De Tecnologias da Informagao e
Comunicagao a Recursos Educativos
DDESCOBRINDO A FERRAMENTA GUE MUDARIA © MUNDO
CComece! a pensar que omputadre podiam vis serum novo mo para
eens no comego dos ans de 1980, quando mao pasta de pleats
‘ios de car pouco amp e caren de ato vil A oss,
Ime fo! proporconada pos oganradves dem ds primis programs de
‘ting edvent dif que err a CRIED (Cer de Resurse
{6 Inlrmatca Educatva e Drtiional)” Nzo me sonar por casa Sit
Tinos habliades informs, que no tm less do so do teins
‘ote da Uniersade de Lore (primeira gar ode poe acer dite
Tames una bse de dads iformatizada) eo coekacimenta uate sxcusho
‘Suma dis exerignie mais fcnantes, educate sb, dad
informatica que vem daa mins vis O qe o evo ame considem fo
‘ina pst ante a former dos professors do ensino medio ees teres
{emu inact edocs ©'3 mcborin do exsinn,Tmbean me pecan gue
‘Spfundaae meu conbecmento sob o wo do somputaor coer ae com
Ita prize interes. ofr e anda ago aha specu do pot de at
esc) ds aio de apes informs, mas fambem ga permet
{etic era, nine scl do que resent pr a sociedad a neo
‘ago de uma nov feremeata Neste cas, com um grt de vraiidade
‘Ua sed ema relsconadot como deseavolvimento dos computa
rere depois ds TIC (lemoogie de Inormagio © Comsiagio) ~ctOu
‘sink craiade denis oprintee meat. nleteaevee doris com
{Stes apaelos padi elente consul para oencontro de i para
‘on pablo da aac. Comeci pereer que sopra erate de
{Soro abet tomavaadeplivel a qualquer pengctn de esinoeaprenth
‘agem; ov sj, o aang tecolic qu moginara no iia de me
{USto" como fs demonseando se ~0 tango ea mehoria Ga soagh, Come16 Sancho, Hema & Cl
eee eee ree
slaspemmten as mew seinen ts pe
ran ta rtrentnm omc
iia pera
‘Seis siiagadthtsermanesnti tec cute
‘ccampo desu inte dun tela stn co cone
inte thane rem
Shades,
herent rts ace
sniper ists te anu ore
Sapiagenenesee
GE ee a eens
spans entt reese cee
olcbaayhetSets src
oman nett eta oe
SSIES spent haem nero
O-CARATER TRANSFORMADOR DAS Tie
{Como srgunetamos em tats ater (Sno, 19, as nvas
‘ccwogt de nfrmanccamunzaso, fore Sanat LR
195, rate Stn
in princi slum ae en (cos em
‘anon Sa tm cseqincatigtanes a ese eee ee
‘ori mgr, andanenloucbotcoc ane eee
‘numsno. Ese proce,
rosso, scion com @desemotrinctie scene
{seta ameraio, te penn incopear exis efsnson aera,
{he chamamos de svar Vypti, 199). As ors tapas de nace
‘So apensy ampli conseraelnent te weno de pk ee a
Tecrlogas para Trastonrar a Evagso. 17
‘eno seas de amazement, pti acc 8 informa, inpusonr-
{oun dsevohncato sm prosedttes do ccbeinemo aie
intro gar mofo mtd come ae oe
setae petal) Nets nomen, arm grange imo de
{ao et un ps sero cberespo a ada do mundo comet edo
‘teal mame ge prcamene oma Se cna ono erin fscomente
‘ov aingsem
fs psoas que vivem em lgaesiauecidos pelo desermohimento
‘scoot para ver como a expat ¢ «generis
{ns raalormarom oumetone spel david, lace angels pes
fm que mua gente nao em aces gun pote, relia ot tweone v2
{Sr otrs nec do endmen pba ropa pels ie ih
fade comunicgo, Aida to iadonas como 3 apruturse vra
rotndnent stad plas TIC. O mundo do abuho. dt psu ent
fd alr e dozer pasioa po raaes tarmac na hs simas
dca. Pratcament ods as ocpies Se transforma gums espe
‘Scr, crt oan sim qi cena cm complements
‘econ.
‘Nemo cco, também howe profes madigie. Virumsc
tar grands companied experi de matte rita (pete, ce
{ride cc) ou prodatos manufrs empresas de noragio ©
Comuniags OMcrno Noi, IBM, ec) ¢ os arnt congamradas i o-
‘monaco (Dane, CNS, ec) gue mma rsa de seams © do
de cosierre even que a cave do sur doar nova empresas
"oe penn siae capaidde das ramenar uc posusem
otbam As plies moet, asocmer-adorse defes Cee engs
a eine mre erm papel fundamental na config dese fem
Ieno. Meso gens, humans, cstumemes reer apenas a agen Mls
Spero dee aconteanenton comple. Assn, o compare se fo
lop asociad, soretdo ere, tomarin-e means prods
Gh traformam 0 que team, ou gu foc, 80 capac inure
fret o que € pose arn cu indore Por exes tba 0 eso,
Iriver or aor rit rede de eoltragt. Dal ve fecnao cert,
for ca tx be me cual, qu fam coco ei 2
or pod loa ue permit vansormar 9 esol ta
Toroaar alc aga nunc tected normag0 «com
ato a congas do mundo ata, meso qu extant scapes on
tvapas todos or doe ron Det, a minds emo
“Are ks qos profs deco anna desde o velo XVIE= Os
‘omplewsfentmenen cis que contguam chunada Scie aoc:
‘nao foram extdndos por soilogs camo Castel (1998, 1998, 198).
