ku - k u !

i n h i t z e g i t e n h a s t e k o
h a u r r e k
 kaixo! hola!
Euskara Zerbitzuak badaki zuetariko guraso En el Servicio de Euskera somos conscientes de las dudas y
askok seme-alabak ingurune elebidunean preocupaciones que a muchos padres y madres os surgen
edota eleanitzean hezteko kezka ugari a la hora de plantearos que vuestros hijos e hijas crezcan en
un entorno bilinge o incluso plurilinge.
izaten dituzuela.
Horregatik, seme-alabak eleaniztasunean hezi nahi ditu- Por ello, el Ayuntamiento o Mancomunidad ha elaborado la
zuen gurasoontzat Ku-Ku liburuxka eta DVDa argitaratu publicacin Ku-Ku con el objetivo de facilitaros el camino a los
ditu Udalak edo Mankomunitateak. Liburuxka lau zatitan padres y madres que hayis decidido educar a vuestras hijas
banatuta dago. Hasieran, umearen hizkuntza trebetasuna- e hijos en el plurilingismo. El libro se divide en cuatro partes:
ren garapen prozesua azaltzen da eta seme-alabak ele- al comienzo se explica el proceso de desarrollo de las des-
aniztasunean hezteak sortzen dituen hamaika kezkaren trezas lingsticas de los nios y nias y, adems, se incluyen
eta galderaren erantzunak jasotzen dira; jarraian, hiztegi respuestas a muchas dudas y temores que surgen al educar
laburra agertzen da, hainbat ataletan bereizita. Ondoren, en el plurilingismo. La segunda parte consta de un diccionario
umeekin berba egiterakoan egiten ditugun akats ohikoe- euskera-castellano con diferentes apartados. A continuacin
nak zelan zuzendu behar diren jaso dugu; eta amaiera al- se han recopilado algunos de los errores ms frecuentes que
dean, zuen seme-alabekin gozatzeko jolasak eta abestiak cometemos al hablar en euskera con nuestras hijas e hijos; y
aurkituko dituzue. para finalizar os ofrecemos algunos juegos y canciones.

DVDa guraso eta umeek erabiltzeko sortu dugu. Batetik, El DVD que se adjunta a la publicacin se ha creado para ser
liburuxka bera digitalizatu dugu, besteak beste, guraso- utilizado tanto por los padres y madres como por los pequeos
ok ariketak egin ahal izateko, jolasak zelan egin behar di- y pequeas. Se ha digitalizado el libro para que vosotras y vo-
ren ikusteko; eta, bestetik, umeek euskaraz jolasteko sotros podis realizar ejercicios, escuchar palabras y expresio-
hainbat joko sortu ditugu, beraz, animatu erabiltzera! nes en euskera,; y por otro lado, los ms pequeos tendrn
la opcin de jugar en euskera. Animaos a utilizarlo!

Umeek hizkuntza bat baino gehiago ikas dezakete erraz- Los nios y nias pueden aprender ms de una lengua con
erraz. Etxean, eskolan edota kalean ikas ditzakete hizkuntzok. mucha facilidad y pueden aprenderlas en casa, en la escuela
Hizkuntzak jakitea beste edozein abilezia bezalakoxea da, o en la calle. El proceso de aprendizaje de un idioma es igual
ondo moldatzeko umeak praktikatu beharra du eta horretan al aprendizaje de cualquier otra tarea; para adquirir la destre-
gurasoen laguntza ezinbestekoa da. za correspondiente necesitarn mucha prctica, y para ello la
ayuda de los padres y madres es imprescindible.
Egileak: Alkarbide, Bizkaiko Euskara Zerbitzuen
Bilgunea Umetan erraza da euskara ikastea. En la infancia se aprende euskera con facilidad.
Eregi, Euskara eta Komunikazioa Lagun iezaiezu! Aydales!
Lege gordailua: SS-610-2013 (2. edizioa)
Inprimaketa: ORVY

2 3
ku-ku! ku-ku!
 umearen garapen faseak
aurkibidea fases del desarrollo infantil
ndice Umearen garapenerako oso garrantzitsuak dira lehenengo urteak. Hizkuntza adimena eta gaitasuna hasierako
urte horietan garatuko du. Pat Jarvis, Holly Fulghum-Nutters eta Leslie Shelton-ek egin duten Smart ways to teach
your child liburuan oinarrituta 0-3 urte bitarteko umeen hizkuntza adimenaren garapena jaso da atal honetan.
Los primeros aos son fundamentales en el desarrollo de los bebs. La inteligencia lingstica y el desarrollo del lenguaje se
UMEAREN GARAPEN FASEAK produce en estos primeros aos. En este apartado se explica el desarrolo de la inteligencia lingstica desde los 0 a los 3 aos
FASES DEL DESARROLLO INFANTIL ................................................................. 5. or. segn el libro Smart ways to teach your child de Pat Jarvis, Holly Fulghum-Nutters y Leslie Shelton.

ELEANIZTASUNEAN HEZTEKO AHOLKUAK

CONSEJOS PARA EDUCAR EN EL PLURILINGISMO................................ 10. or. 0 - 6 hilabete
HIZTEGIA Hizkuntza adimena
DICCIONARIO .................................................................................. 12. or.
Ezaugarriak
HORRELA EZ! Zuen umeak oraindik ez daki zein den hitzen esangura, baina zuen ahotsa
AS NO!.......................................................................................... 21. or. ezagutzen du, baita hitzek zer doinu duten ere.
Zarata edo soinuak egiten dituztenean zerbait gertatzen dela adierazten ari
ARIKETAK dira. Hauxe da komunikazioaren hastapena.
EJERCICIOS..................................................................................... 22. or. Zer egin?
Hitz egin zuen haurtxoarekin zaintzen duzuen bitartean.
HAURREKIN JOLASTEKO Erabili ume hizkera.
JUEGA CON ELLOS Y ELLAS ................................................................24. or. Erabili doinu goxo eta abesti erakoa.
Begiratu begietara hitz egitean.
ABESTU!
CANTA!...........................................................................................42. or. Zuen haurtxoak ia
denbora guztia lotan, Inteligencia lingstica
INFORMAZIO OSAGARRIA jaten eta kuxkurtuta
Caractersticas
INFORMACIN COMPLEMENTARIA...................................................... 48. or. pasatzen badu ere
ikasten ari da. Vuestro beb no conoce las palabras, pero s reconoce vuestra voz y los sonidos de
Erabili denbora tarte las palabras.
DVDa
horiek jolas egiteko. Cuando emite sonidos est expresando que algo pasa. Son los comienzos de la
DVD............................................................................................... 49. or. comunicacin.
Aunque vuestro beb pase la Qu hacer?
mayora del tiempo durmien-
do, comiendo o acurrucado Hablar con vuestro beb.
est aprendiendo. Aprove- Utilizar palabras del leguaje infantil.
chad esos ratos para jugar con Utilizar tonos dulces y meldicos.
el beb.
Mirarle a los ojos al hablar.
4
4 5
ku-ku! ku-ku!
6 - 15 hilabete 15 - 24 hilabete
Hizkuntza adimena Hizkuntza adimena
Ezaugarriak Ezaugarriak
Haurtxoek hitz egiten hasi aurretik ulertzen dute hizkuntza. Hitz egin zure Haurtxoek hizkuntzaren doinua eta erritmoa, soinuak edota zaratak
umetxoari eten gabe. eginez praktikatzen dute.
Ume txikiek era guztietako zaratak edo soinuak egiten dituzte. Zure umea Haurtxoek adin ezberdinetan ikasten dute hitz egiten. Ohikoena gauzen
hizkuntzaren erritmoa eta soinua ikasten ari da. izenak esaten hastea da: burrun-burrun, txitxia. Ondoren harremane-
Zure umetxoak hitzak esaten hasten denean ume-hitzak esango ditu. Adibi- tarako hitzak ikasten dituzte: ez!, agur-agur, kaixo!
dez, pupu mina esateko. Erakutsi pozik zaudela ikasten ari delako eta era- Zer egin?
bili hitz horiek. Hale ere, ona da zure umetxoak benetako hitza zein den
jakitea. Adibidez:
Zure umetxoak soinuak edota zaratak egiten dituenean erantzun. Saiatu Linterna jokoaren bidez hitzak erakutsi. Ikusi Haurrekin jolasteko atala.
soinu horiek errepikatzen.
Zer egin?
Inteligencia lingstica
Adibidez: Caractersticas
Egin zure umetxoaren famili albuma eta erabili familiari buruz hitz egiteko. Los bebs practican la entonacin y el ritmo de la lengua emitiendo sonidos.
Erakutsi zure umetxoari hitz berriak, gauzak seinalatu eta izenak esan. No hay una edad concreta para aprender a hablar. Lo ms habitual es que
comiencen diciendo los nombres de algunas cosas: brum-brum, cua-cua.
Linternaren jokoarekin erakutsi hitz berriak. Ikusi Haurrekin jolasteko atala. Ms tarde, comenzarn a pronunciar palabras para relacionarse: no!, adis!,
hola!

