρ πάντοθεν ἶσον, ὁμῶς ἐν πείρασι κύρει.
50 ἐν τῶι σοι παύω πιστὸν λόγον ἠδὲ νόημα
ἀμφὶς ἀληθείης᾽ δόξας δ᾽ ἀπὸ τοῦδε βροτείας
μάνθανε κόσμον ἐμῶν ἐπέων ἀπατηλὸν ἀκούων.
μορφὰς γὰρ κατέθεντο δύο γνώμας ὀνομάζειν,
1ὅ τῶν μίαν οὐ χρεών ἐστιν (ἐν ὧι πεπλανημένοι εἰσίν)
δδ τἀντία δ᾽ ἐκρίναντο δέμας καὶ σήματ᾽ ἔθεντο
χωρὶς ἀπ᾽ ἀλλήλων, τῆι μὲν φλογὸς αἰθέριον πῦρ,

ScHOLION zu 56—59. Simpl. phys. 31,3 καὶ δὴ καὶ καταλογάδην μεταξὺ τῶν
ἐπῶν ἐμφέρεταί τι ῥησείδιον ὡς αὐτοῦ ἸΠαρμενίδου ἔχον οὕτως: ἐπὶ τῶιδέ
20 ἐστι τὸ ἀραιὸν καὶ τὸ θερμὸν καὶ τὸ φάος καὶ τὸ μαλθακὸν καὶ τὸ κοῦφον,
ἐπὶ δὲ τῶι πυκνῶι ὠνόμασται τὸ ψυχρὸν καὶ τὸ ζόφος καὶ σκληρὸν καὶ
βαρύ’ ταῦτα γὰρ ἀπεκρίθη ἑκατέρως ἑκάτερα.

sei wahr: (40) Werden sowohl als Vergehen, Sein sowohl als Nichtsein,
Veränderung des Ortes und Wechsel der leuchtenden Farbe.
25 Aber da eine letzte Grenze vorhanden, so ist das Seiende abge-
schlossen nach allen Seiten hin, vergleichbar der Masse einer wohlge-
rundeten Kugel, von der Mitte nach allen Seiten hin gleich stark. Es
darf ja nicht da und dort etwa größer (45) oder schwächer sein. Denn
da gibt es weder ein Nichts, das eine Vereinigung aufhöbe, noch kann
30 ein Seiendes irgendwie hier mehr, dort weniger vorhanden sein als das
Seiende, da es ganz unverletzlich ist. Denn der Mittelpunkt, wohin es
von allen Seiten gleichweit ist, zielt gleichmäßig auf die Grenzen.
(50) Damit beschließe ich mein verläßliches Reden und Denken über
die Wahrheit. Von hier ab lerne die menschlichen Wahngedanken
35 kennen, indem Du meiner Verse trüglichen Bau anhörst.
Denn sie haben vermeint zwei Formen benennen zu müssen; von
denen man aber eine nicht benennen sollte (in diesem Punkte sind sie
in die Irre gegangen). (55) Sie schieden aber beider Gestalt gegen-
sätzlich und sonderten ihre Merkzeichen voneinander: hier das ätherische
 122 18. PARMENIDES.

ἤπιον ὄν, μέγ᾽ [ἀραιὸν] ἐλαφρόν, ἑωυτῶι πάντοσε TWÜTOY,

τῶι δ᾽ ἑτέρωι μὴ τωὐτόν᾽ ἀτὰρ κἀκεῖνο κατ᾽ αὐτό
τἀντία νύκτ᾽ ἀδαῆ, πυκινὸν δέμας ἐμβριθές τε.
60 τόν σοι ἐγὼ διάκοσμον ἐοικότα πάντα φατίζω,
B ὡς οὐ μή ποτέ τίς σε βροτῶν γνώμη παρελάσσηι.
9. [121---124 K., 125—128 St.] ΞΊΜΡΙ,. phys. 180,8 [nach 8,59] καὶ μετ᾽ ὀλίγα
πόλιν “αὐτὰρ — μηδέν᾽. εἰ de “μηδετέρωι μέτα μηδέν᾽, καὶ ὅτι ἀρχαὶ
x

ἄμφω καὶ ὅτι ἐναντίαι δηλοῦται.

αὐτὰρ ἐπειδὴ πάντα φάος καὶ νὺξ ὀνόμασται
10 καὶ τὰ κατὰ σφετέρας δυνάμεις ἐπὶ τοῖσί τε καὶ τοῖς,
πᾶν πλέον ἐστὶν ὁμοῦ φάεος καὶ νυκτὸς ἀφάντου
ἴσων ἀμφοτέρων, ἐπεὶ οὐδετέρωι μέτα μηδέν.
10. [132—138 K., p. 797 St.] Crem. Strom. v 139 p. 792 Ῥ. ἀφικόμενος οὖν
ἐπὶ τὴν ἀληθῆ μάθησιν [Christi] ὁ βουλόμενος ἀκουέτω μὲν Tlapuevidov τοῦ
15 Ἐλεάτου ὑπισχνουμένου “εἴσηι --- ἄστρων. Ὑρ]. Plut. adv. Col. 11148 (über Ὁ
Parmenides) ὅς γε καὶ διάκοσμον πεποίηται καὶ στοιχεῖα μιγνὺς τὸ λαμπρὸν καὶ
σκοτεινὸν ἐκ τούτων τὰ φαινόμενα πάντα καὶ διὰ τούτων ἀποτελεῖ" καὶ γὰρ περὶ
γῆς εἴρηκε πολλὰ καὶ περὶ οὐρανοῦ καὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄστρων καὶ γένεσιν.
ἀνθρώπων ἀφήγηται: καὶ οὐδὲν ἄρρητον, ὡς ἀνὴρ ἀρχαῖος ἐν φυσιολογίαι καὶ
20 συνθεὶς γραφὴν ἰδίαν, ... τῶν κυρίων παρῆκεν.
εἴσηι δ᾽ αἰθερίαν τε φύσιν τά T ἐν αἰθέρι πάντα
σήματα καὶ καθαρᾶς εὐαγέος ἠελίοιο
λαμπάδος ἔργ᾽ ἀΐδηλα καὶ ὁππόθεν ἐξεγένοντο,
ἔργα τε κύκλωπος πεύσηι περίφοιτα σελήνης
95 ὅ καὶ φύσιν, εἰδήσεις δὲ καὶ οὐρανὸν ἀμφὶς ἔχοντα

Flammenfeuer, das milde, gar leichte, sich selber überall gleiche, dem
anderen aber ungleiche. Dagegen gerade entgegengesetzt die lichtlose
Finsternis, ein dichtes und schweres Gebilde. (60) Diese Welteinrich-
tung teile ich Dir, scheinbar wie sie ist, ganz mit; so ist's unmöglich,
30 daß Dir irgend welche menschliche Ansicht den Rang ablaufe.
9. Aber da alles Einzelne Licht und Finsternis benannt und nach
ihren Kräften diese Namen diesen und jenen zugeteilt worden, so ist
das All voll von Licht und zugleich von unsichtbarer Finsternis, die
sich beide die Wage halten. Denn keinem kommt ein Anteil am 4:
Α

35 anderen zu.
10. Du wirst aber erfahren des Äthers Wesen und alle Sternbilder
im Äther und der reinen klaren Sonnenfackel sengendes Wirken, und
woher sie entstanden, und das irrende Wirken und Wesen des rund-
äugigen Mondes wirst Du erkunden, (5) wirst aber auch erfahren, woher
 B. FRAGMENTE. 8, 57-61. 9—13. ΠΈΡΙ ΦΥΣΕΩΣ. 193

ἔνθεν [μὲν γὰρ] ἔφυ τε καὶ ὥς μιν dyovola) ἐπέδησεν ᾿Ανάγκη

πείρατ᾽ ἔχειν ἄστρων.
11. [139—142K., 129—132 St.] Sup. cael. 559,20 ΤΙ. δὲ περὶ τῶν αἰσθητῶν
ἄρξασθαί φησι λέγειν᾽
5 πῶς yala καὶ ἥλιος ἠδὲ σελήνη
αἰθήρ τε ξυνὸς γάλα τ᾽ οὐράνιον καὶ ὄλυμπος
ἔσχατος ἠδ᾽ ἄστρων θερμὸν μένος ὡρμήθησαν
γίγνεσθαι.
καὶ τῶν γινομένων καὶ φθειρομένων μέχρι τῶν μορίων τῶν ζώιων τὴν γένεσιν
10 παραδίδωσι.
12. [125—130 K., 133—138 St.] 1—3 SIMPL. ‚Phys. 39,12 (nach fr. 8,61) μετ᾽
ὀλίγα δὲ πάλιν περὶ τῶν δυεῖν στοιχείων εἰπὼν ἐπάγει καὶ τὸ ποιητικὸν λέγων
οὕτως “αἱ γὰρ — xußepvär. 2--6 Ebenda 31,10 καὶ ποιητικὸν δὲ αἴτιον οὐ
σωμάτων μόνον τῶν ἐν τῆι γενέσει ἀλλὰ. καὶ ἀσωμάτων τῶν τὴν γένεσιν συμ-
15 πληρούντων σαφῶς παραδέδωκεν ὁ ΤΙ. λέγων᾽ “αἱ δ᾽ ἐπὶ -- θηλυτέρω τ". 4 Ebenda
34,14 καὶ ποιητικὸν αἴτιον ἐκεῖνος μὲν ἕν κοινὸν τὴν ἐν μέσωι πάντων ἵἱδρυ-
μένην καὶ πάσης γενέσεως αἰτίαν δαίμονα τίθησιν. Vgl. A 37.
αἱ γὰρ στεινότεραι πλῆντο πυρὸς ἀκρήτοιο,
αἱ δ᾽ ἐπὶ ταῖς νυκτός, μετὰ δὲ φλογὸς ἵεται αἶσα᾽
20 ἐν δὲ μέσωι τούτων δαίμων ἣ πάντα Kußepvär'
πάντα γὰρ (ἣν στυγεροῖο τόκου καὶ μίξιος ἄρχει
5 πέμπουσ᾽ ἄρσενι θῆλυ μιτῆν τό τ᾽ ἐναντίον αὖτις
ἄρσεν θηλυτέρωι.
18. [131 K., 189 St.] Arısror. Metaph. A 4 p. 984223 ὑποπτεύσειε δ᾽ ἄν τις
25 Ἡσίοδον πρῶτον ζητῆσαι τὸ τοιοῦτον, κἂν εἴ τις ἄλλος ἔρωταἢ ἐπιθυμίαν Ev
τοῖς οὖσιν ἔθηκεν ὡς ἀρχὴν οἷον καὶ TI." οὗτος γὰρ a . τὴν τοῦ παν-
τὸς γένεσιν πρώτιστον μέν, φησίν, Ἔρωτα-- πάντων᾽. Prurt. Amat. 18
Ρ. T756F διὸ Π. μὲν ἀποφαίνει τὸν Ἔρωτα τῶν ᾿Αφροδίτης ἔργων πρεσβύτατον
ἐν τῆι κοσμογονίαι γράφων “πρώτιστον ---πάντων᾽. SIMPL. phys. 39,18 (nach
30 fr. 12,3) ταύτην καὶ θεῶν αἰτίαν εἶναί φησι λέγων πρώτιστον — πάντων᾽

der rings umfassende Himmel entsproß und wie die Notwendigkeit ihn
führend die Schranken der Gestirne festzuhalten zwang.
11. Ich will reden beginnend, wie Erde und Sonne und Mond und
der allumfassende Himmelsäther und die himmlische Milchstraße und
35 der äußerste Olympos und der Sterne heiße Kraft zur Geburt strebten.
12. Denn die engeren Kränze wurden angefüllt mit ungemischtem
Feuer, die nach diesen folgenden mit Finsternis, dazwischen aber ergießt
sich des Feuers Anteil. In der Mitte von diesen ist die Göttin, die
alles lenkt. Denn überall regt sie weherfüllte Geburt und Paarung
40 an, (5) indem sie das Weib dem Manne zur Gattung sendet und um-
gekehrt den Mann dem Weibe.
 124 18. PARMENIDES.

KTE. καὶ τὰς ψυχὰς πέμπειν ποτὲ μὲν ἐκ τοῦ ἐμφανοῦς εἰς τὸ ἀειδές, ποτὲ δὲ
ἀνάπαλίν φησιν.
πρώτιστον μὲν Ἔρωτα θεῶν μητίσατο πάντων.
14. [148 Κι. 140 St.] Prur. Colot. 15 p.1116A οὐδὲ γὰρ ὁ πῦρ μὴ λέγων
5 εἶναι τὸν πεπυρωμένον σίδηρον ἢ τὴν σελήνην ἥλιον, ἀλλὰ κατὰ ἸΤαρμενίδην
νυκτιφαὲς περὶ γαῖαν ἀλώμενον ἀλλότριον φῶς
ἀναιρεῖ σιδήρου χρῆσιν ἢ σελήνης φύσιν.
15. [144K., 141 St.] Pur. de fac. Iun. 16,6 p.929A τῶν ἐν οὐρανῶι τοσούτων
τὸ πλῆθος ὄντων μόνη φωτὸς ἀλλοτρίου δεομένη περίεισι [Mond] κατὰ TT.
10 αἰεὶ παπταίνουσα πρὸς αὐγὰς ἠελίοιο
10. [145—148 K., 149—152 St.] Arıst. Metaph. Γ 5. 1009621 vgl. A 46
ὡς γὰρ ἑκάστοτ᾽ ἔχει κρᾶσιν μελέων πολυπλάγκτων,
τὼς νόος ἀνθρώποισι παριστᾶται᾽ τὸ γὰρ αὐτό
ἔστιν ὅπερ φρονέει μελέων φύσις ἀνθρώποισιν
15 καὶ πᾶσιν καὶ παντί᾽ τὸ γὰρ πλέον ἐστὶ νόημα.
17. [149 K., 142 St.] GaLEn. in Epid. νι 48 (xvıı A 1002 K.) τὸ μέντοι ἄρρεν
ἐν τῶι δεξιῶι μέρει Τῆς μήτρας κυΐσκεσθαι καὶ ἄλλοι τῶν παλαιοτάτων ἀνδρῶν
εἰρήκασιν. ὁ μὲν γὰρ ΤΠ. οὕτως ἔφη;
δεξιτεροῖσιν μὲν κούρους, λαιοῖσι δὲ κούρας
20 18. [150—155 K., 143—148 St.] 1—6 CAEL. AURELIANUS Morb. chron. Iv 9
p- 116 Sichard. (Bas. 1529: Parmenides libris quos de natura scripsit, eventu
inquit conceptionis molles aliquando seu subactos homines generari. cwius quia
graecum est epigramma, et hoc versibus intimabo. latinos enim ut potui simili
modo composui, ne linguarum ratio misceretur. "femina — sexum’. vult
95 enim seminum praeter materias esse virtutes, quae si se üla miscuerint, et [l. «t]
eiusdem corporis faciant unam, congruam sexui generent voluntatem. si autem
permixto semine corporeo virtutes separatae permanserint, utriusque veneris natos
adpetentia sequatur [Übersetzung aus Soranos).
femina virque simul Veneris cum germina miscent,
30 vemis informans diverso ex sanguine virtus

13. Zuerst erschuf sie (die Göttin) von allen Göttern den Eros.
14. Nachterhellendes, um die Erde irrendes fremdes Licht.
15. Der Mond stets schauend nach der Sonne Strahlen.
16. Denn wie sich der Sinn jedesmal verhält in bezug auf die
35 Mischung seiner vielfach irrenden Organe, so tritt er dem Menschen
nahe. Denn ein und dasselbe ist's was denkt bei den Menschen, allen
und einzelnen: die Beschaffenheit seiner Organe. Denn das Mehrere
ist der Gedanke.
17. Auf der Rechten die Knaben, auf der Linken die Mädchen.
40 18. Denn wenn Mann und Frau der Liebe Keime mischen, formt
die Kraft, die sie in den Adern aus verschiedenem Blute bildet, wenn
 B. FRAGMENTE. 13—19. ZWEIFELH. 20. UNECHTES. 21—23. 125

temperiem servans bene condıta corpora fingit.

nam si virtutes permixto semme pugnent
5 nee faciant umam permixto in corpore, dirae
nascentem gemino vexabunt semine secum.
5 19. 1157”—159K., 153—155 St.) SımpL. cael. 558,8 παραδοὺς de τὴν τῶν
αἰσθητῶν διακόσμησιν ἐπήγαγε πάλιν᾽
οὕτω τοι κατὰ δόξαν ἔφυ τάδε καί νυν ἔασι
καὶ μετέπειτ᾽ ἀπὸ τοῦδε τελευτήσουσι τραφέντα᾽
τοῖς δ᾽ ὄνομ᾽ ἄνθρωποι κατέθεντ᾽ ἐπίσημον ἑκάστωι.
) Bi,

10 ZWEIFELHAFTES.
20. Hırror. Ref. v8p.115,76 μικρὰ δέ, φησίν [ein Gnostiker], ἐστὶ τὰ
μυστήρια τὰ τῆς Περσεφόνης κάτω, περὶ ὧν μυστηρίων καὶ τῆς ὁδοῦ τῆς ἀγού-
σης ἐκεῖ οὔσης πλατείας καὶ εὐρυχώρου καὶ φερούσης τοὺς ἀπολλυμένους ἐπὶ τὴν
TTepoepövnv.... καὶ ὁ ποιητὴς [Parmenides nach Meineke] δέ φησιν᾽
15 αὐτὰρ ὑπ᾽ αὐτήν ἐστιν ἀταρπιτὸς ὀκρυόεσσα,
κοίλη, πηλώδης ἡ δ᾽ ἡγήσασθαι ἀρίστη
ἄλσος ἐς ἱμερόεν πολυτιμήτου ᾿Αφροδίτης.

UNECHTES.
21. Azr. 11 30,4 (Ὁ. 36124) περὶ ἐμφάσεως σελήνης, διὰ τί γεώδης φαί-
20 νεται... Π. διὰ τὸ παραμεμῖχθαι τῶι περὶ αὐτὴν πυρώδει τὸ ζοφῶδες" ὅθεν
ψευδοφανῆ τὸν ἀστέρα καλεῖ. Vgl. fr. 14. Das Wort stammt von Theophrast,
s. 46 A 7.
22. Suıpas s.v. ὡς: λίαν. ΤΠαρμενίδης “θαυμασίως ὡς δυσανάπειστον᾽ =
Plato Parm. p. 135 A.
25 23. — 8. v. μακάρων νῆσοι: ἡ ἀκρόπολις τῶν ἐν Βοιωτίαι Θηβῶν τὸ παλαιόν,
ὡς ΤΠαρμενίδης. Fiorillo ᾿Αρμενίδας.

sie die gleichmäßige Mischung erhält, wohlgebaute Körper. Doch wenn

in dem gemischten Samen verschiedene Kräfte streiten und diese in dem
gemischten Körper keine Einheit schaffen, (5) so werden sie graunvoll
30 das keimende Leben durch Doppelgeschlechtigkeit heimsuchen.
19. Also entstand dies nach dem Wahne und besteht noch jetzt
und wird von nun an in Zukunft so wachsen und dann sein Ende
nehmen. Einem jeglichen dieser Dinge aber haben die Menschen ihren
Namensstempel aufgedrückt.
35 20. Aber darunter befindet sich ein Pfad, ein schauriger, lehmiger
Hohlweg. Dieser führt am besten zum lieblichen Haine der weitver-
ehrten Aphrodite.
21. Mit täuschendem Lichte.
22. Wunderbar schwer zu überzeugen (— Plato Parm. 135 A).
40 23. Inseln der Seligen hieß vor Alters die Burg des böotischen Theben.
 126 UNECHTES. 24—25. 19. ZENON.

24. SuETonıus (Miller Mel. 417) Τελχῖνες ... τούτους οἱ μὲν θαλάσσης παῖ-
δάς φασι, ΤΠΤαρμενίδης δ᾽ ἐκ τῶν ᾿Ακταίωνος κυνῶν γενέσθαι μεταμορφωθέντων
ὑπὸ Διὸς εἰς ἀνθρώπους. Lies φασιν, ᾿Αρμενίδας.
25. Stop. Ecl. τ 144,19 Wachsm. ἀλλ᾽ ὅγε πάντοθεν ἴσος κτλ. - 231 Β 238,

5 24. Die Telchinen entstanden aus den Hunden des Aktaion, die Zeus
in Menschen verwandelte.
25. — Empedoll. fr. 28.

19. ZENON.
A. LEBEN UND LEHRE.
10 LEBEN.
1. Dioc. ıx 25ff. (25) Ζήνων Ἐλεάτης. τοῦτον ᾿Απολλόδωρός φησιν εἶναι ἐν
Χρονικοῖς [fr. 217 Jacoby] φύσει μὲν Τελευταγόρου, θέσει δὲ ἸΤαρμενίδου, (τὸν δὲ
ΤΤαρμενίδην ΤΤύρητος). περὶ τούτου καὶ Μελίσσου Τίμων φησὶ ταῦτα [fr. 45 D.]'
ἀμφοτερογλώσσου τε μέγα σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν
15 Ζήνωνος πάντων ἐπιλήπτορος ἠδὲ Μέλισσον,
πολλῶν φαντασμῶν ἐπάνω, παύρων γε μὲν ἥσσω ...
ὁ δὴ Ζήνων διακήκοε ΤΠαρμενίδου καὶ γέγονεν αὐτοῦ παιδικά. καὶ εὐμήκης ἦν,
καθά φησι Πλάτων ἐν τῶι ἸΠαρμενίδηι [127 Β; vgl. Α 11]. ὁ δ᾽ αὐτὸς ἐν τῶι
Σοφιστῆι [Ρ. 21ὅ A] (καὶ ἐν τῶι Φαίδρωι [p. 261 D] αὐτοῦ μέμνηται) καὶ ᾿Ελεατικὸν
20 ἸΠΤαλαμήδην αὐτὸν καλεῖ. φησὶ δ᾽ ᾿Αριστοτέλης [fr. 65; vgl. Α 10] εὑρετὴν αὐτὸν
γενέσθαι διαλεκτικῆς, ὥσπερ Ἐμπεδοκλέα ῥητορικῆς. (26) γέγονε δ᾽ ἀνὴρ γεν-
ναιότατος καὶ ἐν φιλοσοφίαι καὶ Ev πολιτείαι φέρεται γοῦν αὐτοῦ βιβλία πολλῆς
συνέσεως γέμοντα. καθελεῖν δὲ θελήσας Νέαρχον τὸν τύραννον (οἱ δὲ Διομέδοντα)
συνελήφθη, καθά φησιν Ἡρακλείδης ἐν τῆι Σατύρου ἐπιτομῆι [FHG I 169 fr. 7].
25 ὅτε καὶ ἐξεταζόμενος τοὺς συνειδότας καὶ περὶ τῶν ὅπλων ὧν ἦγεν εἰς Λιπάραν,
πάντας ἐμήνυσεν αὐτοῦ τοὺς φίλους, βουλόμενος αὐτὸν ἔρημον καταστῆσαι εἶτα
περί τινων εἰπεῖν ἔχειν τινὰ (ἔφη) αὐτῶι πρὸς τὸ οὖς καὶ δακὼν οὐκ ἀνῆκεν ἕως
ἀπεκεντήθη, ταὐτὸν ᾿Αριστογείτονι τῶι τυραννοκτόνωι παθών. (27) Δημήτριος
δέ φησιν ἐν τοῖς Ὁμωνύμοις τὸν μυκτῆρα αὐτὸν ἀποτραγεῖν. ᾿Αντισθένης δὲ ἐν
30 ταῖς Διαδοχαῖς [FHG III 1825] φησι μετὰ τὸ μηνῦσαι τοὺς φίλους ἐρωτηθῆναι πρὸς
τοῦ τυράννου, εἴ τις ἄλλος Ein‘ τὸν δὲ εἰπεῖν “σὺ ὁ τῆς πόλεως ἀλιτήριος᾽, πρός
τε τοὺς παρεστῶτας φάναι: “θαυμάζω ὑμῶν τὴν δειλίαν, εἰ τούτων ἕνεκεν, ὧν
νῦν ἐγὼ ὑπομένω, δουλεύετε τῶι τυράννωι᾽, καὶ τέλος ἀποτραγόντα τὴν γλῶτ-
ταν προσπτύσαι αὐτῶι" τοὺς δὲ πολίτας παρορμηθέντας αὐτίκα τὸν τύραννον κατα-
85 λεῦσαι. ταὐτὰ δὲ σχεδὸν οἱ πλείους λέγουσιν. Ἕρμιππος δέ φησιν εἰς ὅλμον
αὐτὸν βληθῆναι καὶ κατακοπῆναι. [Vgl. 59 A 18.] (28) καὶ εἰς αὐτὸν ἡμεῖς
εἴπομεν οὕτως. [Folgt Epigramm. des Diog.]
γέγονε δὲ τά τε ἄλλα ἀγαθὸς ὁ Ζήνων, ἀλλὰ Kal ὑπεροπτικὸς τῶν μειζόνων
κατ᾽ ἴσον Ἡρακλείτωι" καὶ γὰρ οὗτος τὴν πρότερον μὲν Ὑέλην, ὕστερον δὲ Ἐλέαν, a
Ὑ
Ό
ΨΝ
40 Φωκαέων οὖσαν ἀποικίαν, αὑτοῦ δὲ πατρίδα, πόλιν εὐτελῆ καὶ μόνον ἄνδρας ἀγα- ΜΝ"

θοὺς τρέφειν ἐπισταμένην ἠγάπησε μᾶλλον τῆς ᾿Αθηναίων μεγαλαυχίας, οὐκ ἐπι-
Ber
5

A. LEBEN. 1—6. 127

δημήσας πώμαλα πρὸς αὐτούς, ἀλλ᾽ αὐτόθι καταβιούς. (29) οὗτος καὶ τὸν
᾿Αχιλλέα πρῶτος λόγον ἠρώτησε Φαβωρῖνος δέ φησι Παρμενίδην καὶ ἄλλους
συχνούς.
ἀρέσκει δ᾽ αὐτῶι τάδε᾽' κόσμους εἶναι κενόν τε μὴ εἶναι" γεγενῆσθαι δὲ τὴν
τῶν πάντων φύσιν ἐκ θερμοῦ καὶ ᾿πῆχθρο καὶ ξηροῦ καὶ ὑγροῦ, λαμβανόντων
ὅ αὐτῶν εἰς ἄλληλα τὴν μεταβολήν γένεσίν τε ἀνθρώπων ἐκ γῆς εἶναι, καὶ ψυχὴν
κρᾶμα ὑπάρχειν ἐκ τῶν προειρημένων κατὰ μηδενὸς τούτων ἐπικράτησιν. τοῦτόν
φασι λοιδορούμενον ἀγανακτῆσαι" αἰτιασαμένου δέ τινος φάναι᾽ “ἐὰν λοιδορού-
μενος μὴ προσποιῶμαι, οὐδ᾽ ἐπαινούμενος αἰσθήσομαι᾽. [Ζ. 9 9—10 gehören viel-
leicht zu Empedokles; vgl. 21 A 20.]
10 ὅτι δὲ γεγόνασι Ζήνωνες ὀκτὼ Ev τῶι Kırıei [vr 35] διειλέγμεθα. ἤκμαζε δὲ
οὗτος κατὰ τὴν ἐνάτην (kai EBdounkoothv) ὀλυμπιάδα [464—461; Apollod. ἔν. 28 Jac.].
2. SuIDas. Ζήνων Τελευταγόρου Ἐλεάτης φιλόσοφος τῶν ἐγγιζόντων ΤΤυθα-
γόραι καὶ Δημοκρίτωι. κατὰ τοὺς χρόνους᾽ ἦν γὰρ ἐπὶ on ὀλυμπιάδος [468—465],
μαθητὴς Ξενοφάνους ἢ ΤΤαρμενίδου. ἔγραψεν Ἔριδας, Ἐξήγησιν τῶν ᾿Εμπεδοκλέους,
15 Πρὸς τοὺς φιλοσόφους, TTepi φύσεως [aus Hesych].
τοῦτόν φασιν εὑρετὴν εἶναι τῆς διαλεκτικῆς ὡς Ἐμπεδοκλέα τῆς ῥητορικῆς,
καθελεῖν δὲ θελήσας Νέαρχον (οἱ δὲ Διομέδοντα), τὸν Ἐλέας τύραννον ἑάλω.
καὶ ἐρωτώμενος ὑπ᾽ αὐτοῦ τὴν γλῶτταν αὑτοῦ ἐνδακὼν καὶ ἀποτεμὼν προσέπτυσε
τῶι τυράννωι καὶ ἐν ὅλμωι βληθεὶς συνετρίβη πτισσόμενος [aus Diog.].
20 3. EvuseR. Chron. zu Ol. 81,1—3 [456-454] Z. καὶ Ἡράκλειτος ὁ σκοτεινὸς
ἤκμαζον. Vgl. 18 A 11. 29 A 1a.
4. [Prato] Aleib. ı p. 119 A ἀλλὰ τῶν ἄλλων ᾿Αθηναίων ἢ τῶν ξένων δοῦλον
ἢ ἐλεύθερον εἰπέ, ὅστις αἰτίαν ἔχει διὰ τὴν Περικλέους συνουσίαν σοφώτερος
γεγονέναι, ὥσπερ ἐγὼ [Sokrates] ἔχω σοι εἰπεῖν διὰ τὴν Ζήνωνος Πυθόδωρον τὸν
25 ’looAöyou [z. ig καὶ Καλλίαν τὸν Καλλιάδου, ὧν ἑκάτερος Ζήνωνι ἑκατὸν μνᾶς
τελέσας σοφός τε καὶ ἐλλόγιμος γέγονεν. ScaoL. z. d. St. Z. ὁ Ἐλεάτης TTapue-
νίδου μαθητής, φυσικὸς φιλόσοφος καὶ πολιτικὸς ὡς ἀληθῶς διὸ καὶ πρὸς Περι-
κλέα παραβάλλεται φαινομένως ὄντα πολιτικόν. τούτου Πυθόδωρος ἀκροατής, ὃς
καὶ ἐν Παρμενίδηι μνήμης ἠξίωται ὡς ᾿Αντιφῶντι τῆς συνουσίας ἐκείνης μεταδούς,
80 παρ᾽ οὗ Κέφαλος ὁ Κλαζομένιος μαθὼν διδάσκαλος yeyove. Pur. Pericl. 4,3 διή-
κουσε δὲ ΤΠΙερικλῆς καὶ Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου πραγματευομένου περὶ φύσιν ὡς
ΤΤαρμενίδης, ἐλεγκτικὴν δέ τινα καὶ di ἀντιλογίας εἰς ἀπορίαν κατακλείουσαν ἐξα-
σκήσαντος ἕξιν. Vgl. 18 A 12.
5. Arıst. Rhet. A 12. 15725 3 καὶ οἷς τοὐναντίον τὰ μὲν ἀδικήματα εἰς ἔπαινόν
35 τινὰ [30. γίγνεται, ἀφύλακτοι], οἷον εἰ συνέβη ἅμα τιμωρήσασθαι ὑπὲρ πατρὸς ἢ
μητρός, ὥσπερ Ζήνωνι.
6. ῬΙΟΡΟΒ. x 18,2 ὅτι τυραννουμένης τῆς πατρίδος ὑπὸ Νεάρχου σκληρῶς,
ἐπιβουλὴν κατὰ τοῦ τυράννου συνεστήσατο. καταφανὴς δὲ γενόμενος καὶ κατὰ
τὰς ἐν ταῖς βασάνοις ἀνάγκας διερωτώμενος ὑπὸ τοῦ Νεάρχου, τίνες ἦσαν οἱ συν-
40 εἰδότες ᾿ὥφελον γάρ, ἔφησεν, “ὥσπερ τῆς γλώττης εἰμὶ κύριος, οὕτως ὑπῆρχον
καὶ τοῦ σιύματος᾽΄. τοῦ δὲ τυράννου πολὺ μᾶλλον ταῖς βασάνοις προσεπιτείναντος
ὁ Ζ. μέχρι μέν τινος διεκαρτέρει: μετὰ δὲ ταῦτα σπεύδων ἀπολυθῆναί ποτε τῆς
ἀνάγκης καὶ ἅμα τιμωρήσασθαι τὸν Νέαρχον ἐπενοήσατό τι τοιοῦτον. κατὰ τὴν
ἐπιτονωτάτην ἐπίτασιν τῆς βασάνου προσποιηθεὶς ἐνδιδόναι τὴν ψυχὴν ταῖς ἀλγη-
45 δόσιν ἀνέκραγεν᾽ “ἄνετε᾽ ἐρῶ γὰρ πᾶσαν ἀλήθειαν. ὡς δ᾽ ἀνῆκαν, ἠξίωσεν αὐτὸν
ἀκοῦσαι κατ᾽ ἰδίαν προσελθόντα. πολλὰ γὰρ εἶναι τῶν λέγεσθαι μελλόντων, ἃ
συνοίσει τηρεῖν ἐν ἀπορρήτωι. τοῦ δὲ τυράννου προσελθόντος ἀσμένως καὶ τὴν
 128 19. ZENON.

ἀκοὴν τῶι στόματι παραβαλόντος ὁ Z. τοῦ δυνάστου περιχανὼν TO οὖς ἐνέπρισε

τοῖς ὀδοῦσι. τῶν δὲ ὑπηρετῶν ταχὺ προσδραμόντων καὶ πᾶσαν τῶι βασανιζομένωι
προσφερόντων τιμωρίαν εἰς τὸ χαλάσαι τὸ δῆγμα, πολὺ μᾶλλον προσενεφύετο.
τέλος δ᾽ οὐ δυνάμενοι τἀνδρὸς νικῆσαι τὴν εὐψυχίαν, παρεκέντησαν αὐτόν, ἵνα
5 διίηι τοὺς ὀδόντας. καὶ τοιούτωι τεχνήματι τῶν ἀλγηδόνων ἀπελύθη καὶ παρὰ
τοῦ τυράννου τὴν ἐνδεχομένην ἔλαβε τιμωρίαν.
7. Pıur. adv. Colot. 32 p.1126D Ζ. τοίνυν ὁ TTapuevidou γνώριμος ἐπιθέμενος
Δημύλωι τῶι τυράννωι καὶ δυστυχήσας περὶ τὴν πρᾶξιν, Ev πυρὶ τὸν TIapuevidou
λόγον ὥσπερ χρυσὸν ἀκήρατον καὶ δόκιμον παρέσχε καὶ ἀπέδειξεν ἔργοις, ὅτι τὸ
10 αἰσχρὸν ἀνδρὶ μεγάλωι φοβερόν ἐστιν, ἀλγηδόνα δὲ παῖδες καὶ γύναια καὶ γυναίων
ψυχὰς ἔχοντες ἄνδρες δεδίασι᾽ τὴν γὰρ γλῶτταν αὑτοῦ διατραγὼν τῶι τυράννωι
προσέπτυσεν. Vgl. de Stoic. rep. 37 p. 1061 ο, de garr. 8 p. δ08 "Ὁ.
8. Crem. Strom. ἵν 57 p.589 P. οὐ μόνον Αἰσώπιοι καὶ Μακεδόνες καὶ Λάκωνες
στρεβλούμενοι ἐκαρτέρουν, ὥς φησιν Ἐρατοσθένης ἐν τοῖς Tlepı ἀγαθῶν καὶ κακῶν,
15 ἀλλὰ καὶ Ζ. ὁ Ἐλεάτης ἀναγκαζόμενος κατειπεῖν τι τῶν ἀπορρήτων ἀντέσχεν πρὸς
τὰς βασάνους οὐδὲν ἐξομολογούμενος, ὅς γε καὶ τελευτῶν τὴν γλῶσσαν ἐκτραγὼν
προσέπτυσε τῶι τυράννωι, ὃν οἱ μὲν Νέαρχον, οἱ δὲ Δημύλον προσαγορεύουσιν.
Vgl. Val. Max. τπιὶ ext.2 (Phalaris), ebenda 3 (Nearchus); Nemes.30 (Dionysius ἃ. ἃ.;
vgl. A 19).
20 9. PHıLoste. V. Apoll. Tyan. γι 2 Z. μὲν τοίνυν ὁ Ἐλεάτης (διαλεκτικῆς δὲ
οὗτος δοκεῖ ἄρξαι) τὴν Νεάρχου τοῦ Μυσοῦ καταλύων τυραννίδα ἥλω καὶ OTpeßAw-
θεὶς τοὺς μὲν ἑαυτοῦ ξυνωμότας ἀπεσιώπησεν, οἱ δ᾽ ἦσαν τῶι τυράννωι βέβαιοι
διαβαλὼν τούτους ὡς οὐ βεβαίους, οἱ μὲν ὡς ἐπ᾽ ἀληθέσι ταῖς αἰτίαις ἀπέθανον,
ὁ δ᾽ ἐλεύθερα τὰ Μυσῶν ἤγαγε τὴν τυραννίδα περὶ ἑαυτῆι σφήλας.
25 10. Dıoc. vın 57 [vgl. A 1, S.126,21] ᾿Αριστοτέλης δ᾽ ἐν τῶι Σοφιστῆι [fr. 65]
φησι πρῶτον ᾿Εμπεδοκλέα ῥητορικὴν εὑρεῖν, Ζήνωνα δὲ διαλεκτικήν. SEXT. adr.
math. vr 6 TTapueviöng δὲ οὐκ ἂν δόξαι τῆς διαλεκτικῆς ἀπείρως ἔχειν, ἐπείπερ
πάλιν ᾿Αριστοτέλης τὸν γνώριμον αὐτοῦ Ζήνωνα διαλεκτικῆς ἀρχηγὸν ὑπείληφεν.

SCHRIFT.
30 11. Praro Parm. 127 AB ἔφη δὲ δὴ ὁ ᾿Αντιφῶν λέγειν τὸν ΤΤυθόδωρον ὅτι
ἀφίκοιντό ποτε εἰς ἸΤαναθήναια τὰ μεγάλα Ζήνων τε καὶ Tlapuevidng. τὸν μὲν
οὖν ΤΤαρμενίδην εὖ μάλα ἤδη πρεσβύτην εἶναι, σφόδρα πολιόν, καλὸν δὲ κἀγαθὸν
τὴν ὄψιν, περὶ ἔτη μάλιστα πέντε καὶ ἑξήκοντα: Ζήνωνα δὲ ἐγγὺς τῶν τετταρά-
κοντα τότε εἶναι, εὐμήκη δὲ καὶ χαρίεντα ἰδεῖν, καὶ λέγεσθαι αὐτὸν παιδικὰ τοῦ
35 ἸΠαρμενίδου γεγονέναι. καταλύειν δὲ αὐτοὺς ἔφη παρὰ τῶι TTuBodwpwı ἐκτὸς
τείχους ἐν Κεραμεικῶι" οἵ δὴ καὶ ἀφικέσθαι τόν τε Σωκράτη καὶ ἄλλους τινὰς
μετ᾽ αὐτοῦ πολλούς, ἐπιθυμοῦντας ἀκοῦσαι τῶν τοῦ Ζήνωνος γραμμάτων (τότε
γὰρ αὐτὰ πρῶτον ὑπ᾽ ἐκείνων κομισθῆναι), Σωκράτη δὲ εἶναι τότε σφόδρα νέον.
ἀναγιγνώσκειν οὖν αὐτοῖς τὸν Ζήνωνα αὐτόν, τὸν δὲ ΤΤαρμενίδην τυχεῖν ἔξω ὄντα᾽
40 καὶ εἶναι πάνυ βραχὺ ἔτι λοιπὸν τῶν λόγων ἀναγιγνωσκομένων, ἡνίκα αὐτός τε
ἐπεισελθεῖν ἔφη ὁ Τευθόδωρος ἔξωθεν καὶ τὸν ΤΤαρμενίδην μετ᾽ αὐτοῦ καὶ ᾿Αριστο-
τέλη τὸν τῶν τριάκοντα γενόμενον, καὶ σμίκρ᾽ ἄττα ἔτι ἐπακοῦσαι τῶν γραμμά-
των κτλ. [Vgl. 5. 106, 33. 126,17. Dagegen ΑΤΉΕΝ. xı 505F τὸ δὲ πάντων
σχετλώτατον καὶ {(ψευδέστατον) τὸ εἰπεῖν οὐδεμιᾶς κατεπειγούσης χρείας ὅτι παι-
45 δικὰ γεγόνοι τοῦ Tlappevidov Ζ. ὁ πολίτης αὐτοῦ.]
12. — Parm. 1288 Ναί, φάναι τὸν Ζήνωνα, ὦ Σώκρατες. σὺ δ᾽ οὖν τὴν
ἀλήθειαν τοῦ γράμματος οὐ πανταχοῦ ἤισθησαι. καίτοι ὥσπερ γε αἱ Λάκαιναι
 A. LEBEN. 6—18. 129

σκύλακες εὖ μεταθεῖς τε καὶ ἰχνεύεις τὰ λεχθέντα᾽ ἀλλὰ πρῶτον μέν σε τοῦτο

λανθάνει, ὅτι οὐ παντάπασιν οὕτω σεμνύνεται τὸ γράμμα, ὥστε ἅπερ σὺ λέγεις
διανοηθὲν γραφῆναι, τοὺς ἀνθρώπους δὲ ἐπικρυπτόμενον ὥς τι μέγα διαπραττό-
μενον ἀλλὰ σὺ μὲν εἶπες τῶν συμβεβηκότων τι, ἔστι δὲ τό γε ἀληθὲς βοήθειά
5 τις ταῦτα [τὰ γράμματα] τῶι ΤΤαρμενίδου λόγωι πρὸς τοὺς ἐπιχειροῦντας αὐτὸν
κωμωιδεῖν ὡς εἰ ἕν ἐστι, πολλὰ καὶ γελοῖα συμβαίνει πάσχειν τῶι λόγωι καὶ ἐναντία
αὑτῶι. ἀντιλέγει δὴ οὖν τοῦτο τὸ γράμμα πρὸς τοὺς τὰ πολλὰ λέγοντας, καὶ ἀντ-
αποδίδωσι ταὐτὰ καὶ πλείω, τοῦτο βουλόμενον δηλοῦν, ὡς ἔτι γελοιότερα πάσχοι
ἂν αὐτῶν ἡ ὑπόθεσις, εἰ πολλά ἐστιν, ἢ ἡ τοῦ ἐν εἶναι, εἴ τις ἱκανῶς ἐπεξίοι.
10 διὰ τοιαύτην δὴ φιλονικίαν ὑπὸ νέου ὄντος ἐμοῦ ἐγράφη, καί τις αὐτὸ ἔκλεψε
γραφέν, ὥστε οὐδὲ βουλεύσασθαι ἐξεγένετο εἴτ᾽ ἐξοιστέον αὐτὸ εἰς τὸ φῶς εἴτε μή.
ταύτηι οὖν σε λανθάνει, ὦ Σώκρατες, ὅτι οὐχ ὑπὸ νέου φιλονικίας οἴει αὐτὸ Ye-
γράφθαι, ἀλλ᾽ ὑπὸ πρεσβυτέρου φιλοτιμίας᾽ ἐπεί, ὅπερ γ᾽εἶπον, οὐ κακῶς ἀπήικασας.
18. — PHAEDR. 261 "Ὁτὸν οὖν Ἐλεατικὸν ΠΙαλαμήδην λέγοντα οὐκ ἴσμεν τέχνηι
15 ὥστε φαίνεσθαι τοῖς ἀκούουσι τὰ αὐτὰ ὅμοια καὶ ἀνόμοια, καὶ ἕν καὶ πολλά, μέ-
νοντά τε αὖ καὶ φερόμενα;
14. ArısT. soph. el. 10.170619 εἰ δή τις πλείω σημαίνοντος τοῦ ὀνόματος
οἴοιτο ἕν σημαίνειν καὶ ὁ ἐρωτῶν καὶ ὁ ἐρωτώμενος, οἷον ἴσως τὸ ὃν ἢ τὸ ἕν
πολλὰ σημαίνει, ἀλλὰ καὶ ὁ ἀποκρινόμενος καὶ ὁ ἐρωτῶν Ζήνων ἕν οἰόμενος εἶναι
20 ἠρώτησε, καὶ ἔστιν ὁ λόγος ὅτι ἕν πάντα, οὗτος πρὸς τοὔνομα ἔσται ἢ πρὸς τὴν
διάνοιαν τοῦ ἐρωτωμένου διειλεγμένος. Vgl. Plato Soph. 217C. Daraus D1oG.11148
διαλόγους τοίνυν φασὶ πρῶτον γράψαι Ζήνωνα τὸν Ἐλεάτην, ᾿Αριστοτέλης δ᾽ ἐν
πρώτωι Tlepi ποιητῶν [f. 55] ᾿Αλεξαμενὸν Στυρέα ἢ Τήιϊιον. Vgl. Athen. v p. 505 8.
15. Procr. in Parm. p. 694,23 [zu Plat. p. 127 Ὁ] πολλῶν δὲ εἰρημένων ὑπὸ
25 τοῦ Ζήνωνος λόγων Kol τετταράκοντα τῶν πάντων ἕνα τῶν πρώτων ὁ Σωκράτης
ἀπολαβὼν ἀπορεῖ πρὸς αὐτόν .. ." εἰ πολλὰ τὰ ὄντα, τὸ αὐτὸ ὃν ὅμοιόν ἐστι καὶ
ἀνόμοιον, ἀλλὰ μὴν ἀδύνατον τὸ αὐτὸ ὅμοιον εἶναι καὶ ἀνόμοιον οὐκ ἄρα πολλὰ
τὰ ὄντα. EL1as in categ. p. 109,6 Busse Ζήνων ὁ Κιττιεύς, οὐχ ὁ Ἐλεάτης ὁ καὶ
TTapuevideiog ... ἀμφοτερόγλωσσος δ᾽ ἐκλήθη οὐχ ὅτι διαλεκτικὸς ἦν, ὡς 6 Κιτ-
80 τιεύς, καὶ τὰ αὐτὰ ἀνεσκεύαζε καὶ κατεσκεύαζεν, ἀλλ᾽ ὅτι τῆι ζωῆι διαλεκτικὸς ἣν
ἄλλα μὲν λέγων ἄλλα δὲ φρονῶν ἐρωτηθεὶς γὰρ οὗτός ποτε ὑπὸ τοῦ τυράννου,
τίνες εἰσὶν οἱ μάλιστα ἐπιβουλεύοντες τῆι τυραννίδι αὐτοῦ, τοὺς δορυφόρους ἔδειξεν"
ὁ δὲ πεισθεὶς καὶ ἀνελὼν αὐτοὺς διεφθάρη ἀγαθὸν γὰρ ἐνόμισε τὸ ψεύσασθαι διὰ
τὴν τοῦ τυράννου ἀναίρεσιν. καὶ τῶι οἰκείωι διδασκάλωι ποτὲ ΤΤαρμενίδηι ἕν λέ-
35 γοντι τὸ ὃν καὶ τὸ εἶδος, ἐκ (δὲ) τῆς ἐναργείας πολλὰ τὰ ὄντα, συντίθησιν ἐκ
τεσσαράκοντα ἐπιχειρημάτων ὅτι ἕν τὸ ὄν, ἀγαθὸν νομίσας τῶι οἰκείωι συμμαχεῖν
διδασκάλωι. καί ποτε πάλιν τῶι αὐτῶι συνηγορῶν διδασκάλωι ἀκίνητον λέγοντι
τὸ ὄν, διὰ πέντε ἐπιχειρημάτων κατασκευάζει, ὅτι ἀκίνητον τὸ ὄν οἷς ἀντειπεῖν
μὴ δυνηθεὶς ᾿Αντισθένης ὁ Κυνικὸς ἀναστὰς ἐβάδισε, νομίσας ἰσχυροτέραν εἶναι
40 πάσης τῆς διὰ λόγων ἀντιλογίας τὴν διὰ τῆς ἐνεργείας ἀπόδειξιν.

APOPHTHEGMATIK.
16. Eupen. phys. fr. 7 [Simpl. phys. 97,12] καὶ Ζήνωνά φασι λέγειν, εἴ τις
αὐτῶι τὸ Ev ἀποδοίη τί ποτέ ἐστιν, ἕξειν τὰ ὄντα λέγειν.
17. Prur. Periel.5 τοὺς δὲ τοῦ ἸΤερικλέους τὴν σεμνότητα δοξοκοπίαν τε καὶ
45 τῦφον ἀποκαλοῦντας ὁ Ζ. παρεκάλει καὶ αὐτούς τι τοιοῦτο δοξοκοπεῖν, ὡς τῆς
προσποιήσεως αὐτῆς τῶν καλῶν ὑποποιούσης τινὰ λεληθότως ζῆλον καὶ συνήθειαν.
18. PrıLo quod omn. prob. 110. 14 p.460M. ἐπὶ δὴ τοιαύταις ἀποφάσεσι καὶ
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 9
 130 19. ZENON.

γνώμαις ἄρ᾽ οὐκ ἄξιον τὸ Ζηνώνειον ἐπιφωνῆσαι ὅτι ᾿θᾶττον ἂν ἀσκὸν βαπτίσαι
πλήρη πνεύματος ἢ βιάσαιτο τὸν σπουδαῖον ὁντινοῦν ἄκοντα δρᾶσαί τι τῶν ἀβου-
Antwv; Gehört wohl dem Stoiker fr. 218 [1 218 Arnim].
19. TERTULL. apologetic. 50 Zeno Bleates consultus a Dionysio, quidnam
5 philosophia praestaret, cum respondisset 'contemptwm mortis’, impassibilis flagellis
tyranni obiectus sententiam suam ad mortem usque signabat.
20. Stop. flor. (tr) t. 7,37 H. Z. ὁ Ἐλεάτης ὑπὸ τοῦ τυράννου στρεβλούμενος,
ὅπως εἴποι τοὺς συνωμότας “εἰ γὰρ ἦσαν, εἶπεν, ἐτυράννεις;
LEHRE.
10 Vgl. Aristoteles’ Schrift TTpocg τὰ Ζήνωνος a (Diog. v 25), Herakleides
Pontikos Πρὸς τὰ Ζήνωνος a (Diog. v 88).
21. Arıst. metaph. B 4. 100167 ἔτι ei ἀδιαίρετον αὐτὸ τὸ Ev, κατὰ μὲν τὸ
Ζήνωνος ἀξίωμα οὐθὲν ἂν ein. ὃ γὰρ μήτε προστιθέμενον μήτε ἀφαιρούμενον
ποιεῖ μεῖζον μηδὲ ἔλαττον, οὔ φησιν εἶναι τοῦτο τῶν ὄντων, ὡς δηλονότι ὄντος
15 μεγέθους τοῦ ὄντος" καὶ εἰ μέγεθος, σωματικόν τοῦτο γὰρ πάντηι ὄν. τὰ δὲ ἄλλα
πῶς μὲν προστιθέμενα ποιήσει μεῖζον, πῶς δ᾽ οὐθέν, οἷον ἐπίπεδον καὶ γραμμή"
στιγμὴ δὲ καὶ μονὰς οὐδαμῶς. SIMPL. phys. 97,13 [aus Eudem. fr. 7 nach A 16]
ἠπόρει δὲ ὡς ἔοικε διὰ τὸ τῶν μὲν αἰσθητῶν ἕκαστον κατηγορικῶς TE πολλὰ
λέγεσθαι καὶ μερισμῶι, τὴν δὲ στιγμὴν μηδὲ ἕν τιθέναι᾿ ὃ γὰρ μήτε προστιθέμε-
20 νον αὔξει μήτε ἀφαιρούμενον μειοῖ, οὐκ ὦιετο τῶν ὄντων εἶναι. ZEbend. 99,10
ἐνταῦθα δέ, ὡς ὁ Εὔδημός φησι, καὶ ἀνήιρει [Zenon] τὸ ἕν (τὴν γὰρ στιγμὴν ὡς
τὸ ἕν λέγει), τὰ δὲ πολλὰ εἶναι συγχωρεῖ. ὁ μέντοι ᾿Αλέξανδρος καὶ ἐνταῦθα τοῦ
Ζήνωνος ὡς τὰ πολλὰ ἀναιροῦντος μεμνῆσθαι τὸν Εὔδημον οἴεται. “ὡς γὰρ ἱστορεῖ
(φησίν) Εὔδημος [fr. 7], Ζ. ὁ ΤΤαρμενίδου γνώριμος ἐπειρᾶτο δεικνύναι ὅτι μὴ οἷόν
25 τε τὰ ὄντα πολλὰ εἶναι τῶι μηδὲν εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν ἕν, τὰ δὲ πολλὰ πλῆθος
εἶναι ἑνάδων᾽. καὶ ὅτι μὲν οὐχ ὡς τὰ πολλὰ ἀναιροῦντος τοῦ Ζήνωνος Εὔδημος
μέμνηται νῦν, δῆλον ἐκ τῆς αὐτοῦ λέξεως οἶμαι δὲ μηδὲ ἐν τῶι Ζήνωνος βιβλίωι
τοιοῦτον ἐπιχείρημα φέρεσθαι οἷον ὁ ᾿Αλέξανδρός φησι. PHILOP. phys. 42,9 Z. γὰρ
ὁ Ἐλεάτης πρὸς τοὺς διακωμωιδοῦντας τὴν ἸΤαρμενίδου τοῦ διδασκάλου αὐτοῦ
δόξαν λέγουσαν ἕν τὸ ὃν εἶναι ἐνιστάμενος καὶ συνηγορῶν τῆι τοῦ διδασκάλου
δόξηι, ἐπεχείρει δεικνύναι ὅτι ἀδύνατον πλῆθος εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν. εἰ γάρ, φησίν,
ἔστι πλῆθος, ἐπειδὴ τὸ πλῆθος ἐκ πλειόνων ἑνάδων σύγκειται, ἀνάγκη εἶναι ἑνά-
δας πλείους ἐξ ὧν τὸ πλῆθος συνέστηκεν. εἰ τοίνυν δείξομεν ὅτι ἀδύνατον εἶναι
πλείονας ἑνάδας, δῆλον ὅτι ἀδύνατον εἶναι πλῆθος" τὸ γὰρ πλῆθος ἐξ ἑνάδων.
35 εἰ δὲ ἀδύνατον εἶναι πλῆθος, ἀνάγκη δὲ ἢ τὸ ἕν εἶναι ἢ τὸ πλῆθος, πλῆθος δὲ
εἶναι οὐ δύναται, λείπεται τὸ ἕν εἶναι κτλ. SENECA ep. 88,44 Parmenides ait ex
his quae videntur nihil esse universo [d. h. οὐδὲν τῶν φαινομένων εἶναι τῶι
παντί]; Z. Eleates omnia negotia de negotio deiecit; ait nihil esse... 45 si Par-
menidi [sc. credo], nihil est praeter unum; si Zenoni, ne unum quidem.
40 22. [Arısr.] de lin. insec. 968218 ἔτι δὲ κατὰ τὸν τοῦ Ζήνωνος λόγον ἀνάγκη
τι μέγεθος ἀμερὲς εἶναι, εἴπερ ἀδύνατον μὲν ἐν πεπερασμένωι χρόνωι ἀπείρων
ἅψασθαι καθ᾽ ἕκαστον ἁπτόμενον, ἀνάγκη δ᾽ ἐπὶ τὸ ἥμισυ πρότερον ἀφικνεῖσθαι
τὸ κινούμενον, τοῦ δὲ μὴ ἀμεροῦς πάντως ἔστιν ἥμισυ. ARIST. phys.A 3. 18721
ἔνιοι δ᾽ ἐνέδοσαν τοῖς λόγοις ἀμφοτέροις, τῶι μὲν ὅτι πάντα ἕν ..., τῶι δὲ ἐκ
45 τῆς διχοτομίας ἄτομα ποιήσαντες μεγέθη. SIMPL. dazu 138,3 τὸν δὲ δεύτερον
λόγον τὸν ἐκ τῆς διχοτομίας τοῦ Ζήνωνος εἶναί φησιν ὁ ᾿Αλέξανδρος ... τούτωι
δὲ τῶι λόγωι, φησί [Alexander], τῶι περὶ τῆς διχοτομίας ἐνδοῦναι Ξενοκράτη τὸν
 =

A. LEBEN UND LEHRE. 18—27. 131

Καλχηδόνιον [fr. 42 ff. Heinze] δεξάμενον μὲν τὸ πᾶν τὸ διαιρετὸν πολλὰ εἶναι (τὸ
γὰρ μέρος ἕτερον εἶναι τοῦ ὅλου) ... εἶναι γάρ τινας ἀτόμους Ὑραμμάς, ἐφ᾽ ὧν
οὐκέτι ἀληθεύεσθαι τὸ πολλὰς ταύτας εἶναι.
23. SIMPL. phys. 134,2 (zu Ar. A 8. 18721) ἐνίους φησὶν ἀμφοτέροις ἐνδοῦναι
τοῖς λόγοις, τῶι TE εἰρημένωι τοῦ Tlapuevidou καὶ τῶι τοῦ Ζήνωνος, ὃς βοηθεῖν
ἐβούλετο τῶι ΤἸΤαρμενίδου λόγωι πρὸς τοὺς ἐπιχειροῦντας αὐτὸν κωμωιδεῖν ὡς εἰ
ἕν ἐστι, πολλὰ καὶ γελοῖα συμβαίνει λέγειν τῶι λόγωι καὶ ἐναντία αὑτῶι, δεικνὺς
ὁ Z. ὡς ἔτι γελοιότερα πάσχοι ἂν αὐτῶν ἡ ὑπόθεσις ἡ λέγουσα ἱπολλά ἐστιν᾽ ἤπερ
ἡ τοῦ ἕν εἶναι, εἴ τις ἱκανῶς ἐπεξίοι. [Prur.] Strom.5 [D.581 nach Parmenides]
10 Ζ. δὲ ὁ Ἐλεάτης ἴδιον μὲν οὐδὲν ἐξέθετο, διηπόρησεν δὲ περὶ τούτων ἐπὶ πλεῖον.
AFT. ıv9,1. Vgl. 1Θ᾽ A 49.
24. Arısrt. phys. A 3. 2106 22 ὃ de Z. ἠπόρει, ὅτι ‘ei ἔστι τι ὁ τόπος, ἐν τίνι
ἔσται; λύειν οὐ χαλεπόν. οὐδὲν γὰρ κωλύει ἐν ἄλλωι μὲν εἶναι τὸν πρῶτον τό-
πον, μὴ μέντοι ὡς ἐν τόπωι ἐκείνωι κτλ. 1. 209. 28 ἡ τὰρ Ζήνωνος ἀπορία ζητεῖ
15 τινα λόγον᾽ εἰ γὰρ πᾶν τὸ ὃν ἐν τόπωι, δῆλον ὅτι καὶ τοῦ τόπου τόπος ἔσται,
καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον πρόεισιν. EUDEM. phys. fr. 42 [Simpl. phys. 563, 17] ἐπὶ
ταὐτὸ δὲ καὶ ἡ Ζήνωνος ἀπορία φαίνεται ἄγειν. ἀξιοῖ γὰρ πᾶν τὸ ὃν ποῦ eivar'
εἰ δὲ ὁ τόπος τῶν ὄντων, ποῦ ἂν εἴη; οὐκοῦν ἐν ἄλλωι τόπωι κἀκεῖνος δὴ ἐν
ἄλλωι καὶ οὕτως εἰς τὸ πρόσω ... πρὸς δὲ Ζήνωνα φήσομεν πολλαχῶς τὸ ποῦ
20 λέγεσθαι" εἰ μὲν οὖν ἐν τόπωι ἠξίωκεν εἶναι τὰ ὄντα, οὐ καλῶς ἀξιοῖ οὔτε γὰρ
ὑγείαν οὔτε ἀνδρίαν οὔτε ἄλλα μυρία φαίη τις ἂν ἐν τόπωι εἶναι: οὐδὲ δὴ ὁ
τόπος τοιοῦτος ὧν οἷος εἴρηται. εἰ δὲ ἄλλως τὸ ποῦ, κἂν ὁ τόπος εἴη ποῦ τὸ
γὰρ τοῦ σώματος πέρας ἐστὶ τοῦ σώματος ποῦ ἔσχατον γάρ.
25. Arıst. phys. Ζ 9. 29909 τέτταρες δ᾽ εἰσὶν οἱ λόγοι περὶ κινήσεως Ζήνωνος
25 οἱ παρέχοντες τὰς δυσκολίας τοῖς λύουσιν, πρῶτος μὲν ὁ περὶ τοῦ μὴ κινεῖσθαι
διὰ τὸ πρότερον εἰς τὸ ἥμισυ δεῖν ἀφικέσθαι τὸ φερόμενον ἢ πρὸς τὸ τέλος, περὶ
οὗ διείλομεν ἐν τοῖς πρότερον λόγοις, nämlich 2. 223221: διὸ καὶ 6 Ζήνωνος
λόγος ψεῦδος λαμβάνει τὸ μὴ ἐνδέχεσθαι τὰ ἄπειρα διελθεῖν ἢ ἅψασθαι τῶν ἀπεί-
pwv καθ᾽ ἕκαστον ἐν πεπερασμένωι χρόνωι. διχῶς γὰρ λέγεται καὶ τὸ μῆκος καὶ
30 ὁ χρόνος ἄπειρον, καὶ ὅλως πᾶν τὸ συνεχές, ἤτοι κατὰ διαίρεσινἢ τοῖς ἐσχάτοις.
τῶν μὲν οὖν κατὰ ποσὸν ἀπείρων οὐκ ἐνδέχεται ἅψασθαι ἐν πεπερασμένωι χρόνωι,
τῶν δὲ κατὰ διαίρεσιν ἐνδέχεται καὶ γὰρ αὐτὸς ὁ χρόνος οὕτως ἄπειρος. ὥστε
ἐν τῶι ἀπείρωι καὶ οὐκ ἐν τῶι πεπερασμένωι συμβαίνει διιέναι τὸ ἄπειρον, καὶ
ἅπτεσθαι τῶν ἀπείρων τοῖς ἀπείροις, οὐ τοῖς πεπερασμένοις (Paraphrase ἃ. St. bei
Simpl. 947,58) Top. © 8: 1600 7 πολλοὺς γὰρ λόγους ἔχομεν ἐναντίους ταῖς δό-
ὸ.
U
ΑΝ
τιν
ξαις, καθάπερ Ζήνωνος, ὅτι οὐκ ἐνδέχεται κινεῖσθαι οὐδὲ τὸ στάδιον διελθεῖν.
26. --- Z 9.239614 δεύτερος δ᾽ ὁ καλούμενος ᾿Αχιλλεύς. ἔστι δ᾽ οὗτος
ὅτι τὸ βραδύτατον οὐδέποτε καταληφθήσεται θέον ὑπὸ τοῦ ταχίστου" ἔμπροσθεν
γὰρ ἀναγκαῖον ἐλθεῖν τὸ διῶκον, ὅθεν ὥρμησε τὸ φεῦγον, ὥστ᾽ ἀεί τι προέχειν
40 ἀναγκαῖον τὸ βραδύτερον. ἔστι δὲ καὶ οὗτος ὁ αὐτὸς λόγος τῶι διχοτομεῖν, δια-
φέρει δ᾽ ἐν τῶι διαιρεῖν μὴ δίχα τὸ προσλαμβανόμενον μέγεθος.
27. — — 23%30 τρίτος δ᾽ ὁ νῦν ῥηθείς, ὅτι ἡ ὀιστὸς φερομένη ἕστη-
κεν. συμβαίνει δὲ παρὰ τὸ λαμβάνειν τὸν χρόνον συγκεῖσθαι ἐκ τῶν νῦν μὴ
διδομένου γὰρ τούτου οὐκ ἔσται ὁ συλλογισμός. Vgl. 23905 Ζήνων δὲ παρα-
45 λογίζεται" εἰ γὰρ ἀεί, φησίν, ἠρεμεῖ πᾶν ἢ κινεῖται, (οὐδὲν δὲ κινεῖται), ὅταν fi
ET
U
κατὰ τὸ ἴσον, ἔστι δ᾽ ἀεὶ τὸ φερόμενον ἐν τῶι νῦν, (πᾶν δὲ κατὰ τὸ ἴσον ἐν τῶι
νῦν), ἀκίνητον τὴν φερομένην εἶναι ὀιστόν.
ο
 ΄

132 19. ZENON.

28. — — 23933 τέταρτος δ᾽ ὁ περὶ τῶν ἐν σταδίωι κινουμένων ἐξ Evav-
τίας ἴσων ὄγκων παρ᾽ ἴσους, τῶν μὲν ἀπὸ τέλους τοῦ σταδίου τῶν δ᾽ ἀπὸ μέσου,
ἴσωι τάχει, ἐν ὧι συμβαίνειν οἴεται ἴσον εἶναι χρόνον τῶι διπλασίωι τὸν ἥμισυν.
ἔστι δ᾽ ὁ παραλογισμὸς ἐν τῶι τὸ μὲν παρὰ κινούμενον τὸ δὲ παρ᾽ ἠρεμοῦν τὸ
ὅ ἴσον μέγεθος ἀξιοῦν τῶι ἴσωι τάχει τὸν ἴσον φέρεσθαι χρόνον. τοῦτο δ᾽ ἐστὶ
ψεῦδος. οἷον ἔστωσαν οἱ ἑστῶτες ἴσοι ὄγκοι ἐφ᾽ ὧν τὰ ΑΑ, οἱ δ᾽ ἐφ᾽ ὧν τὰ ΒΒ
ἀρχόμενοι ἀπὸ τοῦ μέσου τῶν Α, ἴσοι τὸν ἀριθμὸν τούτοις ὄντες καὶ τὸ μέγεθος,
οἱ δ᾽ ἐφ᾽ ὧν τὰ FT ἀπὸ τοῦ ἐσχάτου, ἴσοι τὸν ἀριθμὸν ὄντες τούτοις καὶ τὸ μέ-
γεθος, καὶ ἰσοταχεῖς τοῖς B. συμβαίνει δὴ τὸ πρῶτον Β ἅμα ἐπὶ τῶι ἐσχάτωι εἶναι
10 καὶ τὸ πρῶτον Γ, παρ᾽ ἄλληλα κινουμένων. συμβαίνει δὲ καὶ τὸ Γ παρὰ πάντα
τὰ Β διεξεληλυθέναι, τὰ δὲ Β. παρὰ τὰ ἡμίση ὥστε ἥμισυν εἶναι τὸν χρόνον᾽ ἴσον
γὰρ ἑκάτερόν ἐστι παρ᾽ ἕκαστον. ἅμα δὲ συμβαίνει τὰ Β παρὰ πάντα τὰ Γ παρ-
εληλυθέναι" ἅμα γὰρ ἔσται τὸ πρῶτον Γ καὶ τὸ πρῶτον B ἐπὶ τοῖς ἐναντίοις
ἐσχάτοις, ἴσον χρόνον παρ᾽ ἕκαστον γινόμενον τῶν Β ὅσον περ τῶν Α, ὥς φησι,
15 διὰ τὸ ἀμφότερα ἴσον χρόνον παρὰ τὰ A γίγνεσθαι. Simpl. 1019,32 ὁ μὲν οὖν
λόγος τοιοῦτός ἐστιν εὐηθέστατος ὦν, ὥς φησιν Εὔδημος (fr. 68) διὰ τὸ προφανῆ
τὸν παραλογισμὸν ἔχειν ... τὰ γὰρ ἀντικινούμενα ἀλλήλοις ἰσοταχῆ διπλασίαν
ἀφίσταται διάστασιν ἐν τῶι αὐτῶι χρόνωι, ἐν ὧι τὸ παρὰ ἠρεμοῦν κινούμενον
τὸ ἥμισυ διίσταται, κἂν ἰσοταχὲς ἐκείνοις ἦι. Alexanders Figur [bei Simpl. ph.
20 1016,14ff. Vgl. 1019, 27]:
A ὄγκοι ἑστῶτες
Β ὄγκοι κινούμενοι ἀπὸ τοῦ Δ ἐπὶ τὸ Ε
Γ ὄγκοι κινούμενοι ἀπὸ τοῦ Ε ἐπὶ τὸ Δ
Δ ἀρχὴ τοῦ σταδίου Ε τέλος τοῦ σταδίου
25 29. Arıst. phys. H 5. 250219 διὰ τοῦτο ὁ Ζήνωνος λόγος οὐκ ἀληθής, ὡς
ψοφεῖ τῆς κέγχρου ὁτιοῦν μέρος οὐδὲν γὰρ κωλύει μὴ κινεῖν τὸν ἀέρα ἐν μηδενὶ
χρόνωι τοῦτον ὃν ἐκίνησεν πεσὼν ὁ ὅλος μέδιμνος. Dazu Sımpı. 1108, 18 διὰ
τοῦτο λύει καὶ τὸν Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου λόγον, ὃν ἤρετο TIpwrayöpav τὸν σο-
φιστήν. “εἰπὲ γάρ μοι, ἔφη, ὦ Πρωταγόρα, ἄρα ὁ εἷς κέγχρος καταπεσὼν ψόφον
80 ποιεῖ ἢ τὸ μυριοστὸν τοῦ κέγχρου; τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ ποιεῖν “ὁ δὲ μέδιμνος,
ἔφη, τῶν κέγχρων καταπεσὼν ποιεὶ ψόφον ἢ οὔ; τοῦ δὲ ψοφεῖν εἰπόντος τὸν
μέδιμνον “TI οὖν, ἔφη ὁ Ζήνων, οὐκ ἔστι λόγος τοῦ μεδίμνου TWV κέγχρων πρὸς
τὸν ἕνα καὶ τὸ μυριοστὸν τὸ τοῦ Evöc; τοῦ δὲ φήσαντος εἶναι ‘Ti οὖν, ἔφη ὁ
Ζήνων, οὐ καὶ τῶν ψόφων ἔσονται λόγοι πρὸς ἀλλήλους οἱ αὐτοί; ὡς γὰρ τὰ
85 ψοφοῦντα, καὶ οἱ ψόφοι" τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, εἰ ὁ μέδιμνος τοῦ κέγχρου
ψοφεῖ, ψοφήσει καὶ ὁ εἷς κέγχρος καὶ τὸ μυριοστὸν τοῦ κέγχρου᾽. ὁ μὲν οὖν
Ζήνων οὕτως ἠρώτα τὸν λόγον.
30. Aut. τ 7,27 (Ὁ. 303) Μέλισσος καὶ Ζήνων τὸ ἕν καὶ πᾶν [sc. θεὸν εἶναι]
καὶ μόνον ἀΐδιον καὶ ἄπειρον τὸ ἕν.
 A. LEHRE. 28-30. B. FRAGMENTE. 1—2. 133

B. FRAGMENTE.
ZHN®NOZ ΠΕΡῚ PYZERZ.
1. Smpr. phys. 140, 34 [nach fr. 3] τὸ δὲ κατὰ μέγεθος [nämlich
ἄπειρον ἔδειξε] πρότερον κατὰ τὴν αὐτὴν ἐπιχείρησιν. προ-
ὄ δείξας γὰρ ὅτι “εἰ μὴ ἔχοι μέγεθος τὸ ὄν, οὐδ᾽ ἂν ein,
ἐπάγει “εἰ δὲ ἔστιν, ἀνάγκη ἕκαστον μέτεθός τι ἔχειν
καὶ πάχος καὶ ἀπέχειν αὐτοῦ τὸ ἕτερον ἀπὸ τοῦ ἑτέρου.
καὶ περὶ τοῦ προύχοντος ὁ αὐτὸς λότος. καὶ τΤὰρ ἐκεῖνο
ἕξει μέγεθος καὶ προέξει αὐτοῦ TI. ὅμοιον δὴ τοῦτο
10 ἅπαξ τε εἰπεῖν καὶ ἀεὶ λέγειν᾽ οὐδὲν τΤὰρ αὐτοῦ τοιοῦτον
ἔσχατον ἔσται οὔτε ἕτερον πρὸς ἕτερον οὐκ ἔσται.
οὕτως εἰ πολλά ἐστιν, ἀνάγκη αὐτὰ μικρά τε εἶναι καὶ
μεγάλα’ μικρὰ μὲν ὥστε μὴ ἔχειν μέγεθος, μεγάλα δὲ
ὥστε ἄπειρα εἶναι.
15 — — 139,5 ἐν μέντοι τῶι συγγράμματι αὐτοῦ πολλὰ ἔχοντι
ἐπιχειρήματα καθ᾽ ἕκαστον δείκνυσιν, ὅτι τῶι πολλὰ εἶναι λέγοντι
συμβαίνει τὰ ἐναντία λέγειν. ὧν ἕν ἐστιν ἐπιχείρημα, ἐν ὧι δεί-
κνυσιν ὅτι εἰ πολλά ἐστι, καὶ μεγάλα ἐστὶ καὶ μικρά:
μεγάλα μὲν ὥστε ἄπειρα τὸ μέγεθος εἶναι, μικρὰ δὲ
20 οὕτως ὥστε μηθὲν ἔχειν μέγεθος [Bi] ἐν δὴ τούτωι
δείκνυσιν, ὅτι οὗ μήτε μέγεθος μήτε πάχος μήτε ὄγκος μηθείς
2 ἐστιν, οὐδ᾽ ἂν εἴη τοῦτο. “εἰ γὰρ ἄλλωι ὄντι, φησί, προστγέ-
νοιτο, οὐδὲν ἂν μεῖζον ποιήσειεν᾽ μεγέθους τΤὰρ μηδε-

ZENON ÜBER DIE NATUR.

25 1. Das der Größe nach Umendliche legte er vorher [vor fr. 8] nach
demselben Beweisgang dar. Er xeigt zuerst, daß wenn das Seiende keine
Größe besitze, es auch nicht vorhanden sei. Dann fährt er so fort: Ist
es aber vorhanden, so muß ein jeder seiner einzelnen Teile eine gewisse
Größe und Dicke und Abstand vom anderen haben. Und dasselbe läßt
30 sich von dem vor jenem liegenden Teile behaupten. Auch dieser wird
natürlich Größe haben und es wird ein anderer vor ihm liegen. Das
Gleiche gilt also ein für alle Mal. Denn kein derartiger Teil des
Ganzen wird die äußerste Grenze bilden, und nie wird der eine ohne
Beziehung zum anderen sein. Wenn es also viele Dinge gibt, so
. 35 müssen sie notwendig zugleich klein und groß sein: klein bis zur
Nichtigkeit, groß bis zur Unendlichkeit.
2. In seiner Schrift, die viele Beweisgänge enthält, zeigt er im jedem,
daß wer die Vielheit behauptet, sich in Widersprüche verwickelt. So ist
 134 19. ZENON.

vos ὄντος, προσγενομένου δέ, οὐδὲν οἷόν TE εἰς μέγε-

θος ἐπιδοῦναι. καὶ οὕτως ἂν ἤδη τὸ προσγενόμενον
οὐδὲν εἴη. εἰ δὲ ἀπογενομένου τὸ ἕτερον μηδὲν ἔλατ-
τον ἔσται μηδὲ αὖ προσγενομένου αὐξήσεται, δῆλον
5 ὅτι TO προσγενόμενον οὐδὲν ἦν οὐδὲ TO ἀπογενόμενον᾽.
καὶ ταῦτα οὐχὶ τὸ ἕν ἀναιρῶν ὁ Ζήνων λέγει. ἀλλ᾽ ὅτι μέγεθος
ἔχει ἕκαστον τῶν πολλῶν καὶ ἀπείρων τῶι πρὸ τοῦ λαμβανο-
μένου ἀεί τι εἶναι διὰ τὴν ἐπ᾽ ἄπειρον τομήν: ὃ δείκνυσι προ-
δείξος ὅτι οὐδὲν ἔχει μέγεθος ἐκ τοῦ ἕκαστον τῶν πολλῶν ἑαυτῶι
10 ταὐτὸν εἶναι καὶ ἕν.
— — 140,27 καὶ τί δεῖ πολλὰ λέγειν, ὅτε καὶ ἐν αὐτῶι φέρεται
τῶι τοῦ Ζήνωνος συγγράμματι; πάλιν γὰρ δεικνύς, ὅτι εἰ πολλά
ἐστι, τὰ αὐτὰ πεπερασμένα ἐστὶ καὶ ἄπειρα, γράφει ταῦτα κατὰ
λέξιν ὁ Z.
15 8. “ei πολλά ἐστιν, ἀνάγκη τοσαῦτα εἶναι ὅσα ἐστὶ καὶ
οὔτε πλείονα αὐτῶν οὔτε ἐλάττονα. εἰ δὲ τοσαῦτά ἐστιν
ὅσα ἐστί, πεπερασμένα ἂν εἴη.

einer dieser Gänge folgender. Er will zeigen, daß wenn es Vieles gibt,
dies zugleich groß und klein sein muß, und xwar groß bis zur Unend-
20 lichkeit und klein bis zur Nichtigkeit. Darin sucht er nun zu zeigen,
daß ein Ding, das weder Größe noch Dicke noch Masse besitzt, über-
haupt nicht vorhanden sein könne. Denn würde es zu einer anderen
Größe zugefügt (so lauten seine Worte), so würde es jene um nichts
vergrößern. Denn wird eine Größe, die null ist, einer anderen hinzu-
25 gefügt, so kann diese an Größe nichts gewinnen. Und so wäre denn
bereits hiernach das Hinzugefügte gleich Null. Wenn ferner durch
Abziehen dieser Größe die andere um nichts kleiner und andererseits
durch Zufügen nicht größer werden wird, so war offenbar das Zugefügte
wie das Abgezogene gleich Null. Und dies führt Z. nicht aus, um das
30 Eine aufzuheben, sondern weil ein jedes der vielen und unendlichen Dinge
Größe haben muß. Denn vor jedem einzelnen, das man nimmt, muß ]
stets wieder irgend ein anderes stehen wegen der Teilung ins Umendliche.
Dies legt er dar, nachdem er zuvor gezeigt, daß michts Größe besitzt, weil
jedes der vielen Dinge mit sich selbst identisch und eins sein muß.
35 3. Was bedarf es langen Redens? Es steht ja auch in Zenon’s Schrift
selbst. Z. schreibt nämlich da, wo er xeigt, daß die Vielheit den Wider-
spruch der Begrenxtheit und Unbegrenztheit identischer Dinge einschließt,
wörtlich folgendes :
Wenn es Vieles gibt, so muß es notwendig gerade soviel Dinge
 B. FRAGMENTE. 2—4. 20. MELISSOS. A. LEBEN. 1—3. 135

ei πολλά ἐστιν, ἄπειρα τὰ ὄντα ἐστίν: ἀεὶ γΤὰρ ἕτερα

μεταξὺ τῶν ὄντων ἐστί, καὶ πάλιν ἐκείνων ἕτερα μεταξύ.
καὶ οὕτως ἄπειρα τὰ ὄντα ἐστί᾽. καὶ οὕτως μὲν τὸ κατὰ
τὸ πλῆθος ἄπειρον ἐκ τῆς διχοτομίας ἔδειξε.
5 4, Ὅιοα. ιχ 72 οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ Ξενοφάνης καὶ Ζ. ὁ Ἐλεάτης καὶ
Δημόκριτος κατ᾽ αὐτοὺς [Pyrrhoneer] σκεπτικοὶ τυγχάνουσιν...
Z. δὲ τὴν κίνησιν ἀναιρεῖ λέγων τὸ κινούμενον οὔτ᾽ ἐν ὧι
ἐστι τόπωι κινεῖται οὔτ᾽ ἐν ὧι μὴ ἔστι).

geben als wirklich vorhanden sind, nicht mehr, nicht minder. Gibt es
10 aber soviel Dinge als es eben gibt, so sind sie (der Zahl nach) begrenzt.
Wenn es Vieles gibt, so ist das Seiende (der Zahl nach) unbegrenzt.
Denn zwischen den einzelnen Dingen liegen stets andere und zwischen
jenen wieder andere. Und somit ist das Seiende unbegrenzt.
4. Z. hebt die Bewegung auf, wenn er behauptet: Das Bewegte be-
15 wegt sich weder in dem Raume, in dem es sich befindet, noch in dem
es sich nicht befindet.

20. MELISSOS.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. D10G.1x 24 Μέλισσος ᾿Ιθαιγένους Σάμιος. οὗτος ἤκουσε Tlapuevidou. (ἀλλὰ
20 καὶ εἰς λόγους ἦλθεν Ἡρακλείτωι᾽ ὅτε καὶ συνέστησεν αὐτὸν τοῖς Ἐφεσίοις
ἀγνοοῦσι, καθάπερ Ἱπποκράτης Δημόκριτον ᾿Αβδηρίταις). γέγονε δὲ καὶ πολιτικὸς
ἀνὴρ καὶ ἀποδοχῆς παρὰ τοῖς πολίταις ἠξιωμένος ὅθεν ναύαρχος αἱρεθεὶς ἔτι καὶ
μᾶλλον ἐθαυμάσθη διὰ τὴν οἰκείαν ἀρετήν.
ἐδόκει δὲ αὐτῶι τὸ πᾶν ἄπειρον εἶναι καὶ ἀναλλοίωτον καὶ ἀκίνητον καὶ ἕν
25 ὅμοιον ἑαυτῶι καὶ πλῆρες κίνησίν τε μὴ εἶναι, δοκεῖν δὲ εἶναι. ἀλλὰ καὶ περὶ
θεῶν ἔλεγε μὴ δεῖν ἀποφαίνεσθαι" μὴ γὰρ εἶναι γνῶσιν αὐτῶν.
φησὶ δ᾽ ᾿Απολλόδωρος [fr. 42 Jac.] ἠκμακέναι αὐτὸν κατὰ τὴν τετάρτην καὶ
ὀγδοηκοστὴν ὀλυμπιάδα [444---441]. Vgl. Eus. ol. 84,1.
2. Sud. s.v. Μέλητος Adpov. καὶ ἢν ἐπὶ τῶν Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου καὶ
30 Ἐμπεδοκλέους χρόνων. οὗτος ἔγραψε Tlepi τοῦ ὄντος. καὶ ἀντεπολιτεύσατο δὲ
ΤΤερικλεῖ καὶ ὑπὲρ Σαμίων στρατηγήσας ἐναυμάχησε πρὸς Σοφοκλῆν τὸν τραγικόν,
zn
NN
ὀλυμπιάδι ὀγδοηκοστῆι τετάρτηι [444—441].
3. Prur. Pericl. 96 ὦ (26) πλεύσαντος γὰρ αὐτοῦ [Perikles] Μέλισσος ὁ
Ἰθαγένους, ἀνὴρ φιλόσοφος στρατηγῶν τότε τῆς Σάμου, καταφρονήσας τῆς ὀλιγό-
35 τητος τῶν νεῶν ἢ τῆς ἀπειρίας τῶν στρατηγῶν ἔπεισε τοὺς πολίτας ἐπιθέσθαι
τοῖς ᾿Αθηναίοις. καὶ γενομένης μάχης νικήσαντες οἱ Σάμιοι καὶ πολλοὺς μὲν αὐτῶν
ἄνδρας ἑλόντες πολλὰς δὲ ναῦς διαφθείραντες ἐχρῶντο τῆι θαλάττηι καὶ παρετί-
θεντο τῶν ἀναγκαίων! πρὸς τὸν πόλεμον ὅσα μὴ πρότερον εἶχον. ὑπὸ δὲ τοῦ
Μελίσσου καὶ Περικλέα φησὶν αὐτὸν ᾿Αριστοτέλης [fr. 578 aus d. TToAırela Σαμίων]
 136 20. MELISSOS.

ἡττηθῆναι ναυμαχοῦντα πρότερον. οἱ δὲ Σάμιοι τοὺς αἰχμαλώτους τῶν Αθηναίων

ἀνθυβρίζοντες ἔστιζον εἰς τὸ μέτωπον γλαῦκας. καὶ γὰρ ἐκείνους οἱ ᾿Αθηναῖοι
σάμαιναν ... πρὸς ταῦτα τὰ στίγματα λέγουσι καὶ τὸ ᾿Αριστοφάνειον ἠινίχθαι
“Σαμίων ὁ δῆμός ἐστιν. --- ὡς πολυγράμματος᾽ [Aristot. ἃ. Ο. fr. 575). (27) πυθό-
μενος δ᾽ οὖν ὁ ΤΠερικλῆς τὴν ἐπὶ στρατοπέδου συμφορὰν ἐβοήθει κατὰ τάχος καὶ
τοῦ Μελίσσου πρὸς αὐτὸν ἀντιταξαμένου κρατήσας καὶ τρεψάμενος τοὺς πολεμίους
εὐθὺς περιετείχιζε, δαπάνηι καὶ χρόνωι μᾶλλον ἢ τραύμασι καὶ κινδύνοις τῶν πο-
λιτῶν περιγενέσθαι καὶ συνελεῖν τὴν πόλιν βουλόμενος ... (28) ἐνάτωι δὲ μηνὶ
[Sommer 440] τῶν Σαμίων παραστάντων ὁ Περικλῆς τὰ τείχη καθεῖλε καὶ τὰς
10 ναῦς παρέλαβε καὶ χρήμασι πολλοῖς ἐζημίωσεν, ὧν τὰ μὲν εὐθὺς εἰσήνεγκαν οἱ
Σάμιοι, τὰ δ᾽ ἐν χρόνωι ῥητῶι ταξάμενοι κατοίσειν ὁμήρους ἔδωκαν. Δοῦρις δ᾽ ὁ
Σάμιος [FHG πὶ 488 fr. 60] τούτοις ἐπιτραγωιδεῖ πολλὴν ὠμότητα τῶν ᾿Αθηναίων
καὶ τοῦ ΤΠερικλέους κατηγορῶν, ἣν οὔτε Θουκυδίδης [I 116] ἱστόρηκεν οὔτ᾽ Ἔφορος
[fr. 117] οὔτ᾽ ᾿Αριστοτέλης [fr. 578]. Vgl. Themist.2 καίτοι Στησίμβροτος [FHG II ὅ8
15 fr. 1] ᾿Αναξαγόρου τε διακοῦσαι τὸν Θεμιστοκλέα φησὶ καὶ περὶ Μέλισσον σπου-
δάσαι τὸν φυσικόν, οὐκ εὖ τῶν χρόνων ἁπτόμενος. TTepırkei γάρ, ὃς πολὺ νεώ-
τερος ἦν Θεμιστοκλέους, Μέλισσος μὲν ἀντεστρατήγει πολιορκοῦντι Σαμίους,
᾿Αναξαγόρας δὲ συνδιέτριβε. Vgl. adv. Col. 32 p. 1126 Β. Ael. V. H. vır 14.

SCHRIFT [vgl. 20 A 2].

20 4. Sımpr. phys. 70,16 ὁ M. καὶ τὴν ἐπιγραφὴν οὕτως ἐποιήσατο τοῦ συγγράμ-
ματος Tlepi φύσεως ἢ περὶ τοῦ ὄντος. de caelo 557,10 καὶ εἰ TTepı φύσεως ἢ
περὶ τοῦ ὄντος ἐπέγραψε M., δῆλον ὅτι τὴν φύσιν ἐνόμιζεν εἶναι τὸ ὄν. GAL. de
el. sec. Hipp. ı 487 Κ. τὰ γὰρ τῶν παλαιῶν ἅπαντα Tlepi φύσεως ἐπιγέγραπται,
τὰ Μελίσσου, τὰ ἸΤαρμενίδου κτλ. Vgl. Gal. in Hipp. de nat.h.xv5K.

25 LEHRE.
5. ARIST. q. f. de Melisso Xenophane Gorgia 6. 1.2 [vgl. Aristoteles’ Schrift
ἹΤρὸς τὰ Μελίσσου ἃ Diog. v 25].

Tr: [APISTOTEAOYZ] ΠΕΡῚ MEAIZZOY.

c.1. (1) ᾿Αίδιον εἶναί φησιν εἴ τι ἔστιν, εἴπερ un ἐνδέχεσθαι γενέ-
σθαι μηδὲν ἐκ μηδενός: εἴτε γὰρ ἅπαντα γέγονεν εἴτε μὴ
πάντα, ἀίδια ἀμφοτέρως ἐξ οὐδενὸς γὰρ γενέσθαι ἂν αὐτὰ γιγνόμενα.
5 ἁπάντων τε γὰρ Yırvoutvwv οὐδὲν (Av) προὐπάρχειν: εἴτ᾽ ὄντων
τινῶν ἀεὶ Erepo] προσγίγνοιτο, πλέον ἂν καὶ μεῖζον τὸ ὃν
γεγονέναι' ὧι δὲ πλέον καὶ μεῖζον, τοῦτο γενέσθαι ἂν ἐξ
οὐδενός" (Ev) τῶι γὰρ ἐλάττονι τὸ πλέον, (ὡς οὐδ᾽ ἐν τῶι μικροτέρωι
τὸ μεῖζον, οὐχ ὑπάρχειν. (2) ἀίδιον δὲ ὃν ἄπειρον εἶναι, ὅτι
10 οὐκ ἔχει ἀρχὴν ὅθεν ἐγένετο, οὐδὲ τελευτὴν εἰς ὃ γιγνόμενον
ἐτελεύτησέ ποτε. (3) πᾶν δὲ καὶ ἄπειρον ὃν (Ev) εἶναι" εἰ γὰρ
δύο ἢ πλέω εἴη, πέρατ᾽ ἂν εἶναι ταῦτα πρὸς ἄλληλα. (4 ἕν
δὲ ὃν ὅμοιον εἶναι πάντη εἰ γὰρ ἀνόμοιον, πλείω ὄντα οὐκ
ἂν ἔτι ἕν εἶναι ἀλλὰ πολλά. (5) ἀίδιον δὲ ὃν ἄμετρόν τε
15 καὶ ὅμοιον πάντη ἀκίνητον εἶναι τὸ ἕν: οὐ γὰρ ἂν κινηθῆ-
va μὴ εἴς τι ὑποχωρῆσαν. ὑποχωρῆσαι δὲ ἀνάγκην εἶναι
ἤτοι εἰς πλῆρες ἰὸν ἢ εἰς κενόν: τούτων δὲ τὸ μὲν οὐκ ἂν δέ-
ξασθαι [τὸ πλῆρες], τὸ δὲ οὐκ εἶναι οὐδὲν [ἢ τὸ κενόν]. (6) τοιοῦτον
 A. LEBEN UND LEHRE. 3—5. ([ARIST.] de MXG 1). 137

9748 δὲ dv τὸ ἕν ἀνώδυνόν TE καὶ ἀνάλγητον ὑγιές TE καὶ Avo-

20 σον εἶναι, οὔτε μετακοσμούμενον θέσει οὔτε ἑτεροιούμενον εἴδει
οὔτε μιγνύμενον ἄλλωι κατὰ πάντα γὰρ ταῦτα πολλά τε
τὸ ἕν γίγνεσθαι καὶ τὸ μὴ ὃν τεκνοῦσθαι καὶ τὸ ὃν φθείρε-
σθαι ἀναγκάζεσθαι. ταῦτα δὲ ἀδύνατα εἶναι. () καὶ γὰρ
εἰ τῶι μεμῖχθαι τὸ ἕν ἐκ πλειόνων λέγοιτο, καὶ εἴη πολλά
25 τε καὶ κινούμενα εἰς ἄλληλα τὰ πράγματα, καὶ ἡ μίξις ἢ ὡς ἐν
ἑνὶ σύνθεσις εἴη τῶν πλειόνων ἢ τῆι ἐπαλλάξει οἷον ἐπι-
πρόσθησις γίγνοιτο τῶν μιχθέντων᾽ ἐκείνως μὲν ἂν διάδη-
λα χωριζόντων εἶναι τὰ μιχθέντα, ἐπιπροσθήσεως δ᾽ οὔσης
ἐν τῆι τρίψει Υτἰγνεσθαι ἂν ἕκαστα φανερὰ ἀφαιρουμένων
9140 1 τῶν πρώτων τὰ ὑπ ἄλληλα τεθέντα τῶν μιχθέντων: ὧν
οὐδέτερον συμβαίνειν. (8) διὰ τούτων δὲ τῶν τρόπων κἂν εἶναι
πολλὰ κἂν ἡμῖν ὦιετο φαίνεσθαι μόνως. ὥστε ἐπειδὴ οὐχ
οἷόν τε οὕτως, οὐδὲ πολλὰ δυνατὸν εἶναι τὰ ὄντα, ἀλλὰ
ταῦτα δοκεῖν οὐκ ὀρθῶς. πολλὰ γὰρ καὶ ἄλλα κατὰ τὴν
αἴσθησιν φαντάζεσθαι [ἀπατᾶν]: λόγον δ᾽ οὔτ᾽ ἐκεῖν᾽ αἱρεῖν,
ταῦτα γίγνεσθαι, οὔτε πολλά εἶναι τὸ ὄν, ἀλλὰ ἕν Aldıöv TE καὶ
ἄπειρον καὶ πάντη ὅμοιον αὐτὸ αὑτῶι. (9) ἄρ᾽ οὖν δεῖ πρῶτον
μὲν μὴ πᾶσαν λαβόντα δόξαν ἄρχεσθαι, ἀλλ᾽ αἱ μά-
10 λιστά εἰσι βέβαιοι; ὥστ᾽ εἰ μὲν ἅπαντα τὰ δοκοῦντα μὴ ὀρ-
θῶς ὑπολαμβάνεται, οὐθὲν ἴσως προσήκει οὐδὲ τούτω προσ-
χρῆσθαι τῶι δόγματι, (ὅτι) οὐκ ἄν ποτε οὐδὲν γένοιτο ἐκ μηδενός.
μία γάρ τίς ἐστι δόξα, καὶ αὕτη τῶν οὐκ ὀρθῶν, ἣν ἐκ τοῦ
αἰσθάνεσθαί πως ἐπὶ πολλῶν πάντως ὑπειλήφαμεν. (10) ei δὲ
15 μὴ ἅπαντα ψευδῆ τὰ ἡμῖν φαινόμενα, ἀλλά τινές εἰσι
καὶ τούτων ὀρθαὶ ὑπολήψεις, ἢ ἐπιδείξαντα, ὅτι αὗται τοιαῦται, ἢ
τὰς μάλιστα δοκούσας ὀρθάς, ταύτας ληπτέον: ἃς ἀεὶ βε-
βαιοτέρας εἶναι dei ἢ ἃ μέλλουσιν ἐξ ἐκείνων τῶν λόγων
δειχθήσεσθαι. (11) εἰ γὰρ καὶ εἴεν δύο δόξαι ὑπεναντίαι ἀλ-
20 λήλαις, ὥσπερ οἴεται (εἰ μὲν πολλά, γενέσθαι φησὶν ἀνάγκην
εἶναι ἐκ μὴ ὄντων: εἰ δὲ τοῦτο μὴ οἷόν τε, οὐκ εἶναι τὰ
ὄντα πολλά: ἀγένητον γὰρ ὄν, εἴ τι ἔστιν, ἄπειρον εἶναι.
εἰ δ᾽ οὕτως, καὶ ἕν), ὁμοίως μὲν δὴ ἡμῖν ὁ(μολογουμένων) ἀμφοτέρων
π(ροτάσεων)
οὐδὲν μᾶλλον, ὅτι ἕν ἢ ὅτι πολλά, δείκνυται. εἰ δὲ βέβαιος
μᾶλλον ἡ ἑτέρα, τἀπὸ ταύτης ξυμπερανθέντα μᾶλλον δέ-
δεικται. (12) τυγχάνομεν δὲ ἔχοντες ἀμφοτέρας τὰς ὑὕὑπο-
λήψεις ταύτας, καὶ ὡς ἂν οὐ γένοιτ᾽ ἂν οὐδὲν ἐκ μηδενὸς [ὄντος]
(καὶ ὡς) πολλά τε καὶ κινούμενά [μέν] ἐστι τὰ ὄντα. ἀμφοῖν
rn δὲ πιστὴ μᾶλλον αὕτη, καὶ θᾶττον ἂν πρόοιντο πάντες
ταύτης ἐκείνην τὴν δόξαν. ὥστ᾽ εἰ καὶ συμβαίνοι ἐναντίας
97ὅι 1 εἶναι τὰς φάσεις, καὶ ἀδύνατον γίγνεσθαί τε ἐκ μὴ ὄντος
καὶ μὴ πολλὰ εἶναι τὰ πράγματα, ἐλέγχοιτο μὲν ἂν
um ἀλλήλων ταῦτα. (13) ἀλλὰ τί μᾶλλον οὕτως ἂν ἔχοι; ἴσως
τε κἂν φαίη τις τούτοις τἀναντία. οὔτε γὰρ δείξας ὅτι
ὀρθὴ δόξα, ἀφ᾽ ἧς ἄρχεται, οὔτε μᾶλλον βέβαιον ἢ περὶ
ἧς δείκνυσι λαβών, διελέχθη μᾶλλον γὰρ ὑπολαμβάνεται
138 20. MELISSOS.

975% εἰκὸς εἶναι γίγνεσθαι ἐκ un ὄντος ἢ un πολλὰ εἶναι. (14) λέ-

yerol TE καὶ σφόδρα ὑπὲρ αὐτῶν γίγνεσθαί τε τὰ μὴ
ὄντα, καὶ δὴ γεγονέναι πολλὰ ἐκ μὴ ὄντων, καὶ οὐχ ὅτι
10 οἱ τυγχάνοντες, ἀλλὰ καὶ τῶν δοξάντων τινὲς εἶναι σοφῶν
εἰρήκασιν. (15) αὐτίκα δ᾽ Ἡσίοδος πάντων μὲν πρῶτον, φησί,
Χάος ἐγένετο, αὐτὰρ ἔπειτα Γαῖα εὐρύστερνος, πάντων ἕδος
ἀσφαλὲς aid ἠδ᾽ Ἔρος, ὃς πάντεσσι μεταπρέπει ἀθανάτοι-
σι [Theog. 116. 117.120]. τὰ δ᾽ ἄλλα φησὶ γενέσθαι (ἐκ τούτων), ταῦτα
δὲ ἐξ οὐδενός. πολ-
15 λοὶ δὲ καὶ ἕτεροι εἶναι μὲν οὐδέν φασι, γίγνεσθαι δὲ πάντα,
16 λέγοντες οὐκ ἐξ ὄντων γίγνεσθαι τὰ γγτλιγνόμενα. οὐδὲ
162 γὰῤδῤ ἂν ἔτι αὐτοῖς ἅπαντα γίγνοιτο. ὥστε τοῦτο μὲν
δῆλον, ὅτι ἐνίοις γε δοκεῖ καὶ ἐξ οὐκ ὄντων ἂν γενέσθαι.
c.2. (1) ἀλλ᾽ ἄρα, εἰ μὲν δυνατά ἐστιν ἢ ἀδύνατα ἃ λέγει,
ἐατέον, τὸ δὲ πότερον συμπεραίνεται αὐτὰ € ὧν λαμβά-
20 νει, ἢ οὐδὲν κωλύει καὶ ἄλλως ἔχειν, ἱκανὸν σκέψασθαι;
ἕτερον γὰρ ἄν τι τοῦτ᾽ ἴσως ἐκείνου εἴη. (2) καὶ πρώτου τεθέντος,
ὃ πρῶτον λαμβάνει, μηδὲν γενέσθαι ἂν ἐκ μὴ ὄντος, ἄρα
ἀνάγκη ἀγένητα ἅπαντα εἶναι, ἢ οὐδὲν κωλύει γεγονέναι
ἕτερα ἐξ ἑτέρων, καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον ἰέναι; (3) ἢ καὶ ἀνα-
25 κάμπτειν κύκλωι, ὥστε τὸ ἕτερον ἐκ τοῦ ἑτέρου γεγονέναι, ἀεί
τε οὕτως ὄντος τινὸς καὶ ἀπειράκις ἑκάστων γεγενημένων ἐξ
ἀλλήλων; (4 ὥστε οὐδὲν ἂν κωλύοι τὸ ἅπαντα γεγονέναι κει-
μένου τοῦ μηδὲν γενέσθαι ἂν ἐκ μὴ ὄντος, καὶ ἄπειρα
ὄντα πρὸς ἐκεῖνον προσαγορεῦσαι οὐδὲν κωλύει τῶν τῶι
30 Evi ἑπομένων ὀνομάτων. τὸ ἅπαντα γὰρ εἶναι καὶ λέγεσθαι
καὶ ἐκεῖνος τῶι ἀπείρωι προσάπτε. οὐδέν τε κωλύει, καὶ μὴ
ἀπείρων ὄντων, κύκλωι αὐτῶν εἶναι τὴν γένεσιν. (5) ἔτι εἰ
ἅπαντα γίγνεται, ἔστι δὲ οὐδέν, ὥς τινες λέγουσι, πῶς ἂν
ἀΐδια εἴη; ἀλλὰ γὰρ τοῦ. μὲν εἶναί .τἱι ὡς «ὄντος Καὶ
κειμένου διαλέγεται. εἰ γάρ, φησί, μὴ ἐγένετο, ἔστιν δέ,
ἀίδιον ἂν εἴη, ὡς δέον ὑπάρχειν τὸ εἶναι τοῖς πράγμασιν. (6) ἔτι εἰ
καὶ ὅτι μάλιστα μήτε τὸ μὴ ὃν ἐνδέχεται γενέσθαι μήτε
ἀπολέσθαι τὸ [μὴ] ὄν, ὅμως τί κωλύει τὰ μὲν γενόμενα
αὐτῶν εἶναι, τὰ δ᾽ ἀίδια, ὡς καὶ Ἐμπεδοκλῆς [21 Β 12] λέγει;
75 1 ἅπαντα γὰρ κἀκεῖνος ταῦτα ὁμολογήσας, ὅτι “ἔκ τε τοῦ μὴ
ὄντος ἀμήχανόν ἐστι γενέσθαι, τό τε ὃν ἐξόλλυσθαι ἀνή-
γυστον καὶ ἄπρηκτον, ἀεὶ γὰρ τῇ γ᾽ ἔσται, ὅπη κέ τις αἱὲν
ἐρείδηι, ὅμως τῶν ὄντων τὰ μὲν ἀΐδιά φησιν εἶναι, πῦρ
καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα, τὰ δ᾽ ἄλλα γτίγνεσθαί τε καὶ
γεγονέναι ἐκ τούτων. (7) οὐδεμία γὰρ ἑτέρα, ὡς οἴεται, γένεσίς
ἐστι τοῖς οὖσιν, “ἀλλὰ μόνον μίξις τε διάλλαξίς τε μιγέν-
τῶν ἐστί: φύσις δ᾽ ἐπὶ τοῖς ὀνομάζεται ἀνθρώποισιν" [21 B8,3.4. (8) τὴν
δὲ γένεσιν οὐ πρὸς οὐσίαν τοῖς ἀιδίοις καὶ τῶι ὄντι γίγνεσθαι λέ-
10 γει, ἐπεὶ τοῦτό Ye ἀδύνατον ὥιετου πῶς γὰρ ἄν, φησί,
καὶ ᾿ἐπαυξήσειε τὸ πᾶν τί κε καὶ πόθεν ἐλθόν᾽ [21 B 17,32]; ἀλλὰ μισγο-
μένων τε καὶ συντιθεμένων πυρὸς καὶ τῶν μετὰ πυρὸς
γίγνεσθαι τὰ πολλά, διαλλαττομένων τε καὶ διακρινομέ-
 A. LEHRE. 5. ((/ARIST.] de MXG 1.2). 139

975 νων φθείρεσθαι πάλιν, καὶ εἶναι τῆι μὲν μίξει πολλά ποτε
15 καὶ τῆι διακρίσει, τῆι δὲ φύσει τέτταρα ἄνευ τῶν αἰτίων ἢ
ἕν. (9) ἢ εἰ καὶ ἄπειρα εὐθὺς ταῦτα εἴη, ἐξ ὧν συντιθεμένων
γίγνεται, διακρινομένων δὲ φθείρεται, ὡς καὶ τὸν ᾿Αναξα-
γόραν φασί τινες λέγειν ἐξ ἀεὶ ὄντων καὶ ἀπείρων τὰ Yı-
γνόμενα γίγνεσθαι, κἂν οὕτως οὐκ ἂν εἴη ἀίδια πάντα, ἀλλὰ
20 καὶ γιγνόμενα ἄττα καὶ γενόμενά τ᾽ ἐξ ὄντων καὶ φθει-
ρόμενα εἰς οὐσίας τινὰς ἄλλας. (10) ἔτι οὐδὲν κωλύει μίαν τινὰ
οὖσαν τὸ πᾶν μορφήν, ὡς καὶ ὁ ᾿Αναξίμανδρος καὶ ὁ
᾿Αναξιμένης λέγουσιν, ὁ μὲν ὕδωρ εἶναι φάμενος τὸ πᾶν,
ὁ δέ, 6 ᾿Αναξιμένης, ἀέρα, καὶ ὅσοι ἄλλοι οὕτως εἶναι τὸ
25 πᾶν ἕν ἠξιώκασιν, τοῦτο ἤδη σχήμασί τε καὶ πλήθει καὶ
ὀλιγότητι, καὶ τῶι μανὸν ἢ πυκνὸν γίγνεσθαι, πολλὰ καὶ
N
φησὶ
a
(11)
\
λον.
[4
τὸ
h}
ἀπεργάζεσθαι,
\ r
γιγνόμενα
„
καὶ
δ
ἄπειρα ὄντα TE
δὲ καὶ ὁ Δημόκριτος τὸ ὕδωρ τε καὶ τὸν ἀέρα ἕκαστόν τε
τῶν πολλῶν, ταὐτὸ ὄν, ῥυθμῶι διαφέρειν. (12) τί δὴ κωλύει καὶ
οὕτως τὰ πολλὰ γίγνεσθαί τε καὶ ἀπόλλυσθαι, ἐξ ὄντος
dei εἰς ὃν μεταβάλλοντος ταῖς εἰρημέναις διαφοραῖς τοῦ
ἑνός, καὶ οὐδὲν οὔτε πλέονος οὔτε ἐλάττονος Υἱγνομένου τοῦ
μὲν ἐξ ἄλλων τὰ σώματα γίγνεσθαι
BJ \ Γ /

ποτὲ
Ν >)

κωλύει
x

ἔτι TI
’ 14

ὅλου;
a JA

> „
104 γί-
[4
οὕτως d ἀεὶ ἀναλυόμενα κατ
J [4 a 2 ER b)
33° καὶ διαλύεσθαι εἰς σώματα,
\ fi

γνεσθαί τε καὶ ἀπόλλυσθαι πάλιν; (13) ei de καὶ; ταῦτά. τις

35 συγχωροίη, καὶ εἴη τε καὶ ἀγένητον ein, τί μᾶλλον ἄπει-
ρον δείκνυται; ἄπειρον γὰρ εἶναί φησιν, εἰ ἔστι μέν, μὴ
γέγονε δέ: πέρατα γὰρ εἶναι τὴν τῆς Ὑενέσεως ἀρχήν τε
καὶ τελευτὴν. (14) καίτοι τί κωλύει ἀγένητον ὃν ἔχειν πέρας
ἐκ τῶν εἰρημένων; εἰ γὰρ ἐγένετο, ἀρχὴν ἔχειν ἀξιοῖ ταύ-
976% 1 τὴν ὅθεν ἤρξατο γιγνόμενον. τί δὴ κωλύει, καὶ εἰ μὴ
ἐγένετο, ἔχειν ἀρχήν, οὐ μέντοι γε ἐξ ἧς Ye ἐγένετο, ἀλλὰ
καὶ ἑτέραν, καὶ εἶναι περαίνοντα πρὸς ἄλληλα ἀΐδια ὄντα;
(15) ἔτι τί κωλύει τὸ μὲν ὅλον ἀγένητον ὃν ἄπειρον εἶναι, τὰ
δὲ ἐν αὐτῶι γιγνόμενα πεπεράνθαι, ἔχοντα ἀρχὴν καὶ τε-
λευτὴν γενέσεως; ἔτι καὶ ὡς ὃ Παρμενίδης φησί, τί κω-
λύει καὶ τὸ πᾶν ἕν ὃν καὶ ἀγένητον ὅμως πεπεράνθαι, καὶ
εἶναι “πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρας ἐναλίγκιον ὄγκωι, μεσσό-
θεν ἰσοπαλὲὲς πάντη᾽ τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον οὔτε τι βαιό-
10 τερον πελέμεν χρεών ἐστι τῆ ἢ τῆ" [18 B8,43—45]. (16) ἔχον δὲ μέσον καὶ
ἔσχατα, πέρας ἔχει ἀγένητον ὄν, ἐπεὶ εἰ καί, ὡς αὐτὸς
λέγει, ἕν ἐστι, καὶ τοῦτο σῶμα, ἔχει ἄλλα ἑαυτοῦ μέρη,
τὰ δὲ ὅμοια πάντα. (17) καὶ γὰρ ὅμοιον οὕτω λέγει τὸ πᾶν
εἶναι οὐχὶ ὡς ἄλλωι τινί (ὅπερ ᾿Αναξαγόρας ἐλέγχει ὅτι ὅμοιον
15 τὸ ἄπειρον: τὸ γὰρ ὅμοιον ἑτέρωι ὅμοιον, ὥστε δύο ἢ πλείω
ὄντα οὐκ ἂν ἕν οὐδὲ ἄπειρον εἶναι), ἀλλ᾽ ἴσως τὸ ὅμοιον πρὸς
αὑτὸ λέγει, καί φησιν αὐτὸ ὅμοιον εἶναι πᾶν, ὅτι ὁμοιο-
μερές, ὕδωρ ὃν ἅπαν ἢ γῆ ἢ εἴ τι τοιοῦτον ἄλλο. (18) δῆλος
γὰρ οὕτως ἀξιῶν εἶναι ἕν, τῶν δὲ μερῶν ἕκαστον σῶμα ὃν
20 οὐκ ἄπειρόν ἐστι᾿ τὸ γὰρ ὅλον ἄπειρον. ὥστε ταῦτα περαί-
γει πρὸς ἄλληλα ἀγένητα ὄντα. (19) ἔτι εἰ Aldıöv τε καὶ ἄπει-
140 20. MELISSOS,

976% ρόν ἐστι, πῶς ἂν εἴη Ev σῶμα ὄν; el μὲν γὰρ (τῶν) ἀνομοιο-
μερῶν εἴη, πολλά, καὶ αὐτὸς οὕτω γ᾽ (ἂν) εἶναι ἀξιοῖ. εἰ δὲ
ἅπαν ὕδωρ ἢ ἅπαν γῆ, ἢ ὅτι δὴ τὸ ὃν τοῦτ᾽ ἐστί, πόλλ᾽
25 ἂν ἔχοι μέρη (ὡς καὶ Ζήνων ἐπιχειρεῖ ὃν δεικνύναι τὸ
οὕτως ὃν Ev), εἴη οὖν ἂν καὶ πλείον᾽ ἄττα αὐτοῦ μέρη, ἐλάττον᾽ ὄντα
καὶ μικρότερ᾽ ἄλλα (ἄλλων, ὥσγτε πάντη ἂν ταύτη ἀλλοῖον εἴη
οὐδενὸς προσγιγνομένου σώματος οὐδ᾽ Aroyıyvouevov. (20) εἰ δὲ
μήτε σῶμα μήτε πλάτος μήτε μῆκος ἔχον μηδέν, πῶς ἂν
30 ἄπειρον (TO) ἕν εἴη; (N) τί κωλύει πολλὰ καὶ ἀνάριθμα τοιαῦτα
εἶναι; (21) (ἔτι) τί κωλύει καὶ πλείω ὄντα ἑνὸς μεγέθει ἄπειρα εἶναι;
ὡς καὶ ὁ Ξενοφάνης [11 A 47] ἄπειρον τό τε βάθος τῆς τῆς καὶ τοῦ
ἀέρος φησὶν εἶνα. δηλοῖ δὲ καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς᾽ ἐπιτιμᾶι
γὰρ ὡς λεγόντων τινῶν τοιαῦτα, ἀδύνατον εἶναι οὕτως ἐχόν-
35 τῶν ξυμβαίνειν αὐτά, “εἴπερ ἀπείρονα γῆς τε βάθη καὶ
δαψιλὸς αἰθήρ, ὡς διὰ πολλῶν δὴ βροτέων ῥηθέντα μα-
ταίως ἐκκέχυται στομάτων, ὀλίγον τοῦ παντὸς ἰδόντων [21 Β 359]. (22) ἔτι
ἕν ὃν οὐδὲν ἄτοπον, εἰ μὴ πάντη ὅμοιόν ἐστιν. εἰ γάρ ἐστιν
Tb 1 ὕδωρ ἅπαν ἢ πῦρ ἢ ὅτι δὴ ἄλλο τοιοῦτον, οὐδὲν κωλύει
πλείω εἰπεῖν τοῦ ὄντος ἑνὸς εἴδη, ἰδίαι ἕκαστον ὅμοιον αὐτὸ
ἑαυτῶι. (23) καὶ γὰρ μανόν, τὸ δὲ πυκνὸν εἶναι, μὴ ὄντος ἐν
τῶι μανῶι κενοῦ, οὐδὲν κωλύει. ἐν γὰρ τῶι μανῶι οὐκ ἔστιν ἔν
τισι μέρεσι χωρὶς ἀποκεκριμένον τὸ κενόν, ὥστε τοῦ ὅλου
τὸ μὲν πυκνόν, (τὸ δὲ μὴ πυκνὸν εἶναι (καὶ τοῦτ᾽ ἤδη ἐστὶ μανόν, τὸ
πᾶν οὕτως
ἔχον), ἀλλ᾽ ὁμοίως ἅπαν πλῆρες ὃν ὁμοίως ἧττον πλῆρές
ἐστι τοῦ πυκνοῦ. (24) εἰ δὲ καὶ ἔστιν (καὶ) ἀγένητόν ἐστι, κἂν διὰ
τοῦτο ἄπειρον δοθείη εἶναι καὶ μηδὲ ἐνδέχεσθαι ἄλλο καὶ
10 ἄλλο [ἄπειρον] εἶναι, διὰ τί καὶ ἕν τοῦτο ἤδη προσαγο-
ρευτέον καὶ ἀκίνητον: κε: πῶς γάρ, εἰ τὸ ἄπειρον ὅλον εἴη, τὸ
κενὸν μὴ ὅλον ὃν οἷόν τε εἶναι; (25) ἀκίνητον δ᾽ εἶναί φησιν,
εἰ κενὸν μὴ ἔστιν' ἅπαντα γὰρ κινεῖσθαι τῶι ἀλλάττειν
τόπον. (26) πρῶτον μὲν οὖν τοῦτο πολλοῖς οὐ συνδοκεῖ, ἀλλ᾽
15 εἶναί τι κενόν, οὐ μέντοι τοῦτό γέ τι σῶμα εἶναι, ἀλλ᾽ οἷον
καὶ ὁ Ἡσίοδος ἐν τῆι γενέσει πρῶτον τὸ χάος φησὶ Yeve-
σθαι, ὡς δέον χώραν πρῶτον ὑπάρχειν τοῖς οὖσι᾽ τοιοῦτον δέ
τι καὶ τὸ κενὸν οἷον ἀγγεῖόν τι, (οὗ TO) ἀνὰ μέσον εἶναι ζητοῦμεν.
(27) ἀλλὰ δὴ καὶ εἰ μὴ ἔστι κενὸν μηδέν, (οὐδέν) τι ἧσσον ἂν κινοῖτο.
20 ἐπεὲ καὶ ᾿Αναξαγόρας τὸ πρὸς αὐτὸ πραγματευθείς, καὶ οὐ
μόνον ἀποχρῆσαν αὐτῶι ἀποφήνασθαι ὅτι οὐκ ἔστιν, ὅμως
κινεῖσθαί φησι τὰ ὄντα οὐκ ὄντος κενοῦ. (28) ὁμοίως δὲ καὶ ὁ
Ἐμπεδοκλῆς κινεῖσθαι μὲν del φησι συγκρινόμενα τὸν
ἅπαντα ἐνδελεχῶς χρόνον, (κενὸν) δὲ οὐδὲν εἶναι, λέγων ὡς “τοῦ παν-
τὸς δί(ὲ)
25 οὐδὲν κενεόν᾽ πόθεν οὖν τί κ᾿ ἐπέλθοι; [21-B 14]. ὅταν δὲ εἰς μίαν μορ-
φὴν συγκριθῆι, ὥσθ᾽ Ev εἶναι, “οὐδέν, φησί, τό γε κενεὸν πέλει
οὐδὲ περισσόν᾽ [21 B 13]. (29) τί γὰρ κωλύει εἰς ἄλληλα φέρεσθαι καὶ
περιίστασθαι ἅμα ὁτουοῦν εἰς ἄλλο, καὶ τούτου εἰς ἕτερον, καὶ
εἰς τὸ πρῶτον ἄλλου μεταβάλλοντος ἀεί; (30) τί καὶ τὴν ἐν
 A. LEHRE. 5. ((/ARIST.]) de MXG 2). 6—8. 141

9766 30 τῶι αὐτῶι μένοντος τοῦ πράγματος τόπωι τοῦ εἴδους με-
ταβολήν, ἣν ἀλλοίωσιν οἵ τ᾽ ἄλλοι κἀκεῖνος λέγει, ἐκ
τῶν εἰρημένων αὐτῶι κωλύει κινεῖσθαι τὰ πράγματα, ὅταν
ἐκ λευκοῦ μέλαν ἢ ἐκ πικροῦ γίγνηται γλυκύ; οὐδὲν γὰρ τὸ
μὴ εἶναι κενὸν ἢ μὴ δέχεσθαι τὸ πλῆρες ἀλλοιοῦσθαι κωλύει.
35 (81) ὥστ᾽ οὔθ᾽ ἅπαν οὔτε ἀίδιον [οὔθ᾽ Ev] οὔτ᾽ ἄπειρον ἀνάγκη εἶναι (ἀλλ
(εἰ ἄρα,) ἄπειρα πολλά) οὔτε ἕν, (οὔ)θ᾽ ὅμοιον, οὔτ᾽ ἀκίνητον. οὔτ᾽ εἰ ἕν
οὔτ᾽ εἰ πόλλ᾽ ἄττας τούτων δὲ κειμένων καὶ μετακοσμεῖσθαι καὶ
ἑτεροιοῦσθαι τὰ ὄντα οὐδὲν ἂν κωλύοι ἐκ τῶν ὑπ᾽ ἐκείνου εἰρημέ-
9772 1 νων, καὶ ἑνὸς ὄντος τοῦ παντὸς κινήσεως οὔσης, καὶ πλήθει καὶ
ὀλιγότητι διαφέροντος, καὶ ἀλλοιουμένου οὐδενὸς προσγιγνομένου
οὐδ᾽ ἀπογιγνομένου σώματος, καὶ εἰ πολλά, συμμισγομένων
καὶ διακρινομένων ἀλλήλοις. (82) τὴν γὰρ μίξιν οὔτ᾽ ἐπιπρόσ-
5 θησιν τοιαύτην εἶναι οὔτε σύνθεσιν εἰκὸς οἵαν λέγει, ὥστε ἢ
χωρὶς εὐθὺς εἶναι, ἢ καὶ ἀποτριφθέντων ὅσ᾽ ἐπίπροσθεν ἕτερα ἕτέ-
pwv φαίνεσθαι χωρὶς ἀλλήλων ταῦτα, ἀλλ᾽ οὕτως συγκεῖσθαι
ταχθέντα ὥστε ὁτιοῦν τοῦ μιγνυμένου παρ᾽ ὁτιοῦν ὧι μίγνυίται γίγνε)σθαι μέ-
ρος οὕτως, Wolte) μὴ ἂν ληφθῆναι συγκείμενα, ἀλλὰ μεμιγμένα,
10 μηδ᾽ ὁποσαοῦν αὐτοῦ μέρη. ἐπεὶ γὰρ οὐκ ἔστι σῶμα [τὸ] ἐλά-
χιστον, ἅπαν ἅπαντι μέρος μέμικται ὁμοίως καὶ τὸ ὅλον.
6. ΗἸΡΡ. de nat. hom. 1 [v1 34L.] ἀλλ᾽ ἔμοιγε δοκέουσιν οἱ τοιοῦτοι ἄνθρω-
ποι αὐτοὶ ἑωυτοὺς καταβάλλειν ἐν τοῖσιν ὀνόμασι τῶν λόγων αὐτῶν ὑπὸ ἀσυνε-
σίης, τὸν δὲ Μελίσσου λόγον ὀρθοῦν. GAL. Ζ. ἃ. St. xV29 φανερῶς οὖν ἐν τούτωι
τῶι λόγωι παντὶ τοῖς ἕν τι μόνον τῶν τεττάρων στοιχείων ἡγουμένοις εἶναι τὸν
ἄνθρωπον ἀντιλέγει καί φησιν αὐτοὺς ἁμαρτάνειν. ὅτι γὰρ μηδὲν ἀποδεικνύουσιν,
ἐσχάτως ἀπίθανος ἦν ὁ λόγος αὐτῶν ἕν μὲν γὰρ τῶν τεττάρων εἶναι τὸν ἄνθρω-
πον οὐ κατασκευάζουσι, τὸν δὲ Μελίσσου λόγον ὀρθοῦσιν ἡγουμένου μὲν ἕν εἶναι
καὶ αὐτοῦ τούτου, οὐ μὴν ἐκ τῶν τεττάρων γ᾽ ἕν τι τούτων ἀέρος καὶ γῆς, ὕδατός
τε καὶ πυρός. ἔοικε δὲ ὁ ἀνὴρ οὗτος ἐννοῆσαι μὲν εἶναί τινα οὐσίαν κοινὴν ὑπο-
10 βεβλημένην τοῖς τέτταρσι στοιχείοις ἀγένητόν τε καὶ ἄφθαρτον, ἣν οἱ μετ᾽ αὐτὸν
ὕλην ἐκάλεσαν, οὐ μὴν διηρθρωμένως γε δυνηθῆναι τοῦτο δηλῶσαι. ταύτην δ᾽ οὖν
αὐτὴν τὴν οὐσίαν ὀνομάζει τὸ ἕν καὶ τὸ πᾶν.
7. Arıst. Metaph. A. 5. 589025 οὗτοι μὲν οὖν, καθάπερ εἴπομεν, ἀφετέοι
πρὸς τὴν νῦν παροῦσαν ζήτησιν, οἱ μὲν δύο καὶ πάμπαν ὡς ὄντες μικρὸν ἀγροι-
15 κότεροι, Ξενοφάνης καὶ M., ἸΤαρμενίδης δὲ μᾶλλον βλέπων κτλ. [18.Α 24]. phys.A 8.
1862 6 ἀμφότεροι γὰρ ἐριστικῶς συλλογίζονται, καὶ M. καὶ ΤΤαρμενίδης᾽ καὶ γὰρ
ψευδῆ λαμβάνουσι καὶ ἀσυλλόγιστοί εἰσιν αὐτῶν οἱ λόγοι᾽ μᾶλλον δ᾽ ὁ Μελίσσου
φορτικὸς καὶ οὐκ ἔχων ἀπορίαν, ἀλλ᾽ ἑνὸς ἀτόπου δοθέντος τᾶλλα συμβαίνει" τοῦτο
δ᾽ οὐθὲν χαλεπόν.
20 8. Arıst. phys. A 6. 213612 Μ. μὲν οὖν καὶ δείκνυσιν ὅτι τὸ πᾶν ἀκίνητον
ἐκ τούτων εἰ γὰρ κινήσεται, ἀνάγκη εἶναι, φησί, κενόν, τὸ δὲ κενὸν οὐ τῶν ὄντων.
de gen. et corr. A 8. 8285 2 ἐνίοις γὰρ τῶν ἀρχαίων ἔδοξε τὸ ὃν ἐξ ἀνάγκης ἕν εἶναι
καὶ ἀκίνητον᾽ τὸ μὲν γὰρ κενὸν οὐκ ὄν, κινηθῆναι δ᾽ οὐκ ἂν δύνασθαι μὴ ὄντος
κενοῦ κεχωρισμένου. οὐδ᾽ αὖ πολλὰ εἶναι μὴ ὄντος τοῦ διείργοντος. τοῦτο δ᾽
25 οὐδὲν διαφέρειν, εἴ τις οἴεται μὴ συνεχὲς εἶναι τὸ πᾶν ἀλλ᾽ ἅπτεσθαι διηιρημένον,
τοῦ φάναι πολλὰ καὶ μὴ ἕν εἶναι καὶ κενόν. εἰ μὲν γὰρ πάντηι διαιρετόν, οὐθὲν
εἶναι ἕν, ὥστε οὐδὲ πολλὰ, ἀλλὰ κενὸν τὸ ὅλον᾽ εἰ δὲ τῆι μέν, τῆι δὲ μή, πεπλα-
σμένωι τινὶ τοῦτ᾽ ἐοικέναι μέχρι πόσου γὰρ καὶ διὰ τί τὸ μὲν οὕτως ἔχει τοῦ ὅλου
 142 20. MELISSOS.

καὶ πλῆρές ἐστι, τὸ δὲ διηιρημένον; ἔτι ὁμοίως φάναι ἀναγκαῖον μὴ εἶναι κίνησιν.
ἐκ μὲν οὖν τούτων τῶν λόγων ὑπερβάντες τὴν αἴσθησιν καὶ παριδόντες αὐτὴν ὡς
τῶι λόγωι δέον ἀκολουθεῖν, Ev καὶ ἀκίνητον τὸ πᾶν εἶναί φασι καὶ ἄπειρον ἔνιοι"
τὸ γὰρ πέρας περαίνειν ἂν πρὸς τὸ κενόν. Vgl. 18 A 25.
5 9. Cıc. Ac. 11 37,118 M. hoc quod esset infinitwm et inmutabile et fwisse
semper et fore. Axt. 111,2 (5. 5. 111,3). 13,14 |Theodor. ıv 8; D. 285] M. de
ὁ ᾿Ιθαγένους ὁ Μιλήσιος (so!) τούτου [Parmenides] μὲν ἑταῖρος ἐγένετο, τὴν δὲ
παραδοθεῖσαν διδασκαλίαν ἀκήρατον οὐκ ἐτήρησεν. ἄπειρον γὰρ οὗτος ἔφη τὸν
κόσμον ἐκείνων φάντων πεπερασμένον. 1,6 (D. 328) Διογένης καὶ Μ. τὸ μὲν πᾶν
10 ἄπειρον, τὸν δὲ κόσμον πεπεράνθαι. 11 4, 11 5. ὅ. 111,3.
10. Arıst. soph. el. 5. 167613 οἷον ὁ Μελίσσου λόγος, ὅτι ἄπειρον τὸ ἅπαν,
λαβὼν τὸ μὲν ἅπαν ἀγένητον (ἐκ γὰρ μὴ ὄντος οὐδὲν ἂν γενέσθαι), τὸ δὲ γενό-
μενον ἐξ ἀρχῆς γενέσθαι. εἰ μὴ οὖν γέγονεν, ἀρχὴν οὐκ ἔχειν τὸ πᾶν, ὥστ᾽
ἄπειρον. οὐκ ἀνάγκη δὲ τοῦτο συμβαίνειν᾽ οὐ γὰρ εἰ τὸ γενόμενον ἅπαν ἀρχὴν
15 ἔχει, καὶ εἴ τι ἀρχὴν ἔχει γέγονεν. 6.168035 ὡς ἐν τῶι Μελίσσου λόγωι, τὸ
αὐτὸ εἶναι λαμβάνει τὸ γεγονέναι καὶ ἀρχὴν ἔχειν, ἢ τὸ ἴσοις γίνεσθαι καὶ ταὐτὸ
μέγεθος λαμβάνειν. ὅτι γὰρ τὸ γεγονὸς ἔχει ἀρχήν, καὶ τὸ ἔχον ἀρχὴν γεγονέναι
ἀξιοῖ, ὡς ἄμφω ταὐτὰ ὄντα τῶι ἀρχὴν ἔχειν, τό τε γεγονὸς καὶ τὸ πεπερασμένον.
Vgl. 28. 181227. phys. A 8. 186210.
20 11. Arıst. phys. A 2.185232 M. δὲ τὸ ὃν ἄπειρόν φησιν εἶναι. ποσὸν ἄρα
τι τὸ ὄν... ὁ γὰρ τοῦ ἀπείρου λόγος τῶι ποσῶι προσχρῆται, ἀλλ᾽ οὐκ οὐσίαι
οὐδὲ τῶι ποιῶι. Vgl. Metaph. A 5. 986618 [11 A 30]. Phys. Γ 6. 2072 9 [18
A 27].
12. EpıpHan. adv. haer. τι 2, 12 (D. 590) M. ὁ τοῦ ᾿Ιθαγένους Σάμιος τὸ γένος
ev τὸ πᾶν ἔφη εἶναι, μηδὲν δὲ βέβαιον ὑπάρχειν τῆι φύσει, ἀλλὰ πάντα εἶναι
25 φθαρτὰ ἐν δυνάμει. AKT. 124,1 (5. 5. 110, 18).
13. Azr. ı 7,27 0). 303) Μ. καὶ Ζήνων τὸ ἕν καὶ πᾶν [sc. θεὸν εἶναι], καὶ
μόνον ἀίδιον καὶ ἄπειρον τὸ ἕν. OLYMPIODOR. de arte sacra (Collection des Alchym.
grees ed. Berthelot) p. 81,3 ed. Ruelle μίαν τοίνυν ἀκίνητον (Kal) ἄπειρον ἀρχὴν
πάντων τῶν ὄντων ἐδόξαζεν Μέλισσος τὸ θεῖον.
90 14. PHILODEM. Rhet. fr. inc. 3.7 (πα 196 Sudhaus): οὐδὲ κατὰ ἸΤαρμενίδην καὶ
Μέλισσον Ev τὸ πᾶν λέγοντας εἶναι καὶ διὰ τὸ τὰς αἰσθήσεις ψευδεῖς εἶναι.
Arıstocı. b. Eus. P. E. xıv 17,7 ὁ γέ τοι Μ. ἐθέλων ἐπιδεικνύναι διότι τῶν
φαινομένων καὶ ἐν ὄψει τούτων οὐδὲν εἴη τῶι ὄντι, διὰ τῶν φαινομένων ἀπο-
δείκνυσιν αὐτῶν᾽ φησὶ γοῦν" “εἰ γὰρ ἔστι γῆ — μαλακὸν σκληρόν᾽ [20Β
90 8, 2. 8]. ταῦτα δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα λέγοντος αὐτοῦ καὶ μάλα εἰκότως
ἐπύθετό τις Av’ “ἂρ᾽ οὖν ὅτι ὃ νῦν θερμόν ἐστι κἄπειτα τοῦτο γίνεται ψυχρὸν
οὐκ αἰσθόμενος ἔγνως; ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῶν ἄλλων. ὅπερ γὰρ ἔφην, εὑρεθείη
ἂν οὐδὲν ἀλλ᾽ ἢ τὰς αἰσθήσεις ἀναιρῶν καὶ ἐλέγχων διὰ τὸ μάλιστα πιστεύειν
αὐταῖς. Vgl. Ar. τν 9,1 [18 A 49].
 A. LEHRE. 8-14. B. FRAGMENTE. 1—2. 143

B. FRAGMENTE.
MEAIZZOY ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ Η TIEPI TOY ONTO2.
1. [1 Covotti Stud. Ital. vı 217] Smer. phys. 162,24 καὶ M. δὲ τὸ
ἀγένητον τοῦ ὄντος ἔδειξε τῶι κοινῶι τούτωι χρησάμενος ἀξιώ-
ὄ ματι γράφει δὲ οὕτως: “ἀεὶ ἦν ὅ τι ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται. εἰ
γὰρ ἐγένετο, ἀναγκαῖόν ἐστι πρὶν γενέσθαι εἶναι μη-
δέν: εἰ τοίνυν μηδὲν ἦν, οὐδαμὰ ἂν τένοιτο οὐδὲν ἐκ
Ἧ 2
μηδενος.
2. [2] — — 29,22. 109. 20 “ὅτε τοίνυν οὐκ ἐγένετο, ἔστι τε
οὐδε TEXEU-
x
ἔχει
>
οὐκ
3 2
καὶ ἀρχὴν
\ > Α
ἀεὶ ἣν καὶ ἀεὶ ἔσται,
\ > Ἂν ἊΝ ἯΙ > NIE
10 Kal
τήν, ἀλλ᾽ ἄπειρόν ἐστιν. εἰ μὲν γὰρ ἐγένετο, ἀρχὴν
ἂν εἶχεν (ἤρξατο τὰρ ἄν ποτε τενόμενον) καὶ τελευτήν
(ἐτελεύτησε γὰρ ἄν ποτε γενόμενον) ὅτε δὲ μήτε
ἤρξατο μήτε ἐτελεύτησεν ἀεί τε ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται, οὐκ

15 MELISSOS ÜBER DIE NATUR SEIENDE.ODER ÜBER DAS

1. Immerdar war, was da war, und immerdar wird es sein. Denn
wär’ es entstanden, so müßte es notwendigerweise vor dem Entstehen
nichts sein. Wenn es nun also nichts war, so könnte unter keiner
Bedingung etwas aus nichts entstehen.
20 2. Sintemal es nun also nicht entstanden und doch ist und immer
war und immer sein wird, so hat es auch keinen Anfang und kein
Ende, sondern ist unendlich. Denn wär’ es entstanden, so hätte es
einen Anfang (denn es müßte ja, wenn entstanden, einmal angefangen
haben) und ein Ende (denn es müßte ja, wenn entstanden, einmal ge-
25 endet haben): hat es also nicht angefangen und nicht geendet, war es

PARAPHRASE
DER FRAGMENTE 1. 2. 6. 7.
Sımpr. phys. 103,13 νῦν δὲ τὸν Μελίσσου λόγον ἴδωμεν, πρὸς ὃν πρότερον
ὑπαντᾶι [Arist. phys. A 3.18624]. τοῖς γὰρ τῶν φυσικῶν ἀξιώμασι χρησάμενος
6 Μ. περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς ἄρχεται τοῦ συγγράμματος οὕτως᾽
80 1. “εἰ μὲν μηδὲν ἔστι, περὶ τούτου τί ἂν λέγοιτο ὡς ὄντος τινός; εἰ δὲ τὶ
ἔστιν, ἤτοι γινόμενόν ἐστιν ἢ ἀεὶ ὄν. ἀλλ᾽ εἰ γενόμενον, ἤτοι ἐξ ὄντος ἢ ἐξ οὐκ
ὄντος ἀλλ᾽ οὔτε ἐκ μὴ ὄντος οἷόν τε γενέσθαι τι (οὔτε ἄλλο μὲν οὐδὲν ὄν, πολλῶι
δὲ μᾶλλον τὸ ἁπλῶς ὄν) οὔτε ἐκ τοῦ ὄντος. εἴη γὰρ ἂν οὕτως καὶ οὐ γτἱίνοιτο.
᾿ οὐκ ἄρα γινόμενόν ἐστι τὸ ὄν᾽ ἀεὶ ὃν ἄρα ἐστίν. οὐδὲ φθαρήσεται τὸ ὄν᾽ οὔτε
35 γὰρ εἰς τὸ μὴ ὃν οἷόν τε τὸ ὃν μεταβάλλειν (συγχωρεῖται γὰρ καὶ τοῦτο ὑπὸ τῶν
φυσικῶν) οὔτε εἰς ὄν. μένοι γὰρ ἂν πάλιν οὕτω γε καὶ οὐ φθείροιτο. οὔτε ἄρα
γέγονε τὸ ὃν οὔτε φθαρήσεται᾽ ἀεὶ ἄρα ἦν τε καὶ ἔσται. 2. ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὸ
γενόμενον ἀρχὴν ἔχει, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει᾽ τὸ δὲ ὃν οὐ γέγονεν’
οὐκ ἄρ᾽ ἔχει ἀρχήν. ἔτι δὲ τὸ φθειρόμενον τελευτὴν ἔχει. εἰ δέ τί ἐστιν ἄφθαρτον,
δὲς 0 Ὲ
 144 20. MELISSOS.

ἔχει ἀρχὴν οὐδὲ τελευτήν. οὐ τὰρ ἀεὶ εἶναι ἀνυστόν,

ὅ τι μὴ πᾶν ἔστι.
3. [3] Sımpr. phys. 109,29 ὅτι δὲ ὥσπερ τὸ ποτὲ Yevönevov’[B 2]
πεπερασμένον τῆι οὐσίαι φησίν, οὕτω καὶ τὸ ἀεὶ ὃν ἄπειρον
5 λέγει τῆι οὐσίαι, σαφὲς πεποίηκεν εἰπών “ἀλλ᾽ ὥσπερ ἔστιν
ἀεί, οὕτω καὶ τὸ μέγεθος ἄπειρον ἀεὶ χρὴ eivor. μέγε-
θος δὲ οὐ τὸ διαστατόν φησι [vgl. B 10].
4. [4] — — 110,2 [nach B 9] καὶ ἐφεξῆς δὲ τῶι ἀιδίωι τὸ ἄπειρον
κατὰ τὴν οὐσίαν συνέταξεν εἰπών: “ἀρχήν τε καὶ τέλος ἔχον
10 οὐδὲν οὔτε ἀίδιον οὔτε ἄπειρόν ἐστιν᾽, ὥστε τὸ μὴ ἔχον
ἄπειρόν ἐστιν.
5. [9] — — 110,5 [nach Β 4] ἀπὸ δὲ τοῦ ἀπείρου τὸ ἕν συνε-
λογίσατο ἐκ τοῦ “εἰ μὴ ἕν εἴη, περανεῖ πρὸς ἄλλο᾽. τοῦτο
δὲ αἰτιᾶται Εὔδημος [fr. 9 Sp.] ὡς ἀδιορίστως λεγόμενον γράφων
1ὅ οὕτως “εἰ δὲ δὴ συγχωρήσειέ τις ἄπειρον εἶναι τὸ ὄν, διὰ τί
καὶ ἕν ἐστιν; οὐ γὰρ δὴ διότι πλείονα, περανεῖ πηι πρὸς ἄλληλα.
δοκεῖ γὰρ ὁ παρεληλυθὼς χρόνος ἄπειρος εἶναι περαίνων πρὸς
τὸν παρόντα. πάντηι μὲν οὖν ἄπειρα τὰ πλείω τάχα οὐκ ἂν εἴη,
ἐπὶ θάτερα δὲ φανεῖται ἐνδέχεσθαι. χρὴ οὖν διορίσαι, πῶς
20 ἄπειρα οὐκ ἂν εἴη, εἰ πλείω.
6. [5] — de caelo 557, 14 τοῦ γὰρ αἰσθητοῦ ἐναργῶς εἶναι δοκοῦν-
τος, εἰ ἕν τὸ ὄν ἐστιν, οὐκ ἂν εἴη ἄλλο παρὰ τοῦτο. λέγει δὲ
Μ. μὲν “εἰ γὰρ εἴη, ἕν εἴη ἄν: εἰ γὰρ δύο εἴη, οὐκ ἂν
δύναιτο ἄπειρα εἶναι, ἀλλ᾽ ἔχοι ἂν πείρατα πρὸς ἄλληλα᾽,
25 Tlopuevidng δὲ “οὖλον --- ἀγένητον᾽ [fr. 8, 4].

vielmehr immer und wird es immer sein, so hat es weder Anfang noch
Ende. Denn unmöglich kann etwas immerdar sein, was nicht vollständig
im Sein aufgeht.
3. Sondern gleich wie es immerdar ist, so muß es auch immerdar
30 der Größe nach unendlich sein.
4. Nichts, was Anfang und Ende hat, ist ewig oder unendlich.
5. Wäre es nicht eines, so würde es gegen ein anderes eine Grenze
bilden.
6. Denn falls es dies [nämlich unendlich, fr. 4] wäre, wäre es eins.
35 Denn wäre es zwei Dinge, so könnten sie nicht unendlich sein, sondern
bildeten gegen einander Grenzen.

τελευτὴν οὐκ ἔχει. τὸ ὃν ἄρα ἄφθαρτον ὃν τελευτὴν οὐκ ἔχει. τὸ δὲ μήτε

\ Ἵ Υ̓ \ „N „ „ „x \ b) ” \ \ Ζ

ἀρχὴν ἔχον μήτε τελευτὴν ἄπειρον τυγχάνει ὄν. ἄπειρον ἄρα τὸ ὄν.
6. εἰ δὲ ἄπειρον, ) ἕν. εἰ γὰρ δύο εἴη, οὐκ ἂν δύναιτο ἄπειρα εἶναι 2
 .B. FRAGMENTE. 3—7. 145

7. [6] — phys. 111,18 λέγει δ᾽ οὖν M. οὕτως τὰ πρότερον eipn-

μένα συμπεραινόμενος καὶ οὕτως τὰ περὶ τῆς κινήσεως ἐπάτων-
(1) “οὕτως οὖν ἀίδιόν ἐστι καὶ ἄπειρον καὶ ἕν καὶ ὅμοιον
πᾶν. (2) καὶ οὔτ᾽ ἂν ἀπόλοιτο οὔτε μεῖζον γίνοιτο οὔτε
μετακοσμέοιτο οὔτε ἀλγεῖ οὔτε ἀνιᾶται εἰ γάρ τι τού-
των πάσχοι, οὐκ ἂν ἔτι ἕν εἴη. εἰ γὰρ ἑτεροιοῦται,
ἀνάγκη τὸ ἐὸν μὴ ὁμοῖον εἶναι, ἀλλὰ ἀπόλλυσθαι τὸ
πρόσθεν ἐόν, τὸ δὲ οὐκ ἐὸν γίνεσθαι. εἰ τοίνυν τριχὶ
μιῆι μυρίοις ἔτεσιν ἑτεροῖον τίνοιτο, ὀλεῖται πᾶν ἐν
10 τῶι παντὶ χρόνωι. (8) ἀλλ᾽ οὐδὲ μετακοσμηθῆναι ἀνυ-
στόν: ὁ τὰρ κόσμος ὁ πρόσθεν ἐὼν οὐκ ἀπόλλυται οὔτε
ὁ μὴ ἐὼν τίνεται. ὅτε δὲ μήτε προσγίνεται μηδὲν μήτε
> ii
ἀπόλλυται μήτε ETEPOLOUTAL, πῶς ἂν μετακοσμηθὲν τῶν
ἐόντων εἴη; εἰ μὲν γάρ τι ἐγίνετο ἑτεροῖον, ἤδη ἂν καὶ
15 μετακοσμηθείη. (4) οὐδὲ ἀλγεῖ: οὐ τὰρ ἂν πᾶν εἴη
ἀλγέον (οὐ γὰρ ἂν δύναιτο ἀεὶ εἶναι χρῆμα ἀλγέον),
οὐδὲ ἔχει ἴσην δύναμιν τῶι ὑγιεῖ. οὔδ᾽ ἂν ὁμοῖον ein,
>

7. (1) So ist es denn ewig und unendlich und eins und vollständig
gleichmäßig. (2) Und es könnte nicht irgend einmal untergehen oder
20 sich vergrößern oder umgestalten, noch empfindet es Schmerz oder Leid.
Denn empfände es dergleichen, so wäre es nicht mehr eines. Wird es
nämlich anders, so muß notwendigerweise das, was ist, nicht mehr
gleichmäßig vorhanden sein, sondern es muß das was vorher vorhanden
war, untergehen und das was nicht vorhanden war, entstehen. Wenn
25 es nun also in zehntausend Jahren auch nur um ein Haar anders würde,
so muß es in der Ewigkeit vollständig zugrunde gehen. (3) Aber auch
eine Umgestaltung ist unmöglich. Denn die frühere Gestaltung geht
nicht unter und die nicht vorhandene entsteht nicht. Sintemal aber
nichts dazukommt und nichts verloren geht oder anders wird, wie sollte
30 es nach der Umgestaltung noch zu dem Seienden zählen? Denn würde
etwas anders, dann wäre es ja bereits umgestaltet. (4) Auch empfindet
es keinen Schmerz. Denn es könnte nicht vollständig im Sein auf-
gehen, wenn es ihn empfände (denn ein Schmerz empfindendes Ding
könnte nicht ewig sein), und besitzt auch nicht dieselbe Kraft wie ein
35 gesundes. Auch wär’ es nicht gleichmäßig vorhanden, wenn es Schmerz

ἀλλ᾽ ἔχοι Av πέρατα πρὸς ἄλληλα. ἄπειρον δὲ τὸ ὄν: οὐκ ἄρα πλείω τὰ
ὄντα᾽ ἐν ἄρα τὸ ὄν. 7. (1] ἀλλὰ μὴν εἰ ἕν, καὶ ἀκίνητον᾽ τὸ γὰρ ἕν ὅμοιον
BA > „ \ ” τ᾿ \ \ 4.) ΧῈ \ ,ὕὔ \ \ a ῳ

ἀεὶ ἑαυτῶι: (2) τὸ δὲ ὅμοιον οὔτ᾽ ἂν ἀπόλοιτο οὔτ᾽ ἂν μεῖζον γίνοιτο

οὔτε μετακοσμέοιτο οὔτε ἀλγεῖ οὔτε ἀνιᾶται. εἰ yap τι τούτων
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 10
 146 20. MELISSOS.

ei AAYEoL ἀπογενομένου γάρ τευ ἂν ἀλγέοι ἢ προσ-

γενομένου, κοὐκ ἂν ἔτι ὁμοῖον εἴη. (5) οὐδ᾽ ἂν τὸ
ὑγιὲς ἀλγῆσαι δύναιτο᾽ ἀπὸ γὰρ ἂν ὄλοιτο τὸ ὑγιὲς
καὶ τὸ ἐόν, τὸ δὲ οὐκ ἐὸν γένοιτο. (6) καὶ περὶ τοῦ
5 ἀνιᾶσθαι ὡυτὸς λόγος τῶι ἀλγέοντιι (7) οὐδὲ κενεόν
ἐστιν οὐδέν: τὸ γὰρ κενεὸν οὐδέν ἐστιν᾽ οὐκ ἂν οὖν εἴη
τό γε μηδέν: οὐδὲ κινεῖται ὑποχωρῆσαι γὰρ οὐκ ἔχει
οὐδαμῆι, ἀλλὰ πλέων ἐστίν. εἰ μὲν γὰρ κενεὸν ἦν, UTE-
χώρει ἂν εἰς τὸ κενόν: κενοῦ δὲ μὴ ἐόντος οὐκ ἔχει
10 ὅκηι ὑποχωρήσει. (8) πυκνὸν δὲ καὶ ἀραιὸν οὐκ ἂν
εἴη. τὸ γὰρ ἀραιὸν οὐκ ἀνυστὸν πλέων εἶναι ὁμοίως
τῶι πυκνῶι, ἀλλ᾽ ἤδη τὸ ἀραιόν TE κενεώτερον Yiveraı
τοῦ πυκνοῦ. (9) κρίσιν δὲ ταύτην χρὴ ποιήσασθαι τοῦ
πλέω καὶ τοῦ μὴ πλέω’ εἰ μὲν οὖν χωρεῖ τι ἢ εἰσδέχε-

15 empfände. Denn es empfände ihn doch über Zu- oder Abgang irgend
eines Dinges, und es wäre so nicht mehr gleichmäßig vorhanden.
(5) Auch könnte das Gesunde nicht wohl Schmerz empfinden. Denn
dann ginge ja das Gesunde und das Vorhandene zu Grunde, und das
Nichtvorhandene entstünde. (6) Und für die Leidempfindung gilt der
20 Beweis ebenso. (7) Auch gibt es kein Leeres. Denn das Leere ist
nichts, also kann das, was ja nichts ist, nicht vorhanden sein. Und
es [das Seiende] kann sich deswegen auch nicht bewegen. Denn es kann
nirgendshin ausweichen, sondern ist voll. Denn wär’ es leer, so wich’ es
ins Leere aus. Da es nun kein Leeres gibt, so hat es keinen Raum
25 zum Ausweichen. (8) Auch kann es kein Dicht oder Dünn geben.
Denn das Dünne kann unmöglich ähnlich voll sein wie das Dichte,
sondern durch das Dünne entsteht ja bereits etwas, das leerer ist als
das Dichte. (9) Man muß aber folgenden Unterschied annehmen zwischen
dem Vollen und dem Nichtvollen: faßt nämlich ein Ding etwas oder nimmt

30 πάσχοι, οὐκ Av Ev εἴη. TO γὰρ ἡντιναοῦν κίνησιν κινούμενον ἔκ τινος Kal

εἰς ἕτερόν τι μεταβάλλει. οὐθὲν δὲ ἣν ἕτερον παρὰ τὸ ὄν᾽ οὐκ ἄρα τοῦτο κινή-
σεται. (τ) καὶ κατ᾽ ἄλλονδὲ τρόπον οὐδὲν κενόν ἐστι τοῦ ὄντος τὸ γὰρ
κενὸν οὐδέν ἐστιν᾽ οὐκ ἂν οὖν εἴη τό τε μηδέν. οὐ κινεῖται οὖν τὸ
ὄν. ὑποχωρῆσαι γὰρ οὐκ ἔχει οὐδαμῆι κενοῦ μὴ ὄντος. (8) ἀλλ᾽ οὐδὲ εἰς
35 ἑαυτὸ συσταλῆναι δυνατόν᾽ εἴη γὰρ ἂν οὕτως ἀραιότερον αὑτοῦ καὶ πυκνότερον.
τοῦτο δὲ ἀδύνατον. τὸ γὰρ ἀραιὸν ἀδύνατον ὁμοίως πλῆρες εἶναι τῶι πυκ-
νῶι. ἀλλ᾽ ἤδη τὸ ἀραιόν γε κενότερον γίνεται τοῦ πυκνοῦ" τὸ δὲ κενὸν
οὐκ ἔστιν. εἰ δὲ πλῆρές ἐστι τὸ ὃν ἢ μή, κρίνειν χρὴ τῶι εἰσδέχεσθαί τι αὐτὸ
ἄλλο ἢ un’ εἰ γὰρ μὴ εἰσδέχεται, πλῆρες. εἰ δὲ εἰσδέχοιτό τι, οὐ πλῆρες. εἰ
40 οὖν μὴ ἔστι κενόν, ἀνάγκη πλῆρες εἶναι" εἰ δὲ τοῦτο, μὴ κινεῖσθαι, οὐχ ὅτι μὴ
 B. FRAGMENTE. 7—8. 147

ται, οὐ πλέων: εἰ δὲ μήτε χωρεῖ μήτε εἰσδέχεται, πλέων.

(10) ἀνάγκη τοίνυν πλέων εἶναι, εἰ κενὸν μὴ ἔστιν. εἰ
τοίνυν πλέων ἐστίν, οὐ κινεῖται.
8. [7] Smer. de caelo 558,19 [vgl. A 14] εἰπὼν γὰρ [Mel.] περὶ τοῦ
5 ὄντος ὅτι Ev ἐστι καὶ ἀγένητον καὶ ἀκίνητον καὶ μηδενὶ κενῶι
διειλημμένον, ἀλλ᾽ ὅλον ἑαυτοῦ πλῆρες, ἐπάγει (1) μέγιστον
μὲν οὖν σημεῖον οὗτος ὁ λότος, ὅτι ἕν μόνον ἔστιν᾽
ἀτὰρ καὶ τάδε σημεῖα. (2) εἰ τὰρ ἦν πολλά, τοιαῦτα
χρὴ αὐτὰ εἶναι, οἷόν περ ἐγώ φημι τὸ ἕν εἶναι. εἰ γὰρ
10 ἔστι τῆ καὶ ὕδωρ καὶ ἀὴρ καὶ πῦρ καὶ σίδηρος καὶ χρυ-
σός, καὶ τὸ μὲν ζῶον τὸ δὲ τεθνηκός, καὶ μέλαν καὶ λευ-
κὸν καὶ τὰ ἄλλα, ὅσα φασὶν οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἀληθῆ,
εἰ δὴ ταῦτα ἔστι, καὶ ἡμεῖς ὀρθῶς ὁρῶμεν καὶ ἀκούο-
μεν, εἶναι χρὴ ἕκαστον τοιοῦτον, οἷόν περ τὸ πρῶτον
15 ἔδοξεν ἡμῖν, καὶ μὴ μεταπίπτειν μηδὲ τίνεσθαι Erepoiov,
ἀλλὰ ἀεὶ εἶναι ἕκαστον, οἷόν πέρ ἐστιν νῦν δέ φαμεν
ὀρθῶς ὁρᾶν καὶ ἀκούειν καὶ συνιέναι. (3) δοκεῖ δὲ

es noch etwas in sich auf, so ist es nicht voll; faßt es aber nichts und
nimmt es nichts auf, so ist es voll. (10) So muß es demnach voll sein,
20 wenn es nicht leer ist. Ist es also voll, dann bewegt es sich nicht.
8. (1) Diese Darlegung bildet den wichtigsten Beweis für die Ein-
zigkeit des Seins. Aber auch folgende Punkte lassen sich als Beweise
anführen. (2) Gäb’ es viele Dinge, so müßten sie dieselben Eigen-
schaften besitzen, die ich auch von dem Eins aussage. Wenn es näm-
25 lich Erde, Wasser, Luft und Feuer und Eisen und Gold gibt, und das
eine lebend, das andere tot und schwarz und weiß und so weiter ist,
was die Leute alles für wirklich halten, wenn das also vorhanden ist
und wir richtig sehen und hören, so muß jedes von diesen Dingen die
Eigenschaft besitzen, die wir von Anfang an ihm beigelegt haben, d. h.
30 es darf nicht umschlagen oder anders werden, sondern jedes einzelne
muß immerdar so sein, wie es gerade ist. Nun behaupten wir ja aber
doch richtig zu sehen, zu hören und zu denken. (3) Und doch scheint

δυνατὸν διὰ πλήρους κινεῖσθαι, ὡς ἐπὶ τῶν σωμάτων λέγομεν, ἀλλ᾽ ὅτι πᾶν TO
ὃν οὔτε εἰς ὃν δύναται κινηθῆναι (οὐ γὰρ ἔστι τι παρ᾽ αὐτό) οὔτε εἰς τὸ μὴ ὄν᾽
35 οὐ γὰρ ἔστι τὸ μὴ ὄν΄.
ταῦτα μὲν οὖν ἀρκεῖ τῶν Μελίσσου ὡς πρὸς τὴν ᾿Αριστοτέλους ἀντίρρησιν᾽
τὰ δὲ λήμματα αὐτοῦ ὡς συνελόντι φάναι τοιαῦτα “TO ὃν οὐ γέγονε᾽ τὸ μὴ
γενόμενον ἀρχὴν οὐκ ἔχει, ἐπειδὴ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει᾽ τὸ μὴ ἔχον ἀρχὴν
ἄπειρον: τὸ ἄπειρον μεθ᾽ ἑτέρου δεύτερον οὐκ ἂν εἴη, ἀλλ᾽ ἕν᾽ τὸ δὲ ἕν καὶ
40 ἄπειρον ἀκίνητόν Eorıv.
105
 148 20. MELISSOS.

ἡμῖν TO τε θερμὸν ψυχρὸν τίνεσθαι καὶ τὸ ψυχρὸν Bep-

μὸν καὶ τὸ σκληρὸν μαλθακὸν καὶ τὸ μαλθακὸν σκληρὸν
καὶ τὸ ζῶον ἀποθνήισκειν καὶ ἐκ μὴ ζῶντος τίνεσθαι,
καὶ ταῦτα πάντα ἑτεροιοῦσθαι, καὶ ὅ τι ἦν τε καὶ ὃ νῦν
οὐδὲν ὁμοῖον εἶναι, ἀλλ᾽ ὅ τε σίδηρος σκληρὸς ἐὼν τῶι
δακτύλωι κατατρίβεσθαι ὁμοῦ ῥέων, καὶ χρυσὸς καὶ
λίθος καὶ ἄλλο ὅ τι ἰσχυρὸν δοκεῖ εἶναι πᾶν, ἐξ ὕδατός
τε τῆ καὶ λίθος τίνεσθαι: ὥστε συμβαίνει μήτε δρᾶν
μήτε τὰ ὄντα γινώσκειν. (4) οὐ τοίνυν ταῦτα ἀλλήλοις
10 ὁμολογεῖ. φαμένοις ΥτΤὰρ εἶναι πολλὰ καὶ ἀίδια καὶ εἴδη
τε καὶ ἰσχὺν ἔχοντα, πάντα ἑτεροιοῦσθαι ἡμῖν δοκεῖ
καὶ μεταπίπτειν ἐκ τοῦ ἑκάστοτε ὁρωμένου. (δ) δῆλον
τοίνυν, ὅτι οὐκ ὀρθῶς ἑωρῶμεν, οὐδὲ ἐκεῖνα πολλὰ
ὀρθῶς δοκεῖ εἶναι᾽ οὐ γὰρ ἂν μετέπιπτεν, εἰ ἀληθῆ Av’
15 ἀλλ᾽ ἦν οἷόν περ ἐδόκει ἕκαστον τοιοῦτον. τοῦ ΥτΤὰρ
ἐόντος ἀληθινοῦ κρεῖσσον οὐδέν. (6) ἢν δὲ μεταπέσηι,
τὸ μὲν ἐὸν ἀπώλετο, τὸ δὲ οὐκ ἐὸν γέγονεν. οὕτως οὖν,
εἰ πολλὰ εἴη, τοιαῦτα χρὴ εἶναι, οἷόν περ τὸ ἕν.
9. [8] Smer. phys. 109,34 [nach Β 10; Schluß aus 8. 87,6] ὅτι γὰρ

20 uns das Warme kalt und das Kalte warm, das Harte weich und das ---»

Weiche hart zu werden und das Lebende zu sterben und aus dem
Nichtlebenden Leben zu entstehen, und alle diese Veränderungen vor
sich zu gehen, und nichts was war und was jetzt ist, sich zu gleichen,
vielmehr das Eisen trotz seiner Härte in Berührung mit dem Finger
τ
DD9 sich abzureiben, indem es allmählich verschwindet, und ebenso Gold
und Stein und alles was sonst für fest gilt, und aus Wasser Erde
und Stein zu entstehen. Daraus ergibt sich, daß wir das Wirkliche
weder sehen noch verstehen können. (4) Das stimmt also nicht mit-
einander. Denn obgleich man behauptet, es gäbe viele ewige Dinge,
30 die ihre bestimmten Gestalten und ihre Festigkeit besäßen, lehrt uns
der Augenschein auf Grund der einzelnen Wahrnehmung, daß alles
sich ändert und umschlägt. (5) Es liegt also auf der Hand, daß unser
Blick sich täuschte, und daß der Anschein jener Vielheit von Dingen
trügerisch ist. Denn wären sie wirklich, so schlügen sie nicht um,
35 sondern jedes bliebe so wie es vordem aussah. Denn stärker als die
wirklich vorhandene Wahrheit ist nichts. (6) Schlägt aber etwas um,
so geht das Vorhandene zugrunde und das Nichtvorhandene ist ent-
standen. So ergibt sich also: gäb’ es eine Vielheit von Dingen, so
müßten sie genau dieselben Eigenschaften besitzen wie das Eins.
 B. FRAGMENTE. 8—10. 21. EMPEDOKLES. 149

ἀσώματον εἶναι βούλεται τὸ ὄν [Mel.], ἐδήλωσεν εἰπών" “εἰ μὲν

οὖν εἴη, δεῖ αὐτὸ ἕν eivar ἕν δὲ ὃν δεῖ αὐτὸ σῶμα μὴ
ἔχειν. εἰ δὲ ἔχοι πάχος, ἔχοι ἂν μόρια, καὶ οὐκέτι ἕν εἴη.
10. [10] — — 109, 32 [nach B 8] μέγεθος δὲ οὐ τὸ διαστατόν φησιν᾽
5 αὐτὸς γὰρ ἀδιαίρετον τὸ ὃν δείκνυσιν [Mel.]‘ “ei τὰρ dırıpn-
ται, φησί, τὸ ἐόν, κινεῖται: κινούμενον δὲ οὐκ ἂν ein.
λέγει τῆς ὑποστάσεως.
> \ ὕ “ ς ’

μέγεθος TO δίαρμα AUTO

’ N [4
ἀλλὰ
> x

GEFÄLSCHTE FRAGMENTE.
11. PALAEPHAT. de incredib. p. 268, 10 West. dei δὲ ἔγωγε ἐπαινῶ τοὺς
\ „

10 συγγραφέας Μέλισσον καὶ Aauiokov τὸν Σάμιον [Pythagoreer, 5. Diog. II 22] ἐν

ἀρχῆι λέγοντας “ἔστιν ἃ ἐγένετο καὶ νῦν ἔσται᾽.
19. GRIECHISCH-SYRISCHE PHILOSOPHENSPRÜCHE über die Seele übers. von
Ryssel [Rhein. Mus. 51,539 n.31]: Melissos hat gesagt: Sehr ärgerlich bin ich
über die unnütze Arbeit, durch die die Lebenden sich abmühen und ermüden:
15 durch nächtliche Reisen und mühselige Wanderungen, indem sie sogar zwischen
den wildbewegten Wogen des Meeres hinfahren und mitten darin verharrend
zwischen Tod und Leben schweben und fremd und weit entfernt von ihren
Wohnungen weilen, nur um Gewinn zusammen zu bringen, von dem sie nicht
wissen, wer ihn bei ihrem Tode erben wird, und nicht wollen sie die herrlichen
20 Schätze der Weisheit erwerben, deren sie nicht entäußert werden, da dies,
während sie es ihren Freunden als Erbe hinterlassen, doch auch mit ihnen zur
Unterwelt fährt und ihnen nicht verloren geht. Und es bezeugen dies die Ver-
ständigen, indem sie sagen: ‘der und der Weise ist gestorben und nicht seine
Weisheit’.

25 9. Wenn es also überhaupt vorhanden ist, so muß es eins sein. Ist

es aber eins, so darf es keinen Körper besitzen. Besäße es Dicke, so
besäße es auch Teile und wäre dann nicht mehr eines.
10. Wenn das Seiende’geteilt ist, dann bewegt es sich auch. Wenn
es sich aber bewegt, dann hört sein Sein auf.
30 GEFÄLSCHTE FRAGMENTE.
11. Was geworden, ist und wird immerdar sein.
12. S. oben!

21. EMPEDOKLES.
A. LEBEN UND LEHRE.
35 LEBEN.
1. Dıoc. vııı 51 ff. Ἐμπεδοκλῆς, ὥς φησιν Ἱππόβοτος, Μέτωνος ἦν υἱὸς τοῦ
᾿Εμπεδοκλέους ᾿Ακραγαντῖνος. τὸ δ᾽ αὐτὸ καὶ Τίμαιος ἐν τῆι πεντεκαιδεκάτηι τῶν
Ἱστοριῶν [Ἐπ 1 215 fr. 93] (mpooıotopwv) ἐπίσημον ἄνδρα γεγονέναι τὸν Ἐμπεδο-
κλέα τὸν πάππον τοῦ ποιητοῦ. ἀλλὰ καὶ Ἕρμιππος [FHG 111 42 fr. 27] τὰ αὐτὰ
 150 21. EMPEDOKLES.
τούτωι φησίν. ὁμοίως Ἡρακλείδης Ev τῶι Tlepı νόσων [fr. 74 Voss], ὅτι λαμπρᾶς
ἦν οἰκίας ἱπποτροφηκότος τοῦ πάππου. λέγει δὲ καὶ Ἐρατοσθένης ἐν τοῖς Ὀλυμ-
πιονίκαις τὴν πρώτην καὶ ἑβδομηκοστὴν ὀλυμπιάδα [496] νενικηκέναι τὸν τοῦ
Μέτωνος πατέρα, μάρτυρι χρώμενος ᾿Αριστοτέλει [fr. 71]. (52) ᾿Απολλόδωρος
δ᾽ ὁ γραμματικὸς ἐν τοῖς Χρονικοῖς [fr. 458 Jacoby] φησιν ὡς
ἦν μὲν Μέτωνος υἱός, εἰς δὲ Θουρίους
αὐτὸν νεωστὶ παντελῶς ἐκτισμένους
(6) Γλαῦκος [ΕΗ6 II 24 fr. 6] ἐλθεῖν φησιν.
εἶθ᾽ ὑποβάς"
10 οἱ δ᾽ ἱστοροῦντες, ὡς πεφευγὼς οἴκοθεν
εἰς τὰς Συρακούσας MET ἐκείνων ἐπολέμει
πρὸς ᾿Αθηνάους, Euorye τελέως ἀγνοεῖν
δοκοῦσιν᾽ ἢ γὰρ οὐκέτ᾽ ἢν ἢ παντελῶς
ὑπεργεγηρακώς, ὅπερ οὐχὶ φαίνεται.
15 ᾿Αριστοτέλης [fr. 71, vgl. $ 74] γὰρ αὐτόν, ἔτι τε Ἡρακλείδης, ἑξήκοντα ἐτῶν
φησι τετελευτηκέναι. ὁ δὲ (NV) μίαν καὶ ἑβδομηκοστὴν ὀλυμπιάδα νενικηκὼς
κέλητι τούτου πάππος ἦν ὁμώνυμος,
ὥσθ᾽ ἅμα καὶ τὸν χρόνον ὑπὸ τοῦ ᾿Απολλοδώρου σημαίνεσθαι. (58) Σάτυρος
δὲ ἐν τοῖς Βίοις [ἘῈ6 τι 162 ἔν. 11] φησίν, ὅτι Ἐμπεδοκλῆς υἱὸς μὲν ἦν Ἐξαινέτου,
20 κατέλιπε δὲ καὶ αὐτὸς υἱὸν Ἐξαίνετον᾽ ἐπί τε τῆς αὐτῆς ὀλυμπιάδος τὸν μὲν ἵππωι
κέλητι νενικηκέναι, τὸν δὲ υἱὸν αὐτοῦ πάληι ἤ, ὡς Ἡρακλείδης ἐν τῆι Ἐπιτομῆι
[ra6 ı11 169 fr. 6], δρόμωι. ἐγὼ δὲ εὗρον ἐν τοῖς ὑπομνήμασι Φαβωρίνου, ὅτι
καὶ βοῦν ἔθυσε τοῖς θεωροῖς ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐκ μέλιτος καὶ ἀλφίτων, καὶ ἀδελφὸν
ἔσχε Καλλικρατίδην. Τηλαύγης δ᾽ ὁ ΤΤυθαγόρου παῖς ἐν τῆι πρὸς Φιλόλαον ἐπι-
25 στολῆι [vgl. Z.36. α. 168,28] φησι τὸν ᾿Εμπεδοκλέα ᾿Αρχινόμου εἶναι υἱόν. (54) ὅτι
δ᾽ ἣν ᾿Ακραγαντῖνος ἐκ Σικελίας, αὐτὸς ἐναρχόμενος τῶν KadopuWwv φησιν" “ὦ ---
πόλεος᾽ [Β 112]. καὶ τὰ μὲν περὶ τοῦ γένους αὐτοῦ τάδε.
ἀκοῦσαι δ᾽ αὐτὸν ΤΤυθαγόρου Τίμαιος διὰ τῆς ἐνάτης [FHG I 211 fr. 81] ἱστορεῖ,
λέγων ὅτι καταγνωσθεὶς ἐπὶ λογοκλοπίαι τότε (καθὰ καὶ Πλάτων) τῶν λόγων ἐκω-
30 λύθη μετέχειν. μεμνῆσθαι δὲ καὶ αὐτὸν ἸΤυθαγόρου λέγοντα᾽ “ἣν --- πλοῦτον᾽
[Β 129]. οἱ δὲ τοῦτο εἰς ἸΤαρμενίδην αὐτὸν λέγειν ἀναφέροντα. (55) φησὶ δὲ Ὶj
Νεάνθης [FHG τπ6 fr. 20] ὅτι μέχρι Φιλολάου κοὶ Ἐμπεδοκλέους ἐκοινώνουν οἱ Ὶ
ΤΤυθαγορικοὶ τῶν λόγων. ἐπεὶ δ᾽ αὐτὸς διὰ τῆς ποιήσεως ἐδημοσίωσεν αὐτά, ᾿
νόμον ἔθεντο μηδενὶ μεταδώσειν ἐποποιῶι (τὸ δ᾽ αὐτὸ καὶ ΤΤλάτωνα παθεῖν φησι" bd
καὶ γὰρ τοῦτον κωλυθῆναι). τίνος μέντοι γε αὐτῶν ἤκουσεν ὁ Ἐμπεδοκλῆς, οὐκ
eine‘ τὴν γὰρ περιφερομένην ὡς Τηλαύγους ἐπιστολὴν ὅτι τε μετέσχεν Ἱππάσου
καὶ Βροτίνου, μὴ εἶναι ἀξιόπιστον. ὁ δὲ Θεόφραστος [Phys. op. fr. 8. D. 477,18 not.]
ἸΤαρμενίδου φησὶ ζηλωτὴν αὐτὸν γενέσθαι καὶ μιμητὴν ἐν τοῖς ποιήμασι᾽ καὶ γὰρ
ἐκεῖνον ἐν ἔπεσι τὸν περὶ φύσεως ἐξενεγκεῖν λόγον. (56) Ἕρμιππος [FHG II 42
40 fr. 27] δὲ οὐ TTapuevidou, Ξενοφάνους δὲ γεγονέναι ζηλωτήν, ὧι καὶ συνδιατρῖψαι
καὶ μιμήσασθαι τὴν ἐποποιίαν ᾿ ὕστερον δὲ τοῖς ΤΤυθαγορικοῖς ἐντυχεῖν. ᾿Αλκιδάμας
δ᾽ ἐν τῶι Φυσικῶι [OA τὶ 1660 6 Sauppe] φησι κατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους Ζήνωνα
καὶ Ἐμπεδοκλέα ἀκοῦσαι ΤΤαρμενίδου, εἶθ᾽ ὕστερον ἀποχωρῆσαι, καὶ τὸν μὲν Ζήνωνα
κατ᾽ ἰδίαν φιλοσοφῆσαι, τὸν δὲ ᾿Αναξαγόρου διακοῦσαι καὶ ΤἸΤυθαγόρου᾽ καὶ τοῦ
45 μὲν τὴν σεμνότητα ζηλῶσαι τοῦ τε βίου καὶ τοῦ σχήματος, τοῦ δὲ τὴν φυσιο-
λογίαν. (57) ᾿Αριστοτέλης δὲ ἐν τῶι Σοφιστῆι [fr. 65; vgl. A 19] φησι πρῶτον
Ἐμπεδοκλέα ῥητορικὴν εὑρεῖν, Ζήνωνα δὲ διαλεκτικήν. ἐν δὲ τῶι Tlepı ποιητῶν
[fr. 10] φησιν ὅτι καὶ Ὁμηρικὸς ὁ Ἐμπεδοκλῆς καὶ δεινὸς περὶ τὴν φράσιν γέγονεν,
 A. LEBEN. 1 (DIOG. vııı 51—65). 151

ι χρώμενος᾽
μεταφορητικός TE ὧν καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς περὶ ποιητικὴν ἐπιτεύγμασ
ιν καὶ προοί-
καὶ διότι γράψαντος αὐτοῦ καὶ ἄλλα ποιήματα τήν τε Ξέρξου διάβασ
(ἢ θυγάτηρ, ὥς
uıov εἰς ᾿Απόλλωνα, ταῦθ᾽ ὕστερον κατέκαυσεν ἀδελφή τις αὐτοῦ
ka βουλη-
φησιν Ἱερώνυμος [fr. 24 Hiller]), τὸ μὲν προοίμιον ἄκουσα, τὰ δὲ Tlepoı
θεῖσα διὰ τὸ ἀτελείωτα εἶναι. (68) καθόλου δέ φησι καὶ τραγωιδίας αὐτὸν
εἶναι τὰς
τράψαι καὶ πολιτικούς᾽ Ἡρακλείδης δὲ ὁ τοῦ Σαραπίωνος ἑτέρου φησὶν
ι, Νεάνθης
τρατωιδίας. Ἱερώνυμος δὲ τρισὶ καὶ τετταράκοντά φησιν ἐντετυχηκένα
ἑπτὰ ἐν-
[rue 1116 fr. 21] δὲ νέον ὄντα γεγραφέναι τὰς τραγωιδίας καὶ αὐτῶν
καὶ ἰατρὸς
τετυχηκέναι. φησὶ δὲ Σάτυρος ἐν τοῖς Βίοις [ἘΗ6 111 162 fr. 12], ὅτι
10 ἣν καὶ ῥήτωρ ἄριστος. Γοργίαν γοῦν τὸν Λεοντῖνον [76 A 3] αὐτοῦ γενέσθαι
μαθητήν, ἄνδρα ὑπερέχοντα ἐν ῥητορικῆι καὶ τέχνην ἀπολελοιπότα᾽ ὅν φησιν
βιῶναι.
᾿Απολλόδωρος ἐν Χρονικοῖς [fr. 39 140.] ἐννέα πρὸς τοῖς ἑκατὸν ἔτη
(59) τοῦτόν φησιν ὁ Σάτυρος λέγειν, ὡς αὐτὸς παρείη τῶι Ἐμπεδοκλεῖ γοη-
τεύοντι. ἀλλὰ καὶ αὐτὸν διὰ τῶν ποιημάτων ἐπαγγέλλεσθαι τοῦτό τε καὶ ἄλλα
15 πλείω, di ὧν φησι φάρμακα --- ἀνδρός [Β 111]. (60) φησὶ δὲ καὶ Τίμαιος
τὸν
ἐν τῆι ὀκτωκαιδεκάτηι [FHG 1215 fr. 94] κατὰ πολλοὺς τρόπους τεθαυμάσθαι
ι,
ἄνδρα. καὶ γὰρ ἐτησίων ποτὲ σφοδρῶς πνευσάντων ὡς τοὺς καρποὺς λυμῆνα
κελεύσας ὄνους ἐκδαρῆναι καὶ ἀσκοὺς ποιῆσαι περὶ τοὺς λόφους καὶ τὰς ἀκρω-
ρείας διέτεινε πρὸς τὸ συλλαβεῖν τὸ πνεῦμα᾽ λήξαντος δὲ κωλυσανέμαν κληθῆναι.
20 Ἡρακλείδης τε ἐν τῶι Tlepı νόσων [fr. 75 Voss] φησὶ καὶ ΠΠαυσανίαι ὑφηγήσασθαι
αὐτὸν τὰ περὶ τὴν ἄπνουν. ἦν δ᾽ ὁ ΤΠΤαυσανίας, ὥς φησιν ᾿Αρίστιππος καὶ Σάτυρος,
ἐρώμενος αὐτοῦ, ὧι δὴ καὶ τὰ TTepi φύσεως προσπεφώνηκεν οὕτως “Tlavoavin
— vie [Β 1]. ἀλλὰ καὶ ἐπίγραμμα εἰς αὐτὸν ἐποίησεν᾽ (61) ΤΤαυσανίην --
ἀδύτων᾽ [B 156]. τὴν γοῦν ἄπνουν ὁ Ἡρακλείδης [fr. 72 Voss] φησὶ τοιοῦτόν
25 τι εἶναι, ὡς τριάκοντα ἡμέρας συντηρεῖν ἄπνουν καὶ ἄσφυκτον τὸ σῶμα ὅθεν
εἶπεν αὐτὸν καὶ ἰητρὸν καὶ μάντιν, λαμβάνων ἅμα καὶ ἀπὸ τούτων τῶν στίχων᾽
(02) “ὦ φίλοι -- βάξιν᾽ [Β 112]. (63) μέγαν δὲ τὸν ᾿Ακράγαντα εἰπεῖν φησι
[ποταμὸν ἄλλα], ἐπεὶ μυριάδες αὐτὸν κατώικουν ὀγδοήκοντα" ὅθεν τὸν Ἐμπεδοκλέα
εἰπεῖν τρυφιύντων αὐτῶν "“᾿Ακραγαντῖνοι τρυφῶσι μὲν ὡς αὔριον ἀποθανούμενοι,
30 οἰκίας δὲ κατασκευάζονται ὡς πάντα τὸν χρόνον βιωσόμενοι᾽. αὐτοὺς δὲ τούτους
τοὺς Καθαρμοὺς [ἐν] Ὀλυμπίασι ῥαψωιδῆσαι λέγεται Κλεομένη τὸν ῥαψωιδόν, ὡς
καὶ Φαβωρῖνος ἐν ᾿Απομνημονεύμασι. φησὶ δ᾽ αὐτὸν καὶ ᾿Αριστοτέλης [fr. 66]
ἐλεύθερον γεγονέναι καὶ πάσης ἀρχῆς ἀλλότριον, εἴ γε τὴν βασιλείαν αὐτῶι διδο--
μένην παρηιτήσατο, καθάπερ Ξάνθος ἐν τοῖς περὶ αὐτοῦ λέγει, τὴν λιτότητα δηλο-
35 νότι πλέον ἀγαπήσας. (64) τὰ δ᾽ αὐτὰ καὶ Τίμαιος [FHG 1214 fr. 88a] εἴρηκε,
τὴν αἰτίαν ἅμα παρατιθέμενος τοῦ δημοτικὸν εἶναι τὸν ἄνδρα. φησὶ γὰρ ὅτι
κληθεὶς ὑπό τινος τῶν ἀρχόντων, ὡς προβαίνοντος τοῦ δείπνου τὸ ποτὸν οὐκ
εἰσεφέρετο, τῶν [δ ἄλλων! ἡσυχαζόντων, μισοπονήρως διατεθεὶς ἐκέλευσεν EIOPE-
ρειν᾽ ὁ δὲ κεκληκὼς ἀναμένειν ἔφη τὸν τῆς βουλῆς ὑπηρέτην. ὡς δὲ παρεγένετο,
40 ἐγενήθη συμποσίαρχος, τοῦ κεκληκότος δηλονότι καταστήσαντος, ὃς ὑπεγράφετο
τυραννίδος ἀρχήν᾽ ἐκέλευσε γὰρ ἢ πίνειν ἢ καταχεῖσθαι τῆς κεφαλῆς. τότε μὲν
οὖν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἡσύχασε τῆι δ᾽ ὑστεραίαι εἰσαγαγὼν εἰς δικαστήριον ἀπέκτεινε
καταδικάσας ἀμφοτέρους, τόν τε κλήτορα καὶ τὸν συμποσίαρχον. ἀρχὴ μὲν οὖν
αὐτῶι τῆς πολιτείας ἥδε. (65) πάλιν δὲ ΓΛλκρωνος τοῦ ἰατροῦ τόπον αἰτοῦντος
45 παρὰ τῆς βουλῆς εἰς κατασκευὴν πατρώιου μνήματος διὰ τὴν ἐν τοῖς ἰατροῖς
ἀκρότητα παρελθὼν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐκώλυσε, τά τε ἄλλα περὶ ἰσότητος διαλεχθεὶς
καί τι καὶ τοιοῦτον ἐρωτήσας τί δὲ ἐπιγράψομεν ἐλεγεῖον; ἢ τοῦτο᾽ “ἄκρον --
ἀκροτάτης [ζ-. 157)’; τινὲς δὲ τὸν δεύτερον στίχον οὕτω προφέρονται᾽
 152 21. EMPEDOKLES.

“ἀκροτάτης κορυφῆς τύμβος ἄκρος κατέχει:

τοῦτό τινες Σιμωνίδου φασὶν εἶναι. (66) ὕστερον δ᾽ ὁ Ἐμπεδοκλῆς καὶ τὸ τῶν
χιλίων ἄθροισμα κατέλυσε συνεστὼς ἐπὶ ἔτη τρία, ὥστε οὐ μόνον ἣν τῶν πλου-
σίων, ἀλλὰ καὶ τῶν τὰ δημοτικὰ φρονούντων. ὅ γέ τοι Τίμαιος ἐν τῆι τὰ καὶ τβ
[fehlt FHG] (πολλάκις γὰρ αὐτοῦ μνημονεύει) φησὶν ἐναντίαν ἐσχηκέναι γνώμην
αὐτὸν (Ev) τε τῆι πολιτείαι (καὶ ἐν τῆι ποιήσει ὅπου μὲν γὰρ μέτριον καὶ ἐπιεικῆλ
φαίνεσθαι, ὅπου δὲ ἀλαζόνα καὶ φίλαυτον [ἐν τῆι ποιήσει] φησὶ γοῦν᾽ ἱχαίρετ᾽
— πωλεῦμαι᾽ καὶ τὰ ἑξῆς [Β 112, 4. 5]. καθ᾽ ὃν δὲ χρόνον ἐπεδήμει ᾿᾽Ολυμπίασιν,
ἐπιστροφῆς ἠξιοῦτο πλείονος, ὥστε μηδενὸς ἑτέρου μνείαν γίγνεσθαι ἐν ταῖς ὁμι-
10 λίαις τοσαύτην ὅσην Ἐμπεδοκλέους. (67) ὕστερον μέντοι τοῦ ᾿Ακράγαντος
οἰκιζομένου[Ὁ] ἀντέστησαν αὐτοῦ τῆι καθόδωι οἱ τῶν ἐχθρῶν ἀπόγονοι διόπερ
εἰς ΤΤελοπόννησον ἀποχωρήσας ἐτελεύτησεν. οὐ παρῆκε δ᾽ οὐδὲ τοῦτον ὁ Τίμων
[fr. 42 Diels; vgl. 21 A 43], ἀλλ᾽ ὧδ᾽ αὐτοῦ καθάπτεται λέγων᾽
“καὶ Ἐμπεδοκλῆς ἀγοραίων
15 ληκητὴς ἐπέων ὅσα δ᾽ ἔσθενε, τοσσάδ᾽ ἔειπεν
ἄρχειν, ἃς διέθηκ᾽ ἀρχὰς ἐπιδευέας ἄλλων᾽.
περὶ δὲ τοῦ θανάτου διάφορός ἐστιν αὐτοῦ λόγος᾽ Ἡρακλείδης [fr. 76 Voss]
μὲν γὰρ τὰ περὶ τῆς ἄπνου διηγησάμενος, ὡς ἐδοξάσθη Ἐμπεδοκλῆς ἀποστείλας
τὴν νεκρὰν ἄνθρωπον ζῶσαν, φησὶν ὅτι θυσίαν συνετέλει πρὸς τῶι ΠΕεισιάνακτος
ἀγρῶι. συνεκέκληντο δὲ τῶν φίλων τινές, ἐν οἷς καὶ ΤΤαυσανίας. (68) εἶτα
μετὰ τὴν εὐωχίαν οἱ μὲν ἄλλοι χωρισθέντες ἀνεπαύοντο, οἱ μὲν ὑπὸ τοῖς δένδροις
ὡς ἀγροῦ παρακειμένου, οἱ δ᾽ ὅπηι βούλοιντο, αὐτὸς δὲ ἔμεινεν ἐπὶ τοῦ τόπου
ἐφ᾽ οὗπερ κατεκέκλιτο. ὡς δὲ ἡμέρας γενηθείσης ἐξανέστησαν, οὐχ ηὑρέθη μόνος.
ζητουμένου δὲ καὶ τῶν οἰκετῶν ἀνακρινομένων καὶ φασκόντων μὴ εἰδέναι, εἷς τις
25 ἔφη μέσων νυκτῶν φωνῆς ὑπερμεγέθους ἀκοῦσαι προσκαλουμένης Ἐμπεδοκλέα,
εἶτα ἐξαναστὰς ἑωρακέναι φῶς οὐράνιον καὶ λαμπάδων φέγγος, ἄλλο δὲ μηδέν"
τῶν δὲ ἐπὶ τῶι γενομένωι ἐκπλαγέντων, καταβὰς ὁ ΤΤαυσανίας ἔπεμψέ τινας ζητή-
σοντας. ὕστερον δὲ ἐκώλυεν πολυπραγμονεῖν, φάσκων εὐχῆς ἄξια συμβεβηκέναι
καὶ θύειν αὐτῶι δεῖν καθαπερεὶ γεγονότι θεῶι. (69) Ἕρμιππος [ΕΗ6 1π 42 fr. 27]
30 δέ φησι TIavBeıdv τινα ᾿Ακραγαντίνην ἀπηλπισμένην ὑπὸ τῶν ἰατρῶν θεραπεῦσαι
αὐτὸν καὶ διὰ τοῦτο τὴν θυσίαν ἐπιτελεῖν᾽ τοὺς δὲ κληθέντας εἶναι πρὸς τοὺς
ὀγδοήκοντα. Ἱππόβοτος [Heraclides fr. 77 Voss] δέ φησιν ἐξαναστάντα αὐτὸν
ὡδευκέναι ὡς ἐπὶ τὴν Αἴτνην, εἶτα παραγενόμενον ἐπὶ τοὺς κρατῆρας τοῦ πυρὸς
ἐναλέσθαι καὶ ἀφανισθῆναι, βουλόμενον τὴν περὶ αὑτοῦ φήμην βεβαιῶσαι ὅτι γε-
γόνοι θεός, ὕστερον δὲ γνωσθῆναι, ἀναρριπισθείσης αὐτοῦ μιᾶς τῶν κρηπίδων᾽
χαλκᾶς γὰρ εἴθιστο ὑποδεῖσθαι. πρὸς τοῦθ᾽ ὁ ἸΤαυσανίας ἀντέλεγε. (70) (Διό-
dwpog δ᾽ ὁ Ἐφέσιος περὶ ᾿Αναξιμάνδρου γράφων φησὶν ὅτι τοῦτον ἐζηλώκει,
τραγικὸν ἀσκῶν τῦφον καὶ σεμνὴν ἀναλαβὼν ἐσθῆτα). τοῖς Σελινουντίοις ἐμπε-
σόντος λοιμοῦ διὰ τὰς ἀπὸ τοῦ παρακειμένου ποταμοῦ δυσωδίας, ὥστε καὶ αὐτοὺς
40 φθείρεσθαι καὶ τὰς γυναῖκας δυστοκεῖν, ἐπινοῆσαι τὸν Ἐμπεδοκλέα καὶ δύο τινὰς
ποταμοὺς τῶν σύνεγγυς ἐπαγαγεῖν ἰδίαις δαπάναις καὶ καταμίξαντα γλυκῆναι τὰ
ῥεύματα. οὕτω δὴ λήξαντος τοῦ λοιμοῦ καὶ τῶν Σελινουντίων εὐωχουμένων ποτὲ
παρὰ τῶι ποταμῶι, ἐπιφανῆναι τὸν Ἐμπεδοκλέα᾽ τοὺς δ᾽ ἐξαναστάντας προσκυνεῖν
καὶ προσεύχεσθαι καθαπερεὶ θεῶι. ταύτην οὖν θέλοντα βεβαιῶσαι τὴν διάληψιν
45 εἰς τὸ πῦρ ἐναλέσθαι. (71) τούτοις δ᾽ ἐναντιοῦται Τίμαιος [FHG I 218 fr. 98]
ῥητῶς λέγων ὡς ἐξεχώρησεν εἰς ΤΤελοπόννησον καὶ τὸ σύνολον οὐκ ἐπανῆλθεν᾽
ὅθεν αὐτοῦ καὶ τὴν τελευτὴν ἄδηλον εἶναι. πρὸς δὲ τὸν Ἡρακλείδην καὶ ἐξ
ὀνόματος ποιεῖται τὴν ἀντίρρησιν ἐν τῆι ιδ΄ Συρακόσιόν τε γὰρ εἶναι τὸν ΤΤεισιά-
 A. LEBEN. 1 (DIOG. vın 66—77). 2. 153

νακτα καὶ ἀγρὸν οὐκ ἔχειν ἐν ᾿Ακράγαντι" TTauooviav τε μνημεῖον (Av), πεποιηκέναι
τοῦ φίλου, τοιούτου διαδοθέντος λόγου, ἢ ἀγαλμάτιόν τι ἢ σηκὸν οἷα θεοῦ᾽ καὶ
γὰρ πλούσιον εἶναι. “πῶς οὖν, φησίν, εἰς τοὺς κρατῆρας ἥλατο ὧν σύνεγγυς ὄν-
τῶν οὐδὲ μνείαν ποτὲ ἐπεποίητο; τετελεύτηκεν οὖν ἐν ΤΤελοποννήσωι. (2) οὐδὲν
5 δὲ παράδοξον τάφον αὐτοῦ μὴ φαίνεσθαι᾽ μηδὲ γὰρ ἄλλων πολλῶν. τοιαῦτά τινα
εἰπὼν ὁ Τίμαιος ἐπιφέρει “ἀλλὰ διὰ παντόςξέστιν Ἡρακλείδης τοιοῦτος παραδοξο-
λόγος, καὶ ἐκ τῆς σελήνης πεπτωκέναι ἄνθρωπον λέγων. Ἱππόβοτος δέ φησιν
ὅτι ἀνδριὰς ἐγκεκαλυμμένος Ἐμπεδοκλέους ἔκειτο πρότερον μὲν ἐν ᾿Ακράγαντι,
ὕστερον δὲ πρὸ τοῦ Ῥωμαίων βουλευτηρίου ἀκάλυφος, δηλονότι μεταθέντων αὐτὸν
10 ἐκεῖ Pwuolwv. γραπταὶ μὲν! γὰρ εἰκόνες καὶ νῦν περιφέρονται. Νεάνθης δ᾽ ὁ
Κυζικηνὸς ὁ καὶ περὶ τῶν Πυθαγορικῶν εἰπών φησι [FHG II6 fr. 22] Μέτωνος
τελευτήσαντος τυραννίδος ἀρχὴν ὑποφύεσθαι᾽ εἶτα τὸν ᾿Εμπεδοκλέα πεῖσαι τοὺς
᾿Ακραγαντίνους παύσασθαι μὲν τῶν στάσεων, ἰσότητα δὲ πολιτικὴν ἀσκεῖν. (73) ἔτι
τε πολλὰς τῶν πολιτίδων ἀπροίκους ὑπαρχούσας αὐτὸν προικίσαι διὰ τὸν παρόντα
15 πλοῦτον᾽ διὸ δὴ πορφύραν τε ἀναλαβεῖν αὐτὸν καὶ στρόφιον ἐπιθέσθαι χρυσοῦν,
ὡς Φαβωρῖνος ἐν ᾿Απομνημονεύμασιν, ἔτι τ᾽ ἐμβάτας χαλκᾶς καὶ στέμμα Δελφικόν.
κόμη τε ἣν αὐτῶι βαθεῖα καὶ παῖδες ἀκόλουθοι᾽ καὶ αὐτὸς ἀεὶ σκυθρωπὸς ἐφ᾽ ἑνὸς
σχήματος ἦν. τοιοῦτος δὴ προήιει, τῶν πολιτῶν ἐντυχόντων καὶ τοῦτο ἀξιωσάν-
τῶν οἱονεὶ βασιλείας τινὸς παράσημον. ὕστερον δὲ διά τινα πανήγυριν πορευό-
20 μενον ἐπ᾽ ἀμάξης ὡς εἰς Μεσσήνην πεσεῖν καὶ τὸν μηρὸν κλάσαι νοσήσαντα δ᾽ ἐκ
τούτου τελευτῆσαι ἐτῶν ἑπτὰ καὶ ἑβδομήκοντα. εἶναι δ᾽ αὐτοῦ καὶ τάφον ἐν
Μεγάροις. (74) περὶ δὲ τῶν ἐτῶν ᾿Αριστοτέλης διαφέρεται φησὶ γὰρ ἐκεῖνος
ἑξήκοντα ἐτῶν αὐτὸν τελευτῆσαι οἱ δὲ ἐννέα καὶ ἑκατόν [vgl. 8 58]. ἤκμαζε δὲ
κατὰ τὴν τετάρτην καὶ ὀγδοηκοστὴν ὀλυμπιάδα [444{1]1.- Δημήτριος δ᾽ ὁ Τροιζήνιος
25 ἐν τῶι Κατὰ σοφιστῶν βιβλίωι [FHG τΥ 383] φησὶν αὐτὸν καθ᾽ "Ounpov [A 278],
ἁψάμενον βρόχον αἰπὺν ἀφ᾽ ὑψηλοῖο κρανείης
αὐχέν᾽ ἀποκρεμάσαι, ψυχὴν δ᾽ ᾿Αἰδόσδε κατελθεῖν.
ἐν δὲ τῶι προειρημένωι [8 ὅ8, 55] Τηλαύγους ἐπιστολίωι λέγεται αὐτὸν εἰς θάλατ-
ταν ὑπὸ γήρως ὀλισθόντα τελευτῆσαι. καὶ ταῦτα μὲν περὶ τοῦ θανάτου καὶ
80 τοσαῦτα. [Folgen zwei Epigramme des Diogenes] (76) ἐδόκει δ᾽ αὐτῶι τάδε"
στοιχεῖα μὲν εἶναι τέτταρα, πῦρ, ὕδωρ, γῆν, ἀέρα Φιλίαν TE ἧι συγκρίνεται καὶ
Νεῖκος ὧι διακρίνεται. φησὶ δ᾽ οὕτω: Ζεὺς — βρότειον᾽ [Β 6, 2.8], Δία μὲν
τὸ πῦρ λέγων, Ἥρην δὲ τὴν γῆν, ᾿Αἰδωνέα δὲ τὸν ἀέρα, Νῆστιν δὲ τὸ ὕδωρ.
“καὶ ταῦτα, φησίν, ἀλλάττοντα -- Anyeı [Β 117,6], ὡς ἂν ἀιδίου τῆς τοι-
35 aurng διακοσμήσεως οὔσης ἐπιφέρει γοῦν “ἄλλοτε -- ἔχθει᾽ [B 17, 1. 8].
(77) καὶ τὸν μὲν ἥλιόν φησι πυρὸς ἄθροισμα μέγα καὶ τῆς σελήνης μείζω τὴν
δὲ σελήνην δισκοειδῆ, αὐτὸν δὲ τὸν οὐρανὸν κρυσταλλοειδῆ. καὶ τὴν ψυχὴν παν-
τοῖα εἴδη ζώιων καὶ φυτῶν ἐνδύεσθαι: φησὶ γοῦν᾽ “ἤδη -- ἰχθύς [Β 117].
τὰ μὲν οὖν Περὶ φύσεως αὐτῶι καὶ οἱ Καθαρμοὶ εἰς ἔπη τείνουσι πεντακι-
40 σχίλια [Ὁ], ὁ δὲ Ἰατρικὸς λόγος εἰς ἔπη ἑξακόσια. περὶ δὲ τῶν τραγωιδιῶὼν προειρή-
καμεν [$ 58].
2. SuıDas. Ἐμπεδοκλῆς Μέτωνος, οἱ δὲ ᾿Αρχινόμου [aus Hesych],
οἱ δ᾽ Ἐξαινέτου. καὶ ἀδελφὸν ἔσχε Καλλικρατίδην [aus Α 1 8 53].
ἠκροάσατο δὲ πρώτου ἸΤαρμενίδου, οὗτινος, ὥς φησι Πορφύριος ἐν Φιλοσόφωι
45 ἱστορίαι [fr. 8 Nauck], ἐγένετο παιδικά. οἱ δὲ ἔφασαν μαθητὴν Τηλαύγους, τοῦ
ἸΤυθαγόρου υἱοῦ, τὸν Ἐμπεδοκλέα γενέσθαι.
᾿Ακραγαντῖνος δὲ φιλόσοφος φυσικὸς καὶ ἐποποιός [aus Hesych].
οὗτος ὁ Ἐ. στέμμα ἔχων ἐπὶ τῆς κεφαλῆς χρυσοῦν καὶ ἀμύκλας ἐν τοῖς ποσὶ
 154 21. EMPEDOKLES. x

χαλκᾶς καὶ στέμματα Δελφικὰ Ev ταῖς χερσὶν ἐπήιει τὰς πόλεις, δόξαν περὶ αὑτοῦ
κατασχεῖν ὡς περὶ θεοῦ βουλόμενος. ἐπειδὴ δὲ γηραιὸς ἐγένετο, νύκτωρ ἔρριψεν
ἑαυτὸν εἰς κρατῆρα πυρός, ὥστε μὴ φανῆναι αὐτοῦ τὸ σῶμα. καὶ οὕτως ἀπώλετο
τοῦ σανδαλίου αὐτοῦ ἐκβρασθέντος ὑπὸ τοῦ πυρός. ἐπεκλήθη δὲ καὶ κωλυσανέμας
5 διὰ τὸ ἀνέμου πολλοῦ ἐπιθεμένου τῆι ᾿Ακράγαντι ἐξελάσαι αὐτὸν δορὰς ὄνων περι-
θέντα τῆι πόλει [aus Porph., vgl. A 16].
γέγονε δὲ τούτου μαθητὴς Γοργίας ὁ ῥήτωρ ὁ Λεοντῖνος [aus A 1 8 53].
καὶ ἔγραψε δι ἐπῶν Tlepi φύσεως τῶν ὄντων βιβλίαβ (καὶ ἔστιν ἔπη ὡς
δισχίλια), Ἰατρικὰ καταλογάδην καὶ ἄλλα πολλά [aus Ηδ685.1.
10 3. Printus Nat. Hist. xxıx 1,5 aka factio (αὖ experimentis cognominant
empiricen) coepü in Sieilia, Acrone Agragantino Empedoclis physiei auctoritate
commendato. SUID. 5. ν. ἼἌκρων, ᾿Ακραγαντῖνος υἱὸς Ξένωνος. ἐσοφίστευσεν ἐν
ταῖς ᾿Αθήναις ἅμα Ἐμπεδοκλεῖ. ἔστιν οὖν πρεσβύτερος Ἱπποκράτους. ἔγραψε
ΤΤερὶ ἰατρικῆς δωρίδι διαλέκτωι, ἸΤερὶ τροφῆς ὑγιεινῶν βιβλίον α. ἔστι δὲ καὶ
15 οὗτος τῶν τινα πνεύματα σημειωσαμένων. εἰς τοῦτον ἐποίησεν Ἐ. τωθαστικὸν
ἐπίγραμμα [B 157]. Prur. de Is. et Os. 79 p. 888 Ὁ "Akxpwva γοῦν τὸν ἰατρὸν ἐν
᾿Αθήναις ὑπὸ τὸν μέγαν λοιμὸν εὐδοκιμῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύοντα παρακαίειν
τοῖς νοσοῦσιν. [Vgl. Μ. Wellmann Fr.d. gr. Ärzte ı 108ff.] GALEN. meth. med.ı1
[x 5K.] καὶ πρόσθεν μὲν ἔρις ἣν οὐ σμικρὰ νικῆσαι τῶι πλήθει τῶν εὑρημάτων
20 ἀλλήλους ὀριγνωμένων τῶν ἐν Κῶι καὶ Κνίδωι: διττὸν γὰρ ἔτι τοῦτο τὸ γένος
ἣν τῶν ἐπὶ τῆς ᾿Ασίας ᾿Ασκληπιαδῶν ἐκλιπόντος τοῦ κατὰ ἹΡόδον " ἤριζον δ᾽ αὑτοῖς
τὴν ἀγαθὴν ἔριν ἐκείνην, ἣν Ἡσίοδος ἐπήινει, καὶ οἱ ἐκ τῆς Ἰταλίας ἰατροί, Φιλι-
στίων τε καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ ἸΤαυσανίας καὶ οἱ τούτων ἑταῖροι.
4. Arıst. de anima A 2. 4060 1 τῶν δὲ φορτικωτέρων καὶ ὕδωρ τινὲς ἀπεφή-
25 vavro καθάπερ Ἵππων᾽ πεισθῆναι δ᾽ ἐοίκασιν ἐκ τῆς γονῆς ὅτι πάντων ὑγρά᾽ καὶ
γὰρ ἐλέγχει τοὺς αἷμα φάσκοντοϊς τὴν ψυχήν, ὅτι ἡ γονὴ οὐχ αἷμα.
5. Suıdas 5.υ. Ζήνων [19 A 2] ... ἔγραψεν Ἔριδας, Ἐξήγησιν τῶν Ἐμπεδο-
κλέους, Πρὸς τοὺς φιλοσόφους περὶ φύσεως. --- τοῦτόν φασιν εὑρετὴν εἶναι τῆς
διαλεκτικῆς, ὡς Ἐμπεδοκλέα ῥητορικῆς. Vgl. 194 1 8 28.
30 6. Arısrtor. Metaph.’A 3. 984211 ᾿Αναξαγόρας de ὁ Κλαζομένιος τῆι μὲν ἡλικίαι
πρότερος ὧν τούτου [als!Emped.], τοῖς δ᾽ ἔργοις ὕστερος ἀπείρους εἶναί φησι
τὰς ἀρχάς. | ΔΝ
ι
:

7. SimpLicius phys. 25,19 [aus Theophr. Phys. Op. fr. 3. D. 477] Ἐμπεδοκλῆς
ὁ ᾿Ακραγαντῖνος οὐ πολὺ κατόπιν τοῦ ᾿Αναξαγόρου γεγονώς, Tlapuevidou δὲ ζηλω-
τ
> 5 τὴς καὶ πλησιαστὴς καὶ ἔτι μᾶλλον τῶν Τ]ηυθαγορείων.

8. Eus. P. E. x 14,15 [aus d. anonymen Biographen] Τηλαύγους δὲ Ἐ. ἀκου-

στὴς! γίνεται, ἴκαθ᾽ ὃν Ἡράκλειτος ὁ σκοτεινὸς ἐγνωρίζετο (ἃ. h. Ol. 69 [504—1]
nach ἃ. Chron.).
9. —#Chron.fol. 81,1 [456] ’E. καὶ TTapueviöng φυσικοὶ φιλόσοφοι ἐγνωρίζοντο.
40 GELL. xvır, 21,14 [vermutlich aus Nepos’ Chronik] zwischen d. Schlacht a. ἃ. Cre-
mera [477] u. d. Decemvirat [450]: zuxta ea tempora E. Agrigentinus in philo-
sophiae naturalis studio floruit.
10. Euvs. Chron. ol. 86,1 [436] vgl. 18 A 11b.
11. ATHEN. 1 88 [daraus Suid. 5. ν ἢΑθήναιος] ’E. δ᾽ ὁ ᾿Ακραγαντῖνος ἵπποις
45 ᾿Ολύμπια νικήσας ΤΤυθαγορικὸς ὧν καὶ ἐμψύχων ἀπεχόμενος ἐκ σμύρνης καὶ λιβανω-
τοῦ καὶ τῶν πολυτελεστάτων ἀρωμάτων βοῦν ἀναπλάσας διένειμε τοῖς εἰς τὴν
πανήγυριν ἀπαντήσασιν. (Vgl. Α 1 8 51.53.)
 A. LEBEN. 2—16. 155

12. — xıv 620D τοὺς δ᾽ Ἐμπεδοκλέους Καθαρμοὺς- ἐραψώιδησεν ᾿Ολυμπίασι

249 fr. 47].
Κλεομένης ὁ ῥαψωιδός, ὥς φησιν Δικαίαρχος ἐν τῶι ᾿Ολυμπικῶι [FHG II
13. NicomAcHtS (rekonstruiert aus Porph. V. Pyth. 29, Iamb. V.P. 135, über
καὶ
Pythagoras’ Wundertaten) ὧν μεταλαβόντας Ἐμπεδοκλέα τε τὸν 'Akpayavrivov
τοιαῦτά
Ἐπιμενίδην τὸν Κρῆτα καὶ Αβαριν τὸν Ὑπερβόρειον πολλαχῆι καὶ αὐτοὺς
καὶ ἀλεξανέμας
τινα ἐπιτετελεκέναι. δῆλα δ᾽ αὐτῶν τὰ ποιήματα ὑπάρχει, ἄλλως τε
άτης δὲ
μὲν ὃν τὸ ἐπώνυμον Ἐμπεδοκλέους, καθαρτὴς δὲ τὸ ᾿Επιμενίδου, αἰθροβ
τὸ ᾿Αβάριδος.
14. PrurarcH. de curios.1 p.5l5c ὁ δὲ φυσικὸς Ἐμπεδοκλῆς ὄρους τινὰ δια-
10 σφάγα βαριν καὶ νοσώδη κατὰ τῶν πεδίων τὸν νότον ἐμπνέουσαν ἐμφράξας λοιμὸν
ἔδοξεν ἐκκλεῖσαι τῆς χώρας. Adv. Colot. 82, 4 p. 11268 Ἐ. δὲ τούς τε πρώτους
τῶν πολιτῶν ὑβρίζοντας καὶ διαφοροῦντας τὰ κοινὰ ἐξελέγξας (τὴν πόλιν ἠλευ-
BeEpwoe) τήν τε χώραν ἀπήλλαξεν ἀκαρπίας καὶ λοιμοῦ διασφάγας ὄρους ἀποτειχίσας
δι ὧν ὁ νότος εἰς τὸ πεδίον ὑπερέβαλλε. CLEM. Strom. νι 80 p. 754 Ῥ' ’E. τε ὃ
15 ᾿Ακραγαντῖνος κωλυσανέμας ἐπεκλήθη. λέγεται οὖν ἀπὸ τοῦ ᾿Ακράγαντος ὄρους
πνέοντός ποτε ἀνέμου βαρὺ καὶ νοσῶδες τοῖς ἐγχωρίοις, ἀλλὰ καὶ ταῖς γυναιξὶν
αὐτῶν ἀτγονίας αἰτίου γινομένου παῦσαι τὸν ἄνεμον. Folgen die fr. B 111, 3—5.
112, 10-12. Pmrtostrar. V. Apoll. vum 7,8 p.158 τίς δ᾽ ἂν σοφὸς ἐκλιπεῖν 001
α
δοκεῖ τὸν ὑπὲρ πόλεως τοιαύτης ἀγῶνα, ἐνθυμηθεὶς μὲν Δημόκριτον ἐλευθερώσαντ
καὶ
20 λοιμοῦ ποτε ᾿Αβδηρίτας, ἐννοήσας δὲ Σοφοκλέα τὸν ᾿Αθηναῖον, ὃς λέγεται
ἀνέμους θέλξαι τῆς ὥρας ὑπερπνεύσαντας, ἀκηκοὼς δὲ τὰ Ἐμπεδοκλέους ὃς νεφέλης
ἀνέσχε φορὰν ἐπ᾽ ᾿Ακραγαντίνους ῥαγείσης; vgl.12 Ἐ. τε γὰρ καὶ Πυθαγόρας αὐτὸς
καὶ Δημόκριτος ὁμιλήσαντες μάγοις καὶ πολλὰ δαιμόνια εἰπόντες οὔπω ὑπήχθησαν
τῆι τέχνη. ΡΙΙΝ. nat. h. ΧΧΧ 1, 9 certe Pythagoras, E., Demoeritus, Plato ad hane
nationibus sus-
25 [sc. magicen] discendam navigavere exsiliis verius quam peregri
ceptis. hame reversi praedicavere, hanc in arcanis habuere.
15. IamgLiıcH. V. Pyth. 113 [aus Nicomachos] ’E. de σπασαμένου τὸ ξίφος ἤδη
νεανίου τινὸς ἐπὶ τὸν αὑτοῦ ξενοδόχον Αγχιτον [vgl. Bl], ἐπεὶ δικάσας δημοσίαι
τὸν τοῦ νεανίου πατέρα ἐθανάτωσε καὶ ἀίξαντος, ὡς εἶχε συγχύσεως καὶ θυμοῦ,
30 ξιφήρους παῖσαι τὸν τοῦ πατρὸς καταδικαστὴν ὡσανεὶ φονέα "Ayyırov, μεθαρμο-
σάμενος ὡς εἶχε τὴν λύραν καὶ πεπαντικόν τι μέλος καὶ κατασταλτικὸν μεταχειρισά-
μενος εὐθὺς ἀνεκρούσατο τὸ νηπενθὲς ἄχολόν τε κακῶν ἐπίληθες ἁπάντων᾽ κατὰ
τὸν ποιητήν [δ 221], καὶ τόν τε ἑαυτοῦ ξενοδόχον ἔΛγχιτον θανάτου ἐρρύσατο καὶ
τὸν νεανίαν ἀνδροφονίας. ἱστορεῖται δ᾽ οὗτος τῶν Ἐμπεδοκλέους γνωρίμων ὁ
35 δοκιμώτατος ἔκτοτε γενέσθαι.
16. Strago vı p. 274 νομίζειν δ᾽ ἐκ τῆς τοιαύτης ὄψεως [Aetna] πολλὰ μυ-
θεύεσθαι καὶ μάλιστα οἷά φασί τινες περὶ Ἐμπεδοκλέους, ὅτι καθάλοιτο εἰς τὸν
κρατῆρα καὶ καταλίποι τοῦ πάθους ἴχνος τῶν ἐμβάδων τὴν ἑτέραν ἃς ἐφόρει
χαλκᾶς. εὑρεθῆναι γὰρ ἔξω μικρὸν ἄπωθεν τοῦ χείλους τοῦ κρατῆρος ὡς ἀνερ-
40 ριμμένην ὑπὸ τῆς βίας τοῦ πυρός [vgl. Ρ. 216]. Horar. Ars Poet. 458:
si veluti merulis intentus decidit auceps
in puteum foveamve, licet "succurrite" longum
clamet “io cives!’ nom sit qui tollere curet.
si curet quis opem ferre et demittere funem
45 “qui seis, an prudens huc se deiecerüt atque
servari nolit?’ dicam, Siceulique poetae
narrabo interitum. deus immortalis haberi
 156 21. EMPEDOKLES.

dum cupit Empedocles, wrdentem frigidus Aetnam

insilwit. sit üus liceatque perire poetis:
inwitum qui. servat, idem facit occidenti.
17. [Arısr.] Probl. 30,1 p. 953° 26 τῶν de ὕστερον Ἐ. καὶ Πλάτων καὶ Zw-
5 κράτης καὶ ἕτεροι συχνοὶ γνωρίμων (waren Melancholiker) vgl. Luc. fug. 2.
18. Aerıan V. H. xıı 32 Ἐμπεδοκλῆς δὲ ὁ ᾿Ακραγαντῖνος ἁλουργεῖ ἐχρήσατο
καὶ ὑποδήμασι χαλκοῖς. [Vgl. Α 1 8 13.) PHıLoste. V. Ap. vom? p.156 Ἐ. μὲν
γὰρ καὶ στρόφιον τῶν ἁλουργοτάτων περὶ αὐτὴν [sc. τὴν κόμην] ἁρμόσας ἐσόβει
περὶ τὰς τῶν Ἑλλήνων ἀγυιὰς ὕμνους ξυντιθείς, ὡς θεὸς ἐξ ἀνθρώπου ἔσοιτο.
10 [Vgl. Β 119,68]
19. ΞΈΧΤΟΒ adv. math. σι 6 Ἐμπεδοκλέα μὲν γὰρ ὁ ᾿Αριστοτέλης (im So-
ς

phistes vgl. A 1 8 57) φησὶ πρῶτον ῥητορικὴν κεκινηκέναι. Aus desselben Συνα-
ywyn τεχνῶν (vgl. fr. 137 Rose) QuInT. III 1,8 nam primus post eos quos poetae
tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen E. dieitur. artium autem scriptores
15 antiquissimi Corax et Tisias Sieuli, quos insecutus est vir eiusdem insulae Gor-
σίας Leontinus, Empedocls, ut traditur, discipulus. ARIST. soph. el. 33 Ὁ. 183631
οἱ δὲ νῦν εὐδοκιμοῦντες [sc. ῥήτορες] παραλαβόντες παρὰ πολλῶν οἷον ἐκ διαδο-
χῆς κατὰ μέρος προαγαγόντων οὕτως ηὐξήκασι Τεισίας μὲν μετὰ τοὺς πρώτους
[Redner bei Homer], Θρασύμαχος δὲ μετὰ Τεισίαν κτλ. ScHoL. IAMBLIcH. V.P.
20 p. 198 Nauck ὅτι καὶ ὁ TTapueviöng ὁ ἐξ Ἐλέας TIubayöpeıos ἦν᾽ ἐξ οὗ δῆλον
ὅτι καὶ Ζήνων ὁ ᾿ἀμφοτερόγλωσσος᾽ ὁ καὶ τὰς ἀρχὰς τῆς διαλεκτικῆς παραδούς.
ὥστε ἐκ Πυθαγόρου ἤρξατο ἡ διαλεκτική, ὡσαύτως δὲ ἡ ῥητορική᾽ Τισίας γὰρ
καὶ Γοργίας καὶ ΤΤῶλος Ἐμπεδοκλέους τοῦ ΤΤυθαγορείου μαθηταί.

APOPHTHEGMATIK.
25 20. Gnom. Paris. n.153 [46. Oracov. xx 152) ᾿Εμπεδοκλῆς ἐρωτηθείς, διὰ τί
σφόδρα ἀγανακτεῖ κακῶς ἀκούων ἔφη᾽ “ὅτι οὐδὲ ἐπαινούμενος ἡσθήσομαι, ei μὴ
κακῶς ἀκούων λυπηθήσομαι;" [Vgl.19 A1 5. 127,1]. 158 ’E. πρὸς τὸν λέγοντα,
ὅτι οὐδένα σοφὸν εὑρεῖν δύναμαι, “Kata λόγον᾽ εἶπε᾽ τὸν γὰρ ζητοῦντα σοφὸν
αὐτὸν πρῶτον εἶναι dei σοφόν. Besser als Diog. ıx 20 [11 Α 1 S. 34,22).

30 POESIE (vgl. A 1 88 5öft. 65. 77; ferner A 2. 12).

21. Lucker. τ 714
et qui quatiuor ex rebus posse ommia rentur
715 ex igni terra atque anima procrescereet imbri,
quorum Acragantinus cum primis Empedocles est,
35 insula quem triquetris terrarum gessit in oris,
quam fluitans cireum magnis anfractibus aequor
lonium glaueis aspargit virus ab undis
720 angustoque fretu rapidum mare dividit undans
Italiae terrarum oras a fimibus eius.
40 hie est vasta Charybdis, et hie Aetnaea minantur
murmura flammarum rursum se colligere iras,
faucibus eruptos iüterum vis ut vomat igmis
725 ad caelumque ferat flammai fulgura rursum.
quae cum magna modis multis miranda videtur
gentibus humanis regio visendaque fertur,
rebus opima bonis, multa munita virum vi,
 A. LEBEN UND POESIE. 16—26. 157

mil tamen hoc habwisse viro praeclarius in se

730 nee sanctum magis et mirum carumque videtur,
carmina quin etiam divini pectoris eius
vociferantur et exponunt praeclara reperta,
5 ut vic humana videatur stirpe creatus.
22. Arıstor. Poet. 1. 1447617 οὐδὲν δὲ κοινόν ἐστιν "Ounpwi καὶ Ἐμπεδοκλεῖ
πλὴν τὸ μέτρον᾽ διὸ τὸν μὲν ποιητὴν δίκαιον καλεῖν, τὸν δὲ φυσιολόγον μᾶλλον
ἢ ποιητήν.
23. MENANDER [vielmehr GENETHLIOS] I 2,2 φυσικοὶ [80. ὕμνοι] δ᾽ ὁποίους οἱ
10 περὶ ΤΤαρμενίδην καὶ Ἐμπεδοκλέα ἐποίησαν, τίς ἡ τοῦ ᾿Απόλλωνος φύσις vgl. 1A1l
8 57 u. Ammon. 21 B 134], τίς ἡ τοῦ Διὸς [B 6,2] παρατιθέμενοι. καὶ οἱ πολλοὶ
τῶν Ὀρφέως τούτου τοῦ τρόπου. Ebenda 5,2 εἰσὶν δὲ τοιοῦτοι, ὅταν ᾿Απόλλω-
γος ὕμνον λέγοντες ἥλιον αὐτὸν εἶναι φάσκωμεν καὶ περὶ τοῦ ἡλίου τῆς φύσεως
διαλεγώμεθα καὶ περὶ Ἥρας ὅτι ἀὴρ καὶ Ζεὺς τὸ θερμόν [Β 6,2]. οἱ γὰρ τοιοῦτοι
1ὅ ὕμνοι φυσιολογικοί. καὶ χρῶνται δὲ τῶι τοιούτωι τρόπωι Παρμενίδης καὶ ’E..
Tlapueviöng μὲν γὰρ καὶ ’E. ἐξηγοῦνται, Πλάτων δὲ ἐν βραχυτάτοις TE
34. LAcTAnT. Inst. div. τὶ 12,4 Eimpedoecles, quem nescias utrumne inter poetas
an inter philosophos numeres, qwia de rerum natura versibus seripsüt ut apud
Romanos Lucretius et Varro, quattuor elementa constitwit. QUINT. 14,4 propter
20 Empedoclea in Graeeis, Varronem ac Lucretium in Latinis, qui praecepta sapien-
tiae versibus tradıderunt.
93. Schon. ad Dıionvs. Thrac. p. 168,8 Hilgard ποιητὴς δὲ κεκόσμηται τοῖς
τέσσαρσι τούτοις μέτρωι, μύθωι, ἱστορίαι καὶ ποιᾶι λέξει, καὶ πᾶν ποίημα μὴ
μετέχον τούτων οὐκ ἔστι ποίημα, εἰ καὶ μέτρωι κέχρηται. ἀμέλει τὸν Ἐμπεδοκλέα
25 καὶ Τυρταῖον [Ὁ] καὶ τοὺς περὶ ἀστρολογίας εἰπόντας οὐ καλοῦμεν ποιητάς, εἰ καὶ
μέτρωι ἐχρήσαντο διὰ τὸ μὴ χρήσασθαι αὐτοὺς τοῖς τῶν ποιητῶν χαρακτηριστι-
κοῖς. 166,18 οὐκ ἔστι ποιητὴς ὁ μέτρωι μόνωι χρώμενος᾽ οὐδὲ γὰρ Ἐμπεδοκλῆς
ὃ τὰ Φυσικὰ γράψας οὐδ᾽ οἱ περὶ ἀστρολογίας εἰπόντες οὐδὲ ὁ Πύθιος ἐμμέτρως
χρησμωιδῶν. PLUTARCH. oe. ad. poet. aud.2p.16c [18 A 15]. Arıst. Rhet.
30 5. 1407231 δεύτερον δὲ τὸ τοῖς ἰδίοις ὀνόμασι λέγειν. . ., τρίτον μὴ ἀμφιβόλοις᾽
ταῦτα δέ, ἂν μὴ τἀναντία. προαιρῆται, ὅπερ ποιοῦσιν ὅταν μηθὲν μὲν ἔχωσι λέγειν
προσποιῶνται δέ τι λέγειν. οἱ γὰρ τοιοῦτοι ἐν ποιήσει λέγουσιν ταῦτα οἷον Ἔμ-
πεδοκλῆς. φενακίζει γὰρ τὸ. κύκλωι πολὺ ὄν, καὶ πάσχουσιν οἱ ἀκροαταὶ ὅπερ οἱ
πολλοὶ παρὰ τοῖς μάντεσιν. ὅταν γὰρ λέγωσιν ἀμφίβολα, συμπαρανεύουσιν “Κροῖ-
35 σος "AAuv διαβὰς μεγάλην ἀρχὴν καταλύσει. Meteor. Β 8. 357224 ὁμοίως δὲ
γελοῖον καὶ εἴ τις εἰπὼν 1d ρῶτα τῆς γῆς εἶναι τὴν θάλατταν οἴεταί τι σαφὲς
εἰρηκέναι, καθάπερ Ἐ. [B δ8] πρὸς ποίησιν μὲν γὰρ οὕτως εἰπὼν ἴσως εἴρηκεν
ἱκανῶς (ἡ γὰρ μεταφορὰ ποιητικόν), πρὸς δὲ τὸ γνῶναι τὴν φύσιν οὐχ ἱκανῶς.
CICERO de oratore 1 50,217 liceat ista ratione dieamus püa bene et duodecim
40 seriptis ludere proprium esse üuris eivilis, quoniam uirumque eorum P. Mucius
optime fecerit; eademque ratione dicantur ei quos φυσικοὺς Graeei nominant,
eidem poetae, quoniam Empedocles physicus egregium poema fecerit.
26. Dionysıus de comp. verb. 22 ταύτης δὲ τῆς ἁρμονίας [enlich τῆς αὐστη-
ρᾶς] πολλοὶ μὲν ἐγένοντο ζηλωταὶ κατά τε ποίησιν καὶ ἱστορίαν καὶ λόγους πολι-
45 τικούς, διαφέροντες δὲ τῶν ἄλλων ἐν μὲν ἐπικῆι ποιήσει ὅ τε Κολοφώνιος ᾿Αντί-
μαχος καὶ Ἐμπεδοκλῆς ὁ φυσικός, ‚ev δὲ μελοποιίαι Πίνδαρος, ἐν δὲ τραγωιδίαι
Αἰσχύλος.
 158 21. EMPEDOKLES.

27. Cicero ad Qu. fr. τὶ 9,3 Lueretii poemata ut seribis ia sumt: multis
luminibus ingemii, multae etiam artis; sed (cwm veneris) virum te putabo, si
Sallustii Empedoclea legeris, hominem non putabo.

LEHRE. (Vgl. Α 1 8 76. 77; Α 4. 6)

28. SImPL. phys. 25,21 [nach A 7; aus Theophr.] οὗτος δὲ τὰ μὲν σωματικὰ I4
στοιχεῖα ποιεῖ τέτταρα, πῦρ καὶ ἀέρα καὶ ὕδωρ καὶ γῆν, ἀίδια μὲν ὄντα πλήθει
καὶ ὀλιγότητι, μεταβάλλοντα δὲ κατὰ τὴν σύγκρισιν καὶ διάκρισιν, τὰς δὲ κυρίως
ἀρχάς, ὑφ᾽ ὧν κινεῖται ταῦτα, Φιλίαν καὶ Νεῖκος. δεῖ γὰρ διατελεῖν ἐναλλὰξ κινού-
᾿
μενα τὰ στοιχεῖα, ποτὲ μὲν ὑπὸ τῆς Φιλίας συγκρινόμενα, ποτὲ δὲ ὑπὸ τοῦ Νεί-
10 Koug διακρινόμενα᾽ ὥστε καὶ ἕξ εἶναι κατ᾽ αὐτὸν τὰς ἀρχάς. καὶ γὰρ ὅπου ποιη-
τικὴν δίδωσι δύναμιν τῶι Νείκει καὶ τῆι Φιλίαι ὅταν λέγηι “ἄλλοτε --- ἔχθει
[Β 17, 7.8], ποτὲ δὲ τοῖς τέτταρσιν ὡς ἰσόστοιχα συντάττει καὶ ταῦτα, ὅταν λέγηι
“τοτὲ --- πλάτος Te’ [Β 17,17—20).
29. ῬΙΑΤΟ Soph. 242 cp μῦθόν τινα ἕκαστος φαίνεταί μοι διηγεῖσθαι παισὶν
15 ὡς οὖσιν ἡμῖν, ὁ μὲν ὡς τρία τὰ ὄντα, πολεμεῖ δὲ ἀλλήλοις ἐνίοτε αὐτῶν ἄττα
πηι, τοτὲ δὲ καὶ φίλα γιγνόμενα γάμους τε καὶ τόκους καὶ τροφὰς τῶν ἐκγόνων
παρέχεται [vgl. 71 Α 8--11, Bifl]. δύο δὲ ἕτερος εἰπών, ὑγρὸν καὶ ξηρὸν ἢ
θερμὸν καὶ ψυχρόν, συνοικίζει τε αὐτὰ καὶ ἐκδίδωσι [vgl. 47 Α 4]. τὸ δὲ παρ᾽
ἡμῶν ᾿Ελεατικὸν ἔθνος, ἀπὸ Ξενοφάνους τε καὶ ἔτι πρόσθεν ἀρξάμενον [vgl. 66 Β 6],
20 ὡς ἑνὸς ὄντος τῶν πάντων καλουμένων οὕτω διεξέρχεται τοῖς μύθοις. ᾿Ιάδες δὲ ch.
She
Tut
δ͵ο
Ον
ο(νZe

καὶ Σικελαΐί τινες ὕστερον Μοῦσαι [Heraklit und Empedokles] ξυνενόησαν, ὅτι
συμπλέκειν ἀσφαλέστατον ἀμφότερα καὶ λέγειν, ὡς τὸ ὃν πολλά τε καὶ ἕν ἐστιν,
ἔχθραι δὲ καὶ φιλίαι συνέχεται. “διαφερόμενον γὰρ ἀεὶ ξυμφέρεται᾽, φασὶν αἱ
συντονώτεραι τῶν Μουσῶν [12 Β 10], αἱ δὲ μαλακώτεραι τὸ μὲν ἀεὶ ταῦθ᾽ οὕτως
25 ἔχειν ἐχάλασαν, ἐν μέρει δὲ τοτὲ μὲν ἕν εἶναί φασι τὸ πᾶν καὶ φίλον Um ᾽᾿Αφρο-
δίτης, τοτὲ δὲ πολλὰ καὶ πολέμιον αὐτὸ αὑτῶι διὰ Νεῖκός τι [21 Β 17].
30. PsEUDoPLUT. Stromat. ap. Eus. P. E. τ 8,10 (Ὁ. 582; aus Theophrast wie
n. 31ff.) ’E. ὁ ᾿Ακραγαντῖνος στοιχεῖα τέσσαρα, πῦρ ὕδωρ αἰθέρα γαῖαν. αἰτίαν δὲ
τούτων Φιλίαν καὶ Νεῖκος. ἐκ πρώτης φησὶ τῆς τῶν στοιχείων κράσεως ἀποκρι-
30 θέντα τὸν ἀέρα περιχυθῆναι κύκλωι᾽ μετὰ δὲ τὸν ἀέρα τὸ πῦρ ἐκδραμὸν καὶ οὐκ
ἔχον ἑτέραν χώραν ἄνω ἐκτρέχειν ὑπὸ τοῦ περὶ τὸν ἀέρα πάγου. εἶναι δὲ κύκλωι
περὶ τὴν γῆν φερόμενα δύο ἡμισφαίρια τὸ μὲν καθόλου πυρός, τὸ δὲ μικτὸν ἐξ
ἀέρος καὶ ὀλίγου πυρός, ὅπερ οἴεται τὴν νύκτα εἶναι. τὴν δὲ ἀρχὴν τῆς κινήσεως
συμβῆναι ἀπὸ τοῦ τετυχηκέναι κατά {τι) τὸν ἀθροισμὸν ἐπιβρίσαντος τοῦ πυρός.
35 ὁ δὲ ἥλιος τὴν φύσιν οὐκ ἔστι πῦρ, ἀλλὰ τοῦ πυρὸς ἀντανάκλασις ὁμοία τῆι ἀφ᾽
ὕδατος γινομένηι. σελήνην δέ φησιν συστῆναι καθ᾽ ἑαυτὴν ἐκ τοῦ ἀποληφθέντος
ἀέρος ὑπὸ τοῦ πυρός. τοῦτον γὰρ παγῆναι καθάπερ καὶ τὴν χάλαζαν. τὸ δὲ φῶς
αὐτὴν ἔχειν ἀπὸ τοῦ ἡλίου. τὸ δὲ ἡγεμονικὸν οὔτε ἐν κεφαλῆι οὔτε ἐν θώρακι,
ἀλλ᾽ ἐν αἵματι. ὅθεν καθ᾽ ὅτι ἂν μέρος τοῦ σιύματος πλεῖον Fl παρεσπαρμένον
40 (τὸ ἡγεμονικὸν οἴεται), κατ᾽ ἐκεῖνο προτερεῖν τοὺς ἀνθρώπους.
31. Hıppor. Ref. τ ὃ (Ὁ. 558) (1) Ἐ. δὲ μετὰ τούτους [Pythagoreer] γενόμενος
καὶ περὶ δαιμόνων φύσεως εἶπε πολλά, ὡς ἀναστρέφονται διοικοῦντες τὰ κατὰ
τὴν γῆν, ὄντες πλεῖστοι. οὗτος τὴν τοῦ παντὸς ἀρχὴν Νεῖκος καὶ Φιλίαν ἔφη
καὶ τὸ τῆς μονάδος νοερὸν πῦρ τὸν θεὸν καὶ συνεστάναι ἐκ πυρὸς τὰ πάντα καὶ
45 εἰς πῦρ ἀναλυθήσεσθαι. ὧι σχεδὸν καὶ οἱ Στωικοὶ συντίθενται δόγματι ἐκπύρωσιν
προσδοκῶντες. (2) μάλιστα δὲ πάντων συγκατατίθεται τῆι μετενσωματύσει
οὕτως εἰπών “ἤτοι --- ἰχθύς [Β 117]. (3) οὗτος πάσας εἰς πάντα τὰ ζῶια
 A. POESIE UND LEHRE. 27—37. 159

μεταλλάττειν eine τὰς ψυχάς. καὶ γὰρ ὁ τούτων διδάσκαλος ΤΤυθαγόρας ἔφη
ἑαυτὸν Εὔφορβον γεγονέναι τὸν ἐπὶ "Nov στρατεύσαντα φάσκων ἐπιγινώσκειν
τὴν ἀσπίδα.
32. Aut. 17,28 (D. 303 vel. Stob. ı 35, 11. (Ἐμπεδοκλῆς σφαιροειδῆ καὶ
5 ἀίδιον καὶ ἀκίνητον τὸ ἕν) καὶ τὸ μὲν Ev τὴν ἀνάγκην, ὕλην δὲ αὐτῆς τὰ τέτταρα
στοιχεῖα, εἴδη δὲ τὸ Νεῖκος καὶ τὴν Φιλίαν. λέγει δὲ καὶ τὰ στοιχεῖα θεοὺς καὶ
τὸ μῖγμα τούτων τὸν κόσμον καὶ πρὸς τ(ούτοις τὸν Σφαῖρον, εἰς ὃν πάντα ταῦτ
ἀναλυθήσεται, τὸ μονοειδές. καὶ θείας μὲν οἴεται τὰς ψυχάς, θείους δὲ καὶ τοὺς
μετέχοντας αὐτῶν καθαροὺς καθαρῶς.
10 88, — 13,20 (D. 286) Ἐ. Μέτωνος ᾿Ακραγαντῖνος τέτταρα μὲν λέγει στοιχεῖα,
πῦρ ἀέρα ὕδωρ γῆν, δύο δὲ ἀρχικὰς δυνάμεις, Φιλίαν τε καὶ Νεῖκος, ὧν ἡ μέν
ἐστιν ἑνωτική, τὸ δὲ διαιρετικόν. φησὶ δὲ οὕτως" “τέσσαρα -- βρότειον᾽ [B 6].
Δία μὲν γὰρ λέγει τὴν ζέσιν καὶ τὸν αἰθέρα, Ἥρην δὲ φερέσβιον τὸν ἀέρα,
τὴν δὲ γῆν τὸν ᾿Αιδωνέα: Νῆστιν δὲ καὶ κρούνωμα βρότειον οἱονεὶ τὸ
15 σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. Allegor. hom. script. (viell. Plutarch) bei Stop. Ecl. ı 10, 11b
p. 121W. (vgl. Plut. Vit. Hom. 99) Ἐ. Δία μὲν λέγει τὴν ζέσιν (καὶ) τὸν αἰθέρα,
Ἥρην δὲ φερέσβιον τὴν γῆν; ἀέρα δὲ τὸν ᾿Αιδωνέα, ἐπειδὴ φις οἰκεῖον οὐκ
ἔχει, ἀλλὰ ὑπὸ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄστρων καταλάμπεται, Νῆστιν δὲ καὶ
κρούνωμα βρότειον τὸ σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. ἐκ τεσσάρων οὖν στοιχείων τὸ
20 πᾶν, τῆς τούτων φύσεως ἐξ ἐναντίων συνεστώσης, ξῃρότητός τε καὶ ὑγρότητος
καὶ θερμότητος καὶ ψυχρότητος, ὑπὸ τῆς πρὸς ἄλληλα ἀναλογίας καὶ κράσεως
ἐναπεργαζομένης τὸ πᾶν καὶ μεταβολὰς μὲν μερικὰς ὑπομενούσης, τοῦ δὲ παντὸς
λύσιν μὴ ἐπιδεχομένης. λέγει γὰρ οὕτως “ἄλλοτε -- ἔχθει [fr. 17, 7.8]. ΗΤΡΡΟΙ,
Ref. vır 29 nach B 6 [aus Plutarchs Schr. üb. Emped.?, vgl. v 20 Ῥ. 144,13] Z εύς
25 ἐστι τὸ πῦρ, Ἥρη δὲ φερέσβιος ἡ γῆ ἡ φέρουσα ale πρὸς τὸν βίον καρπούς,
᾿Αιδωνεὺς δὲ ὁ ἀήρ, ὅτι πάντα dr αὐτοῦ βλέποντες μόνον αὐτὸν οὐ καθορῶμεν,
Νῆστις δὲ τὸ ὕδωρ᾽ μόνον γὰρ τοῦτο ὄχημα τροφῆς αἴτιον γινόμενον πᾶσι τοῖς
τρεφομένοις, αὐτὸ καθ᾽ αὑτὸ τρέφειν οὐ δυνάμενον τὰ τρεφόμενα. εἰ γὰρ ἔτρεφε,
φησίν, οὐκ ἄν ποτε λιμῶι κατελήφθη τὰ ζῶια, ὕδατος ἐν τῶι κόσμωι πλεονά--
80 Zovroc ἀεί. διὰ τοῦτο Νῆστιν καλεῖ τὸ ὕδωρ ὅτι τροφῆς αἴτιον γινόμενον τρέφειν
οὐκ εὐτονεῖ τὰ τρεφόμενα.
34. GALEN. in Hipp. nat. hom. xv 82 Κα. ’E. ἐξ ἀμεταβλήτων τῶν τεττάρων
στοιχείων ἡγεῖτο γίγνεσθαι τὴν τῶν συνθέτων σωμάτων φύσιν, οὕτως ἀναμε-
μειγμένων ἀλλήλοις τῶν πρώτων, ὡς εἴ τις λειώσας ἀκριβῶς καὶ χνοώδη ποιήσας
35 ἰὸν καὶ χαλκῖτιν καὶ καδμίαν καὶ μίσυ μείξειεν, ὡς μηδὲν ἐξ αὐτῶν δύνασθαι μετα-
χειρίσασθαι χωρὶς ἑτέρου.
35. Aür. τι 7,6 (Ὁ. 886) Ἐ. ἔλεγε μὴ διὰ παντὸς ἑστῶτας εἶναι μηδ᾽ ὡρισ-
μένους τοὺς τόπους τῶν στοιχείων, ἀλλὰ πάντα τοὺς [9] ἀλχήλών μεταλαμβάνειν
vgl. Achill. Is. 4 p. 34,20 Μ. ὁ δὲ Ἐ. οὐ δίδωσι τοῖς στοιχείοις ὡρισμένους τόπους,
40 ἀλλ᾽ ἀντιπαραχωρεῖν ἀλλήλοις φησίν, ὥστε τὴν γῆν μετέωρον φέρεσθαι καὶ τὸ
πῦρ ταπεινότερον.
36. ΑΒΙΒΊ. de gen. et corr. B 3. 330619 ἔνιοι δ᾽ εὐθὺς τέτταρα λέγουσιν οἷον
Ἐ.: συνάγει δὲ καὶ οὗτος εἰς τὰ δύο᾽ τῶι γὰρ πυρὶ τᾶλλα πάντα ἀντιτίθησιν.
371. — ih A 4. 985221 καὶ Ἐ. ἐπὶ πλέον μὲν χρῆται τούτου [als Anaxa-
45 goras] τοῖς αἰτίοις, οὐ μὴν οὔθ᾽ ἱκανῶς οὔτ᾽ ἐν τούτοις εὑρίσκει τὸ ὁμολογού-
"νὰν: πολλαχοῦ γοῦν αὐτῶι ἡ μὲν Φιλία διακρίνει, τὸ δὲ Νεῖκος συγκρίνει. ὅταν
μὲν γὰρ εἰς τὰ στοιχεῖα διίστηται τὸ πᾶν ὑπὸ τοῦ Neikoug, τό τε πῦρ εἰς ἕν
συγκρίνεται καὶ τῶν ἄλλων στοιχείων ἕκαστον᾽ ὅταν δὲ πάλιν ὑπὸ τῆς Φιλίας
 160 21. EMPEDOKLES.
συνίωσιν εἰς TO Ev, ἀναγκαῖον ἐξ ἑκάστου τὰ μόρια διακρίνεσθαι πάλιν. Ἐ. μὲν
οὖν παρὰ τοὺς πρότερον πρῶτος τὸ τὴν αἰτίαν διελεῖν εἰσήνεγκεν, οὐ μίαν ποι-
σας τὴν τῆς κινήσεως ἀρχὴν ἀλλ᾽ ἑτέρας TE καὶ ἐναντίας. ἔτι δὲ τὰ ὡς ἐν ὕλης
εἴδει λεγόμενα στοιχεῖα τέτταρα πρῶτος εἶπεν. οὐ μὴν χρῆταί γε τέτταρσιν, ἀλλ᾽
ὡς δυσὶν οὖσι μόνοις, πυρὶ μὲν καθ᾽ αὑτό, τοῖς δ᾽ ἀντικειμένοις ὡς μιᾶι φύσει, γῆι
τε καὶ ἀέρι καὶ ὕδατι. λάβοι δ᾽ ἄν τις αὐτὸ θεωρῶν ἐκ τῶν ἐπῶν.
38. Arıst. phys. © 1. 25247 ἔοικεν Ἐ. ἂν εἰπεῖν ὡς τὸ κρατεῖν καὶ κινεῖν ἐν
μέρει τὴν Φιλίαν καὶ τὸ Νεῖκος ὑπάρχει τοῖς πράγμασιν ἐξ ἀνάγκης, ἠρεμεῖν δὲ
τὸν μεταξὺ χρόνον.
10 39. — Metaph. A 4. 9840 82 ἐπεὶ δὲ καὶ τἀναντία τοῖς ἀγαθοῖς ἐνόντα ἐφαί-
νετο ἐν τῆι φύσει, καὶ οὐ μόνον τάξις καὶ τὸ καλὸν ἀλλὰ καὶ ἀταξία καὶ τὸ
αἰσχρόν, καὶ πλείω τὰ κακὰ τῶν ἀγαθῶν καὶ τὰ φαῦλα τῶν καλῶν, οὕτως ἄλλος
τις Φιλίαν εἰσήνεγκε καὶ Νεῖκος, ἑκάτερον ἑκατέρων αἴτιον τούτων. εἰ τάρ τις
ἀκολουθοίη καὶ λαμβάνοι πρὸς τὴν διάνοιαν καὶ μὴ πρὸς ἃ ψελλίζεται λέγων Ἐ.
15 εὑρήσει τὴν μὲν Φιλίαν αἰτίαν οὖσαν τῶν ἀγαθῶν, τὸ δὲ Νεῖκος τῶν κακῶν
ὥστ᾽ εἴ τις φαίη τρόπον τινὰ καὶ λέγειν καὶ πρῶτον λέγειν τὸ κακὸν καὶ τὸ
ἀγαθὸν ἀρχὰς Ἐμπεδοκλέα, τάχ᾽ ἂν λέγοι καλῶς, εἴπερ τὸ τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων
αἴτιον αὐτὸ τἀγαθόν ἐστι [καὶ τῶν κακῶν τὸ κακόν].
40. — de gen. οὖ corr. B 6. 333b 20 καίτοι τά γε στοιχεῖα διακρίνει οὐ τὸ Νεῖκος
20 ἀλλ᾽ ἡ Φιλία, τὰ φύσει πρότερα τοῦ θεοῦ θεοὶ δὲ καὶ ταῦτα.
41. Paıtop. de gen. et corr. 19,3 Vitelli πρὸς μὲν γὰρ τὰ φαινόμενα ἐναντία
λέγει ἀναιρῶν τὴν ἀλλοίωσιν ἐναργῆ οὖσαν, πρὸς ἑαυτὸν δὲ διότι λέγει μὲν ἀμε-
τάβλητα τὰ στοιχεῖα, καὶ αὐτὰ μὲν μὴ γίνεσθαι ἐξ ἀλλήλων τὰ δὲ ἄλλα ἐκ τούτων.
πάλιν δέ φησι τῆς Φιλίας κρατούσης τὰ πάντα ἕν γίνεσθαι καὶ τὸν Ipäipov ἀπο-
25 τελεῖν ἄποιον ὑπάρχοντα, ὡς μηκέτι μήτε τὴν τοῦ πυρὸς μήτε τῶν ἄλλων τινὸς
σώιζεσθαι ἐν αὐτῶι ἰδιότητα, ἀποβάλλοντος ἑκάστου τῶν στοιχείων τὸ οἰκεῖον
εἶδος.
42. Arıst. de caelo Γ 2. 9018 14 ἐκ διεστώτων δὲ καὶ κινουμένων οὐκ εὔλογον
ποιεῖν τὴν γένεσιν. διὸ καὶ E. παραλείπει τὴν ἐπὶ τῆς Φιλότητος᾽ οὐ γὰρ ἂν
30 ἠδύνατο συστῆσαι τὸν οὐρανὸν ἐκ κεχωρισμένων μὲν κατασκευάζων, σύγκρισιν δὲ
ποιῶν διὰ τὴν Φιλότητα᾽ ἐκ διακεκριμένων γὰρ συνέστηκεν ὁ κόσμος τιν στοι-
χείων. ὥστ᾽ ἀναγκαῖον γίνεσθαι ἐξ ἑνὸς καὶ συγκεκριμένου.
43. Air. 113,1 (Ὁ. 312) Ἐμπεδοκλῆς ἔφη πρὸ τῶν τεττάρων στοιχείων θραύ-"
σματα ἐλάχιστα οἱονεὶ στοιχεῖα πρὸ τιν στοιχείων ὁμοιομερῆ. 17,3 (Ὁ. 315) Ἐ
35 καὶ Ξενοκράτης ἐκ μικροτέρων ὄγκων τὰ στοιχεῖα συγκρίνει, ἅπερ ἐστὶν ἐλάχιστα
καὶ οἱονεὶ στοιχεῖα στοιχείων. GALEN. in Hipp. de nat. h.xv 49 Κα. κἀκεῖνος γὰρ
[Emp.] ἐκ μὲν τῶν αὐτῶν στοιχείων, ὧν καὶ Ἱπποκράτης, γεγονέναι φησὶν ἡμᾶς
τε καὶ τὰ ἄλλα σώματα πάντα τὰ περὶ τὴν γῆν, οὐ μὴν κεκραμένων γε dr ἀλλή-
Awv, ἀλλὰ κατὰ μικρὰ μόρια παρακειμένων τε καὶ ψαυόντων [vgl. IV 762 κατὰ
40 σμικρὰ μόρια Katadpavouevwv].
44. — 124,2 (D. 320) Ἐ., ᾿Αναξαγόρας, Δημόκριτος, Ἐπίκουρος καὶ πάντες
ὅσοι κατὰ συναθροισμὸν τῶν λεπτομερῶν σωμάτων κοσμοποιοῦσι, συγκρίσεις μὲν
καὶ διακρίσεις εἰσάγουσι, γενέσεις δὲ καὶ φθορὰς οὐ κυρίως" οὐ γὰρ κατὰ τὸ
ποιὸν ἐξ ἀλλοιώσεως, κατὰ δὲ τὸ ποσὸν ἐκ συναθροισμοῦ ταύτας γίνεσθαι.
45 45. — 126,1 (Ὁ. 821) Ἐ. οὐσίαν ἀνάγκης αἰτίαν χρηστικὴν TWV ἀρχῶν καὶ τῶν
στοιχείων. PLUT. de an. procr. 27,2 p. 1026 Β ἀνάγκην, ἣν εἱμαρμένην οἱ πολλοὶ
καλοῦσιν, Ἐ. δὲ Φιλίαν ὁμοῦ καὶ Νεῖκος.
 A. LEHRE 37—32. 161
46. Arıstor. phys. A 4. 187220 οἱ δ᾽ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας
ἐκκρίνεσθαι, ὥσπερ ᾿Αναξίμανδρός φησι καὶ ὅσοι δ᾽ ἕν καὶ πολλά φασιν εἶναι,
ὥσπερ Ἐ. καὶ ᾿Αναξαγόρας. ἐκ τοῦ μείγματος γὰρ καὶ οὗτοι ἐκκρίνουσι τᾶλλα.
διαφέρουσι δ᾽ ἀλλήλων τῶι τὸν μὲν [Emp.] περίοδον ποιεῖν τούτων, τὸν δ᾽ [Ana-
xag.] ἅπαξ, καὶ τὸν μὲν ἄπειρα τά τε ὁμοιομερῆ καὶ τἀναντία, τὸν δὲ τὰ καλού-
μενα στοιχεῖα.
47. Aut. 15,2 (Ὁ. 291) Ἐμπεδοκλῆς δὲ κόσμον μὲν ἕνα, οὐ μέντοι τὸ πᾶν
εἶναι τὸν κόσμον, ἀλλὰ ὀλίγον τι τοῦ παντὸς μέρος, τὸ δὲ λοιπὸν ἀργὴν ὕλην.
48. PraTo leg. x 889 Β πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα φύσει πάντα εἶναι καὶ
10 τύχηι φασί [Anhänger des Empedokles], τέχνηι δὲ οὐδὲν τούτων, καὶ τὰ μετὰ
ταῦτα αὖ σώματα, τῆς τε καὶ ἡλίου καὶ σελήνης ἄστρων τε πέρι, διὰ τούτων
γεγονέναι παντελῶς ὄντων ἀψύχων. τύχηι δὲ φερόμενα τῆι τῆς δυνάμεως ἕκαστα
ἑκάστων ἧι ξυμπέπτωκεν ἁρμόττοντα οἰκείως πως, θερμὰ ψυχροῖς ἢ ξηρὰ πρὸς
ὑγρὰ καὶ μαλακὰ πρὸς σκληρά, καὶ πάντα ὁπόσα τῆι τῶν ἐναντίων κράσει κατὰ
15 τύχην ἐξ ἀνάγκης συνεκεράσθη, ταύτηι καὶ κατὰ ταῦτα οὕτω γεγεννηκέναι τόν τε
οὐρανὸν ὅλον καὶ πάντα ὁπόσα κατ᾽ οὐρανόν, καὶ ζῶια αὖ καὶ φυτὰ ξύμπαντα,
ὡρῶν πασῶν ἐκ τούτων γενομένων, οὐ διὰ νοῦν, φασίν, οὐδὲ διά τινα θεὸν οὐδὲ
διὰ τέχνην, ἀλλὰ ὃ λέγομεν, φύσει καὶ τύχηι.
49. Puıto de provid. τὶ 60 p. 86 [Aucher, mit Verbesserungen n. Conybeare]
20 eodem modo etiam mundi partes comfiei videntur, ut dieit Empedocles. postquam
enim seeretus est aether (d.i. μετὰ τὸ διακριθῆναι τὸν αἰθέρα), aer et ignis sursus
volaverumt et caelum formatum quod in latissimo spatio cireumferebatur. ignis
autem qui caelo paulo inferior manserat, ipse quoque in radios solis coacervatus
est. terra vero in unum concurrens et necessitate quadam concreta (πιληθεῖσα)
25 in medio apparens consedit. porro eirca eam undique aether, qwia multo levior
erat, volvitur neque umquam desistit. qwietis autem inde causa per deum [?], non
vero per sphaeras multas super se invicem positas, quarum circumrotationes poli-
verint figuram, quia eirca eam |sc. terram] compressa fuit sphaera ignis mirabiis
(magnae enim et multiplieis theoriae [?] vim habet), video nee hue nee illue cadıt
30 ista. Aür. τὶ 6,3 (D. 334) Ἐ. τὸν μὲν αἰθέρα πρῶτον διακριθῆναι, δεύτερον δὲ
τὸ πῦρ, ἐφ᾽ ὧι τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἄγαν περισφιγγομένης τῆι ῥύμηι τῆς περιφορᾶς
ἀναβλύσαι τὸ ὕδωρ᾽ ἐξ οὗ θυμιαθῆναι τὸν ἀέρα, καὶ γενέσθαι τὸν μὲν οὐρανὸν ἐκ
τοῦ αἰθέρος, τὸν δὲ ἥλιον ἐκ τοῦ πυρός, πιληθῆναι δὲ ἐκ τῶν ἄλλων τὰ περίγεια.
50. Air. πὶ 381,4 (Ὁ. 363) Ἐ. τοῦ ὕψους τοῦ ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τὸν οὐρανόν,
39 ἥτις ἐστὶν ἀφ᾽ ἡμῶν ἀνάτασις, πλείονα εἶναι τὴν κατὰ τὸ πλάτος διάστασιν κατὰ
τοῦτο τοῦ οὐρανοῦ μᾶλλον ἀναπεπταμένου διὰ τὸ ὠιῶι παραπλησίως τὸν κόσμον
κεῖσθαι. 1,4 (D.328) Ἐ. τὸν τοῦ ἡλίου περίδρομον εἶναι περιγραφὴν τοῦ πέρατος
τοῦ κόσμου. 10,2 (D. 339) Ἐ. δεξιὰ μὲν αὐτοῦ [sc. τοῦ κόσμου] τὰ κατὰ τὸν
θερινὸν τροπικόν, ἀριστερὰ δὲ τὰ κατὰ τὸν χειμερινόν.
51. — τι 11,2 (Ὁ. 339) Ἐ. στερέμνιον εἶναι τὸν οὐρανὸν ἐξ ἀέρος συμπαγέντος
ὑπὸ πυρὸς κρυσταλλοειδῶς, τὸ πυρῶδες καὶ τὸ ἀερῶδες ἐν ἑκατέρωι τῶν ἡμι-
σφαιρίων περιέχοντα. LACTANT. de opif. dei 17,6 an se mihr quispiam dixerit
aeneum esse caelum aut vitreum aut, ut Empedocles «it, aerem glaciatum, statimne
assentiar? [aus Varros Tubero vgl. $ 5. Dox. 1981].
45 52. — τι 4,8 (Ὁ. 331) Ἐ. τὸν κόσμον φθείρεσθαι κατὰ τὴν ἀντεπικράτειαν
τοῦ Νείκους καὶ τῆς Φιλίας. ΞΊΜΡΙ, de caelo 293,18 οἱ δὲ ἐναλλὰξ γίνεσθαι καὶ
φθείρεσθαι τὸν αὐτὸν καὶ πάλιν γενόμενον πάλιν φθείρεσθαι [sc. τὸν κόσμον]
λέγουσι, καὶ ἀίδιον εἶναι τὴν τοιαύτην διαδοχήν, ὥσπερ Ἐ. τὴν Φιλίαν λέγων καὶ
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. _ 11
 162 21. EMPEDOKLES.

