Тошкент Тиббиёт
Академияси Термиз
филиали
ЛОР касалликлари
кафедраси
Оториноларингология
фанининг асосчилари
Симановский Николай Петрович
(1854-1922)
Воячек Владимир Игнатович
(1876-1971) Академик
Преображенский Борис
Сергеевич (1892-1970)
Академик
Узбекистонда
Оториноларингология
фанининг асосчилари
Профессор Штейн Г.С. (1920-1922г)
Шумский Зигмунд Игнатевич (1946-1954г)
Ласков Израель Юрьевич (1954-1967г)
Миразизов Кучкар Джураевич (1967-1997г)
Муминов Акрам Ибрагимович (1975-1992г)
Ибрагимов Гайрат Туланович (1975-1995г)
Доцент Хамраева Робия Абдурахмоновна
(1952-1982г)
Кафедра мудирлари
Хакимов Абдумалик Махмудович
Хасанов Саидакром Аскарович
Джаббаров Карим Джаббарович
Насретдинов Таксин Хамидович
Лутфуллаев Умрулло
Лутфуллаевич
Вахидов Нуритдин Хикматович
Замонавий
оториноларингология
фанининг вазифалари
Ташки ва ички мухитнинг ЛОР
аъзоларига таъсирларини урганиш;
ЛОР онкологии муаммолари;
Кулок ва юкори нафас йуллари
микрохирургиясининг
ривожлантириш;
Ташки бурун анатомияси
Бурун тусиги
Буруннинг латерал девори
Бурун бушлигининг
функционал кисмлари
Regio olfactoria –
хид билиш кисми
Regio respiratoria -
нафас кисми
Бурун функцияси
Нафас олиш;
Химоя;
Хид билиш;
Резонатор;
Нерв-рефлектор;
Буруннинг химоя
функцияси
Олинаетган хавони илитиб еки
совутиб бериш;
Микро- ва макрозаррачаларни
ушлаб колиш, шиллик билан
камраб олиш;
Микроб зарраларини
зарарсизлантириш (лизоцим);
Хид билиш типлари
Аносматик – дельфинлар;
Микросматик – одамлар;
Макросматик – йирткич
хайвонлар;
Хид билиш бузилишнинг
турлари
Гипосмия;
Аносмия;
Гиперосмия;
Кокосмия;
Бурун ёндош
бушликлари
Юкори жаг бушлиги;
Пешона бушлиги;
Галвирсимон лабиринт
хужайралари;
Асосий бушлик;
Бурун ёндош бушликлари
анатомияси
Буруннинг текшириш
усуллари
Риноскопия: олд, урта ва орка;
Эндомикрориноскопия;
Ринопневмометрия;
Мукоциллиар клиренсни
аниклаш;
Ольфактометрия;
Сахаринли проба;
Бурун ёндош бушликлари
текшириш усуллари
Пальпация;
R-графия;
Компьютер ва магнит-резонанс
томографияси;
Термография;
Эхография;
Диафаноскопия;
Катетеризация;
Юкори жаг бушлиги пункцияси ва
пешона бушлиги трепанопункцияси;
Бурун тугма нуксонлари
Жуфт бурун;
Бурун булиниши;
Буруннинг бир еки икки
хартумда ривожланиши;
Бурун кисталари ва битмаси;
Бурун чиганогининг
ривожланиш нуксонлари;
Хоана атрезияси;
Бурун ва бурун ёндош
бушликларининг
уткир ва сурункали
касалликлари
Ташки бурун
касалликлари
Бурун чипкони;
Сикоз;
Экзема;
Сарамасли яллигланиш;
Пушти ранг хуснбузар;
Бурун чипқони
Бурун дахлизидаги
терини конуссимон
инфильтратив
гиперемияси,бу жараён 3-
4 кундан сўнг инфильтрат
учида сариғиш-оқ йиринг
ҳосил бўлади.
Яллиғланиш жараёни
юқори лаб ва лунжни
юмшоқ тўқима-ларига
тарқалади.
Чипқонни салбий махаллий кечиши : карбункулни
ривожланиши, тана ҳароратини бироз кутарилиши, ЭЧТ ни
ошиши, лейкоцитоз, маҳаллий лимфа тугунларни
катталашиши ва оғриши.
Ўткир ринитни клиник
шакллари
ўткир катарал ринит (rhinitis
cataralis acuta)
ўткир катарал ринофарингит,
кўпинча ёш болаларда учрайди
(rhinitis cataralis neonatorum acuta)
ўткир травматик ринит (rhinitis
traumatica acuta)
Ўткир ринитни клиник
босқичлари
қуруқ босқичи
шиллиқ ажралмалар босқичи
йирингли ажралмалар
босқичи
Риноскопия: ўткир
ринитни биринчи
босқичида
Шиллиқ қават
гиперемияланган,
қуруқ; у аста
секин шишади ва
бурун йўлларини
торайтиради
Риноскопия: ўткир
ринитни учинчи босқичида
Шиллиқ йирингли
ажралмапайдо бўлиб,
аввал кулранг сўнгра
сариқ ва яшил
ажралмалар,қатқалоқла
р пайдо бўлади.Кейинги
бир неча кун ичида
ажралма миқдори
камаяди, шиллиқ қават
шиши йўқолади.
