Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 60.
Uploaded by
Patrologia Latina, Graeca et OrientalisMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 60.
Uploaded by
Patrologia Latina, Graeca et OrientalisDigitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/patrologiaecur60mign
PATROLOGLE CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFOKMIS, COMMODA, OECONOMICA,
OSTCHI SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORIHQIIE ECCLESIASTICORII,
SIVE lATlNOItU.Vi, SIVE GRiGCORUM,
QUI Ali .EVO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI {ANNO 1545) PliO LATINIS
ET CONCILll FLORENTINl (ANN. 1439) PRO GRjECIS FLORVERUNT:
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIDM QU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLIC.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
KCCLESI.E S.ECULA ET AMPLIUS,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS INTER SE CUHQUE NO.NNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM D1I.IGENTH;
,
CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VAR1ISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTHATA; OMNIBUS OPERIBUS
POST AMPLISSIMAS EUITIONES QU/E THIRUS NOVISSIMIS S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA INDICI- ",
BUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICI JI S UOMENTI SUBSEQUEN-
TIBUS, DONATA; CAPITULIS INTKA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NEC.NON ET TITILIS SINGULARUM
PAGINARUM MARGINEM SUPEHIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MAIIHIAM 8IGNIFICANTIBUS,
ADORNATA OPERIBUS OUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTOUITATE IN ORDINE AD
;
TRADITIONF.M ECCLESIASTICAM POLLENTIBU8, AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, C.HRONOI.OGICIS, STATISTICIS
SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANAI.OGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM DOGMATICUM, MORALE, LITUIIGICUM, CANONICUM,
DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCT.V ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PR.ESERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS
J
ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET HEHUM, QIO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLl M TALIS TALISVE PATEH,
VF.RUM ETIAM UNUSQUISQUE PAITilM, NE INO QOIDEM OMISSO, IN QUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT, UNO
INTUITU CONSPICIATI:R ALTERO SCHIPTUR/E SACKj^E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT ODVIUM
;
QUINAM PATEES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM .LIBHORUM SCHIPTUH.E
VERSUS, A PlllMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS. COUMENTATl SINT.
KDITIO ACCURATISSIMA, >
:l-QUE OMNIBIS FACILE ANTEPONENDA, SI PEIIPENOANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
1 i 1 I:
CHART.G QUALITAS, I.N IIIHH .vs l.XTl S, PEHEECTIO CORRECTIONIS, OPERUH RECUSORUM TUH V.VRIETAS,
I I
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUH PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN OTO PATROI.OGI.E DKCURSU CONSTAN IT.R I
SIMII.IS, PRETIl EXIGUITAS, PR.ESEHTIMQUE ISTA COLLECTIO N.l, UETHODICA ET CHRONOI.OGICA,
1
SEXCENTORUM Fll.VGMEN TORUM OPUSCULORUMQUE HACTENI S HIC ILLIC SPAIISORI M,
PIIIMUM AUTEM 1N NOSTHA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. A OMNES .ETATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNAl 011 M 1 .
SERIES LATINA PRIOR,
IN QUA PRODEUNT PATRRS, DOCTORES SCRIPTORESOUE ECCLESI.E LATIN.E
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
Itlltl.IOIIIFC i: CLERI I \IVKKS K.
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI.E ECCLESIASTIC.E RAMOS EDITORE.
PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESI.E. I.N DUAS PARTES DIVIDITl R, ALIA NEMPE I.VITN.V, AI.l.V GH.ECO-LA IN.V. LATINA, I
J.VM PENITUS EXARATA, QUOAD 1'lilMAM SERIEM VIGINTI-QLINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLK SUA STAT, MOXVE
POST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-VTGINTI CENTUH ET MILLE FRANCIS VENIT. GR/ECA DUPLICI EDITIONE TYPIS
MANDATA EST. PRIOB GR/ECUM TE.XTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATER.vLIS AHPLECTITUR, ET AD NOVEM ET CENTUM
VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM TANTUM EXHIBET, IDEOQUE 1-NTRA QUINQUE
ET QUINQUAGINTA VOLUMINA KETINETI II. UTRAQUE VIGESIMA QLARTA DIE DECEMBRIS 1860 UMNI.NO APPARUERAT. UNUM-
QUODQUE VOLUMEN GR.ECO-LA TINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE LATINUH QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITI UTHO- II :
BIQUE VERO, UT PRETII HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR, COLLECTIONEH INTEGHAM, SIVE GR.-ECAM SIVE LATl.NAM,
32tj VOLUHINIBUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 272 PRO MINORI ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPAHET NECESSE ERITJ
SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AM PL ITU DIN K.M NECNON ET DIKEICI LTATl.S VARIA PHETIA -EQUABUNT. ATTAMEN, SI QUIS
EM.VT INTEGRE ET SEORSIM COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR.ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLU-
MEN PHO NOVEM VEL PRO SEX FRANCIS OBTINEIIIT. IST.E CONDITIONES SERIEBUS PATRIILOGI^: NONDUM EXCUSIS APPLICANTUR.
VATttOLOCVE LATINJE TOMUS LX.
PRUDENTIUS. — DRACONTIUS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUI) J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTHOUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.
1862
1
w
SjECVU M i
ELENCHUS
LUCTOnVM II oi»l Itl ii «li i\ II4M KMIO LI 4 4>\ll\ir
•*
QUINTI s.li.il.l POETARUM SERIES CONTINUATUR.
M M lll I. II S CLEMENS PRUDENTIUS.
Inscriplio dedicatoria D. N. l'io VI. Pontifici Maximo. '.»
Prafatio. '.)
Praefatio Psychoraachiae. 1 1
Pschomachia. 19
Dittochseum. 89
Contra Symmachum liber I. 1 1
Contra eumdem liber II. 177
Liber Peristephanoo (Hymnos quatuordecim completens). 278
DRACONTIUS.
Epistola dedicatoria. -Wi
Prolegomena >n Cartnina Draeontii. 599
Carmen de Deo. 679
Guntharinm regem Wandalorum, dum
Satisfactio ad essel in vinculis. 901
tndices in Prudentium. !).".!
Indes Rerum. 1 |03
Initio voluminis dantur Tabulae viginti sex, Cruciatus sanctorum Martyrum exibentes.
TORC •
DF 1931
2 0^0
^» +»*»*
r*riHiis 1 v r>|.M j »' mu;\k
QUINTl S.EGULI
POETARUM SERILS
i.
CONTINUATUR,
,
nM NOVAQUE ET ACCURATISSIMA EDITIONE DONANTUR
AURELII PRUDENTII
NECNO.N
DRACONTII
CARIHINA OMNIA,
JUXTA EDITIONEM AREVALl, GLOSSA» VETFRES, LECTIONES VARUS ERUOITISSIMOSQUE COMMENTARIOS
EXHIBENTEM :
ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTREC\M CLERI lIN I V F. RS 1 ,
SIVE
CURSUUU COMPLETORUM 1N SINGULOS SCIBNTLS ECCLESIASTrCS RAMOS EDITonE.
PRUDENTII TOMUS POSTERIOR.
DRACONTII TOMUS UNICUS.
—
i^s^aoao i.
EXCCDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA PAHBOISE, OLIM PROPE PORTVM LUTETI-E PARISiniMIM vin rn n-Fvirrff
NOM.NATAM, SEU PETIT-MONTROVGE, NUNC YERO INTRA MOENIA PARIsPna!
I !
1862
CRUCIATUS SANCTORCM MARTYRl M.
TARM.A I TAItl LA III
Sancti martvrcs in crucem, capitibus ad ccclum cle- A Martyr funitms corpori alligatis appensus, liunie.
vatis, tollebaiitur. ros onoratos habens glebis salis, in cujus ore li-
Appendebantur quandoque brachiis post tergum giuim ad majorcm poe.iam immiitebalur.
revinctis quoruin pedibus a diaboli ministris
: D Hartyr unco suspensus.
gravia pondera vinciri aliquamlo solcbant. C Marlyr ambobus pedibus appensus , cujus caput
Item cruci, capitibus in tcrram versis, afligebantur. mallcis cnntundebatur.
Mulieres ciirislianx capillis suspendebanlur. D Postremus denii|ue, oneribus collo et pcdibus
ligatis.
TAMJLA II. TABLl.A IV.
/1 Cliristianisqu.indoquc suspensis lenius ifnui suj>-
pnnebatur cx illo provcnicnte, bucibus
ut, funio
.1 Marlyr pcilihus >nspeiu1ebatlir, ignc, ut |oflbca< Iircmcrcnlur, Mi quidem craiit, qui cuan lancto
cnrclur, luppoxilo. 'ropbcta Davide canero poteranl Igne, dulcis»
:
II Martyi laquco iqipptidjlur. simeJesu, n>» exaluinaili cl noa e»l tavMtalN
,
C U Marlyrca ln crucoiu agcbanluri mibis intqullas
CRUCIATUS SANCTORUM MARTYRUM.
TABULA V. TABULA VII.
A SS. MailyrK nonnnnquarti, irt uiusca' nm et fucornm .4Marlyres quandoque ro:is, mucronilms uudique aflixis,
aculcis eicraclarenlur, s> iuinUns ereitis, mclle deli- cuspides ferreos circumageb.iutur.
liKaii, stiper
buli, radiisquc sol.S enposiu appendcliatuur, B Ali |U ndo, quibus aflixi non eranl praeuota i niucrones,
II Ali>|uando vel utroque petle, iugenlibus sa.vis ad eorum super cuspides iiem fcrreos.
rervices alligatis: C Aul salieni, ut misere vilam finirent, super ardeutes
C Vfl alleropedc, fumo supposito :
prunas.
1) Vil eti iin apicibus jolliuin nianuum, corum pedilms D Demuin rotarum couvexis alligali, e loco sublimi prae-
gravibus a Iditis oneribus : cipiUbantur.
K Vel ilenium allero quoque pede in gcnu deflexo, el E Aul rolarum radiis intexti, sic ad plurimos dies, ul in-
icenii ferreo injrcto vinculo, altoro doinde pede krri lerireD', relinquetianiur.
poudere gravalo.
TABULA VIII.
TABULA VI.
A ' yphonis supplicium. A Martyres torculaii premebauiur, eo prorsas modo, quo
II Vl:iiiyris cono bovis incliisi radiis solis olijieiebaiilur. uv.r olivseque aJ vinum olcumque exprimeiidum pre-
(' ^c.iiJiismi supi liciuin. mnntur.
P Mariyres quandnqnc lliimi o-ili
| radiis iliin sUis ad
. r> Troclileis extendebantnr.
uiaxiuiuin coniiu crucialuiu cxpuuebautur C lisdcm iti iii eleiabanlur.
BQ
310
.r0 3viT
: :
CKUCIATUS SANCTORUM MAKTVKUM.
TALLLA IX. TADULA XI.
A Marljr in cqutiJco. l»uu alii ifidcm modi quibus pariier SS. Marty
ti Martyr pendens ab equulco. res cscdebantur.
C Laiupades aeceiisx. I A Primum oslendil atquc demonslral,
I» Scorpioncs. jtorqnendi ioslruraentis
llis li Allerum qui inodus, in sauctorum M.nlynnn
:
qui in cquulenm agcbantur excruciari aliquando rcbus gestis , liis verbis exprimiiur : Caihomo ca-
solcuanl. ttattir.
TAliULA X. TABULA XI!.
Mr.di sunt lii, qiiibus sancli Martvrcs I.iris , vel l Hartyres aliquando hoc modo lapidibus prenie-
lliRiis, aul consimilibus ca-dibanliir. hautur
.1 Uuuiii lniiinii indicat, li 1'ugnis, alapis, calcibus, aliisvc modis pcrculiu-
/>'
Altcrum, hanlur
t' Tcrlium. (i L.qndibus iicm qu.iiidoqnc obrucbautur.
CRUCIATUS SANCTORUM MARTYRUM.
TADULA XUI. TABULA XV.
A Martyres de equulco depositi, divaricntis cruri-
A L'iijjula\
lius, nd quarlum aut quinluin foramen dislen-
vi
II Uiiciis.
dehantur.
II Aut viva cnlce, oleoque ebullienli, et consimilibus
V Ferrei pectines.
Uis instrumentis sancii Martyrcsdiscerpebanlur. perlundebantur.
C Vcl denique nudi super tcstaccis fragmentis pre-
niebanlnr, volvebanturque.
TABULA TABULA XVI.
XIV.
A Manyres in cratc ferrea lorrebantur,
fl Aliquando i-Usun \p\ in leclo lerreo,
A Aul '." -,') ila sanagine,
Martvrcs torrebantur, £
D
i
A,lt ,n olla '
B Vel Li-rtid
E ^
r vi
l.Vel rri
lunaliDus.
Vel in ,jUr " 60 '
F lit deimiii quandoque in lebcle.
D Aul ardentlbus lampadlblis, qmrum figura etiam G Kerro liujus niriiuo utebauiur gcnii es in his SS. M»r-
in cquuleo exprimilur. T&buta IX, Ht. C. tyrum carniGcinis.
,
CUIUAIIS SANCTOULM MAUIVUUM
TAIUJ.A XVII TAHULA XVIII
Igni Iradcbantur SS. Mariyrcs vcl iu fossis ardcn-
lilms carbonibus refcrtis,
& Martyres ardentibus prunis imposili volutari in
Vel ad qoatuor sii|>itcs alligati,
cis solebant.
Vel in eupas />'
iNonuuiiqiiam in lecttilis ferreis ligati , liquato
Aut rogum injecti,
in
pllimbo, resina-fervenli, et piee criieialianlur.
Uunndoque vel stipilibus ereclis, funibus olco et
C Aliquando sub axillis , ferris ignilis seiuiustula-
consiinilibus illitis ligaii.
bantur.
Ant in pronriis tedibus, vcl carceic inelusi, /' Aut eliam nudis pedibus per candenies carboncs
Denique vel in 1'urnaeeiii delurbati, iiiccdere cogebantur.
Aui in navini imposili. et in alluin devecti
TAUllLA XIX. TABULA XX. .
M
'
i Urceliianiur Mncti Martyrcs ds earnihus immola- A Sanclw Cbrisli VirgtMS Ignomlniai ctuta vel .id
M., ilcqnc sac xifli ii vino deKuslarc. Qui tamon ad ducebantur,
iiiiicineiiiii prostibnia vi
Imr sncrilegimn pcrpclrnniiuiii nulla vi nulllsquc /; Vcl sn ad lurpiludincm radebaulur.
i adduci uuqiiam potucrunti
CRUCIATUS SANCTOUUM MARTYRUM.
TACLLA XXI.
TABILV XXIII.
A Curf li IMini »el pcllis i<'li aliutiatur,
Min"ji'ilius oli
B Vcl eisdrm adhuc lepentibiis cor el viscera exlralie- A Cbrislianorum aliqui vel mtiribus redendi , en,
hanlur :
quam lrcec figura demonslrat, fornia, tradebanlur,
C Securi qnandoque ipsonim capila conlundebantur : B Vel unus super aliura perinde ar agmina locusta-
I> Aliqul pladin obtruucahantur, rum in angustioribus custodiis includebanliir,
E Alii lelis oontigebanlur, C Vel etiara immissis equilihus oblerebantur.
F Vel prsacula sudc aul consimilibfis tran^verberabontir:
G Alii ad drarnm ai borum ramm ailigati disce rpphanlur : TABULA XXJV.
U Aliqui demuni acutis calamis sub nianuum pedumque
uoguibus infixis loiquohanlur.
TABLLA XXII.
A Sancti Martyres vestibus denudati vel super fer-
reos murices preniebanlur.
A Sanclornm Marlyruni vulius notis delurpabanlur :
B Vcl sic alligati per divcrsa loca ducebantur,
B Eisdi'm irura confrinp;cbantiir, (.'
Aut in calcis fornacern conjiciebantur.
C Ferarum pellibus induli, i canibus objicielian-
Alii vel D Vel demum ex altissimis lucis pnccipites daban-
D VpI hoc qui eypressus est ntoda | iur. lur.
E Alii prapierea aut iu puleos pruecipiicsdabaniiir •
P Aut cuIpo jin profhftntcm
G Vcl deuique j.lunihcjs loculis inelusi projineLiaiilur
1 :
aiueiAns sanctoiium martyrhm.
TABU.A XXV. TABULA XXVI.
A B Dabanttir Sancli Marlyres in mctalla :
Insirunicnta Marlyrii ftoinx
t.Quandoque vcro, pneserlim nobilcs, animalium in cccmeteriis rcperta.
ratioois expertium paslorcs ac cuslodcs consii-
luibaiilur :
/' Aliiaut ad arcnam fodicndam,
K Aut ad segeles dcsecandas damnabantur.
F Vcl denique camclorum cunc ascribcbanlur.
Spccimcn codiris de quo supra in Prolegomcnis Dracontii
opcrum, in (inc capitis v», col. bujus tomi 640.
^lmnxfriT^tsrcunccns^umConBioroVJVif'
R C^aAmcrjw^otnnP-folu <jml>5T**lgn«polu'J
Su v.ece<n cuwifcfcA^wbaesseTtN aiNOiU$y
2Jn$ctt))tt0 JrcVtcatona.
SANl.TISSIMO. PATItl
RT. D. N. PIO. VI. PONT. MAX.
QVI. IRO. EXIMIO. ET. SINGVLAKI. SfVDIO
ECCLESIASTICAE. DOCTRINAE
"iXCOLENDAE. AMPLIFICANDAE. COIIONESTANDAE
EDITIONI. ROMANAE. CARMINVM
M. AVRELH. CLEMENTIS. PRUDliNTlI
TITVLVM. 9ACKATISSIMI. NOHLMS. PRAESCRIBI
BENIGNISSIMK. INDVLSIT
VOLVMEN. ALTERVM. QVO. CATIIOLICVS. POETA
CONCVLCAT. SACRA. GE.NTIVM. LABEM. INFERT. IDOLIS
CARMEN. MARTYKIDVS. DEVOVET. LAVDAT. APOSTOLOS
FAVSTINVS. AREVALVS
POST. IIVMILLIMA. PEDVM. OSCVLA. BEATORVM
D. D. L. MERITO.
PRvEFATIO.
Ilabes, L. B., cnmmenlariitm in Prurientii caimina, q»:ae supererant excudenda, serius forlasse qtwm
niultorum opinio, aut etiam exspeclatio ferebai, verum multo ciiius quam aut res ipsa pati deberc videbafur
aut quam de&tinatum mihi erat ut opus ex animi mei sentcntia in lucem prodiret. Equidem vnlumen prius
e manlbus mihi elabi, atque in ita mecum
vulgas venire, haud :egre tuleram, quod
constiiueram fieri
posse ut aliorum qua monitis, qua reprehcnsionihus doctior lactus, aut nonnulla jam dicla relraclarem 111
meliusque convertercm, aut deinceps dicenda ad severiorem judicandi normam exigcrem. Hujus mei
consilii exstiterilne aliquis Iructns , «llro aliis judicandum relinquerem, nisi rem ita esse grati aniini causa
pracslaret profi.eri. Verum, si quod aliud scriptionis genus, commeniarius ccrte in doctissiinum poetalh
Chiistianum diuturni lempor.s mora indget ad maturitatem. Nam in varieiate et copia argunieniorum prope
iiiiiuiia quam niulta, etiam duin aliud agimus, lempus el casus olTerunt , qu;e incassum alias quoereres
nc ne cogilalio quidem quaerendi facile excitaretur? Qaid in ipsa adeo familiari et quotidiana sennoms
coinmunicaiione consilia doctorum bomiuum et cogrlala cuinmeuiorem ? liom.e praesertim, ubi tam multi
siint qui in anliquitaiibus sacris et profanis invesiit;andis juvare tc possint et velint, nusquam ut alibi
majnra adsinl adjumenia ail hujusmodi rerum comraeiitaiiones perficiendas. Caeierum nc larditaiis et
procrastinalionis arguar, aut cessasse potius videar quam lemporis opportunitalem voluisse cxspeclare
quoad opns maturesceret, aliorum demum consilio acquievi, moremque voluntali gessi. Illud etiam addebat
animos, quod indusiriam a me in priori volumine positam niulli viri graves sibi non solum gratam, verum
cliain ratani luisse iiaud ohsrura animi significaiione declararunt : viri, inquam, graves, a partium siudio
semoti, et acri judicio pnrstantes ,
quique praelerea liberam senlentiam omnium maxime proferre possunt.
Quaifquam de me quis liberriuie non judicel? qui liheriores quorumlibet hominuro censuras, prarjudicatas
etiain noii legentium castigationes, fa.-tidia eontm qui, cum meliora fortasse facere ipsi possint, nihil tameit
exlricaiit, maluniquc in repiiblica liileraria judicia ferre quam subire, nec cohibere possim, si velim, nequc
adeo veliin, si possiin. Quo tnajorem graliam bis lianere debco, qui bene de me sunt meiiti. Accedebai
quod cuui dunbus voluininibus carinina Prudentii comprchendere decrevissem , ita eoruui inoles mibi
necopinatni accrevit, ut plura resecare, quaedam in aliud opus rejicere coactus sim. Atque id praecipuum
illud esi, qnod ante monerc volui, ne tine causa praefari viJear. Quippe pollicitus fueram duas me diairibas
conimeniario postrrioris hujus voluminis pr*positurum, alteram de Eversione arae Vicioriae,alierani deFidc
Prudentii in actis SS. marlyrum referendis. Quibus de rebus cum locus non sit uberius disserendi,
m
commentariis ea dixi qusc necessaria visa suui, et satis csse debent ad poetain explauandura , ejusque
aucioritaicm vindicandam. Alia quae in utroque argiimcnlo dislinciius et explicatius pertraciando
addi
possunt, ila separato opere coinplecti est aninius, ut ad Prudenlii inlerpretaiionem ahsolvendam
non
supervacanea sini, si accedanl, neque, si absint, magnopere desiderentur. Ilaque Prudeniium perinde nunc
edo, ac sua opera absolvere solent iionnulli archilccii, qui aedibus quamvis amplissimis, et quibus niliil jam
ad perfectionein et absolutionem videatur deesse, iia tainen fastigium imponunt, ut ex aliquo latert
projecmras, et crepidines muroTum, quisi vesiigia continuandi operis, relinqnani, unde xdiflcium possit
vel ab ipsis, vel ah aliis, si usus venial, aliquando amplificari, et in augustiorcm forniam redigi. Valc.
Patrol. LX. I
i
II
ALRF.LII PIUJDENTII CAUMINV. 12
PUifcFATIO PSYCHOMACHl/K.
577 Scnex fulelis. prima crcdoudi via, A Miram parcnti <l ctus, Aliraliam Dco.
Aliram, beati seininis serus paier, 5 579 Senile pigniis qui dicavil vicliflM*,
nomen auxit syllalia, Dncens, »d aram cuiii liiarc quis vclit,
578 Atljecia cujiis
GL0S3i€ VETEHF.S
Psythomachia, Grcece Lnline dicilnr nnim.i- cer-
; nicns gralior haberetur, i.
tamen, eo quod ibi qu bus ndveruit
bella fiinrcnlur, 5. Adjecla, niunl llebrai. quod he titteram de no-
pralintur, fd lexlwn nnrruliouis de tnine stio quod apnd cot telragrnmmalon esl, Abne
tilia fidelis auima
libro Genesis assumpta pnvcedil pnefiuio, ul sequens Deus dideril; ut,qui prius paler exceltus appellabntur .
dhwa melius eommend.l nuclorilas, Iso. postca muHorum, tubaudilur populorum tive gcntium.
,1,111«
Vrrs» 1. Prifflt, i'« recte vocnlur Abrnham, ut paler voraretur, Isn.
seriplum est : Crcdidit Abraham Ueo, et
repulalum est 5. Scnile, qui in tencclule datnt ei [ueral ; offerent
ei a,l juslitiatn;
propitrca non solum pater csl circum- filiuin, qui fuil senile piqnui. Pignns, pi.in.nn fitii —
citioiiis, sed el omnium
Hiqia fidei, I.
2. Beili, CArislt scxns (leg. seriu) paler
...
eorum qui sectantur cjus ve-
exsttitl, ut
nuncnpiinlur, co quod in eis tpes Uabeatur futurtc po-
sleritatii.
mam,
—
Dicavit, consecravil.
l-o.
Viclimx, ad licli- —
sedetinm ut 6. Litare. immolnre derivatur a linio, et
non tantii"! dilatione desideria crescerent, : lito esl
ad eieipi-ndain gruliam mullia erudiliombus corda
prir- [requcnlntivum, licel al ud significare vidcatur, I.
paiarenur, diuque exspectata redemptio taiidem adve-
( OMMENTAMUS.
Tilulus in codice Mariclli est Incipil prafalio in ger noial Poelices, c.ip. 3, de Quati Personis,
lib. iii
nomne Psychomachio'. In cotl. Val. C, lncipit nl inopia. feina, luiuria, clc. Ill-.nt vcro aute Pru-
Chrisli
Pstjchomachia. Iu Alex., In- diMiliino ab alio faitinn iinn inein ni, lolnm rarmeii
liber Prudenlii Aurelii
cipit Psuchomachia liber iv, sed
rorla^se esl error, ex liiijusmodi quasi personis compnni. Le^i dignus
: Fmit iiber ui P*ychomachia, nisi est libellus Einiiianiielis Martini de aniini Alle. lilms,
naiu in line dicilur
liber iv vocelnrqnia qn.irtus est ordine in eo volu- qno Grseea nnmina vitiorum et virtuium exponit,
iilem leriius e-t contra hareiicns. postejusepistolas in ediiione qu.un Pelrns Wesselin-
ininc, qui
Versu 1. lo codicilms Vaticanis antiquissimis A et gius procuravil. Tractaius d« Agone Cluistiano ex-
stai tom. VI o|ieriiiu S. AugiMini, et alius de Con-
B deesi Psyc/iomrtc/iin; adest vcro in aliis compluri-
flirlu viiinriiui et virlutuni, qni pnslie.nus S. Isido'
Ims, qnilius lioc opus separalim compreliendilnr.
potius crediiur csse. Alii auclorem dicunl fuisse S.
Cuio enini plura contineai, ad vilain spirilualem di-
raandam v.ilde opporluna, uiooachi illml pne ea?te- Ainlirosiiini, alti S. Lconem. Manriin Ainbrosiuui
in aliis vero Autpertum, qnod esl cena-
proliabiliiu. Pru.lentius,
ris adamaruni,et saepius exscipseruni;
cndicil ns omnino Psyi homacbia pretermissa cst, nien inier viriotes et viiia descriptorus, exeinphun
quod, oi cso arbiiror, lioc rarmen nimis jam vulga- vincendi nobis proponit Abraliamnm senem li.lcl in.
tum videreinr. Itaque neqne in Urbinate eleganlis- Primas enini parles ac postremas pariter habel lides
Psycho- in boc triumplio, aique aden congrucnter de Ahra-
sinio cdice, neque in Florenlino comparel.
nvcliia: coliccs seorsum enrati in biblintheca Vaii- liamo pr lalur peela. Sicul enini ille, qcamvis sen.\,
i
quia Den ciedidil. Iiosies .'el>c l.ivit, il:< nos, ipnin-
Cana snnl ii qnos dislioximus litleris C, E, F, G, H, p
Psycho- vis n.itura iolirmi et iLlnles. tniien lidei scuto ar-
L. Cnni nonnullis aulem operilius Prudeniii
niati, idversarios ei viiia superare pniernniis. ln
niach a exsl;l in codd. 0, Bll, de quihus omnibus
editis ante Heinsium Aldo, Toro., Gis Weiixin
vule prole.i. cap. 4, ubi etiam observare poteris, an , ,
De codice legfbatur prima ctedendi via es'. Ileinsius reuiovii est.
et qiios tiitilos singuli cudicflt babucrint.
Psvchnmaclii:e. bibliotlie. ;e Augelica: egi eod. cap. allegans sunscodd. Favent illi Bouou.. Alex. et aiii.
Alia hnc penineniia dedi in uoi. ad praef.iiionem In Val. C esl alirasiiui verluini siilislaiilivom esl. B<d.i
PriKlenlti vers. 39, ct in nol. ad litiilum llain irtige- de Arte inelrica versiim liiiuc esscriliii sine «l. Ni-
nir.lnprolegoin. num. 210 nniavi, divisio. enicapi- hilominus exstat ct: in Mar., Hal., Vieno., Pr.ig.,
Biriluo judicari ex inonaclioium ingenio pro- Vatt. G et L, et aliis. Gallandius expunxit esi, Md
tum a
sive, ul iHe ait, inonacliicain. De versione
'ei-i.un,
non agnosrii epexegesin puiat eniui, h:rc oinn>a :
Psychomachiae llispanica consule proleg. nnm 119, regi a verbis sunsit, dedit, iu versu 10, quml inasis
de Gra-ca num. 91 et t2t. 'Psychoinaclianiqnod alii poeticum esl. et ad Pindari morein expreasani. lo-
tain Abraliami liistorinn liabcs cap. xi et seqq.
Ue Pugna animi, nl"*i l>e Compugnantia aitimi, vel
anima', alii De Ctrlamine virmlum el viliorum Latine Gepesis.
cap. xvu, vers. 9 cSec tllra vocabi-
inscribnnt, non maleituidem facinnt; videtanien an 3. Loe. cil., :
ni" ios possil esjwiii Pugitu spirilualts, qua inscri- tur nomen tuum Abram, sed appeltaberis Abruham .
ptioiid ci lebcrriiniis edims esl lilier llalice
siiie au- quia patrcm mutlarum gcnttum contlilui te.
ctoris noinine s.epius recusus, et io pluies linguas Plerique edii ei optlmi mss., pateuii. Ablns,
4.
conversus, el jnn pridem suo auclori vnidicaius V. pineiile, c cod. Ang. el V. II. 0, BH, niiiios lieoe
P. Lanrcnlio Scupoli ord. cler. r.g. Thealinuruin. D 5. Dicare victtma; iM in ricem riilimic. Cluain l..cu-
Conferendi lamen siinl duo ulii liliri Hispanici ejns- linnem conlirnians Barllnus lib. xxiv Adv.rs.ir., c.p
deni liluli, aller fj'int Lucha tj Combaie dct ulma con 5, elcgantium rernm ihemwum esM Pnulenliiim le-
tos nfectos desordenados, Bircininic, ItilO, auciorc siilur. el suuilia dixi^se Calnllum, tlerniaiiicuin,
Ludoviro de Vera C.irllinsiano ilnr l)c ta Perfeccion
: Marlialein.Chiidi.inuniolis. rval.lliic facionl noUiid
;ul hyinn. 3 Penslcpli., vcrs. 118 Aal fttttm .'»'•»
de la vida Chrtniunii, aoclore Joannc de C.iStaniu
Ueuediclino qooil npiHCilin lilulo Pugna: sp.rilual.i
: (umtfi ts.
l.atine ct Belgice leddiiuin prodill. Quod anlein Pru- o. Lilare alii a luo dei ivmt, ilii verins » Xtt4, A.t«.
dciuius rirlWrt ei vitia quasi per-onu in hOC| i.l esl i
rcces, .wipp/icnlio.
inaie iuducit, novuin nou e>i. Ni'le qoa J. C. Scali-
;
,
13 PSYC.HOMACHI.*: PR/EFATIO. u
Qiwd dtilce coriii, qnoi! pium, quod unicnm, j\ 20 Aiid'i, prnpiuq.-ium, sorle captum bcllica,
l)e» libenler oQerendum crediio. Servire duris barbiroruin vir.cnlis :
Pugnare nnsmet cnm profanis gcnlihtis Armat trecmtos, terque senos vernulas,
10 Suasii, snumqiie suasor exemplum dedit : Perganl nt lioslis lerga eunlis credere :
Nec anie prolem eonjugalem gignere, 581 Quein gaza divcs, ac trinmphns nobilis
Deo parenie, matrc viriute ediiam, 25 C.apiis lenehant imprdinm copiis.
580 Qii'1" 1 slrage mnlla bellicnsus spirilns Qnin ipse ferrum slringii, et plecus Deo
Pnilenla cnrdis servienlis viceril. Reges superhos molc prso larum graves
15 Victum feroces forte reges cepcrant Pellit liigatos, sanciatos prolerit,
l.oili, imniorantem criminosis urliihus FrangU caienas, ct rapinam liherat,
Sodomse et Gomorrhae, quas fovehat advcna, 30 Aiirnm, ptiellas parvulos, monlia,
Pollens honorc patruelis glnria*. Greges equarum, vasa, vestem, buculas.
Alir.mi, sinislris exeitatus nunliis. Lnih ipse rnptisexpedilus nexibus
CI O^S/K VETF.RES.
7. Qiiod, sicnl Abrnhnm nniyenititm, quem ditigebal, B involvantur in pcccatit eorum, Iso.
oblnlil, :it- ojferendum Deo credat fidelis, quidquid tti. Iminoiantem, habitnntem, Iso.
prwripuum cordis invenerit. —
Cordi, scihcet esl. — 17. Fovehal, incolebnt, diligebat, Iso.
lium, dileelum, I. 18. Pollens, crescens, sive [iilyens, vet abundans,
9.Profanis profanw grnies sunt patliojut animtv sicut scriplum esl : Recordatus esl Deus Abraham, et
et vilia tunl portenia cordis et animtr patsiones, qnw liberavilLoth de. subvertione nrbis. lli-nore, ob ho-- —
cnpiditas, twlilia, el wgriludo; unde et Virgilius cane- norem palrui L»lh pollebnl, sictt tcriptum ett, etc, vel
bat : Cnpiunt, gaiidenique, dolentque, Iso. certe quia apud omnes Abraham propheta Dei habeba-
itl. Exeinpluiii, sicut itle veroi reges perdidil , ila tur. — Pairnelis, Abrnhw, Iso.
rminare vilia snatit, quibut in qninque >ensi-
»10» c.tti Sinisris, conlrariis ; sinister nuntius eral qui
l'J.
bus tubjugali sumus. Num Abraham spiritum bellico- advcrsa caplivitatis nepolemque capliim serrire bar-
sum sigm/icat ; qninque reges quinque sensus curporis buris nunliabat. —
Exciialus, covlurbatut, Iso.
Lolh jidem eaptam a viliit ; quam relaxal spirilus bel 21. Baibaroriim, genlilium, Iso.
licosus; cccxviti vernaculi fidem significat quw in Ni- 22. Terque senos, xvm, Isn.
eano concilio esl comlitula a cccxviu episcojiis, sed x 24. Qiicm, euntem hostem divitis gazw copia impe-
ad decalogum, VKI ad oclo bealitudines pertinere pos- dilnm fcccrnt, Iso.
tunt; qui bis omnibns caret, nunquam ad prwdictus 25. Impeditum, hotlem pro hoslibus pnsuit, sinqn-
bcatitudinrs perveuiel, Iso. lare pro plurali, ut est illud : Yenil musca yravitsima.
11. Prolem, fruclum bvni operis, Iso. — Copiis, difi/iis, Iso.
12. Editam, prolatam, procrealam, iso. 26. Stringil, evnginat. —
Plenus Deo, qnoninm ple-
15. Slrage, cwile. —
Bellicosus spiritus, ratio, quw ,J nus f)eo erul, tdeo udversas acies facite superab :l Iso
est in nn mn, pugnnm cxercens contra vitia ab harum 27. Mole, magnitndinr, Iso.
eeivilnle cum
ror bellicosus spiritus liberaveril, eril 28. Pe.llit', hic invenilur schema. quod hypozeuxis
consequens de maire rirtule placens Deo proles
ul appcllatur; videlicel ubi dibersa verba siiigutis quibus-
crectur boni scilicet operis frnctue, I. que clnusults proprie juitguntur. Sauciatos, vntne- —
14. Porlenla, monslra, vcl vilia, Iso. ratos, Iso.
15. Ceperanl, merito cnpilur, qui cum criminosis 30. Monilia, orttauienta, prn omni ornatu, Isn.
moratnr ; imo delegerat immorari; contra quod Moyses 31. Buculas, vaccas , greges vaccarum , armenta
nd poputiim, Discedile, inquit, a labcrnaculis hominum boum, lso.
impiorum , haud dubium quin dicat abire, ne et ipsi 32. Expedilus, liberalus. vclox. vet sohilus. Iso.
IENTARIUS.
7. In Val. D, contra mctrnm, quod
dulce cordi. est in quodam ms. invenerat swvientis, quod opliiniini
Ald., Gis. et alii vulg., quod dulce cordi esl. A veie- puiat sed faielnr in plerisque codd. esse servientis,
;
rihus lihris Heiusianis, a M ir., Rat., Weiiz., Vait., et explicat, nisi cor redegenl in servitulem, et na
C, F, G, L, ct aliis plcrisque ahest verbum subsian- pnnenla ejus, sive malignas cogitalinnes viceril.
livnm est pcr epexegesin, ut in versu priino. 15. In Mar. error est ceperil, correctum supra ce-
8. Scholiastcs Persii ad illud Lusca sacerdos satyra pcrant. Siinilc inenduin in Val. C, cepcrat.
5 ait : Solent multeres deformes et aliqua corporis parte 22. Pignorius , ile Sfrvis pag. 22 et seqq., de
inancai ad deorum ministeria se conferre. Contra fa- n verne et vernnl.c appellatione edisserit : ita voca-
cii-nduni exemplo SUO docuit Abraliamus. hant aniiqui servos domi naios. Sed aliquando verrue
10. Ald., mendose. suasit, elsuum. vox latiore notione pro quihuslibel servis aecipieba-
12. Mar., Rat., Weitz. cum ahis, Gis.. parenle. tur, ut exemplis coiilirmat 1'ignorms.
Heinsiam omncs Alex., Vatt. F, G, et plcriqtie alii, 23. Mar., pergal; supra pergant, recte.
placemem. Fuldens. malc, plarenie. Heinsius aii in 24. Sicliardus, perperam , triumphator pro trium
suis esse Deo placrnlem cum Aldo; addit Teolius.edi- phus. Triumplius nobilis dicitur, ut nda 1 lloratii :
lioins omnes Heinsio Aldina excepia,
anterinres, Palmaque nobitis.
habere Dco parenle. Al nou soliun in Aldina editione, 25. Scripii lleinsiaui, Alex., Vat. F, Ald., Bonnn.,
sed in aliis etiam atiliqins invenio Deo ptacenlem , ut Egm. et alii, cnptis lettebant. Weiizius, Gis., Mnr.,
in Rasdeensi auni 1540, C.olonensi 1594, et aliis. Ital., Vatt. G, F el alii, captis lenebat. Vicnneusis,
Sichardo placel pnrente, quia sequitur m«/re virlutc, captum lenebat.
ul Cii ero gloriabatur, se sux nobiliiatis paremem ha- 26. Vienn., tunc ipse ; alii, qnin 'pse. Frfurl.a prima
here laborem. Virius mater dieitur, ut castitas mater manu, slrinxit prn stringit.
Lymno II Calhein. vers. 14. 51. Elmenhoisfm. in Arnohium pag. 16, biicnlnm
14. Ald., Gis., Rrlurt., I! mg., Ang. cum Vait. C, pro bove, juvenca, bncca ex glnssis veleritius, Virgi-
G, O, R, llB, el aliis, swiimiis. Put., Oxon., Egm., lin, Aldhelmo dici comproliat. Ald. ul Ang., vestes;
Wiilni., I! nioii., Alex., M.ii., Rai. a prima manu, alii, veslem.
et ahi scrvienlis, quo vcrbu siuiili ralione sacpe iisiis 32. Mar. el Ronon, cum lleinsianis, pr.-clei-Puiea-
est PruJentius. Barlhius, lib, xi.m, cap. 7 Advers., num, expcd ttts vinculis, quos sequi noliiil Heinsius.
is ADIIELII KIUIiKiNlll CAKMINA 10
Allrila boiis colla lil.er origit. Origo cujiis fonic incnarrabili
583 Vbr.im iriiuiiplii disslpator liosiici. Kecrela nnll m pmdit .lurtnrcm sm
35 Kedn, recepta prnle franis Inclylus, Mc lchisedech, qua slirpe, quets majuribus
Nc iiiiain inlfiis langulnii prosapitm
IgnDltis, uni cognitns taniuin Den.
Vis paaaUnoroin pnaaldrral prinoipum,
45 Miiv ct ti ifiinnis angclorum Iriuiua
Aillinc rereiilem f;rile ile lanl i virnm
Senis rcvisit hospitis mapalia.
583 Donai sacerdos rerculii eoalaiiibu'.
40 Dci saceriJos, rev el idem pnepoteiis, K.i j
iin viela Sara in ilvo fcrlili9
CLO.SS.K VETKRES.
53. Boiis, boia ttt apla CBltnn culli. Bvt.c vs n nuinal putiits , Iso.
vincula ob nttuiitattrn', sed el itrtln gtiumte i:vi:u ii. ut .ip.>stolns uil : Sue pulre,
Scc reia, tciiplura,
iitcuniur ; ut itlud ; Onereione bari* c>u mbri litv- i sine matre.sine geneatoyiu, ncque enim imt itmdieruni,
inris : n'ii'i ci o/cik fruelm, tittt luuii becat loeuinui. nrqtte finem vitat liabens ; nihil enim eomm tcripiura
Kaga (errum dicitur, guo ctpttva ia:pe. uianapia siriclis Ttfttl : assimilalus titilem Filio llei munel sacerdos
cotlit, el munibus aynnlur, Iso. Baeis Cillenif, — , in perpetuum et litjuratn Dei lenuii, qui sme initto vel
Vai. T. B priitcipio (uil, l>0.
31. Hoslici, hotiilis. 43. Mclcbiseilech interpretatur rex jutlitor: : nntn
Quain, a/initani.
3(i. Sanguinis cognationis.— ,
— Greece nielchos rex salecli justiin, tt jurc. guia ipst
Prnsapiam, pwleritatem prooenirm; iiiditjHttiH quippe,
siyni/icat l.hriilum, qni esl rtx jiistitiat. QueiS .jn- — m
trat ii prog.niem fidelis sanguinis prssimi possidercnl
( rilins, quibus antecessoribut nttltis, id est pulribut, Uo.
prJRcipM, l>o. Triformis, triplrx,
4"). Uo.
37. Vis, poiestas, Iso. 40 Magalia, mapali et mntjalia idem sunl, id est
i
3'J. Fercuiis, cibis ; mctnpltora : cscis, vcl mensit, OUSfB pnilarum, quit et lugnnum, l.so.
Iso. *7. Qiiieiam, a pnrtubus, id esl sieritis. Vif.ta rfi-
40. Sacerclos, lletchisedech. — Prxpotens . vatde ridtr fitrua; inidc fl vimitHi u curvando. Sara, iiam —
C.OMMKNTAKXS
Kat., exprrfifur viiiiulis. IM rique, xpeililus nextbus. buliim fcoi;/it; de jugn boum, quo eorum colla atte-
53. Weiizius ainplexus est coiijeciuram Gruteri runiur. IsidortlS lib. v, cap. 27 Doia, inqoil, lon/uei :
oriiiu, quaM ab irto, seu aifio. Anliqui dicebant qui- rfamniiloruiii, quasi jugum boum (al. iu fcoiv) ex genere
ikiin artita pro arlttla sen uri (ala, iniiif/rila pro impe- vinculorum est. Agit co cap. de pcenis in icge consti-
Irata, dolila pro ilotala. Aliipii siimunt fti.un arlitut tutis. Aliqiii sciibnnl boya in S. Isidoro. Keslns ilo-
i r.i bon\s arlibus msiruclus. Sed boc loco allrila ab cei, boias luissc tam ligneas, qimm ferreas, el vin-
uiiero vtriiiii est, et a pliiribu-. similiier iisnrpatnni. cu'ornm genus csse. Exisliinn, rein caindcm diversis
Alciinus lili. i, Oppressos cophinis kumeros, attiita- i iioiniuibus fiiisse vocaiam, ut assolei, et de bacit
que colla,»\ Virgil.,Ovid. atiosiiue praHeream. Egm. innuil Hiern .yiiius. )la<|iie sife froiis, sivc bacis, sive
scribit arflriia. Idem diicndinn hymno 1 Peristeph., alm qnovis moilo scrihas, intellige ealenaa i-irllo im-
vers. 72 Et clitiltjbs atlrtl.i colla gravibns a nbit cir
: ,
pnsilis, lum li c loco, tiim liyinnn 1 Peristrph., veis.
culis.De bacis tnaa;na esl disscnsio. Iia sciibunt Ang.. 46 Carcer tllttjala duris collti boiis impedil. Manetlus
:
Alex., Vatt. F, G, L, Egm., Pal., apud Weilziiiui ex versu suspicabatur, legeudiim Asiricia bciis
lioc
Alilus (nam is niilii taccis), Pul., Teol. et velusiioris colta tibtr erigit, scilicel colla anlea boiis RStrfcta,
lieinsi.ini. lo Aldo, Vatl. D, Bl), buccis, i|uud per- impediia el illigala. Niliil mutandum, nam cmiciii-
inde cst, quainvia onhographia bacis magis probelnr. inu^ esl alirita, ul coilein hymiio 1 Peristeph., vcrs.
In Rolleniiiirpio iriore cst jilossa Bncw proprie rfi- : 71 Ei ciitltjbs attriia cotla graeibus tmbii eirruti*.
:
runlur /Vuilns lauri, sirc racemi hederurttm, ted hic pro Notaniliiin eiiam, versum, qucm Iso alb-gai, Oneres-
nodit calenarum ponunlur. liaccir. vero per duo cc mi- que bur.cis colla rubri ttilorts esse, Boelliii lib. iu do
nitlra: Itacchi sunl. Gifauius Ind. Luerel., verbo vestis Consnlalioiie, meiro 5. nbi lcgitur baccis in edilioue
ex vcif riluis libns ligeinluin ait bacis. ant. quod per- qua ulor, et sermo est de genunis.
indd est, bagis. Et bagis quiilfm habet Vat. cum 34. Ald., A/irii/iaiii ; alii, Abrtittt.
Erfurt. Fabricius vero vel baiis, vel boi s. Sed voiem :
50. Mar. a prima nianu, Vati. G, F, L, cnm Alil.,
bnia pra fcrl e\ cnd. nis. Dorneri, ct baius intfipre- ne iita, qund approbavil (.ilan us ex vcl. lib. Idem
laiur folia palmarum ev S. Ilieronyuio, aut ramos exslat iu Oxon. Sed Alex., Bonon., Vat. G et alii,
palmarum ex veteri interprete apud Joaiincm evan- uefiion lle.usiam, Weiu., Gis., nequam. Weitzius,
ge'istam, e qnorum Enrcalis sospicatur lacta liiisse proiapiem scrip-.il. Non placet.
vincula.quibiiscollacapiivoiuiii iiiclndereiitnr. Sich., D Vocaniur panis ft vnmn [ercula ca-letlia, quia
5!l.
Vienn., bogis. Mar., boiis vcl oois. Rai., fcoiis. Vat. ca nliiuln Melchisedech, et sacr.imentura oucbari-
R, fcuis. Thuaii., boigis. Weiizius cl Ciselinus, boiis. sii:c cis signiUcabalur, ut intelligee ex glossis scqq.
Giselinusadveilil. JacobuniMeyerum in primo hyinnn 41. Ilic ci sequens vcrsus desiml in 1'ul.
Pcristeph., ab eo perpurgiiio, vocnlam hanc, 1'lauto 45. Vienn., Melchisech. Melruiil exigil .Velchise-
in Asinaria non iiicognilani, 1'ruileulin retiiuisse : dech. Ilnf noineii regein ju-tilix signilical, ut ail Iso,
et recte quidem Giselinus rejicil leciioiieni 6urris, si se ev origiue licbraica.non C.r.eca ul illo cvisiunii
I
inielligatur, colla aUnia haccis fuisse quia inonilia ,
4i. U uioil. coulr.i caiininis lcges, uni iunfuiii Deo
liaccaia, seu gemmata gcslabant, aiilcquam cape- cognttHt.
iciilur, qua; quidem csl intcrprelalio Nebris-B. La- 45. Decc.it ideiii Bonnn. contra nieiruni clseiisiim,
iinins eiiam in Ribl. select. pro baccis, Torn. pn- m mox fi informit pro mox et Irtformit. De boc angi lo-
suit boiit. In Glossaiio Ducaugii lniu csl compes, aul riiin hospitio vide DilluchaiUui til. 4.
tnrques vinc ornin cx quo conjiciliir rtmifices Mat
; 46. Mai ., li it. oiiiiics II in-uiii, Wcilz., magatia,
ablialis vceari, quamvia alii die*enliant ; prn endein Alcx., Gis., el alii, iiiii|. .i.Ki.iiiin \ld., i-t Bonnii. Alii
vi ro suiniiur bogu, boqta, fcn»/<i, bodta. S. Ilicroiiyiniis irribuiil iiiiip;»(Wfi, ut Bong. ei Vat. C. Sc.i urimum
inJerem. cap xwi, ad vers. Fnc iibi viutula,
lib. v breve e*l apud Virg. el alios. Vide Savaroneei de
el calenns, ail, viiicul.l cl catcniis lllaS, 16U lnrcns mupuliis Afioriiin casis, ad Sidonium pag lili, vcl
ligneas, que collo impoiieiiil.c eiani, sermoiie vul- e.\ eurreeliune III.
gai i fcmiK ilifi. K.i observaniliim Jeioniiam OttOqua 17. Ald., 1*1«. in fonlcxiu, V;i'. K et aln, Rl jtim
inqni de captlvls. Marletlui liuo ibibio corrigendum vtrir. Sara m n/in /Vrlilii Wiiiiiu im i u/ic mulfi <.i>un-
iil oo,ji\ quud adhuc ipud luvulirei rcmaneal vnca i/iiis iluj-el. Vi.lcl ccl, cl Sara nialcr eSMngnis mu-
:, ,, ;
17 PSYCIIO<ilACIILE PIU.FATIO. n
594 Munus juvenlx waler exsan<iis xtupei Nns esse l.irgc vcrnulariiin hics,
II .reile gamlens, et cacliinni poemteus. Si quid irccenti, lis i uvcnis adriitis,
50 II. i-i: ;id (iguram pr.enoiaia est linea Pos inl, figitra i:ovcriiniis myslica.
Vmni uostra recto vta rescnlpal pctle ; Mox ipse Cliristus, qni sacerdos verus e
\<g lainltim in ann s poeturmu lidelium, G0 I' ircnie incnarrabili, aiqic niin saius,
o i neinqiic nostri ]kii lionem cnrporis, Cilitim beatis ollerens virtoribus,
Qn;e capla foedx scrviat libidini, Parvam putiici cordis inlrabit casam,
BS 585 ' ),llm coaciis liberaiidam viribus 586 Monslrans lionorcin Trinilatis hospiLc.
E VETEKES.
Sarai anle rocabalur, quce interprelalur princeps mea, rfoiiics/icorimi divilcs sumus, si cccxvin fidem Palrum
iU est genlis Judivorum ; pOstea mnlato iuiminc Sarn inconcussam teniiitimus. — Vcrnularuin, bonarnm
dicia est, id est princeps, absolute subaittlitur, omnium virlutum , virtutibus, I.
gentium, Iso. —
Quielam icilicet a partubus exsanguis 57. Treonli, isti Irecenii mgslerium siqiiificanl, sci-
licel crucis. Tau enim, qui fijuram sancta; crucis, Irc-
desieranl en ni ei et muliebria. Vat. T.
4<S. Exsanguis, sicui «Tip.iim <sl : Desieranl Sanv centos stqnificat. Si vis scire de decem et oclo, l,ge
ficri mttliebiia, ls<«. p arit limetica? m inorem numeruminlra nuvem compulnbis
C.iclinni, dc risu palris, non nialris, diclus esl
4!). sigmftcal in lemplo Coiistanlini ctxxvin episcopos de-
Isaac, quonitun isle renetat ex dubiliitione, propter (endissc Ecclesiam Dei contra ha'resim Arianorum, I.
quod el mulicr rcprclteiiditur ; UU rero de gaudio, Iso. 58. Figura, in figwra, Iso.
50. Linea, tunbra, figura, forma, ul piciorum est, 59. Mox ipse, per /idem igilitr perlurbalionibus m
fnturas imaqines quilusdnm prius lineis udumbrare : peiatis, tensibusque cor\ioris libertnte donatis, niltilqiu:
ila omnia in fiqura cnniin,, banl iltis, scripla auiem ile nobis vindicante pcccato ; tnm tlemnm Christus, tim
tunt propler nos; qua: ulique rcciis gretsibui adim- sacirdos verus seipsum obtulit immaculatum Deo,vic o-
plenda tuul, Iso. ribus dignanter occnrrens, panem corpoiis, viniimque
51. Quain, lincam. — Rescuipat, rcnovel. — Pede, sui sanguinis o/fert, I.
Irnmile , sensu , Isn. 00. Parenic, ut ait propheia : Gcncrationem ejus
5-2. In annis, nnii's scilicet lucis induti portionem quis enarravil ? Iso.
nostri corporis, qnat per Loth, qui inlerprelatur decli- (il. ernam refeclioncm, Isn.
Ciliiini, a'
nans, accipilur, a fwdai libidinis seriilute coliibeatnus, 62. Pudici, conlit etittin putlici humiUm mcntem
iidunalis inlrorsum t' riiiis, ul illud : Quodcttnque iu- hospita Tiinitas inlrare ditjn bitnr jitxiu illud : Fgo el
tcnerit manus lua, constiinter opct are, quia neque opus, l'aler veniemul et mansionem aimd ettm f cie.in s. —
nequc ralio, nec sapientia eriinl apud infiros, iiuo lu Ca-am, mansu< tudiiieui ; juslitin n scrutans uiiius-
properas. —
\rmn, arma pectotum virlutes sunt, Isn. cujusqite d.rdis, I.
54. Capta, apprehensa. —
Serviat, pro serviebat, Iso. 05. Rospit.r, si hos bellum contra vitia getserimus
55. Domi, in le: domus noslra est tncns noslra. — luuc inlrabitT rinitns habitacuiis no^lris. cl (ecuiidnhit
Coaclis, collectis, congr, qatis, Iso. C ea filiis virtutum ; hospi a apud vcleres (eminiui gene-
50. Nos, sciticel docel. — Large, abundantcr. Abunde ris ; apud nos conimunis gener s I.
COMMENTARIUS.
pet in alvo iam vieia muniis ferlilis juveutp lleinsius cerlel, mens pia semper habet.
ex suis scribendum ait, F.l jam vietam Sara in alvuin 53. Egm.. Wi.lin., Pal., Mar.,
It t., peelo is. Alii
fertitis Munus juvcnla: mater exsanguvi stupet, quod ciiin etiilis,corpoiis. In Viennens., Omiiemque ttocet
expliral, Saram esse
lertilem iu alvum jaiu vieiam, noslii pin/toiiem corpnris. Dei sl vi rliiiin docel in aliis,
i
l Aiollieos. vers. 47, ex quibusdam nis-.,
pra'1'al. lie ue slaie potest cuin melro.
lertilis in herbam. Ego qu dein iitgens discrimen es-e 54. Ald. itWiiiz. foctte, adrerbinnn. \lii eiliii, ftrdtv
pii'o inler lias duas locutinnes, fertilis iu heibam, el liiiidini. E mss< alii liahcui riiplithnng in uliima, alii
fcililis inah-inn lietam, qnaruin piimam non respuo, ikiii haticni. ntuHis n Sed iu
ino desiini ilip llinnsi.
alleram nnu probo. In nicmlirauis ui<giin esl varietas. 56. Ilitiic lociim fu e expliciiiiinis ca 20 proleg. .
Vienn., Ktjam qmeia Sara in altntm ferlile Mumts ve- Eis, qni in 518 vcrnaculis Abraliam Paiies Nicajuos
nirc nuiler cxtanguis slupet. Mai., El jam qitictam inlerpret.miiir, annnmerandus est S. Marcus mona-
Sara in alvum fertilis ifttnus venire. Ral., F.t jam quie- clms siccnloiv, ojinsc. 10, niiin. 8, loin. VIII Biblio-
tam Sara in alcum ferlile itunut venire, qnoil \Veit?.ius lliecx Gallaiidiaiia'. Bariliius oli-erval ineiidiim
PXpressil. AliS., F.l jam vieta Sara in atrum ferttlis css.' insuo vel. libro non esse pro nos esse,
ilunitrt juvenla'. Jicnon., Et jain vetam Sara n alrum 57. Viennens., menduse, Irecenlis. In noimullis
feitiis; sed nicmlose posiea , majus jitventtr, utj vulg., his uovenis addilis, non bene. In glossa po<t
eiiaoi perperant Knlil., F.l jam felam. Palal. elOxon. verbn figuram sancta: auiis supple liabei, vel quiri
faciunt cum Alcx. In Tliiian. est quietam; caetera, aliml siinile.
i'l in Alexandriuo. Fabricius AMo asscntiiur. ln D 58. Barlliins conjieit prosint pro p iriint. Se nj-i.- I
marginc qiianninlniii edilio imii, Ei jam quielam Sara: n e possint, anl si qu il »elis iuuiare, io snnt, ut Vir-
;
iii atvum ferlite ilunut venire. l»o quietam el vielam gilins lil). ix Siqnid inca carmina possunt.
_4_iieid :
viileiur legisse. Muiius jiivent:c pro f.icultaie pariendi 5!). In Val. C
pnrposlera ilox ipse Clir -
iraje lin
ponitnr, uia Paiilinomcarm. deS.Joan. Baptista Et : stus, qni verus est mcerdos. Il.is noii diciiuus varie-
munus juvcnile stib a.i'o Uulti scribuol Snrra.
vcnit e/feto l.iies leiiioniiiii, sed exscriptorum errata.
50. iNebrissa ttneain interprctalur semilam angu- H0. Plerique, nt Ald., Erlnrt., VVnlm., Bons., lii-
simn, quam vita nosira d bet reeio pede reseulpere, fanins Lncrct., de Iwtlu, pag. miili 457, Pnlcan.
liiil.
boe esi, attercndo dilaiare. Co fir Isonis glossam. Sicli., M.ir., Ilai.. VieimeiiS., Vall. t>, F. L, 0,1511,
Scnlpere ariis siaiuaria 1 propriiim verbum est. Re- VtneiUe natas alto, el iiejfabili. M gis placet Alex.,
scuipo ilerum scnlpo, sen lingo, el rcnovo. Ko vrrlto 1'arenteinrn .rrubit , c.tque imo satns, i iun Gis. cl P.il.
1
n-i sniil Tirlulliaiiiis, Aiigii>liiuis, Riiflinns. Vide Pi- a prima inanu. Vat. G. Fuld., 1'arenle incnarrabili,
Riliiinn ad cap. > Tcrlilll. de Jejnniis
:
. : _Yam et pri- a qtte a'io sa'ns. Fabiirius, 1'arente nalns alto, cl ine-
mus pnpnlits pritni liominis rescutpserul crinen. nurrabili, Prinia leclio proha rst, ut pulal lleinsiu-, et
M. F.ibr. rcsealpit pro resculpul. qnar us es tnliracliys, evcltisa el simie. Giseliinis e.\
|
52. S. Prnsper prope lin. Epigrammal. !\'tinqnam : liaciliveiSitatediiaseritlionesoperuni Priiricntii arguil.
le:la boms, niiiiqu;m certaniina desunl, Et quucu n (i2. Ang., noii bene, pmlici peciotis.
,
«9 AUIIEUI PRUDENTII CARMINA JO
Aniinaui ihuuda »p riiui oompleiibua a 'Fuiic sitj duiem possidcns pucrpera,
G5 IV marilaii., prulis c*pcrleui iliu, Ilarede digno palril implehii doimiin.
F.u iel percnui fer.ileni do seiii.nc
CLOSS.E VETEHES
(14. Aulinun, uuam .Sura iignificut. Spirilus, /i,t — iltud: cum aulem pepererit puerum, clc, I.
tpiritum idttMgtrt vull tbiu/ium, perun miuhi .Snrum, I. 07. Dotein, tcilicet virlutum, vitum beutam , vel ju-
83. Maiilam, lyitttMM, i./ esi conjnuclam, quusi ma- slimvilam; hos sinit intrare quot diynot probal. —
ritalain, uverbo, quodetl, marito, at. Prulis, vir- — Pucrpera, pucrum pariens, Isu.
tulum spiriluatiuin. — F.iperlcm, iqnolam, I. C8. Ilicrcilc digno, Sfcnnduni illnd: Filii lui, ticut
ttG. Fcrtileiu, frucliferum cum bonis operibut. — novelhr olivurum, etulibi : Dinye litius eorum ; ac pauto
Senine, ti temen <M vcrbum Dei, consequcnter et filii vott : El opera munuum nostrarum diriye tuper nos. —
opcra tunt, quorum ulique mercede in fine dominabi- Palris, ostenditur per divinitatem et humanitalem; qux
mur ; non feminam, id cst non molte q lid ne resolu- cum sinl duo, non tamcn duo, sed unut ett Cltritlui, Iso.
lum, sed piieium, iil etl, forte ac solidum parieniet, ut
COMHENTARIUS.
(il. Alil , Gis. iiiconlcxlu I ed., connexibut; alii 67. Ald., Nclir., et alii vulg., Sarra. Plerii|uu
melius co p/, nbus. i edili ct inss., lera, Ul aiilc vers. -, Abraham terut
G5. Aldus. puv, iuinus licuc, pru pie. In uniini.llis pcliTillcitlir. In V;il. ("., >i i J ;i pniii.iiii:iini, .Suri a Mipra.
vulg., expertam; corrij;c expertem. Cauelims ex CO- 08. Palat., implevil ; mclius imptebit.
dice scriplu iiialebal pie muiitans.
PSYCHOMACHIA.
587 Cbriaie, graves uoiuiuuui sempar misc- It Qui palria virtuie cluis, propriaquc, sed una,
Dcum culimus de iioiiiinc triuu
1
[rate labores. (
I uiiiit iiLiimpie :
GLOSS.E VETEKES.
I. Graves, ini ignot — Miseraie, parlicipium a veibo sed Fitius ejus quia non a se, sed ab eo ipto a nuit
e-,1 ;
miserur, arit. quud reyil accusativum; hinc eliam mi- se. — Cluis, cretiit, pollet.
Uiw.sciiiicl ntbstantia I. —
terant ail : Venile ad me omnes, qut luborulis, Isn. 3. Nomiiie UiuO, Pater, et Filius, et SpiriUttsan-
i. P.ur i. pu.i itii : pateina virlus Christus est sub- ctus, 1.
itumiva, non uccidens ; neque sccunda quatitus Patris,
COUMENTAKIUS.
t. In Kat. hic esl litnlus, Incipit Psuchomachite gratia Irino, Innoi a'. ; el ibid. ileriiin Fastut enim :
liber Aurelii Pruder.'H Clementis de. pugna virlutum est unum trino sub nomine reqem. El epistida 12 ad
oi/Ke rilioruni. In Mar., Invocatio. In veieribus aliis Severum : Ecet velut trino colil unam nomine mentem,
codd. desuulinlerdutn liluli. S ppius autein inscri- Sic trinum sincta mole sacravil opus. In versilms quj
plio libri rcperilur in pnfalionis limiiie, qiiam in Caudiani nouiiue circnmferunliir, sed, ut abbi mo-
ejusdem pr.cfati' nisline. Primus iste versusex iniiia- iiui,ad|udicai'di snnl MerobaudiScbulastico llispano:
linne Virgilii conrurinatiisesl lib. vi /Eneid., vers.56: Tu solus Pntrisque comet, tt Spinlut iiiscnt, h t toties
l'habe, graves Trojee temper miserate tabores. iiiiui iriplicique in uomine simpicx. Sequiori eli.nn
5. Iu iinl. ad pr.ef. A|ioili. vers. 51 dixi i/ t Pru- ' leuipore siunlis locutiu er.u in usu. Drepaiiius Fio-
dentiu -.iliisipic Latinis scripluribus s cpe esae siiiht- rus, pneta supra siiumsxcolum, in carmine de eerro
lluuin ; adenque idcin
est de nomine trino, ac aomini p.isell di 1'niim qtttt trino celebrant sub nomine numen,
:
Irino. de nomine ulroque cuiu suis.
Ileii.sius legit ulii iiniialus videtur Prudenlium. Iiisiriiniciiliinicon-
r
'
Ekiii., Iliiiiuii. el Pal. : ipiia, iuquil, de Oeo Paire el cessionU Urdonii III annn 955, toiu. XXXIV liispa-
Filin laiituin agit, Ilarilnus lib. Advers., cap. tl, i niie sacrffi. pag. 159, ila intipil : In nomine triplo,
rcpcrit eamdcin lectioneiu in cud. ineinbr. vclusin, simplo, divino, cno Or Umittt nulu Dei rex, clc Alia
M'd cniijicil leuendiiiii trino, vel pnluis le
te nomine qnirliiic adduci po.tseul, altuli supra Calbcin. hymii.
nnmine irino. nontine tnntum Iriniim
Vnunt, ail, Deum 5, >eii. -i), el prxf.it. Apulliens. vcrs. t, ubi similes
titcere eyo nonsalis pium eiisiimo, neqiieconsonum iis luipiendi foriiiiil.is cuiilra lliiicmaruui detendi. Purru
qmt eo ttmpore Aucjuslinus, llilariut, Athauasitis, Cy- lialieut <ic noiniite trino cuild. Valt., C, D, F, G, L,
ritlus,lliironymus il uiii inftnili de eudem myserio lt, (I, llll. lu cod, Val. II, ittroqne a piiiua iiianii,
tcriuscrunt, quorum tane r.ultus ita loqualur... Si qtiis supia Alex., utroqne. Vieiuicn>., Mariel.,
trino. In
unUm scriptor circuntsptctus iningf.eriti fidei, it saue, Kal., Aid., Gis., Weill. el veieres ediii, /riiio, quod
rliamti poeta, quod gcuus licent a majoTn uli iicitur, Cbaiui lanliis pr.elulit. Cellarius, llcms aucturilale i
ttt Priflenlitis nosler, eo etium nnmine omnium com- |icriii'ilns, niiu'/iii'ciliilit, quod leiiuil cli.nn Teclms.
memiulione ditjnisiimus. Veruui illu I Itai lliins errat, CiiiifciPeiruiii Cuiist.iuiiuiii III \ iudiciis velerum co-
ipii.d pntct alms ><S. Paties, Pruilentii BllUalei, iliciiin cunlii matis, qui Guliescaleiini cuiitra II m-
Hciiin numine trino uiinipiaiii dixii.sc : i|Uiid cniiil ad- uiiriini luelur, cl Lainiuui de ncla Nicu-nuium 1*1-
d.i, iinu e.sse s.ihi piiiiu dicere, lleiiin csse nniniiie liiiiii Fnlc eii>. 55. iiiiiii. IV, '|iii in Missali edllo a
ihiiiiiiii triini. nonrapuguu; ted adverbluiu imiiuiuiic caid. I hiiiiia-.ii> iriim vrriiai iu interruglMonibW ad
iin iiic adjuniit, ipiuii iu Priideniiii nmi legilur, S. UapllUtOI dici iIimimii, lleriiiiiiumque iclclln, qiiud
Cragttrlui Naxiiueiiui iu iraclaiu de Fi.le, poil lal- lliatur. s.cuili viu cap. 7 asseiucril, Gullescalcuiii
Iiiiiii 7'iiu, ail, iiumiiiii et lltt persoiim niiius tttt
: 1) tlclciidisM' liauc loCttlioilOUI lu/ii.i uVilni . iimii I '-
ettentiut, u m. mm/iKoUI, atqut polinlia: rclimut. i UHUI Irillil iliilw. diti pu>seail, ttiplcv <lti us u.
S. P.iiilniii» N.uali ') : .Sii airtMUI nliriiji iil iiu.iiiiid
,:
21 PSYUIUMACHIA. 42
588 Non tamen ei Bolam, quia tn Dens e\ A Chrislicolas vi.iis popiilanlihuscxposuisii.
|
Paire, Cluisle ) Ipsc saluliferas obsesso in corpore lurnias
Dissere, rex noster, qiio milile pellere cu'pqs 15 Depugnare julies : ipse cxcelleriiibus armas
Mens arinata queal nostri de pectoris onlro.
Arlihtis ingeniiuii, quibus ad ludibria corlis
Exoritur <|uoties turbatis sensibus intus
Uppugnanda poicns tibi dimicei, et tibi vin-
Seilitio, utque aniinam morhoruin riia laligat,
cai.
Qnod tunc praisiilimn pro libertale lucnda,
Vinendi pra?scns raiio cst, si cominus ipsas
10 Quasve aciesfuriis inter pra'cordia inixtis
Virlutum faeies el colliiclantia contra
Ohsislat meliore manu ; neccnlni.boneduclor, ,
20 Viribns itifcsiis liccat poricnia noiare.
589 Magnarum virtiiluin inopes , nervis pte
[carentes Prima pelil cainpiim dubia sub sorte dnclli
GLOSS/E VETERES.
4. Non lamen, sicin Deo credamus unilalrm, ul so- I i Ipse, Induite, inquil, urmaluram Dei.— Salu-
iiludinem non udmiuamus. Unus etl enim, non sodla- tifei;is. siqnatas. — Obsesso , circumsepta anima. —
riu», I. Tiirmns, v rlules, I.
5. Disseie, ostende, veldic. — Mililc, exercitu fu- 15. Depugn <re, contra vitia prtprims pnqnare. —
garevitia, \. n ElC lleiitihus armas arlibus , exceUenitlun adjuvas
6. Ariuala, arma, inquit Apostolus, militice nostrce virVitibus, I.
non carnatia, sed potentia Dei. — Queal, possit. Ingenitim, ingenium pol ns, Christo polius vin-
lli.
Anlro, cogitutione, Iso. rat. el Psalmisla : Non nobis, Domine , sed no-
Vnde
7. Exontur, excrescit, v levenit. — Turbatis, con- mini luo da qloriam ; itemque : ln Deo faciemut virtu-
gregatis, Iso. les, —
Ludibria, ad ludos; immuhrtitiem , I.
8. Sedilio, discordia. Caro coneupiscit adversus spi- 17. Polens, habens ccelette adjulorium. Tibi, ad —
ritum, et relro. — Animain, cocjilationem. Mnrbo- — tutim honortm. —
El libi, ad ittam laudem. Vincal, —
rum, viliorum. —
R.ixa.ai-ifcntio'. Fatigat, Iri6uial, I. — innc raro Iwlulur, cum vitia vincit, I.
9. Prssidiuin, aitxilium. —
l'ro liherlale, qumesl 18. Prasseiis, omni empore parata ad pralium. —
ad prolegendum. Absit, ul in se Chrittus credenles vi- Cominus, conlra, s>ne intermissione , prope; insequenli
liis exposuerit, viiibusque rcddideril dolitutos, etiamsi squidem opere conlrainvicem posila sttnt, el repugnan-
maximistirlutibus ne,uuquat:i pradili sint, cum dical: tia viUtt, ex expugnantes virlules : unde coujicilur, vel-
Noti limere, pusillus qrex ; benedicatqae pusillis cum ul piclis hitloriis omne carmen ab auclore juisse dis-
vtajoribus, stale, et nolite ilerum jugo servittttis conti- linctum, I.
neri; ulioqninqui facil peiratum, sercus esl peccati. — 19. Cnlliiciantia, obstanlia, repuqnanlia, I.
Pro libertate, bonu facere, I. 20. Viiibus, sugqestionilms. Portenta , jure vilia —
10. Acies, tcilicct obsisttt. Furiis, vitiis, velsug- — portenla nuncupantur, non enim secundum naturam
getlionibus. —
Praicoidia, interiora; integrum mentis sunt, sed naturce conlraria. Notare , componere—
ingenium, I. sciibere, I.
11. Obsisiat, conlra stct. —
Meliore, ccclesii multi- C 41. Prima, rectksime. a ftde ccepit, quce trsle Apo- ,
tudinc, vel virtute. —
Nec enim, quia. Docior, au- — sloto, elini'ium banornm, el virtuliun csl (undamenium,
c o>\ vel dux, I. ulioiiuin quidqttid non estexfide, peccalum est. —
12. Nervis, virlutibus, viribus, I. 1'elit, intrarit. —
Campiun, cnmpus esl mnndits in ,
13. Cbrislicolas, Christinnos, qui Christum colunl. cujus ftnes prcrdicatotnm sontts exivil ; uec apUd eos,
— ropiilainilnis, la^iiiniibits. Exposuisti , conlra — :ed apud incredutos sors dubia videbalur. Duclli — .
posuisti, non deposuitli, 1 belli. Duetlum, qttasi duorum nominum bellum, I.
COMUENTARIUS
4.Cap. i.xiv lsa :r, vers. 24 l
Ego Domintts, : mm braiise perveteres, picturisque anliquitatem referenlibus
facicns omnia, exlendens ccetos sulus, tiabilient terram, exornatm.
tt nnlius nitcuin. A 1'rudriiiio dicilor uuus Deus, unn 19. Kifuri., male, acies pio fttcies.
latnen solits recte, qnia Isaias eo loeo, populum ab
: 20. Vat. O infrclis ; rccie einendatmn infeslis.
,
i iolorum ciillu revocare cnntendeiis, nalur.e diviiue Post biinc vcrstnn titulus io plurimis codicibus poni-
iiiiiiatcni asirim , quod latciur poela nostcr, simul lnr quanquain PrudcntiilS niillos posuisse videaiur.
,
plures persmias asserens. In Mar. rt Ral., Fid.s. Iu Virniien., De Belto fidci
8. Rat., Erfuit., Bong., animum. e.l Culturce deomm. Aldtis. Fidei el idololairiicpugna :
10. Vitia iioii itiiinerilo d.ciintur furiw. Lactanlius, ipse seribit itloltttria>. Cbamillardiis, Fides et Idolo-
lib. vi, cap. 21 Tressunt igituraffectus, qui liomines
: lalria. Weiizius cl Giseliotis Aldn adliiTent.
in omnia facinora prcecipiies agunt, ira, cupiliti.s, ti- 21. Poeta viriutes et viiia praphire de>cribii. Molla
bido. Proplirea puela' tres furias esse dixerunl, qi m ad liiinc libelliun illiislrandum pcii possent c\ Clia-
mnles hoininum exagitenl, ira ullionein desidirat, cu- D racienbus Th<>npbrasti uiii coinmentariisCasanboni,
<
piihtns opes, libido voluptules. Nunc seplem vilia quos ex uiss. Vaticanis nupi r auxit cl. Joann. Cbri-
priucipalia sive capitalia ntimeranlur ; liiu ncio re > sioplinriis AmaduliK , ei paulo anle tn scrninnciu
ceuseri consue<erunt ; <le quo vi le Tbcodtilplium llispaiiniii (I. Ignatius Lopez de Ay.la cooverlir.il.
Aiirelianenseiu Capilul. ad presbyteros cap. 31. Alia etiam pbib soplms Seneca posset sunpediiarc.
13. Erfurt., spotianlibus; cteieri, populanlibus. II >c Eieiiim de virtul bus et viii s pliib>sophi cihnici vcre
raiione Simonidis error eveiiitur, qui Deitin nobis elargule aliquandu disseruiTUiil. Sed ex sacris p>-
invidisse jac:abat, quml lol viiiis obnoxios e-si^ per- lis-iniuio Liitt-ris et Ecclesi:e dnctotibiis docirinam
niisenl. Nam siniiil satulifras obscssoin corpore tur- suaiti Prudenlitis
bausit quos ego fonies tlum at-
:
mat depugnare jubel. tingn, pliilosnpliiis genliles iia lamlo, ita verum inter-
15. Egin., Pal. el Barlbii codex , armij pcrpcram iliini iuveuieiiies inirari soleo , ut bomines uiroqiie
pro umids. Ilariliius, queiil iiiinc Ssepe a ivm- il.o. dc ocnlo caplos, qui laborc et iiidnslria id deoiuin as-
lioc suo coilice el Ciirreoiionibtis loqtiitur lib. l A' - 1
sequunlur, ut certa qtiailatn via recto incedant, quin
vers., cap. II; itein cap. 9, lib. 1.1; cap. 18 lib. i.iv; nllrndaiu. Priiua iuducilur fidcs dubut sub sorte duetti
et rap. 18 ejtisdem liliri. Eraut antem Baribii inom- ubi iioi) credo, pociam soluin respcxissc ad uaiurain
,,
«3 AURELII PRUDENT.I CARMINA. 14
590 Pngnalura Kides, agrcsli lurlntla ruliu, \ [)e pecuduinsaiiit>i.soli*applic9t, cl peuecal-
Nudi humeros, inliinsa comas, exerta licerlos. [cat
Namque repenlinus landiscalorad nova fcrvens Elisns in ninrie nculos : aiiiinamquc malignam
15 1'ralia, uee telis uieminil, nec legiujne cingi : Kracla inierecpti couimercia guliuris arrtanl,
591 l'' l 'l" r '' »ed liilens valnto , inenibl isque 35 Uiliii ileiiupie ohilum suspiria longa fatiganl.
[rcieelis Kxsultal viclrix legio : quain mille coactam
ri.niH.it lutnl rrangeuda pcricula lielli. Ma.lyribus r egina Kides animaral in bustcin.
Eccc lacessenlein collatis virilm» audcl Tmie fortes socios parta pro laude coronat
1'rima ferire Kulem veterum Cultura deoriim. 592 Kloribus, ardenlique jubct vestirier nstro.
50 III. i bOStile ca|iut, phaleralaque lempoia villis M Kxin gramineo in campo concurrcre prompta
Allior insurgens laticfactat, et ora, cruorc Virgn 1'udieilia speciosis fnlget in armis
ULUSS.E VKTERES
22. Agresii, non enim adprndicandumphitotoplios, cumreges, tivc philosophi ad cullum curvanlur reli
sed piscaloreseleyit. Turhida, ira(a, deformit. no/i — yionit. — Caput, idololalriee. — Phalcraln, ornata, I
tecundum rarnem mititans. Cullu, habilu, I. — 51. Ura , atpicicnlet vana pro n hilo compulanlur
25. Nuda prompla ad bona oper,i. lliuneros — namel moriunlur, cum medilanlur, vt videant , I.
niirfos habens humeros.
,
lutonsa , inculla ; qum non — r> 33. Elisos, c onfractos, I.
cotebutur, nl rirtus. Excria, nudala ad pratlium. In — 31. C.oimnercia, mu/ua(a vtcissitudines flaluum ; (ir«
carne. inquii, ambulanles, non secundum carnem mili iiiir. —
Arclant, conslringunt, I.
lanles. —
Lacerios, brachia , I. 56. Lcgio, scilicet fidei. —
Coactam.c otleclam, Iso.
24. Repentinus, et factus esi repenic de ccelo so- 37. Animarai, instigabat, animum deilerat, I.
nus Iso.
, 3«. Socios, vrriBiM. —
Parta, syncopa, parla, ac-
25. Nec lelis niemitiit , nnn enim in sapientia vnbi quisila. pra:paraia ; et venit a verbo parior, I.
$y!logismos Aritlolelis siue contorla Chrysippi sancii , 59. Floribus, /7oiv$ shiiI immarcessibitis tiror wler*
praedicatoret jacutati sunl, I. mv mercedis ; quia p-r tangicnis $ui undam vitaiu iT/er-
«26. Valido, hujus oinnmo validum peclus erat , qui nam prointTuernnf ; voiuptatibus. •— Ardenle , pro
dteekta : An experimentum quivrilis ejut qui in me ardore ditectionit posuit. Uslro, pnrpura, I. —
loquilur, Chrisli? — Meiubris, membra etiam rclexe- *0. Exin deinde —* Craminen, gramiiwto. —
ral Nihil, inqwt inlutimus in hunc mundum. — ,
Canipi, exerciiium eonlinentiat virore jugi jucundurr
:
—
,
Iteteclis, iiui/ntis , I. |
etl. Conciirrere proui|.ta, piujnarc parutn. I.
27. Erangenda, ne idololatr>a, atque cultura dcorum 41. Ptidiciua, jure posl fidem pudicilia poni:w;quo
ulteriuscoleretur. — Belli, sr/i, I. niam sicul inlegrilat fidei virginitas est mentis; t<i
28. Lacessentem, provocantem ; fidem prima ferit casliiat carnis esordium esl sanclw opirationis : hat
idololitria, cumfidei prxdicutores insequiiur. Col- — enim dcslructa, omnis virtulum fabrica >uit. Spceio- —
laiis, eollcctis, I. sis,sptviosa sunl utrinquc urmu lucit, n( illud ; Sint
30. llla, fides. — Hostilc, hostile capul labefmtnt lumbi vestri vrmciucli, et lucernaiardtntes, I.
CUMMENTAR LS
bclli, in qua fnriuna pleruniqtte doniinau solei , ut C siantia eommuniri , idololatrinin pbaleris oinari :
Nebrissa Weilzius et Cliainillardiis explirant; seii
, apposite.
pntius ad lilieram bouiiniiui voliuitatem , ut Iso in- 24. Viennens., jamqne; »\\\. namque. Pul. , labor;
linil. Sicbardus ait a.leo aiacrcui li.letn deseribi, ut , ca-leri inelius calor; sed Val. F. periteratn voces ira^
exprinio ejns aspertu farile tibi \ictoriam pollicearis. jeeil caior laudit pro tattdit ealor. Vi.fe vers. 22.
Alciinus Avitusde Lauiie virginilaiisvers. 565: At tu, 27. Pericula frangenda ail, ulhyiniio I Calh., vers.
wirqa Dei , snnclis quain moribus ornanl, llinc pnrior, i~> rupto tenebrarum siln. S C eliam tlirilur frungere
:
inde fides , armis Betlt geris... //<r
internis furlior audaciam, consilia , tenleniiam , moibum. Posi buiic
vir utis oprs, ftirc sun! solalia betli... Qua? prudcnli ver.siim iu M.ir. el Rat. tilnlus esl Cuflura deorum. :
otim cecinil Prudenlius ore. Ubi Psvclioinacbi.e argu- 30. T:mi in M.ir. quain in Rat. exaratmii esl iym-
ineiiluiii repr.esenial. l<o. Apostoli verba ail Roin. pora pro (itnpna.
xiv, 23, Onine aulem qitod non est ex fije, peccatum etl, 31. Imilatio Maronis ,
qui non semel lib. \i et xu,
acripit de lide qua in Deum credimus ei ita quidem : Altior insurgens.
nonnulli SS. Patres euindem locutn expicanl. Sed 32. In qiiibusilam vulg., e pecudum. Superlluiun
bi ipsi peccatum inlePigunt boc loco ilici opus imitile soepe esl de, ut inonui vers. 3.
ad vitaui xlernaiii consequen latn. C:eiertitn plerique 33. Weilzius, Gia., Mir., Vat. R, in mortem. Ple-
ineliiis Apostoliim iinei iireianiiir de fide, sivc con- rique alii noslri el llciusiaui cuin Aldo, in niorte ; el
scieulil, qua crediinus aliquod opus nobis licere, ul lleinsius id c inlirnial quia puet.-e aiiiul , itculi in
,
ex ipso contetlii liquct. Ceniiin quidein est non om- morle nniantes. Ipse etlnler.il ia mortein.
nia inlidelium opei a esse peceata nec pbilosopho- , >> 3i. Perperam in eilitioue NVeitzina notalum ad
rum virtutcs esse vilia. orani arclans pro arctanl.
22. Kuld., non inepte vuttu pro ni/(n. Poetira.n , 57. Vli ns., artnnral. Fulil., aimedul. ,\lii nie-
banc fidei descrlplionetn Iso s.itis feliciier inierpre- lius animaral. In ms. oplt.n.e noi.e, collaloa Micbaele
tatur. Addam iiiierpretaiionein lluperli Tuiliensis, Pirrarto apud Weilziuui, Ml armarat.
qui lib. vi de Uper. Sp. S. f cap. 16, aii Futrunt : 38. Pr.i huK habenl nu«r Vienn.. Mn.. Ral..
lamen qunm pturimi qtti iioii ejusmodi stolis (bnuii- ,
Rnng., Torn., Gall. el alii. Carolus 1'isclialis. de
rtitn operiun) adornali cucwr runi ad confessioncm Coronis par«. 1 15, lib. U, eap. |,">, inulla afferl t|ni- ,
sancli nominis, ct ailhtic recenli baplismo nilentcs, nul- hns su.iile.it lloies a poelis inleriliiiu poni pro eo-
lit ipcrmn pia'culti ornalibut, indaerunl aforiaM ihhi - imiis. quoil e llorilnis contui soleaut.
(i/ni. l)c (a/niHi fide quidam iia cccinit : Primn pnil 3'J. Posl hiiiic \eisuin Irluhis in Altlo, Pudicili,e
impnin .
etr. Ubt versu 21 coiura nietruui lagilur puijna. lu Mai., el III, Pudicilia ; ni \ienuei.s
cnlor laudis... iiulliis cst litului.
??>. Kxerimus larerlo<, scu nudainus brarbia, riim 40. Kabi ., (iis., Val'. K, G, giiimineo c.impo sine
operi alicui MU iniviine expedtli el iiitenli esse
I ilioii in. Nebns.a la|il prvna, aln pr,.iii|./u.
v.iluinus. NoKit Ciscliiius , lidem aliciilaiecl cnn- 11. tliniie» mi ntes virgfics ili.iMriir, pr:i'vertim
25 PSYCHOH ACIHA 20
Qunm palrias succincla faces Sndomita Libido A Sordidus exhalansvicinas polluit aur.is.
Aggredilnr, piceamque ardenli su'phure pinum Hoc habei, e\clam:il victrix regina, siipremus
Ingeril in faeiem, ptidiliundaqiie Imniiia flamniis flic tihi (inis erit , semper prostrala jacehis:
Appetil, et teiro lenlal sufTundere fnino. 55 594 ^ cc J am morliferas audebis spargere
Sed dextinm fnriaD flagrantis, el ignca dira [flammas
Tela Inpa; saxo feril iniperterrita virgo, In I jiiiiilos , famul.isve Dei : quibos iniima cnsti
593 Excussasqne sacro ia-il;is dcpcllitab ore. Vena animi snla ferve» de lampade Clirisii.
Tuiicexaruiaiajjugulum mereiricis adacto Tenc, (i vexairix hominum, potuisse resnmptis
50 Transligit gladio : calidos voniil illa vapores, Viribus exstincli capitis recalescere flalu?
Saiiguine coucretos coenoso: spiritus indc (>0 Assyriuinposiq(ianuhalamumcerviiHolofe.riiis
gloss<4£ veteres.
43. Piceamque, omnes adullcranles quasi clibanus , cervicem, 1.
corda ecrum, qux succensa intrinseus Kniore fetent, el 50 Gladio, repulsit igitur coqitationibus immundix,
lumine carent ; sed piceam ficem appellul quia iu gladio ulitur, qnod est verbum Dei ; ul illud : Fornica-
libidine ardor et fetorest, —
Pinum, fucem, I.
,
B lore\ enim el adulieros jtidicabit Deus , I.
44. Luinina, intcllectum perspicutr veritalis immun- 51. San-gnine, qnod non potesl a vigilantibus lor-
ditcupil delectationibus obscurure, 1. qtiere, dorniientibus velut invilts molitur ; nec ulterins
45. Appelii, quwsivit, I. procedere sinitur. commixtos. — Concreuis
Coriiosi', —
40. Dexlrain, imiHuiidilios blandiv pertuasionts ri- fmdo, lutulento. Cttnos grace lunnn diritur, I.
gore propositt gravi celeriter ab aspectu depcllil, I. 53. Exclamal, casli'as ad suos convcrsa inqnit , I.
47. Lup:c, merelricis. —
Imperlerrita , pelra erat 54. Hic, talis; in hoc loco.— Seniper, aHernum I, .
Chrislus, I. 58. Tehe, miror, I.
48. Ore, scilicet tuo, 1. 59. IleValescere, revivescere,
49. Exarmnta?, sine armis. —
Jiigulum, pectus, vel
I.
COMMENTARIHS.
voro putlicilia. De fide in hymno
S. Koniani vers. iifuriosus, formidolosus, dolosus, tumultuos s, fasii-
352 : Foretque primas virgo eustodil fides. De justilia diosus operosus , umorosus , fumosus, bellicosin. jo-
,
sive Asir.ra Ovulius ct alii. In Mar. ei Ral. titulus cosus , animobus ,
fahulosus , ventosus ,
probrotus.
posl liunc versuni, Libido. Ileinsins siispicaiur sanioso, et a manii maie feriaia
42. Mar., Sodamita pro Sodomita. In Rat.correeior e-se coenoso, quia lutulenla lihido postea di< ilur. Non
inepus, er.isis priuribus, appnsuit S»doi>ii/is enmnis, probo conjectiiram. Clossam Isonis inlellge vel ila
iia enini scripsit qnasi non lieuerit Prudcntio femi-
: potuts corrige xotvoc Gr.ece est cominiinis, et quia
:
nino geucie efferre Sodomita, ut dnitur feniina sa- ea qtiae promiscuo omiiitnn usni patenl, solcnl coii'
cerdns, testis, et similia.. Aiunt dici delicre Sodo- C taminari sordesque colligere, idcirco accipitur etiam
mitis, Sodomitidis. Testem veicrem alferant qui iil pro inipuro, iinpollulo.
a-scven t, :<c Prudenlii auclorital^in elcvel : non enini 52. Wcilzius pro tordibus advocat Giseliium :
grammaticis lecentibus Gdein prxsiabo, qui nei|ue inlelligo ptimam Imjus cdiiionem , nani in sccuuda
vetcnbiis prasio, ciun scriptor pariter anliquns est corr<cta sonlidus cum cscteris ouinilius liabel.
argucndus. Furiis f;ices poclae iribiiunl; libidinis 53. Alei., Vait. G, II, 0. Illi, lleinsiani, Erfurt.,
vcro laces magis prnpri* sum, ut taida- , de quilius Palal., Mar., I.al., Hoc habet, exclamat. Sic Virj;i-
mcniio infra occurru; cl dicuitlur pntruv, quia ipsa lins lib. v, Uoc liabel : h&c melior magnis dala vi-
appcllalur Sodomita. De incendio Sod.iuilico in ll.i- ctima (livis. Tcren ius in Antlria , Captns est,ltabel.
inarligenij egimus. Proverbiuin e gl.idi.nnriim ludo, quo indicatnr ba-
44. Luxuriam oculos invadere, et videndi bicnltn- bere viilnns lethale qui viclus et vulneralus est.
,
tcm eripere, probc notat Peveralus ex Cbrysosl. Alii aliter lcgiint. Vienn., Gifanins, Vatt. F, L, tioc
liinnil. 2 ad Cor. I liabe,exclamat, per hiaiiiin. Ang. ffirc habe cxi-la- , ,
47. Lupa antiipiis esl nierelrix, ei quo tupanar. mat. Val. I), male, Hoc liabeto,'exclamnt. Aldtis, lloc
Ciseliuus observat apti<-siiiiaiu es-e 'ntitliesiin faces tibi habe,exclamat, quod in conteilti Giselinus po-
iulpltuica- pro libidims armis el saxum p o(</o pu-
, suit, sed diilniis, an pneferret IIoc habe exclama', ,
dicitia , neque id a mcdicorum scitis alienum es«c qnoil ainplcxi sunt Sich., Weiiz. et alii recenliores.
probat auclorilatc Galeni lib. ull. de Conservanda Lip?ius, iib. ii Serm. Salnrnal. rap 21, ago de cla-
Valetud. Glossa videiur tr.<jecia e verbo saxo ad more ad viilnus, lloc habel, el Prudenliuio ciians ail,
imperlerrila. r) Prudentiiis »ii us Psychomachia Hoc habet, excla- ,
51. B;irihius lib. Ilivi, rap. 7, ptual, lioc loco mal. Fortasse suum Prudentii cxemplar laudat.
ceenoto csse a cocna, non a cwno, seu lulo : et iiilr.l- 57. Bcne haliet, quod Giselinnm, hand ignobilcm
Igit sanguiiiem ex ca'iia hesierna. Sed verius pulo, niedicuui, Prudentii inleriirelem andire possumus,
e-se a cano, ut sialim s; irilus litiidinis sordidus di- cujus 3iit loriiaie poelic doclrina illuslretur. Docel
«ittir. vjinni auiem Bartliins plura cnlligit nomini in Giseliniis quod cmn jecur, ul alia oinnia viscera , /?-
osus.quae olil;iterata lialieniur pro barbaris, nev bris suam tnliditatem debeat, vcnarumgtte oinuiuin jont
auciores halieul omnino iinprobandos minimc id , sit ct origo, recte per melalepsim e.c istis omne gemis
arguil in bis nominibus esse reponciidiiin ccenosus a libidines el cnpiditutes , ipseque adeo animus inlelli-
coena, aul co nsum fuissc Prudi niiiini hac signilica- gilur, tum tum
innumeris locis. Infra vers.
hic , altis
lione. Mulla vero prolerl Da l!iins, qu:c, ncscio c r 7bl,(/i(ia scissa toluittasConfundil variis aicana bi-
oblitierata nut pro liarbans h:tbc eiislimet, ut i formia fibris ; el vers. 258, Anne ; udicttiit geltdnm
rentosus , verbmus, yraonms lniinnvsus clamosus,
, , jecur ulile bello est? Opponil vero Prndentiiis /a»i-
aquosus /Vo»dosu.v. Scaliger lib. vi Ivelic, cap. 7 ,
pada Christi lumpadi Veneris, seu Ci/pidinis de qua ,
congeril noroina in osus quibiis, u-uscst, et dele-
, passim apud poetts.