τὸ Neikog παρὰ μέρος ἐπικρατοῦντα τὴν μὲν συνάγειν τὰ πάντα εἰς ἕν καὶ φθεί-
peıv τὸν τοῦ Νείκους κόσμον καὶ ποιεῖν ἐξ αὐτοῦ τὸν Σφαῖρον, τὸ δὲ Νεῖκος
διακρίνειν πάλιν τὰ στοιχεῖα καὶ ποιεῖν τὸν τοιοῦτον κόσμον [dann folgt Β 17,
4-- 18]. 305,21 Πλάτων καὶ Ἐ. καὶ ᾿Αναξαγόρας καὶ οἱ ἄλλοι φυσικοὶ τὴν τῶν
συνθέτων ἀπὸ τῶν ἁπλῶν γένεσιν κατὰ τὸν ἐξ ὑποθέσεως τοῦτον τρόπον [d.h.
διδασκαλίας χάριν 304,5] φαίνονται παραδιδόντες... ὡσεὶ καὶ προὐπῆρχον τῶι
χρόνωι τὰ ἐξ ὧν γίνεται τὰ γινόμενα. Dagegen Arıst. Metaph. B 4. 1000018 οὐ
γὰρ τὰ μὲν φθαρτά, τὰ δ᾽ ἄφθαρτα ποιεῖ τῶν ὄντων, ἀλλ᾽ ἅπαντα φθαρτὰ πλὴν
τῶν στοιχείων.
10 53. Alt. τι 13,2 (D. 841) Ἐ. πύρινα [sc. εἶναι τὰ ἄστρα] ἐκ τοῦ πυρώδους,
ὅπερ ὁ ἀὴρ ἐν ἑαυτῶι περιέχων ἐξανέθλιψε κατὰ τὴν πρώτην διάκρισιν.
54. — ττ18,11 (D. 842) Ἐ. τοὺς μὲν ἀπλανεῖς ἀστέρας συνδεδέσθαι τῶι κρυ-
στάλλωι, τοὺς δὲ πλανήτας ἀνεῖσθαι.
55. AcHırı. in Arat. 16 p. 43,2 Maass. εἰσὶ δὲ οἱ πρῶτον τὸν ἥλιον λέγουσιν,
15 δευτέραν δὲ τὴν σελήνην, τρίτον de τὸν Κρόνον. ἡ de πλείων δόξα πρώτην τὴν
σελήνην, ἐπεὶ καὶ ἀπόσπασμα τοῦ ἡλίου λέγουσιν αὐτήν. ὡς καὶ Ἐ. Ἱκυκλοτε-
ρὲς --- φῶ ς᾽ [B 85).
56. Air. τι 20,13 (Ὁ. 860) Ἐ. δύο ἡλίους" τὸν μὲν ἀρχέτυπον, πῦρ ὃν ἐν τῶι
ἑτέρωι ἡμισφαιρίωι τοῦ κόσμου, πεπληρωκὸς τὸ ἡμισφαίριον, αἰεὶ κατ᾽ ἀντικρὺ
20 τῆι ἀνταυγείαι ἑαυτοῦ τεταγμένον τὸν δὲ φαινόμενον, ἀνταύγειαν ἐν τῶι ἑτέρωι
ἡμισφαιρίωι τῶι τοῦ ἀέρος τοῦ θερμομιγοῦς πεπληρωμένωι, ἀπὸ κυκλοτεροῦς τῆς
γῆς κατ᾽ ἀνάκλασιν γιγνομένην [vgl. Plut. zu Β 44] εἰς τὸν ἥλιον τὸν κρυσταλ-
λοειδῆ, συμπεριελκομένην δὲ τῆι κινήσει τοῦ πυρίνου. ὡς δὲ βραχέως εἰρῆσθαι
[συντεμόντα], ἀνταύγειαν εἶναι τοῦ περὶ τὴν γῆν πυρὸς τὸν ἥλιον. 21,2 (D. 351)
25 ἴσον τῆι γῆι τὸν κατὰ τὴν ἀνταύγειαν.
57. Arıst. de anima B 6. 418020 οὐκ ὀρθῶς Ἐ. οὐδ᾽ εἴ τις ἄλλος οὕτως εἴρηκεν,
ὡς φερομένου τοῦ φωτὸς καὶ γιγνομένου ποτὲ μεταξὺ τῆς γῆς καὶ τοῦ περιέχον-
τος, ἡμᾶς δὲ λανθάνοντος. ... ἐν μικρῶι μὲν γὰρ διαστήματι λάθοι ἄν, ἀπ᾿ ἀνατολῆς
δ᾽ ἐπὶ δυσμὰς τὸ λανθάνειν μέγα λίαν τὸ αἴτημα. de sensu 6. 446226 καθάπερ
30 καὶ Ἔ. φησιν ἀφικνεῖσθαι πρότερον τὸ ἀπὸ τοῦ ἡλίου φῶς εἰς τὸ μεταξύ, πρὶν a
F

πρὸς τὴν ὄψιν ἢ ἐπὶ τὴν γῆν. Vgl. ῬΗΙΠΠΟΡ. de anima 844, 84 (zu Ar. 4186 20)
’E. ὃς ἔλεγεν ἀπορρέον τὸ φῶς σῶμα ὃν ἐκ τοῦ φωτίζοντος σώματος γίνεσθαι
πρῶτον ἐν τῶι μεταξὺ τόπωι τῆς τε γῆς καὶ τοῦ οὐρανοῦ, εἶτα ἀφικνεῖσθαι πρὸς
ἡμᾶς, λανθάνειν δὲ τὴν τοιαύτην αὐτοῦ κίνησιν διὰ τὴν ταχυτῆτα.
35 58. Akt. πὶ 8,2 (D. 338) Ἔ. τοῦ ἀέρος εἴξαντος τῆι τοῦ ἡλίου ὁρμῆι ἐπικλι-
θῆναι τὰς ἄρκτους, καὶ τὰ μὲν βόρεια ὑψωθῆναι, τὰ δὲ νότια ταπεινωθῆναι, καθ᾽
ὃ καὶ τὸν ὅλον κόσμον. 23,3 (Ὁ. 353) ’E. ὑπὸ τῆς περιεχούσης αὐτὸν σφαίρας κω-
λυόμενον ἄχρι παντὸς εὐθυπορεῖν καὶ ὑπὸ TWV τροπικῶν κύκλων [sc. τὸν ἥλιον
τρέπεσθαι].
40 59. — τι 24,7 (Ὁ. 354) σελήνης αὐτὸν ὑπερχομένης [sc. ἥλιον ἐκλείπειν].
60. — τι25,15 (Ὁ. 357) ’E. ἀέρα συνεστραμμένον, νεφοειδῆ, πεπηγότα ὑπὸ
πυρός, ὥστε σύμμικτον [sc. τὴν σελήνην] PLur. de fac. in orbe lun. 5,6 p. 922 c
καὶ γὰρ ᾿Εμπεδοκλεῖ δυσκολαίνουσι πάγον ἀέρος χαλαζίύδη ποιοῦντι τὴν σελήνην
ὑπὸ τῆς τοῦ πυρὸς σφαίρας περιεχόμενον. Art. τι 27,8 (D. 358) δισκοειδῆ. PLuT.
45 quaest. Rom. 101 p.288B τὸ γὰρ φαινόμενον σχῆμα τῆς σελήνης, ὅταν ἣι διχό-
unvog, οὐ σφαιροειδὲς ἀλλὰ φακοειδές ἐστι καὶ δισκοειδές, ὡς δ᾽ E. οἴεται, καὶ τὸ
ὑποκείμενον. AKT. τι 28,5 (D. 358) Θαλῆς πρῶτος ἔφη ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτίζεσθαι.
ΤΤυθαγόρας, ἸΤαρμενίδης, Ἔ. ... ὁμοίως.
 A. LEHRE. 52—68. 163
61. — τι 31,1 (Ὁ. 362) Ἐ. διπλάσιον ἀπέχειν τὴν σελήνην ἀπὸ τοῦ ἡλίου ἤπερ
ἀπὸ τῆς γῆς (Plut.): διπλ. ἀπ. τῆς σελήνης ἀπὸ γῆς ἤπερ ἀπὸ τοῦ ἡλίου (Stob.)
[sollte heißen: διπλ. ἀπέχειν τὸν ἥλιον ἀπὸ τῆς γῆς ἤπερ τὴν σελήνην].
62. Hırror.. 14,3 (D. 559) ὥσπερ ὁ Ἐ. πάντα τὸν καθ᾽ ἡμᾶς τόπον ἔφη κακῶν
μεστὸν εἶναι καὶ μέχρι μὲν σελήνης τὰ κακὰ φθάνειν ἐκ τοῦ περὶ γῆν τόπου τα-
θέντα, περαιτέρω δὲ μὴ χωρεῖν, ἅτε καθαρωτέρου τοῦ ὑπὲρ τὴν σελήνην παντὸς
ὄντος τόπου: οὕτω καὶ τῶι Ἡρακλείτωι ἔδοξεν.
63. Arıst. Meteor. B 9,36% 12 (über ἀστραπή) τινὲς λέγουσιν ὡς ἐν τοῖς
νέφεσιν ἐγγίνεται πῦρ. τοῦτο δ᾽ Ἐ. μέν φησιν εἶναι τὸ ἐμπεριλαμβανόμενον τῶν
10 τοῦ ἡλίου ἀκτίνων. A&r. πὶ 8,17 (D. 868) Ἐ. ἔμπτωσιν φωτὸς εἰς νέφος ἐξείργον-
τος τὸν ἀνθεστῶτα ἀέρα, οὗ τὴν μὲν σβέσιν [?] καὶ τὴν θραῦσιν κτύπον ἀπεργά-
ζεσθαι, τὴν δὲ λάμψιν ἀστραπήν, κεραυνὸν δὲ τὸν τῆς ἀστραπῆς τόνον.
64. OLymrIioD. in Meteor. A13,102,1 Stüve τί τὸ κινοῦν αὐτοὺς [Winde] λοξὴν
κίνησιν ; ὅτι οὐ τὸ γεῶδες καὶ τὸ πυρῶδες τὴν ἐναντίαν κινούμενα κίνησιν, ὡς Ἔ.
15 ὦιετο, ἀλλ᾽ ὁ κύκλωι κινούμενος ἀήρ.
65. Αὔτ. ım 8,1 (Ὁ. 375) ’E. καὶ οἱ Στωικοὶ χειμῶνα μὲν γίνεσθαι τοῦ ἀέρος
ἐπικρατοῦντος τῆι πυκνώσει εἰς τὸ ἀνωτέρω βιαζομένου, θερείαν δὲ τοῦ πυρός,
ὅταν εἰς τὸ κατωτέρω βιάζηται.
66. ῬΗΙΙΟ de prov. π 61 p. 86 [nach Aucher und Conybeare] deinde ratioei-
20 natus [sc. Empedocles] de mari ait: postquam concretum est id quod erat in extre-
mitate orae maxime grandinis more [vgl. A 30 8.158,37], aqua limosa (facta est).
gquwidgwid enim in terra humidi est, in demissis depressisque eius loeis a ventis
certatim flantibus nexibus quam fortissimis undique comprimi solebat. AET. II
16,3 (Ὁ. 381) ’E. ἱδρῶτα τῆς γῆς ἐκκαιομένης ὑπὸ τοῦ ἡλίου διὰ τὴν ἐπὶ τὸ πλεῖον
25 πίλησιν [vgl. τι 6,3 u. B55]. Arııan. Hist. an. τχ 64 λέγει δὲ ᾿Αριστοτέλης, καὶ An-
μόκριτος πρὸ ἐκείνου, Θεόφραστός TE ἐκ τρίτων καὶ αὐτός φησι μὴ τῶι ἁλμυρῶι
ὕδατι τρέφεσθαι τοὺς ἰχθῦς, ἀλλὰ τῶι παρακειμένωι τῆι θαλάττηι γλυκεῖ ὕδατι
[ef. eaus. pl. νι 10,2]. καὶ ἐπεὶ δοκεῖ πως ἄπιστον, δι᾽ αὐτῶν τῶν ἔργων βεβαιῶσαι
βουληθεὶς τὸ λεχθὲν 6 τοῦ Νικομάχου λέγει [Hist. anim. © 2.590224] εἶναί τι
πότιμον ὕδωρ ἐν πάσηι θαλάττηι, καὶ ἐλέγχεσθαι τούτωι᾽ εἴ τις ἀγγεῖον ἐκ κηροῦ
ποιήσας κοῖλον καὶ λεπτὸν καθείη κενὸν ἐς τὴν θάλατταν, ἐξάψας ποθὲν ὥστε
ἀνιμήσασθαι δύνασθαι, νυκτὸς δὲ διελθούσης καὶ ἡμέρας ἀρύεται πεπλησμένον,
γλυκέος τε καὶ ποτίμου ὕδατος μεστὸν αὐτό’ καὶ Ἐ. δὲ ὁ ᾿Ακραγαντῖνος λέγει τι
εἶναι γλυκὺ ἐν τῆι θαλάττηι ὕδωρ οὐ πᾶσι δῆλον, τρόφιμον δὲ τῶν ἰχθύων. καὶ
35 τὴν αἰτίαν τοῦδε τοῦ ἐν τῆι ἅλμηι γλυκαινομένου λέγει φυσικήν, ἣν ἐκεῖθεν εἴσεσθε.
67. Arıst. de caelo B 18. 295 18 διὸ δὴ καὶ τὴν γῆν πάντες ὅσοι τὸν οὐρα-
vov γεννῶσιν ἐπὶ τὸ μέσον συνελθεῖν φασιν. ὅτι δὲ μένει, ζητοῦσι τὴν αἰτίαν
καὶ λέγουσιν οἱ μὲν τοῦτον τὸν τρόπον, ὅτι τὸ πλάτος καὶ τὸ μέγεθος αὐτῆς
αἴτιον, οἱ δ᾽ ὥσπερ Ἐ. τὴν τοῦ οὐρανοῦ φορὰν κύκλωι περιθέουσαν καὶ θᾶττον
40 φερομένην τὴν τῆς γῆς φορὰν κωλύειν καθάπερ τὸ ἐν τοῖς κυάθοις ὕδωρ᾽ καὶ
γὰρ τοῦτο κύκλωι τοῦ κυάθου φερομένου πολλάκις κάτω τοῦ χαλκοῦ γινόμενον
ὅμως οὐ φέρεται κάτω πεφυκὸς φέρεσθαι διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν.
68. SENECA nat. quaest. πὶ 24,1 E. existimat igmibus, quos multis locis terra
opertos tegit, aquam cealescere, si subiecti sumt ei solo, per quod aquwis transcursus
45 est. facere solemus dracones et miliaria et complures formas, in quibus aere
tenui fistulas strwimus per dechive eircumdatas, ut saepe eundem ignem ambiens
aqua per tantum fluat spatii quantum efficiendo calori sat est; frigida taque
intrat, efflwit calida. idem sub terra Εἰ. ewistimat fiert.
11?
 164 21. EMPEDOKLES.

69. [Arıst.) probl. 24,11. 937211 διὰ τί ὑπὸ τῶν θερμῶν ὑδάτων μᾶλλον ἢ
ὑπὸ τῶν ψυχρῶν πήγνυνται λίθοι; πότερον ὅτι τῆι τοῦ ὑγροῦ ἐκλείψει γίνεται
λίθος, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τοῦ θερμοῦ ἢ τοῦ ψυχροῦ ἐκλείπει τὸ ὑγρόν καὶ ἀπολι-
θοῦται δὴ διὰ τὸ. θερμόν, καθάπερ καὶ Ἐ. φησι τάς τε πέτρας καὶ τοὺς λίθους ἃ«
δ

5 καὶ τὰ θερμὰ τῶν ὑδάτων γίνεσθαι [vgl. 55 A 164] ῬΡΕΙ,,. de lap. p. 38 Bernard.
τούτων δὲ τῶν παρὰ τοῖς λίθοις δυνάμεων (τὰς) αἰτίας πολλοὶ ἐθάρρησαν ἀπο-
δοῦναι, τῶν. μὲν ἀρχαιοτέρων σοφῶν ᾿Αναξαγόρας καὶ Ἐ. καὶ Δημόκριτος, τῶν δὲ
οὐ πολὺ πρὸ ἡμῶν() ὁ ἐκ τῆς ᾿Αφροδισίας ᾿Αλέξανδρος. PLUTARCH. prim. frig.
19,4 p. 968 E ταυτὶ δὲ τὰ ἐμφανῆ κρημνοὺς καὶ σκοπέλους καὶ πέτρας Ἐ. μὲν
10 ὑπὸ τοῦ πυρὸς οἴεται τοῦ ἐν βάθει τῆς γῆς ἑστάναι καὶ ἀνέχεσθαι διερειδόμενα
φλεγμαίνοντος.

70. Akt. v 26,4 (D. 488) ’E. πρῶτα τὰ δένδρα τῶν ζώιων ἐκ γῆς ἀναφῦναί
φησι, πρὶν τὸν ἥλιον περιαπλωθῆναι καὶ πρὶν ἡμέραν καὶ νύκτα διακριθῆναι διὰ
δὲ συμμετρίας τῆς κράσεως τὸν τοῦ ἄρρενος καὶ τοῦ θήλεος περιέχειν λόγον.
16 αὔξεσθαι δὲ ὑπὸ τοῦ ἐν τῆι γῆι θερμοῦ διαιρόμενα, ὥστε γῆς εἶναι μέρη καθάπερ
καὶ τὰ ἔμβρυα τὰ ἐν τῆι γαστρὶ τῆς μήτρας μέρη ᾿ τοὺς δὲ καρποὺς περιττώματα
εἶναι τοῦ ἐν τοῖς φυτοῖς ὕδατος καὶ πυρός καὶ τὰ μὲν ἐλλιπὲς ἔχοντα τὸ ὑγρὸν
ἐξικμαζομένου αὐτοῦ τῶι θέρει φυλλορροεῖν, τὰ δὲ πλεῖον, παραμένειν [vgl.
Β 77. 178] uu
e
δ
πὰ
“«{ἀ
Ze
ZSu
E
E
ee
ee
“ὦ
nr

ὥσπερ ἐπὶ τῆς δάφνης καὶ τῆς ἐλαίας καὶ τοῦ φοίνικος τὰς δὲ διαφορὰς τῶν
20 χυμῶν {παρὰ παραλλαγὰς τῆς (γῆς) πολυμερείας καὶ τῶν φυτῶν γίνεσθαι διαφό-
ρως ἑλκόντων τὰς ἀπὸ τοῦ τρέφοντος ὁμοιομερείας ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀμπέλων οὐ
γὰρ αἱ διαφοραὶ τούτων χρηστὸν τὸν οἶνον ποιοῦσιν, ἀλλ᾽ αἱ τοῦ τρέφοντος ἐδά-
φους. THEOPHR. d.c.pl.1 12,5 ἕν γάρ τι τὸ γεννῶν οὐχ ὥσπερ ’E. διαιρεῖ καὶ
μερίζει τὴν μὲν γῆν εἰς τὰς ῥίζας, τὸν δ᾽ αἰθέρα εἰς τοὺς βλαστοὺς ιὡς ἑκάτερον
25 ἑκατέρου χωριζόμενον, ἀλλ᾽ ἐκ μιᾶς ὕλης καὶ ὑφ᾽ ἑνὸς αἰτίου yevvWvroc. ARIST.
de anima B 4. 4150 28 ’E. δ᾽ οὐ καλῶς εἴρηκε τοῦτο προστιθεὶς τὴν αὔξησιν συμ-
βαίνειν τοῖς φυτοῖς κάτω μὲν συρριζουμένοις διὰ τὸ τὴν γῆν οὕτω φέρεσθαι κατὰ.
φύσιν, ἄνω δὲ διὰ τὸ πῦρ ὡσαύτως. PLUT. quaest. conv. vI 22,6 p. 688A τηρεῖται FU
u
πU
S
lA
A
7

δὲ [sc. ἡ φύσις] τοῖς μὲν φυτοῖς ἀναισθήτως ἐκ- τοῦ περιέχοντος, ὥς φησιν Es.
80 ὑδρευομένοις τὸ πρόσφορον. [ARIST.] de plant. A 1. 818: 18 [d. 1. ΝΊΚΟΙ,ΑΟΒ v. Da-
mask. ed. Meyer p. 5,4] Anaxagoras autem et Abrucalis-[i. 6. Empedocles] αδδὲ-
derio eas |plantas] moverz dicunt, sentire quoque et tristari delectarique asserunt
... Abr. autem sexum in his permixtum opinatus est. 16 [p. 6,17M.] Anaxa-
goras autem et Democritus et Abr. illas wntellectum intellegentiamque habere dice-
85 bant. 81721 [p. 10,7M.] quod dieit Abr. videlicet si invenitur in plantis sexus
femineus et sexus masculinus sive species commizta ex his duobus sexubus. 817635 --

[Ρ. 15,2. Μ.] dixetque Abr. quod plantae habent generationem, mundo tamen dimi-
nulo et non perfecto in complemento suo; et eo completo generabatur animal
[vel. B 79).
40 71. Hırrocr. de prisc. med. 20 [nach cod. A] λέγουσι δέ τινες ἰητροὶ καὶ 00-
φισταί, ὡς οὐκ εἴη δυνατὸν ἰητρικὴν εἰδέναι ὅστις μὴ oldev ὅ τί ἐστιν ἄνθρωπος,
ἀλλὰ τοῦτο δεῖ καταμαθεῖν τὸν μέλλοντα ὀρθῶς θεραπεύσειν τοὺς ἀνθρώπους.
τείνει δὲ αὐτοῖς ὁ λόγος ἐς φιλοσοφίαν καθάπερ ’E. ἢ ἄλλοι, οἱ περὶ φύσιος
γεγράφασιν, (Paoiv), ἐξ ἀρχῆς ὅ τί ἐστιν ἄνθρωπος καὶ ὅπως ἐγένετο πρῶτον
45 καὶ ὁπόθεν συνεπάγη ἐγὼ δὲ τοῦτο μέν, ὅσα τινὶ εἴρηται ἢ σοφιστῆι ἢ ἰητρῶι ἢ
γέγραπται περὶ φύσιος, ἧσσον νομίζω τῆι ἰητρικῆι τέχνηι προσήκειν ἢ τῆι γραφικῆι.
νομίζω δὲ περὶ φύσιος γνῶναί τι σαφὲς οὐδαμόθεν ἄλλοθεν εἶναι ἢ ἐξ ἰητρικῆς.
 A. LEHRE. 69—77. 165
Φ
72. Αἴτιον 19,5 [D. 430] Ἐ. τὰς πρώτας γενέσεις τῶν ζώιων καὶ φυτῶν μη-
δαμῶς ὁλοκλήρους γενέσθαι, ἀσυμφυέσι δὲ τοῖς μορίοις διεζευγμένας, τὰς δὲ δευ-
τέρας συμφυομένων τῶν μερῶν εἰδωλοφανεῖς, τὰς δὲ τρίτας τῶν ὁλοφυῶν, τὰς
δὲ τετάρτας οὐκέτι ἐκ τῶν ὁμοίων [9] οἷον ἐκ γῆς καὶ ὕδατος, ἀλλὰ δι᾽ ἀλλήλων
ἤδη, τοῖς μὲν πυκνωθείσης τῆς τροφῆς, τοῖς δὲ καὶ τῆς εὐμορφίας τῶν γυναικῶν
ἐπερεθισμὸν τοῦ σπερματικοῦ κινήματος ἐμποιησάσης᾽ τῶν δὲ ζώιων πάντων τὰ
γένη διακριθῆναι διὰ τὰς ποιὰς κράσεις τὰ μὲν οἰκειότερα [Ὁ] εἰς τὸ ὕδωρ τὴν
ὁρμὴν ἔχειν, τὰ δὲ εἰς ἀέρα ἀναπνεῖν [?] ὅσ᾽ ἂν πυρῶδες ἔχηι τὸ πλέον, τὰ δὲ
βαρύτερα ἐπὶ τὴν γῆν, τὰ δὲ ἰσόμοιρα τῆι κράσει πᾶσι τοῖς θώραξι πεφωνηκέναι [3]
10 vgl. Pnıto de gig. 7 ff. [11 48 W.]. Censorın. 4,7 E. autem egregio suo carmine
. tale quiddam confirmat. primo membra singula ex terra quasi praegnate
passim edita, deinde coisse et effecisse solidi hominis materiam igni simul et
umori permixtam {vgl.18 A 51]. -VArRo Eumenid. sat. fr. 27 Büch. E. natos
homines ex terra ait ut blitum.
15 73. Arıst. de resp. 14. 477232 ’E. δ᾽ οὐ καλῶς τοῦτ᾽ εἴρηκε φάσκων τὰ Bep-
μότατα καὶ πῦρ ἔχοντα πλεῖστον τῶν ζώιων ἔνυδρα εἶναι φεύγοντα τὴν ὑπερβολὴν
τῆς ἐν τῆι φύσει θερμότητος. de part. anim. B 2. 64825 [S. 112,40] THEOPHR.
caus. pl. 121,5 ὥσπερ καὶ Ἐ. λέγει περὶ τῶν ζώιων τὰ γὰρ ὑπέρπυρα τὴν φύσιν
ἄτειν εἰς τὸ ὑγρόν [vgl. 22, 2].
20 74. Air. ıv 22,1 (Ὁ. 411) Ἐ. τὴν πρώτην ἀναπνοὴν τοῦ πρώτου ζώιου [in
seiner Kosmogonie, vgl. v 7,1] γενέσθαι τῆς (μὲν) ἐν τοῖς βρέφεσιν ὑγρασίας
ἀποχώρησιν λαμβανούσης, πρὸς δὲ τὸ παρακενωθὲν ἐπεισόδου ἱτῆς ἔξωθεν] τοῦ
ἐκτὸς ἀερώδους γινομένης εἰς τὰ παρανοιχθέντα τῶν ἀγγείων τὸ δὲ μετὰ τοῦτο
ἤδη τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ τῆι πρὸς τὸ ἐκτὸς ὁρμῆι τὸ ἀερῶδες ὑπαναθλίβοντος
25 τὴν ἐκπνοήν, τῆι δ᾽ εἰς τὸ ἐντὸς ἀνθυποχωρήσει τῶι ἀερώδει τὴν ἀντεπείσοδον
παρεχομένου τὴν εἰσπνοήν. τὴν δὲ νῦν κατέχουσαν φερομένου τοῦ αἵματος ὡς
πρὸς τὴν ἐπιφάνειαν καὶ τὸ ἀερῶδες διὰ τῶν ῥινῶν ταῖς ἑαυτοῦ ἐπιρροίαις ἀναθλί-
βοντος κατὰ τὴν ἐκχώρησιν αὐτοῦ γίνεσθαι τὴν ἐκπνοήν, παλινδρομοῦντος δὲ καὶ
τοῦ ἀέρος ἀντεπεισιόντος εἰς τὰ διὰ τοῦ αἵματος ἀραιώματα τὴν εἰσπνοήν ὑπο-
μιμνήισκει δὲ τὸ ἐπὶ τῆς κλεψύδρας [Β 100,9]. Schlechter v 15,3 (D. 425).
75. — v18,1 (Ὁ. 427) (διὰ τί τὰ ἑπταμηνιαῖα γόνιμα) ’E. ὅτε ἐγεννᾶτο τὸ τῶν
ἀνθρώπων γένος ἐκ τῆς γῆς, τοσαύτην γενέσθαι τῶι μήκει τοῦ χρόνου διὰ τὸ
βραδυπορεῖν τὸν ἥλιον τὴν ἡμέραν, ὁπόση νῦν ἐστιν ἡ δεκάμηνος᾽ προϊόντος δὲ
τοῦ χρόνου, τοσαύτην γενέσθαι τὴν ἡμέραν, ὁπόση νῦν ἐστιν ἡ ἑπτάμηνος᾽ διὰ
35 τοῦτο καὶ τὰ δεκάμηνα καὶ τὰ ἑπτάμηνα, τῆς φύσεως τοῦ κόσμου οὕτω μεμε-
λετηκυίας, αὔξεσθαι ἐν μιᾶι ἡμέραι ἧι τίθεται νυκτὶ [Ὁ] τὸ βρέφος.
76. Prato Phaedo 96 AB ἐγὼ γάρ, ἔφη (Sokrates), ὦ Κέβης, νέος ὧν θαυ-
μαστῶς ὡς ἐπεθύμησα ταύτης τῆς σοφίας, ἣν δὴ καλοῦσι περὶ φύσεως ἱστορίαν.
ὑπερήφανος γάρ μοι ἐδόκει εἶναι εἰδέναι τὰς αἰτίας ἑκάστου, διὰ τί γίγνεται
40 ἕκαστον
€ καὶ διὰ τί ἀπόλλυται καὶ διὰ τί ἐστιν. καὶ πολλάκις ἐμαυτὸν ἄνω κάτω
μετέβαλλον σκοπῶν πρῶτον τὰ τοιάδε᾽ ἄρ᾽ ἐπειδὰν τὸ θερμὸν καὶ ψυχρὸν σηπε-
δόνα τινὰ λάβηι, ὥς τινες [Empedokles, Archelaos) ἔλεγον, τότε δὴ τὰ ζῶια
συντρέφεται; καὶ πότερον τὸ αἷμά ἐστιν ὧι φρονοῦμεν [Empedokles] ἢ ὁ ἀὴρ
[Anaximenes, Diogenes] ἢ τὸ πῦρ; [Heraklit] ἢ τούτων μὲν οὐδέν, ὁ δ᾽ ἐγκέ-
φαλός ἐστιν; [Alkmaion] κτλ.
77. Air. v 27,1 (Ὁ. 440) Ἐ. τρέφεσθαι μὲν τὰ ζῶια διὰ τὴν ὑπόστασιν τοῦ
ὑγροῦ, αὔξεσθαι δὲ διὰ τὴν παρουσίαν τοῦ θερμοῦ, μειοῦσθαι δὲ καὶ φθίνειν διὰ
τὴν ἔκλειψιν ἑκατέρων. τοὺς δὲ νῦν ἀνθρώπους τοῖς πρώτοις συμβαλλομένους
 166 21. EMPEDOKLES.

βρεφῶν ἐπέχειν τάξιν. [GAL.] def. med. 99 (xıx 372K.) πῶς Ἱπποκράτης καὶ Ἐρα-
σίστρατος καὶ Ἐ. καὶ ᾿Ασκληπιάδης τὰς πέψεις τῆς τροφῆς φασι γίνεσθαι... Ἐ. δὲ
σήψει. Vgl. B 68. 81.
78. Aut. v 22,1 (Ὁ. 434) Ἐ. τὰς μὲν σάρκας γεννᾶσθαι ἐκ τῶν ἴσων τῆι
κράσει τεττάρων στοιχείων, τὰ δὲ νεῦρα πυρὸς καὶ γῆς ὕδατι διπλασίονι μιχθέν-
τῶν, τοὺς δὲ ὄνυχας τοῖς ζώιοις γεννᾶσθαι τῶν νεύρων καθ᾽ ὃ τῶι ἀέρι συνέτυχε
περιψυχθέντων, ὀστᾶ δὲ δυεῖν μὲν ὕδατος καὶ γῆς, τεττάρων δὲ πυρός, ἔσω γῆς
τούτων συγκραθέντων μερῶν. ἱδρῶτα (dE) καὶ δάκρυον γίνεσθαι τοῦ αἵματος
τηκομένου καὶ παρὰ τὸ λεπτύνεσθαι διαχεομένου. ARIST. de part. an. A1. 642217
10 ἀρχὴ γὰρ ἡ φύσις μᾶλλον τῆς ὕλης, ἐνιαχοῦ δέ που αὐτῆι καὶ Ἐ. περιπίπτει,
ἀγόμενος ὑπ᾽ αὐτῆς τῆς ἀληθείας, καὶ τὴν οὐσίαν καὶ τὴν φύσιν ἀναγκάζεται φάναι
τὸν λόγον εἶναι, οἷον ὀστοῦν ἀποδιδοὺς τί ἐστιν" οὔτε γὰρ ἕν τι τῶν στοιχείων
λέγει αὐτὸ οὔτε δύο ἢ τρία οὔτε πάντα, ἀλλὰ λόγον τῆς μίξεως αὐτῶν. ARIST.
de anima A 4. 408213 ὁμοίως δὲ ἄτοπον καὶ (TO) τὸν λόγον τῆς μίξεως εἶναι
15 τὴν ψυχήν᾽ οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον ἡ μίξις τῶν στοιχείων καθ᾽ ἣν σὰρξ
καὶ καθ᾽ ἣν ὀστοῦν᾽ συμβήσεται οὖν πολλάς τε ψυχὰς ἔχειν καὶ κατὰ πᾶν τὸ
σῶμα, εἴπερ πάντα μὲν ἐκ τῶν στοιχείων μεμειγμένων, ὁ δὲ τῆς μίξεως λόγος
ἁρμονία καὶ ψυχή. ἀπαιτήσειε δ᾽ ἄν τις τοῦτό γε καὶ παρ᾽ Ἐμπεδοκλέους ἕκαστον
γὰρ αὐτῶν λόγωι τινί φησιν εἶναι᾽ πότερον οὖν ὁ λόγος ἐστὶν ἡ ψυχή, ἢ μᾶλλον
20 ἕτερόν τι οὖσα ἐγγίνεται τοῖς μέλεσι; ἔτι δὲ πότερον ἡ Φιλία τῆς τυχούσης αἰτία
μίξεως ἢ τῆς κατὰ τὸν λόγον; καὶ αὕτη πότερον ὁ λόγος ἐστὶν ἢ παρὰ τὸν λόγον
ἕτερόν τι; vgl. Metaph. A 10. 993215. [Arıst.] de spiritu 9. 485026 Ἐ. αἰτίαν
ἁπλῶς τὴν τοῦ ὀστοῦ φύσιν. (ἔτι δὲ) εἴπερ ἅπαντα τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει τῆς
μίξεως, ἀδιάφορα ἐχρῆν ἵππου καὶ λέοντος καὶ ἀνθρώπου εἶναι. PLUTARCH. quaest.
25 nat. 20,2 p. 9174 ἔνιοι δέ φασιν ὥσπερ γάλακτος ὀρρὸν τοῦ αἵματος ταραχθέντος
ἐκκρούεσθαι τὸ δάκρυον, ὡς Ἐ.
79. SORANUS Gynaec. 157 p. 225,16 Rose (Nabel) συγκέκριται δ᾽ ἐκ τεττάρων
τὸν ἀριθμὸν ἀγγείων, δύο φλεβωδῶν καὶ δύο ἀρτηριωδῶν, δι᾿ ὧν εἰς θρέψιν ὕλη
αἱματικὴ καὶ πνευματικὴ παρακομίζεται τοῖς ἐμβρύοις. ἐμφύεσθαι δὲ ταῦτα Ἐμ-
πεδοκλῆς μὲν εἰς τὸ ἧπαρ οἴεται, Φαῖδρος δὲ εἰς τὴν καρδίαν.
80. — τ 21 p.185,18 (Menstruation) ἔστι γὰρ ὅτε καὶ προπαραλαμβάνει τινὰς
ἡμέρας ἢ ἐφυστερεῖ. τοῦτο δὲ ἐν ἑκάστηι κατὰ τὴν ἰδίαν ἀπαντᾶι προθεσμίαν
καὶ οὐζκ dei) κατὰ τὰς αὐτὰς {περιόδους) ὥσπερ ὁ Διοκλῆς [FGÄ 1197 ἔν, 171
Wellmann] {φησι πάσαις, καὶ πάλιν Ἐ., ἐλαττουμένου τοῦ φωτὸς τῆς σελήνης.
30 αἱ μὲν γὰρ πρὸ εἰκάδος αἱ δὲ ἐν εἰκάδι καθαίρονται, καὶ πάλιν αἱ μὲν αὐξανο-
μένου τοῦ φωτὸς τῆς σελήνης αἱ δὲ μειουμένου. [Vgl. Ar. de anim. hist. H 2.
582234].
81. Arıst. de gener. anim. A 1. 76421 (Geschlechtsunterschied) οἱ δ᾽ ἐν τῆι
μήτραι καθάπερ Ἐ." τὰ μὲν γὰρ εἰς θερμὴν ἐλθόντα τὴν ὑστέραν ἄρρενα γίνεσθαί
40 pno1, τὰ δ᾽ εἰς ψυχρὰν θήλεα, τῆς δὲ θερμότητος καὶ τῆς ψυχρότητος τὴν τῶν
καταμηνίων αἰτίαν εἶναι ῥύσιν ἢ ψυχροτέραν οὖσαν ἢ θερμοτέραν καὶ ἢ παλαιο-
τέραν ἢ προσφατωτέραν... τοῦτο γὰρ ὡς ἀληθῶς ’E. ῥαιθυμότερον ὑπείληφεν
οἰόμενος ψυχρότητι καὶ θερμότητι διαφέρειν μόνον ἀλλήλων, ὁρῶν ὅλα τὰ μόρια
μεγάλην ἔχοντα διαφορὰν τήν τε τῶν αἰδοίων καὶ τὴν τῆς ὑστέρας. Ebenda
45 765?8 ἀναγκαῖον ἀπαντᾶν καὶ πρὸς τὸν Ἐμπεδοκλέους λόγον, ὃς διορίζει τὸ θῆλυ
πρὸς τὸ ἄρρεν θερμότητι καὶ ψυχρότητι τῆς ὑστέρας. Ar. v7,1 (Ὁ. 419) Ἐ.
ἄρρενα καὶ θήλεα γίνεσθαι παρὰ θερμότητα καὶ ψυχρότητα᾽ ὅθεν ἱστορεῖται τοὺς
μὲν πρώτους ἄρρενας πρὸς ἀνατολῆι καὶ μεσημβρίαι γεγενῆσθαι μᾶλλον ἐκ τῆς
 A. LEHRE. 77—85. 167

γῆς, τὰς de θηλείας πρὸς ταῖς ἄρκτοις. 8,1 (D.420) Ἐ. τέρατα γίνεσθαι παρὰ
πλεονασμὸν σπέρματος ἢ παρ᾽ ἔλλειψιν ἢ παρὰ τὴν τῆς κινήσεως ταραχὴν ἢ παρὰ
τὴν εἰς πλείω διαίρεσιν ἢ παρὰ τὸ ἀπονεύειν. οὕτω προειληφὼς φαίνεται σχεδόν
τι πάσας τὰς αἰτιολογίας. 10,1 (Ὁ). 421) Ἔ. δίδυμα καὶ τρίδυμα γίνεσθαι κατὰ
5 πλεονασμὸν καὶ περισχισμὸν τοῦ σπέρματος. 11,1 (D. 422) πόθεν γίνονται τῶν
γονέων αἱ ὁμοιώσεις καὶ τῶν προγόνων; ἘἜ. ὁμοιότητας γίνεσθαι κατ᾽ ἐπικράτειαν
τῶν σπερματικῶν γόνων, ἀνομοιότητας δὲ τῆς ἐν τῶι σπέρματι θερμασίας ἐξατμι--
σθείσης. [Vgl. Hipp. de genit. 8. vıı 480 1,1. 12,2 (Ὁ. 428) πῶς ἄλλοις γίνονται
ὅμοιοι οἱ γεννώμενοι καὶ οὐ τοῖς γονεῦσιν; Ἐ. τῆι κατὰ τὴν σύλληψιν φαντασίαι τῆς
10 γυναικὸς μορφοῦσθαι τὰ βρέφη πολλάκις γὰρ ἀνδριάντων καὶ εἰκόνων ἠράσθησαν
γυναῖκες καὶ ὅμοια τούτοις ἀπέτεκον [vgl. Soran. p. 204,18 Rose; [Gal.] xıv 253.
Dionys. de imit. p. 17,18 Usen.]. CENSOoRIn. 5,4 [s. 14 A 13]. 6,6 ex dextris par-
tibus profuso semine mares gigni, at e laevis feminas Anaxagoras Empedoclesque
consentiunt. quorum opiniones, ut de hac specie congruae, ia de similitudıne
15 hiberorum dispariles; super qua re Empedoclis, disputata ratione, talis profertur.
st par calor in parentum seminibus fuit, patri similem marem procreari; si
frigus, feminam matri similem. quodsi patris calidius erü et frigidius matris,
puerum fore qui matris vultus repraesentet: at si calidius maltris, patrıs autem
fuerit frigidius, puellam futuram quae patris reddat similitudinem. 6,9. 10 se-
20 quitur de geminis, qui ut aliquando nascantur modo seminis fieri Hippon ratus
(est): id enim cum amplius est quam umi satis fuit, bifariam deduei. id ipsum
ferme E. videtur sensisse: nam causas quidem cur divideretur non posuit; partiri
tantum modo aut et st utrumque sedes aeque calidas occeupaverit, utrumque marem
nasci, st frigidas aeque, utramque feminam, si vero alterum calidiorem, alterum
25 frigidiorem, dispari sexu partum futurum.
82. Arıst. de gen. anim. B 8. 747224 τὸ δὲ τῶν ἡμιόνων γένος ὅλον ἄγονόν
ἐστιν. περὶ δὲ τῆς αἰτίας, ὡς μὲν λέγουσιν ’E. καὶ Δημόκριτος, λέγων ὁ μὲν οὐ
σαφῶς, Δημόκριτος δὲ γνωρίμως μᾶλλον, οὐ καλῶς εἰρήκασιν. λέγουσι γὰρ ἐπὶ
πάντων ὁμοίως τὴν ἀπόδειξιν τῶν παρὰ τὴν συγγένειαν συνδυαζομένων ... Ἐ.
30 δ᾽ αἰτιᾶται κτλ. Vgl. Β 92. Ar. v14,2 (Ὁ. 425 διὰ τί αἱ ἡμιόνοι στεῖραι;) Ἐ. [?]
διὰ τὴν σμικρότητα καὶ ταπεινότητα καὶ στενότητα τῆς μήτρας κατεστραμμένως
προσπεφυκυίας τῆι γαστρὶ μήτε τοῦ σπέρματος εὐθυβολοῦντος εἰς αὐτὴν μήτε, εἰ
καὶ φθάσειεν, αὐτῆς ἐκδεχομένης.
89. Aür. v 21,1 (Ὁ. 4885 ἐν πόσωι χρόνωι μορφοῦται τὰ ζῶια ἐν γαστρὶ ὄντα;)
35 Ἐ. ἐπὶ μὲν τῶν ἀνθρώπων ἄρχεσθαι τῆς διαρθρώσεως ἀπὸ ἕκτης καὶ τριακοστῆς,
τελειοῦσθαιςϊον 390 μορίοις ἀπὸ πεντηκοστῆς μιᾶς δεούσης. ORIBASIUS a. Athe-
naios ΠῚ 78,13 [Diokles fr. 175 Wellm.] περὶ δὲ τὰς τέσσαρας ἐννεάδας ὁρᾶται
πρῶτον διακεκριμένον ὅλον τὸ σῶμα ἢ τὸ τελευταῖον μιᾶς προστεθείσης τετράδος
περὶ τὴν τεσσαρακοντάδα. συμφωνεῖ δὲ τοῖς χρόνοις τῆς παντελοῦς τῶν ἐμβρύων
40 διακρίσεως καὶ ὁ φυσικὸς Ἐ. καί φησιν, ὅτι θᾶσσον διαμορφοῦται τὸ ἄρρεν τοῦ
PP
ἢ
θήλεος καὶ τὰ ἐν τοῖς δεξιοῖς TÜV ἐν τοῖς εὐωνύμοις. ÜENSORIN. 7,5 septimo
mense parere mulierem posse plurimi adfirmant ut ... Empedocles, Epigenes
multique praetereu.
84. CENSORIN. 6,1 E., quem in hoc Aristoteles secutus est, ante omnia cor
45 ?wudicavit inerescere, quod hominis vitam maxime contineat.
85. Aürt. v 24,2 (D.435) Ἐ. τὸν μὲν ὕπνον καταψύξει τοῦ ἐν τῶι αἵματι Bep-
μοῦ συμμέτρωι γίνεσθαι, τῆι δὲ παντελεῖ θάνατον. 25,4 (D. 437) Ἐ. τὸν θάνατον
γίγνεσθαι διαχωρισμῶι τοῦ πυρώδους {καὶ ἀερώδους καὶ ὑδατώδους καὶ γεώδους),
 168 21. EMPEDOKLES.

ἐξ ὧν ἡ σύγκρισις τῶι ἀνθρώπωι συνεστάθη: ὥστε κατὰ τοῦτο κοινὸν εἶναι τὸν
θάνατον σώματος καὶ ψυχῆς" ὕπνον δὲ γίνεσθαι διαχωρισμῶι τοῦ πυρώδους.

80. THEOPHRAST. de sensu 1ff. (Ὁ. 499) (1) TTapueviöng μὲν καὶ ’E. καὶ
TMorwv τῶι ὁμοίωι [sc. ποιοῦσι τὴν αἴσθησιν], οἱ δὲ περὶ ᾿Αναξαγόραν καὶ Ἡρά-
κλειτον τῶι Evavriwı... (2) περὶ ἑκάστης δὲ τῶν κατὰ μέρος οἱ μὲν ἄλλοι
σχεδὸν ἀπολείπουσιν, ’E. δὲ πειρᾶται καὶ ταύτας ἀνάγειν εἰς τὴν ὁμοιότητα.
(D. 500) (7) Ἐ. δὲ περὶ ἁπασῶν ὁμοίως λέγει καί φησι τῶι ἐναρμόττειν εἰς
τοὺς πόρους τοὺς ἑκάστης αἰσθάνεσθαι" διὸ καὶ οὐ δύνασθαι τὰ ἀλλήλων κρίνειν,
ὅτι τῶν μὲν εὐρύτεροί πως, τῶν δὲ στενώτεροι τυγχάνουσιν οἱ πόροι πρὸς τὸ
10 αἰσθητόν, ὡς τὰ μὲν οὐχ ἁπτόμενα διευτονεῖν τὰ δ᾽ ὅλως εἰσελθεῖν οὐ δύνασθαι.
πειρᾶται δὲ καὶ τὴν ὄψιν λέγειν, ποία τίς ἐστι᾿ καί φησι τὸ μὲν ἐντὸς αὐτῆς
εἶναι πῦρ [vgl. B 84. 85], τὸ δὲ περὶ αὐτὸ (ὕδωρ καὶ) γῆν καὶ ἀέρα dr ὧν διιέναι
λεπτὸν ὃν καθάπερ τὸ ἐν τοῖς λαμπτῆρσι φῶς. τοὺς δὲ πόρους ἐναλλὰξ κεῖσθαι
τοῦ τε πυρὸς καὶ τοῦ ὕδατος, ὧν τοῖς μὲν τοῦ πυρὸς τὰ λευκά, τοῖς δὲ τοῦ
15 ὕδατος τὰ μέλανα γνωρίζειν" ἐναρμόττειν γὰρ ἑκατέροις ἑκάτερα. φέρεσθαι δὲ τὰ
χρώματα πρὸς τὴν ὄψιν διὰ τὴν ἀπορροήν.
(8) συγκεῖσθαι δ᾽ οὐχ ὁμοίως, (ἀλλὰ τὰς μὲν ἐκ τῶν ὁμοίων, τὰς δ᾽ ἐκ τῶν
ἀντικειμένων, καὶ ταῖς μὲν ἐν μέσωι, ταῖς δ᾽ ἐκτὸς εἶναι τὸ πῦρ᾽ διὸ καὶ τῶν
ζώιων τὰ μὲν ἐν ἡμέραι, τὰ δὲ νύκτωρ μᾶλλον ὀξυωπεῖν: ὅσα μὲν πυρὸς ἔλαττον
20 ἔχει, μεθ᾽ ἡμέραν ἐπανισοῦσθαι γὰρ αὐτοῖς τὸ ἐντὸς φῶς ὑπὸ τοῦ ἐκτός" ὅσα δὲ
τοῦ ἐναντίου, νύκτωρ᾽ ἐπαναπληροῦσθαι γὰρ καὶ τούτοις τὸ ἐνδεές" ἐν δὲ τοῖς
ἐναντίοις (ἐναντίως) ἑκάτερον. ἀμβλυωπεῖν μὲν γὰρ καὶ οἷς ὑπερέχει τὸ πῦρ᾽
ἐπαυξηθὲν (yap) ἔτι μεθ᾽ ἡμέραν ἐπιπλάττειν καὶ καταλαμβάνειν τοὺς τοῦ ὕδατος
πόρους οἷς δὲ τὸ ὕδωρ, ταὐτὸ τοῦτο γίνεσθαι νύκτωρ᾽ καταλαμβάνεσθαι γὰρ τὸ
πῦρ ὑπὸ τοῦ ὕδατος. (γίγνεσθαι δὲ ταῦτα», ἕως ἂν τοῖς μὲν ὑπὸ τοῦ ἔξωθεν
φωτὸς ἀποκριθῆι τὸ ὕδωρ, τοῖς δ᾽ ὑπὸ τοῦ ἀέρος τὸ πῦρ. ἑκατέρων γὰρ ἴασιν
εἶναι τὸ ἐναντίον. ἄριστα δὲ κεκρᾶσθαι καὶ βελτίστην εἶναι τὴν ἐξ ἀμφοῖν ἴσων
συγκειμένην. καὶ περὶ μὲν ὄψεως σχεδὸν ταῦτα λέγει.
(9) τὴν δ᾽ ἀκοὴν ἀπὸ τῶν ἔσωθεν γίνεσθαι ψόφων, ὅταν ὁ ἀὴρ ὑπὸ τῆς φωνῆς
κινηθεὶς ἠχῆι ἐντός. ὥσπερ γὰρ εἶναι κώδωνα τῶν ἴσων [?] ἤχων τὴν ἀκοήν,
ἣν προσαγορεύει σάρκινον ὄζον [B 99]: κινουμένην δὲ παίειν τὸν ἀέρα πρὸς
τὰ στερεὰ καὶ ποιεῖν ἦχον. ὄσφρησιν δὲ γίνεσθαι τῆι ἀναπνοῆι. διὸ καὶ μάλιστα
ὀσφραίνεσθαι τούτους, οἷς σφοδροτάτη τοῦ ἄσθματος ἡ κίνησις ὀσμὴν δὲ πλεί-
στην ἀπὸ τῶν λεπτῶν καὶ TWV κούφων ἀπορρεῖν. περὶ δὲ γεύσεως καὶ ἁφῆς οὐ
35 διορίζεται καθ᾽ ἑκατέραν οὔτε πῶς οὔτε δι᾽ ἃ γίγνονται, πλὴν τὸ κοινὸν ὅτι τῶι
ἐναρμόττειν τοῖς πόροις αἴσθησίς Eotıv' ἥδεσθαι δὲ τοῖς ὁμοίοις κατά τε (ra)
μόρια καὶ τὴν κρᾶσιν, λυπεῖσθαι δὲ τοῖς ἐναντίοις.
ὡσαύτως δὲ λέγει καὶ περὶ φρονήσεως καὶ ἀγνοίας. (10) τὸ μὲν γὰρ φρο-
νεῖν εἶναι τοῖς ὁμοίοις, τὸ δ᾽ ἀγνοεῖν τοῖς ἀνομοίος, ὡς ἢ ταὐτὸν ἢ παραπλήσιον
40 ὃν τῆι αἰσθήσει τὴν φρόνησιν. διαριθμησάμενος γάρ, ὡς ἕκαστον ἑκάστωι γνω-
ρίζομεν, ἐπὶ τέλει προσέθηκεν ὡς “ἐκ τούτων --- ἀνιῶνται᾽ [Β 107]. διὸ καὶ
τῶι αἵματι μάλιστα φρονεῖν" ἐν τούτωι γὰρ μάλιστα κεκρᾶσθαι [ἐστὶ] τὰ στοιχεῖα
τῶν μερῶν.
(11) ὅσοις μὲν οὖν ἴσα καὶ παραπλήσια μέμεικται καὶ μὴ διὰ πολλοῦ und αὖ
45 μικρὰ μηδ᾽ ὑπερβάλλοντα τῶι μεγέθει, τούτους φρονιμωτάτους εἶναι καὶ κατὰ τὰς
αἰσθήσεις ἀκριβεστάτους, κατὰ λόγον δὲ καὶ τοὺς ἐγγυτάτω τούτων, ὅσοις
δ᾽ ἐναντίως, ἀφρονεστάτους. καὶ ὧν μὲν μανὰ καὶ ἀραιὰ κεῖται τὰ στοιχεῖα,
 A. LEHRE. 86 [THEOPHR. Ὁ. SENS. 1.2. 7—17). 169

νωθροὺς καὶ ἐπιπόνους᾽ ὧν δὲ πυκνὰ καὶ κατὰ μικρὰ τεθραυσμένα, τοὺς δὲ τοιού--
τους ὀξεῖς φερομένους καὶ πολλοῖς ἐπιβαλλομένους ὀλίγα ἐπιτελεῖν διὰ τὴν ὀξύτητα
τῆς τοῦ αἵματος φορᾶς. οἷς δὲ καθ᾽ ἕν τι μόριον ἡ μέση κρᾶσίς ἐστι, ταύτηι
σοφοὺς ἑκάστους εἶναι᾽ διὸ τοὺς μὲν ῥήτορας ἀγαθούς, τοὺς δὲ τεχνίτας, ὡς τοῖς
μὲν ἐν ταῖς χερσί, τοῖς δὲ ἐν τῆι γλώττηι τὴν κρᾶσιν οὖσαν ὁμοίως δ᾽ ἔχειν καὶ
κατὰ τὰς ἄλλας δυνάμεις.
(12) Ἐ. μὲν οὖν οὕτως οἴεται καὶ τὴν αἴσθησιν γίνεσθαι καὶ τὸ φρονεῖν,
ἀπορήσειε δ᾽ ἄν τις ἐξ ὧν λέγει πρῶτον μέν, τί διοίσει τὰ ἔμψυχα πρὸς τὸ αἰσθά-
νεσθαι τῶν ἄλλων. ἐναρμόττει γὰρ καὶ τοῖς τῶν ἀψύχων πόροις᾽ ὅλως Yüp
10 ποιεῖ τὴν μίξιν τῆι συμμετρίαι τῶν πόρων᾽ διόπερ ἔλαιον μὲν καὶ ὕδωρ οὐ μεί-
γνυσθαι, τὰ δὲ ἄλλα ὑγρὰ καὶ περὶ ὅσων δὴ καταριθμεῖται τὰς ἰδίας κράσεις.
ὥστε πάντα τε αἰσθήσεται καὶ ταὐτὸν ἔσται μίξις καὶ αἴσθησις καὶ αὔξησις" πάντα
γὰρ ποιεῖ τῆι συμμετρίαι τῶν πόρων, ἐὰν μὴ προσθῆι τινα διαφοράν.
(18) ἔπειτα ἐν αὐτοῖς τοῖς ἐμψύχοις τί μᾶλλον αἰσθήσεται τὸ ἐν τῶι ζώιωι
15 πῦρ ἢ τὸ ἐκτός, εἴπερ ἐναρμόττουσιν ἀλλήλοις ; ὑπάρχει γὰρ καὶ ἡ συμμετρία καὶ
τὸ ὅμοιον. ἔτι δὲ ἀνάγκη διαφοράν τινα ἔχειν, εἴπερ αὐτὸ μὲν μὴ δύναται συμ-
πληροῦν τοὺς πόρους, τὸ δ᾽ ἔξωθεν ἐπεισιόν᾽ ὥστ᾽ εἰ ὅμοιον ἦν πάντηι καὶ πάν-
τως, οὐκ ἂν ἢν αἴσθησις. ἔτι δὲ πότερον οἱ πόροι κενοὶ ἢ πλήρεις; εἰ μὲν γὰρ
κενοί, συμβαίνει διαφωνεῖν ἑαυτῶι. φησὶ γὰρ ὅλως οὐκ εἶναι κενόν" εἰ δὲ πλήρεις,
20 ἀεὶ ἂν αἰσθάνοιτο τὰ ζῶια δῆλον γὰρ ὡς ἐναρμόττει, καθάπερ φησί, τὸ ὅμοιον.
(14) καίτοι κἂν αὐτὸ τοῦτό τις διαπορήσειεν, εἰ δυνατόν ἐστι τηλικαῦτα μεγέθη
γενέσθαι τῶν ἑτερογενῶν, ὥστ᾽ ἐναρμόττειν, ἄλλως τε κἂν συμβαίνηι, καθάπερ
φησί, τὰς ὄψεις ὧν ἀσύμμετρος ἡ κρᾶσις ὁτὲ μὲν ὑπὸ τοῦ πυρός, ὁτὲ δὲ ὑπὸ
τοῦ ἀέρος ἐμπλαττομένων τῶν πόρων ἀμαυροῦσθαι. εἰ δ᾽ οὖν ἐστι καὶ τούτων
25 συμμετρία καὶ πλήρεις οἱ πόροι τῶν μὴ συγγενῶν, πῶς, ὅταν αἰσθάνηται, καὶ ποῦ
ταῦτα ὑπεξέρχεται; δεῖ γάρ τινα ἀποδοῦναι μεταβολήν. ὥστε πάντως ἔχει δυσκο-
λίαν ἢ γὰρ κενὸν ἀνάγκη ποιεῖν, ἢ ἀεὶ τὰ ζῶια αἰσθάνεσθαι πάντων, ἢ τὸ μὴ
συγγενὲς ἁρμόττειν οὐ ποιοῦν αἴσθησιν οὐδ᾽ ἔχον μεταβολὴν οἰκείαν τοῖς ἐμ-
ποιοῦσιν.
30 (15) ἔτι δέ, εἰ καὶ μὴ ἐναρμόττοι τὸ ὅμοιον, ἀλλὰ μόνον ἅπτοιτο, καθ᾽ ὁτιοῦν
εὔλογον αἴσθησιν γίνεσθαι δυοῖν γὰρ τούτοιν ἀποδίδωσι τὴν γνῶσιν τῶι τε ὁμοίωι
καὶ τῆι ἁφῆι᾽ διὸ καὶ τὸ «“ἁρμόττειν᾽ εἴρηκεν. ὥστ᾽ εἰ τὸ ἔλαττον ἅψαιτο τῶν
μειζόνων, εἴη ἂν αἴσθησις. ὅλως τε κατά γε ἐκεῖνον ἀφαιρεῖται καὶ τὸ ὅμοιον,
ἀλλὰ ἡ συμμετρία μόνον ἱκανόν. διὰ τοῦτο γὰρ οὐκ αἰσθάνεσθαί φησιν ἀλλήλων,
35 ὅτι τοὺς πόρους ἀσυμμέτρους ἔχουσιν᾽ εἰ δ᾽ ὅμοιον ἢ ἀνόμοιον τὸ ἀπορρέον,
οὐδὲν ἔτι προσαφώρισεν. ὥστε ἢ οὐ τῶι ὁμοίωι ἡ αἴσθησις ἢ οὐ διά τινα ἀσυμ-
μετρίαν οὐ κρίνουσιν, ἁπάσας {τ᾽) ἀνάγκη τὰς αἰσθήσεις καὶ πάντα τὰ αἰσθητὰ
τὴν αὐτὴν ἔχειν φύσιν.
(16) ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τὴν ἡδονὴν καὶ λύπην ὁμολογουμένως ἀποδίδωσιν ἥδεσθαι
40 μὲν ποιῶν τοῖς ὁμοίοις, λυπεῖσθαι δὲ τοῖς ἐναντίοις" “ἐχθρὰ γὰρ εἶναι, διότι
«πλεῖστον --- ἐκμακτοῖσιν᾽ [Β 22, 6.7]. αἰσθήσεις γάρ τινας ἢ μετ᾽ αἰσθήσεως
ποιοῦσι [Empedokles und Anaxagoras nach 8 17?] τὴν ἡδονὴν καὶ τὴν λύπην,
ὥστε οὐχ ἅπασι γίνεται τοῖς ὁμοίοις. Erı εἰ τὰ συγγενῆ μάλιστα ποιεῖ τὴν ἡδονὴν
ἐν τῆι ἁφῆι, καθάπερ φησί, τὰ σύμφυτα μάλιστ᾽ ἂν ἥδοιτο καὶ ὅλως αἰσθάνοιτο᾽
45 διὰ τῶν αὐτῶν γὰρ ποιεῖ τὴν αἴσθησιν καὶ τὴν ἡδονήν. (17) καίτοι πολλάκις
αἰσθανόμενοι λυπούμεθα κατ᾽ αὐτὴν τὴν αἴσθησιν, ὡς (δ᾽) ᾿Αναξαγόρας φησίν,
ἀεί: πᾶσαν γὰρ αἴσθησιν εἶναι μετὰ λύπης. ἔτι δ᾽ ἐν ταῖς κατὰ μέρος᾽ συμβαίνει
γὰρ τῶι ὁμοίωι γίνεσθαι τὴν γνῶσιν᾽ τὴν γὰρ ὄψιν ὅταν ἐκ πυρὸς καὶ τοῦ
 170 21. EMPEDOKLES.

ἐναντίου συστήσηι, TO μὲν λευκὸν καὶ τὸ μέλαν δύναιτ᾽ ἂν τοῖς ὁμοίοις γνωρίζειν,
τὸ δὲ φαιὸν καὶ τᾶλλα χρώματα τὰ μεικτὰ πῶς; οὔτε γὰρ τοῖς τοῦ πυρὸς οὔτε
τοῖς τοῦ ὕδατος πόροις οὔτ᾽ ἄλλοις ποιεῖ κοινοῖς ἐξ ἀμφοῖν᾽ ὁρῶμεν δ᾽ οὐδὲν
ἧττον ταῦτα τῶν ἁπλῶν.
(18) ἀτόπως δὲ καὶ ὅτι τὰ μὲν ἡμέρας, τὰ δὲ νύκτωρ μᾶλλον ὁρᾶι. τὸ γὰρ
ἔλαττον πῦρ ὑπὸ τοῦ πλείονος φθείρεται, διὸ καὶ πρὸς τὸν ἥλιον καὶ ὅλως τὸ
καθαρὸν οὐ δυνάμεθ᾽ ἀντιβλέπειν. ὥστε ὅσοις ἐνδεέστερον τὸ φῶς, ἧττον ἐχρῆν
ὁρᾶν μεθ᾽ ἡμέραν᾽ ἢ εἴπερ τὸ ὅμοιον συναύξει, καθάπερ φησί, τὸ δὲ ἐναντίον
φθείρει καὶ κωλύει, τὰ μὲν λευκὰ μᾶλλον ἐχρῆν ὁρᾶν ἅπαντας μεθ᾽ ἡμέραν καὶ
10 ὅσοις ἔλαττον καὶ ὅσοις πλεῖον τὸ φῶς, τὰ δὲ μέλανα νύκτωρ. νῦν δὲ πάντες
ἅπαντα μεθ᾽ ἡμέραν μᾶλλον ὁρῶσι πλὴν ὀλίγων ζώιων. τούτοις δ᾽ εὔλογον τοῦτ᾽
ἰσχύειν τὸ οἰκεῖον πῦρ, ὥσπερ ἔνια καὶ τῆι χρόαι διαλάμπει μᾶλλον τῆς νυκτός.
(19) ἔτι δ᾽ οἷς ἡ κρᾶσις ἐξ ἴσων, ἀνάγκη συναύξεσθαι κατὰ μέρος ἑκάτερον᾽
ὥστ᾽ εἰ πλεονάζον κωλύει θάτερον ὁρᾶν, ἁπάντων ἂν εἴη παραπλησία πως ἡ διά-
15 θεσις. ἀλλὰ τὰ μὲν τῆς ὄψεως πάθη χαλεπώτερον ἔσται διελεῖν. τὰ δὲ περὶ τὰς
ἄλλας αἰσθήσεις πῶς κρίνωμεν τῶι ὁμοίωι; τὸ γὰρ ὅμοιον ἀόριστον. οὔτε γὰρ
ψόφωι τὸν ψόφον οὔτ᾽ ὀσμῆι τὴν ὀσμὴν οὔτε τοῖς ἄλλοις τοῖς ὁμογενέσιν, ἀλλὰ
μᾶλλον ὡς εἰπεῖν τοῖς ἐναντίοις. ἀπαθῆ γὰρ δεῖ τὴν αἴσθησιν προσάγειν᾽ ἤχου
δὲ ἐνόντος ἐν ὠσὶν ἢ χυλῶν ἐν γεύσει καὶ ὀσμῆς ἐν ὀσφρήσει κωφότεραι πᾶσαι
20 γίνονται (καὶ μᾶλλον ὅσωι ἂν πλήρεις ὦσι τῶν ὁμοίων, εἰ μή τις λεχθείη περὶ
τούτων διορισμός.
(20) ἔτι δὲ τὸ περὶ τὴν ἀπορροήν, καίπερ οὐχ ἱκανῶς λεγόμενον περὶ μὲν τὰς
ἄλλας ὅμως ἔστι πως ὑπολαβεῖν, περὶ δὲ τὴν ἁφὴν καὶ γεῦσιν οὐ ῥάιδιον. πῶς
γὰρ τῆι ἀπορροῆι κρίνωμεν ἢ πῶς ἐναρμόττον τοῖς πόροις τὸ τραχὺ καὶ τὸ λεῖον;
25 μόνου γὰρ δοκεῖ τῶν στοιχείων τοῦ πυρὸς ἀπορρεῖν, ἀπὸ δὲ τῶν ἄλλων οὐδενός.
ἔτι δ᾽ εἰ ἡ φθίσις διὰ τὴν ἀπορροήν, ὧιπερ χρῆται κοινοτάτωι onuelwi, συμβαίνει
δὲ καὶ τὰς ὀσμὰς ἀπορροῆι γίνεσθαι, τὰ πλείστην ἔχοντα ὀσμὴν τάχιστ᾽ ἐχρῆν
φθείρεσθαι. νῦν δὲ σχεδὸν ἐναντίως ἔχει᾽ τὰ γὰρ ὀσμωδέστατα τῶν φυτῶν καὶ
τῶν ἄλλων ἐστὶ χρονιώτατα. συμβαίνει δὲ καὶ ἐπὶ τῆς Φιλίας ὅλως μὴ εἶναι
80 αἴσθησιν ἢ ἧττον διὰ τὸ συγκρίνεσθαι τότε καὶ μὴ ἀπορρεῖν.
(21) ἀλλὰ περὶ μὲν τὴν ἀκοὴν ὅταν ἀποδῶι τοῖς ἔσωθεν γίνεσθαι ψόφοις,
ἄτοπον τὸ οἴεσθαι δῆλον εἶναι πῶς ἀκούουσιν, ἔνδον ποιήσαντα ψόφον ὥσπερ κώ-
δωνος. τῶν μὲν γὰρ ἔξω δι᾽ ἐκεῖνον ἀκούομεν, ἐκείνου δὲ ψοφοῦντος διὰ τί;
τοῦτο γὰρ αὐτὸ λείπεται ζητεῖν. ἀτόπως δὲ καὶ τὸ περὶ τὴν ὄσφρησιν εἴρηκεν.
35 πρῶτον μὲν γὰρ οὐ κοινὴν αἰτίαν ἀπέδωκεν" ἔνια μὲν γὰρ ὅλως οὐδ᾽ ἀναπνέει
τῶν ὀσφραινομένων. ἔπειτα τὸ μάλιστα ὀσφραίνεσθαι τοὺς πλεῖστον ἐπισπω--
μένους εὔηθες: οὐδὲν γὰρ ὄφελος μὴ ὑγιαινούσης ἢ μὴ ἀνεωιγμένης πως τῆς
αἰσθήσεως. πολλοῖς δὲ συμβαίνει πεπηρῶσθαι καὶ ὅλως μηδὲν αἰσθάνεσθαι. πρὸς
δὲ τούτοις οἱ δύσπνοοι καὶ οἱ πονοῦντες καὶ οἱ καθεύδοντες μᾶλλον ἂν αἰσθά-
40 νοῖντο τῶν ὀσμῶν τὸν πλεῖστον γὰρ ἕλκουσιν ἀέρα. νῦν δὲ συμβαίνει τοὐναν-
τίον. (22) οὐ γὰρ ἴσως καθ᾽ αὑτὸ τὸ ἀναπνεῖν αἴτιον τῆς ὀσφρήσεως, ἀλλὰ
κατὰ συμβεβηκός, ὡς ἔκ τε τῶν ἄλλων ζώιων μαρτυρεῖται καὶ διὰ τῶν εἰρημένων
παθῶν ὁ δ᾽ ὡς ταύτης οὔσης τὴς αἰτίας καὶ ἐπὶ τέλει πάλιν εἴρηκεν ὥσπερ
ἐπισημαινόμενος “ὧδε — ὀσμῶν᾽ [Β 102]. οὐκ ἀληθὲς (dE) οὐδὲ τὸ μάλιστα
ὀσφραίνεσθαι τῶν κούφων, ἀλλὰ dei καὶ ὀσμὴν ἐνυπάρχειν. ὁ γὰρ ἀὴρ καὶ τὸ
πῦρ κουφότατα μέν, οὐ ποιοῦσι δὲ αἴσθησιν ὀσμῆς.
(28) ὡσαύτως δ᾽ ἄν τις καὶ περὶ τὴν φρόνησιν ἀπορήσειεν, εἰ γὰρ τῶν αὐτῶν
ποιεῖ καὶ τὴν αἴσθησιν. καὶ γὰρ ἅπαντα μεθέξει τοῦ φρονεῖν. καὶ ἅμα πῶς ἐν-
 A. LEHRE. 86 [THEOPHR. Ὁ. SENS. 17—24]. 87—89. 171

δέχεται καὶ ἐν ἀλλοιώσει καὶ ὑπὸ τοῦ ὁμοίου γίνεσθαι τὸ φρονεῖν; τὸ γὰρ ὅμοιον
οὐκ ἀλλοιοῦται τῶι ὁμοίωι. τὸ δὲ δὴ τῶι αἵματι φρονεῖν καὶ παντελῶς ἄτοπον᾽
πολλὰ γὰρ τῶν ζώιων ἄναιμα. τῶν δὲ ἐναίμων τὰ περὶ τὰς αἰσθήσεις ἀναιμότατα
τῶν μερῶν. ἔτι καὶ ὀστοῦν καὶ θρὶξ αἰσθάνοιτ᾽ ἄν, ἐπεὶ οὖν ἐξ ἁπάντων ἐστὶ
τῶν στοιχείων. καὶ συμβαίνει ταὐτὸν εἶναι τὸ Ψρονεῖν καὶ αἰσθάνεσθαι καὶ ἥδεσθαι
καὶ (10) λυπεῖσθαι καὶ [τὸ] ἀγνοεῖν᾽ ἄμφω γὰρ ποιεῖ τοῖς ἀνομοίοις. ὥσθ᾽ ἅμα
τῶι μὲν ἀγνοεῖν ἔδει γίνεσθαι λύπην, τῶι δὲ φρονεῖν ἡδονήν.
(24) ἄτοπον δὲ καὶ τὸ τὰς δυνάμεις ἑκάστοις ἐγγίνεσθαι διὰ τὴν ἐν τοῖς μο-
ρίοις τοῦ αἵματος σύγκρασιν, ὡς ἢ τὴν γλῶτταν αἰτίαν τοῦ εὖ λέγειν (οὖσαν ἢ)
10 τὰς χεῖρας τοῦ δημιουργεῖν, ἀλλ᾽ οὐκ ὀργάνου τάξιν ἔχοντα. διὸ καὶ μᾶλλον ἄν
τις ἀποδοίη τῆι μορφῆι τὴν αἰτίαν ἢ τῆι κράσει τοῦ αἵματος, ἣ χωρὶς διανοίας
ἐστίν: οὕτως γὰρ ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ζώιων. Ἐ. μὲν οὖν ἔοικεν ἐν πολλοῖς
διαμαρτάνειν.
87. Arıst. de gen. et corr. A 8. 324b26 τοῖς μὲν οὖν δοκεῖ πάσχειν ἕκαστον
15 διά τινων πόρων εἰσιόντος τοῦ ποιοῦντος ἐσχάτου καὶ κυριωτάτου, καὶ τοῦτον
τὸν τρόπον καὶ ὁρᾶν καὶ ἀκούειν ἡμᾶς φασι καὶ τὰς ἄλλας αἰσθήσεις αἰσθάνεσθαι
πάσας, ἔτι δὲ ὁρᾶσθαι διά τε ἀέρος καὶ ὕδατος καὶ τῶν διαφανῶν, διὰ τὸ πόρους
ἔχειν ἀοράτους μὲν διὰ μικρότητα, πυκνοὺς δὲ καὶ κατὰ στοῖχον, καὶ μᾶλλον ἔχειν
τὰ διαφανῆ ἱμᾶλλον. οἱ μὲν οὖν ἐπί τινων οὕτω διώρισαν, ὥσπερ καὶ Ἐ., οὐ
20 μόνον ἐπὶ τῶν ποιούντων καὶ πασχόντων, ἀλλὰ καὶ μείγνυσθαί φησιν, ὅσων οἱ
πόροι σύμμετροι πρὸς ἀλλήλους εἰσίν. PHILOP. ad h. c. Ρ. 160,3 Vitelli ἀναγ-
καῖον, φησί, τῶι Ἐμπεδοκλεῖ λέγειν εἶναί τινα στερεὰ καὶ ἀδιαίρετα διὰ τὸ μὴ
εἶναι πάντηι τοῦ σώματος πόρους συνεχεῖς. τοῦτο γὰρ ἀδύνατον᾽ πόρος γὰρ ἂν
εἴη τὸ πᾶν σῶμα καὶ κενόν. ὥστε εἰ τοῦτο ἄτοπον, ἀνάγκη τὰ μὲν ἁπτόμενα
25 μόρια τοῦ σώματος στερεὰ εἶναι ἀδιαίρετα, τὰ δὲ μεταξὺ αὐτῶν κενά, οὗς E.
πόρους ἐκάλεσεν. ib. 178,2 ἴσμεν δὲ ὅτι οἱ τοὺς πόρους ὑποτιθέμενοι οὐ κενοὺς
ὑπετίθεντο τούτους, ἀλλὰ πεπληρωμένους λεπτομερεστέρου τινὸς σώματος οἷον
ἀέρος. ταύτηι γὰρ διέφερον τῶν τὸ κενὸν ὑποτιθεμένων. 154,5 διαφέρουσι δὲ
τοῦ κενοῦ οἱ πόροι, διότι οἱ τοὺς πόρους εἰσάγοντες κενὸν εἶναι ἔλεγον.
88. Air. ıv 14,1 (περὶ κατοπτρικῶν ἐμφάσεων. D. 405) Ἐ. κατ᾽ ἀπορροίας
τὰς συνισταμένας μὲν ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τοῦ κατόπτρου, πιλουμένας δ᾽ ὑπὸ τοῦ
ἐκκρινομένου ἐκ τοῦ κατόπτρου πυρώδους καὶ τὸν προκείμενον ἀέρα, εἰς ὅν φέ-
ρεται τὰ ῥεύματα, συμμεταφέροντος.
89. ΑἸΕΧ. quaest. τι 28 p. 72,9 Bruns (vermutlich aus Theophr. Phys. Op.) περὶ
35 τῆς Ἡρακλείας λίθου διὰ τί ἕλκει τὸν σίδηρον. ’E. μὲν ταῖς ἀπορροίαις ταῖς ἀπ᾿
ἀμφοτέρων καὶ τοῖς πόροις τοῖς τῆς λίθου συμμέτροις οὖσιν ταῖς ἀπὸ τοῦ σιδήρου
τὸν σίδηρον φέρεσθαι λέγει πρὸς τὴν λίθον αἱ μὲν γὰρ τούτου ἀπόρροιαι τὸν
ἀέρα τὸν ἐπὶ τοῖς τοῦ σιδήρου πόροις ἀπωθοῦσί τε καὶ κινοῦσι τὸν ἐπιπωματί--
ζοντα αὐτούς: τούτου δὲ χωρισθέντος ἀθρόαι ἀπορροίαι ῥεούσηι τόν σίδηρον
40 En εσθαι᾿ φερομένων δὲ τῶν ἀπ᾽ αὐτοῦ ἀπορροιῶν ἐπὶ τοὺς τῆς λίθου πόρους,
διὰ τὸ συμμέτρους τε αὐτοῖς εἶναι καὶ ἐναρμόζειν καὶ τὸν σίδηρον σὺν ταῖς
ἀπορροίαις ἕπεσθαί τε καὶ φέρεσθαι. ἐπιζητήσαι δ᾽ ἄν τις, εἰ καὶ συγχωρηθείη τὸ
τῶν ἀπορροιῶν, τί δήποτε ὁ λίθος οὐχ ἕπεται ταῖς ἰδίαις ἀπορροίαις, κινεῖται δὲ
πρὸς τὸν σίδηρον. οὐδὲν γὰρ μᾶλλον ἐκ τῶν εἰρημένων ἡ λίθος πρὸς τὸν σίδη-
45 ρον ἢ ὁ σίδηρος κινηθήσεται πρὸς τὴν λίθον. ἔτι διὰ τί οὐ καὶ χωρὶς τῆς λίθου
κινηθήσεταί ποτε σίδηρος ἐπ᾿ ἄλλο τι τῶν ἀπ᾽ αὐτοῦ ἀπορροιῶν ἀθρόων φερο-
μένων. διὰ τί γὰρ μόναι αἱ ἀπὸ τῆς λίθου ἀπόρροιαι κινεῖν δύνανται τὸν ἐπιπω-
iR ματίζοντα τοὺς τοῦ σιδήρου πόρους ἀέρα καὶ ἐπέχοντα τὰς ἀπορροίας; ἔτι διὰ τί
 172 21. EMPEDOKLES.

ἄλλο οὐδὲν πρὸς ἄλλο τι οὕτω φέρεται, καίτοι πολλὰ λέγεται ὑπ᾽ αὐτοῦ συμ-
μέτρους τοὺς πόρους πρὸς ἀλλήλας ταῖς ἀπορροίαις ἔχειν; λέγει γοῦν [Emp.]‘ ὕδωρ
κτλ. [Β 91).
90. Ar. τν 18,4 (Ὁ. 4035) ’E. καὶ πρὸς τὸ διὰ τῶν ἀκτίνων καὶ πρὸς τὸ διὰ
τῶν εἰδιίύλων ἐκδοχὰς παρέχεται [näml. τῶν ὁρατῶν]. πλείους δὲ πρὸς (TO) δεύτε-
pov' τὰς γὰρ ἀπορροίας ἀποδέχεται. 9,6 [18 A 47).
91. Arıst. de sensu 2.437659 (über das Feuer im Auge) ἐκείνως δ᾽ αὐτὸς
αὑτὸν ὁρᾶι ὁ ὀφθαλμός, ὥσπερ καὶ Ev τῆι ἀνακλάσει, ἐπεὶ εἴ γε πῦρ fiv, καθάπερ
ἜἘ. φησι καὶ ἐν τῶι Τιμαίωι [68 A] γέγραπται, καὶ συνέβαινε τὸ ὁρᾶν ἐξιόντος
10 ὥσπερ ἐκ λαμπτῆρος τοῦ φωτός [21Β 84,3], διὰ τί οὐ καὶ ἐν τῶι σκότει ἑώρα
ἂν ἡ ὄψις; de gen. anim. E1. 779615 τὸ μὲν οὖν ὑπολαμβάνειν τὰ μὲν γλαυκὰ
[sc. ὄμματα] πυρώδη, καθάπερ Ἐ. φησιν, τὰ δὲ μέλανα πλεῖον ὕδατος ἔχειν ἢ πυ-
ρός, καὶ διὰ τοῦτο τὰ μὲν ἡμέρας οὐκ ὀξὺ βλέπειν, τὰ γλαυκά, δι᾽ ἔνδειαν ὕδατος,
θάτερα δὲ νύκτωρ δι᾽ ἔνδειαν πυρός, οὐ λέγεται καλῶς, εἴπερ μὴ πυρὸς τὴν ὄψιν
θετέον, ἀλλ ὕδατος πᾶσιν.
92. PLato Meno p. 76 Ο Βούλει οὖν σοι κατὰ Γοργίαν ἀποκρίνωμαι ἧι ἄν συ
μάλιστα ἀκολουθήσαις: --- Βούλομαι᾽ πῶς γὰρ οὔ. --- Οὐκοῦν λέγετε ἀπορροάς
τινας τῶν ὄντων κατὰ Ἐμπεδοκλέα; --- Σφόδρα γε. --- Καὶ πόρους εἰς οὺς καὶ δι
ὧν αἱ ἀπόρροιαι πορεύονται; --- Πάνυ γε. --- Καὶ τῶν ἀπορροῶν τὰς μὲν ἁρμότ-
20 τειν ἐνίοις τῶν πόρων, τὰς δὲ ἐλάττους ἢ μείζους εἶναι; --- Ἔστι ταῦτα. --- Οὐκοῦν
καὶ ὄψιν καλεῖς τι; --- Ἔγωγε. — Ἐκ τούτων δὴ σύνες ὅ τοι λέγω᾽ ἔφη Πίν-
δαρος, ἔστιν γὰρ χρόα ἀπορροὴ σωμάτων ὄψει σύμμετρος καὶ αἰσθητός. ΑἘΤ.1
15,3 (Ὁ. 313) Ἐ. χρῶμα εἶναι ἀπεφαίνετο τὸ τοῖς πόροις τῆς ὄψεως ἐναρμόττον.
τέτταρα δὲ τοῖς στοιχείοις ἰσάριθμα, λευκὸν μέλαν ἐρυθρὸν ὠχρόν.
25 93. — ıv 16,1 (Ὁ. 406) Ἐ. τὴν ἀκοὴν γίνεσθαι κατὰ πρόσπτωσιν πνεύματος
τῶι χονδρώδει, ὅπερ φησὶν ἐξηρτῆσθαι ἐντὸς τοῦ ὠτὸς κώδωνος δίκην αἰωρού-
μενον καὶ τυπτόμενον [vgl. fr. 99).
94. — ıv 17,2 (Ὁ. 407) Ἐ. ταῖς ἀναπνοαῖς ταῖς ἀπὸ τοῦ πνεύμονος συνεισκρί-
νεσθαι τὴν ὀσμήν᾽ ὅταν γοῦν ἡ ἀναπνοὴ βαρεῖα γένηται, κατὰ τραχύτητα μὴ
30 συναισθάνεσθαι, ὡς ἐπὶ τῶν ῥευματιζομένων. ARIST. de sensu 4. 4411 8 ἡ δὲ
γεῦσις ἁφή τίς ἐστιν. ἡ μὲν οὖν τοῦ ὕδατος φύσις βούλεται ἄχυμος εἶναι. ἀνάγκη
δ᾽ ἢ ἐν αὑτῶι τὸ ὕδωρ ἔχειν τὰ γένη τῶν χυμῶν ἀναίσθητα διὰ μικρότητα, κα-
θάπερ Ἐ. φησιν, ἢ κτλ.
95. Akr. ıv 9,14 (Ὁ. 898) ΤΤαρμενίδης, Ἐ. ἐλλείψει τροφῆς τὴν ὄρεξιν. 15. Ἐ.
35 τὰς ἡδονὰς γίνεσθαι τοῖς μὲν ὁμοίοις (Ex) τῶν ὁμοίων, κατὰ δὲ τὸ ἐλλεῖπον πρὸς
τὴν ἀναπλήρωσιν, ὥστε τῶι ἐλλείποντι ἡ ὄρεξις τοῦ ὁμοίου. τὰς δ᾽ ἀλγηδόνας
τοῖς ἐναντίοις: ἠλλοτριῶσθαι γὰρ πρὸς ἄλληλα ὅσα διαφέρει κατά τε τὴν σύγ-
κρισιν καὶ τὴν τῶν στοιχείων κρᾶσιν. γ᾽ 38 (Ὁ. 440) Ἐ. τὰς μὲν ὀρέξεις γίνεσθαι
τοῖς ζώιοις κατὰ τὰς ἐλλείψεις τῶν ἀποτελούντων ἕκαστον στοιχείων, τὰς δὲ
40 ἡδονὰς ἐξ οἰκείου κατὰ τὰς τῶν συγγενῶν καὶ ὁμοίων κράσεις, τὰς δὲ ὀχλήσεις
καὶ τὰς (ἀλγηδόνας ἐξ Avoıkelov).
96. — ıv ὅ,12 (D. 392) ἸΤαρμενίδης καὶ ’E. καὶ Δημόκριτος ταὐτὸν νοῦν καὶ
ψυχήν, καθ᾽ οὺς οὐδὲν ἂν εἴη ζῶιον ἄλογον κυρίως.
97. — τν ὅ,8 (Ὁ. 391) ’E. ἐν τῆι τοῦ αἵματος συστάσει [sc. τὸ ἡγεμονικὸν
45 εἶναι] vgl. Theodor. v 22 ’E.... τὴν καρδίαν ἀπεκλήρωσαν τούτωι. καὶ τούτων δ᾽
αὖ πάλιν οἱ μὲν ἐν τῆι κοιλίαι τῆς καρδίας, οἱ δὲ ἐν τῶι αἵματι.
98. CAELIUS AUREL. morb. chron. 15 p.25 Sich. (furor) Empedoclem sequentes
 A. LEHRE. 89—98. B. FRAGMENTE. 1—2. ΠΈΡΙ ®YZENZ. 173

alium dieunt ex animi purgamento fieri, alium alienatione mentis ex corporis

causa sive iniquitate, de quo nune seripturi sumus; quem Graeei, siquidem
magnam faciat anzietatem, Iquam] adpellant μανίαν.

B. FRAGMENTE.
5 EMTTEAOKAEOYZ ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ AB.
1. [54 Karsten, 1 Stein] Droc. vııı 60 [A 1 5. 161,20] ἦν δ᾽ ὁ ΤΠαυσανίας,
ὥς φησιν ᾿Αρίστιππος καὶ Σάτυρος, ἐρώμενος αὐτοῦ, ὧι δὴ καὶ τὰ TTepi φύσεως
προσπεφώνηκεν OUTWG '
Παυσανίη, σὺ δὲ κλῦθι, δαΐφρονος ᾿ΑΥχίτου vie.
10 2. [82---40 K., 2—10 St.) SexT. vır 122—124 ἄλλοι δὲ ἦσαν οἱ λέγοντες κατὰ
τὸν ᾿Εμπεδοκλέα κριτήριον εἶναι τῆς ἀληθείας οὐ τὰς αἰσθήσεις, ἀλλὰ τὸν ὀρθὸν
λόγον, τοῦ δὲ ὀρθοῦ λόγου-τὸν μέν τινα θεῖον ὑπάρχειν τὸν δὲ ἀνθρώπινον. ὧν
τὸν μὲν θεῖον ἀνέξοιστον εἶναι, τὸν δὲ ἀνθρώπινον ἐξοιστόν. λέγει δὲ περὶ μὲν
τοῦ μὴ ἐν ταῖς αἰσθήσεσι τὴν κρίσιν τἀληθοῦς ὑπάρχειν οὕτως" "OTEIVWTOL—
15 περιληπτά᾽ (2-8), περὶ δὲ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ παντελὲς ἄληπτον τὴν ἀλήθειαν,
ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὅσον ἱκνεῖται ὁ ἀνθρώπινος λόγος ληπτὴν ὑπάρχειν, διασαφεῖ τοῖς προ-
κειμένοις ἐπιφέρων “σὺ δ᾽ οὖν ---ὄρωρεν᾽ (8--Θ).
στεινωποὶ μὲν γὰρ παλάμαι κατὰ γυῖα κέχυνται᾽
πολλὰ δὲ δείλ᾽ ἔμπαια, τά τ᾽ ἀμβλύνουσι μερίμνας.
20 παῦρον δὲ ζωῆς ἰδίου μέρος ἀθρήσαντες
ὠκύμοροι καπνοῖο δίκην ἀρθέντες ἀπέπταν
5 αὐτὸ μόνον πεισθέντες, ὅτωι προσέκυρσεν ἕκαστος
πάντοσ᾽ ἐλαυνόμενοι, τὸ δ' ὅλον {πᾶς εὔχεται εὑρεῖν᾽
ἊΣ οὕτως οὔτ᾽ ἐπιδερκτὰ τάδ᾽ ἀνδράσιν οὐδ᾽ ἐπακουστά
95 οὔτε νόωι περιληπτά. σὺ δ᾽ οὖν, ἐπεὶ ὧδ᾽ ἐλιάσθης,
πεύσεαι οὐ πλέον ἠὲ βροτείη μῆτις ὄρωρεν.

FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Pausanias, Sohn des klugen Anchitos, höre!
2. Denn engbezirkt sind die Sinneswerkzeuge, die über die Glieder
30 der Menschen gebreitet sind. Viel Armseliges dringt auf sie ein, das
ihr Nachdenken abstumpft. Kaum haben sie einen kleinen Teil des
eigenen Lebens überschaut, so fliegen sie davon, vom raschen Geschick
wie Rauch in die Höhe entführt. (5) So glaubt jeder nur an das,
worauf er gerade bei seinen mannigfachen Irrfahrten gestoßen, und doch
35 rühmt sich jeder das Ganze gefunden zu haben. So wenig läßt sich
dies für die Menschen sehen oder hören oder mit dem Geiste erfassen.
Du wenigstens sollst es aber doch, da Du nun einmal abseits von der
Straße hierher gekommen bist, erfahren, freilich nicht mehr als sich
menschliche Einsicht zu erheben vermag.

vu
 174 21. EMPEDOKLES.

3. [0] PLUT. quaest. conviv. vr 8,1 p.728E ἔλεγε δὲ τῆς ἐχεμυθίας τοῦτο
γέρας εἶναι τοὺς ἰχθῦς καλεῖν (ἔλλοπας) οἷον εἰλλομένην τὴν ὄπα καὶ καθειργο-
μένην ἔχοντας. καὶ τὸν ὁμώνυμον ἐμοὶ [Empedokles, Plutarchs Dialogperson]
τῶι ἸΤαυσανίαι ΤΤυθαγορικῶς παραινεῖν τὰ δόγματα
στεγάσαι φρενὸς ἔλλοπος εἴσω.
4. [41- δὅ8 K., 11—23 5.1 Sexr. vır 124 (nach B 2,9) καὶ διὰ τῶν ἑξῆς Em-
πλήξας τοῖς πλέον ἐπαγγελλομένοις γιγνώσκειν παρίστησιν ὅτι τὸ dr ἑκάστης αἰσθή-᾿
σεως λαμβανόμενον πιστόν ἐστι τοῦ λόγου τούτων ἐπιστατοῦντος, καίπερ πρότερον
[Β 2] καταδραμὼν τῆς ἀπ᾽ αὐτῶν πίστεως. φησὶ γὰρ “ἀλλὰ --- ἑκαστον᾽.
10 ἀλλὰ θεοὶ τῶν μὲν μανίην ἀποτρέψατε γλώσσης,
ἐκ δ᾽ ὁσίων στομάτων καθαρὴν ὀχετεύσατε πητήν.
καὶ σέ, πολυμνήστη λευκώλενε παρθένε Μοῦσα,
ἄντομαι, ὧν θέμις ἐστὶν ἐφημερίοισιν ἀκούειν,
5 πέμπε παρ᾽ Εὐσεβίης ἐλάουσ᾽ εὐήνιον ἅρμα.
15 μηδέ σέ τ᾽ εὐδόξοιο βιήσεται ἄνθεα τιμῆς
πρὸς θνητῶν ἀνελέσθαι, ἐφ᾽ ὧι θ᾽ ὁσίης πλέον εἰπεῖν
θάρσεϊ καὶ τότε δὴ σοφίης ἐπ᾽ ἄκροισι θοάζειν.
ἀλλ᾽ Ay’ ἄθρει πάσηι παλάμηι, πῆι δῆλον ἕκαστον,
10 μήτε τι ὄψιν ἔχων πίστει πλέον ἢ κατ᾽ ἀκουήν
20 ἢ ἀκοὴν ἐρίδουπον ὑπὲρ τρανώματα γλώσσης,
μήτε τι τῶν ἄλλων, ὁπόσηι πόρος ἐστὶ νοῆσαι,
γυίων πίστιν ἔρυκε, νόει θ᾽ ἣι δῆλον ἕκαστον.

3. ... zu wahren ım Innern Deiner stummen Brust.

4. Wohlan, ihr Götter, lenket dieser Männer Wahnsinn ab von
25 meiner Zunge und lasset aus heiligem Munde reinen Quell erfließen!
Und dich, Muse, vielgefeierte, weißarmige Jungfrau, fleh’ ich an, (5) sende
mir den lenksamen Wagen des Gesanges, soviel davon sterblichen Ohren
zu vernehmen erlaubt ist, aus dem Reiche der Frömmigkeit. Dich
wenigstens soll kein Ruhmeskranz, wie menschliche Ehrung ihn dar-
30 bietet, verlocken, ihn vom Boden aufzulesen, um mehr als erlaubt ist mit
Dreistigkeit auszusprechen und alsdann auf der Höhe der Weisheit zu
thronen. Nein betrachte jedes Einzelne mit jeglichem Sinne genau,
inwiefern es klar liegt, und halte nicht etwa den Blick in weiterem
Umfang für vertrauenswürdig als dies im Vergleich zum Gehöre zulässig
35 ist, oder schätze das brausende Gehör höher als die deutlichen Wahr-
nehmungen des Gaumens, und stelle nicht etwa um dieser willen die
Glaubwürdigkeit der übrigen Organe zurück, soviele es eben zur Ver-
mittelung der Erkenntnis gibt, sondern erkenne jedes Einzelne nur so-
weit es klar liegt.
 B. FRAGMENTE. 3—9. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ. 175

5. [84-86 K., 55-57 St.] Crem. Str. v 3,8 p.655 Pott. “ἀλλὰ --- Aöyoıo”.
τοῖς μὲν γὰρ κακοῖς τοῦτο σύνηθες, φησὶν ὁ ’E., τὸ ἐθέλειν κρατεῖν τῶν ἀληθῶν
διὰ τοῦ ἀπιστεῖν.
ἀλλὰ κακοῖς μὲν καρτὰ μέλει κρατέουσιν ἀπιστεῖν.
ὄ ὡς δὲ παρ᾽ ἡμετέρης κέλεται πιστώματα Μούσης,
γνῶθι διασσηθέντος ἐνὶ σπλάγχνοισι λόγοιο.
6. [δὅ---δὅ1 K., 88---8ὅ St] Aür. 13,20 [A 88, 5. 169]; Sexr. x 316
τέσσαρα γὰρ πάντων ῥιζώματα πρῶτον ÜKOUE'
Ζεὺς ἀργὴς Ἥρη τε φερέσβιος ἠδ᾽ ᾿Αιδωνεύς
10 Νῆστίς θ᾽, ἣ δακρύοις τέγγει κρούνωμα βρότειον.
7. [0] ἀγένητα: στοιχεῖα. παρ᾽ ᾿Εμπεδοκλεῖ HESYCH.
8. [77--80Κ.. 38--89 $t.] Pıur. adv. Col.10p.1llir. Aär. τ 80,1 (D.326, 10]
Ἔ. φύσιν μηδενὸς εἶναι, μίξιν δὲ τῶν στοιχείων καὶ διάστασιν" γράφει γὰρ οὕτως
ἐν τῶι πρώτωι Φυσικῶν᾽
1ὅ ἄλλο δέ τοι ἐρέω: φύσις οὐδενός ἐστιν ἁπάντων
θνητῶν, οὐδέ τις οὐλομένου θανάτοιο τελευτή,
ἀλλὰ μόνον μίξις τε διάλλαξίς TE μιγέντων
ἐστί, φύσις δ᾽ ἐπὶ τοῖς ὀνομάζεται ἀνθρώποισιν.
9. [342---846 K., 40—44 St.] Pıur. adv. Col. 11 p. 1113 AB [vgl. zu B 10]
20 οἱ δ᾽ ὅτε μὲν κατὰ φῶτα μιτγέντ᾽ εἰς αἰθέρ᾽ ἵζκωνται)
ἢ κατὰ θηρῶν ἀγροτέρων γένος ἢ κατὰ θάμνων
ἠὲ κατ᾽ οἰωνῶν, τότε μὲν τὸ (λέτουσις» γενέσθαι"

5. Doch den Niedrigen liegt es nur zu sehr am Herzen, den Herr-

schern zu mißtrauen. Du aber erkenne, wie es die Offenbarungen aus
25 dem Munde unserer Muse gebieten, nachdem ihre Rede durch Deines
Geistes Sieb gedrungen ist.
6. Denn zuerst vernimm die vierfache Wurzel aller Dinge: Zeus
der schimmernde und Here die lebenspendende und Aidoneus und Nestis,
die ihren Tränen sterblichen Lebensquell entfließen läßt.
30 7. Ungewordne Elemente.
8. Doch ich will Dir ein anderes verkünden. Geburt gibt es eigent-
lich bei keinem einzigen von allen sterblichen Dingen und kein Ende in
verderblichem Tode. Nur Mischung gibt es vielmehr und Austausch des
Gemischten: Geburt ist nur ein dafür bei den Menschen üblicher Name.
35 9. Diese freilich behaupten, wenn sich beim Menschen die Elemente
mischen und zum Lichte gelangen oder beim Geschlechte der wilden
Tiere oder der Pflanzen oder Vögel, dann finde eine Geburt statt. Und
wenn sich die Elemente voneinander scheiden, dann sprechen sie wiederum
 176 21. EMPEDOKLES. |

εὖτε δ᾽ ἀποκρινθῶσι, τὰ δ᾽ αὖ δυσδαίμονα πότμον᾽

5 ἣ θέμις (ob) καλέουσι, νόμωι δ᾽ ἐπίφημι καὶ αὐτός.
10. [462 K.] Pur. adv. Col. 11 p.1113A τοσοῦτον ἐδέησε [Empedokles] τοῦ
κινεῖν τὰ ὄντα καὶ μάχεσθαι τοῖς φαινομένοις, ὥστε μηδὲ τὴν φωνὴν [sc. γένεσις]
5 ἐκβαλεῖν ἐκ τῆς συνηθείας, ἀλλ᾽ ὅσον εἰς τὰ πράγματα βλάπτουσαν ἀπάτην παρεῖχεν
ἀφελών, αὖθις ἀποδοῦναι τοῖς ὀνόμασι τὸ νενομισμένον ἐν τούτοις “οἱ δ᾽ ---αὐτός᾽
[Β 9]. ἃ ὁ Κολώτης παραθέμενος οὐ συνεῖδεν, ὅτι φῶτας μὲν καὶ θῆρας καὶ
θάμνους καὶ οἰωνοὺς ὁ ’E. οὐκ ἀνήιρηκεν, ἅ γέ φησι μιγνυμένων τῶν
στοιχείων ἀποτελεῖσθαι, τοὺς δὲ τῆι συγκρίσει ταύτηι καὶ διακρίσει φύσιν τινὰ
10 [Β 8,1] καὶ πότμον δυσδαίμονα [Β 9,4] καὶ θάνατον ἀλοίτην ἐπικατηγο-
ροῦντας ἧι σφάλλονται διδάξας, οὐκ ἀφείλετο τὸ χρῆσθαι ταῖς εἰθισμέναις φωναῖς
περὶ αὐτῶν.
θάνατον... . ἀλοίτην.
11. [347—349 K., 45—47 St.] Puur. adv. Col. 12 p.1113c [nach Β 10] ἐμοὶ
15 μέντοι δοκεῖ μὴ τοῦτο κινεῖν TO ἐκφορικὸν ὁ ᾽Ε., ἀλλ᾽ ὡς πρότερον εἴρηται, πραγ-
ματικῶς διαφέρεσθαι περὶ τῆς ἐξ οὐκ ὄντων γενέσεως, ἣν φύσιν τινὲς καλοῦσι
[Β 8,1]. δηλοῖ δὲ μάλιστα διὰ τούτων τῶν ἐπιὼν
γήπιοι᾽ οὐ γάρ σφιν δολιχόφρονές εἰσι μέριμναι,
οἱ δὴ γίγνεσθαι πάρος οὐκ ἐὸν ἐλπίζουσιν
20 ἤ τι καταθνήισκειν τε καὶ ἐξόλλυσθαι ἁπάντηι.
ταῦτα γὰρ τὰ ἔπη μέγα βοῶντός ἐστι τοῖς ὦτα ἔχουσιν ὡς οὐκ ἀναιρεῖ γένεσιν
ἀλλὰ τὴν ἐκ μὴ ὄντος, οὐδὲ φθορὰν ἀλλὰ τὴν ἁπάντηι, τουτέστι τὴν εἰς τὸ μὴ
ὃν ἀπολλύουσαν.
19, [81--88 K., 48.-. 80 $t.] [Ar.] de ux 2,6 ». 9780 1 [20 A 5]. 1.2 Paro
25 de aetern. mundi 2 p.3,5 Cum. ὥσπερ γὰρ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος οὐδὲν γίνεται οὐδ᾽ εἰς
τὸ μὴ ὃν φθείρεταί TI’ “ἔκ --- ἄπυστον᾽.
ςΥ

ἔκ τε γὰρ οὐδάμ᾽ ἐόντος ἀμήχανόν ἐστι γενέσθαι

καί τ᾽ ἐὸν ἐξαπολέσθαι ἀνήνυστον καὶ ἄπυστον᾽
αἰεὶ γὰρ τῆι γ᾽ ἔσται, ὅπηι κέ τις αἰὲν ἐρείδηι.
30 18.68 Κι, 91 5.1 Αὔτ΄ τ 18,2(Ὁ. 816,1). [Arısr.] de μχο 2 p.976b26 [20
Α 5]
οὐδέ τι τοῦ παντὸς κενεὸν πέλει οὐδὲ περισσόν.

von einem unseligen Tode; dazu haben sie kein Recht. Doch spreche
auch ich dem Brauche nach.
10. Rächenden Tod.
35 11. Thoren! Ihr Denken ist freilich nur spannenlang, da sie ja
überzeugt sind, ein nicht Vorhandenes könne entstehen oder es könne
etwas völlig sterben und ausgetilgt werden.
12. Denn wie aus dem nirgend Vorhandenen unmöglich etwas ent-
stehen kann, so ist es unausführbar und unerhört, daß das Vorhandene
40 je ausgetilgt werden könne. Denn jedesmal wird es da sein, wo es
einer jedesmal hinstellt.
13. Und beim All gibt es kein Leeres noch Übervolles.
 B. FRAGMENTE. 9—17. TIEPI ΦΥΣΕΩ͂Σ. 177

14. [0] [Ar.] de uxG 2,28 p. 976023

τοῦ παντὸς δ᾽ οὐδὲν κενεόν᾽ πόθεν οὖν TI κ᾽ ἐπέλθοι:
15. [350-353 K., 51—54 St.] Pur. adv. Col. 12 p. 1113D (nach B 11) τὸ μετὰ
ταῦτ᾽ ἐπὶ τοὐναντίον Av αἰτιάσασθαι παράσχοι τοῦ ᾿Εμπεδοκλέους λέγοντος᾽
5 οὐκ ἂν ἀνὴρ τοιαῦτα σοφὸς φρεσὶ μαντεύσαιτο,
ὡς ὄφρα μέν τε βιῶσι, τὸ δὴ βίοτον καλέουσι,
τόφρα μὲν οὖν εἰσίν, καί σφιν πάρα δειλὰ καὶ ἐσθλά,
πρὶν δὲ πάγεν τε βροτοὶ καὶ (ἐπεὶ λύθεν, οὐδὲν ἄρ᾽ εἰσιν.
ταῦτα γὰρ οὐκ ἀρνουμένου μὴ εἶναι τοὺς γεγονότας καὶ ζῶντάς ἐστιν, εἶναι δὲ
10 μᾶλλον οἰομένου καὶ τοὺς μηδέπω γεγονότας καὶ τοὺς ἤδη τεθνηκότας.
16. [OK., 110---111 St.] Hırror. Ref. vıı 29. 247,14 καὶ ἔστι πάντων τῶν
Terovörwv τῆς γενέσεως δημιουργὸς καὶ ποιητὴς τὸ Νεῖκος τὸ ὀλέθριον, τῆς δὲ
τοῦ κόσμου τῶν γεγονότων ἐξαγωγῆς καὶ μεταβολῆς καὶ εἰς τὸν Eva [sc. κόσμον]
ἀποκαταστάσεως ἡ Φιλία᾽ περὶ ὧν ὁ ’E. ὅτι ἐστὶν ἀθάνατα δύο καὶ ἀγένητα καὶ
15 ἀρχὴν τοῦ γενέσθαι μηδέποτε εἰληφότα ἅμα λέγει τοιοῦτόν τινα τρόπον ἧι
Top --- αἰών. τίνων τούτων; τοῦ Νείκους καὶ τῆς Φιλίας.
ἣι γὰρ καὶ πάρος ἔσκε, καὶ ἔσσεται, οὐδέ ποτ᾽, οἴω,
τούτων ἀμφοτέρων κενεώσεται ἄσπετος αἰών.
17. [88--195 K., 61-95 St.] 1--.8. 10--86 Sımer. phys. 157,25 ὁ δὲ Ἐ....
20 οὕτως ἐν τῶι πρώτωι τῶν Φυσικῶν παραδίδωσι "din— ὁμοῖα᾽. 1. 2 SIMPL.
phys. 161,14 τὰ εὐθὺς ἐν ἀρχῆι παρατεθέντα ὑτοτὲ --- εἶῖἶναι᾽. 9aus B26,8.
20. 21 Prur. Amat. 18 p. 166 " ἀλλ᾽ ὅταν ᾿Εμπεδοκλέους ἀκούσηις λέγοντος, ὦ
ἑταῖρε, καὶ ---τεθηπώς᾽, ταῦτ᾽ οἴεσθαι χρὴ λέγεσθαι περὶ Ἔρωτος: οὐ γάρ
ἐστιν ὁρατὸς ἀλλὰ δοξαστὸς ἡμῖν ὁ θεὸς ἐν τοῖς πάνυ παλαιοῖς. 21 CLEM. Strom.
25 v 15 p.653 Pott. ὁ de ’E. ἐν ταῖς ἀρχαῖς καὶ Φιλότητα συγκαταριθμεῖται συγκρι-
τικήν τινα ἀγάπην νοῶν “ἣν — τεθηπώς᾽.
δίπλ᾽ ἐρέω᾽ τοτὲ μὲν γὰρ ἕν ηὐξήθη μόνον εἶναι
ἐκ πλεόνων, τοτὲ δ᾽ αὖ διέφυ πλέον᾽ ἐξ ἑνὸς εἶναι.
δοιὴ δὲ θνητῶν τένεσις, δοιὴ δ᾽ ἀπόλειψις"

80 14. Beim All aber gibt es kein Leeres.. Woher sollte denn auch
was hinzukommen?
15. Kein weiser Mann wird sich dergleichen in seinen Sinnen
träumen lassen, solange wir leben, was man so Leben heißt, nur solange
also seien wir vorhanden und widerfahre uns Schlimmes und Gutes,
35 dagegen bevor wir Sterbliche (aus den Elementen) zusammengefügt und
nachdem wir auseinander gegangen, seien wir rein nichts.
16. Denn wie diese beiden Kräfte (Streit und Liebe) vordem waren,
so werden sie auch fürder sein, und ich glaube, nimmer wird die un-
endliche Ewigkeit dieser beiden beraubt sein.
40 17. Ein Doppeltes will ich verkünden. Bald wächst nämlich ein
einziges Sein aus Mehrerem zusammen, bald scheidet es sich auch wieder,
aus Einem Mehreres zu sein. Wie nun der sterblichen Dinge Entstehung
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 12
 178 21. EMPEDOKLES.

τὴν μὲν γὰρ πάντων σύνοδος τίκτει τ᾽ ὀλέκει TE,

ὅ ἣ δὲ πάλιν διαφυομένων θρεφθεῖσα διέπτη.
καὶ ταῦτ᾽ ἀλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν᾽ εἰς ἕν ἅπαντα,
ἄλλοτε δ᾽ αὖ δίχ᾽ ἕκαστα φορεύμενα Neikeog ἔχθει.
(οὕτως ἧι μὲν Ev ἐκ πλεόνων μεμάθηκε φύεσθαι)
10 ἠδὲ πάλιν διαφύντος ἑνὸς πλέον᾽ ἐκτελέθουσι,
τῆι μὲν γίγνονταί τε καὶ οὔ σφισιν ἔμπεδος αἰών.
ἣι δὲ διαλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
10 ταύτηι δ᾽ αἰὲν ἔασιν ἀκίνητοι κατὰ κύκλον.
ἀλλ᾽ ἄγε μύθων κλῦθι μάθη γάρ τοι φρένας αὔξει᾽
15 ὡς γὰρ καὶ πρὶν ἔειπα πιφαύσκων πείρατα μύθων,
δίπλ᾽ ἐρέω: τοτὲ μὲν τὰρ ἕν ηὐξήθη μόνον εἶναι
ἐκ πλεόνων, τοτὲ δ᾽ αὖ διέφυ πλέον᾽ ἐξ ἑνὸς εἶναι,
15 πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γαῖα καὶ ἠέρος ἄπλετον ὕψος,
Νεῖκός τ᾽ οὐλόμενον δίχα τῶν, ἀτάλαντον ἁπάντηι,
20 καὶ Φιλότης ἐν τοῖσιν, ἴση μῆκός τε πλάτος τε’
τὴν σὺ νόωι δέρκευ, μηδ᾽ ὄμμασιν ἧσο τεθηπώς᾽
ἥτις καὶ θνητοῖσι νομίζεται ἔμφυτος ἄρθροις,
τῆι τε φίλα φρονέουσι καὶ ἄρθμια ἔργα τελοῦσι,

doppelt ist, so ist auch ihre Abnahme doppelt. Denn die Vereinigung
aller Dinge zeugt und zerstört die eine, (5) die andere, eben heran-
gewachsen, fliegt wieder auseinander, wenn sich die Elemente trennen.
Und dieser beständige Wechsel hört nimmer auf: bald vereinigt sich
25 alles zu Einem in Liebe, bald auch trennen sich wieder die einzelnen
Dinge im Hasse des Streites. Insofern nun so Eines aus Mehrerem zu
entstehen pflegt (10) und Mehreres wiederum aus dem Zerfall des Einen
entsproßt, insofern findet eine Entstehung statt und ihr Leben bleibt
nicht unverändert, sofern aber ihr beständiger Wechsel nimmer aufhört,
insofern bleiben sie immerdar im Kreislauf unbewegliche Götter. Wohlan
vernimm meine Worte! Denn Lernen stärkt Dir den Geist. (15) Wie
ich nämlich schon vorher sagte, als ich die Ziele meiner Lehre darlegte,
will ich ein Doppeltes verkündigen. Bald wächst nämlich Eines zu
einem einzigen Sein aus Mehrerem zusammen, bald scheidet es sich
auch wieder, aus Einem Mehreres zu sein: Feuer, Wasser, Erde und der
Luft unendliche Höhe, sodann gesondert von diesen Elementen der ver-
derbliche Streit, der überall gleich wuchtige, (20) und in ihrer Mitte
die Liebe, an Länge und Breite gleich. Sie betrachte mit Deinem Geiste
(und sitze nicht da mit verwunderten Augen), als welche auch in sterb-
 B. FRAGMENTE. 17—19. ΠΈΡΙ ®YZERZ. 179

Γηθοσύνην καλέοντες ἐπώνυμον ἠδ᾽ Appodimv'

25 τὴν οὔ τις μετὰ τοῖσιν ἑλισσομένην δεδάηκε
θνητὸς ἀνήρ᾽ σὺ δ᾽ ἄκουε λόγου στόλον οὐκ ἀπατηλόν.
ταῦτα γὰρ ἶσά τε πάντα καὶ ἥλικα γένναν ἔασι,
5 τιμῆς δ᾽ ἄλλης ἄλλο uedeı, πάρα δ᾽ ἦθος ἑκάστωι,
ἐν δὲ μέρει κρατέουσι περιπλομένοιο χρόνοιο.
30 καὶ πρὸς τοῖς οὔτ᾽ ἄρ τέ τι γίνεται οὔτ᾽ ἀπολήγει"
εἴτε γὰρ ἐφθείροντο διαμπερές, οὐκέτ᾽ ἂν ἦσαν᾽
τοῦτο δ᾽ ἐπαυξήσειε τὸ πᾶν τί κε καὶ πόθεν ἐλθόν;
10 πῆι δέ κε κἠξαπόλοιτο, ἐπεὶ τῶνδ᾽ οὐδὲν ἔρημον;
ἀλλ᾽ αὐτ(ὰ) ἔστιν ταῦτα, dr ἀλλήλων δὲ θέοντα
35 γίγνεται ἄλλοτε ἄλλα καὶ ἠνεκὲς αἰὲν ὁμοῖα.
18. [p. 375 K.] Pıur. de Is. et Os. 48 p. 510 ν. Ἔ. δὲ τὴν μὲν ἀγαθουργὸν
ἀρχὴν Φιλότητα καὶ Φιλίαν πολλάκις, (ἔτι) δ᾽ Ἁρμονίαν καλεῖ θεμε-
15 ρῶπιν (Β 122, 2).
Φιλίη.
19. [p. 849 Κι, 209 St.] Pıur. de prim. frig. 16 p. 9528 καὶ ὅλως τὸ μὲν
πῦρ διαστατικόν ἐστι καὶ διαιρετικόν, τὸ δ᾽ ὕδωρ κολλητικὸν καὶ OXETIKOV τῆι
ὑγρότητι συνέχον καὶ πῆττον᾽ ἧι καὶ παρέσχεν ’E. ὑπόνοιαν ὡς τὸ μὲν πῦρ
Νεῖκος οὐλόμενον [B17,19], σχεδύνην δὲ Φιλότητα τὸ ὑγρὸν ἑκάστοτε
20 προσαγορεύων [vgl. B 34].
σχεδύνην Φιλότητα.

lichen Gliedern wurzelt und Geltung gewinnt. Sie ist es, durch die
sie Liebesgedanken hegen und Werke der Eintracht vollenden, daher
nennen sie sie auch Wonne oder Aphrodite. (25) Sie ist es auch,
25 die in jenen Hlementen wirbelt; doch das weiß kein einziger sterblicher
Mensch. Du aber vernimm dafür des Beweises untrüglichen Gang!
Jene Elemente nämlich sind alle gleichstark und gleichgeschlachtet. Jedes
von ihnen hat ein verschiedenes Amt, jedes seine besondere Art, ab-
wechselnd aber gewinnen sie die Oberhand im Umlauf der Zeit. (30) Und
30 außer diesen kommt eben nichts hinzu oder davon. Denn wenn sie
fort und fort zu Grunde gingen, wären sie nicht mehr. Was sollte
denn aber dies Ganze vermehren und woher sollte es kommen? Wie
sollte es auch zu Grunde gehen, da nichts leer von diesen Elementen
ist? Nein, nur diese gibt es, und indem sie durcheinander laufen,
35 entsteht bald dies bald jenes und so immerfort ähnliches bis in alle
Ewigkeit.
18. Liebe.
19. Klebende Liebe (vom Wasser).
 180 21. EMPEDOKLES.

20. [335—341 K., 247—253 St.] SımpL. phys. 1124,9 καὶ yüp καὶ ἐνταῦθα
to Neikog καὶ τὴν Φιλίαν παρὰ μέρος ἐπικρατεῖν ἐπί τε ἀνθρώπων καὶ ἰχθύων
καὶ θηρίων καὶ ὀρνέων ὁ 'E. φησι τάδε Ypapwv
τοῦτο μὲν ἀν βροτέων μελέων ἀριδείκετον ὄγκον᾽
5 ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν᾽ εἰς ἕν ἅπαντα
γυῖα, τὰ σῶμα λέλογχε, βίου θαλέθοντος ἐν ἀκμῆι᾽
ἄλλοτε δ᾽ αὖτε κακῆισι διατμηθέντ᾽ Ἐρίδεσσι
5 πλάζεται ἄνδιχ᾽ ἕκαστα περὶρρηγμῖνι βίοιο.
ὡς δ᾽ αὔτως θάμνοισι καὶ ἰχθύσιν ὑδρομελάθροις
10 θηρσί τ᾽ ὀρειλεχέεσσιν ἰδὲ πτεροβάμοσι κύμβαις.
21. 1124—137 K., 96—109 St.] 1—14 Sımpr. phys. 159,13 (nach Β 17) πλείονα
δὲ ἄλλα εἰπὼν ἐπάγει ἑκάστου τῶν εἰρημένων τὸν χαρακτῆρα, τὸ μὲν πῦρ ἥλιον
(v. 8) καλῶν, τὸν δὲ ἀέρα αὐγὴν (v.4) καὶ οὐρανόν (22,2), τὸ δὲ ὕδωρ ὄμ-
Bpov (6) καὶ θάλασσαν (22,2). λέγει δὲ οὕτως “ἀλλ᾽ — Aueißer.
15 ἀλλ᾽ ἄγε, τῶνδ᾽ ὀάρων προτέρων ἐπιμάρτυρα δέρκευ,
εἴ τι καὶ ἐν προτέροισι λιπόξυλον ἔπλετο μορφῆι,
ἠέλιον μὲν θερμὸν ὁρᾶν καὶ λαμπρὸν ἁπάντηι,
ἄμβροτα δ᾽ ὅσσ᾽ ἴδει τε καὶ ἀργέτι δεύεται αὐτῆι,
σι ὄμβρον δ᾽ ἐν πᾶσι δνοφόεντά τε ῥιταλέον TE’
20 ἐκ δ᾽ αἴης προρέουσι θέλυμνά TE καὶ OTEPEWIG.
ἐν δὲ Κότωι διάμορφα καὶ ἄνδιχα πάντα πέλονται,
σὺν δ᾽ ἔβη ἐν Φιλότητι καὶ ἀλλήλοισι ποθεῖται.
ἐκ τούτων γὰρ πάνθ᾽ ὅσα τ᾽ ἦν ὅσα τ᾽ ἔστι καὶ ἔσται,

20. Dieser Wettstreit der beiden Kräfte liegt klar vor durch die Masse
25 der menschlichen Glieder hin: bald vereinigen sich unter der Herrschaft
der Liebe alle Glieder, welche die Leiblichkeit erlangt haben, auf der
Höhe des blühenden Lebens, bald wieder getrennt durch die schlimmen
Mächte des Zwistes (5) irren sie einzeln voneinander getrennt am Ge-
stade des Lebens auf und ab. Ebenso ist es mit den Pflanzen, den
30 im Wasser hausenden Fischen, den bergbewohnenden Tieren und den
Tauchern, die mit ihren Fittichen über die Wogen wandeln.
21. Wohlan, blick auf die weiteren Zeugen dieser meiner früheren
Worte, falls etwa noch in meiner früheren Beschreibung ein Mangel in
bezug auf ihre (der Elemente) Gestalt geblieben war: auf die Sonne,
35 überall warm und hell zu schauen; auf alle die unsterblichen Himmels-
körper, die mit Wärme und strahlendem Glanze getränkt werden,
(5) auf das Naß, das dunkel und kühl in allem sich zeigt, und aus der
Erde strömt hervor das Gründende und Feste. Und all dies regt sich
verschiedengestaltet und zwiespältig im Streite, doch in Liebe eint es
40 sich und sehnt sich zueinander. Denn aus diesen Elementen entsproßt
 B. FRAGMENTE. 20—23. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ. 181

10 δένδρεά τ᾽ ἐβλάστησε καὶ ἀνέρες ἠδὲ TUVOIKES,

θῆρές τ᾽ οἰωνοί τε καὶ ὑδατοθρέμμονες ἰχθῦς,
καί τε θεοὶ δολιχαίωνες τιμῆισι φέριστοι.
αὐτὰ γὰρ ἔστιν ταῦτα, di ἀλλήλων δὲ θέοντα
ὧι γίγνεται ἀλλοιωπά: τόσον διὰ κρῆσις ἀμείβει.
29. [326—334 K., 186---194 5.1 1--9 Sımpr. phys. 160,26 καὶ ἐκ τούτων δὲ
ἄν τις τὸν διττὸν αἰνίττεσθαι διάκοσμον οἴοιτο᾽ ᾿ἄρθμια --- ἔοργεν᾽. καὶ γὰρ
ὅτι καὶ ἐν τοῖς θνητοῖς (3) ἥρμοσται ταῦτα, δεδήλωκεν,! ἐν δὲ τοῖς νοητοῖς μᾶλ--
λον ἥνωται καὶ “ἀλλήλοις ---Ἀφροδίτηι᾽, (6) καὶ ὅτι κἂν πανταχοῦ, ἀλλὰ τὰ
10 μὲν νοητὰ τῆι Φιλίαι ὡμοίωται, τὰ δὲ αἰσθητὰ ὑπὸ τοῦ Νείκους κρατηθέντα καὶ
ἐπὶ πλέον διασπασθέντα ἐν τῆι κατὰ τὴν κρᾶσιν γενέσει ἐν ἐκμάκτοις (7) καὶ
εἰκονικοῖς εἴδεσιν ὑπέστησαν τοῖς νεικεογενέσι (vgl.9) καὶ ἀήθως ἔχουσι (8)
πρὸς τὴν ἕνωσιν τὴν πρὸς ἄλληλα. 6. 7 THEOPHR. de sens. 16 [A86 5.169, 39].
ἄρθμια μὲν γὰρ ταῦτα ἑαυτῶν πάντα μέρεσσιν,
1ὅ ἠλέκτωρ τε χθών τε καὶ οὐρανὸς ἠδὲ θάλασσα,
ὅσσα φιν ἐν θνητοῖσιν ἀποπλαχθέντα πέφυκεν.
ὡς δ᾽ αὔτως ὅσα κρᾶσιν ἐπαρκέα μᾶλλον ἔασιν,
5 ἀλλήλοις ἔστερκται ὁμοιωθέντ᾽ ᾿Αφροδίτηι.
ἐχθρὰ {δ᾽ ἃν πλεῖστον ἀπ᾽ ἀλλήλων διέχουσι μάλιστα
20 γέννηι τε κρήσει τε καὶ εἴδεσιν ἐκμάκτοισι,
πάντηι συγγίνεσθαι ἀήθεα καὶ μάλα λυγρά
Νείκεος ἐννεσίηισιν, ὅτι σφίσι γένναν Eopyev.
23. [154—164 K., 119—129 St.] SımpL. phys. 159,27 καὶ παράδειγμα δὲ ἐναρ-
γὲς παρέθετο τοῦ ἐκ τῶν αὐτῶν [fr. 21,13] γίνεσθαι τὰ διάφορα᾽
25 ὡς δ᾽ ὁπόταν τραφέες ἀναθήματα ποικίλλωσιν
ἀνέρες ἀμφὶ τέχνης ὑπὸ μήτιος εὖ δεδαῶτε,

alles, was da war, ist und sein wird, (10) Bäume und Männer und
Weiber und Tiere, Vögel und wassergenährte Fische und selbst Götter,
langlebige, an Ehren reichste. Denn es gibt nur diese (vier Elemente) :
30 durcheinander laufend werden sie zu verschiedengestalteten Dingen; so
groß ist der Wechsel, den die gegenseitige Mischung hervorbringt.
22. Denn alle diese Elemente, Sonne, Erde, Himmel und Meer,
bleiben freundschaftlich verbunden mit ihren Teilen, die weitverschlagen
ihnen in der sterblichen Welt entstanden sind. Und ebenso ist alles,
35 was in bezug auf die Mischung fördersamer eingerichtet ist, einander
ähnlich und in Liebe verbunden. Feindlich dagegen ist am meisten,
was am weitesten voneinander absteht in Ursprung, Mischung und aus-
geprägten Gestalten, ungewohnt allseitiger Verbindung und gar kläglich
nach dem Gebot des Streites, dem sie ihren Ursprung verdanken.
40 23. Wie wenn Maler bunte Weihetafeln verfertigen, Männer die
infolge ihrer Begabung die Kunst wohl verstehen, und dazu vielfarbige
 182 21. EMPEDOKLES.

οἵτ᾽ ἐπεὶ οὖν μάρψωσι πολύχροα φάρμακα χερσίν,

ἁρμονίηι μείξαντε τὰ μὲν πλέω, ἄλλα δ᾽ ἐλάσσω,
5 ἐκ τῶν εἴδεα πᾶσιν ἀλίγκια πορσύνουσι,
δένδρεά τε κτίζοντε καὶ ἀνέρας ἠδὲ τυναῖκας
5 θῆράς τ᾽ οἰωνούς τε καὶ ὑδατοθρέμμονας ἰχθῦς
καί τε θεοὺς δολιχαίωνας τιμῆισι φερίστους᾽
οὕτω μή σ᾽ ἀπάτη φρένα καινύτω ἄλλοθεν εἶναι
10 θνητῶν, ὅσσα τε δῆλα γεγάκασιν ἄσπετα, πητήν.
ἀλλὰ τορῶς ταῦτ᾽ ἴσθι, θεοῦ πάρα μῦθον ἀκούσας.
10 24. 1447. 448 K., 58. 59 St.] PLurT. de defectu orac. 15 p. 418 c ἀλλ᾽ ἵνα μή,
τὸ ᾿Εμπεδόκλειον εἰπεῖν, δόξω
κορυφὰς ἑτέρας ἑτέρηισι προσάπτων
μύθων μὴ τελέειν ἀτραπὸν μίαν,
ἐάσατέ με τοῖς πρώτοις τὸ προσῆκον ἐπιθεῖναι τέλος.
15 25. [446 K., 59 bis St.] Prar. Gorg. 498 E συλλόγισαι δὴ κοινῆι μετ᾽ ἐμοῦ τί
ἡμῖν συμβαίνει ἐκ τῶν ὡμολογημένων: καὶ δὶς γάρ τοι καὶ τρίς φασι καλὸν
εἶναι τὰ καλὰ λέγειν τε καὶ ἐπισκοπεῖσθαι. Dazu ScHoL. [aus Lukillos] παροιμία
dig καὶ τρὶς τὸ καλόν᾽, ὅτι χρὴ περὶ τῶν καλῶν πολλάκις λέγειν. ᾿Εμπεδοκλέους
τὸ ἔπος, ἀφ᾽ οὗ καὶ ἡ παροιμία φησὶ γὰρ "Kal — ἐνισπεῖν΄.
20 ... καὶ δὶς γάρ, ὃ dei, καλόν ἐστιν ἐνισπεῖν.
26. [138--149 Κ., 112—118 (ohne 8—12) St.] 1-12 ΒΊΜΡι,. phys. 38,18 καὶ
ὀλίγον δὲ προελθών (nach v. 21,12) φησιν “ἐν ---κύκλον᾽"
ἐν δὲ μέρει κρατέουσι περιπλομένοιο κύκλοιο,
καὶ φθίνει εἰς ἄλληλα καὶ αὔξεται ἐν μέρει αἴσης.
25 αὐτὰ γὰρ ἔστιν ταῦτα, dr ἀλλήλων δὲ θέοντα

Gifte mit ihren Händen ergreifen und harmonisch mischen, von dem
einen mehr von dem anderen weniger, (5) woraus sie Gestalten hervor-
bringen, die allem möglichen gleichen, indem sie bald Bäume schaffen,
bald Männer und Weiber, bald Tiere, Vögel und wassergenährte Fische,
30 bald auch Götter, langlebige und an Ehren reichste: so ist auch (10) die
Quelle aller sterblichen Dinge, wenigstens der unzähligen, die uns deut-
lich geworden sind, keine andere als diese (die Elemente). Darüber soll
Dir kein Trug den Geist berücken! Nein, dies wisse genau! Du hast
ja die Stimme der Gottheit vernommen.
35 24. Von Gipfel zu Gipfel schreitend nicht nur Einen Weg der
Lehre vollenden.
25. Denn was man sagen muß, darf man auch zweimal sagen.
26. Abwechselnd herrschen die vier Elemente im Umschwung des
Kreises und vergehen und entstehen in und aus einander in festbe-
40 stimmtem Wechsel. Denn nur diese vier Elemente gibt es: durchein-
 B. FRAGMENTE. 23—272. TIEPI ΦΥΣΕΩΣ. 183

rivovr(a) ἄνθρωποί τε καὶ ἄλλων ἔθνεα θηρῶν

5 ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν᾽ εἰς ἕνα κόσμον,
ἄλλοτε δ᾽ αὖ δίχ᾽ ἕκαστα φορούμενα Νείκεος ἔχθει,
εἰσόκεν ἕν συμφύντα τὸ πᾶν ὑπένερθε τένηται.
5 οὕτως ἧι μὲν ἕν ἐκ πλεόνων μεμάθηκε φύεσθαι,
ἠδὲ πάλιν διαφύντος ἑνὸς πλέον᾽ ἐκτελέθουσι,
10 τῆι μὲν γίγνονταί τε καὶ οὔ σφισιν ἔμπεδος αἰών᾽
ἣι δὲ τάδ᾽ ἀλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
ταύτηι δ᾽ αἰὲν ἔασιν ἀκίνητοι κατὰ κύκλον.
135—138 St.] 1. 2 Pur. de fac. lun. 12 p. 9260 ὅρα
10 27. [72. 73. 59.60 Κ.,
un... τὸ Νεῖκος ἐπάγηις τὸ ᾿Εμπεδοκλέους τοῖς πράγμασι, μᾶλλον δὲ τοὺς
ην καὶ
παλαιοὺς κινῆις Τιτᾶνας ἐπὶ τὴν Φύσιν καὶ Γίγαντας καὶ τὴν μυθικὴν ἐκείν
φοβερὰν ἀκοσμίαν καὶ πλημμέλειαν ἐπιδεῖν ποθῆις (θεὶς) χωρὶς τὸ βαρὺ πᾶν καὶ
χωρὶς τὸ κοῦφον [daraus stammt der schlechte Vers 71K., 143 St.], “ἔνθ᾽ —
15 θάλασσα᾽, ὥς φησιν ’E., οὐ γῆ θερμότητος μετεῖχεν, οὐχ ὕδωρ πνεύματος, οὐκ
us
ἄνω τι τῶν βαρέων, οὐ κάτω τι τῶν κούφων, ἀλλ᾽ ἄκρατοι καὶ ἄστοργοι [dara
der Vers 144 $t.] καὶ μονάδες αἱ τῶν ὅλων ἀρχαί ... ἄρχις οὗ τὸ ἱμερτὸν ἧκεν
ἐπὶ τὴν φύσιν ἐκ προνοίας Φιλότητος ἐγγενομένης καὶ ᾿Αφροδίτης καὶ Ἔρωτος,
ὡς ’E. λέγει καὶ ΤΤαρμενίδης καὶ Ἡσίοδος. 1. 8. 4. SIMPL. phys. 1183, 28 Εὔδημος
20 [fr. 71] δὲ τὴν ἀκινησίαν ἐν τῆι τῆς Φιλίας ἐπικρατείαι κατὰ τὸν Σφαῖρον ἐκδέ-
χεται, ἐπειδὰν ἅπαντα συγκριθῆι “ἔν θ᾽ ---ηαΑαυἱα᾿, ἀλλ᾽ ὥς φησιν “οὕτως --ταίων΄.
ἔνθ᾽ οὔτ᾽ Ἠελίοιο διείδεται ὠκέα τυῖα
οὐδὲ μὲν οὐδ᾽ οἴης λάσιον μένος οὐδὲ θάλασσα᾽
οὕτως “Apuoving πυκινῶι κρύφωι ἐστήρικται
25 * Σφαῖρος κυκλοτερὴς μονίηι περιηγέι γαίων.
972, [0] Prur. c. prineip. philos. esse diss. 2 ὁ μὲν γὰρ εἰς ἀρετὴν διὰ
φιλοσοφίας τελευτῶν σύμφωνον ἑαυτῶι καὶ ἄμεμπτον ὑφ᾽ ἑαυτοῦ καὶ μεστὸν
εἰρήνης καὶ φιλοφροσύνης τῆς πρὸς ἑαυτὸν ἀεὶ παρέχεται τὸν ἄνθρωπον

ander laufend werden sie zu Menschen und anderer Tiere Geschlechtern;

30 (5) bald vereinigen sich alle zu einer Ordnung in Liebe, bald auch
trennen sich wieder die einzelnen Elemente im Hasse des Streites, bis
sie, kaum zum All-Einen zusammengewachsen, wieder unterliegen. In-
sofern nun auf diese Weise Eines aus Mehrerem zu entstehen pflegt
und Mehreres wiederum aus dem Zerfall des Einen entsproßt, (10) in-
35 sofern findet eine Entstehung statt, und ihr Leben bleibt nicht unver-
ändert; sofern aber ihre ständige Veränderung nimmer aufhört, insofern
bleiben sie immerdar im Kreislauf unbewegliche Götter.
27. Dort erblickt man nicht des Helios schnelle Glieder, noch auch
der Erde zottige Kraft oder das Meer. So verwahrt in dem festen
40 Verließ der Harmonie liegt der kugelige Sphairos, froh der ringsum
herrschenden Einsamkeit.
 184 21. EMPEDOKLES.

οὐ στάσις οὐδέ TE δῆρις ἀναίσιμος ἐν μελέεσσιν.

28. [61.62 K.] 1.2 5108. 6]. 115,2 ab p. 144,20 W. vgl. 18 Β 25:
ἀλλ᾽ ὁ γε πάντοθεν ἶσος (ἔην καὶ πάμπαν ἀπείρων
Σφαῖρος κυκλοτερὴς μονίηι περιηγέι γαίων.
5 29. [0] 1-3 Hırp. Ref. vır 29 p. 247,34 καὶ περὶ μὲν τῆς τοῦ κόσμου ἰδέας,
ὁποία τίς ἐστιν ὑπὸ τῆς Φιλίας Koououuevn, λέγει τοιοῦτόν τινα τρόπον᾽ “οὐ —
αὐτῶι᾽. τοιοῦτόν τι καὶ κάλλιστον εἶδος τοῦ κόσμου ἡ Φιλία ἐκ πολλῶν ἕν
ἀπεργάζεται᾽ τὸ δὲ Νεῖκος ... ἐξ ἑνὸς ἐκεῖνον ἀποσπᾶι καὶ ἀπεργάζεται πολλά.
3 SImpL. phys. 1124,1 τὴν Φιλίαν διὰ τῆς ἑνώσεως τὸν Σφαῖρον ποιοῦσαν, ὃν καὶ
10 θεὸν ὀνομάζει [Β 31], καὶ οὐδετέρως ποτὲ καλεὶ σφαῖρον ἔην᾽.
οὐ γὰρ ἀπὸ νώτοιο δύο κλάδοι ἀίσσονται,
οὐ πόδες, οὐ θοὰ τοῦν(α), οὐ μήδεα γὙεννήεντα,
ἀλλὰ σφαῖρος ἔην καὶ {πάντοθεν ἶσος ἑαυτῶι.
30. [66---Ο8 K., 139—141 St.] 1—3 Arıst. Metaph. B 4. 1000ὺ 12 καὶ ἅμα δὲ
15 αὐτῆς τῆς μεταβολῆς αἴτιον οὐθὲν λέγει ἀλλ᾽ ἢ ὅτι οὕτως πέφυκεν “ἀλλ᾽ ὅτε
δὴ --- ὅρκου. SIMPL. phys. 1184,12 λέγει δὲ καὶ ταῦτα ’E. ἐπὶ τῆς τοῦ Νείκους
ἐπικρατείας “αὐτὰρ ἐπεὶ --- ὅρκου.
αὐτὰρ ἐπεὶ μέγα Νεῖκος ἐνὶμμελέεσσιν ἐθρέφθη
ἐς τιμάς τ᾽ ἀνόρουσε τελειομένοιο χρόνοιο,
20 ὅς σφιν ἀμοιβαῖος πλατέος παρ᾽ ἐλήλαται ὅρκου ...
31. [7OK., 142 St.] SımpL. phys. 1184,2 [nach fr. 27,4] ἀρξαμένου δὲ πάλιν
τοῦ Νείκους ἐπικρατεῖν τότε πάλιν κίνησις ἐν τῶι Zpalpwı γίνεται"
πάντα γὰρ ἑξείης πελεμίζετο γυῖα θεοῖο.
32. [457 K., 63 St.) [Arısrt.] de lin. insecab. p. 972529 ἔτι τὸ ἄρθρον διαφορά
25 πώς ἐστιν᾽ διὸ καὶ ᾽Ε. ἐποίησε διὸ dei ὁρθ ὦ ς᾽ [so die Hdss.].
δύω δέει ἄρθρον.

27°. Kein Zwist und kein unziemlicher Streit herrscht in seinen

GHiedern.
28. Aber dieser war von allen Seiten gleich und überall endlos,
30 der kugelige Sphairos, froh der ringsum herrschenden Einsamkeit.
29. Ihm schwingen sich ja nicht von dem Rücken zwei Zweige,
nicht Füße, noch hurtige Kniee oder zeugende Glieder, sondern eine
Kugel war es und von allen Seiten sich selber gleich.
30. Doch nachdem der Streit in den Gliedern (des Sphairos) groß
35 gezogen und zu Ehren emporgestiegen war, als die Zeit sich erfüllte,
die ihnen wechselsweise von einem breitversiegelten Eidvertrage aus
festgezogen ist...
31. Denn da wurden alle Glieder des Gottes der Reihe nach er-
schüttert.
40 32. Das Gelenk bindet zwei.
 B. FRAGMENTE. 274—35. TIEPI ΦΥΣΕΩ͂Σ. 185

33. [265 K., 279 St.] Prur. de amie. multit. 5 p. 95a ἡ μὲν γὰρ (sc. φιλία)
συνάγει καὶ συνίστησιν καὶ συνέχει καταπυκνοῦσα ταῖς ὁμιλίαις καὶ φιλοφροσύναις
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ὀπὸς γάλα λευκὸν ἐγόμφωσεν καὶ ἔδησε.
κατ Ἐμπεδοκλέα (τοιαύτην γὰρ ἡ φιλία βούλεται ποιεῖν ἑνότητα καὶ RR,
5. ἡ de πολυφιλία διίστησι.
34. [208 K., St.] Arısr. Meteor. A 4. 3810 31 τὸ γὰρ ὑγρὸν τῶι ξηρῶι αἴτιον
τοῦ ὁρίζεσθαι καὶ ἑκάτερον ἑκατέρωι οἷον κόλλα γίγνεται, ὥσπερ καὶ E. ἐποίησεν
ἐν τοῖς Pucıkoic'
ἄλφιτον ὕδατι κολλήσας...
10 35. 1165181 K., 169—185 St.] 1—15 Sımpr. de caelo 528, 30 μήποτε δὲ κἂν
ἐπικρατῆι ἐν τούτωι Ἐν τῶι κόσμωι] τὸ Νεῖκος ὥσπερ ἐν τῶι σφαίρωι ἡ Φιλία,
ἀλλ᾽ ἄμφω ὑπ᾽ ἀμφοῖν λέγονται γίνεσθαι. καὶ τάχα οὐδὲν κωλύει παραθέσθαι
τινὰ τῶν τοῦ ᾿Εμπεδοκλέους ἐπῶν τοῦτο δηλοῦντα “αὐτὰρ -- κελεύθους"
3—17 phys. 32,11 καὶ πρὸ τούτων δὲ τῶν ἐπῶν [B 98] ev ἄλλοις τὴν ἀμφοῖν ἐν
15 τοῖς αὐτοῖς ἐνέργειαν παραδίδωσι λέγων ἐπεὶ οἰδέσθαι 5, 10—13 Ders.
de caelo 587,8 καὶ πῶς ταῦτα, pain ἄν τις, ἐπὶ τῆς Φιλότητος γίνεσθαι λέγει ὁ
Ap-, δι ἣν πάντα ἕν γίνεσθαι ὁ 'E. φησιν “ἐν τῆι rt ναι (5); μήποτε οὖν
οὐκ ἐν τῆι ἐπικρατείαι τῆς Φιλίας ταῦτα λέγει γενέσθαι ὁ ’E., ὡς ἐνόμισεν ᾿Αλέ-
ξανδρος, ἀλλὰ τότε, ὅτε οὔπω τὸ Νεῖκος ἡ πᾶν -- ὁρμή΄. 14. 15, ARIST. Poet.
ψα --
20 25 p. 1461223 τὰ δὲ διαιρέσει [sc. Aur&ov] οἷον ’E. ᾿αἶ κέκρητο᾽ . ATHEN.
x 423 F Θεόφραστος δ᾽ ἐν τῶι Περὶ μέθης ζωρότερόν φησιν εἶναι τὸ κεκραμένον
παρατιθέμενος ᾿Εμπεδοκλέους τάδε “αἶ ψαυς.
-- κελεύθο Aus derselben nach-
theophrastischen Schrift Prur. Quaest. conv. v 4,1. 677 D Σωσικλῆς δ᾽ ὁ ποιη-
ng, τοῦ ᾿Εμπεδοκλέους ἐπιμνησθεὶς εἰρηκότος ἐν τῆι καθόλου με ταρηλῆι γίγνε-
25 σθαι ζωρά τε τὰ πρὶν ἄκρητα᾽ μᾶλλον ἔφη τὸ εὔκρατον ἢ τὸ ἄκρατον ὑπὸ
τἀνδρὸς Zwpov λέγεσθαι.
αὐτὰρ ἐγὼ παλίνορσος ἐλεύσομαι ἐς πόρον ὕμνων,
τὸν πρότερον κατέλεξα, λόγου λόγον ἐξοχετεύων,
κεῖνον᾽ ἐπεὶ Νεῖκος μὲν ἐνέρτατον ἵκετο βένθος
30 δίνης, ἐν δὲ μέσηι Φιλότης OTpopäkıyyı γένηται,
5 ἐν τῆι δὴ τάδε πάντα συνέρχεται ἕν μόνον εἶναι,
οὐκ ἄφαρ, ἀλλὰ θελημὰ συνιστάμεν᾽ ἄλλοθεν ἄλλα.
τῶν δέ TE μισγομένων χεῖτ᾽ ἔθνεα μυρία θνητῶν᾽

33. Wie aber, wenn der Feigensaft die weiße Milch verdickt und
35 bindet...
34. Mehl mit Wasser verkleisternd....
35. Doch ich will von neuem anhebend auf jenen Pfad der Gesänge
zurückkehren, den ich früher darlegte, aus einem Redestrom den anderen
ableitend.. Wenn der Streit in die unterste Tiefe des Wirbels ge-
40 kommen und die Liebe in die Mitte des Strudels gelangt ist, .(d) da
vereinigt sich in ihr gerade alles dies um eine Einheit zu bilden, nicht
auf einmal, sondern wie eins aus dem anderen sich willig zusammenfügt.
Aus dieser Mischung nun ergossen sich unzählige Scharen sterblicher
 186 21. EMPEDOKLES.

πολλὰ δ᾽ ἄμεικτ᾽ ἔστηκε κεραιομένοισιν ἐναλλάξ,

000° ἔτι Νεῖκος ἔρυκε μετάρσιον: οὐ τὰρ ἀμεμφέως
10 τῶν πᾶν ἐξέστηκεν ἐπ᾽ ἔσχατα τέρματα κύκλου,
ἀλλὰ τὰ μέν τ᾽ ἐνέμιμνε, μελέων τὰ δέ τ᾽ ἐξεβεβήκει.
5 0000v δ᾽ αἰὲν ὑπεκπροθέοι, τόσον αἰὲν ἐπήιει
ἠπιόφρων Φιλότητος ἀμεμφέος ἄμβροτος ὁρμή᾽
αἶψα δὲ θνήτ᾽ ἐφύοντο, τὰ πρὶν μάθον ἀθάνατ᾽ εἶναι,
15 ζωρά τε τὰ πρίν, ἄκρητα [κρητά, 3] διαλλάξαντα κελεύθους.
τῶν δέ τε μισγομένων χεῖτ᾽ ἔθνεα μυρία θνητῶν,
10 παντοίαις ἰδέηισιν ἀρηρότα, θαῦμα ἰδέσθαι. 2δ᾽
rAΑu
reu

86. [68 K., 175 St.] Stop. 60]. ı 10, 11 [p. 121, 14 W.] nach B6 “τῶν —
Neixog. Arıst. Metaph. Β 4. 100061 ei γὰρ un ἐνῆν τὸ Νεῖκος ἐν τοῖς πράγ-
μασιν, ἕν ἂν ἣν ἅπαντα, ὥς φησιν᾽ ὅταν γὰρ συνέλθηι, τότε “ἐξ -- Neikoc’
[der Vers ist vermutlich in B35 statt V.7 (= 16) einzufügen).
15 τῶν δὲ συνερχομένων ἐξ ἔσχατον ἵστατο Neikoc.
37. [270. 271 K., 197. 198 St.] Arıst. de gen. et corr. Β 6. 333235 ἀλλὰ μὴν οὐδ᾽
αὔξησις ἂν ein κατ᾽ ᾿Εμπεδοκλέα, ἀλλ᾽ ἢ κατὰ πρόσθεσιν πυρὶ γὰρ αὔξει TO πῦρ,
αὔξει δὲ χθὼν μὲν σφέτερον δέμας, αἰθέρα δ᾽ αἰθήρ.
38. [182.. 186 K., 130—133 511 1-4 Crew. Strom. v48 p. 614 P.
90 ... εἰ δ᾽ ἄγε τοι λέξω πρῶθ᾽ ἥλικά τ᾽ ἀρχήν,
ἐξ ὧν δῆλ᾽ ἐγένοντο τὰ νῦν ἐσορῶμεν ἅπαντα,

Geschöpfe. Doch blieb noch vieles ungemischt zwischen dem Gemischten

stehen, soviel der Streit noch davon in der Schwebe hielt. Denn nicht
tadellos (10) trat er aus jenen gänzlich heraus an die äußersten Grenzen
25 des Kreises, sondern teilweise verharrte er noch drinnen, teilweise war
er aber auch schon aus den Gliedern (des Alls = den Elementen) her-
ausgefahren. Je weiter er nun stets vorweglief, um soviel rückte stets
der mildgesinnte göttliche Drang der untadeligen Liebe vor. So er-
wuchsen schnell sterbliche Dinge, die früher unsterblich zu sein gewohnt
30 waren, (15) und gemischte, die vordem lauter waren, im Wechsel der
Pfade. Aus diesen Mischungen nun ergossen sich unzählige Scharen
sterblicher Geschöpfe, in mannigfaltige Formen gefügt, ein Wunder zu
schauen.
36. Während dies nun sich zusammenballte, begann der Streit her-
35 auszutreten an das äußerste Ende.
37. Feuer nimmt durch Feuer xu, die Erde mehrt ihre Gestalt und
der Äther den Äther. |
38. Wohlan, so will ich Dir verkünden die ersten und gleich-
ursprünglichen Elemente, aus denen das, was wir jetzt betrachten, alles
 B. FRAGMENTE. 35—42. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩ͂Σ. 187

-γαῖά TE καὶ πόντος πολυκύμων ἠδ᾽ ὑγρὸς ἀήρ

Τιτὰν ἠδ᾽ αἰθὴρ σφίτγων περὶ κύκλον ἅπαντα.
39. [199-201 K., 146--148 St.] 1-- 8Arısr. de caelo B 18. 294221 [5. 48,24].
εἴπερ ἀπείρονα τῆς τε βάθη καὶ δαψιλὸς αἰθήρ,
ὡς διὰ πολλῶν δὴ τλώσσης ῥηθέντα ματαίως
ἐκκέχυται στομάτων, ὀλίγον τοῦ παντὸς ἰδόντων.
40. [186 K., 149 St.] Prvr. de fac. in orb. lun. 2 p. 920 c ὥς που καὶ ’E. τὴν
ἑκατέρων ἀποδίδωσιν οὐκ ἀηδῶς διαφοράν" “ἥλ ιος
--- σελήνη᾽, τὸ ἐπαγωγὸν
αὐτῆς καὶ ἱλαρὸν καὶ ἄλυπον οὕτω προσαγορεύσας.
10 ἥλιος ὀξυβελὴς ἠδ᾽ ἱλάειρα σελήνη.
41. [188 K., 150 St.] AroLLoDoros Περὶ θεῶν bei Macrob. Sat. 117,46 und
den Etymologen, wie Barroc. 50 (Cramer A. O. 11 427, 29) u.a.
ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἁλισθεὶς μέταν οὐρανὸν ἀμφιπολεύει.
42. [194—196 K., 157—159 St.) Prur. de fac. in orbe lun. 16 p. 929 C κατὰ
15 στάθμην, φησὶ Δημόκριτος, ἱσταμένη [sc. ἡ σελήνη] τοῦ φωτίζοντος ὑπολαμβάνει
εἰκὸς ἦν.
καὶ δέχεται τὸν ἥλιον᾽ ὥστ᾽ αὐτήν τε φαίνεσθαι καὶ διαφαίνειν ἐκεῖνον
ἡ δὲ πολλοῦ δεῖ τοῦτο ποιεῖν᾽ αὐτή τε γὰρ ἄδηλός ἐστι στα κἀκεῖνον ἀπέ-
φησὶν ’E.
κρυψε καὶ ἠφάνισε πολλάκις ᾿ἀπεσκεύασεν δὲ οἱ αὐγάς᾽ ὥσπερ
“ἔστε aiav [so die Hdss.] καθ. — μήνης;, καθάπερ εἰς νύκτα καὶ σκότος, οὐκ
20 εἰς ἄστρον ἕτερον τοῦ φωτὸς ἐμπεσόντος. . ἀπολείπεται τοίνυν τὸ τοῦ ᾽᾿Εμπεδο-
κλέους, ἀνακλάσει τινὶ τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν BT γίγνεσθαι τὸν ἐνταῦθα φω-
ὥσπερ
τισμὸν ἀπ᾽ αὐτῆς. ὅθεν οὐδὲ θερμὸν οὐδὲ λαμπρὸν ἀμρυκνεῖζαι πρὸς ἡμᾶς,
ἣν εἰκός, ἐξάψεως καὶ μίξεως (τῶν) φώτων γεγενημένης, ἀλλ᾽ οἷον αἵ τε φωναὶ
κατὰ τὰς ἀνακλάσεις ἀμαυροτέραν ἀναφαίνουσι τὴν ἠχὼ τοῦ φθέγματος. ἘΠῚ ΠΕ
25 αὐτὴ -- εὐρύν᾽ [B 43] ἀσθενῆ καὶ ἀμυδρὰν ἀνάρροιαν ἴσχει πρὸς ἡμᾶς dia τὴν
κλάσιν ἐκλυομένης τῆς δυνάμεως.
ἀπεστέγασεν δὲ οἱ αὐγάς,
ἔστ᾽ ἂν ἴηι καθύπερθεν, ἀπεσκνίφωσε δὲ ταίης
τόσσον ὅσον T εὖρος τλαυκώπιδος ἔπλετο μήνης.
ΝΙΝ ι ν ἘόὑπΠΦΠρρΦΦἔἕἙΈἔ0αΠ͵Λᾷοι,. ιν ὃ. {6 ------ -- ------ ---- - -------------ςς---ςς.-Ε-ςι

30 an das Licht kam: die Erde, das wogenreiche Meer, der feuchte Luft-
kreis und der Titane Äther, der den ganzen Kreis umschnürt.
: 39. Wenn wirklich die Tiefen der Erde unendlich und der Äther
in Überfülle vorhanden wäre, wie es in der Tat durch Vieler Zunge
ausgesprochen und ins Gelag hinein aus dem Munde von Leuten aus-
35 gesprudelt worden ist, die nur wenig vom Ganzen erblickt haben.
40. Helios, der scharfe Schütze, und die gnadenreiche Selene.
41. Doch das Sonnenfeuer, das sich (in der Kristalllinse) gesammelt,
umwandelt den großen Himmelsraum.
42. Der Mond deckt ihr (die Sonne) die Strahlen ab, während sie
40 darüber hingeht, und verdunkelt soviel von der Erde, als die Breite des
blauäugigen Mondes beträgt.
 188 21. EMPEDOKLES.

43. [192 Κι, 153 St.] PLer. (zu Β 49) 929 Ε (PHıLo de prov. II 70 ex armen.
Aucher p. 92 lunae vero lumen nonne inepte putatur a sole iuxta providentiam
desumere lucem, cum potius instar speculi casu in se ineidentem formam reeipiat?
quemadmodum Empedocles: "lumen aceipiens lunaris globus magnus
largusque [= B43?] mox illico reversus est ut currens caelum at-
tingeret')'
ὡς αὐγὴ τύψασα σεληναίης κύκλον εὐρύν...
44. [188 K., 151 St.] Pur. de Pyth. or. 12 p. 400 B ὑμεῖς δὲ τοῦ μὲν Ἔμπε-
δοκλέους καταγελᾶτε φάσκοντος τὸν ἥλιον περὶ γῆν [vgl. A 56 S. 162,18] ἀνα-
10 κλάσει φωτὸς οὐρανίου γενόμενον αὖθις ᾿ἀνταυτγεῖν ---προσώποις΄.
ἀνταυγεῖ πρὸς "Ὄλυμπον ἀταρβήτοισι προσώποις.
45. [190 K., 154 δι.) Acsıı. Is. 16 [p. 48,6 Μ. vgl. A 55]:
κυκλοτερὲς περὶ τΤαῖαν ἑλίσσεται ἀλλότριον φῶς.
46. [189 K., 155 St.] Pur. de fac. in orbe lun. 9 p. 9258 der Mond ist vom
Himmel sehr weit entfernt, τὴς δὲ γῆς τρόπον τινὰ ψαύει Kal περιφερομένη πλη-
σίον ἅάρματος ὥσπερ ἴχνος ἀνελίσσεται᾽, φησὶν Ἐ., “ἥ τε περὶ ἄκραν
+8 * [so die Hdss.] οὐδὲ γὰρ τὴν σκιὰν αὐτῆς ὑπερβάλλει πολλάκις ἐπὶ μικρὸν
αἰρομένην τῶι παμμέγεθες εἶναι τὸ φωτίζον, ἀλλ᾽ οὕτως ἔοικεν ἐν χρῶι καὶ σχεδὸν
ἐν ἀγκάλαις τῆς γῆς περιπολεῖν, ὥστ᾽ ἀντιφράττεσθαι πρὸς τὸν ἥλιον ὑπ᾽ αὐτῆς
20 μὴ ὑπεραίρουσα τὸν σκιερὸν καὶ χθόνιον καὶ νυκτέριον τοῦτον τὸν τόπον, ὃς γῆς
κλῆρός ἐστι. διὸ λεκτέον οἶμαι θαρροῦντας ἐν τοῖς τῆς γῆς ὅροις εἶναι τὴν
σελήνην ὑπὸ τῶν ἄκρων αὐτῆς ἐπιπροσθουμένην [anschließend an B 489]
ἅρματος ὡς πέρι χνοίη ἑλίσσεται N τε παρ᾽ ἄκρην...
47. [191 K., 156 5.1 Anecn. Bekk. τ 337,13 [Zuvaywyn λέξεων xpno.] ἀγής:
25 τοῦτο ἀπὸ συνθέτου καταλείπεται τοῦ εὐαγὴς ἢ παναγής. ᾿Εμπεδοκλῆς "
ἀθρεῖ μὲν γὰρ ἄνακτος ἐναντίον ἁγέα κύκλον.
48. [197 K., 160 St.] Prur. Quaest. Platon. 3 p. 1006 Fr [οἱ τῶν ὡρολογίων
γνώμονες οὐ συμμεθιστάμενοι ταῖς σκιαῖς ἀλλ᾽ ἑστῶτες ὄργανα καὶ χρόνου μέτρα
γεγόνασι μιμούμενοι τῆς γῆς τὸ ἐπιπροσθοῦν τῶι ἡλίωι περὶ αὐτὴν ὑποφερομένωι,
30 καθάπερ εἶπεν Ἔ.
γύκτα δὲ γαῖα τίθησιν ὑφισταμένοιο φάεσσι.

43. Sobald das Sonnenlicht den weiten Kreis des Mondes getroffen,
kehrt es sofort zurück um den Himmel im Lauf zu erreichen. |
44. Das Sonnenlicht strahlt dem Olympos mit furchtlosem Antlitz
35 entgegen.
45. Ein kreisrundes, fremdes Licht dreht sich um die Erde (der-
Mond). Ä
46. Wie des Wagens Nabe sich dreht, die um das äußerste (Ziel
wirbelt) .. .
40 47. Denn er schaut dem heiligen Kreise des Herrn entgegen.
48. Aber Nacht bewirkt die Erde für die Strahlen der hinabtauchen-
den Sonne.
 B. FRAGMENTE. 43—57. ΠΈΡΙ ΦΥΣΕΩ͂Σ. 189

49. [198 Κι, 161 St.] Prur. Quaest. conv. 1 p. 720 Ε σκοτεινὸς yap ὧν ὁ ἀὴρ
κατ᾽ ᾿Εμπεδοκλέα
νυκτὸς ἐρημαίης ἀλαώπιδος. ..
ὅσον τῶν ὀμμάτων ἀφαιρεῖται τοῦ προαισθάνεσθαι διὰ τῶν ὥτων ἀποδίδωσιν.
5 50. [0] Tzerz. Alleg. O 83 ὅπερ φησὶν ᾿Εμπεδοκλῆς εἴτε τις τῶν ἑτέρων᾽
Ἶρις δ᾽ ἐκ πελάγους ἄνεμον φέρει ἢ μέταν ὄμβρον.
51. [202 K., 168 5.1 Hrropıan. schematismi Hom. cod. Darmstadini in
Sturzii Et. Gud. p. 745 [ad Et. M. p. 111,10] ἀνόπαια" οἱ μὲν ἀφανῆ, τινὲς δὲ
τὸ ἄνω φέρεσθαι. ᾿Εμπεδοκλῆς᾽ “καρπαλίμως δὲ ἀνόπεαν᾽ ἐπὶ τοῦ πυρός.
10 ἐξ οὗ δῆλον ὅτι καὶ οὐδετέρου γένους ἐστὶ τὸ ἀνόπαιον.
καρπαλίμως δ᾽ ἀνόπαιον ...
52. [207 K., 162 5.1 Procr. in Tim. p. 141 [E p. 335 Schn.] καὶ γὰρ ὑπὸ
γῆς ῥύακές εἰσι πυρός, ὥς πού φησι καὶ E.:
πολλὰ δ᾽ ἔνερθ(ε) οὔδεος πυρὰ καίεται.
᾽ Ψ

15 53. [204 K., 167 St.] Arısrt. de gen. et corr. B 6. 33421 διέκρινε μὲν γὰρ
τὸ Neikoc, ἠνέχθη δ᾽ ἄνω ὁ αἰθὴρ οὐχ ὑπὸ τοῦ Neikouc, ἀλλ᾽ ὁτὲ μέν φησιν
ὥσπερ ἀπὸ τύχης “οὕτω --- ἄλλως᾽, ὁτὲ δέ φησι πεφυκέναι τὸ πῦρ ἄνω φέ-
ρεσθαι, ὁ δ᾽ “αἰθήρ φησί, μακρῆισι -- βίζαις᾽ [B54]. Phys. B 4. 196519,
ἄτοπον οὖν εἴτε un ὑπελάμβανον εἶναι εἴτε οἰόμενοι παρέλιπον, καὶ ταῦτ᾽ ἐνίοτε
20 χρώμενοι, ὥσπερ ᾿Εμπεδοκλῆς οὐκ ἀεὶ τὸν ἀέρα ἀνωτάτω ἀποκρίνεσθαί φησιν,
ἀλλ᾽ ὅπως ἂν τύχηι. λέγει γοῦν ἐν τῆι κοσμοποιίαι ὡς “οὔτω συνέκυρσε ...
ἄλλω ς΄.
οὕτω τὰρ συνέκυρσε θέων τοτέ, πολλάκι δ᾽ ἄλλως.
54. [203 K., 166 St.] Arıst. de gen. et corır. BT. 33425 [zu B 53]
25 αἰθήρ {δ᾽ ad) μακρῆισι κατὰ χθόνα δύετο ῥίζαις.
55. [461 K., 165 St.] Arıst. Meteorol. B 8. 356224 [A 25]'
γῆς ἱδρῶτα θάλασσαν.
56. [206 K. 164 St.] Hermaest. Ench. 1 p. 2,13 Consbr. ᾿Εμπεδοκλῆς᾽
ÖAS ἐπάγη ῥιπῆισιν ἐωσμένος ἠελίοιο.
90 57%. [232—234 K., 244—246 St.] 1—3 Sımpr. de caelo 586,29 πῶς de ἂν ein
μίξεως σημαντικὸν ἡ ἀναύχενος
ς
κόρση καὶ τἄλλα τὰ ὑπὸ τοῦ ᾿Εμπεδοκλέους

‚49. Der einsamen, blindäugigen Nacht.

| 50. Iris bringt aus dem Meere Wind oder großen Regenguß.
51. Hurtig aber (fuhr das Feuer) nach oben.
35 „52. Viele Feuer aber brennen unter dem Boden.
58. Denn die Luft stieß in ihrem Laufe bald so, vielfach auch
anders zusammen (mit den übrigen Elementen). |
ι
‚. 54. Die Luft dagegen tauchte mit langen Wurzeln in die Erde
hinab.
40 55. Der Erde Schweiß, das Meer.
56. Das Salz aber ward fest, getroffen von der Sonne kräftigen
"Strahlen.
 190 21. EMPEDOKLES.

λεγόμενα “γυμνοὶ ---μετώπων᾽ καὶ πολλὰ ἄλλα, ἅπερ οὐκ ἔστι μίξεως παρα-
δείγματα; 1 Arıst. de caelo Γ 2. 300625 ἔτι δὲ τοσοῦτον ἐπανέροιτ᾽ ἄν τις πό-
τερον δυνατὸν ἢ οὐχ οἷόν T ἦν κινούμενα ἀτάκτως καὶ μείγνυσθαι τοιαύτας μίξεις
ἔνια ἐξ ὧν συνίσταται τὰ κατὰ φύσιν συνιστάμενα σώματα. λέγω δ᾽ οἷον ὀστᾶ
ὅ καὶ σάρκας, καθάπερ ’E. φησι γίνεσθαι ἐπὶ τῆς Φιλότητος᾽ λέγει γὰρ -πολλαὶ
— ἐβλάστησαν.
ἣι πολλαὶ μὲν κόρσαι ἀναύχενες ἐβλάστησαν,
γυμνοὶ δ᾽ ἐπλάζοντο βραχίονες εὔνιδες ὥμων,
ὄμματά τ᾽ οἷἴ(α) ἐπλανᾶτο πενητεύοντα μετώπων.
10 58. [0] Sımpr. de caelo 587,18 (nach Β 35,13) ἐν ταύτηι οὖν τῆι καταστάσει
[als der Streit noch nicht ganz zurückgetreten] μουνομελῆ ἔτι τὰ τυῖα ἀπὸ
τῆς τοῦ Neikoug διακρίσεως ὄντα ἐπλανᾶτο τῆς πρὸς ἄλληλα μίξεως Epıeueva‘.
59. [234—237 Κι, 254—256 St.] 1—3 Sımrr. de caelo 587,20 (nach B 58)
“αὐτὰρ ἐπεί, φησί, κατὰ --- δαίμων᾿, ὅτε τοῦ Neikoug ἐπεκράτει λοιπὸν ἡ Φι-
15 λότης ταῦτά τε -- ἐξεγένοντο᾽. ἐπὶ τῆς Φιλότητος οὖν ὁ ᾿Εμπεδοκλῆς ἐκεῖνα
εἶπεν, οὐχ ὡς ἐπικρατούσης ἤδη τῆς Φιλότητος, ἀλλ᾽ ὡς μελλούσης ἐπικρατεῖν,
ἔτι δὲ τὰ ἄμικτα καὶ μονόγυια δηλούσης.
αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ μεῖζον ἐμίσγετο δαίμονι δαίμων,
ταῦτά τε συμπίπτεσκον, ὅπηι συνέκυρσεν ἕκαστα,
20 ἄλλα τε πρὸς τοῖς πολλὰ διηνεκῆ ἐξεγένοντο.
60. [242 K., 261 St.] Prur. adv. Colot. 28 p. 1123 Β ταῦτα μέντοι καὶ πολλὰ
τούτων ἕτερα τραγικώτερα τοῖς ᾿Εμπεδοκλέους ἐοικότα τεράσμασιν (ὧν καταγε-
λῶσιν
εἱλίποδ᾽ ἀκριτόχειρα
25 καὶ βουγενῆ ἀνδρόπρωιρα᾽ (Β 61,2).
61. [233—241K., 257—260St.] 1—4 AeL. nat. anim. xvı 29 ’E. ὁ φυσικός φησι
περὶ ζώιων ἰδιότητος λέγων καὶ ἐκεῖνος δήπου γίνεσθαί τινα συμφυῆ καὶ κράσει
μορφῆς μὲν διάφορα, ἑνώσει δὲ σώματος συμπλακέντα" ἃ δὲ λέγει, ταῦτά ἐστι
“πολλὰ --- yuioıc’ 2 ΒΊΜΡΙ, phys. 371,33 ὥσπερ ᾿Εμπεδοκλῆς κατὰ τὴν τῆς Φι-
80 λίας ἀρχήν φησι γενέσθαι ὡς ἔτυχε μέρη πρῶτον τῶν Ζιύιων οἷον κεφαλὰς καὶ
χεῖρας καὶ πόδας, ἔπειτα συνιέναι ταῦτα ᾿βουγενῆ --- ἐξανατέλλειν᾽, ἀνδρο-
γενῆ δηλονότι βούπρωιρα, τουτέστιν ἐκ βοὸς καὶ ἀνθρώπου. καὶ ὅσα μὲν οὕτω

57. Ihr (der Erde) entsproßten viele Köpfe ohne Hälse, nackte
Arme irrten hin und her sonder Schultern, und Augen allein schweiften
35 umher der Stirnen bar.
58. Vereinzelt irrten die Glieder umher gegenseitige Vereinigung
suchend. |
59. Doch als der eine Gott mit dem anderen (die Liebe mit dem
Streite) in größerem Umfange handgemein wurde, da fielen diese Glieder
40 zusammen, wie gerade die einzelnen sich trafen, und auch viel anderes
außerdem entsproßte da sich aneinander reihend.
60. Schleppfüßige mit unzähligen Händen.
 B. FRAGMENTE.: 57—62. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ. 191

συνέστη ἀλλήλοις ὥστε δύνασθαι τυχεῖν σωτηρίας, ἐγένετο ζῶια καὶ ἔμεινεν διὰ τὸ
ἀλλήλοις ἐκπληροῦν τὴν χρείαν, τοὺς μὲν ὀδόντας τέμνοντάς τε καὶ λεαίνοντας
τὴν τροφήν, τὴν δὲ γαστέρα πέττουσαν, τὸ δὲ ἧπαρ ἐξαιματοῦν. καὶ ἡ μὲν τοῦ
ἀνθρώπου κεφαλὴ τῶι ἀνθρωπίνωι σώματι συνελθοῦσα σώιζεσθαι ποιεῖ τὸ ὅλον,
5 τῶι δὲ τοῦ βοὸς οὐ συναρμόζει καὶ διόλλυται" ὅσα γὰρ μὴ κατὰ τὸν οἰκεῖον
συνῆλθε λόγον, ἐφθάρη. Arıst. phys. Β 7. 198629 ὅπου μὲν οὖν ἅπαντα συνέβη
ὥσπερ κἂν εἰ ἕνεκά του ἐγίνετο, ταῦτα μὲν ἐσώθη ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου συστάντα
ἐπιτηδείως: ὅσα δὲ μὴ οὕτως, ἀπώλετο καὶ ἀπόλλυται, καθάπερ Ἐ. λέγει τὰ
᾿βουγενῆ ἀνδρόπρω:τιηρα᾽.
N \ > [A \ > r ,
10 πολλὰ μὲν ἀμφιπροσωπα καὶ ἀμφιστερνα φύεσθαι,
βουγενῆ ἀνδρόπρωιρα, τὰ δ᾽ ἔμπαλιν ἐξανατέλλειν
ἀνδροφυῆ βούκρανα, μεμειγμένα τῆι μὲν Am ἀνδρῶν
τῆι δὲ γυναικοφυῆ, σκιεροῖς ἠσκημένα Yuloıc..
62. [248—255 K., 262—269 St.] 1-8 Sımer. phys. (zu Arist. ἃ. O.) 381,29
15 εἰπόντος δὲ τοῦ Ἐμπεδοκλέους Ev τῶι δευτέρωι τῶν Φυσικῶν πρὸ τῆς τῶν
ἀνδρείων καὶ γυναικείων σωμάτων διαρθρώσεως ταυτὶ τὰ ἔπη᾽
νῦν δ᾽ ἄγ᾽, ὅπως ἀνδρῶν τε πολυκλαύτων τε γυναικῶν
ἐννυχίους ὅρπηκας ἀνήγαγε κρινόμενον πῦρ,
τῶνδε κλύ᾽- οὐ γὰρ μῦθος ἀπόσκοπος οὐδ᾽ ἀδαήμων.
20 οὐλοφυεῖς μὲν πρῶτα τύποι χθονὸς ἐξανέτελλον,
3 (a) x n ’ \ > ,

5 ᾿ἀμφοτέρων ὕδατός τε καὶ ἴδεος αἶσαν ἔχοντες᾽

᾿τοὺς μὲν πῦρ ἀνέπεμπε θέλον πρὸς ὁμοῖον ἱκέσθαι,
οὔτε τί πω μελέων ἐρατὸν δέμας ἐμφαίνοντας
οὔτ᾽ ἐνοπὴν οἷόν τ᾽ ἐπιχώριον ἀνδράσι Yulov.
25 ταῦτα οὖν εἰπόντος τοῦ ᾿Εμπεδοκλέους ἐφίστησιν (Arist.), ὅτι καὶ αὐτὸς (Emp.)
ὡς ἔοικε σπέρμα πρὸ τῶν ζώιων γεγονέναι φησί. καὶ τὸ “οὐλοφυὲς μὲν
πρῶτα᾽ παρ᾽ αὐτοῦ εἰρημένον σπέρμα ἢν οὔπω μελέων ἐρατὸν δέμας ἐμ-
φαῖνον ... εἰ δὲ τὸ σπέρμα ἦν, θαυμαστῶς μοι δοκεῖ τὸ “οὐλοφυ
ἐς᾽ αὐτῶι

61. Da (heißt es) wuchsen viele Geschöpfe hervor mit doppeltem

30 Gesicht und doppelter Brust, Geschöpfe, vorn Männer hinten Ochsen,
tauchten auf, andere umgekehrt, Männerleiber mit Ochsenköpfen, Misch-
geschöpfe, hier männer- dort frauengestaltig, mit beschatteten Scham-
gliedern versehen.
62. Jetzt wohlan höre folgendes, wie das sich ausscheidende Feuer
35 die in Nacht verhüllten Sprossen der beklagenswerten Männer und Frauen
ans Licht brachte! Denn die Lehre ist nicht ziellos oder unwissen-
schaftlich. Zuerst tauchten rohgeballte Erdklumpen auf, (5) die mit
ihrem richtigen Anteil Wasser und Wärme ausgestattet waren. Diese
warf das Feuer in die Höhe, indem es zu dem Gleichen (dem Hümmels-
40 feuer) hinstrebte. Sie zeigten noch nicht der Glieder liebliche Gestalt
noch Stimme oder Schamglied, wie es bei den Menschen üblich ist.
 38. 21. EMPEDOKLES.

ἐπιπρέπειν. οὐλοφυὲς γὰρ ἐκεῖνο κυρίως ἐστίν, ὃ καθ᾽ ὅλον ἑαυτὸ πᾶν ἐστιν,
a

ὅπερ ἄν [vielleicht ὅπερ οὖν] ἐστι, μήπω γενομένης ἐν αὐτῶι διακρίσεως (vgl. Philop.
zu Ar. 1. 319,29) 3 Arist. Phys. B 8. 19907 ἔτι ἀνάγκη σπέρμα γενέσθαι πρῶτον,
ἀλλὰ μὴ εὐθὺς τὰ ζῶια καὶ τὸ “οὐλοφυὲς μὲν πρῶτα᾽ σπέρμα ἦν. ἔτι καὶ
ὅ ἐν τοῖς φυτοῖς ἔνεστι τὸ ἕνεκά του, ἧττον δὲ διήρθρωται. πότερον οὖν καὶ ἐν
τοῖς φυτοῖς ἐγένετο [ὥσπερ τὰ (βουγενῆ ἀνδρόπρωιρα᾽ [B 61,2] οὕτω καὶ
᾿ἀμπελογενῆ ἐλαιόπρωιρα᾽ ἢ οὔ; ἄτοπον γὰρ. ἀλλὰ μὴν ἔδει τε, εἴπερ καὶ ἐν
τοῖς ζώιοις.
63. [257 K., 270 St.] Arıst. de gen. anim. A 18, 722v10 φησὶ γὰρ (Emp.)
10 Ev τῶι ἄρρενι καὶ τῶι θήλει οἷον σύμβολον ἐνεῖναι, ὅλον δ᾽ dm οὐδετέρου ἀπιέναι,

ἀλλὰ διέσπασται μελέων φύσις᾽ ἣ μὲν ἐν ἀνδρός...

64. [266 K., 272 St.] PLUT. quaest. nat. 21. 917 c ἢ καὶ τὸ συντρέφεσθαι καὶ
συναγελάζεσθαι τὰ θήλεα τοῖς ἄρρεσιν ἀνάμνησιν ποιεῖ τῶν ἀφροδισίων καὶ συν-
εκκαλεῖται τὴν ὄρεξιν᾽ ὡς Em ἀνθρώπων ’E. ἐποίησε, [Vgl. Alt, ν 19, 5 A 72
15 8. 165, 1]°3
τῶι δ᾽ ἐπὶ καὶ Πόθος εἶσι di’ ὄψιος ἀμμιμνήισκων.
65. [259. 260 K., 273. 214 St.] Arıst. de gen. anim. A. 17. 723223 ei τὸ θῆλυ
καὶ TO ἄρρεν Ev τῆι κυήσει διαφέρει καθάπερ Ἔ. λέγει Ev — ἀντιά σαντα᾽.
Vgl. Arıst. de gen. an. A 1. 76421 (5. S. 166, 38).
20 ἐν δ᾽ ἐχύθη Kadapoicı: τὰ μὲν τελέθουσι Yuvalkes,
ψύχεος ἀντιάσαντα, {τὰ δ᾽ ἔμπαλιν ἄρρενα θερμοῦ).
66. 66 [261 K., 275 St.] ScHhoL. Eur. Phoen. 18 “un σπεῖρε τέκνων ἄλοκα᾽:
’E. ὁ φυσικὸς ἀλληγορῶν φησι "oxıorods λειμῶνας ᾿Αφροδίτης᾽, ἐν οἷς ἡ
τῶν παίδων γένεσίς ἐστιν. Εὐριπίδης δὲ ταὐτὸν τούτωι φάσκων τήν τε ἔννοιαν
25 τὴν αἰσχρὰν ἀπέφυγε καὶ τοῖς ὀνόμασιν οἰκείοις ἐχρήσατο καὶ τεχνικαῖς ταῖς μετα-
φοραῖς, σπόρον καὶ ἄλοκα λέγων.
(eis) σχιστοὺς λειμῶνας... ᾿Αφροδίτης.
67. [262—264 K., 276—278 St.] 1—3 GALEN. ad Hippocr. Epid. vı 48 [xvIIA
p. 1002 K.] τὸ μέντοι ἄρρεν Ev τῶι δεξιῶι μέρει τῆς μήτρας κυΐσκεσθαι καὶ ἄλλοι
30 τῶν παλαιοτάτων ἀνδρῶν εἰρήκασιν "ὁ μὲν γὰρ ΤΤαρμενίδης οὕτως ἔφη “ὑδεξιτεροῖσι
— κούρας᾽ [18Β 17]: ὁ δ᾽ Ἐ. οὕτως: “ἐν --- μᾶλλον"

63. Aber der Ursprung der (menschlichen) Glieder liegt auseinander:

das eine liegt in dem männlichen, (das andere in dem weiblichen Samen
verborgen).
35 64. Ihm naht auch die Liebessehnsucht, die durch den Anblick die
Erinnerung weckt.
65. In den reinen Schoß ergießen sie sich (der männliche und weib-
liche Samen). Treffen sie nun da Kälte an, so entstehen Mädchen
(treffen sie aber Wärme, Knaben).
40 66. In die gespaltenen Auen der Aphrodite.
 B. FRAGMENTE. 62—73. TIEPI ®YZEQZ. 193

ἐν γὰρ θερμοτέρωι τοκὰς ἄρρενος ἔπλετο γαστήρ᾽

καὶ μέλανες διὰ τοῦτο καὶ ἀνδρωδέστεροι ἄνδρες
καὶ λαχνήεντες μᾶλλον.
68. [266 E., 280 St.] Arıst. de gen. anim. Δ 8. 77727 τὸ γὰρ γάλα πεπεμμένον
5 αἷμά ἐστιν, ἀλλ᾽ οὐ διεφθαρμένον. Ἔ. δ᾽ ἢ οὐκ ὀρθῶς ὑπελάμβανεν ἢ οὐκ εὖ
μετήνεγκε ποιήσας ὡς [τὸ γάλα]
μηνὸς ἐν ὀγδοάτου δεκάτηι πύον ἔπλετο λευκόν.
69. [0] Procı. in R. P. πὶ 34,25 Kroll ὅτι καὶ ’E. οἶδεν τὸν διπλοῦν τῶν
γεννήσεων χρόνον [von 7 und 9 Monaten]. διὸ καὶ τὰς γυναῖκας καλεῖ διγό-
10 voug vgl. Aut. v 18,1 [A 75 5. 165, 31]
δίγονοι.
70. [p- 414 Κα] Rurus Ephes. d. nom. part. hom. 229 p. 166,12 Daremb. τὸ δὲ
βρέφος περιέχεται χιτῶσι, τῶι μὲν λεπτῶι καὶ μαλακῶι᾽ Auviov αὐτὸν ’E. καλεῖ.
ἀμνίον.
15 11. 1150—153 K., 210—213 St.] Sımpr. de caelo 529,28
εἰ δέ TI σοι περὶ τῶνδε λιπόξυλος ἔπλετο πίστις,
πῶς ὕδατος γαίης τε καὶ αἰθέρος ἠελίου τε
κιρναμένων εἴδη τε γενοίατο χροῖά τε θνητῶν
τόσσ᾽, ὅσα νῦν γεγζάασι συναρμοσθέντ᾽ ᾿Αφροδίτηι...
20 72. [234 K., 214 St.] ATHENn. vım 8948 οὐ λανθάνει δέ με καὶ ὅτι κοινῶς
πάντες οἱ ἰχθύες καμασῆνες ὑπὸ ᾿Εμπεδοκλέους ἐλέχθησαν τοῦ φυσικοῦ οὕτως"
πῶς καὶ δένδρεα μακρὰ καὶ εἰνάλιοι Kauadfives...
73. [209. 210 K., 215. 216 St.] ΞΊΜΡΙ,. de caelo 530,5 (nach Β 71) καὶ μετ᾽
ὀλίγα᾽ f
25 ὡς δὲ τότε χθόνα Κύπρις, ἐπεί τ᾽ ἐδίηνεν ἐν ὄμβρωι,
ἴδεα ποιπνύουσα θοῶι πυρὶ δῶκε κρατῦναι. ..

67. Denn im wärmeren Schoße bringt der Leib männliches Ge-

schlecht zur Welt. Und darum sind die Männer schwärzer und mann-
hafter und raucher.
30 68. Am zehnten Tage des achten Monats pflegt das Blut weißer
Biest zu werden.
69. Doppeltträchtig (d. ὁ. im 7. und 10. Monat gebärend)).
70. Schafhaut (Embryonalhkälle).
71. Wenn etwa Dein Glaube hierüber noch mangelhaft blieb, wie
35 durch Mischung von Wasser, Erde, Luft und Sonne soviel Gestalten
und Farben der sterblichen Dinge entstehen Dr als jetzt durch
die Liebe zusammengefügt entstanden sind,. min
72. Wie die hohen Bäume und die ah in au Salzflut.
73. Wie aber damals Aphrodite die Erde, nachdem sie sie im Naß
40 getränkt, für Wärme sorgend dem raschen Feuer zur Festigung über-
geben hatte... |
Diels, Fragm. d. Vorsokr, 2. Aufl. 13
 194 21. EMPEDOKLES.

74. [205K., 163 St.] PLur. Quaest. conviv. v10,4p.685 F αὐτῶν de τῶν ζώιων
οὐδὲν ἂν χερσαῖον ἢ πτηνὸν εἰπεῖν ἔχοις οὕτω γόνιμον ὡς πάντα τὰ θαλάττια᾽
πρὸς ὃ καὶ πεποίηκεν ὁ ’E.'
φῦλον ἄμουσον ἄγουσα πολυσπερέων καμασήνων.
5 75. [230. 231 K., 217. 218 St.) Smpr. de caelo 530,8 (nach B 73,2)
τῶν δ᾽ ὅσ᾽ ἔσω μὲν πυκνά, τὰ δ᾽ ἔκτοθι μανὰ πέπηγε,
Κύπριδος ἐν παλάμηισι πλάδης τοιῆσδε τυχόντα...
76. [220—222 K., 233—235 St.] 1—3 Pur. Quaest. Conv. 12,5 p. 618 Β καὶ
τὸν θεὸν ὁρᾶις, ὃν “ ἀριστοτέχναν᾽ ἡμῶν ὁ Πίνδαρος προσεῖπεν, οὐ πανταχοῦ τὸ
10 πῦρ ἄνω τάττοντα καὶ κάτω τὴν γῆν ἀλλ᾽ ὡς ἂν αἱ χρεῖαι τῶν σωμάτων ἀπαιτῶσι"
“τοῦτο — χελύων TE’, φησὶν ’E., “ἔνθ᾽ ---ὀναιϊιετάουσαν᾽. 2.3. Ders. de fac.
1. orb. 1. 14 p. 927 F οὐδὲ τοῦ πυρὸς τὸ μὲν ἄνω περὶ τὰ ὄμματα ἀποστίλβον κατὰ
φύσιν ἐστί, τὸ δ᾽ ἐν κοιλίαι καὶ καρδίαι παρὰ φύσιν, ἀλλ᾽ ἕκαστον οἰκείως καὶ
χρησίμως τέτακται. ὑναὶ ---χελύων TE’ καὶ παντὸς ὀστρέου φύσιν, ὥς φησιν
15 ὁ ᾿Εμπεδοκλῆς καταμανθάνων “ἔνθ᾽ ---ναιετάουσαν᾽.
τοῦτο μὲν ἐν κόγχαισι θαλασσονόμων βαρυνύώτοις,
vor μὴν κηρύκων τε λιθορρίνων χελύων TE’
ἔνθ᾽ ὄψει χθόνα χρωτὸς ὑπέρτατα ναιετάουσαν.
77. 18. [366. 367 K., 428. 424 St.] Pur. Quaest. conv. 11 2,2 p. 649c τὸ δ᾽
20 ἀειθαλὲς τοῦτο καὶ ὥς φησιν ’E. ἐμπεδόφυλλον οὐκ ἔστι Bepuörntog' οὐδὲ
γὰρ ψυχρότητος τὸ φυλλοροεῖν. .... ἔνιοι μὲν οὖν ὁμαλότητι κράσεως οἴονται
“παραμένειν τὸ φύλλον. Ἔ. δὲ πρὸς τούτωι καὶ πόρων τινὰ συμμετρίαν αἰτιᾶται
τεταγμένως καὶ ὁμαλῶς τὴν τροφὴν διιέντων ὥστε ἀρκούντως ἐπιρρεῖν. TIHEOPHR.
caus. plant. I 13,2 εἰ δὲ καὶ συνεχῶς ὁ ἀὴρ ἀκολουθοίη τούτοις [sc. τοῖς δένδροις],
95 ἴσως οὐδὲ τὰ παρὰ τῶν ποιητῶν λεγόμενα δόξειεν ἂν ἀλόγως ἔχειν [οὐδ᾽ ὡς ’E.
ἀείφυλλα καὶ ἐμπεδόκαρπά φησι θάλλειν καρπῶν — Evıauröv, ὑπο-
τιθέμενός τινα τοῦ ἀέρος κρᾶσιν, τὴν ἠρινήν, κοινήν.
(δένδρεα δ᾽) ἐμπεδόφυλλα καὶ ἐμπεδόκαρπα τέθηλεν
καρπῶν ἀφθονίηισι κατ᾽ ἠέρα πάντ᾽ ἐνιαυτόν.
90 79. [245 K., 219 St.] Arıst. de gen. anim. A 23. 73121 ἐν δὲ τοῖς φυτοῖς
μεμειγμέναι αὗται αἱ δυνάμεις εἰσὶ καὶ οὐ κεχώρισται τὸ θῆλυ τοῦ ἄρρενος. διὸ

. 74. Sie führt das sanglose Geschlecht der samenreichen Fische.

75. Von den (Tieren) aber, die innen ein festes, außen aber ein
lockeres Gefüge zeigen, die unter den Händen der Aphrodite solche
35 Schwammigkeit erhalten haben...
δι
ΥΝΝ
μμ
ΝΝ
ἐν
ΣΝ
Δ.
μμμΝ
δ
-μδ
Δυ
δχ

: 76. Dies ist der Fall bei den schwergepanzerten Schalen der Wasser-
bewohner, vor allem der Meerschnecken und der steinschaligen Schild-
kröten. Da kannst Du den Erdstoff auf der Oberfläche der Haut
Dr
aυ
Δ.

lagern sehen. | ᾿σ
Ὁ

40 77. 78. Immer Blätter und immer Frucht bringende Bäume prangen
je nach der Luftmischung das ganze Jahr hindurch in der Früchte
Überfülle. |

PN
 B. FRAGMENTE. 74—83. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ. 195

καὶ γεννᾶι αὐτὰ ἐξ αὑτῶν καὶ προΐεται οὐ γονήν, ἀλλὰ κύημα τὰ καλούμενα σπέρ-
ματα. καὶ τοῦτο καλῶς λέγει ’E. ποιήσας “οὕτω --- ἐλαίας. τό τε γὰρ ὠιὸν
κύημά ἐστι καὶ ἔκ τινος αὐτοῦ γίγνεται τὸ ζῶιον, τὸ δὲ λοιπὸν τροφή, καὶ ἐκ
τοῦ σπέρματος καὶ ἐκ μέρους γίγνεται τὸ φυόμενον, τὸ δὲ λοιπὸν τροφὴ τίγνεται
5 τῶι βλαστῶι καὶ τῆι ῥίζηι τῆι πρώτηι. THEOPHR. caus. plant. A 7,1 τὰ δὲ σπέρ-
ματα πάντων ἔχει τινὰ τροφὴν ἐν αὑτοῖς, ἣ συναποτίκτεται τῆι ἀρχῆι καθάπερ
ἐν τοῖς ὠιοῖς᾽ ἧι καὶ οὐ κακῶς ᾿Εμπεδοκλῆς εἴρηκε φάσκων ὠιοτοκεῖν μακρὰ
δένδρεα" παραπλήσια γὰρ τῶν σπερμάτων ἡ φύσις τοῖς ὠἰιοῖς.
οὕτω δ᾽ ὠιοτοκεῖ μακρὰ δένδρεα πρῶτον ἐλαίας.
10 80. [246 K., 220 St.] Pur. Quaest. conv. v8,2 p.683D ταῦτα μὲν οὖν
ἔφαμεν ἡμεῖς μετρίως λέγεσθαι τοῦ δ᾽ ᾿Εμπεδοκλέους εἰρηκότος
οὕνεκεν ὀψίγονοί τε σίδαι καὶ ὑπέρφλοια μῆλα
τὸ μὲν τῶν σιδῶν ἐπίθετον νοεῖν, ὅτι τοῦ φθινοπώρου λήγοντος ἤδη καὶ τῶν
καυμάτων μαραινομένων ἐκπέττουσι τὸν καρπόν᾽ ἀσθενῆ γὰρ αὐτῶν τὴν ὑγρό-
15 τητα καὶ yAloxpav οὖσαν οὐκ ἐᾶι λαβεῖν σύστασιν ὁ ἥλιος ... τὰ δὲ μῆλα καθ᾽
ἥντινα διάνοιαν ὁ σοφὸς ὑπέρφλοια προσειρήκοι, διαπορεῖν ... (es folgen B
148—150). 3. εἰπόντος οὖν ἐμοῦ ταῦτα, γραμματικοί τινες ἔφασαν ὑπέρφλοια
λελέχθαι τὰ μῆλα διὰ τὴν ἀκμήν τὸ γὰρ ἄγαν ἀκμάζειν καὶ τεθηλέναι φλοίειν
ὑπὸ τῶν ποιητῶν λέγεσθαι (zitiert werden Antimachos u. Arat, Διόνυσος PXoioc).
20 ἐπεὶ τοίνυν μάλιστα τῶν καρπῶν ἡ χλωρότης καὶ τὸ τεθηλέναι τῶι μήλωι παρα-
μένει, ὑπέρφλοιον αὐτὸ τὸν φιλόσοφον προσαγορεῦσαι.
81, [247 K., 221 St.] Prur. Quaest. nat. 2 p. 912 c τῶν δ᾽ ὀμβρίων τὸ εὔ-
τρεπτον αἱ σήψεις κατηγοροῦσιν, εὐσηπτότερα γάρ ἐστι τῶν ποταμίων καὶ φρεα-
τιαίων: ἡ δὲ πέψις ἔοικεν εἶναι σῆψις ὡς Ἐμπεδοκλῆς μαρτυρεῖ λέγων “οἶνος
25 -- ὕδωρ᾽. 81 Ρ. 919 ἢ φύζσει σηπτικὸν) τὸ οἰνῶδές ἐστιν ὥς φησιν ’E.
οἶνον ἀπὸ φλοιοῦ πέλεσθαι σαπὲν ἐν ξύλωι ὕδωρ. Arıst. Top. Δ ὅ.
127217 ὁμοίως δ᾽ οὐδ᾽ ὁ οἶνός ἐστιν ὕδωρ σεσηπός, καθάπερ Ἔμπ. φησι σαπὲν
ὕδωρ᾽. ἁπλῶς γὰρ οὐκ ἔστιν ὕδωρ.
οἶνος ἀπὸ φλοιοῦ πέλεται σαπὲν ἐν ξύλωι ὕδωρ.
90 82. [223. 224 K., 236. 237 St.] Arıst. Meteor. A 38764
ταὐτὰ τρίχες Kal φύλλα Kal οἰωνῶν πτερὰ πυκνά
καὶ λεπίδες γίγνονται ἐπὶ στιβαροῖσι μέλεσσιν.
83. [225. 226 K., 238. 239 St.] Pıur. de fort. 3p. 98 Ὁ τὰ μὲν γὰρ ὥπλισται
κέρασι καὶ ὀδοῦσι καὶ κέντροις,
35 αὐτὰρ ἐχίνοις
ὀξυβελεῖς χαῖται νώτοις ἐπιπεφρίκασιν.

79. So legen erstlich die hohen Olivenbäume Eier.

80. Weshalb die Granaten so spätreif und die Äpfel so übersaftig sind.
‘81. Wein ist von der Rinde her eingedrungenes, innerhalb . des
40 Holzes vergorenes Wasser.
'82. Haare, Blätter, der Vögel dichte Federn und Schuppen, die auf
den derben Gliedern wachsen, sind derselbe Stoff.
αν 83. Aber den Igeln starren scharfverwundende Borsten auf dem
Rücken.
13*
 196 21. EMPEDOKLES.

84. [302—311 K., 316—324 St.] 1—11 Arısr. de sens. 2 p. 437623 ’E. δ᾽ ἔοικε
νομίζοντι ὁτὲ μὲν ἐξιόντος τοῦ φωτός, ὥσπερ εἴρηται πρότερον, βλέπειν, λέγει
γοῦν οὕτως “ὡς --- ἥεν᾽, ὁτὲ μὲν οὕτως ὁρᾶν φησιν, ὁτὲ δὲ ταῖς ἀπορροίαις
ταῖς ἀπὸ τῶν ὁρωμένων. ALEX. Ζ. d. St. p. 23,8 Wendl. καὶ πρῶτόν γε παρατί-
θεται αὐτοῦ τὰ ἔπη, δι ὧν ἡγεῖται καὶ αὐτὸς πῦρ εἶναι τὸ φῶς καὶ τοῦτο ἐκ τῶν
ὀφθαλμῶν προχεῖσθαί τε καὶ ἐκπέμπεσθαι καὶ τούτωι τὸ ὁρᾶν γίνεσθαι. ἀπεικάζει
γὰρ διὰ τῶν ἐπῶν τὸ ἐκπεμπόμενον ἀπὸ τῆς ὄψεως φῶς τῶι διὰ τῶν λυχνούχων
φωτί. ὡς γὰρ ὁδοιπορεῖν τις νυκτὸς μέλλων λύχνον παρασκευασάμενος ἐντίθησιν
εἰς λαμπτῆρα (6 γὰρ λαμπτὴρ τὰ μὲν ἔξωθεν πνεύματα ἀπείργει τε καὶ κωλύει,
10 τοῦ δὲ πυρὸς τὸ λεπτότατον εἰς τὸ ἔξω διίησιν, ὅπερ ἐστὶ ῳφὦ ς), οὕτω, φησίν,
καὶ ἐν ταῖς μήνιγξι καθειργόμενον τὸ πῦρ ὑπὸ λεπτῶν ὑμένων περιέχεται, οἷ
τὰ μὲν ἔξωθεν προσπίπτοντα λυμαντικὰ τοῦ πυρὸς ἀπείργουσι καὶ οὐκ ἐῶσιν
ἐνοχλεῖν τῆι κόρηι, τὸ δὲ λεπτότατον τοῦ πυρὸς εἰς τὸ ἔξω διιᾶσιν. ἀμουργοὺς
δὲ τοὺς λαμπτῆρας λέγοι ἂν τοὺς ἀπειρκτικοὺς ἀπὸ τοῦ ἀπερύκειν τὰ πνεύ-
15 ματα καὶ σκέπειν τὸ περιεχόμενον ὑπ᾽ αὐτῶν πῦρ᾽ ἢ ἀμουργοὺ ς τοὺς πυκνοὺς
καὶ διὰ πυκνότητα ἀπερύκοντας τὰ πνεύματα. ταναὸν δὲ τὸ πῦρ τὸ διὰ λεπτό-
τητὰ τεινόμενόν τε καὶ διεκπίπτειν διὰ τῶν πυκνῶν δυνάμενον. κατὰ βηλὸν
δὲ κατὰ τὸν οὐρανόν: Ὅμηρος “Pintaokev τεταγὼν ἀπὸ βηλοῦ, ὄφρ᾽ ἂν ἵκηται
γῆν ὀλιγηπελέων᾽ [0 28]. λεπτῆισι δὲ ὀθόνηισιν ἐχεύατο κύκλοπα κού-
20 pnv εἶπεν ἀντὶ τοῦ ἱἹλεπτοῖς ὑμέσι περιέλαβε τὴν κυκλοτερῆ κόρην᾽, πρὸς τὸ
ὄνομα τῆς κόρης χρησάμενος ποιητικῶς ταῖς ὀθόναις ἀντὶ τῶν ὑμένων. δείξας
δὲ αὐτὸν διὰ τούτων τῶν ἐπῶν ταῦτα λέγοντα, προστίθησι τὸ “ÖTE μὲν οὕτως u
CE
..ὄ
aiτἃδa

ὁρᾶν φησιν, ὁτὲ δὲ ταῖς ἀπορροίαις ταῖς ἀπὸ τῶν ὁρωμένων᾽ ἀπορρεῖν τινα, ἃ
προσπίπτοντα τῆι ὄψει, ὅταν ἐναρμόσηι τοῖς ἐν αὐτῆι πόροις τῶι εἶναι σύμμετρα,
25 εἴσω τε χωρεῖν καὶ οὕτως τὸ ὁρᾶν γίνεσθαι. ταύτης τῆς δόξης καὶ Πλάτων μνη-
μονεύει ὡς οὔσης ᾿Εμπεδοκλέους ἐν Μένωνι [A 92 S. 172,16] καὶ ὁρίζεται κατὰ τὴν
δόξαν τὴν ἐκείνου τὸ χρῶμα ἀπορροὴν σωμάτων ὄψει σύμμετρον καὶ αἰσθητήν.
vel. A 86 5. 168,11 δ΄.
ὡς δ᾽ ὅτε τις πρόοδον νοέων ὡπλίσσατο λύχνον
30 χειμερίην διὰ νύκτα, πυρὸς σέλας αἰθομένοιο
ἅψας, παντοίων ἀνέμων λαμπτῆρας ἀμορτγούς,
οἵ τ᾽ ἀνέμων μὲν πνεῦμα διασκιδνᾶσιν ἀέντων,
5 φῶς δ᾽ ἔξω διαθρῶισκον, ὅσον ταναώτερον ἤεν,
λάμπεσκεν κατὰ βηλὸν ἀτειρέσιν ἀκτίνεσσιν᾽
ὡς δὲ τότ᾽ ἐν μήνιγξιν ἐεργμένον ὠγύγιον πῦρ
λεπτῆισίν (T’) ὀθόνηισι λοχάζετο κύκλοπα κούρην, $

.84. Wie wenn einer in der Winternacht einen Ausgang vorhat und
dazu sich ein Licht rüstet und des brennenden Feuers Glanz entzündet,
von allen Seiten vor dem Winde schirmende Laternen; sie zerteilen
40 zwar der blasenden Winde Wehen, (5) doch das Licht drang nach außen
durch, weil es soviel feiner war, und leuchtete zum Firmament mit
unermatteten Strahlen: so barg sich das urewige Feuer damals (bei der
Bildung des Auges) hinter der runden Pupille in Häute und dünne Ge-
wänder eingeschlossen, die mit göttlich eingerichteten, gerade hindurch-
 B. FRAGMENTE. 84—89. ΠΕΡῚ ®YZERZ. 197

(O1) xodvnıcı δίαντα TETPNATO θεσπεσίηισιν᾽

10 αἱ δ᾽ ὕδατος μὲν βένθος ἀπέστεγον ἀμφιναέντος,
πῦρ δ᾽ ἔξω διίεσκον, ὅσον ταναώτερον ἦεν.
85. [193 K., 152 St.] ΒΊΜΡΙ,. phys. 331,3 καὶ τὰ μόρια τῶν ζώιων ἀπὸ τύχης
5 γενέσθαι τὰ πλεῖστά φησιν ὡς ὅταν λέγηι “ἡ δὲ χθῶν ---μάλιστα᾽ [B 98,711].
καὶ πάλιν
ἡ δὲ φλὸξ ἱλάειρα μινυνθαδίης τύχε Yalns
καὶ ἐν ἄλλοις “Κύπριδος ---τυχόντα᾽ [Β 178,2]. καὶ πολλὰ ἄν τις εὕροι ἐκ
τῶν ᾿Εμπεδοκλέους Φυσικῶν τοιαῦτα παραθέσθαι; vgl. A 86 5. 168,11 ἢ.
10 86. [227 K., 240 St.] Smeric. de caelo p. 529,21 (nach Β 35, 1—15) ἀλλὰ
καὶ περὶ γενέσεως τῶν ὀφθαλμῶν τῶν σωματικῶν τούτων λέγων ἐπήγαγεν᾽
ἐξ ὧν ὄμματ᾽ ἔπηξεν ἀτειρέα δῖ᾽ ᾿Αφροδίτη.
87. [228 K., 241 St.] Sımpr. de caelo p. 529,24 (nach B 86) καὶ μετ᾽ ὀλίγον᾽
γόμφοις ἀσκήσασα καταστόργοις ᾿Αφροδίτη.
15 88. [311 K., 326 St.] Arıst. poet. 21. 145824 ἀφηιρημένον δὲ οἷον τὸ κρῖ καὶ
τὸ δῶ καὶ uia— ὄψ᾽. STRABO VII Ὁ. 364 (aus Apollodoros) παρ᾽ "Eumedorkei
δὲ “μία --- ὄψ᾽, ἡ ὄψις.
μία τίγνεται ἀμφοτέρων ὄψ.
89. [2617 K., 281 St.] Prur. quaest. nat. 19 p.916 D σκόπει δὴ κατ᾽ ᾿Εμπεδοκλέα
20 γνούς, ὅτι πάντων εἰσὶν ἀπορροαί, ὅσσ᾽ EYEvovio...
οὐ γὰρ ζώιων μόνον οὐδὲ φυτῶν οὐδὲ γῆς καὶ θαλάττης, ἀλλὰ καὶ λίθων ἄπεισιν
ἐνδελεχῶς πολλὰ ῥεύματα καὶ χαλκοῦ καὶ σιδήρου καὶ γὰρ φθείρεται πάντα καὶ
ὄλωλε τῶι ῥεῖν ἀεί τι καὶ φέρεσθαι συνεχῶς.
90. [268. 269 K., 282. 288 St.] 1. 2 Prur. quaest. conviv. Iv 1,3 p. 663 A εἴτε
95 γὰρ ἐξ ὁμοίων ἀναλαμβάνει τὸ οἰκεῖον ἡ φύσις καὶ εἰς τὸν ὄγκον αὐτόθεν ἡ
ποικίλη τροφὴ πολλὰς μεθιεῖσα ποιότητας ἐξ ἑαυτῆς ἑκάστωι μέρει τὸ πρόσφορον
ἀναδίδωσιν: ὥστε γίγνεσθαι τὸ τοῦ Ἐμπεδοκλέους ᾿ὡς γλυκὺ --- ἐπ᾿ ὀξὺ δαλε-
ρὸν δαλεροῦ᾽ κτλ. Daraus Macroe. Sat. vıı 5,17 scimus autem similhibus
simihia nutriri ... singula ad se similitudinem sui rapere testis Eimpedocles qui
30 ait ᾿ὡς — ἔβη, θερμὸν δ᾽ ἐποχεύετο HepuWwı.. |

gehenden Poren durchbohrt waren. Diese hielten die Tiefe des ringsum
erfloßenen Wassers ab, doch das Feuer ließen sie hinaus, weil es soviel
feiner war.
. 85. Die milde Flamme erhielt [bei der Bildung des Auges) zufällig
35 nur eine geringfügige Beimischung von Erde.
86. Aus diesen Elementen bildete die göttliche Aphrodite die uner-
müdlichen Augen.
“87, Aphrodite,. die mit Liebesnägeln (die Vereinigung) hergestellt
hatte... |
40 : 88. Eins wird beider Augen Blick.
89. Wissend, daß Abflüsse von allem, was da entstanden ist, statt-
finden...
 198 21. EMPEDOKLES.

WS γλυκὺ μὲν γλυκὺ μάρπτε, πικρὸν δ᾽ ἐπὶ πικρὸν ὄρουσεν,

ὀξὺ δ᾽ Em’ ὀξὺ ἔβη, δαερὸν δ᾽ ἐποχεῖτο δαηρῶι.
91. [272. 273 K., 284. 285 St.] Auex. Quaest. ıı 23 [oben 3. 171,34 8] ὕδωρ
οἴνωι... μᾶλλον Evapduıov, αὐτὰρ ἐλαίωι
5 οὐκ ἐθέλει.
92. [450 K.] Arıst. de gen. anim. Β 8. 747234 (über die Aporie διὰ τί τὸ
τῶν ἡμιόνων γένος ἄγονον vgl. A 82 S. 167,20) ’E. δ᾽ αἰτιᾶται τὸ ueiyua τὸ τῶν
σπερμάτων γίνεσθαι πυκνὸν ἐκ μαλακῆς τῆς γονῆς οὔσης ἑκατέρας" συναρμόττειν
γὰρ τὰ κοῖλα τοῖς πυκνοῖς ἀλλήλων, ἐκ δὲ τῶν τοιούτων γίνεσθαι ἐκ μαλακῶν
10 σκληρὸν ὥσπερ τῶι καττιτέρωι μειχθέντα τὸν χαλκόν, λέγων οὔτ᾽ ἐπὶ
τοῦ χαλκοῦ καὶ τοῦ καττιτέρου τὴν αἰτίαν ὀρθῶς ... οὔθ᾽ ὅλως ἐκ γνωρίμων
ποιούμενος τὰς ἀρχάς. τὰ γὰρ κοῖλα καὶ τὰ στερεὰ ἁρμόττοντα ἀλλήλοις πῶς
ποιεῖ τὴν μίξιν οἷον οἴνου καὶ ὕδατος; [vel. B 91].
93. [214 K., 286 St.] PLur. de def. or. 41 p. 488 Β [p. 113,15 Paton] ἄλλα
15 γὰρ ἄλλοις οἰκεῖα καὶ πρόσφορα καθάπερ τῆς μὲν πορφύρας ὁ κυανὸς τῆς δὲ
κόκκου τὸ νίτρον δοκεῖ τὴν βαφὴν ἄγειν μεμιγμένον,
βύσσωι δὲ γλαυκῆς κόκκος καταμίσγεται ἀκτῆς.
ὡς ’E. εἴρηκε.
94. [p. 50 St.] PLur. Quaest. nat. 39 cur aqua in summa parte alba, in
20 fundo vero nigra spectatur? an quod profunditas nigredinis mater est, ut quae
solis radios prius quam ad eam descendant, obtundat et labefactet? superficies
autem quomiam continuo a sole affieitur, candorem luminis recipiat oportet. quod
ipsum et Empedocles approbat:
et niger im fundo fluwii color exstat ab umbra,
95 atque cavernosıs ihidem spectatur in antris.
95. [229 K., 242 St.] Sımpr. de caelo 529,26 (nach B 87) καὶ τὴν αἰτίαν λέ-
γῶν τοῦ τοὺς μὲν Ev ἡμέραι τοὺς δὲ ἐν νυκτὶ κάλλιον ὁρᾶν [vgl. A 86 S. 168,18]
Κύπριδος, φησίν, ἐν παλάμηισιν ὅτε ξὺμ πρῶτ᾽ ἐφύοντο.
90. So griff Süßes nach Süßem, Bitteres stürmte auf Bitteres los,
30 Saures stieg auf Saures und Heißes ritt auf Heißem.
91. Wasser ist dem Weine wahlverwandter, aber mit Öl will es
sich nicht mischen.
92. Die Samenmischung bei der Erzeugung von Mauleseln bringt,
da zwei weiche Stoffe zusammenkommen, eine harte Verbindung zustande.
35 Denn nur Hohles und Dichtes paßt zu einander. Dort aber geht es, wie
wenn man Zinn und Kupfer mischt.
93. Mit der Byssosfarbe aber wird die Beere des blauen Holunders |
gemischt.
94. Und die Schwärze auf dem Grunde des Flusses entsteht aus
40 dem Schatten und ebenso ist sie in zerklüfteten Höhlen zu sehen. -
95. (Bei der Bildung der Augen), als sie unter den Händen der
Aphrodite zuerst zusammengesetzt wurden, ergab sieh auch der Unter-
schied, daß einige bei Tag, andere bei Nacht heller sehen.
 B. FRAGMENTE. 90-98. ΠΈΡΙ ΦΥΣΕΩ͂Σ. 199
τινὶ
96. [211—214 K., 199— 202 St.) 1—4 Sımpr. phys. 300,19 καὶ γὰρ λόγωι
πρώτωι
ποιεῖ σάρκας καὶ ὀστοῦν καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον. λέγει γοῦν ἐν τῶι
αἰτίων καὶ μά-
τῶν φυσικῶν ἡ -- θεσπεσίηθεν᾽ τουτέστιν ἀπὸ τῶν θείων
ται 1—3 Arıst.
λιστα τῆς Φιλίας ἤτοι “Ἁρμονίας "ταῖς γὰρ ταύτης κόλλαις ἁρμόζε
ἕκαστον ἀλλὰ
5 de anima A 5. 41021 οὐ γὰρ ὁπωσοῦν ἔχοντα τὰ στοιχεῖα τούτων
ro’. Para-
λότωι τινὶ καὶ συνθέσει, καθάπερ φησὶ Ἐ. τὸ ὀστοῦν᾽ ἢ — revov
εἴρη-
phrase bei Simpl. zu d. St. 68,5 Hayd. “ἐπίηρος᾽ δέ, τουτέστιν ἐναρμόνιος,
α
ται ἡ γῆ ὡς κύβος κατὰ τὴν ΤΤυθαγόρειον αἵρεσιν" τὸν γὰρ κύβον διὰ τὸ δώδεκ
τα ἀνα-
μὲν ἔχειν πλευρὰς ὀκτὼ δὲ γωνίας ἐξ δὲ ἐπίπεδα τὴν ἁρμονικὴν ποιοῦν
τῶν μιγνυ-
10 λογίαν ἁρμονίαν ἐκάλουν. ἱχόαν α᾽ δὲ καὶ παρὰ τῶι ποιητῆι, ἐν οἷς ἡ
[Σ 470),
μένων γίνεται κρᾶσις, ἀγγεῖα “ φῦσαι δ᾽ ἐν χοάνοισιν ἐείκοσι πᾶσαι ἐφύσων᾽
ἃ καὶ εὔστερνα᾽ ὡς πλατέα διὰ τὸ χωρητικὸν καλεῖ. μίγνυσι δὲ πρὸς τὴν
τῶν ὀστῶν γένεσιν τέσσαρα μὲν πυρὸς μέρη, διὰ τὸ Znpov καὶ λευκὸν χρῶμα
δὲ
ἴσως πλείστου λέγων αὐτὰ μετέχειν πυρός, δύο δὲ γῆς καὶ ἕν μὲν ἀέρος ἕν
τὸ ὑγρὸν
15 ὕδατος, ἃ δὴ ἄμφω “νῆστιν αἴγλην᾽ προσαγορεύει, νῆστιν μὲν διὰ
ἀπὸ τοῦ νάειν καὶ ῥεῖν, αἴγλην δὲ ὡς διαφανῆ. Vgl. A 78 8. 166, 7.
ἣἡ δὲ χθὼν ἐπίηρος ἐν εὐστέρνοις χοάνοισι
τὼ δύο τῶν ὀκτὼ μερέων λάχε Νήστιδος αἴγλης,
τέσσαρα δ᾽ Ἡφαίστοιο᾽ τὰ δ᾽ ὀστέα λευκὰ γένοντο
20 “Αρμονίης κόλληισιν ἀρηρότα θεσπεσίηθεν.
97. [p. 452 K.] Arısr. de part. anim. A 1 p. 640218 ἡ γὰρ Teveoıg ἕνεκα τῆς
οὐσίας ἐστίν, ἀλλ᾽ οὐχ ἡ οὐσία ἕνεκα τῆς γενέσεως. διόπερ Ἐμπεδοκλῆς οὐκ
ὀρθῶς εἴρηκε λέγων ὑπάρχειν πολλὰ τοῖς“ ζώιοις διὰ τὸ συμβῆναι οὕτως ἐν τῆι
γενέσει οἷον καὶ τὴν ῥάχιν τοιαύτην ἔχειν ὅτι στραφέντος καταχθῆναι συνέβη.
25 98. 215-219 K., 208--907 St.] 1--.ὅ Sımrr.. phys. 32,3 καλεῖ δὲ τὸ μὲν πῦρ
καὶ Ἥφαιστον (96, 8) καὶ ἥλιον (21,3 u.a.) καὶ φλόγα (85), τὸ δὲ ὕδωρ ὄμβρον
(13,1 α. a.), τὸν δὲ ἀέρα αἰθέρα (fr. 100,7 u. a.). λέγει οὖν πολλαχοῦ μὲν ταῦτα
καὶ ἐν τούτοις δὲ τοῖς ἔπεσιν “ἡ δὲ — σαρκός᾽ vgl. ΑΕΤΟν 22 [Δ 78 S. 166, 41.
1 EgenD. 33,3 καὶ τὰ μόρια τῶν ζώιων ἀπὸ τύχης γενέσθαι τὰ πλεῖστά φησιν
30 ὡς ὅταν λέγηι “ἡ δὲ --- μάλιστα.
ἡ δὲ Χθὼν τούτοισιν ἴση συνέκυρσε μάλιστα,
Ἡφαίστωι τ᾽ ὄμβρωι τε καὶ αἰθέρι παμφανόωντι,
Κύπριδος ὁρμισθεῖσα τελείοις ἐν λιμένεσσιν
EE TE ενE a του al mn klaut, ld ne
96. Die Erde aber, liebevoll gestimmt, erhielt in ihren breitbrüstigen
35 Tiegeln von den acht Teilen noch zwei von dem Glanze der Nestis
(fr. 6,3) und vier vom Hephaistos hinzu. So entstanden die weißen
Knochen, die durch den Leim der Harmonie göttlichschön aneinander
gefügt sind, |
97. Die Wirbelsäule hat ihre Form daher, daß sie bei der Ent-
40 stehuung der Tiere durch eine zufällige Wendung xerbrach.
98, Nachdem aber die Erde in dem vollkommenen Hafen der Aphro-
dite vor Anker gegangen, begegneten sie diesen (dem Hephaistos, dem
Wasser und der hellleuchtenden Luft), ziemlich im gleichen Verhält-
 200 21. EMPEDOKLES.

εἴτ᾽ ὀλίγον μείζων εἴτε πλεόνεσσιν ἐλάσσων:

5 ἐκ τῶν αἷμά τε γέντο καὶ ἄλλης εἴδεα σαρκός.
99. [p. 483 K., 315 St.] THEoPHR. de sens. 9 [A 86].
κώδων. σάρκινος ὄζος.
δ 100. [275—299 K., 287—311 St.] Arısr. de respir. 7 p. 473215 λέγει δὲ περὶ
ἀναπνοῆς καὶ ’E., οὐ μέντοι τίνος γ᾽ ἕνεκα οὐδὲ περὶ πάντων τῶν ζώιων οὐδὲν
ποιεῖ δῆλον εἴτε ἀναπνέουσιν εἴτε μή. καὶ περὶ τῆς διὰ τῶν μυκτήρων ἀναπνοῆς
λέγων (v. 4) οἴεται καὶ περὶ τῆς κυρίας λέγειν ἀναπνοῆς ... 473b1 γίνεσθαι δέ φησι
τὴν ἀναπνοὴν καὶ ἐκπνοὴν διὰ τὸ φλέβας εἶναί τινας, ἐν αἷς ἔνεστι μὲν αἷμα,
10 οὐ μέντοι πλήρεις εἰσὶν αἵματος (ν. 1), ἔχουσι δὲ πόρους εἰς τὸν ἔξω ἀέρα, τῶν
μὲν τοῦ σώματος μορίων ἐλάττους, τῶν δὲ τοῦ ἀέρος μείζους: διὸ τοῦ αἵματος
πεφυκότος κινεῖσθαι ἄνω καὶ κάτω, κάτω μὲν φερομένου εἰσρεῖν τὸν ἀέρα καὶ
γίνεσθαι ἀναπνοήν, ἄνω δ᾽ ἰόντος ἐκπίπτειν θύραζε καὶ γίνεσθαι τὴν ἐκπνοήν,
παρεικάζων τὸ συμβαῖνον ταῖς κλεψύδραις. "WdE — ὀπίσσω"
1ὅ ὧδε δ᾽ ἀναπνεῖ πάντα καὶ ἐκπνεῖ᾽ πᾶσι λίφαιμοι
σαρκῶν σύριγγες πύματον κατὰ σῶμα τέτανται,
καί σφιν ἐπὶ στομίοις πυκιναῖς τέτρηνται ἄλοξιν
ῥινῶν ἔσχατα τέρθρα διαμπερές, ὥστε φόνον μέν
ὅ κεύθειν, αἰθέρι δ᾽ εὐπορίην διόδοισι τετμῆσθαι.
20 ἔνθεν ἔπειθ᾽ ὁπόταν μὲν ἀπαΐξηι τέρεν αἷμα,
αἰθὴρ παφλάζων καταΐσσεται οἴδματι μάρτγωι,
εὖτε δ᾽ ἀναθρώισκηι, πάλιν ἐκπνέει, ὥσπερ ὅταν παῖς
κλεψύδρηι παίζηισι διειπετέος χαλκοῖο᾽
10 εὖτε μὲν αὐλοῦ πορθμὸν ἐπ᾽ εὐειδεῖ χερὶ θεῖσα
25 εἰς ὕδατος βάπτηισι τέρεν δέμας ἀρτγυφέοιο,

nisse, sei es ein wenig stärker oder der Mehrzahl gegenüber schwächer.
(5) Daraus entstand das Blut und die sonstigen Arten von Fleisch.
99. Das Ohr ist gleichsam eine Glocke der gleichgestimmten (?) Töne.
Er nennt es fleischigen Zweig.
30 100. Also atmet alles ein und aus. Blutarme Röhren von Fleisch
sind bei allen über die Oberfläche des Körpers hin gespannt, und an
ihren Mündungen ist die äußerste Oberfläche der Haut mit vielen
Ritzen durchweg durchbohrt, so daß zwar das Blut (5) drinnen bleibt,
der Luft aber durch die Öffnungen freier Zutritt gewährt ist. Wenn
35 nun dann das dünne Blut von hier abströmt, so stürmt die Luft brausend
in rasendem Schwalle nach, wenn es dagegen zurückspringt, so fährt
die Luft wieder heraus, wie wenn ein Mädchen mit einer Wasseruhr
aus glänzendem Erze spielt. (10) Solange es die Mündung des Halses
gegen die wohlgeformte Hand gedrückt hält und so die Uhr in den
40 weichen Stoff des silbernen Wassers eintaucht, tritt das Naß nicht mehr
 B. FRAGMENTE. 98—101. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ. 201

οὐδ᾽ ἔτ᾽ ἐς ἄγγοσδ᾽ ὄμβρος ἐσέρχεται, ἀλλά μιν εἴργει

ἀέρος ὄγκος ἔσωθε πεσὼν ἐπὶ τρήματα πυκνά,
εἰσόκ᾽ ἀποστεγάσηι πυκινὸν ῥόον᾽ αὐτὰρ ἔπειτα
16 πνεύματος ἐλλείποντος ἐσέρχεται αἴσιμον ὕδωρ.
ὡς δ᾽ αὔτως, ὅθ᾽ ὕδωρ μὲν ἔχηι κάτα βένθεα χαλκοῦ
πορθμοῦ χωσθέντος βροτέωι χροὶ ἠδὲ πόροιο,
αἰθὴρ δ᾽ ἐκτὸς ἔσω λελιημένος ὄμβρον ἐρύκει
ἀμφὶ πύλας ἰσθμοῖο δυσηχέος, ἄκρα κρατύνων,
20 εἰσόκε χειρὶ μεθῆι᾽ τότε δ᾽ αὖ πάλιν, ἔμπαλιν ἢ πρίν,
10 πνεύματος ἐμπίπτοντος ὑπεκθέει αἴσιμον ὕδωρ.
ὡς δ᾽ αὔτως τέρεν αἷμα κλαδασσόμενον διὰ γυίων
ὁππότε μὲν παλίνορσον ἀπαΐξειε μυχόνδε,
αἰθέρος εὐθὺς ῥεῦμα κατέρχεται οἴδματι θῦον,
25 εὖτε δ᾽ ἀναθρώισκηι, πάλιν ἐκπνέει ἶσον ὀπίσσω.
15 101. [300 K., 312 (313) St.] 1.2 Pur. de curios. 11 p. 6820Ε καὶ καθάπερ οἱ
κυνηγοὶ τοὺς σκύλακας οὐκ ἐῶσιν ἐκτρέπεσθαι καὶ διώκειν πᾶσαν ὀδμήν, ἀλλὰ τοῖς
ῥυτῆρσιν ἕλκουσι καὶ ἀνακρούουσι καθαρὸν αὐτῶν φυλάττοντες καὶ ἄκρατον τὸ
αἰσθητήριον ἐπὶ τὸ οἰκεῖον ἔργον, ἵν᾿ εὐτονώτερον ἐμφύηται τοῖς ἴχνεσι "TEp-
ματα --- ἐρευνῶν᾽, οὕτω κτλ. DERS. quaest. nat. 23 p.917E πότερον αἱ κύνες,
20 ὥς φησιν ὁ ’E. ἱκέμματα[!] --- ἐρευνῶσαι᾽ τὰς ἀπορροὰς ἀναλαμβάνουσιν, ἃς
ἐναπολείπει τὰ θηρία τῆι ὕληι, ταύτας δὲ τοῦ ἔαρος ἐξαμαυροῦσι καὶ συγ-
χέουσιν αἱ πλεῖσται τῶν φυτῶν καὶ τῶν ὑλημάτων ὀσμαί κτλ. 2 ALkx. 4. ἢ.
problem. ıı 102 (p. 22,7 Usen., zur Aporie διὰ τί αἱ κύνες οὐκ ὀσφραίνουσι τῶν
ἰχνῶν, ὅταν ἀποθάνηι δασύπους) ζῶντος μὲν οὖν διὰ τὸ συνεχῆ εἶναι τὴν ὀσμὴν
25 ἀπὸ τοῦ θηρίου αἰσθάνονται, τεθνεῶτος δὲ πέπαυται ῥέουσα᾽ οὐ γὰρ καταλείπει,
ὥσπερ ᾿Εμπεδοκλῆς, ὡς ᾿ἀπέλειπε --- περιποία[!} οὐχ οἷόν τε γὰρ διασπᾶσθαι

in das Gefäß ein, sondern die Wucht der Luft, die von innen auf die
zahlreichen Löcher (des Bodens) fällt, hält es zurück, bis es durch Ab-
decken den verdichteten Luftstrom befreit. Dann aber tritt das ent-
30 sprechende Maß Wasser ein, (15) da die Luft eine Lücke läßt. Ebenso
ist es, wenn Wasser nur den Bauch des Erzes füllt und der Hals und
die Mündung mit der menschlichen Haut verstopft ist und die Luft,
die von außen nach innen strebt, das Naß an den Ausgang des engen,
dumpf gurgelnden Halses zurückdrängt, indem sie die Spitze (des Halses)
35 besetzt hält, (20) bis es (das Mädchen) sie mit der Hand freigibt. Dann
strömt wieder, umgekehrt wie vorher, das entsprechende Maß Wasser
unten aus, während die Luft eindringt. So ist es auch mit dem dünnen
Blut, das durch die Glieder jagt: wenn es rückwärts gewandt nach dem
Innern abströmt, so dringt sofort der Luftstrom in wogendem Schwalle
40 hinab, wenn es dagegen zurückspringt, so fährt die Luft den gleichen
Weg wieder heraus.
 202 12. EMPEDOKLES.

τὴν ὀσμὴν οὐδὲ τὴν χρόαν, ἀλλ᾽ ὅταν ἀποθάνηι κἀκεῖνα [die riechenden Partikeln]
καὶ αὐτὴ [die Witterung] ἔφθαρται. Anon. ın Puar. Theaet. 70,48 ’E. ἀπορροὰς
ἀπολείπει καί φησιν, ὅτι ἀνιχνεύουσι αἱ κύνες xepuarla θηρείων) μελέων΄.
(ἀδύνατον δὲ) τοῦτό γ᾽ ὅτζαν ἦι ἀπογθνήσκονίτα τὰ Ζῶιο).
5 κέρματα θηρείων μελέων μυκτῆρσιν ἐρευνῶν,
(ζώονθ᾽) ὅσσ᾽ ἀπέλειπε ποδῶν ἁπαλῆι περὶ moin...
102. [901 K., 314 St.] TuEoPHR. de sens. 22 A 86 5. 170,44
WdE μὲν οὖν πνοιῆς τε λελόγχασι πάντα καὶ ὀσμῶν.
108. [312K., 195 St.] Sımpr. Phys. 331,10 (τύχη des Emp.) καὶ πολλὰ ἄν τις
10 εὕροι Ex τῶν Ἐμπεδοκλέους Φυσικῶν τοιαῦτα παραθέσθαι ὥσπερ καὶ τοῦτο᾽
τῆιδε μὲν οὖν ἰότητι Τύχης πεφρόνηκεν ἅπαντα.
104. [414 K., 196 St.] Sımpr. Phys. 331,13 [nach B 103] καὶ μετ᾽ ὀλίγον᾽
καὶ καθ᾽ ὅσον μὲν ἀραιότατα ξυνέκυρσε πεσόντα.
105. [315—317 K., 327—329 St.] PORPHYR. de Styge ap. Stob. 66]. 149,53
15 p. 424,14 W. ’E. τε οὕτω φαίνεται ὡς ὀργάνου πρὸς σύνεσιν τοῦ αἵματος ὄντος
λέγειν “αἵματος ---νόημα᾽. Vgl. A 84 (5. 167,44). 86 (5. 168,41)
αἵματος ἐν πελάγεσσι τεθραμμένη ἀντιθορόντος,
τῆι τε νόημα μάλιστα κικλήσκεται ἀνθρώποισιν᾽
αἷμα γὰρ ἀνθρώποις περικάρδιόν ἐστι νόημα.
20 106. [318 K., 330 St.] Arıst. de anima Γ 4.427221 οἵ γε ἀρχαῖοι τὸ φρονεῖν
καὶ τὸ αἰσθάνεσθαι ταὐτὸν εἶναί φασιν, ὥσπερ καὶ E. εἴρηκε πρὸς --- ἀνθρώ-
ποισιν᾽ καὶ ἐν ἄλλοις “ὅθεν ---παρίσταται᾽ (Β 108) Metaph. Γ 5. 100917 Ἔ.
μεταβάλλοντας τὴν ἕξιν μεταβάλλειν φησὶ τὴν φρόνησιν πρὸς — ἀνθρώποισιν᾽.
καὶ ἐν ἑτέροις δὲ λέγει ὅτι “ὅσσον ---παρίστατο᾽ [B 108].
25 πρὸς παρεὸν γὰρ μῆτις ἀέξεται ἀνθρώποισιν.

101. Die von den Gliedern des Wildes zwrückgebliebenen Teilchen

mit den Nasen erschnüffelnd, so viele sie lebend von ihren Füßen rings
im zarten Grase zurückließen.
102. So hat alles Odem und Gerüche erhalten.
30 103. So sind alle Wesen durch den Willen des Zufalls mit Bewußt-
sein begabt.
104. Und soweit gerade die leichtesten Körper bei ihrem Falle zu-
sammenstießen.
105. In den Fluten des Blutes, das ihm entgegenspringt, nährt sich
35 das Herz, wo ja gerade das vorzüglich sitzt, was bei den Menschen
Denkkraft heißt. Denn das um das Herz wallende Blut ist den Men-
schen die Denkkraft.
106. Nach dem jeweiligen körperlichen Verhältnis wächst den Men-
schen der Verstand.
 B. FRAGMENTE. 101—110. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩ͂Σ. 203

107. [324. 325 K., 336. 337 St.] THEOPHR. de sensu 10 [A 86 S. 168, 41]
ἐκ τούτων (YAp) πάντα πεπήγασιν ἁρμοσθέντα
καὶ τούτοις φρονέουσι καὶ ἥδοντ᾽ ἠδ᾽ ἀνιῶνται.
108. [319. 320 K., 331. 332 St.] Arıst. Metaph. Γ 5. 1009618 [vgl. zu B 106]
5 καὶ ἐν ἑτέροις δὲ λέγει ὅτι “ὅσσον ---παρίστατο᾽, de -anima Γ 3. 427224 (vgl.
zu B 106] καὶ ἐν ἄλλοις “ὅθεν σφίσιν ---παρίσταται᾽. PHILOP. Ζ. d. St. 486,13
ὁ yüp Ἐ. τὰς διαφορὰς τῶν ὀνειράτων λέγων φησὶν ὅτι ἐκ τῶν καθ᾽ ἡμέραν
ἐνεργημάτων αἱ νυκτεριναὶ γίνονται φαντασίαι᾽ ταύτην δὲ τὴν φαντασίαν φρό-
νησιν καλεῖ ἐν οἷς φησιν “ὅθεν — mapiorarar. Vgl. 487,1; SIMPL. Ζ. d. St.
10 202,80 καὶ τὸ φρονεῖν ἐν τοῖς ὀνείροις ἀλλοῖα παρίσταται κτλ.
ὅσσον (δ᾽) ἀλλοῖοι μετέφυν, τόσον ἄρ σφισιν αἰεί
καὶ τὸ φρονεῖν ἀλλοῖα παρίσταται...
109. [821 ---828 K., 333—335 5.1 1—3 Arıst. deanima Α 2. 4040 8 ὅσοι δ᾽ ἐπὶ
τὸ γινώσκειν καὶ τὸ αἰσθάνεσθαι τῶν ὄντων [sc. ἀπέβλεψαν], οὗτοι δὲ λέγουσι
15 τὴν ψυχὴν τὰς ἀρχάς, οἱ μὲν πλείους ποιοῦντες οἱ δὲ μίαν ταύτην, ὥσπερ E. μὲν
ἐκ τῶν στοιχείων πάντων, εἶναι δὲ καὶ ἕκαστον ψυχὴν τούτων λέγων οὕτω᾽
“αίηι ---λυγρῶι. Metaph. B 4. 10005 ἡ δὲ γνῶσις τοῦ ὁμοίου τῶι ὁμοίωι
“rainı μὲν γάρ, φησί, γαῖαν ---λυγρῶι".
yainı μὲν γὰρ γαῖαν ὀπώπαμεν, ὕδατι δ᾽ ὕδωρ,
20 αἰθέρι δ᾽ αἰθέρα δῖον, ἀτὰρ πυρὶ πῦρ ἀίδηλον,
στοργὴν δὲ στοργῆι, νεῖκος δέ τε νείκεϊ AuypWi.
110. [222—231 St.] 1—10 ἯΤΡΡΟΙ, ref. vr 29 p.251 τοιαύτη τις ἡ κατὰ τὸν
Ἐμπεδοκλέα ἡμῖν ἡ τοῦ κόσμου γένεσις καὶ φθορὰ καὶ σύστασις ἐξ ἀγαθοῦ καὶ
κακοῦ συνεστῶσα φιλοσοφεῖται. εἶναι δέ φησι καὶ νοητὴν τρίτην τινὰ δύναμιν
25 ἣν καὶ ἐκ τούτων ἐπινοεῖσθαι δύνασθαι, λέγων ὧδέ πως “εἰ γὰρ -- aloav’...
30 p. 253 (gegen Marcion) τοὺς ᾿Εμπεδοκλέους λανθάνεις διδάσκων καθαρμούς...
λύεις τοὺς ὑπὸ τοῦ θεοῦ συνηρμοσμένους γάμους τοῖς ᾿Εμπεδοκλέους ἀκολουθῶν
δόγμασιν, ἵνα σοι φυλαχθῆι τὸ τῆς φιλίας ἔργον ἕν ἀδιαίρετον. διαιρεῖ γὰρ ὁ
γάμος κατὰ ᾿Εμπεδοκλέα τὸ ἕν καὶ ποιεῖ πολλά, καθὼς ἀπεδείξαμεν. 10 ebenda
80 νι 12 ρ. 166 (nach Β 109) πάντα γάρ, φησίν (Simon), ἐνόμιζε (Empedokles) τὰ
μέρη τοῦ πυρὸς τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα φρόνησιν ἔχειν καὶ νώματος
αἶσαν. SExT. adv. math. vırı 286 Ἔμπ. ἔτι παραδοξότερον πάντα ἠξίου λογικὰ
τυγχάνειν καὶ οὐ ζῶια μόνον ἀλλὰ καὶ φυτὰ ῥητῶς γράφων ὑπάντα -- aloav'
εἰ γὰρ κέν σφ᾽ ἀδινῆισιν ὑπὸ πραπίδεσσιν ἐρείσας

35 107. Denn aus ihnen (den Elementen) ist alles paßlich zusammen-
gefügt und durch sie denken, freuen und ärgern sie sich.
108. Nach dem Maße, wie sich die Menschen (am Tage überhaupt)
ändern, so fällt es ihnen (nachts) bei auch ihre Gedanken zu ändern.
109. Denn mit unserem Erdstoff erblicken wir die Erde, mit unserem
40 Wasser das Wasser, mit unserer Luft die göttliche Luft, mit unserem
Feuer endlich das vernichtende Feuer; mit unserer Liebe ferner die
Liebe (der Welt) und ihren Haß mit unserem traurigen Haß.
110. Wenn Du nämlich auf Deinen festen Geist gestützt wohlge-
 204 21. EMPEDOKLES.

εὐμενέως καθαρῆισιν ἐποπτεύσηις μελέτηισιν,

ταῦτά τέ σοι μάλα πάντα δι᾿ αἰῶνος παρέσονται,
ἄλλα τε πόλλ᾽ ἀπὸ τῶνδ᾽ ἐκτήσεαι᾽ αὐτὰ γὰρ αὔξει
5 ταῦτ᾽ εἰς ἦθος ἕκαστον, ὅπηι φύσις ἐστὶν ἑκάστωι.
εἰ δὲ σύ γ᾽ ἀλλοίων ἐπορέξεαι, οἷα κατ᾽ ἄνδρας
μυρία δειλὰ πέλονται ἅ τ᾽ ἀμβλύνουσι μερίμνας,
ἢ σ᾽ ἄφαρ ἐκλείψουσι περιπλομένοιο χρόνοιο
σφῶν αὐτῶν ποθέοντα φίλην ἐπὶ γένναν ἱκέσθαι"
10 πάντα γὰρ ἴσθι φρόνησιν ἔχειν καὶ νώματος αἶσαν.
10 111. [424—428K., 24—32 St.] 1—9 Dioc. να ὅ9 [A 1 5. 161,18] 3—5 CLem.
Strom. v1 30 p.754P. [A 14 8.155,14]
φάρμακα δ᾽ ὅσσα γεγᾶσι κακῶν καὶ γήραος ἄλκαρ
πεύσηι, ἐπεὶ μούνωι σοὶ ἐγὼ κρανέω τάδε πάντα.
παύσεις δ᾽ ἀκαμάτων ἀνέμων μένος οἵ T ἐπὶ ταῖαν
15 ὀρνύμενοι πνοιαῖσι καταφθινύθουσιν ἀρούρας᾽
5 καὶ πάλιν, ἢν ἐθέληισθα, παλίντιτα πνεύματί(α) ἐπάξεις᾽
θήσεις δ᾽ ἐξ ὄμβροιο κελαινοῦ καίριον αὐχμόν
ἀνθρώποις, θήσεις δὲ καὶ ἐξ αὐχμοῖο θερείου
ῥεύματα δενδρεόθρεπτα, τά τ᾽ αἰθέρι ναιήσονται,
20 ἄξεις δ᾽ ἐξ ᾿Αίδαο καταφθιμένου μένος ἀνδρός.
sinnt mit reinem Bemühen sie (die Lehren des Meisters?) betrachtest,
so werden Dir nicht nur diese allesamt auf Lebenszeit zu Gebote
stehen, sondern Du wirst auch noch viel anderes daraus gewinnen.
Denn es wächst von selbst (5) dieser Schats in Deinen inneren Kern
25 hinein, wo eines Jeden Eigenart ruht. Willst Du aber nach anderen
Schätzen trachten, wie sie so bei den Menschen im Schwange sind,
unzählige, armselige, die das Nachdenken abstumpfen, wahrlich dann
werden sie Dich bald im Umlauf der Zeiten im Stiche lassen. Denn
sie sehnen sich danach zu ihrem eignen, angestammten Urgeschlecht
30 zurückzukehren. Denn wisse nur, alles hat Bewußtsein und seinen
Anteil am Denken.
111. Alle Gifte wirst Du kennen lernen, die geschaffen sind Krank-
heit und Alter zu bannen; denn Dir allein will ich dies alles erfüllen.
Stillen sollst Du ferner der unermatteten Winde Gewalt, die gegen die
Erde losbrechen und mit ihrem Wehen die Fluren vernichten, und
umgekehrt sollst Du, wenn es Dir beliebt, die Winde zum Ausgleich
herbeirufen können. Kehren sollst Du den dunkeln Regen in Trocknis,
gedeihlich den Menschen, kehren sollst Du aber auch wieder die sommer-
liche Trocknis in baumernährende Güsse, die dem Himmel entströmen;
40 zurückführen sollst Du endlich aus dem Hades gestorbenen Mannes Kraft.
 B. FRAGMENTE. 110—111. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩ͂Σ. 112—113. KAOAPMOI. 205

KAOAPMO!I.
112. [389-400 K., 352-363 St] 1. 9. 4--11 Dioc. vı 62 (Α 1 8.151,97
und $54 A 1 8.150,26) ὅτι δ᾽ ἣν ’Axpayavrivos ἐκ Σικελίας αὐτὸς ἐναρχό-
μενος τῶν Καθαρμῶν φησιν “ὦ φίλοι --- πόλεως" 3 DioDor. xıı 83 10.12
5 CLEM. Strom. vı30 p. 754 Ῥ. (nach Β 111,5) παρακολουθεῖν τε αὑτῶι ἔλεγεν τοὺς
μὲν MAVTOOUVWV κεχρημένους, τοὺς δ᾽ ἐπὶ νοῦσον σιδηρὸν δὴ χαλε-
ποῖσι πεπαρμένους [so die Hd...
ὦ φίλοι, οἱ μέγα ἄστυ κατὰ ξανθοῦ ᾿Ακράγαντος
ναίετ᾽ Av’ ἄκρα πόλεος, ἀγαθῶν μελεδήμονες ἔργων,
10 ξείνων αἰδοῖοι λιμένες κακότητος ἄπειροι,
χαίρετ᾽ ἐγὼ δ᾽ ὑμῖν θεὸς ἄμβροτος, οὐκέτι θνητός
ὅ πωλεῦμαι μετὰ πᾶσι τετιμένος, ὥσπερ ἔοικα,
ταινίαις τε περίστεπτος στέφεσίν TE θαλείοις᾽
τοῖσιν ἅμ᾽ (εὖτ᾽) ἂν ἵκωμαι ἐς ἄστεα τηλεθάοντα,
15 ἀνδράσιν ἠδὲ τυναιξί, oeßiZouar' οἱ δ᾽ ἅμ᾽ ἕπονται
μυρίοι ἐξερέοντες, ὅπηι πρὸς κέρδος ἀταρπός,
10 οἱ μὲν μαντοσυνέων κεχρημένοι, οἱ δ᾽ ἐπὶ νούσων
παντοίων ἐπύθοντο κλύειν εὐηκέα βάξιν
δηρὸν δὴ χαλεποῖσι πεπαρμένοι (ἀμφὶ μόγοισιν).
20 118. [401.402 K., 864. 365 St.] ΞΈΧΤ. adv. math. 1302 (nach B 112, 5)
ἀλλὰ τί τοῖσδ᾽ ἐπίκειμ᾽ ὡσεὶ μέγα χρῆμά τι πράσσων,
εἰ θνητῶν περίειμι πολυφθερέων ἀνθρώπων;

SÜHNELIED.
112. Ihr Freunde, die ihr die große Stadt bewohnt, die am gelb-
25 lichen Akragas sich hinabzieht, nahe dem Burgberg, ihr Pfleger treff-
licher Werke, ehrwürdiger Hort der Fremdlinge sonder Falsch, seid mir
gegrüßt! Ich aber wandle jetzt als unsterblicher Gott, nicht mehr als
Sterblicher vor Euch; (5) man ehrt mich als solchen allenthalben, wie
es mir zusteht, indem man mir Tänien ums Haupt flicht und blühende
30 Kränze. Sobald ich mit diesen Anhängern, Männern und Frauen, die
blühenden Städte betrete, betet man mich an, und Tausende folgen mir
nach, um zu erkunden, wo der Pfad zum Heile führe. (10) Die einen
wünschen Orakel, die anderen fragen wegen mannigfachen Krankheiten
nach, um ein heilbringendes Wörtlein zu hören; denn lange schon
35 winden sie sich in bohrenden Schmerzensqualen.
113. Doch was red’ ich hierüber noch viel, als ob ich etwas großes
vollführe? Bin ich doch mehr als sie, die sterblichen, vielfachem Ver-
derben geweihten Menschen!
 er

206 21. EMPEDOKLES.

114. [407—409 K., 366—368 St.] Crem. Strom. v 9 p. 648 Pott.

ὦ φίλοι, οἶδα μὲν οὕνεκ᾽ ἀληθείη πάρα μύθοις,
οὺς ἐγὼ ἐξερέω μάλα δ᾽ ἀργαλέη (ἥν) γε τέτυκται
ἀνδράσι καὶ δύσζηλος ἐπὶ φρένα πίστιος ὁρμή.
ὃ 115. [1--Ο. 16—19.7.8K, 369—382 St.] 13. 14. 4—12. 1. 2 Hıpror. Ref.
vıı 29 p.249 καὶ τοῦτό ἐστιν ὃ λέγει περὶ τῆς ἑαυτοῦ τεννήσεως ὁ E. ἱτῶν --
ἀλήτης (13), τουτέστι θεὸν καλῶν τὸ ἕν καὶ τὴν ἐκείνου ἑνότητα ἐν ὧι ἣν
πρὶν ὑπὸ τοῦ Νείκους ἀποσπασθῆναι καὶ γενέσθαι ἐν τοῖς πολλοῖς τούτοις τοῖς
κατὰ τὴν τοῦ Νείκους διακόσμησιν" “Neikei, γάρ φησι, (uaıvouevwı πίσυνὸ ς᾽»),
10 μαινόμενον καὶ τεταραγμένον καὶ ἄστατον τὸν δημιουργὸν τοῦδε τοῦ κόσμου
ὁ Ἐ. ἀποκαλῶν. αὕτη γάρ ἐστιν ἡ καταδίκη καὶ ἀνάγκη τῶν ψυχῶν, ὧν ἀποσπᾶι
τὸ Νεῖκος ἀπὸ τοῦ ἑνὸς καὶ δημιουργεῖ καὶ ἐργάζεται λέγων τοιοῦτόν τινα τρόπον᾽
“ὃς καὶ ἐπίορκον --- βίοιο᾽ (4.5), δαίμονας τὰς ψυχὰς λέγων μακραίωνας,
ὅτι εἰσὶν ἀθάνατοι καὶ μακροὺς ζῶσιν αἰῶνας τρὶς — ἀλάλησθαι᾽ (6), μάκαρας
καλῶν τοὺς συνηγμένους ὑπὸ τῆς Φιλίας ἀπὸ τῶν πολλῶν εἰς τὴν ἑνότητα τοῦ
κόσμου τοῦ νοητοῦ. τούτους οὖν φησιν ἀλάλησθαι καὶ φυομένους — κελεύ-
θους᾽ (7.8), ἀργαλέας --- κελεύθους. ἀργαλέας κελεύθους φησὶν εἶναι
τῶν ψυχῶν τὰς εἰς τὰ σώματα μεταβολὰς καὶ μετακοσμήσεις. τοῦτ᾽ ἔστιν ὃ λέγει
“ἀργταλέας ---κελεύθους (8. μεταλλάσσουσι γὰρ αἱ ψυχαὶ σῶμα ἐκ σώμα-
20 τος, ὑπὸ τοῦ Νείκους μεταβαλλόμεναι καὶ κολαζόμεναι, καὶ οὐκ ἐώμεναι μένειν
εἰς τὸ ἕν. ἀλλὰ κολάζεσθαι ἐν πάσαις κολάσεσιν ὑπὸ τοῦ Νείκους τὰς ψυχὰς
μεταβαλλομένας σῶμα ἐκ σώματος᾽ αἰθέριόν Ye, φησί, μένος --- πάντες (9---12).
αὕτη ἐστὶν ἡ κόλασις ἣν κολάζει ὁ δημιουργὸς καθάπερ χαλκεύς τις μετακοσμῶν
σίδηρον καὶ ἐκ πυρὸς εἰς ὕδωρ μεταβάπτων᾽ πῦρ γάρ ἐστιν ὁ αἰθήρ, ὅθεν εἰς
25 πόντον μεταβάλλει τὰς ψυχὰς ὁ δημιουργός, χθὼν δὲ ἡ γῆ, ὅθεν φησίν “ἐξ
ὕδατος εἰς γῆν, ἐκ γῆς δὲ εἰς τὸν ἀέρα, τουτέστιν ὃ λέγει "ala δ᾽ ἐς αὐγὰς
ἠελίου — πάντες᾽ (10—12). μισουμένας οὖν τὰς ψυχὰς... συνάγει ἡ Φιλία
ἀγαθή τις οὖσα καὶ κατοικτείρουσα τὸν στεναγμὸν αὐτῶν καὶ τὴν ἄτακτον καὶ
πονηρὰν τοῦ Νείκους τοῦ μαινομένου κατασκευήν... διὰ τὴν τοιαύτην οὖν
30 τοῦ ὀλεθρίου Νείκους διακόσμησιν τοῦδε τοῦ μεμερισμένου κόσμου πάντων ἐμ-
ψύχων ὁ ᾿Εμπεδοκλῆς τοὺς ἑαυτοῦ μαθητὰς ἀπέχεσθαι παρακαλεῖ᾽ εἶναι γάρ Pnor
τὰ σώματα τῶν Ζώιων τὰ ἐσθιόμενα ψυχῶν κεκολασμένων οἰκητήρια. καὶ ἐγκρα-
τεῖς εἶναι τοὺς τῶν τοιούτων λόγων ἀκροωμένους τῆς πρὸς τυναῖκα ὁμιλίας
διδάσκει, ἵνα μὴ συνεργάζωνται καὶ συνεπιλαμβάνωνται τῶν ἔργων, ὧν δημιουργεῖ
τὸ Νεῖκος τὸ τῆς Φιλίας ἔργον λῦον ἀεὶ καὶ διασπῶν᾽ τοῦτον εἶναί φησιν ὁ
᾿Εμπεδοκλῆς νόμον μέγιστον τῆς τοῦ παντὸς διοικήσεως λέγων ὧδέ πως “ἔστιν
- ὅρκοις (1.2), ἀνάγκην καλῶν τὴν ἐξ ἑνὸς εἰς πολλὰ κατὰ τὸ Νεῖκος καὶ ἐκ
πολλῶν εἰς ἕν κατὰ τὴν Φιλίαν μεταβολήν. θεοὺς δέ, ὡς ἔφην, τέσσαρας μὲν
θνητούς, πῦρ ὕδωρ γῆν ἀέρα, δύο δὲ ἀθανάτους, ἀγεννήτους, πολεμίους ἑαυτοῖς
40 διὰ παντός, τὸ Νεῖκος καὶ τὴν Φιλίαν. 1. 8. 5. 6. 13 Prur. de exil. 17 p. 607c
ὁ δ᾽ Ἐ. ἐν ἀρχῆι τῆς φιλοσοφίας προαναφωνήσας ὑἔστιν --- ἀλήτης οὐχ

114. Ο meine Freunde! Ich weiß zwar, daß Wahrheit den Worten,
die ich künden werde, innewohnt; doch mühsam ist sie den Menschen
zu erringen, und schwer nur dringt das heiße Bemühn um den Glauben
45 in die Seele.
 B. FRAGMENTE. 114—116. ΚΑΘΑΡΜΟΙ. 207

(ὅπως) ἑαυτόν, ἀλλ᾽ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ πάντας ἀποδείκνυσι μετανάστας ἐνταῦθα καὶ
ξένους καὶ φυγάδας ἡμᾶς ὄντας . . . φεύγει [856. ἡ ψυχή] καὶ πλανᾶται θείοις ἐλαυνο-
μένη δόγμασι καὶ νόμοις. 18. 14 Prorin. Enn. ıv 8,1 ’E. τε εἰπὼν ἁμαρτανούσαις
νόμον εἶναι ταῖς ψυχαῖς πεσεῖν ἐνταῦθα καὶ αὐτὸς “φυγὰς θεόθεν᾽ γενόμενος
5 ἥκειν πίσυνος μαινομένωι Νείκει τοσοῦτον παρεγύμνου ὅσον καὶ Πυθαγόρας
οἶμαι καὶ οἱ dm ἐκείνου ἠινίττοντο περί τε τούτου περί τε πολλῶν ἄλλων. 8.2101.
ἔστιν ᾿Ανάγκης χρῆμα, θεῶν ψήφισμα παλαιόν,
ἀίδιον, πλατέεσσι κατεσφρηγισμένον ὅρκοις᾽
εὖτέ τις ἀμπλακίηισι φόνωι φίλα τυῖα μιήνηι,
10 (Neikei 0°) ὅς κ(ε) ἐπίορκον ἁμαρτήσας ἐπομόσσηι,
ὅ δαίμονες οἵτε μακραίωνος λελάχασι βίοιο,
τρίς μιν μυρίας ὧρας ἀπὸ μακάρων ἀλάλησθαι,
φυομένους παντοῖα διὰ χρόνου εἴδεα θνητῶν
ἀργαλέας βιότοιο μεταλλάσσοντα κελεύθους.
15 αἰθέριον μὲν γάρ σφε μένος πόντονδε διώκει,
10 πόντος δ᾽ ἐς χθονὸς οὖδας ἀπέπτυσε, ταῖα δ᾽ ἐς αὐγὰς
ἠελίου φαέθοντος, ὁ δ᾽ αἰθέρος ἔμβαλε δίναις"
ἄλλος δ᾽ ἐξ ἄλλου δέχεται, στυγέουσι δὲ πάντες.
τῶν καὶ ἐγὼ νῦν εἰμι, φυγάς θεόθεν καὶ ἀλήτης,
20 Neikei μαινομένωι πίσυνος.
116. [69 K., 232 St.] Prur. Quaest. conv. Ix5 p. 745c ὁ δὲ Πλάτων ἄτο-
πος, ταῖς μὲν ἀιδίοις καὶ θείοις περιφοραῖς ἀντὶ τῶν Μουσῶν τὰς Σειρῆνας
ἐνιδρύων οὐ πάνυ φιλανθρώπους οὐδὲ χρηστοὺς δαίμονας, τὰς δὲ Μούσας ἢ
παραλείπων παντάπασιν ἢ τοῖς τῶν Μοιρῶν ὀνόμασι προσαγορεύων καὶ καλῶν
θυγατέρας ᾿Ανάγκης. ἄμουσον γὰρ ᾿Ανάγκη, μουσικὸν δὲ ἡ Πειθώ, καὶ Μοῦσα
φιλόδημος οὖσα πολὺ μᾶλλον οἶμαι τῆς ᾿Εμπεδοκλέους Χάριτος
στυγέει δύστλητον ᾿Ανάγκην.

