Valturio - de Re Militari Libris XII - 1535
Valturio - de Re Militari Libris XII - 1535
'V2,1
+-rl
.
. .
...,
C4o't'nell 'Jlnluetaity ~'ibta,rg
J'l)aE8.N:rm '.:tk
JACOBH. SCHIFF ENDOW,MENT FOR 'T:HE PROM'OTION 'OF STUDIES IN
HUMAN CIVILIZAT10 Nl
119U3
.. ,'
'I!
EN TIBI LECTOR
"",
.VALTVRIVM AD
ILL V S T REM HER 0 A S I GIs M V N .. ·
dum Pandulphum Malareflam A.ri~ioellfium regem.de
R E-·· M··· 1 LIT' A,· R'· Ii LIb"r-l's" X'II' - .. 1· \
~I_.' •. , '_ .' ~. _~ ._-,' "--_' [ I .' ", -, I, _ _ ,,_ n1 ,U ,: ,to ema ...
culatius, ac pia-uris 1 q~z plunmz in eo funt, . . eleganciorJbus ex.r~effll~,quam cum Ve ..
. ronz inter iniria arrrs chaIcogra~
phl'-l;" ~.';P.- .. A'.- n ·n··o.- .. ·, M.cc,cclxx-·· •..• ·X·.· .. l·1.~1.·~ .
111 .....• ' . ,.',_.. . . '.'- '- .•.
~ inuuIgaretur.~ ·
f
PAR,ISIIS,
Apud Chriftianum wechelum , fub in6gn! ,[c,utiBa,filienfis" M. D X' X X' V.
- toL I.t t ( . .Io~, I~
U
/ o I
'Vll'+i--
A.-~~S~71 ORN A T'I,SSI,MO. VI~.O. ~RANC;:ISC().O~ IV ~RIO
fumma: curlZ regloconfiltano ,~1~nc~nl0rum81 Btturlcc:nfi ..
. um Cao cella rio,Foifarum Bareutllenorum'J domino ale.
Chrifiianus wechelus typographus s. P • D.
Ui vniuerfa q~'zcun9 hie cceli ambitus comple&itur, vir pra:ftantif ... .v-.- '{jt'n'c no eantum res naturales,fed Bl arres omnes & Cumma: 8£ I~ fi
I _I,. ...... , II'" ., r: 1- n me
" • · . ita dfent ~~parata', vt n~l ,pprlus lUUS oeus &: qua,H f~Htudo quz-
, , ~am ab ah15 rebus omnibus trthuta fit,fed permrxra InUlc~e'm Q', - I -
o 0 n e 'I Ii "rr:. ,~o qua-
dam cofilfa cyclop'a:di~~on~I~ren~, ra .. cl.e ,lullle~~h~ perfuaderi,abfurdefa.
Cluru,6 libru~ de re l\Illtart l~fcnptu tibi h?mlnl ~urJ~con~ultiffi,molegendii :aiIerrem:verom CJ~~nd~,cont~a ~~~cn! o,m~~a , v~ ~I qUI vere publica velit tra ... aare,rei quo-J tvl1lJtarl$ 8£ ah~ru ue coplurm artl~ yf~s fit,quod vel imprimis
in fpledidlfsima rua ~_L.I y E R .. I 0 It V M famllta.heet agn~[eerc,qu~ nihil bonoru aUforum. reltnqult ~ntaau, vt pac~ &: bello ~UlS femper qoptime confu-
lat,nihil vidc~r ~aaur.us_mtnus , pr~fer.t1m cum e~lmii il1~ legii c6ditores Ro. mani no inferlore armu, '1 t08,a ?pe~a .. r~lpub.n.auarlntJndlgne enim bono viro nedit iurircofulco f~~erlt, ~u.lreR'·hle~lbusle~lbus, ,ar,?1is op~rena neglexerit, ij cum aha~umart1~ad~l~lC?llS.) t~ ex fe_tU belhearua.uc"onbus penns documeeis liceblt,fi ~~.~.1D~ered~~pl~glS, qnc!~rcarum qUl~e nunc fads grauirer ac minitab~n~.~ J~~lnentlur.elp~b.~h .. rifhanz ad .no{lr~ perfua60netn pertra hendoru copedl0h[Slm~m r~tlone qUl~a.puta~tJe~~tand.lS certe qua: illat~ fuerintS{ quodamodo,vt )lle~tt)ex vna ~mltate In aha fugieudo ,ppugllare. Aut, fi cui id forte magis pl:cebu) quod~hilofophi~ frequens ell, apud quos cotra. ria contrarioru admon~t,p.utet voIUlifefu~,tndl,c.ar~ no fere olagis g tua volfira tern ac profeffione,agnl l~husfilleD'!acu!~ 1mbecllhtat~ ac innoceneia :l furiofo Marte abho~rere. ~a~ qUl me f:ngumanuac (ierm~n~co,hoc eH, vtfere perfua fum dl,belhco (pirltu proueau aneos Dodos furorl difoluere cauillahutur id
vel im expedant , egbne qui prifrinas calamitates a~ belli peRes oculis fubiicio &: vlliuerfos alieno malo fapere doceo.plus comunl hominum virz comodem· an illi,q coteptis 8l perpetuaobliuio?is caligille?hrutis,qua;cuCJ fueiorlbus f~ cutis j ncom?d e ten tata~un t,~ u~an .. u gen US110UlS fen~rer periculis obii ciii ~,flJ 0." malo quacum hzc vl~a mlf~rlaru h.abeat,vt exeen~tu~ a~[ore,s runt. Vides vir humanifs.quE me ranones induxerint, ve tuz digniran no. verirus fim libru
exhibere,n? ita for.u~ di~nii,~ i~ t~ntor~ virorii oculos fcing:rat, quo<Jcofilio in eiufmodi autortbUSlmprtmedl 8{ animo verfenquz fi ubi probabuntur, na Clusfuero quod quzreba,fin difplicebfit , duplid mihi nomine impetrabiliore
veni~ p~lliceor,tu~ ... q,.he~efic~o hreuio:rischanz an~~~is can.ceUis c~~~dufus pauclOrIhUs re obtudam,tuquta Vegeno Sl geometrl3 D?ren ~r~pedle a:~en
dis ~liquid. 11~i ruz Da~fe£,(i qua~n,~ecelfutuputo.V ~le vir darltI~~e & va, turn noRncotemplauone memrnens vt tenebrofa &,a Vulcano cocmnara ar-
malucidis &: a patte luminum expcditis?quE vel Ac~il'lis,dypeu.~ .. facile p~n~trarint retudasacintra fua meerna cohibeas.quo mmu_s m permcie tranquilli .. tatis h umanz ~liquapotrJ.ll t edipere, L uretia M.D. XXX;U. qUinto Idus IuHf'.
.._. - 0 0
,
\ ... :f' .,
lLL"VSTRI PANDVLPHO MAiATEStAE principi Ariminenli Paulus Ramu.6us AtimJoeii ..
. lis, iuris vtriuf'lueconiultul S • P • dicit,
, ' L~.rifiilt1a ~togenitotuth.~uo~u~&~jnora toga 8{ ~~~lo . magnificc!
" .. .' ..... ' gea,.~h Il_lc cmern tUU~l1 cc:>eRgerbe,c~fcVcrJIPtu~ ad'ccuratdllme opus de re
r '.. '. ,.' ~l u~rt Cbh,t~rra?eJrnel '.,0 •.. c,ru ~ ·3 t?fua •.. te tranlmi~tt:te , quod
· •..... ... lOcunacalhganuum p~rJtel Bllnlprlmentturn ab archerypo dif. '!Di'e Sldeuiaos multi~ h1endis~"~,f~rme ~egI~~6m~tJe iaf~hat. IJJll~ f~ne pro
V1r~bu8dum Verona:.lub lvlagnlfico.& ClatdIimo ~nt,?n16 Yenctloa puhli. CO Jure redden do vacarem.non lioe paruo lahore fUCClfiulS horis recoe nom vf
pro eo iure quuconciui meo debebam, id in prilHnum nitorem 8[ dodisle~en dum renituetem:cu~usJa.b~rio~m ca~igatjo~e!D)8l diu~ni prope operis h~us emolumentum.,tu? ~oml~l; prin~eps ~ocun~Jffime ~ ~edlcaui, quo documema Jlla percurrens.tacile Jotelhg~s qtlatoper~ maiores tU! 10 eo genete excelluerint; acleo Vt 6 militizprzcepra ltratagemataque nulla luerarunl monUmebtis tra-
dita effent,potuilfent abul1~~ ex M.al?te~arum ~:nere ~renuj ac jnuith armoru m duces cuttas gentes hliHifce ~lf(~phn~ perJ.tJ:l gdhs. (Dis C'ondocerf', exernpIflTque c,?otinuabdlo.fum exercrranone ac Izrd'lidlOtnutl1phorum fpJend()rc
8l pfffentlbus 8l futuns prfll:are.A~eft tere anteoculo~ ~~bertl1s Mal.:refia,'si .. gilmiido patte ~rt~s,culUsmemorJa,obottE ~ach~YDl~ fCfJrt_ademoI!utur.Hic odauurn 8l decimii agel1S annum aduerfus eJn~1l1os PleetDI pupulos a bAnco .. nitanis deledus imperator,Bl rot holhbus fhatls caprisq; quadriogentis, viao .. ria triumpho';F pot~tlr.Non. mul[d.~fi quum F~1lJ ten~re.t ~njpetiuJ1l, ohfelfus a Pia romano pontdice equlte p~dJ[eque por~nuffimo,JP.re parua manu roma-
nos militcs fzpius in fug~ll_l !eruc: Ad ttJgeh~um ~~at1sanntJni .. ~otl]Z com morarus.vhi omnes tam! VIr; fpe.ciem 8lvJrtute adOlJrabantur,Srgl(munduDl
p~trem Admin. ,?hU!te przCenlit ; quem vnjuer~a 1.taJia ~ Achaia due-em ex ... cdJentJffimum prJtJs~uerattxperta:~du~Ja~ ~~JnunuD1 Robarus Ircrr~te pie nus.quemciuesad vm~e~optantdfibl prmCJeeM d~le~e~c .• lnterea_PaulJ pon .. tificis maximi fJorenuffim~ armatorum cOplet ArJrntOl fuburbanu rubclcen ... tc aurora dam fubintrauerunt; Robertus veroinuiCloanirno grandern roma .. norurn exercirum parua ryronum manu pellit fttg~ti}J,cuius ob egregia facino ra Florennnf omnium confenfu mihrum imperatorem 6bi delegere aduerfus ingentes Sixti pontilicis rnaximi Bl ill?ari~i~i Fetdi?andi r~gis vires, quibus nlax~mc vn.i~er~ pr~m~b.atu! HtutJr!a, fp1rJtl1~e!h,1l!ura 01 Rohertus indyrus vlft~t~;.fclentJa rei nulttarJs,auClo!ltate pra:(to.a~fullfct. Mat~ h~.um c:a pua
num mJhttcedu~em.ad Th~afumenulac~m vertlt!h ~ugam~relJqU1s militibos fcE~Jffima no~« (ub.Jug~~l11~C?mpuJfi~:lS prof~~o lUIS art~lIs fuaq; virtute di ... g~l~mus qutfttemffinll Imperu Venen dux rillhtu~ maXJmus aJiquando,ca ..
pltolm3s arc~ ${ romanarn ~cddiam "leruatur~sltotlus fc.n_dtus fuffraoiis glori
ofiffime conlluueretur. Audlat nunc qOEfo vDluerfus chtdH pop.,~., .. J ... ~.;S,& cog._ .•. · .. ,n .... ~
. a 11 fca.c:
...
. ',.,~
RAM VS IV S P A-N D V L P H O.
fcat romallZ'ecclcfi~ adintcritumpenc\'UJnera.~cnerat .r~pientiffimds ~la~ bri ".,' dux iamiam romuleas :arccs cu~rfur~s, accurluve~,utlPapyri~s Curfor& l~'u;jus CamiUus,Pub'"m' De~I~s,CurVlus ~nta.!;us,y alCflus~ubhcola,R'''beltus Malacefla iu{fu (Creol,.,.IDulcnatus •••••. , enen, a,uuetl ~erpctuoecde6a m coferua .. re C~labr~m dDcemt~ntopcr~D?inandt~co!lfertoMartc tugerc coegit, caius '. , ••• ' '£l'a pro1lraftS vcxillis,direpas Impe,lmcnus,gloriofiffimavi8orl:a cepit duca,~ r;gi05 8l militd:luadriDg~ntos in. ~iumphumRomam fpoliis& milita
~ili:~~nisoDuftUl' .•••• ' •• ',.,.'~c~t: VeDl1". .1:~b.·c~SllaRQs {ib."um,mus"potifexampieClitur '('01- lauclal,a dDliratu~~tis pe~lcu'8 "JI~~~ttJ~· •••.• ~I' •• ~rtus vcrodu.~j~clyru.$ fiiD:lis in c:o.,~iau -pene d~C1la~onb~s.~zau. fa tlgattl s .Ullll0I;pum InCldlt,fang~lnis9
rotluuio a. nobIs cm'gra~u, I.ntt,rdluos c~dJd,atu~laureamperpctud vlrerem
feccpturus'1ue. gra~~s Bl, pl~~ffiDluspoDtI~~,~Xl~US a~te ,?hi~um ~eploras viferc coD{hcuJt,~ Ipfume.cclc~z vcrum fer~ato~eterrenz lahlscotaglODc pur
.•.. atumJargaBl mduigeDtlvenla ad czlcne~ trmIDpbum codonauit.Moritur ~a· •.••.. Romz Robert~s Malat~a ao'!o zt3!lS fua: quadrage6mo,duxabiidans bel~cis laudibus , 8l J.D ~dc diui Pet~l c~nd.lt~r datusmcxrore publico. Quor ... fUID hec dicee qUlfptam ~ Vt .tactl pn~clpls ,quem Veoeeorcm knatus .
8l. vDiucrfa Cleplorat Iralia , ahquJd bterarum monumenns man .. . . darern , vtfJ magni6cis prog~Dit,orom . tuorum exemplis ex ..
ardcfcens Bl paternz virtuns zmulauone acnus ad virtu ..
tis gloriamcueharc, 8£ fzpiuslegendo accurate cani ... gatum. opus, Ramuflos ubi dedi,tiffimos 84 do, ... mdbcuum ..Iaudum prEconesrecognofcas.
Valc'.,-
,r
\,
'~, .
E • __ r~· .. p., I" R·· e: '"
lUluem, " ' ••. ,au _1 ' •....•.. amutn cplgramma,
•
I\rmorumfUlmen iacethic Malatdla R,obenus, , Coins przO:antcs gloria vicitauos.
Nam poLl: mille acies fupcratas Marte Iecundo, Dum foluit patrios obfidione lares,
Agmina proft.raui! ~uf~ immiffa f.C'agros, E:t Calabrlfudlt fort,la cal1:ra dncis,
b" 0: .. h .. C ·Ii'·
Oem _ Ult poi .•. ·'·zc Inter teraprz 'a,ccrtc
Non pewit &to candidiore mati.
AD MAGNANIMVM ET ILLVSTREM heroa ~ig~fmundum Pal1dul~hum Malatcfiam Ipledidiffimunl ArlDlmen?Um reg~m ~c l~per~t~rem femper inuiCium
R oberei Valcuru rcr mtlltarlS IlbrOIUlll prt;btio.
~~.--.,,__... ·.1 ~cdo~quidem,ncc (~m neLCjus,d~x SllfiJperatot inciyte,S 1.
"_'~'~~Wl.:"'SJ·· . GIS MV ND EP AND V L P H H ,(tanta. en I,' .• ~ ..... :.
~ " ' _... id ~ .n" h ~ ,~ I' '.' l' '~ .. . - I DorJS
•.... 8l.InUIJ~,!o~rrJ .. '.U108 lzcuJll1algDJ~at~fCjl etJetlitas)~ mul-
~bfII· 'tos~ocmeu. InceI[u~os o~ufcbJurn!'ludd In tant:' fcil.lcet pr()4
~=r=.... b,atdlimorum vtr.lU~q~e l~ngUEfcnptoru~coPJa qtu ac;cnra_ ' .' .. .•.... . •. . . ....•... te 8{ eleganterr~l mJJuans przccpta tradlderUDt.ego potiffi .. ~um aufus, Jimtemere ac!eiune 11~ros.de t~nta re camini fci7 in '1~3 prj Qninl
ccforum ~cle~ fl:r~ao: quam C~Pll mCI ratJoncm red~am!quatn de perfcriptione ope~Ls hUIUS d~{feredUIn qUlc~ua~ puteIl_l. Inter dros lta'11q~i mea lrgcnt; nouurn rmmo antJquum 8l a~m~rabde h~m~n~m genus forefclo,nec nuhi fa li,vIEimo hominum, ~erUm pr~m.ls~c !Daxtolls Jm~ort,unum,quihus nihil rite fiat,quihufcomlo~ul{j cc£Pc:rJs,fJfbdlant fingula,fu~ l1cet non edar : indignen
t~rque ,nun~ uam m fent~ntla p~r~an,en~es, Ii vclun m~a~. rationis experria vnarn Glentlo prztereas. ~o~nullJ, ve~ut1 fues In Iut~ grumentes,quum norint forfan ad hane immortaluatJs ~ glo~JZ panem e~ lucraruOl & ingenii Cui conanbus afpirare non poIfe,nec muernre, nee exphc~re fer~o~e quod fuerit in ... neotum,incalfum me laboraffe contendent:& quonlam DlXU Ipfi fuo minimeiu uabuntur,nuJlurn adi~ua~i po~e (enfe~unt. Alii vcl~ti apu~l /Uci , & imprQ41 bilTimi (ycophatz,{ol,Jta Iibidme omnl~usdetrahend!,& adlil~gulaqua!C}J car .. pend a proni s: ingenJofi,~on deerunr tnterpr,etcs qUl c~Iumnlahuntur lingu-
, lorum ordinem.eo paCto fClcotJf p~~mam Ji~~ aucuparl cre.dentes:q~i pueriJis iaClantiz Rudio tenebuntur obnoxu,quum ohm confaeuerlnt adolefcentes ab
ioligni accufati~mcaliqu~ primum nom.en aulPi~~ri.Pho:~ionis p~~jpatetic~ feClz philofophl,8£ Sergu Galh~ perfimde~ m~ dicenr. Alu,cum JlJtJdaego VI:
illi cute~& corpore propter v~l1braI? molli, nullo. vnquam vulnere admifio, de re militari, de forritudine ac 19naula ducum, de InRruenda acie,de loco caRris ca piendo idoneo,~l1ultlfq~e id g~nus,ver~a faRurus ~m, ad eu .ma~imc ducem qui.~ caRris n.u~!l~,US fit,8lexe~c1tus~~x~m~sd uxerlt~IDeer JnUlCtus • E~nt 8l aIu porro ddflcdes,monftruofi,~uclfllgJ,qul f:tlfam [ClentJZ perfuafionem In-
duent:fuh perjtjz.tan)eJl0ftent~tlon~,~c d~rJnar~m fuaru~ opinione,multa Jibi arrogantcs,81 Intra feCe~efcIO qUId mcptecormC3ntes,qUICJ; nonram cnmi
ni~us quam malediaisa~n.ltcntur .obruere.: quoru!D Voces tu~en~iaque verba nllnil11~ pcrhorrc~ens,nlhd~ pI~rlsego faClam 9uanl.DemetrlUs dIe quem di, cere foluUln accepimus.eode libl loco voces effe InlperJtorumquo 8( ventre red
ditoscreEitus:quu~ nihil peneinte,~fit~ua partecorp~rj~,.~urfum andeorfum turpiter fonent.A~rlusvr~ebu~t alu,~ mcu~c~bunt~~hl dIad fatyricuru,T e ... n~t infa~abile m~~tos Scribendi cacoethes ',JllIUS obhtt non minoris in [atyra,
Eft quodam prodire tenus," non datur vItIa: .
- a jii quol
it 0 B E R T V S V A L,T V R I V S
. '.,tIOl oft1De5 etG po~um iu!c Dlc~rcpcr~uttrc,~aHm 'tamen Eq~o animointalos linqucre, l1Ja]cl~,C q~~ bau~quaqua~, coru.6~ numero qU! rem.ul~s c~rerc velint~ s: eo bot ftud~o,8l JogC?lO p~o~c~~,~~ Dlhdrcprche?bbtle,nlhtl ndi ad vnguem perfcClum babe~t:~onplge~ulgIt~:, 6q~ame JncoDfulte~ra:teri .. crint{ quanquaDl mea, dliJgetJa ~ curlofa 'lperfcr~taUoDe vetemm ex Iibrisex ..
, .. '-loratao.rnniaelfc. fdam )vel ~mlcorum, ve .. e~~dno~u m .~loni tu,6verafueri ne,
fiilllationcm , ve qut pefclunt ,doCltffi~os , gra~llffim~ fanalffimofqu~' vi .. toSab zmulis qUl~~S .re~~rta f~nt omnia p;rpcram'I' ~aba perpeifos dIe inteUi-
.-,.' ant. At" ve a poCus l~tlUm luma~, qUllunt multo annquiores quam hiRo ..
~ci,qua~ orato~es ,.~~an~ca:~er~. f~rJ Pto!u'Dlgenc~a ,Ho~~rus pr!m~somnis
p .. ,h.,., .. ~l ... o.-.:.'.l._.I.o,._g., .•.• ,· .• ,·.!.I.z.d.'u ... ~' .. x ..••....•. ,~.a~.t~qul.ta ... tlsp~re ... n.s,d.l~~~a~~ll1'J.~m. .n .•. J.u .... rn .... l.~ .. en .... :_.t .. ro .•... :.nu. - ..... 6.o .. ~ •..... ·.n ...• ·.· .. s .. & ...........•...•..... ongo fUlt,~audqu~q~a~, ra~enfic J'0fiern3t1S nua~arenr1nX~t, q~ln zmulos
dania AleXandrlam~rofetlus .o~tau)t. fibJ ~ogna~en. vt .Homeromalbx a ppel l.tretur,quum fua ptolomzoregl COQtr~,~lla~em &.9dy~eam fcripta compa ..
rata reciraret, quanqua~n ~~~ea~nos m~Ue dlem~b_"fftl: Homerus · Maronem v:ucm Mantuanum,dl{clphnaru om~lL1m (ogmtJone ad vogue excnltum, &
cuius animl, vt j nquit Fla~cus.candldloremallam .. nOlltulitterra.abC.Caligu b,nuUiusingenii.~a M. ,V lp!aOJo Repcrtor~,ab Cor.oificio,Euangclo,CamiUo Plaore,HzrennlO,PefJl1.?'~aunmO,O~a?10~ :\ulto~ac mulris aliis non tanq
imitarore,fed defloratore, ~ ve~eruOlCOplhltore publIcum" fure nouimuselle
_ notatum.Heceadcm a mahuohspaffuseR P. TerentiusComicorum Iummus, qui comadiarum .prologos.in defenCionem [crenis d~dit.V rgehantenim comce dias e~~ omne~a Polydoro~c,Menandro tral~tluldre,& .~ ~zIjo Scipi~neque in len pels fie adl~tUm ve ment~ no~ fua fed aliena pro. r~u*dent£m crimina ... ten rur . Sum qUI n.on ta~l a? hIS qu~tum adoIe[ce~tult f(}rt~ ~u~e quam a Q. SuI pi cio li allo qUi con[ular~l~U~ l~dts fabula~um dadarum mmum fecerie , vel a (2: Fabio Labc?flc,& M.~Opl~lo~onfular~vtroq; ac poet a yiris,vtpote quo .. rum operal11,Slln bello)8l1~ O~fQ,~ n~goc(o nedu~ T erennus f~d S.P.Q pIe runq; R.fuerJtexpertu~.QUlS,M. 1.CI~e~one dodrinarum luceineloquendo ornatior?quis f<xhclor lD. e~phcando!~Uls III pe~f~adenJo potentiorfqui in aree rOmal1%doquenti~ ftttJdld nc~um .lnte~ zr~~lS {UZ, h~mines,~en\m a~u~ po~ fi:;::ros affecutus,vtelUS non ArpmatlscUlufpla hominis.Ied arumatse dJUlDZC,
potius elo'~ue~ltia: .nomen habeatur~ o~treaatorum ta~cnmor~us euit:re DOn potuit q110IlU~U~ 10 eorum lrnguas ~nclderet. Hune enrm Gr~cl rcpetudarum
d. glluOl accu~J.rl cen[e~~,.'f ea hreris ~andaret ~U~. haud prlmum e~ fe f.)r~nt inutnrl!crimlllatlturalu incompofiee cum Ioqoi, 8l nOD modo eumidum, fed
tedundaotem,io repetlti~~e n~millm deniq~e,atque~erbofum,quii tame~ mos fit ei profundam rerum _fclenu~ro. fub br~~1tate verborum tegere • Maruanus Capella, vitio61finlum In daufulis reperm cum, turhantem numeros qua~am
perDllxta
S I 'G ISM VN"O 01 PA N DVL P n 0 permixta co~fn6onr,di~i£.Norinum-qu~ inter maximos vires (am pzodigio-: 11 exurerunr.inquibus ~unt GaUus Afimus Caluus ,& Largus L y(jJliU~("U1US liher in {nggiUacionecms atg; noram eua Inuulgarus fertur,ili,famJ tltuk. CiccromaGix)vt fcn~,e:re auG ~ll r, or~corem .~axj mu~ J~m ptoprie arque J neon fu! u; l,?cDtum:q~o.sindern(vtJn orarrone ena fua Vat.Inlana rcfi.isefi)oh jufignem bngu;z f~RJUltatem,confu~are.n~eum fcur~am mums pudult appeUare : quodcp magrs mIra~ere(~n.~a e{bud~clorum varJet~s)extatelUfdem ~lcero~us de opti Dlogene.re . dl,cendllJ ber.ra l,e tamque ex alto {~m ptum, opus, v~ Idem In epi fiolis zgre atrJglt,tl ~.ta";len ~ruto,ad quem &cUlus.preclbus Icriprus erar,erudJt() viro lie£t 8l fcribenns amrco.non probatur. QpIS DemoRhcnc m tanra graio .. rum hominum erudinone, oratotizartisprzceptis& dicendi vf~ ac maiefia ..
te prza~ntiot?~ qu~n9".am quum djdu.ruse~t, concurf~sJn audien,da Catl~ ex omm Gracia 6.er~ fo.htos. mOll~menns~U~Clsatq~elau~Js memorlz proditum fit,attamen hie lple huiusque modo dlXI!DUS CICerOnlS aures pcrfzpe non implet . Quis Epicurumineoleranda fup~rbla detra~lemem emni.bus non au .. diuidPychagorz,Empedoclt,Democran?quemamlCum Jlcec,totls voIumini .. bus lac.eraH"e traditur, qUdd in philotophta paululum a Ie tui~~jnfanjs opinio,,: nibns difcordarcm(Democrirutn a quo qua': fciebar in philotophiejs cur da di ililtcr.at,Bl quem exjgu~ mut~tjone ve~boruin. omnibus~que.hatur, hunc acrius inurehat: nepe qUI rnagdho caruille glonaretur 81. videri veller. Secun funt
in- hac detrahedi lididine Epicurum Merrodorusarque Hermacus.firpradidos 'Ju~ pbilorophos lac~rar:es~ec vlhus olag,Di[udini par~entesaut glor!re'i1uan do idem- Epicures nnrurn ~n ~10duOl Pwo~em ~per~1t &:~o~tumehcfi[mlt AriUorelen1 vexat.ad uerlus T riramum hominem In dicendi nrtore tantum, ve ob diuinam eiuscloquentiam Anlioreles T heophrallum appellarer: SCilO [umone 8£ Arnco inuenitur lCripfiife enam fceminam,ac mererriculam quidem. f.'uitBl Zeno ipfe maJedicus;&.aJpernator no modice.qcieeChryfippum philofopbu macu ri ffi run m ,81em fd,elll k8z nominans conrempei m ,nonChryfip pum fed- Ch_ryGppam femp~~ ~1,eret2nc~ l~~O qui tum eranr, ApoUocorum fiue creteroSCOZ[aIlOSCOnUJt~IS ac maledl,hs IDcdferet,fed parentenl immo de ... urn phik'£lphia! Socrate, lanno verbo vfus quo mordacior credo e£fet,fcllrram Attlcum appellarer. Similiter qui de Plarone Xenophont,e'F' 8uohus Socratica:
-amClnitatis luminibus exqlljfitj~me fcripfere,no abfUlffc abjpfsn;ot~s quof.. dam racitos 8l occulros fimuftau.s 8l semularionis mump purau€Jut.Fult ~ An nei Seneef in FabiumQumnlianum.S; Quinnlianiin Senecam dc:tracho non le~~8,& quan'luam ambo excellenn ingenio81. doClrina viri ,eod,cm~ado ~e ... OUI, '9DO$ ~tas, quos profeffio pene innxerit , feiun:xit tamen ad('o parlUDl l~" mo dlfparJU m 'pdhs liuor ,vt nee Fabius Senecam Oft' pJet;Jio pro,hare. p,?ffic, nee \il~e de Fa bio.pa r parire&res,ni6 CODteptiJfime loqui.Lim urn, bl.'lon(u celeber .. rtmum , tametGlaClcum alii,alii vberem 8l be:;atum eloquenua £onrem vocene,
u.i~s ramen , fC:rox fattor princeps, fed min~me_ rudis, vt Seneca d~Cla ' .. co~ .. mdliones merasS; fine calce arenam cfTe diXit ,: fie verbofumhunc In hIll arIa
Jlcgligcntemque carpie, cui &: Pollio patauJni~atem ~uampialQdicitj_tJelfe ...
Sall1lfi,1
ltOBERTVS VALTVRIVS SaiullianzorationiS breuita~.m qua nhihildapnd c~ditoselegahtius, nihil po. teft t1fe •• · .•. rfeaiu~ maligne etlamrepre~n .. ·icrcin~cite~ o~t.rcaare plcriqueco .. nati (u! V tip:}d fanClos.p:trcs co.o~tatUr or~~lo~qulsHteronymi contenti .. ones ~on audiuit,non legJt :. cumR.ufflDO Aqulb~enfc t eo lou in,jano ! cum" i-
• ilantio? quem ~onnunqua proprIo, ~onnQnq~a .mu~ato nominedormidtem ~ oc eUat ~ Qd!S elUfdem~~u~ ~ugu{hno n~nvldlt epdl~las ? ~ qui~us quii COD ~p ion '>audIUPl er volntas for.te ab6t;more fanB:or.u.m, .10. ql'ulbus llii duo om-
,t(11tIODI8 .'_' .". . " r.- . tt.-.·"- '." '.' -_ .. _ - ·· d·' . . .. . uo om
pi gentre doClrlnz 8l yltz l~[) ••.• uD~nla OmnlUm]~l, tcro excelluerunt.emulaei ..
onistamen non paruzfpeClem<Juada~ Pdr~ ~tub·.· ~drc haud dubie vififunt.Cy ..
prianun~itl 0l11ni g~n~re ora.t~r~~ a~us a,. Dl1ra, dc~~.~c~~us i_~gt~ii facilita .. tcro,coplam,& fU~Ulcate~ adnuramur ~mncs.,a .pC.fltlS t,amc qUJbufdam accu ..
{ari derideriq; f~luu~.leglm~s,~t.vnafU1 nomuus l.lt~ra immutata.Caprianum appeUari,qu&ilogCl1ll tam •. dlUu!s Vt,cl~amod.addodmll11camorationem ac humi .. liaqu%dam alia literarum Ignarlso u en .: an a conuertiliet .Ad pofhemum
·.~uurn conllct jngeni!~OmOls zu~prEcc~le.nti~usvnum hoc venenum vnamque ~bem inuidiamextln[e,n~n ml~u,~tJbl, Slgtfmunde!nec c~~pia videri dehet, 6 contra OlC puGllum hommef!l & l~doa~m /cholaihcl quidam 8l circufora .. nei rabulz latrent atq~c dc~z':llan~.Quocn~a le~o~em etiam humaniraris iure pofrolo,q uirquis iltc. ~~!tq Ul.Vld.erlt hzc,nC .. lurg~ls In~eaetltr ,conteral, ve! dete:
Rctur : veruRlfi.a~IDltl~ legent, perle~a~ quotJ ,& In Iegendo quz alibi none (quum. nihtl ~crlbl om~m?_noualnqul'it1one po~t)min!~e tanqu~m iniqua rcpudtct , fan.fqucelfc lud~cet~nonclf~ hzc,ncc 10 compltls!ncque In tabernis
litcr~r~~ l~dl val~c. pr~trlta~~lIud d~~lqu~ pcto,vt~on ,~rudl~ndi onentan~i" noui ahqutd magis quam re~aurandl grana q~E dcper~l~ erat clarorum vrro-
rum rnonumcnta,qu~fimal0rum.dcmo.ntlr~~lOne v~fhglOrtlm:fcripta here a ... itllmcntur:atque.vteJ~fcedepc~dltzr~t nOUtl~ plenior habeatur,ab ip6sCvt ita loquar) cuoabubs fcr~ftord e~us.aUaOf~S rece[ebo ,~uos 8l Jl1ultos& przcla ..
ros,tam G~orull1 quam L~t~n?rut11~harllmq;gcntJum .fuilfecomperio, Dc .. roetriUUl fetbete Pbanofi:rau 6hu~,Phalcreu~,Democrltum,Xenophontem,
Pyrrhum Epiro.tar~m reg~m ma~u~ut11 ,lphlc~atemA~enicnfcm,Anachar 6m Scytham)Cinclum,lultu~. Hlglnum,Ca!on~ Cenfonum,Marcum Varronem,M.T .Ciceronenl,~rllcbum Celrum'rv1aruanum, Modclhnum, Mared .. lum Sextum Iulium FrotlDum,V cgetlum R enatum,Patrinum,his minus omif 6s q~za Romul?,. N~ma PO~filio ,T ulloHoaih~ ,Anco Martin, Tarqui .. · nio Prifco,SeruJO Tullo ex reglbus:cx Czfarum vcro81. AuguRorum &milia, luito ezfare,Diuo AU!1.Diuo Traiano ~d.ria~o<tJ .inGi!uta,ioueta,comutata vel rcuocata funt : quoru pene omD1u~ hbn.~?l ~erlpfer~t cum yel temporum
vitio,vellaClura quadam noRra dcperdfent, dltq; ~p6 ~Ul fa~o ml~us c[ent abfumpri in multis dc.6c~e~t quzad rem (p~a~r~ vld~batur,fufccpllabore!D nouz huills commentatlOOls,tuO rantum llomJDl.dedlcandun~: Nullus emm oc ...
curreba.t alius,(nequ~ ~more aut errore tencor~tn~~~o n?bdlUmducu~ &i~ p:ratorli DumerOtCUllU~e fuo m~~us hoc dedicari dJ~n1Us.p~{fet: qUJPpe qu~ hac folas tempeRate caltrorum !ibus, exercltuum pater,opumlfqulbu[CJ dO~r1
Dl8l8£
,~", .
,. "\_.
r .~.
~ ..
S I GIS M \7 N DO. PAN D V L P H O.
,nis 8l Qrtib~s bell! im~~tus., cla~iffiDl.jscx.a~~ te~Fon'~ dlJdbuspeculiari qu ..
. -dam amEorJ~ gj.rabtla~ml~dt~u~h ?lUS !dC1 affJ~fe~lS' vItal m IUorum a c gdla fiudens emuJarl .n oqJ .. i'eOtlU81 •.. enecI'9u~ .... CODe. JUID.cl;ellium ttrrcfiriumque.in fe-
~busim~ort~litatis ee collocalfe vldeb~m,omnemque inclytce dOlllu8 tu~'o 'rram fubdltoromque populorum fpem 10 ruam potdlatclll tl·anfiublfe vr n~n alieer ac dei nu .. tu line dubio fadum lir,q. ,Dod ram arduus eccl di,.. rOlDan'.., c r _ .. £.. ''',
· d .~ '. I' '·11-· . c,_~ ~ alus
. emerient, qUe) bcrOl~am~wnamqucl.am VJrtlJtem tuam facile polfesofi:td~~
re'Nec~gre teres,d.cte audlensqu~ al'qu.ando de fu.mmatihus 'iris Be illuR:ri ... bus dictum ell Blilteramm cuftodJ~ traduum:vtenun Hcdorem 8{ .A cbillm
-uoiani belli celebriras daros ~ecit,innumerabiljs Xerxem exercitus,Bl Ma;arho
niapugna l\1iJciadcm,. Ca,ml11um Gal~i! ~anliull1ca pi t.olin a ~~fen.60, Scipio. DCS Carthago, C ym~rl 8£, Theut~nes. M~rlumt .p ompel~~ Mlthrldates atq ue pyratz,Cefarem Brltannla,Gall~a;atqJ T~e~al1a)6c te .dlUIna ligna per omnes
Italjzoras,~r omn~.eKteras~atlones,n'?tl~mum C~a!JmDlumCJ reddiderunt, cum EugenIo Pon~fice MaXImo, o~':l~m'J tanchffi~o prztid e, tu gentibus .eius aduerfus egregn~m faneduc~~ ~raclfcum ?I'hoftlam facerum tuum po ..
ten tiffimum ,ac acernmum dOmInICI tun~ g~egls hofi:cm, aduerfusCp Florenti .. num Venetfimque popnlum Imper~tor Inu18us ad~lTes, ac facrofanClam ec .. cleuam eiusgetlbus.Jacera~,~armlSopprelfam,b~1 ~en~poris curriculo conrra comunem omnium opinionemad fummum dJgouatls [ua: culmen infiin ..
au diuinitats,mentis magnitudine, dllauq~e tuo,confilio er auC10ritate proue ... xeris.Neque aliterjll~m ipfum c~arcn1Cml~,petumatfJ conanim tuu qui pq;~ ce[ferat,contra hzc Jpfa ecdefiall~ca 6gna Bl ~UuRrcDl T arr~conenliumr~gem
Al phonfum !':hiIipp'umq?e. rdar!am ,1~fuh~~~,L r~u~u~qJ.d ucern .he1hc?fif fimii rear extlttlfe , ndl qUIa maXl~a VI m~~moq; dlfcnmme modefha tua dill
. fhanda crat,ac velun czli temperlcm ve~tl IDlbrcsCJ commedaut,itaad augen-
dum tu£dignitatjscumul~m, apud ~~tl.ficem,apud~l11neg~~us~otninum,il .. lum tumuleum.hiic fpeCla!lffimum trJ~phum .erzceffilTe credlde~lm,Vt quot in ino turpitudinis .notasextl~gueres,totln. te tr~upbales~oronzre~lgere~t. Con ueoientiffimum prEterea videbarur vt.CUl, menta c::-m01~ debeo & Impeno fub ... fum,ipli meum,fi quid eifet,pr4E c~te~J~ dlcare~ur lD~eDlum, f~rans dcnique id fore moreeobira.ve ad poA:erosabquado nOD InglolluSCOmmJgrem & viuams
, vbi fi immortalitatem ilia quam omnes c"peruot,pauci vero a{fequunrur,vel ip fe non alfequar,gaudebo ramen tuo auguR? paternbque nomine, cui hoc de re militari opus infcripli confcc.rauique,me dmtu!nam lucem Bl fempittrna quan dam gloriam adeptQrQm,~w f~rtalfe flOe ~efqUl ~U!tlS me ad lCribendum tati ... onibus impulifti,in eenebris a.bleClu~lacudrem. Su 1t2que too tantu Domini di ... carum.et quid dere mihi polbcear videas obfccro.Niiqua cnim huiu fee Jibri ex ... ordio nomen ipfum legemr tuum,quum paffim s: vbiqJ gentium fublime rna ..
gni6cumtJ rrZdicct~r,quin mi.hi [~lendoris &: gratiE plurimn lit allaturum.Pu tabunt ete~m 6nguIl 3? 'luos IiberlHc pu~~~rlt ,n0!l paru~ n~c in~ti'ia fC per; cepturos,dutamfplendldu,tam preceUens,ta llluHrelplis pnnus aplclbusnome
tuum
...... 0 B E R T.. V A LT. S 1 GIS M VN D O.
~ b If 8l1eoent. Sufcipe igitur clementiilime ac Opt': ,-.ime P rineeps,
tuC ,untU - D'~ D V L P HE .:er.. I --
tuU~ In .v N D E P.A N .,. .. "",gtatuu~u$ V nis ~unufcululJ,l
s 1 G. i .S M tlllice~ ab amDlO ea ~en tl ~l ~~dltlffimo. tUlt} amant~fftmo profc~ h(lc,ex~guu .. ~ fc legcsquum afptrare ,ttbllnter rlurt~la R:~epentlum occupa ... aum ,UlccotlU ql . mioa licebit.lnucolCS profctlo plu~lI~la In hoc opere quz ti·
ti~oUn1 tU~: :!ti nl~inE legi(fe, ~ut~rnamento vlddre~aut vfui n'lem~Di(fc; blhot 3,,:t . P . CcptlS 8l exemplIs fUls obleCla.te atque JnO:ruere bene In ..
CJuippc quZ p~z urn polliot:de coius cauGs nil attinet plura nunc diifc , nJlutum anlrn q~idem lingula'! partes ciusdcl1:inatis aliquot volu
. rer,ei~b= cxplicandz 6nt,quas ordine fuo tOC demun:' pro
m fequar,qo~m,p~z&tus~~ero pauca quzdam .de
jpfius ~~1 orI~lne ab ~!l1S pcne om.Dl b~s O~llr
. fa fcrlptonb~~, 'lua reorad!.nluert~ ttl
am rei de fcrlptlonem ab al!ls quoque '
. pluribus iotaCiam maxlm,
.. profUturam•
Valcp
'.
Dann, Tertii Aligen~
~i modd Romuleam :lCru31atab horuLulVtbeiii~ ~ __ Et Capitohni culmina celfa JODi$" .. -_ .. .
Q.yJ.q ue ducem Calabrum caRris fpoliarat St. armir;
I n(_p omni felix agmine viaorcrat"
Marmo~e duxVeneeum iacet h?~~alateRa Ro~~.~ Fecltadhuct3,Q.tum non Llbltlna nefas,
Cur fraudata tapis iuuenem fort un a,pu tab as
N uDquid,dum .IlU m eras par,r3 trophza,fen~ ~
Eiufdem,
.Q,[ifquis funeRo validas fuhMarte eohorees, - Et fequitur milf.as per freta falfaratcs, IUe Ragufzum tollat tuperallra Boninum
Ingcnio,» viri przmia digna ferat, .
Impreffit quoniam quonam lD:0dd bella gt:rantur~ Machina vel 'luatiat meema 'luz'Ju~folo!
1fERRATVM
Paginau't Linea a ab imo.ExpungcconceptU,,& repone,'reeeptui ean_
Nomina autorum przcipua(~.atn omnia perfequi eifctin600t, .• ) I a 'lUlbus qUE xii V altur~l derc.militari libris continenlt:~ I
defumpta funt. I
E'uclidc's
Eudoxus
Euripides
Eufebiu s CI~[arie'n,6$
Eutropius
I Fabius ~int.
Fau,fl:inU,$: - . .
Feneilella
Firmianus, I
Florus
Flauius V opifcus
F eonrinu s
G!alenu"s
Gellius
German icus Cafar Grarianus Gregoeius
I" I He~ius Lampridius
Heraclytus
Hcfiodus
Hi,cron'ym us
Hyrcius
Homerus
Hera t iu s lofephus
lphicrates lulianus lufrinu$, luuenalis,
Laertius Liuius Lu.c,anus 'Lucullu,$
'Lyc'ur,gus_ M,acr:o'bib1u!
Martialis Martianus Capell.
Mafurius Sabin us' Mena,D1der Neuit;ls
Acron
Ambrofius I " I I.
Al11mianuS rvtarcelbnus
Apoll~niu! Tyaneus AppleluS
Ariftophancs
. A rifrotel es A[conius pa:dianus
Athanafius Augu(linus I
Au "-".,0. ullus Ca:fat
. "'0 '
B,er'ofus
Biblia facra
BoetiuS
c~fat
Ca:1cilius C.Caligula Call~ioldoru,$
Ce:n[orinu,s,
i"'""'\ • -
'C1.cero
Clau,dianus -
C\elbius Aleiandrinus
C'olumel1a
Cornelius eelfus
c· .....
orDlhClUS
Cu.rtiuS
Dares J?hrygius
DemonaCies DemoHhenes
D-"" .
llo'n
Dionyfius
Diofcorides
Dona.tUS D'racol Druidz,
EgefippUs
Epicurus Etlniu,s' E.pimcnides
£uallgelus
,...
Nigidius .Oppius Orib·a.fiu,$
Orofius
Pacu -·U-1'1··U-·, 'I· '.
. __ ' _. 1 I' I
'Palla,diu!, PandeCta:
Perfius
Petronius Arbite':
~ P'ittacus .. ' ~
,Ph erecides,
I)" d
.' 'In' at'us' .
Plato
Plau:tu,$,
PI'" _.
_ .• imus
Pl'" ,,.
' ... 1._ .... 1.-::nluls n.,epos
Plutarch~s
Polybiu$ Priicial1u,s Propcrtius
R,abanu,s SaluJlius Seneca .
Se'ru'iu,$
Srephanus Suctonius .'
'Terentius 'Tertullianus Theocritus Theophrafi:us
'Thucydides
T ·b~·· ·11
1 ouuus
Trogus
'Vale,riusMax,.'
Vat'[O _.
Vegetius Vittruuiu$
Vir-g.·-·.·.ilius
.:-11-
Vlpianus
Xenophon
!"'
RO~BERTI VALTVRI I
. . ~ ~ ~
AD MAGNANIMVM ET ILLVST'REM
Heroa Sigifmundum Pandulphum MalateHam fplen ..
DID ,I S ,81M V AI A III M r N 'ENSI 'V." ,!lEG IS M c& Intper4lorem .{cmper in.ifl_~aei' Milit,,", LI~6ri XII.
De p- "'{eaml4 Rd klliu 0n.gi.~ f*' 111M""" prinN 'ort4 (T Antle
; . . - - Iles 6e1lic4 "'64 Ji'~ - _ c.'..., '
. . . .. " .p. r.
V ~m inter omnes p~cz auto?tati~ viros,,:)ui Xenophoiue ac
: Cicerone d~ce, cl~n_ore.m~tu l"~.tJ.one viBue~unt, bon dubi , '.', um fit, per fe hominis VIm Imbectllam ac fragtlem nimis,nou
, .. ' fatis elfe quo res omnes domi Bl foris ubi commodas ad vitam ~r;::~, , .. ~.<~. , .. potret ampleCti , altenUfCJue indigere : legitimam maris 8l fa-
.. , . ' ....• minz copulam conRat comparatam effenatura , Vt Blvtiliffi-'
- mCJ8l maxime neceffaria vitE foci.etas mirerur, ~ quod alt~ri ~lerunqJ deeflee,
. ~o fumeretur ex. altero:.tum etlam,. q~um VI~US non Vf1 prunAm pala m sc 10 propatulis campts , fed Intra domefhcos. parIetes accurandus erar, necefiC. fuitaltetum-foris fub di~oetfe, 'luilabore,8l induRr~a c0tnpararet, '1UZ teais incloderetur,fruges,8l alimenta.quum veropa~tE reslDt.r3 ~imen e1f'eat congc~
fiE,alium -eir~ qui 8l. congdla ~r~aret ad vfu~ V1tZ ~e~etfa~los.Iu~~ igitur Be na
. tufa comparata ell opera mul~erl~ ad domellicam dlhgenttam, vm au,tem ope~ fa omnis , 8l coram ad exerCltatl.one~. forenLeDl 8l. extra~eam., ad ined:iam 8l vigilias,zHus s: algores?tum ~t13~ ltlDe~a &lab?re~ pacls & Belli,cEterarii q,artium 8l mil-itariumfhpendloru perpet~end~s: Idclrc0!latura viros q muheresfecit audaciores:quod necefle e{fet forls Bltn aperto VItam tuentibus no .. nunquam manu 8{ vi rib us iniuriam propulfare .. Huiufinodi 31JtCD1 homines, aliis belli propu lfatores &.arma teDentes?~ii)~uHodes,aliif') milites,notiori vo cabulo libuit appelIare:quo.~t,vt h~c mtllt~r1S .res ad ~o~mod~vite confeque da,fecundum naruram apudccerus lure ~oclat~s confiha<J hOmlDUm( quzno~i homines ciuiraeem appellant)hoI?dhffimls orra ~procreata principiis,ad ~Iutem vtilitatemIJ hominibu~ tradira ~ conceffa vldeatur .Eius rei origine,
pJJfca i~la Bl abfoleta, :1 m~orla" hom~n?n:t .multum remota,ll1ecunl_ ip~ rePlt~scur ad vrbium condirores feu reiciuilis redores referatur,non fatlsin~
,t.:ell. -igo. : A.'. n .. t.}.'. q .••... u·. iffi.".i. m .•. , .•. ~ e. ~.' ·.n.' .. im.'. : ' .. r ei h.~ius~~I.l., icziniti~ fuiae c .. ·.omper. ,io,lo. n. ge.~. i.< a. n .. ' ,'_ - ee vrbcs legef., condltas,ant~ zris ferrl" ,:fum adtnuenta!fiuead Iouem IlIum
magnuttl,.quem in ccelo comrtatum exerciru deorum paz:1ter 8l dzmonii,Pla_ to, defcribit,procurantes przfeClos 8l przfides habent~m , radices agentia:6ue ad prifcos vfque-illos homines inert~s 8l ~x terra genltos, ve poet a meminit ...
-Terrea progenies duris caput extult.t arU1S: ,"
,fioe corruptlone aliqua,alib~e quoUtS modo abf<J parentibus natos s: re~ru~~os)iuris mult3mmtJ rerum Igna~os ) quum nuUum tunc neqJ naturale neqJ .(~-
· '. . . "-A u,ilc'lus
- ... ..
,
_ 1 0 B E· B. T I V A· L T VR 11
,-.. .
~ .' .,
, , ~., "..~ler.cr· ..• ".ipt~m , llu.ll.a 1 P.,.';I .. ~.tia fa. pienti~ , null dil{entiones ne c in im •• ric .. l~·t.·l···¥.'~
Dre IUS a 11. "" "', ',' , ' , ,',; ~.' • ,. ", ," ,."
nc,beUaobottafore~t.Nal11, ", .,.', ,'"," •• '" ' ,
N 'J dum veWlos rables nudau.erat cnres. . - ' .
'",' "Ge '.,"' .• ," ',picus C{far in Aratto carmine loquitur.
Nec::faDguinei~fue~da~ di[cordiail~ta. ",' ,", ,l-·' .. dii , ' ·
-,'.','0 ncc aiteoigeoss, qUl.e,~uultl nU',cl~omnln~ ~",~ •••• lJ,qUl ~unc tlringcrenturc{
~tquUI11.~na ,ex Cl!_pldl~ate,amentla,ne.~u~tla,ltnl?roblta~e aUCta,per Icelus,
P. rEJas,direptlOnctD,langulneml'lJi~ c~dd~~a~eperfeaa.Belhca res a beluis, vel ,'udd bcluarutn Jl1orep~ptera~lmotllam ~ l~CUS"quz tunc pro domibusillis
~rant,vnguibuS 8G .d.ennhu.s ~~.g~a~edntb'vcl qHuod beluarum fit pernitiofa diilCn
(ttt,(liaaSl;app.U~tano.n ~n~l~c Vl'.c'>atu.r. Ioratio, . . '.
O!i.utn prorepferunt prtml l$danlmaha,tcbr~ll~'
,Mutum & turpc pecusg'an~~abtCJ CUI la propter, . V nUlbus 8l pugnis,de.hiocIUlli.:uS,3tqJ it~ porro .
p ... g ;'hant. armis,qua: mox fabncaucrat vius:,
,n::~ l1a~C,a~i~itio fec~n~~~.na~,ura~l?rofeaa~ , tODct) rudem ac pen~ fortuita ad dlfclr~1D~~ perl.t~a;qJil~dla prl[n~ reuoca{fe~t,quale$ Aifyrii,quos rimos beUa fiOltlmlS mfuhtfe connat),uaQ~non .horrida multum nee diffici
ta ..uOd. rUde! ad~uc ~dreliO:e.ndumgcte~ eifen~,nec e!iam ~ultz nee magna,
,'1 ..-aN· .. ·.' ··tJil:d·· t·l'·u·u·lum· a·,nn,lD.lo.,nm,ulto· amplius q .. - -··11· fl·· .~-
'uull1 ~,~.' '..... ••.. .. •..•• •••••• • . ". ,.u~m. rmuenuxutene, vbi
.~inu$ rex Behfi\tuslupr~quell1 n.lhllprzclarum In libris relani inuenio, v«
fotero iUurn !,egYft1utl1'~ ~c~th.la: .. rege~1a~eum,te~otis bella populis in .. ferentcs,necunper~u~fib"fed ~U1Sp~pU,lts glorlam queretes (vidoria Colaci) (entosJemP':re~clp10)OmnCS a.Syrla: 6~lbu$. a~uf<Jvltima Lybiz gentes narionef'J {ubeg1t.quo temp~~e Interfere inlidiari capere 8l gloriam ex huma
DO 6bi fanguinecoroparare:SluequalcsAb.antes,qui prope pugnandi, ac ptz. ter ccztcrOS manUs cum hofhbus conferendJ,folum peritiam habuere • Nam vt
~ntilochus rdert, .. .. .. . '. .. .. .
Hzc (rehros tendunt arcu~,nec verbera fundz
Expediunt,fa:uasq; f~rox Mar$zq~ore cz4es
I'n.,~e ... rt .. fed rig.··.'ldo g· ... er1turres comm1n. us e·n.[c.:
_-, ... _.'"
Hac iUi apprime pug~a certare ~erltl,
Euboi<E genus acre vlfumBellOCf f?per~um~ ' .. '. .... . •. ... . .
Siue quales ~rete~fes)quotum ~atrla pr~ma renlls&fagtttJsmclaruit:Siue qua
1ts acerriml omnium bcllatorum Chaltbes , per quos erutum 8l domitum ell
pri~itus.ferru~,velvtH~{i~~O ~uolJgla~er?in Cre~a eo~q~i v~c~ti (unt, r». Byit IdenAphrts el ~h~{falts. h~n(alup~~t1m s.lorlam dabu~,quodex hiS pri
tnitus pugnam .~.~ equls C~n.taur~ fec~ndutn~ehon mOlltem.lD~olen tes)docuerint inire,lafclua~tpverttgtDes lmplicareJllls v~ro~quod pnnll Contra Aegy. ptios pra:lium fu{hbus,quo!sp~alall~?S v~cant,fecl!fememorentu~ ~ Erunt &
quicontra hos pugnc~t, veluri D~C1,Medl fiueThrace~ ,quos.belhcofos adeo fuitre feroper non d Ublum ell , vt Ipr.umMart~m,apudlp{Os~~b~la: natum eife
~n6rment.Galli verofuo quodam lur.ab hIS, quos modo dlxtmUS hane pal. m.a.mrepe
D.]f: l{ E' M I, L~ I T lA Ai I .. LIB. _ I. t.:
..
mam Hpetent,fuamque-c;lDlnino~eae ccneeadene, fjUUIl'l fe Dmidum fenteo1ia omnes a ~~te p~tre,cui te~r.ena·vi$;o~nisat"Ra-tura dedic~ta ell pugnzjnatol prEdic~~t,hberofCJ ~uos,l1di'1u.~madoleuerlnt. ~t munus mdit~.iE·fuftinere pof-. fi~t, ~palam ad. f~ aalreDo~.~~~J~nt~r. A t~enJen~bu$ h~ct;t~b~tl~ alii,'l_Uo~ mam eorum aUl~s,qua ~nl1 ha~ult'Gr~la clar:uu, ntbll an-tlCJUlUs,:tMitxr..; ua ell,principe& IDuen~ce Btll~ armo(:~m9'Dea;qqa: gr~ce ~ dicieur, vt.' pote qua: bellii:o~ol 8l- faplenSre~ton~m ebg~~d~ni_'~enfuerit:talon;1fUE Ifui 6nti~ lesYir~1:ditu£aeifet·~~nJJ~ltt;~er1l9Spa~tt2~;a.lce~eJ1tf.qu~rlmidifc:ipliaa. 'J~id ~tUmuc ~eUl~l$ ~B!(jntllus co~dQ:,ertt'vcrehqu~s:nu~~ facianl,M~ hatbabs przfrantdIiml-duclS 8l ~Xanthlppl:~'tclal"ctur cxentplis~Hui us cbi"
Ji1e~cenat.ii militisfiue ~ucis.op~ra Bl arte,trl$l~ta:m-ilia:R?m~orU cefatUa.t'~ Regulo.eprum:duce,cUl1t'1~Jlnge~torum e'I~ltum~Umero:ln~vlDcula co~iett.o illo- Lacedzmonio quoqtic;Han~~bal[~cundo pUDleo bcll~,pofiqDa~ alpihuS' patefaBu :in 1. t~~ia tta.ie~t; 2~ vflis:~u~ore&Olccln8:o& ~~rl &~xpedi~ofempet ad bellum: mtilte,occldlH:'e popuh Ro.fupra d~centa ~dta~-qUlDquagu~lta ~.ep
ampliu~·.oltium O1ilja-cepiae.me~~ratur. -~~--qUJdcm dU~-';'vi~2tera I.i:.,
leam,il~a ma~ima C~ne~fimtr~bdltertJ horr~n4a.~1~de,d~ .. R?ma'~.~s rro¢ul.;
d ul1io efret aaum ,- Dlli~o~are~u~den~z V~bl-S Ob~Itl tf~~ Ipfitq, mIlitIa ttaDt:t- \ rerum ~gitatione lon~o poHlmlln~o a~ln~crl~ P.lttte re~~cat;lSfui~etm lucem,
. 'IDa: deriiqJ omni Gudl0excult~,~o ~rtnClp~t~urn omnlU~''1~~£I~ClJfe~cnt SabinorumHetrufcorum)Latl·norum) Hernicorum, Volfoorum & Aurunco..,
tun1,totiu~_JtaHz.populormnfolum Romanis-p:rrit)verUm;o~.niu~fere re mQtiffim~rum.gentium ac nationum .tcrr;arum:otols :reges.aC'~oininos I~t.:. ..
. . .
L r '" •
. .. ~
,
- - 4, M
•.
ct.ifi4 fer :Miutltris; u i,,·tf(qt. ~e$ dilfrih~(rec"!,dWl Jpbi~r~tis . tr4ditiontJll, t7: !"04 ~ J .b. reb,,:! :I.t rcltqa, ,.ct'QtilJm:lJkit"ra',iol!rUl4.,.~' tXtr"t:4t,ItJ.'ne_ ,co,nfumi,tl:r :J'
'. ,.;04$ pbiriWiii li;'e~.dium 4!t;'I1'" }ludiis in~~endum fit ei~q"{ {i ,. ,
. " 'tUm ,glori4: 'c,c'let'l ':"'E'er4tU,'.fI fWofit,t4t,Ar " . - · ~ ""' ~ ..
, . ~ :. 'C,dp. .. 11.·- .. .. ,
I,
I LtT A R]S r~s,~~ ciuilisq~Edam pars, facult:acquehono~t@~ rna , ad reliquas cloths potcntlZ partes tuendo conrinendas, fe(i1l1~
. . .... dum naturanlmaximenece~aria,legitimeC)ad hocipfhm variisd,i: . . ueriorum temporum exemplu,eledione,ac Iacramenro adaCta.Hzc
ve Iphicrates trad it,in. . Pedires.Equites ,Phalagem ,Ducemq,. diRtlhuta -~'t~a~ D.ibus pedires Iimiles Iunr, pe~lbus v~ro eq~it("s,ipfa phalanx,thor~,:i.8l p~o.
rl,c3piti aurem Imper~tor!q 11l, ve Atl~oteh placet,mcntis atc, ani~l1Qnar eft. Rudus tribus hgc tebus,n.atura,dochma 8l. exercitatioDc confumltur.Natlfrz nam~ue princip~is fortes ~reanturex fortibus 8( bonis ,ea" in iuucnds , ell in Equls pattum vn[us,nec imbellem progenerant aquila: columbam, vt FlaccDs inquir. Maxima quoque huic rei adiumenta conferre,doarinam,Bl inflituri~. nem quis dubitat ~ quum in praliis quondam ornnibusartibusftudiorum.li ..
heralium excultis!ve!uti f~n:inarjo d.ucum przfed:orumque,przcip~us .~?J1Os haberetur :quum'J ad miliriam eunnbus apud maioresnoLlr:osdat'l_foJitI __ 1iDt
.. '. . . : . . .. .. . ... A - 'Ii .., cullo
• X O·B E;R-"\r') ~Y~AiL T V. It 1.1
.• ' . .... to __I, .