Ctari videbalur lloralius msluosus, oblitiosus, peri-
: 00. VVeilz. citm Krfurt. ct Bing., cerrixque minus
cu'osus, tibidinotiu, o/iosus, lnciuosus, p:e:iusns, dain- benc pro ccrvix. Mar., Ilal., Vleiin. el a!i: ciim Vul-
nosM», tiliosus, sumoluosiis, studtosus tpeciosut, cali- , ^ala , llolojerms, lleinsiani (Hofernis, Aldus Olo-
ginotus, Mdcttfomw, bclluosus, siliculosut, intpriosus, phemi. Alii OtofernL llanc liisluriani habes in librc
ulcerostts, generosus, Ciiebrosus, plagosus laboriosus, iinliili cap. xiii.
:
87 AURF.LII PHUDF.NTll CAUMINA. 25
Cx-sa, t~upidineo madcfac:uiu sangu'nc lavit, A Descruil, carncmqua novain vis ardua sevil,
Ccmiiialuiiiipieloruui majcliiducisaspcra Jutlitli Atipio inaupia Deum cnncepil fciuiiiaCliristuin,
Sprevit, Bt incestos compcscuil ensc luroies, Muiiali de matre liominem, sed cum Patre
Fauiosum mulier reterens ex hosle tropa-um [nuinen.
Nnii liepidante uianu, vimlex iuea, ctxlilus Inde omnis jam diva caro est, qux concipit
[audax. [illum,
Al lortasse parum lortis malrona sub umbr.i Naluriimque Dci consortis fccJere sumil
Legis ailliuc pugnans , dum teinpora noslra Verlnim quippe caro factnm , non deslilit esse,
lligurat, 596 U U0 <1 luerat, Verbum, duin carnis glu-
lerrena corpora [linat umiiii,
595 Vera ipiilius virlus in
(Quxil, 80 Majes<aie quideni non degencranie pcr usum
Crande per infirmos c:<pnt excisura ministros. Carnis, sed miseros adnobiliora trabenle.
70 Nnnquiil ct inlaeia post parlain virginis ullum Ille manci, quod semper eral ,
quod non eral,
Fastibi jam superesl ? Post parlum virginis, ex [esse
[qno Incipiens : nos, quod fuiinus, jam non sumus,
Corporis liuinani naturam pristiuaorigo [ancii
CLOSSiE VETERKS.
Gl. Cupidiueo, libidtnoso, luxurioso.— Lavit , /iu- slros, ;ii->- virg'.nes ;
per uposlotos, qui in/irmi minism
mectqvit, I.
erant, I.
bi. Torum.l rlwm.— M(jeilii,a<lH/'<Ti,»lupmloris,l. 72. Origo, peccatum, I.
63. Sprevil, amor canvs amore Christi , tunquain 73. Ueseruil, ut txspotiante* velerem hominem.
cUvns cluvu extruditur.— InceituS illicitoi. ,
— Com- — Cartieinquc, immortalilalem. Dabo vobii cor car-
uescmt, j.rohibuit. I. neum, elc, I.
64. Tropuium , sicui etiam ipta precabalur : Con- 7."i. Numen, Deum
; non amitiendo deitatem , I.
forta me, omnipolens rex sivculorum, I. 76. Inde, verbum Dei, quod Chriitus est, trtdtnda
6>. Coelitus, divinitut, I. sive intetligendo concipiinw cum dulcedine optramlo ,
66. At, puetu. — Pariim, pnrumpei'.— Foriis, scilicel parimus cum labore, sed mercedc cum gaudio fruimur.
fuit. — Snb iunlira ,uua occultabalur
legis Motjsi , in — Diva liirinu vel tancta.
, Concipil, bnplismate, I. — m
rittts Ecclesitf ; in injidetitate cordis. Sentu est : pro- . 78.. Destilit, desinil; noitra, prr qua- redimtTcmur,
ptcrea puluisli resurgcre, quia tub umbra leyis putjna- suscepit, non ma, ad quce priveheremur, amisit, I.
bat, non sub grulia, I. 70. i.lut nai, conjungit, in le sumit. Usum , na- —
67. Tetupora noslra, quuliler Chritliani agere de- luram, I.
berent, I.
80. Non degenerante, illi majestati assumpta liu-
68. Onilms, in auiftus sciticet temporibus, I. manittts nihil conttitil, uihil comminuit; neque enim
69. Caput, vitiorum: ut nequissimum caput , id est atiitiid radits solii oculus conferl, I.
diubuti a suo corpore. qttod eiat humanum genus
, ,
q 81. Iralienle, mujettule, I.
separarel, jierentque tle rasxt irw vasa misericordia>; 83. Aucli, t/i baplismate, !.
diabolwn, ctl vtttu. Kxcisura , vercuttura. — Mini- —
COMMENTARIUS.
62. At.l , Wciti., Gis.,\a(.C, Mar.,Rat., Vienn., facium ett , ut nos trantiremui in verbum de carne.
et alii gemmalum. tleinsius pratnlil gemmantem ciim lilem locus in meniem VVeitzio veneral, qui illum
Pul., Tluian., ct piiori Itotl., quibus aciedmit Alex., exscripsit, et aliuin prxterea similiorem ex Atlian.is.
etalii. ITroijue modo utilur eo verbu Prndeuiius, apud TbetiJnrei. Jialog. 2 conlra ll.vretic. Qmiu :
el usi sunt alii. Xuyug assumpsil carnein , ideo iSsonotriO» o avOpuircc.
64. Vienn. , ex hoite trmmphum. Ceilarius aJ Latiniiatein cadeuteni revocat dirus ad-
65. AIJiis cJiJerat mca vindex, cmenilavit vindex jcctive pro tanctus; imn persnaJet, ci boc exem-
otea. Nebrissacorrei lioneiiinonailverlil, aut neglrxii. pliiiu. i|uoJ aJJucil cx PruJcntio, non ininus r> cie
68. AIJ., Tliuaii., Uxon., liull., etnmis Vai. apud procedii , quam qu.c ipse probal, diva mater, diva
TeiJ., terreno in corpore fluxit, uilde censebat llcin- Juno; divi penales.
Miii leneno i« corpore fultit. Sed nuid ttpns esl con- 77. Put., Bgm., Palat., Alex., consortit ; »\x> con-
jectura, cuin plerique, Har., Vicnn., Ilal., Al<x., et sorti. In Viennens. pro sumil cst sumpsi' qund vide- ,
alii liabcaiit lenvaa in corpoia fluxil ? lur eliani iuisse iu Alex.
70. Vienn., iltum; alii, ultum. 79. 1'ui. ilmi ItntlenJorpliii , Alcx., dum carnis
.
72. AIJ„ Fabr. ei Gis. in contextu 2 cJit., prisca glutinat xisum. Alii , carnis dum gtulinal usum. De
propago. A ii, prislina origo, Caucliius, naturam pri- verbo gtutiuo diclum csl snpra byiniio II, vers. 52.
tl-nam origo. ClianiillarJus aoiinadverlil , agere poelam adversus
73. linll. piinr, carniqtie novam xit ardua sevit , Plioliiiianos et Samosalenos , qui Cbristiiin ineriiin
Imc csi, naturam novatn earni insevit, Nebrissa su- es^e asseiebanl; relulare Carpocrniem ,
bomiiieni
I
«pieabaiur mmpsit ptoieviti et iu Vienu. quitlem le- Ktiioiiein C iiiiliiim i|iii Jesiim ex Joscpbi ct Ma-
, i ,
gilur suiupsif. ri.c COIijugio, ca leniiiiui lioiniiiinii inoie, progeri-
71. i.iii.nl 1'niileiiiins innuptitm feminam concc- iinii Jticiiiriiin nppn^nare Tertulliauunt et Aniidi-
;
pisse asserit , uou Inteiligil snlum Virgiiiem conce- coui.iriaiiitiis qiii ciedebml Maiiam non luisse pi»l
plaie, anlequaui detponsaretur , seJ putius viri e«- paitiim vlrglnem. Ilaqira jure Psyclioiuarbiam inter
pertcin Nuboru sa-pe accipi ur pro re
coiiLepis-c. ea earmina repoulmus, de quilms Priidontlni in pm-
venarca, uluotavlad ver*. '.,i Apoili, lnfio : Vutjnel conlraliertses.callioliiamdisculial fidem.
75. Weiiiiui cuni s Ju Brfurt mutiulem dt maire ,
8.'. ,1' ni:iiia simili- tlieoloaicillil Je t.bri-to a IV-
hmninrm ; ipioJ uon csl ciiiilriuiieiiJum. viratn ast lilninr Niuu anaa eruiii, nec tram qnoii
:
76. Vicuu., uiitle; nlll, ittde. Cliainillarilus ail : itim ncc ilieor utrumqui
, Mater liomo. vater «il . M
Hihi lioc lege.nti venil iu RMMfUI U, tltcrongiui foral llaj fine Dlui.-
(ituuc iimitls tib. II cottliii Jjvtniuixiim } Verbum M/a
49 PSYCHOMACHI.V. 30
Nascend.>iiiineliiis:miliicoiiliilit,elsitiimaiisil. A Te volvaut suliter vada Oammea, le vuda uigra,
8'i Nec Reus ex uosliis minuiUua : sed sua noslris 95 Sulphuieusque roleiper stagna souaniia vortex.
Duin uibuil, tinsmel tloua ad coelcslia vexii. Nec jam Cliristicolas, furiarum inaxinia,teutes:
Dona ha:c sunt ,
quod vicl.i jaces, lululeula Ul purgala suo servenlur corpora regi.
[Libido, Dixerat li.vc, et l.eia Libidinis interfectae
Morle Pudicili», gladium Jordanis iu undis
Nec mea post M.iriam polis es perfringere jura.
Tu princcps »d inorlis iler, lu jauua lellii, I '
Aliluii infectum : sanies cui rore rubenti
9J 597 Corpora cominaculans.aniiiias in tartara 598 Haeserat , et iiilidum macularat vulnere
(mergis, [ferrum.
Abde caput tristi jani frigida peatiS abysso, Expiat crgo aciem fluviali docta lavacro
Occide, prosiibuluin , maiies peie, claudere Viclricem viclrix, aboleus baplisiuate labem
[Aveino, Hostilis juguli : nec jam conlenta pi.ilum
Inque tenebrosum noctis detiudere IuikIimh. 105 Coudere vagiux gladiuiu, ne lecla lubigo
GLOSSyE VETERES.
81. Contulit, mulla 6o;ia; suam divinilalem.—U*B- B 99. Gladium, gtadius enim verbum Dei est, ut Apo-
Deus, 1. stolus , I.
sii,
83. Ex nosliis, membris. Sua , iden nostrw. Im- — 100. Ablnit, poeuiieniiam agens. Infeclum, macu- —
ma-itatis factus est particeps , ui itos suw divinitulis luliim, —
Sanies, tmposstoi/e est ut liumanam nientem
puiiicipes [aceret, I. carnea fragililas non obscuret ; sed inde po*l sotidiut
87. Dona, quia iiemo potesl esse continens , ntsi Deus assurgit in conlemplationem , quo injirmilatis suic me-
det.— Liilulenta, putlutu : libido ttmpa iiiimunditiis, mor nunquam inflatur ex bono opere. —
Rore lubeuli,
ac sordiuusdeleclalur, I. sunguine rubro, I.
90. Corpora, secunditm Apostulttm Caaera pcccata : 101. Nitidura, splendeniem, I.
exra eorpus sunt : Itoc uuhm ipsa corpora commacu- 102. Expiat, mttndat. —
Acietn, ipsas siquidem ma-
tat. et corrumpil, I. culas cogitaiionis flclibus abluil pia: compunclionis. —
ai. Abde. abscotide Frig da, viclo,l. — Lavacro, bnplismo, I.
92. Ca ilere, cluuta sis, I. 105. Abolens, lavnns, I.
Jlo. Delrudere, detr. sa sis.— Fuiiduiu, lurlarum, I. 104. Hostilis jugnli, concuphcentice, I.
91. V;:da ll.iiiiinea merito ntlplture torquelur,
. et 105. Condere, ubscoudere, inlenlionem scilicel casti
igne,qui calores kie [iclidos ueglexit contemnere, I. proposiii non vult celari; non eull sibi (ommitti. ted
95. Rotet, »o/iat, I. Deo ; ut luceat, ct glorijicelur. non ipse, ted Deus, I.
97. Suo, proprio, —
Regi, Chritlo, I.
COMMENTARIUS.
87. Heinsiani scripli, Alex., Ang., Weiiz., Vienn., G 98. Beda de Arte mctrica hunc versum cil.it. et
Rat., Mar., Vaii. C, F. G Sicta. etalii, quod victa
,
docel veteres pronunliare consuevisseinlerf^^a?,
ita
jares, quain leclionem Rarlhiii-i ex suis iiieniluaiiis ut dactylus quinlo esset loco. Non asseutior : iiam
prueferebjl. Alii qucis, vel quis vicia jaccs. In Val. antiqiiiores grammatici diserte traduni, noniiunquam
C nienduin est luculema pro lutulenta. sede quiuta spond:eum in versu bexamciro collocari.
88. Ang. et Vat. C, poleris ; sed in Val. C abrasa 100. In Vai. C melri error est, cui suuies pro sanies
sunl priora. liliain in Val. D abrasuni est aliquid. cui. In cod. Piccarti. sanies cui ore, quod defemlere
Vera lectio esl polis es. AIJ., perslringert ; alii, per- videtur Piccartus ralione liialus; sententia vcro p >-
fiingeie. scit cui rore, nisi cui referalur ad pudtVilinm. Cur
89. Aldns, Nebrissa aliiqne veleres editi, fu pra- autem Jordanis iu umlis pudicilia abluerit gladium,
cept, ad morlis iler, quod explical Nebris^a, prceceps patet ex versibus seqq. et ex nul. ad vers.ol liynini
active pro pracipitunt, seu pracipilanler impellens. •2 Cillieiii.
Peveratus eamdem lectionem eonlirmat, quia magna 103. Ang., ullricem pro riclricem ; forlas>e vera
iibidinis el niorlis consensio esi; quod signilicab.il est lectio ultricem.
priscus ille Roinanoruin rilus vetideudi in a;de Vene- 105. Ald., vagina. Alii plerii|iic, iiitaiun?. Giseliuus
ris Lihil n.c ea qu:e ad sepulcruui spectab.ini do : 2 edil. edident vagince , sed in correctionibus sup-
quo consule Kircliiiiauuin de Fun. Iib. i cap. 9. , posuit vagina. Idem Giseliuu;, ne sorde lulenli Occu-
Codd. constanter tu princeps , sic e nosiris Alex., pet abtulum rubigo scabra nilorem. Heinsius uou in-
Aug., Vieun. , Rat., Mar. (ubi tameu esi princes , lelligit qua auclorilaie id fi.it, cuiil omnes sui scripli
mendose), Vait. D, F, G, II, L, ui alios umiliam. et VVeiiziani constanler cum Aldo habeant, ne lecta
^
Eamdein leclionem tiieiitur Barlliius loc. cit., et rubigo Occupet nblulun: scabrosa sorde nilorem. Aldus
JlecuianuS n Manuduct., ad ling. Lal. cap. 0, ex , male distinguil ne lecta rubigo Occupet. Ablulum sca-
cud. Pal. , qui etiam Cicerouis verba de Aiuiciiia brosa sorde uiiorem Calltulico in templo divini fonlis
producit Amor princeps est a.t benevoieilliain con-
: ad arain Consecrat. Giselino non placuil li.cc leclio,
jungendam. ei c rubigo apud ipsum Pruilentium alibi cl apiul
9U. Uterqiie Rolt., commaculas. atius piiinain producat, caruien alio modo refonnavil,
91. Ald , jam [ervidu, quod Nebrissensis exponit donec mannscripli, inquit veram lecl.onem resiitue-,
de Veneris igneu nalura. C;eieri melius jam fiigida. rint. N 'Slri oinnes Mar., Rat., Vicnn., Alex., Vatt.
Nou laiiien prubo Cbainillardi iuterpretatioueiu, fri- C, D, F, G, H, L, Honon. et Ang. habeut ne lecta
gidam vocari , quia ciudelius vunenuin , ac magis rubigo Occupet ablutunt scabrosn sorde nitorein. In solo
pratsentaueuiu fngiduin esi. Libenlius audio L-onein : Vat. O est Irctio (|u;e Giselino lavet, »e sorde lutenlt
Frigiua. tricta, vel potius exlinc.a. Virgilius ivGeoig. : Occupet abluluin rubigo nculnosa nilorem. Lbi lonasso
llla qu.dem Siijgm nabat jam frigida cijmba. Fraca- est inendiim scnbrosa pro scabra, uisi malis utraui-
slorus Prudenuuin iiuilalur in Sypliii. Abde capul, : que cmripi n et i in rttbigo. Cselermn coinmunis
Uenuce, luo et te conde sub umne. leclio retinenda esl. Quid cniin prolnbel priinam ,
95. \at. K, meihlose sulfineus pro sulphureus. In
, iu rubiqo esse coiumuuem
Mariiali corripitur lib. ! A
Put. semper sotporeut et teitex scribitur. n, epigr. 01. (Jleris ore aliler, nimiaque rubigine ca-
97. I! iug. el Sicli., ChrislCi pru re.ji. lu Erfurt, pttis , il ati Ovidio viii Metun. vcrs. 8H5, Lubra
cr.il Clliislo pio glossa. iiuaiui :ttu scubraque rubitjinc denles. Scio alios
,
:
,,
51 AUKKl.ll PKUDENTII CAKMINA 3S
Ocru;>cl ahlulnm seahrosa sorde nilorcm, A 110 Per mediu in.nin 1
:» :irie«, v.iriosque lumullus,
Callioliro iu lemplo divtnl fonlis :nl .iiiiii Vulneraque, ei rigidis vilalia pervia pilis
599 Coneeerai, eterni Bplcmlcus ubi lucc Speciabal delixa oculos cl lenla manebat.
[coruscei. Ilanc precul Ira luiiiens, spiiminli fervidariclu,
600 Eocc inodeAis gravi iiabil Patientia vullu Sanguinea Intorqueni sulTuso lumina fellc,
GLOSSjE VETERES.
107. Calliolico in tancla Ecctesia; pudicilia gla- liomo diligat Oeum ex tolo corde, tola anima, tota
dium suum tub
,
lulere recondit. — Divini, adceafMMO* viilute. —
Cravi, muluro, I.
MM divmi baptismulit, I 4 1 f . Vitalia, corilium penetralia, viscera sciticet lio-
108. Cnruscel, titeiwa pr.rdVnlione splendens, I. minum. —
•
Pilis, lelis, spiculis, I.
109. Eccc, Ires essc partes liumana; anitmv, philoso- 112. Speclahal, inluebalur. — Dclixa, inclinuta. —
plii aatenml ; woViiwl rattonalem irascibilem et con- , Leilla, Irunquilla, secura, I.
citpisctbilem; et ideo poit (idem qua lutione ( forlc ,
113. Prnriil, contru, I.
ralio) rc</ili<r, et pudicitiam, qua concupiiccntia Ttfre- lli. S.mguiiica , ita Piulmiita : Turbatut c\t , in-
natur, palientia poniliir, perqu.m iru franatltir ; Ut
COMMENTAKIUS
aliter legcre posse , nonnihil probal
: sed ila legi B scriplione bapiislerii Mediolanensis S. Te< la- apud
elymon nominis , quod esi a rubeus , cujus prima Cruleriim Octachomm tunctos lemplum surrexil in
:
brevis csi. In ms. Birltiii lcgiuir, ni in aliis , scd usus, Octagonus fons cst mnnere dignus eo. tloc uu-
pro ablulum est ablatum perperam legilur etiam : mero decuil sacri baplismalis aulam Svrqere, qtto po-
tui/inir, iioii vagina. pulis vera salns rediil. vito liaptisleris di- I).' sai ris
107. In llat. audax ct incptus cnrrector pro catho- gna lcgi e>t disserlaiio lialica Ailonii Maii.c l.npi
lico posuit consecrat, et versum sequentein ita pcniius S. J. uin noiis, et cnntinualiooe cl. Fr.mcisci Ani..-
erasil, ul nulluiii onuiiuo supersit vestigium. Poeta niiZacharia ubi latc disseritur dc nnmiiiibus quiluis
:
narrat pudiciti.un gladium cousccrasse in lemplo; bapiisicria donari solehant, ii- seilirel feic Oinn.bus
quo inniiiliir consueindo illorum qui victores ant quilius balnea gentiliiim signilicalianiur qualia siiul :
emeriti arma lemplis affigeliain. ilnratius epist. 1 bapli.iti rium balneum piscina, lavacruin, colgmOus,
, ,
Veianiut armis llerculis ad poslem fixis Kttet abdilut nijmphaum fons, coneha, lacus, gurges, ahetts, el
,
agro. Virgilius lib xi Mezenti rtttcis e.xuttas tibi nia-
: quicdam alia : qinu |iiam de nympliao ccrlum unn
ijne trnpa'um Bellipolcns , CIC. Dc gl nlin Coliatli, esi. Alia veicrum nomina imiltis excinplis Lupms
quo ipsc a Davide percussus e&t, involuln pallio post egregiu eonBrmat piyscriim lavacrum foniem et
, ,
Epbod, vid>- lib. l ttcg. 1X1,9. 1'iudcniius vero tein- piseinam, uhi disserit de symbnlico nnniine IX8TJ
plum calhoiicmn vocit , quia cu lcmporc lempli vo- boc csl piscit Jcsn Cbristo iribui soliio, quia rmn-
,
cabulu lcre iiioiurniii lana intclligehaulur, ut li.|Uel ponitur cx primis lilleris bariim vociun Jesut Chri- :
ex co.lice Theodo-iano. Clirisli.ini loca ulii oraluri stus Dei titius salvator, Gnrce sciliCet prolalis. F.x
coiifiregabaniur appellab.inl ecclesias, conventus ec- p quo Cbristiani dicti pitciculi ; el in fonlibus a.pi.i
cletiarum, convenliada, concilutbula, oritloria, ilomi- lustialis adhuc l!oi'ii:c pisces apparent c inannorc
inannor.
mcit iloniiis Oei , tlomiis oralionis , et sitnilia. I'ace
. eflicti Tomo XLI opusculordni Calogerianorwn ,
Eccle-i;c reddiU , ei bujusinodi ;cdibus sacris am- pag. 247, exstat disseftaiio P. Anselmi Costa.loni
phlicatis, |.:uil:ilini icmpli noilielt acce-sil. tjuod au- CamalduliTisis Snpra il pesce come simbolo di Cesu
:
lcm genliles |irim s Clinslianis nbjicicbanl, ens nulla Ciis presso gti nnlichi efisliuni.
lempla.millas aras lialicrc, soluin arguil.t.lnis i.inos 1U8. Erliin., WiiIiii., sub tuce, miniis bcne. Ald.,
ii-iii babuisse lempl. et altar.a ea inagnilicei.tia cl Fal.r. , mtescat. C:cleri , corusccl. Posl biinc vcrsuui
en solemni more ilcdicaia, qim eilinici consuever tul. in M.ir. ct Kat., Pnlieittia p.o tiiuln. lu Aldo, Pa-
Apud Ensebium lib. vm llist. eccles., eap. li. cx lietiliic el Inv puyua. Wcil/.iiis, }'alienluv et /rie con-
inierpreialiime Kuiiui Maximianns imperator eon- piciits.
Cessil rursuiw siuf Clinttiuiit , et conveiilicula , iw
: lil 109. Joseidi Devonius, qui Darelis nnminc bclluni
quibut orare coiiiueveruni, exstrumtt ct rcivtttficent ; ita Irojaiiuni dcraiitavit, Mi. i de Pancntia, li.cc babel :
litmen ut niltil contra ditcipliniim pubticam yerant. llisciie dtira pa li ; soia cst qittv contint hosletn Yi>-
yuis auiem primus lempti nomenclaturamUbrisiianis tittesque regit patientiii,sota triuinphis Mittlal titnocuis,
ccclesiis ailribuis-c videatur, uuerliiin csl. Aliqui e.hon sla: consttiil irw. Qnnd Barlliius lib, xxii, cap.
aiunl S. Ambrosiiiui. Apud S. /enoncin Veroneiis. 1 exprcssum observat ex Prudenl 1'sycboniacliii,
1. i
serm. dc psalmo cxxvi, m\c potins S. Ililariiim, qui diiimssiino, ul ait, loeinitle. Vnlc librum T nulliani
verus esl auclor, menlio lcmpli de Ecclesia Clii i- de Patientia.
sliana occurr.l nisi tleprav.ilus esl locus. Vide Gu-
, 110. Weilaius ridicule cdidit tumultos, quod in
ilniiie iiini in hiiiliini dc paganh) iod. Tlieod., ei Sci- D solo Widinan. cod. reperil; quasi non pomoril ex-
pinncm MalTciuni in niil. aii lib.i, iract.fi, S. Zenonis scripior cjus codicis <> pro u nicn.lo^e i
oncrc.
Veronensis, et couiiiicniar. ad vers. 215 bymni 5 I i2.Viiici'iitiii>ltellov;.cciisis. iib.xvn Spcculi lusi.,
1'erisiepli. Baailicarum appullatiuneai librnli.,s Cnri- cap. 10:', dc llosculis Prinleulii ilit liunc vcrsnm le-
stiani urripueroni. Suspendit vero pudiclia gladium gil : Spectubtit defixa nculos, et Itvta nianebat ; ad
diviui fmtt.s ad arain pcisistit euiill pnela >n bapii-
: orain aiiiein iffigillir lcnta pro diversa lectiOM. Kdili
Mnaiis gratia prwdicauda. Hoc anim inuuiint Jerdnn i et acripli constanier habenl lenia, qimd epilbelou
umliT flui uite Itivacrum, taptisnia ci nunc tlivinus
,
, apprime couvciiit paticuli c. Cii ero de Orat. lib. n,
fons, Itailliius inlerprct .liir divinum foniein bapli- Aiimuiw paliHM, et lcniu.-. e.iislimor. lUuislanlia.' si-
siuum , aroin bapliiierium quia in eo uflTerlur Deo, ,
giiuiii qiioque csl, quod spccict defixa ocutas ul ,
qui iniimlii dcn.iscilur. Pomet lc^ii ud auluin qu;e , nbeervai Cbamillardus ei Virg. vi Aiieid., Illasolo
vox a veieribui dc mdillciia sarrts sslis frequpnler /i.rns oik/iis iii'i'isii tcnetinl. Pnal liiiiu- mtsiiiu Mar.
uiurpabalur. Paulinui Noi. 10 Foramur in im/iis i ci K.ii. hibciii liiiiliun fra. l).'.-cnpiiinics Inc pasaim
Mireniurque sacras vetaum munumcita fiqttias. I.l inveniea apml poataa, nr.uorei laeroaol pronnM,
pe*Ua etiam iiilcnon' liim majoril n autif lnsila
: /'.'sl hisloricoa, llanc descriplinocrn Prlidcntuinam uui-
tellit prvcttl, etc. Ilaque si per in-S. licerct, iluriciu iut mshs c-t tialterus lib ^ Alexaud. >c>s. 222. I»u
gi.idiuin pudieitia aiiixiim luiue ia aul i, live lacelio puglia n. i' cunsiilc Ambiosium lih. dc OfttC, c. I.i-
bipllllerli. Nam cliam Forlllliatlli lib. ii, caiiu. 12. il.intiuin l.li i, cap. Q,
uapUaterkim appcliat tav/iiimtiii aaiam. 1 iu iu- 1 I i Widin.conii.i inclruin, «awfliinaaf n«biailnaaa
I
,
53 PSYCHOMaCHIA. 3i
115 Ul belli exortem, teiorjne, el voce lacessit, A Tclorum ninilios , cl niiii penclralii c duraos :
Impatiensque inor* couto peiit, iiicrei>al ore, 130 602 ^ ec "'ota esi jaculo monstri sine niore
HirsnUs qualiens galeatu in ver ice cris as. I
furentis,
En lil>i Marlis, ait, speclatrix libera noslri, Opperieus propriis perituram viribus Iram :
601 Excipe nioriiferuin se.uro peciore fennm : Scilicel iiiiloiiutos postquam siOina, bando la-
1-0 Nec doleas, quia lurpe libi gcmuisse dolorem. '
cerlos
Sic ail , el slriilens sequilur eonvicia pinus Barbara bellatrix iinpenderal, etjaculorum
l'er leneros crispali noios, ei cerla sul) ipsuin Nulie siipervacuam lassaveral irrila dexiram
Deferlur stoiiiaclium, recloqne illiditur iclu : 155 Ciiiii vcptnsa levi cecidissent tela volatu,
Scd rcsilit duro loi ic;c excuss.i repul u. Jiciilnis cl vacus liasiilia fraeta jacerent :
125 Prnvida nam virius eonseno adaniaine Irilicem Vertitur ad capuluin iuanus iinproba , et euso
liiduer.il tlioraca huiueris, sqiianiosnqiie lerri [ corusio
Texta per imortos coinmiserat uudique ner- Connisa in pbigam , do.xtra sublimis ab aure
^vos. Erigilnr, mediuini|iic feril librala cerebrum.
Inde quieta manet Patieniin, Furtia adomnes 110 JErca sed cocto cassis formaia metallo
GLOSS.E VETERES.
t/uit, a (urore ocvlus meus. (// iraii solent eidere oculis B nilenlio, I.
lorvis. —SuITim», subterfuso, 1. 127. Cninmiserat , eircumdederat , nexaveiat, v I
115. Ut, <iunsi. —
Exoriem, expertem, I. surrinxcral. —
Nervos, circulos, I.
117. Qualiens, agitans. —
Cristas, summa pars cus- 129. Penetrabile, nomeue.t pro adverbio posilum,
sis, I. id est, inipenetrabiliier I.
—
,
1 18. Til.i, do; ad luum intcritum. — Martis, belli. 151. Opperiens, exspixlans, I.
Speclatrix, ira pnlientiain inerepat, I. 152. ludomims , imiuie:os. — Slninacliaiido , ira-
119. Excipe, liic est iropus , gui tarcasmui appclta- tcendo, sxviewlo. — l.acerios, bruchia, I.
lur, id est huslilis irrisio, 1. 133. Iinpender.il, fttignveral, I.
120. Nec doleas, irouia. Torpe, est, I. — 134. Su;icrvacu:un mutitem. Irrila , imp'dita
,
— ,
121. Slridrus pinus, sagiltam intelligi vull.l. vel vitiata : impedita, quia nulto teto eam vulneraverul, l.
125. Adauiaute, adamans Chrislus est. Trilicem, — 156. Il.islilia , lela, I.
triplicem iapidcm Chrislum possumus inleltigere, I. 137. Verlitnr, ira patienliam glidio pcrculit, I.
126. Tboraca, Grcecus accutativus ; loricam : torica 138. Plagam, vulnus ; civde. n. Aure, capite, I. —
(idei nimirum iriplex esl , ob Trinitalis confessionem 139. Feril, percutit. —
Lihruta, mensurala, 1.
—
,
cui adamans imictus confertur ; cnmin uuclorem ftdei 140. Cassis lorica. ,Meiallo, <rs cxteris metallis
lesum, semper aspicilvj. —
Squamosa, splendida, vel durabilius (erlur; unde eliam pro loleraw.ia poniiur I. ,
COMMENTAIUUS
117. Rat.etVienn., t/akafo vertiee sine m.Weilzius C ubi etiam ccurrii letorum imber.
<
legit hirsuto, neque leclionem discre|ianlem noial 130. Vienn., taciaest, et sine ftne.
119. Ald., Erfurt., Vat. II asecunda manu, securo 134. Piacet magis supervacuam , boc est dextram ,
in pectore. lu aiiis deesl m. cum Vienn., Rat. , Mar. , Van. I! , H et al.is , quaiu
120. Ald. el Gifanius verbo Vestis in Indic. Lu- superracua nube. Aog. , laxaveral, uiale, pin/ajituiwaf.
crct. , gemuisse dolore ; alii, dolorem. Vat. C a prima 156. Poiiores Heiusiaui et nostri , Sich., Weiu.,
inaiiu. dolores. Erlurt., lurpe libi est; in aliis deest
, jaclibus. Ald., Gis. in cintcxlu, Nebiis., Vai., C, F,
verbum subsianlivuui , excepto Angcl. , ubi male le- G , O, iciibus. Vat. D scribil lnclibus. Godex Piccarli,
gitur litrpe tibi esl genuisse dolorem pro gemuisse. ictibus el variis.
122. Nebrissu suspic.tlusesifemiis profeneros baud 157. Vienn., in capulum.
absurde. Sed Chamillardus uon debuil ex sola con- 158. Pr.xslanl ores lioslri , connisa. Alii scribunl
jeclura hoc noineii in lextum inlrudere. Neque tero conisa; alii connixa. Gifanius Ind. Lucr., verl o Nisu-,
esl causa cur nolus dici nequeai lener , ul dicilur approliat conwsa. Egiu. pro ptagam babet gnteam :
nnis, milis. sic Virgilius lil>. x, lu clgpeum assurgil. llis vocibus
123. Hal., reclo ; inelius recloque. conniti erigi in ctypeum , in idcu/om, assurgerc, fre-
,
124. Seneca lib. lil de Ira, cap. 5 : Ul tela a duro queniera pueiUexprimuurliabiiiisetconatusHiilitari9.
rcsiliunt , et cum dolorc ctedentis solida fcriunlur : ita 139. Vienn. tibrata ; aiii , librata. Gifanius loc.
,
nutln mugiiuni animum injuna ad seitsum sui abducit, <it.. veibo Volgata, ex vet. eod. legit ribraia, ci, nl
\iagitior to quod peut. puial, rccki is <|uam Vnlg. librata : iiam vibianltir
125. Virgiliuslib. v : Lmvibus liuic hamis conscrtam, gladii ,libraiuur missilia. Exislimat autein , vun
auroque Iriticem Loricum. lovicia vis palioulia! oslcu- " agendi habere vibrala, ul apud Lucreiium vulgata, el
dilur. Peveralus provida ciifusexponilpmdenliain.ul apud Ciceronein epistola ad P.rlum anl.qiiiis poeta
apud Pelronium liberu virius esl libertas. Non dis- quidain, Usurpma duplec cubite. Noo per-u idet nam :
plicet lia.c imerpretalio, sed ita ut Provideiitia palien- hoc loco iiianus dicitur librata, non eosis, ut oliser-
liain armaveril. vavii eliam Heiusius. Libruiumab nurc V rgilii est.
126. Pro tlwraca Vicnn. , Rat., Mar., Vai. C scri- 1 40. In Vat. G desideralnr sed p-isl crrea ; iu Vat.
bunl thoracem. Iu Wiiiin. , nieudose , thuracka. In F, sed cocto forma'a cassis meiallo, renuente cirmine.
Bong., humcros nou male pro humcris. Iti eiiam Gi- Gis. 2 ed. , Wrilz. el alii mrea sed cassis cocto for- ,
M)lliiO>. Boher., pnor, indurut pro induerai. m-ita. Poiiores nostri coiii Alex. Ald. Ang. et aliis, , ,
127. lu nounullis vulg., itmumeros pro tnlirlus. icr,ii sed coctu cussis formaia. ln Pir. etror ineiri est
Texla squainosa ferri suut ips.i loric.i ferrea ex bamis fl'iea scd coctn cas s mformuia melallo, ex quo opi-
in iiiod,iiii sqiiiiiiaium coulexta quae primuui e luris nalur Hcinsius P. udeiitiuiii dedisse sed cassis cocto
dr corhi lielul , posiea ex anuults ferreis, quilms informata meiullo, iiam inf rmare apud Maronem oc-
nervi ad majorein securiiatem uiterpoiiebantur, ulex curril pari significationc, Ego vero non video cur
luic loco Nebnssa conjicit. expluratus enor Pnleani cod. oliesse iieheat clar.e
129. Clirysoslouius. dialogo 6 d<: Sacerdjilio, ele- leciioni, tul codicuin anclorilaie slnliililx, sedcoclo
gantissiiue drpio^ii pr.iliiun, pitgnxque app.iraluui, cussis form la, aitt sed cnssis cocto formata : non c.i.m
, , :,
55 AHKl.l.ll PKUIIENHI CAKMINA. 56
Mil tium InleranJo
603 rinniiir.il pcrcuua refen , neiemqae re- ,v , et raliidas exsiii>guere
| inndlt [ virei.
lltira reeulianrtin : frangit quaqua vena rebellii 100 Ipsa silii csi liOBtil VBSBilia, sequc fnrrndo
lilisum clialyiicui , duoi eedere neteie cas&os Inicrimii, morllnrque mil i .» ignca lclis.
Eieiplt aaiultin, fvricnii et tnu realstil, ll;cr cffala, sccal mediai iiii|iiino cnliortrs,
11.) Irt, ulii Iruiicali ninrroiiis fragmina vidil, i :
i
> :
i » > cnmltala viro : n.nn prnxiinus lol»
Et proeoj in partei enceni crepuisse minntii llxseral invlcUB dnra inlrr liella n agistrac,
j-.iiu i .1 |i 11 1 11 iii retinente mann ilne pondereferri 105 Frnnle sevrrns ad uc, 1
el iiiulto funere Itihelill
Mentisinops, ehur infclix, ilccorisqne pndrndi Sed jani elaiiBi trur.i aubrideni ulcrri vultu.
Perlida signa abicii , rnonumenlaqne Irisiia Prri|uc cieatricum niimerum mdata recensens
l
longe Miliia pugnarum , sua priemin, deiircus ticsts.
150 Spcrnit , ci ad proprium sucrendiiur effera IIIiiiii Diva julicl tandrin rcquicsrcre ab omni
|
leiliiiin : 17l> Armoriim strep lu , caplis et perdita qu cque
Hisaile de multis , qua rruilra sparseral, unum linlliplietra opibus, no* jain peritura referrr.
Pnlvere <)c oampi ppftersos sumit in ubiis, Ipsa globus legionum , et ronrii renti.i ruroidl
Rasile Bgil humi llgnura, ac sc cnepide vcrsa B 605 Agniina, viiliiifcros gradiens int.irta per
IVifmlii, cl calido | iilinonrin viilinre transil. [
imbres,
155 604 Uuam siiperassistens Patientia, Vicimus, Umnibus nna couns virtutibus assocaiur
[inquit, 175 Auxiliuniqiic siium fortis Patientia miscct.
Exsuilans vithim, solita virtnte, sine ullo Nulla ancepa luciamen iuit virtute sine ista
Sanguinis, ac viia: discrimine : lex lialiet istud Virtus : nam vidna ett, quani non Palienii.i
Nosira gemis lielli, furias, oiuneini|iie malornm I firmai.
GCOSS/K VETI.RES
lil. Tinnilnm , Ittuiiliun perausa refert piften ia, llii. Secal, sccjregnt , I.
r« ii injttnis tacetsila doctrintt' medi.amcnta non dese- 105. lob, sicut divcsi diversis effulsere virtntbns
ril. — Accm, scilicel eusts, I. vl y oe perscveranlia, Abraham obedienlia, Jacob tole-
142. Dnra, castis. Ite-nitantem , rcsilientem, vet — rautia; itasancins Job palientiti elaruit, I.
resisicmem. —
Vena, eassis, I. 105. Kiiiicre, inftiimlale, I.
143. Illisiim i>ercussuin. Chslybem, ferrum, I.
,
— 107. Sudata, elaboruta, |.
1 ». 'ASSUltUS, ictus, velsonilns, I. 108. Piignarum, c tsliijationum. vulnerum. -»-Dede-
Ii5. lra, g!adiits iree fraiujitttr in camle palie<tlitr, I. cus, nuiii Job fuit dedecus hoslis, id est,viliis, quia
1 17. Capulum, capulus sinc pondere ferri retinetur; vincebantnr ab co, I.
eumv,rbn, nnlttts vires habentia, (rustra f<ndunlur, I. 109. Illuin, piiiicntia cum Job loquilur, I.
118. Eluir, capuluin : nieloiujmia , I. 171. Prrilura, prttu perdita flere (forle fuere), I.
149. PerQda, prmia arma. Lnnge, valtte, — I. 172. Clobos, exercitits , I.
t.*>l. Mi^sile, a mittendo dictitm est , qnod ntanu C 175. Vulniferos, vulnera (erentcs. Intacla, quia —
emittitur, I. ctsi corpore ptcruinqitc tvdilitr intenlione tamen nullo ,
151. Pulnionem mrrila pntmoncm transfigil qnx , ,
motto superaiur. linbrcs, pcr jacntu , I. —
levitaii parcere non verebalur : net defttit cxeniplttm in 171. Uua, patieniia , rieticas i/Ms, virtulibus asto-
Sntile qni cum m I m
Davitl verscquerctur, eousqne in- ciatur,l.
saiuti cjtts excremt , n( sua furens l:asla conciderit I. , 170. Anceps liictaineii, (difc um beHum I. ,
150. Evsult ms vitium, (jtiuttentcnt iram, I. 177. Vidua csi sii.v pattcntia vero neminem pe fici,
157. Discriniiue, pertevfo. Islnd, tale, I. — posse, Dominus ostendit , ubi ait : In palientia nnn
159. Militiam, Hl Aposioltts inquit : Cum injirmor, dcle animasveslras; absque posscssione s<qnidem aniium
tunc fortior sum, et potens, !. tiulla virtttsaliquideflicit, I.
COMMENTARIUS.
minus binr ilicitur formare quam informare. lleinsius edideral vulnerc scd iu addeOilis pr.riulit ,
142. Yienn., (rontjcbal v.ena nnn probe, nain supra funere cuni orouibuB suis inss. Teolius niavuli vut-
esl rcfcrl, retttndit. nere qilod ail bahere ciim rdd. onines Van., imo
,
1*5. Praecipui e nostris, Mar. Rat., Vienn. cum , cxceplo. Sed Aldus, et plera-que editiones anle t',i-
Weilz., 5>icb. cnssis ; snlicet, cassis insa cedere
, s Iiihiiii eonsiantcr habent (ituete, qund exslat cli.un
iesci.i excipil assullus. Alii, cassos assulliis. Taoliua in odice Marietti ct in glossa Isonis neque dcbuil
i , ,
nnn recte aflirnial nniurs pixicr Wcilziuiii elunuiii Callandio iu Aido ilispl cerc.
Vai. Iiaheie cassos. Ihrrct Chamillardus, sed in cnn- 10t>. Vicun., vulnera ; lcge ulcera.
lexlu cdidit cnssos. Clanor proredil sentenlia cuiii 170. Alil., 911«' sunt caHeri qutrque, excepiis ve'e- :
rn.ssos, ct vena ipsa, sivc eassia ex vena .itk bui ferri rj ribus edl innibua. Giselinue hoc loeo mtutJ ot un
inlelligillir cedcre ncscia. lo Aldn nirndiiui csl ttvdere cnpiis lcgcnduin suspn amr porlis. Semeiiiia esl, pa-
pni ccdere. tieniiam cllecissr, nl Jolics perdila qu.ique muiipli-
144. Val. F, assallus; cx-leri, ounfUM : neque as- carri captis opibilS, sive partis. IIisUhiiiii habcs in
saitus Lalinoin eii. ejus librn.
119. Abl. Bcribll itbjicit ; inelius alii, ablcit. Iilcm iTl. Weilz , ttlti pro ipsa. Fabr. et Bong., globum
niali! munimeiittiqiie pro monumentaque, scu iiioninien- pro globos.
Itiquc. Ti7. Ita Al.l. WeilB., Har., Ral., Venn..
, Cis ,
1MI. Cifauius, vrrbo Mix:\eh\, MOHBRI , nhsi rval Alrx. a prima n Ang. Vail. K, U. Iie rliain
aiiii , , ( ,
Pritdenlium intiquiiaiia aiiHlio>iiaimuiit ruiaio, ut l'';ii Allirrlu^ Bdh, vcl y inM.iiga llapnetlM rdil. I i
prnli.ini veriia dwiert nagars cltptrt ei hoe loco , . , a I4S7. Ilrinsius riim Thuan., el Pul.. el Val. H,
tpernert pro ahjictre, quod Knnii csi. VittUt : et rii/n.i cil i/imiii mhi pntieittia firmut. In ,
155. Vicnncos., Iiiiino ; alii, linmi. Vatt. i. ct HBerroreat, Yirtutna mq ttt tUm esi,qu*>H
105. t^is., ilal., Gal. , Vienn., iHiHfTI nnlitliii. non patienlia /. rniiil. PoBBUmUB Ctiam abo iuinlo dis-
PSYCIIOMACIIIA. 38
Forie per elTusas inflaia Snperbia lurmas \ l',)0 Nec minus-iiistabili sonipes feiilale superbil,
Eflreni volitabai equo, i|iiem pelleleonis fnipatiens madidis frenarier ora lupalis.
180 Texerat, el validos villis oner.iverai armos : Iliic, illnc frendens obverlil terga, negala
Quo se fnlla jnbis jaclanlius illa ferinis 607 Libertate fugT, pressisqne lomescil ha-
lnferrel, lumidodespeclans agminafastu, [benis.
Turrilum lortis capul accuniiilar.it in allum Il»e sese o^ienlans habitu venlosa virago,
€06 Crinibus , exstructos augerel ut addiia 195 Inier uiramque aciem supereminct, et pliale-
[eirros [latum
185 Congeries, celsumque apieem frons ardua ferrel. C.ircumfleriit cqiuini,vultiiqne,etvocc minatur,
Carbasea ex humeris siimmo collecla coibai Adversum speclans cnneuni : quem inilile raro,
Palla sinu , terelem nectens a pectore nodiim. El pauperlinis ad bella cnegeral armis
A ccrvice fluens tenui velamine limbus Mens humilis : regina qnidem, sed cgens alieni
Concipit ingesias lextis lurgeniibus auras 200 Anxilii, proprio nec sat conflsa paralu,
CLOSS/E VETERES.
181 Quo, Hl. Fulla, alta. — Ferinis, ferinus sh- — B lie esl, el potest subauriiri, vet liahrnt. pnrticipium, vel
.
perbix habitus , ac (emineus pariler , cl equeslris de- prr, prxpotilio ; vt hutieiis ora , per ora. —
Lupaiis ,
tcribitur, ut ab humano more, id est, n raline deqene- camn, I.
ratse superbos ostenderet sed neque vinute fortes nee, , 195. Ilabenis, capislris, I.
tuimet eompotrs I 194. Iloc, superbia comminnlur tnrbis, I.
182. Easlu, superbia, I.
, .
195. Intcr, ItumiliiatU ct sitperbia:. Phaleralum, —
185. Accuinularal, erexeral, I. ornnium. el proprie ad equum prtinet, I.
185. Ardua, alla, I. 197. Adversum, contra posilum; contrnrium, el hie
18C. Carbasca, cnndida ; cnrbasum, geitus optimi nomcn c*t ndjeclitum : id rst, conlrarium sibi viden»
lini. —
Siimnio. pleno , I. tupert ia cuneum humilitatis. —
Speclans, circuinspi-
189. Ingestas, imnustas , vet infestas. Textis, — ciens. —
Cnueum, popntum. —
Karo, pauco, I.
vestimentis I. 198. Coegeral, cotleqerat, I.
,
190. Nee minus, superbia equilat. — Sonipes, 199. Mms liuniilis, liumilitas sine spe carcl conslan-
equus ; qnia pedibut toiial, I. lia ; et ideo tunc etiam non eril virtus, sed rilium : erit
191. Frenarier, frenata ess?. Ora ,
quandn pas- — enim pusiltanimilas. —
Hegina, eral, I.
iivi generxs verbo accusativus adjungitur, figurala lncn-
CO.MMENTAr.IUS.
tinguere:Vu/'ii anceps luclamen init virtnte siue ista : 15. lom. II, de inscriptinne , qnam ipse explieat, ct
Virtus nam vidunest quam non paiientia firmat. 1'ost ita legii Giiome, Pierinis nnrilla , ornalri.i elnla esl
:
hnnc veriiimtiiultisest in Ahlo , Svperbiee ei Humili- atilt diem quintum calendns Febrtiariat, imperalort
latis pugna. In Viennensi, t>e duello humilitaiii et C Cirsnre lertium riccimum , Mnrco Plautio Silvano con-
superbicc ; ln Rat. et Mar. , Superbin. In aliis, Su- tulbut. IIis adde Eiigeriiiim Guasco Disierlazione :
perbia et Itumilitas. tusculanasopraitn' antica iscrizione sepolcrate apparle-
178. Widm. et m quibusdam
vulg. ad marg ,nwrle; nen'e ndunornatrice. Ilomx , 1771, in-8.
alii, forie, videtur, magisquc elegans.
quoil veium 1n7. Fold., in pectore.
179. Vienn., effreno ;»\ii, effreni, qund rcinendiiiii 188. Vienn.. timbi , non bene. prn limbus. Elinen-
csl : quamvis enim quxdam hiijiismodi vocabula hoMius, in Arnohiiiin pa;;. 55 ad verba Arnohii,
tilroqne morto proferanlur, ut incrmus, inermis, hiln- lmmim.ereil fronies limbis , allegaletiam rX Stat o in
rus, hilaris, lamen nihil iiovum lemere est acliiiillen- Arhil:. , Gemmalis aut nectnnl lempora limbis.
dum. Giselinns margini adjecit effreno. 189. Gis., M ir. , Ral., Weitz., ingeslas. Alex. , in-
180. Gis., ornnvernt, quod esuoms. videtur ap:irn- feslns vel inges as eiim gloss:: i> ntissa^. Ang., infslas
bare Pircarius, aiktueto loeo Plauii , Ornamenla Aja- cum glos^a conlrariai. Ald., Wnlm. ad oram, Vatt.
cis. Polehre snperbia equo insidens describitur : nul- C, D , G, II, infettas, quod non probavil Ilemsius ,
lum cnim aniin.il equo elatius. qnamvis iia in tms omnibus inss. legerciur. Milii nnn
181. Vienn. et Ang. , jaclanlibus. Alii me'ius,yn- adco di^-plieet infeslas, nam vestes lurgescnni auris
clantius. conlrariis. Sieh. et Vienn. pariler habenl infesias.
183. Vidcs velercm consiietndinem nrnanrii eapil- 190. Vienn., inslabilis.
los ustii nosirnriiiu lemporiim hatid
,
absimilem. 192. In Rat. seiclus eorrexerat huc itlucque fre-
Exstant in inuseis eapiia et staiux feniinarn n m mens prioribus erasi;.
,
hani: forinam adornalx. A;:ud veteres frequens ineii- 19'. In Vienn. dcsideraiitr c7»c in pre -sisque.
tio. Juvenalis, satir. 6, vers. 502, gradus, quibus iii l9i. Virlutcs vocat virgines, tn; erbiam ciraginem,
fastiginm eapillialiollebanlur, vocal orrfines. 7ol pre- quod aliinl longe diversum esi ; et sii|ierliia> qnirJciQ
mit ordinibus , lot udliuc compngibus allum ASdifical opera iu vims magisquam in feininas cariiinl.
caput , Andromachea n (ronte ridebis, Posl minor esl. 190. l'ost huiic: veisinn in M.ir. rt Rai. I tulus
Ovidms de ancilla ornairice lih. n Ainor. , el. !•> : Ilumilitas.
Ponendis in mille modos pra?fecta capillis. Videri eii in 198. Puuperliiins verhiini Apuleii, Varronis apucl
possuui Mainliiis, llnratius, et alii e Chrislianis Gre- : Noiiium, A. Gellii, Syininaclii, Ammiani, Sidonii.
gorius Naziaiizcnus, Hieroiiymiis in epist. ad Demc- Jouas episeopus Aiirelianensis, lib. u de Ciiltu sarr.
triadem qui Itirrilwii verticem alienit capiUis ttruere
,
imag., Pindeiitiini secutus est Pavpertina ejns arma :
dixii, et Teriullianiis de Cnllu feininartim rap. 7 : coniemneni, ubi malc nnnnulli lcguni pauperina, vcl
Affigiiis prmterea nescio quns enormilates capillameu- pauperrima.
lorum, nune in galeri mo.lum quasi vaginam carilis, et 199. Voccs hujusmnrti humilis el liumilitat pr > vir-
operculnm verticis nunc i cervicum retro suggestum.
, t lule aiiud profanos scriplores non inveniimlnr. Qnod
Mirum quod conlra Dami, i prwcepiu contenttilur. Ad
,
S|iarlianns ail in viia Jtiliani c:ip. 9 : Objeiln est sn-
mensuram neminem iibi adjicere poste pronuntintuin perbia, cum ille eiiam in imperio fuerit iiumii.i.imus.
est ; tot rero adjicilit ad p mdus. P.inliniis etiam dixit inielligit viiiuin superliis cixnlririum, non viriuteu»
lnrrilttni cnpnt. Conler Caroluiii Paschalium e Co- <
ii>ter uiruniqiie mediam.
roiiislib. i, eap. 5, ei tlissertilioiicm Anloiiii M. Lupi
i
St Al RKLII PRUDENTII CAKMINA. 40
Spcm silii collegam fnnjiiiivor.il, cdila cujus, A Arvaqnc raplu nuMMl pnpularier hospitc aralro
i i snspcnsa abhuinocai opulemla >li viio regno, 9tlS Conlcnilunl, duro3 ct pellere Marle colonos.
608 &!• hiiiniioiii poaiqoam maJaMna 8n- Nempe, o ridiculum vulgus! nalalibna horis
[perhia monioni 609 Toium homiiiem, ci calidos a inatream-
Viiilius inairnclam nu ln nalcnlamlna lelii [plertimur arlus.
205 Aipkil, in vniein llirlil M elTuinlil aiuar s. Viiuque poicslaloin per n.einlira rec eniis aluimr.
Mmi pudei, o iii seri, pleheio millic elaros Spargimiis, el rudilms dominamtir in oaaibu .
Aueinare duces, ferroqua laee<scro geiitent [nmnes.
Inaignem liiulis : veures eui bellica \irtus 220 Quis locus in uoslra lune vohis se-le dalialur,
l»ivui i> pepcrU, latoa ct graraine collet Cnngenitis iuiii regna siinul diiionibus xqiiu
210 lni|ierin calcare dedil? [Nunc ailvcna inuliis Roborc eresecbaui? nali nam luce sub una
Niiitur anliquoa, si fas cst, pellere rcgcs. Et domus, etdomini paribusadolevimusannis.
En i|iii no>tra suis in prxdam ccdcie, dexlris Ex quo plasma unvum, de cousepio paradisi
Sccptra voliint! cu, qui no&tras suleare no- 225 l.imiieprogrcdiens.aniplumiransrugiiinorbeir,
[valcs. 1'elli ii quc habitns suropsti veneraliili-. Adam,
CLOSS.-E VKTERES.
201. Colle,;aii>, socHim. — Ediia. sieMM. Cujus, R 212. En, per iro/iiim drcit, idestquales. — Cedere,
»P'i, •• conlinge^e, I.
20-. Upulcntia, optttentia spei tib /uinni snspensti 215. Sceplra, ri gna. — (Jni, quales, T.
esl, nuin noii de dcorsitiu rtpromilltlitr, scd daurtUiH. 211. Ilospite, tilicno. quos rex suprrbia,id
est dia-
— Divilc ca"(«sii, I. bnlus vel lyrannus, tnrascral aralro prxdicalionis, pct
205. E.rgo, supcrbia itertim Malesaua, vcsan:i, I. — humililtilis prtvdicatoret nielins .cnluniur, I.
201. Vilibus, quontam tlulut el ignobilta, cl cunicin- 215. Duros, sciticel nos. —
Pellere, scilicet votunl.
pttbilta eletji' Ueus, pcr quic supcrbu quaque dcslruc- — Marte. 6e//o, I.
rel, I. 216. Ridiculum, est, Mar.
206. Non pudel, per ironium. — Plcbeio, ruifico, 218. Alumni, pueri, I.
ItCIICrtllO, I. 210. Ttudibus, iiori.i, I.
207. Aitcniare, aggrtdi, I. 221. Ditioiiibus, imperiis nostris, l.
208. Tilulis, gladls, I. 225. Domus, — Adolevunus, crciimus,
famitia. I.
2My. Colles, dotiiinaiioncs, I. 221. Plasina, — Consepto, anguslo,
.4d(iin. I.
211. Si i.is esi, i! poisibile esi, I. 225. Limitc, margine. — TrausCugil, ijiai, I.
COMMENTARIliS.
202. Giselinna pntat aliudere poelam ad eiymon lum. Vienn., non tatibus ttoris, male. Ald. et Erfurt.,
humilitatis, cum
npuleniiam spci ab liuino sus-
att, nalalibiis oris, pum, quia veleres nonnunquam aspi-
pensain. nei|ue prohat vulgaiain inlerpreiaiionero, 1 1 1omiuebaiit. Gloriator superbia homiueui
Mdiiii
spem omnium rerure abundaniia procrealam, ete 1
! ab ipso n.itali die in sua c>se potestate.
lerra sublevaiain, eo modo, quo apud Rumanos rc- 217. Juvenalis sal r. 7, vcrs. l'Jli. £l adhuc a
cens n.ili in icrra primnm sintuuni.r, deinde Leva- maire rubenlcm.
ii. ilej' auxilio imploraio lollunlur. Mihi non displi-
!• 219. Vicnn., perperam, domnaniut' in ossibus.Pm-
cct Rernii Weii/ium espnsitio, locum illum
npiid dentius pro hovis saepe rudes usui|ial, quaminam ossa
inlelligi : qma regnum Dei posside-
fieali panpcres, borainia rerens nati iecie roilia seu iinpeilecta ap-
bunt. Senlenlia lia^c est, spem lantum esse in terra, pellanlnr. Supcrbia loquitur de suis militilius scii
cjus onulentiam, et dives regnum in coMo. In edii. viiiiv, ad id genus spcctanlibus, qu c supra vocavit
t oloniensi Mariettus aut alius ad margiuem e ms. antiquos reges.
(od. nolaverat, el sufpenst ab hamo : non p.ililur ver- 221. Vienn., dilior,'ius, 000 bene.
sns, neque inlelliga quid iiic sihi velil linmus. 222. Vienn., non male, nuli cun tuce tub Miia.
204. Vienn., Vail. C ilO, exirticlam ; alii in- , Ang., pcr|ieram. nali.s sub tttce.
t ruclam. 225. Domus esl ipse bomo; domini, qui reges anle
205. Ilarihius, c:ip. 15, txdvers. lib. xxiv, obscr- dicti, diversa superbi.c vitia, sive ei aliinia.
vat verissime id die:nm, es ms. apnd Itnctium m i 225. Vicnn., liiniuc proorfdieHi.VVcl/iiis riiiu s.ilo
Debilis lieu! mautot cogor in ire modot poiius qnam Piccarli cod., lriint(luxil pro Iransjuoil.Val. F, maJe,
inire ntvdos. Ald. et Vat. C, se fundil ; plcrique, te uro^ii: pro orbem.
e/fund t, ctiani Rirlliiu.. Crll., se (ttndil. 226. RoBvyeydns, in notla ad Piolfiram, pag. 871,
208. Sicb., Weill., Rong., telis. Alii reclins, lifn- :id ill.i vetba, mnilo bore pelteatus, ex hoc loco Prn-
tts. Widui. supra, glnitiis. . deniii aliisque llieioi.ynn.Ciccronis el Properlii, oii-
200. Piccarii ro ex. genuint colhs. horvat pellei ruisse velusiisabnoa liatntua priwo-
210. Ald. WeilZ., Cis. et llli, nunc adrentt. f.is. 1 r Pairum. Weil/ium non intelligo, qui ail aliam
cdit. in ciinleilii, et veius COdei ail iiiargiii.in edi- caiisain noliis nggerere sa ram Genoaio cap. in, 21,
liouis Wcitxlanx apnd cl. pra>ulem Iteggium, undc Cyprianiim, Rasilium. Nisi vaklc nie niniiia Mwut,
adccna, iioii male, si aliei dislinguas. oiGenesi loe.cii.el ss. Palrlhoa nuporbaieaoaa atii
212. Imilalia M.ironis cil. 1, Bn qttescon ecimus cur Adainus c parailiso evsulare fuei it jnssus. feril
ntjrus! 01 /1'".iiciil. lib. ix, vcrs. 600, fcn qtti nustrtt quoque b.tiiiniis Dens \d,i cl uxori e/us luwcot petti-
tibi belln cnnitubiii po.irun .'
ceas el imtuti cus. b t bccc Attuni quuu maiwM
tttl
215. Ald.s, l.ilir. cnra nonuullia tx nostria arri- nooii facltis cs:, scient Donum cl iittiliiin : nunc affO nv
i iini nostros proseairM. Uar.oi pleriquealll, aoalrM, /ui/i' nuiliil m.i. .Kni si/iini, ilc, el snpra >eiS. 5, ser
Ulroque inudo dlcilur. \ Irg, eclog, i it., Coila nocniiti. pcniis \nx, (|iinii ipMun isi aaporma irair ootuw
116. ang., V.ii. C, iunt etotllttt, t.rtut si.ut dn Elmonhurstlui in Arnobiuiu pag. 61
2|6. Weilt., M.n . N iiii;.. Ital., ncuire Itoc ritli- i x l.ui iclio illuslral Minileio lociitu Aruobii, .ticniri
culuni. (t gloasa iii Mn , ril. Alil, nrmaw, o ritlcu- .i.M i unl pttHtUt,
41 PSYCHOMACIIIA. 42
Nudus adliuc, ni nostra foret prascepta seciitus. ,
Aiida Sobrictas, albo Jejunia vultu,
Quisuam istc ignulis nunc hosiis surgii ab oris 245 Sanguine vix lenui Pudor interfusus, aperta
610 Iniporiunus , iners, inEelix , degener, Simplicilas, et ad omnc patens sine legniinc
[amens, |
vnlniis,
230 Qul sibi tamserunijiisvindicai.liacienusexsul? Ei prostrata in bumum, nec libera judice sesc
Nimiruui yacux creduniur frivola fainx, Mens humilis ,
quam degenerem irep datio
o 1 1 ;t> miseros opiare iulict quaiidoque fuluri
[
prodit.
Spcm foriasse boni, Ixia ut solatia mollem Faxo ego, sub pedibus stipularum more teratur
Dcsidiam pigro rcruni meditaminc palpenl. 250 Invalida ista manus neque enim perfi ingere :
255 Quidni illos spcs palpet incrs, quos pulvcrc in [ llllll.S
[isto bignanitir gladiis, algenti el sanguine ferrum
Tironcs Dcllona truci nnn cxcit.il nrre, linbuere, fragilique viros fcedare triuinpbo.
luibcllcsquc animos virtns icpefacia nsolvii? Talia vocifei ans , ra[iidum calcaribus urgi t
Annc Pttdicilias geliduni jccur utile bello esl? Cornipedem , laxisque vidat icmerai ia frenis,
An lcncruiii pietatisopus sudatiir in armis? 255 Ilostem humilem cupicns impulsu umbonis
210 Quani pudct, o Mavors, et virtus cnnscia, lalcm [ eqtiini
B dcjectamque supcrcalcare ruinain.
Gonlra starc aciem , ferroquc lacesscre nugas, Steniere ,
El cum virgineis dexlram coufirie cboreis! 612 Sed cadil in foveam ,
prieceps quam cal-
611 Jusiiiia cst ubi scmper egens, et pauper [ lida forte
[
lloncslas : Fraus intcrciso suffodcrat ajquore furlim :
GLOSSiE VETERES.
528. Oiis, fmibus, i. exercitus, I.
229. Imporiunus, qui in nulla re propinquiu, vel 241. INugas, inuli cs, I.
apiu.s csi : humilitatcm dicit, I. 245. Pudor, rubur, I.
250. Ilactenus, Itucusque. — Exsul, qui exlru suum 24li. Teginiuc, clypei, I.
eotnin esl, I. 247. Prostrata, inctinala. -- Sese, seipsa, I.
251. Crcduntnr, ab iltis, I. 248. Prodii, manifeitat, I.
252. Fuluri, fulurn contemlit evacuarc, ut pra'sen- 249. Faxo, fucio I. ,
lium delectatione decipiut mfelices, I. 250. Manus, mullitudo, I.
234. Desidiatti, pigritiam. Palpent, lemperent, — 252. Inibucrc, muculare, I.
mulceant, 1. 254. Cnrnipcdein, equum, quia formalos pcdcs cor-
235. Quidni, ccrle; quid aliud. — Pulvere, tcrra; nibus habel , I.
in hoc scrculo, I. 255. Cupiens, superb.a irruere niiilttr super humili-
236. Belloua, bctlatrix, deu belli. — Mre, coruu, I. u tatem et spem. —
liii|iulsu, pectore equi, I.
238. Bello, ad bellum, 1. 257. In foveam, superbia cadil in foveam, I.
239. Pietaiis, putlicitite. — Sudaiur, luboraiur, I. 258. iEquore, lerrai : campo, ab ajuita'e, I.
240. Mavors, ilw betti. — Virlus, mea; noster
COMMENTARIUS
227. Aldus, Vat. C, supra, nisi nostra. ubi semper egens. Jusliiiam egcnlem, bonesta-
lia est
228. Mar. et Rat., horis, cinn Weiizio. Alii, oris, tem paupercm vocat ei lns qux sxpe acciduni.
quod verum esl. Vctercs inicrdum aspirationem ad- 244. Vienn., An^'., Vat. C a secnnda manu, Rat.
jicicbant, ubi opus non cral, ut Itonus pro onus. Con- a nianii recenli, jejunariue ; alii, jejunia.
tra alii faciebant, ut dixi ad vers. 210. Valt. C, O et 248. Vienn., prodel. Val. C, alnasis prinribus, tre-
alii nonniilli, hostis iiuiic surtjit. pidatio prodil. Virg. lib. iv jEuciil., \ers. 15, Deje-
231. Gis. 1 edii., creduntur; in 2 cdit., crcdeiUur, neres animos limor arguit.
quod iicrtim iu Aiiiinadvertendis et corrigeudis mu- 249. Platiins aclu i, scena 1 iuilitis gloriosi : Cujns
lavit in creduntur. Has aucluruui correeiioiies ei se- lu leiiimes difilccisli spiiitu, Quasi ventus fola, aut
cttndas curas multi non observanl. In Vat. C, Ang., penieulam teclorium.
Mar., Vicnn., Ald., Weilz., creduntur. Gisoliuus as- 250. AU., Fabr., Val. C, perstringere, iiiinus lienc
seril, pocl.iin uniM imo inaudila itti niiosi iu irridenda qu:iin perfringere. Exsial elhim perslringere in M.ir,
spe ,in qua tamen comne buiiiiliiatis opcs oinnes el Ral., aliisque scd.ut ;idverlilGiselinus, perstrin-
:
paulo anic constiluerat. Veruin superbise sensa nunc gere esl lcviler langere boc loco aptius cadit p,r- :
e.xprimii, aiuca sua cl aliuuin vera sensa explicuit. D fringere duris gladiis.
252. AUl., Vienn., Alcx., Vai. F, Pal., Heinsiani 252. Ald. et Ral. , cx rccemi inepla correclione,
scripti, jttbel. Mur. Rat., Weitz., Gis. el alii, juhent. Imbutre et fragiii triumpho. Cellaiius
vires foedare
233. Vienu., spem forlasse bantun, ininus bene. Iiiiiic eumdcin cnorem exscrinsit ; ita certe lego in
Ald., Fnld., Pul., Oxon., lenlaul sotatia. Noslri po- 2 cjus editione qui lonasse dcceplus est ex uienilo
,
liores, Alcx. a prima inaini, Mar., Ital., Vienn., lieta in uolis 2 edilionis Heinsianae. Gravius erral Gailan-
cttiii Tliuan. a priiua iuanu, Weiiz., Gis. ctaliis. dius, qui mi'iido:e a Cliaiuillardo edilnm aii imbuere,
254. Casiigatiores Ucinsiani clnostri, Alex., Mar., fragilique viros, el ipse, iuviiis miisis, lcgit imbuere,
Rat. cum Wcilz., Gis. el aliis, medilamine. ln Val. (rugilique vires.
C, medicamine ; siipra, meditamine. AlJus cuiu non- 255. Erlnri., rsbidum; alii, rcpidum.
nullis, medicumine. 2j5. Altlns male, impulsuum bonis equini. Parilrr
258. Vide uot. ad vcrs. 57, Vena animi. alii ineudosc apud Becmanum iu Maiuidiicl. »,l liug.
242. Aldus, cumque hanc virgineis dexlram. Conji- Lat., impulsum bonis cqumi, aut imputsum boiis equini.
ciai aliquis, El cum virgineis ttextram hanc conferre Nebrissensis uiubonein equiuum iulelligit clypcum,
chureis. ln nounullis vulg., ac cum nro cum. •
' sive cetrani ex corio eqni.
245. Ald., juslilia est nam scmper cgens. Alii, justi- 256. Alex., ruinis; alii , rntncm.
Patrol. LX.
,:
AUUF.LII PIUDi.NHi CARMI.NA. 41
I i tu delestandis v lioruin c | eslibus una, Cuiwianil Spes fida comes succurrit, ct oflert
V.ii Fallendi versuta opifex, <|u e prxscia belli Ulioreni gladium , laudi-que iuspiral amorcm.
Planitiem srrohibus vinlaverat insidiosis, l80 III. i erueiilalam correplis crimbus liosiem
llnilili ile p.irle laieus, ut fossa ruenles Proiraliil, ei faciein Ixva revocanle snpinai.
Exciperei cuoeos, alque aginina mcrs;i vorarct. Tunc rapui orantis flexa cervice rcsectiim
Ac nu fallaccm putcuin de|>remlerc posset Eripit, ac inadido suspendil colla capillo.
1ti'i Ciuta acics, virgis adopcnas teierat oras, Exstiiicium Vitium sancio Spes increpatore.
Ki saperimposilo simularal cespite campum 285 Desinc grandc loqui : frangit Deus omue su-
At regin» bumilis, quainvis ignara, manebai [
perbum :
Ulieriorc loco, nec adliuc ad fraudis operluui Magna cadunl : inflata crepanl : lumefacla pre-
\ 1'Mi-T.u, aut loveae calcaral furta malignx. [
munlur.
870 llunc eques ilta dolum , dum fcrlur prxpele Disce supercilium deponere, disce cavere
[ cursu, Ante pedes foveam, quisquis sublime minaris.
lucidit, el cxcum subito palefecit liiatum :
614 Pervulgata vigel nostii sententia Cliristi
613 Prona ruentiscqui ceivice involvitur, ac 290 Scandere celsa bumiles , et ad ima redire
[ suli I) [ fcroccs.
Pectoris iinprcssu fracli inter crura rotalur. Vidimus liorrcndum membris, animisque Go«
Ai Virius placidi moderaminis, ut leviiatcm [li.m
875 Prospicit obiritam monstri sub morie jaccnis, Invalida cccidisse manu : pueriLs in illum
Intcndil gressum medioci iier, os quoquc parre Dexlcra fundali lorsit siridorc laiillmn,
Erigit, et comi moderatur gaudia vulm. Trajeciamquc cavo penetravit vuluere fr nlc:ii.
fETERES.
Versuia , calLda arti(e.r, I. 277. Conii , honeslo, sevcro, ornalo, cmwno, I.
2C0.
261. Scrobibus, (oveis, I. 278. Cunclanti, dubiiawi, I.
265. Cuncos, exercitus. Aginina, virtulum, — I. 280.
Dii
Ula, humililas amputat cnpul superba'
p. ,:„., .:..... .r_.-t.;_L_
I.
Dcprendere, pra-sctr*, I. 2S4. Exsiinclnm, e.rs/iiiciaiii stiperbium,
264.
265. Caula, clara. Oras, summitalcs, I. — 287. Slipercjlium, supcrbiam, I.
267. Regina, humiiuas ilertuti, I. 288. Sublime, gloriose, I.
270. Illa. tilicel superbia, I. 280. Pervulgaia, valde, I.
271. Iliaium, tcrobem, I. 293. Torsit, jecii, I.
274. Levitalein , insla! Mlutem, I. 294. Tiajectam, per Ir jeclam, I.
276. Os, (aciem. —
Parcc, luettioeriMr, I.
COMMENTARIUS.
259. Alil., Ang. , \al. C a prinia mann tiiiornm
, C 271. Dong., et virtus; molius, at virtut. Mudcram n
pro moderalione : vide Apob. ver-. 47.
p siiotis sine e, quod nccessmuin (ene
est. In Aldo,
mtn est : abundal verbum subsl nlivuin. 275. Vienn. , Mir. crfiispi. ii ob;rilam. R.l. Cis.,
, ,
261. Heinsio placet cuui Pul.solo viliaverut, t% post Wei'-., perspicil oilritam, F'jld., pro.i;i. cil obslrictam. ;
llciuaiuin, Cbainillanlo aliisqne. Sed cur displicoat Piceslanliores cum Al.lo ,
prospicil oblritam.
violaverat cum veiciilius editis cuin nostris Mar., , 276. Fi.ld. ,
parte; lege parce.
Rat., Vienn., Alex., V.iti. C, F, G, O
aliis |iie iiuiu- 280. \ienn., rrueuintum , minus bcne.
nieris? Verbo titi.inrfi , inquis , usus c^t aliquamlo 2SI. Vieiin., conlrahit; mcliiis, prutrahil.
Piudcnlius quasi vero vo.rbo violandi sa-pius non
:
282. Virgilms .i£neid. i. Itepexa cervice resecium.
luerii usiis. Milii magis placcl liofare pl.m lieiu scro- 283. Al.l. ct alii, et mad do.
b bus quain vitiare. Ovidius lii Het. , violarc si/iau Vugilius l.b. i Dixerat ille uliguid ntag'ium. 2S5. ,
dixit pro «ruri tcedcre.
Consule Kras ». Adag., Ne magna logua u. Corii.piis,
264. Weiu., ai ne; alii, ae ne. In nonnullis vulg., lib. ii, vrrs. 40, imitalus vldeiur Prudenlimn Colla :
POSMt. suverborwn, (uriulague pec ora franjit.
265. Ald., Widm. supr.i, Vicnn., Vait. C, L, CB, 287. Supercilium se.les superbfai. Vi.le Plinin n
lil>. xi, cap. 57. Elmeiilioisiius in Arnobiiim pag.
An?. dara ucies. Itat., Mar. ei alil optimi, cauia,
,
,
quoil magis placiiil Gallan.lio. 44, Imnc Prudentii vcrsiiui confcrt cum v.rbis Arno-
269. Vienn., Veneral, ul (oiear calcarct (urla mati- bii, Superciliutn deponere.
gna. In Val. C, inendose el conlra metrum, Vcneiat 289. Vienn., divulgala v':gel.
aut [ovea: nondum calcarul maligna?. Ad marg. posi j. 291. Pauci bi versus, tauquam opus Prudmtii .1 -
2'J
calcarut est [furta sed »io/idi<m semper abundat.
,
ersum etinscriplum hlonomachia Davidii et Uoliuthi,
vers
270. Egm.i Pal- cl liaiibins, hinc egues. Vienn., iinlantiir in iildice, al oqui accuralissimo, bibliolbe.
ftur eguet. Ilrlinc hunc. Casanatensis. Exsiam videliret in Criticis saeris
271. In Val. V pr.ipostera esl Irajeciio bnruin Londini 1660, toin. VIII, col. 277, in line oper s , :
versuum prinui legllur l'rona, iiim lncidil. Dolum
:
]n hisloriam monomachitr Davidis el Uolinthi Heg. I,
incidil , nt iniiio lib. li Juvcuci Jamque diet prono cap. xvii, m/iiisi i.i MatihatoHorsiio auctore : nbi le-
: ,
deccdent lumine ponlnm Inaderat. gilur frin/tnliiis niouomacniaui his vertibut tu l'sy- :
272. Vienn., KM lege prSM. In Rat. incplus cor- .' cliumachia breviier perstringil : Exstinctum nIiiiih, iir.
reelor, de qno s.epe CerWM rolala tupergue Peclur t , 293. l'io /hii./.i/i babenl fkltaM Tliuan., Knin P»'., ,
niifir.jiu ijuadiiprs /'ioi'o/i'ilur ipse. Alex. a pruiia n.auu Val. II el c.xlcx Canbi , cui ,
273. Fabr. veetorit prcsta. lia GiMlinni edidit in
,
l.iiinn ii.iii plaeuil [unuli. Ileinsio non prnistis .lispli-
2 edit., sed p islea iii liue COrroxil pr.ioris iiuprrssu cet el aihiilil abbi quo|iie FiinKiiliiim li>c «ure
iisiiiii fuisse, siiluel inra vers. Slili
cx mss. qna; coneciio nonniillus iaiuii. In pri.ro
:
lloli., p.alorii iitipu/iu. In Val. F, inler duru. Coin- 294. Alii iruierMMi alii fruns/ivtmu scribunl. Pli-
uiiinis lectio 1'eciurit imprcssu fratla inter crura ro-
,
rique ex oplimll , truj~c:am.
lulur.
:
rsYcnoM vciiia. 46
295 illeminax, rigidus, jacinn^, truciilenlus.amariis, A ln coclum se virgn rapil : miranlur cuiitcm
Dum lumet indomilam, dum formidabile fervei, Virlutes, tolluniqiic animos in vota, volcnlcs
Dum sese ostenlat clypeo ,dum territat auras : !re simtil, ni bella duccs lerrena rclardent.
Experlus ,
pueri quid possinl ludicra parvi, Conflignnl viliis, sequc ad sua prsrmia servani.
Succubuit leneris bellalor lurbidus aimis. 310 Veneral occiduis niiindi de llnibus bosiis
500 Mc tunc illepuer viriutis pube sccutus, 616 Luxuria, cxslinctSS jam dudum prodiga
Floreules auiiuos -iiisiim mea regna lelendil,
in [famaj,
Servatur qua ceria milil domus omnipoteutis Delibula romas, ornMs vaga , languida voce,
Sub pcdibus Doiniui mcque ad sublime vo-
, Pcrdiia tleliciis : viiae cui causa voluptas,
[cantcm Elunibcm inolliie aiiiminn, petulanler amcenas
615 Vitlores casa culparum labe capessunt. 315 iiaurire illeccbras, el frarlos solvere sensus.
303 Diiil ct auralis praisiringens aera pcnnis, Ac tunc pervigilem ructabat marcida coenam :
GLOSSjE VETERES.
293. Trucnlenlus, torvus, I. B 509. ConOigunt, pugnant adhuc, I.
290. Indomilum, indomile. — Formidabile, adver- 51 1. Jam tliidum, siatim. Prodiga, ostentatrix, —
bium. — Terret, fcrvel, I. 312. Delibul.i, uncta. Comas, ptr, I. —
I.
304. Cxsa, ticta, I. 314. Eliinibcin, mollem, I.
505. El auratis, humililas ascendii m cvelum : vir- 515. Illccebras, delecialiones, I.
tutes miramur. —
Aeia, accusativus Crtccus, I. 516. Ac liinc, luxuria,audilistubis,ad bellum currit, L
COMME NTARIUS.
293. Vat. honc ordinem serval Itte minax. Dum
C bus lacernarum, elc. ifensarum enim voraginet el va.
tese. Dum Val. D, llle minax. Dum tumet.
tumel. rias volupialum iltecebrat, ne tonqius progrediar, prm-
Expertus, pueri, Dum sese. Alii ordinem Itic exhibi-
iiim retinent.
termiim —
Denique pro philosopho canior, et in locum
oraloris tloctor artiuin ludicrarum uccilur : et biblio-
296. Vienn., indomite, quod sapit glossema. Trcs thects sepulcrorwn ritu in perpelttum ctausis organa
vciusliores lleinsiani , Alex. , Altl. , Widm. supra, (abricam til Postremo ad id tndignita-
liijdraulica, elc.
Gis., fetvct. Alii eliam vcteres lcrrct, neinpe M.ir., tis est Viiit.tni , ttt cum pereijrtni ob
(ormidatam Itaud
Vienn., Rat. cum Weilzio, et uno Cauchiano. itu du !um atimrnlorum inopiam pellcrentitr ab Urbe
297. Aliqui disiingiiunt alio niodo, Dmn seseostcn- praripiti l, sectatoribus diseiplinarum liberalium im-
tat , clijpco dum tcrritul auras cuni Weilzio. Vat. C, penttio pttucis sine retpiraiione nlla exlrusis, teneren-
dum iiritat auras, malc. In Pal., dumterrilut ense. iur ntiiifirum tisseclie vcri, quiveitl siitftlaiuitl ad tem-
298. Mar. et Ral., quid pusscnl. pus ; ct tria millia salatiicum ne intcrpetlata qttidem
299. Ald. t't alii vulg. , armis pro annis. BarlbJus cum choris, tolidemque remanerent maqisiris. Et ticct,
mcndnse, anciis.
q quoiunque oculos (cminas affalim mullas spe-
(lexeris,
501. Erflirl. a priina rnami, (loreitles annns. clare eirralas, nuiisissrnt, pcr alalem ler
qttibus, si
502. W«i:z. einu l'ul., quia cerla. jam nixus pou rnt suppetere liberorttin, adusqtte toz-
301. Piior Bohcr. et Thuau. a sccunda manu, li- dium pedibut pavimenla terenles, jactari volubiiibui
etores ctesa. •gtjiis, duni exprimunl innumera simulttcrti, quai
ftn-
503. Vat. I'., p rfringent : non placel. Ald. ciun xere (abutw iheatralet. Qu:e omnia Prudeulianae de-
aliis, prwslrinqens. sciiplioni liixiiria; apprnne convcniunt. Ilaud equi-
5ii9. Post litinc versum Vieun., De Sobrieiate ct di-m ncgaverim, illo ipso lempore loxuin in Orirnle
Luxuria. Mar. el Ral., Luxuria. Altlus, Luxurite, et effrenum ctiain fuisse, ui arguiiur cx bis viuis qu.-e
Sobrielalis pugna. Giselinus, Luxuria et Sobtirtat. Chrysu&tomus gravissime et concionator.o stylu re-
310. Lepidus esl hoc loco Giselinus. Rejicil imer- preliciidil. Sedsive Aniiocliia, sivc Coiisianiin -•prilis
preiationcin quara dubitans Nebrissa induavit, iniet- Roma» conferalur, nou dubiio quin multo majnr fuc-
ligendum itl esse de xlate muntli ad occusum ver- rit liccnti.i eicoin;piio inorum Romas qtiam in aliis
gente, ut Hispaniam suain, int|uit Giseliuus, et Afri- Oii ntis nrbibus.
cam liac ignominia liberaret. Tu n probabile existi- 511. Cornelius Taciius Annal. lib. xi Infamitc :
mat, puetani c\ his regionibus organa luxurix ac- apud prodigos novissima votuptas est.
cersivisse, cum eai, imprimis vcro lli-pania, auri, 312. Secunda in tlelibuia proilu. iiur nb inclri nc-
argenti, lanas, aromalum, aliartimqne rcruiu ad cf- ccssilaleui. Imilalus est Gallerus lib. v Alex. vcrs.
lciiiinauilos mores pertincntium, copia mirifi e ce- 218 : Sanieque recenti Delibuta comas. Roit. prior,
lcbres fucrinl. Qiue (verba ejus audis) ti suis se ftni- octtltis vuga, languida voccm, Grscco inore, ul deli-
bus ccntimtissent, minquam (oriasse nos lielqm laudem " buta comas. Nostri omnes cuni aliis, oculis vaga, lan-
a Jul. Ca?sare nobis tributam amiskiemus. Recle, quod guida voce, exccpto Cancliiau<>, qui illud prius b.ibet.
llelgas l.iudein velerem ainisissc lateliir; quod antem lleniMiis editlit octtlos.... vocem; seculi siinl Cbam.,
caosain in Ihspnos coujicii, lortasse iiiinc negaret, G.tll., cl Tcol. Rartliius cum Piudenlio confcrl Ua-
nnliqiios dominos liispanos ab liis populis lautlari et cliiarium nostrmn, qui oeulos hominis lapsi vagos
desiderari observans. Illuil vcro Giselino assenlior, tlitii, luxuriam et lihidinem iudicando.
poetam potius respexisse lotuin Occiilenlem, quate- 513. Vicnn., ediia; melius pertlita. Boher. prior,
iiiis ea mundi pars ab Oricniali dislinguitur. Etcuiin curti pro causn minus bene. Viueudi causa solent
ul tradit Sulpicius iii Vita S. Martini, Itixus inimodi- dici virtutes. Juvenalis salyra 8, vers. 84 F.t pro- :
cus Oceidente magis quam in Orienie dominabalur.
iu pter vilam viveudi perdere causas. Ratioue contraria
In Occideulis vocabulo diaboluui significari plures luxnriosis viue caosa esl voluptas.
docent. Sed cum iinperiuiu Romanum divisum tonc 514. Persius salyra 1, vcrs. 104, Summa delttmbe
csset, et Oriemis ei Occideniis mcniio passiin occur- saliva. Auctor dialogi de Oratore usurpavit elum-
rerel , probabilius est Prudculiuin intelligere impe- bis.
rium Occitleni.ile, el prxapue ejus capui Romam, 515. Verhum s-.demne, cnm de luxuria agiiur,
ulii co lempore insiguiier ellervescebat tuiurii, til Frangere. Vide quac noiat Goibofredus ad verba
fuse narrai Aminianus Marcellinus, qui inter alia ail f.iact\ molliier plebe , cod. Theod. lib. vi ad legem
Alii smnmum decus in carrucis solilo altioribus, el Juliamde adulleris ex uostro pocla et aliis.
ambiiiaso vestium cutiu ponentes, sudunl .-ufr ponderi- 516. Rai., Mar , Wei'z., A!ex., ac tunc. Ald., et
n aurklii ruuDE.NTii c.uimina, Vi
Su!> lucem qaia forlo jaccns ad fercula, raucos A Turpiicr , heu ! iloxtfia languciitibus obsiupc-
Audierai liluos, atque indc tcpcutia linqticus |facti,
rocula, lapuntl parvina, etbalsania greasu, Diim cnrrum varia gcuimaruin luce micanlcin
320 Ebr a calcalis ad belluffl ftoribiis ilial. 335 Uiranlur, dum brufeolin crepitauiia lora,
.Non tanten illa |<cdes, seJ curru invccia ve- El soliilo ex auro pntiosi ponderis nxein
[ouaio 618 Delixis inliiani obiulibus , et radiorum
Saucia uiiranliim eapiobtl corda viroriiin. Argeuie albentem seiiem, quam summa rota-
nova pci 1 1 :i m(i species! non alcs arundo [rum
617 Nt '
,v " POHH n*ajik, ncc stridula lancea Flcxuia cleciri pallenlis continel orbe.
|lorto 540 Ei jam cuiicta acics iu ilediliooia amoicm
Z1'j Emieai aincnto, fiamcamnec deilra ininaiur :
Sponte sua vcrsis irantibai perflda siguis,
Sod viol.is lasi iva j icit, foliisqnc rosaium l.uxuri.T senire volcns, doniinavquc llueniis
Uimicat, el calaihoj inimica per agmina fundit. Jura pnti, ct laxa gancarum lego icneri.
Imle, eldandilia virliilibua , liaiitus illei Ingemuil tam iriale nefas furttaalma virtus
ln-piiat ifiiiiiiin labefacla per ossavenenum; "»•45 S^biietas, dcxlro socios deccdere cornu,
510 Ei nule dulcis odor domat ora, el pcclora, ct n Invictmnque manum quondam sinc csedc pc-
[arma, r re.
[
Ferratosque loros obliso roboro imilce(. Vexillnni snblimecruci«, quod inagmine piimo
Dejiiium aninios ceu vicii, cl spicula pommt Dux bona pr:etiilerat, delixa cuspide sisiil,
CLOSS/E VETERES.
517. Sub luccni, utque nd lucem. — Jacens, se- riam, I.
dens. — Fercula, lecfniet, I. 354. Cnrrum, luxunce, I.
31'J. Lapaaiili, iiuianii. Balsaraa, bulsimo uncla — 535. liraileoiis, laminis, vel filis, I.
crul, quia oJoris gralia sparsa [u:i dumus bulsamo et 310. E( jain, cuncta acies versis signis ad deditio-
floribus, I. nein transit. —
Dcditionis, potcslalis avaritiw, Iso.
SSl. I'cdcs, pedesirs. I. 541. Vcrsis, pnsitis, Iso.
5-2-2. Capicbat, decipiebat, I. 545. G
u earuni , scorlerum vel canlorum, hiluo-
525. nova, hixnria blandimenlis vinutes decipil. mim gulosorum, I.
vel
— Ales ariindo, velox sagitla, a recliludiiie, 1. 541. Iugcmuil, sobrietas inrrepal aries, snadcnt cis,
525. Emical, cxsilit, I. ne te-iuantur luxiniam. —
Virlus, uiruo, 1.