Dire atres demote portant ied TIC 30 dese18 Sancho, Hemander& Cas
inet a fn a formas de pend de ela de consi si-
eas ¢ valores no muro qc nets (Dichinghoms S008 See
ecco, cy 188) Content ee
sempre ¢ posto,
‘A maori is pesos que ve no mind ecoopameate deseo
gm un ae em pocdentes nfo, an sons gt
halide edo er mcessrosparacomere onemcsobecseaan Nes
igo de bese rqeras aumeioscxponcacnents oe an ni y
Entre «popuociomanten ukides esau: Ar TC
2 peplcio mtn «ape ts dengue sevens A HG
{Saracen ara 9 deseo da inlets soca
‘Todo este predmbul susents do agumeres Wiss
eee
sic me
reno da ede ws meses
- Festi meeomeueprerecanenunee
‘Soni commuter oun
perio erage
Someamatceen tre i nos Sm
Sincncns tae perenne
irate hangers satu
eee rete ce
ce tia sere ene
ices cere sna
SiS Spamalante, ied Mane tnd
* or qe pend cio de programas dents
onmputdor nas als, mara dos pate un pesca eta set
inslente ou snedia? =
* Oe pres muda pais educcionl ena eas pars que
plc ans pudtsem ents eds coulis das
‘Apne manisouos oinosaso sas sate sas
se gt TI ae cap om pepe
2h ln signifies am caro pedangeo suntan ae
‘stoi cogs materi dence en pose
“oeroeaas para Trensformar a Eaueaio 19
asic AEDUCAGAO
‘0 smb ca cacao, com suas earactersties expen, nose dere:
én det os tens isa no gue eter bist IC Beste
ah antes fot fede pes TICs o cone pl ¢seontmico que
cu demaveNanesa exes. Mie ena oar nace Sk
‘Epona lament cad pels oto, beta 9 soa es
{gat Os csr de soa das einer ens je sto mu dite
$25 is enn plop fronton © copia, enim ato 0
Inca vio © os dopa sr de forma tapes fngho dos ma
[prom que decom tm pan hin ar expr sins menage
‘Sciisteuseaumcrndo mundo or ends lao aprender eat oo
{aos ns compar um vido os computor Exo dex
Ivins linggeiioadsscm seu smc lhc anton mi oo
{ore dom ingangem tesa como aaudosul” A grande erengs €
{eco romedr dation a orem um spo min eps
Seer cane)
Sa qua etre sal eet la pode iar
er im tts petanas tered ceca iri as teceogas
sini doinforagia eosin o sow eran tars opr
fBrvvepenurc ator gedvain Cuts como apumen emu ab
[Sune Soni, 198), ira recete es dacs os eh dep
Imes ropes de tps cumin genase sv da
{peu eae ( ve de bo ao co oso propria compat
{ad Devore at probit scan 4 ce 2s trp
{uso bsnl xem aoc melon econ poten oa png
‘Ste ntepago on roceans de enn pendngem
‘Apna aidcs pre sonar os cnt de nism
corpo cals deride fama ocunigi pers
sien eae ign sma megs
to profesor im on sida a compa ante
1 grenigen do ns css occesnie coat a xe 50
edo ins so minortaay (Cuban, 183) Come open paces po
rns educatvan em qu se conadcram anwar reser 0
‘odode crstraca do comhecmenns fms serotrs e lato € ©
‘el dcomnade nox proceed eno sprendaapem
En uae str parent prolematin em manent em
uct sla en defen ded apna dren ar et
Sf heme cada, De um ln, tener opncnr teracion
{Useuo, OCDE, Comino Europa, ct) aivertem sobre Inport Se
‘Soar lou Soceade do Conners. pou en Se120 Sancho, Hemande: & Co's.
tecrs conn ohn hse msc
wr ie a
icici ofa ocnmatner arte
rca eg pena cp
ir arn a reece
Be nat me pserenrens rer
cnr i cet wen pr
oie ner riercncmenecnsae
cee cnn
foc hac eeepc
SR Seo cree acme
ine em areie ineotn re
See ee ron cn
Seo ra eae
cious erin men tei
spectra sot erent
See ee crear nena
‘sua propria transformagio, ‘ae Pas
Staten stceymnennengeapaues
spantiansttanml nestor nantes
seonttnats geen catemuen n
Siosbanatatsg eeemtemtnpecemraio
“Sonar eahspreernemnnnnsii
aches crm erences
Snr entoteen"s reemnereonre
‘Saepbane stesso mee eo
meccanencteel ees tn ac
sessment oe
Sousa edge ae een ony
snares tare
‘© VAcvo PeDacéaico OAs Tie
No pensamento dominio pel chamado inpratvo ena," tend
se aponsr que as tecnologia digas de informa ecammnagio st
Tecroegas para Transforms a Educagio 21
ports pees Conta, inci a
seznrante cermin Conn enna
cgi Oconee cee se
ee rae tet oct ee tence tenes pe
wee opriva tace cae cpendoen peek ee
eect omen ts chr ene
ee oe aa tes ele Bi ore
cons tna sea ica poi tes la
{riven cate eects oor mone por occ
peer errr ieee triton
ae reas crema
ee
cae sonia es un poe ple a
‘etic paar: tune vba n poems
mite pala de oan pone ea a
era inaneshinvatie sewstases eerie
charm eras ame ses se wages mora Bo
Sovaatinen 00s vd operas
a tm ae nee ee Scots pes
Iams ems ne
Sout ops aa
ren woe ogee Cre ‘¢ do ensino, que ae °
evens lan ain cies tae ar Sano ne
‘Site tamer ae tO opt a a pr cp
‘iets aman hi mses ents se
‘rps nme tapes sgn
Src ng de bien spsonenremgno s
‘eh ble yout in cnn separ: tap re
iknow eon a ar erie
‘io ttlinn mp Stn ste
‘Thon quem core gee © yeiems de spending ri m
cal olen ot vies prc
iSonic rch gue np
‘Sins pgts nepal pan cms int oe
‘rep ara probemas de magi erodmato sins etxse
Sepoenres
ne cides ques pndagem ss ne pas,
rocaanent sen cen Jtipsos oem eae
tein mots oon em ad Sera hv
‘Erma ialine ano eh feng: spn oe
‘earn ¢aee pemene nner sap sek
docs22 Sancho, Heminder & a8.