_tod.l"'~itgil1i1~q~buJ J:lft1lSO!~1ID~~tur~u~llCCpoitam'maD 1
'" ' 'ii .. · .zI , 1 a .. ' •. 'B .. _. '.lfj;"tl ,.-.,d, caPItt, ftI ~._.' ~ a,trll, ~.JI~a.· =em·', : . .Ji." • '._, ,', - '. ..••• .; ..
tdtJ:\Upt.zteflt Uw r~Jh~u,,~.. 't"-:p 101..... ~ .•. - " "., ' , . .' .,
S"~-tetolcdt~.~~; .' :,;
Militi~lIu S~'MartlS opus".., .•. -0. ' •. 'd~ ! .' . '. ' .t ". '. '. .' . ' -l 1>;;'d cOnfUdUdiais 6£ excrcicaaonl~eavlh;i~,,,*I.imic'lQti6 _mus. femper ·
~pfOaDs'ad'~Cmiard.aa,j~pf!llil , ad ,u~ .IiT, iDcOnfuCtult(:milttamd~xe .. ;
d. : ...••....••. '~.;.iJ.~_.·.o · D.· •.•• ·.~.r. ec.-.·.~.::. ; ...•.. ': ~.-'. 'm .. -. '.- u ..•. Iie .•.. taI.· .. ~. V~W:~.;5~Qr.. 9.uan'luam ....••. '. _ '.to. ··'-,.II:U.:. :m .. '. '~. :,'~. - ' •.... '.Y.'." '~.' .. '-.'.'.". -r.· .•.. aDO ' -. f.P.- .. '01 · ..•... ~ .
.... .".."".., 't. ~lI& , ..... " .. ' nt, ~reraDl tamCl1ex cOJlf~etvdme cateru autlend~orernplum;
~p~£rrei1t,q:uumv,dcam~s eX ~1l1itud·.~. turDa .faHl~.~etrofaucioSclfct:rb~&~ ','> 'oid.a Ty.ronem11:1:om 8l.acol1~u~t~_lne p~gn~a Jenu,cui fJuanq'iClu vul~~ ~;;.wfpia.0l1f!PalWltcm,~mm~td~~umqJ elul~t~m .ede~~em:!eteraD'um. ".a:przlus aifueturn.,vulnmbus.1DDut~t~m ,'ac pollfangulnem f zpe. etiam
.i8oria ~um,.quu~ ft0nnunqualD.graul!cr i~peUatur,feH~tur,dei1ciatur, ~l&tterlntel1l~ adh.cz~cm ~x~flcre,chh~mrg~~ vfisgucnta fpernentcm.Q.yum jea"?ad pe#~am.·~.\uS't·ela~lon,em ... ZC t~laln u~t;yt ant~,diximus,natura, ~rioa,8l el'"C1tatto,nece~'e~.vndcc~n'J~pohtu~ clfcdebere,'lui fe prE-
f&Mem Czterispr~c~at~r~:qu~clrco hUl~S ret duc~;lngcniofum,8l ad dlfci~
· .. 1ioaJ hagulat !ltl2tO~~£J ~na.lt~t~ cafcifenda d~cdel\l ~t'J verlilem elfe opor ~ee-.baUdeltirn IdseDJl~~;~c.~jfclp~n~, 8l re~m·plurl~arum maximaeum •
• 1· ••.• dttcitariiGCi.'P't"~trctphna,~ng~nl~ 8l.exercltatlonedellituta, confumma, ~m:ducem poteRdlDgerc:quQd ,it qw alieee forfan.putet ) fallunturmaxilne,
&io: fummo.~nium.error~~etfantur:quum;nulra'fi~ ars , nulla difciplina tam;{tiis abfoluta'f'-:rlbuJ,~~O~D:4uo9·c~tcra~Qm·ad,uDlenta de6deret , vt
ia bcl1icE huius.re~ ~~0t.a ,maxlmc. rartevcrfatur ~narumentis,quum alter fpieula tclis St.fagttttS ~~u~~,alll ~ahaar~m ~corpl0numiJ fymmetriis 8£. tempe ·-.'a>·t. '.'UI. n·· ···.s· in < fillant " .. c. ~zla~'.I~'alll frz'Dl.s,c'EterlfQJld g .... tenus ql'.U .. ·I"Z. ad h. - omin •.•. u m ,eq·.·. I.uo'ru~.·.·.··.
XI'" ,,_ ,-,.' ".'.- '., .... 9....., . ':1"_ ,.,'- - .. ' .... '-'·1-'· .
~ .•. ftru8uram pertiJient,oc~upeDtur,~on alienum cenferi debet,fi huic militari
lifclplinzplurima hbcral~u~ 8l ~optt~,a~u~artium orname~acon~ituta qui-
b-. iDhp'"end~.m pu~~~ .Sie l~CJ 1:'1 pnml~ h~eratus dux~& faluberrlma phtlo ..
(c)p9.!!E_prE~;'. ~~l~t~r,h Ifto~l.asmul ~l.phces .Jl1cmo~te~c0!D pleaatur:o~at?-lri~poCtlC'4'ffa.c~ltatls!lon_·fit Ignarus .!\:iu{)et: ,.Arl.th~ettq:) Geo~etrlz, aarorum,c~~i~ ~at1ones pro facultate cognttas ~~beat:turlS at legum diuerfa .. mmFntiumv~rj~tatem cal_leat,~edendl cogmnonem haud afpernetur.gym Daalcz8l nUt#arfexercitationi)a~ ocio,bell~ci~CJ , pollrem6 rebus aliis ad lau .. rca~ 8l triUD.tP~os. ~a~q~am maxime neceffariis, torus incumbar i qua: cur ita
fint,feorfum ~El1~~>~':lf~:,- <,. 0 . .•..••• .' ...• ".. .' ., ' •...••• '
. De literis,tJin fIl.dIIIt M'_Jtlld"Sln"'hnl~rmr4 ~"4'" flag.. cliP. III.
~~ . I T E R AT V M ducem c1fe oportet In prim is 8l eruditum , ve
diximu$.Sllot enim literf ad excoledam vitam,8l: ad comparandam gloriatn fcmpiternamiJ rerum geR:arummemoriam propagandam, . adiumentum ei maxilnum,robur<, validiffimu. Lireraruram autem
inteUigo,non vulgarem, non .cratram,8lha~baram i~a~,quavtunt~~. qui. nunc in caRris vitfantur duces, fed przclaram 8l accurara illam cum rerum mulra .. rum
. .
.....
.
D ERE MIL I TAR I· , L r B. I. s
rum fcientia cOQilJ~~am .. ~ ~m JJetJ: p~zcep~a illor~1l1.''Jui fcripferun-t,oec; eo.' ru~exe.rnpl-a,de qqJ~US {cr:,bttur fatls IDtelllget,qul ROn ·iJla fQ~rjt erudieione
perpQljtbs.Ad 'jQam comparand~m,quum diligent(anoQra maxime~us fit &. cura ,quum in~idant tempora nonilunquarn & horz,CJ~iblU ab huiufmodi
rebu$ bcllici$!ac~~becelfe ~t, quum D?D.femper ger~tur ~eUa,Bl:fin8nli di ..
w:acnoctes dlCjuldha~a!1t lntercaeedIDls,_'uo..dotlll contlneri 8l cum veteri
~u~, tuis amicis,id~~~~ ~brt$ .cffe feorfu~ po~s,. ~Dte:omnia. (inCtG ~Jfe oportct
.~.~~ .. ·.·11. t um.Bl.' i ..• '1.;'U. a~ll1~.tl~tum .. ~~r~~Ptonsor~lm~ .QP. era .• -. C. ~.~. u " ad r c o .. · .. · D. fld ...• ·- :.e.· .•.. ~a : .. n .: ~ Ph ..•.. ~:
bpp~$.Ma~ed~num ~fafle tdSlRlUf, A~exandruI1l6~Jum prz czterlS luera ..
nI~ tnduBorlbus,qutbus ems curam demadauerat, AnUotc1i fummo id tent ..
pori! philofopho tradidit literi! imbuendum,quo tllarn,qu:un modo.dixi litet.atura:,& eruditionis excellennam adlpif~cretur : quod nee rex ille prudetiffi_ PlUS fedfICt,nifi forte ~b~lexadrofratl'C\ Thehanis obfes datus,triennio apud Epam inun dam ,Hren ~uffimumIm pera~o~eQl,& fumOl urn philofophum,erudi ... tus eLIer , nee taurus philofophus hoc fibl rnunus fufcepiifet,fi non honefhfli ..
.narumaruu Iemina, ab op~imo. ~actaripr~cept()r~ d.ebui1fent:in qua re extae iUjys adhue epiaol~ ad Ar~Rotele) de ~!ex~dro 61.1010 bune modum fcrjp~a.
- . .Flliulll mihi genltum fcJto,\~u~e'1U1~e ~l~S ~r~las ~ab~o~ non t2.m proind~ , quia narus dl,quam rro~ ,uodd··~u nafci ~::CJg:~ teeb~rl~~h'sVl~~ tUE.spero enim f6~, vteducatus~ruditus.lJ ate, l!?Q ~s eXl~lat~ no IS.~' .~r.u rerul1l.. (ufcepti~
one • 0 fapientifsilDam &. [ato prln~lpe dignam vocem,quut~ ~emu .eump~_ . tauie dign u 01 fore fu fcept lone . regDl, 8l t~~taru!11 ~crum. ad~tnlftratl0ne,fi It,tc,i$. ~difcipliaiserudiretur,atque plane l~a fUlt:~ua~teenu~ natura pnmum -conuerfatione,deinde dodrina ,8l przceptls rann philofophi ornatus Rex ita
. .tgit,vtipfoDeo geDirus,Deo~ fimiI81limus c~ccdcl~l·~~h!r. Aric.'R:orchle enim prima ,·exaBa pueritia per quinquennium ~ oc porr? .. a' urnene VU! r~ctoribus,otb6
.ter"'aJ~1ll aggre['us,in1l:~~eras hO~lum ~oplas ac gentcsexp~gnaui~, Bl. rotnm pc:.Il.~ orbem fuis victorl1S dlufi:rault:~~~'J~a tempeHatearmu exercieam com-
-P111lle~ prape Afia~ ten~~r,potentlfs~~u~CJ Bl. ~erfarum&.l\1edorumrege .parium,przliis 8l. vlctorll$ vrgeret,q~a~ll1te~as ~ Jpfe ~e~f~elife) quantum" . Q1D~nienti illis pofuiffe vifu~ eft,e~ hIS 1.1 quetlnfplcere:tn dlJS enim tatis nego
);ivlitcras ad Ariftote}em mdit,q~Jb~slnh,~n~~~u.m ~uefiuseH,. ' .. '
.B.a.ud abs te reae fatiu ell,q, fpeculatluasedlddh dlfc;lpllOas:qua emm re czte
]_'"ii nos ipfi przcellemusjfi ea,'lbu~ erudi~i f,:mus)~udia onibus cceperinr e 1IC .~Qia!Qi!ppe ego dodnna ateJre mal~m,q CopllsatCJ opuletiiso.Cupidi.ea Jon~ivox &inuidi hominis ad vtilitate fuiomnia reuocatis,fed ex hoc faei "-
.lioretlt:6ied:ura quanti! lireris tribueri!,qu~ppe.q cii.cEteris rehus cocertatores ." inttffe fibi n.o zgreferret,in his ne zmulu <JUI dem veller habere. l4!z animi ex . .colendi cura,quod lludium Antigono,preclaro etia Macedonum regi fuerit,ta
.. ' cile gcipi por~ft ex Per(eo,Philonidec, ei us p~receptoribu$,at'J ex his, vt refat
Apollonius Tyrius,qua:~e~none adeum 10 huncmodumconrcripta~t, . . Antigonus rex Zenonl pbl!o~opboad falute~ .. Ego fortuna me'q'uid~' 8l gloria vitam rua m an teire exifhmo , czterum dlfciplini& ftudiis9 !~~ltb us .;:., .' A:I.Il 8l p.et
•
, .,-.'
•..... " . . .
St ..• t'! .•.......•. t.~rec~~·.· •. fclic..Mli::ta.t~. ~u:np~.rot .. 6~· .. ib .. a~:. :d:~ep·~b.rf::r::~~ip. ~::~om' Ce·~a.~!ls .• S'·m.·. ~l·rn·~l·"
:~~it;&:ri patrurum• Tu igiturmodi~om~ibusenit~re .vt ruo c6tubernio fruamur,' hoc p~ .(Ctohabens,tenon mel tantum,fed omnium Iimul Macedo nurner~.ditotCl11/~re.Nam q~il\dacedonie re~em.crudit atq,ad virtutem im-.
buit , etlt1lI8t(ubdJt~s q~od(CJlnQl!1lcre aId f~rt~tud}nb,edtn'& probitatem certum eaojJlttlcuiufm odi luetlt ••... u~,ta:c~ v~ put;mum 1U ..... itosti~ri neceife cO: : nee
_-fed gcxed i quOfJ riu, rante,~ ~I~cl~~ret daflo~lJ euaderct .~d .11le Th~mill~
Oles, qac~ ego~r~l~ fangulDls vlroru.~ cla~ffimum& _ynum ex .ommbu$ to~
tius Gacla: caUld.l~lmu~ ~ prudentJffimv: lmperatore aufim dicererNonne ·
in difciplinis pe~CJl?lendls pr~ceptor~shabult,&:eos 'luan'luam Anaxagoram
&: MelilI'UID p~11oiophum ~nitlcs Imbrotusaflirmet,tamen temporum rati-
one diligentcr ~nfpca~qua dl~~ er~a~e~naat,tv1~ellphilo alfentiedum maw
gis v~d~tur,qulPpe qUlc.DmP~~~rel dlfclp~l.u~ fUdfcatUuttet ,ad ea folum .erudttlonCl11 quam hell~cz .relfacultatem dlclm~s cape(fendam,!1anquatn na
- ..•..... 00 .. - ' .. ni t -·a't·e·· fi'·d-,en,s p .. ,flU .. Sl.·P ,,(e contem'p·-[cratfD .. 10D,em·.1 S·'y .. .'."r'a·c··-'u· -:r.a'.n'·- u ·m- - .. o·····m··.,· .. -.·. n· .. '1- d.'.·-~.l··.·.'.
tur... .. ." .. '. ...,. . . .. _ . . ,1 •. ·., , .. .. ...
fciplina~gt!lere ~rudluitPlat~~~iUS quant~deindc au~~o Dyonifius iunioe 'a4 IeSaslra~t ada~ru-m,quantl<J ~u~ fecerlt"vtpote qUI 1110 tempore plus CE
tens amauetlt Archttz ~yt~a~oret ~crlpta,~d eum demonftrat epifiola. V alu-
it etiam apu~ veteres ~Ue1ufde~, PlatoJ.l1Sfententia ~ qui tum ~eniqJ res pu .. blicas_cen(ult fore.~~tas~.~utph.ilofophl regnarc~t,aut reges.phllofopharentnr .1\1cc lfaerates ah~sart1hus T.lmo~heum~c,ononls gr,zG~t~ffimi lmperatoris 6Jjum,fu~mum Ipfu~~mr[aOre,~onllne~<J dOCtl~mu InO:ruxit • C1.!!id
ip6usEpanun~nda: fu~mtphllofopht,furnml~ue duciseruditio, quam in eo
przcipuam fnltre ac~eplmusrno~De e.a quoq~el.~,Ly6am Prthagoreu~ referturf Archcfilaum ~r~aeDtem rei belb.cz nauahnm~ commetorem prehorum, adco literarum ftdus Inhzrent~m noutmus , vtEunpidi T ragico con£liorum
fummam (rOOcret omnem,culus(uprem:haud profequi conterus rex 8l. fum-
ptU 8£ impenfa funeds ,feaa. b~rba~& atto~ocrine,ma:ro~em quem animo ingentem conceperar,vultu pu~hcaul~.Pyrrhu~quoqJ Eplrotha~um regem ma ximum bello,non (olu~ lechtaife hbros cumeff'et rex, verumeria multa lireris
demandaife rei militarls przcepta DOUlrous • P cenorum dux inclyrus Hannibal virtantus tantis" confratlus ~llis, nonnihil temporis etiam Iiteris tribuiff: dicitur ca~ e{fetin caRris:quippe_ qui pra:terSylenum Sofilao Lacedamo nio LiterarumGrzcarum vfus eft dottore. T radu~ 8l. mufas virgines cum Li ..
. bero patte pr~feaas in caRra, his" cUJt1 bonis artlbus apprtmeerudit z e~cnt
clux ille obleBa b~tur.fecutus ell eum ~y~enus ~u?que pz?agogus ac n~tntoc . optimarumip i~ftltutor ltU~lorum,qu~ et pl~rlm~~ ~bVlrtUte ac ~lorta res"
" bellicas contUllt ornamentl • Nee admlraberls Mlthrldatem Ponn regem,cla ..
rltlimumqJ ducetll ~n~os . duos 8l {eptuaginta natu~fecumphi1o[oph~s omnes immenfa:: fublimltatlS [croper habenrem, omnmmque ante fe ge1l1torum . fill-d···· i.
-_ a.
ROBEB."TI VALTVB.Il
D ERE. M I. LIT A -R I
I,
. .
. _.
.'ROBEllTI VALTVRII
I .
~r(t,nec vllum tempus i~util,iter l~hi Gn~t ,.Apollod~ P.ergameo dicendi . ~a' .. :i&ro vfus:nec·~ contetu~ad dlQ~a_ hteraru~m~dla ~ne u naa,p_ter fpe .. . fa!ml;hil~OfhlHll ~ A~DIU_~ PolboD~, V~lcn~~ Me~alam,Pariumq, GemmB. c1iii{r.~S d~ceDd.l artifices, V erglli~m M~roDem 8l pla:ro(qJJc alios
illitJs.pQ~ ~tas ha~~1t ~~um,~o~ tam 1~perl0 'iU~mdlllci.coDu~au 8£ . ·.·Orunl co~.atC a Iodalieio In o~nl vlt~comltcs, ~Oratlum Fla:c~um 10 pri ..
~S;".adldlium FI~ro~de fe t~ter fcrtbentem legtmus, . .
Gillilis9nJdem. bell, tubt.s m arm:, ... .
~ Augulli DOft rer~~~ra laca:t~'S. .
vaclc.fimul primumm.e ~mtfe~ 'PhdlPP~,
Dtifts Jaumile~ penDIS U1~~ patcrnt
Stlaus 8l fundi paupertas Impuht afJdax
Vtverfus facerem. ". '.' ... .
Ouidium nee minus ~elDde,qul h.zc al~, ·
111a. dies hbycis qua .v~orCzf~r 1ft ons
.. .Per6..da magnaolml coneudie arll:1a lu~z,
Dux mihi Czfar era t fu~ ~~o mtttllife tribunus
..... Glorior ~fficio l!rzfult ille meo. .. .
Bane ~.~ili~~fede~,tu pacep~rafti·
1 . Ja ..... bisfJUIDosvfu~ h~nore viros, .
Oenquim~unc fuo ~dtg?um cOJlt~be~iot~dem vin~icansin Scythiam vbi d.iem. .oh1lt,rclegault, CUIUS relegaboDls a{pentatean dluturnitatauquehi~
verbis f~lS 'lu~us ~, .. ..' . ·
InScythia nobisqUl~quenD1So1ym~las a8a ea,
. , lam tem~s luRrl franiit 8l ~l~erlus •.
Per Rat enim fortu~a. tc~a~ votlS, mallgnum. .
. . Oppofuit J10~rlS Inu~~lofa peaem.. ....
Ex his autemvtr~ufque ltn~uz autorlbus,quos Rudio6usAuguRus leaitabat~ illa cupidu! hau~lebat,'lu~ vel przc~to velexemp~o ad. erqditionem vitz mo rumqueelegantlam perttnerent prlu~tzvelpublt~~ difdplina:. Hz~& memoriter annot atatcnens,quu~. res eJnge~tJ vel a~lcos, v~l notes exercims, vel
prouincialcsfo·. 31utbvrbanos ~af~bl~rn.us~tal~ adnnot~t1o.n~ ad verbum excerpta co monefacereeat,vtea~o ·1] prlmumle~ntlqul~ 13111 t~nc curzfuiHeper ..
ruaderet:id deniqueex ealium autorum erudltorum<J hominum ingeniis, vno
.. tem~re conBuentibus a~ecutu$~vt no ~lnu~ ~is,quall1 omnibus Romanis legiooibus illua~atus fit.Na~ qUld.tantum Iibi ~onferre potue~unt quinque Sl triginta ilIa: tnbus ~. omam populi '. vel t~t belhcofiffim ~ leglone~ , quantum vel Maro folus her01co, vel Flaccns heroico fimul& lynco carmine contulie
~dnominisfui diuturnitateflnterierejllz qui de tum ducefuo,czterum tanto rom poetarum. przconio eius res dariffimz gella: nunquam defuturzfuper(unt~Fuit in Lucullo mirabilis quedam ingenii przcellentia, maxima literaru
totius"veteris Acad~miczphilo~o~hi~~og~itio ~~ ele~ans.~icedic~pi~ , qui
&Afcolonitam Antioch um acutlfslmu doB:dlim u<J dicendi artl6c~ atmcum
.', ,fibi
.~ ,
..
D'E '.~ -It- . 1:'" M"" I' L"'" I' 'T' . A' R'- I
• ';r. ~ .' .' •••• -.' II; , ',Ii .
" ,'"." '.,', .. ,.> -' ' ' ::., '_' ,', _' '. .: .. ",'
"
LIB.~
fibi ~iu.~.ttz&~.s~!Dili'F'''' ardoreP;Craffusin caHreG expcdit.iooe '1u um·ur Aii~mladt ~£Dm;~m;debe11adul1l_conful rralcciJfet _ taotus p'r.zter htinanr gr.aiz linguzardor in{cdi&:perhibetur,~yt.~tniu pluJma'di~
~ifa~: gtne~·perr~g"la'.ru,t~~ltt~:~;~~erospCllitU$ ~gl1o{c~ru._,.~u~:n~ m., .. ·,i a .. ,x.lI.n _-.'.' D. :.m. ".' ' .. ei .. ". ~.o .. · '. m .. ' . D .... :.J.um.· "-',.-., . .3I1wl .. ' .. '.:o ..... '~ .. ' ". ,m,.' ' .. : .. CO .. " .~. n. 1m. 1.'alI .. ,.I"".",:._:.tt ... :-.~ ..... '."'.'~"'."- S. c .... y.'.i ' .. 11,,3. ' .. m.' · •• '".iU.~." ,~U,ID: :bta. ~Q'm.;--~I'9 ..... :. fc .. ', ,
1·, P ., id .. , ." .... 0' . '. " .....
lcem;n~c·· ••• ompelWD ~~lr .. magtnlm ~mp~"~~. ;Fabi~~tOc~.M.BrQt.,m~
n.ec Tral~~um.;ueC Ad~~ull1~n~~:ltl~~~ul11' ; nee M.de':'l,)- AntooillU :A~
bum .. '.,C .• :q·u.I. 0 · .. · b .. ,.'·:' : .. ,li.:·_~·~'CT .. ra · rD.' ··, . .'m. '-, :fa.·".Pl.:. I"", .. ICD .. , __ , .. ~.t.:l. a: ,'J .. ~ ...•... ~.ll. b .. udJu,m; .. :,". &.' .• " .. '3 .. -: .. rd."O.·.ire.';,.·p.-,ru,.I .• ··lo((lI)h.us·t!icbU -tl,'.'.'~'.
h h .- .... II' - " , " '.. ., I· . ~ ~ .: w_· " .:0-: ['" { ~1A1'
a -, .- •. ·~c;~a~tteram i~O~ltlOne a ;J~1l0S IlIIf).1;·contperio·; ~llInl1 s: Qt~~I)P'
Bl ~p~laS;&:. bbro~ f~rJ~bf& m~m~rlz. ~r.odlt~u~ ht: In.ltlaxim~ '1uQ(J at am,,: phffimam -tul nominisIaudem a:dlr,magnaru~e·prJllC~Sigi(rilunde."awJ.~· eum leaicare,multtiin·:atJd.ire,difp:Drare,patiehter'J refcUil<jU.qQl(_p plurima {ei as,8l omnia. bonarum arriumIemina cwitU$ .tihi concella , £OlUlllUni$. on)llii. erudiccrumeeceae opiilio.,quotidietamen aliquid difcete nonnullis bor.sllib¢., ns,fapienrum<, colloquiis iurill:e~ in c6uiu~is ~ublicis &:~d~atis, grauit1.iPli. ac profundlRim is rerum .natuG!humq~!iionlbu.$ 8l r~t~orilbus obleaari,;: jk~ ~eniis iUuRribus orat~rum81. poe~a~ tUl_t~P0r.l$ fauere,~ci~ii~ ~ hOndft~1IA tllutlrare,facras redes l~aurare, blbltothecaflJ ~ouas maX1'Oll.Umpen:{is"t_JittIJ lis erigere,data:mihi ac pled", aliis- lihro~m: p~gui.rmaQtJm1 facultate;,<~ ztati tu ~ folum, verurn pofterltati profutua:quo qUtd. mdlui.,~uid;Cumin"A" ce ac principe ad immorralirarem digniuseLfe 'Q~a.t,'n~cfci~, nee fatiJ in,tdlj,. go:maximequu'lliea tHahaci~ iuu~~ilizt~tcflb.ade~~J~I~~are,qut:m,d#~ {enio. dt:neg.tta- ftJn~, vel ~erendD.fc~.cCt'_alt~u~d1l1agnu~J~tu.~rf ' ~~.~e te fcrlbanr autores idonei; :'1uod'plen<Jtam poetz, '1 oruores & Jllfi:orlcl_ £aq~
unnvel fcribendo aliqriid ~"quod legant .pofter~,:q.ualia CUJ:ltpIUriniaJi1atcrQ~
humanarum diu·inarumqJ rerumcarmina elegantiffime pcr.·te.-~~it~ ~ mttl~ iamoris ac variis regionibus:dcantata:velia;6gne aliquQclo,~cKttu~nd9 ~ri
.gcndoCJ) vel uti arx nobilis [rue maius. caael~ tui no~inis~eo, allu ~i!ita.rj.& arte bellica przcellens, vt eIUS pulchrltudo,fitus.atqJ dlfpoJitJo,tlon CIU1UIll me do,fed omnium oculos inrueneiumjm femer;haud immerito alliccat, at<J ~,,,
Rringat:campi enim,plan~cies.vndiCJ ~a p~rfpicua,l~cifpcc:ies Il1ttnihu~ p.3~ bus.Primo verfus vrbem ambitu hemicycli formam habens , promuralis ~4:l$
. vix credibilis relatu profundiras,quE pyra~idunl inRar proc1iQis,a fundaJUell ti~ erigitur,ampliflima lati~udine ad fummltate~)alt!t~dine pedum. '1uin_q~a~ grnta,feneft:ris cenni fexagtnta fupra~terram,totldemCJ Infra ex ordine per In.terualla qUfdam dirniflis, vbi baliftz lapidum ac fagittarum ad propulfando.s hofhles irnpetus,ac omnem intefiinamfeditionem,fi quado contingerent,colIocerur . Fathgu aute fpaciii craffitudo'J tita, ve rlures occurreres lefe minim,
.~ . dia . e ffi·· .' -.' .'. . . . -.,. c. '. .. '. '1 .. ,
lmpelant,to'a prima interior,), quam peren?1S [on ns aqua interluit , CeDtu
pedum latitudine,quinqJ Sltriginta coe, amphus altitudine. Tot in! molj$aata buus,qui codili laterculo 8l rerp~lit~ eft lapide, treceros quinquagintapaJf~1
per vniuerfum compleditur [paclum~: ex. altera p~rte 8£ poRrema, CJuz v~~t in quadru , pomerium sc m urns comm unis vrbis eft duplici ponte "ac;c~rns ~a ..
'. tlt'Qdul'c'
'11;,_ __. .~ ....... _
•
Ii
•
1 -
•
It di p US ,0
-t ,S
,
•
D·E R'E M·ILI.TAAI . LIB.. I~ J
dicata"s zde$,pr%te~co fortunz fanain,fccna gaUicam,cEterai'}J per te inHaura .. t~s vrbe$~erel!a oppldaJc~nGruaas .arc~s,fex~entaq, i~ gen us -nomen tuum Ii ee rrs oa~ndentJa.~vDa 10 roe fite.qterl~ hnl~fce ztatl$.princlpibus ,6feramu$ 8( .regt~us)~mnJgeD~r.e 1a~Ju~ceHe~e~ure~pf~ pra:dicaber~s:. maxime quum hzc q,ulde~ laus lauffimu d~xa r~~lClbtJ~ tnDltat_?r, Bl f~l~aade6 HalliliilJ fit,&.Infinlta rz~uJa durat~~a,v~nec-vetu~a.te.c~rrupl fO~lt~ nec ex memoria
hO~lnumobl1U~()~e~.e~err. ~;t~.lau~~bd~ ~ .. tu~ 8[ ~ta~ollC: ~jgna·~u~ /!4 horu.,quos ~odo dlxunw~ prH:'~lpU~~ltZ:1Jl?U:utlo,q.UI JUlma Vlt~~po~a.& media parrJzjcxtr~ma vero fIlulm perct, vt.lpfE leges,mODet, qua: llla:lQtciJ:ulq ...•..•
ocio reddiit(~ Licini.Domitianiqi Cafaris,8lali~rii. qllorundi-jrnptoh~;: tcftanda~,quos fortuna opibus,loco,ilUaginum domeUicarum fpJe~9t7e::a(;!di gnitate czreris prEfecit,ec~rd. .vero ipfi v~~io [u~) lihidine,ignauia,turpi~ciQ inquinari excidere/Ille enim lueras! vom.Jcam~ VlrUS,ac peflem publicam appH~ Iare iolirus eran Alrerum q~um faclet~s ~omIDum, aut honefh cuiufpianego~ cii aliquando odium occepifler, ve!l~t9 tll~m expue~e coram 5[ folicitudincm
ex ani in 0,& voluptate ~hq£~u'~b~efiCJ,ll'-,~cl"'· oml'-:.-1td'~tum I~e IOtra,regios parietes fingll lis di.ebus r~ci piete, clau us '. ~rlUS,~ inn a'lu'. a~ p .~u s qu am . ~ ulea! captan te,:. acutdl1mo<J{hlo prf6gente acceplmus. Sed or180 illuru rufllca EorHi el(cuCac:.: etG enim adc%fareum vf" nomen afcender1t,natu~amtamen.fubrullicam!&;t
grdlem haudquaq exuerat.Veru~ enim eaH~udFJacci; Fo~uD.a~~q~A~ genus.Huius veto tam fcedofl:udlo,tam abo~tnao~foccul'atlOnJ, &. ~Ul.prjn;.: ciparus initiis,quibus is de~eaa~at~r aucupus,ventafortaffe danda eLfet, modo remporis rehquum clans actJombus confumpliffet, nee exofum exreeris fa ci oorib'u s maiore odio , quam ex hoc ridiculo negocio nominandum ·Ie pofie-.
risprelhtdfet: ~dplura( Nullum.deni'J ~oma~um-fere ImReratorell1,qui cateris omnibus exemplo fit,przter Cn.Marlum vnum,fiue l\tI.1VIarceUum-hu
ius egregie Iirerarurg exper,tes f~if[e ~omperi.es.,quic,J~terarum~udia,{altep~E ter hunt vnum,quem paulo~nte dlxlm~St Licinum n"onp~?b~nnt~n~nad:nll .. rari ac fummo quodam fiudlo profecuti fint.OhRrepat vr ltbet, & trndeant 3-.
lii)nofl:ri temporis dUfes,noftriq, reges.~ pri~cipe~,qui virruri bellum ac lite-: risindicunr,fimuiato(_p contemptu vell~ge~ll ta~d~tat~~, vel fegnitiem Iuam ac focordiam tegunt:Audaaerte~u~ dlxerlm,SI~1fm~d~,fupeltex regia & au' guGa,&' ornamenta ducum, 8lfr1Dclpu~ erant ~ltQ1,hbCl81.litera:. Vnde il .. ; Iud Pififtrati probatur ab omnlh~s ,q~l ~then~enfi~m tyrannus quu~ eifer, bane diuinam lihrorum fupelledilem ciuibus [UIS pnrnus ad legendum muul.:..
gaffe, publiceq,przbuitfe didus ell:. quos deinceps aC~Qratiu~ e~rumnumero~ ~b At~enienGbus a~ttc_> ~ Xerxes A~he~anlln~r~e PO~ttu.Jab~ultt)afport~rifJ Juffit 10 Pe.rfas:quo!c, )~ld~m ~UltlS poil ~fCU!!S tnterledl~ Seleucus rex hie Bl. N icanor dl8us In Gr£cla,mCJ ,pfa Atbenlen{m vrbern, vn condignii fuit rur-
(us ce(uitrepo.rtad~s :incr~h~l~~ ?~ cura ~vo)~ptas qua=da permulris co~eJk
in vnu volumma dluerfarugeu~ dlU~rfaru<JJ aruu,vtAlexander) 8l ei qU1fuc
cetfere ,in con ficied is biblioth~cls amm~!D .m tedetet .Sic magnus at" inges po~ flea librorti numerus, ac peneincredibilis 10 Aegypto coquifitus at~ c?fe8us
ell:a4
•.
'p t;-~'
e&:ad -quad ragidt~eniml ~eI,vt,~lib~ rcperio<Jua~ringeD ta, Vt Orofio 8l SenecE feptingenta fernu;~t ~nl~ ~ .~~.la~o~arc~lhno placet ,re~tinget~ volu~iDU milia Ptolo~Z~sTCStbDs, vlgtluslntetl!,~~~tahello priore AlexidtlDO,
. dum ,diripitur· C1Ul!~S _, ~at?re Czfarc a mihtlbu$ forte auxiliariis incenfa clatrc,Sima p.art!vrblS Inuadente,~uatum.fU18~lareprofoao mODumetu cu-
r! ftudiiipmal~rp cOR~·eba~tur,~o~ftag~(fe prod~tur:q~od. ele~antiz re~ii CU~ 'fIJ:opU~~gl~~_ ful{fe al~ LIPlUS. ,q~S~eca ,car~u:n~n, Id el~gantlz cu .. tZic ",-'OPUSdl~en.s,~ed t~o~lof~l~~~rlz,l~~~ne Id q~ldet1l, fed fe ipfum
cc!~tJS f~(Dhs ID~lter oftcntatu,& Ll~U tamen alaU~~& Ptolomzi
&Bum vtcun,'I forfaDregl~o~es excufa~t ,.at. ID Ion gum publicis vfibus peofpiciens prim~m~ac co~ful~ns.lm~ortahtatl t~torum virorum,in hoc ramen
«ftc laude dlgn1ffimus,'l' Iacras literas, non yules modoled neceifarias iuma
diligentia at" illlpe~fa,pe[le~o$ adte1!'~u~ viros, in grEcamlinguamcx hebra:o fODte uans~udlt .~ are~cur:m Bl. fiudlum ~ogendorum fimullibror6 fe~ curi funt ex ducibus prlmorl bus'J vrbJSRomE plures, eorum<j primus Aemi. Jius Paulus Imp.Perfepotenu~mo Mac~donum rege deuitio. Dehinc Lucul Ius i·poDtica prEda:p~1l hos luhus Ctfar dat~M. Varoni negocio bibliothecas
vtriur" ImguE ~ maxl!D.as potret ~o?lpar~ndi,~!ri~eDd~,publicaDdi<, . Proba ..
diqJ petitismi~['JAle~~ndrl~,q~_ldeicribere~t)~DlendaretCJ.Tolliturill cce. lum przczterlS 8lAfi~uP?lhoDlS ~?m~ fi~l~e Inu~n.tum ,qui primus biblio thecas grzca$fi~ul at'J.lat,~as addltl$.auto~Q am .. agtnl~uS dicedo ingeniahominum,R.p,feclt:q~z a~p~lo.res Bl.m.alorellbroru copiainibi fuerint,an Ale~
xandriz 8l Pergaml., qUI blbl~othecas mag~o cerramme inllituere , non facile dixcdm.De prluatuaufim dicere, non reglo~ huiufmodiapparatus, fed alios :r'luaDtibus~acilcvel fuperant.lbus:Sere~~ qUldem Santonico, ingenti doclina viro,fe.d malor~ ~u~ pulcherrl~aru~ Iiterarum multorum<» volumimi , duo 8£ fexagint~ ~llha ~lbrorum ~ultrele~unus: 9u~s omn~s ~rdi~no mniori.cu, ius patri fUlifet amlc~ffi~us,tllem~rlens ~el~qult : nobilem fane thefaurum,& prEclara,gene~oli anlml8l ~umal_lI ~ene~1S hgrediratem .Han~ igitur gr~carii ae Iaunarum lieerarum COpl~~ dlUl?amqJ h~rorum Iupelledilem at<p periri-
am,tan'i.maxi~l~m abfolut~{jlm_um~ mort~hbus ~onol1l,(umtno opere ~erqrendam In de~lcus'J habendam futuru ducibus ae lmperatortbus cenfeo.inter
dtimq,.Corn.CElroaifentirecogor,q~i air £umm~m bo~um ~ari~ntiam : Iummum autem malum,dolorem corporls:quu DCC eius rano mihi videarur ahfur
da.N am. quo~iam d~abus ,in9uit,partibus conllamus.animo fcilicet. Bl.corpo re:quarum prior )mehor~deter1u$ cor~u~. efl:f umm um bon ~ m. eft'!DeiJo ns partis optimum -:funl.?t ~m a~tem .~alumea , peffimum deterlorl~ •• ~tl autem op .. timum in animo faplentla , eO: IO corpore peflimum dolor:vr 19ttur fummum malum dol ere fie fummiihominisbonuDl fapere , vtopinor,Gnevlla dubitati one condudl~r!'l' 6 qui illam aiTequi ~oter.ii~,non.~d.oR~n~at.iolle, fed a~ ~e .. cus,dignltatem)~d commodum ac patriE vtilitarem.hi mihi videntur fehClta_
" . tern ac
IJ rem ac beatirudinem facne PbJfe conringere .. Aija cn_bon. hbm'ana fi cum hoc
. c6ferantur?~aruaea fbnr quid~ s: exj~ua)8l ab.bu~bsqlJ~~l.lohgiffimedignfta_ tepra:tlanU3q, remota .. Przclarumquiddam (Cl,p,dlees . SI81fmunde efinlulris
i01~erio emmcre,~ed fp~ci~fa, magis quatraquflla imp~~ii fac~es en, & qua nulla cunofior,null~ mmus,h,bera:lmnlo nul~a ma.~5 f~rualvr,S,e~eCE placet, conditio
dl..Gladlis enrrn .ce .. ru lC.·.·.' .. l h.,_.u ..•. ,$ ap. P.I. en ~en.·.~ .. , tI._h. ·u.\S !. m.·'·~ .. m."~ ·ID. enr h. aR.z'·vndi,()ue ,&fip····.~.icula.,
· fi 11 d ~ g r ih I .1":,.. .. '. All' l:l ,
Ipl CUllO ies nmenrur occomnes.mr nnon auian ,J.r2 1 ioS,ve' inOpia'vClauari.
~ia ~i,H~ari~d qu~uis facinora fac;ile irif~e.$i(,Pe~ti'?a~Don abal1~quam ~fu IS milieibus JDterfcetus ell: fie polhnodum duo Maximin, pater & 6hus:fic Balbi
nUi& lVIaximus:fic Probus dux dariffimus:fic Gratiallus~& Valenrinianu, iunior optirni fratres:iUe a iiris legionibus,hic a fuo comiceprodieunfie innumera~
biles alii a Iuis hoH:ibus inuictt, Iuis exercinbus perjere: 8l. quos milires Iocios ac comites appeUabanc)inuenerecarnifices. Adde quod omniszras in imperiore, prchendirur.icnex enim quif~ inh~hiH~ videt~r,iuueni quo') additur ilfnror. Pukhra ell gCllerisdignitas;ied qUl~ a,h~d quam qua-di ex progenitoni mentis proueniens laus videtur ( preriofz dlUltl;t, fed ex~erna.rapacis fortuna! rnunera, qua: durn quaruntur cruclant:parta , oble 8: an do ~oIlJUnt)cupidinem'J fiiccendunnqua lila pro fna Iibidine perrurbat at" permilcet.cui videtur rradit,aufert haben c:i bus: & rurfum quuvifum fuerit,non fperant:ihus reddit,eorumque bonos iimul S; malos tine vllo difcrimine arq; deledu parricipesfieri finir.JllufiriC.
fima rerumque omnium blandrffima eft gl~ria.~ fe~ inilabilis Sf periculis ~~~tis obnoxia, vtpote qua; [XpIUS tor~u~f qua~.vlrtutlseR: beneficiurmquaScnihil joan i us effe T h eoph ran us dix ~t,l~ilid. rernl~10fiu s Sa tyrl~us:.patriat11 niCJ obruit olim Gloria paucorii.et budl~ tl~uh<J cupl~o.F~rm£dlgnltasgrat~ eR,fed vel fragile bonum, vel nulla potentia fO.rma: eR,tnqultNa[o)quam,~ alienum qu~que bonumBion , deceptloncm tacnam .. T.heophraRus,modlcl verdt~mp~rls tyrannidemappeUauitSoc.rates,natura= prl~llegl~,m. Plat~,re,gn~rn folt~atlUtn Carneades.eburneum derrirnerum Theocrirus, Vltffio[culu celeriter deCldetem
Satyricus,fdhnat"inquit, decurrere velox FloCculus angun~ miferf~ breuiflima vita: Portio.dum bibimus.dum Ierra, vnguenra,puellas Po[cimus, obtepit non inrellecta Ienectus.Iocunda valitudo, fed inconfulta iocundtt3s,que negligentes 8[ incauros Ferre Iolear poffe{fores, 8( perfzpe morbos accerfere,quos mala: valitudinis intentio declinallec • Optabile robunat nulla tantum corporis vires,qua! vel lahore immodico, vel morboacri, vel cunda rodenre fenio non frangantur, non conficiantur. Sic Herculem domitorem gentium ab hominibus inuicIum, vis lareneis mali vicir. S1C Milonem Croton ien fem athleeam illuflrem parulis in parte media hifcens ramis arborvnadctinuit, dilacerandhmque hominem feris prfbuit.Literarum autem 8l humanarum re~um difctplina cum virtute coniunda, hzc omnia declinare 8l. effugere polfe viderur incommoda. Hanc enim non carus, nee fortuna violare,nec columnia auferre, nee morbus corrumpere,nec ferrum minuere.nec labefaCtare Ienedus potefl : immo quum cztera te-pori cedant , fola hee litera rum monumenra temporis diuturnitate pubefcunt:
BRobertl
,DE RE lVIILI'TARI
LIB, I.,
I lIt
DE"·RE MILITARI
,L I R.
,
rentur,qua~ti faciem~~t~tius a~tiqujtat~s audi~~oshomili •. es attJ pcritos,qut"_ bus.~on .;nlusfenarus 8l. Im.~erlJ,ne~V?l.uS ztatls,fed o~ni~nl pene genti~ omnlUm<J.fa:culoru~ res, ~lfre cognuf? ~ntr qUa! omnia CIcero notier hiR8-
· riam defcrlb~ns~pauclS8l ~lsq.'ude_nt ~.rbls ~xpreffit~f:Iia~tja' dI'tdlis tempo
,ru~)luxverltatu, ~emo.rlzvlta,~~gln~~Vua:,nunel~ ver~.thtjs. Ex qua .deIcripnone.remporum ratlon_e~, hemin u~ re~ $ellas, Vnl~$CU1Ufque vitam' Oa;tn
ram,for~1am,cogitat:u~)c~n'lh.a'tl:l0res,~a~~rfj~ foli~~oper~ ; f6~tbll.~~~l!'ih ..
fi.'.p P era.'t.'os euen .. ·.t.u. s.· .•. a.c Clp ~l.e .. s .• ].l.--, .. a.- " .. c _ .. ln.,' .. ' r .. ea d. e _r,_lt., .. lJ .. ·.· · 0 ,0 r- 'l. u.,e ,fc.c., .. r.l.pr o .. · .. · r1:lm.· .g·.··,· .•• ·'cnus .. '. ada. -.6"''''
' . . ~'r. \ rue orecel I ,;I . d - ~, r. . 'b ._. ., 1 ca
Ilrenfe.egregium la!1e atque prEce. es)q~osa .··~aclS VltitndHque ,rettiptlra 1~-
gere at?~anu ye~{are oper~ pretlU_m.lI~,:Ve~umapudextero$ qpidetri, Hero~ dotus.JUe lmprImlS a~queTh~cydId~salleen~mPerfico~cll().merel1s,qUritelll pore Xerxes In GrZClam dUNIC exercltum,<juatum,hoe dIcedt genctc valuerit eius hifioria elegan tiffime fcripta declarat .Hie veto non. fecus cum in re belh ~ COl aliquandiu veriarus etret , tandem ~e contulitad fcribendam',hifioriatll- in. qua ita claruit,,,' ~umeius fama i~ beH?DOn ob[euraelT~t)maior~tn ex eo Hu~ dio q ex armis fibllaudem ~t gl?r~am cop~raret.Ide~ ~t1atn ~eTimotheo Co nonis filio Iicerer dicere,qm qu~ (u~mus ~ml;'erat~r fudfet,elegantiffimtper,. fcripfit hiHoriam,8lquod magts fCJ(~ ~dmlr~b~re,{I. P.robum ~on legeris,Hannibal Pc:Enoru dux inclyms.ror tanusqJbeIhs ImpIlcltus,deCn.Manilii Volo
nis rebus in Afia geHis nonnulla ocii, Iohtudinis ) 8l i.ngenii [ui Gr:rcis1iteris
monumentareliquit.Io[ephus~ebrzus~enere,& ~ahlfo~um ~ux a Ve[pafia~ no captus, Titoquefilio eiusrelicius ,~Iero~olymlS ~oma venlens)~6nne'bcI~
Iurn quod cum Roman is $~~~relu~l 0n1n_IU'11lmaxlm~111 ~tr?clffim{unque, fepte libris digetlum,pa~rlfihoq~e Imp~ratonb.us o~t~ht)flatuamqueprome_ ruirr'Mirro alios atltlquttatum libros ab exordio mudl ad qnartiidecimum vf
<Jue Domiti~11~Cf[aris anl1um~ abo eoq~osr quorund~mfell~entia i~a vtifu~t apud nos larinis IltcrJS&.oratJon1s,v~n~aa~e ~onfcrlp.toS:~U~t<JUI eum [Crt.
p-Gife Iireris ~rfc~~put~~,p~ll~a v~.ro l~ L~rlnuve~fos 1IloseG~fco,quidam a RuffIno AqU1leglch,alllque ab alus. tr~adu:tos maJlJ~t .Ex nofins quoque duci . bus nonnullis cum militaflenr.hoc Ide ~uod externl,s propofitutn fuit, vr nee
in armis aratem toram conrererenr, verum ab negot~o cafitenfi ad hiItoricunl ociurn ) 8l ab hifl:orico ad ~afiren.re aliqu.ando ~e mutu,a c~nferrent . V nde M. Porcius Cato quem honoris ac dtlf~~nt~~ca~ra,n~od.o prlfcum,rnodo (uperi. o.rem ,ali quando maiorem., [fpc familiz ~or~la: prlO~lpel11 '. plerumque Cenfo rmurn dodi vocanr.Originurn libros ~crlpbt, .egreglum qUlde opus atque dif ..
fufuOl)~ ill quo {j vfq~amali~i J~ I ilo.rI a: plurl~f & antiquitatis rnOl1UOlenta extant,elU_fce rei {eptc[unr lrbri co~cnpt)~ fed prl~~s q~~ fi~t Romanis a regi bus res getl£ cc5tinet,fedidus et tertius CUl?S~U~ Clultat.lS Itahc~ coditore,ortii
& originem,qua obrem Originum lrbros Infcrl~fi~e VIrUS ell: quartus bellum pritml.m Carthaginenfe,quint~s fecundum~.~errIblle.atqu,e memor;{ndii,quod .Hanntbale duce cum Po. Ro Carth~g() fubut. Q!L~ aurem fimr eo fuperftite bella deinde confeda , fextus& (ept~tnUS ~fque ad przturam Scrgii GaIbz referunt,expofitis eriam in Iralia & Hlfpan1a,qut aute1fent aut videreturadmi_.
B'ii f,atlone I!
ROBERTI VALTVRII
- .
l'
. .
rationedigniffima. Nobil~ deinde~u(em ~Fabium, fiuietiam roma-
DE hiftorie fcrip~o~ dl,&~utUS o~ati~~ls T~ucyd~aisorationibus q Iimiles fl1
i[e alfetPDt,MlfU lDCCEium l~udlbu$~uperlor t_o~l~t lt~s''luaD'luam ex pidura
magis,« ex litetatu.ra no!"chnJD~Cnmdt •• Cood6mlhrat'oncSyllam Luculli res c1znfGme gellas,tIlemor1z ..•• OftltOUZdDeman antcm accepimus, at ad eum ip ..
fum qui ,omIIlCDtari~s tnziOrc: 6!UO ... am .orati~nis c~ltu. 8l ~pleDdore eam ip .. ram ful\oriadl.expobre .• ~tUl. ~t • M~g~a ~lam hUIU~C~ ~l D.luliiCafaris
in~~t ~. ael~.cur_a ~.ln (crlbe~dls fiquldclIl. GalllCl c~~~1i~'J belli Pompc iani cOInmentarlls(ficePlm llbros fuos appcllault) hanc dlbgetlam adbJbuir
vt fp;gulis lib.ris ~n~uloru~a~~oriires"gefias c~Ujgeret ~ l~b~s 19itur icp~c~ debeUo Galbco,8£ rres dC.C1Ul~1 ~~mrclanofcrlpfitt~upcrl0rlbus autem octa ..
uutn poll ~mne~a~um ad~'dtt.~lrtlus ••• Is n~m'lue librovno qu z deeranr de bello Ga\lico ad fmc ~um1Dtegr~tatc ~U~\Cult;po~remo hbn tune tres de A· lcx~ndrino,dc Aphrlcan~,4~ H,rf!a~l.:nb beU~ fcrtptj, horum auCtorcm ~-uetonius qui antiquU! 8! nbobOp'lhs~lffi'rlptor ,eife mcenum rdeft , quOd eos fed ..
- ro c s a.·.·l- .. l.·'l-·. a· b· .. H.· ·'I·:rtio, .. al .. '.i· .. ia~.. . .• , .. P lIO Ie, ep~ ueent :. H.'.l.".rtiu$ aurem 1·'0.· ·1· uo o i...······,t" -.- - u 'til'
P '. . • ••.•... •. ....' . .' .'.. . ' ..' . .. crauo qUI
eft, vt di:ci,dc ~llo 9a\liC~}tal?r,f~~ur,qu~d i~i cti~~ t~es de bellis quz I~; A
lcxandrla d~lDde ge~'tC)!far t'rlrua~e~ha~~.duble vld~antur : qUE hoc In loco a me dl~a 6n.t vr vera,ac t~~1ll0DI0 .. Hirrii at . ~ucton~l approban t ur , in ~
fcrit:ioDat3menfolent (memtnl)quzdahaud mmusf~Hzqvuiz I ••.••••. ' •.••.•.
1 os aut l\\osmodo,ic~'luosno~,~a~l hbros,oml:es de C .. dans gdhi(f unt e-
'D · im num ·.1 ero,auatU.'o.-. r 18£ .d eCCm)lnlcrlba~ .•.. · .. · !fc .. <d v. t, Ilbet dJf·p·.lo.·.·:·· .. n . a··· n .. t·· ·.·l·l·.· H" ': ,.~, .ir
..... .. ••. 'l.. ... . .... . 4 . ... .. ... •.. .. . . . .•..•..... '1 J",uuum
DOS ac Suetonium (CcUtl. {u~U! • Eadem 'eiariana rempeltate Afiniu$ Pollio.
Dalmatico triumpho~tlam }nllgnlspr£tc:rmlttcndus non viderunet quaqu;ll~
elo'lucnti~ ~uznuUa ~upcrbnt~onul11e~ea ) cum ramen hifioriar~m Icriptorem ooblbfsld1Um fudfe mem?rlZ prodlt~m dl. rvl~rcus autem .. Varro quem
etiammtlitaife con~at''luantu~bocnudlo~omanls rebus profuerit,de remporum dercrip~io~~bus, de patrl~ ~tate hb~.abeo accuratitsimefc~ipti clare
. tdbntur • (l!!.~d Cicero nollc:r,o~~tor amp~lfstmus 8llmperator f nonne (lim rnilita[ct , hoc.lit~aru~ genus Ita cxcolult)~t de teporibus luis {cr,pftrit, to tamque Cyti ~Iaorlam a X~nophonte,con(crlp~am legcndocontrjuerit pariter 8£ cxcuiferlt: a~nalese!lam ab eoe~e ~o~fcrlptosatquede Colmogr .. phia 1,bros Prifc.C£(arlen{is rcfCft!8l fragn~ctu adh~~~u~re{~.F~erunt 8l alii pr, ..
rer bos Romanorum.A\l~u(h,maXlml a~ noblhfsu1_ll rrmclpesdudfql t orbis at rerum {ummam adeptl , hoc fC~lbendl m~nus mlnlme afpernati ) Ocauia ..
nus A uguQus impri_mts ,8£. C\~UdlUS : IUC. emm rer~~ a fC$~ar~m ltb~os.tres ac decem cum c:{fet JO Hlfplllla Calltahrlco tenus bello edldu, hie vero hiflo-
l'iam T ito Liuio hortante inado\dcentia , Sulpirio vero adiuuante aggretrus d.t: in principatu etiam_ fuo t>l~rima cum literi~ ~uiusmodi cOflcx.us fucrit hi
ftorizque fu%initiumlu~p~ert t ,pollc£dem obl.~um q~.eCZra~ls ~lCtat~ris,pr~ oris materlz duos, pofi:ertor1S vn~m 8l quadr~gtnta h~ros reh~ult.HUlus etia literariz 8l hiRoticz famz ta cuptdum HaJrlanum fulife nouimus , vr rerum
fuarum
DE RE M"'I'L' IT'A' 'RI-
, - ,: -, "", ,. ",' I • ,- • - I .i ~-', I
"___ .....•.•.. ' ", " '. 'I,' . '_ .. _ , ....•.. 1 I
LIB. .I I.
."
fuarum volumina noeauerir , familiaribus libertifCJ fuis nomioibus eorum infcriptis in u.ulganda con~ulerit .~ordi~D ~s den i'J tenior,pane8yricum Iiue lau des Antoninorum omnium qu~ fuperiori tempore: fuerant,oratione Iolura cogefsit in hbros.S; etiaAntonlnI~dos,~oceH, Antonini Pij 8l Antonini 1\larci e~eg;ntiffimisve~fibus!n trigm~a l~bris ~ItamilJorum& bella publlce priua~lmq1 gena per[crlp~e. !aceo alt?s lDJ_1 ume.r.osrerum gefiaru!U auf!tores,line q_U1bus przclara fupertorts ~empor1S verlur" IJD8?f regum 8l. ducum acta aut
pene deperJ~nt,auc etfen~ In tenebrlsperpetua.obHuionc 1epulta:vrq, ad ;rbi um iam max!maru~ n.omlna conuertarur oratJ~, nbn.lle fuo iam igne cofum .. prum e~e[. Ilion r Nu '~fu~ ~t~.ThebfrNum .Micen ~r LacedzrnonrcA thenz! NUDl CorlD~h~s)C~rthagtnls Byrfa,ac ,~eterl~ mcerna B~bylonis r '4!!d Ro~ ma dcnique Ipla,V11JCa quondammun~lglorla,ac daroeu tot vrrorfi patria Bl domlclliumlnihil profetto,nili 8t. Gr~c1S & Larinis rerum gellarii fcriptioni. bus fuic!taretur:hac enim re vna mutlloquuntur,abfentes adLune, mortui viuunr.Morruorum enim viea(vt inquit Cicero) in viuorum memoria confiftit:
quo fit, vt r~s ab .no~ra ~~atemem~riaque.r:~otas.mdius c?gn_ofca~us,ti mo. do Iinr claris auctonbus tllufiratf,<l quz recenor dies attuht:cu qUI ne vnqua
vrbem viderinr, illulires ramen Ro.mano~ re[que eorU.ffi rnagnifice gdl:asita norinr.vr res omnis pene longe !1Jchus,qua qUI a mulns forculis citra inde oriundi [unt,cognouilfevideatur.Pofiremo adea quz ~deunda ineundaque funt
locoru genera,uihil conducibilius ~ :egionii terreHnu a.utmaritil1larufcieti3~ cum non (01 U agros,fyluas,nemora,ialrus)mo~1t~s)Run~lDa,laeus,{lagn~)por_ tus.& maria.led tot Of as orbis 8l. vrbes, fparfaqJ lmpena,etpopulorudtffonas
difside(es~ I inguas ~ta d~[crt~ir"vt no ta ore ~e mere.tl oc8uhs legeret~ reputes. ~~circa et prfdaru( vr 1D qUIt Flacc~ s)et vrile nobis exeplar ,ppofult Vlyxes ~1 dorniror Troiz.mulrorum prouidus vrbes,
Et ~ores hominum intpexir.lathmqueper =s=«
l)um fibi dum Iociis rediturn parat,afperamulta
Perrulir.aduerfis rerum immerfabilisvndis, .
Illud quoqJ in eodem gener~AI.exandri .C:a:~ infhrurum f~~numero [eitii ee memoraru dignum mihi videri folet,qUl Iapientes obeundu In rebus c61iliarios hifiol"ieos e6fulebar,8l milires veteres Blbenemeritos aclocoru gnaros,vt fi quid h uiufccmodi Iuperiori ftate ~eneatHi etTer, vel v~~ Jlharet, vel melius Ole prudent! us cernerer.Preclarum Be illud <JuoCJ Demetrii Phalerii,Ptolemeum Aegyptium admonentis.vt libros in .quibus iufH regisofficia &illuRriii prin, cipum vita! ae mores Iireris demidatl eflenr, s: Hudiofe legeret,& de manibus nuoq ettlitterer.Huie cofentaneu non minus ell, quod a Scipione Aphricano
dluln~ ho~ineobferuat~ inu~~im~s, 9ui no ta~tu Iludii oper~~ Xenophon. tislectloOl,ln qllaCyrivlta cot1nerl.dl~ebatur,lmpcndJffer ,nl bello vel pace cxitlimaffet earn 6bi leB-ionem plurimfi ,pfutura : nee Cato ille Pnkus aliarn ob caulam manu fe fua nato res gcfiasmaiufculis literis exaraffe tellatur, niu vt dorni maiorum virzutis fimulac~a fi~io vfui forer et adiumcto. ~z eu Ita fint,egreglll fane coniummatuOl'F belli duce neminen, eife pofle arbirramur,
B - iii qui non
,J." .... ui non harum ~ru .. cognitione 8ldotlrinaad ~a qu~ fibi propolita fimr mu-
•••. ·bl.- ··u· .......• s·.· ....•. , ·c-.'ol·.,n •• ·~or.m .• · •.. · .• aan .. d._l.· ,s.h ...• · .. o.· .. - , .. m.· .•... ,· .• ·· l .. ,D .•... u.m.· .•. _.' · · .. m._ .•.. _ o.r lb · •. _ u .. s .•.... ',.e : x.·· .....• ·._·.c ·.l._,p .•. ·, .. l e ..• · ••. "d.·.- .. '.·.·.l.s ·.··,p.·· ....•. :.e.·.r.'1.c .. u.l.l.~S .. ·- a.·.cm., Ott c. ' p.'. rob •. · ···0·.
t 1 .,' ,,['~ - ffi' . · - -' . . .,. . - - ' ..
• ~efta;e appetenda,faplentl1ml ~1~lmal0~es nofiri~onumetis fuis fcripta no
bis relique~u~t, non m .. o~oaUdlCr1t)leger~1t)verfau~rn,\"~rii ~tia.rn in his exer-
rit Ie diutlus,&earu exempla ab omni . memoria antlqUltatls cognouerit
'.c .•..... D.· .. _ e .•..... rn· .. l1~ .. -t 'a~.- ,a ,-:u-e. t .. e r' _ n. _' ucr. i.[.·, ,n.,6 ' m ~.- .. 'i.n. - .. _.'.O : : .. r.·.,. -.-. a.:.· d · ,e. n 1.'.", .. '1 r :. : •. u ,' .. e.· .. , .. P .. ·'., .. r .. l.~ u. ' .. a ' ,t.I.'". m .. , ,-' P:.· U.'. b _.,I.ll .. ice .. :q .. ·.u,eP y·· .. ·'.-··'t·· .. h'.'.-.· I a'·.· 'g· .. ' .. -.'.'O' ·.r .. ·.·.·a.'.'.:, D.· .• ·.·.· •. I.-,e'.
cog ":a - ..." .. '1 . I _.._,". ...,
.' ocritUlD ,Zenonem .' Ch ryfil'Pu, Pat()ne,Arifrotelem, Liui um,Sallufrium
Herodotum, Thu~ydld~~,Epho~um, Th.~opompum)c~ter6[que fapientes ': afe alTerentes,q h dUXl~et e~er~ltus,geifl{fcnt ~onores)leges culiffent,nec Co fum palmas 8l co[~nas hJS ~rlb~l oportere,fi:d ctlalll.decerni triiiphos & inter de -.' -·U··!U··· ~e·-d· C,·.5····.·· e .. eos dicandos iudicare.
eo" 'r' .' '._1 I." ... '- ".