327. Calalbos, p.'eiius rosarum sparqil, I. 545. Coinu, de exercilu fbrieiulis, I.
"•-N. Ilaldtis, spirilus.lllex , illiita peragent, I. — 340. Hanuffl, multitudincm. Sinc cxde perirc, —
531. Ferr.itosque, co//<i toricala. Toros, brachia, — sine puijna decedere, I.
eel densilales bracltiorum. Ubliso robore, fra. ta (or — 347. Agmine, exercilnt. Iso.
l.tudine, I. 548. Dux, sobrietat, I.
332. Ceu vicli, viri dejectit armis, sequuntur luxu-
COMMENTARUIS
lunc. Vicnn., Gisel., Pal., aitunc. Ilcinsiani cum C dita corda.
nosliis faciunl oc tunc. 532. Alii. deiciunt; alii, dejiciunt.
521. Viciiii., nec tamen, 355. liracteulis scribas, an bratteolit, controversia
323. Egm., alis; lege ales. orlliograpbiea cst.
324. Ang. miniis bcne nenio pulsa [uit. Put. et 357. Vienn., diim /ixis inhiant.
Egm. a mann prima neronm pulsu fugit, lleinsiis 558. Palat., quem, scilicctaxem. Alii, quam, nempe
suapicatur nemo impulsa fugit, qnod amplexus esi seriem.
Cellarins. Non mutaverim lcctonem communera 559. Vienn., mbein, non bcne.
ncrt'0 pitlsn (ugit in Alex., Vall. C, D, 6, L, 0, lil!, 511. In quibusdam vulg., perdita pro perfula; qiwil
Mar., R;it., Vicun., Ald., el aliis. lu Val. II est ner- postremum long^ veuustms est,
rum pulsa fngit. 542. Vicnn., jubcntis pio fluentis, boc est fluxa:,
585. Ald., Cis., Fabr., Val. G, framea. In Val. C quoil pioprium e-i lii\iiii;e.
desideratur bic versus. lu aliis cl in margine Gis., 545. Veicrriini llrinsiani, Vienn., llar.. H;ii.,
fiameam. Ameuta ex Feslo suiil quibus, ut milli pos- Wcit^., Call. qanearum. Aldus ciiiu Torn. e(
el alii,
sini, vineiuntiir jacula. Iline emtniart apud Lueanum iioumillis aliis, ganteruM, qiiod non improbo, nam
c( Hartianum Lapellam reperiiur. qaiieum fnrnix est. Giscliuus aii, pio voea fWNara i
527. Ral., per aqmina fudit. substiluere qunadam oaauwnami. Quorsuuit inquii.
528. ErfuK. , inde blanditis. Anp., inae eblandilis. Anne e;edem legcsganeis el ganeonibn»} (.'.m.-.j, ,(
Lcgenduni inJe tblanditis. Alii inlex, alii illex scri- ijnneiiin in Gnrca originc scribunlnr per >i seu e km-
linnt. lllex ab itlicienito, illix, aul inlex, a quo l<-\ guni. Deemauus de Origin. Img. Lat., virbo Ganeim,
iion sci v.ilur,qnod vnli Iso. '' observal l.ilinus sepe » in a ininiiiuUsso, el in e
531, Ald., uiitito, miuusbene, pro ubliso. Necme- lueve, tu Cynwctum apudTeronlinm penultiua brovi,
lins tharot alier Itoti. cum Bonon. pro loroa : naui Cuc/opttti apnd Marouein, conopeum apud Uorauum
qii id in quiliusil.ini niss. exaratur lAeroa, uil nioror, oiia 9 f (inil. Ganeo esi, ul aii laidorw Itb. I, /»«-
Gia. non omnlno rajicil obhto, apml Virgillum m riotus, et tmquant in occullit lecit el tublena u n,
iclog. 9, Nuilt oblila milii im carmina. Po^l linne qum l.iaei ijunea vneinl. 1'iisl biinc vcrsuin Miir. M
veraum In Vlenn., Aogel., Vall. (., L, lili leguntur li.n. pro litul SobritMu,
i
lii diio vrus : Luxuria liuc vlolat curru tleiiti icnit- 517. Cieiserus lib. II, cap. 18 de Crnee, alludero
«1« Pei poputot jueii, ni maln cTtduto, corda itpetcant. Priiilenliuiu ail :id inorein pr.efeiei:di im.igincin eru-
Ci-eimus isdcui luveneral in quodaui cod. iiu
i
eit iii nroallli, quem morom pluribm m loco eou-
Theodori Pulmanul.ei altero Davuniriae eicuto, tod iniii.ii.
cfll(t«i raeto eiitUmavlt. Gito'inua veru legiiere<
!
49 PSYCIIOMACIIIA. S0
Inslauralqne levem diciis mordacibus alnm. A 560 Posi insrrip a olcn fronlis signacuto, per qn*
650 Exslimulans animos, nunc probris, nunc prere Unguenlunircgale daluni est, el chrisma pe-
[mixia :
[rcnne :
6190'i'S furorinsanas ngilat caligine menles? Ul lcner inccssus vestigia syrmaie verrat,
Quo ruiiis ? cui colla datis? quae vincula tan- 620 Sericaque in frartis lluitcnt ut pallia
[dcin, |membiis,
Prolipudor, armigeris ainor est porfcrre laccr- Posl immorlalcm litnicam, qnam pnl'icc docto
[lis, 365 Texuiialina Fides, dans inipineirabile tegincn
Lilia luteolis inlcrlucentia serlis, Perloribus lolis, dederat quibus ipsa renasci.
Etferrugineo vernantes flore coronas? Indc ad nocturnas cpulas.iihi canlbarus ingeus
Ilis placet assuetasbello jam trailere palnias Despuit effusi spumar.tia damna Falerni,
Nexibus? bis rigidas nodis inneciier ulnas ? In mensam eyalhis stillantibus, uda ubi mullo
Ulmilra cassariem cohibens aurata viiilcin 70 Fulcra mero, velcrique lorcumala rore rigan-
Combibal infusum croceo religaniine nardiini, [lur?
CLOSSE VETERES.
349. Inslaurat, armat. —
Levem, velocem, I. B 559. Nardum. florem, I.
350. Exslimulans, horlans. Nunc, inlerdum, — I. 362. Syrmaie, loni\a vestis, I.
352. Uuilis, tenditis, I. 363. Mi mbris, scilicet luis, 1.
555. Proli. interjeelio exprobrantis,\. 565. Tegmen, a!bnm vestem, I.
354. Lnteolis, rubris, I. 567. Inde, dcscendisti, I.
555. Ferrugineo, purpureo. — Vernanles, (loren- 568. Bvspuil, e/fudit, vel efflavit. —
Falerni, vini, I.
tes, I. 570. Fulcra, tripodes.lecii. —
Mero. rino. To- —
356. Palmas, scilicet vesiras, I. ri'iiinai.1, c&lalura, vel toruuiilia; toreuma, id est, cir-
357. Nexibus, docirinis, I. latura, I. Tornata rasu, Mar. —
Rore, teclorum, id
358. Cobibens, constringeus, I. esl poiu, I.
COMMENTAUIUS.
350. Pra^cipui Heinsiani cum Afdo et »Iii«, intUmu- fraclus unica diclio sonal eliam fractus. Verbum la-
ians. Noslri praeslamiores Mar., Kat. , Alcx., Gis., nien fluiiare posrerc videiur in mrmbris fractis. Plu-
Wcitzius et alii, exsiimulans. rimi cnnjungutil infraciis. De verbo frangere vide
351. Bartliius imprODal insanus pro insana qnam- vers. 315. ,
visillud iu suo ms. inveneril. Egin. quoqur, iusanus. 361. Weilzio plncuit cum solo Widm. edcre toni-
355. Vicnn., a/i pudor! alii p>o aul proli pudor cnm, et prxterniilierc lumeam, quod cxslat in aliis
Vienn., proferre laeertis. Pascliaiius, de Cnronis lib. onmiblis ridicule. Ang., «V.Tlro prn docto, non iia
:
li, cap. 15, pag. 121, noial ex boc loco florum mix- bene, Sermo e t de gra'ia liaplistnatis, ouam signili-
niram in coronis imitalio e naturar. Viile Tertullia- caut stolx ca didic quibus recons liapiizaii imluuii-
iium deC.oron. milii., qni iiivcnlos ait florcs non ca- Q tur.
piti orinndo, sed naribus oblcciandis 567. Hcinsiani, exeepio Oxon., ct nosiri poiinres,
555. Iso et alii veierrs interprelantur ferrugineo, Aeg., Mar., Rat., Val. II cuin WeilZ., inde. Mulli
boc est purpureo. Harietlus cuni ex glossa noiassel alii Vait. C, F, G, L, O, BB ciim Oxun., Ald. et Gisc-
pnrpureo pro ferrugineo, snbjunxil, vidcndum, nun- lino, iie, quod lenuit Gifanius ei vei. lib. iu Ind.
quid purpti:a eum fcrrugine. Fsl cerle ferrugo pur- I.uereiii. In eodice Barthii, inde : nhi ctiaiu vers.
pura nigrior apud Yirgi iiim Georg. Cum caput ob- i seq., dispuil pro despuit. lnde magis plncei. ci intiT-
:
scura nitidum ferrugine lexil, el ix .i.iieul. Ferrugi- rogalio lunc prolraliilur ad vcrsum 570, rigantur?
.
ne cturut Ibeia, ubi Ser\ius Ponlicain feriiigineiii, Pcveralus putat hunc locum dusnmpium cx vn
nnn llispnnicam, inlelligit al i coulr.i. : /Eneid. ; fortasse vers. 146 el scq.
557. Wcilz., Erlurt., aciigidus. "69. Ald.. Imnieiisain ajathis siiHantibns undmi
559. Ang., perperam, cum bibat prn combibat. Hcin- xibi multo Fulcra mero, qnod ex vel. hb. approhal
siani el nusiri meliores, infusum. Vall. Bli ct alius Gifanius loc. cil., el non invemisle id dietiim a docto
apnd Teol.,Caucliuiiuscode\, Weiiz., infusam. Egm. puela asser t, sicul rorem 1 am vocat vinuin, el in 1
pro religaminc babct relegamine, nou rccte. Sacra- Dittochxo, Vndc meriveleris defundilur unda, tclrach.
meniuin coulirm alionis drseriliilur, dc quo supra 52 veis. 128. Giselinus restifuit /n mensam cijaihis
Iiyinn. Caih. 6, vers. 128. Vide Baroninm lom. I An- siitlaiHibus, udti ubi mullo Fulcra mcro el observat ,
n.il. pag. 249, ct Joann. Laurcmium Bertimn lib. in hoc pocta ex lemeraria et falsa pneposiiionis cum
xxxu de Theol. Disc. cap. 10 dn unctioiis Forma, suo casu conncxione plura fuisse cormpla. Sane in
p iuter alios qui liis Prudeiitii versihus sicramentum n plcrisque codd. antiquis iia inter sese verha quando-
conflrmalioiiis explicanl. Suuul n >iai Prudentius ef- qlie Minl conjuncta, ut judicio acri opussit ad siniiu-
feiiiin.uos viiorum mores. qui uiebantur iuiira, or- hs voces separnndas. Non lamen negaverim Aldi,
uaiiienio merctiiciini, et retieulti croceo comas invol- Cilanii et Fabricii leclioneui in veierihus membranis
vehani. Juvenalis sal. 5 Jte, qtiibut grata est picta
: repciiri.quam exhibent Vatl. C, G, L, BB, nisi nia-
lupa barbara milra. Sal. 6: Sed nigruin flavo crinem lis legere, In rnensam cijnlliis slillantibus undam, ubi
abscondewc galero. Sal. 2 Reticutumque cotnis uura-
: multo Fulciu mero. lu Ang., incndosc, ttnda. ln Vat.
tum ingentibus imptent. II pl.me rorruplum, slitluniibus daubis multo Fulcra
560. Weilz., Erfurl., poslqnam. Ila Widm. a se- mcro. Vicnn., rijnlhis stipulanlibus, quod iiulli esl
cumla nianu, sed a priiua iiianu posi qua. Alii per quw. u-ui. Ad bunc 1'rudeniii ctim videtur respexissrt l
562. Vienn., et lener ; nieliusnt. Luxus dcnotnlur, Salvianus lih. iv adversus Avnriiiam : Natant trielimo-
qnodvestisad leridin usiue elHuerei. Cyprianus sive rum paiimenta vino; Falerno nobiti lutum faciunl,
al;iis, de Jejun. Chiist. Paludameulis lalai ibus pavi-
: mcnsa: eorum, ac loreumatamero jugiter madent,sem-
tn nta terrtnte*. per uda sunl. Ex quibus leclio uda confirmalur.
563. Gi»e!inus explicat in froctin, inolldius-el effe- 570. Toreumata pro torulibus accipienda monct
ininaiis, ut duae, inquil, siut dietiones. Si jubeai soribi Sirinondus ail Sidonium, bos versus lnudans adepist.
m fructis, nccessariuin qindem id non est nam ir.- 1 lib. ix. Fabricius lenei, hoc eiiain loco toreumaia
:
;
51 AUKKLII PIUJUEVril CAKMINA. 5i
621 E*cidil ergo animis ciemi siiis : excidii A Gcrmen ad usque Pci genitriccm, qua Deus
[ilh [ipse
Fons patrihus do rupe datus, quem mystica 585» Esset homo, procerum xenislis singnne longo.
[virga Exciict egrcgias menles celelieniuia David
Klicuii, scissi salienlem verlice snxiT Cli>ria, conliuuis bcllorum exer. ila curis.
Angelicusnc cibus priu.a in lenlnria vcsiris Excitel cl Saniucl, spoliuiii qui divite ab li"Slc
575 Fluxil avis : quem nunc sero felicior xvo Ailreclarc vclat, ncc vicium vivcre regem
Vespcrtinus edit populus de corporc Christi ? 590 Incircumcisum patiiur : ne prxda sii|>ersles
Ilis vos imbiilos dapibus jam crapula lurpis Viciorcm placidum rccidiva in prxlia poscat,
Luxurixad madidum rapit importuna lupanar: Parcerc jam capto crimcn putat ille lyranno :
Qnosi|ue \iros nnn ira fremens, non idola liello At vobisconira viuci, ct succumbere votum csl.
580 622 Cedere compulcranl, saltairix cbria Pimiieat, per siqua inovet revercntia summi
[llexit. 395 Niiiiiinis, hoc tam dulce malum voluissc uc-
Slatc, precor, vesiri incmores, memores quo- [fanda
[quc Chrisli. Proditionesequi : si poenilei, haud nnceterror.
Qux sit vcstra tribus, qux gloria, qnis Deus, B Posnituit Jonatlian jejunia sobria dulci
[et rcx, 623 Conviolasse favo sceplri, mellisquc sapore
Quis dominus, meraiiiisse deccl vos nobile llcu ! male guslalo, regni dum blanda voluptas
jJuii.r. 400 Obleclat juvenem, jurataque sacra res.lvil.
GLOSS/E VETERES.
371. Animis, vettrii, I. 390. Incircumcisum, crotsum, I.
372. Patribus, vesiris. I. 391. Victorem, Saulem, I.
375. Elicuil, extu'it, I. 593. Volum, voluntas, I.
377. Imbulos, rftirtos, I. 591. Per siqua, pcr reverenliam juro, vel oro, I.
378. Lnpanar, prostibulum, I. 396. Prodilione, ttaditione. Pecnilel, vot, I. —
586. Kxcilct, vobis, I. 399. Regni, Pliilisfmorum, I.
589. Atireclare, manu tangere prohibet. — Regeni, 400. Resulvil, rumpil; quia non at occisut, I.
Agag, I.
COMMENTARIUS.
esse opera lorno facia, poliiaque, quod eiiam docent diligcntissimnm, mcdiam hujus Cr.rei vocabuli di-
glnssx ; sed id minus placel. Relcge Salviani verba clinnihus transposilis prodnxisse <|uo lamen :ib : I
vers. snp. auctore non profecium esse rerio eousiai. Illud vero
371. In Ral. insulsus coircciorposuit Kxcidil ergo iioii probo iu Giselino, quod litlerarom Grxcaium
animis silienlibut ille in eremo Fons patribus, ne scili- cnguitionem in Prudeniio desiderarc videiur, cuin
cet secunda in eremo corriperelur. Ilistoriam sacram sininl fateaiur, ciiin sui sac.uli aucioritaicm spcuiiim.
lcgere poteris Enodi cap. xvi ct xvn. ai centus L:ilini alianiniqnc regulariim ratione habiia,
373. Ald., e vertice. In aliis abest c. In Vat. F, tu- quamiiatem genuiuam neg exissc. Cur enim non po- (
licntc, cl in nonnullis vulg. scissis mcndum cst. terai Priideniius scientiam sibi rcservare, usum po-
574. In quibiisdam vulg., angelicusve. Caucbii co- pulo coneedere?
dcx, paliia in tentoria. Ileinsi J Mar., Rai., Aex. • • t . 385. Ald. el vett. edd., nalns homo pro esset homo.
et Vall. C, D. C, II, L, O, RB, Wciiz., alii.iut-, vestris. Giselinus qunque in contcxlu narns homo, qunil ma-
Ald., Gis., Val. F, Ang. a prima :i anu, uostiis. Ila gis arridcbat Callandio, quamvis ediderit etselhomo.
eliain viitetur fiiis-e in Viennensi. 588. Adisis lib. I Kegnm cap. xv.
575. Ral., feliciler, iuiims ln-ne. 390. Vienn., pariier, non recte, pro paiilur. Fabr.,
576. Krlurl., de sanguine Chrisii. Vides clarinii iiru pnvda ; nielius ne prceda. In glossa erostus idcm
ic*iiumi>iuni eathulicaB lidei de prxsrulia rorporis C.-.1 ac grossus.
Chrisli iu cticliaristia, cum similitiidine cibi angelici 391. Rat., Mar., Ilcinsiani (exce|ilb priori Rott.)
moiinn a SS. Patrilius Rsrpe indieala. Inlcr opera Cv- Cis Weiiz., rcridira. Ald.cum aliis vulgalis rediiita.
,
priaui sennone ilc ftn na 1'anit isl» angelorum omnc
: 393. Ald., nobis pro vobis quod poMremum verum ;
ilelectamentum liabens virtu e mirificu amplius esi. Ang. a prina manu notum est, rcctc correclom
quam manna illud ertmi hnplet edenlium a;i- ; et satiat per votum est.
peti us, cic. Kabricius ail iuire dirtuin a Prudentio 394. Fuld., conlra legem matri, per tiqua moreat.
tctpci linum poputum pro co i|iii esl exlremis tempo- 396. In Margarila poeiica Alberii Eyh. canoniei
ribus victurus, sumpia seriminis forina ab illis ver- Rambcrgensis, si voenitel, aul nocet errvr, ex veleri
bis, Mane nobiscum, qtuuiom advesperatdt. Nullum qnorumdam scribendi ralione pro haud vel haut.
esi diibiuui quiu populus Chrbtianu inielligaiur;
D
,97. Videhb. Reg. cap. xiv. I
sed hae alia raiione, quod per rcs/ieraui in sacris Lit- r.!is. Ileinsiani oniucs, Pal., Fuld., \Vidin.,Erfurt.,
leris sxpe Christus, aul ejus advcnliis, ct
iiilell.gilur VVeitz. euin nosiris Mar., Rat., Vienn., Alex., Vat.
sepiima elai Palies, <|iii has ailegorias ex-
III li. II, O, r.onon., (avo tceptti. tn Mar. glossa i.i est vtrga
Iionnni, vide indicatoa a Laureto in Silva Allegnr. in Kilorl., glossa melte uccepto per tceptrum. Ald ,
'evcralns opinalur populuni Chrislianuiii a Priideu- Toru Cis., fuvo suiupto. Call.uidiiis ait, vocem om-
,
lio vcsperiiiiiim vocan, quia pust liorain nonain ct stttto vrrs. scq. foriassc oli-l.ue huie leehoni MM
lcmpuri; vespeilino in htstionibui cdehal de curpore tiitnpio. Ang., Valt. L, Itlt. non inale, coneiotutse ftivo,
Chrisli. Nou ea inens Prudculii osse milii viilelur. iu finmellnqHe sapore. Val. D, inendose, /.u e eeptt.
579. In iioiinullis vulg., viris, m.ile. In Rit. lorrc- ln Vai. C, desunt lne et lequentes tertut usqne ad
etor, ciuisueiiidinis :rvi Prudentianl ignarui, priorl- vcr». 4MI, sriluel inlegro f..|io avuls •'.
bus crasis, Kripsit iduttume bellu. Ald. eilideial rc- 3!l'J. In Vai. I» error meiri inh/h reruptM pio blanda.
clc n«;i idola bello ; eiirrevil inejili! n/n/ui/iic bellu. Kni. \ enu jurn resoltii. 1'osueni.i pars glo»>.v,
,
Giselinus advei m, Aldiiiu Manulium,sl uaqusui alibl, qiitd ii. ii est ocntw, videiur ipeeiaN ad vciium se-
ccrte in hujus auciuris editiunc prweriini secun.l.i. i|ur.ilriii. ncr siin /iiiruiuiitu/.j i//u ttl.
PSYCHOMACIHA. 54
Sed qiiia pocniluit, nee s:irs larrymanilis illa cst, \ Addit Sobrietas vulnr.s lctbale jaienli,
Nec tingil patrias senlenlia sxva sccurcs. Coujiciens silicom rupis dc parte iuolareni.
En ego Sobrietas, si conspirare paraiis, Hiinc vcxilliferiC qnoniam fors obtulil iclttm,
Pando viam eiinctis virtutibus, ui malesnada -120 Spicula nulla manu, scd belli insignc geienli,
40"! Lttxurics, mulio stipala salellite, ponnas Casus agit saxum, medii spiramen ut oris
Ciim lcgione sua Chrisio sub judire pcndat. 625 Frangerel, el recavo niiscerct labra pa-
[lato.
Sic elTata, crucem Domini fervenlibus olTcri
Ohvia quadrigis, lignum vcnerabilc in ipsos Dcnlibus intrnrsum resoluis, lingua reseclam
liitentans frenos : quod ut expavere fcroces Dilaniala gulam frustis cum sanguinis implet.
410 Cornibus oppans s, el sumnia fronte corusoiim, 425 lns'litis dapibus crudcscit gntiur, el ossa
624 Verlunl prxcipilem cxca formidine fusi Colliqucfacta vorans revomil, quas liattserai,
I'< r prxrupta fugam : fertur resupina reductis [oflas.
Nequi !quam loris auriga, comamque n>adentcm Ebibe jani proprium po&l pncula multa cruorem,
Pulvere fcedal liumi : tunc el verligo rolariim VirgO ait increpitans : sint tnc tibi fercnla lan-
415 Iniplirat cxcussam dominam : nam prona sub [dem
[axem |t Tiislia prxtcrili nimiis pro dulcibus xvi.
Labitur, et lacero lardat sufflamine currum. 430 Lascivas viiae illecebras gustatus amarx
GLOSSjE VETERES.
403. Cors/irare, condunare, I. 417. Aildit, sobrietas tapidem jacit , et percustil o»
404. Viam, prcebendo, 1. luxurice, I.
405. Stipata, rtrruuii/nin, 1. 418. Conjiciens, jnciens, retinent, I.
406. 1'cndat, solvat, I. 420. Insignc tciiltum. ,
—
Gercnti , magnifice re-
407. Crucein, sobrietas crucem Domini o/fert currui genti, I.
luxuriic, I. 421. Casus, evenlus, I.
409. Intcnlans, impingem, I. 427. Ebibe, sobrietas incrcpal luxuriam exslin-
4.0. Corn bus, rruris, id ett vexilti. — Fronte, con- clam, I.
Ira faciem ojferl liqnum, I. 429. Trisii', ace>ba. —
Dulcibus, luxibut, I.
415. Axem, antiplutis, I. 430. Vilx, /i«r, I.
COMMENTARIIJS.
401. Vicnn., Fu'd., Widm. supra, ulta est, cum non debuit afGrmare nulluin ejus exstare vestigium
Barihii codirc. in suismss.
402. Alil., Ang., Fabr., linxit; alii, lingit, sive, ut 415. Ald. cum nonnullis e iatn vetitstis, snb sxe.
noniinlli scribunt, linguii. 416. Sufjlamen csl machiiia qux rotx nimio impelu
408. Ald., Ang., Call., Weitziani, cxoplo Pal., decurrenli suppnnilur, ul rclineatnr. De rorpore ipso
ac nosiri prxcipui cum Gis. aliisque, quadrigis. Re- luxurix rotis implicito non inale loctim bunc intclli-
cenliores cdd. cum Weilz., Put., Rol., quadiijuyis, G git Tcolius.
quod miiius placel Gallaiiilio. Obscrva polenliam , 418. Vlcnn., prima depart", non bcnc.
crucis, quam sxpc nnsler oeta invitis hxreticis | , 419. P lcriiine fors scribtint, al ii sors. Ulrlimvis
iiicnlrat. cligo.
410. Ileinsiani omncs, Mar., Ral., Vienn., Val. O, 421. Barthius affnniat, in suis mcinliranis disertc
Wcilz., oppansis aul obpansit. In Eutn., obpannis lcgi medii spiramen odoris, quod inquit , exainii-are
cineiiil.iiiiiu peroopansis. Val. L, Barlbii mrmbranas, velim, qui poetam noslrum posl nos Iraviahunt. Q»id
Giselinus rum tribus mss. et edilione Daienlrieusi, alii peritiorcs judicaluri sint, nnu nudco definire.
qux jure illi insiar oplimi antiqui, oppassis. Aldus Mibi quidem nihil certius nccitrril. nisi mcndinn csse
ruin aliis vulg., expansis aut exptssit , qund minus spiramen odorit pro spiramen ul oris, qiialia niu la
probalur, prxserlim cum Prudeniius ainel lnijusniodi passim in codicibus veterrmiis inveitiuiilur. IIoc ips»
vocabula prxposilione ob composita , ul oblidere, locu clarus crror est in Vat. D.G.O, in quil i.s seri-
obbrulescere, ollrudere, oppatlesco, quod jam pi idem ptum est spiranten oris sine ut. Fmiassc ba-c onje- t
nhservaral Giselinns. Aulus Gellius passum a pando ctura liarlbiii placerrl, legenduui Casus agit snxum,
scinpcr dici cniiiendit lib. xv, cap. 15 a quo dissenut medii ul tpiramen odoris Frangeret ; ut n.isus saxo
Gifanius Ind. Lucr., vcrbo Disiunscs , qui adducil confractus inteHigatiir. Scd qti.e sequuntur, lectinnem
aiiclnrilalentvelennn rodiciiin in boc aliisquc Pru- comiiinnciii iiiag's probant ei cimlra gulam tn hoc
:
denlii el aliorum locis. Prudeiiiius non semel patisus certamine agitur, non contra odoraium.
dixil. In Erfint, bic cnm superiori vcrsu lcgilur,
iia 422. Erfurt., (rangeret, otia cavo. Alcimus Avitus
quod t:l expavere coruscum Cornibus oppan*is, el summa r» lih. i, Reeato sic liiiqiin palato.
fronte reiiilens; supra coruscum legitur fcroces; supra 425. ^on s tis inlelligitur citr gula reserla. For-
rentfetis, coruscum. Ac sane renilens ratione iiielri lasse lciir.ro pra stabil Unqua retectam ditnninta gulam.
rejiciendum cst, si siiuialur pro coruscunt. 424. Gis 1 cdit., frusiis el sanguine comptel.
413. Ald., comatque madentes ; z\\i, comamque ma- 428. Fuld., Eifurl., pocuUt \\rafercula. Prxrcsserat
denl-ni. pocula. De ferculis hyiiin. 3 Cathem., vers. 10.
414. Ovidius viii Mclamnrph., Pulvere canitiem ge- 429. A!d.,nimii'« sub tuxibut, quod in Widoi. glnssx
ivlor, vuliusque scniles Focdat humi fusus. Quo videtur viccm siistinei. Ahi, pro tttxibut, tit Piccarli codex el
Pruilentins rc-pexis»e. Gracismum, qnem Heinsius Vaticani p ures F,G, L, l!D rttm Ang., cl nonnulhs
11 recentiores amplectitntur euin Put., uiroque Rott., Heinsianis. Barlhius ruin m ins. veii niein lection s
•- »
1 ex nostis Alex., Val. II a prima niami, necnnn
1 ait cs e nimiis pro du'c bv.savi : Citi cor.senliiint pra--
eum llarlliin, nou agtin.cuiii pleriqne cx tnstris, siantiores nostri, Har Alcx., ftai., Vat. D, II. In
,
Mar.. Ral., Vienn., V.,'l. F, G, L, Ald., Gi<., Weitz us. Vienn. crat dolcibus, quml crver-c fictuin est dn/o-
|
Scilicct illi leguiil pittvcre fiedalur pro pntvere fiedul ribus. Pul.,Thuan., Cauch Weiiz., Gis. in cnnlextu,
,
bumi. Eum Graieisinnm respuit eiiani Tcolitis, scd panier duktbus. Prxcessit tr nia, lioc est amara.
AUnELII PKLDF.iNTII CARMINA. 6(i
Miiriis, cl horriflco sapor uliimus aspcret liau- A Irc Voluptaiem ; qunniam vis major accrbam
n
[ilo. 145 t :« > 1 1
1
1
-
lii (oleraie fugam : furmido prricli
Caede ilucis dispcisa fugit trepidamc pavorc fnedural icueras ilor ad cruciabile plantas.
Nugatrli acles. Joeiu, oi Petulanlli primi 627 ,lu ' sc ciinqiie fugax irepidia rert cur-
i yinb 1 1 projiciunl i belluiii nain ulibus armis [sibus agmen,
455 Ludohaut resono medlianlos vulucra Biitro. Damna jaccni, crinalis acus, redimicula, viil.r,
626 1)a lelfMl fngiliv tis Amor : lila lcla vc- Fibula,flanimeoluui,siropliiiiin,diadeina, monilc.
[oeno, 450 llis sc Sobrietaa, et hvtn Subrietatis
F.t lapsum cx humcris arcuin , pharelramque Absiinct exuviismiles, damiiataquerastis
[cadenlem Siandala proculcat pedibus, uec froute sevems
Pallidus ip-C niciu sua posl vesligia linquit. Connivcnte oeulos pra-darmn adgaudia flectit.
Pompa oalenlalrix vani spleuduiis, inani Fcriur Avariiia, gremio prxcnicla capaci,
410 Exuitur iiudati pcpln, discissa iraliiiulur 455 Quldquid Luxus edai peiiosum li>|iierat, unca
Scria Vcnustaiis, collique, ac veriicis aurum Corripuissc maiiti, pulcbra in ludibria vasio
Siilviinr, ci gemmas Diseordia dissnna iuib.ii. Orc inhians ; auriquelegens fragincnta caduci
Non pigct altrilis pedibus per acuia fruicia Inlcr arcnarum cumulos : ncc suflicl amplus
CLOSS.F. VETEKES.
451. HorriQcO, amaro polu, I. Jj 449. Fibula, virginale pallium, I.
453. Nugalrix inutilis. Jucus, jocus cymbala
,
— 451. Milcs, aereilUi. Damnata, nefanda, I. —
projiciens fugii, I. 452. Sevcros, gruves, I.
455. Sislro, tubri, genus symphoniiv, I. 451. Avarilia, philargyria, idcsi avariliuaurum inter
450*. I.ila, armii uncta, 1. arenas tegil. Gremio , »iiiu , I. —
Pepln, pallio, I.
1 10. 455. Luxiis, delectutio. Pnca. ava<a, I. —
441. Sciia, lignmenla capitis, I. 45(1. In ludibria, in risum nobis Chrislianis s't, vel
4t7. Agmen, exercilus, I. pecunius, I.
448. Kedimicula, ornamenia, I.
COMMENTAUIUS
431. Fuld., Widm. supra, Oxnn., horrificos sapor ln I. I.urr. vcrbo Vis mac.na, qni addit fc'«m poetam :
vllimus asperet liauslus. Pleriqiie. horrifico supnr ulii- Chrittianum, qnia nnnc, ul opinor, fere lotum vindi-
mus atperet liausiu. Sed in Vai. II, AUI., Gis., Weitz. cav'mus a mendis innumcrabitibns, addamus el aliguot,
ct aliis asperat. SenlenUa nota csi, ainaros es.se vu- ul ita dicam, maniicas. Inlclligil GifaniuS meixla ipix
luplatis exitus. in cit. Iinl. emendare studuit. Qui asseruui Gifaniuin
435. In Ang., locus, corrige jocus- De ntigis ct acic ali.un optram illnslrando Prudeiiiio impendisse, fnr-
nugairice dictum iiymn. 2 (aili. vers. 53. ta«se ex lioc luco deccpli Bimt. Quid sil vis major,
454. Aliipi vetcrcs scribunl proiciunl, ul Vicmi., explieanl jiirisperiii ad leg. Excondueto; l«g. Si incr-
Mar. ci alii. ces, § V i m .7'or, ff. Locai.; log. fluminum, § Serenxi
455. Erfurl., FnM., pnvlia. Ei Juvciialis qnidcm C qnogue de damn. infect. Inlclliguiil, essc vim ilivin.nu,
dixit mcdilaii piailia, salyra 7, vcrs. 128 Slnlua : qila- accidil supra uninem l.oiliinnm euslodiam.
tneditatur pra:lia luscu. Sed in Prudcnlio jam pr.r- 44(1. Ang.. Aid., Gifauius Ind. Lucr., VV.dm. a se-
cessil bellum. De sistro viilc coininenl. ad vers. 527 cun.la nianu, perdural; alii, prauturnt. Gifanius vcrbo
ei 528, lib. n cnuira Symmacinuu. Virgilius lib. viii Pbr cnniendit, boc arliculo juncta luisse apud vc;e-
de Cleopaira : liegina ii m,diis pairio vocal agmina rcs plurinia qutB bodie vel in pr<r, vel aliier sunt
sistro. cuiiiinutaia. Sed i<b m posscl <iici ile arliculo pr<r.
457. Wciu. cum Bolo Widm., ri lapsum humeris Vide hyiun. S. Vinccnlii vcrs. 17^, ubi uccurril ver-
arcum. Scd cur bic hialus adiuittcmlus erit, disscn- bum pnrduro.
lientibus carteris codicibus ? 447. Mar., qressibus pro cnrdnu.
458. F.rfurl., lignil, iiun ila bene. 448. Vicnn., non licne, ciininlit. ftumnn intclligc
45'J. Kabanus Maurus de sacris Ordinibus cap. 12 : spotia. Pigiiorius, de Scrvis pag. 195, as;il de acu
Pompnm anibitionem , tiee jacianiiam, tt his similia qua susiincbanliir cl ligcbantur cipilli, qua ab Apu-
inlelliiii debere proplieli, nt termo ilemonslrtil, cum di- lcio dicilur etiam acus crinafti lib. »111 Meuun. Cal.i-
cit : Yiv qni iipiilcnli cslis in S on, el cvnfidiiis in monle inistiiim eral acus iiiajor qu;v calcfacla iiilorquebat
Samuriai : opiimtilet capita poputorum ingreditntti capilloa.
pompalice doiiiuin lsi.nl. Sed ClemtKt < I 1'rittlentius, 452. Fuld., non fronte; VVeili., ne fronte : neu-
discrliisimus Ufue Cliristinnis»iinus poela , in linc si-
i Iruin plaoBL
gmficaliune ponipam posuit in libro 1'sychomathiir : l55. Weilzius , f.eclat , quia supr.i posuit. In M
l'ompa oslenluliix, episcopus Aurc-
elc. ibeudiillus J) Mar. cx eeauVcn« emendamm coniwnM. Iluic rersui
liaueusis ile Ord. bapt. cap. 12 Iijjc ipsa vcrba ante suei c.lii in Mar. el iUt. liiulus Ataritia ; in Aido
Rab.iiium peracripserat. Aeaiiiia: et Largitalis putjHa iu aliis Avurilia el Opc- ;
4 42. Fultl., eonrordia rfissoiia. Ileiusiani, nosiri ralio. In Vieiin. Iiih liiru liiillus lilullis.
pr.eei|iii, Alex., \ien., Mar., Vat. D, titrbal ; alii llir- 454. Ilal., aiaiiiies. Kccto ul.i , axaritki, prudutia
ptli < llin Alilu. ulliina.
•i 15. It.iribius in suo uis. legit. arlilis pedibus, qund 158. Mar.. Rat., Abx., Vatl. G, II. 0. puttkra in
explical, contrarl ob lensuui doluris, el conflrmal luaHbria. Ilue Toluisse uredo Vat. C, ei codiccui Pic-
Munii iiin ue iii pr.ii.ii. Paycbom., ertila eeKa pro carti pulckra illudibria de qua voce anipiiuii qu;e- ,
atiiita, <|.i.iin ea luco explosiniua. reiidiiui eonsebal VVeitinis. Duo Vall. L, ri UB, v»l-
414. Lucreiiui lib. vi dc his qui eiercofflur in mc- </."i .•( Aldus iiiiii a'i;s. putVftra n</ (u.iii"i.i.
liutimiii.
lil [| i'iuendis,cl ad id opui damnanlur, Quosopcie m 157. opiuaiur «urieai irfeM iaiN4«iu,
Ileinsiiis
iitti cohibei eis nugna, Eudem fare mudo Prudentlum el agi de auiu noiiduin cxcucto. ^uu probo.
locuiuin anoHiuM iii inq/or, <ic, obscrval Gifaniui
, :: ,
57 PSYCIIOMACIIIA, 58
Implevisse slnus: javat infarcire crumenis A 629 Cingula , ct exuvias gaudct rapuissc
460 Turpe lucrum , cl gravidus furtis ilistendero [crucnas :
[fiscos : Cognaiam civilis agit Discoidia pr.rdam,
628 Q" os ' :Cva celanletegil, laierisqiicsinistri Nec parcit propriis Amor insatiatus habendi
Velai oprimento : velui nam dexlra rapinas Pignoribus, spolialquesuos Famesimpia natos.
Abradit, spoliisque ungues exerret aenos. 480 Talia per populos edebat funera viclrix
Cura.Faines, Melns, Anxietas.Perjuria, Pallor, Orbis Avarilia, slcrnens centena virorum
465 Corruplela, Dolus , Commcnla, Insnmnia, Millia vulneribus variis : buncliimineademplo,
[Sordes Eflbssisque oculis vclut in caligne itoctis
Eunienidrs varioc , monstri comilaius aguntnr. Cxr.uin errare sinit, perquc offcnsacula mulia
Nec minus intcrea rabidorum more liipnrum 485 Ire, nec opposiium baculo Irnlare periclum.
Crimina persull:mt toto grassaniia campo, Porroalium capit iniuiiu, falliique videnlem ,
Malris Avarilix nigro de lacie creata. Insigne ostentans aliquid : quod dum pelit ille,
470 Si frairis ^aleam fulvis radiare ceraunis Exripilur lelo ineanlus, cordisque sub ipso
Gcnnaniis vidil commililo, non timct ensem Sauriiis occulto fcrrum suspiral ada< lum ,
Exerere, alqne caput socio mucronc f,:rire, B 400 Mnlios prxcipitans in aperia incetidia cogil
De consanguineo rapturus vertice gemmas. 630 Ncc P^liiur vitare focos, quibus xsluat
Filius cxstiiicinm bclli sub lorte cadavcr [aiirnm,
475 Aspcxil si for:e palris, fulgcutia bullis Quod pclil arsurus parlter speculaior av.irus.
GLOSS.E VETEKES.
459. Juvat, deleelai. — Crumenis, marsupiis: fni- 475. P.ullis, gcmmis, I.
meiiia tunt proprie frngmenta auri, I. 480. Talia, avaritia pturimos sternil ,
alios
460. Fiscos, mceutos I. , criare sinit, I.
461. Lxva, sinistra, I. 482. Iliinc, quemdam. — Adcmpln, ublalo , I.
464. Cura, multituilo vitiorum ,
qna; av.irilia nigro 48->. K.iculo, baculum non permisit porlare, I.
creat tacle. I. 486. Porro, avaritia, dttm atiquid os'endit, jaculo
468. Crimina, pecrata. —
Grassanlia, vastantia, I. perchterevult ; cnpit.— inluilu, dccipit visu oculorum, I.
409 Creata, idesl lilin, vei ctilptB, I. 4fe9. Ad:irium, iufi.riim, I.
470. Fratris, jui. —
Fulvis ceraunis, rubris nwni- 490. Mnltos, avaritia mullos pracipital in incen-
libus, vtl lapillis : cerauna proprium nomen gemma; dium , I.
fiilium habens colorem, nam Gra>ce fulgor, 1. 491. Focos, iynrs , vcl tartareas poznas Stygis.-—
472. Exercre, educere vel eripere , I. , jtisiual, coquilur, I.
COMMENTAIUUS.
459. Fuld., imp/tYtiiss£ sinus, minus hene. Pro in- magis approbal. Conlra Gisclinusrepreliemlil Aldum,
farcire alii infercire, pro crumeni* vciusii nonnulli quod aliquando hujusmodi nomina in is terminaverit,
(tiimiiiis. Etymon cromenu: diciiur esse a xoeix«w , ut livmn. S. Uippulyll ve.rs. iW,omnisadorat l'nbis,
quia sil penuula. Glossa non plarct. C Quippe ncgat Gisclinus, Priideiitiuui ad
eiUH, redeunt.
460. Fuld. pro fiscos liahcl saccos. consnetudineni veterum resrexisse qni istiusmodi .
461. Veieres plerique legunl laterisque sinistri. nominativns per es et is aliquando exlulcrinf. Pro
lleinsius edidit taterisque mtnislri, sed ruin null.im impia Pal. improba. Albcrius Eyh., iuii in Margarita
variantem lectionem promat, dubium est sn id casu poelica locum poetae noslro dcdit legit fames iao- ,
cxciderit. Chamillardus lleinsio adhxsit. \ia, quoil incudiiiii esl carmini repiignans.
462. Uarlhius, Ucins., opcrmento; Ant'., adopcrlo, 480. Vienn., generabal pro edebul ex aliquo insulso
quod posiiemum aperie mendosum esi. Plerique no- glnssemalc.
Stri oprimento. 48,1. In Hal. ex aiaritia reccnli inanu factura ava-
46o. InKolt. priore, insomnia, sortes. Alii, sonles. rities, Iruslra.
1'rudenlius sortes egrcjtie dicerc polnit, si iudus isie 484. Iu Pui. cl Ang., cjfendicula, Alii melius offen-
qneni loita vulgo appellant, limc lcmpnris viguiss<»l sacula nam, ul oliservat Ileinsius, lex mclri rejicit
:
eui non ineplcaccommodeshos duos versiculos Cor- :
offendicula quod eniin iilem puial, Prudenliuin de
'.
ruplela, dolus , commenta . intonviia, sorlts, Eume- bis non fuisse valde solliciium, qui priorcm in milra
nides varia; monstri comitutus agunlur. corripueril. et in rubigine primam, id nnn esi saiis
466. Ald„ liumenidcs /iir <r; alii, Eumenides vcriir, idiinca causa ad leclionem regnlis conlrariam admil-
ct in Mar. furim est glossema. Pro vorioe Fabr. ei Gis. lendain, relicia meliori neque priina in mitra neces-
:
varic. Galbindius edidit varia; sed in nolis pntat cssc sarioest producenda. Caucbianus codex habel ttcum
vitiosam repelilionein varite, cuni e;e singillatim prius errare facit, nou sinit.
recenseaniiir. Yeruni id niliili est nam Eiimenides j» 487. In Mar. eiai quod cum pctit.
:
illx dicuntur osse varix boc est iuter se diversa?. , 491. Anp., male, aurain pro aurum.
Poeta imiialur Vlrgilium xu JSneid. vers. 536 4!i2. Ileinsius ilerume duobusveiusiissimis dercn-
Irwuue, insiitiwque dri comitatus agvntur. dcre cniiiitiir peculator contra carinin» lcses, a,serit-
467. Boetnis, forlasse imilauis Piudeuiiuiu, avari- quc \ix locuin liabere speculator. Verum non viden
liam Iupo cniuparavit lib. iv, prosa 3. cur ei noii placi ai Nebrissac inlerprctaiio qnividel :
468. In Ald. et Mar. a piiin;i inanii error est cras- res pretiosat ineendio perire. Jam priilcm Ricciolus in
tantia , m
iu Vat. C, cesianlia; lcjie grussanlia. Indic.syllab. coulrovers. nionnit, e>: ins>. codd., leste
479. Sive pigneribus, sivc pignoribus scrib.is. an- Vossio, lcgendum specutator, non peculator. AUIus,
liquns duces sequcris. Idem de fames, el/amisaskero. Cis., Weilz., rceentiores prxicrca rum noiris om-
Scribunt fames Vail. C, F, G, L, U, HU. Neqnc oh- nibus cndil. M.:r., ital., Yienn., Alcx., Aug., Vatt.
jicias versum non ronstare nam Gifanius, qui Ind. C, D, F, (i, II, L, O. LH, habcni specutalor. Uonon.,
:
Lucr. ex vel. cod. legil fames, inde colligil 1'riiden- mendose, spccutalum.
tium in es liuiia sxpe facero bievia. ileiusius famis
50 iUREUI PltUDKNTH CAUMINA. C0
Omne liomimimrnpiiilla genus.niori.iliaciincia A lniinunes, forlesquc niiiiui : vix in culc siiiniua
CK'CU|>at iiiteiilii : ncqucenimcsl violcntiusiillum Praiuingeni pauena tenui dcvulner<! lo-dil
4'j5 Tertarum vitium, quod lanlis claililius xvum Cuspis Avarilin?, ilupuil lucs improlia, c slis
Munilani iiivolval populi, damnelque gelicnna', llcroiiin Jugulis longe sua tcla rcpelli :
Quiu ipsos (cnlare inanu, si credere dignum csl, 510 liigemil, el dii lis nrdens Imialiluis inlil.
Aiisj saecriliiics Dnmini : qui praVia forlc 632 Vinciinur, lieu! scgnes, nec nostra po-
631 Duclorcs primain aute ncicm pro lamle [lentin pcrfert
[gerehaul Vim snlilam ; Innguet violentia s:rv:i nocendi,
1.00 \ irtiKuin, iiia^nnque implcbnnt classica flatu. Sneveral invictis qux virilms omnia ubiqne
Elfors innOCUO lUUiiSOl Sunguine 1'erruni, Kunipere cor.la lioininum : ncc enim lam fer-
Ni Italio ariiiipoicns, gentis Levilidis uua [ren qiiciiiqiiam
Semper lida comes, clypcum objcctasset, el 515 Formavit nalura virum, ciijus rigor ara
[atra Speriierct.aul nostro forcl impcnctrnbilis nuro,
llostii ab incursu claros lexisscl alumnos. lngenium omnc neci dcdimus, tenern, aspera,
5o:; Siant luti Kalionis opc, sl.inl turbinc al> omni [dura,
CLOSS/E VETEIIES.
493. Morlalia, liomines, I. 509. Jugulis, pecloribus, I.
4111. Violciilios, fortiut, Iso, Mar. 510. Ingeinit, stupuil, vel ingemuit, I.
501. Eors, (orsiian, Mar. 515. Formavit, duravil. — Kignr, duritia, I.
504. Aluninos, filios, I. 517. Ingcniuin, hominum. — Teiiera, omnein a!lalein
503. Tuli, tecttri. —
Ope, adjutorio, I. dicit, I.
507. Paucos, de militibus, lso.
COMMENTAKILS.
493. Vienn., niale, ontnem hominem ranil. r pnssim, et licenter adversus ecclesiasticum ordinem
494. In vulg., ncquc enim nt, lleinsius aliquando dcbaccbnntur Prudentii cxcmplo moniii, mnde-
,
putaverat neque ea violentius ullum. Pusiea ex scriptis sliam in ejus ordinis vitiis objurgandis potemnt di-
ngnovii liialooi. Ciseliuus, ueque enim est, quod pla- scerc. Avnritiam vcro sacerdoiibus lanquam vitiuni
crl. Ald. cl Weiu. cuni mss., neqtteest. eormn mngis peculiare plurcs affinguni, rerte vehe-
497. Si credere itignumesl ex Virgilio III Ceorgic. menier reprcliendunt. Ilieronymus jure suo acrius
498. Erlurl., fortes non niale, pro forte. Nescio
, iii avariiiain ecclcsiasticorum invcliitur cpisl. 54 ad
cur Nebrissa dubitaverit de quibus sacerdotibus ve- Nepoiianum de vita clcricorum ct nionacborum,
leris legis pocta loquatur : nam clarissiimim est de qiiem legere juvabit. Nani quod Amminmis lili. xxvn
sacerdolilius novx legis sermonem csse, emn pugna osteiiiaiionein cupidiiatemque Itomanis poniili. iluis
v riiitiim etvilioruni in aniina Clirisliann desc.rihalur. sxculi iv objicit, id ah bomine elbnico ronficium li-
Al Chamillnnlus de ecclesiaslico ordiue menlionem quct, ui deiraherel aiictnritali, qua potiunluT mttt-
haberi lubcntius aiilumal, quod Prudeiiiius in lu- niv urbit episcopi, ul loquiiur lil). xv.
xurix pugna objurgavcrit lli.spanorum f.isliiui, qui 503. Erfiirt., objeclaret; sed objcctasset poscit sen-
consiliis sarerdotum non obteniperabant. Equidem SliS, et postca scquilur texisset.
nihil video in ea pugna ex quo argui possil, Pruden- 506. Fuld., fortesque animo; clcgnntius est nnimi.
tium objurgassc llispanorum laslum, aut Hispauos 507. Mclinres lleinsiani, Barthius, Egm., Fuld.,
sacerdotum consiliis nnn nbtemperasse, nisi lorte Widin., piirslrtnijfnj cum Ital., cujns glossa esl pa-
ipioil animadver-uni esl ailveisum 510. Scd aliud est runt vulnerans, Weitzio, et aliis. Ald., Gis., Ang.,
in llispania ob regionisuberlalein colloeari posse or- ,- Mariett., Vni. C. aliique , perafriHgem. Uirolibet
gana, uldicebat Giselinus, luxuniv, aliud quod Pru- modo recle dixeris, et fortns.se Prudentius alio loco
dcntius luxuriam Hispanis polissiiniini exproliravcrit, fiiirsiriiii/o, alio perstringo scripsii, ul nihil dicnm de
quod nnn nisi teniereaffirinaliimr. Cliamillardiis vcro exscriptoribus etiam vetuslissimis, qui sxpius scri-
cum videret vulgo ohjici tlispauiB fasliim, Priiden- bcndi raliniicm arbilralu suo veformalinni.
tium, de luxuria loqiicnlcm, iilierprelatBS est ad fa- 508. Viciiu.. cassii mcndiim pro castit. Dc Ittcs
Sliun llispnnorum respexisse. Alqui faslus sive su- sive tuis vide vcrs. 479 in fames.
perbix vilium non eo loco a Prudeniio exagiialur, scd 5t0. Folil., mquil; caeleri, infit.
luxuria el quas inde naseiinlur vitia, jocus, pelulan- 511. Giselniiis, ciim Ald. el ed. Daventriensi pt<r-
lia, lascivus amor.Nemini nutein vencril in ineutem, fert inelius piltat qoain perfert. Sed Aldns Weilzin,
li.ee viiia llispanoruiii fuisse ani esse propna, com licinsio, ct mihi ait perftrt. Ilnc mtoqae arg aen m
in ouinibus xquc tcrris douiiiieiiliir. Imo qui geogra- iinn cst duplicis cdilmnis Aldiiia». Verum Weilzius
pbicas iiistiliilioncs tradiinl, qiiamvis faciles sint in iiiiiic lcctioncm eamdeio ae nos evhibel, aliis in loris
viliis viriulibusque pra libilu iiiiicuiqiie genli ISSt- diversam. S:cpe quideni accidil, aliquain lcelionum
gnandis , tamen viriutem luxuria ejuxque vuiis ctiidam auctoii aitribui, cujus vcre non e~l scd ejus :
contrariim, niillins geutis propriam ene laetanl. nomen cxcidit, euin alius essel iioiiiinaiuliis. We l-
499. Wi.lm. supra, pWmi ante aciem. Ncque id di- 7.iushabei refert cum Widin. lu FuKL, prefV rl; iu
splicei. Cauch., prt?f,rt. Ileiusiani iiinnes. Kalir. Widm.
501. Post liiine vcrsiim Mar. el Itat. pro tiiulo supra, nosiii plcriquc, perferl, quod bcnc cuiu scn
liatio. teuii.i procrdit.
Mii. Weilzins cx M. Itergio observal, fortassc al- Q 51''. Erfiirl., Val. C a prim.i in.iiiu, dmiin/.ln I
M
ludcrc poetam ad rnlionale Mnsaiciim, quod eral iu Val. supia /oiinoeil. Giscbmis ad oram, duiavit. Iu
peclore ponliQoiB, mio ornatu induii. Ego nihil iliuil Ful.l., vigir iii ii. GitelinUI cx pliTSqne nis. pi.i-
lioc loeo rcpcrio, nisi Prudentium erclcsiasliroriim leii rii/or : nimdioj rii/ere, non ni/. re dieiintur.
laina; consuluisse, rliain duiil avaiilie eriiiien ci. 517. ImllallO Marnnis iii Ceorg., t.l |SMM omne
aliipialeiius objicit. Sane de ratiooe, ct uicnte, quj- neci petutlum tle.lil, ontne fennuut. S'nlciiliam e.im-
lnis sacerdolcs sui tcinpons pr.cslali.ini, iiiulta \eie dciii amplexiis eal llora.ius lil>. II, 'erfHOM 3 (>ni-
|
oteral pra'dicarc, riim niillo leniporc doetiures iu ni.( eiiiin iv». I ir.iis, /om,.', iiiii.j, iliumi /ii<m,i«i;yK<>
Lcclcsia viri Ooruorint. Uui bnc teiupeslatu nosd i pulcliris Oniliit poteni.
61 PSYCHOMACIIIV. 65
Docla, indocta simul, bruta, cl sapicnlia , A 530 «.Egimus e Scariol? magnus qui discipiilorum
fnecnon El conviva Dei, dum fallit foederc mcnsx
Casta, inccsla meas palneranl pcctora dexirc llaudquaquam ignarum, dexirainque parapside
520 Sola igitur rapui ,
quidquid Styx alnlit a\aris [jungit,
Gtirgilibus : nobis dilissima tarlara debcnt, 634 'ncidit in nostrum flammanlc cnpidiiiG
Quos retineni, populos : quod volvunl sxcula [telnm,
[nostrum est : Infamcm mcrcatus agruin de sanguine amici
Quod miscet mundus, vesana negotia.nostrum. 535 Numinis, obliso luiturus jngera collo.
Qui flt, praevalidas quod pollens gloria vires Videratct Jericbo propriainter fiiiiera,quantiim
525 Dcserit, etcassos ludit foriuna lacertos ? Posset noslra manus; cuin victor conciitit
633 Soril *'
l,: ir '',lK '"
' l| s rutilanlisfulvainonciie [ Acbai>,
Efligies, sordenl argcnti t-mblemaia, et omnis Caedibus insignis, murali cl strage superbus,
Thesaurus nigr.inlc oculis vilescit honore. Succuliuii caplo victis ex bostibtis aurn:
Quid sibi docta volunt fasiidia? Nonne trium- 510 Dum vctitis insigne legcns anath •ma favillis,
[pfaum Mcesta ruiuarum spolia insatiabilis liaurii.
CLOSS.fi VETERES.
518. Brula, siVffl, I. B 526. Fulva, rudra, I.
519. Incesta, immunda, I. 527. Embleinala, figurw, vel abundaulia;. 1.
520. Slyx, infermts, ad infernnm valit, I. 528. Nigranle, dispecto, I.
521. Gurgitibus, puminibus, I. 552. Ilaiclquaquain, nequaquam, I.
523. Qund miscet, quod agil mundtts mali, I. 553. Flammanle, ardenie, I.
524. Vires, virtules suas, I. 534. Infamem, detestabilem, I.
525. Cassos, inuiilcs. —
Luilit, delusu esl. — For- 535. Niiininis, deifni, I.
tuna, felicilas noslra, I. 53*J. Succubuit, scilicetnostra sttgyestione, I.
COMMENTARIUS.
522. In Mar.,re(tnc(,recenii manu scite correctum Weilzins. Ald. el Fabr., dextramque yarapside lingit.
per retinent. Giselmus, dextrnmqiie paropside jmigil, ad orain tinqtt.
523. In Rat. desidcratur esl, ut in plerisqne editis Multa llcinsius de orlbographia fiujus vocis parapsis,
el inss. In AUI. el Ang. exstat nostrum cst codeni qiiam prxfert paropsidi, quamvis (aleaiiir i|tiosd.iiu
iiindo ac in versu guperiori. it.i dislinguerc, ul paropsis sil scut -lla escaria, para-
524. In Rat. fuit quid fit, scd factum esl qui fil. In psis EfzSayiov vel oijuSafioy. In glossariis veteribus
Mar. ,qui; ad oram, vel quid esl. Sich., editi iioiiniilli, parapsis est aceiabuluin inajus ct siiffusoriuin, quod
quid , cum Bong., ubi quid sit. 1'lerique, qui fil. aliqui calintnn appcllani. Apud S. Isidorum, Eiymnl.
Ang. et Vat., C, quid fit. Iib. xx.cap. i, e*l quadrangtdum et qui.drilulcrum ras,
520. Ang., funna monece; lege fulva. id est, paribus nhsidis. Alii scribunl absidibus, et Pau-
528. Weilz., migrante, ex Piccarli cod.; alii omncs, linus dubiialiat, absis an ubsida dici deberel. Barlhius
nigranle, qiue verior cst lectio. ex suo eodice legil paropsidc jttngit, ac negat legi
52t). Ang., fastigia, non absurde, pro fastidia. Ne- posse tinqii : non enim manum lingebai in paliua,
brisscnsis explicat homines, qui thesauros faslidiunt. seil huic ulique jungcbat. Sed fnrtassc argute dicere-
Idtclligi potest docla fastidia, docli homines, scilieet tur, Jinlaiii maiiiiin ipsani in patina linxisse, tit sordcs
sacerdoles, de quilius nune agilur, fastu, el superbia bniiiiuis noiarentur.
ob doctrinam elali, aiitetiam |iecuniani lasiiriienies. 551. Judx ascnbit, mercalum fuis^e agrum dc
Ald., Alev., Vail. E, O, Mar., Rat., Vienn., Wcitz., sanguine amici, quod acccptis ab eo argenieis prin-
| recipui Heinsiani, aliiqne, nonne tritimphum Egimus cipes sacerdotum, el seniores illuni fuerint mercali.
ex Schariot. In quibnsdam eginius e Scharioth. Men- Nolandiim etiam esl loqui avaritiain, es cujus orc
dose in Vat. G, egimus Excariulh ; et in Ang., Ex noii mirum cst, si divcrso modo, ac evenerunt, res
Scltariolh egimus. Giscliuus nescio qtto aurture iu enarrentur. Sed Prudentius potius respccerit locum
lexlii, nonwe triumpho Eyinnts Ischmiolh. in Mem rx Act. apostol. i, 18: Et hie quidem posscdil aiiruin
inarg. 2 eilil., el in texlu 1 edit., nonne tiiumphum de mercede iniquitalis, et suspcnsits crcpuit medius.
liriimtts e Gifanius, triumphos egimus ex
Sehariotli. I'bi Judas dicilur figurate posscdisse agrum, quu
Scariot: uain iia velcres locukis affunijl. Vide Indi- pretio, quod ipsi dalum est, emptns est ager.
ccin Lucretii verbo Vestis. 535. Aldus , etiso; alii, obliso. Vide siipra comm.
550. Weitz., Vatt. G, G, 0, Pal. a sccuuda mnnu, ad vers. 331.
snihmus, cnni Sicli., Vienu , el Mar. a secnniia re- 557. Rat., decidit; alii, concidit. Pro Achan vel
centi inauu. Cxteri nostri et prxstantiores ileinsiani Achar nonnulli Acham.
cum Aldo, Giselino el aliis, magnus. Gasus gignendi 538. Ang., murali slrage sine et.
iiiiii inagnus, ut noiatuiii esl liynino 1- Galb., vers. D 559. Ilisloriam hanc de Achar, sive. ut in Vnlgata
77. Ileinsius observat Judam nou fnisse summutn edilione legttur, Acltun, bge cap. vn Josue, vers. 1
iliscipulum Christi, adeoque penitus explodendam et scqq.
iectionem summus. Sed cum avantia boc loco oraiio- 510. De voce anathema cl qtianlilate pcnullimse
nem liabeat, forta>se poeta eam inducere voluit falsis magna est conlroversia. Alii censent seinper coiri-
l.iuilibus siinm prxclarum alumuuin ciunulanteni. Ex piendam, sive donarium sacruin, sive excommnnici-
Weiizii opinione, qui summus edidil, id ironlce dici, tionem significet. Alii corripiendam doccnt, cum ac-
ubi legerit Teolius, non invenio. cipilur pio excominuiiicilione, produceudam, quamlo
551. Vieun., Fnld., Widm., firdera meiisa: rein (jiiud Deconsecrata cst signilieat
> nam tunc :
532. Ita babcnl vetustiores lleinsi.mi. in I'ui., Grxce per >j cit. Josne aliiM|ue in
scribiiur, ut cap.
dextraque parabside jungil; ei s;c inulii scriliunl pa- locissacrx Scripturx. itici inlius lud. syllab. controv.
rabsidc. Nostri ctiani, Mar., Ral., Alex., V;ill. C, D, cu:n Carolo Stephano et Snida lenet, utrovis scnsu
C, 0, dextnimque parapside jungil. (u Vieun. eodom corripi et proiluci po.-se, cum ulrovis scnsu pcr n cl
nioiln, sei! desideratur conjunctio flue p»sl dextrum. per e possit scrilii.
Giui.Noiiaiit noslris Gifanius lud. Lucr. in Vlstis, et 541. Vienn., fesltt; alii, mwsta. Nou absurde festa
,
83 AUREI.H PRUDENTII CARMINA. C,
Non illum gcncross tr.hus, non plebll avilai A Anis adumbralai mcruil, ocu sedtila, laudcm.
Jovil Judaparrns, Clirislo qiinndnqitepripiiiquo 636 Hujus sc ipecle mendai Dcllona eoaptat,
Noiiilis, ei ull felli patriarcbi nopote, Non ni avaia lucs, sed virius parca putciur :
"'*''
635 Qucis placct cxcmplum genorii, placcal Neenon ct lenero pieialis tcgmine crinei
[quoqne braia 560 Ob:cgil ungiiinos, nl candida palla liilcntcm
Kmiii : mi pocua eadeot, quibiis et griius uiium Dissimulci rabicm, diroquc obtenia furori,
[csi. Quod rapcrc, ct clepcre esl, avideque ahscon-
Quid inoror aut J;id;e popularcs, aut populares [dcre parla,
Sacricolx sumiiii (latnmui nani fertur Aaron) Natnrum ruram dulci suh nomiue jnciet.
Fallere framle aliqua, Martis congrossibus iiu- Talibos illudcns male crcdula corda virorum
[par? 565 Fallil iiiiaginihiis ; moustrum fcralc scquiinlur,
b.*)0 Nil rcfcrt, armisconiingat palma, dolisvc. Dum credunt virluiis opus : capii imjiia Erin-
D !
\erai, ei torvuin facicm, furialiaque arma [nys
Evi.ii, inqiic habilum scse transformai hone- Consensu facilcs, manicisquc tenacibus arctat
[sluni. Attonitis dnribus, pcrlurbatisqiic maniplis,
Fit virlus spccie, viiltuqiic, ct vcslc severa , R Nulabai viriutum aries crrore biformis
Quam memorant frugi ,
parce cui vivere cordi 570 Porlcnii, ignoians, quid amicuiu tre.lat inillo,
[est, Quidve bostilc notcl : lcllium vcrsalile, ct ar«
B55 El servarc stuim : tanquam nil raptet avare ,
|ccps
GLOSS^E VETERES.
513. Cbrisio, adventum Christi dicit, I. 5C0. Olilogit, renilcns pnutitper arariiin. Angut- —
5*4 Ncpote, Christo, Iso, n'is, serpentino». —
Latentem, sub spccle bonitatis, I.
545. Generis, male operandi I. 561. Rahicm, (ormam, I.
—
,
516. Exitii, perdiiiouit. Eadem, una, 1. 56?.. Clepere, cteps (ur dicilur : tnde clepere, ii
549. Fraude, i« [nbricntione viiuli. Impar, — id est [urari. —
Parta, parala, I.
ett, Levita pugnare nor. debuil 1. , K65. Imaginibus fornue. ,
—
Ferale, mortalc, Iso.
550. Nil refert, nulla discrelio cst, I. 566. Capit, decipil, I.
553. Severa, orotnV, I. 568. Altonilis, virtutum acies dnbitui, avaritinm non
554. Parce vivere, vel fitiis servare, I. ptene cognascen* —
Ducibus, ririuiifrns. Maiii. —
556. Artis, parcilatis, Iso. plis, vexiltiferis, I.
557, Coaplat, conjungii, I.
COMMENTAUIUS.
ilici possunl spnlia qux tulit de anathemate, ctc; i
i
valde diversa ; ct Prtidenlius vitletur pra> oculis ha-
Mossfa vero ex efleclu. buisse Juvenalis locuni salyra 1-1 Fallit enint vititttn :
543. Fubl., propinquus, miiins benc. Adnntaler tpecie rirtutis , ei umbra, Cum tit trtste habitu, vuliu-
edit. Colon. in Juda adverlii correcium a Siehardn, que, el veste severum. Quo.l ctim Weiizius adverieril,
sed legi iinii potuisse. In edit. Basil. auiii 1837, nbi non vidco rtir ip^ft legeril vu((iii/uc, et voce severa.
ad oram ihveniunlur omne» correciiones Sicbardo Cell. ct Teol. ab Hcinsio recedunt. in mirgine cdi-
ascripta', invcnio jura a<l margincm pro Juda. tion. Colon. ex cod. ms. v.wesl pro divcrsa lectione.
545. Vienn., pUtcei his quoque forma. Scnsus ma- 554. Rat., nKmoranf.
gis postulal ptacal quoque. 555. Juvenalis satyra cil. , Nec dubie tcnquntn
548. Avaritia Christianos sacenlotes vocat pnpu- frtiqi taulatur avarus, Tanquam iiarcus hotno, et re-
larcs Aaron codem jure quo diaconi vocanlur levitx. rum ttittla suariini.
• ionferea qus contra avaritiam proferloperatiovers. 556. Ang., mendose, eeu scedula.
606 seq. 557. Av.niliam Ilellonun vocat tanqnam hujus
550. Vienn,. nil distat ; qu.c cst glossa in Marietti helli dcam mendaccin vero, quia facta cst virlus
;
codice. Avuriii i, Mariis congressihus impar, ad dn- specic.
Iiiiii convertitur. Sentenlia Virgiliana cil lil». n JE- 560. Apud alios anguineos rcpcries, apud alios an-
ncid., Dotut, an virttis, nis inhntte requiral t Dolui guitios.
q
ipse e\ eoJcm Maronis loco adiimbratns esl, ubi Tro- 561. Bong. cl Erf., formam; snpra rabiem. Ald.,
janisua aiuia cum Gnecorom armis eommutarunt, mlntlfl [urori.
ut imcr li"s admiiti faeiliua ilragem ederent. Vitia 502. Vicnn., et rapere est. Grxcis xMnrv; est fur,
aulem apecie virtutum sspe fallcrc notiui c^t qnam a quo x>inr£iv, et Laiinc ctepcrc.
Ul probari debeat. In Val. C corrige mcinltiiii >ti/ rr- 563. Vicnn., rnntra Irgcm raroiinis, jaril. AUI. el
feret. Vai. C, jattnt. Mar., Ral., Widm. , lactet; plcrique
SS3. In Mar. et Rst., cultnque, et vcslc tevera. jaclrt.
Weiiiiuscum Erf. cl Whim.tmftsaw, n wtt hmm; 565. Vienn., Ang., Vat. C, ob«islcnle mrtro,
sed iu Eif. et Widm. tu^ra, veste ttvera. lielniiua tHOHSfrtimquc letate : qund Weilziiis cdidit srru us s.i-
pmavii Weiiaium e* Egmondano protuliue ei veee, liim ii.ing., ar prolcsstis, in rellquiaeMe aMaahraw
eumque r.illi,cum in Egm. lil vnltuque, et vcsie, ferale.
com Aido et reliquii oieeptopriore Rotl.,
lleiniiaiiia, 566. In re sintili II noarli-. vers. 427 •
Snb [arili-re
in quo csl <i voce, S.-d in co errai Huiimu*, quod [ntso Tristis aiuiiiinr ."limuiii lorta Bf tuiuu lir>B*tnt
Ei furteneem odicem, a Wclliio laudaium per /.', crc-
i cx Virg. lib. u £neid. In Aldo rrior esl rit('Hf pio
dlderil isse l:qmondnnum, qui pcr l'.q. I Weillia ,'U/llf.
laudirl soirt. Ileiniiiii pnnferl vuluiquc, et voee im. 571. AUI. ft Fabr., weal; alll, nofel. Vicnn., n.nn
rn.qiiia hiECdUO Priidroliiis ain il rnnjoiigilr, til ni hvtuM, iion bene. Nebritaa in entept noial sii/iivi
liymiio s. Romanl , vera. 7it). Yutiu, «t leNril vo- rr«i. Aiii ciim Giaelino allier ditiinguuiii, ut baaowt
.ibu* tictncrcpal. Klem|llum DOD plirrl, qui.i rr»0»l /ittru.l in.Yrliii Biim.
: ,,
65 rSYCIIOMACIIIA. C6
Lnbricat incerlos dubia sub imagine visus. A Uorruil invictx viitutis lulmen, ei inipos
637 Cum subito in mcdium frendens Opera- 583 638 Meniis Avaritia stuperactis sensibus tixsit
[lio campum Ceria mori : namquae fraudis via reslet, ut ij.su
Prosilit auxilio sociii, pugnamquc capessit Calcatrix mundi, mundanis victa fatiscat
575 Militi.e pnstrema gr.idu, sed s<>la ducllo lllecebris, spretoque iierum sese implicet auro ?
Impositura manum, ne quid jain triste supcr- Invadit irepidam virtus fortissima diuis
[sit. 590 I Inaruin nodis, oblisoet gutlurc fraugit
Omnc onus ex humeris rcjecerat, omnibus ibat Exsanguem , siccamque gulam : comprcssa li-
Nudala induviis, multo et se fasce lcvarat [gantur
Olim divitiis giavibusquc oppressa lalcntis , Vinclalacerloruinsubmenliim.e' faiicihusarciis
580 Libera nunc tniserando inopum, quos larga bc- Exlorqueni aniniain : nullo qu;e vulnere rapta
[nignc Palpiial, atque aditu spiraininis intercepio
Foverat, effundens patrium bcne prodiga cen- 595 Inclusam patiiur vcnarum carcere mortem.
[sum. Illa rcluctanti genibusque, etcalcibus instans,
.I:ini loculos diiata ti.it- speclabat inanes, Perfodit elcuslas, alquc ilia rumpil anlola.
jElernani numerans redituro fenare summam. B Mox spolia exsiimto de corpore diripit, auri
GLOSS^E VETERES.
575. Operalio, targitas piujnal contra uvaritium, el Mar.
tpolia ejus pauperibus erogat, I. 585. Ilaesit, dukitavii, I.
571. Pugnain, bctlum, f. 587. Galcalrix, operalio. Faiiscat, deficiat, — I.
575. Militiae, exercitus, I. 590. Nudis, bracliis. —
Obliso, arctato, 1.
57G. Tristc, acerbum, I. 591. Gulam, guttur, I.
578. Induviis, intiumenlis, I, Mar. 595. Kapta, rupta, I.
585. Fcnnrc pignore, I. 59G. Illa, largitas avaritiam yenibus, et calcibus
584.
,
Virlulis, operationis, I — Impos, impotens, pcrfodil, I.
COMHENTAMUS.
Fabr., Egm., Bong., iiicertns; lunc dislin-
57-2. fulmcn et inops, quod rcspuit ralio canninis. In aliis
ttionc Nehrissae ulendum est, quaiiqusro ipsc Nc- tmpos, cujus glossa in Mar. impotens.
brissa inlelligil, aciem lubricarc incertos visus. Posl 585. In Ral. corroctoraliquis ineple avaia lucs pro
liiinc versiiiu in Mar. et ltat. litulus est Operatio, avaritia ; putavcrat fortasse, iilliniuiii a in avariliti car-
575. Alil., ttitm subilo. Fnld., tum subito. In anli- miui ohsiare.
quis editis, miseralio; in mss., operalio. Sichardus 586. Erfurl., fraudi quod non displicet Ileinsin,
,
antc Cnselinum lianc vocem rcstituit. Alcimus Avitus qnieain leclionem ex Egniondano pelit, llisi male in-
de Laude virginiaiis eadeui voce utitur, et alii an- Weilzium, qui solnm Erfuricnsem per E
tellexerit
tiquiores, Terliillianus, Gyprianns, Optatus Milevi- a.Mcgal. Vid.nol. advcrsus 555 cl 593. Aldus, Gis.
lanus, Paiilimis; de qua voie confer Hosweyduin iu Bmig., Ang., Val. C, reual. Heinsiani, Mar., Rat.,
not. ad S. Pauliimm p.ig. 7G3 ct seqq. ad verba Fi- Alex., Weilz. aliique, reslel.
df.lium operatio. Ilinc npei a niisericordiac, el liliilus 587. Catcalrix ut ama rix , et similia. Calpurnius
libri S. Cypriani de Opcre et Elcemosynis. Origo no- ^ usurpavit cakutor. Apud Weiizium in glossa incnduiu
minis, iu iwnulli putant, ex Marci xiv, G : ISouum cst tperatio pro opcratio.
opus operata csl. 5110. Aldiis, iliso gutture. Weilzus, ob iso robore,
574. Weiuius cum Bong. el Erf., capescil. Scri- curo Widm., in qnosupra est gutture. Legere prseslal
bendiiin cum rxteris cupessit. cuin aliis obliso gutture.
575. In veluslore B di., prima ducllo, quod Gal- 591. Erfurt., comprcssa ligabat Vincla lacertorttm
landius in notis sibi placere ail, quod praeeessenl sub mcnlum faucibus arclis. Boug., Ang., compresta
potirema. ligubant.
57G. Fabr., tam triste. Rarlhius lih. xn Advcrs., 595. Vienn., tanguine rup'o ; Bat., Boher. vetu-
op. 41, ex hoc loco observat, ClirUlianns ntannm stior, Widm. a secund.i manu, rupla. Weilz. tuni
imponere simplicih-r usurpasse pro ahsolvere : Ex- Erlurt. (non Egmoud., ut Hcinsius pmavit) scrihere
tremani nianum imponere veteres dicebanl, vel sum- voluit rumpia, quod abhorret. Egiuondanus ei alii
tnam, aul svpremam. Ileinsiani, rapla, q;iod babet Mar., Ald., (iis., Val. G
577. Vienn. dejeccral ; melius rcjeceral.
, et alii. Pal., Barlh., raplam, velut dicai (inquil Bar-
578. Ald., Fuld., Vat. C, cxuviis pro induviis, cu- tliius) inslar lalis , qunmodo s.cpissime loquitur Apu-
jus glossa in Mar. cst indumenlis. Bong., Val. G, lcius.
ntutto sc fascc levarot. V.il. II, inale, induviis, multo 594. Veu. Beda, lib. de Arle melrir.i, asscrit ve-
ct nec inclius Val. G, induviis, et multo
fasce levarat ; leres exlulisse iuttreccpio, ut quinta sede daciylus !••-
te fasce levarat. Iinitalio est Marouis ecl. 9, Ego carclur, quod non persuadet. Viile not. ad vers. 98.
Itoc te fasce levabo. r> 5!.'C. Erf., Vieim., genibns, cl calcibus.
5S0. Ald., Widm. supra, Bong., miscrendo In 598. Nnslri prajstantiores. Ale.x., Mar.. Bat., alii-
noiinulliS vulg., inopcs. que, exslinclo, probe. In Pui., exuncto, in Erf.,«ru-
581. Vienn., mate prodiga. Sensus omuino postu- lo, quod iu Egm. exslare aii llc insius, qui fortasse
lal 6rne prodiija. rieceptus esi Egoiondanum accipiens prn Erfuriensi,
582. Pnt. et Thuan., dilata fidem, quem Gracis- queni Weitzius laudai. Fallitur eliain Charoillardus
mum nosiri pr.rciptii, Ales., Mar., Bat., aliiqtie uon qui exsitncio lcgi in ins. regio Parisiensi,
sive l'ut.
agnoscunl : ncqiie agnoverant aiii anie Heinsium, ;illi inat. Ileinsius pulal exuio, quia Pru-legeudum
qui illum cxpressit. In Eifurl., aspectabal inanes. dentiiis co verbo in rv. simili usus esl, et idein Pau-
585. Rat., utirnam memorans. Weilz. cum solo 111111*, et Tertiillianus usurparuut. Sed ea taiionnn
Erfurt. a vet. inanu, reddendo, minus bene. I)e fe- est satis ellic:i.\ siquidem similia exempla in exstin-
:
uore iii coeiis reilituro vide Malth. xix, 21 ct 29. cio possent proferri. Barthtus h-^ii exuncto. Ccllaiius
581. Ald. el velt. cdd., fulmen inoptque. qund in cx lleiiisii conjectura cxuto. Suspicor anliquum essc
Erfurl. glossam rcfcri pro impot. In Val. G ct Sich., verbum exucto, quod ctiain lego in UoliniJio ; Cnna
: J,
C7 AUIIEI.II PilUDENTII CAKMINA 08
639 SJonliih fhista rudii, nec adbuc fornaet a Defoeiil : redeunl osctocumiole ttiurnS).
[recoclam Nonnc vides, nt nulla aviuin cr.is cogilel, :ic Ifl
600 Uaicriera : llneli ciiam msnupia erebrii Pascendam, prasitante Deo, non anxia credntT
Em i,el viridei obdueta orugine nummos Confldunl volucrcs viclum non dclorc viles,
Diaporgit Mrvali diu, victrix ei egcnis 020 Pa leribusque subesi modico venalibui asse
Dikiipai, ic tenuei capllvo nunere donat, Indubitaia fldca, Diiminnm curarc poicntem,
Tiinc clrciimfusam vului exiultanle eoronani Nc pereant: tu cura Dci, facies quoqueChriiti,
•:«>;. Respicicus, alaciis mcilia inter nillia ciamat. An dubilui, ne le luus unqnam dcserat aucior
Bolvile proeinclum, jusii, etdiscedite abarmii Ne ircpidalc, homincs : vilae daior, et daior
c.ui-a mali lantijaeel inierfeci.i, lucrandi (escae esi.
lngluvic pcretinte, licet requieseere Mnclis. Cia Quffirile liuiferuin coelcsti dogmaie paslum,
Suromaqulesnil vellc super, <|iiaiu posiulcl uius 6410'ii ipem niultiplicansalatinviliabilissvi,
GIO Deluius : ut simplex alimonia, veslis ei una Corpi ns iiniiiemoics mcmor esi,qui coudnlil
:
640 luflrmoa tegai, ac recrcct mediocriler [illud,
l-'llUS, Suppedilarecibos, aiquc indiga membra fnverc.
Explctumquc modum naturae nun trabal extra. D Ilil dictis cirx cmola?, mcius, ct lahor.etvis,
lngressurus itcr per.im nc tollito, ncve G30 Et scelus, rt piacitx lidei fraua inficiairix,
De luuicj; alterius gcsiaiuinc providm ito : Dcpuls:c vcrtere solum. Pax imle (ugatis
GI5 Nec te sollicitel rcs crastina, nc cibus nlvo Hosiibus alma abigit bcllum, discingitur oinnis
GLOSS.<E YETERES.
601. Numinos, denarios, I. GI7. Ut, (juomodo, I.
G03. Tenues. pauperes, I. G22. Facies, intago, I.
606. Prucinetum, pat ationem billi, vcl conventum, I. (125. Luciflnmn, luciferum, Iso.
BOU. PostU'el, indiget, I. G20. Invitiabilis, inviolabilis vitiv, Isn.
611. lie reet, sustinet, I. 628. Suppcdnarc, dare. Indiga, egenlia. — — Fo-
Gl i. Tunica: allerius, signi/ieant igitur duiv tunicte vcre, Tafoeillere, I.
dnbitutionem fidei; ul qui Cliristum indu.l, tiestimenta G50. Inftciairix, negalrix, corruptrix, I.
parfidMB nou allingnt, I. 651. Depuliae, onntes. —
Solnm, pulverem terrw Iso. ,
015. Ncc lc soliicilcl. sufjicil dici stia malilia, I. G52. Discingitnr, diteearit, I.
COMMENTAIUUS.
nce rxiielo suleabitur
ore seneclus; ct fortasse inde C Gl l. Heinsiani, et noslri prxcipui, iio, cuni Sicli.,
Hispaui diciiui eiijuto jd quoil siccum esi, et quasi \V i i z . et aliis. Ald., Gis. iu lexlu, esto, quod est
^ine succo. Fortasse eiiam <?.tac:o est quasi exsucto glossema in Erfun. Wcitxius excudit lonicee, quia iia
ab cxsiigo. lo.'ii in B«ng., quod ridienlum esi.
5'JJ. iirl., Carlhii codcx, Palat., rccocta, niinus 615. iCniuiaius e-t nostiuiii Coiumb.mus Nee te :
bene. solltcilct circiimptia copia rerum. Alberlus. Eyli non
GOO. Pui., materiom. Idcm et Egm., timis, qnnd bcne, »<• '.' lolliriiei, pejus vero vers. seq. <f<?si"ii(
alias in optiuiii exeinplaiibui ita exaratum r.ein-ius pro defuerit.
inveueral. Putcanus eliara sciibit marsuppia. Nosor- 0IG. Egm., Erf., P.iliii.. Bartbius, cum solc diumo.
Ihographiam coinniuniorera sequimur. Aldos, men- Gl!). Oxon., iion defore ii/iT. Vide Mafli. vi, 20,
dose, cinciis, \no tnuis. Idem Aid., Gis., Weiixius, el x, 20.
etimn, ncque disscnlil lliinsius. Foriasse verior est 025. Tres v.tusiiores lleins<ani, Pal., Weiia.,
lcctiu Vicnn. ct aliornin, (mril et jum mar upia; Bartbins, Val. II, addubitas. Alu., Ois.. Aug., Vati.
s.upc iu codi, ilms vclor.bus dicliones conjuuguiuur, C, F, G, O, ct AlbertUS Eyb.,«u dubita*. Har., Rat.,
ni non l.icile appareal quaudoque, lilne uua, an Alcx., Sicli., Bong., VViilin., a( dubitas. Fuld.. ast
duplex, dubtias. Vienn., nee te, niale, pro ttete. Ideni deser<i
601, Fuld., Widm. mpra, subduela a-rutjine. pn> descrat.
GOt. Bong., Sich., mulium txsultante, iiullo sensu. G2t. Ald., Bong., viltv dalor est dalor escoe. Ita
Ex Fuld., lum pro lune nolai Weiuius. Eybvn Maigarita poetica. lu Aldo ni.i'0 inlc piingi-
000. H.ii., jiisti diseedite sine i. < tur viuv dalor, est italor esca?. lu Vat. C, n(<e daloi,
007. Godex Baribii mendosui hoc luco causa mili- D cl diilor esctv <le<'si verbiim subsianlivum esl.
ianti. G25. Wcili US ciim s«io Widm. a prima inanu,
Har., Sicli., Biing., illuvic ; reclius, ingluvie.
tii)8. <7«<rrile lucifluum. Clossa Isonis <livcr>a csi lectio,
G00. Weilx., supra </i«<hi. Ald., Cis., Ang , alii, 020. Erfurt., AUI., o/il. Mar., Rai., Alex., Vai. II,
posiulat. Vide Coluinbamiffl earmine contra Avari- Bartbini, l'ul.,Weiixius,Heins. 1 Widni. a prinuiata>
tiam. Sententia aurea est, scd pervulgata, magisque nii iHri(.'nlu/is.Ri»U. prior. Vtunn., Sicli ., inwlintilili
in ore iiiiuiiiiiiin quam in viia couspicua. lleimiaui pleriipie, Ald., Erfuru, Widm. lupra, Ang.
GI0. Ald., el siinplex. Voiuiu lioc esl Paui eplst, 1 V.it. G, Eybelius, Torn. Mvi >labtlis. In Vai. I»l!. i«-
ad liiiioili. vi, 8 llttbeiila autem alineiila, eic. Vc-
: violabilts orbis, supra alurr avi. Senlentla li runi \<'r-
itia una etiaiu exptimitur ex consiliu evangelico siiiini ex M.illli.vi, 55 Qutvrite ergo primum regnum
:
Miiilni x, 9 ct 10. Uei, el luvc omma ndjieieniur vobis.
di2 1 ii Fuiil., iioii tralial ultra. In edll. C<ihj- G30. Iteinaiani meliorca, Al<-\., Har., VVcm. nhi-
iucnsi .id marginem lego Atd. nutuium. Kx|<licari po- quo, plaextte. Aldus, (iis., Val, O aliiqu<-, fkmlim.
l sl, r'<ui trabal cxlia iialuraiu. Sed Aldus iiieu-lii- 0SI. Fuld., evtrttre loiam. Legeoduu Nriare, isn-
bci iriiKiic. Rursui duplex ediiio Aldina conj ei nis ilna^a esl pnlaarem pr<> lafam. Vide qua noiavi
poieil. .1,1 Cailtem. hymnumS, vers. I2'.>.
613, l!if., n»;i lul/i/o. Fuld., uec tollilo, nnn ila Gi>2 A <l V.il., C, Fahr., ll«ng. a lecunda
,
inanu
beuc. Expresaa louieniia eal cx Evangelio Haith, loc< eliam in vei. lib. legit Gifamus Scd
i.n \nditur. Ila :
cii. ; M.iic. vi, 8ei9; Luc, >\, 3; ei ixu, SO, ex versu lequenii patet pnefenndum dn<iii</iiu
60 PSYCHOMACHIA. 70
Tcrror, etavnlsis exfibul.it iliazoni., A Mnns rucrelpendenlisaquse, nigrosquc relapso
Yestis ad usque pedes descendcns dcfluit imos, 655 GurgiteNilitolas fundo dcprenderet iino,
C35 Temperatet rapidum privata modesiiagressum. 643 ^c rcfluenle sinu jam redderci unda i.a-
Cornicinum curva xra silent : placabilis implet fiaium
Yaginam gladius : sedato et pulverecampi Piscibus, el nudas praeceps operirct arroas.
Suda rcdit facies liquids sinenubc diei, Pulsavii resonomodulantia tympana plectro
Purpurcam videas coeli clarescere lucem. Turba Dei, celebrans miniiii, ac memorabilo
ii)
642 Agmi.na casta super vultuin sensere To- [saclis
[nantis 660 Oinnipotciilis opus, liquidas inter freta ripas
Arridere hilares, pulso certamine, turma., Fluctibus incisis, et suhsislcnle procella
Et Christum gaudere suis vicloribus arce Cresceic, suspensoSi|iic globos poiuissc leneri.
/Eiheris, acpatrium famulisapcrireprofundum. Sic, expugnaiaviiiorum genie, resullant
Dai signum felix Concordia, reddcrc castris Myslica dulcimodis virlulum carmina psalmis.
6 15 Yictrices aquilas, atque in tentoria cogi. C65 Ventumeratad faucesporl-e castrensis, ubi ar-
Nunquam tania fuiispccies, nec par dccus ulli [ciuni
Miliikc, cum disposilis bifida agmina longc B Limins introitum bifori danl cardine < lausira.
Duceret ordinibus, pedituin psallcnte caierva, Nascilur hic inopiua mali lacrymabilis aslu
Ast alia de partc cquitmnrcsonantibus bymnis. Tempesla», placidac lurbairix inviila Pacis,
050 Non alitcr cecinil rcspecians victor bianicm Qua. tanlum snbita vexaret clade Iriiimphum.
Israel rabicm ponti post lerga minacis, 670 Inier confertos cuneos Concordia foi tc,
Cum jiiu progrediens calcarct littora sicco Diim stipai.i pedem jam liiiis nicenilius infcrt,
Ulteriora pedc, stridensque pcr exlima calcis Excipit occulium vitii latiiantis ab iciu
GLOSS-f. YETERES.
65". Uia, iateslinn. —
Zonis, cingulis, I. 616. Nnnquam, turma; psalleniium equitum, ac pe-
655. Privala, specialis, I. destrium, I.
656. Corniciuum, tubar silent : gladii recondunlur 647. Bifida, bina, I.
in vaginas, I. 651. Ponti, maris. —
Minacis, perturbationem sem-
6.".«. Suda, serena. — Sinc nube dici, perturbalio- pex imminenlem siynifical, I.
uis; tine vindicla; dies diei cructat verbum, I. 655. Extima, exleriora, I.
650. Purpurcain, virtutum legio gaudel, victo certa- 655.Nilicolas, ;Lgyptiacos,qni Niluru colunl. ;Egy-
tninc, 1. plii significunl diabotitnstigation.es, I.
645, Profin ilmn _ atlitudinem , I. Sublimilatem , 656. Unda, gralia divina, per quam cvascrant, Iso.
Mar. 665. Kesuliant, exsuliant, I.
644. Dat , concordia jubel reducere vexilla in ca- ,
667. Aslu, ferro, vcl aslutia, I.
ilra, I. 668. Tcmpeslas, perscculio, I.
645. Aquilas, vexilla. — Cogi, congregari, I. 671. Slipata, circumdala, I.
COMMENTARIUS.
633. Pro esfibulare solum Prudcntiiim laudat For- 650. Giselinus monet hunc vcrsuni non cssc scn-
eellinus. Otium indieatur. tenti;e superiori annectcndum, ut aiii ineptefcceraut.
634. Weitzius cum Gifanio, veslis et usque non tie- Ilistoriam sacrain habes cap. xiv Exodi.
ctis ad usque. Gi''anius verbo Discindo aflirmat, usque 651. In nonnullis vulg., minanlis.
pro ad usque clcganier dici et verbo Vi.stis asserit,
; 655. Erfurt., caWis; supra, calcis.
veteresita usurpasse cujus ignoraiio mendum in Prn- 654. Weitzius cum l.rf., Widm., rcpulso, supra
dentio pepcrerit. Displicet id Heinsio, nec mihi sane relapso lam in Erf. quani in Widm. C;cteri, relapso;
placet. Put., relaxo.