115. Es gibt einen Spruch des Schicksals, einen uralten, urewigen

Götterbeschluß, der mit breiten Schwüren versiegelt ist: wenn einer
30 seine Hände mit Mordblut befleckt in Sündenverstrickung, wer ferner
im Gefolge des Streites einen Meineid schwört (5) aus der Zahl der
Dämonen, die ein ewig langes Leben erlost haben, die müssen dreimal
zehntausend Horen fernab von den Seligen schweifen und des Lebens
mühselige Pfade wechseln, um im Laufe der Zeit unter allen möglichen
35 Gestalten sterblicher Geschöpfe geboren zu werden. Denn der Luft
Macht jagt sie zum Meere, (10) das Meer speit sie auf den Erdboden
aus, die Erde zu den Strahlen der leuchtenden Sonne, und diese wirft
sie in die Wirbel der Luft. Einer nimmt sie vom andern auf, und
allen sind sie verhaßt. Zu diesen gehöre jetzt auch ich, ein von Gott
40 Gebannter und Irrender, da ich dem rasenden Streite vertraute.
116. Die Charis haßt die schwer erträgliche Notwendigkeit.
 208 21. EMPEDOKLES.

117. [380. 381 K., 383. 384 St.] Dioc. vını 77 [A1 8. 153, 38]
non γάρ ποτ᾽ ἐγὼ γενόμην κοῦρός τε κόρη τε
θάμνος τ᾽ οἰωνός τε καὶ ἔξαλος ἔλλοπος ἰχθύς.
118. [13K., 385 St.] Cem. Strom. ım 14 p.516 P. δῆλος δὲ αὐτῶι [Heraklit,
5 12 B20] συμφερόμενος καὶ ᾿Εμπεδοκλῆς λέγων ἱκλαῦσά Te — χῶρον’ vgl. SEXT.
adv. math. xı 96 ἀλλ᾽ εἰώθασί τινες τῶν ἀπὸ τῆς Ἐπικούρου αἱρέσεως [? Hermar-
chos] ... λέγειν ὅτι φυσικῶς καὶ ἀδιδάκτως τὸ ζῶιον φεύγει μὲν τὴν ἀλγηδόνα,
διώκει δὲ τὴν ἡδονήν γεννηθὲν γοῦν καὶ μηδέπω τοῖς κατὰ δόξαν δουλεῦον
ἅμα τῶι ῥαπισθῆναι ἀσυνήθει ἀέρος ψύξει ἔκλαυσέ τε καὶ ἐκώκυσεν
10 [s. Luck. v 226].
κλαῦσά TE καὶ κώκυσα ἰδὼν ἀσυνήθεα χῶρον.
119. 1. 12 K., 390. 591 St.] CLem. Strom. ıv 12 p. 569 Pott. παιδεύων δὲ
οἶμαι καὶ ἐλέγχων “ἐξ οἵης — ὄλβου᾽, ὥς φησιν ’E. ὧδε λοιπὸν μετὰ θνη-
τῶν ἀναστρέφεται. Pıur.de exil. 17 p. 607 ἢ (nach Β 115, 1 8) εἶθ᾽ ὥσπερ
15 ἐν νήσωι σάλον ἐχούσηι πολύν, καθάπερ φησὶν ὁ ἸΤλάτων (Phaidr. 280οἱ “ὀστρέου
τρόπον᾽ ἐνδεδεμένη τῶι σώματι διὰ τὸ μὴ μνημονεύειν μηδὲ ἀναφέρειν “ἐξ οἵης
— ὄλβου μεθέστηκεν... οὐρανοῦ καὶ σελήνης γῆν ἀμειψαμένη [sc. ἡ ψυχή] καὶ
τὸν ἐπὶ γῆς βίον, ἐὰν μικρὸν ἐνταῦθα τόπον ἐκ τόπου παραλλάξηι, δυσανασχετεῖ
καὶ ξενοποαθεῖ.
20 ἐξ οἵης τιμῆς τε καὶ ὅσσου μήκεος ὄλβου
ὧδε {πεσὼν κατὰ γαῖαν») ἀναστρέφομαι μετὰ θνητοῖς.
120. [31 K., 392 St.] ῬΟΒΡΗΥΕ. de antro nymph. 8 p. 61, 19 Nauck. παρά τε
γὰρ ᾿Εμπεδοκλεῖ αἱ ψυχοπομποὶ δυνάμεις λέγουσιν
ἠλύθομεν τόδ᾽ ὑπ᾽ ἄντρον ὑπόστετον ...
25 121. [13. 21. 22 K., 385—388 St.] 1.2. 4 HıErocı. ad Ὁ. aur. 24 ad v. 54f.
ἄνεισι δὲ καὶ τὴν ἀρχαίαν ἕξιν ἀπολαμβάνει, εἰ φύγοι τὰ περὶ γῆν καὶ τὸν
“ἀτερπέα χῶρον᾽ ὡς ὁ αὐτὸς λέγει, “ἔνθα --- Κηρῶν᾽, εἰς ὃν οἱ ἐμπεσόντες
“ Arns — ἠλάσκουσι᾽ ἡ δὲ ἔφεσις τοῦ φεύγοντος τὸν τῆς Arng λειμῶνα
πρὸς τὸν τῆς ᾿Αληθείας ἐπείγεται λειμῶνα [21 C 1], ὃν ἀπολιπὼν τῆι δρμῆι
80 τῆς πτερορρυήσεως εἰς γήινον ἔρχεται σῶμα ὀλβίου αἰῶνος ἀμερθείς [21 Β 158].
2. 4 Procı. in R. P. τί 157, 24 Kroll. vgl. Synes. de prov.1 [vgl. C2 5. 219,21].
2. 3 Proc. in Crat. p. 103 Boiss.
ἀτερπέα χῶρον,
ἔνθα δε, τε ἀμδυϑς τε καὶ ἄλλων ἔθνεα Κηρῶν

35 117. Ich war bereits einmal Knabe, Mädchen, Pflanze, Vogel und
flutenttauchender, stummer Fisch.
118. Ich weinte und jammerte, als ich den ungewohnten Ort er-
blickte.
119. Aus welchem Range, aus welcher Glückesfülle bin ich hier
40 auf die Erde gefallen und verkehre nun mit den Sterblichen.
120. Wir gelangten in diese überdachte Höhle...
121. ... den freudlosen Ort, wo Mord und Groll und Scharen
 B. FRAGMENTE. 117—125. ΚΑΘΑΡΜΟΙ. 209

αὐχμηραί TE νόσοι καὶ σήψιες ἔργα TE ῥευστά

Ἄτης ἀν λειμῶνα κατὰ σκότος ἠλάσκουσιν.
122. [24—27 K., 393—3% St.] Prur. de trang. an. 15 p. 474 B ἀλλὰ μᾶλλον,
ὡς 'E., διτταί τινες ἕκαστον ἡμῶν γιγνόμενον παραλαμβάνουσι καὶ κατάρχονται
5 μοῖραι καὶ δαίμονες [vgl. Β 120, 128] “ἔνθ᾽ --- ᾿Ασάφεια᾽, ὥστε τούτων ἑκά-
στου σπέρματα τῶν παθῶν ἀνακεκραμένα δεδεγμένης ἡμῶν τῆς γενέσεως καὶ
διὰ τοῦτο πολλὴν ἀνωμαλίαν ἐχούσης εὔχεται μὲν 6 νοῦν ἔχων τὰ βελτίονα,
προσδοκᾶι δὲ καὶ θάτερα, χρῆται δ᾽ ἀμφοτέροις τὸ ἄγαν ἀφαιρῶν.
ἔνθ᾽ ἦσαν Χθονίη τε καὶ ᾿Ηλιόπη ταναῶπις,
10 ‚ Δῆρίς θ᾽ αἱματόεσσα καὶ ᾿ Αρμονίη θεμερῶπις,
Καλλιστώ τ' Αἰσχρή τε, Θόωσά τε Δηναίη τε,
Νημερτής T’ ἐρόεσσα μελάγκουρός τ᾽ ᾿Ασάφεια.
123. [23-30 K., 397—400 St.] CoRrnurus epidrom. 17 οὗτοι [die Titanen] δ᾽
ἂν εἶεν διαφοραὶ τῶν ὄντων᾽ Ws γὰρ Ἐ. φυσικῶς ἐξαριθμεῖται “Φυσώ — Me-
15 τιστώ᾽ καὶ Φορύην καὶ Σοφήν τε καὶ Ὀμφαίην καὶ πολλὰς ἄλλας, τὴν
εἰρημένην ποικιλίαν τῶν ὄντων αἰνιττόμενος, οὕτως ὑπὸ τῶν παλαιῶν ᾿απετὸς
μὲν ὠνομάσθη ὁ λόγος καθ᾽ ὃν φωνητικὰ (TA) ζῶια ἐγένετο καὶ τὸ ὅλον ψόφος
ἀπετελέσθη, ἰαφετός τις ὧν (ἰὰ γάρ ἐστιν ἡ φωνή), .. δὲ κτλ.
Φυσώ τε Φθιμένη τε, καὶ Εὐναίη καὶ Ἔγερσις,
20 Κινώ τ᾽ ᾿Αστεμφής Te, ee ko] te Meyıotw
καὶ Popün, Σωπή τε καὶ Ὀμφαίη.
194, [14. 15 K., 400. 401 St.] 1.2 ΟἸΕΜ. Strom. τι 14 p. 516 P. (nachB 125)
καὶ πάλιν ὦ πόποι --- ἐγένεσθε". Timon fr. 10 Diels σχέτλιοι ἄνθρωποι, κάκ᾽
ἐλέγχεα, ταστέρες οἷον ποίων — πέπλασθε᾽
25 ὦ πόποι, ὦ δειλὸν θνητῶν γένος, ὦ δυσάνολβον,
τοίων ἔκ τ᾽ ἐρίδων ἔκ TE στοναχῶν ἐγένεσθε.
125. [378 K., 404 St.] Cem. Strom. π| 14 p. 516 P. (nach fr. 118)
ἐκ μὲν γὰρ ζωῶν ἐτίθει νεκρὰ εἴδε᾽ ἀμείβων.

anderer Unglücksgeister, wo dörrendes Siechtum und Fäulnis und Über-

30 schwemmung auf der Unheilswiese im Düstern hin und her schweifen.
122. Da waren die Erdmutter und die weitblickende Sonnenjung-
frau, die blutige Zwietracht und die ernstblickende Harmonie, Frau
Schön und Frau Hässlich, Frau Hurtig und Frau Spät, die liebreiche
Wahrhaftigkeit und die schwarzhaarige Verworrenheit.
35 123. Und die Geister des Wachstums und Schwundes, des Schlafens
und Wachens, der Bewegung und Ruhe, der reichbekränzten Pracht und
des Schmutzes, des Schweigens und Redens.
124. Weh’, wehe, du armes Menschengeschlecht, weh’ du jammer-
voll unseliges: aus solchen Zwisten und Seufzern seid ihr entsprossen!
40 125. Denn aus Lebendigem machte er Totes, die Gestalten ver-
tauschend.
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2. Aufl. 14
 210 21. EMPEDOKLES.

126. [379 K., 402 St.] Pur. de esu comm. 2, 3 p. 998 c (Palingenesie) ἀλλάσ-
σει δὲ ἡ φύσις ἅπαντα καὶ μετοικίζει σαρκῶν — χιτῶνι᾽ (ohne Autornamen)
PoRPHYR. ap. Stob. ἘΠ]. ı 49, 60 [1 440, 7 W.] αὐτῆς γὰρ τῆς μετακοσμήσεως
εἱμαρμένη καὶ φύσις ὑπὸ ᾿Εμπεδοκλέους δαίμων ἀνηγόρευται σαρκῶν — χι-
ὅ τῶνι᾽ καὶ μεταμπίσχουσα τὰς ψυχάς.
σαρκῶν ἀλλογνῶτι περιστέλλουσα χιτῶνι.
127. [382. 383 K., 438. 439 St.] AL. nat. an. xII 7 λέγει δὲ καὶ Ἐ. τὴν ἀρί-
στὴν εἶναι μετοίκησιν τὴν τοῦ ἀνθρώπου, εἰ μὲν ἐς ζῶιον ἡ λῆξις αὐτὸν μετα-
γάγοι, λέοντα γίνεσθαι εἰ δὲ ἐς φυτόν, δάφνην. ἃ δὲ Ἐ. λέγει ταῦτά ἐστιν “ἐν
10 ---ὀὐυκόμοισιν᾽.
ἐν θήρεσσι λέοντες ὀρειλεχέες χαμαιεῦναι
γίγνονται, δάφναι δ᾽ ἐνὶ δένδρεσιν ἠυκόμοισιν.
128. [368-377 K., 405—414 St.] ῬΟΕΒΡΗΥΒ. de abst. τὶ 20 (aus Theophrast
de pietate) τὰ μὲν ἀρχαῖα τῶν ἱερῶν vnpakıa παρὰ πολλοῖς ἦν" νηφάλια δ᾽ ἐστὶν
15 τὰ ὑδρόσπονδα, τὰ δὲ μετὰ ταῦτα μελίσπονδα᾽ τοῦτον γὰρ ἕτοιμον παρὰ μελιτ-
τῶν πρῶτον ἐλάβομεν τὸν ὑγρὸν καρπόν εἶτ᾽ ἐλαιόσπονδα. τέλος δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν
τὰ ὕστερον γεγονότα οἰνόσπονδα ... 21 μαρτυρεῖται δὲ ταῦτα οὐ μόνον ὑπὸ τῶν
[ἐν] κύρβεων [στηλῶν], αἱ τῶν Κρήτηθέν εἰσι Κορυβαντικῶν ἱερῶν οἷον ἀντίγραφ᾽
ἄττα πρὸς ἀλήθειαν, ἀλλὰ καὶ παρ᾽ ᾿Εμπεδοκλέους, ὃς περί τε τῶν θυμάτων καὶ
20 περὶ τῆς θεογονίας διεξιὼν παρεμφαίνει λέγων [Ἐμπεδοκλῆς] οὐ δέ --- βασίλεἰαὖ,
ἣ ἔστιν ἡ Φιλία τὴν οἵ γ᾽ — οὖδας, ἅπερ καὶ νῦν ἔτι σώιζεται παρ᾽ ἐνίοις
οἷον ἴχνη τινὰ τῆς ἀληθείας ὄντα, ταύρων δ᾽ — βὼω μό ς᾽. τῆς γὰρ οἶμαι φιλίας
καὶ τῆς περὶ τὸ συγγενὲς αἰσθήσεως πάντα κατεχούσης, οὐθεὶς οὐθὲν ἐφόνευεν
οἰκεῖα εἶναι νομίζων τὰ λοιπὰ τῶν ζώιων. ἐπεὶ δὲ Apncs καὶ Κυδοιμὸς καὶ
25 πᾶσα μάχη καὶ πολέμων ἀρχὴ κατέσχεν, τότε πρῶτον οὐθεὶς οὐθενὸς ὅλως ἐφεί-
δετο τῶν οἰκείων. ο. 27 “ταύρων -- τυϊα΄.
οὐδέ τις ἦν κείνοισιν ἼΔρης θεὸς οὐδὲ Κυδοιμός
οὐδὲ Ζεὺς βασιλεὺς οὐδὲ Κρόνος οὐδὲ Ποσειδῶν,
ἀλλὰ Κύπρις βασίλεια.
80 τὴν οἵ γ᾽ εὐσεβέεσσιν ἀγάλμασιν ἱλάσκοντο
5 γραπτοῖς τε Ζώιοισι μύροισί τε δαιδαλεόδμοις
σμύρνης τ᾽ ἀκρήτου θυσίαις λιβάνου τε θυώδους.

126. Die Natur wechselt alles, indem sie die Seelen mit fremdartiger
Leibeshülle umkleidet.
35 127. Bei der Seelenwanderung werden die Menschen unter den Tieren
am besten zu bergbewohnenden, auf der Erde schlafenden Löwen und
unter den schön belaubten Bäumen zum Lorbeer.
128. Und bei jenen (Menschen des goldenen Zeitalters) gab es noch
keinen Gott des Krieges und Schlachtgetümmels, keinen König Zeus
40 oder Kronos oder Poseidon, sondern nur eine Königin, die Liebe...
Diese freilich suchten sie mit frommen Weihegaben zu versöhnen, (5) mit
semalten Bildern und köstlich duftenden Salben, mit Opfern von lauterer
 B. FRAGMENTE. 126—131. ΚΑΘΑΡΜΟΙ. Er

ξουθῶν TE σπονδὰς μελιτῶν ῥίπτοντες ἐς oVdag'

ταύρων δ᾽ ἀκρήτοισι φόνοις οὐ δεύετο βωμός,
ἀλλὰ μύσος τοῦτ᾽ ἔσκεν ἐν ἀνθρώποισι μέγιστον,
10 θυμὸν ἀπορραίσαντας ἐνέδμεναι ἠέα γυῖα.
5 199. [440-445 K., 415420 511 ῬοΒΡΗ. V. Pyth. 80 αὐτὸς δὲ (Pythagoras)
τῆς τοῦ παντὸς ἁρμονίας ἠκροᾶτο συνιεὶς τῆς καθολικῆς τῶν σφαιρῶν καὶ τῶν
κατ᾽ αὐτὰς κινουμένων ἀστέρων ἁρμονίας, ἧς ἡμᾶς μὴ ἀκούειν διὰ σμικρότητα
τῆς φύσεως. τούτοις καὶ Ἐ. μαρτυρεῖ λέγων περὶ αὐτοῦ" “ἢν -- αἰώνεσσιν᾽.
τὸ γὰρ περιώσια καὶ τῶν ὄντων λεύσσεσκεν ἕκαστα καὶ πραπίδων
10 πλοῦτον καὶ τὰ ἐοικότα ἐμφαντικὰ μάλιστα τῆς ἐξαιρέτου καὶ ἀκριβεστέρας παρὰ
τοὺς ἄλλους διοργανώσεως ἔν τε τῶι ὁρᾶν καὶ τῶι ἀκούειν καὶ τῶι νοεῖν τοῦ
ΤΤυθαγόρου (aus Nikomachos wie Iambl. V. Ῥ. 15). 1.2 Drioc. νι 54 [vgl. A 1,
S. 150, 30]
ἣν δέ τις ἐν κείνοισιν ἀνὴρ περιώσια εἰδώς,
15 ὃς δὴ μήκιστον πραπίδων ἐκτήσατο πλοῦτον
παντοίων τε μάλιστα σοφῶν ἐπιήρανος ἔργων ᾿
ὁππότε γὰρ πάσηισιν ὀρέξαιτο πραπίδεσσιν,
5 pei’ ὅ γε τῶν ὄντων πάντων λεύσσεσκεν ἕκαστον
καί τε δέκ᾽ ἀνθρώπων καί τ᾽ εἴκοσιν αἰώνεσσιν.
20 180. [864. 866 K., 421. 422 St.] ScHor. Nic. Ther. 452 p. 36, 22
ἦσαν δὲ κτίλα πάντα καὶ ἀνθρώποισι προσηνῆ,
θῆρές τ᾽ οἰωνοί τε, φιλοφροσύνη τε δεδήει.
131. [338—341 St.] HıproL. Ref. vır 31 p. 254 κόσμον γάρ φησιν εἶναι ὁ
’E. τὸν ὑπὸ τοῦ Neikoug διοικούμενον τοῦ πονηροῦ καὶ ἕτερον νοητὸν τὸν ὑπὸ
25 τῆς Φιλίας ... μέσον δὲ εἶναι τῶν διαφόρων ἀρχῶν Δίκαιον λόγον, καθ᾽ ὃν συγ-
κρίνεται τὰ διηιρημένα ὑπὸ τοῦ Νείκους καὶ προσαρμόζεται κατὰ τὴν Φιλίαν τῶι
ἑνί. τοῦτον δὲ αὐτὸν τὸν Δίκαιον λόγον τὸν τῆι Φιλίαι συναγωνιζόμενον Μοῦ-
σαν ὁ Ἐ. προσαγορεύων καὶ αὐτὸς αὑτῶι συναγωνίζεσθαι παρακαλεῖ λέγων ὧδέ πως"

Myrrhe und duftendem Weihrauch und aus den braunen Waben schüt-
30 teten sie Weihgüsse auf den Boden. Doch mit lauterem Stierblut ward
kein Altar benetzt, sondern dies galt bei den Menschen als größter
Frevel, (10) Leben zu rauben und edle Glieder hineinzuschlingen.
129. Doch es lebte unter jenen ein Mann von übermenschlichem
Wissen, der anerkannt den größten Geistesreichtum besaß und mannig-
35 facher Künste mächtig war. Denn sobald er nur mit allen seinen
Geisterkräften sich reckte, (5) schaute er leicht in seinen zehn und
zwanzig Menschenleben jedes einzelne Ding in der ganzen Welt.
130. Da waren alle Geschöpfe zahm und den Menschen zutunlich,
die wilden Tiere wie die Vögel, und die Flamme der gegenseitigen
40 Freundschaft glühte.
14*
 212 21. EMPEDOKLES.

εἰ τὰρ Epnuepiwv ἕνεκέν τινος, ἄμβροτε Μοῦσα,

ἡμετέρας μελέτας {μέλε Tor) διὰ φροντίδος ἐλθεῖν,
εὐχομένωι νῦν αὖτε παρίστασο, Καλλιόπεια,
ἀμφὶ θεῶν μακάρων ἀγαθὸν λόγον ἐμφαίνοντι.
5 189. [864. 355 K., 342. 343 St.] Crem. Strom. v 140 p. 733 Pott.
ὄλβιος, ὃς θείων πραπίδων ἐκτήσατο πλοῦτον,
δειλὸς δ᾽, ὧι σκοτόεσσα θεῶν πέρι δόξα μέμηλεν.
188. [356—358 K., 344—346 St.] CLem. Strom. v 82 p. 694 Pott. τὸ τάρ τοι
θεῖον, ὁ ᾿Ακραγαντῖνός φησι ποιητής,
10 οὐκ ἔστιν πελάσασθαι ἐν ὀφθαλμοῖσιν ἐφικτόν
ἡμετέροις ἢ χερσὶ λαβεῖν, ἢιπέρ τε μεγίστη
πειθοῦς ἀνθρώποισιν ἁμαξιτὸς εἰς φρένα πίπτει.
134. [359—363 K., 841---9581 St.] 1—5 Ammon. de interpr. 249,1 Busse διὰ
ταῦτα de καὶ ὁ ᾿Ακραγαντῖνος σοφὸς ἐπιρραπίσας τοὺς περὶ θεῶν ὡς ἀνθρωποει-
15 δῶν ὄντων παρὰ τοῖς ποιηταῖς λεγομένους μύθους, ἐπήγαγε προηγουμένως μὲν
περὶ ᾿Απόλλωνος [vgl. Α 1 8 δ᾽ 5. 161, 8 und 23 S. 157,10—12] περὶ οὗ ἣν αὐτῶι
προσεχῶς ὁ λόγος, κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ περὶ τοῦ θείου παντὸς ἁπλῶς
ἀποφαινόμενος “οὔτε — θοῆισι᾽ διὰ τοῦ ἵἱερή᾽ καὶ τὴν ὑπὲρ νοῦν αἰνιττόμενος
ἀτίαν. [Hieraus Io. Tzetz. Chil. vıı 522 mit dem Schwindelzitate Ἐ. τῶι τρίτωι
20 τῶν Φυσικῶν. Schließt wohl an B 133 an.
οὐδὲ γὰρ ἀνδρομέηι κεφαλῆι κατὰ Yuia κέκασται,
οὐ μὲν ἀπαὶ νώτοιο δύο κλάδοι ἀΐσσονται,
οὐ πόδες, οὐ θοὰ τοῦν(α), οὐ μήδεα λαχνήεντα,
ἀλλὰ φρὴν ἱερὴ καὶ ἀθέσφατος ἔπλετο μοῦνον,
25 5 φροντίσι κόσμον ἅπαντα καταΐσσουσα θοῆισιν.

131. Denn wenn es Dir genehm war, unsterbliche Muse, wegen

irgend einer menschlichen Angelegenheit Dir unsere Sorgen durch den
Sinn gehen zu lassen, so erhöre jetzo wieder mein Gebet, Kalliope, wo
ich beginne gute Gedanken über die seligen Götter zu offenbaren.
30 132. Glückselig wer einen Schatz göttlicher Gedanken erwarb, arm-
selig, wen ein finsterer Wahn über die Götter umfängt.
133. Man kann die Gottheit sich nicht nahe bringen, daß sie unseren
Augen erreichbar wäre, oder sie mit Händen greifen, zwei Wege, auf
denen die Hauptstraße des Glaubens ins Menschenherz führt.
35 134. Denn sie (die Gottheit) ist auch nicht mit menschenähnlichem
Haupte an den Gliedern versehen, nicht schwingen sich zwei Zweige
herab von dem Rücken, nicht Füße noch hurtige Kniee oder behaarte
Schamglieder, sondern nur ein Geist, ein heiliger und unaussprechlicher,
regt sich da, der mit schnellen Gedanken den ganzen Weltenbau durch-
40 fliegt.
 B. FRAGMENTE. 131—137. KAOAPMOL. 918

135. [404. 405 K., 426. 427 St] Arıst. rhet. A 13. 137356 ἔστι γὰρ ὃ μαν-
τεύονταί τι πάντες φύσει κοινὸν δίκαιον καὶ ἄδικον, κἂν μηδεμία κοινωνία πρὸς
ἀλλήλους ἦι μηδὲ συνθήκη (Zitat der Antigone v. 450 ff.) καὶ ὡς Ἐ. λέγει περὶ
τοῦ μὴ κτείνειν τὸ ἔμψυχον᾽ τοῦτο γὰρ οὐ τισὶ μὲν δίκαιον τισὶ δ᾽ οὐ δίκαιον
5 “ἀλλὰ -- αὖ γῆς᾽. Cıc.de τ΄ Ρ. 111 11,19 (Naturrecht) Pythagoras et Empedocles
ımam ommium amimantium condieionem turis esse denuntiant clamantque in-
expiabilis poenas impendere üs a quwibus violatum sit animal. SEXT. ΙΧ 126 (vor
B 136; aus Poseidonios’ Timaeuskommentar) εἴπερ καὶ ἡ δικαιοσύνη κατὰ τὴν
ἐπιπλοκὴν τῶν ἀνθρώπων πρός τε ἀλλήλους καὶ πρὸς θεοὺς εἰσῆκται, εἰ μὴ εἰσὶ
10 θεοί, οὐδὲ δικαιοσύνη συστήσεται. vgl. TamprL. V. Pyth. 108 προσέταξεν (Pyth.)
ἀπέχεσθαι τῶν ἐμψύχων ἅτε γὰρ βουλομένους ἄκρως δικαιοπραγεῖν ἔδει δήπου
μηδὲν ἀδικεῖν τῶν συγγενῶν ζώιων. ἐπεὶ πῶς ἂν ἔπεισαν δίκαια πράττειν τοὺς
ἄλλους αὐτοὶ ἁλισκόμενοι ἐν πλεονεξίαι (καίπερ ἐχόμενοι» συγγενικῆι τῆι τῶν
ζώιων μετοχῆι, ἅπερ διὰ τὴν τῆς ζωῆς καὶ τῶν στοιχείων τῶν αὐτῶν κοινωνίαν
15 καὶ τῆς ἀπὸ τούτων συνισταμένης συγκράσεως ὡσανεὶ ἀδελφότητι πρὸς ἡμᾶς
συνέζευκται.
ἀλλὰ τὸ μὲν πάντων νόμιμον διά τ᾽ εὐρυμέδοντος
αἰθέρος ἠνεκέως τέταται διά τ᾽ ἀπλέτου αὐτῆς.
136. [416. 417 K., 428. 429 St.] ΒΈΧΤ. τχ 127 (s.zu Β 186) οἱ μὲν οὖν περὶ
20 τὸν ΤΤυθαγόραν καὶ τὸν Ἐμπεδοκλέα καὶ τὸ λοιπὸν τῶν ᾿Ιταλῶν πλῆθός φασι μὴ
μόνον ἡμῖν πρὸς ἀλλήλους καὶ πρὸς τοὺς θεοὺς εἶναί τινα κοινωνίαν, ἀλλὰ καὶ
πρὸς τὰ ἄλογα τῶν ζώιων. ἕν γὰρ ὑπάρχειν πνεῦμα τὸ διὰ παντὸς τοῦ κόσμου
διῆκον ψυχῆς τρόπον τὸ καὶ ἑνοῦν ἡμᾶς πρὸς ἐκεῖνα (vgl. Β 134,5). διόπερ καὶ
κτείνοντες αὐτὰ καὶ ταῖς σαρξὶν αὐτῶν τρεφόμενοι ἀδικήσομέν τε καὶ ἀσεβήσομεν
25 ὡς συγγενεῖς ἀναιροῦντες. ἔνθεν καὶ παρήϊνουν οὗτοι οἱ φιλόσοφοι ἀπέχεσθαι
τῶν ἐμψύχων καὶ ἀσεβεῖν ἔφασκον τοὺς ἀνθρώπους “βωμὸν ἐρεύθοντας μακάρων
θερμοῖσι φόνοισιν᾽, καὶ Ἐ. πού φησιν “οὐ --- νόοιο᾽.
οὐ παύσεσθε φόνοιο δυσηχέος; οὐκ ἐσορᾶτε
ἀλλήλους δάπτοντες ἀκηδείηισι νόοιο;
90 187. [410--415 K., 430—435 St.] 1—6 Sexr. ıx 129 (nach B 136,2) καὶ Mop-
φὴν ---ἔδουσιν᾽. 1.2 Orıc. 6. Celsum v 49 (wohl aus Celsus) ἐκεῖνοι [Pytha-
goreer] μὲν γὰρ διὰ τὸν περὶ ψυχῆς μετενσωματουμένης μῦθον ἐμψύχων ἀπέχονται
καί τις φίλον — νήπιτο ς᾽.
μορφὴν δ᾽ ἀλλάξαντα πατὴρ φίλον υἱὸν ἀείρας
35 σφάζει ἐπευχόμενος μέγα vnmog' οἱ δ᾽ ἐπορεῦνται
λισσόμενοι θύοντας, ὁ δ᾽ αὖ νήκουστος ὁμοκλέων
a a te ta ας βόες
135. Doch das allgemeine Gesetz ist lang und breit ausgespannt
durch den weithin herrschenden Feueräther und den unermeßlichen
Himmelsglanz.
40 136. Wollt ihr nicht aufhören mit dem mißtönenden Morden? Seht
ihr denn nicht, wie ihr einander zerfleischt in Unbedachtheit eures Sinnes?
137. Und seinen eigenen Sohn, der die Gestalt gewandelt hat, hebt
der Vater zum Todesstreich empor, schlachtet ihn und spricht auch noch
ein Gebet dazu, der arge Tor! Die Opfer aber drängen sich hinzu
 214 21. EMPEDOKLES.

σφάξας Ev μεγάροισι κακὴν ἀλεγύνατο δαῖτα.

5 ὡς δ᾽ αὔτως πατέρ᾽ υἱὸς ἑλὼν καὶ μητέρα παῖδες
θυμὸν ἀπορραίσαντε φίλας κατὰ σάρκας ἔδουσιν.
158. [0] Arıstor. poet. 21 p. 1457613 ἀπ᾿ εἴδους δὲ ἐπὶ εἶδος (findet Meta-
pher statt) οἷον
χαλκῶι ἀπὸ ψυχὴν ἀρύσας
καὶ ταμὼν ἀτειρέι yaAkWwı’ (Β 148). ἐνταῦθα γὰρ τὸ μὲν ἀρύσαι ταμεῖν, τὸ
δὲ ταμεῖν ἀρύσαι εἴρηκεν.
199. [9.10 K., 436. 437 5.1 PoRPHYR. de abst. 1131 ἐπεὶ δ᾽ ἀναμάρτητος
10 οὐδείς, λοιπὸν δὴ ἀκεῖσθαι αὐτοῖς ὕστερον διὰ τῶν καθαρμῶν τὰς πρόσθε περὶ
τὴν τροφὴν ἁμαρτίας. τοῦτο δὲ ὁμοίως γένοιτ᾽ ἄν, εἰ πρὸ ὀμμάτων ποιησάμενοι
τὸ δεινὸν ἀνευφημίσαιμεν κατὰ τὸν Ἐμπεδοκλέα λέγοντες ᾿
οἴμ᾽ ὅτι οὐ πρόσθεν με διώλεσε νηλεὲς ἦμαρ,
πρὶν σχέτλι᾽ ἔργα βορᾶς περὶ χείλεσι μητίσασθαι.
140. [419 K., 440 St.] Prur. Quaest. conv. 1Π| 1,2 Ὁ. 646 " καὶ οὐ μόνης ὡς
ἔοικε κατ᾽ ᾿Εμπεδοκλέα τῆς δάφνης τῶν φύλλων ἀπὸ πάμπαν ἔχεσθαι χρή,
ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων φείδεσθαι δένδρων ἁπάντων. Vielleicht:
δάφνης ζΦοιβείων» φύλλων ἄπο πάμπαν ἔχεσθαι.
141, [418 K., 441 St.] GeLLıus Iıv 11,9 οὐαδίνν autem de κυάμωι non esitato
20 causam errorıs fuisse, qwia in Empedocli carmine qui disciplinas Pythagorae
secutus est, versus hie invenitur “δειλοί --- Exeodaı. 10. opinati enim sumt
plerique κυάμους legumentum diei ut a vulgo dieitur. sed qui diligentius sei-
tlusque carmina Empedocli arbitrati sumt, κυάμους hoc in loco testieulos signi-
ficare dieunt eosque more Pythagorae operte atque symbolice κυάμους appellatos,
25 quod sint αἴτιοι τοῦ κυεῖν ei geniturae humanae vim praebeant; ideircoque Pm-
pedoclen versu ısto non a fabulo edendo, sed a rei veneriae proluvio voluisse homines
deducere. DIDYMUs in GEOPoN. τι 35,8 πρῶτος de ἀπέσχετο κυάμων ᾿Αμφιάραος
διὰ τὴν dr ὀνείρων μαντείαν φέρεται δὲ καὶ Ὀρφέως τοιάδε ἔπη ὑδειλ οἱ---
ἔχεσθαι᾽ CALLIM. fr. 128 [oben 4,9. 5. 25,1]; CRATEs Θῆρες fr. 17 (1135 K.)
ἡμῶν δ᾽ ἄπο χεῖρας ἔχεσθαι.
δειλοί, πάνδειλοι, κυάμων ἄπο χεῖρας ἔχεσθαι.

und flehen die Schlächter an, doch jener taub gegen ihr Gewinsel
schlachtet sie und rüstet damit im Hause sein Sündenmahl. (5) Ebenso
ergreift der Sohn seinen Vater und die Kinder ihre Mutter, rauben ihnen
35 das Leben und schlingen das blutsverwandte Fleisch hinunter!
138. Mit dem Erze die Seele abschöpfend.
139. Weh mir, daß mich nicht früher ein erbarmungsloser Tag
vernichtete, ehe denn meine Lippen der Gedanke an den ungeheuren
Frevel des Fraßes umspielte!
40 140. Sich gänzlich der Phoibos geweihten Lorbeerblätter enthalten.
141. Unselige, ganz Unselige! Haltet Eure Hände zurück von den
Bohnen!
 137—147. ΚΑΘΑΡΜΟΙ. 215
B. FRAGMENTE.

σοφίην [Callım.
142. [0] Vorr. Herc. N. 1012 col. 18 [coll. alt. vıı fol. 16]
das σχῆμα ἀπὸ κοινοῦ] δῆλον γὰρ ὡς οἱ μὲν κήρυκες
epigr. 7, 3. 4; über
ις τοῦ σημαινομέ-(δ)νου.
φθένξονται, | ἡ δ᾽ Ἑλλὰς φθένξεται. μία | δὴ δύναμ
aı] τὸν δ᾽ οὔτ᾽ ἄρ τε
τἀτὸ δὲ κα[ὶ] map Ἐμ-[πεδίοκ]λεῖ γέγονεν ὅτε Ac-I[ylelr
!......... \ (0) Κὶ
Διὸς [τέγεοι δόμοι αἰγ[τόχοιο] | TE”... OA'AOYAE
OAaHETErOCTAr...«: ΘΓ EN, 2 unsicher ergänzt).
τὸν δ᾽ οὔτ᾽ ἄρ τε Διὸς TEreor δόμοι αἰγιόχοιο
).
τέζρποι» ἂν οὐδ(ὲ) (αἰνῆς ἙἭ)γκζάτγης τέγος (ἠλιτόποινον
ταὐτὰ δὴ καὶ
148. [442. 448 K., 442. 443 St.) ΤΉΞΒΟ Smyrn. p.15,7 Hill. κατὰ
ἡ τῶν πολιτικῶν λόγων παράδοσις τὸ μὲν πρῶτον ἔχει καθαρμόν τινα οἷον ἡ ἐν
Ἐ. κ ρηνάων
τοῖς προσήκουσι μαθήμασιν ἐκ παίδων συγτυμνασία. ὁ μὲν γὰρ
ρύπτεσθαι. ARIST.
ἀπὸ πέντε ταμόντα, φησίν, ἀτειρέι χαλκῶι δεῖν ἀπορ
poet. 21 p. 1457013 [B 1881.
κρηνάων ἄπο πέντε ταμόντ᾽ (ev) ἀτειρέι χαλκῶι...
τὸ μὲν τοῦ "Eumedo-
τ
144. [406 K., 444 St.] Prur. de coh. ira 16 p. 4648
κλέους μέγα καὶ θεῖον ἡγούμην τὸ
νηστεῦσαι κακότητος.
ἡμεῖς
145. [420. 421 K., 445. 446 St.] CLEM. Protr. 2,27 p. 23 P. ταύτηι τοι ς

ὁ ὑμέτερος
οἱ τῆς ἀνομίας υἱοί ποτε ... υἱοὶ γεγόναμεν τοῦ θεοῦ᾽ ὑμῖν δὲ καὶ
90 ὑποδύεται ποιητὴς ὁ ᾿Ακραγαντῖνος ἝΣ
τοιτάρτοι χαλεπῆισιν ἀλύοντες κακότησιν
οὔποτε δειλαίων ἀχέων λωφήσετε θυμόν.
146. [381-386 K., 447-449 St] 1-3 Οτεμ. Strom. ıv 160 Ρ. 682 P. φησὶ
δὲ καὶ ὁ Ἐ. τῶν σοφῶν ων "eig—
τὰς ψυχὰς θεοὺς γίνεσθαι ὧδέ πως γράφ
25 φέριστοι᾽.
εἰς δὲ τέλος μάντεις τε καὶ ὑμνοπόλοι καὶ ἰητροί
καὶ πρόμοι ἀνθρώποισιν ἐπιχθονίοισι πέλονται,
ἔνθεν ἀναβλαστοῦσι θεοὶ τιμῆισι φέριστοι.
147, [387. 388 K., 450. 451 St.] Crem. Strom. v 122 p. 721 P. ἢν δὲ ὁσίως καὶ
ε
δικαίως διαβιώσωμεν, μακάριοι μὲν ἐνταῦθα, μακαριώτεροι δὲ μετὰ τὴν ἐνθένδ
εσθαι
ἀπαλλαγήν, οὐ χρόνωι τινὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἔχοντες, ἀλλ᾽ ἐν αἰῶνι ἀναπαύ
κή.
δυνάμενοι ᾿ἀθανάτοις — ἀτειρεῖς᾽, ἡ φιλόσοφος Ἐμπεδοκλέους λέγει ποιητι
Schließt vielleicht an B 146 an. aa m
N EN ya it leher τὰν peu a ap ae
EN
142. Diesen wird schwerlich der überdachte Palast des ägishaltenden
35 Zeus erfreuen noch der furchtbaren Hekate sündenrächendes (?) Haus.
143. Von fünf Brunnen schöpfend in unverwüstlichem Erze.
144. Von der Sünde sich ernüchtern.
145. Darum, dieweil ihr befangen seid in schweren Sünden, werdet
ihr nimmer euer Herz von dem unseligen Jammer entlasten können.
146. Zuletzt werden sie zu Sehern, Sängern, Ärzten und Fürsten
unter den irdischen Menschen und wachsen hieraus empor zu Göttern,
an Ehren reichsten.
 216 21. EMPEDOKLES.

ἀθανάτοις ἄλλοισιν ὁμέστιοι, αὐτοτράπεζοι,

εὔνιες ἀνδρείων ἀχέων, ἀπόκληροι, ἀτειρεῖς.
148. 149. 150. [403. 248 St., 453 K.] Pıur. Quaest. conviv. Υ 8, 2 p. 688Ε
(mach B 80) καὶ μάλιστα τοῦ ἀνδρὸς [Emped.] οὐ καλλιγραφίας ἕνεκα τοῖς εὐπροσω-
ὅ ποτάτοις τῶν ἐπιθέτων ὥσπερ ἀνθηροῖς χρώμασι τὰ πράγματα γανοῦν εἰωθότος,
ἀλλ᾽ ἕκαστον οὐσίας [τινὸς ἢ δυνάμεως δήλωμα ποιοῦντος οἷον “ἀμφιβρότην
χθόνα᾽ τὸ τῆι ψυχῆι περικείμενον σῶμα Kal νεφεληγερέτην᾽ τὸν ἀέρα καὶ
πολυαίματον᾿ τὸ ἧπαρ.
ἀμφιβρότην χθόνα. νεφεληγερέτην. πολυαίματον ἧπαρ.
10 151. [p. 347 K.] Prur. Amat. 13 p. T56E ζείδωρον γὰρ αὐτὴν I[sc. ᾽Αφρο-
δίτην] ’E., εὔκαρπον δὲ Σοφοκλῆς ἐμμελῶς πάνυ Kal πρεπόντως ὠνόμασαν.
ζείδωρος.
152. [458 K.] Arısr. poet. 21. 1457622 ἢ ὃ γῆρας πρὸς βίον καὶ ἑσπέρα πρὸς
ἡμέραν. ἐρεῖ τοίνυν τὴν ἑσπέραν γῆρας ἡμέρας, ἢ ὥσπερ Ἐ., καὶ τὸ γῆρας
15 ἑσπέραν βίου ἢ δυσμὰς βίου.
153. [455 K.] HesycH. βαυβώ: τιθήνη Δήμητρος. σημαίνει δὲ καὶ κοιλίαν
ὡς παρ᾽ ᾿Εμπεδοκλεῖ.
Baußw.
1532. [p. 475 K.] TH£o SmyYRn. p.104,1H. τὸ γοῦν βρέφος δοκεῖ τελειοῦσθαι
20 ἐν ἑπτὰ ἑβδομάσιν, ὡς Ἐ. αἰνίττεται Ev τοῖς Kadapuoic. Vgl. A 83.

ZWEIFELHAFTES.
154. [0] Prurt. de esu carn. 12 p.993 c [vielleicht aus Poseidonios vgl.
Schmekel Mettelstoa 288%) ἢ τοῖς μὲν πρώτοις ἐκείνοις ἐπιχειρήσασι σαρκοφογεῖν
τὴν αἰτίαν ἂν εἴποι πᾶς εἶναι τὴν ἀπορίαν οὐ γὰρ ἐπιθυμίαις ἀνόμοις συνδιάγον-
25 τες οὐδ᾽ ἐν περιουσίαι τῶν ἀναγκαίων ὑβρίσαντες εἰς ἡδονὰς παρὰ φύσιν ἀσυμφύ-
λους ἐπὶ ταῦτ᾽ ἦλθον, ἀλλ᾽ εἴποιεν ἂν αἴσθησιν ἐν τῶι παρόντι καὶ φωνὴν λαβόντες"
ὦ μακάριοι καὶ θεοφιλεῖς οἱ νῦν ὄντες ὑμεῖς, οἷον βίου λαχόντες αἰῶνα
καρποῦσθε καὶ νέμεσθε κλῆρον ἀγαθῶν ἄφθονον, ὅσα φύεται ὑμῖν, ὅσα τρυγᾶται,
ὅσον πλοῦτον ἐκ πεδίων, ὅσα ἀπὸ φυτῶν ἡδονὰς δρέπεσθαι πάρεστιν. ἔξεστιν
80 ὑμῖν καὶ τρυφᾶν μὴ μιαινομένοις. ἡμᾶς δὲ σκυθρωπότατον καὶ φοβερώτατον

147. Der anderen Unsterblichen Herd- und Tischgenossen, mensch-

lichen Jammers bar und ledig und unverwüstlich.
' 148. Menschenumgebenden Erdstoff (d. ὁ. Körper).
149. Wolkensammelnde (Luft).
39 150. Blutgefüllte (Leber).
151. Lebenspendende (Aphrodite).
152. “Der Abend, des Tages Greisenalter'. Ähnliche Metapher bei
Empedokles.
153. Baubo = Bauch.
40 153°. In sieben mal sieben Tagen wird der Embryo (seiner Gliede-
rung nach) durchgebildet.
 B. FR. 147—153%2 KAOAPMOI. 154—156 ZWEIFELH. U. UNECHTES. 217

ἐδέξατο βίου καὶ χρόνου μέρος, εἰς πολλὴν καὶ ἀμήχανον ἐκπεσόντας ἀπὸ τῆς
πρώτης γενέσεως ἀπορίαν ἔτι μὲν οὐρανὸν ἔκρυπτεν ἀὴρ καὶ ἄστρα θολερῶι καὶ
δυσδιαστατοῦντι πεφυρμένος ὑγρῶι καὶ πυρὶ καὶ ζάλαις ἀνέμων, “οὔπω δ᾽ ἥλιος
ἵδρυτο ἀπλανῆ καὶ βέβαιον ἔχων δρόμον, ἠῶ
EL: καὶ δύσιν ἔκρινεν, περὶ δ(ὲ) ἤγαγεν αὖθις ὀπίσσω
καρποφόροισιν ἐπιστέψας καλυκοστεφάνοισιν
Ὥραις, γῇ ὃ ὕβριστο᾽
ποταμῶν ἐκβολαῖς ἀτάκτοις καὶ πολλὰ λίμναισιν ἄμορφα καὶ πηλοῖς βαθέσι
καὶ λόχμαις ἀφόροις καὶ ὕλαις ἐξηγρίωτο᾽ φορᾶς δὲ ἡμέρων καρπῶν καὶ τέχνης
10 ὄργανον οὐδὲν (ἦν) οὐδὲ μηχανὴ σοφίας" ὁ δὲ λιμὸς οὐκ ἐδίδου χρόνον οὐδὲ
ὥρας ἐτησίους σπόρος {(πυρ)ῶν τότ᾽ ἀνέμενε. τί θαυμαστόν, εἰ ζώιων ἐχρησά-
μεθα σαρξὶ παρὰ φύσιν, ὅτ᾽ ἰλὺς ἠσθίετο καὶ φλοιὸς ἐβρώθη ξύλον᾽ καὶ “ἄγρωστιν
εὑρεῖν βλαστάνουσαν ἢ φλεώ᾽ τινα ῥίζαν εὐτυχὲς ἦν; βαλάνου δὲ γευσάμενοι καὶ
φαγόντες ἐχόρευσαν ὑφ᾽ ἡδονῆς περὶ δρῦν τινα καὶ φηγὸν ζείδωρον [δὲ] καὶ
15 μητέρα καὶ τροφὸν ἀποκαλοῦντες. ἐκείνην (994) οὖν ὁ τότε βίος ἑορτὴν ἔγνω;
τὰ δ᾽ ἄλλα φλεγμονῆς ἦν ἅπαντα μεστὰ καὶ στυγνότητος. ὑμᾶς δε τοὺς νῦν τίς
λύσσα καὶ τίς οἶστρος ἄγει πρὸς μιαιφονίαν οἷς τοσαῦτα περίεστι τῶν ἀναγκαίων ; κτλ.
1542. [0) — — τι 1 p.996E καὶ πέποται ὁ τῆς συνηθείας κυκεών, ὥσπερ ὁ
τῆς Κίρκης
20 ὠδῖνάς (T) ὀδύνας (TE) κυκέων ἀπάτας τε γόους τε
154, [0] --- — τὶ ά p. 998A τίνες οὖν ὕστερον τοῦτ᾽ ἔγνωσαν;
οἱ πρῶτοι κακοεργὸν ἐχαλκεύσαντο μάχαιραν
εἰνοδίην, πρῶτοι δὲ βοῶν ἐπάσαντ᾽ ἀροτήρων.

UNECHTES.
25 155. [439 K., p. 18 δύ. Dıoc. vııı 43 ἣν καὶ TnAauyng υἱὸς αὐτοῖς (Pythago-
ras und Theano; vgl. A1S.151,24; 2 S. 153,45), ὃς καὶ διεδέξατο τὸν πατέρα Kal
κατά τινας Ἐμπεδοκλέους Kadnyroato‘ Ἱππόβοτός γέ τοί φησι λέγειν ᾿Εμπεδοκλέα᾽
Τήλαυγες, κλυτὲ κοῦρε Θεανοῦς TTudayöpew τε

ZWEIFELHAFTES.
30 154. Das war damals (im Anfange der Welt) noch nicht die Zeit,
wo die Sonne fest in ihrer unbeirrbaren, sicheren Bahn lief und Morgen
und Abend schied und sie (die Bahn) wieder durch den Kranz der
fruchtbringenden, knospenprangenden Horen im Kreislauf zurückführte,
wo vielmehr die Erde vergewaltigt war durch das ungeregelte Ausströmen
35 der Flüsse und vieles durch Bildung von Seen verunstaltet und durch
tiefen Schlamm und unfruchtbares Gestrüpp und Dickicht verödet dalag ...
154°. Wehen und Schmerzen brauend und Betörung und Klagen.
154°. Die zuerst das ruchlose Schlachtmesser zum Wegelagern
schmiedeten und zuerst von den Ackerochsen aßen.
40 UNECHTES,
155. Telauges, berühmter Sproß der Theano und des Pythagoras.
 218 21. EMPEDOKLES.

156. [435—439 K., p. 9 St.] Dioc. vııı 60 nach B1[A1 5. 157,29) ἀλλὰ καὶ
ἐπίγραμμα εἰς αὐτὸν ἐποίησε᾽ "TTavoavinv— ἀδύτων᾽. ANTHOL. vIr 508 mit
dem Lemma Σιμωνίδου. Vgl. Z. 12.
TTavoavinv ἰητρὸν ἐπώνυμον ᾿ΑΥχίτου υἱόν
σι φῶτ᾽ ᾿Ασκληπιάδην πατρὶς ἔθρεψε Γέλα,
ὃς πολλοὺς μογεροῖσι μαραινομένους καμάτοισιν
φῶτας ἀπέστρεψεν Φερσεφόνης ἀδύτων.
157. [433. 484 K., p. 9 St.) Dıoc. ναι 65 [A 1 5. 151,47]
ἄκρον ἰατρὸν "Axpwv "Axpayavrivov πατρὸς Ἄκρου
10 κρύπτει κρημνὸς ἄκρος πατρίδος ἀκροτάτης.
τινὲς δὲ τὸν δεύτερον στίχον οὕτω προσφέρονται “ἀκροτάτης κορυφῆς τύμ-
βος ἄκρος κατέχει᾽. τοῦτό τινες Σιμωνίδου φασὶν εἶναι.
158. [389 St.] ἩΙΕΆΟΟΙ,. z. B 121 (Schluß) αἰῶνος ἀμερθείς = Hom. x 58.
159. [145 St.] Arıst. de gener. et corr. A 8. p. 325b 19 Ἐμπεδοκλεῖ de τὰ μὲν
15 ἄλλα φανερὸν ὅτι μέχρι τῶν στοιχείων ἔχει τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθοράν, αὐτῶν
δὲ τούτων πῶς γίνεται καὶ φθείρεται τὸ σωρευόμενον μέγεθος οὔτε δῆλον
κτλ. [Ist kein Fragm. d. Emp.]
160. [0] Die von Stein Philol. xv 143 aus Cramers An. Ox. πὶ 184 zuge-
fügten Empedoklesverse sind Spielereien des Michael Italicus (s. xıt); vgl. Her-
20 mes ΧΥ 177 und M. Treu Byx. Zeitschr. ıv 1 ff.
161. [0] Über die sog. Zpaipa ’EumedoxA&ouged.F. Wieck (diss. Gryph.
1897), E. Maaß Comm. in Arat. religu. 154 544. und A. Elter Analeeta Graeca
Bonn 1899 (Natalic. reg.) S. 41.

C. IMITATION.
25 1. PraTo Phaedr. 248c [vgl. Β 116] οὗ δ᾽ ἕνεχ᾽ ἡ πολλὴ σπουδὴ τὸ ᾿Αλη-
θείας ἰδεῖν πεδίον [οὗ] ἐστιν, ἥ τε δὴ προσήκουσα ψυχῆς τῶι ἀρίστωι νομὴ ἐκ
τοῦ ἐκεῖ λειμῶνος τυγχάνει οὖσα, ἥ τε τοῦ πτεροῦ φύσις ὧι ψυχὴ κουφίζεται,
τούτωι τρέφεται. θεσμός τε ᾿Αδραστείας ὅδε: ἥτις ἂν ψυχὴ θεῶι ξυνοπαδὸς γενο-
μένη κατίδηι τι τῶν ἀληθῶν, μέχρι τε τῆς ἑτέρας περιόδου εἶναι ἀπήμονα, κἂν
30 ἀεὶ τοῦτο δύνηται ποιεῖν, ἀεὶ ἀβλαβῆ εἶναι. ὅταν δὲ ἀδυνατήσασα ἐπισπέσθαι μὴ
ἴδηι, καί τινι συντυχίαι χρησαμένη λήθης τε καὶ κακίας πλησθεῖσα βαρυνθῆι, βα-
ρυνθεῖσα δὲ πτερορρυήσηι τε καὶ ἐπὶ τὴν γῆν πέσηι, τότε νόμος ταύτην μὴ φυ-
τεῦσαι εἰς μηδεμίαν θήρειον φύσιν ἐν τῆι πρώτηι γενέσει, ἀλλὰ τὴν μὲν πλεῖστα
ἰδοῦσαν εἰς γονὴν ἀνδρὸς γενησομένου φιλοσόφου ἢ φιλοκάλου ἢ μουσικοῦ τινος
35 καὶ ἐρωτικοῦ, τὴν δὲ δευτέραν εἰς βασιλέως ἐννόμου ἢ πολεμικοῦ καὶ ἀρχικοῦ,

156. Den Arzt Pausanias, der seinen Namen (Leidstiller) mit Recht
trägt, den Sohn des Anchitos, den Abkömmling des Asklepios, hat Gela
geboren und erzogen. Viele Männer, die an schmerzlichen Leiden hin-
welkten, hat er aus der Persephone innerstem Gemache zurückgerufen.
40 157. Akron (Hoche), den hochberühmten Arzt aus Akragas, Akros’
(Hoch’s) Sohn, birgt der hohe Hügel seiner himmelhohen Vaterstadt.
158, Der Lebens beraubt.
159. Die sich ansammelnde Größe.
 FR. 156—161 UNECHTES. C. IMITATION. 1—2. 22. MENESTOR. 219

τρίτην εἰς πολιτικοῦ ἤ τινος οἰκονομικοῦ ἢ χρηματιστικοῦ, τετάρτην εἰς φιλοπόνου

(ἢ) γυμναστικοῦ ἢ περὶ σώματος ἴασίν τινος ἐσομένου, πέμπτην μαντικὸν βίον ἤ
τινα τελεστικὸν ἕξουσαν᾽ ἕκτηι ποιητικὸς ἢ τῶν περὶ μίμησίν τις ἄλλος ἁρμόσει,
ἑβδόμηι δημιουργικὸς ἢ γεωργικός, ὀγδόηι σοφιστικὸς ἢ δημοκοπικός, ἐνάτηι
τυραννικός. ἐν δὴ τούτοις ἅπασιν ὃς μὲν ἂν δικαίως διαγάγηι ἀμείνονος μοίρας
μεταλαμβάνει, ὃς δ᾽ ἂν ἀδίκως, χείρονος. εἰς μὲν γὰρ τὸ αὐτὸ ὅθεν ἥκει ἡ ψυχὴ
ἑκάστη οὐκ ἀφικνεῖται ἐτῶν μυρίων (οὐ γὰρ πτεροῦται πρὸ τοσούτου χρόνου)
πλὴν ἡ τοῦ φιλοσοφήσαντος ἀδόλως ἢ παιδεραστήσαντος μετὰ φιλοσοφίας, αὗται
δὲ τρίτηι περιόδωι τῆι χιλιετεῖ, ἐὰν ἕλωνται τρὶς ἐφεξῆς τὸν βίον τοῦτον, οὕτω
10 πτερωθεῖσαι τρισχιλιοστῶι ἔτει ἀπέρχονται. αἱ δὲ ἄλλαι, ὅταν τὸν πρῶτον βίον
τελευτήσωσιν, κρίσεως ἔτυχον, κριθεῖσαι δὲ αἱ μὲν εἰς τὰ ὑπὸ γῆς δικαιωτήρια
ἐλθοῦσαι δίκην ἐκτίνουσιν, αἱ δ᾽ εἰς τοὐρανοῦ τινα τόπον ὑπὸ τῆς Δίκης κου-
φισθεῖσαι διάγουσιν ἀξίως οὗ ἐν ἀνθρώπου εἴδει ἐβίωσαν βίου. τῶι δὲ χιλιοστῶι
ἀμφότεραι ἀφικνούμεναι ἐπὶ κλήρωσίν τε καὶ αἵρεσιν τοῦ δευτέρου βίου αἱροῦνται
15 ὃν ἂν θέληι ἑκάστη ἔνθα καὶ εἰς θηρίου βίον ἀνθρωπίνη ψυχὴ ἀφικνεῖται, καὶ
ἐκ θηρίου, ὅς ποτε ἄνθρωπος ἦν, πάλιν εἰς ἄνθρωπον.
2. Synzs. de provid. 1 (66, 1218 Α Mign.) κεῖται δὲ Θέμιδι νόμος ἀγορεύων
ψυχαῖς ἥτις ἂν ὁμιλήσασα τῆι τῶν ὄντων ἐσχατιᾶι τηρήσηι τὴν φύσιν καὶ ἀμό-
λυντος διαγένηται, ταύτην δὴ τὴν αὐτὴν ὁδὸν αὖθις ἀναρρυῆναι καὶ εἰς τὴν οἰκείαν
20 ἀναχυθῆναι πηγὴν ὥσπερ γε καὶ τὰς ἐκ τῆς ἑτέρας μερίδος τρόπον τινὰ ἐξορμη-
σαμένας, φύσεως ἀνάγκη ἐς τοὺς συγγενεῖς αὐλισθῆναι κευθμῶνας “ἔνθα —
ἠλάσκουσιν᾽ [B 121,2—4).

22. MENESTOR.
1. Iamgr. V.P. 267 p. 190,11 Ν. [45 A] Συβαρῖται Μέτωπος, Ἵππασος, TIpö-
25 Zevoc, Εὐάνωρ, Λεάναξ, Μενέστωρ κτλ.
2. THEOPHR. h. pl. 12,3 τὸ μὲν οὖν ὑγρὸν φανερόν, ὃ δὴ καλοῦσί τινες ἁπλῶς
ἐν ἅπασιν ὀπόν, ὥσπερ καὶ Μενέστωρ, οἱ δὲ ἐν τοῖς ἄλλοις μὲν ἀνωνύμως, ἐν
δέ τισιν ὀπὸν καὶ ἐν ἄλλοις δάκρυον.
8. --- — v9,6 πυρεῖα δὲ γίνεται μὲν ἐκ πολλῶν, ἄριστα δέ, ὥς φησι M.,
30 ἐκ κιττοῦ᾽ τάχιστα γὰρ καὶ πλεῖστον ἀναπνεῖ.
4. — caus. pl.117,3 ἡ μὲν οὖν τῆς συκαμίνου [näml. αὔξησις] διὰ τοῦτο
πρώϊος. ὡς δὲ Μ. φησίν, ἡ μὲν βλάστησις αὐτῆς ὀψία διὰ τὴν ψυχρότητα τοῦ
ὀποῦ, ἡ δὲ πέψις ταχεῖα διὰ τὴν ἀσθένειαν.
5. — — 21,5 ff. ὥσπερ καὶ Ἐμπεδοκλῆς λέγει περὶ τῶν ζώιων" τὰ γὰρ ὑπέρ-
35 πυρα τὴν φύσιν ἄγειν εἰς τὸ ὑγρόν. (6) συνηκολούθηκε δὲ ταύτηι τῆι δόξηι
καὶ Μενέστωρ οὐ μόνον ἐπὶ τῶν ζώιων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν. θερμότατα
γὰρ εἶναί φησι τὰ μάλιστα ἔνυγρα οἷον σχοῖνον, κάλαμον, κύπειρον᾽ δι᾽ ὃ καὶ
ὑπὸ τῶν χειμώνων οὐκ ἐκπήγνυσθαι. καὶ τῶν ἄλλων ὅσα μάλιστα ἐν τοῖς
ψυχροῖς δύνασθαι διαμένειν, οἷον ἐλάτην, πεύκην, κέδρον, ἄρκευθον, κιττόν. ἐπὶ
40 τούτου τὰρ οὐδὲ τὴν χιόνα τῆι θερμότητι ἐπιμένειν. ἔτι δὲ σκολιὸν εἶναι διὰ
τὴν ἐντεριώνην θερμὴν οὖσαν καὶ διαστρέφειν. (7) τρίτην δ᾽ αἰτίαν λέγει τοῦ
πρωϊβλαστῆ καὶ πρωΐκαρπα εἶναι" φύσει γὰρ καὶ ὁ ὀπὸς αὐτοῖς ὧν θερμὸς καὶ
βλαστάνειν πρωὶϊ ποιεῖ καὶ πέττειν τοὺς καρπούς. σημεῖον δὲ ποιεῖ καὶ τούτου
τὸν κιττὸν καὶ ἕτερ᾽ ἄττα. τετάρτη δὲ ἡ τῶν ἀειφύλλων διὰ γὰρ θερμότητα καὶ
 290 23. XUTHOS. 24. BOIDAS. 25. ION VON CHIOS.
ταῦτα οἴεται διατηρεῖν, τὰ δὲ ἐνδείαι τούτου φυλλοβολεῖν. προσεπιλέγει δὲ τοῖς
εἰρημένοις καὶ τὰ τοιαῦτα σημειούμενος ὅτι τὰ πυρεῖα ἄριστα καὶ κάλλιστα ἐκπυ-
ροῦται τὰ ἐκ τῶν ἐνύδρων ὡς τὰ ἔγγιστα τοῦ πυρὸς ὄντα τάχιστα ἐκπυρούμενα.
θ. --- — 114,3 ἡ δὲ πίειρα [näml. γῇ] πάμπαν οὐδενὶ ξυμφέρει φυτῶι" ξηραίνει
γὰρ μᾶλλον τοῦ δέοντος, ὥσπερ καὶ Μ. φησί. τοιαύτην δ᾽ εἶναι τὴν πλυντρίδα,
χρῶμα δ᾽ ὑπόλευκον.
ἡ. -- --νι 8,5 καὶ ἔτι δὲ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον αἱ διαφοραί (näml.
τῶν χυμῶν). διὸ καὶ οἱ ὁμογενεῖς πλείους οἷον αὐστηροί, λιπαροί, πικροί, γλυκεῖς.
ὅθεν καὶ οἱ παλαιοὶ τῶν φυσιολόγων ἀπείρους ἐτίθεντο τοὺς χυμούς, ὥσπερ
10 καὶ ΜΡ ὁποία γὰρ ἄν τις ἡ μίξις καὶ ἡ πέψις γένηται τοῦ ὑγροῦ ἐμφύτου, τοιοῦ-
τον εἶναι καὶ τὸν χυμόν.

23. XUTHOS.
ARIST. phys. A 9. 2166 22 εἰσὶ δέ τινες οἱ διὰ τοῦ μανοῦ καὶ πυκνοῦ οἴονται
φανερὸν εἶναι ὅτι ἔστι κενόν. εἰ μὲν γὰρ μὴ ἔστι μανὸν καὶ πυκνόν, οὐδὲ συνιέναι
15 καὶ πιλεῖσθαι οἷόν τε. εἰ δὲ τοῦτο μὴ εἴη, ἢ ὅλως κίνησις οὐκ ἔσται ἢ κυμανεῖ
τὸ ὅλον, ὥσπερ ἔφη Ξοῦθος. SIMPL. z. d. St. 683, 24 Ξ. ὁ ΤΤυθαγορικός, καὶ ὑπερ-
χυθήσεται καὶ ἐπὶ πλέον ἐκταθήσεται, ὡς ἡ θάλασσα διὰ τῶν κυμάτων εἰς τοὺς
αἰγιαλοὺς ὑπερχεῖται. Vgl. ΤΑΜΒι,.. V.P. 267 [e. 45 A] Κροτωνιᾶται... Τίμαιος,
Βοῦθος [Ξοῦθος] und 25 Α 1 Z. 30 [Ὁ].

20 24. BOIDAS.
SCHOL. ARISTOPH. vulg. ad Nub. 96 πρῶτον μὲν γὰρ Δίφιλος [der Tambo-
graph PLG τὶ 504 Bergk] εἰς Boidav τὸν φιλόσοφον ὁλόκληρον συνέταξε ποίημα,
dl οὗ καὶ εἰς δουλείαν ἐρυπαίνετο ὁ φιλόσοφος. οὐ διὰ τοῦτο δὲ ἐχθρὸς ἦν.
ἔπειτα Εὔπολις, εἰ καὶ δι᾿ ὀλίγων ἐμνήσθη Σωκράτους, μᾶλλον ἢ ᾿Αριστοφάνης ἐν
25 ὅλαις ταῖς Νεφέλαις αὐτοῦ καθήψατο.

25. ION VON CHIOS.

A. LEBEN, SCHRIFTEN UND LEHRE.
1. HARPOoCR «ἃ. Ἴων. Ἰσοκράτης ἐν τῶι Περὶ τῆς ἀντιδόσεως [s. A 6]. Ἴωνος
τοῦ τῆς τραγωιδίας ποιητοῦ μνημονεύοι ἂν νῦν ὁ ῥήτωρ, ὃς ἣν Χῖος μὲν γένος,
30 υἱὸς δὲ ᾿Ορθομένους, ἐπίκλησιν δὲ Ξούθου. ἔγραψε δὲ καὶ μέλη πολλὰ καὶ τρα-
γωιδίας καὶ φιλόσοφόν τι σύγγραμμα τὸν Τριαῦ μὸν ἐπιγραφόμενον, ὅπερ Καλλί-
μαχος ἀντιλέγεσθαί φησιν, ὡς Ἐπιγένους [verwirrt, 5. S. 28,14. 222,8]. ἐν ἐνίοις
δὲ καὶ πληθυντικῶς ἐπιγράφεται Τριαῦμοί, καθὰ Δημήτριος ὁ Σκήψιος καὶ ᾿Απολ-
λωνίδης ὁ Νικαεύς. ἀναγράφουσι κτλ. [s. Β 1].
35 2. ΑΒΙΒΤΟΡΗ. Fried. [Frühj. 421] 832 ff.
οὐκ ἦν ἄρ᾽ οὐδ᾽ ἃ λέγουσι, κατὰ τὸν ἀέρα
ὡς ἀστέρες γιγνόμεθ᾽, ὅταν τις ἀποθάνηι;
- μάλιστα. --- καὶ τίς ἐστιν ἀστὴρ νῦν ἐκεῖ
 A. LEBEN, SCHRIFTEN U. LEHRE. 1—7. B. FRAGMENTE. 1. 221

835 Ἴων ὁ Χῖος; — ὅνπερ ἐποίησεν πάλαι

ἐνθάδε, τὸν ’Aoidv ποθ᾽ ὡς δ᾽ ἦλθ᾽, εὐθέως
᾿Αοῖον αὐτὸν πάντες ἐκάλουν ἀστέρα.
Dazu ScHor. Ἴων ὁ Χῖος: διθυράμβων καὶ τραγωιδίας καὶ μελῶν ποιητής.
ὅ ἐποίησε δὲ ὠιδήν, ἧς ἡ ἀρχή “ἀοῖον ἀεροφοίταν ἀστέρα μείναμεν ἀελίου
λευκῆι mrepuyı πρόδρομον᾽ [fr. 10 Bergk). φαίνεται δὲ τετελευτηκὼς ἐκ
τούτων. παίζων οὖν ὁ ᾿Αριστοφάνης ᾿Αοῖον αὐτόν φησιν ἀστέρα κληθῆναι. περι-
βόητος δὲ ἐγένετο. ἔγραψε δὲ καὶ κωμωιδίας καὶ ἐπιγράμματα καὶ παιᾶνας καὶ
ὕμνους καὶ σκολιὰ καὶ ἐγκώμια καὶ ἐλεγεῖα, καὶ καταλογάδην. τὸν Πρεσβευτικὸν
10 λεγόμενον, ὃν νόθον ἀξιοῦσιν εἶναί τινες καὶ οὐχὶ αὐτοῦ. φέρεται δὲ αὐτοῦ καὶ
Κτίσις [näml. Χίου] καὶ Κοσμολογικός fd. 1. Τριαγμός] καὶ Ὑπομνήματα [ά. 1.
Ἐπιδημίαι) καὶ ἄλλα τινά. --- καὶ πάνυ δόκιμος ἦν. φασὶ δὲ αὐτὸν ὁμοῦ διθύ-
ραμβον καὶ τραγωιδίαν ἀζωνισάμενον ἐν τῆι ᾿Αττικῆι νικῆσαι, καὶ εὐνοίας χάριν
προῖκα Χῖον οἶνον πέμψαι ᾿Αθηναίοις (Σωκράτους δὲ τοῦ φιλοσόφου ἔστιν εἰς
15 αὐτὸν λόγος λεγόμενος Ἴων). μέμνηται αὐτοῦ καὶ Καλλίμαχος ἐν τοῖς Χωλιάμβοις
(fr. 890 Schn.], ὅτι πολλὰ ἕγραψε.
3. Su. Ἴων Χῖος. τραγικὸς καὶ λυρικὸς καὶ φιλόσοφος, υἱὸς ᾿Ορθομένους,
ἐπίκλησιν δὲ Ξούθου. ἤρξατο δὲ τὰς τραγωιδίας διδάσκειν ἐπὶ τῆς πβ ὀλυμπιά-
doc [452---449]. δράματα δὲ αὐτοῦ ıB, οἱ δὲ A, ἄλλοι δὲ μ φασίν.
20 4. [ΠΟΝΟΙΝ.] de subl. 33,5 τί δ᾽: ἐν μέλεσι μᾶλλον ἂν εἶναι Βακχυλίδης ἕλοιο
ἢ Πίνδαρος, καὶ ἐν Tpaywıdlaı ἤν ὁδ Χῖος ἢ νὴ Δία Σοφοκλῆς; ἐπειδὴ οἱ μὲν
ἀδιάπτωτοι καὶ ἐν τῶι Taopupan πάντη κεκαλλιγραφημένοι, ὁ de Πίνδαρος καὶ
ὁ Σοφοκλῆς ὁτὲ μὲν οἷον πάντα ἐπιφλέγουσι τῆι φορᾶι, σβέννυνται δ᾽ ἀλόγως
πολλάκις καὶ πίπτουσιν ἀτυχέστατα. ἢ οὐδεὶς ἂν εὖ φρονῶν ἑνὸς δράματος, τοῦ
25 Οἰδίποδος, εἰς ταὐτὸ συνθεὶς τὰ Ἴωνος ἀντιτιμήσαιτο ἑξῆς.
5.C. LA. 1 895 ({n. ἃ. Schrift Mitte v. Jahrh.) ["IJwv ἀνέθηκεν ἄγίαλμα
— — τῇῆι ᾿Αθηναίηι.
6. Isock. xv 268 τοὺς λόγους τοὺς τῶν παλαιῶν σοφιστῶν, ὧν ὁ μὲν ἄπει-
ρον τὸ πλῆθος ἔφησεν εἶναι τῶν ὄντων, Ἐμπεδοκλῆς δὲ τέτταρα καὶ Νεῖκος καὶ
30 Φιλίαν ἐν αὐτοῖς, Ἴων δ᾽ οὐ πλείω τριῶν. PHILOP. ἃ. gen. et corr. p. 207,18 Vit.
πῦρ μὲν καὶ τῆν Παρμενίδης ὑπέθετο, ταὐτὰ δὲ μετὰ τοῦ ἀέρος Ἴων ὁ Χῖος ὁ
τρατωιδοποιός, ᾿Εμπεδοκλῆς δὲ τὰ τέσσαρα ὑπέθετο.
7. Air. πὶ 25, 11 (Ὁ. 866) (περὶ σελήνης οὐσίας) Ἴων σῶμα τῆι μὲν ὑελοειδὲς
διαυγές, τῆι δ᾽ ἀφεγγές.

35 B. FRAGMENTE.
Von den Prosaschriften Χίου κτίσις [62—64 E. S. Koepke de Ionis Chir vita
et fragm. Berol. 1836], Ἐπιδημίαι [65—76, dazu Plut. de prof. in virt. 8 p. 332
und E und Ioann. Alexandr. Articella (Venet. 1493) f. 105) enthält keine etwas
Philosophisches außer dem Triagmos.

40 ΙΩΏΝΟΣ TPIATMO2.
Vgl. Arıst. de caelo A 1. 2682 10 (5. 45 B 17).
1. [77 Koepke] HARPocr. unter Ἴων [nach A 1] ἀναγράφουσι δὲ Ev
FRAGMENTE DES DREIKAMPFES.
1. Anfang aber meines Wortes ist: Alles ist drei und nichts mehr
 222 25. ION VON CHIOS.

αὐτῶι τάδε. ἀρχὴ δέ μοι τοῦ λόγου πάντα τρία Kal οὐδὲν
πλέον ἢ ἔλασσον τούτων τῶν τριῶν ἑνὸς ἑκάστου ἀρετὴ
τριάς: σύνεσις καὶ κράτος καὶ τύχη. Vorher stand wohl Ἴων
Χῖος τάδε λέτει.
5 ,.%. [18] Dioc. vom 8 Ἴων δὲ ὁ Χῖος ἐν τοῖς Τριαγμοῖς φησιν αὐτὸν [Py-
thagoras] ἔνια ποιήσαντα ἀνενεγκεῖν εἰς Ορφέα. CLEm.Str. ı 131 p. 397 P. Ἴων
δὲ ὁ Χῖος Ev τοῖς Τριαγμοῖς καὶ ΤΤυθαγόραν εἰς Ὀρφέα ἀνενεγκεῖν τινα ἱστορεῖ.
᾿Ἐπιγένης δὲ κτλ. [s. 5. 28,14]. Mißverstanden Harpocr. Α 1 und ὅτ. u. Ὀρφεύς:
ἔγραψε τριασμούς [5160], λέγονται δὲ εἶναι Ἴωνος τοῦ τραγικοῦ ἐν δὲ τούτοις τὰ
10 ἱεροστολικὰ καλούμενα.
Unbestimmt aus welcher Prosaschrift:
3. [79] Pur. de fort. Rom. 1 p. 510" Ἴων μὲν οὖν ὁ ποιητὴς ἐν τοῖς
δίχα μέτρου καὶ καταλογάδην αὐτῶι γεγραμμένοις φησὶν ἀνομοιότατον
πρᾶγμα τῆι σοφίαι τὴν τύχην οὖσαν ὁμοιοτάτων πραγμάτων γίγνεσθαι δημιουργόν.
15 Vgl. Quaest. conv. ὙΠῚ 1,1 ἔφη γὰρ οὐ φαύλως εἰπεῖν Ἴωνα περὶ τῆς τύχης ὅτι
πολλὰ τῆς σοφίας διαφέρουσα πλεῖστα αὐτῆι ὅμοια ποιεῖ.
Von der Poesie Ions enthalten die Dramen [Nauck FT 2732ff., Trag. diet.
ind. ὃ. xxv] nichts Philosophisches. Von der Lyrik [PLG* 251ff. Bergk.] ge-
hören hierher folgende

20 ZWEIFELHAFTE FRAGMENTE.
4. [4 B.] Dioc. 1 119. φησὶ δὲ Δοῦρις Ev τῶι δευτέρωι τῶν "Rpwv [näml.
Σαμίων FHG II 481 fr. 51] ἐπιγεγράφθαι αὐτῶι [Pherekydes] τὸ ἐπίγραμμα τόδε
[daraus Anth. P. vır 9. Preger I. G. M. 251]°
(120) τῆς σοφίης πάσης ἐν ἐμοὶ τέλος" ἢν δέ τι πλεῖον,
25 ΤΤυθαγόρηι τὠμῶι λέγε [Ὁ] ταῦθ᾽, ὅτι πρῶτος ἁπάντων
ἔστιν Av’ Ἑλλάδα γῆν οὐ ψεύδομαι ὧδ᾽ ἀγορεύων.
Ιων δ᾽ ὁ Χῖός φησι περὶ αὐτοῦ᾽
ὡς ὁ μὲν ἠνορέηι τε κεκασμένος ἠδὲ καὶ αἰδοῖ
καὶ φθίμενος ψυχῆι τερπνὸν ἔχει βίοτον,
30 εἴπερ Τυθαγόρης ἐτύμως ὁ σοφὸς περὶ πάντων
ἀνθρώπων γνώμας ἤιδεε κἀξέμαθεν.
Über Duris’ Glaubwürdigkeit 5. unten c. 43 Sımos.

oder weniger als diese drei. Eines jeden einzelnen Vorzüglichkeit eine
Dreiheit: Verstand, Kraft, Glück.
35 2. Pythagoras habe einiges, was er gemacht habe, auf Orpheus zu-
rückgeführt.
3. Glück, der Kunst so ganz unähnlich, bringt doch sehr viel ähn-
liches wie sie hervor.

ZWEIFELHAFTES.
40 4. (Grabschrift auf Pherekydes.) So hat nun dieser, den Mannesmut und
Würde zierten, auch nach seinem Hinscheiden fröhliches Leben für seine Seele
zu erwarten, wenn denn in Wahrheit Pythagoras der Weise mehr denn alle
Menschen Einsichten erworben und erforscht hat.
 B. FRAGMENTE. 1—5. 26. HIPPON. A. LEBEN UND LEHRE. 1-8. 223

5. CLEONID. is. harm. 12 [Mus. ser. ed. Jan p. 202,9) ἐπὶ μὲν οὖν τοῦ φθόγ-
You χρῶνται τῶι ὀνόματι [näml. τόνος] οἱ λέγοντες ἑπτάτονον τὴν φόρμιγγα Ka-
θάπερ Τέρπανδρος καὶ Ἴων. ὁ μὲν γάρ φησιν “ἡμεῖς τοι — ὕμνους᾽ [fr. 5 Bergk]
6 δέ"
5 ἑνδεκάχορδε λύρα, δεκαβάμονα τάξιν ἔχοισα
εἰς συμφωνούσας ἁρμονίας τριόδους, |
\ L >Wa = ῇ I \ 1 [4
πρὶν μέν σα ἑπτάτονον ψάλλον διὰ τέσσαρα πᾶντες
Ἕλληνες σπανίαν μοῦσαν ἀειράμενοι...

5. Elfsaitige Leier, die du eine für die zusammenklingenden Dreiwege der

10 Harmonie eingerichtete zehnstufige Intervallenordnung besitzest, dich haben
ehedem alle Hellenen mit sieben Saiten gespielt, wobei sie denn freilich nur
eine ärmliche Quartenmusik erzielten.

26. HIPPON.
A. LEBEN UND LEHRE.
15 1. Img. V. P. 267 [Kat. der Pythagoreer, 45 A] Σάμιοι Μέλισσος... Ἔλωρις,
Ἵππων. CENSORIN. 5,2 Hipponi vero Metapontino sive ut Aristoxenus auctor est
[raus ıı 282 fr. 38] Samio etc. [s. S. 225,5. 226,28). Sexr. P.h. ım 14 Ἵ. δὲ ὁ
Ῥηγῖνος [s. 2.35]. Zeit vgl. Arıst. de an. A 2.4051 [21 A 4, S. 154,26].
2. SCHOL. ARISTOPH. Ven. ad Nub. 94 ff. [vgl. Av. 1001]
20 ψυχῶν σοφῶν τοῦτ᾽ ἔστι φροντιστήριον"
95 ἐνταῦθ᾽ ἐνοικοῦσ᾽ ἄνδρες, οἱ τὸν οὐρανὸν
λέγοντες ἀναπείθουσιν ὡς ἔστιν πνιγεύς,
κἄστιν περὶ ἡμᾶς οὗτος, ἡμεῖς δ᾽ ἄνθρακες.
ταῦτα δὲ πρότερος Κρατῖνος ἐν Πανόπταις δράματι [fr. 155 Kock.] περὶ Ἵππωνος
25 τοῦ φιλοσόφου κωμωιδῶὼν αὐτὸν λέγει. SCHOL. CLEM. Protr. τν 103 Klotz. τοῦ
δὲ Ἵππωνος καὶ αὐτοῦ ὡς ἀσεβοῦς γενομένου μέμνηται ὁ Κρατῖνος.
3. Hırror. ı 16 (D. 566) "I. δὲ 6 Ῥηγῖνος ἀρχὰς ἔφη ψυχρὸν τὸ ὕδωρ καὶ
θερμὸν τὸ πῦρ. γενόμενον δὲ τὸ πῦρ ὑπὸ ὕδατος κατανικῆσαι τὴν τοῦ γεννή-
σαντος δύναμιν συστῆσαί τε τὸν κόσμον. τὴν δὲ ψυχὴν ποτὲ μὲν ἐγκέφαλον
80 λέγει, ποτὲ δὲ ὕδωρ᾽ καὶ γὰρ τὸ σπέρμα εἶναι τὸ φαινόμενον ἡμῖν ἐξ ὑγροῦ, ἐξ
οὗ φησι ψυχὴν γίνεσθαι.
4. SımpL. phys. 23,22 [s. oben ὃ. 9,17] Θαλῆς ... καὶ Ἵ., ὃς δοκεῖ καὶ ἄθεος
γεγονέναι, ὕδωρ ἔλεγον τὴν ἀρχὴν ἐκ τῶν φαινομένων κατὰ τὴν αἴσθησιν εἰς
τοῦτο προαχθέντες κτλ.
35 5. SexT. Pyrrh. hypot. π| 30. ıx 361 "I. δὲ ὁ Ῥηγῖνος πῦρ καὶ ὕδωρ.
6. Aurx. (zu n. 7) 26,21 Ἵππωνα ἱστοροῦσιν ἀρχὴν ἁπλῶς τὸ ὑγρὸν ἀδιορίστως
ὑποθέσθαι οὐ διασαφήσαντα πότερον ὕδωρ ὡς Θαλῆς ἢ ἀὴρ ὡς ᾿Αναξιμένης καὶ
Διογένης. Ioann. Diac. Alleg. in Hes. Theog. 116 ὁ δὲ τὴν γῆν [!, näml. ἀρχὴν
ἔθετο] ὡς Ἵππων ὁ ἄθεος.
40 7. ΑΒΙΒΤΟΤ. Metaphys. A 3. 98423 nach Thales [1 A 12] Ἵππωνα γὰρ οὐκ ἄν
τις ἀξιώσειε θεῖναι μετὰ τούτων διὰ τὴν εὐτέλειαν αὐτοῦ τῆς διανοίας.
8. CLEM. protr. 24 p. 20P. θαυμάζειν ἔπεισί μοι, ὅτωι τρόπωι Εὐήμερον τὸν
᾿Ακραγαντῖνον καὶ Νικάνορα τὸν Κύπριον καὶ Ἵππωνα καὶ Διαγόραν τὸν Μήλιον
 224 26. HIPPON.

τόν τε Κυρηναῖον ἐπὶ τούτοις ἐκεῖνον (ὁ Θεόδωρος ὄνομα αὐτῶι) καί τινας ἄλλους
συχνοὺς σωφρόνως βεβιωκότας καὶ καθεωρακότας ὀξύτερόν που τῶν λοιπῶν ἀν-
θρώπων τὴν ἀμφὶ τοὺς θεοὺς τούτους πλάνην ἀθέους ἐπικεκλήκασιν. PHILOP.
de anima 88, 28 οὗτος ἄθεος ἐπεκέκλητο di αὐτὸ τοῦτο, ὅτι τὴν τῶν πάντων
αἰτίαν οὐδενὶ ἄλλωι ἢ τῶι ὕδατι ἀπεδίδου. Vgl. Arr. V.H. τι 81 [51 A 3]; fr. 33.
9. [Α1ΕΧ.] in Metaphys. 462,29 Ἵππων μὲν πρότερον ὁ ἄθεος ἐπικληθείς (οὐδὲν
γὰρ οὗτος παρὰ τὰ αἰσθητὰ εἶναι ἀπεφήνατο). Vgl.B2.
10. Az. τν 8,9 (Ὁ. 388) "I. ἐξ ὕδατος τὴν ψυχήν. ARISTOT. de anima A 2.
40561 (8. S. 154,24) b24 οἱ δὲ θάτερον τῶν ἐναντίων, οἷον θερμὸν ἢ ψυχρὸν ἤ
10 τι τοιοῦτον ἄλλο, καὶ τὴν ψυχὴν ὁμοίως ἕν τι τούτων τιθέασιν διὸ καὶ τοῖς
ὀνόμασιν ἀκολουθοῦσιν᾽ οἱ μὲν γὰρ τὸ θερμὸν λέγοντες, ὅτι διὰ τοῦτο καὶ τὸ
ζῆν ὠνόμασται, οἱ δὲ τὸ ψυχρὸν διὰ τὴν ἀναπνοὴν καὶ τὴν κατάψυξιν καλεῖσθαι
ψυχήν. PHILOP. Ζ. 4. St. 92,2 θάτερον τῶν ἐναντίων τίθεται Ἵ. καὶ Ἡράκλειτος,
ὁ μὲν τὸ θερμόν’ πῦρ γὰρ τὴν ἀρχὴν εἶναι" ὁ δὲ τὸ ψυχρόν, ὕδωρ τιθέμενος τὴν
15 ἀρχήν. ἑκάτερος οὖν τούτων, φησί, καὶ ἐτυμολογεῖν ἐπιχειρεῖ τὸ τῆς ψυχῆς ὄνομα
πρὸς τὴν οἰκείαν δόξαν, ὁ μὲν λέγων διὰ τοῦτο ζῆν λέγεσθαι τὰ ἔμψυχα παρὰ
τὸ ζεῖν, τοῦτο δὲ τοῦ θερμοῦ, ὁ δὲ ψυχὴν κεκλῆσθαι ἐκ τοῦ ψυχροῦ, ὅθεν ἔχει τὸ
εἶναι, παρὰ τὸ αἰτίαν ἡμῖν γενέσθαι τῆς διὰ τῆς ἀναπνοῆς ψύξεως. ἐπεὶ γὰρ ἡ μὲν
ζωὴ ἐκ τῆς ψυχῆς ὑπάρχει, ἡ δὲ ψυχὴ ἐκ ψυχροῦ (ἐξ ὕδατος γάρ), διὰ τοῦτο δεῖ
20 τῆς ἀναπνοῆς κολαζούσης τῆι ψύξει τὸ περικάρδιον θερμὸν καὶ οὐκ ἐώσης τῆς
ψυχικῆς δυνάμεως ἐπικρατέστερον γενέσθαι, λέγω δὴ τῆς ψυχρᾶς. HERM. irris. 2
(D. 651) οἱ δὲ ὕδωρ γονοποιόν [näml. τὴν ψυχὴν εἶναι; am Rande fügt der Patm.
richtig das Lemma Ἵππων zu].
11. ΜΈΝΟΝ Anonymi Londin. 11,22 [Suppl. Aristot. τι 1,17] "Imn(wv) [oder
25 Ἱππζ(ῶναξ)] δὲ ὁ Κροτωνιάτης οἴεται ἐν ἡμῖν οἰκείαν εἶναι ὑγρότητα, καθ᾽ ἣν καὶ
αἰσθανόμεθα καὶ ἧι ζῶμεν ὅταν μὲν οὖν οἰκείως ἔχηι ἡ τοιαύτη ὑγρότης, ὑγιαίνει
τὸ ζῶιον, ὅταν δὲ ἀναξηρανθῆι, ἀναισθητεῖ δὲ τὸ ζῶιον καὶ ἀποθνήισκει. διὰ δὴ τοῦτο
οἱ γέροντες ξηροὶ καὶ ἀναίσθητοι, ὅτι χωρὶς ὑγρότητος᾽ ἀναλόγως δὴ τὰ πέλματα
ἀναίσθητα, ὅτι ἄμοιρα ὑγρότητος. καὶ ταῦτα μὲν ἄχρι τούτου φησίν. ἐν ἄλλωι
30 δὲ βυβλίωι αὑτὸς ἀνὴρ λέγει τὴν κατωνομασμένην ὑγρότητα μεταβάλλειν δι
ὑπερβολὴν θερμότητος καὶ dr ὑπερβολὴν ψυχρότητος καὶ οὕτως νόσους ἐπιφέρειν,
μεταβάλλειν δέ φησιν αὐτὴν ἢ ἐπὶ τὸ πλεῖον ὑγρὸν ἢ ἐπὶ τὸ ξηρότερον ἢ ἐπὶ τὸ
παχυμερέστερον ἢ ἐπὶ τὸ λεπτομερέστερον ἢ εἰς ἕτερα, καὶ τὸ αἴτιον οὕτως νοσο-
λογεῖ, τὰς δὲ νόσους τὰς γινομένας οὐχ ὑπαγορεύει.
39 12. CENSoRIn. 5,2 [s. 5. 225,16] Πύρρον... ex medullis profluere semen vide-
tur idque eo probari, quod post admissionem pecudum, si quis mares interimat,
medullas utpote echaustas non reperiat.
13. Act. v 5,3 (Ὁ. 418) Ἵ. προΐεσθαι μὲν σπέρμα τὰς θηλείας οὐχ ἥκιστα
τῶν ἀρρένων, μὴ μέντοι εἰς Zwioyoviav τοῦτο συμβάλλεσθαι διὰ τὸ ἐκτὸς πίπτειν
40 τῆς ὑστέρας" ὅθεν ἐνίας προΐεσθαι πολλάκις δίχα τῶν ἀνδριὼν σπέρμα καὶ μάλιστα
τὰς χηρευούσας. καὶ εἶναι τὰ μὲν ὀστᾶ παρὰ τοῦ ἄρρενος, τὰς δὲ σάρκας παρὰ
τῆς θηλείας. ÜENSOR. 5,4.
14. AET. ν 7,3 (Ὁ. 419) Ἱππῶναξ [s. Ζ. 25] παρὰ τὸ συνεστὸς καὶ ἰσχυρὸν
ἢ παρὰ τὸ ῥευστικόν τε καὶ ἀσθενέστερον σπέρμα [näml. ἄρρενα καὶ θήλεα γί-
45 νεσθα!]. CENS. 6,4 ex seminibus autem tenwioribus feminas. ex densioribus mares
fieri Hippon adfirmat. Akt. v 7,7 (D.420) Ἱππῶναξ [so hier vgl. 2.43]' ei μὲν ἡ
γονὴ κρατήσειεν, ἄρρεν, εἰ δ᾽ ἡ τροφή, θῆλυ.
 A. LEBEN UND LEHRE. 8—19. B. FRAGMENTE. 1. 225

15. CEnsor. 6,1 H. vero caput, in quo est animi principale [näml. primum
erescere).
16. — 9,2 H. qui diebus LX infantem seribit formari et quarto mense car-
nem fieri coneretam quinlo umgues capillumve nasci septimo iam hominem esse
5 perfeetum. 7,2 H. Metapontinus a septimo ad decimum mensem nasci posse aesti-
mavit. nam septimo partum iam esse maturum eo quod in ommibus numerus
septenarius plurimum possü, siquidem sepiem formemur mensibus additisque
alteris recti consistere incıpiamus et post septimum mensem dentes nobis innas-
cantur idemque post septimum cadant annum, quarto decimo autem pubescere
10 soleamus. sed hanc a septem mensibus incipientem maturitatem usque ad decem
perductam ideo quod in aliıs ommibus haec eadem natura est, ut septem mensibus
annisve tres aut menses aut anni ad consummationem accedant: nam dentes septem
mensum infanti nascı et maxime decimo perfici mense, septimo anno primos
eorum excidere, decimo ultimos, post quartum decimum annum nonnullos,, sed
15 omnes intra seplimum decimum annum pubescere.
17. — 6,3 at Diogenes [5] A 25] ei H. existimarunt esse in alvo prominens
qurddam, quod infans ore adprehendat (et) ex eo alimentum ia trahat, ut, cum
editus est, ex matris uberibus.
18. — 6,9 sequitur de geminis, qui ut aliquando nascantur, modo seminis
20 fieri H. ratus (est). id enim cum amplius est quam uni satis fwit, bifariam
deduet.
19. THEOPHR. hist. plant. τ 3,5 πᾶν γὰρ ἄγριον καὶ ἥμερόν φησιν Ἵ. γίνεσθαι
τυγχάνον ἢ μὴ τυγχάνον θεραπείας, ἄκαρπα δὲ καὶ κάρπιμα καὶ ἀνθοφόρα καὶ
ἀνανθῆ παρὰ τοῦς τόπους καὶ τὸν ἀέρα τὸν περιέχοντα, τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ
25 φυλλοβόλα καὶ ἀείφυλλα. II 2,2 καίτοι φησὶν Ἵ. ἅπαν καὶ ἥμερον καὶ ἄγριον
εἶναι, καὶ θεραπευόμενον μὲν ἥμερον, μὴ θεραπευόμενον δὲ ἄγριον, τῆι μὲν ὀρθῶς
λέγων τῆι δὲ οὐκ ὀρθῶς. ἐξαμελούμενον γὰρ ἅπαν χεῖρον γίνεται καὶ ἀπαγριοῦται,
θεραπευόμενον δὲ οὐχ ἅπαν βέλτιον, ὥσπερ εἴρηται.

B. FRAGMENTE.
30 1. ScHoL. HOMER. Genav. p. 197,19 Nicole zu Homer ® 195:
193 ἀλλ᾽ οὐκ ἔστι Διὶ Κρονίωνι uaxeodoı'
τῶι οὐδὲ κρείων ᾿Αχελώιος ἰσοφαρίζει
195 οὐδὲ βαθυρρείταο μέγα σθένος ᾿Ωκεανοῖο,
ἐξ οὗ περ πάντες ποταμοὶ καὶ πᾶσα θάλασσα
30 καὶ πᾶσαι κρῆναι καὶ φρείατα μακρὰ νάουσιν.
Κράτης δ᾽ ἐν β τῶν “μηρικῶν δεικνύς, ὅτι ᾽Ωκεανὸς “ Μεγάλη θά-
λασσα᾽᾽ “ταῦτα γάρ, φησίν, μόνως ἂν ἁρμόττοι ῥηθῆναι περὶ τῆς
ἐκτὸς θαλάσσης, ἣν ἔτι καὶ νῦν οἱ μὲν “Μεγάλην θαλάτταν᾽ οἱ δὲ
“᾿Ατλαντικὸν᾽ προσαγορεύουσιν. ποταμὸς δὲ ποῖος ἂν δύναιτο ταύ-
τὴν ἔχειν δύναμιν; καίτοι γ᾽ ἔνιοι [Zenodotos, Megakleides] ἐξαιροῦντες
40 τὸν περὶ τοῦ ᾽Ωκεανοῦ στίχον [also 195] τῶι ᾿Αχελώιωι περιτιθέασι
ταῦτα, ὃς οὐχ ὅτι τῆς θαλάσσης μείων ἐστίν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐν
αὐτῆι κόλπων, λέγω δὴ Τυρρηνικοῦ καὶ Ἰονίου. εἶπε δὲ τοῖς τρισίν
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 15
 226 26. Hippon. B. FRAGMENTE. 1—4.

[195—197], φησίν, ὅ,τι καὶ οἱ μετὰ ταῦτα φυσικοὶ συνεφώνησαν,

τὸ περιέχον τὴν γῆν κατὰ τὸ πλεῖστον μέρος ᾿Ωκεανὸν εἶναι, ἐξ
οὗπερ τὸ πότιμον. Ἵππων᾽ τὰ ap ὕδατα πινόμενα πάντα
ἐκ τῆς θαλάσσης ἐστίν: οὐ γὰρ δή που, (ei) τὰ φρέατα
5 βαθύτερα ἦν, θάλασσά ἐστιν ἐξ ἧς πίνομεν: οὕτω γὰρ οὐκ
(ἂν) ἐκ τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ εἴη, ἀλλ᾽ ἄλλοθέν ποθεν.
νῦν δὲ n θάλασσα βαθυτέρα ἐστὶ τῶν ὑδάτων. ὅσα οὖν
καθύπερθεν τῆς θαλάσσης ἐστί, πάντα ἀπ᾽ αὐτῆς ἐστιν.
οὕτως τὰ αὐτὰ εἴρηκεν "Ounpwi”.

10 FALSCHES.
2. CLem. Protr. 55 p. 43,1 Stähl. οὐ νέμεσις τοίνυν οὐδὲ Ἵππωνι ἀπαθανα-
τίζοντι τὸν θάνατον τὸν ἑαυτοῦ ὁ Ἵ. οὗτος ἐπιγραφῆναι ἐκέλευσεν τῶι μνήματι
τῶι ἑαυτοῦ τόδε τὸ ἐλεγεῖον [PLG τὶ 259 Β.] Ἵππωνος --- καταφθίμενον.
ΑἸΕΧ. in Metaph.27,1 τοῦτο δὲ λέγοι ἂν [Arist.] περὶ αὐτοῦ, ὅτι ἄθεος ἦν" τοιοῦτο
15 γὰρ καὶ τὸ ἐπὶ τοῦ τάφου αὐτοῦ ἐπίγραμμα" Ἵππωνος ---καταφθίμενον.
Ἵππωνος τόδε σῆμα, τὸν ἀθανάτοισι θεοῖσιν
ἶσον ἐποίησεν Μοῖρα καταφθίμενον.
3. ATHEN. ΧΠῚ 6108 πάντων αὐτὸν [Myrtilos] ἐπὶ τῆι μνήμηι θαυμασάντων
ὁ Κύνουλκος ἔφη πουλυμαθημοσύνης τῆς οὐ κενεώτερον οὐδὲν κα ἃ ἃ
20 Ἵππων ἔφη ὁ ἄθεος. Folgt 12 A 40. Der Vers ist von Timon [fr. 20,2 D.], der bald
darauf richtig zitiert wird. Hippons Zitat ähnlichen Inhaltes ist ausgefallen.
4. CLAUDIAN. MAMERT. de anima 7 p. 121,14 Eng. H. Metapontinus ex eadem
schola Pythagorae praemissis pro statw sententiae suae insolubilibus argumentis
de anima sie pronuntiat "longe aliud anima, aliud corpus est, quae
25 corpore et torpente viget et caeco videt et mortuo vivit.

1. Denn alles Trinkwasser stammt aus dem Meere. Denn lägen

die Brunnen tiefer, so wäre wohl nicht das Meer unsere Trinkquelle.
Denn dann stammte das Wasser nicht aus dem Meere, sondern anders
woher. Nun ist ja aber das Meer tiefer als die Wasser. Folglich stammt
30 alles, was davon über dem Meeresgrunde sich befindet, daraus ab.

FALSCHES.
2. Dies ist das Denkmal Hippons, den bei seinem Hinscheiden die Moira
den unsterblichen Göttern gleich machte.
3. Der Vielwisserei, deren Nichtigkeit nicht zu überbieten ist.
35 4. Ganz etwas anderes ist Leib und Seele. Denn diese regt sich, wenn
jener erstarrt, sieht, wenn jener erblindet, lebt, wenn jener gestorben ist.
 27. PHALEAS UND HIPPODAMOS. 1—3. ΟΝ

27. PHALEAS UND HIPPODAMOS.

1. Arıst. polit. B 7. 1266236. (1) δοκεῖ γάρ τισι TO περὶ τὰς οὐσίας εἶναι
μέγιστον τετάχθαι καλῶς" περὶ γὰρ τούτων ποιεῖσθαί φασι τὰς στάσεις πάντας.
διὸ Φαλέας ὁ Χαλκηδόνιος τοῦτ᾽ εἰσήνεγκε πρῶτος. φησὶ γὰρ δεῖν ἴσας
εἶναι τὰς κτήσεις τῶν πολιτῶν. (2) τοῦτο δὲ κατοικιζομέναις μὲν εὐθὺς οὐ χαλεπὸν
WıeTo ποιεῖν, τὰς δ᾽ ἤδη κατοικουμένας ἐργωδέστερον μέν, ὅμως δὲ τάχιστ᾽ ἂν
ὁμαλισθῆναι τῶι τὰς προῖκας τοὺς μὲν πλουσίους διδόναι μὲν λαμβάνειν δὲ μή,
τοὺς δὲ πένητας μὴ διδόναι μὲν λαμβάνειν δέ κτλ. 8, 1. 1267020 περὶ μὲν οὖν
τῆς Φαλέου πολιτείας σχεδὸν ἐκ τούτων ἄν τις θεωρήσειεν, εἴ τι τυγχάνει καλῶς
10 εἰρηκὼς ἢ μὴ καλῶς.
1267622 Ἱππόδαμος δὲ Εὐρυφῶντος Μιλήσιος (ὃς καὶ τὴν τῶν πόλεων
διαίρεσιν εὗρε καὶ τὸν Tleiıpaä κατέτεμεν, γενόμενος καὶ περὶ τὸν ἄλλον βίον
περιττότερος διὰ φιλοτιμίαν οὕτως ὥστε δοκεῖν ἐνίοις ζῆν περιεργότερον τριχῶν
τε πλήθει καὶ κόσμωι πολυτελεῖ, ἔτι δὲ ἐσθῆτος εὐτελοῦς μὲν ἀλεεινῆς δὲ οὐκ
15 ἐν τῶι χειμῶνι μόνον ἀλλὰ καὶ περὶ τοὺς θερινοὺς χρόνους, λόγιος δὲ καὶ περὶ
τὴν ὅλην φύσιν εἶναι βουλόμενος) πρῶτος τῶν μὴ πολιτευομένων ἐνεχείρησέ τι
περὶ πολιτείας εἰπεῖν τῆς ἀρίστης. (2) κατεσκεύαζε δὲ τὴν πόλιν τῶι πλήθει
μὲν μυρίανδρον, εἰς τρία δὲ μέρη διηιρημένην᾽ ἐποίει γὰρ Ev μὲν μέρος τεχνίτας,
Ev δὲ γεωργούς, τρίτον δὲ τὸ προπολεμοῦν καὶ τὰ ὅπλα ἔχον. διήιρει δ᾽ εἰς τρία
20 μέρη τὴν χώραν, τὴν μὲν ἱερὰν τὴν δὲ δημοσίαν τὴν δ᾽ ἰδίαν: ὅθεν μὲν τὰ νομι-
ζόμενα ποιήσουσι πρὸς τοὺς θεοὺς ἱεράν, ἀφ᾽ ὧν δ᾽ οἱ προπολεμοῦντες βιώσονται
κοινήν, τὴν δὲ τῶν γεωργῶν ἰδίαν. ὥὦιετο δ᾽ εἴδη καὶ τῶν νόμων εἶναι τρία μόνον
περὶ ὧν γὰρ αἱ δίκαι γίνονται, τρία ταῦτ᾽ εἶναι τὸν ἀριθμόν, ὕβριν βλάβην θάνα-
τον. (3) ἐνομοθέτει δὲ καὶ δικαστήριον ἕν τὸ κύριον, εἰς ὃ πάσας ἀνάγεσθαι
25 δεῖν τὰς μὴ καλῶς κεκρίσθαι δοκούσας δίκας. τοῦτο δὲ κατεσκεύαζεν ἔκ τινῶν
γερόντων αἱρετῶν. τὰς δὲ κρίσεις ἐν τοῖς δικαστηρίοις οὐ διὰ ψηφοφορίας ὥιετο
γίνεσθαι δεῖν, ἀλλὰ φέρειν ἕκαστον πινάκιον, ἐν ὧι γράφειν, εἰ καταδικάζοι ἁπλῶς,
τὴν δίκην, εἰ δ᾽ ἀπολύοι ἁπλῶς, κενόν [näml. φέρειν], εἰ δὲ τὸ μὲν τὸ δὲ μή,
τοῦτο διορίζειν. νῦν γὰρ οὐκ ὦιετο νενομοθετῆσθαι καλῶς" ἀναγκάζειν γὰρ ἐπιορ-
30 κεῖν ἢ ταῦτα ἢ ταῦτα δικάζοντας. (4) ἔτι δὲ νόμον ἐτίθει περὶ TWV εὑρισκόν-
τῶν τι τῆι πόλει συμφέρον ὅπως τυγχάνωσι τιμῆς, καὶ τοῖς παισὶ τῶν ἐν τῶι
πολέμωι τελευτώντων ἐκ δημοσίου γίνεσθαι τὴν τροφήν, ὡς οὔπω τοῦτο παρ᾽
ἄλλοις vevouodernuevov' ἔστι δὲ καὶ ἐν ᾿Αθήναις οὗτος ὁ νόμος νῦν καὶ ἐν ἑτέραις
τῶν πόλεων. τοὺς δ᾽ ἄρχοντας ὑπὸ τοῦ δήμου αἱρετοὺς εἶναι πάντας" δῆμον δ᾽
35 ἐποίει τὰ τρία μέρη τῆς πόλεως" τοὺς δ᾽ αἱρεθέντας ἐπιμελεῖσθαι κοινῶν καὶ
ξενικῶν καὶ ὀρφανικῶν. (6) τὰ μὲν οὖν πλεῖστα καὶ τὰ μάλιστα ἀξιόλογα τῆς
Ἱπποδάμου τάξεως ταῦτ᾽ ἐστίν. [Daraus gefälscht bei Stob. fl. 43,92 Ἱπποδάμου
TTudayopeiou ἐκ τοῦ TTepi πολιτείας. φαμὶ δ᾽ ἐγὼν ἐς μοίρας τρεῖς διεστάσθαι
τὰν σύμπασαν πολιτείαν κτλ. u. Anderes. S. auch Suid. 5. v. Θεανώ.]
40 2. — — H. 11. 1330621 ἡ δὲ τῶν ἰδίων οἰκήσεων διάθεσις ἡδίων μὲν νομί-
ζεται καὶ χρησιμωτέρα πρὸς τὰς ἄλλας πράξεις, ἂν εὔτομος fi κατὰ τὸν νεώτερον
καὶ τὸν Ἱπποδάμειον τρόπον, πρὸς δὲ τὰς πολεμικὰς ἀσφαλείας τοὐναντίον ὡς
εἶχον κατὰ τὸν ἀρχαῖον χρόνον.
3. HESYCH. 8. v. Ἱπποδάμου νέμησις: τὸν ΤΠειραιᾷ Ἱππόδαμος Εὐρυφῶντος
45 παῖς ὁ καὶ μετεωρολόγος διεῖλεν ᾿Αθηναίοις. οὗτος δὲ ἣν καὶ ὁ μετοικήσας εἰς
Θουριακοὺς Μιλήσιος ὦν.
15*
 228 27. HIPPODAMOS. 4.5. 28. POLYKLEITOS. A. 1—3.

4. Harrocr. s. v. Ἱπποδάμεια: Δημοσθένης ἐν τῶι πρὸς Τιμόθεον [49, 22]

ἀγοράν φησιν εἶναι Ev TTeipaiei καλουμένην Ἱπποδάμειαν ἀπὸ Ἱπποδάμου Μιλησίου
ἀρχιτέκτονος τοῦ οἰκοδομησαμένου τοῖς ᾿Αθηναίοις τὸν Tleıpaıd. V. BEKK. Lex.
Ῥ. 266,28 ἹἹπποδάμεια (ἢ Ἱπποδάμειος) ἀγορά: τόπος ἐν τῶι Πειραιεῖ ἀπὸ Ἵππο-
ὅ δάμου Μιλησίου ἀρχιτέκτονος ποιήσαντος ᾿Αθηναίοις τὸν Πειραιᾶ καὶ κατατεμόντος
τῆς πόλεως τὰς ὁδούς. Falsch identifiziert ScHoL. ArıstopH. Equ. 327 “ὁ δ᾽
Ἱπποδάμου᾽: οὗτος ἐν ΤΤειραιεὶ κατώικει καὶ οἰκίαν εἶχεν ἥνπερ ἀνῆκε δημοσίαν
εἶναι. καὶ πρῶτος αὐτὸς τὸν Πειραιᾶ κατὰ τὰ Μηδικὰ (ἢ συνήγαγεν. ... καὶ οἱ
μὲν αὐτόν φασι Θούριον, οἱ δὲ Σάμιον, οἱ δὲ Μιλήσιον.
10 5. STRABO xIv 654 ἡ δὲ νῦν πόλις [Rhodos] ἐκτίσθη κατὰ τὰ ΤΤελοποννησιακὰ
ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ ἀρχιτέκτονος, ὡς φασιν, ὑφ᾽ οὗ καὶ ὁ Πειραιεύς. DIODOR. XII
75 [Ο]. 93,1. 408] οἱ δὲ τὴν Ῥόδον νῆσον κατοικοῦντες καὶ ᾿Ιαλυσὸν καὶ Λίνδον
καὶ Κάμιρον μετωικίσθησαν εἰς μίαν πόλιν τὴν νῦν καλουμένην Ῥόδον.

28. POLYKLEITOS.
15 A. LEBEN UND SCHRIFT.
1. PraTo Prot. 311c ei δὲ παρὰ ἸΠολύκλειτον τὸν ’Apyeiov ἢ Φειδίαν τὸν
᾿Αθηναῖον ἐπενόεις ἀφικόμενος μισθὸν ὑπὲρ σαυτοῦ τελεῖν ἐκείνοις κτλ. 828 Ὁ
ἐπεὶ καὶ οἱ TToAurkeitou υἱεῖς, ἸΤΤαράλου καὶ Ξανθίππου τοῦδε ἡλικιῶται, οὐδὲν
πρὸς τὸν πατέρα εἰσί. [S. Robert Herm. 35,185.]
20 2. Pin. N.H. 34,55 Polyclitus Sicyonius, Hageladae discipulus, diadumenum
feeit molliter iuvenem centum talentis nobilitatum; idem et doryphorum viriliter
puerum. fecit et quem Canona artifices vocant hiniamenta artis ex eo petentes
veluti a lege quadam, solusque hominum artem ipsam fecisse artis opere iudicatur.
3. GALEN. de temper. 19 p. 42,26 Helmr. ἡ μὲν δὴ μέθοδος αὕτη τὸ δ᾽ ἀσκῆ-
25 σαι γνωρίζειν ἑτοίμως ἐν ἑκάστωι γένει ζώιου καὶ κατὰ τὰ σύμπαντα TO μέσον
οὐ τοῦ τυχόντος ἀνδρός, ἀλλ᾽ ἐσχάτως ἐστὶ φιλοπόνου καὶ διὰ μακρᾶς ἐμπειρίας
καὶ πολλῆς γνώσεως ἁπάντων τῶν κατὰ μέρος ἐξευρίσκειν δυναμένου τὸ μέσον.
οὕτω γοῦν καὶ πλάσται καὶ γραφεῖς ἀνδριαντοποιοί τε καὶ ὅλως ἀγαλματοποιοὶ
τὰ κάλλιστα τράφουσι καὶ πλάττουσι καθ᾽ ἕκαστον εἶδος, οἷον ἄνθρωπον εὐμορ-
80 φότατον ἢ ἵππον ἢ βοῦν ἢ λέοντα, τὸ μέσον ἐν ἐκείνωι τῶι γένει σκοποῦντες.
καὶ πού τις ἀνδριὰς ἐπαινεῖται ἸΤολυκλείτου Κανὼν ὀνομαζόμενος ἐκ τοῦ πάντων
τῶν μορίων ἀκριβῆ τὴν πρὸς ἄλληλα συμμετρίαν ἔχειν ὀνόματος τοιούτου τυχών.
de plac. Hipp. et Plat. v p. 425,14 Müll. ἐδήλωσε [Chrysippos]) γὰρ σαφιὼς τοῦτο
διὰ τῆς προγεγραμμένης ὀλίγον ἔμπροσθεν ῥήσεως, ἐν ἧι τὴν μὲν ὑγίειαν τοῦ
35 σώματος ἐν θερμοῖς καὶ ψυχροῖς καὶ ξηροῖς καὶ ὑγροῖς συμμετρίαν εἶναί φησιν,
ἅπερ δὴ στοιχεῖα δηλονότι τῶν σωμάτων ἐστί, τὸ δὲ κάλλος οὐκ ἐν τῆι τῶν
στοιχείων, ἀλλὰ ἐν τῆι τῶν μορίων συμμετρίαι συνίστασθαι νομίζει, δακτύλου
πρὸς δάκτυλον δηλονότι καὶ συμπάντων αὐτῶν πρός τε μετακάρπιον καὶ καρπὸν
καὶ τούτων πρὸς πῆχυν καὶ πήχεως πρὸς βραχίονα καὶ πάντων πρὸς πάντα,
40 καθάπερ ἐν τῶι ἸΤολυκλείτου Κανόνι γέγραπται. πάσας γὰρ ἐκδιδάξας
ἡμᾶς ἐν ἐκείνωι τῶι συγγράμματι τὰς συμμετρίας τοῦ σώματος ὁ TI. ἔργωι τὸν λόγον
ἐβεβαίωσε δημιουργήσας ἀνδριάντα κατὰ τὰ τοῦ λόγου προστάγματα καὶ καλέσας δὴ
καὶ αὐτὸν τὸν ἀνδριάντα καθάπερ καὶ τὸ σύγγραμμα Κανόνα. τὸ μὲν δὴ κάλλος τοῦ
σώματος ἐν τῆι τῶν μορίων συμμετρίαι κατὰ πάντας ἰατροὺς καὶ φιλοσόφους ἐστίν.
 B. FRAGMENTE. 1-2. 29. OINOPIDES. 1. 1. 299

B. FRAGMENTE.
TIOAYKEITOY KAN®N.
1. Prur. de profect. virt. 17 p.86 a [wie A 3 aus Chrysipp] οἵ γε προκόπτοντες
οἷς ἤδη καθάπερ ἱεροῦ τινος οἰκοδομήματος καὶ βασιλικοῦ τοῦ βίου ἱκεκρότηται
5 χρυσέα κρηπίς᾽ [Pind. fr. 194 Schr.], οὐδὲν εἰκῆ προσίενται τῶν γιγνομένων, ἀλλ᾽
οἷον ἀπὸ στάθμης τοῦ λόγου προσάγουσι καὶ προσαρμόττουσιν ἕκαστον. ὑπὲρ
οὗ τὸν Πολύκλειτον οἰόμεθα λέγειν ὥς ἐστι χαλεπώτατον αὐτῶν τὸ ἔργον,
οἷς ἂν εἰς ὄνυχα ὁ πηλὸς ἀφίκηται. Quaest. conviv. τ ὃ, 2 p.636c καὶ γὰρ
αἱ τέχναι πρῶτον ἀτύπωτα καὶ ἄμορφα πλάττουσιν, εἶθ᾽ ὕστερον τοῖς εἴδεσιν
10 διαρθροῦσιν fr TT. ὁ πλάστης εἶπε χαλεπώτατον εἶναι τὸ ἔργον, ὅταν ἐν
ὄνυχι ὁ πηλὸς γένηται. διὸ καὶ τῆι φύσει τὸ πρῶτον εἰκός ἐστιν ἀτρέμα
κινούσηι τὴν ὕλην ἀργοτέραν ὑπακούειν, τύπους ἀμόρφους καὶ ἀορίστους ἐκφέ-
ρουσαν ὥσπερ τὰ ὠιά, μορφουμένων δὲ τούτων καὶ διαχαρασσομένων ὕστερον
ἐκδημιουργεῖσθαι τὸ ζῶιον.
15 χαλεπώτατον αὐτῶν TO ἔργον ὅταν ἐν ὄνυχι ὁ πηλὸς
γένηται.
2. ΡΗΠῸ mechan. ıv 1 p.49,20 πολλοὶ τοῦν ἐνστησάμενοι κατασκευὴν ὀργά-
νων ἰσομεγεθῶν καὶ χρησάμενοι τῆι τε αὐτῆι συντάξει καὶ ξύλοις ὁμοίοις καὶ
σιδήρωι τῶι ἴσωι οὐδὲ τὸν σταθμὸν αὐτὸν μεταβάλλοντες, τὰ μὲν μακροβολοῦντα
20 καὶ εὔτονα ταῖς πληγαῖς ἐποίησαν, τὰ δὲ καθυστεροῦντα τῶν εἰρημένων᾽ καὶ
ἐρωτηθέντες, διὰ τί τοῦτο συνέβη, τὴν αἰτίαν οὐκ εἶχον εἰπεῖν. ὥστε τὴν ὑπὸ
ΤΤολυκλείτου τοῦ ἀνδριαντοποιοῦ ῥηθεῖσαν φωνὴν οἰκείαν εἶναι τῶι μέλλοντι λέγε-
σθαι᾿ τὸ γὰρ --- ἔφη γίνεσθαι. τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ ἐπὶ ταύτης τῆς
τέχνης συμβαίνει διὰ πολλῶν ἀριθμῶν συντελουμένων τῶν ἔργων μικρὰν ἐν τοῖς
25 κατὰ μέρος παρέκβασιν ποιησαμένους μέγα συγκεφαλαιοῦν ἐπὶ πέρας ἁμάρτημα.
τὸ εὖ παρὰ μικρὸν διὰ πολλῶν ἀριθμῶν γίνεται.

FRAGMENTE DES KANONS.

1. Ihr Werk (das der Künstler?) ist im allerschwierigsten Stadium,
wenn man mit der Thonbearbeitung zur Nageldicke (zur allerfeinsten
30 Durcharbeitung) gekommen ist.
2. Das Gelingen (eines Kunstwerks) hängt von vielen Zahlenverhält-
nissen ab, wobei eine Kleinigkeit den Ausschlag gibt.

29. OINOPIDES.
1. Proctr. in Eucl. 5. 65,21 [nach Pythagoras 4,6% (8. 23,30)] μετὰ de τοῦτον
35 ᾿Αναξαγόρας ὁ Κλαζομένιος πολλῶν ἐφήψατο τῶν κατὰ γεωμετρίαν καὶ Οἰνοπίδης
6 Χῖος ὀλίγωι νεώτερος ὧν ᾿Αναξαγόρου.
1a, Vıra ProLem. Neapol. [Rohde Kl. Schr. ı 1234 von Oinopides von Chios]
ἐγνωρίζετο δὲ κατὰ τέλος τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου, καθ᾽ ὃν καιρὸν καὶ
Γοργίας ὁ ῥήτωρ ἦν καὶ Ζήνων ὁ Ἐλεάτης καὶ Ἡρόδοτος, ὡς ἔνιοί φασιν, ὁ ἷστο-
40 ρικὸς ᾿Αλικαρνασσεύς.
 230 29. OINOPIDES. 2—11.

2. [PıAr.) Erast. p. 132 A ἐφαινέσθην [nämlich δύο τῶν μειρακίων] μέντοι ἢ

περὶ ᾿Αναξαγόρου ἢ περὶ Oivomidou ἐρίζειν. κύκλους γοῦν γράφειν ἐφαινέσθην
καὶ ἐγκλίσεις τινὰς ἐμϊμοῦντο τοῖν χεροῖν ἐπικλίνοντε καὶ μάλ᾽ ἐσπουδακότε.
3. ῖοσ. ΙΧ 41 εἴη ἂν οὖν [Demokritos] κατ᾽ ᾿Αρχέλαον τὸν ᾿Αναξαγόρου μα-
5 θητὴν καὶ τοὺς περὶ Οἰνοπίδην. καὶ γὰρ τούτου [des Oenopides 3] μέμνηται.
4, GnomoL. Varıc. 743 ed. Sternbach n. 420 Οἷν. ὁρῶν μειράκιον ἀπαίδευτον
πολλὰ βιβλία κτώμενον ἔφη un τῶι κιβωτῶι, ἀλλὰ τῶι orNder.
5. SEXT. Pyrrh. hyp. 11 80 Oiv. δὲ ὁ Χῖος πῦρ καὶ ἀέρα [nämlich ἀρχὰς εἶναι].
6. Aür.ı 7,17 (Ὁ. 802) Διογένης [ν. Apollonia] καὶ Κλεάνθης καὶ Οἷν. τὴν
10 τοῦ κόσμου ψυχήν [nämlich θεὸν εἶναι].
7. THEo Smyrn. p. 198,14 [1 A 17, aus Derkyllides] Εὔδημος [fr. 94 Sp.]
ἱστορεῖ ἐν ταῖς ᾿Αστρολογίαις ὅτι Div. εὗρε πρῶτος τὴν τοῦ Ζωιδιακοῦ διάζωσιν
[1. λόξωσιν] καὶ τὴν τοῦ μεγάλου ἐνιαυτοῦ περίστασιν. Ar. τι 12,2 (D. 340)
ἸΤυθαγόρας πρῶτος ἐπινενοηκέναι λέγεται τὴν λόξωσιν τοῦ Ζωιδιακοῦ κύκλου,
15 ἥντινα Oiv. ὁ Χῖος ὡς ἰδίαν ἐπίνοιαν σφετερίζεται. D1IODOR. 198,2 TTudayöpav
τε τὰ κατὰ τὸν Ἱερὸν λόγον καὶ τὰ κατὰ γεωμετρίαν θεωρήματα καὶ τὰ περὶ
τοὺς ἀριθμοὺς ... μαθεῖν παρὰ Αἰγυπτίων. ὑπολαμβάνουσι δὲ καὶ Δημόκριτον
παρ᾽ αὐτοῖς ἔτη διατρῖψαι πέντε καὶ πολλὰ διδαχθῆναι τῶν κατὰ τὴν ἀστρολογίαν.
τόν τε Οἰνοπίδην ὁμοίως συνδιατρίψαντα τοῖς ἱερεῦσι καὶ ἀστρολόγοις μαθεῖν
20 ἄλλα τε καὶ μάλιστα τὸν ἡλιακὸν κύκλον ὡς λοξὴν μὲν ἔχει τὴν πορείαν, ἐναντίαν
δὲ τοῖς ἄλλοις ἄστροις τὴν φορὰν ποιεῖται. MacroR. Sat.ı 17,31 [aus Apollo-
doros TTepı θεῶν] Λοξίας cognominatur [nämlich Apollo], μὲ ait Oenopides, ὅτι
ἐκπορεύεται τὸν λοξὸν κύκλον ἀπὸ δυσμῶν ἐπ᾽ ἀνατολὰς κινούμενος, Τὰ est quod
oblhiquum circulum ab occasu ad orientem pergilt.
25 8. CENSORIN. 19,2 [aus Varro] Oenopides [nämlich annum naturalem dies
habere prodidit] CCCLXV et dierum duum et viginti partem undesexagesimam.
9. Arr. V.H.x7 Oiv. ὁ Χῖος ἀστρολόγος ἀνέθηκεν ἐν ᾿Ολυμπίοις TO χαλκοῦν
γραμματεῖον ἐγγράψας ἐν αὐτῶι τὴν ἀστρολογίαν τῶν ἑνὸς δεόντων ἑξήκοντα
ἐτῶν φήσας τὸν μέγαν ἐνιαυτὸν εἶναι τοῦτον. ὅτι Μέτων ὁ Λευκονοεὺς ἀστρο-
80 λόγος ἀνέστησε στήλας καὶ τὰς τοῦ ἡλίου τροπὰς κατεγράψατο [17. Juni 432] καὶ
τὸν μέγαν ἐνιαυτὸν ὡς ἔλεγεν εὗρε καὶ ἔφατο αὐτὸν ἐνὸς δέοντα εἴκοσιν ἐτῶν.
Αὔτ. τὶ 32,2 (D. 868) τὸν δὲ μέγαν ἐνιαυτὸν οἱ μὲν ἐν τῆι ὀκταετηρίδι τίθενται
[vgl. 70 Β 4], οἱ δὲ ἐν τῆι ἐννεακαιδεκαετηρίδι [Meton], οἱ δ᾽ ἐν τοῖς τετραπλασίοις
ἔτεσιν [16]. Cyclus ἃ. Kallippos], οἱ δὲ ἐν τοῖς ἑξήκοντα ἑνὸς δέουσιν, ἐν οἷς Oiv.
35 καὶ ἸΤυθαγόρας. οἱ δ᾽ ἐν τῆι λεγομένηι κεφαλῆι τοῦ κόσμου αὕτη δ᾽ ἐστὶ τῶν
ἑπτὰ πλανητῶν ἐπὶ ταὐτὰ σημεῖα τῆς ἐξ ἀρχῆς φορᾶς ἐπάνοδος.
10. Arıst. Meteor. A 8. 345213 τῶν μὲν οὖν καλουμένων ΤΤυθαγορείων φασί
τινες ὁδὸν εἶναι ταύτην [nämlich τὸ γάλα] οἱ μὲν τῶν ἐκπεσόντων τινὸς ἄστρων
κατὰ τὴν λεγομένην ἐπὶ Φαέθοντος φθοράν, οἱ δὲ τὸν ἥλιον τοῦτον τὸν κύκλον
40 φέρεσθαί ποτέ φασιν οἷον οὖν διακεκαῦσθαι τὸν τόπον τοῦτον ἤ τι τοιοῦτον ἄλλο
πεπονθέναι πάθος ὑπὸ τῆς φθορᾶς αὐτοῦ. ACHILL. isag. ad Arat. 24 p.55,18 Maass.
[aus Poseidonios] ἕτεροι δέ φασιν, ὧν ἐστι καὶ Oiv. ὁ Χῖος, ὅτι πρότερον διὰ
τούτου [nämlich γάλακτος] ἐφέρετο ὁ ἥλιος, διὰ δὲ τὰ Θυέστεια δεῖπνα ἀπεστράφη
καὶ τὴν ἐναντίαν τούτωι πεποίηται περιφοράν, ἣν νῦν περιγράφει ὁ Zwidtdiköc.
45 Vgl. Air. ım1,2 [45 Β 51:1.
11. Dıopvor. ı 41,1 (D. 228, aus Aristoteles de Nilo fr. 248 Rose. p. 195,3
durch Agatharchides) Oiv. δὲ ὁ Χῖός φησι κατὰ μὲν τὴν θερινὴν ὥραν τὰ ὕδατα
κατὰ τὴν γῆν εἶναι ψυχρά, τοῦ δὲ χειμῶνος τοὐναντίον θερμά, καὶ τοῦτο εὔδηλον
 29. OINOPIDES. 11—14. 30. HIPPOKRATES. AISCHYLOS. 1-3. 231

ος ἥκιστα
ἐπὶ τῶν βαθέων φρεάτων γίνεσθαι" κατὰ μὲν γὰρ τὴν ἀκμὴν τοῦ χειμῶν
ψυχρότατον
τὸ ὕδωρ ἐν αὐτοῖς ὑπάρχειν ψυχρόν, κατὰ δὲ τὰ μέγιστα καύματα
χειμῶνα
ἐξ αὐτῶν ὑγρὸν ἀναφέρεσθαι. διὸ καὶ τὸν Νεῖλον εὐλόγως κατὰ μὲν τὸν
ίαν τὸ πολὺ τῆς
μικρὸν εἶναι καὶ συστέλλεσθαι, διὰ τὸ τὴν μὲν κατὰ γῆν θερμασ
αι" κατὰ δὲ τὸ
σι ὑγρᾶς οὐσίας ἀναλίσκειν, ὄμβρους δὲ κατὰ τὴν Αἴγυπτον μὴ γίνεσθ
τόποις
θέρος μηκέτι τῆς κατὰ γεν ἀπαναλώσεως γινομένης ἐν τοῖς κατὰ βάθος
πληροῦσθαι τὴν κατὰ φύσιν αὐτοῦ ῥύσιν ἀνεμποδίστως.
12. Proc. in Euclid. p. 80,15 οἱ δὲ περὶ Ζηνόδοτον τὸν προσήκοντα μὲν
τοῦ
τῆι Οἰνοπίδου διαδοχῆι, τῶν μαθητῶν δὲ ᾿Ανδρωνος, διώριζον τὸ θεώρημα
10 προβλήματος ἧι τὸ μὲν θεώρημα ζητεῖ, τί ἐστι τὸ σύμπτωμα τὸ κατηγορούμενον
τῆς ἐν αὐτῶι ὕλης, τὸ δὲ πρόβλημα, τίνος ὄντος τί ἐστιν.
13. — — p. 283,4 (ad Prop. 12, probl. 7: ἐπὶ τὴν δοθεῖσαν εὐθεῖαν ἄπειρον
ἀγα-
ἀπὸ τοῦ δοθέντος σημείου ὃ μή ἐστιν em αὐτῆς, κάθετον εὐθεῖαν γραμμὴν
γίαν
Ὑε}ν}: τοῦτο τὸ πρόβλημα Οἰνοπίδης ἐζήτησεν χρήσιμον αὐτὸ πρὸς ἀστρολο
15 οἰόμενος. ὀνομάζει δὲ τὴν κάθετον ἀρχαϊκῶς κατὰ γνώμονα, διότι καὶ ὁ γνύώ-
μὼν πρὸς ὀρθάς ἐστι τῶι ὁρίζοντι.
14. -- — p. 333,1 (ad prop. 23, probl. 9: πρὸς τῆι δοθείσηι εὐθείαι καὶ τῶι
πρὸς αὐτῆι σημείωι τῆι δοθείσηι εὐθυγράμμωι γωνίαι ἴσην γωνίαν εὐθύγραμμον
συστήσασθαι). πρόβλημα καὶ τοῦτο Οἰνοπίδου μὲν εὕρημα μᾶλλον, ὥς φησιν
20 Εὔδημος [fr. 86 5Ρ.1.

30. HIPPOKRATES VON CHIOS. AISCHYLOS.

1. Procı. in Eucl. p. 66,4 (aus Eudems Geschichte der Geometrie fr. 84 Sp.;
s.u. 2.41) ἐφ᾽ οἷς [Anaxagoras, Oinopides] Ἱπποκράτης ὁ Χῖοο, ὁ τὸν τοῦ μηνί-
σκου τετραγωνισμὸν εὑρών, καὶ Θεόδωρος ὁ Κυρηναῖος ἐγένοντο περὶ γεωμετρίαν
25 ἐπιφανεῖς... πρῶτος γὰρ ὁ |. τῶν μνημονευομένων καὶ Στοιχεῖα συνέγραψεν.
Folgt Platon.
9. Eupen. Eth. H. 14. 1247217 οἷον Ἱ. γεωμετρικὸς ὧν ἀλλὰ περὶ τὰ ἄλλα
δοκεῖ βλὰξ καὶ ἄφρων εἶναι καὶ πολὺ χρυσίον πλέων ἀπώλεσεν ὑπὸ τῶν ἐν Βυ-
Zavriwi πεντηκοστολόγων δι᾿ εὐήθειαν, ὡς λέγουσιν. Ῥιστ. 50]. 2 (5. S. 11,6.
30 34, 81). ῬΗΙΠΟΡ. in phys. 31,3 ‘1. Χῖός τις ὧν ἔμπορος ληιστρικῆι νηὶ περιπεσὼν
καὶ πάντα ἀπολέσας ἦλθεν ᾿Αθήναζε γραψόμενος τοὺς ληιστάς, καὶ πολὺν mar
μένων ἐν ᾿Αθήναις διὰ τὴν γραφὴν χρόνον ἐφοίτησεν εἰς φιλοσόφους καὶ εἰς
τοσοῦτον ἕξεως γεωμετρικῆς ἦλθεν, ὡς ἐπιχειρῆσαι εὑρεῖν τὸν κύκλου TETPAYW-
γισμόν.
35 3. ARIST. Soph. el. 11. 171612 τὰ γὰρ ψευδογραφήματα οὐκ ἐριστικά (κατὰ
γὰρ τὰ ὑπὸ τὴν τέχνην οἱ παραλογισμοί), οὐδέ γ᾽ εἴ τί ἐστι ψευδογράφημα περὶ
ἀληθές, οἷον τὸ Ἱπποκράτους [ἢ ὁ τετραγωνισμὸς ὁ διὰ τῶν unviokwv]. phys.
A 2. 1864106 τὸν τετραγωνισμὸν. τὸν μὲν διὰ τῶν τμημάτων γεωμετρικοῦ διαλῦσαι,
τὸν δ᾽ ᾿Αντιφῶντος [80 Β 15] οὐ γεωμετρικοῦ. Dazu ΞΊΜΡΙ,. 55,26 τόν “διὰ τῶν
40 τμημάτων᾽ τὸν διὰ τῶν μηνίσκων, ὃν 1. ὁ Χῖος ἐφεῦρε᾽ κύκλου γὰρ τμῆμα ὁ
μηνίσκος ἐστίν. 60,22 ὁ μέντοι Εὔδημος ἐν τῆι Γεωμετρικῆι ἱστορίαι (fr. 92 Sp.]
οὐκ ἐπὶ τετραγωνικῆς πλευρᾶς δεῖξαί φησι τὸν Ἱπποκράτην τὸν τοῦ μηνίσκου
τετραγωνισμόν, ἀλλὰ καθόλου, ὡς ἄν τις εἴποι. εἰ γὰρ πᾶς μηνίσκος τὴν ἐκτὸς
περιφέρειαν ἢ ἴσην ἔχει ἡμικυκλίου ἢ μείζονα ἢ ἐλάττονα, τετραγωνίζει de 6 1.
Ἃ
 232 30. HIPPOKRATES VON CHIOS. AISCHYLOS. 3—6.

καὶ τὸν ἴσην ἡμικυκλίου ἔχοντα καὶ τὸν μείζονα καὶ τὸν ἐλάττονα, καθόλου ἂν
εἴη δεδειχὼς ὡς δοκεῖ... λέγει δὲ ὧδε ἐν τῶι δευτέρωι βιβλίωι τῆς Γεωμετρικῆς
ἱστορίας [fr. 92 5.1" καὶ οἱ τῶν μηνίσκων δὲ τετραγωνισμοὶ δόξαντες εἶναι τῶν
οὐκ ἐπιπολαίων διαγραμμάτων διὰ τὴν οἰκειότητα τὴν πρὸς τὸν κύκλον ὑφ᾽ Ἵππο-
κράτους ἐγράφησάν τε πρώτου καὶ κατὰ τρόπον ἔδοξαν ἀποδοθῆναι. Folgt der
ausführliche Beweis p. 61,5—68, 32.
4. Pseuderatosth. epist. ad Ptolem. [Eutoc. in Archim. ırı 104, 11 Heib.] πάντων
δὲ διαπορούντων ἐπὶ πολὺν χρόνον [betr. Verdoppelung des Würfels] πρῶτος Ἱ, ὁ
Χῖος ἐπενόησεν, ὅτι ἐὰν εὑρεθῆι δύο εὐθειῶν γραμμῶν, ὧν ἡ μείζων τῆς ἐλάσσονός
10 ἐστι διπλασία, δύο μέσας ἀνὰ λόγον λαβεῖν ἐν συνεχεῖ ἀναλογίαι, διπλασιασθήσεται
ὁ κύβος, ὥστε τὸ ἀπόρημα αὐτοῦ εἰς ἕτερον οὐκ ἔλασσον ἀπόρημα κατέστρεφεν.
5. Arıst. Meteorol. A 6 (περὶ τοῦ κομήτου). 342629 τῶν δ᾽ Ἰταλικῶν τινες
καὶ καλουμένων ΤΤυθαγορείων ἕνα λέγουσιν αὐτὸν εἶναι τῶν πλανήτων ἄστρων,
ἀλλὰ διὰ πολλοῦ τε χρόνου τὴν φαντασίαν αὐτοῦ εἶναι καὶ τὴν ὑπερβολὴν ἐπὶ
15 μικρόν, ὅπερ συμβαίνει καὶ περὶ τὸν τοῦ Ἑρμοῦ ἀστέρα᾽ διὰ γὰρ τὸ μικρὸν ἐπανα-
βαίνειν πολλὰς ἐκλείπει φάσεις. ὥστε διὰ χρόνου φαίνεται πολλοῦ. παραπλησίως
δὲ τούτοις καὶ οἱ περὶ Ἱπποκράτην τὸν Χῖον καὶ τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Αἰσχύλον
ἀπεφήναντο. πλὴν τήν γε κόμην οὐκ ἐξ αὑτοῦ φασιν ἔχειν, ἀλλὰ πλανώμενον διὰ
τὸν τόπον ἐνίοτε λαμβάνειν ἀνακλωμένης τῆς ἡμετέρας ὄψεως ἀπὸ τῆς ἑλκομένης
20 ὑγρότητος ὑπ᾽ αὐτοῦ πρὸς τὸν ἥλιον. διὰ δὲ τὸ ὑπολείπεσθαι βραδύτατα τῶι
χρόνωι διὰ πλείστου χρόνου φαίνεσθαι τῶν ἄλλων ἄστρων, ὡς ὅταν ἐκ ταὐτοῦ
φανῆι ὑπολελειμμένον ὅλον τὸν ἑαυτοῦ κύκλον. ὑπολείπεσθαι δ᾽ αὐτὸν καὶ πρὸς
ἄρκτον καὶ πρὸς νότον. ἐν μὲν οὖν τῶι μεταξὺ τόπωι τῶν τροπικῶν οὐχ ἕλκειν
τὸ ὕδωρ πρὸς ἑαυτὸν διὰ τὸ κεκαῦσθαι ὑπὸ τῆς τοῦ ἡλίου φορᾶς᾽ πρὸς δὲ νότον
25 ὅταν φέρηται, δαψίλειαν μὲν ἔχειν τῆς τοιαύτης νοτίδος, ἀλλὰ διὰ τὸ μικρὸν εἶναι
τὸ ὑπὲρ τῆς γῆς τμῆμα τοῦ κύκλου, τὸ δὲ κάτω πολλαπλάσιον, οὐ δύνασθαι τὴν
ὄψιν τῶν ἀνθρώπων φέρεσθαι κλωμένην πρὸς τὸν ἥλιον οὔτε τῶι νοτίωι πλησιά-
ζοντος οὔτ᾽ ἐπὶ θεριναῖς τροπαῖς ὄντος τοῦ ἡλίους διόπερ ἐν τούτοις μὲν τοῖς
τόποις οὐδὲ γίγνεσθαι κομήτην αὐτόν᾽ ὅταν δὲ πρὸς βορέαν ὑπολειφθεὶς τύχηι,
30 λαμβάνειν κόμην διὰ τὸ μεγάλην εἶναι τὴν περιφέρειαν τὴν ἄνωθεν τοῦ ὁρίζοντος,
τὸ δὲ κάτω μέρος τοῦ κύκλου μικρόν᾽ ῥαιδίως γὰρ τὴν ὄψιν τῶν ἀνθρώπων
ἀφικνεῖσθαι τότε πρὸς τὸν ἥλιον. OLYMPIOD. z. ἃ. St. 5. 45,24 ΤΤυθαγόρας δὲ καὶ
1. (οὐχ ὁ Κῶιος ἀλλ᾽ ὁ Χῖος ὁ τὸν βίον πάλαι ἔμπορος καὶ τὸν παραλογισμὸν τοῦ
τετραγωνισμοῦ τοῦ κύκλου ἐξευρηκώς) ἕκτον πλανήτην ἔλεγεν εἶναι τὸν κομήτην
35 ἰσόδρομον τῶι τοῦ Ἑρμοῦ᾽ διὸ ὥσπερ 6 τοῦ Ἑρμοῦ σπανίως φαίνεται, οὕτω καὶ
οὗτος᾽ ἀλλ᾽ ὁ μὲν ΤἸΤυθαγόρας καὶ τὸν ἀστέρα καὶ τὴν κόμην ἐκ τῆς πέμπτης ἔλεγε
γίνεσθαι οὐσίας, ὁ δέ γε 1. τὸν μὲν ἀστέρα ἐκ τῆς πέμπτης, τὴν δὲ κόμην ἀπὸ
τοῦ ὑπὸ σελήνην τόπου. φησὶ γάρ, ὅτι ἀτμοῦ ἀναφερομένου ἀπὸ τοῦ κομήτου
ἐπὶ τὰ ἄνω καὶ ἀνακλωμένης τῆς ὄψεως ἡμῶν πρὸς τὸν ἥλιον γίνεσθαι τὴν κόμην.
40 6. Arıst. Meteor. A 8. 34569 ἔτι δ᾽ ἐστὶ τρίτη τις ὑπόληψις περὶ αὐτοῦ"
λέγουσι γάρ τινες ἀνάκλασιν εἶναι τὸ γάλα τῆς ἡμετέρας ὄψεως πρὸς τὸν ἥλιον
ὥσπερ καὶ τὸν ἀστέρα τὸν κομήτην. OLYMP. Ζ. ἃ. St. 68,30 τετάρτη [so rechnet
der Commentator] δόξα Ἱπποκράτους τοῦ Χίου. οὗτός φησι τὸν γαλαξίαν γίνεσθαι
ἀνακλάσεως γενομένης πρὸς τὸν ἥλιον, ἀλλ᾽ ἀνακλάσεως οὐκ ἀπὸ ἀτμίδος, καθάπερ
45 ἔφαμεν ἐπὶ τοῦ κομήτου, ἀλλ᾽ ἀπὸ ἀστέρων, φέρεται οὖν, φησίν, ἡ ὄψις πρὸς
τοὺς ἀστέρας καὶ ἐκεῖθεν ἀνακλᾶται πρὸς τὸν ἥλιον καὶ οὕτω φέρεται πρὸς ἡμᾶς.
 31. THEODOROS. 1—5. 32. PHILOLAOS. A, LEBEN. 1. 233

31. THEODOROS.
1. Iamgr. V. P. 267 p.193,4 [Katalog der Pythagoreer; 5. 45 A] Κυρηναῖοι
TlIpwpog ...., Θεόδωρος.
2. Eupen. fr. 84 [s. S. 231,21] ἐφ᾽ οἷς [Anaxagoras, Oinopides] Ἱπποκράτης ὁ
Χῖος... καὶ ©. ὁ Κυρηναῖος ἐγένοντο περὶ γεωμετρίαν ἐπιφανεῖς.
3. Diog. π 108 Θεόδωροι δὲ γεγόνασιν εἴκοσι. πρῶτος Σάμιος υἱὸς ἹΡοίκου
... δεύτερος Κυρηναῖος γεωμέτρης, οὗ διήκουσε Πλάτων. τι 6 [32 Α 5].
4. Dialogperson-in Platons Theaetet, Sophistes, Politikos, vgl. z. Β. Par.
Theaet. 145 c Sokr. λέγε δή wor‘ μανθάνεις που παρὰ Θεοδώρου γεωμετρίας
10 ἄττα. --- Theaet. ἔγωγε. καὶ τῶν περὶ ἀστρονομίαν TE καὶ ἁρμονίας καὶ λογι-
σμούς; --- προθυμοῦμαί γε δή. --- καὶ γὰρ ἐγώ, ὦ παῖ, παρά τε τούτου καὶ παρ᾽
ἄλλων, οὺς ἂν οἴωμαί τι ἐπαΐειν. 147 Ὁ περὶ δυνάμεών τι ἡμῖν Θεόδωρος ὅδε
ἔγραφεν τῆς τε τρίποδος πέρι καὶ πεντέποδος ἀποφαίνων ὅτι μήκει οὐ σύμμετροι
τῆι ποδιαίαι καὶ οὕτω κατὰ μίαν ἑκάστην προαιρούμενος μέχρι τῆς ἑπτακαιδεκά-
15 ποδος. 148κ ὅσαι μὲν γραμμαὶ τὸν ἰσόπλευρον καὶ ἐπίπεδον ἀριθμὸν τετρα-
γωνίζουσι, μῆκος ὡρισάμεθα, ὅσαι δὲ τὸν ἑτερομήκη, δυνάμεις, ὡς μήκει μὲν
οὐ συμμέτρους ἐκείναις τοῖς δ᾽ ἐπιπέδοις ἃ δύνανται. καὶ περὶ τὰ στερεὰ ἄλλο
τοιοῦτον. 161B οἶσθ᾽ οὖν, ὦ Θεόδωρε, ὃ θαυμάζω τοῦ ἑταίρου σου TIpw-
ταγόρου; 1624 Theod. ὦ Σώκρατες, φίλος ἀνήρ [nämlich Protagoras], ὥσπερ
20 σὺ νῦν δὴ εἶπες.
5. ΧΈΝΟΡΗ. Mem. ıv 2,10 ἀλλὰ μὴ γεωμέτρης ἐπιθυμεῖς, ἔφη, γενέσθαι ἀγαθὸς
ὥσπερ ὁ Θεόδωρος;

92. PHILOLAOS.
A. LEBEN, SCHRIFTEN UND LEHRE.
25 LEBEN.
1. Dioc. γι 84. 85. Φιλόλαος Κροτωνιάτης ἸΤυθαγορικός. παρὰ τούτου
πλάτων ὠνήσασθαι τὰ βιβλία τὰ ΤΤυθαγορικὰ Δίωνι γράφει (ἐτελεύτα δὲ νομισθεὶς
ἐπιτίθεσθαι τυραννίδι. καὶ ἡμῶν ἐστιν εἰς αὐτόν᾽
τὴν ὑπόνοιαν πᾶσι μάλιστα λέγω θεραπεύειν "
30 εἰ γὰρ καὶ μὴ δρᾶις, ἀλλὰ δοκεῖς, ἀτυχεῖς.
οὕτω καὶ Φιλόλαον ἀνεῖλε Κρότων ποτὲ πάτρη,
ὥς μιν ἔδοξε θέλειν δῶμα τύραννον ἔχειν).
δοκεῖ δ᾽ αὐτῶι πάντα ἀνάγκηι καὶ ἁρμονίαι γίνεσθαι. καὶ τὴν γῆν κινεῖσθαι
κατὰ κύκλον πρῶτον εἰπεῖν, οἱ δ᾽ Ἱκέταν (τὸν) Συρακόσιόν φασιν.
35 γέγραφε δὲ βιβλίον ἕν. (ὅ φησιν Ἕρμιππος λέγειν τινὰ τῶν συγγραφέων
Πλάτωνα τὸν φιλόσοφον παραγενόμενον εἰς Σικελίαν πρὸς Διονύσιον ὠνήσασθαι
παρὰ τῶν συγγενῶν τοῦ Φιλολάου ἀργυρίου ᾿Αλεξανδρινῶὼν μνῶν τετταράκοντα
καὶ ἐντεῦθεν μεταγεγραφέναι τὸν Τίμαιον. ἕτεροι δὲ λέγουσι τὸν Πλάτωνα λαβεῖν
αὐτά, παρὰ Διονυσίου παραιτησάμενον ἐκ τῆς φυλακῆς νεανίσκον ἀπηγμένον τῶν
40 τοῦ Φιλολάου μαθητῶν.)
τοῦτόν φησι Δημήτριος ἐν .μωνύμοις πρῶτον ἐκδοῦναι τῶν TTudayopıkWv
 234 32. PHILOLAOS.'

(βιβλία καὶ ἐπιγράψαι TTepı) φύσεως, ὧν ἀρχὴ Nde' “ἁ φύσις δ᾽ ἐν τῶι κόσμωι
— πάντα᾽ [Β 1].
2. D10G. ıx 38 φησὶ δὲ καὶ ᾿Απολλόδωρος ὁ Κυζικηνὸς Φιλολάωι αὐτὸν [De-
mokritos] συγγεγονέναι.
5 3. Cıc. de orat. 11 34,139 aut Phrilolaus Archytam Tarentinum [nämlich
institut).
4. D1oG. vım 46 τελευταῖοι γὰρ ἐγένοντο τῶν ΤΤυθαγορείων, οὗς καὶ ᾿Αριστό-
ξενος [FHG 11 275 fr. 12] εἶδε, Ξενόφιλός τε ὁ Χαλκιδεὺς ἀπὸ Θράικης καὶ Φάντων
ὁ Φλιάσιος καὶ Ἐχεκράτης καὶ Διοκλῆς καὶ ἸΤολύμναστος Φλιάσιοι καὶ αὐτοί
10 [vgl. S. 27,6]. ἦσαν δὲ ἀκροαταὶ Φιλολάου καὶ Εὐρύτου τῶν Ταραντίνων.
4a. PruT.de genio Socr.13.p.583A ἐπεὶ γὰρ ἐξέπεσον αἱ κατὰ πόλεις ἑταιρεῖαι
τῶν ἸΤυθαγορικῶν στάσει κρατηθέντων, τοῖς δ᾽ ἔτι συνεστῶσιν ἐν Μεταποντίωι
συνεδρεύουσιν ἐν οἰκίαι πῦρ οἱ Κυλώνειοι περιένησαν καὶ διέφθειραν ἐν ταὐτῶι
πάντας πλὴν Φιλολάου καὶ Λύσιδος νέων ὄντων ἔτι ῥώμηι καὶ κουφότητι διωσα-
15 μένων τὸ πῦρ, Φ. μὲν εἰς Λευκανοὺς φυγὼν ἐκεῖθεν ἀνεσώθη πρὸς τοὺς ἄλλους
φίλους ἤδη πάλιν ἀθροιζομένους καὶ κρατοῦντας τῶν Κυλωνείων. Romanhaft,
vgl. Iambl. V. P. 250 (oben S. 26,48). 266.
5. Dioc. ııı 6 (Platon) ἔπειτα γενόμενος ὀκτὼ καὶ εἴκοσιν ἐτῶν, καθά φησιν
Ἑρμόδωρος, εἰς Μέγαρα πρὸς Εὐκλείδην σὺν καὶ ἄλλοις τισὶ Σωκρατικοῖς ὑπεχώ-
20 ρησεν. ἔπειτα εἰς Κυρήνην ἀπῆλθε πρὸς Θεόδωρον τὸν μαθηματικόν, κἀκεῖθεν
εἰς ᾿Ιταλίαν πρὸς τοὺς ΤΠΤυθαγορικοὺς Φιλόλαον καὶ Εὔρυτον.
6. Vırr. ı 1,16 gwibus vero natura tantum tribwit sollertiae acuminis me-
moriae, ut possint geometriam astrologiam musicen ceterasque disciplinas penitus
habere notas ... hi autem inweniuntur raro, ut aliquando fuerunt Aristarchus
25 Samius, Philolaus et Archytas Tarentini, Apollonius Pergaeus ... qui multas
res orgamicas et gnomonicas numero naturalibusque rationibus inventas atque
explicatas posteris reliquerunt.
7. ATHEN. IV 184E καὶ τῶν ΤΤυθαγορικῶν de πολλοὶ τὴν αὐλητικὴν ἤσκησαν
ὡς Εὐφράνωρ τε καὶ ᾿Αρχύτας Φιλόλαός τε ἄλλοι τε οὐκ ὀλίγοι.

30 SCHRIFTEN.
r
u

8. GELL. ΠῚ 17,4 Timon amarulentus librum maledicentissimum consceripsi,

qui Σίλλος inseribitur. in eo libro Platonem philosophum contumeliose appellat,
quod inpenso pretio librum Pythagoricae disciplinae emisset exque eo Timaeum,
nobilem illum dialogum, coneinnasset. versus super ea re Timonos hi sunt [fr. 54 D.)
35 καὶ σὺ Πλάτων: καὶ γάρ σε μαθητείης πόθος ἔσχεν
πολλῶν δ᾽ ἀργυρίων ὀλίγην ἠλλάξαο βίβλον, υ
U
δ“

ἔνθεν ἀπαρχόμενος τιμαιογραφεῖν ἐδιδάχθης.

Diog. III 9 λέγουσι δέ τινες, ὧν ἐστι καὶ Σάτυρος [FHG III p. 168 π. 16], ὅτι
Δίωνι ἐπέστειλεν εἰς Σικελίαν ὠνήσασθαι τρία βιβλία ΤἸΤυθαγορικὰ παρὰ Φιλο-
40 λάου μνῶν ἑκατόν. EusEBIus adv. Hierocl. p. 64 (380, 8 Kayser) καὶ μὴν οὐδ᾽ ὁ
περιβόητος Πλάτων πάντων γε μᾶλλον τῆς ἸΤυθαγόρου κεκοινωνηκὼς φιλοσοφίας
οὔτ᾽ ᾿Αρχύτας οὔτ᾽ αὐτὸς ἐκεῖνος ὁ τὰς Πυθαγόρου γραφῆι παραδοὺς ὁμιλίας
Φιλόλαος. Vgl. Α 1 S. 233,26. 35 und 53. 27,26; 150,31.

LEHRE.
45 9. Aärt. ı 3,10 (Ὁ. 283 über die Prinzipien) ®. 6 TTudayöpeıos TO πέρας καὶ
τὸ ἄπειρον. Procr. in Tim. p. 176, 27 Diehl κρατεῖται δὲ ὑπὸ τιν θειοτέρων
 A. LEBEN, SCHRIFTEN UND LEHRE. 1-13. 235

τὰ καταδεέστερα καὶ εἷς ἀποτελεῖται κόσμος ἐξ ἐναντίων ἡρμοσμένος, ἐκ περαι-

νόντων τε καὶ ἀπείρων ὑφεστηκὼς κατὰ τὸν Φιλόλαον [B1. 2].
10. THEOo Smyrn. 20,19 Hill. ᾿Αρχύτας δὲ καὶ Φ. ἀδιαφόρως TO ἐν καὶ μο-
νάδα καλοῦσι καὶ τὴν μονάδα ἕν.
11. Luc. de lapsu in 88]. 5 εἰσὶ δὲ οἱ καὶ τὴν TETPOKTUV τὸν μέγιστον ὅρκον
αὐτῶν [der Pythagoreer], ἣν τὸν ἐντελῆ αὐτοῖς ἀριθμὸν ἀποτελεῖν οἴζονται τὸν)
δέκα, ὑγιείας ἀρχὴν ἐκάλεσαν ὧν καὶ Φ. ἐστί.
12. TuEoLoc. arithm. p. 55 Ast. ®. δὲ μετὰ τὸ μαθηματικὸν μέγεθος τριχῆ
διαστὰν (ev) τετράδι, ποιότητα καὶ χρῶσιν ἐπιδειξαμένης τῆς φύσεως ἐν πεντάδι,
10 ψύχωσιν δὲ ἐν ἑξάδι, νοῦν δὲ καὶ ὑγείαν καὶ τὸ ὑπ᾽ αὐτοῦ λεγόμενον φῶς ἐν
ἑβδομάδι, μετὰ ταῦτά φησιν ἔρωτα καὶ φιλίαν καὶ μῆτιν καὶ ἐπίνοιαν ἐπ᾽ ὀγδοάδι
συμβῆναι τοῖς οὖσιν.
13. — — p.61 ὅτι καὶ Σπεύσιππος, ὁ Πποτώνης μὲν υἱὸς τῆς τοῦ Πλά-
τωνος ἀδελφῆς, διάδοχος δὲ ᾿Ακαδημίας πρὸ Ξενοκράτους, ἐκ τῶν ἐξαιρέτως
15 σπουδασθεισῶν ἀεὶ ΤἸΤυθαγορικῶν ἀκροάσεων, μάλιστα δὲ τῶν Φιλολάου
συγγραμμάτων, βιβλίδιόν τι συντάξας γλαφυρὸν ἐπέγραψε μὲν αὐτὸ TTepi Πυ -
θαγορικῶν ἀριθμῶν, Am ἀρχῆς δὲ μέχρι ἡμίσους περὶ τῶν ἐν αὐτοῖς γραμμικῶν
ἐμμελέστατα διεξελθών, πολυγωνίων τε καὶ παντοίων τῶν ἐν ἀριθμοῖς ἐπιπέδων
ἅμα καὶ στερεῶν, περί τε τῶν πέντε σχημάτων, ἃ 5 κοσμικοῖς ἀποδίδοται OTOI-
ς τε καὶ ἀνα-
20 χείοις, ἰδιότητός (τε) αὐτῶν καὶ πρὸς ἄλληλα κοινότητος, ἀναλογία
κολουθίας, μετὰ ταῦτα λοιπὸν θάτερον [τὸ] τοῦ βιβλίου ἥμισυ περὶ δεκάδος
ἄντικρυς ποιεῖται, φυσικωτάτην αὐτὴν ἀποφαίνων καὶ τελεστικωτάτην τῶν ὄντων,
οἷον εἶδός τι τοῖς κοσμικοῖς ἀποτελέσμασι τεχνικὸν ἀφ᾽ ἑαυτῆς (ἀλλ᾽ οὐχ ἡμῶν
νομισάντων ἢ ὡς ἔτυχε) θεμέλιον ὑπάρχουσαν καὶ παράδειγμα παντελέστατον τῶι
αὐτῆς᾽
25 τοῦ παγτὰς ποιητῆι θεῶι προεκκειμένην. λέγει δὲ τὸν τρόπον τοῦτον περὶ
ἔστι δὲ τὰ δέκα τέλειος (ἀριθμός), καὶ ὀρθῶς τε καὶ κατὰ φύσιν εἰς τοῦτον
καταντῶμεν παντοίως ἀριθμοῦντες Ἕλληνές τε καὶ πάντες ἄνθρωποι οὐδὲν αὐτοὶ
ἐπιτηδεύοντες" πολλὰ γὰρ ἴδια ἔχει, ἃ προσήκει τὸν οὕτω τέλειον ἔχειν [πολλὰ
δὲ ἴδια μὲν οὐκ ἔστιν αὐτοῦ᾽ dei δὲ ἔχειν αὐτὰ τέλειον]. πριῦτον μὲν οὖν ἄρτιον
30 δεῖ εἶναι, ὅπως ἴσοι ἐνῶσιν οἱ περρισσοί τε καὶ ἄρτιοι, καὶ μὴ ἑτερομερεῖς᾿ ἐπεὶ
γὰρ πρότερος ἀεί ἐστιν ὁ περρισσὸς τοῦ ἀρτίου, εἰ μὴ ἄρτιος εἴη ὁ συμπεραίνων,
πλεονεκτήσει ὁ ἕτερος᾽ εἰ δέ, ἴσους ἔχειν χρὴ τοὺς πρώτους καὶ ἀσυνθέτους καὶ
τοὺς δευτέρους συνθέτους᾽ ὁ δὲ δέκα ἔχει ἴσους, καὶ οὐδεὶς ἂν ἄλλος ἐλάσσων
τῶν δέκα τοῦτο ἔπαθεν ἀριθμός, πλείων δὲ τάχα (καὶ γὰρ ὁ ιβ καὶ ἄλλοι τινές),
τῶν ἐχόντων
35 ἀλλὰ πυθμὴν αὐτῶν ὁ δέκα᾽ καὶ πρῶτος τοῦτο ἔχων καὶ ἐλάχιστος
τέλος τι ἔχει, καὶ ἴδιόν πως αὐτὸ τοῦτο γέγονε τὸ ἐν πρώτωι αὐτῶι ἴσους ἀσυν-
Berous τε καὶ συνθέτους ὦφθαι ἔχων TE τοῦτο ἔχει πάλιν καὶ τοὺς πολλαπλασίους
καὶ τοὺς ὑποπολλαπλασίους, ὧν εἰσι [οἱ] πολλαπλάσιοι᾽ ἔχει μὲν γὰρ ὑποπολλα-
πλασίους τοὺς μέχρι πέντε, τοὺς δὲ ἀπὸ τῶν ἕξ μέχρι τῶν δέκα πολλαπλασίους
40 αὐτῶν: ἐπεὶ δὲ τὰ Ζ οὐδενός, ἐξαιρετέον᾽ καὶ τὰ >, ὡς πολλαπλάσια τοῦ β, ὥστε
ἴσους εἶναι πάλιν δεῖ. ἔτι πάντες οἱ λόγοι ἐν τῶι T, ὅ τε τοῦ ἴσου καὶ τοῦ μεί-
ζονος καὶ τοῦ ἐλάττονος καὶ τοῦ ἐπιμορίου καὶ τῶν λοιπῶν εἰδῶν ἐν αὐτῶι, καὶ
οἱ γραμμικοί, οἱ ἐπίπεδοι καὶ οἱ,στερεοί. τὸ μὲν γὰρ ἃ στιγμή, τὰ δὲ Β γραμμή,
τὰ δὲ τρία τρίγωνον, τὰ δὲ d πυραμίς: ταῦτα δὲ πάντα ἐστὶ πρῶτα καὶ ἀρχαὶ
45 τῶν καθ᾽ ἕκαστον ὁμογενῶν. καὶ ἀναλογιῶν δὲ πρώτη αὐτή ἐστιν ἡ ἐν αὐτοῖς
ὀφθεῖσα ἡ τὸ ἴσον μὲν ὑπερέχουσα, τέλος δὲ ἔχουσα ἐν τοῖς δέκα. ἔν τε ἐπι-
πέδοις καὶ στερεοῖς πρῶτά ἐστι ταῦτα, στιγμή, γραμμή, τρίγωνον, πυραμίς, ἧι καὶ
ταῦτα τὸν τῶν δέκα ἀριθμὸν [καὶ] τέλος ἴσχει" τετρὰς μὲν γὰρ ἐν πυραμίδος
 290 32. PHILOLAOS.

γωνίαις ἢ βάσεσι, ἑξὰς de ἐν πλευραῖς, ὥστε δέκα" τετρὰς δὲ πάλιν ἐν στιγμῆς

καὶ γραμμῆς διαστήμασι καὶ πέρασι, ἑξὰς δὲ ἐν τριγώνου πλευραῖς καὶ γωνίαις,
ὥστε πάλιν δέκα. καὶ μὴν καὶ ἐν τοῖς σχήμασι κατ᾽ ἀριθμὸν σκεπτομένωι συμ-
βαίνει. πρῶτον γάρ ἐστι τρίγωνον τὸ ἰσόπλευρον, ὃ ἔχει μίαν πως γραμμὴν καὶ
γωνίαν" λέγω δὲ μίαν, διότι ἴσας ἔχει' ἄσχιστον γὰρ ἀεὶ καὶ ἑνοειδὲς τὸ ἴσον᾽
δεύτερον δὲ τὸ ἡμιτετράγωνον᾽ μίαν γὰρ ἔχον παραλλαγὴν γραμμῶν καὶ γωνιῶν
ἐν δυάδι ὁρᾶται τρίτον δὲ τὸ τοῦ ἰσοπλεύρου ἥμισυ τὸ καὶ ἡμιτρίγωνον᾽
πάντως γὰρ ἄνισον καθ᾽ ἕκαστον, τὸ δὲ πᾶν [τι] αὐτοῦ τρία ἐστί. καὶ ἐπὶ
τῶν στερεῶν εὑρίσκοις ἂν ἄχρι τῶν τεττάρων προϊὼν τὸ τοιοῦτο, ὥστε δεκάδος
10 καὶ οὕτως ψαύει᾽ τριὰς [1. ἔοικε] γάρ πως ἡ μὲν πρώτη πυραμὶς μίαν πως γραμμήν
τε καὶ ἐπιφάνειαν ἐν ἰσότητι ἔχουσα (καὶ περὶ) τὴν κατὰ κορυφὴν ὑπὸ τεττάρων
συγκλειομένη, παρὰ τῆς []. περὶ τὰς] ἐπὶ τῆς βάσεως γωνίας ὑπὸ τριῶν ἐπιπέδων
περιεχομένη, (μονάδι, ἡ δὲ δευτέρα * * *) ὥστε ἐκ τούτου δυάδι ἐοικέναι" ἡ δὲ
τρίτη τριάδι, ἐπὶ ἡμιτετραγώνου βεβηκυῖα καὶ σὺν τῆι ὀφθείσηι μιᾶι ὡς ἐν ἐπι-
15 πέδωι τῆι ἡμιτετραγώνωι ἔτι καὶ ἄλλην ἔχουσα διαφορὰν τὴν τῆς κορυφαίας
γωνίαν, ὥστε τριάδι ἂν ὁμοιοῖτο πρὸς ὀρθὰς τὴν γωνίαν ἔχουσα τῆι τῆς βάσεως
μέσηι πλευρᾶι. τετράδι δὲ ἡ τετάρτη κατὰ ταῦτα, ἐπὶ ἡμιτετραγώνωι βάσει
συνισταμένη, ὥστε τέλος ἐν τοῖς δέκα λαμβάνειν τὰ λεχθέντα. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ
ἐν τῆι γενέσει" πρώτη μὲν γὰρ ἀρχὴ »ἱ μέγεθος στιγμή, δευτέρα γραμμή, τρίτη
20 ἐπιφάνεια, τέταρτον στερεόν.
Vgl. Tueot. Ρ. 60, 25 Πίστις γε μὴν καλεῖται [sc. ἡ δεκάς], ὅτι κατὰ τὸν
Φιλόλαον δεκάδι καὶ τοῖς αὐτῆς μορίοις περὶ τῶν ὄντων οὐ παρέργως καταλαμ-
βανομένοις πίστιν βεβαίαν ἔχομεν. διόπερ καὶ Μνήμη λέγοιτ᾽ ἂν ἐκ τῶν αὐτῶν,
ἀφ᾽ ὧν καὶ μονὰς Μνημοσύνη ὠνομάσθη. LAUR. LyD. de mens. ı 15 ὀρθῶς
25 οὖν αὐτὴν ὁ Φ. δεκάδα προσηγόρευσεν ὡς δεκτικὴν τοῦ ἀπείρου. Vel.B 11.
14. Procr. in Eucl. p. 190, ὃ καὶ γὰρ παρὰ τοῖς ΤΤυθαγορείοις εὑρήσομεν
ἄλλας γωνίας ἄλλοις θεοῖς ἀνακειμένας ὥσπερ καὶ ὁ Φ. πεποίηκε τοῖς μὲν τὴν
τριζωνικὴν γωνίαν τοῖς δὲ τὴν τετραγωνικὴν ἀφιερώσας καὶ ἄλλας ἄλλοις καὶ τὴν
αὐτὴν πλείοσι θεοῖς καὶ τῶι αὐτῶι πλείους κατὰ τὰς διαφόρους ἐν αὐτῶι δυνάμεις
30 ἀνείς. 166,25 εἰκότως ἄρα καὶ ὁ Φ. τὴν τοῦ τριγώνου γωνίαν τέτταρσιν ἀνέθηκεν
θεοῖς, Κρόνωι καὶ ἍΑιδηι καὶ Ἄρει καὶ Διονύσωι ... ὁ μὲν γὰρ Κρόνος πᾶσαν
ὑφίστησι τὴν ὑγρὰν καὶ ψυχρὰν οὐσίαν, ὁ δὲ "Apnc πᾶσαν τὴν ἔμπυρον φύσιν,
καὶ ὁ μὲν ἍΑιδης τὴν χθονίαν ὅλην συνέχει ζωήν, 6 δὲ Διόνυσος τὴν ὑγρὰν καὶ
θερμὴν ἐπιτροπεύει γένεσιν, ἧς καὶ ὁ οἶνος σύμβολον ὑγρὸς ὧν καὶ θερμός. πάντες
30 δὲ οὗτοι κατὰ μὲν τὰς εἰς τὰ δεύτερα ποιήσεις διεστήκασι, ἥνωνται δὲ ἀλλήλοις.
διὸ καὶ κατὰ μίαν αὐτῶν γωνίαν συνάγει τὴν ἕνωσιν ὁ Φ. p. 119,11 καὶ πρὸς
τούτοις ὁ Φ. κατ᾽ ἄλλην ἐπιβολὴν τὴν τοῦ τετραγώνου γωνίαν Ρέας καὶ Δήμητρος
ὶ Ἑστίας ἀποκαλεῖ. p. 174,12 τὴν γὰρ τοῦ δωδεκαγώνου γωνίαν Διὸς εἶναί
φησιν ὁ ®., ὡς κατὰ μίαν ἕνωσιν τοῦ Διὸς ὅλον συνέχοντος τὸν τῆς δυωδεκάδος
40 ἀριθμόν. Damasc. τι 127,7 Ruelle διὰ τί γὰρ τῶι μὲν [näml. τῶν θεῶν] τὸν κύκλον
ἀνιέροῦν οἱ ΤΤυθαγόρειοι, τῶι δὲ τρίγωνον, τῶι δὲ τετράγωνον, τῶι δὲ ἄλλο καὶ
ἄλλο τῶν εὐθυγράμμων [τῶν] σχημάτων, ὡς δὲ καὶ μικτῶν, ὡς τὰ ἡμικύκλια
τοῖς Διοσκούροις; πολλάκις δὲ τῶι αὐτῶι ἄλλο καὶ ἄλλο ἀπονέμων κατ᾽ ἄλλην
ἰδιότητα καὶ ἄλλην ὁ Φ. ἐν τούτοις σοφός, καὶ μήποτε ὡς καθόλου εἰπεῖν τὸ μὲν σ
π
τ
σ
Χ-
ιψ
υὔ
eα
ὰ
τ

45 περιφερὲς κοινὸν σχῆμά ἐστιν πάντων τῶν νοερῶν θεῶν ἣι νοεροί, τὰ δὲ εὐθύ-
γραμμα ἴδια ἑκάστων ἄλλα ἄλλων κατὰ τὰς τῶν ἀριθμῶν, τῶν γωνιῶν καὶ τῶν
πλευρῶν ἰδιότητας" οἷον ᾿Αθηνᾶς μὲν τὸ τρίγωνον, Ἑρμοῦ δὲ τὸ τετράγωνον.
ἤδη δέ φησιν ὁ Φ. καὶ τοῦ τετραγώνου ἥδε μὲν ἡ γωνία τῆς Ῥέας, ἥδε δὲ τῆς
 A. LEHRE. 13—21. 237

Ἥρας, ἄλλη δὲ ἄλλης θεοῦ. καὶ ὅλος ἐστὶν ὁ θεολογικὸς περὶ τῶν σχημάτων
ἀφορισμός. Vgl. Pur. de Is. et Osir. 30 p. 363 A φαίνονται de καὶ οἱ ΤΠηυθα-
γορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιμονικὴν ἡγούμενοι δύναμιν. λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίωι μέτρωι
EKTWI καὶ πεντηκοστιῶι γεγονέναι Τυφῶνα καὶ πάλιν τὴν μὲν τοῦ τριγώνου Aıdou
καὶ Διονύσου καὶ Ἄρεος εἶναι᾽ τὴν δὲ τοῦ τετραγώνου Ῥέας καὶ ᾿Αφροδίτης καὶ
Δήμητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας: τὴν δὲ τοῦ δωδεκαγώνου Διός" τὴν δ᾽ EKKOI-
πεντηκονταγώνου Τυφῶνος, ὡς Εὔδοξος ἱστόρηκεν.
15. Αἔτ. πὶ 6,8 (D. 334 aus Zheophrasis Phys. Opin. wie 16—22) ΤΤυθαγόρας
πέντε σχημάτων ὄντων στερεῶν, ἅπερ καλεῖται καὶ μαθηματικά, ἐκ μὲν τοῦ κύβου
10 φησὶ γεγονέναι τὴν γῆν, ἐκ δὲ τῆς πυραμίδος τὸ πῦρ, ἐκ δὲ τοῦ ὀκταέδρου τὸν
ἀέρα, ἐκ δὲ τοῦ εἰκοσαέδρου τὸ ὕδωρ, ἐκ δὲ τοῦ δωδεκαέδρου τὴν τοῦ παντὸς
σφαῖραν. Vgl. Β 12.
16. — 117,7 (Ὁ. 336, vermutlich Theophrast in Poseidonios’ Excerpt] ®. πῦρ
ἐν μέσωι περὶ τὸ κέντρον ὅπερ ἑστίαν τοῦ παντὸς καλεῖ [B 7] καὶ Διὸς οἶκον
15 καὶ μητέρα θεῶν βωμόν τε καὶ συνοχὴν καὶ μέτρον φύσεως. καὶ πάλιν
πῦρ ἕτερον ἀνωτάτω τὸ περιέχον. πρῶτον δ᾽ εἶναι φύσει τὸ μέσον, περὶ δὲ τοῦτο
δέκα σώματα θεῖα χορεύειν, [οὐρανόν] {μετὰ τὴν τῶν ἀπλανῶν σφαῖραν) τοὺς
€ πλανήτας, μεθ᾽ οὺς ἥλιον, ὑφ᾽ ὧι σελήνην, ὑφ᾽ ἧι τὴν γῆν, ὑφ᾽ ἧι τὴν ἀν-
τίχθονα, μεθ᾽ ἃ σύμπαντα τὸ πῦρ ἑστίας περὶ τὰ κέντρα τάξιν ἐπέχον. τὸ μὲν
20 οὖν ἀνωτάτω μέρος τοῦ περιέχοντος, ἐν ὧι τὴν εἱλικρίνειαν εἶναι TÜV στοιχείων,
ὄλυμπον καλεῖ, τὰ δὲ ὑπὸ τὴν τοῦ ὀλύμπου φοράν, ἐν ὧι τοὺς πέντε πλανήτας
μεθ᾽ ἡλίου καὶ σελήνης τετάχθαι, κόσμον, τὸ δ᾽ ὑπὸ τούτοις ὑποσέληνόν τε καὶ
περίγειον μέρος, ἐν ὧι τὰ τῆς φιλομεταβόλου γενέσεως, οὐρανόν. καὶ περὶ μὲν
τὰ τεταγμένα τῶν μετεώρων γίνεσθαι τὴν σοφίαν, περὶ δὲ τῶν γινομένων τὴν
ἀταξίαν τὴν ἀρετήν, τελείαν μὲν ἐκείνην ἀτελῆ δὲ ταύτην. Vgl. 45 B 37; Alex.
in Metaph. p. 38,22 Hayd.
17. — τὰ 11,3 (Ὁ. 377 aus Theophrast.) ®. ὁ ΤΤυθαγόρειος τὸ μὲν πῦρ μέσον
(τοῦτο γὰρ εἶναι τοῦ παντὸς ἑστίαν), δευτέραν δὲ τὴν ἀντίχθονα, τρίτην δὲ τὴν
οἰκουμένην τῆν ἐξ ἐναντίας κειμένην τε καὶ περιφερομένην τῆι ἀντίχθονι "παρ᾽ ὃ
30 καὶ μὴ ὁρᾶσθαι ὑπὸ τῶν ἐν τῆιδε τοὺς ἐν ἐκείνηι. Vgl. 114,15, Stob. 1, 21,6ἃ
nach A 18 (D.332 Theophr. Poseid.) τὸ δὲ ἡγεμονικὸν ἐν τῶι μεσαιτάτωι πυρί, ὅπερ
τρόπεως δίκην προὐπεβάλετο τῆς τοῦ παντὸς (σφαίρας) ὁ δημιουργὸς θεός.
18. — ı15,3 (Ὁ. 333) Φ. διττὴν εἶναι τὴν φθορὰν τοῦ κόσμου, τὸ μὲν ἐξ
οὐρανοῦ πυρὸς ῥυέντος, τὸ δὲ ἐξ ὕδατος σεληνιακοῦ, περιστροφῆι τοῦ ἀέρος
ἀποχυθέντος᾽ καὶ τούτων εἶναι τὰς ἀναθυμιάσεις τροφὰς τοῦ κόσμου.
19. — 20,12 (Ὁ. 849) Φ. ὁ TTubayöpeıog ὑαλοειδῆ τὸν ἥλιον, δεχόμενον μὲν
τοῦ ἐν τῶι κόσμωι πυρὸς τὴν ἀνταύγειαν, διηθοῦντα δὲ πρὸς ἡμᾶς τό τε φῶς
καὶ τὴν ἀλέαν, ὥστε τρόπον τινὰ διττοὺς ἡλίους γίνεσθαι, τό τε ἐν τῶι οὐρανῶι
πυρῶδες καὶ τὸ dm αὐτοῦ πυροειδὲς κατὰ τὸ ἐσοπτροειδές, εἰ μή τις καὶ τρίτον
40 λέξει τὴν ἀπὸ τοῦ ἐνόπτρου κατ᾽ ἀνάκλασιν διασπειρομένην πρὸς ἡμᾶς αὐγήν καὶ
γὰρ ταύτην προσονομάζομεν ἥλιον οἱονεὶ εἴδωλον εἰδώλου.
20. — πι 80,1 (Ὁ. 861) τῶν ΤΤυθαγορείων τινὲς μὲν, ὧν ἐστι Φ., γεώδη φαί-
νεσθαι τὴν σελήνην διὰ τὸ περιοικεῖσθαι αὐτὴν καθάπερ τὴν map ἡμῖν γῆν ζώιοις
καὶ φυτοῖς μείζοσι καὶ καλλίοσιν ᾿ εἶναι γὰρ πεντεκαιδεκαπλάσια τὰ ἐπ᾽ αὐτῆς ζῶια
ὅ τῆι δυνάμει μηδὲν περιττωματικὸν ἀποκρίνοντα, καὶ τὴν ἡμέραν τοσαύτην τῶι μήκει.
21. — m 18,1. 3. (Ὁ. 818) (περὶ κινήσεως γῆς). οἱ μὲν ἄλλοι μένειν τὴν
γῆν. ©. δὲ ὁ Τ]Τυθαγόρειος κύκλωι περιφέρεσθαι περὶ τὸ πῦρ κατὰ κύκλον λοξὸν
ὁμοιοτρόπως ἡλίωι καὶ σελήνηι.
 238 32. PHILOLAOS.

22. CENSORIN. 18,8 est et Philolai Pythagoriei anmus ex anmis LIX, in quo
sunt menses intercalares XXI. 19,2 Ph. annum naturalem dies habere prodidit
CCCLXIIII et dimidiatum.
23. Macrop. S. Scip. I 14,19 Pythagoras et Philolaus harmoniam [nämlich
animam esse dixerunt]. ARIST. de anima A 4. 407627 καὶ ἄλλη δέ τις δόξα παρα-
δέδοται περὶ ψυχῆς ... ἁρμονίαν γάρ τινα αὐτὴν λέγουσι καὶ γὰρ τὴν ἁρμονίαν
κρᾶσιν καὶ σύνθεσιν ἐναντίων εἶναι καὶ τὸ σῶμα συγκεῖσθαι ἐξ ἐναντίων. Vgl.
Plato Phaedon 868 Ο.
24. ΝΊΟΟΜ. arithm. 26,2 p. 185ὅ,105. τινὲς δὲ αὐτὴν [näml. τὴν μεσότητα
10 vgl. 35 B 2] ἁρμονικὴν καλεῖσθαι νομίζουσιν ἀκολούθως Φιλολάωι ἀπὸ τοῦ πα-
ρέπεσθαι πάσηι γεωμετρικῆι ἁρμονίαι, γεωμετρικὴν δὲ ἁρμονίαν φασὶ τὸν κύβον
ἀπὸ τοῦ κατὰ τὰ τρία διαστήματα ἡρμόσθαι ἰσάκις ἴσα ἰσάκις ᾿ἐν γὰρ παντὶ κύβωι
ἥδε ἡ μεσότης ἐνοπτρίζεται. πλευραὶ μὲν γὰρ παντὸς κύβου εἰσὶν ιβ, γωνίαι δὲ
ἢ, ἐπίπεδα δὲ ©' μεσότης ἄρα ὁ ἢ τῶν € καὶ τῶν ιβ κατὰ τὴν ἁρμονικήν. TAMBL.
15 in Nicom.118,23 Pist. εὕρημα δ᾽ αὐτήν [näml. die "musikalische’ Proportion] φασιν
εἶναι Βαβυλωνίων καὶ διὰ ΤΤυθαγόρου πρώτου εἰς Ἕλληνας ἐλθεῖν. εὑρίσκονται
γοῦν πολλοὶ τῶν ΤΤυθαγορείων αὐτῆι κεχρημένοι ὥσπερ ᾿Αρισταῖος ὁ Κροτωνιάτης
καὶ Τίμαιος ὁ Λοκρὸς [c. 35] καὶ Φ. καὶ ᾿Αρχύτας οἱ Ταραντῖνοι καὶ ἄλλοι πλείους
καὶ μετὰ ταῦτα Πλάτων ἐν τῶι Τιμαίωι [p. 86 48].
20 25. PORPHYR. in Ptol. 5 p. 266 Wall. ἀπὸ δὴ τούτου κινηθέντες τινὲς τῶν
μετ᾽ αὐτὸν [Eratosthenes] διάστημα ἐκάλεσαν εἶναι ὑπεροχήν, ὡς Αἰλιανὸς ὃ
Πλατωνικός " καὶ Φ. δὲ ἐπὶ πάντων τῶν διαστημάτων (ταύτην εἴληφε τὴν) προση-
γορίαν. :
26. Bo&rHrus inst. mus. 11 5 p. 276,15 Friedl. Ph. vero Pythagorieus alio
25 modo tonum dividere temptavit, statuens seilicet primordium toni ab eo numero,
qui primus cybum a primo impari, quod maxime apud Pythagoricos honorabile
fuit, efficeret. nam cum ternarius numerus primus sit impar, tres tertio atque
id ter si duweris, - XXVII- necessario exsurgent, qui ad - XXIIII- numerum tono
distat, eandem ternarii differentiam servans. ternarius emim - XXIIII- summae
30 octava pars est, quae eisdem addita primum a ternario cybum -XX- ac -VII-
reddit. ex hoc igitur Ph. duas effieit partes, unam quae dimidio sit maior,
eamque apotomen vocat, reliquam quae dimidio sit minor eamque rursus diesin
dieit [B 6], guam posteri semitomium minus appellavere; harum vero differentiam
comma [B6]. ac primum diesin in -XIII- umitatibus constare arbitratur eo,
35 quod haec inter - CCLVI- et - COXLIII- pervisa sit differentia, quodque idem nu-
merus, id est - XIII-, ex novenario, ternario atque unitate consistat, quae unitas
puncts obtineat locum, ternarius vero primae inparis lineae, novenarius primi
inparis quadrati. ex his igitur causis cum - XIII: diesin ponat, quod semitonium
numcupatur, reliquam - XXVII- numeri partem, quae - XIIII- unitatibus continetur,
40 apotomen esse constitwit. sed quoniam inter - XIII. et -XIIII- unitas differentiam
facit, unitatem loco commatis censet esse ponendam. totum vero tonum in - XXYII-
unitatibus locat eo quod inter - ΟΟΧΥΙ. ab -CCXLIII- qui inter se distant tono,
-XXVII- sit differentia.
27. ΜΈΝΟΝ Anonymi Londin. [Suppl. Artist. ed. Ac. Bor. τι 1] 18,8 p. 31.
45 ®. δὲ Κροτωνιάτης συνεστάναι φησὶν τὰ ἡμέτερα σώματα ἐκ θερμοῦ. ἀμέτοχα
γὰρ αὐτὰ εἶναι ψυχροῦ, ὑπομιμνήσκων ἀπό τινων τοιούτων᾽ τὸ σπέρμα εἶναι
θερμόν, κατασκευαστικὸν δὲ τοῦτο τοῦ ζώιου: καὶ ὁ τόπος δέ, εἰς ὃν ἡ κατα-
βολή (μήτρα δὲ αὕτη), ἐστὶν θερμοτέρα καὶ ἐοικυῖα ἐκείνωι τὸ δὲ ἐοικός
 A. LEHRE. 22—29. B. FRAGMENTE. 1—2. 239

τινι τἀτὸ δύναται ὧι ἔοικεν" ἐπεὶ δὲ TO κατασκευάζον ἀμέτοχόν ἐστιν ψυχροῦ

καὶ ὁ τόπος δέ, ἐν ὧι ἡ καταβολή, ἀμέτοχός ἐστιν ψυχροῦ, δῆλον ὅτι καὶ τὸ
κατασκευαζόμενον ζῶιον τοιοῦτον γίνεται. εἰς δὲ τούτου τὴν κατασκευὴν ὑπο-
μνήσει προσχρῆται τοιαύτηι" μετὰ γὰρ τὴν ἔκτεξιν εὐθέως τὸ ζῶιον ἐπισπᾶται
5 τὸ ἐκτὸς πνεῦμα ψυχρὸν ὄν᾽ εἶτα πάλιν καθαπερεὶ χρέος ἐκπέμπει αὐτό. διὰ τοῦτο
δὴ καὶ ὄρεξις τοῦ ἐκτὸς πνεύματος, ἵνα τῆι ἐπεισάκτωι τοῦ πνεύματος ὁλκῆι
θερμότερα ὑπάρχοντα τὰ ἡμέτερα σώματα πρὸς αὐτοῦ καταψύχηται. καὶ τὴν
μὲν σύστασιν τῶν ἡμετέρων σωμάτων ἐν τούτοις φησίν. λέγει δὲ γίνεσθαι
τὰς νόσους διά τε χολὴν καὶ αἷμα καὶ φλέγμα, ἀρχὴν δὲ γίνεσθαι τῶν νόσων
10 ταῦτα. ἀποτελεῖσθαι δέ φησιν τὸ μὲν αἷμα παχὺ μὲν ἔσω παραθλιβομένης τῆς
σαρκός, λεπτὸν δὲ γίνεσθαι διαιρουμένων τῶν ἐν τῆι σαρκὶ ἀγγείων "τὸ δὲ φλέγμα
συνίστασθαι ἀπὸ τῶν ὄμβρων φησίν. λέγει δὲ τὴν χολὴν ἰχῶρα εἶναι τῆς σαρκός.
παράδοξόν τε αὑτὸς ἀνὴρ ἐπὶ τούτου κεινεῖ᾽ λέγει γὰρ μηδὲ τετάχθαι ἐπὶ τῶι
ἥπατι χολήν, ἰχῶρα μέντοι τῆς σαρκός εἶναι τὴν χολήν. τό τ᾽ αὖ φλέγμα τῶν
15 πλείστων ψυχρὸν εἶναι λεγόντων αὐτὸς θερμὸν τῆι φύσει ὑποτίθεται. ἀπὸ γὰρ
τοῦ φλέγειν φλέγμα εἰρῆσθαι: ταύτηι δὲ καὶ τὰ φλεγμαίνοντα μετοχῆι τοῦ φλέγμα-
τος φλεγμαίνει᾽ καὶ ταῦτα μὲν δὴ ἀρχὰς τῶν νόσων ὑποτίθεται, συνεργὰ δὲ ὑπερ-
βολάς τε θερμασίας, τροφῆς, καταψύξεως καὶ ἐνδείας (τούτων N) τῶν τούτοις
παραπλησίων.
20 28. — 20,21 καὶ σχεδὸν οὗτος [Petron] ὡς ὁ Φ. οἴεται μὴ εἶναι ἐν ἡμῖν
χολὴν ἢ ἄχρειον.
29. SEXT. adv. math. vıı 92. οἱ δὲ TTudayopıkoı τὸν λόγον μέν φασιν [näml.
κριτήριον εἶναι], οὐ κοινῶς δέ, τὸν δὲ ἀπὸ τῶν μαθημάτων περιγινόμενον, καθά-
περ ἔλεγε καὶ ὁ Φ., θεωρητικόν τε ὄντα τῆς τῶν ὅλων φύσεως ἔχειν τινὰ συγγέ-
νειαν πρὸς ταύτην, ἐπείπερ ὑπὸ τοῦ ὁμοίου τὸ ὅμοιον καταλαμβάνεσθαι πέφυκεν
25 (folgt 21 Β 109).

B. FRAGMENTE.
®IAOAAOY ΠΕΡῚ ΦΥΣΙΟΣ ΑΒΓ.
Vgl. Α 1 (8. 233,27.35), 8 (8. 234,36), Dioc. xrıı 55 (oben 5. 150,32),
Iamgr. V. P.199 (oben S. 27,28).
30 1. [Böckh Philolaos ὃ. 45] Dioc. vum 85 [A 1 5. 243, 80] TTepi
φύσεως ὧν ἀρχὴ ἥδε: “a φύσις δ᾽ ἐν τῶι κόσμωι ἁρμόχθη
ἐξ ἀπείρων τε καὶ περαινόντων καὶ ὅλος ὁ κόσμος καὶ τὰ
ἐν αὐτῶι πάντα΄.
2. [B. 47] Stop. Eel. ı 21,75 [p. 187,14 Wachsm.] Ἐκ τοῦ Φιλολάου
35 περὶ κόσμου. ἀνάγκα τὰ ἐόντα εἶμεν πάντα ἢ περαίνοντα
\
ἢ
Ρ)

ECHTE FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Die Natur ward aber bei der Weltordnung aus Unbegrenztem
und Begrenzendem zusammengefügt, wie denn auch die ganze Welt-
ordnung und alles in ihr aus diesem beiden besteht.
40 2. Notwendig müssen die vorhandenen Dinge entweder alle be-
grenzend oder unbegrenzt oder beides zugleich sein. Dagegen nur
 240 32. PHILOLAOS.

ἄπειρα ἢ περαίνοντά TE Kal ἄπειρα, ἄπειρα δὲ μόνον (ἢ

περαίνοντα μόνον») οὔ κα εἴη. ἐπεὶ τοίνυν φαίνεται οὔτ᾽
ἐκ περαινόντων πάντων ἐόντα οὔτ᾽ ἐξ ἀπείρων πάντων,
δῆλον τἄρα ὅτι ἐκ περαινόντων τε καὶ ἀπείρων ὅτε κόσμος
ὅ καὶ τὰ ἐν αὐτῶι συναρμόχθη. δηλοῖ δὲ καὶ τὰ ἐν τοῖς ἔρ-
γοις. τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν περαινόντων περαίνοντι, τὰ δ᾽ ἐκ
περαινόντων τε καὶ ἀπείρων περαίνοντί τε καὶ οὐ περαΐί-
νοντι, τὰ δ᾽ ἐξ ἀπείρων ἄπειρα φανέονται. (Vgl. Damasc.
1 101,3 Ru. τὸ ὃν ἐκ πέρατος καὶ ἀπείρου, ὡς ἔν τε Φιλήβωι [p. 38 ο]
10 λέγει ὁ Πλάτων καί Φ. ἐν τοῖς Περὶ φύσεως. 5. Α 9.) Folgen
bei Stob. fr. 4—7.
3. [B. 49] ΤΑΜΒΙ,. in Nicom. p. 7,24 Pist. ἀρχὰν τΤὰρ οὐδὲ TO
γνωσούμενον ἐσσεῖται πάντων ἀπείρων ἐόντων κατὰ τὸν
Φιλόλαον.
16 4, [B. 58] Stop. ἘΠῚ]. ı 21,7® [p. 188,5 W.] καὶ πάντα τα μὰν
τὰ γιγνωσκόμενα ἀριθμὸν ἔχοντι᾽ οὐ τὰρ οἷόν TE οὐδὲν
οὔτε νοηθῆμεν οὔτε γνωσθῆμεν ἄνευ τούτου.
5. [B. 58] — — 79 [p. 188,9] 6 ya μὰν ἀριθμὸς ἔχει δύο
μὲν ἴδια εἴδη, περισσὸν καὶ ἄρτιον, τρίτον δὲ ἀπ᾿ ἀμφοτέ-
20 ρων μειχθέντων ἀρτιοπέριττον᾽ ἑκατέρω δὲ τῶ εἴδεος πολ-
λαὶ μορφαί, ἃς ἕκαστον αὐταυτὸ σημαίνει.

unbegrenzt (oder nur begrenzend) können sie wohl nicht sein. Da sie
nun offenbar weder aus lauter Begrenzendem bestehen noch aus lauter
Unbegrenztem, so ist doch klar, daß die Weltordnung und, was in ihr
25 ist, aus Begrenzendem und Unbegrenztem zusammengefügt ist. Damit
stimmt auch die Beobachtung an den Äckern überein. Denn diejenigen
von ihnen, die aus begrenzenden Linien gebildet werden, bilden Grenzen,
die aber aus begrenzenden und unbegrenzten gebildet werden, bilden
einesteils Grenzen, andernteils auch nicht; endlich die aus unbegrenzten
30 Linien gebildeten werden sich (bei der Untersuchung) als unbegrenzt
herausstellen,
3. Überhaupt wird es nicht einmal ein Objekt der Erkenntnis geben
können, wenn alles unbegrenzt wäre.
4. Und in der Tat hat ja alles was man erkennen kann eine Zahl.
35 Denn ohne sie läßt sich nichts erfassen oder erkennen.
5. Die Zahl hat ferner zwei besondere Formen, Ungrades und Grades,
und eine dritte aus beider Mischung entstandene, Grad-Ungrades.
Jede der beiden Formen hat viele Gestalten, die jedes Ding von selbst
anzeigt.
 B. FRAGMENTE. 2—6. 241

6. [B. 62] — — 7% [p. 188,14, ergänzt aus ΝΊΟΟΜ. harm. 9 p. 252,

17 Jan] περὶ δὲ φύσιος καὶ ἁρμονίας WdE Eyxeı' ἁ μὲν ἐστὼ
τῶν πραγμάτων ἀίδιος ἔσσα καὶ αὐτὰ μὲν ἁ φύσις θείαν
γε καὶ οὐκ ἀνθρωπίνην ἐνδέχεται γνῶσιν πλέον τα ἢ ὅτι
5 οὐχ οἷόν τ᾽ ἦν οὐθὲν τῶν ἐόντων καὶ τιγνωσκόμενον ὑφ᾽
ἁμῶν Ya γενέσθαι μὴ ὑπαρχούσας τᾶς ἐστοῦς τῶν πρα-
γμάτων, ἐξ ὧν συνέστα ὁ κόσμος, καὶ τῶν περαινόντων
καὶ τῶν ἀπείρων. ἐπεὶ δὲ ταὶ ἀρχαὶ ὑπᾶρχον οὐχ ὁμοῖαι
οὐδ᾽ ὁμόφυλοι ἔσσαι, ἤδη ἀδύνατον ἧς κα αὐταῖς κοσμη-
10 θῆναι, εἰ μὴ ἁρμονία ἐπεγένετο ὡιτινιῶν ἅδε τρόπωι ἐτέ-
νετο. τὰ μὲν ὦν ὁμοῖα καὶ ὁμόφυλα ἁρμονίας οὐδὲν ἐπε-
δέοντο, τὰ δὲ ἀνόμοια μηδὲ ὁμόφυλα μηδὲ ἰσολαχῆ ἀνάγκα
τᾶι τοιαύται ἁρμονίαι συγκεκλεῖσθαι, οἵαι μέλλοντι ἐν
κόσμωι κατέχεσθαι. ἁρμονίας δὲ μέγεθός ἐστι συλλαβὰ
15 καὶ δι᾽ ὀξειᾶν᾽ τὸ δὲ δι᾽ ὀξειᾶν μεῖζον τᾶς συλλαβᾶς ἐπογ-
δόωι. ἔστι γὰρ ἀπὸ ὑπάτας ἐς μέσσαν συλλαβά, ἀπὸ δὲ
μέσσας ἐπὶ νεάταν δι᾽ ὀξειᾶν, ἀπὸ δὲ νεάτας ἐς τρίταν
συλλαβά, ἀπὸ δὲ τρίτας ἐς ὑπάταν δι᾽ ὀξειᾶν᾽: τὸ δ᾽ ἐν μέ-
owı μέσσας Kal τρίτας ἐπόγδοον᾽ ἁ δὲ συλλαβὰ ἐπίτριτον,
> ’

20 6. Mit Natur und Harmonie verhält es sich so: das Wesen der
Dinge, das ewig ist, und die Natur gar selbst erfordert göttliche und
nicht menschliche Einsicht, nur daß ja natürlich nichts von den vor-
handenen Dingen auch nur von uns erkannt werden könnte, wenn das
Wesen der Dinge, aus denen die Weltordnung entstand, sowohl der
25 begrenzenden wie der unbegrenzten, nicht zugrunde läge.
Da aber diese beiden Prinzipien (1 und 2) als ungleiche und un-
verwandte zugrunde lagen, so wäre es unmöglich gewesen mit ihnen be-
reits eine Weltordnung zu begründen, wenn nicht die Harmonie dazu
gekommen wäre, wie diese auch immer zustande kam. Das Gleiche und
30 Verwandte bedurfte ja doch nimmer der Harmonie, dagegen muß das
Ungleiche und Unverwandte und ungleich Verteilte durch eine solche
Harmonie zusammengeschlossen werden, durch die sie imstande sind in
der Weltordnung zusammengehalten zu werden.
Der Harmonie (Oktave 1: 2) Größe umfaßt die Quarte (3 : 4) und
35 Quinte (2:3). Die Quinte ist aber um einen Ganzton (8 : 9) größer
als die Quarte. Denn von der Hypate (E) bis zur Mese (A) ist eine
Quarte, von der Mese zur Nete (E’) eine Quinte, von der Nete zur
Trite (H, später Paramese) eine Quarte, von der Trite (H) zur Hypate
(E) eine Quinte. Zwischen Trite (H) und Mese (A) liegt ein Ganzton.
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2. Aufl.
16
 242 32. PHILOLAOS.

τὸ δὲ δι᾽ ὀξειᾶν ἡμιόλιον, τὸ διὰ πασᾶν δὲ διπλόον. οὕτως

ἁρμονία πέντε ἐπόγδοα καὶ δύο διέσιες, δι᾿ ὀξειᾶν δὲ τρία
ἐπόγδοα καὶ δίεσις, συλλαβὰ δὲ δύ᾽ ἐπότδοα καὶ δίεσις.
Vgl. Bo&THIUS inst. mus. ΠῚ 8 p. 278,11 Friedl. Philolaus igitur haee atque
5 his minora spatia talibus definitionibus inchwhit: diesis, inquit, est spatium
quo maior est sesquitertia proportio dwobus tonis. comma vero
est spatium, quo mavor est sesquioctava proportio duabas diesibus,
id est duwobus semitoniis minoribus. schisma est dimidium com-
matıs, diaschisma vero dimidium dieseos, id est semitonii minoris.
10 7. [B. 91] Stog. Ecl. ı 21,8 [p. 189,17 W.] τὸ πρᾶτον ἅρμο-
σθέν, TO Ev, ἐν τῶι μέσωι τᾶς σφαίρας ἑστία καλεῖται.
8. [Β. 150] ΤΑΜΒΙ,.. in Nie. p. 77,9 ἣ μὲν μονὰς ὡς ἂν ἀρχὴ οὖσα
πάντων κατὰ τὸν Φιλόλαον (οὐ γὰρ ἕν φησιν ἀρχὰ πάντων!) κτλ.
9. [B. 189] — — p. 19,21 ἑτέρου γὰρ καιροῦ διερευνᾶν ἐπὶ πλέον
15 πῶς καὶ τετραγωνισθέντος ἀπὸ τῆς στιχηδὸν ἐκθέσεως τοῦ ἀριθμοῦ
οὐκ ἐλάττονα πιθανὰ ἐπισυμβαίνει φύσει καὶ οὐ νόμωι, ὥς
φησί που Φ.
10. [Β. 61] ΝΊΟΟΜ. arithm. τι 19 p. 115,2 ἁρμονία δὲ πάντως ἐξ
ἐναντίων γίνεται. ἔστι γὰρ ἁρμονία πολυμιγέων ἕνωσις καὶ
20 δίχα φρονεόντων συμφρόνησις. THEO Smyrn. p. 12,10 καὶ oi
Πυθατορικοὶ δέ, οἷς πολλαχῆι ἕπεται Πλάτων, τὴν μουσικήν φασιν.
ἐναντίων συναρμογὴν καὶ τῶν πολλῶν ἕνωσιν καὶ τῶν δίχα φρο-
νούντων συμφρόνησιν.
11. [B. 139. 160] Taeo Smyrn. 106,10 περὶ ng [über die Dekas]
25 καὶ ᾿Αρχύτας Ev τῶι Περὶ τῆς δεκάδος καὶ Φ. ἐν τῶι Περὶ φύσιος

Die Quarte aber hat das Verhältnis 8 : 4, die Quinte 2 : 8, die Oktave
1:2. So besteht die Oktave aus fünf Ganztönen und zwei Halbtönen,
die Quinte aus drei Ganztönen und einem Halbton, die Quarte aus
zwei (sanztönen und einem Halbton.
30 Die Diesis (243 : 256) ist das Intervall, um welches die Proportion 3:4
(die Quarte) größer ist als zwei Ganztöne (192 :243). Das Komma aber ist
das Intervall, um welches die Proportion 8:9 (der Ganxton) größer ist als zwei
Diesen, d.h. zwei kleinere Halbtöne. Das Schisma ist die Hälfte des Komma,
das Diaschisma aber die Hälfte der Diesis, d.h. des kleineren Halbtons.
35 7. Das zuerst 'zusammengefügte, das Eins, in der Mitte der Kugel
heißt Herd.
8. Eins ist aller Dinge Anfang.
9. Von Natur, nicht durch Satzung.
10. Die Harmonie ist buntgemischter Dinge Einigung und ver-
40 schieden gestimmter Zusammenstimmung.
 B. FRAGMENTE. 6—11. 243

πολλὰ διεξίασιν [vgl. A 13]. Stop. ἘΠ]. 1 prooem. cor. 3 [p. 16,20 W.]
Φιλολάου. ᾿
θεωρεῖν δεῖ τὰ ἔργα καὶ τὴν οὐσίαν τῶ ἀριθμῶ καττὰν
δύναμιν ἅτις ἐστὶν ἐν τᾶι δεκάδι" μεγάλα γὰρ καὶ παντελὴς
καὶ παντοεργὸς καὶ θείω καὶ οὐρανίω βίω καὶ ἀνθρωπίνω
ἀρχὰ καὶ ἁγεμὼν κοινωνοῦσα * κα κ δύναμις καὶ τᾶς δεκά-
δος. ἄνευ δὲ τούτας πάντ᾽ ἄπειρα καὶ ἄδηλα καὶ ἀφανῆ.
γνωμικὰ γὰρ ἁ φύσις ἁ τῶ ἀριθμῶ καὶ ἡγεμονικὰ καὶ
διδασκαλικὰ τῶ ἀπορουμένω παντὸς καὶ ἀγνοουμένω παντί.
10 οὐ YAap ἧς δῆλον οὐδενὶ οὐδὲν τῶν πραγμάτων οὔτε αὐτῶν
ποθ᾽ αὑτὰ οὔτε ἄλλω πρὸς ἄλλο, εἰ μὴ ἧς ἀριθμὸς καὶ ἁ
τούτω οὐσία. νῦν δὲ οὗτος καττὰν ψυχὰν ἁρμόζων αἰσθή-
σει πάντα γνωστὰ καὶ ποτάγορα ἀλλάλοις κατὰ γνώμονος
φύσιν ἀπεργάζεται σωματῶν καὶ σχίζων τοὺς λόγους χω-
15 ρὶς ἑκάστους τῶν πραγμάτων τῶν τε ἀπείρων καὶ τῶν
περαινόντων.
ἴδοις δέ κα οὐ μόνον ἐν τοῖς δαιμονίοις καὶ θείοις
πράγμασι τὰν τῶ ἀριθμῶ φύσιν καὶ τὰν δύναμιν ἰσχύουσαν,
ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς ἀνθρωπικοῖς ἔργοις καὶ λόγοις πᾶσι
20 παντᾶ καὶ κατὰ τὰς δημιουργίας τὰς τεχνικὰς πάσας καὶ
κατὰ τὰν μουσικάν.
11. Die Wirksamkeit und das Wesen der Zahl muß man nach der
Kraft beurteilen, die in der Zehnzahl liegt. Denn sie ist groß, alles
vollendend, alles wirkend und Anfang und Führerin des göttlichen,
himmlischen und menschlichen Lebens. Sie nimmt teil x κα αὶ Kraft
auch der Zehnzahl. Ohne diese aber ist alles unbegrenzt und undeut-
lich und unklar.
Denn die Natur der Zahl ist kenntnisspendend, führend und lehrend
für jeglichen in jeglichem Dinge, das ihm zweifelhaft oder unbekannt
30 ist. Denn nichts von den Dingen wäre irgendwem klar weder in ihrem
Verhältnis zu sich noch zu anderen, wenn die Zahl nicht wäre und ihr
Wesen. So aber bringt sie alle Dinge mit der Sinneswahrnehmung in
Einklang innerhalb der Seele und macht sie dadurch kenntlich und
einander entsprechend nach des Gnomons Natur, indem sie ihnen
sb)or Körperlichkeit verleiht und die Verhältnisse der begrenzenden und un-
begrenzten Dinge jegliches für sich scheidet.
Du kannst die Natur der Zahl und ihre Kraft nicht bloß in den
dämonischen und göttlichen Dingen wirksam sehen, sondern auch überall
in allen menschlichen Werken und Worten, sowie auch in allen tech-
40 nischen Verrichtungen und in der Musik.
16*
 244 32. PHILOLAOS.

ψεῦδος δὲ οὐδὲν δέχεται ἁ τῶ ἀριθμῶ φύσις οὐδὲ Gp-

c

μονία: οὐ γὰρ οἰκεῖον αὐτοῖς ἐστι. τᾶς τῶ ἀπείρω καὶ

ἀνοήτω καὶ ἀλόγω φύσιος τὸ ψεῦδος καὶ ὁ φθόνος ἐστί.
ψεῦδος δὲ οὐδαμῶς ἐς ἀριθμὸν ἐπιπνεῖ᾽ πολέμιον γὰρ
5 καὶ ἐχθρὸν τᾶι φύσει τὸ ψεῦδος, ἁ δ᾽ ἀλήθεια οἰκεῖον καὶ
σύμφυτον τᾶι τῶ ἀριθμῶ τενεᾶι.
12. [Β. 160) — — [». 18,
ὅ W. unmittelbar nach Β 11, vgl. A 15]
Kal τὰ μὲν τᾶς σφαΐρας σώματα πέντε ἐντί, τὰ ἐν ΤΩΣ
σφαίραι πῦρ (Kal) ὕδωρ καὶ τᾶ καὶ ἀήρ, καὶ ὃ τᾶς σφαίρας
10 ὁλκάς, πέμπτον.
13. [B. 159] ΤΉΞΒΟΙ,. arithm. p. 20,35 Ast. καὶ τέσσαρες ἀρχαὶ τοῦ
ζώιου τοῦ λογικοῦ, ὥσπερ καὶ ®. ἐν τῶι Περὶ φύσεως λέγει, ἐγκέφα-
λος, καρδία, ὀμφαλός, αἰδοῖον. ἐγκέφαλος μὲν νόου, καρδία δὲ
ψυχῆς καὶ αἰσθήσιος, ὀμφαλὸς δὲ ῥιζώσιος καὶ ἀναφύσιος
15 τοῦ πρώτου, αἰδοῖον δὲ σπέρματος [καὶ] καταβολᾶς τε καὶ
γεννήσιος. ἐγκέφαλος δὲ {(σαμαίνειλ τὰν ἀνθρώπω ἀρχάν,
καρδία δὲ τὰν ζώιου, ὀμφαλὸς δὲ τὰν φυτοῦ, αἰδοῖον δὲ
τὰν ξυναπάντων᾽ πάντα Yap καὶ θάλλουσι καὶ βλαστά-
γουσιν.
20 14. [B. 181] CLem. Strom. τπ 17 p. 518. ἄξιον δὲ καὶ τῆς Φιλολάου λέξεως
μνημονεῦσαι λέγει γὰρ ὁ ἸΤυθαγόρειος ὧδε: “μαρτυρέονται --- τέθαπται.
PLaTo Gorg. 493 A ἤδη του ἔγωγε καὶ ἤκουσα τῶν σοφῶν, ὡς νῦν ἡμεῖς τέθναμεν
καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα, τῆς δὲ ψυχῆς τοῦτο ἐν ὧι αἱ ἐπιθυμίαι εἰσὶ

Nichts von Lug nimmt die Natur der Zahl und die Harmonie in
25 sich auf. Denn er ist ihnen nicht eigen. Aber der Natur des Unbe-
sgrenzten und Unsinnigen und Unvernünftigen ist Lug und Neid eigen.
Lug aber bläst nie in die Zahl hinein. Denn ihrer Natur steht
der Lug als unversöhnlicher Feind gegenüber, die Wahrheit ist aber
dem Geschlechte der Zahl von Haus aus angeboren.
30 12. Und zwar gibt es fünf Elemente der Weltkugel: die in der
Kugel befindlichen, Feuer, Wasser, Erde und Luft, und was der. Kugel
Lastschiff ist, das fünfte.
13. Vier Prinzipien gibt es bei dem vernunftbegabten Geschöpfe : Gehirn,
Herz, Nabel und Schamglied. Hirn ist das Prinzip des Verstandes, Herz
35 das der Seele und Empfindung, Nabel das des Anwurzelns und Empor-
wachsens des Embryo, Schamglied das der Samenentleerung und Zeugung.
Das Hirn aber (bezeichnet) das Prinzip des Menschen, das Herz das
des Tieres, der Nabel das der Pflanze, das Glied das aller zusammen.
Denn alle blühen und wachsen.
 B. FRAGMENTE. 11—16. 245

τυγχάνει ὃν οἷον ἀναπείθεσθαι καὶ μεταπίπτειν ἄνω κάτω καὶ τοῦτο ἄρα τις μυ-
θολογῶν κομψὸς ἀνήρ, ἴσως Σικελός τις [21 Β 115 δ΄. Ὁ] ἢ ᾿Ιταλικὸς [Philolaos 3]
παράγων τῶι ὀνόματι διὰ τὸ πιθανόν τε καὶ πειστικὸν ὠνόμασε πίθον, τοὺς δὲ
ἀνοήτους ἀμυήτους, τῶν δ᾽ ἀμυήτων τοῦτο τῆς ψυχῆς οὗ αἱ ἐπιθυμίαι εἰσί, τὸ
ὅ ἀκόλαστον αὐτοῦ καὶ οὐ στεγανόν, ὡς τετρημένος εἴη πίθος, διὰ τὴν ἀπληστίαν
ἀπεικάσας .... καὶ φοροῖεν εἰς τὸν τετρημένον πίθον ὕδωρ ἑτέρωι τοιούτωι κοσκίνωι
τετρημένωι. τὸ δὲ κόσκινον ἄρα λέγει, ὧς ἔφη ὁ πρὸς ἐμὲ λέγων, τὴν ψυχὴν
εἶναι. Cratyl. 400 ο [66 Β 8]. Vgl. ΑΤἸΉΞΕΝ. ıv 157c Εὐξίθεος ὁ ΤΤυθαγορικός ...
ὥς φησι Κλέαρχος ὁ Tlepinarnrırog ἐν δευτέρωι Βίων [FHG τι 808 fr. 2] ἔλεγεν
10 ἐνδεδέσθαι τῶι σώματι καὶ τῶι δεῦρο βίωι τὰς ἁπάντων ψυχὰς τιμωρίας χάριν,
καὶ διείπασθαι τὸν θεὸν ὡς εἰ μὴ μενοῦσιν ἐπὶ τούτοις, ἕως ἂν ἑκὼν αὐτοὺς
λύσηι, πλείοσι καὶ μείζοσιν ἐμπεσοῦνται τότε λύμαις. διὸ πάντας εὐλαβουμένους
τὴν τῶν κυρίων ἀνάτασιν φοβεῖσθαι τοῦ Ζῆν ἑκόντας ἐκβῆναι μόνον τε τὸν ἐν
τῶι γήραι θάνατον ἀσπασίως προσίεσθαι, πεπεισμένους τὴν ἀπόλυσιν τῆς ψυχῆς
15 μετὰ τῆς τῶν κυρίων γίγνεσθαι γνώμης.
μαρτυρέονται δὲ καὶ οἱ παλαιοὶ θεολόγοι τε καὶ μάντιες,
ὡς διά τινας τιμωρίας ἁ ψυχὰ τῶι σώματι συνέζευκται καὶ
καθάπερ ἐν σάματι τούτωι τέθαπται.
15. [B. 131. 178] ΑΤΉΕΝΑΟ. 6 p. 6,13 Schw. καὶ Φ. δὲ ὥσπερ ἐν φρουρᾶι
20 πάντα ὑπὸ τοῦ θεοῦ περιειλῆφθαι λέγων καὶ τὸ Eva εἶναι καὶ τὸ ἀνωτέρω τῆς
ὕλης δεικνύει. ῬΙΑΤ. Phaedon 6] ἢ τί δέ, ὦ Κέβης; οὐκ ἀκηκόατε σύ τε καὶ
Σιμμίας περὶ τῶν τοιούτων [Verwerflichkeit des Selbstmords] Φιλολάωι συγγε-
γονότες. --- Οὐδέν γε σαφές, ὦ Σώκρατες. --- ᾿Αλλὰ μὴν καὶ ἐγὼ ἐξ ἀκοῆς περὶ
αὐτῶν λέγω. 61 Ἑ ἤδη γὰρ ἔγωγε [Kebes] ὅπερ νυνδὴ σὺ ἤρου, καὶ Φιλολάου
25 ἤκουσα, ὅτε παρ᾽ ἡμῖν [Theben] διηιτᾶτο, ἤδη δὲ καὶ ἄλλων τινῶν, ὡς οὐ δέοι
τοῦτο ποιεῖν᾽ σαφὲς δὲ περὶ αὐτῶν οὐδενὸς πώποτε οὐδὲν ἀκήκοα. 628 ὁ μὲν
οὖν ἐν ἀπορρήτοις λεγόμενος περὶ αὐτῶν λόγος, ὡς ἔν τινι φρουρᾶι ἐσμεν οἱ
ἄνθρωποι καὶ οὐ δεῖ δὴ ἑαυτὸν ἐκ ταύτης λύειν οὐδ᾽ ἀποδιδράσκειν, μέγας τέ τίς
μοι φαίνεται καὶ οὐ ῥάιδιος διιδεῖν. οὐ μέντοι ἀλλὰ τόδε γέ μοι δοκεῖ, ὦ Κέβης,
30 εὖ λέγεσθαι τὸ θεοὺς εἶναι ἡμῶν τοὺς ἐπιμελουμένους καὶ ἡμᾶς τοὺς ἀνθρύ-.
πους ἕν τῶν κτημάτων τοῖς θεοῖς εἶναι. 82 Ὁ τοιγάρτοι τούτοις μὲν
ἅπασιν, ὦ Κέβης, ἐκεῖνοι οἷς τι μέλει τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς, ἀλλὰ μὴ σώματι πλάτ-
tovres[?] ζῶσι, χαίρειν εἰπόντες, οὐ κατὰ ταὐτὰ πορεύονται αὐτοῖς ὡς οὐκ εἰδόσιν
ὅπηι ἔρχονται, αὐτοὶ δὲ ἡγούμενοι οὐ δεῖν ἐναντία τῆι φιλοσοφίαι πράττειν καὶ
35 τῆι ἐκείνης λύσει τε καὶ καθαρμῶι ταύτηι δὴ τρέπονται ἐκείνηι ἑπόμενοι, fl
ἐκείνη ὑφηγεῖται. Vgl. Klearchos Ζ. 9.
16. [Β. 185] Eupen. Eth. B 8. 1225°30 ὥστε καὶ διάνοιαί τινες

14. Es bezeugen aber auch die alten Theologen und Seher, daß die
Seele mit dem Körper wie infolge bestimmter Strafanordnungen zu-
40 sammengejocht und in ihm wie in einem Grabe bestattet ist.
15. Gott hält alles wie in einem Gefängnis umschlossen und die
Menschen sind nur ein Stück des Götterbesitzes.
16. Daher haben wir gewisse Vorstellungen und Leidenschaften nicht
in unserer Gewalt wie auch gewisse Handlungen, die auf solchen Vor-
 246 | 32. PHILOLAOS.
καὶ πάθη οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν εἰσιν, ἢ πράξεις ai κατὰ τὰς τοιαύτας δια-
γοίας καὶ λογισμούς, ἀλλ᾽ ὥσπερ Φ. ἔφη εἶναί τινας λόγους
κρείττους ἡμῶν.
ΒΑΚΧΑΙ.
b 17..[B. 90] Sros. ἘΠ]. τ 15,7 [p. 148,4 W.] Φιλολάου Βάκχαι.
ὁ κόσμος εἷς ἐστιν, ἤρξατο δὲ γίγνεσθαι ἀπὸ τοῦ μέσου Kal
ἀπὸ τοῦ μέσου εἰς τὸ ἄνω διὰ τῶν αὐτῶν τοῖς κάτω. ἔστι {τὰρν
τὰ ἄνω τοῦ μέσου ὑπεναντίως κείμενα τοῖς κάτω. τοῖς γὰρ κατωτάτω
τὰ μέσα ἐστὶν ὥσπερ τὰ ἀνωτάτω καὶ τὰ ἄλλα ὡσαύτως. πρὸς τὰρ
10 τὸ μέσον κατὰ ταὐτά ἐστιν ἑκάτερα, ὅσα μὴ μετενήνεκται.
18. [B. 35] — — 125,8 [p. 214,21 W.] Φιλολάου ἐκ Βακχῶν.
Zitat (περὶ ἡλίου) ausgefallen.
19. [B. 86] Procr. in Eucl. p. 22, 9 Friedl. διὸ καὶ ὁ Πλάτων πολλὰ
καὶ θαυμαστὰ δόγματα περὶ θεῶν διὰ τῶν μαθηματικῶν εἰδῶν ἡμᾶς
16 ἀναδιδάσκει καὶ ἣ τῶν Πυθαγορείων φιλοσοφία παραπετάσμασι
τούτοις χρωμένη τὴν μυσταγωγίαν κατακρύπτει τῶν θείων δογμάτων.
τοιοῦτος γὰρ καὶ ὁ Ἱερὸς σύμπας λόγος καὶ ὁ Φιλόλαος [Φιλολάου3]
ἐν ταῖς Βάκχαις καὶ ὅλος ὁ τρόπος τῆς Πυθατόρου περὶ θεῶν
ὑφηγήσεως.
20 ZWEIFELHAFTES.
20. [B.151] I. Lypus de mens. 11 12 ὀρθῶς οὖν ἀμήτορα τὸν ἑπτὰ ἀριθ-
μὸν ὁ Φ. προσηγόρευσε: μόνος γὰρ οὔτε γεννᾶν οὔτε γεννᾶσθαι πέφυκε᾽ TO δὲ
μήτε γεννῶν μήτε γεννώμενον ἀκίνητον᾽ ἐν κινήσει γὰρ ἡ γέννησις, τὸ μὲν ἵνα
γεννήσηι, τὸ δὲ ἵνα γεννηθῆι᾽ τοιοῦτος δὲ ὁ θεός, ὡς καὶ αὐτὸς ὁ ῥήτωρ ὁ Τα-
25 ραντῖνος᾽ φησὶ δὲ οὕτως “ἔστι --- ὅμοιος. Aus derselben unzuverlässigen

stellungen und Überlegungen beruhen. Es gibt vielmehr, wie Ph. sagte,

gewisse Motive, die stärker sind als wir.

AUS DEN BAKCHEN.

17. (Bericht.) Die Weltordnung ist einheitlich. Sie fing an zu ent-
30 stehen von der Mitte aus, und zwar von der Mitte in denselben Abständen
nach oben wie nach unten. Denn was oben liegt von der Mitte aus ver-
hält sich zu dem, was unten liegt, entgegengesetzt. Denn für die ganz
unten liegenden Dinge bilden die in der Mitte liegenden das Oberste und
das Übrige dem entsprechend. Denn im Verhältnis zum Mittelpunkt sind
35 beide Richtungen gleich, nur umgedreht.
18. (Zitat über die Sonne ausgefallen.)
19. Theologie in Gestalt von mathematischen Figuren lehrt Plato und’
das Pythagoreische “Heilige Wort’ und Philolaos in den Bakchen.
 B. FRAGMENTE. 16-19. ZWEIFELH. 20. GEFÄLSCHTES. 21. 247

Urquelle (Proros Περὶ ἑβδομάδος) PHILo d. opif. 100 p. 34,10 Cohn. dr’ ἣν αἰτίαν
οἱ μὲν ἄλλοι φιλόσοφοι τὸν ἀριθμὸν τοῦτον ἐξομοιοῦσι τῆι ἀμήτορι Niknı καὶ
ἸΤαρθένωι, ἣν ἐκ τῆς τοῦ Διὸς κεφαλῆς ἀναφανῆναι λόγος ἔχει, οἱ δὲ ΤΤυθα-
γόρειοι τῶι ἡγεμόνι τῶν συμπάντων τὸ γὰρ μήτε γεννῶν μήτε γεννώμενον ἀκί-
νητον μένει κτλ. μαρτυρεῖ δέ μου τῶι λόγωι καὶ Φ. ἐν τούτοις" “ἔστι γάρ,
φησίν, --- ἄλλων. ΑΝΑΤΟΙ,.. de decade p. 35 Heiberg ἑβδομὰς μόνη τῶν ἐντὸς
δεκάδος οὐ γεννᾶι οὔτε γεννᾶται ὑπ᾽ ἄλλου ἀριθμοῦ πλῆν ὑπὸ μονάδος διὸ καὶ
καλεῖται ὑπὸ τῶν ἸΤυθαγορείων παρθένος ἀμήτωρ.
ἔστι γὰρ ἡγεμὼν καὶ ἄρχων ἁπάντων, θεός, εἷς, ἀεὶ ὦν, μόνι-
10 μος, ἀκίνητος, αὐτὸς ἑαυτῶι ὅμοιος, ἕτερος τῶν ἄλλων.

GEFÄLSCHTES.
ΠΕΡῚ YYXHEZ.
21. [B. 164] 5108. Ecl. τ 20,2 p.172,9W. Φιλολάου TTußayopelov ἐκ τοῦ
Περὶ ψυχῆς. Φ. ἄφθαρτον τὸν κόσμον εἶναι. λέγει γοῦν οὕτως ἐν τῶι Tlepi
15 ψυχῆς᾽
παρὸ καὶ ἄφθαρτος καὶ ἀκαταπόνατος διαμένει τὸν ἄπειρον
αἰῶνα: οὔτε γὰρ ἔντοσθεν ἄλλα τις αἰτία δυναμικωτέρα αὐτᾶς εὑρε-
θήσεται οὔτ᾽ ἔκτοσθεν φθεῖραι αὐτὸν δυναμένα᾽ ἀλλ᾽ ἦν ὅδε ὁ κόσμος
ἐξ αἰῶνος καὶ εἰς αἰῶνα διαμένει, εἷς ὑπὸ ἑνὸς τῶ συγγενέος καὶ
20 κρατίστω καὶ ἀνυπερθέτω κυβερνώμενος. ἔχει δὲ καὶ τὰν ἀρχὰν τᾶς
κινήσιός τε καὶ μεταβολᾶς ὁ κόσμος εἷς ἐὼν καὶ συνεχὴς καὶ φύσει
διαπνεόμενος καὶ περιαγεόμενος ἐξ ἀρχ(ᾶς ἀγιδίου: καὶ τὸ μὲν ἀμε-
τάβλατον αὐτοῦ, τὸ δὲ μεταβάλλον ἐστί’: καὶ τὸ μὲν ἀμετάβολον ἀπὸ
τᾶς τὸ ὅλον περιεχούσας ψυχᾶς μέχρι σελήνας περαιοῦται, τὸ δὲ
25 μεταβάλλον ἀπὸ τᾶς σελήνας μέχρι τᾶς τᾶς. ἐπεὶ δέ γε καὶ τὸ κινέον

ZWEIFELHAFTES.
20. Die Siebenzahl ist gleich der mutter- und kinderlosen Athena-
Nike... Denn sie ist der Führer und Herrscher aller Dinge, Gott,
einig, ewig, beharrlich, unbeweglich, sich selbst gleich, von allem anderen
30 verschieden,
GEFÄLSCHTES.
21. Darum bleibt (die Welt) auch unvergänglich und unbezwinglich die
unendliche Ewigkeit hindurch. Denn weder wird sich eine andere von innen
wirkende Ursache finden lassen, die stärker wäre als sie (dee Weltseele?) noch
35 eine von außen wirkende, welche die Welt vernichten könnte. Vielmehr war
diese Welt von Ewigkeit her und bleibt bis in Ewigkeit. Es gibt nur Eine
und sie wird nur von Einem gelenkt, der ihr wesensverwandt, allmächtig und
unübertrefflich ist. Auch hat die Welt als einziger, zusammenhängender und
von der Natur durchwehter und umgedrehter Körper den Anfang der Bewegung
40 und Veränderung von ewigem Anfang an. Und zwar befindet sich der eine
Teil in Veränderung begriffen, der andere bleibt unverändert. Und zwar wird
ihr unveränderlicher Teil von der das All umschließenden Weltseele bis zum
Monde abgegrenzt, der unveränderliche vom Monde bis zur Erde. Da nun
 248 32. PHILOLAOS.

ἐξ αἰῶνος ἐς αἰῶνα mepımokei, TO δὲ Kıveöuevov ὡς TO κινέον ἄγει

οὕτως διατίθεται, ἀνάγκη τὸ μὲν ἀεικίνατον τὸ δὲ ἀειπαθὲς εἷμεν᾽
καὶ τὸ μὲν vW καὶ ψυχᾶς Τἀνάκωμα πᾶν, τὸ δὲ γενέσιος καὶ μετα-
βολᾶς᾽ καὶ τὸ μὲν πρᾶτόν τε δυνάμει καὶ ὑπερέχον, τὸ δ᾽ ὕστερον
I καὶ καθυπερεχόμενον᾽ τὸ δὲ ἐξ ἀμφοτέρων τούτων, τοῦ μὲν ἀεὶ
θέοντος θείου τοῦ δὲ ἀεὶ μεταβάλλοντος γενατοῦ, κόσμος.
διὸ καὶ καλῶς ἔχειν ἔλεγε, κόσμον ἦμεν ἐνέργειαν ἀίδιον θεῶ τε
καὶ γένεσιος κατὰ συνακολουθίαν τᾶς μεταβλατικᾶς φύσιος. καὶ ὁ
μὲν (εἷς) ἐς ἀεὶ διαμένει κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ ὡσαύτως ἔχων, τὰ δὲ καὶ
10 γινόμενα καὶ φθειρόμενα πολλά’ καὶ τὰ μὲν (ἐν) φθορᾶι ὄντα καὶ
φύσεις καὶ μορφὰς σώιζοντι καὶ γονῆι πάλιν τὰν αὐτὰν μορφὰν
ἀποκαθιστάντι τῶι γεννήσαντι πατέρι καὶ δημιουργῶι.

TIEPI ΡΥΘΜΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΡΩΝ ΑΒΓ.

22. [B. 177] CLaup. Mam. πὶ 8 p.105,5 Engelbr. Pythagorae igitur, quia nihil
15 ipse seriptitaverat, a posteris quaerenda sententia est. in quibus vel potissimum
florwisse Philolaum reperio Tarentinum, qui multis voluminibus de intellegendis
rebus et quid quaeque significent oppido obscure dissertans, priusguam de animae
substantia decernat, de mensuris ponderibus et numeris iuxta geometricam mu-
stcam atque arühmeticam mirifice disputat per haece omne universum esxtitisse
20 confirmans. τί ἡ p.120,12 nunc ad Philolaum redeo, a quo dudum magno in-
tervallo digressus sum, qui in tertio voluminum, quae περὶ ῥυθμῶν καὶ
μέτρων praenotat, de anima sie loquitur: "anima inditur corpori per
numerum et immortalem eandemque incorporalem convenien-
tiam’. item post alia: "diligitur corpus ab anima, quia sine eo non
25 potest uti sensibus. a quo postquam morte deducia est, agit in
mundo incorporalem vitam.

auch das Bewegende von Ewigkeit zu Ewigkeit die Umdrehung bewirkt und
das Bewegte so, wie das Bewegende führt, bestimmt wird, so muß das eine
stets bewegend, das andere stets leidend sein und das eine der Aufenthaltsort (?)
30 der Vernunft und Seele, das andere der Entstehung und Veränderung, das eine
der Potenz nach primär und überragend, das andere sekundär und überragt.
Was aus diesen beiden Prinzipien, dem stets laufenden Göttlichen und dem
ewig veränderlichen Sterblichen, besteht, das ist die Welt. |
Darum sagte er, es sei richtig, daß die Welt eine ewige Betätigung Gottes
35 und der Kreatur sei, indem die veränderliche Natur ihm /dem Gotte) Gefolg-
schaft leiste. Und dieser bleibt einer bis in Ewigkeit in ein und derselben
Verfassung, die Kreaturen aber entstehen und vergehen in Fülle. Und diese,
obwohl der Vergänglichkeit unterworfen, bewahren doch ihre Eigentümlichkeiten
und Gestalten und bringen auf dem Wege der Zeugung wiederum dieselbe
40 Gestalt hervor wie sie der Urvater und Demiurg geschaffen.

ÜBER RHYTHMEN UND MAASSE. DRITTES BUCH.

22. Die Seele fügt sich dem Körper ein durch die Zahl und die unsterb-
liche und unkörperliche Harmonie... Die Seele liebt den Körper, weil sie
ohne ihn die Sinne nicht benutzen kann. Wenn der Tod sie von ihm getrennt
45 hat, führt sie ein körperloses Dasein in der Welt.
 B. FR.21—23. 33.EYRYTOS.1—3. 34. ARCHIPPOS. LYSIS. OPSIMOS. 249

23. [B. 137) Iamgr. in Nicom. p. 10,22 [Syrian. 10,22] Φ. δέ φησιν ἀριθμὸν
εἶναι τῆς τῶν κοσμικῶν αἰωνίας διαμονῆς κρατιστεύοισαν καὶ αὐ-
τογενῆ συνοχήν.

23, Die Zahl ist das herrschende und unerschaffene Band des ewigen Be-
harrens der innerweltlichen Dinge.

33. EYRYTOS.
1. Iamgr. V. P. 148 Εὔρυτος μὲν ὁ Κροτωνιάτης, Φιλολάου ἀκουστής, ποιμένος
τινὸς ἀπαγγείλαντος αὐτῶι ὅτι μεσημβρίας ἀκούσειε Φιλολάου φωνῆς ἐκ τοῦ
τάφου καὶ ταῦτα πρὸ πολλῶν ἐτῶν τεθνηκότος ὡσανεὶ ἄιδοντος, “καὶ τίνα πρὸς
10 θεῶν᾽ εἶπεν “ἁρμονίαν; Als Μεταποντῖνος ebenda 8 266 [p. 188,7 Ν1 und 267
[45 A], als Ταραντῖνος 8 267 [45 A] bezeichnet. Vgl. Dıoc. τι 6. νπὶ 46 [oben
33 A 4.5]; Arur. de dogm. Plat. 3. Eüpuoog heißt der Verfasser des gefälschten
Buches TTepi τύχας Stob. Eel. τ 6,19. Clem. Strom. v 29 p.663P.
2. THEOPHR. Metaphys. p. γιὰ 19 Usener (Bonn 1890) τοῦτο γὰρ [nämlich un
15 μέχρι του προελθόντα παύεσθαι] τελέου καὶ φρονοῦντος, ὅπερ ᾿Αρχύτας [35 A 13]
ποτ᾽ ἔφη ποιεῖν Εὔρυτον διατιθέντα τινὰς ψήφους᾽ λέγειν γὰρ ὡς ὅδε μὲν ἀν-
θρώπου ὁ ἀριθμός, ὅδε δὲ ἵππου, ὅδε δ᾽ ἄλλου τινὸς τυγχάνει. νῦν δ᾽ οἵ γε
πολλοὶ μέχρι τινὸς ἐλθόντες καταπαύονται, καθάπερ καὶ οἱ τὸ Ev καὶ τὴν ἀόριστον
δυάδα ποιοῦντες᾽ τοὺς γὰρ ἀριθμοὺς γεννήσαντες καὶ τὰ ἐπίπεδα καὶ τὰ σώματα
20 σχεδὸν τὰ ἄλλα παραλείπουσιν πλὴν ὅσον ἐφαπτόμενοι καὶ τοσοῦτο μόνον δη-
λοῦντες, ὅτι τὰ μὲν ἀπὸ τῆς ἀορίστου δυάδος οἷον τόπος καὶ κενὸν ἄπειρον, τὰ
δ᾽ ἀπὸ τῶν ἀριθμῶν καὶ τοῦ ἑνὸς οἷον ψυχὴ καὶ ἄλλ᾽ ἄττα᾽ [χρόνον δ᾽ ἅμὰ καὶ
οὐρανὸν καὶ ἕτερα δὴ πλείω], τοῦ δ᾽ οὐρανοῦ πέρι καὶ τῶν λοιπῶν οὐδεμίαν ἔτι
ποιοῦνται μνείαν.
25 3. Arıst. Metaphys. N 5. 10920 8 οὐθὲν δὲ διώρισται οὐδὲ ὁποτέρως οἱ ἀριθμοὶ
αἴτιοι τῶν οὐσιῶν καὶ τοῦ εἶναι, πότερον ὡς ὅροι οἷον αἱ στιγμαὶ τῶν μεγεθῶν,
καὶ ὡς Εὔρυτος ἔταττε, τίς ἀριθμὸς τίνος, οἷον ὁδὶ μὲν ἀνθρώπου ὁδὶ δὲ ἵππου,
ὥσπερ οἱ τοὺς ἀριθμοὺς ἄγοντες εἰς τὰ σχήματα τρίγωνον καὶ τετράγωνον, οὕτως
ἀφομοιῶν τοῖς ψήφοις τὰς μορφὰς τῶν (ζώιων Koi) φυτῶν. [ALEX.] Ζ. d. St.
30 p. 827,9 κείσθω λόγου χάριν ὅρος τοῦ ἀνθρώπου ὁ σν ἀριθμός, ὁ δὲ TE τοῦ
φυτοῦ᾽ τοῦτο θεὶς ἐλάμβανε ψηφῖδας διακοσίας πεντήκοντα τὰς μὲν πρασίνας τὰς
δὲ μελαίνας, ἄλλας δὲ ἐρυθρὰς καὶ ὅλως παντοδαποῖς χρώμασι κεχρωσμένας᾽ εἶτα
περιχρίων τὸν τοῖχον ἀσβέστωι καὶ σκιαγραφῶν ἄνθρωπον καὶ φυτὸν οὕτως
ἐπήγνυ τάσδε μὲν τὰς ψηφῖδας ἐν τῆι τοῦ προσώπου σκιαγραφίαι, τὰς δὲ ἐν τῆι
35 τῶν χειρῶν, ἄλλας δὲ ἐν ἄλλοις, καὶ ἀπετέλει τὴν τοῦ μιμουμένου ἀνθρώπου διὰ
ψηφίδων ἰσαρίθμων ταῖς μονάσιν, ἃς ὁρίζειν ἔφασκε τὸν ἄνθρωπον.

94. ARCHIPPOS. LYSIS. OPSIMOS.

1. Iamgr. V.P. 250 [s. 5. 26,46] τῶν δὲ δύο τῶν περισωθέντων ἀμφοτέρων
Ταραντίνων ὄντων ὁ μὲν "Αρχιππος ἀνεχώρησεν εἰς Τάραντα, ὁ δὲ Λῦσις μισήσας
40 τὴν ὀλιγωρίαν ἀπῆρεν εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ ἐν ᾿Αχαΐαι διέτριβε τῆι ΤΤελοποννησιακῆι,
 250 34. ARCHIPPOS. LYSIS. OPSIMOS. 1—5. 35. ARCHYTAS.

ἔπειτα εἰς Θήβας μετωικίσατο σπουδῆς τινος γενομένης, οὗπερ ἐγένετο Ἐπαμει-
νώνδας ἀκροατὴς καὶ πατέρα τὸν Λῦσιν ἐκάλεσεν. ὧδε καὶ τὸν βίον κατέστρεψεν.
. Vgl. Ner. Epam. 2. DıoDor. x 11,2.
Erfundene Anekdote aus dem Roman des Apollonios über Lysis IAMBL.
5 V.P.185 vgl. 256.

ZWEIFELHAFTE SCHRIFTEN.
2. PorpH. V. P.57 οὔτε γὰρ αὐτοῦ ΤΤυθαγόρου σύγγραμμα ἦν, οἵ τ᾽ ἐκφυ-
γόντες Λῦσίς τε καὶ ΓΑρχιππος καὶ ὅσοι ἀποδημοῦντες ἐτύγχανον ὀλίγα διέσωσαν
ζώπυρα τῆς φιλοσοφίας ἀμυδρά τε καὶ δυσθήρατα.
10 3. Dıoc. vıı 7 [s. oben $. 28,1] τὸ δὲ φερόμενον ὡς ΤΤυθαγόρου Λύσιδός ἐστι
τοῦ Ταραντίνου ΤΤυθαγορικοῦ φυγόντος εἰς Θήβας καὶ Ἐπαμεινώνδα καθηγησαμένου.
4. ATHENAG. ὅ p. 6,15 Schwartz [nach 32 B 15, S. 245,21] Λῦσις δὲ καὶ Ὄψι-
μος ὁ μὲν ἀριθμὸν ἄρρητον ὁρίζεται τὸν θεόν, ὁ δὲ τοῦ μεγίστου τῶν ἀριθμῶν
τὴν παρὰ τὸν ἐγγυτάτω ὑπεροχήν εἰ δὲ μέγιστος μὲν ἀριθμὸς ὁ δέκα κατὰ τοὺς
15 ΤΤυθαγορικοὺς ὁ τετρακτύς τε ὧν καὶ πάντας τοὺς ἀριθμητικοὺς καὶ τοὺς ἅρμονι-
κοὺς περιέχων λόγους, τούτωι δὲ ἐγγὺς παράκειται ὁ ἐννέα, μονάς ἐστιν ὁ θεός,
τοῦτ᾽ ἔστιν εἷς΄ ἑνὶ γὰρ ὑπερέχει ὁ μέγιστος τὸν ἐγγυτάτω ἐλαχίστωι (ὄντι) αὐτῶι.
5. IampL. V. P. 267 [45 ΑἹ Ῥηγῖνοι ᾿Αριστείδης .. . "Owyıuoc.
Gefälschter Brief des Lysis an Hipparchos Diıoc. vırı 42. Iampr. V.5P.7
20 Vgl. Clem. Str. v58p.680P. S. oben 8. 30, 21.