Inteligencia lingstica Qu hacer?

Por ejemplo:
Caractersticas Ensearle palabras con el juego de la linterna. Ver la seccin Juega con ellos y
Los bebs comprenden la lengua antes de empezar a hablar. Habla a tu hijo o hija ellas. Haurtxoek jolasean ikas-
continuamente.
ten dute eta haur bakoi-
Los bebs emiten todo tipo de sonidos. Tu hijo o hija est aprendiendo los sonidos tzak bere erara eta errit-
y el ritmo del lenguaje. Garai hau oso egokia da
Las primeras palabras de tu beb pertenecern al lenguaje infantil. Por ejemplo, hainbat hizkuntzatan ob- moan ikasten du.
aga para decir agua. Debes mostrarle tu alegra porque est aprendiendo, y de- jektu ezbedinen izenak Utz iezaiozue bere erara
bes utilizar esas palabras. An as, es bueno que tu beb conozca tambin las erakusteko. ikasten eta errespetatu
palabras reales.
zuen umetxoaren ikaste-
Cuando tu beb emita sonidos, respndele. Intenta repetir los mismos sonidos. Esta edad es muy apropiada ko era.
Qu hacer? para ensearles nombres de
Los nios y nias apren-
Por ejemplo: diferentes objetos en varios
den jugando. Cada cual
idiomas.
Realizar el lbum familiar de vuestro beb y utilizarlo para hablar sobre la familia. aprende a su manera y
Ensear a vuestro beb palabras nuevas, sealar las cosas y mencionar sus nom- ritmo. Respetad su forma de
bres. aprender.
Ensearle palabras nuevas con el juego de la linterna. Ver la seccin Juega con
ellos y ellas.
6 7
ku-ku! ku-ku!
2 urte 3 urte
Hizkuntza adimena Hizkuntza adimena Inteligencia lingstica
Ezaugarriak Ezaugarriak Caractersticas
200 hitz inguru jakiten dituzte. 3 urte eta erdiko ume gehienek 1.200 hitz inguru dakiz- La mayora de los nios y nias de 3 aos y medio co-
Batzuek 2 eta 3 hitzeko esaldiak osatzen dituzte. kite. Horiek guztiak jakin arren, gutxiago erabiltzen di- nocen 1.200 palabras. Conocen ms palabras de las
tuzte. que utilizan.
Soinu eta zaratekin jolas egitea eta abestea gustuko dute.
Zenbait umek fonema batzuk ahoskatzeko arazoak di- Algunos nios y nias tienen problemas para pronun-
Eurentzat edo helduentzat hitz egiten dute. tuzte. ciar algunos fonemas.
Beste umeekin askotan erabiltzen duten esamoldea hau da: NIREA 3 urteko ume batzuek totelka hiz egiten dute. Hitz egin Algunos nios y nias de 3 aos tartamudean al hablar.
DA! medikuarekin hala bada. Habla con el mdico, si es as.
Askok totelka hitz egiten dute urduritzean. Hobe da kasurik ez Hobe da patxadaz hartu eta esan nahi dutena esan Es mejor tomrselo con calma y esperar hasta que
egitea, lasaitzeko esatea okerrerako izan baitaiteke. Medikuarekin arte itxarotea. Lasaitzeko eskatzea okerrerako izan consigan decir lo que quieren. Pedirles que se tranqui-
hitz egin kontu horrek kezkatzen bazaituzte. daiteke. licen puede ser contraproducente.
Zer egin? Zergatik? galdera egiteko adina da. Batzuetan bene- Es la edad del por qu?. Algunas veces tienen ver-
Berriketaldi errazekin hasi. Eta kontuan izan zuen umearekin hitz tan jakin nahi dute zergatia. Beste batzuetan atentzioa dadero inters. Otras slo quieren llamar la atencin.
egiten ari zarela eta ez zuen umeari hitz egiten. deitu nahi dute.
Adibidez: guau-guau, Ikusten al duzu txakur handia hor?Egin Zer egin? Qu hacer?
akats tontoak. Galdetu: Hau al da (belarria ukitu) nire sudurra? Umeek hitz berriak ikasten dituzte zentzua duten kon- Los nios y nias aprenden palabras nuevas escu-
testuan entzunda. chndolas en su contexto.
Inteligencia lingstica Ozen egindako irakurketei esker eguneroko bizimo- Leyendoles en voz alta pueden aprender palabras que
duan entzuten ez dituzten hitzak ikas ditzakete. no escuchan en la vida cotidiana.
Caractersticas Berriketaldi errazekin hasi. Eta ez ahaztu zuen umeare- Comienza con conversaciones sencillas. Y ten en
Conocen alrededor de 200 palabras. kin hitz egiteaz eta ez zuen umeari hitz egitea. cuenta que ests hablando con tu hijo o hija y no
Umeek jolas egiteko Bai eta ez baino erantzun gehiago eskatzen dituz- ests hablando a tu hijo o hija.
Algunos nios y nias forman frases de 2 y 3 palabras.
modu ezberdinak dituzte. ten galderak egin. Adibidez, galdegin zer uste duzu Pregntale sobre cuestiones que requieran respuestas
Les gusta jugar con los sonidos y los ruidos, y les encanta cantar.
Batzuk oso biziak dira, gertatzen ari dela marrazki honetan? ms complejas que un si o un no. Por ejemplo, pre-
Hablan para s o para las y los adultos. gntale qu es lo que cree que est sucediendo en un
beste batzuk lasaiagoak. Zure haurraren zergatik? galderei erantzunez ikasten
Una de las expresiones que ms utilizan con los dems nios y nias lagunduko diozu. dibujo.
es: ES MO!. Begiratu nola jolasten
Erantzuna ez badakizu esan Ez dakit. Zure ustez zer Respondiendo a los porqus de tu hijo o hija, le ayu-
duen zuen umeak eta nola
Muchos nios y nias tartamudean cuando se ponen nerviosos/sas. Es da? edo Goazen zergatia begiratzera. dars a aprender.
mejor no darle importancia, puesto que decirles que se tranquilicen puede erakutsi behar diozuen
jakingo duzue. Si no sabes la respuesta, dile No s. T qu crees? o
ser contraproducente. Hablar con el mdico si os preocupa este tema.
Investiguemos la razn.
Qu hacer? Cada nio y nia tiene su ma-
Comienza con conversaciones sencillas. Y ten en cuenta que ests nera de jugar. Algunas son
Hiru urtekoak euren irudimena erabiltzen hasten dira. Asko ikasten dute
hablando con tu hijo o hija y no ests hablando a tu hijo o hija. muy movidas, otros son ms
irudimena lantzeko jolasen bidez.
Un ejemplo: guau-guau y Ves ese perro tan grande que est ah? tranquilos. Observa como jue-
Comete errores. Pregntale: Es sta mi nariz (tocndote la oreja)? gan para saber cul es la mejor Los nios y las nias de tres aos empiezan a hacer uso de la imaginacin. Aprenden mucho
manera de ensearles. con los juegos para desarrollar la imaginacin.

8 9
ku-ku! ku-ku!
 eleaniztasunean Zalantzak argitzeko bitarteko erabilgarriak queremos influir en sus hbitos lingsticos

hezteko aholkuak
debemos cuidar algunos comportamientos
Guraso askok honelako zalantzak izaten ditugu: onura- desde su nacimiento. Sabemos que muchas
rik izango dute seme-alabek elebidunak badira?; biga- veces os surgen dudas y temores a la hora de
rren edo hirugarren hizkuntza ikasteak kalterik ekarriko llevar a cabo todo ello, y es por ello que en
dio lehen hizkuntzaren garapenari?; badauka desaban- este captulo os ofreceremos unas cuantas

consejos para educar tailarik elebidun izateak?; amak badaki euskara baina
aitak ez, nola egin beharko genuke seme-alabekin?
pautas que os resultarn de gran ayuda.