635. Erfurt., temperal el rabidum. 655. Erf., Niliacos; idem el Barthius, dcpcndcrct
637. Giselinus, sedato putvere sine et. imo.
638. In Erf., nuda; ad marg., suda. 656. Natatus nomine usus est Apoih. vers. 684.
640. In nonnullisvulg. naniinacosrasimu/.cumEgm. Eodem noinine substanlive ulitur Siaiius Silv. lib. i,
642. Apocalypsis in, 21 Qui viceril dabo ei sedcre
: silv. 3 et 5.
mecum in throno mea : sicut et ego vici, el sedi cum 662. Actum bac de re hymno 5 Cath., vers. 65 et
Patre meo in llironoejus. In Mar. rt Alex., arce, cnm seqq.
tribns veterrimis Heinsianis, quod placet boc cst, : 6C4. Piccarti codex, multimodis.
iu arce aetlicns. Ileinsius nescio cursuspicalur arces, 665. Ang., ad belli fauces casirensis. F.x his carmi-
ruin babcit arccm in plcrsque. Haribius, Hb. v, cap. nibus colligit Barihius, militcm fuisse Prudcntium.
12, legit arcem, el allerl glnssam, id est imperium. r» vel ccrle ab eo scite describi portam caslrenscm ait,
.. w iij
. r> ,._ _. !_i.i._:
. :_. ._ *— :_ s_ •_:_ :i:. r*
. e _.:« t. i_ .-.
6.5. Ald., Fabr., portum; ct Nebrissa interprcla- quia in castris mililaverat. Confer vitani Prudeolii
nir proreijiio c<He>ii, quiaporlus quo pruftindior, eo in prolegom. Pltireseranti'Orla_ in cast^is; de qui-
sccuri.ir. Vera leciin patrium profundum, ciijus glossa bns Turiiebus bb. xxx Advers., cap. 24, Lipsius de
in Mar., id cst snblimitaiem. Vidc Gilan uin Ind. Lu- Mditia Itom. Iib.v,dial. 5. Poslhunc versumin M.ir.
<ret., verbo Profundpm. Post hui\c versuin in Mar. titulus Discordia, ct chiracleie minulo cognomeuto
iusiriptio Gvncordia. hairesis. lta eliam in hat.
i 46. Aldns exeuderalspei;emendavil recte species. 667. In qiiibusdam vulg., hinc pro liic.
Id.iiii, Deus ulli. Ang., decus unquam. Vcrior leclio 669. Ald., vcrati. ; alii, vexaret. Apud Aldiim et
n« pnr dccus vl!i. alios hoc loco tiluius Concordim et discordiw pugna.
6.S. In Vat. II, mendose Duceret hordinibus pedi- 670. Erf., non bcne, interconsertos.
tum slupvre calervas.
,
71 AURELH PlUIOENTll CARMINA. 7S
Uuerooem laivo in laiere, squaleniia quamvia \ Lasaa cutla, lenuem aignavii aanguloc rlvum.
644 Tojtt eatenato ferri aobteiniue eorptu Exclamat virlus silbilo lurbata ; Quid hoe est?
075 Ambirunt, sulis el 1600100 uilncris hamis 095 Oju;e iii.iiiiis bic inimica lalel ? qua prospera
Itespuercnl, rigidis nec lila lenacia nudis ooatra
[
hnpactuni ilaereni peoeirare in visccra tehun. Volneral, el ferrum lanla inter gaodia vibrall
Itara laincn clialybem lemii iraiisiuillcrepunclo ()uid jiivat indomiloa licllo lodaase furores,
Conuniaiura dcdii, n,ua scsc eiirema poliia: l i sanctum vitiis pereunlibui omne rccptum,
680 s,|ii;iii,a ligat luolea, sinus ci sibi oonieril oras. Si virius sub Paee cadit ? Trepida agmina moesios
Intulii lioc vulnus pugnairii subiioii vietm 700 Convertere oeoloa : alillabal vulneria indei
r.irlis, ci incliutis victoribus insitliata esi. Ferrata dc vcste crunr, inox et pavor huatcm
N.iin, polaa eolparam acic, Diicordla nostros Cominiis BBlantem prodit ! nam pallnr in orc,
Intraral cuuena, aociani meutila bguram Conscius audacis facti, dat signa realOS,
CS5 Scissa procul palla, stiuctuin et serpente Aa- I i dcprensa iremunl langitens mamis, ct color
[gellom [albens.
Hultiplici, media camporum in strage jaccbani. 705 Circunutai propere striciis mucronibus omnis
Ipsu rediniitos olca frondeuie eapillos rj Viriutum legio, exquircns fervcnle tumultu
Uslenians, festis rcspondct Ixta cboreis : Et gcmis, ct nomcn, patriain, sectamque
645 SiV ' sicam sub veslc tcgil, le, inaxima [ Dcumque,
[virius, 646 U"cm col.it, et missu cujaiis vcnerit. Illa
090 Tc solam lanlo c numcro, Conconlia, trisli Exsauguis, turbante mclu, Discordia dicors,
Frattde petens, sed non vitalia rumpere sacri 710 Cngnomcnto Hercsis : Deus cst mibi discolor,
Corporis csl licituui : summo lcnus exiima tactu [inquit.
GLOS.S.E VETEItES.
675. Mucronem, atcvl sicarii habent brcves gladios. 091. Vilalia, nitcara, I.
—• Sipialentia, mhntlta, Isu. Splendenliu, M.ir. 092. Extima, extrema, I.
6"j. Ilauiis, circidis, I. 097. BollO, (crro, I.
67(1. Tenacia, ftroia, I. 702. Cominus, ;i«/a, t'e/ propiut. Ore, in (acie, I. —
078. li.na. ii:'ii, f, ..'.'IX .., I.
;
/ 706. Exquirens, mlarrogatu, Iso.
079. Commissuia, conjuuctura, vel flcxura, Iso. 707. Seo.iam, doctrinam, dogma, I.
089. Sicain, ijUuiius eti, in medio capulum liabens, 708. Cujaiis, de gua gcnle missa esset; vcl cujus
i/ liinc indc acutus, I. gentis, I.
COM.UENTARIUS.
675. ln Rat corrcclor poetiees ignarus pro Urvo C cuiidaiiiivdmii/osproducilur, raro.ciliaudscio.an uni-
in lalere posuil latcre in lcevo, non advcrtcns, poslre- colioc exemplo. Posscliegi c<iron«/ns, nam>%pe aliaa
inum e recte iu lalere prnduci pos-c oli duas couso- Prudentius corripit scc.mdain in redimirc. Sed iulul
iianles diciionis sequcntis, quod familiarc csl Pru- mulandiini.
deniio. 088. Ald., Falir., Widm., Ang., respondit.
674. Alii, subtcgminc ; alii, subtemine. Vide scri- 090. A'd., tanto iu numiro. M.ir., tamo txnamtfo.
plorcs rei orlllugrapuiCC, sive lexicographpS. Rat., el sotam tanto etiumcro. Vicnn., le soJam e tau o
075. Iu Erf., mcndum ambierent. numero. lJ lerii|uc, lc solam tanto e numero.
079. lu edit. Colon. ad oram, Ald. conjunctura. 095. Gisclinus in vetusiis omnibus, quos vidii,
Aliins meus, eouinufjara. invenit prospera nostra. Idem ileinsiani, el nosir .
081. Mar. a sectinda maiiu, intulit huc vulnus, a Ald. ei alii vulg., peelera, Itirlliius quoipie le^ii
prima manu hoc vulnus. prospera nusira vulnaat, eiohservat. mlneraread rea
085. Fabr., Uctos; meliosnoalrot. Gifanius Fabri- etiam inanimas trabi, ex F.mriipio lib. \ de Jnl ano
cio consunal Indic. Lucr. Fueruut nonnulli, </ni vufnera ejns fturia; inferrent, cl
684. Innnit Prudentius, latenicr irrepcrc interduin Svmmacho lib, n, episl. 50 Sicittense neijotium vui- :
discordiam sub aniicilix simulatione. Observat Weil- neratum. Similia cxcmpla quivis poteril iuvcnire.
zius, poetam attingero morem milUite, ui diversa di- 6(7. Mar., (errosedasse lorias>c nicl us.quam bello.
veiai unliics veste ulerenlur ; oii alioa non paucns Inlellijjo lamcu ulcm esse /Vno scrfi/Me ac be!lo se-
nnl liae mores boc carmioe exposuit. dasse ; alioquin bene est belto pnBSOftim cuni se- ,
085. Virgilius lil>. vni .fcneid., vers. 702 Et : quatur pare.
icista gaudciis i.n/ii ducoriia pntla, Quam cum san- I* 099. Widin. supia, cmtat pro m/rs/os. Arator lib.
giiiueo seqnilur Bellona [laijeHo rciruiiiusiii Saiyrico
. ; ii Scd cl OCtiat /icslis /mi.s eiil, jrovtutflM matam
:
/'./ mancns laccru cuncurdia p.dla lleinsiihi, Alc.x., discordia porlal, QuM vulnus sub pace creat.
Vatt. G, 0, All., Ital. apiiina iuanu tlrurlun rl ser- 7U4. Vienn., ci iiprenta (ut. Ald., »iis., Wci i.,
pemc, quasi insti iictiun a tirao. L'sus etiam esl in Aug., Vat. C, ll.it., et deprentt tremu. Har Ang. ,
nymnn S. Laiircuiii, vcrs. 170 Slructos lotentis oidi-: cum iiilius veluiliuriUus lleinsii, el drprenta trenmai.
ncs. Mar., Ilai. a sccund.i manu, Ang., Weiti., »tri- ii iciicnt rcceutiuret.
clinii ct rpcnlc. Vat. C, patla liiiicluill serpenv. Val.
i. Ald., et jussu. In V.,1. C alT.isiini e>l uiuiin
70,-i.
ICU, elslructum scrpcnte. Gifauius apud lluinsium, rl verbimi, si\c i'i, ,n, sivc potiua miaaa, ajuod aiatal lu
iiniiium. iniiiibiis aliis. \iij( , ni/ i;'iu ; Mar., Hal., a pi l-
, i i.'i
tiso. Mar.,iii«i/ib, peipcr.nii. Veiutliores Iteintlab', ma Cclcii, viiicnt itla.
iiiaiiu, iiiiciii/ ii/ii.
Alcx., Vieiin., Ital., Mar., His., Weilx., aliique, 709. Viemi., inale, diteerdia ducera.
jiicc.hnnt. Aldiis, Fulil., Val, C, 'ni, /•:!/. 710. In li 'i. eorreclnr, d« quo fcrpo, a Styae duco
i'S7. Wi iin., "''» . BU| i.i"/"i. Paciainaignu olea eal, i/iniis, priuribui abrasis. uescilicel priiua iu RrrvtM
qua diicordia pracciugilur n cium menlita figuram. Su- cornpi.iiui, qn.iin lolios uoalOI corripll.
73 PSYCHOMACHIA 71
Nunc minor, aut rnajor : modo duplex, et modo ,\ Carpil t ionumeris feralis beslia dextris :
[simplei : 740 Frustalira sibi quisque rapit, quoJ spargat in
Cum -placet, aerius, et de puantasmate visus, [aiiras.
Aul mnata aulma est, quoties volo ludere, nu- Quod canibus dooet, corvis quodedarihus uttro
[ men, OITernt, imrr.nndis cteno eihalame cloacis
PrsreplorBelia mihi.domas, etplaga mundug. Quod Iradat, monstris quod mandet hahere
115 Nnn tulil ulieriuscapti blasphemia monstri [ maiinis.
Virtutum regina Fides: sed verba loquentis Discissnm. foedis anim ilihus nmne cadaver
Impedit, et vocis claudit spirainioa pilo, 723 Dividitur : ruptis lleresis perit horrida mem-
647 PoHutam rigida Iransfigcns ruspide lin- [ bri«.
f
jfiiam. ComposiiU igitur rerum, morumque scciindis.
GLOSS.-E VETERES.
71 Nunc, interdum.
1. —
Modo, interdum, tso. foss-s, tacnbitt vel latrinis; Incus, excipiens sordes in
717. Pilo, mucrone, Iso. med.o cloaca dicitur, lso.
civitalis.
718. Cuspide, hasta. 1. 720. Secuiulis, protperit, I.
7-22.Cceno, luto. —
fcxhalante, feiente.— Cloacis,
COMUENTARIUS.
712. Vat.Let Fuld., complacet, inale; nec melius B memirt*, recte, nisi qund /itrresiicumdipliilinngnscri-
V.it. I), Cum placel aerius esl, el iiephantaimale viius. psit. Correxil male sccundis curis rupiis peril hceresit
715. Vienn., Fuld., haul innata ; alii, aut innaia. horrita membris : i|ii f torrectio Gali.uitliiini alios.
Apud lleitisinm Thuan. a maiiu secunda, antmam, qiie liigil, qui contendunt Alduin legisse heresis perit.
ntillosensu; ttott., haut innata. Mar., Rat. a priina In Rat. eadem correctio recenti manu Giselinus poe-
manii, nomen, miuus hene. Oiscunlia argute ait, sibi lam defendil tontra Nehnssam, qui eum acrusave-
Dciim esse numen, hoc e.t, veriun Deuni, qunlies r.tt, quod eamdem syllaham niint.' loogam, nuncfaciat
vult lndere, non cmii serio agil. Alii dislingiiunl /u- hrevem: quippe Nebrissa cum Aldn lejjerat perii An;-
dere nuinen. rejii. Praepo-terutn verborum ordinem esse cuin Gi-
714. Iia Mar., Barthius, Put.. ct Thinn. cum tri- selino consentio ex mss., non ea ratione quam ad-
Ims Weilzii, Egm., Erfurt. et VVidm., qnos ipsc se- tliifit, casiim noiniiiaiidi suo verbodebuissc prxpoui.
qnitiir. Aldu<, Ang., Vatt. C, G. L, Praicepior Betial I osl hunc versiim Mar. etRat. pro litulo, De fideel
milii etl, domut
plaga tnundi. In priore Knll.,
etl co-tcordia.
Prmceptor Belial mihi n(, domus, et plnga muiidut. 726. luier lot varias lectiones qunp hic nccurrunl
In altero, Prieceptor.Beliai mihi adest, domus, et diflicile esttjuxnani verior sit dcfinire. Lertionein
plagamundi. Vat. D cum priore lliill. lacit. Vatl. F, quam daiuiis teneni Heins., Gis., Ctiamillardus. alii-
i», Prarceptor Betiat miki, domus, etplaya mundut. In que vulgaii, el magoa ex parte consentiunt lihri ve-
qnibusdam vulg., Proeceptor Bclial mihifil, domutest leres. Aldus, Composilit igilur rerum, morumque se-
plaga mundi ; in aliis, Ett mihi prwceplor Beliat, do- cundit ln commune bonis iranquillm plebis ad umtm
mus euptega mundi. Chamillardiisedidit, rcpugninie - Contigil hnc slatione frui, valloque fnveri Paificos
domusetplaga mundus. **
inctro, Pncceptor Belial niihi, sensus, ei inoliasotvere curas. Exstruitur. Vienn. cnm
lilem a GallainJio exscriptum, cui tamen magis pla- Aldo, seil postquam intra lula morari pro tranquillce
cebat lelestichium Aldi in hoc versu, Pra;ceptor Be- plibis ad iinum. Mar., Ang. ,Compoiilis... iit commune
tial mihi eti : domut est plaga mundi. Al viiium cnr- bonis tranquitla? plebis ad unum Sensibus in lu(a valti
niinis in prinripio versus, quem exrudil, deprehen- slalione tocatis, Contigit hac stalione frui, valtoque (o-
dilur. In Rai. corrccmr improhus, Est mihi prwce- veri, Exslruitur. Kalisbonensis , Composiio tandem
yinr Belial, abrasis prinrihus : luui pnsca inanu, postquam requiesse lumuttu, quod esi ab inepio cor-
dnmus et ptnga mundus. Giselmiis 2 edil priiiiuni ex- rectore, prioribus erasis, iu lamen, ut apparcat
liulil, Est n.ihi prtcceplor Bcliai, ^omus e»l plaga fuisse prius compoiitit ; aliorum nullum vestigiain.
mundi ; postea ni emendatis e\ iiuico ms. optniium in eommune bonis potiquam intra luta morari (corre-
p iUn.ii, Prceeeplor ntihi Belint, domus el plaqa ninndi. ctor bunc versnm induxit, nou erasil)« Conligit ae
715. Fahr., blasphemica monstri. Ceile blasphemia stalione frui, valloque leneri (tolus versus esl a vetere
in plurali numero esl lonnaiuliiin ergo erit uomen
: librario, eirepta voce teneri, qux esl recenii manu),
blttsphemium. CouinindhtDUS aiui eliaiu biutpheniiuin, Pacificat virtulum acies, quat peslis iniqua Turbamt
ignom nium, infamtum. meditaia dotot, sotvere curas In commune
el datttm
7 Fidei laudes egregias habes tnln ca;i. xn
1 b. tranquillae plebis ad unum, omnia ab ineplo corre-
Pauli atl Hebraeos. Intellige uihilcminus, majorem clore, prioiihus erasis, pr.-ei. r partem prinin:
diclm-
esse cbaritatem. ni» poctfit. Nihil aliud noiai Maiietius ex Imc codice
719. Weitiius cnm solo Fnld., furialis beslia. Ha- Rat., iu quo, ut puto, sequitur eruruilar, etc. Pui.,
behat lioc uimiinoWeiizius, utsxpe lcciionein deie- D Rotl., In commutie bonis tranqnitla: plebit ad unum
riorem eligeret, ex uir.co coiljce desuuiptaui. Seistbus tn luta valli statione loralis Eistruitur. ,
721. Aldus, corvisgue edacibus. Alii iuelius, corvit EginondaniiscumGiseliiio.sed amanu inicrpnlatrite,
qnvd ettitcibus. Banhius, uttor pro uliro ; non placet. liuii in margine, AUus liber habet, In commune bonis.
723. Mar. el Widm., quod trudal, in Mar. supra etc. (ulin Fiil.j. Thiian. el Oxon. cum Giscliun, «ed
chjr.tii. uiiiiii'., tradat. In Put. et c&teri-. Ileiusia- pnsi solvete cwas addiini Senubus in lula valli sui-
iiis,trudal, excepto lliuan ubi (radai.qund in ple-
, tione locatis. Weitzms Giselino adhaeret, se<i ait,
v.l-
risquu mss. et editis reiinetur, uisi quod Tcolius loque fovere pro vallogite foveri. Ileinsin placet Gra--
quatuor Vatt. pro trudat allegal. cisiiios vultoque [ov.ri pactficos sensut. Widm., Com-
724. Vienn., cnnira iuetriiin, discistum feris ; in posilis... In commune 601.U tranquillce plebis ad unttm
Rat. idcm, sed addiliuii receuli manu, que; Wcitzius Incommune bows, postqitam inira luta morari Conli-
teinere ainpleius esl discissum feris, no-tra lectione gil, ae stuliotte fui, vnlloqite fovere Pacificns sensus,
prajlcriiiissa, aul Itac aiia mni ma'a ditctssunuiuc ferit et in otia solvere curas Sensibus m lula vulli slalione
cuni Mar., Rolt , Ang. lu Val. C error iuelri, riiscis- tocutis, Exslrttlnr.V errms Sens,bus in tulaht Fuldcnsi
sumime fcedts. ad tiraui nolalus est. In Erfurih., In eommune bonit
72>. Aldiis ed;derat ritplis hwrcsis pcrit hcrtida poslquam inlra lula morari Comijit, nc slalione frut,
Tatrol. LX. 3
, ,,
75 ALREI.II PRUDENTII CAIIMINA. 70
649 hi tmnmwt bonis, po .iq iam Intra mta a Nulla latei pars inentis iners, qua*. :nrpnris ulln
[morari iuiercepia sinu per rnnccpiaeiila sese
Comigii, ac slatione frui, vallnque foveri Degcneri languorc legal : leiitorti apcrtis
Pacilicns sensus, ei ln otis solvere curas : Cuncia paieut velis : rcseraniur carbasa , ne
7JO Exstt uitur media castrnrum sede iribuual [qnis
g49 Editioru loco : luiiiiilus i|uein verlicc 745 Sljinvii obscuro Mertens babiiator npcrtn.
[aculo Auribus inlenlis ei^pcctal concio ,
qnidnain
Exciiat inspe.ulam, tobjeeU umlu omnia laie Yiciores pnst bclla vocet Coneordia princep*
Liber iuolTeiiso circumspicii aere visus. 650 ijn.nii velil ali|iie Fides virliitibns ad-
Ilunc sincera Fides, slinul el Concordia, sairo [dere legem.
735 Faedere jurauc Cbrisii snb amore sorores, F.iunipit prima in vocem Concoidia tali
Consceudunl apcem : mox et sublime tribunal 750 Alloquio : Cumiilaia quidem jam gloria vnbis ,
Par sanctum , carumque sibi supereniinet Patris , o Domini fidissima pignora Chrisli ,
[aqilO Contigil, exslincia est multo certamine siva
Jure potestatis : consisluni apscre snnimo Darbaries, sanctie qua; circiimscpserai urli s
Conspicux ,
populosqne jube.it astire fre- lndigenas, ferroque viros, flamiiiai|ue prcme-
[quentes. [lial.
7i0 Concurrunt alacres caslris ex omnibus oinncs , 755 Poblica sed requies piivatis rtire, fnroque
Gl.OSS.E veteres.
727. Ad iiniiin, ad unitutein, I. Conrin, cnngregatio. Qiiidnam, cur, Iso. —
751. Ediiiure, cxatsiore, vA altiore, I. 755. Barbarics, gentilitas, I.
732. Exciiat , extdlii, I. 754. Preuiebal, ira et libiilo, I.
744. Carbasa ,
pallia, I. "55. Privaiis,sp«cinft6us. Kure, foroque — , inviltit
745. Sieriens , dormiens, Iso. et civituiibus , I.
746. Aurilius , cariliisvirtntum lurm s alloquitur.-
COMMENTARllS.
talloque [overe Pacificos sensus, et in oiiu sotrere cu- 73i. In Pui. ei Egm., huc ; iu Oxon., hinc : ncu*
rai, Compo itii igitttr rerum, morumqiie secundii, F.t- triiiuarridebat llcihsio. Barthius eiiam legebai in
slruilur. Codex 1'icarii, In commune bonis tranquilla suo ms. huc, sed sinccrius puiabal hunc, quol teneut
el pace solulis Sensibus ut tula valli stalione locari noslri cum Alrjn et aliis, Erfurt., tunc.
Conliqil, ac slalioue fmi, valloque fuveri, Exstruitur. 737. Cham., mendose, per laiulum.
Vat. C. fn CMMMUU ad ununi
bonis tranquillw plebis 738. Dicluin ad vers. 730 de aggere , el trihunali
Seiisifcui i» tutavalli slatione localisIn eommune bonis q cespililio. Hiijusinndi iribunaliutn imagines exhibet
notlquam intra tula murari. Rcliqua, ut in Giselin». Montfaiicouius tom. IV Ant>i|., pag. 105, qui ali-
Valic. D, Jiironiinutie fconis trauquilliv ptebis al unum quamlo prn opportunitatc fuissc lapidei exisiimai.
(quod est a serunda niaiiu ; seipiitur n prima) (,'onii- : 739. lu Val. O deest cjue in populosque. In Ful-
ac slaione fnd, vallotne (ovcri Pacificossensus,et
ijit, ilensi, conspicuivquc jubent populot, quod Weitzio
in onwtfl stlvere curat Sensib^s tocalis vatli lnta m placuil.
t atione (qui ordo verboru.n pra?postcrus est, et cnn- 740. Ral. alacres e castrit omnibus.
,
ira mclriim) Exstruilur. Vat. V, Compositis f.i 715. Weiizitis, uiium Fuldensem seculus, degene-
commuiie fcORM iranquilla? plebis ad unum Senstbus in rem.
tula valli slaiione locatisConliyil, ac slalione frui, val- 746. Ileinsins ciun Put. ct Thuan. pra?lulii extpe-
loqne [orcri 1'acificos tensus, et in olia solverc curas, etant, qualia ninha -e resliluis.se ail apud priscos ao-
Exstruitur. Vat. G cuni Alilo, sedinseril versnm.Sen- ciorcs ope meinbranariim. Sed iiini uirtimque recte
nbuiintula vali slaiione toeatil inier vcrstis Pacificos, dicaiur, el nosiri mnnes Mar. , Rat., Vienu., Alex.
ct Exitruiur. Val. L m V .1. F, sed hac stalione, el Ang. , Vatt C, F, C cum aliis mss. et edilis miie
curam prn curat, et mmdose sensut in otia. Val. BU lleinsium li.ilio.ini ejrsprctat, nihil mutandtim esi.
ut Val. F, se lcurom pro curas. Vat. Ocum Ciselino, 74H. Vienn., victonbus addere.
addiloversu Sensibus. eic, anle fc'.T»trui/ur. Bonou., 74i>. Vienn., erupit. Ald., Fabr., irimam in vocem.
irmiqiiilliv plcbis nd unum Sensibus in tota vatlis »(«- Ang., primu i.' voce, contra carminis raliouom, cl uv
lionc localis, Exttruitur, elc.Quis tanlam in cudicibus solila phrasi.
varieiaiem rrederei 1 lleiusiii> dupliceni cditionem 750. In priore Bnher., ial gloria; alii, jam gloria.
u|icruni a Prndeiitio (aclaiu ex boc loco suspicalur. D 752. tlcinsius Weiiziiim arguit, quod pro contigit
727. Cnssa aliam lecliouem respiot. inlcmpestive Ime revoravent hoc habel, de quo ad
730. Fuld., comtrnito media, perperam. Mos Ro- vers. 53. Al Wei zius practer Widm. a prima inann ,
in.iiinruin cxpiiinilur ex-trnciidi in castris tribunal quem allcgal, c nosliis habeisibi coiiseiilieutes M.ir ,
imnoratoria ceapilitioai dc quo Lip«ius de Milii.
: \ •-•ii 11 .ii. i.ii.iinus Ind. Lucr. p.i^. 430, rfrni.i-
. ,
Itmn., Taciius Anual. Simul conqerunt cespilet,
i : sione, tive inciso ex vct. lib. Icj;ii C.tmt gil ersttneia ,
cntiuuiit iTibnnal. Confcr Vo|iiscum tn Prnbn. Alii multo certamine la-va. Cum Gifanio facil Vat. C. Non
a^gerem vocinl, cl pocla noster infra vers. 758. Pal. placel.
prn castrornm babel cainporum, non il.i benc. 755. Iuediliooe Aldi, qua utor, nota est Miriclti.
751. \iciui., quod , id e l , tnbunal alii ; , ourm ii' opinor , quod urlis sancla videlnr bic ino-lligi
Incmn. Rnma, ci qua fugatam puela dicit uiiivers.ini barba-
752. Mar., Angel., in ip«rufMin, non probo. Ulcr- rii-io scn genliliialein. Confer iiiiiiuin lib. u adver-
,
que, indeoinna. nou male. sus Syinmach., Credebam iiiik, etc, el pfolig, mmi.
733. Ilciiisius probat circuminspicit e\ Pul. Se- 00 ci"se.|q.
quor reli<|Uos, qm beue rcio uul iirciiin>picit CWH 755. Fulil pnblica jain rtflMI. Pr.c Lir.i MHl%Hja
,
Alci., \.ii. C, l'i i; It.it., Vicuii. IVolius ait mss.
.
n.i, quippe evaugclici, cv Mailli. vn 25 MoHM r#- , :
Iialirre rirciiminspiril, scd non cvplnat qutnain slnl 91111111 i/ii'isum conlra uV»n;'ur.iiui- H
tt onuiil i'il*ai .'
i\ .ii umncs il.i h ilicunl. vel doiuiis diiisn coiilro H "011 ilutnl
77 PSYCHOMACHIA
Constat amicitiis : scissnra doniestica tnrbat \ Nil placilumsine paceDco.non muuus.ad arum
Itein populi, liiubatqne foris, quod dissidei iutus. Cum cupias oflei re, probal, -i turbida fratrem
Ergo cavete, viii, ne sit senientia discors Mens impacati sub pectoris oderit antro :
Sensibus in nostris, ne secta exolica leclis 775 Nec si flaininicomis Cbrisli pro iioiuine mailyr
7C0 Nascaiur conllata odiis : quia Dssa volunlas Ignibus insilias, servans inamabile votum
Confuiidil variis arcana biformia fibris. Bile sub obliqua, preiiosam proderil lcsu
651 U u i"J sapiinus , coiijungal amor : quod 652 Impendisse aiiimam : meriti quia clau-
[vivimus, uno [sula pax est.
Conspirel studio : nil dissociabilc Qrmum.est. Non iuflaia luinet non invidet xmula , frairi ,
Utque liomini, atque Deu medius intervenit Umnia pcrpetitur putiens, atque omuia ctedit.
[lesus. 780 Nunquam lj'su dulet, ciiucla offcnsaculu donat.
705 Qui sociat mortale Pairi, ne c.irnca distent Occasum lucis venia prxcurrere gcsiit
Spirilui aelerno, sitqueut Deus unus utruinque : Anxia, ne siabileui linquat sol conscius iram.
Sic, quidquid gerimus iuenlisqtie, et corporis Quisque lii.ire Deo muciaiis vull hulocauslis,
[aciu, Offerat itnprioiis paccni : nulla liosiia Cliristo
Spiriius unimodis texat comp.igibus uuus. g 7S"» Dulcior : bocsnlo sancla ad donaria vul:um
Pax plenum virtutis opus, pav sunima labo- Munere coiivertens , liquido olilectatur odore.
[ruin, Sed tamen et uiveis tradit Deus ipse colnnib s
770 Pa\ bclli exacti preliuin esi ,
preiiumquc pcri- Peunatum tenera piiinariim veste colubruiu
[cli. Rimante ingenio docte iniernosrere, niixunii
Sidera pace vigent, consistunl terrea pace : 790 Innocuis avibus : latci et lupus ore rrueiito
GLOSS.C VETERES.
756. Domesiica, civilis, I. tuntaiem, Iso.
757. Rem, statum, I. 777. Bile sub obliqua, felle shb olscuro, I.
759. Exolica, morlifera. Tectis, cooperlis, — I. 778. liiipeudisse, dare, I.
7(i0. Fissa. divisa vel separala, I. 781. Donat, di i.inii, I.
761. Arcana , secrela. — Hiforima, divisa. — Fibris, 782. Prxcunere gestil, pra^veuve fesiinai, I.
nervis , cogitaiionibus , I. 7X8. Tradil, docuii.— Cnlunihis, Christunis, I.
763. Conspiret, confirmet, I. 789. Colubriini, diabotum, I.
773. Probat, placet, I. 790. Innocuis, virtutibus, vel cotumbis I. ,
776. Servans, habens contra (ratrem. — Votum, vo-
COMMENTARIUS.
759. Ald., Gis., investris. Heiusiani et nosiri cum G manu correcloris improbi ,
prosit lesu. In not. ad
Weilziams , i« iiosiris. In Mar. , nec secta ; alii, ne vers. 764 observavi correcioris Katisbnnensis auda-
secta. Vot exotica Plautina est ab aliis revocata. , ciain , qui genus pro nudius invexit, ul lesus esset
760. Alex., Mar., Vati. F, G, Giselinus ad marg., trisyllabuin.
Ileinsiani, fissa. excepto Thuan., in quo a manu 779. Pergit poela sententiam Apostoli ex codem
prima, fusu, ei Rolt. priore, ubi fixa. Bartliius quoqne capie romplecti.
et Weitzius, fissa. V.il. C, sctsa. Erfurl., Augel., 781. Egm. contra offensacula. Barthins,
el Pal..
Ald., Gis. a prima manu, scissa. Fissum appellahutur qni iia in suis reperit, Non puto , inquit,
membrauis
jecur caesaj viclimie, quv fortasse respicit vox fibris. Contra a tibrariis ixcogitulum.
761. Widm. ad oram, -infundit varih, niiiius bene. 78*2. Rursus Apnsloli cxpositioncm vidcs ex cap.
762. Wehz. cum solo Erfurt., conjunclet. Cur nou iv Ephes. vers. 26.
potius cmn aliis conjungat ? 783. Fuld., foncitus; rectius, conscins.
764. Ald., medium intei'veuit. Legendum medius 784. Giselinus hoc loco monei, parlinulam quis-
inteneml. Corrector ridiculus codicis Ral. fecil genus qni', ui ipse scribit, facilioris inlelligenlia; causa ila a
inienci.it : siquidem arbitrabaltir carinen non alio se fuisse positam , quamvis pitlet , Piudenlium scri-
modo constare. Fuld. atque homini alque Deo me-
, , pluni reliquisse quUque. Saue | nrstilisset iion mu-
tlius : non displicet. Ex hujuseeinndi lo^neiirli for- tare, quod Prudeniiiiiu scripsisse fatelur Giseliuus:
mula, alque senientia natum est vncuhutinn medialor et milii quideiu dillicilius inlelleclii videlur quisqui',
de Cbrisio. Vide. Catb. Iiymn. II, vers. 16. quam quisque. Adisis riol. ad hyniii. vu I alliciu.,
765. Carneus nomine nsus eliam est in Apotli. i
t
ve<s. 216.
771. Bcelius imitaius videlur Priideuliiiiii lib. IV, 786. Giselinus edit. 1 ad oram, facla ad donar.a :
ineiro 6 Si vis cclnijura lonaniis Purasolers cernere
: ei ailverlil in Commeutariis edii. 2, donuria esse vcl
mente, Aspice snmmi cutmina cueti. Illic juslo foedere ii nneia Deo consecraia. vcl loca bis niiint ribus
rerum Yeterem servant sidera pacem Ha?c concordia deslinata bira dici pnsse saucta, dona vcro non
:
temperat aquis Elementa modis , etc. ilein, quod coiiiineiidan iJebe.ini ab inlegiiiule et
773. Testis hujus rci Matllia-us, cap. v, vers. 23. i nuceiiiia nfferemis, adeuque iioc seusu facia nd do-
Plenque, probal. Heinsius cum Tliuau. rectius pulat, naria legi posse. Nihil moveor ea d slinrlionc : eliaiu
'
ei lenet probet. tlona -ancla dici valent non per se, sed quia Deo di-
775. flammivomis. Melius ftnmmicomis ciiin
Ald. . cata.
scriptis. Sic Marius Victor lib. u iu Genesiui Crinita : 787. Ptit., piiro pro liquido.
incendia laie Exiendens. Et Juvencus lib. iv Ignico- ; 789.Gifanius Ind. Lucr., verbo Vestis. observat
ma-que ruent slelta?, el paulo post: Ornata accincta? Lucreliuiii dixisse vestis iirauew, vesiisanguis, ut Vir-
livdaium flammicomantum. lu editionc Parmensi gilius mira venuslale exjivia: auguis, v.i iion uiinore
esl flammicolis, quod in noia repetitur.
iueiiiliiiii eleganlia Prudenlins hoc loco veslis plumurum ; quam
777. Bilis obliqua esi perlida, dolosa, ul carinen Iribail dracout , sive serpenli abgero , boc esl
obliquum. Consule lexica. Senteiiiiaiu vide apud diemoni.
rai.luui. ad Corinlh. \iu. 5. In Ald.. Fabr. et Ral.
I 790. Ibc etiam ex M.tlth. VII, 15 Attendile a [al~ :
:
79 VUIIKUI PflUDENTH CARMINA 80
653 Lacieolani mcntitiis o\em sub vcllcre A Sed defensa Fides: quin et Concorilia soipes,
[
IHOlll, <:< iiii.in.iiii comitata Fiilem , sua vulncra
Crada per agninos exercens fmmra riciua. [ridet.
Hac sese occuliant Phnliiius, et Arrius arie, 654 " xc inea su ''' *»!'"* !
nihil hac niihi
795 Imnianes feritate lopi : discriminfi produnl [ irisic rccepta.
Nostra, rceensquc cruor, quamvis de corpore Unum opus egregio resiat posi hella lahori,
[ Hllllllllll, 805 U proceres : rcgui quo<l landem parifer Ii.ti cs
Qukl possit furtiva maiius. Cemiium dedii Relligeri, tirmatx successor inermus el -inl.u
[omnis Insliinii Saloinon quoniam genitoris anheli
:
Virtutum populus, cas-u eoncutsus acerbo. Ftiinaral calido rcgum de sauguii e deilra.
Tirm generosa Fides hxe «ubdidil : Imo sc- Sangiiiuc nam tcrso, leinplum funJatur, et ara
[ cuudis 81(1 Ponitur, auratis Christi domus ardua lectis,
800 In rebo« cessot gemitus : Concordia laesa esl, Tunc Jerusalem lemplo illusiraiu, quietum
GLOSSjE VETERES.
705. Produnt, otfenduni, I, B 802. Sua, propria, I.
790. Recensque, faclus a discordia, I. 804. Opus, domus. — Reslat, nobit faciendum, I.
797. Furtiva, oeculla ; hoc ideo dixii, quia discordia 805. Proccres, virtutes, — Tamlem, olim, I.
talenter eamvutnerabat, I. 806. Relligeri, David, I.
798 Ca-u, conrordiir, I. 807. Instiluil, carnaliler Seaitoris, David, I.
799. Secundis, prasperit, I. 808. Keguro, gentitium, I.
800. Cesset, muK, I.
COMMENTARIUS.
iis prophctit, qui veniunl ad vos in vettimeniis ovium, Fabr., Vai. G, Picc, Alex., tgngio, cum Gis. et aliia,
inlnmecus autein rapacrs. Videetiam cnp. I,
iuiiI iujii Rat. supra, Mar., Vienn., Ald.,' Vfeiiz., Vati. C, F,
16 :Ecce eqo m tto »o< licut ovcs iit medio lupo- et alii eqregium. Uinimlibet teneas, licei, sive optut
rnm, eic. Quod aitlein Pal. 'egit ovibus pro avibus, egregium, sive egregio tabori.
lalso id legil: n.im illud pertinel ad sententiam prio- 805. Vienn., lanium : meliiis, tandem.
rem <le avibus innocuis, ei dracone. 806. Vienn., beltigcr, mendose. Sermoest de Salo-
T'.'3. Vienn., antjuineos; Ang. a prima ni.inu, an- mone pacifero ha?rede regni suli Davide betligeri. In
gnmoi. Legrmlum agninos ab agno ; qna vnce utun- dnnbns veterriinis Heins., in Egm. et Pal., quns
tur Hocalius, Pl.iutus et ali<. Banhius nbserval, /u- Weitzius esl sectitus, inermut. Idem in Vaii. F, L, et
nera esse cxdes, latrorinla et pestilentiam apud L. Alex., ubi eiaratur innermiis et in cod-ce Barthii. .-
Sepiimium de Belln Trojann. Lactantius, sive alius qui inermus sciltus es-e dicit quam incrmis. Equiuem
de Passione dominica Sum (aclus Aumo, atqne hor-
: inermits lihenter e;o, lil apud Virgilium vulgut el
rentia passus Fuuera. pectus inermmn, non lamen iinprobaveriin hiermis in
79l. In Rat., «ei« ostntant : qu» leciio Marieito Ald., Mar., Rat., Vienn., plurunis Heinsianis, Gis.,
non displicebal, quia supra etiant vers. 688 de dis- Vali. C, IIB.
conlia ottentans, etc, cum lamen se occuliaret. Ar- 807. In nnnnnllis vulg. ad marg. inslruxtl Salomon. ,
gutius isla quam verius dicuntur, nisi fallor. Discor- 809. Erf., )am teno. Vat. C, trajecii verba-, me-
diaostcnlalialcapillnsolca fruii.tenieredimitos, quam- trumqiie everlil, fundatur templum, el ara.
vis falsam urlulis gpcciem indueril. Arius et Photi- 811. Alii scribiint Jerusales, alii Jerutalem, alii
nus hac arte feriutem suam occuliahani. llierusalem, give Hierutalet. Cauchius ex suo codice
798 Virgilius lib. v, vrrs. 700 : Casu concuwt annoiarat Jerusate, quod probare videbatur ; Aldu«.
acerbo, et vers. 869 Casuque animum concussut amici.
: lum: hic Jerusatem. Giselimis, luncei Jerusalem. 0\ ti-
Lt autem ego puto, poeta llieronymi vcrlui legerat mi ei plerique sine et, et sine hic. Aldii» luttrata pro ,
ilialog. adv, Lucif. num. <9 Ingemuit tolut orbis, el: ii/ujiinia. Alei., Vat. O, Mar., Kal., Il<in~iani, quie~
Ananum se este miralut esl. Punilur a Prudenlio lum, ciiiu Weilzio el GiselinO. Alii, quieto. Giselmus
gcile popniuj pro quacunque multitudine. Exempla 1 cdil. el ad orain 2 ed., Ilierutalem templ» tunc illu-
vide in Lexicis. tlrata quielo. De quanlitate s> ll.iliaruiii in Jerutalem
799. Vienn. rnm gtnerota ; Aldus, tuuc cum aliis. non dispuio. Barthius singtilarem leciionem ex suis
In noninillis, lum. mcmhranis |irofert, Tunr templo llierutaltm illutlra-
801. En Heinsianis solus Thuan., ted deftnsa fide ; lura quyeio Sutcepit jum dita Deum. Frnlericus Hes-
rxlen, fides. Nnn in clligo cur recenliores, Chatnil- sclins, Miscellan. syntagm.. p:ig. 31, legii quielum,
lardus aliiqi.e vulg. ampleii fnerint fide ; i.am coii- ci recte explicat de arca, qnae a SaromOM priniitiis
cinnior C6t senienlu Concordia laaa est, sed defenta illala teinplo esl, ut sed'in ibi lixam li iln-rei, hb. i
(idet quin el concordia sospes qirmnuain comilata fi-
; Reg., cap. \, vers. 7 Timuerunt Philitihiiiu dicentet:
:
dem tua vuinera ridet. Et ftdes quideiii legiuir iu Mar., Vcnii Deut in castra. Arcam, a Jeri-nna srpullam,
Alex., Weitzlo cum sms, Sich., Itat., quamvis non iiondnm iiiveiit.ini e se, neque iu seciiiidoleniplnfiiis-
n rlare, alns.pie. In Vail. C, 6, fi.te, <pi»tl exsiat
.
16, nepie a Tito ni triiniiplio poruiain, pleiique in-
in Val. I a nianu sccunda. Giselinus, Ahlum el Ne- lerpreles ullirinaiii. Eam inlra iri-inn Tili esse e\
brisseiisem socnius, legii /ide, etsi alii haberent sed J) pressam non solum aliqui nnerpreles Pru lenlii
drfenta tides, qnia, inqtiii, liilcs jam viririx ilefen- ilocueriinl a<l vei$. 538 Apoili.. sed HHllli eiiim scri-
sioue hic uon itidigelMt, ipiani rationcm ampnit ptores aiiiii|iiitaliiiu Itiiiiiauaiiim, ul alios 111111113111.
elisini Teoliiis, pulatis prolial nres V all. Iiahere jide. Seil ililigeniissimus Villalpandua, ro accuratiiw in-
'.->'
-'I inliil iinle cnnlir.iiinl n.iin as-er lnr, ilefensaig
: sperlu, ilepr> heiulil, arcani in ..rculili n.m exlnheii
aboniul vuinere eise lldein, Ivu coitonrdia ; ideoquc eos, ipii aiiler seripseriinl, ileci-plo.s fuissr mi fiM.
hciniiiir quin et eoncordia, eli .
.iliin iiin ii.iiraiioiiilnis, anl ipn.i ipsi arnim vnlenies
8US. Amulatns mi Haronein lib. ix, vers. 262 : mrnsain, ipi e iln i'i 111I111 , pulai nnl cs«e ar.am iNon- <
Nihlt itlo triile iei ([•(<<. lilllli iinn ili | ar|.-, 111 qua Ml meug I, ICd « p irl<< iil-
8t)i. I'i.i siaiituie. Heini., Hni. j i .i niami. versa arcaui COllocanl. N hiloniinus V <il lio.unlo aav
: ;
8< PSYCHO.UA.CUIA. Sl
655 Suscepii jaiu diva tleuui, circumvaga \ DesMuii, tani.que opeiis Goucoiilia cuusurs,
[posiquam 825 Mci.nuia iiovuiii jacli fundainine lemp'um.
Setlit marmoreis fundata allaribus arca. Aurea jilaniiiem spatiis percurrit arundo
Surgat et in nostris lemplum veucrabile castris : Pimen-is, qu.idrent ut qualunr undiqtii; fioi.tcs,
81". Oimiipolens cujus sanctorum sancta revisal. Ne commissuris distantibiis a.gulus impar
N.nii quid lerrigenas ferro pepulisse plialaiigas Arguiam muiilcl perdi snna semctra normara.
Cutparum prodest, hominis si ftlius arce 850 Aurorx de parte liibus plaga lucida portis
.i.llieris illapsus, purgati corpnris urbem lllusirala patel : triplex aperitur ad austrum
Inlret innrnatain, templi bplendenlis egenus? Portarum niunerus : tres ocridiialilius offerl
820 Hacicnus a'lernissu.laluin cominus armis
esi : 657 J-mna triua fores, tutics aquilonis ad
Munia imuc agilel laciise loga candida pacis, [aiem
Al>|uesacrissedem properetdiscincta juvenlus. Pandilur alta tlomiis : oullum illic slructile
€56 l |:
''
1 '
"•>'
'
''' c l; ' dedit, gradibus regina su- [saxum
[perbis 835 Sed cava pcr sulidum, mulioque fur.iia dolaiu
CLOSS.« VETERES.
812. Diva, divina, I. B 825. Fundamine, aiiud (i:ndamatluiu ncmo ponere
813. Arca, quai sitjnal curnem Chritti, I. potesl, etc,
815. Ciijus, templi. —
Sancla, tanclat animas, I.
I.
82C. Planiiicin, campum lempli, I.
816. Phalattgas, «1(1(7, nlultiludinet, I. 827. Kronles, qualuo anguli, I.
817. Eilius, Cnruft», I. 828. Commissuris, conjiinclionibut. Dislamiwis, —
8IS. Purgali, in baptUmo, I. imparibus mensuris, I.
819. Kgenus, cnrens, I.
—
82d. Ar^uiam, subtilem, anqustim. Mulilet cor- —
820. Sudalum, dimicatum est. Cominus, juxta,\. rumpat. —
Seinetra, semis mensura ;pendens tapillus, I.
821. Munia, catilica, officiu domus.— Agitel, (aciat. — DissoHa, dissonanlia. —
Seinelra, mensuras, Vai.T.
Tacil*, tranqiiilta', I. 8'0. Auror.r, oriens siqnificai puens, ausier juie-
822. Sacris, Chrisii.— Pr. pcret, acceleret. Dis- — ne$, occidens malurilatem, aquilo deciepilam, I.
eincia, a betto, I. 831. Aiisirum, meridiem, I.
823. Itegina, fides. — Superhis, gtoriosis, vet put- 835. Solidum, solidilatem. Mullo, i/i alto. —
Do- —
chris, I. lalu, foramin\ I.
824. Desiluit, a sotio,l.
COMMENTAfllLS
sentior : nam in reieuiioribus imaginibus arcus Titi denlius, .ill, suorum ttmfiorum alludit, el
felicilutem
arcanusquamdescribitar. Vide ftiberamui H»gaacuin, f,
indical non nomine, tempnre, loco, »tu-
ivse nullo
cap. 1, iuim. 15 el seqq., qui ipse videits areum, dio ci-mmendabilis. Iniellige felici alem, de qua men-
aliqiiainlo deceplus e-l. lio recurrit iconira Symmach., vers. 545 et seqq.
815. Post hunc versum in Erf. collocatur vcrs. Pnst hunc versuin liliilus in Mar. et Rat., .Hdifirium
820 Hactenut alteruis, el«., puslea Nam quid terri-
: fidei ti concordiai :de quo vide prol g. num. 65.Weil-
genat. zius eanulem inscri|i(ionem apposuil.
816. Rat. a pr.ma manu, Egm., nunquxd. Giselinns 824 Heinsiani, Aldus, Gifanius Ind. Lucret., verbo
edideiat nunquid , sed in Entend>trs reposuu nam DissiLfii, Mar.. VVciiz., desiluit vel dissiluit. Giseli-
quid, qti"il non videtur advcrtisse HeinsiiiR. Pleriqne mis, Rat., Ccllar., Teol., desiliit. Mar., concors pro
veteres habent ph.danqas. Piihilmuinns lego phatau- consors, quod pcslreiiium verins esl.
ges in Alex., Vail. C, F rt aliis. Fu!d., phatangt. 825. Vienn.. malc, meditatura novum. Rat. nor»
818. Mendose Vienn., ittaptum. melius, mccidir.i. Tliuan., /<r/fl pro jacio. Milii bxc
819. Kal., inliat; alii, innet. Lariamius in Epit. lectio non arridet; et lalo fiindamiiiesusi.icalnr llein-
divinar. instiint., c.tp. 8 : Evacuetur omni tabe pectus, sius. Quauto melius jacto, qiod esl in reli |Uis omni-
ut templum Dei esse possil, quod nou utiri, nec eboris bus? Vide Aiocalyps. cap. XII.
nilor , sed fidei el cosliialis futqor iltusirat. Confer 827. Vat. D, ridicula irajeclione, (tanles undique.
Komani, vers. 341. Hceretici locis liujus-
liyiiuiuin S. 829. Vienn. et Rat., mutilet argutam. Magiscon-
niudi abutuntur, ut ornaliun lemplornin refellant gruil melro argulam mutilel. Gisclinns et M.lus, sym.
inepiissime, non enim quia mcliuresi ornaius cordis metrti, qunil sequi maluil Gallantliiis et Fabrbius ex-
quam leiopli, cniiliiiun colligas rcjiciendiun orna- pl ica t dlstanliam eamdem habenlia. Ilcinsiani fitlelinres
tum templi, quem Prudentius nosler sxpius laudal. D semelra :el, ui observal Heinsius, semelra videlnr
820. In vulg. noniiullis, haclenus allerius. poeta symni' tris coniraria facere. Vocabnlum csl
821. Gifanius lnd. Lucr., pag. 562, in verbo Mce- dimidia ex parie Lalinum, ut primoplastus. In Fultl.,
nfRA, a^etit, sttidiosissimum fuisse anfi.juitaiis Pru- semeta; in Rat., semitra ; in Ang., argutam norniam
denliuni el ex quodam vcl. lib. lepl mocnta nunc
: mutilet per dissona, ibi aliquid ilesidcralur. Mar..
agi.el pro mimia, ul in Lucreiio nirsiicrn pro muneru. Alex., Van. C a secuntla mann, I), K, L, O, BH,
Al;i melius muni i. lu Val. F, Menia nunc agilit. Egm., Arqulam niulilet per ditsona semclra norniam. Nelir ssa
munia nunc agil en, quod Barlhius, iu suo ms. rcper- dorel nnrmani llispanis esse et carlabon, nou c.-r6.i-
tum, [niiab.li optimum. ton, ut alicubi memlosc edilnm esi.
822. Ald., Alex.. Mar., Rat. , Vienn., Val. F, 832. Iii Rat. iniperitissimus currector pro occidua-
Ang., Widm., Wcilz., du> veterrimi ex lleinsianis, tibus posuit qua sol occidit.
aique sacris sedem. Sicb. adque jarri sedem. Pal., , 853. F.ibr., lotidenique aquilonis.
adque sacris sedem. Oxon., alque sacri sedem. GU., 834. In r ?,<».. sirii tile snxuni, crcdiderim mendum.
atque saciis cedcm qui Giselinus asserit, antea legi
,
Thtian., nullum fttccmn lnatu.
adque tacrisedem. Ridicule (inquil). Sedes enim non- 835- Chaimllardus iiouien dolalus, dolalus, apud
dum erai delecta: ecquo tqiiur properarelur ?Pro dis- veicres iuaudiiiim asseril. Sed audivitue ipse omnes
rinctu niulti veteres apud Heinsinm non bene dhlin- veteres? legiine mnnia qme scripsernnt? Apuleius
cta. Uanliius legit wro;ieral discinrta juccntus ; t'ru- dixil dolamcn cadein signilicatione. lu Eifurt., dolata
65 AURLT.II PltUDLNTII CARM NA. 8i
r.einina relucenli liincn complrcliuir areu, l
,..-. >! < t nimius, seu coiisummabilis *vi
Vesliliidiiinqtic lapis peuctrabile conci|iil iiiius. Peificiat lux plena virns, sive algida borr.v.
1'ort.iriini sumiuis inscripla in poslibus auro j£tas decrepilam TOCel ail pia sacra seneclam :
Nnmiiia looslolicl fulgent bis sena scnalus. Occurrit Irinum qiiadrina ad compila nomen,
810 Splriius bis nuilis ircana raeondili men:is 850 Qund bene discipulis ili-ponit rei duodetiii.
Amliii, el eleoliM rneat in prccordla seosus, Quin eiiam lolidein gemmarum insignia texiis
Quaquo liominis natiira vigel , i|iiam rcrpore Parietibusdislincia micaiit, animasqticcolnriini
[toio Viventes liquido lux evwnit alia promndo.
G58 Qua.drou vis inimii, trinis ingressibus 659 Ingens chrysolilbu<!, nativo iiilerlitns auro,
[aram 855 llinc sibi sappbirum sociavcrat, imle beryllum,
Conlis arlit, (Mliaqaecolil «acrari.i votis : Dislanlrsque nitor medins variabal bonores,
f45 Seu piierossnl pr.inus agal, »en fervor epliebos llic chalcedon liebcs perriiiidilur ex liyacinlbi
GLOSS.-fc YETFRLS.
851». Limen, inlroilum. —
Arcu, fnruice, I 845. Agal, nulrial : qui in puerilia tnnt. Ephe- —
8".!l. nomi.Unis itposiolorum; per
Sen.iliis, quoum bos, juvenes, qui in juvenlnle snnl, I.
prirdicationem Spirilus sanc:us amp ecliiur arcnna 8SG. /fcvi, 17111 in seneclutesnnl, I.
tordis, Isn. 84'J. Occurrit, his singulis. Nuinen, trinm Deut, —
810. Tilulis, nomin bus apostolornm. — Rccniuliia, p"r nualunr tnlera domut, I.
occulta hominum, I. 850. Disponii, ordinavit. —
Dmdcnis, 171101 in qua-
841. Ambil, riunmi/iii , inlral Pr.i'' ordia , in R ilrutnin orbem mitit, I.
utiunn, |. 851. Ilisigllia, ornamentn. I.
812. iNatura, liominis, I. 852. Auiinas iui', splendores, qui fujnranl animot. —
843. Qnadriia, </. nluor r/riiiciiiii, qum animanl Ito- Colinuin, diversorum. I.
minem, ignii, uer, terra, aqua : qnaluor parles mnndi. 853. Kvamil. emisit, l«o.
— Vis annii.r, slatut vitv. Trinis, tnncta Trimtas,— 855. Ilmc, ex uno latere, I.
eel triplicit nntwa; esl, idest, rutionabilis, concupisci- S5fi. Iliinnres, sapplnri et berylli, I.
bilit, irascibitis. — Arain, sedem. Iso. 857. Ilebcs, m tplendorem, I.
COM.MENTARIUS.
forniu pro forata dolatu. In Yat. C a secunda nianii, borrea; in Val. I. et Aiis- Alii , boree, ul Erf., Fabr.,
(orala dolatu, prinribos al.rasis. Kgm., nes lleinsiani. Vatt.C, F, et alii. In Widin.,
85fi. M.ir., lumen; supra cliaraclere minori, limen. /jorin? <! borecc; in Yal. D, /lorrr.in Yienn. el Ral.,
Aimcalyps. xxi. 1 1, diiilur Et lumen ejus simile ta- : borea? ; iu Mar. ahjidre borne; snpra b"ne cnireciiim
pidi pre iosn, tanquam lapidi jnspirfii, licMl crystat- algida Grnnovius, Oliservat- PCCMS. cap. 5, plnrare
lum : Gi-elinus aii, videri pnelam lejiisse Kl limen : juliet ne>eio quein codicem, ex qun nslenlalur *ore<r
ejut simite lapi li pretiosissimo, Innquam jaspiiii, cry- algida sive ; Grapci ei jSoppmc el ,'of i«." dieont. lu Teo-
slMiznnii ; rateioqiiin ile su» jaiina» de.criplionem lio iiieinliiin pn'1) seu pro sne atjidn homr. Idein Teo-
.iffinxissc. Pra-miserat vero Giselinu-t, vix esse, qui lius videlur sensisse, in nullo uis. Y ii.ex tare bnrreir,
banc allegnriam rerlius el venuslius arcnmmndaril. quod falsum e<l. C.iriiniii maRis inusniiii borra: : el
Prn iiroi Pul. actu. N011 placel relucenli nclu ; el nrr« ita legitur apud Pauliniiin in nda ad Niiulam Te :
lialienl Mar., R.U., Vienn., Alex., Vall. C, D, F, palrem dicit pin ;<i totn borrir.
aliii|us prarlrr ediiiones veieres. Senno esi de duo- n 818. Vienn., fovet pro vocet.
dccim poriis cir esiis llierus ilem Apnc.il. loc. i-il. , 849. Potiores ex llcnisiaiiis ciun Aldo, Valt. F. I ,
vers. 21 l£t : ttuoct.cim poi ia- dnodecim ntargaritir snnt G, a prima manu, numeii. Gis.. Weili., Mar., liai.,
per sitignlat, et tingulcr portcc erant ex singulis margn- Vienn., Alex., Val. C, numen. qiinil ls<> amptcclilur.
rtiis. Ilaque singolae porta"! ex sin;nlis margarilis 111- Ilei11-.i1> reilius videtur nomen, quod milii rliain
gi'i>libus constaliant, qi:e nia garila1 perfnrala*. aili- plaiet. In Val. 0, Occurrit nuuien quadiina ad com-
iiiiii pra'l)ebant. Iluc rrspexu Prudentins, non ad pitn trinum.
vers. 41, u| pulavil Gise iiius. Vde roiiinienl. Ludo- 852. Nove el mire iliclum aniimr coltrum vivenlet
vici ali Alcazar. prn vvis colorilnis.
838. In quibusdam vulg., summus ; lcgend nn siim- 85". Gifanin- lud. I.ucr. ail Pru lemiiim sine du-
nii». hin Virgilii Inciim ex lili. 11 Gei-rjJ. imilaiuiii 5i ueu :
840. Ilic Incus cx Panli verhia intelligitnr ad Fplies. ingenlem (oribin donivi nltu svperbis Muiii- stilulanlnm
11, 18 Dl seq |. Quoniam per ipsuni Itnbemus nccitfiin
: lotis io'i>i.' ndifriis im</(im. Sr /ux <'ioi'iif.
miibo in u 10 spirilu ail 1'arein. Ergo jam mni ettit 854. Woilzius sciibil rfinsoliliiJ qma , ita reperil
hot;iiles, et iulvi iiir ; sed esiis cives s tiictorum, e.t dome- iu Widm. Sud nonne liiis-et tnelius chrysolitlius cum
* ici Dei : superndift oti snprr fuiidaniinlnm aposiolo- c.iii'i'ist
rnm el propltetnrum, ipso »111111110 nngulari Inpide C.hri- 85>. Cnrreclor audacissiinus in Rat.,abrasis prin-
tto Jesu. In qtto oiniii? a'ti>licatio construcla cretcil in rilms, sulistitiiit et berytlnm, ne prima in beryllum
lempliim tnncium m
llominn. In quo et vos roordificn- corripereiur. Eim c<>rripuil Fnrtuiialus, el Fridegn-
niini in habitaeulmn l!ei i < t nrilu. ilus iti Vita S. YVilifridi 1111111. 46, Protinut adniit o
HH. Prim II <'h., itttral, et elrctos. D miruit 5«nf<i</iiiu berytlo.
842. Erf., qna hominis. Weillius, qua corpore, cuin 85U. Fuld., Pal., iniinrnl pro i'arin6<n. II iiiMns
M <r. ei Ral. etlidil rariiiruf, sed varias lcetinnes non adnnlavil, 111
813. Mar., Ral., Sich., ii« <ii.i»i<t : ita YVeilzitis, solei, cum a vett. edd. raeedil. Mejnsium Chamllhir»
qni propterea legil </mi coipore 10/0. Tiiuc qnndrna ilns, el Teolius SOCUli suut; Cellarius cl Gallaudius
visaninur aram cordil ailit. Neluissa qiiailruaiii banc resiniieriint Mrietel.
Vim inlerpretalur qiiauinr lioiiiiii>s Bllies. 85T. Rnlilbonensh c<'rreelor de quo nnpcr. iicrnm
SI5. Kgin., iiK-ndnse, seu pueros subpiimut ngnt. llMClllam suam pnxlil Chat, edon hebes litnc /•< i/uh./i
847. Krf. a prinia manii, /»v alti, unn abMirile. lur. Weili., scripli lleinsiani, l'.il., \le\.. I.ic ckjl-
I11111 vetiistinres HelnlUn Alcv.a piima inaiiu, Ald.,
,
cedon. Ald., Gis., Mar., Rlt., Vienn Yai. F, Gali ,
alar.. NVtii.. bitrta- : idem lcii' tll borrltiv in Gll.i et alii.Ainr chatcedon. De bisijemiiiisvide iinerpir n,
65 PSYCHOMAC.IHA. S6
Lumine vicino : nam forie cyanea propter Siridcbat gravidis funalis macbma vinctig,
Stagna lapis cobibcns nsiro lulgcbai aqunsn. Imniensas rapiens alla a>l fastigia gemmas.
SCO Sardonychen pingiinianielhyslina : pingit iaspis At domus iuierior sepiem snhnixa columnis
Sardoniutn juxta appositum, pulcherque 10- Cryslalli algentis, vitrea de rupc recisis,
[pazon. 870 Cnnstruitur, quarum tcgil elila calculns al-
Has inler species smaragdina gramine vcrno [hens
Pr:ita virent, volvilquc vagos lnx berbida fluctas. In riiniini cxsus capita, et sinuaminesubtcr
Te quoqiie conspicuuin struclnra iiHcrserit, 661 Snbductusconcliae in speciem.qm d mille
[ardens [lalentis
Margariium ingens npibusque et censibtis
805 660 Cbrysnprase, el sidus saxis siellaniibus , ,
[addit. [hastx
GLOSSiE VETERES
8^8. Proplcr, juxtn cyancttm siagttum, iit quo itte 864. Slructnra, lapidum, l.
tapit invenitur, I. 866. Fnnalis, infune pendens. —
Marhina.domtM.I,
859. Siagita, aqitas. —
Lapis, hyacintliut. Cobi- — 867. Fasligia, ad caelum : num cedificalam domum
lieus, coagulaus. —
Ostro, nam pttrpureum colorem j> adcoelum trahebatil, I.
hebet, I. 869. Recisis, seciis, I.
862. Spccies, coloret. — Smar.igdina, tmaragdus 870. Oiiaruni, columnarum. — Calculu*, corona, I.
viret, I. 871. Capiia, sumtnitates, I.
863. Voluil, facit. — Flucius, sptendorct, I. 873. Margarilum, ealculus, I.
COMMENTAIUUS.
861. Egm.,Pal., Alex., Put., Sardium, quod vi\ biiur crytatii. In Mar„ Rat., Palat., Widm., Egm.
hoc loco lerri posse pronnniiat Heinsius, qui piaeferi BHnra athentis. Aldus cnm aliis atgentis : qnod magis
Sardoum cuin Thuan., nam a Sardinia surdous lapis, placet, nam statim versn prnvimo eatculut albens.
et Sardoa herba dirunlur. Ileinsiiim ex cod. Regio Crystallus algens, quia ex gelu onercscere dicitur.<
edidisse Strdoum alfirmat Teolius; sed animadver- Vide Catb. byniii. 2, in nnl. ad vcrs. 71.
tendmii, resii codicis nomine apud lleins iim inielligi 870. HeinsiUS ciun Egm., et Pal., quadrum pm
Puteaniim, ubi est Sardium. In Ang., Sordonium. quartttn, sciliccl qundinm in conum, uli eiiam in cod.
Ald., Gis., Wcitf,. cmn Mar., Ral., Vienn. et al.is, vei. legisse Bartliiiim lleinsius aftirm >i. Bartliii In-
Sardomitfn. In allero Rolt., Sardon ibi apposilum. cum non inveuio : ct quainvis lleinsius ex P.iscba-
Pro npposiittm Gis. et Fabr. apposiiut. Giianius ex Sin Radberto pr»feral quudro tttb cardine cceti, ci ex
vel. lib. lueiur topazion, per episyna^wpham posse ;
llerico Abissiodoreiis.i lib. n de Vita S. Gcrmani,
id starc nou nego, sed male in aliis bgi lopaton. non qtutdrum lignttm, quadtut orbis, iiibilominus sequor
as-entior. Apud Venantiiim Foounaluui lib. l de rodices opiimos, Heinsianos, omnos, Mar. Rai., ,
parlu Virg., Qunndo pavimenlis utba lopazus inesl. Alex., Vatt. C, F, G, Ald., Gis., Weilz. aliosque,
Fnrlasse Prudeiuius diteril mastuliuo generc topa- „ qttarum tegit, etc. Scnsus vero m timus est quarum
l'
zus, vel topazos. (coluniuariini) edita capita tegit calcutus ulbens in co-
862. llic qiuiqiie Weitiius singularein unius codi- num ciTstts. Isn nobiscum facil :QLAmjn r fo/umnari(m.
cis Egm. leciionem voluit tenere, scilicel zmaragdina. Rfcentinres, Cbam., Ccll., Teol. Ilemsium duceni
863. Ang., vomitque vagot. Mclrum icjicit vomil. sunt secuti. Gallandius vero mendum puiavit iu Cba-
tierbidut pro colore berbeo, seu viridi apud Ovidium, millardo quadrum.
Columellam , Pliniiim, Plauium, Sidonium, Pauli- 871. Pal scribil in quonttm. Contts csl cacumcn,
num ei alios, sive capitellum mavis dicere, cum siilicei ex peri-
865. Pal., Vat.. C et nonnulli ex vetiislioribus pberia in unum punctiim plures lineae assurgunt.
lleinsianis, taxit tliltanlibus ,
quos audicndns non Abl. ct Vai. G, tinuamina.
esse, monet HeinsitiS. Alii chrisoprate , a! i crtjso- 872. Ald., sttbducium coiuhm in speciem; alier
prase scribunt. Venamius Fortiuialus lib. III Vitac S. Rolt., ducto concharum in speciem, Wrilxuis, dticlttt
M.irlmi ait : Qucepalla exhumerit mixto cltryso praso- concharum in tpeciem cum Erfuriensi. Couununior
,
beryltit. In Glossario Cangii, au.in el illuslraio opera et ver or lcclio, tubductut conchce in speciem; in Vai.
Maurinoruin, dubilalur an mixio auro , scu chryso C, in specie.
cnm prasoberutlis , an vero unica vox cltrtjtopraso- 873. In Aldo error margarilarum pro margarilum.
beryllit. In codice ms. S. Germani Parisieusis na le- Margaritum neuiro gcnere recle dici ex Servio, Var-
giiur Quce patia ex liumeris niixio chrysopltaia be-
: rone, fragmento epistola; Augusli, aliisque probat
rytlis : quo pacio obscurior esl versus. Eg<> opinor, Rurmannns tom. I Anibolog., pag. 415. S. Ilierony-
Venantiinn ioi|iii dc chrysopraso, sed ita ul inlleelal mus ssepe ita lorulus est. Giseliims e duobns Pul-
chrysoprasis, is : adempie verba ila snnt separanda D manni apograpbis rcslituit op-fcusrttie, el censibus ha-
mixio chrysoprase beryllis. In qitaniiiale syllaharuni shc Addictih, neque rejiciendam censet aliam Ieciio-
discrepanl Prndenlius el Fnrtnnalus, quod in bnjiis- ncni iu suo opiOtttaue, el virtbus arcm Adductis. Prms
inodi nominibus Gra>cis minime csi iniraiiduni. In illud approbat Hcinsius riim Put. et Egm. Iu caeteris
poslrenia editione Foriunati Romie procurala leg'- ejus eral opibiist)ue , et viribut hasta?, vel cite, vcl
lur mixto chrysopraso beryllis Sed o in autercndi casu haus'a- : undeconjiciebatCauchius optbusque, et jure
a Venanlio corripi, quis credal? sub haslcc Addiclis, merilo imptobanle Heinsio. Weit-
866. Post liunc versuin niiiil est aliud in excmplari zius in rgm. legil hasta, non haslw. Fuld. etWidm.,
hihliolhecac Vicnnensis, quo< um Marictlus superiora i'in'6i(s hatitto? ; ila etiam Erf. , snpra hausla, qnod
conlulil qui asserit, boc Psyehoniachia: Iragnien-
: exslat in Palal. Fabr., arle adductis Ald., opibut
inin salis cirrupluin, ei negligenler scnptnin, ueque et viribus arte addttctit. In qiiilmsdam apitd Weilz.,
alia 1'rudenlii carmiua in eo codice invcniri. arcm adductit. Mar. el Rat., opibusque, el viiibus hau-
X68. Virgilius i JEn., vers. 641 : Al domus inlerior, ste addictis. Ale\., opibusque, et juribtis haslcc addi-
eic. Cap. ix Proverb., vers. I : Sapientia a-dificavit clis, cum glossa Juribbs, hoc est beili, vel victoriir;
sibi domum ; cxcidil columnas septem. HasT/E, Val. C, opibttt-
scilicel rendiiioni, vel cnptioni.
869. Weiizius ridiQiile, nt solel, cristnlli eciulit, so- nue, et vir.bus nrle adductis : idem subnb^cnre
in Vai.
lius Widin. autlorii.iie perinuius. cuni in aliis scri- 1). Nolanduni enim est, in codicibns inss. vcicribus
;
87 AUHELII PRUDENTII CARMINA. 83
Addiclis, atlimosj fldes ntercala p irar.it. A Inque novos subito tiimuil virga arida fettis.
»75 II .c residel sollo pollenn Sapientia, cl oinue 663 ">''l Iiimiis alernas, iiidulgciitissiino do-
l <>mm! ikiii rcgili ivlsa dispoilit ali aula, [ctor,
Tutandiqne lnnninis leges sub curdc relraclal. Graics, Clirisie, tibi, meriiosque sacramui bo-
In iii.niiL.u5 tiuminx scrptruni, non arte poli- [nores
Itiim : «yo Ore pio : iiam cor vitinrum atercore sordei.
662 s,<1 l'8 ,m % ' N "'" * iri,,i ^ 1
» 'l»"d stirpe Tu nos corporei latebrosa pericula operti,
[recisum, Luclantisi|ue anim* vuluisli agnosoere casus.
880 (jnaim i- nullus -ii.ii i
'
1
1 iii cespilis huinor, Novimus, ancipiles nebuloso in pectore seusus
Kiui.de laiiien viret incoluini : luin saiigmue Sudaie allernis cunfliciibus, el variato
[linctis 895 Pugnarum eventu, nunc indnle crescere dexlra,
lniei ii'\ta rosis caudeniia liii.i miscet, Nunc inclinatis rervicibus ad juga vita-.
Ncscia uiarci nii Qoreui subiuittere collo. Oeieriora trahi, seseque addiccre nuxis
Ilujus inrin.i iuit sreptri gestamen Aaron Turpihus, et ptoprix jaclnrain ferre salutis.
885 r miili-i iiai : -iccoquodgerminacorlicelrudens, quuiies auiiiiam, viiiorum pesle repulia,
Explicttil tenerum spe pubescente decorem, 900 Setisiuius incaluisse Deo : quoties te,>efactuin
GLOSS^E VETERES.
875. Solin, calculo. Sapien'k>, Deut, I. — B 88G. Spe, flnrendi, I,
878. Duminae, sapieiitne. Non arlc, non aureum — 891. Peritula, vitia, —
Operli, oceulti, I.
fuit I.
- 8!i3. Amipites, ftnmonos. —
Nehiilnso, obtcuro, I.
882. Miscet, huic sceplro ad ornamenlnin aflixit, I. 895. lndnle, spe vituendi. —
Dextraiu, nvslram, Iso-
883. Florem, proprium. Collo, summitati, I. — 890. Cervicibus, tiinutifcuj, I.
885. Trudens, emittens, I. 900. Tepefactuin, dtfecium, I.
COMMENTARIUS.
Xpe iiiiii salis dislingni, legendumne sil juribut an runt. Qiiod ego non puto. Quinlilianus lili. i, cap.
viribus. jiiribm ui le udditit
Vai. F, opibusque , et 6, ait poetas melri necessiiatem exrusare, nisi si-
ita elinn Vai. G a prima maim. Vall. L, lllt, opibus- qnatido varian , uiliil impediente in utrnque modu-
que, el viribus arle additis. Ex his omnibus rejici I litme peiliim, ipialia sunt : Imo de ttirpe recisum.
crle debet additit, quod raelro adver auir. Gifanius Locus inilii aiur Virgilii xn vers. 2*)8 : Cum semel m
ex vel. lib. praeferl opibusque et i'irifiiis hastai uddi- sitvis iiiio de recisum. Virgilium, qui de sceplro
.\tirpe
ctit, et glossam saperc ailinnai. Ileinsins
censibus i|ii'n|ne loqnitur, acnmlaiur Prudeniitis.
contra cennbus. Milii non displi-
pulclierriiiiuiii ptital 88I.AId.,(tiiit:stiiiauine;alii.lum.Vat.C,perperam,ie.
cct juribus. Exisliuio prsterea nmnino lcgendnm 882. In Widni. supra, intertexta, ntin cxteris; iu
hatliT,: in Ang. erat viribus adduis, el desiden- lextu, in(er(re(it, quod nescio cnr Weilzio arriserit.
halnr ea vo\. In Itonnn., viribus astu et addictis. l>e 88-1. Crucem Domini (nam hoc est sreptrum lia-
verbo addicere pro vcnd-re vide cnminenl. ad vers. ctenus descriptmn) virg:e Aaron comparai S. Augu-
77 hvinni i p.iisi. siinus serm. 51 append. Gmnes ergo principes tri-
:
871. Salinasins, qui inhil. Captl. pag. 90 ex co- buum habeanl necesse ettvirgas suas; ted unus etl so-
dice Pul. legit eliain opibutque, el centibus hasta- ad- lus, sicut Scripturu diiil , verns ponlifex ille, cujus
diclit, explical deinde, quul sit aiumosa fiiles; seilicet Aaron sacerdns prcefereba' figuram. Hujns ergo virga
qua: prelio non parcit, ei iiupcusas niiuiuie verelur, germinavil. Sicut enim rirqa Aaron germinavil in po-
ul animoswt Aowo in cod. Tbeoil.. el animose compa- pulo Judxorum, ita crux Christi florutl in populo gen-
rareapud Sueloniuin. Weilz., Mar., Ral., parabnt. lium. Plura in eamdem rem egregie Aiigii^iinus, sive
Prudenlius allingit parabolam ex cap. xiii Maiili., potius Origenes. De virga Aaron vi.le Nmneror. cap.
ver». 45 el 4(> Simile ett regnum coelorum homini
: xxu. lu Aarnn duas primas ex HebraRO idiomate cur-
negotiatori, quanenti lonas margarilas. lnvenla autem ripi, plerique aiunt. Rxciolius credit secundam a
uua preliota margarila abiit , et vendidit omuia quce Prudenlio produci, qtiia Hebraice minns esl brevig
habuit, etemiteam. Ilinc inlelligiuir quid sit opibus, quam prima . siquidem secunda est vaiach, sive «
et centibus haslx addiclis, seu venditit, niuiirum homo breve, prima chaief patach, scilicel .i brevissimuui.
fide animosns veiididil oiunia qtt* haliuit, el emit De his uberius iu Proleg.
illiul inargaritinn, sive regniim ccelorum. 885. Gis., Weitz., Vat. F, fierigerum. Ileinsiaiii
876. lu altero Rtilt., eoneiliitm. et plerique noslri, /loriferum. Pro .j.rmmu habeut
878. Ang., ner arte; lege nonarr<?. Paschalius, de germen Thiian., Oxon., Erl'., Egm., Fuld.
Coronis cap. 8. Iib. III, noiat, in seeplris apponicon- 887. Ald., firuii tirua, cum iinnnnllis vulg. Posl
suevisse lilia, aut rosas, aut uiruiuque. hunc versum in M.ir. et Hai. litulus Graliamm ar(io.
879. Ita lleinsiaiii, EiTurt., Widm., Weitz.. Alex., :
8t3. Ang., nebuloto pectore sine in.
Val. 0, Mar. , Hal. el Boiiouiensis. In Ald. , Gis., 895. Giselinus suspicabalur drxtra , quamvis edi-
Vait. C, L, Sed lignum vivum Hl, viridi quod stirpe disset dexlram ; ac reipsa invenit dextra in cod ce
reiisum; i|iiam lectionem adniiltendam negat Gal- Pulinanni. Confirmanl dexira Put., Thuan. , dtm
liniliiis, qnia \.-i - 881 dicilur Fromle tamen virel Roll., Caueh., gin. Seil noslri leriipie cum Aldo ei
I \
in.o/iiiiii. Knld., Pal. Std tignumvivum, virtdi esi
, Weitzio, dexirmn; sic Mar., Rail., Alei.,Vat. C, F,
quod slirpe r,cisum. Vat. C, Sed tignuni vivum viride Ang. Prxfero deulra, srilicet iml.le. Iso nuvulc dex-
e*(, quod slirpe recisum. Val. F, Sed tignum vivum Iram, ut ex glnssa colliges.
ini.ii de stirpe recitum. Ang., Sed tignum t>ii'uiii, vi- .vii' Pnl.. Egm., Valt. G. II, L a prima
P.ilai.,
ridi quvd siirpe r,. iiuin tst. In Pnt., mendtisc, reci- inanu, supi a est in Widm. el glos&as
iiriulioiii, ipind ,
tot; iu Tliuau. et OlOii., Sed lignum vivuin viridi est, vieem si lnl. ftlili et pleiiqne mas.. c.rvicibut.
quod ttirpe retiso. Salin.isiiis, tesle lleiusio, luciiui 897. Knltl, //.imiui. ; t .elti i. iiimi.
«eieris ui-aiuinalici codici Pni. ikCi ipasrat, quem upi- 899. Weitz., revulsa, non inale; sed pleiique alii.
II ii iii' ail Ii.it ipsa Prudentii allusis-e .Slirpi ui sioni- : repu/tn, inelius.
fiiiiinitr sibflis jcminino geneie dtcitur. Sed cuin male- 9(K»; Kgni., mentlose, ittclautitte Dee. VatbT.,l*p*(u-
itant s gwluut. mascultiio iuot/u tiirpeui rccisttm t/ue- ciitt, male.
«9 MTTOCHiEUM. 90
Ccelesle ingenium posi gaudia fan.lid.t teiro A Spirilibus pugmml variis lux, atque tenebra*.
Cessissesiomacholferventbellahorrida.ferveni Disiaulesque airimal tluplex sub laniia vires :
O-silius inclusa : fremit ei discordibus armis 910 Donec prxsidio Clnisius Deus ad>ii. > 1 omnes
664 Non simplex naiura hnuiinis : uam vi- Vii-i uLiiiii gemmas componat sede piata.
[seera limo Atque, nbi peccuium regnaverol, aurea tempti
905 Effigiata premunt auimuni : contra ille, sereno Atiia constiluens, lexat spettamine morum
Edilus afflatu, nigrantis carcere cordis Ornamenla aniinx: quiiius ohleclata deci.ro
£)sluat, et sordes arcla inter vincla recusat. 915 /Eternum snlio dives Sapientia regnet.
GLOS<iE VKTERES.
902. Bella, vhiuium el vitiorum, Iso. viiracula in beryllo prwdicnniium perfecta operalio ,
,
905. Ossibus, humanit, I. in topazio eorttmdem ntdens contemplalio ntonstrniur.
906. Editus, emissus vel (actus; tpiritui hominis. — 1'orro in chnjsopraso benlorum murlyrum opus pariier
Cordis, carms, I. ct prwmiunt in hyncintho doclorttm crleslis nd alla
,
908. Lux, alque tenebrp, spintutel vilia, I. sublevatio et propler infirmos httmilis ad humana di-
910. Prasidin, ad prwsidium, I. icensio, in amelhisio cwlestis semper regtti in humiliuni
912. Ubi. prtus, I. n unimo memoria designatur. Sinr;tiHgue tnpdet pretinsi
De 12 lapidibus. —
/n jaspide erao fidet viriilita<, singulis tuitt (undumentis depulati; gui licel omn s
in sapphiro speiacle tit dltitudo,in chatcelone fiamma perfecti, guibus civitas Dei noslri in mntiie suncio ejnt
charilatit inlernw figuralur In smaragdo autemeiusdem
. ornalur algue funduiut , spirilalis gratia? sunt lu e
fidei forlis inler adverta confetsio, in sardonico tancto- fulgentes : ulii tamen per tpiritttm datur termo sopien-
rum xnler virlutes humititus, in sardio rcverendut martu- itw, alii sermo icientiw, alii gratin sanitatum, alii ge-
rnm eruor exprimilur, In chrysolithu viX spiriialis intcr nera linguaium, alii fidesin eodem tphitu, elr., Iso.
COMMENTAIUUS
901. Weilzius e ms.Piccarti nntal posi gaudin can- nigranli carcere cordit. Alii, ttigraniis carcere eordii.
dida retro. 909 Erf.. dislaules unimo. In Valt. L, O, distanles
902. Ald. el noniiulli vulgaii ciim Picc. , cestiste e animat. In Vat. D
cst locus vacuus diiohus versibus
stomacho. Vera leclio est ccssisse siomacho, neque posl*liunc iiloncus; lum sequilur Donec prwsidio.
iilluiii co.liccm dissentienteni reperimus. 910. Paschaliu-, de Coronis pag. 124, lih. II, cap.
903_Similr raiione Ald., Giselin. el alii. otribus , 15, inieliigit Qores inysiico sensu esse bas gemmas
ntgue incluta (remit. tleinsiani, Erf., F.pm., Widm., viriulum.
Pal ,Mar.,Rai.,Aug.,Ab-x., Vait. F.G.Il.L, Ouibva 91 1. Pirc, Gis. ad oram, sede beata. Vat. O. male,
iuclusa: fremil et discordibus armis. Fold. cl Palal. sede privata. Confer pulcherriimiin hyinnuiu, Cadeslit
disiiiigiiunl, Ussibus,inclusa(remiteldiscordibusarmis. urbs llierusalem.
905. De vrrlio effigio vide hymiium 10 Cailiem., 915. ln F, L, regnal; alii, regnet. ln Marietli
V.ilt.
vers. 4, ciica exsequias. Pui., uninuim, cui a.thoMet codi. r, Prud. de Psychomachia. In Vat.
F.xpticil liber
Vai. C. Alii, animum. C, Explicit liber Prudenlis. In Vat. F, Explicil libet
906. Au^. male, «igranlis in carcere cordis. Val.C,
, 1'rud. de Sicltomacliia. Iu Vat.D, Explicit iber.
DITTOCH^EUM.
TESTAMENTUM VETl S.
963 1. Adam el Eva. Q 666 Fael3p Pp r ai.guinum malesuada frauda
E\a culuuiba fuit lum caodida, nigra deittde [veiienr.m,
GLOSS/E VETERES
1. Eva coluiuha, sunt lelr^tlicha. — Tnm, primo, I.
COYIMENTARIUS.
1 et 2. Ho': opns Aldus vocat Dittoch:rum; et nnn priscis poet:e, ali..s ciitn Sichardo Sedulio, qui:i srili-
vi.leo cur alii litoliim niutaverinl, ei dc nuv» inve- ret culiius Iwe poema est cjpieris caiminibus Pru-
niend i cogita.erim. lu Prag. inscriplio esl Dicta dentii. Anle Chainillardiim Philippus L:ibbeus asse-
Prudenlii Aure'ii versus itinnes sunl conlinuaii
•'
ruei.it, hoc c;iniit'ii c;rleris Priideulii iiraestare.idei»-
ahsque iillo liliilo.ln Mar. , Incipiunt liluli historiarum que Prudemio a inuliis abjudicari. Iil.iu atOnnal
per Adam el Adam ( legendiiin per Adum et Evam ). B.ulleliis in Judiiiis Sapienlum de Prudenlio. Al.lu.-.
Iii cod. V:it. A n 'llus tiiiilos et n.gli^entissime
. iu Vita Prudenlii conlrarimn lc.-lalur : AtTTo^o/ov,
i.umi.i scripla. In Vat. B, Tiluli historiarum per Adam duplex cibus, otTTOf duplex, et lyrh cibus. Sunl tnim
el Evam; iia etiam in Kit. In Alex., Incipmnl tituli t.tuli historiitrttm Yeliris el Novt Tetlainenli, atgue
hisloriarum; ad mart;inpiii charaetere veleri , sed hinc pulo Ditlocliwum, hoc est, duplicem cibuni appel-
liiinuiiori, Iste liber D rocheum vocatur, id est duplex lalum hunc librum n Prudentio. Std gnonium non sic
refeclio. lu Urbinale cod., Incipil liber IHtrocheus , exculius est et elaboralus hie tiber, ut iwteri a poela
qui continetur in titulis historinrum. Iu Y.-.t. I, Inci- cumpositi , suhI qni non esse Prudentii dicunl. Egu
niuttl tituli hisloriarum per Adam el Eia. In Val. Q veto ipsttm a cateris sepur.ire non sum ausus, lum qum
desuut lituli. Alia vi.le proleg. cap. 5, 4 el 5, yhi de Gennadium , gui posl divum Hiemiiymnm scripsii de
openbus Prudeutii agitur. In Mar. ponilur Dillo- j) viris illusltibut . DilCochwum a Prudenlio eomposiluiu
cJiwum pnsl odem Immolat Deo Palri, qu:e est epi- dicit , lum elium <7uid in antiguissimo codice cwleris
logus in Aldo el iu nnslra ediiione. lu Val. U ponitur Prudenlii opcribus msirtus el Itic ernt libellut, et pro
post libnini Perisiephanun. Chamillardus cum aliis Dittocujum, DinuocUjEUti liluhis, scriplurum culpa,
Knchiridiou iuscrihit, ei adilil nonnulios cuin Fa- quod conjicio facile , guia inirrpretatum iuibi ett anli-
brieio hoc pnemaiioii tribuere Amamo cuid.tni igooto guissimis cliaraclertbut, Ltri ex nxiaLTio pro DUixfcX
tM AURKLII l-UIDF.NTII CAKMINA. 92
667 Tlnill M iiinnciium maculil sordeuiilus A .l.iioi.it, accipiens vivi, ei terre.ua refn-
[Adaill. I:his.
ii.it iiiuli- Rraina draco inna leg nlna victor. Ruitleui Inviilia ptiloretn siemii in Aucl
i. Abet et Cuin. Forma aniinse eiprimllar : caro uoitra in mn-
5 Kratrum saera Dens num dialairte duorum [uereCiiin.
CLOSSiG VETERES.
5. Tlniii, infech, — Narulis, peecutn, I. (5. Refnians, retpnent, I.
4. Tegmn.a, altas perizom rls, I. 7. In Aliel, momtiier, I.
5. Nutu dislanic, diicretnu polestate, I.
COM.MENTARIUS.
nuiv De lioc iitul'1 sntiqui<slmn in codd. ei in- Amosni nomine, ubi carmina e se interpolaia, mn-
terprelatione viiie prnleg. , pnEtertim mtu capitc iiini Prisca manu in scriplis nusquani
llcinsiiis.
quarlo. Ileiiisius ox stiis nntal : ln glnssa Oion., reperi inscripiionem Dipturhon, seu Diplyehion , ut
lite liber proprie Dirochaium vocalnr : in Oxonio al- restiloenilum suspicalus est Gifanius Indic. Liicr. pag.
tero codire, Ineipiun! tluti hisloriarum Anrelii Prn- 559, verbn Maki; mai.sum, ipiia in jiirenccnrrit nmlla
dentii Hispnniensi, , rmod Dirocheum de utrogue Te- menlio Diptychi cl bipltjchii, non ipiod in veierihui
slamento vocatur. In I liiian. snl) litulo llisloriarum ineiuhraois hanc leclioncm seu ejus vestigium inve-
iiLiiui inilio ojieris , niii inilei pnematum Prnden- uerii, nt Cellariu* anernit : ait enim Gifanius, in
iianiTinn eihiheiur. Kt snb Bneffl luijns pnemaiis, vel. lib. , et in Gennadi': Vila Prudenlii esse Ditln-
Fxplicit Titnli Itistorinrum. In Cancli., Telrastieha de c!ieum,Dirocheum,Chirocheinn.Gise.\iiius eiiam ajjno-
Veieri et Novo Ttitutswtte. Ilcinsiiis Diptyclion in- vit ja i|oihiisd.im vncari Chirochenm , quod mn»ii«.'e
MTilnt ei conjeciura Gifanii, iicgatqne retuin l'ni- veriehant; sed auctoritate sui cnd. ei alterius Bu-
tleniii esse : seil quod Alilum iiem ccnsuisse aflir- slid. praetulil titiilum Tetrasticha de Veteri et Novo
mat, rallilur, m ei verbis Al-ii pntct. Kx Tliuan. Testnmenlo cujus sinnlcs siinl in.cripliones iu All-
;
Cnd. Icuuiiaia eiprcssil llcinsius,i|iio
tclr.isliclioriiin sonio et aliis. Glossas bujiis opusculi deprompsi ei
vctustius :iliuil exemplar iion videral. S.rhardus ail, Manuali bihlico sacrx Scriplune edito anuo 1610,
sc inscriptionem vulgatain hujns lihri mniasae, ni- de quo vide proleg. cap. 4. Quamvis enim Joannes
xnm cxemplaribtis veteribus, qu:v non hahcnt Diito- K.ihncins Rililioth. Lal. vet. lih. ut, cap. i, num. 20
chttum, scd Fnchiridwn : f.ilcuir veluslissi na qu;e- :iflirmet,c:is glossas inWeilzii Prudentio obvias esse,
i|iie evempl.iria in eo inirc couvcuire , in Prmlcniio falsum tamen id est , namWciizius ignnrans eas
adj "iliceut hoc opns , se.i suspicatnr esse Se.lulii, (jlossas, qu:e ante pmdicranl , ei cod. ms. paucu'as
nuiAniceni cujusdam,cujus immcu prttlixum vidcral siimpsit , ut conlerenli utrasque fiel manifestum.
in veiusin cmlire Argeninraiensi. Ilunc coilicem liiisse L:ibh'iis,in Nov. Kiblioth. mss. pag. 64, codicem ms.