1 ' " _ I ~ .' _.- _'" :' _ . .' :' ' ',' . - . -_ - -
.... DtEl.",rnti4 ~ai".9Mt,,"~ i"f·'ri~oncfll"t. ... v : .. "p. I .. . ' Diicie~~a ell hUlc,~l_faUll11~r,tlla qua: re~e a prEdato poeta flexa-
nima d",a ... ra efl .... o.,m ... , n .... I .. u.~' ... m .. ~ .r. eg'l,na .• r .. _.-e .. ,r.·.'.u.·. m.or .. · ano ... : '.-. h." ac q',·u··· a'.' m m .. ro ... xlo d .. i: .... t
,-' . -' , , "'1- -,' " "IX-
. irn~s h i~oria. famofiortn u 1 t? ~ illuttrio~ . Sed .cum duplex fit orad
r, nts rat1?)~ Inalrera~ermo.llt)ln a~ceraCotent1o,nollefi id quidelll
dubium quin oratlOn.Is content~o malOretnV~m h~beatad gloria: ea eft enim fiuam elo9uencja~ ~~clmus:Sed ta~el1 dlfflctle. dl~u)quantopere cociliet ani mos comltasaft."ablhtasque {etmo1ll:s.Ex~antcptltolf Philippi ad Alexandrii
Antipatris .ad ~alT~ndrum,~ .. An~ll?onl ~adP hilippu.m filiu~,quibus prfcipi unt vt oratlOne ben Igna m ult1tudlnlSan.u~os ad . benluolentlam allician t. mi.
liteCque blandoappelland.o Cermoned~ltmant. ~ a~teminmultitudi;e eli contentioneh.ah~tur.~tatt~)~af£pe.vn~u.er~amu~e?'clta~gloriam,vtf1agrates cupidirate anlm~.ab Improbltate)auarlt1a.)lux~rta)lgn~ul~,deGdia)flagitio deterreantur.Remtffi vero atq~elangu~ntes met~queahleal,ad virtutem,dignitatem, decus.ac gloria~eXcl~entur,.lnd ~ cant urq ue in ~psm . cog.itation em que meliorem :quf hngula Iicer ~di ab his qUI na.tur.a~ hommu vimq?e ornnem hu manitatis caufafque eas)qul~us me~tes .aut 1:'1.'.lt3tur aut refleCl:utur, quos phi lofophos effe nouimus,~ quibus ~ll?Cl p~t1fflm~ ~ebent~r'fro[p~ciantur:ta .. men nefcio quo pacta 8l Ira 8l .. m~fetlcordla om111i~ue antl~: fu[cltat~o in potellare eR oratorum:quorum fcehcenl. ae beatam eloqueoua ab omnr populo
fUlife fpectacam,& veluti ~ulllen ~uo~dam ce~ebrat~m no amhig_imus ,quum nequenos lateat ab ea qua,m ~z~e tyranosvrblbus e~ea.0~ atqu~ iublatos,Ceda ras difcordias,mitigatam inuidiarn.rurbulentos ac fedlt1ofos Clues opprelfos,
plurimo~ ~d hooor~s ~ i~pe~i~ma~~a p~o~eaos, plu~i~afq~e ~art~S .\Trbes! s= ita fUl1fe.~upe .. rl0r~ tepor~ demollrat ~uetus,~t ~~ar1{fl~oru v~roru l!luRrl iiq; reru publtcaru tdlat1~r exepla:a~qJvt ~ noliris his ~n rehusqullll~lt~va~~ ere noil:ra fide fumat orat10~'lS dubitat aliter hac coml~ate er ferments affabtll
tate militari'J facudia ethellis acc~modat~ fier! ~o~ui~e,q~od a L.~tut~,~pe~ B:atz nobilitatis viru faail eife Icimus.qui potet1{flmu rege expulerl~ , (lUlta·
te~ 1?petuo iugo li~erari~.Paulo etia poR reges exaaos,~s nelcit hac Ip(a orari
.. - o·· .. ·.·····n.· -.'
, :c
ROB E 1l TI V A L TVR.II
DERE MILIT ARI LIB"
11.
on~plebe .ar~a~~, var!i~fiimulat~ -i~iuri!s '5£ a.p;ttri~usdiffidete ,p!,~ r~pa Ani ems flummlS,euqJ morcqfacerdlclCur,hue COlus Plfotell:atur AuenDu occu ..
p~;e,l\1ene~i~ A8rip~a ~r~ueeatepefia:e viru ~ce?~o fedaf!'e(po1fumus Ap. plU ClaudlU aphfiimu vrru fenetture acoculoru orbirare cofettu his anumera
r~,tl a filiis l~chc~ p~rforii,~eued_us in ~~ri~,hisa!ldi~is qu~ in f~natu 8[ pJtda re &. humaniter a Cynea dItia erat,quu & hberatlone capttuoru,& auxihG ad
fubigendi Iralia ~o.R?Pyrrhus o~erret,ac ,pro his nihil.aliud 'lui amicitJa fibi Tarenti~ll{c,{ecurJtat.empo~ularet~plu~busadea rem indinantibus,ma gnifica oratlone.auttor fun, vt eluf~odl~aclS q~a: plurimum turpitudiolS Bl. lufidiarum habirura erat,fcrdus nullo pacto recrperene. Poffumus merito M.
Tulliurn Ciceronern fermonis 8l contention is prcdlantiaomnipotente dicere.qui Verrem audaciilimum hominem fceleHumq,crimintbus rUtS oppreffir& ferociffimis [eptull~ armi~, ~.}hili:F n~n auiirrum Catili~a~ inermis exterru'ir, ac de rncendio vrbis 8l cunu ~angulDe cogttantem trube In exilium:qui mer ..
rna Rom an a,tecta,tepla, Capl~olt~ arc~m,bonorum.lares1totum deniq: corpus imperii impendenri iam pra:rlpUlt ruinz. q~o D?'erlto.primu! ornnium(vt inouir Pl. inius)pareos patrla: appellants, v .•.. t QU1 prtmus In toga triumphum lin ...
~ .. - f·· di 'I·· I' L' .. ", \ '
guzep laurearn rneruit"acUnlZlt~ral Ul1qJ annaru zqueparens, omnium
rnumphorum lauream ad~pt~:9.malo~~m, qu~t~ pl~J . eft ing:nii Romani rer ... minos in ranrurn promouiile q_lmperu • A~d~dl_r e~Jam Ca-.tarem.d~datorem
ipfius quondam Ciceronis hoHem de eo.t~ha .icrlpb~c,ex tC£hb~s mJm~c~tia fi dem libi fumens,qui & ipfequantum milirari value~1t eloquentta,nCmtDt me ... diocrirer eriam erudite amblgendumdfe cefeo:qmppe qui aut dtlerciHill10s dicendi artifices fquauit,aut exee~it elo.q~io:~ccu[ator ~amqJ Dolobellf plus ii militarclir munus,fummiorato:"sofflcluIl11mpleul[:u~ q.ua qU1dem accuia none extorqueri fibi caufam optlma~ L : Cotta: p.at~octnlo queaus eli , quo verbofacundicvim expreflic.vt Valeno viderur.Nimirum verbum extorque ... re hanc vim haber, vt reus ille no ex facili,fcd ex ard-immo quidem in ddlol u ..
bilii) laqueo verbi, vbi Ca:fare~ el~qui~ victus erat,~rzr~pt?s ,videretur , poll ... qui accufarionem (vt SuetonI!ls tnq~lt)hau~ .~ub~e pr1Dc~pl.bus p~tronlS a~l nurneratus elt.Enumerare poHem quibus prxlus CIUS orario lta mlhtum am-
mos incenderir, vr periculi omnis irnmernores.lan ~tiam & exultates in fernl ruerenr,quas ingenti~ exercicus f~ditiones compreff~rtt , quot armoru~ ,ml~i~ folusBl inermis oranone terruent, vfqueadeo vt ad nutum peroranns muen
fin~J& qui, colla porrigerenr, 8[, qui fe,rirent: qui ver~ge.~eret ~~mo ~ ni{i nar, rattolongtorforet. Nee AuguR-um mter rnulra arunn clDgenuqJ fUl bona db huius,qua modo diximus.parernz eloquentia: fiudiis abhorrelltcm nouimus,
N ~Vt d~ ilIa fcript~m e~, pen~s loqu~ndi ~e~ut~s elegans ~~cperatu! pra:cipu a cura d UXI t,fenfu 3111nu quam aptdIime exprlmere"& . am lCOS irnf t verba
inrol~ta ~ o~fcura<;a~ta~te$,&. hon~minc~puit,vt in[a~u,ea fc~~bentem qua: admirarionis plus quam intelligenriz allarura e([ent animis audlcttu.Nec efi;
mih i de eloq uen tia clarorum d ucii Icriben ti A Gn ius ipie P oUio filetio obruen dus,'luem(vt apparcat Iuum cuiCJ iudicium fore)medium inter duos eloque-
. ti ffi In os
ROBE.R.TI VALTVRII
20
tiJlimos LatinorutH,M~ Tullium .&:!'. LiuI.um ~en~ca c6ft~tuit)ita non fper-
. Jlendus au&r- T ~J etllmtrult c~e cloquen.tlt;pn~Cl~S,quos inepiilola <iua~ dam videtur omnibus prefetre,f~con,dum~~cl~s ~~lhoncm,cuius orationem Ciceroniaoe ditrNDllcm.,.f:calebro~am)~ e.xihente ~1'Cl1t, 8( vbi minime expeCtes relitluram.Si "etO Port11 .• ' atoms qdullp'la~l:'l· ~uzr1t eoquentiam in orida caufa ,orat:oriz a-=ti,.ma.gnumc~ Ecate. '._ eCUS1 •. 1 partu.,m dH:es,~Cjuippe qui omnis . ,~eris cl"'Iu~tletU~S oranones tatn~ultas pro i~,proahu,&.jn alios egerir, ~dJ pcroraocrlt,vtDO ab r~lloman~! In vrbeDemofihencs dlceretur:id ,tcia vbiaaCtus pr~ c:Ztcri.s~ vtCl~S,pr~prlu fitqu:ueret q~adragiescaufam dixitfe,
n~C ''1ucm~ fZPIU~~dlO ~.1Dl~lC~rumfim~lta,tepctuum,~c [cmperinuichnn
&.'_. ab.· ... '. ,o.l.u ... - .... tum. :.c' .. c.,.u.l .. u!elO'luent~z 7101._I .• 2t'J ... .naturam ......•..• ,uu.",.m ..•. I.:p .... lfi .. e ... p .. ·.,r .• - .. o.- be .. · .•. n .. '~._ .. tfe.t.". ac.··. iudcbtutCm hor~areturad audader pugna.ndu~)atfere~at verbo magIs quam
, .. r..e·····-.f:;lvoce q". uarn man .. u,pl.z. rum'l1' euercl. &._, ... '0. flernarlhoflesfolere E-: ··"·x'-c'-c,l·l-.·." ...
CnLt, ~ - . - . . . ... C·' .. ffi····· .' f .. . .. d·'" 6- ..·1 ~.' . ... '.-' . . ..... " . e
rem 8l ~gregiam. ~u~~ 1:-. .• .ra ... 1 • aconlOl.12 .iunde nefciremus,hinc liceret
•. ~ .. _ .t.-, .. ellig ere .. ,-'qluOdl.n libri s Ide ora, ['.0.'. r.e: M.- ' _ .. tF 'ClC. ero m._-·' ,Orte eius mag .. ·.·.'.niti."",c··.e .. n-,r·.·~~~.. '
In .' .. ". ,. ,. . lurn f 1·' . .. '.. llume
deplorans,omnes 11'~m ie01per elioqu~nua,pauclS veroa.nt,e obieum diebus fe~
fe etiam Viclife com~~o~atdC:bert~tl' kim qtUoCJ Cecum eloquenria fiudiofosad eo locum, quem . nOUllllrne pe,~ . us 1 e cac~uera.t , poUipfius mortem rediif-
(e,captUS dulc~dine& l1f:cordan.one ~erm~nlS)queexeo =r= audierar ,& ve, lut.i~erum audJcurum;At.ddltt. ~ttam~~ vnlCra{fo fingularlter cOtigiffe,vt quo riens peroraret,toues l~. tt03d'tlUS aCdHncl,exen~plo l?cutus vidcretu~. Enimue,
[0 quia fama huius. al-ll~~du~~ .·ba~,u .• vug~.bs Ign·d .. Othlor efl:,non alieno exifhma .. ui duo eriam M. Tu . 1l1~,a III .ucere~ ~Ut, u.se .... ac re pra: cu.Ctis fides habe-
da .. 15 ... n.. N···,a-.- n q·"-;.ue'ap.·.· ud eum Ita ~ .. c.··-r.,l.'ptl)m.,_ IlJ.U ... " .... ·.'enlo,C .•. _. ',.r.-aifo dic,ete ... n em 0.' ta m- .. ··- .... ar
, .. ",.1[ .• ,. . - . - . .... . . . - .... . . - . , ., . .._. .. .' _. a rro-
gans qui fimiliter ~e vnljuam d.u~i~rum ~tfccon6de.re~:.& iterurn,omnibu$au~ diris otacoribus , fine vn~ dubirarione {~c Ratuo 8l.1udtco, ncmmem omnium tot 8l eanra quanta.Hn~ m Cr~{fo habudfe.ornamentadicedi.ldem de M. An tonic [ellis ad~n . ~ululdemcu~ quo~am 1~ loc~ de h~c de~ fuperi,ore fimul [oquens dixerir fUlffe vtrum.<Jtu Iludio &: ~ngenlo &. do,chlna prf(titem om-
nibus,tum in Iuo genere per£edu.m, vt n('qJm Anto~lo deeflet ornatus oratio, nis,ncCf in Cra~o redund~ret,alto tam~n loc~?m,~lU.m quo~ ipfeaudiffcc elo. quentilIimum alt Antonl~m,quafj. del.ndufirtadu?lUm relinquens.quo titarum Iaudum fl:ateram.potl~mum tn~ltnaret. y eru ~ama huius vulgarior videtur;cui mulni adieclt nou .. ffi~us~les,quomlgr~ul~e vitaiin illa enim tepe .. Rate l'JIadana, vb, nuUus nuferu:ord1f portos erat,tutl't fceleriiminiRri Anro-
nium trucidart,vbidomum eiusperuenere.Antonium intuetes, ac alium ali. us aaczde hortarerur pr.zmitte~et",ta~ta ~uit: oris i,ll.ius dulcedo , fed quzda perfuaden~i dea p~tius~ vt.lo.q~l ~u~mln~lperet~ ~dnes omn~s p.rzter.vnum Annium eius oranone debnlu,ddlnClos lam. &' vibratos gladios mcruetos va
ginis redderent,at a~um~o furore prot in us "ad f~tnmam Jllifer~co~diatn. CO~~ ciderent .Huius elt enam ille ad perfiladendu efficax actus oranoms , CUIUS In
Oratore fuoahif.'J in locis meminie Cicero-cum enim_ M.Aqudium qui ,c6Cul fq:erat Bl dux apuCl renaClIm 8l populum clarus ) omm tandem honore fpolia.
- rum
DERE 1VIILIT'ARI LIB.
II.
tum 8[ .ad extrema fa~lac.iJ fortuDE pr£cipitatum fC!nem in capirali caufa dttcQ derer, In medio oranoms ardore 8l deformen fqualencemque ream fuUuHt
l'utr.etn.que~ius.di~~i~dens,t~~ical1l,ac ~ebe,ro6 '1uo~dam t~~c miferandi pc: doriS Cicatrices iudicibus oftetans,fimul<J adC. Manum qUI Inter altates erat
vcr:Lus ,~ vt coll~ga: dudu~ ~ifere~turmultis cum lachrymis oRcntas ,mi. ferlc~rdlam o~ntum conCI,tault: vtCJad exceros prolabat~r oratio,quibus ca
re~e. 111 ~oc q.Uld~m ferm~nlS gcnere ~on ~JfUl1i~~ , occurrir nunc qui prlmas mdltarJS~UlUseloquent1zp~tesfibl _vendJ~atPlbft~atu~, quem rara quadam
cloq~ent~a Bor~ntem~ Arhenienfibus Iml?erlra~~ patlen~=bu.s,at9Jvltro ei defe .. rennbus ImperIUm coRat : quod ne magis obltutone quam ludtcio faCtum exi
fiimctur,ex eo coniici paten, maxime quum Solon orienrem Pdillrati tyrannidem multo aote profpicies,euocata concione,,pfe8us in pubHcu,torica arma tus 8£ clypeo.infidias 8l improbos conaeuseius aperuiifet : neqJ folii orienrem vern quum relidaparriadepoticis a~te curia armis in Aegyptum indignabii~ dU$ nauigatfet, at~ inde Cypr~ profe~us,~oa ad ~~~fum perucnies,at'J inde in Ciliciam PdiGra~ii i~t}'ranldeperleueratem ~ldlC~irct,eosrur[usper epi-
fiolam fie monuir.Siqtndem per veliram vecordiam dira toleratis,nihli in hac parte diis a~ceptum rcferat~s:!pft e~~~ vohi~ horun: caufacfi,is,qui pignora vt duram Ieruirueempareremini de.ddbs:v~arum vero vn,!f'lulfque vulpis veili
giis incedit, omnibus aurem leul$~noh~.a mens~a.:qulppe vi!i,linguam.Cer .. monemc, varium 8{ plenum aflu ~ f~llacla attend~ns, rerwm eXltu.m con.bderare nelcins.Huius quoque tyranlu~ls 8l. e~oquentla: f~cceJfo~ Pericles dicendo tam fimilts fuit, vt qui huncaudlrent , illum fe audire arburarentur,li mo-
do vnquam eum au d ire conti~iffet:h~c ~an1en ifi:~ pcr~fiall~ior,q~?d alt~r cIo: 'luentiam armis_adiuuer~t:hUlccloquetla .~ola f~~lS fUlf ad JmperIU)quo~ 8l dl ururnum geffit 8l m41gndicum.OJ!ad~agmta enim annos rempub.renuir, eodcmque tempore 8l ~rba~~s rcb~spra:fult 8l bellicis inermi~ i~fe.Sed, tame a~. mata fultus eloqucntJ~,dIaU m~rabde, v~ quumad~erfus ~~nlum r~lutem. di .. cerer.cum voluptatefuma omnium audirerur. Cl!!!d .Alcibiades Cltnet filius, Athenieiium 8l ipfe Imperator fummus mati ac terrac,nonnerant-a-e!oquenria pralllti{fe,ad unti" r~ miliraris glorianlper~eniifeperhi~etur,vt ~trat)j~ illo duce laus de excelleeia certare videatur ( qUI quod ad reltquos arnner taru dicendovaluit, vt nemo ei dicendo poJfet refiiiere. Hane itide ons orationisq, vim at~ porenriam apud Homeric~m Nefi,!rem , ve~uti <Juoda~ jngenti fpeculo clariuslicet InCpicerc:na_m quu .duo tot1useXe,rcltus columtn~dl~deret, Agamemnon regno pollensJ~Achl1~e~ potens bello,defiderat~rvlr.culUs ore ntclle dulcior proflueret oratlo,S{ petitta mulra memo~atus,qul Atrtd£ Cuperbiam fedet , ~elid£ ferociam co.mpc.fcar,ltql eos aUaorlt~te auertat , exemplis monear.oranone permulceat.Sirmlirer apud eundum poetam,quum in conci-
lioGrzcorum ~gamemn6 fopitis Iumno men~bris , q~?d de inGruedo pr~lio vidcrat,efferrtt In medium.NeRor fidem relaris conclhans,exercitui non mi. nus eloquenti3,~ reliqua omnis mulrirudo ferro & viribus fuit adiumero. Eadem ratione dux ille indytus GrzciE non tannim , immo nUD'luam (fi Cice.
'Ii
rom
II' toni credimus)optahatvtAiacdis limiles haberet milires.fed vtfapientes fimi.
les-Neaoris.~?dfi libi ~?ncede~etSt1r)no~ dubl"ll-t~~uinbreuitempore Troia foret peritura • Adh~c etl~ ~ccc _;t ~ocra'l tlcU~ i. e AC:n?pho,quioptimum -di. ccbat vel tribunosyelcqultuprzlc"los ~ oquett~ prz~~te~ parare, vel oratores
. d __ -_ eos in c6ciotl,bus cafirenfihus_ adhlbere,quleqUltlbu$ peditibuf<J vi orari
~~_~~ copia tenOre incutiant'tnetuquo meliores .. fi.ant~fede~.t eriam 8l ad tra
___ ., '11' _---. - ern pattem traducant ,{i quando remere, cocnan fuerlnt : nee aliam ob ;:~ d~~i" Pyrrhus ille f:b~p~etilTi~usrbex. 8l~perator dicere Iolitus eR,Plures icyiIhea vrbi~,qua~alC arnl1svr~,s eue.partas :nifiq,omnia Euripidis
(ent&tia conficl~ or~tl~)que ~aud ~~n.l1e.fe~rum. c~nfi~ere poteR.
. Dt poe tIS ,,&11 ~8"! e~ ~,s~cr <l,n "~'tnd'sq"rq~t f'cpudtand! font... CAP · n ·
~..;"., .. iV tnqu~ fimtlml hnt oratOrl~u.s P~etz reges'J fuperiori tempore 8£
inclytl duces quum bcnu~ mlt~n ~lfent, facra Mufis de more ante
perfol.uerent, vtpote qua: .dl~~lphnz ludicioru.m~ meminiflene , ~uo
. . 8l. factles ac promptE pe~l~uhs adeifent,~ facinora przliantium ~e ..
_ tu dt·gn- a r-edderentur:eos audlendos legc'ndo((b qU-1 um I-n- har t - - .... mora .. . __ . . . .. _.. . ._ .. , . '.' . --_p . · · .. A ean penltus
mentibus e1fe ~pc~fpret1um arblt.ramur'~laxl~e quum m~&nam fpeciem do~
arinz-a~". fapleD:tl~ ~r~~elfera~~ · Czteru.rD: hi qu~m m .. ul~l~ormes varii~fint, vt Tra~lC!,~nllCl,E~lCl,~eh~l'~. Iambici.ac J?lthyr~blcl,ap~d~ alios poetarO :llt~ cef~rlal1:0tat1one dlgnl,~lll ~~bea~tur l~ pra:tl~)~t fac~le Iecerni pof .. fit ex h 1S qUllech~~ ~onra dlgn1_qulueexJ&endl hn~,.~1UIllonls gradibus explicandum ell •. Poetz Itaqu,c om.nesau~ tan.tum co~clhandzauribus volu ..• ratis aut orationis quoque admehores vltt; vias granafabulas 6nxere audicE im
-.· ... -im ....•.. - .. -., .. s .. · ... m ... ·. 'u-.-\c--'e-'t, .veluti {cenici,.d,e' q. tlibuSlllhil al-.i.ud ,eft.- quod dixerin ... '- .i :' ..... '.- ... "' .... -r..--.' .. -:,',
pn. . .•. _ .• ., .> .. ... ._ .• . ... . . .... . • . . ...' ... ... .•...••.. lin prE1en ...
tia,quam q, Romani ve~eres a.p~a q~o~D:un~ Trag~dlz fiue Cmttdie probate
fua in Scenis ac Theatrl,sftagltla.p~t~lff~nt,.eos n~ admiifurifuerat nifi confuetudo vite pateretur,a ~ebusdlulnls ~lberl patt;~)Apol~~nis~fiipto.principio:ab his'colm. TragCfd.la BlCom_Cfdla fumpfer.ut c~ordl~,dltHlqueTraga:dia proinaeeodem nOfl:1tne.quo ~ace;~y~nus.LlbertpatrlS,cllln hymnus ille fortia faBa 8l.1audes Libert patrlS coclnebat : rea 8l h~c T ragcedia no nift rna .. gnorum 8l forti~m viroruttl.vit~a reprehendebat ,velex v~cl~vallitat~ nomi-
nata qUE concaUlS rep~rcuil1onl~us r.~b-:>rata,ta~e.m f~n~m videtur efficere, vt pene ab hominenon vldeatu~ eXlre:en~ttur aute In hircinos pedes,quia fi quis
inter paftores tali voce pl~cU1ffet, ~arn ~unere dona~atur:~el q, hyrco ornabatur inter alia prremta elUS car~ln1S fcrlptor : vel qUla corium hirci plenum
muno {olen?e przmium cantortbuS erat: velq,ora fua fe~ibu$ perli~iebat See nici,aiue vlum perfonaru ab Aefchylo ~epertum , fex emm grrce dicirur 7fJt: 8l his quidem cau~s !ragcr~if nom~n tnu~~tum · Sim~li ~~do ~u6 poll Iongo tempore Ap?~ltnlN.omlo vel Ardle~ , td eft,pa~oru VIC1DOr~m uepr~fidl deo facra 8l1udl1nuentl celebrarentur CIrcum Attlc£ pagos 8l. V1COS 8£ villas, & compira vbi ruftici g~llietes humanos aau.sl~i~mis carminib~s irri,debit, facer hymnu$ Apollinlscatusetfet ,qCornredladlcebatur,vt oplnor a pagis
8l cantileria cO.Jl1pobto nomine:ve1 a Grzco quod ell come['atum ire: catantes e,on[uetulU.
ROBERTI
V ·A ·L T V It I -I
' . .
D H :<& E ~ ILl TAR I. LIB. II. 2'
confuetum eR: ibi:quo'J'ucut in faCris Liberi r.eprehenfQria carmina recitari
J':' d h d '·'fi'!O '" · 1- -. , re ... qu~ ~Ol1 repre_ em .erent,.nrl.vJt!1 agnc() 'arum ~medic;orum hominum,
qu'!rum.lUe cratco~ uentusma~ul1e apudGrz~oS,etla?t pri~um fuitlege co fe.tIusn, vt quodvellct,!~ragctdJa~ue.-Coma;dla '1uoda quab ludo,falfa Ei. facera reprehen.fion~ _c~l~pofita, s: dl~nltate orati0n.lS,~ vt~lita$e corrigedorum mo __ rum nO~lnaum de qUQ,::ellet ~lc~ret:qu~d fuutePO!lbus profuit mu1t6m quu vnu[qulf" caueret (u1ra,ne pub~lcofpea:aculo deridererur .. Pofica vero. quamviaorpopulus &.l'rlu~A t~e~1Jen6s,po(bnod~m Ital_icusccrpit ;gros-& . _ ..
. yr~s_(xtend~r~'~'multuu~lne clultJmcreuerefaal~nes 8{ viti~,tanthqJ:poe __ -.
t~~-promater1a VltlOrUma'~lus ~eprehend~~ent,vt etlam~~ n~bIl¢s v(q~,ton _ fcenderent.ncc [Glum homines irnprobos ]0 !epub.& fedltlOLos,c~terum nonnullos virtute ac magiRratuii di~oitate przRates nuHa.Iaceffiti iniuria, vrNe
u i us [Epen umero .Mcrcllos lacefleret atqJ - vexarer,n obili tas j nd ign ata lege. dedir.ne quis nominatim rcprehederee que.q~a.Horatius)Lu!it 3mabilirerdonec tam fzuu s apertam In rabiem verri C(£Pltl0~US~a~pef ~onerras· Ire domes im- . pUlle minax.doluere crucnto Dente laC'effitl,fultlnrachs qlJ()qu-e cura Condi-
done fuper communiiqum edam lex Pcenaque data malo,quf nollee carmine, __ quequam Delcribi.Hac l.eg~~ue p~fla~uumaliqu~nto repore iiluiifentA (t)~ -_ fuctudinc pri[ca dererrltl,nlhlI(_p dlt!a,ret,rurfusahud geous.diB-.amini$ adoe
ri funt:ibi enim Satyra fumpfit exordium.quza Satyrisq:uog iniocis (.ern.per .
petulares deos_fcimus7£.f~,voc~tata·eR,quida a~iunde n~l~epfaueru~ar:t'~Ea - · igitur Satyrae1Uf~~dl fu.tr~vt ~n ~a duro ydl!tl8l ag~lloco dev1tl1SC~UIU ra me fine vUo proprlll10m1DIstltulo,carme efie~:qu~ l~e genus Comoediz rnul
tis obfuit pottis,quum in [ufpitionem J~otentlb~s ~IUlbus v:ll~Hent, illorfi fa .. cb. dc[cripfitfe 111 peius.ac d~formaffe(hloc~r~ums. Hoc Jgltu~ malo coach funt omirrere Saryr.lm,8l altud genus carminis.hoc dl,nouam Coma:dia inucnirc:q, Graci quamqmlm impudenrius , ramen conue~icntius Iicere volue, runr.cum viderer fins diis accepta 8l. gr~ta C'fTeopprobna, no tanni homimi verum eriarnipforum deoni in {ceni.cis fabutis,fiue a poetis dfent i.lla c<:,fitla, tiue flap'itia eoni vera commemorarcrur & agerentur ill Theams, atqJ ab eorum C~£Oribus : vrinam Colo rifu,ac non-etiam imirationc digna vidercnt~" quale ell illud apud Terenrium.dumfiagirio !ouis optimi ~a:?,imiado!ef~~n tum l1eq·.,uician.- . .1 in .. c .• · ... itaret .• 00001 ... d enrrn .. :.·.· .. 1n,g~nulluulene's.aut .. v1rgtnes ipfct ... · fa.'cJ~t~ qu~m hfC 8l. fieri fine ruborc,81 fpeClari ab hominibus libeter cernanr r nonne
ad~oncbunturqui~ facere.poffint,~ infl~~~bunt?~ libidinejquz vifu m~xime concitatur {At RomaDl quamulS noxia ia fufpttlonepremerentur, vr illos
deos colercnt,quos videbant Iibi vfJlui1fe fcenicaseurpitudines confecrari,fuE tame dignitatismemores ac pudoris ~8orestalitii fabuI aru_, ~audquaqua hono rauerc, more Gr,fcoru:fed artem ludicrarn fcenamque rota In probro duxere, genus id hominurn non modo honore ciuiii reliquorum carere , fed etii tribu immoueri,notat.io~e cenioria voluerunt.Na qui~uam ibi actus mufici et pru dentiffimi ffcuh du9:a floruerunt,ftas ramen fub{equens miiccns ludicra priIconi inuenra rraxit ad vitia,& quod honeflr caufa deleClationis repertii erar,
advolu.
...
ttOBE1\.Tl·
VA L TV 1l II·
'.
~4 .,
a_laptatef e··· ......•....•. f'l!~ri$ .meutibus impulmlnt :.q1io faetum eR \tt
aadladttt honeft!. :'m~ difcipbue ItDP[obotUmc~forti~ fugienteS; verecundire
p ex: ! .1.'.'.'.,." ,p. ~ n I1 r..·I· .• 'i . ..lc ..• · .: r',atI0ne fubtra,h .. er .. ·.:,e. nco :,8! confo.l.l,tc id ~., .. , l,d· .. nem ' •. ~ n."·u"'l:·d- en im .. ~ II , ~ .
exitlQe"v..IIU;. . ' .. ' , ,.ii 8: ~ ,..... h.. ']- . .. .~.. . a 1"
ud-vant Ijbidinesedoc~t ~ 1D 1,gaot.1firlonum 'i~rud~ntiffimi mbtu, .
. 'l.,.' m •.. ,.,- , " ,.:,e r .. lla t3.", ,.I( .. " .vno.'."- .. '- ,: - -,r '.a.· .. ' .. _' .. IB£ '· ,!:.... "D m., ,.u .. l.l.er~ .'. .. u ' .. , m .. : i ' I D,.:C ,elfi u mha _.b .•. 'l .. t u .. '.,·.lm.· .. .' _ a.·· .. ::'u: .. _ .. ,e ..•. m o.· r l .. l.',I'·.t··.···.·a.· .. im p .. ,.,.·.-.'.·.~
quofU .. .-a .....,..r:-. _ · ' "1. .... .. . u ..
ditlf Edina$ l~m0defti~geft~·bUl !Den~tD.n~~r(. ~ddeMimis dlx~imt
'u '.'p- 't ' •... J '.' · .. ru.:.··. *' 1.'m.,.,ip· '* ~' .. ' :n t I,~ .• ~ h. 'I.' .. ', o 'm ·.,I .. n ".S' .. ,' .. d.l.fl.,.,c 'l '.pl· I.,I.n.,·.' .. a.-.m., h I.,u.,m a.- .. ·.·.n , .. a ,r.,.,u'·,'m .. ' ". t··.e· >r·.'·.u·.·.l.~ ' im .. ···.'··~.
cort .}(IIA". c;'l' . .. . . . Ita
.' "'.'.' 1 , e'~ .. '- p' L1 .. ~.' j.e.·.· .· ,n-'.:-t,'.l~· .. b .. : ·u .. '.· ., '.S.·.I.:' a'.- .. u :i d,.'O ~ e -.D _ t ·a d r ~._.1l - •. 1 , .. te _.na ,4<:.· ....•...... d · •..... I.u Im'._.· 6.,., n g 'u n .. "t .. '.' ., .. 8£ ··-.'.'i?l'· .. ,.m , .. - u ".'1' ae -.1,·.' s ·.·. Ifl.'.·u'.··-p .'. ·r·· "'1·.' .. : .. " e '.--' ' •.
tloR .. . . .' .. . ,11..... .. . "II·· . S eru
'd' 1 ~, •. ' •.• - ••• ~ •• _' .: :. ,'.".'. __ :..I l",.~ ,_: "[.,a.' .. t o ..• ·.',u .. :o'.· .. ',.d'.,.· •..... ' n.: .. '.'u l.".1 .. 1.1 '.s ~ .. ' c e ,.n " .ic l .. ~ s ' t : a .. - _d-._ .. h.,. 'on ·" : .0 .. ' r., ~.- d '., .. ,a b a ru 1f .. l .. ,oc._ · .. -'o.: .. s ·· .. ' c.·.·o-·.·n, r..~ .. ·n·: ·.· .. t··· .. ~.-. ":'.' . :'.' .' , - .
. Ivw-..au.... '1 . . .. . . . ,. . .. Ie.. '. aneum
vidctbt\Yt ip6 poit~ tabum fabularumcoml?o~tore$, CJui duodecim edam ~a-
b ' .. l".'.a·r.· U'· .. "m' · 1 ·.·lIt! ·.'.- ......•.. · . D.-~.lbe · •.... en ,tur fa .. m ,.' .. a m l "z.ld ere ~., '.-. C. 1 .. ,U l .. u.',.m.·.· ~-.' , •... non minu .. S·~·.I q'u.' .. a".··m·'·.···· r. '.: '.' - ' .. ~.'
u ' -r;,- r .. . . . .. ·lCenIC.
aaord habeant~·t eita~. PlatQ(ti.a~ '1uu~,'reaefor~arct,quali$ etfecluitas de
'b ' .. - ,t·. c ]' .. ua .. ' m '6··.· .. · .. 0'_· . ...,.,·.'.1. 't q' .u .. · .. a·._·.m q u.l.e 0 p' t l m .. _.·,' ',1 .. 5.' .m' .. I ""'.O ,f .. l h. u ..•... s. &~ ' ' o ptl mo reip ·.·u·L .. ·.'l.I·C.····,,· .. ·- a .. ··.·~·.' ' r '- .. '
ere ."1"'" , .•. ,. .' . . .'. _.. .. o· ·z l1atu tan
quam a~uedariol poetas~mnes.( H~rumtame~ excipiens-,qut!rn h~no~;
b .. ·.,l.· .. .ee .. ·.'r· ~., . .1 · mo er : P ·b .. aft· 'U'. ,m _ c. l· r, c o n "tl "l t.,.'\l , .. e n s .. -.,.', & v n r: J_.',S.'·' ·.,U .. i_ ...•. e .. n .. ,.- t .. a· .. ' .. , .. li.'u,.p e r.·.·C .. ·U'·.· nd ,··"·'0"· 1'.' ) rbe '. ··1' .1·
11 au 1.&", .. 11 ,,-» -vr epe· e'
ld ..•..... o .. ,s'-".,- "".uu .. i'.t ee I.· ·.· .. t.c.:.,a.·· · .. ~·'.-.'.' .. - .. -.· .. · .. ' op .. ·-.'· .. i.· r: n _ l .. :.O D e .. _ .. :m.· .. , .. · _ .. ~ d.-.,_e d .. _· .. ,e .. o · ··.' £ .. "a.b·._ .. u.I .. ,·."l~ .. · .. s ....••• f .•... :·.o' .. _.'.,.rt e .. d.···· ,.e'fi: .. _ .. I .. [I .. · u.e.l'en •• Ot .. ~d.· ·.' · ·.·.'I -., _ .. ~'.' n .. ' .. '
......... '. ~I~ . ,., -I; r. ,~. . -\.. . I '. . , .. .' " ·eo,rum lntu
'. '.~'.a.'s",' .,"R' .. ,.d -" .. ~·g '.· .. ··.n·. l:l~fe .. · ,.r.·.-e,n 5.· ,., .. :a '.n.1. m ,: ' .'o I. lq 'u, .. e.' c.·.l .. ,U '.'.'l ,u " .. m ' ".' .t a , .. , .. ,.l·.'.U·.:. m.' ,c .. a: .. - :.l.·.0.·.~ .. ·,n.,e .'.' ,f.·.u.c ··.,a~. 'r"l.'~ c'· 0'.' 'r'· r··u .. - .. ·m···· '. p .. ' : '- .'.' H"""'.' .. 1.'.
fl .. ,c '. .. •. . .. .... . .. lque · UI'
iUud' qU04lueapudLacedz~ontO$ pe~lml\~ prob~ tur,qui A rchiloch ipoitz Ii.
brOS edUita.-t ' ,~~ a·.·· .ff'?Ct. a~. IU {fere. ''lu.o ~ eo. r. um p. a.·.'r ~.m verecundamp, , ,,~-rum- - .
. . d' 'l -a' m 1""",.0."'0'0' em' no·n v" 'l'r't'u' ,t'u' m' r.- r. d '1 b'" con
.nentem .c:puc<-~. .......•... ... ••••. •.•. .... .i lemlna1e, aem' ...•• d .....•.
:~U5& iuuen~utisc?r~urttlaD1~ via~~ad o.bfcCfna. rU-:gula prz{l!~:~e~n:;b~=
,t.' ,[' a"· ,.r .. ·en· 't' .• ,.H· 1.1 $ p' .to." .x ~.1 m , l i .. u '. n.'.' .. t .. ".<t.U' .. l.' a _U .. i .d l.,t u.m .' e =.,t .. l a m.··, '. m .. " u'.l.l',c.:e- n,l.t.:" .r..,e ,.,d .•. , ,'. il··l'· ·b' .. ·,.·.·.· .-" .•..... ' c.' .1'.' .. = _ .
. ..1.. .. . . . . . ,U· . ... ,,,certs ac 1'1 QlS
m" ",...f .. · l:b.-.-.u' .,'.'.$", [.1.>Wt.'r.t.i, I·.'.aU :c.·.i u i ~ .. ' .....•.. Io m .. -, .'nl .. s & .. · ' i'.n ~,.t :c.-.,m : p 'er'an t .'.' i.i!.- , l e ,.a .. ·· ..•. ie.·.·m:· ·P···,·t···p'.· .. "'.ce· ~r.···.·. 'n·.·.··t· ' ...•...... "'-. - ''' ·.·1.- '.- .. ··· .. c£Ma·.'···." .. ·.··:.···.-·'.·····.·· '.'
a .u. .. . .. n~ . ...C .• • .. .. c . o· C[1.. es : qua es ' .... '. r
r:.u '.m....... ..n " •. ~,d.l.o .. lnlem ,.Ac d.I IU.- .1 u.,._m .. ".,,: Z ' e t.u.- ,.l.l.c 'l 'u.'.· m .. _ .. " •......... P I_ .. o .. '., .. ·.r .. ,·.t.l.um.- .. ·.': T,'-·'h .. -e·.·.·I·.'u··'m·· .. ·.:- .. ·· l··.·' .. ". · , .. ·d ': · · .. -.' '.~ .. - ., .
it c". ..... .. .,.. .. . · . .. CC '- •..• ace~monl ..
'u 'm ' M' .• · : · .• ·· .. 'M,· .. ·.·'·.·n,· .1 u,.n ·11 .. i" 'T.:,.·.tt'.y·., .. ··.d I 'Ie.'.m.-_· ....•. "" C ....•.. '.Y ·-.n.n· ".a _.;.m _.l, I .. "C · ·o.-.r.n.,.I .. 6.~1c.-.iu.' .. m· , .. · , A,.·.,n .. :r.c·.·.'.r··1·.·-.m··.·····.'·· 'H-.·.I·o.r·t·.·e .. · 6.·····,·.'.· .. ·.·.·'.··· .. 5'.','
... ' "- . .. . '. . . . _ 1'·· ...., . , n ·lum, er
uium,Ga\lum,CatuUum,Caluum,pro~t1Um,t:ibullutn , Apicium,·mulie~etn
Le(biatatNafoncmquc poftremOOmDJUm lafclulffimum .. fiue M. Valeriuttl M
bri pOtiusV ener~s mlht~am,quaD\ Mart~saud1U~,8l1nihtuta .perftruere videan tur.Molliunt COlm fo[t1ffi~orum .. ~o.ml~um antmosdulcedtne fna, 8[ ita mol liunt,.t Don legantur modo fe·d edlfcant~r!~cque ad Malam rei domdl:icz dif.
ciplinam, . vitam'l~e omnem .quuOl acc~llc:rlD~?~eruos vittutis. o~nes elidunt. Sut\tEpici alii,qul fumm.a VI el~'lue~tlE c3rmlD~f'lue pra:cellenttaper turpia li eet 5( indigna nonnunquam etf~uant : pcrplurlm.a tamen at maxima per cia ..
riffimos duces beUameflioratU dlgna fub. honelhs rerum 6gmentis ac velaminibus ad. 'Varium optimumque degendt: vltE genus ptoprius videntur accedere.
~~fb:: ;:sf;~~~:tr~ i~~~~:~~~:i~~~:h ;,=;:~:;;:;::~~;~t~::;; .
patli, ~ique facerdotesCa~l ~um vlta_ll1anebat,~qu~ P~/~V~t~S et Ph~bo .di gna locuti,Inuentas au~ qUlv:~t~m txoolueterrat~es, QpJ~~ul?,emoresall~s fecere merendo,puros,tmpatlblles,.& beatos ~n ~ctlu~ p~ouehl vlrtutum men .. tis,vel in campo~ quofdam fortuilatO$ rapl hie vbl n\lra yoluptate fruantur:
Hocio
•
DE RE 'MILIT ARI
'.
Hoc ill genere quum multi nobis occurranr paetz, omnium dariffimi Home .. rus & Maro pruni fe ingerunt.Apud iUli nanqueoperzpreciG eft viderequa: prouifio ducum in he~lo?qui aut afiusaut!ortiiudomiliturn,quodjnlidi~rum genus vel cauedfi v~llnfer~ndu~:t}uzdemde monitio, .'1uod:con6lium,quod genus Aeneasprzh~ TrOlanoru du~ ,Grzcos magna VI pulCos in caRra rede .. gerat:quut:nfJ audacius fur~eret,ac Ja~ roeum agrnen obiiceree ca.Uris , aduo~ l~t ad eo H~ctor& fenfim_ cl~c~mfpc~eqJagere rnonet,aHIrmas eumqui exer crrum du81tet,non~amaudacem '1ua.l1l~a~tum elfe.debere,quod quati exiGi mandum eft pr£ferrnnab He8or~ audactffimo tradJtum,tute Sigifmunde re, cum verfa atque peruolue · Apud eundem quoqr poeti Iris fiue fomnus,vt alii mrerprerantur.ncnne ad Arridern mift"us quum dormienrs comperilfer cor .. ripit eum verbis negatiJ dormiedum eife)c,!i tot populorum , totgentiu~ fa ..
lu~ c6mifi~ elt,ac t~n~arti denique rer~l1l in~umbit p~OU1~j~ ~ Pofiremo quuln rebus dubiis 8l affhcits fpe~ator~s dehg~ndl.runt,qu~ noBIs lntcmpdlE filetio caRra holiium penetrenr,o.onne Vlyxes lOtbl ~um Dlomededeliguntur,vclu .. ti contiliu Bl auxiliii, velut~ mens Bl m .. ~nus,am~?s quoq~e 8t. gJadius !~iC. 'luis igitu.r c_Ocio~atorau~ tmp.er~t~r.fum '" dflC~. volue~Jt,.A~hjlJis aut Aga.
'.m·. >.".e ... · .. m.· •.. ·'.·.n ... ··. o~ ..•.... ls.fe. fi.ln ... ul.em fie. rr c .•• UPlt .. ,1~1e.,mhulus~()Ctfdlfc. I. p.·.· .. l.l .. ,.~. a., .... t.ra. d.a .. ' .. t., ' .. ~lb .......•... r.·.~.ii.-.!"." ... · .. · ..... dema~lb~s. nunqu.am depo.nat,qu~~ab .Alexad~o ficu~ ex JpfJ~~ l?CJ~lpote!!
epiftohs faau~ fu~~ep.rod.1t~m dl. Is.e~lm rex dl{cen~llegendlqr aUJ~us,lIt. adem in qua rei militaris Viaticum exiltimare [~lebat 8l appe~lar~ , Ardlotdc
exponente perdidicir.eam ~emper vna c~m p~glone ~uh p~ulutno laCent~ ten~re folitus,qul itidem quanti eu~dem p~ta~fac~re.vJfus f~t,ex hoc ~a~lmelt.
quet:hlc enim quu~~inrer fpol~a?art~ reg~ts ~e~H~h ~nguetoru?l fcrinium reperifler auro gemmtfqueexpol~tu)ac ~l.US icr1DlI varlos.vfusamlCl oRentar.enr, immo inquit librorum Homen cullodlZ detur, vt preclofiffimum humani ani mi opus quam maximi diuiti opere ~onferuetur. Apud hue verohuius <Juem modo diximus Homen in omntbusferefmu.lii Maron~m)dceffe quid-potelll cuiuspoefim nedum viaticum, czterum tonus pen~reJ milirans dfe difcipli .. nam non dubium dl,in bellirempora p3dfquediuifam. Q.g9dedi fatis diui-
ni operis eius c?nne~ initiO., apu~ ~os ramen .q~i ~e~1t~m. eius enudiatius perfcrutantur poriflimum ell inrueri.Nam fi rnilitaris lUihu£ formam er rremen .. dum enfulis imperium ab eo quzris; occurrittibi ilico in primis Brutus,dein-
~:Ilr:r:J~~;;:i:f~~~r:~~b~~:li~~:;;~~!Sf:~~~%~~::,a~~~~t ~~~::;.:g~~
des,qui pro ponte fublicio fians,nl1nJtantenlPorlennam exercHuque elus,qui grauiffimo bello Romanos vrgebar,aufus.eft s: poruir df prc:> falurc patrie dimicar.donec pons ipfe foIueretura tergolnarcedohoRefufhnere.SiJuedts pe .. riculi s pu bli cis pri uata piacula,Decii pr:dlo Iimr, vr iUis cadetibus ~ iram de .. orurn fanguine fuo placatibus romanus liberaretur exercitus.PretereoC~mil .. Ii VIctoria de GaII is,Coffi cIariffime res gellas.Fabricii &Curii viClU$ renuira tern eorurnque duririam 8l c6tinentiam,Fabii moram, ec plurima huiufmod'i in bello 8l pace non minus egregia meneem fubeuntia:quz omnia poetam no ..
- C bil1em
"
ttl
bilcm minime latuere dic&eDl,~t~a ll1ufisat;'imis ~um ~ollior Etas, Et qUE
l1lOX initure legas,nec definat VD'J Tecum. ~rala 10qul , tecu romana verufias, A~tiquO$ euolue ~ucc$,atfuerce futurE Mthti~,Latium retro te cofer in Euum
Lilicr~as 'luzfita rl~cet,miraber~ Brut,ii.Perfidialll da~a$ ~etii fatiaherepa: ..
.' .•. Triile rigor DlnuuS, T or'luatl re[plce mores.Mors Impefa bonfi, Decios ve n1S•re ruetts• Vel folus quid fortis agar te ~te Ioluto Oppofitus C~desMuti neft~m~ doccbit. (~~d mora profplciat, Fabius:quid rebus in artlis ~x ge.
::t ;{iedet GallorU nr.age~a~ill~s.Pifcltur his nullosmeritisobfiRere caius, prorogat Et~rna~ fcrl~as tlb~ p~nlca famam ~~gulc)~uccetrU$ Iuperenr aduerfa Catonis:Di[Cltur hinc 'luatupaup,c!tas fohrla,po~t,~au~rcrat Curins rc em quo vincere~auto,Pauper Fab~lcluS I ~yrrhl quu fpcr!1eret auro,Sordida
~erranus fiexit dlaatOrararr~, Luftrat~ haore cafz face!" falignis Pofubus:
affixi,coUeClt; c6ful.e me1fes,~t fulcatadlu t~a~eato ~ura colono.Przreries ita ..
9 reliquosc:, !l~llrl~"e~ter~~un~nn ullos.~ lr~ heumqJL~c~dzmon~orU poet~ · at ducem dlcalmprlmlS,~UlUS ~opo_!itO carmine 8l pro cocione habIto, rata VI
animorii~uiais Meifa~ls d~n~<J :cocurfurn dl. ,vt~~~rovn<Ju~ cruetiu$ prfliurn exarfertt,tametfi. a~tca.co~lch~Us, :ac,eda;nlo~~.a ~e{fanls fuli .~~u~ pc riculipropterea t~rnt1,cert~mlne ~~fiRcn~um ~r~.!traretur. Th ucydide przte rea,nonnc quem lm~ratOre ~.thenle~fcs}nJexlhu -s= T~agc£diarum condi totem rcuocau~~,dClDdemaxl~a b~llo~u.. tepellate permotifduos duces nO ab
re deleg~e~Pe~tlclell1~pe~atz vlrtutlS}lrU 8l Sophodem. T ragcediaru [cripto rem? qUi dlUlio ~xcrc!t.~& Sl?ar~~orufine$lat~llol?ul~tl funt,Bl multas Afiz ciuitates Athenlcnliuln~perlo.adlccer~n t~i~d pl0pnc,8l ~leneahcum,J..e~
oahenem &Chared~muf~btlceo (~o~e hl~ a~t~bus 8£ rei bellica: peritia am-
plitudiDC ~deptos fClI1!US~t(!pub.P~dls,Arlftldl~ &~~lon~s moregeredo(vt~ poteomnlCX p~tte abioluta~8l :'trmqu~ exculta_~ Idonea(Cle!fqJ cnim hotum virotu~, vldeb~tur, vt InqulcA rchilochus 8l Mauortedco g~atir" Heli .. cone camZIJJs,Affiduus cultor m un us vtruD4J tenens. A pud agrelliores deDi.
que barbaros er natio~esn6nullas,vta{rud Gala!3s,tanti Iunt.poetz,3tque fa ..
pienuE, cedi~ i~~)~l~rs~ ~euelet~r tnu: as, vr quu inO:ru~~ acie exercitus eduais enfibus 13ChfCJ lacu!ls proplnquan.t, non fol am amici , verum holies quo,,:
Cjue,eorum i~t~uentu a~ugna conq~le~cant., ." .
. Dc ,_q,., ,rs 1111 dIGICIII 'C !Ai". ,4n ,co, •• C'rca. I'I'IS '1lr. c-· .Ac" p... . I· I, I' I· .... '
".'1 .." ... _.. '-' ,. ,,'I
~S~· I(cipli~a aute~ cantuu~ 8l ~odo.rum ~u~m Mu.{icen dicunt , non
. . • minUSln iludlo era~ q~am. dl~endl emu,latto ac mtor .Ipfa nan" mo dulis fuis 8l numerls,tntbtutl0 erat ad mgenuos animi mores ratio-
ne moderandos, 8( 8:imulus 'luidam ad eum cocitandum 8l ad im ..
petu quafi furetcmat"Rrenuum ind~ce~du.m~Etenim 'Inurn ~z~ i~f~ .. dirci •. plina fit in modos li~e to~o$lnu~~~os~ dlft~lbuta., . rep~nte vt~l~u~l1hu ~on ..
cordia qua ha~onl~m~~.at ~lR~gutt~r:fic ,audlen,~lu~anl1l11dlfpo~utur ad vnuquem<p tpforu,ad a~~s qUlde~ copofi~ ctmc~10cr;t~r, vt a~ .dl •• ·· oncum quem fatentur omnes conllatem ac nrmum elle,moreqJ connerevrruem pru ..
. clenti~ ....•.. accallitatis auaorem~.ad aliosviolenter,vt adeum qui PhrygiuseR,qui
.. c; ... . ' 8( It'a
I
•
..
. DE '-It'E::'M I L I TAll 1 L
,; t.···.IB. X J.,~.
8l ita cx.cit~t,d~~it .ral'i.t~ ~~imii ad pug~ .. ~, V~tu, furori~inflatnat, ve ~Uc. apud fef" vlde~mr,quea~odu d~ Py~~n fcrlp~u dl,.Cl YlolentQs at 4~[;ac. ch_a~es ad(jle~ce.te$c~u~ h~,u.~OdI!o~~lnCl~s,fp~:fu~Jl&e,ad C;9~~. . meers tran<Jul}lttatere4~lderlt. N ~quu.mullens. cUIU!P~ d.tl~@_40~tl'i'v~lle.t. amb~rere for~qu~FfrtDgere' vb~ ~ythagotas l~tell~nt.tJ~rum PhfYIi'q,.
~O~l Iono ado~efcetes rapto$fu~ere,Bl'lIlultor~h1 pedii_Jlih~~~pttW ».Qllc.
ddiflere,rnutarl Jltod~~ ~rzcep1t,atqr !ta tarditate. ntodorwn f~n:nt~lll.tllpr,(i
.petuliti!;t~fe~~~.51J1ltllmo~ode .. TlmOt~:O.~di0imtulg"t.u eIt;'lJii. quo InAlex~drffil ¢~UIUIO e1fedt,et huc,qu~ .. Pdhryfigll~ dlxlmns,~oaul~retur, y.qeo rege excrta ne tertur, ve a ..•• arma caple ,'2 tP,.llret,atq, it~IU ad comeffatQ~'~pu
las~ reduxi~e,~odul.ati?~e m.~tata .• Eiid~~.~ti~feriit. ~Ie~~rii XtJlQphote canete manu adarma mlldfe.sut er modi alii dluerforu ena IdlOmatu 1T9cabu
lis defign3ti, vr A~olius,~ .. anjm~ tepeHates fedat,fonuq, ialll"placatis ,atfribuit~ Iafius,quiintellechi obrulis acuir ~t tetn:no deJide~io.grau~tis czldliii ltonoru appetetia .oper3torindulget. Lyd~~s,qul con tra n_lI~lI~S ~~lmE ~u ras t;tdiaqJ re vtusremdli6e reparat ee obled-atloe corroborat.ltideenllll eern numoftsdice
du,quii81 alii moremcorinear g~auiu~,a1i! ver~~ocitet~alii libera!iore&1a1ii vi oleriores aff'erat motus,quo fit vr ~~ru anlmoruqJ maxllllE rnutationeSbant" Nil fi numeri m.odi~ ~d met~vftpj?uen~rint!E~ue~intu:~tgl ipfi.f,!nt~~Iij(iat necc{[e ell.Ideo lalciuia mollis dlfiolutaCJ mes molhbus BllmpudlclSlDodif de
ledatur, afperior rurCus durioribus gaudet:mediocribus aure quz mafueta,cx
quo int:rnofci poteft,q? ita ~r~ob~ cogl1.~tio ~ii_ ha~m~nicismodula~ionibu$~ '1uu et multi quoCJSaplentU., dlxe~l~t,~luq~lde a?ltl1a~lfehar~~nla~alii vc Plato mudiaqima mufica. couenl~tla ~ulffec~pa~a: ~ rOlnden~n1S qUlde q fa pientia profitetur,cura M~fic~ quantu ~[as .tlla~eclple~a.t de~u~ffe,quii gyrha goras in uetor at<J eu fecutt aliquot ~r~cII:ul fh~lofophl,lmblblta ~ alfupta a veteribus opinione cunda coplcuerlnt,~?du ~~c 'luatuor e~e~~lS.ea.refoni ria eJre cofedii,qua pofte~ fit .lyra ahdfid~111:tu~~ne ve~~ tell~~l~s lmttata ,cu. ius Mercurio quo" neruis errum cnor ., .. aru.tnu anm teporu Inltar~repcrtorem , rradiir. T res eniminfti ru it voces,acuti,graue,8l me4ii...Acutam ab zRate, ab
hyeme graue, a vere autun?c,medii , tanta" proinde~tiliffima pr()(;urateA~ fironomi inter Hellas requlredi eff~ putauerut,perfuadetes.czlefle eire mufICi,
']uido lyrE ~ormi c~pre~ed~re p~tu~r~ti~terf~~:ra ~~ll?cat~.Detra~~ribus ante 8£ humile et abled'u huius dlfc~phllE exercinu eire dlCentlbus,'i',atut:for ..
didos homines a~ vil~s m ufic~, ~xerce~,hau~ ,~a~ '~jfficil,: e~ ~~p6dere,~ fpc 8etuICJ.bus modis 8l1nRrumens,et qUQu["dh Indulgenduab hIS q ad VIrtu ..
te ciuile ... erudiu~tur : quum v[tp ad ~HqlJi~ ~!fc~re 8l. ex~rcer~ honetl:ii fit atqJ rnodelhi.ad extremum vfCJ profequi Be ab d~lus.tlleceb~s capl,turpe.atque indecoru~:8l quum nihil veret m~~os quo~da e~ In~rume~a muficz iUud quod aiiit effic.ere,ciarii eG oportere dlfclpbna ems De<) nnpeduneto eife cfteris ope
ratioibus, n~<J cor~us mo!le.&}nu~~le redder~ ~d belli,cas ciuileslj exercitatio nes:quod vtl<J 6et,h ne" lilts tep?r,b~~.multu Imparttemur,quz ad certamen arti6cii pertinent,neq; Circa adnurablba qu£da 8{ fuperuacanea , fed eO vfque
, Cfi ft
(
'.
DE REM I LIT A R J
LIB.
I I. ••
Ne<,pcnim 8l1iterasdifcereno debemus,quia earn deum dicunr.effeMercuri_ um.aue quia.vi~tuti~ulHciE tcpla dc:d~c~ru~,~tqu.E·corde.~eHada funt in lapidi ~~s ~dorare maluerut;pr0J't~~a ~OblS1U~hcla:vlr~us ~ugleda ell. (~ veroex (pltltD ee ore fitmodus,no aliter lInprohadus nobis enr, ac de Minerua 8£. AI~
crbiade rationa~jlit;rt~a~t?ranti~~i.Ai~t enim illatibiar~re~trice eas abie cdre? o~ d~rmJtat~ ~r~s lnf:n~:huJc.v:rll ~b~~u!1cul() ~erJcle tihiarii audio rradito 6mt11t~r~btlgdre,q~1 cum ~~ mfIgnl t~blclne adlpfum accito,obJatal tibias on appltc~Jlifer~~coU~~ [pltlto genas tnftatfer:;animaduerfa vultus de formitatc erubult,8l abiedas tibias afpernatusfregit, moruitq, renera liC~t:tt
re e~"l~ effe,vt totiusyopuli c~fenfu ex t(i~ Arhenis ti.biarii ".fus,qlii poB: v~ CtOrIa corra Medos aff'iJptus 81. receptus adeo fuerat , vr mgenul omnes addif..
{euer, improbaretur.Nec Athenienuu modo,nec veteris illius celebratiffimz
qu6da 9rzciz,q~~ p.~ft ~eUu$. Ita!a.eG, vir~rii_ illuftriG f~I~)fed mai~rii quo" noRroru,multa~~. aharu n~tlonu8l p~~ulo.ru~de~ [$l tIb13sfolennlbus epulis,choris,& coclonlbus adhlbere, VeterlSl0fhcutl Eutire coperio,quii illoru lau
des quifortiterp~o pairi~~.ccubuiaet, ~t eorfi ~ituperatio~es 'lui ~etu id age re detrea~ffe~t,catu ~t~bl1sprofequ~retur:qU1ep~q.U:r ~tlam ludis parirerco munes Blluthbus:OUldlU$ ,Tcm~rlbus veeeru tlb~clnls vfus auoru~ Mag. nus Slin magna lemper honore fUlt .Cantabat phanu,catabat tibia Iudis,Cab rabar mcrllistihia funeribus. Et quanej ab ingenuis 8l grauibus illis ad lllcribi bulos quofda helluones leuiffimosBl fordidiffimos efrhuiufmodi tibiaru au-
diu, vt area forte pr~lapiu, ~p~~ ~~lt",a$ t~m~ n~t~on:s~.bellicofiffi~~s popu los in c6fer&lis bellis, velu t1 (hfclphna quada militare futfre,m ulcoru coRat ex
emplis.Sparriararii e?im militia impri~is~dmodiiac.tibia J?6:ifce~atur)nec adhibebatur vIla fine modulo anapzth ped.1S coh~~ta~lo • Itaqi tHorn afpedus
c ed· b *} ~ .... ' .. '0' .... ....- .. d· ... b·· '. #If •.......... ·a··· ..• .. ... .... . ··h' '1-
pulcher erat,& romuo a.l~s : qut 0: numens an .. l~ l?Ce. er~t , n,«J p'aia~i$
ordine mtfceret,neqJ ammrs turbaretur,fed manfuere 8l hdarner a modulo In
dlfcrime induceretur,quii cerni videarur, ne<J metGne'll furore nimni illis ori
ri poffe,quiitafe habuer~r,fe~firma poti~s 8{ confia~em animi magnitudine . fpei audctizc,admixti .. Nee ahte~ Lydos ... H~lyaa:~~tla regefuo belluMileliis inferete mire przlia Ioliros acceplmus,quu ~o~ [olu Inter pugnantis exercirus acies nbicines habuerit,fed ~Gularores &: fidiclDes,quod Crerenfes itide no ei-
hiafe~cithara quafim~?iaraa.c duce t~ngu~o,s eo_~~ b~l1ic<?s actus ~cge~e.no a~
re fecdfe memoratur.N a veluri Loconicus tile poeta In qUit, Serpl! et In ferru
cithari; fo~u$ ipte canorg, E~ quid aliu~i~noHris leg~o~ibu,s .li~uHiue cornua tubz,claffica,lJuccinz,6ue Tympana ~b~ volu~t, qua~ vt hIS m bello 8[ progreffione & ite receprui catetur: aut nimrs remdfos excltido,a~lt plus iuflo co
cita. t.o.:s.,.reu.o. cado!q .. u od.p.·· .. · .. oe.'ca .•. ru m. iaximii minimefugie dice."t.e m,. A. c .. er .. -e. c.'iere v L. " .• i.f'OS Marce.···iJ accendere caru . Nee canru Iolum accendi re.· mitti~ virorum ani ..