35. ARCHYTAS.
A. LEBEN UND LEHRE.
LEBEN.
1. Dıoc. νι 79—83. ᾿Αρχύτας Mvnoayöpov Ταραντῖνος, ὡς δὲ ᾿Αριστόξενος
25 [FaG τὶ 275 fr. 18 vgl. A 7.9) Ἑστιαίου, ΤΤυθαγορικὸς καὶ αὐτός. οὗτός ἐστιν ὁ
TTAatwva, ῥυσάμενος δι᾽ ἐπιστολῆς παρὰ Διονυσίου μέλλοντα ἀναιρεῖσθαι. ἐθαυμάζετο
δὲ καὶ παρὰ τοῖς πολλοῖς ἐπὶ πάσηι ἀρετῆι᾽ καὶ δὴ ἑπτάκις τῶν πολιτῶν ἐστρα-
τήγησε, τῶν ἄλλων μὴ πλέον ἐνιαυτοῦ στρατηγούντων διὰ τὸ κωλύειν τὸν νόμον.
πρὸς τοῦτον καὶ Πλάτων γέγραφεν ἐπιστολὰς δύο, ἐπειδήπερ αὐτῶι πρότερος
30 γεγράφει τοῦτον τὸν τρόπον. [Folgen 88 80. 81 die vom Verfertiger der Okkelos-
schriften gefälschten Briefe.]
γεγόνασι δὲ ᾿Αρχῦται τέτταρες᾽ πρῶτος αὐτὸς οὗτος, δεύτερος Μιτυληναῖος
μουσικός, τρίτος ΤΠερὶ γεωργίας συγγεγραφώς, τέταρτος ἐπιγραμματοποιός. ἔνιοι
καὶ πέμπτον ἀρχιτέκτονά φασιν, οὗ φέρεται βιβλίον Περὶ μηχανῆς ἀρχὴν ἔχον
39 ταύτην "ade περὶ Τεύκρου Καρχηδονίου διήκουσα᾽. (περὶ δὲ τοῦ μουσικοῦ φέρεται
καὶ τόδε, ὡς ὀνειδιζόμενος ἐπὶ τῶι μὴ ἐξακούεσθαι εἴποι τὸ Ὑὰρ ὄργανον ὑπὲρ
ἐμοῦ διαγωνιζόμενον λαλεῖ.)
τὸν de ἸΤυθαγορικὸν ᾿Αριστόξενός φησι [fr. 14] μηδέποτε στρατηγοῦντα ἥττη-
θῆναι᾽ φθονούμενον δ᾽ ἅπαξ ἐκχωρῆσαι τῆς στρατηγίας, καὶ τοὺς αὐτίκα ληφθῆναι.
40 οὗτος πρῶτος τὰ μηχανικὰ ταῖς μαθηματικαῖς προσχρησάμενος ἀρχαῖς μεθώδευσε
καὶ πρῶτος κίνησιν ὀργανικὴν διαγράμματι γεωμετρικῶι προσήγαγε, διὰ τῆς τομῆς
τοῦ ἡμικυλίνδρου δύο μέσας ἀνὰ λόγον λαβεῖν ζητῶν εἰς τὸν τοῦ κύβου διπλα-
 A. LEBEN. 1—5. 251

σιασμόν. κἀν τεωμετρίαι πρῶτος κύβον εὗρεν, ὥς φησι Πλάτων Ev Tlokıreiaı

[vır 528 89].
2. Surdas. ᾿Αρχύτας Ταραντῖνος Ἑστιαίου υἱὸς ἢ Μνησάρχου ἢ Mvaoayerou
ἢ Μνασατόρου, φιλόσοφος Tludayopıröc. οὗτος Πλάτωνα ἔσωσε μὴ φονευθῆναι
ὑπὸ Διονυσίου τοῦ τυράννου. τοῦ κοινοῦ δὲ τῶν Ἰταλιωτῶν προέστη, στρατηγὸς
αἱρεθεὶς αὐτοκράτωρ ὑπὸ τῶν πολιτῶν καὶ τῶν περὶ ἐκεῖνον τὸν τόπον Ἑλλήνων.
ἅμα δὲ καὶ φιλοσοφίαν ἐκπαιδεύων μαθητάς τ᾽ ἐνδόξους ἔσχε καὶ βιβλία συνέγραψε
πολλά [aus Hesychios].
τοῦτον φανερῶς γενέσθαι διδάσκαλον ᾿Εμπεδοκλέους (!). καὶ παροιμία “᾿Αρχύτου
10 πλαταγή᾽, ὅτι ’A. πλαταγὴν εὗρεν ἥτις ἐστὶν εἶδος ὀργάνου ἦχον καὶ ψόφον ἀπο-
τελοῦντος. [aus A 10.]
3. HoRArT. c. 128
te maris et terrae numeroque carentis arenae
mensorem cohibent, Archyta,
15 pulveris exigui prope litus parva Matinum
mumera, nec quiequam tibi prodest
aerias temptasse domos amimoque rotundum
percurrisse polum morituro.
oceidit et Pelopis genitor, conviva deorum,
20 Tithonusque remotus im auras
et Iovis arcanis Minos admissus, habentque
Tartara Panthoiden iterum Orco
demissum, quamvis clipeo Troiana refixo
tempora testatus nihil ultra
nervos atque culem morti concesserat atrae
iudice te non sordidus auctor
naturae verique. sed omnis una mamet no,
et calecanda semel via lett.
4. STRABO vI p. 280 ἴσχυσαν δέ more οἱ Ταραντῖνοι καθ᾽ ὑπερβολὴν πολι-
30 τευόμενοι δημοκρατικῶς ... ἀπεδέξαντο δὲ καὶ τὴν ΤΤυθαγόρειον φιλοσοφίαν,
διαφερόντως δ᾽ ᾿Α. ὃς καὶ προέστη τῆς πόλεως πολὺν χρόνον. [Vgl. Α.1 5.260, 26.981.
5. Prato ep. 7 p. 338 c ὅμως δ᾽ οὖν ἀσφαλέστερόν μοι ἔδοξε χαίρειν τότε
ve [vor der dritten Reise nach Syrakus 361] πολλὰ καὶ Δίωνα καὶ Διονύσιον ἐᾶν
καὶ ἀπηχθόμην ἀμφοῖν ἀποκρινάμενος ὅτι γέρων TE εἴην καὶ κατὰ τὰς ὁμολογίας
35 οὐδὲν γίγνοιτο τῶν τὰ νῦν πραττομένων. ἔοικε δὴ τὸ μετὰ τοῦτο ᾿Αρχύτης τε
παρὰ Διονύσιον ἀφικέσθαι" ἐγὼ γὰρ᾽ πρὶν ἀπιέναι [einige Zeit nach 367, zweite
Reise] ξενίαν καὶ φιλίαν ᾿Αρχύτηι καὶ τοῖς ἐν Τάραντι καὶ Διονυσίωι ποιήσας
ἀπέπλεον... 339 A ἔπεμψε μὲν γὰρ δὴ Διονύσιος τρίτον ἐπ᾽ ἐμὲ τριήρη ῥαιστώ-
γης ἕνεκα τῆς πορείας, ἔπεμψε δὲ ᾿Αρχέδημον, ὃν ἡγεῖτό με τῶν ἐν Σικελίαι περὶ
40 πλείστου ποιεῖσθαι τῶν ᾿Αρχύτηι ξυγγεγονότων ἕνα καὶ ἄλλους γνωρίμους τῶν ἐν
Σικελίαι ... [Brief des Dionysios an Platon] ἐπιστολαὶ δὲ ἄλλαι ἐφοίτων παρά
τε ᾿Αρχύτου καὶ τῶν ἐν Τάραντι τήν τε φιλοσοφίαν ἐγκωμιάζουσαι τὴν Διονυσίου,
καὶ ὅτι ἂν μὴ ἀφίκωμαι νῦν, τὴν πρὸς Διονύσιον αὐτοῖς γενομένην φιλίαν dr
ἐμοῦ οὐ σμικρὰν οὖσαν πρὸς τὰ πολιτικὰ παντάπασι διαβαλοίην. 340A πορεύομαι
45 δὴ ... πολλὰ δεδιὼς μαντευόμενός τε οὐ πάνυ καλῶς. 350 A προσιόντες δέ μοι
ἄλλοι τε καὶ οἱ τῶν ὑπηρεσιῶν ὄντες ᾿Αθήνηθεν ἐμοὶ πολῖται ἀπήγγελλον ὅτι
διαβεβλημένος εἴην ἐν τοῖς πελτασταῖς καί μοί τινες ἀπειλοῖεν, εἴ mov λήψονταί
με, διαφθερεῖν. μηχανῶμαι δή τινα τοιάνδε σωτηρίαν: πέμπω παρ᾽ ᾿Αρχύτην καὶ
 ”

252 35. ARCHYTAS. a

a,

τοὺς ἄλλους φίλους εἰς Τάραντα, φράζων Ev οἷς ὧν τυγχάνω. οἱ δὲ πρόφασίν

τινα πρεσβείας πορισάμενοι παρὰ τῆς πόλεως πέμπουσι τριακόντορόν τε καὶ Λα-
μίσκον αὑτῶν ἕνα, ὃς ἐλθὼν ἐδεῖτο Διονυσίου περὶ ἐμοῦ λέγων, ὅτι βουλοίμην
ἀπιέναι καὶ μηδαμῶς ἄλλως ποιεῖν᾽ ὁ δὲ ξυνωμολόγησε καὶ ἀπέπεμψεν ἐφόδια
δούς ... ἐλθὼν δὲ εἰς ΤΤελοπόννησον εἰς ᾿Ολυμπίαν [0]. 105. 360) Δίωνα κατα-
λαβὼν θεωροῦντα ἤγγελλον τὰ γεγονότα. Hieraus alle Späteren z.B. Cıc. de
rep. 110,16 audisse te credo, Tubero, Platonem Socrate mortuo primum in Aegyp-
tum discendi causa, post in Italiam et in Sieihiam contendisse, ut Pythagorae
inventa perdisceret, eumque et cum Archyta Tarentino et cum Timaeo Loero
10 multum fwisse et Philoleo commentarios esse nanctum.
6. Procr. in Eucl. prol. τὶ 66,14 [aus Eudems Geschichte der Geometrie]
ev δὲ τούτωι τῶι χρόνωι [Platons] καὶ Λεωδάμας ὁ Θάσιος ἦν καὶ A. 6 Tapav-
τῖνος καὶ Θεαίτητος ὁ ᾿Αθηναῖος, παρ᾽ ὧν ἐπηυξήθη τὰ θεωρήματα καὶ προῆλθεν
εἰς ἐπιστημονικωτέραν σύστασιν.
15 7. ΤΑμβι,. V. P. 197 (aus Aristoxenos) Σπίνθαρος γοῦν διηγεῖτο πολλάκις
περὶ ᾿Αρχύτου (τοῦ) Ταραντίνου ὅτι διὰ χρόνου τινὸς εἰς ἀγρὸν ἀφικόμενος ἐκ
στρατείας νεωστὶ παραγεγονώς, ἣν ἐστρατεύσατο ἡ πόλις εἰς Μεσσαπίους, ὡς
εἶδε τόν τε ἐπίτροπον καὶ τοὺς ἄλλους οἰκέτας οὐκ εὖ τῶν περὶ τὴν γεωργίαν
ἐπιμέλειαν πεποιημένους, ἀλλὰ μεγάληι τινὶ κεχρημένους ὀλιγωρίας ὑπερβολῆι,
20 ὀργισθείς τε καὶ ἀγανακτήσας οὕτως ὡς ἂν ἐκεῖνος εἶπεν ὡς ἔοικε πρὸς τοὺς
οἰκέτας ὅτι εὐτυχοῦσιν, ὅτι αὐτοῖς ὥργισται" εἰ γὰρ μὴ τοῦτο συμβεβηκὸς ἦν,
οὐκ ἄν ποτε αὐτοὺς ἀθώιους γενέσθαι τηλικαῦτα ἡμαρτηκότας. Daraus Cıc. Tusc.
τν 36,78 u. v. 8.
8. ATHEnN. ΧΠ 5198 καὶ ᾿Αθηνόδωρος δὲ Ev τῶι Tlepı σπουδῆς καὶ παιδιᾶς
᾿Αρχύτην φησὶ τὸν Ταραντῖνον πολιτικὸν ἅμα καὶ φιλόσοφον γενόμενον πλείστους
οἰκέτας ἔχοντα αἰεὶ τούτοις παρὰ τὴν δίαιταν ἀφιεμένοις εἰς τὸ συμπόσιον ἥδεσθαι.
Arr. Υ. H.xıı 15 ἀλλὰ καὶ ’A. ὁ Ταραντῖνος πολιτικός τε καὶ φιλόσοφος ἀνὴρ γενό-
μενος πολλοὺς ἔχων οἰκέτας τοῖς αὐτῶν παιδίοις πάνυ σφόδρα ἐτέρπετο μετὰ τῶν
οἰκοτρίβων παίζων "μάλιστα δὲ ἐφίλει τέρπεσθαι αὐτοῖς ἐν τοῖς συμποσίοις. Vgl. Α 10.
30 9. Ara. xı1 545 A ᾿Αριστόξενος δ᾽ ὁ μουσικὸς ἐν τῶι ᾿Αρχύτα βίωι [FHG I
276 fr. 15] ἀφικέσθαι φησὶ παρὰ Διονυσίου τοῦ νεωτέρου πρεσβευτὰς πρὸς τὴν
Ταραντίνων πόλιν, ἐν οἷς εἶναι καὶ ἸΤολύαρχον τὸν Ἡδυπαθῆ ἐπικαλούμενον,
ἄνδρα περὶ τὰς σωματικὰς ἡδονὰς ἐσπουδακότα καὶ οὐ μόνον τῶι ἔργωι ἀλλὰ καὶ
τῶι λόγωι. ὄντα δὲ γνώριμον τῶι ᾿Αρχύται καὶ φιλοσοφίας οὐ παντελῶς ἀλλό-
35 τριον ἀπαντᾶν εἰς τὰ τεμένη καὶ συμπεριπατεῖν τοῖς περὶ τὸν ᾿Αρχύταν ἀκροώμενον
τῶν λόγων. ἐμπεσούσης δέ ποτε ἀπορίας καὶ σκέψεως περί τε TWV ἐπιθυμιῶν καὶ τὸ
σύνολον περὶ τῶν σωματικῶν ἡδονῶν ἔφη ὁ ἸΤολύαρχος κτλ. Die Widerlegung
des Polyarchos, die bei Ath. nicht mehr erhalten ist, benutzt, wie Anklänge an
Arist. N. Eth. Ἡ 12 zeigen, zu seiner Fiktion Cıc. Cat. m. 12,39 aceipite enim,
40 optimi adulescentes, veterem orationem Archytae Tarentini, magni inprimis et
praeclari viri, quae mihi |Cato spricht] tradita est, cum essem adulescens Ta-
renti cum (). Maximo. nullam capitaliorem pestem quam voluptatem corporis
hominibus dicebat a natura datam, cuius voluptatis avidae libidines temere et
ecfrenate ad potiendum incitarentur. (40) heine patriae proditiones, hine rerum
45 publicarum eversiones, hine cum hostibus clandestina colloguwia nasei; nullum
denique scelus, nullum malum facinus esse, ad quod suscipiendum non libido
voluptatis inpelleret: stupra vero et adulteria et omme tale flagitium nullis exei-
tari aliis inlecebris nisi voluptatis. cumque homini sive natura sive quis deus
 A. LEBEN UND LEHRE. 5—14. 253

nihil mente praestabihius dedisset, huwie divino mumeri ae dono mihil tam esse
inimicum quam voluptatem. (41) nee enim libidine dominante temperantiae
locum esse neque ommino in voluptatis regno virtutem posse consistere. quod quo
magis intellegi posset, fingere animo vubebat tanta incitatum aliquem voluptate
corporis quanta pereipi posset maxima: nemini censebat fore dubium qwin tam
diu, dum ita gauderet, mihil agitare mente, mihil ratione, nihil cogitatione con-
sequi posset. quocirca mihil esse tam detestabile tamque pesixferum quam volup-
iatem, si quidem ea, cum maior esset atque longior, omne animi lumen extingueret.
haee cum ΟΝ. Pontio Samnite patre eius, a quo Caudino proelio Sp. Postumius
10 T. Veturius consules [921] superati sunt, locutum Archytam Nearchus Tarentinus,
hospes noster, qui in amieitia populi Romani permanserat, se a maiorıbus natı
accepisse dicebat, cum quidem ei sermonv interfuisset Plato Athenvensis, quem
Tarentum venisse L. Camillo Appio Claudio consulibus [349!] repervo.
10. Arıst. pol. © 6. 1340026 καὶ τὴν ᾿Αρχύτου πλαταγὴν οἴεσθαι γενέσθαι
15 καλῶς, ἣν διδόασι τοῖς παιδίοις ὅπως χρώμενοι ταύτηι μηδὲν καταγνύωσι τῶν
κατὰ τὴν οἰκίαν" οὐ γὰρ δύναται τὸ νέον ἡσυχάζειν.
102. GELL. x 12,8 sed id, quod Archytam Pythagorieum commentum_ esse
atque feeisse traditur, neque minus admirabile neque tamen vanıum aeque videri
debet. nam et plerique nobilium Graecorum et Favorinus philosophus, memortiarum
20 antiquarum exsequentissimus, affirmatissime seripserumt simulaerum eolumbae e
ligno ab Archyta ratione quadam diseiplinaque mechanica factum volasse; da
erat scilicet libramentis suspensum et aura spiritus inclusa atque oceulta con-
citum. libet herele super re tam abhorrenti a fide ipsius Favorini verba ponere
(fr. 62 Marres): ’A. Ταραντῖνος τὰ ἄλλα καὶ μηχανικὸς ὧν ἐποίησεν περιστερὰν
5 ξυλίνην merouevnv, (ἣν) ὁπότε καθίσειεν, οὐκέτι ἀνίστατο. μέχρι γὰρ τούτο rer
11. aELIAN. V. H. xıv 19. ’A. τά τε ἄλλα ἦν σώφρων καὶ οὖν καὶ τὰ ἄκοσμα
ἐφυλάττετο τῶν ὀνομάτων. ἐπεὶ δέ ποτε ἐβιάζετό τι εἰπεῖν TWV ἀπρεπῶν, οὐκ
ἐξενικήθη, ἀλλ᾽ ἐσιώπησε μὲν αὐτό, ἐπέγραψε δὲ κατὰ τοῦ τοίχου, δείξας μὲν ὃ
εἰπεῖν ἐβιάζετο, οὐ μὴν βιασθεὶς εἰπεῖν.
30 12. Arıst. rhet. Γ΄]. 1412212 ᾽Α. ἔφη ταὐτὸν εἶναι διαιτητὴν καὶ βωμόν᾽
ἐπ᾿ ἄμφω γὰρ τὸ ἀδικούμενον καταφεύγει.

LEHRE.
13. HesycH. Katalog der Aristotelischen Schriften [Rose? 14 n. 85]: περὶ
τῆς ᾿Αρχύτου φιλοσοφίας Y; n. 85 ἐκ τῶν Τιμαίου καὶ ᾿Αρχύτου ἃ; DioG. v 25
IR. 6 π. 92] περὶ τῆς ᾿Αρχυτείου φιλοσοφίας aß Υ. Vgl. Damasc. de prince. 11 172,
20 Ruelle ᾿Αριστοτέλης δὲ ἐν τοῖς ᾿Αρχυτείοις [fr. 207 R.] ἱστορεῖ καὶ TTudayöpav
ἄλλο τὴν ὕλην καλεῖν ὡς βευστὴν καὶ ἀεὶ ἄλλο (καὶ ἄλλο» γιγνόμενον. Vielleicht
daher Theophr. Metaph. p. 1819 [s. oben c. 33,2].
14. Euroc. in Archim. sphaer. et eyl. τὶ (πὶ 98 Heib.) ἡ ᾿Αρχύτου εὕρεσις, ὡς
40 Εὔδημος [fr. 90 Speng.] ἱστορεῖ. Ἔστωσαν ai δοθεῖσαι δύο εὐθεῖαι αἱ AA, T. δεῖ
δὴ τῶν ΑΔ, Γ δύο μέσας ἀνὰ λόγον εὑρεῖν. γεγράφθω περὶ τὴν μείζονα τὴν
ΑΔ κύκλος ὁ ΑΒΔΖ, καὶ τῆι Γ ἴση ἐνηρμόσθω ἡ ΑΒ, καὶ ἐκβληθεῖσα συμπιπτέτω
τῆι ἀπὸ τοῦ Δ ἐφαπτομένηι τοῦ κύκλου κατὰ τὸ Π. παρὰ δὲ τὴν ΠΔΟ ἤχθω
ἡ ΒΕΖ, καὶ νενοήσθω ἡμικυλίνδριον ὀρθὸν ἐπὶ τοῦ ΑΒΔ ἡμικυκλίου, ἐπὶ δὲ τῆς
45 ΑΔ ἡμικύκλιον ὀρθὸν ἐν τῶι τοῦ ἡμικυλινδρίου παραλληλογράμμωι κείμενον, τοῦτο
δὴ τὸ ἡμικύκλιον περιαγόμενον ὡς ἀπὸ τοῦ Δ ἐπὶ τὸ Β μένοντος τοῦ Α πέρατος
τῆς διαμέτρου τεμεῖ τὴν κυλινδρικὴν ἐπιφάνειαν ἐν τῆι περιαγωγῆι καὶ γράψει ἐν
 254 35. ARCHYTAS.

αὐτῆι γραμμήν rıva‘ πάλιν δέ, ἐὰν τῆς AA μενούσης τὸ ΑἸΤΔ τρίγωνον περιενεχθῆι
τὴν ἐναντίαν τῶι ἡμικυκλίωι κίνησιν, κωνικὴν ποιήσει ἐπιφάνειαν τῆι ATT εὐθείαι,
N δὴ περιαγομένη συμβαλεῖ τῆι κυλινδρικῆι γραμμῆι κατά τι σημεῖον" ἅμα δὲ καὶ
τὸ B περιγράψει ἡμικύκλιον
ἐν τῆι τοῦ κώνου ἐπιφανείαι.
ἐχέτω δὴ θέσιν κατὰ τὸν τό-
πον τῆς συμπτώσεως τῶν
γραμμῶν τὸ μὲν κινούμενον
ἡμικύκλιον ὡς τὴν τοῦ AKA,
τὸ δὲ ἀντιπεριαγόμενον τρί-
γώνον τὴν τοῦ AAA, τὸ δὲ
τῆς εἰρημένης συμπτώσεως
σημεῖον ἔστω τὸ Κ. ἔστω δὲ
καὶ τὸ διὰ τοῦ Β γραφόμενον
ἡμικύκλιον τὸ ΒΜΖ, κοινὴ δὲ
αὐτοῦ τομὴ καὶ τοῦ ΒΔΖΑ
κύκλου ἔστω ἡ ΒΖ. καὶ ἀπὸ
τοῦ Κ ἐπὶ τὸ τοῦ ΒΔΑ ἡμι-
κυκλίου ἐπίπεδον κάθετος
ἤχθω: πεσεῖται δὴ ἐπὶ τὴν
τοῦ κύκλου περιφέρειαν διὰ
r τὸ ὀρθὸν ἑστάναι τὸν κύλιν-
δρον. πιπτέτω καὶ ἔστω ἡ
ΚΙ, καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ ἐπὶ τὸ A ἐπιζευχθεῖσα συμβαλέτω τῆι BZ κατὰ τὸ ©, ἡ δὲ
25 ΑΛ τῶι BMZ ἡμικυκλίωι κατὰ τὸ Μ. ἐπεζεύχθωσαν δὲ καὶ αἱ ΚΔ΄, ΜΙ, ΜΘ. ἐπεὶ
οὖν ἑκάτερον τῶν AKA, BMZ ἡμικυκλίων ὀρθόν ἐστι πρὸς τὸ ὑποκείμενον ἐπί-
πεδον, καὶ ἡ κοινὴ ἄρα αὐτῶν τομὴ ἡ ΜΘ πρὸς ὀρθάς ἐστι τῶι τοῦ κύκλου ἐπι-
πέδωι: ὥστε καὶ πρὸς τὴν BZ ὀρθή ἐστιν ἡ ΜΘ. τὸ ἄρα ὑπὸ τῶν ΘΒ, ΘΖ,
τουτέστι τὸ ὑπὸ ΘΑ, ΘΙ, ἴσον ἐστὶ τῶι ἀπὸ ΜΘ. ὅμοιον ἄρα ἐστὶ τὸ ΑΜΙ τρί-
30 ywvov ἑκατέρωι τῶν MIO, ΜΑΘ΄ καὶ ὀρθὴ ἡ ὑπὸ IMA. ἔστιν δὲ καὶ ἡ ὑπὸ AKA
ὀρθή. παράλληλοι ἄρα εἰσὶν αἱ ΚΔ΄, ΜΙ, καὶ ἔσται ἀνὰ λόγον ὡς ἡ ΔΆ πρὸς
ΑΚ, τουτέστιν ἡ ΚΑ πρὸς Al, οὕτως ἡ ΙΑ πρὸς AM διὰ τὴν ὁμοιότητα τῶν τρι-
γώνων: τέσσαρες ἄρα αἱ ΔΆ, ΑΚ, Al, ΑΜ ἑξῆς ἀνὰ λόγον εἰσίν. καὶ ἔστιν ἡ
AM ἴση τῆι Γ, ἐπεὶ καὶ τῆι ΑΒ. δύο ἄρα δοθεισῶν τῶν ΑΔ, Γ δύο μέσαι ἀνὰ
35 λόγον ηὕρηνται αἱ AK, Al.
15. ΕΒΑΤΟΒΤΗ. Weihepigramm über das Delische Problem von der Ver-
doppelung des Würfels (Eutoc. in Archim. sphaer. et cyl. τι. ım 112,19 Heib.)
7 μηδὲ σύ Y ᾿Αρχύτεω δυσμήχανα ἔργα κυλίνδρων
μηδὲ Μεναιχμείους κωνοτομεῖν τριάδας
40 διζήσηι, μηδ᾽ εἴ τι θεουδέος Εὐδόξοιο
10 καμπύλον ἐν γραμμαῖς εἶδος ἀναγράφεται.
Vgl. PSEUDERATOSTH. das. 111 106, 1 Heib. τῶν δὲ φιλοπόνως ἐπιδιδόντων ἑαυτοὺς
καὶ ζητούντων δύο τῶν δοθεισῶν δύο μέσας λαβεῖν ’A. μὲν ὁ Ταραντῖνος λέγεται
διὰ τῶν ἡμικυλίνδρων εὑρηκέναι, Εὔδοξος δὲ διὰ τῶν καλουμένων καμπύλων
45 γραμμῶν. συμβέβηκε δὲ πᾶσιν αὐτοῖς ἀποδεικτικῶς γεγραφέναι, χειρουργῆσαι δὲ
καὶ εἰς χρείαν πεσεῖν μὴ δύνασθαι πλὴν ἐπὶ βραχύ τι τοῦ Μεναίχμου καὶ ταῦτα
δυσχερῶς. Dies ist Paraphrase des Epigramms unter Benutzung von Eratosthenes
Platonikos, aus dem PLuT. quaest. conv. ὙΠΙ 2,1 p. 718E διὸ καὶ Πλάτων αὐτὸς
 A. LEHRE. 14-17. 255

ἐμέμψατο τοὺς περὶ Εὔδοξον καὶ ᾿Αρχύταν καὶ Μέναιχμον εἰς ὀργανικὰς καὶ μηχα-
νικὰς κατασκευὰς τὸν τοῦ στερεοῦ διπλασιασμὸν ἀπάγειν ἐπιχειροῦντας, ὥσπερ
πειρωμένους δι᾽ ἀλόγου δύο μέσας ἀνὰ λόγον, ἧι παρείκοι, λαβεῖν -ἀπόλλυσθαι γὰρ
οὕτω καὶ διαφθείρεσθαι τὸ γεωμετρίας ἀγαθὸν αὖθις ἐπὶ τὰ αἰσθητὰ παλινδρομούσης
καὶ μὴ φερομένης ἄνω μηδ᾽ ἀντιλαμβανομένης τῶν ἀιδίων καὶ ἀσωμάτων εἰκόνων,
πρὸς αἷσπερ ὧν ὁ θεὸς ἀεὶ θεός ἐστιν; vgl. PLur. Marc. 14, ὙἼΤΕ. ıx 3,13 u.a.
16. ProLem. harm. 1 13 p. 31 Wall. [daraus Βοδίῃ. mus. v 17 ff.] ’A. δὲ ὁ
Ταραντῖνος μάλιστα τῶν TTudayopelwv ἐπιμεληθεὶς μουσικῆς πειρᾶται μὲν TO κατὰ
τὸν λόγον ἀκόλουθον διασώιζειν οὐκ ἐν ταῖς συμφωνίαις μόνον ἀλλὰ καὶ ταῖς
10 τῶν τετραχόρδων διαιρέσεσιν, ὡς οἰκείου τῆι φύσει τῶν ἐμμελῶν ὄντος τοῦ
συμμέτρου τῶν ὑπεροχῶν ... τρία μὲν τοίνυν οὗτος ὑφίστησι γένη, τό τε ἐναρ-
μόνιον καὶ τὸ χρωματικὸν καὶ τὸ διατονικόν᾽ ἑκάστου δὲ αὐτῶν ποιεῖται τὴν
διαίρεσιν οὕτως" τὸν μὲν γὰρ ἑπόμενον λόγον ἐπὶ τῶν τριῶν γενῶν τὸν αὐτὸν
ὑφίστησι καὶ ἐπιεικοσθέβδομον (38), τὸν δὲ μέσον ἐπὶ μὲν τοῦ ἐναρμονίου ἐπι-
15 τριακοστόπεμπτον (38), ἐπὶ δὲ τοῦ διατονικοῦ ἐπιέβδομον (8. ὥστε καὶ τὸν
ἡγούμενον TOD μὲν ἐναρμονίου γένους συνάγεσθαι ἐπιτέταρτον (3), τοῦ δὲ δια-
c

τονικοῦ ἐπόγδοον (3). τὸν δὲ ἐν τῶι χρωματικῶι γένει δεύτερον ἀπὸ τοῦ ὀξυ-
τάτου φθόγγου λαμβάνει διὰ τοῦ τὴν αὐτὴν θέσιν ἔχοντος ἐν τῶι διατονικῶι᾽
φησὶ γὰρ λόγον ἔχειν τὸν ἐν τῶι χρωματικῶι δεύτερον ἀπὸ τοῦ ὀξυτάτου πρὸς
20 τὸν ὅμοιον τὸν ἐν τῶι διατονικῶι τὸν τῶν σνς πρὸς τὰ ὄμγ. συνίσταται δὴ τὰ
τοιαῦτα τρία TETPAXOPdA κατὰ τοὺς ἐκκειμένους λόγους ἐν πρώτοις ἀριθμοῖς
τούτοις᾽ ἐὰν γὰρ τοὺς μὲν ὀξυτάτους τῶν τετραχόρδων ὑποστησώμεθα ‚apıß, τοὺς
δὲ βαρυτάτους κατὰ τὸν ἐπίτριτον λόγον τῶν αὐτῶν βις, ταῦτα μὲν ποιήσει τὸν
ἐπιεικοσθέβδομον πρὸς τὸ ‚auZrd" καὶ τοσούτων ἔσονται πάλιν ἐν τοῖς τρισὶ γένεσιν
οἱ δεύτεροι [näml. λόγοι] ἀπὸ τῶν βαρυτάτων τῶν δ᾽ ἀπὸ τοῦ ὀξυτάτου δευτέρων
ὁ μὲν τοῦ ἐναρμονίου γένους ἔσται ‚awQ. ταῦτα γὰρ πρὸς μὲν τὰ ‚aMud ποιεῖ
τὸν ἐπιτριακοστόπεμπτον λόγον, πρὸς δὲ τὰ ‚apıß τὸν ἐπιτέταρτον᾽ ὁ δὲ τοῦ
διατονικοῦ γένους τῶν αὐτῶν ἔσται (αψα- καὶ ταῦτα γὰρ πρὸς μὲν τὰ ,αΖομὸ
τὸν ἐπιέβδομον ποιεῖ λόγον᾽ πρὸς δὲ τὰ ‚apıß τὸν ἐπόγδοον᾽ ὁ δὲ τοῦ χρωματικοῦ
30 καὶ αὐτὸς ἔσται τῶν αὐτῶν ‚ayQB‘ ταῦτα γὰρ λόγον ἔχει πρὸς τὰ ταψὰ, ὃν τὰ
σνς πρὸς τὰ Ouy [= fr. ὅ Blass]. Folgt die Tabelle der Intervallenverhältnisse:

| ’Evapuövıov | Χρωματικόν | Διατονικόν

„A| 1818 ὯΝ 1512 [5 1512 3

Ἔ - 4] 1890 Ε Pig; , 1701
35 SF Et 28 1944 } ., 1944 8
S n| one) ” I ww” 2016 38

17. PORPHYR. in Ptolem. harm. ı 6 p. 280 W. τῶν ΤΤυθαγορικῶν τινες, ὡς

"A. καὶ Δίδυμος ἱστοροῦσι, μετὰ τὸ καταστήσασθαι τοὺς λόγους τῶν συμφωνιῶν
40 συγκρίνοντες αὐτοὺς πρὸς ἀλλήλους καὶ τοὺς συμφώνους μᾶλλον ἐπιδεικνύναι
βουλόμενοι τοιοῦτόν τι ἐποίουν πρώτους λαβόντες ἀριθμούς, οὺς ἐκάλουν πυθ -
μένας, τῶν τοὺς λόγους τῶν συμφωνιῶν ἀποτελούντων ... τούτους οὖν τοὺς
ἀριθμοὺς ἀποδόντες ταῖς συμφωνίαις ἐσκόπουν καθ᾽ ἕκαστον λόγον τῶν τοὺς
ὅρους περιεχόντων ἀριθμῶν ἀφελόντες ἐφ᾽ ἑκατέρων τῶν ὅρων ἀνὰ μονάδα τοὺς
 256 35. ARCHYTAS.

ἀπολειπομένους ἀριθμοὺς μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν οἵτινες εἴεν᾽ οἷον τῶν B καὶ ©,
οἵπερ ἦσαν τῆς διὰ πασῶν, ἀφελόντες ἀνὰ μονάδα ἐσκόπουν τὸ καταλειπόμενον"
ἣν δὲ ἕν. τῶν δὲ τεσσάρων καὶ τριῶν, οἵτινες ἦσαν τῆς διὰ τεσσάρων, ἀφελόντες
ἀνὰ μονάδα εἶχον ἐκ μὲν οὖν τῶν τεσσάρων ὑπολειπόμενον τὸν τρία, ἐκ δὲ τῶν
τριῶν τὸν δύο᾽ ὥστε ἀπὸ συναμφοτέρων τῶν ὅρων μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν τὸ ὑπο-
λειπόμενον ἦν πέντε. τῶν δὲ T καὶ β, οἵτινες ἦσαν τῶν διὰ πέντε, ἀφελόντες
ἀνὰ μονάδα εἶχον ἐκ μὲν τριῶν ὑπολειπόμενα δύο, ἐκ δὲ τῶν δύο ὑπολειπόμενον
ἕν. ὥστε συναμφότερον (TO ὑπολειπόμενον ἦν τρία. ἐκάλουν δὲ τὰς μὲν ἀφαι-
ρουμένας μονάδας ὅμοια, τὰ δὲ λειπόμενα μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν ἀνόμοια διὰ δύο
10 αἰτίας, ὅτι ἐξ ἀμφοῖν τῶν ὅρων ὁμοία ἡ ἀφαίρεσις ἐγίνετο καὶ ion’ ἴση γὰρ ἡ
μονὰς τῆι μονάδι. ὧν ἀφαιρουμένων ἐξ ἀνάγκης τὰ ὑπολειπόμενα ἀνόμοια καὶ
ἄνισα. ἐὰν γὰρ ἀπὸ ἀνίσων ἴσα ἀφαιρεθῆι, τὰ λοιπὰ ἔσται ἄνισα. οἱ δὲ πολλα-
πλάσιοι λόγοι καὶ ἐπιμόριοι, ἐν οἷς θεωροῦνται αἱ συμφωνίαι, ἐν ἀνίσοις ὅροις
ὑφεστήκασιν, ἀφ᾽ ὧν ἴσων ἀφαιρουμένων τὰ λοιπὰ πάντως ἄνισα. τίνεται οὖν τὰ
ἀνόμοια τῶν συμφωνιῶν συμμιγέντα᾽ συμμίσγειν δὲ λέγουσιν οἱ Πυθαγόρειοι
τὸ ἕνα ἐξ ἀμφοτέρων ἀριθμὸν λαβεῖν. ἔσται οὖν τὰ ἀνόμοια συντεθέντα καὶ
καθ᾽ ἐκάστην τῶν συμφωνιῶν τοιαῦτα᾽ τῆς μὲν διὰ πασῶν ἕν, τῆς δὲ διὰ
τεσσάρων πέντε, τῆς δὲ διὰ πέντε τρία. ἐφ᾽ ὧν δ᾽ ἄν, φασί, τὰ ἀνόμοια ἐλάσσονα
Mi, ἐκεῖνα τῶν ἄλλων εἰσὶ συμφωνότερα᾽ σύμφωνον μέν ἐστιν ἡ διὰ πασῶν, ὅτι
20 ταύτης τὰ ἀνόμοια ἕν᾽ μεθ᾽ ἣν ἡ διὰ πέντε, ὅτι ταύτης τὰ ἀνόμοια τρία. τελευ-
ταία δὲ ἡ διὰ τεσσάρων, ὅτι ταύτης τὰ ἀνόμοια πέντε [= fr. 4 Blass].
18. — — p. 277 ἔλεγον δὲ οἱ περὶ τὸν ᾿Αρχύταν ἑνὸς φθόγγου γίνεσθαι κατὰ
τὰς συμφωνίας τὴν ἀντίληψιν τῆι ἀκοῆι [= fr. 3 Bl.].
19. ΒΟΕΤΗ. de mus. III 11 superparticeularıs proportio seindi in aequa medio
proportionaliter interposita numero non potest ... quam emim demonstrationem
ponit Archytas, nimium fluxa est. haee vero est hwiusmodi. sit, inquit, super-
partieularis proportio . 4..Β.. sumo in eadem proportione minimos - C- DE..
quoniam igitur sunt minimi in eadem proportione - Ο- DE- et sunt superparti-
culares, - DE- numerus - Ö- numerum parte una sua eiusque transcendit. sit
30 haee - 1) -. dico quoniam - D- non erit numerus, sed unitas. si enim est numerus
.D. et pars est eius qui est - DE-, metietur -D- numerus - DE- numerum; quo-
eirca et - E- numerum meltietur. quo fit, ut - Ü- quoque metiatur. utrumque igitur,
Ο. et » DE-, numeros metietur - D- numerus, quod est impossibrle. qui enim sunt
minimi in eadem proportione quwibuslibet alüis numeris, hi primi ad se invicem
sunt, et solum differentiam retinent umitatem. unitas igitur est -D.. igitur - DE.
numerus - Οὐ. numerum unitate transcendü. quocirca nullus incidit medius nu-
merus, qui eam proportionem aequaliter seindat |= ἵν. 6 Bl.].
19. ΤΉΕΟ SmyYrn. p. 61,11 Hill. οἱ de περὶ Εὔδοξον καὶ ᾿Αρχύταν τὸν λόγον
τῶν συμφωνιῶὼν ἐν ἀριθμοῖς ὥϊιοντο εἶναι ὁμολογοῦντες καὶ αὐτοὶ ἐν κινήσεσιν
40 εἶναι τοὺς λόγους καὶ τὴν μὲν ταχεῖαν κίνησιν ὀξεῖαν εἶναι ἅτε πλήττουσαν συνεχὲς
καὶ ὠκύτερον κεντοῦσαν τὸν ἀέρα, τὴν δὲ βραδεῖαν βαρεῖαν ἅτε νωθεστέραν οὖσαν.
γρ].Β 1 S. 260,10. 261,1.
100, Quintır. I 10,17 A. atque Euenus etiam subiectam grammalticen mu-
sieae putaverunt.
20. TuEo Smyrn. p. 20.19 ᾽Α. δὲ καὶ Φιλόλαος ἀδιαφόρως TO Ev Kal μονάδα
καλοῦσι καὶ τὴν μονάδα Ev.
21 — — p. 22,5 ᾿Αριστοτέλης δὲ ἐν τῶι ΤΤυθαγορικῶι [fr. 199 R.] τὸ ἕν φησιν
ἀμφοτέρων [Grad und Ungrad] μετέχειν τῆς φύσεως" ἀρτίωι μὲν γὰρ προστεθὲν
 A. LEHRE. 17—26. B. FRAGMENTE. 1. 257

περιττὸν ποιεῖ, περιττῶι δὲ ἄρτιον, ὃ οὐκ ἂν ἠδύνατο, εἰ μὴ ἀμφοῖν τοῖν φυσέοιν

μετεῖχε᾽ διὸ καὶ ἀρτιοπέριττον καλεῖσθαι τὸ ἕν. συμφέρεται δὲ τούτοις καὶ A,
22. ArıstoT. Metaphys. H 2. 1043219 ἔοικε γὰρ ὁ μὲν διὰ τῶν διαφορῶν
λόγος τοῦ εἴδους καὶ τῆς ἐνεργείας εἶναι, ὁ δ᾽ ἐκ τῶν ἐνυπαῤχόντων τῆς ὕλης
μᾶλλον. ὁμοίως δὲ καὶ οἵους ’A. ἀπεδέχετο ὅρους" τοῦ συνάμφω γάρ εἰσιν, οἷον
τί ἐστι νηνεμία; ἠρεμία ἐν πλήθει ἀέρος. ὕλη μὲν γὰρ ὁ ἀήρ, ἐνέργεια δὲ καὶ
οὐσία ἡ ἠρεμία. τί ἐστι γαλήνη ; ὁμαλότης θαλάττης, τὸ μὲν ὑποκείμενον ὡς
ὕλη θάλαττα, ἡ δ᾽ ἐνέργεια καὶ ἡ μορφὴ ὁμαλότης.
23. EuDEm. phys. fr. 27 (Simpl. ph. 431,8) Πλάτων δὲ τὸ μέγα καὶ μικρὸν
10 καὶ τὸ un ὃν καὶ TO ἀνώμαλον καὶ ὅσα τούτοις ἐπὶ ταὐτὸ φέρει τὴν κίνησιν λέγει᾽
φαίνεται δὲ ἄτοπον αὐτὸ τοῦτο τὴν κίνησιν λέγειν -παρούσης γὰρ δοκεῖ κινήσεως
κινεῖσθαι τὸ ἐν ὧι. ἀνίσου δὲ ὄντος ἢ ἀνωμάλου προσαναγκάζειν ὅτι κινεῖται
γελοῖον" βέλτιον γὰρ αἴτια λέγειν ταῦτα ὥσπερ ’A.
24. — fr.30 (Simpl. ph. 467,26) ’A. δὲ οὕτως ἠρώτα τὸν λόγον: “ἐν τῶι
15 ἐσχάτωι οἷον τῶι ἀπλανεῖ οὐρανῶι γενόμενος πότερον ἐκτείναιμι
ἂν τὴν χεῖρα ἢ τὴν ῥάβδον εἰς τὸ ἔξω ἢ οὔ; καὶ τὸ μὲν οὖν μὴ ἐκτείνειν
ἄτοπον. εἰ δὲ ἐκτείνω, ἤτοι σῶμα ἢ τόπος τὸ ἐκτὸς ἔσται (διοίσει δὲ οὐδέν, ὡς
μαθησόμεθα). ἀεὶ οὖν βαδιεῖται τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπὶ τὸ ἀεὶ λαμβανόμενον πέρας
καὶ ταὐτὸν ἐρωτήσει, καὶ εἰ ἀεὶ ἕτερον ἔσται ἐφ᾽ ὃ ἡ ῥάβδος, δῆλον ὅτι καὶ
20 ἄπειρον. καὶ εἰ μὲν σῶμα, δέδεικται τὸ προκείμενον " εἰ δὲ τόπος, ἔστι δὲ τόπος
τὸ ἐν ὧι σῶμά ἐστιν ἢ δύναιτ᾽ ἂν εἶναι, τὸ δὲ δυνάμει ὡς ὃν χρὴ τιθέναι ἐπὶ
τῶν ἀιδίων, καὶ οὕτως ἂν εἴη σῶμα ἄπειρον καὶ τόπος.
25. Arur. Apol.15 gqwid, quod nee ob haec debet tantwmmodo phrlosophus
speculum invisere; nam saepe oportet non modo similitudinem suam, verum
25 etiam ipsius similitudinis rationem eomsiderare: num, ut ait Bpieurus [fr. p. 10
Usen.] profectae a nobis imagines velut quaedam exuviae ἐμὲ fluore a corporibus
manantes, cum leve aliquid et solidum offenderunt, ülisae reflectantur et retro
expressae contraversim respondeant an, ut αἰδὲ philosophi disputant, radii nostri
seu medrüs oeulis proliquati et lumini extrario mixti atque ita uniti, ut Plato
30 [Tim. 46 ΑἹ arbitratur, sew tantum oculis profecti sine ullo foris amminieulo, ut
Archytas putat.
26. Aus später (neupythagoreischer?) Überlieferung stehen bedenkliche Mit-
teilungen über “Architas’’ Berechnung des rechtwinkligen und stumpfwinkligen
Dreiecks, die mensa Pythagorea (abacus) u. dgl. bei [Boärm.] ars geom. p. 393, 7;
35 408,14; 412,20; 413,22; 425,23 Friedl. Ebenso über die Tetraktys bei HonEIn
(Sinnspr. übers. von Loewenthal) c. 20 u. ἃ. Namen Qitos (9).

B. ECHTE FRAGMENTE.
APXYTOY APMONIKO2.
1. [1 Blass Mel. Graux p. 574] PorpHyR. in Ptolem. Harm. p. 236
40 παρακείσθω δὲ καὶ νῦν τὰ ᾿Αρχύτα τοῦ Tludayopeiov, οὗ μάλιστα
καὶ γνήσια λέγεται εἶναι τὰ συγγράμματα: λέγει δὲ ἐν τῶι Περὶ
μαθηματικῆς εὐθὺς ἐναρχόμενος τοῦ λόγου τάδε “καλῶς —
γέγονεν". Vgl. p. 257. Nıcom. in Arith. ı 8,4 p. 6,16 Hoch. ἀλλὰ καὶ
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2, Aufl. 17
 258 35. ARCHYTAS.

Ἂ. ὁ Ταραντῖνος ἀρχόμενος τοῦ ρμονικοῦ TO αὐτὸ οὕτω πως

λέγει “καλῶς --- ἀναστροφὰν ἔχει. [Iamer. in Nic. 9, 1 Pist. (d.
comm. math. sc. 7 p. 31,4 Fest.) 1,14. 16 ταῦτα --- ἀδελφεά].
1. καλῶς μοι δοκοῦντι τοὶ περὶ τὰ μαθήματα διαγνώμεναι,
5 καὶ οὐδὲν ἄτοπον ὀρθῶς αὐτούς, οἷά ἐντι, περὶ ἑκάστων
φρονέειν: περὶ τΤὰρ τᾶς τῶν ὅλων φύσιος καλῶς διατγνόν-
τες ἔμελλον καὶ περὶ τῶν κατὰ μέρος, οἷά ἐντι, καλῶς
ὀψεῖσθαι. περί τε δὴ τᾶς τῶν ἄστρων ταχυτᾶτος καὶ ἐπι-
τολᾶν καὶ δυσίων παρέδωκαν ἄμμιν σαφῆ διάγνωσιν καὶ
10 περὶ γαμετρίας καὶ ἀριθμῶν καὶ σφαιρικᾶς καὶ οὐχ ἥκιστα
περὶ μωσικᾶς. ταῦτα γὰρ τὰ μαθήματα δοκοῦντι ἦμεν
ἀδελφεά: περὶ γὰρ ἀδελφεὰ τὰ τοῦ ὄντος πρώτιστα δύο
εἴδεα τὰν ἀναστροφὰν ἔχει. πρᾶτον μὲν ὧν ἐσκέψαντο,
ὅτι οὐ δυνατόν ἐστιν ἦμεν ψόφον μὴ τενηθείσας πλητγᾶς
15 τινων ποτ᾽ ἄλλαλα. πλαγὰν δὲ ἔφαν τίνεσθαι, ὅκκα τὰ
φερόμενα ἀπαντιάξαντα ἀλλάλοις συμπέτηι: τὰ μὲν οὖν
ἀντίαν φορὰν φερόμενα ἀπαντιάζοντα αὐτὰ αὐτοῖς OUY-
χαλᾶντα, {τὰν δ᾽ ὁμοίως φερόμενα, μὴ ἴσωι δὲ τάχει, περι-
καταλαμβανόμενα παρὰ τῶν ἐπιφερομένων τυπτόμενα

20 FRAGMENTE DER HARMONIK.

1. Treffliche Einsichten scheinen mir die Mathematiker sich er-
worben zu haben, und es kann daher nicht auffallen, daß sie die Be-
schaffenheit der einzelnen Dinge richtig zu beurteilen wissen. Denn
‚da sie sich über die Natur des Alls treffliche Einsichten erworben
25 haben, mußten sie auch für die Beschaffenheit des Einzelnen einen
-trefflichen Blick gewinnen. So haben sie denn auch über die Ge-
schwindigkeit der Gestirne und über ihren Auf- und Untergang eine
'klare Einsicht überliefert und über Geometrie, Arithmetik und Sphärik
und nicht zum mindesten auch über Musik. Denn diese Wissenschaften
30 scheinen verschwistert zu sein. Denn sie beschäftigen sich mit den
beiden verschwisterten Urgestalten des Seienden [nämlich Zahl und
Größe]. Zuerst nun überlegten sie sich, daß unmöglich ein Schall
“entstehen könne, ohne daß ein gegenseitiger Anschlag stattgefunden
hätte. Anschlag aber behaupteten sie, entstünde dann, wenn die in
35 Bewegung befindlichen Körper sich gegenseitig treffen und zusammen-
stoßen. Diejenigen Körper nun, die in entgegengesetzter Richtung sich
ΣΝ,
al
u
nn
u
le
n
ΔΣ
a
ua Ὁ
τΟὦ
bewegen und sich gegenseitig treffen, brächten den Schall hervor, indem
sie sich hemmen; diejenigen Körper aber, die sich in gleicher Richtung
aber mit ungleicher Geschwindigkeit fortbewegten, brächten den Schall
 B. FRAGMENTE. 1. 259

ποιεῖν ψόφον. πολλοὺς μὲν δὴ αὐτῶν οὐκ εἶναι ἁμῶν τᾶι

φύσει οἵους τε γινώσκεσθαι, τοὺς μὲν διὰ τὰν ἀσθένειαν
τὰς πλαγᾶς; τοὺς δὲ καὶ διὰ τὸ μᾶκος τᾶς ἀφ᾽ ἁμῶν ἀπο-
στάσιος, τινὰς δὲ καὶ διὰ τὰν ὑπερβολὰν τοῦ μετέθεος:
οὐ γὰρ παραδύεσθαι ἐς τὰν ἀκοὰν ἁμῖν τὼς μεγάλως τῶν
ψόφων, ὥσπερ οὐδ᾽ ἐς τὰ σύστομα τῶν τευχέων, ὅκκα
πολύ τις ἐγχέηι, οὐδὲν ἐγχεῖται. τὰ μὲν οὖν ποτιπίπτοντα
ποτὶ τὰν αἴσθησιν ἃ μὲν ἀπὸ τᾶν πλαγτᾶν ταχὺ παρατίνε-
ται καὶ (ἰσχυρῶς, ὀξέα φαίνεται, τὰ δὲ βραδέως καὶ ἀσθε-
10 νῶς, βαρέα δοκοῦντι ἦμεν. αἱ Yap τις βάβδον λαβὼν κινοῖ
νωθρῶς τε καὶ ἀσθενέως, τᾶι πλατγᾶι βαρὺν ποιήσει τὸν
ψόφον᾽ al δέ κα ταχύ τε καὶ ἰσχυρῶς, ὀξύν. οὐ μόνον δέ
κα τούτωι γνοίημεν, ἀλλὰ καὶ ὅκκα ἄμμες ἢ λέγοντες ἢ
ἀείδοντες χρήιζομές τι μέτα φθέτξασθαι καὶ ὀξύ, σφοδρῶι
15 τῶι πνεύματι φθεγγόμενοι κα * * ἔτι δὲ καὶ τοῦτο συμβαίνει
ὥσπερ ἐπὶ βελῶν: τὰ μὲν ἰσχυρῶς ἀφιέμενα πρόσω φέρε-
ται, τὰ δὲ ἀσθενέως, ἐγγύς. τοῖς τὰρ ἰσχυρῶς φερομένοις
μᾶλλον ὑπακούει ὁ ἀήρ’ τοῖς δὲ ἀσθενέως, ἧσσον. TWÜTDO

hervor, indem sie von den nachkommenden eingeholt und getroffen

20 würden. Viele von diesen Schällen könnten mit unserer Natur nicht
erfaßt werden, teils wegen des schwachen Anschlags, teils auch wegen
der weiten Entfernung von uns, einige auch wegen ihrer außerordent-
lichen Stärke. Denn die gewaltigen Schälle könnten nicht in unser
Ohr eindringen, wie sich ja auch in enghalsige Gefäße, sobald man viel
eingießen will, nichts eingießen läßt. Von den an unser Sinnesorgan
anschlagenden Schällen erscheinen uns nun die, welche schnell und stark:
von dem Anschlage her zu uns dringen, hoch, die aber langsam und #
schwach, tief zu sein. Nimmt man eine Gerte und bewegt sie langsam
und schwach, so wird man mit dem Schlage einen tiefen Schall hervor- ’
30 bringen, jbewegt man sie aber rasch und stark, einen hohen. Aber
nicht nur hierdurch können wir dies erkennen, sonden auch durch fol- -
gende. Wollen wir beim Reden oder Singen etwas laut und hoch
klingen lassen, so werden wir mit Anwendung starken Atems (zum
Ziel gelangen, wollen wir aber leise oder tief sprechen, so werden wir
35 schwachen Atem anwenden). Ferner kommt auch das vor wie bei
Geschossen. Die kräftig abgeschleuderten fliegen weit, die schwach,
in die Nähe. Denn die kräftig abgeschleuderten verdrängen besser die
Luft, die schwach dagegen weniger. Dasselbe trifft nun auch auf die
Töne zu. Ein Ton, der unter starkem Atemholen hervorgebracht wird,
10
 260 35. ARCHYTAS.

δὴ καὶ ταῖς φωναῖς συμβήσεται τᾶι μὲν ὑπὸ [τῶ] ἰσχυρῶ

τῶ πνεύματος φερομέναι μεγάλαι τε ἦμεν καὶ ὀξέαι, τᾶι
δὲ ὑπὸ ἀσθενέος μικκᾶι τε καὶ βαρέαι. ἀλλὰ μὰν καὶ τού-
τῶι γά κα ἴδοιμες ἰσχυροτάτωι σαμείωι, ὅτι τῶ αὐτῶ
φθεγξαμένω μέγα μὲν πόρσωθέν κ᾽ ἀκούσαιμες᾽ μικκὸν δέ,
οὐδὲ ἐγγύθεν. ἀλλὰ μὰν καὶ ἔν Ya τοῖς αὐλοῖς τὸ ἐκ τῶ
στόματος φερόμενον πνεῦμα ἐς μὲν τὰ ἐγγὺς τῶ στόματος
τρυπήματα ἐμπῖπτον διὰ τὰν ἰσχὺν τὰν σφοδρὰν ὀξύτερον
ἄχον ἀφίησιν, ἐς δὲ τὰ πόρσω, βαρύτερον ὥστε δῆλον
10 ὅτι ἁ ταχέα κίνησις ὀξὺν ποιεῖ, ἁ δὲ βραδέα βαρὺν τὸν
ἄχον. ἀλλὰ μὰν καὶ τοῖς ῥόμβοις τοῖς ἐν ταῖς τελεταῖς
κινουμένοις τὸ αὐτὸ συμβαίνει: ἁσυχᾶι μὲν κινούμενοι
βαρὺν ἀφιέντι ἄχον, ἰσχυρῶς δέ, ὀξύν. ἀλλὰ μὰν καὶ ὅ γα
κάλαμος, αἴ κά τις αὐτῶ τὸ κάτω μέρος ἀποφράξας ἐμφυ-
15 σῆι, ἀφήσει {βαρέαν) τινὰ ἁμὶν Pwvav' αἱ δέ κα ἐς τὸ
ἥμισυ ἢ ὁπόστον (Wv) μέρος αὐτῶ, ὀξὺ φθεγξεῖται" τὸ
γὰρ αὐτὸ πνεῦμα διὰ μὲν τῶ μακρῶ τόπω ἀσθενὲς ἐκφέ-
ρεται, διὰ δὲ τῶ μείονος σφοδρόν.
εἰπὼν δὲ καὶ ἄλλα περὶ τοῦ διαστηματικὴν εἶναι τὴν τῆς φωνῆς
20 κίνησιν συγκεφαλαιοῦται τὸν λόγον ὡς᾽

wird stark und hoch klingen, unter schwachem Atemholen dagegen

schwach und tief. Doch können wir es auch an diesem treffendsten
Beispiele sehen, daß nämlich derselbe Sprecher mit lauter Stimme sich
uns weithin vernehmlich macht, mit leiser dagegen nicht einmal in der
25 Nähe. Doch auch bei den Flöten ist es so. Dringt die aus dem Munde
gestoßene Luft in die dem Munde zunächst liegenden Löcher, so gibt
sie infolge des starken Druckes einen höheren Klang von sich, dringt
sie dagegen in die weiter abgelegenen, einen tieferen. Daraus ergibt
sich klar, daß die schnelle Bewegung einen hohen, die langsame einen
30 tiefen Klang verursacht. Doch auch bei den in den Mysterienweihen
seschwungenen Waldteufeln zeigt sich dieselbe Erscheinung. Langsam
geschwungen geben sie einen tiefen Klang von sich, heftig dagegen, einen
hohen. Doch auch das Rohr wird, wenn man sein unteres Ende ver-
stopft und hineinbläst, uns einen tiefen Ton geben, bläst man dagegen
30 in die Hälfte oder sonst einen beliebigen Teil des Rohres, wird es
hoch klingen. Denn dieselbe Luft strömt durch einen langgestreckten
Raum langsam, durch einen kürzeren heftig aus.
Er spricht sodann noch weiter über die Proportionalität der Stimm-

|E
bewegung und schließt seine Darlegung mit folgenden Worten: Daß nun

x
3
 B. FRAGMENTE. 1—2, 261
ὅτι μὲν δὴ τοὶ ὀξεῖς φθόγγοι τάχιον κινέονται, οἱ δὲ
βαρεῖς βράδιον, φανερὸν ἁμὶν ἐκ πολλῶν τέτονεν.
Zu 8.258,11 vgl. Prar. Rep. vır ὅ80 ἢ κινδυνεύει, ἔφην, ὡς. πρὸς ἀστρο-
νομίαν ὄμματα πέπηγεν, ὡς πρὸς ἐναρμόνιον φορὰν ὦτα παγῆναι, καὶ αὗται
ἀλλήλων ἀδελφαί τινες αἱ ἐπιστῆμαι εἶναι, ὡς οἵ τε ΤΤυθαγόρειοί φασι καὶ ἡμεῖς,
ὦ Γλαύκων, ξυγχωροῦμεν. Zu 259,8 bis 261,2 vgl. Prar. Tim. Ρ. 67 Β; ΤΉΓΟ
ῬΑ 35] = fr.
4 Bl.

2. [2] ῬΟΒΡΗ. in Ptol. harm. p. 267 καὶ ἄλλοι δὲ πολλοὶ τῶν πα-
λαιῶν οὕτω φέρονται [nämlich διάστημα — λόγος] καθάπερ καὶ Διο-
10 νύσιος ὁ “Αλικαρνασσεὺς καὶ ᾿Αρχύτας ἐν τῶι Περὶ τῆς μουσικῆς
... A. δὲ περὶ τῶν μεσοτήτων λέγων γράφει ταῦτα᾽
μέσαι δέ ἐντι τρῖς τᾶι μουσικᾶι, μία μὲν ἀριθμητικά,
δευτέρα δὲ γαμετρικά, τρίτα δ᾽ ὑπεναντία, ἂν καλέοντι
ἁρμονικάν. ἀριθμητικὰ μέν, ὅκκα ἔωντι τρεῖς ὅροι κατὰ
15 τὰν τοίαν ὑπεροχὰν ἀνὰ λόγον: ὧι πρᾶτος δευτέρου ὕπερ-
έχει, τωὐτῶι δεύτερος τρίτου ὑπερέχει. καὶ ἐν ταύται
(τᾶι) ἀναλογίαι συμπίπτει εἶμεν τὸ τῶν μειζόνων ὅρων
διάστημα μεῖον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖζον. γταμετρικὰ δέ,
ὅκκα ἔωντι οἷος ὁ πρῶτος ποτὶ τὸν δεύτερον, καὶ ὁ δεύ-
20 τερος ποτὶ τὸν τρίτον. τούτων δὲ οἱ μείζονες ὅροι ἴσον
ποιοῦνται τὸ διάστημα καὶ οἱ μείους. ἁ δὲ ὑπεναντία, ἃν
καλοῦμεν ἁρμονικάν, ὅκκα ἔωντι {τοῖοι ὧι) 6 πρῶτος
ὅρος ὑπερέχει τοῦ δευτέρου αὐταύτου μέρει, τωὐτῶι ὁ
μέσος τοῦ τρίτου ὑπερέχει τοῦ τρίτου μέρει. τΤίνεται δὲ

25 also die hohen Töne sich schneller bewegen, die tiefen langsamer, ist
uns aus vielen Beispielen deutlich geworden.
2. Es gibt aber drei Proportionen in der Musik: erstens die arith-
metische, zweitens die geometrische, drittens die entgegengesetzte, so-
genannte harmonische. Die arithmetische, wenn drei Zahlbegriffe analog
30 folgende Differenz aufweisen: um wieviel der erste den zweiten über-
trifft, um soviel übertrifft der zweite den dritten. Und bei dieser Ana-
logie trifft es sich, daß das Verhältnis der größeren Zahlbegriffe kleiner,
‚das der kleineren größer ist. Die geometrische: wenn der erste Begriff
zum zweiten, wie der zweite zum dritten sich verhält. Die größeren
35 davon haben das gleiche Verhältnis wie die geringeren. Die entgegen-
gesetzte, sogenannte harmonische Proportion, wenn sich die Begriffe so
verhalten: um den wievielten Teil der eigenen Größe der erste Begriff
den zweiten übertrifft, um denselben Teil des dritten übertrifft der
 262 35. ARCHYTAS.

ἐν ταύται τᾶι ἀναλογίαι TO τῶν μειζόνων ὅρων διάστημα

μεῖζον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖον.
3. [7] Stop. τη flor. t. 48, 186 Μ. ἐκ τοῦ ᾿Αρχύτου Περὶ μαθη-
μάτων “δεῖ --- ἀδικῆσαι. TAMmBL.d.comm.math.sc. 11 p.44, 10 Fest.
5 διόπερ ὁ ’A. ἐν τῶι Περὶ μαθηματικῶν λέγει “dei — ἀδύνατον᾽.
δεῖ γὰρ ἢ μαθόντα πὰρ ἄλλω ἢ αὐτὸν ἐξευρόντα, ὧν
ἀνεπιστάμων ἦσθα, ἐπιστάμονα γενέσθαι. τὸ μὲν ὦν μα-
θὲν πὰρ ἄλλω καὶ ἀλλοτρίαι, τὸ δὲ ἐξευρὲν δι᾽ αὔταυτον
καὶ ἰδίαι: ἐξευρεῖν δὲ μὴ ζατοῦντα ἄπορον καὶ σπάνιον,
10 ζατοῦντα δὲ εὔπορον καὶ ῥάιδιον, μὴ ἐπίστάμενον δὲ ζη-
τεῖν ἀδύνατον.
στάσιν μὲν ἔπαυσεν, ὁμόνοιαν δὲ αὔξησεν λοτγισμὸς
εὑρεθείς: πλεονεξία τε γὰρ οὐκ ἔστι τούτου γενομένου καὶ
ἰσότας ἔστιν: τούτωι YAp περὶ τῶν συναλλαγμάτων διαλ-
15 λασσόμεθα. διὰ τοῦτον οὖν οἱ πένητες λαμβάνοντι παρὰ -

τῶν δυναμένων, οἵ τε πλούσιοι διδόντι τοῖς δεομένοις,

πιστεύοντες ἀμφότεροι διὰ τούτω τὸ ἶσον ἕξειν. κανὼν
δὲ καὶ κωλυτὴρ τῶν ἀδικούντων (WV) τοὺς μὲν ἐπιστα-
μένους λογίζεσθαι πρὶν ἀδικεῖν ἔπαυσε, πείσας ὅτὶ οὐ
20 δυνασοῦνται λαθεῖν, ὅταν ἐπ᾽ αὐτὸν ἔλθωντι᾽ τοὺς δὲ μὴ

Mittelbegriff den dritten. Bei dieser Analogie ist das Verhältnis der
größeren Begriffe größer, das der kleineren kleiner.
8) Man muß zur Wissenschaft gelangen entweder indem man das,
was man nicht wußte, von einem anderen erlernt oder selbst findet.
25 Das Erlernen findet also von einem anderen und mit fremder Hilfe
statt, das Finden dagegen durch uns selbst und mit eigner Hilfe.
Finden aber ohne Suchen ist mißlich und selten, mit Suchen aber ist
es rätlich und leicht; für den freilich, der es nicht versteht, ist das
Suchen unmöglich.
30 Aufruhr dämpfts, Eintracht erhöhts, wenn die Rechnung stimmt.
Denn dann gibts keine Übervorteilung und es herrscht Gleichheit.
Denn auf Grund der Rechnung setzen wir uns über die gegenseitigen
sozialen Verpflichtungen auseinander. Deswegen nehmen die Armen von
den Vermögenden und die Reichen geben den Bedürftigen, weil sie
35 beide sich auf Grund der Rechnung darauf verlassen, daß sie so das
Gleiche besitzen werden. So ist sie Richtschnur und Hemmschuh der
Unredlichen und veranlaßt die, die rechnen können, noch vor der Un-
redlichkeit inne zu halten, da sie ihnen klar macht, daß sie bei der
Abrechnung doch nicht unentdeckt bleiben werden; diejenigen aber, die
 B. FRAGMENTE. 2—4. ZWEIFELHAFTE SCHRIFTEN. 263

ἐπισταμένους, Ev αὐτῶι δηλώσας ἀδικοῦντας, ἐκώλυσεν

> 1
£

ἀδικῆσαι.
AIATPIBAI.
4. [8] Stoe. 1 pr. 4 (p. 18,8 W.) ἐκ τῶν ᾿Αρχύτου Διατριβῶν.
5 καὶ δοκεῖ ἁ λογιστικὰ ποτὶ τὰν σοφίαν τῶν μὲν ἀλλᾶν
τεχνῶν καὶ πολὺ διαφέρειν, ἀτὰρ καὶ τᾶς YEWMETPIKÄG
EVOPYEOTEPW πραγματεύεσθαι ἃ θέλει. ἃ κα κα καὶ ἃ Erkei-
N >

TEIL αὖ ἁ γεωμετρία, καὶ ἀποδείξιας ἁ λοτγιστικὰ ἐπιτελεῖ

καὶ ὁμῶς, εἰ μὲν εἰδέων τεὰ πραγματεία, καὶ τὰ περὶ τοῖς
10 εἴδέσιν . ..

ZWEIFELHAFTE SCHRIFTEN.
TIEPI ΤΗΣ, ΔΕΚΆΔΟΣ,
THEo Smyrn. Ρ. 106, 7Hill. ἡ μέντοι δεκὰς πάντα περαίνει τὸν ἀριθμὸν ἐμ-
περιέχουσα πᾶσαν φύσιν ἐντὸς αὑτῆς, ἀρτίου τε καὶ περιττοῦ κινουμένου τε καὶ
15 ἀκινήτου ἀγαθοῦ τε καὶ κακοῦ περὶ ἧς καὶ "A. ἐν τῶι Περὶ τῆς δεκάδος καὶ
Φιλόλαος ἐν τῶι TTepi φύσιος [32 Β 11] πολλὰ διεξίασιν.

ΠΕΡΙ ΑΥ̓ΛΩ͂Ν.
ATHEN. ἵν 184E καὶ τῶν ΤΤυθαγορικῶν δὲ πολλοὶ τὴν αὐλητικὴν ἤσκησαν,
ὡς Εὐφράνωρ τε καὶ "A. Φιλόλαός τε ἄλλοι τε οὐκ ὀλίγοι. ὁ δ᾽ Εὐφράνωρ καὶ
20 σύγγραμμα TTepı αὐλῶν κατέλιπεν: ὁμοίως δὲ καὶ 6 A. Vgl. Bi, 5. 260,6.
Doch 5. ’A. ὁ ἁρμονικός Chamaileon b. Ath. xım 600 F und oben $. 250,32, 8ὅ.

ΠΕΡῚ ΜΗΧΑΝΗΣ.
Vgl. Dıoc. vııı 82, S. 250,84.
VIrRUv. praef. vır 14 non minus de machinationibus [nämlich conscripserunt]
25 uti Diades, Archytas, Archimedes, Otesibios, Nymphodorus, Philo Byxantius ete.

nicht rechnen können, zwingt sie von der Unredlichkeit abzulassen,

nachdem sie ihnen auf Grund der Rechnung nachgewiesen, daß sie
unredlich gewesen sind.

FRAGMENT DER GESPRÄCHE.

30 4. Und die Arithmetik hat, wie mir scheint, in bezug auf Wissen-
schaft vor den anderen Künsten einen recht beträchtlichen Vorrang;
besonders aber auch vor der Geometrie, da sie deutlicher als diese was
sie will behandeln kann. (Denn die Geometrie beweist, wo die anderen
Künste im Stiche lassen,) und wo die Geometrie wiederum versagt,
35 bringt die Arithmetik sowohl Beweise zustande wie auch die Darlegung
der Formen [Prinzipien®?, 5. 32 B5], wenn es überhaupt irgend eine
wissenschaftliche Behandlung der Formen gibt...
 264 35. ARCHYTAS. UNECHTE SCHRIFTEN. 35%. OKKELOS.

ΠΕΡΙ TERPFIAZ.
Vgl. Dıoc. vım 82, 8. 250, 32.
VARRO de r. rust. 11,8 [daraus Colum. 1 1,7] qus graece seripserunt [nämlich
de re rustica] ... de philosophis Demoeritus physicus, Xenophon Socratieus,
5 Aristoteles et Theophrastus peripatetiei, Archytas Pythagoreus.

UNECHTE SCHRIFTEN.
Titel (s. Zeller ımb 4119%):
1. TTepı ἀρχᾶν [vgl. 3522]. 2. TTepı τοῦ ὄντος (= n. 1 oder 8). 3. Περὶ
τοῦ παντός (Kategorien) vgl. Καθολικοὶ λόγοι δέκα ed. Orelli Opp. sent. τι 273.
10 4. TTepı τῶν ἀντικειμένων. 5. TTepı νοῦ καὶ αἰσθάσιος. 6. TTepi ἀνδρὸς ἀγα-
θοῦ καὶ εὐδαίμονος. 7. Tlepı παιδεύσεως ἠθικῆς (= Περὶ παίδων ἀγωγῆς).
8. TTepı σοφίας. 9. Περὶ νόμου καὶ δικαιοσύνης. 10. TTepi ψυχῆς (Ὁ). Vol.
JIambl. b. Stob. ecl. 1 869,9. Claud. Mam. τι ἡ. I. Lyd. ἃ. mens. 118. 11. Οψαρ-
τυτικά.

15 35%. OKKELOS.
1. IampL. V.P. 267 [45 A] Λευκανοὶ Ὄκκελος καὶ Ὄκκιλος [so] ἀδελφοί. Im
Frauenkatalog ebend. Βυνδακοὺ ἀδελφὴ ᾿Οκκέλω καὶ ᾿Εκκέλω [so hier] τῶν
Λευκανῶν.
2, ΟἜΝΞΒΟΒΙΝ. 4,3 [aus Varro] sed prior «lla sententia qua semper humanum
20 genus fuisse ereditur auctores habet Pythagoran Samium et Occelum Lucanum
et Archytan Tarentinum ommesque adeo Pythagoricos.
3. PHıLo de aetern. mund. p. 5,2 Cumont ἔνιοι δ᾽ οὐκ ᾿Αριστοτέλην τῆς δόξης
εὑρετὴν λέγουσιν ἀλλὰ τῶν TTudayopeiwv τινάς. ἐγὼ δὲ καὶ ᾿Οκέλλου [so] συγ-
γράμματι Λευκανοῦ γένος ἐπιγραφομένωι TTepı τῆς τοῦ παντὸς φύσεως ἐνέτυχον,
25 ἐν ὧι ἀγένητόν τε καὶ ἄφθαρτον οὐκ ἀπεφαίνετο μόνον, ἀλλὰ καὶ δι᾽ ἀποδείξεων
κατεσκεύαζε τὸν κόσμον εἶναι.
4. Dioc. στ 80 [gefälschter Brief d. Archytas an Platon, 5. 35 A 1, S. 250, 29]
περὶ δὲ τῶν ὑπομνημάτων ἐπεμελήθημες καὶ ἀνήλθομες ὡς Λευκανὼς καὶ ἐνετύ-
χομες τοῖς ᾿Οκκέλω ἐκγόνοις. τὰ μὲν ὧν Tlepi νόμω καὶ Βασιληίας καὶ σιότατος
80 καὶ τᾶς τῶ παντὸς γενέσιος αὐτοί τε ἔχομες καὶ τὶν ἀπεστάλκαμες. (81) Ant-
wort Platons: τὰ μὲν παρὰ σοῦ ἐλθόντα ὑπομνήματα θαυμαστῶς ἄσμενοί TE
ἐλάβομεν καὶ τοῦ γράψαντος αὐτὰ ἠγάσθημεν ὡς ἔνι μάλιστα. καὶ ἔδοξεν ἡμῖν
ἁνὴρ ἄξιος ἐκείνων τῶν παλαιῶν προγόνων. λέγονται γὰρ δὴ οἱ ἄνδρες οὗτοι
Μυραῖοι εἶναι" οὗτοι δ᾽ ἦσαν τῶν ἐπὶ Λαομέδοντος ἐξαναστάντων Τρώων ἄνδρες
85 ἀγαθοί, ὡς ὁ παραδεδομένος μῦθος δηλοῖ.
5. Syr. in Metaph. 175,7 Kroll οὔτε τὸν περὶ τῶν αἰσθητῶν λόγον πάντηι
παρελίμπανον [Pythagoreer], ὡς δηλοῖ τὰ ᾿Εκέλλου [so die ΗἨᾶ58.] μὲν ἸΤερὶ τᾶς
τῶ παντὸς φύσιος, ἐξ ὧν τὰ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς [des Aristoteles] μονον-
ουχὶ μεταβεβλῆσθαι δοκεῖ, τοῦ Τιμαίου δὲ τὰ πλεῖστα (ἢ).
40 6. STOB. 120,3 ᾿Οκέλλου.... ἐν τοῖς Tlepi τᾶς τοῦ παντὸς φύσεως. 113,2
ἐν τῶι TTepi νόμου.
7. Titel der auf seinen Namen gefälschten, uns erhaltenen Schrift ᾿Ωκέλου
Λευκανοῦ Περὶ τῆς τοῦ παντὸς φύσεως.
 36. TIMAIOS. 37. HIKETAS. 38. EKPHANTOS. 265

36. TIMAIOS.
1. Prato Tim. p.19E καταλέλειπται δὴ τὸ τῆς ὑμετέρας ἕξεως γένος [Pytha-
goreer] ἅμα ἀμφοτέρων [näml. φιλοσόφων ἀνδρῶν καὶ πολιτικῶν] φύσει καὶ τροφῆι
μετέχον. Τίμαιός τε γὰρ ὅδε εὐνομωτάτης ὧν πόλεως τῆς ἐν Ἰταλίαι Λοκρίδος,
ὅ οὐσίαι καὶ γένει οὐδενὸς ὕστερος ὧν τῶν ἐκεῖ τὰς μεγίστας μὲν ἀρχάς τε καὶ
τιμὰς τῶν ἐν τῆι πόλει μετακεχείρισται, φιλοσοφίας δ᾽ αὖ κατ᾽ ἐμὴν δόξαν ἐπ᾽
ἄκρον ἁπάσης ἐλήλυθε.
15, Sup. T. Λοκρός, φιλόσοφος ΤΤυθαγόρειος. μαθηματικά, ΤΤερὶ φύσεως,
Περὶ τοῦ ΤΤυθαγόρου βίου [aus Hesych. vgl. Schol. Plat. zu Tim. a. 0:
10 2. ArıstoT. Schriftenkatalog des Diog. v 25 [Rose fr. Lips. 1886 S.6] n. 94
Τὰ ἐκ τοῦ Τιμαίου καὶ τῶν ᾿Αρχυτείων; des Hesych. [Rose 8. 14] n. 85 Ἔκ τῶν
Τιμαίου καὶ ᾿Αρχύτου ü. Bezieht sich auf eine Epitome des Platonischen Dialogs
vgl. Sımpr. d. caelo p.296,16 τοιγοιροῦν τὸν τοῦ Πλάτωνος Τίμαιον ἐπιτεμνόμενος
γράφει" ᾿ φησὶ de’ κτλ. [Arist. fr. 206 Rose]. 5. auch p. 379,15.
15 3. Procr. in Tim, τὶ 38,1 Diehl οἱ περὶ ”OxkeAov [35 A] τὸν τοῦ Τιμαίου
πρόοδον.
4. Angebliche Vorlage Platons [vgl. S. 233,38] die uns in Platohdss. über-
lieferte, gefälschte Schrift Τιμαίω Λοκρῶ Περὶ ψυχᾶς κόσμω καὶ φύσιος.

37. HIKETAS.
20 1. Cie. Acad. Pr. 11 39,123 Hicetas Syracusius, ut ait Theophrastus [Phys.
Op. fr. 18, D. 492], caelum solem lunam stellas, supera demique omnia stare censet
neque praeter terram rem ullam in mundo moveri: quae cum ceircum axem se
summa celeritate convertat et torqueat, eadem effici ommia quae si stante terra
caelum moveretur. Vgl. Α δέ, τι 13,2 [s. S. 266,5].
25 2. Ar. τη 9,1.2 (D. 376) Θαλῆς καὶ οἱ dm’ αὐτοῦ μίαν εἶναι τὴν γῆν. Ἱκέτης
ὁ ΤΤυθαγόρειος δύο, ταύτην καὶ τὴν ἀντίχθονα.

98. EKPHANTOS.
1. Hıppor. refut. 115 (D. 566) zwischen Xenophanes und Hippon: "Expavröc
τις Συρακούσιος ἔφη un εἶναι ἀληθινὴν τῶν ὄντων λαβεῖν γνῶσιν, ὁρίζειν δὲ ὡς
80 νομίζειν. τὰ μὲν πρῶτα ἀδιαίρετα εἶναι σώματα καὶ παραλλαγὰς αὐτῶν τρεῖς
ὑπάρχειν, μέγεθος σχῆμα δύναμιν, ἐξ ὧν τὰ αἰσθητὰ γίνεσθαι. εἶναι δὲ τὸ πλῆθος
“ὩὩ
Ὁ.
φεα,, αὐτῶν ὡρισμένον καὶ τοῦτο [Ὁ] ἄπειρον. κινεῖσθαι δὲ τὰ σώματα μήτε ὑπὸ βάρους
+ae
δὠὰ κλυ μήτε πληγῆς, ἀλλ᾽ ὑπὸ θείας δυνάμεως, ἣν νοῦν καὶ ψυχὴν προσαγορεύει. τούτου
μὲν οὖν τὸν κόσμον εἶναι ἰδέαν, δι’ ὃ καὶ σφαιροειδῆ ὑπὸ θείας δυνάμεως γεγο-
8ὅ νέναι. τὴν δὲ γῆν μέσον κόσμου κινεῖσθαι περὶ τὸ αὑτῆς κέντρον ὡς πρὸς
ἀνατολήν.
"
Ft 2. ΔΕΤ. 1 8,19 (D. 286) ἼἜκφαντος Συρακούσιος, εἷς τῶν ΤΤυθαγορείων, πάντων
τὰ ἀδιαίρετα σώματα καὶ τὸ κενόν [nämlich ἀρχὰς εἶναι] τὰς γὰρ ΠΤυθαγορικὰς
μονάδας οὗτος πρῶτος ἀπεφήνατο σωματικάς.
 266 38. EKPHANTOS. 39. XENOPHILOS. 40. DIOKL. ECHEKR. U. A.

3. Az. τι 1,2 (D. 327) Θαλῆς ΤΤυθαγόρας ᾿Εμπεδοκλῆς ἝἜκφαντος Tlapuevidng

... ἕνα τὸν κόσμον.
4. — 113,3 (Ὁ. 330) "E. ἐκ μὲν τῶν ἀτόμων συνεστάναι τὸν κόσμον, διοικεῖ-
σθαι δὲ ὑπὸ προνοίας.
5 5. — ıı13,3 (Ὁ. 378) Ἡρακλείδης ὁ TTovrıröc καὶ "Erpavrog ὁ Πυθαγόρειος
κινοῦσι μὲν τὴν γῆν, οὐ μήν γε μεταβατικῶς, ἀλλὰ τρεπτικῶς τροχοῦ δίκην
ἐνηξονισμένην, ἀπὸ δυσμῶν Em ἀνατολὰς περὶ τὸ ἴδιον αὑτῆς κέντρον.

99. XENOPHILOS.
1. θιιοσ. vırı 46 [s. 5. 26,20. 294,7] τελευταῖοι γὰρ ἐγένοντο τῶν TTußayopeiwv,
10 οὗς καὶ ᾿Αριστόξενος εἶδε, Ξενόφιλός τε ὁ Χαλκιδεὺς ἀπὸ Θράικης κτλ. [ΙΑΜΒΙ.
V.P. 251 ἦσαν δὲ οἱ σπουδαιότατοι Φάντων τε καὶ Ἐχεκράτης καὶ TToAluvaorog
καὶ Διοκλῆς Φλιάσιοι, Ξενόφιλος δὲ Χαλκιδεὺς τῶν ἀπὸ Θράικης Χαλκιδέων.
267 p. 193,5 Κυζικηνοὶ ΤΤυθόδωρος [nicht der S. 127,18 erwähnte]... Ξενόφιλος
[ein anderer?].
15 2. Var. Max. vıırl3 ext. 3 biennio minor [als Gorgias]) Xenophilus Chal-
cidensis Pythagoricus, sed felicitate non inferior, si quidem, ut ait Aristoxenus
musicus |FHG 11 275 fr. 16], omnis humani incommodi expers in summo per-
fectissimae doctrinae splendore extinetus est. [Lwuc.] Macrob. 18 Ξενόφιλος δὲ
ὁ μουσικός, ὥς φησιν ᾿Αριστόξενος, προσσχὼν τῆι TTudayöpov ψιλοσοφίαι ὑπὲρ
20 τὰ πέντε καὶ ἑκατὸν ἔτη ᾿Αθήνησιν ἐβίωσε. Pris. H.N. vırı 168 ergo pro mira-
culo et id solitarium reperitur exemplum Xenophili musici centum et qwinque
anmis vixisse sine ullo corporis incommodo.
3. SUID. 5. v. ’Apıoröfevog... ἀκουστὴς τοῦ τε πατρὸς [Spintharos] καὶ Adu-
πρου τοῦ Ἐρυθραίου, εἶτα Ξενοφίλου τοῦ TTudayopeiou καὶ τέλος ᾿Αριστοτέλους.

» 40. DIOKLES. ECHEKRATES. POLYMNASTOS.

PHANTON. ARION.
1. Dıoc. vım 46. Iamsı. V.P. 251 [s. S. 234,9. 266,11).
2. Iameı. V. P. 267 [s. S. 269,24] Φλιάσιοι Διοκλῆς, ᾿Εχεκράτης, ἱΠολύμνα-
στος, Pavrwv,
30 3. Zu Echekrates vgl. außerdem IamgL. V.P. 267 [s. S. 269,5] unter den
Ταραντῖνοι; vgl. dagegen das. Z. 26 und 36 ᾿Εχεκράτεια Φλιασία. PrarT. Phaidon
p. 57 a Echekrates: πῶς ἐτελεύτα [Sokrates]; ἡδέως γὰρ ἂν ἀκούσαιμι. καὶ γὰρ
οὔτε τῶν πολιτῶν Φλειασίων οὐδεὶς πάνυ τε ἐπιχωριάζει τὰ νῦν ᾿Αθήναζε κτλ.
4. Prar. Phaidon p. 88 Ὁ θαυμαστῶς γάρ μου (Echekrates spricht) ὁ λόγος
35 οὗτος ἀντιλαμβάνεται καὶ νῦν καὶ ἀεὶ τὸ ἁρμονίαν τινὰ ἡμῶν εἶναι τὴν ψυχήν,
καὶ ὥσπερ ὑπέμνησέν με ῥηθείς, ὅτι καὶ αὐτῶι μοι ταῦτα προυδέδοκτο. [Vgl.
92 A 23.] Daher nennt als Platons Lehrer neben Archytas Cıc. de fin. v 29,87
Echecratem, Timaeum, Arionem Locros. Vel. [Prar.] ep. 9 p. 358 2.
 41. PROROS. AMYKLAS. KLEINIAS. 42. DAMON U. PHINTIAS. 267

41. PROROS. AMYKLAS. KLEINIAS.

1. Iamgı. V. P. 127 καὶ ταῦτα πρὸς ἐκεῖνον [Aristoxenos] εἰπεῖν [d. jüngere
Dionys] καὶ τὰ περὶ Φιντίαν καὶ Δάμωνα [s. c. 42] περί τε Πλάτωνος καὶ ᾿Αρχύ-
του, καὶ τὰ περὶ Κλεινίαν καὶ ΤΤρῶρον [s. S. 269, 6].
5 2. Ῥιοσ. ΙΧ 40 ᾿Αριστόξενος ἐν τοῖς ἱστορικοῖς ὑπομνήμασί [FHG II 290 fr. 83]
φησι Πλάτωνα θελῆσαι συμφλέξαι τὰ Δημοκρίτου συγγράμματα, ὁπόσα ἐδυνήθη
συναγαγεῖν. ᾿Αμύκλαν δὲ καὶ Κλεινίαν τοὺς ΤΤυθαγορικοὺς. κωλῦσαι αὐτόν, ὡς
οὐδὲν ὄφελος᾽ παρὰ πολλοῖς γὰρ εἶναι ἤδη τὰ βιβλία.
3. ῬΙΟΡΟΆ. x 4,1 [aus Aristoxenos] ὅτι Κλεινίας, Ταραντῖνος τὸ γένος, εἷς δὲ
10 τῶν ἐκ τοῦ προειρημένου συστήματος ὦν, πυθόμενος TIpwpov τὸν Κυρηναῖον
διά τινα πολιτικὴν περίστασιν ἀπολωλεκότα τὴν οὐσίαν καὶ τελέως ἀπορούμενον,
ἐξεδήμησεν ἐκ τῆς ᾿Ιταλίας εἰς Κυρήνην μετὰ χρημάτων ἱκανῶν καὶ τὴν οὐσίαν
ἀποκατέστησε τῶι προειρημένωι, οὐδέποτε τοῦτον ἑωρακώς, ἀκούων δὲ μόνον
ὅτι TTudayöpeıog ἦν.
15 4. ATHEN. xIv 624 A Κλεινίας γοῦν ὁ TTudayöpeıoc, ὡς Χαμαιλέων ὁ Tlovrırög
ἱστορεῖ, καὶ τῶι βίωι καὶ τοῖς ἤθεσιν διαφέρων, εἴ ποτε συνέβαινεν χαλεπαίνειν
αὐτὸν δι᾽ ὀργήν, ἀναλαμβάνων τὴν λύραν ἐκιθάριζεν: πρὸς δὲ τοὺς ἐπιζητοῦντας
τὴν αἰτίαν ἔλεγεν ἱπραὔνομαι᾽.
5. Pıut. Quaest. conviv. ııı 6,3 p. 654 B ἐμοὶ μέν, ἔφη, τὸ τοῦ TTußayopıkoü
20 Κλεινίου λίαν ἀρέσκει" λέγεται γὰρ ἐρωτηθείς, ὁπηνίκα dei μάλιστα γυναικὶ TTPOO-
ϊέναι᾽ ὅταν᾽ φάναι μάλιστα τυγχάνηις βλαβῆναι βουλόμενος᾽.
6. Fälschung auf den Namen des Proros (schon alexandrinisch ?) TTepı ἐβδο-
μάδος ΝΊΟΟΜ. in Theol. arithm. p. 43 Ast., Syrıan. 5. 192,5 Kroll. [vgl. S. 246,25];
auf den Namen des Kleinias ebenda: THeor. arithm. p. 17 Ast., Syr. S. 168,18Kr.

25 42. DAMON UND PHINTIAS.

D10DorRr. x 4,3 [aus Aristoxenos vgl. c. 41,1. 45 D 7] Διονυσίου τυραννοῦν-
τος Φιντίας τις ΤΤυθαρόρειος ἐπιβεβουλευκὼς τῶι τυράννωι, μέλλων δὲ τῆς τι-
μωρίας τυγχάνειν, ἠιτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον εἰς τὸ περὶ τῶν ἰδίων
πρότερον ἃ βούλεται διοικῆσαι᾽ δώσειν δ᾽ ἔφησεν ἐγγυητὴν τοῦ θανάτου τῶν
80 φίλων ἕνα. τοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι φίλος ὃς ἑαυτὸν
εἰς τὴν εἱρκτὴν ἀντ᾽ ἐκείνου παραδώσει, προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ
Φιντίας, Δάμωνα ὄνομα TTudayöpeıov φιλόσοφον, ὃς οὐδὲ διστάσας ἔγγυος εὐθὺς
ἐγενήθη τοῦ θανάτου. τινὲς μὲν οὖν ἐπήϊνουν τὴν ὑπερβολὴν τῆς πρὸς τοὺς
φίλους εὐνοίας, τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον. πρὸς
35 δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν καραδοκῶν, εἰ φυλάξει τὴν
πίστιν ὁ καταστήσας. ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης πάντες μὲν ἀπεγίνωσκον,
ὁ δὲ Φιντίας ἀνελπίστως ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου ῥοπῆς δρομαῖος ἦλθε τοῦ
Δάμωνος ἀπαγομένου πρὸς τὴν ἀνάγκην. θαυμαστῆς δὲ τῆς φιλίας φανείσης
ἅπασιν ἀπέλυσεν ὁ Διονύσιος τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον καὶ παρεκάλεσε
40 τοὺς ἄνδρας τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι.

11ΦΑΣΙ
IRΣΙEN
 268 43. SIMOS. 44. LYKON. 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

45. SIMOS. MYONIDES. EYPHRANOR.

1. Iamgr. V. P. 267 ip. 191,8 N.] TTooeıdwviıaroı ᾿Αθάμας, Σῖμος.
2. PoRPHYR. V.P. 3 [nach dem Epigramm oben 8.23, 23] τοῦτο δ᾽ ἀνελόντα [9]
Σῖμον τὸν ἁρμονικὸν καὶ τὸν κανόνα σφετερισάμενον ἐξενεγκεῖν ὡς ἴδιον εἶναι
ὃ μὲν οὖν ἑπτὰ τὰς ἀναγεγραμμένας σοφίας, διὰ δὲ τὴν μίαν, ἣν Σῖμος ὑφείλετο,
συναφανισθῆναι καὶ τὰς ἄλλας τὰς ἐν τῶι ἀναθήματι γεγραμμένας. Fälschung
des Duris.

44. LYKON (LYKOS).

1. ΤΑΜΒΙ,. V.P. 267 p.190,4 Λύκων u. d. Ταραντῖνοι; D1oG. v 69 γεγόνασι
10 δὲ καὶ ἄλλοι Λύκωνες" πρῶτος ΤΤυθαγορικός.
2. ATHEN. 169 Ε [aus Herakleides von Tarent] Λύκος δ᾽ ὁ ΤΤυθαγόρειος τὴν
ἐκ(λύουσαν) γενέσειύς φησι θρίδακα πλατύφυλλον τετανὴν ἄκαυλον ὑπὸ μὲν τῶν
ΤΤυθαγορείων λέγεσθαι εὐνοῦχον, ὑπὸ δὲ τῶν γυναικῶν ἀστύτιδα᾽ διουρητικοὺς
γὰρ παρασκευάζει καὶ ἐκλύτους πρὸς τὰ ἀφροδίσια ἔστι δὲ κρατίστη ἐσθίεσθαι.
15 3. — x 418E καὶ Πυθαγόρας δ᾽ ὁ Σάμιος μετρίαι τροφῆι ἐχρῆτο, ὡς ἱστορεῖ
Λύκων ὁ ἸΙασεὺς ἐν τῶι Περὶ ἸΤΤυθαγορείου (βίου).
4. Arıstocı. b. Eus. P. E. xv 2,8 πάντα δ᾽ ὑπερπαίει μωρίαι τὰ ὑπὸ Λύκωνος
εἰρημένα τοῦ λέγοντος εἶναι ΤΤυθαγορικὸν ἑαυτόν. φησὶ γὰρ θύειν ᾿Αριστοτέλη
θυσίαν τετελευτηκυίαι τῆι γυναικὶ τοιαύτην, ὁποίαν ᾿Αθηναῖοι τῆι Δήμητρι, καὶ
20 ἐν ἐλαίωι θερμῶι λουόμενον τοῦτο δὴ πιπράσκειν᾽ ἡνίκα δὲ εἰς Χαλκίδα ἀπήϊιει
τοὺς τελώνας εὑρεῖν ἐν τῶι πλοίωι λοπάδια χαλκᾶ τέτταρα καὶ ἑβδομήκοντα.
5. ScHoL. NICAnDR. Ther. 585 Δημήτριος ὁ Χλωρὸς τὴν βούπλευρον δένδρον
εἶναί φησιν᾽ οὐκ ἔστι δέ, ἀλλὰ λάχανον... ᾿Αντίγονος δέ φησι καὶ Λύκωνα με-
μνῆσθαι τοῦ λαχάνου.

25 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

A. KATALOG DES IAMBLICHOS.
IamgL. V. P. 267 τῶν de συμπάντων TIudayopeiwv τοὺς μὲν ἀγνῶτάς TE Kal
ἀνωνύμους τινὰς πολλοὺς εἰκὸς γενονέναι, τῶν δὲ γνωριζομένων ἐστὶ τάδε τὰ
ὀνόματα. Κροτωνιᾶται Ἱππόστρατος Δύμας, Αἴγων ["Aotwv? vgl. 4,19 S. 28,19],
30 Αἵμων, Σύλλος, Κλεοσθένης, ᾿Αγέλας, ᾿Επίσυλος, Φυκιάδας, ἼἜκφαντος [5. S.265, 27],
Τίμαιος [5. 5. 265,1], Βοῦθος [Ξοῦθος 5. 8.220,12], ἼἜρατος, Ἰταναῖος, “Pödın-
πος, Βρύας, "Evavödpog [Ὁ], Μυλλίας, ᾿Αντιμέδων, ᾿Αγέας, Λεόφρων, ᾿Αγύλος, "Ovarog,
Ἱπποσθένης, Κλεόφρων, ᾿Αλκμαίων [5. 5. 100], Δαμοκλῆς, Μίλων [5. S. 25,34;
S.32,45], Μένων. Μεταποντῖνοι Βροντῖνος [S. 33, 26], ἸΠαρμίσκος [S. 88 n.10],
35 ᾿Ορεστάδας [ebenda], Λέων, Δαμάρμενος, Αἰνέας, Χιλᾶς, Μελησίας, ᾿Αριστέας,
Λαφάων, Εὔανδρος, ᾿Αγησίδαμος, Ξενοκάδης, Εὐρύφημος, ᾿Αριστομένης, ᾿Αγήσαρ-
χος, ᾿Αλκίας, Ξενοφάντης, Θράσεος, Εὔρυτος [8. S. 249 n.33], ᾿Επίφρων, Εἰρίσκος,
Meyıorlac, Λεωκύδης, Θρασυμήδης, Εὔφημος, Προκλῆς, ᾿Αντιμένης, Λάκριτος,
Δαμοτάγης, ἸΤύρρων, Ῥηξίβιος, ᾿Αλώπεκος, ᾿Αστύλος, Δακίδας, ᾿Αλίοχος, Λακρά-
40 της, Γλυκῖνος. ᾿Ακραγαντῖνος ᾿Εμπεδοκλῆς [5. 149]. Ἐλεάτης Παρμε-
 A. KATALOG DES IAMBLICHOS. B. ANONYME PYTHAGOREER. 269

viöng [8.105]. Ταραντῖνοι Φιλόλαος [S. 233,23], Εὔρυτος [S. 249,6], ᾿Αρχύτας
\ [S. 250, 21], Θεόδωρος [s. Z. 26], ᾿Αρίστιππος, Λύκων, Ἕστιαῖος, TToA&uopyoc, ᾿Αστέας,
Καινίας, Κλέων, Εὐρυμέδων, ᾿Αρκέας, Κλειναγόρας, ἴΑρχιππος [S. 249,37), Ζώπυρος,
Εὔθυνος, Δικαίαρχος, Φιλωνίδης, Φροντίδας, Λῦσις [S. 249,37], Λυσίβιος, Δεινοκράτης,
5 ᾿Εχεκράτης [s. Ζ. 24], ΤΠΤακτίων, ᾿Ακουσιλάδας, Ἴκκος [S. 104 n. 16], ΤΕισικράτης,
Κλεάρατος, Λεοντεύς, Φρύνιχος, Σμιχίας, ᾿Αριστοκλείδας, Κλεινίας [S. 267,7),
᾿Αβροτέλης, Πισίρροδος, Βρύας [vgl. 268,32], "EAavöpoc, ᾿Αρχέμαχος, Μιμνόμαχος,
᾿Ακμονίδας, Δικᾶς, Καροφαντίδας [Ὁ]. Συβαρῖται Μέτωπος [Stob. Anth.1,115H.],
Ἵππασος [8.29], ΤΤρόξενος, Εὐάνωρ, Λεάναξ, Μενέστωρ [S. 219], Διοκλῆς, ἼἜμπεδος,
10 Τιμάσιος, Πτολεμαῖος, Ἔνδιος, Τυρσηνός. Καρχηδόνιοι Μιλτιάδης, "Avanv,
Ὁδίος, Λεόκριτος. Π͵ἊΟάριοι Αἰήτιος, Φαινεκλῆς, Δεξίθεος, ᾿Αλκίμαχος, Δείναρχος,
Μέτων, Τίμαιος [5. 265,1 gehört in Ζ. 18], Τιμησιάναξ, Εὔμοιρος, Θυμαρίδας.
Λοκροὶ Γύττιος [Ὁ], Ξένων [vel. S. 154, 129], Φιλόδαμος, Εὐέτης, Εὔδικος,
Σθενωνίδας, Σωσίστρατος, Εὐθύνους, Ζάλευκος, Τιμάρης. ἸΤοσειδωνιᾶται
15 ᾿Αθάμας, Σῖμος, ΤΤρόξενος, Κράνοος, Μύης, Βαθύλαος, Φαίδων. Λευκανοὶ
Ὄκκελος [c. 35%] καὶ ΓΟκκιλος ἀδελφοί, Ὀρέσανδρος, Κέραμβος, Δαρδανεύς, Μα-
λίων. ᾿Αργεῖοι Ἱππομέδων, Τιμοσθένης, Εὐέλθων, Θρασύδαμος, Κρίτων, ΤΤο-
λύκτωρ. Λάκωνες Αὐτοχαρίδας, Κλεάνωρ, Εὐρυκράτης. Ὑπερβόρειος
ἼΑβαρις. Ῥηγῖνοι ᾿Αριστείδης, Δημοσθένης, ᾿Αριστοκράτης, Φύτιος, Ἑλικάων,
20 Μνησίβουλος, Ἱππαρχίδης, Εὐθοσίων [Ὁ], Εὐθυκλῆς, "Ὄψιμος [5.249 η.84]. Κάλαϊς,
Σελινούντιος [Hygin. 257 p. 142,14 Schmidt. Συρακούσιοι Λεπτίνης, Φιντίας,
Δάμων [S. 267,26]. Σάμιοι Μέλισσος [S. 135,17], Λάκων, Ἄρχιππος, Γλώριππος,
Ἕλωρις, Ἵππων [S. 223,13]. Καυλωνιᾶται Καλλίβροτος, Δίκων, Νάστας,
Δρύμων, Zevrac. Φλιάσιοι Διοκλῆς, ᾿Εχεκράτης [S. 266, 25], ΤΤολύμναστος,
25 Φάντων [S. 220, 26]. Σικυώνιοι ἸΤολιάδης, Δήμων, Στράτιος, Σωσθένης.
Κυρηναῖοι Τρῶρος [S. 267,1], Μελάνιππος, ᾿Αριστάγγελος, Θεόδωρος [3. 233,1].
Κυζικηνοὶ ΤΤυθόδωρος [nicht = 19 A 4], Ἱπποσθένης, Βούθηρος, Ξενόφιλος
[5..266,8]ὲ. Καταναῖοι Χαρώνδας, Λυσιάδης. Κορίνθιος Χρύσιππος. Τυρ-
ρηνὸς Ναυσίθοος. ᾿Αθηναῖος Νεόκριτος. ΤΤοντικὸς Λύραμνος. Οἱ πάντες στη.
80 ΤΤυθαγορίδες δὲ γυναῖκες αἱ ἐπιφανέσταται Τιμύχα γυνὴ ἡ Μυλλία τοῦ Κρο-
τωνιάτου, Φίλτυς θυγάτηρ Θεόφριος τοῦ Κροτωνιάτου, Βυνδακοὺ ἀδελφὴ ᾿Οκκέλω
καὶ Ἐκκέλω τῶν Λευκανῶν, Χειλωνὶς θυγάτηρ Χείλωνος [1]. Χιλωνὶς θ. Χίλωνος]
- τοῦ Λακεδαιμονίου, Κρατησίκλεια Λάκαινα γυνὴ Κλεάνορος τοῦ Λακεδαιμονίου,
Θεανὼ γυνὴ τοῦ Μεταποντίνου Βροτίνου [S. 28,38], Μυῖα γυνὴ Μίλωνος τοῦ Κρο-
35 τωνιάτου, Λασθένεια ᾿Αρκάδισσα, ἉΑβροτέλεια ἉἉβροτέλους θυγάτηρ τοῦ Ταραντίνου,
᾿Εχεκράτεια Φλιασία, Τυρσηνὶς Συβαρῖτις, ΤΤΙισιρρόδη Ταραντίς, Νισθεάδουσα [?]
Λάκαινα, Βοιὼ ᾿Αργεία, Βαβέλυκα ᾿Αργεία, Κλεαίχμα ἀδελφὴ Αὐτοχαρίδα τοῦ Λά-
kwvog‘ αἱ πᾶσαι ız [τς].

B. ANONYME
ἃς u
u
“=

PYTHAGOREER.
I

40 NACH ALTPERIPATETISCHER ÜBERLIEFERUNG.

Vgl. Aristoteles TTpög τοὺς ΤΤυθαγορείους ἃ und TTepı TTudoyopeiwv α, Diog. v 25
rnBE (fr. 190—205 Rose).
1. Proc. in Euclid. 5. 65,15 Friedl. [nach 4,62 8. 23,27) ἐπὶ δὲ τούτοις TTu-
θαγόρας τὴν περὶ αὐτὴν φιλοσοφίαν εἰς σχῆμα παιδείας ἐλευθέρου μετέστησεν,
45 ἄνωθεν τὰς ἀρχὰς αὐτῆς ἐπισκοπούμενος καὶ ἀύλως καὶ νοερῶς τὰ θεωρήματα
διερευνώμενος, ὃς δὴ καὶ τὴν τῶν ἀνὰ λόγον πραγματείαν καὶ τὴν τῶν κοσμικῶν
 270 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE. t

σχημάτων σύστασιν ἀνεῦρεν. μετὰ δὲ τοῦτον ᾿Αναξαγόρας ὁ Κλαζομένιος

πολλῶν ἐφήψατο τῶν κατὰ γεωμετρίαν καὶ Οἰνοπίδης ὁ 'Χῖος ὀλίγωι νεώτερος
ὧν ᾿Αναξαγόρου [c. 29 8.229,34]... ἐφ᾽ οἷς Ἱπποκράτης ὃ Χῖος, 6 τὸν τοῦ
μηνίσκου τετραγωνισμὸν εὑρών [c. 30,3], καὶ Θεόδωρος ὁ Κυρηναῖος [e. 31] ἐγέ-
νοντο περὶ γεωμετρίαν ἐπιφανεῖς. πρῶτος γὰρ ὁ Ἱπποκράτης τῶν μνημονευομένων
καὶ Στοιχεῖα συνέγραψεν. Πλάτων δ᾽ ἐπὶ τούτοις γενόμενος... ἐν δὲ τούτωι
τῶι χρόνωι καὶ Λεωδάμας ὁ Θάσιος ἦν καὶ ᾿Αρχύτας ὁ Ταραντῖνος [35 A 6]
καὶ Θεαίτητος ὁ ᾿Αθηναῖος, παρ᾽ ὧν ἐπηυξήθη τὰ θεωρήματα καὶ προῆλθεν εἰς
ἐπιστημονικωτέραν σύστασιν.
10 2. Stop. I pr. 6 [p. 20,1 W.] ἐκ τῶν ᾿Αριστοξένου Tlepı ἀριθμητικῆς [FHG LU
289, fr. 81]. τὴν δὲ περὶ τοὺς ἀριθμοὺς πραγματείαν μάλιστα πάντων τιμῆσαι
δοκεῖ ἸΤυθαγόρας καὶ προαγαγεῖν εἰς τὸ πρόσθεν ἀπαγαγὼν ἀπὸ τῆς τῶν ἐμπόρων
χρείας, πάντα τὰ πράγματα ἀπεικάζων τοῖς ἀριθμοῖς. τά τε γὰρ ἄλλα ἀριθμὸς
ἔχει καὶ λόγος ἐστὶ πάντων τῶν ἀριθμῶν πρὸς ἀλλήλους. (καὶ ἄλλοι μὲν ἄλλων),
15 Αἰγύπτιοι δὲ Ἑρμοῦ φασιν εὕρημα, ὃν καλοῦσι Θώθ᾽ οἱ δὲ ἐκ τῶν θείων περι-
φορῶν ἐπινοηθῆναι [Philippos Epin. 918 ο]1. μονὰς μὲν οὖν ἐστιν ἀρχὴ ἀριθμοῦ,
ἀριθμὸς δὲ τὸ ἐκ τῶν μονάδων πλῆθος συγκείμενον. τῶν δὲ ἀριθμῶν ἄρτιοι μέν
εἰσιν οἱ εἰς ἴσα διαιρούμενοι, περισσοὶ δὲ οἱ εἰς ἄνισα καὶ μέσον ἔχοντες. οὕτως
ἐν περισσαῖς ἡμέραις αἱ κρίσεις τῶν νοσημάτων γίνεσθαι δοκοῦσι καὶ αἱ μετα-
20 βολαί, ὅτι ὁ περιττὸς καὶ ἀρχὴν καὶ τελευτὴν καὶ μέσον ἔχει, ἀρχῆς καὶ ἀκμῆς
καὶ παρακμῆς ἐχόμεναι. Vgl. ΑΒΙ51. metaphys. M 8. 1083628.
3. DIODoR. exc. x 6,4 ὅτι Καλλίμαχος [fr. 83% Schn. vgl. oben S. 3,34] eine
περὶ TTubayöpov, διότι τῶν ἐν yewuerpiar προβλημάτων τὰ μὲν εὗρε τὰ δὲ ἐκ
τῆς Αἰγύπτου πρῶτος εἰς τοὺς “Ἕλληνας ἤνεγκεν, ἐν οἷς λέγει ὅτι
25 ἐξεῦρε Φρὺξ Εὔφορβος, ὅστις ἀνθρώποις
τρίγωνά τε σκάληνα καὶ κύκλων ἕπτά
(ἔδειξε) μήκη (κἠ)δίδαξε νηστεύειν
τῶν ἐμπνεόντων᾽ οἱ δ᾽ ἄρ᾽ οὐχ ὑπήκουσαν
πάντες.
30 4. Arıst. Metaph. A 5. 985023 ἐν δὲ τούτοις καὶ πρὸ τούτων [Leukippos
und Demokritos] οἱ καλούμενοι ΤΤυθαγόρειοι τῶν μαθημάτων ἁψάμενοι πρῶτοι
ταῦτα προήγαγον, καὶ ἐντραφέντες ἐν αὐτοῖς τὰς τούτων ἀρχὰς τῶν ὄντων ἀρχὰς
ὠιήθησαν εἶναι πάντων. ἐπεὶ δὲ τούτων οἱ ἀριθμοὶ φύσει πρῶτοι, ἐν δὲ τοῖς
ἀριθμοῖς ἐδόκουν θεωρεῖν ὁμοιώματα πολλὰ τοῖς οὖσι καὶ γιγνομένοις, μᾶλλον ἢ
ἐν πυρὶ καὶ γῆι καὶ ὕδατι, ὅτι τὸ μὲν τοιονδὶ τῶν ἀριθμῶν πάθος δικαιοσύνη, τὸ
δὲ τοιονδὶ ψυχὴ καὶ νοῦς, ἕτερον δὲ καιρὸς καὶ τῶν ἄλλων ὡς εἰπεῖν ἕκαστον
ὁμοίως, ἔτι δὲ τῶν ἁρμονιῶν ἐν ἀριθμοῖς ὁρῶντες τὰ πάθη καὶ τοὺς λόγους,
ἐπειδὴ τὰ μὲν ἄλλα τοῖς ἀριθμοῖς ἐφαίνετο τὴν φύσιν ἀφωμοιῶσθαι πᾶσαν, οἱ
δ᾽ ἀριθμοὶ πάσης τῆς φύσεως πρῶτοι, τὰ τῶν ἀριθμῶν στοιχεῖα τῶν ὄντων
40 στοιχεῖα πάντων ὑπέλαβον εἶναι, καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν εἶναι καὶ ἀριθμόν᾽
καὶ ὅσα εἶχον ὁμολογούμενα δεικνύναι ἔν τε τοῖς ἀριθμοῖς καὶ ταῖς ἁρμονίαις
πρὸς τὰ τοῦ οὐρανοῦ πάθη καὶ μέρη καὶ πρὸς τὴν ὅλην διακόσμησιν, ταῦτα
συνάγοντες ἐφήρμοττον. κἂν εἴ τί που διέλειπε, προσεγλίχοντο τοῦ συνειρομένην
πᾶσαν αὐτοῖς εἶναι τὴν πραγματείαν. λέγω δ᾽ οἷον, ἐπειδὴ τέλειον ἡ δεκὰς εἶναι
45 δοκεῖ καὶ πᾶσαν περιειληφέναι τὴν τῶν ἀριθμῶν φύσιν, καὶ τὰ φερόμενα κατὰ
τὸν οὐρανὸν δέκα μὲν εἶναί φασιν, ὄντων δὲ ἐννέα μόνον τῶν φανερῶν διὰ
τοῦτο δεκάτην τὴν ἀντίχθονα ποιοῦσιν. διώρισται δὲ περὶ τούτων ἐν ἑτέροις ἡμῖν
ἀκριβέστερον. ALEX. Ζ. ἃ. St. S.41,1 λέγει δὲ περὶ τούτων καὶ ἐν τοῖς Tlepi
 -B. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER. 1-5. 271

οὐρανοῦ [s. 45 B 37] καὶ Ev ταῖς τῶν TTudayopırlv δόξαις ἀκριβέστερον. 75,15
τῆς δὲ τάξεως τῆς ἐν τῶι οὐρανῶι, ἣν ἐποιοῦντο τῶν ἀριθμῶν οἱ TTußayöpeıoı,
μνημονεύει ἐν τῶι δευτέρωι TTepi τῆς ΤΤυθαγορικῶν δόξης. [Arıst.) Μ. Mor.
A 1. 1182211] πρῶτος [μὲν οὖν ἐνεχείρησε ΤΤυθαγόρας περὶ ἀρετῆς εἰπεῖν, οὐκ
ὀρθῶς δέ’ τὰς γὰρ ἀρετὰς εἰς τοὺς ἀριθμοὺς ἀνάγων οὐκ οἰκείαν τῶν ἀρετῶν τὴν
θεωρίαν ἐποιεῖτο᾽ οὐ γάρ ἐστιν ἡ δικαιοσύνη ἀριθμὸς ἰσάκις ἴσος. ARrısT. Metaph.
M 3. 1078621 οἱ δὲ ΤΤυθαγόρειοι πρότερον περί τινων ὀλίγων, ὧν τοὺς λόγους
εἰς τοὺς ἀριθμοὺς ἀνῆπτον, οἷον τί ἐστι καιρὸς ἢ τὸ δίκαιον ἢ γάμος, ἐκεῖνος
[Demokrit] δ᾽ εὐλόγως ἐζήτει τὸ τί ἐστιν. Eth. Nic. E 8. 1139091 δοκεῖ δέ τισι
10 καὶ τὸ ἀντιπεπονθὸς εἶναι ἁπλῶς δίκαιον, ὥσπερ οἱ ΤΤυθαγόρειοι ἔφασαν᾽ ὡρίζοντο
γὰρ ἁπλῶς τὸ δίκαιον τὸ ἀντιπεπονθὸς ἄλλωι.
ὅ. — Metaph. A 5. 986%15 [vgl. 32 Β 5] φαίνονται δὴ καὶ οὗτοι τὸν ἀριθμὸν
νομίζοντες ἀρχὴν εἶναι καὶ ὡς ὕλην τοῖς οὖσι καὶ ὡς πάθη τε καὶ ἕξεις, τοῦ δὲ
ἀριθμοῦ στοιχεῖα τό τε ἄρτιον καὶ τὸ περιττόν, τούτων δὲ τὸ μὲν ἄπειρον, τὸ δὲ
15 πεπερασμένον, τὸ δ᾽ ἕν ἐξ ἀμφοτέρων εἶναι τούτων (καὶ γὰρ ἄρτιον εἶναι καὶ
περιττόν), τὸν δ᾽ ἀριθμὸν ἐκ τοῦ ἑνός, ἀριθμοὺς δέ, καθάπερ εἴρηται, τὸν ὅλον οὐρανόν.
ἕτεροι δὲ τῶν αὐτῶν τούτων τὰς ἀρχὰς δέκα λέγουσιν εἶναι τὰς κατὰ συστοι-
χίαν Aeyouevac' - a
πέρας καὶ ἄπειρον
20 περιττὸν καὶ ἄρτιον
ἐν καὶ πλῆθος
δεξιὸν καὶ ἀριστερόν
ἄρρεν καὶ θῆλυ
ἠρεμοῦν καὶ κινούμενον
25 εὐθὺ καὶ καμπύλον
φῶς καὶ σκότος
ἀγαθὸν καὶ κακόν
τετράγωνον καὶ ἑτερόμηκες.
ὅνπερ τρόπον ἔοικε καὶ ᾿Αλκμαίων ὁ Κροτωνιάτης [14 A 8] ὑπολαβεῖν" καὶ ἤτοι
30 οὗτος παρ᾽ ἐκείνων ἢ ἐκεῖνοι παρὰ τούτου παρέλαβον τὸν λόγον τοῦτον καὶ γὰρ
ἐγένετο τὴν ἡλικίαν ᾿Αλκμαίων (νέος) ἐπὶ γέροντι ΤΤυθαγόραι, ἀπεφήνατο δὲ
παραπλησίως τούτοις. φησὶ γὰρ εἶναι δύο τὰ πολλὰ τῶν ἀνθρωπίνων, λέγων
τὰς ἐναντιότητας οὐχ ὥσπερ οὗτοι διωρισμένας ἀλλὰ τὰς τυχούσας, οἷον λευκὸν
μέλαν, γλυκὺ πικρόν, ἀγαθὸν κακόν, μέγα μικρόν. οὗτος μὲν οὖν ἀδιορίστως
35 ἀπέρριψε περὶ τῶν λοιπῶν, οἱ δὲ ἸΤυθαγόρειοι καὶ πόσαι καὶ τίνες αἱ ἐναντιώσεις
ἀπεφήναντο. παρὰ μὲν οὖν τούτων ἀμφοῖν τοσοῦτον ἔστι λαβεῖν, ὅτι τἀναντία
ἀρχαὶ τῶν ὄντων᾽ [TO δὲ ὅσαι, παρὰ τῶν ἑτέρων, καὶ τίνες αὗταί εἰσιν. πῶς
μέντοι πρὸς τὰς εἰρημένας αἰτίας ἐνδέχεται συναγαγεῖν, σαφῶς μὲν οὐ διήρθρωται
παρ᾽ ἐκείνων, ἐοίκασι δ᾽ ὡς ἐν ὕλης εἴδει τὰ στοιχεῖα τάττειν" ἐκ τούτων γὰρ ὡς
40 ἐνυπαρχόντων συνεστάναι καὶ πεπλάσθαι φασὶ τὴν οὐσίαν.
τῶν μὲν οὖν παλαιῶνζκαὶ πλείω λεγόντων τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως ἐκ τούτων
ἱκανόν ἐστι θεωρῆσαι τὴν διάνοιαν᾽ εἰσὶ δέ τινες οἱ περὶ τοῦ παντὸς ὡς ἂν μιᾶς
οὔσης φύσεως ἀπεφήναντο, τρόπον δὲ [οὐ τὸν αὐτὸν πάντες οὔτε τοῦ καλῶς
οὔτε τοῦ κατὰ τὴν φύσιν. εἰς μὲν οὖν τὴν νῦν σκέψιν τῶν αἰτίων οὐδαμῶς
em; συναρμόττει περὶ αὐτῶν ὁ λόγος" οὐ γὰρ ὥσπερ ἔνιοι τῶν φυσιολόγων ἕν ὑπο-
θέμενοι τὸ ὃν ὅμως γεννῶσιν ὡς ἐξ ὕλης τοῦ ἑνός, ἀλλ᾽ ἕτερον τρόπον οὗτοι
λέγουσιν ἐκεῖνοι μὲν γὰρ προστιθέασι κίνησιν, γεννῶντές γε τὸ πᾶν, οὗτοι δὲ
ἀκίνητον εἶναί φασιν.
 272 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

6. Arıst. Eth. Nic. A 4. 10966 5 πιθανώτερον δ᾽ ἐοίκασιν οἱ ΤΤυθαγόρειοι λέγειν

περὶ αὐτοῦ, τιθέντες Ev τῆι τῶν ἀγαθῶν συστοιχίαι TO Ev.
7. — Eth. Nie. B 5. 1106029 τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ ΤΠυθαγόρειοι
εἴκαζον, τὸ δ᾽ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου.
8. — Metaphys. A 5. 98729 μέχρι μὲν οὖν τῶν Ἰταλικῶν καὶ χωρὶς ἐκείνων
μορυχώτερον [etwas dunkel] εἰρήκασιν οἱ ἄλλοι περὶ αὐτῶν, πλήν, ὥσπερ εἴπομεν,
δυοῖν αἰτίαιν τυγχάνουσι κεχρημένοι, καὶ τούτων τὴν ἑτέραν οἱ μὲν μίαν οἱ δὲ
δύο ποιοῦσι, τὴν ὅθεν ἡ κίνησις᾽ οἱ δὲ ΤΤυθαγόρειοι δύο μὲν τὰς ἀρχὰς κατὰ τὸν
αὐτὸν εἰρήκασι τρόπον, τοσοῦτον δὲ προσεπέθεσαν, ὃ καὶ ἴδιόν ἐστιν αὐτῶν, ὅτι
10 τὸ πεπερασμένον καὶ τὸ ἄπειρον καὶ τὸ ἕν οὐχ ἑτέρας τινὰς ὠιήθησαν εἶναι
φύσεις, οἷον πῦρ ἢ γῆν ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον, ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ ἄπειρον καὶ αὐτὸ τὸ
ἐν οὐσίαν εἶναι τούτων ὧν κατηγοροῦνται᾽ διὸ καὶ ἀριθμὸν εἶναι τὴν οὐσίαν
ἁπάντων. περί τε τούτων οὖν τοῦτον ἀπεφήναντο τὸν τρόπον, καὶ περὶ τοῦ τί
ἐστιν ἤρξαντο μὲν λέγειν καὶ ὁρίζεσθαι, λίαν δ᾽ ἁπλῶς ἐπραγματεύθησαν. ὧὡρί-
15 ζοντό τε γὰρ ἐπιπολαίως, καὶ ὧι πρώτωι ὑπάρξειεν ὁ λεχθεὶς ὅρος, τοῦτ᾽ εἶναι
τὴν οὐσίαν τοῦ πράγματος ἐνόμιζον, ὥσπερ εἴ τις οἴοιτο ταὐτὸν εἶναι διπλάσιον
καὶ τὴν δυάδα, διότι πρῶτον ὑπάρχει τοῖς δυσὶ τὸ διπλάσιον. ἀλλ᾽ οὐ ταὐτὸν
ἔστιν ἴσως τὸ εἶναι διπλασίωι καὶ δυάδι. εἰ δὲ μή, πολλὰ τὸ ἕν ἔσται, ὃ κἀκείνοις
συνέβαινεν. Vgl. ebend. B 5. 100228.
20 9. — — M. 6. 108016 καὶ οἱ TTudayöpeıoı δ᾽ Eva, τὸν μαθηματικόν [nämlich
ἀριθμόν], πλὴν οὐ κεχωρισμένον ἀλλ᾽ ἐκ τούτου τὰς αἰσθητὰς οὐσίας συνεστάναι
φασίν. τὸν γὰρ ὅλον οὐρανὸν κατασκευάζουσιν ἐξ ἀριθμῶν, πλὴν οὐ μοναδικῶν,
ἀλλὰ τὰς μονάδας ὑπολαμβάνουσιν ἔχειν μέγεθος" ὅπως δὲ τὸ πρῶτον ἕν συνέστη
ἔχον μέγεθος, ἀπορεῖν ἐοίκασιν.
25 10. — — 8.108368 ὁ δὲ τῶν ἸΤυθαγορείων τρόπος τῆι μὲν ἐλάττους ἔχει
δυσχερείας τῶν πρότερον εἰρημένων, τῆι δὲ ἰδίας ἑτέρας. τὸ μὲν γὰρ μὴ χωρι-
στὸν ποιεῖν τὸν ἀριθμὸν ἀφαιρεῖται πολλὰ τῶν ἀδυνάτων" τὸ δὲ τὰ σώματα ἐξ
ἀριθμῶν εἶναι συγκείμενα, καὶ τὸν ἀριθμὸν τοῦτον εἶναι μαθηματικόν, ἀδύνατόν
ἐστιν. οὔτε γὰρ ἄτομα μεγέθη λέγειν ἀληθές᾽ εἴ θ᾽ ὅτι μάλιστα τοῦτον ἔχει τὸν
30 τρόπον, οὐχ αἵ γε μονάδες μέγεθος ἔχουσιν. μέγεθος δ᾽ ἐξ ἀδιαιρέτων συγκεῖσθαι
πῶς δυνατόν; ἀλλὰ μὴν ὅ γ᾽ ἀριθμητικὸς ἀριθμὸς μοναδικός ἐστιν. ἐκεῖνοι δὲ
τὸν ἀριθμὸν τὰ ὄντα λέγουσιν᾽ τὰ γοῦν θεωρήματα προσάπτουσι τοῖς σώμασιν
ὡς ἐξ ἐκείνων ὄντων τῶν ἀριθμῶν.
11. — -- A 7. 10726530 ὅσοι δὲ ὑπολαμβάνουσιν, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι καὶ
35 Σπεύσιππος, τὸ κάλλιστον καὶ ἄριστον μὴ ἐν ἀρχῆι εἶναι, διὰ τὸ καὶ τῶν φυτῶν
καὶ τῶν ζώιων τὰς ἀρχὰς αἴτια μὲν εἶναι, τὸ δὲ καλὸν καὶ τέλειον ἐν τοῖς ἐκ
τούτων, οὐκ ὀρθῶς οἴονται.
12. — — A 6. 987610 τὴν δὲ μέθεξιν τοὔνομα μόνον μετέβαλεν [Platon].
οἱ μὲν γὰρ ἸΤυθαγόρειοι μιμήσει τὰ ὄντα φασὶν εἶναι τῶν ἀριθμῶν, Πλάτων δὲ
40 μεθέξει. τὴν μέντοι γε μέθεξιν ἢ τὴν μίμησιν ἥτις ἂν εἴη τῶν εἰδῶν, ἀφεῖσαν
ἐν κοινῶι ζητεῖν.
18. — — 987522 τὸ μέντοι γε ἕν οὐσίαν εἶναι, καὶ μὴ ἕτερόν γέ τι ὃν λέγε-
σθαι ἕν, παραπλησίως τοῖς TTußayopeloıg ἔλεγε [Platon] καὶ τὸ τοὺς ἀριθμοὺς
αἰτίους εἶναι τοῖς ἄλλοις τῆς οὐσίας ὡσαύτως ἐκείνοις. τὸ δὲ ἀντὶ τοῦ ἀπείρου
45 ὡς ἑνὸς δυάδα ποιῆσαι, τὸ δὲ ἄπειρον ἐκ μεγάλου καὶ μικροῦ, τοῦτ᾽ ἴδιον" καὶ
ἔτι ὁ μὲν τοὺς ἀριθμοὺς παρὰ τὰ αἰσθητά, οἱ δ᾽ ἀριθμοὺς εἶναί φασιν αὐτὰ τὰ
πράγματα, καὶ τὰ μαθηματικὰ μεταξὺ τούτων οὐ τιθέασιν. τὸ μὲν οὖν τὸ ἕν καὶ
τοὺς ἀριθμοὺς παρὰ τὰ πράγματα ποιῆσαι, καὶ μὴ ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι καὶ ἡ
 3

B. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER. 6---19. 273

τῶν εἰδῶν εἰσαγωγὴ διὰ τὴν Ev τοῖς λόγοις ἐγένετο σκέψιν (οἱ γὰρ πρότεροι δια-
λεκτικῆς οὐ μετεῖχον) κτλ.
14. THEOPHR. metaph. 33 (S. xı2 27 Usener) ἸΤλάτων δὲ καὶ οἱ Πυθαγόρειοι
μακρὰν τὴν ἀπόστασιν ἐπιζνοήσαντες τῶν ἀρχῶν οἴονται τὸ Ev) μιμεῖσθαί γ᾽ ἐθέ-
λειν ἅπαντα. καίτοι καθάπερ ἀντίθεσίν τινα ποιοῦσιν τῆς ἀορίστου δυάδος καὶ
τοῦ ἑνός, ἐν ἧι καὶ τὸ ἄπειρον καὶ τὸ ἄτακτον καὶ πᾶσα ὡς εἰπεῖν ἀμορφία καθ᾽
αὑτήν. ὅλως οὐχ οἷόν τε ἄνευ ταύτης τὴν τοῦ ὅλου φύσιν [nämlich εἶναι], ἀλλ᾽
οἷον ἰσομοιρεῖν ἣ καὶ ὑπερέχειν τῆς ἑτέρας ἢ καὶ τὰς ἀρχὰς ἐναντίας. διὸ καὶ
οὐδὲ τὸν θεόν, ὅσοι τῶι θεῶι τὴν αἰτίαν ἀνάπτουσιν, δύνασθαι πάντ᾽ εἰς τὸ ἄριστον
10 ἄγειν, ἄλλ᾽ εἴπερ, ἐφ᾽ ὅσον ἐνδέχεται.
15. AErT. τ 8,8 (D. 280) Πυθαγόρας Μνησάρχου Σάμιος πρῶτος φιλοσοφίαν
τούτωι τῶι ῥήματι προσαγορεύσας ἀρχὰς τοὺς ἀριθμοὺς καὶ τὰς συμμετρίας τὰς
ἐν τούτοις, ἃς καὶ ἁρμονίας καλεῖ, τὰ δὲ ἐξ ἀμφοτέρων σύνθετα στοιχεῖα, καλού-
μενα δὲ γεωμετρικά. πάλιν δὲ τὴν μονάδα καὶ τὴν ἀόριστον δυάδα ἐν ταῖς ἀρχαῖς.
15 σπεύδει δὲ αὐτῶι τῶν ἀρχῶν ἡ μὲν ἐπὶ τὸ ποιητικὸν αἴτιον καὶ εἰδικόν, ὅπερ
ἐστὶ νοῦς ὁ θεός, ἡ δὲ ἐπὶ τὸ παθητικόν τε καὶ ὑλικόν, ὅπερ ἐστὶν ὁ ὁρατὸς
κόσμος. εἶναι δὲ τὴν φύσιν τοῦ ἀριθμοῦ δέκα. μέχρι γὰρ τῶν δέκα πάντες
Ἕλληνες, πάντες βάρβαροι ἀριθμοῦσιν, ἐφ᾽ ἃ ἐλθόντες πάλιν ἀναποδοῦσιν [?] ἐπὶ
τὴν μονάδα. καὶ τῶν δέκα πάλιν, φησίν, ἡ δύναμίς ἐστιν ἐν τοῖς τέσσαρσι καὶ
20 τῆι τετράδι. τὸ δὲ αἴτιον εἴ τις ἀπὸ τῆς μονάδος [ἀναποδῶν] κατὰ πρόσθεσιν
τιθείη τοὺς ἀριθμοὺς ἄχρι τῶν τεσσάρων προελθὼν ἐκπληρώσει τὸν (τῶν) δέκα
ἀριθμόν᾽ ἐὰν δὲ ὑπερβάληι τις τὸν τῆς τετράδος, καὶ τῶν δέκα ὑπερεκπεσεῖται᾽
οἷον εἴ τις θείη Ev καὶ δύο προσθείη καὶ τρία καὶ τούτοις τέσσαρα, τὸν τῶν δέκα
ἐκπληρώσει ἀριθμόν. ὥστε ὁ ἀριθμὸς κατὰ μὲν μονάδα ἐν τοῖς δέκα, κατὰ δὲ
25 δύναμιν ἐν τοῖς τέσσαρσι. διὸ καὶ ἐπεφθέγγοντο οἱ ΤΤυθαγόρειοι ὡς μεγίστου
ὅρκου ὄντος τῆς τετράδος [Pyth. vers. fr. 4 Nauck (hinter Iambl. V. P. p.229)]-
οὐ μὰ τὸν ἁμετέραι κεφαλᾶι παραδόντα τετρακτύν
παγὰν ἀενάου φύσεως ῥίζωμά τ᾽ ἔχουσαν.
καὶ ἡ ἡμετέρα ψυχή, φησίν, ἐκ τετράδος σύγκειται. εἶναι γὰρ νοῦν ἐπιστήμην
30 δόξαν αἴσθησιν, ἐξ ὧν πᾶσα τέχνη καὶ ἐπιστήμη καὶ αὐτοὶ λογικοί ἐσμεν κτλ.
Vgl. 32 A 18 und ΤΉΣΟ S. 97, 14 Hill.
16. [Arıst.] Probl. 15,3. 910636 über die Dekas ἢ ὅτι ἐν δέκα ἀναλογίαις
τέτταρες κυβικοὶ ἀριθμοὶ ἀποτελοῦνται, ἐξ ὧν φασιν ἀριθμῶν οἱ ΤΤυθαγόρειοι τὸ
πᾶν συνεστάναι.
39 17. Arıst. de caeloA 1. 268210 καθάπερ γάρ φασι καὶ οἱ TTudayöpeıoı, To
πᾶν καὶ τὰ πάντα τοῖς τρισὶν ὥρισται τελευτὴ γὰρ καὶ μέσον καὶ ἀρχὴ τὸν ἀρι-
θμὸν ἔχει τὸν τοῦ παντός, ταῦτα δὲ τὸν τῆς τριάδος.
18. Eupem. ἔν. 89 (Porph. z. Ptol. Harm. ı 7 p. 288, 4 Wall.) ἐν τῶι πρώτωι
τῆς ᾿Αριθμητικῆς ἱστορίας λέγων περὶ τῶν Πυθαγορείων ταυτὶ κατὰ λέξιν" “en
40 δὲ τοὺς τῶν τριῶν συμφωνιῶν λόγους τοῦ τε διὰ τεσσάρων καὶ τοῦ διὰ πέντε
καὶ τοῦ διὰ πασῶν ὅτι συμβέβηκεν ἐν πρώτοις ὑπάρχειν τοῖς ἐννέα. B γὰρ y ὃ
γίγνεται ἐννέα᾽.
19. — — (fr. fehlt bei Speng.) Procl. S. 426,6 Fr. (zu Eucl. 147 ἐν τοῖς ὁρ-
θογωνίοις τριγώνοις TO ἀπὸ τῆς τὴν ὀρθὴν γωνίαν ὑποτεινούσης πλευρᾶς τετρά-
ywvov ἴσον ἐστὶ τοῖς ἀπὸ τῶν τὴν ὀρθὴν γωνίαν περιεχουσῶν πλευρῶν τετρα-
γώνοις) τῶν μὲν ἱστορεῖν τὰ ἀρχαῖα βουλομένων ἀκούοντας τὸ θεώρημα τοῦτο
εἰς ΤΤυθαγόραν ἀναπεμπόντων ἔστιν εὑρεῖν καὶ βουθυτεῖν λεγόντων αὐτὸν ἐπὶ
τῆι εὑρέσει.
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 18
 DI 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.
20. — — fr. 89 Speng. Procl. S. 419,15 (zu Eucl. 144 παρὰ τὴν δοθεῖσαν
εὐθεῖαν τῶι δοθέντι τριζώνωι ἴσον παραλληλόγραμμον παραβαλεῖν Ev γωνίαι, ἥ
ἐστιν ἴση τῆι δοθείσηι γωνίαι εὐθυγράμμωι) ἔστι μὲν ἀρχαῖα, φασὶν οἱ περὶ τὸν
Εὔδημον, καὶ τῆς τῶν ΤΤυθαγορείων μούσης εὑρήματα ταῦτα ἥ τε παραβολὴ τῶν
χωρίων καὶ ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις.
21. — — fr. 88Speng. Procl. 5. 379,2 (zu Eucl. 132 παντὸς τριγώνου μιᾶς
τῶν πλευρῶν προσεκβληθείσης ἡ ἐκτὸς γωνία δυσὶ ταῖς ἐντὸς καὶ ἀπεναντίον ἴση
ἐστί, καὶ αἱ ἐντὸς τοῦ τριγώνου τρεῖς γωνίαι δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι εἰσίν) Εὔδημος δὲ
ὁ TTepınarnrıkog εἰς τοὺς ΤΤυθαγορείους ἀναπέμπει τὴν τοῦδε τοῦ θεωρήματος
10 εὕρεσιν, ὅτι τρίγωνον ἅπαν δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχει τὰς
A A E
ἐντὸς γωνίας καὶ δεικνύναι φησὶν αὐτοὺς οὕτω τὸ προ-
κείμενον᾽ ᾿ἔστω τρίγωνον τὸ ΑΒΓ, καὶ ἤχθω διὰ τοῦ
Α τῆι ΒΓ παράλληλος ἡ ΔΕ. ἐπεὶ οὖν παράλληλοί εἰσιν
αἱ ΒΓ ΔΕ, καὶ αἱ ἐναλλὰξ ἴσαι εἰσίν ἴση ἄρα ἡ μὲν
15 B ὑπὸ ΔΑΒ τῆι ὑπὸ ΑΒΓ, ἡ δὲ ὑπὸ ΕΑΓ τῆι ὑπὸ ΑΓΒ.
r
κοινὴ προσκείσθω ἡ (ὑπὸ) ΒΑΓ. αἱ ἄρα ὑπὸ ΔΑΒ
ΒΑΓ ΓΑΕ, τουτέστιν αἱ ὑπὸ ΔΑΒ ΒΑΕ, τουτέστιν αἱ δύο ὀρθαὶ ἴσαι εἰσὶ ταῖς τοῦ
ΑΒΓ τριγώνου τρισὶ γωνίαις. αἱ ἄρα τρεῖς τοῦ τριγώνου δύο ὀρθαῖς εἰσιν ἴσαι᾽.
22. Arıst. Metaphys. A 8. 989629 οἱ μὲν οὖν καλούμενοι ΤΤυθαγόρειοι ταῖς
20 μὲν ἀρχαῖς καὶ τοῖς στοιχείοις ἐκτοπωτέροις χρῶνται τῶν φυσιολόγων (τὸ δ᾽ αἴτιον
ὅτι παρέλαβον αὐτὰς οὐκ ἐξ αἰσθητῶν τὰ γὰρ μαθηματικὰ τῶν ὄντων ἄνευ
κινήσεώς ἐστιν, ἔξω τῶν περὶ τὴν ἀστρολογίαν), διαλέγονται μέντοι καὶ πραγμα-
τεύονται περὶ φύσεως πάντα TEVVWOI τε γὰρ τὸν οὐρανόν, καὶ περὶ τὰ τούτου
μέρη καὶ τὰ πάθη καὶ τὰ ἔργα διατηροῦσι τὸ συμβαῖνον. καὶ τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ
25 αἴτια εἰς ταῦτα καταναλίσκουσιν, ὡς ὁμολογοῦντες τοῖς ἄλλοις φυσιολότγοις ὅτι
τό γε ὃν τοῦτ᾽ ἐστὶν ὅσον αἰσθητόν ἐστι καὶ περιείληφεν ὁ καλούμενος οὐρανός.
τὰς δ᾽ αἰτίας καὶ τὰς ἀρχάς, ὥσπερ εἴπομεν, ἱκανὰς λέγουσιν ἐπαναβῆναι καὶ ἐπὶ
τὰ ἀνωτέρω τῶν ὄντων, καὶ μᾶλλον ἢ τοῖς περὶ φύσεως λόγοις ἁρμοττούσας. ἐκ
τίνος μέντοι τρόπου κίνησις ἔσται πέρατος καὶ ἀπείρου μόνον ὑποκειμένων καὶ
30 περιττοῦ καὶ ἀρτίου, οὐθὲν λέγουσιν, ἢ πῶς δυνατὸν ἄνευ κινήσεως καὶ μετα-
βολῆς γένεσιν εἶναι καὶ φθορὰν ἢ τὰ τῶν φερομένων ἔργα κατὰ τὸν οὐρανόν.
ἔτι δὲ εἴτε δοίη τις αὐτοῖς ἐκ τούτων εἶναι τὸ μέγεθος εἴτε δειχθείη τοῦτο, ὅμως
τίνα τρόπον ἔσται τὰ μὲν κοῦφα τὰ δὲ βάρος ἔχοντα τῶν σωμάτων; ἐξ ὧν γὰρ
ὑποτίθενται καὶ λέγουσιν, οὐθὲν μᾶλλον περὶ τῶν μαθηματικῶν λέγουσι σωμάτων
39 ἢ περὶ τῶν αἰσθητῶν᾽ διὸ περὶ πυρὸς ἢ γῆς ἢ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων σωμά-
τῶν οὐδ᾽ ὁτιοῦν εἰρήκασιν, ἅτε οὐθὲν περὶ τῶν αἰσθητῶν οἶμαι λέγοντες ἴδιον.
ἔτι δὲ πῶς δεῖ λαβεῖν αἴτια μὲν εἶναι τὰ τοῦ ἀριθμοῦ πάθη καὶ τὸν ἀριθμὸν τῶν
κατὰ τὸν οὐρανὸν ὄντων καὶ γιγνομένων καὶ ἐξ ἀρχῆς καὶ νῦν, ἀριθμὸν δ᾽ ἄλλον
μηθένα εἶναι παρὰ τὸν ἀριθμὸν τοῦτον ἐξ οὗ συνέστηκεν ὁ κόσμος; ὅταν γὰρ ἐν
40 τωιϊιδὶ μὲν τῶι μέρει δόξα καὶ (τόλμα, ἐν τωιδὶ δὲ) καιρὸς αὐτοῖς ἦι, μικρὸν
δὲ ἄνωθεν ἢ κάτωθεν ἀδικία καὶ κρίσις ἢ μίξις, ἀπόδειξιν δὲ λέγωσιν ὅτι
τούτων μὲν ἕν ἕκαστον ἀριθμός ἐστι, συμβαίνει δὲ κατὰ τοῦτον τὸν τόπον ἤδη
πλῆθος εἶναι τῶν συνισταμένων μεγεθῶν διὰ τὸ τὰ πάθη ταῦτα ἀκολουθεῖν τοῖς
τόποις ἑκάστοις, πότερον οὗτος ὁ αὐτός ἐστιν ἀριθμὸς ὁ ἐν τῶι οὐρανῶι, ὃν δεῖ
d λαβεῖν ὅτι τούτων ἕκαστόν ἐστιν, ἢ παρὰ τοῦτον ἄλλος; Vgl. N 3. 1090220.
23. — — Ζ 2. 1028016 δοκεῖ δέ τισι τὰ τοῦ σώματος πέρατα, οἷον ἐπιφάνεια
καὶ γραμμὴ καὶ στιγμὴ καὶ μονάς, εἶναι οὐσίαι, καὶ μᾶλλον ἢ τὸ σῶμα καὶ τὸ
 B. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER. 20—27. 275

στερεόν. ἔτι παρὰ τὰ αἰσθητὰ οἱ μὲν οὐκ οἴονται εἶναι οὐθὲν τοιοῦτον, οἱ δὲ
πλείω καὶ μᾶλλον ὄντα ἀίδια ὥσπερ Πλάτων τά τ᾽ εἴδη κτλ.
24. — — Ν 8. 109065 εἰσὶ δέ τινες οἱ ἐκ τοῦ πέρατα εἶναι καὶ ἔσχατα τὴν
στιγμὴν μὲν γραμμῆς, ταύτην δ᾽ ἐπιπέδου, τοῦτο δὲ τοῦ στερεοῦ, οἴονται εἶναι
ἀνάγκην τοιαύτας φύσεις εἶναι.
25. — — Z 11. 103668 ἀποροῦσί τινες ἤδη καὶ ἐπὶ τοῦ κύκλου καὶ τοῦ
τριγώνου, ὡς οὐ προσῆκον γραμμαῖς ὁρίζεσθαι καὶ τῶι συνεχεῖ, ἀλλὰ πάντα τοῦτα
ὁμοίως λέγεσθαι ὡσανεὶ σάρκες ἢ ὀστᾶ τοῦ ἀνθρώπου καὶ χαλκὸς καὶ λίθος τοῦ
ἀνδριάντος. καὶ ἀνάγουσι πάντα εἰς τοὺς ἀριθμούς, καὶ γραμμῆς τὸν λόγον τὸν
10 τῶν δύο εἶναί φασιν.
26. — — Ν 8, 1091218 οἱ μὲν οὖν TTudayöpeıoı πότερον οὐ ποιοῦσιν ἢ ποι-
οῦσι γένεσιν, οὐθὲν δεῖ διστάζειν᾽ φανερῶς γὰρ λέγουσιν ὡς τοῦ ἑνὸς συσταθέντος,
εἴτ᾽ ἐξ ἐπιπέδων εἴτ᾽ ἐκ χροιᾶς εἴτ᾽ ἐκ σπέρματος εἴτ᾽ ἐξ ὧν ἀποροῦσιν εἰπεῖν,
εὐθὺς τὸ ἔγγιστα τοῦ ἀπείρου ὅτι εἵλκετο καὶ ἐπεραίνετο ὑπὸ τοῦ πέρατος. ἀλλ᾽
15 ἐπειδὴ κοσμοποιοῦσι καὶ φυσικῶς βούλονται λέγειν, δίκαιον αὐτοὺς ἐξετάζειν τῆι
περὶ φύσεως, ἐκ δὲ τῆς νῦν ἀφεῖναι μεθόδου" ... τοῦ μὲν οὖν περιττοῦ γένεσιν
οὔ φασιν, ὡς δῆλον ὅτι τοῦ ἀρτίου οὔσης γενέσεως.
27. — — N 6. 1092626 ἀπορήσειε δ᾽ ἄν τις καὶ τί τὸ εὖ ἐστι τὸ ἀπὸ τῶν
ἀριθμῶν τῶι ἐν ἀριθμῶι εἶναι τὴν μίξιν, ἢ ἐν εὐλογίστωι ἢ ἐν περιττῶι. νυνὶ
20 γὰρ οὐθὲν ὑγιεινότερον τρὶς τρία ἂν ἦι τὸ μελίκρατον κεκραμένον, ἀλλὰ μᾶλλον
ὠφελήσειεν ἂν ἐν οὐθενὶ λόγωι ὃν ὑδαρὲς δὲ ἢ ἐν ἀριθμῶι ἄκρατον ὄν. ἔτι οἱ
λόγοι ἐν προσθέσει ἀριθμῶν εἰσὶν οἱ τῶν μίξεων, οὐκ ἐν ἀριθμοῖς, οἷον τρία πρὸς
δύο, ἀλλ᾽ οὐ τρὶς δύο. τὸ γὰρ αὐτὸ δεῖ γένος εἶναι ἐν ταῖς πολλαπλασιώσεσιν.
ὥστε δεῖ μετρεῖσθαι τῶι τε A τὸν στοῖχον ἐφ᾽ οὗ ΑΒΓ καὶ τῶι Δ τὸν AEZ'
25 ὥστε τῶι αὐτῶι πάντα. οὔκουν ἔσται πυρὸς ΒΕΓΖ, καὶ ὕδατος ἀριθμὸς δὶς τρία.
εἰ δ᾽ ἀνάγκη πάντα ἀριθμοῦ κοινωνεῖν, ἀνάγκη πολλὰ συμβαίνειν τὰ αὐτά, καὶ
ἀριθμὸν τὸν αὐτὸν τῶιδε καὶ ἄλλωι. ἄρ᾽ οὖν τοῦτ᾽ αἴτιον καὶ διὰ τοῦτό ἐστι τὸ
πρᾶγμα, ἢ ἄδηλον; οἷον ἔστι τις τῶν τοῦ ἡλίου φορῶν ἀριθμός, καὶ πάλιν τῶν
τῆς σελήνης, καὶ τῶν ζώιων γε ἑκάστου τοῦ βίου καὶ ἡλικίας τί οὖν κωλύει
30 ἐνίους μὲν τούτων τετραγώνους εἶναι, ἐνίους δὲ κύβους καὶ ἴσους, τοὺς δὲ διπλα-
σίους; οὐθὲν γὰρ κωλύει, ἀλλ᾽ ἀνάγκη ἐν τούτοις στρέφεσθαι, εἰ ἀριθμοῦ πάντα
ἐκοινώνει ἐνεδέχετό τε τὰ διαφέροντα ὑπὸ τὸν αὐτὸν ἀριθμὸν πίπτειν. ὥστ᾽ εἴ
τισιν ὁ αὐτὸς ἀριθμὸς συνεβεβήκει, ταὐτὰ ἂν ἣν ἀλλήλοις ἐκεῖνα τὸ αὐτὸ εἶδος
ἀριθμοῦ ἔχοντα, οἷον ἥλιος καὶ σελήνη τὰ αὐτά. ἀλλὰ διὰ τί αἴτια ταῦτα; ἑπτὰ
35 μὲν φωνήεντα, ἑπτὰ δὲ χορδαὶ ἢ ἁρμονίαι, ἑπτὰ δὲ αἱ πλειάδες, ἐν ἑπτὰ δὲ ὀδόν-
τας βάλλει (ἔνιά γε, ἔνια δ᾽ οὔ), ἑπτὰ δὲ οἱ ἐπὶ Θήβας. ἄρ᾽ οὖν, ὅτι τοιοσδὶ ὁ
ἀριθμὸς πέφυκεν, διὰ τοῦτο ἢ ἐκεῖνοι ἐγένοντο ἑπτὰ ἢ ἡ πλειὰς ἑπτὰ ἀστέρων
ἐστίν; ἢ οἱ μὲν διὰ τὰς πύλας ἢ ἄλλην τινὰ αἰτίαν, τὴν δὲ ἡμεῖς οὕτως ἀριθμοῦ-
μεν; τὴν δὲ ἄρκτον γε δώδεκα, οἱ δὲ πλείους. ἐπεὶ καὶ τὸ Ξ Ψ Ζ συμφωνίας
40 φασὶν εἶναι καί, ὅτι ἐκεῖναι τρεῖς, καὶ ταῦτα τρία. ὅτι δὲ μυρία ἂν εἴη τοιαῦτα,
οὐθὲν μέλει᾽ τῶι γὰρ Γ καὶ Ρ εἴη ἂν ἕν σημεῖον. εἰ δ᾽ ὅτι διπλάσιον τῶν ἄλλων
ἕκαστον, ἄλλο δ᾽ οὔ, αἴτιον δὴ ὅτι τριῶν ὄντων τόπων ἑνὶ ἐφ᾽ ἑκάστου ἐπιφέρεται
τὸ σίγμα, διὰ τοῦτο τρία μόνον ἐστίν, ἀλλ᾽ οὐχ ὅτι αἱ συμφωνίαι τρεῖς, ἐπεὶ
πλείους γε αἱ συμφωνίαι᾽ ἐνταῦθα δ᾽ οὐκέτι δύναται. ὅμοιοι δὴ καὶ οὗτοι τοῖς
45 ἀρχαίοις Ὃμηρικοῖς, οἱ μικρὰς ὁμοιότητας ὁρῶσι, μεγάλας δὲ παρορῶσιν. λέγουσι
δέ τινες ὅτι πολλὰ τοιαῦτα, οἷον αἵ τε μέσαι ἡ μὲν ἐννέα ἡ δὲ ὀκτώ, καὶ τὸ
ἔπος δεκαεπτά, ἰσάριθμον τούτοις" βαίνεται δ᾽ ἐν μὲν τῶι δεξιῶι ἐννέα συλλαβαῖς,
ἐν δὲ τῶι ἀριστερῶι ὀκτώ. καὶ ὅτι ἴσον τὸ διάστημα ἔν τε τοῖς γράμμασιν ἀπὸ
18*
 276 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

τοῦ A πρὸς τὸ Q, καὶ ἀπὸ τοῦ βόμβυκος ἐπὶ τὴν ὀξυτάτην νεάτην Ev αὐλοῖς,
ἧς [Ὁ] ὁ ἀριθμὸς ἴσος τῆι οὐλομελείαι τοῦ οὐρανοῦ. ὁρᾶν δὲ δεῖ, μὴ τοιαῦτα
οὐθεὶς ἂν ἀπορήσειεν οὔτε λέγειν οὔθ᾽ εὑρίσκειν ἐν τοῖς ἀιδίοις, ἐπεὶ καὶ ἐν τοῖς
φθαρτοῖς. ἀλλ᾽ αἱ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς φύσεις αἱ ἐπαινούμεναι καὶ τὰ τούτοις ἐναντία
καὶ ὅλως τὰ ἐν τοῖς μαθήμασιν, ὡς μὲν λέγουσί τινες καὶ αἴτια ποιοῦσι τῆς
φύσεως, ἔοικεν οὕτωσί γε σκοπουμένους διαφεύγειν᾽ κατ᾽ οὐθένα γὰρ τρόπον
τῶν διωρισμένων περὶ τὰς ἀρχὰς οὐθὲν αὐτῶν αἴτιον. ἔστιν ὡς μέντοι ποιοῦσι
φανερὸν ὅτι τὸ εὖ ὑπάρχει καὶ τῆς συστοιχίας ἐστὶ τῆς τοῦ καλοῦ τὸ περιττόν,
τὸ εὐθύ, τὸ ἴσον [αἱ δυνάμεις ἐνίων ἀριθμῶν] ἅμα γὰρ ὥραι καὶ ἀριθμὸς τοιοσδί.
10 καὶ τᾶλλα δὴ ὅσα συνάγουσιν ἐκ τῶν μαθηματικῶν θεωρημάτων πάντα ταύτην
ἔχει τὴν δύναμιν. διὸ καὶ ἔοικε συμπτώμασιν᾽ ἔστι γὰρ συμβεβηκότα μέν, ἀλλ᾽
οἰκεῖα ἀλλήλοις πάντα, Ev δὲ τὸ ἀνὰ λόγον ἐν ἑκάστηι γὰρ τοῦ ὄντος κατηγορίαι
ἐστὶ τὸ ἀνὰ λόγον, ὡς εὐθὺ ἐν μήκει, οὕτως ἐν πλάτει τὸ ὁμαλόν, ἴσως ἐν ἀρι-
θμῶι τὸ περιττόν, ἐν δὲ χρόαι τὸ λευκόν.
15 28, — phys. Γ 4. 20321 πάντες γὰρ οἱ δοκοῦντες ἀξιολόγως ἧφθαι τῆς τοιαύ-
τῆς φιλοσοφίας πεποίηνται λόγον περὶ τοῦ ἀπείρου καὶ πάντες ὡς ἀρχήν τινα
τιθέασι τῶν ὄντων, οἱ μὲν ὥσπερ οἱ Tlubayöpeıoı καὶ Πλάτων καθ᾽ αὑτό, οὐχ
ὡς συμβεβηκός τινι ἑτέρωι, ἀλλ᾽ οὐσίαν αὐτὸ ὃν τὸ ἄπειρον. πλὴν οἱ μὲν Πυ-
θαγόρειοι ἐν τοῖς αἰσθητοῖς (οὐ γὰρ χωριστὸν ποιοῦσιν τὸν ἀριθμόν), καὶ εἶναι
20 τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἄπειρον. .. καὶ οἱ μὲν τὸ ἄπειρον εἶναι τὸ ἄρτιον᾽ τοῦτο
γὰρ ἐναπολαμβανόμενον καὶ ὑπὸ τοῦ περιττοῦ περαινόμενον παρέχειν τοῖς οὖσι
τὴν ἀπειρίαν᾽ σημεῖον δ᾽ εἶναι τούτου τὸ συμβαῖνον ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν" περιτιθε-
μένων γὰρ τῶν γνωμόνων περὶ τὸ ἕν καὶ χωρὶς ὁτὲ μὲν ἄλλο ἀεὶ γίγνεσθαι τὸ
εἶδος, ὁτὲ δὲ ἕν. Vgl. Plut. (9) Stob. 66]. 1 pr. 10 p.22,16 W. τῆι μονάδι τῶν
25 ἐφεξῆς περισσῶν γνωμόνων περιτιθεμένων ὁ γινόμενος ἀεὶ τετράγωνός ἐστι᾽ τῶν
δὲ ἀρτίων ὁμοίως περιτιθεμένων ἑτερομήκεις καὶ ἄνισοι πάντες ἀποβαίνουσιν, ἴσος
δὲ ἰσάκις οὐδείς. SIMPL. phys. (z. ἃ. St.) 455, 20 οὗτοι [die Pythagoreer] τὸ ἄπει-
ρον τὸν ἄρτιον ἀριθμὸν ἔλεγον διὰ τὸ πᾶν μὲν ἄρτιον, ὥς φασιν οἱ ἐξηγηταί, εἰς
σα διαιρεῖσθαι, τὸ δὲ εἰς ἴσα διαιρούμενον ἄπειρον κατὰ τὴν διχοτομίαν᾽ ἡ γὰρ
30 εἰς ἴσα καὶ ἡμίση διαίρεσις ἐπ᾽ ἄπειρον τὸ δὲ περιττὸν προστεθὲν περαίνει αὐτό᾽
κωλύει γὰρ αὐτοῦ τὴν εἰς τὰ ἴσα διαίρεσιν. ... δῆλον ὅτι οὐκ ἐπ᾽ ἀριθμῶν ἀλλ᾽
ἐπὶ μεγεθῶν λαμβάνουσι τὴν ἐπ᾽ ἄπειρον τομήν.
29. — — Γ 5. 204229 κατὰ συμβεβηκὸς ἄρα ὑπάρχει τὸ ἄπειρον. ἀλλ᾽ εἰ
οὕτως, εἴρηται ὅτι οὐκ ἐνδέχεται αὐτὸ λέγειν ἀρχήν, ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ὧι συμβέβηκεν,
τὸν ἀέρα ἢ τὸ ἄρτιον. ὥστε ἀτόπως ἂν ἀποφαίνοιντο οἱ λέγοντες οὕτως ὥσπερ
οἱ ἸΤυθαγόρειοί φασιν᾽ ἅμα γὰρ οὐσίαν ποιοῦσι τὸ ἄπειρον καὶ μερίζουσιν.
30. — — A 6. 218022 εἶναι δ᾽ ἔφασαν καὶ οἱ Πυθαγόρειοι κενόν, καὶ ἐπεισ-
τιέναι αὐτῶι τῶι οὐρανῶι ἐκ τοῦ ἀπείρου πνεύματος ὡς ἀναπνέοντι καὶ τὸ κενόν,
ὃ διορίζει τὰς φύσεις, ὡς ὄντος τοῦ κενοῦ χωρισμοῦ τινος τῶν ἐφεξῆς καὶ [τῆς]
40 διορίσειυς᾽ καὶ τοῦτ᾽ εἶναι πρῶτον ἐν τοῖς ἀριθμοῖς᾽ τὸ γὰρ κενὸν διορίζειν τὴν
φύσιν αὐτῶν. SToB. Ecl. τ 18,1 ὁ (D. 316) nach der Aristotelesstelle ἐν δὲ τῶι
ΤΤερὶ τῆς ΤΤυθαγόρου φιλοσοφίας πρώτωι [fr. 201 Rose] γράφει τὸν μὲν οὐρανὸν
εἶναι ἕνα, ἐπεισάγεσθαι δὲ ἐκ τοῦ ἀπείρου χρόνον τε καὶ πνοὴν καὶ τὸ κενόν, ὃ
διορίζει ἑκάστων τὰς χώρας ἀεί. AR. de caelo B 2. 284656 ἐπειδὴ δέ τινές εἰσιν
οἵ φασιν εἶναί τι δεξιὸν καὶ ἀριστερὸν τοῦ οὐρανοῦ, καθάπερ οἱ καλούμενοι Πυ-
θαγόρειοι (ἐκείνων γὰρ οὗτος ὁ λόγος ἐστίν) κτλ. SIMPL. Ζ. d. St. 386,20 τὸ
γοῦν δεξιὸν καὶ ἄνω καὶ ἔμπροσθεν καὶ ἀγαθὸν ἐκάλουν, τὸ δὲ ἀριστερὸν καὶ
 B. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER. 27—36. 277

κάτω καὶ ὄπισθεν καὶ κακὸν ἔλεγον, ὡς αὐτὸς ᾿Αριστοτέλης ἱστόρησεν Ev τῆι τῶν
ΤΤυθαγορείοις ἀρεσκόντων συναγωγῆι [fr. 200 R.].
31. Arısr.d. caelo Β 2. 28δ8 10 διὸ καὶ τῶν ΤΤυθαγορείων ἄν τις θαυμάσειεν ὅτι
δύο μόνας ταύτας ἀρχὰς ἔλεγον, τὸ δεξιὸν καὶ τὸ ἀριστερόν, τὰς δὲ τέτταρας
[nämlich ἄνω, κάτω, ἔμπροσθεν, ὄπισθεν] παρέλιπον οὐθὲν ἧττον κυρίας οὔσας.
b22 δῆλον τοίνυν ὅτι ὁ ἀφανὴς πόλος ἐστὶ τὸ ἄνω. καὶ οἱ μὲν ἐκεῖ οἰκοῦντες
ἐν τῶι ἄνω εἰσὶν ἡμισφαιρίωι καὶ πρὸς τοῖς δεξιοῖς, ἡμεῖς δ᾽ ἐν τῶι κάτω καὶ
πρὸς τοῖς ἀριστεροῖς, ἐναντίως ἢ ὡς οἱ ΤΤυθαγόρειοι λέγουσιν ἐκεῖνοι γὰρ ἡμᾶς
ἄνω τε ποιοῦσι καὶ ἐν δεξιῶι μέρει, τοὺς δ᾽ ἐκεῖ κάτω καὶ ἐν τῶι ἀριστερῶι.
10 SIMPL. z. d. St. 392,18 ὡς αὐτὸς ἐν τῶι δευτέρωι τῆς συναγωγῆς τῶν TTudayopı-
κῶν ἱστορεῖ, τοῦ ὅλου οὐρανοῦ τὸ μὲν ἄνω λέγουσιν εἶναι, τὸ δὲ κάτω, καὶ τὸ
μὲν κάτω τοῦ οὐρανοῦ δεξιὸν εἶναι, τὸ δὲ ἄνω ἀριστερὸν καὶ ἡμᾶς ἐν τῶι κάτω
[ἄνω verbessert Alexander richtig ebenda 392, 24] εἶναι.
32. EUDEM. phys. fr. 27 [Simpl. ph. 431,13 nach 35 A 28] τὸ δὲ ἀόριστον
15 καλῶς ἐπὶ τὴν κίνησιν οἱ ἸΤυθαγόρειοι καὶ ὁ Πλάτων ἐπιφέρουσιν (οὐ γὰρ δὴ
ἄλλος γε οὐδεὶς περὶ αὐτῆς εἴρηκεν)" ἀλλὰ γὰρ ἀόριστα ἃ οὐκ ἔστι, καὶ τὸ ἀτελὲς
δὴ καὶ τὸ μὴ ὄν" γίνεται γάρ, γινόμενον δὲ οὐκ ἔστι.
33. ARIST. phys. A 10. 218233 οἱ μὲν γὰρ τὴν τοῦ ὅλου κίνησιν εἶναί φασιν
[nämlich τὸν χρόνον], οἱ de τὴν σφαῖραν αὐτήν. ΑἘΤ. 1 21,1 (D. 318) Πυθαγόρας
20 τὸν χρόνον τὴν σφαῖραν τοῦ περιέχοντος εἶναι.
34. EUDEM. phys. B. 111 fr. 51 [Simpl. ph. 732,26] ὁ δὲ αὐτὸς χρόνος πότερον
γίνεται ὥσπερ ἔνιοί φασιν ἢ οὔ, ἀπορήσειεν Av τις... εἰ δέ τις πιστεύσειε τοῖς
ΤΤυθαγορείοις, ὥστε πάλιν τὰ αὐτὰ ἀριθμῶι, κἀγὼ μυθολογήσω τὸ ῥαβδίον ἔχων
ὑμῖν καθημένοις οὕτω, καὶ τὰ ἄλλα πάντα ὁμοίως ἕξει, καὶ τὸν χρόνον εὔλογόν
25 ἐστι τὸν αὐτὸν εἶναι. μιᾶς γὰρ καὶ τῆς αὐτῆς κινήσεως, ὁμοίως δὲ καὶ πολλῶν
τῶν αὐτῶν τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἕν καὶ ταὐτόν, καὶ ὁ τούτων δὴ ἀριθμός"
πάντα ἄρα τὰ αὐτά, ὥστε καὶ ὁ χρόνος.
35. ARIST. de caelo Β 9. 290612 φανερὸν δ᾽ ἐκ τούτων, ὅτι καὶ τὸ φάναι
γίνεσθαι φερομένων [nämlich τῶν ἄστρων] ἁρμονίαν, ὡς συμφώνων γινομένων
τῶν ψόφων, κομψῶς μὲν εἴρηται καὶ περιττῶς ὑπὸ τῶν εἰπόντων, οὐ μὴν οὕτως
ἔχει τἀληθές. δοκεῖ γάρ τισιν ἀναγκαῖον εἶναι, τηλικούτων φερομένων σωμάτων
γίγνεσθαι ψόφον, ἐπεὶ καὶ τῶν παρ᾽ ἡμῖν οὔτε τοὺς ὄγκους ἐχόντων ἴσους οὔτε
τοιούτωι τάχει φερομένων: ἡλίου δὲ καὶ σελήνης, ἔτι τε τοσούτων τὸ πλῆθος
ἄστρων καὶ τὸ μέγεθος φερομένων τῶι τάχει τοιαύτην φοράν, ἀδύνατον μὴ
γίγνεσθαι ψόφον ἀμήχανόν τινα τὸ μέγεθος. ὑποθέμενοι δὲ ταῦτα καὶ τὰς ταχυ-
τῆτας ἐκ τῶν ἀποστάσεων ἔχειν τοὺς τῶν συμφωνιῶν λόγους, ἐναρμόνιόν φασι
γίγνεσθαι τὴν φωνὴν φερομένων κύκλωι τῶν ἄστρων. ἐπεὶ δ᾽ ἄλογον ἐδόκει τὸ
μὴ συνακούειν ἡμᾶς τῆς φωνῆς ταύτης, αἴτιον τούτου φασὶν εἶναι τὸ γιγνομένοις
εὐθὺς ὑπάρχειν τὸν ψόφον, ὥστε μὴ διάδηλον εἶναι πρὸς τὴν ἐναντίαν σιγήν᾽
40 πρὸς ἄλληλα γὰρ φωνῆς καὶ σιγῆς εἶναι τὴν διάγνωσιν, ὥστε καθάπερ τοῖς χαλ-
κοτύποις διὰ συνήθειαν οὐδὲν δοκεῖ διαφέρειν, καὶ τοῖς ἀνθρώποις ταὐτὸ συμ-
βαίνειν. ALEX. metaphys. 75,15 τῆς δὲ τάξεως τῆς ἐν τῶι Οὐρανῶι, ἣν ἐποιοῦντο
τῶν ἀριθμῶν οἱ ἸΤυθαγόρειοι, μνημονεύει [Ar.] ἐν τῶι δευτέρωι TTepi τῆς TTuda-
γορικῶν δόξης [fr. 202 Rose]. Über die τάξις ἀστέρων vol. auch 45 B 22, ferner
45 Eudem. fr. 95 (oben 2 A 19).
36. Αἴ. τὶ 29,4 (Ὁ. 360) τῶν TTudoyopelwv τινὲς κατὰ τὴν ᾿Αριστοτέλειον
ἱστορίαν καὶ τὴν Φιλίππου τοῦ ᾿πουντίου ἀπόφασιν ἀνταυγείαι καὶ ἀντιφράξει
τοτὲ μὲν τῆς γῆς, τοτὲ δὲ τῆς ἀντίχθονος [nämlich ἐκλείπειν τὴν σελήνην]. τῶν
 278 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

δὲ νεωτέρων εἰσί τινες οἷς ἔδοξε κατ᾽ ἐπινέμησιν φλογὸς κατὰ μικρὸν ἐξαπτομένης
τεταγμένως ἕως ἂν τὴν τελείαν πανσέληνον ἀποδῶι, καὶ πάλιν ἀναλόγως μειου-
μένης μέχρι τῆς συνόδου, καθ᾽ ἣν τελείως σβέννυται.
37. Arıst. de caelo Β 18. 293218 [vgl. 32 A 16.17] τῶν πλείστων ἐπὶ τοῦ μέσου
κεῖσθαι λεγόντων [nämlich τὴν γῆν] ... ἐναντίως οἱ περὶ τὴν Ἰταλίαν, καλούμενοι
δὲ ΤΤυθαγόρειοι λέγουσιν ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ μέσου πῦρ εἶναί φασι, τὴν δὲ γῆν ἕν
τῶν ἄστρων οὖσαν κύκλωι φερομένην περὶ τὸ μέσον νύκτα τε καὶ ἡμέραν ποιεῖν.
ἔτι δ᾽ ἐναντίαν ἄλλην ταύτηι κατασκευάζουσι γῆν, ἣν ἀντίχθονα ὄνομα καλοῦσιν,
οὐ πρὸς τὰ φαινόμενα τοὺς λόγους καὶ τὰς αἰτίας ζητοῦντες, ἀλλὰ πρός τινας
10 λόγους καὶ δόξας αὑτῶν τὰ φαινόμενα προσέλκοντες καὶ πειρώμενοι συγκοσμεῖν.
πολλοῖς δ᾽ ἂν καὶ ἑτέροις συνδόξειε μὴ δεῖν τῆι γῆι τὴν τοῦ μέσου χώραν ἀπο-
διδόναι, τὸ πιστὸν οὐκ ἐκ τῶν φαινομένων ἀθροῦσιν ἀλλὰ μᾶλλον ἐκ τῶν λόγων.
τῶι γὰρ τιμιωτάτωι οἴονται προσήκειν τὴν τιμιωτάτην ὑπάρχειν χώραν, εἶναι δὲ
πῦρ μὲν γῆς τιμιώτερον, τὸ δὲ πέρας τῶν μεταξύ, τὸ δ᾽ ἔσχατον καὶ τὸ μέσον
15 πέρας. 01 ἔτι δ᾽ οἵ γε Πυθαγόρειοι καὶ διὰ τὸ μάλιστα προσήκειν φυλάττεσθαι
τὸ κυριώτατον τοῦ παντός᾽ τὸ δὲ μέσον εἶναι τοιοῦτον᾽ ὃ Διὸς φυλακὴν ὀνο-
μάζουσι, τὸ ταύτην ἔχον τὴν χώραν πῦρ, ὥσπερ τὸ μέσον ἁπλῶς λεγόμενον καὶ
τὸ τοῦ μεγέθους μέσον καὶ τοῦ πράγματος ὃν μέσον καὶ τῆς ᾽'φύσεως. καίτοι
καθάπερ ἐν τοῖς Ζώιοις οὐ ταὐτὸν τὸ τοῦ Ζώιου καὶ τοῦ σώματος μέσον, οὕτως
20 ὑποληπτέον μᾶλλον καὶ περὶ τὸν ὅλον οὐρανόν. SIMPL. Ζ. ἃ. St. 511,26 ἐν μὲν
τῶι μέσωι τοῦ παντὸς πῦρ εἶναί φασι, περὶ δὲ τὸ μέσον τὴν ἀντίχθονα φέρεσθαί
φασι γῆν οὖσαν καὶ αὐτήν, ἀντίχθονα δὲ καλουμένην διὰ τὸ ἐξ ἐναντίας τῆιδε
τῆι γῆι εἶναι, μετὰ δὲ τὴν ἀντίχθονα ἡ γῆ ἥδε φερομένη καὶ αὐτὴ περὶ τὸ μέσον,
μετὰ δὲ τὴν γῆν ἡ σελήνη᾽ οὕτω γὰρ αὐτὸς ἐν τῶι Περὶ τῶν Πυθαγορι-
25 κῶν ἱστορεῖ [Arist. fr. 204 Rose] τὴν δὲ γῆν ὡς Ev τῶν ἄστρων οὖσαν κινου-
μένην περὶ τὸ μέσον κατὰ τὴν πρὸς τὸν ἥλιον σχέσιν νύκτα καὶ ἡμέραν ποιεῖν.
ἡ δὲ ἀντίχθων κινουμένη περὶ τὸ μέσον καὶ ἑπομένη τῆι γῆι ταύτηι οὐχ ὁρᾶται
ὑφ᾽ ἡμῶν διὰ τὸ ἐπιπροσθεῖν ἡμῖν ἀεὶ τὸ τῆς γῆς σῶμα .... οἱ δὲ γνησιώτερον
αὐτῶν μετασχόντες πῦρ μὲν ἐν τῶι μέσωι λέγουσι τῆν δημιουργικὴν δύναμιν τὴν
30 ἐκ μέσου πᾶσαν τὴν γῆν Ζωιογονοῦσαν καὶ τὸ ἀπεψυγμένον αὐτῆς ἀναθάλπουσαν '
διὸ οἱ μὲν Ζηνὸς πύργον αὐτὸ καλοῦσιν, ὡς αὐτὸς ἐν τοῖς Πυθαγορι-
κοῖς ἱστόρησεν, οἱ δὲ Διὸς φυλακήν, ὡς ἐν τούτοις, οἱ δὲ Διὸς θρόνον,
ὡς ἄλλοι φασίν. ἄστρον δὲ τὴν γῆν ἔλεγον ὡς ὄργανον καὶ αὐτὴν χρόνου᾽
ἡμερῶν γάρ ἐστιν αὕτη καὶ νυκτῶν αἰτία ἡμέραν μὲν γὰρ ποιεῖ τὸ πρὸς τῶι
ἡλίωι μέρος καταλαμπομένη, νύκτα δὲ κατὰ τὸν κῶνον τῆς γινομένης ἀπ᾽ αὐτῆς
σκιᾶς. ἀντίχθονα δὲ τὴν σελήνην ἐκάλουν οἱ ΤΤυθαγόρειοι, ὥσπερ καὶ αἰθε-
ρίαν γῆν.
372. Arıst. de caelo Β 13. 293618 ὅσοι μὲν und ἐπὶ τοῦ μέσου κεῖσθαί φασιν
κινεῖσθαι αὐτὴν [nämlich τὴν γῆν] κύκλωι περὶ τὸ μέσον, οὐ μόνον δὲ ταύτην,
40 ἀλλὰ καὶ τὴν ἀντίχθονα.
37b, — Meteorol. A 8. 345213 [29,10 S. 230, 37).
37°. Art. 1,2 (Ὁ. 364) τῶν TTudayopeiwv οἱ μὲν ἔφασαν ἀστέρος εἶναι
διάκαυσιν [die Milchstraße] ἐκπεσόντος μὲν ἀπὸ τῆς ἰδίας ἕδρας, δι᾿ οὗ δὲ περιέ-
δραμε χωρίου κυκλοτερῶς αὐτὸ περιφλέξαντος ἐπὶ τοῦ κατὰ Φαέθοντα ἐμπρησμοῦ᾽
45 οἱ δὲ τὸν ἡλιακὸν ταύτηι φασὶ κατ᾽ ἀρχὰς γεγονέναι δρόμον. τινὲς δὲ κατοπτρι-
κὴν εἶναι φαντασίαν τοῦ ἡλίου τὰς αὐγὰς πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀνακλῶντος, ὅπερ
κἀπὶ τῆς ἴριδος ἐπὶ τῶν νεφιὼν συμβαίνει.
38. Arıst. de caelo F 1. 300214 τὸ δ᾽ αὐτὸ συμβαίνει καὶ τοῖς ἐξ ἀριθμῶν
 B. ANONYME PYTHAG. 36-43. C. AKOYZMATA ΚΑΙ ZYMBOAA.1—3. 279

ouvrıdeicı τὸν obpavöv ἔνιοι γὰρ τὴν φύσιν ἐξ ἀριθμῶν συνιστᾶσιν, ὥσπερ τῶν
Πυθαγορείων τινές. τὰ μὲν γὰρ φυσικὰ σώματα φαίνεται βάρος ἔχοντα καὶ κου-
φότητα, τὰς δὲ μονάδας οὔτε σῶμα ποιεῖν οἷόν τε συντιθεμένας οὔτε βάρος ἔχειν.
39. — de anima A 8. 407020 οἱ δὲ μόνον ἐπιχειροῦσι λέγειν ποῖόν τι ἡ ψυχή,
5 mepi δὲ τοῦ δεξομένου σώματος οὐθὲν ἔτι προσδιορίζουσιν, ὥσπερ ἐνδεχόμενον
κατὰ τοὺς Τυθαγορικοὺς μύθους τὴν τυχοῦσαν ψυχὴν εἰς τὸ τυχὸν ἐνδύεσθαι
σῶμα.
40. — — Α 2. 404416 ἔοικε δὲ καὶ τὸ παρὰ τῶν Πυθαγορείων λεγόμενον
τὴν αὐτὴν ἔχειν διάνοιαν ἔφασαν γάρ τινες αὐτῶν ψυχὴν εἶναι τὰ ἐν τῶι ἀέρι
10 ξύσματα, οἱ δὲ τὸ ταῦτα κινοῦν. περὶ δὲ τούτων εἴρηται, διότι συνεχῶς φαίνεται
κινούμενα, κἂν ἦι νηνεμία παντελής.
41. — — Polit. © 5. 1340618 διὸ πολλοί φασι τῶν σοφῶν οἱ μὲν ἁρμονίαν᾽
εἶναι τὴν ψυχήν, οἱ δ᾽ ἔχειν ἁρμονίαν. Vgl. de anima A 4. 407627 [32 A 23].
42. — de sens. 3. 439230 τὸ γὰρ χρῶμα ἢ ἐν τῶι πέρατί ἐστιν ἢ πέρας. διὸ
15 καὶ οἱ ΤΤυθαγόρειοι τὴν ἐπιφάνειαν χροιὰν ἐκάλουν.
43. — — 5. 445216 ὃ δὲ λέγουσί τινες τῶν ΤΤυθαγορείων οὐκ ἔστιν εὔλογον᾽
τρέφεσθαι γάρ φασιν ἔνια ζῶια ταῖς ὀσμαῖς. Vgl. Diog. ıx 43 und 55 A 28. 29.

C. AKOYZMATA ΚΑΙ ZYMBOAA.

1. Arıst. Anal. post. Β 11. 94533 καὶ ei [sc. Bpovräı], ὡς οἱ TTudayöpeıoi
20 φασιν, ἀπειλῆς ἕνεκα τοῖς ἐν τῶι Ταρτάρωι, ὅπως φοβῶνται.
2. PorpH. V.P.41 ἔλεγε δέ τινα καὶ μυστικῶι τρόπωι συμβολικῶς, ἃ δὴ
ἔπὶ πλέον ᾿Αριστοτέλης [fr. 196] ἀνέγραψεν, οἷον ὅτι τὴν θάλατταν μὲν ἐκάλει
εἶναι δάκρυον, τὰς δὲ ἄρκτους Ῥέας χεῖρας, τὴν δὲ Πλειάδα Μουσῶν
λύραν, τοὺς δὲ πλανήτας κύνας τῆς Περσεφόνης, τὸν δ᾽ ἐκ χαλκοῦ κρουο-
25 μένου γινόμενον ἦχον φωνὴν εἶναί τινος τῶν δαιμόνων ἐναπειλημμένην τῶι
χαλκῶι. AEL. Υ͂. Η. τν 17 ἔλεγε δὲ ἱερώτατον εἶναι τὸ τῆς μαλάχης φύλλον. ἔλεγε
δὲ ὅτι πάντων σοφώτατον ὁ ἀριθμός, δεύτερος δὲ ὁ τοῖς πράγμασι τὰ ὀνόματα
θέμενος. καὶ τὸν σεισμὸν ἐγενεαλόγει οὐδὲν ἄλλο εἶναι ἢ σύνοδον τῶν τεθνεώ-
τῶν, ἡ δὲ ἴρις ἔφασκεν ὡς αὐγὴ τοῦ ἡλίου ἐστὶ καὶ ὁ πολλάκις ἐμπίπτων
80 τοῖς ὠσὶν ἦχος φωνὴ τῶν κρειττόνων.
3. Dioc. vu 34ff. φησὶ δ᾽ ᾿Αριστοτέλης [fr. 195 Rose] ἐν τῶι περὶ τῶν κυά-
μὼν [1. ΤΤυθαγορείων] παραγγέλλειν αὐτὸν ἀπέχεσθαι τῶν κυάμων ἤτοι ὅτι
αἰδοίοις εἰσὶν ὅμοιοι ἢ ὅτι “Αιδου πύλαις. * * ἀγόνατον γὰρ μόνον ἢ ὅτι
φθείρει ἢ ὅτι τῆι τοῦ ὅλου φύσει ὅμοιον ἢ ὅτι ὀλιγαρχικόν᾽ κληροῦνται γοῦν
85 αὐτοῖς. τὰ δὲ πεσόντα μὴ ἀναιρεῖσθαι, ὑπὲρ τοῦ ἐθίζεσθαι μὴ ἀκολάστως
ἐσθίειν ἢ ὅτι ἐπὶ τελευτῆι τινος᾽ καὶ ᾿Αριστοφάνης δὲ τῶν ἡρώων φησὶν εἶναι
τὰ πίπτοντα, λέγων ἐν τοῖς Ἥρωσι [fr. 805 K.]
μηδὲ γεύεσθ᾽ ἅττ᾽ ἂν ἐντὸς τῆς τραπέζης καταπέσηι.
ἀλεκτρυόνος μὴ ἅπτεσθαι λευκοῦ, ὅτι ἱερὸς τοῦ Μηνὸς καὶ ἱκέτης᾽ τὸ
40 δ᾽ ἣν τῶν ἀγαθῶν τῶι τε Μηνὶ ἱερός" σημαίνει γὰρ τὰς ὥρας, καὶ τὸ μὲν λευκὸν
τῆς τἀγαθοῦ φύσεως, τὸ δὲ μέλαν τοῦ κακοῦ. τῶν ἰχθύων μὴ ἅπτεσθαι,
ὅσοι iepoi’ μὴ γὰρ δεῖν τὰ αὐτὰ τετάχθαι θεοῖς καὶ ἀνθρώποις, ὥσπερ οὐδ᾽
ἐλευθέροις καὶ δούλοις. (86) ἄρτον un καταγνύειν, ὅτι ἐπὶ ἕνα [sc. ἄρτον]
οἱ πάλαι τῶν φίλων ἐφοίτων, καθάπερ ἔτι καὶ νῦν οἱ βάρβαροι᾽ μηδὲ διαιρεῖν,
45 ὃς συνάγει αὐτούς" οἱ δὲ πρὸς τὴν ἐν ἅιδου κρίσιν, οἱ δ᾽ εἰς πόλεμον δειλίαν
 280 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

ποιεῖν " οἱ δέ, ἐπεὶ ἀπὸ τούτου ἄρχεται τὸ ὅλον. (καὶ τῶν σχημάτων TO κάλλιστον
σφαῖραν εἶναι τῶν στερεῶν, tWv δ᾽ ἐπιπέδων κύκλον. γῆρας καὶ πᾶν τὸ μειού-
μενον ὅμοιον καὶ αὔξην καὶ νεότητα ταὐτόν. ὑγίειαν τὴν τοῦ εἴδους διαμονήν,
νόσον τὴν τούτου φθοράν.) περὶ τῶν ἁλῶν, ὅτι δεῖ παρατίθεσθαι πρὸς ὑπό-
μνησιν τοῦ δικαίου οἱ γὰρ ἅλες πᾶν σώιζουσιν ὅ τι ἂν παραλάβωσι, καὶ γεγόνασιν
ἐκ τῶν καθαρωτάτων ἡλίου καὶ θαλάσσης. (36) καὶ ταῦτα μέν φησιν ὁ ᾿Αλέ-
ξανδρος ἐν τοῖς ΤΤυθαγορικοῖς ὑπομνήμασιν εὑρηκέναι καὶ τὰ ἐκείνων ἐχόμενα ὃ
᾿Αριστοτέλης. Vgl. oben c. 4,9.
4. IameL. V. P. 82—86 ἐστι δὲ ἡ μὲν τῶν ἀκουσματικῶν φιλοσοφία ἀκού-
10 σματα ἀναπόδεικτα καὶ ἄνευ λόγου, ὅτι οὕτως πρακτέον, καὶ τἄλλα, ὅσα παρ᾽
ἐκείνου ἐρρέθη, ταῦτα πειρῶνται διαφυλάττειν ὡς θεῖα δόγματα, αὐτοὶ δὲ παρ᾽
αὑτῶν οὔτε λέγειν προσποιοῦνται οὔτε λεκτέον εἶναι, ἀλλὰ καὶ αὑτῶν ὑπολαμβά-
νουσι τούτους ἔχειν βέλτιστα πρὸς φρόνησιν, οἵτινες πλεῖστα ἀκούσματα ἔσχον.
πάντα δὲ τὰ οὕτως (καλούμενα) ἀκούσματα διήιρηται εἰς τρία εἴδη" τὰ μὲν γὰρ
15 αὐτῶν τί ἐστι σημαίνει, τὰ δὲ τί μάλιστα, τὰ δὲ τί δεῖ πράττειν ἢ μὴ πράττειν.
τὰ μὲν οὖν τί ἐστι τοιαῦτα, οἷον τί ἐστιν αἱ μακάρων νῆσοι; ἥλιος καὶ σελήνη.
τί ἐστι τὸ ἐν Δελφοῖς μαντεῖον ; τετρακτύς᾽ ὅπερ ἐστὶν ἡ ἁρμονία, ἐν ἧι αἱ
σειρῆνες. τὰ δὲ τί μάλιστα, οἷον τί τὸ δικαιότατον; θύειν. τί τὸ σοφώτατον;
ἀριθμός, δεύτερον δὲ ὁ τοῖς πράγμασι τὰ ὀνόματα θέμενος. τί σοφώτατον τῶν
20 map ἡμῖν; ἰατρική. τί κάλλιστον; ἁρμονία. τί κράτιστον; γνώμη. τί ἄριστον;
εὐδαιμονία. τί δὲ ἀληθέστατον λέγεται; ὅτι πονηροὶ οἱ ἄνθρωποι. διὸ καὶ ποιη-
τὴν Ἱπποδάμαντά φασιν ἐπαινέσαι αὐτὸν τόν Σαλαμίνιον, ὃς ἐποίησεν"
ὦ θεῖοι, πόθεν ἐστέ, πόθεν τοιοίδ᾽ ἐγένεσθε;
ἄνθρωποι, πόθεν ἐστέ, πόθεν κακοὶ ὧδ᾽ ἐγένεσθε;
25 (83) ταῦτα καὶ τοιαῦτά ἐστι τὰ τούτου τοῦ γένους ἀκούσματα ἕκαστον γὰρ
τῶν τοιούτων μάλιστά τί ἐστιν. ἔστι δ᾽ αὕτη ἡ αὐτὴ τῆι τῶν ἑπτὰ σοφιστῶν
λεγομένηι σοφίαι. καὶ γὰρ ἐκεῖνοι ἐζήτουν οὐ τί ἐστι τἀγαθόν, ἀλλὰ τί μάλιστα;
οὐδὲ τί τὸ χαλεπὸν, ἀλλὰ τί τὸ χαλεπώτατον; ὅτι τὸ αὑτὸν γνῶναί ἐστιν᾽ οὐδὲ
τί τὸ ῥάιδιον, ἀλλὰ τί τὸ ῥᾷιστον; ὅτι τὸ ἔθει χρῆσθαι. τῆι τοιαύτηι γὰρ σοφίαι
μετηκολουθηκέναι ἔοικε τὰ τοιαῦτα ἀκούσματα᾽ πρότεροι γὰρ οὗτοι ΤΤυθαγόρου
ἐγένοντο. τὰ δὲ τί πρακτέον ἢ οὐ πρακτέον τῶν ἀκουσμάτων τοιαῦτά ἐστιν,
οἷον ὅτι δεῖ τεκνοποιεῖσθαι᾽ δεῖ γὰρ ἀντικαταλιπεῖν τοὺς θεραπεύοντας τὸν θεόν᾽
ἢ ὅτι δεῖ τὸν δεξιὸν ὑποδεῖσθαι πρότερον, ἢ ὅτι οὐ δεῖ τὰς λεωφόρους βαδίζειν
ὁδούς, οὐδὲ εἰς περιρραντήριον ἐμβάπτειν, οὐδὲ ἐν βαλανείωι λούεσθαι. ἄδηλον
39 γὰρ ἐν πᾶσι τούτοις, εἰ καθαρεύουσιν οἱ κοινωνοῦντες. (84) καὶ ἄλλα τάδε.
φορτίον μὴ συγκαθαιρεῖν᾽ οὐ γὰρ δεῖ αἴτιον γίνεσθαι τοῦ μὴ πονεῖν συνανατιθέναι
δέ. χρυσὸν ἐχούσηι μὴ πλησιάζειν ἐπὶ τεκνοποιίαι. μὴ λέγειν ἄνευ φωτός.
σπένδειν τοῖς θεοῖς κατὰ τὸ οὖς τῆς κύλικος οἰωνοῦ ἕνεκεν καὶ ὅπως μὴ ἀπὸ
τοῦ αὐτοῦ πίνηται. ἐν δακτυλίωι μὴ φέρειν σημεῖον θεοῦ εἰκόνα, ὅπως μὴ
40 μιαίνηται “ἄγαλμα γάρ, ὅπερ δεῖ φρουρῆσαι ἐν τῶι οἴκωι. γυναῖκα οὐ δεῖ διώκειν
τὴν αὑτοῦ, ἱκέτις yap' διὸ καὶ ἀφ᾽ ἑστίας ἀγόμεθα, καὶ ἡ λῆψις διὰ δεξιᾶς. μηδὲ
ἀλεκτρυόνα λευκὸν (θύεινν" ἱκέτης γὰρ (Kal) ἱερὸς τοῦ Μηνός d10 καὶ σημαίνουσιν
ὥραν. (85) καὶ συμβουλεύειν μηδὲν παρὰ τὸ βέλτιστον τῶι συμβουλευομένωι᾽"
ἱερὸν γὰρ συμβουλή. ἀγαθὸν οἱ πόνοι, αἱ δὲ ἡδοναὶ ἐκ παντὸς τρόπου κακόν᾽
ἐπὶ κολάσει γὰρ ἐλθόντας δεῖ κολασθῆναι. θύειν χρὴ ἀνυπόδητον καὶ πρὸς τὰ
ἱερὰ προσιέναι. εἰς ἱερὸν οὐ δεῖ ἐκτρέπεσθαι" οὐ γὰρ πάρεργον δεῖ ποιεῖσθαι τὸν
θεόν. ὑπομένοντα καὶ ἔχοντα τραύματα ἐν τῶι ἔμπροσθεν τελευτῆσαι ἀγαθόν,
ἐναντίως δὲ ἐναντίον εἰς μόνα τῶν ζώιων οὐκ εἰσέρχεται ἀνθρώπου ψυχή, οἷς
 C. AKOYZMATA ΚΑΙ ZYMBOAA. 3—6. 281

θέμις ἐστὶ τυθῆναι᾽ διὰ τοῦτο τῶν θυσίμων χρὴ ἐσθίειν μόνον (οἷς ἂν τὸ ἐσθίειν
καθήκηι), ἄλλου δὲ μηδενὸς ζώιου. τὰ μὲν οὖν τοιαῦτα τῶν ἀκουσμάτων ἐστί,
τὰ δὲ πλεῖστον ἔχοντα μῆκος περί τε θυσίας, καθ᾽ ἑκάστους τοὺς καιροὺς πῶς
χρὴ ποιεῖσθαι, τάς τε ἄλλας * * * καὶ περὶ μετοικήσεως τῆς ἐντεῦθεν, καὶ περὶ
ὃ τὰς ταφὰς πῶς δεῖ καταθάπτεσθαι. (86) ἐπ᾽ ἐνίων μὲν οὖν ἐπιλέγεται {τὸ διὰ
τί δεῖ, οἷον ὅτι δεῖ τεκνοποιεῖσθαι ἕνεκα τοῦ καταλιπεῖν ὃἕτερον ἀνθ᾽ ἑαυτοῦ θεῶν
θεραπευτήν᾽ τοῖς δὲ οὐδεὶς λόγος πρόσεστι. καὶ ἔνια μὲν τῶν ἐπιλεγομένων δόξει
προσπεφυκέναι ἀπαρτί, ἔνια δὲ πόρρω, οἷον περὶ τοῦ τὸν ἄρτον μὴ καταγνύναι,
ὅτι πρὸς τὴν ἐν ἅιδου κρίσιν οὐ συμφέρει. αἱ δὲ προστιθέμεναι εἰκοτολογίαι περὶ
10 τῶν τοιούτων οὐκ εἰσὶ TTvdayopıral, ἀλλ᾽ ἐνίων ἔξωθεν ἐπισοφιζομένων καὶ Ber
μένων προσάπτειν εἰκότα λόγον, οἷον καὶ περὶ τοῦ νῦν λεχθέντος, διὰ τί οὐ δεῖ
καταγνύναι τὸν ἄρτον. οἱ μὲν γάρ φασιν, ὅτι οὐ δεῖ τὸν συνάγοντα διαλύειν"
τὸ γὰρ ἀρχαῖον βαρβαρικῶς πάντες ἐπὶ ἕνα ἄρτον συνήιεσαν οἱ φίλοι: οἱ δ᾽ ὅτι
οὐ δεῖ οἰωνὸν ποιεῖσθαι τοιοῦτον ἀρχόμενον καταγνύντα καὶ συντρίβοντα.
18 5. [ΑΒ181.] Oec. A 4. 134428 πρῶτον μὲν οὖν νόμοι πρὸς γυναῖκα καὶ τὸ μὴ
ἀδικεῖν: οὕτως γὰρ ἂν οὐδ᾽ αὐτὸς ἀδικοῖτο. τοῦθ᾽ ὑφηγεῖται δέ, ὃ καὶ ὁ κοινὸς
νόμος, καθάπερ οἱ TTudayöpeioı λέγουσιν, ὥσπερ ἱκέτιν καὶ ἀφ᾽ ἑστίας ἠγ-
μένην ὡς ἥκιστα δεῖν ἀδικεῖν.
6. Sup. ᾿Αναξίμανδρος ᾿Αναξιμάνδρου Μιλήσιος ὁ νεώτερος ἱστορικός᾽ γέγονε
20 δὲ κατὰ τοὺς ᾿Αρταξέρξου χρόνους τοῦ Μνήμονος κληθέντος [408---859]: ἔγραψε
Συμβόλων Πυθαγορείων ἐξήγησιν, οἷόν ἐστι τὸ ζυγὸν μὴ ὑπερβαί-
νειν᾽, ἱμαχαίραι πῦρ μὴ σκαλεύειν᾽, “ano ὁλοκλήρου ἄρτου μὴ
ἐσθίειν᾽ κτλ. Dioc. τι 2 [S. 12,14] γέγονε δὲ καὶ ἄλλος ᾿Αναξίμανδρος ἱστορικὸς
καὶ αὐτὸς Μιλήσιος τῆι ᾿Ιάδι γεγραφώς. [Hieraus (und unter Benutzung der
25 Aristotelischen Akusmata?) fälschte auf den Namen des Arztes Androkydes
(Alex. ἃ. Großen Zeit) ein Pythagoreer der alexandrinischen Zeit ein Buch ’Av-
δροκύδου τοῦ TTudayopeiou TTepi ΤΤυθαγορικῶν συμβόλων, das Demetrios v. Byzanz
(Ath. x 4250), Tryphon Rhet. gr. πι| 193 Speng., Ps. Plut. de ed. puer. 17 p. 12»,
Diog. vırı 17, Hippol. νι 26, Nicom. math. 13, Anatol. (Theol. ar.) p. 11 benutzen.
30 Vgl. auch Hermippos fr. 21 (oben S. 38,10). Probe aus Porrn. V. P. 42 ἣν δὲ
καὶ ἄλλο εἶδος τῶν συμβόλων τοιοῦτον, ζυγὸν un ὑπερβαίνειν", τουτέστι
μὴ πλεονεκτεῖν, "un τὸ πῦρ τῆι μαχαίραι σκαλεύειν᾽, ὅπερ ἣν μὴ τὸν
ἀνοιδοῦντα καὶ ὀργιζόμενον κινεῖν λόγοις παρατεθηγμένοις, «στέφανόν τε μὴ
τίλλειν᾽, τουτέστι τοὺς νόμους μὴ λυμαίνεσθαι: στέφανοι γὰρ πόλεων οὗτοι.
35 πάλιν δ᾽ αὖ ἕτερα τοιαῦτα “un καρδίαν ἐσθίειν᾽, οἷον μὴ λυπεῖν ἑαυτὸν ἀνίαις,
“und ἐπὶ χοίνικος καθέζεσθαι᾽, οἷον μὴ ἀργὸν ζῆν, “und ἀποδημοῦντα
ἐπιστρέφεσθαι᾽, μὴ ἔχεσθαι τοῦ βίου τούτου ἀποθνήισκοντα, τάς τε Aew-
φόρους μὴ βαδίζειν᾽, δι οὗ ταῖς τῶν πολλῶν ἕπεσθαι γνώμαις ἐκώλυεν, τὰς
δὲ τῶν ὀλίγων καὶ πεπαιδευμένων μεταθεῖν, “μηδὲ χελιδόνας ἐν οἰκίαι
40 δέχεσθαι᾽, τουτέστι λάλους ἀνθρώπους καὶ περὶ γλῶτταν ἀκρατεῖς ὁμωροφίους
μὴ ποιεῖσθαι, 'φορτίον δὲ συνανατιθέναι μὲν τοῖς βαστάζουσιν, ouy-
καθαιρεῖν δὲ un, dr οὗ παρήινει μηδενὶ πρὸς ῥαιστιύνην, ἀλλὰ πρὸς ἀρετὴν
καὶ πόνους συμπράττειν, (θεῶν τε εἰκόνας ἐν δακτυλίοις μὴ φορεῖν᾽,
τουτέστι τὴν περὶ θεν δόξαν καὶ λόγον μὴ πρόχειρον μηδὲ φανερὸν ἔχειν, μηδὲ
45 εἰς πολλοὺς προφέρειν, σπονδάς τε ποιεῖσθαι τοῖς θεοῖς κατὰ τὸ οὖς
τῶν ἐκπωμάτων᾽, ἐντεῦθεν γὰρ ἠινίττετο τιμᾶν τοὺς θεοὺς καὶ ὑμνεῖν τῆι μου-
σικῆι" αὕτη γὰρ διὰ ὥτων χωρεῖ.
 282 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

D. ΕΚ ΤΩ͂Ν APIZTO=ZENOY TTYOATOPIKRN ATIO®AZERN

ΚΑΙ TTYOATOPIKOY BIOY.
1. Iamer. V.P. 163ff. τῶν δ᾽ ἐπιστημῶν οὐχ ἥκιστά φασιν τοὺς Πυθαγο-
ρείους τιμᾶν μουσικήν τε καὶ ἰατρικὴν καὶ μαντικήν. σιωπηλοὺς δε εἶναι καὶ
ἀκουστικοὺς καὶ ἐπαινεῖσθαι παρ᾽ αὐτοῖς τὸν δυνάμενον ἀκοῦσαι. τῆς δὲ ἰατρικῆς
μάλιστα μὲν ἀποδέχεσθαι τὸ διαιτητικὸν εἶδος καὶ εἶναι ἀκριβεστάτους ἐν τούτωι.
καὶ πειρᾶσθαι πρῶτον μὲν καταμανθάνειν σημεῖα συμμετρίας πόνων τε καὶ σιτίων
καὶ ἀναπαύσεως. ἔπειτα περὶ αὐτῆς τῆς κατασκευῆς τῶν προσφερομένων σχεδὸν
πρώτους ἐπιχειρῆσαί τι πραγματεύεσθαι καὶ διορίζειν. ἅψασθαι δὲ [χρὴ] καὶ
10 καταπλασμάτων ἐπὶ πλείω τοὺς ΤΤυθαγορείους τῶν ἔμπροσθεν, τὰ δὲ περὶ τὰς
φαρμακείας ἧττον δοκιμάζειν, αὐτῶν δὲ τούτων τοῖς πρὸς τὰς ἑλκώσεις μάλιστα
χρῆσθαι, (τὰ δὲ) περὶ τὰς τομάς τε καὶ καύσεις ἥκιστα πάντων ἀποδέχεσθαι.
(164) χρῆσθαι δὲ καὶ ταῖς ἐπωιδαῖς πρὸς ἔνια τῶν ἀρρωστημάτων. ὑπελάμβανον
δὲ καὶ τὴν μουσικὴν μεγάλα συμβάλλεσθαι πρὸς ὑγείαν, ἄν τις αὐτῆι χρῆται κατὰ
τοὺς προσήκοντας τρόπους. ἐχρῶντο δὲ καὶ Ὁμήρου καὶ Ἡσιόδου λέξεσιν ἐξει-
λεγμέναις πρὸς ἐπανόρθωσιν ψυχῶν. WIOVTO δὲ δεῖν κατέχειν καὶ διασώιζειν ἐν
τῆι μνήμηι πάντα τὰ διδασκόμενά τε καὶ φραζόμενα, καὶ μέχρι τούτου συσκευάζε-
σθαι τάς τε μαθήσεις καὶ τὰς ἀκροάσεις, μέχρι ὅτου δύναται παραδέχεσθαι τὸ
μανθάνον καὶ διαμνημονεῦον, ὅτι ἐκεῖνό ἐστιν, ὧι δεῖ γινώσκειν καὶ ἐν ὧι γνώμην
20 φυλάσσειν. ἐτίμων γοῦν σφόδρα τὴν μνήμην καὶ πολλὴν αὐτῆς ἐποιοῦντο γυμνα-
σίαν τε καὶ ἐπιμέλειαν, ἔν τε τῶι μανθάνειν οὐ πρότερον ἀφιέντες τὸ διδασκό-
μένον, ἕως περιλάβοιεν βεβαίως τὰ ἐπὶ τῆς πρώτης μαθήσεως, καὶ (τῶν) καθ᾽
ἡμέραν λεγομένων ἀνάμνησιν [τόνδε τὸν τρόπον]. (165) ΤΤυθαγόρειος ἀνὴρ οὐ
πρότερον ἐκ τῆς κοίτης ἀνίστατο ἢ τὰ χθὲς γενόμενα [πρότερον] ἀναμνησθείη.
ἐποιεῖτο δὲ τὴν ἀνάμνησιν τόνδε τὸν τρόπον. ἐπειρᾶτο ἀναλαμβάνειν τῆι διανοίαι,
τί πρῶτον εἶπεν ἢ ἤκουσεν ἢ προσέταξε τοῖς ἔνδον ἀναστάς, καὶ τί δεύτερον καὶ
τί τρίτον. καὶ περὶ τῶν ἐσομένων ὁ αὐτὸς λόγος. καὶ πάλιν αὖ ἐξιὼν τίνι πρώτωι
ἐνέτυχεν καὶ τίνι δευτέρωι, καὶ λόγοι τίνες ἐλέχθησαν πρῶτοι καὶ δεύτεροι καὶ
τρίτοι, καὶ περὶ τῶν ἄλλων δὲ ὁ αὐτὸς λόγος. πάντα γὰρ ἐπειρᾶτο ἀναλαμβάνειν
30 τῆι διανοίαι τὰ συμβάντα ἐν ὅληι τῆι ἡμέραι, οὕτω τῆι τάξει προθυμούμενος
ἀναμιμνήισκεσθαι, ὥς ποτε συνέβη γενέσθαι ἕκαστον αὐτῶν. εἰ δὲ πλείω σχολὴν
ἄγοι ἐν τῶι διεγείρεσθαι, καὶ τὰ (κατὰ) τρίτην ἡμέραν συμβάντα τὸν αὐτὸν
τρόπον ἐπειρᾶτο ἀναλαμβάνειν (166) καὶ ἐπὶ πλέον [ἐπειρῶντο] τὴν μνήμην
γυμνάζειν. οὐδὲν γὰρ μεῖζον πρὸς ἐπιστήμην καὶ ἐμπειρίαν καὶ φρόνησιν τοῦ
35 δύνασθαι μνημονεύειν. ἀπὸ δὴ τούτων τῶν ἐπιτηδευμάτων συνέβη τὴν ᾿Ιταλίαν
πᾶσαν φιλοσόφων ἀνδρῶν ἐμπλησθῆναι, καὶ πρότερον ἀγνοουμένης αὐτῆς ὕστερον
διὰ ἸΤυθαγόραν μεγάλην Ἑλλάδα κληθῆναι, καὶ πλείστους παρ᾽ αὐτοῖς ἄνδρας
φιλοσόφους καὶ ποιητὰς καὶ νομοθέτας γενέσθαι. τάς τε γὰρ τέχνας τὰς ῥητορικὰς
καὶ τοὺς λόγους τοὺς ἐπιδεικτικοὺς καὶ τοὺς νόμους τοὺς γεγραμμένους παρ᾽ ἐκεί-
40 νων εἰς τὴν Ἑλλάδα συνέβη κομισθῆναι. καὶ περὶ τῶν φυσικῶν ὅσοι τινὰ μνείαν
πεποίηνται, πρῶτον Ἐμπεδοκλέα καὶ Tlapueviönv τὸν ᾿Ελεάτην προφερόμενοι
τυγχάνουσιν, οἵ TE γνωμολογῆσαί τι τῶν κατὰ τὸν βίον βουλόμενοι τὰς Ἐπιχάρμου
διανοίας προφέρονται, καὶ σχεδὸν πάντες αὐτὰς οἱ φιλόσοφοι κατέχουσι. Zu
8 163 vgl. Cramer An. Par. ı 172 ὅτι οἱ ΤΤυθαγορικοί, ὡς ἔφη ᾿Αριστόξενος, καθάρσει
45 ἐχρῶντο τοῦ μὲν σώματος διὰ τῆς ἰατρικῆς, τῆς δὲ ψυχῆς διὰ τῆς μουσικῆς.
Stob ııı 1,71 H. Diod.x 5,1. Zu $ 164 vgl. ΤΑ δι. $ 110. 111.
 D. ΕΚ ΤΩΝ APIETOZENOY TIYOATOPIKRN ΑἸΤΟΦΑΣΕΩΝ. 1—4. 283

2. Iamer. V. P. 137 βούλομαι δὲ ἄνωθεν τὰς ἀρχὰς ὑποδεῖξαι τῆς τῶν θεῶν
θρησκείας, ἃς προεστήσατο Πυθαγόρας τε καὶ οἱ ἀπ᾿ αὐτοῦ ἄνδρες. ἅπαντα ὅσα
περὶ τοῦ πράττειν ἢ μὴ πράττειν διορίζουσιν, ἐστόχασται τῆς πρὸς τὸ θεῖον
ὁμιλίας, καὶ ἀρχὴ αὕτη ἐστὶ καὶ βίος ἅπας συντέτακται πρὸς τὸ ἀκολουθεῖν τῶι
θεῶι καὶ ὁ λόγος οὗτος ταύτης ἐστὶ τῆς φιλοσοφίας, ὅτι γελοῖον ποιοῦσιν ἄν-
θρωποι ἄλλοθέν ποθεν ζητοῦντες τὸ εὖ ἢ παρὰ τῶν θεῶν, καὶ ὅμοιον, ὥσπερ ἂν
εἴ τις ἐν βασιλευομένηι χώραι τῶν πολιτῶν τινα ὕπαρχον θεραπεύσαι, ἀμελήσας
αὐτοῦ τοῦ πάντων ἄρχοντος καὶ βασιλεύοντος. τοιοῦτον γὰρ οἴονται ποιεῖν καὶ
τοὺς ἀνθρώπους. ἐπεὶ γὰρ ἔστι τε θεὸς καὶ οὗτος πάντων κύριος, δεῖν δὲ ὧμο-
10 λόγηται παρὰ τοῦ κυρίου τἀγαθὸν αἰτεῖν, πάντες τε, οὺς μὲν ἂν φιλῶσι καὶ οἷς
ἂν χαίρωσι, τούτοις διδόασι τἀγαθά, πρὸς δὲ οὗς ἐναντίως ἔχουσι, τἀναντία, δῆλον
ὅτι ταῦτα πρακτέον, οἷς τυγχάνει ὁ θεὸς χαίρων.
3. IampL. V. Pyth. 114 Ε΄. (ἔτι τοίνυν ἀνυσιμώτατον πρὸς τὴν τῆς δικαιοσύνης
κατάστασιν ὑπελάμβανεν εἶναι τὴν τῶν θεῶν ἀρχήν, ἄνωθέν τε ἀπ᾽ ἐκείνης πολι-
15 τείαν καὶ νόμους, δικαιοσύνην τε καὶ τὰ δίκαια διέθηκεν.) οὐ χεῖρον δὲ καὶ τὰ
καθ᾽ ἕκαστον ὅπως διώρισε προσθεῖναι. τὸ διανοεῖσθαι περὶ τοῦ θείου, ὡς ἔστι
τε καὶ πρὸς τὸ ἀνθρώπινον γένος οὕτως ἔχει, ὡς ἐπιβλέπειν καὶ μὴ ὀλιγωρεῖν
αὐτοῦ, χρήσιμον εἶναι ὑπελάμβανον οἱ ΤΤυθαγόρειοι παρ᾽ ἐκείνου μαθόντες. δεῖσθαι
γὰρ ἡμᾶς ἐπιστατείας τοιαύτης, ἧι κατὰ μηδὲν ἀνταίρειν ἀξιώσομεν, τοιαύτην
20 δ᾽ εἶναι τὴν ὑπὸ τοῦ θείου γινομένην, εἴπερ ἐστὶ τὸ θεῖον τοιοῦτον (οἷον) ἄξιον
εἶναι τῆς τοῦ σύμπαντος ἀρχῆς. ὑβριστικὸν γὰρ δὴ φύσει τὸ ζῶιον ἔφασαν εἶναι,
ὀρθῶς λέγοντες, καὶ ποικίλον κατά τε τὰς ὁρμὰς καὶ κατὰ τὰς ἐπιθυμίας καὶ κατὰ
τὰ λοιπὰ τῶν παθῶν δεῖσθαι οὖν τοιαύτης ὑπεροχῆς τε καὶ ἐπανατάσεως, ἀφ᾽
ἧς ἔσται σωφρονισμός τις καὶ τάξις. (175) Wıovro δὴ δεῖν ἕκαστον αὐτῶν
25 συνειδότα τὴν τῆς φύσεως ποικιλίαν μηδέποτε λήθην ἔχειν τῆς πρὸς τὸ θεῖον
ὁσιότητός τε καὶ θεραπείας, ἀλλ᾽ ἀεὶ τίθεσθαι πρὸ τῆς διανοίας ὡς ἐπιβλέποντος
καὶ παραφυλάττοντος τὴν ἀνθρωπίνην ἀγωγήν. μετὰ δὲ τὸ θεῖόν τε καὶ τὸ δαι-
μόνιον πλεῖστον ποιεῖσθαι λόγον γονέων τε καὶ νόμου, καὶ τούτων ὑπήκοον αὑτὸν
κατασκευάζειν, μὴ πλαστῶς, ἀλλὰ πεπεισμένως. καθόλου δὲ Wıovro δεῖν ὑπολαμ-
βάνειν, μηδὲν εἶναι μεῖζον κακὸν ἀναρχίας᾽ οὐ γὰρ πεφυκέναι τὸν ἄνθρωπον δια-
σώιζεσθαι μηδενὸς ἐπιστατοῦντος. (116) τὸ μένειν ἐν τοῖς πατρίοις ἔθεσί τε
καὶ νομίμοις ἐδοκίμαζον οἱ ἄνδρες ἐκεῖνοι, κἂν ἦι μικρῶι χείρω ἑτέρων" τὸ γὰρ
ῥαιδίως ἀποπηδᾶν ἀπὸ TÜV ὑπαρχόντων νόμων καὶ οἰκείους εἶναι καινοτομίας
οὐδαμῶς εἶναι σύμφορον καὶ σωτήριον.
35 4. Stop. fl. (πη t. 79,45 Mein. ἐκ τῶν ᾿Αριστοξένου ΤΤυθαγορείων ἀποφάσεων
[FHG 11 278 fr. 19]. μετὰ τὸ θεῖον καὶ δαιμόνιον πλεῖστον ποιεῖσθαι λόγον γονέων
TE καὶ νόμων μὴ πλαστῶς ἀλλὰ πεπιστευμένως ἑαυτὸν πρὸς ταῦτα παρασκευά-
ζοντα. τὸ μένειν ἐν τοῖς πατρίοις ἔθεσί τε καὶ νόμοις ἐδοκίμαζον, εἰ καὶ μικρῶι
χείρω τῶν ἑτέρων ein. — t. 43,49 ἐ. τ. ᾽Α. ΤΙ. ἀ. [fr. 18] καθόλου δὲ ὥὦιοντο δεῖν
ὑπολαμβάνειν μηδὲν εἶναι μεῖζον κακὸν ἀναρχίας οὐ γὰρ πεφυκέναι τὸν ἄνθρωπον
διασώιζεσθαι μηδενὸς ἐπιστατοῦντος [8. oben Ζ. 39---31]. περὶ δὲ ἀρχόντων καὶ
ἀρχομένων οὕτως ἐφρόνουν τοὺς μὲν γὰρ ἄρχοντας ἔφασκον οὐ μόνον ἐπιστή-
μονας ἀλλὰ καὶ φιλανθρώπους δεῖν εἶναι: καὶ τοὺς ἀρχομένους οὐ μόνον πειθηνίους
ἀλλὰ καὶ φιλάρχοντας. ἐπιμελητέον δὲ πάσης ἡλικίας ἡγοῦντο καὶ τοὺς μὲν
45 παῖδας ἐν γράμμασι καὶ τοῖς ἄλλοις μαθήμασιν ἀσκεῖσθαι’ τοὺς δὲ νεανίσκους τοῖς
τῆς πόλεως ἔθεσί τε καὶ νόμοις γυμνάζεσθαι. τοὺς δὲ ἄνδρας ταῖς πράξεσί τε
καὶ δημοσίαις ληιτουργίαις προσέχειν ᾿τοὺς δὲ πρεσβύτας ἐνθυμήσεσι καὶ κριτηρίοις
καὶ συμβουλίαις δεῖν ἐναναστρέφεσθαι μετὰ πάσης ἐπιστήμης ὑπελάμβανον, ὅπως
 284 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

μήτε οἱ παῖδες νηπιάζοιεν μήτε οἱ νεανίσκοι παιδαριεύοιντο μήτε ἅνδρες veavı-

εύοιντο μήτε οἱ γέροντες παραφρονοῖεν. δεῖν δὲ ἔφασκον εὐθὺς ἐκ παίδων καὶ
τὴν τροφὴν τεταγμένως προσφέρεσθαι, διδάσκοντες ὡς ἡ μὲν τάξις καὶ συμμετρία
καλὴ καὶ σύμφορος, ἡ δ᾽ ἀταξία καὶ ἀσυμμετρία αἰσχρά τε καὶ ἀσύμφορος. [Vgl.
D 8 8 203).
ὅ. IamgL. V. P.180ff. ἐπεὶ δὲ καὶ ἐν τῆι πρὸς ἕτερον χρείαι ἔστι τις δικαιο-
σύνη, καὶ ταύτης τοιοῦτόν τινα τρόπον λέγεται ὑπὸ τῶν ΤΤυθατορείων παραδίδο-
σθαι. εἶναι γὰρ κατὰ τὰς ὁμιλίας τὸν μὲν εὔκαιρον, τὸν δὲ ἄκαιρον, διαιρεῖσθαι
δὲ ἡλικίας τε διαφορᾶι καὶ ἀξιώματος καὶ οἰκειότητος τῆς συγγενικῆς καὶ εὐεργε-
10 σίας, καὶ εἴ τι ἄλλο τοιοῦτον ἐν ταῖς πρὸς ἀλλήλους διαφοραῖς ὃν ὑπάρχει. ἔστι
γάρ τι ὁμιλίας εἶδος, ὃ φαίνεται νεωτέρωι μὲν πρὸς νεώτερον οὐκ ἄκαιρον εἶναι,
πρὸς δὲ τὸν πρεσβύτερον ἄκαιρον: οὔτε γὰρ ὀργῆς οὔτε ἀπειλῆς εἶδος πᾶν [9]
οὔτε θρασύτητος, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν τοιαύτην ἀκαιρίαν εὐλαβητέον εἶναι τῶι vew-
τέρωι πρὸς τὸν πρεσβύτερον. (181) παραπλήσιον δέ τινα εἶναι καὶ τὸν περὶ
15 τοῦ ἀξιώματος λόγον᾽ πρὸς γὰρ ἄνδρα ἐπὶ καλοκαγαθίας ἥκοντα ἀληθινὸν ἀξίωμα
οὔτ᾽ εὔσχημον οὔτ᾽ εὔκαιρον εἶναι προσφέρειν οὔτε παρρησίαν πολλὴν οὔτε τὰ
λοιπὰ τῶν ἀρτίως εἰρημένων. παραπλήσια δὲ τούτοις καὶ περὶ τῆς πρὸς τοὺς
γονεῖς ὁμιλίας ἐλέγετο, ὡσαύτως δὲ καὶ περὶ τῆς πρὸς τοὺς εὐεργέτας. εἶναι δὲ
ποικίλην τινὰ καὶ πολυειδῆ τὴν τοῦ καιροῦ χρείαν᾽ καὶ γὰρ τῶν ὀργιζομένων τε
20 καὶ θυμουμένων τοὺς μὲν εὐκαίρως τοῦτο ποιεῖν, τοὺς δὲ ἀκαίρως, καὶ πάλιν αὖ
τῶν ὀρεγομένων τε καὶ ἐπιθυμούντων καὶ ὁρμώντων ἐφ᾽ ὁτιδήποτε τοῖς μὲν ἀκο-
λουθεῖν καιρόν, τοῖς δὲ ἀκαιρίαν. τὸν αὐτὸν δ᾽ εἶναι λόγον καὶ περὶ τῶν ἄλλων
παθῶν τε καὶ πράξεων καὶ διαθέσεων καὶ ὁμιλιῶν καὶ ἐντεύξεων. (182) εἶναι
δὲ τὸν καιρὸν μέχρι μέν τινος διδακτόν τε Kol ἀπαράλογον καὶ τεχνολογίαν ἐπι-
25 δεχόμενον, καθόλου δὲ καὶ ἁπλῶς οὐδὲν αὐτῶι τούτων ὑπάρχειν. ἀκόλουθα δὲ
εἶναι καὶ σχεδὸν τοιαῦτα, οἷα συμπαρέπεσθαι τῆι τοῦ καιροῦ φύσει τήν τε ὀνο-
μαζομένην ὥραν καὶ τὸ πρέπον καὶ τὸ ἁρμόττον, καὶ εἴ τι ἄλλο τυγχάνει τούτοις
ὁμοιογενὲς ὄν. ἀρχὴν δὲ ἀπεφαίνοντο ἐν παντὶ ἕν τι τῶν τιμιωτάτων εἶναι ὁμοίως
ἐν ἐπιστήμηι τε καὶ ἐμπειρίαι καὶ ἐν γενέσει, καὶ πάλιν αὖ ἐν οἰκίαι τε καὶ πόλει
30 καὶ στρατοπέδωι καὶ πᾶσι τοῖς τοιούτοις συστήμασι, δυσθεώρητον δ᾽ εἶναι καὶ
δυσσύνοπτον τὴν τῆς ἀρχῆς φύσιν ἐν πᾶσι τοῖς εἰρημένοις. ἐν [τε] γὰρ ταῖς
ἐπιστήμαις οὐ τῆς τυχούσης εἶναι διανοίας τὸ καταμαθεῖν τε καὶ κρῖναι καλῶς
βλέψαντας εἰς τὰ μέρη τῆς πραγματείας, ποῖον τούτων ἀρχή. (188) μεγάλην
δ᾽ εἶναι διαφορὰν καὶ σχεδὸν περὶ ὅλου τε καὶ παντὸς τὸν κίνδυνον γίνεσθαι, μὴ
35 ληφθείσης ὀρθῶς τῆς ἀρχῆς οὐδὲν γάρ, ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν, ἔτι τῶν μετὰ ταῦτα
ὑγιὲς γίνεσθαι, ἀγνοηθείσης τῆς ἀληθινῆς ἀρχῆς. τὸν αὐτὸν δ᾽ εἶναι λόγον καὶ
περὶ τῆς ἑτέρας ἀρχῆς᾽ οὔτε γὰρ οἰκίαν οὔτε πόλιν εὖ ποτε ἂν οἰκηθῆναι μὴ
ὑπάρξαντος ἀληθινοῦ ἄρχοντος καὶ κυριεύοντος τῆς ἀρχῆς τε καὶ ἐπιστασίας ἑκου-
σίως. ἀμφοτέρων γὰρ δεῖ βουλομένων τὴν ἐπιστατείαν γίνεσθαι ὁμοίως τοῦ τε
40 ἄρχοντος καὶ τῶν ἀρχομένων, ὥσπερ καὶ τὰς μαθήσεις τὰς ὀρθῶς γινομένας ἑἕκου-
σίως δεῖν ἔφασαν γίνεσθαι, ἀμφοτέρων βουλομένων, τοῦ τε διδάσκοντος καὶ τοῦ
μανθάνοντος ἀντιτείνοντος γὰρ. ὁποτέρου δήποτε τῶν εἰρημένων οὐκ ἂν ἐπιτελε-
σθῆναι κατὰ τρόπον τὸ προκείμενον ἔργον. SToB. 606]. τι 18,119 €. τ. ᾽Α. TT. ἀ.
[fr. 22]. ἔφασκον δὲ καὶ τὰς μαθήσεις πάσας τῶν τε ἐπιστημῶν καὶ τῶν τεχνῶν
45 τὰς μὲν ἑκουσίους ὀρθάς τε εἶναι καὶ εἰς τέλος ἀφικνεῖσθαι, τὰς δὲ ἀκουσίους
φαύλους τε καὶ ἀτελεῖς γίνεσθαι.
6. Iamgr. Υ. Ρ. 196 ff. (καὶ ταῦτα δὲ παρέδωκε τοῖς ΤΤυθαγορείοις ΤΤυθαγόρας,
ὧν αἴτιος αὐτὸς ἦν). προσεῖχον γὰρ οὗτοι, τὰ σώματα ὡς ἂν (dei) ἐπὶ τῶν
 D. ΕΚ ΤΩΝ APIZTOZENOY ΠΎΘΑΓΟΡΙΚΩΝ ATIODAZERN. 4- 285
αὐτῶν διακέηται, καὶ μὴ ἦι ὁτὲ μὲν ῥικνά, ὁτὲ δὲ πολύσαρκα᾽ ἀνωμάλου
γὰρ βίου
ὦιοντο εἶναι δεῖγμα. ἀλλὰ ὡσαύτως καὶ κατὰ τὴν διάνοιαν οὐχ ὁτὲ
μὲν ἱλαροί,
ὁτὲ δὲ κατηφεῖς, ἀλλὰ ἐφ᾽ ὁμαλοῦ πράιως χαίροντες. διεκρούοντο δὲ ὀργάς,
ἀθυ-
μίας, ταραχάς" καὶ ἦν αὐτοῖς παράγγελμα, ὡς οὐδὲν δεῖ τῶν ἀνθρωπίνων
συμ-
πτωμάτων ἀπροσδόκητον εἶναι παρὰ τοῖς νοῦν ἔχουσιν, ἀλλὰ πάντα
προσδοκᾶν,
ὧν μὴ τυγχάνουσιν αὐτοὶ κύριοι ὄντες. εἰ δέ ποτε αὐτοῖς συμβαίη ἢ ὀργὴ
ἢ
λύπη ἢ ἄλλο τι τοιοῦτον, ἐκποδὼν ἀπηλλάττοντο καὶ καθ᾽ ἑαυτὸν ἕκαστος
γενόμενος
ἐπειρᾶτο καταπέττειν τε καὶ ἰατρεύειν τὸ πάθος. (197) λέγεται δὲ καὶ τάδε περὶ
τῶν Τυθαγορείων, ὡς οὔτε οἰκέτην ἐκόλασεν οὐθεὶς αὐτῶν ὑπὸ ὀργῆς
ἐχόμενος
10 οὔτε τῶν ἐλευθέρων ἐνουθέτησέ τινα, ἀλλ᾽ ἀνέμενεν ἕκαστος τὴν
τῆς διανοίας
ἀποκατάστασιν. ἐκάλουν δὲ τὸ νουθετεῖν πεδα ρτᾶν᾽ ἐποιοῦντο
γὰρ τὴν ἀναμο-
νὴν σιωπῆι χρώμενοι καὶ ἡσυχίαι. Σπίνθαρος [von Tarent, Vater des
Aristoxenos)
γοῦν διηγεῖτο πολλάκις περὶ ᾿Αρχύτου (τοῦ) Ταραντίνου, ὅτι διὰ
χρόνου (τινὸς)
εἰς ἀγρὸν ἀφικόμενος, ἐκ στρατείὰς νεωστὶ παραγεγονώς, ἣν ἐστρατεύσα
το ἡ πόλις
15 εἰς Μεσσαπίους, ὡς εἶδε τόν τε ἐπίτροπον καὶ τοὺς ἄλλους οἰκέτα
ς οὐκ εὖ τῶν
περὶ τὴν γεωργίαν ἐπιμελείας πεποιημένους, ἀλλὰ μεγάληι τινὶ κεχρη
μένους ὀλι-
γωρίας ὑπερβολῆι, ὀργισθείς τε καὶ ἀγανακτήσας οὕτως, ὡς ἂν ἐκεῖνο
ς, εἶπεν, ὡς
ἔοικε [Ὁ], πρὸς τοὺς οἰκέτας, ὅτι εὐτυχοῦσιν, ὅτι αὐτοῖς ὥργισται᾽ εἰ
γὰρ μὴ τοῦτο
συμβεβηκὸς ἣν, οὐκ ἄν ποτε αὐτοὺς ἀθώιους γενέσθαι τηλικαῦτα ἡμαρτ
ηκότας.
20 (198) ἔφη δὲ λέγεσθαι καὶ περὶ Κλεινίου τοιαῦτά τινα" καὶ γὰρ ἐκεῖνο
ν ἀναβάλλε-
σθαι πάσας νουθετήσεις τε καὶ κολάσεις εἰς τὴν τῆς διανοίας ἀποκα
τάστασιν.
οἴκτων δὲ καὶ δακρύων καὶ πάντων τῶν τοιούτων εἴργεσθαι τοὺς ἄνδρα
ς, οὔτε
δὲ κέρδος οὔτε ἐπιθυμίαν οὔτε ὀργὴν οὔτε φιλοτιμίαν οὔτε ἄλλο
οὐδὲν τῶν
τοιούτων αἴτιον γίνεσθαι διαφορᾶς, ἀλλὰ πάντας τοὺς ΤΤυθαγορείους
οὕτως ἔχειν
25 πρὸς ἀλλήλους, ὡς ἂν πατὴρ σπουδαῖος πρὸς τέκνα σχοίη. καλὸν δὲ
καὶ τὸ πάντα
Tudoyöpaı ἀνατιθέναι τε καὶ (εὑρετὴν) ἀποκαλεῖν, καὶ μηδεμίαν
περιποιεῖσθαι
δόξαν ἰδίαν ἀπὸ τῶν εὑρισκομένων, εἰ μὴ πού τι σπάνιον: πάνυ γὰρ
δή τινές
εἰσιν ὀλίγοι, ὧν ἴδια γνωρίζεται ὑπομνήματα. Folgt 8 199 [4,17 5.
27,25).
7. IaAugBL. V. P. 233—239 (ἀλλὰ μὴν TEKUNPOITO ἄν τις Kal περὶ
τοῦ μὴ παρ-
έργως αὐτοὺς τὰς ἀλλοτρίας ἐκκλίνειν φιλίας, ἀλλὰ καὶ πάνυ σπουδαίως
περικάμτ:-
τειν αὐτὰς καὶ φυλάττεσθαι, καὶ περὶ τοῦ μέχρι πολλῶν γενεῶν τὸ φιλικὸ
ν πρὸς
ἀλλήλους ἀνένδοτον διατετηρηκέναι, ἔκ γε ὧν ᾿Αριστόξενος ἐν τῶι
Περὶ Πηυθα-
γορικοῦ βίου [FHG τι 218 ἔν. 9, vgl. Porph. Υ͂. Ρ. 60] αὐτὸς διακη
κοέναι φησὶ Διο-
νυσίου τοῦ Σικελίας τυράννου, ὅτε ἐκπεσὼν τῆς μοναρχίας γράμματα
ἐν Κορίνθωι
35 ἐδίδασκε. (234) φησὶ γὰρ οὕτως ὁ ᾿Αριστόξενος). “οἴκτων δὲ καὶ δακρύων καὶ
πάντων τῶν τοιούτων εἴργεσθαι τοὺς ἄνδρας ἐκείνους ὡς ἐνδέχεται
μάλιστα, ὁ
αὐτὸς δὲ λόγος καὶ περὶ θωπείας καὶ δεήσεως καὶ λιτανείας καὶ
πάντων τῶν
τοιούτων. Διονύσιος γοῦν [6] ἐκπεσὼν τῆς τυραννίδος καὶ ἀφικό
μενος εἰς Κό-
ρινθον πολλάκις ἡμῖν διηγεῖτο (τὰ) περὶ τῶν κατὰ Φιντίαν τε καὶ Δάμω
να τοὺς
40 Τ]υθαγορείους. ἣν δὲ ταῦτα τὰ περὶ τὴν τοῦ θανάτου γενομένην ἐγγύην. ὁ
δὲ
τρόπος τῆς ἐγγυήσεως τοιόσδε τις ἣν. (εἶναί) τινας ἔφη τῶν περὶ
αὐτὸν διατρι-
βόντων, οἱ πολλάκις ἐποιοῦντο μνείαν τῶν TTudayopeiwv διασύροντε
ς καὶ διαμω-
κώμενοι καὶ ἀλαζόνας ἀποκαλοῦντες αὐτοὺς καὶ λέγοντες, ὅτι ἐκκοπείη
ἂν αὐτῶν
ἥ τε σεμνότης αὕτη καὶ ἡ προσποίητος πίστις καὶ ἡ ἀπάθεια, εἴ τις περισ
τήσειεν
45 εἰς φόβον ἀξιόχρεων. (235) ἀντιλεγόντων δέ τινων καὶ γινομένης φιλονικίας
συνταχθῆναι ἐπὶ τοὺς περὶ Φιντίαν δρᾶμα τοιόνδε: μεταπεμψάμενος
ὁ Διονύσιος
ἔφη τὸν Φιντίαν, ἐναντίον τέ τινα τῶν κατηγόρων αὐτοῦ εἰπεῖν
, ὅτι φανερὸς
γέγονε μετά τινων ἐπιβουλεύων αὐτῶι, καὶ τοῦτο μαρτυρεῖσθαί
τε ὑπὸ τῶν
 286 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

παρόντων ἐκείνων καὶ τὴν ἀγανάκτησιν πιθανῶς πάνυ γενέσθαι. τὸν δὲ Φιντίαν
θαυμάζειν τὸν λόγον. ὡς δὲ αὐτὸς διαρρήδην εἰπεῖν, ὅτι ἐξήτασται ταῦτα ἀκριβῶς
καὶ δεῖ αὐτὸν ἀποθνήισκειν, εἰπεῖν τὸν Φιντίαν, ὅτι εἰ οὕτως αὐτῶι δέδοκται
ταῦτα γενέσθαι, ἀξιώσαι γε αὑτῶι δοθῆναι τὸ λοιπὸν τῆς ἡμέρας, ὅπως οἰκονο--
μήσηται τά τε καθ᾽ αὑτὸν καὶ τὰ κατὰ τὸν Δάμωνα συνέζων γὰρ οἱ ἄνδρες
οὗτοι καὶ ἐκοινώνουν ἁπάντων, πρεσβύτερος δ᾽ ὧν ὁ Φιντίας τὰ πολλὰ τῶν περὶ
οἰκονομίαν ἣν εἰς αὑτὸν ἀνειληφώς. ἠξίωσεν οὖν ἐπὶ ταῦτα ἀφεθῆναι, ἐγγυητὴν
καταστήσας τὸν Δάμωνα. (236) ἔφη οὖν ὁ Διονύσιος θαυμάσαι τε καὶ ἐρωτῆσαι,
εἰ ἔστιν ὁ ἄνθρωπος οὗτος, ὅστις ὑπομενεῖ θανάτου γενέσθαι ἐγγυητής. φήσαντος
10 δὲ τοῦ Φιντίου μετάπεμπτον γενέσθαι τὸν Δάμωνα, καὶ διακούσαντα τὰ συμβε-
βηκότα φάσκειν ἐγγυήσεσθαί τε καὶ μενεῖν αὐτοῦ, ἕως ἂν ἐπανέλθηι ὁ Φιντίας.
αὐτὸς μὲν οὖν ἐπὶ τούτοις εὐθὺς ἐκπλαγῆναι ἔφη, ἐκείνους δὲ τοὺς ἐξ ἀρχῆς
εἰσαγαγόντας τὴν διάπειραν τὸν Δάμωνα χλευάζειν ὡς ἐγκαταλειφθησόμενον καὶ
σκώπτοντας ἔλαφον ἀντιδεδόσθαι λέγειν. ὄντος δ᾽ οὖν ἤδη τοῦ ἡλίου περὶ δυσμὰς
15 ἥκειν τὸν Φιντίαν ἀποθανούμενον, ἐφ᾽ ὧι πάντας ἐκπλαγῆναί τε καὶ δουλωθῆναι.
αὐτὸς δ᾽ οὖν, ἔφη, περιβαλών τε καὶ φιλήσας τοὺς ἄνδρας ἀξιῶσαι τρίτον αὐτὸν
εἰς τὴν φιλίαν παραδέξασθαι, τοὺς δὲ μηδενὶ τρόπωι, καίτοι λιπαροῦντος αὐτοῦ,
συγκαθεῖναι εἰς τὸ τοιοῦτον᾽. (237) καὶ ταῦτα μὲν ᾿Αριστόξενος ὡς παρ᾽ αὐτοῦ
Διονυσίου πυθόμενός φησι. λέγεται δέ, ὡς καὶ ἀγνοοῦντες ἀλλήλους οἱ Πυθα-
20 γορικοὶ ἐπειρῶντο φιλικὰ ἔργα διαπράττεσθαι ὑπὲρ τῶν εἰς ὄψιν μηδέποτε ἀφιγ-
μένων, ἡνίκα τεκμήριόν τι λάβοιεν τοῦ μετέχειν τῶν αὐτῶν λόγων, ὥστ᾽ ἐκ τῶν
τοιῶνδε ἔργων μηδ᾽ ἐκεῖνον τὸν λόγον ἀπιστεῖσθαι, ὡς ἄρ᾽ οἱ σπουδαῖοι ἄνδρες
καὶ προσωτάτω γῆς οἰκοῦντες φίλοι εἰσὶν ἀλλήλοις, πρὶν ἢ Ὑνώριμοί τε καὶ προσ-
ἤγοροι γενέσθαι.
25 καταχθῆναι γοῦν φασι τῶν ΤΤυθαγορικῶν τινα μακρὰν καὶ ἐρήμην ὁδὸν βαδί--
Zovra εἴς τι πανδοκεῖον, ὑπὸ κόπου δὲ καὶ ἄλλης παντοδαπῆς αἰτίας εἰς νόσον
μακράν τε καὶ βαρεῖαν ἐμπεσεῖν, ὥστ᾽ ἐπιλιπεῖν αὐτὸν τὰ ἐπιτήδεια. (238) τὸν
μέντοι πανδοκέα, εἴτε οἴκτωι τοῦ ἀνθρώπου εἴτε καὶ ἀποδοχῆι, πάντα παρασχέσθαι,
μήτε ὑπουργίας τινὸς φεισάμενον μήτε δαπάνης μηδεμιᾶς. ἐπειδὴ δὲ κρείττων
30 ἦν ἡ νόσος,. τὸν μὲν ἀποθνήισκειν ἑλόμενον γράψαι τι σύμβολον ἐν πίνακι καὶ
ἐπιστεῖλαι, ὅπως, ἄν τι πάθηι, κριμνὰς τὴν δέλτον παρὰ τὴν ὁδὸν ἐπισκοπῆι, εἴ
τις τῶν παριόντων ἀναγνωριεῖ τὸ σύμβολον" τοῦτον γὰρ ἔφη αὐτῶι ἀποδώσειν
τὰ ἀναλώματα, ἅπερ εἰς αὐτὸν ἐποιήσατο, καὶ χάριν ἐκτείσειν ὑπὲρ ἑαυτοῦ. τὸν
δὲ πανδοκέα μετὰ τὴν τελευτὴν θάψαι τε καὶ ἐπιμεληθῆναι τοῦ σώματος αὐτοῦ,
μὴ μέντοι τε ἐλπίδας ἔχειν τοῦ κομίσασθαι τὰ δαπανήματα, μήτι γε καὶ πρὸς εὖ
παθεῖν πρός τινος τῶν ἀναγνωριούντων τὴν δέλτον. ὅμως μέντοι διαπειρᾶσθαι
ἐκπεπληγμένον τὰς ἐντολάς, ἐκτιθέναι τε ἑκάστοτε εἰς τὸ μέσον τὸν πίνακα.
χρόνωι δὲ πολλῶι ὕστερον τῶν ΤΤυθαγορικῶν τινα παριόντα ἐπιστῆναί τε καὶ
μαθεῖν τὸν θέντα τὸ σύμβολον, ἐξετάσαι τε τὸ συμβὰν καὶ τῶι πανδοκεῖ πολλῶι
40 πλέον ἀργύριον ἐκτεῖσαι τῶν δεδαπανημένων.
(239) Κλεινίαν γε μὴν τὸν Ταραντῖνόν φασι πυθόμενον, ὡς ΤΤρῶρος ὁ Κυρη-
ναῖος, τῶν ΤΙυθαγόρου λόγων ζηλωτὴς ὦν, κινδυνεύοι περὶ πάσης τῆς οὐσίας,
συλλεξάμενον χρήματα πλεῦσαι ἐπὶ Κυρήνης καὶ ἐπανορθώσασθαι τὰ Τρώρου
πράγματα, μὴ μόνον τοῦ μειῶσαι τὴν ἑαυτοῦ οὐσίαν ὀλιγωρήσαντα, ἀλλὰ μηδὲ
45 τὸν διὰ τοῦ πλοῦ κίνδυνον περιστάντα. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ Θέστορα τὸν
ΤΤοσειδωνιάτην ἀκοῆι μόνον ἱστοροῦντα, ὅτι Θυμαρίδης εἴη TTapıos τῶν TTudayo-
peiwv, ἡνίκα συνέπεσεν εἰς ἀπορίαν αὐτὸν καταστῆναι ἐκ πολλῆς περιουσίας,
πλεῦσαί φασιν εἰς τὴν Πάρον, ἀργύριον συχνὸν συλλεξάμενον καὶ ἀνακτήσασθαι
 D. ΕΚ ΤΩΝ APIETOZENOY TTYOATOPIKRN ATTO®AZERN. 7—8. 287

αὐτῶι τὰ ὑπάρξαντα. Vgl.127 (nach großer Lücke) καὶ ταῦτα πρὸς ἐκεῖνον
[Aristoxenos] εἰπεῖν [der jüngere Dionysios in Korinth) καὶ τὰ περὶ Φιντίαν καὶ
Δάμωνα, περί τε Πλάτωνα καὶ ᾿Αρχύταν, καὶ τὰ περὶ Κλεινίαν καὶ ΤΙρῶρον.
[S. oben c. 41,8]. χωρὶς τοίνυν τούτων Εὐβούλου τοῦ Μεσσηνίου πλέοντος εἰς
οἶκον καὶ ληφθέντος ὑπὸ Τυρρηνῶν καὶ καταχθέντος εἰς Τυρρηνίαν, Ναυσίθοος ὁ
Τυρρηνός, TIudayöpeıog ὦν, ἐπιγνοὺς αὐτὸν ὅτι τῶν ΤΤυθαγόρου μαθητῶν ἐστιν,
ἀφελόμενος τοὺς ᾿ληιστὰς μετ᾽ ἀσφαλείας πολλῆς εἰς τὴν Μεσσήνην αὐτὸν κατέ-
στησε. Καρχηδονίων τε πλείους ἢ πεντάκις χιλίους ἄνδρας, τοὺς παρ᾽ αὐτοῖς
στρατευομένους, εἰς νῆσον ἔρημον ἀποστέλλειν μελλόντων, ἰδὼν ἐν τούτοις Μιλ-
10 τιάδης ὁ Καρχηδόνιος ΤΤοσιδῆν ᾿Αργεῖον, (ἐτύγχανον δὲ) ἀμφότεροι τῶν Πυθα-
γορείων ὄντες, προσελθὼν αὐτῶι τὴν μὲν πρᾶξιν τὴν ἐσομένην οὐκ ἐδήλωσεν,
ἠξίου δ᾽ αὐτὸν εἰς τὴν ἰδίαν ἀποτρέχειν τὴν ταχίστην, καὶ παραπλεούσης νεὼς
συνέστησεν αὐτὸν ἐφόδιον προσθεὶς καὶ τὸν ἄνδρα διέσωσεν ἐκ τῶν κινδύνων.
8. Iamgr. V. P. 200 --218 περὶ δὲ δόξης τάδε φασὶ λέγειν αὐτούς, ἀνόητον
15 μὲν εἶναι καὶ τὸ πάσηι καὶ παντὸς δόξηι προσέχειν, καὶ μάλιστα τὸ τῆι παρὰ τῶν
πολλῶν γινομένηι᾽ τὸ γὰρ καλῶς ὑπολαμβάνειν τε καὶ δοξάζειν ὀλίγοις ὑπάρχειν.
δῆλον γὰρ ὅτι περὶ τοὺς εἰδότας τοῦτο γίνεσθαι: οὗτοι δέ εἰσιν ὀλίγοι. ὥστε
δῆλον ὅτι οὐκ ἂν διατείνοι εἰς τοὺς πολλοὺς ἡ τοιαύτη δύναμις. ἀνόητον δ᾽ εἶναι
καὶ πάσης ὑπολήψεώς τε καὶ δόξης καταφρονεῖν συμβήσεται γὰρ ἀμαθῆ τε καὶ
20 ἀνεπανόρθωτον εἶναι τὸν οὕτω διακείμενον. ἀναγκαῖον δ᾽ εἶναι τῶι μὲν ἀνεπιστή-
μονι μανθάνειν ἃ τυγχάνει ἀγνοῶν τε καὶ οὐκ ἐπιστάμενος, τῶι δὲ μανθάνοντι
προσέχειν τῆι τοῦ ἐπισταμένου τε καὶ διδάξαι δυναμένου ὑπολήψει τε καὶ δόξηι,
καθόλου δὲ εἰπεῖν, ἀναγκαῖον εἶναι τοὺς σωθησομένους τῶν νέων προσέχειν ταῖς
τῶν πρεσβυτέρων τε καὶ καλῶς βεβιωκότων ὑπολήψεσί τε καὶ δόξαις. (201) ἐν
25 δὲ τῶι ἀνθρωπίνωι βίωι τῶι σύμπαντι εἶναί τινας ἡλικίας ἐνδεδασμένας (οὕτω
γὰρ καὶ λέγειν αὐτούς φασιν), ἃς οὐκ εἶναι τοῦ τυχόντος πρὸς ἀλλήλας συνεῖραι᾽
ἐκκρούεσθαι γὰρ αὐτὰς ὑπ᾽ ἀλλήλων, ἐάν τις μὴ καλῶς τε καὶ ὀρθῶς ἄγηι τὸν
ἄνθρωπον ἐκ γενετῆς. δεῖν οὖν τῆς τοῦ παιδὸς ἀγωγῆς καλῆς τε καὶ σώφρονος
γινομένης καὶ ἀνδρικῆς πολὺ εἶναι μέρος τὸ παραδιδόμενον εἰς τὴν τοῦ νεανίσκου
30 ἡλικίαν, ὡσαύτως δὲ καὶ τῆς τοῦ νεανίσκου ἐπιμελείας τε καὶ ἀγωγῆς καλῆς τε
καὶ ἀνδρικῆς καὶ σώφρονος γινομένης πολὺ εἶναι μέρος (τὸ) παραδιδόμενον εἰς
τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἡλικίαν, ἐπείπερ εἴς γε τοὺς πολλοὺς ἄτοπόν τε καὶ γελοῖον εἶναι
τὸ συμβαῖνον. (202) παῖδας μὲν γὰρ ὄντας οἴεσθαι δεῖν εὐτακτεῖν τε καὶ σω--
φρονεῖν καὶ ἀπέχεσθαι πάντων τῶν φορτικῶν τε καὶ ἀσχημόνων εἶναι δοκούντων,
30 νεανίσκους δὲ γενομένους ἀφεῖσθαι παρά γε δὴ τοῖς πολλοῖς ποιεῖν, ὅ τι ἂν βού-
λωνται. συρρεῖν δὲ σχεδὸν εἰς ταύτην τὴν ἡλικίαν ἀμφότερα τὰ γένη τῶν ἁμαρ-
τημάτων: καὶ γὰρ παιδαριώδη πολλὰ καὶ ἀνδρώδη τοὺς νεανίσκους ἁμαρτάνειν.
τὸ μὲν γὰρ φεύγειν ἅπαν τὸ τῆς σπουδῆς τε καὶ τάξεως γένος, ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν,
διώκειν δὲ τὸ τῆς παιγνίας τε καὶ ἀκολασίας καὶ ὕβρεως τῆς παιδικῆς εἶδος, τῆς
40 τοῦ παιδὸς ἡλικίας οἰκειότατον εἶναι. ἐκ ταύτης οὖν εἰς τὴν ἐχομένην ἡλικίαν
ἀφικνεῖσθαι τὴν τοιαύτην διάθεσιν. τὸ δὲ τῶν ἐπιθυμιῶν τῶν ἰσχυρῶν, ὡσαύτως
δὲ καὶ τὸ τῶν φιλοτιμιῶν γένος, ὁμοίως δὲ καὶ τὰς λοιπὰς ὁρμάς τε καὶ διαθέσεις,
ὅσαι τυγχάνουσιν οὖσαι τοῦ χαλεποῦ τε καὶ θορυβώδους γένους, ἐκ τῆς τοῦ ἀνδρὸς
ἡλικίας εἰς τὴν τῶν νεανίσκων ἀφικνεῖσθαι. διόπερ πασῶν δεῖσθαι τῶν ἡλικιῶν
45 ταύτην πλείστης ἐπιμελείας. καθόλου δ᾽ εἰπεῖν, οὐδέποτε τὸν ἄνθρωπον ἐατέον
εἶναι ποιεῖν, ὅ τι ἂν βούληται, ἀλλ᾽ ἀεί τινα ἐπιστατείαν ὑπάρχειν δεῖν καὶ ἀρχὴν
“νόμιμόν TE καὶ εὐσχήμονα, ἧς ὑπήκοος ἔσται ἕκαστος τῶν πολιτῶν. ταχέως γὰρ
ἐξίστασθαι τὸ ζῶιον ἐαθέν τε καὶ ὀλιτωρηθὲν εἰς κακίαν τε καὶ φαυλότητα.
 288 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

ἐρωτᾶν TE καὶ διαπορεῖν πολλάκις αὐτοὺς ἔφασαν, τίνος ἕνεκα τοὺς παῖδας συνε-
θίζομεν προσφέρεσθαι τὴν τροφὴν τεταγμένως τε καὶ συμμέτρως, καὶ τὴν μὲν
τάξιν καὶ τὴν συμμετρίαν ἀποφαίνομεν αὐτοῖς καλά, τὰ δὲ τούτων ἐναντία, τήν
τε ἀταξίαν καὶ τὴν ἀσυμμετρίαν, αἰσχρά" ὃ καὶ ἔστιν ὅ τε οἰνόφλυξ καὶ ἄπληστος
ἐν μεγάλωι ὀνείδει κείμενος. εἰ γὰρ μηδὲν τούτων ἐστὶ χρήσιμον -εἰς τὴν τοῦ
ἀνδρὸς ἡλικίαν ἀφικνουμένων ἡμῶν, μάταιον εἶναι τὸ συνεθίζειν παῖδας ὄντας
τῆι τοιαύτηι τάξει. τὸν αὐτὸν δὲ λόγον εἶναι καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἐθῶν. (204) οὐκ
οὖν ἐπί γε τῶν λοιπῶν ζώιων τοῦτο ὁρᾶσθαι συμβαῖνον, ὅσα ὑπ᾽ ἀνθρώπων παι-
δεύεται, ἀλλ᾽ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς τόν τε σκύλακα καὶ τὸν πῶλον ταῦτα συνεθίζεσθαί
10 τε καὶ μανθάνειν, ἃ δεήσει πράττειν αὐτοὺς τελεωθέντας. καθόλου δε τοὺς Πὺυ-
θαγορείους ἔφασαν παρακελεύεσθαι τοῖς ἐντυγχάνουσί τε καὶ ἀφικνουμένοις εἰς
συνήθειαν, εὐλαβεῖσθαι τὴν ἡδονήν, εἴπερ τι καὶ ἄλλο τῶν εὐλαβείας δεομένων᾽
οὐθὲν γὰρ οὕτω σφάλλειν ἡμᾶς οὐδ᾽ ἐμβάλλειν εἰς ἁμαρτίαν ὡς τοῦτο τὸ πάθος.
καθόλου δέ, ὡς ἔοικε, διετείνοντο μηδέποτε μηδὲν πράττειν ἡδονῆς στοχαζομένους,
15 καὶ γὰρ ἀσχήμονα καὶ βλαβερὸν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τοῦτον εἶναι τὸν σκοπόν, ἀλλὰ
μάλιστα μὲν πρὸς τὸ καλόν τε καὶ εὔσχημον βλέποντας πράττειν ὃ ἂν ἦι πρακτέον,
δεύτερον δὲ πρὸς τὸ συμφέρον τε καὶ ὠφέλιμον, δεῖσθαί τε ταῦτα κρίσεως οὐ τῆς
τυχούσης. (206) περὶ δὲ τῆς σωματικῆς ὀνομαζομένης ἐπιθυμίας τοιαῦτα λέγειν
ἔφασαν τοὺς ἄνδρας ἐκείνους. αὐτὴν μὲν τὴν ἐπιθυμίαν ἐπιφοράν τινα εἶναι τῆς
20 ψυχῆς καὶ ὁρμὴν καὶ ὄρεξιν ἤτοι πληρώσεώς τινος ἢ παρουσίας τινῶν αἰσθήσεως
ἢ διαθέσεως αἰσθητικῆς. γίνεσθαι δὲ καὶ τῶν ἐναντίων ἐπιθυμίαν οἷον κενώσεώς
τε καὶ ἀπουσίας καὶ τοῦ μὴ αἰσθάνεσθαι ἐνίων. ποικίλον δ᾽ εἶναι τὸ πάθος τοῦτο
καὶ σχεδὸν τῶν περὶ ἄνθρωπον πολυειδέστατον. εἶναι δὲ τὰς πολλὰς τῶν ἀνθρω-
πίνων ἐπιθυμιῶν ἐπικτήτους TE καὶ κατεσκευασμένας ὑπ᾽ αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων"
διὸ δὴ καὶ πλείστης ἐπιμελείας δεῖσθαι τὸ πάθος τοῦτο καὶ φυλακῆς τε καὶ σω-
μασκίας οὐ τῆς τυχούσης᾽ τὸ μὲν γὰρ κενωθέντος τοῦ σώματος τῆς τροφῆς ἐπι-
θυμεῖν φυσικὸν εἶναι, καὶ τὸ πάλιν ἀναπληρωθέντος κενώσεως ἐπιθυμεῖν τῆς
προσηκούσης φυσικὸν καὶ τοῦτ᾽ εἶναι. τὸ δὲ ἐπιθυμεῖν περιέργου τροφῆς ἢ
περιέργου τε καὶ τρυφερᾶς ἐσθῆτός τε καὶ στρωμνῆς ἢ περιέργου τε καὶ πολυτε-
30 λοῦς καὶ ποικίλης οἰκήσεως ἐπίκτητον εἶναι, τὸν αὐτὸν δὴ λόγον εἶναι καὶ περὶ
σκευῶν τε καὶ ποτηρίων καὶ διακόνων καὶ θρεμμάτων τῶν εἰς τροφὴν ἀνηκόν-
τῶν. (206) καθόλου δὲ τῶν περὶ ἄνθρωπον παθῶν σχεδὸν τοῦτο μάλιστα
τοιοῦτον εἶναι οἷον μηδαμοῦ ἵστασθαι, ἀλλὰ προάγειν εἰς ἄπειρον. διόπερ εὐθὺς
ἐκ νεότητος ἐπιμελητέον εἶναι τῶν ἀναφυομένων, ὅπως ἐπιθυμήσουσι μὲν ὧν δεῖ,
ἀφέξονται δὲ τῶν ματαίων τε καὶ περιέργων ἐπιθυμιῶν, ἀτάρακτοί τε καὶ καθαροὶ
τῶν τοιούτων ὀρέξεων ὄντες καὶ καταφρονοῦντες αὐτῶν τε τῶν ἀξιοκαταφρονή-
τῶν καὶ τῶν ἐνδεδεμένων ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις. μάλιστα δ᾽ εἶναι κατανοῆσαι τάς
τε ματαίους καὶ τὰς βλαβερὰς καὶ τὰς περιέργους καὶ τὰς ὑβριστικὰς τῶν ἐπιθυ-
μυῶν παρὰ τῶν ἐν ἐξουσίαις ἀναστρεφομένων γινομένας οὐδὲν γὰρ οὕτως ἄτοπον
40 εἶναι, ἐφ᾽ ὃ τὴν ψυχὴν οὐχ ὁρμᾶν τῶν τοιούτων παίδων TE καὶ ἀνδρῶν καὶ
γυναικῶν. (207) καθόλου δὲ ποικιλώτατον εἶναι τὸ ἀνθρώπινον γένος κατὰ τὸ
τῶν ἐπιθυμιῶν πλῆθος᾽ σημεῖον δὲ ἐναργὲς εἶναι τὴν τῶν προσφερομένων ποικι-
λίαν :ἀπέραντον μὲν γάρ τι πλῆθος εἶναι καρπῶν, ἀπέραντον δὲ ῥιζῶν, ὧι χρῆται
τὸ ἀνθρώπινον γένος᾽ ἔτι δὲ σαρκοφαγίαι παντοδαπῆι χρῆσθαι, καὶ ἔργον εἶναι
45 εὑρεῖν, τίνος οὐ γεύεται τῶν χερσαίων καὶ TWV πτηνῶν καὶ τῶν ἐνύδρων ζώιων.
καὶ δὴ σκευασίας παντοδαπὰς περὶ ταῦτα μεμηχανῆσθαι καὶ χυμῶν παντοίας μίξεις "
ὅθεν εἰκότως μανικόν τε καὶ πολύμορφον εἶναι κατὰ τὴν τῆς ψυχῆς κίνησιν τὸ
ἀνθρώπινον φῦλον. (208) ἕκαστον γὰρ δὴ τῶν προσφερομένων ἰδίου τινὸς
 D. ΕΚ ΤΩΝ APIZTO=ZENOY TTYOATOPIKRN ΑἸΤΟΦΑΣΕΩΝ. 8. 289

διαθέσεως αἴτιον γίνεσθαι. ἀλλὰ τοὺς ἀνθρώπους τὰ μὲν παραχρῆμα μεγάλης

ἀλλοιώσεως αἴτια γινόμενα συνορᾶν, οἷον καὶ τὸν οἶνον, ὅτι πλείων προσενεχθεὶς
μέχρι μέν τινος ἱλαρωτέρους ποιεῖ, ἔπειτα μανικωτέρους καὶ ἀσχημονεστέρους: τὰ
δὲ μὴ τοιαύτην ἐνδεικνύμενα δύναμιν ἀγνοεῖν" γίνεσθαι δὲ πᾶν τὸ προσενεχθὲν
αἴτιόν τινος ἰδίου διαθέσεως. διὸ δὴ καὶ μεγάλης σοφίας τὸ κατανοῆσαί τε καὶ
συνιδεῖν, ποίοις τε καὶ πόσοις δεῖ χρῆσθαι πρὸς τὴν τροφήν. εἶναι δὲ ταύτην τὴν
ἐπιστήμην τὸ μὲν ἐξ ἀρχῆς ᾿Απόλλωνός τε καὶ ΤΤαιῶνος, ὕστερον δὲ τῶν περὶ τὸν
᾿Ασκληπιόν. (209) περὶ δὲ γεννήσεως τάδε λέγειν αὐτοὺς ἔφασαν. καθόλου μὲν
ὥιϊιοντο δεῖν φυλάττεσθαι τὸ καλούμενον προφερές᾽ οὔτε γὰρ τῶν φυτῶν τὰ
10 προφερῆ οὔτε τῶν ζώιων εὔκαρπα γίνεσθαι, (ἀλλὰ δεῖν γενέσθαι) τινὰ χρόνον
πρὸ τῆς καρποφορίας, ὅπως ἐξ ἰσχυόντων τε καὶ τετελειωμένων τῶν σωμάτων
τὰ σπέρματα καὶ οἱ καρποὶ γίνωνται. δεῖν οὖν τούς τε παῖδας καὶ τὰς παρθένους
ἐν πόνοις τε καὶ γυμνασίοις καὶ καρτερίαις ταῖς προσηκούσαις τρέφειν, τροφὴν
προσφέροντας τὴν ἁρμόττουσαν φιλοπόνωι τε καὶ σώφρονι καὶ καρτερικῶι βίωι.
15 πολλὰ δὲ τῶν κατὰ τὸν ἀνθρώπινον βίον τοιαῦτα εἶναι, ἐν οἷς βέλτιόν ἐστιν ἡ
ὀψιμαθία, ὧν εἶναι καὶ τὴν τῶν ἀφροδισίων χρείαν. (210) δεῖν οὖν τὸν παῖδα
οὕτως ἄγεσθαι, ὥστε μὴ ζητεῖν ἐντὸς τῶν εἴκοσιν ἐτῶν τὴν τοιαύτην συνουσίαν.
ὅταν δ᾽ εἰς τοῦτο ἀφίκηται, σπανίοις εἶναι χρηστέον τοῖς ἀφροδισίοις᾽ ἔσεσθαι δὲ
τοῦτο, ἐὰν τίμιόν τε καὶ καλὸν εἶναι νομίζηται ἡ εὐεξία. ἀκρασίαν γὰρ ἅμα καὶ
20 εὐεξίαν οὐ πάνυ γίνεσθαι περὶ τὸν αὐτόν. ἐπαινεῖσθαι δ᾽ αὐτοῖς ἔφασαν καὶ τὰ
τοιάδε τῶν προὐπαρχόντων νομίμων ἐν ταῖς Ἑλληνικαῖς πόλεσι, τὸ μήτε μητράσι
συγγίνεσθαι μήτε θυγατρὶ μήτ᾽ ἀδελφῆι μήτ᾽ ἐν ἱερῶι μήτ᾽ ἐν τῶι φανερῶι καλόν
τε γὰρ εἶναι καὶ σύμφορον τὸ ὡς πλεῖστα γίνεσθαι κωλύματα τῆς ἐνεργείας ταύτης.
ὑπελάμβανον δ᾽, ὡς ἔοικεν, ἐκεῖνοι οἱ ἄνδρες περιαιρεῖν μὲν δεῖν τάς τε παρὰ
25 φύσιν γεννήσεις καὶ τὰς μεθ᾽ ὕβρεως γιγνομένας, καταλιμπάνειν δὲ τῶν κατὰ
φύσιν τε καὶ μετὰ σωφροσύνης γινομένων τὰς ἐπὶ τεκνοποιίαι σώφρονί τε καὶ
νομίμωι γινομένας. (211) ὑπελάμβανον δὲ δεῖν πολλὴν πρόνοιαν ποιεῖσθαι τοὺς
τεκνοποιουμένους τῶν ἐσομένων ἐκγόνων. πρώτην μὲν οὖν εἶναι καὶ μεγίστην
πρόνοιαν τὸ προσάγειν αὑτὸν πρὸς τὴν τεκνοποιίαν σωφρόνως τε καὶ ὑγιεινῶς
30 βεβιωκότα τε καὶ ζῶντα, καὶ μήτε πληρώσει χρώμενον τροφῆς ἀκαίρως μήτε
προσφερόμενον τοιαῦτα, ἀφ᾽ ὧν χείρους αἱ τῶν σωμάτων ἕξεις γίνονται, μήτι δὴ
μεθύοντά γε, ἀλλ᾽ ἥκιστα πάντων" ὥὦιοντο γὰρ ἐκ φαύλης τε καὶ ἀσυμφώνου καὶ
ταραχώδους κράσεως μοχθηρὰ γίνεσθαι τὰ σπέρματα. (212) καθόλου δὲ παν-
τελῶς ὥιοντο ῥαιθύμου τινὸς εἶναι καὶ ἀπροσκέπτου, τὸν μέλλοντα ζωιοποιεῖν καὶ
35 ἄγειν τινὰ εἰς γένεσίν τε καὶ οὐσίαν, τοῦτον μὴ μετὰ σπουδῆς πάσης προορᾶν,
ὅπως ἔσται ὡς χαριεστάτη τῶν γινομένων ἡ εἰς τὸ εἶναί τε καὶ ζῆν ἄφιξις, ἀλλὰ
τοὺς μὲν φιλόκυνας μετὰ πάσης σπουδῆς ἐπιμελεῖσθαι τῆς σκυλακείας, ὅπως ἐξ
ὧν δεῖ καὶ ὅτε δεῖ καὶ ὡς δεῖ διακειμένων προσηνῆ γίνηται τὰ σκυλάκια, ὡσαύ-
τως δὲ καὶ τοὺς φιλόρνιθας, (213) δῆλον δ᾽ ὅτι καὶ τοὺς λοιποὺς τῶν ἐσπου-
40 δακότων περὶ τὰ γενναῖα τῶν ζώιων πᾶσαν ποιεῖσθαι σπουδὴν περὶ τοῦ μὴ εἰκῆ
γίνεσθαι τὰς γεννήσεις αὐτῶν, τοὺς δ᾽ ἀνθρώπους μηδένα λόγον ποιεῖσθαι τῶν
ἰδίων ἐκγόνων, ἀλλ᾽ ἅμα γεννᾶν εἰκῆ τε καὶ ὡς ἔτυχε σχεδιάζοντας πάντα τρόπον
καὶ μετὰ ταῦτα τρέφειν τε καὶ παιδεύειν μετὰ πάσης ὀλιγωρίας. ταύτην γὰρ
εἶναι τὴν ἰσχυροτάτην τε καὶ σαφεστάτην αἰτίαν τῆς τῶν πολλῶν ἀνθρώπων κακίας
45 τε καὶ φαυλότητος" βοσκηματιύδη γὰρ καὶ εἰκαίαν τινὰ γίνεσθαι τὴν τεκνοποιίαν
παρὰ τοῖς πολλοῖς. (τοιαῦτα τὰ ὑφηγήματα καὶ ἐπιτηδεύματα παρὰ τοῖς ἀνδράσιν
ἐκείνοις διὰ λόγων τε καὶ ἔργων ἠσκεῖτο περὶ σωφροσύνης, ἄνωθεν παρειληφόσιν
αὐτοῖς τὰ παραγγέλματα ὥσπερ τινὰ πυθόχρηστα λόγια παρ᾽ αὐτοῦ ΤΤυθαγόρου.)
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl, 19
 290 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

Zu 8 201 vgl. Dıioc. vıı 10. Dion. x 9,5.