Werneti Wolflini Argentoraicnsis refert ipse Sichar- Iiiijiis nperis Prudentiani laudal, qui emcndatinr erat
«lusiii prxfaiione ad oniniaopera.Kabricius non rccte Teirastichis Manualis bihlici Gnldasli. Imagines re-
aii, Sichardum ea csse opiniune, ut opus sit Se-
in ruin , iiiias Prudeniina describh, exstare plures de-
dnlii : nam rst Sichardus. Quod auleni
diihius C pictas ii. antiquoiiim Chrislianoriim sepulcris obser-
Fahric us in hacsilalione putat sequenduni,quod lihio vare potes tom. III Aniq. Chrisl. dnciiss mi viri P.
anliqun tcste prolwretur, adcoque carmen Annvno 'rimm.c M.iri.c M.niiaciiii, pa£. 50 el seqq , ubi expli-
itdjudkandum , iton S:>ti> sthi const:il , n:tm versos c:(iiones ei sixuilicatinnes adducil. Barthius. cap. 12
Dittochaei passim laudal suh nomine Sedulii , et lih. viii Adversar., ex multis locis similihns arguil,
.iliiiude faienie Sichanbi vetuslissima qu.ncque cxein- auctorem Dntncli.ri esse Pruileiilium , ex quo nos
(daria Prudentiu illud atlribuum. Verum eiemplaria pioficiemus, plura alia addrntes. Rva primuiu C'(i-
ii..stravetnsta ah eiemplaribus Sichardi disiident, dnla columba, lum nigra dicitur, ulPsych.vers. 787,
n:im Di lochtrum habeill, nnn F.nrhiiidwn. Kxisliino -Vii.is tiadit Deus iose cotumbis : nam qnnd ait Bar-
etiam , Pradentin nomen Amwni adbsesisse ei Ipsn thiiis, alibi Prudenlium dixisse dc 1'anlo, Corvot mu-
opcre, quod aiiiiennm ab alupio dii liim liienl. Wei- ture columbis, lcc in ipso Dittoclueu exstat vcrs. 492.
laius ei codice, ui videlur, Goldasti Ditlorbajum hac Videc:ip.2C.enes.Plurimi vers.2 scribunl atifuinum,
inscripiione , et versihus amiipiis ilecuravil Pru- : alii angnineum. Non semel hoc vorabulo ii.iis est
ilentiiAmceni Diplijchon,tive Titttli hittoriariim Vetcris Prudenliiis. Pro ntaletuada babent nialesuata Vail. N,
el Novi Teslamenli. Incipiunt T.luli libri mnnunlis Y, Z, AA.lti;, C(', qnos minime sequar.
wmrni. Iteliqnos versus babcs iu proleg. num. 214. 4. In Vat. reperilTenlius Mor draeo dal nndis
11110
Non duhitn ipiin auctor vclua hnru o versuum iMn- fieulnea tegmina MClor. In Vall. exstat dat ««./.*
ininle amernttm voraveril , sive lihriun maniialem /iculnea mox draco tegmina victor. Rarlhius nhserv.i-'
amcennm. Aliquis inlelleiil M anuale Amceni ui Fa- , 11011 esse cx leitu sacri bhri, sed cx inierpieiatioue
ceius quidam pneia uitiie nominatur, qula ln primi- Jud.corum quod draco, seu SM.inas Adamo ei Kv e
,
pm carminis animyrei voa [aeetut oecurril. Ex Gen- " lexuerii velainina liculnea. Al pro noslro pneta r"-
nadio quidem eloginm petituui esl , ut cernere liret sponderi poicsl cjus verba esse dnl vietor draco te-
proleg. cap. 3. uin eadem sunl verba Fxcevttt per- gminti, non quod texueril, sed quci causa fuit pec-
sonis. Kademraliime Knclnridii api.ollatio est
fcrc cali. ex qmi legmina liculnea consecuia sunl.
cnnlicia. (inoil manu geslari poaset, sive
liher lacile Tllnlni 2 ahest a Val. B. In Vati. A, l>, Alex.,
esscl maimalis; ci c.um eo lemmala, bcu lilull llislo- Abel et Cmn. In Mar., Kal., Val. I, Coin et Abei. Ald.,
riarum conlmeaninr, titnti hisioriarum e t Vncalus. et Ti 11:10. De Abet ei Cain. In Vallicellano 1111II1 suul
Miniis m
riim csl mic .l.n ii ii /cir.uii. /i.uiim, <|uod ex tiltlli lelraallchil pr»lixi. Vide Ccncs. iv.
geueie canuiuis pelilur : solct eoim in anliipiis cn- 6. Gold., otcipient, iuendiiin puto. pro acitpitns.
iiiciiiosPrndeniil gcnus metri singulii carminibni I '< bac hi-loria l'i iuleiitius iu pr.i fal. Ilam irtige-
afligi. Ital. cod. c u^ioin Prudciitii BS (Jeiinadio
In ina?, nbivers. 6: llie lerrulentit, ille vivis fungii»r.
referiur, et rum in Gonnadk) plerique Ihiiiiclnviini, In hy.inno l.xsc.|uaniiii caro lerrca, spiiiiu. vivus
iiunnnlli Dirockeum legaut Itai. habei giiMyaiav , ,
iliciiiii, el in llamanigenia caro exeuiplo C 101 c\-
addita glnsll I. e. manuulem librunt. Itaque uubilll
, priniilur et exponiior.
I1.C-.1 iliqil Uidiu, lll l.hiruchtvtini 1'rinlciiiio sciipiom Tiiiiios 5 in Vatt, D, I, M11. K11., et Tlmaa
.
t , 1 1
rrederera wd WitocAom™ «•-•< mumiduin deerevi,
1
JVor. lu Vat. A. Ald., De Moe et ililuvh, coi
lloc opusciilum s.c|iios cst scorsuni ediluui, 01 in Alex. In Val. D, Dearca Soe el dtluvio. Vide Cciicm»
Ubliollwri l'airu iler njiera 1'rudenlli, ct sub Cip, vin.
93 OlTTOCll/EUM 01.
3. Arca Noe. A Conjiigis : in lerris qunniam pcregrina mo-
Niinlia diliivii jaui decrescentjs nil nrcam [ratnr
10 Ore culuinba referl raniinn viridantis olivx :
669 Jusiiiia, atque fldes : lioc iliud millibns
668 Corvtis enim ingluvie per fccda cadavera |einptiini
[caplus 20 Spcliciiiii, sancuc rcquies nlii parla favill.e csi.
llxscral : illa dalic reveliil nova gaudia pncis. 0. Somnium Pharaonis.
4. Ad ilicem flambre. Bis septem spican, vacce lolidem Pbamoni
llospnium lioc Domiui esi, ilex ulii frondea Per somnmn vis;c porlendunt dispnre forina
[Mambre Uliciis, alqne famis duo p>T septennia lempus
Aimcni.de -enis perlexit culmcn ; in ista insiare : lioc solvit pati iarcha , inlerprete Clui-
15 Kisil Sara casa , soliolis sibi gaudia scra fslo.
Fcrri , et decrepitum sic crcdere posse mari- 7. Joseph a frairibut agnitus.
[lum. 25 Venditus insidiis frnirum puor : ipse vicissim
5. M onumemum Saite. Cintera in farris sncco clam praecipil abdi,
Abraiiam mercatus ngrum, quo conderct ossa Ulquereos furli Joscpll lenct, amlio fallax
CLOSSiE VETEUKS.
14. Perlexit, vel protcxit, I. 20. Spelaeum, spelnnca,\.
16. Ferri, dmi, I. 22. Porlendunl, siqnificanl, I.
17. Quo, m,l. 23. Uberis, uotrtalis, I.
19. lioc illud, scilicei est , I. 26. Cralera, scgphum , I.
COMMF.NTARIUS.
42. Heinsius lib. i Advers. posth., cap. 6, corrigi B 18. Vat. A cl Palat., moralns, perperam.
vult raix pro daiir. Ndiil opus esl correctione. Teo- 19. ln uno Vat. apud Teol., hoc illi millibus em-
lius in verlm ha-serat noial, Prudeoiium l< gisse jnxia plum.
LXX ,
Qiii (corvus) egrcdiebalur, et non revertebalur. 20. Vall. cnntra melrum, sepulcrum pro spelaum.
Sed cur non juxta Vulgaiam ,
quie endem inodo Favilla pro defiinctorum, quorum corpora non com-
legit? huriiiiliir, reliquiis alibi etinm a poeta aicipilur. Vide
Titnlus 4 in Gisel. el Tiinan., Ite.t Mambre. Vail. Caih. hyinnum Onmi ora, vers. 100, et hyiiin. Ex-
B, I, Rat., Mar., Weitz , Ad ilicem Mambre. Alex., sequiar., vers. 142.
De Abraham el hospitio ej's. Vnl. D, l>e Itotpilio Sa- Tilnlus 6 est Somnum 1'haraonis in plerisque.
ra: Aldus , De Abrahnm et hosptlio. Vide Genes. Aldus, Pharao somnium vidisse. Val. I> , De somno
cap. xviii. Pharaonis. Adisis Cei.esis cap. lxi et liyninuni l>
13. Vai. A, lio-e pro hoc, male. In uno Vat. desi- Cath., vers. 57.
derari hoc advcrlil Teolius, quod pariler aliest a 21. ln Ual., Prag., Goldnslo apud Wciizium, Vat.
Vallic Inlerprelcs plures pntant Alirahannim Oo- uno apnd Teol., spiem el vacca:, quod leiiuit Weii-
minnm ipsiim, non angelns, hospiiio excepisse, et zius. in reliquis ipira?, vaccw. Vall., spicm el lolidem
SS. Trinualis inysterimn agnoscuiii. In eadcm sen- vaccx.
lenlia esl Priidenliiis Aioiheos. vers. 28 el seqq., 22. Gise'iims ad oram , poriendnnt visaj per som-
ulii Ahrabam bospes Clnisii hoc e-4 Verbi di- , nttm. Ii-i Sichardus.
citur. 23. Iu Bong. el Vat. I, tum pr.> duo. In M.ir. eliam
44. Val. A, mendnse, armentals enim. Ral., Weitz., dum vel (um, supra duo. Pro u&rris Val. A verbc-
,
c
Gold. apud Weilxium supra prir/«xi'. Pra«., pra;- ,
ris, ineudnse.
texil. Mar., pertexit. Ald., Gis., Urb., protexil. Gol- 24. Iloc eiiam sxpissimc a Pnuleiilio iisitnnnn,
dastus in Manuaii lnblico, pertexit , t\um\ ex eodem ul Chrislum pro Dco, et Verbo divino ponal. Vide
Goldasio in lexlu indicavil Weiizius. Alexandr. qiio- Cnlh. hymn. 4, vers. CS.
qun pertexil, ul alins omiilain. Culnien alii|iiando su- Tiluli 7i lemma in plerisque, A fratribus agnilitt
initiir pro vili casa, m
apud Virgiliiim ccloga 1, Joseph,\e.\ Josepha Irairibus agnilvs; hoc secundo
Pauperis et tuguri cangestum cespile culmen. Confer modo habeul Valt. B, I, Alex., Mar., Ral. Iu Val.
not. hymn. I Cath., vers. 14, Slanles sub ipso cul- D, De Josephi vendilione a fratribus. Consulc Geties.
mine. cap. lxiv.
15. In Vall., gaudia larda, et pro divcrsa scri- 25. Vat. B, vendilur.
plnra sera. 26. Vat. A, male, in lerris sacco. Fabr. , Pal.,
Titulus 5. Plerique optimi , Monumentum Sara7 Cratera in fralris sacro. Weilzius fiulernm cniii Uib.
pro liiiiln 5, nisi qund nonnulli scribunt Sarra?. Val. Giselinns cum Gnldasto iu Mainiali biblico el innliis
I», De Abraam cl agro empto. Aldus, Abraham aijrum mss. Aldus quoque eratera, ei a Weii-
veti., c.ralera.
emiise. Gene». xxm. zio allegatur pro fralris sacco; apud me liahel in
17. Wchz., Gis., mrrcalur, cum Pal. et Goldasto farris saeco. Codices Vatl. receuliores, ut I), N,
Weilzii. Scripti fere oinnes mercatus, sed in non- AA et alii, in (ralris sacco. Alii, fitnis tacco, ul I,
iniilis mendose addiiur verbuin siibstantivum ett , <,). Iu Vat. I), et Vallic. , in sacco fralrit. Val. b,
iiarn mercatiis agrum dicilur pcr epexegesim. Comra M3r., Rat., Prag., Crateram in farris sacco.
nieirimi vero esi mercatus est agrum quod in uno , D 27. Heinsiani, Mar. a prima manu, l rh. , Alcx.,
Vat. inveuii Tcolius. Heinsius cum Thuan., Egm. el Vatt. A, I, Weiizius, Gisel. ad oram, Vallic, anclh
iiociiullis aliis, cui conderet, quod Aldus expresse- fallax , quam lcclinneni prohanl verba seiiuenlis
rat. Nosiri plerique auo, ut Mar., Rat., Prag., Vall., versus veniaque pudescnnt , nenipe venia a Josepho
Vatl. i'l Y.
I In Val. D, in quo. In aliis lamcn est daia nh aiiclionein scu venditionem ipsin-, qme timc
cui, tit Alex. el Vat. A. Eiiam in ii<>nniillis nosiris prodila fuil et manilestaia. Legunl aciio fnllax Vnll.
est mercalur a sccunda maiiu, scilicel in Mar. el B, D, N, Q. Mnr. a secunda manii, Ral., Prag.,
Ital. Teolius edidit quo, sed in notis ad hunc ver- Widm. el alii , qui intelligunt actioneni, qua Jo-
sum et ad vers. 105 P>yclioinachia2 videtur praj- sepluis fraires, rei geslac ignaros, aliqnandiu fe-
ferre cuu fellit.
, . , ,
31 AUI.ELII PI.UDKNTII CVRMI.NA. DG
670 Prodiiui ,
agnosrunl fruirem , venaque A 671 ScnpH d.cem verbis saiorum piguia
[pudescunl. [Mosi
8. Ignis in rubo. Tr.idilur, il'e suos suscepla lege revlsii
Sruiibus involiiaus Deus igueus uro corusco 40 Forma sed hi* viiuliso^usDcus, et Deus .itirum.
5« Compellui juvenem, pecoris lunc forle inagi- II. M anna el coturnices.
[sirinii. Panilius MiigeliciB allirnt trnioria pulriim.
Ille capit jussus vlrgam : lit vipera vir^u. Certu lides f.icli : lenct urccus aureus exin
Solvit vincta pedum : properat Pltaraoms ad Srrvaium manna ; ingr.nis veuii altera iiuIkjs,
[arcem. Ati|iie avjdos camis saturat cnngesla coiuruix.
9. Iter per mare. II Serpeni arneut in eremo.
Tulus agii vir juslus iier, vel per inare ma- 45 Fervebat via sicca eremi serpentihus atris
[giiuin. Jamipie venenati per livida vulnera morstis
Ecce l»ei fantulis scissim freia Rulira ilebi- Carpfibtnl populum : sed prudens a?re poliium
[ - ru nl Dux cruce suspendil, qui virus lemperel, an-
53 Cum percatores rabidos eadem freta mergunt. [
g"eni
Obruiiur Pliarao : patuil va libera Mosi. B 15. Lncut myrrha in eremo.
10. Motes acceu.l leijem. Aspera gustaiii populo silienie laruna
Fumal monlil apei divinis ignibus in ijii» 50 672 Tri-lilieos laiices siagnauli felte lenebat.
CLOSS.f. VETERES
55. Tulus agil , proleclus atjil. — Vd per mare. 48. Crur.e suspendit, propter figuram mysticam, I.
vet eiiam, I. 40. Lacuna [otta aqnae, I. ,
57. M.iiiis apex, Sinai, I.
50. Trisliticus, anumt, I.
38. Suxoiiiiu pugina, tabulaj, I.
COMJIENXARIUS.
58. ad marg., tcniaque puJ^icuni cnm pleris-
C.is. in detrrlo dntttm. Hultcs hisloriam Eiodl ca». xvi, et
i|iie; in lexlu vaniqne pudetcunt. Iloc verbo iisiis Psychom. vers. 374, nbi uccurrunt eadem fere verba
est
Priidcnlius Calli. byinn. 2, vers. 26, et Apoih. vers. angelicus cibuse.l lentoria.
776. Tenlius ei uno Val. notat teuiumque pelistunl 44. Tttrn. , conjecla cournix. ilymun 5 Calli. multi
pro petissutit, vel peletsunt cum glossa poscunt. I.i ex bis litulis romprelicndiiniiir. Iu en liymnn, wrs.
Vall., inale, veiiiamqne poscunt, cnjus glossa peluitl 401 et seqq., de nul e coiuruicum, quain liic ilerum
cum pudore videlur faela pro pudescunt. referi.
Tilulns 8 in fere oiiiuibus lanis in rubo. Aldus ^ 1, .-1111111 liluli 12, Serpens a'neus m eremo. AIH,
Mosem rubum vidisse ardenletn. Res uarratur cap. 111 irrt-ds. Ita iu Kal., sed recenii mauu, prioril)u< alwn-
et iv Eiodi. sis, Aldiiscorrigemlus esi iu remo pro in eremo. Con-
29. Deus ignats Prudenlianiim est , ut bymn. sule cap. xxi INiiiiieronim.
C.ilh. Circa eiseqiiia», Deus, iguee fottt tntimarum, 43. Aldus , Aspide tieea malo via defertebai eremi ;
el sxpts alias. Coufer nol. in vers. I ejns liyinni. eodem prorsns modo Rat. receuti manu , prinribus
Hauc eamdem liisionnn poeta nusier complexus est ernsis, Eiiiendaiimies hujusinodi ineplis illis corre-
byiiino SCath., vers. 31 et seq<|., uln siimles plua- cioribus debeiitiir, qui ea qiix non iuielliguut, audi-
ses. Vide etiatn Apolheus. vcrs. 55 el seqq., SeJ ta- cler corrigiint. Nolebanf, secuiidam in eremi corripi
men et sentam , elc. et eam ob r<iu iiovum versuui inveierunt. Iu Vat. It
per mare, ei scriplis et eliti<. Al-
1'ilulus 9, Iter r>'ceniimaiiu f.iclum esl acrit pro utris, ci iiiierinin-
dus, Pltaraonem in mari sitbmertum. Legi putesl cap. giiur Fervebat via ticca eremi scrpemibas
rcrsllS ,
Xiv Exudi. arris Jumqite venenati.
,
53. Idem poeia Caih. hy.nnn 4 , vers. 46, O semper 46. Iu Urb. , Pal. ac nonnullis aliis , per vulnera
pielat, ftdeujue tuta. Cjpriauus in epistola atl Doiia- livila.
tmn exlrema laud.il mentem in Deum
solidam, fidem 48. In Val. A , rirus qui lemperet. Iu Vat., B, 9111
lulam, quein locinti frustr.i sollkiial Groiiovius Ob- verus, sed facluni gtti rtriij. Val. I , Wcilz. , virut ul
scrvat. ec*les. cap. 3, iiam KCiisaime fides tuta di- temperet. Commuiuor lenio, quivius temperet.
cilur. Mare magnum passim apud poeta-, e Cr.eco Titulus 15. L/irui mirrhiv in eremo in Val. B,
sumpium ; de quo Gifanins Indic. Lucr., verbo Mare t> Mar. , Rat. , VVeitz. , Tliu.in. In qnibiisdaiii seribilur
mfviii,
mr.M «. Celebns
..l^l.r<. ntl
I
bic i£t..l.M
est !>>/> —.:....!..« ....».._:. ... 1— «I... I *"! 1: ...!._. r . ji— ...:
litiilm ciijusilam veteris heremo , ut tn V:H. I. I.iseliiius li.ibei l.acut des.rli
.
bullae, ei inmc Rom«
receniis pnemalis Italici. In amttrus. Al.lus, Moses uquut amnras per liguum iit
\a!l. legilur tet per nuire Kubrttm, quuU esl glos- dulcdinem verlit. Alei. , Lacns amara in eremo. Vi-
&C111.1. iletidiitn CSpUI xv Exudi, et liymiius 5 C.11I1. de novo
31. Val. A, mendose. tcistum prn t-isnn. Ilong., liiiniiie veis ,; 3 Lon> cil. Evod. , vers. 23, id babe-
soutaa, I11 liymno S. Viooeolii, vers. 8.2, linbrum tur : h t tiiiirruiil iu Mura nec polnanl hibere aquas
,
salum dehiiccre. dt Mara, eo quod essent amartt : undt et congruum
3 i. Ald., 1'tag., Alex., Vallic, rapidot; in aliis, loco itt>m impotttit, rocans iiluin Mara i4 esl, ama-
11 ,
rabidos. riitiilinem. Ilioc Aleiandrini iusrriplio Lacus amara, :
Iil 10 lilnlo lemma il/oi^s accepit legtnt cum foiiasse /.HMis imiru ; in alili mgrrha i|uud'ea sil , ,
Alcx., Vall. B, I. M.ir., Rat. , ei Weiliio; iu (.1- amaia. S. Paulinus episl. 27 ad Victricium Quibut :
selino elaltis, acctpit. Aldus, Mou ItgfH ilniam. R«- (epistolis) i,iin/c/i uoilram de ptccatis amaram ju.tst ,
lefn c.ip. Eioili xix el xi, et Cath. by uiu 7, v«n. inijrrham illatn 111 muiiih Moyiipir /1 /1111111 myslerit, e|.\
r,fj el r-eqq. F.l N.ilalt 8 : Qtto mgrrham Iristem sacri duleedtne
37. V.ll., MiinUi fumit apcr. ligni /11 pofiif/ polus crnein imniin.iii imag >; el nnn,
50. Error V.n. \, rtjunii pro revist. Qnasi irnliii mtjrim /'., I.i /1 iniieM mulal. 1'nul 11 -
40. Exm., V:it. A, i'ilu//s , niale, nam furuia \ ilnii litis ciini liir,luoi aliln usurpal irisii/itus, ioiitifii,ve,
Peus er..i llebrajis, ui amaruiii signiticci. Vulc IWi.wi \,l,im 10 n.il. jj
Tilulat II. M imij el eolurnicei Aldtis, Uanna Paulti'., pag. 86'».
, ; ,
07 DITTOCII.€UM. 98
Moses ganrlus all : Liguum dale, gur^item in A Tostes bis seni lapides, quos flnmine in ipso
[islum 60 Constituere patres, in foriuam discipulorum.
Conjicile: in dnlcemverleiiior amara saporem. 16. Domus Raab meretricii.
II. Etimlucus in eremo. Proiubtiil Jericho : sola stant atria Raab.
Devenrrc viri, Mose duce, sex nbi fontcs, liospilasancloium merelrix (lanlri c>l fulei vis)
El sex forle alii viireo de rore rigabanl Incoluinis seeuia dnmiis speclahile coccum
55 Sepienas do ics palmas : qoi mysiicuH Elim 674 Igoibus adversis in signiim sanguinis
Lucus apostolicum minierum libris (|iioi|iie
[ nflferi.
[
pinxil. 17. Samson.
673 ' ' Duodecim lapidcs i/i Jordane.. 65 Inviclum virluto comae leo fian-jere Samsnn
1 ii fontem refluo Jordanis gurgiie ferlur Aggreditur; necal ille feram : sed ab ore leoni?
Diim calcanda Dei populis vada sicca reliquit. Mella fluuiil: maxilla asini foniem vomitullro.
GI.OSS/E VETERES.
53. Moysi, pro Moyse, Isn. B 02. Merelrix , at. meritrix. Tanta lidei vis, ett
54. Vilreo , Ittcido, Iso. vel eral, I.
55. Si'i'lcnas decies, uptvaginta , Iso. 61. Offerl, tcilicet teipsa, I.
5b. Pipxil, fignral, I.
COMMENTARIUS.
51. Vat. 11'iHSannd Tcol., gurqiie in islo, quod rc- Aldus, Alex. Gis. el alii , relinquit.
peritur eliam in Vallic 60. Sicb., Ciscl. :•<! nram, Fabr. , Egm. , Bong.
52.Plcrique veieres -cribuiileomtiie, uon i-on/iri/e supra, ad formam. Vall. , i» forma.
qu.r lameii mmc esl orlhographia coiiiuiiinior. Val. I, Tilulus 16 , Dotntts Raab merelri-.is , Tlinan. ,
concile, et supra et, nt sil concite , ct tlulcem. Iton- m Jlo<>6merelrix. Gisciinus, Domus llnhah, Al-lus. flaaii
gars.. Concite. , el in dutces rertentur amnra sapores. iu Hierico specnlatores recepil. Cap. n Jnsue.
Legcndiim conjiciie. F.ilir., Conjictle, in dulcet verten- 61. Aul., Fabr., Gi-el. ad m.irg. , sola aslnnl; mc<
tur amttra tapores. lin- reliqni sola stanl. Giselinus simile boc pmat li-
Tiiulus 11 in Vat. B, Helimlocus iii eremo. Ira centne illi via sicca eremi siipra vers. 45, sed falli.
Alex. , Mar. , el Val. I cum Weiljio ct aliis. Rat. ct lur; nani obsldicnonis sequentis vocalis lirevis snepe
lliuan., lle'im lucus incremi, Aldus, De xn (onlibut producitiir.
H lxxx pttlmis (legendum lvx). (ii-eiiiius Fonlet , 62. Nonnnlli antiqui scribmit merifri.r. Giselinus
duodecim, et pnlma; seiiluaginta. Vide cap. xv Exodi. putal posse liimc ver.-iim c>mtra oinniiim lodicum
.
53. Aldus, Mosi duce ; alii, Mote rt<««, aut Moyse. lideni ila inveiti, vit tanla fideiesl, <|iiamvis Prinleu.
Teol.. Moysi duce, nescio an dila opera. tins abis in locis sempcr secnn Iam corrii ueril.
55. AUIiis edideral qui mysticttsaiim, eorrexil qui Scripti constanter, tanla est ftdei vis , exeeplo Gol-
myslicus olim : praMilissct noo emendare. Scrilien- dasm , <]ui in manuali b blu o legil lanla /idei vit.
iIiiiii quidcni >st lltlim : sed Egin. babel telim; alii F^aoliiins non semel secutidain prnduxit, et in re si-
V.lim, quod amplector cum Vuig. edil. sacrx Scri- £ millima carm. dc S. Joanne Bap'. Iiabet : ^»srii/(at
ptnnc. naio qenilrix (vis tanla fidei). Ila legerem in Pruilen-
56. Egm., locut. Ratio metri postulat lucus. Apo- tio, sialiquanduis e in fidei produxissei, aut.-i mem-
stnlicns iiomerus in duoileciin fontiluis siguatus iiii- ; bran.c patcienliir. CarolusCangins Adnntal. io oflic.
merus discipulorum, qui qiiodamiundo aposlolicus Ciccr. laudat liemisticbiuoi Prudeii<ii levisque fidei,
polesl :ippelh'ri , in paltnis sepluaginla. In Vulgata ct reprebciidit scinios , qui ausi siut ila nmtire (idei
quidem legiiur , scptuaginta duos fuissc discipulos : qnoque plenitt. In operibus quaj exslant Proilendi bu-
sed in lexlu gra?co solum est iGSourixovra , seplua- jusmodi heniisticbiiim non comparct. Parrhasiusvers.
pitila : ilequa cnniroversia vide Hrttgi-nsem ad Cap. x 428 Passionis Romani legil Atiler pretabor , quam
Luca', vers. 1 , et criiieos sacros. Nos Vulgalx le- fidei ut mititent : sed srripti et alii edui quos vidi lia-
clioueni praBfcrinius, ei a Prudentio aliisque niinorcm beni fidele, Iso apud Coldastum in glossis legit laiiia
niimerniii negligi defendimos. S. Iblifonsus cap, !) fidei vit , aut tis tanla fidei, nani addil ett, vel erat
de hinere deserti, lomn I PP. Toletaiiorinu p. 250, ,
pro glossa.
Inde venilttr ad dnodecim fonles aquarum dulciitm, el 65. Weitz., Ald. , Gis. , Vall. , et alii vu'g. , inco-
ttutuaginta pahnarum , qutf, nobis ostendunt duodecim tumi secura domo, cmn Alcx. » piiina manu. Gnldas-
apttstoloi , el fptuaginta discipulos , elc Ali babcl • lus, a Weiizio laudalus, Vat. B. Urb., Itai., M t. a
quibus Diitoeha-tim possi-- illnsirare. .on-
ll<lef<>nsus, « prima nianu , incotumis secura domttt, et in Vai. li
ler Isidorum Quavsi. m Exod. cap. 21 , et qtias ex
,
glossa Jnimii esse uenittvttm , ul intelligamus . Raab
eo cxscribitS. Martions Ligionensis, serm. 2 d« Na- esse securam <!<>mus iniolumis , vel quid donius in-
tali , § 20
Doniini pag. 297 el seq., I m.
.
npernm, I columis essel servanda. lu Pr>g. , lncolutnis secura ,
quae m aulographo notis illnsirata pnblicavit Sego- * domo, quod baii>l Mar. a secunda inanii. Spectabile
vi« 1782 eroiiiriiti-siinus D. D. FrHmiscus Anlouius coccum\ac:il poela funiciiliun corcineom, quo spocu-
de Lorenzaiia , archieoiscopus Tolelanus, priiuas latores e fcncstra suspensi fueriint de quo cap. cit. :
Hispaniu'. suis ali< runiqiie scriptis editis de Ecclesia Jusne.
bcnemerenlissimus nuuc ipsiim duin b.rc etlimus,
, . Titulus 17. Ald. , Val. B.Mar., Ral., Samton.
ineriio suo ac sumino omniuin pluisu iu sacruui car- In Thtian., Snmson leoneni necul. Gis., Weiiz., Sam-
diual uin collegium coo|itaius. son.s l o. \n Val. A dcsideratur hoc lelrasiiclion, uti
In titulo 15 lemina Duotlecim lapides in Jordane, eliam in Vat. I. Decrai qunqiie iu Ali-x., sed snlije-
quod eislal inValt. B ei I, Alcx., Mar., Ital, Tliuan. c.litni est in liue pagin:e. Barlliius Prndenlio adjudi-
et aliis. Giselinus, Lapides dnodecim in Jordane. candu n >enset, qu.uuvis in suo codice illud non in-
Aldus, Filii lsrael Jordancm trauseunl , etex io lu\ii- venerit. Abcsi iraierca ali E;;m. el Palat. apud
des collig nt. Vide cap. iv Josue. et Caib. Iiymn. 12, Wei zium. Ilisloria exposita patet lap. xiv et xv Ju-
vers. 177, ubi refluens amnis dicilur, ei Hainanig. dicum.
vers. 4S2, Si riui* refui Jordnnis. (<7. Ald., Weiiz., II ins., Te >l., asnw; alii, asini,
58. Wid., poputus, nnn benc, |iro p pnlis. Val. It, quod vciius csl nam svpe in buc loco sacra pagiua :
Rat., M 'i\, Pravj. , Weili. Urb. \ai. I , relujitit.
, minum, non nsinaiii Vocal.
,
,
:
I»9 AURKl.ll PRUDF.NTII CARMINA. IOU
Siuliitia exund.it lynpliis, ilulcadin vinus. 81) Virga potestalis , comu crucis, allar otivuin.
18. Ilem Smnsoii.
21. .f£di(icutio templi.
Ter criiliiiu vulpes Sanisou capil , ignibus ar-
[intt,
Edilicat tcmplum sapientia per Salomonis
• ibsc iiiiiiiii : regina Ausiri grave cougerii au-
70 Pone facescaudis circiiniligat, ln sala iniliit
Allouliyluui, segctcsque creinai. Sic calli.la
[ vulpes Tempus adest, quo tcmplum linmiui* sub pec-
lore ClirUlus
Nunc lieresis flaiumas viiiorum spargit in agrn.s. [
DavU. TMiberi, quod Craia colant, quod barbara
10.
[dilent.
David parvus eral , fralriim ullimus , et BOdO
[Jessu 676 22. Filii prophetarum.
675 Cura gregis , ciiliaram formans ad ovile
85 Forle proplietarum naii duin ligna recidunl
[
.paiuruum Fluminis iu ripa, cecidii discussa bipeuuis.
75 Inde ad delicias regis; moi liorrida bella
Gurgitu subiiiersuin cst ferruiu : scd iimx leve
Conserii, el lunda slcrnit siriileuie Coliam. [ligiiuiii
"JU. lieijuum David. Injecluin slaguis, feri-uni revoeabile fecil.
B
Ilegia miiilici fulgcnl iii^ignia David
25. Captivittts Israel.
Scepirum, oleum, curuu, diaduma, et purpura,
|
et ara. Guus llebrx-orum pecc.unine capla frequenti,
Uinnia conveniunl Cliristo : clil mys , atque 90 Fleverat exsiliuindira: Babylonis ad amnes :
| corona Tuin patrios cantare niodos pravepla recusat,
GLOSS.£ VETERES.
70. Pnnc faces, poti, juiia, I. clus, I.
71. Vulpis prn vulpes, I. 80. Altar, crucii, I.
72. Nunc heresis, scilicet, qute. — In agros, id est, 84. Caza, bona operatio. — Barbara , inculli mo-
Fcctesice, I. res , I.
73. Ki modo, el lanlum, I. 90. Exsilium, scilicet suum, I.
75. Iude ad delicias, uilieel formans, id ttt addu-
COM.Y1ENTARIUS
08. Asino siuliitiain indicari notutn esi. pro altare , livnin. S. Cassiani vers. 100, el liyiiino
Leniina tcirasticlii 18. lleni Sumson in Vat. R, S. Etilaliai vers. 212. In Clossario nuuiine Isidori est
Mar. et Kat. Aldus, DeSfimsm. GUeliuus Sainsoms allar el atlare. Ulunlur bac voie Akuiniis, Buda
vittpes. Tlitian., Samsoii vatpes c.tpit. Alux. , Samson. et alii.
Legesis caput xv Judiuuui. p Titulus 21 est JEdificatio templi in Vali. B , I ,
"•
ti.i. Egm., mendose. irecfHlttM. Mar. , Ral. , Cis. , Thuan., Weilz. Aldus, Salomon
71. Ilac voce allopltytus iisiis esl Prudenlius lla- templum cedi/icat , et reginaauslri munera a/ferl. Vide
marlig. vers. 500. Vidc iuiia». llic pro Pltilistivis po- l;b. III Ki\,uiii vi et x.
imur. Alilus, ul piiuia iu /irieiis iiun cs>ul bivvis, na 83. Egm. , mo tempore C.ltrisium. Vat. A , sub pe-
lius versus reiurmaul Attoplitjlum , segetesiue cre-
: ctorc Cliristttm. Vcra ieelio, sub pectore Cln islus.
mat, nunc luvretis ignes, Cattitla qutt vulpes, vitiorum 84. Aldus, Gis. in lextu, Palal., Alex., gtiod
tpargit in agro$. Keilainaiil sctipii , el consuelu.lo Graia cotanl ,
quod barbara ctinnt. el in Alex. jilossa
1'rudenlii , qui priinam in hcresis sempcr cornpuit. Ci.aia , Eginoiidaiiu ciiat W<iisius,
id est Cra-ca. Ex
Pro xulpes alu vutpis, ttlsxpo dicluin esl. Fubr., qua: quod la, fnrlasse uaiii iu V.il. A esl </uo Uia
quod dia,
eallida vutpes. colunl, quo barbara dilent, uescio qtio scnsu. lu Vul.
Tiiultis 19. David in Ral. , Mar. , Vaii. R et I, N, Quo Cdiu itiltit. quo barbara dttent, et glossa Quo,
Weilzio el Aldus, DaviU pustor ovium in regem
aliis. id fst leiuplo. Urb., Valt. li, I. ij, IsO cl alii eum
eoudil. Tliuan., Daoid Goliam sieiiiil. Cisulinus, Da- Weilz., Quud Gaza colut, quod barbaru dtlcnt. Cou-
vnl pustor. I.e",e lib.l Keguill xvi el xvn. soiiaui iMir. el Kal. In Prag. qnod Guza colit, quod
73. Vai. A, Jtssem; iuelius Jcssc. bartiuru diicni. Cis. ad iuarg. , Coldaslus itt Manuali
74. WeiUiua cx E.sin. noial haiie leclimiem va- biblieo, i/'io,/ Gitia colentum barbara dilel. lloc ipsuiu
riaiituin otive ; egu voco luciidum pro ov.te. iu Aldo e-sefWeilzius iclerl; uoti t.iineii sie evslat
7t>. Aln Co/ium , alii Gotiiiin sciibuul. Piignam Da- iu mcaedinone. Siebar.lus baliel quod Guitt colunl ,
vidis poeia descnpsil Psyclioin. veis. "29i ul seqq., quod taruata diteiil. lu \ M. , quod Gaiu colat quo ,
iilu uu (unduti slridore , quod nunc dicil (uuda strt- 1) bai buru ituel, ciun glossa MHdiJicel. Se.i dicel a verbo
deute. dico, liirus, repugiial cariniiii. Cullandius Gata meii-
Telrastichnn 20. liegnum David in M.ir. Ral., , dinii esse ptttabut.
Vail. R, I, Weillio elaliis. Aldus, Dtivid rcx uugitur. Telrasticboii £2. Aldus , De /i.iii prophetarum
'Iliuaii., Dc reqito Duvid. (.iM-liiius, David rex. In ligua ctrdentibus. Weiliius , Filii prophelarum ligna
Alcx. Iioc leilinu cl nunuulla aliu scquciiiia deside- cifduut ; c.elei Filii prophelarum. De qtubu- agitur
i ,
rautiir. Itb. IV KegUio vi.
77. Egm., Vatl. A el (J, Alcx., Ileiusiain, mttifici. Iuulus 25. Caplivilat Israel in plerisque. Aldus,
Plerique nostrt, mirifiei, ul Vali, U, 0, Mnr., Prag., /'. ni;iiii'i:.iie llebnroruiit. Coufer lib. IV Reuuui xx,
Itai., Urb. , Vall.,^cuui Ald., Wciix. Gutaliuo alns- , ei psaiiiiuiii i.xxxvi.
quc tiiuliis. Ilaque id rcliiicrt pu**t-l, liccl tiou ne- 89. HiBO quuqtievox pc. ciiiien Prudenliuin redoiei.
lieui, verbo Miiii/icuj poelaui usiiiu aliquaudn. P.ts- 90. 'ieuliu> observ.tMt in uno Val., ail uiccs. ^eil
chalius, du Coiouis pag. 47, lib. i, Oap. 15, bos ver- atl amnes veruin est cx p>almo laudalu. De tioe lic
siis laiulai. misticlno dme Dubijlonis iui uiiihi-i vide prole^. uuui.
78. Mar., Val- I, oleuin, et (ornu; alii, oleum, 74, iu nola.
(oinu, sine tt. 91. Sieliardtis rfuin palrios. GuhUltU! apud Wen-
,
80. Iltn qtmip.ie vocaliulum Priideniianuin fttt altar liuin, Ttttn pati ~s cuuiare modos piti<cpui , rtCttMi
i
;
lOfl DITTOCH/EUM. t02
Organaqne in lamis salicis suspendil ainaru:. j Urlis boiiiineni Cbrisluin genu.t : qui Christus
2i. Domus Etechix. | agebat
Ilic bonus Ezechias meruit lcr quinque per Ame Deus, qn.im sol fleret, quam lucifer cssct.
[annos
Proescriplum profrrre diein, li'gemque obeumli
678 ^7. Mufiorum miinera.
105 llie pretiosa magi sub virginis uhereChri^to
93 Tendere : quod gradibus, quos vcspera tcxcrat
[umbra, Dona ferunt puero, myrrhaeque, et ibnris, et
[auri.
677 Lumine perfusis docuil sol versus in or-
[tum. Miratnr genilrix lot casli venlris honores,
TESTAMENTIM NOVIM. Seque Deumgeiiuisse lioininem, regem qnoque
siiiiiniiiin.
25. (iubriel ad Uariuin. {
Advenlante Dco desccndit nuntius alto
28. Ab ungelis pastores ndntonili.
Pervigiles pastorum ocnlos vis luininis iinplet
Gabriel 1'alris ex solio, scdemqne rcpcnle
410 Angelii i, natuni celebrans ex virgmc Cbrisluii».
lnirat virgineam. Sanetus te Spiritns, inquii,
Inveniiint lecuim pannis prsesepe jarenli
100 Iniplebit Maria : Cbrisium paries , sacta virgn. ,
20. Civitas Beihlehem. Cuna er.it , exsnltant alacres, et nnmen ado-
I
[ raul.
Sancta Bciblem capul e t orliis : qu.n prntulit
29. Occiduntur infantes in Bethlehem.
[lesum,
Orbis principium, capul ipsum princi|iinrum. Impius inmiiucris inlanlum credibus bostis
GLOSS/E VETERES.
93. Hic, in hacdomo, I. Vespera, vel vespere, I.
94. Praescripluni, oelalis, I 101. Belbl.m, hcl liqnida, I.
95. Tendere , prolvngure. — Gradibus , linets. — 103. Agebal, riBefcol, 1 , Mar
COMMENTABIUS.
Orqana , qua: in ramis salicis suspendit amarie. Itlom iiianii. Consulc cap. u Mallh., ubi llethlehem scribi-
babeiVat. I. Melius alii distinguunt pra-cepta recusat, lur, sed poclis conlractione uli licet.
Organaque. 101.Aldus probe edideral Sancta Bethlem raput
92. In uno Val. apud Teolium amaris exstat pro cst orbis,qua? protnlil lesum: secuinlis curis improbe
nmtirw. De salice amara viJe quae notat Savaro ad correxit tiua: prnluHl ipsum. I'i uilentius non semel
Sidoniiiio pag. 119 ex Virgilio , sniices carpelis amtt- ex diiabns pritnis lestts unam longani fccil. Pro Be-
ra$, ex Vilruvio, Plinio ei Columella. thlem alii scrilmni Bethlchem, quod non reprebendo:
Tilulus 24. Weilz., Mar., Valt. B, I, Domtts C nam syniercsis fieri polest
Ezechice. Giselinus, Domus Ezechice regis. Alilus, De 105. Mar., Bat., homhtem lesum.
Etechia rege. Tbuan. , De rege Ezechia. In Kat. nul- 104. I'1'.'g., Mar. a prima manu, GoUI. in lextu,
lus liiubis. In Urhinaie tra.eela sunl Ii.tc duo letra- ante Deiim, male.
slicha, priino loco poinlur Donius Ezechiw, sccumlo Tetrasiichiui 27. Magorum muneia. Aldus, Magi
Captmtas Israel. Lege lib. IV Regum xx. dona ferunl. In Epiphania» bymno et Apoiheosi lixc
95. Aldus, Alex., Egm., Gisel., quod gradibus, de mag s hisioria simillimis verbis expomiur ex cap.
uuos vespero texerat ttmbra. El Giselinus quidem ad- ti Maith.
verlit, anlea legi lot grttdibus quot, quasi ipsc primus 108. Ald. , Gis. in lexlu , regemque supremum.
resliluisscl, quoil j Al.liis excnder.it. Vatt. B, N, Scripti nostri , lleinsiani el Weitziaui , regem quoqus
Lrb , M.ir., Prag., Ital. aliique, ttl gradibits quot. summum.
Alcx. cum Gisclino facil. Heins., umbrain : seculi Titnlus 28, Ab angelis pastores admoniti \n scrptis
siini alii. cuui Weilzio. Aldus, Kunliat pttsloribus naliim Chri-
96. Prag., lumine profusis, vcl prxfitsis. A!ii, per- slum. Giselinus, Angeli adpastorcs. VubLiicoe cap. II.
(usis. Vall.,lumine perfuso. 410. Ald.. Pal.' et alii, De virt/tiie. M.ir., Ra'.,
Post boc lelrasticuiim in V.il. B, el Mar., liicipil Val. I, Weiiz. aliique, Ex virgine. Uiseliuus, E vir-
de iVotio Testamento. V:it. I.Weilz., Kat., Fiitil Yetus gine.
Testamentum. Incipit Novun Testamcnlum. Muria 112. Baiibins ohscrvat , adco tenacem pliraseos
el angelits Gabriet. In Alilo soluin esse Pi ndentiiim, ut cuna in singnlari immern repe-
ul esl Adveit-
tus Domini. In Tblian., 7'esfffiiictiluin Nuvinn. Annttn- r» tivcrit ex Caih. Iiymno 14. Sed in eo hyinno, vers.
tialio doniinica. GiselinilS, Teslamentum Novtim. ('«- 9H, legi solel Ei virgo feta, et cunulw, ut in notis
bricl ad llaritim. Alii aliter. Ea quae scqiiiiulur, dncuimus,
usqiie ad liiiilum 39, exnosita suntCith. bynui. 9, Leiunia letra-tichi 29, Occiduntur infantes in B,lh-
II, 12, ctApolh. vers. 050 cl seqq. Capita Evan- lehem.Mf. Bal., Ald., Alex., Tliuan. In Vat. I ei
Reliorum lanlutn indicabo. Aiinunlialio doininica Gulil. M.iuiialibiblico, Occidunliir in Bethlehem in-
Lue.r cap. l narralur. Giseliuus, Infunlum in Belhlehcm civdes. Vai.
fttntes.
100. Eliaiu hac eailem qiianlitaie Prudentius Maria B et Mar., Otcisio iiifanlium in B thlehem Weilzitis,
dixit Apnlh. vers. 043, et Psycb. vers. 88. Pro implebit Oeciduntur in Bcthlehem pueri. Hisloriam babes Matih.
habenl implevit Ald., Egm., Pal., Tliuaii., Oxnn., cap. II.
Ilcins., Teol. et alii. Implebit mag s congruit veibis 113. In Tliuan., cwdibus noctis, eiiiendalum aclis.
Evangelii. In Bat. aliena ct recenli manu, prioribus Alii, hostis. Ileiodes inipius boslis dicitnr eliam a Se-
erasis, O Maria, implebil, ineplissiine. Priulentiiis iu dulio iu hyinno abeeedario, A solis ortus cardtne,
verbis Lucie videlur accipere Spirttum sinelutti pio sciliccl, Ilostis llerodes impie, pro quo nunc reiita-
\erho, ut fusius d c.im ad vers. 206 lib. n in Syni- inus, Crudelis Ilerodes, Deum Itegem venire quid li-
inach. m s '.'
ul nielri raiio consiel. Sed ul alias iu llynmodia
Timliis 2o Civitas Bethletn, seu Bethleem, sen Be- II spanici nioiitii, dulcitis re-litni pos-et, Heroiles
llilehem in Mar.. Val. B, Rit., Gis., Thuan. , Weilz. hosti; impie : atque ila foriasse Sedulius scripseril
aliisque. Aldus, Bethtem caput orb s. In Vat. I, Civilas ita cene elid l Fabricius in poeiis Cluisliauis , sed,
I illtel a prima manu. recte cmcndalum a sccuuda ui puto, ex coniecitira Erasini. uoii ex lide codicuin.
105 Al IBELtl PltlJiinvaTU CAti.VINA. 101
1'rilnrii llerodes, ilum GkrtalHin qu.eiit in ittlb, A Sli l'inua templi.
li. Fuinaul l.icieolo |>:>i voi iini s.nguiue euqa, I- vi iin lempli velerii iiui |> nn > supcr-tcs.
679 Vuluenliusque iuadeiii calulis pia pe- Gt>0 Slruclui eniui lapide ex illo manet an-
[etara in itiuni [gulus, usiine
30. Bupiintur Chrmus. iii s.ri limi iseli. quem iipreiunt adillcant s;
I'rifnii(lii Rmio putui BaplWti Incustis, rviiin ca|iiit csi tcinpli, el lapidum compatio
S lv.iruiii'|iie lavis, ei aintclus vesic r.nncli, [novoruin.
Tinxcral et ChrUtutn : sed Spinius ailhere 52. ' i aqnn vinum.
;lliis II. Hli Fccdcra cotijnyii celebrahiint auspice ccelu
iiQ Teslalur linclum, qui linctis crlmlni donal. Furie Galil.ci : jam tlaernnl vina ministrii
GLOSS/E VETEUES.
117. rcrfiidit fluvin, tubaudi populum, I. 122. Angulus, spiritatit lentiis ; ipsa Eccletia, qnia
lit, Pin»a, sumrla J.Vriesiii, vel penua, sicut Maxi in Ecclesta Cotgot' a, vel polius Christut, I.
muj, po»ito exempto, qui 'tmnulas super pcimas, I. 125. Auspice, feiici, I.
COMMENTAB.IUS.
15. S«|ic vnce lacleolo miliir Pitidcniiiis; in re B FragBMHlli ojnsdem lapidis, qncm revoliilum •lir-
enlein vers. G99 Pa-suuiis Hoinam Tcneriimque du- : baut, cutn sauctis reliipiiis pari v eialioiie Culalwu- i
lis iclibus tergnm sereiit, 1'lttt untle UlCli; quumrruo- lur, rcferente Cnulliero mnnarbn apud Cauisiii.u
ru, delluai. Jtivenali- de luedul» satira II, Qui plus tinn. V Aiiininit. F.idcin tradilio nsqne ad reeeiniora
laciis habel, qitam sanquinis. Ausnnin- de O tre s lcuipnra duravil, ut liqmt ex Pslro Hellonio, Oliser-
ciiisl. l.Cnrnemlacteoli sangtiinis indical. Ilar;matiutis v.i I. Iib. ii, cap. 85. iliuil llinilno nliro cmiredn,
S-iigalleiiiui i< lcsiivnaie litiiuceuiiuin -puelam no- sacnc pagime, quibns Cbristus dicilur lapis an-
vcci.a
ii soesse iutelligend.i,
Mruiu ,-eiuulatus e>l : Salve lacleolo decoraium sun-
,
Xiilaris, ile ut ornanienlum dn-
auint (ettiim. inuv, vivuj lupis, et limilia per ligu aui dicuutur. Kl
I |li. Prag., udis prn calidit.
Pniiieniius quidem videlur ita de Ghristn >acr.i tc-
Tiiuliis 50, Bap.iiaiur CftridMt, cx Vali. B, I, Mar., siimonia explic.ire, ut iradiliunem laui aguoscat. i
Ral., Alcx. In aIiIu, Chriirut iu JorJune bitpnzatitr. CaileruiH uiliil alinndc obslaret, qnomtnus lioinmus
luVin iu Giseliuo. Tbuau., Oirrnus bupiaaiur. Lcge Simililudine cjus lapidis, i|uem Chnstiani veieres
in capttl Matlhici. nsli iuleliant, dixeiit Mallh. xxi, -1'2 Lupidem, quem :
117. Mar., Hat., VaHic, Val. 1, Alex. a piima reprubtiverunl trdilicantes, hic faclus est in capul an-
manu, Tliuan., perfudit, quod ex sms amplexus esl guli; et vers. 4i Kl qui cecidrril super lapidcm :
Wciuiu-. Alii, perfmidit. El sjilabani el rem iiniia- istnm, eonfrinijetttr ; super quem vero ceciderit, conte-
iiiiii esse Pruiieuiiuiu ex Uymn» Jejnnanliuni, uionel rel eum : cnjlis rci lama ad posteros peiinaniivcru.
Rarlhius ad lixc verlia pusius Baptista loeuxtis. Cerlr ; Cieterum si quis malii alflrmare, Prudenthini in iioe
se.l enr alia iiuanti ate lucuniit rfferre deboil 1 Juven-
. ve sii iiuninic a^no-cere iiadilionem illain vulgirem
" de lapide angnlari superstiie, neque, me iuvito, id
eus parlter lib. t. Anis </"i s»/it«s nii.i/.uis esse lo-
custas. ln t.ojia lncern, >iv Virgiiii legebalur : A'u..c
•
aliinnabil, ne iue lacil.- revincelnr.
vero in qelida srde Iticttstti sedct. liurtil .innus, loin. I 1:5. ,\li.|iii vnlg., Vatl., iN, Y, Z, AA, spernunt;
Autliol., |iai;. 7lt>, cuni ahis wilt legi lacerta, sed vc ii-iioro, sprerum. Ciselnius a otam 2 ed., o««'»i l
riiiiouc.n iniii alTcrunl cur deheat e in tocustn essu Jitdtvi reprob iiunl. Aliler scr.pli.
lougum. Falnic.ius. Cummeni. iu p<>et. Chrisl., ail iii. Snli., Al.l., Ital., Prag. a secimda inauu,
e«s ijui luiusias putanl esse HiS|iattOnini ragusttts, Mar., Ale\., Vau. A. I>, I, U, VVeili. Ciuu suis mss.,
(irub.isse. F.ibricins turlasse volint diteie ;'( Inpidum compnyo nuvorum. In Pr.ig. a piinia nia.ni,
iioiiiliiiii
(affjotulai.namllispanis nihil est ragustns. et lapidum compago pr.ornm. Gi-el. in tcxtu, et late-
II». OubJaslus in Manusli biblieu, silwiruni (avit, rutu compaqii .iuorum llcinsiaui el Gls. ad marg.,r(
sine eottiunciinne que, ipiam e.vigit carmeii. Malu tapidnm compaqi tltiorum, quoil exslal in Vall , Vali.
«liaiii Aldns, amiciu pio umtclus, ei rid cule Vat. A, N, ¥, 'L, AA, ItB. It.>rihi. s praferl laterum compugo
camiili pri> cun.eli. duorum. Faeiet enim, inquil, proluberaulem anqulum
119. Teolius ex mio Vat. indicavit tinxil pro tinxe- dnobus silii junclis emintiitior, unde et lapit offet.sio-
rat. At in. Iiiiik iiqii palitur finatl. uis difitur. Sed recic procedil lapidu n conipago no-
liO. Vai. unu* apud Teol., qui cunclis, quod ego roii.iit, nam Chnstus capul est imvi lempli |EccJe-
invenio ut V.illic. sia ) ci campatjo Japidnm iiorunim, ex quibus ie.n-
Tiliilus a>l, Pinua templi, niai:no codicuin scriplo- pluiii lioc consurgil, lani|uam ex vivis ti electis la-
riiin el cdituriim conscusu. Gonfer M.ittli. cap. xxt, pidibus. Aii E;.lies. II, I'.' el seq. Kslit cises sancto- :
ci psariiiuiii cxvil, vers. 2i Lapidcm. quem reproba-
: D
iiiin, it doinesiici Dei : snp ra-diftcuti tuper (unda-
ceritut trdificanles, Itic (acius est vi capui unuuli. memum uposioturum ei propheiarmn, \p*o tummo an-
131. Iu noi uuilis vu g. prima meiulum pru piniia. guttiri ttiptde Clirislo Jcs t.
It.nlnii. laie upoail vu.g.iram tr.nii iunam vcieium Tiliuus 5-, /'..t' ii.fun iihiiiii i.i Alex., Tltiian., Ald.,
Ue piuna luinpli. Gbriaiiani i|iiemdaiu laiiideiu, uni VVe.ti. lu Uiii., Val. I, A;iii ii»i«m. Val. It, M>r.,
lempli piiina oliui luil, scpositiiiu balielianl pru la- Aqua in vinum converm. Gisolinus, Viniti» e.r aqna
pide ill> angidari, cujus siunliludine di.xeril de M
faclttm. \ nle Jn.inn. cap, II. Allgelns M. It.induuus
Dominus, la niiuirum e« lepoaito lapideiu bcuini cilnlil FlOreulia imin I7ib0hcrv.ilio.es iu iinn-
esse angiilareui. (jude religio, »n lupenllliu, velul quaui labulaui cliuineaiii sacra quanlam II.N.J.C
ilicli i|ui.ilil.nii icstiii.oiiiu.il l.ipidcm i|iieindatn attgu- mysicria au.igtyphico opera avhiboutam, Anenor
lis couspii iiiiin c.iiimonstraliiii. Quod It.trilitus coili- taiinl.K tiujtis liici. s miraciilum exbibel, quu t.li. isiu.
gtl ex b e PtUdeillii loco, 1 ex lliuerano vclu li —
1 a pt.iin sex hy>l us cuuleiltliu ni viunm c nveri.i.
stinii lliirdigiilcns.. IIIMhI 1'elrns 1'nli.cu. eilidtl, ulii lib. V.ill. B, I, liiil., WeilJ., lurle tialilns i.un
liicc. legere lieei Ibt est et laplt uniintaria maguut, de i/.y aaij cificn, ui cilultiini-. 1'iag., aVarant (aw. tii-
i/mi dieinm Ml . Ltiptdtm, qutm repiobuvtruul irdi/i- l.iiinis cx vel. coil p»g i.iXlnl. I.un ii - i..p'it>- ,
ctinies. Iiemttii caputauguti ci »«« pimui larril '/>m«> HmI »*M ep'sgnattri 'i nniiuiiiic.u lci li. nc n tontul. i .
lUHl c.iincittti p iiii.ii.t.nlii Stituiiion paliiiinm habtbai.
,
Il)5 DITTOCM.EUtl. tun
Cliristns v.isa jubel properanter aquaria lym- A Calce lcrens, jubet inslabilidescendeie cyiuli
fpliis Discipulum : sed morialis irepidatio plantus
681 m pleri l
i
' m ' c " ICT ' veieris defunditur 140 Mergit, al ille manum regit, el vestigia firmat.
[unda. 36. ba-mon mistus in porcot.
53. Piicina Siloa. Vincla sepulcrali sub carcere ferrea dxmon
Morborum medicina laiex, quem spiritus horis Fregerat : erumpit, pedibusquc advolvitur lesu.
150 r.ructat variis, fusum ratione latenti, Ast boroinem Dominus sibi vindirat, etjubel
Siloam vocitant : sputis ubi collila cxci [hostem
Lmiiina Salvator jussil de fonlc lavari. Porcorum furi.ire greges , ac per freta mergi
34. Pastio Joannis. 37. Quinque panet et duo pitces.
Prxmia saltatrix poscit fuuebria virgo 145 Quinque Deus pancs fregil, piscesque gemellos:
Joannis capul , abscissum quod lancc rcportet llis lioininum large saluravit millia quiiiqnc.
135 lucestx ad gremium matris : lert regia dnntim 633 Implenlur nimio micarum fragmine
Psallria, respersis manibus dc sanguiue juslo. [corbes
682 "•-'• '' tT mare ambulal Clirittut. Bis seni : xirrnx lania est opulenlia mensx.
h mare | er mcdium Dominus, fluctusque li-
f$
38. Lazarus tutcilatus a morius.
[quentes Conscius insignis facii locus in Bcibania
GLOSSyE VETERES.
137. Vasa aquaria, hydrias, I. 155. Incrslx, maculatw, veltluprata, I.
128. Inde, velunde. —
Meri veteris, vini nobilit, I. 136. Saliria , saltatrix, I.
129. Latex, tcilket erat. Spirilus, seilicel ventus, — 15S. Calce, pede. —
Inslabili^enioja^aia, — Cumba,
vel flatus, I. nave, aliler cymba, Iso.
131. Siloain, id estmissum,i. 139. Discipulum, Petrum. —
Planlas, jeiiiceie/u», I.
154. Lancc, ditco, I. 144. Furiare, tn furias agere, I.
COMMENTARIUS
1 27. Vat aquarium Varro diiil. Vide Lexicon For- 158. Pro eymba alii cumba, alii cimba habem.
cellini. 139. ApudWeitziumGiselinus, morlales; sed alium
128. Gifan. l»e. cii., verbo Unha, legit unde meri Weitzius voluit indicare, nam Giselinus habei iiior-
veieris defunditur unda, el nnlat, iloctuin liuiic poe- talit. InOxon., plantis. Vide not. vcrs. seq.
lam vini umlam dixissr, ui 1'sycli. vi rs. 370 rorem 140. Gif.miiis Ind. Lncr., verbo Mare hagnuh,
vocat vinum. Glossa Bal. inierpretatur undam co- non mergil, ai. Giselinus, mersital. In
legit meryitat,
piam magnam. Plerique babent inde reri; Giselinus Egm., plantas mergitur elegami Grnrcismn, ut putai
wide. Fabr. perfundilur , proqunalii defundiiur
, lleinsius. ln Oxon.,
planlis mergilur. Apini Wcit-
alii dijfunditur, alii difunditur. In Vat. A meniliiin in- zium Gnld., mergiiat; in Pal., mcrqilur. Al-
in iinis
signe ordo pro unda. C dus, Weiiz. , Mar., Bai., Prag., Alex., muliiqua
Tilulus 33 Piscina Siloa, roiisculicnlibus pleris-
, Val., mergil, at. Aldus, niannm legit; alii, manum
qne scripiis, ei ediiis. lu cod. Val. I, Piscina Syloa. rei/it ; nonnulli, mami reaii, ul Vati. D, Z, AA, et
Legendum rap. ix joann. , et Apoib. vcrs. 680* Bott., qnnd lleinsius non audet damnare naili in si- :
129. Ald., F.gm., laicl, quam. Pal. ct Val. A, lalct, mili versu Virgilii in j£neid., Trunra nianum pinut
fnem, cuui lleiiibianis. In V.ilt. R, I, Mar. Prag., , regil, et vesligia firmat, in pervenistis cxemplaribus
Itat., Alex., Wrilz. , Gis. el aliis, lalex, quem. Teol. non paucis iuvenerai manu : cl Priidenlius Virgilium
in uiio Vai. invenil latct quem cnrieciuin per la:el, , imitattis cst.
quani. Aliqni liabenl oris. sed legenduin lioiis. Telrasticluin 36, Dcvnion mitsus in porcnt, e.v scri-
150. Fabr., Ald , fuiam, scilicel niedicinnm, qiiod plis cl cditis, Alilus, Dccmonium misiumin porcot.
rx ei neciinnft exsiat iu uno Val. apud Teol. Vide Matili. viii, Marci v, Lucx vm.
152. Alex. a priina mauu jutti; EgfU. , jutsis, , 142. In Bat. recenli manii, prioriluis erasis, pedi-
ii.eidose. bus revolulus lesu : de quo corrigcndi vel corrum-
felraslichon 54, Passio Joannis in plerisque. Gi- pendi otius gencre sxpius locuti siiiuus.
|
srlinus, Ccrdet Joatiuis. VVeilzius Pattio Joannis 144. Vatt. B, I, Mai -., Bai. a prima ruanu, Sich.,
P,uplitla>. Consolc c.ip. xiv Mailb, Gis. in textu, Weiiz., furiare : quod xinulaius vide-
135. Diligeniiam G.sclmi in secundis curis cffugil uir Theodulfus de cadem re, Das prcorum furiare
lioc iuenduin sulcaliix lorrigenduni pcr saltattix. greges, juslissime judex apud lieinsium. Iloratius lib.
'
|to poscii.
Pr.tg., posuit, inale, i, od. 25. Quw sotet maires furiare equorum. Ilein-
154. Aldus ila iiileiptingit, Joannis rapul abscis- siani, Ald., Pal., Vall., Alex., Urb.,
tum quod lance reporlat. lneetuv ijreiniuni ud mnlris
D Vart. D, Q,
Z, raptare. Vai. N, capiarc, Vat. A, reputare, qux
ferl regia donum Ptaltrix. Giselnius Alex., Val. A, , duo poslrema pcDiius siim rejicienda. In Mar. gtos-a
reponet. Val. B, Mar. , Pr.ig. , Ital., reporial. Greces, id ett, per greget.
155. Fabr., Gis., in gremium. Tilulus 7,1. Qutnque punes, et duo pisces, conscn •
136. Hat., SieUardns, Mar. , Weiiz., Urb., Valt. licntibusnninihiis editis cl scriplis quosvidi.
B, I, Q, CC , sallria. Prag. , Cis. , ptutiria. Alex. , 147. Fahr., Gis., minimo. Alii, cliani Cifaninslnd.
pialle.riu , ccrrcctuni psaltria. Al.ius ptullrix. Valt. , Lucr. verbo Visu, pag. 450, nimio. Dicit aulem ni-
D, N, tallalrix spartit; Vall., talta , el supra taltria. mium fraqmen, quod superfiiissei, quasi superfluum ,
Pra:fcro ptallria. Macrobius lib. ii Saltirn. , cap. 1 : ut nolai Marietlus. lixc cl a'ia de C.hrisli miraculis
jVoii defuere qui psallriam inlromitli peierent, ul puetla siinillimis verhis in liynino thmu liora et in Apolh.
ex industria supra naluram wollior, canoru ilulcedine, explicari, anlemonui.
et taltationis lubrico exerceat illecebris pliilosophanles. 148. Egm., meiidose, opitulentia pro opulentia.
Ita eiiain vocanl Livius ei Quintiliauus. Vide Ifulen- Titulus 58, Lazarus suscilatus a mortuit, ex pra--
gerum, de Conviviis. stantiorihus mas., Aldo, We t/.io, ei alns. Gis., Lazr.
Tilulus 55, Permare ambulat Christus. Aldus, Prr rus suscitatits. Lrge Joann. xi. Cxlera desuiil iu
mare ambutm.sc Chritlum. Gis. , Cltihlns pa maie Vat. A , qui corrupiissimus est in aliis qux adsuni.
ambiitat. Ex Malib. cap. xiv.
Patroi.. LX.
:
107 AUltKI.il MH DENTH CAUMINA. 11«
130 Vidit ali Infarna U>, l.i/.ire, sode revertum, A 41« Cehimua atl qu»m flugellalnt ttt Clmsiut
Apparrl srissiim Irarls foribus nioniiineniniii, Vinctus in bis Douiioii. siclil a?dilms , aiqn<a
Ulide ptitrejcentis redierinil IMHllN sepnlli. [columnaa
Aonexus trrguni deilil, ul servile , Qagellis.
59. Agtr languinit. Pcrsiat adhuc, ieiiipluui(|ue gerit vcneranda
[ciilumna,
Campus llaclicldcmacli sce.eri- mcrceJe m'f.nnl i
Nosquc docel eunclis immuncs vivcre llagris.
Venditus.exsequias rccipil lumulosus liuniandas. /'nssio Salvatoris.
4i.
155 Sanguinis hoc prelium csl Cbiisli. JuJa enii- ^ Trajectus per uirumqoe latus , latircm , atqtia
[nus aretal
[cruorem
lufelii collum laqueo pro crimine lanto. lympha
685 Chrlstw ngit. Sangnis victora :
'avarrum est.
684 40. Domus Cuiphce, (
Tniu- diiodiscordant crurihu-. liinr iiulr lalrones
Impia hliisplieini ceciJil ilonius alta Caiplix : Conligiiis : negat illr Deuin, fer! iste curonani.
lu qua pnlsata est alapis facies sacra Christi. 43. Scpulcrum Chrini.
Ilic peccAtores manel e\ims ; obruia quorum Christum non tcnuil saium , non ctanslra fc
160 Vita ruiuosis tumulissine (ine jicebit. II [
pnli 1 1 :
Gl.OSS.E VETERES.
153. Arbcldemach, alitec Acheldama , nomen agri, 1GI. Stclit, atiter siiii,- Alquc columnis, seiicet
iil eti, agcr sanguinis, Iso. his, I.
154. Exscquras, corpora, 1. 165. Per iitrumquc lalns, poetica exaggtrationt
159. Ilic pcccalores, liic, id tst,talis, I. rei, I.
COMMENTAMUS.
Titulus Ager sangninis. Aldus, Ager Acheltle-
3!), eril tervirc, ct glossa scilicet poluissei ; poslca faelimi
mah. Faclum narrat Malihms cap. xxvu. seivile.
153. Aldus, Acheldemach. Mar., Acheldema, sed ad- 103. De tcmplo vencrand:c Columna* lego apml
ifitun» eA ,ut sit Ae/i<?/dcmacA, quod cxstai etiam
in Prag. S. Ilicronymum episl. 27, de Locis llierostdyniii.
In Kat., Acheldemac; in Gis., Haceldema. Weiizius, Ostendebatitr illic columna, nxi.r.si.i; rottTiruu stisn-
}/uc/it!/<7«niac/i. In Vulgata, llaeelduma, quod in lcx- nens, infeela truoreDomini, ad quam linctus dicitur
liim possel inJuci. M.nocbius v»l. III Seicileg. Bibl., et flageltatus. Ilinc inielligis, quid sit lemplumque gc-
pag. 5S, probit, adliuc meJio s i culo in Imnc cani- rit. HcJ in medio ecclesi* 6uo teinpore fuisse te-
i
puin reiiiiuisseiioineii llaceldama, ineoque perrgri- siatur. Meminit qnoque coluinnx liujus et-miraculo-
iius fuisse luiniilatos rum Grcgorius Turoncnsis in lib. de Gloria mariy-
ln5. Aldus peiperam, Juda mun-s arctal Infetix Q riim. ViJc Lipsiom lib. u Je Crure cap. 4, ubi pro-
co//«»i litqueus. Vat. Q, Gis. aJ oram, Judtc mmis bal, sutiios ad eolnmnamvtirbernri. Ea sacra colunina
arcial lnietixcoltum luqueus. Gis. ad inarg. pro di- iiiiiic IviniKC cxstat in lemplo S. Pr.ixeJis. Quippc
versa lccl.one, Gifanios in Mare magnum IiiJ. Lncr., f.<cile licc meiiioi ):i iiiler pios Gbristiaiios ad nos
Juda nimis arctal Infetix collum taqueo. ln Nomsio, usqoe potuil et delmii conscrvari.
Judtc miv.us arclal lnfeix coltum taqueut. Valt. D, 161. Kgm., iMiMum>M, male, pro iinmniMs.
0, N, Judas eminus acctal Infelix cottum laquens. TiltriuS-iS idcin in oiniiibus quos vidi, Pastio Sal-
Vatt. V, AA, I G, T.B, Judas emnvs arclat Infclix vaioris.
cotlum laqueo. lneditionc Parraensi malc inierpuu- I(i5 Inaliis, trantjectus; in aliis, trajectus. Con-
gilur Juda eminut arclut Infelix collum iaquto, pro
:
j.ftor.i quni liiiulaiii, ligeodum Trajecintqut laius
trimiiie tanto. Vcra lecliu cst Juda emiints arctat In- dexlum, nc scilicct iilriiiin|iie lalus dicatur Iraje-
felixcoliumtaqueo, quam teneiil Alex. (iu quo supra ctuin, explosa cst ii t. a.l hymn. Cath. 9, veis.
cst laquevt), Mar.. Uat., PraR., Vail. B. I, 2, Urb., XU, ubi lianc siogulaicm siiileoli.iin cipenJimiis. Vil
Gis., Weitx., Val. et alii. Frnstra conjicil lleinsius cx boc solo letrasticho »s»eri p tesi, PriiJeniiiim
JudttuiiiuiisarciatJii/i-tu cullumtaqueo. Fruslra Gi- Dittocliai esse auciorem, sihi iiliiquer.nnslaiiiein. Iu
lanius pnlal, Prudeul.uin non ita locuiiim Juda; ut cJ.l. Coloit. aJ in.irg. ei vrt. lib. niitaiuiii esi, lnit
cninidiiil llelia, Detia, ct siinilia , sic Jtllfa diccie cemque crtwrem ro diversa scri|iiura, sej lutitcni,
|
potoit. Eleganter nmiius ponitur »J sigoifieanduiii, alqut cruorem veia esl scriplura. Gaspar Sigitlarins
Jiidam suspeiisiiiu periisse. In passiniic Uouiani vers. e.liJit Jisseilai nieill Je la :ca, qua peiloraiooi csl
109, Evhctfttndum eo pus ecuteoemiuus Vendcre. Ga- l.tus Jesn l.lnisii ilc qua liicotns sum in comnieni.
;
thcm. byinno 0, vers. 10!l HmiccmiHuii uereubalio.
;
D loc. cil. Nonuulli cinu vocant Garolnm Sagili.1110111,
Marielius pro eminus tiuptcabalur iiiuhus, id est pre- qmid oiniois ejus sola piima liitera eiprimi soleat
i
tium. Sed ropugo.it meirmn. C. Sed ra littera indirat Gasparem, proquonos ire-
'lilulus 40, />oniiis Caiphtv. CouSllle M.uih. «xvi. qucnlitis l.aspaieoi dicimus.
157. AIJ., Urb., Alex. a s.cnmla niaini, llcins., ICii. lo Gold. (lossa Ai.ir, fndit. AIJin. vicloria
Teul.,a<i!;alii, ulta, cuui Mar., Vali. B, I, Uai., sanqitis. Alii pleri.pie, snioui. uiiloriii. Iu AlJo daaal
Pns- verDuni suhsl.iiilivmii est posl 'iit'acr«iu. IVr sai.giu-
159. Aldus, mcndo-c, petcaio ts. nioi, qui e laicre S.ilval.niB fluiil, uiariyiiuiii , por
Tctras icbon 41. Giselinus , Cotumna, ad auam aquaiu haplismiim iiulieari innl aitliit. Orienliu^
i
Chrislus fliigtllulus est. Alii ul puaul in levtu. Vide apoJ M irteiiimii luui. V AoecJ , Afurli/riuM taugm*
Marei xv. sibi viiidicui, unttit luvafrnm.
101. Vaii. B,D, I, Pmg., ll.il., Mac, Weii/.., afqwi; Tclra^licliou 43 Jeest m
AIJo, Torn. ot in mulns
tolumuit. Alcl., Urli., Gis. A (1.,1'al. t!l alii, tolnn- (oJJ. iiins. ViJe Matih. mviii ; et Je resiirrecnooe
110 , quod magis placet : nain iulra veneranda co saocloriim qm Joiinicraot, cap. ixvii, vers. r»r». >[<••-
tumna. sus hi non viilenitir 1'uiileiiliani; sed eonalal uihil"-
anlupiis iiioinioieiiii» sepiilcrum cl re »oi
-
li..'. Vat. I, l.ii. a prima niami, Mnr. a prima iniiios e\ ,
iiijiiii, Wili/ , uiiiie.rvm ttujum. I'. u sermle iu Mar. rectioiiciii pmgi el scolpi oliui ci u-iicvisse txeuiplo
> !
110
DlTTOCHAfflM
Afflicins l.ipidum Cluistuni lanienillecrueiiiin
llU €86 Murs " ' llovicl;1 J acel : ca,cavil abyssnm. A :
lnter sax-a rogat, ne sii Ifipidalio rrainli
Sancioruni |>opulus superas sininl ivit ad orns,
Hostibtis. prim;i'. pictas miranda eoron.-c
Scque dcdit multis lactuque oculisque pro- 180
[banduin. 687 ^ 6 - Porta sp f « ,u * a -
Mons Uliveli. Porla iuanet lempli, S|>eciosam quam vociia-
44.
ruot,
Momis Oliriferi Chrislus de verlice sursuin
[
Egrrgium Salomoms opus : sed majus in illa
Ad Palrcm rediil, signans vestigia pacis.
Chrisli npus emicuil nam claudus surgcro
siernis praepinguia liqnitur bunior
: ,
173 Frondibus :
[jtissus
Qui probat infusum tcrris ile chrismaie donuin.
Cre Petri, stupuii laxalos currere gre»sus.
43. Passio Slephani.
mercedem sangninis, 47. Vitio Petri.
Primus init Sieplianus
[ inibri 185 Somniai illapsum Petrus alto ex seihere discnm
GLOSSifi VETERES.
Frondibus acicrnis, sempcr virenlibus, 1. 181. Damnatos currere gressus, debililatu sibi pe-
175.
176. Prnbal, confumal, I. dibus. — Damnalos, debite*, Iso, Vat. I. Laxatos,
Inibri, araiii/i««, Iso. Prag.
177.
179. Fraudi," rrimini, Iso.
COMMENTARIUS.
Timliis 45 Pdtjio Steplumi. In Vat. D I Mar
iii nunimus vi tns ciim Graca
epigraphe Anasiasis, B , , , .
ctc, Ral., Wenzio, Pnisio S. Stephani. Vidc cap. vi cl ui
sive resurrcciio, sepulcro, militibus exterritis,
an- Aci. apostubirum.
(|iieni benclicin einineiilissinii Slcphani Bnrgi;e,
sludiosissimi el peritissitni , lioc 177. Vatl. It, I, Mar., Praj., Rat. , mibre. Ald ,
liqnilatoili oniiiitiin
Gis., Alex., Urb. et alii, imfrn', more Lucrdii cl an-
ipso tcmpore in sacrum cardinaliiim collexinm ascri-
I quioruin. Omilto Weilziuni, qui. nes io cx quo c-
pn , delincaluni hoc loco reprxsento, ut judiciuitt U-
dicc, ymbre edidii. In hymno S. Laurenlii, vcrs. 371,
cilius fcrri possil.
Slephanus per imbrem saxeum.
178. Mar. a primi maiio, cruenta.
180. Mar., Sich., Vail. B, I a prima mami, Q, k\.
Rat., Wciiz., Vall., Cold. a ptima inanu, mserandu.
Mtilto magis prnbo miranda cum Ald., Gis., Alex.,
Prag. el aliis. Primam coronam voeal proloinariyreiu
Stephanum, pulchre alliiilens ad ejus nomen. Ileotbiis
in hymn. ad S. Stcphannm fa'so ait, ir.inores nonien
Siepbano ex martyrii corona fecisse : nam anle mar-
lyriuio Sicphaiiu^ vocabalur.
Trlrasiicuon 46 , Porta spcciosa. Ex cap. in Aci.
apnsl.
r 181. Prag., minus bene, speciosa.
E.r a-ie YUitris in Museo Dorgiauo. " 182. Mancbal supersli-s pars atrii gentium » Salo-
mone conslrncti. Vide Villalpandum lib. iii de Tem-
Dc sinnli immmo diu litigarunt Jnanncs Trist.nnis a plo, cap. !). Porta vero illa Spcciosa ex aere Corintliio
S. Aniaiilc et Jacobus Sirmondus. Eumdciu expendit fuissea Joscpim ilicitor.
Franciscus Vavassorus cap. 2 ile Fornia Cliristi, et 183. In mullis ant quis mss., clodus ex usu vcleri
paruui exacie deliueaitim e sun iniiseo rl. Vietorius pro claudus.
exhihnil in cnniniem. de Nummo srco, ubi Je ami- 181. AIJ.. Gis. in texlu, Alex., Torn., Gall., Rat.
)iii ^ iniagiiiilms Cbrisli disputai , ci ti-niplum rotui- pro diversa scriplura, Prag. pro nlossa, laxatos. Vall.
ilnni voral qnod nos scpulcroin Cliristi diximus. |l. I, Q, AA, Uib., Mar., Prag., Rat. a prima mami.
Sirinotidus eniui exislimai esse tenipliuii Auattasin
, Thiian., Weitz., Torn. in inar r'ine , lleiosius cl a ii,
a veterilitis iliciiiin, et in liuo resurreciionis crccium. rfaiHiiatos. In Viit. 1 glossa , debiles. Coufcr glossam
Titulu-. 44, llons Ulivcti. In AlJo, Mons Olivelum. Isonis. llein^iiis cx laxalos , tt apud Kgm., luxalus,
Le;ie cap. Actuum apnst.
i o/mjitii luxatos : quaiiqiiam pntat , eleginlcr ct p'>e-
173. Egm. et Gis. ad o.hii oliveti pro olivifcii. lice omnino dici posse damnatos gressiis, ul Hainar-
Latinius rette olivifn |osuit pro ohferi, quod npcrit lig. vcis. 650 Damna nures, 1'ater alme, meas. Teo-
:
in Turii. hiisronjecinr* lleinsi aJhasil , advertens taiiluin
174. IIe ns. , Cif. cx vct. lib. iia interpongnni,
:
dnos Vall. haberc dnmuaios.
siyimns vesligia pacis 1'rondibus crlcrnis : prwpingui Lomma niiili 47, Visio Petri. In Mar. el Ral.,
li.juitur liumor. Son placet : uain poeta videtur inicl- Sonmiuin LegC c.ip. x Acl. aposl.
Petri.
ligerc vrsiigia qux Cliri-lus , aJ Patrein ascendeits, D 185. Soleut myst ri visionem eiiam claram, in men-
ilii ilur impressa reliquUse qu;c pacis vocal, ad ninn-
: lisexressua Dco infusam, sotimiun. appell.ire. Prn-
t-'in olivifcrum alludens, etcflccnnn ascensionis con- dfiiliiis, scmper sni similis, du Aporalyp^i Joannis
ktderaus. Poviea frondilnis nliv.iium inanasse liutno- evaugelista; hymn. 6 Calh. , vcrs. 113 Tati sopor.t :
rem ait, qni dnnnm clirismalis s.ignificaverit. Appel- justus Mentem relaxat liaos. Cum enim vi^ioncs fei»
lal auleni Jrondes a?ternas oliv.t , ut Vir^ilitis lib. ir mentis a sensibns
coiiliiigani in ecstasi seu alienalione
Georgic, Patladia aaudenl silca vivacis otivee, ul niy- corporis, ciuinrii"nli vocabulo visione9 persimilitu-
sliiiim sensum prxleream. Si. Iiymno ii Peristeph ,
dincm sonmia dicunlur. Somn iiin Epimenidis Cre-
vrrs. :4 Froudcm perennem chrismatis fcracem de
: lensis pbilosophi atl annos 57 aul 50 , tit alii dictinl,
nliva, niclius qiiam al [oniem. l)e vesii^iis in verlicc
i necnon cujnsdani pueri apud Piinium lih. vn, cap. 57,
inoiilis Oliveli impres^is plura ex^tanl Pairiun tesl:- ail aimos 57 per meiitis e\cessum explicanl, nui eas
iiuniia Aiign^iini
, Panlini , Severi Sulpicii, Opiaii,
, histonas credunt : ac siniililer dicunl , qul luentur,
llnl r, i|uiirmii lnca indic.it Calinetus in li.ci. Hibl. scptrm sinctos Dormicnles sonino captos in spclunca
17.S. iii Rai. a prima manti, linanitur, recle cmcn- ad doccnos fere amms revcra Jormiisse, quod rl.
datiiin prr /i^Mirnr. Joseph Simonius As-einanius lo:n. Dibl. Oiienl., I
,
III ACRKI.II PRUDENTD CARMINA. lli
Conferluin oiiinigenis animalilnis. Ille rceusal A Moi rccipit visum, fil apostolus, ac populorum
M mdere s scd Dominus jubei omnia munda Doctor, el ore poiens corvoti mutare columbis.
Ipuiarc. 49. Apocalypsit Jounnit.
Surgil, el inimumlas vocal ad mysieri i genies. Ris duodena seiiuin sedes pateiis , ciibarisque,
688 M- " thtttod». Tolqoe coronaiinn fulgens insignibus, agnuni
llic lupus u>U*rapai veatitur vellere molli : 195 Cxdc ciuciiiatuiu land.it : qui evolvere libruui,
»90 Saulus i)ui fucrai , llt admipto luniine Paulus El sepiem poitiil signacula pandere solus.
CLOSSiE VETERES.
I8S. Surgil. <• juiiiMi, I. 195. Qui evolvcre, tel qaia votvere, Iso.
192. Li ore potcns, tetlicet fii, Isn.
COMMENTARIUS.
p:ig. 555 ctscqq., niullis ratinnilius roualtis esl pcr- 191. Vall. AA, RR. fil aposlolns apost lorum, pcr
suadere. Vidc by nuin 10 Cath. iwt. ad vers. 50. , peiain el conira metium. Paulus doclor popiilorttm
S. Rernardiis d« sublimi :niim:e coi.lcmplalioue cx- dicilur, ut in bymn. SS. Apostolor. Petri et Paul
plieal -01111111111 spnnsx iu Camicis canlic. , ul dixi in gentium magislir.
coimnini. ad vcrs. 77 liynin. 6 Calhem. Tclrasticiion 49, Apocalypsis Joamiis. Visio cxpo-
Titulus 48 Vn.s etet lionis. Ciselinus, Pautus vas
, iiiiin ex Apocalypsi cap. iv et v.
tltctioais. Adi>-is c.ip. ix Act. a|insl. 195. Ald., Mar. , Rai. , Prag. , V.it. R , 1 , Gis. in
189. Pr.ig. et lt.it , vestitns. Nnmina et adveihia I
icvtii Wciiz. et alii , qui evolvere. Abx. , Tliiian.,
,
locum prxscnlem dcmoiislranlia, ut hic , in liis n-Ji- Hrb.,Vat. Q, Egtn., 17111 vatvere. Cisel. ad niar-'., qitin
but, el simili.i, osiendunt bos niulns pro pirturis ijinn valvere. Diversa lcctin in Vall. et Vail. Y, Z, AA, RB,
in icmplis exhiberi solebanl fuissc e.oniposilos , ut CC 17111 sohtrv.
, 1 plarct liae. leclio . ipix propins
I
diciuni est nniii. 60 proleg. S. P.iulinus de bujusmndi accedil ad Apocalypsis vertia A\erire tibrum, el sot- :
pictura Nat. 9 i Qm taper txprimitnr tiiulis, ut liiiera vrre signacula eji.s. Cxleruiu gravinr est aucloriias
tnontlrel Quod mai.is
fxplicuil. Ex codrin Panlino codicum , in quibus esl evolvere : cl evolvere pro ape-
intelligitiir rur dnplicis Teslamrnli pirlma duplei rire recle de volumine dicitur. In Vat. I , post ulli-
liliiis, sive DiliocbaMim pns it appellari Qui videl : inuiii vcrsuni, Explicnmt tiluti hisloriarum. In Goldasli
hac vacuis agnoscens vera figuris, Non vacua fiilum Manuali biblico lioc ipsuin , et posiea Sequuntur ,
libi pascat imagine inentein. glossov Isonis.
190. Prag., fit demplo.
PILEFATIO LIBRI PRIMI
CONTRA SYMMACHUM.
6B9 1'aulus prasco Dei, qoi fera gcniitini Q linmancs, placitlo dogmaie seminans
Primtis corda sacro pcrdomuitslylo, 5 Imniansueta suas ul ccremonias
Cbrisium per populos, ritibus asperis Gcns pagana Deo spernerel agniio,
CLOSS.-E VETERES.
1. Paulus, qttia yrunde negotium est vincercvipeream lum, Prag.
linguam lanli oratoris, prannisso exemplo Pauli apo- 9. Siylo, pmdicatione, Isn.
sloti, quem
vipera momordil, sed non Ursil, tliam ipse 4. Iminanes feroces, ,
vel crudetes. — Scniin.nis,
invocal divinum auxilium contra vipereum doatmen- docens, I.
COMMENTAKIUS
Inscriplionem apposni iiuam Mar. tn Val. A.
lialiel Petrum ver > in pnefatinae lih. 11 , iMmmiiui ditcipu-
nullus esl tilulus. In Alex., Intipit comra oralionem lntn Dei, ut imirum Rcclesix eapiu 111n11.it.
Sijmmachi liber I. Ald., conira Symmaclium hber I . 4. Oxnn., placilo dugmale.
Egm., Coiilra Symmacon. Rolicr. prior, Contra ora- 5. Egm., et, niale, pro i</. Ald. et Tenl. seribiiiit
lionem Symmaclii. In Val.T, qniglossemata conlincl, r (i) iiiioiiios ; mclius r< reino/iius , aul ceiiaw iiu , u(
Cuiitrn Syiiimnc/iuiii tib. 1. Nunc de pnvfalioiie. Ali- miirii consiilatiir. Ileinsio .h- pin ei ;uih mnnsue:a
cubi a prunovcibo bie liliervoiatnr Paulus. Vulealia ill priori Itnll. Potest etiam aceipl imniansm-ta pro
cap. 4 proleg. Jureius etGrangatis peculiaribua com- iii.iii»mc'(.i, 11I iiifi-n.liu pro (raetir. I.ise iiios ait , in
ineiiiariis bos libms illiistrarunl. Ansaldiis scrinone cxcusis duo esso veiba in mausiuta, quod viiiiim pu-
lialico converlil , da ijiiilxis a nobis dictiim rap. 3 lat rouligisse cx inepto illoel aspero srrihrudi modo
prnleg. Jiirituscleganiissimos hoa libros dicit.eisque iiimciiijiic-lci inluslrii, iniudo, mrudi i, et aueiorilate
,
Symmachi ralioncs accuratc refelli, atquc convelh Virgilii, Cicernnis, M. Seanri, Priselaui, Ser\n coii-
aniniat. Usus cst veliisiissimn cmlice, cx cujua col- " irariam scnbendi ralionem lueii eoiiatur. Nunc ple-
lalione varietaics Scripinra eihibol. riqne alil.r senliiinl el alpellaie, ahaqne asjN-ri.n , i
V. 1. Nomen pnvru Ihi apvslolis a primis Ecclosix me 11. ni rivali lihcnler scrihunl.
h.i-iulis iribu>'balur, iilccrnere licel in Vna S. Petri, 6. M.ir nieiij pm/ana. Mc-lns ./ein, sgiiur eniiu de
,
i|n S. Clemenli allribui solel. S;eculo iv videtur
!•
Aposloln gentium. Paganus pro eiluiico ct geniili, si>o
fuisse in noiiuullis Erclesiis pr.eio, qui lidelcs ad rc- tiiolorntn cultore, aceipitur a ChrlsilanisacriuturihtM.
clesiam convocarel. U. Kiiselnus episcopus Alexan- thosius hh. 1, eap. I /'itircpcicu 1111/li uli aUteriut :
ilrinus in oralione de Uie dominico Vurut ad eccle- : ranitoquitii pravitaieai cmiuhi./mi afttMJ u iinljlc» l>ei,
tlam pnvio (i xnpuf,), oiniiet lomnum oble.nduiit el iu- im /o. ciiuin cic/rcsliMin . niHpiiij, M jxcyij ;>ujuiii *tH*aa-
/irmiliitriH.PiudeiiliiisPaiiliimjiiirruiieiii /'. : uniuin.it. lui , .11« c/ciniiYj, ete. Alil jlni- raiioncs tiujus M-(iiili-
,,
m LIBEft I CONTIU SYMMACHUM. — PK.CFATIO. Ili
030 Actus Inrbinihus forie nigerriinis, Jam flecti facilis, reltnlitad manum
lliliornum pelagns jam r.ite debili Vibralo capile spicnta dcntium.
F.i vim navifragi pertulerat noti. Ilaircnlem d giii vtilnere niordirns.
10 Sed ruio c;erulc-i pnrlia gurgilis 30 Pendenienique gerens Paulus inlinrruit.
Jussisset Doinini dextra quiescere, Exclauiam alii, quodcuic lividi
Ad poiinni fluitans cymba relabitur, Virus morliferuin seri>ere rredcrenl.
Kxponilque solo litloris uvidi Alnon inlrepidnm iirrciAposinlum
Conlractos pluvio frigore remiges. Tristis lam subiti forma periruli.
15 Tunc de liiuircis sepibusalgiili Altollens oculos , sidcra suspicit,
Arcmuni prnpere bracbia paiminim Cliristum sub taciio pectorc murmurans,
Convcciant. rapidnsunde focos strnani. 692 Excussumque pror.nl decutit aspidem.
F.iscrin quisqne smnn congeril igiubus, Abjectus colnber verherai aera,
Evspcctans ralidi hixuriam rogi. Alque oris patuli solvil acumina.
20 ('aulus, dum fr.igiles cogere suicnlns, 40 Mox omnis s:inies deseril, el dolor,
El densere locicongeriem sluilcl. Ceu nullo laceram vulncre, dexlcram
£91
Iucautam cumulis inseruit maniiin, Siccatusque peril vipercns liquor
rorpcbal glacie pigra ubi vipcra, llvdrnm prxcipitcm dnm rnlat impelus,
Saruienlis laqueos corporis iinplicans, Arsurum mediis inlulit ignibus.
25 tjuie posiquam intepuit fomite funieo, 45 Sic nunc post hiemein, vimqtic trur.ig fj-oti,
Laxavilque ferox colla rigentia, Quojactata ratis tnnc sapienlixest,
GLOSSiE VETERES.
7. Aclns, auaut. —
Turbinibus, tcmpuiutUmi I. 27. Facilis, pott calorem, I.
—
,
8. Ililiernuin tempesluomm.
, Debili, infirma, I. 28. Spicnla, acumina, I.
9. Navifragi. naufragium faciemis. Pertuleral, — 29. Mordicus, mordaciter, id esl m mordendo ; ad
pojjuj eti. —
Noti, tenti, I. verbinm , I.