(que mos cs oda de adapta das TICs diecentes pepe
vassobeo casino ea aprenden € gee smesmas, io represatan un
rove paroipma ou mocelopedagio- Asi, protssores expects em
“sora teem x adap tas propiss cengs sobre como aeonece
Sprendagem. 0 desta € que os profes a edacagio madem Je ied
{0 su forma de concsher © pr em pit enian ao dscobrir uma 0%
ferment Como mosta a hstria da cao, a amiistago es pre
sores eostuam inroguir meas cnesadapando-os& ro pres fre
‘dscnender ocmnds em verde qucsionar sus rng, mus Vuss imps
pen rele, entarinplntar ous formas de experiencia dee
Ai residem o prin osteo para ue ec € os profesor tiem
pari edocativo dus TIC Porque exloar 0 potenial duste conju de
‘Sena rconhecre adores eductvas qe, desl 0 rn
lose XX, com o movimento da Escla No cnucm cow eee
‘bres importa de repeat o papel dos alunos 0 coabesnont, a also
" comuaia edeatia ma mel ds proceso: de ensinoeapremiagem.
‘eto coo mss epetidament a peas (Becker, 200; Pegs,
2001; Coal e Simpson, 208 Wikon Noa © Yorker, 20, ei ou),
‘oe pina obtaculos par desenaer © penile das TIC a0
‘rznizgio es clara adn da cao A maria dan ccc ds pas
{Scnolopcamente desemoldos fem ses a computadorse ntert, mas
{pena eduido nome de professors os vlza (Becker, 201 gum, 200;
{Conon Spun 2008: Wiba, Nota e Yur, 203). Alen dss, proveso-
4s que utlzam computaores én dicalade em modi sas pats do-
‘teres expat sarees luton. De fat, 9a is TIC por siesta
‘io produ magwnudangas que muitos imagiavam (Caan, iach ©
Peek, 20%, Cuan, 2; Seofele Davidson, 282; Ring © Kee, 202;
Kounan, 205; OECD, 21: Sancho et ay 208)
'Ar TIC sto usa nuts ees para fora srongas existe sobre 08
anblntes de eosin sm que ensna expat, aprender ¢ scat 0 cones
‘mento € 0 que coat os vtwtexo (Cun, 19%). De ao, o proesores
{Ear um pape fandamestal na rade determina que pal rear com
"TIC em ela (Broan 1998 Mercere Fiche, 192; Sebi, 188). Con
to, conforme deonstrado em un projeto europe de ue vanes eta, 8
‘uldads par queso da TIC js motor de manga ea ut
‘spniiqoe wma melhor de esol sto mules ede ddeents pos.
[ALEM DAS TIC: EM BUSCA DA TRANSFORMAGAO DA ESCOLA
‘im 20,2 Comisio Europa, mesmo som te competes de pti
ducal cob um peoeto de posse desenvolvimento denoalhado
“eonoogas para Tansformar a Eatcacio 23
‘Bea do amanhi come parte do V Programa Marzo de Pesquisa edo Prom
tna das Tonos da Soiedae da Informa, A des era doverabee
+ Ambicnes mips de prendizgem e materi inovadores (acu
‘So acess foes de iformagso distant) que podesom Spor
‘Munitar process educates elntrags Soca cnte os cud
tes osprfesores a comunidad escolar
+ Aprendiapem de ada copay de ord superior rena
fSmentar a autonome ressugto de prblemas cot
ao em grup.
+ Apes de TIC fess de tre com um cn revel pis aren
{ara poasbildade de ober ecus dtaaes da eal ede cs.
(0 proceso Schl + Mae guru sera infos pa contin eco
1 do aman foun ds projet seleconados em od «Europa
‘ doservolvimenta do projet se baoava ns comsatags de que aio’
os programas ittuconse de informatie dco ete seus ergs em
‘our a esos de compataores eno melhor do ass, ofrecer aos de
‘ormaio aos proesors para spender ult determina pices Com
tu, na vader ene nfo consieram as nsec das excl i
tages dx ata curl eos temas organs enon now fee
{40 TIC no proceme de enn eaprendzgea, na signi gue iodo
{is T1C aa escola to romove formas llerativs de ens aprender, pelo
‘orto costuma oor etutras reoienes do cote do cure
Jove areas de pote
Po io, 3 ta prj, ensues em cont prs
+ Promoer uma trade manga pedapipceecnokiie mas eos.