en el plurilingismo
Recursos tiles para aclarar vuestras dudas
Galdera horien guztien eta beste askoren erantzunak Muchos padres y madres tenemos dudas de
www.emangiltza.com atarian daude. Webgune ho- este tipo: qu ventajas tendrn mis hijos e
rretan hainbat atal aurkituko dituzue eta bertan zuen hijas si llegan a ser bilinges?; el aprendizaje
zalantzak argitu ahal izango dituzue. Esaterako, tres- de un segundo o tercer idioma causar
problemas en el desarrollo del primero?;
nak atalean Ume elebidunen gurasoentzako liburuxka
cules son las desventajas de que mi hijo o
izeneko argitalpena dago eta bertan, besteak beste, mi hija sea bilinge?; la madre sabe euskara
Atal honetan seme-alabak euskaraz eta gaztelaniaz edota beste hizkuntza batzuetan hezi nahi
goian jasotako galderak eta erantzunak batzen dira. pero el padre no, cmo debemos actuar con
dituzuen gurasoentzako informazio erabilgarria txertatu dugu. Horrez gain, aholkuak izeneko beste atal bat ere bada- nuestros hijos e hijas?
Este apartado recoge informacin til y prctica para todos los padres y madres que queris educar a vuestros go eta bertan ohiko zalantzak jasotzeaz gain, edozein
hijos e hijas en euskera, castellano y/o en cualquier otra lengua. galdera egin dezakezue eta aditu batek, ahalik eta ari- Las respuestas a todas esas y a otras muchas
nen erantzungo dizue, gainera orain arte beste guraso preguntas las encontraris en la web www.
batzuek egindako galderak eta erantzunak ere jasota emangiltza.com. All encotraris varios aparta-
daude. dos que os ayudarn a aclarar vuestras dudas.
Por ejemplo, en Herramientas encontraris la
Gurasoak gara giltza publicacin titulada Manual para los padres
Gurasoak giltza gara seme-alaben hizkuntza Los padres y madres somos la clave Zalantzak argitzeaz gain, atari honetan gurasoentzako y madres de hijos e hijas bilinges, en el que
ohituretan. Euskara ikastera begira giltza garen Los padres y madres ocupamos un lugar aholkuak, gomendioak eta baliabideak ere jasotzen se recogen las preguntas y las respuestas
neurrian, hizkuntza-ohiturei begira ere gurasook fundamental en la adquisicin de los hbitos dira. Seme-alabek euskara ikas dezaten gurasoen- mencionadas anteriormente junto con otras
lingsticos de nuestros hijos e hijas. Al igual tzako jarraibideak ematen dira, egoera ezberdinen au- muchas ms. Hay otro apartado denominado
eragin handia dugu. Hala ere, gurasook umeak
que somos fundamentales para el aprendizaje rrean zelan jokatu beharko zenuketen azalduz. Consejos en el que adems de recopilarse
eleaniztasunean hezteko orduan zalantza, beldur eta las dudas ms frecuentes, podris realizar
del euskera, tambin ejercemos una gran
kezka asko izaten ditugu. Atal honetan zalantza eta cualquier consulta y un/a profesional os
influencia en lo que se refiere a los hbitos
beldur horiek uxatzeko argibideak emango ditugu. responder lo antes posible. En este apartado,
lingsticos. A pesar de ello, los padres y
madres tenemos muchas dudas, miedos ama adems, podris leer tanto las preguntas que
han realizado hasta ahora otros padres y
Etxea da trasmisio gune nagusia y preocupaciones a la hora de educar a
nuestros hijos e hijas en el plurilingismo. En pap madres, como las respuestas.
Etxea da hizkuntzak transmititzeko bide naturalena eta
eraginkorrena. Seme-alabek euskara ondo ikastea nahi
este apartado trataremos de ayudaros a dejar
de lado dichas dudas o preocupaciones.
agua En este portal no slo se resuelven dudas,
badugu, abiapunturik onena jaiotzen direnetik etxean asko tambin se ofrecen consejos, recomendacio-
nes y recursos dirigidos a los padres y madres.
euskara eskaintzea da. Gainera, umeen hizkuntza- La casa es el principal centro de transmisin
ohituretan eragin nahi badugu, zenbait jokabide Entre otros, se indican algunas pautas a los
La va ms natural y eficiente para la transmisin padres y madres para que sus hijos e hijas
zaindu behar ditugu jaiotzen direnetik; baina badakigu de las lenguas es la propia casa y familia. Si aprendan euskera, y se analiza cmo deberan
hori guztia gauzatzeko askotan zalantzak eta kezkak queremos que nuestros hijos e hijas aprendan actuar ante distintas situaciones.
sortzen zaizkizuela eta atal honetan lagungarri izango bien euskara, lo mejor es proporcionarles dicha
zaizkizuen hainbat argibide emango dizkizuegu. lengua desde que nacen en casa, y si, adems,

10 11
ku-ku! ku-ku!
 izenak eta adjetiboak
hiztegia sustantivos y adjetivos
Adurtia: ezpain inguruak beti adurrez bustita dituen
Potxingoa: putzua / charco

diccionario
haurrari esaten zaio / baboso/a (que tiene muchas babas)
Aitazuloa: beti aitarekin nahi duen umea / Potxolo/a: ume gozoa / nio/a dulce
nio/a que quiere estar siempre con su padre Pupua: mina, zauria / dolor, herida
Amazuloa: beti amarekin nahi duen umea / Sorgina: bizia, pizpirina / viva, vivaracha
nio/a que quiere estar siempre con su madre
Seina: umea / nio/a
Hona hemen gure umeekin erabiltzeko haur hizkera hiztegia. Astopotroa, astapotroa: astotzar / bruto/a
Erabil ezazue, ikusiko duzue nola erantzuten duten. Tetea, petea: txupetea / chupete
Barrabasa: ume bihurria / nio/a travieso/a
He aqu algunas palabras para comunicarnos con nuestros pequeos y pequeas. Utilizarlas, ya veris cmo Txaloa: zaplaztekoa / bofetada
responden.
Barrabaskeriak: bihurrikeriak / travesuras
Txantxar, mekotxoa: txikia, eskasa / pequeito/a
Kaka: 1.- kaka / caca
2.- zikinkeria / suciedad Txarritoa: koipeztoa / guarro