Zu 8 203 vgl. oben S. 284,2.
Zu 8 205 vgl. Stop. fl. (tr) t. 10,66 H. ἐκ τῶν ᾿Αριστοξένου ΤΤυθαγορικῶν ἀπο-
φάσεων [fr. 17]. περὶ δὲ ἐπιθυμίας τάδε ἔλεγον" εἶναι τὸ πάθος τοῦτο ποικίλον
καὶ πολυειδέστατον᾽ εἶναι δὲ τῶν ἐπιθυμιῶν τὰς μὲν ἐπικτήτους τε καὶ παρα-
σκευαστάς, τὰς δὲ συμφύτους᾽ αὐτὴν μέντοι τὴν ἐπιθυμίαν ἐπιφοράν τινα τῆς
ψυχῆς καὶ ὁρμὴν καὶ ὄρεξιν εἶναι πληρώσεως ἢ παρουσίας αἰσθήσεως ἢ κενώσεως
καὶ ἀπουσίας καὶ τοῦ μὴ αἰσθάνεσθαι. ἐπιθυμίας δὲ ἡμαρτημένης τε καὶ φαύλης
τρία εἶναι εἴδη τὰ γνωριμώτατα, ἀσχημοσύνην ἀσυμμετρίαν ἀκαιρίαν" ἢ γὰρ αὐτόθεν
10 εἶναι τὴν ἐπιθυμίαν ἀσχήμονά τε καὶ φορτικὴν καὶ ἀνελεύθερον: ἢ τοῦτο μὲν οὔ,
σφοδρότερον δὲ καὶ χρονιώτερον τοῦ προσήκοντος" ἢ τρίτον πρὸς ταῦτα, ὅτε οὐ
δεῖ καὶ πρὸς ἃ οὐ δεῖ.
Zu 8 209—213 vgl. Ocellus 4,9---14 (aus derselben Bearbeitung wie Iambl.)
und den zum Teil treueren Auszug SToß. fl. (II) t.101,4M. ἐκ τῶν ᾿Αριστοξένου
15 ΤΤυθαγορείου [fr. 20]. περὶ δὲ γενέσεως παίδων τάδε ἔλεγε: καθόλου μὲν φυλάτ-
τεσθαι τὸ καλούμενον προφερές᾽ οὔτε γὰρ τῶν φυτῶν οὔτε τῶν ζώιων εὔκαρπα
τὰ προφερῆ γίγνεσθαι" ἀλλὰ χρόνον τινὰ προπαρασκευάζεσθαι τῆς καρποφορίας,
ἐν ὧι ἐξισχύσαντα καὶ τετελειωμένα τὰ σώματα παρέχειν τά τε σπέρματα καὶ
τοὺς καρποὺς δεδύνηται. πολλὰ δὲ εἶναι ἐν τῶι (βίωι) ἐν οἷς ἡ ὀψιμαθία ἐστὶ
20 βελτίων οἷον καὶ τὸ τοῦ ἀφροδισιάζειν πρᾶγμα. δέον οὖν ἐστι παῖδας οὕτως
ἄγεσθαι διὰ τῶν ἀσκημάτων ἀσχόλους, ὥστε μὴ μόνον μὴ ζητεῖν, ἀλλ᾽ εἰ δυνατὸν
μηδὲ εἰδέναι τὴν τοιαύτην συνουσίαν ἐντὸς τῶν εἴκοσιν ἐτῶν ὅταν δὲ καὶ εἰς
τοῦτο ἀφίκηται, σπανίοις εἶναι χρηστέον τοῖς ἀφροδισίοις᾽ τοῦτο γὰρ πρός τε τὴν
τῶν γεννώντων καὶ γεννησομένων εὐεξίαν πολύ τι συμβάλλεσθαι. ἔλεγε δὲ μήτε
25 τρυφῆς μήτε μέθης πλήρη ταῖς γυναιξὶν εἰς τὸ γεννᾶν ὁμιλεῖν οὐ γὰρ οἴεται ἐκ
φαύλης καὶ ἀσυμφώνου καὶ ταραχώδους κράσεως εὔρυθμα καὶ καλά, ἀλλ᾽ οὐδὲ
ἀγαθὰ τὴν ἀρχὴν γίγνεσθαι.
9. ΤΑΜΒ1.. V. P. 230—233 (δεῖ δὴ καὶ περὶ τούτων τὴν ΤΤυθαγόρου παιδείαν
παραθέσθαι καὶ τὰ παραγγέλματα, οἷς ἐχρῆτο πρὸς τοὺς αὑτοῦ γνωρίμους). παρε-
30 κελεύοντο οὖν οἱ ἄνδρες οὗτοι ἐκ φιλίας ἀληθινῆς ἐξαιρεῖν ἀγῶνά τε καὶ φιλονι-
κίαν, μάλιστα μὲν ἐκ πάσης, εἰ δυνατόν, εἰ δὲ μή, ἔκ γε τῆς πατρικῆς καὶ καθόλου
ἐκ τῆς πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους, ὡσαύτως δὲ καὶ ἐκ τῆς πρὸς τοὺς εὐεργέτας"
τὸ γὰρ διαγωνίζεσθαι ἢ διαφιλονικεῖν πρὸς τοὺς τοιούτους ἐμπεσούσης ὀργῆς ἢ
ἄλλου τινὸς τοιούτου πάθους οὐ σωτήριον τῆς ὑπαρχούσης φιλίας. (251) ἔφασαν
90 δὲ δεῖν ὡς ἐλαχίστας ἀμυχάς τε καὶ ἑλκώσεις ἐν ταῖς φιλίαις ἐγγίνεσθαι {τοῦτο
δὲ γίνεσθαι), ἐὰν ἐπιστῶνται εἴκειν καὶ κρατεῖν ὀργῆς, ἀμφότεροι μέν, μᾶλλον
μέντοι ὁ νεώτερός τε καὶ τῶν εἰρημένων τάξεων ἔχων ἡνδήποτε. τὰς ἐπανορ-
θώσεις τε καὶ νουθετήσεις, ἃς δὴ πεδαρτάσεις ἐκάλουν ἐκεῖνοι, μετὰ πολλῆς
εὐφημίας τε καὶ εὐλαβείας ὦιοντο δεῖν γίνεσθαι παρὰ τῶν πρεσβυτέρων τοῖς
40 νεωτέροις, καὶ πολὺ ἐμφαίνεσθαι ἐν τοῖς νουθετοῦσι τὸ κηδεμονικόν τε καὶ οἰκεῖον "
οὕτω γὰρ εὐσχήμονά τε γίνεσθαι καὶ ὠφέλιμον τὴν νουθέτησιν. (232) ἐκ φιλίας
μηδέποτε ἐξαιρεῖν πίστιν μήτε παίζοντας μήτε σπουδάζοντας" οὐ γὰρ ἔτι ῥάιδιον
εἶναι διυγιᾶναι τὴν ὑπάρχουσαν φιλίαν, ὅταν ἅπαξ παρεμπέσηι τὸ ψεῦδος εἰς τὰ
τῶν φασκόντων φίλων εἶναι ἤθη. φιλίαν μὴ ἀπογινώσκειν ἀτυχίας ἕνεκα ἢ ἄλλης
45 τινὸς ἀδυναμίας τῶν εἰς τὸν βίον ἐμπιπτουσῶν, ἀλλὰ μόνην εἶναι δόκιμον ἀπό-
γνῶσιν φίλου TE καὶ φιλίας τὴν γινομένην διὰ κακίαν μεγάλην TE καὶ ἀνεπανόρ-
θωτον. ἔχθραν ἑκόντα μὲν μηδέποτε αἴρεσθαι πρὸς τοὺς μὴ τελείως κακούς,
ἀράμενον δὲ μένειν εὐγενῶς ἐν τῶι διαπολεμεῖν, ἂν μὴ μεταπέσηι τὸ ἦθος τοῦ
 E. PYTHAGORISTEN IN DER MITTLEREN KOMÖDIE. 1. 9291

διαφερομένου καὶ προσγένηται εὐγνωμοσύνη. πολεμεῖν δὲ μὴ λόγωι, ἀλλὰ τοῖς

ἔργοις, νόμιμον δὲ εἶναι καὶ ὅσιον τὸν πόλεμον, εἰ ὡς ἄνθρωπος ἀνθρώπωι πολε-
μήσειεν. αἴτιον (δὲ) μηδέποτε γίνεσθαι εἰς δύναμιν διαφορᾶς, (ἀλλ᾽) εὐλαβεῖσθαι
ταύτης τὴν ἀρχὴν ὡς οἷόν τε μάλιστα. ἐν τῆι μελλούσηι ἀληθινῆι ἔσεσθαι φιλίαι
ὡς πλεῖστα δεῖν ἔφασαν εἶναι τὰ ὡρισμένα καὶ νενομισμένα, καλῶς δὲ ταῦτ᾽ εἶναι
κεκριμένα καὶ μὴ εἰκῆ, καὶ δῆτα καὶ εἰς ἔθος ἕκαστον κατακεχωρισμένα δεῖν εἶναι,
ὅπως μήτε ὁμιλία μηδεμία ὀλιγώρως TE καὶ εἰκῆ γίνηται, ἀλλὰ μετ᾽ αἰδοῦς τε
καὶ συννοίας καὶ τάξεως ὀρθῆς, μήτε πάθος ἐγείρηται μηδὲν εἰκῆ καὶ φαύλως καὶ
ἡμαρτημένως, οἷον ἐπιθυμία ἢ ὀργή. ὁ αὐτός τε λόγος καὶ κατὰ τῶν λειπομένων
10 παθῶν τε καὶ διαθέσεων. Kürzerer Auszug von 2.5 und 24 88 101. 102. Quelle
hier angedeutet: παραδίδοται δὲ καὶ ἄλλος τρόπος παιδεύσεως διὰ τῶν ΤΙυθα-
γορικῶν ἀποφάσεων.
10. 5108. fl. (ur) 1,101 H. ἐκ τ. ’A. ΤΤυθ. ἀποφ. (fr. 172]. τὴν ἀληθῆ φιλοκαλίαν
ἐν τοῖς ἐπιτηδεύμασι καὶ ἐν ταῖς ἐπιστήμαις ἔλεγεν εἶναι. τὸ γὰρ ἀγαπᾶν καὶ
15 στέργειν τῶν καλῶν ἐθῶν τε καὶ ἐπιτηδευμάτων ὑπάρχειν: ὡσαύτως δὲ καὶ τῶν
ἐπιστημῶν τε καὶ ἐμπειριῶν τὰς καλὰς καὶ εὐσχήμονας ἀληθῶς εἶναι φιλοκάλους,
τὴν δὲ λεγομένην ὑπὸ τῶν πολλῶν φιλοκαλίαν, οἷον (τὴν ἐν) τοῖς ἀναγκαίοις καὶ
χρησίμοις πρὸς τὸν βίον γινομένην, λάφυρά που τῆς ἀληθινῆς κεῖσθαι φιλοκαλίας.
11. Stop. 60]. 1 6,18 p. 89,10 W. ἐ. τ. ’A. TT. ἀποφ. (fr. 21). περὶ δὲ τύχης τάδ᾽
20 ἔφασκον εἶναι μέν τι καὶ δαιμόνιον μέρος αὐτῆς" γενέσθαι γὰρ ἐπίπνοιάν τινα
παρὰ τοῦ δαιμονίου τῶν ἀνθρώπων ἐνίοις ἐπὶ τὸ βέλτιον ἢ ἐπὶ τὸ χεῖρον καὶ
εἶναι φανερῶς κατ᾽ αὐτὸ τοῦτο τοὺς μὲν εὐτυχεῖς, τοὺς δὲ ἀτυχεῖς. καταφανέ-
στατον δὲ εἶναι τοῦτο (TWL) τοὺς μὲν ἀπροβουλεύτως καὶ εἰκῆι τι πράττοντας
πολλάκις κατατυγχάνειν, τοὺς δὲ προβουλευομένους καὶ προνοουμένους ὀρθῶς τι
25 πράττειν ἀποτυγχάνειν. εἶναι δὲ καὶ ἕτερον τύχης εἶδος, καθ᾽ ὃ οἱ μὲν εὐφυεῖς
καὶ εὔστοχοι, οἱ δὲ ἀφυεῖς τε καὶ ἐναντίαν ἔχοντες φύσιν βλάστοιεν, ὧν οἱ μὲν
εὐθυβολοῖεν ἐφ᾽ ὅτι ἂν ἐπιβάλωνται οἵ δὲ ἀποπίπτοιεν τοῦ σκοποῦ, μηδέποτε τῆς
διανοίας αὐτῶν εὐστόχως φερομένης, ἀλλὰ * καὶ ταρασσομένης" ταύτην δὲ τὴν
ἀτυχίαν σύμφυτον εἶναι καὶ οὐκ ἐπείσακτον.

80 E. PYTHAGORISTEN IN DER MITTLEREN KOMÖDIE.

Taeocr. 14,5 τοιοῦτος πρώαν τις ἀφίκετο ΤΤυθαγορικτάς,
ὠχρὸς κἀνυπόδητος:
SCHOL. Ζ. d. St. οἱ μὲν ΤΤυθαγορικοὶ πᾶσαν φροντίδα ποιοῦνται τοῦ σώματος,
οἱ δὲ ΤΤυθαγορισταὶ περιεσταλμένηι καὶ αὐχμηρᾶι διαίτηι χρῶνται.
35 1. ATHEN. Iv p.160F τί οὐ τοὺς ΤΤυθαγορικοὺς ἐκείνους ζηλοῖς; περὶ ὧν
φησιν ᾿Αντιφάνης μὲν ἐν Μνήμασι [π| 76 Kock] τάδε:
τῶν ΤΤυθαγορικῶν δ᾽ ἔτυχον ἄθλιοί τινες
ἐν τῆι χαράδραι τρώγοντες ἅλιμα καὶ κακὰ
τοιαῦτα συλλέγοντες (εἰς τὸν κώρυκον).
40 κἀν τῶι κυρίως ᾿Κωρύκωι᾽ δ᾽ ἐπιγραφομένωι φησί [S. 67]:
πρῶτον μὲν ὥσπερ ΤΤυθαγορίζων ἐσθίει
ἔμψυχον οὐδέν, τῆς δὲ πλείστης τοὐβολοῦ
μάζης μελαγχρῆ μερίδα λαμβάνων λέπει.
198
 292 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

ἼΑλεξις δ᾽ ἐν Ταραντίνοις [S. 518]:

οἱ ΤΠυθαγορίζοντες γάρ, ὡς ἀκούομεν,
οὔτ᾽ ὄψον ἐσθίουσιν οὔτ᾽ ἄλλ᾽ οὐδὲ ἕν
ἔμψυχον, οἶνόν τ᾽ οὐχὶ πίνουσιν μόνοι.
--- Ἐπιχαρίδης μέντοι κύνας κατεσθίει,
5 τῶν TTudayopeiwv εἷς. — ἀποκτείνας γέ που᾽
οὐκέτι γάρ ἐστ᾽ ἔμψυχον.
προελθών τέ φησι᾿
ΤΤυθαγορισμοὶ καὶ λόγοι
10 λεπτοὶ διεσμιλευμέναι τε φροντίδες
τρέφουσ᾽ ἐκείνους, τὰ δὲ καθ᾽ ἡμέραν τάδε:
10 ἄρτος καθαρὸς εἷς ἑκατέρωι, ποτήριον
ὕδατος" τοσαῦτα ταῦτα. --- δεσμωτηρίου
λέγεις δίαιταν πάντες οὕτως οἱ σοφοὶ
διάγουσι καὶ τοιαῦτα κακοπαθοῦσί που;
— τρυφῶσιν οὗτοι πρὸς ἑτέρους. ἄρ᾽ οἶσθ᾽ ὅτι
15 Μελανιππίδης ἑταῖρός ἐστι καὶ Φάων
καὶ Φυρόμαχος καὶ Φᾶνος, οἱ dr ἡμέρας [μιᾶς]
δειπνοῦσι πέμπτης ἀλφίτων κοτύλην μίαν;
20 καὶ ἐν ΠΠυθαγοριζούσηι [S. 510]:
ἡ δ᾽ ἑστίασις ἰσχάδες καὶ στέμφυλα
καὶ τυρὸς ἔσται" ταῦτα γὰρ θύειν νόμος
τοῖς ΤΠΤυθαγορείοις. --- vn Δί᾽, ἱερεῖον μὲν οὖν,
ὁποῖον ἂν κάλλιστα καὶ βέλτιστ᾽ ἔχηι.
d καὶ μετ᾽ ὀλίγα"
DD©

5 ἔδει θ᾽ ὑπομεῖναι μικροσιτίαν, ῥύπον,

ῥῖγος, σιωπήν, στυγνότητ᾽, ἀλουσίαν.
2. ATHEN. IV p.161E ᾿Αριστοφῶν δ᾽ ἐν ΤΤυθαγοριστῆι [πὶ 219 Κὶ.]
πρὸς τῶν θεῶν οἰόμεθα τοὺς πάλαι ποτέ,
τοὺς ΤΠυθαγοριστάς, γενομένους ὄντως ῥυπᾶν
ἑκόντας ἢ φορεῖν τρίβωνας ἡδέως;
οὐκ ἔστι τούτων οὐδέν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ" .
ἀλλ᾽ ἐξ ἀνάγκης, οὐκ ἔχοντες οὐδὲ Ev
τῆς εὐτελείας πρόφασιν εὑρόντες καλὴν
ὅρους ἔπηξαν τοῖς πένησι χρησίμους"
ἐπεὶ παράθες αὐτοῖσιν ἰχθῦς ἢ κρέας,
κἂν μὴ κατεσθίωσι καὶ τοὺς δακτύλους,
10 ἐθέλω κρέμασθαι δεκάκις.
3. Dioc. vım 37. 88 ἔσκωψε δ᾽ αὐτὸν Κρατῖνος [IT 290 Καὶ] μὲν ἐν ΤΤυθαγορι-
40 ζούσηι᾽ ἀλλὰ καὶ ἐν Ταραντίνοις φησὶν οὕτως"
ἔθος ἐστὶν αὐτοῖς, ἄν τινία) ἰδιώτην ποθέν
λάβωσιν εἰσελθόντα, διαπειρώμενον
τῆς τῶν λόγων ῥώμης ταράττειν καὶ κυκᾶν
τοῖς ἀντιθέτοις, τοῖς πέρασι, τοῖς παρισώμασιν,
5 τοῖς ἀποπλάνοις, τοῖς μεγέθεσιν νουβυστικῶς.
Μνησίμαχος δ᾽ ᾿Αλκμαίωνι [II 436 K.]'
ὡς ΤΠηυθαγοριστὶ θύομεν τῶι Λοξίαι
ἔμψυχον οὐδὲν ἐσθίοντες παντελῶς.
 46. ANAXAGORAS. A. LEBEN 1 (DIOG. 11 6—8). 293

(38) ᾿Αριστοφῶν TTudayopıorfı [I 280K.]'

ἔφη [τε] καταβὰς ἐς τὴν δίαιταν τῶν κάτω
ἰδεῖν ἑκάστους, διαφέρειν δὲ πάμπολυ
τοὺς ΠΠυθαγοριστὰς τῶν νεκρῶν μόνοισι γὰρ
5 τούτοισι τὸν Πλούτωνα συνσιτεῖν ἔφη
5 δι᾽ εὐσέβειαν. --- εὐχερῆ θεὸν λέγεις,
εἰ τοῖς ῥύπου μεστοῖσιν ἥδεται ξυνών.
ἔτι ἐν τῶι αὐτῶι"
ἐσθίουσί τε
10 λάχανά TE καὶ πίνουσιν ἐπὶ τούτοις ὕδωρ᾽
φθεῖρας δὲ καὶ τρίβωνα τήν τ᾽ ἀλουσίαν
10 οὐδεὶς ἂν ὑπομείνειε τῶν ἑτέρων (νεκρῶν).

46. ANAXAGORAS.
A. LEBEN UND LEHRE.
15 LEBEN.
1. Dioc. πὶ 6—15. (6) ᾿Αναξαγόρας Ἡγησιβούλου ἢ Εὐβούλου Κλαζομένιος.
οὗτος ἤκουσεν ᾿Αναξιμένους, καὶ πρῶτος τῆι ὕληι νοῦν ἐπέστησεν, ἀρξάμενος οὕτω
τοῦ συγγράμματος, ὅ ἐστιν ἡδέως καὶ μεγαλοφρόνως ἡρμηνευμένον᾽ πάντα
χρήματα ἦν ὁμοῦ᾽ εἶτα νοῦς ἐλθὼν αὐτὰ διεκόσμησεν. [= fr. 17 Schaubach;
20 vgl. 46 Β 1]. παρὸ καὶ Νοῦς ἐπεκλήθη, καί φησι περὶ αὐτοῦ Τίμων ἐν τοῖς Σίλ--
λοις οὕτω [fr. 24 D.]' '
καί που ᾿Αναξαγόρην φάσ᾽ ἔμμεναι, ἄλκιμον ἥρω
Νοῦν, ὅτι δὴ νόος αὐτῶι, ὃς ἐξαπίνης ἐπεγείρας
πάντα συνεσφήκωσεν ὁμοῦ τεταραγμένα πρόσθεν.
25 οὗτος εὐγενείαι καὶ πλούτωι διαφέρων ἦν, ἀλλὰ καὶ μεγαλοφροσύνηι, ὅς γε τὰ
πατρῶια τοῖς οἰκείοις παρεχώρησε. (7) αἰτιαθεὶς γὰρ Um αὐτῶν ὡς ἀμελῶν:
“τί οὖν, ἔφη, οὐχ ὑμεῖς ἐπιμελεῖσθε: καὶ τέλος ἀπέστη καὶ περὶ τὴν τῶν φυσικῶν
θεωρίαν ἣν οὐ φροντίζων τῶν πολιτικῶν. ὅτε καὶ πρὸς τὸν εἰπόντα “οὐδέν σοι
μέλει τῆς πατρίδος “εὐφήμει, ἔφη, ἐμοὶ γὰρ καὶ σφόδρα μέλει τῆς πατρίδος᾽
80 “δείξας τὸν οὐρανόν. |
λέγεται δὲ κατὰ τὴν Ξέρξου διάβασιν εἴκοσιν ἐτῶν εἶναι, βεβιωκέναι δὲ ἐβδο-
μήκοντα δύο. φησὶ δ᾽ ᾿Απολλόδωρος ἐν τοῖς Χρονικοῖς [fr. 36 Jacoby] γεγενῆ-
σθαι αὐτὸν τῆι ἑβδομηκοστῆι ὀλυμπιάδι [500—497], τεθνηκέναι δὲ τῶι πρώτωι
ἔτει τῆς ὀγδοηκοστῆς ὀγδόης [428]. ἤρξατο δὲ φιλοσοφεῖν ᾿Αθήνησιν ἐπὶ Καλλίου
35 [456; oder = Καλλιάδου 480] ἐτῶν εἴκοσιν ὦν, ὥς φησι Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς
ἐν τῆι τῶν ᾿Αρχόντων ἀναγραφῆι [FHG τι 862 fr. 2], ἔνθα καί φασιν αὐτὸν ἔτη
διατρῖψαι τριάκοντα.
(8) οὗτος ἔλεγε τὸν ἥλιον μύδρον εἶναι διάπυρον [= fr. 24 Schaub.] καὶ μείζω
τῆς ἸΤελοποννήσου (οἱ δέ φασι Τάνταλον [vgl. A 202]): τὴν δὲ σελήνην οἰκήσεις
40 ἔχειν, ἀλλὰ καὶ λόφους καὶ φάραγγας [νρ]. Β 41. ἀρχὰς δὲ τὰς Önorouepelag‘
καθάπερ γὰρ ἐκ τῶν ψηγμάτων λεγομένων τὸν χρυσὸν συνεστάναι, οὕτως ἐκ τῶν
ὁμοιομερῶν μικρῶν σωμάτων τὸ πᾶν συγκεκρίσθαι. καὶ νοῦν μὲν ἀρχὴν κινήσεως"
τῶν δὲ σωμάτων τὰ μὲν βαρέα τὸν κάτω τόπον, ὡς τὴν γῆν᾽ τὰ δὲ κοῦφα τὸν
 294 46. ANAXAGORAS.

ἄνω ἐπισχεῖν, ὡς TO πῦρ΄ ὕδωρ δὲ καὶ ἀέρα τὸν μέσον. οὕτω γὰρ ἐπὶ τῆς γῆς
πλατείας οὔσης τὴν θάλατταν ὑποστῆναι διατμισθέντων ὑπὸ τοῦ ἡλίου τῶν
ὑγρῶν. (9) τὰ δ᾽ ἄστρα κατ᾽ ἀρχὰς μὲν θολοειδιὼς ἐνεχθῆναι, ὥστε κατὰ κορυ-
φὴν τῆς γῆς τὸν ἀεὶ φαινόμενον εἶναι πόλον, ὕστερον δὲ τὴν ἔγκλισιν λαβεῖν.
καὶ τὸν γαλαξίαν ἀνάκλασιν εἶναι (τῶν UNO) φωτὸς ἡλιακοῦ μὴ καταλαμπομένων
[τῶν] ἄστρων. τοὺς δὲ κομήτας σύνοδον πλανητῶν φλόγας ἀφιέντων" τούς τε
διάιττοντας οἷον σπινθῆρας ἀπὸ τοῦ ἀέρος ἀποπάλλεσθαι. ἀνέμους γίνεσθαι λε-
πτυνομένου τοῦ ἀέρος ὑπὸ τοῦ ἡλίου. βροντὰς σύγκρουσιν vepWv' ἀστραπὰς
ἔκτριψιν νεφῶν᾽ σεισμὸν ὑπονόστησιν ἀέρος εἰς γῆν. ζῶια γίνεσθαι ἐξ ὑγροῦ
10 καὶ θερμοῦ καὶ γεώδους, ὕστερον δὲ ἐξ ἀλλήλων καὶ ἄρρενα μὲν ἀπὸ τῶν δεξιῶν,
θήλεα δὲ ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν.
(10) φασὶ δ᾽ αὐτὸν προειπεῖν τὴν περὶ Αἰγὸς ποταμοὺς γενομένην τοῦ λίθου
πτῶσιν, ὃν εἶπεν ἐκ τοῦ ἡλίου πεσεῖσθαι. ὅθεν καὶ Εὐριπίδην, μαθητὴν ὄντα
αὐτοῦ, χρυσέαν βῶλον εἰπεῖν τὸν ἥλιον ἐν τῶι Φαέθοντι [FTG fr. 783; vgl. A 9051.
15 ἀλλὰ καὶ εἰς ᾿Ολυμπίαν ἐλθόντα ἐν δερματίνωι καθίσαι, ὡς μέλλοντος ὕσειν καὶ
γενέσθαι. πρός τε τὸν εἰπόντα, εἰ τὰ ἐν Λαμψάκωι ὄρη ἔσται ποτὲ θάλαττα,
φασὶν εἰπεῖν" “ἐάν γε ὁ χρόνος μὴ EmAinn. ἐρωτηθείς ποτε, εἰς τί γεγέννηται
“εἰς θεωρίαν, ἔφη, ἡλίου καὶ σελήνης καὶ οὐρανοῦ᾽. πρὸς τὸν εἰπόντα “ἐστερήθης
᾿Αθηναίων “οὐ μὲν οὖν, ἔφη, ἀλλ᾽ ἐκεῖνοι ἐμοῦ. (ἰδὼν τὸν Μαυσώλου τάφον
20 ἔφη τάφος πολυτελὴς λελιθωμένης ἐστὶν οὐσίας εἴδωλον.) (11) πρὸς τὸν
δυσφοροῦντα ὅτι ἐπὶ ξένης τελευτᾶι πανταχόθεν, ἔφη, ὁμοία ἐστὶν ἡ εἰς ἅιϊιδου
κατάβασις᾽ [vgl. A 342]. δοκεῖ δὲ πρῶτος, καθά φησι Φαβωρῖνος ἐν Tlavrodamfiı
ἱστορίαι [FHG III 581 fr. 261, τὴν Ὁμήρου ποίησιν ἀποφήνασθαι εἶναι περὶ ἀρετῆς
καὶ δικαιοσύνης ᾿ἐπὶ πλεῖον δὲ προστῆναι τοῦ λόγου Μητρόδωρον τὸν Λαμψα-
25 κηνόν, γνώριμον ὄντα αὐτοῦ, ὃν καὶ πρῶτον σπουδάσαι τοῦ ποιητοῦ περὶ τὴν
φυσικὴν πραγματείαν. πρῶτος de ᾿Αναξαγόρας καὶ βιβλίον ἐξέδωκε συγγραφῆς [ἢ].
φησὶ δὲ Σιληνὸς ἐν τῆι πρώτηι τῶν Ἱστοριῶν [FHG I 100 fr. 6] ἐπὶ ἄρχοντος
Δημύλου [Ὁ] λίθον ἐξ οὐρανοῦ πεσεῖν" (12) τὸν δὲ ᾿Αναξαγόραν εἰπεῖν ὡς ὅλος
ὁ οὐρανὸς ἐκ λίθων συγκέοιτο᾽ τῆι σφοδρᾶι δὲ περιδινήσει συνεστάναι καὶ ἀνε-
30 θέντα κατενεχθήσεσθαι. περὶ δὲ τῆς δίκης αὐτοῦ διάφορα λέγεται. Σωτίων μὲν
γάρ φησιν ἐν τῆι Διαδοχῆι τῶν φιλοσόφων ὑπὸ Κλέωνος αὐτὸν ἀσεβείας κριθῆ-
ναι, διότι τὸν ἥλιον μύδρον ἔλεγε διάπυρον: ἀπολογησαμένου δὲ ὑπὲρ αὐτοῦ
ΤΤερικλέους τοῦ μαθητοῦ, πέντε ταλάντοις ζημιωθῆναι καὶ φυγαδευθῆναι. Σάτυρος
δ᾽ ἐν τοῖς Βίοις [FHF II 163 fr. 14] ὑπὸ Θουκυδίδου φησὶν εἰσαχθῆναι τὴν δίκην,
35 ἀντιπολιτευομένου τῶι ἸΠερικλεῖ᾽ καὶ οὐ μόνον ἀσεβείας, ἀλλὰ καὶ μηδισμοῦ καὶ
ἀπόντα καταδικασθῆναι θανάτωι. (13) ὅτε καὶ ἀμφοτέρων αὐτῶι προσαγγελέν-
τῶν, τῆς τε καταδίκης καὶ τῆς τῶν παίδων τελευτῆς, εἰπεῖν περὶ μὲν τῆς κατα-
δίκης, ὅτι ἄρα “κἀκείνων κἀμοῦ πάλαι ἡ φύσις κατεψηφίσατο᾽, περὶ δὲ τῶν
παίδων, ὅτι “ἤιδειν αὐτοὺς θνητοὺς γεννήσας. (οἱ δ᾽ εἰς Σόλωνα τοῦτο ἀναφέ-
40 ρουσιν, ἄλλοι εἰς Ξενοφῶντα.) τοῦτον δὲ καὶ θάψαι ταῖς ἰδίαις χερσὶν αὐτοὺς
Δημήτριός φησιν ὁ Φαληρεὺς ἐν τῶι Tlepi γήρως. Ἕρμιππος δ᾽ ἐν τοῖς Βίοις
[rat II 43 ἔν. 81] φησίν, ὅτι καθείρχθη ἐν τῶι δεσμωτηρίωι τεθνηξόμενος. ΤΤερι-
κλῆς δὲ παρελθὼν εἶπεν, εἴ τι ἔχουσιν ἐγκαλεῖν αὑτῶι κατὰ τὸν βίον: οὐδὲν δὲ
εἰπόντων “καὶ μὴν ἐγώ, ἔφη, τούτου μαθητής εἰμι᾿ μὴ οὖν διαβολαῖς ἐπαρθέντες
45 ἀποκτείνητε τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ᾽ ἐμοὶ πεισθέντες ἄφετε᾽. καὶ ἀφείθη" οὐκ ἐνεγκὼν
δὲ τὴν ὕβριν αὑτὸν ἐξήγαγεν. ((4 Ἱερώνυμος δ᾽ ἐν τῶι δευτέρωι Τῶν σπο-
ράδην ὑπομνημάτων [fr. 9 Hill.] φησίν, ὅτι 6 ΤΠερικλῆς παρήγαγεν αὐτὸν ἐπὶ τὸ
δικαστήριον, διερρυηκότα καὶ λεπτὸν ὑπὸ νόσου, ὥστε ἐλέωι μᾶλλον ἢ κρισει
 A. LEBEN. 1—7. 295
ἀφεθῆναι. καὶ τὰ μὲν περὶ τῆς δίκης αὐτοῦ τοσαῦτα. ἔδοξε δέ πως καὶ Δημο-
κρίτωι ἀπεχθῶς ἐσχηκέναι ἀποτυχὼν τῆς πρὸς αὐτὸν κοινολογίας. καὶ τέλος
ἀποχωρήσας εἰς Λάμψακον αὐτόθι κατέστρεψεν. ὅτε καὶ τῶν ἀρχόντων τῆς πό-
λεως ἀξιούντων τί βούλεται αὐτῶι γενέσθαι, φάναι, τοὺς παῖδας ἐν ὧι ἂν ἀπο-
5 θάνηι μηνὶ κατ᾽ ἔτος παίζειν συγχωρεῖν. καὶ φυλάττεται τὸ ἔθος ἔτι καὶ νῦν.
(15) τελευτήσαντα δὴ αὐτὸν ἔθαψαν ἐντίμως οἱ Λαμψακηνοὶ καὶ ἐπέγραψαν᾽
ἐνθάδε, πλεῖστον ἀληθείας ἐπὶ τέρμα περήσας
οὐρανίου κόσμου, κεῖται ᾿Αναξαγόρας.
ἔστι καὶ ἡμῶν εἰς αὐτόν᾽
10 ἠέλιον πυρόεντα μύδρον ποτ᾽ ἔφασκεν ὑπάρχειν,
καὶ διὰ τοῦτο θανεῖν μέλλεν ᾿Αναξαγόρας᾽
ἀλλ᾽ ὁ φίλος ἸΠΤερικλῆς μὲν ἐρύσατο τοῦτον, ὁ δ᾽ αὑτὸν
ἐξάγαγεν βιότου μαλθακίηι σοφίης.
γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι τρεῖς ᾿Αναξαγόραι, ὧν ἐν οὐδενὶ πάντα [3] ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἦν
15 ῥήτωρ ᾿ἸΙσοκράτειος᾽ ὁ δὲ ἀνδριαντοποιός, οὗ μέμνηται ᾿Αντίγονος [p. 10 Wilam.]'
ἄλλος γραμματικὸς Ζηνοδότειος.
2. Harrock. ’A. σοφιστὴς Ἡγησιβούλου υἱὸς Κλαζομένιος ᾿Αναξιμένους μαθη-
τὴς Μιλησίου. Νοῦς δ᾽ ἐπεκαλεῖτο, ἐπεὶ ὕλην τε καὶ νοῦν πάντων φρουρὸν εἶπεν.
οὗτός ἐστιν ὁ τὸν ἥλιον μύδρον εἰπὼν διάπυρον.
20 3. Sup. ’A. — διάπυρον [aus n. 2], τουτέστι πύρινον λίθον.
ἔφυγε δὲ ἐξ ᾿Αθηνῶν Tlepırk&oug αὐτῶι συνειπόντος. καὶ ἐλθὼν ἐν Λαμψά-
κωι ἐκεῖσε καταστρέφει τὸν βίον ἀποκαρτερήσας. ἐξήγαγε δὲ τοῦ ζῆν ἑαυτὸν
ἐτῶν 6, διότι ὑπ᾽ ᾿Αθηναίων ἐνεβλήθη ἐν δεσμωτηρίωι οἷά τινα καινὴν δόξαν τοῦ
θεοῦ παρεισφέρων. Aus unbekannter Quelle.
25 4. CyRILL. c. Jul.ıp.12B [aus Eus. Chron. — Hieron. a. Abr. 1520 = ΟἹ.
70,1 = 500] ἑβδομηκοστῆι ὀλυμπιάδι φασὶ γενέσθαι Δημόκριτον καὶ ᾿Αναξαγόραν
φιλοσόφους φυσικοὺς ὁμοῦ τε καὶ Ἡράκλειτον τὸν ἐπίκλην Σκοτεινόν. Bus. (Hier.)
a. Abr. 1557 [ΟἹ]. 80,1 = 460] A. moritur. Vgl. A 18.
4a, Mare. Par. ep. 60 ἀφ᾽ οὗ Εὐριπίδης ἐτῶν ὧν ΔΔΔΙΠΠ τραγωιδίαι πρῶτον
80 ἐνίκησεν, ἔτη HRAANIII ἄρχοντος ᾿Αθήνησι Διφίλου [4421]} ἦσαν δὲ κατ᾽ Εὐρι-
πίδην Σωκράτης τε καὶ "A.
5. ὍιοΟΟσ ΙΧ 41 γέγονε δὲ [Demokrit] τοῖς χρόνοις, ὡς αὐτός φησιν ἐν τῶι
Μικρῶι διακόσμωι, νέος κατὰ πρεσβύτην ᾿Αναξαγόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ νεώτερος
τετταράκοντα. συντετάχθαι δέ φησιν τὸν Μικρὸν διάκοσμον ἔτεσιν ὕστερον τῆς
35 Ἰλίου ἁλώσεως τριάκοντα καὶ ἑπτακοσίοις. IX 84 ὕστερον δὲ Λευκίππωι παρέβαλε
[Demokrit] καὶ ᾿Αναξαγόραι κατά τινας ἔτεσιν ὧν αὐτοῦ νεώτερος τετταράκοντα.
Φαβωρῖνος δέ φησιν ἐν ἸΤαντοδαπῆι ἱστορίαι [FHG III 582 fr. 33] λέγειν Δημόκριτον
περὶ ᾿Αναξαγόρου, ὡς οὐκ εἴησαν αὐτοῦ αἱ δόξαι αἵ τε περὶ ἡλίου καὶ σελήνης,
ἀλλὰ ἀρχαῖαι᾿ τὸν δὲ ὑφηιρῆσθαι. 35. διασύρειν τε αὐτοῦ τὰ περὶ τῆς διακοσμή-
40 σεως καὶ τοῦ νοῦ ἐχθρῶς ἔχοντα πρὸς αὐτόν, ὅτι δὴ μὴ προσήκατο αὐτόν. πῶς
οὖν κατά τινας ἀκήκοεν αὐτοῦ:
6. ῬΗΙΠΟΒΤΒ. V. Apoll. τὶ ὅ p.46,22 Kayser ἀκούων, ᾿Απολλώνιε, τὸν μὲν
Κλαζομένιον ᾿Αναξαγόραν ἀπὸ τοῦ κατὰ ᾿Ιωνίαν Μίμαντος ἐπεσκέφθαι τὰ ἐν τῶι
οὐρανῶι, Θαλῆν τε τὸν Μιλήσιον ἀπὸ τῆς προσοίκου Μυκάλης κτλ.
45 7. STRAB. xIv p. 645 Κλαζομένιος δ᾽ ἣν ἀνὴρ ἐπιφανὴς "A. ὁ φυσικός, ᾿Αναξι-
μένους ὁμιλητὴς τοῦ Μιλησίου" διήκουσαν δὲ τούτου ᾿Αρχέλαος ὁ φυσικὸς καὶ
Εὐριπίδης ὁ ποιητής. Eus. P.E.x 14,18 ὁ δὲ ᾿Αρχέλαος ἐν Λαμψάκωι διεδέξατο
τὴν σχολὴν τοῦ ᾿Αναξαγόρου. CLEM. Strom. 163 p.352 Ρ. μεθ᾽ ὃν [Anaximenes]
 296 46. ANAXAGORAS.

"A. Ἡγησιβούλου KAaZouevios’ οὗτος μετήγαγεν ἀπὸ τῆς ᾿Ιωνίας ᾿Αθήναζε τὴν
διατριβήν. τοῦτον διαδέχεται ᾿Αρχέλαος, οὗ Σωκράτης διήκουσεν. GAL. hist.
phil. 3 (D. 599) τὸν ᾿Αναξιμένην.. .. ᾿Αναξαγόρου καθηγητὴν γενέσθαι παρεσκεύα-
σεν [Anaximander], οὗτος δὲ τὴν Μίλητον ἀπολελοιπὼς ἧκεν εἰς τὰς ᾿Αθήνας
5 καὶ ᾿Αρχέλαον τὸν ᾿Αθηναῖον πρῶτον εἰς φιλοσοφίαν παρώρμησεν [s. 47 A 1---δ].
8. ΕἾΜΡΙ,. phys. 25,19 [c. 21,7 S. 164, 33] Ἐμπεδοκλῆς ὁ ᾿Ακραγαντῖνος οὐ πολὺ
κατόπιν τοῦ ᾿Αναξαγόρου yeyovwc. Vgl. 21 Α 1 5. 160,44. Arıstor. Metaph.
A3[s.21A6. 46 A 43].
9. Procr. ad. Eucl. p. 65,21 [s. oben S. 229,34] μετὰ δὲ τοῦτον [Pythagoras]
Ἂ. 6 Κλαζομένιος πολλῶν ἐφήψατο τῶν κατὰ γεωμετρίαν καὶ Οἰνοπίδης ὁ Χῖος
10 ὀλίγωι νεώτερος ὧν ᾿Αναξαγόρου.
10. CEDREN. 1165,18 Bekk. καὶ yap, ὡς Ἕλληνες ἱστοροῦσι, καὶ Φερεκύδης
ὁ Σύριος καὶ ΤΤυθαγόρας ὁ Σάμιος καὶ ᾿Α. ὁ Κλαζομένιος καὶ Πλάτων ὁ ᾿Αθηναῖος
πρὸς τούτους [Agypter] ἐξεδήμησαν θεολογίαν καὶ φυσιολογίαν ἀκριβεστέραν
μαθήσεσθαι παρ᾽ αὐτῶν ἐλπίσαντες. ΑΜΜ. Marcell. xxIı 16,22 hie (sc. ex Aegyp-
15 tiorum scriptis arcanis) A. lapides e caelo lapsuros et putealem limum contrectans
tremores futuros praedixerat terrae. Vgl. xXII 8,5.
11. Marm. Par. ep. 57 ἀφ᾽ οὗ ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς ὁ λίθος ἔπεσε, καὶ Zıuw-
νίδης ὁ ποιητὴς ἐτελεύτησεν βιοὺς ἔτη 5ΔΔΔΔ, ἔτη ΗΗΠ ἄρχοντος ᾿Αθήνησι
Θεαγενίδου [468/7). Pin. N. Ἡ. τι 149, celebrant Graeci Απασασογαγι Olaxome-
20 nium olympiadis LXXVIII secundo anno [467/6] praedixisse caelestium litterarum
. scientia, quibus diebus saxum casurum esset e sole, idque factum interdiu in
Thraciae parte ad Aegos flumen, qui lapis etiam nune ostenditur magnitudine
vehis colore adusto, comete quoque tllis noctibus flagrante. quod si qwis praedie-
tum ceredat, simul fateatur mecesse est maioris miraculi divinitatem Anazxagorae
25 fwisse, solvique rerum naturae intellectum et confundi omnia, si aut ipse sol
lapis esse aut umquam lapidem in eo fuisse eredatur. decidere tamen erebro
non erit dubium. (150) in Abydi gymnasio ex ea causa colitur hodieque mo-
dieus quidem, sed quem in media terrarum casurum idem A. praedixisse nar-
ratur. [Danach I. Lyd.d. ost.7 S. 14,15 W.] Eus. Chron. (Hier.) lapis in Aegis
30 fluvio de caelo ruit a. Abr. 1551 [0]. 78,3 = 466]. Vgl. A1$11 S. 294, 27.
12. Prur. Lys. 12 οἱ de καὶ τὴν τοῦ λίθου πτῶσιν ἐπὶ τῶι πάθει τούτωι
σημεῖόν φασι γενέσθαι κατηνέχθη γάρ, ὡς ἡ δόξα τῶν πολλῶν, ἐξ οὐρανοῦ παμ-
μεγέθης λίθος εἰς Αἰγὸς ποταμούς. καὶ δείκνυται μὲν ἔτι νῦν σεβομένων αὐτὸν
τῶν Χερρονησιτῶν. λέγεται δὲ ᾿Αναξαγόραν προειπεῖν, ὡς τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν
85 ἐνδεδεμένων σωμάτων γενομένου τινὸς ὀλισθήματος ἢ σάλου ῥίψις ἔσται καὶ
πτῶσις ἑνὸς ἀπορραγέντος᾽ εἶναι δὲ καὶ τῶν ἄστρων ἕκαστον οὐκ ἐν ἧι πέφυκε
χώραι᾽ λιθώδη γὰρ ὄντα καὶ βαρέα λάμπειν μὲν ἀντερείσει καὶ περικλάσει τοῦ
αἰθέρος, ἕλκεσθαι δὲ ὑπὸ βίας σφιγγόμενα δίνηι καὶ τόνωι τῆς περιφορᾶς, ὥς που
καὶ τὸ πρῶτον ἐκρατήθη μὴ πεσεῖν δεῦρο τῶν ψυχρῶν καὶ βαρέων ἀποκρινο-
40 μένων τοῦ παντός... τῶι δ᾽ ᾿Αναξαγόραι μαρτυρεῖ καὶ Δαΐμαχος ἐν τοῖς Tlepi
εὐσεβείας [FHG τι 441 ἔν. 5] ἱστορῶν, ὅτι πρὸ τοῦ πεσεῖν τὸν λίθον Ep’ ἡμέρας
ἑβδομήκοντα πέντε συνεχῶς κατὰ τὸν οὐρανὸν ἑωρᾶτο πύρινον OWUA παμμέγεθες,
ὥσπερ νέφος φλογοειδὲς κτλ. Aus der Erwähnung des Meteors stammt die
Erwähnung des A. bei Psell. de lapid. 26 [s. oben S. 164,7).
45 13. Pur. Pericl. 16 [aus Ion?] ὃ de πᾶσαν αὐτοῦ τὴν τοιαύτην συνέχων
ἀκρίβειαν εἷς ἣν οἰκέτης Εὐάγγελος, ὡς ἕτερος οὐδεὶς εὖ πεφυκὼς ἢ KATEOKEUA-
σμένος ὑπὸ τοῦ Περικλέους πρὸς οἰκονομίαν. ἀπεναντία μὲν οὖν ταῦτα τῆς
 A. LEBEN. 7—18. 297
᾿Αναξαγόρου σοφίας, εἴ γε καὶ τὴν οἰκίαν ἐκεῖνος ἐξέλιπε καὶ τὴν χώραν ἀνῆκεν
ἀργὴν καὶ μηλόβοτον ὑπ᾽ ἐνθουσιασμοῦ καὶ μεγαλοφροσύνης. PLAr. Hipp. m. 283A
καταλειφθέντων γὰρ αὐτῶι [Anax.] πολλῶν χρημάτων καταμελῆσαι καὶ ἀπολέσαι
πάντα οὕτως αὐτὸν ἀνόητα σοφίζεσθαι.
δι 14. TERTULL. Apolog. 46 Anaxagoras [Ὁ] depositum hos(pi)tibus ἀογιοφαυτί.
15. Prar. Phaedr. 269E — Κινδυνεύει, ὦ ἄριστε, εἰκότως ὁ ἸΤερικλῆς πάντων
τελεώτατος εἰς τὴν ῥητορικὴν γενέσθαι. --- Τί δή; --- ΤΠΤᾶσαι ὅσαι μεγάλαι τῶν
τεχνῶν προσδέονται ἀδολεσχίας καὶ μετεωρολογίας φύσεως πέρι" τὸ γὰρ ὑψηλόνουν.
τοῦτο καὶ πάντηι τελεσιουργὸν ἔοικεν ἐντεῦθέν ποθεν εἰσιέναι. ὃ κἀὶ Περικλῆς
10 πρὸς τῶι εὐφυὴς εἶναι ἐκτήσατο᾽ προσπεσὼν γὰρ οἶμαι τοιούτωι ὄντι ᾿Αναξαγόραι,
μετεωρολογίας ἐμπλησθεὶς καὶ ἐπὶ φύσιν νοῦ τε καὶ ἀνοίας ἀφικόμενος, ὧν δὴ
πέρι τὸν πολὺν λόγον ἐποιεῖτο ’A., ἐντεῦθεν εἵλκυσεν ἐπὶ τὴν τῶν λόγων τέχνην.
τὸ πρόσφορον αὐτῆι. ISOCR. ΧΥ͂ 935 Περικλῆς de δυοῖν ἐγένετο μαθητής, "Avo-
ξαγόρου τε τοῦ Κλαζομενίου καὶ Δάμωνος τοῦ κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον φρονι--
1ὅ μωτάτου δόξαντος εἶναι τῶν πολιτῶν. PLur. Pericl. 4 ὁ δὲ πλεῖστα Tlepırkei
συγγενόμενος καὶ μάλιστα περιθεὶς ὄγκον αὐτῶι καὶ φρόνημα δημαγωγίας ἐμβρι-
θέστερον ὅλως τε μετεωρίσας καὶ συνεξάρας τὸ ἀξίωμα τοῦ ἤθους "A. ἣνὁ
Κλαζομένιος, ὃν οἱ τότ᾽ ἄνθρωποι Νοῦν προσηγόρευον, εἴτε τὴν σύνεσιν αὐτοῦ
μεγάλην εἰς φυσιολογίαν καὶ περιττὴν διαφανεῖσαν θαυμάσαντες eiß’ ὅτι τοῖς ὅλοις
20 πρῶτος οὐ τύχην οὐδ᾽ ἀνάγκην διακοσμήσεως ἀρχήν, ἀλλὰ νοῦν ἐπέστησε καθαρὸν
καὶ ἄκρατον ἐν μεμιγμένοις πᾶσι τοῖς ἄλλοις ἀποκρίνοντα τὰς ὁμοιομερείας.
16. Pıur. Periel. 6 λέγεται δέ ποτε κριοῦ μονόκερω κεφαλὴν ἐξ ἀγροῦ τῶι
Περικλεῖ κομισθῆναι καὶ Λάμπωνα μὲν τὸν μάντιν, ὡς εἶδε τὸ κέρας ἰσχυρὸν καὶ
στερεὸν ἐκ μέσου τοῦ μετώπου πεφυκός, εἰπεῖν ὅτι δυεῖν οὐσῶν ἐν τῆι πόλει
25 δυναστειῶν "ἧς Θουκυδίδου καὶ ἸΤερικλέους εἰς ἕνα περιστήσεται τὸ κράτος παρ᾽
ὧι γένοιτο τὸ σημεῖον᾽ τὸν δ᾽ ᾿Αναξαγόραν τοῦ κρανίου διακοπέντος ἐπιδεῖξαι
τὸν ἐγκέφαλον οὐ πεπληρωκότα mv βάσιν, ἀλλ᾽ ὀξὺν ὥσπερ ὠιὸν ἐκ τοῦ παντὸς
ἀγγείου πυγυλισθηκότα κατὰ τὸν τόπον ἐκεῖνον, ὅθεν ἡ ῥίζα τοῦ κέρατος εἶχε
τὴν ἀρχήν. καὶ τότε μὲν θαυμασθῆναι τὸν ᾿Αναξαγόραν ὑπὸ τῶν παρόντων, ὀλίγωι
30 δ᾽ ὕστερον τὸν Λάμπωνα τοῦ μὲν Θουκυδίδου καταλυθέντος [Frübj, 442], τῶν δὲ
τοῦ δήμου πραγμάτων ὁμαλῶς ἁπάντων ὑπὸ τῶι Περικλεῖ γενομένων.
17. Pıur. Pericl. 32! περὶ δὲ τοῦτον τὸν χρόνον [Anfang des peloponn. Kriegs]
. καὶ ψήφισμα Διοπείθης ἔγραψεν εἰσαγγέλλεσθαι τοὺς τὰ θεῖα μὴ νομίζοντας.
ἢ
ΩΝ περὶ τῶν μεταρσίων διδάσκοντας ἀπερειδόμενος εἰς Περικλέα δι ᾽᾿Ανα-
ξαγόρου τὴν ὑπόνοιαν ... ᾿Αναξαγόραν δὲ φοβηθεὶς ἐξέπεμψε καὶ προὔπεμψεν
ἐκ τῆς πόλεως. DioDoR. xıı 39 [Archon Euthydemos 431; nach dem Prozeß
des Pheidias, den er Eiphoros nacherzählt xıı 41, 1] πρὸς δὲ τούτοις ᾿Αναξαγόραν
τὸν σοφιστὴν διδάσκαλον ὄντα Tlepırk&ouc ὡς ἀσεβοῦντα εἰς τοὺς θεοὺς ἐσυκο-
φάντουν. Vgl. A1 S. 294,80.
40 18. Prur. Nic. 23 ὁ γὰρ πρῶτος σαφέστατόν τε πάντων καὶ θαρραλεώτατον
περὶ σελήνης καταυγασμῶν καὶ σκιᾶς λόγον εἰς γραφὴν καταθέμενος "A. οὔτ᾽ αὐτὸς
ἦν παλαιὸς οὔτε ὁ λόγος ἔνδοξος ἀλλ᾽ ἀπόρρητος ἔτι καὶ δι᾽ ὀλίγων καὶ μετ᾽
εὐλαβείας τινὸς ἢ πίστεως βαδίζων. οὐ γὰρ ἠνείχοντο τοὺς φυσικοὺς καὶ με-
τεωρολέσχας τότε κακουμένους, ὡς εἰς αἰτίας ἀλόγους καὶ δυνάμεις ἀπρονοήτους
καὶ κατηναγκασμένα πάθη διατρίβοντας τὸ θεῖον, ἀλλὰ καὶ ΤΤρωταγόρας ἔφυγε καὶ
᾿Αναξαγόραν εἱρχθέντα μόλις περιεποιήσατο Περικλῆς. Eus. chron. arm. a. Abr,
1554 [01. 79, 3 = 4621] sol defecit. Anaxaggoras moritur (bei Hier. a. Abr. 1557
= ΟἹ. 80, 1 = 460/59).
 298 46. ANAXAGORAS.

19. ΙΟΒΕΡΗ. c. Ap. ıı 265 ’A. δὲ Κλαζομένιος ἦν, ἀλλ᾽ ὅτι νομιζόντων ᾿Αθη-
ναίων τὸν ἥλιον εἶναι θεὸν ὅδ᾽ αὐτὸν ἔφη μύλον εἶναι διάπυρον, θάνατον αὐτοῦ
παρ᾽ ὀλίγας ψήφους κατέγνωσαν. OLYMPIOD. in Meteor. p. 17,19 Stüve μόνα
δὲ τὰ ἄστρα πυρώδη εἰσίν, ὡς καὶ τὸν ᾿Αναξαγόραν μύδρον καλέσαι τὸν ἥλιον διὰ
τὸ ἄμετρον τῆς πυρώσεως: μύδρος γάρ ἐστιν ὁ πεπυρακτωμένος σίδηρος. διὸ
καὶ ὁ ᾿Αναξαγόρας ἐξωστρακίσθη ἐκ τῶν ᾿Αθηναίων ὡς τοιοῦτόν τι τολμήσας
εἰπεῖν. ὕστερον δὲ ἀνεκλήθη διὰ τῆς Περικλέους ῥητορείας᾽ ἀκροατὴς γὰρ ὧν
ἔτυχεν ὁ ἸΤερικλῆς ᾿Αναξαγόρου.
20. ῬΗΊΠΟΡΕΜ. rhet. τὶ 180 Sudh. ἔν. 7 ᾿Αναξαϊγόραν δὲ μασ]τιγωθείίς] τίις
10 Κλέ]ων[οςὉ] malilg ἐπεδείκνυεν τοῖς δικασταῖς καὶ ΤΤυθαγόραι μὲν Κύλων ὁ Kpo-
τωνιάτης ἐπαγαγὼν [ἐγκλήματα τῆς πόλεως ἐξέβαλε, τοὺς δὲ μαθητὰς ἀθρόους
ἐνέπρησε. Vgl. S. 294,31.
202. ScHoL. Pınv. Ol. 1 91 p. 38, 6 Dr. τὸν γὰρ Τάνταλον φυσιολόγον Ye-
νόμενον Kal μύδρον ἀποφήναντα τὸν ἥλιον ἐπὶ τούτωι δίκας ὑποσχεῖν, ὥστε Kal
15 ἐπαιωρεῖσθαι αὐτῶι τὸν ἥλιον, ὑφ᾽ οὗ δειματοῦσθαι καὶ καταπτήσσειν. περὶ δὲ
τοῦ ἡλίου οἱ φυσικοί φασιν ὡς λίθος καλεῖται ὁ ἥλιος καὶ ᾿Αναξαγόρου δὲ γε-
νόμενον τὸν Εὐριπίδην μαθητὴν πέτρον εἰρηκέναι τὸν ἥλιον διὰ τῶν προεκκειμέ-
vwv' “ὁ γὰρ μακάριος --- δίκην᾽ [Eur. Or. 4---7]. καὶ πάλιν δι᾿ ἄλλων βῶλον
λέγοντα οὕτως" ὑμόλοιμι τὸν οὐρανοῦ μέσον χθονὸς τεταμέναν αἰωρήμασι πέτραν
20 ἁλύσεσι χρυσέοις φερομέναν δίναισι βῶλον ἐξ Ὀλύμπου, iv ἐν θρήνοισιν ἀνα-
βοάσω γέροντι πατρὶ Ταντάλωι᾽. [Or. 982 ff. 5. Schol.].
20b. THEoL. arithm. p. 7 Ast. καὶ δὴ Εὐριπίδης ὡς ᾿Αναξαγόρου γενόμενος
μαθητὴς οὕτω τῆς γῆς μέμνηται᾽ “ἑστίαν δέ γε(!) οἱ σοφοὶ βροτῶν νομίζουσιν (})΄.
Vgl. Evrip. fr. 944 καὶ Γαῖα μῆτερ΄ Ἑστίαν δέ σ᾽ οἱ σοφοὶ βροτῶν καλοῦσιν ἡμέ-
25 νὴν ἐν αἰθέρι.
21. GELL. xv 20 Alexander autem Aetolus hos de Euripide versus composwit
[Meineke Anal. Al. 247]:
ὁ δ᾽ ᾿Αναξαγόρου τρόφιμος χαιοῦ στρυφνὸς μὲν ἔμοιγε προσειπεῖν
καὶ μισόγελως καὶ τωθάζειν οὐδὲ παρ᾽ οἴνωι μεμαθηκώς,
80 ἀλλ᾽ ὅτι γράψαι, τοῦτ᾽ ἂν μέλιτος καὶ Σειρήνων ἐτετεύχει.
AEL. var. hist. σι 18 ᾿Αναξαγόραν τὸν Κλαζομένιόν φασι μήτε γελῶντά ποτε
ὀφθῆναι μήτε μειδιῶντα τὴν ἀρχήν.
22. ATHEN. v 2208 ὁ δὲ “Καλλίας αὐτοῦ [des Sokratikers Aeschines] πε-
οἰέχει τὴν τοῦ Καλλίου πρὸς τὸν πατέρα διαφορὰν καὶ τὴν ΤΤροδίκου καὶ ᾿Αναξα-
85 Ὑόρου τῶν σοφιστῶν διαμώκησιν. λέγει γὰρ ὡς ὁ μὲν Πρόδικος Θηραμένην
μαθητὴν ἀπετέλεσεν, ὁ δ᾽ ἕτερος [näml. Anax.] Φιλόξενον τὸν Ἐρύξιδος καὶ ᾿Αρι-
φράδην τὸν ἀδελφὸν ᾿Αριγνώτου τοῦ κιθαρωιδοῦ, θέλων ἀπὸ τῆς τῶν δηλωθέντων
μοχθηρίας καὶ περὶ τὰ φαῦλα λιχνείας ἐμφανίσαι τὴν τῶν παιδευσάντων διδασκαλίαν.
23. ALKIDAMAS bei Arist. Rhet. B. 23. 1598015 καὶ Λαμψακηνοὶ ᾿Αναξαγόραν
40 ξένον ὄντα ἔθαψαν καὶ τιμῶσιν ἔτι καὶ νῦν.
24. ΑΒ, V.H.vıı 19 (nach dem 8.295, 7 angef. Epigr.) ὅτι καὶ βωμὸς
αὐτῶι ἵσταται καὶ ἐπιγέγραπται οἱ μὲν Νοῦ οἱ de ᾿Αληθείας.
25. Dıioc. τι 46 [vgl.c.11 A 19 5. 36, 1] καθά φησιν ᾿Αριστοτέλης ἐν τρίτωι
ΤΤερὶ ποιητικῆς ἐφιλονίκει ... ᾿Αναξαγόραι Σωσίβιος.
45 26. DioG. x 12 μάλιστα δὲ ἀπεδέχετο [Epikur Epieurea p. 365, 16 Us. vgl.
d. Ind. 5. 400], φησὶ Διοκλῆς, τῶν ἀρχαίων ᾿Αναξαγόραν, καίτοι Ev τισιν ἀντει-
ρηκὼς αὐτῶι, καὶ ᾿Αρχέλαον τὸν Σωκράτους διδάσκαλον.
 A. LEBEN. 19—33. 299
27. Münzen von Klazomenai (Umschr. KAAZOMENI®N) zeigen wahrscheinlich
Nachbildungen dort aufgestellter Statuen. 1. Typus (etwa um 100 v. Chr.) zeigt
Anaxagoras linkshin sitzend auf einer Säulentrommel die Rechte zum Lehren
erhoben, die Linke auf dem Knie; 2. Typus (Kaiserzeit) rechtshin stehend, Ober-
5 körper nackt, den linken Fuß auf Cippus gesetzt, die rechte Hand ausgestreckt
hält den Globus, die linke ist in die Seite gestützt. Vgl. Poole Cat. of gr. coins
of Ionia τι. 101. 125 t. γι 4.9.

APOPHTHEGMATIK. Vgl. Α 1 88 10.13.

28. ArısT. metaph. T 5. 100925 [nach 18 B 16] ᾿Αναξαγόρου de καὶ ἀπόφθεγμα
10 μνημονεύεται πρὸς τῶν ἑταίρων τινάς, ὅτι τοιαῦτ᾽ αὐτοῖς ἔσται τὰ ὄντα οἷα ἂν
ὑπολάβωσιν.
29. CLEm. Str. τὶ 130 p. 497 P. ᾿Αναξαγόραν μὲν γὰρ τὸν Κλαζομένιον τὴν
θεωρίαν φάναι τοῦ βίου τέλος εἶναι καὶ τὴν ἀπὸ ταύτης ἐλευθερίαν λέγουσιν.
30. Arıst. Eth. Nie. Ζ 7. 114108 διὸ ᾿Αναξαγόραν καὶ Θαλῆν καὶ τοὺς τοι-
15 ούτους σοφοὺς μέν, φρονίμους δ᾽ οὔ φασιν εἶναι, ὅταν ἴδωσιν ἀγνοοῦντας τὰ
συμφέρονθ᾽ ἑαυτοῖς, καὶ περιττὰ μὲν καὶ θαυμαστὰ καὶ χαλεπὰ καὶ δαιμόνια εἰδέναι
αὐτούς φασιν, ἄχρηστα δ᾽ ὅτι οὐ τὰ ἀνθρώπινα ἀγαθὰ ζητοῦσιν. ΚΘ. 1179213
ἔοικε δὲ καὶ ᾿Α. οὐ πλούσιον οὐδὲ δυνάστην ὑπολαβεῖν τὸν εὐδαίμονα εἰπὼν ὅτι
οὐκ ἂν θαυμάσειεν, εἴ τις ἄτοπος φανείη τοῖς πολλοῖς. Vgl. Euprm. Eth. A 4.
20 121566. Ebend. 1216211 τὸν μὲν οὖν ᾿Αναξαγόραν φασὶν ἀποκρίνασθαι πρός τινα
διαποροῦντα τοιαῦτ᾽ ἄττα καὶ διερωτιντα, τίνος ἕνεκ᾽ ἄν τις ἕλοιτο γενέσθαι
μᾶλλον ἢ μὴ γενέσθαι, “τοῦ᾽ φάναι “θεωρῆσαι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν περὶ τὸν ὅλον
κόσμον τάξιν᾽. Vgl. 806, 19. Danach Eur. fr. 910 ὄλβιος ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε
μάθησιν μήτε πολιτῶν ἐπὶ πημοσύνην μήτ᾽ εἰς ἀδίκους πράξεις ὁρμῶν, ἀλλ᾽ ἀθα-
25 νάτου καθορῶν φύσεως κόσμον ἀγήρων, ἥ τε συνέστη χώπηι χώπως. τοῖς δὲ
τοιούτοις οὐδέποτ᾽ αἰσχρῶν ἔργων μελέδημα προσίζει.
31. Var. Max. v7 ext. 6 quali porro studio Anazagoram flagrasse eredi-
mus? qui cum e diutina peregrinatione patriam repetisset possessionesque desertas
vidisset, ‘non essem, inqwit, ego salvus, nisi istae perissent. vocem petitae sa-
30 pientine compotem! nam si praediorum potius quam ingenii culturae vacasset,
dominmus rei famiharis intra penates mansisset, non tantus A. ad eos redisset.
32. Prur. Pericl. 16 καὶ μέντοι γε τὸν ᾿Αναξαγόραν αὐτὸν λέγουσιν ἀσχολου-
μένου Περικλέους ἀμελούμενον κεῖσθαι συγκεκαλυμμένον ἤδη γηραιὸν ἀποκαρτε-
ροῦντα προσπεσόντος δὲ τῶι TTepırkei τοῦ πράγματος ἐκπλαγέντα θεῖν εὐθὺς ἐπὶ
35 τὸν ἄνδρα καὶ δεῖσθαι πᾶσαν δέησιν ὀλοφυρόμενον οὐκ ἐκεῖνον, ἀλλ᾽ ἑαυτόν, εἰ τοι-
οῦτον ἀπόλεϊ τῆς πολιτείας σύμβουλον. ἐκκαλυψάμενον οὖν τὸν ᾿Αναξαγόραν εἰπεῖν
πρὸς αὐτόν" “ὦ ΤΤερίκλεις, καὶ οἱ τοῦ λύχνου χρείαν ἔχοντες ἔλαιον ἐπιχέουσιν᾽.
33. GAL. de plac. Hipp. et Plat. ıv 7 p. 392f. Müller [aus Poseidonios; vgl.
11A 1 (34, 30)] διὸ καὶ “προενδημεῖν᾽ φησι τοῖς πράγμασι μήπω τε παροῦσιν οἷον
40 παροῦσι χρῆσθαι. βούλεται δὲ τὸ “προενδημεῖν᾽ ῥῆμα τῶι ἸΤοσειδωνίωι τὸ οἷον
προαναπλάττειν τε καὶ προτυποῦν τὸ πρᾶγμα παρὰ ἑαυτῶι τὸ μέλλον γενήσεσθαι
καὶ ὡς πρὸς ἤδη γενόμενον ἐθισμόν τινα ποιεῖσθαι κατὰ βραχύ. διὸ καὶ τὸ τοῦ
᾿Αναξαγόρου παρείληφεν ἐνταῦθα, ὡς ἄρα τινὸς ἀναγγείλαντος αὐτῶι τεθνάναι
τὸν υἱὸν εὖ μάλα καθεστηκότως εἶπεν “ἤιδειν θνητὸν γεννήσας καὶ ὡς τοῦτο λαβὼν
45 Εὐριπίδης τὸ νόημα τὸν Θησέα πεποίηκε λέγοντα [fr. 964]
ἐγὼ δὲ παρὰ σοφοῦ τινος μαθὼν
εἰς φροντίδ᾽ ἀεὶ συμφοράς ἐβαλλόμην
 300 46. ANAXAGORAS.

φυγάς τ᾽ ἐμαυτῶι προστιθεὶς πάτρας ἐμῆς

θανάτους τ᾽ ἀώρους καὶ κακῶν ἄλλας ὁδούς,
ἵν᾽, εἴ τι πάσχοιμ᾽ ὧν ἐδόξαζον φρενί,
μή μοι νεῶρες προσπεσὸν μᾶλλον δάκοι.
ὅ Vgl. Alkestis [438 aufgeführt] 903 Chor: ἐμοί τις ἣν ἐν γένει ὧι κόρος ἀξιόθρηνος
WAET ἐν δόμοισιν μονόπαις᾽ ἀλλ᾽ ἔμπας ἔφερε κακὸν ἅλις, ἄτεκνος ὦν, πολιὰς ἐπὶ
χαίτας ἤδη προπετὴς ὧν βιότου τε πόρσω.
34. STRoR. flor. Iv t. 120, 19 ’A. δύο ἔλεγε διδασκαλίας εἶναι θανάτου, τόν τε
πρὸ τοῦ γενέσθαι χρόνον καὶ τὸν ὕπνον.
10 848, Cıc. Tusc. 143,104 praeclare A. qui cum Lampsaci moreretur, quae-
rentibus amicis velletne Claxomenas in patriam, si quid aceidisset, auferri: "nihil
necesse est’ inquit; "undique enim ad inferos tantundem viae est? Vgl. 8. 294, 20.

SCHRIFT. Vgl.A1$6.
35. PraTo apol. p.26D ἐπεὶ τὸν μὲν ἥλιον λίθον φησὶν εἶναι, τὴν δὲ σελήνην
15 γῆν. ᾿Αναξαγόρου οἴει κατηγορεῖν ... καὶ οἴει αὐτοὺς ἀπείρους γραμμάτων εἶναι,
ὥστε οὐκ εἰδέναι, ὅτι Ta ᾿Αναξαγόρου βιβλία τοῦ Κλαζομενίου γέμει τούτων
τῶν λόγων; καὶ δὴ καὶ οἱ νέοι ταῦτα παρ᾽ ἐμοῦ μανθάνουσιν ἃ ἔξεστιν ἐνίοτε,
εἰ πάνυ πολλοῦ, δραχμῆς ἐκ τῆς ὀρχήστρας πριαμένους Σωκράτους καταγελᾶν, ἐὰν
προσποιῆται ἑαυτοῦ εἶναι.
20 36. CLEM. Str. 1 78 p.364P. ναὶ μὴν ὀψέ ποτε εἰς Ἕλληνας ἡ τῶν λόγων
παρῆλθε διδασκαλία τε καὶ γραφή. ᾿Αλκμαίων γοῦν κτλ. [S. 100,27], οἱ de Αναξα-
γόραν Ἡτησιβούλου Κλαζομένιον πρῶτον διὰ γραφῆς ἐκδοῦναι βιβλίον ἱστοροῦσιν
[5. S. 305,30, richtiger S. 294,26).
37. DıoG. 1 16 οἱ δὲ ἀνὰ ev σύγγραμμα Μέλισσος, Tlapueviöng, ’A.
25 38. PLut. d. exil. 17, 607 Ε ἀλλ᾽ °’A. μὲν Ev τῶι deouwrnpiwi τὸν τοῦ
κύκλου τετραγωνισμὸν ἔγραφε. Vgl. 30,2.3. S. 231,33ff.
39. VITRUv. vIrpr. 11 priömum Agatharchus Athenis Aeschylo docente tragoe-
diam scaenam fecit et de ea commentarium reliquit. ex eo momiti Demoeritus
[55 Β τχ 4] et A. de eadem re scripserumt, quemadmodum oporteat ad aciem ocu-
30 lorum radiorumque extentionem certo loco centro constituto lineas ratione naturali
respondere, uti de incerta re certae imagines aedifieiorum in scaenarum pieturis
redderent speciem et quae in directis planisque frontibus sint figurata alia ab-
scedentia alia prominentia esse videantur.
40. Cop. MonacH. 490, S. xvf. 483v [Miscellanea vgl. Hardt v 141] περὶ
35 τοῦ ᾿Αναξαγόρα. τὸν ᾿Αναξαγόραν δέ φασίν τινες λόγον περὶ ἀπόρων ζητημάτων
γράψαντα τοῦτον Ἱμάντα καλέσαι διὰ τὸ ταῖς δυσπορίαις ἐνδεσμεῖν ιὡὡς (WI)ETO,
τοὺς ἀναγινώσκοντας. [Zum Titel vgl. Hom. = 214, zum Autor ὃ, 295,16?).

LEHRE. Vgl.A1S$8f. n. 10—12.

THEOPHR. [Schriftenindex bei Diog. v 42] ΤΤρὸς ᾿Αναξαγόραν a; Περὶ τῶν
40 ᾿Αναξαγόρου ἃ vgl. S. 301,18.
41. SImpL. phys. 27,2 [aus Theophrast Phys. Op. fr. 4; Ὁ. 478] ’A. μὲν γὰρ
Ἡτησιβούλου Κλαζομένιος, κοινωνήσας τῆς ᾿Αναξιμένους φιλοσοφίας, πρῶτος
μετέστησε τὰς περὶ τῶν ἀρχῶν δόξας καὶ τὴν ἐλλείπουσαν αἰτίαν ἀνεπλήρωσε. τὰς
μὲν σωματικὰς ἀπείρους ποιήσας πάντα γὰρ τὰ ὁμοιομερῆ, οἷον ὕδωρ ἢ πῦρ ἢ
45 χρυσόν, ἀγένητα μὲν εἶναι καὶ ἄφθαρτα, φαίνεσθαι δὲ γινόμενα καὶ ἀπολλύμενα

.᾿
w

%ων
 A. LEBEN. 33—34. SCHRIFT. 35—40. LEHRE. 41—142. 301

συγκρίσει καὶ διακρίσει μόνον, πάντων μὲν Ev πᾶσιν ἐνόντων, ἑκάστου δὲ κατὰ
τὸ ἐπικρατοῦν ἐν αὐτῶι χαρακτηριζομένου. χρυσὸς γὰρ φαίνεται ἐκεῖνο, ἐν ὧι
πολὺ χρυσίον ἐστὶ καίτοι πάντων ἐνόντων. λέγει γοῦν ’A. ὅτι “ἐν παντὶ παντὸς
μοῖρα ἔνεστι᾽ καὶ ὅτων πλεῖστα ἔνι, ταῦτα ἐνδηλότατα ἕν ἕκαστόν
ἐστι καὶ av [Β 12]. καὶ ταῦτά φησιν ὁ Θεόφραστος παραπλησίως τῶι ᾿Ανοξι-
μάνδρωι λέγειν τὸν ᾿Αναξαγόραν᾽ ἐκεῖνος [Anaxagoras] γάρ φησιν ἐν τῆι διακρίσει
τοῦ ἀπείρου τὰ συγγενῆ φέρεσθαι πρὸς ἄλληλα, καὶ ὅτι μὲν ἐν τῶι παντὶ χρυσὸς
ἦν, γίνεσθαι χρυσόν, ὅτι δὲ γῆ, γῆν᾽ ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον, ὡς οὐ
γινομένων ἀλλ᾽ ἐνυπαρχόντων πρότερον. τῆς δὲ κινήσεως καὶ τῆς γενέσεως αἴτιον
10 ἐπέστησε τὸν νοῦν ὁ ’A., ὑφ᾽ οὗ διακρινόμενα τούς τε κόσμους καὶ τὴν τῶν ἄλλων
φύσιν ἐγέννησαν. "Kol οὕτω μέν, φησί, λαμβανόντων δόξειεν ἂν ὁ A. τὰς μὲν
ὑλικὰς ἀρχὰς ἀπείρους ποιεῖν, τὴν δὲ τῆς κινήσεως καὶ τῆς γενέσεως αἰτίαν μίαν
τὸν νοῦν᾽ εἰ δέ τις τὴν μίξιν τῶν ἁπάντων ὑπολάβοι μίαν εἶναι φύσιν ἀόριστον
καὶ κατ᾽ εἶδος καὶ κατὰ μέγεθος, συμβαίνει δύο τὰς ἀρχὰς αὐτὸν λέγειν τήν τε
15 τοῦ ἀπείρου φύσιν καὶ τὸν νοῦν ὥστε φαίνεται τὰ σωματικὰ στοιχεῖα παραπλησίως
ποιῶν ᾿Αναξιμάνδρωι.᾽ Vgl. 166,15 εἰπόντος τοῦ ᾿Αναξαγόρου ὅτι “οὔτε τοῦ
σμικροῦ ἐστι τοὐλάχιστον ἀλλὰ ἔλασσον dei’ [B 8], οὔτε τὸ μέγιστον (ὡς
καὶ αὐτὴ ἡ λέξις τοῦ ᾿Αναξαγόρου δηλοῖ, καὶ μέντοι καὶ Θεόφραστος ἐν τῶι TTepi
᾿Αναξαγόρου δευτέρωι τάδε γράφων “ἔπειτα τὸ διὰ τοῦτο λέγειν εἶναι πάντα ἐν
20 παντί, διότι καὶ ἐν μεγέθει καὶ ἐν σμικρότητι ἄπειρα, καὶ οὔτε τὸ ἐλάχιστον οὔτε
τὸ μέγιστον ἔστι λαβεῖν, οὐχ ἱκανὸν πρὸς πίστιν) κτλ.
42. Hırpor. refut. 1 8, 1 [ἢ [D. 561; aus Theophrast. mit Ausn. von $ 13]
(1) μετὰ τοῦτον [Anaximenes] γίνεται "A. Ἡγησιβούλου ὃ Κλαζομένιος. οὗτος
ἔφη τὴν παντὸς ἀρχὴν νοῦν καὶ ὕλην, τὸν μὲν νοῦν ποιοῦντα, τὴν δὲ ὕλην γινο-
25 μένην. ὄντων γὰρ πάντων ὁμοῦ, νοῦς ἐπελθὼν διεκόσμησεν. τὰς δ᾽ ὑλικὰς ἀρχὰς
ἀπείρους ὑπάρχειν καὶ τὰς σμικροτέρας αὐτῶν ἄπειρα λέγει [?, vgl. Bl]. (2) κινή-
σεως δὲ μετέχειν τὰ πάντα ὑπὸ τοῦ νοῦ κινούμενα συνελθεῖν τε τὰ ὅμοια. καὶ τὰ
μὲν κατὰ τὸν οὐρανὸν κεκοσμῆσθαι ὑπὸ τῆς ἐγκυκλίου κινησέως" τὸ μὲν οὖν πυκνὸν
καὶ ὑγρὸν καὶ τὸ σκοτεινὸν καὶ ψυχρὸν καὶ πάντα τὰ βαρέα συνελθεῖν ἐπὶ τὸ μέσον,
30 ἐξ ὧν παγέντων τὴν γῆν ὑποστῆναι τὰ δ᾽ ἀντικείμενα τούτοις τὸ θερμὸν καὶ τὸ
λαμπρὸν καὶ τὸ ξηρὸν καὶ τὸ κοῦφον εἰς τὸ πρόσω τοῦ αἰθέρος ὁρμῆσαι. (9) τὴν
δὲ γῆν τῶι σχήματι πλατεῖαν εἶναι καὶ μένειν μετέωρον διὰ τὸ μέγεθος καὶ διὰ
τὸ μηδὲν εἶναι κενὸν καὶ διὰ τὸ τὸν ἀέρα ἰσχυρότατον ὄντα φέρειν ἐποχουμένην
τὴν γῆν. (4) τῶν δ᾽ ἐπὶ γῆς ὑγρῶν τὴν μὲν θάλασσαν ὑπάρξαι (ἔκ) τε τῶν
35 ἐν αὐτῆι ὑδάτων, (ὧν) ἐξατμισθένίζτων ) τὰ ὑποστάντα οὕτως γεγονέναι, καὶ ἀπὸ
τῶν καταρρευσάντων ποταμῶν. (5) τοὺς δὲ ποταμοὺς καὶ ἀπὸ τῶν ὄμβρων
λαμβάνειν τὴν ὑπόστασιν καὶ ἐξ ὑδάτων τῶν ἐν τῆι γῆι. εἶναι γὰρ αὐτὴν κοίλην
καὶ ἔχειν ὕδωρ ἐν τοῖς κοιλώμασιν. τὸν δὲ Νεῖλον αὔξεσθαι κατὰ τὸ θέρος κατα-
φερομένων εἰς αὐτὸν ὑδάτων ἀπὸ τῶν ἐν τοῖς ἀνταρκτικοῖς χιόνων. (6) ἥλιον
40 δὲ καὶ σελήνην καὶ πάντα τὰ ἄστρα λίθους εἶναι ἐμπύρους συμπεριληφθέντας ὑπὸ
τῆς αἰθέρος περιφορᾶς. εἶναι δ᾽ ὑποκάτω τῶν ἄστρων ἡλίωι καὶ σελήνηι σώματά
τινα συμπεριφερόμενα ἡμῖν ἀόρατα. (7) τῆς δὲ θερμότητος μὴ αἰσθάνεσθαι
τῶν ἄστρων διὰ τὸ μακρὰν εἶναι [καὶ διὰ] τὴν ἀπόστασιν τῆς γῆς ἔτι δὲ οὐχ
ὁμοίως θερμὰ τῶι ἡλίωι διὰ τὸ χώραν ἔχειν ψυχροτέραν. εἶναι δὲ τὴν σελήνην
45 κατωτέρω τοῦ ἡλίου πλησιώτερον ἡμῶν. (8) ὑπερέχειν δὲ τὸν ἥλιον μεγέθει
τὴν ἸΤελοπόννησον᾽ τὸ δὲ φῶς τὴν σελήνην μὴ ἴδιον ἔχειν, ἀλλὰ ἀπὸ τοῦ ἡλίου.
τὴν δὲ τῶν ἄστρων περιφορὰν ὑπὸ γῆν γίνεσθαι. (9) ἐκλείπειν δὲ τὴν σελήνην
γῆς ἀντιφραττούσης, ἐνίοτε δὲ καὶ τῶν ὑποκάτω τῆς σελήνης, τὸν δὲ ἥλιον ταῖς
 302 46. ANAXAGORAS.

νουμηνίαις σελήνης ἀντιφραττούσης᾽ τροπὰς δὲ ποιεῖσθαι καὶ ἥλιον καὶ σελήνην

ἀπωθουμένους Und τοῦ ἀέρος. σελήνην δὲ πολλάκις τρέπεσθαι διὰ τὸ μὴ δύνασθαι
κρατεῖν τοῦ ψυχροῦ. (10) οὗτος ἀφώρισε πρῶτος τὰ περὶ τὰς ἐκλείψεις καὶ
φωτισμούς. ἔφη δὲ γηίνην εἶναι τὴν σελήνην ἔχειν τε ἐν αὑτῆι πεδία καὶ φάραγγας.
τὸν δὲ γαλαξίαν ἀνάκλασιν εἶναι τοῦ φωτὸς τῶν ἄστρων τῶν μὴ καταλαμπομένων
ὑπὸ τοῦ ἡλίου. τοὺς δὲ μεταβαίνοντας ἀστέρας ὡσεὶ σπινθῆρας ἀφαλλομένους
γίνεσθαι ἐκ τῆς κινήσεως τοῦ πόλου. (11) ἀνέμους δὲ γίνεσθαι λεπτυνομένου
τοῦ ἀέρος ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ τῶν ἐκκαιομένων πρὸς τὸν πόλον ὑποχωρούντων
καὶ (ἀντ)αποφερομένων. βροντὰς δὲ καὶ ἀστραπὰς ἀπὸ θερμοῦ τίνεσθαι ἐμπί-
10 πτοντος εἰς τὰ νέφη. (12) σεισμοὺς δὲ γίνεσθαι τοῦ ἄνωθεν ἀέρος εἰς τὸν ὑπὸ
γῆν ἐμπίπτοντος᾽ τούτου γὰρ κινουμένου καὶ τὴν ὀχουμένην γῆν ὑπ᾽ αὐτοῦ
σαλεύεσθαι. ζῶια δὲ τὴν μὲν ἀρχὴν ἐν ὑγρῶι γενέσθαι, μετὰ ταῦτα δὲ ἐξ ἀλλήλων᾽
καὶ ἄρρενας μὲν γίνεσθαι, ὅταν ἀπὸ τῶν δεξιῶν μερῶν ἀποκριθὲν τὸ σπέρμα τοῖς
δεξιοῖς μέρεσι τῆς μήτρας κολληθῆι, τὰ δὲ θήλεα κατὰ τοὐναντίον. (13) οὗτος
ἤκμασεν ἃ ἃ * (καὶ ἐτελεύτησεν) ἔτους πρώτου τῆς ὀγδοηκοστῆς ὀγδόης ὀλυμ-
πιάδος [428], καθ᾽ ὃν καιρὸν καὶ Πλάτωνα λέγουσι γεγενῆσθαι. τοῦτον λέγουσι
καὶ προγνωστικὸν γεγονέναι.
43. Arıst. Metaphys. A 3.984211 ’A. δ᾽ ὁ Κλαζομένιος τῆι μὲν ἡλικίαι πρότερος
ὧν τούτου [Emped., vgl. 21 A 6], τοῖς δ᾽ ἔργοις ὕστερος, ἀπείρους εἶναί φησι τὰς
20 ἀρχάς. σχεδὸν γὰρ ἅπαντα τὰ ὁμοιομερῆ (καθάπερ ὕδωρ ἢ πῦρ) οὕτω γίγνεσθαι
καὶ ἀπόλλυσθαί φησι συγκρίσει καὶ διακρίσει μόνον, ἄλλως δ᾽ οὔτε γίγνεσθαι οὔτ᾽
ἀπόλλυσθαι, ἀλλὰ διαμένειν ἀΐδια. de caelo Γ 3. 302228 ’A. δ᾽ Ἐμπεδοκλεῖ ἐναντίως
λέγει περὶ τῶν στοιχείων. ὁ μὲν γὰρ πῦρ καὶ τὰ σύστοιχα τούτοις στοιχεῖά φησιν
εἶναι τῶν σωμάτων καὶ συγκεῖσθαι πάντ᾽ ἐκ τούτων, "A. δε τοὐναντίον" τὰ γὰρ
25 ὁμοιομερῆ στοιχεῖα, λέγω δ᾽ οἷον σάρκα καὶ ὀστοῦν καὶ τῶν τοιοῦτων ἕκαστον᾽
ἀέρα δὲ καὶ πῦρ μείγματα τούτων καὶ τῶν ἄλλων σπερμάτων πάντων᾽ εἶναι γὰρ
ἑκάτερον αὐτῶν ἐξ ἀοράτων ὁμοιομερῶν πάντων ἠθροισμένον. διὸ καὶ γίγνεσθαι
πάντ᾽ ἐκ τούτων᾽ τὸ γὰρ πῦρ καὶ τὸν αἰθέρα προσαγορεύει ταὐτό.
44. LucRET. I 830ff.
3) 830 nunc et Anaxagorae serutemur homoeomervan,
quam Grai memorant nec nostra dicere lingua
concedit nmobis patrii scrmonis egestas,
sed tamen ipsam rem facilest exponere verbis.
prineipio, rerum quam dieit homoeomerian,
35 835 ossa videlicet e pauxıllis atque minutis
ossibus hic et de pauxillis atque minutis
visceribus viscus gigni samguenque ereari
sanguinis inter se multis coeuntibu' guitis,
ex aurique pultat micis consistere posse
40 840 aurum et de terris terram concerescere parvis,
ignibus ex igmis, umorem wmoribus esse,
cetera consimili fingit ratione putatque.
nec tamen esse ulla idem parte in rebus inane
concedit neque corporibus finem esse secandis.
876 id quod Anaxagoras sibi sumit, ut ommibus omnis
res putet immixtas rebus latitare, sed «llud
apparere unum, cwius sint plurima mixta
et magis in promptu primaque in fronte locata.
 A. LEHRE. 42—47. 303

45. ArısT. phys. Γ 4. 203219 ὅσοι δ᾽ ἄπειρα ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα, καθάπερ ’A.
καὶ Δημόκριτος, ὁ μὲν ἐκ τῶν ὁμοιομερῶν, ὁ δ᾽ ἐκ τῆς πανσπερμίας TWV σχημάτων,
τῆι ἁφῆι συνεχὲς τὸ ἄπειρον εἶναί φασιν. καὶ ὁ μὲν ὁτιοῦν τῶν μορίων εἶναι
μεῖγμα ὁμοίως τῶι παντὶ διὰ τὸ ὁρᾶν ὁτιοῦν ἐξ ὁτουοῦν γιγνόμενον. ΞΊΜΡΙ, Ζ.
ot d. St. 460. 4 ἐπειδὴ δὲ ὁ μὲν ’A. τὰς ὁμοιομερείας, ὁ δὲ Δημόκριτος τὰς ἀτόμους
ἀπείρους ἑκάτερος τῶι πλήθει ὡς ἀρχὰς ὑποτίθεται, τὴν ᾿Αναξαγόρου πρῶτον
ἱστορῶν δόξαν καὶ τὴν αἰτίαν ἡμᾶς διδάσκει, δι’ ἣν εἰς τοιαύτην ἦλθεν ὁ ’A. ὑπό-
νοιαν, καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐ μόνον τὸ ὅλον μῖγμα ἄπειρον ἀνάγκη τῶι μεγέθει
λέγειν αὐτόν, ἀλλὰ καὶ ἑκάστην ὁμοιομέρειαν ὁμοίως τῶι ὅλωι πάντα ἔχουσαν
10 ἐνυπάρχοντα, καὶ οὐδὲ ἄπειρα μόνον ἀλλὰ καὶ ἀπειράκις ἄπειρα. ἀλλ᾽ εἰς μὲν τὴν
τοιαύτην ἔννοιαν ὁ ’A. ἦλθεν ἡγούμενος μηδὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι καὶ
πᾶν
ὑπὸ ὁμοίου τρέφεσθαι. ὁρῶν οὖν πᾶν ἐκ παντὸς γινόμενον, εἰ καὶ μὴ
ἀμέσως
ἀλλὰ κατὰ τάξιν (καὶ γὰρ ἐκ πυρὸς ἀὴρ καὶ ἐξ ἀέρος ὕδωρ καὶ ἐξ ὕδατος
γῆ καὶ
ἐκ γῆς λίθος καὶ ἐκ λίθου πάλιν πῦρ, καὶ τροφῆς δὲ τῆς αὐτῆς προσφε
ρομένης
οἷον ἄρτου πολλὰ καὶ ἀνόμοια γίνεται, σάρκες ὀστᾶ φλέβες νεῦρα τρίχες
ὄνυχες
καὶ πτερὰ δὲ εἰ οὕτω τύχοι καὶ κέρατα, αὔξεται δὲ τὸ ὅμοιον τῶι
ὁμοίωι). διὰ
ταῦτα ἐν τῆι τροφῆι ὑπέλαβεν εἶναι καὶ ἐν τῶι ὕδατι, εἰ τούτωι τρέφοιτο
τὰ
δένδρα, ξύλον καὶ φλοιὸν καὶ καρπόν. διὸ πάντα ἐν πᾶσιν ἔλεγε μεμῖχθαι
καὶ τὴν
γένεσιν κατὰ ἔκκρισιν γίνεσθαι. πρὸς τοῦτο δὲ ἐνῆγεν ἴσως καὶ τὸ μενόντ
ων
20 τινῶν γίνεσθαι ἀπ’ αὐτῶν ἄλλα ὥσπερ ἐκ λίθου πῦρ καὶ ἐξ ὕδατος
πομφολυ-
γίζοντος ἀέρα. ὁρῶν οὖν ἀφ᾽ ἑκάστου τῶν νῦν διακεκριμένων πάντα ἐκκρινόμενα
οἷον ἀπὸ ἄρτου σάρκα καὶ ὀστοῦν καὶ τὰ ἄλλα, ὡς πάντων ἅμα ἐνυπαρ
χόντων
αὐτῶι καὶ μεμιγμένων ὁμοῦ, ἐκ τούτων ὑπενόει καὶ πάντα ὁμοῦ τὰ ὄντα
μεμῖχθαι
πρότερον πρὶν διακριθῆναι. διὸ καὶ οὕτως ἤρξατο τοῦ συγγράμματος: “ἣν
ὁμοῦ
25 πάντα χρήματα᾽ [Β 1] ὥστε “ὁτιοῦν οἷον τὸν ἄρτον τόνδε καὶ σαρκὸς
τῆσδε
καὶ τοῦδε τοῦ ὀστοῦ “μῖγμα εἶναι ὁμοίως τῶι παντί." [daraus fr. 16 Schaub.
!]
46. Αἴ. 18, ὅ (Ὁ. 279) ’A. Ἡγησιβούλου ὁ Κλαζομένιος ἀρχὰς τῶν ὄντων
τὰς
ὁμοιομερείας ἀπεφήνατο. ἐδόκει γὰρ αὐτῶι ἀπορώτατον εἶναι, πῶς ἐκ
τοῦ μὴ
ὄντος δύναταί τι γίνεσθαι ἢ φθείρεσθαι εἰς τὸ μὴ ὄν. τροφὴν Yoüv προσφ
ερόμεθα
30 ἁπλῆν καὶ μονοειδῆ, ἄρτον καὶ ὕδωρ, καὶ ἐκ ταύτης τρέφεται θρὶξ φλὲψ ἀρτηρί
α
σὰρξ νεῦρα ὀστᾶ καὶ τὰ λοιπὰ μόρια. τούτων οὖν γιγνομένων ὁμολογητέο
ν ὅτι
ἐν τῆι τροφῆι τῆι προσφερομένηι πάντα ἐστὶ τὰ ὄντα, καὶ ἐκ τῶν ὄντων
πάντα
αὔξεται. καὶ ἐν ἐκείνηι ἐστὶ τῆι τροφῆι μόρια αἵματος γεννητικὰ καὶ νεύρω
ν καὶ
ὀστέων καὶ τῶν ἄλλων: ἃ ἣν λόγωι θεωρητὰ μόρια. οὐ γὰρ δεῖ πάντα
ἐπὶ τὴν
35 αἴσθησιν ἀνάγειν, ὅτι ἄρτος καὶ τὸ ὕδωρ ταῦτα κατασκευάζει, ἀλλ᾽
ἐν τούτοις
ἐστὶ λόγωι θεωρητὰ μόρια. ἀπὸ τοῦ οὖν ὅμοια τὰ μέρη εἶναι ἐν τῆι τροφῆ
ι τοῖς
γεννωμένοις ὁμοιομερείας αὐτὰς ἐκάλεσε καὶ ἀρχὰς τῶν ὄντων ἀπεφή
νατο, καὶ
τὰς μὲν ὁμοιομερείας ὕλην, τὸ δὲ ποιοῦν αἴτιον νοῦν τὸν πάντα διαταξάμενον
.
ἄρχεται δὲ οὕτως" “ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν, νοῦς δὲ αὐτὰ διέκρινε
καὶ διε-
40 κόσμησε᾽, χρήματα λέγων τὰ πράγμαξα᾽ ἀποδεκτέος οὖν ἐστιν,
ὅτι τῆι ὕληι τὸν
τεχνίτην προσέζευξεν.
47. ῬΙΑΤΟ Phaedon 978 ἀλλ᾽ ἀκούσας μέν ποτε ἐκ βιβλίου τινός, ὡς
ἔφη,
᾿Αναξαγόρου ἀναγιγνώσκοντος καὶ λέγοντος, ὡς ἄρα νοῦς ἐστιν ὁ διακο
σμῶν
τε καὶ πάντων αἴτιος, ταύτηι δὴ τῆι αἰτίαι ἥσθην καὶ ἔδοξέ μοι τρόπον
τινὰ εὖ
ἔχειν τὸ τὸν νοῦν εἶναι πάντων αἴτιον καὶ ἡγησάμην, εἰ τοῦθ᾽ οὕτως ἔχει,
τόν
γε νοῦν κοσμοῦντα πάντα κοσμεῖν καὶ ἕκαστον τιθέναι ταύτηι ὅπηι ἂν
βέλτιστα
ἔχηι ... εὑρηκέναι ὦὥιμην διδάσκαλον τῆς αἰτίας περὶ τῶν ὄντων κατὰ
νοῦν
ἐμαυτῶι τὸν ᾿Αναξαγόραν καί μοι φράσειν πρῶτον μὲν πότερον ἡ γῆ
πλατεῖά
 304 46. ANAXAGORAS.

ἐστιν ἢ στρογγύλη, ἐπειδὴ δὲ φράσειεν, ἐπεκδιηγήσεσθαι τὴν αἰτίαν καὶ τὴν

ἀνάγκην, λέγοντα τὸ ἄμεινον καὶ ὅτι αὐτὴν ἄμεινον ἦν τοιαύτην εἶναι... 988 ἀλλὰ
πάνυ σπουδῆι λαβὼν τὰς βίβλους ὡς τάχιστα οἷός τ᾽ ἢ ἀνεγίγνωσκον, ἵν᾽ ὡς τάχιστα
εἰδείην τὸ βέλτιστον καὶ τὸ χεῖρον. ἀπὸ δὴ θαυμαστῆς ἐλπίδος, ὦ ἑταῖρε, ὠιχόμην
φερόμενος, ἐπειδὴ προϊὼν καὶ ἀναγιγνώσκων ὁρῶ ἄνδρα τῶι μὲν νῶι οὐδὲν
χρώμενον οὐδέ τινας αἰτίας ἐπαιτιώμενον εἰς τὸ διακοσμεῖν τὰ πράγματα, ἀέρας
δὲ καὶ αἰθέρας καὶ ὕδατα αἰτιώμενον καὶ ἄλλα πολλὰ καὶ ἄτοπα. Vgl. Arıst.
Metaph. A 4. 985218 ’A. τε γὰρ μηχανῆι χρῆται τῶι νῶι πρὸς τὴν κοσμοποιίαν
καὶ ὅταν ἀπορήσηι διὰ τίν᾽ αἰτίαν ἐξ ἀνάγκης ἐστί, τότε παρέλκει αὐτόν, ἐν δὲ
10 τοῖς ἄλλοις πάντα μᾶλλον αἰτιᾶται τῶν γιγνομένων ἢ νοῦν. SIMPL. phys. 327,26
καὶ "A. δὲ τὸν νοῦν ἐάσας, ὥς φησιν Εὔδημος [fr. 21], καὶ αὐτοματίζων τὰ πολλὰ
συνίστησι.
48. Aür.17,5 (Ὁ. 299) ὁ δέ ᾿Α. φησίν, ὡς εἱστήκει κατ᾽ ἀρχὰς τὰ σώματα,
νοῦς δὲ αὐτὰ διεκόσμησε θεοῦ καὶ τὰς γενέσεις τῶν ὅλων ἐποίησεν. 7,14 (D. 302)
15 ’A. νοῦν κοσμοποιὸν τὸν θεόν. Vgl. Eurıe. fr. 1018 ὁ νοῦς γὰρ ἡμῶν ἐστιν ἐν
ἑκάστωι θεός. Troad. 884 [6]ο 2]. ΤΑΜΒΙ,. protr. 8. PHILoD. de piet. ο. 4a p. 66 .
(Ὁ. 582) [θε]ὸν γεγονέναι τε καὶ εἶναι καὶ ἔσεσθαι καὶ πάντων ἄρχειν καὶ κρατεῖν.
καὶ νοῦν ἄπειρα ὄντα [με]μειγμένα τὰ σύμπαντα διακοσμῆσαι. Cıc. de nat. ἃ. 1
11, 26 (D. 532) inde A., qui accepit αὖ Anaximene disciplinam ,primus omnium
20 rerum diseriptionem et modum mentis infinitae vi ac ratione dissignari et confiei
voluit: in quo non vidit neque motum sensu vumclum et continentem infinito
ullum esse posse neque sensum omnino, quo non tota natura pulsa sentüret. deinde
si mentem istam quasi amimal aliquod esse voluit, erit aliqwid interius ex quo
lud animal nominetur. quwid autem interius mente? ceingatur igitur corpore
> externo. quod quomiam non placet, aperta simplexque mens nulla re adiuncta,
qua sentüre possit, fugere intellegentiae nostrae vim et rationem videtur.
49. Cıc. Acad. Pr. τὶ 37,118 (D. 119) A. materiam infinitam, sed ex ea par-
tieulas similes inter se minutas; eas primum confusas postea in ordinem ad-
ductas mente divina.
30 50. ArısToT. phys. T 5. 20561 ’A. δ᾽ ἀτόπως λέγει περὶ τῆς τοῦ ἀπείρου μονῆς"
στηρίζειν γὰρ αὐτὸ αὑτό φησι τὸ ἄπειρον᾽ τοῦτο δέ, ὅτι ἐν αὑτῶι" ἄλλο γὰρ οὐδὲν
περιέχειν, ὡς ὅπου ἄν τι ἦι, πεφυκὸς ἐνταῦθα εἶναι. Vgl. [Ar.] de μχα 2. 975617
und 976214 [oben 8. 139].
51. Axt. 114,4 (D. 312) ’A. τὰ ὁμοιομερῆ πολυσχήμονα.
52. Arıst. phys. A 4. 187226 ἔοικε δὲ ’A. ἄπειρα οὕτως οἰηθῆναι διὰ τὸ ὑπο-
λαμβάνειν τὴν κοινὴν δόξαν τῶν φυσικῶν εἶναι ἀληθῆ ὡς οὐ γινομένου οὐδενὸς
ἐκ τοῦ μὴ ὄντος᾽ διὰ τοῦτο γὰρ οὕτω λέγουσιν ἣἣν ὁμοῦ τὰ πάντα᾽ [Β 1] καὶ
τὸ γίνεσθαι τοιόνδε καθέστηκεν ἀλλοιοῦσθαι [vgl. Β 117]. de gen. οὖ corr. A1.
314211 ὅσοι δὲ πλείω τὴν ὕλην ἑνὸς τιθέασιν οἷον Ἐμπεδοκλῆς καὶ A. καὶ Λεύ-
40 κιππος, τούτοις δὲ ἕτερον [nämlich ἀλλοίωσιν καὶ γένεσιν ἀνάγκη εἰπεῖν]. καίτοι
Ἂ. γε τὴν οἰκείαν φωνὴν ἠγνόησεν᾽ λέγει γοῦν ὡς τὸ γίγνεσθαι καὶ ἀπόλλυσθαι
ταὐτὸν καθέστηκε τῶι ἀλλοιοῦσθαι.
53. SımpL. phys. 461,20 [= fr. 10 Schaub.] διό φησιν ’A. und’ ἐνδέχεσθαι πάντα
διακριθῆναι" οὐ γὰρ παντελὴς διασπασμός ἐστιν ἡ διάκρισις.
54. Αὔτ.1 117,2 (Ὁ. 315) οἱ περὶ ᾿Αναξαγόραν καὶ Δημόκριτον τὰς κράσεις
κατὰ παράθεσιν γίγνεσθαι τῶν στοιχείων.
55. PLaTo Cratyl. 4130 εἶναι δὲ τὸ δίκαιον ὃ λέγει ᾽Α. νοῦν εἶναι τοῦτο᾽
αὐτοκράτορα γὰρ αὐτὸν ὄντα καὶ οὐθενὶ μεμειγμένον πάντα φησὶν αὐτὸν κοσμεῖν
 A. LEHRE. 47—64. 305
Ta πράγματα διὰ πάντων ἰόντας ARIST. de anima A 2. 405215 ἀρχήν γε τὸν νοῦν
τίθεται [Anaxag.] μάλιστα πάντων" μόνον γοῦν φησιν αὐτὸν τῶν ὄντων ἁπλοῦν
εἶναι καὶ ἀμιγῆ τε καὶ καθαρόν. ἀποδίδωσι δ᾽ ἄμφω τῆι αὐτῆι ἀρχῆι τό τε τι-
νώσκειν καὶ τὸ κινεῖν, λέγων νοῦν κινῆσαι τὸ πᾶν.
5 56. Arıst. phys. © 5. 256624 διὸ καὶ ’A. ὀρθῶς λέγει τὸν νοῦν ἀπαθῆ φάσκων
καὶ ἀμιγῆ εἶναι, ἐπειδήπερ κινήσεως ἀρχὴν αὐτὸν ποιεῖ εἶναι. οὕτω γὰρ ἂν μόνως
κινοίη ἀκίνητος ὧν καὶ κρατοίη ἀμιγὴς ὦν.
57. CLEM. Str. IT 14 p.435P. ’A. πρῶτος ἐπέστησε τὸν νοῦν τοῖς πράγμασιν.
ἀλλ᾽ οὐδὲ οὗτος ἐτήρησε τὴν ἀξίαν τὴν ποιητικήν, δίνους τινὰς ἀνοήτους ἀνα-
10 ζωγραφῶν σὺν τῆι τοῦ νοῦ ἀπραξίαι τε καὶ ἀνοίαι.
58. Arıst. Metaphys. A 3. 984016 νοῦν δή τις εἰπὼν ἐνεῖναι καθάπερ ἐν τοῖς
ζώιοις καὶ ἐν τῆι φύσει, τὸν αἴτιον τοῦ κόσμου καὶ τῆς τάξεως πάσης, οἷον νήφων
ἐφάνη παρ᾽ εἰκῆι λέγοντας τοὺς πρότερον. φανερῶς μὲν οὖν ᾿Αναξαγόραν ἴσμεν
ἁψάμενον τούτων τῶν λόγων, αἰτίαν δ᾽ ἔχει πρότερον Ἑρμότιμος ὁ Κλαζομένιος
15 εἰπεῖν [s. Diog. vıı 5, oben S. 24,31].
59. SIMPL. phys. 1185,9 ὁ de Εὔδημος [fr. 71] μέμφεται τῶι ᾿Αναξαγόραι οὐ
μόνον, ὅτι μὴ πρότερον οὖσαν ἄρξασθαί ποτε λέγει τὴν κίνησιν, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ περὶ
τοῦ διαμένειν ἢ λήξειν ποτὲ παρέλιπεν εἰπεῖν, καίπερ οὐκ ὄντος φανεροῦ. “τί
γὰρ κωλύει, φησί, δόξαι ποτὲ τῶι νῶι στῆσαι πάντα χρήματα, καθάπερ ἐκεῖνος
20 εἶπεν κινῆσαι. καὶ τοῦτο δὲ αἰτιᾶται τοῦ ᾿Αναξαγόρου ὁ Εὔδημος" “πῶς ἐνδέχεται
στέρησίν τινα προτέραν εἶναι τῆς ἀντικειμένης ἕξεως: εἰ οὖν ἡ ἠρεμία στέρησις
κινήσεώς ἐστιν, οὐκ ἂν εἴη πρὸ τῆς κινήσεως.
60. Arıst. Metaphys. | 6. 1056528 διὸ καὶ οὐκ ὀρθῶς ἀπέστη ’A. εἰπὼν ὅτι
ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν ἄπειρα καὶ πλήθει καὶ μικρότητι [Β 1]. ἔδει
25 δ᾽ εἰπεῖν ἀντὶ τοῦ “καὶ μικρότητι᾽ καὶ ὀλιγότητι" οὐ γὰρ ἄπειρα, ἐπεὶ τὸ ὀλίγον
οὐ διὰ τὸ ἕν, ὥσπερ τινές φασιν, ἀλλὰ διὰ τὰ δύο.
61. Arıst. Metaphys. A 2. 1069019 ἐξ ὄντος γίγνεται πάντα, δυνάμει μέντοι
ὄντος, ἐκ μὴ ὄντος δὲ ἐνεργείαι. καὶ τοῦτ᾽ ἔστι τὸ ᾿Αναξαγόρου ἕν (βέλτιον γὰρ
ἢ ὁμοῦ πάντα) καὶ Ἐμπεδοκλέους τὸ μεῖγμα καὶ ᾿Αναξιμάνδρου. A 8. 9895 80
80 ᾿Αναξαγόραν δ᾽ εἴ τις ὑπολάβοι δύο λέγειν στοιχεῖα μάλιστ᾽ ἂν ὑπολάβοι κατὰ
λόγον... b4 ὅμως εἴ τις ἀκολουθήσειε συνδιαρθρῶὼν ἃ βούλεται λέγειν, ἴσως ἂν
φανείη καινοπρεπεστέρως λέγων... b16 ἐκ δὴ τούτων συμβαίνει λέγειν αὐτῶι
τὰς ἀρχὰς τό τε ἕν (τοῦτο γὰρ ἁπλοῦν καὶ ἀμιγές) καὶ θάτερον οἷον τίθεμεν τὸ
ἀόριστον πρὶν ὁρισθῆναι.
35 62. Dıopor. 17,7 ἔοικε δὲ περὶ τῆς τῶν ὅλων φύσεως οὐδ᾽ Εὐριπίδης δια-
φωνεῖν τοῖς προειρημένοις μαθητὴς ὧν ᾿Αναξαγόρου τοῦ φυσικοῦ" ἐν γὰρ τῆι
Μελανίππηι τίθησιν οὕτως [fr. aus M. ἡ σοφή n. 484]:
(κοὐκ ἐμὸς ὁ μῦθος, ἀλλ᾽ ἐμῆς μητρὸς πάρα,)
ὡς οὐρανός τε γαῖά τ᾽ ἦν μορφὴ μία᾽
40 ἐπεὶ δ᾽ ἐχωρίσθησαν ἀλλήλων δίχα,
τίκτουσι πάντα κἀνέδωκαν εἰς φάος
δένδρη, πετηνά, θῆρας, οὕς θ᾽ ἅλμη τρέφει
γένος τε θνητῶν.
63. Azr. π| 1,2 (Ὁ. 827) Θαλῆς... ᾿Αναξαγόρας, Πλάτων, ᾿Αριστοτέλης, Ζήνων
45 ἕνα τὸν κόσμον.
64. ΞΊΜΡΙ,. phys. 154,29 τὸν ᾿Αναξαγόραν λέγειν ἅπαξ γενόμενον τὸν κόσμον
ἐκ τοῦ μίγματος διαμένειν λοιπὸν ὑπὸ τοῦ νοῦ ἐφεστῶτος διοικούμενόν τε καὶ
διακρινόμενον. 1121,21 am’ ἀρχῆς δὲ χρόνου δοκοῦσι λέγειν γεγονέναι τὸν κόσμον
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 20
 306 46. ANAXAGORAS.

’A. te καὶ ᾿Αρχέλαος καὶ Μητρόδωρος ὁ Χῖος. οὗτοι de καὶ τὴν κίνησιν ἄρξασθαί
φασιν ἠρεμούντων γὰρ τὸν πρὸ τοῦ χρόνον τῶν ὄντων κίνησιν ἐγγενέσθαι φασὶν
ὑπὸ τοῦ νοῦ, ὑφ᾽ ἧς γεγονέναι τὸν κόσμον. φαίνονται δὲ καὶ οὗτοι τάξεως ἕνεκα
διδασκαλικῆς ἀρχὴν τῆς κοσμοποιίας ὑποθέμενοι.
65. Air. 11 4,6 (D.331) ᾿Αναξίμανδρος, ᾿Αναξιμένης, ’A., ᾿Αρχέλαος, Διογένης,
Λεύκιππος φθαρτὸν τὸν κόσμον. 124,2 (Ὁ. 320; 21 A 44).
66. — 129,7 (Ὁ. 32667 n.) ’A. καὶ Δημόκριτος καὶ οἱ Στωικοὶ ἄδηλον αἰτίαν
ἀνθρωπίνωι λογισμῶι" ἃ μὲν γὰρ εἶναι κατ᾽ ἀνάγκην ἃ δὲ καθ᾽ εἱμαρμένην, ἃ δὲ
κατὰ προαίρεσιν, ἃ δὲ κατὰ τὸ αὐτόματον. ALEX. de fato 2 [11 165, 22 Bruns]
10 λέγει γὰρ οὗτός γε [Anaxag.] μηδὲν τῶν γινομένων γίνεσθαι καθ᾽ εἱμαρμένην, ἀλλ᾽
εἶναι κενὸν τοῦτο τοὔνομα. Vgl. δδ A 66.
67. Aüt. πὶ 8,1 (0). 337) Διογένης καὶ ’A. ἔφησαν μετὰ τὸ συστῆναι τὸν κόσμον
καὶ τὰ ζῶια ἐκ τῆς γῆς ἐξαγαγεῖν ἐγκλιθῆναί πως τὸν κόσμον ἐκ τοῦ αὐτομάτου
εἰς τὸ μεσημβρινὸν αὑτοῦ μέρος, ἴσως ὑπὸ προνοίας, ἵνα ἃ μὲν ἀοίκητα γένηται
15 ἃ δὲ οἰκητὰ μέρη τοῦ κόσμου κατὰ ψύξιν καὶ ἐκπύρωσιν καὶ εὐκρασίαν.
68. Arıst. de caelo A 2. 309219 ἔνιοι μὲν οὖν τῶν μὴ φασκόντων εἶναι κενὸν
οὐδὲν διώρισαν περὶ κούφου καὶ βαρέος οἷον ᾿Α. καὶ Ἐμπεδοκλῆς. phys. Δ 6.
213222 οἱ μὲν οὖν δεικνύναι πειρώμενοι ὅτι οὐκ ἔστιν [näml. τὸ κενόν], οὐχ ὃ
βούλονται λέγειν οἱ ἄνθρωποι κενὸν τοῦτ᾽ ἐξελέγχουσιν, ἀλλ᾽ ἁμαρτάνοντες λέγουσιν
20 ὥσπερ ᾿Α. καὶ οἱ τοῦτον τὸν τρόπον ἐλέγχοντες. ἐπιδεικνύουσι γὰρ ὅτι ἔστι τι
ὁ ἀήρ, στρεβλοῦντες τοὺς ἀσκοὺς καὶ δεικνύντες ὡς ἰσχυρὸς ὁ ἀὴρ καὶ ἐναπο-
λαμβάνοντες ἐν ταῖς κλεψύδραις.
69. [Α 151. probl. xvı 8. 91409 τῶν περὶ τὴν κλεψύδραν συμβαινόντων τὸ μὲν
ὅλον ἔοικεν εἶναι αἴτιον καθάπερ ’A. λέγει ὁ γὰρ ἀήρ ἐστιν αἴτιος ἐναπολαμβα-
25 νόμενος ἐν αὐτῆι τοῦ μὴ εἰσιέναι τὸ ὕδωρ ἐπιληφθέντος τοῦ αὐλοῦ, οὐ μὴν ἁπλῶς
γε αἴτιος κἂν γάρ τις αὐτὴν πλαγίαν ἐνῆι εἰς τὸ ὕδωρ ἐπιλαβὼν τὸν αὐλόν, εἴσεισι
τὸ ὕδωρ. διόπερ οὐ λέγεται Um αὐτοῦ ἱκανῶς, ἧι αἴτιόν ἐστιν. ἔστι δὲ αἴτιον
μέν, καθάπερ εἴρηται, ὁ ἀήρ᾽ οὗτος δὲ ὠθούμενός TE καὶ καθ᾽ ἑαυτὸν φερόμενος
καὶ μὴ βιαζόμενος ἐπ᾽ εὐθείας πέφυκε φέρεσθαι καθάπερ καὶ ἄλλα στοιχεῖα᾽ πλαγίας
30 μὲν οὖν βαφείσης τῆς κλεψύδρας διὰ τῶν ἐναντίων τοῖς ἐν τῶι ὕδατι τρυπημάτων
ἐπ᾿ εὐθείας μένων ὑπὸ τοῦ ὕδατος ἐξέρχεται, ὑποχωροῦντος δὲ αὐτοῦ τὸ ὕδωρ
εἰσερχέται. ὀρθῆς δὲ εἰς τὸ ὕδωρ βαφείσης τῆς κλεψύδρας οὐ δυνάμενος πρὸς
ὀρθὴν ὑποχωρεῖν διὰ τὸ πεφράχθαι τὰ ἄνω μένει περὶ τὰ πρῶτα τρυπήματα.
σάττεσθαι γὰρ εἰς αὑτὸν οὐ πέφυκεν. σημεῖον δ᾽ ἐστὶ τοῦ εἴργειν δύνασθαι τὸ
39 ὕδωρ ἀκινητίζοντα τὸν ἀέρα τὸ Em αὐτῆς γινόμενον τῆς κλεψύδρας. ἐὰν γάρ
τις αὐτῆς αὐτὴν τὴν κωδύαν ἐμπλήσας ὕδατος ἐπιλαβὼν τὸν αὐλόν, καταστρέψηι
ἐπὶ τὸν αὐλόν, οὐ φέρεται τὸ ὕδωρ διὰ τοῦ αὐλοῦ ἐπὶ στόμα. ἀνοιχθέντος δὲ
τοῦ στόματος οὐκ εὐθὺς ἐκρεῖ κατὰ τὸν αὐλόν, ἀλλὰ μικροτέρωι ὕστερον ὡς οὐκ
ὃν ἐπὶ τῶι στόματι τοῦ αὐλοῦ, ἀλλ᾽ ὕστερον διὰ τούτου φερόμενον ἀνοιχθέντος.
40 πλήρους τε καὶ ὀρθῆς οὔσης τῆς κλεψύδρας ἀνοιχθέντος τοῦ αὐλοῦ εὐθὺς ῥεῖ διὰ HE
un
l
ν.

τοῦ ἠθμοῦ διὰ τὸ ἐκείνου μὲν ἅπτεσθαι, TWV δὲ ἄκρων τοῦ αὐλοῦ μὴ ἅπτεσθαι.
οὐκ εἰσέρχεται μὲν οὖν τὸ ὕδωρ εἰς τὴν κλεψύδραν διὰ τὴν προειρημένην αἰτίαν,
ἐξέρχεται δὲ ἀνοιχθέντος τοῦ αὐλοῦ διὰ τὸ τὸν ἐν αὐτῶι ἀέρα κινούμενον ἄνω
καὶ κάτω πολλὴν κένωσιν ποιεῖν τοῦ ἐν τῆι κλεψύδραι ὕδατος. ὠθούμενον δὲ
45 κάτω καὶ αὐτὸ ῥέπον εἰς αὐτὸ εἰκότως ἐκρεῖ, βιαζόμενον τὸν ἐκτὸς (9188) τῆς
κλεψύδρας ἀέρα κινούμενόν TE καὶ ὄντα ἴσον τῆι δυνάμει τιῦ ἐπιυθοῦντι αὐτὸν
ἀέρι, τῆι δὲ ἀντερείσει ἀσθενέστερον ἐκείνου διὰ τὸ διὰ στενοῦ αὐτὸν τοῦ αὐλοῦ
ῥέοντα θᾶττον καὶ σφοδρότερον ῥεῖν καὶ προσπίπτειν τῶι ὕδατι τοῦ δὲ πωμασθέν-
 A. LEHRE. 64-74. 307
τος, τοῦ αὐλοῦ, μὴ συρρεῖν TO ὕδωρ αἴτιον, ὅτι TO ὕδωρ εἰσιὸν εἰς τὴν κλεψύδραν
ἐξωθεῖ βίαι τὸν ἀέρα ἐξ αὐτῆς. σημεῖον δέ ἐστι τὸ γινόμενον ἐν ταύτηι πνεῦμα
καὶ ἐρυγμός. εἰσιόντος δὲ τοῦ ὕδατος βίαι ὠθούμενος (näml. ὁ ἀὴρ) εἰσπίπτει
εἰς τὸν αὐλὸν αὐτῆς καθάπερ τὰ ἐμπιεστὰ ξύλα ἢ χαλκὸς τῆ! διαιρέσει πιεζόμενος
μένει ἄνευ παντὸς ἄλλου συνδέσμου, (ῥαιδίως δὲ ἐξάλλεται, ὅταν) ἐκκρουσθῆι ἐκ
τοῦ ἐναντίου, καθάπερ τοὺς κατεαγότας ἐπιούρους ἐν τοῖς ξύλοις ἐκκρούουσιν.
συμβαίνει δὲ τοῦτο ἀνοιχθέντος τοῦ αὐλοῦ γίνεσθαι διὰ τὰ προειρημένα. ἢ οὖν
διὰ ταῦτα εἰκός ἐστιν αὐτὸ μὴ ἐκρεῖν ἢ ἐξιζέναι κωλύγοντος βιαίου ἀέρος καὶ
πνευματουμένου. δηλοῖ δὲ ὁ ψόφος ἐπισπᾶσθαι τῶι πνεύματι τὸ ὕδωρ ἄνω,
10 ὥσπερ ἐπὶ πολλῶν συμβαίνει γίνεσθαι. ἐπισπώμενον δὲ καὶ συνεχὲς ὃν αὐτῶι
πᾶν τὸ ὕδωρ μένει πιεζόμενον ὑπὸ τοῦ ἀέρος, ἕως ἂν ἀπωσθῆι πάλιν ὑπ᾽ αὐτοῦ᾽
τῆς δὲ ἀρχῆς μενούσης καὶ τὸ ἄλλο ἐξ αὐτῆς κρέμαται ὕδωρ ἕν καὶ συνεχές. Vel.
A 68 (8. 806, 21). 115 und Emped. 21 Β 100.
70. THEoPHR. de sens. 59 (Ὁ. 516) τὸ μὲν μανὸν καὶ λεπτὸν θερμόν, τὸ δὲ
15 πυκνὸν καὶ παχὺ ψυχρόν, ὥσπερ ᾿Α. διαιρεῖ τὸν ἀέρα καὶ τὸν αἰθέρα.

“1. ΑΕ. τὶ 15, 85 (Ὁ. 841) ’A. τὸν περικείμενον αἰθέρα πύρινον μὲν εἶναι κατὰ
τὴν οὐσίαν, τῆι δὲ εὐτονίαι τῆς περιδινήσεως ἀναρπάσαντα πέτρους ἀπὸ τῆς γῆς
καὶ καταφλέξαντα τούτους ἡστερωκέναι.
72. — 1120, 6 (D. 349) ’A. μύδρον ἢ πέτρον διάπυρον εἶναι τὸν ἥλιον [5. A 202].
20 21,3 (D. 351) ’A. πολλαπλάσιον TTeAorrovvnoou. 23,2 (D. 352) ’A. ἀνταπώσει τοῦ
πρὸς ταῖς ἄρκτοις ἀέρος, ὃν αὐτὸς συνωθῶν ἐκ τῆς πυκνώσεως ἰσχυροποιεῖ [näml.
τροπὴν ἡλίου γτίγνεσθαι].
73. XENoPH. Memor. Iv 7, 6ff. ὅλως δὲ τῶν οὐρανίων ἧι ἕκαστα ὁ θεὸς un-
χανᾶται φροντιστὴν γίγνεσθαι ἀπέτρεπεν ... κινδυνεῦσαι δ᾽ ἂν ἔφη καὶ παρα-
φρονῆσαι τὸν ταῦτα μεριμνῶντα οὐδὲν ἧττον ἢ ᾿Α. παρεφρόνησεν ὁ μέγιστον
φρονήσας ἐπὶ τῶι τὰς τῶν θεῶν μηχανὰς ἐξηγεῖσθαι. (7) ἐκεῖνος γὰρ λέγων μὲν
τὸ αὐτὸ εἶναι πῦρ τε καὶ ἥλιον ἠγνόει, ὅτι τὸ μὲν πῦρ οἱ ἄνθρωποι βαιδίως
καθορῶσιν, εἰς δὲ τὸν ἥλιον οὐ δύνανται ἀντιβλέπειν, καὶ ὑπὸ μὲν τοῦ ἡλίου
καταλαμπόμενοι τὰ χρώματα μελάντερα ἔχουσιν, ὑπὸ δὲ τοῦ πυρὸς οὔ: ἠγνόει δὲ
καὶ ὅτι τῶν ἐκ τῆς Τῆς φυομένων ἄνευ μὲν ἡλίου αὐγῆς οὐδὲν δύναται καλῶς
αὔξεσθαι, ὑπὸ δὲ τοῦ πυρὸς θερμαινόμενα πάντα ἀπόλλυται" φάσκων δὲ τὸν ἥλιον
λίθον διάπυρον εἶναι καὶ τοῦτο ἠγνόει, ὅτι λίθος μὲν ἐν πυρὶ ὧν οὔτε λάμπει
οὔτε πολὺν χρόνον ἀντέχει, ὁ δὲ ἥλιος πάντα τὸν χρόνον πάντων λαμπρότατος
ὧν διαμένει. ARIST. de caelo A 3. 270624 ᾿Α. δὲ κατακέχρηται τῶι ὀνόματι τούτωι
35 [näml. αἰθήρ] οὐ καλῶς. ὀνομάζει γὰρ αἰθέρα ἀντὶ πυρός [vgl. B1 und öfter].
SIMPL. z. d. St. 119, 2 αἰτιᾶται δὲ τὸν ᾿Αναξαγόραν οὐ καλῶς ἐτυμολογήσαντα τὸ
τοῦ αἰθέρος ὄνομα ἀπὸ τοῦ αἴθειν, ὅ ἐστι τὸ καίειν, καὶ διὰ τοῦτο ἐπὶ τοῦ πυρὸς
αὐτῶι χρώμενον.
74. [Arıst.] Probl. x1 33. 90327 διὰ τί εὐηκοωτέρα ἡ νὺξ τῆς ἡμέρας ἐστίν:
40 πότερον, ὥσπερ "A. φησί, διὰ τὸ τῆς μὲν ἡμέρας σίζειν καὶ ψοφεῖν τὸν ἀέρα
θερμαινόμενον ὑπὸ τοῦ ἡλίου, τῆς δὲ νυκτὸς ἡσυχίαν ἔχειν ἅτε ἐκλελοιπότος τοῦ
θερμοῦ; PLUT. quaest. conv. vım 8, 3. 7224 ᾿Αναξαγόραν ὑπὸ τοῦ ἡλίου λέγοντα
κινεῖσθαι τὸν ἀέρα κίνησιν τρομώδη καὶ παλμοὺς ἔχουσαν, ὡς δῆλόν ἐστι τοῖς διὰ
τοῦ φωτὸς ἀεὶ διάιττουσι ψήγμασι μικροῖς καὶ θραύσμασιν, ἃ δή τινες τίλας
45 καλοῦσιν ταῦτ᾽ οὖν φησιν ὁ ἀνὴρ πρὸς τὴν θερμότητα σίζοντα καὶ ψοφοῦντα δι
ἡμέρας δυσηκόους τῶι ψόφωι τὰς φωνὰς ποιεῖν, νυκτὸς δὲ φαίνεσθαι τὸν σάλον
αὐτῶν καὶ τὸν Nixov.
20*
 908 46. ANAXAGORAS.

75. Proc. in Tim. p. 624 Schn. Πλάτων (p.38D).... τὴν εἰς τὸν κόσμον
πρόοδον αὐτῶν [näml. ἡλίου καὶ σελήνης] ὡς συνημμένην παραδέδωκε. καὶ οὐδὲ
ταύτης ἦρξεν αὐτὸς τῆς ὑποθέσεως, ἀλλ᾽ "A. τοῦτο πρῶτος ὑπέλαβεν, ὡς ἱστόρησεν
Εὔδημος [fr. 98].
76. Prar. Cratyl. p. 409 A ὃ ἐκεῖνος νεωστὶ ἔλεγεν [Anax.], ὅτι ἡ σελήνη ἀπὸ
τοῦ ἡλίου ἔχει τὸ φῶς. (409 Β) νέον δέ που καὶ ἕνον ἀεί ἐστι περὶ τὴν σελήνην
τοῦτο τὸ φῶς, εἴπερ ἀληθῆ οἱ ᾿Αναξαγόρειοι λέγουσι᾽ κύκλωι γάρ που ἀεὶ αὐτὴν
περιιὼν νέον ἀεὶ ἐπιβάλλει, ἕνον δὲ ὑπάρχει τὸ τοῦ προτέρου μηνός.
77. ScHmoL. AroLL. I 498 τὴν δὲ σελήνην ὁ αὐτὸς ’A. χώραν πλατεῖαν ἀπο-
10 φαίνει, ἐξ ἧς δοκεῖ ὁ Νεμεαῖος λέων πεπτωκέναι. ΑΕΤ. τι 26, 9 (Ὁ. 356) ’A. καὶ
Δημόκριτος στερέωμα διάπυρον ἔχον ἐν ἑαυτῶι πεδία καὶ ὄρη καὶ φάραγγας |sc.
τὴν σελήνην]. 30,2 (Ὁ. 361) ’A. ἀνωμαλότητα συγκρίματος διὰ τὸ ψυχρομιγὲς
ἅμα καὶ γεῶδες, τὰ μὲν ἐχούσης ὑψηλὰ τὰ δὲ ταπεινὰ τὰ δὲ κοῖλα. καὶ παρα-
μεμῖχθαι τῶι πυροειδεῖ τὸ ζοφῶδες, ὧν τὸ πάθος ὑποφαίνει τὸ σκιερόν᾽ ὅθεν
ψευδοφανῆ λέγεσθαι τὸν ἀστέρα [n. σελήνην, vgl.18 Β 21]. 28,5 (Ὁ. 868) Θαλῆς
πρῶτος ἔφη ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτίζεσθαι ... "A. ὁμοίως. 29, 6. ἡ (Ὁ. 860, aus
Poseidonios) Θαλῆς, ’A...... τοῖς μαθηματικοῖς συμφώνως τὰς μὲν μηνιαίους ἀπο-
κρύψεις συνοδεύουσαν αὐτὴν ἡλίωι καὶ περιλαμπομένην ποιεῖσθαι, τὰς δ᾽ ἐκλείψεις
εἰς τὸ σκίασμα τῆς γῆς ἐμπίπτουσαν, μεταξὺ μὲν ἀμφοτέρων τῶν ἀστέρων YEvo-
20 μένης, μᾶλλον δὲ τῆς σελήνης ἀντιφραττομένης. ᾿Α., ὥς φησι Θεόφραστος [phys.
op. fr. 19] καὶ τῶν ὑποκάτω τῆς σελήνης ἔσθ᾽ ὅτε σωμάτων ἐπιπροσθούντων.
78. Ast. τι 16. 1 (Ὁ. 345) ’A., Δημόκριτος, Κλεάνθης ἀπ᾽ ἀνατολῶν ἐπὶ δυσμὰς
φέρεσθαι πάντας τοὺς ἀστέρας.
79. AcHILL. isag. in Arat. 1, 18. S. 40, 26 Maass. τοὺς ἀστέρας de ζῶια εἶναι
οὔτε ᾿Αναξαγόραι οὔτε Δημοκρίτωι ἐν τῶι Meyalwı διακόσμωι [54 B 1] δοκεῖ.
80. Arıst. Meteorol. A 8. 345225 οἱ δὲ περὶ ᾿Αναξαγόραν καὶ Δημόκριτον φῶς
εἶναι τὸ γάλα λέγουσιν ἄστρων τινῶν τὸν γὰρ ἥλιον ὑπὸ τὴν γῆν φερόμενον οὐχ
ὁρᾶν ἔνια τῶν ἄστρων. ὅσα μὲν οὖν περιορᾶται ὑπ᾽ αὐτοῦ, τούτων μὲν οὐ φαί-
νεσθαι τὸ φῶς (κωλύεσθαι γὰρ ὑπὸ τῶν τοῦ ἡλίου ἀκτίνων)" ὅσοις δ᾽ ἀντιφράττει
90 ἡ γῇ ὥστε μὴ ὁρᾶσθαι ὑπὸ τοῦ ἡλίου, τὸ τούτων οἰκεῖον φῶς φασιν εἶναι τὸ
γάλα. Αξτ. τι 1,ὅ (Ὁ. 866; περὶ τοῦ γαλαξίου κύκλου) ’A. τὴν σκιὰν τῆς γῆς
κατὰ τόδε τὸ μέρος ἵστασθαι τοῦ οὐρανοῦ, ὅταν ὑπὸ τὴν γῆν ὁ ἥλιος γενόμενος
μὴ πάντα περιφωτίζηι.
81. Arıst. Meteorol. A 6. ϑάδυδδ περὶ δὲ κομητῶν ... "A. μὲν οὖν καὶ Δη-
μόκριτός [55 A 92] φασιν εἶναι τοὺς κομήτας σύμφασιν τῶν πλανήτων ἀστέρων,
ὅταν διὰ τὸ πλησίον ἐλθεῖν δόξωσι θιγγάνειν ἀλλήλων. AKT. τι 2, 2 (D. 366) ’A.,
Δημόκριτος σύνοδον ἀστέρων δυεῖν ἢ καὶ πλειόνων κατὰ συναυγασμόν. Vgl.
ScHoL. Arar. p. 545, 20 Μ.
82. Air. τη. 2,9 (D. 367) ’A. τοὺς καλουμένους διάιττοντας ἀπὸ τοῦ αἰθέρος
40 σπινθήρων δίκην καταφέρεσθαι᾽ διὸ καὶ παραυτίκα σβέννυσθαι.
83. Sen. Nat. qu. vor 5, 3 Charmander quoque in eo libro, quem de comeltis
composuit, ait Anaxagorae visum grande insolitumque caelo lumen magnitudine
amplae trabis et id per multos dies fulsısse.
84. Arıst. Meteorol. Β 9 (περὶ ἀστραπῆς καὶ βροντῆς) 3695 14 [nach 21 A 63]
’A. δὲ τοῦ ἄνωθεν αἰθέρος, ὃ δὴ ἐκεῖνος καλεῖ πῦρ, κατενεχθὲν ἄνωθεν κάτω.
τὴν μὲν οὖν διάλαμψιν ἀστραπὴν εἶναι τούτου τοῦ πυρός, τὸν δὲ ψόφον ἐν-
amooßevvuuevou καὶ τὴν σίξιν βροντήν, ὡς καθάπερ φαίνεται καὶ γιγνόμενον, οὕτω
καὶ πρότερον τὴν ἀστραπὴν οὖσαν τῆς βροντῆς. Ar. τη 8, 4 (Ὁ. 868) ὅταν τὸ
μN
ο
να.
δϑυυ
χα
κι.
νένν
κυ
πον
ἐμ
Ὡς
κν.α
ω
Ὡ
-
ὦ

nν.
 A. LEHRE. 75—89. 309
θερμὸν εἰς τὸ ψυχρὸν ἐμπέσηι (τοῦτο δ᾽ ἐστὶν αἰθέριον μέρος εἰς ἀερῶδες), τῶι
μὲν ψόφωι τὴν βροντὴν ἀποτελεῖ, τῶι δὲ παρὰ τὴν μελανίαν τοῦ νεφώδους χρώ-
ματι τὴν ἀστραπήν, τῶι δὲ πλήθει καὶ μεγέθει τοῦ φωτὸς τὸν κεραυνόν, τῶι δὲ
πολυσωματωτέρωι πυρὶ τὸν τυφῶνα, τῶι δὲ νεφελομιγεῖ τὸν προστῆρα. DENEC.
5 Nat. qu. π|12, 8 A. ait illum [näml. ignem) ex aethere destillare et ex tanto ardore
caeli multa decidere, quae nubes diu inclusa eustodiant. 1119 [nach Anaximandros
5. S. 6,31] Anaxagoras ait ommia ἐβίω sie fieri, ut ex aethere aliqua vis in in-
feriora deseendat: ita ignis impactus nubibus frigidis sonat. at cum (las inter-
seindit, fulget et minor vis ignium fulgurationes facıt, maior fulmina.
10 85. Akt. τπ 4, 2 (Ὁ. 371) ’A. νέφη μὲν καὶ χιόνα παραπλησίως [nämlich dem
Anaximenes $. 20, 13], χάλαζαν δ᾽ ὅταν ἀπὸ τῶν παγέντων νεφῶν προωσθῆι τινα
πρὸς τὴν γῆν, ἃ δὴ ταῖς καταφοραῖς ἀποψυχρούμενα στρογγυλοῦται. ARIST.
Meteorol. A 12 (über Hagel) 348613 ὁ μὲν γὰρ [näml. Anaxag.] ὅταν εἰς τὸν
ψυχρὸν ἀέρα ἐπανέλθηι [näml. τὸ νέφος], φησὶ τοῦτο πάσχειν, ἡμεῖς δ᾽ ὅταν εἰς
15 τὸν θερμὸν κατέλθηι.
86. Akt. ım 5,11 (Ὁ. 373; περὶ ἴριδος) ᾽Α. ἀνάκλασιν ἀπὸ νέφους πυκνοῦ
τῆς ἡλιακῆς περιφεγγείας, καταντικρὺ δὲ τοῦ κατοπτρίζοντος, αὐτὴν ἀστέρος διὰ
παντὸς ἵστασθαι. παραπλησίως δὲ αἰτιολογεῖται τὰ καλούμενα παρήλια, γινόμενα
δὲ κατὰ τὸν Πόντον.
20 87. Exc. ΑΒΤΒΟΝ. cod. Vatic. 381 [ed. Maass Aratea 143] ὅτι οὔτε κοίλη ἡ
γῆ ὡς Δημόκριτος [55 A 94] οὔτε πλατεῖα ὡς ’A.
88. Arıst. de caelo B 13. 295°9 ὥστ᾽ εἰ βίαι νῦν ἡ γῇ μένει, καὶ συνῆλθεν
ἐπὶ τὸ μέσον φερομένη διὰ τὴν δίνησιν ταύτην γὰρ τὴν αἰτίαν πάντες λέγουσιν
ἐκ τῶν ἐν τοῖς ὑγροῖς καὶ περὶ τὸν ἀέρα συμβαινόντων ἐν τούτοις γὰρ ἀεὶ φέρεται
τὰ μείζω καὶ τὰ βαρύτερα πρὸς τὸ μέσον τῆς δίνης. διὸ δὴ καὶ τὴν γῆν πάντες
ὅσοι τὸν οὐρανὸν γεννῶσιν, ἐπὶ τὸ μέσον συνελθεῖν φασιν. SIMPL. Ζ. ἃ. St. 511,
23 οἱ μὲν πλεῖστοι ἐπὶ τοῦ μέσου κεῖσθαι λέγουσι τὴν γῆν, ὥσπερ ᾿Εμπεδοκλῆς
... καὶ Ἂ. 520, 28 τῶν λεγόντων μένειν αὐτὴν ἀνεχομένην ὑπὸ τοῦ ὑποκειμένου
ἀέρος, ὃν ἐπιπωματίζει πλατεῖα οὖσα καὶ τυμπανοειδὴς ἡ γῆ οὐ συγχωρεῖ ἀνα-
χωρεῖν. οὕτω δὲ ᾿Αναξιμένης καὶ ’A. καὶ Δημόκριτος ἐδόκουν λέγειν. Vgl. ARIST.
de caelo B 18 [3 A 20].
89. Arıst. Meteorol. B 7. 365%14 περὶ de σεισμοῦ καὶ κινήσεως γῆς ... 219
’A. μὲν οὖν φησι τὸν αἰθέρα πεφυκότα φέρεσθαι ἄνω, ἐμπίπτοντα δ᾽ εἰς τὰ κάτω
τῆς γῆς καὶ τὰ κοῖλα κινεῖν αὐτήν᾽ τὰ μὲν γὰρ ἄνω συναληλίφθαι διὰ τοὺς ὄμβρους,
35 ἐπεὶ φύσει γε πᾶσαν ὁμοίως εἶναι σομφήν, ὡς ὄντος τοῦ μὲν ἄνω τοῦ δε κάτω
τῆς ὅλης σφαίρας καὶ ἄνω μὲν τούτου ὄντος τοῦ μορίου ἐφ᾽ οὗ τυγχάνομεν
οἰκοῦντες, κάτω δὲ θατέρου... 231 καὶ τὸ λέγειν μὲν ὡς διὰ τὸ μέγεθος ἐπὶ τοῦ
ἀέρος μένει, σείεσθαι δὲ φάσκειν τυπτομένην κάτωθεν ἄνω δι᾽ ὅλης. πρὸς δὲ
τούτοις οὐθὲν ἀποδίδωσι TWV συμβαινόντων περὶ τοὺς σεισμούς. AKT. Im 15, 4
40 (Ὁ. 379; περὶ σεισμῶν γῆς) "A. ἀέρος ὑποδύσει τῆι μὲν πυκνότητι τῆς ἐπιφανείας
προσπίπτοντος, τῶι δὲ ἔκκρισιν λαβεῖν μὴ δύνασθαι τρόμωι τὸ περιέχον κραδαί-
γοντος. NEN. Nat. qu. vI 9, 1 ögnem causam motus [näml. terrae] quidam et
quidam non (unicam causam) tiudicant. inprimis A. qui existimat simili paene
ex causa et aöra comeuti et terram, cum in inferiore parte spiritus erassum aöra
45 et in nubes coactum eadem vi, qua apud nos quoque nubila frangi solent, rupit,
et igmis ex hoc collisu nubium cursuque elisi aöris emieuit. hie ipse in obvia
ineurrüt exitum quaerens ac divellit repugnantia, donee per angustum aut nactus
est viam exeundi ad caelum aut vi et iniuria fecit. Vgl. Amm. Marc. xvıı 7,11.
 910 46. ANAXAGORAS.

90. Aär.ım16,2 (Ὁ. 381; περὶ θαλάττης πῶς συνέστη καὶ πῶς ἐστι πικρά)
"A. τοῦ κατ᾽ ἀρχὴν Mulape ὑγροῦ περικαέντος ὑπὸ τῆς ἡλιακῆς περιφορᾶς καὶ
τοῦ λεπτοτάτου ἐξατμισθέντος εἰς ἁλυκίδα καὶ πικρίαν τὸ λοιπὸν ὑποστῆναι. ALFX.
in meteor. 67, 17 (auch aus Theophr. fr. 23 Ὁ. 495) τρίτη δὲ δόξα mepi θαλάσσης
ἐστὶν ὡς ἄρα τὸ ὕδωρ τὸ διὰ τῆς γῆς διηθούμενον καὶ διαπλῦνον αὐτὴν ἁλμυρὸν
γίνεται τῶι ἔχειν τὴν γῆν τοιούτους χυμοὺς ἐν αὑτῆι᾽ οὗ σημεῖον ἐποιοῦντο τὸ
καὶ ἅλας ὀρύττεσθαι ἐν αὐτῆι καὶ νίτρα΄ εἶναι δὲ καὶ ὀξεῖς χυμοὺς πολλαχοῦ τῆς
γῆς. ταύτης πάλιν τῆς δοξης ἐγένετο ᾿Αναξαγόρας τε καὶ Μητρόδωρος [57 A 19].
Vgl. Hipp. de a@re aqu. loc. 8 (1 44, 3 Kühlew.).
10 91. Aärt. ıv 1,3 (Ὁ. 228. 385; über die Ursache der Nilschwelle) ’A. ἐκ τῆς
χιόνος τῆς Ev τῆι Αἰθιοπίαι τηκομένης μὲν τῶι θέρει, ψυχομένης δὲ τῶι χειμῶνι.
Vgl. Arıst. de Nilo fr. 248 p. 193, 1 Rose. Sen. Nat. qu. ıv 2,17 A. ait x
Aethiopiae dugis solutas nives ad Nilum usque decurrere. in eadem opinione
omnis vetustas fuit. hoc Aeschylus [Suppl. 565 W., fr. 300 N.], Sophoeles [fr. 797],
15 Buripides [Hel. 3, fr. 228] tradunt. Dagegen on. 11 22 ἡ de τρίτη τῶν ὁδῶν
πολλὸν ἐπιεικεστάτη ἐοῦσα μάλιστα ἔψευσται᾽ λέγει γὰρ δὴ οὐδ᾽ αὕτη οὐδέν,
φαμένη τὸν Νεῖλον ῥεῖν ἀπὸ τηκομένης χιόνος.

92. ΤΉΕΟΡΗΒ. de sens. 27 ff. (D. 507) ᾿Α. δὲ γίνεσθαι μὲν τοῖς ἐναντίοις τὸ
γὰρ ὅμοιον ἀπαθὲς ὑπὸ τοῦ ὁμοίου, καθ᾽ ἑκάστην δ᾽ ἰδίαι πειρᾶται διαριθμεῖν.
ὁρᾶν μὲν γὰρ τῆι ἐμφάσει τῆς κόρης, οὐκ ἐμφαίνεσθαι δὲ εἰς τὸ ὁμόχρων, ἀλλ᾽
εἰς τὸ διάφορον. καὶ τοῖς μὲν πολλοῖς μεθ᾽ ἡμέραν, ἐνίοις δὲ νύκτωρ εἶναι τὸ
ἀλλόχρων᾽ διὸ ὀξυωπεῖν τότε. ἁπλῶς δὲ τὴν νύκτα μᾶλλον ὁμόχρων εἶναι τοῖς
ὀφθαλμοῖς. ἐμφαίνεσθαι δὲ μεθ᾽ ἡμέραν, ὅτι τὸ φῶς συναίτιον τῆς ἐμφάσεως"
τὴν δὲ χρόαν τὴν κρατοῦσαν μᾶλλον εἰς τὴν ἑτέραν ἐμφαίνεσθαι ἀεί. (28) τὸν
25 αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ τὴν ἁφὴν καὶ τὴν γεῦσιν κρίνειν: τὸ γὰρ ὁμοίως θερμὸν
καὶ ψυχρὸν οὔτε θερμαίνειν οὔτε ψύχειν πλησιάζον οὐδὲ δὴ τὸ γλυκὺ καὶ τὸ ὀξὺ
δι αὐτῶν γνωρίζειν, ἀλλὰ τῶι μὲν θερμῶι τὸ ψυχρόν, τῶι δ᾽ ἁλμυρῶι τὸ πότιμον,
τῶι δ᾽ ὀξεῖ τὸ γλυκὺ κατὰ τὴν ἔλλειψιν τὴν ἑκάστου ᾿πάντα γὰρ ἐνυπάρχειν φησὶν
ἐν ἡμῖν. ὡσαύτως δὲ καὶ ὀσφραίνεσθαι καὶ ἀκούειν τὸ μὲν ἅμα τῆι ἀναπνοῆι,
90 τὸ δὲ τῶι διικνεῖσθαι τὸν ψόφον ἄχρι τοῦ ἐγκεφάλου" τὸ γὰρ περιέχον ὀστοῦν
εἶναι κοῖλον, εἰς ὃ ἐμπίπτειν τὸν ψόφον. (29) ἅπασαν δ᾽ αἴσθησιν μετὰ λύπης,
ὅπερ ἂν δόξειεν ἀκόλουθον εἶναι τῆι ὑποθέσει. πᾶν γὰρ τὸ ἀνόμοιον ἁπτόμενον
πόνον παρέχει. φανερὸν δὲ τοῦτο τῶι τε τοῦ χρόνου πλήθει καὶ τῆι τῶν
αἰσθητῶν ὑπερβολῆι. τά τε γὰρ λαμπρὰ χρώματα καὶ τοὺς ὑπερβάλλοντας ψόφους
λύπην ἐμποιεῖν καὶ οὐ πολὺν χρόνον δύνασθαι τοῖς αὐτοῖς ἐπιμένειν. αἰσθητι-
κώτερα δὲ τὰ μείζω ζῶια καὶ ἁπλῶς εἶναι κατὰ τὸ μέγεθος {τῶν αἰσθητηρίων)
τὴν αἴσθησιν. ὅσα μὲν γὰρ μεγάλους καὶ καθαροὺς καὶ λαμπροὺς ὀφθαλμοὺς
ἔχει, μεγάλα τε καὶ πόρρωθεν ὁρᾶν, ὅσα δὲ μικρούς, ἐναντίως. ὁμοίως δὲ καὶ
ἐπὶ τῆς ἀκοῆς. (30) τὰ μὲν γὰρ μεγάλα τῶν μεγάλων καὶ τῶν πόρρωθεν ἀκούειν,
40 τὰ δ᾽ ἐλάττω λανθάνειν, τὰ δὲ μικρὰ τῶν μικρῶν καὶ τῶν ἐγγύς. καὶ ἐπὶ τῆς
ὀσφρήσεως ὁμοίως ὄζειν μὲν γὰρ μᾶλλον τὸν λεπτὸν ἀέρα, θερμαινόμενον μὲν γὰρ
καὶ μανούμενον ὄζειν. ἀναπνέον δὲ τὸ μὲν μέγα ζῶιον ἅμα τῶι μανῶι καὶ τὸν
πυκνὸν ἕλκειν, τὸ δὲ μικρὸν αὐτὸν τὸν μανόν᾽ διὸ καὶ τὰ μεγάλα μᾶλλον αἰσθά-
νεσθαι. καὶ γὰρ τὴν ὀσμὴν ἐγγὺς εἶναι μᾶλλον ἢ πόρρω διὰ τὸ πυκνοτέραν εἶναι,
5 σκεδαννυμένην δὲ ἀσθενῆ. σχεδὸν δὲ ὡς εἰπεῖν οὐκ αἰσθάνεσθαι τὰ μὲν μεγάλα
τῆς λεπτῆς ἀέρος, τὰ δὲ μικρὰ τὴς πυκνῆς. (37) ᾽Α. μὲν οὖν, ὥσπερ ἐλέχθη,
 A. LEHRE. 90—101:. 911

κοινήν τινα ταύτην καὶ παλαιὰν δόξαν ἀναφέρει. πλὴν ἴδιον ἐπὶ πάσαις λέγει ταῖς
αἰσθήσεσι καὶ μάλιστα ἐπὶ τῆι ὄψει, διότι τὸ μέγα αἰσθανόμενόν ἐστιν, οὐ δηλοῖ
δὲ τὰς σωματικωτέρας αἰσθήσεις. (59) καὶ γὰρ ᾿Α. ἁπλῶς εἴρηκε περὶ αὐτῶν
[näml. τῶν χρωμάτων].
δ 93. Aür. τν 8,1 (Ὁ. 887; εἰ σῶμα ἡ ψυχὴ καὶ τίς ἡ οὐσία αὐτῆς) ᾿Αναξιμένης,
’A., ᾿Αρχέλαος, Διογένης ἀερώδη. 5, 11 (Ὁ. 392) ΤΤυθαγόρας, ᾿Α. . θύραθεν εἰσκρί-
Vene τὸν νοῦν. 7,1 (Ὁ. 392 n.) TTudayöpag μὲν καὶ ᾿Α. Kal Riten: . ἄφθαρ-
τον εἶναι τὴν ψυχὴν ἀπεφήναντο. Vgl.18A 47.
94. Arısr. Eth. Nic. Ἡ 15. 115467 ἀεὶ γὰρ πονεῖ τὸ ζῶιον ὥσπερ καὶ οἱ φυ-
10 σιολόγοι μαρτυροῦσι τὸ ὁρᾶν, τὸ ἀκούειν φάσκοντες εἶναι λυπηρόν. ASPAS. Ζ. α.
St. 5. 166, 14 ὁ γὰρ ’A. ἔλεγεν ἀεὶ πονεῖν τὸ ζῶιον διὰ τῶν αἰσθήσεων. ταῦτα
δὲ οὐχ ὡς συγκατατιθέμενος λέγει, ἀλλ᾽ ἱστορῶν, ἐπεὶ οὐκ ἐδόκει γε αὐτοῖς ἀεὶ
ἐν πόνωι εἶναι τὸ ζῶιον. καὶ τὸν ᾿Αναξογόραν αἰτιᾶται, (ὡς καὶ) Θεόφραστος
ἐν Ἠθικοῖς, λέγων ὅτι ἐξελαύνει ἡδονὴ λύπην ἥ γε ἐναντία κτλ. nach Aristot.
15 weiterer Ausführung. Ar. ıv 9, 16 (Ὁ. 398) ’A. πᾶσαν αἴσθησιν μετὰ πόνου.
95. Cıc. Ac. post. 1 12,44 earum rerum obscuritate quae ad confessionem
ignorationis adduxerant Socratem et iam ante Socratem. Democritum, Anaxago-
ram, Empedoclem... qui nihil cognosei, mihil pereipi, mihil sciri posse diverunt:
angustos sensus, RER amimos, brevia curricula vilae.
20 96. Air. ıv 9,1 (Ὁ. 396) ’A. Δημόκριτος . . ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσθήσεις.
Vgl. A 28.
a Sexr. Pyrrh. hypot. 1 33 νοούμενα δὲ φαινομένοις [näml. avrıridenev]
ὡς ὁ A. τῶι λευκὴν εἶναι τὴν χιόνα ἀντετίθει ὅτι ἡ χιὼν ὕδωρ ἐστὶ πεπηγός,
τὸ δὲ ὕδωρ ἐστὶ μέλαν, καὶ ἡ χιὼν ἄρα μέλαινά ἐστιν. Οτο. Acad. τὶ 31, 100
25 faeiliorque erit, ut albam esse nivem probet, quam erat A., qui id non modo «ta
esse negabat, sed sibi, quia seiret aquam nigram esse, unde {ἰὼ conereta esset,
albam ipsam esse ne viderv quidem.
98. ScuoL. Hom. (A) zu ΤΊ 161 μέλαν ὕδωρ: ’A., ἐπεὶ φύσει μέλαν᾽" καὶ γοῦν
6 καπνὸς μέλας ἐστὶν ἐκ τοῦ ὕδατος τῶν ξύλων ἀνιέμενος.
30 99, Arıstor. de anima A 2. p. 404225 ὁμοίως δὲ καὶ ᾿Αναξαγόρας ψυχὴν
εἶναι λέγει τὴν κινοῦσαν, καὶ εἴ τις ἄλλος εἴρηκεν, ὡς τὸ πᾶν ἐκίνησε νοῦς.
100..-------Α5.404Ὁ1. Ἂ. δ. ἧττον διασαφεῖ περὶ αὐτῶν πολλαχοῦ μὲν γὰρ
τὸ αἴτιον τοῦ καλῶς καὶ ὀρθῶς τὸν νοῦν λέγει, ἑτέρωθι δὲ τοῦτον εἶναι τὴν ψυ-
χήν" ἐν ἅπασι γὰρ ὑπάρχειν αὐτὸν τοῖς ζώιοις καὶ μεγάλοις καὶ μικροῖς καὶ τιμίοις
85 καὶ ἀτιμοτέροις. οὐ φαίνεται δ᾽ ὅ γε κατὰ φρόνησιν λεγόμενος νοῦς πᾶσιν ὁμοίως
ὑπάρχειν τοῖς ζώιοις, ἀλλ᾽ οὐδὲ τοῖς ἀνθρώποις πᾶσιν. 405413 ’A. δ᾽ ἔοικε μὲν
ἕτερον λέγειν ψυχήν τε καὶ νοῦν. χρῆται; δ᾽ ἀμφοῖν ὡς μιὰ φύσει, πλὴν
ἀρχήν γε τὸν νοῦν τίθεται μάλιστα πάντων μόνον γοῦν φησιν αὐτὸν τῶν ὄντων
ἁπλοῦν εἶναι καὶ ἀμιγῆ τε καὶ καθαρόν. ἀποδίδωσι δ᾽ ἄμφω τῆι αὐτῆι ἀρχῆι, τό
40 τε γιγνώσκειν καὶ τὸ κινεῖν, λέγων νοῦν κινῆσαι τὸ πᾶν. Γ 4. 429218 ἀνάγκη
ἄρα, ἐπεὶ πάντα νοεῖ, ἀμιγῆ εἶναι ὥσπερ φησὶν ’A. [Β 12], ἵνα κρατῆι, τοῦτο
δ᾽ ἔστι ἵνα γνωρίζηι.
101. Air. ν 20, 8 (Ὁ. 4832) ’A. πάντα τὰ ζῶια λόγον ἔχειν τὸν ἐνεργητικόν,
τὸν δ᾽ οἱνονεὶ νοῦν μὴ ἔχειν τὸν παθητικόν [Ὁ], τὸν λεγόμενον τοῦ νοῦ ἑρμηνέα.
45 1012. Pserı. d. omnif. doctr. 15 ’A. δὲ τὸν κατὰ φρόνησιν νοῦν οὐκ ἐν
πᾶσιν ἀνθρώποις τίθεται, οὐχ dir un ἔχουσι τὴν νοητὴν οὐσίαν, ἀλλ᾽ ὡς μὴ xpw-
μένοις αὐτῆι dei‘ δυσί TE τούτοις χαρακτηρίζεται ἡ ψυχὴ τῶι TE κινητικῶι καὶ
τῶι γνωστικῶι.
 312 46. ANAXAGORAS.

102. Arıst. de partt. animal. A 10. 68727 ’A. μὲν οὖν φησι διὰ τὸ χεῖρας
ἔχειν φρονιμώτατον εἶναι τῶν ζώιων ἄνθρωπον “ εὔλογον δὲ διὰ τὸ φρονιμώτατον
εἶναι χεῖρας λαμβάνειν. αἱ μὲν γὰρ χεῖρες ὄργανόν εἰσιν, ἡ δὲ φύσις ἀεὶ διανέμει
καθάπερ ἄνθρωπος φρόνιμος ἕκαστον τῶι δυναμένωι χρῆσθαι [vgl. Gal. ἃ. usu
5 partt. 13, τι 5 Kühn. und B 210].
103. Aut. v 25,2 (Ὁ. 437) A. κατὰ κόπον τῆς σωματικῆς ἐνεργείας γίνεσθαι
τὸν ὕπνον᾽ σωματικὸν γὰρ εἶναι τὸ πάθος, οὐ ψυχικόν " εἶναι δὲ καὶ ψυχῆς θάνα-
τον τὸν διαχωρισμόν.

104. GALEN. d. natur. facult. 18 [1 107 K., 111 179, 12 Helmr.]) εἰ γὰρ δὴ
10 τοῦτο καλῶς ἠπόρηται, τί οὐχὶ καὶ περὶ τοῦ αἵματος ἐπισκεψόμεθα πότερον Ev τῶι
σώματι λαμβάνει τὴν γένεσιν ἢ τοῖς σιτίοις παρέσπαρται, καθάπερ οἱ τὰς ὅμοιο-
μερείας ὑποτιθέμενοί φασι; '
105. Arıst. de partt. anim. A 2. 67725 οὐκ ὀρθῶς δ᾽ ἐοίκασιν οἱ περὶ ᾿Αναξα-
γόραν ὑπολαμβάνειν ὡς αἰτίαν οὖσαν [näml. τὴν χολήν] τῶν ὀξέων νοσημάτων"
15 ὑπερβάλλουσαν γὰρ ἀπορραίνειν πρός τε τὸν πλεύμονα καὶ τὰς φλέβας καὶ τὰ
πλευρά. σχεδὸν γὰρ οἷς ταῦτα συμβαίνει τὰ πάθη τῶν νόσων, οὐκ ἔχουσι χολήν,
ἔν τε ταῖς ἀνατομαῖς ἂν ἐγίνετο τοῦτο φανερόν.
106. Axr. ıv 19,5 (D. 409) ’A. τὴν φωνὴν γίνεσθαι πνεύματος ἀντιπεσόντος
μὲν στερεμνίωι ἀέρι, τῆι δ᾽ ὑποστροφῆι τὴς πλήξεως μέχρι τῶν ἀκοῶν προσ-
20 ενεχθέντος᾽ καθὸ καὶ τὴν λεγομένην ἠχὼ γίνεσθαι.
107. ArıstT. de gen. anim. A 1. 763030 φασὶ γὰρ οἱ μὲν ἐν τοῖς σπέρμασιν
εἶναι ταύτην τὴν ἐναντίωσιν εὐθύς, οἷον ’A. καὶ ἕτεροι τῶν φυσιολόγων᾽ γίνεσθαί
τε γὰρ ἐκ τοῦ ἄρρενος τὸ σπέρμα, τὸ δὲ θῆλυ παρέχειν τὸν τόπον, καὶ εἶναι τὸ
μὲν ἄρρεν ἐκ τῶν δεξιῶν, τὸ δὲ θῆλυ ἐκ τῶν ἀριστερῶν, καὶ τῆς ὑστέρας τὰ μὲν
ἄρρενα ἐν τοῖς δεξιοῖς εἶναι, τὰ δὲ θήλεα ἐν τοῖς ἀριστεροῖς. ÜENSOR. 5,2 [γρ].
oben c. 14,13 S. 102].
108. CENsorR. 6,1 (Ὁ. 190; quid primum in infante formetur) A. cerebrum
unde omnes sunt sensus.
109. — 6,2 sunt qui aetherium calorem inesse arbitrentur, qui membra
30 disponat, Anazxagoran secuti.
110. — 6,3 (Ὁ. 191) Anaxagorae enim ceterisque compluribus per umbilicum
eibus admınistrari videtur.
111. Αὔτ. v 7,4 (Ὁ. 420), c.18
A53, 8.112,48. Censor. 6,4 [vel. ο. 91
Α 81
S. 167,13]. 6,8 A. autem eius parentis faciem referre liberos iudicavit, qui
35 seminis amplius contulisset.
112. Art. v19,23 (Ὁ. 430) οἱ περὶ ’Enikoupov... ἐκ μεταβολῆς τῆς ἀλλήλων
γεννᾶσθαι τὰ ζῶια " μέρη γὰρ εἶναι τοῦ κόσμου ταῦτα, ὡς καὶ A. καὶ Εὐριπίδης"
“θνήισκει --- ἀπέδειξεν. Vgl. dessen Chrysippos fr. 839:
Γαῖα μεγίστη καὶ Διὸς Αἰθήρ,
40 ὁ μὲν ἀνθρώπων καὶ θεῶν γενέτωρ,
ἡ δ᾽ ὑγροβόλους σταγόνας νοτίας
παραδεξαμένη τίκτει θνητούς,
5 τίκτει δὲ βορὰν φῦλά τε θηρῶν,
ὅθεν οὐκ ἀδίκως
45 μήτηρ πάντων νενόμισται.
χωρεῖ δ᾽ ὀπίσω
τὰ μὲν ἐκ γαίας φύντ᾽ εἰς γαῖαν
 A. LEHRE. 102—117. B. FRAGMENTE. 1. 313

10 τὰ δ᾽ am’ aideptou βλαστόντα γονῆς

εἰς οὐράνιον πάλιν ἦλθε πόλον᾽
θνήιϊισκει δ᾽ οὐδὲν τῶν γιγνομένων,
διακρινόμενον δ᾽ ἄλλο πρὸς ἄλλου
B μορφὴν ἑτέραν ἀπέδειξεν. [Vgl. B. 17.]
113. IREnAEUS 11 14,2 (D. 171) A. autem, qui et atheus cognominatus_est,
dogmatizavit facta animalia decidentibus e caelo in terram seminibus.
114. Arıst. de gener. anim. F 6. 756613 εἰσὶ γάρ τινες οἱ λέγουσι κατὰ τὸ
στόμα μείγνυσθαι τούς TE κόρακας καὶ τὴν ἶβιν καὶ τῶν τετραπόδων τίκτειν κατὰ
10 τὸ στόμα τὴν γαλῆν. ταῦτα γὰρ καὶ ’A. καὶ τῶν ἄλλων τινὲς φυσικῶν λέγουσι
λίαν ἁπλῶς καὶ ἀσκέπτως λέγοντες.
115. — de respir. 2. 470630 ’A. δὲ καὶ Διογένης πάντα φάσκοντες ἀναπνεῖν
περὶ τῶν ἰχθύων καὶ τῶν ὀστρείων λέγουσι τίνα τρόπον ἀναπνέουσιν. καί φησιν
"A. μέν, ὅταν ἀφῶσι τὸ ὕδωρ διὰ τῶν βραγχίων, τὸν ἐν τῶι στόματι γινόμενον
1ὅ ἀέρα ἕλκοντας ἀναπνεῖν τοὺς ἰχθῦς. οὐ γὰρ εἶναι κενὸν οὐδέν.
116. PLuT. quaest. phys. 1. 911 D ζῶιον τὰρ ἔγγειον τὸ φυτὸν εἶναι οἱ περὶ
Πλάτωνα καὶ ᾿Αναξαγόραν καὶ Δημόκριτον οἴονται.
117. ΤΉΕΟΡΗΒ. H. plant. πὶ 1,4 ’A. μὲν τὸν ἀέρα πάντων φάσκων ἔχειν
σπέρματα καὶ ταῦτα συγκαταφερόμενα τῶι ὕδατι γεννᾶν τὰ φυτά. [Vel. d. caus.
20 pl. 1 ὅ,2; daraus Varro R. R.140,1]. [Arıst.] de plantis A 1. 815215 [21 A 70,
8.164,33] A. autem ... desiderio eas [nämlich plantas] moveri dieunt, sentire
quoque et tristarv delectarique asserunt. quorum A. animalia esse has laetarique
et tristari dixit fluxum foliorum argumentum assumens. Ὁ16 [6. 3] A. autem ...
Ülas intellectum intellegentiamque habere dieebant. 816626 [c. 5] {σοί A. dixerit
25 ipsam habere spiritum.

B. FRAGMENTE.

ANAZATOPOY ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ ABIT?)

1. [1 Schaubach] Sımpuic. phys. 155,23 ὅτι δὲ ’A. ἐξ ἑνὸς μίγματος
ἄπειρα τῶι πλήθει ὁμοιομερῆ ἀποκρίνεσθαί φησιν πάντων μὲν ἐν
80 παντὶ ἐνόντων, ἑκάστου δὲ κατὰ τὸ ἐπικρατοῦν χαρακτηριζομένου,
δηλοῖ διὰ τοῦ πρώτου τῶν Φυσικῶν λέγων ἀπ᾽ ἀρχῆς: “ὁμοῦ
πάντα χρήματα ἦν, ἄπειρα καὶ πλῆθος καὶ σμικρότητα᾽ καὶ
γὰρ τὸ σμικρὸν ἄπειρον ἦν. καὶ πάντων ὁμοῦ ἐόντων
οὐδὲν ἔνδηλον ἦν ὑπὸ σμικρότητος᾽ πάντα τΤὰρ ἀήρ τε καὶ

8ὅ FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Alle Dinge waren zusammen, unendlich der Menge wie der Klein-
heit nach. Denn das Kleine war eben unendlich. Und solange alle
Dinge zusammen, waren, konnte man wegen ihrer Kleinheit keines darin
deutlich unterscheiden. Denn Dunst und Äther, beides unendliche
 314 46. ANAXAGORAS. “

αἰθὴρ κατεῖχεν, ἀμφότερα ἄπειρα ἐόντα᾽ ταῦτα γὰρ μέτιστα |

ἔνεστιν ἐν τοῖς σύμπασι καὶ πλήθει καὶ μεγέθει. Vgl.
S. 305,23 u. s.
2. [2] — — 155,30 [nach B 1] καὶ μετ᾽ ὀλίγον᾽ “καὶ γὰρ ἀήρ τε
καὶ αἰθὴρ ἀποκρίνονται ἀπὸ τοῦ πολλοῦ τοῦ περιέχοντος,
καὶ TO τε περιέχον ἄπειρόν ἐστι τὸ πλῆθος.
3. [δ] — — 164,16 καὶ ὅτι οὔτε τὸ ἐλάχιστόν ἐστιν ἐν ταῖς ἀρχαῖς οὔτε τὸ
μέγιστον, “οὔτε γὰρ τοῦ σμικροῦ, φησίν, ἐστὶ --- σμικρόν᾽ [vel. 166, 15].
εἰ γὰρ πᾶν ἐν παντὶ καὶ πᾶν ἐκ παντὸς ἐκκρίνεται, καὶ ἀπὸ τοῦ ἐλαχίστου δο-
10 κοῦντος ἐκκριθήσεταί τι ἔλασσον ἐκείνου, καὶ τὸ μέγιστον δοκοῦν ἀπό τινος
ἐξεκρίθη ἑαυτοῦ μείζονος [vgl. 461,7]. λέγει δὲ σαφῶς ὅτι “ἐν παντὶ --- ἔν τ᾽
[Β 12, 5. 318,10). καὶ πάλιν ὅτι τὰ μὲν ἄλλα — οὐδενί [Β 19, S. 318,6).
καὶ ἀλλαχοῦ δὲ οὕτως φησί “καὶ ὅτε --- ἐχλάσσοσι᾽ [Β 6]. καὶ τοῦτο δὲ ὁ Ἂ.
ἀξιοῖ τὸ ἕκαστον τῶν αἰσθητῶν ὁμοιομερῶν κατὰ τὴν τῶν ὁμοίων σύνθεσιν γίνε-
15 σθαί τε καὶ χαρακτηρίζεσθαι. λέγει γάρ “ἀλλ᾽ ὅτωι --- καὶ ἢν᾽ [Β 19, 5. 319, 19].
οὔτε YAp τοῦ σμικροῦ ἐστι τό Ye ἐλάχιστον, ἀλλ᾽ ἔλασ-
σον ἀεί. τὸ γὰρ ἐὸν οὐκ ἔστι τὸ μὴ οὐκ εἶναι. ἀλλὰ καὶ
τοῦ μεγάλου ἀεί ἐστι μεῖζον. καὶ ἴσον ἐστὶ τῶι σμικρῶι
πλῆθος, πρὸς ἑαυτὸ δὲ ἕκαστόν ἐστι καὶ μέτα καὶ σμικρόν.
20 4. [3. 10. 4] --- — 84,28 λέγει γὰρ mer ὀλίγα τῆς ἀρχῆς τοῦ πρώτου
TTepi φύσεως ’A. οὕτως τούτων --- ἄλληι. καὶ δόξει μὲν ἴσως τισὶν οὐ
πρὸς νοερὰν διάκρισιν τὴν ἐν τῆι γενέσει παραβάλλειν, ἀλλὰ πρὸς τόπους ἄλλους
τῆς γῆς τὴν παρ᾽ ἡμῖν συγκρίνειν οἴκησιν. οὐκ ἂν δὲ εἶπε περὶ τόπων ἄλλων
καὶ “ἥλιον — ἡμῖν᾽ καὶ σπέρματα --- ἰδέας ἐκάλεσε τὰ ἐκεῖ. 156,1 καὶ
5 μετ᾽ ὀλίγα [nach B 2] τούτων --- ἡδονάς. πρὶν δὲ ἀποκριθῆναι, φησί,
πάντων --- ἑτέρωι. 34,21 πρὶν δὲ ἀποκριθῆναι ταῦτα π. --- χρήματα
[ohne οὐδὲ --- ἑτέρωι 5. 315,22]. 157,9 καὶ μέντοι εἰπὼν “ἐνεῖναι πολλά --
.Ndovac, καὶ ἀνθρώπους γε συμπαγῆναι καὶ τὰ ἄλλα ζῶια ὅσα ψυχὴν
ἔχει᾽, ἐπάγει καὶ τοῖς γε ἀνθρώποισιν --- xpWvraır. καὶ ὅτι μὲν ἑτέραν
30. τινὰ διακόσμησιν παρὰ τὴν παρ᾽ ἡμῖν αἰνίττεται, δηλοὶ τὸ “ὥσπερ παρ᾽ ἡμῖν
οὐχ ἅπαξ μόνον εἰρημένον. ὅτι δὲ οὐδὲ αἰσθητὴν μὲν ἐκείνην οἴεται, τῶι χρόνωι
δὲ ταύτης προηγησαμένην, δηλοῖ τὸ “ὧν ἐκεῖνοι τὰ ὀνήιστα συνενεικά-
μενοι εἰς τὴν οἴκησιν χρῶνται. οὐ γὰρ ἐχρῶντο εἶπεν, ἀλλὰ χρῶνται.

Stoffe, hielten alles andere nieder. Denn dies sind die nach Menge und
‚Größe hervorragendsten Stoffe, die in der Gesamtmasse enthalten sind.
2. Denn Dunst und Äther scheiden sich aus der umgebenden Masse,
und dieses Umgebende eben ist der Menge nach unendlich.
3. Denn bei dem Kleinen gibt es ja kein Allerkleinstes, sondern
stets ein noch Kleineres. Denn es ist unmöglich, daß das Seiende zu
40 sein aufhöre. Aber auch bei dem Großen gibt es immer ein noch
Größeres. Und es ist gerade so zahlreich vertreten wie das Kleine.
Jedes Ding aber ist an sich sowohl groß wie klein.
 B. FRAGMENTE. 1—4. 315

ἀλλ᾽ οὐδὲ ὡς νῦν κατ᾽ ἄλλας τινὰς οἰκήσεις ὁμοίας οὔσης καταστάσεως τῆι παρ᾽
ἡμῖν. οὐ γὰρ εἶπε τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην εἶναι καὶ map ἐκείνοις
ὥσπερ καὶ παρ᾽ ἡμῖν᾽, ἀλλ᾽ ἥλιον καὶ σελήνην, ὥσπερ παρ᾽ ἡμῖν᾽, ὡς
δὴ περὶ ἄλλων λέγων. ἀλλὰ ταῦτα μὲν εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως ἔχει, ζητεῖν ἄξιον.
δ τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων χρὴ δοκεῖν ἐνεῖναι πολλά τε
καὶ παντοῖα ἐν πᾶσι τοῖς συγκρινομένοις καὶ σπέρματα
πάντων χρημάτων καὶ ἰδέας παντοίας ἔχοντα καὶ χροιὰς
καὶ ἥδονάς. καὶ ἀνθρώπους τε συμπαγῆναι καὶ τὰ ἄλλα
ζῶια ὅσα ψυχὴν ἔχει. καὶ τοῖς γε ἀνθρώποισιν εἶναι καὶ
10 πόλεις συνωικημένας καὶ ἔργα κατεσκευασμένα, ὥσπερ
παρ᾽ ἡμῖν, καὶ ἠέλιόν τε αὐτοῖσιν εἶναι καὶ σελήνην καὶ
τὰ ἄλλα, ὥσπερ παρ᾽ ἡμῖν, καὶ τὴν γῆν αὐτοῖσι φύειν πολλά
τε καὶ παντοῖα, ὧν ἐκεῖνοι τὰ ὀνήιστα συνενεγκάμενοι εἰς
τὴν οἴκησιν χρῶνται. ταῦτα μὲν οὖν μοι λέλεκται περὶ
τῆς ἀποκρίσιος, ὅτι οὐκ ἂν παρ᾽ ἡμῖν μόνον ἀποκριθείη,
ἀλλὰ καὶ ἄλληι.
πρὶν δὲ ἀποκριθῆναι ταῦτα πάντων ὁμοῦ ἐόντων οὐδὲ
χροιὴ ἔνδηλος ἦν οὐδεμία. ἀπεκώλυε γὰρ ἣ σύμμιξις πάν-
τῶν χρημάτων, τοῦ τε διεροῦ καὶ τοῦ ξηροῦ καὶ τοῦ θερ-
20 μοῦ καὶ τοῦ ψυχροῦ καὶ τοῦ λαμπροῦ καὶ τοῦ ζΖοφεροῦ,
καὶ τῆς πολλῆς ἐνεούσης καὶ σπερμάτων ἀπείρων πλῆθος
οὐδὲν ἐοικότων ἀλλήλοις. οὐδὲ γὰρ τῶν ἄλλων οὐδὲν

4. Wenn sich dies so verhält, so muß man annehmen, daß in allem,

was sich vereinigt, viele, mannigfache Stoffe enthalten sind und Keime
5 von allen Dingen, die mannigfache Gestalten, Farben und Gerüche
haben. Und daß sich so auch Menschen zusammenfügen und alle
sonstigen Lebewesen, die eine Seele besitzen. Und daß diese Menschen
nun auch bewohnte Städte und angebaute Äcker besitzen wie bei uns,
und auch Sonne und Mond und die übrigen Gestirne haben wie bei
90 uns, und daß ihr Land ihnen viele mannigfache Pflanzen hervorbringt,
wovon sie das beste in ihr Haus zusammenbringen und davon leben.
Dies ist meine Darlegung über die Ausscheidung, daß eine solche nicht
nur bei uns, sondern auch anderswo stattgefunden hat.
Vor dieser Ausscheidung nun, als noch alles zusammen war, ließ
35 sich auch keine Farbe deutlich erkennen. Denn das verhinderte die
Vermischung aller Dinge, des Feuchten und Trockenen, des Warmen
und Kalten, des Hellen und Dunklen, zumal auch viel Erde sich darin
befand und eine unendliche Anzahl von Keimen, die einander völlig
unähnlich waren. Denn auch von den übrigen Stoffen gleicht keiner
 .316 46. ANAXAGORAS.

ἔοικε TO ἕτερον τῶι ἑτέρωι. τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων ἐν

τῶι σύμπαντι χρὴ δοκεῖν ἐνεῖναι πάντα χρήματα. !
5. [14] — — 156,9 [nach B 4] ὅτι δὲ οὐδὲ γίνεται οὐδὲ φθεί-
ρεταί τι τῶν ὁμοιομερῶν, ἀλλ᾽ ἀεὶ τὰ αὐτά ἐστι, δηλοῖ λέγων᾽
“τούτων δὲ οὕτω διακεκριμένων τινώσκειν χρή, ὅτι πάντα
οὐδὲν ἐλάσσω ἐστὶν οὐδὲ πλείω (οὐ γὰρ ἀνυστὸν πάντων
πλείω εἶναι), ἀλλὰ πάντα ἴσα dei. ταῦτα μὲν οὖν περὶ τοῦ
|
μίγματος καὶ τῶν ὁμοιομερειῶν.
6. [12] — — 164,25 [nach Β 12 S. 318,6] καὶ ἀλλαχοῦ δὲ οὕτως |
φησί: καὶ ὅτε δὲ ἴσαι μοῖραί εἰσι τοῦ TE μεγάλου καὶ τοῦ
σμικροῦ πλῆθος, καὶ οὕτως ἂν εἴη ἐν παντὶ πάντα οὐδὲ
|
χωρὶς ἔστιν εἶναι, ἀλλὰ πάντα παντὸς μοῖραν μετέχει. ὅτε
τοὐλάχιστον μὴ ἔστιν εἶναι, οὐκ ἂν δύναιτο χωρισθῆναι,
οὐδ᾽ ἂν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τενέσθαι, ἀλλ᾽ ὅπωσπερ ἀρχὴν εἶναι
καὶ νῦν πάντα ὁμοῦ. ἐν πᾶσι δὲ πολλὰ ἔνεστι καὶ τῶν
ἀποκρινομένων ἴσα πλῆθος ἐν τοῖς μείζοσί τε καὶ ἐλάσσοσι.
7. [0) — de caelo 608,24 (nach “ὁμοῦ --- σμικρότητος [Β 1]
καὶ ὅτι “ἐν σύμπαντι --- χρήματα᾽ [B 4 Ende]). μήποτε δὲ τὸ
ἄπειρον ὡς ἡμῖν ἀπερίληπτον καὶ ἄγνωστον λέγει: τοῦτο γὰρ
ἐνδείκνυται διὰ τοῦ "WOTE τῶν ἀποκρινομένων μὴ εἰδέναι τὸ
πλῆθος μήτε λόγωι μήτε ἔργωι᾽. ἐπεὶ ὅτι τῶι εἴδει πεπερασ-
μένα WIETO, δηλοῖ λέγων πάντα γιγνώσκειν τὸν νοῦν καίτοι, εἰ
ἄπειρα ὄντως ἦν, παντελῶς ἦν ἄγνωστα N γὰρ γνῶσις ὁρίζει καὶ
ς

dem anderen. Da sich dies nun so verhält, so muß man annehmen,

daß alle Dinge in der Gesamtmasse enthalten sind.
5. Nachdem dies in dieser Weise geschieden ist, muß man erkennen,
‘daß die Gesamtheit sich weder vermindern noch vermehren kann (denn
mehr als alles kann es unmöglich geben), sondern alles stets gleich
bleibt.
6. Und da vom Großen und vom Kleinen gleichviel Teilchen vor-
"handen sind, so ist auch nach dieser Auffassung alles in allem enthalten. _
Auch kann es kein Sonderdasein geben, sondern alles hat an allem teil.
Da es kein Kleinstes geben kann, so kann es sich niemals absondern und
für sich leben, sondern alles muß wie anfangs so auch jetzt zusammen
35 sein. In allen Dingen aber sind viele Grundstoffe enthalten, und zwar
ebensoviele in den größeren wie in den kleineren der aus der Urmischung
sich ausscheidenden Dinge.
7. Daher können wir die Menge der sich ausscheidenden Stoffe
weder durch die Vernunft noch durch die Wirklichkeit wissen.
δὺς
δε:
Η

LI
 B. FRAGMENTE. 4—10. 317

περατοῖ τὸ γνωσθὲν. λέγει δὲ ὅτι “καὶ τὰ συμμ. — ὁποῖα NV

[Β 12 8. 818,20].
8. [11] — phys. 175,11 εἰπόντος τοῦ ᾿Αναξαγόρου “οὐδὲ διακρίνεται ---
ἑτέρου᾽ [Β 12, 5. 319,9) διὰ τὸ πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι, καὶ ἀλλαχοῦ “οὐδὲ ἀπο-
5 κέκοπται --θερμοῦ᾽.
ρμ 176,28
; τὸ δὲ ὅτι οὐ κεχώρισται
X --- πελέκει, ὧς
ἐν ἄλλοις φησίν.
οὐ κεχώρισται ἀλλήλων τὰ ἐν τῶι ἑνὶ κόσμωι οὐδὲ ἀπο-
κέκοπται πελέκει οὔτε τὸ θερμὸν ἀπὸ τοῦ ψυχροῦ οὔτε τὸ
ψυχρὸν ἀπὸ τοῦ θερμοῦ.
10 9. [21] — — 35,13 [nach Β 4] ἄκουσον δὲ οἷα καὶ μετ᾽ ὀλίγον
φησὶ τὴν ἀμφοῖν [nämlich der einheitlichen und der auseinander ge-
tretenen Welt] ποιούμενος σύγκρισιν" ΄... οὕτω τούτων TTEPIXW-
ρούντων τε καὶ ἀποκρινομένων ὑπὸ βίης τε καὶ ταχυτῆτος.
βίην δὲ ἣ ταχυτὴς ποιεῖ. ἣ δὲ ταχυτὴς αὐτῶν οὐδενὶ ἔοικε
15 χρήματι τὴν ταχυτῆτα τῶν νῦν ἐόντων χρημάτων ἐν ἀνθρώ-
ποις, ἀλλὰ πάντως πολλαπλασίως ταχύ &otı.
10. [0] ScHoL. In GREGOR. xxxvi 911 Migne ὁ δὲ "A. παλαιὸν εὑρὼν
δόγμα ὅτι οὐδὲν ἐκ τοῦ μηδαμῆι γίνεται, γένεσιν μὲν ἀνήιρει, διά-
κρισιν δὲ εἰσῆγεν ἀντὶ γενέσεως. ἐλήρει γὰρ ἀλλήλοις μὲν μεμῖχθαι
20 πάντα, διακρίνεσθαι δὲ αὐξανόμενα. καὶ γὰρ ἐν τῆι αὐτῆι γονῆι
καὶ τρίχας εἶναι καὶ ὄνυχας καὶ φλέβας καὶ ἀρτηρίας καὶ νεῦρα καὶ
ὀστᾶ καὶ τυγχάνειν μὲν ἀφανῆ διὰ μικρομέρειαν, αὐξανόμενα δὲ
κατὰ μικρὸν διακρίνεσθαι. πῶς γὰρ ἄν, φησίν, ἐκ μὴ τριχὸς
γένοιτο θρὶξ καὶ σὰρξ ἐκ μὴ σαρκός; οὐ μόνον δὲ τῶν σωμά-
25 τῶν ἀλλὰ καὶ τῶν χρωμάτων ταῦτα κατηγόρει. καὶ γὰρ ἐνεῖναι τῶι
λευκῶι τὸ μέλαν καὶ τὸ λευκὸν τῶι μέλανι. τὸ αὐτὸ δὲ ἐπὶ τῶν
ῥοπῶν ἐτίθει, τῶι βαρεῖ τὸ κοῦφον σύμμικτον εἶναι δοξάζων καὶ
τοῦτο αὖθις ἐκείνωι. Vgl. ΞΊΜΡΙ,. phys. 460,16.

8. Die in unserem einheitlichen Weltsystem enthaltenen Stoffe sind

30 nicht voneinander gesondert oder mit dem Beile abgehauen, weder das
Warme vom Kalten noch das Kalte vom Warmen. s
9 ... während diese Stoffe so umherwirbeln und sich ausscheiden
infolge der Wucht und Schnelligkeit. Wucht aber verleiht ihnen die
Schnelligkeit. Ihre Schnelligkeit aber läßt sich mit der Schnelligkeit .
35 keines der jetzt in der Menschenwelt vorhandenen Dinge vergleichen,
sondern ist durchaus ein Vielfaches davon.
10. Denn wie sollte Haar aus Nicht-Haar und Fleisch aus Nicht-
Fleisch entstehen können’?
 318 46. ANAXAGORAS.

11. [7. 15] SımprL. phys. 164,22 λέγει δὲ σαφῶς, ὅτι “ἐν παντὶ
παντὸς μοῖρα ἔνεστι πλὴν νοῦ, ἔστιν οἷσι δὲ καὶ νοῦς Evı.
12. [8. 9. 18] --- — 164,24 [nachΒ 11] καὶ πάλιν ὅτι τὰ μὲν ἄλλα -- μέ-
μικται οὐδενί᾽. 156,13 Inach Β δ] περὶ δὲ τοῦ νοῦ τάδε τέγραφε" “νοῦς δέ
ἐστιν ---ἐστι καὶ nv. Vgl. 110,52.
τὰ μὲν ἄλλα παντὸς μοῖραν μετέχει, νοῦς δέ ἐστιν ἄπει-
ρον καὶ αὐτοκρατὲς καὶ μέμεικται οὐδενὶ χρήματι, ἀλλὰ
μόνος αὐτὸς ἐπ᾽ ἐωτοῦ ἐστιν. εἰ μὴ τΤὰρ ἐφ᾽ ἑαυτοῦ ἦν,
ἀλλά τεωι ἐμέμεικτο ἄλλωι, μετεῖχεν ἂν ἁπάντων χρημά-
10 των, εἰ ἐμέμεικτό τεωι ἐν παντὶ γὰρ παντὸς μοῖρα ἔνε-
στιν, ὥσπερ ἐν τοῖς πρόσθεν [B 11] μοι λέλεκται" καὶ ἂν
ἐκώλυεν αὐτὸν τὰ συμμεμειγμένα, ὥστε μηδενὸς χρήματος
κρατεῖν ὁμοίως ὡς καὶ μόνον ἐόντα ἐφ᾽ ἑαυτοῦ. ἔστι Yüp
λεπτότατόν τε πάντων χρημάτων καὶ καθαρώτατον, καὶ
γνώμην τε περὶ παντὸς πᾶσαν ἴσχει καὶ ἰσχύει μέτιστον.
καὶ ὅσα TE ψυχὴν ἔχει καὶ μείζω καὶ ἐλάσσω, πάντων νοῦς
κρατεῖ. καὶ τῆς περιχωρήσιος τῆς συμπάσης νοῦς ἐκρά-
τησεν, ὥστε περιχωρῆσαι τὴν ἀρχήν. καὶ πρῶτον ἀπό του
σμικροῦ ἤρξατο περιχωρεῖν, ἐπὶ δὲ πλέον περιχωρεῖ, καὶ
20 περιχωρήσει ἐπὶ πλέον. καὶ τὰ συμμιστόμενά τε καὶ ἀπο-
κρινόμενα καὶ διακρινόμενα πάντα ἔγνω νοῦς. καὶ ὁποῖα

11. In jedem ist ein Teil von jedem enthalten, mit Ausnahme des
Geistes. In einigen ist aber auch Geist enthalten.
12. Das Übrige hat Anteil an jedem, der Geist aber ist unendlich
DD
Qt und selbstherrlich und mit keinem Dinge vermischt, sondern allein,
selbständig, für sich. Denn wenn er nicht für sich, sondern mit irgend -
etwas anderem vermischt wäre, so hätte er an allen Dingen teil, voraus-
gesetzt nämlich, er wäre mit irgend etwas vermischt. Denn in jedem
ist ein Teil von jedem enthalten, wie ich im Vorigen gesagt habe; und
90 dann würden ihn die beigemischten Stoffe hindern, so daß er nicht
ebenso gut die Herrschaft über jegliches Ding ausüben könnte wie
allein für sich. Denn er ist das dünnste aller Dinge und das reinste
᾿ς und er besitzt jegliche Einsicht über jegliches Ding und die größte
Kraft. Und über alles was nur eine Seele hat, Großes wie Kleines, hat
35 der Geist die Herrschaft. So hat er auch die Herrschaft über die gesamte
Wirbelbewegung, so daß er dieser Bewegung den Anstoß gibt. Und
zuerst fing dieser Wirbel von einem gewissen kleinen Punkte an, er
greift aber weiter und wird noch weiter greifen. Und alles was sich
da mischte und absonderte und voneinander schied, kannte der Geist.
 B. FRAGMENTE. 11—13. 319

ἔμελλεν ἔσεσθαι καὶ ὁποῖα ἦν, ἅσσα νῦν μὴ ἔστι, καὶ ὁποῖα
ἔστι, πάντα διεκόσμησε νοῦς, καὶ τὴν περιχώρησιν ταύ-
τὴν NV vOv Tepıywp£&eı τὰ TE ἄστρα καὶ ὁ ἥλιος καὶ ἥ
σελήνη “καὶ 6 ANnp καὶ ὁ αἰθὴρ ὁΐ ἀποκρινόμενοι. N δὲ
5 περιχώρησις αὐτὴ ἐποίησεν ἀποκρίνεσθαι. καὶ ἀποκρίνε-
ται ἀπό τε τοῦ ἀραιοῦ τὸ πυκνὸν καὶ ἀπὸ τοῦ ψυχροῦ τὸ
θερμὸν καὶ ἀπὸ τοῦ ζοφεροῦ τὸ λαμπρὸν καὶ ἀπὸ τοῦ
διεροῦ τὸ ξηρόν. μοῖραι δὲ πολλαὶ πολλῶν εἶσι. παντά-
πασι δὲ οὐδὲν ἀποκρίνεται οὐδὲ διακρίνεται ἕτερον ἀπὸ
10 τοῦ ἑτέρου πλὴν νοῦ. νοῦς δὲ πᾶς ὅμοιός ἐστι καὶ ὁ μεί-
ζων καὶ ὁ ἐλάττων. ἕτερον δὲ οὐδέν ἐστιν ὅμοιον οὐδενί,
ἀλλ᾽ ὅτων πλεῖστα ἔνι, ταῦτα ἐνδηλότατα ἕν ἕκαστόν ἐστι
καὶ ἦν.
13. [18] --- — 300,27 “᾿Αναξαγόρου δέ, φησὶν ᾿Αλέξανδρος, οὐκ
15 ἐμνημόνευσε [Arist. phys. B 2. p. 1945 20] καίτοι τὸν νοῦν ἐν ταῖς
ἀρχαῖς τιθέντος, ἴσως, φησίν, ὅτι μὴ προσχρῆται αὐτῶι ἐν τῆι γενέ-
σει΄. ἀλλ᾽ ὅτι μὲν προσχρῆται, δῆλον, εἴπερ τὴν γένεσιν οὐδὲν ἄλλο
ἢ ἔκκρισιν εἶναί φησι, τὴν δὲ ἔκκρισιν ὑπὸ τῆς κινήσεως γίνεσθαι,
τῆς δὲ κινήσεως αἴτιον εἶναι τὸν νοῦν. λέγει γὰρ οὕτως Ἂ.: “καὶ
20 ἐπεὶ ἤρξατο ὁ νοῦς κινεῖν, ἀπὸ τοῦ κινουμένου παντὸς
ἀπεκρίνετο, καὶ ὅσον ἐκίνησεν ὁ νοῦς, πᾶν τοῦτο διεκρίθη"

Und alles ordnete der Geist an, wie es in Zukunft werden soll und wie
es vordem war (was jetzt nicht mehr vorhanden ist) und wie es gegen-
wärtig ist. So auch diesen Wirbel, den jetzt die Gestirne, die Sonne,
95 der Mond und die Duft- und Ätherstoffe, die sich abscheiden, voll-
führen. Ihre Abscheidung aber ist gerade eine Folge jenes Wirbels.
Und zwar scheidet sich vom Dünnen das Dichte, vom Kalten das Warme,
vom Dunkeln das Helle und vom Feuchten das Trockne, Dabei sind
viele Teile von vielen Stoffen vorhanden. Vollständig aber scheidet sich
30 nichts vom andern ab oder auseinander, abgesehen vom Geiste. Jeder
Geist aber ist von gleicher Art, der größere wie der kleinere. Sonst
aber ist nichts dem anderen gleichartig, sondern wovon am meisten in
einem Dinge vorhanden ist, dies bildet und bildete als das deutlichst
Erkennbare das einheitliche Einzelding.
35 13. Und als der Geist die Bewegung eingeleitet hatte, begann die
Ausscheidung von allem, was da in Bewegung gesetzt wurde; und soviel
der Geist in Bewegung gesetzt hatte, das wurde alles voneinander ge-
 320 46. ANAXAGORAS.

κινουμένων δὲ καὶ διακρινομένων N περιχώρησις πολλῶι

μᾶλλον ἐποίει διακρίνεσθαι.
14. [123] — — 157,5 ὅτι δὲ διττήν τινα διακόσμησιν ὑποτί-
θεται, τὴν μὲν νοεράν, τὴν δὲ αἰσθητὴν ἀπ᾽ ἐκείνης, δῆλον μὲν καὶ
ἐκ τῶν εἰρημένων [B 12], δῆλον δὲ καὶ ἐκ τῶνδε: “ὁ δὲ νοῦς, ὃς
ἀζεί) ἐστι, τὸ κάρτα καὶ νῦν ἐστιν ἵνα καὶ τὰ ἄλλα πάντα;
ἐν τῶι πολλῶι περιέχοντι καὶ ἐν τοῖς προσκριθεῖσι καὶ ἐν
τοῖς ἀποκεκριμένοις.
15. [19] --- — 179,3 [nach B 12] καὶ μετ᾽ ὀλίγα de‘ “to μὲν π., φησί, καὶ
a n.. αἰθέρος. Vgl. Hipp. oben 8. 301,31.
TO μὲν πυκνὸν καὶ διερὸν καὶ ψυχρὸν καὶ TO ζοφερὸν
ἐνθάδε συνεχώρησεν, ἔνθα νῦν (N YA), τὸ δὲ ἀραιὸν καὶ
τὸ θερμὸν καὶ τὸ ξηρὸν ἐξεχώρησεν εἰς τὸ πρόσω τοῦ
αἰθέρος.
16. [20] --- — 179,6 [nach B 15] καὶ τὰ μὲν ἀρχοειδῆ ταῦτα καὶ ἁπλούστατα
ἀποκρίνεσθαι λέγει, ἄλλα δὲ τούτων συνθετώτερα ποτὲ μὲν συμπήγνυσθαι λέγει
ὡς σύνθετα [Ὁ], ποτὲ δὲ ἀποκρίνεσθαι ὡς τὴν γῆν. οὕτως γάρ φησιν ἀπὸ —
ψυχροῦ᾽. 155,21 λέγει γοῦν ’A. ἐν τῶι πρώτωι τῶν Φυσικῶν᾽ “ἐκ μὲν --
ὕδατος.
20 ἀπὸ τουτέων ἀποκρινομένων συμπήγνυται γῆ᾽ ἐκ μὲν
γὰρ τῶν νεφελῶν ὕδωρ ἀποκρίνεται, ἐκ δὲ τοῦ ὕδατος τῆ;
ἐκ δὲ τῆς γῆς λίθοι συμπήγνυνται ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ, οὗτοι
δὲ ἐκχωρέουσι μᾶλλον τοῦ ὕδατος.
11. [22] — — 163,18 σαφῶς δὲ ’A. ἐν τῶι πρώτωι τῶν Φυ-
25 σικῶν τὸ γίνεσθαι καὶ ἀπόλλυσθαι συγκρίνεσθαι καὶ διακρίνεσθαι
λέγει γράφων οὕτως: τὸ δὲ γίνεσθαι καὶ ἀπόλλυσθαι οὐκ

schieden. Während der Bewegung und Scheidung aber bewirkte der

Wirbel eine noch viel stärkere Scheidung der Dinge voneinander.
14. Der Geist, der ewig ist, ist doch fürwahr auch jetzt da, wo
30 alles andere ist, in der umgebenden (noch ungeschiedenen) Masse und in
dem, was sich (von dem vorher Ausgeschiedenen wieder) daran ansetzte,
und in dem bereits Ausgeschiedenen.
15. Das Dichte und Feuchte und Kalte und Dunkle drängte sich
auf die Stelle zusammen, wo jetzt die Erde ist, das Dünne und das
39 Warme und das Trockne aber drang hinaus in das Weite des Äthers.
16. Aus diesen Ausscheidungen gerinnt die Erde. Denn aus den
Wolken scheidet sich das Wasser aus, aus den Wassern die Erde, aus
der Erde gerinnen die Steine unter Einwirkung der Kälte. Diese aber
drängen sich mehr heraus als das Wasser.
40 17. In bezug auf das Entstehen und Vergehen haben die Hellenen
 B. FRAGMENTE. 13—20. 321

ὀρθῶς νομίζουσιν οἱ Ἕλληνες: οὐδὲν γὰρ χρῆμα Yıiveroı

οὐδὲ ἀπόλλυται, ἀλλ᾽ ἀπὸ ἐόντων χρημάτων συμμίσγτεταί
τε καὶ διακρίνεται. καὶ οὕτως ἂν ὀρθῶς καλοῖεν τό τε
γίνεσθαι συμμίσγεσθαι καὶ τὸ ἀπόλλυσθαι διακρίνεσθαι.
5 18. [0] Pur. de fac. in orb. lun. 16 p. 9298 ὁ μὲν οὖν ἑταῖρος ἐν
ς >)

τῆι διατριβῆι τοῦτο δὴ τὸ ᾿Αναξαγόρειον ἀποδεικνύς, ὡς “ἥλιος

ἐντίθησι τῆι σελήνηι τὸ λαμπρόν᾽, εὐδοκίμησεν.
19. [0] ϑὅσηοι,.. Hom. BT zu P 547 ’A. δέ φησιν “Ἴριν δὲ κα-
λέομεν τὸ ἐν τῆισι νεφέληισιν ἀντιλάμπον τῶι ἡλίωι.
10 χειμῶνος οὖν ἐστι σύμβολον᾽ τὸ γὰρ περιχεόμενον ὕδωρ
τῶι νέφει ἄνεμον ἐποίησεν ἢ ἐξέχεεν ὄμβρον.
20. [0] GALEn. in Hippocr. de a@re aqu. loc. vı 202, 23 ed. Chartier
(über Auf- und Untergang der Gestirne): de hoc autem multa retukt
A. inqwiens, Cane ascendente messem, descendente vero terrae
15 cultum homines exordiri subditque Canem XL diebus totidemque
noctibus oceultari. verum est autem Canem his quadraginta diebus
dumtaxat abscondi,; dein vero vespere non numquam circa solis occasum,
quandoque vero per duas vel tres horas post eius occasum mansfestus -
effieitur: apparebit autem post aeqwinochum memoratum. si autem sol
20 occidat obscuriorque nox extiterit, perspieua visione apparebit, totoque die
ab occidentali horizonte occultabitur. transacto autem aeqwinoctio debili
visione apparebit, dein occidet nec ullo modo videbitur, quandoqurdem
oceidit cum solis occasu, antequam ad perfectam obscuritatem nox deve-
nerit. non apparet autem, priusguam nox ad obscuritatem accedat, ob exilem
25 quandam stellam quae inter ipsum ac visus radıos interponitur. cwius
occasione in multis ex quadraginta mochbus, quemadmodum doctissimus
retulit A., non apparet nec detegitur. is emim nullum sıdus hac quidem

einen unrichtigen Sprachgebrauch. Denn kein Ding entsteht oder ver-

geht, sondern es mischt sich oder scheidet sich von bereits vorhandenen
30 Dingen. Und so würden sie demnach richtig statt von Entstehen von
Mischung und statt von Vergehen von Scheidung reden.
18. Die Sonne verleiht dem Monde seinen Glanz.
19. Regenbogen nennen wir den Widerschein der Sonne in den
Wolken. Das ist nun ein Sturmvorzeichen. Denn das um die Wolke
35 sich ergießende Wasser pflegt Wind zu erregen oder Regen auszugießen.
20. Bei Aufgang des Sirius beginnen die Menschen die Ernte, bei
seinem Untergang die Ackerbestellung. An 40 Tagen und Nächten
bleibt der Sirius meist unsichtbar, wie auch der Arkturos (?).
Diels, Fragm.d. Vorsokr. 2. Aufl. 21
 322 46. ANAXAGORAS.

ratione esse dieit nisi unum, scilicet Arcturum; et sidus est prope sub eo,
quod vocatur Porta vesperis, et vulgo vocatur Camis.
21. [25] Sexr. vı 90 ὁ μὲν φυσικώτατος ’A. ὡς ἀσθενεῖς δια-
βάλλων τὰς αἰσθήσεις “ὕπ᾽ ἀφαυρότητος αὐτῶν, φησίν, οὐ
or δυνατοί ἐσμεν κρίνειν τἀληθές, τίθησί τε πίστιν αὐτῶν τῆς
ἀπιστίας τὴν παρὰ μικρὸν τῶν χρωμάτων ἐξαλλαγήν. εἰ γὰρ δύο
λάβοιμεν χρώματα, μέλαν καὶ λευκόν, εἶτα ἐκ θατέρου εἰς θάτερον
κατὰ σταγόνα παρεκχέοιμεν, οὐ δυνήσεται ἣ ὄψις διακρίνειν τὰς
παρὰ μικρὸν μεταβολάς, καίπερ πρὸς τὴν φύσιν ὑποκειμένας.
10 915. [0] ΒΈΧΥ. vu 140 [eod. Laur. 85,19] Διότιμος [e. 63,3] δὲ τρία
κατ᾽ αὐτὸν [Demokritos, 55 A 111] ἔλεγεν εἶναι κριτήρια, τῆς μὲν
τῶν ἀδήλων καταλήψεως τὰ φαινόμενα. ὄψις τὰρ ἀδήλων τὰ
φαινόμενα᾽, ὥς φησιν ’A., ὃν ἐπὶ τούτωι Δημόκριτος ἐπαινεῖ κτλ.
Vgl. vu 374. τπ 23.58. 8. oben 12 1. δ 83,35.
15 21°. [p. 188] Pur. de fort. 3 p. 98 F ἀλλ᾽ ἐν πᾶσι τούτοις
ἀτυ-
χέστεροι τῶν θηρίων ἐσμέν, ἐμπειρίαι δὲ καὶ μνήμηι Kal 00-
φίαι καὶ τέχνηι κατὰ ᾿Αναξαγόραν σφῶν τε αὐτῶν χρώμεθα καὶ
βλίττομεν καὶ ἀμέλγομεν καὶ φέρομεν καὶ ἄγομεν συλλαμβάνοντες.
22. [p. 183] ArHen. epit. ΒΡ. ὅν ’A. ἐν τοῖς Φυσικοῖς τὸ κα-
20 λούμενόν φησιν ὄρνιθος τάλα τὸ ἐν τοῖς ὠιοῖς εἶναι λευκόν.

UNECHTES.
23. [0] Ryssel graeco-syr. Philosophensprüche 30 [Rhein. Mus. 51, 538]:
Anaxagoras sagt: Der Tod, der den Menschen dem Augenschein nach bitter
erscheint, ist bei näherer Untersuchung sehr schön: er verschafft Ruhe dem
25 Greisenalter, das keine Kraft hat, und dem Jünglingsalter, das Schmerzen um-
lauern, und dem Knabenalter, daß es sich nicht abquält und abmüht und baut
und pflanzt und einrichtet für andere; er befreit Schuldner von den Gläubigern,
die Kapital und Zins fordern. Denn über etwas, was feststeht, sollen wir uns
nicht ärgern; denn der Ärger kann es nicht beseitigen, heiterer Sinn aber kann
30 es verdecken, wenngleich nur zeitweilig. Denn nicht gibt es mehr Beschwerde

21. Wegen ihrer (der Sinne) Schwäche sind wir nicht imstande die
Wahrheit zu schauen.
21°. Das Sichtbare erschließt den Blick in das Unsichtbare.
21°. In Kraft und Schnelligkeit stehen wir den Tieren nach, allein
35 wir benutzen die uns eigene Erfahrung und Gedächtniskraft und Weis-
heit und Kunst und so xeiden und melken wir und bringen auf alle
Weise ihren Besitz in unsere Scheunen.
22. A. behauptet in seiner Physik unter der sprichwörtlich soge-
nannten Vogelsmilch habe man das Weiße im Ei zu verstehen.
 B. FRAGMENTE. 20-22. GEFÄLSCHTES. 47. ARCHELAOS. 323
im Hafen, wenn du darin weilst. Und wenn er [nämlich der Tod] auch unan-
genehm erscheint den Augen der Zuschauer, so drücke deine Augen eine Zeit
lang zu. Und siehe ich habe gesehen, wie schön der Tod ist, um den die
bitten, welche hier gequält und gepeinigt sind. Dies legt Zeugnis ab dafür
᾽
5 wie ruhig und herrlich die Wohnung der Unterwelt ist.
24. [0] Aeuıan. V. Hist. τν 14 = Anaxarchos 59 B2.

47. AROHELAOS.
A. LEBEN UND LEHRE.
Vgl. 46 A 7. 26.
1. Dioc. 11 16.17. ᾿Αρχέλαος ᾿Αθηναῖος ἢ Μιλήσιος, πατρὸς ᾿Απολλοδώρου,
10 ὡς δέ τινες, Μίδωνος, μαθητὴς ᾿Αναξαγόρου, διδάσκαλος Σωκράτους
(οὗτος
[Anaxag.] πρῶτος ἐκ τῆς Ἰωνίας τὴν φυσικὴν φιλοσοφίαν μετήγαγεν ᾿Αθήναζε),
καὶ ἐκλήθη φυσικός, παρὸ καὶ ἔληξεν ἐν αὐτῶι ἡ φυσικὴ φιλοσοφία, Σωκράτους
τὴν ἠθικὴν εἰσαγαγόντος. ἔοικεν δὲ καὶ οὗτος ἅψασθαι τῆς ἠθικῆς. καὶ γὰρ
περὶ νόμων πεφιλοσόφηκεν καὶ καλῶν καὶ δικαίων " παρ᾽ οὗ λαβὼν Σωκράτης τῶι
15 αὐξῆσαι εἰς τὸ (ἄκρον) εὑρεῖν ὑπελήφθη. ἔλεγε δὲ δύο αἰτίας εἶναι γενέσεως,
θερμὸν καὶ ὑγρόν καὶ τὰ ζῶια ἀπὸ τῆς ἰλύος γεννηθῆναι" καὶ τὸ δίκαιον εἶναι
καὶ τὸ αἰσχρὸν οὐ φύσει, ἀλλὰ νόμωι.
᾿ 47) ὁ δὲ λόγος αὐτῶι οὕτως ἔχει. τηκόμενόν φησι τὸ ὕδωρ ὑπὸ τοῦ θερμοῦ,
καθὸ μὲν εἰς τὸ (κάτω διὰ TO) πυρῶδες συνίσταται, ποιεῖν γῆν καθὸ δὲ περιρρε
ῖ,
20 ἀέρα γεννᾶν. ὅθεν ἡ μὲν ὑπὸ τοῦ ἀέρος, ὁ δὲ ὑπὸ τῆς τοῦ πυρὸς περιφο
ρᾶς
κρατεῖται. γεννᾶσθαι δέ φησι τὰ ζῶια ἐκ θερμῆς τῆς τῆς καὶ ἰλὺν παραπλησίαν
γάλακτι οἷον τροφὴν ἀνιείσης᾽ οὕτω δὴ καὶ τοὺς ἀνθρώπους ποιῆσαι. πρῶτος
δὲ εἶπε φωνῆς γένεσιν τὴν τοῦ ἀέρος πλῆξιν. τὴν δὲ θάλατταν ἐν τοῖς κοίλοις
διὰ τῆς γῆς ἠθουμένην συνεστάναι. μέγιστον τῶν ἄστρων τὸν ἥλιον, καὶ τὸ
25 πᾶν ἄπειρον.
γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι τρεῖς ᾿Αρχέλαοι᾽ ὁ χωρογράφος τῆς ὑπὸ ᾿Αλεξάνδρου
πατηθείσης γῆς, ὁ τὰ Ἰδιοφυῆ ποιήσας, ἄλλος τεχνογράφος ῥήτωρ.
2. SUID. 8. v. ᾿Αρχέλαος. ᾿Αρχέλαος ᾿Απολλοδώρου ἢ Μίδωνος Μιλήσιος φιλό-
σοφος (φυσικὸς τὴν αἵρεσιν κληθείς, ὅτι ἀπὸ Ἰωνίας πρῶτος τὴν φυσιολογίαν
80 ἤγαγεν ᾿Αναξαγόρου μαθητὴς τοῦ Κλαζομενίου, τοῦ δὲ μαθητὴς Σωκράτης, οἱ δὲ
καὶ Εὐριπίδην φασίν) συνέταξε (δὲ) Φυσιολογίαν (καὶ ἐδόξαζε τὸ δίκαιον καὶ
αἰσχρὸν οὐ φύσει εἶναι, ἀλλὰ νόμωι, συνέταξε) καὶ ἄλλα τινά. Aus Hesychios,
das Eingeklammerte aus Α 1.
3. PORPHYR. histor. philos. fr. 12 Nauck.? p. 11,23 (aus Cyrill. e. Jul. νι 186 p)
35 ἐλέγετο de περὶ αὐτοῦ [Sokrates] ὡς ἄρα παῖς ὧν οὐκ εὖ βιώσειεν οὐδὲ εὐτάκ-
τως... ἤδη δὲ περὶ τὰ ἑπτακαίδεκα ἔτη [also 452] προσελθεῖν αὐτῶι ᾿Αρχέλαον
τὸν ᾿Αναξαγόρου μαθητὴν φάσκοντα ἐραστὴν εἶναι: τὸν δὲ Σωκράτην οὐκ ἀπώ-
σασθαι τὴν ἔντευξίν τε καὶ ὁμιλίαν τὴν πρὸς τὸν ᾿Αρχέλαον, ἀλλὰ γενέσθαι παρ᾽
αὐτῶι ἔτη συχνά. καὶ οὕτως ὑπὸ τοῦ ᾿Αρχελάου προτραπῆναι ἐπὶ τὰ φιλόσοφα.
40 [Aus Porph. auch Suidas 5. v. Σωκράτης. ᾿Αριστόξενος δὲ ᾿Αρχελάου πρῶτον
αὐτὸν διακοῦσαι λέγει᾽ γεγονέναι δὲ αὐτοῦ καὶ παιδικά ιοσ. τι 22 Ἴων δὲ ὁ
Χῖος [fr. 73 Köpke] καὶ νέον ὄντα [Sokrates] εἰς Σάμον σὺν ᾿Αρχελάωι ἀποδημῆσαι
(also im samischen Feldzug 4410]. Vgl. 5, 230,4. 298, 47.
21*
 324 47. ARCHELAOS.

LEHRE.
Vgl. Dıoc. v 42 [Theophrasts Schrift] TTepı τῶν ᾿Αρχελάου ἃ.
4. Hırror. refut. ı9 (D. 563) (1) ᾿Αρχέλαος τὸ μὲν γένος ᾿Αθηναῖος, υἱὸς
δὲ ᾿Απολλοδώρου. οὗτος ἔφη τὴν μίξιν τῆς ὕλης ὁμοίως ᾿Αναξαγόραι τάς TE
5 ἀρχὰς ὡσαύτως. οὗτος δὲ τῶι νῶι ἐνυπάρχειν τι εὐθέως μῖγμα. (2) εἶναι
δ᾽ ἀρχὴν τῆς κινήσεως (TO) ἀποκρίνεσθαι ἀπ᾽ ἀλλήλων τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρόν,
καὶ τὸ μὲν θερμὸν κινεῖσθαι, τὸ δὲ ψυχρὸν ἠρεμεῖν᾽ τηκόμενον δὲ τὸ ὕδωρ εἰς
μέσον ῥεῖν. ἐν ὧι καὶ κατακαιόμενον ἀέρα γίνεσθαι καὶ γῆν, ὧν τὸ μὲν ἄνω
φέρεσθαι, τὸ δὲ ὑφίστασθαι κάτω. (3) τὴν μὲν οὖν γῆν ἠρεμεῖν καὶ γενέσθαι
10 διὰ ταῦτα, κεῖσθαι δ᾽ ἐν μέσωι οὐδὲν μέρος οὖσαν, ὡς εἰπεῖν, τοῦ παντός. {τὸν
δ᾽ ἀέρα κρατεῖν τοῦ παντός) ἐκδεδομένον ἐκ τῆς πυρώσεως, ἀφ᾽ οὗ πρῶτον ἀπο-
καιομένου τὴν τῶν ἀστέρων εἶναι φύσιν, ὧν μέγιστον μὲν ἥλιον, δεύτερον δὲ
σελήνην, τῶν δὲ ἄλλων τὰ μὲν ἐλάττω τὰ δὲ μείζω. (4) ἐπικλιθῆναι δὲ τὸν
οὐρανόν φησι καὶ οὕτως τὸν ἥλιον ἐπὶ τῆς γῆς ποιῆσαι φῶς καὶ τόν τε ἀέρα
15 ποιῆσαι διαφανῆ καὶ τὴν γῆν ξηράν. λίμνην γὰρ εἶναι τὸ πρῶτον, ἅτε κύκλωι
μὲν οὖσαν ὑψηλήν, μέσον δὲ κοίλην. σημεῖον δὲ φέρει τῆς κοιλότητος, ὅτι ὁ
ἥλιος οὐχ ἅμα ἀνατέλλει τε καὶ δύεται πᾶσιν, ὅπερ ἔδει συμβαίνειν, εἴπερ ἦν
ὁμαλή. (5) περὶ δὲ ζώιων φησίν, ὅτι θερμαινομένης τῆς γῆς τὸ πρῶτον ἐν
τῶι κάτω μέρει, ὅπου τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν ἐμίσγετο, ἀνεφαίνετο τά τε ἄλλα
20 ζῶια πολλὰ καὶ οἱ ἄνθρωποι, ἅπαντα τὴν αὐτὴν δίαιταν ἔχοντα ἐκ τῆς ἰλύος
τρεφόμενα (ἢν δὲ ὀλιγοχρόνια)" ὕστερον δὲ αὐτοῖς ἡ ἐξ ἀλλήλων γένεσις συνέ-
στη. (6) καὶ διεκρίθησαν ἄνθρωποι ἀπὸ τῶν ἄλλων καὶ ἡγεμόνας καὶ νόμους
καὶ τέχνας καὶ πόλεις καὶ τὰ ἄλλα συνέστησαν. νοῦν δὲ λέγει πᾶσιν ἐμφύεσθαι
ζώιοις ὁμοίως. χρῆσθαι γὰρ ἕκαστον καὶ τῶν ζώιων τῶι νῶι τὸ μὲν βραδυτέρως,
25 τὸ δὲ ταχυτέρως.
5. ΒΊΜΡΙ,. phys. 27,23 [aus Theophr. Phys. op. fr. 4] καὶ ’A. 6 ᾿Αθηναῖος, ὧι
καὶ Σωκράτη συγγεγονέναι φασὶν ᾿Αναξαγόρου γενομένωι μαθητῆι, ἐν μὲν τῆι
γενέσει τοῦ κόσμου καὶ τοῖς ἄλλοις πειρᾶταί τι φέρειν ἴδιον, τὰς ἀρχὰς δὲ τὰς
αὐτὰς ἀποδίδωσιν ἅσπερ ᾿Αναξαγόρας. οὗτοι μὲν οὖν ἀπείρους τῶι πλήθει καὶ
80 ἀνομογενεῖς τὰς ἀρχὰς λέγουσι τὰς ὁμοιομερείας τιθέντες ἀρχάς.
52, HEPHAEST. ench. p. 3,20 Consbr. τὸ τοῦ ᾿Αρχελάου ὄνομα Σοφοκλῆς ἐν
ταῖς ἐλεγείαις οὐκ WIETO ἐγχωρεῖν οὔτε εἰς ἔπος οὔτε εἰς ἐλεγεῖον" φησὶ γοῦν
“᾿Αρχέλεως: ἣν γὰρ σύμμετρον ὧδε λέγειν᾽.
6. SExT. adv. math. vır 14 ’A. δὲ ὁ ᾿Αθηναῖος τὸ φυσικὸν καὶ ἠθικόν [näml.
35 μετήρχετο!.
7. — adv. math. ıx 360 ’A. ὁ ᾿Αθηναῖος, Σωκράτους δὲ καθηγητής .. . ἀέρα
[näml. πάντων εἶναι ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον]! ΑΕτ. 18,6 (Ὁ. 280; über die ἀρχή)
ἾἌ. ᾿Απολλοδώρου ᾿Αθηναῖος ἀέρα ἄπειρον, καὶ τὴν περὶ αὐτὸν πυκνότητα καὶ
μάνωσιν. τούτων δὲ τὸ μὲν εἶναι πῦρ τὸ δ᾽ ὕδωρ.
40 8. Herm. irris. 11 (Ὁ. 653) καὶ μὴν οὐκ ἐπιτρέπει τούτοις εὐδοκιμεῖν ’A. ἀπο-
φαινόμενος τῶν ὅλων ἀρχὰς θερμὸν καὶ ψυχρὸν. Vgl. PLaro Soph. p. 2342 D,
vgl. oben 8. 40,4.
9. EpıpHan. adv. haer. τπ 2,9 (Ὁ. 590,1) ’A. ὁ ᾿Απολλοδιύρου, κατὰ δέ τινας
Μίλτωνος (᾿Αθηναῖος δὲ ἣν φυσικός) ἐκ γῆς τὰ πάντα λέγει γεγενῆσθαι. αὕτη
45 γὰρ ἀρχὴ τῶν ὅλων ἐστίν, ὥς φησι.
10. Aucuvsrt. de οἷν. ἃ. vıım2 (D. 174) Anawagorae successit auditor eius Ar-
chelaus. etiam ipse de partieulis inter se similibus [d. 1. ὁμοιομέρειαι] φείδια
 A. LEHRE. 4-18. B. SCHRIFTEN. 1—2. 325

singula quaeque fierent ita putavit constare omnia, ut inesse eliam mentem di-
ceret, quae corpora aeterna, id est illas partieulas, coniungendo et dissipando
ageret ommia. Daraus Sidon. Ap. carm. 15,94 post hoc Archeleos usw.
11. CLeu. protrept. 5,66 Ὁ. 57P. τούτω μέν γε ἄμφω [Anaxagoras und Ar-
5 chelaos] τὸν νοῦν ἐπεστησάτην τῆι ἀπειρίαι.
12. Αὐτ. 17,15 (D. 302) ’A. ἀέρα καὶ νοῦν τὸν θεόν, οὐ μέντοι κοσμοποιὸν
τὸν θεόν [sondern τὸ θερμόν vgl. n.14).
13. — πι 1,8 (Ὁ. 827) ᾿Αναξίμανδρος, ᾿Αναξιμένης, ᾿Α.... ἀπείρους κόσμους
ἐν τῶι ἀπείρωι κατὰ πᾶσαν περιαγωγήν. 8. 5. 15,30.
10 14. — π 4,8 (Ὁ. 331) ’A. ὑπὸ θερμοῦ καὶ ἐμψυχίας συστῆναι τὸν κόσμον.
4,6 ᾿Αναξίμανδρος ... ᾿Α.... φθαρτὸν τὸν κόσμον. Vgl. oben 8. 306,1.
15. — πι 18,6 (D. 342) ’A. μύδρους ἔφησεν εἶναι τοὺς ἀστέρας, διαπύρους δέ.
16. — τι 3,5 (D. 368) nach 8 4 [oben $. 809,4] ᾿Α. ταὐτὸ λέγει παρατιθεὶς
τὸ τῶν διαπύρων λίθων καθιεμένων εἰς ψυχρὸν ὕδωρ πάθος.
15 17. — ıv 3,2 (Ὁ. 387) ᾿Αναξιμένης, ᾿Αναξαγόρας, ’A.... depwön [näml. τὴν
ψυχὴν ὑποτίθενται].
18. PuıLop. de anima p. 71,17 Hayd. (zu Ar. A 2. p. 404225) ὅσοι, φησίν,
εἰρήκασιν τὸ πᾶν ὑπὸ τοῦ νοῦ κεκινῆσθαι, καὶ οὗτοι ἐοίκασιν εἶναι λέγειν τῆι ψυχῆι
τὸ κινεῖν ὧν ἐστι καὶ ᾿᾽Α.

20 Β. SCHRIFTEN.
POESIE.
EAEFEIAI.
1. PLUTARCH. Cimon. 4 [aus Didymos] Κίμων ὁ Μιλτιάδου μητρὸς ἦν Hyn-
σιπύλης, γένος Θράιττης, θυγατρὸς ᾽Ολόρου τοῦ βασιλέως, ὡς Ev τοῖς ᾿Αρχελάου
25 καὶ Μελανθίου ποιήμασιν εἰς αὐτὸν Κίμωνα γεγραμμένοις ἱστόρηται... . δῆλος
δ᾽ ἐστὶ καὶ πρὸς Ἰσοδίκην τὴν Εὐρυπτολέμου μὲν θυγατέρα τοῦ Μεγακλέους,
κατὰ νόμους δ᾽ αὐτῶι συμβιώσασαν ὁ Κίμων ἐμπαθέστερον διατεθεὶς καὶ δυσφο-
ρήσας ἀποθανούσης, εἴ τι δεῖ τεκμαίρεσθαι ταῖς γεγραμμέναις ἐπὶ παρη-
γορίαι τοῦ πένθους ἐλεγείαις [PLG. τι 259 Bergk] πρὸς αὐτόν, ὧν ΤΤαναίτιος
80 ὁ φιλόσοφος οἴεται ποιητὴν γεγονέναι τὸν φυσικὸν ᾿Αρχέλαον, οὐκ ἀπὸ τρό-
που τοῖς χρόνοις εἰκάζων.
PROSA.
®YZIOAOTFIA (vel. S. 323,31).
(Περὶ φύσεως9)

35 GEFÄLSCHTES.
ΠΕΡῚ THZ IEPAZ TEXNHZ.
2. Berthelot Coll. des Alchim. gr. 1p.25,6 γίνωσκε, ὦ φίλε, καὶ τὰ ὀνόματα
τῶν ποιητῶν [Goldmacher]: Πλάτων... Θεόφραστος, ᾿Αρχέλαος, TTeracıog κτλ.
Erhalten ᾿Αρχελάου φιλοσόφου περὶ τῆς αὐτῆς ἱερᾶς τέχνη ς (Goldmacher-
40 kunst) διὰ στίχων ἰάμβων, 336 frühbyzantinische ITamben [abgedr. Physici et med.
gr. m. ed. Ideler τὶ 343 ff.)
 326 48. METRODOROS VON LAMPSAKOS. 49. KLEIDEMOS.

C.
Berührungen des [Hippoer.] de vietu 1 9. 10 und de hebdom. c. 13 mit
Archelaos vermutet Fredrich Hippokr. Unters. 135. 139. Ebenso des Petron von
Aegina Anon. Londin. 20,2 und Herodikos von Selymbria ebend. 9, 34.

5 48. METRODOROS VON LAMPSAKOS.

1. Par. Ion p. 530 c οἶμαι [Ion spricht] κάλλιστα ἀνθρώπων λέγειν περὶ Ὁμή-
ρου, ὡς οὔτε Μητρόδωρος ὁ Λαμψακηνὸς οὔτε Στησίμβροτος ὁ Θάσιος οὔτε Γλαύ-
κων οὔτε ἄλλος οὐδεὶς τῶν πώποτε γενομένων ἔσχεν εἰπεῖν οὕτω πολλὰς καὶ καλὰς
διανοίας περὶ Ὁμήρου, ὅσας ἐγώ. Vgl. ΧΈΝΟΡΗ. conv. 3, 6. ScHoL. Hom. A 686.
10 2. Dıoc. ıı 11 [oben ὃ. 294, 24] ἐπὶ πλεῖον δὲ [als Anaxagoras] προστῆναι τοῦ
λόγου Μητρόδωρον τὸν Λαμψακηνὸν γνώριμον ὄντα αὐτοῦ, ὃν καὶ πρῶτον σπου-
δάσαι τοῦ ποιητοῦ περὶ τὴν φυσικὴν πραγματείαν.
3. TarTıan. c. 21 καὶ M. δὲ ὁ Λαμψακηνὸς ἐν τῶι Περὶ Ὁμήρου λίαν εὐήθως
διείλεκται πάντα εἰς ἀλληγορίαν μετάγων. οὔτε γὰρ Ἥραν οὔτε ᾿Αθηνᾶν οὔτε
15 Δία τοῦτ᾽ εἶναί φησιν ὅπερ οἱ τοὺς περιβόλους αὐτοῖς καὶ τεμένη καθιδρύσαντες
νομίζουσιν, φύσεως δὲ ὑποστάσεις καὶ στοιχείων διακοσμήσεις. καὶ τὸν Ἕκτορα
δὲ καὶ τὸν ᾿Αχιλλέα δηλαδὴ καὶ τὸν ᾿Αγαμέμνονα καὶ πάντας ἁπαξαπλῶς Ἕλληνάς
τε καὶ βαρβάρους σὺν τῆι Ἑλένηι καὶ τῶι Tlapıdı τῆς αὐτῆς φύσεως ὑπάρχοντας
χάριν οἰκονομίας ἐρεῖτε παρεισῆχθαι οὐδενὸς ὄντος τῶν προειρημένων ἀνθρώπων.
20 4. HEsYcH. ’Ayaueuvova τὸν αἰθέρα Μητρόδωρος εἶπεν ἀλληγορικῶς. PHI-
LODEM. Voll. Here. ce. alt. vır 8 ἢ. 90 [Gomperz Wien. 5. B. ph. h. Cl. 116, 14]
καὶ περὶ νόμων καὶ ἐθισμῶν τῶν παρ᾽ ἀνθρώποις, καὶ τὸν ᾿Αγαμέμνονα μὲν αἰθέρα
εἶναι, τὸν δ᾽ ᾿Αχιλλέα δ᾽ ἥλιον, τὴν Ἑλένην δὲ γῆν καὶ τὸν ᾿Αλέξανδρον ἀέρα,
τὸν Ἕκτορα δὲ σελήνην καὶ τοὺς ἄλλους ἀναλόγως ὠνομάσθαι τούτοις. τῶν δὲ
95 θεῶν τὴν Δήμητρα μὲν ἧπαρ, τὸν Διόνυσον δὲ σπλῆνα, τὸν ᾿Απόλλω δὲ χολήν.
5. PORPHYR. quaest. hom. zu K 252 (πλέω νύξ) 1 p. 147, 18 Schrad. Μητρό-
dwpog [?] μὲν οὖν TO Aelov δύο σημαίνειν φησὶ παρ᾽ “Ounpwi' καὶ γὰρ τὸ σύνηθες,
ὡς ὅταν λέγηι “νώτου ἀποπροταμών, ἐπὶ δὲ πλεῖον ἐλέλειπτο [θ 475] καὶ “ἀλλὰ
τὸ μὲν πλεῖον πολυάϊκος πολέμοιο χεῖρες ἐμαὶ διέπουσι᾽ [A 165], σημαίνειν δὲ
30 καὶ τὸ πλῆρες ὡς ἐν τῶι σὸν δὲ πλεῖον δέπας αἰεὶ ἕστηκε [A 262] καὶ ἐν τῶι
“πλεῖαί τοι χαλκοῦ κλισίαι᾽ [Β 226]. νῦν οὖν τὸ ᾿πλέον᾽ ἀντὶ τοῦ πλῆρες εἰρῆσθαι.
Folgt Zitat aus Ohrysippos.

6. SyncELLus Chron. 140 C. ı p. 282, 19 Dind. ἑρμηνεύουσι de οἱ ᾿Αναξα-

γόρειοι τοὺς μυθώδεις θεοὺς νοῦν μὲν τὸν Δία, τὴν de ᾿Αθηνᾶν τέχνην, ὅθεν
35 καὶ τὸ ᾿χειρῶν ὀλλυμένων ἔρρει πολύμητις ᾿Αθήνη΄.

49. KLEIDEMOS.
1. Arıst. meteor. Β 9. 310410 εἰσὶ δέ τινες οἱ τὴν ἀστραπήν, ὥσπερ καὶ
φαίνεσθαι, mapeıkalovres ὡς TO πάθος ὅμοιον
’ [4 ς \ / a

Κλείδημος, οὐκ εἶναί φασιν ἀλλὰ

h) \

Ἐ ἢ \ a. y ,
ὃν καὶ ὅταν τὴν θάλαττάν τις ῥάβδωι τύπτηι᾽ φαίνεται γὰρ τὸ ὕδωρ ἀποστίλβον
 49. KLEIDEMOS. 50. IDAIOS. 327

τῆς νυκτός: οὕτως ἐν τῆι νεφέληι ῥαπιζομένου τοῦ ὑγροῦ τὴν φαντασίαν τῆς
λαμπρότητος εἶναι τὴν ἀστραπήν. Daraus Senec. N. Q. 1155.
2, THEOPHR. de sens. 38 (D. 510) zwischen Anaxagoras und Diogenes: KA.
δὲ μόνος ἰδίως εἴρηκε περὶ τῆς Öwewg' αἰσθάνεσθαι γάρ φησι τοῖς ὀφθαλμοῖς
μόνον ὅτι διαφανεῖς" ταῖς (δ᾽) ἀκοαῖς ὅτι ἐμπίπτων ὁ ἀὴρ κινεῖ" ταῖς δὲ ῥισὶν
ἐφελκομένους τὸν ἀέρα᾽ τοῦτον γὰρ ἀναμείγνυσθαι᾽ τῆι δὲ γλώσσηι τοὺς χυμοὺς
καὶ τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν διὰ τὸ σομφὴν εἶναι τῶι δὲ ἄλλωι σώματι παρὰ
μὲν ταῦτ᾽ οὐθέν, αὐτῶν δὲ τούτων καὶ τὸ θερμὸν καὶ τὰ ὑγρὰ καὶ τὰ ἐναντία᾽
μόνον δὲ τὰς ἀκοὰς αὐτὰς μὲν οὐδὲν κρίνειν, εἰς δὲ τὸν νοῦν διαπέμπειν, οὐχ
10 ὥσπερ ᾿Αναξαγόρας ἀρχὴν ποιεῖ πάντων τὸν νοῦν.
8. — h. plant. ım1,4 [nach 46 A 117. 51 A 32] Κλείδημος δὲ συνεστάναι μὲν
Inäml. τὰ φυτὰ] ἐκ τῶν αὐτῶν τοῖς ζώιοις, ὅσωι δὲ θολερωτέρων καὶ ψυχροτέρων,
τοσοῦτον ἀπέχειν τοῦ ζῶια εἶναι.
4. — caus. plant. ı 10,3 τὰ μὲν γὰρ ψυχρὰ τοῦ θέρους τὰ δὲ θερμὰ τοῦ
15 χειμῶνος βλαστάνειν, ὥστε ἑκατέραν τὴν φύσιν σύμμετρον εἶναι πρὸς ἑκατέραν
τῶν ὡρῶν: οὕτω γὰρ οἴεται καὶ Κλ.
5. — — ται, 38, 1 σπείρειν δὲ κελεύουσιν οἵ μὲν πρὸ Πλειάδος ... οἱ δ᾽ ἅμα
Πλειάσι δυομέναις ὥσπερ καὶ KA." ἐπιγίνεσθαι γὰρ ὕδατα καὶ πολλὰ τῆι ἑβδόμηι
μετὰ τὴν δύσιν ... (2) τοὺς δὲ περὶ τροπὰς σπόρους Κ. φησιν ἐπισφαλεῖς εἶναι᾽
20 διερὰν γὰρ οὖσαν καὶ βαρεῖαν τὴν γῆν ἀτμιδώδη γίνεσθαι καὶ ἐοικέναι ἐρίοις κακῶς
ἐξαμμένοις᾽ ἔτι δ᾽ οὐ δύνασθαι τὰς ἀτμίδας ἕλκειν οὐδε διαπέμπειν ἅτε θερμὸν
οὐκ ἔχουσαν ἱκανὸν καὶ ἐπαλείφειν ἔλαττον.
6. — — γ9, 10 ἐξ ὑπερβολῆς δὲ [näml. ὕδατος] καὶ τὸ τραγᾶν τῆς ἀμπέλου
... ὡς ἐπὶ πολὺ δὲ ἐκ τῶν τοιούτων συμβαίνει συκῆι μὲν ψωριᾶν, ἐλάαι δὲ λει-
25 χηνιᾶν, ἀμπέλωι δὲ ῥεῖν, ὥσπερ καὶ K. φησιν᾽ λεπτὸς γὰρ ὁ καρπὸς ἄπεπτος ὧν
καὶ powöngc.

50. IDAIOS.
SexT. ıx 360 ᾿Αναξιμένης δὲ καὶ Ἰδαῖος καὶ Ἱμεραῖος καὶ Διογένης ὁ ᾿Απολλω-
νιάτης καὶ ᾿Αρχέλαος ὁ ᾿Αθηναῖος Σωκράτους δὲ καθηγητής ... ἀέρα [mäml. πάντων
30 εἶναι ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον]. Damit setzt Zeller vermutungsweise den Philosophen
des Μεταξύ in Verbindung bei Arıst. Metaphys. A 7. 988223 οἱ μὲν γὰρ ὡς
ὕλην τὴν ἀρχὴν λέγουσιν ... οὗτοί τε δὴ πάντες τῆς τοιαύτης αἰτίας ἡμμένοι
εἰσί, καὶ ἔτι ὅσοι ἀέρα ἢ πῦρ ἢ ὕδωρ, ἢ πυρὸς μὲν πυκνότερον ἀέρος δὲ
λεπτότερον. καὶ γὰρ τοιοῦτόν τινες εἰρήκασιν εἶναι τὸ πρῶτον στοιχεῖον. de
caelo A 5. 303010 ἔνιοι γὰρ ἕν μόνον ὑποτίθενται καὶ τοῦτο οἱ μὲν ὕδωρ, οἱ δ᾽
ἀέρα οἱ δὲ πῦρ, οἱ δ᾽ ὕδατος μὲν λεπτότερον ἀέρος δὲ πυκνότερον᾽ ὃ
περιέχειν φασὶ πάντας τοὺς οὐρανοὺς ἄπειρον ὄν. ὅσοι μὲν οὖν τὸ ἕν τοῦτο
ποιοῦσιν ὕδωρ ἢ ἀέρα ἢ ὕδατος μὲν λεπτότερον ἀέρος δὲ πυκνότερον,
εἶτ᾽ ἐκ τούτου πυκνότητι καὶ μανότητι τἄλλα γεννῶσιν, οὗτοι λαν-
40 θάνουσιν αὐτοὶ αὑτοὺς ἄλλο τι πρότερον τοῦ στοιχείου ποιοῦντες. phys. A 4.
187212 [5. 5. 16, 7]. ΒΊΜΡΙ,. z. ἃ. St. 149,5 πάντες μὲν γὰρ σωματικόν τι τὸ ἕν
ὑποτίθενται τοῦτο, ἀλλ᾽ οἱ μὲν ἕν τι τῶν τριῶν στοιχείων ὥσπερ Θαλῆς μὲν καὶ
Ἵππων τὸ ὕδωρ, ᾿Αναξιμένης δὲ καὶ Διογένης τὸν ἀέρα, Ἡράκλειτος δὲ καὶ Ἵππασος
τὸ πῦρ (τὴν γὰρ γῆν οὐδεὶς ἠξίωσεν ὑποθέσθαι μόνην διὰ τὸ δυσαλλοίωτον),
 328 50. IDAIOS. 51. DIOGENES VON APOLLONIA.

τινὲς δὲ ἄλλο τι τῶν τριῶν ὑπέθεντο, 6 ἐστι πυρὸς μὲν πυκνότερον

ἀέρος δὲ λεπτότερον, ἢ ὡς ἐν ἄλλοις φησίν, ἀέρος μὲν πυκνότερον
ὕδατος δὲ λεπτότερον. καὶ ὁ μὲν ᾿Αλέξανδρος ᾿Αναξίμανδρον οἴεται τὸν ἄλλην
τινὰ φύσιν σώματος παρὰ τὰ στοιχεῖα τὴν ἀρχὴν ὑποθέμενον, ὁ μέντοι ΤΤορφύριος
5 ὡς τοῦ ᾿Αριστοτέλους ἀντιδιαιροῦντος τοὺς σῶμα τὸ ὑποκείμενον ἀδιορίστως
ποιήσαντας πρὸς τοὺς ἢ τῶν τριῶν τι στοιχείων Ev ἢ ἄλλο τι τὸ μεταξὺ πυρὸς
καὶ ἀέρος, σῶμα μὲν τὸ ὑποκείμενον ἀδιορίστως ᾿Αναξίμανδρον λέγειν φησὶν ἄπει-
ρον οὐ διορίσαντα τὸ εἶδος εἴτε πῦρ εἴτε ὕδωρ εἴτε ἀήρ, τὸ δὲ μεταξὺ καὶ αὐτός,
ὥσπερ Νικόλαος ὁ Δαμασκηνός, εἰς Διογένην τὸν ᾿Απολλωνιάτην [51 A 5] ἀνέπεμψεν.
10 αὐτοφυέστερον δέ μοι δοκεῖ κατὰ τὴν λέξιν μὴ ὡς ἀντιδιηιρημένου τοῦ σώματος
πρὸς τὰ στοιχεῖα καὶ τὸ μεταξὺ ἀκούειν, ἀλλ᾽ ὡς διηιρημένου μᾶλλον εἴς τε τὰ
τρία καὶ τὸ μεταξύ’ σῶμα γὰρ τὸ ὑποκείμενον φησὶν NM τῶν τριῶν τι ἢ ἄλλο
ὅ ἐστι πυρὸς μὲν πυκνότερον ἀέρος δὲ λεπτότερον᾽, καὶ μέντοι κοινῶς περὶ τῶν
προειρημένων ἐπήγαγεν, ὅτι τὰ ἄλλα γεννῶσι μανότητι καὶ πυκνότητι᾽, καίτοι
15 τοῦ ᾿Αναξιμάνδρου, ὡς αὐτός φησι, μὴ οὕτως γεννῶντος, ἀλλὰ κατὰ ἔκκρισιν τὴν
ἀπὸ ἀπείρου.