* Ofereor alterotvas para sopera as linltages que delta a me
flange e+ metho dos ames eda
+ Gear desenoter ear mambiote dees yprendage vial
+ Perum ne vgs anne eat com ae
Io esi ete Ms ur wm sium infermstin. no aldo pj. te
MASS vefere Scultur da excl, nance de peeiage. Por 0,0
_ojeto conto dese opinpiocom uma ie de wagesinoradores important.
"Apr ds conespe do prostate romper deliberate com |
‘eon separaioente os chadres de progam Intormdtices, espe
execs em edocaio «ce profesor no caso do eso mi, Com 0,
‘qeranos imi dsconiudac care a expense nessa a,
‘Bult els de TIC or descrvoimenosoercdoe pels informs, un24 Sancho, Hemindae & Cols
dos ators qu, pra Rowse casera (198), expe o fase na
‘nau docestenloguncnSlrsorerreans Queen evar gore
{Sontcendo com ox tana ifomson que mmc contra ou Sais
{Ec ex trnd sobre anes de pene lade
‘om rp dos protec ona sa, ey gets
evar qe ovat que prpavan So projet se coastesen wo
‘ns, en sectors a ean Se toe Ante ate
imerament 0 prio de peubae Joes uct fcr com quest
Sloane porn se pp cami pes ¢ mcr
‘Como pomever una madsen cm oon das TC um po
cess comtirun abe impli partes dd bm pt asm
cua, pares dor poesres do crino mee ao poet aoa
india pam tional: ara pe aor parted cos ou fede
Scho! adeeio dsc tina do gurant sprigs de vn mine de
ote que assegnae ie ect ataadr do pret plo nes
‘fo coson meio cpl cmp despa
Panes pra evar qo tt or ro das TIC fos extrac,
como em mts outs pron er Capito) etd pte qa Sa
ava alo tet com shor arn qu se eet cone pasted co
‘Gado cris deco
"Ari dss Preiss 0 objet o poets foram sim eipulads
4, Manca, deseavoer¢ wali un ambiente de easino ¢ apni
gem vial Soo}# Micros) spat da nterago das TIC
‘merpentee de perspctias conterportnes sobre ein pen
‘gmp areca we desenvohe ob onesie.
{onc abides icxtionpors a socee asl
2. Desemolveparacanente eels ora ofa) opiates
simbols par ode preven devo quanto uo wo dae dat
{TIC oa ata de comprecaio da compicidace ds cols
23 Fivorecer a aan do amet ela pars poder tbrdar 0
‘ema do so das TIC as cco combs me ta es, mete 8
intra adpta a IC meena so
ta lara de educa nds com pepsi pe comast
spend dont is m me
(0 RESULTADOS & AS APRENDIZAGENS DO PROJETO
“os 8 objets do projet foram lends de forms ssa, tan
‘opr im Erp oma ah parc
nt projet, deseo sate de esti de aprenizage
sce com a iar da we (Seboa+ Miron) que pene eet
“Tecnologias para Tansormat 9 Eucanao 25
erent tips do ria oducts da coasiersds rans cetradas
‘ns pase nos profesores ecniqucias por um nove ambiente de ape
‘dango at mau incvadorat~ vlna rs pou ea reslagto do
blemss coe um alo ran de colaborass. © projto mo lec intiigos
profamorera un osm de uma determina mci Estima
"ntenties de inoaseo. Owe do Schoo + icocoxos comes 9 aE AO
‘ass para a color.
‘0 proceso de desemavinento do proto como um to, da ans das
necesdus das excas intepag formal do sister informatie, prinee
os cin itt do conse Usps 20 que form Rede School
‘nem dogo euna reflex permanentes sabre como e pore zat
'S'TICcon sentido eductv, Ese proceso dain e rte gerado ete
‘epareipante do pojte positon defi searacertca pricpas do
“iene vial (Scot Micron). Contd, ores i por.