Уткир тумовни даволаш
принциплари
Медикаментоз терапия;
Микробга карши
препаратлар;
Физиотерапевтик
муолажалар;
Чалгитувчи терапия;
Сурункали ринитни
таснифи
Катарал
Гипертрофик
Атрофик
Сурункали катарал
ринитда риноскопия
Шиллиқ қават шишган
ва бўртган,кўп
ҳолларда цианотик тус
олган,ҳамда пастки
бурун чиғаноқлари ва
ўрта бурун чиғаноғини
олд қисми
қалинлашган. Бурун
бўшлиғи эса шиллиқ
билан қопланган.
Сурункали гипертрофик
ринитда риноскопия
Одатда шиллиқ қават
гиперемияланган, қон
билан тўлган, бироз
цианотик ёки қўнғир-
кўкимтир, кулранг-
қизғиш шиллиқ билан
қопланган. Пастки
бурун чиғаноқлари
кескин катталашган,
ҳамда турли тузилиш
шаклларини олган.
Сурункали гипертрофик
ринитда орқа риноскопия
Пастки бурун
чиғаноқларини орқа
қисмлари
қалинлашган,кўп
ҳолларда эшитув
найининг тешигини
беркитиб, евстахиитга
олиб келади.
Атрофик ринитни
ривожланиш сабаблари
Иклимнинг салбий омиллари;
Касбий зарарлар;
Тез-тез кайталанувчи уткир
тумов;
Юкумли касалликлар;
Бурундаги жаррохлик
муолажалар;
Сурункали атрофик
ринитда риноскопия
Бурун шиллиқ
қавати рангпар,
бурун чиғаноқ-лари
атрофияланган.
Кам миқдордаги
ёпишқоқ, шиллиқли
ёки шиллиқ-
йирингли ажралма
пайдо бўлиб,у
кўпинча шиллиқ
қаватга ёпишади ва
қуриб қатқалоқлар
ҳосил қилади.
ОЗЕНА -
Сассиқ тумовда
риноскопик манзара
Бурун шиллиқ қаватини
қўнғир ёки тўқ сариқ-
яшил қатқалоқлар
қоплайди ва бурун
бўшлиғини бутунлай
қоплайди.Қатқалоқлар
олинганда бурун
бушлиғи кенгайгандай
бўлади, шиллиқ
қаватни айрим
жойларида ёпишқоқ
сариқ-яшил экссудат
аниқланади. Касаллик
бошида атрофик
жараён асосан пастки
бурун чиғаноғини,
кейинчалик эса бутун
бурун бўшлиғи
Сассиқ тумов ривожланиш
сабаблари
Сассик тумов клебсиелласи (Абель-
Левенберг 80% холатда);
Модда алмашувининг бузилиши;
Темир-танкислиги анемияси;
Вазомотор ринитнинг
риноскопик белгилари
Шиллиқ қаватнинг
шишганлиги
оқимтирлиги ва
унда кўкимтир ёки
оқ доғларни
бўлиши.
Вазомотор ринитда
кузатиладиган учлик
симптомлари
пароксизмал акса уриш
бурундан гидрорея
Бурундан нафас олиш
қийинлашуви
Адреналинли синама
Шиллиқ қават шишининг
камайиши чин гипертрофия
йўқлигидан далолат
беради.Агарда шиллиқ қават
шиши қисқариши яққол ёки
умуман кузатилмаса,бу шишни
гипертофик характерда
эканлигини кўрсатади.
Сурункали ринитни
даволаш усуллари
тумовни келтириб чиқарувчи
мавжуд эндо ва экзоген омилларни
бартараф этиш
ҳар бир ринит шаклига қараб дори
воситаларини қуллаш
кўрсатмага биноан жарроҳлик
амалиётини қуллаш
физиотерапия ва иқлим билан
даволаш
Бурун
тусиги
деформаци
я-
сининг
турлари
Бурун тусиги деформация
сининг турлари
Физиологик;
Патологик: травматик,
компенсатор;
Бурун тусиги
деформация-
сини даволаш -
жаррохлик
Операцияга курсатма:
Бурун оркали нафас олишни
кийинлашуви ;
Иккиламчи патологик узгариш;
Косметик дефект;
Бурун конаши
Сабаблари:
Махаллий
Умумий
Киссельбах зонаси
Бурун конаши огирлик
даражаси
Билинмас – томчи шаклда;
Кисман- 20 дан 200 мл гача;
Кучли конаши - 200 мл ва ундан
куп;
Билинмас бурун
конашининг тухтатиш
принциплари
3% перекис водородни стерил
пахтага намлаб куйиш;
Конаетган зонани 1% новокаина
эритмаси билан инфильтрация
килиш;
Конаетган зонани ляпис билан
куйдириш, (10-30% AgNO3
эритмаси, 3% учхлоруксус кислота
эритмаси);
Бурун конашининг
тухтатиш принциплари
Кисман конашда – олд
тампонада;
Кучли конашда – орка
тампонада, умумий уйку
артерияси боглаш;
Медикаментоз тадбирлар – кон
ивишини оширувчи воситалар,
кон куйиш, оксигенотерапия;
Буруннинг олдинги
тампонадаси
Олдинги тампонадада
турунда бурун тубидан
бошлаб бурун дахлизидан
то хоанагача тартибли
устма уст териб чиқи-лади.