" ib d '·1- n
mos conllat : verum equorum,. quibus doci rras tantael(,vt vniuerfus Sybari ..
tani exercirus equitatus adfymphon~z. cantum faltatione quada moueri Bl excirari folitus inueniatur.Caterum Slglfmiide Pandulphe qui ex pulCu er 6- dium inrenfionefiemodus.quo pado in eo quifq, agat,plurimum referr. Nam
C iiifi vri
1~. 0 B E 1\. T'1 V·.A·L TVRI I
;0· , '0 o·
s V(i tu tedi aiiquido {ol~rapietimm:p'rinceps poft~a$nas curas,difficiles 8l illuates bellorUoccupanbnesrelaxadl ac reparandt animi gratia ,vel ami-
eorU vel proettr virtutequiis~pat,~on illib.~ralit~ fed~oddl~ah~i~ aliquid voluptatis . ajfurndet:~ecabMfurd~ h~~cm~~~~ fax:t~h;ll\ct;.fortltudlnl"coniun xitfe tequifpii a .•.. ,!ure~ur,~r.cu~1Umaxlme Imlt~te , qUI P.alEilra docuit 8l,
lyra primus inueott: qUI ye~o td Iyfum prOftfitt ~ltos. vt ~Udl&es obledee fzpe vti vidcbituf,tur~iter aC1Duecore.,age:e,quu •.. Dl.S CUl~S ~t$ratia imptobtu tit & JIlcritO improbadus~u~~ec ahter~~uo~~o.multalnUrumetorii antiquo rii itnprobata funt,velutl Pent~des 8£ B~I~~t1 8l qua: ad voluptate audietium .. tendebantet heptagona 8l cuClaquE indigent perita manuii neO:iculatione
ftacp pro~te~du p~t~ n6h~c q~z ift~s iDll~~metisc~r umitu~ o:ni dedira op; raprecept,8l que In the~t~lsoh~8£ 10 fc~n~s cif<Xtlll?at3 8£ unpudicis modis, infratla non ex parte mlDJma,qufue nee fera ~ec y~arla tit,fed fimplex,morata,
prudens,marculaat'J .. m~d~a,.8£qua lau~es £~n.llul canebanrur, quafqJipfi canebaDt, cuius4f qui t~C .XUJll~ 19naru~ 'lutSqUl!~· .e eifet habebatur indodior •
~d ihenll110li A ttl~o. GrEcorunll~ peratorl~la~iffimo eo quod lyra inter
epula~ii re(~fairet , ~~cld:ife~l~. ~elll~e{tEfa~mtDu_daTh~banum han~fortallis tnfamlam decltoante-prEclare ~dlbus COCIDcnte acceplmUS!et Achillem
Homerus in.d~cita pu~na redeunte In hac ~aq~ie~cere Iolirum, no' amatoria
quidefed ~lrod •• ··rum. fortlU,!l'lgl1~fi.a ~.odulantde~uld1Us hue no modo,fed Alcy dem fidib~S~Utn'n:'UUCIlJ Inl~tur~m~iteiplinis.h~s ver~is expreilit, HIe manus c\tm mt{furusln Hcaora lEto Credlt~r & lyrlc1s dettnuiife modis. V e
nerat Alcydesexhau~a p~rtelaboru~, Iutra" ~ellabatvltima pcne viro . Nc ro ~e~o q~antumftu~dl~Cl~harz de~1tUS~uerlt,t~eredibl.le di~u ea)c~~ neq;
'qUleq omlttCI~t eor~ ,UE e~u~ ge,!erlsa~tlficese~ induliria ~a~1t~.re folet.ld ve rOe1ufdc Roltu penttuf<j rl~~culu , quod node illa qUE fibl V1t£ fuit vltitfla in terris,intcr querelas quas vicma mors &: .prefens metus dolor~ diCtabir,crebri us atqJmifera~ilius,nonquodtantusprlncep~,c~terii qU6d~u6cus deperiret
:!:~~ !:;~:~~:~~Kr;f:::i:~d~~~~:lfif~~!l;:~~l~~l~!~U~~;:~i~!~d~' .:
utius immoratus,aut ohhtus eire 'ppofitl videar , aut crimeloqcitatis incurrf ..
De Ant_ed,,, cr .lit"ri Geo"m:~' . ... (4p. v,
__ iB, 'Ignum ee confen~~neum propter~a VIrUm eft cas ?lr~iplinas artingcre quz Geometrtc]s nu~eros r~tlonlbus 8£ mulriplicariones habent
. . . .n~tas.~1a~~u na~~ adl~ment~ a~runt ad eo~riiquE fup~a nos 0~t,
. vim natura" eXJ?hca~da)nlaxlmu.ad ea quz l~~ra ) Vt ad locoru In ..
terua\la,EdincioruiJ magnltudtncs,profunduatesa'luanl,lnfirumetoru quorii
testranRuli~~ memoratur,qui r~tione.hu1.uS dif~iplina: ge~etalirer colligeres ad hEe omnia que diximus,! ~q~ldue potelt f,?rnns ge~e~altbus co~t~neri apti
ita cife docuerunt,vt ea tine nihil horum pO~lt adagnlt10nem Vertlflma perue nire. Eudoxu etia &: Archita inchoaff'e varus ea formis 8l Cflaturis illufi:rates memoriz
1Ir' .
memorise proditu in uen im us ·l1i .enil1lartis ohfcur.atif fub pedoribus il1'genii la~ete$ _ rati?nes~obduaas propofiti~ne! de~~~tationcsq, per_fenfunl ac infirurneroru .excplalnuuIgarunr,~mbo In coparadlS ,p~uxemnt Infirunlctis femi ..
fcr~ptis 'lbufd~ ~iD~!i~ 6gutlfCJ gecl~etric~s~achi~am~ta fo~~ntes. Qeocir c~ .. m cos ~ole{l~co~l~us ~a ~l~toqu~d d~rtnt; 4 ~.LUS tatE ~.I~~ltate ac prElli tl~ f u~uhlfen t, 'l~Ea~O~lratlone 8f.rebus .lDcorpc:»r~1S a~ fenfi.btha '1UEd a proia pfa dtet, qu~fi ad ~u~v~mcorpo~~mer~e?artaln~lger~t H~er~ia • Joqua re operata po~roa~~lr~fi~a~uo~Arc~lmed~.~Bi ScopinE SlcuhSlracofis indu. Uria a nomln~tdlimls~rtl~ .fcrlptorl~U$ fUl1fe.fpedata.~~'lue/pbat~ 1l~ arnbigi mus.Multa na') orgal1lca 8l gnomoDlca numero naturahbufh1 rarionibus inue
'1- ,., , ' ,,', , {l ." " j,. , , ,',1 ,,' " , . .. ,'" fi' -'b· , ,~ '" 1 ' .ze , ",?
ta atCJ explcata po tens re:lqueru~, ma.x~ma .. Llg':orra P~E CEteris vindicates
Archimedet przcipue,zreic6~aU1" orbis & glOb. c£lefris inueeor • Erat eni~ ea tepeR.ate obfe~s dura obfidlO~e ~ IVlarcello Syracufi~ yjr. i~]e h uius difcipli ne (ludlo ante alios omnes 8[ dodrina prE,dlcllS : admlrablltor tamen arntex fabricatorc, muralifi acbellic~r6 to~m.e~t?rq , q\1ibusva~ia mdl1Jiii genera s: immcnfz magnitudinisfaxa incredibili fngore 8l celerJtate iacuJata vexanr
ho~e~,leui" ~ometo l~b~~aaaturmuri,& m~ni~ q~:tiiitur, ,quibu(CJ yfus ad obfidione patrlzdlPuUada aduerfiis Romanu exercitu & Marcellu dud vnus
. Archimed~ex tarE vrbis ciulu nur;nero ~~~d duhietardio~elfeci~.~arntar ditate. quii Marcellus tade.vrbe potltus,Vlctorltl ~Utmagn? l~re~l~eto fu~1fe
coperdfet,elUS ta~.e :gregl~ Ope!3 de~eaa~u~)qu~.ea.~ v~bedlJ'lp~eda ~~m1tte ret difcurretiu milini turOI"I,VDU de'to~ ~tl~~U$CIU:U vira donani eXClptt Ar-
chimedem)plu~&~lliitn~ti.tOq~art1vtlnierfu~populti faeJen.s.C~r~~G.in.tat~ tu. multu quatus cap~~ vr~lS IDdlfc~r[u e~e pote~d;t,~um. ar~Js fu:r lineameris 8l formis quas in p~luere illedefcriplerar totusincubuir, tntrogreffus· rnterea vnus ex 'mditibus Ro. inter rapine Iitim 8l imperarorii praeepn memoria h~fitabudus,RriCto m ucrone fupra vertiCe cogita tis, vr nom~ fUll eoerer i u bebar, Sed is cui oculosatqJ auresingens animi cura c6duferat,ferociterperciitHiti et
<juifna is c{fet fcifcititi)c~rtii a1iq~id refpoderen6 .. cur~s) ~ppo{ita qui.n imrno tadt manu ne puluere llbl Cuum, cofu~deret o~fec~as,mlhn COnte~lptlOne irato rrucidadi Cui caufam przbuir.Cuius morns milertus dux Ro. Immunitatd
fruRra ubi deftinata in ,affines e~us tr~ni~ulir,6.bi9 ~~od vnicu~upereradieriq, potuit,funeris ac fepulturz cura .ex~J~uu.HU1US etl~fepulchr~ Cphfra 8l Cy. lindro in fummo eius fculptum BllJlc:tfum multo poil tepore dtfiect-um81 fuis ctii ciuibiJsincognitum inter denuffima$yepres ob6tum ie reperifle.er jgno~ rantibus indicafie dum in Sicilia quefror eft, Romani princeps eloqui] Cicero gloriatu.r .. Hoc (tat) modohifqJ auaorib~s obla~antem (>affim & inuuJgatam artis huius irnitationem fahricandorum induflria maChm:lmClltorum a Geometria delapfa confpicitur, ac diurius philofophia neglecta vna militarlbu.l
. ae mechanics artibus inHrumentis eiufinodi enumerata [ecernitur t . 0
D.E -R'E .MILI.T ARt LIB.
Jl
,I
,
ROBERTI VALTVJ..ll
. Per vlI1bram qu09 turns vel creai Ii pi tis com altitude. depreb6ditur.
I'
-
I
I
I,
I
I "
I
Inanis pila p~iibea~v~l zn~a,maD!1c~Dl~e~rea,in hii~ m~u!",quz in aqua dem 1 fla _cotlDg~ .1~ ~rof~du trah.l:quod ~bl ~tlgent)mox rdiltes Carlo aCcedet .. VQ1Igltur Imll)crgl cczperlt,coputt\ in merfi
ODC ipfa teporis mometa,m~x'luelacei dcmittes, pcd6 altitudino vel cubitorU quatitate diftribue, Be: fane quod in minori aq fucrit
inu(dj , in oi maiori copia index tibi ac ccrtiffimus tefus accedee,
. '. ~.'"
'" "
.
Ii,'
'1 I , I
i'
R,OBER TI ·V.ALTVRII'J
AD"J.LL VSTRJr.M HEROA; SIGlS*
,. -
mundum :Pandulpl'fum,dt" re Milrtil3
'Lib·er Tertius.
; -
be j~~wri~~ ""-"'.-fotNro,.. fltUP ,,""I'~;
~~~CI1, ELhit ab'rem nobiS', Siglfniunde PanduJphe;, profundiitmam. ',qultrJdam; Marhefeos, hoc eft, allronomica:· rationis 'tr~dete ~~~. r.J,·'·'difciplinam, quam mulcioportu~<lm·maxim~putantad'tel ...
lorum fUturorum c~entus denunClando$ • H.1n('.nanqqe'~:Qt.e~ " ",:, ". , ' cite~o~ 6 non docuir, fecram ramen erroris attigit Lticanu~
"'" '.', '.,' quuni ti~l?re V.rbi~~e{criberet,?eUum"ciulleuece{fariis hu~
ius difciplinz arg9mentlS meolc~~lhtet aeproplDqu~,nte~a:fate futur.um de.
nunciarer .Innuit eniml!oCta docbffimus)l~ ta~eDpoeta.dJ(;end.us.e{l,quj: vera narrarione rerum geRaru adoraroresvel hlfiorlCOS magu' a~cedl.t)Saturnl m.a~
litiaI11, •.. q" uu folusin Cui domicilii rhren ..• eno refi.lderet,emouenda fore,quU inquit~
~od dadi; gen~$,o fupcri,'lua pe~ .par,atis . . .
Sxuiti.1mfextreml multorum tempus In vaum .
Conuenere dies,fummo fi frigida c~lo .
Stella nocens nigros Saturni accenderet ignes) .'
Deucalioneos fudiff'et Aquarius imbres, .
Tota~ diffu[o latuiifetin zquore rellus ...
Si ia:uum radiis nerngum phabe Leoncrtt
N unc premeres.toto fIuerent i~cendia mundo, Succenfus'J tuis flagra.ffet ~urrlbus.:rther, . Hi ceflane ignes,tu qUI6agrante mmacem
~co~pion incendi!. c~udachc~a~~ per~r~sj ., ....• . .. ~ld rantuT Grad~ue paras. ~~mmJtu In alto
Iupieer occalupren:utur VenerIS? falubre
Sidus habet,rriotuCp celer Cyllcnrus hzrer, .
Er czlum Mars folus habee.cur figna meatus Deferuere fuos,mund6qr obfcura feruntud Enfiferi nimium fulget latus Orionis, .
Imminet armorum rabies ferrj(_p pateRa!, Confunder ius omne manu [celeric,. nephando, Nomen erie Virtur,multosCJ exibit in annos
Hie furor. .. . .
In hacjgitur rerumalti1limar~m c6templatione;{1 quidhuiufmodi occiJ~t, Cjuo t~lium curiofi H,ell.arum v~a~ poffi!1t affequi poiiti~nem',vcl qualit~t¢Rl prEfcne temporum &.{peculatlonlS {uz locundtffimum fruaum.capere,tanta
. . '. . . ·coQ1plcti
.
. .
,
!o'r
'.
. -
(ompleri vld6t.ur :v~lup~~cj~tlollra h~c omn~a ext~m,a przcipue,ac fortunz .... uneraqu~iibr"tali? &.Clunt tan'l~am'eXlgua.l{minima>ab eiscontemm .. ". '.' .-[ ..... ur 'E.-'x hac e'n.llat~tq~aque:2~· .• ;'.'JWt;~.'~~J;u .. m ~.:bJt.u.'._~.or.um.1 artc',,·fi modoars :: dl~ .. potius'lua.vani{fim~m; c?~~~'JI~~i~riii,~lari~morii philofophorum funtlt1orulllq. viroruQ\ c~ntll~af~rl.V1iie~usln~~nla:nalqJ~DentoCriti tonus pe~
.' •• '>~ .•·· •• ~arumort.is,p.e~l1DatlO.-\f1t;patr-lm.onu<J.a;tp illimi giffi_patio Plato-
::st~oseni~ capt~uitdas8l1" ....•. pYdthabig~rz longa i:ariat gentes peregrinatio •
• . '. ' ..... '. • .•• s - veta&: ]~tttpt ••. ~es a .~a .:e~ :oon au"" ."ateftunudo eius percipien
d~.,atia nauig~~ere; C~l~us~rlUS'lU~m 'peregr~n ationibus:hanc reu~rGprz~ di~;han.4= In·archanls :~ab~ere:qu.aq~a~ anlm~due~ta~ przter hos{um. '$at11 quo9,lttr~~~m darltatc,nt ~lon.am"ex hac lpfaa¥~tar?m p~rueftiga .. .,ne- rerum ~t1tlqUltUS,~ pene f~m~r fpetl~tam at" penra, Thalem dico Mi lttfium, Anaxagoram.,~lazomeQlUm Xcnophanem, cot()p~oniii Eudoxii,Cal
liaum~Melonett1,Phll!pPu~,Euch~~cno~em,Aratu:m, Htpareu:adde his 50- ttat_~Zenonemj Dtceare~um perlpatettc~m,Crattppum,Cleante,Chryijp-
pui\1,AntJpa(tum,Potli~onlum,atqJ Panemnn, plurimos~ alios quom volii- . tari~,pat1pertas~initU~iar~contum.elia.rumtJPerpe~o, laborumprzterea, itiucrum, vigiliarum,algorl$,ZnU~,~D~,di~qucf~f~rtlo memoratur : proquibus corum aliqui coItus 8l honoresdiumosvel, diuinispares meruernnr, 8l omnes
ffua~ ~mpc:r vi~ic6tempferant~la.~d~~~~loriam 8( ~mmortalitatem nominis mortU1 conrceuu funt.: Nee.,:erof,?los phll~fopho$ln hac rerum futurarii co ...
...• 't-."l'·.'. 0· ·.·n .. c' ' t.·a·.'n····.·· t 'U., 'ml--' fludl 1.1 Slld.l IS .. -. ·.:e'ntlZ' con tulltfe.·.~··,. (e"d. O·.··:Jm··- n· ·c-· s'" £.;e··· .. ·'r .. Ie'.'. n··· .ac t·.· '1"'.'.0'.· 'n- . - ' ' .. '.-
gnl.. " .' '. '.' '. u. ' . .• ' . . ...•.. . .. ' .' .' ••... . '.' .• .es,poten
ti[imas.refpub.lmperato~e.s 'lUOC}J ~aXl~Os, clariflimos reges 8l pri~cipes ea-
de mente 8l fententl3 .extl ~life,vt his fme qU.Cl fu~ra ~romittiit)quz varia m ul tiformiaque funt,ad m~aXlma$ ,res ~~ndas n u~tl fi~l tute accedendfi purarer, In quare primi occ~.r~t Ba~!lo~l~ etAe~y~tU,qul ~uonlam~et) domiciliis tegebiturrropter aetlS CJuabtatem,nccp vllis in ea :eglonenublbus Iubcexieur
ccelum,foits ~ lunz vartos .. curfu~)~me~us~deru ac ~~a~$ (010 viu egregie notauere at" .. 1Duener~~ qu~ ~afzpl~sachber~usczter1s ll~tu~rentnr .Chaldzi deinde vnaeu Atryrus~lutna cc£ho~c~u~t.lon.e ffimofuldlo ~~itationeqJ fcientiam creduntut effeclife,qua maxime reliquis antecellerencdicente Luca
. no,quis noCeere fibris Fata queat,quis: probet aucs)q~i~ fu_lgura cali Seruet , & Aifyria f«utetur fidera cura.~rufplcum aurem dlfCJph~~ qu()paClo in omnem Cotnam diffu[a fit peruenerltque ad Telmdfum reltglOfifIimamvrbem,
In his 8l in aduertendis oO:entis curiofam atque diligentem non facile dixerim,nec qualirertranfie~it ad Theifala~ v.tbes :qu~~~ ipfam Britanni tantis
ceremoniis obferuaffe dlcuntUr, vt dedliI'e P erfis videri puffint,apud quos Ma s= doailfl~um ho.~in~m genus~egypt~is~ntiquiores. fioruilfe ~icero tellis:cR;8l. Arlilotc\cs In ~r.lmo; de,Phl1of~phla libro, Dr~ldes ~abul t quond a Gallia,re\igio~um fuaruJnterpr~te$ , qUI de fi~erum ca:hque & rerrg.mundi-
.~ .ambitll.8lJormatd~ immorta~lUmdeoruUl ~1, potelbte,& vo~uptatediirere ':ban,t,el.auguriispart1m ac conleaU~a qu~ etre~t eueneura fe ~clre l?rofiteb.an~ rur, quorum difciplina quanquam In Br1tannla reperta, at., inde In Galham
. tranilata
It 0- BEll T I, V·A LTV Itl.!
· DERBMILITARILIB.
it.
,:s
t~an~a t~ eire e:ci£limetur,po~ ramen ,'1.u~ dilige~tius ea rem cognofcere voluo, rut eo difcendi caufa .profech. funt, vbl a~n~s no~ul1os ,duo de.vigintiBl viera co~fumpfitrememorIz ~rodltum .e~ .~lUtnatorlhus .etiam Vtun Cur Galatz, 9Ul apud eos tu~ ~ugurus rum fa Crl? ens fu;ura fr~dl~unt, 'luic,pJurim.iexdhmantur,omm eis obremperan te plehe,quu¥erode rebus magnis confuIunr. mirahilemincredibilem~feruant confuetudinem Jugular enim enfe homin~ 'luo decidenre.rum ex caiu,t_um ex membrorum ~aceratione"tum etiam ex fan
g-u.inis fluxu.ex.quadam anuqua re.rum obferuatlone futuranorunt.Gr ...... cia v .... I~ ._ . .11 • , IJ e ....." ro,omnium Dona~u~ arnurn nurrix.vr a lqUO nu:a~ vnquam colonia l1lifit;
fie q~o'J null~~ belh8.ellu~sahea , fin~ ~uorum .num.me deorii ccepni aut fur.. cepru eft. ~dHetru na,n anne exroru 10 uentr~x ~~Jt)ac portentoru & fulgu ..
1'~ in tc~res, hl~c" prfter~a vel a rhure & factdicllS,v~l a fac~ifi ~o rit~ lingua Grzcoru Tufcia cognomtnara ( Phryges pr~tereo qUI auguna mueniffe ere,
<1utur.Ciliciii er Arabii,Pifidarii,deinde Piphilie er V mhrif genre miffam fa cio.huic.vni cognirione temper intentam. Hzc de variis gentium nationihus: nunc nobilia rerum publicar~m ~ubtexantur exc~plai~prill1irqJ Athenien
fium.&~~a~edz~omorum:hlen~~ ~~~urem regibus .fUlS. de~lffe coUegam& a1fellorc,llh vero facer4o~e~quof~a ~IUlQOS,quo~)vt a.it Cu:ero,Mantes appel .. lant,fingulls eorum puhltclS cO~clo~Jbus przf~clffed~~untur.'~oties deindc S.p .O~ quum armorum .cr~pltus e ~~~oaudltus)qU.u~ prodtgtofl: lapjd~m1 latcrum,ferri,carnis,fangumtCq; pluuiz In terram cecidiflenr, quum clypei arde,tes cmicuiffent,czleiles corona: arliifent, quum e fceminis murariin mares, quibusomnibus non r mini!1!~ reip. :detrimentai~miner~ fperaha~tur1}onDc his difcipiinis cum Slbyl~lnls .v,e:rfihusvh rerhlbentur! neque his c~ntenti;
omnia quoque,q?od omfl1~~s .~~ ~ebus plurunumcooducere p~ffe arb1tr~ban tur,agendorum bngulorum Inlt~ls,quod bonum,fauHum ,fahx fotu~2tum9 dfetprffabanrur. Calcharem fCimustantohonb~~ apud .. ~rzcos habttum ob vn~ma~fpicii difcjp~~na qua profe~o ~xcellehat,ll~et aluslorebusmultis .effetmfetlor, vtretenClbu~ Ilion .Gral1s,mn~merofiffimE cla~pr~eaus memo rerur • Am phiaraus, vero 8£ T irelias tam IUuRres eodem arrificio feruncur, vc
primum pro deo colerenr , Iecundus non m~o viuis. h~minihus praferrecur; feddefundis eriam.Homero dicente.apud tnferos Tuefiam folunl fapere, va:.
$arlque reliquos vmbrarum more .~~p(~s 8l.. ~mphi~ocbuJr~ges'luoque In ~rzcia augurior~?, fama.percogmu.Hlc ve .. ro rmran polfe.al~quos ~r~cla re Video vbinam f'theet vrbis Romanz parente augurem opumu 'Omtferlm:
Se~pig:t reminifci, puder cogitate vrbem Ro~am ombi,uin ter~rum ind ubi tatu caput,aufpicioconditi er fiorenrern, p~rro pr~potet~s p~1:lh ~Ortunaaui bus creder~ tnaluiffe quam deo,quu fub ~eglbus 8l1mperlO coCulan multi! qui dem fz,cuhs nibil abflJ aufpiciis fieri folu~m fit, n'~q~e comins :, neque Patrn prQ~oc~tiones,n,ec ('.quitu confilia a~ t p~dltu~efct~ptlon'es, nee tota deni') res mllttans.Stupet animusrecolens viros.illos ta celebres ac magnificos, auium volatibus garritibuf<J fuccubuiffe fallacibus:vbina Martios dimiferim fat1'CS apud vetuH:iffimosromanoru hoc in genere celebratoslcddc his fatear.nihil
prerer
. ROBERTI
"V,ALTV·Rll
.'
_.'
rzter nomen habere me .PrztercoC~tran~ra virginem' Priami regis filiam
~uius illullris a~lDodum & magn~rel nuncius f~ror, P~lybii deinde quedam
c '. - h' - '1·'U-·m··.· Id-.·.c·.-.·. q.'.· .. ·-.,u ....• · ,o. c •. · ...• 8: ..•.. - .. a.· 'p ' .. u .•.... ,.d H .. !._ .. "o ·· m .. , · e ...•.. ,.r.u m , (h .. _ .. ,' ..•... · .. rr · .•. ~lU.· .. i.· .. l t .. _.1S. A. ,' c .. h :-, .. I .. U- · .. o ru·.· .. ,m·.· .. T·.-. roiam .. ' .. '.···.·p· .. · e ··t' .. 'cJ.· ..
orlnt ..., . I Y . . .. .: ·I .. ..
-.- .. '.·b ·.' · .. ,0.' .. '.,.·- .. 1·nm.~,·.' -. rim.-i_.'.·s .6 1 .. io f1 .u .. r .. ·. o._, .. ,a.n_ .. ,~. £u·.·' ro , r .. e a .•• n .. _._.a .1.1·.t.-,c r ' l'.· .. n .. c e .. r. t._."u .. -.:.m .. '.'.-_ ,.e._.n"m· .. tor .. ··.te.7 p.-.,rp-. niidau."··l'''t···_-
tl - ,us ICIf., ,"A'-r E- b 1 n '1 f: .... , b 1 d .' z - ---.
E.. • ..•• te omne quodvel;a .•. ua ell. vel a u a. re oler fcieDsvolesCJ prztereo
lrhr:ntemaarc>l~gia: fu~{feperitiffimu~ , ~eq, f~~zraprimum inte~ homi:
ncs difpuratfe,quaex re vlfu~. el1:.~rbem fUIS ~umerls ~ulllne~e:Zoroaltrem ve to Baarianorum~gem. t]uem prnnum ma~u:asart~ InUe~l1tf~ nominatiffimi
reftitur auaores,no~ne ~~ ~e~modor~s c,nam tra~l t 8£ I?10n 10 1uinto de phi Io(ophia libr?,~ fUln~~lnls lnterp~etat~on~allrorumcofiat fu~1fe cultorem, nt~ndi princIpia fideru" ~motusc~rl0fiffime ~peaalfe (CJuacurl0fa Iideriico' ••• nitione at" con(emelatlon~ ~erlc1cs Aehenienfium ammos Solis obfcuratio !e territos.,eiu[ceccaul~s ~~d~ltl~,quasa~A~axagorz i~ftitu~ione perceperat,
vane treptdantes me~u.ltber~u!t.~l~xandro qUoqJDar~unl l~fequente quum
lunz dcfea~~ matU!lnlS~O~lS l~Cl~l~et'"M.a~edoncsratl numma fibi indigna •
. • ' .t ,.~ ... , m ,t-"" .... ~e-,d,'ltlOln,e' Co ..... mo.tl funt,vt arml .. S a. ~hft .. , ... l.n.' ... e[e decerneren 'to .• ·n-' e-.·c-- 'C·."··O'--·S·-.' C · .. ·.'b'-·.··,'b .. 1c- .... ' rttan .1', ..." .... ' .. · . '.J. . ... .... .... ,. . .. ·0 1 e~
~ potui[et Il\~gnlduel~ =e= um,nl~rl~ad ~rvat~~ ,natur~ r~tio.?es ab~ol-
utifet,ftcut I?10D Syracufa~us ? t~rbaus pr~mu~ ,mlhtum animis cu graulm ..
. _ (2 c ,ero .. : Q.· 'el.".I.ffi .. : .. I._, .. m o t 'y.' r.'a n n.·.'I.O .. _ D '--.- 10 _ ,.D .. y 6 .. J.o p .. · a rr ~I. a. 'm.,.' h .. b .. _.c .. , .. ea f. e -.t ,A.m·.·· '-I.·Y··· Ira va .. ·t·' e d··· " .. 0.'."-'."'." ...• ~ .
mo g(. •. . . 'd' fici ' .•. ... . .' ,.. ceo-
' - •.. 8£ .•••....••. 'cun8il in medium ratione .. m. ·.I'C.·." Cl. e. '.'llttS' 'fideris, red •.. ·."dlentenon eft t.· ali ;~' .'.1. r..-.
te .' ... . d .'~·1 · ' . - - __ a, 1. calU
deterr~t~s.Arguu~tu~qu~lllonl.un~ crepltus,cuiu.spa~oris ~aufE" ign~
r N ic .. ia .. s A·" t hi. en len.,i{ium .. , J .. m._".perator,ve .. mrus " .. c.l a·. _,ire.·m· ~" p··.·.···u·.· ·.lC·.·he .. rnm '."'-'.' .. - "-.'. .. ".'.
ru '5' '. I ' ' ....•.. _ - .. - '. . ' '. . ..............•... -. . ' ~.'.. 1.... t. I I '. I U· C' .. x"'e'r-"'Cl'
. ..'-- . ., . .... ... ...
tum portuifubd~ces per~idit, eo~um4Jo~esaf8!xit.~ec ali~erL. Sulpitiu~ Gallus qui CO[.Cll M.Marce~'~ ~ult)defe~ul~nelQ1mlnentCl? ~~Pauh exereitu contra Perrero re~emmthtlhusmetu~dlme~$,fo~eprzdl~lt. r-.I6 mepra: terit,Iulium quoqueCz[a~emA.ftrooo~l1carat1onedeoos dies obferuaeioni veterum fuperadieciff'e,quod SO~lS ~ea~upartescc~l~v,quibus Sol zodiacum luftrat,efflcerent, v_t temporum ratloH uauan~ facilius cO~lgr~eret in an num:
quam rationem v~leo err~re. compe~t~ ,fuperlntercalandls ~lebus emendauit Aug. & vt~ft fcrl~t uOl. ln~aturnahb~s ,~mnem h unc O~dl?em zrea tabulz ad a:ternam cultodlam Inclfione mandault.Neronemprlnctpem quoque Ice .. leftiifimu accrudeliffimii,a\ioq~inartis ~ius amit~ffilll:nm fuiife coGat,quE,ex' aere eft er ReUis,et aqua 8lFphE~s,~u~er~1S,a~c pelUlbus,tnfc:rorii vmbrariiip col lO'luiis~multif'l aliis modisquldlUlnatlOne promluun t, fortuna fna rern h u ...
manar6 fummagcltiente poti!Um~" i~perarediis.c6cup.ientemeqJ fum nefci
. u s ..•. -. A' ..•. ·•· .. d ··· .•. 'r:._ ·.l .. • .. a _', n u.m.: '. M .. ··. "'the~ .. c.o·.s ad. e .. · •. o pentu fUlife, v .•........ t de rcbusCu. IS •.. adfu •.. pl .. - .· r. e m ..•.... u. m ,.vfi.· .. ".·-'
vi~i: fu~ exitumcunaape~fcriberet,dice~etqJ de ,:eroHelio Virgilianii iUud,
()ftendet terris hune tantu fata,necvltra Etfefinet.Prztcreo Alexandrum Se ..
uerum Mathefeos 8( au~fpi~inz artis. perit~ffimum,~erofcopu .'Juoque fum ..
mum A uidum Caffium In hIS quoqJ 011 omtttentem. Taceo Varlu Antonium
Heliogabalum,qui 8l Magorii eollo9uiovtebatur affidue.~unt Prt:ter:hos qui
diuinis 0 uminum przfagitionib.u.s InU~res habetur, ~eqt Id mi~ii quide, quii fingulis hominibus in lucero edltlS (falua tamen 6rml:tate fatah") Genios eife
. .. quofdam
DE R ,;E .• MIL I r A" I LIB. HI.
<Juofda~,_~ru t~telz,f~lutiq, ~ffi~natosJ ~c~ut~ ~~i~n6 ["aro magillror ae re .. ct~or~s a nonulh$,~aU~ls '1UaJ1,q, v:c~,mult~pllc!? Vlrt~tii [uaru fpJendo" con fPl~U1S,& ]:"heologt,& S~cratlcoru,.PJato~Jcoru.l)lIbrl,acautores celebres, ce {orJn~s,C.Flaccus,Eucltdr.s,A pulel us, T nfmegtftus,AnneuI Florus, Ammia-
nus Marcc~li~us,~~dl\lIenan,~er Comicus imprimis s: H~~erlJs .docu~re :'1uo .. - rum car~llnlbusl11 ud ~ccet?~mus, C~I~nesdeo~cu.m vms fOrtl~uS haud qua. .. quam fujjfe Iocuros.nec affu1ffi: pu~n~tlb~" v.elmudfe,CEterum familiares Ge. nios CQ iifde verfat~$,' uorum :adm'JD1~hs ac por .acipuis ad monitioniLus fretl 'p-.-l.urim"i.d.'.'.i4=Utur eoitudfe Socrates ,prZClp':1. e que teP.····c .... diccr.~efoljtiilnOUimus._ld-- :~
dd· ~. . ,.. ~' .. C' . .r~' n· .. . . . -1-... . ,,1
~jDi:fJui, .' a numuns tecu .el~e,'(J ,.,' 'ztl10~l~n_a~pe lat~cu~ fc~l?parueritnull«
Impellentl,fa:pe reuocann , Id<J fzpe a,ccsddfe,tu rnaxime quu apud Duellulll
infelicirer ceffi ffet l achet~ ptftore, vna~ fec~ proindefuga arripereta.c ellCt in copito,neceo,quo~h.qUl, dlUercerc.t,:el~s rei cauG fcifdtatibus pra:mo:niul ac fe deterrini :l cleo dl?Clt:tfiq; eos 93110 dmerterat, in hotliii incurfion,es: rnciditfe. Nee Socrate Colu, Vt diximus,in hac diuina pr~[agionecelebre fuilfe ere .. didi ell,fed ~alecu! ~ ~lloem.Cim.,one.Zoroan.re,lycu~gu & NutDi,vt Pyt rhi bello Curiii FabrlclU Coruncami.primo pumco cararimi DuellG , Mctellu
LuCtatiii,feciidoma~~ii Marc~U ii,~ aulu" G~rcehu,Catooe,fuperiore Aphri~ eanu,LEliii,Sylli,Marlu,a,c vt DO~uUlrutat,c;~far~ ~u~J\~nii , m~~r'J przr,erea 8l przter hos Romanoru Relpub .8£ Grzcoru tulit~fingulares.Yir~
.quorum ~e~inem.,ni~ iuu~~te deo ~al~~fui[e credediieR .,Qyz~~io P~t~s maximeq; Hometu~ ,.t~p~h~,vt pn~clplbus herou~,Vlr[l,Achlllt,Agame- . noni cerros deum dl£CrtmmU 8l periculorum comires adlungerent .' P rzrerea
ipfornm dOO11Im aliq~ando ~ra:fentia: '1uale~ Cupra co~mc~ora~i ,~cdar~ntl ab his fingulis homintbus~utbufdam confuh"u~d qUldem tntelhgtt~r eeram fig0l6cationibusrerum futu.ratum qu,z, tum vigtlanubus,tum dornue!ltibu.~ portendunrur • Tarnerli quidam . ralia P!orfU$ tollentes~fIer~nt, D~l~l Capt. entum com~ar~Hre deum vel gento~,~er~ve~or~e~.quofd~ eXlmbecd~ltate h~ mines in anum horrore aut corports InteperJe coUuutos , manes s: alienas Opl
niones anrahere.q in fe ipfis eire genium,fuperRitione habet:qbus 'quide aifen .. tiendti putare, Epicurirarl,onibus. defe~fu.$,.noRri~ut.atioe a.t'J de~~tione in ... nixus,nifi,Dion at,» Bru~s,.graudliml .VIrl 8£ fa~lentl{ ~udl_ode~ltl,nD:Ua p~r afFeClioD,e morbiive aberrates,haud facd.ecaptabtles:,ab Ipfo Ita dlfpofin g~nlo
'£uitr'et,vtamicisa.c familianbus retulerinr: quare periculoiii iter auertes haud facile dixerim, vetu Riffimis ne auroribus ~ U ~ fermon~ copfobatibus,atfentiedlj tit,an hUiufmodi hominesregna 8l exercrtus ref<Jpuh.gubernates atqJ regetes, familiaresgcnios ac.numina fibi adefIe dicetes,vt infrene! difficiles'Jmultitudines caperentnollitate ac magnitudine rei, 8l opinionem dei verecoll1menti fint,quz iphS illis,quorum gratia 6ngebatur,faluti efiCt.~s itaque,nifi men .. tis inops quifpiam dicer.non oraculis fide daret"quum viderer non modo fum mos philofophos &: humang magiGros vit~led latiffimas nationes,clariffimos populos & reges apud Delphos 8l~ Dodonam 8l Ammooemcocurreot,es(qui$ fpernerer SybtUas quaS (enatus 8l Po.Ro.in extremis periculis cofuleb~ct qui.r
D . [omnia
.·ROBEltTI V.ALTVRII
U. 0.'.'.·'. m'.: ·.'.n.· .. ~ .. ia .n.· ': ,eg ·.!l i~e r·· ..•.. e ..•. t quu.' dl f~iret, vtrcl~CJU.'. os (ilea,. ~ace~z. m •. · .. 0. 8.1.·.0..... S .1 .. ·l.plj.O .. · ••. ,s.:.(.. 'lJ. · .. u .. -? .. ,S· .•.. ': .. n~· .• '
ftio an pro~lmoS RomanI! ~rtlfun~q~eom~u~ ~ pr~antl~m~s ~lroS lU
dicare velim) vf<Jad~ .fJlom~b,lofu~ ~u~10pfos~vt h{Crl~lt ClcCtdO)<]uod qUleisptz traDt non cootenti'VJgl aOUUS curls,ln •. alyp.ars:ano,quo .. eft in agro'prope
vthem fornni~di caura excu~abant:C}uia vera,inquit,~uietis oracula ducebit.
~~s~eni~~agosnoD fU~CJperet,6ne qu~r~m~otlr~n.a ~cminem~natu~l~. bet. tall~OS tcbus. orna~u~ adPer{arum.regD~ prouehl potfc cog~ofcer~t ( HIS
It allis eiufmodt, v~ d.lJC_lIl1m.;tUDC prouldenuz.modus agcha~r ll1fenfata mor
. Wil'aS,lidens confultorlbus IDfcftts,nec dum tempuserat ex ta profundis tene-
&riscmergerc:p~~equebatlJrhu~~nu~ genus tuc.diuina ~ltio, ficque~itii
prem '- .. :.'.c - .. b .. · a~ :. Vt-.'~.' ~ •. ' .••. t.d.I.C.l,c: .f.. ~s •.•.. eft.. .. ) rur.rll .. ' ..•. ' 1 •... t.l0n .. Ib, , u s.;h ..u~a nl~cz.l .. e c~ 't.s p." a .. '.tl.~,c· n .. ·: .· .. t .. <ic.·~.'.,', .f a ...•... D.lc.'.re .. I.,' e ..•...
Nos vero qUl~US dlulDz_gratlZ fplcndor lU~Xlt ,~ludvltz g~nus altos!; rims
decet ampleCh? .81 mo~u~ omll:e~, vt~llculqu~ trlb~tapro~~ncia,in przpetibus guberpcndl~,erudlend~s?fcl~lbus,[pe~aDdl$.cxtts,{omn~ls conformandis,
_iDfpirandis~atlbu~,f~lmlnlbuslaculal1dlS. ,fortl~~ reg~Dd1S,. czterifque,qut ..
. bus fuwta dlgn.ofclnlu.s~dzmo~um obfequlo &: n_l1Difierlo Gerl arbittandii ell ..
Etcnim decept1on~m~udent1um plen~ fun~,q~ubus,vt turbentomnia&erro teS ~ftlanis peao,nbus In.fUDd_ant,cuen~t,vtlil~~fubdolis 8l ~aptiofis przfcien tiE modis mul~ °£Utut:a dicaatUr,D.ccahtcr ae dicuntur eneniannquibus im.l· ~ii~.IiO~!-S c~~fi.at, 8l fefe ma~~s ~cmagis inf~ra~ multipliclbu$laq~e~ IS petnl~lofiffiml~rrorls .~ quod vt fa eth,uS valeant le~lusCJ ~onfequantur quod
in'nos Intendu~t,e~~n~l11~ perfzpc~tl.lbusllupefacb homines fidem commo~etit.6mulachrlSdlulnttatlS acnu~lnls~Indefit.vt vitamfzpe turllet, fomnol
inquiet&,membraobtorqueant, vahtu,dlnem.£rangant,morbos laceffant,men .. tefque aliquando territent:iQde e~ quod augure Accio Neuio T arquinii tern .. ~re,lapisDouacul~.j~c~fu$ c~, hinc nonnuUis r~gni fu~uri ~gna.pr()curantur .. ~o fit.vt.L .. TarquIDl? Pnfc? ~omar:n.petent1, Aqutla plleii fullulerit&: eli alte fubuolattet,~it_lu ViX c~ed~btle,capltltepo~ueri~.~.o eriamregnante rra, dunt Creifam VlrglDem re\~qutas q~~$ ex.: o~nl regta mefa percipiebat ad vir-
gines vellales fcrre con.[ueudr~ obngl{f~~ ~hquan~oqu/ii igni Iacroeas impo .. neret,repete C f~o,genl~alem .clDettm vm ~nfurrexdre,ea~'J qUE ibi infederat Tanaquilis regtD~ an~Jllam CretfaJll capt~uam~~nfur~xlffe grauidam,Serui
am" Tullum natuqU.l reg?o,fn~ceffit? ~ul.por~o Inre~la.ae~um~ati pucro caput ar6tre vi{um,crealtUm<j la[~s familiaris filtu~, O~ldlO l~£a{hs dicente,Na
9 pater Tulli ~ulcaD:us Cretra<J l11.at~~ Pr~~g~lSfacte ~ornl(:ulata. fuit:Hanc Cecum Tanaqull faC~l$ d~morc ~r~~ls, luiflt .1D orn~tu fund~rc. VIDa focum .. Hie inter cineresobfcceDl forma.vlflits Aut [utt aut vlfa,fedfult tllamagis.Iuf
fa £oco eaptiua fedet,coeeptus·ab ilia Seruius ~ C.Cf~o .[emina getishabet.5igna
dedit genitor tuncquutn ~aputllre corufc~C6uglt,lnque c~mat1ammeus ar .. fit apex. Hinc quoque q, .lunoVegenfi~ migrate. fefe R.o~amvdle refpondit, quOd Claudie ma~u:nauls recuta.perhl~etu.r,') ~n facrllego~ 8( Iun~ nudata ~
Locrenfis proferptna 8£ Ceres Ml~efia vln~lCaUlt, Herc~l~s<J de. ap~~.Necah .. tel 'Hanibal (omnia otbitate ocuh commtnantur .FlamlBlo extlfplC13 peticu ...
. . lum
LI n, Ill.
. ... -
I u.m·cl~di~ przd~cant.:vel ferpens,immo vero DEOloniarchas vrhem Roma pc; lhlenua hberaU'tt.Epld~uro~cccrfit?s,aut Aeneasorac.ulorum. indicia promi tram & qUffitammuemt Itaham,& 10 ea non tam DUmlnU « dzmonu nurufe-
de~at~i~.~id aliu~ agitinfomnispater An,chife~((_~d JupirerBlApolIo qUI arnhlgUItateH:udet obnubereoracula.vr cum medaces aut faUa·ees inuenri
fuermt"aHquand~o rarionis vela~in~,~ua!ueri queat fallacii)fic~ perdIta! perdere & deprauatlserror~m praultans 1.0 fud ere. ae faUere non dehniit, donee au ditores fuos protrudan~ m pra:cqn:cuxa .~CUIIS vatum profuere refponfarC~a: ame~nPyrrho~e1, LaJO~ aut przcedentt~aut fubfe'lue~tiu cuiquamrNonnc ~rCEfu.sopuIenn{ftmus Lydorum rex bellumrnoeums In pcr.ras,taH refponfo ferturl~lu[u!,. (~rcefus Alfn renetrans magn~ Ruerterar 0eii vlm.~~ refpon~ fo holiium Ie vim perueduru pucansperUertlt{uam. Vero autern ac,clditfet eo
rum, verum oracuhi fuilfet.Nihilo puri?segiff'e traditur cum Pyrrho,qui bel, 1um Romanis illarurus dum Delphos cofuht,hoc refponfum vr aic Ennius ae cepir,Aio ee Aeacida Romanos vin,cere.po~e.Demes Pyrrhus,6 non intellige ret,vtra parsviciffet, ver~m ora,c~lu~ videri iIic verfiirus ~rtifex texuerar.iic in omnern euenrum perfugtum venrans occupauerat, hoc mqua adeo manifefia faUaciam praferr,.vt 'luang ficu! Ennius.idem ait,feml? fuerit U:olidii genusAe acid arum . abeo ramen perpendi abf", dtflicultate poruerit:iUud etiam obfcuri mr.quod Crcefum decepir, quod vel Chryfippii potuitfet faUcre. SJ.c enim apud
'Ci'ceronem [criptum,el1,cui.tam e~ ad .pofi~emu t~'ta res, ~o~me~iti~ vi~etur,~t hoc a POCt3 fi·8u rufplcatur,dlu~ ab hl~orlco,ratl(:~nes atfcr~s:pn~u ~nlm lau ..
, nc ApoUinem nuo~lo~utum fUlfre,~e~nde Pyrr~tte~p~rl~us. lam lam ~er6- 6cari de6itfe,.&:: hoc vlrirnum.vr eode lihro permulra, lrrlfiue dlaum arbirrors
ramen vtcunqJn~n mu~t6 his.ra~ioRlbus m?ueor,~uouiam ~n la~in~ tran~ferr~ 8l in carme in ferl poru It ambigui cas oraculi, .grz:cls 8l. [oluu! prlm~, verbis edi ra.nam 6 ad lingua refpicio,qu£cun<J ora~ullS ,d,8a fu~t,latJneCjUldeapu~ ~.o (has de his:grzco foote de[cendunt,gr£ce velab Apolline prolara, vel ab IUlS
memorrz mandata .nec linguarum varieras obfuit verieaei, Alia igitur me Ci. ceronis ratio violentius vrget,ait enim hoc Pyrrho, refponfuminauditumgrz
cis,it3cpfatis credi po.teR h.oc ab Ennio)~uo q.uo~am iur~ saum ~lf~.De He~o. doto aurem q· •• uem CICero tpfe patrern hl!lorl:£ v?cat,quod fuperl0rlS oraculi S
f·1 d ~ d ~ I' d·· b . ...~ r: a'
aor extirerir.non ram acne crec I errm-. m ,0 10 Igttur vnum el'l: verum<Jat •.
. tingere,8l Ckeronianam de hac re non przterire fenrennam • Illud edam an-
ccps 8l inopinabile.quod P'hilippus rylaeedo ex eod~madyto a~cepi~,vt immi nens,fihi a quadriga periculumprouiderer.quo audiro rex anxms ddfoluicur rus per Otnnem Macedoniarn nnperauir • Quin 8l oppidnm Ba:otit ,CUi ~~ drigznomenerar,vtfatalefibi perpetuo declinauit,vel,vr quidamferunt .iu· •••. it euerri , fruura ramen :alio nan.q; minarum fpeClabat oraculum . CapulU; enim gladiiquo eum Paufanias rranffodir quadrigz ca:1aturam. fertur habuilfe • Ita ... ''I Tullius eleganter illudir , Neqienun obfcura tan tum. fed mendax admoni .. rio, q~afi rexcapu~o 8l non culpide morimrus efler . A ppius Claudius is qui ciuih bello pompelanas partes Cecums efi , de euentu rerf dubiusvicinu caRds
D ii pc
' ..
;R 0 B E It T 1 -V A L'T V R I I
- -"_,, ~ ......
_qui iant tunc= n~g\~~U,5 ~bl11utuera~)~etentauit.Arollin~m. Iraq ~erhe~onoe 'udan\ tem.ph va~es,tnantrumc~mp~lfa, fohtoCJ zftuas_ furore,fertur 10 hac ,
, .. : iI-.~- ..• , ir · .m re ,fpD ,. ,- .. d '.lffi.,.'--e.~.,M , , .. a .. g .• · 'I.n •• a ·.--s .. h U ·I ' .. u .. -'$.- m · .. J',.,.n ,a.',s ,.,R.,. 0., .m., an. e.:.', n.".~e.--· .tl.'.lm .. ;.·.,·'e. as-nihil e .. -'o.· i.,m.· .. " d .
l~ententla '.- r ~ .' 'b: 1 - . -'1 mid 41' '11· 1-' - .rm ac
te,quoniarnin y~~~ Eu~: cO'~J v:e) ~~q~l. a atu ~ __ . at~sEuhoi cum poffid~bi$.
L' .' .. ' ".' .,:s-- E.Hi.-" .. ,u. g .. ,., IS IO., g ' e.n :.,t.e, .. :s r: t .. a.: n .. _. tt d l.£ .. c rl .. - m '.1. n. rs e.x. pe r .s ,.B /.e.-.llo r :.u.-.m .. R Q· .• · ..• ·.·n '.l· .. ane .. rmn .. as .. -
u,canu ,,- ,'. - -I]. 1·' '1'1 'b . .' '- .",
r..c .. '.l' l'm - ..•... :' .. 'q-ll,l.' ile----.t.e .. m , ,E ~ .. -.u b .. ~ o.i·.,c :.i.v-.- •. ·-a.:., .. \ .•. -.l.,-.a., "a .. ~.t e .. - r '~.',.s c.o,.-n.:,'.u ·~'-·.- a-.~.- '.-., .. e.·- ' t ..•. e .. ".n., .. -e .. , -'.·.s.-.- ': .. .' .. q u.o - .. , .. il.l.e re.r.:.p,·.·'O·.-.DI-.r .. -o· ·· ve ..• ·.·}·'u"t··.
~o 'U1''"E . ". '. d r ffi" d - 11 ..11, ." .
in fomni$.~tcepto,perp\e~i~r, .il~e . It ineq vcnerat:fed nonmul to poil apud
1:.' oc u ' :o.'- - .. : .. lIt E.,.I .. u .. ib ..•. C2-- .•.... z .. ' .. 'c.· .. :o .•.. l .. a d .. t l c J.".t '.u r.,.a nt e .. - .. - .. {i .. '.u :.p -f.:1c ..•.. m I.' u .. m., .. ,. p.r , .. z.- l.l .. u.· ,.m .. '- " .. m · o .. - .. 'r.· b ,.o.~,.c.o.rre-p".t ..• us in 't e .. ·.l
o,e· ·11..',-.. .r. I h "d~· E' boico fid -' ..' ."
~ - r, .. ~.': ,-.-~ rU'b.t .. ra.,a'."u..s · b .. e l.l .. i.s .. ,8£ .. -.- ie P .. ; u ,· .. r ' .".0. c •... o - .. , I:.l tU.·.s - ·. " ··.u -- .. ,.0 i .. co .. ·- .. 6 --' d e.m.. .. fe 1c.J:.t oracu .. ' .. ·lo.·.,· E 0.-.··.·.·
ril' I' 'H,11- . 11 b .1'1 • . .. .• •
'de~lJ modo-~aio przdi~u~ en ~,.~po 'i~e,Cauevetatos liberum fuleos fe •
. tas,generatus ille 'maCta~lt t~ lmple,~ o~nls aula reffergetur fanguine . Sed jl~ Ie 'luidem,vtpote p~£fclusqUl: fe~quer~tur, fe~entem ~uxta fatum fieri vetaban fciens in pot~llate et~sp'ofitu~ ,11 abilmere ve~let. La~us. non vt homo nefcius fUfurorum,abeo q~l fcu~r,~Ul~a~end.u~ ~bl elfet ~c~fcltabatur)feuit aute non fato eliciente,red ~taUS lnteperaua .. S~mlhter ~rglU1S peroraculum qUfrenti-
b' .. · ..... ' .. n .. · a-.: .. d .. ·-'ul·-,e.··r-.-fum P,e. tfas bellum fuG.,clp., 1 co,nueD.,lr:c:t,'~ref1p--ion'~u--'. m e ... n,.I.·V··.··l·C··.·· .. ·l··.'·- .. '-~""" ... - ... a: .. '.-~.'- .. us,a ..1 • 1'. . ... C .... ..... .•• ._ . _'. •• •.... .• ..1' u 1[, _ .... ntS" oue-
fa deo chatlffima plebs ar~orum,c~hlbe ~ umma, corports omne difcrime Cola
. '-.' .' •. t.~ ...• I.' ~ eu ra .. ~·b· .. ·.· .. iru 'f·.- .. v ' m .• ,.b ·: .. r .. a .. S .. · c. '.1 e. b .. at.'.~ .en - l.m. ' .. q.- n ul.· .. ,.d c.' ., .. ffi, e t d e l ".· .. g' ·- .. - ,'.e •. · n .. d 0"' q" .· .. u10 .. d ...• , Cb.'.'.- .. ' o .. ·.·.· .. P rio - _ ..
capt '1 .. '.. ... ... ._... . .. . •.. .. ...• . .. .'. • .. ..., ' ... -:p '.... • penes
hominem~,~~ ~ero.'l.uodfequltur ,opnonem ~~(sfaa6 • Nero Ca:far pofl. hos
t1.o ' 'f .. 't.· ...•. '-.ID-.,.ld;· 'l· fi ib I .. m ·· .0.· '. t.,a.'.,.tl - o .. -.,.'.n .•.. e m,.' fi .. t. at .. '.u s. a -, rv .. I. arh .. e .. n .. l '.a .•...... ( .. 1 c .. '.I$ ,a.-·, .. c ..•..... c.-~ .. e .. .:. P .. · e .. · 'f. ~'a-·.lt-. ,q-,.,.u· ··.··1.·~. in ho ·.·c·.· ·c· ·· sm '.-
e. ., '" ....- .••.. , . .. ..' ,. . on Cor
dcs,in eo difcordabant,qu~ nam fortuna imperio deiedum excipcrer : his Ne, ronis anim~s zger~ Delphlcull1oraculu.~ experiri aa~uit, t1cenim fibivifum
eft ha:fitatlonem fuam ab humano ad dlumum conGhurn tran{ferri debere~in ..
de fihi~ refpon~u~ cft,Annum t.eru~m~f~~tuageHtn~m caueret: quod quum audjifet bO~ln~.lnco~fidera~o Bl. ~lX trl gehmum .;i!tatu fu~ ann um tranfgre[o,
. tantafecurttas Inceiferat,~tlamD1hl1 me~uens,8l prcfperttatem 8( ztatem fibi
integramfpondere~,quah ~nte prznunctatu~ tc~p~s ab Apolline moti non po{fet,eo deni" ell In{ole~t1z,~~Ptus) vt~rzclofifslm~s ~uibufdlm rc~us mad tima tempell:ate deperdltlS, a~lfmaret cas a~ ~e vel.plfc1Unt obfequio reucrfu .. ras talibus intumuerat errortbus,quum [UbltO ddhtutus ab omOlbus 8l ad tur
. pifsimam ~om~~l[us eit mort,~~ vtiqJconfiliari~d~gnu$. Apo~ltnc,quamuis vanimmus iUe fpltltuS men~ac~lqJJ?arens~ n~ qUld Inept1US ~lderetur) con(uetis -ambagibusatqt arte prouldent.~odlp[eNero fuprema Illa o~te)audito cIa more militari,fuum execrante 8l. Galbz nomen celebrantc, fero lic~t)quiuit in-
teUigere,& ad infelicitatts fu~ ~utn~lum autorem oraculu~ veridicum appel-
. iati.Galba cnim fuccetfor tertlum 8l feptu~gefimumannu tunc agebat.Admo net nos aliquis obtrea~tor,~uibu~d~~ con{.ultorem iO:u~ confulere , querutur vtrinqJ noRris retnpottbus facra hht.ln terd~aa ce.remon~aflJ ~ublatas,~ ob hoc ideo maxirne nulla ~el perplexa & mexetrlcabllta omma.t:lhum . reru . conful-
:-toribus refponfa dati. Cur ergo ~onge anteimperium Czfarisac Chrifii dei fal uatoris noad natiuitatem,Gcut Ipforum antores attcO:antur, abohta pent fne.
rat Pythii oraculi 6des,abolita aute qul.a contempt~. Porro ~utemquarec~n4 tcpta,nifi quia vel vana vel falfa vel dubla! V nde poeta prl1d:tet admonult l~~
c"on[ultl
'L-' I B
r-
II' ".-
-_ ..... _ ....
Ill'
--.
~-'
confulti abeun~ ~edeni., o~ere Sybillz.Et nCforte parui.id pendant CJuOdcQQ_ ~emptum.,abolttu,at'J annquarum fUlt,hoc cffi::aut numcnaut fedcm,ApollQ Ille Pyt ~l~S erat.q~em.fer.unt magnoEyt~o~e ferpente iQterfe&;magnu~. va rem tottusqJ vatlCt:n~tlonl~ aurorem 8l prul~lp~m hzredelll fedis·81 diuinatio-. nis sc nominis e~fll.tf~~,lblque~um :eddere refponfil degiffcj :vbi~orta cani au-,
, tore i1?fa-diul~att<"·vtde~atu~. · Euafi~cul~ :auce .,uEr~nte~dice~tesiJ vim .fAd.s ac lo~rcu~nudr~traau t~~1S" ~c rl~et,Clccro,_ Vt dlC~t eosno a~ertere; qQod. de VI diuina ag~tur,~uzfidi;.vtlq~eZ,.terna cG:Sedrerlodeloqul qua(} devitlO aut talfarncro,qoz:vtm fuarmmminutir vetullate & paulatim eu.ane{cunt .. Iea-
q~e~hzc profireres philofophos fuperfl:itiofos&. p~ne:phanaticosappeUat'<JUi' excurfationes fri uolas·inep~ns fins malune exquirere euan uilTe fingetes, q~anl veriratem.ingenue con6terJ18l e~rore Cuti vel fero cognofcere,qui diutiffimecir cumueri Iirnr fup.et huiulcemodi oraculis, parrim faHis,vt ipfius Tullii verbis vtar , partim earn veris, vt ~ti,n omni.~atlon~ fzpiffime,partim f1exilo'lws &: obfcnris, vr interpres egeat~nte~pret~&for~'pfa ad Cortes referenda fit,partim ambiguls,~ pplexis oraculisihi ~axl~efallun~,q~orii frz~igia$ ~'verita~ s- -. fani inrelltgere non potTune .Ideo" ab lpfis artribui putar BllmperIa s: viaor~ as,&: opes ~ euenrus ~rofpe.ros r~rum,deniquecum ~pforij- nutufzpe rcmpub~ eon ftet periculis imm inenribus Iiberaram , qu:z eerlcula·& J:efpOp"iis de~QDci ... auerunt 8l. Iacrificiis placati auerrerunt , omnia Ilia merafallaciz fime, Nali!