51. DIOGENES VON APOLLONIA.

A. LEBEN UND LEHRE.
LEBEN.
20 1. D1oG. ıx 57 Διογένης ᾿Απολλοθέμιδος ᾿Απολλωνιάτης, ἀνὴρ φυσικὸς καὶ
ἄγαν ἐλλόγιμος. ἤκουσε δέ, φησὶν ᾿Αντισθένης [vgl. FHG II 182], ᾿Αναξιμένους.
ἦν δὲ τοῖς χρόνοις κατ᾽ ᾿Αναξαγόραν τοῦτόν [Anaxag.] φησιν ὁ Φαληρεὺς Δη-
μήτριος ἐν τῆι Σωκράτους ἀπολογίαι [fehlt FHG. τι 866] διὰ μέγαν φθόνον μικροῦ
κινδυνεῦσαι ᾿Αθήνησιν.
25 ἐδόκει δὲ αὐτῶι τάδε᾽ στοιχεῖον εἶναι τὸν ἀέρα, κόσμους ἀπείρους καὶ κενὸν
ἄπειρον᾽ τόν τε ἀέρα πυκνούμενον καὶ ἀραιούμενον γεννητικὸν εἶναι τῶν κόσμων᾽
οὐδὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι οὐδὲ εἰς τὸ μὴ ὃν φθείρεσθαι" τὴν γῆν στρογγύ-
λην, ἠρεισμένην ἐν τῶι μέσωι, τὴν σύστασιν εἰληφυῖαν κατὰ τὴν ἐκ τοῦ θερμοῦ
περιφορὰν καὶ πῆξιν ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ.
80 ἀρχὴ δὲ αὐτῶι τοῦ συγγράμματος ἥδε᾽ ὑλόγου --- σεμνήν᾽ [Β 1].
2. — σι 81 [aus Demetrios Magnes] γεγόνασι δὲ Διογένεις πέντε᾽ πρῶτος
᾿Απολλωνιάτης φυσικός, ἀρχὴ δ᾽ αὐτῶι τοῦ συγγράμματος ἥδε" ὑλόγου — παρ-
ἐχεσθαι [Β 1].
3. STEPHAN. 8. v. ᾿Απολλωνία p. 106, 13 xy Κρήτης ἡ πάλαι ᾿Ελεύθερνα, Λίνου
35 πατρίς ἐκ ταύτης ὁ φυσικὸς Διογένης. Das phrygische Apollonia (in Φρυγίας
ἡ πάλαι Μάργιον Steph. 106. 11) versteht Aer. Υ. Η. τὶ 81 Εὐήμερος ὁ Μεσσήνιος
ἢ Διογένης ὁ Φρὺξ ἢ Ἵππων [Katalog der ἄθεοι].
Ὰ

SCHRIFT.
4. SımpLic. phys. 151, 20 ἐπειδὴ δὲ ἡ μὲν τῶν πλειόνων ἱστορία Διογένην
40 τὸν ᾿Απολλωνιάτην ὁμοίως ᾿Αναξιμένει τὸν ἀέρα τίθεσθαι τὸ πρῶτον στοιχεῖόν
φησι, Νικόλαος δὲ ἐν τῆι Tlepı θεῶν πραγματείαι τοῦτον ἱστορεῖ τὸ μεταξὺ πυρὸς
καὶ ἀέρος τὴν ἀρχὴν ἀποφήνασθαι [s. oben c. 50] ..., ἰστέον ὡς γέγραπται μὲν
 A. LEBEN. 1—3. SCHRIFT. 4. LEHRE. 5—9 329

πλείονα τῶι Διογένει τούτωι: συγγράμματα, ὡς αὐτὸς

ἐν τῶι Tlepi φύσεως
ἐμνήσθη καὶ πρὸς φυσιολόγους ἀντειρηκέναι λέγων οὺς καλεῖ καὶ αὐτοὺς
σοφιστάς, καὶ Μετεωρολογίαν γεγραφέναι, ἐν ἧι καὶ λέγει περὶ τῆς ἀρχῆς
εἰρηκέναι, καὶ μέντοι καὶ Tlepi ἀνθρώπου φύσεως: ἐν δέ τε τῶι Περὶ
φύσεως, ὃ τῶν αὐτοῦ μόνον εἰς ἐμὲ ἦλθε, προτίθεται μὲν διὰ πολλῶν δεῖξαι,
ὅτι ἐν τῆι ὑπ᾽ αὐτοῦ τεθείσηι ἀρχῆι ἐστι νόησις πολλή [νρ]. B3—5).

LEHRE.
DıoG. v 43 [Theophrasts Schrift] Τῶν Διογένους ouvaywyn a.
5. SIMPL. phys. 25, 1 (Ὁ 477; Theophr. Phys. op. fr. 2) καὶ A. δὲ ὁ ᾿Απολλω-
10 νιάτης, σχεδὸν νεώτατος γεγονὼς τῶν περὶ ταῦτα σχολασάντων, τὰ μὲν πλεῖστα
συμπεφορημένως γέγραφε τὰ μὲν κατὰ ᾿Αναξαγόραν, τὰ δὲ κατὰ Λεύκιππον λέγων᾽
τὴν δὲ τοῦ παντὸς φύσιν ἀέρα καὶ οὗτός φησιν ἄπειρον εἶναι καὶ ἀίδιον, ἐξ οὗ
πυκνουμένου καὶ μανουμένου καὶ μεταβάλλοντος τοῖς πάθεσι τὴν τῶν ἄλλων
γίνεσθαι μορφήν. καὶ ταῦτα μὲν Θεόφραστος ἱστορεῖ περὶ τοῦ Διογένους, καὶ
ὅ τὸ εἰς ἐμὲ ἐλθὸν αὐτοῦ σύγγραμμα Περὶ φύσεως ἐπιγεγραμμένον ἀέρα σαφῶς
λέγει τὸ ἐξ οὗ πάντα γίνεται τὰ ἄλλα. Νικόλαος [s. δ. 328,9] μέντοι τοῦτον
ἱστορεῖ μεταξὺ πυρὸς καὶ ἀέρος τὸ στοιχεῖον τίθεσθαι. καὶ οὗτοι δὲ τὸ εὐπαθὲς
καὶ εὐαλλοίωτον τοῦ ἀέρος εἰς μεταβολὴν ἐπιτηδείως ἔχειν ἐνόμισαν" διὸ τὴν τῆν
δυσκίνητον καὶ δυσμετάβλητον οὖσαν οὐ πάνυ τι ἠξίωσαν ἀρχὴν. ὑποθέσθαι καὶ
20 οὕτως μὲν οἱ μίαν λέγοντες τὴν ἀρχὴν διηιρέθησαν.
6. [Prur.] Strom. 12 (D.583) A. ὁ ’A. ἀέρα ὑφίσταται στοιχεῖον" κινεῖσθαι
δὲ τὰ πάντα, ἀπείρους τε εἶναι τοὺς κόσμους. κοσμοποιεῖ δὲ οὕτως ὅτι τοῦ
παντὸς κινουμένου καὶ ἧι μὲν ἀραιοῦ ἧι δὲ πυκνοῦ γινομένου, ὅπου συνεκύρησεν
τὸ πυκνὸν arssen (τὴν γῆν) ποιῆσαι καὶ οὕτως τὰ λοιπὰ κατὰ τὸν αὐτὸν
25 λόγον, τὰ (δὲ) κουφότατα τὴν ἄνω τάξιν λαβόντα τὸν ἥλιον ἀποτελέσαι.
?. Art. 13,26 (D.289) A. δὲ ὁ ᾿Απολλωνιάτης ἀέρα ἄπειρον [näml. τὴν
ἀρχὴν ἀπεφήνατο]. Vgl.c. 8.Α 4. Arıst. de gen. οὖ corr. A 6. p. 322512 καίτοι
ἐξ ἑνὸς ἀνάγκη λέγειν τὴν ποίησιν, καὶ τοῦτο ὀρθῶς λέγει Δ., ὅτι εἰ μὴ ἐξ ἑνὸς
ἦν ἅπαντα, οὐκ ἂν ἣν τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν ὑπ᾽ AAN. οἷον τὸ θερμὸν
30 ψύχεσθαι καὶ τοῦτο θερμαίνεσθαι πάλιν: οὐ γὰρ ἡ θερμότης μεταβάλλει καὶ ἡ
ψυχρότης εἰς ἄλληλα, ἀλλὰ δηλονότι τὸ ὑποκείμενον.
8, ῬΗΙΠΟΡ. de piet. c. θὺ (Ώ). 686) Δ. ἐπαινεῖ τὸν Ὅμηρον ὡς οὐ μυθικῶς
ἀλλ᾽ ἀληθῶς ὑπὲρ τοῦ θείου διειλεγμένον. τὸν ἀέρα γὰρ αὐτὸν Δία νομίζειν φησίν,
ἐπειδὴ πᾶν εἰδέναι τὸν Δία λεγει. ΟἿο. de nat. ἅ. 1 12,29 qwid? aer quo D.
35 Apolloniates utitur deo, quem sensum habere potest aut quam formam dei? ART.
17,17 (D. 302) Διογένης [nicht der Stoiker, der in den Placita nicht vorkommt]
καὶ Κλεάνθης καὶ Oivomiöng τὴν τοῦ κόσμου ψυχήν [näml. θεόν φασίν] vgl. oben
c.3A 28 5. 20. Aucustım. de οἷν. ἃ. vım2(D.174) D. quoque Anazximenis alter
auditor [neben Anaxagoras] aörem quidem dixit rerum esse materiam, de qua
40 ommia fierent; sed eum esse compotem divinae ratiomis, sine qua nihil ex eo
fieri posset. [Daraus Sidon. Ap. c. 15, 91.) Val. B8. 55 B30.
9. Arıst. meteorol. B2. 355221 τὸ δ᾽ αὐτὸ συμβαίνει καὶ τούτοις ἄλογον
καὶ τοῖς φάσκουσι τὸ πρῶτον ὑγρᾶς οὔσης καὶ τῆς γῆς, καὶ τοῦ κόσμου τοῦ περὶ
τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ “ἡλίου θερμαινομένου, ἀέρα γενέσθαι καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν αὐξη-
5 θῆναι, καὶ τοῦτον πνεύματά τε παρέχεσθαι καὶ τὰς τροπὰς αὐτοῦ ποιεῖν.
10. Air. π|1, 8 (Ὁ. 327; 5. oben 5. 15, 29) Δ. ... ἀπείρους κόσμους ἐν τῶι
ἀπείρωι κατὰ πᾶσαν περιαγωγήν [se. γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι]. 1, 6 (D. 328) Δ. καὶ
 330 51. DIOGENES VON APOLLONIA.

Μέλισσος τὸ μὲν πᾶν ἄπειρον, τὸν δὲ κόσμον πεπεράνθαι. 4, 6 (Ὁ. 331) ᾿Αναξί-
μανδρος, ... A., Λεύκιππος φθαρτὸν τὸν κόσμον. Vgl.c.3 A 11 5. 19, 80.
11. — πὶ 8,1 (D. 337) über die ἔγκλισις τοῦ κόσμου 5. oben $. 306, 12.
12. — 1113,5.9 (Ὁ. 841 4) A. κισηροειδῆ τὰ ἄστρα, διαπνοὰς δὲ αὐτὰ vo-
μίζει τοῦ κόσμου. εἶναι δὲ διάπυρα. συμπεριφέρεσθαι δὲ τοῖς φανεροῖς ἄστροις
ἀφανεῖς λίθους καὶ παρ᾽ αὐτὸ τοῦτ᾽ ἀνωνύμους᾽ πίπτοντας δὲ πολλάκις ἐπὶ τῆς
γῆς σβέννυσθαι καθάπερ τὸν ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς πυροειδῶς κατενεχθέντα ἀστέρα
πέτρινον. Vgl.46 A 11. 12.
13. — πὶ 20, 10 (Ὁ. 349) A. κισηροειδῆ τὸν ἥλιον, εἰς ὃν ἀπὸ τοῦ αἰθέρος
10 ἀκτῖνες ἐναποστηρίζονται. 28, 4 (Ὁ. 353) Δ. ὑπὸ τοῦ ἀντιπίπτοντος τῆι θερμότητι
ψυχροῦ σβέννυσθαι τὸν ἥλιον.
14. — 1125, 10 (D. 356) Δ. κισηροειδὲς ἄναμμα τὴν σελήνην.
15. — τπ 2, ὃ (Ὁ. 367) Δ. ἀστέρας εἶναι τοὺς κομήτας.
16. — πὶ 8, 8 (D. 368) Δ. ἔμπτωσιν πυρὸς εἰς νέφος ὑγρόν, βροντὴν μὲν τῆι
σβέσει ποιοῦν, τῆι δὲ λαμπηδόνι τὴν ἀστραπήν συναιτιᾶται δὲ καὶ τὸ πνεῦμα.
SEN. nat. qu. τι 20 D. Apolloniates ait quaedam tonitrua igne, quaedam spiritu
fieri: «lla ignis facit, quae ipse antecedit et nuntiat; illa spiritus, quae sine
splendore erepuerunt.
17. ΑἸΕΧ. in Meteor. Β 1 (zu p. 353% 32) p. 67, 1 Hayduck λέγει de περὶ τῶν
20 φυσικῶν " οὗτοι de γένεσιν ποιοῦσι τῆς θαλάσσης, ἀλλ᾽ οὐκ ἀγένητον αὐτὴν λέγουσιν
ἰδίας πηγὰς ἔχουσαν, ὡς οἱ θεολόγοι. οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ὑπόλειμμα λέγουσιν
εἶναι τὴν θάλασσαν τῆς πρώτης ὑγρότητος. ὑγροῦ γὰρ ὄντος τοῦ περὶ τὴν γῆν
τόπου κἄπειτα τὸ μέν τι τῆς ὑγρότητος ὑπὸ τοῦ ἡλίου ἐξατμίζεσθαι καὶ γίνεσθαι
πνεύματά τε ἐξ αὐτοῦ καὶ τροπὰς ἡλίου τε καὶ σελήνης, ὡς διὰ τὰς ἀτμίδας ταύτας
καὶ τὰς ἀναθυμιάσεις κἀκείνων τὰς τροπὰς ποιουμένων, ἔνθα ἡ ταύτης αὐτοῖς
χορηγία γίνεται, περὶ ταῦτα Tpemouevwv' τὸ δέ τι αὐτῆς ὑπολειφθὲν ἐν τοῖς
κοίλοις τῆς γῆς τόποις θάλασσαν εἶναι᾽ διὸ καὶ ἐλάττω γίνεσθαι ξηραινομένην
ἑκάστοτε ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ τέλος ἔσεσθαί ποτε ξηράν. ταύτης τῆς δόξης ἐγένετο,
ὡς ἱστορεῖ Θεόφραστος [Phys. op. fr. 23 D. 494], ᾿Αναξίμανδρός τε καὶ A." Δ. δὲ
καὶ τῆς ἁλμυρότητος ταύτην αἰτίαν λέγει, ὅτι ἀνάγοντος τοῦ ἡλίου τὸ γλυκὺ τὸ
καταλειπόμενον καὶ ὑπομένον ἁλμυρὸν εἶναι συμβαίνει. Vgl. ebend. 73, 22.
18. ScHorL. AroıL. RHoD. ıv 269 (Ὁ. 228) Δ. δὲ ὁ ’A. ὑπὸ ἡλίου ἁρπάζε-
σθαι τὸ ὕδωρ τῆς θαλάσσης, ὃ τότε εἰς τὸν Νεῖλον καταφέρεσθαι οἴεται γὰρ
πληροῦσθαι τὸν Νεῖλον ἐν τῶι θέρει διὰ τὸ τὸν ἥλιον εἰς τοῦτον τὰς ἀπὸ γῆς
30 ἰκμάδας τρέπειν. SEN. π. quaest. IV 2, 28 Εἴ, D. Apolloniates ait: "sol humorem
ad se rapit: hune adsiccata tellus ex mari ducit, tum ex ceteris aquis. fieri
autem non potest, ut una sicca sit tellus, alia abundet. sunt enim perforata
omnia et invicem pervia, et sicca ab humidis sumunt. alioquin, mist aliquid
terra acciperet, exarwissei. ergo undique sol trahit, sed ex his, quae premit, ma-
40 xime : haec meridiana sunt. (29) terra, cum exaruit, plus ad se humoris addueit.
ut in lucernis oleum illo fluit, ubi exuritur, sie aqua ıllo incumbit, quo vis ca-
loris et terrae aestuantis arcessit. unde ergo trahüt? ex ülis seilicet partibus
semper hibernis: septemtrionales exundant. ob hoc Pontus in infernum mare
assidue flwit rapidus (non ut cetera maria alternatis ultro citro aestibus) in unam
„>or partem semper pronus et torrens. quod misi factis ütineribus quod eurique deest
redderetur, quod cuique superest emitteretur, iam aut sieca essent ommia aut
inundata’. (30) interrogare Diogenem libet, quare, cum pertusa sunt cunct@
 A. LEHRE. 10-19. 331
et anvicem commeant, mon ommibus locis aestate maiora sint flumina. “Aegyp-
tum sol magis percogui, vtaque Nilus magis erescit'.
19. THEOPHR. de sens. 39ff. (D. 510) A. δ᾽ ὥσπερ τὸ Ζῆν καὶ τὸ φρονεῖν
τῶι ἀέρι καὶ τὰς αἰσθήσεις ἀνάπτει" διὸ καὶ δόξειεν ἂν τῶι ὁμοίωι ποιεῖν (οὐδὲ
γὰρ τὸ ποιεῖν εἶναι καὶ πάσχειν, εἰ μὴ πάντα ἣν ἐξ ἑνός)" τὴν μὲν ὄσφρησιν τῶι
περὶ τὸν ἐγκέφαλον ἀέρι᾽ τοῦτον γὰρ ἄθρουν εἶναι καὶ σύμμετρον τῆι ὀσμῆι᾽ «ὸν
γὰρ ἐγκέφαλον αὐτὸν μανὸν καὶ (τὰ) φλεβία, λεπτότατον δ᾽ ἐν οἷς ἡ διάθεσις
ἀσύμμετρος, καὶ [?] οὐ μείγνυσθαι ταῖς ὀσμαῖς ὡς εἴ τις εἴη τῆι κράσει σύμμετρος,
δῆλον ὡς αἰσθανόμενον ἄν. (40) τὴν δ᾽ ἀκοήν, ὅταν ὁ ἐν τοῖς ὠσὶν ἀὴρ κινηθεὶς
10 ὑπὸ τοῦ ἔξω διαδῶι πρὸς τὸν ἐγκέφαλον. τὴν δὲ ὄψιν [ὁρᾶν] ἐμφαινομένων εἰς
τὴν κόρην, ταύτην δὲ μειγνυμένην τῶι ἐντὸς ἀέρι ποιεῖν αἴσθησιν σημεῖον δέ᾽
ἐὰν γὰρ φλεγμασία γένηται τῶν φλεβῶν, οὐ μείγνυσθαι τῶι ἐντὸς οὐδ᾽ ὁρᾶν
ὁμοίως τῆς ἐμφάσεως οὔσης. τὴν δὲ γεῦσιν τῆι γλώττηι διὰ τὸ μανὸν καὶ ἁπαλόν.
περὶ δὲ ἁφῆς οὐδὲν ἀφώρισεν οὔτε πῶς οὔτε τίνων: ἐστίν. ἀλλὰ μετὰ ταῦτα
15 πειρᾶται λέγειν, διὰ τί συμβαίνει τὰς αἰσθήσεις ἀκριβεστέρας εἶναι καὶ τῶν ποίων.
(41) ὄσφρησιν μὲν οὖν ὀξυτάτην οἷς ἐλάχιστος ἀὴρ ἐν τῆι κεφαλῆι" τάχιστα γὰρ
μείγνυσθαι καὶ πρὸς τούτοις ἐὰν ἕλκηι διὰ μακροτέρου καὶ στενοτέρου: θᾶττον
γὰρ οὕτω κρίνεσθαι᾽ διόπερ ἔνια τῶν ζώιων ὀσφραντικώτερα τῶν ἀνθρώπων
εἶναι᾽ οὐ μὴν ἀλλὰ συμμέτρου γε οὔσης τῆς ὀσμῆς τῶι ἀέρι πρὸς τὴν κρᾶσιν
20 μάλιστα ἂν αἰσθάνεσθαι τὸν ἄνθρωπον. ἀκούειν δ᾽ ὀξύτατα, ὧν αἵ τε φλέβες
λεπταί, (καὶ ἃ) καθάπερ τῆι ὀσφρήσει κἀν τῆι ἀκοῆι τέτρηται βραχὺ καὶ λεπτὸν
καὶ ἰθὺ καὶ πρὸς τούτοις τὸ οὖς ὀρθὸν ἔχει καὶ μέγα᾽ κινούμενον γὰρ τὸν ἐν
τοῖς ὠσὶν ἀέρα κινεῖν τὸν ἐντός. ἐὰν δὲ εὐρύτερα ἦι, κινουμένου τοῦ ἀέρος ἦχον
εἶναι καὶ τὸν ψόφον ἄναρθρον διὰ τὸ μὴ προσπίπτειν πρὸς ἠρεμοῦν. (42) ὁρᾶν
δ᾽ ὀξύτατα ὅσα τε τὸν ἀέρα καὶ τὰς φλέβας ἔχει λεπτάς, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων
καὶ ὅσα τὸν ὀφθαλμὸν λαμπρότατον. μάλιστα δ᾽ ἐμφαίνεσθαι τὸ ἐναντίον χρῶμα:
διὸ τοὺς μελανοφθάλμους μεθ᾽ ἡμέραν καὶ τὰ λαμπρὰ μᾶλλον ὁρᾶν, τοὺς δ᾽ ἐναν-
τίους νύκτωρ. ὅτι δὲ ὁ ἐντὸς ἀὴρ αἰσθάνεται μικρὸν ὧν μόριον τοῦ θεοῦ, σημεῖον
εἶναι, δίοτι πολλάκις πρὸς ἄλλα τὸν νοῦν ἔχοντες οὔθ᾽ ὁρῶμεν οὔτ᾽ ἀκούομεν.
30 (48) ἡδονὴν δὲ καὶ λύπην γίνεσθαι τόνδε τὸν τρόπον ὅταν μὲν πολὺς ὁ ἀὴρ
μίσγηται τῶι αἵματι καὶ κουφίζηι κατὰ φύσιν ὧν καὶ κατὰ πᾶν τὸ σῶμα διεξιών,
ἡδονήν᾽ ὅταν δὲ παρὰ φύσιν καὶ μὴ μίσγηται συνιζάνοντος τοῦ αἵματος καὶ
ἀσθενεστέρου καὶ πυκνοτέρου γινομένου, λύπην. ὁμοίως καὶ θάρσος καὶ ὑγίειαν
καὶ τἀναντία. κριτικώτατον δὲ ἡδονῆς τὴν γλῶτταν ἁπαλώτατον γὰρ εἶναι καὶ
35 μανὸν καὶ τὰς φλέβας ἁπάσας ἀνήκειν εἰς αὐτήν᾽ διὸ σημεῖά τε πλεῖστα τοῖς
κάμνουσιν Em αὐτῆς εἶναι, καὶ τῶν ἄλλων ζώιων τὰ χρώματα μηνύειν: ὁπόσα
γὰρ ἂν ἦι καὶ ὁποῖα, τοσαῦτα ἐμφαίνεσθαι. τὴν μὲν οὖν αἴσθησιν οὕτω καὶ διὰ
τοῦτο γίνεσθαι. (44) φρονεῖν δ᾽, ὥσπερ ἐλέχθη [$ 39], τῶι ἀέρι καθαρῶι καὶ
ξηρῶι: κωλύειν γὰρ τὴν ἰκμάδα τὸν νοῦν διὸ καὶ ἐν τοῖς ὕπνοις καὶ ἐν ταῖς
40 μέθαις καὶ ἐν ταῖς πλησμοναῖς ἧττον φρονεῖν" ὅτι δὲ ἡ ὑγρότης ἀφαιρεῖται τὸν
νοῦν, σημεῖον, διότι τὰ ἄλλα ζῶια χείρω τὴν διάνοιαν ἀναπνεῖν τε γὰρ τὸν ἀπὸ
τῆς γῆς ἀέρα καὶ τροφὴν ὑγροτέραν προσφέρεσθαι. τοὺς δὲ ὄρνιθας ἀναπνεῖν
μὲν καθαρόν, φύσιν δὲ ὁμοίαν ἔχειν τοῖς ἰχθύσι: καὶ γὰρ τὴν σάρκα στιφράν,
καὶ τὸ πνεῦμα οὐ διϊἱέναι διὰ παντός, ἀλλὰ ἱστάναι περὶ τὴν κοιλίαν ᾿ διὸ τὴν μὲν
45 τροφὴν ταχὺ πέττειν, αὐτὸ δ᾽ ἄφρον εἶναι᾽ συμβάλλεσθαι δέ τι πρὸς τῆι τροφῆι
καὶ τὸ στόμα καὶ τὴν γλῶτταν οὐ γὰρ δύνασθαι συνεῖναι ἀλλήλων. τὰ δὲ φυτὰ
διὰ τὸ μὴ εἶναι κοῖλα μηδὲ ἀναδέχεσθαι τὸν ἀέρα παντελῶς ἀφηιρῆισθαι τὸ φρο-
veiv. (45) ταὐτὸν δ᾽ αἴτιον εἶναι καὶ ὅτι τὰ παιδία ἄφρονα" πολὺ γὰρ ἔχειν TO
 332 51. DIOGENES VON APOLLONIA.

ὑγρόν, ὥστε un δύνασθαι διὰ παντὸς διιέναι τοῦ σώματος, ἀλλὰ ἐκκρίνεσθαι περὶ
τὰ στήθη" διὸ νωθῆ τε εἶναι καὶ ἄφρονα᾽ ὀργίλα δὲ καὶ ὅλως ὀξύρροπα καὶ
εὐμετάπτωτα διὰ τὸ ἐκ μικρῶν κρίνεσθαι τὸν ἀέρα πολύν᾽ ὅπερ καὶ τῆς λήθης
αἴτιον εἶναι᾽ διὰ γὰρ τὸ μὴ ἰέναι διὰ παντὸς τοῦ σώματος οὐ δύνασθαι συνεῖναι"
σημεῖον δέ’ καὶ γὰρ τοῖς ἀναμιμνηισκομένοις τὴν ἀπορίαν εἶναι περὶ τὸ στῆθος,
ὅταν δὲ εὕρωσιν, διασκίδνασθαι καὶ ἀνακουφίζεσθαι τῆς λύπης.
20. Arıst. de anima A 2. 405221. A. δ᾽ ὥσπερ καὶ ἕτεροί τινες ἀέρα [n. τὴν
ψυχὴν εἶναι], τοῦτον οἰηθεὶς πάντων λεπτομερέστατον εἶναι καὶ ἀρχήν καὶ διὰ
τοῦτο γινώσκειν τε καὶ κινεῖν τὴν ψυχήν, ἧι μὲν πρῶτόν ἐστι καὶ ἐκ τούτου τὰ
10 λοιπά, γινώσκειν, ἧι δὲ λεπτότατον, κινητικὸν εἶναι. Aürt. ıv5,7 (Ὁ. 391) Δ. ἐν
τῆι ἀρτηριακῆι κοιλίαι τῆς καρδίας, ἥτις ἐστὶ πνευματική [n. εἶναι TO ἡγεμονικὸν
τῆς ψυχῆς). τν 7, 1 (Ὁ. 392 not.) ἸΤυθαγόρας μὲν καὶ ᾿Αναξαγόρας καὶ A....
ἄφθαρτον εἶναι τὴν ψυχὴν ἀπεφήναντο.
21. — τν 16, 3 (Ὁ. 406) Δ. τοῦ ἐν τῆι κεφαλῆι ἀέρος ὑπὸ τῆς φωνῆς τυπτο-
Ὁ μένου καὶ κινουμένου [näml. τὴν ἀκοὴν γίνεσθαι].
22. — ıv18,2 (Ὁ. 407) Δ. τῆι ἀραιότητι τῆς γλώττης καὶ τῆι μαλακότητι
καὶ διὰ τὸ συνάπτειν τὰς ἀπὸ τοῦ σώματος εἰς αὐτὴν φλέβας διαχεῖσθαι τοὺς
χυμοὺς ἑλκομένους ἐπὶ τὴν αἴσθησιν καὶ τὸ ἡγεμονικὸν καθάπερ ἀπὸ σπογγιᾶς.
23. — 1ıv 9, 8 (Ὁ. 397) οἱ μὲν ἄλλοι φύσει τὰ αἰσθητά, Λεύκιππος δὲ (Kal)
20 Δημόκριτος καὶ Διογένης (nicht der Smyrnäer [c. 58], der in den Placita nicht
vorkommt) νόμωι, τοῦτο δ᾽ ἐστὶ δόξηι καὶ πάθεσι τοῖς ἡμετέροις. Das Folgende
[94 A 32] bezieht sich nur auf die Erstgenannten.
24. CLEM. paedag. 16,48 p. 119, 2 Stähl. τινὲς δὲ καὶ τὸ σπέρμα τοῦ ζώιου
ἀφρὸν εἶναι τοῦ αἵματος κατ᾽ οὐσίαν ὑποτίθενται, ὃ δὴ τῆι ἐμφύτωι τοῦ ἄρρενος
25 θέρμηι παρὰ τὰς συμπλοκὰς ἐκταραχθὲν ἐκριπιζόμενον ἐξαφροῦται κἀν ταῖς σπερ-
ματίσιν παρατίθεται φλεψίν: ἐντεῦθεν γὰρ ὁ ᾿Απολλ. Δ. τὰ ἀφροδίσια κεκλῆσθαι
βούλεται. Vgl.B6.
25. ARISTOPH. epit. hist. anim. 1 78 [Suppl. Arist. ı 1 p. 23, 18] διαπίπτειν
de Διογένην τὸν ᾿Απολλωνιάτην εἰρηκότα ταῖς κοτυληδόσι ταῖς Ev τῆι μήτραι
30 τρέφεσθαι τὰ ἔμβρυα. CENSOR. 6, 3 [oben S. 225, 16]. Vgl. ΑΒΙ151, de gen. anim.
B 7. 746219. (55 A 144).
26. CENSOR. 9, 2 D. Apolloniates qui masculis corpus ait quattuor mensibus
formari et feminis quinque. Vgl. Β 9.
27. — 5, 4 (D. 190) utrumne ex patris tantummodo semine partus nascatur,
39 ut D...., am etiam ex matris. 6,1 D. Apoll. ex umore primum carnem fieri
existimavit, tum ex carme ossa nervosque et ceteras partes enaset.
28. Akt. v 15,4 (Ὁ. 426) A. γεννᾶσθαι μὲν τὰ βρέφη ἄψυχα, ἐν θερμασίαι [?]
δέ: ὅθεν τὸ ἔμφυτον θερμὸν εὐθέως προχυθέντος τοῦ βρέφους τὸ ψυχρὸν εἰς
τὸν πνεύμονα ἐφέλκεσθαι.
40 29. — — 24, ὃ (D. 486) Δ. ἐὰν ἐπὶ πᾶν τὸ αἷμα διαχεόμενον πληρώσηι μὲν
τὰς φλέβας, τὸν δὲ ἐν αὐταῖς περιεχόμενον ἀέρα ὥσηι εἰς τὰ στέρνα καὶ τὴν ὑπο-
κειμένην γαστέρα, ὕπνον γίγνεσθαι καὶ θερμότερον ὑπάρχειν τὸν θώρακα ἐὰν δὲ
ἅπαν τὸ ἀερῶδες ἐκ τῶν φλεβιὼν ἐκλίπηι, θάνατον συντυγχάνειν.
292, [GALEN.] de humor. xıx 495 K. καὶ μὲν δὴ καὶ ἀπὸ τοῦ χριύματος ὥσπερ
45 [ἐπὶ] τοῦ χυμοῦ ἐπικράτεια οὕτω καὶ τοῦ νοσήματος διαγινώσκεται. ἔστι δὲ καὶ
αὕτη οὐδὲν ἧττον τῶν μεγίστων διαγνώσεων ἀκριβεστάτη ᾿καὶ Διογένει καὶ τοῖς
 A. LEHRE. 19—33. B. FRAGMENTE. 333

κατ᾽ ἐκεῖνο καιροῦ σοφοῖς ὡς μαντική τις νομιζομένη. πολὺν μὲν γὰρ οἱ ἄνδρες
ἐκεῖνοι περὶ χρωμάτων ἐποιήσαντο λόγον, ταῖς διαφοραῖς αὐτῶν καὶ τὰ νοσήματα
μεριζόμενοι, ἐρυθρόχρους τε τοὺς αἱματώδεις καὶ πυρρόχρους, οἷς ὁ πικρὸς πλεο-
νάζει χυμός, καὶ μελανόχρους, οἷς (6) μέλας, καὶ λευκόχρους τοὺς φλεγμοτίας
ἀποκαλοῦντες, ἐρυθρόχροά τε καὶ πυρρόχροα τὰ ἐπὶ τούτοις νοσήματα καὶ μελανό-
xpoa καὶ λευκόχροα λέγοντες οὐκ οἶδα ἀνθ᾽ ὅτου τὰ πολλὰ τῆς τέχνης καταλι-
πόντες μαρτύρια κἀκεῖνα (ἃ) μᾶλλον δύναται τοῦ νοσήματος τὴν ἀκριβῆ διάκρισιν
παρασχεῖν, τοῖς χρώμασι μόνοις τὴν ἐντελῆ διάκρισιν τῆς ἀσθενείας ἀνέθεντο.
80. -- — 20,5 (Ὁ. 482) Δ. μετέχειν μὲν αὐτὰ [näml. τὰ ζῶια] τοῦ νοητοῦ
10 καὶ ἀέρος, διὰ δὲ τὸ τὰ μὲν πυκνότητι, τὰ δὲ πλεονασμῦι τῆς ὑγρασίας μήτε
διανοεῖσθαι μήτε αἰσθάνεσθαι προσφερῶς δὴ αὐτὰ διακεῖσθαι τοῖς μεμηνόσι παρα-
πεπαικότος τοῦ ἡγεμονικοῦ.
81. Arıst. de respir. 2. 47123 [nach 46 A 116] Δ. δ᾽ ὅταν ἀφῶσι [näml. οἱ
ἰχθύες] τὸ ὕδωρ διὰ τῶν βραγχίων ἐκ τοῦ περὶ τὸ στόμα περιεστῶτος ὕδατος
15 ἕλκειν τῶι κενῶι τῶι ἐν τῶι στόματι τὸν ἀέρα ὡς ἐνόντος ἐν τῶι ὕδατι ἀέρος ..,
b12 διὰ τίν᾽ αἰτίαν ἐν τῶι ἀέρι ἀποθνήισκουσι καὶ φαίνονται ἀσπαρίζοντα ὥσπερ
τὰ πνιγόμενα, εἴπερ ἀναπνέουσιν; οὐ γὰρ δὴ τροφῆς γε ἐνδείαι τοῦτο πάσχουσιν.
ἣν γὰρ λέγει Δ. αἰτίαν, εὐήθης. φησὶ γὰρ ὅτι τὸν ἀέρα πολὺν ἕλκουσι λίαν ἐν
τῶι ἀέρι, ἐν δὲ τῶι ὕδατι μέτριον, καὶ διὰ τοῦτ᾽ ἀποθνήισκειν.
20 32. THEOPHRAST. hist. pl. ım 1, 4 [nach 46 A 117] Δ. δὲ σηπομένου τοῦ
ὕδατος καὶ μίξιν τινὰ λαμβάνοντος πρὸς τὴν γῆν [sc. τὸν ἀέρα γεννᾶν τὰ φυτά!.
33. ΑἸΕΧ. quaest. IT 38 (περὶ τῆς Ἡρακλείας λίθου, διὰ τί ἕλκει τὸν σίδη-
ρον) [11 73, 11 Bruns.] A. δὲ ὁ ᾿Απολλ. πάντα τὰ ἐλατά φησιν καὶ ἀφιέναι τινὰ
ἰκμάδα ἀφ᾽ αὑτῶν πεφυκέναι καὶ ἕλκειν ἔξωθεν τὰ μὲν πλείω τὰ δὲ ἐλάττω,
25 πλείστην δὲ ἀφιέναι χαλκόν τε καὶ σίδηρον, οὗ σημεῖον τό τε ἀποκαίεσθαί τι καὶ
ἀπαναλίσκεθαι ἀπ᾿ αὐτῶν ἐν τῶι πυρί, καὶ τὸ χριόμενα αὐτὰ ὄξει καὶ ἐλαίωι ἰοῦσθαι᾽
τοῦτο γὰρ πάσχειν διὰ τὸ ἕλκειν ἐξ αὐτῶν τὴν ἰκμάδα τὸ ὄξος. τὸ (μὲν) γάρ, τὸ
πῦρ, καίειν ἃ ἀνακηκίει αὐτοῦ, τὸ δὲ εἰσδυόμενον εἰς ἕκαστον ἕλκειν τε καὶ
ἀναλίσκειν τὸ ἐν αὐτοῖς ὑγρόν. τοῦ (οὖν) σιδήρου ἕλκοντός τε καὶ πλεῖον ἀφιέντος
30 ὑγρὸν τὴν λίθον οὖσαν ἀραιοτέραν [τοῦ σιδήρου] καὶ γεωδεστέραν πλεῖον ἕλκειν
τὸ ὑγρὸν τὸ ἀπὸ τοῦ παρακειμένου ἀέρος ἢ ἀφιέναι. τὸ μὲν οὖν συγγενὲς
ἕλκουσαν ἐν αὑτῆι δέχεσθαι, τὸ δὲ μὴ συγγενὲς ἀπωθεῖν. εἶναι δ᾽ αὐτῆι συγγενῆ
τὸν σίδηρον, διὸ τὸ ἀπὸ τούτου (ὑγρὸν) ἕλκειν τε καὶ δέχεσθαι ἐν αὑτῆι, καὶ
διὰ τῆς τούτου ἕλξεως καὶ τὸν σίδηρον ἐπισπᾶσθαι διὰ τὴν ἀθρόαν ἕλξιν τοῦ ἐν
35 αὐτῶι ὑγροῦ, μηκέτι δὲ τὸν σίδηρον ἕλκειν τὴν λίθον (τῶι) μηδ᾽ οὕτως εἶναι τὸν
σίδηρον ἀραιὸν ὡς δέχεσθαι δύνασθαι ἀθρόαν τὴν ἀπ᾽ αὐτῆς ὑγρότητα.

Β. FRAGMENTE.
ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ AB.
Die Selbstzitate des Diogenes [A 4] beziehen sich alle auf dieselbe Schritt,
40 die in hellenistischer Zeit in mindestens zwei Bücher geteilt wurde. Περὶ ἀν-
θρώπου φύσεως scheint Hinweisung auf B [νρ]. Β 9]; ob im Anfang desselben
oder in einem besondern (dritten) Buche die Merewpa behandelt waren, ist
unsicher.
 334 51. DIOGENES VON APOLLONIA.

1. [1 Panzerbieter] Dioe. ıx 57 [s. A 1. 2] ἀρχὴ de αὐτῶι τοῦ Ouy-

γράμματος ἥδε: λόγου παντὸς ἀρχόμενον δοκεῖ μοι χρεὼν
εἶναι τὴν ἀρχὴν ἀναμφισβήτητον παρέχεσθαι, τὴν δὲ Ep-
μηνείαν ἁπλῆν καὶ σεμνήν.
2—5. SımpL. phys. 151,28 [vgl. A 4] ἐν δέ γε τῶι Περὶ φύσεως, ὃ τῶν
αὐτοῦ μόνον εἰς ἐμὲ ἦλθε, προτίθεται μὲν διὰ πολλῶν δεῖξαι ὅτι ἐν τῆι Um αὐτοῦ
τεθείσηι ἀρχῆι ἐστι νόησις πολλή. γράφει δὲ εὐθὺς μετὰ τὸ προοίμιον [B 1] τάδε:
2. [2] ἐμοὶ δὲ δοκεῖ τὸ μὲν ξύμπαν εἰπεῖν πάντα τὰ ὄντα
ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἑτεροιοῦσθαι καὶ τὸ αὐτὸ εἶναι. καὶ τοῦτό
10 εὔδηλον. εἰ YAp τὰ ἐν τῶιδε τῶι κόσμωι ἐόντα νῦν, τῆ καὶ
ὕδωρ καὶ ἀὴρ καὶ πῦρ καὶ τὰ ἄλλα ὅσα φαίνεται ἐν τῶιδε
τῶι κόσμωι ἐόντα, εἰ τούτων τι ἦν ἕτερον τοῦ ἑἕτέρου,
ἕτερον ὃν τῆι ἰδίαι φύσει, καὶ μὴ τὸ αὐτὸ ἐὸν μετέπιπτε
πολλαχῶς καὶ ἑτεροιοῦτο, οὐδαμῆι οὔτε μίσγεσθαι ἀλλή-
5 Aoıs ἠδύνατο, οὔτε ὠφέλησις τῶι ἑτέρωι {γενέσθαι ἀπὸ
τοῦ ἑτέρου οὔτε βλάβη, οὐδ᾽ ἂν οὔτε φυτὸν ἐκ τῆς γῆς
φῦναι οὔτε ζῶιον οὔτε ἄλλο γενέσθαι οὐδέν, εἰ μὴ οὕτω
συνίστατο ὥστε ταὐτὸ εἶναι. ἀλλὰ πάντα ταῦτα ἐκ τοῦ
αὐτοῦ ἑτεροιούμενα ἄλλοτε ἀλλοῖα γίνεται καὶ εἰς τὸ αὐτὸ
20 ἀναχωρεῖ.

FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Bei Beginn jeder Darlegung muß meines Bedünkens der Anfang
(das Prinzip), den man darbietet, unbestreitbar und die Sprache einfach
und würdig sein.
2. Meines Bedünkens sind, um das Ganze vorauszusagen, alle vor-
handenen Dinge Abänderungen desselben Urstoffes und ein und dasselbe.
Und das liegt auf der Hand. Denn wenn der Inhalt dieser jetzigen
Weltordnung, Erde, Wasser, Luft und Feuer und was sonst in dieser
Weltordnung in die Erscheinung tritt, wenn davon irgend etwas anderes
30 wäre als das andere, das heißt anderes in seinem eigenen Wesen, und
wenn es nicht bei seinen vielfachen Umschlägen und Abänderungen
dasselbe bliebe, dann könnte es sich auf keine Weise miteinander ver-
mischen noch eins dem anderen zum Nutzen oder Schaden gereichen
noch auch etwa eine Pflanze aus der Erde sprießen oder ein Tier oder
35 sonst etwas entstehen, wenn es nicht so beschaffen wäre, daß es ein
und dasselbe ist. Vielmehr ändern sich alle diese Dinge aus demselben
Urstoffe ab, nehmen bald diese bald jene Gestalt an und kehren dann
wieder in denselben Urstoff zurück.
 B. FRAGMENTE. 1—5. 335
τούτοις καὶ ἐγὼ πρώτοις ἐντυχὼν ὠιήθην ἄλλο τι λέγειν αὐτὸν παρὰ τὰ
τέτταρα στοιχεῖα τὸ κοινὸν ὑποκείμενον, εἴπερ φησὶν μὴ ἀναμίγνυσθαι ταῦτα
μηδὲ μεταπίπτειν εἰς ἄλληλα, εἴπερ ἕν τι αὐτῶν ἢν ἡ ἀρχὴ ἰδίαν φύσιν ἔχον, καὶ
μὴ τὸ αὐτὸ πᾶσιν ὑπέκειτο, ἀφ᾽ οὗ πάντα ἑτεροιοῦται. ἐφεξῆς δὲ δείξας, ὅτι
Όι ἐστὶν ἐν τῆι ἀρχῆι ταύτηι νόησις πολλή ---
3. [4] οὐ γὰρ ἄν, φησίν, οἷόν τε ἦν οὕτω δεδάσθαι ἄνευ
νοήσιος, ὥστε πάντων μέτρα ἔχειν, χειμῶνός τε καὶ θέ-
ρους καὶ νυκτὸς καὶ ἡμέρας καὶ ὑετῶν καὶ ἀνέμων καὶ
evdıWv' καὶ τὰ ἄλλα, εἴ τις βούλεται ἐννοεῖσθαι, εὑρίσκοι
10 ἂν οὕτω διακείμενα ὡς ἀνυστὸν κάλλιστα —
ἐπάγει, ὅτι καὶ ἄνθρωποι καὶ τὰ ἄλλα ζῶια ἐκ τῆς ἀρχῆς ταύτης, ἥτις ἐστὶν
ὁ ἀήρ, καὶ ζῆι καὶ ψυχὴν ἔχει καὶ νόησιν, λέγων οὕτως"
4. [4] ἔτι δὲ πρὸς τούτοις καὶ τάδε μεγάλα σημεῖα.
ἄνθρωποι τΤὰρ καὶ τὰ ἄλλα ζῶια ἀναπνέοντα Zwei τῶι ἀέρι.
15 καὶ τοῦτο αὐτοῖς καὶ ψυχή ἐστι καὶ νόησις, ὡς δεδηλώ-
σεται ἐν τῆιδε τῆι συγγραφῆι ἐμφανῶς, καὶ ἐὰν τοῦτο
ἀπαλλαχθῆι, ἀποθνήισκει καὶ ἡ νόησις ἐπιλείπει.
εἶτα μετ᾽ ὀλίγα σαφῶς ἐπήγαγε᾽
5. [6] καί μοι δοκεῖ τὸ τὴν νόησιν ἔχον εἶναι ὁ ἀὴρ κα-
20 λούμενος ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, καὶ ὑπὸ τούτου πάντας καὶ
κυβερνᾶσθαι καὶ πάντων κρατεῖν: αὐτὸ γάρ μοι τοῦτο θεὸς
δοκεῖ εἶναι καὶ ἐπὶ πᾶν ἀφῖχθαι καὶ πάντα διατιθέναι καὶ
ἐν παντὶ ἐνεῖναι. καὶ ἔστιν οὐδὲ ἕν ὅ τι μὴ μετέχει τού-
του μετέχει δὲ οὐδὲ ἕν ὁμοίως τὸ ἕτερον τῶι ἑτέρωι,
Fee χορ δυο ον στο νὸς τὺ
25 3. Denn ohne Geisteskraft wäre eine solche Verteilung (des Ur-
stoffes) unmöglich, daß er mit allen Dingen ein bestimmtes Maß ein-
hielte, mit Sommer und Winter, Nacht und Tag, Regen, Wind und
Sonnenschein. Auch das Übrige kann man, wenn man nur nachdenken
will, so geordnet finden, wie es nur am besten ausführbar ist.
30 4. Ferner kommen dazu noch folgende wichtige Beweise. Die
Menschen und die übrigen Lebewesen leben durch Einatmen der Luft.
Und dieser Stoff ist ihnen Seele und Geisteskraft, wie in dieser Schrift
noch klar dargelegt werden wird, und wenn er sich lostrennt, dann
sterben sie und die Geisteskraft erlischt.
35 5. Und dieser mit Geisteskraft ausgestattete Urstoff ist meines Be-
dünkens das, was von den Leuten die Luft genannt wird, und er lenkt
alle und beherrscht alle. Denn gerade dieser, dünkt mich, ist Gott,
ist allgegenwärtig und alles verwaltend und in allem vorhanden. Und
es gibt auch nicht das Geringste, das nicht an seinem Wesen teil hätte,
40 Diese Teilnahme ist aber auch nicht gleich bei dem einen Dinge wie
 336 51. DIOGENES VON APOLLONIA.

ἀλλὰ πολλοὶ τρόποι καὶ αὐτοῦ τοῦ ἀέρος καὶ τῆς νοήσιός
εἰσιν’ ἔστι γὰρ πολύτροπος, καὶ θερμότερος καὶ ψυχρό-
τερος καὶ ξηρότερος καὶ ὑγρότερος καὶ στασιμώτερος καὶ
ὀξυτέρην κίνησιν ἔχων, καὶ ἄλλαι πολλαὶ ἑτεροιώσιες
ἔνεισι καὶ ἡδονῆς καὶ χροιῆς ἄπειροι. καὶ πάντων τῶν
ζώιων δὲ ἣ ψυχὴ τὸ αὐτό ἐστιν, ἀὴρ θερμότερος μὲν τοῦ
ἔξω ἐν ὧι ἐσμεν, τοῦ μέντοι παρὰ τῶι ἡλίωι πολλὸν ψυχρό-
τερος. ὅμοιον δὲ τοῦτο τὸ θερμὸν οὐδενὸς τῶν ζώιων
ἐστίν (ἐπεὶ οὐδὲ τῶν ἀνθρώπων ἀλλήλοις), ἀλλὰ διαφέρει
10 μέγα μὲν οὔ, ἀλλ᾽ ὥστε παραπλήσια εἶναι. οὐ μέντοι Ye
ἀτρεκέως γε ὅμοιον οὐδὲν οἷόν τε γενέσθαι τῶν ἑτεροιου-
μένων ἕτερον τῶι ἑτέρωι, πρὶν τὸ αὐτὸ γένηται. ἅτε οὖν
πολυτρόπου ἐούσης τῆς ἑτεροιώσιος πολύτροπα καὶ τὰ
ζῶια καὶ πολλὰ καὶ οὔτε ἰδέαν ἀλλήλοις ἐοικότα οὔτε δίαι-
15 ταν οὔτε νόησιν ὑπὸ τοῦ πλήθεος τῶν ἑτεροιώσεων. ὅμως
δὲ πάντα τῶι αὐτῶι καὶ ζῆι καὶ ὁρᾶι καὶ ἀκούει, καὶ τὴν
ἄλλην νόησιν ἔχει ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ πάντα.
6. [7] SımpL. phys. 153,13 καὶ ἐφεξῆς [nach B 5] δείκνυσιν ὅτι καὶ τὸ σπέρμα
τῶν ζώιων πνευματῶδές ἐστι Kal νοήσεις γίνονται τοῦ ἀέρος σὺν τῶι αἵματι τὸ
20 ὅλον σῶμα καταλαμβάνοντος διὰ τῶν φλεβῶν, ἐν οἷς καὶ ἀνατομὴν ἀκριβῆ τῶν
φλεβῶν παραδίδωσιν. ἐν δὴ τούτοις σαφῶς φαίνεται λέγων, ὅτι ὃν ἄνθρωποι

bei dem anderen, sondern es gibt viele Stufen der Luft selbst wie der
Geisteskraft. Denn sie ist vielfach abgestuft, bald wärmer, bald kälter,
bald trockener, bald feuchter, bald ruhiger, bald heftiger bewegt. Und
25 so gibt es darin noch viele andere Abänderungen und unendliche Ab-
stufungen von Geschmack und Farbe. Und bei allen Lebewesen ist
die Seele ein und dasselbe, nämlich Luft, die zwar wärmer ist als die
äußere, in der wir uns befinden, jedoch viel kälter als die in der Nähe
der Sonne. Bei keinem der Lebewesen ist nun diese Wärme gleich
30 (da sie auch bei den Menschen untereinander verschieden ist), sondern
sie ist verschieden, nicht stark, sondern so, daß sie ähnlich bleiben,
Aber freilich, kein Ding, das der Veränderung unterworfen ist, kann
ganz genau dem anderen ähnlich werden, ohne geradezu dasselbe zu
werden. Da nun also die Abänderung mannigfach abgestuft ist, so
35 sind auch die Lebewesen mannigfach abgestuft und vielerlei und weder
an Gestalt einander vergleichbar noch an Geisteskraft infolge der Menge
der Abänderungsstufen. Und doch ist es ein und derselbe Urstof,
durch den sie leben und sehen und hören, und auch die sonstige Geistes-
kraft haben sie alle von demselben.
 B. FRAGMENTE. 5—6. 337

λέγουσιν ἀέρα, τοῦτό ἐστιν ἡ ἀρχή. Arıst. hist. anim. Γ 2. 511630 A. de ὁ

᾿Απολλ. τάδε λέγει" “αἱ φλέβες -- γίνεται. VINDIcIAnN.g.f. 1ff. [M. Wellmann
Fr. d. gr. Αγχέο τ 208,2] Alexander Amator veri [ἅ. 1. Φιλαλήθης] appellatus,
discipulus Asclepiadis libro primo De semine spumam sanguinis eius essentiam
5 dixwit Diogemis placitis consentiens ... (3) Diogenes autem Apolloniates essen-
Ham (seminis) simihter spumam sangwimis dixit libro physico: etenim
spiratione adduetus spiritus sanguinem suspendit, cuius alia pars
carne bibitur alia superans in seminales cadit vias et semen faeit
quod (non) est aliud quam spuma sanguines spriritu collssi. Vgl.A 24.
10 αἱ δὲ φλέβες ἐν τῶι ἀνθρώπωι ὧδ᾽ ἔχουσιν: εἰσὶ δύο
μέγισται αὗται τείνουσι διὰ τῆς κοιλίας παρὰ τὴν νωτι-
αίἰαν ἄκανθαν, ἣ μὲν ἐπὶ δεξιά, N δ᾽ Em ἀριστερά, εἰς τὰ
σκέλη ἑκατέρα τὰ παρ᾽ ἑαυτῆι καὶ ἄνω εἰς τὴν κεφαλὴν
παρὰ τὰς κλεῖδας διὰ τῶν σφαγῶν. ἀπὸ δὲ τούτων καθ᾽
15 (512%) ἅπαν τὸ σῶμα φλέβες διατείνουσιν, ἀπὸ μὲν τῆς
δεξιᾶς εἰς τὰ δεξιά, ἀπὸ δὲ τῆς ἀριστερᾶς εἰς τὰ ἀριστερά,
μέγισται μὲν δύο εἰς τὴν καρδίαν περὶ αὐτὴν τὴν νωτιαίαν
ἄκανθαν, ἕτεραι δ᾽ ὀλίγον ἀνωτέρω διὰ τῶν στηθῶν ὑπὸ
τὴν μασχάλην εἰς ἑκατέραν τὴν χεῖρα τὴν παρ᾽ ἑαυτῆι᾽ καὶ
20 καλεῖται ἣ μὲν σπληνῖτις, N δὲ ἡπατῖτις. σχίζεται δ᾽ αὐτῶν
ἄκρα ἑκατέρα, N μὲν ἐπὶ τὸν μέγαν δάκτυλον, ἡ δ᾽ ἐπὶ τὸν
ταρσόν, ἀπὸ δὲ τούτων λεπταὶ καὶ πολύοζοι ἐπὶ τὴν ἄλλην
χεῖρα καὶ δακτύλους. ἕτεραι δὲ λεπτότεραι ἀπὸ τῶν πρώ-
τῶν φλεβῶν τείνουσιν, ἀπὸ μὲν τῆς δεξιᾶς εἰς τὸ ἧπαρ,
25 ἀπὸ δὲ τῆς ἀριστερᾶς εἰς τὸν σπλῆνα καὶ τοὺς νεφρούς.

6. Mit den Adern verhält es sich beim Menschen folgendermaßen:

Es gibt zwei Hauptstämme; diese gehen durch die Bauchhöhle am
Rückgrat entlang, die eine rechts, die andere links, je in den entspre-
chenden Schenkel, und nach oben an den Schlüsselbeinen vorbei durch
30 die Kehle in den Kopf. Von diesen aus gehen Adern durch dem.ganzen
Körper, von dem rechten Hauptstamm nach der rechten Seite, von dem
linken nach der linken, und zwar gehen zwei besonders große in der
Nähe des Rückgrates selbst in das Herz, zwei andere etwas weiter oben’
durch die Brust unter der Achsel her je in die entsprechende Hand;
35 man nennt die eine Milzader, die andere Leberader. Beide spalten
sich an ihren Enden so, daß ein Ast in den Daumen, der andere in
die Handwurzel tritt; von diesen aus gehen dann feine Adern mit
vielen Verästelungen in die übrige Hand und in die Finger. Von den
Hauptstämmen gehen ferner (zwei) andere dünnere aus, von der rechten
40 in die Leber, von der linken in die Milz und in die Nieren.
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2. Aufl. 22
 338 51. DIOGENES VON APOLLONIA.

αἱ δὲ εἰς τὰ σκέλη τείνουσαι σχίζονται κατὰ τὴν πρόσ-

φυσιν, καὶ διὰ παντὸς τοῦ μηροῦ τείνουσιν. N δὲ μετίστη
αὐτῶν ὄπισθεν τείνει τοῦ μηροῦ καὶ ἐκφαίνεται παχεῖα᾽
ἑτέρα δὲ εἴσω τοῦ μηροῦ μικρὸν ἧττον παχεῖα ἐκείνης.
na ἔπειτα παρὰ τὸ τόνυ τείνουσιν εἰς τὴν κνήμην τε καὶ τὸν
πόδα καθάπερ καὶ εἰς τὰς χεῖρας. καὶ ἐπὶ τὸν ταρσὸν τοῦ
ποδὸς καθήκουσι καὶ ἐντεῦθεν ἐπὶ τοὺς δακτύλους διατεί-
νουσιν. σχίζονται δὲ καὶ ἐπὶ τὴν κοιλίαν καὶ τὸ πλευρὸν
πολλαὶ ἀπ᾿ αὐτῶν καὶ λεπταὶ φλέβες. αἱ δ᾽ εἰς τὴν κεφα-
1t ae λὴν τείνουσαι διὰ τῶν σφαγῶν φαίνονται ἐν τῶι αὐχένι
μεγάλαι ἀφ᾽ ἑκατέρας δ᾽ αὐτῶν, ἧι τελευτᾶι, σχίζονται εἰς
τὴν κεφαλὴν πολλαΐί, αἱ μὲν ἐκ τῶν δεξιῶν εἰς τὰ ἀριστερά,
αἱ δ᾽ ἐκ τῶν ἀριστερῶν εἰς τὰ δεξιά: τελευτῶσι δὲ παρὰ τὸ
οὖς ἑκάτεραι. ἔστι δ᾽ ἑτέρα φλὲψ ἐν τῶι τραχήλωι παρὰ
5 τὴν μεγάλην ἑκατέρωθεν, ἐλάττων ἐκείνης ὀλίγον, εἰς ἣν
αἱ πλεῖσται ἐκ τῆς κεφαλῆς συνέχουσιν αὐτῆς" καὶ αὗται,
τείνουσι διὰ τῶν σφαγῶν εἴσω καὶ ἀπ᾽ αὐτῶν ἑκατέρας
ὑπὸ τὴν ὠμοπλάτην τείνουσι καὶ εἰς τὰς χεῖρας. καὶ φαί-
γονται παρά τε τὴν σπληνῖτιν καὶ τὴν ἡπατῖτιν ἕτεραι ὀλί-
γον ἐλάττους, ἃς ἀποσχῶσιν ὅταν τι ὑπὸ τὸ δέρμα λυπῆι

Die in die Schenkel gehenden spalten sich an der Verbindungsstelle

und gehen durch den ganzen Oberschenkel; ihr größter Ast geht nach
der Hinterseite des Oberschenkels und tritt dort dick zu Tage, ein anderer
etwas weniger dicker geht nach der Innenseite des Oberschenkels. Dann
25 gehen sie an dem Knie vorbei in das Schienbein und in den Fuß, in
derselben Weise wie die oben beschriebenen in die Hände gehen, und
zwar laufen sie zamächst zur Fußwurzel hinab und verteilen sich von
da aus in die Zehen. Von ihnen gehen auch in die Bauchhöhle und
in die Rippengegend viele feine Äste ab.
30 Die durch die Kehle zum Kopf gehenden treten am Halse stark
zu Tage. Von den Enden beider gehen viele Äste in den Kopf, und
zwar die von rechts kommenden nach links, die von links kommenden
nach rechts; die Enden beider liegen neben dem Ohre.
Neben der großen Ader liegt am Halse auf jeder Seite eine andere
5 etwas kleinere, zu der sich die meisten vom Kopfe selbst kommenden
vereinigen; und zwar gehen diese beiden durch die Kehle nach innen
und entsenden Äste unter das Schulterblatt und in die Hände. Auch
treten neben der Milzader und neben der Leberader andere etwas
kleinere hervor, welche man beim Aderlaß öffnet, wenn ein Schmerz
 B. FRAGMENTE. 6-9. 339
ἂν δέ τι περὶ τὴν κοιλίαν, τὴν ἡπατῖτιν καὶ τὴν σπληνῖτιν.
τείνουσι δὲ καὶ ὑπὸ τοὺς μαστοὺς ἀπὸ τούτων ἕτεραι.
ἕτεραι δ᾽ εἰσὶν αἱ ἀπὸ ἑκατέρας τείνουσαι διὰ τοῦ νωτιαίου
μυελοῦ εἰς τοὺς ὄρχεις λεπταί᾽ ἕτεραι δ᾽ ὑπὸ τὸ δέρμα καὶ
διὰ τῆς σαρκὸς τείνουσιν εἰς τοὺς νεφροὺς καὶ τελευτῶσιν
εἰς τοὺς ὄρχεις τοῖς ἀνδράσι, ταῖς δὲ γυναιξὶν εἰς τὰς
ὑστέρας. (αἱ δὲ φλέβες αἱ μὲν πρῶται ἐκ τῆς κοιλίας εὐ-
ρύτεραί εἰσιν, ἔπειτα λεπτότεραι τΤίγνονται, ἕως ἂν μετα-
βάλλωσιν ἐκ τῶν δεξιῶν εἰς τὰ ἀριστερὰ καὶ ἐκ τούτων εἰς
10 τὰ δεξιά) αὗται δὲ σπερματίτιδες καλοῦνται. τὸ δ᾽ αἷμα
τὸ μὲν παχύτατον ὑπὸ τῶν σαρκωδῶν EKTTIVETAL ὑπερ-
βάλλον δὲ εἰς τοὺς τόπους τούτους λεπτὸν καὶ θερμὸν καὶ
ἀφρῶδες τίνεται.
7. [5] Βῖμρι,. phys. 153,17 [nach τοῦτό ἐστιν ἣ ἀρχὴ oben 8. 337,1]
15 θαυμαστὸν δὲ ὅτι, κατὰ Erepoiwoıv τὴν Am αὐτοῦ λέγων τὰ ἄλλα
γίνεσθαι, ἀΐδιον ὅμως αὐτό φησι λέγων: "Kal αὐτὸ μὲν τοῦτο
καὶ ἀίδιον καὶ ἀθάνατον σῶμα, τῶν δὲ τὰ μὲν τίνεται, τὰ
δὲ ἀπολείπειἾ.
8. [3] — — 153,20 [nach Β 7] καὶ ἐν ἄλλοις: “ἀλλὰ τοῦτό
20 μοι δῆλον δοκεῖ εἶναι, ὅτι καὶ μέγα καὶ ἰσχυρὸν καὶ ἀίδιόν
τε καὶ ἀθάνατον καὶ πολλὰ εἰδός ἐστιΐ.
9. [5. 127] ΟἌΤΕΝ, in Epid. ΥἹ comm. ıı (xvır A 1006,8 Kühn.) καὶ

unter der Haut vorhanden ist, während man bei Schmerzen im Unter-
leibe die Leber- und die Milzader öffnet. Andere Aste von diesen gehen
5 auch unter die Brüste.
N ὧτ Noch andere gehen von beiden durch das
Rückenmark zu den Hoden; sie sind dünn. Noch andere gehen unter
die Haut und durch das Fleisch zu den Nieren und enden bei den
Männern in den Hoden, bei den Frauen in der Gebärmutter. (Die ersten
Adern, die in der Bauchhöhle entspringen, sind breiter, dann werden
90 sie dünner, bis sie von rechts nach links und von links nach rechts
hinübergehen.) Diese nennt man Samenadern. Das dickste Blut wird
nämlich von den fleischigen Teilen aufgesogen; gelangt es aber über
sie hinaus an diese Stellen, so wird es dünn, warm und schaumig.
ὁ. Und dieser Urstof nun an und für sich ist ein ewiger und un-
3 sterblicher Körper, von den anderen Dingen aber entsteht das eine und
das andere vergeht.
8. Doch ist dies meines Bedünkens klar, daß der Urstoff groß und
gewaltig, ewig und unsterblich und vielwissend ist.
9. Der Meinung, die männliche Frucht bewege sich eher als die
22*
 340 51. DIOGENES VON APOLLONIA.

μέντοι καὶ ὡμολόγηται σχεδὸν ἅπασι τοῖς ἰατροῖς οὐ μόνον δια-

πλάττεσθαι θᾶττον, ἀλλὰ καὶ κινεῖσθαι τὸ ἄρρεν τοῦ θήλεος ...
“Ῥοῦφος [sc. Ephesius]) δέ φησι Διογένη τὸν ᾿Απολλωνιάτην μόνον
ἐναντίως ἀποφήνασθαι κατὰ τὸ Περὶ φύσεως δεύτερον. ἐτγὼ
δὲ οὐκ ἐνέτυχον τῶι βιβλίωι. Vgl. A 26.
10. [0] Heropıan. TT. μονήρ. λέξ. 1 p.7,8 τὸ δὲ “πλῆ᾽ εἰρημένον
παρὰ Διογένει τῶι ᾿Απολλωνιάτηι ἀντὶ τοῦ πλέη θηλυκοῦ ἐπιθετικῶς
ἄγνωστον τοῖς ἄλλοις.

C. IMITATION.
1. Arıstort. Wolk. 225#f. [vgl. auch $. 341,13)
Zwekp. ἀεροβατῶ Kal περιφρονῶ τὸν ἥλιον᾽
Στρεψ. ἔπειτ᾽ ἀπὸ ταρροῦ τοὺς θεοὺς ὑπερφρονεῖς
ἀλλ᾽ οὐκ ἀπὸ τῆς γῆς, εἴπερ; --- οὐ γὰρ ἄν ποτε
ἐξηῦρον ὀρθῶς τὰ μετέωρα πράγματα,
‚el μὴ κρεμάσας τὸ νόημα καὶ τὴν φροντίδα
280 λεπτὴν καταμείξας εἰς τὸν ὅμοιον ἀέρα᾽
εἰ δ᾽ ὧν χαμαὶ τἄνω κάτωθεν ἐσκόπουν,
οὐκ ἄν ποθ᾽ ηὗρον᾽ οὐ γὰρ ἀλλ᾽ ἡ γῆ βίαι
ἕλκει πρὸς αὑτὴν τὴν ἰκμάδα τῆς φροντίδος.
πάσχει δὲ ταὐτὸ τοῦτο καὶ τὰ κάρδαμα.
235 --- τί φής;
ἡ φροντὶς ἕλκει τὴν ἰκμάδ᾽ εἰς τὰ κάρδαμα;
828 ff.
Στρεψ. Δῖνος βασιλεύει τὸν Δι᾿ ἐξεληλακώς.
Φειὸ. αἰβοῖ, τί ληρεῖς; — ἴσθι τοῦθ᾽ οὕτως ἔχον.
890 — τίς φησι ταῦτα; --- Σωκράτης ὁ Μήλιος
καὶ Χαιρεφῶν ὃς οἶδε τὰ ψυλλῶν ἴχνη.
2. Hıprocr. de flatib.3 [νι 941, πνεῦμα δὲ τὸ μὲν ἐν τοῖσι σώμασι φῦσα
καλέεται, τὸ δὲ ἔξω τῶν σωμάτων ἀήρ. οὗτος δὲ μέγιστος ἐν τοῖσι πᾶσι τῶν
πάντων δυνάστης ἐστίν. ἄξιον δ᾽ αὐτοῦ θεήσασθαι τὴν δύναμιν. ἄνεμος γάρ
ἐστιν ἠέρος ῥεῦμα καὶ χεῦμα" ὅταν οὖν πολὺς ἀὴρ ἰσχυρὸν ῥεῦμα ποιήσηι, τά τε
δένδρα ἀνασπαστὰ πρόρριζα γίνεται διὰ τὴν βίην τοῦ πνεύματος τό τε πέλαγος
κυμαίνεται ὁλκάδες τε ἀπείραντοι μεγέθει διαρριπτεῦνται. τοιαύτην. μὲν οὖν ἐν
τούτοις ἔχει δύναμιν" ἀλλὰ μήν ἐστί γε τῆι μὲν ὄψει ἀφανής, τῶι δὲ λογισμῶι
φανερός. τί γὰρ ἄνευ τούτου γένοιτ᾽ ἄν; ἢ τίνος οὗτος ἄπεστιν ἢ τίνι οὐ ξυμ-
πάρεστιν; ἅπαν γὰρ τὸ μεταξὺ γῆς τε καὶ οὐρανοῦ πνεύματος ἔμπλεόν ἐστιν.
τοῦτο καὶ χειμῶνος καὶ θέρεος αἴτιον, ἐν μὲν τῶι χειμῶνι πυκνὸν καὶ ψυχρὸν
γινόμενον, ἐν δὲ τῶι θέρει πρηὺ καὶ γαληνόν. ἀλλὰ μὴν ἡλίου τε καὶ σελήνης
καὶ ἄστρων ὁδὸς διὰ τοῦ πνεύματός ἐστιν᾽ τῶι γὰρ πυρὶ τὸ πνεῦμα τροφή, πῦρ

er weibliche, da sie sich auch schneller bilde als jene, tritt Diogenes allein
entgegen.
10. Volle (contrahierte Form).
 ' B. FRAGMENTE. 9-10. C. IMITATION. 1—4. 52. KRATYLOS. 341

δὲ ἠέρος στερηθὲν οὐκ Av δύναιτο Ζῆν᾽ ὥστε καὶ τὸν τοῦ ἡλίου βίον ἀέναον ὁ
ἀὴρ λεπτὸς ἐὼν παρέχεται. ἀλλὰ μὴν ὅτι καὶ τὸ πέλαγος μετέχει πνεύματος,
φανερόν᾽ οὐ γὰρ ἄν ποτε τὰ πλωτὰ ζῶια ζῆν ἠδύνατο μὴ μετέχοντα πνεύματος᾽
μετέχοι δ᾽ αὖ πῶς ἂν ἄλλως ἀλλ᾽ ἢ τοῦ ὕδατος ἕλκοντα τὸν ἠέρα; ἀλλὰ μὴν καὶ
sr! ἡ γῆ τούτου βάθρον οὗτός τε γῆς ὄχημα, κενεὸν δὲ οὐδέν ἐστιν τούτου. Vgl.
Evrip. Troad. 884 ff.
Hek. ὦ τῆς ὄχημα κἀπὶ γῆς ἔχων Edpav
885 ὅστις ποτ᾽ εἶ σύ, δυστόπαστος εἰδέναι,
Ζεύς, εἴτ᾽ ἀνάγκη φύσεος εἴτε νοῦς βροτῶν,
10 προσηυξάμην σε πάντα γὰρ δι᾽ ἀψόφου
βαίνων κελεύθου κατὰ δίκην τὰ θνήτ᾽ ἄγεις.
Menel. τί δ᾽ ἔστιν; εὐχὰς ὡς ἐκαίνισας θεῶν.
ΑΒΙΒΤΟΡΗ. Wolk. 264 ὦ δέσποτ᾽ ἄναξ, ἀμέτρητ᾽ ᾿Αήρ, ὃς ἔχεις τὴν γῆν με-
τέωρον κτλ.
15 3. Hırpocr. de carnib. 2 [vırı 584 L.] δοκέει δέ μοι ὃ καλέομεν θερμόν, ἀθά-
νατόν TE εἶναι καὶ νοέειν πάντα καὶ ὁρῆν καὶ ἀκούειν καὶ εἰδέναι πάντα, ἐόντα
τε καὶ ἐσόμενα. τοῦτο οὖν τὸ πλεῖστον, ὅτε ἐταράχθη ἅπαντα, ἐξεχώρησεν εἰς
τὴν ἀνωτάτω περιφορὴν καὶ αὐτό μοι δοκέει αἰθέρα τοῖς παλαιοῖς εἰρῆσθαι.
4, PHILEM. fr. 91 [11505 Κ.]
20 ὃν οὐδὲ εἷς λέληθεν οὐδὲ Ev ποιῶν
οὐδ᾽ αὖ ποιήσων οὐδὲ πεποιηκὼς πάλαι,
οὔτε θεὸς οὔτ᾽ ἄνθρωπος, οὗτός εἰμ᾽ ἐγώ,
᾿Αήρ, ὃν ἄν τις ὀνομάσειε καὶ Δία.
5 ἐτὼ δ᾽, ὃ θεοῦ στιν ἔργον, εἰμὶ πανταχοῦ,
ἐνταῦθ᾽ ἐν ᾿Αθήναις, ἐν ΠΠάτῤῥαις, ἐν Σικελίαι,
ἐν ταῖς πόλεσι πάσαισιν, ἐν ταῖς οἰκίαις
πάσαις, ἐν ὑμῖν πᾶσιν᾽ οὐκ ἔστιν τόπος,
οὗ μή ᾽στιν ᾿Αήρ᾽ ὁ δὲ παρὼν ἁπανταχοῦ
10 πάντ᾽ ἐξ ἀνάγκης οἷδε πανταχοῦ παρών.

30 52. KRATYLOS.
1. PLaTo Cratyl. 429D Σω. Ἄρα ὅτι ψευδῆ λέγειν τὸ παράπαν οὐκ ἔστιν,
ἄρα τοῦτό σοι δύναται ὁ λόγος; ... Κρατ. ΤΤῶς γὰρ ἄν, ὦ Σώκρατες, λέγων γέ
τις τοῦτο ὃ λέγει μὴ τὸ ὃν λέγοι; ἢ οὐ τοῦτό ἐστιν τὸ ψευδῆ λέγειν τὸ μὴ τὰ
ὄντα λέγειν; --- Κομψότερος μὲν ὁ λόγος ἢ κατ᾽ ἐμὲ καὶ κατὰ τὴν ἐμὴν ἡλικίαν,
ὦ ἑταῖρε. ὅμως μέντοι εἰπέ μοι τοσόνδε᾽ πότερον λέγειν μὲν οὐ δοκεῖ σοι εἶναι
ψευδῆ, φάναι δέ; --- Οὔ μοι δοκεῖ οὐδὲ φάναι. --- Οὐδὲ εἰπεῖν οὐδὲ προσειπεῖν;
οἷον εἴ τις ἀπαντήσας σοι ἐπὶ ξενίας, λαβόμενος τῆς χειρὸς εἴποι “yaipe, ὦ ξένε
᾿Αθηναῖε ὑὲ Σμικρίωνος Ἑρμόγενες᾽, οὗτος λέξειεν ἂν ταῦτα ἢ φαίη ἂν ταῦτα
ἢ εἴποι ἂν ταῦτα ἢ προσείποι ἂν οὕτω σὲ μὲν οὔ, Epuoyevn δὲ τόνδε; ἢ οὐδένα; ---
40 Ἐμοὶ μὲν δοκεῖ, ὦ Σώκρατες, ἄλλως ἂν οὗτος ταῦτα φθέγξασθαι. 440» Sokr.
zu Krat. ἔτι γὰρ νέος εἶ καὶ ἡλικίαν ἔχεις.
2. Arıst. rhetor. Γ 16. 1417b1 καὶ ὡς περὶ Κρατύλου Αἰσχίνης [der Sokratiker],
ὅτι διασίζων καὶ τοῖν χεροῖν διασείων: πιθανὰ γάρ, διότι σύμβολα τίνεται ταῦτα
ἃ ἴσασιν ἐκείνων ὧν οὐκ ἴσασιν.
 342 52. KRATYLOS. 53. ANTISTHENES. 54. LEUKIPPOS.

3. ARISTOT. metaph. A 6. 987229... Πλάτωνος ἐπεγένετο πραγματεία τὰ

μὲν πολλὰ τούτοις [Pythagoreer] ἀκολουθοῦσα, τὰ δὲ καὶ ἴδια παρὰ τὴν τῶν
Ἰταλικῶν ἔχουσα φιλοσοφίαν. ἐκ νέου τε γὰρ συνήθης γενόμενος πρῶτον Κρα-
τύλωι καὶ ταῖς Ἡρακλειτείοις δόξαις, ὡς ἁπάντων τῶν αἰσθητῶν ἀεὶ ῥεόντων
ὅ καὶ ἐπιστήμης περὶ αὐτῶν οὐκ οὔσης, ταῦτα μὲν καὶ ὕστερον οὕτως ὑπέλαβεν᾽
Σωκράτους δὲ κτλ. ὍΙΟΟΘ. III τοὐντεῦθεν δὴ γεγονώς, φασίν, εἴκοσιν ἔτη [Plato]
διήκουσε Σωκράτους᾽ ἐκείνου δ᾽ ἀπελθόντος προσεῖχε Κρατύλωι τε τῶι Ἥρακλει-
τείωι καὶ ἙἭρμογένει τῶι τὰ ἸΤαρμενίδου φιλοσοφοῦντι.
4. ΑΒΙΒ1. metaphys. Γ 5. 101027 ἔτι δὲ πᾶσαν ὁρῶντες ταύτην κινουμένην
10 τὴν φύσιν, κατὰ δὲ τοῦ μεταβάλλοντος οὐθὲν ἀληθευόμενον, περί γε τὸ πάντηι
πάντως μεταβάλλον οὐκ ἐνδέχεσθαι ἀληθεύειν. ἐκ γὰρ ταύτης τῆς ὑπολήψεως
ἐξήνθησεν ἡ ἀκροτάτη δόξα τῶν εἰρημένων, ἡ τῶν φασκόντων ἡρακλειτίζειν καὶ
οἵαν K. εἶχεν, ὃς τὸ τελευταῖον οὐθὲν ὦιετο δεῖν λέγειν, ἀλλὰ τὸν δάκτυλον ἐκίνει
μόνον, καὶ Ἡρακλείτωι ἐπετίμα εἰπόντι [12 Β 91], ὅτι δὶς τῶι αὐτῶι ποταμῶι οὐκ
15 ἔστιν ἐμβῆναι" αὐτὸς γὰρ ὦιετο οὐδ᾽ ἅπαξ.
5. PrLato Oratyl. 383 A Κρατύλος φησὶν ὅδε, ὦ Σώκρατες, ὀνόματος ὀρθότητα
εἶναι ἑκάστωι τῶν ὄντων φύσει πεφυκυῖαν καὶ οὐ τοῦτο εἶναι ὄνομα ὃ ἄν τινες
ξυνθέμενοι καλεῖν καλῶσι, τῆς αὑτῶν φωνῆς μόριον ἐπιφθεγγόμενοι, ἀλλὰ ὀρθό-
τητά τινα τῶν ὀνομάτων πεφυκέναι καὶ Ἕλλησι καὶ βαρβάροις τὴν αὐτὴν ἅπασιν.
20 Vgl. Ammon. d. interp. p. 34,22 Busse.

53. ANTISTHENES DER HERAKLITEER.

1. DıoG. vı19 γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι [außer dem Sokratiker] ᾿Αντισθένεις
τρεῖς: Ἡρακλείτειος εἷς, ἕτερος Ἐφέσιος καὶ Ῥόδιός τις ἱστορικός [FHG II 114 81.
Vgl. ıx 15 [oben S. 56,17].
25 2. ANDERE HERAKLITEER. [ARIST.] probl. 23,30. 934633 διὸ καί φασί τινες
τῶν ἡρακλειτιζόντων ἐκ μὲν τοῦ ποτίμου ξηραινομένου Kal πηγνυμένου λίθους
γίνεσθαι καὶ γῆν, ἐκ δὲ τῆς θαλάττης τὸν ἥλιον ἀναθυμιᾶσθαι.
3. Prarto Theaet. p. 179 Ὁ οἱ γὰρ τοῦ Ἡρακλείτου ἑταῖροι χορηγοῦσι τούτου
τοῦ λόγου μάλα ἐρρωμένως [86. αἴσθησιν καὶ ἐπιστήμην ταὐτὸν εἶναι].

80 54. LEUKIPPOS.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. Dioc. ıx 30ff. Λεύκιππος ᾿Ελεάτης, ὡς δέ τινες, ᾿Αβδηρίτης, κατ᾽ ἐνίους
de Μήλιος [l. Μιλήσιος; 5. Α 8. 88. 55 A 1 8 384]: οὗτος ἤκουσε Ζήνωνος.
ἤρεσκε δ᾽ αὐτῶι ἄπειρα εἶναι τὰ πάντα καὶ εἰς ἄλληλα μεταβάλλειν, τό τε
35 πᾶν εἶναι κενὸν καὶ πλῆρες [σωμάτων]. τούς τε κόσμους γίνεσθαι σωμάτων εἰς
τὸ κενὸν ἐμπιπτόντων καὶ ἀλλήλοις περιπλεκομένων᾽ ἔκ τε τῆς κινήσεως κατὰ
τὴν αὔξησιν αὐτῶν γίνεσθαι τὴν τῶν ἀστέρων φύσιν. φέρεσθαι δὲ τὸν ἥλιον ἐν
μείζονι κύκλωι περὶ τὴν σελήνην᾽ τὴν γῆν ὀχεῖσθαι περὶ τὸ μέσον δινουμένην᾽
σχῆμά τε αὐτῆς τυμπανῶδες εἶναι. πρῶτός τε ἀτόμους ἀρχὰς ὑπεστήσατο. (Kal)
 A. LEBEN UND LEHRE. 1—6. 343

κεφαλαιωδῶς μὲν ταῦτα᾽ ἐπὶ μέρους δὲ ὧδε ἔχει. (31) τὸ μὲν πᾶν ἄπειρόν
φησιν, ὡς προείρηται᾽ τούτου δὲ τὸ μὲν πλῆρες εἶναι, τὸ δὲ κενόν, (ἃ) καὶ
στοιχεῖά φησι. κόσμους τε ἐκ τούτων ἀπείρους εἶναι καὶ διαλύεσθαι εἰς ταῦτα.
γίνεσθαι δὲ τοὺς κόσμους οὕτω᾽ φέρεσθαι κατὰ ἀποτομὴν ἐκ τοῦ ἀπείρου
πολλὰ σώματα παντοῖα τοῖς σχήμασιν εἰς μέγα κενόν, ἅπερ ἀθροισθέντα δίνην
ἀπεργάζεσθαι μίαν, καθ᾽ ἣν προσκρούοντα (ἀλλήλοις) καὶ παντοδαπῶς κυκλούμενα
διακρίνεσθαι χωρὶς τὰ ὅμοια πρὸς τὰ ὅμοια. ἰσορρόπων δὲ διὰ τὸ πλῆθος μηκέτι
δυναμένων περιφέρεσθαι, τὰ μὲν λεπτὰ χωρεῖν εἰς τὸ ἔξω κενόν, ὥσπερ διαττώ-
μενα᾿ τὰ δὲ λοιπὰ συμμένειν καὶ περιπλεκόμενα συγκατατρέχειν ἀλλήλοις καὶ
10 ποιεῖν πρῶτόν τι σύστημα σφαιροειδές. (32) τοῦτο δ᾽ οἷον ὑμένα ἀφίστασθαι
περιέχοντα ἐν ἑαυτῶι παντοῖα σώματα ὧν κατὰ τὴν τοῦ μέσου ἀντέρεισιν περι-
δινουμένων λεπτὸν γενέσθαι τὸν πέριξ ὑμένα συρρεόντων ἀεὶ τῶν συνεχῶν κατ᾽
ἐπίψαυσιν τῆς δίνης. καὶ οὕτω γενέσθαι τὴν γῆν, συμμενόντων τῶν ἐνεχθέντων
ἐπὶ τὸ μέσον. αὐτόν τε πάλιν τὸν περιέχοντα οἷον ὑμένα αὔξεσθαι κατὰ τὴν
15 ἐπέκκρισιν τῶν ἔξωθεν σωμάτων᾽ δίνηι τε φερόμενον αὐτόν, ὧν ἂν ἐπιψαύσηι,
ταῦτα ἐπικτᾶσθαι. τούτων δέ τινα συμπλεκόμενα ποιεῖν σύστημα, τὸ μὲν πρῶτον
κάθυγρον καὶ πηλῶδες, ξηρανθέντα καὶ περιφερόμενα σὺν τῆι τοῦ ὅλου δίνηι,
εἶτ᾽ ἐκπυρωθέντα τὴν τῶν ἀστέρων ἀποτελέσαι φύσιν. (33) εἶναι δὲ τὸν τοῦ
ἡλίου κύκλον ἐξώτατον, τὸν δὲ τῆς σελήνης προσγειότατον, (τοὺς δὲ) τῶν ἄλλων
20 μεταξὺ τούτων. καὶ πάντα μὲν τὰ ἄστρα πυροῦσθαι διὰ τὸ τάχος τῆς φορᾶς,
τὸν δὲ ἥλιον καὶ ὑπὸ τῶν ἀστέρων ἐκπυροῦσθαι᾽ τὴν δὲ σελήνην τοῦ πυρὸς
ὀλίγον μεταλαμβάνειν. ἐκλείπειν δὲ ἥλιον καὶ σελήνην (* * . τὴν δὲ λόξωσιν
τοῦ ζωιδιακοῦ γενέσθαι) τῶι κεκλίσθαι τὴν γῆν πρὸς μεσημβρίαν᾽ τὰ δὲ πρὸς
ἄρκτωι ἀεί τε νίφεσθαι καὶ κατάψυχρα εἶναι καὶ πήγνυσθαι. καὶ τὸν μὲν ἥλιον
ἐκλείπειν σπανίως, τὴν δὲ σελήνην συνεχῶς διὰ τὸ ἀνίσους εἶναι τοὺς κύκλους
αὐτῶν. εἶναί τε ὥσπερ γενέσεις κόσμου, οὕτω καὶ αὐξήσεις καὶ φθίσεις καὶ φθορὰς
κατά τινα ἀνάγκην, ἣν ὁποία ἐστὶν (οὐ) διασαφεῖ.
2. Ῥιοσ. x 18 [.Epieurea 365, 19 Usen.] τοῦτον [Epikur]) ᾿Απολλόδωρος ἐν
Χρονικοῖς [fr. 75 Jacoby] Ναυσιφάνους ἀκοῦσαί φησι καὶ ΤΤραξιφάνους᾽ αὐτὸς δὲ
30 οὔ φησιν, ἀλλ᾽ ἑαυτοῦ ἐν τῆι πρὸς Εὐρύλοχον ἐπιστολῆι [fr. 123]. ἀλλ᾽ οὐδὲ
Λεύκιππόν τινα γεγενῆσθαί φησι φιλόσοφον οὔτε αὐτὸς οὔτε Ἕρμαρχος,
ὃν ἔνιοί φασι (καὶ ᾿Απολλόδωρος ὁ ᾿Επικούρειος) διδάσκαλον Δημοκρίτου γετε-
νῆσθαι.
3. ΞΊΜΡΙ,. phys. 25,2 [vgl. oben S. 829, 10] Diogenes v. Ap. τὰ μὲν πλεῖστα
35 συμπεφορημένως γέγραφε, τὰ μὲν κατὰ ᾿Αναξαγόραν τὰ de κατὰ Λεύκιππον λέγων.
4. CLEMm. Strom. ı 64 p. 353 P. TTapueviöng τοίνυν Ξενοφάνους ἀκουστὴς
γίνεται, τούτου de Ζήνων, εἶτα A., εἶτα Δημόκριτος. Vgl. Dioc. 115. 1x 34.
5. [Garen.] Hist. philos. 3 (Ὁ. 601,9) τούτου [Zeno v. Elea] δὲ A. ὁ ᾿Αβδη-
pirng ἀκουστὴς τὴν τῶν ἀτόμων εὕρεσιν Emivevönke πρῶτος. ΙΑΜΒΙῚ, V.P. 104
40 οἱ ἐκ τοῦ διδασκαλείου τούτου μάλιστα δὲ οἱ παλαιότατοι καὶ αὐτῶι συγχρονί-
σαντες καὶ μαθητεύσαντες τῶι Πηυθαγόραι πρεσβύτηι νέοι Φιλόλαός τε καὶ Εὔρυ-
τος... Λεύκιππός τε καὶ ᾿Αλκμαίων. TZETZ. Chil. τ 980 Λευκίππου τοῦ μαθητοῦ
Μελίσσου.
6. ΑΒΙ57. metaphys. A 4. 9860 4 A. δὲ καὶ ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ Δημόκριτος στοι-
45 χεῖα μὲν τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενὸν εἶναί φασι, λέγοντες τὸ μὲν ὃν τὸ δὲ μὴ ὄν,
τούτων δὲ τὸ μὲν πλῆρες καὶ στερεὸν τὸ ὄν, τὸ δὲ κενὸν καὶ μανὸν τὸ μὴ ὄν
(διὸ καὶ οὐθὲν μᾶλλον τὸ ὃν τοῦ μὴ ὄντος εἶναί φασιν, ὅτι οὐδὲ τὸ κενὸν (ἔλαττον)
τοῦ σώματος), αἴτια δὲ τῶν ὄντων ταῦτα ὡς ὕλην. καὶ καθάπερ οἱ ἕν ποιοῦντες
 344 54. LEUKIPPOS.
τὴν ὑποκειμένην οὐσίαν τᾶλλα τοῖς πάθεσιν αὐτῆς γεννῶσι, TO μανὸν καὶ τὸ
πυκνὸν ἀρχὰς τιθέμενοι τῶν παθημάτων, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ οὗτοι τὰς δια-
φορὰς αἰτίας τῶν ἄλλων εἶναί φασιν. ταύτας μέντοι τρεῖς εἶναι λέγουσι, σχῆμά
τε καὶ τάξιν καὶ θέσιν᾽ διαφέρειν γάρ φασι τὸ ὃν ῥυσμῶι καὶ διαθιγῆι καὶ
τροπῆι μόνον. τούτων δὲ ὁ μὲν ῥυσμὸς σχῆμά ἐστιν, ἡ δὲ διαθιγὴ τάξις, ἡ δὲ
τροπὴ θέσις διαφέρει γὰρ τὸ μὲν A τοῦ N σχήματι, τὸ δὲ ΑΝ τοῦ NA τάξει, τὸ
δὲ I τοῦ Η θέσει. περὶ δὲ κινήσεως, ὅθεν ἢ πῶς ὑπάρχει τοῖς οὖσι, καὶ οὗτοι
παραπλησίως τοῖς ἄλλοις ῥαιθύμως ἀφεῖσαν. [Folgt 45 Β 41] Aurx. in Metaph.
4. d. St. 36,21 λέγει μὲν περὶ Λευκίππου τε καὶ Δημοκρίτου οὗτοι γὰρ λέγουσιν
10 ἀλληλοτυπούσας καὶ κρουομένας πρὸς ἀλλήλας κινεῖσθαι τὰς ἀτόμους, πόθεν μέντοι
ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως τῆς κατὰ φύσιν, οὐ λέγουσιν. ἡ γὰρ κατὰ τὴν ἀλληλοτυ-
πίαν βίαιός ἐστι κίνησις καὶ οὐ κατὰ φύσιν, ὑστέρα δὲ ἡ βίαιος τῆς κατὰ φύσιν.
PHıLor. de anima p. 68,3 ῥυσμὸς λέξις ἐστὶν ᾿Αβδηρική, σημαίνει δὲ τὸ σχῆμα.
7. Arıst. de gen. οὖ corr. A 8. 324635 ὁδῶι δὲ μάλιστα καὶ περὶ (8285 1) πάν-
τῶν Evi λόγωι διωρίκασι A. καὶ Δημόκριτος, ἀρχὴν ποιησάμενοι κατὰ φύσιν ἥπερ
ἐστίν. ἐνίοις γὰρ τῶν ἀρχαίων ἔδοξε τὸ ὃν ἐξ ἀνάγκης ἕν εἶναι καὶ ἀκίνητον᾽
τὸ μὲν γὰρ κενὸν οὐκ ὄν, κινηθῆναι δ᾽ οὐκ ἂν δύνασθαι μὴ ὄντος κενοῦ κεχωρισ-
μένου, οὐδ᾽ αὖ πολλὰ εἶναι μὴ ὄντος τοῦ διείργοντος ... [folgt die Κ΄. 109,23
mitget. St.]... 325°223 A. δ᾽ ἔχειν ὠιήθη λόγους, οἵτινες πρὸς τὴν αἴσθησιν ὁμο-
20 λογούμενα λέγοντες οὐκ ἀναιρήσουσιν οὔτε γένεσιν οὔτε φθορὰν οὔτε κίνησιν
καὶ τὸ πλῆθος τῶν ὄντων. ὁμολογήσας δὲ ταῦτα μὲν τοῖς φαινομένοις, τοῖς δὲ
τὸ ἕν κατασκευάζουσιν ὡς οὐκ ἂν κίνησιν οὖσαν ἄνευ κενοῦ, τό τε κενὸν μὴ ὃν
καὶ τοῦ ὄντος οὐθὲν μὴ ὄν φησιν eivar' τὸ γὰρ κυρίως ὃν παμπλῆρες ὄν. ἀλλ᾽
εἶναι τὸ τοιοῦτον οὐχ ἕν, ἀλλ᾽ ἄπειρα τὸ πλῆθος καὶ ἀόρατα διὰ σμικρότητα τῶν
25 ὄγκων. ταῦτα δ᾽ ἐν τῶι κενῶι φέρεσθαι (κενὸν γὰρ εἶναι), καὶ συνιστάμενα μὲν
γένεσιν ποιεῖν, διαλυόμενα δὲ φθοράν. ποιεῖν δὲ καὶ πάσχειν ἧι τυγχάνουσιν
ἁπτόμενα ταύτηι γὰρ οὐχ ἕν εἶναι. καὶ συντιθέμενα δὲ καὶ περιπλεκόμενα γεννᾶν᾽
ἐκ δὲ τοῦ κατ᾽ ἀλήθειαν ἑνὸς [s. 18 A 25] οὐκ ἂν γενέσθαι πλῆθος οὐδ᾽ ἐκ τῶν
ἀληθῶς πολλῶν ἕν, ἀλλ᾽ εἶναι τοῦτ᾽ ἀδύνατον" ἀλλ᾽, ὥσπερ ᾿Εμπεδοκλῆς [21 A 87]
30 καὶ τῶν ἄλλων τινές φασι πάσχειν διὰ πόρων, οὕτω πᾶσαν ἀλλοίωσιν καὶ πᾶν τὸ
πάσχειν τοῦτον γίνεσθαι τὸν τρόπον, διὰ τοῦ κενοῦ γινομένης τῆς διαλύσεως καὶ
τῆς φθορᾶς, ὁμοίως δὲ καὶ τῆς αὐξήσεως, ὑπεισδυομένων στερεῶν. σχεδὸν δὲ
καὶ ᾿Εμπεδοκλεῖ ἀναγκαῖον λέγειν ὥσπερ καὶ A. φησιν. εἶναι γὰρ ἄττα στερεά,
ἀδιαίρετα δέ, εἰ μὴ πάντηι πόροι συνεχεῖς εἰσιν. τοῦτο δ᾽ ἀδύνατον οὐθὲν γὰρ
ἔσται ἕτερον στερεὸν παρὰ τοὺς πόρους, ἀλλὰ πᾶν κενόν. ἀνάγκη ἄρα τὰ μὲν
ἁπτόμενα εἶναι ἀδιαίρετα, τὰ δὲ μεταξὺ αὐτῶν κενά, οὺς ἐκεῖνος [Empedokles]
λέγει πόρους. οὕτως δὲ καὶ A. λέγει περὶ τοῦ ποιεῖν καὶ πάσχειν... . 825624
ὥσπερ ἐν τῶι Τιμαίωι γέγραφε Πλάτων: τοσοῦτον γὰρ διαφέρει τοῦ μὴ τὸν
αὐτὸν τρόπον Λευκίππωι λέγειν, ὅτι ὁ μὲν στερεά, ὁ δὲ ἐπίπεδα λέγει τὰ ἀδιαί-
40 ρετα, καὶ ὁ μὲν ἀπείροις ὡρίσθαι σχήμασι τῶν ἀδιαιρέτων στερεῶν ἕκαστον, ὁ δὲ
ὡρισμένοις, ἐπεὶ ἀδιαίρετά γε ἀμφότεροι λέγουσι καὶ ὡρισμένα σχήμασιν. ἐκ δὴ
τούτων αἱ γενέσεις καὶ αἱ διακρίσεις Λευκίππωι μὲν δύο τρόποι ἂν εἶεν διά τε
τοῦ κενοῦ καὶ διὰ τῆς ἁφῆς (ταύτηι γὰρ διαιρετὸν ἕκαστον), Πλάτωνι δὲ κατὰ
τὴν ἁφὴν μόνον᾽ κενὸν γὰρ οὐκ εἶναί φησι. [Daraus [Ar.] de uxG 6. 98067 ἐν
45 τοῖς Λευκίππου καλουμένοις λόγοις.
8. ΞΊΜΡΙ,. phys. 28,4 [aus Theophr. phys. op. fr.8; Ὁ. 488] A. δὲ ὁ ᾿Ελεάτης
ἢ Μιλήσιος (ἀμφοτέρως γὰρ λέγεται περὶ αὐτοῦ) κοινωνήσας Tlapuevidnı τῆς
φιλοσοφίας, οὐ τὴν αὐτὴν ἐβάδισε ΤΤαρμενίδηι καὶ Ξενοφάνει περὶ τῶν ὄντων
 A. LEHRE. 6—13. 345

ὁδόν, ἀλλ᾽ ὡς δοκεῖ τὴν ἐναντίαν. ἐκείνων γὰρ Ev καὶ ἀκίνητον καὶ ἀγένητον
καὶ πεπερασμένον ποιούντων τὸ πᾶν καὶ τὸ μὴ ὃν μηδὲ ζητεῖν συγχωρούντων,
οὗτος ἄπειρα καὶ ἀεὶ κινούμενα ὑπέθετο στοιχεῖα τὰς ἀτόμους καὶ τῶν ἐν αὐτοῖς
σχημάτων ἄπειρον τὸ πλῆθος διὰ τὸ μηδὲν μᾶλλον τοιοῦτον ἢ τοιοῦτον εἶναι
καὶ γένεσιν καὶ μεταβολὴν ἀδιάλειπτον ἐν τοῖς οὖσι θεωρῶν. ἔτι δὲ οὐδὲν μᾶλλον
τὸ ὃν ἢ τὸ μὴ ὃν ὑπάρχειν, καὶ αἴτια ὁμοίως εἶναι τοῖς γινομένοις ἄμφω. τὴν
γὰρ τῶν ἀτόμων οὐσίαν ναστὴν καὶ πλήρη ὑποτιθέμενος ὃν ἔλεγεν εἶναι καὶ ἐν
τῶι κενῶι φέρεσθαι, ὅπερ μὴ ὃν ἐκάλει καὶ οὐκ ἔλαττον τοῦ ὄντος εἶναί φησι.
παραπλησίως δὲ καὶ ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ Δημόκριτος ὁ ᾿Αβδηρίτης ἀρχὰς ἔθετο τὸ
10 πλῆρες καὶ τὸ κενόν κτλ. Cıc. Acad. pr. 11 37,118 (Ὁ). 119) 1. plenum et inane;
Demoecritus hwie in hoc similis, uberior in ceteris.
9. Arıst. de gen. et corr. A 1. 314221 Δημόκριτος δὲ καὶ A. ἐκ σωμάτων
ἀδιαιρέτων τᾶλλα συγκεῖσθαί φασι, ταῦτα δ᾽ ἄπειρα καὶ τὸ πλῆθος εἶναι καὶ τὰς
μορφάς, αὐτὰ δὲ πρὸς αὐτὰ διαφέρειν τούτοις ἐξ ὧν εἰσι καὶ θέσει καὶ τάξει
15 τούτων. 31566 Δημ. δὲ καὶ A. ποιήσαντες τὰ σχήματα τὴν ἀλλοίωσιν καὶ τὴν
γένεσιν ἐκ τούτων ποιοῦσι, διακρίσει μὲν καὶ συγκρίσει γένεσιν καὶ φθοράν, τάξει
δὲ καὶ θέσει ἀλλοίωσιν. ἐπεὶ δ᾽ Wıovro τἀληθὲς ἐν τῶι φαίνεσθαι, ἐναντία δὲ
καὶ ἄπειρα τὰ φαινόμενα, τὰ σχήματα ἄπειρα ἐποίησαν, ὥστε ταῖς μεταβολαῖς τοῦ
συγκειμένου τὸ αὐτὸ ἐναντίον δοκεῖν ἄλλωι καὶ ἄλλωι, καὶ μετακινεῖσθαι μικροῦ
20 ἐμμειγνυμένου καὶ ὅλως ἕτερον φαίνεσθαι ἑνὸς μετακινηθέντος᾽ ἐκ τῶν αὐτῶν
γὰρ τραγωιδία καὶ κωμωιδία γίνεται γραμμάτων.
10. ΗἼΡΡΟΙ,. ref. 112 (1). 6064) (1) A. δὲ Ζήνωνος ἑταῖρος οὐ τὴν αὐτὴν
δόξαν διετήρησεν, ἀλλά φησιν ἄπειρα εἶναι καὶ ἀεὶ κινούμενα καὶ γένεσιν καὶ
μεταβολὴν συνεχῶς οὖσαν. στοιχεῖα δὲ λέγει τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενόν. (2) κόσ-
μους δὲ (WdE) γίνεσθαι λέγει ὅταν εἰς μέγα κενὸν ἐκ τοῦ περιέχοντος ἀθροι-
σθῆι πολλὰ σώματα καὶ συρρυῆι, προσκρούοντα ἀλλήλοις συμπλέκεσθαι τὰ ὁμοιο-
σχήμονα καὶ παραπλήσια τὰς μορφάς, καὶ περιπλεχθέντων ἄστρα γίνεσθαι, αὔξειν
δὲ καὶ φθίνειν διὰ τὴν ἀνάγκην. τίς δ᾽ ἂν εἴη ἡ ἀνάγκη, οὐ διώρισεν.
11. Cıc. Acad. pr. τὶ 37,118 (Ὁ. 119; zwischen Parmenides und Demokrit)
30 L. plenum et inane. de deor. nat. 124,66 ista enim flagitia Demoeriti, sive
etiam ante Leucippi, esse corpuscula qnaedam levia, alia aspera, rutunda alia,
partim autem angulata, hamata quaedam et quasi adunca, ex üs effectum esse
caelum atque terram nullo cogente natura, sed concursu quodam fortwito: hane
tu opimionem, ©. Vellei, usque ad hame aetatem perduxisti. Vgl. Lacr. de ira
10,3 inst. div. ııı 17,22.
12. A&r.13,15 (D 285) A. Μιλήσιος ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα τὸ πλῆρες καὶ τὸ
κενόν γνρ].114,.3. CLem. Protr. 66 p. 57P.
13. SımpL. phys. p. 925,10 οἱ δὲ τῆς Em ἄπειρον τομῆς ἀπεγνωκότες, ὡς οὐ
δυναμένων ἡμῶν ἐπ᾽ ἄπειρον τεμεῖν καὶ ἐκ τούτου πιστώσασθαι τὸ ἀκατάληκτον
40 τῆς τομῆς, ἐξ ἀδιαιρέτων ἔλεγον ὑφεστάναι τὰ σώματα καὶ εἰς ἀδιαίρετα διαιρεῖ-
σθαι. πλὴν ὅτι Λ. μὲν καὶ Δημόκριτος οὐ μόνον τὴν ἀπάθειαν αἰτίαν τοῖς πρώ-
τοῖς σώμασι τοῦ μὴ διαιρεῖσθαι νομίζουσιν, ἀλλὰ καὶ τὸ σμικρὸν καὶ ἀμερές,
Ἐπίκουρος [fr. 268 Us.] δὲ ὕστερον ἀμερῆ μὲν οὐχ ἡγεῖται, ἄτομα δὲ αὐτὰ διὰ
τὴν ἀπάθειαν εἶναί φησι. καὶ πολλαχοῦ μὲν τὴν Λευκίππου καὶ Δημοκρίτου δόξαν
45 ὁ ᾿Αριστοτέλης διήλεγξεν, καὶ δι᾿ ἐκείνους ἴσως τοὺς ἐλέγχους πρὸς τὸ ἀμερὲς
ἐνισταμένους ὁ ᾿Επίκουρος ὕστερον μὲν γενόμενος, συμπαθῶν δὲ τῆι Λευκίππου
καὶ Δημοκρίτου δόξηι περὶ τῶν πρώτων σωμάτων, ἀπαθῆ μὲν ἐφύλαξεν αὐτά,
τὸ δὲ ἀμερὲς αὐτῶν παρείλετο, ὡς διὰ τοῦτο ὑπὸ τοῦ ᾿Αριστοτέλους ἐλεγχομένων.
 346 54. LEUKIPPOS.

14. SIMPL. phys. p. 36,1 οἱ δὲ περὶ Λεύκιππον καὶ Δημόκριτον τὰ ἐλάχιστα

πρῶτα σώματα ἄτομα καλοῦντες κατὰ τὴν τῶν σχημάτων αὐτῶν καὶ τῆς θέσεως
καὶ τῆς τάξεως διαφορὰν τὰ μὲν θερμὰ γίνεσθαι καὶ πύρια τῶν σωμάτων, ὅσα
ἐξ ὀξυτέρων καὶ λεπτομερεστέρων καὶ κατὰ ὁμοίαν θέσιν κειμένων σύγκειται τῶν
πρώτων σωμάτων, τὰ δὲ ψυχρὰ καὶ ὑδατώδη, ὅσα ἐκ τῶν ἐναντίων, καὶ τὰ μὲν
λαμπρὰ καὶ φωτεινά, τὰ δὲ ἀμυδρὰ καὶ σκοτεινά. de caelo p. 242,15 οὐδὲ ὡς
διωρισμένα ἄπειρα τῶι πλήθει δυνατὸν εἶναι τὰ στοιχειώδη σώματα, ὡς οἱ περὶ
Λεύκιππον καὶ Δημόκριτον ὑπετίθεντο πρὸ αὐτοῦ γεγονότες καὶ μετ᾽ αὐτὸν Ἐπί-
κουρος. οὗτοι γὰρ ἔλεγον ἀπείρους εἶναι τῶι πλήθει τὰς ἀρχὰς ἃς καὶ ἀτόμους
10 καὶ ἀδιαιρέτους ἐνόμιζον καὶ ἀπαθεῖς διὰ τὸ ναστὰς εἶναι καὶ ἀμοίρους τοῦ
κενοῦ᾽ τὴν γὰρ διαίρεσιν κατὰ τὸ κενὸν τὸ ἐν τοῖς σώμασιν ἔλεγον γίνεσθαι,
ταύτας δὲ τὰς ἀτόμους ἐν ἀπείρωι τῶι κενῶι κεχωρισμένας ἀλλήλων καὶ διαφε-
ρούσας σχήμασί τε καὶ μεγέθεσι καὶ θέσει καὶ τάξει φέρεσθαι ἐν τῶι κενῶι καὶ
ἐπικαταλαμβανούσας ἀλλήλας συγκρούεσθαι καὶ τὰς μὲν ἀποπάλλεσθαι, ὅπηι ἂν
15 τύχωσιν, τὰς δὲ περιπλέκεσθαι ἀλλήλαις κατὰ τὴν τῶν σχημάτων καὶ μεγεθῶν καὶ
θέσεων καὶ τάξεων συμμετρίαν καὶ συμμένειν καὶ οὕτως τὴν τῶν συνθέτων γένεσιν
ἀποτελεῖσθαι.
15. Αἴτ. τ 18,8 (Ὁ. 316) A. Δημόκριτος... ’Enikoupog τὰ μὲν ἄτομα ἄπειρα
τῶι πλήθει, τὸ δὲ κενὸν ἄπειρον τῶι μεγέθει. ARIST. de caelo Γ 4. 30324 οὐδ᾽
20 ὡς ἕτεροί τινες λέγουσιν, οἷον N. τε καὶ Δημ. ὁ ᾿Αβδηρίτης, εὔλογα τὰ συμβαί-
νοντα᾽ φασὶ γὰρ εἶναι τὰ πρῶτα μεγέθη πλήθει μὲν ἄπειρα, μεγέθει δὲ ἀδιαίρετα,
καὶ οὔτ᾽ ἐξ ἑνὸς πολλὰ γίγεσθαι οὔτε ἐκ πολλῶν ἕν, ἀλλὰ τῆι τούτων συμπλοκῆι
καὶ περιπαλάξει πάντα γεννᾶσθαι. τρόπον γάρ τινα καὶ οὗτοι πάντα τὰ ὄντα
ποιοῦσιν ἀριθμοὺς καὶ ἐξ ἀριθμῶν καὶ γὰρ εἰ μὴ σαφῶς δηλοῦσιν, ὅμως τοῦτο
25 βούλονται λέγειν. καὶ πρὸς τούτοις, ἐπεὶ διαφέρει τὰ σώματα σχήμασιν, ἄπειρα
δὲ τὰ σχήματα, ἄπειρα καὶ τὰ ἁπλᾶ σώματά φασιν εἶναι. ποῖον δὲ καὶ τί ἑκάστου
τὸ σχῆμα τῶν στοιχείων, οὐθὲν ἐπιδιώρισαν, ἀλλὰ μόνον τῶι πυρὶ τὴν σφαῖραν
ἀπέδωκαν: ἀέρα δὲ καὶ ὕδωρ καὶ τᾶλλα μετέθει καὶ μικρότητι διεῖλον, ὡς οὖσαν
αὐτῶν τὴν φύσιν οἷον πανσπερμίαν πάντων τῶν στοιχείων.
30 16. — — Γ 2. 30068 διὸ καὶ Λευκίππωι καὶ Δημοκρίτωι τοῖς λέγουσιν dei
κινεῖσθαι τὰ πρῶτα σώματα ἐν τῶι κενῶι καὶ τῶι ἀπείρωι, λεκτέον τίνα κίνησιν
καὶ τίς ἡ κατὰ φύσιν αὐτῶν κίνησις. SIMPL. Ζ. d. St. 583,20 ἔλεγον ἀεὶ κινεῖσθαι
τὰ πρῶτα κατ᾽ αὐτοὺς σώματα, τουτέστι τὰς ἀτόμους, ἐν τῶι ἀπείρωι κενῶι βίαι.
17. Herm. irris. 12 (Ὁ. 664) ταῦτα γάρ τοι πάντα ὁ A. λῆρον ἡγούμενος
35 ἀρχὰς εἶναί φησι τὰ ἄπειρα καὶ ἀεικίνητα καὶ ἐλάχιστα᾽ καὶ τὰ μὲν λεπτομερῆ
ἄνω χωρήσαντα πῦρ καὶ ἀέρα γενέσθαι, τὰ δὲ παχυμερῆ κάτω ὑποστάντα ὕδωρ
καὶ γῆν.
18. Arıst. Metaph. A 6. 1071631 διὸ ἔνιοι ποιοῦσιν ἀεὶ ἐνέργειαν οἷον A.
καὶ TTAdrwv' αἰεὶ γὰρ εἶναί φασι κίνησιν. ἀλλὰ διὰ τί καὶ τίνα, οὐ λέγουσιν οὐδ᾽,
40 εἰ ὡδὶ (N) ὡδί, τὴν αἰτίαν.
19. — de caelo A 7. 275629 εἰ δὲ μὴ συνεχὲς τὸ πᾶν, ἀλλ᾽ ὥσπερ λέγει
Δημόκριτος καὶ Λ. διωρισμένα τῶι κενῶι, μίαν ἀναγκαῖον εἶναι πάντων τὴν κίνησιν.
διώρισται μὲν γὰρ τοῖς σχήμασιν: τὴν δὲ φύσιν εἶναί φασιν αὐτῶν μίαν ὥσπερ
ἂν εἰ χρυσὸς ἕκαστον εἴη κεχωρισμένος. phys. Δ 6. 213227 [nach 46 A 68] οἱ
45 δ᾽ ἄνθρωποι βούλονται κενὸν εἶναι διάστημα, ἐν ὧι μηδέν ἐστι σῶμα αἰσθητόν."
οἰόμενοι δὲ τὸ ὃν ἅπαν εἶναι σῶμά φασιν, ἐν ὧι ὅλον μηδέν ἐστι, τοῦτ᾽ εἶναι
κενόν. διὸ τὸ πλῆρες ἀέρος κενὸν εἶναι. οὔκουν τοῦτο δεῖ δεικνύναι, ὅτι ἔστι
τι ὁ ἀήρ, ἀλλ᾽ ὅτι οὐκ ἔστι διάστημα ἕτερον τῶν σωμάτων
IR I
οὔτε χωριστὸν οὔτε
 A. LEHRE. 14—24. 347

ἐνεργείαι ὄν, ὃ διαλαμβάνει τὸ πᾶν σῶμα, ὥστ᾽ εἶναι μὴ συνεχές, καθάπερ λέγει
Δημόκριτος καὶ A. καὶ (2130) ἕτεροι πολλοὶ τῶν φυσιολόγων, ἢ καὶ εἴ τι ἔξω τοῦ
παντὸς σώματός ἐστιν ὄντος συνεχοῦς. οὗτοι μὲν οὖν οὐ κατὰ θύρας πρὸς τὸ
πρόβλημα ἀπαντῶσιν, ἀλλ᾽ οἱ φάσκοντες εἶναι [nämlich τὸ κενόν] μᾶλλον. λέγουσι
δ᾽ Ev μὲν (1) ὅτι κίνησις ἡ κατὰ τόπον οὐκ ἂν ein ( αὕτη δ᾽ ἐστὶ φορὰ καὶ αὔξη-
σις)... ἕνα μὲν οὖν τρόπον ἐκ τούτων δεικνύουσιν ὅτι ἔστι τι κενόν. ἄλλον
δ᾽ (2) ὅτι φαίνεται ἔνια συνιόντα καὶ πιλούμενα.... ἔτι δὲ (3) καὶ ἡ αὔξησις δοκεῖ
πᾶσι γίγνεσθαι διὰ κενοῦ... μαρτύριον δὲ καὶ (4) τὸ περὶ τῆς τέφρας ποιοῦνται,
ἣ δέχεται ἴσον ὕδωρ ὅσον τὸ ἀγγεῖον τὸ κενόν.
10 20. ΞΊΜΡΙ,. phys. 648,12... οἱ περὶ Δημόκριτον καὶ Λεύκιππον ἔλεγον, οὐ
μόνον ἐν τῶι κόσμωι κενὸν εἶναί τι λέγοντες, ἀλλὰ καὶ ἔξω τοῦ κόσμου.
21. — de caelo p. 202,16 A. δὲ καὶ Δημόκριτος ἀπείρους τῶι πλήθει τοὺς
κόσμους ἐν ἀπείρωι τῶι κενῶι καὶ ἐξ ἀπείρων τῶι πλήθει τῶν ἀτόμων συνίστασθαί
φησι. Vgl. 2.Ἃ 17.
22, Azr. τὶ 2,2 (D.329) A. καὶ Δημόκριτος σφαιροειδῆ τὸν κόσμον. 3,2 (D.330)
N. δὲ καὶ Δημόκριτος καὶ ᾿Επίκουρος οὔτ᾽ ἔμψυχον οὔτε προνοίαι διοικεῖσθαι,
φύσει δέ τινι ἀλόγωι, ἐκ τῶν ἀτόμων συνεστῶτα [nämlich τὸν κόσμον]. 4,6
(D. 331) ᾿Αναξίμανδρος ... A. φθαρτὸν τὸν κόσμον.
23. — u 7,2 (D. 336) A. καὶ Δημόκριτος χιτῶνα κύκλωι καὶ ὑμένα περι-
20 τείνουσι τῶι κόσμωι διὰ τῶν ἀγκιστροειδῶν ἀτόμων συμπεπλεγμένον.
24. --τ4,1Ε΄, (Ὁ. 2389: Usen. Epieur. fr. 308, Auszug aus dem Μέγας διά-
κοσμος) (1) ὁ τοίνυν κόσμος συνέστη περικεκλασμένωι σχήματι ἐσχηματισμένος
τὸν τρόπον τοῦτον᾽ τῶν ἀτόμων σωμάτων ἀπρονόητον καὶ τυχαίαν ἐχόντων τὴν
κίνησιν συνεχῶς τε καὶ τάχιστα κινουμένων, εἰς τὸ αὐτὸ πολλὰ σώματα συνη-
θροίσθη [καὶ] διὰ τοῦτο ποικιλίαν ἔχοντα καὶ σχημάτων καὶ μεγεθῶν. (2) ἀθροιζο-
μένων δ᾽ ἐν ταὐτῶι τούτων τὰ μὲν ὅσα μείζονα ἦν καὶ βαρύτερα πάντως ὑπεκά-
θιζεν᾽ ὅσα δὲ μικρὰ καὶ περιφερῆ καὶ λεῖα καὶ εὐόλισθα, ταῦτα καὶ ἐξεθλίβετο
κατὰ τὴν σύνοδον τῶν ἀτόμων εἴς TE τὸ μετέωρον ἀνεφέρετο. ὡὡςς δ᾽ οὖν ἐξέλειπε
μὲν ἡ πληκτικὴ δύναμις μετεωρίζουσα οὐκέτι τε ἦγεν ἡ πληγὴ πρὸς τὸ μετέωρον,
30 ἐκωλύετο δὲ ταῦτα κάτω φέρεσθαι, ἐπιέζετο πρὸς τοὺς τόπους τοὺς δυναμένους
δέξασθαι: οὗτοι δὲ ἦσαν οἱ πέριξ, καὶ πρὸς τούτοις τὸ πλῆθος τῶν σωμάτων
περιεκλᾶτο. περιπλεκόμενά τε ἀλλήλοις κατὰ τὴν περίκλασιν τὸν οὐρανὸν ἐγέν-
vnoe. (3) τῆς δ᾽ αὐτῆς ἐχόμεναι φύσεως αἱ ἄτομοι ποικίλαι οὖσαι, καθὼς εἴρηται,
πρὸς τὸ μετέωρον ἐξωθούμεναι τὴν τῶν ἀστέρων φύσιν ἀπετέλουν. τὸ δὲ πλῆθος
τῶν ἀναθυμιωμένων σωμάτων ἔπληττε τὸν ἀέρα καὶ τοῦτον ἐξέθλιβε. πνευματού-
μενος δὲ οὗτος κατὰ τὴν κίνησιν καὶ συμπεριλαμβάνων τὰ ἄστρα συμπεριῆγεν
αὐτὰ καὶ τὴν νῦν περιφορὰν αὐτῶν μετέωρον ἐφύλαττε᾽ κἄπειτα ἐκ μὲν τῶν
ὑποκαθιζόντων ἐγεννήθη ἡ γῆ, ἐκ δὲ τῶν μετεωριζομένων οὐρανός, πῦρ, ἀήρ.
(4) πολλῆς δὲ ὕλης ἔτι περιειλημμένης ἐν τῆι γῆι πυκνουμένης τε ταύτης κατὰ
40 τὰς ἀπὸ τῶν πνευμάτων πληγὰς καὶ τὰς ἀπὸ τῶν ἀστέρων αὔρας προσεθλίβετο
πᾶς 6 μικρομερὴς σχηματισμὸς ταύτης καὶ τὴν ὑγρὰν φύσιν ἐγέννα ῥευστικῶς
δὲ αὕτη διακειμένη κατεφέρετο πρὸς τοὺς κοίλους τόπους καὶ δυναμένους χωρῆ-
σαί τε καὶ στέξαι, ἢ καθ᾽ αὑτὸ τὸ ὕδωρ ὑποστὰν ἐκοίλαινε τοὺς ὑποκειμένους
τόπους. τὰ μὲν οὖν κυριώτατα μέρη τοῦ κόσμου τὸν τρόπον τοῦτον ἐγεννήθη.
Erıcur. ep. τὶ [Diog. x 88 Ε΄. p. 37,7 Us.] κόσμος ἐστὶ περιοχή τις οὐρανοῦ ἄστρα
TE καὶ γῆν καὶ πάντα τὰ φαινόμενα περιέχουσα, ἀποτομὴν [vgl. Α 1 5. 343,4]
ἔχουσα ἀπὸ τοῦ ἀπείρου καὶ [καταλήγουσα ἐν πέρατι ἢ ἀραιῶι ἢ πυκνῶι καὶ
οὗ λυομένου πάντα τὰ ἐν αὐτῶι σύγχυσιν λήψεται ἢ] λήγουσα ἢ ἐν περιαγομένωι
 348 54. LEUKIPPOS.

ἢ Ev στάσιν ἔχοντι καὶ στρογγύλην ἢ τρίγωνον [c. 6 Κ΄. 28,20] ἢ οἵαν δήποτε
περιγραφήν. (89) ὅτι δὲ καὶ τοιοῦτοι κόσμοι εἰσὶν ἄπειροι τὸ πλῆθος, ἔστι
καταλαβεῖν, καὶ ὅτι ὁ τοιοῦτος δύναται κόσμος γίνεσθαι καὶ ἐν κόσμωι καὶ μετά-
κοσμίωι ὃ λέγομεν μεταξὺ κόσμων διάστημα ἐν πολυκένωι τόπωι καὶ οὐκ ἐν
μεγάλωι καὶ εἰλικρινεῖ κενῶι, καθάπερ τινές φασιν, ἐπιτηδείων τινῶν σπερ-
μάτων ῥυέντων ἀφ᾽ ἑνὸς κόσμου ἢ μετακοσμίου ἢ καὶ ἀπὸ πλειόνων κατὰ
μικρὸν προσθέσεις τε καὶ διαρθρώσεις καὶ μεταστάσεις ποιούντων ἐπ᾽ ἄλλον
τόπον... (90) οὐ γὰρ ἀθροισμὸν δεῖ μόνον γενέσθαι οὐδὲ δῖνον ἐν ὧι
ἐνδέχεται κόσμον γίνεσθαι κενῶι κατὰ τὸ δοξαζόμενον ἐξ ἀνάγκης, αὔξεσθαί τε,
10 ἕως ἂν ἑτέρωι προσκρούσηι, καθάπερ τῶν φυσικῶν καλουμένων φησί
τις. τοῦτο γὰρ μαχόμενόν ἐστι τοῖς φαινομένοις.
25. ΑΕΤ. ım 3,10 (D. 369) A. πυρὸς ἐναποληφθέντος νέφεσι παχυτάτοις ἔκ-
πτῶσιν ἰσχυρὰν βροντὴν ἀποτελεῖν ἀποφαίνεται. Vgl. 55 A 98.
26. — --- 10,4 (Ὁ. 377; περὶ σχήματος γῆς) A. τυμπανοειδῆ. Vel. ο. 55 A 94.
15 27. — — 12,1 (D. 377; περὶ ἐγκλίσεως γῆς) A. παρεκπεσεῖν τὴν γῆν εἰς τὰ
μεσημβρινὰ μέρη διὰ τὴν ἐν τοῖς μεσημβρινοῖς ἀραιότητα, ἅτε δὴ πεπηγότων τῶν
βορείων διὰ τὸ κατεψῦχθαι τοῖς κρυμοῖς, τῶν δὲ ἀντιθέτων πεπυρωμένων. Vel.
Α1 5. 343,22 und 55 A 96.
28. Arıst. de anima A 2 40421 Δημόκριτος μὲν πῦρ τι καὶ θερμόν φησιν
20 αὐτὴν εἶναι [näml. τὴν ψυχήν]" ἀπείρων γὰρ ὄντων σχημάτων καὶ ἀτόμων [τὰ
σφαιροειδῆ πῦρ καὶ ψυχὴν λέγει οἷον ἐν τῶι ἀέρι τὰ καλούμενα ξύσματα ἃ Pdi-
νεται ἐν ταῖς διὰ τῶν θυρίδων ἀκτῖσιν, ὧν] τὴν μὲν πανσπερμίαν στοιχεῖα λέγει
τῆς ὅλης φύσεως (ὁμοίως δὲ καὶ ΔΛ.) τούτων δὲ τὰ σφαιροειδῆ ψυχήν, διὰ
τὸ μάλιστα διὰ παντὸς δύνασθαι διαδύνειν τοὺς τοιούτους δῥυσμοὺς καὶ κινεῖν
τὰ λοιπὰ κινούμενα καὶ αὐτά, ὑπολαμβάνοντες τὴν ψυχὴν εἶναι τὸ παρέχον τοῖς
ζώιοις τὴν κίνησιν. διὸ καὶ τοῦ Ζῆν ὅρον εἶναι τὴν ἀναπνοήν. συνάγοντος τὰρ
τοῦ περιέχοντος τὰ σώματα καὶ ἐκθλίβοντος τῶν σχημάτων τὰ παρέχοντα τοῖς
ζώιοις τὴν κίνησιν διὰ τὸ μηδ᾽ αὐτὰ ἠρεμεῖν μηδέποτε, βοήθειαν γίγνεσθαι θύραθεν
ἐπεισιόντων ἄλλων τοιούτων ἐν τῶι ἀναπνεῖν" κωλύειν γὰρ αὐτὰ καὶ τὰ ἐνυπάρ-
χοντα ἐν τοῖς ζώιοις ἐκκρίνεσθαι, συνανείργοντα τὸ συνάγον καὶ πηγνύον᾽ καὶ
ζῆν δὲ ἕως ἂν δύνωνται τοῦτο ποιεῖν. Art. ΤΥ 3,7 (Ὁ. 888) A. ἐκ πυρὸς εἶναι
τὴν ψυχήν.
29. Axt. ıv 13,1 (D. 403) Λ., Δημόκριτος, Ἐπίκουρος κατὰ εἰδώλων εἴσκρισιν
οἴονται τὸ ὁρατικὸν συμβαίνειν πάθος. ALEX. de sensu p. 234, 14 λέγει γὰρ Δη-
o Oo μόκριτος τὸ ὁρᾶν εἶναι τὸ τὴν ἔμφασιν τὴν ἀπὸ τῶν ὁρωμένων δέχεσθαι ἔστι
δὲ ἔμφασις τὸ ἐμφαινόμενον εἶδος ἐν τῆι κόρηι, ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις
τῶν διαφανῶν, ὅσα οἷά τε τὴν ἔμφασιν φυλάττειν ἐν αὑτοῖς. ἡγεῖται δὲ αὐτός τε
καὶ πρὸ αὐτοῦ Λ. καὶ ὕστερον δὲ οἱ περὶ τὸν Ἐπίκουρον εἴδωλά τινα ἀπορρέοντα
ὁμοιόμορφα τοῖς ἀφ᾽ ὧν ἀπορρεῖ (ταῦτα δέ ἐστι τὰ ὁρατά) ἐμπίπτειν τοῖς τῶν
40 ὁρώντων ὀφθαλμοῖς καὶ οὕτως τὸ ὁρᾶν γίνεσθαι. 56, 12 εἴδωλα γάρ τινα ὁμοιό-
μορφα ἀπὸ τῶν ὁρωμένων συνεχῶς ἀπορρέοντα καὶ ἐμπίπτοντα τῆι ὄψει τοῦ
ὁρᾶν ἠιτιῶντο. τοιοῦτοι δὲ ἦσαν οἵ τε περὶ Λεύκιππον καὶ Δημόκριτον, οἱ καὶ
ἐκ τῆς τῶν ἀοράτων διὰ μικρότητα παραθέσεως τὴν τῶν μεταξὺ χρωμάτων φαν-
τασίαν ἐποίουν.
45 30. Akt. ıv 8,5 (Ὁ. 394) A., Δημόκριτος τὰς αἰσθήσεις καὶ τὰς νοήσεις ἕτε-
ροιώσεις εἶναι τοῦ σώματος. 8, 10 (Ὁ. 896) A., Δημόκριτος, Ἐπίκουρος τὴν
αἴσθησιν καὶ τὴν νόησιν γίνεσθαι εἰδώλων ἔξωθεν προσιόντων" μηδενὶ γὰρ ἐπι-
βάλλειν μηδετέραν χωρὶς τοῦ προσπίπτοντος εἰδιώλου.
 A. LEHRE. 24-37. B. FRAGMENTE. 1. 949

31. — — 14,2 (Ὁ. 405) Λ., Δημόκριτος, ’Enikoupog τὰς κατοπτρικὰς ἐμφάσεις
γίνεσθαι κατ᾽ εἰδώλων ἐνστάσεις, ἅτινα φέρεσθαι μὲν ἀφ᾽ ἡμῶν, συνίστασθαι δὲ
ἐπὶ τοῦ κατόπτρου κατ᾽ ἀντεπιστροφήν.
82, — — 9,8 (Ὁ. 397) οἱ μὲν ἄλλοι φύσει τὰ αἰσθητά, A. δέ, Δημόκριτος
5 καὶ Διογένης νόμωι, τοῦτο δ᾽ ἐστὶ δόξηι καὶ πάθεσι τοῖς ἡμετέροις. μηδὲν δ᾽
εἶναι ἀληθὲς μηδὲ καταληπτὸν ἐκτὸς TWV πρώτων στοιχείων, ἀτόμων καὶ κενοῦ.
ταῦτα γὰρ εἶναι μόνα φύσει, τὰ δ᾽ ἐκ τοῦτων θέσει καὶ τάξει καὶ σχήματι διαφέ-
ροντα ἀλλήλων συμβεβηκότα.
33. EpıpHan. adv. haer. τη 2,9 (D. 590) A. ὁ Μιλήσιος, κατὰ δέ τινας Ἐλεάτης,
10 καὶ οὗτος ἐριστικός. ἐν ἀπείρωι. καὶ οὗτος τὸ πᾶν ἔφη εἶναι, κατὰ φαντασίαν δὲ
καὶ δόκησιν τὰ πάντα γίνεσθαι καὶ μηδὲν κατὰ ἀλήθειαν, ἀλλ᾽ οὕτω φαίνεσθαι
κατὰ τὴν ἐν τῶι ὕδατι κώπην.
34. Aür. v 25,3 (Ὁ. 4817; ποτέρου ἐστὶν ὕπνος καὶ θάνατος, ψυχῆς ἢ σώματος ;)
Λεύκιππος ὕπνον σώματος γίνεσθαι ἀποκρίσει τοῦ λεπτομεροῦς πλείονι τῆς εἰσκρί-
15 σεως τοῦ ψυχικοῦ θερμοῦ᾽ (οὗ) τὸν πλεονασμὸν αἴτιον θανάτου ταῦτα δὲ εἶναι
πάθη σώματος, οὐ φυχῆς. Vgl. A 28.
35. — ν 4,1 (Ὁ. 417; εἰ σῶμα τὸ σπέρμα) A. καὶ Ζήνων σῶμα᾽ ψυχῆς γὰρ
εἶναι ἀπόσπασμα.
36. — — 7, 52 (Ὁ. 420; πῶς ἄρρενα γεννᾶται καὶ θήλεα;) A. διὰ τὴν παραλλα-
20 γὴν τῶν μορίων καθ᾽ ἣν ὁ μὲν καυλόν, ἡ δὲ μήτραν ἔχει᾽ τοσοῦτον γὰρ μόνον
λέγει. Vgl. δὅ A 148.
37. CLEM. Strom. τὶ 129 p. 497 P. ναὶ μὴν Λύκος ὁ Tlepınammrırog τὴν ἀλη-
θινὴν χαρὰν τῆς ψυχῆς τέλος ἔλεγεν εἶναι, ὡς Λεύκιμος [? Λεύκιππος] τὴν ἐπὶ
καλοῖς. Vgl. δδ Β 207.

25 B. FRAGMENTE.
NEYKITITTOY METAZ AIAKOZMO2R.
Vgl. 55 A 33 (Tetral. τι. ıv); B4b.
1. ACHILL. isag. 1,13 (aus Eudoros) τοὺς ἀστέρας δὲ ζῶια εἶναι
οὔτε ᾿Αναξαγόραι [46 A 79] οὔτε Δημοκρίτων ἐν τῶι Meyakwı
80 διακόσμωι δοκεῖ.
Weitere Zitate sind nicht erhalten, doch sind Termini wie ἄτομοι,"
ναστά, μέγα κενόν, ἀποτομή, ῥυσμός, dıadıyn, τροπή,
περιπάλαξις, δῖνος u.a. aus den doxogr. Berichten nachweisbar.
Epikureische Excerpte 54 A 24.

35 LEUKIPPS GROSSE WELTORDNUNG.

1. In der Gr. Welt. war geleugnet, daß die Gestirne lebende Wesen
seien.
Atomistische Termini daraus: Atome, Massive (= Atome), die
Weltenleere, Abtrennung, Gestalt, gegenseitige Berührung (d. ἢ. Reihen-
40 folge), Lage, Verflechtung, Wirbel uw. a.
 350 54. LEUKIPPOS. B. FRAGMENTE. 2. 55. DEMOKRITOS.

ΠΕΡῚ NOY.
Vgl. 54 A 28ff., 55 A 33; Bode.
2. Aur. ı25,4 (D. 321) Λεύκιππος πάντα κατ᾽ ἀνάγκην, τὴν δ᾽
αὐτὴν ὑπάρχειν εἱμαρμένην. λέγει γὰρ ἐν τῶι Περὶ νοῦ᾽
5 οὐδὲν χρῆμα μάτην τίνεται, ἀλλὰ πάντα ἐκ λόγου τε
καὶ ὑπ᾽ ἀνάγκης.

ÜBER GEIST.
2. Kein Ding entsteht ohne Ursache, sondern alles aus bestimmtem
Grunde und unter dem Drucke der Notwendigkeit.

10 55. DEMOKRITOS.
A. LEBEN UND LEHRE.
LEBEN.
1. DıoG. Iıx 34 ff. Δημόκριτος Ἡγησιστράτου, οἱ δὲ ᾿Αθηνοκρίτου, τινὲς
Δαμασίππου ᾿Αβδηρίτης N, ὡς ἔνιοι, Μιλήσιος [vgl. 54 Α 1 8 80; A 33]. οὗτος
μάγων τινῶν διήκουσε καὶ Χαλδαίων, Ξέρξου τοῦ βασιλέως τῶι πατρὶ αὐτοῦ
ἐπιστάτας καταλιπόντος, ἡνίκα ἐξενίσθη παρ᾽ αὐτῶι, καθά φησι καὶ Ἡρόδοτος"
παρ᾽ ὧν τά τε περὶ θεολογίας καὶ ἀστρολογίας ἔμαθεν ἔτι παῖς ὦν. ὕστερον δὲ
Λευκίππωι παρέβαλε καὶ ᾿Αναξαγόραι κατά τινας, ἔτεσιν ὧν αὐτοῦ νεώτερος
τετταράκοντα [Apollodoros fr. 47b Jacoby]. Φαβωρῖνος δέ φησιν ἐν ἸΠΤαντοδαπῆι
20 ἱστορίαι [FHG III 582 fr. 33] λέγειν Δημόκριτον περὶ ᾿Αναξαγόρου, ὡς οὐκ εἴησαν
αὐτοῦ αἱ δόξαι αἵ τε περὶ ἡλίου καὶ σελήνης, ἀλλ᾽ ἀρχαῖαι, τὸν δὲ ὑφηιρῆσθαι"
(35) διασύρειν τε αὐτοῦ τὰ περὶ τῆς διακοσμήσεως: καὶ τοῦ νοῦ, ἐχθρῶς ἔχοντα
πρὸς αὐτόν, ὅτι δὴ μὴ προσήκατο αὐτόν. πῶς οὖν κατά τινας ἀκήκοεν αὐτοῦ;
φησὶ δὲ Δημήτριος ἐν .Ομωνύμοις καὶ ᾿Αντισθένης ἐν Διαδοχαῖς [FHG III
25 188 n.] ἀποδημῆσαι αὐτὸν καὶ εἰς Αἴγυπτον πρὸς τοὺς ἱερέας γεωμετρίαν μαθησό-
μενον καὶ πρὸς Χαλδαίους εἰς τὴν TTepotda καὶ εἰς τὴν ᾿Ερυθρὰν θάλασσαν γενέσθαι.
τοῖς τε Γυμνοσοφισταῖς φασί τινες συμμῖξαι αὐτὸν ἐν Ἰνδίαι καὶ εἰς Αἰθιοπίαν
ἐλθεῖν. τρίτον τε ὄντα ἀδελφὸν νείμασθαι τὴν οὐσίαν καὶ οἱ μὲν πλείους φασὶ
τὴν ἐλάττω μοῖραν ἑλέσθαι τὴν ἐν ἀργυρίωι, χρείαν ἔχοντα (διὰ TO) ἀποδημῆσαι
30 τούτου κἀκείνων δολίως ὑποπτευσάντων. (36) ὁ δὲ Δημήτριος ὑπὲρ ἑκατὸν
τάλαντά φησιν εἶναι αὐτῶι τὸ μέρος, ἃ πάντα καταναλῶσαι. λέγει δὲ ὅτι τοσοῦτον
ἣν φιλόπονος ὥστε τοῦ περικήπου δωμάτιόν τι ἀποτεμόμενος κατάκλειστος ἣν᾽
καί ποτε τοῦ πατρὸς αὐτοῦ πρὸς θυσίαν βοῦν ἀγαγόντος καὶ αὐτόθι προσδήσαντος,
ἱκανὸν χρόνον μὴ Ὑνῶναι, ἕως αὐτὸν ἐκεῖνος διαναστήσας προφάσει τῆς θυσίας
καὶ τὰ περὶ τὸν βοῦν διηγήσατο. “δοκεῖ δέ, φησί, καὶ ᾿Αθήναζε ἐλθεῖν καὶ μὴ
σπουδάσαι γνωσθῆναι δόξης καταφρονῶν. καὶ εἰδέναι μὲν Σωκράτη, ἀγνοεῖσθαι
δὲ ὑπ᾽ αὐτοῦ: “ἦλθον γάρ, φησίν, εἰς ᾿Αθήνας καὶ οὔτις με ἔγνωκεν
Bin
(37) (εἴπερ οἱ ᾿Αντερασταὶ Πλάτωνός εἰσι, φησὶ Θρασύλος, οὗτος Av ein ὁ
40 παραγενόμενος ἀνώνυμος, τῶν περὶ Οἰνοπίδην καὶ ᾿Αναξαγόραν ἕτερος, ἐν τῆι
 A. LEBEN. 1 (DIOG. ıx 34—42). 351

πρὸς Σωκράτην ὁμιλίαι διαλεγόμενος περὶ φιλοσοφίας, ὧι, φησίν, ὡς πεντάθλωι

ἔοικεν ὁ φιλόσοφος [Anterast. Ρ. 186Α; vgl. 5. 280, 11. καὶ ἦν ὡς ἀληθῶς ἐν
φιλοσοφίαι πένταθλος᾽ τὰ γὰρ φυσικὰ καὶ τὰ ἠθικὰ (ἤσκητο), ἀλλὰ καὶ τὰ μαθη-
ματικὰ καὶ τοὺς ἐγκυκλίους λόγους, καὶ περὶ τεχνῶν πᾶσαν εἶχεν ἐμπειρίαν᾽..
oa τούτου ἐστὶ καὶ τὸ (λόγος ἔργου σκιή᾽ [Β 146). Δημήτριος δὲ ὁ Φαληρεὺς
ἐν τῆι Σωκράτους ἀπολογίαι [fehlt FHG IT 868] μηδὲ ἐλθεῖν φησιν αὐτὸν εἰς
᾿Αθήνας. τοῦτο δὲ καὶ μεῖζον, εἴγε τοσαύτης πόλεως ὑπερεφρόνησεν, οὐκ ἐκ
τόπου δόξαν λαβεῖν βουλόμενος, ἀλλὰ τόπωι δόξαν περιθεῖναι προελόμενος.
(38) (δῆλον δὲ κἀκ τῶν συγγραμμάτων οἷος ἦν. δοκεῖ δέ, φησὶν ὁ Θρασύλος,
10 ζηλωτὴς γεγονέναι τῶν ΤΙυθαγορικῶν: ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ TTudayöpou μέμνηται,
θαυμάζων αὐτὸν ἐν τῶι ὁμωνύμωι συγγράμματι [s. B Schriftentitel 1 1]. πάντα
δὲ δοκεῖν παρὰ τούτου λαβεῖν καὶ αὐτοῦ δ᾽ ἂν ἀκηκοέναι, εἰ μὴ τὰ τῶν χρόνων
ἐμάχετο. πάντως μέντοι τῶν Πυθαγορικῶν τινος ἀκοῦσαί φησιν αὐτὸν Γλαῦκος
3

6 "Pnyivog, κατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους αὐτῶι γεγονώς. φησὶ δὲ καὶ ᾿Απολλόδωρος
15 ὁὁ Κυζικηνὸς Φιλολάωι αὐτὸν συγγεγονέναι).
ἤσκει δέ, φησὶνὁ ᾿Αντισθένης [FHG III 1178 n.], καὶ ποικίλως δοκιμάζειν τὰς
φαντασίας, ἐρημάζων ἐνίοτε καὶ τοῖς τάφοις ἐνδιατρίβων. (39) ἐλθόντα δή
φησιν αὐτὸν ἐκ τῆς ἀποδημίας ταπεινότατα διάγειν, ἅτε πᾶσαν τὴν οὐσίαν κατ-
αναλωκότα᾽ τρέφεσθαί τε διὰ τὴν ἀπορίαν ἀπὸ τἀδελφοῦ Δαμάσου. ὡς δὲ προειπών
20 τινα τῶν μελλόντων εὐδοκίμησε, λοιπὸν ἐνθέου δόξης παρὰ τοῖς πλείστοις ἠξιώθη.
νόμου δὲ ὄντος τὸν ἀναλώσαντα τὴν πατρώιαν οὐσίαν μὴ ἀξιοῦσθαι ταφῆς ἐν
τῆι πατρίδι, φησὶν ὁ ᾿Αντισθένης, συνέντα, μὴ ὑπεύθυνος γενηθείη πρός τινων
φθονούντων καὶ συκοφαντούντων, ἀναγνῶναι αὐτοῖς τὸν Μέγαν διάκοσμον, ὃς
ἁπάντων αὐτοῦ τῶν συγγραμμάτων προέχει" καὶ πεντακοσίοις ταλάντοις τιμηθῆναι"
25 μὴ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ χαλκαῖς εἰκόσι" καὶ τελευτήσαντα αὐτὸν δημοσίαι ταφῆναι,
βιώσαντα ὑπὲρ τὰ ἑκατὸν ἔτη. (40) ὁ δὲ Δημήτριος τοὺς συγγενέας αὐτοῦ
φησιν ἀναγνῶναι τὸν Μέγαν διάκοσμον, ὃν μόνον ἑκατὸν ταλάντων τιμηθῆναι.
ταὐτὰ δὲ καὶ Ἱππόβοτός Enoıv.
᾿Αριστόξενος δ᾽ ἐν τοῖς ἱστορικοῖς ὑπομνήμασί [FHG 11290 fr. 89] φησι Πλά-
90 twva θελῆσαι συμφλέξαι τὰ Δημοκρίτου συγγράμματα, ὁπόσα ἐδυνήθη συναγαγεῖν,
᾿Αμύκλαν δὲ καὶ Κλεινίαν τοὺς ΤΤυθαγορικοὺς [41, 2] κωλῦσαι αὐτόν, ὡς οὐδὲν
ὄφελος παρὰ πολλοῖς a εἶναι ἤδη τὰ βιβλία. καὶ δῆλον δέ: πάντων γὰρ σχεδὸν
τῶν ἀρχαίων μεμνημένος ὁ Πλάτων οὐδαμοῦ Δημοκρίτου διαμνημονεύει, ἀλλ᾽ οὐδ᾽
ἔνθα ἀντειπεῖν τι αὐτῶι δέοι, δῆλον Nὅτι. εἰδὼς ὡς πρὸς τὸν ἄριστον αὐτῶι τῶν
35 φιλοσόφων (ὁ ἀγὼν) Eooıto‘ ὅν γε καὶ Τίμων τοῦτον ἐπαινέσας τὸν τρόπον ἔχει
(fr. 46 D.]°
οἷον Δημόκριτόν TE περίφρονα, ποιμένα μύθων,
ἀμφίνοον λεσχῆνα μετὰ πρώτοισιν ἀνέγνων.
(41) γέγονε δὲ τοῖς χρόνοις, ὡς αὐτός φησιν ἐν τῶι Μικρῶι διακόσμωι [55
40 B5], νέος κατὰ πρεσβύτην ᾿Αναξαγόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ νεώτερος τετταράκοντα.
συντετάχθαι δέ φησι τὸν Μικρὸν διάκοσμον ἔτεσιν ὕστερον τῆς Ἰλίου ἁλώσεω
ς
τριάκοντα καὶ ἑπτακοσίοις. γεγόνοι δ᾽ ἄν, ὡς ὁ μὲν ᾿Απολλόδωρος ἐν Χρονικοῖς
[fr. 478 Jacoby], κατὰ τὴν ὀγδοηκοστὴν ὀλυμπιάδα [400---457], ὡς δὲ Θρασύλος
ἐν τῶι ἐπιγραφομένωι Τὰ πρὸ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Δημοκρίτου βιβλίων, κατὰ
45 τὸ τρίτον ἔτος τῆς ἑβδόμης καὶ ἑβδομηκοστῆς ὀλυμπιάδος [470/69], ἐνιαυτῶ
ι,
φησί, πρεσβύτερος ὧν Σωκράτους. εἴη ἂν οὖν κατ᾽ Αρχέλαον τὸν ᾿Αναξαγόρου
μαθητὴν καὶ τοὺς περὶ Οἰνοπίδην᾽ καὶ γὰρ τούτου μέμνηται [c.29,3]. (42) μέμνη-
ται δὲ καὶ περὶ τῆς τοῦ ἑνὸς δόξης τῶν περὶ TTapueviönv καὶ Ζήνωνα ὡς
κατ᾽
 302 55. DEMOKRITOS.

αὐτὸν μάλιστα διαβεβοημένων, καὶ ἸΤρωταγόρου τοῦ ᾿Αβδηρίτου, ὃς ὡμολόγηται

κατὰ Σωκράτην γεγονέναι.
φησὶ δ᾽ ᾿Αθηνόδωρος [Zeller τὸ 6302] ἐν n Περιπάτων, ἐλθόντος Ἱπποκράτους
πρὸς αὐτόν, κελεῦσαι κομισθῆναι γάλα καὶ θεασάμενον τὸ γάλα εἰπεῖν εἶναι αἰγὸς
πρωτοτόκου καὶ μελαίνης᾽ ὅθεν τὴν ἀκρίβειαν αὐτοῦ θαυμάσαι τὸν Ἱπποκράτην.
ἀλλὰ καὶ κόρης ἀκολουθούσης τῶι Ἱπποκράτει τῆι μὲν πρώτηι ἡμέραι ἀσπάσασθαι
οὕτω χαῖρε κόρη᾽, τῆι δ᾽ ἐχομένηι χαῖρε γύναι" καὶ ἣν ἡ κόρη τῆς νυκτὸς διε-
φθαρμένη.
(43) τελευτῆσαι δὲ τὸν Δημόκριτόν φησιν Ἕρμιππος [ΕΗ6 I 48 fr. 29; vgl.
10 Anm. zuA 28] τοῦτον τὸν τρόπον. ἤδη ὑπέργηρων ὄντα πρὸς τῶι καταστρέφειν
εἶναι. τὴν οὖν ἀδελφὴν λυπεῖσθαι ὅτι ἐν τῆι τῶν θεσμοφόρων ἑορτῆι μέλλοι
τεθνήξεσθαι καὶ τῆι θεῶι τὸ καθῆκον αὐτὴ οὐ ποιήσειν᾽ τὸν δὲ θαρρεῖν εἰπεῖν
καὶ κελεῦσαι αὑτῶι προσφέρειν ἄρτους θερμοὺς ὁσημέραι. τούτους δὴ ταῖς ῥισὶ
προσφέρων διεκράτησεν αὑτὸν τὴν ἑορτήν᾽ ἐπειδὴ δὲ παρῆλθον αἱ ἡμέραι (τρεῖς
15 δ᾽ ἦσαν), ἀλυπότατα τὸν βίον προήκατο, ὥς φησιν ὁ Ἵππαρχος, ἐννέα πρὸς
τοῖς ἑκατὸν ἔτη βιούς. ἡμεῖς τε εἰς αὐτὸν ἐν τῆι Tlauuerpwi τοῦτον ἐποιήσαμεν
τὸν τρόπον᾽
καὶ τίς ἔφυ σοφὸς ὧδε, τίς ἔργον ἔρεξε τοσοῦτον
ὅσσον ὁ παντοδαὴς ἤνυσε Δημόκριτος;
20 ὅς Θάνατον παριόντα τρί᾽ ἤματα δώμασιν ἔσχεν
καὶ θερμοῖς ἄρτων ἄσθμασιν ἐξένισεν.
τοιοῦτος μὲν ὁ βίος τἀνδρός.
(44) δοκεῖ δὲ αὐτῶι τάδε’ ἀρχὰς εἶναι τῶν ὅλων ἀτόμους καὶ κενόν, τὰ δ᾽
ἄλλα πάντα νενομίσθαι [δοξάζεσθαι]. ἀπείρους τε εἶναι κόσμους καὶ γενητοὺς καὶ
φθαρτούς. μηδέν τε ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι μηδὲ εἰς τὸ μὴ ὃν φθείρεσθαι.
καὶ τὰς ἀτόμους δὲ ἀπείρους εἶναι κατὰ μέγεθος καὶ πλῆθος, φέρεσθαι δ᾽ ἐν τῶι
ὅλωι δινουμένας, καὶ οὕτω πάντα τὰ συγκρίματα γεννᾶν, πῦρ, ὕδωρ, ἀέρα, γῆν᾽
εἶναι γὰρ καὶ ταῦτα ἐξ ἀτόμων τινῶν συστήματα᾽ ἅπερ εἶναι ἀπαθῆ καὶ ἀναλλοίωτα
διὰ τὴν στερρότητα. τόν τε ἥλιον καὶ τὴν σελήνην ἐκ τοιούτων λείων καὶ περι-
φερῶν ὄγκων συγκεκρίσθαι, καὶ τὴν ψυχὴν ὁμοίως ἣν καὶ νοῦν ταὐτὸν εἶναι.
ὁρᾶν δ᾽ ἡμᾶς κατ᾽ εἰδώλων ἐμπτώσεις. (45) πάντα τε κατ᾽ ἀνάγκην γίνεσθαι, u.

τῆς δίνης αἰτίας οὔσης τῆς γενέσεως πάντων, ἣν ἀνάγκην λέγει. τέλος δ᾽ εἶναι
τὴν εὐθυμίαν, οὐ τὴν αὐτὴν οὖσαν τῆι ἡδονῆι, ὡς ἔνιοι παρακούσαντες ἐξε-
δέξαντο, ἀλλὰ καθ᾽ ἣν γαληνῶς καὶ εὐσταθῶς ἡ ψυχὴ διάγει, ὑπὸ μηδενὸς τα-
ραττομένη φόβου ἢ δεισιδαιμονίας ἢ ἄλλου τινὸς πάθους. καλεῖ δ᾽ αὐτὴν καὶ
εὐεστὼ καὶ πολλοῖς ἄλλοις ὀνόμασι [Β 8]. ποιότητας δὲ νόμωι εἶναι, φύσει
δ᾽ ἀτόμους Kol κενόν. καὶ ταῦτα μὲν αὐτῶι ἐδόκει. τὰ δὲ βιβλία αὐτοῦ κτλ.
88 46—49 = 55 A 33.
(49, γεγόνασι de Δημόκριτοι ἕξ πρῶτος αὐτὸς οὗτος, δεύτερος Χῖος μουσικὸς
40 κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, τρίτος ἀνδριαντοποιός, οὗ μέμνηται ᾿Αντίγονος [S. 10
Wilamowitz], τέταρτος περὶ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ἐν Ἐφέσωι γεγραφὼς καὶ τῆς πόλεως
καὶ Σαμοθράικης, πέμπτος ποιητὴς ἐπιγραμμάτων σαφὴς καὶ ἀνθηρός, ἕκτος Tlep-
γαμηνὸς ἀπὸ ῥητορικῶν λόγων (εὐδοκιμήσας).
2. Suıvas. Δημόκριτος Ἡγησιστράτου (οἱ δὲ ᾿Αθηνοκρίτου ἢ Δαμασίππου)
45 γεγονὼς ὅτε καὶ Σωκράτης ὁ φιλόσοφος κατὰ τὴν οζ ὀλυμπιάδα [472—469], οἱ
δὲ κατὰ τὴν m [460-457] φασίν) ᾿Αβδηρίτης ἐκ Θράικης φιλόσοφος, μαθητὴς
κατά τινας ᾿Αναξαγόρου καὶ Λευκίππου, ὡς δέ τινες, καὶ μάγων καὶ Χαλδαίων
ΤΤερσῶν. ἦλθε γὰρ καὶ εἰς ΤΠΠέρσας καὶ Ἰνδοὺς καὶ Αἰγυπτίους καὶ τὰ παρ᾽ ἑκάστοις
 A. LEHRE.1 (DIOG. ıx 42—49). 2—11. 353
ἐπαιδεύθη σοφά, εἶτα ἐπανῆλθε καὶ τοῖς ἀδελφοῖς συνῆν Ἡροδότωι καὶ Δαμάστηι.
ἦρξε δὲ ἐν ᾿Αβδήροις διὰ τὴν ἑαυτοῦ σοφίαν τιμηθείς. μαθητὴς δὲ αὐτοῦ διαφανὴς
ἐγένετο Μητρόδωρος ὁ Χῖος, οὗ πάλιν ἀκροαταὶ ᾿Ανάξαρχος καὶ Ἱπποκράτης ὁ
ἰατρός [?, vgl. A 10]. ἐπεκλήθη δὲ Σοφία ὁ Δημόκριτος καὶ Γελασῖνος δὲ διὰ τὸ
5 γελᾶν πρὸς τὸ κενόσπουδον τῶν ἀνθρώπων γνήσια δὲ αὐτοῦ βιβλία εἰσὶ δύο, ὅ
τε Μέγας διάκοσμος καὶ τὸ Περὶ φύσεως κόσμου. ἔγραψε δὲ καὶ ἐπιστολάς.
Soweit aus Hesychios.
3. Aürt. 13,16 (D. 285; vgl. n. Theodor.) A. Δαμασίππου ᾿Αβδηρίτης κτλ.
4. EuseB. Chron. a) Cyrill. ec. Jul. τ p. 13 Spanh. ἑβδομηκοστῆι ὀλυμπιάδι
10 [500—497] φασὶ γενέσθαι Δημόκριτον καὶ ᾿Αναξαγόραν φιλοσόφους φυσικοὺς ὁμοῦ
τε καὶ Ἡράκλειτον τὸν ἐπίκλην σκοτεινόν. b) Akme: Oyrill. ὀγδοηκοστῆι ἕκτηι
ὀλυμπιάδι [436—433] γενέσθαι φασὶ τὸν ᾿Αβδηρίτην Δημόκριτον, Ἐμπεδοκλέα τε
καὶ Ἱπποκράτην κτλ., Arm. a. Α. 1681 [0]. 86,2. 436] vgl. 5. 107,31. c) Tod
ΟΙ. 94 [404—401]: Hier. a. Abr. 1616 [0]. 94,4. 401], Armen. ἃ. Abr. 1618 [ΟἹ].
15 94,2. 403]. CHRoN. PAScH. 317,5 Δ. τελευτᾶι ζήσας ἔτη ἑκατόν [0]. 105,2. 359].
5. Dion. xıv 11,5 περὶ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον [0]. 94,1. 404] καὶ A. ὁ φιλό-
σοφος ἐτελεύτησε βιώσας ἔτη ἐνενήκοντα.
6. [Luc.]) Macrob. 18 Δ. μὲν ὁ ᾿Αβδηρίτης ἐτῶν γεγονὼς τεσσάρων καὶ ἑκατὸν
ἀποσχόμενος τροφῆς ἐτελεύτα. ÜENSOR. 15,3 Demoeritum quoque Abderiten et
20 Isocraten rhetorem ferunt prope ad id aetatis pervenisse quo Gorgian Leontinum,
quem ommium veterum masxime senem fwisse et octo supra centum anmos habuwisse
constat. Vgl. S. 351,26. 352,15.
7. ArIST. meteor. Β ἡ (περὶ σεισμοῦ) p. 868 17 ᾿Αναξαγόρας τε γὰρ ὁ Κλαζο-
μένιος καὶ πρότερος ᾿Αναξιμένης ὁ Μιλήσιος ἀπεφήναντο καὶ τούτων ὕστερος
25 Δημόκριτος ὁ ᾿Αβδηρίτης. Anaxagoras von Demokrit gelobt 46 Β 218, getadelt
δῦ Β ὅ.
8. SEXT. VII 389 πᾶσαν μὲν οὖν φαντασίαν οὐκ ἂν εἴποι τις ἀληθῆ διὰ τὴν
περιτροπήν, καθὼς ὅ τε Δ. καὶ ὁ Πλάτων ἀντιλέγοντες τῶι TIpwrayöpaı ἐδίδασκον
[vgl. B 156).
30 9. ArH. vo p.354 c Ev de τῆι αὐτῆι ἐπιστολῆι [fr. 172 p.153,2 Us.) ὁ ’Eni-
κουρος καὶ Πρωταγόραν φησὶ τὸν σοφιστὴν ἐκ φορμοφόρου καὶ ξυλοφόρου πρῶ-
τον μὲν γενέσθαι γραφέα Δημοκρίτου ᾿θαυμασθέντα δ᾽ ὑπ᾽ ἐκείνου ἐπὶ ξύλων τινὶ
ἰδίαι συνθέσει ἀπὸ ταύτης τῆς ἀρχῆς ἀναληφθῆναι ὑπ᾽ αὐτοῦ καὶ διδάσκειν ἐν
κώμηι τινὶ γράμματα, ἀφ᾽ ὧν ἐπὶ τὸ σοφιστεύειν ὁρμῆσαι. PHILOSTR. vit. sophist.
35 10p.13,1 Kayser ΤΤρωταγόρας δὲ ὁ ᾿Αβδηρίτης σοφιστὴς καὶ Δημοκρίτου μὲν
ἀκροατὴς οἴκοι ἐγένετο, ὡμίλησε δὲ καὶ τοῖς ἐκ Περσῶν μάγοις κατὰ τὴν Ξέρξου
ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἔλασιν. Vgl. S. 350,15.
10. SuID. s. v. Ἱπποκράτης. ... οὗτος μαθητὴς γέγονε τὸ μὲν πρῶτον τοῦ
πατρός, μετὰ δὲ ταῦτα Ἡροδίκου τοῦ Σηλυβριανοῦ καὶ Γοργίου τοῦ Λεοντίνου
40 ῥήτορος καὶ φιλοσόφου, ὡς δέ τινες, Δημοκρίτου τοῦ ᾿Αβδηρίτου ἐπιβαλεῖν γὰρ
αὐτῶι νέον πρεσβύτηι. :
10%. — 5. v. Διαγόρας ... ὃν εὐφυᾶ θεασάμενος Δ. ὁ ᾿Αβδηρίτης ὠνήσατο
αὐτὸν δοῦλον ὄντα μυρίων δραχμῶν καὶ μαθητὴν ἐποιήσατο. ὁ δὲ καὶ τῆι λυρικῆι
ἐπέθετο τοῖς χρόνοις ὧν μετὰ Πίνδαρον καὶ Βακχυλίδην, Μελανιππίδου δὲ πρε-
45 σβύτερος "ἤκμαζε τοίνυν on ὀλυμπιάδι[468---468]. Vol. zum Φρύγιος λόγος [Β 299 ε].
11. Var. Max. Ὑπ| 7 ext. 4. Athenis autem conpluribus annis moratus omnia
temporum momenta ad percipiendam et ewercendam doctrinam conferens ignotus
lv urbi viwit, quod ipse quodam volumine testatur [B 116).
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2. Aufl. 23
 354 ὅδ. DEMOKRITOS.

12. STRAB. xv p. 703 [aus Megasthenes] ἐν de τῆι ὀρεινῆι [Indiens] Σίλαν

ποταμὸν εἶναι ὧι μηδὲν ἐπιπλεῖ. Δημόκριτον μὲν οὖν ἀπιστεῖν ἅτε πολλὴν τῆς
᾿Ασίας πεπλανημένον. καὶ ᾿Αριστοτέλης δὲ ἀπιστεῖ.
13. Cıc. de fin. v 19,50 qwid de Pythagora? quwid de Platone aut de Demo-
5 crito loquar? a qwibus propter discendi ceupiditatemn videmus ultimas terras esse
peragratas.
Roman.
14. PuıLo de prov. τί 13 p.52 Aucher. D. autem alter [neben Anaxagoras,
vgl. A 15] opulentus et possessor multorum, eo quod ortus esset ex illustri familhia,
10 desiderio sapientiae famrliarissimae deditus caecam invisamque opulentiam quae
pravis et vilibus tribur consuevit inhibuit; eam vero quae haud caeca est ac
constans eo quod cum bomis solis assuescat acquisivi. propterea universas patriae
leges dimovere visus est et quasi malus genius reputatus, ia ut perichtatus fuerit
ne sepulero wpso priwaretur ob legem apud Abderitas vigentem quae insepultum
15 proiciendum statuebat qui patrias leges non observasset. id sane subeundum
erat Democrito, nisi misericordiam sortitus esset benigmitate, quam ergo eum
habuit Hippocrates Cous; aemulatores enim sapientiae inter se erant. porro
ex swis operibus celebratis quod appellatur Magnus diacosmus centum, ut non-
nullv dicunt adhuc amplius Attieis talentis cec, aestimatum fuwit. Vgl. A.1,39. 40.
20 15. — de vita contempl. p. 473 M. ᾿Αναξαγόραν καὶ Δημόκριτον Ἕλληνες
ἄιδουσιν ὅτι φιλοσοφίας ἱμέρωι πληχθέντες μηλοβότους [s. S. 297,2] εἴασαν
γενέσθαι τὰς οὐσίας. Dıo 54,2 p. 118,21 Arn. Ciıc. de fin. v 29,87 [s. A 169].
HorAT. ep. 112,12 miramur, si Demoeriti pecus edit agellos cultaque, dum
peregre est animus sine corpore velox.
25 16. Arı. V.H.ıv 20 Δημόκριτον τὸν ᾿Αβδηρίτην λόγος ἔχει τά τε ἄλλα
γενέσθαι σοφὸν καὶ δὴ καὶ ἐπιθυμῆσαι λαθεῖν, καὶ ἐν ἔργωι θέσθαι σφόδρα πάνυ
τοῦτο. διὰ ταῦτά τοι καὶ πολλὴν ἐπήιει γῆν. ἧκεν οὖν πρὸς τοὺς Χαλδαίους
καὶ εἰς Βαβυλῶνα καὶ πρὸς τοὺς μάγους καὶ τοὺς σοφιστὰς τῶν ᾿Ινδῶν [vgl. A 40,1].
τὴν παρὰ τοῦ Δαμασίππου τοῦ πατρὸς οὐσίαν ἐς τρία μέρη νεμηθεῖσαν τοῖς
80 ἀδελφοῖς τοῖς τρισίν, τἀργύριον μόνον λαβὼν ἐφόδιον τῆς ὁδοῦ τὰ λοιπὰ τοῖς
ἀδελφοῖς εἴασεν᾽ διὰ ταῦτά τοι καὶ Θεόφραστος [in TTepı εὐδαιμονίας9] αὐτὸν «-

ἐπήινει, ὅτι περιήιϊιει κρείττονα ἀγερμὸν ἀγείρων Μενέλεω καὶ ᾿Οδυσσέως [y 301.
d 80. 90]. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ἠλῶντο, αὐτόχρημα Φοινίκων ἐμπόρων μηδὲν δια-
φέροντες" χρήματα γὰρ ἤθροιζον καὶ τῆς περιόδου καὶ τοῦ περίπλου ταύτην Iλ
ac
χὰ
Δ
ἀν
ἃ

35 εἶχον τὴν πρόφασιν.

17. Prim. N. H. xvııı 273 ferunt Demoeritum, qui primus intellexit osten-
ditque caeli cum terris societatem, spernentibus hance curam eius opulentissimis
ciwium praevisa olei caritate futura ex vergiliarum ortu (qua diximus ratione
ostendemusque tam planius) magna tum vilitate propter spem olivae coömisse in
40 toto tractu omne oleum, mirantibus qui paupertatem quietemque doctrinarum ei
sciebant in primis cordi esse. atque ut adparwit causa et ingens divitiarum
cursus, restituisse mercedem anxiae et avidae dominorum poenitentiae, contentum
dta probavisse opes sibi in facili, cum vellet, fore. Vel. B 14.
18. CLEMm. Strom. vı 32 p.755 P. A. δὲ ἐκ τῆς τῶν μεταρσίων παρατηρήσεως
45 πολλὰ προλέγων Σοφία ἐπωνομάσθη: ὑποδεξαμένου γοῦν αὐτὸν φιλοφρόνως Δα-
μάσου τοῦ ἀδελφοῦ τεκμηράμενος ἔκ τινων ἀστέρων πολὺν ἐσόμενον προεῖπεν
ὄμβρον. οἱ μὲν οὖν πεισθέντες αὐτῶι συνεῖλον τοὺς καρποὺς (καὶ γὰρ ὥραι
θέρους ἐν ταῖς ἅλωσιν ἔτι ἦσαν), οἱ δὲ ἄλλοι πάντα ἀπώλεσαν ἀδοκήτου καὶ
 A. LEBEN. 12—23. 395

πολλοῦ καταρρήξαντος ὄμβρου. PLin. N. H. xvIm 941 tradunt eundem Demoeritum

metente fratre eius Damaso ardentissimo aestu orasse, ut reliquae segeti parceret
rapereique desecta sub tectum, paucis mox horis saevo ümbre vaticinatione ad-
probata. Vgl. 55 Α 18 39.
19. PaıLostrAr. V. Apoll. vım 7 p. 313,17 Kayser
τίς δ᾽ ἂν σοφὸς ἐκλιπεῖν
σοι δοκεῖ τὸν ὑπὲρ πόλεως τοιαύτης ἀγῶνα, ἐνθυμηθεὶς μὲν Δημόκριτον ἐλευ-
θερώσαντα λοιμοῦ ποτε ᾿Αβδηρίτας, ἐννοήσας δὲ Σοφοκλέα τὸν ᾿Αθηναῖον, ὃς
λέγεται καὶ ἀνέμους θέλξαι τῆς ὥρας πέρα πνεύσαντας κτλ.
20. IULIAN. ep. 37 φασὶ γὰρ Δημόκριτον τὸν ᾿Αβδηρίτην, ἐπειδὴ Δαρείωι
10 γυναικὸς καλῆς ἀλγοῦντι θάνατον οὐκ εἶχεν ὅτι ἂν εἰπὼν εἰς παραμυθίαν ἀρκέ-
σειεν, ὑποσχέσθαι οἱ τὴν ἀπελθοῦσαν εἰς φῶς ἀνάξειν, ἢν ἐθελήσηι τῶν εἰς τὴν
χρείαν ἡκόντων ὑποστῆναι τὴν χορηγίαν. κελεύσαντος δ᾽ ἐκείνου μηδενὸς φείσα-
σθαι, ὅτι δ᾽ ἂν ἐξῆι λαβόντα τὴν ὑπόσχεσιν ἐμπεδῶσαι, μικρὸν ἐπισχόντα χρόνον
εἰπεῖν, ὅτι τὰ μὲν ἄλλα αὐτῶι πρὸς τὴν τοῦ ἔργου πρᾶξιν συμπορισθείη, μόνου
15 δὲ ἑνὸς προσδέοιτο ὃ δὴ αὐτὸν μὲν οὐκ ἔχειν ὅπως ἂν λάβοι, Δαρεῖον δὲ ὡς
βασιλέα ὅλης τῆς ᾿Ασίας οὐ χαλεπῶς ἂν ἴσως εὑρεῖν. ἐρομένου δ᾽ ἐκείνου, τί ἂν
εἴη τοσοῦτον ὃ μόνωι βασιλεῖ γνωσθῆναι συγχωρεῖται, ὑπολαβόντα φασὶ τὸν Δη-
μόκριτον (εἰπεῖν, εἰ τριῶν ἀπενθήτων ὀνόματα τῶι τάφωι τῆς γυναικὸς ἐπιγρά-
weıev, εὐθὺς αὐτὴν ἀναβιώσεσθαι τῶι τῆς τελετῆς νόμωι δυσωπουμένην. ἀπο-
20 ρήσαντος δὲ τοῦ Δαρείου καὶ μηδένα ἄνδρα δυνηθέντος εὑρεῖν, ὅτωι μὴ καὶ
παθεῖν λυπηρόν τι συνηνέχθη, γελάσαντα συνήθως τὸν Δημόκριτον εἰπεῖν" τί,
ὦ πάντων ἀτοπώτατε, θρηνεῖς ἀνέδην ὡς μόνος ἀλγεινῶι τοσούτωι περιπλακεὶς ὁ
μηδὲ ἕνα τῶν πώποτε γεγονότων ἄμοιρον οἰκείου πάθους ἔχων εὑρεῖν᾽.
21. Cıc. de orat. τι 58,235 atque lud primum quwid sit ipse risus, quo pacto
concüetur ... viderit Democritus. HORAT. ep. II 1,194 sc foret in terris, rideret D.
Sorıon [Lehrer Senecas] Περὶ ὀργῆς β Ὁ. Stob. flor. (tr) 20,53 τοῖς de σοφοῖς
ἀντὶ ὀργῆς Hparkeitwı μὲν δάκρυα, Δημοκρίτωι δὲ γέλως ἐπήιει [vgl. A 40 E.].
Iuven. 10,33 perpetuo γέβιν pulmonem agitare solebat D.; 47 tune quoque mate-
riam risus invenit ad ommis oceursus hominum, cwius prudentia monstrat
30 summos posse viros et magna exempla daturos vervecum in patria crassoque sub
aere nasci. SCHOL. z. d. St. Abderita nam fwit D., ubi stulti solent nasci. Vel.
Cıc. AT4E.
22. Cıc. Tusc. v 39, 114 D. luminibus amissis alba seilcet discernere et atra
non poterat: at vero bona mala, aequa iniqua, honesta turpia, utilia inutilia,
30 magna parva poterat, et sine varietate colorum licebat viwvere beate, sine notione
rerum non licebat. atque hie vir impediri etiam animi aciem aspectw oculorum
arbiürabatur, et cum alii saepe quod ante pedes esset mon viderent, Wle (in) in-
finitatem omnem peregrinabatur, ut nulla in extremitate consisteret.
20. GELL. x 17 Demoeritum philosophum in monumentis historiae graecae
40 scriptum est, virum praeter alios venerandum auctoritateque amtiqua praeditum,
luminibus oculorum sua sponte se privasse, qwia ewistimaret cogitationes commen-
tationesque anmimi sui in contemplandis naturae rationibus vegetiores et exactt-
ores fore si eas videndi inlecebris et oculorum impedimentis liberasset. ed factum
eius modumque ipsum, quo caecitatem faecile sollertia subtilissima comseivit, Labe-
45 rius poeta in mimo quem seripsit RESTIONEM versibus quidem satis munde atque
graphice factis deseripsit, sed causam voluntariae caecitatis finxit aliam vertit-
que in eam rem quam tum agebat, non inconeinniter. est emim persona, quae
23*
 356 55. DEMOKRITOS.

hoc apud Laberium dieit, divitis avari et parci, sumptum plurimum asotiamque
adulescentis filii deplorantis. versus Laberiani hi sumt |CF'3 72 ff. p. 353 Ribbeck]:
Demoeritus Abderites physieus philosophus
clipeum constitwit contra exortum Hyperionis,
en oculos effodere ut posset splendore aöreo.
ita raduüs solis aciem effodit luminis,
5 malis bene esse ne videret eivibus.
816 ego fulgentis splendorem pecumiae
volo elucificare exitum aetati meae,
10 ne in re bona esse videam nequam filium.
24. Luck. πι 1039 [daraus Lact. Inst. τι 18,6]:
denique Democeritum postgquam matura vetustas
admonuit memores motus languescere mentis,
sponte sua leto caput obvius optulit vpse.
15 25. Hımer. 60]. 3, 18 ἑκὼν δὲ ἐνόσει σῶμα Δημόκριτος, ἵνα ὑγιαίνηι τὰ
κρείττονα.
26. ΤΈΒΤ. apolog. 46 D. excaecando semetipsum, quod mulieres sine con-
cupiscentia aspicere nom posset et doleret, si non esset potitus, incontinentiam
emendatione profitetur.
20 27. PLuT. de curios. 12 p.521D ἐκεῖνο μὲν ψεῦδός ἐστι TO Δημόκριτον ἑκου-
σίως σβέσαι τὰς ὄψεις Amepeıoduevov εἰς ἔσοπτρον πυρὶ Avrıredev καὶ τὴν dm
αὐτοῦ ἀνάκλασιν δεξάμενον, ὅπως μὴ παρέχωσι θόρυβον τὴν διάνοιαν ἔξω καλοῦσαι
πολλάκις, ἀλλ᾽ ἐῶσιν ἔνδον οἰκουρεῖν καὶ διατρίβειν πρὸς τοῖς νοητοῖς ὥσπερ
παρόδιοι θυρίδες ἐμφρατγεῖσαι.
25 28. Anon. LonDin. c. 37,34 ff. κἀνταῦθά φησιν [Asklepiades] ὡς λόγος ἔχει,
Δημόκριτον ἀσιτήσαντα τέσσερας ἡμέρας πρὸς τῶι ἀναιρεῖσθαι γίνεσθαι καὶ αὐτὸν
παρακληθέντα πρός τινὼν γυναικῶν ἐπιμεῖναι ἡμέρας τινὰς ἐν τῶι βίωι, καὶ
ἵνα μὴ γένωνται ταύταις δυστυχῶς τὰ κατὰ κείνους τοὺς χρόνους Θεσμοφόρια
λελυμένα, φασὶν αὑτὸν ἀπαλλάττειν κελεῦσαι, καθίζειν δὲ πρὸς τοὺς ἄρτους, καὶ
80 τούτους καταπνεῖν ἀτμὸν τὸν γινόμενον. καὶ ὁ Δ. ἀποσπασάμενος τὸν ἀπὸ τοῦ
invod ἀτμὸν ῥώννυταί τε τὰς δυνάμεις καὶ ἐπιβιοὶ τὸ λοιπόν. ÜAELIUS AUREL.
acut. morb. II 37 sit igitur polenta infusa atque panis assus aceto infusus vel
mala cydonia aut myrta et his similia. hae emim defectu extinctam corporis
fortitudinem retinent, sicut ratio probat atque Demoeriti dilatae mortis exemplum
35 fama vulgatum.
29. ATH. epit. II p. 46 E Δημόκριτον δὲ τὸν ᾿Αβδηρίτην λόγος ἔχει διὰ γῆρας
ἐξάξαι αὑτὸν διεγνωκότα τοῦ ζῆν καὶ ὑφαιροῦντα τῆς τροφῆς καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν,
ἐπεὶ αἱ τῶν Θεσμοφορίων ἡμέραι ἐνέστησαν, δεηθεισῶν τῶν οἰκείων γυναικῶν
μὴ ἀποθανεῖν κατὰ τὴν πανήγυριν, ὅπως ἑορτάσωσι, πεισθῆναι κελεύσαντα μέλιτος
40 ἀγγεῖον αὑτῶι πλησίον παρατεθῆναι καὶ διαζῆσαι ἡμέρας ἱκανὰς τὸν ἄνδρα τῆι
ἀπὸ τοῦ μέλιτος ἀναφορᾶι μόνηι χρώμενον καὶ μετὰ τὰς ἡμέρας βασταχθέντος
τοῦ μέλιτος ἀποθανεῖν. ἔχαιρε δὲ ὁ Δ. ἀεὶ τῶι μέλιτι, καὶ πρὸς τὸν πυθόμενον,
πῶς ἂν ὑγιῶς τις διάγοι, ἔφη, εἰ τὰ μὲν ἐντὸς μέλιτι βρέχοι, τὰ δ᾽ ἐκτὸς ἐλαίωι.
30. Marc. Anton. IIT 3 Δημόκριτον δὲ οἱ φθεῖρες [nämlich ἀπέκτειναν. Ver-
45 wechslung mit Pherekydes 71 Α 1 8 118).

Pr
er
 A. LEBEN. 23—30. SCHRIFTEN. 31—33. 357

SCHRIFTEN. S.A2.
31. Sud. Δημόκριτος [A 2 5. 353,5]. γνήσια de αὐτοῦ βιβλία εἰσὶ δύο 6 Te
Μέγας διάκοσμος [54B 1] καὶ τὸ Tlepı φύσεως κόσμου [55 B dr]. ἔγραψε δὲ καὶ
Ἐπιστολάς [55 Ο 2--Ο]ἢ. Aus Hesych.
5 32. SuID. Καλλίμαχος [Schriftenverzeichnis]. TTivo& τῶν Δημοκρίτου γλωσσῶν
καὶ συνταγμάτων. Aus Hesych. SrtErH. Byz. p. 640,5 Mein. Ἡγησιάναξ Ὑραμ-
ματικὸς [Susemihl Al. L. τι 31] γράψας TTepi τῆς Δημοκρίτου λέξεως βιβλίον ἕν
καὶ ἸΤερὶ ποιητικῶν λέξεων. ἦν δὲ Τρωιαδεύς. Aus Hesych.
33. Πτοα. ıx 48--49 TETRALOGIEEN-ORDNUNG DES ΤῊΒΑΒΥΠΟΒ. [ΥΡΊ.
10 55 Β 02-2809].
τὰ de βιβλία αὐτοῦ καὶ Θρασύλος ἀναγέγραφε κατὰ τάξιν οὕτως ὡσπερεὶ καὶ
τὰ Πλάτωνος κατὰ τετραλογίαν.
(46) Ἔστι δὲ Ἠθικὰ μὲν τάδε᾽
I. 1. TTudayöpns 2. Περὶ τῆς τοῦ σοφοῦ διαθέσεως 3. TTepı τῶν ἐν “Αἰδου
15 4. Τριτογένεια (τοῦτο δέ ἐστιν, ὅτι τρία γίνεται ἐξ αὐτῆς ἃ πάντα ἀνθρώ-
πινα συνέχει).
LI. 1. TTepi ἀνδραγαθίας ἢ ἸΠερὶ ἀρετῆς 2. ᾿Αμαλθείης κέρας 3. TTepi εὐθυ-
μίης 4. Ὑπομνημάτων ἠθικῶν [Bücherzahl fehlt] ἡ γὰρ Εὐεστὼ οὐχ
εὑρίσκεται. καὶ ταῦτα μὲν τὰ Ἠθικά.
20 Φυσικὰ δὲ τάδε:
III . 1. Μέγας διάκοσμος (ὃν οἱ περὶ Θεόφραστον Λευκίππου φασὶν εἶναι)
2. Μικρὸς διάκοσμος 8. Κοσμογραφίη 4. ΤΠΤερὶ τῶν πλανήτων.
IV . 1. TTepi φύσεως πρῶτον 2. ἸΤερὶ ἀνθρώπου φύσιος (ἢ ΤΤερὶ σαρκός) δεύ-
τερον 3. Περὶ νοῦ 4. TTepı αἰσθησίων (ταῦτά τινες ὁμοῦ Ὑράφοντες ΤΤερὶ
25 ψυχῆς ἐπιγράφουσι).
Y
. 1, TTepı χυμῶν 2. TTepı χροῶν (47) 3. ΤΤερὶ τῶν διαφερόντων ῥυσμῶν
4. TTepı ἀμειψιρυσμιῶν.
VI 1. Kparuvrapıa (ὅπερ ἐστὶν ἐπικριτικὰ τῶν προειρημένων) 2. TTepi εἰδώλων
ἢ TTepi προνοίας 3. TTepi λογικῶν κανὼν aßY 4. ᾿Απορημάτων [Bücher-
30 zahl fehlt]. ταῦτα καὶ περὶ Φύσεως.
Τὰ δὲ ᾿Ασύντακτά ἐστι τάδε:
1. Αἰτίαι οὐράνιαι 2. Αἰτίαι ἀέριοι 8. Αἰτίαι ἐπίπεδοι 4. Αἰτίαι περὶ
πυρὸς καὶ τῶν ἐν πυρί 5. Αἰτίαι περὶ φωνῶν 6. Αἰτίαι περὶ σπερμάτων
καὶ φυτῶν καὶ καρπῶν 7. Αἰτίαι περὶ ζώων αβῦ΄ 8. Αἰτίαι σύμμικτοι
35 9. Περὶ τῆς λίθου. ταῦτα καὶ τὰ ᾿Ασύντακτα.
Μαθηματικὰ δὲ τάδε:
vu . 1. TTepi διαφορῆς γνώμης ἢ Περὶ ψαύσιος κύκλου καὶ σφαίρης 2. ΤΕρὶ
γεωμετρίης 3. Γεωμετρικῶν [Bücherzahl Ὁ] 4, ᾿Αριθμοί.
ΝΠ . 1. Περὶ ἀλόγων γραμμῶν καὶ ναστῶν aß 2. ᾿Εκπετάσματα (48) 3. Μέγας
40 ἐνιαυτὸς ἢ ᾿Αστρονομίη, παράπηγμα 4. ἄμιλλα κλεψύδραι [9].
IX . 1. Olpovoypapin 2. Γεωγραφίη 8. Πολογραφίη 4. ᾿Ακτινογραφίη.
τοσαῦτα καὶ τὰ Μαθηματικά.
Μουσικὰ δὲ τάδε:
X .1. Περὶ βυθμῶν καὶ ἁρμονίης 2. Περὶ ποιήσιος 3. Περὶ καλλοσύνης
45 ἐπέων 4. TTepi εὐφώνων καὶ δυσφώνων γραμμάτων.
 358 559. DEMOKRITOS.

ΧΙ. 1. Περὶ Ὁμήρου ἢ ᾿Ορθοεπείης καὶ yAwooewv 2. Περὶ ἀοιδῆς 3. Tlepi

ῥημάτων 4. ᾿Ονομαστικῶν [Bücherzahl 9]. τοσαῦτα καὶ τὰ Μου σικά.
Τεχνικὰ δὲ τάδε᾽
XII. 1. Τρόγνωσις 2. TTepı διαίτης ἢ Διαιτητικόν 3. [ἢ] ᾿ἸΙητρικὴ γνώμη
5 4. Αἰτίαι περὶ ἀκαιριῶὼν Kal ἐπικαιριῶν.
XIII. 1. Περὶ yewpying ἢ Γεωμετρικόν 2, TTepı ζωγραφίης 3. τακτικὸν καὶ
4, Ὃπλομαχικόν. τοσαῦτα καὶ τάδε.
τάττουσι δέ τινες κατ᾽ ἰδίαν ἐκ τῶν Ὑπομνημάτων καὶ ταῦτα
[55 B 2982
— 299].
10 (49) 1. TTepı τῶν ἐν Βαβυλῶνι ἱερῶν γραμμάτων 2. TTepı τῶν ἐν Μερόηι
3. ᾽Ωκεανοῦ περίπλους 4. TTepi ἱστορίης 5. Χαλδαϊκὸς λόγος 6. Φρύγιος
λόγος 7. ἸΤερὶ πυρετοῦ καὶ τῶν ἀπὸ νόσου βησσόντων 8. Νομικὰ αἴτια
9. Χερνικὰ [?] ἢ προβλήματα.
τὰ δ᾽ ἄλλα, ὅσα τινὲς ἀναφέρουσιν εἰς αὐτόν, τὰ μὲν ἐκ τῶν αὐτοῦ
15 διεσκεύασται, τὰ δ᾽ ὁμολογουμένως ἐστὶν ἀλλότρια. ταῦτα καὶ περὶ τῶν
βιβλίων αὐτοῦ καὶ τοσαῦτα.

STIL.
34. Cıc. de orat. 111,49 se ornate locutus est, sicut et fertur et mihi videtur,
physieus ille D., materies illa fuwit physici de qua dixit, ornatus vero ipse verbo-
20 rum oratoris putandus est. orat. 20,67 quiequid est enim, quod sub aurium
mensuram aliquam cadat, etiamsi abest a versu (nam id quidem orationis est ee
λα
νω
i
u
Mi
ΔuΔ

vitium), numerus vocatur, qui graece ῥυθμὸς dieitur. üaque video visum esse
non nullis Platonis et Demoecriti locutionem etsi absit a versu, tamen quod in-
citatius feratur et clarissimis verborum luminibus utatur, potius poöma putandum
95 quam comicorum poetarum. de divin. τι 64,133 valde Heraclitus obseurus, minime
D. Ῥτονυβ. de comp. verb. 24 im mittleren Stile ragen hervor φιλοσόφων δὲ
κατ᾽ ἐμὴν δόξαν A. τε καὶ Πλάτων καὶ ᾿Αριστοτέλης᾽ τούτων γὰρ ἑτέρους εὑρεῖν
ἀμήχανον ἄμεινον κεράσαντας τοὺς λόγους. Vgl. Timon 8. 351,35.

LEHRE. Vgl. durchweg Leukippos [ο. 54]!

30 Sımpr. de caelo 294,33 ὀλίγα δὲ ἐκ τῶν ᾿Αριστοτέλους Περὶ Δημοκρίτου
[5. S. 359,7]. Droc. v 26 [Katal. der Arist. Schr. n. 124 Rose] TTpoß/nuara ἐκ τῶν Δμ
ἡ.
re
a
δι
νο
ὦ

Δημοκρίτου aß. v49 [Katalog der Schr. des Theophrast] TTepı Δημοκρίτου α.
Ebenda 43 Περὶ τῆς Δημοκρίτου ἀστρολογίας. v87 [Katalog der Schr. des ad

Herakleides Pontikos] TTepı φύσεως καὶ περὶ εἰδώλων πρὸς Δημόκριτον. Ebenda 88
85 Πρὸς τὸν Δημόκριτον ἐξηγήσεις ἃ. PHILoD. schol. Zenon. de 110. dic. VH! v2
fr. 20 [Usener Epic. 97,10] ὡς ἔν τε τοῖς ΤΤρὸς Δημόκριτον ἵσταται διὰ τέλους
ὁ Ἐπίκουρος. D1oG. x 24 [Katal. der Schr. des Epikureers Metrodoros] Πρὸς
Δημόκριτον. Vgl. Kolotes zu B 1. 156. Dioc. vıı 174 (Katal. des Kleanthes]
TTpog Δημόκριτον. τι 178 [Katal. des Sphairos] TTepi ἐλαχίστων, ΤΤρὸς τὰς ἀτό-
40 μους καὶ τὰ εἴδωλα.
35. ΑΒΙ5Τ. de gen. et corr. A 2. 315234 ὅλως δὲ παρὰ τὰ ἐπιπολῆς περὶ
οὐδενὸς οὐδεὶς ἐπέστησεν ἔξω Δημοκρίτου. οὗτος δ᾽ ἔοικε μὲν περὶ ἁπάντων
φροντίσαι, ἤδη δὲ ἐν τῶι πῶς διαφέρει.
36. — de partt. anim. A 1. 642224 αἴτιον δὲ τοῦ μὴ ἐλθεῖν τοὺς προγενεστέ-
45 ρους ἐπὶ τὸν τρόπον τοῦτον [die wissenschaftliche Methode des Ar.], ὅτι τὸ ri
 A. SCHRIFTEN. 33. STIL. 34. LEHRE. 35—39. 359

ἣν εἶναι καὶ τὸ ὁρίσασθαι τὴν οὐσίαν οὐκ ἦν, ἀλλ᾽ ἥψατο μὲν A. πρῶτος, ὡς
οὐκ ἀναγκαίου δὲ τῆι φυσικῆι θεωρίαι, ἀλλ᾽ ἐκφερόμενος ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ πρά-
Yuaroc, ἐπὶ Σωκράτους δὲ τοῦτο μὲν ηὐξήθη, τὸ δὲ ζητεῖν τὰ περὶ φύσεως ἔληξε"
πρὸς δὲ τὴν χρήσιμον ἀρετὴν καὶ τὴν πολιτικὴν ἀπέκλιναν οἱ φιλοσοφοῦντες.
metaph. M 4. 1078619 τῶν μὲν γὰρ φυσικῶν ἐπὶ μικρὸν Δ. ἥψατο μόνον καὶ
ὡρίσατό πως τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρόν.
37. SımpLic. de caelo p. 294,33 Heib. ὀλίγα δὲ ἐκ τῶν ᾿Αριστοτέλους Περὶ
Δημοκρίτου [fr. 208 Rose] napaypapevra δηλώσει τὴν τῶν Avdpüv ἐκείνων διά-
vorav. “A. ἡγεῖται τὴν τῶν ἀιδίων φύσιν εἶναι μικρὰς οὐσίας πλῆθος ἀπείρους"
10 ταύταις δὲ τόπον ἄλλον ὑποτίθησιν ἄπειρον τῶι μεγέθει προσαγορεύει δὲ τὸν
μὲν τόπον τοῖσδε τοῖς ὀνόμασι τῶι τε κενῶι καὶ τῶι οὐδενὶ κἀὶ τῶι ἀπεί-
pwı, τῶν δὲ οὐσιῶν ἑκάστην τῶι τε δενὶ καὶ τῶι ναστῶι καὶ τῶι ὄντι.
νομίζει δὲ εἶναι οὕτω μικρὰς τὰς οὐσίας, ὥστε ἐκφυγεῖν τὰς ἡμετέρας αἰσθήσεις.
ὑπάρχειν δὲ αὐταῖς παντοίας μορφὰς καὶ σχήματα παντοῖα καὶ κατὰ μέγεθος δια-
φοράς. ἐκ τούτων οὖν ἤδη καθάπερ ἐκ στοιχείων γεννᾶι καὶ συγκρίνει τοὺς
ὀφθαλμοφανεῖς καὶ τοὺς αἰσθητοὺς ὄγκους. στασιάζειν δὲ καὶ φέρεσθαι ἐν τῶι
κενῶι διά τε τὴν ἀνομοιότητα καὶ τὰς ἄλλας εἰρημένας διαφοράς, φερομένας δὲ
ἐμπίπτειν καὶ περιπλέκεσθαι περιπλοκὴν τοιαύτην, ἣ συμψαύειν μὲν αὐτὰ καὶ
πλησίον ἀλλήλων εἶναι ποιεῖ, φύσιν μέντοι μίαν ἐξ ἐκείνων κατ᾽ ἀλήθειαν οὐδ᾽
20 ἡντιναοῦν γεννᾶι" κομιδῆι γὰρ εὔηθες εἶναι τὸ δύο ἢ τὰ πλείονα γενέσθαι ἄν
ποτε ἕν. τοῦ δὲ συμμένειν τὰς οὐσίας μετ᾽ ἀλλήλων μέχρι τινὸς αἰτιᾶται τὰς
ἐπαλλαγὰς καὶ τὰς ἀντιλήψεις τῶν σωμάτων τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν εἶναι σκαληνά,
τὰ δὲ ἀτκιστρώδη, τὰ δὲ κοῖλα, τὰ δὲ κυρτά, τὰ δὲ ἄλλας ἀναρίθμους ἔχοντα
διαφοράς: ἐπὶ τοσοῦτον οὖν χρόνον σφῶν αὐτῶν ἀντέχεσθαι νομίζει καὶ συμ-
25 μένειν, ἕως ἰσχυροτέρα τις ἐκ τοῦ περιέχοντος ἀνάγκη παραγενομένη διασείσηι
καὶ χωρὶς αὐτὰς διασπείρηι΄. λέγει δὲ τὴν γένεσιν καὶ τὴν ἐναντίαν αὐτῆι διά-
κρισιν οὐ μόνον περὶ ζώιων, ἀλλὰ καὶ περὶ φυτῶν καὶ περὶ κόσμων καὶ συλλήβδην
περὶ τῶν αἰσθητῶν σωμάτων ἁπάντων. εἰ τοίνυν ἡ μὲν γένεσις σύγκρισις τῶν
ἀτόμων ἐστίν, ἡ δὲ φθορὰ διάκρισις, καὶ κατὰ Δημόκριτον ἀλλοίωσις ἂν εἴη ἡ
30 γένεσις.
38. Sımpr. phys. 28,15 nach 54 A 8 [aus Theophr. phys. op. fr. 8, wie A 39.
40,2—4] παραπλησίως de καὶ ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ [Leukippos] A. ὁ ᾿Αβδηρίτης ἀρχὰς
ἔθετο τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενόν, ὧν τὸ μὲν ὃν τὸ δὲ μὴ ὃν ἐκάλει" ὡς (yap) ὕλην
τοῖς οὖσι τὰς ἀτόμους ὑποτιθέντες τὰ λοιπὰ γεννῶσι ταῖς διαφοραῖς αὐτῶν, τρεῖς
δέ εἰσιν αὗται ῥδυσμὸς τροπὴ διαθιγή, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν σχῆμα καὶ θέσις καὶ
τάξις. πεφυκέναι γὰρ τὸ ὅμοιον ὑπὸ τοῦ ὁμοίου κινεῖσθαι καὶ φέρεσθαι τὰ συγγενῆ
πρὸς ἄλληλα καὶ τῶν σχημάτων ἕκαστον εἰς ἑτέραν ἐγκοσμούμενον σύγκρισιν ἄλλην
ποιεῖν διάθεσιν: ὥστε εὐλόγως ἀπείρων οὐσῶν τῶν ἀρχῶν πάντα τὰ πάθη καὶ
τὰς οὐσίας ἀποδώσειν ἐπηγγέλλοντο, ὑφ᾽ οὗ τέ τι γίνεται καὶ πῶς" διὸ καί φασι
40 μόνοις τοῖς ἄπειρα ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα πάντα συμβαίνειν κατὰ λόγον. καὶ τῶν
ἐν ταῖς ἀτόμοις σχημάτων ἄπειρον τὸ πλῆθός φασι διὰ τὸ μηδὲν μᾶλλον
τοιοῦτον ἢ τοιοῦτον εἶναι. ταύτην γὰρ αὐτοὶ τῆς ἀπειρίας αἰτίαν ἀποδιδόασι.
39. PLUTARCH. Strom. 7 (D. 581) Δ. ὁ ᾿Αβδηρίτης ὑπεστήσατο τὸ πᾶν ἄπειρον
διὰ τὸ μηδαμῶς ὑπό τινος αὐτὸ δεδημιουργῆσθαι. ἔτι δὲ καὶ ἀμετάβλητον αὐτὸ
45 λέγει καὶ καθόλου οἷον πᾶν ἐστιν ῥητῶς ἐκτίθεται᾽ μηδεμίαν ἀρχὴν ἔχειν τὰς
αἰτίας τῶν νῦν Yırvouevwv, ἄνωθεν δ᾽ ὅλως ἐξ ἀπείρου χρόνου προκατέχεσθαι
τῆι ἀνάγκηι πάνθ᾽ ἁπλῶς τὰ γεγονότα καὶ ἐόντα καὶ ἐσόμενα. ἡλίου δὲ
καὶ σελήνης γένεσίν φησι. κατ᾽ ἰδίαν φέρεσθαι ταῦτα μηδέπω τὸ παράπαν ἔχοντα
 360 55. DEMOKRITOS.

θερμὴν φύσιν, μηδὲ μὴν καθόλου λαμπροτάτην, τοὐναντίον δὲ ἐξωμοιωμένην τῆι

περὶ τὴν γῆν φύσει᾽ γεγονέναι γὰρ ἑκάτερον τούτων πρότερον ἔτι κατ᾽ ἰδίαν
ὑποβολήν τινα κόσμου, ὕστερον δὲ μεγεθοποιουμένου τοῦ περὶ τὸν ἥλιον κύκλου
ἐναποληφθῆναι ἐν αὐτῶι τὸ πῦρ.
40. ἩΤΡΡΟΙΥΤ. refut. 113 (D. 565) (1) Δ. δὲ Λευκίππου γίνεται γνώριμος.
A. Δαμασίππου ᾿Αβδηρίτης πολλοῖς συμβαλὼν γυμνοσοφισταῖς ἐν Ἰνδοῖς καὶ
ἱερεῦσιν ἐν Αἰγύπτωι καὶ ἀστρολόγοις καὶ ἐν Βαβυλῶνι μάγοις.
(2) λέγει δὲ ὁμοίως Λευκίππωι περὶ στοιχείων, πλήρους καὶ κενοῦ, τὸ μὲν
πλῆρες λέγων ὄν, τὸ δὲ κενὸν οὐκ ὄν᾽ ἔλεγε δὲ ὡς ἀεὶ κινουμένων τῶν ὄντων
10 ἐν τῶι xevWı' ἀπείρους δὲ εἶναι κόσμους καὶ μεγέθει διαφέροντας. ἐν τισὶ δὲ
μὴ εἶναι ἥλιον μηδὲ σέλήνην, ἐν τισὶ δὲ μείζω τῶν παρ᾽ ἡμῖν καὶ ἐν τισὶ πλείω.
(3) εἶναι δὲ τῶν κόσμων ἄνισα τὰ διαστήματα καὶ τῆι μὲν πλείους τῆι δὲ ἐλάτ-
τους καὶ τοὺς μὲν αὔξεσθαι τοὺς δὲ ἀκμάζειν, τοὺς δὲ φθίνειν, καὶ τῆι μὲν γίνε-
σθαι, τῆι δ᾽ ἐκλείπειν. φθείρεσθαι δὲ αὐτοὺς ὑπ᾽ ἀλλήλων προσπίπτοντας. εἶναι
15 δὲ ἐνίους κόσμους ἐρήμους ζώιων καὶ παντὸς ὑγροῦ. (4) τοῦ δὲ παρ᾽ ἡμῖν
κόσμου πρότερον τὴν γῆν τῶν ἄστρων γενέσθαι, εἶναι δὲ τὴν μὲν σελήνην κάτω,
ἔπειτα τὸν ἥλιον, εἶτα τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας. τοὺς δὲ πλανήτας οὐδ᾽ αὐτοὺς
ἔχειν ἴσον ὕψος. ἀκμάζειν δὲ κόσμον, ἕως ἂν μηκέτι δύνηται ἔξωθέν τι προσ-
λαμβάνειν.
20 οὗτος ἐγέλα πάντα, ὡς γέλωτος ἀξίων πάντων τῶν ἐν ἀνθρώποις.
41. ArısT. phys. Γ 4. 203233 Δ. δ᾽ οὐδὲν ἕτερον ἐξ ἑτέρου γίγνεσθαι τῶν
πρώτων φησίν. ἀλλ᾽ ὅμως γε αὐτῶν τὸ κοινὸν σῶμα πάντων ἐστὶν ἀρχή, μεγέθει
κατὰ μόρια καὶ σχήματι διαφέρον.
42. ArısT. metaphys. Ζ 18. 1059. 9 ἀδύνατον γὰρ εἶναί φησιν [Demokr.] ἐκ
25 δύο ἕν ἢ ἐξ ἑνὸς δύο γενέσθαι᾽ τὰ γὰρ μεγέθη, τὰ ἄτομα, τὰς οὐσίας ποιεῖ. Vgl.
de gen. et corr. A 3. 31856 TTapueviöng λέγει δύο τὸ ὃν καὶ τὸ μὴ ὃν εἶναι,
φάσκων πῦρ καὶ γῆν.
43. Dıonys. bei Eus. P. E. xıv 23,2.3 οἱ μὲν γὰρ ἀτόμους προσειπόντες
ἄφθαρτά τινα καὶ σμικρότατα σώματα πλῆθος ἀνάριθμα, καί τι χωρίον κενὸν μέγεθος
30 ἀπεριόριστον προβαλόμενοι, ταύτας δή φασι τὰς ἀτόμους ὡς ἔτυχεν ἐν τῶι κενῶι
φερομένας αὐτομάτως τε συμπιπτούσας ἀλλήλαις διὰ ῥύμην ἄτακτον καὶ συμ-
πλεκομένας διὰ τὸ πολυσχήμονας οὔσας ἀλλήλων ἐπιλαμβάνεσθαι, καὶ οὕτω τόν
τε κόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτῶι, μᾶλλον δὲ κόσμους ἀπείρους ἀποτελεῖν. ταύτης δὲ
τῆς δόξης Ἐπίκουρος γεγόνασι καὶ A." τοσοῦτον δὲ διεφώνησαν ὅσον ὁ μὲν ἐλα-
35 χίστας πάσας καὶ διὰ τοῦτο ἀνεπαισθήτους, ὁ δὲ καὶ μεγίστας εἶναί τινας ἀτόμους
ὁ Δ. ὑπέλαβεν. ἀτόμους δὲ εἶναί φασιν ἀμφότεροι καὶ λέγεσθαι διὰ τὴν ἄλυτον
στερρότητα. Vgl. Erıcur. ep. 155 [p. 15,12 Us.] ἀλλὰ μὴν οὐδὲ δεῖ νομίζειν πᾶν
μέγεθος ἐν ταῖς ἀτόμοις ὑπάρχειν, ἵνα μὴ τὰ φαινόμενα ἀντιμαρτυρῆι, παραλλαγὰς
δέ τινας μεγεθῶν νομιστέον εἶναι.
40 44. ἬΒΒΝ. irris. 18 (Ὁ. 654) A.... ἀρχὰς τὸ ὃν καὶ τὸ μὴ ὄν, καὶ τὸ μὲν
ὃν πλῆρες τὸ δὲ μὴ ὃν κενόν. τὸ δὲ πλῆρες ἐν τῶι κενῶι τροπῆι καὶ βυθμῶι
ποιεῖ τὰ πάντα.
45. ΑΒΙΒΤ. phys. A 5. 188ι22 A. τὸ στερεὸν [πλῆρες Simpl. 44,16] καὶ κενόν,
ὧν τὸ μὲν ὡς ὄν, τὸ δ᾽ ὡς οὐκ ὃν εἶναί φησιν" ἔτι θέσει, σχήματι, τάξει. ταῦτα
45 δὲ γένη ἐναντίων: θέσεως ἄνω κάτω, πρόσθεν ὄπισθεν, σχήματος γωνία εὐθὺ
περιφερές.
46. Aür. ı 8,16 (Ὁ. 386) Δ. τὰ ναστὰ καὶ κενά [nämlich ἀρχὰς eivar]'
GALEN. vııı 981 Κ. τί δηλοῖ τὸ “ναστοτέραν᾽ (bei Archigenes) οὐ πάνυ σαφῶς οἶδα
 A. LEHRE. 39—50. 361

διὰ τὸ μηδὲ σύνηθες εἶναι τοῖς Ἕλλησιν ὄνομα κατὰ τοῦ τοιούτου πράγματος
λέγεσθαι. ἄρτον μὲν γάρ τινα ναστὸν ἐκάλουν, οὐ μὴν ἄλλο γέ τι σῶμα πρὸς
αὐτῶν οὕτως ὠνομασμένον ἐπίσταμαι. αὐτὸς δὲ ὁ Apyıyevng... δοκεῖ μοι τὸ
ναστὸν ἀντὶ τοῦ πλήρους ὀνομάζειν.
ö 47. Αἴτ. τ 8,18 (Ὁ. 285) Δ. μὲν γὰρ ἔλεγε δύο, μέγεθός τε καὶ σχῆμα, ὁ δὲ
Ἐπίκουρος τούτοις καὶ τρίτον βάρος προσέθηκεν ἀνάγκη γάρ, φησί, κινεῖσθαι τὰ
σώματα τῆι τοῦ βάρους πληγῆι. 12,6 (Ὁ. 311) A. τὰ πρῶτά φησι σώματα (ταῦτα
δ᾽ ἣν τὰ ναστά) βάρος μὲν οὐκ ἔχειν, κινεῖσθαι (de) κατ᾽ ἀλληλοτυπίαν ἐν τῶι
ἀπείρωι. δυνατὸν (δ᾽) εἶναι κοσμιαίαν ὑπάρχειν ἄτομον. ic. de fato 20, 46
10 declinat, inquit, atomus. primum cur? aliam enim quandam vim motus habe-
bant a Demoerito impulsionis quam plagam ille appellat, a te Epicure gravi-
tatis οἱ ponderis [vgl. Usener Epieur. p. 378]. SıMPL. phys. 42,10 A. φύσει ἀκίνητα
λέγων τὰ ἄτομα πλητγῆι κινεῖσθαί φησιν. Aür. τ 23,3 (Ὁ. 319) A. ἕν γένος
κινήσεως τὸ κατὰ παλμὸν ἀπεφαίνετο.
15 48. — τ16,2 (Ὁ. 315) οἱ τὰς ἀτόμους, περὶ τὰ ἀμερῆ ἵστασθαι καὶ μὴ εἰς
ἄπειρον εἶναι τὴν τομήν.
49. GALEnN. de elem. sec. Hipp. 12 [τ 417 Κα “νόμωι γὰρ χροιή, νόμωι
πικρόν, νόμωι γλυκύ, ἐτεῆι δ᾽ ἄτομον καὶ κενόν᾽ [Β 126] ὁ Δ. φησιν
ἐκ τῆς συνόδου τῶν ἀτόμων γίνεσθαι νομίζων ἁπάσας τὰς αἰσθητὰς ποιότητας
20 ὡς πρὸς ἡμᾶς τοὺς αἰσθανομένους αὐτῶν, φύσει δὲ οὐδὲν εἶναι λευκὸν ἢ μέλαν
ἢ ξανθὸν ἢ ἐρυθρὸν ἢ πικρὸν ἢ γλυκύ᾽ τὸ γὰρ δὴ νόμωι᾽ ταὐτὸ βούλεται τῶι
οἷον ἱνομιστί᾽ καὶ πρὸς ἡμᾶς᾽, οὐ κατὰ τὴν αὐτῶν τῶν πραγμάτων φύσιν, ὅπερ
[δ᾽] αὖ πάλιν “ἐτεῆι᾽ καλεῖ παρὰ τὸ “ἐτεόν᾽, ὅπερ ἀληθὲς δηλοῖ, ποιήσας τοὔνομα.
καὶ εἴη ἂν ὁ σύμπας αὐτοῦ νοῦς τοῦ λόγου τοιόσδε᾽ νομίζεται μὲν [τοι] παρὰ
25 τοῖς ἀνθρώποις λευκόν τι εἶναι καὶ μέλαν καὶ γλυκὺ καὶ πικρόν, κατὰ δὲ τὴν
ἀλήθειαν δὲν καὶ μηδέν ἐστι τὰ πάντα [vgl. Β 156]° καὶ γὰρ αὖ καὶ τοῦτ᾽ εἴρηκεν
αὐτός, DEV” μὲν τὰς ἀτόμους ὀνομάζων, “μηδέν᾽ δὲ τὸ κενόν. αἱ μὲν οὖν
ἄτομοι σύμπασαι σώματα οὖσαι σμικρὰ χωρὶς ποιοτήτων εἰσί, τὸ δὲ κενὸν χώρα
τις, ἐν ἧι φερόμενα ταυτὶ τὰ σώματα ἄνω τε καὶ κάτω σύμπαντα διὰ παντὸς τοῦ
30 αἰῶνος ἢ περιπλέκεταί πως ἀλλήλοις ἢ προσκρούει καὶ ἀποπάλλεται, καὶ διακρίνει
δὲ καὶ συγκρίνει πάλιν εἰς ἄλληλα κατὰ τὰς τοιαύτας ὁμιλίας κἀκ τούτου τά τε
ἄλλα συγκρίματα πάντα ποιεῖ καὶ τὰ ἡμέτερα σώματα καὶ τὰ παθήματα αὐτῶν
καὶ τὰς αἰσθήσεις. ἀπαθῆ δ᾽ ὑποτίθενται τὰ σώματα εἶναι τὰ πρῶτα (τινὲς μὲν
αὐτῶν ὑπὸ σκληρότητος ἄθραυστα, καθάπερ οἱ περὶ ᾿Επίκουρον |Epieur. p.205,29 Us.],
35 ἔνιοι δὲ ὑπὸ σμικρότητος ἀδιαίρετα, καθάπερ οἱ περὶ τὸν Λεύκιππον), ἀλλ᾽ οὐδ᾽
ἀλλοιοῦσθαι κατά τι δυνάμενα ταύτας δὴ τὰς ἀλλοιώσεις, ἃς ἅπαντες ἄνθρωποι
πεπιστεύκασιν εἶναι, διδαχθέντες ὑπὸ τῶν αἰσθήσεων, οἷον οὔτε θερμαίνεσθαί τί
φασιν ἐκείνων οὔτε ψύχεσθαι, κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν τρόπον οὔθ᾽ ὑγραίνεσθαι οὔτε
ξηραίνεσθαι, πολὺ δὲ δὴ μᾶλλον ἔτι μήτε μελαίνεσθαι μήτε λευκαίνεσθαι μήτ᾽
40 ἄλλην τινὰ ὅλως ἐπιδέχεσθαι ποιότητα κατὰ μηδεμίαν μεταβολήν.
50. DIoGENESs v. Oinoanda fr. 80. 81 col. 3,3 [Bull. Corr. Hell. xxı 423) ἂν γὰρ
τῶι Δημοκρίτου τις χρήσηται λόγωι, μηδεμίαν μὲν ἐλευθέραν φάσκων ταῖς ἀτόμοις
κείνησιν εἶναι διὰ -τὴν πρὸς ἀλλήλας σύνκρουσιν αὐτῶν, ἔνερθεν δὲ φαίνεσθα;
κατηνανκασμένως πάντα κεινεῖσθαι, φήσομεν πρὸς αὐτόν: οὔκουν οἶδας ὅστις
45 ποτὲ εἶ, καὶ ἐλευθέραν τινὰ ἐν ταῖς ἀτόμοις κείνησιν εἶναι, ἣν Δημόκριτος μὲν
οὐχ εὗρεν, Ἐπίκουρος δὲ εἰς φῶς ἤγαγεν, παρενκλιτικὴν ὑπάρχουσαν ὡς ἐκ τῶν
φαινομένων δείκνυσιν;
 362 55. DEMOKRITOS.

51. Cıc. de nat. deor. 1 26,73 [s. 62 A 5] gwwd est in physieis Epieuri non a
Demoerito? nam etsi quaedam commutavit, ut quod paullo amte de inclinatione
atomorum dixi, tamen pleraque dieit eadem, atomos, inane, imagines, infinitatem
locorum innumerabilitatemque mundorum, eorum ortus interitus, omnia fere
qwibus naturae ratio continetur.
52. D10G.x 2 φησὶ δ᾽ Ἕρμιππος [FHG τι 45 fr. 40] γραμματοδιδάσκαλον αὐτὸν
[Epikur] γεγενῆσθαι, ἔπειτα μέντοι περιτυχόντα τοῖς Δημοκρίτου βιβλίοις ἐπὶ
φιλοσοφίαν ἄιξαι.
53. Prur. adv. Colot. 3 p. 1108 Ε καίτοι πολὺν χρόνον αὐτὸς ἑαυτὸν ἀνηγόρευε
10 Δημοκρίτειον ὁ Ἐπίκουρος, ὡς ἄλλοι τε λέγουσι καὶ Λεοντεύς, εἷς τῶν ἐπ᾽ ἄκρον
᾿Επικούρου μαθητῶν, πρὸς Λυκόφρονα γράφων, τιμᾶσθαί τέ φησι τὸν Δημόκριτον
ὑπ᾽ ᾿Επικούρου διὰ τὸ πρότερον ἅψασθαι τῆς ὀρθῆς γνώσεως, καὶ τὸ σύνολον
τὴν πραγματείαν Δημοκρίτειον προσαγορεύεσθαι διὰ τὸ περιπεσεῖν αὐτὸν πρό-
τερον ταῖς ἀρχαῖς περὶ φύσεως. ὁ δὲ Μητρόδωρος ἄντικρυς (Ev τῶι») Περὶ φιλο-
15 σοφίας εἴρηκεν, ὡς εἰ μὴ καθηγήσατο Δ., οὐκ ἂν προῆλθεν Ἐπίκουρος ἐπὶ τὴν
σοφίαν. D10oG.x 8 (Epikur nannte) Δημόκριτον Ληρόκριτον.
55. STRAB. xVI p. 757 εἰ δὲ δεῖ ΤΤοσειδωνίωι πιστεῦσαι καὶ τὸ περὶ τῶν ἀτό-
μὼν δόγμα παλαιόν ἐστιν ἀνδρὸς Σιδωνίου Μώχου πρὸ τῶν Τρωικῶν χρόνων
γεγονότος. SEXT. adv. math. Ix 363 Δ. δὲ καὶ Ἐπίκουρος ἀτόμους, εἰ μή τι ἀρ-
20 χαιοτέραν ταύτην θετέον τὴν δόξαν, καὶ ὡς ἔλεγεν ὁ Στωικὸς ἸΠοσειδώνιος ἀπὸ
Μώχου τινὸς ἀνδρὸς Φοίνικος καταγομένην. DiIoG. pr. 1 τὸ τῆς φιλοσοφίας ἔργον
ἔνιοί φασιν ἀπὸ βαρβάρων ἄρξαι... Φοίνικά τε γενέσθαι Μῶχον καὶ Θρᾶικα
Ζάμολξιν καὶ Λίβυν "Arkavro.
56. Cxc. de fin. 16,17 zlle [Demokr.] atomos quas appellat, id est corpora
individua propter soliditatem, censet in infinito inani, in quo nihil nee summum
nec infimum nec medium nee ultimum nec extremum sit, ta ferri, ut coneur-
sionibus inter se cohaerescant, ex quo efficiantur ea, quae sint quaeque cernamtur,
ommia; eumque motum atomorum nullo a principio, sed ex aeterno tempore ν»ν

intellegi convenüre.
57. Prur. adv. Colot. 8 p. 1110 Ε τί γὰρ λέγει A.; οὐσίας ἀπείρους τὸ πλῆθος
ἀτόμους TE κἀδιαφόρους, ἔτι δ᾽ ἀποίους καὶ ἀπαθεῖς Ev τῶι κενῶι φέρεσθαι
διεσπαρμένας᾽ ὅταν δὲ πελάσωσιν ἀλλήλαις ἢ συμπέσωσιν ἢ περιπλακῶσι, φαίνε-
σθαι τῶν ἀθροιζομένων τὸ μὲν ὕδωρ τὸ δὲ πῦρ τὸ δὲ φυτὸν τὸ δ᾽ ἄνθρωπον᾽
εἶναι δὲ πάντα τὰς ἀτόμους (ἢ) ἰδέας ὑπ᾽ αὐτοῦ καλουμένας, ἕτερον δὲ μηδέν᾽
35 ἐκ μὲν γὰρ τοῦ μὴ ὄντος οὐκ εἶναι γένεσιν, ἐκ δὲ τῶν ὄντων μηδὲν ἂν γενέσθαι
τῶι μήτε πάσχειν μήτε μεταβάλλειν τὰς ἀτόμους ὑπὸ στερρότητος᾽ ὅθεν οὔτε
χρόαν ἐξ ἀχρώστων οὔτε φύσιν ἢ ψυχὴν ἐξ ἀποίων καὶ (ἀπαθῶν)» ὑπάρχειν.
ARIST. metaph. A 1. 106922 καὶ ὡς Δ. φησιν, ἣν ὁμοῦ πάντα δυνάμει, ἐνερ-
γείαι δ᾽ οὔ.
40 58. Arıst. phys. © 9. 2660 24 διὰ δὲ τὸ κενὸν κινεῖσθαί φασιν καὶ γὰρ οὗτοι
τὴν κατὰ τόπον κίνησιν κινεῖσθαι τὴν φύσιν λέγουσιν. SIMPL. Ζ. ἃ. St. 1318,33
τουτέστι τὰ φυσικὰ καὶ πρῶτα καὶ ἄτομα σώματα ταῦτα γὰρ ἐκεῖνοι φύσιν
ἐκάλουν καὶ ἔλεγον κατὰ τὴν ἐν αὐτοῖς βαρύτητα κινούμενα ταῦτα διὰ τοῦ κενοῦ
εἴκοντος καὶ μὴ ἀντιτυποῦντος κατὰ τόπον κινεῖσθαι’ περιπαλάσσεσθαι γὰρ
45 ἔλεγον αὐτά. καὶ οὐ μόνον πρώτην ἀλλὰ καὶ μόνην ταύτην οὗτοι κίνησιν τοῖς
στοιχείοις ἀποδιδόασι, τὰς δὲ ἄλλας τοῖς ἐκ τιὺν στοιχείων αὐξάνεσθαι γὰρ καὶ
φθίνειν καὶ ἀλλοιοῦσθαι καὶ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι προσκρινομένων καὶ ἀπο-
κρινομένων τῶν πρώτων σωμάτων φασίν.
 A. LEHRE. 51—64. 363

59. SExT. vııı6 οἱ δὲ περὶ τὸν Πλάτωνα καὶ Δημόκριτον μόνα τὰ νοητὰ
ὑπενόησαν ἀληθῆ εἶναι, ἀλλ᾽ ὁ μὲν Δ. διὰ τὸ μηδὲν ὑποκεῖσθαι φύσει αἰσθητόν,
τῶν τὰ πάντα συγκρινουσῶν ἀτόμων πάσης αἰσθητῆς ποιότητος ἔρημον ἐχουσῶν
φύσιν, ὁ δὲ Πλάτων διὰ τὸ γίγνεσθαι μὲν ἀεὶ τὰ αἰσθητά, μηδέποτε δὲ εἶναι κτλ.
60. ΑΒΙ51. de gen. et inter. A 8. 32629 καίτοι βαρύτερόν γε κατὰ τὴν ὑπεροχήν
φησιν εἶναι A. ἕκαστον τῶν ἀδιαιρέτων. de caelo A 2. 30921 τοῖς δὲ στερεὰ
[nämlich τὰ πρῶτα λέγουσιν im Gegensatz zu Platon] μᾶλλον ἐνδέχεται λέγειν τὸ
μεῖζον εἶναι βαρύτερον αὐτῶν. τῶν δὲ συνθέτων, ἐπειδήπερ οὐ φαίνεται τοῦτον ἔχειν
ἕκαστον τὸν τρόπον, ἀλλὰ πολλὰ βαρύτερα ὁρῶμεν ἐλάττω τὸν ὄγκον ὄντα καθάπερ
10 ἐρίου χαλκόν, ἕτερον τὸ αἴτιον οἴονταί τε καὶ λέγουσιν ἔνιοι τὸ γὰρ κενὸν ἐμπε-
ριλαμβανόμενον κουφίζειν τὰ σώματά φασι καὶ ποιεῖν ἔστιν ὅτε τὰ μείζω κουφό-
τερα᾽ πλοῖον γὰρ ἔχειν κενόν. .. λέγουσι μὲν οὖν τοῦτον τὸν τρόπον, ἀνάγκη δὲ
προσθεῖναι τοῖς οὕτω διορίζουσιν μὴ μόνον τὸ κενὸν ἔχειν πλεῖον, ἂν ἦι κουφό-
τερον, ἀλλὰ καὶ τὸ στερεὸν ἔλαττον᾽ εἰ γὰρ ὑπερέξει τῆς τοιαύτης ἀναλογίας οὐκ
ἔσται κουφότερον. διὰ γὰρ τοῦτο καὶ τὸ πῦρ εἶναί φασι κουφότατον, ὅτι πλεῖστον
ἔχει κενόν. συμβήσεται οὖν μικροῦ πυρὸς πολὺν χρυσὸν πλεῖον ἔχοντα τὸ κενὸν
εἶναι κουφότερον, εἰ μὴ καὶ στερεὸν ἕξει πολλαπλάσιον᾽ "84 ἐναντίας de [nämlich
τῆς ὕλης οὔσης] (310%) καθάπερ οἱ τὸ κενὸν καὶ πλῆρες, οὐκ ἔσται τὰ μεταξὺ τῶν
ἁπλῶς βαρέων καὶ κούφων διὰ τίν᾽ αἰτίαν βαρύτερα καὶ κουφότερα ἀλλήλων καὶ
20 τῶν ἁπλῶν ἐστιν. τὸ δὲ μεγέθει καὶ μικρότητι διορίζειν πεπλασμένωι μὲν ἔοικε
μᾶλλον τῶν πρότερον ... καὶ μήθ᾽ ἁπλῶς εἶναι μηθὲν κοῦφον μήτε φερόμενον
ἄνω ἀλλ᾽ ἢ ὑστερίζον ἢ ἐκθλιβόμενον καὶ πολλὰ μικρὰ ὀλίγων μεγάλων βαρύ-
τερα εἶναι.
61. Sımpr. de caelo 569,5 οἱ γὰρ περὶ Δημόκριτον καὶ ὕστερον ᾿Επίκουρος
25 τὰς ἀτόμους πάσας ὁμοφυεῖς οὔσας βάρος ἔχειν φασί, τῶι δὲ εἶναί τινα βαρύτερα
ἐξωθούμενα τὰ κουφότερα ὑπ᾽ αὐτῶν ὑφιζανόντων ἐπὶ τὸ ἄνω φέρεται, καὶ οὕτω
λέγουσιν οὗτοι δοκεῖν τὰ μὲν κοῦφα εἶναι τὰ δὲ βαρέα. 712,27 οἱ περὶ Δημό-
κριτον οἴονται πάντα μὲν ἔχειν βάρος, τῶι δὲ ἔλαττον ἔχειν βάρος τὸ πῦρ
ἐκθλιβόμενον ὑπὸ TWV προλαμβανόντων ἄνω φέρεσθαι καὶ διὰ τοῦτο κοῦφον
30 δοκεῖν. τούτοις δὲ τὸ βαρὺ μόνον εἶναι δοκεῖ καὶ ἀεὶ φέρεσθαι πρὸς τὸ μέσον
τοῦτο. Gegen Demokrit EricuR. ep. 161 [p. 18,15 Us.) ἰσοταχεῖς ἀναγκαῖον τὰς
ἀτόμους εἶναι, ὅταν διὰ τοῦ κενοῦ εἰσφέρωνται μηθενὸς ἀντικόπτοντος᾽ οὔτε γὰρ
τὰ {μεγάλα καὶ) βαρέα θᾶττον οἰσθήσεται τῶν μικρῶν καὶ κούφων, ὅταν γε δὴ
μηδὲν ἀπαντᾶι αὐτοῖς, οὔτε τὰ μικρὰ (βραδύτερον) τῶν μεγάλων πάντα πόρον
35 σύμμετρον ἔχοντα, ὅταν μηθὲν μηδὲ ἐκείνοις ἀντικόπτηι. Vgl. Luck. τι 218
62. Arıst. de caelo A 6. 8188 21] περὶ δὴ τούτων ἁπάντων [Schwimmen von
Metallplättchen u. dgl. auf dem Wasser] τὸ μὲν νομίζειν αἴτιον εἶναι ὥσπερ A.
οὐκ ὀρθῶς ἔχει. ἐκεῖνος γάρ φησι τὰ ἄνω φερόμενα θερμὰ ἐκ τοῦ ὕδατος ἀνο-
κωχεύειν τὰ πλατέα τῶν ἐχόντων βάρος, τὰ δὲ στενὰ διαπίπτειν" ὀλίγα γὰρ εἶναι
40 τὰ ἀντικρούοντα αὐτοῖς. ἔδει δ᾽ ἐν τῶι ἀέρι ἔτι μᾶλλον τοῦτο ποιεῖν, ὥσπερ
ἐνίσταται κἀκεῖνος αὐτός. ἀλλ᾽ ἐνστὰς λύει μαλακῶς φησὶ γὰρ οὐκ εἰς Ev ὁρμᾶν
τὸν σοῦν, λέγων ὑἱσοῦν᾽ τὴν κίνησιν τῶν ἄνω φερομένων σωμάτων.
63. — de gen. et int. A 7. 828010 A. δὲ παρὰ τοὺς ἄλλους ἰδίως ἔλεξε μόνος᾽"
φησὶ γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ ὅμοιον εἶναι τό τε ποιοῦν καὶ τὸ πάσχον. οὐ γὰρ ἐγχωρεῖν
45 τὰ ἕτερα καὶ διαφέροντα πάσχειν Um ἀλλήλων, ἀλλὰ κἂν ἕτερα ὄντα ποιῆι τι εἰς
ἄλληλα οὐχ ἧι ἕτερα ἀλλ᾽ ἧι ταὐτόν τι ὑπάρχει, ταύτηι τοῦτο συμβαίνειν αὐτοῖς.
64. Auzx. de mixt. 2 [ir 214,18 Bruns] Δ. μὲν οὖν ἡγούμενος τὴν λεγομένην
κρᾶσιν γίνεσθαι κατὰ παράθεσιν σωμάτων, διαιρουμένων τῶν κιρναμένων εἰς μικρὰ
 364 55. DEMOKRITOS.

καὶ τῆι παρ᾽ ἄλληλα θέσει τὴν μίξιν ποιουμένων, οὐδὲ τὴν ἀρχήν φησιν εἶνα
πρὸς ἀλήθειάν τινα κεκραμένα, ἀλλ᾽ εἶναι τὴν δοκοῦσαν κρᾶσιν παράθεσιν σωμά-
τῶν ἀλλήλοις κατὰ μικρὰ σωζόντων αὐτῶν ἑκάστου τὴν οἰκείαν φύσιν, ἣν εἶχον
καὶ πρὸ τῆς μίξεως" δοκεῖν δ᾽ αὐτὰ κεκρᾶσθαι τῶι τὴν αἴσθησιν διὰ μικρότητα
τῶν παρακειμένων μηδενὸς αὐτῶν αἰσθάνεσθαι δύνασθαι μόνου. Ὑ 1. obenS.304,45.
65. Arıst. phys. © 1. 252232 ὅλως δὲ τὸ νομίζειν ἀρχὴν εἶναι ταύτην ἱκανήν,
ὅτι ἀεὶ ἔστιν οὕτως ἢ γίγνεται, οὐκ ὀρθῶς ἔχει ὑπολαβεῖν, ἐφ᾽ ὃ Δ. ἀνάγει τὰς
περὶ φύσεως αἰτίας ὡς οὕτω καὶ τὰ πρότερον ἐγίνετο: τοῦ δὲ ἀεὶ οὐκ ἀξιοῖ
ἀρχὴν ζητεῖν.
10 66. Οτο. de fato 17,39 omnia «ta fato fieri, ut id fatum vim necessitatis
adferret: in qua sententia D., Herachtus, Empedocles, Aristoteles |Anaxagoras
Karsten] fwit. Axrıst. de gen. animal. E 8. 78962 A. de τὸ οὗ ἕνεκα ἀφεὶς λέγειν,
πάντα ἀνάγει εἰς ἀνάγκην οἷς χρῆται ἡ φύσις. ΑΞΤ. τ 26,2 (Ὁ. 321; περὶ οὐσίας
ἀνάγκης) A. τὴν ἀντιτυπίαν καὶ φορὰν καὶ πληγὴν τῆς ὕλης. Vel. A 88 und
15 8A 32.
67. SIMPL. phys. 327,14 ἀλλὰ καὶ A. Ev οἷς φησι "divov ἀπὸ τοῦ παντὸς
ἀποκριθῆναι παντοίων εἰδέων᾽ [B. 167] (πῶς δὲ καὶ ὑπὸ τίνος αἰτίας μὴ
λέγει), ἔοικεν ἀπὸ ταὐτομάτου καὶ τύχης γεννᾶν αὐτὸν.
68. Arıst. phys. Β 4. 195536 ἔνιοι γὰρ καὶ εἰ ἔστιν ἢ μὴ [die τύχη] ἀπο-
20 ροῦσιν᾽ οὐδὲν γὰρ δὴ γίνεσθαι ἀπὸ τύχης φασίν, ἀλλὰ πάντων εἶναί τι αἴτιον
ὡρισμένον ὅσα λέγομεν ἀπὸ αὐτομάτου γίγνεσθαι ἢ τύχης. Vgl. zu 196614 SımpL.
p. 330,14 τὸ δὲ “καθάπερ ὁ παλαιὸς λόγος 6 ἀναιρῶν τὴν τύχην πρὸς Δημό-
κριτον ἔοικεν εἰρῆσθαι᾽ ἐκεῖνος γὰρ κἂν ἐν τῆι κοσμοποιίαι ἐδόκει τῆι τύχηι
κεχρῆσθαι, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς μερικωτέροις οὐδενός φησιν εἶναι τὴν τύχην αἰτίαν ἀνα-
25 φέρων εἰς ἄλλας αἰτίας, οἷον τοῦ θησαυρὸν εὑρεῖν τὸ σκάπτειν ἢ τὴν φυτείαν
τῆς ἐλαίας, τοῦ δὲ καταγῆναι τοῦ φαλακροῦ τὸ κρανίον τὸν ἀετὸν ῥίψαντα τὴν
χελώνην, ὅπως τὸ χελώνιον ῥαγῆι. οὕτως γὰρ ὁ Εὔδημος ἱστορεῖ [fr. 22].
69. ΑΒΙΒΤ. phys. B 4. 196224 εἰσὶ δέ τινες οἱ καὶ τοὐρανοῦ τοῦδε καὶ τῶν
κόσμων πάντων αἰτιῶνται τὸ αὐτόματον: ἀπὸ ταὐτομάτου γὰρ γίγνεσθαι τὴν
30 δίνην καὶ τὴν κίνησιν τὴν διακρίνασαν καὶ καταστήσασαν εἰς ταύτην τὴν τάξιν
τὸ πᾶν... λέγοντες γὰρ τὰ μὲν ζῶια καὶ τὰ φυτὰ ἀπὸ τύχης μήτε εἶναι μήτε
γίγνεσθαι, ἀλλ᾽ ἤτοι φύσιν ἢ νοῦν ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον εἶναι τὸ αἴτιον (οὐ γὰρ
ὅ τι ἔτυχεν ἐκ τοῦ σπέρματος ἑκάστου γίγνεται, ἀλλ᾽ ἐκ μὲν τοῦ τοιουδὶ ἐλαία,
ἐκ δὲ τοιουδὶ ἄνθρωπος), τὸν δ᾽ οὐρανὸν καὶ τὰ θειότατα τῶν φανερῶν ἀπὸ τοῦ
30 αὐτομάτου γενέσθαι, τοιαύτην δ᾽ αἰτίαν μηδεμίαν εἶναι οἵαν τῶν ζώιων καὶ τῶν
φυτῶν. Bezieht Simpl. phys. 331,16 auf Demokr.
70. Arıst. phys. B 4. 19665 εἰσὶ δέ τινες οἷς δοκεῖ εἶναι μὲν αἰτία ἡ τύχη,
ἄδηλος δὲ ἀνθρωπίνηι διανοίαι ὡς θεῖόν τι οὖσα καὶ δαιμονιώτερον. ART 129,7
(Ὁ. 826 π.; 5. 46 A 66). ΤΙΑΟΤΑΝΤ. Inst. Div. 12 ab illa quaestione principium su-
40 mere, quae videtur prima esse natura, sitne providentia quae rebus ommibus
consulat an fortuitu vel facta sint omnia σοὶ gerantur. cuwius sententiae auctor
est D., confirmator Epieurus.
71. ArısToT. phys. © 1. 25116 ἀγένητον γὰρ εἶναι λέγουσιν, καὶ διὰ τούτου
Δ. γε δείκνυσιν ὡς ἀδύνατον ἅπαντα γεγονέναι᾽ τὸν γὰρ χρόνον ἀγένητον εἶναι.
45 Sımpı. phys. 1153,22 6 μέντοι Δ. οὕτως ἀΐδιον ἐπέπειστο εἶναι τὸν χρόνον, ὅτι
βουλόμενος δεῖξαι μὴ πάντα γενητὰ ὡς ἐναργεῖ τῶι τὸν χρόνον μὴ γεγονέναι
προσεχρήσατο.
 A. LEHRE. 6θ4---77. 365

72. SEXT. x 181 δοκεῖ δὲ καὶ εἰς τοὺς περὶ ᾿Επίκουρον [fr. 294 p. 352, 32 Us.]
καὶ Δημόκριτον φυσικοὺς τοιαύτη τις ἀναφέρεσθαι τοῦ χρόνου νόησις “χρόνος
ἐστὶν ἡμεροειδὲς καὶ νυκτοειδὲς φάντασμα΄.
73. THEOPHR. d. ign. 52 ἀπορεῖται δὲ τοῦτο, διὰ τί τὸ τῆς φλογὸς σχῆμα
δ πυραμοειδές ἐστι καί φησι Δ. μὲν περιψυχομένων αὐτῶν TÜV ἄκρων εἰς μικρὸν
συνάγεσθαι καὶ τέλος ἀποξύνεσθαι.

74. Akt. 1 7,16 (D. 302) Δ. νοῦν τὸν θεὸν ἐν πυρὶ σφαιροειδεῖ. TERTULL.
ad nat. IT 2 cum reliquo igni superno deos ortos D. suspicatur, ewius instar vult
esse naturam Zenon [fr. 171 Arnim]. Ciıc. de deor. nat. 1 12,29 D. qui tum
10 imagines eorumque circumitus in deorum numero refert, tum illam naturam
quae imagines fundat ac mittat, tum scientiam intellegentiamque nostram, nonne
in maximo errore versatur? cum idem omnino, quwia nihil semper suo statuw
maneat, negat esse quiequam sempiternum, nonne deum ommnino ta tollit, ut
nullam opinionem eius religuam faciat? 43,120 mihi quidem etiam D., vir
1ὅ magnus in primis cuius fontibus Epicurus hortulos suos inrigavit, nutare videtur
in natura deorum. tum emim censet imagines divinitate praeditas inesse in
umiversitate rerum tum principia mentis, quae sunt in eodem universo, deos esse
dieit, tum amimantes imagines, quae vel prodesse nobis solent vel nocere, tum
ingentis quasdam imagines tantasque, ut umiversum mundum conplectantur ex-
20 trinsecus: quae quidem omnia sunt patria Demoeriti quam Democrito digniora.
Vgl. B 166.
75. SEXT. IX 24 εἰσὶ δὲ οἱ ἀπὸ τῶν γιγνομένων κατὰ τὸν κόσμον παραδόξων
ὑπονοήσαντες εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς ἐληλυθέναι θεῶν, ἀφ᾽ ἧς φαίνεται εἶναι δόξης καὶ
ὁ A. ὁρῶντες γάρ, φησί, τὰ ἐν τοῖς μετεώροις παθήματα οἱ παλαιοὶ τῶν ἀνθρώ-
25 πῶὼν καθάπερ βροντὰς καὶ ἀστραπὰς κεραυνούς τε καὶ ἄστρων συνόδους ἡλίου τε
καὶ σελήνης ἐκλείψεις ἐδειματοῦντο θεοὺς οἰόμενοι τούτων αἰτίους εἶναι. PHILOD.
de piet. 5% p. 69 Gomp. [Crönert Kolot. S. 180] θέρος [ἐν τῆι γῆι καὶ] χειμὼν καὶ
elap καὶ] μεθόπωρον καὶ πάντα ταῦτα ἄνωθεν διειπετῆ γείνεται᾽ διὸ δὴ καὶ τὸ
ἐξεργαζόμενον γνόντας σέβεσθαι. οὐ φαίνεται δ᾽ ἐμοὶ Δ. ὥσπερ ἔνιοι τὸν...
30 76. Prin. N. Hist. τὶ 14 innumeros quwidem eredere [nämlich 4605]... aut, ut
Demoerito placuit, duos omnmino, Poenam et Beneficium.
77. PLouT. quaest. conv. vım 10,2 p. 734 F (διὰ τί τοῖς φθινοπωρινοῖς ἐνυπνίοις
ἥκιστα πιστεύομεν) ὁ δὲ Φαβωρῖνος ... λόγον τινὰ τοῦ Δημοκρίτου παλαιὸν
ὥσπερ ἐκ καπνοῦ καθελὼν ἠμαυρωμένον οἷος ἣν ἐκκαθαίρειν καὶ διαλαμπρύνειν
90 (735 A) ὑποθέμενος τοῦτο δὴ τοὐπιδήμιον ὅ φησι Δ. ἐγκαταβυσσοῦσθαι τὰ
εἴδωλα διὰ τῶν πόρων εἰς τὰ σώματα καὶ ποιεῖν τὰς κατὰ ὕπνον ὄψεις
ἐπαναφερόμενα᾽' φοιτᾶν δὲ ταῦτα πανταχόθεν ἀπιόντα καὶ σκευῶν καὶ ἱμα-
τίων καὶ φυτῶν, μάλιστα δὲ ζώιων ὑπὸ σάλου πολλοῦ καὶ θερμότητος οὐ
μόνον ἔχοντα μορφοειδεῖς τοῦ σώματος ἐκμεμαγμένας ὁμοιότητας (ὡς Ἐπίκουρος
40 οἴεται μέχρι τούτου Δημοκρίτωι συνεπόμενος, ἐνταῦθα δὲ προλιπὼν τὸν λόγον),
ἀλλὰ καὶ τῶν κατὰ ψυχὴν κινημάτων καὶ βουλευμάτων (Ev) ἑκάστωι καὶ ἠθῶν
καὶ παθῶν ἐμφάσεις ἀναλαμβάνοντα συνεφέλκεσθαι καὶ προσπίπτοντα μετὰ τούτων
ὥσπερ ἔμψυχα φράζειν καὶ διαγγέλλειν τοῖς ὑποδεχομένοις τὰς τῶν μεθιέντων
αὐτὰ δόξας καὶ διαλογισμοὺς καὶ ὁρμάς, ὅταν ἐνάρθρους καὶ ἀσυγχύτους φυλάτ-
45 Tovra προσμίξηι τὰς εἰκόνας. τοῦτο δὲ μάλιστα ποιεῖ δι᾽ ἀέρος λείου τῆς φορᾶς
αὐτοῖς γιγνομένης ἀκωλύτου καὶ ταχείας. ὁ δὲ φθινοπωρινός, ἐν ὧι φυλλοχοεῖ
τὰ δένδρα πολλὴν ἀνωμαλίαν ἔχων καὶ τραχύτητα διαστρέφει καὶ παρατρέπει
 366 55. DEMOKRITOS.

πολλαχῆ τὰ εἴδωλα καὶ TO ἐναργὲς αὐτῶν ἐξίτηλον καὶ ἀσθενὲς ποιεῖ τῆι Bpa-
δυτῆτι τῆς πορείας ἀμαυρούμενον ὥσπερ αὖ πάλιν πρὸς ὀργώντων καὶ διακαο-
μένων ἐκθρώισκοντα πολλὰ καὶ ταχὺ κομιζόμενα τὰς ἐμφάσεις νεαρὰς καὶ σημαν-
τικὰς ἀποδίδωσιν. !
78. ΑΝΟΝΥΜΙ Hermippus [IOANN. CATRARES?] 122 [p. 20, 18 Kroll-Viereck] τὸ
μέντοι τοῦ Δημοκρίτου (οὐ) καλῶς ἂν ἔχοι παραλιπεῖν, ὃς εἴδωλα αὐτοὺς [näml.
τοὺς δαίμονας] ὀνομάζων μεστόν τε εἶναι τὸν ἀέρα τούτων [vgl. Ο δ] φησί.
79. CLEm. Strom. v 88 p. 098 P. καθόλου γοῦν τὴν περὶ τοῦ θείου ἔννοιαν
Ξενοκράτης ὁ Καλχηδόνιος [fr. 21 Heinze] οὐκ ἀπελπίζει καὶ ἐν τοῖς ἀλόγοις, Δ.
10 δέ, κἂν μὴ θέληι, ὁμολογήσει διὰ τὴν ἀκολουθίαν τῶν δογμάτων τὰ γὰρ αὐτὰ
πεποίηκεν εἴδωλα τοῖς ἀνθρώποις προσπίπτοντα καὶ τοῖς ἀλόγοις ζώιοις ἀπὸ τῆς
θείας οὐσίας. Vgl. A 116. 117. Uα
zuu5

80. Cıc. Ac. pr. II 37,121 ἦρθε [Demokrit]) autem singulas mundi partes
persequens, quidquid aut sit aut fiat, naturalibus fieri aut factwm esse docet
15 ponderibus et motibus.
81. — — 17,55 dein confugis ad physicos eos, qui masxime in Academia
inridentur, a quibus ne tu qwidem iam te abstinebis, et οὐδ Democritum dicere
innumerabies esse mundos et quidem sie quosdam inter sese non solum similes,
sed undique perfecte et absolute «ta pares, ut inter eos mihil prorsus intersit |et a

20 eos quidem innumerabiles], itemque homines.

82. SımpL. de cael. p. 310,5 “ob γὰρ eig ὕλην τοῦ κόσμου, φησίν [Alexander), u
ὑπ
a
Zr

ἡ διάλυσις αὐτοῦ καὶ φθορά, ἥτις δύναμιν εἶχεν τοῦ γενέσθαι κόσμος, ἀλλ᾽ εἰς We
me
ἄλλον κόσμον, ὧν ἀπείρων ὄντων καὶ ἀλλήλους διαδεχομένων οὐκ ἀνάγκη πάλιν
\ \ .) Ν Ν >) 4 7ὔ > a Ν 3 r ” \ N; B
ἐπὶ τὸν αὐτὸν τὴν ἐπάνοδον γίνεσθαι΄. οὕτως δὲ ἐδόκει τοῖς περὶ Λεύκιππον
καὶ Δημόκριτον ... οἱ δὲ Δημοκρίτου κόσμοι εἰς ἑτέρους κόσμους μεταβάλλοντες
ἐκ τῶν αὐτῶν ἀτόμων ὄντας οἱ αὐτοὶ τῶι εἴδει γίνονται, εἰ καὶ μὴ τῶι ἀριθμῶι.
83. SExT. ΙΧ 113 ὥστε κατ᾽ ἀνάγκην μὲν καὶ ὑπὸ δίνης, ὡς ἔλεγον οἱ περὶ
τὸν Δημόκριτον, οὐκ ἂν κινοῖτο ὁ κόσμος.
c

84. ΑἸ. τὶ 4,9 (D. 331) Δ. φθείρεσθαι τὸν κόσμον τοῦ μείζονος τὸν μικρό-
30 τερον νικῶντος.
85. — --- 13,4 (Ὁ. 841: περὶ οὐσίας ἄστρων) Δ. πέτρους.
86. — — 15,3 (Ὁ. 344; περὶ τάξεως ἀστέρων) Δ. τὰ μὲν ἀπλανῆ πρῶτον,
μετὰ δὲ ταῦτα τοὺς πλανήτας, ἐφ᾽ οἷς ἥλιον φωσφόρον σελήνην. Vgl. 46 A 78;
54 Α 1 8 98.
87. — — 20,7 (Ὁ. 849) Δ. μύδρον ἢ πέτρον διάπυρον [nämlich εἶναι τὸν
ἥλιον]. ΟΤο. de fin. 16,20 sol Demoerito magnus videtur.
88. Luck. v 621ff. (Kreislauf von Sonne und Mond)
nam fieri vel cum primis id posse videtur,
Demoeriti quod sancta viri sententia pomit:
40 quanto quaeque magis sint terram sidera propter,
tanto posse minus cum caeli turbine ferri.
625 evanescere enim rapidas illius et aeris
imminui supter viris ideoque relinqui
paulatim solem cum postervoribu' signis,
45 inferior multo quod sit quam fervida signa.
et magis hoc lunam: quanto demissior evus
630 cursus abest procul a caelo terrisque propinquat,
 A. LEHRE. 77—96. 367

tanto posse minus cum signis tendere cursum.

flaccidiore etenim quanto iam turbine fertur
inferior quam sol, tanto magis omnia signa
hane adipiscuntur circum praeterque feruntur.
δ 635 propterea fit ut haec ad signum quodque reverti
mobilius videatur, ad hanc quia signa revisunt.
89. Akt. 11 23,7 (D. 353; περὶ τροπῶν ἡλίου) A. ἐκ τῆς περιφερούσης αὐτὸν
δινήσεως.
89%. PLur. d. fac. in orb. lun. 16 p. 9290 c ἀλλὰ κατὰ στάθμην, φησὶ A., ἵστα-
10 μένη τοῦ φωτίζοντος ὑπολαμβάνει καὶ δέχεται [der Mond] τὸν ἥλιον" ὥστε αὐτήν
τε φαίνεσθαι καὶ διαφαίνειν ἐκεῖνον εἰκὸς ἦν. Vgl.21B 42.
90. AEr. τὶ 25,9 (Ὁ. 356; über den Mond) 5. 46 A 77. 30,3 (D. 861: διὰ τί
γεώδης φαίνεται σελήνη) A. ἀποσκίασμά τι τῶν UynAWv Ev αὐτῆι μερῶν ἄγκη
γὰρ αὐτὴν ἔχειν καὶ νάπας.
15 91. Arıst. Meteorol. A 8. 345225 (über die Milchstr.) s. 46 A 80; Auxx. z.
d. St. p. 37,23 ᾿Αναξαγόρας de καὶ A. φῶς εἶναι τὸ γάλα λέγουσιν ἄστρων τινῶν.
6 γὰρ ἥλιος νύκτωρ ὑπὸ γῆν ἰὼν ὅσα μὲν περιλάμπει τῶν ὑπὲρ γῆς ὄντων ἄστρων,
τούτων μὲν μὴ γίνεσθαί φασιν φανερὸν τὸ οἰκεῖον φῶς ἐμποδιζόμενον ὑπὸ τῶν
τοῦ ἡλίου ἀκτίνων: ὅσοις δὲ ἡ σκιὰ τῆς γῆς ἐπιπροσθοῦσα ἐπισκοτεῖ, ὡς μὴ
20 ἐπιλάμπεσθαι τῶι ἀπὸ τοῦ ἡλίου φωτί, τούτων δὲ τὸ οἰκεῖον φῶς ὁρᾶσθαι, καὶ
τοῦτο εἶναι τὸ γάλας Ar. π| 1,6 (D. 365; περὶ γάλακτος) Δ. πολλῶν καὶ μικρῶν
καὶ συνεχῶν ἀστέρων συμφωτιζομένων ἀλλήλοις διὰ τὴν πύκνωσιν συναυγασμόν.
92. ALEx. zu Arist. Meteor [s. 46 A 81] p. 26,11 περὶ δὲ τῶν κομητῶν ’Avo-
ξαγόρας μὲν καὶ A. λέγουσι τὸν κομήτην λεγόμενον ἀστέρα ᾿σύμφασιν᾽ εἶναι τῶν
25 πλανήτων ἀστέρων οὗτοι δέ εἰσιν ὅ τε τοῦ Κρόνου καὶ ὁ τοῦ Διὸς καὶ ὁ τῆς
᾿Αφροδίτης καὶ ὁ τοῦ ἼΑρεος καὶ ὁ τοῦ Ἑρμοῦ. τούτους γὰρ, ὅταν ἐγγὺς ἀλλήλων
γένωνται, φαντασίαν ἀποτελεῖν ἰὡς ἄρα ἅπτονται ἀλλήλων καὶ ἔστιν εἷς ἀστήρ, ὁ
καλούμενος κομήτης. ᾿σύμφασιν᾽ γὰρ λέγει τὴν ἐκ πάντων τῶν συνελθόντων ὡς
ἐξ ἑνὸς φαντασίαν γενομένην. SEN. nat. quaest. vIT 3,2 D. quoque, subtilissimus
30 antiquorum ommium, suspicari se art plures stellas esse quae currant, sed nec
numerum WÜlarum posuit nec nomina nondum comprehensis quwinque siderum
cursibus |Planeten].
93. A&r. τι 3,11 (D. 369) A. βροντὴν μὲν ἐκ συγκρίματος ἀνωμάλου TO περι-
EINNPOG αὐτὸ νέφος πρὸς τὴν κάτω φορὰν ἐκβιαζομένου ἀστραπὴν δὲ σύγκρουσιν
35 νεφῶν, ὑφ᾽ ἧς τὰ γεννητικὰ τοῦ πυρὸς διὰ τῶν πολυκένων ἀραιωμάτων ταῖς
παρατρίψεσιν εἰς τὸ αὐτὸ συναλιζόμενα διηθεῖται: κεραυνὸν δέ, ὅταν ἐκ καθαρω-
τέρων καὶ λεπτοτέρων ὁμαλωτέρων τε καὶ πυκναρμόνων, καθάπερ αὐτὸς
γράφει, γεννητικῶν τοῦ πυρὸς ἡ φορὰ βιάζηται πρηστῆρα δέ, ὅταν πολυκενώτερα
συγκρίματα πυρὸς ἐν πολυκένοις κατασχεθέντα χώραις καὶ περιοχαῖς ὑμένων ἰδίων
40 σωματοποιούμενα τῶι πολυμιγεῖ τὴν ἐπὶ τὸ βάθος ὁρμὴν λάβηι.
94. — — 10,5 (D. 377; περὶ σχήματος γῆς) Δ. δισκοειδῆ μὲν τῶι πλάτει,
κοίλην δὲ τῶι μέσωι. EUSTATH. zu H 446 p. 690 τὴν δὲ οἰκουμένην γῆν Tlooeı-
δώνιος μὲν ὁ Στωικὸς καὶ Διονύσιος σφενδονοειδῆ φασι, A. δὲ προμήκη. Vel.
46 A 87,55 und B 15.
45 95. — — 13,4 (Ὁ. 378) A. κατ᾽ ἀρχὰς μὲν πλάζεσθαι τὴν γῆν διά TE MIKpö-
TNTA καὶ κουφότητα, πυκνωθεῖσαν δὲ τῶι χρόνωι καὶ βαρυνθεῖσαν καταστῆναι.
96. — — 12,2 (Ὁ. 377) A. διὰ τὸ ἀσθενέστερον εἶναι τὸ μεσημβρινὸν τοῦ
περιέχοντος αὐξομένην τὴν γῆν κατὰ τοῦτο ἐγκλιθῆναι᾽ τὰ γὰρ βόρεια ἄκρατα,
 368 55. DEMOKRITOS.