10. Prxlia, tempeslalem, I. 51. Ouod, eoquod. —
Livida, nigra, livoreplena,l
11. Dexlra, polettas, I. 52. Mintiferum, iruhendo. —
Serpere , crescere
12. Cvmlia, cimifca Groece, Laline cviida, I. inde terpent, I.
li. Coiilrarlos, (atigatos. —
Pluvio, pluriuli, I. 56. Murmurans, orans, I.
15. Algidi, frigidi. I. 57. Aspidem, aspides vocamut omnet serpenteimi-
16. Propere, festinanter. — Dracbia, sarmenta , I. norei, I.
18. Congerit, comporlut , I. 45. Hiemem, posl persecutionem, Vat. A. Poif per.
19. Luxuriam, abundantimn, I. seculionem regum el imperatorum gravistimam : jigura
21. Coiigericm. palmitum, I. _ mystica. -- Trncis freli. asperi mundi, Iso.
24. Laqueos implicans, involvem i. " 46. Ralis, Ecclesia, vel fides sancla Eccletim : alle-
— Foimte,
,
25. Inicpuit, incnluil. igne, I. gonzat, ifuid significaverit illa tempestas, quid dexlera
26. Laxavil, erexit. — ante
Itigentia , rigenlia fri- manns Pauti , quid mortus terpenlis. Sapienlia*, —
gore, I. Chritii, I.
COMMENTARUS.
cationis investigant , et irailunt. Vide commcnt. ad vncri, qna: ineuriosiiisposiea coluber,atpit, hydrui,
vers. 448 liiijus lib. i, el Gi>lhot'redtiin ad til. rod. dieilur. Auctnr Act. apost. vocat ixtSva, scilicel vi-
Thcod. de Pagani-, Qnod ail 1'rndeniiiis Deo ni/iiito, pcram feminam.
fnrtis.se respicii Dgusi ig.nutum Atheniensium, de quo 24. Val. A a prima inanu, laqueis, male.
in Aclis apnslolorum. 34. Cell. et Teolius, jam subiii. Teol. ad marg ,
7. Ilisloria hax xwn el xxvni Art.
relerlur cap. •(.ni snbiti, qnod h.iheni nlerique edd. et mss.
anost. Tempeslaiieus acius, el
Vir;ti|ii cst i€n., m 35. Ral., al lollent. Mos hic atiollendi lumina in
Niiiro circumdata turbine corpu*. coeluni conimiinis etiani erat etbnicis. Virg. iv JEn.,
9. Prag., Dib. male naufragii. In iionnullis vulg., oculot allottcre.
naufragi, coitlra mctrtim. "6. Vat. A, perperam, substracto peclore. Chamil-
10. Poetite venli in inari certare , el prwtiari di- lardns hanc phrnsiu Christum murnmrans ferre nou
cuniur, quud muliis exemplis paiei. f. polest. Hivc phrasis, ait, lam insolens mihi videtur
12. Niinnitlli scribunt cumba. Portus hic indicalus lam dura et baibara, ul vix credain alium ea usum. At
e-i insnle Melitensis. vero ii solcns n< n est accipi verbum murmuro bac si-
15. Vai. A, inaie, tilloris soto. Ncc nielius Urh., guiricatione, scilicet loquendi suhmissa voce, ila ut
exponit solo. sonus aiiqiiis audiatur, non autem verba inlelligan-
14. Hciiisius sine idonea rationemavuh contactos, lur. Ovidius vi Metamorpb., Quodque licet, taciio ve-
uti aptid Virgiliuin rl PhaNlrum. Agnovil postea nerantur ir.itriuwe niimen ; et lib. si, Flebile lingua
apud Phxdrtiin eiiam legi Uusca conlracta frigore. ilitrmurat e.ranimis. Vide Peristeph. bymn. 1, vers.
Teol. ex conjeclura Heinsii edidit contactos. Praces- 17, Voce murinur fuderil.
serat Cellarius. Ptuvium fiiqut Maronisesl iii Georg. 57. Vat. A, Egm.,Palat., disctitit. Ileinsius mallet
15. Ral., Prag., Mar., etvioreis. depultt. vel dispulil, quia praece-sil jam excutsum.
16. Brachia vitibus altribuit Virgil. u Gcrg., 38. Vat. A, objecluscoluber.
Tunc brachia lende. 41. Mar., contra melrurn, dixtram.
19. Pal., exspeclant, mitwis beoe. ii. Vat. A, viliose, viprcus liquor.
20. Egm., congere, corrnpte. 46. Ald., Mar. a prima nunn. Kal. pro diversa
21. Ald., Widin. supra, Bnnj»;., Urb. , \n\g.,densare. lect., snpienlia. Alii, sapientiw ; sed lleins. mill.un
23. Grangoeus uolat, proprie viperam femiuam hic varieiatcui animadvcrtit.
(15 AUIIELII PRUDKNTII CAUMLNA. 115
Cum sub sacricolis lerrilu rcgibus, Erompil Hiulto ir.slo pcriculmn.
Vil panso polcral currere carbiso, Nam, dum prxcalidus igniculns sibi
Afllictosquc siios lurbiiic sxcuh Solvendis adoleut cl scnio, cl gclo,
50 Vcclarai, rabidis flin tibus innatans, 694 ,l1 "" virgas sicrilcs, atque superlliias
Morsuin vuluilicum lex pia pcrtulit. 70 Flammia dc lidei piliuite eoncremant,
Occultabat .-111111 se prius abdilum Ut coucrcla vagis vinea crimbus
693 Virus. nec gravidum protulerat caput, Sdvosi illuvicin pnucrcl idoli,
Coiitenliim involucris, atquc cubilibus Palpavil niiiiius pcrnicicm lepnr.
Sublcr eomprimara clausu silcntia. Seps insucta subit scrpcre llexibus,
Scd dum forla laicus inipioias rigcl, 75 Kt vibrare sagax eloquii caput.
Pcxiram justiiix pigra momorderal, Sril riextra impaiiens vulncris irritos
Succensi Bloauclio icllis ioxsluans. Oria rbctorici depulit lialims,
llcu, ijuam calliolicam nil propc profuil I iliisiim ingenii virus inauiier
60 rnppim naan saeri remigio styli, Suiiima Cbristicolis iu cuie substiiit.
Q.iem Paulus variis gcntilius e<<i>lil 80 Salvator gencris Uomulei, | ncor,
Vix porlu plucido lula quieveral II Qui cunriis vcuiain das perenniibus,
Viclrix, cdoiuilis millc furoribus : Qui nullum slalnis iion opcris lui
Vix aslrlcta suis j.im reiinaculis Morlalem, faeili qucin relevcs nianu,
G5 Vecions siabili condidcral solo i HuJHS, si potisest, jam misercscilo
CLOSS^. VETFRES.
47. Sacricolis, sacrilegis, I. tdulorum. —
Gclu, siiic carilatis ardore, I.
48. Carbaso, docirina apottolorum , I. 69. Supcrfluas, frignre infidelilatit, Iso.
51. Horsuin, hocreiieum ttocirinam. Pia, Cliri- — 71. Concrela, nnla. Crioibus, virgit, I.—
ttitiim. —
Pertulit, pasta est, I. 74. Ponerel, deponeret, I. *— Idoli, pro idolii, Mar-
52. Abdiium , sub Conslanlino, I. 73. Palpavit, invenil. Peruiciem, errown. — —
54. luvolucris, involutionibus, I. Teiior, calor, vel negligentia, I.
5G. Impielas, <ji«t inleCligiiur per viperam, l. 74. Serpere, cmpil, I.
58. Succensi, imiirft. Slomacho, iracundia, I. — 73. Elnquii, lurreticorum, I.
00. Nasse, natasse. —
Hiy\\, sacra; prwdicationis, I. 76. Oextra, juslitia. Irritos, vacuos, I. —
01. Edulil, scripsit, I. "7. Kheiorici, eloquentit, I.
02. Toia, puppit, 1. 82. Qui nullum, qui nnllum [eculi, qui non egeat
65. Condidcrai, cumniendaverat. Solo, firmx — tua gratia, I.
tdei, Iso. 83. Ueleves, a peccaiis, I.
tJ7 Ignirulos, cnri(alis, I. 84. Ilujus, Symmaclii, ti ett prxdesiinatus ad vitam,
— —
.
68. Adolent, incendunt. Senio, mundi, id est Vat. A. Si potis, ti postibileest, 1.
COMMENTAUIUS.
47. Juretus in suo cnd. roperii sacricolis, scd addit, C 63. Uat., tuboribus ; cadem manu prn div. lect.,
d lcndi posse, nuod in qnibusdam vulg. cst saci ilegis furoribus. Mar., inale, rfoniitii. Furtasse legendum el
48. In noiiiiiillis vnlg., vix patto, quod nooeslttbi- doniilis.
qiie rcjiciendiim. Gifanius contra A. Gellinm verbo 61. Retinitcula pro func navis Propcrtius.Virgilius
nsriM-us coiUeiulit.a panrfunon semper dici pasititn, et alii.
scd vel id, vel pansum. 03. Vcr/or dicitnr tam qui vphil quatn qui vcbi-
50. Mar. et Uat. pro div. script., minus bene, ve- lur. Ileins. conjicit credider.Asolo.
tcarat pro vectarat. Prag., Ral., Mar., Wciu., Fabr., 66. Ald. erupit subiio.
Widm., Cis., rapidit; inclius videlur ratirfis, quod 09. Val. A, cmiii virgas.
liabcnl alii. 70. Joann.,cap. xv,'de palmila qui non manct in
52. Ait Pruilcntius fiJem Christianam sub impe- vile, ct in ignem minitur.
r.itnribiisethnicis jaciuiaiii, ct lerriiam fuissc, ct post 71. Crines, utconwde viueispoelice.Vai. A, nialc,
ill.im tempcsiaicm perlulisse mnrsum viilnificuin. et eoncrela.
Llsi cniin orculiiibut abdiium idololairix sub
-.( virtis 72. In Ual. audax cnrrector, abrals prioiibus,
principibus Cbrisiianis, tainen erupit itenim , vide- irfi ti illurirm poneret impii.
licel in oratio fi Syniiuaclii. In U .l.abnsis
73. Ual., Wcill. scribiiul pcr/iccicin.
prioriliiis,
bicelscq. \crsus ita lcgcbanlur, te pr us abdila. 7». De ciitcnilaiionc bojiis vcrsus scilicet teps pro
Viro nec nec gravidum prolulerat caput, quod lolum <jj.'< iiiulia a notiis dicia sunt tap. 22 prulcg. C'>a-
iiicptum csl. niillardiis interpretaiiir sen im-uet* tepes nora. Cel-
5i. Vat. A cmsis qmc prius fucrant, Conlentum im- j\ larius exscribil Ismiis glussam M.nreut: ccepil. 1'ulu
plicitis vipcra nexibus. 1 idco f.ulum, ne lcriia in intclliRi pnate insuela pro ussueta : nam Priidenl.us
1
tnvoliicris eorripiulur dc quo vide prolrg. Alc\. a
: nnn scmel usurpavil insi/«ce/c pru as*uc«ccrc.
sccunda manu invoiuclis. 84. Ilcins. edidil si puin <>'. scd magis probare
55. M.ii°., Uai., Ald., Tornan., WiJm. mpra, quo videlur m potises, quod vidil ni allero Itoll., ct e\-
prtment : Palal., cum pr emertt. Alii, subter compri- Slat cliaiu in Val A Scl plriique habent li polis eti,
merc, stylo Pradenllaun, ail Heinaiua, acilieel pro- i|iin rielendil Gifanlus in Ind. I.ucr. verbo vihiiuns, l
iinitii poiiremo in comprimere ratione raaura.
,• el inlelligi polcsl, si POIil Hl .Si/niniacnui relirtin, r I
59. Val. A, calholica, inai-. Bglll., ijunin propcio iHijciicni/inm c(//iM////i. Cil.inius explicat ci potisett,
fnii. Pal., qunm propcium fuil. lil in lcii'iitii> i-i lUtiquis, <i potcst, ti polenl pro n
60. Alii pwpp.'iii, alii puppim scribunl. Cis.,c.'iast<'; /icri pu/c.sl. Ilcinsius pnlal tunc dicciiiluiii »i pols
lli ins. suspiialur InnaiM. $tt, non li pttii c,i. \t i
"-si' cii.1111 iln 1 1/ ('c/.icsi
61. U.it. .i piiuii uiunu quani, mintis binc. l>ro ii iwri ptM ', ostcndit Forcclliuus in Picl.
:
H7 1IJER I CONTRA STMMACHUM. na
B-"' 695 Pwfmptim in fuveam pr.ccipitis viri. A Obiestor, jubcns, nc citus impeltis
Spirat sacrilegis flalilius ius< ins, Arsiirum mcdiis inferal ignibus.
Erroiesque snos indocilis f.ivci.
CLOSS.E VETERES.
83. IVrcipitis, cndenlis, I. 87. Fovet, nulril, I.
Sli. Spirat, pngnat, I. 88. Obtcstor, rogo, «', I. Precor, Rat.
COMMKNTARIUS.
87. Vnl. A a prinoa manu corrnple. indocibilis. Oiver- Symmachus ne and lus quidem fnit. Snd post G^a-
sam vcl polius cnnlrariam signiliralionem viilclor liani obiiuni Synimaclins Valeniiniano Jnninri, Gra-
biibeie indocitis liymn. 3 Calli., vers. III tiani frairi, Relatinnem snam pro ara Victoriae sa-
ad vers. 14, Arsurum, eic. In Mar., I\x-
8'». Itedil cerdolumqiie privilcgiis ol.tulit; quam Ambrosius,
plicil De ransa vero cur Priidenlius lios
prafatio. memor lcgntionis, liieonio ante sibi a Damasn nian-
iluos libros co lr:i Sy arliuin scripscrit, qiianquani datar, dnplici li!).'llo refmavit. Valcnliiiianiis Ambro-
animus e-t ulieritis olim disscrendi, pauca nmic di- sii consilium secnius esl, nequc aliier prnf.ctn feclt
cam. Augnslus pnst Aciiacam piignam curiam Jtiliam Tlicodosius, cui posiea intimulu fuit senatw: legatio
in lionorcm Jnlii Ca-saris exstruxit, in caque c»ilu- liujusmodi, obl.ita, ut ev liis verbis Ambroii colligi-
i-iivit siaiuam et aram Vielnrisc, ut senatores illuc tur, eadem Relatione Symmachi vcl siimm alionuin> i
rouveniciitcs tbure ac mcro supplicarent. rrimus qilibu*innilelialur. Iicrmu Valeniiniano lcgalio missa
Consiantins Coiisianiini Magni liiius eain ar-nn di- in G:illias,uibil cxlnrqiierc polnil, etiain abscnte Am-
ruii: non a nmllo puM reposnit Julianus Apnstaia,
i
R brosio. Posiea veru Engenius lyrannus, cum gemi-
iicc Jiiviamis et Valenlinianus Seuior, Clirisliani im- liiim peliiinni scmcl ct iteruni restitisset lamcii ,
|ic>.iiores, lenioverunt. Gralianus, Valentiniani Sc- tcnio poslulanlibus aiinuil. Tlieodositis, Kiigenio-
nioris Filius, nou soliim cjiisiuoili aram diruil, ve- anno 39i profl gaio, ejns acia pro supersiiiione pa-
riini ctiam sacerdolibiis genlilibus Knmauisac vitgi- gani rescidil. Snb llonorin saeculo v incunle cuni
iiibtis Vestal bus cmnlumenl pr.cst.iri solit
i neg n ii. i Gotlii It iliam invasissenl Syminachus, occasione
,
s> iiiiii:icIhis aimo 582 gemiliiim scuaiorum nimiine binc arrepia, iisdc n ralionibus quihus prius usus
aram Viclo<ii£ c( emolumenta saccrdotum restilui a fuerai, de ara Viclori.c repetcnda agere eoepit, cujus
Graliano postulavit; sed Damastis ponlifex Knmanus coiiaius IVuilemiii- pcmius repressil. Colligilur au--
ad Ambrosium Mediotanenscin episcopum libellum lem ex VictorLe tanquam Urbis
Priiileniio, stain iin
plorinin sen.rtoru ii Cbristianoriun mislt, qui nihil se oriiameiitiim d ulins permausisse quod confirmai:
lale mandare afiirinaliant. Ita.|iie, ageute Ambresin, Claiidiauus iu P.iucgyr. de vi con^ulalu llonorii.
CONTRA SYMMACHUM
LIBER PRIMUS.
696 Credebam viiiisorgram gcntilibns Urbcm C Ne sinat antiquo Romam squalere vciernn,
Jam satis aniiqui pepulisse pcricula morb', Neve logas proecrum fumoque, et sangtiine
Nec qiiidtpiain restare inali, po-lquatn med cina [lingi.
Principis iinmodiens sedarat in arce dolorcs. Inclvlus ergo parens palrise, modcrator et orbis
Sed, qiiniiiam renovata lues lurbare salulem 10 Nil cgii, pri.lnliendo, vagas ne prisiinns error
Tenlai Romulidiim, Patris iniplorauda medela Crederet essc deum nigrantc sub acie Ibrmas
lest, Aut clcmenloriim naturam, quac P.ilris ars est
GLOSS.E VETERCS.
1. iE^ram, dicil propter idolu. Urbcm, llomam, I. nus morbus cst qui el intcrcus, I,
•I. Pnmipis, (.'onsfniifiiii. —
liiinin.lieo-, maqnos. 8. Tinpi, poltni, I.
— lu arce, i« principalu, in lioma, I. liomu, Val. A. 9. Paren-, Consiantinus. Ral. Cmislantinus, propler
ti. Palris, oiniiipoienlis Dei. — Medela, auxilium, nimiam pietatem vocal eum pnrenlem, I.
I o. 10. Egit, projuil. —
Error, cnlluradeorum, I.
7. Squalere, sordcscere. — Vcicrno, morbo, veter- 11. Formas, idola, dwmones, I.
COMMENTARIUS.
Mar. el Rat. exsial lilnltis qucm ascripsi. In
In D arguens vetercs errores. Isoni non assentior, quan-
llrb., Explicit prologus. Imipit liber I. Priidentius qiiam aquani inicrciiiem veternosam rccte dixil Ar-
liliro priino id dolalriam impugnat, altero Syiinii icbi uobius lib. i, id est vetercm.
ratiunes diluit. 9. Iieruni redit sermo de Theodosio non de Cou-
3. Prag. sctibit ncc quitquam , el sic seinper. Alii, staniiuo.
nec quicquam. lii. Vat. A.. Fgm., Pal., vagns. mimis bene. Vocat
4. Cellaritii cnm Isonc iiilclligit Cnusianl n»m. Ex formas vagas. Riius geniililius voc.itur error veierum
Inla carininis seiie clae colligiiur lniuc priiicipem lcg. 17. til. 10, l.b. xv de Pagaois cod. Tbcod.
esse Tbeodosium. Vide vers. 529 et >cq. Iiiijus libri. 11. E2111., Pal., credent, male.
5. Innnit poeta, post TlicoJusiom novns exsliiisse 12. Aldus, menil. sc, nalura. Rccte diciiim Pnlris
conatus pro idololatri.i. ars esi, qma cisi Dcus aiti alligandus n»n sit, lainen
6. Puirem bic intelligo llcum ctiin Isone. mirabili artificio operalur. Paulimis Nat. 7, ^4i7«
7. Veieriius siiini solct pio sumno nimio, sive in- Crcnloris. qitatotum perficil orbem. Ilinc Dccs auilex
cxpugnabili fcre dormicndi neccs-iiate. A vclus lit niimdi soicl vocari.
vetinms, el argutc ait Prudcniiusantiquum vclernum,
,
110 AURELII PRUDENTU CARMINA. «20
697 Onuiigeni, miiiiiii:i pru m ijcstnic saerarcl 1 A Publica rcs, inquit, tunc fortunata saiis, si
Vir solus, cui cura fuil, nc publica morum Vcl regcs sapercnl, vel regnar nt sapienles.
(5 Plaga ciciiricem summa lcMler cuie clausam F.slne ille e niunero paocorum, qui diadcma
Duienl, el latebram labcntis vulneiis alie Sortiti, .riln n.r coluerunl dogma soplii.cr
Impressam, peniiusi|nc pulri dc pure pcresam, 35 Comigii eccc hominiiiu generi, gcnlique tugalx
Juncta superQcics, mcdico rallenic, fovercl. Dux sapicns; telix nosirx rcs publica Roniae
Sed studuil, quo pars hominis gencrosior inlus Jusiilia rcgnanie viget : paretc magislro
10 Viverei, aique animam leihali pcsic piaiam Sceptra giibcrnanli : monct , ut deterriinus
Nosset ab imerno lulam servare vcncno. [error,
111 1 tyrannorum fuerat medicina, vidcre, lltque supcrslilin vcicrum procul absit avorum,
Qui slalus ame oculus prxsentibus, m perilnris 40 Ncc putci esse dcuin, nisi qni super omnia smn-
Compctcrel rebus, nec curam adhibcre fuiuris. [iiiiis
25 IIci , malc de copulo mcriii, malc patribus Emincai, inagnique immensa creaveril orbis.
[ ipsis Num melius Saturnus avos rexisse Latiuos
Itlanditi! quos praecipites in tariara mcrgi 699 Credilur, edictis qui lalibus inforuiavit
Cum Jove siverunt, multa ctciini plebc dcorum B Agresies animos, el barbara corda virorum?
Aslhic iinpcrium protcndit lalius xvo 45 Sum deus, advcniu fugicns, prxbete lalebrns,
638 Posleriore, stiis cupiens sancire salutem Occullaie scneni, nali feriiatc tyranni
30 Niinirum pulchre quidam iloclissimus, Esset Dcjectuin solio : piacct, hic fugitivus, el exsul
GLOSS.fi VETERES.
14. Solus, primus, I. 33. Ille, Cons/nii/inus. I, Rat. — Diadema, regiam
17. Pure. pufrediin?, I. polestatem.
19. Studuil, Conttantinut Quo, ul. — Genero 31. Sortili, coniecuti. — /Eiheri;r, coelettis, I.
sior, pobilior, I. 35. Topaix, pacificata?, I. Prudemiut conlempcra'
30. Lelbali, mortati, I. netts fuil Theodosii et VaUnliniani. Potesl auUm eredi,
22. Tyrannorurn, antiquorumreyum. — Videre, ut durasse usque ttd morlem Theodosii, cujus duo filii
xiderelur, I. Honortus el Arcadius, sitccesseruni in imperio : incer-
24. Compeierel, connenirei'. —
Fuluris , fiiiionr, I. lum quem horum nominel ubi ait, Contigit, Vjt. A.
28. Hic, Constantinus, I. 59. Avornin, Arianorum, I. •
29. Suis, Romanis. —
Sancire, constituere, I. 43. Inforinavii, inttruxit, I.
30. Quidam, Plato, I. 46. Tyrauni, Jovis, I
32. Sapienles, scilicet reges, I.
COMMENTARIUS.
15. Perslat in eadem metaphora morbi et medici- C Cxsaraugusia, vel Calagurri, de Prudenlii patria cer
nx, qui eo lcmpoie auciores frequenier nlcbanlur. lanlibus.
18. Kgm., Pal. contra nieirum, medco favente. 57. In Rat., fidet, sed videlur fuisse fict. Manu re-
Laudat Theodosinui qund radicilus idoolatriam
,
centiori, viget.
cxstirpare studuerit. 38. Boug. a prima manu, Rat., telerrimut. Ald.
21. Vat. A, Possct ab. Rit., servare veterno. Bar- aliique edd. et mss.,etiam tres codd.Gifanii, ci unus
thiiislih. xii Advcrs., cap. 8, hunc Prudeniii locum Jureii, deterrimus, quod reclius putat Gifanius. Gis.
fonfen ciun simili alio Claiidiaui !il>. nin Ectropium, 1 ed. eliani delerrimus, sed iu ed. 2, telerrimus, qnod
tllcera possessis alle suffusa meduttis, etc. etpresserunt Fabr. el lleins , quamvis bic ex mss.
22. Chamillardus lyrannos iulerpreiaiur e;se Con- niinl adnotavcrii. Idnlolatria dicitur deterrima super-
Juli iiuni, Valentem, Valcniinianum Sc-
slaniiiiiii, slitio lesr. 20 cod. Thcod. de Paganis.
niorcm. rilnum vcieruin famorcm. Teolius addit lla- 59. Vat. A, atquc snperstilio. Isnnis glossa nou
gociilium. Sed probahilius Prudenlius tanluin loqui- plac<'l. .tros aio esse Romanos veteres, vel Italos,
tur de lyrannis i|Uos Tbcdosius superavii, Maximn iiloloruiii culturcs. Infra vers. 180. Ilnc llalot indu-
et Eogettio, ct quos iterum turaunos appellal vcrs. xil avos.
410 et 463. Ei CofHaniii quideni plurcsacgravissimx 41. Pnsl linne vcrsiim Inscrlptio est in Mar., Ral.
lejies exsiaut cnd. Theoil. De paganis cuntra eihni- De Satumo. Dee»l in Vnt. A. Alii ad inarg.
cl aliis,
orum sacrificia, icinpla el simulacrorum cultum. nolanl SalaruKI, sive Ue Satumo.tH ita in titulis seqq.
f-icilius crcilam Masncniiuni hnc Inco una cum Ku- 42. Esm., i'ii» pm avos. De nac fabula aliisque
'
gcnio el Maximo tyranniini appellari. rj quas Prudeiilins mcmorat et gentilibus objicil, videri
2%. Egm., I'al., quis ilalus. possunt |ir;i'ier poetas et noeiarum inierpretes auli-
25. V.il. A, eeu malc; meliiis heu. qui niythnlngi Hyginiis, P«l.rphalus, Eulgenlius Pla-
27. C:ipella lib. v, Yulgusque intnoriim Cwitcolum ciades, Phornulus, Alhricns philosophus, Aratus,
trepitlat. Apollodorus. E reccnlioriluis in hoc arguruenlo ela-
28. Videur lnqui dc viia xtcrna. Prag., ininus liorarunt Lilius Gyraldus, Nainlis Coines Joannes
liene, prwlendil. Seldenus, JoaniicsC.erardusVossius, Baniertisinopcrti
30. Cclehcrrima Plalonis scniemia, de qua tide Gallice edito Parisiis 1758, aliique innumeri. Isonis
llarlliiuin lib. xx.cap. 18. Scd caule Priidenlius lo- cxpliratioiiesniinime sunt roniemnendx. Discrepam
quilur de liis qui «.'/« ria? colttcninl ilonma sophia?. saqieaucloresiiieadcnifaliiilicxpoiienda quo<liniruin :
31. Posl Imnc versimi in l'rag. drMt una p.igina videri non debcl, eiuu in narialioiiihiis hisloriris Uiw
usque ad vers. 116. ipSUm frequcotcr accidal. Snluriii schrmaia su- pMW
34. Vat. A, atlteiia, niiniis hcno. pcrsiint. Ejiis iinagiiieiii intagraio cxhiliel Monif.iuco-
35. Sich. et Ci«. i cd. ad nraiu, csi oiierm pretium niiis lili i ioiii. II Aniiq.. pag. 30. In niinnnis iiiio
l'i ii amliail ecce hnminum. que cnnsiilaribiis senili capilc couspiciturcum falce a
36. Itomam vncal noslram, quia patria cral eom- lcrgn pnsila.
luunis. Sril potcst id ti.iln ad cludcndas raiioucsino 45. Val. A.Cmim Dtus. nou benc.
: .
191 LIBER l CONTtU SYMMACIIUM V.i
Vl lalcam genti alque locn Lalium dalin nn-
,
700 Scim in nrre bcbctes informaverc ini-
[ IIICII. [nores :
Vilibus iiicurvum, si qua cst ca cura, pntamlis Advcna quos profugus gignens.et equina libido
50 Procudam chalylicm . nccnnn et moenia vostri Inmlit llali.T. Tuscis namqiie ille puellis
Fluminis in ripa staliiam Salurnia vobis. Primus ndhinnivit simulnto numine moeclms.
Vos nenius, appositasque meo isub bonme sa- Mox paire dcterior silvosi haliiinior Olympi
[crantcs CO 701 Juppilcr incesla spurcavil labc larxnas :
(Sinn quia nam coelo genilua)celebrabilisaras. Nunc bove suliveciam rapiens ad crimen ama-
Inde deos, quorum palrias, peccata, sepulrra [tam :
r.LosSif; VETERES.
49 Pulmdis, ampulandis, Iso. ccnstis, I.
50 l'rocudain, excudnm, fnbrico falcem. — Cbaly- 60. Spurcavil, slupnivit. —
Lncxnas, Grtecas mu-
liem. falciculum ud tecandas vilet, I. lieres. Laeama Grwcia , ex qua fuit Leda.
civitns ett 1
52. Nemus, scilicet meum, I. Jovis, verstis in ctjqnum, vitiavil Lclnm malrem llele-
55. Cuelo genitns, raii ftlius, I. nw, qutv ovuih peperii, unde nati sunt Pollux et Caslor
55. Minores, posteii, Vat. A. et lletena, I.
56. ProTugiis . Saiurntim dtcit. Equina lib d< — 61. Nunc bove,
Jovis voluit concumbere cuin Ku-
Saturnut concubuit cum Philyra mjntpha; quibus Opis B ropa; ideo converlit se in bovem pulchruni; et sic vi
tupervcnit, qui , ne depreltenderetur , convertil tt in tiaril eam. —
Subveclam, Enropam, quce uxor Phcc
tq ium : idco dicilnr Tuscit adhinire puellis, I. uicis. — Crimen, tliipiitm, Iso.
59. Olympi, Olympus, quasi Ololampus, tolus in-
COMMENTARIUS.
48. Virgilius vm
tnlam banc falnilam enarrat
lili. bidine iisnrpari nbservani Darlbius, Tiirnelms aliique
Laliumque vocari Maluil, his quoninm lutnisset lutut Sed pr.-eterea Priidentius respicit fabulam, de
crilici.
in orit. Minucius in Ociavin llaqne tatebram tiinm, : qna Uoel llyginus fahul. 158: Satnrnitt... in T/tracia
qund tulo laluisstl, vocuri mnluit Lutittm, el urbem < um Oceani filia in e ]uum conrersut concubuit.
Pltiltjrn
Snturniam de tuo nnmine. Arnobius liii. iv, l.aclan- qna>. ex eo peneril Chironem centnurum. Propius .,,\
lius lili. cap. 14 Tcrnill aims Apolo,el. cap. 10
i , , Prndeiitinm Virgilins iii Gcnrg. Tnlis cl ipse jnham :
Iioc ipsum gemililius eiprobrant. cervice effulil eqttina Conjuqis adven'u pernix Saturnus,
49. F.gni., I*al., niale, ruivi potvidi». el altum Pelion hinnilu fnqiens imptevil ttcitto. Vale-
51. Oxon., pcrperam, Srifurnm nobis. rins Flaccns lib. v, vers. iHi: Pltilyreeque a nomine
53. Vat. A, tum quia ; l> gi: sum quia. GaUandius dicta Liliora, quce cornu pepnlil Snlurnus equin>.
nolat qttianam inlcrrogative usurpari apud veteres.
, 58. Egoi., minns hcne, simulaio nomine moechut.
Ii.iquiilem plerumque accidit; sedsineinlerro^alioue C "' s Q I,:E de Saturnn n.arrantiir conlrarinm videlnr
|>erpleoiiasniiim rectc dicilur quia nam : Sic Plautus essequod ait Juvenalis sal. 6 Credo pudiciiiam, Sa- :
Aiiiph. a< l. ii , sc. 2 , vers. 3i : Quia cnitn sero turno reqe, moralam in terris, visnmqnc diu. Ccrte pi-
iidvenmus. Salurniis Cieli cl Terrac lilins pnlalMliir. rum sibi constant poeinft in sn?ciili aurei feliriiaic de-
Ilinc vetrrcs direhaui, ccelo cos desceudisse, i|ui im- scribenda. Ovidiiis Fast. Vix eqo Salurno quem-
i :
prnvisn apparebniil, el feiric fitios vocabaiu ivjnotos qitant reqiiante videbam, Cttjus non nnimo dulcia fttrta
iioniina-. Aucior est Minucius. Terrm enim et cueli /S- forent. Pnsl hunc versum in Bat., Mar. ct aliis tilulus
tiut, quod apud Jtalos tssel iynolis pareulibus prodi- esl De Jove.
tut in hodiernum inopinato visos ccelo missos, iyno-
: ttl ,
pessimo exemplo Wcilzium Bc-
59. Heinsius ail
biles el iynolos lerra; fiHos nominamus. Vidc Mnreiuni cmani conjectnram sinnosi admisissc in conlextum
lib.xiiiVar., cap. 7; Tcrtullianum Apoluget.cap. 10, pro silvosi, (|iiod dft Olympo rccle dirilnr, ut fron-
cum notis Heraldi ; et Lacianiium lib. i , cap. i. dosut et opacus. Ilnc moniMim seqni debiicrimt, qui
54. Ileinsius ait, potiures bnbere patria spectata Hcinsii conjecturas nnmmni|iiam sinc ulla cansa a,lo-
teputcra, quod ulii perperam interpolaruni, nec recte plarunl. Ex glossa Isonis cmrndari pntcsl Isidorus
Caucbium in palria. Juretus ln suo libro invenil quo- lih. xiv, cap. 8: Diclus anl.m Olympus, quasi olo-
rum palriat, peccata, tepulcra, quam lectioncm veram lainpus, id est, qnasi coelum. Mclins glossa, id esl, to-
csse dcfendit, quia Prudentius ridiculos deos esse tus incensus, vel poiins lucidns aui splendidut. Isidorus
arguit, de quonim patria, sive ortu, vita sceler.it» el ex Virgilio ciiat nubes excedil Olympus, quod in Vir-
ohiin, sive sepulcris cmstai, ut arguit etiam Lactau- gilio noii rcpcriri nolat Crialius, ln Lucaiio hnc be-
lius lih. i Divm. i.islit. Weilzius legit quornm pulriat mislichium invenio bb. II. Jovcm in monle Olympu
spectare sepulcra. Mar., patriut, spectaia tepulcra.
D babilassc, doccl historia binc fabula de Jove iu
Rat., patriam, sptclala sepulcra. Urb., pairia spectare coalo rcgnanle. Vide Lactantium lib. Divin. Instil., 1
tepulera, quod videtur fuisse in Egm. el Palat. In Cip. II.
Widm. el Bong., palria^, sed non explieat Weiizius 60. Ileinsius in Gis. improbal incestas, quia potin-
an scqnaiur tpectare, an aliud. Lectio codicis Jureti rrs habnil incesla. Ald. et Urb.. inceslas. In Rat. cst
inihi videtur prajfcrend.a. l'ro inde Vat. A inide. A incesta, sed glossa poltnlas. ln glossa pro Lacwna ci-
Saturno origo deoriim in liali.i repetitnr. Tertullianus vilns esl Grcecia? lege vel intellige Lacedwmon, vel, ut
Apolng. cap. 10 Ante Salitrtium dcus penes vos
: in nonnuilis diclinnariis bxc urhs noiuinatur Lac<m,
nemo, ab illo census totiut vet polioris vel noliorit tl\- iiam lacama rsl mulier Sparlana. Leda, ilelena, Her-
iiiululis. mioiie, fe i.inx Lacedxmouix infamia impudicili-jp .
55. In ora cndicis Juicli pro div. Icct., minore, laborarunt.
qnod vitiosum cst. Minoret pro ostcris accipmnt |
61. Val. A, tunc pro nunc. Pro bove scribuut bne
liu relins, Plmius ct alii. In re nosira Arnubius Kal. Mar. .1 prima mauu Widm. a prima mani
, ,
lib. v Fnlciferum vetuslas ididit prisca
: el miuorum , Weiizius expressit eliam boe, quia Colerius ad Valer.
Oe usu seris in slaiuis fuse Jiirrtus
trniismisit ajtaii. Max. pag. 563 in suis membranis ita scribi affirmat.
ex Plinio, lsidoro, Cassiodurio ct aliis. Adilc Bulen- Adverlo, lias membranas easdcm esse quas suh Mar.
gcrum, Je Pictur. ci Si.iluar. lib. n, cap. 1.1, qiiod noininc landamiis. Pro subvectam babent subjeclam
t"SI De siatnis orreis fusis. Widm., Bong., Mar., Rai., Gis. 1 cd. ad marp;. In
56. t';«innin libidinem et adhinire ds imniodica li- cdilione Panuensi mcnduiu est «1/ crincm pro uUcii-
1
123 AUnELII PRUDENTII CARMINA. 124
Nunc lcneia pluma levior, blamlnsque iitsuirns A II .•< i aus.i esl.ctorign imli,qnod >.ic'a v.tuslo
In mnrem rccinens nm imiiiorieniis oluris : II 'spiie ii"-ii.iii'' cruiliis siu;mr auiea liuxit,
Capta n'iiluii uiliicrem virguncula l
«-
r.-i :mio- (juoili)ue niivo ingenio vcrsiuus Juppitcr, RMni
|rem. 75 Mullipllces, vanosque Julos lcxebal, ul illiiui,
C5 Nuuc liiiilnii suidis, sera qnas, vel pessulus Vcrlcrecnin vellcl pcllciu, racieniquc, ptilamt
[arrtis Ksse bovcm, pr.ctlaii aquilam, eniiciin.liite
702 Firinaral cuiiei<,|ier lcctiini divcs amaior lcygiiiiiu,
Imliricibus ruplis, und.mtis ilcsupcr auri 703 E' nummoi Qeri, ct greiniuin penciraie
lufiimlens pliiviam giciuin cicipicniis ainira' : Ipnella'.
Armigero inoilo sordidiilam ciiranlc rapinaiu, N.iin qunl ruslicilas non crcilercl iiiilomilnriiiii
70 Compresju iiuinuiido iiiiscniin aflicirns cala- 80 Stulla virum, pccuilcs inlcr , rilusque fvriuo»
[
miiuin, Dedere suetaauimuiii.dia' rntinnisegenum?
Pellioe jam pucro magis indignautc sornre. In quamcunque lidetn iicbiilnnis cnllida Iruit
GLOSSA: VKTEHES.
Ui. Tencra, cyqneii, I. B mit ister.o tleposilam, et Gaiiymedem toco ejitt iutcc-
i;.'.. Iinmnrienlis. olor, ilum morilttr, dulces ilnl 10- psse, I.
i/i'i vtl peipetui cl immorlatis , ijinti iii/iii in cocto 7>. Ilospiie, Salarno, — Crinlx, incultit», nnrui,
«f I. imtiijeftui. — Slupnr, stullitia. — Fiuxil, sub Saluinj
,
61. Capta, decepia. Quibtis, — miurrii. Vir- anr a sircula fuernnt, quia pnr op'imn fuit. I.
gnnctila, Leita uxar Tlteiei, I. 70. 1YII iii iiiam liausferciido. — Facicmquc
05. Sunlis, c/aii'is. — Pessulus, vectit, I. tuuin, I.
, ,
Gf>. Dives anialor, Jiuiis, I. 77. Essc bovem , eunt vilinv:t Kuropam. Prav —
<i7. Iiiiliiiiibus, teclit, I. dari, cum rapuit Ganymedem. Coiicumbere, Atcme- —
Gtt. Ainicrc, Danaa; uxoris Acritii, I. nam. —
Cypiiiun, per cyynum, I.
(VI. Moilo, nuiic, I. 78. Et nnnimos. imbrem aiireum iiumnin vocal, vel
70. Misi-ruin, siupralum. — Affu im-, comprimeut. pecutii.im quam dedit cnstodibtts, I.
— Cataiiiilnni , Gaiiyineileiu : Ciitainitiit tt tuccitba 81. Dcdcre, iponte sua tradcre. Dix, rfiiiiKr: dia, —
unum Mltl, I. tiabilii, euaenet,Hnum tttnt, 1.
71. rellic>', coiiciiJiiiia. Imliguantc sorore, Indi-— 82. Nebulonis, deceptoris, 1.
gnabatur Jitno, soror Jovii, Ilebcn tororem tuam de
COMMENTARllS
mr». Jovis imagincs, quilms Ii.tc fahula, alincqne re- C 70. Bat., cod. Vat. A, Mar., meliores ll>in<iani ,
prxsrnlantur, eshibel Monlfauconitis lib. iiAnliqnit. Sicb., Gis., Fabr., Widm., Pal., IJonj;., afjtcient,
tom. I. Ald., Gis. in contextn i ed., cupiens. Gifanius, verlio
t/i. Ileinsius cum suis scriptis, codcx Jnrcli, Ejjm., ArriCERE sive AnFiCERF.. cx opliinn vel. lib. affiyent,
Pal.it., iiuiie tener, nc pluma lcvior. Ald., Mar., Rat., quod placuit Weitzin. Vat. A srriliit Calaminlum;
Cis.,Wcilz.,Fabr.elalii, niiiic/enrra />/uiiia/ti>ior.Val. idem nomeii in Julin Firmlco leftebatur cnrrnpte
A. iMi<c '.eiier, ac. Arnoliius lil). iv, Juppiter ipserex Caniamiiui. Ald., Catamylum; pleriquc Calamiium;
iiiuin/i inHiite a vohis infumis est isse per innumerns alii|iii Caiamilltum. Cicero Philip. i : t.qo ul te cala-
ipecies, et pelulantis amoris pumniis tcrvilibtis obum- mituin ostenierem, ctc. De ratamilis sive inollibus
bravitie (nllacit? Munqitid a nobis aliquando con- pinra Itarihins lili. xxin Advers., cap. 7.
itriptm esl, libidinosa ut pcificcret ftnla, modo este 71. Vat. \, mcndose, qttam puero. Rat. scriliit
i« aurum rcrstts. modo m
sati)rum ludicrum, in dra- peliee cnni uno /.
conem, iu a/ii«;m, i» Untruml Vide djr notal El- 7i. Val. A, male, qno'que noro.
iiicnliorsliiis ad Aroobiuin pag. 91. iVilulliantis in 75. In Cell. eilit. 2, i//ant, mcnilosr».
Apolog. Jovem vocal fi/iimnttiin amaiorem quia in ,
77. Val. A. Wcitz., roiiftint/ierf'. 11,-iusius cnm re-
iy'r'iinni convcrsiis ob amoies l.cd.c, ct in aquilam, rcnlioribis hnc ipsum, sed nmi cxplicanl ipjoruni
ut Cai yineilcm raperct. Alia cst sciilcnlia t.liaoiil- cndiciiiii aiiclnrirate. Gis., Fabr., Mar., Colerus lor.
lanlo, versiim rcrcrri inavnlt ad Jovcm
ipii Iiiiiic cit., Rat., concingere; in Ral. Gloss.i addita, pro
innvcisiiiii in cticiiloin, ut Junonc potirciur, aut in ciitn-iiiiTi' iiiiisd metri, qii.nl ridiculuni est, supra prn
aqutlam, iilAslciiem i'om|iriiiicrct. ijnml pleiique de div. Scriplura coiirunifterc. Mariellus relinciiiluui
,
l.cda narrant. alii de Ncmesi tcfcruiit. Nonnulli Le- pniDt cnnciniieie, boc csl, iptasi alis complecti. Ovi-
dam pust iiinrtctii noiiie.i Ncmcsis acccpissc tinlnul. D ilins lih. vt Mrlamorpli. Fttil olorinit Ledam rccu-
:
Gi. Vat. A, niiiius bcne, rapta pro cnpia. Fabr., linre sub alis. Adlus a Weilzio l.iudator pro concinqere;
ru/in rum quud iiierito rcjicil llciiisins. Gronovius
,
sed ego in Aldn, Gis. 1 ed., aliisque vulg. invenio
cujictcbat uolurrem aawNlem. Cis. 2 cd., volucrum, confingere, qu:c uoo est spemenda leclio.
si'd corrc*il rolttcrem de solo olore, «l explic.it. 7H.Mar., apud lleinsiuin aller lloilcnd., Ral. a
G5. Val. A, 7'ntu- foribtts turdit sura qiuts ve, per- priina iiianii, Weilz.,Giraniiis verbo siM.itm: ev tri-
pcrain. lins »011. lib., Hmre, quoil oleganlissiine dicliun, al
G6. Tbnan., Vat. A., codex Jnreli frmarant, o,""d Uifauiua, Ma'o/5cricnm aliis.
iciniii llcinsius.Ald. ct nnitri alii, firmanl. Tcnul- 79. Ril., vilmsc, ii.siuiians.
liamis in Apolng. hanc etiara fabulaiii tangi'. Julmi 80. Ilcinsius roiii Tliuan., rilttsque, quod perpcram
Firinicus de Errore firof. rclig. Adutierio deleclatttr : in rirlai mutasse Gifanium aflirmat. Jnrmus qnoipie
aliiiuit, Jovem respitil, tt imle iiipii/iln/is itirt' fomenla in sno rod. rcpcnl rinu. Eiattl iiiliilomiiins ric/us in
cmiquiiil, probal, imilulur, cl Litida', quoit deus UMI Mar., Rai., 1'rh., cl, ul videlur, iu Alcx. » scinnd.i
in ci/utio /u//i/, iti imiio nipil, ludit iu init/ro, el tit loaiio, ot in vulgitia BXSlabal anli- Gifamum. Iino
liberitlis in //ioilii.< ttit WIW»»Wfll, '/'"'' nclusnm ' Gifniins relcrcin liiinc versuin ail pec^dis iniir :
aurotargUet fluente corruperlt. Iline nat.t labulaeet. riciusquc (hic in 2 i'frs. Ifji ni n squk).
/jnoil cnsioilits Kaiiics auni eoiTUpli fuorlnt, ln Im- 81. Gil., veilio DIVA.IOgil UYi/rrc, el divee. Ald.,
luciii aureum eon?cr»um .lnvi tit pm t r II iSi runl. Mar., Wrili., Toru, al alil, dtvtr raliouit UlMMl Jo-
i> i, Igin., I'al.. V.it A, i.iisi.i, raiihmin, N Itittl ii"i pio iliv. Iccl., i/tit', i|iinil li":i-ol pleriquc.
c»t. arraiscruin 1 <j \ i > e»sc inntlun. (>J. Vat. A, P.il.,1 cpe, cttliJa miiiiii.
, ,
113 LIRER I CONTRA SYMMACIIUil. 110
Ne |uil;a, it.lclix faeilem gcns pr.vbuil aurcni. A Miirnmre ii.im magico lenues excire liguras
Snccessil Jovis impcrio corruplioraHas : Aiipic sepulcralis sciic incaulare fnvillas,
85 Qti;c docuit rigidos viiiis servirc colonns, Viia iiideni snoliare alins, ars noxia novil.
txpe; ics furandi homincs : liac imbuil ai t •
Ai lificcm srelcrum siinplcx mirala vcliistas
Memirius, Maia geiiilns: luiic magliusbiil.Clur 100 Supra lioinineiii coliiii.sitiiulans per nubila ferri,
Hlcdcus, cnjns dcdil expcrienl a (urcs: Aligerisqtic leves pedibus transcurrcrc >eiilos.
Nec r.on Tuessalicae rlociissinius ille magi;c 705 ^cce ilcuui iu iiuniero formattis , «t
Tradilur exsiincias sumplx modcrainiiie [ameus asiat
oo 704
[virgx C.ra ns lionio, aiigustaque Niimx prxfulgel in
In lnccn; rcvncasse aninns, Cocytia lcilii [arcc.
Jnra resignasse, sursuin revolantibus umbris . Sircniius esculli dominus qtiidam fuit agri,
Ast al.as ilamnassc neci, peuiiusi|ue laienli 105 Korloruinqiie opibns iiiemorabilis ; hic tamen
limnersissc cliao : facit boc, ad utrunique pe- [idciu
[ritus Scortaior uimius, iniiltaquc libidiue suctiis
05 Ut fucril, geniino[ue armarit crimiue vitam ; B Rusticulas vcxarc lupas, intcique salicia ,
GLOSS.E YETERES.
85. Rigidos, slutios, fortes, I. i'C Kxrirr, hucvacnrc, 1.
87. Mercnrius, mugus fuit nstutissimut ;qui ntagicot 97. Seile, doele, rel sapienter, I.
tliesanrot invrnirbat ; yroptcr tliesauros enim homine» 101. Aligciis, quin pennas in vedibui haberc dicitur,
(ures iml. —Maia, mnler Mercurii. Maia et Etecira qmr pelasi nomine voaitifir : pelasutn cst rolilile, nam
turoret fn-runl />//> .\ilantit : ex Maia Gta:ci vene- pelovolti diciiur. —
Lcvrs, tWo.es, I.
rtin/, ex Elecira Trojniv, I. 103. Craius, Cnrrus etiiw fuit. — Aiigustaque, pul-
89. Thes-alica?, nui<i ifci magica art abundabal in chra, I.
qiia itle vutrie peritus. —
Majiie. iiiagica; artti, I. 104. Slrenuiis, de Priapo dicit, qui fuil detis hor-
90. Virga-, carinceo : per virgnm el terpemem homi- torum; qui ob niniium magiiiiudinem vinl s meiiibri dt
iia magicit ailibuttuit resusciias>e dicitur, atque ne- numero devrunt eJ ejeclns. — Fnit; scilicet ille, I.
catse, I. 105. Iliirloruin , dicitur Priopus prwesse hortis ob
91. I.urem, linnc viliin. — Cnrytia, infetnolia, 1, eorum fecundiltitem,cum enim alia lerra aliqmd ferat
92. Rrsignas-e, retolvisse. —
Uniliri*, nnimafruj I. in anno, horti nunquam sinc (ruclu sun/,1.
94. Ad olriiiiiqiic, ad vitam et morlem, I. 107. Lupas, meretiices, I.
95. Cciniiio, tuotiiftcandi et viviticandi, I. (j
CUMMENTARIUS.
8V P<st hunc versum Mar., Rat. et alii protitulo congcrnnt. Nimium csscm lonpus, si vcf nomiu.irn
De Mereurio. lantmn vellemcriticos omnesqui ho 1'rn lcnlii versiis
8C. Laci. lib. i Divin. Instii., rap. 10, Fur ac ne- l.iudinl.
bnlo M,rcnrhit quidad famatntui reliquit, nisi memo- 98. Val. A, Pal., tita idetn, male.
riam fraudum suaritm ? Confcr Elmenliorslium in Ar- 101. Val. A, mcudose, aliqcres. Post liunc versiitn
m.biiim pag. 8n el98. litnlus l)e Priapo in Rai., Mar. aliisnue.
89. In Ral. sciolusaliqitU, ahrasis piioribns. Thet- 10i. Oxon., cnrrupie, foraius pro fmmtlm. Ilein-
talietc mnijia; doctitstmut ilte. Ilcinsius cdidil Thetsa- sius inde arguit fnrtas<c scriliendnin tornatut, ul ita
tieir, sed nolavil in Thuan. esse Thettalice, ul Arca- coiijnnganiiir a'iious p| lignens, si\e saxens. Tornari
diui pro Arcadicu; etuiia complura. Cellar. et Teol. ciiim non ligna laiilum, snl etiam saxa dicebanliir.
icuiicriiiiiT/irsjn/icr. Liberius a Jcsu toin.l Poslhuin., Chamillarilo placcl cmijei lura. ^on vidco cur lcclio
cnl. 701, affirmal, iierromaiilia' arlem apud llispanns codicum debrat sollicilari. Nam in Oxonio (nralns cr-
in pretin fuisse ob clarum aucioris noineii, Mercurii rnr csl ex formalus, non ex (oitinlm. llos mmsiis ct
srilicet Trismegisii, leste Prudemio lib. i contra hisloriam de Priapo illuslrat Vulpius ad carm. 18
Syiiimacliuni. Arhiiror , non alium locum nisi Caiolli. ,
liunc. a Libcrin indicari. Ai PrudeniiuS hocloco nil.il 1113. Vat. A el cndex .lurcti, angusta pro nuqtisla
de Ilispanis, nihil de Mcrcurio Trismegisto. S. Isi- qnod vemmesl. Inler hiljtismodi aflinia nnniiiia ssrpe
dorus lib. Vui Etym., cap. 9 Ptiideii/iiis qunque de
: mulatio iccidit. Chamillardus Numx arccm inlelligit
M ercurio tic ait : Trodilur exsitneias , etc. Eosdcm Janiruliim, ubi Nuina sepultus esl, vcl domnin Nn-
vcrsiis ex Isidofo desumii S. Maiiinus Legionensis _ mas, qn.T in Vesiac lemplum miitat.i fuii. Malo acci-
tom. II, nag. 23. Sed iu Imc n eiiduni cst Tradilur l pcre de Roma ipsa ; ac docle menlio lacta Nlimae,
iiinc rzfiii./at «.ssiimpto niodernininc. Iu Alnax.ns a qut, ut ait Lactantins lih. Divin. hisiit., cap. 'ii, i
supersiiiiosis haerciicis sxculi n cxliiheliatur Mcrcu- harum raitiiutum apttd RomnnOl auclor et comlittitor
rius cuin inscriplione MieJtoet. Vide Montfaucouiuin fuit. Cxtcrum interprclationi de lempto Vcsla: f.ivel,
lom. II Aniiq., pag. 3ti6. qiitxl fasciniis a Vestalihus colcbatur.
9t. Ratione cxsurx e(irslrcmnni in resignassepro. 104. Ald. ct nnniiiilli vulg., quotulam pro qvidam.
duriiur. De his Irgendos Virgilius iv JEueid., et Jtirctus qnidam diclum aitquasi in coiilempliim. Vr-
Horat. od. 10 lib. i. lcres in siimmum mliuni alicujtis ne imminaudiiiii
93. Pal., Egm., alia, male, pro atias. Edilor ope- qnidem re srl.r.nt. De llellespomiaco 1'riapo vidcu-
rum S. Martini Lcgionensis noiavit, iums.essea/ios. dus Arnnbitis, lib. m.
94. Val. A, ad ulrumifue paralus; ei f. rtasse inii- 107. Rarlhius, lih. x Adv., cap. 2, legit cx nliquo
taiin cst Virgilii ii AJioi.l. Atyue tn ulrumque pa- codice ruricolas, sed cnm in antiquii.ribus invenissel
talns. ruj(ico/aj eonjeeit lustricotas: uain lusira ilcisa et
,
90. In S. Marlino Lcginnensi mcndinn rxcitare pr-» obsctir.i ferarom lalibnla suot, ulii sc.nl ini io lia- i
cxciie; oJiiimI proprie dc rc inagica dici, uolalum alibi bii.ibani, dicta prOplcrca lnp.T. Postca urbanx ca-
esl, ;.c mtillis constal cxemplis. Jurelus rerle rejicit riiindem speluncsc appcllatae eti.im suni tuslra. Il,-in •
NiNrmure nam niuijno in quodain rod. De munnurc sius ii.iii vidcltir h-gissc aul iniellexissc flaribiiun :
inagico vidc Apoth. vers. 177. Consulcetiam Lactan- ait euiui, llarihio arridcie ruricolat Jurclus eiinm
liuni, lib. vil, tup. 13, rl qux mulU ejits adnol.iloics alicubi invenil turicotas, sed cx suo codkc eiiiendavil
, :
117 AIJIUXII PRUD4NTII CVItMINA. |yij
Lideu->as lepoi qImcojm cubilii ioiro . Ardor, ct in irauslris jaciala eflerbtiii Argo.
708 i'»ioiiiiniii) ioteodeui iuimam, semper- 707 N '• "laris orilbuil Neinea sub pelle fo
[<|tic pirituoi vcrc
\
iiu \'i f.icimis, nuoquam eatidit dabut oiii raoiii Coniuhitus, ct llylan pc.-etinlem quxrere cx--
llir dciis e palrio pr.rnob lis llcllcsponlo [lehs.
Vcnii adusque llalos sacns ciim liirpibtis lior- 120 Nunc Saliis, ClOluque doinus Pinaria leniplum
[los: Collis Aventini convexa in setle frcquentat.
Siniini lactis, et hxc votorum lilia quoiannib Tlichat.us juvcnis stipcraiis fil dcuslndis,
Accipit, ac nirisscrv.ii vincla Sabini Successu dum viclnr ovans lascivii, cl aurum
115 Turpiler aflixo pudeal quem visere ramo Capiivae genlil revcbii, spoliisque luperbus
llerculcus mollis pueri fainnstis amnrc 125 Diffluit in luxuiu ciim seiniviro comitatu,
clossa; VETEKES.
1 10. Otia, .m-i uriliilcm, I. est , Iso.
f II. Ilic, talis : per ironiam — HcHespmiln,
dicit. 119. Ilvl.m, me crubuit ille ca-lebs, id est eaelesttm
llellcsponlus est civilas in Lumpsaco insuln.\. (forte cirltbcm) riiam ducens. — c.vlebs. ubstinens, I.
115. Siiiiim, vas in quo mulgetur. — (Juolannis, B 1211. Saltis. siitinlionibus : salii dicuniur, qui Iriptt
tineolii, I. diatitcs nrtim cii cuiiieuiit Uercntis : require fabulam it;
1 14. Vinela, (i rinea, riteta a viie, dumeta a ilumis. Virgilio : dicli ab exsiliendo. —
Domus, familin. —
- S liini, llalici, oppidum llatice, I. Pinaria , Pinariut et Potitius sacerdoles Uerculis fue-
I 15. Turpitcr, ramum enim gerit iu manu, unde vi- runl, I. — Saltis, saltationibus, Itat.
detnr vineas defendere et horlot sibi commissos. — 121. —
Aventini, mons diclus ub advenlu avium :
Pndrat, tiiiiinii/iitVHi/in', I. nam ex Tiberi fluvio emergentes, excelsa ipsim montis
I Iti. Mollis, stuprali, I. petuni, I.
117. Ardor, amor, niinna. Jactala, pro injacta- — 122. Thebsnfli juvenis, Liber pater, I.
tione faliyata ; naufragio. Eflerbuil, arsit. Argo, — — 123. Successu, prosperitate. Lascivil, luxuriote —
nave, I. egit. I.
118. Maris, masculini. Nemea sub pellc, Col- — 125. Dtffluil, dissolvitur in luxvriam. Semiviro, —
:ltda : nam Semea, fiUa regis Colchorum, quam itla ca&lrato : nam castratum habuii sccum quemdam, mol-
llcrculi deilil. Hercutci cum Pallantea, Evandri filia, tem el enervem, I.
toncubuit sub petle leonis, qui in Nemea silva captus
COMMENT
rusticulas. In nonnullis vuig. est rusticolas et erat ,
in vertice arundo Terrel fixa. Virgilius lib. iv Ceorg.
ctiain m
Aldn, sed is correxit rusticulas. Ex ediiis El cuslos fiirum, alque avium cum falce saligna. Htiic
snliim invcnio ruricoias iu Eahricin. Cudd. niss. alii, vcrsui in Kat. et Mar. subjicitur ii:scriptio De ller-
rusticolas, ut Alex. el Urh. ; alii rusticulas, quod prx- cule.
f.rciidum videtur, ct eislat etiam in Cicerone, Mar- 116. Rarlhins, lih. xxi, cap. 15, A.lv., ait, pulchru
liali, Auson o, qnasi diir.inuiivum a rusiicus. Teolius Prutlenliiim Herculis Gracum noinen Latiniiate do-
cdidil rusticotat, et exisiimal, a Prudenlio rusticotas n isse, ut Horaiius lUysseum, Virgilius Achilleum. At
lupas fonasse accipi pro pucllis quae pecoruin paslui boc loco Utrculeus .idjeciivum esse dehei.scilicelar-
iovigilant. Lactantius lib. i Divin. Instit.,cap. 20, de dor Ilercuteus, nisi prn ardor le^atur arsit. Sensus
Lupa nitirtce Itoinuli : Fi.il Faustuli uxor, et propter est: fuit famosus ainorc mollis pue-
Ardor llcrculeus
vulgati cor, oris vilitatem Lupa inler pastores, id est ri. od. 3, llercu'cus tubor.
Iloralius lib. i.
meretrix, nttncupalu eil, unde eliam lupanar, d.citur. 117. Thiian., jaclala fcrbuit Argo. Val. A, jacla,
Yal. A, male. saliclas. niendose.cl efferhit t Argo. Mar., Prag., Hal.a prima
108. S. Paulus forniccm seu lupanar videttir ap- maitu, jac ala efjerbuit Arijo. Aln, jactaloe efferbuit,
pcllarc siinplicitcr cubilia ad Itom. xill, 13 : iVou in vel ferbuit Arqo. Ileiiisius opinalur jacuic effcrbuit
cubilibus, et impudiciliis, etc. Argus; Itartluus coulendit, lcgcnduni jactatir e/ferbuil
109. Cuin recte procedaisensus, nescio cur llcin- Argo, ita ut Atgo nnn ileclin iverit. lirh., inale, ardor
sius lectiooem codd. solliciiare volneiit, roujicicns in transtris. In glnssa uescio tptid sil niiiina, nisi lorlc
Indomito iittendens aninto, semperque paralo. Crouo- iitlelligatnr migma, aul mimax, Itoc est.mixtiira ignea
vius nerviim pro nnimum repom malebal. adco \iolcnia, ut ctiamsub aqua ardcrel. Vidc Macri
111. Strli., M.tr., Weiu., et pntrio. Lampsacus urbs llierolex.
esi sita c reginnc Callipolis in CherMineso Thracia? 118. Vat. A, corruple, nec mea suppelte. Ald. <t
jy
ad lie lespootMO frctuin, Cliersouesus ab Asia «|U<> Vulg., Nemasa pelle. Mar., Nema:a sub pelle. Ital.,
srjungiliir. I.losst plane corrupta csi, ut fere iu om- Prag., Jureli codex, Nemea sub pette, ut casligaruul
iiilius aliis dcscriptionibiisgcographicis. Cifauius et Hcinsius. Sic viu .F.n.-i.l. Ncmea sub ,
112. Vat. A, «itcros, a prima manu. Codcx Jurcli, rupe, ex codd. e nendalis. In Val. A error iuclri ef-
Egm., I'al., Vat. A, cullaribut proruiii luipi6u.i,quod fetbuit pro erufiuii.
posircmiiin relineri debei. Sacra Inrpia >nni Pria- 119. Nomiulli scrihunl llitan, Arnohios cl carleps.
pria, dc tptihus Menrsius lih. v dc Ee>iis Cr.icortno, lib. iv, Fiiimcus ilc Error.
lltjtam nescio quis i/iln/il.
cl Mniiirauciiiiius lib. I Aiiliquil. loiuo I, part. 2. prof. rclig.. V.ilcrins Elaccus lib. ut Argon., Hygt-
WeiUius icribil quodannis, i|uia iia invcnil
115. uus f.ili. 2117.
iu Igm. Cur non i/Uddiinu, ciim tla alii scrihanl
'!
120. Salii saceuloles eranl llcrculis el Marli-.
Versus bic Viigilii c cclog. 7 Sinum lucin. et licec t : Virg. viu .Eoci.l. : 7'itm Sulti ad cantui incensa attu-
Priape, quotannis Extpectare sut cst, cuslos »s
te lib-i, ria ctrctim Populeis atUunl triurii l.iiiiiom ramis. !><•
pauperts hurlt. tlotiio 1'in ai i.i idcm Virg. El doiiiMi llerculei ikjIiij
:
114. lulellig» ms Sabinum lloratii. Pinaiia Macrobiuin, Servinm. el alios.
sacri. Vitlc
115. Egiu., I'-.I., Mlinsi', pwlerul pru pudeul. Cran- 121. Po.sl linnc MMsiini in Mar. ct It.tl. ioscriplte
gfltuj cl llciiisiiis pailcm nhsre-
Mi iii ii iii iiilelligoul /'. Libao.qui ei llacchus. Deesl in Aldo el iiounul-
nani. Imi do i .iii.o qiiem geril in iuaiiu, expouit,
,
lls aliis.
Iloralius lib. i, salira 8, dc Prbipo Uli rinis /Vuiii :
12.'.. Hal., tlcfluit. Co.lcx Jureli, in lusmu, e\ v>'-
furei dcxlra coeiccl Ait iniyurtiinni votucres lcri inorc stribcudi. Laiiantius lib. t, cap. 10 ! /V
t-i vmn I CONTRA SYMMACHCM. 130
Alquc avidus vini, mullo sc proluil hatislu, A 1 35 709 " oc circuinsalianlc clioro , lemulenttis
Cemmanlis paierx spuniis, mustoquc Falerno [ dttlier
70g('erfuiideiisl)ijuguinroranlialerg,iferarum. Invenit expnsiium secreti in lilloris acta
His nuuc pro merilis Bacchocapcromnibus aris Corporis egregii scoriitm : quod perfldus illic
150 Cxditur, el virides discindunl ore chelydros, Liqueral inccstojnvenis satialus amore.
Qui Bromium placare voluni : quod et ebria Ilanc jubet assumplam fcrvens post vina Nex-
[jam tunc [rain
Anle oculos regis satyrorum insania fccit, 140 Secitra in deliciis fluitaniisslare triumphi ,
Et fecisse rcor slimulis furialibus ipsas Regalemque dccus capitis gcstarecoronain.
M.ruadas, iiiflaminanle inero iu scelus nmnc Mox. Ariadnacns slellis coelestibus ignis
Iriilaias. Aildilur : bnc pretiuin noclis pcrsolvit hnnnrc
GLOSS/E VETIiRES.
127. Musto, fiotio. — Falemo, moiis niiii optimi fe- I5'J. Acta, in viridilnte ; amueniins litlorum ; arta ,
rax, I. locaurenotn, vel animnn : nnm icrv.Graei dicttnl lillut,\.
128. Perfundcns, jaciabat vinum in equos. — Fcra- _ umtenitale ,Wa\..
rum, num ligrides in curru ejus fne (eruntur, I. 137. Scnrlum, Ncaram , I. Ariadnem ,
filiam Mi-
129. Caper, quia conlrariut esl vitibus, I. nois, quam Tlieseut reliquerat , Vat. A.
130. Discindtinl, mordtnl. — Ghclydros, terpen- 138. lnce-to, illicilo, vel polluio, Iso.
let, I. 159. Nexrain, pellicem vel concubinam, I. N.aram
151. Bromium, Bromius minisier (uil Liberi. Dro- quati communem amiram, Ital.
ilixil,
miut, id etl Dacchus, n bromo, id est cellario ; vel a II-. Ariadn etis , Ariadnem, natam Minnis reqis
bruma, in qua muttum comediiur ; cui ctiam caper im- Crela, Liber paler in conjugiunt accepil ; propier cujus
molulur, quia tineis vulde nocel, I. lionorem inter aslra tocala est, vel uxor Liberi fuit ;
152. Satyrorum, salyri rusfki sunt, eo quod salu- ijuam cum accepuset , altulii Vutcanus coronam,in
ruri libidine nequeunl ; vel poeta, qui nunqiiain sapien- qua eranl septem lnpides : quam Liber ob ainorein
un salurantur, I. Ariadnoe in calo collocavil : quam modo coxonam di-
134. Mxnailas, (eminat, qux el Bacclia, id est in- cunt. —
Ignis, amor, minna, I.
tanienlen. —
Rolalas, pracipilatat , I. 143. Ilonore, propter honorem, I.
•i5. Teinulcmus, a lemeto, id est vino antiquo. I.
COMMENTARIUS.
latusenim Crelam cum scmiviio comilatu naclus ,
est nobius. Sic Prudentius recie ait ore discindum, nam
impudicam mulierem in lifore. Imilalio Marouis IV npbiopbagia sonant dilaceraiiones seu devoraiinncs
>Eueid. At nunc ille Paris cum scmiviro comitatti.
:
serpenliuin qualia non pauca bodie quoque a proe-
:
.126. Vat. A corrnple.
a prinia inaiiii, liastmn, C stigiatoribus lieri videmiis. Elsi aulctn cbclydri viri-
127. Becinanus, in Manuduci. ad ling. Lat. cap. 6, des dicantur eliam racemi in specieni serpenliuin
cnrrexit palera pto patere, quod in nonuullis vulg. circumpendentes, aliud tameu arguunl verba Pru-
cxsiabai. Ald., Boug., Torn., Widm., et alii veteres, demii.
mullo. Scd veiius videtur musfo lleinsioeum Egm., 151. Mar. n prima manu, iicmque Rat. a prima
Caticb., qnia prxcesseral multo haustn. In Alex. manu, plncere; recte emendatuni placare, quod me-
ctiam et Jureti codice est tuusio, et iu Widm. Bupra trum et Latinitas exposcit.
novo, ul musio respntide.il. Milii non displictl mullo, 134. Nonnulli scribunt menadas. P:il., mcndose,
nani sxpe Pruileniitis lnijusinodi repetitionibus iiiiiur. rotiitus. Dc bis vi.le Caiulli cannen Nupi. Pelci ct
Imitalio Virgilii lib.
i llle impiger Itautit Spuman-
: Thciidos.
lem pateram, et pleno te proluit auro. 155. Prag., hic pro hoc. Ricciolitis iu Imfice syl-
128. Rat. a prima inanii, male, injugum pro biju- lab. cnntrovers. multis probat, primaui ei secnndaoi
gum. Tigridcs el lynces currtii llacclii tribui soleul. iu leiiiufeiiiuscssecoinmiinein. liarihius loc. <it. con-
130. Pr:ig., minus probe, credilur pro coedilnr. lcndit lencndiini iiifr;ilcu!n\ qiiod inilli non perSliasil,
1'rag.,Widin. sttpra Hat. a scfiinda iiianii, chelin-
, 156. Jnrelus rejicit urca pro acta ; nescio atiteui
dros. Bnug., Widin. , celindros. Rat. a prima tnauti, ubi invenerit arni. Not.it, aciam essc secrelum et
chelidris. Lfgcndum cuin aliis chetydros. Ita eliain ainGeaium lilltts, et nluu lupanaria in lilioribus fuisse
babel Mar., sed snpra clielyudros cntn glossa pilos. constiluta, umlc videii potest delluxissc nomen Gal-
Marlinus Roa lili. tt Sing., parl. 2, cap. 10, oslendit licum, bordeau.
vini elcoluliri simililudiiiem, eiexpiicaiProverbioruni 157. Val. A, vitiose, cortum ct i//is pro sforliim ct
q
locuiii : Viftuin mordebil, Itl coluber. Hinc Bacelto di- illic. Perfidus hic juvenis fuil Theseus.
catus est draco; caper vcro illi cxdeliatttr, quia nocet 158. Egm., liqueml ingesio.
vilibus. Virgilius lib. n Ceorg. iVou alium ob cal-
: 159. Vat. A , male, Nearcm. Bong., men-
pam Baccho caper omnibus aris Caditur, ct veteres dose, Newlram. Antonius Delrins Comiu. in llcrcu-
iiieunl proscenia ludi. Arnobius lib. v : Bacchanalia lein Oel. Seneca: nhseivai, boc Inco Ariadueiua Pru-
eliam pralermittamitt immnnia,quibtis nome.i omoplia- dentio voi ari Ncxrain, quia mcreti ices bene bahiias,
giis Cnrciim esl : inqnibus furore menlito, et seque- et succi plenas.quns Ailici pugilet, llomani voca >ant
tlrala peclorit tanitatc, circumiilicatis vos anguibu*, Nexras. Tibullus, Horatius aliique passim boc appcl-
tilque, ul vos plenos dei numine ac nwjesiate doceatu, lant noinine mcrelrices, aut suas aniicas.
cuprorum rcctamaittium viscera cruenluiis oris dissipn- 142. Ral. bcrib:! Ariadneus ; Prag. ariagneus. De
tis. Vide cliam S. Aiigiistinutn de Civil. Dei lib. vn , corona Ariadnes pluia acvaria HyninusPneiic. Astro-
cap. 21, et Jnlium Firmicuin de Ennr. pmf. relig. iiom. I'b. ii, cap. 5. Paschalius de Coronis cap. 'J ,
Prudeniius boc peculiare narrat, qund mxnades non lUi. i, de hac ipsa corona Ariadues astris addiia fuse
solnm colubris coronarcntur, verum eliatn eos ore disserit. De voce minita in glossa vide comment. ad
contprimerenl : boc enini esi discindunt, sive, til in vers. 117.
codicc Jureli legitur, desctndunl, quasi colubros la- 143. Hcinsiuj conjicit honora, s< ilicel nmctis; Cro-
ccrarcnt denlibus. Dartbius lib. \\ Advers., cap. 1.'., novnts, httnc... Itonorem per epcxegesni , pcrtoMl
pntai lcgendum in Amobio ophiophagiis, uti etiam iiunc honorem, pretium noclis. Mihi clarinr vnleliir
ni Clenicnle Alcxamliino, cujits vcrba naduxil Ar- Icctio codicum hoc honore persolvit pretium uoct s.
,
, , ,, .
1.1 Al lti;i.!l PKIJOKNTII CAUMINA. 152
l.il:t:r, ut xllierniin merctm illiiuiiiiel ixenl. ,\ 711 Curru.ileln lori : ipion am regalih s au'a
i. Tuuiuin potra iunnea ilta utb leiupura regea, Feivoro iiuic viliis luliia e l, uec pcnliti luxu
710 Imloelbt lalui Jncclwi mcptia vuig' Divorum solioles saucti mcmiiiisse puJoris.
llilntnilra ntiU euin torJibut induperatw Ati|ue ul, Itiuiia, luiis i irlrsii cx seJo pa-
Po»M.i in aicrniiiu cirli Mipcr ardiia regiinin. Irenles,
Rrgia luiie onmis * iui niajeilatii . ct omni», 1 1,:, Qncis lc SCmiJflam jactanl auclmiliiis onam,
150 Parva licct, ceeli iinperium relinera poteaint Pr:i slringanibrcviicr,CraJi\uin,\elCyllirTcam,
CreJiia ; Ikura oiiam iluclbns, parvoque sacello llc satenloleiii \inlal : contra illa mariln
ImpflflllUS bonoB : i|ucm ilum llietilS, aul amnr, Suceulutil Phrygio: coitus fuit impar alrbpie.
|;iiit ipes Nec tcrresirc deam decuil mottale subirc
Arciiiiiiilnni, taugum niiicria procossil Inaivum 170 Coujugium,iicc eflclicolam dcecenileM ephcbiim
Mut |i:iirius. Ca-pil fataw pletalis imago Virgiuis aJ viiitim, ftiilivoquc ipne ca'c.f.
155 Ircper bjuaros nehulosu crroic nepoies. ^12Scil \ cniis, uii^itslo ilesanguinu feii»iii:t,vili
Tum quoi|iu', (|h;p vivis veneralio tegibui anie Privainque virn vetilum pcr detlcciis Ii3c-.ii.
Coiiiigerat, Funciiscadouij mi munerc Incis F.i, si liuen laerant lasrivi M.inia aiuore
t>s»il, eiadni;:ins:iliaiia traiistiiiii nrnas. ;: IJJj Lusa pujiciilain iluvi.tii auitsii iu nlva,
linle pueHarum lud.hria, pignnrn, parius, Credidcrim geiieio^a: alii|ucm slirpis, scl eum-
160 Et furlivusamor juvcnum, el dcprensa jugalis [dcm
CLOSS.i: VETERES
416. Ducebal att-mabat. Ineptia, siuliitin, I. — Slartem — Cylltercain, Venernti, I.
149. Kegia, nula, I. 107. Illc, — Sacerdotetu,
iilms. Itheam Sitiam,
151. Mos palrius , fuil, (um dicebnnl : Ilos cotitc- sacerdulcni Putladis, tle qtia nnli iitnl Hemus ct Homit-
tunt pa.res nosiri, ct ideo nos sttnititer, I, lus. — llla, Ventts, I.
155. Nehuloso, mendaci, I. 108. Pfaryjio, Auehita, I. Trojano Ancli.siv
157. Lncis, aifa, I. Vat. A, I.
158. Cessit, contigit, Urnas, sepulcra, I, Rai.I— 100. Deam, Venerem, I.
159. Ludibria, eruni : pucfte , cum audissent ita 170. Coelicolnm, tforiem,!.
egisse, litdebant, et nd tibidincm magis excilubuntur, I. 172. Augusto, nubili. — Saugninc, Jovs, I.
ItiO. Furtivus, tiupruin. — Jugalts, Miairimouiafii i75. Privaio, pauperi, Auchite, I.
tel lcgalis, I. 175. llva, hciba, I.
103. Meminissc, td(jttl solitn etf.Iso. 170. CrcdiJeriiu, ego Prudeutw. — Gencraa?,
JGO. Prsesiringam, eoatiRemora&o. — GraJivum, nobilis, I.
COMHENTARICS.
144. Prng., nnn male, arcem pro axem. ei fervet, quoJ (ertil cst t|uod ntin". .Tstu.it, ferret
145. Tliuan., illo sed lempore. qtiod tliu leucl fervnrein. I.ticil us ap^J |>iiiiilili:iiinin
140. Prag., dicebal ineptia ; Palat., faluiqtte tloce- lih. i.cap. C, al. t0:Fcr*tJ aqun. et fervei, favil nunr,
bat. Ulrumque potesl defendi. Murcius lib. rviu Var. C favet ud annum.
Lccl., cap. !). latulal nnplia, ineplitr e\ Terenlio et 103. Iluic \cisui in R.1I., Mar. el aliis surljicitiir
Prndenlio coulra gr:inii:'aiicos . tpii inepie incptiain iuscriptio De ilnrte, tt Yeiure,Junone, tt l.ybete, aut
Jtci vetant, incpliai jubcnl. CijbeHe, ui iuquibusdam scribilitr.
147. Indttperiitor |.ro tmperalor Ennius, Lucreliiis, t(i4. Mar. a prima maiiu, ui liomanot; reelecmen-
Juveualis nliique. J.ilimi lll. Itoiiill. Ilios.
118. Rai., possii; niclius pourl. IhS. W.-itz., Wiiloi. sitpra, Cifaiiius loc. cil.,
151. trli., lltiira; Egm. , WiJm. supra, ttira; ali- verlio AutTUS, ex \cl. lih. caieuJaliSsiiuo auilam pro
cuhi turrt', el cwrii et ducibut, vitiose. Egin. . Pal. orftnii.
Widin. snpra, Roitend. prior, paretuaw. Opiaalnr 106. Ahl., Cis., A'c\., Urb., ei alii, perslHngnm.
lleiti.-ius uori.isoitc. Jurcli coJex /hmiu, el ducibut , Weiiz., llcins. t iini sius, cndet Jnrcti, Mar.-, pnr-
parvusque. sliiiiiiam, qiltid II"iiimiispni.r esse Pi'iulciiti:iii,iin.
152. In iionniillis vulg. menJose, imperiius honor. AliiCut/te etm, Cuihereau, abi Ciioeraaattrrtbuul.
:ilii
Vai. A ct Jureli cuJex , nou benc aul Itonor pro , 108. AhL. Cis., NViJui. tupra, Uo.g., M-ir. M
uut timar. alii. succumbil.
150. Alil., Uong., C.U., lleins. el recenliores tuw , 100. Duo Itoliemlorpli.. Witlm. supr.i, Rnng. a
oitin. VVeiliitis cuut pleiistpio mus, M:tr. :i Brcuuila •rctluda manu, codos Juicli, u.tirlntis obire, ipi tl
ii aim, Ual., iiiiii quoque. Prag. Iu>c ipsnm vohtil iu m leuuil l!cius:'.is,i|uia lencstie ct morlale itleinsnnaiit.
quoque. Rectiur videtur lensut lum quoque. Senten- Cliain , Cell. ct Teol. iiio lleiusio fjciunt. Ci-. el
t
liaeit Lactanlii li> i, cap. IS. . iiiiimulli VUlg., niorliilis inire. AliL, Sich., Weitt.
150. Cronovius volebat pignora, rapiut qttascon- . (.iini suis, FaOr., llih.. Mir., Tliu.in. aliiipie lle.u-
juugi ita posiini (aii llciniiu»), rnplw sn sc.un- m liani ct nO-ilri, morlale suhne. C, f.iiiiiislur. cii.. v il,o
tlus tasus. PitiJeiiiiiis intelligil tilnts ct pariui puel- KciriiKi.\ i.tMiNATA, c\ vel. lib. legil morlate tubire,
nuptainm, ln plurtmit veli. eoJil, tcribi-
l:iriiin iniii ct Sorvium aiiosq<ie giannnaliena reprehendii i|w>J
tnr puiiteia , c.nu sermo est tlc lilicns et xffet lihus : vilinsiim in \crsu essedm iieniil. Jim mii iiomiiii al-
quoil Juleiiis coiilirmal lns Agratn vcrbis : Pignora Irihtti cpiilicla, cuni wpe Virgilius el LucreliiK id le-
iiTiim, pigneta libciorum et aljiclionuin. reriin, Kuuitlt ct :iiili|iiissimi s.cpisune, quajd i.i-
100. UroDoviut lonjicieini deftutajugalU.Std mc- nieii boh 6>l probauduiu. K\em|ila Ipae owajefil, m
eSI depreusn. Alii scrilinnt deprehenta.
lilis vitleri alia potsuiil npnd Vulpium iu CoiiiiiicuI. Cj-
Uii. Barlkiut, lih. t.vi, cap. a.l, (ervere vitiis '.». lullivcis. I pr.iftl., ut aliOS omillain.
smnm.i cleganilaa PruJe.itio diti, qun narun lamen 171. M.ir., Prag.i (urinove igne.
alleiiilittir :i plcril |'lfl, i|iii:t Ireq itnli-,>iiue iisni|i.i- 171. Praa., ntaw, tiiooraa ta trnWi
inr. 1'iii.iur farra, ii Prnpflrllut, Valertut Flaccui, 175, Widm, tupra, meudote, niai proivM V .« i
iciiouiiis et ,ilii I l.i Jillciciuia staluitur inlcr fcivii A, miiHis lcne. mitii, cl a pt.io.i ni.inu. bt iituui.
133 LIBEK I COXTRA SVMMACIHM. f"4
Mor.lms iiifrmcm, compre-sa virgine per vini, Biccliica do. viiidi petrrcntur ul orgia Naxo :
Se dixisse deiim, ne sitipuun nuniinis ullus F.icta esi lerrijten.-c «Vbius uuica maje-tiatis,
Olijicere anderet lurpi, niiseraeqitt puella?. 1!)0 Et lol lempla deamllmmc, quoi m orhesepulna
180 llacc llalos induxit avos vel l.una, vel error, 714 lleroum, iiitmcrare licel : qims tabula
Martia Riinnilco eelelirarent ut sacra campo, [Uanes
l i
.
1 1 1 >- IVaiinis Capiiolii omdiia s:i\is Noliilitat, nosler popnlus veneralus ad.rat.
Signarenl lilnlo proavi Jovis, alqiie Pel >s^:i: Ilos lialiuere deos Ancus, Numilor, Nnina,
713 Palladis, et Lihyca Juiioncin ex arcc vo- jTullus
[eareni, T.ilia Porgameas fiigerunl iiiunina fUniin.i».
18? Cognalos dc Marie deos, Venerisqnnque iunltiin 19! Sic Vesia esi, sir P.illadium, sic umlira Pena-
Accirenl prnceres Eryoino c verlicc signiim. [iiini
-
Uique deum malcr Plnygia veucrcii.r ab Ida, T.ilis el anlii]unm scrvavil lorror a-ylmu.
GLOSS.E VETFRES.
180. Indiixil, decepit, I. — Vortioc, de verlice I
1*1. Marlia, campui Marli) Humie. — Sacra, ta- 1>w. Maler, Ut>it, qiw in lila mnnle colebatitr, I.
nificia. 18*>. Viriili, qnia nre! oHvis. vel vitibus. Orgia. —
182. Capilnlia. lenipla. —
Condila, construcla, Iso. pj tacrificia. — Naxo, mons, vel insula, ubi Uacchui co-
183. Tiluln, memaiM'. —
Pclnsga!, i/iaven»is, lebiiiur,
rwrte. Pelasyi dicuutur Graci, a Velasjo duclore 11)1. Manes, dcos inferni. I.
ijrarco nontimli, I. 193. Aucus, elc, hi furrtint principct Homniw-
181. Palladis, Minertte. —
Liliyca, Africana, I. rum, I.
185. Cogualos, parentes Mariis. Nudum, clurum, — 105. Sic Vesla, lali». — Sic Palladinm, tale ett
ttl purum, qnia nudu Venus pmaebatur, 1. lemiilnm iliiierva-, I.
18(5. Accirent, vocarenl. —
Erycino, Eryx moiit. 190. Terror, ditinila*. — Asyluin, douium refugii, I.
COMMENTARIUS
180. Terinllianns cap. 4 de Idolol. : Omnia iyitur ex p.irie Martis
colil liuiiianuseiror pra^ler ipsum omnium condiloiem. 180. Cclebeirimum Veneris lcmplum ernl in monte
Miuucius pariier iradil Roinnnns omnia omnimn Eryce in S cilin.
lalia niiinina coluissc, quem ad locum plura dissoriiut 187. Vide Ovnlium lib. iv Fnstor.
Elmcnhorslius, Uu/.clius, Wnwerus, Kigaliiits. Sen- 188. Aller Ron., liacchia. Val. A, mcndose, Duc-
icniia Ii.tc eraiUomanoruin, omnes deot colendot este Naxus iusnla Bacchn tlicata.
cliida.
tnpienti: idcirco veriiin Heiiin et religionein Clirislia- 180. S. Lco in scrm. I de SS. Pctrn cl Pau'o.
nain nversabaiiiur, qttod liic rultus cnltui fjlsnrum Diligenlissima tupersliiioue habtlnilnr collecum (Ro-
ileoruin e-set ennlrarius, llinc inti 1 igos, imbeciMurn ma?) qn%di\uid usquani fuernivnniseiroribtiiinslilutuiu.
csse argtimeuium nonnullorum qui putanl exagge- 190. Wciizius i'uin suis, Tbuan., alter Itnii., Prag.,
rainsesse persecutiones Uomaiioruiii in Cbrisiianns, Ral., (lif., verbo Aucns, ex vet. lili., quol in orbe tc-
quia Itnmanorum religio omnes rcligiones admitlc- _ pulera : quod nmnino vcrttm esse ait ileinsius. Ald.,
li.il. Siqtiidem alix gentes ita dcos suos veneraban- *- Gis., Mar., Vai. A, Urh., Tenl. ci aiii, in urbr. Ju <•-
mr, iit nou negareni aliosculi debcre. Contra Cliri- lus approbat in urbe septtlcra Hcroum. Sed falso pil-
siiana religio bellum omnibiis idolis indixii. Acce- lal onincs libros cl vulgatos el vcler.s iia babcio,
tlcliil impl.icnhile Jiidxnruin in Cbrisliaiins oditnn, exccpln quodam ilelcriuris ol;e, ubi Irgil quvt in i
quo s vpe cilmicos insiigaios cnmperlum cst. urbe scpulios Ileroes. Adveriit, lempla pagannruiu
181. Ilxr. sacra equiria diceliantur, qu.c erant ludi primitm fuisse sepulrra, ut docent Clentens Alexan-
in honorem Martis, in campo Mariio per cursttm drintis, S. Cyrillos Alexandrinns, Julins Firmicus,
equorum celebraii. Ovidius in Fasiis lib. m. Arnobitis ct alii. Kirrlun inttiis lib. II, cap. tb' dc Fu-
182. Cellar. ct Teol. notant, inonlein Palaiinum ner. Rom., Iiinc coufirmal pluiimn ulim scpitlrra
divcrsum esse a Capilolino, adcoquc laxe sumi pro inlra llibcni cxslilisse, pracscriiin clarissimonim vi-
qnolibct colle Roniano. Prn Jove Capiiolino siimi rnrtnn et viiginiim Vcstalium. Elllrnpius fnitassc de
Capitolia ohserv.ilom cst vers. 444 Apolb. Cliamil- sepulcris imprraioriiin Inquitur, cum ail de Trajann :
lardus ail accipi Capiiotia pro quovis lcmplo sulilimi Solns omiiium intra Vrbem upultits c.t. Ussa cohila
et insigni, mnximc Jovi dicato. Sed rccleaddit lem- in umnm nureaiu in foro quod adificacit svb columna
plutn Jovis Capitolini pnsse dici conditum saxis Pa- sitn sunl. luanis qtiurnmdaiii opiiiio osl uriiani ill.nn
latinis, quia mnniis Palaiini saxis fueiil cxsiructum. ntireain snpri eolumnain fuisse collocalain; iieqiie
In lemplo Capilnliiio Iria rraut delubra, nicdium lo- duliilo quin adltuc sub coluiiinn sil. Caelerum nnbi
vis, dcxiriim Minerv.r, laevum Jimon s, ul comprobat nitilio magis placel in orbe. Id eiiitn ob icit poeia Ro-
Donatus lib. n de Urlic Ronia, cap. 4. nianis, quod Iteiocs nmues, quoriini in otbe exsta-
183. Juppiler pater Matlis fuil; liiuc proavus P.o- 1) rent sepulrra, lemplis vcnerarenlnr.
manornin. Cbaniillanlns proaviiiu vocari ait, quia 191. 1 ii Prag. pro manes videlin csse iuancs; Fgm.,
Veneris fuil purcns. Sed sermo bic est dc diis co» nmnen.t, lege miincs. t^onjicio quol fabula mnnes: ita
gnansex Marte, ut vers. 185. enim procedil senienlia Itumanos colerc ipi iquot
184. Juno a Cntthaginiensihus maximc culta. Vir- fabula jatn niorltins nobilit.iVfi.il. Horatius lib. i,
giliu. lib. i .'Eueid. Od. 4 : Jam le premel nox, fibulirqiie manes.
185. Risplicei ileinsio quod Hnrlbius curis secun- 1H2. Pruileniiiis pnpulum Romannm voral nofrnm
dis nd Claudianmn casligare volueiil cognatot det populum, qunntvis Knma: naius non fuerii. N"n ergn
Sparta deos. Ciscliuns explicat. deos coniingentes ralio bxc salis csl eflicax, ul Ca^sarnugtisianus, aul
sese mutun, quod sorie belliea vicli simililei Rornam Calagiirritanus cciisea'w.
traducli esscnt. Sed suspicalur legeniluui cognatos de 193. Vai., cnmiple, T,llus, pro Titllus.
malre deos, boc est Caslorem et 1'olluceui, nalos ex 191. Pr.if;., viliose, fugierunt.
codem ovo, quod Leda, a Jove rompressa, pcperit. 11)5. Dc PalladioviJe vci-s. lib. i;; .!.• Pcnali- 5«
II. n conjecitirn mtiltiim arridet Cb:imiilardn. Ego bus vcrs. 905 ejusdeiii lib. u iu Syuiinnrii.
P'iio, n Piudcntio clare voeari Jnvcm, Palladem et 190. Ald. ct nonnutli alii, lerra aitervnvit asnlum.
Juooiicm deos Romaiioriiiu cngnatos dc Marlc, sivc Ileinsius aliquandn putabal rescratit Urror : t.r.>no-
: ,
I.V". AUKF.LII PltUDENTII CARHINA. r,6
Ui scmel nbsedlt genlill i pectnra palrum Impressis silicciu llbril, puorilil vota
V.nii supcr-uiio, iiiiii iolCmipll cucurrii -iii Pudll , opesquc siiii COCJ do rupe poposcil,
/Elatuin pcr iuillc gradus. Tener horruit haroe, I'. i i' asuiui|ue babuil, quod quis vclil, iude
2ll0 Et ciiluii, i|uiil.|niil sibimei vcnerabile ctiil [
pclcniliiui.