'luum diipofiriones dei przfenta~t ,quippe qui minifln ei~$fuer~tlt, i~terpo.t nunt fe in his rebus.vt qUZCUDCJ a deofada funt ve16unt tpG potliflme facere autfccHfevideret'ur. EtquotienS' alieni populo vel vrbi,dud-vcl principi Cedi dum dedlarutumbonl quid impeder, itli fe fa8:uros vel prodigiis vel Iemniis vel oraculis vel fortibus ceterisCJ id gen us, vr dixim us, pollicen tur,fi 6bi ;nonQ-oo res -8l Iacrificia mbuanrur ;quibus daris quumid accident quod necefle cfl)~bl f ummam pari unt venerarionem • Cl.!!~tl& ante pericula im pendet,ad ahqila1t1. mepram 8l.1euem cautam fe profite1l:tur iratos.licuri vni Varroniquod forma fum puerii in templo louis ad excub!~steoedas collocauerat,& ob hac caufam
. Romanum nome apud Cannas pene delerum.quod fi luna aleerum Ganymedem v reba tu r, cur iuuetus Romana luit panas, velfi dum tatummodo duces!' vel principes curantc~ter~m.m~ltitud.inem~negligunt(Cur Varr~ fi>luseuafie qui hoc fecit,&: P aulusqui nihil merurr occifus m ( Ita" fine periculumquod imminet vitari poteR,videri volune id plac~ti auertiife,iiue no potetlid agu~1
fic~6~i apud ho~ines q~i ~efciun~,a~to~lt~tem ~ariunt ac nmorem : ~is verturiis &: his arnbus notictam vert del rrim Bl vmus apud omnes gentes m-
uerter~nt • Harum igitur ~ifciplinarum.obferuationibus fupe~ll:itiolis,qu~ ad cogmuonem fid~rum ~onlunguntur,focleta~ d~moDum formldanda atq~ vi randa ell, neque illos ab hoc genere fuperfhtKJDIS fegregandos puto,qui ab ip. fa Chaldaorum natione profluxe,runt:: quod propria eO: eorum genealogiz ratio, vt poffint ant~a faCta futuraque ex rati~cinatiobus atlrorum exphcare, hoc ea ,quos dfectus habenr fider~ duodecim , Iiellz qninque, fol &.Iuna, ad humanam rationem conferre : CUIUS rei primus Berorus infula Bl cinirate
. ·D iii C'oho,.
'1-ir @IId,ronfJdms,;~b~~p~ruitdifaglin~m,~?aea ~uden~'-An6p~tet , itern~ulue . .A;chinapolus. 'JUl· etsam non enafcenti 3,fed ex con£~ptlonetatlones exphcatas
re~quit •. Ht'~nim qu2D(juam .veram ae~larum .pofitione,~uum quil') .nafcit~r, '~[e&ntur,& a~i(l~aaa.o eam:e!rucll,~ent, .. pereor~~'l~uen tas confcriptas'J
rt-mttamen'<Flpde~anw£~el aaus noiho.SJlehll<?rcs 'Vcl.euenta przdice.
_ .... ~ .•.. ·.:-.''"':.'': .. -.'.i·~ ... ' .. ' e·'r.~nt:p,ro .. fea._ .. -,o,n.im.l .. '¥.Iuemag_n.a d. <em. e ... ntiad~ .. ifteDr::ur Slif;lU'OiS no .. n--,-ro··' . ~~::;i{li~religionu infiit-uta:ac fideinoRra: Iumina, v.eru'm ~ub~~quo~ . ~~te.:um.~a~m;phi]ofophatumq,-:iHuHriuD1 ,4ariffimQrum{J ducu S£. 1111- pe~a~;~diaac6futent; elC'quibm.e!lrUlud imprimi$facrls in "titeraad Moy
~D~lJI1ota~um, C@n~~'ingre[u, ~u.eri.s terra~)quam dominus deus t'-luuia .. _'.tibi', caue neirilitarl ve~ls a~omlnattonc~ 1Haru geneinm.ne inueniarur in
r~1Iuftret:filiu~·:aut •. 611.a~, ~tJ c~~ s .rUper,lgne~ :au~'qui ar~lo! f.cjfcitctur &,Ob(eruet [omnia art) augur~a.ne fis.malc~cus .v.ellnC~J~~Qr,ne pyrhenes co.
fulas.81 diuiGos,8l ne qua:ra.sa ~ortuls v~r1tatem.OmnlahffC: enim obomina"itur,& propter.huiuf~odlfcelera,deleblt~os in introitn tuo: perfettus eris 8£
a~~mac~l~cum'do~tnodeo. t~U?:g=l1~t~~ I~~ quaru~~ffi~ebis terram, augUres.Bl diuinos audlUnt"tua~[e .~ domino ~co tuoalner InLhtutus es.~is er
~,d~b~tet hzc ~o~. ~o~o .~~.~l:~lj~ fed ~del perue~~o~em , qua: tant~ d~ligen~ tlamUlDa explodi( !Cntetaa. Etltludquldem LeUltlCI,Non augurabtnuni nee
abceiu;bitis !~~ia Dec de.din~tis.ad m~g~s) n~cab ariolis aliquid- fcif~itetni ~vt pO~lU~m.lOl.per~eos_:v~ren~~ 10 eode,tnqul~,fiue mu~ie.r in quibus pyrho. IllCUS vel dlulnatlOnts ~uerltfp1'tlt~$,morte mon3tur,lap'4tbus obrual1t cos &.
faguiscorum fit fuper Il~os.NocmJnu~ a~.RomanQs apollolicis"vetbisexp:ef;. fU:m~~senin1 cognouttfenfum d.om.lDl',aut 'luis cofiliarius eiusfuit(ER quo
que~illua': diui~um ac ca1efie co~filiuttl' '~lt~()ra te ~ qUEfieris,& for~ior~ re be fcrqtatus fucnS!Sed. quz~rzcepl t.deus U~l III ~~og1ta [em per,& in pluribus o. paibus eiu~nefuerJs. cU~lofus.l'l0n ~a. enl~ tibi nece1fariii ea,quztibiaQ(con ditafunr,vtdere.Non efl:vfieilrum,ahbl f~rtptum,noffe temporavel momenta,
qua: in pat~s p~~~~te po (l~a~un~.~nnllciatequ~~u.tura funt~inquit l[aia5,& fciemus qUia au eihsvos.Slm!le e~ II.Iud Ec.cl~fia~lcl,rgno~at homo quod an-
te fe. fuerit,8l q~od.poftfut?ru,qu1Se~ pote~lt l~dl~ar~(l~ld aliud iUud,Sapie tiz aiferitrCogltatlones;cnlm mOftal.1Om, InqUlt,tJrnl~Z Iunr 8l incerrz proui
den~iE noRrE: corpus quod corru.~pnur,aggr~uat .. ~nl~a~,& terrena inhabiraeio deprimit fenfum~m-ulta c.og1ta~tem:~ ~tflictlc eXl~jmamus qu£ in terra funt,& 'Ju:e in:profpeBu Iunc Inuen~D1u~ cu l~bore:qu;t 1~ ccx~is' ~untaut~'lui$ inueitigablt:fenfum autem .tuu~.q.Q1'S [clet, , nif tu d~d~rts fapleuam&ml[eris
fpiritum (an~ii tuii;de.Q~it~ffimls (Sl fi~ correpta: femltz.eor~,qui funt in t~r~ ri~;& 'lure fiblpl~-ent~dl~lcer~n.thom1Des:AtqUl,tefie Fl~mlano~non hoc tde fa~iun t philof~h1'9ul dl{puta~ l~ cal!> quid agat~r,81 eorempe~ Impu~e ~d fa cere atbitrantur:q1)l~ nullus e~n{ht qu~ errores C()fU .c?arguat:quod fi exiliima,
rent. defcenfurulll.aliquem qUI cos delirare .~. mennri d~ceret,n unquam quic .. Quam de his rebus,quas fcire ~on po{fun~,dl[~utarent.Nec ramen ideofeliciOI; putandaeH: eorum impudent1a & audacia qUIa non redarguuntur , Redarg~it
_. ~ c'nlm-',···· ....
~ . ~ ~""-l' .~ '... . I ~. .111·" --.
L,[ B,' 111.
II
e~im ~eus(ui Cola v~tit~~ ~ot~ dl,licet~eJluenirevid~atur,earn9 hotninumfa plenua p~o.fum m;Uultlcl:l coput~~.L'n,uo·.I\ ?~Rnli.& Amorofil.operofifft~os vah~l~~oS<J traaatu~,~c dl~put~tlo~es logt~mas:CJuas nee-tempus exi glt,nec reClplt locus.nee re~u.lnt,qulfqul~ ali 'Iuantul~ legendo profecerit,norz nem pe funt:vnam A uguR:ln I veram Def~lo;an breuem magis ·proferam.: fen,tcn:'
tiam.ex .. e.o, .. 1.1.·.·b.-.~ ·.r.o. - 'l. ,.u.;~I.~ .. d .. ·.e .. ~' IQ ·._-_e.l.-.· .. ci .. ,.uit,._.a _t._. Ie. J.'~.n. £ .. c r .•... ·~l: b.l_. it.ur .• ·.H.~.~._is .. ·.·· o .. m.\., ·.'D .. · ••.. .I.·b.:I'u.:s." c. ,0. D.·.-. ,,6 d.eratlsjn,(J .. '"t:.:.
,. di ,.. Il. I .. .." b 'I '.' 'I" - . -, :;I'
non immenro ere rrur quuali£fo_ ugl'~mlra.( urer mu ta, 'vera,;r,efp6d.enr occul-
- 6·····'· .. r.".'..... . .. - b· .• " .' ' .. ' ". . ..'. ...- h .. "" ,- ...'
to inainauerl1p~rltu~m., ~oono~,~~rum C~lr~ elihas ',falfas S£ Dt>xias
opiniones de aRra~lbus fa,tls ~n[erere human ~gment1bus,atqlle:6r-m are non ho ..
rof~opi mutati & ].n[peclta~lqua ~rte,q~z,nuna dt. Alt~a Amhrofii ipGus:e~ ~o hbro,que de obiru S,acyrl fratrlS.~obl~lucule~ta orac~onc .rcliquit:ci,us t:nim verba funt hzc.Defolis curfu ~tthCJrauon~ philofopht dJfputant,& funt'qUi
'putant ~iscredendum,quii ~~I4lo'iuant~tlgnore~t,neqJ ca..lum. aicendet-ull~ .axern dimenfi.nondum oculis pericruean funt:'lula nulluseorum cum deo .in
principio £nit, nulluseorf de cleo dixi~ •. ~um pararet c~J urn cum ipli> cram ·81 eram co eo cuncia componens.A diuinisprater h~c ad.humana defcenden . ti,pcrmulta fe ingerune llluftnu poecarum didahis fatis confeiltanea:e quibQ~ illud P.··. rimum antiquiffimii _81 acerr.-im,um. apud Homerum 'P.· ... ·.·rofer"e.-ndum:lup .. -.- ......
I . hornine '\.. . .
pirer, tD9uit,non morta~em·.· · •. orn10e,ooo e cO~mu?i.grege deu~ ~lique;~d Iu-
nonem illam fuam coniugem Ole fororem regtnamCJ deum gr.tlll comnutJ:ati~ ..
.ne dererrer.ne Iecrerum fUll inrimii auderet inquirere.aut Iciei potre przfume.ret:poR hunc duo literis de~alldata funt.Du~rum <iuoque in ,illa prima.atate .poetarum ilJuRrium,Pac~ul,uS, ~~m fi s= v.e ... t~ra r,u~t,przU1~d~nt,zqlJlparat , Ioui.Rurfum idem poera lilts ~ut hu~ua~ aJu~ tntelltgunt,plu[<pcx aliena ie ... .core fapiunt,quam exfuo,magtS audl~ndu quam .au~cultan~um tenfeo.Acci ...
us, Nihil quoque credo auguTlb~s,qul ~ures ver-hlS ~ltant. ahen~$, ~uas ve auro .locupletent demos. ~uartum his ~n~IUmaddld~rln~tqlll.vetuR:adl~ Sl.vene:.rabili facundia hOSlp{OS eleganter irridet.ve verbis etta (UIS vtar,Qe.~ {UI qua:-
:fius caufa falfas Iufcirant Ienrennas.No enim runt hi aut fcienria aut arte <Ii:-uini .. fed fupedlitiofi vares impudeteslJ a~ioli,aut merres.aut in[ani;aut quibus ,egeRas imperet:qui .fibi Iemiram no~ Iapiunr.aliis dem?nr~~t ~ia.s.:~uib.U$ ~~u.i ·tias pollicentur,~b Ipfis dracbmamlpfi petunt. Deh1SdlUl~llS ~bl de~uC~~t :-drachmam,teddat czt~ra. Addo qUl?to lo~o fpeaa~t; autorltatl~ grau-1ta~lS+J ·poetam doaiffimum,FlaccumHorattum dlCeiltem,Prud&futurl temports ex .irum caliginofa 110ae pr~mittit deus,Ridetq, fi martaIe!. vltra fas trepidat nee
non illud. quod adell me~e~o compone~ ~quus, 8£ quid fit futuru~ crasfug~ . quzrere : Et quem fors dleru quem.que ~a~1t l~cro arpone • EO: 8£ illud einfd':
"quo<p poe~z ad.~euconoen. Tu ne qlJzfie~ts {Clre n~fas, quem mihi,quem tiQi iin~ de~er11l~ du Leuconoe, Dec ~aby~on~os ten~arl$ n~met'os, vt rnelius quic
qUid ent pat1,f~u plures hyemes,feu rribuit Iuppttct vltlma.Lucanus inrerhos
:';fextus his verbis accedi t, . .. .
.Sie fubirum quodcunque paras,fit ceca futuri
.Mens hemin um fati,li~cat fperare timenti,
~ "
, .
S · tanum
0'0#0 •
<ROBER TI,V A LTVRli
.•
LA.. TiT
StatiUm'his fCpt~um,aggreg~ucrim, ~d craO:ina ~oluct~thorafcirenefas
h", ',.' VltilDO,ln loco fCqtIltUr hOI Iunius Iuuenabs Aqumas 8£ his verbis, , 11,OlnlDl • I 1 d· ., . L' . . •
S ondct,aDlat~tener.~m ve, -IUl(lS OrD!
ldlamentudl iogens .. caltdEP~l~oDc cQl~mbz . '
l' ~.:.,O AnDenus,vel Compagenus Arufpex
[a~L,at .. . 8l - II"
, -- Q " ' 'P' ullotom nmattrr' . exta cate. 1, ,
pel~Lora, - · faei d d £' .. r:
'1 .' ·t!u,n8lexta pucn 'CICt quo . c erat IplC
~~:ld2is.5cd ·maior erit 6d~cia,quicCiui~ Dilteri~ aftrol~U'~,crede~t a fronter~latu~ ArnOD1S:quontam delphlS orac~la .cetfan.t ..
Et~enus ~u~aDum d~~~ateabg~~~tu~!.. .', .... ., · . ,', .
liEG relig~OP1S noar~ In~ltuta~ &llluRr~~dl~a.~taru 11~is 6milia,fubrequ~
rot.& phl\ofopbo[um~entent~a" ,Socr~tls potlit~um,qu~ 10 hoc czlellin feru ..
(. -'I'.r.'D '.'10·' .. - 0 · .. 1' 'C' ca Ur. .. , a rut "'.m· .....•.... a.'._bd..,.l _ t .. a r. ,U .-.' m.· ' .1 .. '.n ,d.~ a g., a £1 .. ,0. '., ne ".;.'.C .. -.Z. ,.".- .. er.15 .. CO . .o ,[-d' a .t .. no ··,'r-·.' fu 1-.'["-.' .. q .. " .U. -·U··. m · .. h ""- .. ' .~ ."
,I (,;A. 1. .' '. •. . - . [! .' . I I 'Ee 10-
t'ef"'I';.:1."'I~g -., .• ret.n .. 6.-.' .. ' no., •.•••.•.•.. ,t1 ·.-.'~~.,.i.:.D.-.u .. -.,e .. ·· .. n i .. r .. ]·.-.,.c.e .. : I .. eb. re .i l.' .. 'l.u .. ,·.- r . d , a .. ;.h o m ..•... , .. D, 1 .. ·_b 1.u.s ·.·'.'p··.r o .• · .. h. a.,t .. umi~ .. ·,'·-m·.· •. ' .•.... ···.e, .. ·.d.'-' .. '.·'.·-.·,.· ..•... ,' 1 .•.•.•.
_., ,.\r r- - ihil d,l - fi' .. ". . ..... lumno·
his att~lit, ~dfuprano~ O! 1. ,a •.• no~: .'.IC'J A?~nd~ ab omniphyfica quzftio
. . .. ' d ......• '.··.,6, . .,- ". ;u.'·-'c.· 'a- 't·.' ·10 ..• n . ·e.· ii. u.J.1.,.p .. e n d, . .: e n .. ~ .. s e -0 ' ~ e c. 0 n " '. t u._.- .. l.I,.,.t .. ', .. v t. In - vir .. tu - .. 't~.e .. - .. ' ,'3' t'-q ·'.u··. e,.--.,o· .. :.:;ff··' . tOO' c .. '1.·0· · .. · r 0.···.·. m ".-'-." n ! ' ...•. ' .' -
ne . ':[' . '. .'. .. . .' .... .., .... " . ., 1SetUS
verfatetur intentio.ltideDemocritiphrlicino~ inep~us'prz cEteriscontra··~a.
'1. c' .. ' .'s' ;~tis: .. O.ID.1".t'od .. ·. -cil:.·, an re 'pe._, ,d. - e .. 'S.'._D.. e m·.o. £.' pl.-e.a at,cz·. ·.h.feru. uatur P ,-·.lag".a·-'-· s-£:·. ,a' c ".,t·.'~r. ':' im ,f' ' .. -
........ ...,_~ ,~ . d'~'fi .' . .ellSlmaqt
iUa Ciceroni$lrriflOte~~elputant1um,n~l1aCJ de re dubiranrium tanoua ••...•.
tnO~O, dcorum cxc~~clho~def~e~?en t~s''l~ld ibia~atur oeulis Iuis af pe;eti: aurlbufqJ pc:rce~r~nt.s~.e,vudel~qultCJC~r~'~ln feneaute Iiia • Hort; qui.
d u em '.·. ce .. 'd u '· .. n :t., , 8l a ,_.,.l.e s ,.& m e ij r e_.s._ ..•.. &: , a •.... n. n .. , l, n .•. ~, r e c c ' .. P r. z -.tc r.l.lt u .. I.t.em· · .. P .. ·u·.'.$ ' .'v-·' .·D' .. 'O.-.'u ' .. -.'."., -., ". - - ' .. '
. .• .. ' . •••... . . '.. . . . "'''1 am reuertltuf,
Dec quid fe~uatur felrlpote~.S~nt8labz contr~ h.zc~~minu~ poreenea phi
fophorum clarorumfe~ten~lz,tnte~q~os~aUOrlnl e~.llla tneltus 8l vrgentius
c~tcris)quo~ leg~re p~t~"p~do[o~h ~s, futu~oru~ not~clam fa~i\lime repudiantiS atquc dlC~ntls,N thtlenlm ab illis .audlr~ polf~ ~.lcebat nifi graue atquc mo leO:um:quonlam aut vera refpondebunt '1uod rarifsime Iolennli quidem mala
miferiam ante t~mpus afferre,& fu~e~aeua~ :o~icitudinem ! pofita enim illic veritate,adell: hinc neeeffitas. Ita nihil pr.zelfe nifi dolorem poCeeti reddere li.
bet-hOc loco fuftincrc , 8£ quod co~munl$ rerum natura non patitur rentare, maior'Gne offcnfione poffi t iterferl,hoc eR:,Fauorini,M. T ul.cu ius h ~c,{unt v~
omittaBluS fu~riores:M.,~~alfo putasv~ilefuio;etum q?~m maximis opibus fortunis<p florebat,Jelre fibllnterfetio nho Pu~ho exer.c~tu, deleto trans Eu-
frate cum ignominia & dedecore eife pereundu! An Cn.Pompeium centes tri bus {uis con{ulatibUs ,trlbus triumphis maximarum rerii gloria l~taturum fu .. iife H [ciret fe in folitudine Aegyptiorum tr~cidatum iri,amHro exercitu,poO:
. ni;rle vero ea cofecurura,quz fine lachrymlS non po{fumus dicere!' o'[id ve ... roC\:(arem puta[e,fi diuin.alfet fore.vt:ib.eo'fena~~quem ex maiori parte ipfe coopta{fet, in curia pompelana .~~te l~fiu~~ompelt~mul~~~r~mtot.centurio. nibus fuis fpeaantl~u~,ac nohthffim.lselulbu,~,p:rt1m e~la a [e o~mbus rebus oi'natis trucidatus Ita taceret,vt ad elUS corpus no modo amlcoru fed ne [eruo
ril quidem quifpiam accederet,quo cruciatu animi vitam atturn fuiife~8l certe
.' 19noran-
. .
II
.
DE R,E '. M IL IT A R I LIB. III'.~
ignorantia fururorum malorum vcilior eft quam fd~ntia,Ha:c Cicero.Poflem c&oantiquos &: fortunatifs.imos a:t:ltjsn~firz v~ros,in hUiusfenrentiE tdhrno. nJ~~ voc~re,red _nee nec.etfe,r.cc locus hie longiorem ~i~rcffioDem recipit,& attJgt~e viderur ille ~l~rdfima:fin a·~te:n, Vt ~d Fauormt argumentatjone rede
a.-._t. o r.·-.a'tl.-.o.,.,b.o.··.n .•. -.a .. p.' .. r .. o.· •.• · ,n. _., u _- .. :cl .• a .. n.·.-~~·.c".d "U. pl .. "e. x ···.- 1.·.11., C. 0 ..•.. mo .. ~.,.dl .. " .. ,a. s._._ , ex.'·.pe .•..•.. ·.,a .. 'a.,.t .. I.·.o.-.-nl.s.·.·.· tpdium81. p" r.·····z.
dii ~ d ,. c ) --
. cognin gau. .ii ('xten,:at1o:~~ol re~ctmum,~ratius accumulauus obuemflee,
Aut fal~adlcet,q~odq famllla~e.& ~req~ectl1I~mu ap~d eos :~:& 6 eriit infelici a,angor1bus fal~o'J metu:~ ~e~lcla, l~a~l fpc & gaudio trdhua<" vbi re dduHi feries~ torqueber~s.In ?~ne 191tUr eu:tu~osnugatores fycopharas c6tencndos fore,ad hanc fere [cntetta (vt przterea Dlcearchum qui expedite omnia nobis
furu ran~fci re ma~no ~ol umine c .. OD clulit) A n axarti fbjlofop~i ~afione copel~ lor.Is emm quum In Byrfam vrbe trans Eufraren omiflam rraieciflee Alexan-
der,ibi cum vr anrea perfzpe monuie, vt t~n~ falfa &incerta Magorum pr~di ... eta conteneret.nec abre.Nam fi fat1s,~n'lult,o Alexader coGent qua: prgdicun ...
tur,ignotadfe morralibusif .~erb ~aturz ~eb~ant~r,im~~tabilia eadem effe.Si mile & iUud Demonacits ena phll?(ophl)q~l vat~ fem~l IDtuens,publica mer cede refponfa przbentern, Donne vides, mqU.lr, emus rei mercedem flagi[e~( Si enim ribi poreltas ~doue eft eoru~ qua: fatalt lege runt con£htuta,aliquid com mutadi,quodcuq3' id eft quod ~~gtt~s, paru~ ~al_le efi.:fin aure in dei nuru & YO luntate polita Iunt omnia, qUld tuu nos vatlcm~um iuuarc po~a~ Demollhe,
nes Gra:corum armis ac tanra &. tam prompta virorum potentIa confifus , ne<}l menrem adhrberi oraculis , ne" varicinia audiri permiiir , Epaminundam memoras & PericJe ilia femperiormidinis Blignauiz velameca puta£fe.S"lu berri mum & memorablle eft illud omnibus horis Halicarnafei ex cell en tis in afiro-
log1a,&': in regendis fuis ciuibus ~rin~il'is przflatiffimi,~otu id quod eft Chaldaicum pra:dicandi genu~ rep~dlant1S.~agn~s ~dam V:1r e~ce [upe~enir,pr~ .. miffis omnibus fide non Infenor, Caro rlle rlgtdus,qul mlranfe att,'l' non rr-
dec arufpex arufpicem,quu?"I :viderit,quod .dittii ad o~nes ~que a~gures,f~rri~ legos,con ieciores, c.h aldx~s'J ~. mat~lemat1CO$)~ctota "den~~ma t~ eel) couerri porcO:.Spetians ~nlm to~ Uleptlls,qulbus cre~ullS.homucuhs tlludut, occurfus
. profeao memoriam 8l rifum ex mutua conFctent13 moueredeberer. (~am il-
Iud quoq;.eI~g~nter~quume{fet .coufuItu! a qu~dam)mo~rum neeffet .lforiet bus corrolashbl cahgas 'luum diceret.Rdpondie non eife id monftrum, fed ve rum m6flrum habendum fuiife,fi foricesacaligis roderenrur • ~od fequitur
non minus profeCio,{ed mag~ificuma~ f~cc~ s: ... p~nfi p~~num. ~am quii apud Prufiam Hannibali exulraotl,8l anton cOmlttedl pralii pugnan placerct,ac il
le negarer,qu6d exra prohiberent.Antu Prufia,inquitHanntbal,vitulilla: car. ni mauis quamimperatori veteri crederef breue fane att]_; amph[101 um ranro<_P principe dignum verbu,ytpotequi Hifpaniam, 'Galliam, liguriam, Iraliam denilJ laceratam in faciern eiuseffuderir , vnius hofliz viliffima: ac fordidiffi .. m~extatotmonu-:nenti~.acviaoriisrerum.p~zponii!:~ignum ferens . ~id aliud Crfar quum a maximo a.u~urc & d~chffimo arutpice przmoneretul", ne in Aphricam al1te.bruma nauigiarranfmirrerer, nonne illius dictum Dihili fa4
•
crens
RO,BE,RTI VA'L'TV-rl,II.
4," .1'-
• !to ,
~iens tranfmilitf quod n i fed~ct,omn~s a~uerfariorum copiE conueuimt. BeOD ' trario Regulus nonne ~u~url~ferua~t~ 8lc~ptuse(l( sc Mancinusreligionem tenuit & Cub iugum,mdl use{lrPoHoshabu ltd •• Paulus,8l apud Cannasrame cE. fus ea:Hze s: ~orum firnllia .q1JEC~nf.irmanis aufpidi~ Blj~ genuserroribus ,
.. fferuncur,tam tnepta,tam £rJUola perfzpe funtvt.mult,s qUldem M.Marcelli
lllius:uinquies c~f.pr~~a~dumfummoper.~.confilium.~ideatur~9ui ~uii effec itn .• er~tor8l a,u~~r optUDus,totum .ho.c m~llr.areaUrpIClu.m o~l(erit~a quo ne
p ,d · r ··'.I~...,.ur lect,lc .. ·a .. , , opertus,nec ab re,.,lt. er fae.;. ere [Olltus:.vlr emm for. ;·,t .. ·l.·~S··.··· ,Q ..•........ r (:' ' .•
przpe . ~~.. .. . .. ··.1. . ....•.. d·. .. a,· .. ··b •... ibi .. . .. , .. ,. '-'- llapl
e~sdefperabat r.offein~ugataD1 ,IU ~lm. i itamacoffibus inhzrentelll opi
pionem aperta £r~nte dlCcd~terde.Non eovCqJ tamenMarcello atfentiendii.t n~c aufpicia omnino Ita repu,~ Ian ,. a reor. vt res magnas nullisvnii credam fignis . velau(piciis przueniri,quum 8l. volatus auium dirigat deus, vtrotlrum Conan: a~t przteruolans pendoa,turbido me~tu fivelle~i,futura przmonfl:ret, vt theoli •
..•.... · .. ·~ e e res 8l dari qui ..•. am, aurores teltes Iu l. n r, O .. ,· > uidius in faGis......... I ' ..
81 v'" . .. ' bis vn .. .. .. . .. ". J
'Non ego te quamuis ~ropera_isvincl~~eCzfar
'. Si vetat aufpiciumT'l'lgofi.·, amou;rel :ve um • n '
S·.iI., nt nbi F.·· ·····1· a m::I·o·. ius .' ra ... imenao ltt.·'·ora, tettes ... mr ".1 .. I. .'_ .. .. . :p ,. ,
P ,.'. volucres ligna multa mouere deos,
V e~.'m-·'·i p ..•.. r··z clare dc.·hoc.' .• ·.· .. ·.· .•...•...•.. q.uogJ v t .•.. d. e.· .. a.·.· l1.·~.I .. 'S. ·'.C ic.··. er ..•. lo., ,Sig.· .•. ' .. na .. in '1 ...• uir, o .. ·.·n·~:::d.··.· ' neue ~ b.· .
ern . . .. hi f~' .-,.... _. . .. ,.. , . ",en luntur a:
'-~._ ~ .. , e ., futurarum.:,:1.D.· .. ·, IS 1. qUlS erra.,_ uenr ,. 110'n d eoru ·m.···,.·· n,ia·· .. ~. ~·t··.ul·C'.'r· .. ·a:.· r..'. ·c d .. · .. ·.·· .)' .. _ _ .. A .. __
,"1.$1 • _ .. -. ., .. . . ., :... . .. .i.. .. ._ ' .. , :' ,Ie . ]00110'U
4:onieClura peccauent .Neceeiam poRremo pr:-=ter hEe rerum futurarum fign
dl,quod ratione fig~or~mvel planetaru.~~ertl0reshi futurorum nuncii d~ 6~
guluq.ui.bufCJpolbccnp.offi?t, ~elau~lrl:ln~eptem .. nall? fiderjbus,de quibus
an t'\ ·d'·,lxlmus:8!'quz ab InceiI'u vocamus er ratla"qu,u erree tam en .. n , ·1,1,· , ,~ ,
an e - .....'. '~.:... ih .. '1' ·h· ··· .. b' .. . . . "fi' ~'·-'d.·- ..' ,U .,a ,mln.us
certzcon6deratlo~lsnl .• l.,a~~nt n"l~.lecu'u commune regimelo mundo eis
dcbitu inteUegentlifeptup~~cefu~nat1~ extra cOD6tlet~ virtute fibi coninda. Scimus etia,ne horn ~udacla.per fi~gu~a pra:tereamus.IDtaCla,eos fateri folitos quod qui~quis aquarl: fi~no l~.luce edl~us fit,plfcato~1S.miniaeriii fortiretur. Ca:teru p,[catores ~uu G~tuha non habe~t, qUl.S eoru dicere aufir, quia nerno illic in 8:ella aquar11 nafc~tur.Rurfum quu ~lur1m.os quos nafci ligno libr£norint,trapezi t3S fore p~zd~oent)q~os multarii gentIum prouinciz.ignorant,fatc·· anrur neeetfe efi,aut meis hoc hgnum deefi"e, aut eifectum fatale nullo modo baberi.Perfarum aute ac Lacedzmoniorii reges quii per genus denominentur
regnu~~lii vn.o e~de~ ~dcrecu~ (e~uis ~~~ti~uedegeti~us nati__ad regnii;p6 ceant,qutd rauoms habet Vt ~erUl q"ul {eell J1f~e mome?tls horaru ac temporii
fuerat geniti om nino in ferU1~~re co~oren rur r Honll~es etia d iuerfaruregio n6 .diuerfarii a:ratum,(ub'vanu &: diuerfisliderum motlbusgeniti,fiautoppi. do~ii expugnationibus,aut collatis fignis?eade~latre fluBibus obruantur, vel a~ lio quouis rnodoJeodetameg~~re morns eodem<J!mometo t~mpori~ mterie, rut .vt in Cannefi pugna contlglt,quomodomometanafcendtfinguhs Iecundu iRo! attributa Iuas leges habeb6dAduerfabitur horii iudiciis vaR:itas for .. fan imrnenfa altimdine , difcrera in duo 8l feptuaginta ligna per rerum aut animarum effigies,in quas di geifere cal um periri. P oife etia fIeri credibile ell,
ex
D·E RE MILITARI. ·LIB ...
. .
III.·
.• '. ~~I
-~ :,"
~- • .:1.
Q in6~itofl:enaru nnmero.vealia fign~ pari,m~ior-e, vel minorepotellati:anr; fine qUlblU rechl ac p~~ecuao~fC,I'uatJ.o. pcr6c~ non <Ju~at .pe~ue eos.homines (erne~e po{fe,nequ~.p'erc!~ere .ex~pe,r~nt~a~l'.'~! fple.n~oris ,:el.altitudinjs,qu~ 8£ '1 u a:dam fydera ID qU16ufdam terrls confpJCtaDtur,eammC)" tcrrarum homi ..
nibus nota Iinr , eademiJ ipfa exomni terra alia non videantur&fint alii!. ve Canopus.omnino jgn~tiffima·.ELlerrim id fydus ingens nochb~s lucens cl~rii 8£ ni.axjme mil'um,c~lus,fi ali u~ ~~ ~de~ a~c~ct,~. Ma~ilios libra primo'afiro .. nomicon J?rzce~e~tlffim~stealS.a~ce~~t:ldctrco Inqult,~crris no o~l1ibus om nia 6gna Con~plcmuJS, nU'Juam inueniesfulgere Can~u.,Donec hiliacas per
p~nt~m venent ora,s: ~um l~a~c~nft~r rerum a_'!l~~gultate~ c~Dfu~oDem~ 'l0c danofa1l3 .~ t~h\l. PO~l~$ dlu1Dat!o.n~sprs:~u~cl~t~on:e~e.ncirarj''l~aa:n eertam,.co~dUClbile COl)fuitonbus co~n:~tl0ll~~ ,quu nIhIl rJt~.cerQant)nu111 per.
cipianr,nihilc, veniat horum qua: dhl~b,rI.cl~ &falb·cibu$ coie8urisdeliritc.c ac velut chris poUicentut(nifi rarum fort~.~hquid,-aut fortuitum,qualiactial1l
aliquado emenriri volen.ti~u~elab~n~u.~ 8lc~cidun9~ul1opact~)SigifmuQde Pandulphe,vtcndum.eifc l~lb~ reor I(hufm~d~ fuperR1t~.ofis h.':!t111Dum i~djeii,s:
~ .. u.·.,.or .. u .... ·.· .~. jfi.c .. \i.~ .. p".·.J.l.n.a .•.... s .. ··. t~. '.t .•.. e 0. '.p. '.[ ... ~11l~cal.leg,Hud.l'~ llldulges)l .. n~en~ls ~a .•. ue. s,e.,.· .... t ..... 3.'!.:.8.-· .. ut1.·.·':'. IS appnmc.deledarlS:maxllllc q,~P~. darl.ffimos 'J.~o.~<J ztat~~ v~~~;~··~t.hc~~7
(i"os.horofcopos [ummos&allronomosJD1ore maJ0ql ,4PDllDUh9! '9J~t~a
pr~~gienda re (e~ perr;nes~ h~~ueris &~ahe;u .T~~to~~D1 itaquc 'vif;i)'~~l~a erudttorum,tam lUuRr.lu exephs 8lautor~tate)~cra~~onlbu,s f[etus,.n~n Inlun~
di~erim diuinationibusartern,1uaqll~s defutur~somnl~~,s foh d~:'Qo.:: gnitisad interrogatafingula vera re.r~0n.d~t"aut. 01l1~J~onullam
.' cife(quodSocra~es 8£ ~Ul11 fe~u~lantlqulAcade~la quos,. eofdem 8l PerlpatetlCas nommamus a(ferunt) aut c1ft,
fcd nondum feita aut opinionem 'l,andi,
pro~n~e v.:'n~ ho~.inulI! con~ .
lcB:ura at91UdlCU. quam'
m~mefall~ntem.
Finis Tertii.
.. . .'.
:.ROBE~T'I ~VAL T'VRII
•. .. ,;.:.:;A"D:1J·.LL v S,T',R'E M·'H'·ER 0 A S IG IS-' 1: .. , .. ' ... ,.' .. :'. . .. .. ;~lDundwn P~dulphum, de It 'Mili~a~
. - . . .',. .. ~ .
. -
" . . .. , . '. Lihtr Qertus.
~ • _' "I'
r
• if" ... ~
I'. ~ .' ..
! ~ .'
. r :
~ '!k
..... I i' •
. . " .
". . .
:Ocae,h.
.~
. .
. '.
.... ...
cq. I.
: ~ 1 , ..
.... • ,<If ••• _- •
.;
V m quoquc,5igifmunde P a~dulpheJ necetre eO: quem aliis du ...... , •• 8£ Impct'ator~ p~Z£~Cl~US,t10n harum quas modo dixi~ .• us bonarum a It1Um.lnan,utu folutlt, vemm 8l1egitimi iuris
.' m~re malorulll,cerlm9nl~~I118l facr~tum crga deos 8l COD
I .•• tl0num ~on~rouer~a~~mqJlnt~homlnes dirimendarii iudi
. cem,ae .belh, prl~um luRegcrendl ~ominum effe:hellum enim
:. , 1 :.ft:. ' um ". '.' c·.tlv .. , t.inf.,.e P.·'-. U·.' .. h.· ·· .1D.· •... J .. m .. 1.· t. C.' ' .. I.C '-. e._.· .. r 0. , q .. _· .. lu.·.· o.· ·. d d._ .. ,e.·:.n .•... : .. u n.· ,c ....•.. l.a t.u.:· .. ·.m.- .. ·· .. · •. · .8£ ...•.. in .. ~,d'.ia .. ·' .•..•. = atorh O·:·C-.
lUnU.... . , . . . . . . '." , ""1l' .' •
i ".I~m quod au~ r~p~tun~~umaut·fropulfa~~oru h~~ium ~aura geratur:legi
Jl11i j{iri,s' munus et1~.~l~llD.u~,ea lub~~e,'luz_funt vm fortIS, vtnon defererc
•... ~ .. :..; •. u .. m.,. .; .. : .. i.~· .. D.-.: .. · .a.-.· ~.CJ.:.1.-~,D. 0.: .. D :£.u8. r e.'re.·.·.-,._.·D o n. a .. -.' .. r ·.m ......•... ~ .. a. h ,.1.1 .. :.C c.· re.·.: 8£' ........•. e. a.'1. UI .. ·· z .. · -.' ii.u:".·.n . .t .•.. te. -m.'- -.·Pl. e'.r.·a.tisv.t .. n n
IU\r - .,. . .-" '." ; . .; d- I ..., 6 .. l.tII f: ell' , ..00
~omm.t~~re a.utertul11,~on agltl~ac~re:~ ea qUE.fun.t manfueti,vtno pul ..
r:. '~a[c,rio .. ·· · n W ·., .. r ·,g· .. ' · •....... l-.a '. ,c.'. xe ·.t.· c er .. e. ,.·:.c.o :.d .. '.c m · ' .. m.' o d.: o .. - !C. e.c.u n .. ! d u .. ·. m·.-.· a.11.3 s v.lrtu . .t'cs,.Bl · ..•. r . .v·. itia ·., h as 1···~·.: .. ·.··~
1. ..- tr. Ii" 'h" d'" bell ,. . ,.. . u·
b· e •. ' .~e 1tl' a .. ' .. vc. ta re·.·,.-E., .'·- .. '.11.ec .. e.".t.la.I 'm .. " .' .. p.r._ .. · z.~ t~ .. e r .. · .. · - z.c .. - 'i .. ,· .•. IU.· 2.: a.' m " .. "'. e l · .. 1 1 .. ~ i.u.I'. r' ~a v. t i.n. ,ciid··· f!.' .. :.p·.· I·U· gn f'P .. r.. ". -
L _ , . !l' hI '. £ d .", ,. ~ •. . .... 10·
leDnit~i~rer1lare~uC4:rCta. p~. "I~a, .c£_'.' ~ru perc~ffione,religionem tacrameti,
militum animaduer{i(me~,dlgnt~atem,. acprEmloru~, & honorum gradum.
~zda porroeifc'luz vtlfacere l!a. patt fit fas,vtfataexuri,dirui teCta .przdas
hotninum pe~o~um~ag~,~l!aque l~ genus, qua: de. ~n.guliscauta funt iegibus: in quarum edltl0D~ {UDt qu~~utent .?!:elencum,all1 Rhada.manthum liue Ly-
cnrgum putant:quldam omn.luRl.prlorem Cererem ... ' .~uz f~men~a,quum antea glande vefcere~tur?lnuenn:mole~e quoque&con~ccre tn. Atttca,& alia in Sicilia.ob id'i dea ludlcata ,vt Carcin us. T ragzdus 10 fuo poemate affirmat • Hane ~\ii gloria illi getis hcbrz~r~ duct ~ultlmbcJ pbilofopho,Moyfi taqu3m veritati magis con{entancum.,fac~le concctferunt.Lycurgus enim 8l Zeleucus omnCs'J) qui apud Gr£co~ mirabiles funtreeent~s at~n~u.li,quantiiad hune ip[um Moyfen comparatl,etf~ nofcu,ntur ~quonlam nee ipfumncmen legis)fu~
ilfeolim apud GrzcoS agno~cltur,& t~lsHome~u$eft,~nu\quam in diuino cius opere,hoc vfus ell no.nll~e.Non emm fecundu legem)fe~ indifinitiuis fen .. renriis 8£ regum przceptloDlbus populusregebatur:vndcettammulto tempo.
re perman{ere tantummorihus y.tentes,8lno fcripto'~tllu.lta ~orii Iemper fe: cundum euenmm cafuulll permlttc.ntes.~horoneusct]a,?llpfe Iecundus Argl
uorum rex i quo forum forenre~~lcend t, gen us ded u~u putan t, vt arg~ui. certa lege ae iudiciis regeretur, {exc~t1santehd.'um. TrOlanurn ferme a~ms~tnter Grzcos primus ante omnes effecn,fi modo Ilia quz apud Platonem 10 Tl~~O
. C,[ltlas,
,
D E--· R' '.' E:- M"" I'L" I T--- A'" R" r
-->' -< " .' '-' '. .! " . . "..... ,-. . ~,
LIB,. IIII. . t,<·
.'
Critias,ex Solone commemorat de legibusarncis multis annorum milihus an te ~ horoneum ,fabulofa ~commentitia cffe credarnus, ~ec me przterit apud prifcos Gracos Ifidem leglferam. appellatam!tanquam primam legum inuerricem.Aegyptiis aurem prIma fcrtptarum legumonumenta Mina rex fiue l:'rifrnegilius dedit,quem fortaff"e ~uifpi~ in phdo{aph~ru numero computet,quan quam in. deos r;latus ~e~curl1 ~omm~~b Aegyptush()fl0roetur.Secfidusapud Aegyptlos legul~tor dtCltur?vl.r pruderia exceI~e~sSafoch.u,hunc 8{ ad deul11 religtone ,cultumqJ mult~ prioribus .I~glbus addldl~e perhlbent. Tertium Sdo ofim regem eradunr , qUi ad rem militarern 8l belli munera plurima contulit infl:irutls Iiris. Qe.~rtus lcribirur rexBuchons rulifle leges fapientia ac vfu re ...
r~ exp~rtus,qu! 8£ vi~,z regum leg~~?e~erit)&~omereia ~omi~ii iu4ici~CJ cO ... filtuetlt:poft bue le~lbus~ulta add~dlt Arn~fus rex, que tra~ut 8l de l11s,qUa:
ad monarchas perttncnt,dequeomnl. Agyptlorum ceconom.a pra:cepiffe.Minos mareobeinuie.S; paulo ante Troiam capram Cretenfibusleges dedir.vr Pa radius mernorar.quod Plato.falfum eife conuinc~t.~part~nis vero,qui & Lace .. , dzrnonii funt, Lycurgus primus leges ex A pollinis, vt 31unr,autoritate c66n .. xir.Er qual1quam leges Icnpras nullasLycurgus rulerie.ve alii perhibent,vna ramen ex hisquz rherrz ~ppena~turaJferi,quzin hoflesmrlitare prohiheret, ne fotpe pugnado con (uetadi,bellicofi redderent~r .~a i? re A gelilaiiregem.
maxime polleriori tempore accufant, vtp._0te qUI connnuis ~ fr~quent!busIQ Bzotia incurfibus ac pra:liis Thebanos relillere Lacedamoniis .edocuerlt .. ~~ re faucium Antalcides quum inruererur , pulchram tuz dotlrlnz mercedetrJ, inquir,a Thebanis recipis, 9ui nolenres ipfo~ nequefci~tes pugnandi periti'ant docuilli. Huiufmodi f3nchoncs ~het.ras h~Ulta~pellarl) quafi ex deo decrerz, deique oracula qu£da eflenc . Epirons ~rlba Epirotarum rex vnus 1:" poLleris Pyrrhi,Achillis 61ii,Ieges , {enanl ,magrflra.~us annuos?&l?oliticz y.,itE forma prim us InRi ruir, Arianeis Ch arh ara~es) Ge~1S ~amolx~s: p 1 ttac~sMi tileneis, qui ad fexcetosele~os v~r[us,8lcaTp~lmde Ieglbus~d clu~~o~{1;rjpfit.Fuit sc alter Pittacus legifer,cums 8l Fau° nnus sc Demetrlus.memInlt.Athen,iefibus VerDa quibus iura 8llegesortE.3tqJ in. ~mnes terras ~ifiributEputatur,tulit rj .. gidiffimus Draco,qua~ 8l hoc Ipfo ~11ltl?r/50Ion,faplens ... vnus e feptem,8llegu fcriptor,propter afperltatem magnltUdl~e~9ue pCEnaru a~'rogandascurauit: vna enim feTe omnibus mors perna predtffmua erat ,_ vt eUa qui orii damnari, e~ent capite pled:erentur:&eis q~i.o~era aut.fru~usfurripuilfent,idem fu?pli clu,quod pecularoribus aut homicidis confl:ttutueffet.Ob quam.caufam illud
])em~dlS a doctis probatur , qui Draconem non atrame.oto,fed fanguine leges d~fcrlrG~e dixit.In~er Solonis aute leges~qua~ plures fudf: caRat, ac omnes '1. defaplentlffi~elatas,ill~s pr~~lar~ fiatUJt)~uI~U~ a~hle~~ru"UOl) prfmia calli s= .. moderanone correx.lt,8l el,qul Olym .. pIa VIClffet,qum:getas drachmas .qui
,. Illh· '. d _. n · d'.t' ... - .. '~ - .'. , ,
ve~om . n __ ~o,el centii .. ~ri cOl.litult,eae<J rat!one In ce~taminibus 8l. przlu,
qUI [uceu.bul~ent,pr~mus ~ffell~~nran~os)~r~mque fiho~ publiceenu~rien,~ . doseducadosq;:quo fane amman fingult,forttter ac ftrenuem bellis dimicabit1
'fie Polyzeus~fic Cyneagirus.fic CaUimachus,fic omnes '1 in Marathonis expu
E gnatione
..
'JO
goationepu~~auetii.t:G:prztereaA~odiu.$'.f.:rollogi~o,~~lCia~c$,innumc-
rabilefque a~ll : ~axlme.autem .. ~lC~lSC01l11cus.Athenlenbs~1~qUl~ ,orortere
ideo laudart,quod omnl~m Grft~o~uleges c~gunt pa~~ntcs a Iiberis ah,Athe ..
nicnliumnon ornn~,~dieos qu~ bbe~os art1b~s.eru~n~ent.Fui~ etia~ q~andoue in MacedoD1a lex,eum qUl. nu!lu~ho~e lnter~e~llfe~)caplftro cmg. de-
b'. '1. 'E' t.'·a'p. ud., S. c .. :y •.• ·· .. eh a ..s .. ~. ' .. '.,t .. D.be ,_.1.10· vb _' .. p. rl._m .. , · . .u .. ~· m _ ....• ,. 'q .. ~ .. u,.' ·1.$.- h - .. o m .. ". " [ID,e d. c. -.l.~C. ciffi.i·, er.ei usfan g."" ui-
ere.· .\".. d 6····· '. ,Jr.,~. -,
.... _ en '~ b .... ib ... e .. ere ... · .. ncq.ue a 'It.C:f P.~·.··a •. ·r ... t.1CJpe-'sp-rz~,E ·'.c.·'crl,c01U.,cullle,·ntfiad" re···,g.;.·.·.·.c'm··-· n .. eca '.t.·o··.'-
OClI1 ..." " -, ., ..... .,. ,... .. ., - -,.", ..
ru~ ol11niumcapitadetulitrenc:~~znonnun<ja~ (horrendum diau) purgan-
tes deaurante[quead pocula deferehant. ~~~hcc~e e~la~ ~rum cuiquam folen nib us epulis pateram, ~trcuml~t~nl acclpere ~ mfielq~l ahquem ex hollium
ttOOClue n~m~ ~emedl~fufiuh~et :a~ud Gall~s fiC.Ctl am l?u~r~s omn~$ Be attn.atoS comunl1~ge coglad.bcn.u~ fo~e~c, vtqUl. ex hlsnoUliitme aduenirce, in confpe8:u circuf~[z ~ult1tu~ tn 1$ ~ffe~us omn 1 gener~ cruciarus necarerur, Atque vtah eltternu ad d'c'0mellica ~hqua~do,redeat orano, quis nefcit Italis le .. ges dedj[e ltal~m q,uenda 9'=notrl~.r:g~ (a.1u~mutato nomine A? ()enotris leaH funt voc.tn)oramqu~lnam ~ar~tlmam Eu ropz qua: eft inter Syllattcum
& LaJDcticum(inum Itahz.llpmeprlmo c~plifefHunc ~rgoltalum periti qui-
dam traduutagnculturatl1.()cnotr~~ d~cUltf~,~~um prJ~s e!fent panore~v.tgi ac paianre$,ll~IS"come~anon:.s l~alt~l1f.e prlmnm,lcgesqJ pofuilfe, quas itide
BonuUi ,8[ fjUldenl d~'.n~n I.talul tahs)~ed S a?tur~u~ :Roman.is vero ~ri. Jlum.N~r_nquuma~relh,~uo~ammoreJ~ltaha~tla vl.ueretur, IS genus indo-
eile &.d. t_ .. lp'.le. ·.r .. (1. u ','I11. - .. m.' .. o .. t ~.b u 5 3 I t .. l .. s . .'.C.'. _ o m., ,." .. p.o .. G.u._.l t.· I .. e ,g ' .. e .. sCb · d.cd._.lt L.atiu" · ·ml-1Cb'.-.V·.······.······ - , •. 'M··.' ·.1
...... . . '* • tr. •.. . '"R' , . . '. ~ ocarl· . a ..
luit bis q~onia ~atUlll~t ~utuSln ~rls.Hlc vero quu~ poG fratrem mreremprfi,
folus potlretUr ~me~rlo,l~ra de~lt populo, ne~realtqua,przter quam legibus, <:oalefcere mulntudmcm vnum In, corpu~ __arhltratusdhpopulum ita" Ro.qui noua rune paaoru~ ~onuen~tUmqJ omnluco~luuionecol1eaus erar, Romulus inpartestrigi~t~ dlU!fir, qu~bus quoquc additz funt qui~~ue,cafdem<J curias rbcuit apl'eUarl,~u~d pu~hcas.~uras ger~bant,. q~um ~n lilts vniufcuiufq; par tis popuh R~n1anl 'ld gercretur.lt~vt l~.{ua qu~rq; curta, f~cral?u~hca.faccret feriatque obieruaret:qul~usfillgults ~urlls, C~rlarum.D?m1DaVltgm~ Impofi. tot effe dicutur,quas vlrgmcs Qllonda Romani de SablDlS rapuerar.qui vero cis
confulerent,elC populo nobi1tffi~o cenrum Ienes delegit,quos ob aratemSena ,o~s,ob pietatem 8l i~l fimllitu~menl~l~rz,Patres n.01ll:iDa~it?quorumque filii patritii Iunc appeUatl:T re.s~~Ultu,m d~m~e ce~turlas IntlltUlt,q?aS fuo no~i
ne ltamnes,;l T. Taclo Tlclefes , a l~Cl comumone Luceres (quaquam huius
denominatio autore Liuio lncerta efi)appella~jt.Eqllite~ ice armato~ rrecetos, qui Ce\ercs vo~a~entur,tum pac~,tu~ beU~ Iui ad C?!lodl~m corporiS,! ribn; num etiam,qUl ets przerat ap:pellault. Rehq u.a ,vero mul~l~udo r~ge~ in h~llu
~untem fequebatur ~cdes,v~tuerr~s aute~ l\llhtes appeU.abat~No eD'lm. Vtl po th:a .atque in pr£fenna orllatl aurelscalcattbus,81 aureo cingulo ,fed qUl eranr, ~ cxercitU equites 8l peditcs,vulgo Gmul omD~s fine difc~lmine apud veteres {ypt milite:s _amilitandi conruet.~dl~e ap?eUa~l : hune ~e1Dde Ro~ulum ~ecu tusNuma PompUius Pompooll fihus, eCurlbus Sabtnorum opptdo accnus
. _ _ aa
. . -
;fl .r :-
ROBERTI VALTVRl1
D E-'R . E'::- 'M- I' L" 1- T A···· R---' I'
I '.' . '" r- - - i'.. ,I , L . '. i., ..
'. . I - - .. '.- . ~', ,~.;", . _.' . ..' " ,", '... ,~,
L, lB. 11.11.,
a? regnul1_l 'lui Roma~um. populum, vtpot~ fc:~reu~)religione molliuit,6dE pa CIS ac belli docens.Iacris plu~lbusper cum tn1tttutls:nam Vefta: fecit a:dem,Bl
p.ortasla.no.geminoEd~ficaUlt,augures,fl~mines tres,.Diaiem,Martiale,& 0&rtn~lem,8l Sal~os l\tla.rt~s Fac~rdores:pon~tfic~m maxu~ urn creauit,leges plures tullt,cerem~~l~s culeum" dc?ru!D om_o1Um ~mmortaltum;ob quam tantam'in Itinam 8l reltglon~~,nemo CI bellu~ mferre aufus eft Excipi r N um am Pom-
piliu, Tullus HoHthus Ro~ul~ fortlor,'lut poe~lii ia~quieti811egibusaffue .. tumadhe~laBl.arma re?uxlt:1d~momnem mdltare ~Ifclphnam)artan~ belli di condidir, ac dehel~atlS E.[rufc1S?~elIam currule~,h~orefCJ,8l rogam pt8ant
aCqJ prEtext~m\ qu~ m~gt1la magl~ratuum Etr~Lcorl.l·erant)primus Vt ROlllz haberentur inftiruichuic fucce~t.An~us MartlUS NumE PompiIii ex filiane po~) ac religioni auira qU:.l~ finulu:: hl~ ~t b~lI~ geri, aliquo riru, pie ac Cantle indid viderenrur.ceremoniaslege quadalnfl:1tUlt,qulbus Fecialis 8{ Parer Pa .. rratus qui eflene ad earn rem legati,hoceft, ad res repetundas,quum bellii indicerervreretur. Regn.u.tenuitpoLt~nc~. !arquinius p~~rcu~)quiomnia qUlbus imperii dlgnitas. emlQet,decora.8llDfigma [u~pGt ex.Tufcla:inde nam" aure .. us &. rriumphalis currus 8l equi quatuor,cu?lczcpalmata:, fa[ces,trabez,curru. [es.phalera.anuli.ac paludaweo.ta fumpta {u~t,fr~quentlbus pr£liis,duodecim Ecru ria: populi~ per ~um f~~aths .PoHb?n~ S~rulu~ Tullus,quan'l'lua6 preca rio r('gnare ccrpl{fet, l~per~~ ramen rea~ mtn~nrauIt) vrbe '1u3drlfana~ diui-
fa,regionlbuscoUibufqJqullOcoluntur, ~ ~rlhuse~s partes',~t egoarb1t~r, a rriburo appellauir, Ab hoc cl~~es cent?rlz'J conLhtu.ta:pedltum &equltu~: huius tempore Romano~um CIUJUm q~l arma ferre ro1fcntlc~~~a eife oaogln ta milia, F .. bius piCtor autor dl:ah eode cenius confi:uutus.DlUlfit namqJ ciui-
rarem non fecundii regiones,verum Iecundurn ceom) vnum corpusfacienseorum ciumm,qui ceo fum habebanr fupra centum milia zris:aliud corpus,cenfii habennum a centum mihbus,ad feptuagintaquinque:tertium eorum,qui a fepruagintaquinque miltbus:8l it~ de~cendensvftJad ~uin'luenlilia perucnit:in fra cum numerum,finc cenfu rehqult,quafi renues s: Impotences.Ex cenfu aute
quz domi & militi~ fubeunda. fore~to~e~acon~!t~it • ~ja vcr? patrimonia vel augentur vel mtnuu~turfioguhs quu~quenn.us)ln qU1nqu~~nIUmrecenferi Hatuie: idiF quioquenn~um"lu{lrum Illalores dlxe~e. Tar9ul~1~S)cui Sup~rbo .ex moribus cognomenl~dltum e~,ponremus~ln~lUm fuIt, VIr Iniquu~,.crue~tus,ad resq; belli cas fortis ac ~rzfias: vrp~~e qUI vrbes e~erteret,~ tUrpl arte In
deditionem redigeret .Exadis aurem reglbus,an~o feptll_1l?& qumquagefimo, ab vrbeverocondita rrecenrelimo & vlrra, crean funt vm decem ad leges con
de~d~s: no?US quide~ 3~ fum~i. ~mperiimaginratus ~aq~jbus dec~mtabulz prlmum eduz, cenrunanscomrtns perla~z ~un.t:fimul9J detnde dUf fuperaddi. tz, vr omne ius Quiritii confe8:ii duodeclm. diu tabul.Is ad vnguem abfolueretur:ficCJ a,decemuiris leges decemuirales.quibus rabulis duodecim ell: nome in as Iiue ebur incilas.in publ~coprol?o[uerunt.:quas ranri fecitre Romanum ~u lum memoranr.vt illis quamdiu Ror_nz ficu.t honor &. innocentia pudicitjE,Co tenms fuerit ~ Sed quum crelcenre Improbttate, interpretationes prudcatulll
.:g ii per
It 0 :B E R T I VA LTV R I I
~t confuetlldinemrec~tE Iunr, ~uas quid~mius duile~no ~ege~ libuit ~ppcl • .. lare.Ex hoc fueru?t ~choncs~quE IUS agendi fUDt,.folenn1tennthtut~:qulbu$,6 c~t &:interpreratlOD1,coUt$lUm p.ontl6c~m ~rzbdebat · Acce1'ferunt ad hfC
. " .~.'uliplacita,{e~~tuS ~n~ulta,fctta p~eblS,cdl~a prEt?tum,refp6fa prudetii:
P Pfi . d··' - . 1· n- 'p' nncip es.leg . e r··'e'g· ia r .on na m p·o-:·'p' ··u·1·· .' :- n,; .'. · d·'
,121 • a-n,11a[a'_em.~- ,u-,<,~' .",_-,-,'-.,' " ' ," ,I> -"- .' '_:' ' .. ,l.'potellat,e'C'CEp··,:,·lt q_.',.UO •.. ·' .'