fnter dee pce foram o conju de etl dsenolies em ca
‘hia part pomover midangasfrdamentis ax pepenar dos tito
{os profesres sabre
+ oguesiqiicaesinar no culo XXI;
1 inert doce;
1S papel dos roses doe alunos no pocesso de aprendiagem:
chor mancre de sinister emp esp,
+ Sue e entende por canbucnent escola
* opmpel dicate guages teu Yul audovsa,nformstis,
no easio, a aprendzagem eo aceso 20 saben ce
Teta so a9 dienes do que camamnos uo pojeto de tecaologias
nanan smc, Tod ess ormentas ogni wad ara Com
figura aempenniaesaur que consol gmaica da escola (hack ©
Tobin, 198) weno ive
Tinea, um do sv do poet gue se visumbnon com mas
«1 €0de force a noma das cela Apes de gue pa ons
‘range ete ojo, qe poten sborda fem Jo a daw TIC par
‘ds res omens dec de cover janis divas © sodas de
sv efortaghadaescolas eeninn més exe no pena
‘Suno Flan (1989), rai de ses mas arm mao al ccs ©
Jnpacn do ae permtc um pojetocuropeu de ues anos de duran Cota,
{nse retahecendo que mo pudemor mga x soln» pa de Sa
rf, consumo cola em pata nos perspec oraizatvase sib
‘Sem delcrmaades pode david exer 1 fo posel durante 026 Sancho, Herinder & Col
‘stud pte mediante 2 adapts da nvago encedades a es,
Sin somo espetando sas ones e pousaidades erent rtm ss
Sobre mdang, diferentes cur empecate
(Os piacipis proteus wenticnor a nplemenagio de none pr
pects eensine capendzagem iasorporanda ws TIC vo coon
+ exectonses nels dos cua tunic
+ regs ds pri smite,
+ equemssornzatvs doesn (aus de $550 mins,
+ tgaiag doexpgo aces on computadre,nmero dee
antes por aad a
+ ontemas de formes pemsanate dos profesors que inpsdem a
SBodangs eda " ne imest
+O conteti dsilin dos curteuos que dfulam as proposas
‘cambiar prencaagemtassta cm pote
+s eatiges u organiza de epost
{ata de wot do profesor para to nov metodo
1 povesautonomia de potscrese shnos
ates temas, ge fate consitem a a ai dua eso tal
«que sto uma combing deep, forma de pofesores, se ses
‘eturoyadeguatse predspsdo de todos ce enlidos pars omen 2
Iadangs,esteram Sempre taba do projet, como scone mi nits
Inoradoras que tentam utepasar a supercede
"steconjnto de refleese es areas projet Schoo noe ev &
‘ins pate deste eto er gus, po inert se Raut MeChntoc (200,
Fesumitemasoscleneatosquecomeranceiprecndei para uti cs
‘nera st TIComocunor eds gu lgum aden ofan Soper
‘doo eres um coun de pergontase reas gue podem ser teem
‘etormr dees com eago imeodugso de TIC no gran, eso fo.
SETE Auowas rua CONVERTER AS Tc Eu MoTOR
DE INOvAGAO PEDAGEG
Como demorstram projets do tipo Sabot, cin parse mis ara
que a esttura papa nua enol tual ao aa ego
pire incorporago is TIC. Sbretude sspere ue soa lize signe
tro pnt cm cme mo mie ps son =
Tar cnet eta questi, Rober! MCinoc, profesor da Unvesade
de Columbine detor do Isto of Learning Technologies (hip oywv
‘hive esipulou o que denon sete ssomas par tc, com le
To
Tecnlogas peta Trasfomar 2 EaucacSo 27
0 utiizaggo educativa das topologies de informasto © comunicagio
Faecitock, 200),
Sts propia exert, depois de partcpar durante was de 1 anos de
projets education milionirios (em dite) para fomentar 0 uso destas
{Gonoigise melhorar as presse reslads da aprendage 0 vou 8
‘Srlusao de qe, em tno proto, apenas rs eumpido opie ao
{slat 8 recssidade de conta com uma infest fret gue
‘colmente posse a utizagio educa Go computador. Ov sj, € mais,
{fal constr endo pra comprar equipment co que para tansfonna =
Soncepges «pts edseates.
‘Rest sto, rrsremos os tomas propos or MeCintck, cto
no em cada dele guns quests su scm lees aati
tops cominSene a anal as Waafoymagies que seu sstema edveacional,
‘Strolscclesmesmos trim qe stordarpaa gue us dis TICsnicass
Tenamelhor a educacio Fsploraresas outs quests decrreatesdo pro
‘eo, deforms Indvidal ou clea, pode Ivar os profesores 0 pessoal de
Sminitagi, oF especalsan em edo ea max es pu a uae ©
‘ntenderem a pecblomalewseducasonais da acl sera ute pars oma
3: deces quanto snecesidades de ormagin, cogs de abl erat
Se pcrstis porn a itera eit das TIC.
Infraestrutratcnoipcsadequada
enc que toda os ls teoham uma conexio dens velit com
«rede ada larg (WAN) por meso da ee el (LAN). Is igen impor
tant ineatimeno ecinimi,especalnen il para ples em dese
mento qu en muitas tas neosiades Eta corsa evo 9 rap
{Hinds ssn cre senso de destin am vom conierivel de recur
tos pars compra de urs tenolgia que procsa de manutnsio constant €
‘es desta em pouco empo quan tants eco cao peal care
{Ce de forage, iar vers € mal remunerado eo tem omininoaecessro
ior de qualidade, mater escoar bin, ct), quando mula cn35
‘sem em suago de extrema pobreza o, mesmo gue postr i aol, no
[omc ae condgdes gus es pemitan spender mal do que o stiamente
‘esetro par asobreméact,
Po no, important de pesscl ds administra eat asequpes
ctv on pone easels de pl farerem pegunts com!
+ Noss esa cont com a cndisesminasnecessrias pra poder
‘popcinar um abn eduetvo que menteos process dare
{age Ge tds os lon?
+ Com pasem onic se TIC para melon pra de ms esea28 Sancho, Hemdnder & Col
De que conigies nos escola nests para contr om ana inf
‘strata gue be pots comerter ae THC una pose frame
‘tucatie?
De que cqupamerto informstco nos escola necesita pra arent
‘am wo nto-sporddo das TIC?
‘Quem procures propramss nfomstions neces par ara
‘tinge dor compatadoreserealzara manstengho¢ © stuan io
or equipments?
‘Que garantie exste de que fuuramente sed pote aus o& equ
pment?