τὰ δὲ μεσημβρινὰ κέκραται᾽ ὅθεν κατὰ τοῦτο βεβάρηται, ὅπου περισσή ἐστι τοῖς
καρποῖς καὶ τῆι αὔξηι.
97. Arıst. meteorol. Β 7. 365°1 Δ. δέ φησι πλήρη τὴν γῆν ὕδατος οὖσαν
καὶ πολὺ δεχομένην ἕτερον ὄμβριον ὕδωρ ὑπὸ τούτου κινεῖσθαι᾽ πλείονός τε γὰρ
γινομένου διὰ τὸ μὴ δύνασθαι δέχεσθαι τὰς κοιλίας ἀποβιαζόμενον ποιεῖν τὸν
σεισμόν, καὶ ξηραινομένην καὶ ἕλκουσαν εἰς τοὺς κενοὺς τόπους ἐκ τῶν πληρε-
στέρων τὸ μεταβάλλον ἐμπῖπτον κινεῖν.
98. Sen. nat. qu. νἹ 20 [aus Poseidonios] (1) D. plura putat [Ursachen der
Erdbeben]. ai enim motum aliquando spiritu fieri aligquando aqua aliquando
10 utroque et id hoc modo prosequitur: aliqua pars terrae concava est; in hame
aquae magna vis confluit. ex hac est aliquid tenue et ceteris liquidius. hoc cum
superveniente gravitate reiectum est, terris illiditur et illas movet; nee emim
fluctuart potest sine motu eius, im quod impingiütur ... (2) ubi in unum locum
congesta est et capere se desvit, aliquo incumbit et primo viam pondere aperü
Ὁ deinde impetu. nee enim exire nisi per devexum potest diu inelusa nec in
derectum cadere moderate aut sine comcussione eorum, per quae vel in quae
cadıt. (3) sd vero, cum iam rapi coepit, aliquo loco substitit et illa vis fluminis
in se revoluta est, in continentem terram repellitur et illam, qua parte masime nz
uu

;
pendet, exagtitat. praeterea aliquando madefacta tellus liquore penitus accepto |
20 altius sedit et fundus ipse vitiatur: tunc ea pars premitur in quam maxime
aquarum vergentium pondus inclinat. (4) spiritus vero non numquam impellit
undas et si vehementius institü eam scilicet partem terrae movet, in quam coactas
aquas intulit; nonnumquam in terrena ilinera comiectus et exitum quaerens movet
omnia; (nam) et terra item penetrabilis ventis est et spiritus subtilior est quam ut
25 possit excludi, vehementior, quam ut sustinert concitatus ac rapidus Vgl. AKT.
πὶ 15,7 [18 A 44].
99. Akt. ıv 1,4 (Ὁ. 385; περὶ Νείλου ἀναβάσεως) A. τῆς χιόνος τῆς ἐν τοῖς
πρὸς ἄρκτον μέρεσιν ὑπὸ θερινὰς τροπὰς ἀναλυομένης τε καὶ διαχεομένης νέφη
μὲν ἐκ τῶν ἀτμῶν πιλοῦσθαι᾽ τούτων δὲ συνελαυνομένων πρὸς μεσημβρίαν καὶ
30 τὴν Αἴγυπτον ὑπὸ τῶν ἐτησίων ἀνέμων ἀποτελεῖσθαι ῥαγδαίους ὄμβρους, ὑφ᾽ ὧν
ἀναπίμπλασθαι τάς τε λίμνας καὶ τὸν Νεῖλον ποταμόν.
992, ἨΤΡΕΗ PAPYR. 16 p.62 Grenfell-Hunt [geschr. unter Philadelphos, ver-
mutlich Fr. des Theophr. TTepi ὕδατος Diog. v 45; vgl. 2,27 (S.16,45), 46 A 90,
57 A 19] col. 1 [διαφωνί]α μὲν οὖν μάλι[στά που γεγένηται] περὶ τῆς γενέσείως
5 τῆς ἁλμυρότητος 1 οἱ μὲγ γὰρ ὑπόΪϊλειμμά φασιν τῆς πρώτης ὑγρότητος [ἐξατμι-
σθέντων πλείστων ὑδάτων. οἱ δὲ [ἱδρῶτ᾽ εἶναι τῆς γῆς. Δηϊμόκριτος δὲ
ὁμοίως δοκεῖ τοῖς ἐν τῆι γῆ]ι ποιεῖν [τὴν γένεσιν αὐτῆς οἷον ἁλῶν καὶ νίϊτρων
ἐν [5 Zeilen fehlen]. 60]. ῶ [σηπεδόνος απο.λ. λιπομενης απ. ὃ... πεσθαι φησὶν
ἐν τῶι ὑγρῶι τὰ ὅμοια πρὸς τὰ ὅμοια καθάπερ ἐν τῶι παντί, καὶ οὕτως γενέσθαι
40 θάλατταν καὶ τᾶλλα τὰ ἁλίμῶν]τα πάντα συνενεχθέντων τῶν ὁμοφύλων. 8 ὅτι
δὲ ἐκ τῶν ὁμογενῶν ἐστιν θάλαττα καὶ ἐξ ἄλλων εἶναι φανερόν᾽ οὔτε γὰρ λιβα-
νωτὸν οὔτε θεῖον οὔτε σίλφιον οὔτε στυπτηρίαν οὔτε ἄσφαλτον οὔτε ὅσα μεγάλα
καὶ θαυμαστά, πολλαχοῦ γίνεσθαι τῆς γῆς. 8 τούτωι μὲν οὖν πρόχειρον, εἰ καὶ
μηθὲν ἄλλο, σκέψασθαι, διότι μέρος ποιῶν τὴν θάλατταν τοῦ κόσμου τὸν αὐτὸν
45 τρόπον φησὶ yeveodaı καὶ τὰ θαυμαστὰ καὶ τὰ παραλογώτατα τῆς
φύσεως ὥσπερ οὐ πολλὰς οὔσας ἐν τῆι γῆι διαφοράς, 8 ἐπεὶ ποιοῦντί [γε] τοὺς
χυλοὺς διὰ τὰ σχήματα, καὶ τὸ ἁλμυρὸν ἐγ μεγάλων καὶ γωνιοειδῶν, οὐκ ἄλογόν
 A. LEHRE. 96—103. 369

πὼς περὶ τὴγ [γῆν γίνεσθαι τὸν αὐτὸν τρόπον τὴν ἁλμυρότητα ὅνπερ κἀν τῆι
θαλάττηι].
100. Arıst. meteorol. B 3. 35654 περὶ δὲ τῆς ἁλμυρότητος αὐτῆς [nämlich
τῆς θαλάττης] λεκτέον καὶ πότερον dei ἐστιν ἡ αὐτὴ ἢ οὔτ᾽ ἣν οὔτ᾽ ἔσται, ἀλλ᾽
ὑπολείψει" καὶ γὰρ οὕτως οἴονταί τινες. τοῦτο μὲν οὖν ἐοίκασι πάντες ὁμολογεῖν,
ὅτι γέγονεν, εἴπερ καὶ πᾶς ὁ κόσμος᾽ ἅμα γὰρ αὐτῆς ποιοῦσιν τὴν γένεσιν. ὥστε
δῆλον ὡς εἴπερ ἀίδιον τὸ πᾶν, καὶ περὶ τῆς θαλάττης οὕτως ὑποληπτέον. τὸ δὲ
νομίζειν ἐλάττω τε γίγνεσθαι τὸ πλῆθος, ὥσπερ φησὶ A., καὶ τέλος ὑπολείψειν,
τῶν Αἰσώπου μύθων οὐθὲν διαφέρειν ἔοικεν [ὁ πεπεισμένος οὕτως]. καὶ γὰρ ἐκεῖνος
10 [vgl. fr. 19 Halm] ἐμυθολόγησεν ὡς δὶς μὲν ἡ Χάρυβδις ἀναρροφήσασα τὸ μὲν
πρῶτον τὰ ὄρη ἐποίησε φανερά, τὸ δὲ δεύτερον τὰς νήσους, τὸ δὲ τελευταῖον
βοφήσασα ξηρὰν ποιήσει πάμπαν. ἐκείνωι μὲν οὖν ἥρμοττεν ὀργιζομένωι πρὸς
τὸν πορθμέα τοιοῦτον εἰπεῖν μῦθον, τοῖς δὲ τὴν ἀλήθειαν ζητοῦσιν ἧττον᾽ dr ἣν
γὰρ αἰτίαν ἔμεινε τὸ πρῶτον εἴτε διὰ βάρος, ὥσπερ τινὲς καὶ τούτων φασίν...
15 δῆλον ὅτι διὰ τοῦτο διαμένειν ἀναγκαῖον καὶ τὸν λοιπὸν χρόνον αὐτήν. Vgl.
21 A 66.

101. Arısr. de anima A 2. 404227 [nach 46 A 99] ob μὴν παντελῶς τ᾿ ὥσπερ

A.’ ἐκεῖνος μὲν γὰρ ἁπλῶς ταὐτὸν ψυχὴν καὶ νοῦν [s.18 A 45] τὸ γὰρ ἀληθὲς
εἶναι τὸ φαινόμενον" διὸ καλῶς ποιῆσαι τὸν Ὅμηρον ὡς “Ἕκτωρ keit’ ἀλλοφρο-
20 vewv’. οὐ δὴ χρῆται τῶι νῶι ὡς δυνάμει τινὶ περὶ τὴν ἀλήθειαν, ἀλλὰ ταὐτὸ
λέγει ψυχὴν καὶ νοῦν. 40525 ἔδοξέ τισι πῦρ εἶναι: καὶ τΤὰρ τοῦτο λεπτομερέ-
στατόν τε καὶ μάλιστα τῶν στοιχείων ἀσώματον, ἔτι δὲ κινεῖταί τε καὶ κινεῖ τὰ
ἄλλα πρώτως. Δ. δὲ καὶ γλαφυρωτέρως εἴρηκεν ἀποφηνάμενος, διὰ τί τούτων
ἑκάτερον᾽ ψυχὴν μὲν γὰρ εἶναι ταὐτὸ καὶ νοῦν. τοῦτο δ᾽ εἶναι τῶν πρώτων καὶ
25 ἀδιαιρέτων σωμάτων, κινητικὸν δὲ διὰ μικρομέρειαν καὶ τὸ σχῆμα᾽ τῶν δὲ σχη-
μάτων εὐκινητότατον τὸ σφαιροειδὲς λέγει᾽ τοιοῦτον δ᾽ εἶναι τόν τε νοῦν καὶ τὸ
πῦρ. ῬΗΙΠΟΡ. Ζ. ἃ. St. p.83,27 ἀσώματον δὲ εἶπε τὸ πῦρ, οὐ κυρίως ἀσώματον
(οὐδεὶς γὰρ αὐτῶν τοῦτο ἔλεγε), ἀλλ᾽ ὡς ἐν σώμασιν ἀσώματον διὰ λεπτομέρειαν.
102. ΑΞ Τ. ıv 3,5 (Ὁ. 388; über die Seele) Δ. πυρῶδες σύγκριμα ἐκ τῶν λόγωι
30 θεωρητῶν, σφαιρικὰς μὲν ἐχόντων τὰς ἰδέας, πυρίνην δὲ τὴν δύναμιν, ὅπερ σῶμα
εἶναι. Vgl.18 A 48. ,
103. ΜΑΟΒΟΒ. in S. Scip. 114,19 (über die Seele) D. spiritum insertum atomis
hae faerlitate motus ut corpus illi omme sit pervium.
104. Arıst. de anima A 3. 406615 [ἔνιοι δὲ καὶ κινεῖν φασι τὴν ψυχὴν τὸ
35 σῶμα ἐν ὧι ἐστιν, ὡς αὐτὴ κινεῖται, οἷον Δ. παραπλησίως λέγων Φιλίππωι τῶι
κωμωιδοδιδασκάλωι [π 172 fr. 22 ΚΊ. φησὶ γὰρ τὸν Δαίδαλον κινουμένην ποιῆσαι
τὴν ξυλίνην ᾿Αφροδίτην ἐγχέαντ᾽ ἄργυρον χυτόν᾽ ὁμοίως δὲ καὶ Δ. λέγει κινου-
μένας γάρ φησι τὰς ἀδιαιρέτους [opaipas, διὰ τὸ πεφυκέναι μηδέποτε μένειν,
συνεφέλκειν καὶ κινεῖν τὸ σῶμα πᾶν.
40 1042, — — A 5.409%32 Δ. κινεῖσθαί φησιν ὑπὸ τῆς ψυχῆς "nämlich τὸ
σῶμα] ... εἴπερ γὰρ ἔστιν ἡ ψυχὴ ἐν παντὶ τῶι αἰσθανομένωι σώματι, ἀναγκαῖον
ἐν τῶι αὐτῶι δύο εἶναι σώματα, εἰ σῶμά τι ἡ ψυχή.
105. Αἴτ. τν 4,6 (Ὁ. 890; verm. aus epikur. Quelle) A., Ἐπίκουρος διμερῆ
τὴν ψυχήν, τὸ μὲν λογικὸν ἔχουσαν ἐν τῶι θώρακι καθιδρυμένον, τὸ δὲ ἄλογον
45 καθ᾽ ὅλην τὴν σύγκρισιν τοῦ σώματος διεσπαρμένον. ὅ,1 (D. 391 not. Theodoret.)
Ἱπποκράτης μὲν γὰρ καὶ Δ. καὶ Πλάτων ἐν ἐγκεφάλωι τοῦτο [nämlich τὸ ἡγε-
μονικὸν] ἱδρῦσθαι. PHILop. de anima p. 35,12 ἀμερῆ γάρ φησιν αὐτὴν [π. τὴν
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 24
 370 55. DEMOKRITOS.

ψυχήν] A. εἶναι καὶ οὐ πολυδύναμον, ταὐτὸν εἶναι λέγων τὸ νοεῖν τῶι αἰσθάνεσθαι
καὶ ἀπὸ μιᾶς ταῦτα προέρχεσθαι δυνάμεως. ͵
106. Arıst. de resp. 4. 47110850 Δ. δ᾽ ὅτι μὲν ἐκ τῆς ἀναπνοῆς συμβαίνει τι
τοῖς ἀναπνέουσι λέγει, φάσκων κωλύειν ἐκθλίβεσθαι τὴν ψυχήν: οὐ μέντοι ὡς
τούτου γ᾽ ἕνεκα ποιήσασαν τοῦτο τὴν φύσιν οὐθὲν εἴρηκεν :ὅλως γὰρ ὥσπερ καὶ
οἱ ἄλλοι φυσικοί, καὶ οὗτος οὐθὲν ἅπτεται τῆς τοιαύτης αἰτίας. λέγει δ᾽ ὡς ἡ
ψυχὴ καὶ τὸ θερμὸν ταὐτόν, τὰ πρῶτα σχήματα τῶν σφαιροειδῶν. ᾿ συγκρινο-
μένων οὖν αὐτῶν ὑπὸ τοῦ περιέχοντος ἐκθλίβοντος, βοήθειαν γίνεσθαι τὴν
ἀναπνοήν φησιν. ἐν γὰρ τῶι ἀέρι πολὺν ἀριθμὸν εἶναι τῶν τοιούτων ἃ καλεῖ
10 ἐκεῖνος νοῦν καὶ ψυχήν᾽ ἀναπνέοντος οὖν καὶ εἰσιόντος τοῦ ἀέρος συνεισιόντα
ταῦτα καὶ ἀνείργοντα τὴν θλίψιν κωλύειν τὴν ἐνοῦσαν ἐν τοῖς ζώιοις διιέναι
ψυχήν. καὶ διὰ τοῦτο ἐν τῶι ἀναπνεῖν καὶ ἐκπνεῖν εἶναι τὸ Ζῆν καὶ τὸ ἀπο-
θνήισκειν᾽ ὅταν γὰρ κρατῆι τὸ περιέχον συνθλῖβον καὶ μηκέτι θύραθεν εἰσιὸν
δύνηται ἀνείργειν, μὴ δυναμένου ἀναπνεῖν, τότε συμβαίνειν τὸν θάνατον τοῖς
15 ζώιοις" εἶναι γὰρ τὸν θάνατον τὴν τῶν τοιούτων σχημάτων ἐκ τοῦ σώματος
ἔξοδον ἐκ τῆς τοῦ περιέχοντος ἐκθλίψεως. τὴν δ᾽ αἰτίαν, διὰ τί ποτε πᾶσι μὲν
ἀναγκαῖον ἀποθανεῖν, οὐ μέντοι ὅτε ἔτυχεν, ἀλλὰ κατὰ φύσιν μὲν γήραι, βίαι δὲ
παρὰ φύσιν, οὐθὲν δεδήλωκεν.
107. SExT. γι 849 οἱ δὲ ἐν ὅλωι τῶι σώματι [nämlich εἶναι τὴν διάνοιαν],
20 καθάπερ τινὲς κατὰ Δημόκριτον. ἶ
108.. Τύθσβευ. τι 370
dlud in his rebus nequaguam sumere possis,
Demoeriti quod sancta viri sententia ponit,
corporis atque animi primordia, singula privis
25 apposita, alternis variare ac nectere membra.
109. Akr. ıv 7,4 (Ὁ. 393) A., "Enikoupog φθαρτὴν [nämlich τὴν ψυχήν] τῶι
σώματι συνδιαφθειρομένην.
110. SEXT. νι 369 οἱ μὲν πάντα ἀνηιρήκασι τὰ φαινόμενα ὡς οἱ περὶ Δημό-
κριτον. ΥἹὯΙ6 [s. A 59).
30 111. Sexr. vıı 140 [nach ὅδ Β 11: vgl. 46 B 212, c. 63,3] Διότιμος [s. c. 63]
de τρία κατ᾽ αὐτὸν [Demokr.] ἔλεγεν εἶναι κριτήρια 1) τῆς μὲν τῶν ἀδήλων
καταλήψεως τὰ φαινόμενα, ... 2) ζητήσεως δὲ τὴν ἔννοιαν, ... 8) αἱρέσεως
δὲ καὶ φυγῆς τὰ πάθη: τὸ μὲν γὰρ ὧι προσοικειούμεθα, τοῦτο αἱρετόν ἐστιν,
τὸ δὲ ὧι προσαλλοτριούμεθα, τοῦτο φευκτόν ἐστιν.
30 112. Arıst. metaph. Γ 5. 100967 ἔτι δὲ καὶ πολλοῖς ζώιων ὑγιαίνουσι τἀναντία
περὶ τῶν αὐτῶν φαίνεσθαι καὶ ἡμῖν, καὶ αὐτῶι δὲ ἑκάστωι πρὸς αὑτὸν οὐ ταὐτὰ
κατὰ τὴν αἴσθησιν ἀεὶ δοκεῖν. ποῖα οὖν τούτων ἀληθῆ ἢ ψευδῆ, ἄδηλον οὐθὲν
γὰρ μᾶλλον τάδε ἢ τάδε ἀληθῆ, ἀλλ᾽ ὁμοίως. διὸ Δ. γέ φησιν ἤτοι οὐθὲν εἶναι
ἀληθὲς ἢ ἡμῖν Υ᾽ ἄδηλον. ὅλως δὲ διὰ τὸ ὑπολαμβάνειν φρόνησιν μὲν τὴν
40 αἴσθησιν, ταύτην δ᾽ εἶναι ἀλλοίωσιν, τὸ φαινόμενον κατὰ τὴν αἴσθησιν ἐξ ἀνάγκης
ti
Ar
ἀληθὲς εἶναί φασιν. ν᾽
"᾿

113. ῬΈΠΙΟΡΟΝ. de anima p. 71,19 (zu Ar. A 2 p. 405225 8) εἰ νοῦν ἔλεγον

κινῆσαι τὸ πᾶν, πόθεν ὅτι Kal ψυχῆι τὴν κίνησιν οἰκεῖον εἶναι ἔλεγον ; val, φησί"
ταὐτὸν γὰρ ὑπελάμβανον εἶναι ψυχὴν καὶ νοῦν, ὥσπερ καὶ Δ." ἔχομεν οὖν τοῦτο
45 ἐναργῶς παρ᾽ αὐτῶν εἰρημένον ὅτι ταὐτὸν νοῦς καὶ ψυχὴ οὐδαμῶς, ἀλλ᾽ ἐκ συλ-
λογισμοῦ τοῦτο κατασκευάζει. ὁ μὲν γὰρ Δ., φησί, καὶ πρόδηλός ἐστι τοῦτο
βουλόμενος" ἄντικρυς γὰρ εἶπεν ὅτι τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ φαινόμενον ταὐτόν ἐστι,
καὶ οὐδὲν διαφέρειν τὴν ἀλήθειαν καὶ τὸ τῆι αἰσθήσει φαινόμενον, ἀλλὰ τὸ

0e
Ze
ν
Νχ
)..υ
 A. LEHRE. 105—120. 301

φαινόμενον ἑκάστωι καὶ τὸ δοκοῦν τοῦτο καὶ εἶναι ἀληθές, ὥσπερ καὶ Τρωτα-
γόρας ἔλεγε, κατά γε τὸν ὀρθὸν λόγον διαφερόντων, καὶ τῆς μὲν αἰσθήσεως καὶ
τῆς φαντασίας περὶ τὸ φαινόμενον ἐχούσης, τοῦ δὲ νοῦ περὶ τὴν ἀλήθειαν [vel. Β 11).
εἰ τοίνυν νοῦς μὲν περὶ τὴν ἀλήθειαν, ψυχὴ δὲ ἔχει περὶ τὸ φαινόμενον, τὸ ἀλη-
θὲς δὲ ταὐτόν ἐστι τῶι φαινομένωι, ὡς Δημοκρίτωι δοκεῖ, καὶ ὁ νοῦς ἄρα ταὐτὸν
τῆι ψυχῆι. ὡς γὰρ ἔχει ὁ νοῦς πρὸς τὴν ἀλήθειαν, οὕτως ἡ ψυχὴ πρὸς τὸ φαινό--
μενον᾽ οὐκοῦν καὶ ἐναλλὰξ ὡς τὸ φαινόμενον πρὸς τὴν ἀλήθειαν, οὕτως ὁ νοῦς
πρὸς τὴν ψυχήν. εἰ τοίνυν ταὐτὸν τὸ φαινόμενον καὶ τὸ ἀληθές, καὶ ὁ νοῦς
ἄρα καὶ ἡ ψυχὴ ταὐτόν.
10 114. SExT. vII 389 πᾶσαν μὲν οὖν φαντασίαν οὐκ ἂν εἴποι τις ἀληθῆ διὰ τὴν
περιτροπήν, καθὼς ὅ τε Δ. καὶ ὁ Τλάτων ἀντιλέγοντες τῶι ΤΤρωταγόραι ἐδίδασκον.
εἰ γὰρ πᾶσα φαντασία ἐστὶν ἀληθής, καὶ τὸ μὴ πᾶσαν φαντασίαν εἶναι ἀληθῆ
κατὰ φαντασίαν ὑφιστάμενον ἔσται ἀληθές, καὶ οὕτω τὸ πᾶσαν φαντασίαν εἶναι
ἀληθῆ γενήσεται ψεῦδος.
15 115. Air. τν 10,ὅ (D. 399; πόσαι εἰσὶν αἱ αἰσθήσεις) Δ. πλείους μὲν εἶναι
τὰς αἰσθήσεις τῶν αἰσθητῶν, τῶι δὲ μὴ ἀναλογίζειν [Ὁ] τὰ αἰσθητὰ τῶι πλήθει
jämlich τῶν αἰσθήσεων] λανθάνειν. Vgl. Luer. τν 800 gwia tenuwia sunt, nisi se
contendit acute, cernere non potis est animus.
116. — ıv 10,4 (D. 399) A. πλείους εἶναι αἰσθήσεις [nämlich τῶν πέντε 5.
20 B1l], περὶ τὰ ἄλογα ζῶια καὶ περὶ τοὺς σοφοὺς καὶ περὶ τοὺς θεούς. Vgl.
Simpl. de anima p. 173,7. 8.55 A 79, 13 Β 4.
117. — τιν 4,1 (D. 390) ὁ δὲ Δ. πάντα μετέχειν φησὶ ψυχῆς ποιᾶς, καὶ τὰ
ς

νεκρὰ τῶν σωμάτων, διότι ἀεὶ διαφανῶς τινος θερμοῦ καὶ αἰσθητικοῦ μετέχει
τοῦ πλείονος διαπνεομένου [vgl. 9,20]. Auzx. Top. 21,21 τὰ νεκρὰ τῶν σωμάτων
25 αἰσθάνεται, ὡς ὦιετο A. Vgl. A 160.
118. Cıc. epist. xv 16,1 (an Cassius) fit emim nescio qui, ut quasi coram
adesse videare, cum seribo aliquid ad te, neque id κατ᾽ εἰδώλων φαντασίας, ut
dieunt tui amiei novi qui putant etiam διανοητικὰς φαντασίας spectris Catianis
exeitari — nam, ne te fugiat, Catius Insuber Epieurius, qui nuper est mortuus,
30 quae ülle Gargettius et iam ante D. εἴδωλα, hie “spectra’ nominat — his autem
spectris etiamsi oculi possint feriri, quod velis (nolis) ipsa incurrumt, amimus
qui possit, ego non video: doceas tu me oportebit, cum salwus veneris, in meane
potestate sit speetrum tuum, ut simulac mihi conlibitum sit de te cogitare, illud
oceurrat, neque solum de te, qui mihi haeres in medullis, sed si insulam Bri-
35 tanmiam coepero cogitare, eius eldwAov miht advolabit ad pectus.
119. Arıst. de sens. 4. 442229 A. δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι τῶν φυσιολόγων, ὅσοι
λέγουσι περὶ αἰσθήσεως, ἀτοπώτατόν τι ποιοῦσιν πάντα γὰρ τὰ αἰσθητὰ ἁπτὰ
ποιοῦσιν. καίτοι εἰ οὕτω τοῦτ᾽ ἔχει, δῆλον ὡς καὶ τῶν ἄλλων αἰσθήσεων ἑκάστη
ἁφή τίς ἐστιν. THEOPHR. de caus. pl. ΥἹ 1,2 αὐτὸ γὰρ τοῦτο πρῶτον ἔχει τινὰ
40 σκέψιν, πότερον γὰρ τοῖς πάθεσιν τοῖς κατὰ τὰς αἰσθήσεις ἀποδοτέον ἢ ὥσπερ
Δ. τοῖς σχήμασιν ἐξ ὧν ἕκαστοι.
120. Sımpr. de caelo p. 564,24 Δ. δέ, ὡς Θεόφραστος ἐν roic Φυσικοῖς [fr.13.
D. 491] ἱστορεῖ, ὡς ἰδιωτικῶς ἀποδιδόντων τῶν κατὰ τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν
καὶ τὰ τοιαῦτα αἰτιολογούντων ἐπὶ τὰς ἀτόμους ἀνέβη, ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ΤΤυθα-
45 γόρειοι ἐπὶ τὰ ἐπίπεδα νομίζοντες τὰ σχήματα αἴτια καὶ τὰ μεγέθη τῆς θερμότη-
τος καὶ τῆς ψύξεως᾽ τὰ μὲν γὰρ διακριτικὰ καὶ διαιρετικὰ θερμότητος συναίσθησιν
παρέχεσθαι, τὰ δὲ συγκριτικὰ καὶ πιλητικὰ ψύξεως.
24*
 372 55. DEMOKRITOS.

121. Arıst. de sens. 2. 43825 A. δ᾽ ὅτι μὲν ὕδωρ εἶναί φησι [nämlich ὧι
ὁρῶμεν], λέγει καλῶς, ὅτι δ᾽ οἴεται τὸ ὁρᾶν εἶναι τὴν ἔμφασιν οὐ καλῶς ...
ἀλλὰ καθόλου περὶ τῶν ἐμφαινομένων καὶ ἀνακλάσεως οὐδέν πω δῆλον ἣν, ὡς
ἔοικεν. ἄτοπον δὲ καὶ τὸ μὴ ἐπελθεῖν αὐτῶι ἀπορῆσαι, διὰ τί ὁ ὀφθαλμὸς ὁρᾶι
μόνον, τῶν δ᾽ ἄλλων οὐδέν, ἐν οἷς ἐμφαίνεται τὰ εἴδωλα.
122. — de anima B7.41%15 οὐ γὰρ καλῶς τοῦτο λέγει Δ. οἰόμενος εἰ
γένοιτο κενὸν τὸ μεταξύ, ὁρᾶσθαι ἂν ἀκριβῶς, εἰ μύρμηξ ἐν τῶι οὐρανῶι εἴη.
123. — de gener. et inter. A 2. 31621 διὸ καὶ χροιὰν οὔ φησιν [Demokr.]
εἶναι᾽ τροπῆι γὰρ χρωματίζεσθαι.
10 124. Axt. 115,11 (Ὁ. 314) οἱ δὲ τὰ ἄτομα, πάντα συλλήβδην ἄχροα, ἐξ ἀποίων
δὲ τῶν λόγωι θεωρητῶν τὰς αἰσθητὰς ἀποφαίνονται γίνεσθαι ποιότητας.
125. — 115,8 (Ὁ 314) Δ. φύσει μὲν μηδὲν εἶναι χρῶμα τὰ μὲν γὰρ στοιχεῖα
ἄποια, τά TE ναστὰ καὶ τὸ κενόν. τὰ δὲ ἐξ αὐτῶν συγκρίματα κεχρῶσθαι δια-
ταγῆι τε καὶ ῥυθμῶι καὶ προτροπῆι [τροπῆι] ὧν ἡ μέν ἐστι τάξις 6 δὲ
σχῆμα ἡ δὲ θέσις παρὰ ταῦτα γὰρ αἱ φαντασίαι. τούτων δὲ τῶν πρὸς τὴν φαν-
τασίαν χρωμάτων τέτταρες αἱ διαφοραί, λευκοῦ μέλανος ἐρυθροῦ ὠχροῦ.
126. ΑΒΙ5Τ. de sens. 4 p. 442011 τὸ γὰρ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν τὸ μὲν τραχύ
φησιν [Demokr.] εἶναι τὸ δὲ λεῖον, εἰς δὲ τὰ σχήματα ἀνάγει τοὺς χυμούς. Vel.
S. 375, 46 ff.
20 127. ScHoL. Dıonys. TarAc. p. 482,13 Hildeg. ὁ de ᾿Επίκουρος καὶ ὁ A. καὶ
οἱ Στωικοὶ σῶμά φασι τὴν φωνήν.
128. Ar. ıv 19,13 (Ὁ. 408: περὶ φωνῆς, vermutlich aus Poseidonios) A. καὶ
τὸν ἀέρα φησὶν εἰς ὁμοιοσχήμονα θρύπτεσθαι σώματα καὶ συγκαλινδεῖσθαι
τοῖς ἐκ τῆς φωνῆς θραύσμασι. “κολοιὸς γὰρ παρὰ κολοιὸν ἱζάνει᾽ καὶ “ὡς αἰεὶ
τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον᾽ [ρ 218]. καὶ γὰρ ἐν τοῖς αἰγιαλοῖς αἱ ὅμοιαι
ψῆφοι κατὰ τοὺς αὐτοὺς τόπους ὁρῶνται κατ᾽ ἄλλο μὲν αἱ σφαιροειδεῖς, κατ᾽
ἄλλο δὲ αἱ ἐπιμήκεις᾽ καὶ ἐπὶ τῶν κοσκινευόντων δὲ ἐπὶ τὸ αὐτὸ συναλίζεται τὰ
ὁμοιοσχήμονα, ὥστε χωρὶς εἶναι τοὺς κυάμους καὶ ἐρεβίνθους. ἔχοι δ᾽ ἄν τις
πρὸς τούτους εἰπεῖν᾽ πῶς ὀλίγ᾽ ἂν θραύσματα πνεύματος μυρίανδρον ἐκπληροῖ
30 θέατρον; Vgl. Β 165.
129. THEOPHR. de caus. plant. v1 1,6 A. δὲ σχῆμα περιτιθεὶς ἑκάστωι γλυκὺν
μὲν τὸν στρογγύλον καὶ εὐμεγέθη ποιεῖ. στρυφνὸν δὲ τὸν μεγαλόσχημον τραχύν
τε καὶ πολυγώνιον καὶ ἀπεριφερῆ. ὀξὺν δὲ κατὰ τοὔνομα τὸν ὀξὺν τῶι ὄγκωι
καὶ γωνοειδῆ καὶ κάμπυλον καὶ λεπτὸν καὶ ἀπεριφερῆ. δριμὺν δὲ τὸν περιφερῆ
35 καὶ λεπτὸν καὶ γωνοειδῆ καὶ κάμπυλον. ἁλμυρὸν δὲ τὸν γωνοειδῆ καὶ εὐμεγέθη
καὶ σκολιὸν καὶ ἰσοσκελῆ. πικρὸν δὲ τὸν περιφερῆ καὶ λεῖον ἔχοντα σκολιότητα
μέγεθος δὲ μικρόν. λιπαρὸν δὲ τὸν λεπτὸν καὶ στρογγύλον καὶ μικρόν [vel.
A 188 8 67].
130. THEOPHR. d. c. pl. γι 2,1 [gegen Demokrit] τάχα δ᾽ ἂν δόξειεν, ὥσπερ
40 ἐλέχθη, καὶ ταῦτα ἐκείνων εἶναι χάριν: αὐτῶν γὰρ τῶν δυνάμεων οὕτως ἀποδιδοὺς
(τὰς διαφορὰς) οἴεται τὰς αἰτίας ἀποδιδόναι, δι᾽ ἃς ὁ μὲν στύφει καὶ ξηραίνει
καὶ πήγνυσιν ὁ δὲ λεαίνει καὶ ὁμαλύνει καὶ καθίστησιν, ὁ δὲ ἐκκρίνει καὶ διαχεῖ
καὶ ἄλλο τι τοιοῦτο δρᾶι. πλὴν ἴσως ἐκεῖνα ἄν τις ἐπιζητήσειε περὶ τούτων,
ὥστε καὶ τὸ ὑποκείμενον ἀποδιδόναι ποῖόν τι. δεῖ γὰρ εἰδέναι μὴ μόνον τὸ
ποιοῦν, ἀλλὰ καὶ τὸ πάσχον, ἄλλως T “εἰ καὶ μὴ πᾶσιν ὁ αὐτὸς |[sc. χυμὸς]
ὁμοίως φαίνεται᾽ καθάπερ φησίν. οὐθὲν γὰρ κωλύει τὸν ἡμῖν γλυκὺν ἑτέροις
τισὶ τῶν Ζώιων εἶναι πικρὸν καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων δὲ ὁμοίως.
 A. LEHRE. 121—134. 135 (THEOPHR. de sens. 49—52). 313

131. — — v12,3 ἄτοπον de κἀκεῖνο τοῖς τὰ σχήματα λέγουσιν ἡ τῶν ὁμοίων

διαφορὰ κατὰ μικρότητα καὶ μέγεθος εἰς τὸ μὴ τὴν αὐτὴν ἔχειν δύναμιν. οὐ
γὰρ ἐπὶ τῆς μορφῆς ἀλλὰ τῶν ὄγκων αἱ δυνάμεις, οὗς εἰς μὲν τὸ διαβιάσασθαι
καὶ ἁπλῶς τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον τάχ᾽ ἄν τις ἀποδοίη, εἰς δὲ τὸ μὴ ταὐτὸ
δύνασθαι μηδὲ ποιεῖν οὐκ εὔλογον, ἐπεὶ ἐν τοῖς σχήμασιν αἱ δυνάμεις. εἰ γὰρ
ὁμοιόσχημα ταῦτα, ταὐτὸν ἂν εἴη τὸ ὑπάρχον, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις.
132. — — σι 7,2 Δημοκρίτωι μέν γε πῶς ποτε ἐξ ἀλλήλων ἡ γτἔένεσις [sc.
τῶν χυμῶν], ἀπορήσειεν ἄν τις. ἀνάγκη γὰρ ἢ τὰ σχήματα μεταρρυθμίζεσθαι καὶ
ἐκ σκαληνῶν καὶ ὀξυγωνίων περιφερῆ γίνεσθαι, ἢ πάντων ἐνυπαρχόντων οἷον τῶν
10 τε τοῦ στρυφνοῦ καὶ ὀξέος καὶ γλυκέος τὰ μὲν ἐκκρίνεσθαι (τὰ (EKdo)Twv πρότερ᾽
ὄντ᾽ ἀεί, τὰ δ᾽ οἰκεῖα καθ᾽ ἕκαστον), θάτερα δὲ ὑπομένειν, ἢ τρίτον τὰ μὲν ἐξιέναι
τὰ δ᾽ ἐπεισιέναι. ἐπεὶ δ᾽ ἀδύνατον μετασχηματίζεσθαι (τὸ γὰρ ἄτομον ἀπαθές),
λοιπὸν τὰ μὲν εἰσιέναι τὰ δ᾽ ἐξιέναι (ἢ τὰ μὲν ὑπομένειν τὰ δ᾽ ἐξιέναι). ἄμφω
δὲ ταῦτα ἄλογα᾽ προσαποδοῦναι γὰρ δεῖ καὶ τί τὸ ἐργαζόμενον ταῦτα καὶ ποιοῦν.
15 133. — de odor. 64 τί δή ποτε Δ. τοὺς μὲν χυμοὺς πρὸς τὴν γεῦσιν ἀπο-
δίδωσι, τὰς δ᾽ ὀσμὰς καὶ τὰς χρόας οὐχ ὁμοίως πρὸς τὰς ὑποκειμένας αἰσθήσεις;
ἔδει γὰρ ἐκ τῶν σχημάτων.
134. ΞΈΧΤ. Pyrrh. h. II 63 ἐκ τοῦ τὸ μέλι τοῖσδε μὲν πικρὸν τοῖσδε δὲ γλυκὺ
φαίνεσθαι ὁ μὲν Δ. ἔφη μήτε γλυκὺ αὐτὸ εἶναι μήτε πικρόν.
20 135. THEOPHR. de sens. 49ff. (Ὁ. 513) (49) Δ. δὲ περὶ μὲν αἰσθήσεως οὐ
διορίζει, πότερα τοῖς ἐναντίοις ἢ τοῖς ὁμοίοις ἐστίν. εἰ μὲν γὰρ (τῶι) ἀλλοιοῦσθαι
ποιεῖ τὸ αἰσθάνεσθαι δόξειεν ἂν τοῖς διαφόροις οὐ γὰρ ἀλλοιοῦται τὸ ὅμοιον ὑπὸ
τοῦ ὁμοίου ᾿ πάλιν δ᾽ (el) τὸ μὲν αἰσθάνεσθαι καὶ ἁπλῶς ἀλλοιοῦσθαι {τῶιν πάσχειν,
ἀδύνατον δέ, φησί, τὰ μὴ ταὐτὰ πάσχειν, ἀλλὰ κἂν ἕτερα ὄντα ποιῆι οὐχ (ἧι)
ἕτερα ἀλλ᾽ ἧι ταὐτόν τι ὑπάρχει, τοῖς ὁμοίοις. διὸ περὶ μὲν τούτων ἀμφοτέρως
ἔστιν ὑπολαβεῖν. περὶ ἑκάστης δ᾽ ἤδη τούτων ἐν μέρει πειρᾶται λέγειν.
(60) ὁρᾶν μὲν οὖν ποιεῖ τῆι ἐμφάσει᾽ ταύτην δὲ ἰδίως λέγει" τὴν γὰρ ἔμφασιν
οὐκ εὐθὺς ἐν τῆι κόρηι γίνεσθαι, ἀλλὰ τὸν ἀέρα τὸν μεταξὺ τῆς ὄψεως καὶ τοῦ
ὁρωμένου τυποῦσθαι συστελλόμενον ὑπὸ τοῦ ὁρωμένου καὶ τοῦ ὁρῶντος ἅπαντος
30 γὰρ ἀεὶ γίνεσθαί τινα ἀπορροήν᾽ ἔπειτα τοῦτον στερεὸν ὄντα καὶ ἀλλόχρων ἐμ-
φαίνεσθαι τοῖς ὄμμασιν ὑγροῖς" καὶ τὸ μὲν πυκνὸν οὐ δέχεσθαι τὸ δ᾽ ὑγρὸν
διἱέναι. διὸ καὶ τοὺς ὑγροὺς τῶν σκληρῶν ὀφθαλμῶν ἀμείνους εἶναι πρὸς τὸ
ὁρᾶν, εἰ ὁ μὲν ἔξω χιτὼν ὡς λεπτότατος καὶ πυκνότατος εἴη, τὰ δ᾽ ἐντὸς ὡς
μάλιστα σομφὰ καὶ κενὰ πυκνῆς καὶ ἰσχυρᾶς σαρκός, μεστὰ δὲ ἰκμάδος παχείας
35 τε καὶ λιπαρᾶς, καὶ αἱ φλέβες (αἱ) κατὰ τοὺς ὀφθαλμοὺς εὐθεῖαι καὶ ἄνικμοι ὡς
ὁμοσχημονεῖν τοῖς ἀποτυπουμένοις. τὰ γὰρ ὁμόφυλα μάλιστα ἕκαστον γνω-
ρίζειν. (51) πρῶτον μὲν οὖν ἄτοπος ἡ ἀποτύπωσις ἡ ἐν τῶι ἀέρι. δεῖ γὰρ ἔχειν
πυκνότητα καὶ μὴ θρύπτεσθαι τὸ τυπούμενον, ὥσπερ καὶ αὐτὸς λέγει παρα-
βάλλων τοιαύτην εἶναι τὴν ἐντύπωσιν οἷον εἰ ἐκμάξειας εἰς κηρόν. ἔπειτα μᾶλλον
40 ἐν ὕδατι τυποῦσθαι δυνατὸν ὅσωι πυκνότερον" ἧττον δὲ ὁρᾶται, καίτοι προσῆκε
μᾶλλον. ὅλως δὲ ἀπορροὴν ποιοῦντα τῆς μορφῆς ὥσπερ ἐν τοῖς περὶ τῶν εἰδῶν
τί δεῖ τὴν ἀποτύπωσιν ποιεῖν ;αὐτὰ γὰρ ἐμφαίνεται τὰ εἴδωλα. (52) εἰ δὲ δὴ
τοῦτο συμβαίνει καὶ ὁ ἀὴρ ἀπομάττεται καθάπερ κηρὸς ὠθούμενος καὶ πυκνού-
μενος, πῶς καὶ ποία τις ἡ ἔμφασις γίνεται; δῆλον γὰρ ὡς ἀντιπρόσωπος (6)
45 τύπος ἔσται τῶι ὁρωμένωι καθάπερ ἐν τοῖς ἄλλοις. τοιούτου δ᾽ ὄντος ἀδύνατον
ἐξ ἐναντίας ἔμφασιν γίνεσθαι μὴ στραφέντος τοῦ τύπου. τοῦτο δ᾽ ὑπὸ τίνος
ἔσται καὶ πῶς δεικτέον οὐχ οἷόν τε γὰρ ἄλλως γίνεσθαι τὸ ὁρᾶν. ἔπειτα ὅταν
 314 ὅδ. DEMOKRITOS.

ὁρᾶται πλείονα κατὰ τὸν αὐτὸν τόπον, πῶς Ev τῶι αὐτῶι ἀέρι πλείους ἔσονται
τύποι; καὶ πάλιν πῶς ἀλλήλους ὁρᾶν ἐνδέχεται; τοὺς γὰρ τύπους ἀνάγκη συμ-
βάλλειν ἑαυτοῖς, ἑκάτερον ἀντιπρόσωπον ὄντα ἀφ᾽ ὧν ἐστιν. ὥστε τοῦτο ζήτησιν
ἔχει. (53) καὶ πρὸς τούτωι διὰ τί ποτε ἕκαστος αὐτὸς αὑτὸν οὐχ ὁρᾶι; καθά-
περ γὰρ τοῖς τῶν πέλας ὄμμασιν οἱ τύποι καὶ τοῖς ἑαυτῶν ἐμφαίνοιντ᾽ ἄν, ἄλλως
τε καὶ εἰ εὐθὺς ἀντιπρόσωποι κεῖνται καὶ ταὐτὸ συμβαίνει πάθος ὥσπερ ἐπὶ τῆς
ἠχοῦς. ἀνακλᾶσθαι γάρ φησι καὶ πρὸς αὐτὸν τὸν φθεγξάμενον τὴν φωνήν. ὅλως
δὲ ἄτοπος ἡ τοῦ ἀέρος τύπωσις. ἀνάγκη γὰρ ἐξ ὧν λέγει πάντα ἐναποτυποῦσθαι
τὰ σώματα καὶ πολλὰ ἐναλλάττειν, ὃ καὶ πρὸς τὴν ὄψιν ἐμπόδιον ἂν εἴη καὶ
10 ἄλλως οὐκ εὔλογον. ἔτι δὲ εἴπερ ἡ τύπωσις διαμένει, καὶ μὴ φανερῶν [ὄντων!
μηδὲ πλησίον ὄντων τῶν σωμάτων ἐχρῆν ὁρᾶν εἰ καὶ μὴ νύκτωρ, ἀλλὰ μεθ᾽
ἡμέραν. καίτοι τούς γε τύπους οὐχ ἧττον εἰκὸς διαμένειν νυκτός, ὅσωι ἐμψυχό-
τερος ὁ ἀήρ᾽ (64) ἀλλ᾽ ἴσως τὴν ἔμφασιν ὁ ἥλιος ποιεῖ καὶ τὸ φῶς ὥσπερ
(ἀκτῖνα) ἐπιφέρων ἐπὶ τὴν ὄψιν, καθάπερ ἔοικε βούλεσθαι λέγειν. ἐπεὶ τό γε τὸν
ἥλιον ἀπτωθοῦντα AP ἑαυτοῦ καὶ ἀποπληττόμενον πυκνοῦν τὸν ἀέρα,
m 4 n 7 BI = m \ I / n x IE

καθάπερ φησίν, ἄτοπον διακρίνειν γὰρ πέφυκε μᾶλλον. ἄτοπον δὲ καὶ τὸ μὴ

μόνον τοῖς ὄμμασιν, ἀλλὰ καὶ τῶι ἄλλωι σώματι μεταδιδόναι τῆς αἰσθήσεως.
φησὶ γὰρ διὰ τοῦτο κενότητα καὶ ὑγρότητα ἔχειν δεῖν τὸν ὀφθαλμόν, ἵν᾽ ἐπὶ
πλέον δέχηται καὶ τῶι ἄλλωι σώματι παραδιδῶι. ἄλογον δὲ καὶ τὸ μάλιστα μὲν
20 ὁρᾶν φάναι τὰ ὁμόφυλα, τὴν δὲ ἔμφασιν ποιεῖν τοῖς ἀλλόχρωσιν ὡς οὐκ ἐμ-
φαινομένων τῶν ὁμοίων. τὰ δὲ μεγέθη καὶ τὰ διαστήματα πῶς ἐμφαίνεται, Kal-
περ ἐπιχειρήσας λέγειν οὐκ ἀποδίδωσιν. (66) περὶ μὲν οὖν ὄψεως ἰδίως ἔνια
βουλόμενος λέγειν πλείω παραδίδωσι ζήτησιν.
τὴν δ᾽ ἀκοὴν παραπλησίως ποιεῖ τοῖς ἄλλοις. εἰς γὰρ τὸ κενὸν ἐμπίπτοντα
25 τὸν ἀέρα κίνησιν ἐμποιεῖν, πλὴν ὅτι κατὰ πᾶν μὲν ὁμοίως τὸ σῶμα εἰσιέναι, μά-
λιστα δὲ καὶ πλεῖστον διὰ τῶν ὦὥτων, ὅτι διὰ πλείστου τε κενοῦ διέρχεται καὶ
ἥκιστα διαμίμνει. διὸ καὶ κατὰ μὲν τὸ ἄλλο σῶμα οὐκ αἰσθάνεσθαι, ταύτηι δὲ
μόνον. ὅταν δὲ ἐντὸς γένηται, σκίδνασθαι διὰ τὸ τάχος᾽ τὴν γὰρ φωνὴν εἶναι
πυκνουμένου τοῦ ἀέρος καὶ μετὰ βίας εἰσιόντος. ὥσπερ οὖν ἐκτὸς ποιεῖ τῆι
ἁφῆι τὴν αἴσθησιν, οὕτω καὶ ἐντός. (56) ὀξύτατον δ᾽ ἀκούειν, εἰ ὁ μὲν ἔξω
χιτὼν εἴη πυκνός, τὰ δὲ φλεβία κενὰ καὶ ὡς μάλιστα ἄνικμα καὶ εὔτρητα κατά
τε τὸ ἄλλο σῶμα καὶ τὴν κεφαλὴν καὶ τὰς ἀκοάς, ἔτι δὲ τὰ ὀστᾶ πυκνὰ καὶ ὁ
ἐγκέφαλος εὔκρατος καὶ τὸ περὶ αὐτὸν ὡς ξηρότατον᾽ ἀθρόον γὰρ ἂν οὕτως
εἰσιέναι τὴν φωνὴν ἅτε διὰ πολλοῦ κενοῦ καὶ ἀνίκμου καὶ εὐτρήτου εἰσιοῦσαν,
35 καὶ ταχὺ σκίδνασθαι καὶ ὁμαλῶς κατὰ τὸ σῶμα. καὶ οὐ διεκπίπτειν ἔξω.
(57) τὸ μὲν οὖν ἀσαφῶς ἀφορίζειν ὁμοίως ἔχει τοῖς ἄλλοις. ἄτοπον δὲ καὶ ἴδιον
(TO) κατὰ πᾶν τὸ σῶμα τὸν ψόφον εἰσιέναι, καὶ ὅταν εἰσέλθηι διὰ τῆς ἀκοῆς
διαχεῖσθαι κατὰ πᾶν, ὥσπερ οὐ ταῖς ἀκοαῖς, ἀλλ᾽ ὅλωι τῶι σώματι τὴν αἴσθησιν e
r
τα
κυ
NA
ἀ«ἀ
ΔοὐΩἀ

οὖσαν. οὐ γὰρ κἂν συμπάσχηι τι τῆι ἀκοῆι, διὰ τοῦτο καὶ αἰσθάνεται. πάσαις
40 γὰρ τοῦτό γε ὁμοίως ποιεῖ, καὶ οὐ μόνον ταῖς αἰσθήσεσιν ἀλλὰ καὶ τῆι ψυχῆι.
καὶ περὶ μὲν ὄψεως καὶ ἀκοῆς οὕτως ἀποδίδωσι, τὰς δὲ ἄλλας αἰσθήσεις σχεδὸν
ὁμοίως ποιεῖ τοῖς πλείστοις. (68) περὶ δὲ τοῦ φρονεῖν ἐπὶ τοσοῦτον εἴρηκεν
ὅτι γίνεται συμμέτρως ἐχούσης τῆς ψυχῆς κατὰ τὴν κρῆσιν᾽ ἐὰν δὲ
περίθερμός τις ἢ περίψυχρος γένηται, μεταλλάττειν φησί. Öl ὅ τι καὶ τοὺς πα-
45 λαιοὺς καλῶς τοῦθ᾽ ὑπολαβεῖν ὅτι ἐστὶν ἀλλοφρονεῖν [s. A 100]. ὥστε φανε-
ρόν, ὅτι τῆι κράσει τοῦ σώματος ποιεῖ τὸ φρονεῖν, ὅπερ ἴσως αὐτῶι καὶ κατὰ
λόγον ἐστὶ σῶμα ποιοῦντι τὴν ψυχὴν. αἱ μὲν οὖν περὶ αἰσθήσεως καὶ τοῦ φρονεῖν
δόξαι σχεδὸν αὗται καὶ τοσαῦται τυγχάνουσιν οὖσαι [παρὰ] τῶν πρότερον.
 A. LEHRE. 135 (THEOPHR. de sens. 52-63). 975
(59) περὶ δὲ τῶν αἰσθητῶν, τίς ἡ φύσις καὶ ποῖον ἕκαστόν ἐστιν, οἱ μὲν
ἄλλοι παραλείπουσιν. τῶν μὲν γὰρ ὑπὸ τὴν ἁφὴν περὶ βαρέος καὶ κούφου καὶ
θερμοῦ καὶ ψυχροῦ λέγουσιν, οἷον ὅτι τὸ μὲν μανὸν καὶ λεπτὸν θερμόν, τὸ δὲ
πυκνὸν καὶ παχὺ ψυχρόν, ὥσπερ ᾿Αναξαγόρας διαιρεῖ τὸν ἀέρα καὶ τὸν αἰθέρα.
σχεδὸν δὲ καὶ τὸ βαρὺ καὶ τὸ κοῦφον τοῖς αὐτοῖς καὶ ἔτι ταῖς ἄνω καὶ κάτω
φοραῖς, καὶ πρὸς τούτοις περί τε φωνῆς ὅτι κίνησις τοῦ ἀέρος, καὶ περὶ ὀσμῆς
ὅτι ἀπορροή τις. ᾿Εμπεδοκλῆς δὲ καὶ περὶ τῶν χρωμάτων, καὶ ὅτι τὸ μὲν λευκὸν
τοῦ πυρὸς τὸ δὲ μέλαν τοῦ ὕδατος. οἱ δ᾽ ἄλλοι τοσοῦτον μόνον, ὅτι τό τε λευκὸν
καὶ τὸ μέλαν ἀρχαί, τὰ δ᾽ ἄλλα μειγνυμένων γίνεται τούτων. καὶ γὰρ ᾿Αναξαγόρας
10 ἁπλῶς εἴρηκε περὶ αὐτῶν. (60) Δ. δὲ καὶ Πλάτων ἐπὶ πλεῖστόν εἰσιν ἡμμένοι,
καθ᾽ ἕκαστον γὰρ ἀφορίζουσι: πλὴν ὁ μὲν οὐκ ἀποστερῶν τῶν αἰσθητῶν τὴν
φύσιν, Δ. δὲ πάντα πάθη τῆς αἰσθήσεως ποιῶν. ποτέρων μὲν οὖν ἔχει τἀληθὲς
οὐκ ἂν εἴη λόγος. ἐφ᾽ ὅσον δὲ ἑκάτερος ἧπται καὶ πῶς ἀφώρικε πειραθιῦμεν
ἀποδοῦναι, πρότερον εἰπόντες τὴν ὅλην ἔφοδον ἑκατέρου. Δ. μὲν οὖν οὐχ ὁμοίως
15 λέγει περὶ πάντων, ἀλλὰ τὰ μὲν τοῖς μεγέθεσι τὰ δὲ τοῖς σχήμασιν ἔνια δὲ τάξει
καὶ θέσει διορίζει. Πλάτων δὲ σχεδὸν ἅπαντα πρὸς τὰ πάθη καὶ τὴν αἴσθησιν
ἀποδίδωσιν. ὥστε δόξειεν ἂν ἑκάτερος ἐναντίως τῆι ὑποθέσει λέγειν. (61) ὁ
μὲν γὰρ πάθη ποιῶν τῆς αἰσθήσεως καθ᾽ αὑτὰ διορίζει τὴν φύσιν ὁ δὲ καθ᾽ αὑτὰ
ποιῶν ταῖς οὐσίαις πρὸς τὰ πάθη τῆς αἰσθήσεως ἀποδίδωσι.
20 βαρὺ μὲν οὖν καὶ κοῦφον τῶι μεγέθει διαιρεὶ Δ. εἰ γὰρ διακριθείη καθ᾽ Ev
ἕκαστον εἰ καὶ κατὰ σχῆμα διαφέροι, σταθμὸν ἂν ἐπὶ μεγέθει τὴν φύσιν [κρίσιν ?]
ἔχειν. οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἔν γε τοῖς μεικτοῖς κουφότερον μὲν εἶναι τὸ πλέον ἔχον
κενόν, βαρύτερον δὲ τὸ ἔλαττον. ἐν ἐνίοις μὲν οὕτως εἴρηκεν. (62) ἐν ἄλλοις
δὲ κοῦφον εἶναί φησιν ἁπλῶς τὸ λεπτόν. παραπλησίως δὲ καὶ περὶ σκληροῦ καὶ
25 μαλακοῦ. σκληρὸν μὲν γὰρ εἶναι τὸ πυκνόν, μαλακὸν δὲ τὸ μανόν, καὶ τὸ μᾶλλον
δὲ καὶ ἧττον καὶ τὰ λοιπὰ κατὰ λόγον. διαφέρειν δέ τι τὴν θέσιν καὶ τὴν ἐν-
ἀπόληψιν τῶν κενῶν τοῦ σκληροῦ καὶ μαλακοῦ καὶ βαρέος καὶ κούφου. διὸ
σκληρότερον μὲν εἶναι σίδηρον, βαρύτερον δὲ μόλυβδον: τὸν μὲν γὰρ σίδηρον
ἀνωμάλως συγκεῖσθαι καὶ τὸ κενὸν ἔχειν πολλαχῆι καὶ κατὰ μεγάλα, πεπυκνῶσθαι
δὲ κατὰ ἔνια, ἁπλῶς δὲ πλέον ἔχειν κενόν. τὸν δὲ μόλυβδον ἔλαττον ἔχοντα
κενὸν ὁμαλῶς συγκεῖσθαι (Kal) κατὰ πᾶν ὁμοίως διὸ βαρύτερον μέν, μαλακώτερον
δ᾽ εἶναι τοῦ σιδήρουι (60) περὶ μὲν (οὖν) βαρέος καὶ κούφου καὶ σκληροῦ καὶ μα-
λακοῦ ἐν τούτοις ἀφορίζει. τῶν δὲ ἄλλων αἰσθητῶν οὐδενὸς εἶναι φύσιν, ἀλλὰ πάντα
πάθη τῆς αἰσθήσεως ἀλλοιουμένης, ἐξ ἧς γίνεσθαι τὴν φαντασίαν. οὐδὲ γὰρ τοῦ
ψυχροῦ καὶ τοῦ θερμοῦ φύσιν ὑπάρχειν, ἀλλὰ τὸ σχῆμα μεταπῖπτον ἐργάζεσθαι
καὶ τὴν ἡμετέραν ἀλλοίωσιν ὅ τι γὰρ ἂν ἄθρουν ἦι, τοῦτ᾽ ἐνισχύειν ἑκάστωι, τὸ
δ᾽ εἰς μακρὰ διανενημένον ἀναίσθητον εἶναι. σημεῖον δ᾽ ὡς οὐκ εἰσὶ φύσει τὸ μὴ
ταὐτὰ πᾶσι φαίνεσθαι τοῖς ζώιοις ἀλλ᾽ ὃ ἡμῖν γλυκύ, τοῦτ᾽ ἄλλοις πικρὸν καὶ
ἑτέροις ὀξὺ καὶ ἄλλοις δριμὺ τοῖς δὲ στρυφνόν, καὶ τὰ ἄλλα δ᾽ ὡσαύτως. (64) ἔτι
40 δ᾽ αὐτοὺς μεταβάλλειν τῆι κρήσει κατὰ τὰ πάθη καὶ τὰς ἡλικίας ἧι καὶ
φανερὸν ὡς ἡ διάθεσις αἰτία τῆς φαντασίας. ἁπλῶς μὲν οὖν περὶ τῶν αἰσθητῶν
οὕτω δεῖν ὑπολαμβάνειν. οὐ μὴν ἀλλ᾽ ὥσπερ καὶ τὰ ἄλλα καὶ ταῦτα ἀνατίθησι
τοῖς σχήμασι᾽ πλὴν οὐχ ἁπάντων ἀποδίδωσι τὰς μορφάς, ἀλλὰ μᾶλλον τῶν χυλῶν
καὶ τῶν χρωμάτων, καὶ τούτων ἀκριβέστερον διορίζει τὰ περὶ τοὺς χυλοὺς ἀνα-
45 φέρων τὴν φαντασίαν πρὸς ἄνθρωπον.
(65) τὸν μὲν οὖν ὀξὺν εἶναι τῶι σχήματι γΤωνοειδῆ τε καὶ πολυκαμπῆ
καὶ μικρὸν καὶ λεπτόν. διὰ γὰρ τὴν δριμύτητα ταχὺ καὶ πάντηι διαδύεσθαι;
τραχὺν δ᾽ ὄντα καὶ TWVOELdT συνάγειν καὶ συσπᾶν᾽ διὸ καὶ θερμαίνειν τὸ σῶμα
 910 55. DEMOKRITOS.

κενότητας ἐμποιοῦντα" μάλιστα γὰρ θερμαίνεσθαι τὸ πλεῖστον ἔχον κενόν. τὸν

δὲ γλυκὺν ἐκ περιφερῶν συγκεῖσθαι σχημάτων κοὐκ ἄγαν μικρῶν" διὸ καὶ διαχεῖν
ὅλως τὸ σῶμα καὶ οὐ βιαίως καὶ οὐ ταχὺ πάντα περαίνειν᾽ τοὺς (δ᾽) ἄλλους
ταράττειν, ὅτι διαδύνων πλανᾶι τὰ ἄλλα καὶ ὑγραίνει᾽ ὑγραινόμενα δὲ καὶ ἐκ
τῆς τάξεως κινούμενα συρρεῖν εἰς τὴν κοιλίαν: ταύτην γὰρ εὐπορώτατον εἶναι
διὰ τὸ ταύτηι πλεῖστον εἶναι κενόν. (66) τὸν δὲ στρυφνὸν ἐκ μεγάλων σχη-
μάτων καὶ πολυγωνίων καὶ περιφερὲς ἥκιστ᾽ ἐχόντων᾽ ταῦτα γὰρ ὅταν εἰς τὰ
σώματα ἔλθηι, ἐπιτυφλοῦν ἐμπλάττοντα τὰ φλεβία καὶ κωλύειν συρρεῖν" διὸ καὶ
τὰς κοιλίας ἱστάναι. τὸν δὲ πικρὸν ἐκ μικρῶν καὶ λείων καὶ περιφερῶν τὴν
10 περιφέρειαν εἰληχότα καὶ καμπὰς ἔχουσαν διὸ καὶ γλισχρὸν καὶ κολλώδη. ἁλμυ-
ρὸν δὲ τὸν ἐκ μεγάλων καὶ οὐ περιφερῶν, ἀλλ᾽ ἐπ᾽ ἐνίων μὲν σκαληνῶν, (ἐπὶ
δὲ πλείστων οὐ σκαληνῶν), διὸ οὐδὲ πολυκαμπῶν (βούλεται δὲ σκαληνὰ
λέγειν ἅπερ περιπάλαξιν ἔχει πρὸς ἄλληλα καὶ συμπλοκήν): μεγάλων μέν, ὅτι
ἡ ἁλμυρὶς ἐπιπολάζει" μικρὰ γὰρ ὄντα καὶ τυπτόμενα τοῖς περιέχουσι μείγνυσθαι
15 ἂν τῶι παντί’ οὐ περιφερῶν δ᾽ ὅτι τὸ μὲν ἁλμυρὸν τραχὺ τὸ δὲ περιφερὲς
λεῖον οὐ σκαληνῶν δὲ διὰ τὸ μὴ περιπαλάττεσθαι, διὸ ψα φαρὸν εἶναι.
(67) τὸν δὲ δριμὺν μικρὸν καὶ περιφερῆ καὶ γωνιοειδῆ, σκαληνὸν δὲ οὐκ ἔχειν.
τὸν μὲν γὰρ δριμὺν πολυγώνιόν τε ὄντα τῆι τραχύτητι θερμαίνειν καὶ διαχεῖν διὰ
τὸ μικρὸν εἶναι καὶ περιφερῆ καὶ γωνιοειδῆ᾽ καὶ γὰρ τὸ γωνιοειδὲς εἶναι τοιοῦτον.
20 ὡσαύτως δὲ καὶ τὰς ἄλλας ἑκάστου δυνάμεις ἀποδίδωσιν ἀνάγων εἰς τὰ σχήματα.
ἁπάντων δὲ τῶν σχημάτων οὐδὲν ἀκέραιον εἶναι καὶ ἀμιγὲς τοῖς ἄλλοις, ἀλλ᾽ ἐν
ἑκάστωι πολλὰ εἶναι καὶ τὸν αὐτὸν ἔχειν λείου καὶ τραχέος καὶ περιφεροῦς καὶ
ὀξέος καὶ τῶν λοιπῶν. οὗ δ᾽ ἂν ἐνῆι πλεῖστον, τοῦτο μάλιστα ἐνισχύειν πρός τε
τὴν αἴσθησιν καὶ τὴν δύναμιν, ἔτι δὲ εἰς ὁποίαν ἕξιν ἂν εἰσέλθηι᾽ διαφέρειν γὰρ
οὐκ ὀλίγον καὶ τοῦτο διὰ τὸ αὐτὸ τἀναντία, καὶ τἀναντία τὸ αὐτὸ πάθος ποιεῖν
ἐνίοτε. (68) καὶ περὶ μὲν τῶν χυλῶν οὕτως ἀφώρικεν.
ἄτοπον δ᾽ ἂν φανείη πρῶτον μὲν τὸ μὴ πάντων ὁμοίως ἀποδοῦναι τὰς αἰτίας,
ἀλλὰ βαρὺ μὲν καὶ κοῦφον καὶ μαλακὸν καὶ σκληρὸν καὶ μεγέθει καὶ σμικρότητι
καὶ τῶι μανῶι καὶ πυκνῶι, θερμὸν δὲ καὶ ψυχρὸν καὶ τὰ ἄλλα (διορίσαιν τοῖς
30 σχήμασιν. ἔπειτα βαρέος μὲν καὶ κούφου καὶ σκληροῦ καὶ μαλακοῦ καθ᾽ αὑτὰ
ποιεῖν φύσεις (μέγεθος μὲν γὰρ καὶ σμικρότης καὶ τὸ πυκνὸν καὶ τὸ μανὸν οὐ
πρὸς ἕτερόν ἐστι), θερμὸν δὲ καὶ ψυχρὸν καὶ τὰ ἄλλα πρὸς τὴν αἴσθησιν, καὶ
ταῦτα πολλάκις λέγοντα διότι τοῦ θερμοῦ τὸ σχῆμα σφαιροειδές. (69) ὅλως
δὲ μέγιστον ἐναντίωμα καὶ κοινὸν ἐπὶ πάντων, ἅμα μὲν πάθη ποιεῖν τῆς αἰσθή-
35 σεως, ἅμα δὲ τοῖς σχήμασι διορίζειν" καὶ τὸ αὐτὸ φαίνεσθαι τοῖς μὲν πικρὸν τοῖς
δὲ γλυκὺ τοῖς δ᾽ ἄλλως οὔτε γὰρ οἷόν (TE) τὸ σχῆμα πάθος εἶναι οὔτε ταὐτὸν
τοῖς μὲν σφαιροειδὲς τοῖς δ᾽ ἄλλως (ἀνάγκη δ᾽ [εἴπερ] ἴσως, εἴπερ τοῖς μὲν γλυκὺ

,
τοῖς δὲ πικρόν) οὐδὲ κατὰ τὰς ἡμετέρας ἕξεις μεταβάλλειν τὰς μορφάς. ἁπλῶς
δὲ τὸ μὲν σχῆμα καθ᾽ αὑτό ἐστι, τὸ δὲ γλυκὺ καὶ ὅλως τὸ αἰσθητὸν πρὸς ἄλλο
40 καὶ ἐν ἄλλοις, ὥς φησιν. ἄτοπον δὲ καὶ τὸ πᾶσιν ἀξιοῦν ταὐτὸ φαίνεσθαι τῶν
αὐτῶν αἰσθανομένοις καὶ τούτων τὴν ἀλήθειαν ἐλέγχειν, καὶ ταῦτα εἰρηκότα
πρότερον τὸ τοῖς ἀνομοίως διακειμένοις ἀνόμοια φαίνεσθαι καὶ πάλιν τὸ μηθὲν
μᾶλλον ἕτερον ἑτέρου τυγχάνειν τῆς ἀληθείας. (70) εἰκὸς γὰρ τὸ βέλτιον τοῦ
χείρονος καὶ τὸ ὑγιαῖνον τοῦ κάμνοντος᾽ κατὰ φύσιν γὰρ μᾶλλον. ἔτι δὲ εἴπερ
45 μή ἐστι φύσις τῶν αἰσθητῶν διὰ τὸ μὴ ταὐτὰ πᾶσι φαίνεσθαι, δῆλον WG οὐδὲ
τῶν ζώιων οὐδὲ τῶν ἄλλων σωμάτων οὐδὲ γὰρ περὶ τούτων ὁμοδοξοῦσι. καίτοι
εἰ μὴ καὶ διὰ τῶν αὐτῶν γίνεται πᾶσι τὸ γλυκὺ καὶ τὸ πικρόν, ἀλλ᾽ ἥ γε φύσις
τοῦ πικροῦ καὶ τοῦ γλυκέος ἡ αὐτὴ φαίνεται πᾶσιν. ὅπερ καὶ αὐτὸς ἂν δόξειεν ıν
dc
Δ
Ὁω
Δa

ii
Δ,
ν΄
ru
 A. LEHRE. 135 (THEOPHR. de sens. 65—75). 377

ἐπιμαρτυρεῖν. πῶς γὰρ ἂν τὸ ἡμῖν πικρὸν ἄλλοις ἦν γλυκὺ καὶ στρυφνόν, ei μή

τις Av ὡρισμένη φύσις αὐτῶν; (71) ἔτι δὲ ποιεῖ σαφέστερον ἐν οἷς φησι γίνε-
σθαι μὲν ἕκαστον καὶ εἶναι κατ᾽ ἀλήθειαν, ἰδίως δὲ ἐπὶ πικροῦ μοῖραν ἔχειν
συνέσεως. ὥστε διά τε τούτων ἐναντίον ἂν φανείη τὸ μὴ ποιεῖν φύσιν τινὰ τῶν
αἰσθητῶν, καὶ πρὸς τούτοις ὅπερ ἐλέχθη καὶ πρότερον, ὅξαν σχῆμα μὲν dmodıdWı
τῆς {πικρᾶς) οὐσίας ὥσπερ καὶ τῶν ἄλλων, μὴ εἶναι δὲ λέγηι φύσιν: ἢ γὰρ
οὐδενὸς ὅλως ἢ καὶ τούτων ἔσται, τῆς αὐτῆς γε ὑπαρχούσης αἰτίας. ἔτι δὲ τὸ
θερμόν τε καὶ ψυχρόν, ἅπερ ἀρχὰς τιθέασιν, εἰκὸς ἔχειν τινὰ φύσιν, εἰ δὲ ταῦτα
καὶ τὰ ἄλλα. νῦν δὲ σκληροῦ μὲν καὶ μαλακοῦ καὶ βαρέος καὶ κούφου ποιεῖ τιν᾽
10 οὐσίαν, ἅπερ οὐχ ἧττον ἔδοξε λέγεσθαι πρὸς ἡμᾶς, θερμοῦ δὲ καὶ ψυχροῦ καὶ
τῶν ἄλλων οὐδενός. καίτοι τό γε βαρὺ καὶ κοῦφον ὅταν διορίζηι τοῖς μεγέθεσιν,
ἀνάγκη τὰ ἁπλᾶ πάντα τὴν αὐτὴν ἔχειν ὁρμὴν τῆς φορᾶς, ὥστε μιᾶς τινος ἂν
ὕλης εἴη καὶ τῆς αὐτῆς φύσεως. (72) ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἔοικε συνηκολου-
θηκέναι τοῖς ποιοῦσιν ὅλως τὸ φρονεῖν κατὰ τὴν ἀλλοίωσιν, ἥπερ ἐστὶν ἀρχαιοτάτη
15 δόξα. πάντες γὰρ οἱ παλαιοὶ καὶ [οἱ] ποιηταὶ καὶ σοφοὶ κατὰ τὴν διάθεσιν ἀπο-
διδόασι τὸ φρονεῖν. τῶν δὲ χυλῶν ἑκάστωι τὸ σχῆμα ἀποδίδωσι πρὸς τὴν δύ-
vauıv ἀφομοιῶν τὴν ἐν τοῖς πάθεσιν᾽ ὅπερ οὐ μόνον ἐξ ἐκείνων, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν
αἰσθητηρίων ἔδει συμβαίνειν ἄλλως τε καὶ εἰ πάθη τούτων ἐστίν. οὐ γὰρ πᾶν
τὸ σφαιροειδὲς οὐδὲ τὰ ἄλλα σχήματα τὴν αὐτὴν ἔχει δύναμιν, ὥστε καὶ κατὰ
20 τὸ [κάτω] ὑποκείμενον ἔδει διορίζειν, πότερον ἐξ ὁμοίων ἢ ἐξ ἀνομοίων ἐστί,
καὶ πῶς ἡ τῶν αἰσθήσεων ἀλλοίωσις γίνεται, καὶ πρὸς τούτοις ὁμοίως ἐπὶ πάντων
ἀποδοῦναι τῶν διὰ τῆς ἁφῆς καὶ μὴ μόνον τὰ περὶ γεῦσιν. ἀλλὰ καὶ ταῦτα μὲν
ἤτοι διαφοράν τινα ἔχει πρὸς τοὺς χυλούς, ἣν ἔδει διελεῖν, ἢ καὶ παρεῖται δυνατὸν
ὃν ὁμοίως εἰπεῖν.
25 (73) τῶν δὲ χρωμάτων ἁπλᾶ μὲν λέγει τέτταρα. λευκὸν μὲν οὖν εἶναι τὸ
λεῖον. ὃ: γὰρ ἂν μὴ τραχὺ μηδ᾽ ἐπισκιάζον ἣι μηδὲ δυσδίοδον, τὸ τοιοῦτο πᾶν
λαμπρὸν εἶναι. δεῖ δὲ καὶ εὐθύτρυπα καὶ διαυγῆ τὰ λαμπρὰ εἶναι. τὰ μὲν οὖν
σκληρὰ τῶν λευκῶν ἐκ τοιούτων σχημάτων συγκεῖσθαι οἷον ἡ ἐντὸς πλὰξ τῶν
κογχυλίων "οὕτω γὰρ ἂν ἄσκια καὶ εὐαγῆ καὶ εὐθύπορα εἶναι. τὰ (dE) ψαθυρὰ
καὶ εὔθρυπτα ἐκ περιφερῶν μέν, λοξῶν δὲ τῆι θέσει πρὸς ἄλληλα καὶ κατὰ δύο
συζεύξει, τὴν δ᾽ ὅλην τάξιν ἔχειν ὅτι μάλιστα ὁμοίαν. τοιούτων δ᾽ ὄντων ψαθυρὰ
μὲν εἶναι, διότι κατὰ μικρὸν ἡ σύναψις εὔθρυπτα δέ, ὅτι ὁμοίως κεῖνται ἄσκια
δέ, διότι λεῖα καὶ πλατέα᾽ λευκότερα δ᾽ ἀλλήλων τῶι τὰ σχήματα τὰ εἰρημένα
καὶ ἀκριβέστερα καὶ ἀμιγέστερα εἶναι καὶ τὴν τάξιν καὶ τὴν θέσιν ἔχειν μᾶλλον
35 τὴν εἰρημένην. (74) τὸ μὲν οὖν λευκὸν ἐκ τοιούτων εἶναι σχημάτων. τὸ δὲ
μέλαν ἐκ τῶν ἐναντίων, ἐκ τραχέων καὶ σκαληνῶν καὶ ἀνομοίων: οὕτω γὰρ ἂν
σκιάζειν καὶ οὐκ εὐθεῖς εἶναι τοὺς πόρους οὐδ᾽ εὐδιόδους. ἔτι δὲ τὰς ἀπορροίας
νωθεῖς καὶ ταραχώδεις" διαφέρειν γάρ τι καὶ τὴν ἀπορροὴν τῶι ποιὰν εἶναι πρὸς
τὴν φαντασίαν, ἣν γίνεσθαι διὰ τὴν ἐναπόληψιν τοῦ ἀέρος ἀλλοίαν. (75) ἐρυθρὸν
40 δ᾽ ἐξ οἵωνπερ καὶ τὸ θερμόν, πλὴν ἐκ μειζόνων. ἐὰν γὰρ αἱ συγκρίσεις ὦσι
μείζους ὁμοίων ὄντων τῶν σχημάτων μᾶλλον ἐρυθρὸν εἶναι. σημεῖον δ᾽ ὅτι ἐκ
τοιούτων τὸ ἐρυθρόν ἡμᾶς τε γὰρ θερμαινομένους ἐρυθραίνεσθαι καὶ τὰ ἄλλα
τὰ πυρούμενα, μέχρις ἂν οὗ ἔχηι τὸ τοῦ πυροειδοῦς. ἐρυθρότερα δὲ τὰ ἐκ μεγά-
λων ὄντα σχημάτων οἷον τὴν φλόγα καὶ τὸν ἄνθρακα τῶν χλωρῶν ξύλων ἢ τῶν
45 αὔων. καὶ τὸν σίδηρον δὲ καὶ τὰ ἄλλα τὰ πυρούμενα᾽ λαμπρότατα μὲν yüp εἶναι
τὰ πλεῖστον ἔχοντα καὶ λεπτότατον πῦρ, ἐρυθρότερα δὲ τὰ παχύτερον καὶ ἔλαττον.
διὸ καὶ ἧττον εἶναι θερμὰ τὰ ἐρυθρότερα᾽ θερμὸν [μὲν] γὰρ τὸ λεπτόν. τὸ δὲ
χλωρὸν ἐκ τοῦ στερεοῦ καὶ τοῦ κενοῦ συνεστάναι μεικτὸν ἐξ ἀμφοῖν, τῆι θέσει
 918 55. DEMOKRITOS.

δὲ καὶ τάξει (διαλλάττειν) αὐτῶν τὴν χρόαν. (16) τὰ μὲν οὖν ἁπλᾶ χρώματα
τούτοις κεχρῆσθαι τοῖς σχήμασιν ἕκαστον δὲ καθαρώτερον, ὅσωι ἂν ἐξ ἀμιγεστέ-
pwv ἦι. τὰ δὲ ἄλλα κατὰ τὴν τούτων μίξιν οἷον τὸ μὲν χρυσοειδὲς καὶ τὸ τοῦ
χαλκοῦ καὶ πᾶν τὸ τοιοῦτον ἐκ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ ἐρυθροῦ΄ τὸ μὲν γὰρ λαμπρὸν
ἔχειν ἐκ τοῦ λευκοῦ, τὸ δὲ ὑπέρυθρον ἀπὸ τοῦ ἐρυθροῦ᾽ πίπτειν γὰρ εἰς τὰ κενὰ
τοῦ λευκοῦ τῆι μίξει τὸ ἐρυθρόν. ἐὰν δὲ προστεθῆι τούτοις τὸ χλωρόν, γίνεσθαι
τὸ κάλλιστον χρῶμα, δεῖν δὲ μικρὰς τοῦ χλωροῦ τὰς συγκρίσεις εἶναι μεγάλας
γὰρ οὐχ οἷόν τε συγκειμένων οὕτω τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ ἐρυθροῦ. διαφόρους
δ᾽ ἔσεσθαι τὰς χρόας τῶι πλέον καὶ ἔλαττον λαμβάνειν. (77) τὸ δὲ πορφυροῦν
10 ἐκ λευκοῦ καὶ μέλανος καὶ ἐρυθροῦ, πλείστην μὲν μοῖραν ἔχοντος τοῦ ἐρυθροῦ,
μικρὰν δὲ τοῦ μέλανος, μέσην δὲ τοῦ λευκοῦ" διὸ καὶ ἡδὺ φαίνεσθαι πρὸς τὴν
αἴσθησιν. ὅτι μὲν οὖν τὸ μέλαν καὶ τὸ ἐρυθρὸν ἐνυπάρχει, φανερὸν εἶναι τῆι
ὄψει, διότι δὲ τὸ λευκόν, τὸ λαμπρὸν καὶ διαυγὲς σημαίνειν ταῦτα γὰρ ποιεῖν τὸ ψν
ἃ
«ὠ
=
ee
a
u
aἥδ,
aν
α

λευκόν. τὴν δ᾽ ἴσατιν ἐκ μέλανος σφόδρα καὶ χλωροῦ, πλείονα δὲ μοῖραν ἔχειν
15 τοῦ μέλανος τὸ δὲ πράσινον ἐκ πορφυροῦ καὶ τῆς ἰσάτιδος, ἢ ἐκ χλωροῦ καὶ
πορφυροειδοῦς. τὸ γὰρ θεῖον εἶναι τοιοῦτον καὶ μετέχειν τοῦ λαμπροῦ. τὸ δὲ
κυανοῦν ἐξ ἰσάτιδος καὶ πυρώδους, σχημάτων δὲ περιφερῶν καὶ βελονοειδῶν,
ὅπως τὸ στίλβον τῶι μέλανι ἐνῆι. (78) τὸ δὲ καρύϊνον ἐκ χλωροῦ καὶ κυανο-
ειἰδοῦς᾽ ἐὰν δὲ χλωρὸν (καὶ λευκὸν »)μειχθῆι, φλογοειδὲς γίνεσθαι᾽ τὸ γὰρ ἄσκιον
20 καὶ μελανόχρων ἐξείργεσθαι. σχεδὸν δὲ καὶ τὸ ἐρυθρὸν τῶι λευκῶι μειχθὲν χλω-
aa
ua
aa_
ρὸν ποιεῖν εὐαγὲς καὶ οὐ μέλαν διὸ καὶ τὰ φυόμενα χλωρὰ τὸ πρῶτον εἶναι
πρὸ τοῦ θερμανθῆναι καὶ διαχεῖσθαι. καὶ πλήθει μὲν τοσούτων ἐπιμέμνηται χρω-
μάτων, ἄπειρα δὲ εἶναι καὶ τὰ χρώματα καὶ τοὺς χυλοὺς κατὰ τὰς μίξεις, ἐάν τις
τὰ μὲν ἀφαιρῆι τὰ δὲ προστιθῆι καὶ τῶν μὲν ἔλαττον μίσγηι τῶν δὲ πλέον.
25 οὐθὲν γὰρ ὅμοιον ἔσεσθαι θάτερον θατέρωι.
(79) πρῶτον μὲν οὖν τὸ πλείους ἀποδοῦναι τὰς ἀρχὰς ἔχει τινὰ ἀπορίαν " οἱ
γὰρ ἄλλοι τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, ὡς τούτων ἁπλῶν ὄντων, μόνων᾽ ἔπειτα τὸ
μὴ πᾶσι τοῖς λευκοῖς μίαν ποιῆσαι τὴν μορφήν, ἀλλ᾽ ἑτέραν τοῖς σκληροῖς καὶ
τοῖς ψαθυροῖς. οὐ γὰρ εἰκὸς ἄλλην αἰτίαν εἶναι τοῖς διαφόροις κατὰ τὴν ἁφήν,
30 οὐδ᾽ ἂν ἔτι τὸ σχῆμα αἴτιον εἴη τῆς διαφορᾶς, ἀλλὰ μᾶλλον ἡ θέσις. ἐνδέχεται
γὰρ καὶ τὰ περιφερῆ καὶ ἁπλῶς πάντα ἐπισκιάζειν ἑαυτοῖς. σημεῖον δέ" καὶ γὰρ
αὐτὸς ταύτην φέρει τὴν πίστιν, ὅσα τῶν λείων μέλανα φαίνεται. διὰ γὰρ τὴν
σύμφυσιν καὶ τὴν τάξιν ὡς τὴν αὐτὴν ἔχοντα τῶι μέλανι φαίνεσθαι τοιαῦτα. καὶ
πόλιν ὅσα λευκὰ τῶν τραχέων. ἐκ μεγάλων γὰρ εἶναι ταῦτα καὶ τὰς συνδέσεις
οὐ περιφερεῖς ἀλλὰ προκρόσσας" καὶ τῶν σχημάτων τὰς μορφὰς μιγνυμένας
[ἀγνυμέναςἢ] ὥσπερ ἡ ἀνάβασις καὶ τὰ πρὸ τῶν τειχῶν ἔχει χώματα τοιοῦτον
γὰρ ὃν ἄσκιον εἶναι καὶ οὐ κωλύεσθαι τὸ λαμπρόν. (80) πρὸς δὲ τούτοις πῶς
λέγει καὶ ζώιων τὸ λευκὸν ἐνίων γίνεσθαι μέλαν, εἰ τεθείησαν οὕτως, ὥστ᾽ ἐπι-
σκιάζειν; ὅλως δὲ τοῦ διαφανοῦς καὶ τοῦ λαμπροῦ μᾶλλον ἔοικε τὴν φύσιν ἢ
40 τοῦ λευκοῦ λέγειν. τὸ γὰρ εὐδίοπτον εἶναι καὶ μὴ ἐπαλλάττειν τοὺς πόρους τοῦ
διαφανοῦς ἐστι, πόσα δὲ λευκὰ τοῦ διαφανοῦς; ἔτι δὲ τὸ μὲν εὐθεῖς εἶναι τῶν
λευκῶν τοὺς πόρους, τῶν δὲ μελάνων ἐπαλλάττειν, ὡς εἰσιούσης τῆς φύσεως
ὑπολαβεῖν ἔστιν. ὁρᾶν δέ φησι διὰ τὴν ἀπορροὴν καὶ τὴν ἔμφασιν τὴν εἰς τὴν
ὄψιν" εἰ δὲ τοῦτό ἐστι, τί διοίσει τοὺς πόρους κεῖσθαι κατ᾽ ἀλλήλους ἢ ἐπαλλάτ-
45 τειν; οὐδὲ τὴν ἀπορροὴν ἀπὸ τοῦ κενοῦ πως γίνεσθαι ῥάιδιον ὑπολαβεῖν" ὥστε
λεκτέον τούτου τὴν αἰτίαν. ἔοικε γὰρ ἀπὸ τοῦ φωτὸς ἢ ἀπὸ ἄλλου τινὸς ποιεῖν
τὸ λευκόν διὸ καὶ τὴν παχύτητα τοῦ ἀέρος αἰτιᾶται πρὸς τὸ φαίνεσθαι μέλαν.
(81) ἔτι δὲ πῶς τὸ μέλαν ἀποδίδωσιν, οὐ ῥάιδιον καταμαθεῖν: ἡ σκιὰ γὰρ μέλαν
 A. LEHRE. 135 (THEOPHR. de sens. 75—83). 136—148. 379

τι καὶ ἐπιπρόσθησίς ἐστι τοῦ λευκοῦ διὸ πρῶτον τὸ λευκὸν τὴν φύσιν. ἅμα δὲ
οὐ μόνον τὸ ἐπισκιάζειν, ἀλλὰ καὶ τὴν παχύτητα τοῦ ἀέρος καὶ τῆς εἰσιούσης
ἀπορροῆς αἰτιᾶται καὶ τὴν ταραχὴν τοῦ ὀφθαλμοῦ. πότερον δὲ ταῦτα συμβαίνει
διὰ τὸ μὴ εὐδίοπτον ἢ καὶ ἄλλωι γίνοιτ᾽ ἂν καὶ ποίωι [ἢ μέλαν], οὐ διασαφεῖ.
5 (82) ἄτοπον δὲ καὶ τὸ τοῦ χλωροῦ μὴ ἀποδοῦναι μορφήν, ἀλλὰ μόνον ἐκ τοῦ
στερεοῦ καὶ τοῦ κενοῦ ποιεῖν. κοινὰ γὰρ ταῦτά γε πάντων καὶ ἐξ ὁποιωνοῦν
ἔσται σχημάτων. χρῆν δ᾽ ὥσπερ κἀν τοῖς ἄλλοις ἴδιόν τι ποιῆσαι. καὶ εἰ μὲν
ἐναντίον τῶι ἐρυθρῶι, καθάπερ τὸ μέλαν τῶι λευκῶι, τὴν ἐναντίαν ἔχειν μορφήν᾽
εἰ δὲ μὴ ἐναντίον, αὐτὸ τοῦτ᾽ ἄν τις θαυμάσειεν, ὅτι τὰς ἀρχὰς οὐκ ἐναντίας
10 ποιεῖ᾽ δοκεῖ γὰρ ἅπασιν οὕτως. μάλιστα δ᾽ ἐχρῆν τοῦτο διακριβοῦν, ποῖα τῶν
χρωμάτων ἁπλᾶ καὶ διὰ τί τὰ μὲν σύνθετα τὰ δὲ ἀσύνθετα πλείστη γὰρ ἀπορία
περὶ τῶν ἀρχῶν. ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἴσως χαλεπόν. ἐπεὶ καὶ τῶν χυμῶν εἴ τις
δύναιτο τοὺς ἁπλοῦς ἀποδοῦναι, μᾶλλον ἂν ὅδε λέγοι. περὶ δὲ ὀσμῆς προσαφ-
ορίζειν παρῆκεν πλὴν τοσοῦτον, ὅτι τὸ λεπτὸν ἀπορρέον ἀπὸ τῶν βαρέων ποιεῖ
15 τὴν ὀδμήν᾽ ποῖον δέ τι τὴν φύσιν ὃν ὑπὸ τίνος πάσχει, οὐκέτι προσέθηκεν, ὅπερ
ἴσως ἣν κυριώτατον. (83) Δ. μὲν οὖν οὕτως ἔνια παραλείπει.
136. TERTULL. de anima 48 D. indigentiam spiritus [nämlich somnum esse).
AErT. v2,1 (D. 416) A. τοὺς ὀνείρους γίνεσθαι κατὰ τὰς τῶν εἰδώλων παραστάσεις.
137. Cıc. de div. τι 58,120 utrum igitur censemus dormientium animos per
20 sene ipsos in somniando moveri an, ut D. censet, externa et adventicia visione
pulsari?
138. — — 13,5 (Ὁ. 224) cum ... plurumisque locis gravis auctor D. prae-
sensionem rerum futurarum comprobaret, Dieaearchus Peripatetieus cetera divi-
nationis genera sustulit, somniorum et furoris reliquit. 57,131 [aus Poseidonios]
25 D. autem censet sapienter institwisse veteres ut hostiarum inspicerentur exta quorum
ex habitu atque eu colore tum salubritatis tum pestilentiae signa percipi, non
numquam eliam quae sit sterilitas agrorum vel fertilitas futura. Ὑ 6]. τι 13, 30.

139. CENsoR. 4,9 Democrito vero Abderitae ex aqua limoque primum visum
esse homines procreatos. Air. v19,6 (Ὁ. 431 π. vgl. 645,6) A. τεγενημένα εἶναι
30 τὰ ζῶια συστάσει + ειἰδεεναστρον [1]. εἰδέων ἀνάρθρων] πρῶτον τοῦ ὑγροῦ Zwio-
γονοῦντος. Lacr. Inst. div. ΥὙΠ| 7,9 hominum causa mundum et omnia quae in
eo sumt esse facta Stoier loquuntur : idem nos divinae litterae docent. erravit ergo
Demoeritus, qui vermiculorum modo putavit effusos esse de terra nullo auetore
nullaque ratione.
35 140. Air. v4,3 (Ὁ. 417/8) Στράτων καὶ A. καὶ τὴν δύναμιν [nicht bloß die
ὕλη τοῦ σπέρματος] σῶμα᾽ πνευματικὴ γάρ.
141. --- — 8,6 (Ὁ. 41 A. ἀφ᾽ ὅλων τῶν σωμάτων καὶ τῶν κυριωτάτων
μερῶν οἷον ὀστῶν σαρκῶν καὶ ἰνῶν [nämlich τὸ σπέρμα εἶναι]. 8. Β 82: vgl.
CENSoR. 5,3 [14 A 13).
40 142. — — 5,1 (Ὁ. 418) Ἐπίκουρος A. καὶ τὸ θῆλυ προΐεσθαι σπέρμα᾽ ἔχει
γὰρ παραστάξας ἀπεστραμμένους᾽ διὰ τοῦτο καὶ ὄρεξιν ἔχει περὶ τὰς χρήσεις.
143. Arıst. de gen. animal. A 1. 76426 A. δὲ ὁ ᾿Αβδηρίτης ἐν μὲν τῆι μητρὶ
γίνεσθαί φησι τὴν διαφορὰν τοῦ θήλεος καὶ τοῦ ἄρρενος, οὐ μέντοι διὰ θερμό-
τητά γε καὶ ψυχρότητα τὸ μὲν γίγνεσθαι θῆλυ τὸ δ᾽ ἄρρεν, ἀλλ᾽ ὁποτέρου ἂν
45 κρατήσηι τὸ σπέρμα τὸ ἀπὸ τοῦ μορίου ἐλθόν, ὧι διαφέρουσιν ἀλλήλων τὸ θῆλυ
καὶ τὸ ἄρρεν. ÜENSOR. 6,5 utrius vero parentis principium sedem prius oceu-
 380 55. DEMOKRITOS.

paverit, eius reddi naturam D. rettulit. A&r. v7,6 (Ὁ. 420) A. ta μὲν κοινὰ μέρη
ἐξ ὁποτέρου ἂν τύχηι, τὰ δ᾽ ἰδιάζοντα [καὶ] κατ᾽ ἐπικράτειαν.
144. Arıst. de gen. animal. Β 4. 740233 αἱ δὲ φλέβες οἷον ῥίζαι πρὸς τὴν
ὑστέραν συνάπτουσι, dr ὧν λαμβάνει τὸ κύημα τὴν τροφήν. τούτου γὰρ χάριν
ἐν ταῖς ὑστέραις μένει τὸ ζῶιον, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς Δ. φησιν, ἵνα διαπλάττηται τὰ
μόρια κατὰ τὰ μόρια τῆς ἐχούσης. 7. 746219 οἱ δὲ λέγοντες τρέφεσθαι τὰ παιδία
ἐν ταῖς ὑστέραις διὰ τοῦ σαρκίδιόν τι βδάλλειν οὐκ ὀρθῶς λέγουσιν. Aür. ν 16,1
(D. 426) A., ᾿Επίκουρος τὸ ἔμβρυον ἐν τῆι μήτραι διὰ τοῦ στόματος τρέφεσθαι.
ὅθεν εὐθέως γεννηθὲν ἐπὶ τὸν μαστὸν φέρεσθαι τῶι στόματι εἶναι γὰρ καὶ ἐν
10 τῆι μήτραι θηλάς τινας καὶ στόματα, dr ὧν τρέφεσθαι.
145. -- — Β 4. 740213 ὅσοι λέγουσιν, ὥσπερ A., τὰ ἔξω πρῶτον διακρίνε-
σθαι τῶν ζώιων, ὕστερον δὲ τὰ ἐντός, οὐκ ὀρθῶς λέγουσιν. CEn. 6,1 (D. 190; διὰ
ἀμ
a u

quid primum in infante formetur) D. alvum cum capite quae plurimum habent
ex inani.
15 146. — — A 4. 769%30 A. μὲν οὖν ἔφησε γίγνεσθαι τὰ τέρατα διὰ τὸ δύο
γονὰς συμπίπτειν, τὴν μὲν πρότερον ὁρμήσασαν τὴν δ᾽ ὕστερον. καὶ ταύτην
ἐξελθοῦσαν ἐλθεῖν εἰς τὴν ὑστέραν ὥστε συμφύεσθαι καὶ ἐπαλλάττειν τὰ μόρια.
ταῖς δ᾽ ὄρνισιν ἐπεὶ συμβαίνει ταχεῖαν γίνεσθαι τὴν ὀχείαν, ἀεὶ τά T ὠιὰ καὶ τὴν
χρόαν αὐτῶν ἐπαλλάττειν φησίν.
20 147. — — ἾἼ 8. {8809 εἴρηκε μὲν οὖν περὶ αὐτῶν [Zähne] καὶ A.... φησὶ
γὰρ ἐκπίπτειν μὲν διὰ τὸ πρὸ ὥρας γίνεσθαι τοῖς ζώιοις ἀκμαζόντων γὰρ ὡς
εἰπεῖν φύεσθαι κατά γε φύσιν τοῦ δὲ πρὸ ὥρας γίνεσθαι τὸ θηλάζειν αἰτιᾶται. a
di

148. — de partt. anim. Γ 4. 665230 τῶν δ᾽ ἀναίμων οὐδὲν ἔχει σπλάγχνον.

Δ. δ᾽ ἔοικεν οὐ καλῶς διαλαβεῖν περὶ αὐτῶν, εἴπερ ὠιήθη διὰ μικρότητα τῶν
25 ἀναίμων ζώιων ἄδηλα εἶναι ταῦτα. Vgl. Luck. τν 116 ff.
149. — de gen. animal. Β 8. 747229 [vgl. oben 21 A 82. Β 92] Δ. μὲν γάρ
φησι διεφθάρθαι τοὺς πόρους τῶν ἡμιόνων Ev ταῖς ὑστέραις διὰ TO μὴ ἐκ συγ-
γενῶν γίνεσθαι τὴν ἀρχὴν τῶν ζώιων.
150. [Arısr.] hist. anim. ı 39 p. 623230 δύνανται δ᾽ ἀφιέναι οἱ ἀράχναι τὸ
30 ἀράχνιον εὐθὺς γενόμενοι, οὐκ ἔσωθεν ὡς ὃν περίττωμα καθάπερ φησὶ A., ἀλλ᾽
Ε
ἀπὸ τοῦ σώματος οἷον φλοιὸν ἢ τὰ βάλλοντα ταῖς θριξίν, οἷον αἱ ὕστριχες.
1502. Arr. Η. Ν. νι 60 Μασσαγέται μέν, ὡς Ἡρόδοτος λέγει [I 216] τὸν φαρε-
τρεῶνα πρό γε ἑαυτῶν κρεμάσαντες, εἶτα μέντοι ὁμιλεῖ τῆι θηλείαι ὁ ἄρρην
ἐμφανῶς, εἰ καὶ ὁρῶιεν αὐτοὺς οἱ πάντες, πεφροντικότες οὐδὲν ἐκεῖνοί γε. καμή-
35 λων δὲ ὁμιλία οὐκ ἄν ποτε ἐμφανὴς γένοιτο οὐδὲ ὁρώντων οἱονεὶ μαρτύρων᾽
ἀλλὰ εἴτε αἰδὼ φαμεν εἴτε φύσεως δῶρον ἀπόρρητον, ταῦτα Δημοκρίτωι TE καὶ
τοῖς ἄλλοις καταλείπωμεν ἐλέγχειν τε καὶ τὰς αἰτίας λέγειν οἴεσθαι ἱκανοῖς ὑπὲρ
τῶν ἀτεκμάρτων TE καὶ οὐ συμβλητῶν: ἤδη δὲ καὶ 6 νομεὺς ἀπαλλάττεταί ποι,
ὅταν αἴσθηται τῆς συμφοιτήσεως αὐτοῖς τῆς πρὸς ἀλλήλους τὴν ὁρμήν, ὥσπερ
40 οὖν ἀφιστάμενος παριοῦσιν ἐς θάλαμον νύμφηι τε καὶ νυμφίωι.
151. — — χπ 16 λέγει Δ. πολύγονα εἶναι ὗν καὶ κύνα καὶ τὴν αἰτίαν προσ-
τίθησι λέγων, ὅτι πολλὰς ἔχει τὰς μήτρας καὶ τοὺς τόπους τοὺς δεκτικοὺς τοῦ
σπέρματος. 6 τοίνυν θορὸς οὐκ ἐκ μιᾶς ὁρμῆς ἁπάσας αὐτὰς ἐκπληροῖ, ἀλλὰ δίς
τε καὶ τρὶς ταῦτα τὰ ζῶια ἐπιθόρνυται, ἵνα ἡ συνέχεια πληρώσηι τὰ τοῦ γόνου
45 δεκτικά. ἡμιόνους δὲ λέγει μὴ τίκτειν" μὴ γὰρ ἔχειν ὁμοίας μήτρας τοῖς ἄλλοις
ζώιοις, ἑτερομόρφους δὲ ἥκιστα δυναμένας γονὴν δέξασθαι" μὴ γὰρ εἶναι φύσεως
ποίημα τὴν ἡμίονον, ἀλλὰ ἐπινοίας ἀνθρωπίνης καὶ τόλμης ὡς ἂν εἴποις μοιχιδίου
ἐπιτέχνημα τοῦτο καὶ κλέμμα. δοκεῖ δέ μοι, ἣ δ᾽ ὅς, ὄνου ἵππον βιασα-
 A. LEHRE. 143—155. 381

μένου κατὰ τύχην κυῆσαι, μαθητὰς δὲ ἀνθρώπους τῆς βίας ταύτης

γεγενημένους εἶτα μέντοι προελθεῖν ἐπὶ τὴν τῆς γονῆς αὐτῶν συνή-
θειαν. καὶ μάλιστά γε τοὺς τῶν Λιβύων ὄνους μεγίστους ὄντας ἐπιβαίνειν ταῖς
ἵπποις οὐ κομώσαις ἀλλὰ κεκαρμέναις᾽ ἔχουσα γὰρ τὴν ἑαυτῆς ἀγλαΐαν τὴν διὰ
τῆς κόμης οὐκ ἂν ὑπομείνειε τὸν τοιόνδε γαμέτην οἱ σοφοὶ τοὺς τούτων γά-
μους φασίν.
152. — — χη 17 ἐν τοῖς νοτίοις μᾶλλον ἐκπίπτειν τὰ ἔμβρυα Δ. λέγει ἢ ἐν
τοῖς βορείοις, καὶ εἰκότως χαυνοῦσθαι γὰρ ὑπὸ τοῦ νότου τὰ σώματα ταῖς κυού--
σαις καὶ διίστασθαι. ἅτε τοίνυν τοῦ σκήνους διακεχυμένου καὶ οὐχ ἡρμοσμένου
10 πλανᾶσθαι καὶ τὰ κυόμενα, καὶ θερμαινόμενα δεῦρο καὶ ἐκεῖσε διολισθάνειν καὶ
ἐκπίπτειν ῥᾶιον εἰ δὲ εἴη πάγος καὶ βορρᾶς καταπνέοι, συμπέπηγε μὲν τὸ ἔμβρυον
δυσκίνητον δέ ἐστι καὶ οὐ ταράττεται ὡς ὑπὸ κλύδωνος, ἅτε δὲ ἄκλυστον καὶ ἐν
γαλήνηι ὃν ἔρρωταί τε καὶ ἔστι σύντονον καὶ διαρκεῖ πρὸς τὸν κατὰ φύσιν χρόνον
τῆς ζωιογονίας. οὐκοῦν ἐν κρυμῶι μέν, φησὶν ὁ ᾿Αβδηρίτης, συμμένει, ἐν
15 ἀλέαι δὲ ὡς τὰ πολλὰ ἐκπτύεται. ἀνάγκην δὲ εἶναι λέγει τῆς θέρμης πλεο-
ναζούσης διίστασθαι καὶ τὰς φλέβας καὶ τὰ ἄρθρα.
153. — — Χι 18 αἰτίαν δὲ ὁ αὐτὸς λέγει τοῖς ἐλάφοις τῆς τῶν κεράτων
ἀναφύσεως ἐκείνην εἶναι. ἡ γαστὴρ αὐτοῖς ὥς ἐστι θερμοτάτη ὁμολογεῖ, καὶ τὰς
φλέβας δὲ αὐτῶν τὰς διὰ τοῦ σώματος πεφυκυίας παντὸς ἀραιοτάτας λέγει καὶ
20 τὸ ὀστέον τὸ κατειληφὸς τὸν ἐγκέφαλον λεπτότατον εἶναι καὶ ὑμενιῦδες καὶ
ἀραιόν, φλέβας τε ἐντεῦθεν καὶ ἐς ἄκραν τὴν κεφαλὴν ὑπανίσχειν παχυτάτας.
τὴν γοῦν τροφὴν καὶ ταύτης γε τὸ γονιμώτατον ὦκιστα ἀναδίδοσθαι καὶ ἡ μὲν
πιμελὴ αὐτοῖς ἔξωθεν, φησί, περιχεῖται, ἡ δὲ ἰσχὺς τῆς τροφῆς ἐς τὴν
κεφαλὴν διὰ τῶν φλεβῶν ἀναθόρνυται. ἔνθεν οὖν τὰ κέρατα ἐκφύεσθαι διὰ πολλῆς
ἐπαρδόμενα τῆς ἰκμάδος. συνεχὴς οὖν οὖσα ἐπιρρέουσά τε ἐξωθεῖ τὰ πρότερα.
καὶ τὸ μὲν ὑπερίσχον ὑγρὸν ἔξω τοῦ σώματος σκληρὸν γίνεται, πηγνύντος αὐτὸ
καὶ κερατοῦντος τοῦ ἀέρος, τὸ δὲ ἔνδον ἔτι μεμυκὸς ἁπαλόν ἐστι᾿ καὶ τὸ μὲν
σκληρύνεται ὑπὸ τῆς ἔξωθεν ψύξεως, τὸ δὲ ἁπαλὸν μένει ὑπὸ τῆς ἔνδον ἀλέας.
οὐκοῦν ἡ ἐπίφυσις τοῦ νέου κέρατος τὸ πρεσβύτερον ὡς ἀλλότριον ἐξωθεῖ θλί-
30 βοντος τοῦ ἔνδοθεν καὶ ἀνωθεῖν τοῦτο ἐθέλοντος καὶ ὀδυνῶντος καὶ σφύζοντος
ὥσπερ οὖν ἐπειγομένου τεχθῆναι καὶ προελθεῖν. ἡ γάρ τοι ἰκμὰς πηγνυμένη καὶ
ὑπανατέλλουσα ἀτρεμεῖν ἀδύνατός ἐστι γίνεται γὰρ καὶ αὐτὴ σκληρὰ καὶ ἐπω-
θεῖται τοῖς προτέροις. καὶ τὰ μὲν πλείω ἐκθλίβεται ὑπὸ τῆς ἰσχύος τῆς ἔνδον,
ἤδη δέ τινα καὶ κλάδοις περισχεθέντα καὶ ἐμποδίζοντα ἐς τὸν ὠκὺν δρόμον ὑπὸ
35 ῥύμης τὸ θηρίον ὠθούμενον ἀπήραξε. καὶ τὰ μὲν ἐξώλισθε, τὰ δὲ ἕτοιμα ἐκ-
κύπτειν ἡ φύσις προάγει.
154. — — xır19 οἱ τομίαι βόες, Δ. λέγει, σκολιὰ καὶ λεπτὰ καὶ μακρὰ φύεται
τὰ κέρατα αὐτοῖς, τοῖς δὲ ἐνόρχοις παχέα τὰ πρὸς τῆι ῥίζηι καὶ ὀρθὰ καὶ πρὸς
μῆκος προήκοντα ἧττον. καὶ πλατυμετώπους εἶναι λέγει τούτους τῶν ἑτέρων
40 πολλῶν μᾶλλον᾽ τῶν γὰρ φλεβῶν πολλῶν ἐνταῦθα οὐσῶν, εὐρύνεσθαι τὰ ὀστᾶ
ὑπ᾽ αὐτῶν. καὶ ἡ ἔκφυσις δὲ τῶν κεράτων παχυτέρα οὖσα ἐς πλάτος τὸ αὐτὸ
τῶι ζώιωι μέρος προάγει καὶ ἐκείνη οἱ δὲ τομίαι μικρὸν ἔχοντες τὸν κύκλον τῆς
ἕδρας τῆς τῶν κεράτων πλατύνονται ἧττον, φησίν.
155. — — xI120 οἱ δὲ ἄκερωι ταῦροι τὸ τενθρηνιῶδες (οὕτω δὲ ὀνομά-
45 ζει Δ.) ἐπὶ τοῦ βρέγματος οὐκ ἔχοντες (εἴη δ᾽ ἂν τὸ σηραγγῶδες λέγων) ἀντι-
τύπου τοῦ παντὸς ὄντος ὀστέου καὶ τὰς συρροίας τῶν χυμῶν οὐ δεχομένου γυμνοί
τε καὶ ἄμοιροι γίνονται τῶν ἀμυντηρίων. καὶ αἱ φλέβες δὲ αἱ κατὰ τοῦ ὀστέου
τοῦδε ἀτροφώτεραι οὖσαι λεπτότεραί τε καὶ ἀσθενέστεραι γίνονται. ἀνάγκη δὲ
 382 55. DEMOKRITOS.

καὶ ξηρότερον τὸν αὐχένα τῶν ἀκεράτων εἶναι. λεπτότεραι γὰρ καὶ αἱ τούτου
φλέβες, ταύτηι τοι καὶ ἐρρωμέναι ἧττον. ὅσαι δὲ ᾿Αράβιοι βόες θήλειαι μέν εἰσι
τὸ γένος, εὐφυεῖς δὲ τὰ κέρατα, καὶ ταύταις ἥ γε πολλὴ ἐπίρροια τῶν χυμῶν,
φησί, τροφὴ τῆς εὐγενοῦς βλάστης τοῖς κέρασίν ἐστιν. ἄκερωι δὲ καὶ αὗται
5 ὅσαι τὸ δεκτικὸν τῆς ἰκμάδος ὀστέον στερεώτερόν τε ἔχουσι καὶ δέχεσθαι τοὺς
χυμοὺς ἥκιστον. καὶ συνελόντι εἰπεῖν αὔξης ἡ ἐπιρροὴ αἰτία τοῖς κέρασι" ταύτην
δὲ ἄρα ἐποχετεύουσι φλέβες πλεῖσταί τε καὶ παχύταται καὶ ὑγρὸν κύουσαι ὅσον
καὶ δύνανται στέγειν.
155%. Arı. H.N. τχ 64 [21 A 66 S. 108,26] A.... μὴ τῶι ἁλμυρῶι τρέφε-
10 σθαι τοὺς ἰχθῦς, ἀλλὰ τῶι παρακειμένωι τῆι θαλάττηι γλυκεῖ ὕδατι.
156. ScHoL. Hom. T zu A 554 ἐπειδὴ δὲ πολὺ ἔχει τὸ θερμόν [Löwe], δέδιε
τὸ πῦρ᾽ ὅθεν οὐδὲ μύει κοιμώμενος οὐδ᾽, ὡς ὁ A. φησι, τικτόμενος. AEL.H.N.
v 39 λέγει Δ. τῶν ζώιων μόνον τὸν λέοντα ἐκπεπταμένοις τίκτεσθαι τοῖς ὀφθαλ-
μοῖς ἤδη τρόπον τινὰ τεθυμωμένον καὶ ἐξ ὠδίνων δρασείοντά τι γεννικόν.
15 157. ETyM. GENUIN. γλαύξ... ἔστι γὰρ ὀξυωπέστατον τὸ Ζῶιον ἐν νυκτὶ
ὁρᾶν δυνάμενον. Δ. δὲ ἱστορεῖ, ὅτι μόνον τῶν γαμψωνύχων καὶ σαρκοφάγων
μὴ τυφλὰ τίκτει, ὅτι πολὺ τὸ πυρῶδες καὶ θερμὸν περὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔχει, ὃ
σφοδρῶς ὀξὺ καὶ τμητικὸν ὑπάρχον διαιρεῖ καὶ ἀναμίγνυσι τὴν ὅρασιν διὸ καὶ
ἐν ταῖς σκοτομήνηισιν ὁρᾶι διὰ τὸ πυρῶδες τῶν ὄψεων.
230 158. Cıc. de divin. τὶ 26,57 D. quidem optumis verbis causam explicat, cur
ante lucem galli canant. depulso enim de pectore et in omne corpus diviso et
mitificato cibo cantus edere quiete satiatos.
159. SoRAan. gynaec. τ 17 p. 314,1 Rose ἡ φλεγμονὴ κέκληται μὲν ἀπὸ τοῦ
φλέγειν καὶ οὐχ, ὡς ὁ A. εἴρηκεν, ἀπὸ τοῦ αἴτιον εἶναι TO φλέγμα.
35 160. Cıc. Tusc. 1 34,82 fac enim sic animum interire ut corpus: num igiütur
aligquis dolor aut ommino post mortem sensus in corpore est? nemo id quidem
dieit, etsi Demoeritum insimulat Epiceurus, Demoeritii negant. TERTULL. de an. 51
Plato .... in Politia tamen [x 614 Ε.1 cwiusdam insepulti cadaver opponit longo
iempore sine ulla labe prae animae scilicet individuiate servatum. ad hoc et
30 D. erementa unguium et comarum in sepulturis aliquanti temporis denotat.
CELSUS II 6 quin etiam vir iure magni nominis D. ne finitae quidem vitae satis
ie
eὡ
ω
certas notas esse proposuit, qwibus medier eredidissent: adeo vllud non reliquit,
ut certa aliqua signa futurae mortis essent. Vgl. A 117, B1.
161. VARRo Sat. Oyenus περὶ ταφῆς fr. 81 Büch. quare Heraclides Ponticos
35 plus sapit qui praecepit, ut comburerent, quam Democritus qui ut in melle ser-
varent. quem si vulgus secutus esset, peream si centum denarvis calicem mulsi
emere possemus. Vgl. A 29; Lucr. ıı 891 Heinze.
162. THEoPHR. de caus. pl. ıı 11,7£f. [Wachstum der Pflanzen] (7) ὡς de A.
αἰτιᾶται τὰ εὐθέα τῶν σκολιῶν Bpaxußıwrepa καὶ πρωϊβλαστότερα διὰ τὰς αὐτὰς
40 ἀνάγκας εἶναι (τοῖς μὲν γὰρ ταχὺ διαπέμπεσθαι τὴν τροφὴν ἀφ᾽ ἧς ἡ βλάστησις
καὶ οἱ καρποί, τοῖς δὲ βραδέως διὰ τὸ μὴ εὔρουν εἶναι τὸ ὑπὲρ γῆς ἀλλ᾽ αὐτὰς
τὰς ῥίζας ἀπολαύειν: καὶ γὰρ μακρόρριζα ταῦτα εἶναι καὶ παχύρριζα) δόξειεν ἂν
οὐ καλῶς λέγειν. (8) καὶ γὰρ τὰς ῥίζας ἀσθενεῖς φησιν εἶναι τῶν εὐθέων, ἐξ
ὧν ἀμφοτέρων ῥήγνυσθαι (καὶ τῶι δένδρωι γίγνεσθαι) τὴν φθοράν: ταχὺ γὰρ
45 ἐκ τοῦ ἄνω διιέναι καὶ τὸ ψῦχος καὶ τὴν ἀλέαν ἐπὶ τὰς ῥίζας διὰ τὴν εὐθυπορίαν,
ἀσθενεῖς δ᾽ οὔσας οὐχ ὑπομένειν. ὅλως δὲ τὰ πολλὰ TWV τοιούτων κάτωθεν ἄρχε-
σθαι γηράσκειν διὰ τὴν ἀσθένειαν τῶν ῥιζῶν. ἔτι δὲ τὰ ὑπὲρ γῆς διὰ τὴν λεπτό-
nTa καμπτόμενα ὑπὸ τῶν πνευμάτων κινεῖν τὰς ῥίζας, τούτου δὲ συμβαίνοντος
 A. LEHRE. 155167. 383

ἀπορρήγνυσθαι καὶ πηροῦσθαι καὶ ἀπὸ τούτων τῶι ὅλωι δένδρωι γίγνεσθαι τὴν
φθοράν. ἃ μὲν οὖν λέγει ταῦτά ἐστιν. Vgl. 1 8,2 πότερα κατὰ τὰς εὐθύτητας
τῶν πόρων ληπτέον, ὥσπερ Δ. εὔρους γὰρ ἡ φορὰ καὶ ἀνεμπόδιστος, ὥς φησιν.
163. — — σ 17,11 ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ἄτοπον, ὃ καὶ πρότερον εἴπομεν, εἰ τὸ ἡμῖν
κακῶδες καὶ ἄοσμον ἐκείνοις [den Tieren] εὔοσμον γίγνεται. τάχα δ᾽ οὐκ ἄτοπον.
ὁρῶμεν δ᾽ οὖν τοῦτο καὶ ἐφ᾽ ἑτέροις συμβαῖνον οἷον ἐν αὐταῖς εὐθὺ ταῖς τροφαῖς,
ὧν μάλιστ᾽ ἄν τις αἰτιάσαιτο τὰς κράσεις ἀνωμαλεῖς γε οὔσας. ἐπεὶ τά γε σχή-
ματα Δημοκρίτου, καθάπερ ἐλέχθη, τεταγμένας ἔχοντα τὰς μορφὰς τεταγμένα καὶ
τὰ πάθη [καίτοι γε οὐκ] ἐχρῆν ποιεῖν. Über die Pflanzenseele ΝΊΟΟΙ,. [Arısr.]
10 de plant. A2. S. oben 8. 164, 34.
164. ArBErT. Magn. de lapid. ı 1,4 [11 2130 Jammy] D. autem et gwidam alüi
elementa tum dieunt habere animas et ipsas esse causas generationis lapidum,
propter quod dieit animam esse in lapide sicut in quolibet alio semine gene-
randae rei et ipsae movere calorem intrinsecus materiae in lapidis generatione
15 eo modo, quo movetur malleus a fabro ad securis et serrae generationem. Ve).
21 A 69.
165. ALEx. quaest. 11 23 (1 72,28 Bruns; περὶ τῆς Ἡρακλείας λίθου διὰ Ti
ἕλκει τὸν σίδηρον) ὁ A. δὲ καὶ αὐτὸς ἀπορροίας TE γίνεσθαι τίθεται καὶ τὰ ὅβοια
φέρεσθαι πρὸς τὰ ὅμοια, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ κενὸν πάντα φέρεσθαι. ταῦθ᾽ ὑποθέ-
20 μενος λαμβάνει τὸ τὴν λίθον καὶ τὸν σίδηρον ἐξ ὁμοίων ἀτόμων συγκεῖσθαι,
λεπτοτέρων δὲ τὴν λίθον, καὶ ἐκείνου ἀραιοτέραν τε καὶ πολυκενωτέραν αὐτὴν
εἶναι καὶ διὰ τοῦτ᾽ εὐκινητότερ᾽ ὄνί(τα τὰ ἄτομα) θᾶττον ἐπὶ τὸν σίδηρον φέρε-
σθαι (πρὸς γὰρ τὰ ὅμοια ἡ φορά) καὶ ἐνδυόμενα εἰς τοὺς πόρους τοῦ σιδήρου
κινεῖν τὰ ἐν ἐκείνωι σώματα διαδυόμενα δι᾽ αὐτῶν διὰ λεπτότητα, τὰ δὲ κινηθέντα
25 ἔξω τε φέρεσθαι ἀπορρέοντα καὶ πρὸς τὴν λίθον. διά τε ὁμοιότητα καὶ διὰ τὸ
κενὰ ἔχειν πλείω, οἷς ἑπόμενον τὸν σίδηρον διὰ τὴν ἀθρόαν ἔκκρισίν τε καὶ φορὰν
φέρεσθαι καὶ αὐτὸν πρὸς τὴν λίθον. οὐκέτι δὲ ἡ λίθος πρὸς τὸν σίδηρον φέρεται,
ὅτι μὴ ἔχει τοσαῦτα ὁ σίδηρος κενὰ ὅσα ἡ λίθος. ἀλλὰ τὸ μὲν τὴν λίθον καὶ
τὸν σίδηρον ἐξ ὁμοίων συγκεῖσθαι δέξαιτ᾽ ἄν τις, πῶς δὲ καὶ τὸ ἤλεκτρον καὶ τὸ
30 ἄχυρον; ὅταν δὲ καὶ Em ἐκείνων λέγηι τις ταύτην τὴν αἰτίαν, ἔστι πολλὰ ἑλκό-
μενα ὑπὸ τοῦ ἠλέκτρου. οἷς πᾶσιν εἰ ἐξ ὁμοίων σύγκειται, κἀκεῖνα ἐξ ὁμοίων
ἀλλήλοις συγκείμενα ἕλκοι (Av) ἄλληλα. DERS. b. Simpl. phys. 1056,1 ἢ γὰρ
ἀπόρροιαί τινές εἰσιν [ἀπὸ τῶν ἠρεμούντων καὶ οὕτως ἑλκόντων σωματικαί, δι᾽
ὧν ἁπτομένων καὶ ἐμπλεκομένων, ὥς τινες λέγουσιν, ἕλκεται τὰ ἑλκόμενα.

35 166. [8 π. Natorp] ΕΡΙΡΗΑΝ. adv. haer. τι 2,9 (D. 590) Δ. ὁ τοῦ Δαμασίππου
᾿Αβδηρίτης τὸν κόσμον ἄπειρον ἔφη καὶ ὑπὲρ κενοῦ κεῖσθαι. ἔφη δὲ καὶ ἕν τέλος
εἶναι τῶν πάντων καὶ εὐθυμίαν τὸ κράτιστον εἶναι, τὰς δὲ λύπας ὅρους κακίας.
καὶ τὸ δοκοῦν δίκαιον οὐκ εἶναι δίκαιον, ἄδικον δὲ τὸ ἐναντίον τῆς φύσεως.
ἐπίνοιαν γὰρ κακὴν τοὺς νόμους ἔλεγε καὶ “οὐ χρὴ νόμοις πειθαρχεῖν τὸν σοφόν,
40 ἀλλὰ ἐλευθερίως ζῆν. Vgl. Α 18 45 [1 Ν].
167. [2 N.] Stop. τὶ 7,3i p. ὅ2,18 7. [aus Didymos Areios] A. καὶ Πλάτων
κοινῶς Ev τῆι ψυχῆι τὴν εὐδαιμονίαν τίθενται. γέγραφε δ᾽ ὁ μὲν οὕτως “εὐὖ-
δαιμονίη — κακοδαιμονίη᾽ [Β 1170]. “εὐδαιμονίη --- δαίμονος [Β 171).
τὴν δ᾽ (εὐδαιμονίαν καὶ) εὐθυμίαν καὶ εὐεστὼ καὶ ἁρμονίαν, συμμετρίαν
45 τε καὶ ἀταραξίαν καλεῖ. συνίστασθαι δ᾽ αὐτὴν ἐκ τοῦ διορισμοῦ καὶ τῆς δια-
κρίσεως τῶν ἡδονῶν, καὶ τοῦτ᾽ εἶναι τὸ κάλλιστόν τε καὶ συμφορώτατον ἀνθρώ-
ποις: Vgl.B3u. 4.
 384 . 55. DEMOKRITOS.

168. [4 n. N.] STRABOI p. 61 προστιθέασι δὲ καὶ τὰς ἐκ τῶν μεταστάσεων

μεταβολὰς ἐπὶ πλέον τὴν ἀθαυμαστίαν ἡμῖν κατασκευάζειν ἐθέλοντες, ἣν ὑμνεῖ Δ.
'καὶ οἱ ἄλλοι φιλόσοφοι πάντες.
169. [4 N.) Cıc. de fin. v 8,23 Demoeriti autem securitas quae est amimi tam-
5 quam tranquillitas, guam appellavit εὐθυμίαν, eo separanda fwit ab μας disputa-
tione, quwia ista animi tranquillitas ea est ipsa beata vita. 29,87 Demoeritus,
qui (vere falsone quaerere (nolu)mus) dieitur se oculis privasse, certe ut quam
minime animus a cogitatiomibus abduceretur, patrimonium neglexit, agros dese-
rwit ineultos, quwid quaerens aliud nisi vitam beatam? quam si etiam in rerum
19 eognitione ponebat, tamen ex illa investigatione naturae consequi volebat, bono
ut esset animo. ideo enim le summum bonum εὐθυμίαν et saepe ἀθαμβίαν
.
appellat, id est animum terrore liberum. (88) sed haee etsi praeclare, nondum
tamen perpohta; pauca enim neque ea ipsa ab hoc enucleata de virtute quidem
dicta.
15 170. CLEMm. Strom. τὶ 138 p.503P. [170 N.) A. de γάμον καὶ παιδοποιίαν «ὁ
n
r
ἢ. .

παραιτεῖται διὰ τὰς πολλὰς ἐξ αὐτῶν ἀηδίας TE καὶ ἀφολκὰς ἀπὸ τῶν ἀναγκαιο-
τέρων. συγκατατάττεται δὲ αὐτῶι καὶ Ἐπίκουρος [fr. 526 Usen.)

B. FRAGMENTE.
ECHTE SCHRIFTEN IN THRASYLLS TETRALOGIENAUSGABE.
20 Als echt können die in Tetralogien geordneten Schriften zunächst nur in-
soweit gelten, als sie Kallimachos [A 32], dem Thrasyll [A 33] folgt, als Corpus
Democriteum d.h. als Nachlaß der abderitischen Schule des V./IV. Jahrh. über-
liefert vorfand, also im Gegensatze zu den alexandrinischen und späteren Fäl-
schungen. Auf die Titel, die zudem oft variieren, ist kein Verlaß.

25 I. I. AHMOKPITOY HOIKA.
0°. [Thrasyll ı 1] ΠΎΘΑΓΟΡΗΣ. 8. c. 4,6; 55 A1 S. 351,11. [Vor-
alexandrinische Fälschung? Vgl. oben S. 23,16 ff.]
0%. |1 2] ΠΕΡῚ THZ ΤΟΥ ZO®OY AIAQEZEQZ.
0°. [13] ΠΕΡῚ ΤΩΝ EN AIAOY (AB. .?).
30 ATHENn. Iv 168B Δημόκριτον δ᾽ ᾿Αβδηρῖται δημοσίαι κρίνοντες ὡς κατεφθαρ-
κότα τὰ πατρῶια, ἐπειδὴ ἀναγνοὺς αὐτοῖς τὸν Μέγαν διάκοσμον καὶ τὰ Περὶ
τῶν ἐν "Aıdou εἶπεν εἰς ταῦτα ἀνηλωκέναι, ἀφείθη. Vgl. Α 1 8 39. Ὁ 2,
1. Procr. in remp. Π 113,6 Kroll. τὴν μὲν περὶ τῶν ἀποθανεῖν
δοξάντων ἔπειτα ἀναβιούντων ἱστορίαν ἄλλοι τε πολλοὶ τῶν παλαιῶν
35 ἤθροισαν καὶ Δ. ὁ φυσικὸς ἐν τοῖς Περὶ τοῦ Ἅιδου τράμ-

I. II. ETHISCHE SCHRIFTEN.

[0°.1 3] ÜBER DAS LEBEN NACH DEM TODE.
1. Es wird erörtert, wie das Aufleben eines Verstorbenen möglich sei.
In diesem Falle war der Tod offenbar kein Erlöschen der gesamten Lebens-
 A. LEHRE. 168—170. B. FRAGMENTE. 02—2. 385

μασιν. καὶ τὸν θαυμαστὸν ἐκεῖνον KwAwrnv, τὸν Πλάτωνος ἐχθρόν,

Ἐπικούρειον ὄντα πάντως ἔδει (τὰ τοῦ καθηγεμόνος τῶν Ἐπι-
κούρου deoyudrwv) μὴ ἀγνοῆσαι μηδὲ ἀγνοήσαντα ζητεῖν, πῶς τὸν
ἀποθανόντα πάλιν ἀναβιῶναι δυνατόν. οὐδὲ γὰρ ὁ θάνατος ἣν
5 ἀπόσβεσις, ὡς ἔοικεν, τῆς συμπάσης ζωῆς τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ ὑπὸ
μὲν πληγῆς τινος ἴσως καὶ τραύματος παρεῖτο, τῆς δὲ ψυχῆς οἱ
περὶ τὸν μυελὸν ἔμενον ἔτι δεσμοὶ κατερριζωμένοι καὶ ἣ καρδία τὸ
ἐμπύρευμα τῆς ζωῆς εἶχεν ἐγκείμενον τῶι βάθει καὶ τούτων μενόν-
των αὖθις ἀνεκτήσατο τὴν ἀπεσβηκυῖαν ζωὴν ἐπιτήδειον πρὸς τὴν
10 ψύχωσιν γενόμενον. Vgl. ρ. 117,7.
1°. PuıLoD. de morte 29,27 Mekler τῆς δ᾽ αὖ σηπεδόνος ἔχεται
κατὰ Δημόκριτον [καὶ] TO δυσωπεῖσθαι διὰ τὴν ὀσφρήσεως] τούτων
φαν]τασίίαν)] καὶ δυσμορφίας᾽ καταφέρονται γὰρ ἐπὶ τοιοῦτο πάθος
ὡσὰν τῶν μετὰ τῆς εὐσαρκίας καὶ τοῦ κάλλους ἀποθνησκόντων ...
15 80,1 καὶ παραπέμπουσιν, ὅτι πάντες ἅμα τοῖς ὡς Μίλων εὐσάρκοις
ὀλίγου μὲν χρόνου σκελετοὶ γίνονται, τὸ δὲ πέρας εἰς τὰς πρώτας
ἀναλύονται φύσεις ὑπακουστέον δὲ δῆλον ὅτι τὰ τοῖς εἰρημένοις
ἀνάλογα καὶ περὶ τῆς κακοχροίας καὶ συνόλως τῆς δυσμορφίας.
κενότατον τοίνυν ἐστὶν τὸ λυπεῖσθαι προορωμένους τὴν οὐ πολυτελῆ
20 ταφὴν καὶ περίβλεπτον, ἀλλὰ λιτὴν καὶ προστυχοῦσαν. 39,9 εἶθ᾽
ὅταν ἐναργὴς αὐτοῦ [nämlich τοῦ θανάτου] γένηται θεωρία, παρά-
δοξος αὐτοῖς ὑποπίπτει" παρ᾽ ἣν αἰτίαν οὐδὲ διαθήκας ὑπομένοντες
γράφεσθαι περικατάληπτοι γίνονται καὶ δίσσ᾽ ἐμφορεῖν ἀναγκά-
ζονται κατὰ Δημόκριτον.
25 1°. [τ 4] ΤΡΙΤΟΓΕΝΕΙΑ. Vgl. 5. 357,15.
2. Erym. ΟΒΙΟΝ. p. 153,5 Τριτογένεια ἧ ᾿Αθηνᾶ κατὰ Δημό-
κριτον φρόνησις νομίζεται. γίνεται δὲ ἐκ τοῦ φρονεῖν τρία

kraft des Körpers, sondern nur eine Ohnmacht infolge eines Schlages oder
einer Verwumdung, wobei die Bänder der Seele im Mark noch festgewurzelt
30 bheben und das Herz den Funken des Lebens noch in der Tiefe bewahrte.
Und infolge der Fortdauer jener Bänder erwies sich der Körper tauglich
zur Beseelung und erlangte das erloschene Leben wieder.
1°. Die Menschen in ihrer gewöhnlichen Todesfurcht scheuen sich an
die Todesstunde zu denken und ihr Testament niederzuschreiben. Sie
35 werden dann von ihr völlig überrumpelt und gezwungen, noch rasch, nach
D.’s Ausdruck, sich doppelte Portionen einzustopfen.
1°. [1 4] TRITOGENEIA (Athena).
2. Aus der Klugheit erwachsen diese drei Früchte: Wohl denken,
wohl reden, recht handeln.
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 25
 386 55. DEMOKRITOS.

ταῦτα᾽ βουλεύεσθαι καλῶς, λέγειν ἀναμαρτήτως καὶ πράττειν ἃ dei.

ScHOL. GENEv. 1111 Nic. A. δὲ ἐτυμολογῶν τὸ ὄνομά [sc. Τριτογέ-
νεια] φησιν, ὅτι ἀπὸ τῆς φρονήσεως τρία ταῦτα συμβαίνει" τὸ εὖ
λογίζεσθαι, τὸ εὖ λέγειν καὶ τὸ πράττειν ἃ dei. Vgl. ScHoL.
5 BT zu © 39.
2°, [im 1] ΠΕΡῚ ANAPATAGIAZ ἢ ΠΕΡΙ APETHZ.
φῦ, [rt 2] AMANGEIHZ KEPAZ. Über den Titel Gell. xx 12. Plin. n.
h. praef. 24.
2°. [m 3] ΠΈΡΙ EYOYMIHZ ἢ EYEIT2. Vol. A 1,46. 1668; O7.
10 3. [163 N.] Piotr. de tranqu. an. 2 p.465c ὁ μὲν οὖν εἰπὼν ὅτι
dei τὸν εὐθυμεῖσθαι μέλλοντα μὴ — ξυνῆι πρῶτον μὲν ἡμῖν
πολυτελῆ τὴν εὐθυμίαν καθίστησι γιγνομένην ὥνιον ἀπραξίας. STOB.
τν 103,25:
τὸν εὐθυμεῖσθαι μέλλοντα χρὴ μὴ πολλὰ πρήσσειν, μήτε
15 ἰδίηι μήτε ξυνῆι, μήτε ἅσσ᾽ ἂν πράσσηι, ὑπέρ τε δύναμιν
αἱρεῖσθαι τὴν ἑωυτοῦ καὶ φύσιν: ἀλλὰ τοσαύτην ἔχειν
φυλακήν, ὥστε καὶ τῆς τύχης ἐπιβαλλούσης καὶ εἰς τὸ
πλέον ὑπηγεομένης τῶι δοκεῖν, κατατίθεσθαι, καὶ μὴ πλέω
προσάπτεσθαι τῶν δυνατῶν. N γτΤὰρ εὐογκίη ἀσφαλέστερον
20 τῆς μεγαλογκίης.
4. [3 N.] Ομεμ. Strom. ıı 139 ρ. 498 P. ἀλλὰ καὶ οἱ ᾿Αβδηρῖται
τέλος ὑπάρχειν διδάσκουσιν Δ. μὲν ἐν τῶι περὶ τέλους τὴν εὐϑθυ-
μίαν, ἣν καὶ εὐεστὼ προσηγόρευσεν. καὶ πολλάκις ἐπιλέγει"
“τέρψις τΤὰρ καὶ ἀτερπίη οὖρος (τῶν συμφόρων καὶ τῶν
25 ἀσυμφόρων᾽ ([Β 188], ὃ προκεῖσθαι τέλος τῶι βίωι τῶν ἀνθρώπων
τῶν τε νέων Kal) τῶν περιηκμακότων. Ἑκαταῖος δὲ αὐτάρκειαν
[60 A 4] καὶ δὴ ᾿Απολλόδοτος ὁ Κυζικηνὸς τὴν ψυχαγωγίαν [61A 1]
καθάπερ Ναυσιφάνης τὴν ἀκαταπληξίαν [62 Β 8]: ταύτην γὰρ ἔφη
ὑπὸ Δημοκρίτου ἀθαμβίην λέγεσθαι.
30 Zugehörig vielleicht B 170. 171. 174. 191. 194. 235. 285. 286.

2°. [u 3] ÜBER WOHLGEMUTHEIT.

3. Wer wohlgemut leben will, soll nicht vielerlei treiben weder im
eigenen noch im Staatswesen und, was immer er treibt, nicht über seine
35 Kraft und Natur streben, sondern so sehr auf seiner Hut sein, daß,
selbst wenn das Glück einschlägt und dem Scheine nach ihn in die
Höhe führen will, er dessen nicht achtet und nicht über die Kraft an-
faßt. Denn mäßige Fülle ist sicherer als Überfülle.
4. Denn Lust und Unlust ist die Grenzbestimmung (des Zuträglichen
und Abträglichen).
 B. FRAGMENTE. 2—5f. 387

4°, [m 4] YTTIOMNHMATRN ΗΘΙΚΩΝ (AB...?). Nicht identisch mit

den unechten Hypomnemata [B 299).

III—VI. ®YZIKA.
4". [mr 1] ΜΕΓΑΣ AIAKOZMOZ (AEYKITITIOY); 5. 5. 349,26. 357,21.
5 Vor. HERC. Coll. alt. vırr 58—62 fr.1 [Crönert Kolotes S. 147] γράφων [ὅτι
le σις τὰ] αὐτὰ πρότερον εἴρητ᾽ ἐν] τῶι Μεγάλωι διακόσμω]ι, ὅν φασιν eivalı
Λευκίππου]. κἀπὶ τοσοῦτο τὸ [τῶν ἄλλ]ων ἰδιοποιούμενος [ἐλέγχετ᾽ ο]ὐ μόνον ἐν
τῶι [Μικρῶι διϊακόσμωι τιθεὶϊς ὅσα κἀν τῶι] Μείγάλωι κεῖται]... fr. 2,6 steht
der Name Anuöxpıt[ols.. Vgl. oben 349,26. 357,21.
10 FR [1m 2] MIKPOZ ΔΙΑΚΟΣΜΟΣ.
5. Dıoc. ΙΧ 41 [s. 8. 351,39] γέγονε δὲ [Demokrit] τοῖς χρόνοις,
ὡς αὐτός φησιν ἐν τῶι Μικρῶι διακόσμωι, νέος κατὰ πρε-
σβύτην ᾿Αναξατόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ νεώτερος τετταράκοντα. συντε-
τάχθαι δέ φησιν τὸν Μικρὸν διάκοσμον ἔτεσιν ὕστερον
15 τῆς Ἰλίου ἁλώσεως τριάκοντα καὶ ἑπτακοσίοις. IX 84. 35
[S. 350,19] Φαβωρῖνος δέ φησιν ἐν ἸΠαντοδαπῆι ἱστορίαι λέγειν
Δημόκριτον περὶ ᾿Αναξαγόρου, ὡς οὐκ εἴησαν αὐτοῦ αἱ δόξαι αἵ τε
περὶ ἡλίου καὶ σελήνης, ἀλλὰ ἀρχαῖαι [d. h. des Leukippos,
5. 8. 848,20 Β΄; 366,35], τὸν δὲ ὑφηιρῆσθαι, διασύρειν TE αὐτοῦ τὰ
20 περὶ τῆς διακοσμήσεως καὶ τοῦ νοῦ ἐχθρῶς ἔχοντα πρὸς αὐτόν,
ὅτι δὴ μὴ προσήκατο αὐτόν.
Anfang der Schrift B 165?
5°. [um 3] ΚΟΣΜΟΓΡΑΦΙΗ. Vol. C 5.
5°. [m 4] ΠΈΡΙ ΤΩΝ TTAANHTON. Vgl. 360,17 Ε΄. 367,31.
25 5°. [m 1] ΠΈΡΙ ΦΎΣΕΩΣ A (H ΠΈΡΙ KOXMOY ΦΥΣΙΟΣ). Val. A 2
[5. 353,6]; Ο 5.
5%. [iv 2] ΠΈΡΙ ΦΎΣΕΩΣ Β ἢ ΠΈΡΙ ΑΝΘΡΩΤΙΟῪ ΦΥΣΙΟΣ ἡ ΠΕΡΙ ΣΑΡ-
ΚΟΣ. Vol. A139, O6.
u. [Iv 3] TIEPI ΝΟΥ (AEYKITITTOY). Vel.S. 350,1 ἢ ΠΕΡῚ YYXHE.
80 5%. [ιν 4] ΠΕΡΙ ΑΙΣΘΗΣΙΩ͂Ν Vgl. A 100 ff.

III—VI. PHYSIKALISCHE SCHRIFTEN.

4°. [mm 2] KLEINE WELTORDNUNG.
5. D. berichtet, er habe diese Schrift 730 Jahre nach Troias Eroberung
verfaßt. Er sei jung gewesen, als Anaxagoras bereits bejahrt war. Dessen
35 Ansichten über Sonne und Mond seien alt, er habe sie sich von früheren
Philosophen angeeignet. Namentlich verspottet er seine Weltordnung und
Lehre vom Geiste. Denn er war Anaxagoras feindlich gesinnt, weil er
keine Aufnahme bei ihm gefunden hatte.
25*
 388 55. DEMOKRITOS.

58. [v 1] ΠΈΡΙ ΧΥΜΩΝ. Vgl. A 129 δ΄

δ᾽, [v 2] ΠΈΡΙ ΧΡΟΩΝ. Vgl. A 123 ff.
δὶ, [ν 3] ΠΈΡΙ ΤΩΝ AIABEPONTRN PYZMRN (ἢ ΠΕΡῚ IAERN). Vgl.
A 135 8 688.
5 6. Sexrt. vo 137 [nach B 10] ἐν δὲ τῶι Περὶ ἰδεῶν" “γιγνώ-
GKEIV TE χρή, φησίν, ἄνθρωπον τῶιδε τῶι κανόνι, ὅτι ἐτεῆς
ἀπήλλακται᾽.
7. καὶ πάλιν: “δηλοῖ μὲν δὴ καὶ οὗτος ὁ λότος, ὅτι ἐτεῆι
οὐδὲν ἴσμεν περὶ οὐδενός, ἀλλ᾽ ἐπιρυσμίη ἑκάστοισιν ἣ
10 δόξις᾽.,
8. καὶ ἔτι “καίτοι δῆλον ἔσται, ὅτι ἐτεῆι οἷον ἕκαστον
γιγνώσκειν ἐν ἀπόρωι ἐστί".
a
Ψn
8”, [v 4] ΠΕΡΙ ΑΜΕΙΨΙΡΥΣΜΙΩ͂Ν. Vgl. B 139.
s®, [vi 1] KPATYNTHPIA. Vgl. A 33, 5. 357,28.
15 9. Sexrt. adv. math. vı 135 A. δὲ ὁτὲ μὲν ἀναιρεῖ τὰ φαινόμενα
ταῖς αἰσθήσεσι καὶ τούτων λέγει μηδὲν φαίνεσθαι κατ᾽ ἀλήθειαν,
ἀλλὰ μόνον κατὰ δόξαν, ἀληθὲς δὲ ἐν τοῖς οὖσιν ὑπάρχειν τὸ ἀτό-
μους εἶναι καὶ κενόν: “νόμωι᾽ γάρ φησι γλυκὺ καὶ νόμωι πικρόν,
aa
t>

νόμωι θερμόν, ἐν ψυχρόν, νόμωι χροιή, ἐτεῆι δὲ ἄτομα καὶ

90 κενόν᾽ [= Β 125] (ὅπερ (ἔστιν" γομίζεται μὲν εἶναι καὶ δοξάζεται
τὰ αἰσθητά, οὐκ ἐν δὲ κατ᾽ ἀλήθειαν ταῦτα, ἀλλὰ τὰ ἄτομα μόνον
καὶ τὸ κενόν). (136) ἐν δὲ τοῖς Κρατυντηρίοις, καίπερ ὑπε-
σχημένος ταῖς αἰσθήσεσι τὸ κράτος τῆς πίστεως ἀναθεῖναι, οὐδὲν
ἧττον εὑρίσκεται τούτων καταδικάζειν. φησὶ Yap' “ἡμεῖς δὲ τῶι
95 μὲν ἐόντι οὐδὲν ἀτρεκὲς συνίεμεν, μεταπῖπτον δὲ κατά τε
σώματος διαθήκην καὶ τῶν ἐπεισιόντων |καὶ τῶν ἀντιστη-
pıZövrwv.

δ᾽, [v 8] ÜBER DIE FORMVERSCHIEDENHEIT (DER ATOME) oder ÜBER

DIE GESTALTEN. e
e
Se
a
ur
ea
De

30 6. Der Mensch soll aus dieser Regel erkennen, daß er fern ist von
der Wirklichkeit. “

7. Auch diese Darlegung zeigt ja, daß wir von nichts etwas wirk- AB
=

lich wissen, sondern Zustrom (der Wahrnehmungsbilder) ist jeglichem

sein Meinen.
35 8. Und doch wird es klar werden, daß es seine Schwierigkeit hat
zu erkennen, wie jedes Ding wirklich beschaffen ist.
8". [νι 1] BEWÄHRUNGEN.
9. Wir nehmen aber in Wirklichkeit nichts untrügliches wahr, son-
dern nur was nach der jeweiligen Verfassung unseres Körpers und der
40 ihm zuströmenden oder entgegenwirkenden Einflüsse sich wandelt.
 B. FRAGMENTE. 5°—11e. 389

10. καὶ πάλιν φησίν “ἐτεῆι μέν νυν ὅτι οἷον ἕκαστον
ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν οὐ συνίεμεν, πολλαχῆι δεδήλωται.
105". [vi 2] ΠΕΡΙ ΕἸΔΏΛΩΝ ἢ ΠΕΡΙ TIPONOIAZ [?]. Vgl. A 77—79.
B 166. c. 54 A 29.
5 10. [vı3] ΠΕΡΙ AOFIKRN ἢ ΚΑΝΩΝ ΑΒΓ.
Vgl. Epikur TTepi κριτηρίου ἢ Κανών Diog. x 26. ΒΈΧΤ. vım 327 οἱ μὲν
doyuarıkoi τῶν φιλοσόφων. ... τιθέασιν αὐτήν [nämlich τὴν ἀπόδειξιν], οἱ de
Ἐμπειρικοὶ ἀναιροῦσιν, τάχα δὲ καὶ A. ἰσχυρῶς γὰρ αὐτῆι διὰ τῶν Κανόνων
ἀντείρηκεν. Der Plural des Titels wegen der 3 Bücher, über die vgl. A 111,
10 ferner c.62B und c. 63.
11. Sext. vır 138 [nach B 8] ἐν δὲ τοῖς Κανόσι δύο φησὶν
εἶναι γνώσεις τὴν μὲν διὰ τῶν αἰσθήσεων τὴν δὲ διὰ τῆς διανοίας,
ὧν τὴν μὲν διὰ τῆς διανοίας γνησίην καλεῖ προσμαρτυρῶν αὐτῆι
τὸ πιστὸν εἰς ἀληθείας κρίσιν, τὴν δὲ διὰ τῶν αἰσθήσεων σκοτίην
15 ὀνομάζει ἀφαιρούμενος αὐτῆς τὸ πρὸς διάγνωσιν τοῦ ἀληθοῦς
ἀπλανές. (189) λέγει δὲ κατὰ λέξιν. "yvwung δὲ δύο εἰσὶν
ἰδέαι, ἣ μὲν γνησίη, N δὲ σκοτίη: καὶ σκοτίης μὲν τάδε
σύμπαντα, ὄψις, ἀκοή, ὀδμή, γεῦσις, ψαῦσις. ἣ δὲ γνησίη,
ἀποκεκριμένη δὲ ταύτης΄. εἶτα προκρίνων τῆς σκοτίης τὴν
20 γνησίην ἐπιφέρει λέγων: “ὅταν ἡ σκοτίη μηκέτι δύνηται μήτε
ὁρῆν En’ ἔλαττον μήτε ἀκούειν μήτε ὀδμᾶσθαι μήτε τεύε-
σθαι μήτε ἐν τῆι ψαύσει αἰσθάνεσθαι, ἀλλ᾽ ἐπὶ λεπτότερον
(den ζητεῖν, τότε ἐπιγίνεται fh γνησίη ἅτε ὄργανον ἔχουσα
τοῦ νῶσαι λεπτότερον).
25 115. [νι 4] ΑΠΟΡΗΜΑΤΩΝ (AB...?).
AZYNTAKTA
[nicht in die Tetralogienordnung der Physika eingereihte Problemschriften].
11", [Ἂσ. 1] AITIAI OYPANIAI.
11°. [Ao. 2] AITIAI AEPIOI.
30 10. Daß wir nun, wie jedes Ding in Wahrheit beschaffen oder
nicht beschaffen ist, nicht wahrnehmen können, ist oft dargelegt worden.
10", [νι 8] ÜBER LOGIK oder DENKREGELN.
11. Es gibt zwei Formen der Erkenntnis, die echte und die un-
echte. Zur unechten gehören folgende allesamt: Gesicht, Gehör, Ge-
35 ruch, Geschmack, Gefühl. Die andere Form aber ist die echte, die von
jener jedoch völlig geschieden ist. Im Folgenden setzt er den Vorrang
der echten vor der unechten Erkenntnis auseinander und fügt die Worte
hınzw: Wenn die unechte nicht mehr ins Kleinere sehen oder hören
oder riechen oder schmecken oder tasten kann, sondern (die Unter-
40 suchung) ins Feinere (geführt werden muß, dann tritt an ihre Stelle
die echte, die ein feineres Denkorgan besitzt).
 390 55. DEMOKRITOS.

118, [Ἂσ. 8] AITIAI ΕΠΙΠΕΔΟΙ.

11°. [Ἂσ. 4] ΑΙΤΙΑΙ ΠΈΡΙ ΠΎΡΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ EN ΠΎΡΙ.
[Ἂσ. 5] AITIAI ΠΕΡΙ ΦΩΝΩ͂Ν.
118, [Ἂσ. 6] AITIAI ἸΤΕΡΙ ΣΠΈΡΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ®YTQN ΚΑΙ ΚΑΡΊΤΩΝ.
5 11", [Ἂσ. 17] AITIAI TIEPI ΖΩΙΩΝ ΑΒΤ. Vgl. A 151 Ε΄ τ2U.
τ
δ
11%. PAo. 8] AITIAI ΣΥΎΜΜΕΙΚΤΟΙ.
11%. [’Ao. 9] ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΛΙΘΟΥ. Vgl. A 165.

VII—IX. MAOHMATIKA.
11. [vu 1] ΠΈΡΙ ΔΙΑΦΟΡΗΣ FNQMHE [Ὁ ἢ ΠΕΡῚ YAYZIOZ KYKAOY
10 ΚΑΙ ΣΦΑΙΡΗΣ.
11", [va 3] ΠΈΡΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΗΣ. Vel. Β 155.
115. [νπὶ 8] ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΩ͂Ν (AB?).
11°. [νι 4] ΑΡΙΘΜΟΙ. |
11, [vom 1] ΠΈΡΙ AAOTQN ΓΡΑΜΜΩ͂Ν ΚΑΙ ΝΑΣΤΩΝ [?] Α Β.
1ὅ 111, [νππὶ 2] ΕΚΠΕΤΑΣΜΑΤΑ. uc

11". [vıu 3] MEFAZ ENIAYTOZ ἢ AZTPONOMIH. TIAPATIHFMA. Vgl.

S. 391,38; B 115°. Diıoc. v 43 Theophrasts Schrift Περὶ τῆς Anuo-
κρίτου ἀστρολογίας.
12. CENSOR. 18,8 est et Philolai anmus |32 A 22]... et Demoeriti να
ee
li

20 ex ammis LXXXII cum intercalariis [nämlich mensibus] perinde [wie

Kallippos] viginti octo.
13. APOLLON. de pronom. p. 65,15 Schneid. καὶ Φερεκύδης ἐν τῆι
Θεολογίαι καὶ ἔτι A. ἐν τοῖς Περὶ ἀστρονομίας Kal ἐν τοῖς
ὑπολειπομένοις συντάγμασι συνεχέστερον χρῶνται τῆι ἐμεῦ
25 καὶ ἔτι τῆι ἐμέο. Vgl. Β 295.

14. ÜBERRESTE DES PARAPEGMA DER ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΗ.

1. Vırruv. ıx 6,3 de naturalibus autem rebus Thales Milesius, Anaxagoras 2a
Dh
a
u
e

Olaxomenius, Pythagoras Samius, Xenophanes Colophonius, D. Abderites ratio-

nes, quibus eae res natura rerum gubernarentur quemadmodumeumque effectus
30 habeant, excogitatas religquerunt. quorum inventa secuti siderum (ortus) et occasus
tempestatumque significatus Eudoxus, Buctemon, Callippus, Meto, Philippus,
Hipparchus, Aratus ceterique ex astrologia parapegmatorum disciplinis in-
venerunt et eas posteris explicatas reliquerunt. 1x 5,4 quae figurata conformataque

VIIL—IX. MATHEMATISCHE SCHRIFTEN.

3 11’, [vm 3] WELTJAHR oder ASTRONOMIE SAMT TAFEL,
12. Das Weltjahr Demokrits besteht aus 82 gewöhnlichen Jahren mat
28 Schaltmonaten.
13. Meiner [kontrahierte und unkontrahierte Form].
 B. FRAGMENTE. 11d—14 [PARAPEGMA|. 391

sunt siderum in mundo simulacra natura divinaque mente designata, ut Demo-

cerito physico placuit, exposur, sed tantum ea quorum ortus et occasus possumus
animadvertere et oculis contueri.
2. Eupox. ars astron. col. 22,21 [p. 25 2 Εὐδόξωι Δημοκρίτωι χειμερινοὶ
5 τροπαὶ ἀθὺρ ὁτὲ μὲν κ ὁτὲ δὲ 10; 23,3 ἀπὸ ἰσημερίας μεθοπωρινῆς ἐπὶ χειμε-
ρινὰς τροπὰς Εὐδόξωι ἡμέραι OB, Δημοκρίτωι ἡμέραι ρα. ., ἀπὸ τροπῶν χει-
en εἰς ἰσημερίαν ἐαρινὴν Εὐδόξωι καὶ A—wı ἡμέραι da, Εὐκτήμονι OB.
3. [GEMIN.] isag. Bm etwa aus dem 2. J. v. Chr.) Ρ. 218, 14 Manit.
[Skorpion] ἐν δὲ τῆι ὃ ἡμέραι Δημοκρίτωι Πλειάδες δύνουσιν ἅμα ἠοῖ ἄνεμοι
10 χειμέριοι ὡς τὰ πολλὰ καὶ ψύχη ἤδη καὶ πάχνη ἐπιπνεῖν φιλεῖ᾽ φυλλορροεῖν
ἄρχεται τὰ δένδρα μάλιστα.
p. 220,5 ἐν δὲ τῆι τ A—wı Λύρα ἐπιτέλλει ἅμα ἡλίωι ἀνίσχοντι" καὶ ὁ ἀὴρ
χειμέριος γίνεται ὡς ἐπὶ τὰ πολλά.
p. 222,9 (Schütze) ἐν δὲ τῆι τς A—wı ᾿Αετὸς ἐπιτέλλει ἅμα ἡλίωι" καὶ ἐπι-
15 σημαίνειν φιλεῖ βροντῆι καὶ ἀστραπῆι καὶ ὕδατι ἢ ἀνέμωι ἢ ἀμφότερα ὡς ἐπὶ
τὰ πολλά.
p. 224,5 (Steinbock) ἐν δὲ τῆι ıB A—wı νότος πνεῖ ὡς (ἐπὶ τὰ πολλά).
p. 224,22 (Wassermann) ἐν δὲ τῆι Υ Εὐκτήμονι ὑετίαι A—wı ἄλογχος,
χειμών.
20 p. 226,4 ἐν δὲ τῆι τς A—wı ζέφυρος πνεῖν ἄρχεται καὶ παραμένει. ἡμέραι
T καὶ u ἀπὸ τροπῶν.
p. 226,15 (Fische) ἐν δὲ τῆι ὃ A—wı ποικίλαι ἡμέραι γίνονται ἁλκυονίδες
καλούμεναι.
p. 226,23 ἐν δὲ τῆι τὸ A—wı ἄνεμοι πνέουσι ψυχροί, οἱ ὀρνιθίαι καλού-
25 μενοι ἡμέρας μάλιστα ἐννέα.
Ῥ. 228,23 (Widder) A—wı Πλειάδες κρύπτονται ἅμα ἡλίωι ἀνίσχοντι καὶ
ἀφανεῖς γίνονται νύκτας N.
p. 232,16 (Zwillinge) ἐν δὲ τῆι τ A—wı ὕδωρ γίνεται.
Ῥ. 232,21 ἐν δὲ τῆι κθ A—wı ἄρχεται ᾿Ωρίων ἐπιτέλλειν καὶ φιλεῖ ἐπιση-
30 μαίνειν ἐπ᾽ αὐτῶι.
4. Prim. n. h. ΧΥΙΠΙ 231 D. talem futuram hiemem arbitratur qualis fuerit
brumae dies et circa eum terni, item solstitio aestatem. (Vgl. THEOPHR. q.f. de
sign. 57.) 312 dein consentiunt, quod est rarum, Philippus ... Demoeritus,
Budoxus 1111 Kal. Oct. [28. Sept.) Capellam matutino exoriri et III Kal. [29. Sept.)
35 Haedos.
5. Scmor. Arorı. Ruop. B 1098 “Zeug δ᾽ ἀνέμου βορέαο μένος Kivnoev ἀῆναι,
ὕδατι σημαίνων διερὴν ὁδὸν ᾿Αρκτούροιο᾽] τοῦτο δὲ ἔφη, ἐπεὶ κατὰ τὴν ἐπιτολὴν
τοῦ ᾿Αρκτούρου σφοδροὶ καταχέονται ὄμβροι, ὥς φησι Δ. ἐν τῶι Περὶ ἀστρο-
νομίας καὶ Ἄρατος [Phaen. 744].
40 6. CLODII CALEND. in Lydus de ost. ed. Wachsm.? p. 157,18 καὶ ταῦτα μὲν
ὁ Κλώδιος ἐκ τῶν παρὰ Θούσκοις ἱερῶν πρὸς λέξιν᾽ καὶ οὐκ αὐτὸς μόνος, ἀλλὰ
μὴν καὶ Εὔδοξός τε ὁ πολύς, Δημόκριτος πρῶτος αὐτῶν, Βάρρων τε ὁ Ῥω-
μαῖος κτλ. |
7. PToLEnm. apparit. epileg. ebenda p. 275,1 καὶ τούτων ἀνέγραψα τὰς ἐπι-
45 σημασίας καὶ κατέταξα κατά τε Αἰγυπτίους καὶ Δοσίθεον... Δημόκριτον.
τούτων δὲ Αἰγύπτιοι ἐτήρησαν παρ᾽ ἡμῖν... . Δ. ἐν Μακεδονίαι καὶ Θραίκηι. διὸ
δὴ μάλιστα ἄν τις ἐφαρμόζοι τὰς μὲν τῶν Αἰγυπτίων ἐπισημασίας ταῖς περὶ τοῦ-
 392 55. DEMOKRITOS.

τον τὸν παράλληλον χώραις, ... τὰς δὲ Anmorpfrou...., καθ᾽ ὃν ἡ μεγίστη τῶν
ἡμερῶν ὡρῶν ἐστιν ἰσημερίνων ἴε.
p. 213,19. Thoth ız [14. Sept.]... A—wı ᾿Αβδηρίτηι (ἐπισημαίνει kai) χελι-
dWv ἀφανίζεται.
5 p. 215,18. Thoth x® [26. Sept.] A—wı ὑετὸς καὶ ἀνέμων ἀταξία.
p. 217,12. Phaophi ἢ [5. Okt.] A—wı χειμάζει᾽ σπόρου ὥρα.
p. 220,13. Athyr ß [29. Okt.] A—wı ψύχη ἢ πάχνη.
p. 223,14. Athyr ız [13. Nov.] A—wı χειμὼν καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θά-
λασσαν.
10 p. 227,5. Choiak ἃ [27. Nov.) A—wı ὁ οὐρανὸς ταραχώδης καὶ ἡ θάλασσα
ὡς τὰ πολλά.
Q-

. 229,10. Choiak θ [5. Dez.] A—wı χειμών.

.230,11. Choiak ıd [10. Dez.] A—wı βρονταί, ἀστραπαί, ὕδωρ, ἄνεμοι.
233,8. Tybi a [27. Dez.] A—wı μέγας χειμών.
15 233,15. Tybi Y [29. Dez.] A—wı ἐπισημαίνει.
234,17. Tybi 8 [4. Januar] A—wı νότος ὡς τὰ πολλά.
237,17. Tybi κε [20. Jan.] A—wı ἐφύει.
238,6. Tybi κθ [24. Jan.] A—wı μέγας χειμών.
. 240,12. Mechir ıß [6. Febr.] A—wı ζέφυρος ἄρχεται πνεῖν.
20 . 241,6. Mechir ıd [8. Febr.] A—wı ζέφυρος πνεῖ.
'ΘSE
SE
'Ὁ
Ὁ= . 243,5. Mechir ἃ [24. Febr.] A—wı ποικίλαι ἡμέραι αἱ καλούμεναι ἁλ-
κυονίδες.
p. 245,1. Phamenoth τὰ [7. März] A—wı ἄνεμοι ψυχροί: ὀρνιθίαι ἐπὶ
ἡμέρας θ. I,
25 . 246,16. Phamenoth κβ [18. März) A—wı ἐπισημαίνει, ἄνεμος ψυχρός.
. 247,18. Pharmuthi a [27. März) A—wı ἐπισημαίνει.
. 252,2. Pharmuthi κθ [24. April] A—wı ἐπισημαίνει.
. 258,10. Payni Y [28. Mai] A—wı ὑετία.
.259,9. Payni ® [3. Juni] A—wı ὕδωρ ἐπιγίνεται.
30 a . 262,19.
te
5
Ὁ
m Payni κη [22. Juni] A—wı ἐπισημαίνει.
p. 263,18. Epiphi ὃ [28. Juni] A—wı ζέφυρος καὶ ὕδωρ ἑῶιον, εἶτα βορέαι
πρόδρομοι ἐπὶ ἡμέρας Z.
p. 267,4. Epiphi κβ [16. 7.11 A—wı ὕδωρ, καταιγίδες.
p. 268,21. Mesori ß [26. Juli] A—wı, Ἱππάρχωι νότος καὶ καῦμα.
35 p. 271,22. Mesori κε [19. August) A—wı ἐπισημαίνει ὕδασι καὶ ἀνέμοις.
8. Ioann. LyD. de mens. ıv 16 ff. (Kalender)
p. 78,15 Wünsch [Jan. 15.] Δ---ος δὲ τὸν λίβα μετὰ ὄμβρου φησὶ γίνεσθαι.
p. 79,5 [Jan. 18.] Δ---ος λέγει δύεσθαι τὸν Δελφῖνα καὶ τροπὴν ὡς ἐπὶ πολὺ
γίνεσθαι.
40 p. 79,16 [Jan. 23.] Δ--τος ἄνεμον λίβα πνεῦσαι λέγει.
p. 109,3 (März 171 ἐν δὲ τῆι ἡμέραι τῶν Βακχαναλίων Δ---ος δύεσθαι τοὺς
᾿Ιχθύας λέγει.
p. 159,16 [Sept. 2.] ἐν ταύτηι τῆι ἡμέραι ὁ Δ. λέγει ἐναλλαγὴν ἀνέμων συμ-
βαίνειν καὶ βροχῆς ἐπικράτειαν.
45 p. 163,10 [Okt. 6] 6 Δ---ος τοὺς ᾿Ερίφους ἀνίσχειν καὶ βορρᾶν πνεῖν διισχυ-
ρίζεται.
p. 169,3 [Nov. 25.] 6 Δ---ος λέγει τὸν ἥλιον (ἐν) Τοξότηι γίνεσθαι.
 B. FRAGMENTE. 14 [PARAPEGMA|]. 142—17. 393

14°, [vıı 4] AMIAAA KAEYYAPAI [P].

14°. [mt 1] OYPANOFPAGHH.
14°. [x 2] ΓΕΩΓΡΑΦΙΗ.
15. AGATHEM. 11. 2 εἶτα [nach Anaximander (vgl. S. 12,36) Heka-
5 taios, Hellanikos) (1) Δαμάστης ὁ Σιγειεὺς τὰ πλεῖστα ἐκ τῶν
Ἑκαταίου μεταγράψας περίπλουν ἔγραψεν ἑξῆς Δ. καὶ Εὔδοξος
Koi ἄλλοι τινὲς γῆς περιόδους καὶ περίπλους ἐπραγματεύσαντο.
(2) οἱ μὲν οὖν παλαιοὶ τὴν οἰκουμένην ἔγραφον στρογγύλην, μέσην
δὲ κεῖσθαι τὴν “Ἑλλάδα καὶ ταύτης Δελφούς" τὸν ὀμφαλὸν γὰρ ἔχειν
10 τῆς γῆς. πρῶτος δὲ Δ. πολύπειρος ἀνὴρ συνεῖδεν, ὅτι προμήκης
ἐστὶν ἡ τῇ ἡμιόλιον τὸ μῆκος τοῦ πλάτους ἔχουσα: συνήινεσε τού-
τῶι καὶ Δικαίαρχος ὁ Περιπατητικός. Vgl. A 94.
15°. [1x 8] ΠΟΛΟΓΡΑΦΙΗ. Vgl. Ὁ 5.
15°. [1x 4] AKTINOTPAGIH. Bezieht sich hierauf Vırruv. vor pr. 11
15 [46 A 39]? Vgl. Damıan. opt. ed. R. Schoene (B. 1897) Anh. 5. 28.108’

X. XI. MOYZIKA.
15°. [x 1] ΠΈΡΙ ΡΥΘΜΩΝ ΚΑΙ APMONIHZ.
16. Marius THEODOR. de metr. p. 19 metrum dactylicum hexa-
meirum inventum primitus ab Orpheo Critias asserit, D. a Musaeo.
20 16", [x 2] ΠΕΡΙ ΠΟΙΗΣΙΟΣ.
17. Cıc. de orat. τί 46,194 saepe enim audivi poetam bonum neminem
(id quod a Democrito et Platone in scriptis relictum esse dieunt) sine
inflammatione animorum existere posse et sine quodam adflatu quasi
furoris. de divin. ı 38,80 negat enim sine furore D. quemquam poetam
25 magnum esse posse, quod idem dieit Plato. HoRAT. d. art. poet. 295
ingenium misera qwia fortunatius arte credit et excludit sanos Helicone
poetas Demoeritus ete. Vielleicht identisch mit:

14°. [τχ 2] GEOGRAPHIE oder ERDUMSCHIFFUNG.

15. Die Erde sei nicht rund, sondern länglich gestreckt; ihre Lünge
30 betrage das anderthalbfache der Breite.

X, XI. PHILOLOGISCHE SCHRIFTEN.

15°. [x 1] ÜBER RHYTHMEN UND HARMONIE.
16. Nach D. hat Musaios den Hexameter erfunden.
16°, [x 2] ÜBER POESIE.
35 17. Kewm Dichter sei ohme einen gewissen Wahnsinn zu denken.
 394 55. DEMOKRITOS.

18. CLEm. Strom. vı 168 p. 827 P. καὶ ὁ A. ὁμοίως [wie Plato

Ion 534B] ποιητὴς δὲ ἅσσα μὲν ἂν γράφηι μετ᾽ ἐνθου-
σιασμοῦ καὶ ἱεροῦ πνεύματος, καλὰ κάρτα ἐστίν. Vgl.
B 21:11}:
5 18°, [x 3] ΠΕΡῚ KAAAOZYNHEZ ETTE®N.
18, [x 4] ΠΕΡῚ EYPRNRN ΚΑΙ ΔΥΣΦΩΝΩΝ FPAMMATRN.
19. ἘΒΤΑΤΗ. ad Γ 1 p. 370,15 τὸ γάμμα στοιχεῖον γέμμα φασὶν
Ἴωνες καὶ μάλιστα A., ὃς καὶ τὸ μῦ μῶ λέγει aus Photius, dessen
Glosse μῶ: τὸ μῦ στοιχεῖον A. erhalten ist.
10 20. ScHoL. Dıoxys. ΤΉΒΑΟ. p. 184,3 Ε΄, Hildeg. τὰ ὀνόματα τῶν
στοιχείων ἄκλιτά εἰσιν... παρὰ Δημοκρίτωι δὲ κλίνονται" λέγει γὰρ
δέλτατος καὶ θήτατος.
20". [ΧΙ 1] ΠΕΡῚ ΟΜΗΡΟῪ ἢ OPOOETIEIHZ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΕΩΝ.
21. Dıo 36,1 [π|109,21 Arnim] ὃ μὲν Δ. περὶ Ὁμήρου φησὶν
15 οὕτως: Ὅμηρος φύσεως λαχὼν θεαζούσης ἐπέων κόσμον
ἐτεκτήνατο παντοίων᾽, ὡς οὐκ ἐνὸν ἄνευ θείας καὶ δαιμονίας
φύσεως οὕτως καλὰ καὶ σοφὰ ἔπη ἐργάσασθαι. Vel.B 18.
22. PORPHYR. quaest. hom. I 274,9 Schrad. [zu ® 252] οἱ δὲ κατ-
εψεύσαντο τοῦ ποιητοῦ ὡς “μελανόστου᾽ ὑφ᾽ ἕν ὡς Ὀρέστου
90 εἰρηκότος διὰ τὸ καὶ Δημόκριτον ἱστορεῖν ἐπὶ τοῦ ἀετοῦ τὰ ὀστᾶ
μέλανα εἶναι καταψευδόμενοι τῆς ἀληθείας.
23. Scuor. Hom. A zu H 390 τὸ “ὡς πρὶν ὥφελλ᾽ ἀπολέσθαι᾽ εἴτε
καὶ τοῖς Ἑλλησιν εἰς ἐπήκοον λέγει ὃ κῆρυξ πρὸς τὸ συγγνωμονεῖν
τοῖς ἄλλοις Τρωσὶν ὡς καὶ αὐτοῖς ὀργιζομένοις, εἴτε καθ᾽ ἑαυτὸν
25 καὶ ἠρέμα, ὡς Δ. ἀξιοῖ ἀπρεπὲς ἡγησάμενος τὸ φανερῶς λέγεσθαι,
ἀμφότερα προστικτέον.

18. Was immer ein Dichter vom Gotte und dem heiligen Geiste
getrieben schreibt, das ist gewiß schön.
18°. [x 4] ÜBER WOHL UND ÜBEL KLINGENDE BUCHSTABEN.
30 19. Gemma (statt Gamma), Mö (statt My).
20. Des Deltas, des Thetas.
20°. [xı 1] ÜBER HOMER oder ÜBER SPRACHRICHTIGKEIT UND DUNKLE
WORTER.
21. Homer, dem ein göttliches Talent zu teil ward, zimmerte einen
35 Prachtbau mannigfaltiger Gedichte.
22. D. berichtet, der Adler habe schwarze Knochen.
23. Homers Worte: »O wär’ er doch früher gestorben« (Alexander)
spricht der Herold für sich und leise, wie D. meint, der es für un-
schicklich hält, diese Worte offen auszusprechen.
 B. FRAGMENTE. 18—26». 395

24. EUSTATH. zu 0 376 p. 1784 ἰστέον δὲ ὅτι ἐς τοσοῦτον ἠξιώθη

λόγου τοῖς παλαιοῖς ὁ εὐνοϊκὸς οὗτος δοῦλος Εὔμαιος, ὥστε Kal
μητέρα αὐτοῦ ἐξευρίσκουσι. Δ. μὲν Πενίαν, Εὐφορίων δὲ Πάν-
θειαν, Φιλόξενος δὲ ὁ Σιδώνιος Δανάην.
5 25. zu u 65 p. 1713 ἀμβροσίαν δὲ τὰς ἀτμίδας αἷς ὁ ἥλιος
τρέφεται, καθὰ δοξάζει καὶ Δ.
25°. [xr 2] ΠΈΡΙ ΑΟΙΔΗΣ.
25». [χι 3] ΠΈΡΙ PHMATRN.
26. ProcL. in Crat. 16 p. 6 Boiss. ὅτι τῆς Κρατύλου δόξης γέγονε
10 Πυθαγόρας τε καὶ Ἐπίκουρος, A. τε καὶ ᾿Αριστοτέλης τῆς Ἕρμο-
γένους... ». 7 διὰ δὲ τοῦ θεμένου τὰ ὀνόματα τὴν ψυχὴν ἠινίτ-
teto [Pythagoras], ἥτις ἀπὸ νοῦ μὲν ὑπέστη καὶ αὐτὰ μὲν τὰ
πράγματα οὐκ ἔστιν ὥσπερ ὁ νοῦς πρώτως, ἔχει δ᾽ αὐτῶν εἰκόνας
καὶ λόγους οὐσιώδεις διεξοδικοὺς οἷον ἀγάλματα [vgl. Demokrit
16 Β 142] τῶν ὄντων ὥσπερ τὰ ὀνόματα ἀπομιμούμενα τὰ νοερὰ εἴδη
τοὺς ἀριθμούς᾽ τὸ μὲν οὖν εἶναι πᾶσιν ἀπὸ νοῦ τοῦ ἑαυτὸν γινώ-
σκοντος καὶ σοφοῦ, τὸ δ᾽ ὀνομάζεσθαι ἀπὸ ψυχῆς τῆς νοῦν μιμου-
μένης. οὐκ ἄρα, φησὶ Πυθαγόρας, τοῦ τυχόντος ἐστὶ τὸ ὀνοματουρ-
γεῖν, ἀλλὰ τοῦ τὸν νοῦν ὁρῶντος καὶ τὴν φύσιν τῶν ὄντων: φύσει
20 ἄρα τὰ ὀνόματα. ὁ δὲ Δ. θέσει λέγων τὰ ὀνόματα διὰ τεσσάρων
ἐπιχειρημάτων τοῦτο κατεσκεύαζεν ἐκ τῆς ὁμωνυμίας᾽ τὰ γὰρ διά-
φορὰ πράγματα τῶι αὐτῶι καλοῦνται ὀνόματι᾽ οὐκ ἄρα φύσει τὸ
ὄνομα᾽ καὶ ἐκ τῆς πολυωνυμίας: εἰ γὰρ τὰ διάφορα ὀνόματα ἐπὶ
τὸ αὐτὸ καὶ Ev πρᾶγμα ἐφαρμόσουσιν, καὶ ἐπ᾽ ἄλληλα, ὅπερ ἀδύ-
25 νατον᾿ τρίτον ἐκ τῆς τῶν ὀνομάτων μεταθέσεως. διὰ τί γὰρ τὸν
᾿Αριστοκλέα μὲν Πλάτωνα τὸν δὲ Τύρταμον Θεόφραστον μετωνο-
μάσαμεν, εἰ φύσει τὰ ὀνόματα; ἐκ δὲ τῆς τῶν ὁμοίων ἐλλείψεως "
διὰ τί ἀπὸ μὲν τῆς φρονήσεως λέγομεν φρονεῖν, ἀπὸ δὲ τῆς δικαιο-
σύνης οὐκέτι παρονομάζομεν ;; τύχηι ἄρα καὶ οὐ φύσει τὰ ὀνόματα.
80 καλεῖ δὲ ὁ αὐτὸς τὸ μὲν πρῶτον ἐπιχείρημα πολύσημον, τὸ δὲ
δεύτερον ἰσόρροπον, {τὸ δὲ τρίτον μετώνυμον)ν, τὸ δὲ τέταρτον
γώνυμον.
26°. [ΧΙ 4] ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΩ͂Ν. [Buchzahl fehlt.]
24. D. nennt des Eumaios Mutter Penia (Armut).
35 25. Unter Ambrosia versteht auch D. die Dünste, von denen sich die
Sonne nährt.
25°. [xı 3] ÜBER DIE WÖRTER.
26. D. unterscheidet mehrdeutige, gleichbedeutende, umgenannte und
unbenannte Wörter und erweist daraus den konventionellen Ursprung der
40 Sprache.
 396 55. DEMOKRITOS.

XD. XII. TEXNIKA.

26’. [xır 1] ΠΡΟΓΝΩΣΙΣ.
Im Vatic. gr. 2304 s. xv/xvı ἢ, 6r δημοκρίτου ἀβδηρίτου προγνωστικά (Cap. 1
περὶ οἰδημάτων) wahrsch. Rückübers. aus ἃ. lat. Traktat Ypocratis Pronostica
5 Demoerito summo philosopho. So Sangall. 44 5. ıx f. 220. Prognostica Demoeriti
Cod. Augiensis lat. 120 (Karlsruhe, früher Kl. Reichenau) 5. ıx f. 187v. Pseud-
hippokr. Schwindelschr. d. r. Kaiserzeit, nicht die TIpöyvwoıc, liegt zu Grunde.
26.° [χη 2] ΠΕΡῚ AIAITHZ H AIAITHTIKON.
Vgl. Hipp. Περὶ διαίτης Anf. [v1 466 L.] ei μέν μοί τις ἐδόκει τῶν πρότερον RS
nn
D
lu
ee
10 συγγραψάντων περὶ διαίτης ἀνθρωπίνης τῆς πρὸς ὑγίειαν ὀρθῶς ἐγνωκὼς συγγε-
γραφέναι πάντα διὰ παντός... . ἱκανῶς ἂν εἶχέ μοι. .. τούτοισι χρέεσθαι... νῦν
δὲ πολλοὶ μὲν ἤδη συνέγραψαν κτλ.
261, [zu 3] IHTPIKH TN2MH (TN2MHZ Gomperz).
26°. [x 4] AITIAI ΠΕΡῚ AKAIPIRQN ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΙΩΝ.
15 26°. [ΧΠῚ 1] ΠΈΡΙ TERPFIHZ H TERPFIKON. VARRO τ. rust. 11,8
[S. 264,3]. COLUMELLA der. rust. I praef. 32 accedit huc quod ille quem
nos perfectum esse volumus agricolam, δὲ quidem artis consummatae non
sit nec in umwersa rerum natura sagacitatem Demoeriti vel Pythagorae
fwerit consecutus etc.
20 27. Corum. In 12,5 status coei, cwius regionem quam spectare de-
beant vineae vetus est dissensio ..... Democrito et Magone laudantibus caeli
plagam septentrionalem, qwia esxistiment ei subiectas feracissimas fieri
vineas quae tamen bonitate vimi superentur.
28. CoLuMm. ΧΙ 3,2 Demoeritus in eo libro quem Georgicon appel-
25 lavıt parum prudenter censet eos facere, qui hortis extruant mumimenta, n
re
Aa
u
ee
ν᾿.
quod neque latere fabricata maceries perennare possit pluvüs ac tempesta-
tibus plerumque infestata, eque lapide supra rei dignitatem poscat impensa ;
si vero amplum modum saepire quis velit, patrimomio esse opus.

XII. XIII. TECHNISCHE SCHRIFTEN.

30 26'. [xım 1] ÜBER ACKERBAU.
27. D. meint, die Weinberge sollten nach Norden angelegt werden,
weil sie so am ertragreichsten würden, ohme freilich in der Güte des
Weins die erste Stelle einzunehmen. ai
dd

28. Unklug verfahren diejenigen, welche ihre Gärten wmmauern. Denn

35 eine Mauer aus Luftziegeln kann dem Regen und Stwrme nicht stand-
halten und eine steinerne erfordert Kosten, die dem Werte der Sache nicht
entsprechen. Wenn man gar ein großes Stück Land mit einer Mauer
umfriedigen wollte, würde man sein väterliches Erbe verbauen müssen.
 B. FRAGMENTE. 26b6—32. 397

28°, [xıı 2] ΠΈΡΙ ΖΩΓΡΑΦΙΗΣ.

28", [xı 3] TAKTIKON.
28°. [xım 3] OTTAOMAXIKON.

ECHTE FRAGMENTE AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN.

5 29. Aporron. Cit. in Hipp. p. 6,29 Schoene ταύτης δὲ τῆς Eußo-
λῆς τὴν ἰσχυροτάτην ἀνάγκην περιεχούσης ὁ Βακχεῖος τὴν ἐπὶ τοῦ
μοχλοειδοῦς ξύλου λεγομένην ἄμβην ἐν τοῖς Περὶ τῶν ᾿Ἱπποκρατείων
λέξεων ἐξηγεῖται, ὅτι “ἐν ταῖς λέξεσιν ἀναγέγραπται, ὡς “Podioı
ἄμβωνας καλοῦσι τοὺς τῶν ὀρῶν λόφους καὶ καθόλου τὰς προσανα-
10 βάσεις΄. καὶ διὰ τούτων φησὶν πάλιν “ἀναγέγραπται δὲ καὶ ὡς 6
Δ. εἴη καλῶν τῆς ἴτυος τὴν τῶι κοίλωι περικειμένην ὀφρὺν ἄμβην᾽.
Vgl. Erotian. p. 52,10 Klein.
29°. Arorr. Dysc. de pron. p. 92,20 Schn. ai πληθυντικαὶ (el) καὶ
κοινολεκτοῦνται κατ᾽ εὐθεῖαν πρός τε Iwvwv καὶ ᾿Αττικῶν ἡμεῖς,
15 ὑμεῖς, σφεῖς, ἔστιν πιστώσασθαι καὶ τὸ ἀδιαίρετον τῆς εὐθείας
παρ᾽ Ἴωσιν ἐκ τῶν περὶ Δημόκριτον, Φερεκύδην, Ἑκαταῖον.
30. CLEM. Protr. 68 ı 52,16 Stähl. Strom. v 108 ρ. 709, Vel.
81 A 8.
᾿ τῶν λογίων ἀνθρώπων ὀλίγοι ἀνατείναντες τὰς χεῖρας
20 ἐνταῦθα, οὗ νῦν ἠέρα καλέομεν οἱ Ἕλληνες" ὑἱπάντα(, φα-
σίν,) Ζεὺς μυθεῖται καὶ πάνθ᾽ οὗτος οἶδε καὶ διδοῖ καὶ
ἀφαιρεῖται καὶ βασιλεὺς οὗτος τῶν πάντων. |
31. [50 Natorp] CLem. paed. ı 6, τ 93,15 Stähl. ἰατρικὴ μὲν γὰρ
κατὰ Δημόκριτον σώματος νόσους ἀκέεται, σοφίη δὲ ψυχὴν
25 παθῶν ἀφαιρεῖται. Vgl. Ο 6,2.
32. [86 N.] — — 941214,9. Hipp. ref. vu 14 p. 428,67 Gott.
STOB. It 6,28. Vgl. Gar. xvır A 521. xıx 176. 8. zu B 124.

ECHTE FRAGMENTE AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN.

29. Schildrand.
30 29°. Wir, ihr, sie (kontrahierte Formen).
30. Einige der gelehrten Männer erheben ihre Hände zu dem Orte,
wo wir Hellenen jetzt sagen, daß die Luft sich befinde, und sprechen
dabei: Alles beredet Zeus mit sich und alles weiß und gibt und nimmt
er und König ist er über alles.
35 31. Die Arzneikunst heilt die Gebresten des Leibes, die Philosophie
befreit die Seele von Leidenschaften.
 398 55. DEMOKRITOS.

Zuvouoin ἀποπληξίη σμικρή᾽ ἐξέσσυται Yap ἄνθρωπος

ἐξ ἀνθρώπου καὶ ἀποσπᾶται πλητῆι τινι μεριζόμενος. νὰa

33. [187 Ν.] Cem. Strom. ıv 151 p. 631 P. Stop. ıı 31,65 [π 213, a,
« =

1 W.] vor B 182.

5 N φύσις καὶ N διδαχὴ παραπλήσιόν ἐστι. καὶ γὰρ N
διδαχὴ μεταρυσμοῖ τὸν ἄνθρωπον, μεταρυσμοῦσα δὲ φυ-
σιοποιεῖ.
34. DAvıp Prol. 38,14 Busse καὶ ὥσπερ ἐν τῶι παντὶ ὁρῶμεν τὰ
μὲν μόνως ἄρχοντα οἷον τὰ θεῖα, τὰ δὲ καὶ ἄρχοντα καὶ ἀρχόμενα
10 οἷον τὰ ἀνθρώπεια (ταῦτα γὰρ καὶ ἄρχονται ἐκ τῶν θείων καὶ ἄρ-
χουσι τῶν ἀλόγων Zwiwv), τὰ δὲ μόνως ἀρχόμενα ὡς τὰ ἄλογα
ζῶια, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἐν τῶι. ἀνθρώπωι μικρῶι κόσμωι
ὄντι κατὰ τὸν Δημόκριτον ταῦτα θεωροῦνται. καὶ τὰ μὲν μόνως
ἄρχουσιν, ὥσπερ ὁ λόγος, τὰ δὲ καὶ ἄρχονται καὶ ἄρχουσιν ὡς ὃ
15 θυμός... τὰ δὲ μόνως ἄρχονται ὥσπερ ἣ ἐπιθυμία. Gar. τπ 241
ἀλλὰ καὶ τὸ ζῶιον οἷον μικρόν τινα κόσμον εἶναί φασιν ἄνδρες
παλαιοὶ περὶ φύσεως ἱκανοί. Vgl. Β 165 und Arısr. phys. © 2.
252° 26.

AHMOKPATOYZ TNQMAI.
20 * bedeutet sicher unechte Einschiebsel.

35. DEMOKRATES 1. γνωμέων μευ τῶνδε εἴ τις ἐπαΐοι ξὺν

νόωι, πολλὰ μὲν ἕρξει πράγματ᾽ ἀνδρὸς ἀγαθοῦ ἄξια,
πολλὰ δὲ φλαῦρα οὐχ ἕρξει. u
.u

36. [18 Natorp] — 2. ψυχῆς

--- τίθησιν [Stor. πὶ 1,27; 5. B187).

25 32. Beischlaf ist vorübergehender Schlaganfall. Denn da fährt ein

Mensch aus dem Menschen heraus und löst sich wie mit einem Schlage
abtrennend los.
33. Die Natur und die Erziehung sind ähnlich. Denn die Er-
ziehung formt zwar den Menschen um, aber durch diese Umformung
30 schafft sie eine zweite Natur.
34. Der Mensch, eine kleine Welt.

SPRÜCHE DES DEMOKRATES.

35. Wenn man diese meine Sprüche mit Verstand anhört, wird
man viele Taten tun, die eines trefflichen Mannes würdig sind, und
35 viele schlechten unterlassen.
36. = B 187.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 32—48 [DEMOKRATES!. 399

37. [8 N.] DEMOKRATES 3. ὁ τὰ ψυχῆς ἀγαθὰ αἱρεόμενος τὰ

θειότερα αἱρέεται᾽ ὁ δὲ τὰ σκήνεος τὰ ἀνθρωπήϊα.
38. [154 N.] — 4. καλὸν μὲν τὸν ἀδικέοντα κωλύειν: εἰ
δὲ μή, μὴ ξυναδικέειν.
5 39. [196 N.] — 5. ἀγαθὸν εἶναι χρὴ ἢ μιμεῖσθαι [Stob. πὶ
37,25; 5. B 245).
40. [15 N.] — 6. οὔτε σώμασιν οὔτε χρήμασιν εὐδαιμο-
νοῦσιν ἄνθρωποι, ἀλλ᾽ ὀρθοσύνηι Kal πολυφροσύνηι.
41. [45 N.] 7. un διὰ φόβον, ἀλλὰ διὰ τὸ δέον ἀπέχε-
10 σθαι ἁμαρτημάτων |Stob. ım 1,95].
42. [90 N.] --- 8. μέτα τὸ ἐν ξυμφορῆισι φρονεῖν ἃ δεῖ.
43. [99 N.] — 9. μεταμέλεια ἐπ᾽ αἰσχροῖσιν ἔργμασι βίου
σωτηρίη.
44. [112 N.] — 10. ἀληθόμυθον χρὴ οὐ πολύλογον [Stob.
15 τι 12,13; 5. B 220].
45. [48 N.] — 11. ὁ ἀδικῶν τοῦ ἀδικουμένου κακοδαι-
μονέστερος.
46. [218 N.] --- 12. μεγαλοψυχίη τὸ φέρειν πραέως πλημ-
μέλειαν [Stob. τν 108,69]. ᾿
20 47. [141 N.] — 18. νόμωι καὶ ἄρχοντι καὶ τῶι σοφωτέρωι
εἴκειν κόσμιον [Stob. ım 17 48].
48. [119 N.] — 14. μωμεωμένων φλαύρων ὁ ἀγαθὸς οὐ
ποιεῖται λόγον [Stob. πι 38,46].

37. Wer nach geistigen Gütern strebt, strebt nach göttlicherem Ge-
25 winn, wer nach leiblichen, nach irdischem.
38. Pflicht ist's, den Frevler zu hindern, auf alle Fälle aber nicht
mitzufreveln.
39. Man muß entweder selbst gut sein oder ihm nachahmen.
40. Nicht Leibeskraft oder Geld macht den Menschen glücklich,
30 sondern Geradsinnigkeit und Vielseitigkeit.
41. Nicht aus Furcht, sondern aus Pflichtgefühl meide die Sünden.
42. Es ist etwas Großes um Pflichttreue im Unglück.
45. Reue über schimpfliche Handlungen ist Lebensrettung.
44. —= B 225.
35 45. Wer Unrecht tut ist unglücklicher als wer unrecht leidet.
46. Hohen Sinn bekundet es, Taktlosigkeit gelassen zu ertragen,
47. Vor Gesetz, Obrigkeit und dem Klügeren sich zu beugen zeugt
von Selbstzucht.
48. Schlechter Leute Tadel ficht den Guten nicht an.
 400 55. DEMOKRITOS.

49. [143 N.] DEMOKRAT. 15. χαλεπὸν ἄρχεσθαι ὑπὸ xepeio-

vog [Stob. ıv 45, 27).
50. [18 N.] — 16. ὃ χρημάτων παντελῶς ἥσσων οὐκ ἄν
ποτε εἴη δίκαιος.
σι 51. [104 N.] — 17. ἰσχυρότερος ἐς πειθὼ λόγος πολλαχῆι
γίνεται χρυσοῦ [Stob π 4,12. ıv 81,11].
52. [118 N.] --- 18. τὸν οἰόμενον νοῦν ἔχειν ὁ νουθετέων
ματαιοπονεῖ [Stob. τι 10, 421.
53. [122° N.] — 19. πολλοὶ λόγον μὴ μαθόντες ζῶσι κατὰ
10 λόγον.
53°. [122° N.] --- πολλοὶ δρῶντες τὰ αἴσχιστα λόγους ἀρί-
στους ἀσκέουσιν [Stob. ıı 15,33].
54. [31 N.] — 20. οἱ ἀξύνετοι δυστυχέοντες σωφρονέουσι.
55. [121 N.] — 21. ἔργα καὶ πρήξιας ἀρετῆς, οὐ λόγους,
15 ζηλοῦν χρειών [Stob. τι 18,86].
56. [186 N.] --- 22. τὰ καλὰ γνωρίζουσι καὶ ZnAoücıv οἱ
εὐφυέες πρὸς αὐτά.
57. [17 N.] — 23. κτηνέων
μὲν εὐγένεια ἣ τοῦ σκήνεος
εὐθένεια, ἀνθρώπων δὲ ἣ τοῦ ἤθεος εὐτροπίη |Stob. ıv 86, 18].
90 58. [102 N.] — 23°. ἐλπίδες ai τῶν ὀρθὰ φρονεόντων
ἐφικταί, αἱ δὲ τῶν ἀξυνέτων ἀδύνατοι [Stob. ıv 110, 18].

49. Einem geringeren Manne zu gehorchen ist schwer.

50. Wer allerwegen bestechlich ist, wird nie gerecht sein.
51. Oft erweist sich ein Wort viel stärker zur Überredung als Gold. eiu
M
“κ
e
ue μἐ.

25 52. Wer den, der sich einbildet Verstand zu haben, zu Verstand

bringen will, vergeudet seine Zeit.
53. Viele, die nichts Vernünftiges gelernt haben, leben trotzdem
vernünftig.
53°. Viele, die die schändlichsten Handlungen begehen, führen
30 höchst vernünftige Reden.
54. Durch Schaden werden die Toren klug.
55. Tugendhafter Werke und Taten soll man sich befleißigen, nicht a

tugendhafter Worte.
56. Das Edle erkennen und erstreben nur die von Natur dazu Be-
35 fähigten.
57. Adel der Zugtiere besteht in der Wohlbeschaffenheit ihres Kör-
pers, der der Menschen in der guten Verfassung ihres Charakters.
58. Die Hoffnungen der richtig Denkenden sind erfüllbar, die der
Unverständigen unerfüllbar.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 49—68 [DEMOKRATES). 401

59. [188 N.] — 24. οὔτε τέχνη οὔτε σοφίη ἐφικτόν, ἢν μὴ

μάθηϊι τις [Stob. τι 31, 11].
60. [114 N.] --- 25. κρέσσον τὰ οἰκήϊα ἐλέγχειν ἁμαρτή-
ματα ἢ τὰ ὀθνεῖα [Stob. πὶ 13,46).
5 61. [4 Ν] --- 26. οἷσιν ὁ τρόπος ἐστὶν εὔτακτος, τού-
τοισι καὶ ὁ βίος εὖ τέτακται [Stob. πι 37,25).
62. [38 N.) — 27. ἀγαθὸν οὐ τὸ μὴ ἀδικεῖν, ἀλλὰ τὸ μηδὲ
ἐθέλειν [Stob. ı 9,29).
63. [106 N.] — 28. εὐλογεῖν ἐπὶ καλοῖς ἔργοισι καλόν᾽
10 τὸ τὰρ ἐπὶ φλαύροισι κιβδήλου καὶ ἀπατεῶνος ἔργον [Stob.
τπ 14,8].
64. [190 N.] --- 29. πολλοὶ πολυμαθέες νοῦν οὐκ ἔχουσιν
[Stob. ııı 4,81].
65. [191 N.] — 30. moAuvoinv, οὐ πολυμαθίην ἀσκέειν
15 χρή [vgl. 12 B 40).
66. [101 N.] — 31. προβουλεύεσθαι κρεῖσσον πρὸ τῶν
πράξεων ἢ μετανοεῖν.
67. [224 N.] — 32. μὴ πᾶσιν, ἀλλὰ τοῖς δοκίμοισι πι-
OTEVEIV’ τὸ μὲν YAp εὔηθες, τὸ δὲ σωφρονέοντος.
20 68. [40 N.] — 33. δόκιμος ἀνὴρ καὶ ἀδόκιμος οὐκ ἐξ ὧν
πράσσει μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐξ ὧν βούλεται.

59. Keine Kunst, keine Wissenschaft ist erreichbar ohne Lernen.

60. Es ist besser, die eigenen als die fremden Fehler zu rügen.
61. Diejenigen, die einen wohlgeordneten Charakter besitzen, haben
25 auch ein wohlgeordnetes Leben.
62. Gut ist noch nicht Nichtfreveln, sondern nicht einmal freveln
wollen.
63. Schön ist's, bei schönen Handlungen Beifall zu spenden; denn
bei schlechten es zu tun, ist das Werk eines Fälschers und Betrügers.
30 64. Viele Vielwisser haben keinen Verstand.
65. Viel Denken, nicht viel Wissen ist zu pflegen.
66. Bei seinen Handlungen ist vorzubedenken besser als nachzu-
bedenken.
67. Trau nicht allen, sondern den Bewährten. Denn jenes ist ein-
35 fältig, dies verständig. |
68. Nicht bloß aus seinem Tun, sondern auch aus seinem Wollen
erkennt man den bewährten und den unbewährten Mann.
Diels, Fragm. d. Vorsokr, 2. Aufl. 26
 402 55. DEMOKRITOS.

69. [6 N.] Demokkar. 34. ἀνθρώποις πᾶσι τωὐτὸν ἀγαθὸν

καὶ ἀληθές: ἡδὺ δὲ ἄλλωι ἄλλο.
10. [62 N.] --- 35. παιδός, οὐκ ἀνδρὸς τὸ ἀμέτρως ἐπι-
θυμεῖν.
5 11. [54 N.) — 36. ἡδοναὶ ἄκαιροι τίκτουσιν ἀηδίας.
72. [58 N.] — 37. αἱ περί τι σφοδραὶ ὀρέξεις τυφλοῦσιν
εἰς τάλλα τὴν ψυχήν.
73. [87 N.] — 88. δίκαιος ἔρως ἀνυβρίστως ἐφίεσθαι τῶν
καλῶν [Stob. πι| 5,23).
10 14. |5 N.] — 39. ἡδὺ μηδὲν ἀποδέχεσθαι, ἢν μὴ συμφέρηι.
75. [144 N.] --- 40. κρέσσον ἄρχεσθαι τοῖς ἀνοήτοισιν ἢ
ἄρχειν [Stob. ıv 44,14].
76. [32 N.] — 41. νηπίοισιν οὐ λόγος, ἀλλὰ ξυμφορὴ Yi-
νεται διδάσκαλος.
15 77. [78 N.] — 42. δόξα καὶ πλοῦτος ἄνευ ξυνέσιος οὐκ
ἀσφαλέα κτήματα [Stob. πι 4,82].
78. [14 N.] — 43. χρήματα πορίζειν μὲν οὐκ ἀχρεῖον, ἐξ
ἀδικίης δὲ πάντων κάκιον [Stob. ıv 94, 25].
19. [195 N.] — 44. χαλεπὸν μιμεῖσθαι μὲν τοὺς κακούς,
20 μηδὲ ἐθέλειν δὲ τοὺς ἀγαθούς.

69. Allen Menschen gilt wohl dasselbe als gut und wahr: ange-
nehm aber ist dem einen dies, dem andern das.
70. Unbegrenzte Wünsche sind Kindes, nicht Mannes Sache.
71. Unzeitige Genüsse erzeugen Ekel.
25 72. Die auf irgend ein Ziel heftig gerichteten Begierden verblenden
die Seele gegen alles Übrige.
73. Nur die Liebe ist berechtigt, die ohne Frevel der Schönheit
nachjagt.
74. Versage dir jeden Genuß, der nicht zuträglich ist.
30 15. Es ist besser für die Unverständigen zu gehorchen als zu
herrschen.
76. Nicht Wort, sondern Unglück ist der Lehrmeister der Toren.
77. Ruhm und Reichtum ohne Einsicht sind unsichere Besitz-
tümer.
35 78. Geld zu erwerben ist nicht unnützlich, auf ungerechte Weise
aber ist es das allerschlimmste.
79. Den Bösen nachzuahmen, den Guten aber nicht, ja nicht ein-
mal tihmen nachahmen zu wollen, ist schlimm.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 69—% [DEMOKRATES). 403

80. [164 N.] — 45. αἰσχρὸν τὰ ὀθνεῖα ToAunpayuoveovra

ἀγνοεῖν τὰ οἰκήϊα.
81. [125 N.] --- 46. τὸ ἀεὶ μέλλειν ἀτελέας ποιεῖ τὰς πρή-
Zıas [Stob. ım 29,67).
σι 82. [123 N.] — 47. κίβδηλοι καὶ ἀγαθοφανέες οἱ Adywı
μὲν ἅπαντα, ἔργωι δὲ οὐδὲν ἔρδοντες.
— 48. μακάριος, ὃς οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει᾽ χρῆται γὰρ εἰς
ἃ δεῖ καλῶς. [= Menand. fr. 114: m 84 ΚΙ]
83. [28 Ν.]--- 49. ἁμαρτίης αἰτίη ἡ ἀμαθίη τοῦ κρέσσονος.
10 84. [48 N.] — 50. ἑωυτὸν πρῶτον αἰσχύνεσθαι χρεὼν τὸν
αἰσχρὰ ἔρδοντα [vgl. Β 2441.
85. [108 N.] — 51. ὁ ἀντιλογεόμενος καὶ πολλὰ λεσχη-
νευόμενος ἀφυὴς ἐς μάθησιν ὧν χρή [Stob. πὶ 81, 18].
86. [110 N.] — 52. πλεονεξίη τὸ πάντα λέτειν, μηδὲν δὲ
15 ἐθέλειν ἀκούειν [Stob. πι 36,24].
87. [162 N.] — 53. τὸν φαῦλον παραφυλάττειν δεῖ, μὴ
καιροῦ λάβηται.
88. [82 N.] — 54. ὁ φθονέων ἑωυτὸν ὡς ἐχθρὸν λυπέει
[Stob. ımı 38, 47].
20 89. [39 N.] — 55. ἐχθρὸς οὐχ ὁ Adırewv, ἀλλὰ ὁ βουλό-
μενος.
90. [187 N.] — 56. ἡ τῶν συγγενῶν ἔχθρη τῆς τῶν ὀθνείων
χαλεπωτέρη μάλα.

80. Es ist schimpflich, sich um das Fremde überflüssige Mühe zu ὗ

25 geben und das Eigne nicht zu kennen.
81. Immer zaudern läßt die Taten nicht zur Vollendung kommen.
82. Falsche und heuchlerische Gesellen sind die, welche alles mit
dem Mund und in Wirklichkeit nichts tun.
83. Die Unkenntnis des Besseren ist die Ursache der Verfehlung.
30 84. Wer Schamloses tut, muß sich vor allem vor sich selbst schämen.
85. Wer widerspricht und viel schwatzt, ist unfähig zum Lernen
dessen, was not tut.
86. Eine Art Habgier ist's, alles reden und nichts hören zu wollen.
87. Man muß den Schlechten überwachen; sonst nimmt er seine
35 Gelegenheit wahr.
88. Der Neider bereitet sich selbst Schmerzen wie einem Feind.
89. Feind ist nicht jeder, der Unrecht tut, sondern nur der es mit
Willen tut.
90. Die Feindschaft mit Verwandten ist viel drückender als mit Fremden.
26*
 404 55. DEMOKRITOS.

91. [223 N.] Demorrar. 57. un ὕποπτος πρὸς ἅπαντας, ἀλλ᾽

εὐλαβὴς γίνου καὶ ἀσφαλής.
92. [228 Ν᾿] — 58. χάριτας δέχεσθαι χρεὼν προσκοπευό-
μενον κρέσσονας αὐτῶν ἀμοιβὰς ἀποδοῦναι.
ὅ 98. [227 N.) --- ὅθ. χαριζόμενος προσκέπτεο τὸν λαμ-
βάνοντα, μὴ κακὸν ἀντ᾽ ἀγαθοῦ κίβδηλος ἐὼν ἀποδῶι.
94. [225 N.] --- 60. μικραὶ χάριτες ἐν καιρῶι μέγισται τοῖς
λαμβάνουσι.
95. [149 N.) --- 61. τιμαὶ παρὰ τοῖς εὖ φρονέουσι μέγα
10 δύνανται, οἱ ξυνιᾶσι τιμώμενοι.
96. [226 Ν᾿] — 62. χαριστικὸς οὐχ ὁ βλέπων πρὸς τὴν
ἀμοιβήν, ἀλλ᾽ ὁ εὖ δρᾶν προηιρημένος.
97. [210 N.] — 63. πολλοὶ δοκέοντες εἶναι φίλοι οὐκ εἰσί,
καὶ οὐ δοκέοντες εἰσίν.
15 98. [211 N.) — 64. ἑνὸς φιλίη ξυνετοῦ κρέσσων ἀξυνέ-
τῶν πάντων.
99. [209 N.]| --- 65. ζῆν οὐκ ἄξιος, ὅτωι μηδὲ εἷς ἐστι
χρηστὸς φίλος.
100. [216 N.] — 66. ὅτεωι μὴ διαμένουσιν ἐπὶ πολλὸν Oi
20 πειραθέντες φίλοι, δύστροπος.

91. Zeige dich nicht argwöhnisch gegen alle, sondern vorsichtig

und fest.
92. Man soll Wohltaten nur mit dem Vorsatze annehmen, größere
wieder zu erstatten. |
25 93. Sieh dich vor, wenn du Wohltaten erweist, daß der Empfänger
dir nicht heimtückisch Gutes mit Bösem vergelte.
94. Kleine Wohltaten zur richtigen Zeit sind für die Empfänger
die wertvollsten.
95. Ehrenbezeugungen fallen auf fruchtbaren Boden bei den Ver-
30 ständigen, die sich der Ehre bewußt sind.
96. Wohltätig ist nicht wer auf Erwiderung schaut, sondern wer
entschlossen ist, aus freiem Antrieb wohlzutun.
97. Viele, die Freunde scheinen, sind es nicht; und viele, die es
nicht scheinen, sind es.
35 98. Eines einzigen verständigen Mannes Freundschaft ist besser als
die aller Unverständigen zusammen.
99. Wer keinen einzigen braven Freund besitzt, ist nicht wert zu leben.
100. Bei wem die erprobten Freunde nicht lange ausharren, der
ist unverträglich.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 91—109 [DEMOKRATES). 405

101. [215 N.] — 67. Extpemovror πολλοὶ τοὺς φίλους,

ἐπὴν ἐξ εὐπορίης εἰς πενίην μεταπέσωσιν.
102. [51 N.] --- 68. καλὸν ἐν παντὶ τὸ ἶἴσον᾽ ὑπερβολὴ δὲ
καὶ ἔλλειψις οὔ μοι δοκέει.
5 103. [208 N.] — 69. οὐδ᾽ ὑφ᾽ ἑνὸς φιλέεσθαι δοκέει μοι ὁ
φιλέων μηδένα.
104. [206 N.] — 70. τέρων εὔχαρις ὁ αἱμύλος καὶ σπου-
δαιόμυθος.
105. [16 N.] — 71. σώματος κάλλος ζωιῶδες, ἢν μὴ νοῦς
10 ὑπῆι.
106. [214 N.] --- 72. ἐν εὐτυχίηι φίλον εὑρεῖν εὔπορον,
ἐν δὲ δυστυχίηι πάντων ἀπορώτατον.
107. [218 Ν1 — 73. φίλοι οὐ πάντες οἱ ξυτγγενέες, ἀλλ᾽
οἱ ξυμφωνέοντες περὶ τοῦ ξυμφέροντος.
1ὅ 107%. [219 N.] — 74. ἄξιον ἀνθρώπους ὄντας ἐπ᾽ ἀνθρώ-
πὼν συμφοραῖς μὴ τελᾶν, ἀλλ᾽ ὀλοφύρεσθαι.
108. [27 N.) — 75. διζημένοισι τἀταθὰ μόλις παραγίνεται,
τὰ δὲ κακὰ καὶ un dılnuevoıcıv [Stob. ıv 98,58).
109. [217 N.] — 76. οἱ φιλομεμφέες εἰς φιλίην οὐκ εὐ-
20 φυέες.

101. Viele gehen ihren Freunden aus dem Wege, wenn diese aus
Wohlhabenheit in Armut geraten sind.
102. Schön ist überall das Gleichmaß; Übermaß und Mangel miß-
fällt mir.
25 108. Wer niemanden liebt, kann meines Bedünkens auch von nie-
mandem geliebt werden.’
104. Ein liebenswürdiger Greis ist wer in Scherz und Ernst zu
plaudern weiß.
105. Körperschönheit ist etwas Tierisches, wenn sich nicht Verstand
30 dahinter birst.
106. Im Glück einen Freund zu finden ist leicht, im Unglück aber
das allerschwierigste.
107. Freunde sind nicht alle Verwandten, sondern die, welche ge-
meinsame Interessen haben.
35 107°, Es geziemt sich als Menschen über Menschen Unglück nicht
zu lachen, sondern zu wehklagen.
108. Wer das Gute sucht, findet’s nur mit Mühe, das Schlimme
aber auch wer es nicht sucht.
109. Tadelsüchtige sind nicht geschaffen zur Freundschaft.
 406 55. DEMOKRITOS.

110. [173 N.] DemokRAT. 77. γυνὴ μὴ ἀσκείτω AöyYov’ dei-

vov Yap.
111. [170 N.] — 78. ὑπὸ γυναικὸς ἄρχεσθαι ὕβρις ἂν ἀν-
dpi εἴη ἐσχάτη [Stob. ıv 74,39].
5 112. [37 N.] — 79. θείου νοῦ TO dei τι διαλοτγίζεσθαι
καλόν [vgl. B 18] |
#80, ἢν πιστεύηι τις θεοὺς ἐπισκοπεύειν πάντα, οὔτε λάθρη
οὔτε φανερῶς ἁμαρτήσεται [vgl. DEI (Sentenzen des Dem., Epiktet.,
Isokr.) 9 = Porphyr. ad Mare. 20).
10 113. [116 N.] — 81. μεγάλα βλάπτουσι τοὺς ἀξυνέτους
οἱ ἐπαινέοντες.
114. [117 N.) — 82. βέλτερον ὑφ᾽ ἑτέρου ἢ ὑφ᾽ ἑαυτοῦ
ἐπαινέεσθαι.
115. [118 N.) — 83. ἣν μὴ γτνωρίζηις τοὺς ἐπαίνους, κο-
15 λακεύεσθαι ἡγτέο.
— 84. ὃ κόσμος σκηνή, ὁ βίος πάροδος: ἦλθες, εἶδες,
ἀπῆλθες. |
— *85. ὁ κόσμος ἀλλοίωσις, ὁ βίος ὑπόληψις [= Marc. Aur.,
4,3 extr.].
20 [35 N.] — *86. τίμιον ὀλίγη σοφία ὑπὲρ δόξαν ἀφροσύνης
μεγάλης.
115°. Dioe. 1 39, 35 ἜΞΞ ΤΑ ΤΥ 3/2. 22.

116. Dioc. ΙΧ 36 [s. S. 860, 31). Cıc. Tusc. v 36,104 intellegendum est igitur
nec gloriam popularem ipsam per sese expetendam nec ignobilitatem extimescen-
25 dam. “veni Athenas’ inquwit D. "neque me qwisguam ibi adgnovit’. constantem
hominem et gravem, qui glorietur a gloria se afwisse. Vgl. A11 S. 353,46.
ἦλθον τὰρ eis ᾿Αθήνας Kal οὔ τίς με ἔγνωκεν.

110. Das Weib soll seine Zunge nicht üben; denn das wäre arg.
111. Einem Weib zu gehorchen ist für einen Mann wohl die
30 äußerste Schmach.
112. Stets etwas Schönes sich auszudenken ist der Beruf eines
göttlichen Geistes.
113. Wer Unverständige lobt, schadet ihnen gewaltig.
114. Andrer Lob ist besser als Eigenlob.
35 115. Kannst du die Lobsprüche nicht anerkennen, so nimm an, es
sei Schmeichelei.
115°. Erwähnung des Thales (Geschlecht und astronomische Ent-
deckungen).
116. Denn ich kam nach Athen: da kannte mich keiner.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 110—115 [DEMOKRATES). 116—122. 407

117. — ıx 72 [nach 19 B4 S. 135,5] A. δὲ τὰς ποιότητας ἐκβάλλων, ἵνα

φησί νόμωι ψυχρόν, νόμωι θερμόν, ἐτεῆι δὲ ἄτομα καὶ κενόν᾽ [B 125]
καὶ πάλιν᾽
ἐτεῆι δὲ οὐδὲν ἴδμεν: ἐν βυθῶι τὰρ ἡ ἀλήθεια.
ὅ Vgl. Cıc. Ac. pr. 1110,32 naturam accusa, quae in profundo veritatem, ut
ait D., penitus abstruserit.
118. Dıonysıos, Bischof von Alexandrien, bei Eus. P. ἘΠ. xıv 27,4
A. τοῦν αὐτός, ὥς φασιν, ἔλετε βούλεσθαι μᾶλλον μίαν εὑρεῖν
αἰτιολογίαν ἢ τὴν Περσῶν οἱ βασιλείαν γενέσθαι’
10 καὶ ταῦτα μάτην καὶ ἀναιτίως αἰτιολογῶν ὡς ἀπὸ κενῆς ἀρχῆς καὶ ὑποθέσεως
πλανωμένης ὁρμώμενος καὶ τὴν ῥίζαν καὶ τὴν κοινὴν ἀνάγκην τῆς τῶν ὄντων φύσεως
οὐχ ὁρῶν, σοφίαν δὲ μεγίστην ἡγούμενος τὴν τῶν ἀσόφως καὶ ἠλιθίως συμβαινόν-
τῶν κατανόησιν, καὶ τὴν τύχην τῶν μὲν καθόλου καὶ τῶν θείων δέσποιναν ἐφιστὰς
καὶ βασιλίδα, καὶ πάντα γενέσθαι κατ᾽ αὐτὴν ἀποφαινόμενος, τοῦ δὲ τῶν ἀνθρώπων
15 αὐτὴν ἀποκηρύττων βίου καὶ τοὺς πρεσβεύοντας αὐτὴν ἐλέγχων ἀγνώμονας.
119. [29. 80 N.] — — (5) τῶν γοῦν ὑποθηκῶν ἀρχόμενος λέγει “ἄνθρω-
ποι --- ἰδίης ἀνοίης᾽. φύσει γὰρ γνώμηι τύχη μάχεται᾽ καὶ τὴν ἐχθίστην τῆι
φρονήσει ταύτην αὐτὴν ἔφασαν κρατεῖν. μᾶλλον δὲ καὶ ταύτην ἄρδην ἀναιροῦν-
τες καὶ ἀφανίζοντες ἐκείνην ἀντικαθιστᾶσιν αὐτῆς οὐ γὰρ εὐτυχῆ τὴν φρόνησιν,
20 ἀλλ᾽ ἐμφρονεστάτην ὑμνοῦσι τὴν τύχην. SToB. 118,16 A—ov. ἄνθρωποι --
κατιθύνει. EPpicur. sent. 16 [p. 74,17 Us.] βραχέα σοφῶι τύχη παρεμπίπτει, τὰ
δὲ μέγιστα καὶ κυριώτατα ὁ λογισμὸς διώικησε κατὰ τὸν συνεχῆ χρόνον τοῦ βίου.
ἄνθρωποι τύχης εἴδωλον ἐπλάσαντο πρόφασιν ἰδίης
ἀβουλίης. βαιᾶ τὰρ φρονήσει τύχη μάχεται, τὰ δὲ πλεῖστα
25 ἐν βίωι εὐξύνετος ὀξυδερκείη κατιθύνει.
120. Erorıan. p. 131,12 ΚΙ. φλέβας δὲ οὐ τὰς συνήθως λεγο-
μένας, ἀλλὰ τὰς ἀρτηρίας ὠνόμασε. καὶ ὁ Δ. δὲ φλεβοπαλίην
καλεῖ τὴν τῶν ἀρτηριῶν κίνησιν.
121. Eustarn. zu ß 190 p. 1441 [aus Philoxenos Περὶ συγκριτι-
30 κῶν] A. δὲ ἐπιτηδειέστατον φησί.
122. ETym. Gen. ἀλαπάξαι: ἐκπορθῆσαι παρὰ τὴν λάπαθον τὴν
βοτάνην ἥ ἐστι κενωτικὴ γαστρός.
[4
καὶ Δ. τοὺς βόθρους τοὺς παρὰ

117. In Wirklichkeit wissen wir nichts; denn die Wahrheit liegt

in der Tiefe.
35 118. D. sagte, er wolle lieber einen einzigen Beweis finden, als den
Perserthron gewinnen.
119. Die Menschen haben sich ein Idol des Zufalls gebildet zur
Beschönigung ihrer eigenen Ratlosigkeit. Denn nur in seltenen Fällen
wirkt der Zufall der Klugheit entgegen: das meiste im Leben weiß ein
40 wohlverständiger Scharfblick ins Grade zu richten.
120. Pulsschlag. 121. Geeignetesten.
 408 55. DEMOKRITOS.

τῶν κυνηγετῶν γινομένους λαπάθους καλεῖ διὰ τὸ κεκενῶσθαι.

ΑΝΈΟΡ. BERK. Lex. vı 374,14 ἀμέλει Δ. τοὺς βόθρους τοὺς πρὸς
τῶν κυνηγῶν σκαπτομένους οἷς ὑπεράνω κόνις λεπτὴ ἐπιχεῖται καὶ
φρύγανα ἐπιβάλλεται, ἵνα οἱ λατωοὶ ἐμπίπτωσιν εἰς αὐτούς, λαπά-
σι θους φησὶ καλεῖσθαι.
123. Ertym. Gen. δείκελον: παρὰ δὲ A—wı κατ᾽ εἶδος ὁμοία
τοῖς πράγμασιν ἀπόρροια.
124. [GALen.] defin. med. 489 [xıx 449 K.] ἐκκρίνεται τὸ σπέρμα
ὥσπερ Πλάτων φησὶ καὶ Διοκλῆς [fr. 170 5. 196] ἀπὸ ἐγκεφάλου
10 καὶ νωτιαίου: Πραξαγόρας δὲ καὶ Δ. ἔτι τε “Ἱπποκράτης ἐξ ὅλου
τοῦ σώματος, ὁ μὲν Δ. λέγων “ἄνθρωποι εἷς ἔσται καὶ ἄνθρω-
πος πάντες [l. ἄνθρωπος ἐξέσσυται ἐξ ἀνθρώπου παντός νρ]. Β 32).
125. GALEN. de medic. empir. fr. ed. H. Schoene [Berl. Sitz. 1901]
1259, 8 ὃς γὰρ οὐδ᾽ ἄρξασθαι δύναται τῆς Evapyelag χωρίς, πῶς ἂν
15 οὗτος πιστὸς εἴη, παρ᾽ ἧς ἔλαβε τὰς ἀρχάς, κατ᾽ αὐτῆς {ταύτης
θρασυνόμενος; τοῦτο καὶ Δ. εἰδώς, ὁπότε τὰ φαινόμενα διέβαλε,
“νόμωι χροιή, νόμωι YAUKU, νόμωι πικρόν᾽, εἰπών, “ἐτεῆι
δ᾽ ἄτομα καὶ κενόν᾽, ἐποίησε τὰς αἰσθήσεις λεγούσας πρὸς τὴν
διάνοιαν οὕτως: τάλαινα φρήν, παρ᾽ ἡμέων λαβοῦσα τὰς
20 πίστεις ἡμέας καταβάλλεις; πτῶμά τοι τὸ κατάβλημα. Vel.
Ἐπ ἪΡ Ἐ{ΤῚ '
196. de differ. puls. 1 25 [vu 551 Κ. über den κυματώδης und
σκωληκίζων OpuyYuog] κοινὸν μέν, ἀφ᾽ οὗ καὶ τοὔνομα ἑκατέροις,
τῶι μὲν κυματώδει τὸ οἷον κύματα ἐπανίστασθαι κατὰ τὴν ἀρτηρίαν
25 ἕτερον ἐφ᾽ ἑτέρωι, τῶι δὲ σκωληκίζοντι σκώληκος ἐοικέναι πορείαι
καὶ αὐτοῦ τοῦ ζώιου κυματωδῶς κινουμένου, καθάπερ καὶ A. λέγει
που περὶ τῶν τοιούτων διαλεγόμενος τῶν ὅσα κυματοειδῶς ἀνὰ
τὴν πορείαν πλάζεται. Arısr. hist. anim. Εἰ 19. 5516 γίνονται
δὲ καὶ τὰ ὕπερα καὶ τὰ πηνία ἔκ τινων τοιούτων ἄλλων αἱ κυμαί-
30 νουσι τῆι πορείαι καὶ προβᾶσαι τῶι ἑτέρωι κάμψασαι ἐπιβαίνουσιν.

122. Fallgruben. 123. Abbild.

124. Aus dem ganzen Menschen fährt ein Mensch (?).
125. Nachdem D. sein Mißtrauen gegen die Sinneswahrnehmungen in
dem Satze ausgesprochen: “Scheinbar (d. i. komventionell) ist Farbe,
35 scheinbar Süßigkeit, scheinbar Bitterkeit: wirklich nur Atome und
Leeres’ läßt er die Sinne gegen den Verstand reden: “Du armer Ver-
stand, von uns nimmst du deine Beweisstücke und willst uns damit
besiegen? Dein Sieg ist dein Fall!’
126. Alle Raupen, die bei ihrer Wanderung wellenartig irren.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 122—141. 409

127. HERODIAN. Tr. καθολ. προσ. bei Eustath. zu ξ 428 p. 1766

[m 445,9L.] καὶ A. “Zuouevor ἄνθρωποι ἥδονται καί σφιν
γίνεται ἅπερ τοῖς ἀφροδισιάζουσι ν᾽.
128. --- — bei Theogn. p. 79 [1 355,19 1,.] εἰς ὧν οὐδέτερον uovo-
5 γενὲς ἢ εἰς ἣν ἢ εἰς av N εἰς EV N εἰς ıv ἢ εἰς UV οὐκ ἔστιν εὑρεῖν.
τὸ γὰρ ἰθύτρην παρὰ A—wı βεβίασται.
199. περὶ παθῶν in Et. gen. 5. νένωται [π 253 L.] καὶ πάλιν
ὡς χρυσόονται, χρυσοῦνται οὕτω καὶ νόονται, νοῦνται. Δ. φρενὶ
θεῖα νοῦνται. καὶ νένονται ὡς πέποται. Περὶ παθῶν. Vel.
ΠΟΘ. 21. 112.
129°. —— Epimer. Hom. 396,11 [π| 224 n. L.] καὶ παρὰ τὸ κλίνω
κέκλιται παρὰ τῶι A—wı χωρὶς τοῦ V.
130. HesycH. ἀμφιδητιοι" ὡς [9] κρίκοι διάκενοι παρὰ A—wı.
131. — ἀπάτητον: τὸ ἀνωμάλως συγκείμενον παρὰ A—wı.
15 132. — ἀσκαληρές [ἀσκαληνές 3]: ἰσόπλευρον παρὰ A—wı.
133. -- βροχμώδης: N νοτερὰ καὶ ἁπαλή. Δ---ος.
184, --- βρόχος: ἀγκύλη Δ---ος, ἀγχόνη, δεσμός.
18ὅ. --- δεξαμεναί: ὑδάτων δοχεῖα, καὶ ἐν τῶι σώματι
φλέβες. Δ--ου.
20 136. --- δυοχοῖ: πωματίζει παρὰ A—wı.
187, συτγονήῆς: σύσταῦις,.. A--07,
Ohne Lemma:
138. ἀμειψικοσμίη: μετακόσμησις.
189. — ἀμειψιρυσμεῖν: ἀλλάσσειν τὴν σύγκρισιν ἢ μετα-
25 μορφοῦσθαι. Vgl. Β 853.
140. εὐεστώ: ... εὐδαιμονία ἀπὸ τοῦ εὖ ἑστάναι τὸν οἶκον.
Vgl. 5. 357,18. 383,44. 386.28.
141. ἰδέα: ἡ ὁμοιότης, μορφή, εἶδος. καὶ τὸ ἐλάχιστον
σῶμα. Vgel.B6.

80 127. Wenn die Menschen sich kratzen, haben sie ein Wohlgefühl,
und es wird ihnen wie beim Liebesgenuß.
128. Gradgebohrtes Loch (Ὁ).
129. Göttliches ersinnen sie im Geiste. 129°. Ist gelehnt.
130. Hohle Spangen. 131. Unbetreten [= ungewöhnlich).
35 132. Gleichseitiges. 133. Feuchtartig. 134. Riemen.
135. Behälter [= Adern im Körper).
136. Bedeckelt |—= versieht mit Deckel). 137. Zusammenwuchs.
138, Weltenwechsel. 139. Formwechseln. 140. Wohlstand.
141. Gestalt.
 '
410 55. DEMOKRITOS.
|
|
142. OLYMPIOoD. in Plat. Phileb.? p. 242 Stallb. τί τὸ τοσοῦτον σέ- |
|
Bas περὶ τὰ θεῶν ὀνόματα τοῦ Σωκράτους; [vgl. p.12c] ἢ ὅτι
πάλαι καθιέρωται τοῖς οἰκείοις τὰ οἰκεῖα καὶ ἄτοπον κινεῖν τὰ ἀκί- |
νητα ἢ ὅτι φύσει αὐτοῖς ὠικείωται κατὰ τὸν ἐν Κρατύλωι λόγον ἢ |
ὅτι ἀγάλματα φωνήεντα καὶ ταῦτά ἐστι τῶν θεῶν, ὡς Δημό- |
κριτος; [vgl. S. 395,14). ἩΤΒΒΟΟΙ, in Pyth. c. aur. 25 τὸ τοῦ Διὸς |
ὄνομα σύμβολόν ἐστι Kal εἰκὼν Ev φωνῆι δημιουργικῆς οὐσίας τῶι
τοὺς πρώτους θεμένους τοῖς πράγμασι τὰ ὀνόματα διὰ σοφίας
ὑπερβολὴν ὥσπερ τινὰς ἀγαλματοποιοὺς ἀρίστους διὰ τῶν ὀνομάτων
10 ὡς δι᾿ εἰκόνων ἐμφανίσαι αὐτῶν τὰς δυνάμεις.
143. ῬΗΙΠΟΡΕΜ. de ira 28,17 κἀπαντῶσι δὲ πολλάκι πολλαὶ συμ-
φοραὶ καὶ φίλοις καὶ προσήκουσιν ἄλλοις, ἔστι δ᾽ ὅτε καὶ πατρίσι
καὶ βασιλείαις, οὐ πάλαι μόνον ὅθ᾽ἣ μῆνις ἐκείνη μυρί᾽ ᾿Αχαιοῖς
ἄλγη ἔθηκεν, ἀλλ᾽ ὁσημέραι, καὶ μικροῦ δεῖν ὅσα τις ἂν νώσαιτο.
15 κατὰ Δημόκριτον, κακά᾽ πάντα παρακολουθεῖ διὰ τὰς ὑπερμέτρους
ὀργάς. Vgl. 57 Bi.
144, de music. A 31 p. 108,29 Kemke A. μὲν τοίνυν, ἀνὴρ οὐ
φυσιολογώτατος μόνον τῶν ἀρχαίων, ἀλλὰ Kal τῶν ἱστορουμένων
οὐδενὸς ἧττον πολυπράγμων, μουσικήν φησι νεωτέραν εἶναι
20 καὶ τὴν αἰτίαν ἀποδίδωσι λέγων μὴ ἀποκρῖναι τἀναγκαῖον, ἀλλὰ
ἐκ τοῦ περιεῦντος ἤδη γενέσθαι.
145. [105 N.] Pıur. de puer. ed. 14 p.9 Fr [vgl. S. 351,5] λόγος
γὰρ ἔργου σκιή, κατὰ Δημόκριτον.
146. [18 N.] — de prof. in virt. 10 p. 818
durch Enthaltsamkeit
25 zeigt man τὸν λόγον ἐντὸς ἤδη τρεφόμενον καὶ ῥιζούμενον ἐν ἑαυτῶι
καὶ κατὰ Δημόκριτον αὐτὸν ἐξ ἑαυτοῦ τὰς τέρψιας ἐθιζόμενον
λαμβάνειν.
147. [28 Ν1 — de sanit. praec. 14 p.129 A ἄτοπον γάρ ἐστι κοράκων μὲν
λαρυγγισμοῖς καὶ κλωσμοῖς ἀλεκτορίδων καὶ συσὶν ἐπὶ POPUTWI μαργαινού-
30 σαις, ὡς ἔφη A., ἐπιμελῶς προσέχειν σημεῖα ποιουμένους πνευμάτων καὶ ὄμβρων,
τὰ δὲ τοῦ σώματος κινήματα καὶ σάλους καὶ προπαθείας μὴ προλαμβάνειν μηδὲ
προφυλάττειν μηδὲ ἔχειν σημεῖα χειμῶνος ἐν ἑαυτῶι γενησομένου καὶ μέλλοντος.

142. Die Worte sind redende Götterbilder.

143. Unglück, soviel man nur erdenken könnte.
35 144. Die Musik sei eine junge Kunst. Denn nicht die Not habe sie
geboren, sondern sie sei aus dem bereits entwickelten Luxus entstanden.
145. Das Wort ist der Schatten der Tat.
146. Der Geist, der sich gewöhnt, aus sich selbst die Freuden zu
schöpfen.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 142—152. 411

CLEM. protr. 92,4 p. 68,7 οἱ δὲ σκωλήκων δίκην περὶ τέλματα καὶ Bopßöpouc τὰ
ἡδονῆς ῥεύματα καλινδούμενοι ἀνονήτους καὶ ἀνοήτους ἐκβόσκονται τρυφάς,
ὑώδεις τινὲς ἄνθρωποι. ὕες γάρ, φησίν, ἥδονται βορβόρωι μᾶλλον ἢ καθαρῶι
ὕδατι [vgl. 12 Β 18. 37] καὶ ἐπὶ φορυτῶι μαργαίνουσιν κατὰ Δημόκριτον.
5 Vgl. [ΓΗΒΟΡΗΒ.] de sign. 49 καὶ τὸ πανταχοῦ δὲ λεγόμενον σημεῖον δημόσιον
χειμέριον, ὅταν σύες περὶ φορυτοῦ μάχωνται καὶ φύρωσιν. Arart. 1123 σύες
φορυτῶι ἔπι μαργαίνουσαι.
σύες ἐπὶ φορυτῶι μαρτγαίνουσιν.
148. PLur. de amore prol. 3 p. 495 E ὅταν δὲ τὴν γονὴν ἀναλάβηι
10 προσπεσοῦσαν ἣ ὑστέρα καὶ περιστείληι ῥιζώσεως γενομένης ( ὁ
γὰρ ὀμφαλὸς πρῶτον ἐν μήτρηισιν, ὥς φησι Δ., ἀγκυρη-
βόλιον σάλου καὶ πλάνης ἐμφύεται, πεῖσμα καὶ κλῆμα τῶι
γεννωμένωι καρπῶι καὶ μέλλοντι) τοὺς μὲν ἐμμήνους καὶ κα-
θαρσίους ἔκλεισεν ὀχετοὺς N φύσις κτλ. Vel. de fort. Rom. 2. 317 Α.
15 149. [49 N.] — animine an corp. aff. 2 p.500D λέγωμεν οὖν ἐν
ἡμῖν, ὅτι πολλὰ μέν, ὦ ἄνθρωπε, σοῦ καὶ τὸ σῶμα νοσήματα καὶ
πάθη φύσει τε ἀνίησιν ἐξ ἑαυτοῦ καὶ προσπίπτοντα δέχεται θύ-
ραθεν: ἂν δὲ σαυτὸν ἔνδοθεν ἀνοίξηις, ποικίλον τι καὶ
πολυπαθὲς κακῶν ταμιεῖον εὑρήσεις καὶ θησαύρισμα, ὥς
80 φησι A., οὐκ ἔξωθεν ἐπιρρεόντων, ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐτγείους καὶ αὐτόχθο-
νας πηγὰς ἐχόντων, ἃς ἀνίησιν ἣ κακία πολύχυτος καὶ δαψιλὴς
οὖσα τοῖς πάθεσιν.
150. [109 N.] — quaest. conv. 11,5 p. 614DE οὕτω τὰς ψυχὰς
αἱ μὲν ἐλαφραὶ ζητήσεις ἐμμελῶς καὶ ὠφελίμως κινοῦσιν, Epıdav-
25 τέων δὲ κατὰ Δημόκριτον καὶ ἱμαντελικτέων λόγους ἀφετέον.
Vgl. STRAB. 1 p.65c. p. 85,31 m; Crem. Strom. ı 22 p. 328 Ρ.
151. [230 N.] — — 110,2 p. 643F ἐν γὰρ ξυνῶι ἰχθύι
ἄκανθαι οὐκ ἔνεισιν, ὥς φησιν ὁ Δ.
152. — — IV 2,4 p.665F τὸ κεραύνιον πῦρ ἀκριβείαι καὶ λεπτό-
80 τήτι θαυμαστόν ἐστιν, αὐτόθεν τε τὴν γένεσιν ἐκ καθαρᾶς καὶ ἁγνῆς
ἔχον οὐσίας καὶ πᾶν εἴ τι συμμίγνυται νοτερὸν ἢ γεῶδες αὐτῶι τῆς

147. Schweine tollen sich auf dem Miste.

148. Zuerst bildet sich in der Gebärmutter der Nabel, ein Ankerplatz
gegen Brandung und Irrfahrt, Haltseil und Ranke für die entstehende
35 und werdende Frucht.
149. Wenn du dein Inneres öffnest, wirst du darin eine Vorrats-
und Schatzkammer von allerlei bösen Leidenschaften finden.
150. Zänker und Riemendreher.
151. Im gemeinsamen Fisch sind keine Gräten.
 412 55. DEMOKRITOS.

περὶ τὴν κίνησιν ὀξύτητος ἀποσειομένης καὶ διακαθαιρούσης. ὑδιό-

βλητον μὲν οὐδέν, ὥς φησι A., (olov μὴ TO) παρ᾽ αἰθρίης
στέγειν (καθαρὸν σέλας".
152?. PLUT. quaest, conv. ὙΠῚ 10,2 = A 77.
153. [150 N.] — reip. ger. praec. 28 p. 821 τήν Y’ ἀληθινὴν
τιμὴν καὶ χάριν ἱδρυμένην Ev εὐνοίαι Kal διαθέσει τῶν μεμνημένων
οὐχ ὑπερόψεται πολιτικὸς ἀνήρ, οὐδέ τε δόξαν ἀτιμάσει φεύγων
τὸ τοῖς πέλας ἁνδάνειν, ὡς ἠξίου A. ῬηπιΟΡ. de adulat. pap. 1457
c. 10. [Crönert Kolot. S. 180] μᾶλλον δὲ καὶ τοῖς ἰδιώταις ἄνευ τῆς
1 oO τοιαύτης ἀρεσκείας ὁρᾶται κατακτώμενα. Δημόκριτον μέντοι Νικα-
σικράτης ἐπαινῶν κακίζοντα ἐπὶ {τῶι τοῖς πέϊλ]α[ς] ἁνδάνειν
ὡς ζΖη[μιώδη 9] τὴν ἀρέσκειαν οὐκ οἶδ᾽ ὅπως ὁμολοτεῖ τοῖς περὶ τὸν
Ἐπίκουρον.
154. de sollert. anim. 20 p. 9714. YyeXoloı δ᾽ ἴσως ἐσμὲν ἐπὶ
15 τῶι μανθάνειν τὰ ζῶια σεμνύνοντες, ὧν ὁ A. ἀποφαίνει μαθη-
τὰς ἐν τοῖς μεγίστοις γεγονότας ἡμᾶς᾽ ἀράχνης ἐν ὕφαν-
τικῆι καὶ ἀκεστικῆι, χελιδόνος ἐν οἰκοδομίαι, καὶ τῶν
λιτυρῶν, κύκνου καὶ ἀηδόνος, ἐν ὠιδῆι κατὰ μίμησιν.
155. — de commun. not. 39 p.1079 πὶ ἔτι τοίνυν ὅρα τίνα τρόπον
20 ἀπήντησε [Chrysippos] Δημοκρίτωι διαποροῦντι φυσικῶς καὶ ἐπιτυχῶς᾽
εἰ κῶνος τέμνοιτο παρὰ τὴν βάσιν ἐπιπέδοις, τί χρὴ δια-
νοεῖσθαι τὰς τῶν τμημάτων ἐπιφανείας, ἴσας ἢ ἀνίσους
γιγνομένας; ἄνισοι μὲν γΤγὰρ οὖσαι τὸν κῶνον ἀνώμαλον
παρέξουσι πολλὰς ἀποχαράξεις λαμβάνοντα βαθμοειδεῖς
καὶ τραχύτητας, ἴσων δ᾽ οὐσῶν ἴσα τμήματα ἔσται καὶ

152, Kein Zeusgesandter Blitz, (der nicht) die (reine) Ätherhelle

bewahrte.
153. Man vermeide seinen Nachbarn gefallen zu wollen.
154. Die Menschen sind in den wichtigsten Dingen Schüler der
30 Tiere geworden: der Spinne im Weben und Stopfen, der Schwalbe im
Bauen und der Singvögel, des Schwans und der Nachtigall im Gesang,
indem sie thre Kunst nachahmen.
155. Wenn ein Kegel parallel zur Grundfläche durch Ebenen ge-
schnitten wird, wie soll man sich die entstehenden Schnittflächen vor-
25 stellen, gleich oder ungleich? Sind sie ungleich, dann werden sie den
Kegel ungleichmäßig machen, da er treppenartige Einschnitte und Vor-
sprünge erhält; sind sie dagegen gleich, so werden auch die Schnitte
gleich sein und der Kegel wird die Erscheinung eines Zylinders dar-
 B. ECHTE FRAGMENTE. 152—159. 413

φανεῖται TO τοῦ κυλίνδρου πεπονθὼς ὁ κῶνος, ἐξ ἴσων

συγκείμενος καὶ οὐκ ἀνίσων κύκλων, ὅπερ ἐστὶν ἀτοπώ-
τατον.
156. — adv. Colot. 4 p. 1108 Ε ἐγκαλεῖ δ᾽ αὐτῶι [Kolotes dem
5 Demokr.] πρῶτον, ὅτι τῶν πραγμάτων ἕκαστον εἰπὼν οὐ μᾶλλον
τοῖον ἢ τοῖον εἶναι συγκέχυκε τὸν βίον. ἀλλὰ τοσοῦτόν γε Δ.
ἀποδεῖ τοῦ νομίζειν μὴ μᾶλλον εἶναι τοῖον ἢ τοῖον τῶν πραγμά-
τῶν ἕκαστον, ὥστε Tipwrayöpaı τῶι σοφιστῆι τοῦτο εἰπόντι με-
μαχῆσθαι καὶ γεγραφέναι πολλὰ καὶ πιθανὰ πρὸς αὐτόν: οἷς οὐδ᾽
10 ὄναρ ἐντυχὼν ὁ Κολώτης ἐσφάλη περὶ λέξιν τοῦ ἀνδρός, ἐν ἣι
διορίζεται μὴ μᾶλλον τὸ δὲν ἢ τὸ μηδὲν εἶναι, δὲν μὲν ὀνο-
μάζων τὸ σῶμα, μηδὲν δὲ τὸ κενόν, ὡς καὶ τούτου φύσιν τινὰ καὶ
ὑπόστασιν ἰδίαν ἔχοντος.
157. [188 N.] — — 82 p. 1126 ἐμοὶ δὲ περὶ τούτων οἱ οἰκονο-
16 μικῶς καὶ πολιτικῶς βεβιωκότες ἐγκαλείτωσαν; εἰσὶ δ᾽ οὗτοι πάντες
οἷς Κωλώτης λελοιδόρηκεν. ὧν Δ. μὲν παραινεῖ τήν τε πολιτικὴν
τέχνην μεγίστην οὖσαν ἐκδιδάσκεσθαι καὶ τοὺς πόνους
διώκειν, AP’ ὧν τὰ μεγάλα καὶ λαμπρὰ τίνονται τοῖς ἀν-
Bpwroıs. Vgl. 1100 cc.
20 158. [129 N.) — de lat. viv. 5 p. 1129E ὁ ἥλιος ἀνασχών
συνώρμησε τῶι φωτὶ τὰς πράξεις καὶ τὰς νοήσεις τὰς ἁπάντων, WG
φησι Δ. νέα ἐφ᾽ ἡμέρηι φρονέοντες ἄνθρωποι τῆι πρὸς ἀλλή-
λους ὁρμῆι καθάπερ ἀρτήματι συντόνωι σπασθέντες ἄλλος ἀλλαχόθεν
ἐπὶ τὰς πράξεις ἀνίστανται. Vgl. qu. conv. 111 θ,4 p.655n». vu 8, ὅ
25 p. {22} und 12 Β 6.
159. [22 N.] — fragm. de 1014. et aegr. 2 ἔοικε παλαιά τις αὕτη
τῶι σώματι διαδικασία πρὸς τὴν ψυχὴν περὶ τῶν παθῶν εἶναι. καὶ
Δ. μὲν ἐπὶ τὴν ψυχὴν ἀναφέρων {τὴν αἰτίαν τῆς) κακοδαιμονίας)
φησίν: “εἰ τοῦ σώματος αὐτῆι δίκην λαχόντος, παρὰ πάντα
80 τὸν βίον ὧν ὠδύνηται (Kal) κακῶς πέπονθεν, αὐτὸς γένοιτο

bieten, insofern er aus gleichen, nicht aus ungleichen Kreisen bestehen

wird, was doch sehr ungereimt ist.
156. Das Nichts existierte obenso sehr wie das Ichts.
157. Die Staatskunst dieser Männer (wie Parmenides, Melissos u. a.)
35 rät Dem. als die höchste zu erlernen und die Mühen auf sich zu
nehmen, aus denen das Große und Herrliche in der Welt erwächst.
158. Die Menschen, die täglich frische Gedanken haben.
159. Wenn der Leib gegen sie (die Seele) einen Prozeß anhängig
machte wegen der Schmerzen und Mißhandlungen, die er von ıhr zeit-
 414 55. DEMOKRITOS.

τοῦ ἐγκλήματος διζκαστής), ἡδέως ἂν καταψηφίσασθαι

τῆς ψυχῆς, ἐφ᾽ οἷς τὰ μὲν ἀπώλεσε τοῦ σώματος ταῖς
ἀμελείαις καὶ ἐξέλυσε ταῖς μέθαις, τὰ δὲ κατέφθειρε καὶ
διέσπασε ταῖς φιληδονίαις, ὥσπερ ὀργάνου τινὸς ἢ n

ὅ σκεύους κακῶς ἔχοντος τὸν χρώμενον ἀφειδῶς αἰτιασά-

μενος. Vgl. de sanit. praec. 24 p. 186 Ὁ ἐπηρεάζοντες ἑτέροις ἢ
φθονοῦντες ἢ φιλονικοῦντες ἢ δόξας ἀκάρπους καὶ κενὰς διώκοντες.
πρὸς τούτους γὰρ οἶμαι μάλιστα τὸν Δημόκριτον εἰπεῖν, ὡς εἰ τὸ
σῶμα δικάσαιτο τῆι ψυχῆι κακώσεως, οὐκ ἂν αὐτὴν ἀποφυτεῖν.
10 160. PORPHYR. de abst. IV 21 τὸ γὰρ κακῶς ζῆν καὶ μὴ φρονίμως
καὶ σωφρόνως καὶ ὁσίως Δ. ἔλεγεν οὐ κακῶς ζῆν εἶναι, ἀλλὰ
πολὺν χρόνον ἀποθνήισκειν.
161. ScHoL. in APoLL. RHoD. Γ 533 τὸ παλαιὸν ὥὦὥιοντο αἱ φαρ-
μακίδες τὴν σελήνην καὶ τὸν ἥλιον καθαιρεῖν. διὸ καὶ μέχρι τῶν
15 Δημοκρίτου χρόνων πολλοὶ τὰς ἐκλείψεις καθαιρέσεις ἐκάλουν.
162. -- in Hom. AB zu N 137 Δ. δὲ τὸ κυλινδρικὸν σχῆμα ὀλο-
οίτροχον καλεῖ.
163. SEXT. adv. math. vır 53 Ξενιάδης δὲ ὁ Κορίνθιος, οὗ καὶ Δ.
μέμνηται. Vogl. c. 75.
20 164. — vır 116 παλαιὰ... δόξα περὶ τοῦ τὰ ὅμοια τῶν ὁμοίων
εἶναι γνωριστικά... (117) ἀλλ᾽ ὁ μὲν Δ. ἐπί τε τῶν ἐμψύχων
καὶ ἀψύχων ἵστησι τὸν λόγον. “καὶ γὰρ ζῶια, φησίν, ὁμοτενέσι
ζώιοις συναγελάζεται ὡς περιστεραὶ περιστεραῖς καὶ τέ-
pavoı γεράνοις καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀλόγων: ὡσαύτως δὲ

25 lebens erfahren, und er selbst als Richter über die Anklage zu ent-
scheiden hätte, so würde er die Seele mit Vergnügen verurteilen, weil
sie den Leib teils durch Vernachlässigung zugrunde richtete und durch
Trunksucht schwächte, teils durch Wollüste vernichtete und verlotterte,
etwa wie er einen rücksichtslosen Benutzer verantwortlich machen würde, “4,

30 wenn ein Instrument oder Gerät sich im schlechten Zustande befände.

160. Das böse, wrwerständige, unkeusche umd wumheilige Leben sei
nicht ein böses Leben, sondern ein langwieriges Sterben.
161. Mondfinsternisse nannte man häufig bis auf Demokrits Zeit «ν
UA
3A
ἈΝ.
ἱΟ
«
ν
u
U

Herabholungen des Mondes.

35 162. Statt Zylinder sagte D. Walze.
163. Erwähnung des Korinthers Xeniades.
164. Denn alle Lebewesen gesellen sich zu ihrer Art wie Tauben
zu Tauben, Kraniche zu Kranichen und so bei den übrigen Tieren.
Ebenso ist es aber auch bei den leblosen Dingen, wie man es sehen
 B. ECHTE FRAGMENTE. 159—166. .415

καὶ ἐπὶ τῶν ἀψύχων, καθάπερ ὁρᾶν πάρεστιν ἐπί TE τῶν

κοσκινευομένων σπερμάτων καὶ ἐπὶ τῶν παρὰ ταῖς κυμα-
τωγαῖς ψηφίδων᾽ ὅπου μὲν τΤὰρ κατὰ τὸν τοῦ κοσκίνου
δῖνον διακριτικῶς φακοὶ μετὰ φακῶν τάσσονται καὶ κριθαὶ
Si μετὰ κριθῶν καὶ πυροὶ μετὰ πυρῶν, ὅπου δὲ κατὰ τὴν τοῦ
κύματος κίνησιν αἱ μὲν ἐπιμήκεις ψηφῖδες εἰς τὸν αὐτὸν
τόπον ταῖς ἐπιμήκεσιν ὠθοῦνται, αἱ δὲ περιφερεῖς ταῖς
περιφερέσιν ὡς ἂν συναγωγόν τι ἐχούσης τῶν πραγμάτων
τῆς ἐν τούτοις ὁμοιότητος", ἀλλ᾽ ὁ μὲν A. οὕτως. [Vel. A 128].
10 165. — vır 265 Δ. δὲ ὁ τῆι Διὸς φωνῆι παρεικαζόμενος καὶ λέγων τάδε
περὶ τῶν ξυμπάντων [Anfang ἃ. Μικρὸς διάκοσμοςὉ] ἐπεχείρησε μὲν τὴν
ἐπίνοιαν [den Begriff ἄνθρωπος] ἐκθέσθαι, πλεῖον δὲ ἰδιωτικῆς ἀποφάσεως οὐδὲν
ἴσχυσεν εἰπών: “ἄνθρωπός ἐστιν ὃ πάντες ἴδμεν. ic. Ac. pr. τι 28,78
quid loquar de Democrito? quem cum eo conferre possumus non modo ingemii
15 magnitudine, sed etiam animi? qui ita sit ausus ordiri "haec loquor de
universis.. nihil exeipit de quo non profiteatur, quid enim esse
potest exira universa?... altque is non hoc dieit quod nos qui veri esse
aliguid non negamus, percipi posse negamus: “le esse verum plane negat sen-
susque tdem mon obscuros dieit, sed tenebricosos [wohl σκοτίας vgl. Bil]: sie
20 enim appellat eos. Vgl. Arısr. de partt. anim. A 1. 640629 ei μὲν οὖν τῶι σχή-
ματι καὶ τῶι χρώματι ἕκαστον ἔστι τῶν TE ζώιων καὶ τῶν μορίων, ὀρθῶς ἂν A.
λέγοι" φαίνεται γὰρ οὕτως ὑπολαβεῖν. φησὶ γοῦν παντὶ δῆλον εἶναι οἷόν τι τὴν
μορφήν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, ὡς ὄντος αὐτοῦ τῶι τε σχήματι καὶ τῶι χρώματι
γνωρίμου. καίτοι καὶ ὁ τεθνεὼς ἔχει τὴν αὐτὴν τοῦ σχήματος μορφήν, ἀλλ᾽
25 ὅμως οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος. EPIcuR. fr. 310 [Sext. vır 2617] ἄνθρωπός ἐστι τοιου--
τονὶ μόρφωμα μετ᾽ ἐμψυχίας.
λέγω τάδε περὶ τῶν ξυμπάντων ... ἄνθρωπός ἐστιν ὃ
πάντες ἴδμεν.
166. — IX 19 Δ. δὲ εἴδωλά τινά φησιν ἐμπελάζειν τοῖς ἀν-
30 θρώποις καὶ τούτων τὰ μὲν εἶναι ἀγαθοποιὰ τὰ δὲ κακοποιά: ἔνθεν
καὶ εὔχεται εὐλόγχων τυχεῖν εἰδώλων. εἶναι δὲ ταῦτα μεγάλα
kann bei dem Durchsieben der Samen und bei den Steinen an der
Brandung. Denn dort ordnet sich durch das Wirbeln des Siebes ge-
sondert Linse zu Linse, Gerste zu Gerste und Weizen zu Weizen,
90 hier dagegen werden durch den Wogenschlag die länglichen Steine zu
den länglichen gerollt, die runden zu den runden, als ob die Ähnlich-
keit der Dinge eine gewisse Vereinigungskraft auf sie ausübe.
165. Ich behaupte Folgendes über das All... Mensch ist, was
allen bekannt ist.
40 166. D. behauptet gewisse Abbilder nahten den Menschen und diese
seien teils Gutes, teils Böses wirkend. Darum wünscht er auch glück-
bedeutender Bilder teilhaftig zu werden.
 416 55. DEMOKRITOS.