~ t,r·· .. - . 1 .. h' b '. H l~' _-_ 1:
.clncipi pla~uitl'cg~sa.etevlgo~em.'o; ~glu progre1fu multi clarHflmi.ro.
p noru c(Jofulcs,trlbuD1,aut ccn{ores,feredu leglbusaurores fuere& a quibus
.k;es·Acaominar~,vtco~fulare~,tribu~idni~liz,CQrneliz.N am f~b Odauia. noCdare {ulfeChconfu.les,Paplus.S!- Pompei us,leges tul.ere,qua: a nominibus 'corUm appellantur,Papl~ 8l. POll_1pela : fu.~ eodem quoq; Imperatore Falcidiu$
. tribunuspl~bi~ ,lege:feclt,e~ CUlus.~Om!ne lex ext~t Fa~cidia.Aqui~ius quoCJ
legem condl~lt)quz ~aa:enus Aqu~ha~ucupatur,fi: Iuha,6cCorneha.Catoni anaregu\aeuamleg\busab Cat~ll1buSlnferta,quoru nomen quol) adeo clani, adeo celebre etl.vt non fol~.~ vrbem,fed.orbe.pene.to~um fuis temporibus,prE~ f::ntia,pollea veromemor1a.{ua ac ~plendor~d~ull:r:trlnt.Nam,vt Prifcu &Ce •
.forium tUum prztere~m,.tan~a~ult poll::rlor tile Vticefis habitus reuerenria, vt eum quum CEfar . a fu~~eUus l~~ar~ere traherer, Cumma cum ma:llitia boni
'ciues vna cum [enatu taClt1~tqJ afBl.th omne.sfequeretur, vtque in facris ludif'96orahbus(CJ~ibu~ ~u~at1 corporls~eretrlcesn~dE mor~veter~ mimarfi fu~ sebaatur~11i~Bll~conf~~aupo~uh vf'J ad fat~etatem impudicorum lumi'llum,CUtD Impudendts m~tlbus. de~lneban.tur)ver1tus fit populus Ro.folita: 1a-
{ciuiE ludum petere,quoDlam fort.c t?m ~ato. venerac in theatrum, Vode Ivlar·
ti,,\is inepig!al1lmatum ~uo~m hmtn~ lnqu~t, Noifes iocofa dulce cum facru .Flor.~ FeliolqJ lud~s~. hcentl~m;ulg~, ~ur l~theatrum, C~to feuere,veniftif An Ideo tantum ~eneras yt~xtres. ~eglrn\US enim eum plau~ete populo,poRea. -:luam ex Fa~~nlo fa~l1hart &7a~lcovn~fe~ente, pna:fen~la~ fu~~ fpcCtaculi con fuetu dini Jmpedlmen~o e{felnt~llexlt, e theanocontlnuoablltfe,abeunte- 9 populo pnfcum ludcndt morem .. 10 fcenamreuocaife. ' confeffum plus fc honoris 8l maieftatis, &: reuerentia: illi vni debere, quam fibi vniuerfo vendicare. Equeftris aute~l ordi~is& ,ui fua lite:i~ pofteritati demada~et,i~ter alios,iurif confultoS plurlm~s fUl~e coll!t,.8l ~ulde celeberrimos: q~~ru [c~lp~a Au6dius N am uia quad raglOta 8l ce~tu hb.rl~ complexus en: ." Ex h 1S A u£ldtus & Nerua ambo docbffimi, .Bi eque~rsso~d~nJs a~bo~uerc~.Ex his F~riu~Sabinus quo') fuit,8l publice primus [crlpfit.~ltt~ Tlbenum C~tuncaDu,Lab~one~,Treba rium 8£ Alpheum.Pr~tereo 8l.~bos lO~,umeros?qu.lbus,quafi ft~llts q~~bufdam, leges fulge~t: ~u~rum~ CODmUS mult1fall~ pnnct~um)f~um lmperm ~d maxi mum feliclt3tlS cu.muium prouexere.Adnanus e111m JuhoJCelfo)SalulO,Iulia~
'llo,Prifco"at.OtNeratio ··.' vfu~ ell .• An.toni.I .. 1US Pius Vindio, V ~ro)Saluio, V· .. ,'al.ete
-, ,....,. V'l·' ~ M- '11 a, I b 1 M· " A" ... h '·1 ~ "
Vo\uxlo Martiano, v pto, • ··.·ar(e110, a.a'o eDO ' .nronms philofophus
,SC?.uo\a. p',ra:cip-·,.··. uo iuri[perito: AI. exad .• er S. e.uerus. Fabio., Sabino,lulio P aulo, a to. '
. c' _. £ -J'r."n H" I"' L idi 1· 7'
V lpiano que inter c;tteros tantl.eCl11e conat,vt , .•. ·~.lUS ' .. amprl.' IUS ' .. iteris ma
da~erit,huc principe ideofumu impatore fu.iire!~ Vlpia~iprz~i~ueco6liis re~ pub .. rexerir • Horu {ludiis frerus 8{ mOnhU$,lutl:tffime prlceps Stgtfmude,quatu
Iemper
DE ,R E MI,L I T A RI
fern per h EC, Etas. no~ratulit,regni rui fumma~~ regim~n;curamacgubemarionem tanquam opumus populorum paGorhu homtD1bus cotulifi:i qui ,no cal ...
lidi,non (e,d£iti~fi) nOfinad~allum idoD~i,!o .virt~~is hoRb··.es, nalun pe:diti,n6 truces.non acmoron, non icererum rmnntn, DO Improiac prouincialium ex
,p .. il~tore.s ....•.. ,fe~ .. fen.>.~s'[edfap .•••• ·.ie. nt es,.fe~, [o .••... brii , feue. r.i.,.pl.·i.'.·.fanct. i,., ,&.· .•.• q._.ul.~ r . i h '.· .. ·.,.a.~. e.'-_ a.:.· .. n ..•... ' .. t.- .. I.~ .. ~. '._ .. ~
Iud femper 1D animo vems prgeepeum.Deum fe~uere , 8l qUI nJhd venderenr
nihil men tirentur,nihil fingerentdeciperentque exifHmatione de te bona tui: ljiJe rnandata,more P erfarD~, q~i mtemuncii funt,aliu4 quam reCpondetura
principe fEpenumero p~pults referentesmec ParthoruDl regum vfurri imitaren rur,quo$ non pateR qUlfquam fine muuere falutare:81 ne poGeri' filenrio ohru-anturjquos c6filii$ ruis huiufmodi przfeceris,quoriidam nomina ac dignitatcs recenfere·non alienum erie, Merito_!taqiJe ante omnes przcipuum ec primariii magiR:ratus huius noflri decus eLl luR:us,ex antiquiffima & pr~celletiffima co
rnirum vrbis Romz famiJia,e.~ vita: ~~naimo~ia,~a integritate, ea,religione,ea juris ciuilis eriam 8l Potltihcll cogDltlone,ea denlquecximia 8l matemz&la-
tinEcloquentia: copia acIirauirare pr~ditu!,vt hac noRra rtateeanoD·nifi ccelit~s per cum no~is tranfmi1fa .m~rito at~ optimo iure exifiimari pofrlt.· EffiJl :fit Inter has porro quafi ma~ut~nu.~u~d~ fidus"lacobu$ A.odlaxIU$ Burger.s,
'juris non foltlm ciuilis Blpontl6clI (clentla clarus,ct:te~1D omnium bonarum
.8£ optimarum artium Rudiis pe~iti{fimu$:ac in ma~im~$ ,uibll.sc,gerc~~~$ re .. bus quam aptiffimus:vtpote 9~1 vafr~ ducum ac prmclpu contil!a optJ~no·rit,81 cuius ingenium Be erudinonem lt~ lau~em, vt hac la~de cUc eo nemmem comparem.ira admirer ve ma~num nefcio qUid por~endere ~n poReru?l videarur.quum ad quamcunque ammo rem fe conferar, 10 ea factle ac breui fUI acumine ac mobilitare czreris antecellae • Succeffit Deindus, equeftris ordinis,ex
primariis Perufi~ vrbis, vi~. ~agni ac pre~~nt~s i~~enii,m.ultzq, leBion!$ ac I! .. feraturz,6c omnibus conbhorum przfidus, virruns omms ~ eloCJuenttz [ple-
dore con fpi cu us, vr eo non folum vrbs noRra, venitn Romana etiam,fi prifca il la maiorum gloria manear.no iniuria gloriari pofi'it:acceffit quarto loco ex no biliffima vicecomitum fal11ilia,Francifcu$vicecomes, equell:ris & ipfcordinis perpaucorum, vir magni penH magnbque rerumvfu attritus,& expet'ietia mDI ea perillun~i$.siit ~alii plures eq udt~is o~dini$ ~. fpeClata: ~?bilitati$ ·viii.do: 8:iffimi,phdofaphl,& oratores amphffiml,ex CJulbus ad fehcdfimam regul tnt diuturnitatem oportuna confilia,literatz conciones ac doda colloquia facillime poLlinl haberj,atquecomponi.
. . Die Mt.,i'cin,A C~PI. II •
. Eque tandem medicine rarionem intadam relinquemus,tametfi ma . 'iores Do(iri virrurum omniii cupidiffimi,minus<j parerat,eam cele'!bra['e forfan vifi funt.Efienim) "t doCiiffimi autores tradunt ,nOD !f!I8a6'~folum ob morborii ac vulnerumremedia,quoquomodo corpora de bilitari contingat, verum ficubi diutius habendus ell exercirus , ob falubrem cafiris locum deligendum.huius rei habenda cognino, veterum ratione in htc ipfa tepora reuocido.In his enim locis qbus fURioris aearis homines autoppi~
. E iii da,
:ROBEltTI VAL'TVRII
.h,tlatiUa,aUlcalba ,~nnfi ...... ··~it~cbattP~o;i·l·~·d~~ im~latis,quz ibi pafcehatur,ic~inoia ,infeiciebant _~t;lln tegti{alllb~ :l°fi.··.··~:aeoru ~a~u~amd· .'. inueniep~t,~ aqu~ 8l.'ab~lo,ibi munit1(JD(;scon .trme atUn autem vltJOla,iem in humanis cor ..
. , p l.· · b u,".'s .. ·; · 0 c "0 1_ •.. '.~ .. ' •.. "·" ,"'.1'-,"D,te,m loci c ··~l .. ·b.·jm.· ·.,~ IC.O.n. ·.,.ia. n.1., 6. -·.'ert.·' PO. ' .. '. m.le cf,ed,en,t:.As.,·,.: 't·,.'r·a"n·.··.fi·'·-m'··.··.· .• ·'I';'-g.·. ' .. rab .. a-'.··.c· '
porl' r-"~·'·. 71 r. .' ..'.......' "," .•
ic 'reiones Jllut~ban~,'luEr~teS o~nl~us f~lubritatem:qui fipropte~ locorum
dj{c~antiaDl,(err~~m" ~dIim~lespr~prletates percipere JJa~dquaquam po~
. terat1t, & fat1la81 JDcMolentludmeh·.·~lfpo~tl0n.e cd' 0T-rum,atque eorum colore fa,ae,~~e~antu~. ',agna ..... unc ~t1~mln;Ultd~,~,aiorum inllitutjs,quEte~ di6Jnt:.& aehgendlfoptcs,qu~ fi~~fqua pr·Ello 8ltnpromptu6nt,plut:.efqJ dies caRril.immQrandum,bis rtg~lS h~fque.notis Bl. rationibus, vbinam t~teant,po~ tcrunt ilitefQO(cj~Napqpevlrentlu~ Imp.rimi.s herbarum c9Pja,~rboruni'J ~ .
. eeritas~ vicinitatem illdlca~taqu~r~:tcrns ~nlm. ~~iblJS ~w.~$hu~r: no lon'ge fubeil,vber~asquorundu. ge~nll~u Cemper.arrldct ,vt iuncus.arundojrubus, {alix,alnus, multumque ahcu~ locopca~re In~u~~ens rana.Sunrillahuiufce
rei indicia,quUJIl n~ead u~nlen te, loco ID .. altltudll~eD:\p~4l:lm fiuillq ue defo( fo ,tdlaque e6guhn()operecruda a.ut ~ruaa,pclul a:~a cQ9perta, Iucerna ardeDte'concremat~,~ne d~e8u olei rellln8:a,aut edam vellus lang n1¥ldidu%
.repcriatur,non auble.proml~unt a&as.At.duDt, qduod certius multo ell,ante .'()rtilm{oli.longiusj~J~t.us.qu .. ex e · •. lt~qui. a feeculantur it) columna:
{p«~ qua.r1d_;~~bulofaexhalat1one ten~l~mum, fumum , qui quanta fu-
erit.altttudtDep~rreaus ~d ,[u ... mmum, tant~ In imum humorem delitefcere n, fiteatu[.Ort~ et1am.(ole:ln~uetur ~a,.ta\~umrcrum curiofi,8£ vbinam fup~a
t'.'r,ram viderlllt volt.t.a .. , fe. fplffitu .. · dlnem. ufcaru m " tunc p.··.'to,m .•. iittunt f.-.· · ·l···~.· ' d :.'.
;uzritur,inuenir~Ea &.~~culia~isexilh~ati~,peritis tantdm nota,~~ael:~~ .. tiffimq.a:ftufequutur. d~el'J hort!;arden~l~l~ls,qu.alis ~quocunque locorum
rcpercuifus fpl~ndeat:Daterra ~tletc,bumldlor eft 111~, tndubitatiquefpe pro-
mittitUt;~ Sed. ranta o~ulorum Ultenfi~ne opu~ eG,vt indolefcanuquo fugicnte. ad aliaexperlm~nta.de<;~rrunt.Pr~dlcunt c~lam fapor~s 3'luarum, ~ nee afp~ ra difpendiorolaboredeb~at quzrl,ne~dulcls n~cetyarlat)mhonora .relinqui, Aquam enim dulcema.rg~Uofa t~rra,hmoras eXl1~s<) fab,ulum peominie.Gla-
rea incertas venas,fed b~~l ~aporls:ru~ra faxa optlm~s. H.anc fcienriam feqpenbus a(uratiffime tradldlt apudL.aunos J'v1.arcellus)~nqult enim,aquas quz 3<1 orientcOl auftrumtJ pr~~umpunt~~ulces atque perfptcuas eiTe,ec pro fualeuita te_falubres:ad fep~e~t.n~~em vero,atq~e ~';Cldentem qu~cu?-que manant,pro. bari quidem nimis frJgldas : fed ~raultatlS ~uz crafiitudtne ~~commodas • His proinde reperti vt ad hum.anz Vita: falubntatem m~g~adlh~~ntia bonzvti-
les" appetenaz,ftc non' mtnOrlcuraearum q~oque Vitia repudianda. Nanque
damnantur imprimis; vnde~unque proflll~er~nt fragnantes,pi~rziJ 8l"amar~,
l::~~~:~~ fo~~~d:,~k~:i~~~.;~eM:f:;~~::°v':il~~::~~:~~:lt:~~u~
excurrunt exiltimantur:curfu enim 8l agitatione fua extenuari atque proficc. re aiunt ,eoque mitor ciftern;rumab ~liquib~s maxime probari~ quu~ .. i~Utiles aluodurititie,ac:fauclbus coRC!=.Q@dli ranonem afferunt quodleu~ffima fit
.', . :unbrium
,D,ER ,E MIL I T ,AllI
,L I B,~
JIII.~
~. It
.
I.,.!
imbtill1ll! vt,q~E fubi~ in ccxl~m p~tueritJac.pendere in a ere, ideo Bl nines p~z feru?t~r nn~rlb~s!~eUlOreJ~nlln DlS ~ffe, s: mlJltolcu~ort;rn a'1uaglacie, will. ae DIU1$ peRilenufi'imosac .1nfaluber~lmO$ po~$prZdlCant •. Rcpudiantur de. mde a':luECjuz cccnum8l hmum.facmnt,quzqJ corpora inualidamalwn' colomn,crl1ravitiofa,lip~i~ntesoc~Ios bib,entibus·reddunr .•. Culpit~re~ialUfi.V~ Ere ~rinthio) vel n~~Jl~fp~fz l.nfece~ltl~,au~fi~eg~?Jina. tar~e_petcQxerio.t,d~. coaaquccra~5 obdu~unt ~a.crua~$ .• ~ N~?' ~laQ11pfa~qua_quE?_erit?inJ~nt~
fi faerit limpida ~ l~:xdo.co:to-l?~mdls., 'iu~"perJJ~neru:aut pr~8u¥erjt .. t11u"
fcus':inD,afcitur:J,a·u. _t lUC.,US 8t. .lnqulnatus·ailquoJnqulDamc.t.-. 0 is Iocus fue'W':it - , z '
b -·d· "d'" ··b···· .. · ""' ·.a .' el -'" ,". .'. ~-·, l.,
riui~mp.ro a.a vl, •. e. ~tur:lnce~ltenu1l;p.'?r~m~n_t:vtrumloca{lJlphure aQ:vi ... -
tro an. bieumine plena rranfear .. grauem enu'ni (plotum caloreDiqJ p~aifcribJut nimium rigorem exJoci.vitiofaporis. variet;ttecoricipit~&J.:UJlla-c;;ek.cita~e ('or riipit:quia prorinus hauaa durarur.nec.alirer quam gyp(um fub:bumo(e COD-
~i!~~h~:cl~~;::!~C;~~X;:~ue: 1::a ~:ld: ?uidius ait;. ".' '
V i[cera .quod taB-is inducit marmora rebus •.. : ".
Medica:nentum eft eriam , Be eiusnarura habee !imum, ve corpt:JQ.coDglutiacr 8{ indurerur, quemadmo~um put~ol~~us pul_ulS,~ aquamattigarlt'(axUlltdl: fi econtrario hzc aqua foltdum qUlppl~ma~t.It, ~zret&~i~l8.dI quod res abieClz in eu ndem lo~um) lapl~ez fublndc'e~~~t~~~~iDl habent mero iUi lacus quosqU1[quef~uclbus haulit,vt Idem poe~a~att,aut:fur{t
aut patitur mirum grauit~te. fopore. • Na~ ~u~m~dm.0d'~n:tcbIjietas·donec ex .. Iiccemr dementia e11,& nimra grau~tat~deferturlnfomDuIllJiC!huius·aquEVi$
habet quoddam aeries ex aere ~o~lO ~Jrus, ~od~elltem_am.~fiJrorem mouer autIopore opprimit.Conringit etla~non~olom copfech~.de iDdutlri~ ve. nenis pleroft) necari , verum aquasq~ardam.~n~ue,to,Datu~ahsor~l~isa1rfu, occultiorem in (e pel1:em [eruare ~Nan'De f~1'l~r lB. Arm~a. fo~.cuil!S pieceS in cibo fumpti ~ortem aft'erant,!n -4 r~adl~. cJ~ca No~acrJmIS~yx ab iDcoliS appellata morritera ell ,ad~enas., fallie : qUIa no~ colore nee odore natabilis~ nee [apore fufpetla en)qual~a runt magn~rum arttficu~ venena,qu3! depreben di,nifi morre non p~tru~t;ln. eadem regl~nef~ntem et1a~ efle confi~t, vt epigramma indicat,laplde 1l'ifcrJptum, n?_n.~~one.Dm ~d lauad?m; fed inimicum v6bus:<Juod apud eu~ ~elampus fac~lficll~ ~.Urgaudr~~ rablem-proci filiarum ~dtituiffet"earum Vlr!!m~rn~ente.u!1 prill:~nam fanttatem. Linus eeiam Ihi IOns dl;qui abortus fieri no patirunediuerfo In Pyrrhea flumen,'luod Aphro ....
d., . ., . '1- c· E·ll ' ' '. / . '.. r.; 'Th !fa 'I" . .,. .',1
JXU voc:atur,Geries nett. ' st enam noxra aq~a l~ ... ~ ••. ana ~.rea tepe,qua11l
feta 8l pecus omne deuitar,per ferrum 8l %$ eXlt:V1S dlt loeR enam dura molli
end~)~e~arbuaavlla qJ1i~ml alit,~berba$necat _;10 Macedonia no procul.ab Euripidis fepulchro dc~ra ac {indira monumenn aduenlentes duo confluunt riui.vnum accumbentes viatores tranlire folent,propter aqua: bonitatem:ad riuum autem qui ex aleera parte monumen~i,nemoaccedir, quod lDortiferam a"i quam dicirur habere • Achaiaex Iaxo lbllantes frigidiffimos hu.mores habet, quos neque argenteum,neque zneum neque ferreum vas, neque vIla alia ~ate ...
•
na
_.. ..~
riafiUOminu$.corr~atur.pot~:fufti~ere,d.itIilit~~itn.8ldiffipatu~:c6fettiare iutem cam 8£ c~ntJnere nihil ~ludnlfimuhDa vbel afintna,vel,vt alu tradunr,
e~ui&a vngu1a; poteill:lqtU z6etl~am melmora~r a ~, AbDtipatro inprouincia, vhi eratAlexander, per ,.0 .iam nuum per ata e!le. '. cr.' a· ... · eoea ~ua ttgem non 'fine
...•.•..• ;.> .... na.·AritlotCliS,il1fami.a •. elfe.D~catum .• lo~~~tiafuDtduofoDte~,quorum
~:!metnoria~,alter obhuloDbeml·· atler~IDClhcla apudoppidum V ifcum,ri" ':6it'" qpo bihentium fu,; rihores leDfus fieri" Varro rradir.. InCo ioCula
f:t~ .. ~tfequq hebete!:alDtci • Cij.npul.etia~ Cld'liClM··Z amnis podagricis mede .. tur,;fttut appatetex~~toG.· a .•. aUI~ .••.. aCcrm~nl1s 31.'.Antonium.ln Germania triOS -Rhenutt\ call.~lsa.er~~nlco .a:l~re ~roDlotis maritime traClu £ons crat aqua:idulfis,CU~U$;~~~aU Infra ble~~lum ~entes labe6ere~t decidercnt4J, ac'tomp:rges:~~g~~lb~s dlifohl~rcn~r:vl~la ~tlam~b· AntoniO lacu Capaniz
. puteolos tendetltlb~~lrtlpolita btt~tl.celebrata,portJ.cuac nemore,quam vocat
M.Cicero. A.~ademlaLtt a,~ c~~mphlAthen~rum,exl~u~ poll o~itum ipfius te~ pore, Antdl!o vete~e po~~e~~e,e~upe~~ntf~n~es ~h~],per~uam falubres ocu
lis, celebratl Laurel T~lIn,qu, fO.lt ex 11~ertlS etus,tab carmine, . .
~Od ~'Rom~n~ vlnd~xc~a~lifl~ahngu~ :;_ Syl~a loco:~e~~s furgerelutf~ vlre.t~, .. ' Atcj;A~~"jjs;~,e~rata~ .D~~UU: villam,
i lr r 'Na8Darp:nat,coIouJ. fub potlOre vetus •.
HEieriani apparent lympbz non antereperte
. . . Languida,~infu~z l~ina. rp~e:leo~~t. .: . ~ ~ , NiD)irum lOCUJtfUful Clceronlshollo~1
.:. Hze dedit,hzcfon~es q~umpatefeCttope:
Et 'luoniam totum I~gttur bne line ~erorbem,
i' . Soot plul1:S Oc~"S quz'~e~e;ant~r a'luz. .
IOJlaJiECti~~ alpibus~ul~s.In_.loolleG~enQ$a'l~E,qua qui potu affiduobau fetint,t~rgld~s &,p~~l~enu~u~ gu~tQnbus ~ff,cJu~tur .Seatet alibi den'') in p~ri~is t~r[,s,~hblfrlg~~a:,altbl c~hdf·, .. ahbtrrO~lfcue a~x~lia .. ~onfer~tes,& e cuchs anlmal~bus ~omlnu~ taDtu~ ca~fa cru~ntes : ferotur allz qu z aluos
inanjunt,capitl,au~lbu$, oc~h[q~e prluatlT .. medenrur : neruis.aliz profunt 8l p¢dlbus:alia:luxa~1S 8l fr~cb$ aalUme~t~ funt,acv<~~nera fanant. Eft aute vti~ lis fulfurata neruls,alumlData paralyticis, aut Iimili modo Ioluris bituminata aut nttrof3,maxime calens.Ho~eru.m calidorum fontiu mentionem DO feciffe non denliror,quualiquos lauari calidafrequenrer in~uce~et, videlicet quia me dicina tunc non erat:bzc,quz ~~~c aqua~m profug,o vt1tur.C£terum quum ad huiufmodi humanE infirmJt3tts r~med~a, aqu a: prz{lo temper eife non por:..
6nt,atque a\i~ in;~~cointerfe[eDlaxt~e~laa.ntes,~eque.a~o~nia C)mnes vale ant nunc ad repullum fugam morrus" 8l rehqua JmbectlhtatlS nollra: auxilia
ex Gmplici medicina vel co~pofit~ conger am us':~uod in, prom~tutit. 8l inue tum tam ab-ipfa nat~ra,. qua~ab tpCa ~rt~ profeau~ qu~m ~acl1e:ab Ip~an~. turafibcem fubfrerot vtile 10C1S fufl'echs alunt,quODtam ferpetem expenenna comprobantenon recipit, vllaque fugat nidore:exp~rtiquo'lJ prodidete,fi fer.
pen.s
.R O'B E R T I V A LTV R. II
~ ~ ,. .
,
.... ,Ito ,
DE, R.E :M I.,LI TAR IL I ,B~'
pens ignibus 8l fraxini frondibus concludarur in gyro,in ignem potiust]u:int in fraxin um fugere~8l,quod mains di,nec mannini quidem occidemisue {olis vmbrasJ<Juamuls lo?gi~madi~t, vllo pa8:ove!le contingere: Verum 6 ex artc,
vt fa:pe 6t,& Ma.ro,oqutt,Sub immons prEfeplbus aut mala taau ..
Vipera delituic,ccrlumiJ exrerrira fugit:
Aut teCto: a'ifu,ecos coluber fuc,cede'ret vmbee Pellis acerba boum,pecori(_J afpergere virus, Difce s: odoratam ftabulis accendere cedrum,
Galbaneoq, agitare graues nidore chelidros," . ....
. Vel plenius &: vberiusvt,Pharfalizautorexpreffit, Vltima caH:rorum meditatus circuit ignis,
Hie ebulum R:ridetperegrinafJ galbana Cudant:
Et larix non lEta comis eoa<J colius, . Et Panacea poten s,8l thelfala centaurea,
Peucedanum'J Iudat flammis eri~ina'J raxus, '
Et laricesfumaq, grauem ferpenubus vrunr,
Abrotanum &: Ionge n afcen tis cornua cerui, . .' ..
Pereuffis quorundam hOl11in~m ~~t~~orpo~a Iiue pa:tcs profunt,vt Oph'ioge~ nes ohm in inful~ Paro,~Mar~tj~hbl1nItalta,fiueCJ~odam i~ .ta:~ .Aphrica,fi modo durer Plilli g vocarur a Pbllo rege, Vt Agatchtdes tradltjdlai.Lucanur,
N am primum tada defignane ~llembra Ialiua, r •.
<4!~ cohiber virus retinetq!lc In vulner~ J?eLlem. . ... ... " . ~
Nee ~1c1rlorum Iolum ac Pbllorum,fed ierunam culur" hominis fahuam con ..
tra [erpentum.ia~~ prfudio effe,non ~ubiuIll en.~ilerem in proferendo per~r forum remedta,nth M. Varronem fctrem,lxxx vrrz annum agentem, Marcu-
9 Catonem Porciu~ pr~~idi~e,. a[pid~m ferpe~tum ic:tus, hau.O:a a percuflls vrina, vel Melanrro In vrm veterts hemina conrnro, 8[ In Dares JDfufo, appofi-
tot, ad mor~u~ Rercore {uillo,effic~ciffime.c~~~rj ~ horu!D eiam 8lfcorp~oni. num ittibus ipli medentur, fi morrui 8{ attriti ilico fiiperimponanrur, VJpera
etiam ferunt exuRam in cinerern" dilapfam,mederi eiufdem beR:ii: Qlorfui.Ad huiufmodi eriam ferpentum morfus,Nigidius deanimahbus,libro fecundo,tc
; fiis dl,gallinam quo9l ~p~imum del~gi 0pI?O~ifJ debere:ex ~rte ~uo9J ea maxi .. me probantur,.qu~ l~ ;cdts ~fculapl~ deJh~ln~ ,con.r:raanlmaita .vl~u~ent~ea cotnpofitione clarliflma (crtpta lapide fudfe rnuemunmr ) Serpdh videlicet
duum denariorum podus,opoponacis acmilii,tantundem fingulorum,:trifolii pondus denarii, anerhi 8l. feniculi feminis 8l anefi s: opii duum denariorum Iemis ex 6ngulis generibus,erui farinf,xii.quz tufa 8l cribrara ac vino excelle~ tidigeH:a,dari in vini cyathis tribus coniueuere -. '4!..o genere antidoti Anrio •. thus magnus rex , aduerfus omnia venenara vfos perhibetur.In raCtuariis Mi.
thry?ati~ m3ximi.etiam repis,inueta~ antidot~ quo'). compofitioneip6usma nucofcripram legl1llu$,& a Galeno etl.~m 8l Dlofconde celebratam e duabus (cilicetnucihus,6c~~s ficis t~~ide11l,folllsr~t~, xx .fimul tritis,addit~falis gra~ no.hoc effcau dcnl<), vr qUI hoc Iumeret ierunu 5, nullum veneni Ben us t~~
.; :- ::.R ~O IB:E R.: T I' V' A 'L T r V -R. ,_ .•••..... "1',' ,'I,.' '=,$8
IItto.fciret ino6bidje·nocit~ru~.Po.rrovu\lnerum~~edia·in_przrentiarum _ .attirigere,n~ abfurd~l11~De.c 1,~utlle er~r;.v~rum. quo~uatn vulnus nc.quicquam '0l1g\l1tinatl0nerna~_~ltt~t,h, fe,rrum ~ln ~,us, l1lanea~,1~6xa ,& corpor' adherenria q uonammodo abGrahtpoiflDC prlmu~ docebim us,prompta u pauca qua:
damremedia profc:quctesJ.nfixa. ')u~queci~is a~ftrabit hirundinis,' in oUa c6~
bua~ CU~ aceto.l\ilus~ Gmlhte~~dfe~~se,ciu~rl~p<>fitus,farina ~remine lin~ cum tadlC~ cueumerlsfy~ueRrls_fratt~s?ffibu.s pra:fentancus:maxillarum apr!
cinis : CoUlS quo'} fraBlS laud_atar ~n~cecapr~nus fimus c~ vine vetere, aperit enilll 8l extrahic att) fa.nat • ~ang~lnem. por~o ex vulnereH~entemfiftit puluis olibani,cum pIlls lepo~lS8l albumine OUI faBo em~lanro,& impolite donee ca dat.Aloes enam pululsper fe,velc~maceto,v~decuqJ fluat fanguis ,eum fitlit, "lnera recentia dl vetera.~ hr~fficedecoaion~ fouea~tur,& ea rrita imponan ~ tur,mut faDat:verme~ qUI1D hgno, vlcera [anatomnla r vulaera verc recenria rerreni adeo conglut1~ant, vtneru~s qu~que.przclfo$ illitu ~olidare intra Ieptimum diem Demoerltu.s perfuaferlt, ttaque m melle-femandos cenfuit : infiatura ex itlu,cicuta nita l~pofitafana[.Achllea quz millefoliii mains vocarue
CU~ _a~eto bibi~~ad pl~rltnaq~urnv~leat,~df~~piria prEcipuee~nf~r~ prEcipi tans ex alto .. Eluf~odlremedlls :lar_a Efcul~puoperafuere !' rorams tempori
bus.p~lyrl~s4e.'nde~ Machaoex.eo genltl~ucceifere,qui & bello Troiano duccminditli~ :Agamenonem fecutl,non mediocrem opem vulneribus tar .~.
rnedendo comh< mil~tonibd~shf~s,attuslere • Adhibitos in exercitu fuo a Cy:o a~~~ dicos,Xenop . o~_'sb' trl~'la .• ·.It _ Idl1°G'ria..ci~u_sl8l Xerxem Perfarum regem :l SoRlle necomicatume~~.eo,q~o .. cra:clSlntuit, item,,~lexandrum a SoRhel1c
fecundo , Dec ntli cura art~s hU1US , ope .. atqu~ przllantla, quam ab inuictitfmis
maiorum noftror~m.duclbus c~lebrat~ .nOUlmus • Ha~c.enim apud noliros M. Catomagifl:er prlmus,foluf'J ~lU p~UC1S dunraxar 3ttlglt, ad armentarios mot bas medicaminlbu.~ hau~ qu~q, onllffis,qu~per alios den i<J diffufius pertra8an da funt:poft~ u~c lHuftrlum&daro~m vlroruDl vnus ten tau it C.Eualgius u, tcrarum erudltlone fpetlatus,volumlne ad D,CEfarem Auguftum deea edito, V erum enimuero ante condider~tfolus ap~d ~oRros,vtequide~inuenio,P6_ peii magni libertus Leucus no~tne)quo primiirempore.hanc fClenti~m ad noRros animaduerfum eft peruendfe.N an" .vt ad exeernos redeam.qui huius difciplinE multarum rerum inuenrione glorianeur ,Mithridates,maximus fua Eta te ~ex & imperaror, quem de?ellaut.t Pompeius,omniutn_ ante. Iegenieceum cu
riofiffimus me"~iciDz remedloru~ lndagator, tam argumentls <i fama nuncia habitus ell, cui vni cum veneno izpe tentaretur excogitatum , quotidie vene .. Dum blhere, przfitrnpris remediis, yt confuetudine ipfa innoxium reddererun fic" in hunc vfq; diem Antldotumeiu~ no~inecelebratiffimu~ extat , quod l\iltthiydatieum .vocatur: alterum.Anttdou ~en~s Zopyru~ regl Prolomgodi cieur compofuiife ,atque. Ambroliam nomu~alfe .•. Prete~ hune inuemr Iuba rex,Ptolomzi pater) ftudi~~m cla.rltare admlrabd~or ~uam regni, (,)uanq!Ji primus vrrique Mauritania! Imperlo~:zf~ent) . eufo~blam herbam,qu~m me, dici fui frarris nomine appellant, edito de ea volunune claro przconlO Cen,
- t~~
DEREMILI'TARI
LIB,·
t~urea a Cenuur~~hirone dida.inueDtoce~qua Cu.catus Chirol1 quum Hercu hs exceptus. hofrltlo~ert~aaan~l.arma fagltta e?,cldiff'ct in pedem • Achillis '1uoque,Chlron~s dlfcl~uh Achtllea peelnbenmn uen tum,qua vulneribu& me ... dererur.quzob Id Achdleos-vocatur:ha.ncapudnos milJefolium vocane.Alii primum zruginem inue~i~e vtiliffimam in ~lafirjs , ideo" depingitur ex cuCpide decuriens cam gla~lo In vulnus ! elephl. C::0mperitre enam diCitur Teo ..
_c~r ca.dem.ztatc_ !~ucrl~n,q.uam qUldam ger~lDeamvocant.Gell~iana quo<J reperdfe alOnt'.Getlum III yrlco~m reg~m, vblCJue nafcen tem:1IlyrlCo tame ad
l!lura przaantl~m~tl1.s.unt Bl. ~ha medlcal11en~orum ,genera,qu~d~u~no 'l_ua~ h quodam n~mmetaau Ipr~ fiant,at~ ~euentu~.v,tVe[pafianOp~lnCJPl 8[ l:pi .. ~tarum regl Pyr~h~ contfgl~,l~umenlm llubhcefed~ntem .a~dletem'J,quUl1l evulgo captus qUlfplam ~uml~lbus,alter quoque c,runr debilicate parner adi.
renr,?pemimplorates,a Ie rapide ~ell1onaratam illis per qUietem, redditurufJ alteri lumen profiterecur,fi oculos ~n~p~eret, co~6rmaturum"altcri crus,fi di .. gnarecur calce cont~~ge~e:q~um rldlculare~prJl1:1amrutaretur, nihili pendc .. retur9,tandem famdJarJUm Iflteruentu. & clrcunllant1~m quorunda fuafione,
vtrunque rentarum elt.nec opt~t£ faluus ~m?o~us de.fu't euerus • Hune autem Iienolis.hoc efi,fplene laborallt1~us re.[u~lDeqJ ~acent1bus,dexteri pedis poUice preffis}m~den~e ac~eJ?imu~,Galll.facr16clo ~1~1 fa~.o:ne9l quempiam. abiedum ~b 00 fuiffe,cul huiulinodi gc.nus m.edlca~m~s po[cent~ a~neg~ret.Ma8na ed. am medendo vim verborum lOelfe mfirmltatlbus homimi, antmahbuslangue
tibus , daudicantibus<p, vel eriam ~oribun~is,{un~ ~ui purent. 8[ quanquam Iiterz id ooilra: refpuanr,& ad Ialuris rcmedJ~m ~llh~1-conferr~ :&utumet , pro .. Buuium ramen fanguinis vulnerato Vlylfem lnblbulffe carmlne,teLlis en Ho,
merus, Theophrallusetia Iciaricis prodidi~,Cato lnxatis I1:1~mbris ,Varro po .. dagris carmen auxiliari. C£farem~uOqJ ~ldatorc po~ vehtculi caCum vnum, ferunt fempervt primum ~on.r~,endtlret , id quod plerlque e~ te~pefiare fac~re norant ,carmine terrepeutoJttnerumfecuncatem aucupart folJtultl. In6ntta huiufmodi exemplorumcopia fuperell,quz hbens ponerem.nif ad gymnafli .. cam 8l exercitationem reliquam.qua maximum fufcepti muneris officium eR-, ac bellicas rationes felHnaret orario.De bonarum igitur arrium fiudiis h£cex ... arara finr, GymnaG:icam 8<. reliqua huiufmodi militarem exercitationem niic
ordine Iuo profequemur ..... ' ... ... •. ..... ..... .._
Dt' G1.nIlP,C4 .eq"~Jlr'lqNt C%tr"tlt'apne. IC~'.,Jrr •
. AEterum quum plurima fint exercirarionum genera,probanda qui ... dem foldrn ilia nobis erunt,quz {ecundum natura: vim acztatis rationem fufcipietur, quo 8l valirudo bona feruetur,Blad lahores mili
..... tares ferendo! robuO:iora deinde membrareddantur, V trinque enim primis ab annis,non parum referre putandii dl,quah quifque alimoniz affuefi at,quibulque exercitiis durioribusvel miti?ribus alfuefaciend'o vrgeatur:velu ti Col quz in Lacedemon ioni ciui tate, vel fola, vel cum pau cis cura a legum la toribus circa educarione 8l exercicatioo.c publice videtur adhibita.Ex CEteris etia animalibu s 8l gentibus apparct, qutbus cura eft affidua bellice baJ,jtudi ..
I ,._..' ~
IllS,'
,o~ ,',is .nutrimentum laaisfontibmque aliquorumad ~alitudinem rohu~qJ maxi-
~{roprium elre.corporlbu~, vt l:u.can~ru~ 8l.ahorum plurimoni.ad vtruC)
.... .- .. P .. ' .co C .. err .. ,-.Q.T vt'lle p.·utaturap uer'ltla.·.· ... fr1g.,o,rl aiTucfacere: l'1u .. I .. ap'i.'f'OP-. ter ad am rr 'J~.
etta COO[I '. ,QII..... ..'. '. '.' . . • . ..' .. '.' .' .. ....• • ~. '. .. · . • .•. .• .
cum ftribes monet FIa~cus,~vtangua~m pauperlelll~patirobunus.acri militia
_ _ -cc 0 .. - d· .. -1·.·.(.c··-' .. at &· ··· p.' ta.rt.ho .. ,s-.'. ·t._.c •. r .. o ...•........ c .. e .. S v._ .. ex , e :.t.- .. c.-q ,u.e .. s m ,.e .. -t.u · .. e.· d " u -.'$ .. h._a ft a v .. · .. ··t·t-a'.-.·m· ····.OJ.·· .. c.u··.·.b.···. di
puet co .. 1., . _ .'-:1' 11 -
, .....81 t rcpidis agat in rebus:. ~ quu procHu i~ puerotum etia natura fit ad om-
:~a opera 8f ad ~~ncs aau~,tlh ea ztare m~xlmerufcipiedi.{unt,qui per ludos fiunt.Ludlvero Ipfi,~e~ue Illtb.erales,nectJ. ~ll~b~~lo~.cife debe~t,neque remiffi, fed quales .L ycurgu~lnSpart1atar~'!lfihlSl nihtUlife. fe~unt:tpfe, enim 'luipri
fl\ut11fept~um a:taUS annumexeglfi:nt, a{f~men~dl~r~buebat In clalfes,ebf~
: ue vna foclos atq~e ~on~ubernales co[uefacleb,at,m vice fimullegere 8l fimul ~lCerCe[:,qu~ per ~Imlcatlone~ m.utuas &: prom.lfcuas co~t~tiones difcerer.qua le cuiu£que lngeolumeifet,qu.l auderet,ne,u~ .1~certammlbus pugnam derre-
'aaret.Mirides quo~ Aegyp~l rex~oB: ort~ fihl~efoofis,ex omni Aegypto om
nibus,qul eade~ die quo 6.h~~ ~au erant?I?,fantlhu~ ~on~reat~s,nutririeducarique aclingu10s eadem. dlfcJ~lma ex~rcltl~'ierudlrl fectt:extlHm.ans hoc patto limul educatos atCJ 1l1ftrutlos mel'~res, ~n bello fore ) hos connnuo vfu ad
malorum pat~entiam~xer~eb~t:no~enlm hcebat ali~~i cibum,priufqua curfu centum080gmta {bdla ~ofecdrer,capere, q~o ~xercltlo vt omnes viti euaferat
& robufto corporet?'. anUIlO pra~al1~es)prlmum Sefoolis in Arabiamcum'eo tum,~ui fim~l nu~rlu.erant,~Xercltu. a patremi.if~s,a~uetufque venatui.ac cibi potult) abft~neo~lf,om~~mqJea~. gen tc~ fubJec~t,ltberam antes 8l feruitio in
fuetam. Detnd~ 10 Ltby~m p'ro~e~lusmalo~em eluspartem in deditionem ad-
hue ado\efceot.l0r red~glt · S~ml~lll1odo A lex~l1der xxx.milibus barbarorum puerotu de\eai~,GrECls~os hte~ts ~ Macedol11c~ ~.ore ~rmor~ exercitatiomi- 9 vfibusverfart pra!c~rlt,pl~rlbu~ ade~m rCJllln,ftltutls .maglftris,fic<jJ przter literas,quaspro necetIitate dlfce~at,~ehqua omms exercitano & difciplina ad
teae obte111p~randum arl110rumqJ laborem tolerandum,~p1"flio vincendii pa rabatur .Hac 10 re Lacones. qu~que)q~u~ etf~r~tos la?orlbus per(zpe redderet adolefcentes,quafi hoc eifet vnle ad fortltudme,maxlme fallebatur · No enim
id coofequebaot~r q~odintendebant!.ne~u~ ttl ~liis anim~libus ne<) in genribus videmus fortltuamem adeife maxime efferatts,fed pottUS maiuerionbus &
leoninis moribus, multeCf funt gentes quz ad czdes homioum,8l ad eorum co roefhonem infultant,vt circa Pontum Achei 8l Agniochi:Bl ex mediterraneis
alif gentes,q~;c quidem clan~ul~m per,infidi.as larrocinanrur, ad bellica taine
opera nihil valent~~mnes.~ntm dtE ferltat~hberz ge~t~s,l~poru~ riru,vt fer. uite non poffun.t., Ita Dec Imperare:non.enlm hum.am vim mgenu habeot., fed fed 8£ intraCtablltS. Lacones pr~terea fcimus.dum Ipfi exercebantu r ,prz{htiife
czteris,poltea v~ro fUiife. alii~ in~erio!es. ~o~ _enint oh}d folu~ prail.abant,qt iuuentute exercerent, fed qu~ JP~ exerCl~at1\contr~ no exetcI.tatos pugnaret.
RomanO£ 6militer legiones,~tli fUl~ent prlmum affidna, exer~ltatione atrrira,
(Ab exercendo enim exerc\tus)qu~d ~xercend~ fit mehor,dlCh.ts)nul~o pacto . inpubertate,ante,vel poll: pubertatls tepora pedlbus agmen prE1re,fubue pon·
.~ dcra
ROBERTI VALTVRII
...
IIII.
dera,arma deferre.nec prgclarum ac memoraru dignum aliquid reddere potuif!e~t.Huius r~i.~tatis" hui~s,~ alia nobis deelfen__t)S~jpi,onis ~phrieani (upe,. rIOtU,& Aemilii q uOC) Lepidiconflare po~efl: exephs : rlle emm dum pra:tex-
t .... ,3.'t.· .. u .. ··.:s .• e ... -.ffi ... · •. e., .. · .. ·.t .... Jlv.· .. _.· .• t.·. F .. ·.ior.o .. ·, .... p.l. a .. ~ .. ··c.et •... 8£. S.·· .. e.-'D .•. ,.' .... e.'- .... c .. '.z.· .•. ·.·.'pu .. ,b. efC.,_c. e .. ·.,.s ... · .. a .•... u .. t.e.m.,,- ,.v .. ·. CLl.·'.U .. l.·0 .. "C .. 'o.·.~· .... pralio, ... q-.·.uo in
ibal dT"·'· I'~d n. . f d ". ,
l\oman~s Hannil ':1 a_ icmum va!ouacimragore,etonuic, ratl"eciuem
. c?fulem bel~i(p duc~m afFea.~m gr.ull.vulnere &~ ab ~oH:ibus circunuen.tu, pe .. riculo morns exermr, (eruau') parenns cumulara fins laudem retulit .Hic vero puer produdus in .p.ugna~,eode~~~ng.re1fu)& hoRem occidir.S; ciaem ferua uit!ill.CU1U ~ m ~morl~m ret .~uua lilt prxtextat~ex S · C.incapi tolio pofitadl, vr &c~ten exeplo eiulmod: accenderenrur .Sed ne<J & ru quoque hoc in loco nifi tibi tuas laudcs.inuiderimus.Sigifinunde Pandulphe, Iilenrio obruedus es' aut vUo padohis duobus inferior habedus,quum terciumdecimum ztatisan: nu pene ages,{ubD.frarre tuo Roberto,in iUa peflifera acq; funelia mmulruan, tiurn parricidarum confpirationiseru~tione,c6Hernatis cuoru iam omniu ani mis.iuborta, de rota Malareiiarti familIa omnium9 ciuiii flatu acium efler.ni. Ii prorrnushmc te raptim«J furripien.~ in legionisvn~us numer6)couocatis~n" decun<;p iubdironi populorurn aUXthls,tecum vna die confluentibus, ferro vi armis contra quamplurimos,forciffimos, &. ad fubuerfione vrbis nolha: jm:ni~ tHI; rnos viros cum maximo capitis rui periculo dimica1fes:nifi tu rihi ac fi-at'lL bus parriam.rerum fortunarum~ [ua[~pariter ~c tuarum incolum:i'tatedeper~
ditam,& pene rellinctam ,vi~~icatfes~lBa pefie, l~l0":l0nflro.ac p?r[ento~edl~i oms aurore af~ flabello, a cunrare ~elea~ :.profhgatu czterl~ deinde f~chonu & tumultus illrus primoribus'atq;~om~ltclbus)& q~~ ad te~u~m vfqf lapidem in eorum auxilium prouenerant,Ptfaurtcn{ium eopl1S,piUrlmlS infuper ad cu-
Hod 1 a ito tela m 6 rm i ra fe'J; ci u iraris n onrE. per re acci tis pr ~feclisc, eoh orribus, Siccp,mirabile didu, i~ lUa.perdjt?ru~ h0!Dinu.~ eoUuuione) vnd~ ve~erano, arrnorurn 8( equtrandi tonufCJ rei miliraris perlnffimo,euafiife fans fulffer,tu
id atatis ob ruamvigilantia,ingenii vioacitatem)animJ<J'pra:aantiam)vtriuf~
que fratris feruat~& p~t~ia;,.pu.bl~c~ fcilic~tac ~r~u~t~ pie[at.i~trip'licer:t m~ru i1li coronam,darliTimu mUlchtftml futun ducis inmu . QUid enim futt pr1D~
cipem in (UIS ~d?lefcent~a:li~jne il~[pic~re,tam. magn~ fadnuscomm~t~ere a~ derer' quid eo l~{O ~agn~ficenus, qdf?rtms, q~ldglo:lOlius &laud~blltus~qd' in annquis.malOru tuo,ru monum\ennsprfclarlusr~U.l~~amofi~stul!~otudfes po~erls relinquere, q~am vn~ fere omnium voce dici , hac vrhe nobtl~ffimam, !n_ruer[um populum),.us,~q~1tate~)~.eges,mo~es,p~r re vno,t~mpore coferuatos futffetNeq; rd fane cmqua mcr~dlbll: de te.';lder~ debet,.qutannos [em~er tu ... os longeantecetferis,81 omnes vmuru.omnru a.b ineunre zuo,numeros Ita co.
1 .... ... \ ". .. ' ... ' r. . A ... · .... )-11- ·a· .' . b· ·1' h C.
uerrs, vt in teant:e daruerint,quam penpeut mrene •.. z.<J aoa us Iuerint.Spre.
tis nat) Colitis puenlis zraris iUe,cebris)magn~ viaGroru,fortuna tuas res max. imas ad imperium dilponenre didicHli,llOll 19nauia,non quiete,non ocio.non defidia, non volupraee eorpere.Ied mebra durare,militareS'lahores petterre,.vi. g.ilare)eCurire,firite,algere,;eUulre, 8l cum vlrimis miIitum.& equiunn ,dura 8l
afpera quzCJ aggredi . Dodus eriam prz cgteris tui temporis regi panter Bl. re ..
p.gere,
.'
". Il,OBEllTI"VALTVRII' I
cg.c€Xercitus ducere,~aftrametari, aci~$ inllruere,przli.d.ia .agitate, hofles £cri· .
~~;~achinaserigerc,flrmarde ~b~gl"eres)plla tor~ue;e!hdada.lhalaculari, clypeis intonareeniC vibrando iDcrel .. 1~a pen~trare? t~ l.Ca.e·1S. equis non perfico mo-
re iu~"~rj,(ed infti~ut~ fi~e fcafihs, f~rrla~l1l1nlculo, ,~ul~er ~a~ileCJ ~os infilirc, ac rtt1eXis in .tcrgufll~nlbus,v~l~clffil11~s c~rti~usa? cxep~. duced! frequeter cocitare:l1uC Itent flexis ,habenls In med.l~ curf U~CUI mo~eto przuerrere : mic montes cOIllcedere,nunc fo~as faIt\) traucere:8luademu ad omnia rei milita ..
ris ~uni~ perc aU ere, v~nont~eile qu.ifqui poffitelicere,m~lefne ancques,tribu
nus~ imper~tor ,:,a~or )&ln~rU~lo~ accedas~~l.habearls.: pluri~us deinde,
quii a~Ole?etlS,~er.uel!u.(modl,rr vn1Uenalt,~h~ InduaQr~hu$ ,accltis,CJui neque ~rtUS a tedll~ 1~'~ .~~,c~tcr~s'fuEmod~dlxllllus'exc:r~edo;os :ut t;quaris glorJa~au~ (u~arlS,~ untns .. pi ~rl~ lS&.hon~rlbus au~os. ~lexad;u Seuerum, credo,tmttatu.$,que ~{ll~te.r~ru:{lu~~a.pa~e~rz~per:?e~ltre ferut: vel porius p .Rutiliu,_'lUl, arm~ru aglt~t1on~)"ltado~ Inferedor~<J.l~uii difciplinam pri mllS milesluffi~accJpere,8l1n.~aara rCDetr~~e~vtnedu Vl~lbllS.& audacia,«lbu$
anrea folis innttebatur,fed ena arte Indu~rta~ valeree, Ilfde tludiis innitet, ' , "
Paulo Aemiliii l~gim us,~& ~~~io$)'luoriil~ihtutioni f~equeter intererat,e~~:li ri ctfuit,ac volult"egrcgl1st~1Ure~ll fe~ecbs przc~ptorlbus c6mitti.Marius au '
tc iifdCtnec: du.iuuenis a'6" :~l~lIs"l~eru.~uu e!et anms cafeans, 8{ mulra corporis t~tudine grauis) q~o. ", .. 10 mll~a~10us o~lciis obeiidis per reliqufi atatis illu .. fire redderet,quot id Ie. cu ado~e[cet~bus_ forasprodibat in mediii vn a decertan s
no nefcius,quiti "h?~}n f;a~~l~aglO~r1Z milit~E gen.us.a tenens annis imhibit; ad maxima poll:eroru dl{~rll~llna, ae. vera b~llt ?rE~la inefida conferret.Ee lice~
hoc militiz genus,quod in elufmod~ eXd/~r~1~~tl0n~bus quzritur, loge impar fit
ci,quod ,inter bel~oru tU~ult~s per lU.lgetla reru omni~omnerq; rerrores di. fcitur,mirU tame JD ntod~ cq~ltatll r.acl~e,8£ar~atura leu ltIim U corpus reddir, Ide expeditione ages) COPlas [ll~S a1f~duls laboribus, curfu 8( logo itinere exer-"
cuit ,eo['I. (zFnumer.oo~er~ lub~batf~rre,8l vara)~cibari~ illis in fafciculos coeuntia,futelS l~ponl,fu~ ~ bus ~ hahl1e ~nus,~re'1e~ fa~lhs e~et, vnde in dJ" uerbiu poRea venit, vt,q·dl~lcultate ?~Ua mfraau~,md.e~ laboru eifet paeiens, codi" no afFoat()r,fed lludlofus :rdes'Jln~pera~orls fUI1U~a ~acite ages,Mari .. anus mulus appeUaret~r.C~to etta ~enf~rl~s filto,fu,o magtftru fe.pr~buit:quip fC qui ~xer~edi corporu, .n~ ~o~o lac~ladl,~raaadlUe ar~a)verii .equii defrica ai,eqUltadl~ s: pugD~ dl~1C~dl)c~\ore 8l ~rlgu~ t?lerandl.,ac .rapidos gurgites 8£ afFrim.osfluuio r: trall:a~l arte ~~{lr~~lt. y~lcefis aute l~le poll~rior Caro.in gymnafit$fe:xerc~s~laborl:~tapatl~sf~ltfedlcltur,vtdeteao:aplte,feufoll:ll imber e[et,en amtelSq vna Iter faclebar, egfqJ veherentur,fingulos fzpe adler,
8l pariter eu fingulis a~~lasl?qu~re~~r,pedl~us}~fe,pficifce~1S~Magnii & pre datum quoque erat ad antnloru fiduC13 ,maxlmu.duce~ a~plcen: Pompeium, duo de fexaginta annos natum,faltu 8l curfu pedltes primu , equttes armis deinde exerccre,nudaTe enfem,& currente equo ve8:um peropportune recondere, In Iaculatu prztere~,no.agi~ar~ modo,. fed p,rotemp~re rohur ~ftendere)quem
tahbul infidentem , ex lUDlortbus plerlquc haudquaquam factle fuperabanr. ".' Neque
,D E· ,·R .. E,. M·,I·'.L·.I T' 'A R, I
" .~ ~ ,.., I I
L,I B.~ v,
Ne9~eebimil1eeotui'rct p~reffc5ertorio"ifi fe ~jl~te$" (UOS frc'1uetjbu",~ erCltl~s pr~pataffetad pr.z11atq~;Q~ad'ddI1Cu1tate$111~ maximas,ad loga~ id.
n~ratto~e~~ per afpera. quZ) B£:m H~~ :a~~efa8uJ,~x. ,utbufcUDq, loCis- in uaden dt euad_edu."acexm:cltumduc~ndlpcrrtlam 'luanda &fummam haberct~Ma:. finiffa Numid~rumrex:,Ro~ag1Dta aonosnaru$,prz-czteris hominJbus hac in parte:admir~bilis fuit,adeo,quetnadmodwn Cicero rc~rt, vt~uIlo vn 'Iu-~m il\1
bre,nuU~ 6:Jgot~ capu~ ~~um ve~e teg~ret. Eunde~/ ~~at. ~hquot ~oris-il1 eedem VetltglO pe~ar~ {oJ. tum,nec -~o te~otopede,C1cofin1 dllabqreluufl)esJa_
t.,-_jg .• a~tt.ac.- ~.I filild. agl, vr'. rE.pe (o.-.~et,a_~detc,oport.e.re. r,t. o.' .. -.- •... to .. d.· ...•. - i.,e. · .. lA .. ,.} .. _~.~~pt" .. - ..•...... :. :.~o:u ..•. ,In¢.m.:· '~.- :.u.·.-~ l.·.-,~.~- .
Iatllf~ part~ conu~rfoc?r~re,m fol:o d uraffe ! .~ q u~nl mgrcffus_ J rer pedib~s
effet,lDcquu omnrno noafcede~e:q~u .equo,ex cquo no defcedere:'luiiJ)lo gQ@E
diei fie pleruq, iungedo duccrc, ve nihil ex his, quz ~dolefcctes folet,omitt~re)'i dereru r. P .Scipio cOtra N umitia mi ~us,corruptiif~ordia ducesexe,:'citii,~}f;~ ercirarione correxit,coges niu~s 8l frrgora pati, vada_B.uminu pedibus rr.aii,ert;
t.·.i.'m.,l .. ·:.d .. · .. ·• .. 0 ,· •.. s fi u .. '.-b .•.. 1.·0 .•.•.. de c .. ·.x .•.. '.~ ..•••.•. 1 b .•.. ~ado Ei. Jg~~u~s,fra~g~doc,. d.dl .. c.a.~.t.io.t.J .•. ·sl.· :a.£ c.-.' .. l .. ~Q.J·()' .. ·l. !91." :;.v it ....• ~ __
vfus,Bl p~rum necdran~ expedn~oDl.vafa.CuraUlt.prEterea~y~u$)yt tl~Uatn
mllites,mfi Cudore prauio.prandium fumeren.t au~ ccenam, ldcp aut'v.en~~ fiebat,aur alio iniuntlo opere, q~od egensJ~1,nat10ne (udore e1iCttrt~Midu:y:dates rex Ponti per;hyemem OCIO matccre,ml]_lt~p.uilgua:pa1f'us,¢a-jCQt..:.A'.n9
ac fe ipfirmconeinud techs hau~qu~qua vrba~isJfed taarenfibust~o,it~n~Qi: vero ludis,nltiacerrim is,mebra indies cxercutt,a{fuetus feras curfu prrfeqlu-&;
virihus nonnun<Ju-ac6gr~di,n~ ~hy~o ~d. bellav~~;t~ ~es ~r.blandjmeta languefcere.t C.quoque-Cffar~,q~e v:1t~quam ~redlbl!e.£~lCjuavldeattJr,-Iaho ris patienre fuitfe conthtt,~yronesdo~l per~q?l,tes perCJ enam fenatores armo rum peritos,inRrudos ~eglm us, ad:e()f~fcrJpfiffep~r(ape?~u~ fing~l~ru~ ~u~ ram difciphnam,) fufclperet:nectyrombusfolu~,_ {cd~uhtlbo.s etJam_ftl_l~' vniuerfo exercirui dienoduqJ fubttahebat,a~g~~'1ue lte~~uo.~~ fesnitJcrn 8l inertiam fubfC'Juentes ~atigaret:.qu~ ?IllD1a -{den!ih~s ~lsanl~d,uerteni Probus Aurellus,1ft negotlo verCarJ-~lbre~ fuos,quam-1D ocro.ne Iaguerent,f~~ f rius fore duxit,fabrids nunc vrgendo ~ows,altas nunc-extrue_odo turtef,Dunc a'luofa ddiccado loea,nunc tepla,'lue Vetuaate;corrui~eDt refiaurado, aut no ... uaS{ pulcherrima con~ituendo atque, c,?lendo.salta~~-~9ue dom~.~ l;a~ ceda:moniis admitfam,lnter exer~u"\tlones ad bella mla flitfle,memor.tt.pdl tlir ,quam Socrates apudGrzcos probat:ac maiores noRri)tiecinhoneO:am , fed neceffariam6mili modo putar, q-y·urn apu_d,-cos f.utat~~elll:.iD armishabitam, Bl a~ ipro trtpudio,falta.torios- ali~$ ~~ominatos (;o~fiet .~t_-,~iqtiam ~no eo.. tlemCf tempore rribus nobiliffim isciuibuqnon modo fiudlum-fal tandt,fed ·ed am peritiam,quagloriarentur,fuitfe non duh~um-6~Gahiniorcihcet -c6f~laci, Ciceronis ininlico,quod' eietiam Ci~cro no ~lffi mu~an ter objecit,8{-l\tl.Czlio; noro in turbas viro,quem idcin' Cicero d~fendit,81- Li (;1 nio Cratfo,Craffi ouSt ~ui-apud' Parrhos e~tindu$ ~~; 61~o:Crjfp~stam.en SaluGius,fpeClata v.e~to hlfio.·.·. fJ.·CUs,Sc.-mpromam. noblhffimamfa-ltlltlam repre. h~f1djt,non- at f.laUa- vale
r~.J'd .r... . .. ft·· . ·1··· ..... .... .' -d,', ." .. ' .... .... '. '.' . d .7 . _'L . .tet,l~ <JUO .• ' eiufce reI .·mgu arem qua·. am perUlam 8l eruc rrionem DauUcrit?'