Ustizago dos nos eis os process de eso aprendizagem
“Avoca dove intra men pra todo oat moor
aye do crus isometries HC
‘temo foram sands armed wn wre ac
ba (proamat pnd eye) ou os crea em uma derma
‘npn de camino aphaes cnss Ma dcT éemcoe eels
fm dues conga oh cms om esi et sans
‘roi pe
Seal © cone as TIC mein pads de emin, 6 reo
eo es sobre o cues co nous canis sie DS
‘mopar x mete proven csnssspendagem Eo ose
‘ins rs pos suas ena por ee cna,
agree eemcmaree
«Sey ons ein et ame meta
Seen as
mer
a sng ep nt tot
‘rStenareemerms ms Ue acete
Beet estmagnonsper ncn
ee henmadmaseaes
» Siheiecneye aetna nema
Secuematasomn armas sane,
cee
«Solna node tn
Sretulnkestpte ss a
Tecrlogas para Trasfonmar 9 Eaucacso 29
Enfoque consrtvita do getio
Ati de nvce mins nena deve ser eld io de un inp
ico iia, mas de sea de ada que spon mata dn
‘profes send enfue contuit da oo, Mt de 30 ans dear
otsobe inoagioe mudanaedacatvs permitem amar que c docentes or
{amar implemenar com dfcalade ca sli, nto ser ge fag
sae Dee modo, no cso doula das TIC como em quaker inovesso
‘quequcr ultepasara pete as rita pegs, purece mascfetno
{penta esp slats dos profes do qs impor ax abe date
‘Soon d mitra. Nos assem qu os pofetore exepum da formagso
‘ts onde qu hes porta grants, os projets em ee
Sideam a propoctins dor docentes, sus conhetanentin pda, 85
Chntrnuigsere tm mesos resistencia robbins de Gio
‘do que acts que concen os profesores como mero essere dpe
‘ius laborads por euros Pots, a importa de So pegust
+ Ou ahi a esa com clas intadagSo dae TIC
* Ouem foram os protagonists, quem suentou seu pode autre
exo c quem se seni xls ou margialiad
+ Que tipo de ape a procesorsrecebom a tena romero uso dat
TiC em san sla do aul ow rol?
+ ANE que pont a condiges de teaalho dos docentes thes garantem 0
tem e energla nocesdela pr agit ormacio ie hes perm
Vislmbea 5 pesiindes edoatas das TIC, cs exec roe
tow eden incor?
Alem dso, uma pespetva de esto consteuvista napa eso t=
«in que espondrsporunts Fondaments om
+ Nossa escola conta com um projet educational lobal que respanda as
Pecstdades formats din alunos, ue reflta ums psio exp
Sobre o cucu, o stem de eso, oso do els salghos €
‘gas, opel da wag e lagi com fran?
+ Considramos 0 pojtoeibealy uma fermen alsa pac gla
eta tmade de deco 0 um mer requbo utero? Qua a
‘Somseqoenis de sitar se em wma oats porn cat?
+ Que ppel em os professors, os lanes os amis cra0 exec
odo projet Scene?
+ Constramse se desea sabre as TIC pute sot deste roe?
Como se utlaam as TIC pare fomentar a perspectiva de gestio
‘sonstrtvia da esol?30 Sancho, Hemérer& Cot
(Como most «Fane 1 plane per ae aera da nfomastio
‘exgeconierarocomtento sca do enn paper tomar dss sobre»
ropa estar ds ol, conepeao do crc, ppl forma de oar
‘Seco, 0 papel dos crates memos da smunidade eclos Ssras
‘de comonicaso externa ertra, a cracls don cursos noms ©
‘como crsgui-lov odesrlvineatoposoa profisonal os pesos,
ste conan de decses qu elles erate ura dn expla om um sent
sdoououto€ abuse da getio integel da excl poli rig pln
{upuo de um projetoedazaconal compara
‘Nest proceso, 8 propia TIC poem convestrse em rourso de grande
valor pra pesto As plcaes quefactama atamentoosrma=nameri
‘tratmisco ea recperacin di sformacaosinpfcam otal de sua
Zaciodecocumentes, Je aboraaoc uliagsg de base de dado go omer
tam roca de informagio relevant ease osdierentes membros da Sonn
Soden,
1 eee de rlomape «carancgs
‘torent heres pas operas
+ led om ale pms pcs
1 Renceupar car an
oe
9 RE ame
econ
+ Reopens oars 3 apn
Shem
FIGURA 1.1. Prejonent nga! de ee
Tecnlogs para Trnstoma a Eaucacso 31
© exablecinento de um sstema efetho de watamento eyes 2 for
‘magia ¢ 4 comunicaio ene a direyao os profesotes, saunas es fais
configura como om pase Tundsmentl par que 2 comnidade ede
Como tov Dont das TIC as ude pulanamente no proces de
‘ae sprenaizagem,
Investment na capcidae co sluno de aqui sua prin edscasso|
Acco plain tia dor cur tomlin come um inva
men na capa dos laos de adr sua pipes educag to. MU CES,
ened cducagin se concentra mo reals dos rams, ai So Goer ae
Tad ie spremazagens ft polos lune. Asrformas do ial dp anos de
1190 os Estados Uno, po Canad, na Gr-Brtana enema red 0
toda edciSo a comparacte dos ela lo pels aaa em as pe
‘padrnizadescequiaram a mslhoristiplemcntagi de un enn base
{Gosmacs de aucens. Esta endeci aumento a presi para gus profes
{cre aluon so cncealte om pater nt prove,
su prspectv lind estas aon ensino ai conta iin
<4 tenia pts om invetmento na stones doe ete pur
eencarss edu prague psam apr erguntand eespondendo os
‘Satin education formato de sce ta Por bx, deve pergt
‘ova fang mas genuine fuamentl do eso obsgatilo?