Kokola: mamala / bobalicona Txatxurra: esne-hagina / diente de leche

Txetxea: umetxoa / nio/a

senideak familia
Kokoloa: 1.- txotxoloa, memeloa / bobalicn
2.- txokolatea / chocolate Txiribuelta: itzulipurdi / voltereta
Lautxakur, lautxakurren: katuka, katamar / a cuatro patas, Txitxia: okela / carne
a gatas
Txoria: neskatoari buruan jartzen zaion begizta /
Ama: ama / madre, mam Zeuek ere jarri zuenak! Laztana, maitea, bihotza: umeari deitzeko hitz goxoa / lazo, cinta de adorno para chicas
Apuntar las vuestras! apelativo carioso, amor, corazn
Aita: aita / padre, pap Txorta: koleta, mototsa / coleta, trenza
..........................................
Anaia / hermano de chico Lotia: lo asko egiten duen umea / dormiln/a
.......................................... Umemokoa: ume-umea / cro/a
Ahizpa / hermana de chica Mamarroa, mamua, kokoa, kokomarroa: umeak
.......................................... beldurtzeko / fantasma, coco
Arreba / hermana de chico Zeuek ere jarri zuenak!
........................................ Mainosoa: negartia, negar plantak egiten dituena /
Neba / hermano de chica Apuntar las vuestras!
.......................................... maoso/a
.......................................................................
Neba-arrebak / hermanos-as Musu-merkea: musua edonori ematen diona /
.......................................... .......................................................................
Izeko, izeba / ta besucn/a
.......................................... .......................................................................
Osaba / to Ninia: haur txikia / beb
.......................................... .......................................................................
Lehengusua / primo Okerra: ume bihurria / travieso/a
.......................................... .......................................................................
Lehengusina / prima Pa I patxoa: musua / beso
...................................
Amama, amona, amuma / abuela Pitxin I pitxintxu: umeari deitzeko hitz goxoa /
apelativo carioso
Aitita, aitona, aitite /abuelo
12 13
ku-ku! ku-ku!
ekintzak acciones onomatopeiak onomatopeyas
Agur-agur: agur / adis Atxis: doministiku / estornudo Tas-tas: ipurdikoa eman / pegar en el trasero
Apapan joan, atatantzera: kalera joan / salir a la calle Burrun-burrun, brun-brun: Fu: sua / fuego
Andi-andi: paseatzera joan / salir a la calle 1.- autoa edo bestelako ibilgailuak / coche o
Tilin-talan: 1.- kulunka aritzea / columpiarse
Apatxe I apatx(in): jesarri, eseri / sentarse, sintate cualquier otro vehculo
2.- kanpaiaren soinua / sonido de campana
Arrekonkon, arrelepo, arretxiko, hankurkilo: sorbalda gainean ibili / subirle a hombros 2.- trumoia / tormenta
Dan-dan-dan: atea ozenki jo / tocar la puerta con Tipi-tapa: oinez ibili / andar
Bilin-bolaka: txirinbolaka / dando tumbos
energa Tirrin-tarran: narras ibili, arrastaka ibili / arrastrarse
Buruz behera, ahuspez / boca abajo
Buruz gora / boca arriba Dar-dar: ikara / miedo Tirrin-tirrin, trin-trin: tinbrea / timbre
Fu egin: putz egin / soplar Dilin-dalan: kanpaiaren soinua / sonido de las cam- Tok-tok: atea jo / tocar la puerta
Kausk: kosk egin / morder panas
Trakatan-trakatan: zaldizka / al trote
Kili-kili: kili-kili egin / hacer cosquillas Dinbi-danba: kolpeka / dando golpes
Tuju-tuju: eztula / tos
Kokoriko, kukurumio: orkatilen gainean jesarrita / en cuclillas Dingilin-dangalan: herrenka dabilen umetxoa /
Kuku egin: agertu eta ezkutatu / aparecer y desaparecer Txirrist egin: irrist egin / resbalarse
nio/a que camina an inseguro/ a
Kuku egon: ezkutatuta egon / estar escondido/a, oculto/a Txis-pun: suziriak / cohetes
Et-et-et: ez, ez / no, no
Lolo joan: lotara joan / irse a dormir
Fu-fu: erre / quemar
Lolo: loa hartzea, lo egin / dormirse
Mainak eduki I egin: negar egin / llorar, protestar, hacer maas Kili-kolo: erortzeko zorian / suelto, a punto de caerse
Pa emon I bota: musu eman / besar Kisk-kask: artaziekin moztu / cortar con tijeras
Pipi egin: txiza egin / mear Krak: hautsi / romperse
Pupu egin: min hartu / hacerse dao
Mau: haginkada / mordedura, mordisco
Tapa-tapa, taka-taka, tipi-tapa: ibili / andar
Txalo-pin-txalo: txalo egitea / aplaudir Parrast egin: likidoa isuri / derramarse un lquido
Txalo-txalo: txaloa jo / aplaudir Plast eman: zaplaztekoa, belarrondokoa / bofetada
Txasta egin: injekzioa jarri / poner una inyeccin Plausta: zerbait jaustean ateratzen den soinua / Zeuek ere jarri zuenak!
Zintz egin: mukiak kendu / sonarse, quitarse los mocos ruido que se produce cuando cae algo
Apuntar las vuestras!
Zizta: zulatu / pinchar Plisti-plasta, txipli-txapla: uretan ibili, bainatu, ur .......................................................................
Zurrut, txurrut: edan / beber azalean kolpeak ematea / onomatopeya del chapoteo
.......................................................................
Po-po: bozina / bocina
Erabil itzazu. Hona hemen zenbait adibide: .......................................................................
Practica, aqu tienes algunos ejemplos: Punba I punbala egin: jausi / caerse
.......................................................................
Laztana, joango gara apapan?.... Cario, vamos a la calle? Purrut: puzkerra / pedo
.......................................................................
Pupu egin al duzu? Etorri amatxorengana, polit hori... Te has hecho dao? Ven con ama, cario! Tarrat: jantziak puskatu / rasgarse la ropa
Apatxe aulkian!... Sintate en la silla!
Eman pa aitatxori... Dale un beso a aita
14 15
ku-ku! ku-ku!
gorputz atalak partes del cuerpo animaliak animales
Ahoa / boca Oina / pie Arre-arre: astoak edota zaldiak aurrera egiteko onoma- Purrak: oiloak / gallinas
topeia / burro; onomatopeya para que el burro o caballo
Atzamarrak / dedos de las manos Pantorrila / pantorrilla Tomaki: txakurra uxatzeko hitza /
avance
expresin para ahuyentar a los perros
Begia / ojo Popa: eperdia, ipurdia / culo
Au-au, uau-uau, guau-guau, ba-bau: txakurra edo
Totoa: txakurra / perro
Behatzak / dedos de los pies Popolina, potxolina, larrosatxua: alua / rayita, vagina txakurraren zaunka / perro o el ladrido del perro
Trakatan-trakatan: zaldia / caballo
Belarria / oreja Sama / cuello Bee, bekereke: ardia edo egiten duen soinua /
oveja o el balar de la oveja Txio-txio: txoria edo haren kantua /
Besoa / brazo Sudurra / nariz
pjaro o el canto del pjaro
Eskua / mano Tirrina: zilborra / ombligo Bis-bis, pis-pis, mis-mis: katuari dei egiteko onomatopeia
/ onomatopeya para llamar a los gatos Uxa: oiloa uxatzeko erabiltzen den hitza /
Gerria / cintura Titia: bularra / pecho expresin para ahuyentar a las gallinas
Kir-kir, txirritxirria: kilkerra / grillo
Hanka / pie, pierna Txatxurrak: esne-hortza / diente de leche Xapi: katua uxatzeko hitza /
Kli-klo: zapoa edo egiten duen soinua /
Izterra / muslo Txata: sudurra / nariz expresin para ahuyentar a los gatos
sapo o el sonido que produce
Kika: hortza, hagina / diente Ulea, ilea / pelo Kokoroko: oiloa edo egiten duen soinua /
Kokota / cogote Txilibitua, txistua: zakila / pitiln, pene gallina o el sonido que produce
Krua-krua: igela edo egiten duen soinua /
jostailuak eta bestelako tresnak rana o el croar de la rana
Kua-kua: ahatea edo egiten duen soinua /
juguetes y otros objetos pato o el sonido que produce
Ku-ku: kukua edo egiten duen soinua /
cuco u el sonido que produce
Andrakila, kopina: panpina / mueca
Zeuek ere jarri zuenak! Kukurruku: oilarra edo egiten duen soinua /
Dilin-dalan: kanpaia / campana
Apuntar las vuestras! gallo, canto del gallo
Din-dan: zabua / columpio .......................................................................
Kurrin-kurrin: txerria, txerriek egiten duten zarata /
Po-poa: kotxea / coche ....................................................................... cerdo, gruido que hacen los cerdos
Zeuek ere jarri zuenak!
Pun-pun: tiroa, eskopeta / tiro, escopeta ....................................................................... Miau: katua edo egiten duen soinua / Apuntar las vuestras!
Pitxiak: bitxiak / joyas ....................................................................... gato o el maullido del gato .......................................................................

Tik-tak: erlojua / reloj ....................................................................... Mixinoa, pitxitxia: katua / gato .......................................................................

Tilin-talan, txintxauna, txinboa: zabua / columpio Mu: behia / vaca .......................................................................

Tilin-tolon: zintzarria / cencerro Muuu: behi orroa / mugido .......................................................................

Txin-txin: dirua / dinero Pipia: oiloa edo edozein hegazti / .......................................................................

gallina, pjaro, ave en general
Txirrista: txirrista / tobogn
Zinbulu-zanbulua: zabua / columpio
16 17
ku-ku! ku-ku!
jateko ordua! a comer! esamoldeak expresiones
Bapo, papo: amaitu dela esateko / para expresar que ha terminado Hona hemen gure umeekin egunero erabiltzen ditugun zenbait esamolde. Erabil itzazu, ikusiko
Dranga-dranga: edan / beber duzu nola erantzuten duten.
Kokoa, kokoloa: txokolatea, gozokia / chocolate, golosina He aqu algunas de las expresiones ms utilizadas a la hora de comunicarnos con nuestros pequeos y
Mama: ura edo beste edozein likido / agua o cualquier otro lquido pequeas. Utilzalas, vers como responden.
Zeuek ere jarri zuenak!
Mau-mau: jatearen onomatopeia / onomatopeya de la accin de comer Apuntar las vuestras!
Nenea: esnea / leche ..........................................
Aiko han! Hara hor! Gure pospolina etorri da eta.................................... Mira! Aqu est la reina de la casa!
an-an, nan-nan: jan / comer ..........................................
Atzekoz aurrera jantzi duzu nikia!............................................................Te has puesto el niqui del revs
Papa: ogia / pan .......................................... (Lo de atrs para adelante)
Txitxia: haragia, okela / carne ........................................ Azpikozgainerajantziduzunikia!............................................................................Tehaspuestoelniquidelrevs
Txatxa, xaxa: fruta / fruta .......................................... (Lo de dentro hacia fuera)
.......................................... Badago musutxurik niretzat?..................................................................................... Me das un besito?
.......................................... Baietz neuk irabazi!..................................................................................................................A que gano!
.......................................... Bakarrik jaten trebea zara gero!.................................................................Muy bien, ya comes solo/sola!
Janariarekin lotutako esamoldeak Beste egunen baten joango gara I Hurrengo baten joango gara.................................... Iremos otro da
Expresiones relacionadas con la comida
Betondorik I betozkorik ez jarri................................................................................... No frunzas el ceo!
Edan ur apur bat........................................................................Bebe un poco de agua Egin zintz!................................................................................................................... Sunate los mocos!
Gozo(a) dago, ezta?...........................................................................Est bueno, eh? Egizu fu puxika puzteko................................................................................... Sopla el globo para inflarlo!
Hartu ogia eskuan..................................................................Coge el pan con la mano Egongo ote zara geldi!................................................................................................. Parars quieto/a?
Jan ganoraz!............................................................................Come como es debido! Erdu hona atoan! Joan egin behar dugu eta................................. Ven aqu enseguida. Tenemos que irnos
Korrokadarik ez bota mahaian!............................................En la mesa no se eructa! Erdu hona txikitxuori! Ekazu musutxua.......................................... Ven aqu chiquitn/a, dame un beso!
Mizkina zara gero!.....................................Mira que eres melindroso/a (de mal comer) Esan-txarrekoa halakoa!......................................................................................................Desobediente!
Ogia okerreko (kontrako) zulotik joan zait..................Me he atragantado con el pan Esanekoa bera!.................................................................................................................. Qu obediente!
Ondo al dago gazi-gezan? ..........................................................Cmo est de sal? Bai esanekoa!

Ondo al dago hotz-beroan? .............................................Est bien de temperatura? Eskatu barkamena Garaziri........................................................................................ Pide perdn a Garazi

Papo I bapo egin, e?..........................................................................Termnalo, vale? Etorri amaren altzora!............................................................................................ Ven al regazo de ama!