- 'F H · &
•
- •• r.;;;,
.4·'·
~Seipio, 'It Sen~E~~~~s~v:r~r,CO inli~,~tli;d~ anitni:t~anCJ.~iIlitatci~f~bi~,
•.. : .,ii\ •... _.. . .......• ' ' .. -.' _ h 3-' le .. t.l.'lud,···,·81 .. ~.· .. , m .. I.llt3 _f1 e .corp- u .. _ .. s.mom: .. - .. -' .. -- t ad JJU m. _e. rosnon mo ,III·· .. t er.f ~ l,
tur· tnump _ - • ' - . .... . . .. ~.,. .. .'. - , . . . .. .. .:. .. .... ~,&U '-. __ ., lCU
·ulf;inges5,. vt nunc·mos, 'efict1a,tn,ceiWlpfo:v1na ~uli~brcnlmollitiein flucn
.te Sed: ~.'Ui alfcictui viri iolebant mter 1.fu;2c £eRa rempcea virilem in mod (i ..
tri uatare,DO~ .faa-u~idetr,imentum,eda~l\ .~ .. al?~ftibus fU~$:fp~a,arentur,ne~ ti~;~igi[~Ul1de) hu~~ ~ tlloru~ faltatloms:~a4.um tlltPUUdlDX '~uit .. ,Jimili modO~ctre proolfecJ U1~edlum, ac tn0~O apc[ta.f~?~te,m(ldo perfonaea
nOMi9I,uant ~p~to:efrefp~ul~,ha~ r~tlOnctQa.CJu.M 11 uUa.·p.~r~. oorporis . • ~lOne, V.tl,'lrp~ sc phy~ce qUlde~~ dicere foles,ocl¢a. fit,fedcolluDl vna
« . .l!iura 8r: inan~~ cxerceantu; exercerlqJ d:heant, p~r di q~1 fit corpu~ agilfu$ ;8ctad emDeI)1.md1tar~ motu .accclerl~a~e prompuus hablturus • Przterhoc
~N.:.·· .. ·.·.- r e ... m., ... ',- .. b ... ;r. o .• · .. ·.t.h.",.,.v,e .. c'.I,._v .. · '·.t.-·a.:.I.il.'p.C. rhjbe ..... D.,. t.'.AP. 'OlbDtS?~an .. ~.c,.'. !.·B.:u.e.·.t.--.u" .. y.i~. n .. a. ~." .. d.;. i ... R .. ·.,u .. d .•.... I .. ·.'.u.,~ .. fii.u.··· •. ·.-.- .. Itlbpere probare eua_m fo~esc,·qu,od p.arum ubi quid a lUft~ dtfferre bello videa
(ur ,q:uum'opus fitterau~,fequl fug,rentcs, locorum afpentatibus) abrupris 8l
jbtiiilmou~ri?ma~imos.lab~res cap~endl GlUiio fubi~,a~~iner~a:multis, 'Ellus &alg"tel'pltl, fitlmac.J~dlam ~ole~are, c01t1m~uer! de~l<J animo, quum fint ~m:limf!C0J1ferCdz cum feru,cO~nlDU!qJ cong~edlendu;.hlS cauHs hondliffimis
$:ad iUecebras t.a~to~ 8lanlm~ru~claxatl0~~s" a,D.ti<}unru. plurimos ac qui~
· .. ;d.· .. em~.,· .. · __ iBimos.·~· ·_ ..•... rll~.' •. hz'.',· .: fl.tf~., -_~.ele.br.c e .. 8 .. enam .. fl .• XCtlt._- cerua licee aurErim 'a in' . t· . .,
" ... D":'· . r~ ~. Al -ld' "C '1 d ' . - - - . ,I
1Iem,o~pt~ari~"'id~,t ...•.. 'c~'es" apru ,a,y onis regionisvafiatoretn firatierit
Me~,agt~~udc,r~t a~tor.Romani genc:r15cer~'~rum. corpora.non voluptati fna: feilpubbcz vt.ht~tl. pro~p~;re • ~y~~fim~~ mQdo<p~blicz, vciliraris miliea .. ri~difcip1lnzgr~tJa:,\~~ tplOSqU I aptl~~~~~l~~s videhantur,.venationi affuc .facic!;at,proptereaqu~ id gen us exercun plurim um bellic;trei conducere ad
dpb)tadla;itinera,& . .dluerforumlo~orum'anf~aausno,n,dubium fit.Prztereo AJOx3ndrUm· Sertorlum; M •. Aneonium, Alexand rUfDlcetn S~uerii Hadri ann TacirQ~,: pl~reC~ ::aHos, fnperi'or.!$t~p:Qris .. imperator:es acd uc:Sm~~imo; l1OC'cxercitiigeous fumtno .quo~a, audio' pr.okcutos: quos ~e~o [pedes. ilia ve ..
nationis oblec,t3;t,vta~s a~~bu.s.ln~equa.~r;~ -eamen ~oc g~n.u:s au~upii venat.i
. ,oni centeasanDcacn,~~,mltlOrt qutGea:n a~dIgexe~,cetur,. fed non Impart leui.
eareac yoluptate .~Huiu~~autem;e.x«Eltatlop,is a~to~cm funt quirvlacchabzii~
egregium. bell~~u~: ~lae,con6tm.~t.~b(~~tq"1$~1Jte.m ~ecu lari u~ billa. riarum ~riptOdhu$ ~em [~melUeS,. V1Y!fc,·per~lb!nt,qU1.prJ ~ ~~excl~ar. ro-
. ia:atm~~s· aues attul~t <?tZCl z_~q~~_f~ vl"aad~,~ grata ul~ueu ~ ~dml[~9ge, duce' narw2.incognatl generlSexlt~:um aQltlll\1U'. Nam quuacClpltre$;p~ffi.m
~uibus in6djcD~r, :eafq: rapian t, alii-ex t~n.a,(olum,:alii noon iH . circaarbores volital)(eI,aliifedCtcsiti fubli~i,.aliqui v~la.~csiQ al?to,in Thracizp:artefuper Amphipolim . homines ~ accrpirres Iocietate quadaaucuparur .. Hieaim ex (ylnis,&! ariidinet1i~xcitantatie~, illi.fuper~olat~$.dep~imiit:l'urfu.s c:p~$ aues diuidUtcu his,tradttU.mqrefl: mlifaslD {hhhme ibiaccipere eos.er quu tcpus.fit
captu rZr cHigo~e&volatus ge~e~e illluitar~~ddoc;cifione •. P~f~aAtio1) is;ute v.fut 8tmodcai,:,rell,quenecaf~nl-,atl1udt. r 'ur:s~· ',;m ~ag~l VhlrJ, .'. upu1. ~(~: P~Ed .. puc~ ~ Antonius,f!ui ob axam uammu, pllcarl tzpIUs,aqlO 1.0 lt~IeruuJr:
~ :: ,'. 'c qua,nquam,
•
D E R EM I LIT A It I L lB. nn, c,
~uanq~~& hone~i~r forte~~ 4'ha~a magi$illnru~ita fucrit,de qua inquit Na .• ~o.' PlklS ad~uc tillS poeulJ.~hnefra~de ~atab.at, 9ltreaCJ in cochis tura fuere Iuis.Nec L~tlU norat~u.a przber Ioma. ~lues,~lec quz p~gmeo faoguine gauder aurs , N ~tan~1 perlna,pr~pter marmms etl am bdJa,hl$ adhibeda viderur,
f}uun~ &: perlcuh~Il~erarc .mllttes ~acd~cesplet7unqu~ ~o~ea! ,Be a~ qUfCJ darll fima facmora audaciores ~e~dere,l~eoqJ ~~Ior·es.no~~ capu ~artlli Tyberi n~ nitim~ dd~g~~)qu5' Bl.~I1~~e$ta~eomne~ iudore" ~llu Marriii arcpfquaJorem armoru ~ercJ~1~cocr~au,dl1 ~eret,ac nat~do .1 a!x>re depo~eret .Hu~u_s rei peri .. ria Serto~lU$·, Romania aduerfus .. Cym~ro! male pugnanttbus , .. amt1fo equo Be vulnere m{oe accepto, Rhodanu amne cu thorace 8lfcuto p aduerfos BudaI
s: flumimsvornccs toto corpore 3t'J0mnlbus vngulis(vt dicitur)plurjmiii~. nitedo rraiecir. S;'mihmodo lulius C:rfar,'luu Alexadria! circa oppugo'atione irrumpetis'F multitudinis ~mpe~iipretTus,icaphacofcendjtret , mox podere fe quentium prefram,~cporro m;rfam per ~uce~tos p"aifus ~dnauem)vna manu clara qualireras defereb.3c,oat3?O pe~~~nlt,ficcp Vt. h~t,qUl paludamcroinflti. dibus dimiffo enataffe illum dlcant:tdcp feu fortulto,feueonfulro, Vt hoRC's in
illud [agirds ac lapidibus intent<:>s fa~eret:fi~t" qui paludamentum mordicu! rrahentcm.ne hane quidem giorlandlmaterJ3rn hofilbus reliquitre con6rmer: hac ramen vulgatior,& cernoribus tellibus [olfulta feofC'Dtiadl.Na de eo nul
13 ell: corrouerlia.eleuaca ilium fi!lillr~ m~n~ ~at.aui~e,ne IibdJol,quoseageRa~ bat,maris.aqua perfunderet.Hu1Usd~[er1mmlS forte mcll10r A ugufius~ea in re
nepotes tuos i fa nud ui t erudiri, ~t .~ I~te pleru t1<J per fefe docerer ~T al fa porro exerciria recipieda [Ullt,quZ ad Iml.:anones eorum,quz P?llea ferl~ ~runt fad ..
en da.accommodan poffint,nee facJat exercentem habentemque, vlhs exercini
operatorem.vile auteme~erci~iurnputandum eft)~uodcunque cor~us aut ani. mum, fiue rnenrem dererius dl[ponlt,~t mereen~rlorum turba plurlma,& qua: fordrda nuncupamus:~eatem J10n emm exp~~uam, nee !d opera belli~~ vn .. lem.fed vilibus occuparam reddunr.Illud fimili modovnu necprztereudum,
ranquam omnium vtiliffimum,cquosfeilicet ad equitadum idoneos,fed inex .. petros laborjs,~eleriter eon~ci neeariquefolere:prom~eequitem 0pO~tere fre: quenrer eos a~1tar~,~ 9noOlam !r~na&p~alerzex lorts confeeia m.axlmc~[ul Iimr.nunqua hne illis Ince.de!e:{~cqJ par~a Im.penfa per~agn~rn fibt pr£fidlum
comparare pocerit,& glonobu~ 10 ,?m.ll I bellico cereamme Victor euadere,
- Dt OCfo ""llt,," Clip. rrrr,
Erum quoniam clarorum virorum at<J magnorum non minus ocii,
. . quam negocii ratione exta~e oportet , qu~ nihil pene fi~ in op~re na ..
I .. tlJr~,quod·non exernplo dierum Ole noCllum,ahquas vlcesferJarum
. .. .,:clir,huic ipfi modum finemq; p~a:[eribamu~~Primumitaque quum
permulrz fine animoru huiufmodi rel~~atlones, ~uz ~b'luoRudjofeifos leua .. re poffint,vjgor~'1 animi ab o~ni tri{he~a & ~ertJn~cllaboris cotinuatione fe .. riatu,hilariter dl[~utere in ocio ~ ce1fat1on~,ldpottffimii erir,ne'ld iUiberali ...
~er,ne"q uid p~t~later ,oeq ~_ ~agl ~l~[e,n~q.~ld. ob[cCfne)m~lliter, impudeter :c. improbe fufclplatur .Sed qUlc':!!.lld id enc,fit vrbanum,fit mgennum,fit facetu, .
.. F Iii' 8l.
ROB g R T I V A· LTV R I. I
~.,
Sl eiufmodi deni" in ~uoaliqu~dpro~i)& gene~6 ani.mi lum~ elucear, vt qUi:
........... ,h- t· .. rh c·· .. g ' 'm···.·.·"" ...•. t 3 8£.- £ .. ' .c o ·. n .. l.,.a t.~.a·._ ', v '.o ...• - .. c ' a _ Dr .. , •. , q u _."l.b ,.u s.· ...•.. · r A., '."u 'g ufi: · •. '.,.u' •• s C.- e. .. _ .. - .. (.' .•. A· -'. ,d .. · ,r.'1.a'.- .. ' n u .. s. , a .. ll'·'l~,a, 'pe.·.··.,····r-·-
apop '.' .. . c . ..' " .' -'£-
l11ulti feroc1ffimi .S! bellicofitruniviri).ma~im.c Lac~dz~oniivfi perhibentur.
Aud hos enimlnterca:~c~a exatl7 "ltz ID~ltuta,lioc locaD.di genus a Lycur
' _.p._ ,'. : 0. '·.t e u ·t .. urn ell,-, v .. '. t adolefce'n. te .. '.s 8l.:l4,.c:om.m at.a {i.n .. emor .. fu dicere, 8l.' ab aliis in
go Innt . .. '.. .. .. . .. .' , . . .. . .•.. .
(ediBa per.p~tidifcere~t: v.~dc.t,i.quisco~u in indig?ationem obrale delictum
..... lpfus fUl{fet,vlterlUs Cl1nalterum dicere non liceren qua: res quantum fit
p f?.1· .. 3c .. 'a. t-'J"s' .. alla.t .. .ura ',~.q., •. 'u .. l" .. ' L .. ' .. Y .. ·.c.u.'.,' .. t .. -g l.·. v.·'.i .. C3 ·m., .. , le .. -.g.- .. -e r i·.,t .. ' £a .....•.. .c .. ·.:i.l.e .. ":. .. ',.i.n.".'u.,e n ..•. 'l.:e -t .. ~- •. L .. icebit eri .. am ', v a-
vtl 1. ~ .... '. d .. lr. d' · b' .. . .' , . -'
riunt,\fitE genus hab~r~,~oo ~url.elle,molo.l~ vr.e,rzpiusin _agro quiefcere
ac deambulate, vt SCIPl~ 111~'9ul prlmu~ Aphrlcan~ nomen gellu rebus at vir .. tute meruit- O-J!.~ppe qu~ fplfltUmdomuorem gentlum,& aures cafttorum ftre ...
.. ' •. itu 8( tubarum fragorlbus opp~etas hue ref~rrc:. confueuerat , no vt virtus oci .. ~.langueret,[ed.vt f~iemens varl~t~tenegocl~ru. di[creta colligeret.O~amob~. rem Dec 6bi vn~~CI0(US, nequ~ 6~1~olus.~~q vld~ha~ur •. Huiusnepos& ipfe
Aphrica~us SCI~10,ficut laborls Sl.exer~1.tl1{~pra 6d.e pa~lens, ~c o~ii 8£ Iolitu dinis cupldus, fo!us f%pecum L~~lO. rU~lcarlperegf1~a~l<J fohtus,lnterdumq; lutoribus vagabudUs, expugnatrlcem .1Ua~. C~rthagmls Numantizq, dextra ad marinas cO!lchulas calc~lofqJ legen~os Ind~na['e,eofqJ , vt Ciceronis verbo
vtar ,incredibili~er repuerafc~~~~e. fO~ltoS)quu rus .~~vr.b~,tanq c vinculis euo laifeDt.(~_M~tJUS ~ceu~la,~luln~parl~er.& humaniiuns illa atare confultifi'i I11Ds?a pro,cell~s ~Orl fug1cns l~oclUln, & alea:,& cal~uloru.m Iudo fe~tur opera
"edl[e,e~ql Vlclffitudl~e re~ummole pr~g~au~tum mgen1Um releuaife. Cl!!an quam co In g~nere prohan~l fo~ran ~a~ls~mt l~em ~Mutius Sceuola augur,
~ Lycon ~~l~O~~P~ Us,qUl optlJ11e plla.lufiife dlcunt~r,q~bd ~orenfibus. caulis InterpretandlqJ luru. ac_ rer~~lnaturahum lahore ~atlg~t1, ad hoc przctpuum ocii genus recreandarum vlnumconfirmando~umqJ laterum gratia fefe conferchant. Dionifium quoque Syracufium hoc enam Iudo deledari Iolitum acce .. fimus,81 di.uum A u~.uau~)fon fin em. ciuilium beUorum •. ab exercitiis campc Rribus ad pll~tranlli!e, 8l M. An~onlum, Ve~um,A ugu~um,iv~arcunl" Au relium Antonlum, qUl,vt de eo fcrlptum ell,plla quo" lufir apprlme.Calculo
rum quoqJ lufus quorundam.,~udlCio. ne~ i~de~ens hahen_d~s ,quum & pugnz belli" {peciem przferat hoa~lts~ce~tamlDlS,dlcente OUldIO,
Difcolorvtrettogralfetur lImlte·mIles .
O_J!1,1m medius gemino calculus hofi:~ perit, V t mage velle [equi fciat.& reuocare prlorem,
Ne ciro fugiens intomitatus eat. . ... .
~i iudus, proinde'J' pauc~\islignis fit vagis acfu~i~in1idiantibus atlJ l~.
trOcillantihus, LatTunculanus Iud us apud veteres dicebarur, V nde Martialis,
lnfidioforum Ii ludi bella latronum,
Geminus iRe ribi miles 8l hollis erie, .. ..
Et quan'! probent hoc ~li~,ex.eo quo~ ingenii ~u~ta meditatione excita~~ ~cu~
men videatur ex co mihi quu.lem videtur magIS Improbandus, quum nihil fit
temporis amitftone infelicius,nihil deterins co,in quo minimum pro6.cia~,plu~
. n~m
D E··'··- R··--' E-'· M······· I'·· L I" T'··· A~ R I
..' ,._': ' . ..... .' , .•... ' J _. '... ' .. . ,'I ..•..•.•.•. ,I
- ~- ~ .
V,
- .
';'"
l~inlumc~m la~ores.Poifct en~nl·m~tlJS ani~j, ~ mentis'agit:ltio illa, 9uZ ibi truUra dtllrahlt~J;',reb~s magnl!t{~r1Js,.&: melioribus accommodari : vnde non
ab re pr~ter Sq;uola 8lAu~u.~um,~pu~ mai~~esnofiros hoc ludo ludere quoque fimlas folerc,autore ~lmlo;memorl~ plioduum ell. Tabularum vero Indus nee afpernand us nobis viderur.quem P a larnedes rroiano bello, ve Varro tradir
iccirco inuen,ilfe l~t?itu~,~tv:l'h~cnegocio milites occupatc?s teneret,taliq; lu~, do auerreret a fedlt.u:~n_lb~s exer:~~~:um. Io~,ul1d.um, 9uoCjJ&._fruauofum ef£ a]e~ ar.~m notTe. certamen:culu.S fi~i~ter. ~~dlO Claudiunl CzFareJl_l, .libro de ipfis ediro renen .. quondam nouimus.Legimus & Neronem,& Domirianum, Vern'
Commodum,~Augufium Czfarcm impri~is)tantum huinsrei cupidum fu: i~e,vtde b~lloSiculo mor~a~ epi~ramahulu[~odi i~uu.lgatuDl fit! ~oftq~~!
• bIS' da1fe VICfa naues perdldtr, Ahquando vc vincar Iudic affidue alea .. Huius
etiarn voluptat.e certam~n.is_P.tolo~.rum 8l. Alexan~r~m,pluref<, alios graui. ores curas nouunus deltndfe,ldqpnter I,udendum egdre~ vt cum laude &.glori
a maionbus negociis ap~iores p~Hea r~dderent.ur:quo~ fi aut cupiditate fequi~ tur.minime liberaleeauc indecentem VIEo mollieatern dla,quam Athalus Ali ... aricus dicirur in ueni1fe( 'luanquam AftEregnC? excifo,inter inanubias:nQn fub:
vna f pecieI11igra{fe a~ GrEcosfer~nt )~~mnofum tanq~am ac iurgii pleitG fll~'
giendum eife~& lege~lubent,Bl h~s verbis Nafo D01l:retlcet, - . ..
Sunt aliis fcrlptz quibus alea luditur artes, . .. .' .-
Hoc ell: ad noflros nonleue crimen auos,
Qe_id valeant tali,quri pojfes plurima iaClu .
.. . ' Figere damnofos effuglafue;anes. .' '. •. . . •.. _'_ __ _ _,
Alius vero alez ludus.curn zre quo4am puerl denarios JD fubhme lxClabtes ca
pita aut nauium lufii reHz vetuliaeis exclamanr.quid criminis turpitu~inlfue in [e h abear.nec video ne" inrelligo. Addit eriam Herodotus T alariu'lud IIID' 8l. fphzrz,Lydos fame opprdfos qu~fi folatia q~z~~~ .in~eni~e.Altera·cnim.: die Iudebanr.alia epulabanrur ,atCJ Ita duo de VJg~Utl-aDnufecdr,,):tjU£ fi n(lIt:
ad voluptatem comparata [unt,filDilite~ improbada minim,e puto.Non igitur ad tam varias huiufmodi ludorum fpeclos,atCJ iocorum, tanta darorum homi
num,ducum,ac principum cupiditas tenderet, nilivoluptatem qutindam: - natura infitam,lu(us,iocus~haherent:~uum confietvitam in laxa ...
& n di d .. id '. b h' r. 1 -I'
eionem, uucmm c -1Ul1 oport,:rc':o" ,;,oc:q.ue non 1.0' u'm .' 'u~· .
branones & vigilias,£ed.etiam fomnos in~ento~_eife.non tur-. hines 8l reOlpeUatcs,ted remperiesmec ~um rurfus, .. fed pace 8l. inducias: nec.labonofas femper aBiones, . -
. fed celebritates.quafdam.a legum ~6ditoribus inftitut~$,quibu$ ad hilaritatcJ;li·hoqti __
nes publice.cogeeenmr, .
"
~ ~ I.
'" >if
~ I 1 ~ . t ~
Ill' ... ~.... -- ~.~ .~ ..
.. Fiuis ~rti.
II .~' • ~
, .
4I.R.O·BE:RTI·VALTVRII
.A:D I LL'V:ST R E MHE R 0 A :51 GIS ..
~ I
-,
mundum Paadulphum, de reMilitari
. i' ~-
, .
. '
Liber ~ntus.
.: I'e 1pIM.~"'li" iUrta_r,";e.~ ~~~haiont~i";i
,. ,," bello,.,.." cUri/Yai "-."ju,. ,"
.' Mn~s,Sigirmiide PaDdulphe~,omnlum prnedifciplinaruDt in. , ~itutio~es\nat~ra~ 8{ cxc~Cltat~o~e,<]u~line dubio plurimii
' "" iuuanr In fi.' uperionbus hbrts 3tt1g' .. -.'.'.life fatlsvl(;u" m ,p, .. ' 11..- :. n·--'u"'.-'c-. v .. '.' r b.
'I ".'" .'. ' r: ' '4-_ ,' ... 1[, Ii". I.e-
' ", ',' riore quad:un cor;npre~('J)(io~cpc:lomlle$ <Juidem fpecies vir.
, , , ..,' :' : rurumexemplorumqi u·c 'iUl poterunt magis p~oficient:max ..
: .. _ _, .. . . ". ' 'ime.fi duc~m, atque l~peratorul11 ~uifquccoofiha,quz Gra;ci
jfUta.ma.~a appellant, mul~aquc _?tu lrorurn ~ra utter ,arguu~,faceteque diCla, (1Ft ,Ca;cp.a:,~ Iene Cat~~~ coUctt.a lu9.qua:vocarapoph ~hegtnata)&ratione,& loco,& tempore.v[Qs-_dll~eot~nDfplclet,~. Na.rn.Bl omolum,quECuqJ docemu$ exempla~rentJora Bl efficanora .funt,,~.lam lpfis qU~tradiitur anibus. In hi;
eDimm~rabtlemquandam Ole v~rJam,tlla,sexc~gltdlldi gell~r~ndi~ Iimilia ope za,Doil:rl ~uces.& Imp_eratoreslu~~nt alJmOOlam:quum mhd(vcira dlxerilll)
ante przhum,~n .. pr~llo,poLl pra:Jlumttrcn~um, ~e~orablleJdarum, vafrurn. c21.1idum;,wntlnenter,confia,~te~,!>eD!gne,libtmll[er,lnlloccntcrJmagnifice,fa~
picter;cflm: lau~c Blvirtute .dl~~ f~Cium~e,~ uod ,no? hiD.c leg~ntiuanimos fa 4jJe po!Ut·lfreperc:. Non alie~_u Iguurer,lttel~$ prJ.m~m:VJrtUtlS excpla perrin ..
,cr~~ujttS;~tdCll!:nota °IllRlbUS q~adrtp~~uta ~dh,!chodl.Natn caUere d u,"CID: ~~&' (jUld.agendum,non Iolum in pralio aduerfus hoflem czterum
"bi') ue~&' CURl oJtinibus jnduUriii dTemeque en irn '(eroper duces pugnant i m .. mo f~PCDumcro perin,~~C'ias~au~ c~[u aliq~~ polit.is artnis,cumall1icisau~bo .. fhbJJS:~0lIlQCJUuntu~v~'mchgen~J~ .aut rel~c~end~$ reb~usfal!j)~grefie) vel fub. ruG icum.ali~utd~~'lru:ptumloq~ ~,I ~prude~~s ~~nfulb ell: EOIm uero ne in id Allabam lU ;n~tDl'!t,(omJtas,aff"a~lh~uCJpr~ila~~t:m. ~ua prlm.llsomniu A p hri canus maim, in-.clc AuguH·~s;V elpafian us,wult·KJ a!ucxno6rts,p om pili us rex Romanus,.&<Fabius£~lairuu.lJ$,& Cat;oDcsdu9clarlfUDt.Adde his lVlardi An tonium,long'~prudd1ti:{funtitn:~um)i~quam,q~i Phyucum .rqaluit,quam CaIareum cognomeruEx(uibDigtnJ~;~yr.1: amh~, P anus. Haon.ibal , sc Ponticus Mithrydates.Et hZQqWd¢l'rud·d:l~.vtrtus ttl; tres .partetdi~ributa efhm,emo~ ria enim,tntelligcmia,ac prooident-,a.affcr.t;i.quf tresoculoslO roeide quoqJ te.
Po'ra- r- mira rerum difi.an._tium c .... onncxionedefi.-guDI:.·· .. :me. moria)quzrerum gefia-.
' r_... c .
rum locorum.temponi ac penonaruft!,memmlt,qulS pra:ter ca:teros tuerir infi
gnis 'ha ud facile dixerim, permul tis gloria eius adepns .Di uo I ulio C.E(ari,:h~c
ImprImIs
LIB.
'v···.· .. r
, ,
'.
imprimis ab hoRibus datuCcio, ve memoria polleree eximia.de quoinquitCic~rQ,'l' nihil ~olererprzt~r iniurias o~liuir.cj,~uippe 'lui bni~s rei quo<J'benc6 .. Clo,8l1egere bmul8l [crlbere,&aud_tre,61 ep tllol as ex tempore tatarum rerum
d_nohus H~rariis 8l. pluribus, '_'"C 9P~lUS, vtaliushiGoricus quide Blorator ioG.' g~i~ inqU1t,qua~ern~s,vel vb! .mlahudageret,fe.ptenas d~~are ~olir'us fit~Miri .. ~ fica ,pfe8:ores,ta facile. ~ngulu adeffe"tam fi~eltter omniu re~IDi[ci.Nec fuOl ncHc~ us h u ius qu~t]~.e~e.t fin~.larem·ctJablo Max.laude con tigifie: in ter mul !~ ?im~u~,qu'z Vl~~ illlU~ gtorla~ex.toUunt;hocno invJt~mis po{uerilll,quOd' log .. ····.·.,cn.'tl qU3 .• dam.· fU .. lcnetIUavetuHa .. tIS, ,d. eq. uo efi apu .. , d,Clc1er.onle, Iq.l.uod om .... ~" ...
, '. '. a ". r I \ r. d . '. - . . b 11' • '. .n,ta
~~~~~el~lcalo~m)le .. eua~ exter~a .. e •..• ~me~otlaco~f!le8:eba.tur:itaqlle
mnumc mlr?r,q~od bello PUniCO fecu~do dlaa enrs confiha'J cum In populo' 0' tum mrerpnmores patr~m.pro orac~lts habeh:an:tur .• ': ereenim mihi Vidto;; didurus,qui multa (upertOrl! temporu memor~a. renuenr, forequodam modo: futurorum varem.Sed quam duplex fit memorla"altera rerum, verboru alrera .. p'rimam,qualemin Fablo~od.~retu~i,t~lein L.Lu~QUo,ampliffimo Bl impe~' ratore 8l pbilofopho ~dmlrabdl~er vlgu_dfe cO;'Dperlo.~Alc:era atque fecundam habuiffe videturScipto.Exommbus emrn geclbus ac fzcuHs nullum in hac re
facile fibi prztU~erilll,(j modo ~eru~dl ,~od tr~d~~t) ipf~metia populo Ro •.. nomina r1cddldtffe :quzres qUldemrenelncr~dl~llts.ea-!ni6 ei perrouln.clan
au tares, iii terquosPlinius ~e,cun~us ~n. natur~l~ hdlona, Id t'rop~o teftj~aio' conHrma(fent . Fuie & Adrianus lOgetlS &: mtrdiczmemorlz,qulppe qui 8t.li-·
.bros Ratiin leCloS 8l. ·ignoros plurimis memoriter redde~tt,vnoque te1!lpore co~ fabularenir [chberet,di8aret,.audiret.Ah occafa ad. onenrem verfo, Themillo
des' Graiz genris primus'occurri~)~ui inter ~rauiffi_l~1aS. occupati9nes,publicas
.&priuac,as,cundorum ·~uorum. ClUIU~ noml.n~, A ~hents ~atus,tn~moria ten.e• 'bat,Uupendum pro.feClo n~gotlU~,ndiL.SclplonlS ~ent~operfe~llfet .Cyaeas quoqQe Pyrrhi re.g1s nuncl~s,clarlffima!?excel1entlz hwusgl~rJam(onfecu. tus efl:legatus . enim [cnat?l Ro.poRero ~ mgrcJfus ell vr~.m dle,nouu~ homo 8l a:b ea patria alienus,vDluerfu~ proprus Ienatum ~omlnlbus falutault.SUht
qui equellrem ordinem, C?nt~Ul vrbanam omnen~~ltcum~uf~fll [enat?i plebe a:diiclant.Przclarum fan,efacmus, operofum ac d111gens,etla,mfiob altudRo~
'!1iamnon vellitfet .Cyrus porro,Perfar~ rex,ecfin:a3ximls exercitibus prreeffct, omnium ramen militum nomina memmerae • Mlchrydaresdenique,.vtautori N oB:ibm articarum A. GeUio,quinque 8{ vigin ti:vt Plinio,duarum BlvJgillti:
vt ,v~~o Nepoti elUS,~ li~ro ~ui de',?ris i~l~~ribus .infcribi~ur, ~uin~naginta gelltlO qua: fub imperloems hngu~ru not~tla .habutfreperhlbetu.~, 8l. lura cuilibetpatriokrmon,e reddiditfe,& In concionibus fingularu~, nanonum inter, .
prete~ haudqlJa9~am illi .fuiff"e.:q~z r~s ~ iUG mili~ibus)8lb.u~cpopulisfuic ~ccepttffimum.fectt.lntelhgentu 1~ rerum przfent~um cogmnone fita eO: hac
'1~ifueritpred.ltus Imre~ator,n6 ahe~a fed !era Bl.lmm~rtalimjhi laude'probandus VldebItur? cu~'cofentaneuom ll~ud.e~lt ,uod. ACClUS Vlytrem ,pbansi4 Phi~oaeta fuO,8l1~ emsi TragCE~lE prmclp101~~ll1t,Indyteparuapreditepa'" tria,nomine celebri claroque potes peClore,achlulS claffibus autor,grauis Dar.
,"', " danis
D- .•...••.. 0.··:, BE' R T.l··V ,A.:.'·. L·'.·- T··,' V u. ~' I','
A, _ ' ... - . - '. ~~ t- .'
70
"anis gcntibus "l~or, Laertia~c:noui~me pa~re ~!I'.orat) ve~um omnes Iaudes
tii1sviti nonLaert~S,ne~qulfquam alius fiblVC~dlf~t,fed Vl~tus CIUS dUClSJO
cia:nec ahud ineodern VlriTe~onet H~mc~s" qUI {el1?pcr ei comitem vol uie cite prlldential11.qua~~p~~lCO m~rc.'~lncr~a appell~~lt~quo~ea c~mj!e Y.ly.
~, _ 'L..,._.,A .. _ ...• r. rcnda q,uz.,q .... :u. e ... '.'. .u .. ,_.h .... l ... 1t .. ,.a .. I.d., u. e ... rf ... ~ .. '~.'J.'. o.m ... ' .0. lb ... , u ... s ... P .. ,t.z ... f. D ... It. ' ..... E.9, ._ .. a. nace ad lutrlC'eCy ... r, ...
IlC,S, DU. . - .. • ffi n rh bd -.Q I S· l' ._.""p' )
do, .• l.anttutn in~rout, verum egrc rus CU,~ •.• ary , ..•••• 1'11 Q. , .cy .lamprzternaui-.
i~Paec ret~uJnec.erep(us ~,adLotopb~~s;pf~~u$~ll!nec remanftt~Sircnii
~~£~~ audilt,81 c:l~Ces nO~l' ~ul~,qui: Ii c~{oCllS,d~lmlt~S? ftultus~upiduf ..
, . biDlifet,~ub donl1n~ meretrlCc ~udr~t t,~rplS,8[ excors, V lxdfet canis immu.
1,,~&a1l1i<;a luto fus~ vt.Fl~c(uS tnqul.t.~tC Homen i~ cundis imitator;Ma~ v~rlJm iD6g~em arml~8l plctateder~rlbes, .~. que~dlgnum cenf uit, vt patrcm £#rct.Romanorum,~nre~te g~rendlS C)~~lhus CI }~ch.atcm Iociauir, vt circii~o d~ci fie negoclapr?cedat,vt nullis Infidiar~ dolts .pr~ediatur, 8£quaG
inui6bilts, gerendorum vla.o,on yulgata,~d 6~em lDttDtlOn,.s accedar.Elegan-
te~ cq\lide"uunlnec res m~bta~ls~ nee plet~tls opus fine. fo~hcit~diDe 8lprudc tia.cxerccrl quean.t, ,~an~ fu~(h~1Dg~ere virum cft Dobls:eO: emm quodda ho .. lllioPJP genusperClpl~ndls htensquam ap~um,qu~s pra:celleti ingenio, &vfi-
tatiori nomine ingento[oS appellam?s, quaqua~. in adibus humanis hebetic .. res. fint UQDnunqu-, ~CJltl$ ~culll~ne:9uum a111 econtra ad res gercndas acu .. u4iJPi,perapti~ibtet;ll'Um ,Jnhabtles habeantur.quos vel fagaces,vt:l cautos
vel {olenes; vel afiutOS nonahenu~elt ap\?eUare,qutbus<, magna pars coueni;
corum~ quz ~tz'.ovocabulo ~~atag~matlcon·~rpcllant, !~i in r~ bellica pro ncgOQl q\l~ttate~:rfens .r~~ltQ, ~~p1tur confihu?ad etfe~u". ~duc1tur. ~04 «{u.ia negotlQ per~Cl~ur ,~lXltquldam ~o~anE IlD~UE d~fertdlimus autortn~ su tamen ad c;aued~m d~lus,a~Jt aO:uua d~ran~ .. Et ~rI[pus,compertum eire
iP.bell~.pl~.rimum lnge~llum po~e.I~ ha~ltaCJtngenu&i~~en.igent~e parte,fi .cae Glludscare v~lucrlmus, nee nolmcttpfos amor~ no~ndeclpere,lamvide ..
bilJllll manife6e tempora Do~ra ba~dquaqu~m antJqU1s refpondcre,nifi forte pyrrho,& Hi~ibali,~ut F;btoMaXlmo,aut i'Aarcello,aut I~lio CZ~.lri,fzcu1a·
no{\ra pa[esa\~~UQt,autcopar~ndosq~eanta1f:rre. ~u ,~ute quu~ ~n.lo~gum
ee .. :mp' ...• U,5 .. c:!onfi._lll.l e ' .'~ _ .. e a .. u .. ,5 _. e... x t I. e. n .. d .. ' .. l ru ,. r.,.v. b ' ' .. 10. c.u n 1 .f .. lh.'._-.l ve. nd.·. _I .. c, a .. t_ p _ r 0. _ U' I .. 'd .. ,e-., .t.la·.~.,. q u.l"- .. te.-r.
11. " r..... r.' . c
tia prqdtDti~ pa~s e!l,pef quamn~ tamprp~ntta, q~am ex ~r~lcn~iii &: prz.·
tcritQrum coUat1one futura nofc;utur • Sequiturfortttudo, vm fOftls maxime,
propria . Sed hfc quoque ~uplex eft,alt~ra a~imi,de qq~~ermo no~is po~eft habedcodus, altcra ~.orporls: f\l~hac m~hro[~,robur, aglh~~s,8l qumque mte
gritas fen{uu.c;olhglt~r.:ne'Jenlm du~mual!~u.s, quanq~a.ldem d~us obe:
. uDC\is munenbusbelhcl$ aptuS .habebl~ur:vtlhul~e coufiliojnon pugna::doml
verbis aptius at fdic~us,quam 10 caRns decertabtt. Qu~ res A phricani mag .. ni filiu virtute animi patri z'luale,doC_lri~a vero et_ia altiorem,in~a~ilembel .. 10 fecit.Contra ncq~epr~uabd~s,fi nlmta~O~p~r~s. ~ole grauabltur,~epent~ poterit variisin lOc;lS,vbtreseXl~ct,cohortadls m~~tlbust p~~p~lladu"pcncpiis addfe,nequerurfU ca:c~s,vel ~urdus,~el ~ofr~u"velfuo~u ftatum~r.cu~.
fpice.tc,exd![onl$ vocibut .clamoreque mllitu qUld 111 re,quldue futuro, iudi-
~ ~ Q~
.. ~ .. I : -t ~I
LIB.
'1
care que.at.Hui~$ propr~um eLfe aiiit,excrcitus ~ucere,alienavaaare,defere vr_' hes,opplda excindere, hberospopuios aut rrucidare.aur {ubiicereferuituti:ex quo p~ura h~mi!1~I1l. .mil~a afBix~rir,fpoIiaueri t)~ubRulerit,cruore capos inun ~au~r1t,Bu~lDa<J' mfecerlt,Bl ~alO.raq~z<J fuern aggreffa,eo ttl3gis nomen il Iius ~nuflran._I~b~c przp~llen~ISVlttUt1~part~,apu~. e~cernos: claru nome habe~Pyr~hus,Han.lbaI,~ M~6n,I{fa.ElC hl~ veroh~mmlbus,q~l ,pdi~iofa vjri~ oftentatlon~ glonantur,Polydaa;nas 8l Milo, o~nlu~ cereannnu .VJCforcs,pal .. mam fec,om a.·.', , ,u._'. fcruJ3t:horu~ emm .. alreraare olymplcum cereame, .. ·-:-.- ..... cur .... 'I, fi'Ji'll .' ,
- ·'b \ · - ~b 4 . b ....'" '. l[e-
r~ currentes,,& mam ·us,contra nltetl· · us IUl11entis,onixis rc:tinere (olituleU.
alcerindypeo vndo perftare,~ec; Iolum depelli ab .eo vlJa vi poffe, vcrumnOti feclts,ac~atuaquzd~m plu~b.o a~x2,r~fi~cre.T rttanum.quendam etii legi .. mus, quiludo SamnttumgladIatorlO, leui tactu ad uerfa nos omncs'viciteiu$
quo'lJ filium Cn.Pompeii militem.tam parui feciffeboHem prouocantev't in .. ermi eu dexrra fuperaret,81 digito vno c~rrept6 in Imperatoris fui caft:a (rif. ferret. Firmum Saturnium robufium enam adeo fuiffef~runt, vr Tritanum
huius parentem,cuius _Elius in rrodigi?fa fortitudlOeme~inir, vi~ibus fupera rennam Bl incudem fuperpofita pedori.confianrer pertuht,quum lpfe recliuis ac refupinus,8l curuarus in manus,&' terga,pedererpo_tius,quamiaceret.Ex re gibus vero noftris~ ducibus infig~es ~h~b~?tur !uLHo~ili~s, Romanus rex, nee no vrer'J Aphrlcanus,&' Marlus~ar1Uf9 tyrannus,I~hu$:,?~far,& Papy
rius curfor deni", ac lVlaxim~~,quoru ~tcr nadus e~ pedu pe~~I~1tate cogno~ men.alter ex virlbus,quum al11 Crotonl~tcm eunl, Mll~~em,al~l fI~rculem, An teu alii vocarear.Nunc fuperefi,vt derehquafortltudtnls (pecIc dtfferamus,cu
- . .' '.' . '. ..' .. r·'l ", ' .. d······ I·' '" '. 'Q I '.' fi" ' 111 . ribil '.' I
ms munera hEcmaxime.funt,mortls tcuicer . o, ons q1, Of.. aperaru ternbilium ..
que rerum contemptio.Et quanquarn ha~c m~lti ducum p~opriam militareq, virrutern opinentur, 'luum fit omniu~, t~ b~!lo tamen. clarlor inter mortes ~ vulneraemicat.Huius virruris ante alios inuietum habiracuhi Romafuit,pro .. ximfi Lacedsemon 8l Carrhago.Hic ex: noftris prim us occurrie Romana; fapi.;
entia: princepsCatotczteris,multorum eruditorum fententia,ma~ime pr£cel .. lens,Cleatem,Chryfippii,Zenonem,Empedocle.fecutus credo.qui omnes,alia Iicet perfuafione,fp6te fua lEtocapu t ob~ii o~tulere:tametfi nullam in Catone fuiLk venim omnem poeius ceffiife forrltudlOern.afferat alil,preclaro ingenio 8l.pr~Ranti dodrina viri:& quu propriu virmrishuius par tis fit, a fe 8l. a redo rationis tramite nO. difcedcre,nec in rebus afperis perturbari,ac deiici;fed perfifiere,Fortitudinem a fferentes non vmbrarile ea cffe,quz contra natura,mon ..
11·~ ~. d"" di 11 I.. .",
nn VIce nititur, vlrraque mo u erus egre urur.aut u:upore anUUJ,aut .tmman] ...
rate.aut in~ania,qualem fui~e ~ccepi~~s ferum ~uendai~ludo.C~fa~is gladi atorem,q~~, quum vul~era el.us a .medlcis ~xecabatur ,e~ hut habuu ons, vt [upe rantelznria dolores,.rldenuse~la~fp~clempr~huern,fed cam vera s: proba, quam Socrates sc malO res noRrl Icienriam eife dixerunr tolerandarum reru,al non rolerandarii.perquod apparet eife q~zdant intolerabilia, a quihu$ forte! viri aut obeundis abhorrent,aut{uRinedls. In hacetia ex nofrris,luliusCztar, a nobis fzpe didus dicendus'J nobis occurrit,occurriit A phricani duo, ~au1i
to,tld'cm
ROB E R.:T I V A LTV R I I
~ t
t()ti-dem,ry1acedo~ i cus &.C~nnenfis, Clau.diusl\lbreellus~Claudius ~ ero, T ib ~ Graechus,c.Ma~us, .. J?ru~us ~.Gc~~ant~uSR,Czfare~, T reus &T rat anus prin~iPCs.Exvetuiliu~nl1sautse,pr~mud's ~,te~tlus'b" ,omanl1rcbges,nec non ex equeflri OrdineOratiu~ co~l~s) 1..ICCIU5 ,;entat~s~trlUnu~ pe'e.ius,M Serg~us ,innu-
merabiles(p al~,~ bogul~squo~qJ ,p[equll,lbeat,quupl~r~s vnagens'lo quocii~ _> ;enereexJ~10S mlerie , quamczterztetJ:'%' 'Externl vero Lacedzmonius
r:~~ idas, A th~nie~s ~ yleta,des", (upra'P. no~jnati, Thert.'iRocles atcj Epami-
'Diidas;8l' ex ant1qul0vr~bu~\,.LlberA,HcrCDleH$, T.h~bfeul. s, Ach~C$,Hea:or, Tydeus, Diornede~ Aiax,8l'ltgLtanUs eneaS:.lOnla qu~gcnitorCJ'Amilcar 8c
6erm~nu: Hafd ,ru~al ,~l~xade~Mace~o)~h.ui?$ ~eitor p hilippu$,81 aU~llc~~Qs.Ale"ader Eplre~hs)& P~r~hus~t1~m iple Eptrotaru~rex,de quo Cupra dixjmu$~Hebr~orum.lnfuper,8l1mp~lm,sDaUld)Io[ue,detnde 8lludas.Porro
nee me faUit,eam lic~t virtutem Antloteles lpfe pr£tulerit ,:quibufdam videri
po[e.ethicum me vlrtut~m~er~urb~rreord~ne~, non Iolum prudentiam his all n umeran~o, v~~umet1am forutudlOemlU~hclz p.rzfetendo militate, qu u m ffpenut1lcro mlhCla longe pr~fulgen~ ,P~rfeCla.q~~ Vlrtus.~d altum maxime ee. featbr:qu~d ?on ~bre,fe?d~ U1dullrlaquo~fJctu eife [elt~. ~n enim vin propria inaxl~efor~tudo,{olaln,tcr cztcrasmafcula,plena fptr1tus,plena vigoris 8( animi:hoRoranffim·am veroeamelI"e omnium virtutum, ArlO:otelis fen retia «;~,cO~tct'DoDtqtU2'opti~a~6t,veru,m propterea,quz 10 ea runt optima & vti lia.: ql1as ~breslmperatoru hmnlac~ra defu~ao~um,militari fere habitu infi~
gniri,obehfcos,eol umnas 8l pyr.am~es ar~us'J triumphales erigi,8l poReritati coufecrati vide~u$~q'uafi trzcellenn.{flmufit)ll~ eo gencre laudisac virtutis po
ti[im~m c\ar~llf~.~tquaqua~ forutud~h°tn1D~m c~tus maxim~protegat, n ,0 •. ·n'" mtnUS 8l.1U{\tua. vna o ... _m. mum dom.ma Bl reg'.lna vmutum , .. enam d ucur
, - .. - d- . I h ,- . ' . , .. . . . .., .. um
propria cenfe~ p~tefi, ~uo,{o 'a." ominu.c~uentus regit,qu?d f~dera locietatls.humanz.cottnec,quod feruare nonarmcrs modo,fed hoihbus fidem monet Qe.~m'Jnihil ~raudevtilius,nec do~o~ff,catius.in his.qua in bellis ,pfpere at:
que ex fententla ~e~a .runt,~ u~ plurim aa~ maxlm~eife .comperies,8l quorum gratia aut repud~ada l~~er1a {u.nt,au~ vna cu~ [ms. arribus obeu~~a,funt qui hac XenophontlS [enretta fr~tl)tn eo Iibro, qUl Equltum. )?~Efeaus mfcribitur, licere 6bi exiftiment hoRem nedum, beUofall~r~,fcd a diis 1.mmortalibus ipfis, vt po{fe cotingat, precandum,om n~q~e Gudlo frau~e vel VIrtute inn itend urn, iuxta illud Corebi ap~d Ma[on~m t1_11U~ turbulenuffima noCie T roiang capti
uitatis poil Androget mort~m. mqUl.eotlS, .
. Mutemus clypeos,Danaum~ mfignt3 nobts, . '
Aptemus~dolus ,an vi~t~s,quis~n hoGerequirat? ,',' ",.." '
Sint licee qui detefi:andu Idomnuemporeput~nt,mutat1onem tUaclypeorum;
8l re\iqua, non graui[im~ po~t~,redad.olefcet1s .ore.dia~m ~enfer~ debere aife .. retes\quodm~lunl& ~nttqu~~, noRrlt.empor~s ell,fen l~la 19~aula .~ndncum, feu m ilitutn Infolentta, auar~ tlfquerablcs, vtratp fe~~entlamll~tanttu ~uc~m<» ~nimis extirpada efr,vt holhbus Ieruerur fides,a~llClS huma~ttas, vtn[tp mRi.
tia:vt 8l illis no, ni~ [cruato decore,noceas,& his nullo penltus noceas modo.
Nam
DE "R E MI LI I T A R.I·
LIB. V."
Nam quid turpiu$;a~t quid vf'1ui fcel~ratius , qua~ nocumento his dre quo:" rUl1_1tut~lzac pr.~fidt~eu?catus fis,qu.am e~cu~ode ~aptc:»r~rn!ex cane lupum nerlrHulUS glorIa! prima In parte clardIiml habeturF~brlC(JUs &. Camillus &:
Regulus,quorum primi d~o quiipo1fent dolo vincere)n.oluerii~:tertius ne ~u't d~mllofus~tret ~a~riE,aut infidus hoHibus,cru~diffitne mori e~egit,in:e.rlJ· ho lhbu! przR:ltE6dcl f~ruator~s,haud p~zter~undusefi Caffius :JQ altera autem hi fun.t'luibus modicum ~Ult a fuoru lDi.urlis abUinere,ni6 vlrro pro cis moreren~ul·.Exbis RomECurlu~ B£ duo Decu,Athenis ~utetn Codrus,Ca.rrh'agini Philenes frat~es fe~c an~e altos offi:ru~t, q~orum pnmus vr rerrore publicG [Co.. da~t,~cu~dl vtvICtorl.am labent'em93clcm fir~arent,tertlus patriam inllati excidio ertperet , q uarn vr 6nes p at~los prorogaret ,ad motte volun taria fun c > d'feCli, vtq, ciuibus fU~$ b~nc effec,ipfi eIre ~oluerut .In vtra<J vero l\1agn us P6~ peius erG ad hunc vnu ~lccro oRl;~e~belhcas la~des>8lquaXGllque de his qui ... bus eget duces vt Iummi fi~t aut diximus ~ut dl.d:url Iumus cumulatiffimc co patat :. iure id qu idem. m.ertt.b,u~ ted fi CUI Dla~lm~ f uti t~i bui rur, vert 1\1 aglli Pompeii}aus ell bellica .1uRicla ~lmul4J &. cog~lta In~erv~a:Qriu 8{ triumphos c6cinentla,qurad eam de qua hie aggredtar dicere vu·rutereferenda en, 6'vnJl . quod mic ad iullitia fpectacadiecero, cHC beneficenda Ole Iiber.thtatepulcher .. rirnas ducum sc Irnperaroni :ve.R:cs, qu.ibus i?decoraplurima tegi pofib.nt:hac
Iul.C£far pr~it cundos glorla,n~'Jen~m .~ul(quam~~ Senecz.~·et~a t~ne~,li~e .. ralius vitton3 vfusclt) ex qua nilul ndt dlfpenfaodt pO~cna![efibl vmdlcaulc.
Apud exteros Alexa?,~er primum .1ocuJtlt~net, vr C?rEcl ~v.olunt ,ne.<J i10nr~ ob
R .. ·.· ".3 I1 .. : 't.-.: :: 'q _.· .. _.uan.,lq.-., u.-_,.a.'-,.Jn ' p h., ll.,J p. -p.,.u.s.pa.ter In . Alexadro q~I.~.ars.lCIOn.e.,.~. e .. n r l~.:JO ·.I.,.e .. 'j .. l t.l'a.- m.~:.,- '
Macedonii fed-abatur , profufionem illam pecuniaru hIS verbu m~ecutus eft,
~d re, malum, rarionis"inqui.r, in ifl~ {pent induxir, vr .. cos tihi6d~les putes quos pecuniacorruri~sra~tu Ideo agl.svt Mac~d~ne.sno reregem Iuum ~ f~d miniRrum8l p'rzb~tore pu:t~d'luod q~lde~ ~e~l (o~dldum~Iren,?n a~~lglS, 8l corrupeelamquam largirfonem pouu.s dlCl:ti~ enm~ deteno~ qUla~CJPn:)~t ..
que ad idem femper cxpe~an~ur.n paratlor.~d a~te ~n ~u~t~us,~uam quod facias libenrer , curare vt id diunus faetre non pollis ( largltlOlles immodera ..
ras rapinz fequuntur,quum eni~dand~ egere ceeperis.bonis a~ienis manus co geris interre : itaque quu~ henlUolent.1Z compa~andz caufa lis pro?igu~, non ranra nadia alfequerl$ eorum quibus dederis ,quallta eorum odia qUI; h~sexem,eris: quamobrem = ita claudenda eft resfamilians, vr eam b.c'Jig. mras aperirenon poffic,nec Ita reieranda vt omnibus p~tea~ ,_fed vtrll1l1ue modus adhibeatur,,isqr referarur ad facult~tes.Qe.~rta nunc rnihi filFcrdl [Vlo delha qu~m _Tcmperaotia vocanr, cui adiacer ipf.l qu~m paulo ante diceballl Cotip~ntla,6ne~ua nondicam d~x,fed ~ec qu~de~ VIr bon 11 s vfq fuit. ~ ra vero nue. d~ Ducl~us fermoefl,q.U1d orano p~rtfa ltterarum~ co.gnilio , quid. nlagnanlm1tas,q~ldueomnes al~zImper~tortEartes profucrUlt,h auarirz.f Iibidinis aur gulE l~~erio~'Ux VlanS, abiedo freno quo exercini regar,fe filaf que legiones pra:clptter,8l in pefiem trahat.quo f~pe multi eil omnibus copiis perieret' HEcigitur fingularis,& propria. vinus en Pompeii, in _qua 6 imitari eu
G collega
~I
ROBERTI VALTVRII
col'eg~ eius Cratru, ~oluitret, nUh.qui i.~re~~mfi~io) .Bleil. tanta_ ~uina jtnpt .. "icecidl{fet.probath.an~R~manl ~UC1S c~unent1al11 at~ modefuamt~plutl1 Hicro{()lymi:.o~ulentl{flmut1l)feda?h~cl~taa.umti~ce,ab.alter~fpohat~m: probant ~ ~t~a O1ult~,quorum~a~s In vcrb~s Clce~~ls~ppa:et~~uE mox l~f~,
ra.Ac«dlt hts manfuetudo qUEda,&:fuaul~a~,faclhtas~ ammr.m qua Aphri
. . ..... s 8l lulius Cefar excellunt,hac ad.conctllando$ ammos hominii nih ,I effi
<IOU. . 6'·' 1"'-' d f" "1'·' '.. " ,~
....•.... dus.Eli huic con DIS zqua~tas que am, ami tarltaSqJ ell exercitu .. qu;r res
ca.,xirochntlites ducu am.·i.tiffimosdfc .. ··.·cit,in qua notus ValeriusCoru~s 8l. r..1a
Dla, ,.... . . ' .... ' H-'''· ··'b··~·l" a'h·<· '. ·all,J '.' ..... '. b· ..... ., ... '."
riti,.a nol1:ris,'CX ~xternlS .... aDI .~':~ •. Z qUI .e ~rtes ' ~nt~olet1a 8( amore, fi-
cut obieclE, ieuerltaS atquelmper~lo~taS exetcitum ac fubleClos metu frenant •
. His art ibo s. Mar.Cur~us)& ~~ln.ClnatUs,8l ~~pyrius cutfor,& Fahius l\!1ax~ nouffitni,fed ~ ullus .In ea re ~unto,~rutoManl~oqJp~r "F orquato,tJuorum primli pubhcz l~~rta(~s a~or Impubt ~ vtpropnos ~hosa Ie depullz tyranni di £aueotes,f«m liter Vlrg1s czf~s,{eC~~l rercu1fos,ad mortem ageret : fecund um vero cafrrefis difciplineH:udlum coegl'.t, vt ptEdara indole adolefcentem filii!
quod iniu{fu. eius in.h?~~m rugnaifer., quanqu~mv~icum& v~aore necare~ Additur b ut~ feu~fllhml fa~l c~m~s,~o~hUl11'US T ~hu:tus,c~lus ego ne prEtermifiifepot~Us,'l vr a{f~:ulife re tan~a~ulear,t_D~ntl~nefec~t1m : apudquofdat:D el1imfcrlptO~um. c~rta'~' a~ud alios fa.ell ems 1D ambJguo fama e11:. His
eamm ulns &~~~l~nt~~ lungltu,~ ea~ ~e 111~1 tlp~ex)h;rc dol~)r~ s c?rporis.a:q~a~
htm'lt,er p .. _ .. erfert,llla quafiquod._ ..... d ... am vUlD. sus annum a.t(b' anmu .... cotum neli. .. : f' '1 .. cr
-J '. . '~b:-""" 8l' - . '.' .'.\. . . ·'b . "P , ... .. J as .ert
v ' 'erb.oru m .. ", ". v·.·.··tf.· ·a.'_q.··.· ·u.le.·' .u.ul.c.· ..l .. '. ,u.'._.'. s .. ·.' m '_ .. l, .. '., l.,t.,.a ··rl: .. , .. ' .. u '.'$ .: c.·· .. 'Ul'I. S.- 3. c.'c.·.·.o· .. ·m.'-.'m.,.odata · .. • ' rirr .: .' --" .. · d.·.'·.· ~'
_ , _. d' .,.. ~l' " r:: . . · prIma q Ul· . e
fortirudinem,fecun. : ~ vero ClUI.IUte r~1plclt .,at.qJ~odenia ipfam de qua fer-
mo e£hinpr~ma MUtlUS,~ Marlus)81PO~.pelusc~arl habe~ur,& Attilius qui-
dam .~z[arlSml1esrv!a~111~ fpect~~us., &.M.S~rg1~s cum. el~dem. ~uibu~ [upra comltlbus~ex externlS vero Cyneglrus Athenienfis grzcls hilioriis celebratus In ahera vero Ro • imperat~res .,lulius 8l A ugufius ex noltrisscx externis Phi: lippus 8£. Anugonus rvtacedonu =s=. 8l PyliHratusAthenien6s tyranus:deni'J noRros at<Jexte~nos Magnus ~ne~omp.eius o~ne.s fupera~ aut fquat,quo
admoneor vt ex oratlone qmt de etus lmperIO habira eft, ac de imperatorf Ieu
ducii continentia,deque hi~ qu.~t~or,'lUt in duce requirimus.M, T · Ciceronis verba pauloantepromitfa {ubllClam,l}u~ clementi{fimeat~ inuithffime prin
cepsv~l veut vel voluptati maxime rib! fore,co6do.Neqr cnim lUe,inquitfoli;; rut ~irtutes Imperatoriz qU% vulg~ exi.fhmatur?13bor in negotiis,fortitudo i~ periculis,indutlria i~ag~ndo?cele~1tas ~n ~onficte~do?confi1iu in proui.dendo.
Et poll h ;tc)N~n enl.~,l,nqult,bellandlvu:t~~ f~lunl1~ fumm~~cperfe30 irn peratore qU3:r~d~ eft, tedm~ltz f~nt ~rre.s exirruz ~utUSadmmlllrfcomi~eft). virtutis,ac prlmum quanta ll~nocent1a dre debentlmpe~atores,quanta demde omn.ibus in rebus tempe~antla,q~anta fide,quanta faCl~l~ate,. quanto ingenio)
quanta humanitate~nec longepofi,Propter hanc auarl~t_a(11)l~quitlimperat~. rum,quantas calamltates, quocunqu~vent~mfit noRn exerctt~s fer.a~t , qUlS ignotaditinera qua: per ho[ceannos1n Itaha,pcr~&ros ~ts; ~pplda cl~l~.m Ro
roanorum nollri imperatores fecerunt recordamml,quu facilius Ilatuitis quid apud
D,E ,REMILIT ARI
,LIB. V.
~pud ~~teras natioaes fieri c:ci{Hm~tis ,vtrum pluresarbitr:unini per hofce annos rnilirum nollrorum armis . hofhum vrbes, an hyherni$ fociotlUn- tiuitates
jT d· ···1······ ~ N-" '. '~"" .. " ". a. .., _" ' ."" -
cue ..• ~eetas •. • .••. eque enl~ ~t~lIeXerC1tu. ~, cotl~ere ~m peraror, qui feipfum non
con tmet,neque Ieuerus In ludlcando,qu11O. fe alios {cueros eife judices Don vult.
~bus dicbs,ad P?m~ii lau~es verru~, Et miramur,inqiJit)buoc homine taotum excellere czeerrs.cuius legiones fie In Afiam peruenerint, vt non modo manus ranri exercitus , fed De v~i~igium 'luidem cuiquam paCGtohocuifie dicatur. lam veroquemadmodull1mdl~es~y~~entt'1uot~d~e l~mo a,literz perferun-
t.·.·ur.·-, no .. :n. m.,· ·, ,.0. '- d o I.v .. -,t.:.li u .. m.": .. P .. ' t .. um.I.'._.ii.'. £ ·.,a c.·-.l .. ar .. I n .. ,.::....'.' m ,iI.l ee m " n .. I.,·.,e .. - m .. · 1. n .. -.l. V.~.·.1. S'3.· ffe.··. ·>r.· .• tur.· .. 'Cd ne i"""' c 'Up 1·~ ' .
, ~ ~ -'.. .. -,l,t ... ;1;1 . ""', ,rn-
ti cuiquam permlttltur : hyemis ~ntm, non auarltiz profugiubl maiores noHri
i~ fociorum atq~eamicorum ted1Se~evolueru~r.Ag~ver6)cEteris in rebus quaIts fit temperantla confiderat~ , vnde d~am.tanta celeriearem , & tam ilJcredibi~
lem curlum innenrum puta~lSrNon e~l~ l11~m eximia vis remigum, aut ars inaudita quzdam gubernandt, aut venn altq~l.tam celerirer in vlnmas terras pertulerunr, fed cum res quz c:ftcrosremorarlfolent,non retardarunt: non auari-
tiaabinlhruto cu.' •• 'rfi. u.: ad przdam al_iquam d.'euocaUlt, non libido ad vol up::. rarem .... ··
. d d I···· 'b -I . 'b' ~ d :)
non amceniras ad deledationcm.non no untas vr ··IS a, cognttionem ) non deni-
quclaboripfe ad quietem: ]?o!hemo ligna ta~ulasca:rera<J_ ornamenta Grzco~ rum oppidorum,q~ z eaten tol1en~a e1fe arhlt~an~ur,ea. fi~llUenevit.i~nda _quidem exiiiimauir : ttaque omnes quidem nunc In hIS locis Cn .1lompeiiJ:n1 liolt
aliquem non exhacv:be mi~um) feddecc£~olap[u .. mintuen~u:.~unc d~l~~ique incipiunt credere, fU1«:e _~omlOes ~omano~hac qu~dam ~bRmet1a, quod~a nationibus exteris incredibile ac faHo memorlz.prod~tum videbarue : nunc Impe~
rii noflri fplendor illis gentibus lucer _' nunc .1ntelltgunt non fine caura maiores
fuos tum cum omni. ~ac tem_per~ntla1l1a1?larat?~ habebam us ,~ fer~i repof~lo Ro.quam impera_re aliis ~a!~l~e:l~m\7ero.lta facdesa~ltus.a~ eu.prlUat~ru~ Ita liber;e q~erimonla:d~ allO~U Imur~lseae dl~Unt~:, vtls~Ul dl~n!ta~e~pr.tnclp~s excellir.facilirare par infimis elIe videatur.Ia quatu confillO,quatu dIced! graur-
~ tate & copia valear.in quo jp~o~nefiquEdam ~ig~itas i~p~rato:ia,vos ~irite~ hoc iplo in loco [zpe eog~ufcJt~s:~dem ver_o eius In~er ~oel(~squatat11 e~G{h~art putatls,quam ~?~es ~~01um get1Um fandlffi~a~ lUdlCat1~t( humanttat~ lam tanta eft, vt difflerle duS:u fit, vrrum hoaesmagl~. Vlttutem etus pugnantes tun uerinr.an manfuetudinem vieti dilexerinr.Hgc CIcero ,cuiusex officina tata im~ pera:orum & ducum monumen ta pofui~ v~lim,quia neCcio an vfquam alibi de hon~s 8l. przclaris eoriimorib~s Iucule~ttus 8{ vberius fcrilltum fit. S_u~erefl: au. a.orltas,qu~ ex predicHs ~ax~me ~afcl~ur~auget~r aurem fa.?Ia nomlhlS)~X opi mone hommu,ex ducu virturibus 8l ,peper-nate c~cepta:quo In genere IuhusCE. A phricanus maior,& P 6peius Magnus optnatiffitni habetur,quoru tata fuie au- 8oritls,eac, fub itlis milieu fidutia, vc nO fe ad prt;fiii ac difcrime,fcd ad victoria 8[ holhii pr£da d uci crederCt,~uo nihil. vti~ius ~ votiuosac J'{peros belli euentuS)& quos in cottari6 vern [olere ~iffidet1a ,bellatoru;ex leuitate aut inertia- du . co orta/Epe c6perti'i eR • Pofiremo deni') f~Iicitas no [olii in -mditia,fed in vita eft expeteda. Nepe hue omnia referuntur,hancque nee dare fihi' quifqua poteR-,
G ii - nee
..