{Como ilu noses cones sobre sa fugo udamenta a hore
Se on pea em te eso, como qe imesiha
+ Qual prs eo pla esponsbidade ot also m eu pps
proceso de prenizgei
+ Como nos ena est conteibuiads para 0 desemaimeato da ato
‘oma pessoal, emocional ftletal ds anos?
+ Ouecirateries pedals evi uma tang das TIC que est
‘ass segue Jo alan dead su propria eda?
+ ‘Ag que pone ecm que went legiagovgemte permit soca em
‘rites proses dees eapcndzapem taseades has TIC ge
‘onto eautoromis do alan?
Impose de preve os reautacos d aprendzagem
Os educadres deve abandona premade podem pv oq tr
prea un bom stulaie como resid de una caper env. Ate
‘tncade extatlecer es mas de ensin como objetivos de conduta 0 cond
finales de proceso," una sorters de tshaganbasados em pros232 Sancho, Heménder& Cot,
de pople canst em ques pede ao alo gue rept dds const edi
‘hes presiamente memorizados ou compecendk co ei em profesor ©
$comunliadeeducataslusSo de que pone pent a gue dove fr gona
dour tom sudan como resado de ma esponinc eda
Tat stags0 sue nee nos processes de aprenage marl por
«sta cong Locos tabemos eres eno ue auton sabem ©0406
Slo capaze de respoode ou copia uns roa) eda defer seni qn
‘doa experienc pediogea dos alos no ss a cin opti
‘eapliaoes do docent ou do i para efi em prot de peu cot
‘ja de eieenes foots e meio de lnormagioc comancagin, Ax segs
‘ese jaro a tomar expictos x prblestar ena coven aed
‘Nomar deses alternating
“+ Analbeos as quests dos ioe testo ou das prov sponge
‘nox ets pert poder er ey ernest 5 respi
fStio dado texto ou mesg do profes?
+ Come egies Sum suzo respon de mo que vance ue
+ Coesideramos © que oso sabe como abs, hora de pane |
fasion?
+ Nahora de ahordarum ema somesconssentes de qu estamos tratando
fe una vero splice? Como ats prs ue or suse
cebu?
+ Na malic, ns propomes a onsatar oq se magna que o hos
‘ina de spreader ov exlramoe 9 ue spend stam valor
‘educating eavallamos camo feoreve su pio noses de upc
‘Sige?
‘Amplngbo do conceto de intra dante
As as de aula dever tons hgaros em que etude pofesorcs
{se comunican deforma netv ene Se com epee ¢copaning na
Ueda nacl eno glo O ambiente de canna Ge ta dar psoas
‘caperimentou na educa formal eet ua stayin cominicath Gu 0
profesor Gunlo com o fio) tem tm informa que sou de marin
Uniieional ace alunos. Se bower itera, ests eta ns persue
fos profesores para se asegura de que os etnies prem regener ne
tle experam ou as questo os slam pars entender thors explo
eo docene ou pelo ln, Deste modo, os pergunt formula els aut
"ue profesor cosidere pou relacionados cotina reer ago
hime “so na Tem nada Yer eo 0 que estas fla Ou “Huo vee
‘epost agar de abi como um pel os de interne cureldade
‘Tecnolegas para Tanstornar a E4ucagao 33
te coment comune presse que i pena uma forma de repre
sear otaber aso profesor cn do vite: Guests ur fe
"pender produ as defngbes o conctos phar as fel apr
fv om ala pra resaver os problemas. Que os etbanes 0 preci con
"ear ira aprofunda sa aprondzagon ecompreoasto. Que Ludo o ue os
once necottam aprender ¢ 0 que o profesor ssbe eo gus ext no HAs
‘Scab fomuar wns sie de perp:
+ Quepapelcostmanes reser ans alunos no rosso de sprentagen?
1 Astrea poposs so unos cntuma er peas para gu ss
Felzem forma indi ou cet?
+ Se conmideramcs ama tur pa Je nos eco, quanto tempo se
‘eden explo do profes, guano interac lon € eo
fer equating ete os uso?
+ Em ungo de resposao modelo pedgco predominant ¢baseado
bo pofewor no ano, a colaborari” Quai comodo dete
Imodelo paras sprenzgem do lion?
+ Conundnos conver tos ean pu de nos mente
tmunkinde eva peas copes pars artipSenosss
{Sis ow tua como contra? or gu (au a)? Como wa
tos un partipio?
+ Usizamos as props TIC para soar a papa de pesous
‘eran atid de esa? Po ut (non mio)? Come ais
son regia?
Ampiaradimenio eo sgnifcodo da nteragiodocene impli repens
on stemasonpniaivos sino do easino ear eclocr em pratice
‘nents dnerieados de aprendlngem. A Figura 1.2 representa oqo pode
‘ie sor uma ala abert os re ful 0 resto da eso, scomunade ©
foviedae, Um ambiente contrac nov iano v sua capac de spender,
{ee valorza »ifortasiodaponivel no process de gonna do cones
‘Beato por parte dos lanes edo profesor, que encode a valine como cx
Prensa do prenido ecu & caps de spredar soca com s comune.
