0% encontró este documento útil (0 votos)
227 vistas3 páginas

Ficha 3

Este documento presenta una introducción al uso de pronombres personales, posesivos y demostrativos en quechua. Explica las formas de los pronombres para la primera, segunda y tercera persona singular y plural, y cómo se conjugan con verbos. También cubre los pronombres posesivos formados agregando los sufijos "-q" o "-pa" y los pronombres demostrativos "kay", "chay" y "haqay" con sus formas plurales. Finaliza con ejemplos que ilustran el uso de estos pronombres.
Derechos de autor
© © All Rights Reserved
Nos tomamos en serio los derechos de los contenidos. Si sospechas que se trata de tu contenido, reclámalo aquí.
Formatos disponibles
Descarga como PDF, TXT o lee en línea desde Scribd
0% encontró este documento útil (0 votos)
227 vistas3 páginas

Ficha 3

Este documento presenta una introducción al uso de pronombres personales, posesivos y demostrativos en quechua. Explica las formas de los pronombres para la primera, segunda y tercera persona singular y plural, y cómo se conjugan con verbos. También cubre los pronombres posesivos formados agregando los sufijos "-q" o "-pa" y los pronombres demostrativos "kay", "chay" y "haqay" con sus formas plurales. Finaliza con ejemplos que ilustran el uso de estos pronombres.
Derechos de autor
© © All Rights Reserved
Nos tomamos en serio los derechos de los contenidos. Si sospechas que se trata de tu contenido, reclámalo aquí.
Formatos disponibles
Descarga como PDF, TXT o lee en línea desde Scribd
Está en la página 1/ 3

QUESWA RUNASIMI YACHACHIQ :RICHART TINCAHUALLPA PEÑA .

1. Simichaq kay = verbo ser o estar

noqan kani yachachiq = yo soy profesor

qanmi kanki amachaq = tú eres abogado(a)

paymi yupaykamayoq = él es contador / ella es contadora

noqanchis kanchis amachaqkuna …. = Nosotros somos abogados

noqayku kayku yupaykanayoqkuna = nosotros somos contadores

qankuna kankichis amachaqkuna = ustedes son abogados

paykuna kanku amachaqkuna = ellos son abogados

Llank’ana = Ejercicios

- Noqa kani yo soy


- Qanmi kanki tu eres
- Paymi kan el es
- Noqanchismi kanchis nosotros somos

PRONOMBRES – SUTIQ RANTIN


PRONOMBRES PERSONALES
GENERO PERSONA CASTELLAMO QUECHUA VERBO + SUFIJOS = TRADUCCIÓN
1° YO NOQA PUKLLAni
PUKLLAY YO JUEGO
SINGLAR 2° TU QAN TAKIY TAKInki TU CANTAS
3° EL PAY TUSUY TUSUn EL BAILA
1° NOSOTROS(e) NOQAYKU PUÑUY PUÑUyku NOSOTROS DORMIMOS
1° NOSOTROS(i) NOQANCHIS MIHUY MIHUnchis NOSOTROS COMEMOS
PLURAL
2° USTEDES QANKUNA YACHAY YACHAnkichis USTEDES APRENDEN
3° ELLOS PAYKUNA RUAY RUAnku ELLOS HACEN

Llank’ana = Ejercicios
1. Noqa tiyani = yo me siento
2. Qan mihunki = tu comes
3. Pay p’itan = El salta
4. Noqayku qhawayku = nosotros miramos
5. Noqanchis phawanchis = nosotros corremos
6. Qankuna uyarinkichis = ustedes escuchan
7. Paykuna takinku= ellos cantan
Página 1 de 3
QUESWA RUNASIMI YACHACHIQ :RICHART TINCAHUALLPA PEÑA .

Denotan posesión y/o pertenencia y se les posponen los morfemas “q” y “pa”
PRONOMBRES POSESIVOS – KAQNIYOQ SUTIQ RANTIN
QUECHUA SUSTANTIVO
GEN. PERS. CASTELLAMO (Pron. Pers.)
MORFEMAS U OBJETO TRADUCCION
(QUECHUA)
1° MIO / MIA NOQA Q + MI MANKAQA MIA ES LA OLLA
SING. 2° TUYO(A) / SUYO(A) QAN PA+ N MALLKIQA TUYO EL ARBÓL
3° DE EL o ELLA PAY PA + N TIYANAQA DE ELLA EL ASIENTO
1° NUESTRO DE NOSTROS (I) NOQANCHIS PA+ N PUNKUNQA DE NOSOTROS LA PUERTA
1° NUESTRO DE NOSTROS (E) NOQAYKU Q+ MI TUSUYQA NUESTRA DANZA
PLU.
2° VUESTRO DE USTEDES QANKUNA Q+ MI RUMIQA VUESTRA PIEDRA
3° DE ELLOS (AS) PAYKUNA Q +MI TUTAQA DE ELLOS SU NOCHE
Llank’ana = Ejercicios

1. PAYKUNAQMI chiwiqa = de ellos su pantalón


2. NOQAQMI chilaqa = mia es la calabaza
3. PAYPAN chipiqa = de ella su pollo
4. NOQANCHISPAN wasiqa = de nosotros la casa
5. PAYKUNAQMI rumuqa = de ellos su yuca
6. QANKUNAQMi tusuyqa =de ustedes su baile
7. QANPAN mankaqa = tuyo es la olla

Página 2 de 3
QUESWA RUNASIMI YACHACHIQ :RICHART TINCAHUALLPA PEÑA .

Denotan demostración de lugar y distancia


(Qhawachikuy kay rumiqa = esta piedra)

PRON.
PRON. DEMOS. EJEMPLO QUECHUA
GEN DEMOSTRATIVO TRADUCCIÓN
(CASTELLANO) (Sustantivo)
(QUECHUA)
Este, esta, esto KAY TIYANA ESTA SILLA
SINGULAR

Ese, esa, eso CHAY PUNKU ESA PUERTA


Aquel, aquella, HAQAY QOLQE AQUEL DINERO
aquello
Estos, estas KAYKUNA HANP’ARAKUNA ESTAS MESAS
PLURAL

Esos, esas CHAYKUNA PUÑUNAKUNA ESAS MESAS


Aquellos, HAQAYKUNA LLIKLLAKUNA AQUELLAS MANTAS
aquellas
Otros
Aquí KAYPI KASHAN MICHI AQUI ESTA EL GATO
OTROS

Allí CHAYPI KASHAN HUARAQA ALLI ESTA EL HONDA


Allá HAQAYPI KASHAN ALQO ALLA ESTA EL PERRO

Llank’ana = Ejercicios

1. KAYPI MACHARAPUNI = AQUÍ ME EMBORACHE


2. KAYPI HUÑUNAKUNKO WAYKEYKUNA = AQUÍ SE REUNEN LOS HEMANOS
3. HAQAY / HAHAY WARMI LLANKASHAN = AQUELLA SEÑOR A TRABAJA
4. HAQAYKUNA / HAHAYKUNA CHICUCHAKUNA PUKLLASHANKU = AQUELLOS NIÑOS JUEGAN
5. CHAYKUNA YURAQPERQAKUNA = ESAS PAREDES BLANCAS

Página 3 de 3

También podría gustarte