TE καὶ ὑπερφυῆ καὶ δύσφθαρτα μέν, οὐκ ἄφθαρτα δέ, προσημαίνειν

τε τὰ μέλλοντα τοῖς ἀνθρώποις θεωρούμενα καὶ φωνὰς ἀφιέντα.
ὅθεν τούτων αὐτῶν φαντασίαν λαβόντες οἱ παλαιοὶ ὑπενόησαν εἶναι
θεόν, μηδενὸς ἄλλου παρὰ ταῦτα ὄντος θεοῦ τοῦ ἄφθαρτον φύσιν
ἔχοντος. Vgl. A 75.
167, SımpL. phys. 327,24 [s. A 67 S. 364,16] divov ἀπὸ τοῦ
παντὸς ἀποκριθῆναι παντοίων εἰδέων.
168. — — 1318,34 [= A 88 5. 362,41] ταῦτα [die Atome] γὰρ
ἐκεῖνοι φύσιν ἐκάλουν... περιπαλάσσεσθαι γὰρ ἔλεγον αὐτά.
10 169. [192 N.] STOBAEUS I (ecl. eth.) 1, 12 Wachsm. A—ov. μὴ
πάντα ἐπίστασθαι προθυμέο, μὴ πάντων ἀμαθὴς Yevnı.
[104 N.] — 4,12 = Β 51.
170. [9 Ν.] — 7,3] [s. A 1607] εὐδαιμονίη ψυχῆς καὶ κακο-
δαιμονίη.
15 171. [10.11 N.] — — [nach B 170] εὐδαιμονίη οὐκ ἐν βο-
σκήμασιν οἰκεῖ οὐδὲ Ev χρυσῶι: ψυχὴ οἰκητήριον δαί-
μονος.
172. [26 N.] — 9,1 A—ov. ἀφ᾽ ὧν ἡμῖν τἀγαθὰ τίγνεται,
ἀπὸ τῶν αὐτῶν τούτων καὶ τὰ κακὰ ἐπαυρισκοίμεθ᾽ ἄν,
20 τῶν δὲ κακῶν ἐκτὸς εἴημεν. αὐτίκα ὕδωρ βαθὺ εἰς πολλὰ
χρήσιμον καὶ δαῦτε κακόν' κίνδυνος γτΤὰρ ἀποπνιτῆναι.
μηχανὴ οὖν εὑρέθη, νήχεσθαι διδάσκειν.
118. [25 N.] --- — 2 [vgl. m 4,51] τοῦ αὐτοῦ. ἀνθρώποισι
κακὰ ἐξ ἀγαθῶν φύεται, ἐπήν τις τἀγαθὰ μὴ ᾿πιστῆται

25 167. Ein Wirbel mannigfaltiger Formen sei von dem All abge-
sondert worden.
168. Die Atome nannten die Demokriteer Natur, sie würden in dem
Leeren umhergeschleudert.
169. Bemüh’ dich nicht alles wissen zu wollen, sonst lernst du nichts. 4

30 170. Seligkeit und Unseligkeit ruht in der Seele.

171. Seligkeit wohnt nicht in Herden oder Gold: die Seele ist
seligen Wesens Wohnsitz. - u
u
T
u
Fu

172. Von wannen uns das Gute kommt, ebendaher wird uns auch
das Schlimme zuteil und das Mittel es zu meiden. Tiefes Wasser z.B.
35 ist zu vielem nütze und auch wieder schädlich; denn man läuft Gefahr
darin zu ertrinken. Dagegen hat man nun ein Mittel erfunden: Schwimm-
unterricht.
173. Den Menschen erwächst Schlimmes aus Gutem, wenn man
das Gute nicht zu lenken und wohl zu tragen versteht. Es ist nicht
u)
Pi
 B. ECHTE FRAGMENTE. 167—177 [STOBAEUS!. 417

ποδηγετεῖν μηδὲ ὀχεῖν εὐφόρως. οὐ δίκαιον ἐν κακοῖσι

τὰ τοιάδε κρίνειν, ἀλλ᾽ ἐν ἀγαθοῖσιν ὦν: τοῖς τε ἀγαθοῖσιν
οἷόν τε χρῆσθαι καὶ πρὸς τὰ κακά, εἴ τινι βουλομένωι,
ἀλκῆι. |
5 174. [47 N.] — — 3 ὁ μὲν εὔθυμος εἰς ἔρτα αἰεὶ φερό-
μενος δίκαια καὶ νόμιμα καὶ ὕπαρ καὶ ὄναρ χαίρει τε καὶ
ἔρρωται καὶ ἀνακηδής ἐστιν ὃς δ᾽ ἂν καὶ δίκης ἀλοτῆι
καὶ τὰ χρὴ ἐόντα μὴ ἔρδηι, τούτωι πάντα τὰ τοιαῦτα ἀτερ-
πείη, ὅταν τευ ἀναμνησθῆι, καὶ δέδοικε καὶ ἑωυτὸν κακίζει.
10 175. [24N.] — --- 4 οἱ δὲ θεοὶ τοῖσι ἀνθρώποισι διδοῦσι
τἀγαθὰ πάντα καὶ πάλαι καὶ νῦν. πλὴν ὁκόσα κακὰ καὶ
βλαβερὰ καὶ ἀνωφελέα, τάδε δ᾽ οὔζτε) πάλαι οὔτε νῦν
θεοὶ ἀνθρώποισι δωροῦνται, ἀλλ᾽ αὐτοὶ τοῖσδεσιν ἐμπελά-
ζουσι διὰ νοῦ τυφλότητα καὶ ἀγνωμοσύνην.
155 176. [64 N.] — — 5 τύχη μεγαλόδωρος, ἀλλ᾽ ἀβέβαιος,
φύσις δὲ αὐτάρκης" διόπερ νικᾶι τῶι ἥσσονι καὶ βεβαίωι
τὸ μεῖζον τῆς ἐλπίδος.
[122 N.] — 15,33 πολλοὶ δρῶντες --- ἀσκέουσιν = Β 53.
πῆ 1:0
20 177. [124 N.] — — 40 A—ov. οὔτε λόγος ἐσθλὸς φαύλην

billig, solche Dinge unter die Übel zu rechnen, vielmehr unter das
Gute; und man kann auch das Gute, wenn man will, zur Abwehr gegen
die Übel verwenden.
174. Der Wohlgemute fühlt sich stets zu gerechten und gesetzlichen
25 Handlungen hingetrieben und ist darum Tag und Nacht heiter und
stark und unbekümmert. Doch wer der Gerechtigkeit spottet und seine
Pflichten nicht erfüllt, dem wird das alles zur Unlust, wenn er sich an
irgend ein Vergehen erinnert, und er befindet sich in steter Angst und
Selbstpeinigung.
30 175. Die Götter aber gewähren den Menschen alles Gute, jetzt und
ehedem. Nur alles, was schlimm, schädlich und unnützt ist, das schen-
ken die Götter weder jetzt noch ehedem den Menschen, sondern sie
selbst tappen hinein infolge ihrer Sinnesverblendung und Torheit.
176. Der Zufall ist freigebig, aber unzuverlässig, die Natur dagegen
35 ruht auf sich selbst. Und darum trägt sie mit ihren geringeren aber
zuverlässigen Mitteln doch den Sieg davon über die größeren Ver-
heißungen der Hoffnung.
177. Eine treffliche Rede verdunkelt nicht eine schlechte Tat,
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 2. Aufl. 27
 418 55. DEMOKRITOS.

πρῆξιν ἀμαυρίσκει οὔτε πρῆξις ἀγαθὴ λόγου βλασφημίηι

λυμαίνεται.
178. [198 N.) Stop. ıı 31,56 A—ou. πάντων κάκιστον N εὐ-
πετείη παιδεῦσαι τὴν νεότητα᾽ αὕτη τάρ ἐστιν ἣ τίκτει τὰς
δ ἡδονὰς ταύτας, ἐξ ὧν N κακότης γίνεται.
119. [197 Ν.] — — 57 τοῦ αὐτοῦ. ἔξω τί κως ἢ πονεῖν
παῖδες ἀνιέντες οὔτε γράμματ᾽ ἂν μάθοιεν οὔτε μουσικὴν
οὔτε Aywvinv οὐδ᾽ ὅπερ μάλιστα τὴν ἀρετὴν συνέχει, τὸ
αἰδεῖσθαι" μάλα γὰρ ἐκ τούτων φιλεῖ τίγνεσθαι ἣ αἰδώς.
10. 180. [188 N.] — — 58 τοῦ αὐτοῦ. ἡ παιδεία εὐτυχοῦσι
μέν ἐστι κόσμος, ἀτυχοῦσι δὲ καταφύγιον [Lemma zweifelh.,
vgl. Aristoteles b. Stob. πὶ 31,35).
181. [44 N.] — — 59 τοῦ αὐτοῦ. κρείσσων ἐπ᾽ ἀρετὴν
φανεῖται προτροπῆι χρώμενος καὶ λόγου πειθοῖ ἤπερ νόμωι
15 καὶ ἀνάγκηι. λάθρηι μὲν γὰρ ἁμαρτέειν εἰκὸς τὸν EIPYUE-
νον ἀδικίης ὑπὸ νόμου, τὸν δὲ ἐς τὸ δέον ἠγμένον πειθοῖ
οὐκ εἰκὸς οὔτε λάθρηι οὔτε φανερῶς ἔρδειν τι πλημμελές.
διόπερ συνέσει τε καὶ ἐπιστήμηι ὀρθοπρατγέων τις ἀνδρεῖος
ἅμα καὶ εὐθύγνωμος γίγνεται.
20 und eine gute Tat wird nicht durch eine lästernde Rede zu
schanden.
178. Das allerschlimmste, was man die Jugend lehren kann, ist der
Leichtsinn. Denn er ist es, der jene Lüste großzieht, aus denen die
Lasterhaftigkeit erwächst.
25 179. Wenn die Knaben sich gehen lassen, so daß sie anders als
mit Mühe irgendwie etwas betreiben, werden sie weder Lesen noch
Musik, noch Sport, noch, was vor allen Dingen die Tüchtigkeit be-
dingt, Respekt lernen. Denn gerade aus jenem Demühen pflegt der
Respekt zu erwachsen.
30 180. Die Bildung ist der Glücklichen Schmuck und der Unglück-
lichen Zuflucht.
181. Besser wird es offenbar bei der Erziehung zur Tugend dem
glücken, der Aufmunterung und überredende Worte als wer Gesetz und
Zwangsmaßregeln zur Anwendung bringt. Denn wer sich nur durch
35 das Gesetz am Übeltun gehindert sieht, wird vermutlich im Geheimen
sündigen, wer dagegen durch Überredung einmal auf den Weg der
Pflicht geführt ist, wird voraussichtlich weder heimlich noch öffentlich
etwas Verkehrtes tun. Darum also zeigt sich Jemand, der mit Ein-
sicht und Bewußtsein das Rechte tut, zugleich als entschlossener und
40 geradsinniger Mann.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 177—187 [STOBAEUS). 419

[187 N.] — — 65 A—ou = B 88:

182. [189 N.] — — 66 τοῦ αὐτοῦ. τὰ μὲν καλὰ χρήματα
τοῖς πόνοις NH μάθησις ἐξεργάζεται, τὰ δ᾽ αἰσχρὰ ἄνευ
πόνων αὐτόματα καρποῦται. καὶ Tap οὖν ἐθέλοντα πολ-
ὃ λάκις ἐξείργει τοιοῦτον εἶναι ὅτωι μεγάλη ἐστὶ τῆι φύσι
κακεστώ.
π΄ . γγ1.-..ϑ 89.
188. [185 N.] — — 72 τοῦ αὐτοῦ. ἔστι που νέων ξύνεσις
καὶ γερόντων ἀξυνεσίη: χρόνος τὰρ οὐ διδάσκει φρονεῖν,
10 ἀλλ᾽ ὡραίη τροφὴ καὶ φύσις.
le δ
184. [194] — —
J
90 A—ov. φαύλων ὁμιλίη συνεχὴς ἕξιν
κακίης συναύξει.
185. [201 N.] — 94 A—ov. κρέσσονές εἰσιν αἱ τῶν
15 πεπαιδευμένων ἐλπίδες ἢ ὁ τῶν ἀμαθῶν πλοῦτος. Val.A 17.
186. [212 N.] — — 33,9 A—ov. ὁμοφροσύνη φιλίην ποιεῖ.
187. [18 N.] --- (flor.) ım t. 1,27 Hense [vgl. Β 86] Δημοκρίτου.
ἀνθρώποις ἁρμόδιον ψυχῆς μᾶλλον ἢ σώματος λόγον ποι-
εἶσθαι ψυχῆς μὲν τὰρ τελεότης σκήνεος μοχθηρίην ὀρθοῖ,
20 σκήνεος δὲ ἰσχὺς ἄνευ λογισμοῦ ψυχὴν οὐδέν τι ἀμείνω
τίθησιν.
[45 N.] — — 1,45 Δ-- ου. = Β 47.

182. Die edlen Dinge erarbeitet der Unterricht nur unter Mühen,
die unedlen fallen dagegen sonder Mühe von selbst vom Baume. Denn
25 selbst wider Willen zwingen sie oft einen Menschen so (näml. wunedel)
zu sein, dem von Natur eine große Schwäche innewohnt.
183. Es gibt wohl auch Verstand bei den Jungen und Unverstand
bei den Alten. Denn nicht die Zeit lehrt denken, sondern eine früh-
zeitige Erziehung und Naturanlage.
30 184. Beständiger Umgang mit Schlechten vermehrt schlechte Anlage.
185. Besser sind die Aussichten der Gebildeten als der Reichtum
der Ungebildeten.
186. Übereinstimmung der Gedanken bewirkt Freundschaft.
187. Es schickt sich für die Menschen, mehr um die Seele als um
35 den Leib sich zu kümmern. Denn der Seele Vortrefflichkeit richtet
des Leibes Schwäche auf, Leibesstärke aber ohne Verstandeskraft macht
die Seele um nichts besser.
ΥΩ
 420 55. DEMOKRITOS.

188. [2 N.] Stop. πὶ 1,46 ὅρος συμφόρων καὶ ἀσυμφορων

τέρψις Kal ἀτερψίη. Vgl. Β 4.
189. [7 N.] — — 47 ἄριστον ἀνθρώπωι τὸν βίον διάγειν
ὡς πλεῖστα εὐθυμηθέντι καὶ ἐλάχιστα ἀνιηθέντι. τοῦτο
δ᾽ ἂν εἴη, εἴ τις μὴ ἐπὶ τοῖς θνητοῖσι τὰς ἡδονὰς ποιοῖτο.
190. [107 Ν.] -- — 91 A—ou. φαύλων ἔργων καὶ τοὺς
λόγους παραιτητέον.
[46 Ν.1..-ἕ - 5 τα BA.
191. [52 N.] — — 210 A—ov. ἀνθρώποισι τὰρ εὐθυμίη
10 γίνεται μετριότητι τέρψιος καὶ βίου συμμετρίηι: τὰ δ᾽ ἐλ-
λείποντα καὶ ὑπερβάλλοντα μεταπίπτειν τε φιλεῖ καὶ μεγά-
λας κινήσιας ἐμποιεῖν τῆι ψυχῆι. αἱ δ᾽ ἐκ μεγάλων δια-
στημάτων κινούμεναι τῶν ψυχέων οὔτε εὐσταθέες εἰσὶν
οὔτε εὔθυμοι. ἐπὶ τοῖς δυνατοῖς οὖν δεῖ ἔχειν τὴν γνώμην
μιor καὶ τοῖς παρεοῦσιν ἀρκέεσθαι τῶν μὲν ζηλουμένων καὶ
|
|
θαυμαζομένων ὀλίγην μνήμην ἔχοντα καὶ τῆι διανοίαι μὴ }

προσεδρεύοντα, τῶν δὲ ταλαιπωρεόντων τοὺς βίους θεω-

ρέειν, ἐννοούμενον ἃ πάσχουσι κάρτα, ὅκως ἂν τὰ παρ-
εόντα σοι καὶ ὑπάρχοντα μεγάλα καὶ ζηλωτὰ φαίνηται,
20 καὶ μηκέτι πλειόνων ἐπιθυμέοντι συμβαίνηι κακοπαθεῖν

188. Die Grenze zwischen Zuträglichem und Abträglichem ist Lust

und Unlust.
189. Das Beste für den Menschen ist sein Leben soviel wie mög-
lich wohlgemut und so wenig wie möglich mißmutig zu verbringen.
Dies wird aber dann der Fall sein, wenn er seine Lust nicht auf das
Sterbliche richtet.
190. Von schlimmen Werken muß man auch das Reden vermeiden.
191. Wohlgemutheit erringen sich die Menschen durch Mäßigung
der Lust und Harmonie des Lebens. Mangel und Überfluß aber pflegt
30 umzuschlagen und große Erregungen in der Seele zu verursachen. Die
in starken Gegensätzen sich aufregenden Seelen sind weder beständig
noch wohlgemut. Man muß also sein Denken auf das Mögliche richten
und sich mit dem Vorhandenen begnügen ohne der Beneideten und
Bewunderten viel zu achten und in Gedanken ihnen nachzujagen. Viel-
5 mehr muß man auf die Lebensschicksale der Trübsalbeladenen schauen
und sich ernstlich ihre Leiden vergegenwärtigen, auf daß dir deine
gegenwärtige Lage groß und beneidenswert erscheine und es dir nicht
begegne Schaden zu erleiden an deiner Seele über der weiter schweifen-
den Begier nach mehr. Denn wer die Besitzenden und von den andern
 B. ECHTE FRAGMENTE. 188—195 [STOBAEUS). 421

τῆι ψυχῆι. ὁ τὰρ θαυμάζων τοὺς ἔχοντας καὶ μακαριζο-

μένους ὑπὸ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ τῆι μνήμηι πᾶσαν
ὥραν προσεδρεύων ἀεὶ ἐπικαινουρτεῖν ἀναγκάζεται καὶ
ἐπιβάλλεσθαι δ᾽ ἐπιθυμίην τοῦ τι πρήσσειν ἀνήκεστον ὧν
5 νόμοι κωλύουσιν. διόπερ τὰ μὲν μὴ δίζεσθαι χρεών, ἐπὶ
δὲ τοῖς εὐθυμέεσθαι χρεών, παραβάλλοντα τὸν ἑαυτοῦ
βίον πρὸς τὸν τῶν φαυλότερον πρησσόντων καὶ μακαρί-
ζειν ἑωυτὸν ἐνθυμεύμενον ἃ πάσχουσιν, ὁκόσωι αὐτέων
βέλτιον πρήσσει τε καὶ διάγει. ταύτης Y’ ἄρ᾽ ἐχόμενος
10 τῆς γνώμης εὐθυμότερόν τε διάξεις καὶ οὐκ ὀλίγας κῆρας
ἐν τῶι βίωι διώσεαι, φθόνον καὶ ζῆλον καὶ δυσμενίην.
192. [115 N.] — 2,36 A—ov. ἔστι ῥάιδιον μὲν ἐπαινεῖν ἃ
μὴ χρὴ καὶ ψέγειν, ἑκάτερον δὲ πονηροῦ τινος ἤθους.
198. [153 N.] — 3,43 A—ov. φρονήσιος ἔργον μέλλουσαν
15 ἀδικίην φυλάξασθαι, ἀναλγησίης δὲ τὸ τενομένην un ἀμύ-
νασθαι.
194. [36 N.] — — 46 Δ- ου. αἱ μετάλαι τέρψεις ἀπὸ τοῦ
θεᾶσθαι τὰ καλὰ τῶν ἔρτων Yivovral.
195. [172 N.] --- 4,69 A—ou. εἴδωλα ἐσθῆτι καὶ κόσμωι
20 διαπρεπέα πρὸς θεωρίην, ἀλλὰ καρδίης κενεά.

Menschen selig gepriesenen bewundert und zu jeglicher Frist mit seinen

Gedanken ihnen nachjagt, wird dazu gezwungen, stets etwas Neues
auszuhecken und seine Gier sogar auf irgend ein unsühnbares, durch
das Gesetz verbotenes Verbrechen zu werfen. Deshalb also ist es
25 Pflicht, das eine nicht zu verfolgen und mit dem anderen es sich wohl-
gemut sein zu lassen und sein eigenes Leben mit Leuten zu vergleichen,
denen es noch schlechter geht, und in Beherzigung ihrer Leiden sich
selbst selig zu preisen, daß man es soviel besser hat und treibt. Hältst
du dich also an diesen Spruch, so wirst du wohlgemuter leben und in
30 deinem Leben nicht wenige Fluchgeister verscheuchen: Neid, Ehrsucht
und Verbitterung.
192. Leicht ist zu loben, was man nicht loben, und zu tadeln, was
man nicht tadeln soll; beides aber fließt aus einem schlechten Charakter.
193. Klugheit verrät es, sich vor einer drohenden Beleidigung zu
35 hüten; Stumpfsinn dagegen eine erlittene nicht zu rächen.
194. Die großen Freuden stammen aus der Betrachtung der schönen
Werke.
195. Mit Gewand und Schmuck zum Schauen prächtig ausgestattete
Bilder, aber es fehlt ihnen das Herz.
 422 ὅδ. DEMOKRITOS.

196. [100 N.) Stop. πι 4,70 λήθη τῶν ἰδίων κακῶν θρασύ-
τητα γεννᾶι.
197. [33 N.) — — 71 ἀνοήμονες ῥυσμοῦνται τοῖς τῆς
τχης κέρδεσιν, οἱ δὲ τῶν τοιῶνδε danuoves τοῖς τῆς
5 σοφίης.
198. [20 N.] — — 72 τὸ χρῆιζον οἶδεν, ὁκόσον χρήϊζει,
ὃ δὲ χρήιζων οὐ γινώσκει.
199. [96 N.] — — 73 ἀνοήμονες τὸ ζῆν ὡς [ὅμως] στυ-
γέοντες ζῆν ἐθέλουσι δείματι ἀίδεω.
10 200. [93 N.] — -- 74 ἀνοήμονες βιοῦσιν οὐ τερπόμενοι
βιοτῆι.
201. [94 Ν1 — — 75 ἀνοήμονες δηναιότητος ὀρέγονται
“οὐ τερπόμενοι δηναιότητι.
202. [60 N.] — — 76 ἀνοήμονες τῶν ἀπεόντων ὀρέτονται,
15 τὰ δὲ παρεόντα καίζπερ τῶν» παρωιχημένων κερδαλεώτερα
ἐόντα ἀμαλδύνουσιν.
208. [97 Ν1] — — 77 ἄνθρωποι τὸν θάνατον φεύγοντες
διώκουσιν.
204. [98 N.] — — 78 ἀνοήμονες οὐδέν᾽ ἁνδάνουσιν ἐν
90 ὅληι τῆι βιοτῆι.

196. Vergessen der eigenen Leiden erzeugt Frechheit. |

197. Toren richten sich nach den erhofften Gewinnen des Glückes,
die Kenner solcher Gewinne dagegen nach denen der Philosophie.
198. (Um wieviel weiser als der Mensch ist das Tier), das in
25 seinem Bedürfnis weiß, wieviel es bedarf! Der Mensch dagegen sieht
das nicht ein, wenn er ein Bedürfnis hat.
199. Toren, denen das Leben verleidet ist, wollen trotzdem leben
aus Angst vor dem Hades.
200. Toren leben ohne Freude am Leben.
30 201. Toren wünschen sich langes Leben, ohne doch dessen froh
zu werden.
202. Toren haschen nach dem Abwesenden, das Gegenwärtige da-
gegen, wenn es auch vorteilhafter ist als das ihnen Entgangene, lassen
sie umkommen. :
35 203. Menschen, die vor dem Tode fliehen, laufen ihm gerade nach.
204. Toren können niemanden in ihrem ganzen Leben zufrieden
stellen.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 196—212 [STOBAEUS!. 423

205. [95 n. N.] — — 79 ἀνοήμονες ζωῆς ὀρέγονται (ἀντὶ»

γήραος θάνατον δεδοικότες.
206. [95 N.] — — 80 ἀνοήμονες θάνατον δεδοικότες YN-
ράσκειν ἐθέλουσιν. ᾿
δ [190 N.] — — 81 = Β 64.
[5.Ν-. — 82 = B 77.
207. [4 N.] — 5,22 A—ou. ἡδονὴν οὐ πᾶδαν, ἀλλὰ τὴν
ἐπὶ τῶι καλῶι αἱρεῖσθαι χρεών. Vgl. 54 A 37.
[87 Κ.] --" -- 28. --- Β 18.
10 208. [199 N.] — — 24 πατρὸς σωφροσύνη μέτιστον TEK-
νοις παράτγελμα.
209. [67 N.] — — 25 Δ-- οὐ. αὐταρκείηι τροφῆς σμικρὴ
γὺξ [9] οὐδέποτε τίνεται.
210. [65 N.]| — — 26 A—ov. τράπεζαν πολυτελέα μὲν
15 τύχη παρατίθησιν, αὐταρκέα δὲ σωφροσύνη.
211. [56 N.] — — 27 A—ov. σωφροσύνη τὰ τερπνὰ ἀέξει
καὶ ἡδονὴν ἐπιμείζονα ποιεῖ. Ey
— 6,26 = Β 214",
212. [128 N.] — 6,27 A—ov. ἡμερήσιοι ὕπνοι σώματος
20 ὄχλησιν ἢ ψυχῆς ἀδημοσύνην ἢ Apyinv ἢ ἀπαιδευσίην
σημαίνουσι. ᾿
[86 N.] — 6,28 Δ--ου. ξυνου σίη --- ἐξ ἀνθρώπου = Β 82.
— — 59.60 [τοῦ αὐτοῦ d. i. “Ἐπικτήτου ᾿ = B 232. 233.

205. Toren wünschen sich das Leben, da sie den Tod fürchten
95 statt des Alters. |
206. Toren wünschen sich das Alter aus Furcht vor dem Tode.
207. Nicht jede Lust soll man erstreben, sondern nur die mit Edlem
verknüpfte.
208. Vaters Selbstbeherrschung ist für die Kinder die wirksamste
30 Vermahnung.
209. Für einen genügsamen Magen gibt es niemals eine verkürzte
Nacht (?).
210. Das Glück beschert einen reichen Tisch, die Mäßigkeit einen
ausreichenden.
35 211. Mäßigkeit mehrt das Erfreuliche und macht das Vergnügen
noch größer.
212. Schlaf bei Tage verrät eine Störung des Körpers oder Nieder-
geschlagenheit, Erschlaffung oder Unbildung der Seele.
 424 55. DEMOKRITOS.

213. [127 N.) Stop. πὶ 7,21 A—ov. ἀνδρείη τὰς ἄτας μικρὰς
Epdeı.
214. [63. 169 N.) — — 25 A—ov. ἀνδρεῖος οὐχ ὁ τῶν TO-
λεμίων μόνον, ἀλλὰ καὶ ὁ τῶν ἡδονῶν κρέσσων. ἔνιοι δὲ
δ πολίων μὲν δεσπόζουσι, τυναιξὶ δὲ δουλεύουσιν.
215. [46 N.] — --- 81 Δ--οὐ. δίκης κῦδος γνώμης θάρσος
καὶ ἀθαμβίη, ἀδικίης δὲ δεῖμα ξυμφορῆς τέρμα.
216. [34 N.] -- — 74 Δ--ουὐ. σοφίη ἄθαμβος ἀξίη πάντων
τιμιωτάτη οὖσα.
10 [88 N.] — 9,29 A—ou. = Β 62.
217. [41 Ν}] — — 30 Δ--ου. μοῦνοι θεοφιλέες, ὅσοις
ἐχθρὸν τὸ ἀδικέειν.
218. [75 N.) — 10,86 [ıv 92,15] A—ov. πλοῦτος ἀπὸ κακῆς
ἐργασίης TTEPIYIVOHEVOS ἐπιφανέστερον τὸ ὄνειδος κέ-
15 κτηται. :
[118] --- — 42 A—ov. = Β 32.
219. [10 N.] — 10,43 τοῦ αὐτοῦ. χρημάτων ὄρεξις, ἢν un
ὁρίζηται κόρωι, πενίης ἐσχάτης πολλὸν χαλεπωτέρη᾽ μέ-
ζονες rap ὀρέξεις μέζονας ἐνδείας ποιεῦσιν.
20 220. [76 N.] — -- 44 A—ou. κακὰ κέρδεα ζημίαν ἀρετῆς
φέρει.

213. Tapferkeit verringert die Schicksalsschläge.

214. Tapfer ist nicht nur der Besieger der Feinde, sondern auch
der Besieger seiner Lüste.e Manche aber herrschen über Städte und
25 dienen Weibern. |
215. Der Segen der Gerechtigkeit ist zuversichtliches und unver-
blüffbares Urteil, das Ende der Ungerechtigkeit aber ist Angst vor
kommendem Unheil.
216. Weisheit, die sich nicht verblüffen läßt, ist alles wert; denn
30 sie verdient die höchsten Ehren.
217. Nur wem das Freveln verhaßt ist, den haben die Götter lieb.
218. Reichtum, der aus schimpflichem Gewerbe erwächst, besitzt
einen um so offenkundigeren Makel.
219. Wenn die Gier nach Geld nicht im Genughaben ihre Grenze
35 findet, ist sie noch viel schlimmer als die drückendste Armut. Denn
größere Begehrlichkeit erweckt größere Bedürfnisse.
220. Schlimmer Gewinn bringt Ehrverlust.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 213—228 [STOBAEUS). 425

221. [77 N.] — — 58 A—ov. ἐλπὶς κακοῦ κέρδεος ἀρχὴ

Inning.
222. [200 N.) — — 64 A—ou. N τέκνοις ἄταν χρημάτων
συναγωγὴ πρόφασίς ἐστι φιλαργυρίης τρόπον ἴδιον ἐλέγτ-
ὅ χουσα.
223. [19 N.] — --- 65 τοῦ αὐτοῦ. ὧν τὸ σκῆνος χρήϊιζει,
πᾶσι πάρεστιν εὐμαρέως ἄτερ μόχθου καὶ ταλαιπωρίης"
ὁκόσα δὲ μόχθου καὶ ταλαιπωρίης χρήιζει καὶ βίον ἀλτύ-
νει, τούτων οὐκ ἰμείρεται τὸ σκῆνος, ἀλλ᾽ N τῆς γνώμης
10 κακοθιγίη.
224. [59 N.] — -- 68 Δ--ου. ἡ τοῦ πλέονος ἐπιθυμίη τὸ
παρεὸν ἀπόλλυσι τῆι Αἰσωπείηι κυνὶ [233H.] ἰκέλη τινομένη.
225. [112 N.] — 12,13 A—ov. ἀληθομυθέειν χρεών, ὃ πολὺ
Awiov. Vgl. B 44.
15 [114] — 13,46 A—ov. = B 60.
226. [111 N.] — 47 A—ov. οἰκήιον ἐλευθερίης παρ-
ρησίη, κίνδυνος δὲ N τοῦ καιροῦ διάγνωσις.
[106 N.] — 14,8 A—ou. — Β 63.
227. [80 N.) — 16,17 Δ--ουὐ. οἱ φειδωλοὶ τὸν τῆς μελίσ-
20 σης οἶτον ἔχουσιν ἐργαζόμενοι ὡς ἀεὶ βιωσόμενοι.
228. [202 N.] — — 18 τοῦ αὐτοῦ. οἱ τῶν φειδωλῶν παῖδες
ἀμαθέες γινόμενοι ὥσπερ οἱ ὀρχησταὶ οἱ ἐς τὰς μαχαίρας

221. Hoffnung auf schlimmen Gewinn ist der Anfang des Verlustes.
222. Allzustarkes Geldanhäufen für die Kinder ist nur ein Vorwand,
25 durch die sich der eigentliche Charakter der Habgier verrät.
223. Wessen der Leib bedarf, das steht allen leicht sonder Mühe
und Not zu Gebote. Aber alles, was Mühe und Not erfordert und
das Leben betrübt, danach trägt nicht der Leib Verlangen, sondern die
Ziellosigkeit des Urteils.
30 224. Die Gier nach Mehr verliert, was sie hat, und gleicht darin
dem Hunde bei Äsop.
225. Es ist Pflicht, die Wahrheit zu sagen, was ja auch viel vor-
teilhafter ist.
226. Freimut ist das Kennzeichen freier Gesinnung, aber die Ge-
35 fahr liegt dabei in der Abmessung des richtigen Zeitpunktes.
227. Die Geizigen teilen das Los der Biene: sie arbeiten, als ob
sie ewig leben würden.
228. Den Kindern von Geizigen, wenn sie in Unwissenheit heran-
wachsen, geht es wie den Tänzern, die über Schwerter Räder schlagen.
 426 55. DEMOKRITOS.

ὀρούοντες, ἢν ἑνὸς μούνου (un) τύχωσι καταφερόμενοι,

ἔνθα δεῖ τοὺς πόδας ἐρεῖσαι, ἀπόλλυνται᾽ χαλεπὸν δὲ TU-
χεῖν ἑνός: τὸ τὰρ ἴχνιον μοῦνον λέλειπται τῶν ποδῶν.
οὕτω δὲ καὶ οὗτοι ἢν ἁμάρτωσι τοῦ πατρικοῦ τύπου τοῦ
ἐπιμελέος καὶ φειδωλοῦ, φιλέουσι διαφθείρεσθαι.
229. [81 Ν.] Stop. π|16,19 τοῦ αὐτοῦ. φειδώ τοι καὶ λιμὸς
Xpnotn' ἐν καιρῶιδὲ καὶ δαπάνη᾽ γινώσκειν δὲ ἀγαθοῦ.
230. [229 Ν]ἠ -- — 22 Δ- ου. βίος ἀνεόρταστος μακρὴ
ὁδὸς ἀπανδόκευτος.
10 231. [61 N.] — 17,25 Δ- ου. εὐγνώμων ὁ μὴ λυπεόμενος-
ἐφ᾽ οἷσιν οὐκ ἔχει, ἀλλὰ χαίρων ἐφ᾽ οἷσιν ἔχει.
232. [57 N.] — — 37 [vgl. m 6,59] Δ--οὐ. τῶν ἡδέων τὰ
σπανιώτατα τινόμενα μάλιστα τέρπει.
283. [55 N.] — — 88 [vgl. m 6,60] τοῦ αὐτοῦ. εἴ τις ὑπερ-
15 βάλλοι TO μέτριον, τὰ ἐπιτερπέστατα ἀτερπέστατα ἂν
γίγνοιτο.
234. [21 N.] — 18,80 Δ--οὐ. ὑγιείην εὐχῆισι παρὰ θεῶν
αἰτέονται ἄνθρωποι, τὴν δὲ ταύτης δύναμιν ἐν ἑαυτοῖς
ἔχοντες οὐκ ἴσασιν: ἀκρασίηι δὲ τἀναντία πρήσσοντες
20 αὐτοὶ προδόται τῆς ὑγείης τῆισιν ἐπιθυμίηισιν γίνονται.

Wenn sie beim Niederkommen nur ein einziges Mal den Fleck nicht
treffen, wo sie die Füße hinsetzen müssen, sind sie verloren. Es ist
aber schwierig den Fleck auch nur einmal zu treffen. Denn nur das
Plätzchen für die Fußsohlen ist frei. So geht es auch jenen. Wenn
25 sie das väterliche Vorbild von Peinlichkeit und Kargheit verfehlen,
pflegen sie zugrunde zu gehen.
229. Sparen und Hungerleiden ist zwar nützlich, zu Zeiten aber
auch Verschwenden. Die richtige Entscheidung zu treffen ist Sache
eines tüchtigen Mannes.
30 230. Ein Leben ohne Feste ist ein langer Weg ohne Wirtshäuser.
231. Wohlverständig ist, wer sich nicht grämt um das, was er nicht
hat, sich vielmehr freut über das, was er hat.
232. Von Vergnügungen erfreut am meisten, was am seltensten kommt.
233. Überschreitet man das richtige Maß, so kann das Angenehmste
35 zum Unangenehmsten werden.
234. Gesundheit fordern die Menschen in ihren Gebeten von den
Göttern. Sie wissen aber nicht, daß sie selbst Macht darüber haben.
Indem sie ihr durch ihre Unmäßigkeit entgegenarbeiten, werden sie selbst
infolge ihrer Gelüste zu Verrätern an ihrer Gesundheit,
 B. ECHTE FRAGMENTE. 228—240 [STOBAEUS). 427

235: [53 N] — — 35 [vel. ın 6,65] A—ou. ὅσοι ἀπὸ τα-

στρὸς τὰς ἡδονὰς ποιέονται ὑπερβεβληκότες τὸν καιρὸν
ἐπὶ βρώσεσιν ἢ πόσεσιν ἢ ἀφροδισίοισιν, τοῖσι πᾶσιν αἱ
μὲν ἡδοναὶ βραχεῖαί τε καὶ δι᾽ ὀλίγου τίνονται, ὁκόσον ἂν
δι χρόνον ἐσθίωσιν ἢ πίνωσιν, αἱ δὲ λῦπαι πολλαὶ (Kal μα-
Kpal). τοῦτο μὲν γὰρ τὸ ἐπιθυμεῖν ἀεὶ τῶν αὐτῶν πάρεστι
καὶ ὁκόταν γένηται ὁκοίων ἐπιθυμέουσι, διὰ ταχέος τε ἣἧ
ἡδονὴ παροίχεται, καὶ οὐδὲν ἐν αὐτοῖσι χρηστόν ἐστιν
ἄλλ᾽ ἢ τέρψις βραχεῖα, καὶ αὖθις τῶν αὐτῶν δεῖ.
10 236. [88 Ν.) — 20,56 A—ov. θυμῶι μάχεσθαι μὲν χαλε-
πόν᾽ ἀνδρὸς δὲ τὸ κρατέειν εὐλογτίστου. [Vgl. 12 Β 88.]
237. [221 N.] -- — 62 Δ- ου. φιλονικίη πᾶσα ἀνόητος"
τὸ YAp κατὰ τοῦ δυσμενέος βλαβερὸν θεωρεῦσα τὸ ἴδιον
συμφέρον οὐ βλέπει.
15 238. [145 N.] — 22,42 A—ou. τελευτᾶι γὰρ ἐς κενοδοξίην
κακὴν ὁ παρεκτεινόμενος τῶι κρέσσονι.
239. [162 N.] — 28,13 Δ--οὐ. ὕρκους οὗς ποιέονται ἐν
ἀνάγκηισιν ἐόντες οὐ τηρέουσιν οἱ φλαῦροι, ἐπὴν δια-
φύτωσιν. |
20 240. [131 N.] — 29,63 A—ov. οἱ ἑκούσιοι πόνοι τὴν τῶν
ἀκουσίων ὑπομονὴν ἐλαφροτέρην σι.
παρασκευάζου

235. Allen, die den Lüsten des Bauches fröhnen und in Speise,
Trank oder Liebe das Maß überschreiten, dauern die Genüsse nur
kurz und nur während des Augenblicks, so lange sie eben essen und
25 trinken; die Leiden aber danach sind zahlreich (und langwierig). Diese
Begierde stellt sich eben stets wieder nach denselben Dingen ein, und
sobald ihnen wird, was sie begehren, ist der Genuß rasch verflogen
und es ist nichts weiter Brauchbares darin als eine kurze Freude, und
dann stellt sich wieder dasselbe Bedürfnis ein.
30 236. Es ist schwer mit seinem Herzen zu kämpfen; aber der Sieg
verrät den überlegenden Mann.
237. Jede Rechthaberei ist unvernünftig; denn im Hinstarren auf
den Schaden des Feindes sieht sie den eigenen Vorteil nicht. 7
238. Denn wer sich nach dem en reckt, endet mit schlim-
35 mer Aufgeblasenheit.
239. Die Schurken halten die Eide, die sie in der Not schwören,
nicht, sobald sie durchgekommen sind.
240. Freiwillige Mühen gestalten das Ertragen unfreiwilliger leichter.
 428 55. DEMOKRITOS.

241. [132 N.] Srop. πι 29,64 τοῦ αὐτοῦ. πόνος συνεχὴς ἐλα-
φρότερος ἑαυτοῦ συνηθείηι τίνεται.
242. [198 N.] -- — 66 A—ou. πλέονες ἐξ ἀσκήσιος ἀγα-
θοὶ γίνονται ἢ ἀπὸ φύσιος.
5 [125 N.] — — 67 τοῦ αὐτοῦ = Β 81.
243. [130 N.) — — 88 A—ov. τῆς ἡσυχίης πάντες οἱ
πόνοι ἡδίονες, ὅταν ὧν εἵνεκεν πονέουσι τυγχάνωσιν ἢ
εἰδέωσι κύρσοντες. ἐν δὲ ἑκάστηι ἀποτυχίηι τὸ ζπονεῖν)
πᾶν ὁμοίως ἀνιηρὸν καὶ ταλαίπωρον.
10 444. [42 N.] — 31,7 A—ov. φαῦλον, κἂν μόνος ἧις, μήτε
λέξηις μήτ᾽ ἐργάσηι: μάθε δὲ πολὺ μᾶλλον τῶν ἄλλων
σεαυτὸν αἰσχύνεσθαι. Vel. Β 84. 264.
[110] — 36,24 A—ov. = Β 86.
[196 N.] — 37,22 A-ou. — B 39.
15 μα τὴ -ῷ τὸ Bien Be
[119 N.] — 38,46 A—ov. ΞξΞ Β 48.
[82 N.] — — 47 (τοῦ αὐτοῦ) = B 88.
245. [140 N.] — — 53 A—ov. οὐκ ἂν ἐκώλυον οἱ νόμοι
ζῆν ἕκαστον κατ᾽ ἰδίην ἐξουσίην, Ei μὴ ἕτερος ἕτερον ἐλυ-
20 μαίνετο. φθόνος γὰρ στάσιος ἀρχὴν ἀπεργάζεται.
246. [66 N.] — 40,6 A—ov. ξενιτείη βίου αὐτάρκεϊξλαν
διδάσκει᾽ μᾶζα γὰρ καὶ στιβὰς λιμοῦ καὶ κόπου τλυκύτατα
ἰάματα.

241. Fortgesetzte Arbeit macht sie leichter durch die Gewöhnung.

25 242. Mehr Leute werden durch Übung tüchtig als durch Anlage.
243. Alle Mühen sind angenehmer als die Ruhe, wenn man das
Ziel der Mühen erreicht oder weiß, daß man es erreichen wird. Bei
jedem Mißlingen aber ist alle Mühe in gleicher Weise lästig und
peinvoll.
30 244. Auch wenn du allein bist, sprich und tu nichts Schlechtes.
Lerne aber dich weit mehr vor dir selber schämen als vor den
andern.
245. Wenn niemand den andern schädigte, würden die Gesetze
nichts dagegen haben, daß jeder nach eigenem Belieben lebte. Denn
35 die Scheelsucht ist die Quelle der Zwietracht.
246. Das Leben in der Fremde lehrt Genügsamkeit. Ein Stück
Brot und eine Streu sind hochwillkommene Mittel gegen Hunger und
Ermattung.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 241—252 [STOBAEUS). 429

247. [168 N.] — — 7 τοῦ αὐτοῦ. ἀνδρὶ σοφῶι πᾶσα τῆ

βατή᾽ ψυχῆς Yap ἀγαθῆς πατρὶς ὁ ξύμπὰς κόσμος.
248. [139 N.] 5ΤΟΒ. ıv (flor.) tit. 43,33 Meineke. A—ov. ὁ νό-
μος βούλεται μὲν εὐεργετεῖν βίον ἀνθρώπων: δύναται δέ,
5 ὅταν αὐτοὶ βούλωνται πάσχειν EU‘ τοῖσι γὰρ πειθομένοισι
τὴν ἰδίην ἀρετὴν ἐνδείκνυται.
249. [138 Ν.] — — 34 τοῦ αὐτοῦ. στάσις ἐμφύλιος ἐς ἑκά-
τερα κακόν. καὶ τΤὰρ νικέουσι καὶ ἡσσωμένοις ὁμοίη φθορή.
250. [136 N.] -- -- 40 Δ- ουὐ. ἀπὸ ὁμονοίης τὰ μεγάλα
10 ἔργα καὶ ταῖς πόλεσι τοὺς πολέμους δυνατὸν κατεργά-
ζεσθαι, ἄλλως δ᾽ οὔ.
251. [147 N.) — 42 A—ov. N ἐν δημοκρατίηι mevin
τῆς παρὰ τοῖς δυνάστηισι καλεομένης εὐδαιμονίης τοσοῦ-
τόν ἐστι αἱρετωτέρη, ὁκόσον ἐλευθερίη δουλείης.
15 252. [184 N.] — — 48 τὰ κατὰ τὴν πόλιν χρεὼν τῶν λοι-
πῶν μέγιστα ἡγεῖσθαι, ὅκως ἄξεται εὖ, μήτε φιλονικέοντα
παρὰ τὸ ἐπιεικὲς μήτε ἰσχὺν ἑαυτῶι περιτιθέμενον παρὰ
τὸ χρηστὸν τὸ τοῦ ξυνοῦ. πόλις γὰρ εὖ ἀγομένη μετίστη
ὄρθωσίς ἐστι, καὶ ἐν τούτωι πάντα ἔνι, καὶ τούτου σωιζο-
20 μένου πάντα σώιζέται καὶ τούτου διαφθειρομένου τὰ
πάντα διαφθείρεται.

247: Einem weisen Mann steht die ganze Welt offen. Denn das
Vaterland einer trefflichen Seele ist das Universum.
248. Das Gesetz will das Leben der Menschen wohl gestalten.
25 Das ist ihm aber nur möglich, wenn sie selbst den Wunsch haben wohl
behandelt zu werden. Denn denen, die ihm folgen, erweist es seine
eigene Trefflichkeit.
249. Bürgerzwist ist für beide Parteien ein Unglück. Denn er ge-
reicht den Siegern wie den Besiegten in gleicher Weise zum Verderben.
30 250. Nur mit Eintracht lassen sich große Dinge, wie die Kämpfe
der Staaten, vollführen, anders nicht.
251. Die Armut in einer Demokratie ist dem gepriesenen Glücke bei
den Despoten 'gerade so sehr vorzuziehen wie die Freiheit der Knechtschaft.
252. Die Staatsinteressen soll man unter allen am höchsten stellen,
35 damit sie gut verwaltet werden. Man darf dabei nicht durch Streiterei
die Billigkeit verletzen oder sich- wider das allgemeine Beste irgend
eine Gewalt anmaßen. Denn eine wohlverwaltete Stadt ist der größte
Hort. Alles ist darin beschlossen: wenn dies Wesen gesund ist, dann
ist alles gesund, und wenn es zugrunde geht, dann geht alles zugrunde.
 430 55. DEMOKRITOS.

253. [165 N.) Stop. ıv 43,44 τοῖς χρηστοῖσιν οὐ συμφέρον

ἀμελέοντας τῶν ἑωυτῶν ἄλλα πρήσσειν. TA τὰρ ἴδια κακῶς
ἔσχεν. εἰ δὲ ἀμελέοι τις τῶν δημοσίων, κακῶς ἀκούειν
γίγνεται, καὶ ἢν μηδὲν μήτε κλέπτηι μήτε ἀδικῆι. ἐπεὶ καὶ
oa (un) ἀμελέοντι ἢ ἀδικέοντι κίνδυνος κακῶς ἀκούειν καὶ δὴ
καὶ παθεῖντι’ ἀνάγκη δὲ ἁμαρτάνειν, συγγινώσκεσθαι δὲ
τοὺς ἀνθρώπους οὐκ εὐπετές.
254. [151 N.] — — 45 οἱ κακοὶ ἰόντες ἐς τὰς τιμὰς ÖKO-
owı ἂν μᾶλλον ἀνάξιοι ἐόντες ἴωσι, τοσούτωι μᾶλλον ἀνα-
10 κηδέες YIYVOovTaı καὶ ἀφροσύνης καὶ θράσεος πίμπλανται.
255. [146 N.] — — 46 ὅταν οἱ δυνάμενοι τοῖς μὴ ἔχουσι
καὶ προτελεῖν τολμέωσι καὶ ὑπουρτεῖν καὶ χαρίζεσθαι, ἐν
τούτωι ἤδη καὶ τὸ οἰκτίρειν ἔνεστι καὶ μὴ ἐρήμους εἶναι
καὶ τὸ ἑταίρους γίνεσθαι, καὶ τὸ ἀμύνειν ἀλλήλοισι καὶ
5 τοὺς πολιήτας ὁμονόους εἶναι καὶ ἄλλα ἀγαθά, ἅσσα
οὐδεὶς ἂν δύναιτο καταλέξαι.
[144 N.] — 44,14 = Β 75.
256. [156 N.] — — 15 τοῦ αὐτοῦ. δίκη μέν ἐστιν ἔρδειν
τὰ χρὴ ἐόντα, ἀδικίη δὲ μὴ ἔρδειν τὰ χρὴ ἐόντα, ἀλλὰ
20 παρατρέπεσθαι.

253. Den wackeren Bürgern ist es nicht zuträglich ihr Eigentum

zu vernachlässigen, um fremde Dinge zu treiben. Denn sonst pflegt
es um die eigenen schlecht zu stehen. Wenn man aber die öffentlichen
vernachlässigen wollte, wird sich ein übler Ruf bilden, auch wenn man
Ὁ nichts stiehlt oder sonst begeht. Droht doch selbst dem, der nichts
vernachlässigt oder begeht, die Gefahr in üblen Ruf, ja sogar in Un-
gelegenheiten zu geraten. Es ist ja auch unvermeidlich, Fehler zu be-
gehen, während es nicht leicht fällt, die Menschen nachsichtig zu
stimmen.
30 254. Je unwürdiger die schlechten Bürger, die Ehrenämter antreten,
dazu sind, um so nachlässiger werden sie und um so mehr zeigen sie
sich von Torheit und Frechheit geschwollen.
255. Wenn die Vermögenden es über sich gewinnen den Unver-
mögenden vorzustrecken und beizuspringen und wohl zu tun, so liegt
30 bereits hierin das Mitleid und das Nichtalleinsein und die Verbrüderung
und die gegenseitige Hilfe und die Eintracht der Bürger und andere
gute Dinge, die Niemand alle aufzählen könnte.
256. Gerechtigkeit heißt: seine Pflichten erfüllen, Ungerechtigkeit:
seine Pflichten nicht erfüllen, sondern beiseite schieben.
 B. ECHTE FRAGMENTE. 253—261 [STOBAEUS). 431
257. [158 N.] — — 16 τοῦ αὐτοῦ. κατὰ δὲ ζώιων ἔστιν ὧν
φόνου καὶ μὴ φόνου ὧδε ἔχει τὰ ἀδικέοντα καὶ θέλοντα
ἀδικεῖν ἀθῶιος ὁ κτείνων, καὶ πρὸς εὐεστοῦν τοῦτο ἔρδειν
μᾶλλον ἢ μή. Vel. Β 140. |
258. [160 N.] — — 17 κτείνειν χρὴ τὰ πημαίνοντα παρὰ
δίκην πάντα περὶ παντός᾽ καὶ ταῦτα ὁ ποιῶν εὐθυμίης καὶ
δίκης καὶ θάρσεος καὶ κτήσεως ἐν παντὶ κόσμωι μείζω
μοῖραν μεθέξει.
259. [159 N.] -- — 18 ὅκωσπερ περὶ κιναδέων τε καὶ
10 ἑρπετέων (vOuoı) γεγράφαται τῶν πολεμίων, οὕτω
καὶ κατὰ
ἀνθρώπων δοκεῖ μοι χρεὼν εἶναι ποιεῖν: κατὰ νόμους τοὺς
πατρίους κτείνειν πολέμιον ἐν παντὶ κόσμωι, ἐν ὧι μὴ νό-
μος ἀπείργει: νόμος [φόνον]“δὲ ἀπείργει ἱερὰ ἑκάστοισι
ἐπιχώρια καὶ σπονδαὶ καὶ ὅρκοι.
15 260. [161 N.] — — 19 κιξάλλην καὶ ληιστὴν πάντα κτεί-
νων τις ἀθῶιος ἂν εἴη καὶ αὐτοχειρίηι καὶ κελεύων καὶ
ψήφωι.
[148 N.] — 45,27 = Β 49.
261. [155 N.] — 46,43 A—ov. ἀδικουμένοισι τιμωρεῖν
20 κατὰ δύναμιν χρὴ καὶ μὴ παρΐέναι: τὸ μὲν γὰρ τοιοῦτον
δίκαιον καὶ ἀγαθόν, τὸ δὲ μὴ τοιοῦτον ἄδικον καὶ κακόν.
ΝΠ τύ a nn heut τς nn eg N τ
257. Mit dem Töten und Nichttöten gewisser Tiere steht es so:
wer schadenbringende und schadenwollende tötet, bleibt straflos;
und
es trägt zum allgemeinen Besten mehr aus, dies zu tun als es
zu
25 unterlassen.
‚258. Alles, was widerrechtlich Schaden bringt, muß man um jeden
Preis töten. Wer dies tut, wird in jeder Verfassung mehr Ruhe und
Recht und Vertrauen und Besitz beanspruchen dürfen.
259. Wie Gesetze erlassen sind gegen feindliches Getier und Ge-
30 würm, so, mein ich, sollte man es auch gegen Menschen mache
n. Nach
den hergebrachten Gesetzen sollte man einen Staatsfeind in jeder
Ver-
fassung töten dürfen, in der es ein Gesetz nicht verbietet. Mord (?)
verbieten aber einzelne Landesheiligtümer, Verträge und Vereidigun
gen.
260. Jeden Straßen- und Seeräuber zu töten, sollte jedem straflos
35 gestattet sein, mag dies mit eigener Hand oder durch Anstiftung
eines
anderen oder durch Gerichtsbeschluß geschehen.
261. Unrecht Leidenden muß man nach Kräften beispringen und
es nicht geschehen lassen. Denn solches Verhalten ist gerecht und
brav, das Gegenteil aber ungerecht und feig.
 432 55. DEMOKRITOS.

262. [157 N.] Stop. ıv 46,44 A—ou. καὶ οἱ φυτῆς ἄξια ἔρ-
dovoıv ἢ δεσμῶν, ἢ θωιῆς ἄξιοι, καταψηφιστέον καὶ un
ἀπολύειν᾽ ὃς δ᾽ ἂν παρὰ νόμον ἀπολύηι κέρδει ὁρίζων ἢ
ἡδονῆι, ἀδικεῖ, καί οἱ τοῦτο ἐγκάρδιον ἀνάγκη εἶναι.
5 263. [148 Ν.) — — 45 τοῦ αὐτοῦ. δίκης καὶ ἀρετῆς με-
γίστην μετέχει μοῖραν ὁ [τιμὰς] ἀξίας τὰς μεγίστας τάμνων
(τοῖς ἀξιωτάτοις).
264. [48 N.] — — 46 τοῦ αὐτοῦ. μηδέν τι μᾶλλον τοὺς
ἀνθρώπους αἰδεῖσθαι ἑωυτοῦ μηδέ τι μᾶλλον ἐξεργάζεσθαι
10 κακόν, εἰ μέλλει μηδεὶς εἰδήσειν ἢ εἰ οἱ πάντες ἄνθρωποι;
ἀλλ᾽ ἑωυτὸν μάλιστα αἰδεῖσθαι, καὶ τοῦτον νόμον τῆι ψυ-
χῆι καθεστάναι, ὥστε μηδὲν ποιεῖν ἀνεπιτήδειον.
265. [166 N.] --- — 47 τοῦ αὐτοῦ. τῶν ἡμαρτημένων ἄν-
θρωποι μεμνέαται μᾶλλον ἢ τῶν εὖ πεποιημένων. καὶ γὰρ
15 δίκαιον οὕτως: ὥσπερ (YAp τὸν») τὰς παρακαταθήκας ἀπο-
διδόντα οὐ χρὴ ἐπαινεῖσθαι, τὸν δὲ μὴ ἀποδιδόντα κακῶς
ἀκούειν καὶ πάσχειν, οὕτω καὶ τὸν ἄρχοντα. οὐ τΤὰρ ἐπὶ
τούτωι ἡιρέθη ὡς κακῶς ποιήσων, ἀλλ᾽ ὡς εὖ.
266. [167 Ν.] --- -- 48 τοῦ αὐτοῦ. οὐδεμία μηχανὴ τῶι νῦν
20 καθεστῶτι ῥυθμῶι μὴ οὐκ ἀδικεῖν τοῦς ἄρχοντας, ἢν καὶ

262. Zu verurteilen und nicht freizusprechen sind auch die, welche

Verbrechen begehen, auf denen Verbannung und Einkerkerung steht,
oder solche, die bußfällig sind. Wer dagegen widergesetzlich freispricht
nach Gewinn oder nach Belieben urteilend, ist ein Verbrecher, und das
25 muß ihm am Herzen nagen.
263. Den größten Anspruch auf Gerechtigkeit und Tüchtigkeit hat
der, welcher die größten Belohnungen (an die würdigsten) verteilt.
264. Man soll sich vor den anderen Menschen nicht mehr schämen
als vor sich selber und um nichts mehr etwas Böses tun, ob es nie-
30 mand erfahren wird oder ob alle Leute. Vielmehr soll man sich vor
sich selbst am allermeisten schämen, und das sollte als Gesetz in jedes
Seele geschrieben stehen: tue nichts Unnützes!
265. Die Menschen erinnern sich mehr an das Verfehlte als an
das Gelungene. Und das ist ja auch so ganz in der Ordnung. Denn
35 wie auch nicht der Lob verdient, der anvertrautes Gut zurückgibt, wohl
aber der, der es nicht tut, üblen Ruf und Strafe, so steht’s auch mit
dem Beamten. Denn er ist ja nicht dazu gewählt worden, seine Sache
schlecht zu machen, sondern gut.
266. Nach der jetzt bestehenden Verfassungsform gibt es kein Mittel
 B. ECHTE FRAGMENTE. 262—272 [STOBAEUS). 433

πάνυ ἀγαθοὶ ἔωσιν. οὐδενὶ yap ἄλλωι ἔοικεν ἢ ἑωυτῶι τὸ

αὐτὸν ἐφ᾽ ἑτέροισι αὖ τίγνεσθαι: δεῖ δέ κως οὕτω καὶ
ταῦτα κοσμηθῆναι, ὅκως ὁ μηδὲν ἀδικέων, ἢν καὶ πάνυ
ἐτάζηι τοὺς ἀδικέοντας, μὴ ὑπ᾽ ἐκείνους γενήσεται, ἀλλά
ὅτις ἢ θεσμὸς ἢ ἄλλο τι ἀμυνεῖ τῶι τὰ δίκαια ποιεῦντι.
267. [142 N.] — 47,19 Δ- οὐ. φύσει τὸ ἄρχειν οἰκήιον
τῶι κρέσσονι.
268. [222 N.] — 48,13 A—ov. φόβος κολακείην μὲν ἐργτά-
ζεται, εὔνοιαν δὲ οὐκ ἔχει.
10. 269. [126 N.] — 51,16 Δ--ου. τόλμα πρήξιος ἀρχή, τύχη
δὲ τέλεος κυρίη.
270. [177 N.] — 62,45 A—ov. οἰκέταισιν ὡς μέρεσι τοῦ
σκήνεος χρῶ ἄλλωι πρὸς ἄλλο.
271. [175 N.] — 63,33 A—ov. ἐρωτικὴν μέμψιν ἣἡ ἀγαπω-
15 μένη [3] λύει.
272. [0 Ν.] — 70,18 Δ. ἔφη, ὡς ὁ γαμβροῦ μὲν ἐπιτυχὼν
εὗρεν υἱόν, ὁ δὲ ἀποτυχὼν ἀπώλεσε καὶ θυγατέρα. Zweifel-
haft, da Apophthegmenform.

für die Beamten, selbst wenn sie sehr tüchtig sind, zu verhüten, daß
20 diese ihnen Unrecht tue. Denn es ist mit nichts als mit sich selber
zu vergleichen [d. h. eine einzig dastehende Einrichtung?), daß er [d. h.
der Beamte] selbst wieder in die Gewalt anderer geraten muß. Aber
es muß doch auch dieser Maßstand irgendwie und zwar so geordnet
werden, daß der Beamte, der sich nichts zu schulden kommen läßt,
25 wenn er die Schuldigen auch noch so scharf anfaßt, nicht in jener Ge-
walt geraten könne, sondern daß irgend ein Gesetz oder eine sonstige
Einrichtung den Mann, der der Gerechtigkeit waltet, schütze.
267. Das Herrschen ist dem besseren Mann von Natur eigen.
268. Einschüchterung bewirkt Liebedienerei, Zuneigung aber bringt
30 sie nicht.
269. Mut ist der Tat Anfang, doch das Glück entscheidet über
das Ende.
270. Verwende deine Diener wie deine Leibesglieder, den einen zu
diesem, den anderen zu jenem Dienste,
35 271. Liebesschmollen löst nur Liebeszärtlichkeit (?).
272. D. sagte: Wer mit seinem Eidam Glück hat, findet einen Sohn,
wer Unglück, verliert eine Tochter obendrein.
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2. Aufl. 28
 434 55. DEMOKRITOS.

273. [174 N.) Stop. ıv 73,62 A—ov. yuvn πολλὰ ἀνδρὸς ὀξυΞ
TEPN πρὸς κακοφραδμοσύνην.
274. [111 N.] — 74,38 Δ--ου. κόσμος ὀλιγομυθίη γυναικί:
καλὸν δὲ καὶ κόσμου λιτότης.
[170 N.] — — 39 A—ou. = B 111.
275. [182 N.] — 76,13 A—ov. τεκνοτροφίη Opakepov' τὴν
μὲν YAp ἐπιτυχίην ἀγῶνος μεστὴν καὶ φροντίδος κέκτηται,
τὴν δὲ ἀποτυχίην ἀνυπέρθετον ἑτέρηι ὀδύνηι.
276. [180 N.] — — 15 Δ--ου. οὐ δοκεῖ μοι χρῆναι παῖδας
10 κτᾶσθαι: ἐνορῶ γὰρ ἐν παίδων κτήσει πολλοὺς μὲν καὶ
μεγάλους κινδύνους, πολλὰς δὲ λύπας, ὀλίγα δὲ τὰ εὐθη-
λέοντα καὶ ταῦτα λεπτά τε καὶ ἀσθενέα.
277. [181 N.] — — 16 τοῦ αὐτοῦ. ὅτεωι χρήμη Ted ἐ
παῖδα ποιήσασθαι, ἐκ τῶν φίλων τεύ μοι δοκεῖ ἄμεινον
15 εἶναι. καὶ τῶι μὲν παῖς ἔσται τοιοῦτος, οἷον ἂν βούληται"
ἔστι τὰρ ἐκλέξασθαι οἷον θέλει καὶ ὃς ἂν δοκῆι ἐπιτήδειος
εἶναι, κἂν μάλιστα κατὰ φύσιν ἕποιτο. καὶ τοῦτο τοσοῦ-
τον διαφέρει, ὅσον ἐνταῦθα μὲν ἔστι τὸν παῖδα λαβεῖν
καταθύμιον ἐκ πολλῶν, οἷον ἂν δέηι. ἢν δέ τις ποιῆται

20 273. Das Weib ist viel rascher bei der Hand Ränke zu spinnen
als der Mann.
274, Wenig Reden ist ein Schmuck des Weibes; schön ist auch
ihre Einfachheit im Schmuck.
275. Kindererziehung ist eine unsichere Sache. Wenn’s glückt, so
25 ist es eitel Kampf und Sorge gewesen; wenn’s aber mißglückt, ist der
Kummer darüber mit keinem anderen zu vergleichen.
276. Meines Bedünkens sollte man auf Nachkommenschaft ver-
zichten. Denn ich erblicke im Kinderbesitz viel schwere Gefahren und
viel Trübsal, dagegen wenig Segen und auch dies nur in geringem und
30 schwachem Maße.
277. Wer irgend eine Nötigung hat, sich Nachkommenschaft zu
sichern, tut dies meines Bedünkens besser durch Adoption von Freundes-
kindern. Dann wird er auf diesem Wege einen Knaben bekommen, wie
er ihn wünscht. Denn er kann sich einen auswählen, wie er ihn will;
35 und wer dazu tauglich zu sein scheint, wird ihm wohl auch infolge
seiner Naturanlage am meisten folgen. Und hierbei ergibt sich folgen-
der Unterschied: hier kann man den Knaben nach Herzenswunsch aus
einer Menge, so wie man ihn braucht, auswählen: zeugt man ihn aber

n
 B. ECHTE FRAGMENTE. 273—279 [STOBAEUS). 435

ἀπὸ ἑωυτοῦ, πολλοὶ ἔνεισι Kivduvor' ἀνάγκη τάρ, ὃς ἂν

γένηται, τούτωι χρῆσθαι.
278. [178 N.] — — 17 τοῦ αὐτοῦ. ἀνθρώποισι τῶν ἀναγ-
καίων δοκεῖ εἶναι παῖδας κτήσασθαι ἀπὸ φύσιος καὶ κατα-
5 στάσιός τινος ἀρχαίης. δῆλον δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις ζώιοις"
πάντα YAp ἔκγονα κτᾶται κατὰ φύσιν ἐπωφελείης τε οὐδε-
μιᾶς εἵνεκα᾽ ἀλλ᾽ ὅταν τένηται, ταλαιπωρεῖ καὶ τρέφει
ἕκαστον ὡς δύναται καὶ ὑπερδέδοικε, μέχρι σμικρὰ ἦι, καὶ
ἤν τι πάθηι, ἀνιᾶται. ἣ μὲν φύσις τοιαύτη πάντων ἐστὶ
10 ὅσσα ψυχὴν ἔχει: τῶι δὲ δὴ ἀνθρώπωι νομίζον ἤδη πεποίη-
ται, ὥστε καὶ ἐπαύρεσίν τινα γίνεσθαι ἀπὸ τοῦ ἐκτγόνου.
[104 N.] — 81,11 = B 1.
279. [203 N.] — 83,25 A—ov. τοῖς παισὶ μάλιστα χρὴ τῶν
υστῶν δατεῖσθαι τὰ χρήματα, καὶ ἅμα ἐπιμέλεσθαι
αὐτῶν, μή τι ἀτηρὸν ποιέωσι διὰ χειρὸς ἔχοντες" ἅμα μὲν
γὰρ πολλὸν φειδότεροι γτίγνονται ἐς τὰ χρήματα καὶ προ-
θυμότεροι κτᾶσθαι καὶ ἀγωνίζονται ἀλλήλοισιν. ἐν Yäp
τῶι ξυνῶι τὰ τελεύμενα οὐκ ἀνιᾶι ὥσπερ ἰδίηι οὐδ᾽ εὐθυ-
μεῖ τὰ ἐπικτώμενα, ἀλλὰ πολλῶι ἧσσον.
20 sich selbst, so sind viele Gefahren dabei: denn man muß doch mit
dem, der einem gerade geboren wird, vorlieb nehmen.
278. Die Menschen glauben, es gehöre von Natur wie nach alt-
ehrwürdigem Herkommen zu den notwendigen Pflichten, für Nachkommn-
schaft zu sorgen; ebenso steht es offenbar auch bei den übrigen Lebe-
25 wesen. Denn alle bringen Junge zur Welt, der Natur gehorchend, ohne
jeden eigenen Nutzen. Im Gegenteil, wenn sie geboren sind, müht sich
jedes ab und zieht sie auf, so gut es geht, und ängstigt sich um sie
ab, so lange sie noch klein sind, und härmt sich, falls ihnen etwas
zustößt. So ist der natürliche Instinkt bei allen Wesen, die eine Seele
30 besitzen. Bei den Menschen dagegen hat sich jetzt offenbar die An-
schauung ausgebildet, daß man auch einen gewissen Vorteil von seinem
Sprößling erwartet.
279. Soweit es sich nur immer ausführen läßt, soll man sein Ver-
mögen unter die Kinder verteilen und zugleich die Hand darüber halten,
35 daß sie mit dem, was sie in Händen haben, keine Tollheit begehen.
Denn einmal werden sie viel sparsamer mit dem Gelde wirtschaften
lernen und eifriger im Erwerbe sein, und es entsteht ein Wetteifer unter
einander. Denn in einer gemeinsamen Wirtschaft schmerzen die Aus-
gaben nicht so wie im getrennten Haushalte, und die Einnahmen er-
40 freuen nicht ebenso, sondern viel weniger.
28*
 436 55. DEMOKRITOS.

280. [184 N.] Stop. 83,26 τοῦ αὐτοῦ. ἔξεστιν οὐ πολλὰ τῶν
σφετέρων ἀναλώσαντας παιδεῦσαί τε τοὺς παῖδας καὶ
τεῖχός τε καὶ σωτηρίην περιβαλέσθαι τοῖς τε χρήμασι καὶ
τοῖς σώμασιν αὐτῶν.
or [17 N.] — 86,18 Δ--οὐ. = Β 57.
281. [72 N.] — 92,14 A—ov. ὥσπερ ἐν μὲν τοῖς ἕλκεσι
φαγέδαινα κάκιστον νόσημα, οὕτως ἐν τοῖς χρήμασι TO
μὴ προσαρμόσαν καὶ τὸ συνεχές [3].
282. [79 N.] — 94,24 A—ov. χρημάτων χρῆσις ξὺν νόωι
10 μὲν χρήσιμον εἰς τὸ ἐλευθέριον εἶναι καὶ δημωφελέα, ξὺν
ἀνοίηι δὲ xopnyin ξυνή [9].
[14 N.] — — 25 (τοῦ αὐτοῦ) --- Β 78.
283. [68 N.] — 97,23 A—ov. πενίη πλοῦτος ὀνόματα ἐν-
δείης καὶ κόρου: οὔτε οὖν πλούσιος (ὁ) ἐνδέων οὔτε πένης
15 6 μὴ ἐνδέων.
284. [69 N.] — — 24. 25 τοῦ αὐτοῦ. ἢν μὴ πολλῶν ἐπιθυ-
μέηις, τὰ ὀλίγα τὸι πολλὰ δόξει σμικρὰ γὰρ ὄρεξις πενίην
ἰσοσθενέα πλούτωι ποιέει.
[27 N.] — 98,58 A—ou. = Β 108.
20° [92 Ν] -“-- — 61 Δ--ου. vgl. B 297.
285. [84 N.] — — 65 A—ov. γινώσκειν χρεὼν ἀνθρωπίνην
ιοτὴν ἀφαυρήν τε ἐοῦσαν καὶ ὀλιγοχρόνιον, πολλῆισι δὲ
κηρσὶ συμπεφυρμένην καὶ ἀμηχανίηισιν, ὅκως. ἄν τις

280. Es ist möglich, ohne viel vom Eigenen aufzuwenden, die Kinder
25 zu erziehen und dadurch zugleich um ihr Vermögen und ihr Leben
eine rettende Mauer zu ziehen.
281. Wie bei den Geschwüren der Krebs die schlimmste Krankheit
ist, so beim Vermögen das Angliedern angrenzenden Besitzes [?].
| 282. Geldausgeben mit Verstand dient dazu, sich freigebig und
30 volksfreundlich zu erweisen, ohne Verstand aber ist es zwecklose Prunk-
entfaltung (?).
| 283. Armut, Reichtum: Worte für Entbehrung und Überfluß. Also
ist, wer noch etwas entbehrt, nicht reich, und wer nichts entbehrt,
nicht arm.
35 284. Wenn du nicht nach vielem begehrst, wird dir das Wenige
viel scheinen. Denn geringes Begehren verleiht der Armut dieselbe
Stärke wie dem Reichtum.
285. Man soll einsehen, daß das menschliche Leben schwach und
kurzdauernd, und daß es mit zahlreichen Schäden und Schwierigkeiten
 B. ECHTE FRAGMENTE. 280—293 (STOBAEUS]. 437

μετρίης TE κτήσιος ἐπιμέληται καὶ ἀμέτρητα ἐπὶ τοῖς

ἀναγκαίοισι ταλαιπωρέηι.
286. [11 N.] — 103,17 A—ov. εὐτυχὴς ὁ ἐπ μετρίοισι
χρήμασιν εὐθυμεόμενος, δυστυχὴς δὲ ὁ ἐπ πολλοῖσι
5 δυσθυμεόμενος.
[168 0.] — — 25 Δ--ου. = Β 8. |
287. [135 N.] — 104,20 A—ouv. ἀπορίη ξυνὴ τῆς ἑκάστου
χαλεπωτέρη᾽ οὐ τὰρ ὑπολείπεται ἐλπὶς ἐπικουρίης.
288. [116 N.] — — 21 νόσος οἴκου καὶ βίου Yiyveraı
10 ὅκωσπερ καὶ σκήνεος. ᾿ ΝΜ
*— 105,59 A—ov. οὐκ ἔστιν οὕτως ἀσφαλὴς πλούτου πυ-
λεών, ὃν οὐκ ἀνοίγει τύχης καιρός. |
289. [91 N.] — 108,64 A—ov. ἀλοτγιστίη μὴ ξυγχωρέειν
ταῖσι κατὰ τὸν βίον ἀνάγκαις. |
15 290. [89 N.] — -- 67 A—ou. λύπην ἀδέσποτον ψυχῆς ναρ-
κώσης λογισμῶι ἔκκρουε.
[90 N.] — — 68 (τοῦ αὐτοῦ) = Β 42.
18 N.] — — 69 = B 46.
291. [83 N.] — — 70 τοῦ αὐτοῦ. πενίην ἐπιεικέως φέρειν
20 σωφρονέοντος.
[102 N.] — 110,18 A—ov. = B 58. |
292. [103 N.]| — — 19 τοῦ αὐτοῦ. ἄλογοι τῶν ἀξυνέτων
αἱ ἐλπίδες.
293. [220 N.] — 112,10 A—ou. οἷσιν ἡδονὴν ἔχουσιν αἱ

25 verknüpft ist, auch nur mäßigen Besitz zu verwalten und unmäßige

Mühe auf ἊΝ Notdürftige zu verwenden.
286. Glücklich, wer bei geringem Vermögen wohlgemut, ee
lich, wer bei großem mißmutig ist.
287. Gemeinsame Not ist schlimmer als die des einzelnen; denn
30 da bleibt keine Hoffnung auf Beistand.
288. Es gibt Krankheit des Hauses und des Lebens wie des
Leibes.
289. Unüberlegtheit ist es, den Erst des Lebens keine
‚Rechnung zu tragen.
35 290. Das unbotmäßige Leid einer schmerzerstarrten Seele banne
durch Vernunft.
291. Armut mit Würde zu tragen ist ein Zeichen von Selbstzucht.
292. Unsinnig sind der Unverständigen Hoffnungen.
293. Leute, denen des Nächsten Unglück Wohlgefallen bereitet,
 438 55. DEMOKRITOS.

τῶν πέλας ξυμφοραΐί, οὐ ξυνιᾶσι μὲν ὡς τὰ τῆς τύχης κοινὰ

πᾶσιν, ἀπορέουσι δὲ οἰκείης χαρᾶς.
294. [205 N.] — 115,19 A—ov. ἰσχὺς καὶ εὐμορφίη νεό-
τητος ἀγαθά, τήραος δὲ σωφροσύνη ἄνθος.
5 295. [204 N.] — — 21 A—ouv. ὁ Yepwv νέος ἐγένετο, ὁ δὲ
νέος ἄδηλον εἰ ἐς τῆρας ἀφίξεται τὸ τέλειον οὖν ἀγαθὸν
τοῦ μέλλοντος ἔτι καὶ ἀδήλου κρέσσον.
296. [207 N.] — 116,41 A—ov. γῆρας ὁλόκληρός ἐστι πή-
ρωσις πάντ᾽ ἔχει καὶ πᾶσιν ἐνδεῖ.
10 *— — 45 Δημοκρίτου [l. Δημοκήδους] = Herod. τπ 184.
297. [92 N.] — 120,20 [98,61] A—ov. ἔνιοι θνητῆς φύσεως
διάλυσιν οὐκ εἰδότες ἄνθρωποι, συνειδήσει δὲ τῆς ἐν τῶι
βίωι κακοπραγμοσύνης, τὸν τῆς βιοτῆς χρόνον ἐν ταρα-
χαῖς καὶ φόβοις ταλαιπωρέουσι, ψεύδεα περὶ τοῦ μετὰ τὴν
15 τελευτὴν μυθοπλαστέοντες χρόνου.
298. Sup. 5. v. d. βραχέως δὲ καὶ δασέως (also ἅ) τὸ ἅτινα ὡς
παρ᾽ Ἱπποκράτει, παρὰ δὲ Δημοκρίτωι ἴδια, παρ᾽ “Ομήρωι τὰ ἑαυτοῦ.

ZWEIFELHAFTES.
298°. DEMETR. de poem. B 20 [Voll. herc.?2 v 16 fr. 28,4; Crönert
20 Kolot. 107. 130] τὸ δ᾽ “ἐρώει σαφῶς τὸν ἐν τῶι θώρηκί σου συνιστά-

sehen nicht ein, daß des Schicksals Wechsel allen gemeinsam ist; sie
sind auch arm an Freude im eigenen Hause.
294. Kraft und Schönheit sind Vorzüge der Jugend, Blüte des
Alters aber ist Besonnenheit.
25 295. Der Greis ist einmal jung gewesen, ob der Jüngling aber das
Greisenalter erreichen wird, ist noch ungewiß. So ist das abgeschlossene
Gut besser als das zukünftige und unsichere.
296. Alter ist eine Verstümmelung bei ganzem Leibe: alles hat es,
und allem fehlt etwas.
30 297. Manche Leute, die von der Auflösung der menschlichen Natur
nichts wissen, sich dagegen des menschlichen Elends wohl bewußt sind,
mühen sich ihre Lebenszeit in Unruhen und Ängsten ab, indem sie
über die Zeit nach dem Ende erlogene Fabeln erdichten.
298. Seine eigenen.
35 ZWEIFELHAFTES.
298°. Halte sorgsam den Zorn, der in deiner Brust sich sammelt,
 B. ECHTE FR. 293-298. ZWEIFELH. 29&. UNECHTEFR. 299. 439

μενον θυμὸν καὶ ταράσσειν] τὴν ψυχὴν φυλάσσου) μηδὲ πάντα

ἐπίτρεπε τῆι τλώσσηι᾽ [β]ο[ύλ]εται᾽ εὖ [φ]υλάσσειν τὸν [θυμόν].

UNECHTE FRAGMENTE.
I. THRASYLLS YTTIOMNHMATA KAT’ IAIAN TETATMENA.
5 Vol. 8. 358,8.
398b. [Ὑπ. 1] ΠΕΡΙ ΤΩΝ EN ΒΑΒΥΛΩ͂ΝΙ IEPQN ΓΡΑΜΜΑΤΩ͂Ν.
299. Cem. Strom. 115,69 p. 866. 357P. Pythagoras, Eudoxos und Platon
seien Schüler der Barbaren: A. γὰρ τοὺς Βαβυλωνίους λόγους ἠθικοὺς [?]
πεποίηται᾽ rg γὰρ τὴν ᾿Ακικάρου στήλην ἑρμηνευθεῖσαν τοῖς ἰδίοις συντάξαι
10 συγγράμμασι. κἄστιν ἐπισημήνασθαι παρ᾽ αὐτοῦ τάδε λέγει Δημόκριτος᾽
γράφοντος. ναὶ μὴν καὶ περὶ αὑτοῦ [παταῖθα γράφει], ἧι σεμνυνόμενός φησί που
ἐπὶ πολυμαθίαι. “ἐγὼ δὲ τῶν κατ᾽ ἐμαυτὸν ἀνθρώπων γῆν πλείστην
ἐπεπλανησάμην ἱστορέων τὰ μήκιστα καὶ ἀέρας τε καὶ γέας πλεί-
στας εἶδον καὶ λογίων ἀνδρῶν πλείστων ἐπήκουσα καὶ γτραμμέων
15 συνθέσιος μετὰ ἀποδείξεως οὐδείς KW με παρήλλαξεν οὐδ᾽ οἱ Aiyu-
πτίων καλεόμενοι ᾿Αρπεδονάπται᾽ σὺν τοῖς δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν ἐπ᾽ ἔτεα er,
δώκοντα [l. πέντε] ἐπὶ Eeivng ἐγενήθην᾽. ἐπῆλθε γὰρ Βαβυλῶνά τε καὶ
Περσίδα καὶ Αἴγυπτον τοῖς τε μάγοις καὶ τοῖς ἱερεῦσι μαθητεύων.
299. [Ὑπ. 2] ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΜΕΡΟΗ͂Ι.
20 299, [Ὑπ. 8] ΩΚΕΑΝΟῪ ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ.
399°. [Ὑπ. 4] ΠΕΡΙ ΙΣΤΟΡΙΗΣ. Vgl. ϑὅυτρ. unter Bolos’ Schriften: TTepi
τῶν ἐκ τῆς ἀναγνώσεως τῶν ἱστοριῶν εἰς ἐπίστασιν ἡμᾶς ἀγόντων [S. 440, 4].
2994, [Ὑπ. 5] ΧΑΛΔΑΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ. Vgl. Β 298b..
299°. [Ὑπ. 6] ΦΡΥΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ. Vgl. [Diagoras] Φρύγιοι λόγοι, Fälschung
95 d. ım. 7. ν. Chr., zitiert in der Katalogquelle Ciceros d. nat. deor. ııı 16,42,
Tatian. 28. Schol. Apoll. Rh. 1558. Plut. Is. et Os. 29 p. 362D. Damasc. τι 17
Ruelle. S. oben A 10% [S. 353, 42].
299. [Ὑπ. 7] ΠΈΡΙ TIYPETOY ΚΑΙ ΤΩΝ ATIO NOZOY BHZZONTRN.
2998, [Ὑπ. 81] NOMIKA AITIA.
30 999", [Ὑπ. 9] XEPNIKA [oder XEPNIBA; Salmasius XEIPOKMHTA 5. B 300
1,6] H TIPOBAHMATA.

zurück und hüte dich deine Seele aufzuregen und laß nicht in allem
die Zunge entscheiden!
UNECHTE FRAGMENTE.
35 298. ÜBER DIE HEILIGEN SCHRIFTEN IN BABYLON.
299. Dies sagt Demokritos ... Ich bin von meinen Zeitgenossen am meisten
auf der Erde herumgekommen, wobei ich die weitgehendsten Forschungen an-
stellte, und habe die meisten Himmelsstriche und Länder gesehen und die
meisten Gelehrten gehört; und in der Zusammensetzung der Linien mit Beweis
40 hat mich noch keiner übertroffen, auch nicht die sogenannten Seilknüpfer [Land-
vermesser]) der Ägypter. Mit diesen bin ich am Schluß meiner Reise fünf Jahre
auf fremdem Boden zusammen gewesen.
 440 55. DEMOKRITOS.

II. SONSTIGE FÄLSCHUNGEN.

300. BRAOY XEIPOKMHTA ΚΑΙ $@YZIKA AYNAMEPA (ΠΕΡῚ ZYMTTAGEI2N
ΚΑΙ ANTITTABEIRN). Vgl. c. 65.
1. Sup. Βῶλος Μενδήσιος TTudayöpeıoc ἸΤερὶ τῶν ἐκ τῆς ἀναγνώσεως τῶν
ὅ ἱστοριῶν εἰς ἐπίστασιν ἡμᾶς ἀγόντων, Tlepi θαυμασίων, Φυσικὰ δυναμερά'
ἔχει δὲ TTepi συμπαθειῶν καὶ ἀντιπαθειῶν, Λίθων κατὰ στοιχεῖον, TTepi
σημείων τῶν ἐξ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄρκτου καὶ λύχνου καὶ ἴριδος. Aus an-
derer Quelle Βῶλος Δημοκρίτζειλος φιλόσοφος Ἱστορίαν καὶ Τέχνην ἰατρικήν
(ἔχει δὲ ἰάσεις φυσικὰς ἀπό τινων βοηθημάτων τῆς φύσεως).
10 2. Vırruv. ΙΧ 1,14 admiror etiam Democriti De rerum natura volumina et
eius commentarium quod inscribitur Χειροκμήτων, in quo etiam utebatur anulo,
(ut) signaret cera molli quae esset expertus. PLiın. xxıv 160 Demoeriti certe
Chirocmeta esse constat; at in his ille post Pythagoram Magorum studiosissimus
quanto portentosiora tradit! ut aglaophotim herbam quae admiratione hominum
15 propter ewimium colorem acceperit nomen, in marmoribus Arabiae nascentem
Persico (?) latere, qua de causa et marmaritim vocari. hac Magos uti, cum velint
deos evocare. (167) adiecit his Apollodorus adsectator eius [vgl. unten c. 61]
herbam aeschynomenen.
3. CoLum. vu 5,17 sed Aegyptiae gentis auctor memorabilis Bolus Mendesius,
20 cwius commenta quae appellantur graece Χειρόκμητα sub nomine Democriti falso
produntur, censet propter hanc [pusula, Rotlauf] saepius ae diligenter ovium terga
perspicere, ut si forte sit in alıiqua tale vitium deprehensum confestim scrobem
defodiamus in limine stabuli et vivam pecudem quae fuerit pusulosa resupinam
obruamus patiamurque super obrutam meare tolum gregem, quod eo facto morbus
25 propulsetur. x13,53 nos autem leviore opera istud fieri apud Aegyptiae gentis
Bolum Mendesium legimus, qui praecipit aprico et stercoroso loco alternis ordi-
nibus ferulas alternis rubos in hortis consiütas habere. deinde eas confecto aequi-
noctio paululum infra terram secare etc. (61) veieres quidam auctores ut
Demoeritus praecipiunt semina ommia suco herbae quae sedum appellatur medi-
30 care eodemque remedio adversus bestiolas uti. (64) sed D. in eo lkibro qui graece
inseribitur TTepı ἀντιπαθῶν affırmat has ipsas bestiolas [Raupen] enecari, s®
mulier quae in menstruis est solutis erinibus et nudo pede unamquamque aream
ter ceircumeat: post hoe enim decidere omnes vermiculos et ita emorit.
4. ScHoL. NICANDR. Ther. 764 Βῶλος δὲ ὁ Anuorpireiog Ev τῶι Tlepı συμ-
35 παθῶν καὶ ἀντιπαθῶν Πέρσας φησὶν ἔχοντας παρ᾽ ἑαυτοῖς θανάσιμον φυτὸν
φυτεῦσαι ἐν Αἰγύπτωι ὡς πολλῶν μελλόντων ἀναιρεθήσεσθαι, τὴν δὲ ἀγαθὴν
οὖσαν εἰς τοὐναντίον μεταβαλεῖν ποιῆσαί τε τὸ φυτὸν καρπὸν γλυκύτατον.
5. PLuT. quaest. conv. II 7,1 p. 6418 ἦσαν δὲ καὶ οἱ τὰς ἀντιπαθείας θρυ-
λοῦντες καὶ ἄλλα πολλὰ παθόντων (?) ἣν ἀκούειν ὅτι μαινόμενον ἐλέφαντα κατα-
40 παύει κριὸς ὀφθείς κτλ.
6. ῬΙΩΝ. hist. nat. xxv 13 [nach Pythagoras, qui volumen de effectu herba-
rum composuit] composwit et Democritus, ambo peragratis Persidis, Arabiae,
Aethiopiae, Aegypti magis; adeoque ad haec attonita antiquitas fuit, ut adfirma-
verit etiam ineredibilia dietu. PETRON. 88,2 priseis enim temporibus, cum adhue
45 nuda virtus placeret, vigebant artes ingenuae summumque certamen inter homines
erat, ne quid profuturum saeculis diu lateret. itaque herbarum omnmium sucos
 B. UNECHTE FRAGMENTE. 300 [BOLOS], 1—10. 441

Demoeritus expressit, et ne lapidum virgultorumque vis lateret, aetatem inter ex-

perimenta consumpsi.
7. Gegen Pin. xxvımı 112 chamaeleonem pecuhiari volumine (!) dignum
existimatum Democrito usw. wendet sich GELL. x 12,1; vgl. 6 his portentis atque
5 praestigüis a Plinio Secundo seriptis non dignum esse cognomen Demoeriti puto,
vel illud quale est quod idem Plimius in decimo libro [8 137] seripsisse adseverat
aves quasdam ete.... (8) multa autem videntur ab hominibus istis male soller-
tibus hwiuseemodi commenta in Demoeriti nomen data nobilhtatis auctoriütatisque
eius perfugio utentibus. (Doch zitiert er selbst τὺ 13,2 vöperarum morsibus tibi-
10 eimium seite modulateque adhibitum mederi refert etiam Demoeriti liber qui in-
seribitur ἃ ἃ x» in quo docet plurimis hominum morbidis medieinae fwisse in-
centiones tibiarum. [Der griech. Titel, etwa TTepı συμπαθειῶν, ist in den Hdss.
ausgefallen]).
7. Als Probe: Anon. RoHDEI (Kl. Schr. 1397) A. de ἱστορεῖ ὡς καὶ αὐτόπτης
15 τοῦ ζώιου γεγονὼς ταῦτα᾽ “ὁ βασιλίσκος ὁ κινάδης (οὕτω γὰρ αὐτὸν καλεῖ), ἔστι
μὲν κατὰ τὸ σῶμα ὀλίγος, νωθὴς δὲ κατὰ τὴν κίνησιν, ὀξυκέφαλος, ἀστεροειδὲς
βασίλειον ἔχων ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, ξανθὸς τὴν χροιάν, ἀσύγκριτος τὴν ἰσχὺν καὶ
ἀνυπέρβλητος. εὑρίσκεται δὲ ἐν τοῖς ἐπέκεινα τόποις τῆς Λιβύης τῆς κατὰ
Κυρήνην, ὅπου καὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων τῶν καλουμένων Ψύλλων γένος. τὰ γὰρ
20 ἀπὸ τοῦ κινάδου δήγματα ὑπὸ τῶν Ψύλλων θεραπεύεται. ἀντιπαθὴς δὲ τῶι
κινάδηι ἐστὶν ἡ κατοικίδιος γαλέα᾿ ταύτης γὰρ οὔτε τὴν φωνὴν οὔτε τὸ εἶδος
φέρει, ἀλλ᾽ εὐθὺς ἀπόλλυται. εἰ δὲ καὶ πρὸς τῶι φωλεῶι εὕροι, διασπαράσσει
τοῦτον ἡ γαλέα᾽. αὕτη τῆς ἀντιπαθείας ἡ ἐνέργεια. Fruchtbarkeit des Hasen
bei THEorHYL. colloqu. 11,2 [Physici ed. Id. τ 178], der Demokrit neben Bolos
25 als Quelle zitiert quaest. phys. p. 27 ed. Boiss.
8. Naturgeschichtliche Mirabilien und Sympathiemittel aus Democritus’ häufig
bei Prinıus: vıı 61. x180. Χαμ 131. xıv 20. xv 138. xvıı 23. 62 [vgl.d. Georgikon
B26f]. xvıı 47. 159. 321 [mit Zitat von Verg. Georg. 1 210]. xx 19. 28. 149.
xx1 62. xxıv 156. xxv 13. 14. xxvı 19. xxvıı 141. xxvın 7. 118. 153. xxıx 72.
30 xxxı1 49. xxxvıı 69.146.149.160.185. Son. 154 p.13,42 Momms.; πὶ 3p.45,15
(beides nicht aus Plin.. AmmIan. Marc. xxvım 4,34; CoLuvm. vı28. vıı8,6.
ΙΧ 14,6. x1 64 [s. S. 440,30]; ParLAn. 135,7. Ferner bei AnAToLıos in den
Geoponica (vermittelt durch Cassius Dionysius, Celsus, Plinius, Africanus und
Apuleius) überaus häufig (s. Beckh’s Index S. 531 u. bes. Oder Rhein. Mus. 45,70):
35 Wetterprophezeiungen, Sympathiemittel (gegen Unkraut, Ungeziefer, wilde
Tiere usw.). Vgl. Schol. Bodl. zu Epict. p. ıxxım 20 Schenkl. Über das Ὑδρο-
σκοπικὸν Δημοκρίτου GEOPoN. II6 vgl. Oder Phzilol. Suppl. vır 240 ff.
9. Aus Ael. N.H.135—38. vıı?7.8 und Anatolios [Geopon. B. ΧΠῚ und XV]
schöpft die byzantinische Fälschung Δημοκρίτου TTepı συμπαθειῶν καὶ ἀντι-
40 παθειῶν ed. W. Gemoll Striegau 1884.
10. Umfangreich war in Bolos ΠΕΡῚ ANTITTAGEIRN offenbar der die mensch-
lichen Krankheiten umfassende Teil. CELsUs I prooem. p. 2,11 Dar. ödeogue
multos ex sapientiae professoribus peritos eius [nämlich medieinae) fwisse acce-
pimus: clarissimos vero ex üs Pythagoram et Empedoclem et Demoeritum.
45 Tarıan. 16. 17 p. 18,6 Schw. εἰσὶν μὲν οὖν καὶ νόσοι καὶ στάσεις τῆς ἐν ἡμῖν
ὕλης" δαίμονες δὲ αἴτιοι τούτων, (οἷς) τὰς αἰτίας, ἐπειδὰν συμβαίνωσιν ἑαυτοῖς,
προσγράφουσιν, ἐπιόντες ὁπόταν καταλαμβάνηι κάματος (ἔστι δὲ ὅτε καὶ αὐτοὶ
χειμῶνι τῆς σφῶν ἀβελτερίας κραδαίνουσιν τὴν ἕξιν τοῦ σώματος)" οἱ λόγωι θεοῦ
 442 55. DEMOKRITOS.

δυνάμεως πληττόμενοι δεδιότες ἀπίασιν, καὶ ὁ κάμνων θεραπεύετα. (17) περὶ

γὰρ τῶν κατὰ τὸν Δημόκριτον ξυμπαθειῶν τε καὶ ἀντιπαθειῶν τί
καὶ λέγειν ἔχομεν ἢ τοῦθ᾽ ὅτι κατὰ τὸν κοινὸν λόγον ἀβδηρολόγος ἐστὶν ὁ ἀπὸ
τῶν ᾿Αβδήρων ἄνθρωπος; Auch hier erscheinen einzelne Kapitel als Mono-
5 graphien. Vgl. die Excerpte aus Soran bei CAEL. AUREL. ac. morb. 1Π 14—16
Hydrophobie; tard. ıv 1 (Elephantiasis) veterum autem medicorum nullus istius
passionis curationem ordinavit excepto Themisone atque ex philosophis Demoerito,
si vere eius de elephantiacis conseriptus dieitur liber. ANECcD. PArıs. [ed. Fuchs
Reh. Mus. 49,557) τῆς δὲ ἐλεφαντιάσεως τῶν μὲν παλαιῶν οὐδεὶς ἐμνήσθη ἰατρῶν,
10 φιλοσόφων δὲ Δ. ἐν τῶι Περὶ ἐλεφαντιάσεως αὑτοῦ βιβλίωι. Schärfer als Soran
Rufus TTepı τῶν ἐκτὸς παθῶν, woraus ΟΒΙΒΑΒ. Iv p.63 Dar. τὸ γὰρ εἰς Δημό-
κριτον ἀναφερόμενον βιβλίον περὶ τοῦ νοσήματος [Elephantiasis] φανερῶς κατέ-
ψευσται. Dagegen ohne Bedenken τπ p. 607, 7Ὁ). über Bubonen. Sympathie-
mittel gegen Fieber und Epilepsie bei THEODoR.‘Prisc. phys. Iıv 3 p. 251,1 Rose,
15 S. Β 26b S. 396,3.
11. Excerpte im Varıc. gr. 2991. 304ff. [Rohde Kl. Schr. 1383) Anuorpd-
τους [s0] κεφαλαλγία, περὶ ὀφθαλμῶν Δημοκρίτου [so], περὶ τριχιάσεως ὀφθαλμῶν,
περὶ χημώσεως, περὶ νεφελίων, πρὸς ὑπώπια καὶ πελιώματα, περὶ φλεγμονῆς
γαργαρεῶνος, πρὸς ἔμετον στομάχου, σταλτικὸν ἐμέτου ᾿Αβδηρίτου. AEL. PROMOT.
20 c.26 [nach Marc. 296] πρὸς τὰ λοιμικὰ πάθη καὶ μολυβδώδη ἔχοντας τὴν χρόαν
».. ἄλλο ἔστι δὴ τῶν Δημοκρίτου πρὸς τοὺς ὑπὸ ἀέρος ἑλώδους βεβλαμμένους.
Folgt Rezept.
12. Die graulichsten Sympathiemittel scheinen in TTepı ouumadeıwy mit dem
Namen des Magiers Ostanes [oder Osthanes] verknüpft gewesen zu sein.
25 Tarıan. 17 p.18,15 [nach ὁ ἀπὸ τῶν ᾿Αβδήρων ἄνθρωπος oben Ζ. 4] ὥσπερ δὲ
ὁ τῆι πόλει τῆς προσητγοριᾶς αἴτιος [Abderos, Gründer der Stadt] φίλος Wv, ὥς
φασιν, Ἡρακλέους ὑπὸ τὼν Διομήδους ἵππων κατεβρώθη, τρόπωι τῶι αὐτῶι καὶ
ὁ τὸν μάγον Οστάνην καυχώμενος ἐν ἡμέραι συντελείας πυρὸς αἰωνίου βορᾶι
παραδοθήσεται... πάθος οὐκ ἔστι di ἀντιπαθείας ἀπολλύμενον οὐδὲ ὁ μεμηνὼς
80 σκυτίδων ἐξαρτήμασι θεραπεύεται. APUL. apol. 27 eos vero vulgo magos nominent
quasi facere etiam sceiant quae sciant fieri, ut olim fuere Epimenides et Orpheus
et Pythagoras et Ostanes. Vgl. ZacHArIAs Scholasticus Vie de Severe ed. Ku-
gener S. 62.
13. Puin. n. hist. xxx 8ff. prömus quod extet, ut equidem invenio, commen-
35 tatus est de ea [nämlich magia] Osthanes Xerxen regem Persarum bello quod is
Graeciae intulit comitatus ae velut semina artis portentosae sparsit obiter infecto
quacumque commeaverat mundo. diligentiores paulo ante hune ponunt Zoroastren,
alium Proconnensium [d.i. Aristean]. qwod certum est, hie maxime Östhanes
ad rabiem, non aviditatem modo, scientiae eius Graecorum populos egü. quam-
40 quam animadverto summam literarum claritatem gloriamque ex ea scientia anlti-
quitus et paene semper petitam. (9) certe Pythagoras, Empedocles, Demoeritus,
Plato ad hane discendam navigavere exsilüis verius quam peregrinationibus
susceptis, hane reversi praedicavere, hane in arcanis habuere. D. Apollobechen
Coptiten et Dardamum et Phoenicem inlustravit, voluminibus Dardant in sepulchro
45 eius petitis, suis vero ex disciplina eorum editis, quae recepta ab ullis hominum
atque transüisse per memoriam aeque ac nihil in vita mirandum est; (10) δὴ
tantum fides istis fasque omne deest adeo, ut qui cetera in viro probant haee
opera eius esse infitientur. sed frustra. hunc enim mazxime adfixisse animis
 B. UNECHTE FRAGMENTE. 300 [BOLOS), 10-14. 15—17. 448
eam dulcedinem constat. plenumque miraculi et hoc, pariter utrasque artis
effloruisse, medieinam dico magicenque, eadem aetate illam Hippocrate hane
Demoerito inlustrantibus circa Peloponnesiacum Graeciae bellum, quod gestum
est a :CCC- urbis nostrae anno... (11) non levem et Alexandri Magni tem-
5 poribus auctoritatem addidit profession? secundus Osthanes comitatu eius exor-
natus planeque, quod nemo dubitet, orbem terrarum peragravit.
132. Prix. n. h. ΧΧΥΠῚ 5ff. nee pauci apud Graecos singulorum viscerum
membrorumque etiam sapores dixere ommia persecuti ad resegmina unguium,
quasi vero samitas videri possit feram ex homine fieri morboque dignum in ipsa
10 medieina, egregia, hercules, frustratione, st non prosüt. adspiei humana exta
nefas habetur, quid mandi? quis ista invenit, Osthane? (6) Zecum enim res
erit eversor iuris humani monstrorumque artifex qui primus ea condidisti eredo,
ne vita oblivisceretur (tur). qui invenit singula membra humana mandere? qua
coniectura inductus? quam potest medicina ἐβίω originem habuisse? quis vene-
15 fieia innocentiora fecit quam remedia? esto, barbari externique ritus invenerant,
etiamne Graeei suas fecere has artıs? (7) extant commentationes Demo-
eriti ad aliud noxii homini ex capite ossa plus prodesse, ad alia amiei et ho-
spitis. PHıLo ΒΥΒΙ,. b. Eus. P, E.110,53 (nach Zwpodotpng de ὁ μάγος ἐν τῆι
iepdı συναγωγῆι τῶν TTepoıkWv über den θεὸς κεφαλὴν ἔχων ἱέρακος) τὰ δ᾽ αὐτὰ
20 καὶ ᾿Οστάνης φησὶ περὶ αὐτοῦ ἐν τῆι ἐπιγραφομένηι Oxtateuxwı. PEBECHIOS
b. Berthelot Ohim. au moyen äge 11 3091.
14. SEnEc. ep. 90,32 °Demoeritus’ inquit [Poseidonios] “invenisse dieitur
fornicem, ut lapidum curvatura paulatim inchnatorum medio saxo alligaretur’.
hoc diıcam falsum esse; necesse est emim ante Democeritum et pontes et portas
25 fwisse, quarum fere summa curvantur. exeidit porro vobis eundem Demoeritum
invenisse, quemadmodum ebur molliretur, quemadmodum decoctus caleulus in
smaragdum converteretur, qua hodieque coctura inventi lapides (in) hoc utiles
colorantur.

15. An den teilweise bereits alchemistischen Charakter der Χειρόκμητα

30 (300,14) knüpft im Ausgang des Altertums die Schwindellitteratur der Gold-
macherzunft an. In der verlorenen Schrift Δημοκρίτου Φυσικὰ καὶ μυστικά
erscheint D. als Adept des Magiers Ostanes, der ihn im Tempel zu Memphis
in die alten Schriften einweiht, aus denen dann D. Auszüge mitteilt. Fünf
Hauptschriften werden genannt: 1. TTepi χρυσοῦ, 2. Περὶ ἀργύρου,
35 3. Περὶ λίθων, 4. TTepı πορφύρας, 5. Πρὸς Λεύκιππον. Excerpte
daraus bei:
16. SynceuL. I 471 Dind. A. ᾿Αβδηρίτης φυσικὸς φιλόσοφος ἤκμαζεν. ἐν
Αἰγύπτωι μυηθεὶς ὑπὸ ᾿Οστάνου τοῦ Μήδου σταλέντος Ev Αἰγύπτωι παρὰ τῶν
τηνικαῦτα βασιλέων Περσῶν ἄρχειν τῶν ἐν Αἰγύπτωι ἱερῶν ἐν τῶι ἱερῶι τῆς
40 Μέμφεως σὺν ἄλλοις ἱερεῦσι καὶ φιλοσόφοις, ἐν οἷς ἦν καὶ Μαρία τις Ἑβραία
σοφὴ καὶ ἸΤαμμένης, συνέγραψε περὶ χρυσοῦ καὶ ἀργύρου καὶ λίθων καὶ πορφύρας
λοξῶς, ὁμοίως δὲ καὶ Μαρία. ἀλλ᾽ οὗτοι μὲν Δ. καὶ Μαρία ἐπηινέθησαν παρὰ
᾿Οστάνου ὡς πολλοῖς καὶ σοφοῖς αἰνίγμασι κρύψαντες τὴν τέχνην, Tlauuevoug δὲ
κατέγνωσαν ἀφθόνως Ὑράψαντος.
45 17. [Syxes.] ad Dioscorum comment. in Democr. [Berthelot Coll. d. Alchim.
156,7] A. ἐλθὼν ἀπὸ ᾿Αβδήρων φυσικὸς ὧν καὶ πάντα τὰ φυσικὰ ἐρευνήσας καὶ
συγγραψάμενος τὰ ὄντα κατὰ φύσιν. [ΓΑβδηρα δέ ἐστι πόλις Θράικης ἐγένετο
 444 55. DEMOKRITOS.

de ἀνὴρ λογιώτατος, ὃς ἐλθὼν Ev Αἰγύπτωι ἐμυσταγωγήθη παρὰ τοῦ μεγάλου

Ὀστάνου ἐν τῶι ἱερῶι τῆς Μέμφεως σὺν καὶ πᾶσι τοῖς ἱερεῦσιν Αἰγύπτου. ἐκ
τούτου λαβὼν ἀφορμὰς συνεγράψατο βίβλους τέσσαρας βαφικάς, περὶ χρυ-
σοῦ καὶ ἀργύρου καὶ λίθων καὶ πορφύρας. λέγω δή, τὰς ἀφορμὰς λαβὼν
συνεγράψατο παρὰ τοῦ μεγάλου ᾿ΟὐἈΟτάνου. ἐκεῖνος γὰρ ἦν πρῶτος ὁ γράψας
ὅτι “ἡ φύσις τῆι φύσει τέρπεται καὶ ἡ φύσις τὴν φύσιν κρατεῖ καὶ
ἡ φύσις τὴν φύσιν vıräı’ κτέ. [= Nechepso fr. 28,4 Riess Philolog. ΥἹ Suppl.
379. Kopp. a. Ο. S. 130).
18. Auszüge aus dieser Tetrabiblos unter dem Titel Δημοκρίτου φυσικὰ
10 καὶ μυστικά in Berthelots Coll. des Alchim. τ Ὁ. 41 ff. Probe: p. 43,14 ὡς οὖν
ἦμεν Ev τῶι vawı ἐξ αὐτομάτου στήλη τις [ἢ Kıöviov] διαρρήγνυται, ἣν ἡμεῖς
ἑωρῶμεν ἔνδον οὐδὲν ἔχουσαν. ὁ δὲ ᾿Οστάνης ἔφασκεν ἐν αὐτῆι τὰς πατρώιας
τεθησαυρίσθαι βίβλους καὶ προκομίσας εἰς μέσον ἤγαγεν ἐγκύψαντες δὲ ἐθαυμά-
Zouev, ὅτι μηδὲν ἦμεν παραλείψαντες, πλὴν τοῦτον τὸν λόγον εὕρομεν ἐκεῖ πάνυ
15 χρήσιμον" “ἡ φύσις τὴν φύσιν κτλ.᾽
Es folgt in der Sammlung Δημοκρίτου βίβλος € προσφωνηθεῖσα
Λευκίππωι. p.53,16 ἰδοὺ μὲν ὃ ἦν, ὦ Λεύκιππε, περὶ τουτέων τῶν τεχνῶν
τῶν Αἰγυπτίων (ἐν ταῖς τῶν) προφητέων ΤΤερσικαῖς βίβλοις, ἔγραψα τῆι κοινῆι
διαλέκτωι, πρὸς ἣν δὴ μάλιστα ἁρμόζονται: ἡ δὲ βίβλος οὐκ ἔστι κοινή. αἰνί-
20 Υματα γὰρ ἔχει μυστικὰ παλαιά TE καὶ ὠγύγια, ἅπερ οἱ πρόγονοι καὶ θεῖοι Αἰγύπτου
βασιλεῖς τοῖς Φοίνιξι ἀνέθεντος ἐγὼ δὲ ὁ φίλος σου ὠγυγίοις αἰνίγμασιν χρή-
σομαι ἃ δὴ γεγράφαταί μοι τοῖς Αἰγυπτίων παισίν. ἀλλὰ σοί, ἰατρέ, καὶ δι᾽ ἑρμη-
νέως πάντα οὐ παύσομαι ἀναφανδὸν ἐνεξηγούμενος. περιέχει δὲ ἡ συγγραφὴ
λεύκωσίν τε καὶ ξάνθωσιν ἢ χαλκολίθου τε μαλάξιας καὶ ἑψήσιας καὶ ἕως βαφικῆς,
25 ὕστερον δὲ ὅσα πάλιν παράδοξα γίγνεται ἐξ αὐτοῦ τοῦ χαλκοῦ καὶ κινναβάρεως,
ἔχε ποιῆσαι χρυσὸν (ἐκ τῆς) καδμίας τε καὶ ἄλλων εἰδῶν, καὶ καύσεων πάλιν
(καὶ) ἐπιπλοκῶν ὅσα παράδοξα γίγνεται. Vgl. Olympiod. das. p. 78, 12. 79, 3X.
Ihe
Zosimos a. Ο. τὶ 122 aus Demokrit: ᾿δέξαι λίθον τὸν οὐ λίθον, τὸν ἄτιμον
80 καὶ πολύτιμον, τὸν πολύμορφον καὶ ἄμορφον, τὸν ἄγνωστον καὶ πᾶσι γνωστόν,
τὸν πολυώνυμον καὶ ἀνώνυμον, τὸν ἀφροσέληνον λέγω᾽. Vgl. 119,11 ff.
p. 159,3 καὶ ταῦτα μὲν οὕτως πρὸς τοὺς Αἰγυπτίους προφήτας 6 Δ. γράφει
“ἐγὼ δὲ πρὸς σέ, ὦ Φιλάρετε, πρὸς ὃν ἡ δύναμις, τὴν κατὰ πλάτος σοι γράφω
τέχνην᾽.
35 τι 448,19 [Stein der Weisen] ὁ A. φησὶ πρὸς τὸν βασιλέα “ei un τὰς οὐσίας
καταμάθηις καὶ τὰς οὐσίας κεράσηις καὶ τὰ εἴδη νοήσηις καὶ τὰ γένη συνάψηις
τοῖς γένεσιν, εἰς μάτην τῶι κόπωι ἐπεχείρησας, ὦ βασιλεῦ.
Im Index des Venet. 229 [Haupthds. der Alchem.] werden die Schriften
Tlepi χρυσοῦ ποιήσεως und TTepi ἀσήμου [eig. Elektron, hier Silber] ποιήσεως
40 [abgedr. bei Berthelot τ 49] unter Demokrits Namen besonders aufgeführt.
19. Die Anfänge der Goldmacherkunst zeigt bereits Nr.1 der Rezeptsamm-
lung des Paryr. Loxpın. 121 [tr. Jahrh. n. Chr.] e. 5b v. 168 [Kenyon Greek Pap.
in the Br. Mus. (11893) S. 89:

Δημοκρίτου παίγνια.
45. ἃ. τὰ χαλκᾶ χρυσᾶ ποιῆσαι φαίνεσθαι: θεῖον ἄπυρον μετὰ τῆς κρητηρίας
ς ἔκμασσε.
β. ὠιὸν ὅμοιον μήλωι γενέσθαι: ζέσας τὸ ὠιὸν xpie κρόκωι μείξας μετ᾽ οἴνου.
 B. UNECHTE FRAGMENTE. 300, 17—20. 301—302. 445

Y- μάγειρον μὴ δύνασθαι τὴν πυρὰν ἀνάψαι: βοτάνην deilwov θὲς αὐτοῦ εἰς
τὴν ἑστίαν.
d. φαγόντα σκόρδα μὴ ὄζειν: ῥίζας σεύτλου ὀπτήσας φάγε.
€. γραῦν μὴ τὰ πολλὰ λαλεῖν μήτε πολλὰ πίνειν: πίτυν κόψας βάλε αὐτῆς
ὁ κρᾶμα.
€. μονομάχας [so] ἐζωγραφημένους μάχεσθαι: ὑποκάτω αὐτῶν κάπνισον λαγοῦ
κεφαλήν.
7. ψυχρὰ τρώγοντα κατακαίεσθαι: σκίλλαν εἰς ὕδωρ χλιαρὸν βρέξας δὸς αὐτῶι
νίψασθαι" λύσις ἐλαίωι.
10 . Verstümmelt.
. πολλὰ πίνοντα [καὶ] un μεθύειν: χοιραῖον πνεύμονα ὀπτήσας φάγε.
-| . ὁδοιποροῦντα μὴ διψᾶν : ὠιὸν (εἰς) οἶνον ἀνακόψας ῥόφα.
©1531]
io. πολλὰ βινεῖν δύνασθαι: στροβίλια πεντήκοντα μετὰ δύο κυάθων Ὑλυκεῖς
[50] καὶ κόκκους πεπέρεως τρίψας πίε.
15 ıB. ὀτύειν, ὅτε θέλεις: πέπερι μετὰ μέλιτος τρίψας xpie σου τὸ πίέλ]μα.
20. Papyr. Macıc. LucD. 384 ıv. Jahrh. n. Chr. [Dieterich Jahrd. f. ἃ. Ph.
Suppl. xvı 813] Δημοκρίτου Σφαῖρα.
ΤΙρογνωστικὸν ζωῆς καὶ θανάτου. γνῶθι πρὸς τίνα σελήνην ἀνέπεσε νοσῶν
καὶ τὸ ὄνομα τὸ ἐκ γενετῆς᾽ συμψήφισον τὴν σελήνην [Monatsdatum] καὶ βλέπε,
20 πόσαι τριακάδες γίνονται καὶ τὰ περιλειπόμενα τοῦ ἀριθμοῦ κατανόησον εἰς τὴν
σφαῖραν καὶ ἂν ἢι ἄνω ἡ ψῆφος, ζήσει, ἐὰν δὲ κάτω, τελευτήσει.

301. Fucentr. Mitol. τὶ 14 zitiert Dromoerites in Theogonia ττι ἢ Dromo-

crites in Fisiologumenon, wo Democritus emendiert wird. Auf alle Fälle
Schwindel des Fulg.
25 302. Ohne Gewähr sind die Δημοκρίτου γνῶμαι des Corpus PARI-
SINUM PROFANUM [Cod. Paris. gr. 1168 nach Elter; aus diesem Corpus stammen
die entsprechenden Democritea des Maximus]:
163 ei μὲν ἢν μαθεῖν — παθεῖν γὰρ χρή [= Sotades Maximus c. 42. Usener
Eh. M.55,334,7) 164= B209 165 = B234 166 ταῖς τῶν καιρῶν μετα-
30 βολαῖς καὶ οἱ σφόδρα δυνατοὶ τῶν ἀσθενεστέρων ἐνδεεῖς γίνονται. 167 (Aesch.
3,147) = Stob. 43,35 168 νεκρὸν ἰατρεύειν καὶ γέροντα νουθετεῖν ταὐτόν ἐστι
[vgl. Gnomica homoeom. ed. Elter 1 p. 41. 68] 169 τὸν σπουδαῖον φίλον πρὸς
μὲν τὰς εὐφροσύνας κληθέντα δεῖ παρεῖναι, πρὸς δὲ τὰς περιστάσεις αὐτόκλητον
δεῖ συμπαρεῖναι = DEI 165 [Ἐκ τῶν Δημοκρίτου, ᾿Επικτήτου, ᾿Ισοκράτους ed.
35 Wachsm. Stud. x. d. Floril. ὃ. 198; auch diese Sammlung ist ohne Gewähr]
170 τὸ un δύνασθαι βοηθεῖν τοῖς φίλοις ἀπορίας, τὸ δὲ μὴ βούλεσθαι κακίας
τεκμήριον. 171 οἱ ἀληθινοὶ φίλοι καὶ τὰς φιλίας ἡδείας καὶ τὰς συμφορὰς ἐλα-
φροτέρας ποιοῦσιν ὧν μὲν συναπολαύοντες ὧν δὲ μεταλαμβάνοντες. 172 (Isocr.
Demon. 23) = DEI 73 118 = B47 174 ποθητὸς εἶναι μᾶλλον ἢ φοβερὸς
40 κατὰ τὸν βίον προαιροῦ ὃν γὰρ πάντες φοβοῦνται, πάντας φοβεῖτα. 175 τὰς
μὲν γραμμὰς ἀσφαλεστέρας, τὰς δὲ πράξεις λαμπροτέρας ἔχειν δεῖ [= Elter
Homoeom. n. 142). 176 (Isocr. Nicocl. 88) = DEI 87 1177 τὸν ἄρχοντα δεῖ
ἔχειν πρὸς μὲν τοὺς καιροὺς λογισμόν, πρὸς δὲ τοὺς ἐναντίους τόλμαν, πρὸς δὲ
τοὺς ὑποτεταγμένους εὔνοιαν. 178 dei δὲ τὸν ἑτέρων μέλλοντα ἄρξειν αὐτὸν
45 ἑαυτοῦ πρῶτον ἄρχειν. 179 μικραὶ ---- λαμβάνουσι ταύτας ἐν περιστάσει = Β 94
180 = B180 181 ἐν μὲν τοῖς ἐσόπτροις ὁ τῆς ὄψεως, ἐν δὲ ταῖς ὁμιλίαις ὁ τῆς
ψυχῆς χαρακτὴρ βλέπεται = Homoeom.n.19%® 182 vgl.Stob. 1181,ὅ8 188 = Β 272
 446 | 55. DEMOKRITOS.
184 διηνεκὴς ἐπὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ἡ τοῦ πλούτου ἐπιθυμία. μὴ κτηθεῖσα μὲν
γὰρ τρύχει, κτηθεῖσα δὲ βασανίζει ταῖς φροντίσιν, ἀποκτηθεῖσα δὲ ταῖς λύπαις.
185 θεοῦ ἄξιόν σε ποιήσει τὸ μηδὲν ἀνάξιον [αὐτοῦ fügt Max. zu] πράττειν.
186 θεῶι ὅμοιον ἔχει ὁ ἄνθρωπος τὸ εὖ ποιεῖν, ὅταν τὸ εὖ ποιεῖν μὴ καπηλεύηται
5 καὶ τὸ εὐεργετεῖν καὶ ἀληθεύειν vgl. Sternbach Wien. Stud. 9,200 187 καὶ
κυβερνήτης ἀγαθὸς ἐνίοτε ναυαγεῖ καὶ ἀνὴρ σπουδαῖος ἀτυχεῖ = Homoeom. n. 124
188 vgl. Stob. ııı 17,30 189 ἡ μὲν μάχαιρα τέμνει, ἡ δὲ διαβολὴ χωρίζει φίλους
= Gnom. hom. 10.411 19 = B185 191 ἡ τῶν ἀγαθῶν ἔρις ὠφελεῖ τὸν
ζηλοῦντα μὴ βλάπτουσα τὸν Ζηλούμενον 192 μικρὰ διδόναι βούλου μᾶλλον ἢ
10 μεγάλα ἐγγυᾶν᾽ ὅ τε γὰρ κίνδυνος ἄπεστι καὶ ὁ λαβὼν ἔργου, οὐ λόγου χρείαν
ἔχει. 198 ἐπιτηδειότατος πρὸς φιλίαν ὁ πλεῖστα ἀδικεῖσθαι δυνάμενος καὶ φέρειν.
194 -- Β218 19ὅ -- Β00 196 τάχος καὶ ἔπειξις ἀπέστω τοῦ ἐσθίειν κυνῶδες
γὰρ τοῦτο καὶ θηρίωι μᾶλλον ἢ ἀνθρώπωι πρέπον. 197 ὥσπερ οὖν ἄλειμμα
οὐδὲ τὸ ἡδὺ καλὸν οὐδὲ τὸ μακρόν, ἀλλὰ τὸ ὑγιαῖνον, οὕτω καὶ τροφὴ οὐχ N
15 ἡδεῖα καλὴ οὐδ᾽ ἡ πολλή, ἀλλ᾽ ἡ ὑγιεινή. 198 ὁ ἀρετὴν τιμῶν πρώτην ἀλή-
θειαν τιμᾶι καὶ μάλιστα ὡς ἀγαθοῦ παντὸς ἡγεμόνα οὖσαν. 199 = Β 212
200 = Β214 201 = B246 202 = ΒΒ 203=-B75 204 = Bill —
493 γνώμη Δημοκράτου = Β 41 563 [wie die ff. aus Stob.] = B41 58 =
B210 δὅ91 -- Β 9140 595 [Stob. 7,31u.55) =B215 691 --Β86 87 --
20 B 294 — 710 [wie die ff. aus der Sammlung DEI] = Barocc. 190 [fehlt Wachsm.]
A. τὸν φθόνον εἶπεν ἕλκος εἶναι ἀληθείας Til= DEI216=BBI 745 [fehlt
Wachsm.] μηδέποτε μακαρίσηις ἄνθρωπον ἐπὶ πλούτωι καὶ δόξηι πάντα γὰρ τὰ
τοιαῦτα τῶν ἀγαθῶν ἐλάττονι πίστει τον ἀνέμων δέδεται. 746. 747 = DEI
193.194 748 [fehlt Wachsm.] = B284 749 = DEI189 74% [fehlt Wachsm.
25 = oben 188 750. 751 = DEI 1%. 191 752 = DEI 200.
3022. SENEC. epist. 7,10 D. ait: unus mihi pro populo est et populus pro uno
[Vgl. 12 B 49].

303. GRAECO-SYR. SPRÜCHE übers. von Ryssel [Rk. Mus. 51,539) n.33 D.
hat gesagt: Weise Leute müssen, wenn sie in ein fremdes Land gehen, das nicht
30 das ihre ist, unter Stillschweigen und in Ruhe die Kundschafter machen, indem
sie zusehen und nach dem Rufe hinhorchen, den die Sache der Weisen, die dor]
sind, hat: wie sie sind und ob sie ihnen gegenüber bestehen können, indem sie
ihre Worte mit den ihren in ihrem Sinne heimlich abwägen. Und wenn sie es
abgewogen und gesehen haben, welche Partei der anderen überlegen ist, alsdann
35 sollen sie den Reichtum ihrer Weisheit kund tun, damit sie um des Schatxes
willen, der ihr Eigentum ist, gepriesen werden, indem sie andere aus ihm be-
reichern. Und-wenn der ihre zu klein ist, als daß sie davon spenden könnten,
so nehmen sie von dem anderen und so gehen sie fort.
304. — 42 ἢ. hat gesagt: Ich allein weiß, daß ich nichts weiß. Vgl. Gnom.
40 Vatic. 743 [Wien. Stud. x 232] n. 56 ὁ αὐτὸς [Demoeritos] εἶπεν “ἕν μόνον οἶδα,
ὅτι οὐκ οἶδα. Vel. 57 Bi.
305. Qırtı bei Müller gr. Philos. in ἃ. ar. Überl. 8.36 »D. ein gr. Philosoph,
Verfasser eines Buches Über die Phülosophie«.
306. MasarA [Maschallah al-Misri ca. 800 n. Chr.] griech. im Vatic. gr. 1056,
45 5. Catal. codd. astrol. gr. τ (Brux. 1898) p. 82, astrologischer Index der Araber] ὁ
A. βιβλία τδ, ἤγουν Tlepi γενεθλίων €, TTepi ἐρωτήσεων δ, Περὶ τῶν συνόδων
δύο, Περὶ λογισμοῦ ἃ καὶ Περὶ τιον κλιμάτων ἃ.
 B. UNECHTE FRAGMENTE. 302—308. C. IMITATION. 1—4. 447

307. PsSEUDORIBASIUS in Aphorism. Hippocr. [Original ist byz. Fälschung]

ed. Io. Guinterius Andernacus Paris. 1533 f.5Y deinde quod nemo tale opus [Apho-
rismen! agressus sit post Hippoceratem, quem philosophi amicum naturae dixerunt.
tentavit quidem D. tale conseribere, sed nom potuit.
5 308. Con. Parıs. 1630 [nach 12 B 139] Δημοκρίτου φιλοσόφου τοὐναντίον.
Tlavroinv βιότοιο κτλ. = Anth. Pal. ıx 360 Μητροδώρου.

C. IMITATION.
1. Damoxen. fr. 2 Σύντροφοι bei Athen. Itı p. 102 8 [m 349 Κ΄].
12 διόπερ μάγειρον, ὅταν ἴδηις ἀγράμματον
10 μὴ Δημοκρίτου τε πάντα διανεγνωκότα,
μᾶλλον δὲ κατέχοντ᾽, εὖ κατεγλωττισμένου,
15 καὶ τὸν ᾿Επικούρου Κανόνα, μινθώσας ἄφες
ὡς ἐκ διατριβῆς τοῦτο δεῖ γὰρ εἰδέναι,
τίν᾽ ἔχει διαφορὰν πρῶτον, ὦ βέλτιστε σύ,
15 γλαυκίσκος ἐν χειμῶνι καὶ θέρει, πάλιν
ποῖος περὶ δύσιν Πλειάδος συνειδέναι
20 ἰχθὺς ὑπὸ τροπάς τ᾽ ἐστὶ χρησιμώτατος.
αἱ μεταβολαὶ γὰρ αἵ τε κινήσεις, κακὸν
ἠλίβατον ἀνθρώποισιν, ἀλλοιώματα
20 ἐν ταῖς τροφαῖς ποιοῦσι, μανθάνεις; τὸ δὲ
ληφθὲν καθ᾽ ὥραν ἀποδίδωσι τὴν χάριν.
25 τίς παρακολουθεῖ ταῦτα; τοιγαροῦν στρόφοι
καὶ πνευμάτια γινόμενα τὸν κεκλημένον
ἀσχημονεῖν ποιοῦσι᾽ παρὰ δ᾽ ἐμοὶ τρέφει
25 τὸ προσφερόμενον βρῶμα καὶ λεπτύνεται
ὀρθῶς τε διαπνεῖ. τοιγαροῦν εἰς τοὺς πόρους
80 ὁ χυμὸς ὁμαλῶς πανταχοῦ συνίσταται.
οὗ γάρ, λέγει Δημόκριτος, οὐ dei πράγματα
γινόμενα ποιεῖ τὸν φαγόντ᾽ ἀρθριτικόν.
80 — καὶ τῆς ἰατρικῆς τι μετέχειν μοι δοκεῖς.
- καὶ πᾶς ὁ φύσεως ἐντός. ---
2—7. EPISTULAE PSEUDHIPPOCRATEAE [Romanschriftstellerei in Briefform,
etwa s.ın. Ch.]. Proben:
2. Hıprpocor. 10,3 [1x 322 1L.] ζητεῖ de ὁ ἀνὴρ [Demokr.] καὶ TTepi τῶν Ev
35 Aıdou [B 09 S. 384,29] καὶ γράφει ταῦτα.
3. — 17,15 [1x 356L.] περὶ μανίης, ἔφη [nämlich γράφω Demokr.] ..
(16) τί περὶ μανίης γράφεις; --- τί γάρ, εἶπεν, ἄλλο πλὴν ἥτις TE εἴη καὶ ὅκως
ἀνθρώποισιν ἐγγίνεται καὶ τίν᾽ ἂν τρόπον ἀπολωφέοιτο᾽ τά τε γὰρ ζῶια ταῦτα
ὁκόσα, ἔφη, ὁρῆις, τούτου μέντοι γε ἀνατέμνω εἵνεκα οὐ μισέων θεοῦ ἔργα, χολῆς
40 δὲ διζήμενος φύσιν καὶ θέσιν. οἶσθα γὰρ ἀνθρώπων παρακοπῆς ὡς αἰτίη ἐπὶ τὸ
πολὺ αὕτη πλεονάσασα.
4. — 17,40 [1x 368 L.] μούνη δ᾽ αἴσθησις ἀνθρώπου ἀτρεκείηι διανοίης τη-
λαυγὴς τό τε ἐὸν καὶ τὸ ἐσόμενον προορεομένη. δυσαρεστεῦνται πᾶσι καὶ πάλιν
τοῖσιν αὐτοῖσιν ἐμπελάζονται.
 448 δῦ. DEMOKRITOS.

5. — 18,1 [1x 380L.] ἐτυγχάνομεν [Demokr.] δὲ περὶ κόσμου dıaßeoıoc

[B 4b. 4°, 5. 5%] καὶ moAoypaping [B 15%] ἔτι τε ἄστρων οὐρανίων [B11r—14]
ξυγγράφοντες.... ὁκόσα γὰρ ἰνδαλμοῖσι διαλλάσσοντα ἀνὰ τὸν ἠέρα πλάζει
ἡμέας [vgl. S. 365,45], ἃ δὴ κόσμωι ξυνορᾶται κἀν ἀμειψιρυσμίηις [Β 81] ἐόντα
τέτευχε, ταῦτα νόος ἐμὸς φύσιν ἐρευνήσας ἀτρεκέως ἐς φάος ἤγαγεν. μάρτυρες δὲ
τουτέων βίβλοι ὑπ᾽ ἐμέο γραφεῖσαι. ἷ
6. — 28,1Ε΄ τχ 392 1,1 Δημόκριτος Ἱπποκράτει περὶ φύσιος ἀνθρώπου.
(1) χρὴ πάντας ἀνθρώπους ἰητρικὴν τέχνην ἐπίστασθαι, ὦ Ἱππόκρατες (καλὸν
γὰρ ἅμα καὶ ξυμφέρον ἐς τὸν βίον), τουτέων δὲ μάλιστα τοὺς παιδείας καὶ λόγων
10 ἴδριας γεγενημένους ἱστορίην σοφίης γὰρ δοκέω ἰητρικῆς ἀδελφὴν καὶ ξύνοικον.
(2) “σοφίη μὲν γὰρ ψυχὴν ἀναρύεται παθέων, ἰητρικὴ δὲ νούσους σωμάτων ἀφαι-
ρέεται᾽ [vgl. Β 81]. αὔξεται δὲ νόος παρεούσης ὑγείης͵, ἣν καλὸν προνοέειν τοὺς
ἐσθλὰ φρονέοντας᾽ ἕξεως δὲ σωματικῆς ἀλγεούσης οὐδὲ προθυμίην ἄγει νόος ἐς
μελέτην ἀρετῆς: νοῦσος γὰρ παρεοῦσα δεινῶς ψυχὴν ἀμαυροῖ, φρόνησιν ἐς συμ-
15 παθείην ἄγουσα. (3) φύσιος δὲ ἀνθρωπίνης ὑπογραφὴ θεωρίην ἔχει τοιήνδε“
ὁ μὲν ἐγκέφαλος φρουρέει τὴν ἄκρην τοῦ σώματος, ἀσφάλειαν ἐμπεπιστευμένος,
ὑμέσι νευρώδεσιν συνεισκατοικέων, ὑπὲρ ὧν ὀστέων διπλῶν φύσιες ἀναγκαίαι
ἀρηρυῖαι δεσπότην φύλακα διανοίης καλύπτουσιν ἐγκέφαλον, τριχῶν εὐκοσμίαι
χρῶτα κοσμεῦσαι. (4) τὸ δὲ τῶν ὀμμάτων ὁρητικὸν ἐν πολυχίτωνι φωλεῦον
20 ὑγροῦ εὐσταθείαι ὑπομετώπωι κοιλασίηι ἐνίδρυται᾽ θεωρίης δὲ αἴτιον ἀκριβὴς
[δὲ] κόρη φύλακα ταρσὸν εὐκαιρίηι ὑπομένει. διπλοὶ δὲ ῥιύθωνες, ὀσφρήσιος
ἐπιγνώμονες, διορίζουσιν ὀφθαλμῶν Ὑγειτνίην. (5) μαλακὴ δὲ χειλέων ἁφὴ στό-
ματι περιπτυσσομένη, ῥημάτων αἴσθησιν ἀκριβῆ τε διάρθρωσιν παρέσχηκε κυβερ-
νωμένη. γένειον δὲ ἀκροτελὲς καὶ χελύνειον γόμφοις συνηρμοσμένον. ἐκδοχεῖα
δὲ μύθων ὦτα δημιουργὸς ἀνέωιγεν, οἷς ἐπεὼν ὁ θυμὸς οὐκ ἀσφαλὴς διήκονος
ἀλογιστίης γίνεται. λαλιῆς μήτηρ γλῶσσα, ψυχῆς ἄγγελος, πυλωρεῦσα τὴν γεῦσιν,
ὀχυροῖς ὀδόντων θριγκοῖσι πεφρούρηται. (6) βρόγχος δὲ καὶ φάρυγξ ἡρμοσμένοι
ἀλλήλοις γειτνιῶσιν᾽ ὁ μὲν γὰρ ἐς κέλευθον πνεύματος, ὁ δὲ ἐς βυθὸν κοιλίης
τροφὴν προπέμπει λάβρον ὠθεύμενος. κωνοειδὴς δὲ καρδίη βασιλίς, ὀργῆς τιθη-
90 νός, πρὸς πᾶσαν ἐπιβουλὴν ἐνδέδυκε θώρακα. θαμιναὶ δὲ πνευμόνων σήραγγες
ἠέρι διοδεύμεναι, φωνῆς αἴτιον. πνεῦμα τίκτουσιν. (7) τὸ δὲ χορηγὸν αἵματος
καὶ μεταβάλλον εἰς τροφὴν σὺν λοβοῖς πολλάκις κοίληι περιπλόοις ἐστὶ ἧπαρ
ἐπιθυμίης αἴτιον. χολὴ δὲ χλωρὴ πρὸς ἥπατι μένουσα, καὶ διαφθορὴ σώματος
ἀνθρωπηΐου ὑπερβλύσασα γίνεται. βλαβερὸς δὲ σώματος ἀνθρωπίνου καὶ ἀνω-
90 φελὴς ἔνοικος σπλὴν ἀπέναντι εὕδει πρᾶγμα μηδὲν αἰτούμενος. (8) μέση δὲ
τουτέων χορηγεῖ πανδέκτειρα κοιλίη, KÜT εὐνάζεται διοικέουσα τὴν πέψιν. ἔνοχα
δὲ κοιλίης, συνθέσιος δημιουργίηι συνδονεύμενα, εἱλεῖται περὶ κοιλίην ἔντερα,
λήψιος καὶ ἀποκρίσεως αἴτια. (9) δίδυμοι δὲ νεφροὶ ἰσχίοισιν ἐνηδρασμένοι καὶ
ἠμφιεσμένοι δημῶι, οὔρων ἐκκρίσιος οὐκ ἀλλότριοι πεφύκασιν. κύριος δὲ ἁπάσης
40 κοιλίης ὁ καλούμενος ἐπίπλους γαστέρα πᾶσαν ἐμπεριείληφε, μόνου σπληνὸς
ἄτερ. (10) ἑξῆς νευρώδης κύστις ἰσχίωι στόμα ἐνηδρασμένη, συμπεπλεγμένων
ἀγγείων, οὔρων ἐκκρίσιος αἰτίη γίνεται. ἡ δὲ γειτνιῶσα ταύτηι μήτηρ βρεφέων
ἡ (δεινὸν ἄλγος) τῶν ἐν γυναικὶ μόχθων μυρίων παραιτίη μήτρη πεφώλευκεν ἡ
πυλωρὸς μυχοῖς ἰσχίων βράσασα σὰρξ σφίγγεται νεύροισιν, ἐκ δὲ πλήθους ἐκχέουσα
45 γαστρὸς φύσιος, ἐκ τόκου προνοίης. (11) ἐκ δὲ σώματος κρεμαστοὶ ἐκτὸς οἰκίην
νέμονται ἐκγόνων κτίσται ὄρχεις, πουλυχίτωνες ἐόντες εὐναίη δ᾽ ἥβη, ἀπὸ φλε-
βέων τε καὶ νεύρων πλέγμα οὔρων ἔκχυσιν ποιεύμενον, συνουσίης ὑπουργόν,
φύσιος ὕπο δεδημιούργηται, θριξὶν ἥβης πυκαζόμενον. (12) σκέλη δὲ καὶ
 C. IMITATION. 5—7. 449
βραχίονες καὶ τὰ προσηρτημένα τουτέοισιν ἄκρα, διηκο
νίης πᾶσαν ἀρχὴν συνη-
θροισμένα ἔχοντα, νεύρων [τε] ἀσφαλῆ λειτουργίην τελέο
υσιν. ἡ δὲ ἀσώματος
ἐν μυχοῖς φύσις ἐξέτευξε παντάμορφα σπλάγχνων γένη,
ἃ δὴ θάνατος ἐπισταθεὶς
ὠκέως ἔπαυσε λειτουργίης.
?7. 5ὅΤΟΒ. IV 108,81 Ἱππάρχου ἸΤυθαγορείου ἐκ
τοῦ Περὶ εὐθυμίας.
(1) ὡς πρὸς τὸν ξύμπαντα αἰῶνα ἐξετάζοντι βραχύτατον
ἔχοντες οἱ ἄνθρωποι
τὸν τᾶς ζωᾶς χρόνον, κάλλιστον ἐν τῶι βίωι οἱονεί τινα παρε
πιδημίαν ποιησοῦνται
em εὐθυμίαι καταβιώσαντες. ταύταν δὲ ἕξοντι μάλιστα
πάντων ἀκριβῶς ἐπιστά-
μενοι καὶ ἐπεγνωκότες ἑαυτούς, ὅτι ἐντὶ θνατοὶ καὶ
σάρκινοι, εὐαδίκητον καὶ
10 φθαρτὸν κεκτημένοι σῶμα, καὶ πάντων
(τῶν) χαλεπωτάτων αὐτοῖς ἐπικρεμαμένων
μέχρις ἐσχάτας ἀναπνοᾶς. (2) καὶ πρᾶτόν γ᾽ ἐπένθωμεν ἐπὶ τὰ συμβαίνοντα.
περὶ τὸ σῶμα πλευρίτιδες περιπλευμονίαι φρενίτιδες
ποδάγραι στραγγουρίαι δυσεν--
τερίαι ληθαργίαι ἐπιληψίαι σηπεδόνες, ἄλλα μυρία"
περὶ δὲ τὰν ψυχὰν πολλῶι
μείζονα καὶ χαλεπώτερα: πάντα γὰρ τὰ κατὰ τὸν βίον
ἄθεσμα, κακά, παράνομα
15 καὶ ἀσεβήματα, ἐκ τῶν κατὰ τὰν ψυχὰν παθη
μάτων ἐντί. (3) διὰ γὰρ τὰς παρὰ
φύσιν ἀμέτρους ἐπιθυμίας πολλοὶ εἰς ἀκατασχέτους ὁρμὰς ἐξώκειλαν, καὶ οὔτε
τᾶς ἐκ τῶν θυγατέρων οὔτε τᾶς ἐκ τῶν ματέρων ἀνοσ
ιωτάτας ἡδονᾶς ἀπέσχοντο,
ἀλλὰ καὶ ἐπὶ πατροκτονίαι παρεγένοντο, καὶ πολλοὶ
τὰ ἴδια τέκνα κατέσφαξαν.
(4) τί λέγω τὰ ἀπὸ τῶν ἐκτὸς ἐπηρτημένα κακά, τὰς
ἐπομβρίας καὶ αὐχμώς, ὑπερ-
20 βολὰς καυμάτων, ὑπερβολὰς ψύξιος,
ὥστε πολλάκις ἐκ τᾶς κατὰ τὸν ἀέρα dvw-
μαλίας λοιμόν τε καὶ λιμὸν γίγνεσθαι καὶ ποικιλίαν
παντοδαπῶν συμπτωμάτων
καὶ ὅλας πόλεις ἐρημοῦσθαι; (8) πολλῶν οὖν τοιούτων ἐπικρεμαμένων μήτε
ταῖς κατὰ τὸ σῶμα εὐαμερίαις ποτέχοντες σεμνυνόμενοι
ἐπαιρώμεθα, αἵ τινες ὀλίγω
πυρετῶ ἐπιγενομένω ἀνθέων τρόπωι συντόμως μαραί
νοντι, μήτε ταῖς ἐκτὸς νομι-
25 ζομέναις εὐτυχίαις, (di) καὶ αὐταὶ
πολλάκις τάχιον ἀπόλλυσθαι ἢ γίνεσθαι πεφύ-
Kavrı' πάντα γὰρ ταῦτα, ἄστατά τε καὶ ἀβέβαια εὐρίπ
ου τρόπον, ἐν πολλαῖς καὶ
ποικίλαις μεταβολαῖς γενόμενα παρειλήφαμεν, καὶ
οὐδὲν αὐτῶν μένον οὐδὲ ἀκί-
νητον οὐδὲ βέβαιον οὐδὲ ἀναφαίρετον. (6) διὸ ταῦτα μὲν ἐνθυμηθέντες, (κέρδος
δὲ) νομίζοντες, εἰ τὰ παρεόντα καὶ δεδομένα καὶ τὸν
ἐλάχιστον χρόνον διαμεῖναι
30 δύναιτο, ἐν εὐθυμίαι διάξομεν γενναίως
φέροντες τὰ προσπίπτοντα. (7) νῦν δὲ
πολλοὶ πάντα τὰ ὑπὸ φύσιος καὶ τύχας παρεόντα
καὶ δεδομένα αὐτοῖς ἐπὶ τὸ
βέλτιον προαναπλάσαντες καὶ οὐχ οἷα ἔστι λογισάμενο
ι, ἀλλ᾽ οἷα ἐπ᾽ ἄκρον ἐπι-
τυγχανόμενα δύναται γενέσθαι, ἄφνω στερόμενοι πολλο
ῖς καὶ μεγάλοισι καὶ ἀθέσμοις
καὶ ἀνοήτοις κακοῖς καταφορτίζοντι τὰν ψυχάν “ καὶ
οὕτω συμβαίνει αὐτοῖς πικρό--
τατον ἔχεν τὸν βίον καὶ χαλεπώτατον. (8) ταῦτα δὲ γίνεται ἐπί τε ἀποβολαῖς
χρημάτων ἢ φίλων θανόντων ἢ τέκνων ἤ τινων
ἄλλων τῶν νομιζομένων τιμιω-
τάτων ἦμεν. εἶτα κλαίοντες καὶ ὀδυρόμενοι λέγον
τι αὑτοὺς μόνους ἀτυχεστάτους
καὶ κακοδαίμονας, οὐ μεμναμένοι ὅτι Kar αὐτὰ καὶ
ἄλλοις πολλοῖς ἐγένετο καὶ
νῦν γίνετ
αι, οὐδὲ δυνάμενοι κατανοῆσαι τόν τε τῶν παρε
όντων βίον καὶ τὸν τῶν
40 προεξεστακότων ἐν ὅσαις συμφοραῖς
καὶ κακῶν τρικυμίαις καὶ νῦν ἐντὶ πολλοὶ
καὶ πρὸ τοῦ ἐγένοντο. (9) ἐπιλογισάμενοι οὖν ὅτι πολλοὶ ἀποβαλόντες χρήμ
ὕστερον διὰ τὰν τῶν χρημάτων γενομέναν ἀπώλ ατα
ειαν αὐτοὶ περιεσώθησαν, ἢ
ληισταῖς διὰ τοῦτο μέλλοντες περιπεσεῖν ἢ τυράννωι᾽
πολλοὶ δὲ φιλήσαντές τινας
καὶ καθ᾽ὑπερβολὴν εὐνοήσαντες ἐν τῶι μετέπειτα χρόνω
ι μεγάλως ἐμίσησαν: ἃ
δὴ πάντα ἀναλογισάμενοι ἐκ τᾶς παραδεδομένας
ἁμῖν ἱστορίας, καὶ μαθόντες ὅτι
καὶ ὑπὸ τέκνων καὶ φίλων μάλιστα φιληθέντων πολλο
ὶ ἀπώλοντο, καὶ ἀντιπαρα-
βάλλοντες τὸν αὑτῶν βίον πρὸς τὸν τῶν πρασ
σομένων φαυλότερον, καὶ τὰ
προσπίπτοντα ἀνθρώπινα νομίζοντες καὶ μὴ μόνοι
ς συμβαίνοντα, εὐθυμότερον
Diels, Fragm. d. Vorsokr, 2. Aufl.
29
 450 55. DEMOKR. C. IMIT. 56. NESSAS. 57. METRODOROS V. CHIOS.

διάξομεν. (10) οὐδὲ γὰρ θέμις ἄνθρωπον μὲν ὄντα τὰ τῶν ἀλλοτρίων συμπτώ»--
ματα εὔφορα νομίζειν, ἀλλ᾽ (οὐ) τὰ ἴδια κάδεα, ἰδόντα ὅτι πολλαὶ κᾶρες κατὰ
πάντα τὸν βίον πεφύκαντι. (11) οἱ δὲ κλαίοντες καὶ κατοδυρόμενοι, πρὸς τῶι
μηδ᾽ ἡντινοῦν ὠφέλειαν τῶι ἀπολομένωι ἢ τῶι ἀποιχομένωι περαίνεσθαι, ἐς
5 μείζονα παθήματα τὰν ψυχὰν ἐλαύνοντι, μεστὰν πολλῶν καὶ φαύλων φυσιωμάτων
οὖσαν. (12) προσήκει οὖν ἐκνίπτοντας καὶ ἀνακαθαίροντας ἀπορρύπτεσθαι πάσαις
μηχαναῖς τὰς ἐγκατεσκιρωμένας κηλῖδας τῶι κατὰ φιλοσοφίαν λόγωι. ποιήσομεν
δὲ τοῦτο ἀντεχόμενοι φρονήσιος καὶ σωφροσύνας καὶ μεταποιούμενοι * « τοῖς
παρεοῦσι καὶ μὴ πολλῶν ὀρεγόμενοι. (13) οἱ γὰρ ἄνθρωποι τὰ πολλὰ παρα-
10 σκευαζόμενοι, ὡς οὐκ ἔστι ζῆν μετὰ τὸν τᾶς ζωᾶς χρόνον * « * ἄξεστι γενέσθαι
* * * χρησώμεθα παρουσίαι τῶν ἀγαθῶν, ἐκ δὲ τᾶς φιλοσοφίας καὶ λαβρότερον
ἀπληστευσώμεθα᾽ ἀπληστευόμενοι γὰρ τῶν ἐκ φιλοσοφίας καλῶν καὶ σεμνῶν, καὶ
τᾶς ἐκ τῶν φαύλων ἀπολυθησόμεθα ἀπληστίας.

56. NESSAS.
15 A. LEBEN.
1. Eus. P.E. xıv 17,10 [aus seinem vulgären biogr. Compendium, nicht
Aristokles] TTapueviöng‘ τούτου Μέλισσος, οὗ Ζήνων, οὗ Λεύκιππος, οὗ Anuö-
κριτος, οὗ Πρωταγόρας καὶ Νεσσᾶς᾽ τοῦ de Νεσσᾶ Μητρόδωρος, οὗ Διογένης,
οὗ ᾿Ανάξαρχος" ᾿Αναξάρχου δὲ γνώριμος γέγονε TTüppwv.
20 2. Dıoc. ıx 58 (Anaxarchos) ἤκουσε Διογένους τοῦ Σμυρναίου, ὁ δὲ Μητρο-
δώρου τοῦ Χίου, ὃς ἔλεγε μηδ᾽ αὐτὸ τοῦτ᾽ εἰδέναι ὅτι οὐδὲν οἶδε. Μητρόδωρον
δὲ Νεσσᾶ τοῦ Χίου, οἱ δὲ Δημοκρίτου φασὶν ἀκοῦσαι.

B. FRAGMENTE.
1. PORPHYR. Quaest. hom. ı 137, 14 Schrader [aus Apollodoros]
25 Νέσσος δὲ ὃ Χῖος καὶ τὸ ἃ [in 1378 “τίω δέ μιν ἐν καρὸς αἴσηι]
μηκύνει οὐδὲν φροντίσας τοῦ μέτρου.
2. Procr. in Hes. opp. 84 [aus Apollodor Περὶ θεῶν] Νέσσος δὲ
ὁ Χῖος (διάκτορον λέγεσθαι» ἀπὸ TOD διάγειν τὰς τῶν τελευτών-
τῶν ψυχάς.

80 1. Das ἃ in καρὸς sei lang.

2. Hermes habe den Beinamen Diaktor von dem Totengeleite.

57. METRODOROS VON CHIOS.

A. LEBEN UND LEHRE.
1. CLem. Strom. 1 64 p.353 P. (Ὁ. 244. 601) Δημοκρίτου de ἀκουσταὶ TIpw-
35 ταγόρας ὁ ᾿Αβδηρίτης καὶ M. ὁ Χῖος, οὗ Διογένης ὁ Zuupvaioc, οὗ ᾿Ανάξαρχος,
τούτου δὲ ἸΤύρρων, οὗ Ναυσιφάνης: τούτου φασὶν ἔνιοι μαθητὴν Ἐπίκουρον

zn
x
 A. LEBEN UND LEHRE. 1—15. 451
γενέσθαι. SUID. 8. v. Tlüppwv... διήκουσε Βρύσωνος... εἶτα ᾿Αναξάρχου τοῦ
Μητροδώρου μαθητοῦ τοῦ Χίου, οὗ διδάσκαλος ἣν VORAN [Δημόκριτος
verb. Küster] ὁ ᾿Αβδηρίτης. Vgl. ο. 56.n. 2.
2. Art. 13,17 (D.285) M. Θεοκρίτου Χῖος τὰ ἀδιαίρετα καὶ τὸ κενόν näml,
5 ἀρχὰς εἶναι). SuID. Θεόκριτος Χῖος ῥήτωρ μαθητὴς Μητροδώρου τοῦ ᾿ἸΙσοκρατικοῦ.
Ist dieser M. derselbe?
3. THEOPHR. phys. op. fr. 8 [Simpl. phys. 28,27] καὶ M. de ὁ Χῖος ἀρχὰς σχεδόν
τι τὰς αὐτὰς τοῖς περὶ Δημόκριτον ποιεῖ, τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενὸν τὰς πρώτας
αἰτίας ὑποθέμενος, ὧν τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὃν εἶναι᾽ περὶ δὲ τῶν ἄλλων ἰδίαν
10 τινὰ ποιεῖται τὴν μέθοδον. Vgl. CLem. protr. 5,66 p.57P.
4. [Prur.] Strom. 11 (D. 582) M. ὁ Χῖος ἀίδιον εἶναί φησι τὸ πᾶν, ὅτι εἰ nv
γενητόν, ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ἂν ἦν᾽ ἄπειρον δέ, ὅτι ἀίδιον: οὐ γὰρ ἔχειν ἀρχὴν
ὅθεν ἤρξατο οὐδὲ πέρας οὐδὲ τελευτήν᾽ ἀλλ᾽ οὐδὲ κινήσεως μετέχειν τὸ πᾶν.
κινεῖσθαι γὰρ ἀδύνατον μὴ μεθιστάμενον᾽ μεθίστασθαι δὲ ἀναγκαῖον ἤτοι εἰς
15 Be ἢ εἰς κενόν. * * * πυκνούμενον δὲ τὸν ἀέρα ποιεῖν νεφέλας εἶτα ὕδωρ,
ὃ καὶ κατιὸν ἐπὶ τὸν ἥλιον σβεννύναι αὐτόν, καὶ πάλιν ἀραιούμενον ἐξάπτεσθαι
vgl. Epieur. ep. 2,92. 96 p. 39,10. 42,4 Us.]. χρόνωι δὲ πήγνυσθαι τῶι ξηρῶι
τὸν ἥλιον καὶ ποιεῖν ἐκ τοῦ λαμπροῦ ὕδατος ἀστέρας, νύκτα τε καὶ ἡμέραν ἐκ
τῆς σβέσεως καὶ ἐξάψεως καὶ καθόλου τὰς ἐκλείψεις ἀποτελεῖν.
20 5. SIMPL. phys. 1121,21 [verm. aus Theophr. phys. op.) dm ἀρχῆς δὲ χρόνου
δοκοῦσι λέγειν γεγονέναι τὸν κόσμον ᾿Αναξαγόρας τε καὶ ᾿Αρχέλαος καὶ Μ. ὁ Χῖος.
6. Akr.15,4 (D. 292) Μ. ὁ καθηγητὴς Ἐπικούρου [dieselbe Ungenauigkeit
111,3: vel. S. 450, 36] φησὶν ἄτοπον εἶναι ἐν μεγάλωι πεδίωι ἕνα στάχυν γενη-
θῆναι καὶ ἕνα κόσμον ἐν τῶι ἀπείρωι. ὅτι δὲ ἄπειροι κατὰ τὸ πλῆθος, δῆλον
25 ἐκ τοῦ ἄπειρα τὰ αἴτια εἶναι. εἰ γὰρ ὁ κόσμος πεπερασμένος, τὰ δ᾽ αἴτια πάντα
ἄπειρα, ἐξ ὧν ὅδε ὁ κόσμος γέγονεν, ἀνάγκη ἀπείρους εἶναι ὅπου γὰρ τὰ αἴτια
ἄπειρα, ἐκεῖ καὶ τἀποτελέσματα. αἴτια δὲ ἤτοι αἱ ἄτομοι ἢ τὰ στοιχεῖα.
7. — ı1,3 (Ὁ. 327) ... Διογένης, Λεύκιππος, Δημόκριτος, ᾿Επίκουρος καὶ
ὁ τούτου καθηγητὴς Μ. ἀπείρους κόσμους ἐν τῶι ἀπείρωι κατὰ πᾶσαν περιαγωγήν
30 [Stob., περίστασιν Plut.).
8. SIMPL. phys. 648,14 καὶ ἔξω τοῦ κόσμου [nämlich κενὸν eivaı], ὅπερ δῆλον
ὅτι τόπος μὲν οὐκ ἂν εἴη, αὐτὸ δὲ καθ᾽ αὑτὸ ὑφέστηκε. ταύτης δὲ τῆς δόξης
γέγονε καὶ Μ. ὁ Χῖος. Vgl. c. 54 A 20 5. 347,10.
9. Axt. τι 17,1 (Ὁ. 846) Μ. ἅπαντας τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας ὑπὸ τοῦ ἡλίου
85 προσλάμπεσθαι. Stsllange der Planeten 5. S. 14,50.
10. — — 18,2 (Ὁ. 347) M. τῶν ὁρώντων ὀφθαλμῶν μετὰ δέους καὶ κατα-
πλήξεως εἶναι στιλβηδόνας [nämlich τοὺς Διοσκούρους].
11. — — 20,8 (D. 849010) TTapueviöng καὶ Μ. πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον.
20,6 (Ὁ. 34924) 5. S. 307,19; 343,26; 866, 84.
40 12, — — 27,5 (Ὁ. 868. Mond) Θαλῆς πρῶτος ἔφη ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτίζε--
σθαι... Μ. ὁμοίως.
18, — 1,3 (D. 365) Μ. διὰ τὴν πάροδον τοῦ ἡλίου [nämlich γίνεσθαι τὸν
γαλαξίαν]" τοῦτον γὰρ εἶναι τὸν ἡλιακὸν κύκλον.
14. — — 2,10 (Ὁ. 367; Sternschnuppen) Μ. τὴν εἰς τὰ νέφη τοῦ ἡλίου
45 βίαιον ἔμπτωσιν πολλάκις σπινθηρίζειν.
15. — — 3,3 (Ὁ. 868; περὶ βροντῶν, κεραυνῶν, πρηστήρων) Μ. ὅταν εἰς
νέφος πεπηγὸς ὑπὸ πυκνότητος ἐμπέσηι πνεῦμα, τῆι μὲν συνθραύσει τὸν κτύπον
ἀποτελεῖ, τῆι δὲ πληγῆι καὶ τῶι σχισμῶι διαυγάζει, τῆι δ᾽ ὀξύτητι τῆς φορᾶς
29*
 452 57. METRODOROS VON CHIOS.

προσλαμβάνον τὴν ἀπὸ τοῦ ἡλίου θερμότητα κεραυνοβολεῖ, τοῦ δὲ κεραυνοῦ τὴν
ἀσθένειαν εἰς πρηστῆρα περιίστησιν.
16. ΑΥ̓́Τ. πὶ 4,8 (D. 371) Μ. ἀπὸ τῆς ὑδατώδους ἀναφορᾶς ὑπὸ τοῦ ἀέρος
συνίστασθαι τὰ νέφη.
17. — — 5,12 (D. 374; nach Theophr.) M. ὅταν διὰ νεφῶν ἥλιος διαλάμψηι,
TO μὲν νέφος κυανίζειν, τὴν δ᾽ αὐγὴν ἐρυθραίνεσθαι. SCHOL. ARAT. p. 516 Maass
(Ὁ. 231; Theophr. durch Poseid.) M. τὴν ipıv αἰτιολογῶν φησιν᾽ ὅταν ἐξ ἐναντίας
τῶι ἡλίωι συνσταθῆι νέφος πεπυκνωμένον, τηνικαῦτα ἐμπιπτούσης τῆς αὐγῆς τὸ
μὲν νέφος φαίνεται κυανοῦν διὰ τὴν κρᾶσιν, τὸ δὲ περιφαινόμενον τῆι αὐγῆι
10 φοινικοῦν, τὸ δὲ ὃν κάτω λευκόν, τοῦτο εἶναι ἔθεσαν ἡλιακὸν φέγγος.
18. — — 7,3 (Ὁ. 375; περὶ ἀνέμων) Μ. ὑδατώδους ἀναθυμιάσεως διὰ τὴν
ἡλιακὴν ἔκκαυσιν γίνεσθαι ὁρμὴν πνευμάτων θείων [θερμῶν ]" τοὺς δὲ ἐτησίας
πνεῖν τοῦ πρὸς ταῖς ἄρκτοις παχυνθέντος ἀέρος ὑποχωροῦντι τῶι ἡλίωι κατὰ τὴν
θερινὴν τροπὴν ἐπισυρρέοντος.
19, Auzx. Meteor. p. 67,17 (46 A 90]. Aür. τιι 16,5 (Ὁ. 382; περὶ θαλάσσης
πῶς συνέστη καὶ πῶς ἐστι πικρά) M. διὰ τὸ διηθεῖσθαι διὰ τῆς γῆς μετειληφέναι
τοῦ περὶ αὐτὴν παχέος καθάπερ τὰ διὰ τῆς τέφρας UAıZöueva, Vgl. oben S, 41,31
und 310,8.
20. Akt, ım 9,5 (Ὁ. 376) M. τὴν μὲν γῆν ὑπόστασιν εἶναι καὶ τρύγα τοῦ
20 ὕδατος, τὸν δὲ ἥλιον τοῦ ἀέρος.
21. — — 15,6 (D. 380; Erdbeben) M. μηδὲν ἐν τῶι οἰκείωι τόπωι σῶμα
κινεῖσθαι, εἰ μή τις προώσειεν ἢ καθελκύσειε κατ᾽ ἐνέργειαν. διὸ μηδὲ τὴν γῆν
ἅτε δὴ κειμένην φυσικῶς κινεῖσθαι, τόπους δέ τινας αὐτῆς * * * νοστεῖν τοῖς
ἄλλοις. SENEC. n. quaest. vı 19,1 Metrodorum Chium ... audiamus ... dieit:
τ
DD9 “quomodo cum in dolio cantant, vox «lla per totum cum quadam discussione per-
currit ac resonat et tam leviter mota tamen ceircumit non sine tactu eius tumul-
tuque, quo inclusa est: sic speluncarum sub terra pendentium vastitas habet aera
suum, quem simul alius superne incidens percussit, agitat non aliter quam illa,
de quibus paulo ante retuli, inamia indito clamore sonuerunt’.
80 22. — ıv 9,1 (Ὁ. 396) Δημόκριτος, M., ΤΤρωταγόρας, ἸΠΤλάτων ψευδεῖς εἶναι
τὰς αἰσθήσεις.
23. ἘΡΙΡΗΑΝ. adv. haer. πὶ 2,9 (D. ὅ90, 85) M. ὁ Χῖος ἔφη μηδένα μηδὲν
ἐπίστασθαι, ἀλλὰ ταῦτα, ἃ δοκοῦμεν γινώσκειν, ἀκριβῶς οὐκ ἐπιστάμεθα οὐδὲ
ταῖς αἰσθήσεσι δεῖ προσέχειν᾽ δοκήσει γάρ ἐστι τὰ πάντα.
24. ArıstocL. b. Eus. P. E, χιν 20,1 ἔνιοι μέντοι φασὶ καὶ τὸν “Ὅμηρον
αἰνίττεσθαι τὸ τοιοῦτο πάντων ἀποφαίνοντα τὸν ᾿Ωκεανὸν ἀρχήν, ὡς ἐν ῥύσει
τῶν πραγμάτων ὄντων: ὧν δ᾽ ἴσμεν ἔοικε μὲν καὶ Μ. ὁ Χῖος τὸ αὐτὸ τοῦτο λέ-
yeıv, οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἄντικρύς γε ΤΤρωταγόρας ὁ ᾿Αβδηρίτης.
25. Sext. Math. vır 87. 88 [νρ]. 8 48] οὐκ ὀλίγοι δὲ ἦσαν... οἱ καὶ τοὺς
40 περὶ Μητρόδωρον καὶ ᾿Ανάξαρχον, ἔτι δὲ Μόνιμον, φήσαντες ἀνηϊιρηκέναι τὸ
κριτήριον, ἀλλὰ Μετρόδωρον μὲν ὅτι εἶπεν “οὐδὲν ἴσμεν οὐδ᾽ αὐτὸ τοῦτο ἴσμεν
ὅτι οὐδὲν ἴσμεν᾽ [vgl. Bl]. PHILoDEM. Rhet. fr. inc. 3,1 (11 169 Sudhaus) οὐ γὰρ
ἂν κατ᾽ Alvlagalyöpav φ]ήσαι τις ἀκολούθως πᾶν] ὑπάρχειν Ev παντίὶ οὐδ᾽ Av]
κατὰ τὸ[ν] Χεῖον Μητίρόδωρον] ὁμολογώιη τῶι μὴ [εἰδέϊναι μηδ᾽ αὐτὸ τοῦτο.

ἘΣψά
ΞΡ
 A. LEBEN UND LEHRE. 15—25. B. FRAGMENTE. 1-6. 453

B. FRAGMENTE.
MHTPOAQRPOY ΠΕΡῚ ®YZERZ.
1. Cıc. Ac. pr. πὶ 23,73 [nach 55 B 165 $. 415, 20]. is qui hune
maxime est admiratus Chius Metrodorus initio hibri qui est De natura
5 “nego, inquit, scire nos sciamusne alıquid an mihil sciamus, ne id ipsum
quidem nescire aut scire scire nos, nec ommino sitne aligwid an nihil sit”.
Eus. P. E. xıv 19,8 [aus seinem biogr. Compend.] ἕπεται τούτοις [mit
den Aristippeern] συνεξετάσαι καὶ τοὺς τὴν ἐναντίαν βαδίσαντας καὶ
πάντα χρῆναι πιστεύειν ταῖς τοῦ σώματος αἰσθήσεσιν ὁρισαμένους,
10 ὧν εἶναι Μητρόδωρον τὸν Χῖον καὶ TIpwraröpav τὸν ᾿Αβδηρίτην.
τὸν μὲν οὖν Μητρόδωρον Δημοκρίτου ἔφασαν ἀκηκοέναι" ἀρχὰς δὲ
ἀποφήνασθαι τὸ πλῆρες καὶ τὸ κενόν, ὧν τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὃν
εἶναι. γράφων τέ τοι Περὶ φύσεως εἰσβολῆι ἐχρήσατο τοιαύτηι᾽
“οὐδεὶς ἡμῶν οὐδὲν οἶδεν οὐδ᾽ αὐτὸ τοῦτο, πότερον οἴδα-
15 μεν ἢ οὐκ οἴδαμεν (οὐδ᾽ ὅλως πότερον korı τι ἢ οὐκ ἔστιν)".
ἥτις εἰσβολὴ κακὰς ἔδωκεν ἀφορμὰς τῶι μετὰ ταῦτα γενομένωι
Πύρρωνι. προβὰς δέ φησιν ὅτι
2. “πάντα ἐστίν, ὃ ἄν τις νοήσαι᾽. Vgl.8.450,21.452,41.44.

ΤΡΩΙΚΑ
20 3. [FHG It 205] ATHEn. τιν 184Α. Μ. δ᾽ ὁ Χῖος ἐν Τρωικοῖς σύριγγα μέν
φησιν εὑρεῖν Μαρσύαν καὶ αὐλὸν [?] ἐν Κελαιναῖς, τῶν πρότερον ἑνὶ καλάμωι
συριζόντων.
4. [0] ὅσηοι,. Ηομ. GENAv. Φ 441 p. 208,21 Nic. Μ. ἐν Tpwikoic‘ “μετὰ
ταῦτα λέγουσι παρ᾽ αὐτὸν ἀφικέσθαι δύο ἄνδρας, ὁπόθεν μὲν καὶ οἵτινες, οὐδεὶς
25 ἔχει εἰπεῖν ἀτρεκέως" ἐλθόντας δὲ εἰπεῖν, ὅτι Λαομέδοντι χρὴ ἀνδρὶ βασιλεῖ εἶναι
ἀκρόπολιν ἐν τῆι πόλει, ἐν ἧι αὐτὸν οἰκεῖν πρέποι᾽ ἡμεῖς οὖν σοι θέλομεν τειχίον
κτίσαι καὶ ἐπιστατῆσαι᾽.
ὅ. Vgl. zu ο. 48,8 S. 426, 26.

IQNIKA [des Chiers ?]

30 6. [FaG πὶ 206] PLuT. quaest. conv. vı2 p. 694 τὸ δὲ τεκμήριον ἐλαμβά-
νομεν ἐκ τῶν Μητροδώρου Ἰωνικῶν᾽ ἱστορεῖ τὰρ ὅτι Σμυρναῖοι τὸ παλαιὸν
Αἰολεῖς ὄντες θύουσι Βουβρώστει ταῦρον μέλανα καὶ κατακόψαντες αὐτόδορον
ὁλοκαυστοῦσιν.
nn ee Die Ne. A AL DEN I ὉὁὁὁΘ6ΘῸὋ Ὁ τ
1. Niemand unter uns weiß irgend etwas, nicht einmal das, ob wir
35 etwas wissen oder nichts wissen, (oder überhaupt, ob es etwas gibt oder
nichts gibt).
2. Alles ist das, was jeder einzelne sich denken kann.
 454 58. DIOGENES VON SMYRNA. 59. ANAXARCHOS.

58. DIOGENES VON SMYRNA.

1. S. Eus. S. 450,18; Dıoc. das. Z. 20; Cem. das. Z. 35.
2. EPIPHANn. adv. haer. ııı 2,9 n.17 (Ὁ. 591) Διογένης ὁ Zuupvaiog, κατὰ δέ
τινας Κυρηναῖος, τὰ αὐτὰ τῶι TIpwrayöpaı ἐδόξασε.

5 59. ANAXARCHOS,
A. LEBEN UND LEHRE.
1. Ῥιοα. 1x 58—60 ᾿Ανάξαρχος "Aßönpitnc. οὗτος ἤκουσε Διογένους τοῦ
Zuupvolou‘ ὁ δὲ Μητροδώρου τοῦ Χίου, ὃς ἔλεγε μηδ᾽ αὐτὸ τοῦτ᾽ εἰδέναι ὅτι
οὐδὲν οἶδε. Μητρόδωρον δὲ Νεσσᾶ τοῦ Χίου, οἱ δὲ Δημοκρίτου φασὶν ἀκοῦσαι.
10 ὁ δ᾽ οὖν ᾿Ανάξαρχος καὶ ᾿Αλεξάνδρωι συνῆν καὶ ἤκμαζε κατὰ τὴν δεκάτην καὶ
ἑκατοστὴν ὀλυμπιάδα [340—337] καὶ εἶχεν ἐχθρὸν Νικοκρέοντα τὸν Κύπρου τύ-
pavvov' καί ποτε ἐν συμποσίωι τοῦ ᾿Αλεξάνδρου ἐρωτήσαντος αὐτόν, τί ἄρα δοκεῖ
τὸ δεῖπνον, εἰπεῖν φασιν᾽ “ὦ βασιλεῦ, πάντα πολυτελῶς ἔδει δὲ λοιπὸν κεφαλὴν
σατράπου τινὸς παρατεθεῖσθαι᾽ ἀπορρίπτων πρὸς τὸν Νικοκρέοντα. (59) ὁ δὲ
15 μνησικακήσας μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ βασιλέως ὅτε πλέων ἀκουσίως προσηνέχθη
τῆι Κύπρωι ὁ ᾿Ανάξαρχος, συλλαβὼν αὐτὸν καὶ εἰς ὅλμον βαλὼν ἐκέλευσε τύπτε-
σθαι σιδηροῖς ὑπέροις. τὸν δὲ οὐ φροντίσαντα τῆς τιμωρίας εἰπεῖν ἐκεῖνο δὴ τὸ
περιφερόμενον᾽ ἑπτίσσε, πτίσσε τὸν ᾿Αναξάρχου θύλακον, ᾿Ανάξαρχον δὲ οὐ πτίσ-
σεις΄. κελεύσαντος δὲ τοῦ Νικοκρέοντος καὶ τὴν γλῶτταν αὐτοῦ ἐκτμηθῆναι,
20 λόγος ἀποτραγόντα προσπτύσαι αὐτῶι. καὶ ἔστιν ἡμῶν εἰς αὐτὸν οὕτως (ἔχον)
[Anth. P. vıı 195]:
πτίσσετε, Νικοκρέων, ἔτι καὶ μάλα᾽ θύλακός ἐστι
πτίσσετ᾽ "᾿Ανάξαρχος δ᾽ ἐν Διός ἐστι πάλαι.
καὶ σὲ διαστείλασα γνάφοις ὀλίγον (9) τάδε λέξει
25 ῥήματα Depoepövn' “Eppe μυλωθρὲ κακέ΄.
(60) οὗτος διὰ τὴν ἀπάθειαν καὶ εὐκολίαν τοῦ βίου Εὐδαιμονικὸς ἐκαλεῖτο “.
καὶ ἦν ἐκ τοῦ ῥάιστου δυνατὸς σωφρονίζειν. τὸν γοῦν ᾿Αλέξανδρον οἰόμενον
εἶναι θεὸν ἐπέστρεψεν᾽ ἐπειδὴ γὰρ ἔκ τινος πληγῆς εἶδεν αὐτῶι καταρρέον αἷμα,
δείξας τῆι χειρὶ πρὸς αὐτόν φησι τουτὶ μὲν αἷμα καὶ οὐκ ἰχώρ, οἷός πέρ τε
80 ῥέει μακάρεσσι Beoicı’ [Ε 340].
Πλούταρχος [s. 5. 455,26] δ᾽ αὐτὸν ᾿Αλέξανδρον τοῦτο λέξαι πρὸς τοὺς φίλους
φησίν. ἀλλὰ καὶ ἄλλοτε [5. 8.456,32] προπίνοντα αὐτῶι τὸν ᾿Ανάξαρχον δεῖξαι
τὴν κύλικα Kal εἰπεῖν "
βεβλήσεταί τις θεῶν βροτησίαι χερί [Eur. Or. 271].
35 2. Ῥιοα. ıx 61 TTöppwv Ἠλεῖος ... ἤκουσε Βρύσωνος τοῦ [ἢ Nietzsche]
Στίλπωνος, ὡς ᾿Αλέξανδρος ἐν Διαδοχαῖς, εἶτα ᾿Αναξάρχου ξυνακολουθῶν παν-
ταχοῦ, ὡς καὶ τοῖς Γυμνοσοφισταῖς ἐν ᾿ἸΙνδίαι συμμῖξαι καὶ τοῖς Μάγοις ...
(63) ἐκπατεῖν τε αὐτὸν καὶ ἐρημάζειν, σπανίως ποτ᾽ ἐπιφαινόμενον τοῖς οἴκοι.
τοῦτο δὲ ποιεῖν ἀκούσαντα Ἰνδοῦ τινος ὀνειδίζοντος ᾿Αναξάρχωι, ὡς οὐκ ἂν ἕτερόν
40 τινα διδάξαι οὗτος ἀγαθόν, αὐτὸς αὐλὰς βασιλικὰς θεραπεύων. ἀεί τε εἶναι ἐν
τῶι αὐτῶι καταστήματι, ὥστε εἰ καί τις αὐτὸν καταλίποι μεταξὺ λέγοντα, αὑτῶι
 A. LEBEN UND LEHRE. 1—5. 455

διαπεραίνειν τὸν λόγον, καίτοι κεκινημένον τέως τῆι ἐννεότητι. πολλάκι, φησί
[Antigonos v. Karyst. S. 35 Wilam.], καὶ ἀπεδήμει, μηδενὶ προειπών, καὶ συνερ-
ρέμβετο οἷστισιν ἤθελεν. καὶ ποτ᾽ ᾿Αναξάρχου εἰς τέλμα ἐμπεσόντος, παρῆλθεν
οὐ βοηθήσας" τινῶν δὲ αἰτιωμένων, αὐτὸς ᾿Ανάξαρχος ἐπήϊνει τὸ ἀδιάφορον καὶ
ἄστοργον αὐτοῦ. Vgl. ο. 57,1.
3. Prur. Alex. 52 [aus Hermippos, der sich auf den Bericht des Stroibos,
Vorlesers des Kallisthenes, an Aristoteles bezieht, vgl. c. 54 Anf.] (nach Kleitos
Tod) Καλλισθένης μὲν ἠθικῶς ἐπειρᾶτο καὶ πράιως ὑποδυόμενος τῶι λόγωι καὶ
περιιὼν ἀλύπως λαβέσθαι τοῦ πάθους, ὁ δὲ ᾿Ανάξαρχος ἰδίαν τινὰ πορευόμενος
10 ἐξ ἀρχῆς ὁδὸν ἐν φιλοσοφίαι καὶ δόξαν εἰληφὼς ὑπεροψίας καὶ ὀλιγωρίας τῶν
συνήθων εὐθὺς εἰσελθὼν ἀνεβόησεν᾽ “οὗτός ἐστιν ᾿Αλέξανδρος, εἰς ὃν ἡ οἰκουμένη
νῦν ἀποβλέπει᾽ ὁ δὲ ἔρριπται κλαίων ὥσπερ ἀνδράποδον ἀνθρώπων νόμον καὶ
ψόγον δεδοικώς, οἷς αὐτὸν προσήκει νόμον εἶναι καὶ ὅρον τῶν δικαίων, ἐπείπερ
ἄρχειν καὶ κρατεῖν νενίκηκεν, ἀλλὰ μὴ δουλεύειν ὑπὸ κενῆς δόξης κεκρατημένον.
15 οὐκ οἶσθα, εἶπεν, ὅτι τὴν Δίκην ἔχει πάρεδρον ὁ Ζεὺς καὶ τὴν Θέμιν, ἵνα πᾶν
τὸ πραχθὲν ὑπὸ τοῦ κρατοῦντος θεμιτὸν ἦι καὶ δίκαιον ; τοιούτοις τισὶ λόγοις
χρησάμενος ὁ ᾿Ανάξαρχος τὸ μὲν πάθος ἐκούφισε τοῦ βασιλέως, τὸ δὲ ἦθος εἰς
πολλὰ χαυνότερον καὶ παρανομώτερον ἐποίησεν, αὑτὸν δὲ δαιμονίως ἐνήρμοσε
καὶ τοῦ Καλλισθένους τὴν ὁμιλίαν οὐδὲ ἄλλως ἐπίχαριν διὰ τὸ αὐστηρὸν οὖσαν
20 προσδιέβαλε. λέγεται δέ ποτε παρὰ δεῖπνον ὑπὲρ ὡρῶν καὶ κράσεως τοῦ περι-
έχοντος λόγων ὄντων τὸν Καλλισθένην μετέχοντα δόξης τοῖς λέγουσι τἀκεῖ μᾶλλον
εἶναι ψυχρὰ καὶ δυσχείμερα τῶν Ἑλληνικῶν, ἐναντιουμένου τοῦ ᾿Αναξάρχου καὶ
φιλονικοῦντος εἰπεῖν "“ἀλλὰ μὴν ἀνάγκη σοι ταῦτα ἐκείνων ὁμολογεῖν ψυχρότερα᾽
σὺ γὰρ ἐκεῖ μὲν ἐν τρίβωνι διεχείμαζες, ἐνταῦθα δὲ τρεῖς ἐπιβεβλημένος δάπιδας
25 κατάκεισαι᾽, τὸν μὲν οὖν ᾿Ανάξαρχον καὶ τοῦτο προσπαρώξυνε.
4. — — 28. Den Vers ἰχὼρ κτλ. [S. 464,29] sprach der König selbst. ἐπεὶ
δὲ μεγάλης ποτὲ βροντῆς γενομένης καὶ πάντων ἐκπλαγέντων ᾿Α. ὁ σοφιστὴς
παρὼν ἔφη πρὸς αὐτόν᾽ “un τι σὺ τοιοῦτον ὁ τοῦ Auöc;, γελάσας ἐκεῖνος “οὐ
βούλομαι γάρ, εἶπε, φοβερὸς εἶναι τοῖς φίλοις ὥσπερ σύ με κελεύεις ὁ κατα-
30 φαυλίζων μου τὸ δεῖπνον, ὅτι ταῖς τραπέζαις ἰχθύας ὁρᾶις ἐπικειμένους, οὐ σα-
τραπῶν κεφαλάς΄. τῶι γὰρ ὄντι λέγεται τὸν ᾿Ανάξαρχον ἰχθυδίων Ἡφαιστίωνι
πεμφθέντων ὑπὸ τοῦ βασιλέως τὸν προειρημένον ἐπιφθέγξασθαι λόγον, οἷον ἐξευ-
τελίζοντα καὶ κατειρωνευόμενον τοὺς τὰ περίβλεπτα μεγάλοις πόνοις καὶ κινδύνοις
διώκοντας, ὡς οὐδὲν ἢ μικρὸν ἐν ἡδοναῖς καὶ ἀπολαύσεσι πλέον ἔχοντας τῶν
35 ἄλλων. Vgl. Satyros b. Athen. vı 360 Ε ᾿Ανάξαρχόν φησι τὸν εὐδαιμονικὸν φιλό--
σοφον ἕνα τῶν ᾿Αλεξάνδρου γενέσθαι κολάκων καὶ συνοδεύοντα τῶι βασιλεῖ, ἐπεὶ
ἐγένετό ποτε βροντὴ κτλ. PLur. Alex. virt. 140 p. 331E ὅτι τὸν μὲν ἁρμονικὸν
᾿Ανάξαρχον ἐντιμότατον τῶν φίλων ἐνόμιζε [Alexander].
5. ARR. Anab. ıv 9,7 εἰσὶ δὲ οἱ λέγουσιν ᾿Ανάξαρχον τὸν σοφιστὴν ἐλθεῖν
40 μὲν παρ᾽ ᾿Αλέξανδρον κληθέντα ὡς παραμυθησόμενον: εὑρόντα δὲ κείμενον κα
στένοντα ἐπιγελάσαντα ἀγνοεῖν, φάναι, διότι ἐπὶ τῶιδε οἱ πάλαι σοφοὶ ἄνδρες
τὴν Δίκην πάρεδρον τῶι Διὶ ἐποίησαν ὡς ὅ τι ἂν πρὸς τοῦ Διὸς κυρωθῆι, τοῦτο
ξὺν δίκηι πεπραγμένον" καὶ οὖν καὶ τὰ ἐκ βασιλέως μεγάλου γιγνόμενα δίκαια
χρῆναι νσμίζεσθαι, πρῶτα μὲν πρὸς αὐτοῦ βασιλέως ἔπειτα πρὸς τῶν ἄλλων ἀν-
45 θρώπων. ταῦτα εἰπόντα παραμυθήσασθαι μὲν ᾿Αλέξανδρον ἐν τῶι τότε᾽ κακὸν
δὲ μέγα, ὡς ἐγώ φημι, ἐξεργάσασθαι ᾿Αλεξάνδρωι καὶ μεῖζον ἔτι ἢ ὅτωι τότε
ξυνείχετο᾽ εἴπερ οὖν σοφοῦ ἀνδρὸς τήνδε ἔγνω τὴν δόξαν ὡς οὐ τὰ δίκαια ἄρα
χρὴ σπουδῆι ἐπιλεγόμενον πράττειν τὸν βασιλέα, ἀλλὰ ὅτι ἂν καὶ ὅπως οὖν ἐκ
 456 59. ANAXARCHOS.

βασιλέως πραχθῆι, τοῦτο δίκαιον νομίζειν. ἐπεὶ καὶ προσκυνεῖσθαι ἐθέλειν ᾿Αλέ-
ξανδρον λόγος κατέχει, ... οὐκ ἐνδεῆσαι δὲ οὐδὲ πρὸς τοῦτο αὐτῶι τοὺς κολα-
κείαι ἐς αὐτὸ ἐνδιδόντας, ἄλλους τέ τινας καὶ δὴ καὶ τῶν σοφιστῶν τῶν ἀμφ᾽
αὐτὸν ᾿Ανάξαρχόν τε καὶ "Ayıv ᾿Αργεῖον ἐποποιόν.
6. ΑΒΕ. Anab. ıv 10,5 ὑπὲρ δὲ τῆς προσκυνήσεως ὅπως ἠναντιώθη ᾿Αλεξάν-
δρωι καὶ τοιόσδε κατέχει λόγος. ξυγκεῖσθαι μὲν γὰρ τῶι ᾿Αλεξάνδρωι πρὸς τοὺς
σοφιστάς τε καὶ τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν ἸΤερσῶν καὶ Μήδων τοὺς δοκιμωτάτους μνήμην
τοῦ λόγου τοῦδε ἐν πότωι ἐμβαλεῖν: ἄρξαι δὲ τοῦ λόγου ᾿Ανάξαρχον, ὡς πολὺ
δικαιότερον ἂν θεὸν νομιζόμενον ᾿Αλέξανδρον Διονύσου τε καὶ Ἡρακλέους, μὴ
10 ὅτι τῶν ἔργων ἕνεκα ὅσα καὶ ἡλίκα καταπέπρακται ᾿Αλεξάνδρωι, ἀλλὰ καὶ ὅτι
Διόνυσος Θηβαῖος μὲν ἦν οὐδέν τι προσήκων Μακεδόσι, καὶ Ἡρακλῆς ᾿Αργεῖος
οὐδὲ οὗτος προσήκων ὅτι μὴ κατὰ γένος τὸ ᾿Αλεξάνδρου: Ἡρακλείδην γὰρ εἶναι
᾿Αλέξανδρον᾽ Μακεδόνας δὲ αὖ τὸν σφῶν βασιλέα δικαιότερον θείαις τιμαῖς κοσ-
μοῦντας. καὶ γὰρ οὐδὲ ἐκεῖνο εἶναι ἀμφίλογον ὅτι ἀπελθόντα γε ἐξ ἀνθρώπων
15 ὡς θεὸν τιμήσουσι᾽ πόσωι δὴ δικαιότερον ZWvra γεραίρειν ἤπερ τελευτήσαντα ἐς
οὐδὲν ὄφελος τῶι τιμωμένωι. c. 11 λεχθέντων δὲϊ τούτων τε καὶ τοιούτων λόγων
πρὸς ᾿Αναξάρχου τοὺς μὲν μετεσχηκότας τῆς βουλῆς ἐπαινεῖν τὸν λόγον καὶ ἤδη
ἐθέλειν ἄρχεσθαι τῆς προσκυνήσεως τοὺς Μακεδόνας δὲ τοὺς πολλοὺς ἀχθομέ-
νους τῶι λόγωι σιγῆι ἔχειν. Καλλισθένην δὲ ὑπολαβόντα᾽ “᾿Αλέξανδρον μέν,
20 εἰπεῖν, ὦ ᾿Ανάξαρχε, οὐδεμιᾶς ἀνάξιον ἀποφαίνω τιμῆς ὅσαι ξύμμετροι ἀνθρώπωι
κτλ. CUurT. στ ὅ,8 Agis quidem Argivus, pessimorum carminum post Choerilum
conditor, et ex Sicilia Oleo.... hi tum caelum üli aperiebant Herculemque et
Patrem Liberum et cum Polluce Castorem novo numini cessuros esse iactabant.
7. PHILODEMm. de vitiis Iv [Gomperz Comment. Mommsen. 411] c.5 .... οὐκ
25 εἰκῆι δέ, ἀλλὰ συνπαρατιθεὶς ἐντέχνως τῶι δάκνοντι τὸ γλυκύ, οἷον μιγνύων
ἔπαινον ζωρότερον ἐλάττονι ψόγωι καὶ συνκατάθεσιν ἀντιλογίαι, καθάπερ τοιοῦτος
(᾿Αρίστιππος (9) ἢ ὅν φ)ασί τινες (τῶι) γλυκεῖ δαψιλεστέρωι χρώμενον τοιοῦτον
(γενέσθαι) ᾿Ανάξαρχον κα α «. c. 6 τοῦτο τοῖς ἀπὸ Διός: Διόνυσος μὲν γὰρ
ἔχαιρε Σατύροις, Ἡρακλῆς δὲ Κέρκωψιν. ἔστιν δ᾽ ὅτε καὶ διερεθισθεὶς μὲν ἐπί-
30 κρανεν, ἑαυτοῦ δὲ μνησθεὶς ἐγλύκανεν, ὡς ὁ ῥηθεὶς [sc. στίχος] (B)aAövTog αὐτὸν
ὑβριστικώτερον (ausgefallen μήλοις τοῦ βασιλέως, ὅτ᾽ ἀπείλησεν) ἐπαράμενος τὸ
ποτήριον᾽ “βεβλήσεταί τις θεῶν βροτησίαι χερί. Zum Anf.d. Col. 6 vgl. Plut.
de adul. et am. 18 p.60B. PLuT. quaest. conv. Ix 1,2 p. 7917 ἃ καὶ ᾽Α. ὑπ᾽ ᾿Αλε-
ξάνδρου μήλοις βαλλόμενος παρὰ δεῖπνον, ἐπαναστὰς καὶ εἰπὼν “ὑβεβλήσεται -“---
35 χερί. Vgl. S. 454,34.
8. Arı. V. H. ıx 37 ’A. ὁ ἐπικληθεὶς Εὐδαιμονικὸς κατεγέλα ᾿Αλεξάνδρου
ἑαυτὸν ἐκθεοῦντος. ἐπεὶ δὲ ἐνόσησέ ποτε ’A., εἶτα προσέταξεν αὐτῶι ὁ ἰατρὸς
ῥόφημα σκευασθῆναι, γελάσας ὁ ᾿Α. ὑτοῦ μέντοι θεοῦ ἡμῶν᾽ εἶπεν “Ev τρυβλίου
ῥοφήματι αἱ ἐλπίδες κεῖνται.
40 9. ATHEN. ΧΠ p.548B περὶ δ᾽ ᾿Αναξάρχου Κλέαρχος ὁ Σολεὺς ἐν πέμπτωι
Βίων [FHG τι 308 ἔτ. 14] οὕτω γράφει: ᾿τῶι Εὐδαιμονικῶι καλουμένωι ᾿Αναξάρχωι
διὰ τὴν τῶν χορηγησάντων ἄνοιαν περιπεσούσης ἐξουσίας γυμνὴ μὲν ὠινοχόει
παιδίσκη πρόσηβος ἡ προκριθεῖσα διαφέρειν ὥραι τῶν ἄλλων, ἀνασύρουσα πρὸς
ἀλήθειαν τὴν τῶν οὕτως αὐτῆι χρωμένων ἀκρασίαν. ὁ δὲ σιτοποιὸς χειρῖδας ἔχων
45 καὶ περὶ τῶι στόματι κημὸν ἔτριβε τὸ σταῖς, ἵνα μήτε ἵδρως ἐπιρρέοι
Ν m [4 ἈΝ 14 x “. ἠὲ “3 [4
μήτε
[4
τοῖς
“

φυράμασιν ὁ τρίβων ἐμπνέοι᾽.

ς [4

10. ΤΙΜΟΝ. fr. 58 [Poet. phil. fr. S. 199]:

 A. LEBEN UND LEHRE. 5—17. B. FRAGMENTE. 1. 457

Ev δὲ τὸ θαρσαλέον TE καὶ ἐμμανές, ὅππηι ὀρούσαι,

φαίνετ᾽ ᾿Αναξάρχου κύνεον μένος᾽ ὅς ῥα καὶ εἰδιύς,
ὥς φασαν, ἄθλιος ἔσκε᾽ φύσις δέ μιν ἔμπαλιν ἦγεν
ἡδονοπλήξ, ἣν πλεῖστοι ὑποτρείουσι σοφιστῶν.
ὅ 11. PLur. tranqu. an. 4 p. 466 D ᾿Αλέξανδρος ᾿Αναξάρχου περὶ κόσμων ἀπειρίας
ἀκούων ἐδάκρυε καὶ τῶν φίλων ἐρωτώντων ὅ τι πέπονθεν, “οὐκ ἄξιον, ἔφη, δα-
κρύειν, εἰ κόσμων ὄντων ἀπείρων ἑνὸς οὐδέπω κύριοι γεγόναμεν;
12, STRAB. ΧΙΠ p. 594 ἐκεῖνος [Alexander] γὰρ κατὰ συγγενείας ἀνανέωσιν
ὥρμησε προνοεῖν αὐτῶν [der Ilier wegen der Verwandtschaft der Aiakiden mit
10 Andromache] ἅμα καὶ φιλόμηρος ὦν’ φέρεται γοῦν τις διόρθωσις τῆς Ὁμήρου
ποιήσεως, ἡ ἐκ τοῦ νάρθηκος λεγομένη, τοῦ ᾿Αλεξάνδου μετὰ τῶν περὶ Καλλι-
σθένη καὶ ᾿Ανάξαρχον ἐπελθόντος καὶ σημειωσαμένου τινά, ἔπειτα καταθέντος εἰς
νάρθηκα, ὃν ηὗρεν ἐν τῆι ΤἸΤερσικῆι γάζηι πολυτελῶς κατεσκευασμένον.
13. Zu S. 454,18: Cem. Strom. ıv 57 p. 589 P. τὰ γὰρ ᾿Αναξάρχου σιωπῶ
15 “πτίσσε᾽ ἐπιβοῶντος ‘tov ᾿Αναξάρχου θύλακον. ᾿Ανάξαρχον γὰρ οὐ πτίσσεις᾽,
ὁπηνίκα πρὸς τοῦ τυράννου ὑπέροις σιδηροῖς ἐπτίσσετο. [Ὁ10] Corinth. 87, 45.
PHıto Quod omn. prob. p. 402 Mang. zusammen mit Zeno [s. ο. 19 A 8. 9], wo-
raus die Konfusion bei Var. Max. ııı extr. 4, der zusetzt: multorum aures illa
lingua et in primis Alexandri regis admiratione sui adtonitas habuerat, dum
20 ierrae condicionem, habitum maris, siderum motus, totius denique mundi natu-
ram prudentissime et facundissime expromit.
14. [GAr.] h. ph. 4 (Ὁ. 602; Namen der philosophischen Sekten) (n δὲν ἐκ
τέλους ὥσπερ ἡ Εὐδαιμονική᾽ ὁ γὰρ ᾿Ανάξαρχος τέλος τῆς κατ᾽ αὐτὸν ἀγωγῆς
τὴν εὐδαιμονίαν ἔλεγεν.
25 15. — — 7 (Ὁ. 604) σκεπτικοὺς de Ζήνωνα τὸν ᾿Ελεάτην καὶ ᾿Ανάξαρχον τὸν
᾿Αβδηρίτην καὶ τὸν ἄγαν ἠκριβωκέναι τὴν ἀπορητικὴν ὑποληφθέντα ΤΤύρρωνα.
16. SEXT. adv. m. ὙΠ 88 [nach $. 452,42] ᾿Ανάξαρχον δὲ καὶ Μόνιμον ὅτι
Oknvoypapiaı ἀπείκασαν τὰ ὄντα τοῖς TE κατὰ ὕπνους ἢ μανίαν προσπίπτουσι
ταῦτα ὡμοιῶσθαι ὑπέλαβον.
90 17. Epikurs Brief TTpog ᾿Ανάξαρχον [Plut. adv. Col. 17 p. 1147 a; fr. 116 Us.]
ist nicht an den Abderiten gerichtet.

B. FRAGMENTE.

ANAZAPXOY ΠΕΡῚ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ.

1. CLem. Str. 136 p. 887 Ῥ.. εὖ γοῦν καὶ ’A. ὁ Εὐδαιμονικὸς ἐν τῶι TTepi
35 βασιλείας γράφει: πολυμαθείη — δεξιὸν ὄντα --- ὅρος. ὅσοι δὲ καὶ
θύρηισιν ἀείδουσιν ἢ ἤν πηι πεπνυμένην ἀείδωσιν οὐ τιθέμενοι ἐν
σοφίηι, γνώμην δ᾽ ἔχουσι μωρίης᾽. So. ıı (flor.) 84,19Ἡ. ᾿Αναξάρχου᾽
᾿πολυμαθίη --- δεξιὸν ἄνδρα --- ὅρος. οἱ δὲ ἔξω καιροῦ ῥῆσιν μουσι- -
κὴν πεπνυμένως ἀείσουσιν, οὐ παραδέχονται ἐν ἀργίη γνώμην
40 αἰτίην δ᾽ ἔχουσι μωρίας. Vgl. ArHEn. mech. p.4 Wesch. Anaxarchos scheint
auf Kallisthenes anzuspielen [s. A 3], von dem Aristoteles sagte: λόγωι μὲν ἣν
δυνατὸς καὶ μέγας, νοῦν δὲ οὐκ εἶχεν [Plut. Alex. 54].
 458 59. ANAXARCHOS. B. FR. 1.2. 60. HEKATAIOS V. ABDERA,

πολυμαθίη κάρτα μὲν ὠφελεῖ, κάρτα δὲ βλάπτει τὸν

ἔχοντα ὠφελεῖ μὲν τὸν δεξιὸν ἄνδρα, βλάπτει δὲ τὸν pni-
δίως φωνεῦντα πᾶν ἔπος κὴν παντὶ δήμωι. χρὴ δὲ καιροῦ
μέτρα εἰδέναι: σοφίης γὰρ οὗτος ὅρος. οἱ δὲ ἔξω καιροῦ
5 ῥῆσιν ἀείδουσιν, κἢν πεπνυμένην ἀείδωσιν, οὐ τιθέμενοι
ἐν σοφίηι γνώμην αἰτίην ἔχουσι μωρίης.
2. Aeı. V. Hist. ıv 14 (vgl. 46 B 24) καὶ ᾿Ανάξαρχος ἐν τῶι Περὶ
βασιλείας φησὶ χαλεπὸν χρήματα συνατγείρασθαι, χαλεπώτερον δὲ
φυλακὴν τούτοις περιθεῖναι.

10 ÜBER DAS KÖNIGTUM.

1. Viel wissen nützt wohl sehr, schadet aber auch sehr dem, der
es hat. Es nützt dem geschickten Mann, schadet aber dem, der leicht-
fertig jedes Wort und vor jedem Publikum aussprichtt. Man muß die
Grenzen der richtigen Zeit kennen. Das ist der Markstein der Weisheit.
15 Die freilich, welche zur Unzeit ein Sprüchlein herleiern, mag es auch
an sich verständig sein, ziehen sich den Vorwurf der Torheit zu, da sie
Weisheit nicht mit Klugheit zu verbinden wissen.
2. Schwer ist's Geld zu sammeln, schwerer es zu hüten.

60. HEKATAIOS VON ABDERA.

20 A. LEBEN UND LEHRE.
1. Suıp. [aus Hesych.) Ἑκαταῖος ᾿Αβδηρίτης φιλόσοφος, ὃς ἐπεκλήθη καὶ
κριτικὸς γραμματικός, οἷα γραμματικὴν ἔχων παρασκευήν. γέγονε δὲ ἐπὶ τῶν
διαδόχων. βιβλία αὐτοῦ ταῦτα᾽ Περὶ τῆς ποιήσεως Ὁμήρου καὶ Ἡσιόδου.
2. STRAB. xIv p. 644 Τήιοι τὴν πόλιν ἐκλιπόντες εἰς Ἄβδηρα ἀπώικησαν
25 Θραικίαν πόλιν οὐ φέροντες τὴν τῶν Περσῶν ὕβριν... πάλιν δ᾽ ἐπανῆλθόν τινες
αὐτῶν χρόνωι ὕστερον. εἴρηται δὲ καὶ περὶ ᾿Απελλικῶντος ὅτι Τήιος ἣν κἀκεῖνος"
γέγονε δὲ καὶ συγγραφεὺς Ἑκαταῖος ἐκ τῆς αὐτῆς πόλεως. SCYMN. q.d. perieg.
869 ὡς Ἑκαταῖος eip’ ὁ Τήιος [über d. Tanais).
3. Dıoc. ıx 69 πρὸς τούτοις [Eurylochos, Philon] διήκουε τοῦ ΤΤύρρωνος Ἑ.
30 τε ὁ ’Aßönpitng καὶ Τίμων ὁ Φλιάσιος.
4. [fr. 20 Müller raG 11 896] Crem. Str. τὶ 130 p. 498 Ρ. [5. S. 886,26] Ἕ. δὲ
αὐτάρκειαν [nämlich τέλος ὑπάρχειν].
5. [fr. 21 ΜΙ Prur. quaest. conv. ıv 3,1 p. 666E τῶν νομοθετῶν τοὺς τῆι
πολυτελείαι κατὰ κράτος πολεμήσαντας ὁρίσαι μάλιστα τῶν εἰς τοὺς γάμους κα-
35 λουμένων τὸ πλῆθος. “ὁ γὰρ εἰπών, ἔφη [Sossios]), περὶ τῆς αἰτίας αὐτῆς τῶν
παλαιῶν φιλοσόφων οὐδὲν ἐμοὶ γοῦν κριτῆι πιθανὸν εἴρηκεν Ἕ. ὁ ᾿Αβδηρίτης᾽"
λέγει δὲ τοὺς ἀγομένους γυναῖκας πολλοὺς παρακαλεῖν ἐπὶ τὴν ἑστίασιν, ἵνα
πολλοὶ συνειδῶσι καὶ μαρτυρῶσιν ἐλευθέροις οὖσι καὶ παρ᾽ ἐλευθέρων γαμοῦσι.
 A. LEBEN UND LEHRE. 1—5. B. FRAGMENTE. 1—6. 459

B. FRAGMENTE.
EKATAIOY ΠΕΡῚ YTTEPBOPE®N.
1. [5 M.] Stern. Byz. ᾿Ελίξοια νῆσος Ὑπερβορέων οὐκ ἐλάσσων Σικελίας
ὑπὲρ ποταμοῦ Καραμβύκα. οἱ νησιῶται Καραμβῦκαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ, ὡς Ἑ.
5 ὁ ᾿Αβδηρίτης. [6] Strap. vır 299 τὴν παρὰ Θεοπόμπωι Μεροπίδα γῆν, παρ᾽ Ἕκα-
ταίωι δὲ Κιμμερίδα πόλιν.
2. [68] Prim. n. h. IV 94 septentrionalis oceanus: Amalchium eum H.
appellat a Parapanıso amne qua Sceythiam adlwit, quod nomen eius gentis lingua
significat “congelatum’ [= μάλκιος].
10 3. [4] Aer.n. hist. ΧΙ 1 ἀνθρώπων Ὑπερβορέων γένος καὶ τιμὰς ᾿Απόλλωνος,
τὰς ἐκεῖθι ἄιδουσι μὲν ποιηταί, ὑμνοῦσι δὲ καὶ συγγραφεῖς, ἐν δὲ τοῖς καὶ E. ὁ
Μιλήσιος οὔ, ἀλλ᾽ ὁ ᾿Αβδηρίτης. Gottesdienst der Boreaden. Apollons Schwäne.
Vgl. fr. 5.
4. [1] ScHor. Arouı. τι 675 Ἕ. δὲ μέχρι τῶν αὑτοῦ χρόνων εἶναί φησι τὸ
15 τῶν Ὑπερβορέων ἔθνος. Variante der Genealogie bei ὅοηοι,. Pınv. Ol. 3,28
[3 Müll...
5. [2] Dionor. τι 47,1ff. τῶν γὰρ τὰς παλαιὰς μυθολογίας ἀναγεγραφότων
Ἕ. καί τινες ἕτεροί φασιν ἐν τοῖς ἀντιπέρας τῆς Κελτικῆς τόποις κατὰ τὸν ὠκε-
ανὸν εἶναι νῆσον οὐκ ἐλάττω τῆς Σικελίας. ταύτην ὑπάρχειν μὲν κατὰ τὰς
20 ἄρκτους, κατοικεῖσθαι δὲ ὑπὸ τῶν ὀνομαζομένων Ὑπερβορέων ἀπὸ τοῦ πορρωτέρω
κεῖσθαι τῆς βορείου πνοῆς᾽ οὖσαν δ᾽ αὐτὴν εὔγειόν τε καὶ πάμφορον, ἔτι δ᾽ εὐκρα-
σίαι διαφέρουσαν, διττοὺς κατ᾽ ἔτος ἐκφέρειν καρπούς. 2—4 Apollocult. Abaris.
(5) φασὶ δὲ καὶ τὴν σελήνην ἐκ ταύτης τῆς νήσου φαίνεσθαι παντελῶς ὀλίγον
ἀπέχουσαν τῆς γῆς καί τινας ἐξοχὰς γεώδεις ἔχουσαν ἐν αὐτῆι φανεράς. (6) λέ-
25 τεται δὲ καὶ τὸν θεὸν δι᾿ ἐτῶν 1τθ καταντᾶν εἰς τὴν νῆσον, ἐν οἷς αἱ τῶν ἄστρων
ἀποκαταστάσεις ἐπὶ τέλος ἄγονται καὶ διὰ τοῦτο τὸν ἐννεακαιδεκαετῆ χρόνον
ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων μέγαν ἐνιαυτὸν ὀνομάζεσθαι. (7) κατὰ δὲ τὴν ἐπιφάνειαν
ταύτην τὸν θεὸν κιθαρίζειν τε καὶ χορεύειν συνεχῶς τὰς νύκτας ἀπὸ ἰσημερίας
ἐαρινῆς ἕως πλειάδος ἀνατολῆς ἐπὶ τοῖς ἰδίοις εὐημερήμασι τερπόμενον. βασιλεύειν
80 δὲ τῆς πόλεως ταύτης καὶ τοῦ τεμένους ἐπάρχειν τοὺς ὀνομαζομένους Βορεάδας
ἀπογόνους ὄντας Βορέου καὶ κατὰ γένος ἀεὶ διαδέχεσθαι τὰς ἀρχάς.

ΠΈΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ AIFYTITIQN ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ AB [.. .9]

(ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΩΝ ?) .
6. [19. 7] Dioc. 19—11 (9) ὃς [Theopomp] καὶ ἀναβιώσεσθαι κατὰ τοὺς
35 Μάγους φησὶ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἔσεσθαι ἀθανάτους, καὶ τὰ ὄντα ταῖς αὑτῶν
περικυκλήσεσι διαμενεῖν. ταῦτα δὲ καὶ Εὔδημος ὁ ἱΡόδιος [fr. 51] ἱστορεῖ. Ἕκα-
ταῖος δὲ καὶ γενητοὺς τοὺς θεοὺς εἶναι κατ᾽ αὐτούς. Κλέαρχος δὲ ὁ Σολεὺς ἐν
τῶι Tlepı παιδείας καὶ τοὺς Γυμνοσοφιστὰς ἀπογόνους εἶναι τῶν Μάγων φησίν"
ἔνιοι δὲ καὶ τοὺς Ἰουδαίους ἐκ τούτων εἶναι. πρὸς τούτοις καταγινώσκουσιν
40 Ἡροδότου οἱ τὰ περὶ Μάγων γράψαντες" μὴ γὰρ ἂν ἐς τὸν ἥλιον βέλη Ξέρξην
ἀκοντίσαι, μηδ᾽ εἰς τὴν θάλασσαν πέδας καθεῖναι, θεοὺς ὑπὸ τῶν Μάγων παρα-
δεδομένους. τὰ μέντοι ἀγάλματα εἰκότως καθαιρεῖν. (10) τὴν δὲ τῶν Αἰγυπτίων
φιλοσοφίαν εἶναι τοιαύτην περί τε θεῶν καὶ ὑπὲρ δικαιοσύνης. φάσκειν τε ἀρχὴν
μὲν εἶναι τὴν ὕλην, εἶτα τὰ τέσσαρα στοιχεῖα ἐξ αὐτῆς διακριθῆναι, καὶ ζῶια
 460 60. HEKATAIOS VON ABDERA.

παντοῖα ἀποτελεσθῆναι. θεοὺς δ᾽ εἶναι ἥλιον καὶ σελήνην, τὸν μὲν "Ogıpıv, τὴν
δ᾽ Ἶσιν καλουμένην᾽ αἰνίττεσθαί τε αὐτοὺς διά τε κανθάρου καὶ δράκοντος καὶ
ἱέρακος καὶ ἄλλων, ὥς φησι Μανέθως ἐν τῆι τῶν Φυσικῶν ἐπιτομῆι καὶ Ἑ. ἐν
τῆι πρώτηι Περὶ τῆς Αἰγυπτίων φιλοσοφίας. κατασκευάζειν δὲ (καὶ)
ἀγάλματα τεμένη τῶι μὴ εἰδέναι τὴν τοῦ θεοῦ μορφήν. (11) τὸν κόσμον γενη-
τὸν καὶ φθαρτὸν καὶ σφαιροειδῆ΄ τοὺς ἀστέρας πῦρ εἶναι, καὶ τῆι τούτων κράσει
τὰ ἐπὶ γῆς γίγνεσθαι“ σελήνην ἐκλείπειν εἰς τὸ σκίασμα τῆς γῆς ἐμπίπτουσαν τὴν
ψυχὴν καὶ ἐπιδιαμένειν καὶ μετεμβαίνειν" ὑετοὺς κατὰ ἀέρος τροπὴν ἀποτελεῖσθαι"
τά τε ἄλλα φυσιολογεῖν, ὡς Ἑκαταῖός τε καὶ ᾿Αρισταγόρας ἱστοροῦσιν. ἔθεσαν
10 δὲ καὶ νόμους ὑπὲρ δικαιοσύνης, οὺς εἰς Ἑρμῆν ἀνήνεγκαν " καὶ τὰ εὔχρηστα τῶν
ζώιων θεοὺς ἐδόξασαν. λέγουσι δὲ καὶ ὡς αὐτοὶ γεωμετρίαν τε καὶ ἀστρολογίαν
καὶ ἀριθμητικὴν ἀνεῦρον. καὶ τὰ μὲν περὶ τῆς εὑρέσεως ὧδε ἔχει.
7. [0] Diopor. ı 11,1ff. τοὺς δ᾽ οὖν κατ᾽ Αἴγυπτον ἀνθρώπους τὸ παλαιὸν
γενομένους ἀναβλέψαντας εἰς τὸν κόσμον καὶ τὴν τῶν ὅλων φύσιν καταπλαγέντας
15 τε καὶ θαυμάσαντας, ὑπολαβεῖν εἶναι δύο θεοὺς ἀιδίους τε καὶ πρώτους, τόν τε
ἥλιον καὶ τὴν σελήνην, ὧν τὸν μὲν Ὄσιριν τὴν δὲ Ἶσιν ὀνομάσαι... (8) τού-
τους δὲ τοὺς θεοὺς ὑφίστανται τὸν σύμπαντα κόσμον διοικεῖν τρέφοντάς τε καὶ
αὔξοντας πάντα τριμερέσιν ὥραις ἀοράτωι κινήσει τὴν περίοδον ἀπαρτιζούσαις,
τῆι τε ἐαρινῆι καὶ θερινῆι καὶ χειμερινῆι᾽ ταύτας δ᾽ ἐναντιωτάτην ἀλλήλαις τὴν
20 φύσιν ἐχούσας ἀπαρτίζειν τὸν ἐνιαυτὸν ἀρίστηι συμφωνίαι :φύσιν δὲ συμβάλλεσθαι
πλείστην εἰς τὴν τῶν ἁπάντων Zwoyoviav τῶν θεῶν τούτων τὸν μὲν πυρώδους
καὶ πνεύματος τὴν δὲ ὑγροῦ καὶ ξηροῦ, κοινῆι δ᾽ ἀμφοτέρους ἀέρος" καὶ διὰ τού-
τῶν πάντα γεννᾶσθαι καὶ τρέφεσθαι. (6) διὸ καὶ τὸ μὲν ἅπαν σῶμα τῆς τῶν
ὅλων φύσεως ἐξ ἡλίου καὶ σελήνης ἀπαρτίζεσθαι, τὰ δὲ τούτων μέρη πέντε τὰ
25 προειρημένα, τό τε πνεῦμα καὶ τὸ πῦρ καὶ τὸ ξηρόν, ἔτι δὲ τὸ ὑγρὸν καὶ τὸ
τελευταῖον τὸ ἀερῶδες, ὥσπερ ἐπ᾽ ἀνθρώπου κεφαλὴν καὶ χεῖρας καὶ πόδας καὶ
τᾶλλα μέρη καταριθμοῦμεν, τὸν αὐτὸν τρόπον τὸ σῶμα τοῦ κόσμου συγκεῖσθαι
πᾶν ἐκ τῶν προειρημένων. c. 12,1 τούτων δ᾽ ἕκαστον θεὸν νομίσαι καὶ προσ-
ἡγορίαν ἰδίαν ἑκάστωι θεῖναι κατὰ τὸ οἰκεῖον τοὺς πρώτους διαλέκτωι χρησα-
30 μένους διηρθρωμένηι τῶν κατ᾽ Αἴγυπτον ἀνθρώπων. (2) τὸ μὲν οὖν πνεῦμα
Δία προσαγορεῦσαι... (8) τὸ δὲ πῦρ μεθερμηνευόμενον Ἥφαιστον ὀνομάσαι
νομίσαντες μέγαν εἶναι θεὸν καὶ πολλὰ συμβάλλεσθαι πᾶσιν εἰς γένεσίν τε καὶ
τελείαν αὔξησιν. (4) τὴν δὲ γῆν ὥσπερ ἀγγεῖόν τι τῶν φυομένων ὑπολαμβά-
νοντας μητέρα προσαγορεῦσαι... (5) τὸ δ᾽ ὑγρὸν ὀνομάσαι λέγουσι τοὺς πα-
35 λαιοὺς ᾿ΩὩκεάνην, ὃ μεθερμηνευόμενον μὲν εἶναι τροφὴν μητέρα... (7) τὸν
δ᾽ ἀέρα προσαγορεῦσαί φασιν ᾿Αθηνᾶν μεθερμηνευομένης τῆς λέξεως... (9) φασὶ
δὲ τοὺς πέντε θεοὺς τοὺς προειρημένους πᾶσαν τὴν οἰκουμένην ἐπιπορεύεσθαι
φανταζομένους τοῖς ἀνθρώποις ἐν ἱερῶν ζώιων μορφαῖς, ἔστι δ᾽ ὅτε εἰς ἀνθρώπων
ἰδέας ἤ τινων ἄλλων μεταβάλλοντας ... 6. 18,1 ἄλλους δὲ ἐκ τούτων ἐπιγείους
40 γενέσθαι φασίν, ὑπάρξαντας μὲν θνητούς, διὰ δὲ σύνεσιν καὶ κοινὴν ἀνθρώπων
εὐεργεσίαν τετευχότας τῆς ἀθανασίας, ὧν ἐνίους καὶ βασιλεῖς γεγονέναι κατὰ τὴν
Αἴγυπτον. (2) μεθερμηνευομένων δ᾽ αὐτῶν τινὰς μὲν ὁμωνύμους ὑπάρχειν τοῖς
οὐρανίοις, τινὰς δ᾽ ἰδίαν ἐσχηκέναι προσηγορίαν Ἥλιόν τε καὶ Κρόνον καὶ Ῥέαν
ἔτι δὲ Δία τὸν ὑπό τινων Ἄμμωνα προσαγορευόμενον, πρὸς δὲ τούτοις Ἥραν καὶ
45 Ἥφαιστον, ἔτι δ᾽ Ἑστίαν καὶ τελευταῖον Ἑρμῆν. καὶ πρῶτον μὲν Ἥλιον βασι-
λεῦσαι τῶν κατ᾽ Αἴγυπτον ὁμώνυμον ὄντα τῶι κατ᾽ οὐρανὸν ἄστρωι. (8) ἔνιοι
δὲ τῶν ἱερέων φασὶ πρῶτον Ἥφαιστον βασιλεῦσαι πυρὸς εὑρετὴν γενόμενον . -
(4) μετὰ δὲ ταῦτα τὸν Κρόνον ἄρξαι καὶ γήμαντα τὴν ἀδελφὴν Ῥέαν γεννῆσαι
 B. FRAGMENTE. 6—14. 461

κατὰ μέν τινας τῶν μυθολόγων Ὄσιριν καὶ Ἶσιν, κατὰ δὲ τοὺς πλείστους Δία τε
καὶ Ἥραν, οὺἣς dr ἀρετὴν βασιλεῦσαι τοῦ σύμπαντος κόσμου κτλ.
8. [9] Pur. de Is. et Os. 9 p. 354 CD. τῶν πολλῶν νομιζόντων ἴδιον map
Αἰγυπτίοις ὄνομα τοῦ Διὸς εἶναι τὸν ’Auoüv... ἙἉ. δ᾽ ὁ ᾿Αβδηρίτης φησὶ τού-
5 τωι καὶ πρὸς ἀλλήλους τῶι ῥήματι χρῆσθαι τοὺς Αἰγυπτίους, ὅταν τινὰ προσ-
καλῶνται" προσκλητικὴν γὰρ εἶναι τὴν φωνήν. διὸ τὸν πρῶτον θεόν, (ὃν) τῶι
παντὶ τὸν αὐτὸν νομίζουσιν, ὡς ἀφανῆ καὶ κεκρυμμένον ὄντα προσκαλούμενοι καὶ
παρακαλοῦντες ἐμφανῆ γενέσθαι καὶ δῆλον αὐτοῖς, ᾿Αμοῦν λέγουσιν.
9. [8] Aut. 11 20,16 (Ὁ. 351) Ἡράκλειτος καὶ . ἄναμμα νοερὸν τὸ ἐκ θαλάτ-
10 της εἶναι τὸν ἥλιον. Vgl. S. 460,34.
10. [0] ATHEN. x p. 418 Ε Αἰγυπτίους δὲ Ἕ. ἀρτοφάγους φησὶν εἶναι κυλλή-
στιας ἐσθιόντας, τὰς δὲ κριθὰς εἰς ποτὸν καταλέοντας. διὰ ταῦτα καὶ ἴΑλεξις
[Αλεξῖνος Meineke] ἐν τῶι TTepı αὐταρκείας ἔφη μετρίαι τροφῆι κεχρῆσθαι τὸν
Βόκχοριν καὶ τὸν πατέρα αὐτοῦ Neöxaßıv. Dion. 1 45, 2 (Menas führte den
15 Luxus ein) διὸ καὶ πολλαῖς ὕστερον γενεαῖς βασιλεύοντα Τνέφαχθον [Τέχνακτις
Plut. de Is. 8, der aus Hekat. dieselbe Gesch. erzählt] τὸν Βοκχόριδος τοῦ σοφοῦ
πατέρα λέγουσιν eis τὴν ᾿Αραβίαν στρατεύσαντα, τῶν ἐπιτηδείων αὐτὸν διά τε
τὴν ἐρημίαν καὶ τὰς δυσχωρίας ἐκλιπόντων, ἀναγκασθῆναι μίαν ἡμέραν ἐνδεᾶ γενό--
μενον χρήσασθαι διαίτηι παντελῶς εὐτελεῖ παρά τισι τῶν τυχόντων ἰδιωτῶν,
90 ἡσθέντα δὲ καθ᾽ ὑπερβολὴν καταγνῶναι τῆς τρυφῆς καὶ τῶι καταδείξαντι τὴν
πολυτέλειαν ἐξ ἀρχῆς βασιλεῖ καταρᾶσθαι" οὕτω δ᾽ ἐγκάρδιον αὐτῶι τὴν μετα-
βολὴν γενέσθαι τὴν περὶ τὴν βρῶσιν καὶ πόσιν καὶ κοίτην, ὥστε τὴν κατάραν
ἀναγράψαι τοῖς ἱεροῖς γράμμασιν εἰς τὸν τοῦ Διὸς ναὸν ἐν Θήβαις.
11. [10] Pr.ur. de Is. 6 p. 868 AB οἶνον δ᾽ οἱ μὲν ἐν Ἡλίου πόλει θεραπεύοντες
2ὅ τὸν θεὸν οὐκ εἰσφέρουσι τὸ παράπαν εἰς τὸ ἱερόν, ὡς οὐ προσῆκον ἡμέρας πίνειν,
τοῦ κυρίου καὶ βασιλέως ἐφορῶντος [nämlich Ἡλίου] οἱ δ᾽ ἄλλοι χρῶνται μέν,
ὀλίγωι δέ. πολλὰς δ᾽ ἀοίνους ἁγνείας ἔχουσιν, ἐν αἷς φιλοσοφοῦντες καὶ μανθά-
νοντες καὶ διδάσκοντες τὰ θεῖα διατελοῦσιν. οἱ δὲ βασιλεῖς καὶ μετρητὸν ἔπινον
ἐκ τῶν ἱερῶν γραμμάτων, ὡς Ἕ. ἱστόρηκεν, ἱερεῖς ὄντες. Vgl. Diod. τ 70,11.
80 12. [12] Dion. 146,8 οὐ μόνον δ᾽ οἱ κατ᾽ Αἴγυπτον ἱερεῖς ἐκ τῶν ἀναγραφῶν
ἱστοροῦσιν [über die theban. Dynastie], ἀλλὰ καὶ πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων τῶν παρα-
βαλόντων μὲν εἰς τὰς Θήβας ἐπὶ Πτολεμαίου τοῦ Λάγου, συνταξαμένων δὲ τὰς
Αἰγυπτιακὰς ἱστορίας, ὧν ἐστι καὶ Ἕ., συμφωνοῦσι τοῖς ὑφ᾽ ἡμῶν εἰρημένοις.
Vgl. c. 47—49.
35 13. [13] — xL 3,8 [Exc. Phot. bibl. ο. 344] Nach einem Abriß der Jüdischen
Geschichte, Gesetzgebung (Moses), Sitten: κατὰ δὲ τὰς ὕστερον γενομένας Em-
κρατείας ἐκ τῆς τῶν ἀλλοφύλων ἐπιμειξίας ἐπί τε τῆς τῶν Περσῶν ἡγεμονίας
καὶ τῶν ταύτην καταλυσάντων Μακεδόνων πολλὰ τῶν πατρίων τοῖς ᾿ἸΙουδαίοις
νομίμων ἐκινήθη. Das meiste davon sei falsch, sagt Photius, Diodor verstecke
40 aber seine Lügen hinter einem anderen: er γὰρ “περὶ et τῶν Ἰουδαίων
Ἑ καταῖος ὁ Μιλήσιος [gemeint ist ὁ ᾿Αβδηρίτης] ταῦτα ioröpnkev’.

GRAMMATISCHES.
ΠΕΡῚ ΤΗΣ TTOIHZERZ OMHPOY ΚΑΙ HIIOAOY.
Vgl. 5. Die Homerzitate in Diodors Excerpten τ 12,2, 8. 4. 5. 10 und 15,7.
45 In ein grammatisches Werk gehört
14. [0] Erortan. 4. f. p. 89,16 kupßaoinv' τὴν λεγομένην τιάραν. “E. δέ
φησιν, ὅτι πῖλον βαρβαρικὸν οἱ κωμικοὶ λέγουσι.
 462 60. HEKATAIOS. 61. APOLLODOROS. 62. NAUSIPHANES.

FÄLSCHUNGEN.
TIEPI ΤΩΝ IOYAAIRN (ΠΕΡῚ ABPAMOY).
15. [14—18] IoserH. c. Ap. 1183 Ἕ. de 6 ᾿Αβδηρίτης ἀνὴρ φιλόσοφος ἅμα
καὶ περὶ τὰς πράξεις ἱκανώτατος ᾿Αλεξάνδρωι τῶι βασιλεῖ συνακμάσας καὶ Πτολε-
5 μαίωι τῶι Λάγου συγγενόμενος οὐ παρέργως, ἀλλὰ περὶ αὐτῶν Ἰουδαίων συγγέ-
vpape βιβλίον. Folgen Excerpte; ebensolche τι 43. Antig. Iud. xıı 38 [hier aus
Aristeas ep. 31]. Monographie oder Sondertitel eines Kapitels über Abraham
Ant. τ 158. 159 μνημονεύει δὲ τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Αβράμου Βηρωσός ... Ἑ. de καὶ
τοῦ μνησθῆναι πλεῖόν τι πεποίηκε᾽ βιβλίον γὰρ περὶ αὐτοῦ συνταξάμενος κατέ-
10 λιπε. Vgl. Crem. Strom. vp.717P. ὁ μὲν Σοφοκλῆς, ὥς φησιν Ἑ. ὁ τὰς ἵστο-
ρίας συνταξάμενος ἐν τῶι κατ᾽ "Aßpauov καὶ τοὺς Αἰγυπτίους [Elter
Gnomol. hist. p. v Ῥ. 141, τχ 254].
16. [p. 385%] Orıc. c. Cels. 115 καὶ Ἑκαταίου δὲ τοῦ ἱστορικοῦ φέρεται Περὶ
Ιουδαίων βιβλίον, ἐν ὧι προστίθεται μᾶλλόν πως ὡς σοφῶι τῶι ἔθνει Em τοσοῦ-
15 τον, ὡς καὶ Ἑρέννιον Φίλωνα ἐν τῶι TTepi Ἰουδαίων συγγράμματι πρῶτον μὲν
ἀμφιβάλλειν, εἰ τοῦ ἱστορικοῦ ἐστι τὸ σύγγραμμα, δεύτερον δὲ λέγειν ὅτι, εἴπερ
ἔστιν αὐτοῦ, εἰκὸς αὐτὸν συνηρπάσθαι ἀπὸ τῆς παρὰ ᾿Ιουδαίοις πιθανότητος καὶ
συγκατατεθεῖσθαι αὐτῶν τῶι λόγωι. Den Anlaß zu den Fälschungen gab die
Erwähnung der Juden in ἃ. Αἰγυπτιακά; vgl. fr. 13.
20 17. Die auf den Abderiten bezogenene Erwähnung des H. b. Agatharch.
M.r. 64 meint den Milesier. Die Konjektur Müllers Ἑκαταῖος statt ᾿Ασκάνιος
Diog. ıx 61 ist nicht überzeugend.

61. APOLLODOROS.
1. Cem. Str. τὶ 130 p. 498 P. [s. oben 3. 386,21] ᾿Απολλόδοτος [so] ὁ KuZırn-
25 γὸς τὴν ψυχαγωγίαν [d. 1. ψυχικὴν ἡδονήν, τέλος ὑπάρχειν).
2. Dıoc. ıx 38 [s. 5. 351,14] φησὶ δὲ καὶ ᾿Απολλόδωρος ὁ Κυζικηνὸς Φιλο-
λάωι αὐτὸν [Demokrit] συγγεγονέναι.
3. Prin. xxıv 167 αὐαϊοοῖέ his [Mirabilien der Cheirokmeta 5. S. 440,17] Apol-
lodorus adsectator eius [des Demokrit] herbam aeschynomenen.

30 62. NAUSIPHANES.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. Dioc. prooem. 115 Δημόκριτος οὗ πολλοὶ μέν, ἐπ᾽ ὀνόματος δὲ Naucıpd-
νης [καὶ Ναυκύδης, alte Variante zu Ναυσιφάνης], ὧν ᾿Επίκουρος.
2. — ıx 64 [Pyrrhon] καταληφθεὶς δέ ποτε καὶ αὑτῶι λαλῶν καὶ ἐρωτηθεὶς τὴν
35 αἰτίαν ἔφη μελετᾶν χρηστὸς εἶναι. ἔν τε ταῖς ζητήσεσιν ὑπ᾽ οὐδενὸς κατεφρονεῖτο
διὰ τὸ (καὶ διδεξοδικῶς λέγειν καὶ πρὸς ἐρώτησιν: ὅθεν καὶ Ναυσιφάνην ἤδη
νεανίσκον ὄντα θηραθῆναι. ἔφασκε γοῦν γίνεσθαι δεῖν τῆς μὲν διαθέσεως τῆς
ΤΤυρρωνείου, τῶν δὲ λόγων τῶν ἑαυτοῦ. ἔλεγέ τε πολλάκις καὶ ᾿Επίκουρον θαυ-
 A. LEBEN UND LEHRE. 1-9. B. FRAGMENTE. 1. 463

μάζοντα τὴν ΤΤύρρωνος ἀναστροφὴν συνεχὲς αὐτοῦ πυνθάνεσθαι περὶ αὐτοῦ [aus
Antigonos v. Kar. S. 36 Wil.).
3. — τχ 69 διήκουε τοῦ TTüppwvog ... [neben Hekataios und Timon] ἔτι τε
Ναυσιφάνης (ὁ) Τήιος, οὗ φασί τινες ἀκοῦσαι Ἐπίκουρον. Ὑρ]. τχ 102.
5 4. Sud. ᾿Επίκουρος ... ἀκούσας δὲ Naucıpdvous τοῦ Δημοκριτείου καὶ
ἸΤαμφίλου τοῦ TTAarwvog μαθητοῦ.
5. Cıc. ἃ. nat. ἃ. τ 26, 18. sed hunc Platonicum nämlich Pamphilos] mörifice
contemnit Epieurus: da metuit, ne quid umquam didieisse videatur. in Nausi-
phane Demoeriteo tenetur, quem cum a se non neget auditum, vexat tamen om-
10 nibus contumeluis. atqui si haec Demoeritea non audisset, quid audierat? quid
est in physieis Epieuri non a Democrito? Vgl. 33, 93.
6. DıoG. x 14 ᾿Αρίστων δέ φησιν Ev τῶι Ἐπικούρου βίωι τὸν Κανόνα γράψαι
αὐτὸν ἐκ τοῦ Ναυσιφάνους Τρίποδος, οὗ καὶ ἀκοῦσαί φησιν αὐτός, ἀλλὰ καὶ
ΤΠαμφίλου τοῦ ἸΤλατωνικοῦ ἐν Σάμωι. ἄρξασθαί τε φιλοσοφεῖν ἐτῶν ὑπάρχοντα
15 δυοκαίδεκα [328].
7. SEXT. adv. math. 12 die Abneigung Epikurs gegen die Mathematik erklärt
sich auch διὰ τὴν πρὸς Ναυσιφάνην τὸν ΤΤύρρωνος ἰἀκουστὴν ἔχθραν πολλοὺς
γὰρ τῶν νέων συνεῖχε καὶ τῶν μαθημάτων σπουδαίως ἐπεμελεῖτο, μάλιστα δὲ
ῥητορικῆς. γενόμενος οὖν τούτου μαθητὴς ὁ ᾿Επίκουρος ὑπὲρ τοῦ δοκεῖν αὐτο-
20 δίδακτος εἶναι καὶ αὐτοφυὴς φιλόσοφος ἠρνεῖτο ἐκ παντὸς τρόπου, τήν τε περὶ
αὐτοῦ φήμην ἐξαλείφειν ἔσπευδε πολύς τε ἐγίνετο τῶν μαθημάτων κατήγορος ἐν
οἷς ἐκεῖνος ἐσεμνύνετο. φησὶ γοῦν ἐν τῆι Πρὸς τοὺς ἐν Μυτιλήνηι φίλους ἐπι-
στολῆι [fr. 114 Us.] “οἶμαι δὲ ἔγωγε τοὺς βαρυστόνους καὶ μαθητήν με δόξειν τοῦ
πλεύμονος εἶναι μετὰ μειρακίων τινῶν κραιπαλώντων ἀκούσαντα᾽, νῦν ᾿πλεύμονα᾽
25 καλῶν τὸν Ναυσιφάνην ὡς ἀναίσθητον. καὶ πάλιν προβὰς πολλά τε κατειπὼν
τἀνδρὸς ὑπεμφαίνει τὴν ἐν τοῖς μαθήμασιν αὐτοῦ προκοπὴν λέγων “καὶ γὰρ
πονηρὸς ἅνθρωπος ἣν καὶ ἐπιτετηδευκὼς τοιαῦτα, ἐξ ὧν οὐ δυνατὸν εἰς σοφίαν
ἐλθεῖν᾽, αἰνισσόμενος τὰ μαθήματα.
8. Doc. x 18 τοῦτον [Epikur] ᾿Απολλόδωρος ἐν Χρονικοῖς [fr. 75 Jac.] Ναυσι-
30 φάνους ἀκοῦσαί φησι καὶ ΤΙραξιφάνους᾽ αὐτὸς δὲ οὔ φησιν, ἀλλ᾽ ἑαυτοῦ ἐν τῆι
TIpog Εὐρύλοχον ἐπιστολῆι [fr. 123 Us.].
9. — x 7 |Epikur] καὶ ἐν ταῖς ἑπτὰ καὶ τριάκοντα βίβλοις ταῖς TTepı φύσεως
τὰ πλεῖστα ταὐτὰ λέγειν καὶ ἀντιγράφειν ἐν αὐταῖς ἄλλοις τε καὶ Ναυσιφάνει τὰ
πλεῖστα, καὶ αὐτῆι λέξει φάσκειν οὕτως “ἀλλ᾽ ἴτωσαν: εἶχε γὰρ ἐκεῖνος ὠδίνων
35 τὴν ἀπὸ τοῦ στόματος καύχησιν τὴν σοφιστικήν, καθάπερ καὶ ἄλλοι πολλοὶ τῶν
ἀνδραπόδων᾽. καὶ (τὸν) αὐτὸν Ἐπίκουρον ἐν ταῖς Ἐπιστολαῖς περὶ Ναυσιφάνους
λέγειν: “ταῦτα ἤγαγεν αὐτὸν εἰς ἔκστασιν τοιαύτην, ὥστε μοι λοιδορεῖσθαι καὶ
ἀποκαλεῖν διδάσκαλον [nämlich ἑαυτὸν ᾿Επικούρου]. “πλεύμονά᾽ τε αὐτὸν ἐκάλει
καὶ ᾿ἀγράμματον᾽ καὶ ᾿ἀπατεῶνα᾽ καὶ πόρνην".

40 B. FRAGMENTE.
NAYZIBANOYZ TPITIOYZ.
Vgl. oben 8. 221,40, Dioc. x 14 [oben A 6] und 8. 389,8. GAL. subf. empir.
Ῥ. 63,12 Bonnet Hippoerates ... non utique per deum interrogans eum qui per
iria sermonem [d. i. οὔ τοί γε μὰ Δί᾽ ἐρωτῶν τὸν Διὰ τριῶν λόγον] sicut Serapio
45 neque Tripodem sieut Glaucias. 8. bes. Diotimos c. 63,3. Die Fragmente sind
nur auszugsweise erhalten.
 464 62. NAUSIPHANES.

1. PnıLop. rhet. II p. 48 Sudh. c.34,1

(τὸν οὖν φυσικὸν τὴν ῥητορικὴν ἕξιν
ἔχειν κατὰ τὸ εἰρηλμένον φήσει τις, κἂν μηδέποτε ῥητορεύσηι διὰ τὸ μὴ προσ-.
ιέναι τοῖς κοινοῖς. καὶ γὰρ τεκτονικήν φαμεν ἕξιν ἔχειν οὐ τὸν ἐνεργοῦντα μόνον
οὐδ᾽ εἰς τὴν ἐνέργειαν αὐτὴν ἀποβλέποντες, ἀλλ᾽ εἰς τὸ δύνασθαι λαβόνθ᾽ ὕλην
σι
καὶ τὰ προσήκοντ᾽ ὄργανα δημιουργεῖν τὸ ἀπὸ τῆς τεκτονικῆς ἔργον, ὡς ἐπ᾽ ἰατρι-
κῆς καὶ τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν. ὥστε πῶς οὐχὶ καὶ τὴν βητορικὴν τῶι φυσικῶι
φήσαιμεν ἀκολουθεῖν, εἴπερ ἄρα παρατεθέντων πραγμάτων, ἐν οἷς ὁ πολιτικὸς
καὶ ῥήτωρ ἀγαθὸς οἱονεὶ δημιουργεῖν τὴν ὀρθὴν δημηγορίαν, δύναιτ᾽ ἂν κατὰ
τρόπον ὡσεὶ καί τις ἄλλος διαλεχθῆναι περὶ αὐτῶν;
10 2. Die weiteren Auszüge Philodems sind noch weniger genau: Rhet. 4,10
[II p.5Sudh. vgl. Arnim Dio (B. 1898) S. 46ff.] ὅθεν καὶ N. οὐκ ἀπέδρα᾽ λέγει
γὰρ προαιρήσεσθαι τὸν σοφὸν ῥητορεύειν ἢ πολιτεύεσθαι. 22,2 [p.33] ἀλλὰ πᾶν
ἡγησάμενος εἶναι τὸ τίμιον καὶ ἀξιόλογον ἐν ταῖς παρὰ τῶν πολλῶν δόξαις καὶ
μνήμαις ἐπὶ πολιτικαῖς δεινότησιν ἢ ταῖς κενῶς κομπουμέναις ἀρεταῖς καὶ καλο-
15 καγαθίαις, ἐπὶ ταῦτα ἄγειν τὸν ἄριστον προείληφε συλλογισμόν. ο. 87,8 ἅμα
δ᾽ ἐπὶ νομοθεσίας κατεφέρετο. c. 11,1 [». 1] ἀλλ᾽ ἄντικρυς ἔφησεν (ὁτιοῦν) δυ-
νήσεσθαι πείθειν τοὺς ἀκούοντας τὸν φυσικὸν καὶ σοφόν" καὶ τὸν σοφὸν οὐκ ἐν
ἀμφισβητήσει κατέλιπεν, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν ἔφη τοῖς λόγοις ἄξειν ἔν(θ᾽) ἂν βούληται
τοὺς ἀκούοντας. οα. 15,4 [p. 19] τοιοῦτον γὰρ κἂν (Ev) ἔτος ἄνδρα τις ἔχηι συν-
20 ζῶντα καὶ μὴ βραχεῖς χρόνους ὁμιλοῦντα, καὶ τοῦτο πλεοναζόντως δύνασθαι ἂν
καὶ παρακολουθεῖν. 25,1 τὴν γὰρ αἰτίαν τῆς πειστικῆς δυνάμεως οὐκ ἐξ ἱστορίας,
ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς εἰδήσεως τῶν πραγμάτων παραγίνεσθαί φησιν, ὥσθ᾽ ὁμοίως αὑτῶι
πείθοι ἂν ὁ φυσικὸς ὁποιονοῦν ἔθνος. Diese Unterweisung erstreckt sich ce. 14,3
[p. 5] περὶ ἕνα τὸν εὐφυῆ καὶ πρόθυμον. ο. 15,9 [p. 7] Widerlegung: ἔτι τίν᾽ ἂν
25 εἴδησιν ἔχων ὁ φυσικὸς τῆς τῶν ἀνθρώπων φύσεως ἀπὸ ταύτης
δύναιτο πείθειν
αὐτούς; ἂρα γε τὴν ἐκ τίνων ἢ ποίων στοιχείων συνεστήκασι [π. die Menschen];
καὶ τίς ἂν διὰ ταυτὶ πείθειν περὶ ὧν ἂν διεξίηι δύναιτο τοὺς ἀνθρώπους μᾶλλον
ἢ τοῖς... 6. 16,2 [p. 8] τὸ συγγενικὸν τέλος [das angeborene Lebenzziel; vgl.
Epikur p. 68,1 Us.], ὅπερ ἐστὶν ἥδεσθαι καὶ μὴ ἀλγεῖν, ἀλλὰ (εὐθὺς ἕκαστος)
30 ἄνθρωπος πρὸς τοῦτο φέρεται καὶ χωρὶς τῆς τούτων προσδοκίας εἴτ᾽ ἀλόγως
εἴτε λελογισμένως οὔτε διώκειν τοῖς ὅλοις οὐδὲν οὔτε φεύγειν, μᾶλλον δ᾽ οὐδὲ
τὰ ζῶια ἄλλον ἐνδέχεται τρόπον. c. 7,2 [p. 9] καὶ γὰρ οὕτως τὰ μέγιστα λέγων
ἂν πείθοι πολλὴν προθυμίαν καὶ τῶν πολλῶν πρὸς τοῦτο παρεχομένων, διότι

DER DREIFUSS.
30 1. Man wird behaupten dürfen, daß der Physiker nach dieser Darlegung
die Fähigkeit zum Redner besitzt, auch wenn er niemals als Redner sich be-
tätigt hat, weil er dem Öffentlichen Leben fern blieb. Wir behaupten ja doch.
auch, es besitze jemand die Fähigkeit zum Bauen nicht bloß, wenn er diese
Fähigkeit ausübt, oder im Hinblick auf die Tätigkeit als solche, sondern im
40 Hinblick auf das Vermögen mit Baumaterial und den nötigen Werkzeugen das
Bauwerk auszuführen, wie bei der Arzneikunst und den übrigen Wissenschaften.
Wie sollten wir also nicht auch von der Redekunst behaupten dürfen, sie stehe
dem Physiker zu Gebote, wenn er nämlich Angelegenheiten gegenüber, bei
denen sich der Politiker und Berufsredner tüchtig erweist die richtige Volks-
45 rede gleichsam zu zimmern, ebenfalls imstande ist, sich darüber gehörig aus-
zusprechen, so gut wie irgend ein anderer!
 B. FRAGMENTE. 1-4. 465
πειστικόν ἐστι τὸ γινώσκειν, πόθεν ἥκει τὸ συμφέρον. ἄνευ γὰρ
τῆς περὶ τούτου
[n. τοῦ τέλους] πειθοῦς ἀχάριστοι γινόμενοι τοῖς προδιδάξασι, τῶν
ἄλλως πειθόντων
οὐκ ἂν πεισθεῖεν (οὐδενί). c. 8,2 [p. 10] τὸν φυσικὸν μόνον
, τοῦτο τεθεωρηκότα,
τῶι γινώσκειν ὃ βούλεται ἡ φύσις καὶ λέγειν καὶ λέγοντα τὸ πρὸς
τὴν βούλησιν
6) (ἀποδιδόναι), δυνήσεσθαι πείθειν. 22,2 [p- 16] ἅπερ
ἂν εἰδῶσιν βουλομένους τε
καὶ μὴ μεταμελησομένους διὰ τὸ συμφερόντως βουλεύεσθαι [nämlich
οἱ ῥήτορες
τοὺς πολλούς]. 23,1 [p. 17] πάντα δυναμένου πείθειν καὶ περὶ
ὧν αὐτοὶ προ-
πεπεισμένοι δι᾽ αὑτῶν εἰσι, ληψομένου τοὺς πολλοὺς συνομ
ολογήσαντας. Stil:
18,3 [p. 27] θαυμαστέον μὲν οὖν φυσιολόγου καὶ τὴν λαλιὰν ὡς
συνεστῶσαν ἄκρως
10 κατ᾽ εὐοδίαν τῶν ὡμιλημένων καὶ μεταφοραῖς
ἐπὶ τὸ ἀγνοούμενον πρᾶγμα ἄριστα
μετενηνεγμένην καὶ οὐ πλάσματι κενῶι καὶ νόμωι γεγονυῖαν ἀλλὰ
τῆι τῶν πραγ-
μάτων φύσει καὶ κατὰ τὴν συνήθειαν. Logik: 33,7 [p. 46] ἐπεὶ
καὶ τἀκόλουθον
καὶ τὸ ὁμολογούμενον ἐν τοῖς λόγοις ἐνορᾶν καὶ τίνων ληφθέ
ντων τί συμβαίνει,
ληπτέον οὕτως ὑπὸ τὴν τῶν ὅλων διάγνωσιν, ἄλλως δ᾽ οὐ νομισ
τέον ἐγγίνεσθαι.
15 46,8 [p. 47] πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα ἀπὸ τῆς φυσικ
ῆς καὶ μετὰ λόγου τῶν τε ἀδή-
Awv σταθμήσεως καὶ τῶν ὑπαρχόντων ἐπιλογιστικῆς θεωρί
ας ἁλίσκετ᾽, ἄλλως
δ᾽ οὐδαμῶς, ὥστε καὶ ὁδῶι γίνεσθαι καὶ οὐκ ἰδίαις τινῶν ἐμπει
ρίαις τὰ πράγμαθ᾽,
ὥς φασιν, οὐκ εἰδότων. Unterschied von Philosophie und Rhetorik: 24,9
[p- 36] καὶ μόνον δεῖν οἰόμενος τῶι σχηματίσαι διαφέρειν
σχεδὸν τόν τε τοῦ
20 σοφοῦ λόγον καὶ τὸν τοῦ πολιτικοῦ ῥήτορος, ὥσπερ δὴ ταῖς
διανοήσεσι μὲν οὐ
διαφέροντας τοὺς τὴν ἀλήθειαν κατὰ φύσιν ἐγνωκότας τῶν
πολιτικῶν βητόρων,
σχήματι δὲ μόνον λόγων, καὶ ταῦτα πρὸς οὐδένα λόγον κατεσκευασ
μένων. Wider-
legung: τί γὰρ ὁ συλλογισμὸς καὶ ἡ ἐπαγωγὴ δύνατ᾽, εἰ
ταὐτό τι σημαίνει τῶι
. ἐνδυμήματι καὶ παραδείγματι; 26,1 [p. 38] (δεικνύγει χρήσι
μον διαλογισμὸν ὄντα
ἐκ τῶν φανερῶν ἀεὶ καὶ ὑπαρχόντων περὶ τῶν μελλόντων,
καὶ τοὺς πραγματικω--
τάτους ἀεὶ τῶν προεστώτων εἴτε δημοκρατίας εἴτε μοναρ
χίας εἴθ᾽ ἧς δήποτε
πολιτείας τοιούτωι τρόπωι διαλογισμοῦ χρωμένους. Katechese
und Vortrag: 43,1
[p-43] ὁ γὰρ μακρῶι λόγωι καὶ συνειρομένωι καλῶς χρώμενος
ἄριστα χρήσεται καὶ τῶι
διὰ ἐρωτήσεως καλουμένωι, καὶ ὁ τούτωι κἀκείνωι- (καὶ
γὰρ τὸ ἐπὶ» τοῦ συνει-
90 ρομένου γινώσκειν, μέχρι ὅσου τοῖς ἀκούσασι γνώρι
μον δεῖ ποιεῖν τὸ πῖπτον ὑπὸ
μίαν διάνοιαν ταὐτό τί ἐστι τῶι δύνασθαι θεωρεῖν, μέχρι
ὅσου προτείνων οὔτ᾽
ἂν ἐλλείποι τις οὔθ᾽ ὑπερβαίνοι τοῦ προάξοντος τὸν ἀποκρ
ινόμενον ἐπὶ τὴν ἰδέαν
ἀγνοουμένου πράγματος. Disposition: 31,3 [p. 43] κατανενοηκὼς μόνος ἂν δύ-
ναιτο κατὰ τηλικαῦτα διαιρῶν προτεῖναι καθ᾽ ὅσα τὸ φῆσαι
καὶ ἀποφῆσαι μὴ
30 περὶ τῶν φανερῶν ὅπηι εἰσίν, ἀλλὰ περὶ τῶν
ἀδήλων καὶ ἀδιαλήπτων, τοῖς μαν-
θάνουσι προτατέον. Vgl. 30,2 [p. 42] ἀδυνατήσειν ἐν ἐκείνω
ι τῶι λαλήματι δια-
λέγεσθαι τὸν ὀρθῶς φυσιολογοῦντα, ὅτζωι) πάνυ χρῆται κατὰ
πηλίκα τινὰ διαιρ(ῶνν
τὰ τοῦ λόγου καθ᾽ ἕκαστα μέχρι τοῦ ποιεῖν κεφαλαιώματά
τινα κατὰ τοὺς τούτων
ἐναργῆ ἐπιστήμην ἀπειργασμένους.
40 3. OLEM. Str. τὶ 180 p.498P. nach Apollodoros [s. S. 462, 25] καθάπερ N.
τὴν ἀκαταπληξίαν [als τέλος bezeichnet]: ταύτην γὰρ ἔφη ὑπὸ Δημοκρίτου
᾿ἀθαμβίην᾽ λέγεσθαι.
4, SENEC. ep. 88,43 N. ait ex his quae videntur esse nihil
magis esse gquam
non esse.

Diels, Fragm. d. Vorsokr. 2, Aufl.

30
 466 63. DIOTIMOS. 64. BION VON ABDERA. 65. BOLOS.

63. DIOTIMOS.
1. Aür. ıı 17,3 (Ὁ. 346) Διότιμος Τύριος ὃ Δημοκρίτειος τὴν αὐτὴν τούτοις
εἰσηνέγκατο γνώμην [nach Metrodor und Straton vgl. S. 451,35).
2. Cem. Str. ıı 130 p.498P. [s. 5. 465, 42] ἔτι πρὸς τούτοις [Demokrit,
5 Hekataios, Apollodoros, Nausiphanes] .A. τὴν παντέλειαν τῶν ἀγαθῶν, ἣν
EVEOTW προσαγορεύεσθαι [nämlich ὑπὸ Δημοκρίτου], τέλος ἀπέφηνεν.
3. SExT. ναὶ 140 Δ. δὲ τρία κατ᾽ αὐτὸν [Demokrit 55 A 111] ἔλεγεν εἶναι
κριτήρια (1) τῆς μὲν τῶν ἀδήλων καταλήψεως τὰ φαινόμενα (ὄψις γὰρ τῶν ἀδή-
λων τὰ φαινόμενα᾽, ὥς φησιν ᾿Αναξαγόρας [46 Β 218], ὃν ἐπὶ τούτωι Δημόκριτος
10 ἐπαινεῖ), (2) ζητήσεως δὲ τὴν ἔννοιαν (περὶ παντὸς γάρ, ὦ παῖ, μία ἀρχὴ τὸ εἰδέναι
περὶ ὅτου ἔστιν ἡ ζήτησις᾽ [Plato Phaedr. p. 237 Β]), (3) αἱρέσεως δὲ καὶ φυγῆς
τὰ πάθη᾽ τὸ μὲν γὰρ ὧι προσοικειούμεθα, τοῦτο αἱρετόν ἐστιν, τὸ δὲ ὧι προσαλ-
λοτριούμεθα, τοῦτο φευκτόν ἐστιν.

64. BION VON ABDERA.

15 1. Dıoc. ıv 58 γεγόνασι de Biwves δέκα" ... τέταρτος [vorhergeht der
Borysthenite] Δημοκρίτειος καὶ μαθηματικός, ᾿Αβδηρίτης, ᾿Ατθίδι γεγραφὼς καὶ
᾿Ιάδι: οὗτος πρῶτος εἶπεν εἶναί τινας οἰκήσεις, ἔνθα γίνεσθαι ἐξ μηνῶν τὴν νύκτα
καὶ ἐξ τὴν ἡμέραν.
2. STRAB. 1p.29 φησὶ δὲ ἸΠοσειδώνιος μηδένα οὕτως παραδεδωκέναι τοὺς
20 ἀνέμους τῶν γνωρίμων περὶ ταῦτα οἷον ᾿Αριστοτέλη, Τιμοσθένη [der Admiral
des Philadelphos], Βίωνα τὸν ἀστρολόγον.

65. BOLOS.
Über ihn und seine Auvauepd vgl. 8. 440,
2ff.
BRAOY ΠΕΡῚ ΤΩΝ ΕΚ ΤΗΣ ἈΝΑΓΝΏΣΕΩΣ ΤΩΝ IETOPIRN EIZ ETTIZTAZIN
25 HMAZ ΑΓΟΝΤΩΝ (ΠΕΡῚ OAYMAZI®N).
APOLLon. mirab. 1 führt mit dem Lemma Βώλου eine Reihe von Excerpten
über Epimenides, Aristeas und andere Wundertäter aus Theopomp und Aristo-
teles ein [s. oben S. 23,34]. Ebenda 31 ein Zitat aus Theophrast H. pl. ıx 17,4,
zitiert auch bei STEPH. ”Ayuvdoc]... ἔστι καὶ εἶδος φυτοῦ, περὶ οὗ Βῶλος 6.
30 Δημοκρίτειος, ὅτι Θεόφραστος ἐν τῶι Περὶ φυτῶν ἐνάτωι τὰ πρόβατα τὰ ἐν τῶι
ἸΤόντωι τὸ ἀψύνθιον νεμόμενα οὐκ ἔχει χολήν.
Ein jüngerer Bolos aus Mendes als Verf. eines pharmakologischen Ge-
dichtes wird vielleicht zitiert GAL. de antid. xıv 144K. [überliefert "Npoc ὁ
Mevönonog)].

Druck von Breitkopf & Härtel in Leipzig.

 5 Dr) ἢ ἰῷ

τ΄ Ba Ba N en ἱ ie, ς " σφ...

a) κ᾽ #7 Pu a 2 PR s = on 2
a, “ 4
Ka ν
Zn
τ Pi
Pr
ἡ FF Fr

NEW YORK
᾿ 3 εἷς er 5
UNIVERSITY OF ILLINOIS-URBANA

3 11 0112 0749325 98