‘Guetonaro senso pedagilcocomum
irene ums prada revs 0 guesonamenta das comes
dyipcs reise € eno 6 “oma dade aproprnds para aprender,
"em pre sla escollas podigopcas vidas cama deve Fania 0c
Hole do proven eueaciona
A cmisgSs pedagoycs sobre ese temas so pofundamente in en:
sia poe24 Sancho, Hemindes & at
ss
Saeuaee)
FIGURA 1.2 Repro ma pps eared eng dees,
1. Asvisies de Paget sre oq comer, no somes do seu XX,
‘ estigios do desenalsmento do pensasienta pics, Sts
Props de expiogie do emimena ua comprcentsn de eis opera
{ees logs fea, no teen de ecg, qs conte as
log conc eats uo nace omen fodeom sren
er quando sin “hao” eo ei de desemolnenecoepon
‘ee. Fa convo ge tem potent eeqdgnes oa pa
ovens poe leva a eibora propos ites com um aio ae
‘de destio inlet emocional Soil aro tune, a ons
fF
Tecalopas para Transtomma a E2ucac30 38
‘onsderat sess eas pri ds moras contribs dos seu
lores de Pig sbretado, de Vypoay, com concn 50 gh
featios pedapogeaesocalente lands, come azona de deseo
vine proximal
‘yoty concede grande importincia 8 atrago sacl no proceso
ab emsino caprendizagor Esabelece un felgtocate arena
fem desemoimento, motrando a inposflisade decane
tone eatudelo de fora sepradn. Seu eoneeita de zona de dese
‘elvimentopanal, chteadka como" dtl etre o atl tel
{de desenvolvimento, determiado pla capacidade de resolver inde
Pendentemens um probiem, eo nil de deseotieata potent
$l oteinado pele eslugo de um problema Sob a oigtato de
‘um adulto ov em colaborasso com wm colega mais capaz” (Vyporsk,
im, p 133), eum ferramentsinttecalepedagopics de poten
‘inl intlelivel nt hora de planer cents deensino caren
‘Uv eueatgada bre orahinn ea prendzage combs
+ una vis dos alunos como caressa crc a8 dente
‘ral deve comet los
+ Uma ilaparoniaca do deseovolvient: do mando aprende
‘dev apr do mes et
+ na percep esolarvada da aprenden agpendaagan acon-
tece na ol do mundo,
Esta concepsies io de que aeresia qu os nens que poem al
a ecobhat Jodeggcns vlidas soos us plana o Calo 20
‘ibe dum mins ou, pelo menos ox professes Fa perspec
{iva ao comers proce de constr da ssente nl ©
olesente, cm um sande mediado pala tccslopae pelo aceso
‘massno 8 nformagc, como demonstraram autores como Postman
(1998), Buckgham 200) € Sternberg Kinccoc (200, entre ou
‘Lina concep do conheviment scolar com um cajun de sabe
res saves pertinent dishes em dpa sequen de
forma inet do sists ao as empleo. Avo mais gees
ade sobre oconhecmento excl costa pete como om
‘onjunto de exrinas (aos, conto, procedimentos.) que podem
‘er uammitides por um melo como aformagio e cedicséas ©
‘Seconda pelos ndvdoos de manera oad do contento cae
ease prtic36 Sancho, Herdndes & Col.
_AsargumentagSsanerireseigem a reconsider de una sie de som
cgesprotundameneatalaads Par, caer spun penguin
+ Qua ¢ nas vio sobre a nfs ew adlesetcis?
{Come seeltamos que cranes eadelescentes aprenden?
+ ue pupa acatamos que ergo ¢adlesceates ta er a bor
‘eas propia srendoagen?
+ Nocaso dor alas danesaesclende aomtsem ua enriasa ais
rus de greniazes? Que pope! em as TIC nee proces?
+ Como se tomar a dzees em nas tcl ole o gue capers Ue
nga eaolscents oped?
+ ue conseqincas 1m estas devises aa apeedigen dos alunos?
PARA cONCLUIR
‘Ao Ingo deste capt, tentaran-se pba a concep sare
sino ¢uprendzagem Yeats eprotundament araigadas as eal endo
Exmo referer st TC: Ft fora shor ema da fansormaco das
{TC em recursos educates fondament na evens conrad de ue 0
so osisruments qe adn rates docentes profundaments enna
sim, cx pati sesham domestic st nna eae
"Azgumentou se gus at TIC slteram a extra de nso tes,
dam o carat don sinbolos © modicum » ntrezn de comenidad. Tata
onstao fotos dota esa tenon de wm poder que mp prs
‘eso os problemas do easino, Conti, a eainds da el serve Se
toto contro noni desmedit.Ostecus sees ines
‘mcolidades da adanaistraocn Scores os profess, anos
ins nomudam da ote para di Dee mods una suo com mst
‘a orate imbaizo bem nrzao, elalvamente scone basen
te cto cm eos de contol soi no parece qu curtoe medio pease
‘en reap rr Ic nl erage aa
ne gnnquoes una manga banc Ape dy sequto mne op
{iio iin neradarae dea aang
Para que 0 wo das TIC sgifgue una tranformao edsaiva que se
trast em mlhor como se angumentin longa do aptly mes
‘eto de mua. Multa o0 oar ox Cos rips profesor ue to
fue Tedesenar Seu papel cnn esponabiidte excl ata. hs tas
{Sas excapam de sc rtrole ese crore na cfrs da esto Ge
miisragao eda propria sociedad.
“Tecrologas pare Transforms a Eaucesa0 37
omas
1. Em Becraneclaboradores (1985) Sancho eBuabach (195), pode
se enna informagies sabe est projet
2. Tratwese dem projcto desert por Chris We, can Lond,