Тиззасимон пинцет ёки
Гартманнинг бурун қисқичи
би-лан турунда охиридан 6-
7 см қолдириб ушаб
олинади ва бу-рун туби
сатхи бўйлаб хоана-гача
киритилади,пинцепт чиқа-
риб олинади ва яна
турундасиз киритилиб
қўйил-ган турунда устидан
босиб турунда бурун тубига
Бурун орқа
тампонадасининг
босқичлари
Катетерни бурун туби Катетернинг дистал охирига
бўйлаб бурун тампонни махкамлаш
халқумгача киритиш ва
дистал охирини оғиз
орқали чиқариб олиш
Бурун орқа
тампонадасининг
босқичлари
Тампонни хоанагача Тампонни буруннинг
олиб бориш ва олдинги қисмига
бармоқ билан ушлаб махкамлаш
туриш
Бурун ендош
бушликларни
яллигланишининг клиник
формалари
Уткир;
Сурункали;
Бурун ендош
бушликларни
яллигланишининг таснифи
Экссудатив форма: катарал,
сероз, йирингли;
Продуктив: Девор-гиперпластик,
полипоз, кистоз;
Альтернатив – холестеотом,
казеоз, некротик, атрофик;
Аралаш форма - йирингли-
полипоз, сероз-катарал, сероз-
полипоз;
Вазомотор и аллергик формалари;
Синуситлар
диагностикаси
Шикоят ва анамнез;
Пальпация ва перкуссия;
Риноскопия;
Рентгенография;
Компьтер томографияси;
Юкори жаг бушлиги пункцияси;
Пешона бушлиги трепанопункцияси;
Бурун ёндош бўшлиқларини
гайморитдаги
рентгенограммаси
Юқори жағ бўшлиғи
сохасида сояланиш
белгилари
Бурун ёндош бушлигининг
компьютерная
томограммаси
Юқори жағ бўшлиғини
пункцияси
Бурун пастки йўли
адренализацияси ва
м/оғриқсизлантирилга
ндан кейин,пастки
чиғаноқни олдинги
қирғоғидан 2.5 см
орқароғдан нина
киритилади.Нина
кири-тилганда
кўзнинг ташқи
бурчаги томонига
қараб
йўналтирилади.
Синуситларни даволашни
кам инвазив усуллари
Бурун бушлиги
катетеризацияси;
Бурун ёндош бушликларни
Пройц усулда ювиш;
Синус-катетер «ЯМИК»;
Пройц усулида бурун
ёндош бўшлиқларни
ювиш
Бурун йўлларини адренализация қилингач, бемор
кушеткага ётказилиб боши орқага оғдирилади. Бурунни бир
тарафидан дори воситалари юборилиб, иккинчи тарафдан
патологик ажралмалар хирургик отсос ёрдамида тортиб
олинади.
Синуситларни
пункциясиз даволаш
усуллар
«ЯМИК катетерни» Патологик
умумий кўриниши ажралмаларни катетер
ёрдамида тортиб олиш
ва дори-воситаларни
юбориш
Ўткир фронтитда
рентгенологик белгилар
Пешона
бўшлиғи
сохасида
сояланиш.
Пешона бўшлиғини
трепанопункцияси
Пешона бўшлиғи Трепанопункция
трепанопункциясини
ўтказиш учун мўлжал
чизиқлари
Колдуэлла—Люк усули
бўйича операция
босқичлари
Лаб остидан Fossa canina Буруннинг
шиллиқ очила-ди ва пастки йўли
қаватни 3-4 патологик орқали бурун
маляр тўқималар олиниб бўшлиғи ва
сохасидан ке- бўшлиқ очилади. юқориги жағ
сиш. бўшлиғига
сунъий йўл
Риттер—Янсен операцияси
1-кесим қош ва
бурун ён девори
бўйлаб
3-пешона
бўшлиғи
олдинги
деворини
очиш
4-пешона
бўшли-ғи ва
2-юмшоқ бурун бўш-лиғи
тўқималарни оралиғини
ажратиш катетерлаш