Tripandia zara gero! ...................................................................... Eres un/a glotn/a! Etorri pitxintxu, aurpegia garbitu behar dugu eta...................... Ven cario, vamos a limpiarnos la carita

Zatituko dizut okela? ......................................................................Te parto la carne? Etorri zaitez, hona eder hori!...................................................................................... Ven aqu, cario!

Zurrustadarik egin gabe edan!.................................................... No sorbas al beber! Ez dio lebarik I Ez dio axola I Ez dio ardura..................................................... No importa I No pasa nada

18 19
ku-ku! ku-ku!

Ez egin mainarik, txikitxu, altzoan eroango zaitut eta....No seas maoso/a, cario, te llevar en brazos
horrela
Ez harrotu!..............................................................................................................No te pongas gallito/a!
Ez izan astoa I taketa I kirtena!.....................................................................................No seas bruto/a!
Gaztelaniazko egiturak baztertu /
No utilicis formas del castellano ez!
Garbitu bekarrak I piztak!.......................................................................................Qutate esas legaas! As no!
Gaur zure eguna I urteguna I urtebetetze eguna da...........................................Hoy es tu cumpleaos Hona hemen umeekin egiten
A lolo joango gara? ......................................Lo egitera joango gara? ditugun ohiko akatsak, saiatu
Gure haurrak lo arina du............................................................................................Tiene el sueo ligero
Gura duzu gozokis?........................................ Gozokiak nahi dituzu? zuzentzen!
Hagina kili-kolo dauka.............................................................................................Se le mueve un diente Nahi duzu gozokirik?
Holantxe! Majo lotu dituzu zapatak!...................................Eso es! Te has atado los zapatos muy bien! Kontuz! jausi egingo zarela....................... Kontuz! jausi egingo zara A continuacin os mostramos
Laztana bota siesta!...............................Laztana egin lo kuluxkatxoa algunos errores frecuentes que
Ipurdiko galanta hartu du!.........................................................................Se ha dado un buen culetazo! cometemos a la hora de hablarles
Mikelek jo egin dit.................................................Mikelek jo egin nau
Lehen ikusi zaitut.............................................................................................................Te he visto antes en euskera a los nios y nias.
Mikelek ostikada eman dit
Marixe bekaineko etorri zaio........................................................................Le est entrando un sueo... Nahi duzu gehiago oilaskoa?................Nahi duzu oilasko gehiago? Intenta corregirlos!
Mikelek jo egin nau....................................................................................................Mikel me ha pegado Jango duzu oilasko gehiago?
Mihina katuak jan dizu, ala?.................................................................Te ha comido la lengua el gato? Nik de fresa nahi dut................Fresazkoa edo mailukizkoa nahi dut
Qu rico!.............................................................Bai gozoa! Ze gozo!
Mututu egin da.........................................................................................................Se ha quedado mudo
Te gusta el gorria?.......................................Gorria gustatzen zaizu?
Nor da amatxuren babalorea?.......................................................... Quin es la hermosura de amatxu?
Umearen zorionak dira.....................Umearen (urtebetze-) eguna da
Oinez ikasi du..........................................................................................................Ha aprendido a andar Zerez/zertaz mozorrotuko zara?.....................Zer mozorrotuko zara?
Ortozik I oinutsik ez ibili, laztana!.................................................................No andes descalzo/a, cario
Pufff, hatsa!........................................................................................................................Qu mal huele! Erdarazko txikigarririk ez erabili /
No utilicis diminutivos del castellano
Txapeldun! Dena jan duzu! Horrela handi-handi egingo zara!.....................Campen/a! Has comido
todo, te hars muy grande!
Zatoz hona polit hori!.....................................................................................................Ven aqu mi vida!
Zer duzu, ba?...........................................................................................................Cuntame qu te pasa Egingo dugu lolitos? ................................................ Lo egingo dugu?
Hartu txupetito/bolsita ....................... Hartu txupetetxoa/poltsatxoa
Zer gura duzu laztana? Ura gura duzu?........................................Qu quieres, cario? Quieres agua?
Zer gura duzu polita? .............................................................................................Qu quieres bonito/a?

Zeuek ere jarri zuenak! Hitzei -a artikulua jarri /

Apuntar las vuestras! No olvidis poner el artculo -a
..............................................................................
...........................................................................................
........................................................................................... Jango duzu bokadilo? ............................... Jango al duzu bokadiloa?
Nahi duzu yogur?................................................Nahi al duzu jogurta?

20 21
ku-ku! ku-ku!
 ariketak
Falta den hitza jarri
Hiztegiko hitzetan oinarrituta ondorengo esaldiak osatu.
Rellena los huecos segn las palabras del diccionario.

ejercicios 1 - Gure umeak lotarako ___________(txupetea) behar du.

2 - Kontuz platerarekin, _____ (erori) egingo dizu.
3 - Gure umetxoak esandako dena egiten du. Bai ___________!
Gurasoon hizkuntza gaitasuna landu eta hobetzeko ariketak dituzue atal honetan. 4 - Gure umeari jaten emateko lanak izaten ditugu. ______ da gero!
He aqu algunos ejercicios para trabajar y mejorar vuestro nivel de euskera. 5 - Gure txikiak musua edonori ematen dio. Musu_____ da.
6 - Laztana, joango gara _________ (kalera)?
Zein da zuzena? 7 - Zopa bero-bero dago, ______ egin.
Bi esaldi hauetatik zein da zuzena? / Cul de estas dos frases es la correcta? 8 - Igerilekuan zer egiten du gure txikiak? ____________

1 - a) Biberonzito nahi duzu? b) Biberoia hartuko al duzu? 9 - Aitak ____________ (subir a hombros) eramango zaitu.

2 - a) Umearen urtebetetze eguna da b) Umearen zorionak dira 11- Arratsaldean nire aita eta ama etorriko dira. Gure umetxoaren ____________ (abuelos).

3 - a) De manzana nahi duzu? b) Sagar zaporekoa nahi duzu? 12 - Gure umeak ____-hortza (diente de leche) ia erortzear du.

4 - a) Lotara joango gara? b) Lolitos egingo duzu? 13 - Gure umeak besazpian kilimak ditu. Gustuko du______ egitea.

5 - a) Askaltzeko bokadilo jango duzu b) Askaltzeko bokadiloa jango duzu 14 - Bazkaltzeko ordua da. ______ egingo dugu?

6 - a) Arre-arre egin eta zakurrak b) Arre-arre egin eta zaldiak aurrera egiten du 15 - Osaba Mikel gure aitatxoren _______ da.

aurrera egiten du 16 - Burrun-burrun, begira zer datorren hor: __________ !

7 - a) Kontuz! Labea fu-fu! b) Kontuz! Labanak fu-fu! 17 - Kontuz! ______ egin gabe, lurra bustita dago eta.

8 - a) Hartu karamelito b) Hartu goxokitxoa 18 - Umm, bai ________. Den dena jango duzu, ezta?

9 - a) Muxutxos amamarentzat? b) Amamari musutxo bat emango diozu? 19 - Bart gauean _____________ txarrak (pesadillas) egin ditu.

10- a) Parkean txirristan ibiliko gara b) Parkean dar-darrean ibiliko gara 20 - _____________aurrera (del reves) ipini duzu kamiseta.

11- a) Esan barkatu Garaziri b) Eskatu barkamena Garaziri 21 - Zer nahi duzu _______ (cario)?

12- a) Beste egunean erosi genuen b) Lehengo egunean erosi genuen 22 - Holantxe! ______ (muy bien) lotu dituzu zapatak!

13- a) Miren pilota ekarri du b) Mirenek pilota ekarri du

14 - a) Anek jo egin nau b) Anek jo egin dit
15 - a) Garbitu zara haginak / eskuak? b) Garbitu dituzu haginak / eskuak?
16 - a) Gorkak urtea bete du b) Gorkak bat urte egin du 17 plausta, 18 goxoa, 19 amets, 20 atzekoz, 21 laztana, polita, bihotza... 22 majo
11 aitita-amama, 12 esne-hortza, txatxurra, 13 kili-kili, 14 am-am, 15 anaia, 16 autoa, kamioia...,
1 b), 2 a), 3 b), 4 a), 5 b), 6 b), 7 a), 8 b), 9 b), 10 a), 11 b), 12 b), 13 b), 14 a), 15 b), 16, a) 1 tetea, 2 plausta, 3 esanekoa, 4 mizkina, 5 merkea, 6 apapan, 7 fu-fu, 8 plisti-plasta, 9 arrelepo,
Erantzunak / Respuestas Erantzunak / Respuestas