Monslraranl aiavi : pucioioiu icfaniia |iriiuu 716 iNiiiniuain ornlos, aniinuinque levans ra-
Krrorem cuin lacie bibil : gustaveral intcr [
lionis ad arcem
Vagiius dc f.ure inolae : Ml illiia ceris Bailtllil : insulsum lciiuit sed crcdulus usum
Vitlerat, ungiienloqiie Larcs liumesccre ni^ros. Privaios celebrans agnnruin sanguinc divos.
2o:> 7 15 '''" maiuin foriuna: h.ibitum cum divile 215 Janiqiiedomopgredicns, ul publicafesia,diesquc
[ cornu, Ki ludos slupuil, cclsa ctCapilulia vidit,
Sacratiimque donii lapidcm consislere parvus l.aurigerosque deum lemplis astare minislros,
Speclarat, niatrcinquc illic pallcrc prccanicm. Ac Sacrain resonare viani miigiiibus anto
Mex, bumeris positus uuiricis, tiivil et ipsc Delubrum Romx (coliiur nam sanguine et ips.i
GLOSSyE YETERES.
203. Mola>, mola genut tacrifuii de (arre el tale. —
B 214. Privatos, pauperes, I.
Illil.i, potita, I. 2IG. Capitolia, templu, I.
2n4 Ungueulo, rum olen. — l.arcs, ujnes, I. 218. Sacram viain, Sucra via esl Romce sicnl et
—D
,
203. Foiliiua?, de<e. vilc coinn , id est aureo. Lutina : in ea viu recoucitiatl sttiti Sabini el ttomani.
Forltina ferlur habere in dexlra manu corim ,
quod — Mugilihus, a mugititus scilicet boum vel otsittm. —
utjnipltw onniitnis bonis rcpteve int , I. Anle, coram se, I. ,
208. Trivil, oiculatus est, Ital. 219. Delubrum. lemplum \enrriset Ronnv dccr piri
211. rersiiasum, ccrtutn, speratum, I. altitudine sc extoltebanl. —
El ipsa, ironia. I.
213. lusulsuin, slullum, imprudeiitem, I.
COMMENTARIUS.
vius, siii-run'1 lerror. Non
esi sollicitanda lcclio com- 209. Egm., Pal., Val. A, coilex Jureti, imprestit:
munis antiquum serrar.t terrnr asytum; in Oxon. an- qu.c jeclin defcndi potesl simili loco Propcrtii lib. i,
tiqiinm, niiniis bcne. Virgilius lib. vin : llinc Ittcunt eleg. 16 : Osculaqtte impressis nixa dedi gntibut. Pro
ingentem, qttem Romitlus acer astjlum Rellutit. Post alia lei tionc faiil S. Ilieronyiuus cpist. '6. ad Ruli-
bunc vcrsum Mar., Rat. cl a.'ii pru litulo : Llndc error iium : Quam illud os, quod mentm B. / errtwit aliqiutn-
iitvaluil, do, vel sapuilimpressis figerem lubiis ? Confer nota-
108. Vat. A el Prag., uua superstiiio. tiones YVoweri . Elinenhorstii, Heraldi , ULaliii ct
199. Jurelus notat, passim ab optimis scriptoribus Ou/clii ad hxc Minucii verba : Manum ori admovcns,
horrorein ct veneraiionem simul cnnjungi. oscitlttm Libiis pressit.
201. Hai., monstrarent. Ald., Weilz., Palal., Gis., C 210. Iicm-ius conjecit cccsa pro cceca. Ilauc con-
Heins. ei ilii, primo. Mar., Prag., Ral. ei alii Weil- jerturam secuius est Cellarius. Teolius etiam avs.i
ziani, prima. expressit, et uirumque in Vatt. esse coitfirinavii. Mi-
204. Mar. scribit ungenio. De consuclcdinc vetc- ricllus solum vidit cuca iu suis, cl id mihi magis pla-
rum ongendi termiuos, sivo lapidcsqui pru tcnuitiis cci ; ijui.i scilicet c.cca el sunla simulacia solenl dici.
erant, dicam ad lib. n. Iloc eodeia sensu explicari Itat. el Weiiz. cuni suis, opemque, non male.
valet saxa illita ceris vers. supcr., ut alibi oslendi 211. Fabr. Bong., quid quis. Kgregic probal Pru-
quanquain iuielligi etiam potcst, statuas ipsas ceris ihiilius, cthnicos cx errorc coepisse dcos colcrc, cx
versicoloribus, quod ab amiquis usitatum csi, fuissc piicjuilicatis, el pnBConceptis a teuera a-ta^e oniuio-
picias. Janus Kulgcrsius Var. Lect. lib. v, cap. 4, ntbus in codem cultu perstitisse. Simili arguemli ra-
inulla aflcrt, quibus suadet, yenua incerare deorum lione nonnulli itnpii hoiuiiies veriiatem religtonis
niliil aliud cssc nisi vota iftigcre cera in femorc, ex Chrislians inlirinaie couantur scd inepiissime. Natu :
Apulcio et Juvcuali, salira 9 Quando ego figmn ali- : Prudeniius prius ostendil cultum deorum aperto
quid ? Satis in li.iuc rem evidcntia suni vcrba Lu- mendacio et errore coepis-e : tum addit veis. scqq.
ciani in PbJlopseude de quadam itaiua Mutti ante geniiles nunqnam rationes sui collus ad Irutiaam rc-
:
pedes rjtts vbolt jticebanl, ac uia quoque numisiitata, vocasse, scd sotum ub usum et consueiudineni in su-
nonnitlta argentitt cera ejus cruri a/Ji.nt; laniina-que tx persiiiionc perslilisse. Al rcligio Chn-liaiia lllico
artjento, vola aticujus. Polesl igiiur iia ciiani expuui qualis essei, patuit, ueque erroribus inv.ile-ceniibus
lnc lucus, prxserlini quia sxpe vol» vi.tis superad- aucta eat. Kain, qnamvis multa obscnri tratleniem H
dchanlur. Lucreliiis lib. vi, Ncc votis nectcre vota. O uifliciha pr.ci' puiileui , lic.niiues jam adul aliisqne i
Olcarius ad Philostraii Ileroica, cap. 2, noi. 43, religionibus innulriii su ceperuoi. Nuuc quidem pl<-
pag. 675, hunc Prildeulii tocum cxplical, cl distiu- rique iu ea uali cducatique stinl; led nihilominus
goileos qui deoa inungebani bonori-i caust, et qui argumeula quibus cjus veril.is deinonslralur obvia
geuua dcoruin incerabanl, sive saxa rcris ill.iii banl, passim sunl, et omnciii dubilaiiuncui valvul expcl-
scilicet cera labnlain uiligebani qu* vola coniiuc- lere.
icl. Philoslrali vcrha ilc staitia h.cc suiil Altcrcndo- 813. AUI., Torn., meiiilosc, non qtti, prn iitinquuin.
:
titte lam et letnpus, et illi, ita me amel Jnppiier, qui Egm., 1'alal.. Vat. A, cudcx Juicli, aiiiiuamque.
viungeie sotcul iuit vola cera uffigunt, ipectnn iinmu- 215. Mar. a priiua maiiu, nmuqne diato.
tinuiit cjitsdcm. 216. Viigihus, Cassiodurius cl alii, (.'nuiloJia cetsa.
20.*i. Aruuhiiis iih. vi s.rpc Itubituin usurpal de C.iinfcr ^'os.as.
foniia slaluariim Uulciber (ubnli ctini Itabitu : aut
: 217. Itat. a kecundl iiiaiiu, laniqeros lieliuO Ju«r;-
(nttitnu cutn comu ,
potnt, ficis, tiul (iinjibut aulum- geios.
ntilibus pleno. 218. Ald., nt Sacram; alii, ae Sacram. In M.tr ci
206. Lapidem pro siinulacro Arnobius, Minucius, Ral, pusl hiinc versiim lemma l>e mwitacro Reaur,
clain Liviul arcipiiinl. Piiiuis lcmporibiis lapidcs ct ei iii iij siiiiuJiuti».
i Alu lolum, th siutulacio /iion.e.
stipiics pm ibnulacria deorum haoiloa, mulii ont- 219. Smyruci pr.im icuipluin urbllRouUB iani|unit
nantur. Sed alipllei, lapid I el coliimnx , i|u.c prfl de.c slaliicrunt. Al ihai denscs laouli simi exetnpj ,
dii,- c ilchaiilor, ut |gO (|iihlcm OlUliinO, |>lcHiiiii|uo cl ludos aunivcis.inos .ul.li.lci uul. Ailri.nius in t'i lx»
a iipia rudia liiic.ouciiu lititu.iux' lurma pr.cfcrcbaot Ipll ItriUlll Vcncns cl Itoin.u lcnicluin Ntde t ii>
, ,
157 LIBER I CONTUA SYKM Vt IIUM. 13*
220 717 More dc;c, nomenquc loci , ceu numen, A 225 <£lhcris, horrificoqiiislant cx ordine vullu.
[ habetur, Illic Alcides, spoliatis Gadibus, bospcs
Aique Urbi*, Venerisque piri se culmiae tollonl Arcadic fulvo xre rigel : gemini qiioquc fra-
Teinpla : siiuul gcminis adolentur thura dea- [trcs
[bus), Corrupla de matre noibi, Lcdeia proles ,
Vera ratus, quxcunque fianl auctore scnatu, Nocturnique equites. celsoc duo numina Romx,
Conlulit ad simulacra fidcm , dominosqne pu- 250 7 1S Impcndent , retinenle veru, magniquu
fiavit [triuropbi
GLOSS;E VETEUES.
222. Dcabus, liomw el I. Vencri, 228. Corrupta, ignobili.— Lcdeia, epexegetis, filii
225. Vera ratus, infantia pucrorum, vel omuis pa- Lcdw, I.
ganut, I. Scilicel puer, de quo tupra, V:it. A. 229. Nocturni, quia tn uorlc tplendent, et quia do-
22b'. Illic, in lemplo llomw. Alcidcs, Ilercules — . miloret cquorttm erant. Equilet, quia forle adhuc vivi
nd Alcceo palre. —
Gadibus, Gades tunt intulw juxli noctc equilabant; vct propter duas tteltas dicit. quw
Britanniam, quat Ilcrculcs spoliuvil, ibique Ueryonem dum moventur, equilare tidenlur, I, Val. T.
inlerfecit. —
Hospcs, Evandri, I. 250. Impendent, scilice! curvi. — Relinente, scilicel
227. Higet, illic stal. —
Geniini, Caslor el Pollux, cursum, quo ulebatvur, Vat. T. — Retinmlc vcru, id
sciticel stant, I. est sagitta, Vat. S.
COMMIC NTARIUS.
sium lib. de Magnit. Rom. iinp., cap. 6, ct Pati-
iii B 55. Consuli possunt de Rorox tcmplo Amniia-
c,.ist.
num iinper. Romun., uuinism. pag. 5, ubi exbibet nus Marcellinus, Sparlianus, Tacitus, Cassiodorius,
nuniismala cum inscriplione 81 \ PQMH, cl plura ail- .
Xiphilinus.
ditdecultu liom exhibilo a Synnadensibus, Teinc- 2J3. Ald., Torn., Gall., Vera ralus quwcuqque tena-
notliuritanis, Amorianis, Ancyranis. Prudentius lo- tu aitctorc probentur. Ita Val. A, sed piobanlur non
qtiilur dc lemplo quod Adiiatuis Vciicri /Eneadum , probeulur. Cum Vat. A faciunt Ab'X., Egin., Pa .,
nialri; >t Pioiikc, qtiasi ejus pruii, slaluit. Oonatus, Widin. suora, codex Jureli. Ilcinsius ait, Thuan. ct
de UrbeRoma lib. iii, cap. 5, pulat ideiafuisse icm- alios lam suos qnam Weilzia os habere quwcunqut
plum nini duabus xdiculis Teolujs cum Ciampioio : senatu auclore prohentttr. Scd Weitzius haliet proban-
tcnet fuisse dno diversa, sed simul juncta, ei po^lca tur; quanquam aflirinat, iia Ablum edidisse, in qiio
in ccclesiam SS. Cosmae el ii.iiinaiii conversa. Clau- cgii solum iuvenio probeniur. Idem Weitzins innuit
ilianus alio in loco tcuipliiiii Komx
videtur collocarc in Widm. a pruna nianii csse quwcunque ftant aucto-
hb. ii Stilic, videlicet jn inonie Palat, : Conveniunl rc tenalu; ad oram, fttanl. Colcrus etiam jnvenit
nd lecla ilea?, quw candtdn lucel Honte Palmino. Ser- fuant, Cmicliiiis clttant, et ila cniendamlum censot
mo esl de Ronix templo. In hoi tis S. Mari.u Novx, quotiis iu Prudenio occurrit fiat, prima conepia.
sive monastcrii S. Francisce Romatne exstant adliuc Prag., Mar., unus Uoti., Weitz., Gjs. aliique recen-
nniri duoritm teniploruni nuas iuter se uniia erant, liores, quwcunque fianl auclore senalu. Kai. , recenti
qux putarunt esse Isidis et Scrapidis, alii Solts et
alii mano, ftant qmvcuuqitc ,
abrasis prioi ibus. In Mar.
l.uiur. Famianus Nardinus lib. m, cap. 12,Komx an- mendum est tanalu-. Nolum esi, senalum Romanum
tiqux, pro certo babuit hxc esse tcmpli V.eneris ct ., de religiouibus judicasse. Tertullianiis, cap. 5 Apo-
Komx. Cl. Carolus Fea, qui in eaJcin erat o.pmione, log., Velut eral decrelum , ne qui deus ab imperatore
Iqcuiii mibi commonstravil rctnque iia se habete
, consecrarelur, nisi a senalu probalut.
plane pecsuasii. Ii enim adliuc apparel, pari culiui- 224. Vat. A error est puiabii.
ne bxcduo tcmpla sc lollebant, et iia iuter se posti- 226. Vat. A, Rat. a prima manu, Mar. a prima
ca parte adhuc conspiciuntur unita. ut in ipso medio nianu , Urb. vilioso, tpoliatis qradibut. Existimat
muro quo conjiiugunlur magnuui pateat ostiiim ai- Grangxus, Pruilcntiuni loqui de foro quod conslruxit
cualum ac forlasse in boc ostio ara comnumis ere-
; Aiiguslus, in ciijus allera porlicu erant statu.e rcgtim
cta erat, qua geminis simul deabus tbura adolebanlur. Lalinoruin in aliera Komanoruin. Jlercules dictns
,
Exstant lixc duo templa in monle Palaiino, unde in c-t Alcidcs ab Alcxoavo, non patre, ut ait Isn; qui
viam Sacram prospeclus erat non cnim via Sacra : male Uadet exponit.
arouni Titi intercurrebat, ut noimulli putant, sed eo 227. Ald., Weitz., Widm., Bong., scribunl Arclia-
fere loco procedcbat quo nunc esi ccclesia S. Marix diw. Rat., Mar. Arcndia. Prag., Archadio. lleinsio
,
Novx qui locus olim niulto i-ral bumilior et de-
: videlur durus et ipsojens loqucndi modus ItospcsAr-
pressior, iiiinc ruderibus xdiliciorum congeslis su- cadiw pro hospes Arcadit, hoc esl Lvandri. Grono-
blimis apparet. Claie igilur jam iuielligitur cur ili- vius opinabalur Artadit, lleinsius Arcadis e fulvo.
cat Prudenlius : Sacram resonare »iam mwjilibus anle Fortasse Prudeuliiis vult, Alcidis slatuam ex xrc
detubrum Romw. tluic vero seniejitix coinproliandx Arcadix csse, uiiasi ab Evandro jam olim positam.
inaxime favcnl verba Xiphilini e Dinne Cassio in Scilicet riget wre Arcatliw.
Adriano, de quo ail Formam lempli Veneris, quod
: 228. Prag. pro nvtlii hab>'t riqei, et supra glossa
liomw (ecii, ad eum (Apotlodorum arcliiteclum) mi- I) i» sialuis attreis. Imilalur ill.id Supposila de mdtre
lit, ul magnum opns ubsque opera ejus ftci posse os- nolltos lib. vu /Ln.
tenderel : lum quwsivil ex eo, num id lemplum bcne el 229. Vat. A, depravate, avo pro dito. Lactauliiis,
ratione wdificatum esse viderelur. rescripsil atlius h lib. ii, cap. 8 Deinde illud , quod Castor cl Pollux
:
ampliusque multo fieri oporluisse, quo magis el propler bello Lalino apttd lucum Juiurnw viii sunt equorum
atlitudinemsuam m viam Sacram eminerel, el proplcr sudorcm ablucre, cum wde.t corum, quw juncla fonti
ampliludinem macliinas recipcrel, quw clam iit eo com- crul, sua sponte patuitsel, iidem betlo ilacedonieo equit
pacix de improtiso iu llicalrmn perducerentur. Porro albis insidentcs P. Vaiinio Romam nocte venienli, te
simulacra majora esse dicebat quam ratio atlitudutis , oblulisse dicuuiur, nuntianles, eo die regem Perten vic-
ampHtudinisque lempli palerelur. Elemm , inquit , si lum atque caplum. Iso aliler cxp'icat iiorturnt ejuilet,
dew turgere alque tntte cxire voluerinl, non polerttnt. 230. Fabr., Gis., Weitz. ciiin suis, Mar., Kat.,
Cnnfer comment. a<t vers. 7GS lib. u. ln nummis plu- 1'rag., alier K it. , vulg. , relinentque veru, et Prag.
rium imperaloriim cernere licet leinplum sex coluin- addil glossam linslam, qujin lcctionem et cxpliciiin-
nariim cum iiiscripiione Ilomte JEicrnw : du qua ap- netn apirobat Mariellns. Akl.. Vat. A, Jureti ms.,
pc.iatioue luse disserii .luretus ad lib. u Symmacb. impeitdcni reltnenle 10I0; m:us K<ilt., dcpendent rcii-
PiTROL. I.X.
130 AIRELU PRUDENTII CARMINA. U0
Nuulia sulTtiso figunt TWtigil plumbo. A ?40 Fesla Calendarum. Sic observalio crevit,
AsmsIuiiI cliam |in-i'ni 1:111 imsigiiia rcgum, 1 \ aiavis quondam male ccepta : deindc sc-
719 Dux lulus, J.inii-i|iic bifrons, gemlorquc [ cuiis
[Sabinus, Tr.nl ici lemporibus, serisquc nepotibus aucl.i.
Saturnusque senex, luaculoso ei corpoie 1'icus, Tiaxerimi longam curda inconsulta caienain,
133 L.unjugis epuiuin sparsus pcr membra veneuum. 720 Mosquctencbrosus viliusa in sxcula fluxit.
Oiiinibusante peiles posila est sua cuiquc sordens - 1
*>
1 1
iiii' morcm veierum docili jani xiate secuti
Artila. J:ino eii.im celebri de mensc lilalur Pusteriias, mensc, aique adyiis, ct flamiur, cl
Auspiciis, epulisque sacris, quas invctcraio, [ aris
ileu '. uiiseri sub liouorc agitanl, ei gaudia ilucunl Augusium coluil, vilulo pacavil, claguo.
CLOSS.E VETEIIES.
232. Insignia, tlatuce, I. 2t0. Calcndarum vocalionum, I. ,
234 Pictis, /Hius Salurni, de quo Yirgiliui : Fecit 243. Catenani, matam contueludmcm qum liyal lio-
avem Circe, ipartilque cotoribus alas, I. tniuem, I.
235. EpOlum, tgncopt pro epotalum ; datum a eon- 246. Mcnsc, quia in lionorem ejut ociavus mensis air-
iuqe. — Sparsns, tparsum habens, I. peltuiut cst. — Adyiis, iemp!ts, sacrificiit. — Flamiiie,
237. Meuse, lamtario, I. tacerdoie, I.
238. Auspiciis, omiitibut, auguriit, Isu. 247. Auguslum, Uctavianum, I.
23'J. Agitant, frequeniant, I.
COMMENTARIUS.
naite tolo. Tliuan., Oxon., Alex., Urb., lleins. el B bum, ci glutinttm, ct gomphot tsine capile sunl dii re
recemiores, impendeiu relinente veru. Scd CI1a111ill.tr- tln.
dus ci lleiiisius putani, veru esse liastam sivc inslru- 233. Gis., Rat Egm., Cauch., Widm. supra, Trot ,
menlitm bcllicum, ul veru sabeltum apud Virgilium, llatus : qund eliam volunt Oxon., Uros liatus, et Val.
et ila verlit versu llalico Ansaldus : Sono appoggiaii A, Ros lialus , corrupte , vel quia in Vai. A. prima,-
atle lor' aste e falli l)i futo yiombo arrestano i lor
, litierx versuum nonnunquam desiderautur. Mar. ef
pussi. Holsu-uius in epist. de Fulcris scu Verubus Widra. ilerum supra dux Stiliits. Alii dux ltnlus. , ,
Diauai Ephesix, ex glossario Latino oplimx notx, iu llcinsius ita legit et disiinguil Trot , lialus , ut Trot
Iribus codicibus Vatt. Irad.l, verua esse virgas aut siguilicet /Eneam. Dc Italo , Sabino, Jano Salurun ,
virgulas ferreas. Exponil autcm Prudenlhira de liu- vide Virgilium lib. vn, ad qucin rcspicerc videlur
jusecmodi fulineiitis fcrreis oblongis, quibus statux Prudentius. Iiaque BSseulior Gifinio verbo siratavia-
solent retineri , ac putat errorem vulgi noiari , eas rum, qui cx v lib. legil dux Itaius, qucm diiceni ap-
siatuas impcndentcs, ei jam jani casuras admirantis. pellat, quia princcps auctor fuil noininis iialix.
Ilac leetione, quam llolsienius iu codiic Urbinate vi- 236. Kai. ex corrcclione llicujus scUiU tua tordida
derai, tuetur aliam similem lectionem ediiionis prin- cuique. Ald., Mar. a secunda manu, Gis. ct alii, tua
cipis Romanx Minucii : Diana inierim est aite tuccin- cuique vetusta. Vat. A, tua euique vetuslo. Egm., Pa-
eta venalrix; et Ephesia mammis mullis, et verttbus lat., sua ctiique vetusias. AgnaJano etiaiii. Prag., Mar.
exstructa; elTrivia Irinis capiitbus, et mutlis manibus a prima manu, Ovon., Widin., Fabr., sua cuique sor-
horrifica. Scilicel verubus toia mammo si pectoris dens, ut cuiqtte sit dactylus de quo jam dixi. Moli- :
moies sustinebatur nam illttd signum insiar ^Egyp-
: nxus, in tractatu de Altaribus, pntal mulliluduiciu
.
tiorum slmulacrorum pedibus eral arcte comprcssis. alt.irium, quain geniilibus exprobrat Prudcntius, caiho-
Ilolstenius aflirm.it, Geoigium Fabricium , cum in licos a paganis hausisse : at impudenler. Nam poeta
suis exemplaribus coiistantcr repensset retineife ve- irridei amlas sanguiue sordidas, antc pedcs liomim-
-u, perperain corrcxiss;: relineivgue veru. Nesciu quo bus nmnslrisqiie ubiquc locurum consccralas. Quid
*.oco Fabricius id fassus fueril. tiisi i|uod in Com- istharc cuiii aliaribus catliolieorum?
menl. in poelas Clirisl. verbo Geuini ratres alfir- i
-."7. Val. A, malc a prima maiui, dementetigatur.
roat lcctionem hacicuus depravatam fuisse; sed con- Celcberrimx crant calendx Januanae, contra quas
stat in veleribns edd. ei mss. varias fuisse leciione*. sermo exsiat S. Maximi. Vide Uingliamum, Orig.
Lcciio et explicalio llolsienii milii admcdum pl icet; Chrisi. lom. IX, lib. xx, rap. 1, §3, qui has ferns
sed alia ctiam defendi -oiesi. Elsi enuu legas reti-
1 sine riiibus idololalricis sub imperaluribus Christia-
nenie vcru, adhuc intclligcrc licebil reiinente ipsa ius coniiiiuaiasdocet, sed iia ul coneiliaet Patres ad-
basi.i, cui inniluntur. versus eas inveherenlur.
231. Vat. A, viliose, suffuta. Egin. clPal., sit/fos- 240. Ald. male le,;it ac inlerpungi: yandia Jucum.
so. Anliquus esl mos iufmidendi plumbum basi, ut Fctta Cnlendaruin sic nbservantia ctevtl. In collecl. Ca-
staiux Grmius hxieant. Christiaiu scripiorcs ncca- iionum S. Martini Braehar., or 73 ita habet Aon . :
sionem inde suinebant irridemli nuuiini geutilium. ticeut iniquus observationet aqere calendarum. el oltis
Arnoluus, lib. vi Jam dudum ittot vidcrttis dcos
: vacare genltlibus, neque tauro aut liridilate aiboruiu
a ruinarum casibus el dissotutionis me:u, subtcudibut cii\",ere tlomos. Omnis heec jV enaiio pagttnismi est.
i'l catenis, un.i», aiqite ansutis relenlaii : inttrquc ont- 2ii. Huie versui in M.i. l'.at. et al.is suceedil ,
ncs sinut, fomiiiiiSHrurum./ne juin-iiirus ptumbum ire £) lemma Oe timutacro Augutti.
su/fusum, el satulares moras signorum diulurnitatibus 216. Prig., Pal. et iionnulli alii, mens.i, quod prn-
cntnmodare. El postea Si permaiuntii necessiialem
: balCaiichius, quia mensx in sacrillciis proaris erani.
paliuulur, auid misfrius /lis esse, ttitt quid infeliciits ;>o- lleinsius at in veiustioribus esse mt-mir; scl ipse
icrii, quam ti eot in basibtts ila unci rcliucul el plitm- scripserit mcnse, nam id edidil in conlexlii , ei ila
bex uncliones? Jurclus multis prohal ctlmicos soli- legunt pleriquc. Hic mcnsis esi sextilis Aujusthi .
t'is ali<]iiando vlncul.i staluis injicerc, ne del aufugc- nuucupaliis 111 honorcm AugtlSli. l)e huooribus Au-
rani. Aiguit cliam iiiincriliain tcioli cojusilam, qui gustociiam vivenli cxhibnis, pasaln senptoies. Vido
..I uram sui codicis ailjeceral, Prudenlii verlia ilei- lloratium I1I1 11, ep. I. Ejus capul in nummis ra.lus
gn.ire siatuas fusiles et plumbeas. Teriullianus, c ip. coroiiatum rerinliir. Constai euam feiuiiias fuissu
ti Apolog., mcmiiiil [i'umbi in staiais Ante ptum- ejus flatnines seu sacerdolcs.
:
lil l.IUER I CONTRA SYMMACHUM. 142
Strnla ad pulvinar jacuit, responsa poposcit. A Vitricus anlevenit lardum praifcrvidiis nrtuin
Testantur tituli, produnl consulla senaius, 260 Privigni nomlum geniti; mox cditur inter
250 Cxsareum Jovis ad speciem statuentia lempluro'. Fescennina novo proles aliena mariio.
Adjecere sacrum, Geret quo Livia Juno, Idque deum sortcs, iil Apolliuis anlra dede-
Non minus infamis thalami sortita cubile , [runt
Quam cum fraterno caluit Saturnia lecto. 722 Consilium : nnnquam ineliti9 nnm cederc
Noncliim maternam parlu vacuaverat alvum, [txdas
721 Conceplamque viri sobolem paritura ge- Responsum est, quam cum prxgnans nova
[rebat [nupta jugatur.
Pronuba ;
jam gravidx fiitcrum gcniale pa- 265 Hanc tibi, Itoina, deam titulis, et bonore sa-
[ratur, [cratam
Jam sponsus, saliente utero nubentis, amicos Pcrpctuo Floras inler, Vencresqne creasti.
Advocat, baud slerilem cerlus fore jam sibi Ncc mirnm : quis enim sapiens dubilaverat,
[pactam. [illas
GLOSS^E YETERES.
248. Strata, posterilat. —
Pulvinar, lectus deorum, B 258. Pactam, conjunctam, sponsam, Iso.
kclisternium altare, I. 259. Ortum, nativitatem , I.
249. Tiluli, inscriptionet, honores, I. 261. Fescennina nuptialia carmina dicla ab urbe
,
250. Cxsareum, Octaviani, I. Fescenna; sivcquiafasciuumpellunt. Item Fescenniuus
251. Quo, ul. —
Livia, uxor Octaviani, I. deus nupliarum dicilur, Iso. Nuptialia carmiim, Mar.
255. Viri, allerius.quam Octaviani, Iso. 262. Deum sories, deorum rcsponsa, I.
256. Geniale, nuptiale, I. 263. Txdas, nuptias, I.
257. Sponsus, adhuc, I. 266. Floras, inde floralia.— Creisli , deputasti, I.
COMMENTARILS.
250. Tacilus lib. i Ccelerum scpultura mo-
Annal. : rum pueris salicntibus.
re perfecta, templum et ccelestes religiones decernuntur; 259. Augustus est vitricus, Drnsus privignus; quia
Quod ait poeta Jovis ad speciem, intelligo templum Livia erat uxor Augusii, mnter Drusi.
Augusio decretum , perinde ac Jovi solcbant templa 26i. Livia intra leriium mensem peperit : adeo-
crigi. Charoillardus aliique probabili r.ilione putant, que quodammodo inter nupiialia carmina. Giselinus
imaginem Augusti spccie Jovis luisse exhibiiam. Post objicit Liviam ex adulterio cum Angusto conce-
liune versum in Mar., Rat.elaliis, De simulacro Livioe, pisse, et Suetonium teslem alfegat. Vertim Sueto-
uxoris Augusti. nius solum suspicionem ejus rei fuisse. A Fe-
ait
251. Ald. , mendose, adjacere. Ouzelius ad rerha seennio Etrurix oppido versus nupiiales, ohsceni-
Minucii, Et dici cxteri reges qni ronsecrantur , plura
,
tate pleni Romam allati dicuntur. Hinc Fcsccnnimi
,
dispulat de apotheosi Livix, quam habitu et nomine licentia apud Horalium. Fescennia minus benc in non-
Junonis conserratam fuisse, ex his versibus collisit. ,, nullis vulg
Accedil Chamillardus. Mihi id non clare liquet. Nam 262. Gifanius, verbo Fac , conlendit legendum
verba poetx solum innuere videuiur, Liviani deam Vtque deum sortes, sic Apollinis autra deiernnl ex ,
esse factam more. gcntilium, ct honorcs consecutain vetl. libris, in quibus tamen eral atque deum, el in
qui Junoni tribuebantur. Livia eiiam vivens per ndu- uno cum litura idque deitm. Heinsio displicel quod
lationem vocahamr Juno, ut Aiigusius Jupitcr. Gran- Gifanius pessimo excmplo ita casligare volucrit, ni-
gxus aflirmat veteres libros hahere quo Julia Juno, bil legcm metrif-am moratus. Verum ipse lfeinsius
et benc, si adoptionem spectas. NamLivia abAugusto sxpe iia peccai.Weiiz., ui videtur, cum sui«,Thuan.,
marito fuit adoplaln, adeoque nomen Julix oblmuit. aller Rotl., Mar., Prag., Rat. , Alex., id Apollinis.
Exstant nummi in quibus diva Julia Augusli filia vo- Ald., Gis., Uib., et Apollinis. Balthus, de Silentio
catur. Nescio autem quinam illi sint iibri veteres. oraculorum part. 2, cap. 5, hos versus intelligit de
Giselinus quidem conjiciebat legenilnm Julia \>ro Li- responsis haruspicum, non de oraculis, qux jam
via, quia Augustus Juliam filiam Agrippx oblrusit, cessavcrant; ncgat vero ex his versibus argui, ve-
a se, ut suspicio cr.u, corriiplain. Sed dubium non tcra oracula meras fuisse sacerdotum imposturas,
est quin de Livia sil scrmo. etiamsi iutelligantur de oraculis. Revera Dio non
251. Suelonius dc Augusio cap. 62: Liviam Dru- Apollincm scd pontilices consnltos narrat. Id lamcn
,
sitlam matrimonio Tiberii IV. ronis, el quidcm pragnan- non prohibcl quominus eiiam Apollinis aliquod ora-
tem abduxit. ciilnm aul verum, aut cooQctum fuerit divulgatum
256. Ald. legit et dislinsuil gerebat, Pronuba jam Juvenalis, sal. 6, vers. 553 Quidquid Dixerit astro-
:
gravida: futcrum, et geniate paranlur. Ita etiam vide- logus credent a fronte relatum Ammonis
, quoniam ,
lur legisse Mariettus in suis, excepto Prag., ubi cst D Detphis oracuta ccssant, Et genus humanum damnat
paratur. Adhxret Weilzius cum suis, sed in Bong. caligo fuluri. Van Daleus, clisscrt. 2 de Oraculis, cx
deest ef post fulcriim. In Oxon., Alex., Urb., fulcrum toto boc Prudenlii loco arguit Augustum post nior-
et geniale paraniur. Vera videlur leclio Giselini ct lem redditlissc oracnla (conficta scilicet) , et dum
aliorum, gerebat Pronuba : jam gravida; fulcrnm ge- viveret oracula in vulgus fuisse sparsa sive pcr ,
niale paratur. Sic lectus genialis apud lloraiiuin ; el ipsum, sive per ipsius et Tiberii adulatores.
lib. u in Sym., vers. 615, qenialia fulcra; vers. 1083, 263. Ald., perperam, cederet mdet. Pal., Vat. A,
fu/rra jugalia. Pro jam Widm. tam , minus bene. credere thedas. Mar., Prag., cadereledas. Egm.,Widm.
Colerus, pag. 568 ad cap. 1 lih. vi Valerii Maxiiiii, supra, credere uedas. Alii probe, cedere txdas.
putat, Prudcntium dehiscerc in lectuin genialem,de 264. Mar., Widm. supra , nupta vocatur. Mar.,
quo Valerius : Sanctissimumque JuticEgeniatem lorum. alicna manu , jugaiur.
Liviam hic intelligi Lipsius docuit. Colcrus hoc loco 266. Ald., Mar., flores inter, Veneresque, minus
laudal suum codicem ms. Prudentii , qtiem nos sub bene. Prag., Vencremque. Circus, el templum Florx
Marielli nomine allegamus ipsuui vero Prudentium
: inlcr Quirinalem, et Pinciuin montem collocan-
vocat ardentem, et piissimi ieli plenum poetam. lur.
257. Juvenalis salir. 6, vcrs. 599 Et vexare ule- : 267. In Vat. A dcsideratur tapiens. Prag., contr:»
,
H ALHELII PBUDKNTII CAHMINA m
Mortali dc siirpc satas vinisse, 6t easdem A 2S0 Quos terrcna viros illuslrc» gloria fecii,
Laude venustatis claras, in amoribus iiSQftic Et virlus fragilis provexil in ardda famx
270 Ad I nirr cxcidium formx nilulssc dccorc? Asciia e terrls sub relllgione jaccntcs.
Quid luqtiar Amlnoum coclesli In sede luca- 724 Quam pudct, lioc lllii pcrsuas6m, lali-
|
luin'' |bus ut sc,
lllum delicias nuncdivi priuclpis, illurh Huinanasqiie arics ccnserent M.iriis amurc
723 Purpureo in gremlo spoliaium sorle vi- 285 Possc regi, dum se Paphise inalc blamlus
Irili, fadultcr
Ihdriahique dui Canymeilem, non cyathos diis Vcnditat, /Eneadasquc suos successibus augci?
2-6 Porgere scd mcdio recubantem cum Jove
:
Fclices, sl cuncta Dco sua prospcra Christo
[ fulcro 1'rincipc disposita scitscnt ,
qui currere rcgna
Neclaris ambrosii sacniro polare lyxum, Cerlis ducta modis, ROmanoruuiquc Iriuiu-
Cumiiuc suo in templis voia cxaudirc marilo? [pbos
Ergn liis auspicibus, Trajanus, Nerva, Sevcrus, 2!)0 CrcsCcrc, ct implelis voluil sc infundire sa-.
Et Titus, el fortcs gcsserunt bella NerohCs ; [clis.
CLOSS.E VETEHES.
272. Divi, omnes imperatores Homanorum divi vo- Q amasius Jovis; ila Antinous lladijnni, I.
ctntur. — Principis, lladriani , 1. 279. Nei^iiics, regct, I.
273. Gremio, lceto, leclulo. — Spoliatum, castra- 282. Asrii.r, evocata:, I.
tum, 283. Persuasum, placilum I.
I.
bonus propttr lioc tantum.
274. Iladiiat.iq'ie
— 285. Paphine, Veneri, a Pdpho insuia, ;;oi coieba-
,
Canymedeni amasium.
,
Cyalhos, vascuta, I. — lur. —Adnllcr, Vulcanus, 1.
,
275. Porgerc, pro poi-riafrr. Jovc, llaitriano, 1. — 280. Succcssibus prosperiiuiieui, feticiiatibus. —
270. Ambrosii, liquidi, dieim. Lyuiiun , vinum, — ,
Suos, suos dicit .Enendas, quia ex geuere Venrris R«-
«/titn teniter inlral, I. mojii rcnertmi pcr /Eneam, I.
277. Vota, preces. Mariio — ,
Antinoum, quia sic 200. Implctis, quando venil plenitudo temporis, I.
propter lurpitudinem mariliim dicil. Ganymedes (ttil
COMMENTARIUS.
meiruin, nec mirum , si quis eniiii sapiens. Caucli., per assidebant , post etiam in sinu aut gremiu
initia
Llrn. bini Hott., dubitavcrit , quod tcuuit lleinsius. viroruiiiaccnbucrunt. Iluc opinor respexisse Prutlcn-
270. Cauch., Weitz., enituiste. Sed Weilzius iiul- lium quasi Antinnus uxor ftierit liadriani. Consule
;
lam discrepantem sciipiuram advertit, cum plcriquo Bulengcrum , de Conviviis lib. cap. 32. i ,
habeant miuissc. Post Imnc versum in Mar., Rat. 270. All. cl vulg. nonnulli, porlare; melius po-
aliisque muUis cxstat hacc inscriptio De cultu Ha- : lare. Ganymcdcs Jovi pocula ministrabat, Anlinous
driani,el'Catnmili ejut. C cuin lladriaoo simul potabat. Quauivis ambrosia fuc-
271. Jureli codex, Weilz., Mar. Prag. , Hat. ct , rit deorum cilms, neciar polus, rccte pocta nectar
alii, ii» sede. Gis. in conlextu, et plurcs vnlg. cum vocat anibrosium quia ambrosius snnat immorla
,
Altl., ccetesti sede. llunc locnm explicat Picus Miran- lem. Vide vers. 22 et scqq. bypui. 3 Calli.
ilulanus, lib. iv de rerum Pramoiione cap. 4 Nec , : 277. In glossa, Marito, Antinuum, currigcndum
lladnnni t.ccsarit exemplum tonge abest, quando fado esl lladriano.
etl .AnlMoi captus amore; ob idque morluo illi el di- 281. Thuan., pro (ragitit. Nonnemo ad
(ragiles
tini honores designali, et cognomina urbs parala, com- bunc lucum id Paiianorum rirluici verat
atlntiial :
posilis eliam, et emenlilis oraeuits, ul Sparlianus, et virtutes non (uisse osiendil S. Auguslinus conlra Pc-
,
ex nottris Athanasius, Aur. Piudmliut, Eutebius, alii laq. innumeris locis. Nihil magis invitus agn quam ul
prodiderunl. Sed et in ipso tuncc circulo cmenlita sedes odiosis hojusmodi quxsiiouibus rcspondeam. Itatpie
excogitata , ul scribit Tatinnus Adeersus gentes, el in- solum dicam , S. Aiigustinum quovis alio sensu po-
nuit Prudentius quando ai: illum cofxesti sede lo- lins r\pni endiim csse, quam ut videaiur docuisse
c.aum. Athcnagoras Bcribil Graeeos novum sitlus thcses in Baio damnalas, scilicet 22 Cwrn Ptlaijio :
Aminoum inter cculestcs iniagines confmxisse. De sentiunl qui textiim Apottoli ad Itom. n, Centes quiv
Anlinoo videri etiam possuni Pausanias, Aurclius iegem non habcnl, elc, inlcltigunl de genlibus /idei uni-
Victor, Tcrndlianiis in Apolog., Casaubonus ad Spar- lium non liab ntilnis. 25 Omma infiilclium opera sunt
:
lianum, Bulengerus dc Rum- Imp., Pignorms de peccnla. et phitosophorum virtulcs snnt vilia. 27: Libt-
Servis pag. 223, Raroniiis loui. II Annal. pag. 81 el ,
rwn urbitriuiu sine gratia; ailjklorio HOH nisi ud pec-
Frnncisciis Mediobarbus Uiragus linper. Hnman. nu- _ candum ratet. Prudeniio uirius fra<ii!is est, qu.e lnhil
" comlncil ad gratiam el gliiriani a ternam.
misni. pag. 187, ubi inulla allert. de Antinoi sutuis
per universuni orbem tcriariiin , tcinplo apud Man- 282. M3r., Egm., Wulin., Wein., Uitmtil. llein-
lineam et iiumisinatibus. sius conjicicbal .4>fiia lerris sub letligione jacemes.
272. Homani pueros prncaces el quibus ad nefa- Seculus id e»l Teolius cum nno Vat. prohalisahno.
riam impudiciliam ulcrcntur, deticuis cl delicia ap- Eortasse intrlligit Alc\., ubi lamen esl Asciia t lerris
pellabant , ut ex Virgilio ct Statio lolligi potesi. Ca- sub reltiijione jacemet, cum gleua illos. Alii, uctter,
lullus idcm noincn liaiistulil ad passcr.in et ainicas, scilicet faiwe quud iortasse faclum est cx ascila t
,
Marlialis ad culunib.ini. Vidc Pignorium loc. cil., pag. teiris.
05 et '.10. 2h4. Alicubi, censerunt, el vers. seq., blandet adul-
S73. Fabr., morte ririli; mcndiim pulo. tex, viliose.
274. AUI., iioii crai oi dis 1'eiijirc. Lcgeiidum cija- 285. Hal.. VYeill., B ng., fum te. In glossi lcsen-
iliiiu )liir\, nnn fvlcannt,
iho\ d.is Purgert,
275. Mctlio in lecio »mici diacumbebant in cmi- 380, AM., Pr»|r., Gll., triiimrhii.
viviis, ni la. ile amatoris grendu im umberenl, ui uo» 190. ln v.n \ iietkleraiurM. Apottolm \ocat ?.'•
i.ii cii.iiiiiiianiiis. Atioquin li irei in eodcm lertu nitailiiu •» I.mjnitu .id G dal. iv, I.
iccumbercul, i:i mctiio erat diguitslmua. Fenuna
, ;,
M5 LIBER I CONTRA SYMMACUUM. 146
Sed caligautcs animas, ei luce carcntes, A 303 Vulcanus perbibelur, el in virtule superna
ln Jovis, Auguslique adyiis, templisque dua- Fingiiur, acdelubra deus el nominc, ct ore
(rum Assimulatus habet, necnon regnare caminis
luuopum , Martisque ctiam , Yenerisque sa- Feriur, et yEoliae sumnius faber esse , vcl
[cellis |43tna>.
Mactaias, tetro letbi immerscrc baratliro, Est, qui conspicuis superos quxsivit in aslris,
805 Supremum regimen crassis in partibus orbis 310 Ausus liabere deum solem : cui tramite ccrto
Essc rati , rocrsoque poli consistere fundo. 726 Conditio imposiia est, vigilcm lolerarc
Ojujdqiiiil biiiuiis, quidquid pelagus mirabilc [laborem,
[gignit, \isibus objccliiin morlalibus, orbc rotundo
725 W duxerc deos : colJes, freia, numiin, Prxcipitem , terctique globo per inane vo'an-
[flammas, [lem,
Ila c sibi per varias formata elementa figuras Etqnod ncmo negat.mundo, coebqucminorcm.
500 Constituere patrcs, iiominumque vocabula rautis 315 Area major enim, quam qui pcrcurrit in illa,
Scripserunl slaiuis, vel Neptunum vocilantes Ei longe c.mipi spatium dilTusius, in quo
Occauum, vel Cyancas cava flumina nympbas, " Emicat, ac volucri fervens rota volvitur axe.
Vel silvas Dryadas, vel dcvia rura Napasas. Quamvis nonnullis placeat, terram brcviorem
Ipse ignis, nnsirum factus qni servit ad usum, Dicere circuilu, quam siluulchenimus ille
CLOSS/E VETERES.
291. Lnce, sapientia, I. 50S. JEoYix, oclo insutce sunt Sicitice, Vulcano pro-
292. Adytis, lemplis, I. pler iynis emissionem deputalce —
^lna;, moutis Si-
293. Jiinonum, Junouisel Livice,\. ti/iiT, qui semper ardel, 1.
295. Crassis, stutlis, I. 509. Conspicuis, claris, lucidis. — Superos, cocte-
298. duxere, liomani in retigioncm suam, I.
l«l ste.-, dcos, I.
299. Figuras, deorum, I. 311. Conditio, lex. —
Yigilem, continuum, I.
301. Statuis, imaginibus velcolumnis. Neptunum, — 512. Orbc. circuitu, I.
tleum maris, I. 515. Prajcipitem, velocem. —
Per inanc, quia nec
302. Cyancas, aquosas, I, Val. A. sol, neque planetw cceteri septem fixi sunt in firmamenlo
303. Dryadas, deas sijlvarum.— Napxas.Jeas mon- sed per inane discurrunt, I.
liunt, I. 315. Area, spatium campi. I.
305. Perliibetur, voeatnr, I. 3IG Dilfusius, latius, I. Lalius est, Mar.
307. Itegnarc, dominari, I. 517. Emicat, talit, I.
COMMENTARIUS.
202. V:it. A , malc, anqusliquc ailijlis. C Napeas, alii Napara*.
295. Giselinus alteiam Juimuein inlelligit Proscr- 505. A>d. , perhibetur qui tirtute. Pal., 17111 in vir-
pinam. Alii Liviam quo coiifirniaitirconjeciura, Li-
: tule.
viam spccie Jiuioius consecraiam fuisse, ul alii iinpe- 506. Heiiisiiis conjicit deis et nomine , et ore Assi-
ratoics et eoium uxores lorma dcorum dearumque mulaius : idqi c in nnnuullis ediiionibiis exslai.Alcx.,
cxprimebaiilur. dens nomine, supra recle et nomin :
294. Prag., barathri, perperam. 507. Prag., Mar., Bong., Gis., Heiiis.,nssimn'nlus.
295. Ald., mcnilosc, orbem. Ald., Weitz., Teol. cum aliis., assimilnlus. Weilz.
290. Mar., hceserat eadem niann correcium esse
, Prag., Mar. a prima niann, Ral. a veieri inaiiu, nre
rati. Idein Mar., imiiiersogue. Scilicel cx esse rali jam regnare. Mcliiisnectiou.
mersoque f.icium esl lia'serat, immersoque. Post liunc 508. Iluic vcrsui subjicilur lemma Dc culiura >cl s,
versuin , R !., Mar., l>e eultura elemeiUorum, sub spe- quein putant Apollinem.
cie quorumdari non deoruin, sed divmonum. 309. Vat. A, niinus bcne, conspirnus. Hic versus
297. Ald., Gis. in conlexiu , cl nonnulli vulg. : ct duo seqncnies leguntur bh. iv Asiion. poet. Ily-
Qiiidijiiid humiti, pelagns ccelum mirabile gignunl.
, gini, cap. 13 de Sole, in line, ab inipudenii sciolo
Alii, Qtiidquid humus, quidquid pelagus miiabile gi- inserti, quod multi non advcrleruni, eiiani pramo-
gnil. Codex Jurcti, gigninU, cum Widm. supra, nente Delrio Commcnl. in Med. Senecse, pag. 72 ct
l'al., Bong., Alex. a prima nianu. Gallamlius Aldi le- 73, qtii notal priores dnos citari a Calp.irnio Basso
eiionem improliat, quia agit poeia ilc cultu cle- Cominent. in Germanici Pliainoiii. siinili flagilio, nisi
menlorum , nei|ue coaliun quis dheril gignere; et j. Bassus Itic ignobilis quispiam, el lanlo recciuior Pru-
inox in scqq. de solc ct luna sermo instiluilur. Ego u denlio sit, aut imponanl qni cns Commenlarios i m 1 1
pnto, in Aldi scriplura coelum pro aerc recte accipi imputant. Vidc infra notanda :ul vers. 565. Romani
pnssc. solem proecipuo bonore colelianl. Tcmplum Solis ct
298. Weitz. ciini sui«, Uolt. alter, Ov., Prag.,U.it., Lunx exstiibat prope ampbitbealrum. Augusius soli
Colcrus ad Valerinm Maximum pag. 50S, induxere obeliscum bornrium in campo Marti» dediciivii, qni
deos. Yal. A, Mar., adduxere deos. Itottend. prior, id iuiiic angustea Pii VI P. M. miiiiilicenlia ante ciiiijui
ttixeredeos. Potiorcs lleinsiani, id duxere deos. Su- lniioceniuiiiam crigiiur. De boc obel.sco exstat inte.
spicatur llcinsius induxere deo, vel deis. Cassioilo- ger liber Angeli Bandinii.
rius, lib. x Triparl. Ilisl., cap. 30, iil dix l deificare 515. Ileinsius sus]iicatur procurrit.
cieinenla. Ilauc insaniam exagiianl S. Aliianasius in 517. Prag., male, Itic roliicri.
oral. advers. gentes, et Lactaiilius lil). n, cap.5 cl 0. 518. Heins. euui Tliuan., Mar., Prag., Wciiz., Gis
299. Ald., Jureii codex, Pal., Egin., Widui. stipra, in conlextu, breviorem. Alii breviorc. Nunc quiileni
(ornmut elementa. oinnibiis placcl lerrain breviorem solc dicere. Olun
302. Cyaue in fluviuin conversa fin^iiur a poctis. dissctitiebant Stoici. Lucietius, Lactanlius, aiii.
303. Aid., silvam. \\\\u\ sciibunl Ntip.'ieas, ahi
:
AUIiKLII PRUDF.VIII CAKMINA. Ui
320 (inulu), el flaiiiinas iinniensi sideris ultia A Sumere scu requicm, seu contiiiuarc laborcm,
Tclluri* nurmam porrccto exlcndcrc gyro. 340 Scu parcre Deo, sive in conlraria verli.
Numne eiiam cueli minor, el contraciior orbis, Isla ministranii rcgimen solcmne dicrum
Cujus planitiem longo transmittere iraclu llaudquaquam Soli dalur a faciore polestas :
Circinus excurrcns meia inleriore laborai? Scd famulus subjvcius agil, quodcunquo ne-
3'i5 Ille Deus vcrus, quo nou esl grandiur ulla [cesse est.
Materics, qui fine carei, qui prxsidei omui Ilnc sidus currum, rapidasquc ngitarequadrigai
Naturas, qui cuncia simul concludil, ct implet. 315 Commcnti, et radios rapitis, et verbera dexlrx,
Solem certa tcnei regio, plaga terla coercel. 728 lA frcnos, phalerasque, ct equorum pe-
727 Temporibus variis disiinguiiur : aul subil [ctora anhela
[oilu, /Eris inaurati, vel marmoris, aut oricbalci,
330 Aut rnii occasu, latel aul sub nocte recurrens : Jusserimt niiido fulgeie pulila mctailo.
Nec torquere facem poiis est ad sigua irionuni, Posl trabeas, el cburnam aquilam, sellaiuqiic
Orbc nec obliquo portas aquilonis adire, [curulem
Nec solitum conversus iicr revocare rclrorsum. 350 Ccrnuat ora senex barbatus, el oscula figit
llic eril ergo Deus, prascriptis lege sub una B Cruribusxuipedum, si fas estcredere, equorum
33S Dediius ofliciis ? Libertas laxior ipsi Immoiasque roias, el flecti nescia lora
Concessa cst liomini : formain cui flectere vitae, Aui ornat redimiia rosis, aut tbure vaporai.
Alque voluntatis licitum est, seu Iramiie dextro Iloc lamcn utcunque cst tolerabile, quid, qund
Scandere, seu laevo malit decurrerc rampo, [et ipsx
CLOSS^ VETERES.
320. Sideris, totis, I. 547. Inaurati , deaurati. — Oricbalci
, aurichalcum
524. Contraciior, brevior. —
Orbis, circulut, I. dicitur quasi auri tcs, nam
calcbos Grtvce, eet cocatur
524. Circinus, circulus solis, sol. Meia, fine, — I. Latine. Vel si dicat orichalcut , monlit cct interpreta-
529. Subit ortu, atcendit, cretcit, turgit, I. bitur ;enim mons, I.
ori
331. Facein, tptendorem. —
Trionum, septenlrio- 348. Jusseruni, ludendo pinxerunt, Iso.
tum ad teptenlrionalem plagam, I. 349. Tralieas, genus vest menti, vel vestem regalem.
334. Ilic erii, ironice, I. — Curulem, tedem curulem, sedet curialis, I.
511. Solemne, solitum, Val. A. 550. Cernuat, humiliat, inclinat, I.
342. Ilaudquaqiiam, nequaquam, I. 3S1. j£uipedum, quia oeneos pedes hubent. Eqtio- —
343. Agil, facit, I. rum, limtu stuliilia, ut homo crura equorum oseula-
344. Agiiare, ducere, I. retur, Iso.
345. Commenti arbitrantur.
, —
lladius , coronum 554. Hoc tamen ulcunque, quod tolem el lunam et
auream. —
Verbera, flagelto uiitur, 1. „
^
stellasadorabant, uuunque dicit tolerabile;quod tamen
346. Anliela, [aligabundu, I. deos inferorum cotebant, hoc pejus multo judicat, Iso.
COMMENTARIUS.
320. Pal. a prima manu , circiuus. Legendum ci. - ducemla syllaba, et consuetudinem Prudentii ignora-
ci/tus. lianl. Jurcius fuse hic disscrit de radiis quibus ornari
322. Vat. A, ncnne. Caucb., cceto minor. snUbaiii capita, ex Velleio, Suetonio ei aliis; arguit-
323. llai., cursu. Pro div, leci. supra minulo cba- que mnreiii formandi in lemplis simul.icra sanclorum
ractere tractu. c\ simili consueludinc in staiuis Cssarum videri pro-
321. Val. A, raendose, interiora. Prag., taborel, lluxisse. Consule de hoc coelitum nimbo Connueni.
minus bene. Antonii Francisci Gorii de Mitrato Jesu Cb.isli Ca-
528. Val. A.corruple, molem pro solem. Aldi error pite. In Aldo niendum est verbere.
regia pro regio. Vide qux Elraenhnrsiius el Ouzelius 340. Vat. A, ut frenot.
noiant ad Minucii verba pag. 238 Sol demergit rl : 547. Vai. A, Ald., inaurata, mious beue.
nascitur. 549. Inter insignia consulaluseral scipio eburneiis,
529. Prag. minus bene, orlus. cui insidebat aquila. Juvenalis sal. 10 Da el vttu- :
551. Ald., non tvrqueic. crem, tceplro qua: turgii ebiirno. Vide llymnum S.
354. Prag.. JJrgo erit itle deut, prwscriplus tege sttb Honiani, vers. 148 et seqq. Grangxus solus eos pui.it
una. Non probo. designari qui triunipbuiii adepli (iicrant. Trabea est
335. Pettviiu, tom. I, lib. v, cap. 5, de libertaie loga virgis purpurcis instar trabium dislincia. Sclla
agendi cl ikiii a^endi disputans, lloc, inquii, ivlcrum curulis propria crat diciaioris, con>ulis, ceosoris,
i(/u cmniu pertuadeiil teslimonia, qutv hactenus attduxi- auiilia curulis.
mut quirque nut diserlissimis ad idcm imlilulttm ver- 350. Ald., Mar. a piima inanu.Gis., cernuaqueoia.
:
n
tibut conctudemut. Tum proferl liuuc versuiu ct Pleriquc, cernual, etiain Gilan. ei Jur. codd.
scqq. , Libertas laxior ipsi , clc. Confer vcrs. G9j 551. Al.i. codcx Jurcli et Gis. ad oram, «ripedum,
,
llainari. quod malebat Cauchius, et reciissiuium dicil Gifa-
558. Juvcnalis sat. 1 : Ciir tamen hoc poiius libeat ii iii s ex vct. hli., ini|irol)anle lleinsio.
decurrere campo. 553. Val. A, depravate, turu pro ikure. Virg. n
542. Prudentium imitatus videtur Coripnus vers. A'.n., El ten.ptum Ihure vaporal. Paschaliut. de Co-
544 : Sed factor solis, poslqutun tub tole videri Se i imis hli. ni, cap. 6, lora currus quo sol vehilur, rosis
voluil. upe.i t.i cv liuc loeo nottl ci pluribus cuiilirmat ro-
,
545. Alil., non bene, subjectus ait. seuin culurein a poelis in cceluni invccluiii. Posl Iiuuc
544. De ourru solis aliisque adjunctis Ovidius lib. versum inscriptio in Kal. al Mar. bxx eistal O* :
n Mclauiurpli., suli quadrigx' liin.c bigic alliibui
, tuiur cullura, quain el Uianam dieunl.
sulenl. 551. Lib. mii Sapienl von. C, de bis qui ele-
,
545. Vat. A, viliose, rapjdot capitis, Urb.. Cis., el iiicnla, suleui el luiiain deos initaverunl Sed tmiirx
:
tajiilii ratliot; id f.iciuin ab ill qni vim OtBlura ill |>ro- ti.tlutc tn klt mmor ett qiteicta. lu M.ir. a prima nunu,
: ,
<W LIBER I CONTIIA SYMMACIIUM. 150
555 Dant Roma, deos inferni gurgiii* umbne?
tibi,
A 370 Tartareus coliiur qui tc uiodo raplat ad
Eumenidum domina Stygio eaput cxeril antro, [stbraui,
729 Rapla ad tartarei ilialamum Proscrpina Sidereoque dcum venerandum suadei in astro
[regis, Per inodo mortiferi discnrrere niundi,
silvas
Et, siquando suos dignalur adire Quiriles, Erroresque sequi subigit, nemorumque putare
Placaiur vaccx stcnlis cervice resecia, Esse dcam.quxcorda liominnmpaviiaiiiia figai,
500 Et regnare siuiul cccloque, Ereboque pulatur : 375 Quxquc feras perimat lelbali vulnere mentcs :
Nunc bigas frenare boves, nunc saeva sororum Depressosniodosubterliuiutimfiiriiiidinescnsus
Agmina vipcreo superis immittere flagro, Obruit, implorent ut nutnina lucis egena,
Nunceiiam voluerescapre.runi iu lerga sagitlas Seque potestati commiitant noclis operix.
Spargere, lerque suas eadem variare figuras. Respice terrifici scelerata sacraria Diiis,
503 Denique cum Luna est, sublustri splendet ami- 380 Cui cadit infausta fusus gladialor arena,
[clu : lleu malc lustraiae Phlegcllionlia viclima
!
Cum succincla jacit calamos, Latonia virgo cst
[Romx.
Cuni ub.iixa sedet solio, Plulonia conjux
.
731 Nam quid vesanisibi vullars impia ludi!
730 Imperiiai furiis , et diciat jura Hegasrx. II Quid morlcs juvenum? quid sanguine pasta
Si vcrum quxris : Trivix sub nomine dxmon [vnlupias?
GLOSS.E VETERES.
55 i. Eumenidum,/ur/an<m. — Slygio, — infernali. 51)8. Megxrx, illius furite : nomen fuT.oe, I.
Exe.rit, eletat, I. 36!). Trivix, tribus viis, I.
358. Adire, cum responso. — Quirites, Romanot,
I. 573. Subigit, compellit, Mar. Compellit ipte da?-
364. Spargere, quia venairix erat, I. mon, I.
505. Suliluslri, tublucido, parum lucenli, I. 374. Figat, sagittat, I.
566. Calamos, sagitlas. —
Latonia, a Latonamake. 379. Sacraria, temvla.— Dilis, Plutonis,
Lucina vel Luna in coelo Diana vel Latonia in terris,
,
Proterpina vel Uecale apud inferos, id esl cenlum po-
380. Infausta, infelici. — I.
Fusus, inlerfectus. —
Arena, melonymia, id est in theatro, Iso.
teslalum, I.
367. Solio, baratliro,
581. Lustratae, purgala:. — Plilegetlionlia, inferna-
I. tts.—liomx, homines diit infernalibus iinmolabanlur,
I.
COMMENTARIUS.
etl colorabile mendosc. Ald., Torn., quid?quodel Post hunc versum Wcilz.,Widm., Bong.,
} unx.
,
istot, Pal., Rat., et ipse, quod defendi ncquit. Apud
Mar
a prima manu, Prag., Rat., Urb. et alii inserum
Call. aliqui, tolerabile quidquid el istos, porperain. liuuc
almm, Lum rapitur, furia est, el lorvi Plutonis
356. In Rat., prioiibus abrasis, inepte subroga- uror
lu Prag., Dum
raptlur. Deest in Alex., optimis Hein-
luni est Hegina Eumenidum Siygio ab sciolo, qui me- sianis alnsque. Heinsins ait, alibi
liicx
quoque a Prudcn-
Icgis ignarus
.....__ ..».„ inelrum
s ,., lu _ ,„ c ,,,„ voiun reiormaic.
voluit reformarc. ue
De uo
lio corripi secnndam in Plutonis. m
Proserpina „
_ FaKum nuto
F;,Uum puto. Non
- - . ..j... cul.u
r ..._ el ej.is ....... Minucus
....... ,,.7 Fc
1 HA
ix
, .
: Diana
I /M inu-
llllf
I. G enim invenio in Pruden.io Pluloni /a ZZ ai, " m
easm"
rim
>tm esl alte succmcta
succincta vcnainx,
vcnairix, elc. Ubi commonlalo-
commcnlalo '"
o bhquum, msi vers. koq
in.r. „„,_ .
ol.lim.nn. niei infra n,...'„I . .
598, Plutonis fera vota sui
res ex Priidenlio aliisque rein lotam illusir.ini. iilu secunda producilur. Ila eti:.m
Plulonia Ion"a o iii
359. Virgilius, lib. vi, Sterilcmque libi Proscrpina elf.Tliir. Quod aniem vers. 99
bynini 5 Perisleph
vaccam. Weiuius legi t lllos reorum Plutones, aliter essc le-
560. Ibid. Virgilius, Vocevocans Hecatcm cocloque, gendum ostendam ad emn locum. Versus aperlesn-
Ereboque potenlem. perfluus est ; posscl autem ad ralinncm
361. Gis., nunc bijugas. Alii constanter bigat. Au- meiri lcgi
Cum rapitur, furia est. torvi Plmonis et uxor.
sonius ei Claudianus juvencos et juvencas iribuuni
369. Mar., Weiu. cum suis, Prag., quvras.
lunx. Ovidius et vetera anaglypla Capitolina el musci
375. Egin., erroremque.
Pio-CIeinrnlini equos, Fcslus mulos. Ilic ciiam imi-
575. Prag., lelhali funere, minus bcne.
lalur Vir.iliuni, lili. vi, V ncnt agmina swva sororum.
576. Mar. a prisca iuanu, deprensos ; Prag.. denres-
362. Oxon., super his, ut bovcs oeslralos, quos sas male.
vocat Columella, designci. Id notai lleinsius. Lectio
577. Piag., obrual.
vulgala nnice vera eit.
578. Huic versui in Mar. ct Rat. succcdit
305. Kgm., spVnd... Hic ve.stiscum dunbus Scqq. litulus
Quod venerabaturin spectaculis.
ab inepto aliqun s.iolo insertus csl iibro iv Aslron. 579. Lipsius Saium.il. serm. lib. i, eap.
Ilygini, cap. ile Luna : qui propierei in eililionibus 5, oslcn-
ilii gladialores Marii vel Saturno
receniioribus Hygini omissi sunt. Delriusjam olim id potins fuissc dica-
v, u " ,s ei ,la; c rruaenm
ha>c Prudenlii vcrua
vcrba inlellie
_ , ... J
serv:,v,l. Vule supra comiiiein. ad vers. 309.
.
;
:
posse »>
intelligi nosse aic <in
do
.
In Satunio. ... poela D.tem |.ro Salur o
Loiimienlanis ,n Arau Pbamo.i.ena sub nn.nine l.as- D ,ii_ m gla.liaiores
colueril nui
—
Diii
--- _.....» nlc
mt, ,1,11,,
sacros f......:., '"
,n,h
a Manniu. m
sans Germanici
saris Oermamci i.rcntiir ncni v«ps
ineriturliicci scq. in nm,„_.
vers. ra, progno- m _.,«
placandis
..
i:- j.i ,-...,. mJi_.
u.,II ,1,1.
dabaniur. fcriullianus ci S.ilvianus affir-
siiris, iihi ilc Lima. Luua eadetn Diana, eadem Pro- nianl gladialornm spcctacnla saira
serpina rocala, fiiisse Marli; La-
id esl .o_.-_.i_, tcrresuis ct infernalis. cianiius, Ausonius et. Plmarcbns Snlnnin.
I>e qua quidam : Deniqtte, etc. In vers. scq. lliale, Prudeniius
iia explicaii pniesl, ut bacc spi-clacula
jucil calamis. Meursius, lib. iv, cap. 3, Ciit. Arnoli., sacraria Dilis
appcllel, quia his bo.iiincs pcicunt, ei
suspicaiur librariuni fesiinaiiiem omisisse, ver5.3ti7,' ad inferos
d iniduntur. Eadein difliculUs ilcrum
Cum subnixa scdet, cic. occurril vcrs
a'M seq., Ad aram Plulonis.
566. Palat., calamis, perperain. Sucdnclm crma "81. Prae., lustrante, perpcnm.
Diana: in sialuis veleribus adliuc cciiicre licei.
Ilac 532. lu Vat. A videlur esse sed qnid, ut rcvcia
lc causa /E.ie^.s, ciim sc illi conspiciendam |\ra.buis- _
cst
ln l_gm. ctPal.
srl Venus i\uda genu, nouoque sinus colkcla
fluentes, 3».". Ald., minus bcne.
quid nores iuvenwn. In
ihihilavit An Plnebi soror, ttn Nijmpliarum
saiiqiiinis plurali nunicro cliam dixerunt mortes, ut Mani-
alii
una csscl. Virgil. Iib. i /En. Ims, Sencca, siie quis alius in lih.
367. Prag.,</am suhiixa. Ald. aliique sc.ribunl con- Conirovcrs et
Lactautiu.s, qui libium edidit de Alor.ibtts
persecuta-
,
.
151 AURLLll PRUbENTTI CARMINA. 15*
0. aid pulvis cavex seinper funebris, el illa A 595 732 Incassum argucrejam Taurica socra so-
583 Ampbiihealralis spectacula irislla pompa;? [lcmus:
NempeCharon, jugulis miserorum se duce dignas Kunditiir liumanus Latiari in muncre sanguis,
Accipil inferias, placalus criuiiue sacro. Concessusque illc speciantum solvit ad aram
II i' sunt delici.t' Jovis infcrnalis : in istis Plulonis fera vota sui. Qtiid sanetius ara,
Arbiler olisi uri plicidus requiescil Averni. Qu bibit egcslum per mystica tela cruorem?
.1-
590 Nnnne pudci regem populum, sceptrisquc po- 401» Annc lides dubia est tibi, sub caltgine cxca
[tenlcni, Esse deum, quem tii tacilis rimeris in umbris''
Talia pro p nri.c censcrc litauda sahite ? Ecce deos Manes cur mriciaris liaberi ?
Kelllgiuiiis opem subtcrnis poscere ab antris ? Ipsa patrum momimenta prob.int: bis Manibus
Evocat, licu! poenis tenehrosa ex sdde mini- [ illic
[strum 783 Marmora sccta legn, quacuhque Latina
Interilus, speciosa hominuin cui funera snlvai. I veitistns
GLObS/E VETERES.
584. CaVeae, aremr, theatri, Mar. Funebris, — B nis infernalibttt, I.
morlals, I. 593. Minislrum, diabolum, I.
583. Ampliillieatrnlis, circulus; vel Inxttrioseamphi- 395. Taurica saer.i, Taurica regio, in quaJunoni pe-
theairum, muro circumdatus locits theatri : thealrtim reqririi immolabantur, quod Itomani reprehendebant ;
est •pcct. culum ttbicunqite po itum, Iso. quod tnmen ipsi novissime feccrunl, I.
586. Cltarou, diabolus, I 596. Latiari, ftomauo a Latio, I.
387. Inferhs, exsejuiis mortuonnii Sacro, ex- . — Quid sanctius, ironice,
59"8. I, Val. A.
tccrabili, ut aurisacra ftimes; vel secundum cos qui ita 399. Egcstum, effusum, I.
putnbani, I. •10!. Rimeris, scruteris. I.
588. Jovis infernalis, oni, I. 402. Inliciaris, negas, I.
389. Arbiter, index, juttex, Iso. 103. Manibus, iufernalibus, I.
590. Regem, reqnantem, I. 404. Marmora secia, tcripta, Vai. A. In quibm
591. Censere, constrncrc. —
Li.tanda, sacriftcia, I. tcrtptum erai bts Manibiis. —
Lego, tiisVo. Latma
592. Relligionis, divinitatis. —
SuLiiernis, subterre- vh, I.
COHHENTARIUS.
iwn. Lipslus, loc.cit., ca|>. 14, refertPrudeniii verba 596. Aid., Latiati ; Vat. A. Laciari; Plerique, La-
pnsta volnpias, et ad mari>iuem addit Malo p.viua. In tiari. Prag., Funditur humanum Latiari in sanguin»
Vai. A est psrfo. Prudentius dixit sanquine pasta de munus. Prudcnlius loquitur de Iudo gladialorioin ho-
aquili hymn. 3 Catlt. vers. 167. Grangxus ait norcni Jovis Laliaris. Lipsius, de Amphiihcairo, ino-
alios Irgere pacla. 1'Vcquenter de boc spectaculo vo net Laliari csse in dandi casu , scilicet Latiari Jovi.
litptas iisiiip.iiur. Vide qtiae Rrosseus cnngessit ad Ex Iioc ac similibus locis nonnulli arguunt victimas
lib. v Cds>iodori , ep. 42, Voluptatem prwstat san- C humanas lovj Latiari solilas immolari. Vcrum intel-
tJIUIIC suo. ligendum cst, Jovem sanguine liumano corum coli,
587. Prior Rott. pro div. script., Caucb., munere qui atu in certamine gladiatorio o cidebantur, aut
sacro, ut ad mtinera aren;e alludat. Vat. A, sangvine damnali ad bestias peribant. TertuHianus, cap.9 Apo-
sacro. log. :llemitlo Tuuricas fabttlns ihcalris suit. Ecce m
589. Ald.. prior R.itt., obscuro placidus requicscit illa religiosistima urbe .Eneadum piorttm est Juppilct
Averno. Et distinguit Ald.tn istis. Arbiter. Non placet. qitidam, qncni ludis suis hitmano proiuunl tanguinc.
590. Gifaiiius, verbo Phoherita in vet. lib. obser- .Sid bestiarii, inquilis. II oc, opinor, tninus quam ho-
vavii rcgem populttm, cuin anlca in vulg. legerclur miiiis. Vidcri possunt nolx Pamelii, Minucius, Julius
regem populis. Senteniia non cadit in imperatorem Finnicus, Lactantius, Tatianus et alii, qtii hujusco-
vel imperatores, quos Prudentius alloquitur in hoc ii iuli immanitatem Rcmanis exprobrabant. Eam a
opere. Imilalio Virgilii est JEn., Hinc populum late
i relinione Cliristiana landem aboliiain, imer maxinia
regem, belloque superbum. ElSlat eiiam poputum in benelicia boiiiiuibiis a Cbrisio oll.ua reponimus. >
Thiian. Urb., Alcx. a prima manu. Intellige populum 597. Ineptus corrector in Hat., abrasis prioribus,
Roinanum. supposuit llleque consessus spectantum. Pal., couees-
392. Weitz. prodiv. script., tub terris. Vide com- susque. Egni. a prima manti, conses-osque , male. In
ment. ad vers. 922 llamarl., et vers. 445 liujtis libri. ed. 2 Cell. iiieiiiluni puto coitseisus itlc. Da eonsessu
591. Vat. A. Caucli., Jureti ccdex, funera donet, iu antpliiilieatro vide eomment. ad vers. 572 ll.mi n
cuin Egm., Pal. 404. M.ir. a prima manu ct Weiti. cuni suis, fluir-
c95. Prag., manutaurica, corrupte, pro jam Tau- j) ciiiique. Longe melius est quaaniqtu, ln viis pnblicis
iii«. M r. a prisca manu, jam lurica; male. Nonnnlli sepulcra Olim Romani colloc.ibani, ct, ut videtur,
qtii hunc versiiin alleganl, Irajiciunt ita vcrba Ar- ciiam Jml.ei Genes. xxxv, 19 : Moriua est ergo Ita
gucre incassum jam Tauricti sacrn sotcmut. Legendiini fltet, et sepulta cst in liia i/".r ducit Ephrutam. be via
cum mss. Incassum arguerejam. Produeiiurc pnstre- I.alina Juvenalis salir. I Qnoruin Flaminia legitur :
iihiiii iu arguere ralionr. ca sur;e. (ailerus, il \aler. an:s, atquc Latitta. Etsal. 8
; livonc tilicris dum per t
Max. pag. 568, sacraT mrua intclligit cssc suovitau- moiiiimeiitu Lniina: ln via Salaiii muiiunien/um erat
rilia. Weilzius cxpoiut dc sacrilieiis qua Pltiloiii prtiioit o/i'iis Licinii tnnsnris et libcrii Augusii, ut
tauris 1 nigra pecude liebant. Niillus csl (luliitainli
1 tradii Corniiliis sil. 2 in l'er>ium. Vi;e ali.r sepul-
locus, qiiin scrino sit de sacrilieiis Tauricac insul e, Cris ivliTncs lucranl Appia, Aurelia, l.avicana, l.au-
sivc, ul lieipienlius ei verius loqiiiunir, pciiinsula?, lentiua, Oslicnsis, l'i;riie.ilina, Tiburlina. DitiatiU*
Ilyginus laliula 12U: Quurum (TauTicoruin) fuit insti- liimeiii de \ lis publicit aniio I7S6 Roin;e edidil rl.
litium ut qui intra jines torwnkotpn vtilittit, ttwpto \ iiiceiilius Karloiuci ius, pnmi siibsellii juiecoiiMil-
Uiana: iinnwlaretur. be Diaua Taurii a et vicUnis liu- lns. Au aiilein liec sigla D. M. aul l>. M.\., qu.e iu
iiiani-. illi tasis agunl Terliilliaiius, Allui .imiis, \u- sepulcns Clnisliaiiis iiniiiiiioquain appuenl, sunilc
giii'iiius, Laiaaniius, Cauiodorius, Eusebtua Cscia- ccnt Diit Viiui/>uj, au nliud, intsr et Ma-
PauraUun
rienos, utpliire. ellmicos pixliiciin. Iu glessa pro billouiuin eortatuin est, qnorum hie mscriptiouMi i'-
Jniwm lcjjain lilicnliiis Itiuinp. l.iin -eiiipi'; piolaii.nn e>se eoiileiidebat, ille nejjaba'.
:
153 UBcllt I CO.YIKA SVMUACllUM. i.nt
{05 Custndil cincres, dcnsisque Salaria bustis. A Suffusus rutilum froniis diadcma retundit.
Dic, quibus hunc scribis liiulura : nisi qtiod Obscnras video libi circumfcrrier umbras,
[ irucis Orci Cairuleasque animas, atque idola nigra volare.
Imiierium, verac ccu majcstalis, adoras? 425 Censeo, sublimem lollas super aera vnltum,
En quibus impliciia squaleliai regi.i summi Sub pedibusque tuis nimbosa elementa relin-
Imperii, traciis majornm ah origine sacris. [quas.
s;o Cuin princeps, gemini bis victor caedc lyranni, Oinne, quod ex raundo est, libi subjacet, hoe
>
7341 "' c ,ra ' Iriumphalirespexit moenia vullu: [dcus ipse
Nubibus obsessam nigranlibus aspicit llrbem, Constituit : cujns nutu dominaris, etorbi
Noctis obombrauc caliginc : lurbidus aer lmpcritas, ct cuncta potens morlalia calcas.
Arcebat liquidum septena cs arce serenum. 430 735 Non dcccl, ul submissa oculos regina
415 Ingcmuit miserans, et sic ait : Extie trisles, [caductim
Fida parens, habitus : eqtiidem prxdivilc cultu Conlemplere solum, majestalcmque requiras
llluslrala cluis, spoliisquc insigne superbis Cirea humiles rcruin partcs, quibus ipsa su<
Attollis caput, et mullo circumfluis auro. [perslas.
Sed ncbulis proplcr voliianlibtis obsims alti «, Non patiar, veteres teneas ut me ducc nugas,
g
420 Vcrticis borret apex : ipsas quoque livida gem- Ut cariosorum venereris monstra dcorum.
[ in as 455 Si lapis cst, senio dissolvilur, aul crcpal iclu
Lux hebctal, spissusque dios, cl fumus ob ora Percussus tenui : mollis si bractca gypsum
CLOSS/E VETERES.
405. Salaria, tia : salarium est cibus qui sepulcra 418. Cii-cuinllni-, abunilae, I.
mortuorum ctutodtentibus datur; sed pro omm pne- 419. Propter, juxla, Iso.
bemla pouitur, I. —
Bustis, sepulcris, Vat. A. 420. Livida, obscura, Iso.
40(i. Orci, Orco juro : inde Orcus, eo quod jurat, 421. Ilebetat, obumbrul. —
Ob, circum, I.
neinincm se sine morle dimitlere, I. 424. Cxruleas, nigras, I.
408. Regi.i, aula, I. 425. Tollas, ut, I.
410. Prinr.eps, Conslantinus. Ccmini lyrr.niii, — 426. Nimbosa, tenebrosa, Iso.
Uaxentii el Licinii, I. 430. Snbniissa, inclinata. —
Rcgina, Roma, I,
414. Arcebat, expellebat. —
Seplcna ex arce, ex 452. Superstas, luperior et, Vat. A.
scplem collibus qui snnl in lioma. Seplenam arcem di- 453. Nugas, ineplias, I.
cit quia in seplem collicutis consint Roma, I. 434. Cariosoruin, putridorum, deficicntium ; caries
415. Ingemuit, Cnnstantinus, 1. putrcdo, quam ttredincs faciunt in lignn, I.
41 (i. Equideiii, certe, Iso. 436. Braetea, laminu nuri. —
Gypsum, genus lerra.
4 17. ClUis, abundOs, praieelles, I. est, de qnu imagines faciunl, I.
COMMENT
Lupins, in disscrt. ile Baplisleriis, ninn. 158 et 159, G pbasse, postquani duos tyrannos vicerat. Cscterum in
in>icriptionciii profert, quam ChriUianam esse cen- ipsa qna; sequitur oraiionc Tlieodosii mcnlio iterum
sel, Munibus nb ignaro aliqun neophyio pi>-
Ct Diis fit gemini lyranni a Theodosio victj
siiiiin, qui cocmeterin praerat non
et a prcsbylero 413. Ald., noclis adumbralm.
aiiiiiiadvcrswn ; qmid inienluin accidisse satis est 414. Vat. A, nicnilose, arcebit. De bac loquendi
vciisimile. luscripti» est tiujusmodi ratione liquidum screnum, superum serenum et simi-
libus, Dausqueius in Comment. ad Silium, lib. xn,
DIS MANIBVS miNCI vers. i.-
I'IO FILIO HVI.CISSIMO SVO PO 417. Egm,. Jureti membrana:, clues. Mar. a prinia
SVIT QVI VIXIT ANNIS VI. DIE manii, tuperbum.
XXV II. 1N PACAE 421. Ileins., Cham.,Teol., mendose, ab ora. Egm.
Cl. Cajeiani Miglinre erudita de Diis M.inibus cxsl.il BClibit hebitat. Prag.,</(mm|jral pro ob ora, Rulilius,
dissertalio, de qtia rursuspag. 1172. lib. i Itin., vers. 193, puriiaiem coeli Romani lau-
405. Corhulus in Pursium ait salarium propric daus, ait Nec locus ille mihi coqnoscilur indice funio.
:
esse wrtum iiniiis dici, cui sal imprimis insernit. Iso 423. Prag., ebfuhas video. Widm. ct Bong. a prinia
niinus ptacct. Post hunc versuui Ital. cl M.ir. appn- manii scribunl rircumferier.
nuut leuuna ftoimim alloquitur. 42i. Ald., el nijra idota volare, Rat., prioribus
40!>. Prsg., hic qtiibus hunc tilulmn sciibis. Alcl., crasis, idolaque nigra volare. Nentrum est ab auctoris
dic, quilms hinc scnbis titulum. Val. A ct noniiulli Grans
iiiiinu. tirangaeus Aldoaillusit.
lleins dic, iiutbus inscribis ttlulum. Pleriqne, d:c, _ 450. Seri|>!ores Prudenlii acijua'cs passim Romam
<jiiibns h nnc scubis lituluin.
v reginam appellanl.
4n7. Vat. A, vitinse, verito ceu. 4",2. U:ii., supertles, legc suyerstas.
,10. Pal., V.it. A, gcmini vicior de cwde. Egm., 433. l\'uijas vncat idolorum ciillum et fabellas
niale, qemini viclor ca?de : a seciinda in;tnu, gemini anilcs a Numa inventas. Aliqui ipsj idola nugas vo-
»i, tor de cxde, aul gcmini devictor catde : non eniiii cari ihcuiii, ul nainiat alibi.
clare cxplicat Weitzius lectionem Ii.iiic Egin. et Pal., 454. Pnidiiilius uon semcl monstrn, ct po/tenla
Prim-ipem huuc essc Thcodosiom ccriuiu est. Ty- deos genlilinin vocal. Minucius Tui sum Jvvis :
raniios inielligo Maximuin et Eugcniiini. Grangaeus monstra quol ttomina. Vrrgilius "vm ^n., Qrnnige-
objicil 1'rudciitio, quod
hac bisioria cnarranda
iu numquc deum inonstra, ct latralor Anubis.
pauliiluin avero siquidem Theoilosius, viclo
dcfleclit: 455. In cod. Tbeod.,
lii. de P:ig:iiiis, leg. 12,
Miixiiuo, triiiinpliiiviianiio 389, nec, devicto niultis qtuc lex a Theodnsio laia cst anno 392 : $i okis ufio
aiinis postca fcugcnio, Komam rcdiil. At vero elsi mortali opere fucla, et icvum passura siinu'ncra impo-
eoncederrin onlinem narraiionis aliquatenus essc sito thure ijenerabitur , elc.
liirbalnui, non lainen esset propie.rca falsitaijsargucu- 43t>. In itiii. c>. ggpsushctwa tttfpsutn. Pmg., malc,
i!u- poeta qui non ait aperte TheudosSum triuin- gt/pita. De i;yi>se;s \etcium inKigiuHius Arnobitis lib.
X :
im APRLLIl PRUDE.MII CAKMINA. m
Toxeni, lottdo rarcscit glutinc sensim. A 450 737 U" os pencs oimie sacrum Kl, quidquid
Si lormam slatux lamnll comniisit aenis [formido'trcnicmlum
Linia lercns, aul in |iarlcm cava membra gra- Suascrit : borrilicos quos prodigialia cogunt
[vato Crcdere monstra deos, quos sangiiinnlentn.
41') 736 Ponderecurvanlur, scabra aut aertigo per- [cdendi
[csam Mos juval, ut pingnis luco lanielnr in :.ln.
Coulicit efligiem, crebroque foramine rumpit Vicliin.i, vUceribus multa inler vina vnrandis
Niv libi lena deus, coeli ncc sit deus aslrnni, 4:i.
r
i Al tc, qux domilis lcges, ac jura dciiMi
Nec deus oceanus, ncc vis, qux sublcr operta Gentlbtu, institueiis, magnus qua tenditur or
[est,
[bis,
Inlcrnis Uiste ob meriium dainnata tcncbris. AriiKiruiii morumque feros mansuescere riius,
41'. Scd ncc virlutes liominum deus, aul ani- Indignum, ac miserum est, in relligione le-
[marum, [nenda
Spiriluumve vagx tenui sub iinaginc formas. lloc sapere, immaues pnpuli de more fcrino
Absit ut umbra dcus libi sil, geniusve, lo- 460 Quod sapiunt, nullaquc rudes ratinne sequuu-
[cusvc, B [tur.
Aut deus acreas vnliltna phantasma perauras. Scu nos procinclus mancat, seu pace quictas
Sinl bxc barbaricis gentilia iiuiuina pagis :
Oictemus leges, seu debellata duorum
CLOSS/E VETERES.
437. Rarcscit, deficii. —
Scnsiin, pa«/a'im, Iso. 450. Penes, juxta, I.
450. Terens, planans, l. 453. Lanielur, sncrifxcelur, I.
441. Conficii, corrumpit. —
Crebro, multiptici, I. 455. Te, o lioma, I.
442. Astruin, sol, vet tuna, I. 459. Immancs. crudetet, I.
447. Ceniusve, deus loci, I. 460. Rudes, stutti. I.
449. Pagis, vitlaticis : Pige Cncce fons : inde pa- 4GI. Pmcincius, apparatut bctlicut, vet beliica pnr-
gani, vitlani, quia circa (ontet antiqui viltas ponebanl, paratio,
el ideo villuni dieunluf, quxa lonqe remotisunt a eivitate 462. Dictemus, conttituamut, I.
Dei, I.
COMMENTARIUS
vi, Firmicus, Capiiolinus in Gordiano. Imagincs gy- 447. Jurelus adverlit, alias legi libi tit lucus, ge-
psex nonnunquain bractcis metalli inducehaniur. niusve, et defendi posse hanc scripturam, cummaxi-
Confer versinnem llalicam operis Joannis Winkel- mam relgionem pagani lucis tribuerint. Prudeuliiis
mann, Storia delle arli del disegno, cum eruditis ad- idola sxpe vocat umbras sic supra vers. 195, im-
:
nolationibus Caroll Fea I. C. lib. vu, cap. 1. bra Penatum.
437. Vat. A, Mar., Rat., Prag., Egm., Pal., Bong., 449. Cnr etbnici a pagis dicli fuerint pagani, plu-
Weilz. aliiquc, lexerat. Ald., Gis.. vulg. nonnulli, te- G res afferri sole< t causi-, i.t imlicavi ad vers. 6 prx-
i
itii niio.l ncsrio an sit melius. Alicubi lexeris, inen-
,
f.nionis Iiujiis libri. Vide eliam infra ad vers. 621.
dose. Nolanda esl efiicacia verbi rarescii. Milii vera baic cssc viilct' r, qux ex bis versibus dc-
438. Ald., nong., Widin., Mar., taminis. Ral., promitur, quia scilicct in pagis superstitio maxiine
latnniiiiis. Vai. A, Weilz., Cifauius ex vei. cod., vigcbat, adenque illi omnes qui superstiiiosc ido
tammis. Egfn., lammis commisit avenis, male. Verior loriiin culiui posi religionem C.hristianam ubiquedis-
cst lectio latunis lani in Prudenlio t|uani in lloratio, scminalam adbxserunt, jurc pagaui vocati sunt. Ilc-
lib. ii oda 3. Gifaniua conlcndit veteres cxtulisse
,
raldus, in Arnobium pag. 4, intelligil paqanos idolo-
tamma pro lamnvna. latras dictos.quia non amplius rrmiiii orbem occn-
i
439. Vat. A, in parle. Egm., corrupte, imparlw, pabanl, sed in angusium cnarctati et quasi pagis
apud Weiizium. tleinsius in todcm Lgm. invenilin qniliusdam conclusi erant. 1'ut.u, nbscuram fuisse
parle, ei a secunda iiianu, impncta. Ald., Tom., gra- ciiam olim origiiicm hiijus appcllationis, sicut ncc
vala. Weitz. ciiiii liong. et Widui. a prima manu, ca- nos adlnic salis liqniilo scimus iinde llugucnoii ap
vifo. Marietms iiiuuitex liis vcrbis lima terens corrigi pellati fuerini. Goihofredus ad bf. 15 ile Paganis
posse Isidoi um in scobina. l'ulo,indicaricapul 19 lib. cod. Tbcod. apiicllalionem p.iganoruiu sub Chrislia-
XI Tarafruin quasi leralrnm. Sco/ina dicla quod /larni-
:
,
nis imperaioribus coepisse aflirmat, cujus aniiqnis-
doscophen faciat; ubi forlasse legendum quod lerendo. siina, qn;c ipsi occurrcrei, mriitio exstat in lcg. 18
441. Codcx Jurcti, Vat. A, Oxon., conlegit. Pal., de Episcopis anno 305 : Gentiles, quos lutgo paganot
Kgm. a sccuuda mauu, contiguam effigiem. Egm. a appetlant. Kxistimal aulcm VUlgUs Clirisliaunruiii
prima iiiaini contigiem, efftgiem. Ileinsius hiuc coit- i> qui variis olim dicteriis a gentilibus fueraut appellui
jicit tonliijil effigiem. 1'leriipie , conficit effiqiem. noineti paganorum gcutil:hiis i. posmsse, quasi snn
443. Supra vcrs. 392, ivpferail antris de iufcris, et plices, rusiicos et agn^les dicerenl.
hac vi qux subler operla est. 450. Mar. a priiua uianii, qwis penet, perperam.
444. Prag., Widm. a prima manu, inferni, iniiius Al.li eliun error e^t penet omnes.
bene. 451. Mar. a prima uianu conira inctriim ct seu-
445. Aldus cdideral Sed nee virtutct Deushominnm, siiio, Itonorifieos quot.
aut animurum. Emendavit Sednec virlutes Dcus autho- 452. De monstns itiia j in ilixi. Vidc lleraldum atl
miniim,autan\marum. Alii liabent Set/iictvtr/iilti homi- Tcrliilliaiiuni, cap. 22 Apolog., el ad Minncii verba :
num Deus, nul animarum. Prag., tnil teneoitiriim. Scn- ( ( nidore attarium vel lioaliis pecndum ngmati.
cnlia esi, Deiim uou cssc viritilcs liominum, ut pudi- 453. Egin. sciibii/urii prn luco.
litiam, lideni, neque vagas lnruias aniiuaruin et spi i- 4't5. PrH(I. t ei jura.
tuuni.iii dxmonum cl angeloriim, lcnui suh imaginc. 158. Prag., feuciiiiuiu, non ila bcuc.