·,
ROBERTI V AL TVRII
'~
nee augere,diuinum fane mu~us,fed ita. d~uci ~~ceifar~utl1' ~t qua~.quam reliquis
Soreat,fi hoc vnUIll ddit,n~11l~ ~enfe~~ :e~gendulll· Nam~t ~Q!hclt~tem ~~utia, fie infcxlicitatem dueum file<Jultlub[m~ltuIm p~uor ' .. qT' u~ nihilpropius exitioelt, In hac 'luidem quu~ munee e .. · res, ll~t,ong~ t3Ille. :1t~s,8l Traianus, & The-
odofius, 8l SyUa,ftu~?,v~fa~a_ ~ert,Metel~~s ille fc£l~x ~J~u$,omnes fueergredi tur:ecfi iUJCta fentenna v~re rhllofophan~~u!nuUu~hlC fc£ln~ fit, fed de fO!heita. te bellica (ett110 cR:, quafCE1~cemducem dicimus vmcere Iolirum, infuetum vin-
.. ' hoc l1un1eoo ex extern1S _ . , Alexander cR: Macedo, & Cyrus Perfarum rex
c~'fi~D scythiam perrexiifet ,81. Carthaginenfium dux Hannibal, fi aut Mather~
b~licr~didi{fet,aut pauloma~~rius~di~~ obiiifet. 11 .. ... . .. . .....
.. JmpttdOnMcCO",111i1 'l'"u.'4C1 J.rld4gtm4t4C "f'peA4nt.cr 4" !C!tlt lwllH",.in .
• dl~,er poft btlll'" f4,.ftIt~ .kplM:tf.tdr •• c "!,,dcrtlRIfS dilt .. fune. Cd.H. .
'"Oahafcevlrtutum fpecles 8l1mFratorta m~nera,quotum illullrem
.' ' .•. e[econilat e~eaum,. vt przclarefattoruID: ,Ita di~orum qua: ducem ~~.. . .' moneant, r~u~neset1~m 8Lcx~1l1plapromtifa fubiiciemus. quibus e__ gregium prt~oac fane p~zcdlens~t.l~lu~ quod ab Heliodo vfurpa-
uit Ariftotcles,ab Hdio~o vel Arl~oteleLl~1Us,dum falutem fuam exercit ftc. que Cui .~t. R~fus!vlinutl~~ b~n~ficlo ~ab1l1"1ax • cog~ouiifet)eum videlicet
optimu ,81. prlmum [efe. Vl~U,qul qu~ gerenda~unt confp~cetur 8l coful41t:feque-
ti autem gradu ~um,'lUl alu:~ru~hene n:onel1tlum conlilia fcquatur:extremiautent ingeniiBl pe~i~us ~nu~llts lll~t~ eHe 1 ~ui ~~fulcr~ .nefciat alteri nee parere.
Gymno[ophtlla ~Ulfplal11acn. &petfplcacllng~nlo.a~ fucc~l1Cte reipondenaumab Alexandro Interrogatus,quonarn pactoquls latelmperltansmagnam fi bi be~iuo\entiamcomparar~ po~et?Ne (it ~erribilis inquir, Ah eode~ interrog~ .. tus item, quomodo l!'0rta~l~qU1[plam Ie in ~eorum numerum rcciperet ,5i hu,
manis,fubiunxitlmal~ra Vlrl~U .. S ~pera ge~ertt. ... .
Ag is rex.q.·.I'UU A,tt.l.·.CUS quid .. 310 L.a.co.nlCOS COC!. es caullla.r.~etur o,.p'. arui e,ife'n··.·,r ..
diccretCJ fac.;leeos ab[o~~eri a ~irc~l~to~ibus in thea~ris poifc : E~amevix nos:
inquit,attingimud'~ holhufi•••· ~\adll~ loglon.b~s·lER(? :~ro d8l La~onicaoratione intu eor)qu~ brcuisvi,.cture.e,maxltl1asrcs.~~pe,"ll)o. au.'it~ru n:entetn attingere, Cyrus confpcctO Centunoneprope fe difcumbenre.graui turplt) corpore.iocan-
di gratia adolefcen~emne pone. affid~nten~ ob pulchrit~dinemmore Grgco [e~ CUul duceret rogautt,aonuente IUD dleenteq; fe afpeB:u ems ohlc8:ari admodum,
coniicere in cum oeulos ,quivna ceenabant, vifaiJ viri inhone!h. nimium faci~ ri[ere omnes:fubinde qnfretes,qua ~bi i~ rev~i talisvi.r elfet:is Cenrurio quotiens die noau,» ab fe appeUaret~~alt nulla vtlq ex .. cufarione vffi,cito [em\? obtepe
raifc!quu quid ei d~ada~et~nu'labft) fudore tn~dat~ execu~ii,re~~idi1Te t}~~ comi\ltones fuo exeplo foltcltos.ldeol quoqJ ad ImFll magmtudme hoc adleclt inuetiivt quicquid eda in remoti ifitllis ageretur locis,qprimii fciret .Cogni to na
.,,' qua;(l a.ie notlu~ equesitine~sco6cere.poffet,~1~~ofiti~ i~loco e,q.uiti?~s, vt
reces [iteris recepttS fuccederet fe~o,velocltet ~ d Vbl~ acc~d~r:t ~oU1 ~Clplebat, J'uidebatlJ ,put neceifariii eife vldebatur;ht;C9tcaufa extltlt,9, DIS p~o.cul abfit a vero, vt velocius q grues iter Facere putaretUr,la" d'pter velocitate euttucreditu
eft. Aefchylus
DE REM I LIT A R 1
Aefchylus in Illhmo certamefpeeHis, vbi altero vulnerato,thearrunlexclama ... uit,Io~em Chili t~n~e~$, V idesnc,inquit,quid exercitatio iitrvulneratus enim
tacet,fpedan tes vero dam an t.. . . .
. :Age~laus ~n~errogatusquid £aduri Lac~~zmonii vitiores effenr,Si prude tlffimus,l~~ult,lmcperator remgereret.Ho.c I~C pra£e~te du~e,quii quifpii La. cedzm,;,nns m.u~s deeffeq~efrus e1fet~ D~c)~nq t)~e~lOr~:C] UItas enrm ipfa no firE vrbis mUDltd1im.a mcema lti"t;par fiqutde e{f,no Itgnu aut lateribus. fed vir ture patria,deosJ~enate~,~ras,fo~os!parer~s,.('oi uges,Hberos , rueri atqJ d~federe.
Brafidas quu In .can~lsmure copreh~d~ffet, tnotfus eum dimHit:deinde ad aaantesco~uer~us,~nq~1t,O He~~ules,DlhJleH tam p~ar-uii ne<J tam fmhecdluj 'luod f aubt Vlclfcl,&: Inuadennbus repugnareJno1l1e tncolum~n fetuet •
. Chabridas dicere c6fueuir, for~idabilius eIfe ceruorii agme duau leoni.f, quam leonii ceruo duce.Idem eos dlCebat pukherrimeofficio Imperatoris fli ..
gi,qui res hoiiium m~xime nofcefe~t. . .. '.. . .
Sefofiris Aegyptlorum ~ex • quum.eos qUI mxta mare rubrn funt homine s claffe {ubdidilfet,8l in Aegypt~nl re~lens per te~ra)ornnes gentes,quz fjbi im pedimero lera~ cxpug~affet,~aru q?fc~C}I fibl fortIs ~ l,bertati~ cupida vila eft, in eorum reglone colunase:lgcns,l.n CIS 8l nomene~us,& patrlf hominisfJ vereda incidir,~ vt f~a potet!a~o$ vlc~tat:qu~s au tefin e prEl!o ~ facile fuperaCfet,ibi colfinis politis ea [cnpLIt.nomma,addes ad ea muh~rlspu~l_b~da incifa.
~Mutius legatus a ~omamsa~ P~l1?s,duabus t~fferu pouns,alteta pacts altera belli.opnone fibt collara vtra S.P. ~~referrt maller , vtraque [ubhua, Pcenorum.inquir.non Rom~oorum vrram ve~le~t ~~e debere •....
~abius,Romanoru~ Imperator~contra, .hmlh modo ad C~rtbaginefes mifit epiHolam,in 'l~a vtrlu~q~e ~opuh_felltent1a"'pa~ vlgor ampltt~d,?" quodi fut{fe deprehe~dlpotefi:lbl en~m fcrlp~um qu~ eaet!~o.Ro. m!fifi: ad ~s
h._. _,a,{l.:. '.a ..•.. -'.~ .•. · ... '~t.:.c .•.. a .. ·.d.u. 'lc.:e.u.,.,fi.,..l~n.· .••. ·.a._.d .•.• uo.~ell.l au~pa~ls,e~qu ... lS.vt~u.v.' ... ~llent .•. ehg ...••...•. ere. t,.'1: ... u ... <: .. , .. d ... ··. 'jue ehgttfent, vr vnu .ld dr~ mifliim eXJ~lmare~t)Car~~ag1Den~s reCponderut
fete neurrum velie ellgere/ed po{fe cogltare qUl artuldfenc,vtru mallent reiin
quere:quodiJ reliquiffent,i~ fi.bipr?feao~_~atum futuru~:bzctamet~ abelegatiffimis rerum ge~arum f~rlpt~rlbus dICta fint , M:tame.v. afro certlffimu$
auctor non hallam ipfam.neque Ipfu~ caduceum mIffa dicir, verurn duas ref
, ·1 ducei ';0 I h Jl fi- I h fi·";r.
ferulas,in quarum atrera ca ucet.in ater~alI~'lmu~ac.ra.uerlnt inc~a. ..
..•.. Carthaginenfesquia fparrul11 &n~r~l deficleb~nt ad fagltt~s e~ittedas,t6 {arulll crinibus mulrerum ad funes e:iflclendos vf lunr,quod ahquado & apud
MaffilieLes,& Rhodios,8l Aquilcgiefes,81 Romanos in Capitolio obfeffo-s vr be a G.lUts occupata,facHi di::vnde 8( in honorem matronarum,ternplum Ve .. neri caluz,[en,atus decreuir.
T arquini us Prifcus, Qe!ritibus operis t~di(i pericul uC:p fugientibus nomi 8( inexcogitatu antea,pofteac, remediii inuenir.Sex enim hominii vita defu(>
t?r?figere c:uci~us corpora lpe~ada ~i~ibus?fin~ul a feris volucribus(p la~e~a da mffir,quaobrepudor RomanJnOmlDls.,qul prtus res (fpc vdltasferuaUltlD
pr~liis,tuc quoCJ fubu~ni~:ia erube~ces, eu pu deree Iic viros, ta'i pudjru~ii ~ffi:t
i G iit ex tlnCl os,
~ .
llOBEllTI VALTVRJI
extintlos .Czciliul Metellus .. Piusr=6f~1, T rcbiav~e HifpaniE primatia quo fubigere nequiret,ac v~~aDtet1uau~temq~c~rt1t~m ~ucc~hbfCJ modo adoritetur, modo ad lUOS fe tran(ferrct , .Sllunlor q~ldam tribunes militum
uid fibi vellet ta crebra locoruJ_U mutatl0 ~teret, S1 hane refpondit interio-
CJ .. _.' .. '. -,.u." nical1l exia. _.·.imarcm ... ' m .••• entrs mcz confciam tife, exurus eam.in igncm co
rem -- . .. . fi' -I C . ·1'" ·b···. .-...... .•• . .11. ". .. 1····· .. ' ...... .. ..' .. -
tinuo anittcreJ1! :lCqJI(X l~lU~CCXJ?tls,po .. (tam?nga ItlQcta,tam varia pera ..
Dr.a-.tamun1·" .. cipl.a ...•. , 4l.-. d T ' .. r e b- .. 1 .. a m _-.,_ .. l.n.: .0. p 1D .. a . .t.- am.· .. ,._ d .e.D. UO.· .. c.o._D.ucrfus ea op.p-·rcifit-,8l no
£I" - -d '. z r:«: c,a··· fl.. '
tiot omoium amiratlOnc, ':ot1 ~Ul compcs ra us ell:... . .. '. . .
Sdpio cui primum Aphrlcaoo ~ognomen~um ext~tlt , vt Valerio Maximo
vel Fabius, vt Seneczpl!cet, TD:rpl!fim~m a~ebat 8£ Ign~uiz plcnam imperat~ ri excufationem e1ft,No puta~l: cofu~te. c~lm qu~ armis geruntur traBari da
bereopinabatur,quum p~a:ter~ta .pra:cl~lta9! m~1S t~l!reheDdi, quam reuoca .. ri vIla, vi humana,vel ranone In Integr~ reffitUl corrlgluepoffint.lsetiam Scipio quii,are militari atquevrb~n~ {ludl~m ad litc~as conue~eret,dicebat quu odorus e1fet,plura.~Dcn~ocla_a fegcrl. ~n.de vbi ~a~hagtnem in deditionc vi acccpiifet,ac I111b[Cs '~ldetnqua~ cepljf~nt c~ptlua .pra:~ant~ formavirgi .. nem adueherent,atqucllb darent,Llb~n~er,ln~ult,.acclpere fi pnuatus,haud-
quaquam Imper~tor eife~:De Cf:)dc1_111t1demh~et Inuulgatii fit,in adem nUD liua defcenderelmperat~~e dch,_erenlfi: au~.occafi~ne f~prE~te, aut neceffitatc impellentc ,cxSc!Dpronu ta~c.A~c:lhonl.s. vetens fcriptoris quarto hiftotiatii libro de P • Apht1cano~P~uh 6ho It~ prodnum eil,Se patre fimm audHfe dice ..
re,L. AemiliuroPau . mrms honum.ln~peratorcm,fignis collaris non decereare, nifi [umma nc~f{it~do, .aut fumm~ el~c~a~o data c~t:8£ \ fapi&cr qUidE vtr6 'Jue. N a ad ronus ex~reltusfalubr.ltatenlhllefficaclUS quam q~t\d viri &: du ..
cis,eft,non dceifc fortunzpr~bentl.re,rc~ oblato earn adconfihii fieClere:nihil perniciofius quam in an~~{bam ~1 be~hcE ccmpulfu~,im~elle fieri:'luod nee cu~ntu$lI!ododocet,qul llultoru magtRer eO:, fed eade ratio ~uz fEpe1lumcro
fUit futuraquc eft. .. · . .
. AuguRDS quu,:" declm~m ~au~~annu~ ag~s hoftiliter vrbem inuade
ret,ex ipfius exercttu~ lega~ls q~lfibl c~U$~om.lne corul~tumexpofecrent » cu .. dante fenatu,Corneltus cetunol~gat~O~lS princeps rClcClofagulo,enfis capu .. lum detegens,haud quaqu~dub~~a~1t In curia dicerc,Hic .f~ciet, fi vos no feccritis.ld,e Aug·· .. ' .• unus fa.1x .. o.tO expedltlone percuffii,ac nota.· bill cicaerice in frote
J 1:' ... ... .. . ..• . ~. ... ..Iff 6· .... 1.' . .... .... . n-...... .•
deforme nimium,tame tua ~pera .r a~a~te, .:lceulte.rCat~lg~ult) At tu eli fugi ..
cs,inq tDii~ paO: te refpexerls . Ad cum ltt veteranusqulfpla, quu die fibi dlB:O
iiclita~etur,acceffit in puhlicu rogauitep vt.fihi adeifet,Auguaus aduocaeum que ex ~omi~atu fuo elegerat fine ~o[.a ded1t,com~~auit9eil.itigato~c :~cl~~ mauit mgcu vocevete~anus,At ~o cgo,~~~at,~chtat.e te.~.thaco bellovicari ..
u ..•... m.' q -_.u~ .•.. _.~ .. _ lU/ .. , .. ,.l· .. !f1'.·-.c .. d_ N.,.- .•. t'.c iP ,G.,~ .. e .. ~ .. p ~ .. gn. ,au.l,detcxltqJ Ipre ffi. as c~cat~l ces,'lb~~s. ~r.u _., .. h· •.. u it.·.C ~.
rar venltCJ In aduocat~one,vt qvercretur nefuib~~ t;nt~, fed et~a Ingra~s Vi
deri po[et.lmpetatorl qu~~ bono .mfupe~ ne«Jqu~c'1~l1~usquam temerltate cogtuere arbitratuS eft.,fatlsqJ celenter Sen qUlcqu~~c~m<><!.egcreretu~ ,quod a Catone licet prius dtB:u fit, crebro tamen 8£ faaulian tang, fuum Iolitus erat
vfurpare
DE RE MILIT ARI LIB. V. =',
d:;~a:Jt;~~~:;'~b:~::'~~:=~: ~:~?·C;:~~~;;~r~;~!!:b=
tu r Ingreifus .. cffet,corpus ~Ul~C ~lcxadrl ~ac~lonis libenter afpait, in terre gatus vero nu 8lPtol~mZ1 reh'1u1as vellee Infplcere, Reges fe iO'1uit velle vide re,nonJnorcuos:at'iu~ rcxfue~atPtolem~u$, fed Cjuan~6 i.n~er.verOs t"egcs,e6t: 'lu~ qu~s regu~ nOiDlnevulgus appdlat tnterfit J breui ddlinire voluit elogio
faplcntl tr11l1 us Impera~?r. . ..
Scipio iunior Polybu przceptum obferuaos lludebat non prius e foroabire, quam ali'luemex abe.un~ibusfamiba~c ~~iat<JamidiCJuouis paBo effeci1fet:
Jaem 'lu~~m pulcherrtme ornarum quifpia [cucumoLletaret,Heus,in'luit,ado. Iefcens , fcurum cerre pulch~um eft ,verum decer Romanum virum in dexcra
poti~s (pesfu~s~~,a~ inH~llftra~~ll~cet. '_"J ...... •. r. ..... •
Scilurus q:uu relltt.·'lS. m .. i.arl.bus filusodogtnta,dlc elI"et ob nrurus, haftariifafcc
cuiq; ollendeos,vt illii c6fri~geret iube?at: ~d ~ute fing~lis fe POffe negitibus, figlUatim .. h aGas edudas facIle omnes cofreglt:lta doces illos, vbi vna. eRe perfe uerarenr.firmos ac porentes,f0re:imbc.cill?s v~ro, fa fepararentur ac diffideret.
Tigranes vrba~um,f~~etum~.u~~ul pplam .In Roman~ru~ exercitu1D aHerre cupiens, vulgatlfIimu l~lud dtxl[e fertur,Eos fi~gatl vt.Qlreot,fa.tis multos
'luidem:fi verd pu~naturJ'f>Crpa~cos~dlt10~unte~e. . .... ' .... . .,"' ".. "
. Amafis Aegyptlorum rex,quum c~ntemneretu~ ab A~8YPt1I.r,'1udd oLfcu ..
ro loco natus,Bl pauloant.e reg~o P0tltus, vas aureu qu~~ ~a~~_ba~ lauadi g~~ tia ad turpe[que v[~s,freg!~,del~~mulachrumex eocofec~~, Id~ In ce.leber~l. mo vrbis loco UatUlt :quuqJ reltgl,!fe colererur ab_Aegyptll!thuIU~ rei cernor faaus eos couoca uit,remque '. docuir, vrex eo vafe ~mulachru erar In quod pri us Aegyptii vomebant,~eie~antqu~,81 pedes.lauabat:nunc ver6 venerabitur, code fibi modo eueniffe,hqutdem pr~us ~lebel~s erat,~unc eot~m rex,proinde fibi honores haberi iuffit,fie Aegyptl0s induxit adful veneratlonem. .:
Agathodes nguli fuit filius, qui SiciliZiJominationcadep;tus,rex'lue appel latus fiailia pocula.collfue~itinter aureap<lner~ efl'Jue iu?ioribus oft~ndesd. cere,Ego quum hUlufmoddt poculah• cooIucffeIm~ln przfentlarublU quoD13m dili gentiz ac tortit~dini Ilud uer~~ ,z~ ra~io.,nluper '1u~mvreQ)..~b~dere~ s: 'Juidam e m_(%Dlhus per con~lclum. dlcerer,06gulc,quo paa? nllhtl?~S al~e folues,manfuett 1$ atqJ fubrlde~s au, Cl.!!_utn han~ cep.ero : q~u aute vinbus In fUalllrede~i.{fet ditionem,captl~osven~~dabat,tDqulens, S1 conuicio me rur ..
fus afFecerltlS,qnerar apud dominos veLcros:. . _ .... ..... .
. Antigonus quummilites quo[da~ dfet tntu1tU~,qul rhoracibus 8l galeis ad
r~la~ lude~cnt ~auifus elt,corumq, .d.u~es accer~ult 'l?OS Iaudarer " vt aute audlUlt eo~ bl~erc,lllorum ducams ~lh~)~ll$~edlt,I~ enam .poGeaqua~ 1011gam zgrotatloneeuafifi"et c6uaiefccretCJ,Dthtl ~lt detcrll1saCCldat: hEe emm aduer
fa valitudo nos monuir.vehemennus nobis cfferendii no etfe,quoniamortales fumus • Idem node quada quum nonullosex militibus Iuis exaudiffetomnia mala imprecante~ ~egi,~ui ipfosin ~l~diter in~xtricabil~ lutumdeduxiffet, acceffit ad eos qUlmaxlme laho~a~at,& qUUDl Jgnoran~es a quo adiuulrcntur
- · _.. - .. - exol
-.6.,,,.
so c"plfcui~et,N uDc,inq~it,nlalea~cite Antigon~"cu~us ~itio~n ~as.mifer~s in: ,idiftis~el autem bCl1c.~~tate "qUl~OS~X h~c voragmc edu~lt " Infuper ta mitt
....... h n.-.··.1·'.u'm- .. -·m··_·.·· .. · .. ·.·,31.e d. 'I .. t.'.l .. _'.a .. ,q .. u.: a.-., .m.·, .. -.·., .. C1U ....•. 1U .. ~ .. t.u.·.l it I.,t.a ._.q ~ u.' .. ,.e -. q " u .. , -.m - "' p.·. " uu .. i1IQ'.qc:.··'u··o·····d- am
ammOOll' ... _.' ..... .._. ... . . ." _. - .. -. .• . - _ .. - .-' .,.
' n !.-.- · l.l-- G·.·· ·.-.·.-.···.[···.l'.·.-.C·-.'·l·. "0.' .·.b-·.····6.,·I·.I_d·-· .. e.'.r .,e n._.,_ .. t.-:.u .. _.-·,._ r -.'., 8£ _. ' .. 6, d.u.e~ I. a lo._ c.: ' c.,- .. - .. o.~' .. o.-.tem. n.- ,c-.n._t. ,e.~.s.-,h .'.-. o.·.:.··.,fi .. t.em-.- - m 'u- .'I·t'. ·a.·~.·.· in d. '. e
C<\l\:e 0 oM. • -. .• .. -, ... _ ,.
formitatcm Antigoniioc~re.ntur?8l.n\lnc~natura~ hun~ilem)nunc nafum (01
liium deridercnt,cu gaudlo,.1Dqult,B~n~ {pero,fi~n cafrrls~eis Iilentifi habcot
.. _ ..... bosdicaces fame domUlifet,captts Iicvius cR,vt cos qUI rmhtiz vtiles erae 9u .. _. u o ·h' o o rr-1es,-defcrlberec·.-"cztcro',s P. raconi fubi icea-et,id 0, fe lleg:.··.··~.·· ... auie fa,jJ.-u· .. 'r-um- .... , CU'.'
iD co" '. .... _- ..... h .. 'b. .... . .... .. -.v .. _\';l • .•..• II
itfc: dift expedlfccbi5 dominu~ .•• aere,quit.atnpetulantem Iinguam haher~t.
Rur(uS quum ~zua.tempe~a~elaaar~c~r!ac In ~a~e~ n~u~ (ecu fuo.s omnes ha
. buiifet,p .•.. fi'c.e.p.· .. ' .. ·ro e l .. lh .. · e 'f.l .. sd .. .. 1 .. Clt.u_ :r,.v t Bl I.:p _II. m rem ', .1.' _ .. n 1 .. ( .5e. (.1.- '.' •. 0£ < it .. a._ I .'p.' .. 0. fte .. r l.S. P -~ 'r,od:eret
.... , ... c: . fi"'1 · b d b'· ,. . 1 J
oe quis cum to~~gente:'lmutn reusu'l~lS ~ric_ltari ,auderet. Cuius przce-
ptimemor Phlhp~us,qu~m.duosfi~ultih~sh:cum ha~ret,~mbos [e non c6~ mtifuriiin aleam .elus qUi przp~t1eretu~ .. ralus: & quonla maiore fihii fecii duceret,mioore ad fublidJa fpeJ!8l ~Un~dlare~~i r~nll~urii in Macedoniam eife.
Dum Antagoras p~ta ~ogr~, ehx~r~t,ldemtJP~tella quateret, Anrigonus qui poIl eum ftaret,Homeru ne,:lt) putasAnugora quum Agamemn0cis res
.gcaasfcriherer,con~ruelixa~e ..• 81.~~t:g~ra,s~ .. l:uau~~~ex~ait,~x~(hmas.Aga Il1eD1DOnem quum 111a5 res gcrerer,curloium adeo extlt1ife,fi qUls In caiiris co ..
grum elixaret. ... . .... . ..... . ..... . . .• ...... . .
. .. La~~ch~squu ~~n,~pularem przf~aii.quenda reprehenderer.quonia deli
qui {fet,tst) ~d \c~re~ nu~fore vt.l d~ aQl~hus f.&ceret,l~dl~ en im bis errare no 1 ieee.
Ivlemno qUl cotra Al~xandru~ror~ge Dario b~llu gcrcrct,qucnda qui fub
fe merens mu\ta ~e A:lexadrolllaledle~!petulanter" loqueretur,vbi Iancea pet cuffiffet,Ego te,U1qutt,alo vt p,,!g~es , ~on vt Alexandra maledicas,
Dum l\Iledis irruenttbus Pe~aruacl~s pulfata tn. fugam ageretur, ac omni-:
no de6ci.ens,oecviaorem afplcere auderet~~at_restamlliaseorii 8£ vxorespaf .. lim ohuiamfugientlbu$ occurrer~nt,& earu deniaraacie oranr.vt eiufce fuga: notam hilu,d'lua,~am fubean~,fed fo.rtiter in p_relium .reuertan;ur: nolenubu~
fublata \1ellc obkcena corporlsonell~unt,ro~a(es n~ 10 vteros matrii vel vxorum veiint refugere:hac repreffi catbgattone,m pr£hum redeunt , 8l faCia un ..
prcffione,'l UOS tugiebit ,; tu~e.r~c0tnpulerun t. ... .... ... . . e . . ... r . ..
Themiftocles adhuc luu~nls,quum Maraehonis vlClorlam 8£ Milciadis im ..
J!Crlum animo~celebra~un1 repe!e~e~ at9ue veriarer, lnfomn~s~~~ nodes proin (I.e duccrer,8l lolIta retp~eretCOUIUl41, J~terroga.nt1~us. ad~tranbusCJ vita: mu tationcm,eum dice~efohtumferun~,quod rvhlclad~s ~laorla ~bi Iomnos ~ripc ret.lnterrogatus etiam, vtrum ~chilles mallet an ~omcrus eire, Tn aute tpfe,
inquit,vtrumv~aor in Oly~pla.dre ~aUe~, a~ Vlctorum prac~( ~~rf~s qua AdimathuS qut nauale pra:ltum. fq~mlda~et dlcer~r,ad uerfus eu. qUI ad id GrE cos adhortaretur fuadcndoque to Cl taret,o Themiflocles.eos qUI in certam inibus primiirruperint,CEdunt femp~r,Ita eft,5nquit,~dimanthe, verum eos qui manferint haud coronat. ~um Item ad lnterfectorum cadauera ad mare vi ... fenda Ie cot uli tfet, vt armilla'S paffim 8l torques abieCtas alpexic,prEteries ipfe
•
annco
'ROBERTI VALTV:R.l1
DE RE MI,LIT A·Rt LIB.
v,
Si
arnico qui cum fC'luebat.ur, C~llige tibi,inqpit" tu enim nequaquam ThemiHo des es.Eundem enam dicere Iolirum ferunr,ie nequehonoribus ab Athenien ... fib~s affici,nequc. a~ud eos in admiratione eife/cd procella vexaros , imminenre pe~~culo,fe veluri platanum fubterfugere:rcddtt3 3utept ferenitatc,euellere atque deiicere.
Cum .Anciochus rex, polieaquam Ror.nani adutrfuseum traieci1fen~il1 Afi~ ;lrn,rr~ folu~ndo bello.ad Scipionem mififfet)eiufm~di refponfum accepi1fe fertur.Prius en.1m o~rtu1t,no:n nunc .quum frenum 8l. fefforem fufceperis. Idem cam ingentl exe~cltu Grzciam petttur~~ e.ffcr,cunchsob militum multitudinem 8l armoru m vanetatem, qUt paulo ante lactabantur percerritis , h u iufcemodi ad
Achzos diaionedl v[us)~~m ~n~~ a.pud Chalcidenfem,bollum quidem hofpitcm,&" Icirum couiuatorem foUb:tlah tepore cornieer accepri miraremur , vn-
de illi co tempore anni tam var~a & m~lta venario ,homo gloriofus ridens varietarcm ,ait illam fpeciem fcr~nx carn~ls , ~x maniucto man{uefaClam ) fcd codi mentis & apparatibus fol~m d~fferre. • ProlU~e nee vos vlla ~eucat admiratio cit ca hzc varia nomina gentlUm inaudirarum.Dacas.S' Cadufios ,&. Elimzos.S;
rnulra genera armorum,ha~ato~,catap~~aaos,&pez~teros)hoc ell, pedeHres [0 ... cios,ct?mq; pedeliribus faglttarl~s. a~dltls:nam, homines ~~n~s eife,armis inuicern diJferentes,aut paulo manclpJOru melius propter Ieruilia rngenia quam mi-
lirum gellus. . "_' ._. . .' .-_.;"-
Lucullus ill Armenia.quum cataphraaos Tygranls maxime milires fui
meruerent.bono animo eife iuflic : futurum enim plus laboris in illis fpoliandis,
quam in vincendis. .. ... ... .
... Lucius SyUa 9ui Pra:l1eficob.fidebatur)occi~oru~ inpra:.lio ducum capita;
hafHs infixaoi1cndit,atqJ ita obliinarorurn pcrU1caclam fregIt. SyUa item cognomen to fcxlix, in ter Iuasmaximas fa:1icitates duas cxiliimabar , Pii Merelliarni citiam,8C quod vrbem A then arum non fquatfe~folo)fedfer~a~tpotiu~.
Eumcnes qUUl11 in callra reuertererur, &SPlfl:O)f paffimm ipfis caRru abie-
eta: in~en~re.n~ur, quibus his.quicius c~putaa ~.n.~igollum ~ctul~{fent '.magna pra:mla ddftn1rentur , \~ocat1s ad con.clOne~ nlll~nbus, grat~as prlmo eglt,qubd
, ncmo muentus efTet,qm fpem cruenn pr~mu fidel facramenns antcponeret, tum deinde fubiecit callide confidas has a te Iireras ad expcriendos fuorum animos eife,cfterum [alute, Iuarn in omnium poreRate dfe,nec Alltigollurn, nee quemquam ducum fie velle vincere.vr ipfe in fe peffimum exemplum ltatuat : hoc fa. ctoin przfentilabantium animos coercuit,8l in futuni prouidir,vt fi quid Iirnile accidiifet,non fe ab holte corrumpi,fed a duce tentari milires arbitrarentur .lnfu per quum intelligeret,G copiz Iuse cognofcerent aduerfus quo~ducercntur ,non modo 11011 ituras,fed fimul ell nuncio dilapfuras, hoc eius futire prudentiffim'u fertur, vt deuiis irineribus milirres duccrer, in quib~s ~~ra audire non po1fent';& his per(ua~ere.t fe c~ntra qu~fdam bar~aros ~~06Cl[C1;ltaquc t.c~noit hoc propoli tum.,81 prIus in aciem exercrtum duxit przliumque commiiir, quam milites fui fcirellt , cum quibus arma conferrenr, Effecit etiam illud locorum pra:occu pationc, vr equitatu potius dimicaret.quo plus valebar, quam peditatu,quo erat
- . deterior
'.
ROBEllTI
VAL TVRII
f
r
$,2
deterior • Huncitcro EUlDefledl perfet}uensAntigo~uS)~m om~i~ere copiarul1l (tpe abun4atet,ucflutvnq\laDlaa manus aceedere 11cerc~,ntii ~lS locis '1Ui4
b"'.' ~ ' - u ci m .. ' u .. ,l··[·'l·s.·:t")(}.,- '.'.ifc.Dt.r ef;, er · re, .. '.-.ex .. -.'- tr<::rl.n .. o .. " l. t .em_.,.,_ .. '.po,_,-, , .. ,re., '.' c .. _.u.'.,_.m .. ,-' , ..• '.'. c .. _o.·_. n6.~ili,_:_o ca.-_,.·",p_·l.' n ·: .. o '-,··.:D··~. PO-.·" ~.'. ·,flr.' .. ,·,' .
uspa.u .. c. "'r- . .... ··uc....,
nlu\titudine circuitO$eR:~inc tameDl1lultis~uis~miffis,f~ cxpediuit,& in caRel
lum Phrygia: quod.N~ra appeUat~rConfuglt)V~l c~m .. viderer fe fortunam oh-
fidionis fubituru11l,ma1orem cx~r?tus part~~lmdit)ne aut confenfu multirudinishofti traderetur,aut ob6~lQl~famultltudine grauar~~ur , in hifque qui remanferant,'luum vc~eretu~,ne .~~ loco !,,~~,e'luosmlhtares perdcttt , quOd. fpatitlm pon ciTet ag.lta~di.cal~~duft1 fulte1UStnu~tul11,~uemadt1lodnm Gans tUmentum concaleftcrl exe~ce[.t(J poifet, quo hbent1~s 8{ cibo vterctur,& a corporis motu temoucrttur:fubftnngebat ~aput loro altlus,quam ve priorihus pedi-
bus plane terram ~ifet attingere ,de1~depofterioribus cogebat exultare &: calces remittete~'lulmotUS ~on modo.~lnus~udo~cmex~utiebat)quam fi fp~tio decurreret : quo t.aClum ell, quodom~lbus ~l1rabJle clt.vlfu11l) Vt a:gue iumenra nitida ex caaeUocd~~eret)qu.um com~lures menfesin obfidionefuiifent. acli in campefrribu! ~a locls.l$babul~et .. Demades po~eaquam ex hac luee mi~rafIer, Ale"and~r aleb~t v~de~e fcMacedonum exercitum exca:ca~ Cyclopi perlimilem,quo~lam t~h r~lnclreelf~t orb~tus~.A.rtaxer.xesquum altquandofugies, comtn~atU ~m~lmet~f"d~tlS,~CC1S fiClS vefceretur.ac pane ordeaceo,CuiuC.
' nc di .' .... in "q.' ·.'U~'lt. vo.lup'. cat .. lsru,dts cram.
mo ,.1,1 ..' - . " - - ~ • .. ... -
Aurclianum ~mperato~em,ne vn Ilamerar.in vrbem Tyanam defzuiret
P",a.",cauit. ..A .. po ..•... n.in , .. l.·'.U.'. 5'. , m.-., .a .. ,.x'.,.l I.m .. , .. - ,z.· fa_ m .. ~ .. a : .. ,a: .. ' ,8C .. · .. a - u 'B: .. .: ': :o.lr.i .. t. a .. c. is .. hom- o-.·. q' -.U .. '·'l'·p·.'.··p·.-·e fi-.· ·- .. c. ··-A'.' ...• · ..
!1. '. ih ·'1" 0: r..' . . .' '.". '1 VIS 0
imperator inq~it VIQCere ,nile ~~r_~~~l.~sin cines iO:os di vis imperare, ab-
ftineas i cruore tnnoccntutn. ~port~t. fi !lSVI uere, demen.ter age.Idem Tyanam
quidem rebellem v~be~ ob~dens,lUrault feneque ca~~~ 10 ea vllum ficaperet re hCturum , a~ .prohe 1~ qu~dem: ea ~an,queres ~Ihtlbus p~zda: auidis fpem dedit , Blanl~~m~a~len~l , ob~effis vero defperat~one~ fecit: at vero vi =t= vrbe,quum mtlttes luxt~ illud dl\um,quo cane~ te. reh8:urum apud Tyanam
negarat)euerfio~em vrblsexpofcerenr, refpon~lt. his ) Can~ ,inquit, negaui in hac vrbe me rel!8:urum , canes ergo omnes ~ccldlte :~q~od dlaum quo pra;da ne gabatur,ciuita19ue.re~uabatur., ~otUS ex.ercltu~ q nah dlaaretur,~ccepit .Iniupee ManlieChiloDl CUlplam f~r~aD: lurgantt h~mlnem ab ~ de medio fublatu 1 quo peruadcndz vrbi~ ~uz confiharlo:~us m~xlme fuer.~t" inhunc modum refponditfe fertur , Qcctdl paifu.s (~m, ~~lUS quafi~ene6.clo Tya?~m recepi ~ ego vero proditorem ~~are non potul.: 8( lt~ente[ ~uh q~ eum mlht~s occiderunt , ne~
queenim ~llhl fidem fe~uarel'cot~l~et,qul patnz non peperclt.
. ExercltUm duem! In Perras luhan.us apoftata,quem occuparat ponte quum.
tran(l[en t copiz omnes,igne combuilit, vt pugnarctur fOItins,militef'lue in ho,
ilium. terra aut roQfi aut vinceee oportere~ · Lacedzmonii magna belliczrei gloria c~ritpr:rGantes, natorum fuorum.
verberibus publice admotis, ex~iebantur indo~e~, e.xhortabantur~ue,vt flageUorum iaus. fortiter.~errent, 8£ .1ac~ros8l femWluues, ~o~abant p~rfeueranter vulned ptzbet:e vulnenbus. Nee. aliter matres pugo-am muuros filtos admonebanr
-,'
'.
DB R,E ,MILIT ARl L
. '.IB,.
v.
bat,qu~m vt eam minus detreaantes, aut fuperfi:ite,s_armati(_p coram reuerre, ~c.ntur , .autexani~esvna ~u_ a~is referretur:vtenim earn epigramma oUendlt,8l vlucnd~m hbe~ter& m.0r~endQm_,fed vtrunqucc~~ vircutc,centebanr. 17-acedzmoOlorumetlam qUlf~tam '1u~~pr~kns h?HlS~nterl~quend6 glor~abund us _a~erere~,folemtet.0rum ~Opl~ fuorl_l Blfagltta~ mulucudine Spar .. tratasnon vifirros In vmbra,lmmo,l_nquJt,me!Jus pugnabimus,
Cymbroru probanda eriam ac Celnberorum anum pra:llatia,quiinter arm-a,fanguinem 8l. vul~era e~tdtabantt~nqu.am beatt vit3mreliCturl:zgre fen: ban t,vtcztc~i. ~ortall um,a.hquo. mo~blge~er.c . con bei, tanq uam turpiffimul1l i~ e:tfet,Sl mlferlzp~enom.l!letlam 19~ommla:non paru~dreputahant;:prz. 11l~ ~up~rdre,quu~lS oppetllfet,proCIU,US falu;e f~ deu.oudrent:l?~oinde,quod mrru didu dl,l~tl ferebantvulnera,enumerabat Clc3ttlCes,& tellS traieClinlO .. rienres edam arnabanr.pro quocaderent,imperatorem.
Alexander apimo fempe~i.nge.nti"q~~quall1matrislegitret epiGola, qua ad .. monebatur vt a veneno PhtllPP~ me~lc~ pra:caueret,ac,cepta ponone tame bi .. bit no deterri tus:&" qu ia plus fib.1 ,~e armco fuo ,~edidit,dign us fui t c;z inno,eE ... te haberet,dignus '1 facerer.Is cui lufiructo exerciru, 'luu militequedi .inruere, rut 'liaculii amerarer.ex acie vr inurilem repulm quippe qui nuc-iofirueretur qU6 . ia a~~is vcendfi dIet :Inf~pe~ q~iia d_ ,J\rbela.fadue.r~us decie~ ~eten~ h~ mi1llI milia de Iumma reru.acte dunlcaturusefICt,& amICI eum adlret,qulml_
lites fuhaccu[arellt,quod intra tabernacula inter loque~dutn paciicerenrur.ve nihil omnino fpohorum in regia~ ~elatur~ fo~en.t, [e~ hbi ~p(~s coparaturi , at ine fu bridens"Bona,inqu it,n ul1c~aus omnla:aud~o enim hIS VI tis Yin cClldi,no fuoiendi confultationes effe.Saglut quoq~e laUH} crure vulneratus,.vt eorum m~lti concurriflenr qui eumappellare deuconfueffcnt,lxta hilari'J facie,Hic quidem Ianguis efl"air, ve yid,etis,& no cruor ca:lic~lz,qu~lem.diutmilere flu .. enrem.Idem przceptorem Iuurn credo _fecurus Artfiotelem,£nea concha fub .. pofita,brachioextra cubile p'rotento pda t~n:bat arge~te~m, ve quum n~ruo .. rum vigorem fopor laxaaetmfu~u_~,genaml~ls lapfi t1~nltus ~omnum abrum peret. Rurfusqui in ter Indos opum us arc~ v!der~tur)dl ceretu~'J per ann utii fa ge erarn em ~tteFe,eum'tuum h ah~ret .c~Ptu~u, v~ l~ oft~ll~c~et I uffi;:qu~d quo ille nollet.iratus Alexader hominem Imper~Ultmtcrllnl : dIe veroquu agererur vbiad cos a quibus agebatur couerfus dicerer, mulros fe diesei _rei no fiu ..
duifie)J>p~ereafJ n~aberraret timuiff"e:id ~o~qua. Alrxader au.d.i~et , s: m.ira tum etfe,&:munenbus donaeum homtnemhberafre.Laborancl Item ob finm,
Macedonutn manusaquam vrribus fercs,impleta galeot aquam 9btu1it , quam
acci~ie.n$_fi~ientem~exercitu..m .circo~fpid~~s?de~i~o ca~ite.~ fixis in potu ocults,mgufiatam hl[ce probadls verbis reddidit.Si hlbero,mqult,hos m (trot
in(ligabit~quo audiro.milites ade~e eum cernenres ,magna Cum voceingetiq, fpe certattmacdamauere.Nonemm laborem perferre,nonmorti fe obnoxios purare.donec ralem eis regem acducem adelle cotingeret.Cuidametiam ciui tan.partim a~ror.um ac., dim~dium",~mniu~ rerum ponicet~)Eo,inquit, ..,AJex-ander,propohco In Afia vent, vt no ld acclper'cm quod deddfetis,fed vt_,1d ha ..
-, bet'e~i$
.... -. ." ._..., .
1+,
. , .
beretis quod reliquitrem.~udeti~m.eiufdem regis, d~Cht fane ac faau memo, rabile,qui 'luum Darii. filias capt~u~s h.abe~,8l mirum ~nmodum form~ pra: a t · .• ·...nec'afpicere 'lUldem volult,lndlgnu acturpe regl ac duci dfe ratuseO$
:~ v~~s vincerent,a mulieribus vinci.Hoc loco denique non videtur prz~ere
q,.:.d~"""" ·-m.·.·, .. S'ig .. ·.,ifi.l-m.·.·.).,.u.n :a _I.e"c.·.:o ~.· ..•. n.".·.,.6.·.1.'1 ·.·.u . .,I t .. ~·.·'.u 'u.· .. m ·." ..• ·· •. ,A ·.,.,.l.· .. ~.x.· .. ·.' •. a -.n._._ld.·.'r.· i.·.c o. n.·· •..... fi l..l .. ',I.~.O.· .. · ' .. q .. II'u.'~·.,.a.··.m.'.,'fi.lm.-. 1·., .. ,ili.·.cm .• ·· ,lii.·.,-'.' .. q'.·.-.:.uino
uncu .. , . - - h n '··11 I C· r_' . jijiI' , ..
. folum vItro obla~a$ nottium epl~~oas.Zlaris more,DO co~bu1fit,fed fuorulll
. " .. Uidi perquifiult:quanquam qUId Alexandrum teqJ nOml1l0,quum omnium c~ne homin ucofilia. hac aerepari~ ,~& AI~adrea Stgifmudea(_p potius quam
P.. ..' 1 Pomp e 'lao na le~c· co.n,lr:.p' icia mrur e .
C:tfarea ve ,'U'_~I. '. .. .... . .. .' .' .
Caius P~tnpilius, vt f~eomncs t radii e, v.t Pli~ius,~ · 9Ctauius coClegatus a
Romanis mtffus ad Antlochdbl rcgem,qul ab~ln~re dIu Aegypto,& ab AleJC andria difcedere quam.ob6dch~t, De Ptolom~lfihorumqui pupilli eflent regnum '()ccuparet,autfil~mc~dre~,excedere.luberet,q~um in Aegypto Pom •
. pilium per catl~ aduenlenteRle~lnus .. Antlo~hu,squa .~umaniffimefalutaf. fet,ofculumc, (1 P?fl:ea rex obtuldfct,no [e.~ua~a falutandl vice ( nam coluerat inter czteros Antlo~hus ~ult~m Pomptl~u~)qu~tn obfes Romz fui!fet) tum Pompilius facelfer~mtenm prluatamamlcl~lamlubet,quum mandata patriz intercedat, prolatoqJSenatus d:creto,Bl.t~adltoac perledo, quum rex dixiffet co[ultatu~um ~atu~ii"rerpoDfu,p~ll1P'lhus regei~ gyrum virga circiifcripto Hi~ ~go {b~s,ln~~lt,co~f~l~a& refpon~e.~un.~lsaut~m viri grauitate atqu~
a· m mi mag ·.n._'l.,.tu _d.lne a dmlra. t lbu ,s.fl: .; u .. ,p,entl.bufo' .. , .. ·.· 8£Antlo,ch- u"s·····{'e···S. enarui -.' .:
•. ' ,. .-.' .. » ...........-- '. -. .' ..•..•.......... '. . .'P' _, ",, UI parl-
turu re~ .. -pr. od.it.,,81. '. i.t.~ a.- .p .. -. o _ m .. ' .. : .. ' .. Ip l.~.· l.i.u.-.,.s' 8l .. ' ~.' .fa l.l.u.~ -.'.ta .. u .•.... , .. it.~.· .. e6.-.,. 8£ - g .. -'rat .. I1.·'ffi .. lmis.vlnis cOP-., )'I.·,c·.· ,.-.,-.,,~.n.,~.·
-'-'. . . - .. . ·'b. r:,- . I. ,xus ell.,
H'.'a··.·d .. '. .r .. '.1""3 .•. ·n.···'.U.:S.' 'q -. ,U r. '.1 r.·.c.- g · .. e ~ .. s ' .. o , m .. , ,.n ~, e .. -.,.s.' ' .m .. '.'< .. ~u.; , n.~ .. · e r.·.· l.,'.· ..•. u.··· •. IS.· .. 1.'_. ul .. ~ u S .. ·: 'p·-.'.·.c.-n.·." e.'.v.·'1 'c.· -·l'·.t.· ' •.... q '.u· '.u- m ·· .. 'q··.- .. u .d .. , .. .-.· u · .. · .. · ' ' -
...... _. . '. _ '. . .. -,,: .1._ -0 am rem
pore vctera~um 'luempiam1!0tufibl i~ Itlilitia,do~fum& reliquu corporis i~ balneis vidl{fet atterere,J?crcuBatus curfemarmonbus detergedum daret/vbi a udiuit hoc idcirco fierl,41" fcruum non haberet,& feruis eum donaui t &: fu m .. ptibus:v~r~D1 p~H:r~die quum pluresfene$_ad.pro~oca.ndam ~iberalitate principis parl.ctl ~e fi.lIllh n.t0d.o. at~ereren~~e~~carl e~s.n~ffit, 8l ali~mab~Ho in ui ..
. cem defrlcan. Idemfamiliaribus q~lbu~dam. fa~tlltatem comltatemlJfua ni ..
miam in omnes o_biurgantlbus,elUfmodl Iubiecir , Imperatore fingulis eire de
bere.cuifinodi efleIibi fingulos Imperator optaret. '.' .... ' .....
Fauorinus philo~ophu$ quum pro verba quoplaquod elegantiffime pro-
rulerar ab Hadriano lnept~~p~ehen~er~tur ~tquec~ffitret,arguetibusac fgi-e. ferentibus ob idillum fa~ll~arlhu~ fU_lS,fubndens,Non re·5!e quidemfuadetis, in'lt,qui no patimini me IUU doch~re ?mn~bus credere ~ habet xxx legiones,
Anionius p.oLl Mueinefem obfidtone fuglens,feu quodnaturali more fui COt
poris laboribus exh~ullis c~eber~i~e bi~ebat,v~i bibe~i ~a~ultas affor~t,per fi~~ gulosiJ pa[u$ fubihtebat,e V~~lg~,o del~de f~ga.przcl~l~l ~onftern~tlone reat. fumebat,interrogat.u~ exfalD1harl~~~elus.qul~plam qUldna ~ n t~n 1 usa.g:fct( fuhiecit,~d cams In Aegypt?,b~blten~m.& fuglt:me~orlf ~nlm dJdu:u eft, canes Aegyptiacos Crocodlloru cotaa~ aXIOS ~t'i lueatl~os)b~bere ~ fu~ere.
Theocritus ille no Syracufius, fed ChlU~ , ad In~enfu fib! rege Antlgonu a~~ rerocapni oculo quit traheretur,fpe pr~betlbus Iuis fore vr quu ad oculos r~gls peruenlffct
It 0 B. E It T I V A LTV R. II
DE' REM I LIT A II I LIB. V. 1$
~erueniaet,mife~~c?rdiam i~ ueniret,ttf~ondit,Impo1Tibdis ergo dl iRa condi tto,aCtum eLl,peru. V crumtnunuero hzc 10 tempelhua mordacitas s: Thcocri ..
to mortis, 8l. Antig0l1o homicidii {imu} ac periurii caufa fuit : iu~uerat cnim
fibi parcere,fed ioci afperltate morus non pepercie, •
. .Mi~hridates Ponti ~~x, Ariar~di ~eg~ Capadoc~~ [u.b fimulatione colIoquii Infid131 tendens,gla~lu fub fa~cus abdtderat,crudelts hcer adolefcens sc ad in ...
t~;itii. d~ina~us~r~glo. tame~}~lorum. ~ore temporu m,fc~u~ato~ per:nifit:'1ui du MuhrldatJ curiolius manu In fee re rro res partes corporu Immlttiriocab .' ' ..
dUI illc,Caue,a~t,~eali~d. telu~quam quo~quzris inuenias:eoCJ m~dofu~~ .. cioae detracta tOC1S ~exlt tnfidlas,euoc~tumCJ .rege ab amicis velQt ad fccret!1ll Iermonem, vtroque tnfpeCtante perenut exerciru •.
Cicero cum diutius ad cafira Pompeii adueni1fer , in primordio ciuilis belli reprehedentibus amicis 'l'nimis ~~fluli~et)minimt)inquit,ferius adueni : calll nrhil hie paratum video, Pom.pell tardl~arem in apparattbus bellorum ludes. Idem. Cicero cum poll ~harfahcumprz!JU.m,fu8ieteP o.mpeio N onius quifpiam dixiifcc,adhuc aquda! feptem apud tpfos eife,& ob id vt bono, animo dIet horcaretur, Re8e,inquit,moneres,{i cum graculis nobis pugnandume1Tet. .
M.Craifu$ perquirenti cuip~am quo tempore moturus e!fet cxercitii)refpon~
dir, Veeeris ne rubam non audiasr' .....
P .aurem Licinius Craffus co{.& pon .max.aduerfus AriR:onicii Athali fra": trem cum inRruCliffimo mi(fus exercitu.maximis infupercopiis & regum pre fidiis fultus,conferto ramen hello viau! e~,isc,n.e feruiretharbarovi~ori.,vir: gam qua vfusfuerat ad ~quu~ r~gendum l.mpeg~tad oc~lum<Thrac1S CU~.~~l am.vc ipfum innecem fuam lrrltaret:qu.olta fibt aduenlente,mortefua dlgOI.
tatem reipub.& libertarem ~uamfer_uault.. .... .
Pelopidas domum egre~lens., lachrym.ante yxore Bl exhoreanee ac rogante feipfum faluum redderer, tnqUlt,O mulierpriuarorum fernper en admonere, ducum autemacImperatorumalios{aluosfacere.lde~ cum primum cognitii
eft per di~ci.lia a~d~lJ .loca ite~ hab,itur()s eJ!e 'l~u.e~a,rlos) Blacceler.an~ ~uida o Peloplda,l~q~tt,l.ncldJ~u.s l~ holles, ~~~alt,ln tllosnosmagl$lDCldlm us quamin nos tlh(q~lbus dla~S taquamfuturl b~lllprzludlum, equam. a caud_a impelli iuffit.Rurfus quum In ~ harf~Ium ve~~ffen,taduerfus Alexadrum,dleenti cuidam Tyrannum cum ingenribus copus aduentare,Eomelius, in'luit,
Dam pluriu_m victoria nobis aderit.. ". .' ' ..• '_.'_ ' '" .:«, . .•. '.
M • PQrclUS eato cof, quum Ce1uheros domudfet compcrtumque haheret
experientia reru magiHra .81 illufrriumautorum fenrenriis, cam gentem loco-
r~m ~atura.8l ho~inum~ngen~js ad rebellandii.,no~~hlm omnibus~liispro_ uinciis.Ied Ipfa enam Itaha aptlorem e1fe,quonuDus Id facere po{fet lueras ad fingulas ciuftatcs dedit, vrmuros ~iruerent : quod przceptum tam immite,ad
re~e~Jjonem hort~ripotuiffet pot!US ,~~am .a~eam fedand~m, fi generale id qUlde dIe c08.noU1~Cnt:veru~ quu.qu~h~~~fih~ fol~ Jm~erarl~no al~~ putaret, meru omnes Imperil paruere.Hzc 8{ Phnn & hl{loncoru pene ommu habet af
fertio,apud hiftoria: aurem Romanz paerem T • Liuium couocaffeCatonc con
H Rat
.0. ...•.•.. ' .. ' QII
R.OBERTI ·VALTVR.II
L .... ,
, .
nat omnium vrbiutnlcgatos.,~3,t~u~ e~s oftenditfc; eornmtebeUiones·RtHliani$
~" -' .. :,. \~._ \_.' , .. b io rio - .. Ias .. · H'.' .. ' ll·r::,P···_,. l., •.. · .. n · .. ·, •. , .. i.s., d ....•.. _.'l,.1., .. c .: ' r.'.l,.m.- .. ' .. '.l,n.c_,. u p I c. n.····.,a.s ,.' 'p.· ·.!e .. _ .. ·O: .. ·.,: .. I·,~.~.,e· ,. r .. ·.as,· '· ".a-.·.' .. t,'-.q·~.·.l.tl· le 'f~ .. u.· · .. ·.0, .. ,-. n .. ·.·,·.:.'·,a •... ··s ·.· ""' •.... r'r e .. h., .. , .. 0· .~ .
quam aoor 1. ,. 11 . '.~'.' .' . merra ",114. L
-rarum deinde vtrebeHionibus ab~inerent ,vtCJ.qu~.~a~(j~ modo fieri melius
uirerinco!llJT1une con{ulerent~~I~refpo~d:nnb~s tllt~~altquot dierum fpaci
q d-.' , .. '.'d.-.',.·.,I .. JT:.-.·'·e··.·· q r uoex .. - aB ,o.-. ,', reu,ocatl.s· '.l .. t, ...• erumci blentlbus,·,lp.-,_'funl conlilie quod a . b'.·
urn it ' 11', "F' . · - ...1 :v .... , .' ' ..
. ~l- "l"l~·s'·q·u· ". _ ... · •. '~l,.ue.·,r .. 3.· .. ('.' .... i.O.-, ..... .i .. -.ie.,· .. ·. 3.ili.um.·.p ...••.. ,t, ... o .. - ... " m .. , ..• ififfi .. , ..... e ... p.,:.e·.· .. r .v ..•. '. n._.·.l· .... U.· .e ... · .... r.,.fi,~u ..•. ' .. _ .. m ... ,-. -. or.· .. - ... ·.,· .. ,.· .. ·.b_.-.··,.·.-c.'.·m ... - .. ' .·D.· .• - .. u." .. _·.·'.D.'.-. C, 1,·0.$ edtctaq"ue
1 ... ··c .. b"'*{"d··· ..
vevnodie ll?m anis qui 1~ .v~ lU przL u~ar:nt mtl~!omn~seuertetttur : quo
faClo,ipfus ih~o a~ eos q~l.adhuc rebell~rer c~ exercttu (e conierens.emnes fer rile metU terrttoS1U dedltlOne~ a~ceplt.l~e~quumEutnenes rex Rom am profetlu~ e~et,& a Ienatu e01l11t~r &honOrlficefufcep~u~,&: clariffimorum cit ca eum Clul~m frequentla certatlm verfaret~~ ,~ato'non~obfcure tantum erga
_ regem ftudlUm fufp~a~m haben~, .eu~ decl~nab~t, verum quum ipfi dicere-
mr, Enmenemfrupl. Vlrut?,~anllcl1flmoam.~o In re~pub. Romam veniife, ERo,inq uit,czterum ~zctrIa ~elu:~,.Rex~c~hcet,natura vorax canis eft.Rur .. Ius quum animaduertl~et ~~ Hlf\,:mlap~un fe quodam oppidQ poife,fi inopi
na .. to s t-n.uad.eret .... q-u.a.t. rl.·du .. '.llte·r b.I_ldu.·o. per coofra.g._,ofa & .defe:rta emenfus,n 11·~h·.-l···1-:
. . ~ '. . . ..•. ...' ..• ··...fi ·b·· d . d .. ·... •... .' u ,... .
tale m.etuetes oppretl~t hon~s:vi~ori'us dein .. e fuis ~aufam ta facilis eueeus re
'lrentibus,4ix~t,tUnllllos Vl~orlaadCJ?tos,~uu. quatridui iter biduo cofeciffet.
E.D ....• am ......• I in.~ .. u.' .. ,n.' d •... ~ as v ' .. 'x · .. o.:' .. n!./-.m-.· i.:._.q .. u u.I m '.n unq .•.. u._- .. a- .. m no.,.· .. u. Iffi., .. e ..•... t .. , .. "r cPI- .••.... r c._h.-.·,e.nde.returCu.q··.·· .. uO.d-·· '1 .. '14_
:c.~ " P··l1 -d· ~ fi· ···1·· h b -p I -,
liero$no~elinque~ta'eo\'la.~ul,.lUnl ,:.a~ret infamem, maleiJ eum in eo
patrizco~fulereal,eret, V~de" l~~Ult,l1e tu p~lU.s confulas.qui talem ex te natum rehClurus lis • Ne~ue~ero illrps potdt',ml~l ~ee~e:namque ex me natam relinquo pugnam Lcuctrlcam, quz Don modo mihi fuperftes , fed etiam im;.
mortalis lit neceife eft. ..... . .
Pomponius,V'irinfignis)~um in Ro~anorum congretfuacceptisvulneribus
'ad Mithridatem dudus fUlifet,rogareturque ab eo Ii curarus ubi foret amicus
Si tu)inquitPo~ponius,R~manjs a~i~usfu~ris:~n autem.,me qU<XJinimicu~ habc:bis . ~it~rl~ateS darl~mam VIr! conliantiam admirams, ab omni peni"
tUS in eum lnlurta temperaUlt. . .
Lycurgi cxemplis huiufmodi ad ,ciues refp?nfa ferun~ur,q~onam paB:o,ho-
Rium impetuSrepeUerero~e.ntpofiulantes,~lpau~eres,mqult~manferitisSlco temptioncs mutua~ o~l[erltl~ • Et ru~f~m de.murts, nequa~ua ea vrbis minus circundata muro fuerlt,fi qUlS earn vms forttbus non lateribus cinxerit,
. Paulus Aemilius cof. quii in Lucanis iuxra linus anguH:o itinere exercitum
duceret,8( Tarentini agmen eius !corpionibus adorirentur.captiuis eunriurn latera ptztexuit, quorum prztextu hofies}ela i\nhibue~e. Ide~~oCt.urnas ex-
cubias iuffit finehafl:a 8l. fincenre atferuaret,quo deCperates qut ho!hbus repu ..
gnarent ~agis fom~orefifieren~...,.. ..' ..... .... .... . .' ..... .... .... ..'
TyberlU~ Gr~cC~l~S Lufitanu a~cretlbUS.ln deC~llne t.emp~sal~monlam fe
habere 8l. obfidlonls Incommoda no reformldare, V ndeclmo,mqult, annovos
capia~!quo diaoperter~iti Lufitani,ta~et~ co~~eatu ~uniti,fe de~iderunt L yfanderpofiquam Incumbent1bus~ormt~lls m.(%nl~ prftergr~d~ens)lan ..
guidiores ad inuadendum Laced~monl0S cermt ,81. mtenm lepusfoiIam tr~n . Iilire