22 23
ku-ku! ku-ku!
haurrekin jolasteko Umeari hortza erortzen zaionean
Cuando se le cae un diente de leche

juega con ellos y ellas Esne-hortza (txatxurra) burkoaren

azpian itxi edo teilatura bota eta
hauxe esan:
Dejar el diente de leche debajo de
Maritxu teilatuko
gona gorriduna
eutsi hagin zaharra
Egin jolas zuen umetxoarekin
berbetan irakasteko. Ume txi-
kiek gustuko dute jolas sinpleen
bidez gurasoekiko sortzen den
la almohada o lanzarlo al tejado eta ekarri barria
Laztana, jolasean egingo dugu? A qu quires jugar, cario? gertutasuna eta harremana. Eta
y recitar lo siguiente:
Non daukazu zure sudurtxoa?,
Egingo dugu ezkutaketan?.........................................Jugamos al escondite?
Non dago zure hankatxoa?
Harrapaketan ibiliko gara?..................................................Jugamos a pillar?
edota Begira, zelako txakur
Egingo dugu futbolean?....................................................Jugamos al ftbol?
handia dagoen hor!, Begira,
hortik kamioi gorri-gorria da-

Linterna La linterna Ikusi makusi tor! eta antzekoak esanez, gal-

detuz edota objektuak eskuare-
Juego del veo-veo kin markatuz hitzak erakusten
Eseri gela ilun batean umea altzoan duzula. dizkiozu umeari eta dakiena
Linternaren argia gelan zehar mugitu eta Ikusi makusi u letraz praktikatzeko tartea eskaintzen
argiztatutako gauzen izenak esan. Eman zer ikusi? umea! diozu.
aukera umeari linternarekin jolasteko eta hasten da, hasten da...
- Zer da argitan dagoena? Liburuxka honetan umeare-
berak argiztatzen dituen gauzen izenak esan
itzazu.
- Baloia! kin hitz egiteko eta jolasteko
hainbat baliabide dituzue, be-
En una habitacin oscura y con tu beb en el raz, erabil itzazue.
regazo, mueve la linterna por la habitacin y
nombra las cosas que ilumina. Dale la linterna Juega con vuestro hijo o hija para
al beb y nombra las cosas que ilumina. ensearle a hablar. A los bebs les
encanta la cercana y la relacin que
Zotz egitekoak se crea con sus padres y madres
mediante los juegos ms simples.

Zapiaren jokoa Para rifar Dnde est tu nariz?, dnde est

tu pierna? o mira qu perro tan
El juego del pauelo Hartu zapitxo bat, tapatu umeari
Dona dona katona
grande!, mira, se acerca un camin
rojo!. Jugando con expresiones de
Sutondoan aitona este tipo y sealando con el dedo le
aurpegia eta galdetu non dagoen. Lepotik behera kutuna estis enseando palabras a vuestro
- Non da umetxoa (izena jarri)? Atera kanpora neska-mutil tuntuna hijo o hija, y le ofrecis una forma de
- Miren, Jagoba, Ainare... ez dago Coge un trapo o pao de cocina, Don don, kikilimon, practicar lo que sabe.
(umearen izena jarri) tpale la cara a tu nio o nia y pre- sarrakuke, sarramon, Adems, en este librito tenis varios
- Bai, hemen! gntale dnde est. pike pike, tortolike, recursos que podis utilizar para ha-
ban bu, sirre keta, ke, bu blar y jugar con vuestra hija o hijo,
aprovecharlos.

24 25
ku-ku! ku-ku!
 Animalien jolasa
nola egiten du...?

krua krua kir-kir kurrin-kurrin

igela kilkerra txerria
au-au
txakurra

miau txio-txio
katua txoria

kukurruku muuu bee kua-kua

oilarra behia ardia ahatea
26 27
ku-ku! ku-ku!
 Atzamarren jolasa
3 Hirugarren
1
hori,
punta bihotz hori,
beste guztien artian
Honek egurra bildu zuen...
luzea dok hori 2 Bigarrentxu hori,
punta bihotz hori,
4 Laugarrentxu hori, beste guztien artian

3 2
punta bihotz hori, nagia dok hori
beste guztien artian
sendoa dok hori Atzamar

4
luzea!
Atzamar nagia,
alferra!
2 Honek sua piztu zuen...

Atzamar

1
erakuslea!
Atzamar

Atzamar 5
txikia!
3 Honek janaria erosi zuen...

1 Lehenengotxu hori,
punta bihotz hori,
lodia! beste guztien artian
txikerra dok hori

5 Bosgarrentxu hori,
punta bihotz hori,
beste guztien artian
4 Honek janaria prestatu zuen...

lodia dok hori

Eskua lehenengotariko
jostailua da
La mano es uno de los
primeros juguetes
5 Eta potolo-potolo
honek dena jan zuen...

28 29
ku-ku! ku-ku!
 Zenbakiak 12345678910
zenbat daude?
1bat Zuhaitz handi bat 10 hamar
baserri atarian 10 sagar gorri ditu

6 sei
Sei arrautza ditugu saskian
atariko zuhaitzak

3hiru Hiru perretxiko aurkitu ditugu basoan

8 zortzi

9 bederatzi
7 zazpi
Bederatzi euli ditu bueltan gure Tomasa behiak
Zortzi hanka ditu
armiarmak

2
Bi ahatetxo Zazpi azenario jaso ditugu baratzean
plisti-plasta
bi putzuan

4 lau Lau pelotatxo ditu pailazoak 5 bost Bost untxik osatzen dute familia hau

30 31
ku-ku! ku-ku!
 Koloreak
gorria arrosa
Zein duzu gustukoena? berdea
urdina
horia
beltza
marroia zuria

gorria berdea urdina marroia arrosa horia

32 33
ku-ku! ku-ku!
 Bai goxoa! Zer jango duzu gaur?

hotza
izozkia

beroa
kalabaza pure bero-beroa

solidoa gozoa
goxokia
ogia

likidoa
esnea

gazia
urdaiazpikoa

Txapeldun! mingotsa
Dena jan duzu! pepinoa edo luzokerra
Campen!
Has comido todo!
garratza
limoi zukua

34 35
ku-ku! ku-ku!
 Non dago Kati katua? aurrean, atzean, kanpoan, barruan, gainean, azpian

barruan

atzean
aurrean

azpian
Katu kuxkuxeroa da
Kati katua eta kaxa
karratuan zer ote da-
goen jakin gura du.

La gata Kati es una gata

muy curiosa y quiere
saber qu hay dentro de
kanpoan
la caja cuadrada. gainean
36 37
ku-ku! ku-ku!
 Jarraian eguneroko bizitzako egoera batzuk biltzen dituzten irudiak dituzu.
Bertan ikusten denaz hitz egin umearekin eta horretarako hiztegiko hitzak
erabiltzera anima zaitez. Ikusi eta ikasi Este apartado contiene algunas imgenes con escenas de la vida cotidiana. Habla con tu
hijo o hija sobre lo que se muestra en esas imgenes y anmate a utilizar las palabras del
diccionario.

Azalpena Azalpena
1
PARKEA

ETXEA
1 Txio-txio 6 Au au | totoa, mutikoa 1 Tik-Tak, ordubata jo du 5 Amatxo idazten
eta aita tipi-tapa
2 Mutikoa din-danean | 2 Argia 6 Kontuz aitatxo, fu-fu!
tilin-talan 7 Mutikoa txirristan 9 3 Amama apatxin 7 Ninia lautxakurren
3 Amama 8 Neskatoa
4 Mutikoa marrazten
1 4 Aitita 9 Globoa, puxika
5 Mixinoa, miau-miau

2
6
8 7
2
5
3
4
4

6
7
5

38 39
ku-ku! ku-ku!
 Famili albuma
Ikusi eta ikasi Albm de familia

Azalpena
BAINUGELA

1 Eskuoihal (toalla) urdina 7 Bainuko alfonbra Umeek gustuko dute argazkiak begiratu
eta bertan ikusten denaz hitz egitea.
2 Hortzetako eskuila 8 Neba-arrebak plisti-plasta Alboko laukietan familiako argazkia jarri
bainuontzian eta hitz egin umearekin argazkiari buruz.
3 Iturria
9 Xaboi burbuilak
4 Iturrian txatxurrak garbitzen
10 Dutxako gortina
5 Aitatxo ninia sikatzen A los nios y nias les encanta observar
11 Bainu-bata las fotografas y hablar sobre ellas.
6 Etxeko zapatilak
Pega una fotografa familiar en los
recuadros y habla sobre lo que se ve en
9 ellas.

1
10

2 3
5

4
8

11

6
7

40 41
ku-ku! ku-ku!
 Kinkirrinera
abestu! Ala kinkirrinera
ala xamurrera
haurraren izena plaza berriko

canta!
jira hadi beste aldera
Abesti bera modu
ezberdinetan abes
Korro bat osatuta abestekoa dezakegu: haserre,
Para cantar en corro barrezka, astiro, azkar...
Abestiekin jolasean jaioberritatik (baita aurretik ere) has gaitezke. Hizkuntzak erabiltzen hasten diren Oso dibertigarria izaten
neurrian, beraiek ere abestuz parte har dezakete. Hona hemen zure umeekin abesteko kanta batzuk. da eta hizkuntzarekin
Abesti batzuen bertsioak erantsitako CDan entzun ditzakezue.
Podemos empezar a jugar con las canciones desde que nuestros hijos e hijas son bebs o incluso antes de nacer.
Din dan jolasteko abiapuntu ona
da. Edozein abestirekin
A medida que empiecen a hablar, tambin cantarn. Din dan egin daiteke.
nor hil da
He aqu algunas canciones para que cantis con vuestros hijos e hijas; adems, las versiones de algunas de estas
Peru zapataria Podemos cantar la misma
canciones las puedes escuchar en el CD adjunto al libro.
Zer egin dau pekatu cancin de forma diferente:
Txalo pintxalo / Eragioizu / Kinkirrinera / Pintxo / Arre arre mandako / Din dan / Ran roberra auzoko txakurra urkatu. enfadados o enfadadas,
Hori baino ez badau egin rindonos, despacio,
beharko jako deprisa... Es muy divertido
par-ka-tu y una buena manera de
Pintxo jugar con el lenguaje.
Umea altzoan duzula abestekoa Cualquier cancin se
Pintto, pintto Gure txakurtxoa presta a este juego.
Para cantar con la nia o el nio en el regazo (altzoa)
gure txakurra da ta ez da ehiztaria,
Pintto, pintto bere lagun ditu
bere izena du txoritxo guztiak. Musikarekin jolasteaz
gain, letrarekin ere jolas
Zuri beltza da ta
ez du koska egiten
Pintto, pintto... Arre arre mandako dezakegu: bertsioak
asmatu, letra berria
begi bat ixten du Arre arre mandako
Zaunkaka hastean jarri... Hor bete-betean
jolastu nahi badu bihar Tolosarako
gaiztoa dirudi, ariko gara hizkuntzarekin
etzi Iruarako
axaxatuz gero, jolasten.
Pintto, pintto... handik zer ekarriko?
doa beti ihesi.
zapata ta gerriko!
Tambin podemos jugar
Belarriak luze, hauek zeinentzako?
Pintto, pintto... con las letras: inventando
isatsa jostakin, zuretzako!
versiones, aadiendo
kalera irteteko Saguak harrapatzen palabras nuevas... En ese
beti presarekin. trebea ez dugu, Umea altzoan duzula abestekoa caso estaremos jugando
Abestiaren letra jarraitu eta begia itxi
haiek ikustean Para cantar con la nia o el nio en el regazo (altzoa) plenamente con el idioma.
Seguir la letra de la cancin y guiar un ojo (begia)
Pintto, pintto... ihes egiten du.

42 43
ku-ku! ku-ku!
Ran roberra Sorgina pirulina Txiki, txiki, txikia Xoxoak galdu du mokoa
Uztaia gora gora Sorgina pirulina, Txiki, txiki, txikia Xoxoak galdu du mokoa,
lurretik zerura erratza gainean, ikusten naiz kalean. mokoa xoxoa gaixoak,
orain alde batera ipurdia zikina, Handitzen handitzen, nola kanta, nola xirula,
ta gero bestera kapela buruan. hasi naiz handitzen nola kanta xoxoak?
ta behera, behera, behera txikia izanik
ta behera behera bai Sorgina, sorgina, asko maite zaitut nik. Xoxoak galdu du begia,
uztai barruan preso ipurdia zikina. begia, mokoa, gaixoak,
gelditu naiz orain Tentela zara zu? Bi begi ikusteko, nola kanta, nola xirula,
ran roberra po, po, po, po, po, po, po, po Ezetz harrapatu bi belarri entzuteko. nola kanta xoxoak?
ran roberra po, po, po, po, po, po
Handitzen, handitzen... Xoxoak galdu du burua,
Uztai bat hartu eta abestiak esandakoa jarraitu burua, begia, mokoa, gaixoak,
Con el aro en la mano seguir las indicaciones
de la cancin
Hau dok umorea Ahoa dastatzeko
sudurra usaintzeko,
nola kanta, nola xirula,
nola kanta xoxoak?
Hau dok, hau dok,
hau dok umorea, Handitzen, handitzen... Xoxoak galdu du lepoa,
Txalo pin txalo kontsolatzeko, kontsolatzeko,
euskaldun jendea. Eskuak ukitzeko,
lepoa, burua, begia, mokoa, gaixoak,
nola kanta, nola xirula,
Txalo pin txalo bi oinak ibiltzeko nola kanta xoxoak?
txalo ta txalo Kalean gora, kalean behera,
katutxoa mizpiraren gainean dago kalean gora zezena, aiaiaiai! Handitzen, handitzen... Xoxoak galdu du hegoa,
badago bego bego badago Kalean gora, kalean behera, Hegoa, lepoa, burua, begia, mokoa, gaixoak,
noren (umearen izena) zapatatxuari begira dago kalean gora zezena. Burua pentsatzeko, nola kanta, nola xirula,
bihotza maitatzeko. nola kanta xoxoak?
Kalean gora, kalean behera,
Eskuekin jolas eginez abestekoa
kalean gora zezena, ai aiaiai! Handitzen, handitzen... Xoxoak galdu du bularra,
Para cantar y jugar con las manos (eskuak)
kalean gora, kalean behera, Bularra, hegoa, lepoa, burua, begia, mokoa,
kalean gora zezena. Eskuekin jolas eginez abestekoa gaixoak,
Para cantar y jugar con las manos (eskuak) nola kanta, nola xirula,
nola kanta xoxoak?

Eragiozu Xoxoak galdu du buztana,

Eragiozu eskutxoari Buztana, bularra, hegoa, lepoa, burua, begia,
behin batera mokoa, gaixoak,
ta gero bestera nola kanta, nola xirula,
nola kanta xoxoak?
Eskuekin jolas eginez abestekoa
Para cantar y jugar con las manos (eskuak)

44 45
ku-ku! ku-ku!
Loa-loa Dringilin-dron Txinkirrikitxin Dilin-dalan
Loa-loa ttunttulunberde, Dringilin-dron, gaur gabon, Txinkirritxikin Dilin-Dalan,
loa-loa masusta. sabela betea daukat eta Bilbora noa. bihar jai,
Aita gurea Gasteizen da, besteak hor konpon. Txinkirritxikin eskolarik ez,
ama mandoan hartuta. zer egiten? aitatxorekin ta amatxorekin
Mazkelo bete aza egosi, txinkirritxikin paseatzera,
Aita gurea Gasteizen da hori, zuri ta gorriak: amantaltxo bat dilin, dalan
ama mandoan hartuta. berehala iruntsi neutsazan txinkirritxikin
Loa-loa ttunttulunberde, azkenengoko orriak. erosten.
Dilin dalan
loa-loa masusta.
Hiru hortzeko tresnatxo batez Txinkirritxikin
morokilore bailitzan, atzo nintzen Bilbora.
ezti lapiko handitxo bati Txinkirritxikin
barrua huts-huts egin neutsan.
Binbili-bonbolo tomate berdetan

Binbili-bonbolo Txinkirritxikin
senda lo,
akerra Frantzian balego,
Bilbora noa.
Txinkirritxikin
Kanuto
astoak kanta, zer egiten? Egun baten Kanuto
idiak dantza, txinkirritxikin kalera joan zan,
ahuntzak danbolina jo. makailutxoa. karruak zapalduta
Txinkirritxikin etxera joan zan.
Binbili-bonbolo ekarten.
senda lo, Amak esan ei eutsan
akerra frantzian balego, lotara joateko,
astoak kanta, idiak dantza, atzera kontestau eutsan
ahuntzak danbolina jo, Patatadun tortilla ez dot nahi amatxo.
danbolina jo. Patatadun tortilla
Kanuto Zizilindro,
borobil-borobila
zilindro, Zilindro,
niri gustatzen zait
Kanuto Zizilindro...
piriban paraban
pux! pux! pux!
Saltoka salto egitea | lurrean jartzea... (ekintza bat)

Saltoka, saltoka
nabil ni gustura,
salto eta salto
bat sartu arte.
Sartu dadila (izena).*
Eta biok elkarrekin
salto eta salto bat irten arte.
Eman ezazu buelta eta irten zaitez.
46 47
ku-ku! ku-ku!
Argitalpenak Publicaciones Dvda Dvd
Euskarazko argitalpen ugari aurki daitezke merkatuan ume eta gaztetxoentzat. Dena den, aukera bikaina Esku artean duzuen DVDak tresna baliagarria izan nahiko luke zuen seme-alabak eleaniztasunean hezten laguntzeko.
da udal liburutegiak erabiltzea. Zure herriko liburutegiak euskarazko baliabide askorik ez badauka, ez Bi zati nagusi ditu, bata gurasoena eta bestea umeek euskaraz jolastekoa.
etsi eta eskatu euskarazko liburuak, eta bien bitartean, erabili beste aukera batzuk umeei euskarazko Gurasoen atalera sartzeko klik egin beharko duzue sarrerako pantailaren beheko aldean eta bertan, hizkuntza aukeratu
baliabideak eskaintzeko (esaterako, trukatu liburuak edota DVDak beste guraso batzuekin). Horrez gain, ostean, besteak beste, honako baliabideak aurkituko dituzue: hiztegian agertzen diren hitzak eta esamoldeak lokuzio
jakizu Bizkaiko udal eta mankomunitateetako euskara zerbitzu askok urtero-urtero argitaratzen dutela bidez entzuteko aukera, ariketak egin eta zuzentzeko atala, jolasak zelan egin behar diren ikasteko aukera, abestiak
entzutekoa
Euskarazko Produktuen Katalogoa eta bertan informazio baliagarria aurkituko duzuela euskarazko liburu,
disko eta beste gai batzuei buruz, batez ere, argitaratu berri direnei buruz (www.katalogoa.org). Umeek sarrerako pantailan aukeratuko dute zein jolas egin nahi duten. Pertsonaia bakoitzak jolas bat du gustuko eta,
horren arabera, umeek norekin jolastu nahi duten erabaki beharko dute. Jolasek maila ezberdinak dituzte eta nahi
bestetan egiteko aukera dago, gainera, aukeratutako pertsonaiak umeari jolasten lagunduko dio.
En el mercado se pueden encontrar numerosas publicaciones en euskera para el pblico infantil y juvenil. De
todos modos, es importante hacer uso de las bibliotecas pblicas. Si la biblioteca de tu municipio no cuenta con ANIMATU ETA ERABILI UMEEKIN!
mucho volumen en euskera, no hay que desanimarse, puedes solicitarlos o buscar otras frmulas para proporcionar
materiales en euskera a los nios y nias (intercambio de libros y videos con otros padres y madres...). Adems, los
servicios de euskera de un buen nmero de ayuntamientos y mancomunidades de Bizkaia publican anualmente (en
fechas cercanas a las Navidades) un catlogo de productos en euskera en el que podrs encontrar informacin sobre Mediante este DVD queremos proporcionaros recursos para ayudar a los padres y madres que hayis decidido educar a vuestros hijos e
hijas en el plurilingismo. Para ello hemos creado un apartado para vosotros y vosotras y otro para que los pequeos y pequeas jueguen
libros, discos y otros materiales, atendiendo especialmente a las novedades del ao en curso (www.katalogoa.org). en euskera.
Accederis a vuestro apartado haciendo clic en la parte inferior de la pantalla inicial, y tras elegir el idioma, entre otros muchos recursos
tendris la posibilidad de escuchar las palabras del diccionario en euskera, as como de realizar y corregir ejercicios, tambin os ensea-
remos cmo se realizan algunos juegos, escucharis canciones

Liburuak Libros
Los nios y nias elegirn en la pantalla inicial a lo que quieren jugar. A cada personaje le gusta un juego y ese mismo personaje les guiar.
Adems, cada juego tiene diferentes niveles y se puede repetir tantas veces como se quiera.

UTILIZARLO CON VUESTRAS HIJAS E HIJOS!

Gai honi buruzko informazio gehiago honako liburu hauetan aurki dezakezue:
Si queris ahondar ms en alguno de estos temas podis consultar la siguiente bibliografa:

Haur hizkera. Joseba Aurkenerena, Covadonga Garca, Jon Zelaia (Gero argitaletxea). CDak cds
Ahozko literatura: genero txikiak. Hainbat idazle, Gauontza sorta. Labayru ikastegia.
Ume hizkuntza eta lexikoa. M Eugenia Markaida. Gainera, umeentzako abesti aproposak aurkitu ahal izango dituzue honako CD hauetan:
Adems podris encontrar ms canciones en los siguientes CDs:
Umeen berbak direla eta. Iaki Gaminde.
GALDEZKA liburuaren atal bat: umeen kontuak (IVAP). Bolona-molona, Imanol (Elkar)
Betiko jolasak. Oiartzungo Udala. Xixupika, Txirula Mirula (Elkar)
Ume txikientzako kantu eta jolasak. Bergarako Udala, 2001. Behin bazen, Koldo Amestoy eta Bixente Martinez (Elkar)
Gurekin hegan, Txirri, Mirri eta Txiribiton (Elkar)
Kukuketan, jolaserako kantak. Xirula-mirula, 2005.
Haur jolasen, Haur jolasen (Xangorin)
Kantu eta jolasak. Debagoieneko mankomunitatea, 2005.
Patata patata, Pirritx eta Porrotx (Katxiporreta)
Euskal jolasen bilduma (I eta II). Urtxintxa eskola. Kukuketan, Xirula mirula (Elkar)
Txanpirrin pintxona. Haur kantak. Imanol Urbieta, Elkar Urrezko giltza 1, Urrezko giltza (Erein)
Olentzero eta haurrentzako kantak. Susaeta Ediciones, S.A. Lo lo maite, Miren Fernandez eta Antxon Sarasua (Elkar)

48 49
ku-ku! ku-ku!
Dvda Dvd
Esku artean duzuen DVDak tresna baliagarria izan nahiko luke zuen seme-alabak eleaniztasunean hezten laguntzeko.
Bi zati nagusi ditu, bata gurasoena eta bestea umeek euskaraz jolastekoa.
Gurasoen atalera sartzeko klik egin beharko duzue sarrerako pantailaren beheko aldean eta bertan, hizkuntza aukeratu
ostean, besteak beste, honako baliabideak aurkituko dituzue: hiztegian agertzen diren hitzak eta esamoldeak lokuzio
bidez entzuteko aukera, ariketak egin eta zuzentzeko atala, jolasak zelan egin behar diren ikasteko aukera, abestiak
entzutekoa
Umeek sarrerako pantailan aukeratuko dute zein jolas egin nahi duten. Pertsonaia bakoitzak jolas bat du gustuko eta,
horren arabera, umeek norekin jolastu nahi duten erabaki beharko dute. Jolasek maila ezberdinak dituzte eta nahi
bestetan egiteko aukera dago, gainera, aukeratutako pertsonaiak umeari jolasten lagunduko dio.

ANIMATU ETA ERABILI UMEEKIN!

Mediante este DVD queremos proporcionaros recursos para ayudar a los padres y madres que hayis decidido educar a vuestros hijos e
hijas en el plurilingismo. Para ello hemos creado un apartado para vosotros y vosotras y otro para que los pequeos y pequeas jueguen
en euskera.
Accederis a vuestro apartado haciendo clic en la parte inferior de la pantalla inicial, y tras elegir el idioma, entre otros muchos recursos
tendris la posibilidad de escuchar las palabras del diccionario en euskera, as como de realizar y corregir ejercicios, tambin os ensea-
remos cmo se realizan algunos juegos, escucharis canciones
Los nios y nias elegirn en la pantalla inicial a lo que quieren jugar. A cada personaje le gusta un juego y ese mismo personaje les guiar.
Adems, cada juego tiene diferentes niveles y se puede repetir tantas veces como se quiera.

UTILIZARLO CON VUESTRAS HIJAS E HIJOS!

CDak cds
Gainera, umeentzako abesti aproposak aurkitu ahal izango dituzue honako CD hauetan:
Adems podris encontrar ms canciones en los siguientes CDs:

Bolona-molona, Imanol (Elkar)

Xixupika, Txirula Mirula (Elkar)
Behin bazen, Koldo Amestoy eta Bixente Martinez (Elkar)
Gurekin hegan, Txirri, Mirri eta Txiribiton (Elkar)
Haur jolasen, Haur jolasen (Xangorin)
Patata patata, Pirritx eta Porrotx (Katxiporreta)
Kukuketan, Xirula mirula (Elkar)
Urrezko giltza 1, Urrezko giltza (Erein)
Lo lo maite, Miren Fernandez eta Antxon Sarasua (Elkar)

49
ku-ku!
 ku-ku!
h au rr e ki n h itz e g ite n
h as te ko

la
La uk iz ko U da
na ko U da la
A ba nt o Zi er be Le io ak o U da la
la ei ng o U da la
A rr ie ta ko U da M ar ki na -X em
U da la ko U da la
B al m as ed ak o M ar ur i- Ja ta be
da la
B ed ia ko U da la M un da ka ko U o U da la
la A rb at ze gi -G er rik ai zk
B er riz ko U da M un iti ba r-
la
B ilb ok o U da la O ro zk ok o U da
da la O rt ue lla ko U da
la
D ur an go ko U
la U da la
E lo rr io ko U da te a P or tu ga le te ko
da l M an ko m un ita la
E nk ar te rr ik o U S es ta ok o U da
ek o U da la U da la
E ra nd io E liz at Tr ap ag ar an go m un ita te a
da la rb itz ue n M an ko
E tx eb ar rik o U ) Tx or ie rr ik o Ze
da la (L ea -A rt ib ai lle sk o U da la
E tx eb ar rik o U U ga o- M ira ba
la
Fr ui zk o U da la U rd u ak o U da
da la ek o U da la
G al da ka ok o U Za ld ib ar E liz at
U da la da la
G am iz -F ik ak o Zi er be na ko U
la
G or liz ko U da

Egileak BI LG UN EA
BI ZK AI KO EU SK AR A ZE RB IT ZU EN
AL KA RB ID E,
Ko m un ik az io a
ER EG I, Eu sk ar a et a
50
ku-ku!