18. Alil
i niciidnsc, vagi. Virgilius vi
,
ii nidoclu : 189, Ahlus, id tajMM,
tomes teuuet sine eorpore rii.is Aitnwneut voltlare caca •JiiO. Prag., nit//ti /ii/di rtrlew,
ini hna$fnt 1'iiina:. 4GI. AIJ. mm vos, lcgc iiji. m
:
157 «-inr.i; i contua symmv.iium. 158
Colla lyrannorum raedia calcemus in (Jrbe : A liiimersus tenebris dura Inler vino.Ia flebat
Agnoscas, regina, libens mea signa, necesse Aut si nupla, lorum rcgis conscendere jussa
,
[est: 175 Coepcrat impurum domini oblectare furorem ,
465 In quibus effigies crucis aut gemmaia refulget,
739 Morle maritalis dabat indrznaiio prcnas.
738 Aul 'ongis solido ex auro praferliir in Plena puellarum patribus erjjastula <rcvi
[baslis. Principis : abducta gcnilor si virginc mussans
Hoc signo invictus transmissis Alpibus ultor Trislius ingemuit : non ille impune dolorem
Servitium solvii miserabile Constaniinus. 480 Prodidil, aut confessa animis suspiria traxit
Cuin te pestifera prcineret Maxemius aula, Vim libertatis nimis, patrium<|ue dolorcm.
470 Lugebas lougo d.imnaios carccro cenium, Testis Cbrisiicolx ducis advenlantis ad Urbem
Ut scis ipsa, patrcs : aut spousus foedera pa- Milvius, excepium Tiberir.a in stagna tyrannum
[clx Prarcipilans, qnanam victricia videritarma
Intercepta geinens, diroque satellite rapia, 485 Majestate regi, quod signum dexti-ra vindex
GLOSS/E VETEKES.
463. Tyrannorum, Maxcntii et Licinii, 1. B opits , vel erga pluraliter, unde synergut coopera-
467. Signo, crucis, I.
469. Tc, o tloma, I. 478. Mussans, murmitrans, Iso.
474. Pactx tponsw , I. 480. Prodidil, manifestavit. —
Convexa, curva, I.
472. Inlcrcepta, ablala, I. 482. Chrislicolx, Chrislicolam ducem se vocat
Con-
475. Tenebris, carcereis, Iso. ttanlinus,I. Conttantini, Vat. A.
474. Nupta, virum habens. Regis, reyem — dic.t 483. Milviiis, pont dicitur in Tiberi, ubi
Conttanti-
quemcunque dominum, I. nus Maxentittm interfecit, I.
475. Furorom, amorem, I. Tyraimum, Maxentium, Vat. A.
476. Llalj.it, susiinebat, I. 484.Quanam, cur. Victricia, — ita crucem Christi
477. Ergaslula, ergustron operalorium ; ergon enim vocat, quam in vexillis gerebant, I.
CUMMF.NTAKIUS.
4(.3. Vide Demsicrum, pag. 66 ad ver6. Corippi : 471. Vat. A, mendose, ut tis.
licynaque sub vestris venienl fortissima ptantis. Pru- 472. Mar. scribit dgroque. Gallandius malebai
drniiuspoelice loquitur: non cnimTlieodnsius trium- raptw, ii t ad pactw referalur. Sed benc esl rapta, lioc
pliavit aut Iloiiiam venit post victum Kiigeniuui. cst fcedera iniercepta et rapia.
46i. Prag., agnoscat. Itcline ajnoscas. 473. Heins. cum Tbuan., inter vincula flebat ; se-
465. Mureiuslib. xiii Var. Lect., cap. 8, Petrum culi eum sunt rccentiores. Prag., inter vincla gemc-
Ci iiiitum egregie refellii qnod Tlieodosio lianc impiain bat. Mar., tugebat, repugnante metro. Plerique,'
inter
legem aflingcrc noii dubitaverit lib. ii de llouesti vincla luebat. Construclio est : Sponsus immersus
Discipliua, cap. 9 Cum sit nobis cura ditigent in rcbus
: tenebris dura intcr vincula luebat fcedcra sponsx in-
omnibus superni nuinttiu religionem tueri, signum Sul- lercepta, diroque satellite rapia. Sed nou saiis con-
valoiis Christi ncmtii qitidtm coucediiuut coloribus, c nnum esl ttiete faedera intercepla, et S| onsus mclius
lnptde, aliave maleriu fingtre, intculpere, aut pinyere. dicitur gemens fncdera intercepta.
Scd tjuodcunque repeittur, tolti jubcntus , gravittima 475. Mar. a prima maiiii, domino, male.
piena eos muttando, qui cotitrurium decreiis noslris tl 476. Ilxc iioii essc a Prndeniio cxaggeiata, cx En-
imper.o quidquam lenlaver.nl. Vcrba lcgiscod. Justiu. sebio aliisque antiquis hisloritis cunstal. In Mar. a
lib. i, lil. 8 siinl Signttm Salvatoris Cltrisli nemini
: prima mami, liong. a prima manu, maritate* ; mc-
ticere vel in solo, vel in titice, vel in niflrmonttus Ituini lius inaniiilit.
potitit insculpcre vel pingeie : sed quodcunqtte reperi- 477. Ald.,Gis., pitellaium, patrumque. Scripti ple-
mullando co qui conlrarium
tnr, tolli, gravissima pcena rique, puellarum palribus. Pal., ma'e, patribusque.
slatulis nostrit lentavehl, speciatiler tmperamut. In 480. Mar., Weiiz., Prag., Rat., Colerius ad Valc-
versibus Prudentii crux gemmala inlelligi potest rium Mnx. pag.,568, Widm., convexaanimis. Poliores
in vexillorum purpura, geinmis in'cvia, solido c> Heinsiani, Ald., Gis., Ilcinsius, confessa nimis. Ila
nuro in verlicc hastarum. Conler Baronium ad an- Alex. cum glossa publicala. Alii, connexa animit. Opi-
n.im 312, ac plurcs alius qui iiiumplios crucis prae- naliir llcinsius confessa animos suspiria.
d canl. 481. Abe^t liicversnsab Egm., Uoherio veierrimo,
466. Post hunc versum in Aldo, Mar., Rat. et aliis priore Rolt., Val. A, Pal. Adcst in aliis. Aldus hsbtt
I)
tilulus esl De potentia crucis. In Urb., De laudibus nimiam \>ro niiuiw, el dislinguil traxil. Vim, cum in-
crucis.et ejus potentia. ilujusinodi lcmmata in inultis tclligipnlius dcbeaul sutpiria confesta vim libertatis.
desiml. Gallandio placet nimian: cnni Aldo, non nimia cum
467. Val. A, mendose, vinctus pro invicius. Ald., Chaniillardo. Ego in Chamillardo lego nimiw, nempo
Egm., Pal. minus bcne, pro ultor. Theodosius
, «itio, libertatis, quod melius est.
cxcmplum Constantini allegat, ut Uomanis poieniiam 482. Val. A a prima inanu, Christicolis, male. Nmi
crucis pcrsuadeat. Non ergo loquiiur Constaniinus, Ioi|iiiiurConslaiiiiiius, tit vult Iso, sed Tl-eodosius.
ul vult Cliamillardus el ciim en nnnnulli rccentiorcs. ittmiilalurHoraliuui lib. iv, od. 4: Testis Metaurum
Nani qui toquilur vers. 422 ai', Ubseuras video, eic, fluiiien, elAsdrubal Devictus.
postca C.enseo.... Non ptttiar... Me ditce... Diclemus... 4«5. Heinsius contendit legcndum Mulviut, nou
Calcemus. Et post exposituiii exernplurii ( onsiantini, Molvius, aul Milvius. Alii prxierea scriliunt Mtilviut,
Ercjo cave, egregium cavul orbis Depotttis jam fesla alii Molbius. Aldus ediderat Mutvius, cl Correxit Mit-
vetiin, eic.Et Constanlini quideni victoria, ut jaman- quodctiam observavit Gallan.lins, ut intelligas,
vius.
liqua, uarralur Scis ipsa... Meminit clarissimus orda,
:
aliam pr% manibus ipsum liabuissc Aldinam edi-
ikiii
qui tunc, etc. Ilisloriam narrat Eusebius in Vita Con- tionem, nisi eam qua ego utor ct iinicam credo. Nimc
stanlini. Milvti numen est Ponle Molte. Maxcntius simpliciter
468. Egm., sohit mirabile. Non probo. tyraitnus dicitur ter iu panegyri INazarii ad Constan-
4C9. Prag., niaie, vesti rcram. tiuum cl in aljisiiionuuienliset scriptoribui antiquis.
,
i :.'j AUIIMJI PKUDENTII CAKMINA. tGU
Pncluleril, quali lodi.irint sleiiunalo pila. \ 741 Ni.ineii adonvil,, quod cullncel<at in
Ghrtemi p»rpumm geniinanii lenus m auro larnis.
740 8»|0»bM libaiuin, clypuortiiu insiguia Brgn cavc, egregium capulorliis, inania post hxr
|Chrislns Prodigin, et larvas slolido tibi llngcro cullu.
Stripsornl, ,M,I. I. .ii siininiii! orti.x ad.lila CrlllU, Ali|ue expert.i Dei viiluli ni apcrncrc vcri.
490 kpsc scii.ilnriiiu moniinil clnrissimus ordo : 500 Dcponas jam lcsla vclim pucrilia, ritus
Qui tunc concrelo processil crinc, calcnis Kuliculos, lantnquc indigna sarraria reguo.
Si|ualcns caroereis, aut ncxus compede vasla, Marmnra labcnti rc^perginc lincia lavaie,
Coniplevusque po.les vicloris, al inclyta (lonilo procores : liccai staiuas consisierc puras,
Procubuil veiilla jaions ; luuc illescu ilus Artillciiui miguorum opera, hxc pulcuerrima,
495 Milinx ullricis lituluin, Cl.ristii|iie vercnilum [malim.
CI.OSSjE VETERES.
486. Sicnimate, figura. — Pila, tancew, !. tlattti; 495. T.tuluni, crucem, I.
V.r. A. 497. Ctput, o ttoma, Vai. A.
Gemuianti, pro qemmalo, Ital.
•487. 499, Spemere, cave, spernas, I.
4>S. I.ab ium, vexillttm, vcl frcuum. — losignia, KOO. Deponns, u<, I.
ornnmenla, I. SOi. Sacraria, lempla, I.
<S9. Ardchal, fiil.jcl>al, I. Spleitdekat. — Crislis ,'.ii-. Mnrmora, marmoreas slaLnas. -Tabcnti, sor~
qnl/it, Vat. A.
,
B dida. — Kcspergine, sanguinis, I.
494. Jaccns, pro\Urnms, Iso.
COMMENTARIUS
486. Mar. a piima uianu, pcrpcram, radinrit. Prag., VOTIS X
luitiarunl. VOTIS XX
is~, l-gm., corrupie, gemwali. Et in aversa parle supra eosdein arcus ininorcs :
488. Egm., Pal., luvacruin malc pro labarum. Tnr- SICX
ncbns, Ailvere. num. 459, lestaiur iu vetusio leiico SIC XX
dici laborum pro labaium. Cyraldus llialng. 25 glo-
Coiisl.ilci Prudentio, non soluin crucem in laliaro
ratur, se priinam .i|.cniissc bunc Prudenlii vcrsnm,
fuisse cxpressnm, vcruin eli im Cbristi nnnwn, scili-
ei cxplic.il laliarum cssc sigiiym liellieuin preliqsis-
ret iiiniingrnmiii.1 Cbrisl: ,
qux siini dux lillerx £
timinn, qiud Cniisiaiiiinus in orncis signuni convcr-
til. Uluutiir hnc voce laburum Teiiullianus, Amluo-
Cr.ecx noniinis Christi X
et P, neque significs.nl pro
( hris'o, nt iiiulti pulanl, martyrii signum esse crc-
sins ct ald, Rabanus Maurus in caruuue de Cruce
denies. Itaqtie cum Cbristi nomen essel labaro im-
uiulavit quantitntcm : llinc signanl cheruhin ha:c lubura
pressmn , ct inos esset ut labaruui a mililibus adora-
fiucta iriump'inm. Nonnulli allirmanl id uonien sub
retur, quotl semper iniperaiorem anleccderei, rectc
Coiisiaiiiiiio ilcniuni invenlum, et iu Tertulliano le-
nil Pniilentius , Senatum adorassc nonieii Clirisli
guH tantabra. uli cliam in Minucio Ngm tt figna :
([110:1 cillii.el.il in annis.
ipsa , cl caniabra , ei vcrilta castrorum. Kigall us ad
197. Ald., Gis., Ifcins., postliac. VVeiisiani, el p!c-
lnmc luciini nii caubbra luisse quuildam genus vciil- riq^ie noslri post liac.
lonim, qux- cnrminc insrripta alii|iiid grali cl jucuiidi 198. Ileiusius Weitzium rejicii, quod legerit Pro-
mililibiis sigiiiGeabani. Aliquioriginem ex Cnntnbiin q deos
slolido tibifingere cultu. At.pii ila legunt
(/i„, (ie j Sd ,/,
repetiint, nescii an dc Rmn.
ineliori jure. liulcugcrus, i\h M.ir. '., Prag., Urb. elalli. Ald., Tornxs., mtito
loipur, lib. v, cnp. 5, plura lialiet de labaro. Inim-
pro 'slolido
oro slolido. Tbuan., olido. Alii cum Val. A, Gis.,
ineri suul eriliei aliique auclores qni bos Prudcnlii
probante Heinsio, Prodigia, el lurras solilo tibi fingere
vcrsiis Iniidant. Dcscriplionem labari vide apud Arin-
cuilu. Apud Weilziiim Ald., Gis., Palal., Prodigia
giniiii, Kom. Subicrr. lib, vi, taji. '25. cl lurvat slolido confingere cullu. Veriun Ald. et Gis.
,
489. S. Ilieronyuius, episl. 107 a.l Lxlnm, Yexilla
legunt ut modo exposui.
' iiiuni crucis inigniu sunl. lieqttm pitrpuras tl ar-
500. Ej:m., viliose, vcl inpueritia.
ilenlcs diademalum gemmas patibttli salttlaris ptclurn
59i. Ald., Egm., Palat., nnare, melius lavate. Ex
i-.audecurul. S. Auglistinusiu psnlminu xxvvi l'mi a :
Fesio rcspersum vinuin tlicebatur, quia sacris noveii-
»>( (crux) inparna, manet in gtoria. A locis suppticio-
tlial hus niorlui sepulcrum vii.o spargcbnlur. Si-d
iuwi fccit tran ilum ad (r.nues imperatotnm.
Prudcntius potms loquilur dc tabo el sanguim vieti-
491. Dicii coiicrclo rrineex inore renrum npuil Ko-
inaiiim qnihus simulaera deorum craul respci>a. Cl.
iiianos. Eadem proprietnle bynino 11 Perisieph. :
Fen loin. III oper. Winkelm., p.ig. 279, app.isiie re-
larccrco crinita titu tUirc agmind conlra Junscral.
fellit Pandiniuni, qui id de statuis virorum illuslriuin,
49.'>. Ani.a «livil utlar, vindex,
ntinc miHtia uttri- iion deoruin, aecipi vi.lueial.
fts. Uoc ipsum expriinit inscripiio arcus liiunipbalis
505. Lili. xvi cod.Tlieod., tii. 10 ilc Pag., perniii-
l onstantini.
tuiitur snnulncra arlis pr.lio, non divin.latemelienda,
IMP. CAES. FL. CONSTANTINO . MAXUIO ut colligitur e\ leg. 8 riim i.mnieiil iriis Ci.tl.ofre.li. .
P. F. AVGVSTO . S. P. 0- K- El lex S a Tliendosio Mngno lata csl anno oS v2.
OVOD INSTINCTV DIVINITATIS MENTIS
. . .
n Postca llnnoiius anuo 599 lulit legcin 15 ejusdeni
HAGNITVDINE CVM EXERCITV SVO
. . . liluli : Si.ut tacrificia proMktmH,
tolumus publi- itu
TAM. DK. TVKANNO.QVAM. Di: UM.M. F.IVS »- oi n m (.;).•) im loro aitpie adeo
oriiitiHrara servari. II. >c
FACTIONE YNO TEMPOKE
. INSIIS . . apud Piud nliiiiii ni -niiinendi sunt simulacra tlem
REMPVULICAM VI.TVS ESf AltMIS. . . piibliti. operibu* affiia , ut lavacris, inro, plaieis .
AKCVM TKIVMPHIS INSICNEM DICAVIT
. . . Compilis, porlicibus.de qu.biis Terlulliainis aap. 8
Insiriptio cx ipso nrebclypo d.senpla c>l de Spet laculis, cl Auibrosius adversiis Svinina.h.
. nain
excmpl.iria cdiia aliqiiauiuiii vari.int.
Il.ei- ipsa publica ornamenta ab Honorio prohiblia
Inii.i arcuni
lii ijoreui ad Intera legitur :
luerunt per ATi iean» tinno :>'IU leg. 18 et iinnerso ,
I u 108 el 115 leg. 19 cl -J Se tllecebram
FVNDVIOUI QVIETI8 Pttl ;.i ivslcnt.
: ,
LIOERATUfU MUIIS K04. Mar., I!nl., Prag pultlicirima, matim, tpi.«l
,
Supra niiuorcs ulrinquc arcqs :
placut, quauvli in edd. umuibus lii puWicmnu na-
;
«61 LIBER I CONTRA SYMMACHUM 1G2
505 742 Ornamenta fiam patrix nec dcculor usus A 520 Compensare cupil lctcrrima vulrtefn l.is.e
lu viiiuin versx mmiumeula coinquinot arlis. Jus-titix sero obseqitio, veiiinqtic petend.i,
Talilms cdictis Urbs inlormaia refugit Ne tanto imperio maneat piciatc icpulsa
Errores veleres, ct turbida ab ore vicio Crimen sxviiix, nionstratTt piucula qtlteiil,
Nnbila discnssit, jam nobilitate pareta luquo Iklcm Clirisli pleno Lransfertur aniote.
510 /Eiernas tcntare vias , CltrisliiniquC vocanicm 525 Laurca \ietoris Marii minus iiliiis Uibi,
Magnaniino duclore sequi , et spctn mitiere iu Ctim trahcrel Numidam pupulo plaudcnic Ju-
[xvum. [gurtbiili,
Tunc |irimum senio docilis sua s.Tcnla Roma Nec tanliini Arpinas consiil libi, Roma, medel.Ti
Erubuil : ptidct exacti jam lemporis, odil Coiitnlii, exsiincto jttsia inler vincra Gelhcgo,
Praleritos foedis cum rclligionibus annos. Quanlum prxcipuus tiostro subtempnre priu-
515 743 M°*< uu '> couliguos fossis muralihus [ccp<
[agros 530 Prospoxil, Iribuilquc boni; inultos Catilinas
Sanguincjuslorum innocuo maduissc rccOrdans, 744 '" e domo pcpulit, non sarva itrcendia
ItividiOsn videt luniuloruni millia circum : [iecti*,
Tristis jadicii magc pcenllet, ac diliouis B Aut sicas patiibus, sed larlaramgra aniinahus,
Effrenis, nimkcque sacris pro lurpibus irse. Internoqiieliominum slalui tnrnicnLa paran es.
GLOSS/E VF.TERES
507. Informata, doeta i W inslructa, I. o. Piacula, pwgationes, Iso.
51)8. 'ViClo, scnili, veieri, i. Vigetum dicilnr corpns 525. Laurea, corona, victoria ; laitro enim corona.
liuniartum , (tiim vit etmtits in eo valet : sic Roma hit bantur victores, I.
valida fuit, cum imperanle Conslantino idotolairiam rc- 527. Arpinas, ex oppido Ciccro Arpinas dicUur, I.
futavil, Vat. A. 528. Cetbego, Ceiliegus, et Lentulus el alii couju-
509. Nobilitate, ex nobilitate, I. ra'ores fucruni ul exurerenl Romain el sentitorcs int r
512. Senio, in senectute, I. ficerent, I.
514. Relligionibus, dmmonibus,]. 529. Prxcipuus, maximus. —
Princcps, ComtanlU
515. Contiguos, vicinos, propinquos, I. nus, Iso.
519. Nimix, inlemperatm, I. 530. Caliliivas, dmmonas, liostes , perversos , ii
520. Compensare, reslaurare, I. Emendare, Mar. fuit Latilina, qui hoslis fuil Itomanorum, I.
521. Pelenda, guiv crat ad pelentlum, I. 552. Sieas, pralia, 1.
522. Imperio, in lloma. — Pielatc, sanctitate, I. 553. lnterno, animm, qum cst interior liomo, I.
COMMENTARIUS.
slrce. Ileinsius ctrni Thuan., hm pro hmc, et ad sta- C legendum ductore.
tuas referl. Recenliores lleinsium sequuntur. Pleri- 512. Aldi error primam pro prhmim.
que veleres, hmc ornamenta, xque bene. 514. Bartltius, lib. xl Advers., cap. 7, ciini hSs ver-
505. Codex Jureii, Ald.,Mar.,Rat., Weilz., Widm. sibus confei t Luerelii verba Quod conlra smpius olim
:
Riipra, Egm.,Colericodexetalii, fuanl, quod nondis- Relligio peperil scelerosa atque impa facta.
plicet Gallandio. Vat. A, Prag. , Widm. iterum a 515. In Mar. erat hxc scriptura, Mox ubi conti-
secttnda nianu, Thuan., Caticb., Urb., fiani. Bong., guitfossismuralibus, agros, elc., qux sane depravau
Gis., Widm., cluaitt, quod placuit lleinsio et receu- est.
tioribus. In Bgm. inlerpreiamciiium verbi fuant cst 517. Notandus est hic locus adversus eos qui ja-
eruni. Ilx ornncs lectlones admitti possunt, non vero ctant. exiguum fuisse mariyrum numerum.
fugnnt in Ox., et fluant in priore Rolt. In Alex., fiant 518. Vat. A, corrupte, magne pmnitet, ac edilionis.
a-prima nianu, fuaul a manit secunda. 520. Val. A, mendose, vutnerc.
506. Gis. ad oram, arcis, mmus bcne. Vera leciio 521. Vai. A, Egm., petendm, niale, nec melius-
ariis. Ex hac postrema orationis parle colligo, posl Alex., veniu qum petenda.
cversam Victoris arain adliuc in curia Jolia statuain 523. Egm. apud Weitz., sottit, pro qumrit. Ileio-
ejusdem dex permansisse, sed sine ulloculiu et so- sius nibil tale reperit in Egm., sed cxpiessuni id ait
lum ornatus gratia. De hac statua intelligo Claudia- a Gts. ex suis. In prima quidem (iisclini edilione
num in vi consulam llonorii : Jure paludatm jam cu- cxstat solvit, at in seeunda clare qnmrit.
ria mililat unliv. Adfuil ipsasuis ates Victbriatemplis, 524. Mar., veri iransferlur amore ; supra pro iliv.
Romanm lutela logm, ijnm divile penna 1'alricii reve- -. script., pteno Iransfertur amore. Marieltiis pruuani le
renitafoielsncraria cmlus. Videcomment.-ad vers. 28 u ctionem jtixfert sensus emm cst liansfertur in futcm
:
cl 29 lib. it. Cltrisli amore verilatis, qiiod cmilirmai glossula Rji-
508. Mulii, etiam veleres etprobaii, scribunt vigelo tisboncnsis ad marg., idest, pro veritatis, qua: ao-
pro vieto. Glttssa Val. A videtur accipere vieto pro posila certe est nomiui veri, non pleno.
vegeto. Al vieius bie sigiiilicat languiduiu, rugosHm : 528. Ald., contigil; conige conliilil. InRat. g'ossa
neque sermo est de Conslaiiiino, scd dc Tlieodosio, est ineplissima Cetiiego rege quodam.
:
ejusque ediclis jam oliin proniu g atis, et post supcra- 550. Ald., Gis. 1 ed. in lcxtu, prascripsil pro pr..-
tum Maiimum conlirmatis el ampliatis. Nnn auiem spexii.Scrmocst de Tlieodosio, non de Cunslaiiiiiin,
negatPrudentius, ante Theodosii edicta fuisse plures qui anno 357 obiit. Ilinc colligitur Prudentium ill.i
seuatores Romanos Cbristianx religioni addictos.sed Tbeodosii oraiionc compreliendere omnia ejus sct.i
affirmat soluni Tlieoifosii exemplo et persnasione fa- contra pajanisniuin, etiamsi ad diversa leinpor.i per
cluoi ul Roma in lidcm Chrisii pleno transii rn-iur lincaiii.
amore, ul ail vcrs. 524. Ac notaudum, a Prudenlio 553. Prag., Iuteinaque huminuni slrage torincnt.i
vorari aiiaic edicla vcrs. 41 oraiionem qua Satiiniiis piru.ites, tl glossa, seeuiiduin aiiquos
prnd ei ge i i
idololatriam anliquis Latinis persuasil. ablativo. Mar. a s cuud.i inan i, VVeuz Iutemoque ,
510. Ald.et plerique mss., vocamc. Uong.a prima liominuin tlravit : seilicet struv.l yaiantes tormeitta m-
tiianu, ct iioiinulli vnlg., vocanlem. leruo hominum. Mar. a priina inai.u, internaqtie lio-
511. In Ald. mendum puto magnttnimo riociore minum struvit. Rat. a secunda nianu, inlernaiite Itt-
:
163 AI'KELH PKUDKNTII CAKMINA. 164
Errabanl hostcs per tcni|il;i, per atria passim, A Impei iniii sinc (inc docci, nc Komula virms
555 Koinanumt<uc forum, cl Capilolia celsa lenc- Jam »ii Miw, noril ne gloria parla sencctain :
[banl : 545 745 Exsuliare patrcs videas, pulcherrima
Qui cnnjnratas ipsa a<l v talia plebis [niunili
Molin lotldlM, InUH scrpcntc vencno, Luniina, conciliumquc senum gestirc Caionmn,
Consucrant Ucitil pestcni misccre medullis. Candidiore loga nivciim piciatis amicuim
lvgo triiiinpbator latilanli cx boslc logalns Sumcre, el exuvias dcponcre pontiiicales.
540 Clara iropM relcrt sinc sanguiue, remquc Jamquc ruil, paucis Tarpcia iu rupc rcliclis,
[Quirini 550 Ad sincera virum penelrnlia Nanreorum,
Assucscit supero pollore in ssccula icgno. Alque ad apostolicos Erandria curia fonies,
Deniquc ncc nieias slaluil , nec lcmpora Anniaduni sobolcs, ci pignora clara Prohornrn :
[
ponit Fertur cnim anlc alios gencrosus Anicius (Jrbis
GLOSSjE VETERES.
554. Hoslcs, ditmones. — Passim, ubique, I. sauctitatis, I.
536. Vilalia,animas, Iso. 548. Pontificalcs, idolis consecratas, Vat. A.
537. Serpente, nato, Iso. 549. Huit, festinat, I.
539. Triumphalor, Connanlinus, I. 550. Nazareoruw, Christianorum, I.
540. Tropica, vicloriam. —
Quirini, fiomani, I. 551. Evamlria, ab Evandro, qui primus [ertur ttru-
544. Aniis, senex, I. xitse curiam, I.
545. Videas, o Symmache, I. 552. Proborum, clectorum, I.
546. Gesiire, gaudere. —
Calonum, prtnetpum [io- 553. Generosus, nobilis. —
Anicius, nobilitsimns
manorum, constiiartoritm, I. — Sapienlum liomano- fuit, tle cnjus qenere Boetius fuit, ct a quo [amilia An-
rum propier Catonis sap entiam, Vat. A. niadum dicilur, I.
547. Toga, rortsiiiariontin , Vat. A. — Pidatis,
COMMENTAKIUS
iniirrim slatuisic interna refcrlur ad tormenta. Com-
:
allmlcrc Prudenlium ad vcslcs albas recens bapii-
inunior lcctio, lnternoquc liominnm statui tormenla zatorum.
paranles. 519. Ald., tn rupe retcctis : intelligo latentibus sive
555. Supra, vcrs. 210, celsaad Capitolia. tedit.
550. Egm. a secunda manu, quin conjuratas. Iilem, 550. ln codice Jureii bic versus ita erat inlernola-
vitalia, ptebet, male. lus, penctratia noxa reorum, nullo sensu aui conin-
559. Mar., Egm., cogator, SUpia
Kal., talilante. rio. In Kgm. erat noja trtroram, cx quo faciuui noxa
netjutor; corrigcWgatus. Triumpltator vocabiilmn esl reorum.
Apuleii, Cypriani, et in inscriplionibus x\\ inferioris 552. Fabr., YVidm., Bong. a secunda manu, Mar.,
frcquciis. Ral., /Eneadum tnendosc. Vat. A, Prag., Amnia-
540. Egm. supra, lYsque Quirini dum : in boc versu du:e faniiliae, qux in nnaiii cna-
541. Assuescit pollere, ut bymno 9 Caih., vcrs. 95, p luerini, meiiiOiaiiHir, Annit et Probi. Terlia bi. ad-
dire imucsccirl mortuos.
red dila, scilicel Anicii, ul ex vers. seq. liquct. Glossa
542. Ex Virgilin /Eneid., llis ego nec metas re-
i
electorum inepia e>t.
rum, nec lempora pono, Impeiium sine finc dedi. Nc- 555. Conjiiiat rectc aliqnis legendinn orbis lllit-
scioqua raiionelleiiisiiiscontralidcmcodtl. vclit con- strasse ^aput. Supra vers. 497, Ergo cnve, egregium
jiccre Denipie neemetas slutui. nec Itmpora poni. El cuput orbxs. Sed Prudcniius scnaium furtassa vocat
iHicn addil docet iiirriirniii, ouod seonilur. Cbarail-
:
cavul Vrbis. Ilic Anicius Anniorum el Prohorutn sn-
tardus ila inlelligil cntijeciiiram Ueinsii, ut s/oliti ct bules crat. Noniiulli luec nomina quxruui soo Con-
pont referatur ad docct. Lcclio codd. clara est, ncc sianlino. At Pruilcnliiis clare foqiiilur de his qoi post
sollieiiari dcbei. edicia'lJi«<Kii-sii,velcerlesubejusimperio,eji,iraia su-
544. Post huuc versum in Hai , Mar., liiulus De pcrslilioncpagaiia.flilenicalholicainamplexisunl.Noii
senatut conversione, qui cxsiat in Alex. ad marg. In ergo audiendus csi Haronius, qui pui.it liunc Anicinm
Urb., De conversione stnulns. Aldus babcl liomano- esse Auiciuin Jiilianuin, qui consul fuitcum Pctrnnn)
rum senatum convcrsum ad Clirislum. Piobiano aiinn Domini 322. Chamillardus putal esse
545. Dc hujuscemodi clogiis senains Knmani lesti- Sextiiin Petroiiinm Probum, prsefectum pr:ciorio Va-
monia vclerum plcna manu olleu Juieius ad verba lenliniani principis, consulenicumGratianoanno571.
Symniacbi epist. 40, lib. i : J'ors melior humani ge~ Isccrlc dicilur /liiifinHir domus culme:i in inscriplunie
nerii senatus. ciijiisdain moniiinenii, ipiod lilius ejus Anirius llcr-
547. Aller Kolt., cnndidiora totjae, quod baud ine- inogeiiiauus Olybniis, consul ordinai ins, el Anicia
legans visuni csl lleinsio. Ego nihil aliud bic viilco Jnliana dedicarunl. Kgo vcro non vidco cur iion
nisi menduin candidioni pio candidioie. De loga cau- D pulins lilius Scxii Pelronii Probi, qui in ea inscri-
dida ae ilc bis ipsis vcrsibus Prudeiitii, Crilici ci an- piiona Anicius llermogenianna vocamr , sii is Ani-
tiqua.rU Innomeri aguut. Aecipe Bummam. Toga Uo- cius qui piiinus Cluisl Donjsn dedcril |»<-si legcs de
i
inaiiorum sempcr cral alba scd cinn dicbus fcslis
;
rcligione Clirisliana el evcrsione idolouiin a llno-
vestibus rccentibus, cl nun sordidis, utcrcnlur, atbttti dnsio promulgatas. Dc bis lainiliis. earuinqiie nobil -
peculiari ralionc bis iu dicbus diccbanlnr cl cianl. lalc legi pussuui Claiuliaiius, Marccllnius, L snnns,
Praiicrea candidati logas crcia randidiores rcddc- Ausonius el alii. S. Ilieroiiyinns epiiil. ad l). incina-
liam : unde illis ctindif/iiluriim iionien b.rsit. Iniclli- dcin Scilicit uon mi/ii l'iol>orum et Ohjbriorum ilara
:
gilur ergo quid velil Priitlenliu», siilicct Koinanos itpeteudtt sunt rurmina, et iltustre Anuit san./u ms ge-
lanqnani in die fcslo randidinrcm tog.un sumcre. Sic imt Aut pre/srmdm Ohjbriut rtraam nowrai p t in,
hynino II Pcristepb., vcrs. 205 iVer miii«s Albauis : <lticm iminalura inorie sttblitutum lioiuti coniemutt. In
acies se candida poitis Explical, el longis dncilur ortlt- noiis iiitiinr bunc Otybriiiui ronsula'um egiana amio
nibut. Videlur aiilcm Piudenlius hoc loco cliam «i- 305; sed lcgciidiun lnriasse 395. lu is.i> consulum
gnilicalioiiiiu tnyslicaiii dcuolarc, vidclnct pieialis bos reperlo descrlpios, qui ad has faudliai poa^inl
cl iiiiioccnlix landorem. Nec milii dispbcrl quud ait pcitincru :Aniio522, Pciroiiiiis Prnbi.inui cl Ani-
Duiuiuicus Macrus in llicrolcx., \ctlju Uiinsuts, Clui Jiilianus. Anno 311 Prolunus cuui MaretlliM
:
105 LIBER I CONTRA SYMMACIIUM. IGO
746 Ulustrassc capul : sic se Roma inclyla \ 747 Martyris ante forcs Bruii subiniitcre fa-
[jacttii. [sces
555 Q»in ct Olybriaci geucrisquc et nominis lixres Ambii, et Ausoniam Christo inclinare secnrim.
Adjecius fasiis, palinaia insignis abolla, Non Paulinorum, nou Bassorum dubitavit
GLOSS^E VETERE*.
556. Fastis, libris, quod feeit libros polestalibus. — quas habuil Brulus consul, lso.
Palinala, victrici, I. 558. Ambit, desiderat. —
Ausoni.im, Ilalicam.
577. Mariyris, cujuscunque. — Fasces, digniluies Cbrislo, propter Christum. —
Securim, potestatem, I.
( OMMENTARIUS.
Anno 371 Sextus Anicins Probus cum Graiiano.
: Disscrt. Compemi. de anliqua Urbis facin, contem-
Anno 379 llcrinngeniamis Olybrius cum Ausonio.
: ptus olim erat Quiriiibiis Valirantis ob gravius ibi
Anno 395 Sex. Anicius Olybrius cl Sex. Auicius
: culuui, aquas oliotas ct slagnuntes, halitus impuros,
Probinus. Anno 400 :Sex. Anicius PclroniiiS Probus felorem e cadavcribus. Prudentium simplicius ita in-
rum Arcadin. Auno 403 Anicius Bassus cum Pbi-: tellign, iit Olybrius consul scipsum, suamque adeo
lippo digmtatem Cbristo suhjeceril; non repugnaho tamen,
555. Weilz. in Var. Lcct. ait nnmiiiis Pal. nomi- B si quis add:tl ritum aliquem jam tum invectum sub-
nis; sed in conicxlu edidit nominis, quod uuice vc- miitendi fasces et imliiiandi sccurem, dum consul
riim esi. Decmanus videlur legisse in aliquo vulg. Cbristi.inus ecclesiam ingrederctur qualia vene-
:
numinis hceret; nam cnrrigit e\ suo ms. nominis. Dno rationis signa in miliiibus ad sacra stantibus cernere
luere Prudentii lempnre Olybrii celeberrimi : altcr licet.
Olybrius praefcctus Urbis, Valentiniann ct Valenie 558. Iloinsio magis Prudentianum videlur securem
iiiTiun coss. altcr ejus (iliusOlybrius, qui ciim fraire
; quam securim.
Probino eonsulaium gessii. De lilio libenlius intelligo 559. Laudatur boc loco S. Paulinus, Nolanus cpi-
Prudenlium, qui certo esl 0'ybriuci generisiiuc cl scopus, de cujus conversinnc ctsanciis mnribus plurn
nosiinis harcs. Olybrius paicr uxorem duxorat Pro- Ambrnsiiis Aiigustinus, llieronymus ci alii x |uales.
bam liliam Sexli Peironti Probi, de quo paulo aulu Gesta enarrniil Saccbiuus, Le Brnnius et Mur.iioriiig.
dixi. De bis nobilibus Boinanis plura alferi Golbo- E nobilissima fam lia Roinana in Aquitmia orius est:
fredus ad cod. Tlieod. maxiinis honnribus, cliam consulalu auclus, llispa-
550. Sich., Widin., Dong., YVcitz., Ral., Mar., ab niam adiit, ubi uxoiem duxii Tuerasiam, ut videiur
aula, Prag., ab olla, quod pcrinde est, nam au in o llisnanam, e\ qu:i Compluti susccpit filium, ibique
sxpe commulabalur. Ald., Gis., abolla : id cxscripsit diliiuciiim ;id sepiilcniui SS. martyrum .Jusii et l'a-
lleinsiiis, el seculisnnt rcccnliures, nulla tamcn in- storis sepclivit. A Delphino Burdigalensi antislile
dicata varietate leciionum. Aiqui leclio illa priin.i bapiizatus esi, a Lampio episcnpn Barcinoiiensi pros-
sustineri possel. Nani vestes coiisulum paimatw dicc- byter ordinaius, iu saccrdotium , ut ipse ait, lantum
bantur, qiiin ahud adderclur. Cassiodorius, lib. vi, r bomini, non eliam i/i locum ecclesiw deilicatus. Con-
episl. I Nos habimus tubores cousulum, et vos gau-
: vcrsio Paulini ascribilur anno circiler 380. An autem
dia diijnitalum : palmatw tiquidem vesirw nostrw pro- Bassus, ciijus memio bic occurrit, sit Junius Bassus
bantur esse victoriw .... Pinge vastos humerot vario qui prxfectus Urbis ac neophyius decessil anno 358,
colorc palmatm. Olybrius igiiur adjeclUS laslis consil- ul rnnsi.it cx inscriptione apud Sirmondum in notis
lum, palmaia insignis, ambibat ah aula siihmitterc ad Ennoiliuin, dubiiari potest. Plerique allirmanl,
fasccs consulares ante forc> mariyris, ui puio, prin- qiiibus adhxret Philippus Laiireiitins Dionysins Va-
clpis apostoloium. Iia etiam Grangaini martyrem in- nc. Itasilic. Monument.
tub. lxxx'. S'ttl cinn Pruden-
terpretaiur. Fabricius abolla in Aldiuo cxemplari rccie lius videatur eos lantum recensere procercs qui sub
legi conipniliai, quia abolla vestis Benaloruin, ut tnga Theodnsio Cbristi fidcm amplexi suiit, altuin intelli-
equilum, fuil et uiraque palmala direbalur. Abolla
: go. Ad hanc liassoruin familiam pertincre puto II ts-
impcraloruin forlasse dicia fnil palmata a palma, >eu sul.im, piam leniinam, Scveri Sulpicii iocrum, rujus
victoria. Aliolla consuluni et toga cquiliiin palmala mcniio exstal in epislolis Pauiini el Severi. Anicius
videtur dicia a latitudineclavi, hoc est a palmo. Pal- Bassus consulatum egit anno 408, ut paulo anie dixi.
matcc nomen ad ecclesiaslicain vcsiem iranslamm Noiinullt neganl liassum familix nomenesse. Paruni
iiutat Tcolius cum Hugone Menardo nain iu Missa, : id nosira inieresl, neque ipsi, quod volunt, probanl.
ab lllyricoedila, lil mentio vestis qux palmatica dici- Tom. 1 Musei Pio-Cleinentini cxslal inscriplio vclu-,
lur, el in cpist. 06, lib. I, S. Grcgurii Magni inemo- rcpetita ex prxfaiione cl. Pelri Francisci Fogginii
rantur vestes palmaiianae. lllu vellem clnrioribos I
ad Fastos Romanos Verrii Flacci, qux ad hunc Aui-
icsiinmniis aTeoiio cnulirmatuiii,qiiodChrisiiani ejus ciuin Bassum spcctat, adeoque boc loco oiiiilicndu
tempOris siinul ac prxiuram et consulalum erant D nun esl ,
adepli, ad aedes aposiolorum accurrere solcbam, ac
B A S S I
pauperibus pecuniam ac vesie* largiri. Quod enim ANICIO AVCHENK)
jul putal Teolius) a gcntilibus id pnstremum factiia-
BASSO VC. PROCONS
lum docel Ammianus lib. xxvn dc Symmacho, hujus CAMP. PROVISOKI IVS I
quem Pruileniius iinpuguai pairc, scilicet: Accitos c l»E\l PROVINCIAE RES
Valicuno quosdam egeniet opibus diiaveral magnis; TITVTORI GLNERIS
non liquct id accipicndmn de xdibus aposiolormn ANICIORVM
aul dc pauperibus Christianis. Aminiaiius iia refert, OB MERITA
non de Symmacho, scd de Lampadio llic cum ma- :
EIVS I.NLVSTRIA
gnificos prwlor ederet ludos, et uberrime largirelur,
ORDO PVPVLVSQVE CIVITA
plebit nequiens tolerare tumuttum, indignts multa do- PRAKNESTINAE
TIS
nariswpeurgentis, utliberalem sc. etmutiiludinisosten- PON. CENS
deret conlemptorem, accitos a V alicano quotdam eqenut
opibus diiaveral magnis. Valesius, qni ad liiinc locuin
opinionem Teolii expresserat, quxdnui in e.umlem Rcperia fuil haec inscriplio Prxncste anno circiter
scnteiiii.ini exproniil, sed verbis Prtnlentii nbscurio- 1779, cx caque colligi ail Fogginius cur Bassus ap^
la. Amuiianus inielligit pauperes qui in Vaticano ha- pcllaius fuerii Anicii nomine quod vellem euuclcu-
:
bilabam. LU eniin probal Olaus liorrichius cap. 16 tius cxplicuisset,
«07 ACRELIl PKDIiRNllt CARMINA. irs
m 743 Prompti liJes dare sc Chrlslo, slirpoiii- Si formam patria» facit excellcnlior ordo,
|i|Uo superbam lli faciuni, juncia est quolics scnlenlia plcliis,
Geulis pairici.i: venuivu aitolrero sa:clo. Aiquo iiiiiini sapiunt plures, simul ac potiorcs.
'J-jnt rjuiii plabicolu pereomm carminc C.rac- liespice ad illnsirem, lu\ cit ubi publicu, cel-
[cllUS. |lam,
Jure potesiuis fulios, et in arcc sn.itus 575 Vix pauca invcnics gcnlilibus obsita nugis
Prateipuoi, timulaera dauio hHiiua ravelli, lugenia, obtrilos xgre rclinenlia CUllU»,
5G5 Cumqiic niia oariier liMnalhua Mnjupotanli Etquilius eiMIM placeat servarc tcucbr.v,
749 Suppliciler Cluislo sc conscrassc regcn- 750 Splendeniemque dic mcdio non ccrncrc
[d..s? [solem.
Sexceivtas nnmciare domos ilc sanguinc prisco Posl liincad populum converlc oculns.quoia
TSnliiliuiii liect ;ul Cbrlili signacnla vcrsas, [pars est,
Turpis ali iilolii vasio cmcrsisse prorundo. 580 Qunc Jovis infeclaiti sanic nnn dcspuat aram?
670 SiperBou.ialiqu.iesi, autsisiuiiislJrLisiuliisest, Umnis qui cclsa scandit eeeiucula vulgus,
GLOSS.E VETERLS.
560. Superbam, nobilcm, I. B quid valel apud Deum, I.
561. Palrickc, pairieii eraitl aMltlnM i/iti morc .pa- 571. Poimam, pulchritudinem, I.
(runi poputum reijebunt, I. 575. Poliorcs, excellcntiores. meliorcs, I.
564. Plebicolas, plebcm amutiles, I. 574. Cellaru, etctesium, tei>ip'um, ubi cinajrniabnn-
5lj}. Prxcipuos, principe», I, Vut. \. lur nobilcs liomanorum, I. Kcclesiam S. I'etri, Itui.
.Mi5. I.ictoribus, -miniaris tzelmittnbus, I. 57(>. Oblritos, eonsumpios. .'Egrc, difpcile, I. —
567. Iiunms, familias, 1. 577 Ex.ictas, pnvleiilas, Isn.
5G8. Placet, licel, I. 578. Snlcm, Chrislum, I.
569. Idolii, paqnniani. Idoliumest locus in quo iJo- 571). Ouni.i, ifuam magna, I.
lis immo'abatur. Idolotliyiuni sacrificium ; idolum, res 580. Iufeciaiii, polhiiam. — Saoie, pnlivdinc, L
ipsa cui immolatar. —
Kmersissc, esisse, I. 5S1 . Cceuactila, Cnpitolia, I.
570. Si persona, rrf ost, si dignitas temporalis tiii
COMMKNTARICS
5B2. Jurcli codex, viliose, Cra>eos pro Cra chus, denlius crgo rellam, in qua linbcb.itiir senalus imei-
sivc, ut nonnulii scribere maliint, Craccos. In ora ligii.CI. AiiiuniiiusValscr.cliiiisord. Pr:vd.,scripiispro
ejusdcm codicis nugaior quispiam m.igisiellus iutcr- religione Cbrisii.in.i cdiiis laudaiissimus, lios vcrsus
prciationis causa astripseral, Graxos, ulpmc vicinio- Pruileniii, ut alios aliis in locis, earmute llalico
res Romams, jungi sobtns ntipiiaruni el digniialum reddidil in operc ta lleligione. tincitricc, part. 2, cap.
pignoribus. In notutullis vulg., poplicolas, quod non 2, conlra inancm cl sopliisticam pliilusnpbiaiu l-'u
male prxiulit Weiizius auciorilatc codicis Egm.., in C rili, qui verbis Synimachi, ncc saiis lidclitcr dcscii-
quo lamcn lleinsius invenit ptcbieolas. Vocal plcbico plis, perniolus, iu suo Crilico Exainine contend I
ias Gncchos, qnia coruin majores C. el Tib. Grac- illusiriorem scnaius partcm ctim Syininaehu seasisse.
clii plcbi in lege sgraria propugnanda ronsuUicrant. Valsccibius euin rrfutal auclorilaie Ainbrnsii clPm-
Gractbus vcm, qucm Piudcniitis inmiil, fuil Lxlx dcnlii Pocla, aildl argule, Imi d.gno d'es.ere udito
:
eoosanguineus, qncm laudai S. llieionymus cpist. ed appre&zato anehe da un scgietario perpeluo de C
107 : Ante paucos auuos propinquus vesier Cracchus accademia reule delle hcritioni e belle letiere.
nobililiilem palriciam nomine sonans. cum prirfecluram 576. Jiiren membranx obsiricios cum Ald. ci Cis.
gererel Vrbaiiam, noime specum ililhra', ei omnia por- ad oram. Plcrique, eiiam Gif.mius ci Colcrus adYal.
lenluota siuulacraqwbus corax. nympliUK, mites, leo, Max., ciliiios, id esl icjectos et omiiino conteiupios.
perses, helios, Bromius pater (al. Uromo vatcr) iniiian- 578. Aldus, jici cernere; alii, non cernere : cx pro-
lur, snbvertit, (reijii, c.russil, 1 bisquMt obsi tibus unie
1
verbio id snmpUim. Posl bunc versum liiulus ui M.ir.
pramissis, impetravit bapusmuin t.hrisii.' Id uccidisse el ltal.,Dc creduHlale p!ebis,<\\t\ etiam cxsial inCrb.
auno Domiui 585 vuli Baronius, l.oiliufrcdns ci Pa- el Alcx.ad mar^incio. Aldus li.ilici l'lebem iioiiujnani
yius anuo 576, probilulius Pbilippus a Turre dc in Chrislum credidisne.
Miilua i.ip. ulliin. iiiin auic annuut 578 a Cracclio 579. Ald. cl Cis. in contexlu I cd., qu's inirbe
prxfcclnrain Crbanam iniiuui e\islimal. In autro csl, Qni. Alii, quota p. n est, Qutr. In Val. A dcsjdcia-
Mitlirx cilebaniur tyiubola aslroruru et plaiictaruin, lur esl.
quoruin aliqua rcccnsct llicronyuius. Videnulas Val- 580. Egm.,Thuan.,Pal.,rorrtipv,d''.s»ui(ii;\Veiu.,
larsii. disptitt. Rat., Cis., dcspuit. Pleriquo, i/ jpuni. Tcrlul-
"
n
564. Bong. a prima manu, jussissc repelli. liauiis lib. Idololair. cap. II : Ouo ore Cltr.s'ianus
dc
560. Ald., Egui., Pal., se congregasse, coulra ralio- lltitiarius, U
ptt teiiiplalrunsibit, i/iiooic [iimainesarai
ncm melri. despuct et exsuljlubu, quibus ipse prospctil cl cap. 13 '.'
567. Mar.,Prag.,R:il.,douius. doSrseciac. : iVi?c ininill lemplu guani motiunieula dc-
568. Glnssa ciintr uio inodo lcgcnda esl : Licet, spuimus. Miniicius in Oclavio: Tcmpla ut busta Uespi-
placet, nisi placet sit ilivcrsa sci ipitira apud Isoncm. ciunt , deos despuuul , rideut mi.-iu ; <ii-.\ide qu.c
569. Ald., idoli, contra consueliidinem Prudcutii, iiiiijni ad Iiiiiic loiiini llcraldus, Kliiieuliorslius, Wo-
«ju corripii sccimd.im. Val. A, Egin., Pal., profauo
i werus, Ouzelius. Origcucs, lib. vm conwa Cclsuui, id
pio profundu, quod posiremum retinen dcbet.Prag., iu CbriSli.inis \idciur iniprobarc. Qu:s, iuquil.no-
male, mcrsisse. slrum adeo stnltus esl ul ha-c dicat, itec vtdcal mlttl
'
57i. Prag. seinper scribil hii pro fci. Aher Roll., ejti iiwdi valere ad lollendam de diu persutntMnin
iancta quolies, quod Priideuliaiio mure f.ictum pulal Uiaiiaguenda auiem lunl leiupora. Num sub uupi':.i-
llcinsiiis. tnribis geuiilibus id liue pcculiari nliquo in-iiucui a
574. Mar. dcsidciabalur eil, Closs:c etlfam 01-
I.i Uio imni sso pal.ini lieri lion po^sei nisi niipriideulci .
pMcanl eeclc»iam ; malim curiam. sic iupra lumina suli bnporaloribui Cbrislianis j<>m liccbal. Goulei
mundi lomiiurei rocavii. Senalui in ieni|iiu alii>aa comilicol. ad liyinui S. f.ulali.c \ii> I.S.
in locia coutocraitt eongregiri tolebat; ci ln lemplii 581. Piag., cetso loac «flia. IKinitua pnlat aa/a ai
d.vcisx cram ccll.c, =im' aedi dIs, ci tacul a, liu- c\ glosscmatu nr. psi>-i- n.itn ynlgus nuulfotlfl da-
169 LIBER I CONTKA SYUMACIIUM. 17n
Quique terii Silicem variis discursibus airam, A Quaiulibei illusires meritis. et sanguine clari
l'.l quetn panis alil gradibus dispeiisus ab altis : 505 Prxmia viriniunt lilulis, et bonoribus aucli
751 Aul Valicaiio luniulum sud inonte fre- Ardua retluleriul, fasloruioque arce pmiti
[quenial, Annales proprjo signarint nomine clinrUi- ,
5 :, Qun cinis ille latet gcniluris imabilil obscs : Atque intcr veleres ccra numerentur et xre :
Cueiibus anl magnis Lateranas currit ad sedes, 752 Attamen in paucis, j»m deficienie ca-
l'nde sacriim referat regali chrismate signuin. [teiva,
El dubiianms adliuc, Rooiam libi, Christe, ili- 600 Ncc persona sila esl patria?, ncc curia conslal,
[ealaa Et quodcunque (ovel studii privaia vulunias,
In leges iransisse mas? omniqtie voleniem lloc jam rara lenel : sed piblica vola recla-
590 Cuni populo, et sunimis cum rivibus ardua ma- jnianl,
[gni Dissensu celebri trepidum damnnnlia murmur.
J.mi super astra poli tcrrenum eilndere re- Si consulla Palrum subsisiere consrripiorum,
[gniim? 08.') Non alitcr licitum prisco sub leinpore, quaiu si
Nec moveor, quod pars boiuinum rarissima Terceatum sensisse senes lcgcrentiir iu unum :
[clausos B Scrvemus leges patrias : inlirma minoris
Non aperit sub luce octilns, ct gressibus crrat. Ytix cedai numeri, pnrvaq<iein parle silescai.
CLOSS^ VETERES.
582. Terit, pedites, I. 5!I3. Lttce, fide Evangelii, I.
583. El qikin, pauperes. — bispensus, dispensa- 594. Merilis, belorum v:rtutibttt. — Sanguine, </<-
tus, I. ne.re, nobilitae, I.
584. Valicann, ubi reqniescit eorput S. Peiri. — 595. Tnulis, inscriplionibut, I.
Tiimulum, sepucrum, Isn. 596. Fasloruin, annorum librorum, I.
585. Quo, ubi. Genitoris, — Pctri. — Obscs, rfici- 598. Veleres, principes. —
Ce ra, quia stntuas ce-
lur, qui loro pncis datur, et obscs D. Petrus fml Uo- reut et areas antiqui noiilitsimi (aciebant. iEre, —
maiiis, qui pacein eis atiuit, I. a-reis tabulis, I.
586. Lalerauas, ad basilicam S. Joannis baptizan- 599. Caterva, multiludine, I.
tit , ubi ecclesia est in honorc duodecim apos.olo- 604. Si consulta, nnn ulitet licilum tertare /i lcm
rum, I. Clirisli, quam Palres conslitueruut qiiam eam quam
,
591. Exiendere, protelare, I. tretenti conslituerunl, I.
COMMf.NTAUIUS.
sigratur pcr hanc circnniscriptionem, el conjicil, a (J versilms ronfirmani, jain Prudenfii ajlate n xdmus
inanu Prudentii fuisse Omnis qui celsa scandit eoena- Laieranisexstiiisse bapiUteiiuin aConsiatitinosc.licci
tula scalis , vel Omnis qui scandit cxnacula celsa do- conslruclum.
morum. Mibi non videlur supertluiiin csse vi.lg.us. 587. Val. A, regale.
Nam vulgus nominaiur, simulque ejtts descriptio poe- 5*8. Virgilii iiitiutio vi lib. : El dubttamus adhuc
lice exprimilur, quod haud inconcinnuni est. In coe- virlulem cxtendere factis?
naculis pauperes habiiabani, ut ex Juvenali.Martiali 503. Oxon., non nperil sublime oculot. Tenlius ila
ct aliis osienditiir. eliam edidit,et ila t-dkliSBe H.insiuin iuiniit. Ai HeiiH
583. AIJ.. Egin., tiinis d scussibus. Silicis Roraange sius in contcxtu eilidii sub luce oculos, el in nolis so-
colnr aler esl. Juvenalis sat. 6 Nee melior, pedibut
: lum referl discrepaniiam leciionis in Oxnuio, el qu:e-
titicem gute cvnterit atrum. Auno 1784 Romas prodiit dain similia exempla profeit.
ilissertalio llalica Del selce Iiomano, auctore Joanne 594. Ald., quanms ilhutres.
llieronyiio Lapio , qui ncgat silicem Roiuanuni e 590. Fasti nominihus cunsuium signabaniur, ul
massa incendiis anliquis inoiilimn Lqtietacia et po- liHlllill CSI.
stca in lapidem congelaia fuisse furuialum, contra 597. Kat.,«'i;narcii/, niiniij bene.
i] n.iiii iiinlii opinanlur. 698. Widm. supra, charta ; lege cera.
583. Gifanius verbo Vertere, monet, veleres origi- 600. Kal.,nec curia conflal, male.
nis et non junctis verbis usos sxpenuniero, ut ver- 601. Ald-.Mar.a prima manu, Thuan., Egn.,Ox.,
tere pro etienere. Tale, inquil, est illud Prudentii ad- Pal., Alcx. a prima nianu, Urb., fovent. Tum ila est
mirabile sane dispensus pro DisrENSATCS. Tiiulus csl disliiigiiendum, et quodcunque (ni-ent (p.iiici illi) jiudii
lib. xlv cod.Theod. De annonis civicis et pane graditi. " privata voluntas, Ac jam rara lenet.
Panis civibus disiribui solebat e grad.bus , ne qui 602- Ald., ac publica. \n aliis, ted publica. Prag.,
dislribuebant a populo premereiilur. Ilinc gradilis Mar.ad nnrg.,Rat., hoc jttm raratenei. Alii, ac jam.
diclus. Alii ainni, in gradibus distiibui panem solt- Si lcgaiur (ovet, lunc unliis cst hoc jam rara lenet.
linn. Lib. II in Syinni., vers. 498 : Qua? regio gradibus 604. Ald. , WeiU., Heins., sic consulta Patrum.
vacuis jejunia dira Sustinet ? Lipsius Elect. lib. i, Heinsio ronsiuiani de more receirtiores. At Hciusiiis
,
rap. 8, ex Prudenlio colligii, videri in singulis re- conira morem a Giselino rece-sil, quiu variet.item
gioitihus Urbisgradus ereclos fuisse, ubi ba c divisio leciionis indicarel. Gis., Rat., Prag., Mar. et alii, ti
lieret. consulta, qttod magis probo.
5&4. S. Ilieronymus episl. 107 ad Lxlam arnio 606. Piag.,lunc cenlum ; \e%etercentum,
403 : Auralum squulet Capitolium. fuligine el m anca- 608. Ral., numeri, el partita in parte; supra, el
rum telit omnia lioinw templa cooperla sunt. Movetur parva. Reline parvaque. Symmachus huic argumeulo
Urbs sedibus suis , et inundans populus anle dAubra nihil objicere poierat : qui lib. lv, episl. -27, ail: Facit
semirula accurrit ad martyrum tumulos Solitudi- autem lex curim noslree , ut majorts apud me numeri
nem patitur et in Urie gentilitas. antislel auctoritas. llinc formula bxc eral in curia :
586. Ald.,Gis., Egin., Pal., Alex., Urb., Lalerani flumera senalum. Post hunc versum leutrna Mar.,
accurrit. Val. A, magni Laleruni accurril.Oplimi ple- Il.it., Alex., Symmachum alloquilur. In Urb., De sena-
rique, magnis Lateranas curril ad cedes. Nuunulli his lus fide sequilur.
Patbol. LX. 6
171 AURI.l.ll PRChE.NTII CARMINA. IT3
Asp ce, qu.iin plcno subscllia uosira senalii A 020 Nec pagn impliclloi pcr dchiia eulmlna mondi
iilO Hcccrnant infaine Jovil pnlviuar, cl oinnc in- viios probibel: quonlam coelesiia nunquani
753 Idoliiim longe pUI 'gata UX Urhe fiig.ii.diim. Tc rcuis lolilum pcr iicr gradientibus obsiaut.
i.ii-.i vocal cgregii senlentia priiiiipis, iluc Ipsc magisiraium lilii consuli», ipse iriluiial
l.ibcracuinpediliusluincurdufrequciiliulr.insit. Coniulil, auraiuinque togx donavit ainlctum,
iV c lOCUI iuvidia 1
rsl, niilluiu vis as|iera tcrrci, 1,-23
754 Cujus i elMgio liln displiecl, o percuiituui
. l Antc oculos sic vclic palet, eunciique probalum, Asscruir divtiin : solns qui rcsliluciidtis
Non jussuin, sola capii ratioue seqiiuulur. Vulcani, Matiisque dolos, Vcnerisque per r.<s,
Ucnique pro nieriii» lerrcslribus aqua rcpeu- Baturnique svnii lapidea, Phadiique fuuires:
[deni Htaea mairia Negalesta, Haceliica Nisi,
Muucra, sacricolis summos impcrlil bonorcs 050 leidis, amistum lemper plangenti* irim,
Dux bonus, et certare sinit ciiin laude 'uoruin : Mimica, rideudaejue suis s<>Knini.i ralvis,
t.LOSSiE VETERES.
609. Subsellia, ;urfiVia, lso. |t 622. Ubslant, cogendo, I.
610. Infanie detestabite.
,
—
Piilvin.ir, temp'um ; n 625. Ipse, deut, unperutor, I. Tibi, o Symmache,
pu/riuariis, id e$t lecttilwniis qmv in lemplis dcorum Vat. A.
faciebant, ubi rttponta accipiebaul a diit, I. 626. Asscrior, o Symmache, I.
612. Priucipis, Theodosti, I. 628. Furores, minna, I.
615. Krequenlta, umlltledo, I. 629. Iliacac, Upis. —
Megalesia, tacrijicia tolcinnin.
01*. Teffet, ut in Christum eogerel credere : unus- — llaccbica, sacra Liberi patrit. ~- NUi, a civitate
BH s/ne tua tponte Christum credcbat, I. Nita, in ifita cotebalur Liber, I.
iilii. Ralione, prtvd.culion. I. ,
651. Miinica, stnla, scurrilia. Ca!\is, rfcreplori- —
618. Sacrieoiia, payanis, I. bus, I.
620. Pago, pagmiismo, Vat. A.
COMMENTAl
609. Mar. a prima manu, plenti, perper.nn. Erro- 6^6. Abl., ina'e, assertor regum. In Homano lers. I,
rcni Fabricii qui e\ bis vcrsibtis collegcnt plures
,
flomanr, Chrisli fortis asserlor Dei, Egm., solis pio
fuisse ;cnaiores gimtiles, ciuii bseo scriberet Pruden- sn/u-. Miin nou displicet haec scriplnra, quainvis
liis, nolavi in prolcg. uum.70, in nula c (Cot. 6 f> 1'alrul. 1 poslea sequalur Plicebique (urores: nam poeta videiur
lom. LIX, n. a). Prudenlio roneinit Paulinus Nata- nolare Veneris cl MartlS adulterium, quud Sol 111.1111-
li II: Toii pio Cltrist' censctur nomine Boma. Cictcruin feslavii, Vubanus viudicavit.
iionnulli viri principes adhuc Romae paganismum re- 627. Virgilius lib. iv Georg., Vii/c.ni, Mvrtitque
tinebam, ui ex carmine cjusdcm P.iulini ad Licentinm dolot, el dulcia furla.
inanifcsto liqtiet Nec iibi nobditas videaiur libcru,
:
C 628. Egm., Fybique furorct. Saiuinus cum filiuin
qitum nuiici'ii&/imem<i</om/j cons»ici> Urbevehi, Quam suum Jovem comcdere vellet, Opis conjiix pro Jme
cernit ttinta sibi l.bcrtate videri , tjt dedignetur flectere obtrusit lapidem, quetn protiuus ille devoravit, cre-
corda I) o. deus siiiim esse lilium. Phoebi furores imlic 'iit insa-
610. Ald., Egm., Pal., dlscernant; longe mclius est niam qua vales Apollinis agcbaulur, duin aliquid
deccrnant. prxuuntiabaiit. Virgilius lib. vi dc Sibylla Ea frena :
611. Ald., Rat., non betie, idolmn pro idolium; furenli Concutil , cl tlimulos su,'spectore vertit Apolio.
j'ejus Val. A, furanlum pro fugattdum. (!t primum c.essil furor, et rabida oa quieiuut. Iso
612. Pr.ig., Rat. a sccunda manu, quo vocat. Vat. exponit minna ; dc quo vucabulo vidc sopra co uiiient.
A, male, qui vocat. Ilnc loco rcclc prncedit glossa dc ad vers. 117.
Theodosio principo, scd non salis sibi eonst.it aliis iu 629. Aller Holt. Bacclra Nisi. lleinsius lib.
, Ail- 1
locis, i.bi intclligit Cnns
pro Tbcodosio. aiiiiiniin vers. postb., cap. 19, legeinbim putai Nisei vel Niuc,
615. Val. A. corruplc, libera compedibut. Ald., iinu Nisi. Niseus csi Baccbus alii *cr bunl Nyscu<. :
Teo'.. tum pcdibus ; alii ctnn pedilnts. Frereius in , Nisus luit nuiriiius Baccbi. Igitur qimlibei ex lns
Eiamiue Critieo(ul vocat ipse) auctorum qui apolo- mods festa Hacchi iolelliguntur. Prag. |-ro Uegaluia
g<as pro religione Cbrtsliana scripserunt, impudenlcr liabel Magalesitt, Megalesia stinl liuli in bouorein
aflinn.il Chrislianomm imperatnrum violentii fa- Cybcles, qua; lli.ica dicitur ab Ibo, ubi pra>ci|iue co-
i uiiii tit Christiana prop.igaiciur. His Pru-
religio lebatur. De his vide l.iviuin lib. 11, el Ovi.lmin iv
deu.ii veraibus et faclo ipso quod nurr.it ea calunmia Fast., l'rotinus incoipto Berecynlhia tibia cornu, ele.
refellitur. Et religimiem Chrislianain mariyruin sau- J) Adde qua: notat Fogginius in Fastos Verrii Kl.icci,
guiiic crevissc qnis igneral? pa^. 12 el seqq. Verum dc bis ludis iierum nos 111
6lb Ald., cunclique p'ob,ttu, Non jussu. Romano.
iiiii. In Rat. videtur esse eapiti raitoae, quud u:en- 650. M^r. scrbit Ostiin. De his sacris Minurius :
dum est, uii in P.d.it., cnpins ralione, Jlil perdilum /j/ium cum Cynocephalo tuo el culvU
617. Hal., promeritis, alque ita sempcr in Priidcnlio tacerdoiibm luge.t, plangit, inquirt: , e Itiaci iniseri
legi jubel Gif.mius veibo PnOMEBlTA, quia 1'riiden- civdunl pectora , el dolorem inft Itcissimtr matris imi-
tius, etsi recenUor, libenter antiquiores imitaiur. lia lantur mox invento parvuto, gaudct lsis, exsutl.iiit
:
amem dislingtiendum cen ct bunc locnm Deuique : tacerdotct, Cynocephalus invcntor glortatitr : nec desi-
pro meritit terre\lribus nv/iia rrpeiidcnj unera ,sacri- M nunt annit omnibut vet perdcre quod inventu t , rei
alt.. siiiumvs impertil hoiioret Dux bonus. Abi iutcr- invenire quod oerdunt. Noune ridtcutum esl vct lugerc
piingeb.nit inttiiiTii tncncolis, inminos, ctc. quod colas, vel colere quo luyeas ? a.b 111 fere rcpc-
/ 1
6x0. Vat. A, mendose, nec payo illicitos. Bar liius, Itinl Lietlnlius lib. 1, cap. 21, Albanasius Adv. gcu
lib. XVII, csp. 1, nolal, ptii/um apud Ptudenliuiii tes, Firmicits de Error. prol. relig., UrigettUft. Cy-
in Kiiin iiin ct boc lnci) Idololatriain lomre, quia prianus, EuscbiuS, Augu^liniis, lauliiius, aln,|iic
Itupidior geni babians pagos, ineptiores dcns, el CbrNliini scriptorcs, ui de genlillbui MetM.
rruda bgna culebat. Scverus Sulpiciui genlilei vo- (151. Gii. ct nonnull) »nbj., miiuieaq,* et rUamMn
tal rnsiicos ct Aldbelmtis dc Liude Vlrg., Itttrico- suit. ba ciinm Rit., scd abrails prioritHU. CwM.
latmuluns utl cteli TttJtUt phnl m /es. Vidc supra atl nis9., Aid., Weiii, iliiquo, m mwi, rMmtfUfiM » i*.
ven. ii'J. pr.be. ln iii/cii u 11 pryducnur, II0U e.i r.iUtmc qiia
. : :
17: LIBF.R II CONTK.A SYMtoACHUM. — PR.-EFAT 0. 174
El, quascuoque solenl Capitolia claudere, larvas. ,\ Siiin memor mca frivola novi:
ipse mci, satis et
O linguam niiro verbortiin fonle fluentein, 756 ^on ausim conferre pedem, nce spicula
755 Bomani decus eloquii, cui cedat et ipse [lnit.e
635 TulliUs, lias fundil divcs facundia gcrnmas ! ludocilis faudi conje la lacessere lingua;.
Os digiilim, xierno tinclum quod fulgeat auro, Illa-siis maieat liber, exeellensqiie volnroeu
Si malei laud.ire Deum : cui sordida monstra 650 Ohlineal partam dicendi fulmine famani :
Prailulii, el liquiiiam temcravit Crimine vocem. Sed liceat lectuni servare a vulnere peclus,
Ilaud aliier, quaui si raslris quis tenlet cLurnis 0| posiiaque volans jacnlum depellcre panna.
<JtO Cuenosum versare soluin, liinoque madenlis Nam si noslra fides, sxclo jatn tuta quielo,
Excolere auteolis si forie ligonibus ulvas, Viribus infeslis hostilique arte petiia est
Splfiid. rcui denlis nitidi scrobis inqiiinal atra, 655 Cur milii fas sit, lateris sinuamine flexi
El pretiosa acies squalenii sordei in arvo. Ludere veniosas jaclu pereunle sagittas?
Non vereor, ne me nimiuin confidcrc quisquam Sed jam tempus iter longi c<dtibere libelli,
6i5 Arguji, ingeniique putel luctamen inire. Ne iractnm siue Gne fcrat fastidia carmeu:
GLOSS E VETERES.
658. Liquidam, niiidam, pulehram, Iso. B 648. Iudocilis, eqo. —
Laressere, provocare, I.
643. Prctinsa acies tplendor auri.
, Acies, acu — 619. Liber, Symmachi, I.
men, I. 830. Parlam, paralam. —
Fulmine.ciim lonitru, Iso.
046. Frivola, inepiias, Iso.
COMMENTARIIS.
aii Gifani: s in A, quia scilicel o a veleribus contra male abuti. Jndai vero cum sub Juliaiio ApnslaLa
vulqaios grammaiices canottBi to?pe producitur ; sed temiilum instaurare vellenl, lignnes, palas et corbes
poiius ob encliticam que: facit enim bxc dictio en- ex argeuto coufecerunt. Vide Tbeodirel. lib. ik llisi.,
clilica, ni accentus in o collnceiur. Vide proleg., ubi cap. 20
ejtismodi regulain explicuirous. 640. Egm., cotrupte, verrare solum.
0.56. Nisi opera Symmaclii ad nos pervenissent, 642, Posset eliam sctibi tcrobes, ul tues, fames,
ex l.iudibus quas Prudentins, Ambrosius, Ausouius, Joannes, correpta nllima.
Prosper Aquilaoicus, Macrobus aliiquc veteres in 646. Aldus disiinguil Sum memor ipse mei sa'is, el
euin contuli-riinl, divina quailam eloquemia viguisse mea friioia novi. Symposius Sed frtvula multa locuta. :
jndicandum essel. Nunc quoniam aliud
litiiiiinein ,
Austuiiiis Misi ilaque ad te frivola gerrit Sicvhs va-
:
dicendi gcnus p acel, ejua epistolx lanlum non despi- niora. Juvcnalis sal.3: Jamfrivola transferl Vcalegon.
ciuniur. Sidonius lib, iv, cpist. 3, imiiari videiur Prudeniium.
638 Prag., liquido; melius tiquidam. 649- Aldi etror manet prn mnneal.
659. Vat. A, inendose, ul aliier. Ald., qaam cum C55. Ald., c»r ini fat. Cicero iu Catilinam : Quot
rastris quis tentat.la etiam quatuor velusliores apud eqo tuas pelitiones ila conjertas, u( vitari nutlo modo
lleinsium, Alex., llrb. Ilcinsio magis placet quam si possent, parva quadam decliitaiione, et, ut aiunt, cor-
latlrit qnis lentet. Sed Itb. Advers. poslh. conjccit
i pore cxrcssi Ca ulltis carm. 114: Conira nos tela ista
'!
rustris pro ras/ris ,ruttrum e^l spccies ligonis.
i|tiia tua evlantus nmictu. Vide Comuienl. Vulpii.
At vero rastra inler iusirmnenia mslica ab lsidoro 656. Lipsius Saturii. lib. II, c.ip. 20, Conjicil taris-
lib. xx, c-ip. 14, receiisenlur, iia diela, ut ait ex sas prn sayiltas, quia liasl.e jariuutur, non sagitla».
Servin, uut a rudaulo riuin, r.ut a raritate demium.
i Iltitsjo non placel h;cc conjtcinra. Sagiliie tentns-K
Pro inslrunieiio fossorio ac.cipi dicaui eliam ad vers. d ruutur o!) eloqueutiatn veniosam, ut in prnif. lib. il
285 lib. n. Cleinens A^exanririnus, nntanie Chamil- Venlisque cloquii tnmel. Pelronius tlixil vcnlosd lo-
lanlo, lale alti|uid dixit Nemo ligonem arqenleion
: quncitns.
fucit, nemo faicem auream; nam utendum apla maleria 657. hnitalio Virgilii eclog. I El jam tummn pro-
:
ad aqriculturam, non divite. Ll Tertullianus lil». de cul ; et n Geoig. : Et jam tempus equum fumantia
llabitu nmliebri C.erle nec ager auri opere paralur,
: sotvcre colla.
nec navit argen-.i vigore con.exilur. Nultus b.dens au- 658. Ald., Finit contra Symmachuin liber priinus.
rum demcrgit in terran. Inter adagia recensenlur : Alfx., Explicil conlra Syrnm. lib. u l'rb., Explicit
Eburncii rastris solnm varlere, Liqonibus aureis lerram tib. i conlra Symntachum.
fodeie, Aureo hamo piscari pro re insiqni el prwclara
PRtEFATIO libri secundi
CONTRA SYMMACHUM^
757 Simon, qneiit vocilant P. Irum, Summus discipulus Dei
COMMENTAKIIJS.
In Vat. A nullus est lilulus. In R.il. cl Mar., Prtr- D illustrat, et >st plures SS. Pairura similcs auclori.
p
fatia Ubri n adnersus eumdeni. In Alex., Jncipil liber u lales adiiil inftmla alia tunt o disceplatoribus eventi-
:
liita, quibus iiiftnita totidem ulia addi pottint qva: uuclo-
[ciiciter amen. In llrb. lncipit protogut in librum n.
1. Ex phrasi sactae pag nx Mallh. iv,!8: Siiuonem,
riiaiem Pelii inler aposlolos vel primiiriam attruant.
qui vocatur Petrus; ei x, 2 : Simo», qui dicitur Petrus. Vide vcrs. 1 pra;fai. lib. i.
2. Barthius, lib. xliii Advers., cap. 8 bunc locuui
:
17" ai ui iii i-iauKvru r.AiiMiw lio
Lucis forte stili exiin , A 30 Ast iiie phicde tunaem,
Cum Vespcr irncens rul.el, 1'uppi ut desili.il, jubei.
Cnrvam avulserai anclierain, Jussis olisequitur Peirus
I .l|«l.illS fl lllilll l lllllcis , Sed vcstigia fluciibus
Ki ir.msnare volens freiuni. Suinmis tingcrc coepcrat.
Nox vcnliim movet obvinm, 35 I- lapsanie gradu pedcs
Kiimlii' «|ni mare misce:il, Pessum mcrgcre lubricos.
10 Jactatam quatial raicni. 759 Murialem Deus increpai,
Clamnr naulicus ae.liera Quud sil non siabili fide,
ri.inpcns, alqnc ululans ferit Mec calcare fluentia,
Cum stridorc rudeniium : 40 Nec Cbristum valeat sequi.
Nec quidi|uam sulicral spei Tum dexlra famulum lcvat,
15 758 Mcrgcnd s prope naufragis, Sistiique, el docet ingredi
Cum Clnistum procul aspicit Tergum per lumidum frcii.
Pallens iiclci pcriculis, Sic mc, luta silenlia
Calcaaten pedibus mare, R i5 Egre-sum, dubiis loquax
Ac si per solidam viam lnfcrt lingua pcriculis:
ao Siccum liltus oliambulei. Non ut discipiilum l eiruni
Ilucc miraciila c.xleri Fidcnlem et me«ilo, el lide.
Veclnres pavidi stupcnt. Sed quem culpa (n qucits levem
Solus non trcpidus relrus ..0 Volvat per frela naiifragum.
Agnoscit Domiiium pnli, Snm pl.me temerarius,
ib Tcrrxqtii', et mitis invii : Qui nociis iiiiln conscius,
Cnjiis oninipoienlix esl 760 Quam vilx in lcnebris ago
Plantis a'qunra subdere. Puppim crcdcre lluctibus
Tend t suppliclter manus, 55 Tanti non limeam viri :
Nnium subsidium rogat. Quo iiii io ncino disertior
i
GLOSS/E VETERES.
5. Exitu, recedente die, I. 10. Nec, triticet i,.'co, I.
0. Flamina, renlos, I. 44. Sic me, figura mgslica, i.
10. Jaclaiani, (migatam, I. 49 Quem, >ne, 1.
19. Ac si. quasi, I. 51. Plane, cerie. — Temerarius, prasumpior, I.
20. Obambulel, rircumambulel, Iso. 52. Noctis, ign"rnnfia', pt\ rali, I.
30. Pessum ,
denrsum ,
perdilioni , pessime , vet 55. Ago, duco, I.
nwle, I. 36. Diserlior, doclior, etoquenticr, I.
COMMENTARICS.
4. Virgilius lib. i Genrg.: lllic sera rubens accendit C 3S. Ald., Gis., qui sit ; pleriqup, quod sit. Egni
vesper
(miiiiiii Pal., quid sit, quod elcgans et Prnden iaiiunt cc^sct
5. Weiiz., Ald., Ileinsius cmn suis rodd., vulserat lleinsius. Ii". Bgm. ai'. tieinsius esse iiiierpreiittienium
Mar., Ral.. Prag., Gis. aliiquc, avulseral. cur; in Pal. Weilzius alfirmat supra esse cur, quc
6. Hac liisioria uarralur cap. xiv Mattb. et ab aliis n «n esl glossa quam diversa lectio
lam et hscc ,;u:- .
evangelisiis. dem elegans, et Prudentiana milii videiur. Vi.le com-
8. Mar.,moi; b ne correcimn iio.t. In Rai. pro nienl. ad vers. 81 hynmi 4 Caib., Cur le, summe
div. script. Prag_. mox vcnlum vidcl. In Ral., x obciam i Deus, precemur unum.
caileni manu
faciuni obvium. 41. Mar., dum; a sccunda maiiii. lum : probe.
9. Ald., contra inclrum, qui misceat mnre. 42. Prag., pcrperam, sisiit ct,doc,tque.
11. Virg. v jEncid.; ferit a-tkera ctamor Naulicus, 43. Poetis frei|iiens esi lerqum aquorit dicere. ut
cl i/En.: Inscquilur clamcrque tiirum, jlridorgue ru- Crxcis vwra Saiaffo-r:,-. Adisis Wowetum, Klnienh r-
denlum. sliiun, Ouzelium in Comment. ad vcrba Minucii Vet
14. Rat ., Prag., iter quidquam superal, qund omni/io dorsum marit raderel, ali|ue ilcriim Elme ilmrstiuni
lecmm Marictio visuni cst. ad Arnobium lib. i, pag. il : Calcabat (ClirLtus) ponii
17. Prag., spallens turba, male. terga undit ipsis ttupentibus.
18. Ilujus miraculi sxpius meminit Prudenlius. 48. Ald., Pras., Gis., Weitx. et alii, fidentcm
20. Rat., okambulai ; supra, obatr.bulet. mnito sinc ei ; Mar., alterRott., Ox., Bong., Fabr.,
26. Gis. 1 ed., Cujutque omnipoffnlta? ef ; 2 ed., Hcins. et alii, et merito.
Cujus cunciipotentiw eti. Meluehat ne pes primus esset .. 49. En rursus prxclarara anirai demissionein qua
choreus. Sed cxemplum exsiat apud Horaiium lib. I, " Prudentius se peccalorem fatetur co etiam lempnre
chI. 15, Iqnit Uiacat domot. Catullus ila fcic semprr. quo inter omnes cnnsiat vilam liun Clinsiianis ino i
Apud Oucangium nccurr.l cuiiclipolcnlia ex prolo^o ribus pr;i'ditam c^isse quo defeusio in prolcgniuciiis
;
ViI.t S.Turiani. a nnliis suscepla conQrmalur, scilicet ex pra (aiionc
50. Jureli codex, n.sl illi. opcrum tiumililatein ipsitis |<otius argui quam aute
o3. pro pcdibus pBSSiin apud pnclas; ul
l'c«ii;|in ICta vit:e gravissima scclera qux illi vulgn iniputuu-
eliam ctMi.fiii lingciv, sive ntalis scribcre linguere. Uir.
56. PiKum csl ailverbiuin, aul advcrbii simile, 50. Prag., niendosc, solvat per (rela na*(ruqium.
sci!iccl in prnfundum. Silius lili. vm, Ludi mraeall 53. Prag., in/ir tenebrn sinc in.
smislro Consute res, pestumque dnri. 1'laiilns iu Tru 51. Alii pu;>f)Ctu, alii pnppim scrihunt Siinili ine- :
ciileulo i, 1, 15 (Jitundo nbiil fttt ptUMM, /nni m/-
: laplmra vci poiius kllegnlia ulitur inlonius llk, u,
i/iiciuiiiiim.Vidc Harlliiumrap. it Advers. Iib. xxxiu. cpisl.16 Jiini ;>ci nllt iiiuii; yctugui logucnd , cic
: :
177 LIUER II CONTP.A SYMMACHUM. m
Exsullal, fremii, intooai, A Dextro numiuc porrigas,
Vemisque eloquii tumct Facundi oris ut impetus
Cui inersarc facillimum est Non nie fluctibus obruat
00 Tracuinda; indocilem ratis : 65 Sed sensim gradiens, vadis
Ni tu, Chrisie potens, manum Insistam fluitantibus.
GLOSSiE VETERES.
57. Eisultat, suadendo. — Fremii, indignando.— 60. Tractandi, gubernandar. — Indocilem, me, I.
Iiitonai,minando, Vat. A. 65. Sensim, paulatim, I.
COMMENTARIUS.
57. Tonare de eloqucntibus dicunl Cicero, Propcr- committo vadis, rapidasque proeellas Aufuniam tentart
lius et alii. diu, ne forte canenli Obruat exiguam violentior unda
:
58. Val. A, tfeiifis eloquii s ne que. loquelam.
59. Ald., cui versare; lege mersare. 65. Val. A, depravate, sed sim gradiens.
63. In Prag. videiur esse ni impetus, quod nec me- 66. Animadveriit Grangxus ex Virgilio insistere
tro nec sententine congruit. esse Qrmo gradu inhserere. In Aldo, Finii pr&fatio;
64. Vat. A, vitiose, nomine pro non tne. Imitaiur id in Alei., bxplicit prafaiio.
i\r:u r lili. ii Sed non ego linguam Tam fragilem
:
CONTRA SYMMACHUM
LIBER SECUNDUS.
761 Haclcnus etvelerum cunabala prima deo- B 5 Unde igitur coepisse ferunt , aut ex quibus or-
rum, [sum,
Et causas, quibus error licbes conflatus in orbe Quo mage sancia ducum corda illice flecieei
[esi, [arle?
Diiimus, et nostro Romam jam crcdereCbri- Armorura dominos, vernantes Qore juventx,
sto. 762 lnler castra patris genitos , sub imaginc
Nu:ic objecu legam, nunc dictis dicta reiel- [aviia
lam. Eductos, eiempla domi congesta calentes,
GLOSSiE VETERES.
1. Cunabnla, initia , Iso, Val. A. 6. Quo, ut. — Illice, suasoria arte, deceptibili, de-
2. Hebes stultus, I. ceptrice, I.
4. Ohjecta, mi/ii a Symmacho. — Legam colti- 7. Armorum, pivr/iorum. — Dominos, Romanos,
— Genitos, I.
,
gam, I. 8. Patris, patrum. — Imagine,
nutritos.
5. Unde, dicam, Vat. A. — Coepisse, hanc hiere- filio, qui xmago patris.
est — Avila, anliqua,
»tm colere. — Quibus, causis.— Orsum, inco;pliim, I. 9. Eiempla. per. — Congesla, cumulata, I.
I.
Scilicet esse, Vat. A.
COUMENTARJUS.
In Rat. est tilu'ns Adversus Symmachum liber n in- G inscribunl Symmachus, el post ea Prudeiuius.
ripi In Mar. , Aurelii 1'rudenlii Ctemeiuis; niliil prse-
. 7. In Prag. el Ald. mendum venenntes pro veriun-
terea. !n aliis nulla inscripiio. tes : Heinsius inallet vernantis. Becmanus in Manu-
3. Jureii cndei, cedere Chrislo, quod nescio, cur a duct. ad lin». Lnt. correiit etiam hunc errorem vene-
Celluio praeferatur, lanquam dignius poeta. rantes, et ei suo ms. reposuit vermntes. Putaruni
5. \V:dm. ad oram, inrfe; melius unde. aliqni armorum hosdominos esse Consianiini (ilios;
6. Vat. A scribil inlice. Post bunc versuni inse- alii Valenlinianum u et Arcadium, qui fraires posiea
rimtur in multis codicibus verba haec ei Symiuachi dir.anlur, quod Theodosius Valeniiniano locc patris
telalione. Q:iis ila familmris esl barbaris, ut aram Vic- fuerit. At dubium non esl quin de Arcadio et Honn-
loricenon requiral? Cauti in posterum simus ; el talium rio Prudeniius loquatur. Quod enim vers. 10 ait,
rerum ostenta v lemus. Keddatur sattem nomini honor, Oralor calus instigat, id intelligi polest, vel quia
qui numini denegalus est. Multa Vicloria: debet celer- Symmachus fortasseobtuleralhisimperaloribiis suam
nitas tcttra, el adhuc plura debebit. Aversenlur hanc relaiionem, vel quia ei ea relatione, ad alios impcra-
poleslatem, quibus nihil profuil. Vosamicum triumphis tores habita, juvenum imperatorum animi, aliis tn-
patrocinium nolite deserere. Cunclis potentia isla volira stigantibus, permoveri poterant, nisi valida respou
est. Nemo cotendam neget, quam pro/itetur optandam. sione refelleretur.
Nonnullaa occurrunlvarietatesleciiouumin codicibus. 8. Mar., patrcs, a prima manu; Prag., pa'rum: le-
In Val. A, orma Victoriw pro aram Victorie. In Aldo, gendum patris. Vat. A, Prag.etRat. a secunda m inu,
non quatrat pro non requiral. Val. A, mendnse, aut in tfifa? male, pro aniia. Mariettus hoc loco qu renduin i
posterum pro cauti in poslerum. Pleiique, eliam ilein- ,
-.aii quoenam uxores maritus sequerentur iu caslra, et
sius, sumus, et postea vilamus : mihi inagis placet * ibi susciperent l.beros. Ego puto, inler castra patris
cum Aldo timus, vitemut. Vat. A, osfenfaiiinus Mir. ; intclligi posse, dinn pater militaret, non ila ul in ipsis
a prima manu , osleniamns ; Prag. , ostenta videmus ; caslris nati fuerint. Vitle etiam glossam ttbi patrum ,
alii recte, ostenla vitemus aul vitamus. In M.ir., abra- diversa est lectio, sed non bona.
sis prioribus, dignitas vestra. Eliuin Kat. a prima 9. Vat. A. Weitz cum suis, edoctos; sed in Bnng.
nianu, el Sich., diunilas pro aHernitas. Mar., arceanf snpra erat eductos, quod habcnt reliqdi el recte pro
hanc. Prag., corrupte, nociva pro votiva, cujus glossa educutos, uti apud Plautum, Terentium, Jiivenalt-in
iu Vat. A e?l chaia. Ante verba Symmachi uonnulli et alius. Mar., Alei., Urb., Weitz., Sich., Ox.,
, :
AlRI.I.Il l'Rl!DENTII CARMINA. 180
lU Oralor caius instigat, ceu classica bclli Fortibus, Ausonix vir facundtssime linguas
\ :
Clangeret, exnruiti|ite aniiiing, cl laiia jactal. 20 Scd qtiihus illa mndis, qua sit rniionc voeann a,
,
Si v»bis vel p:irla, viri, Vi> toria cordi csl, Novimus : bac priinum pucros paicr iinhnii
Vel paricuda dchinc, lemplum ilea virgo sacra- |arte;
|
lum llanc genilnre suo didicil puer ipse inagistro.
Oblineai, vobis regnanlibus. Et quis amicus Nnn aris, non farre molx vicloria felix
15 Hostibus banc vestro sancie negat esse colen- Exorata veuil : lahor impiger, aspera virius,
[ dam 25 Vis animi, excellcns ardor, violcntia, cur.i,
763 Imperio, cui scmper adesi, quod lauili- 764 Hanc tribuuni , duruin tractandis rohur
[bns implet? [iu armis
Hxc ubi legatus : rcdduut placidissima fra Qux si defucrinl betlantihus, auiea quamvis
[irum Marmoreo in lcmplo rulilas Victoria pennas
Ora ducnm : Scimus, quam sil vicloria dnlcis Explicei, et multis surgat formata talentis :
CLOSSifi VETERES.
10. Calus, doctut : Symmachut, I. B 31. Pa er, Homulus, I.
tl, Jactjt, ad senaium dicil, I. 22. Ilanc, artem, victoriam, I.
15. Sinc e, religiose, I. 23. Aris, sacris. —
Farre, sacrificio (orrit, I.
17. Reddunl, retpondent, I. 26. Ilanc, viiloriam, I.
19. Ausonix, Homance. — Vir, Symmache, I. 2'J. Expliccl, cxpandat. — Talenlis, melalfis, I.
COMMENTARIUS.
Canch., et a mann prima Thuan., Rat a secunda xx, cap. 8. Hic versns ila ihi legeh.alur, Non arris,
inanu, Torn. ad oram, caleniet. Pal.. Widm. supra, non farre, moU Victoria vetot. Memlosc arris. Al
Prag., Itai. a prima manu, Ald., Tom. intexlu, Gis., farre, molu , oplitne disjungi arbilrainr Rarilnus, u|
lenentet. ds. ad marg., colemet. Heinsius el recen- copia majnr sit poeiicx eloquenlix. Velox non illi
liore». cnlentet, quod Prudenlianum Heinsio videtur, displicel : cui cnim non ales Victoria?
cum amel Prudentius verba cum quarto casu con- 2t. In ms. Barlhii, tnbor, impigra et aspera virtut,
juncla ut cesluare
, sudare , ftere, vivere , anhelare ,
, qux lect.o a!>cn negligitnr.
arielare, cnrrere , suspirarc , creiere, siiire, spirare, 25. Teolius ait, pene omncs Vaiicanos et Iloinsii
pluere, prurire, ludere, mcndicare, gtorificare, resul- plcrosque haherc violeniia, cura; scd Heinsioin iimis
tare, rnere, tpumare , sufjlare, snturrare, tapere, tu- magis arridere leclioncm vigilantia, eura;, qux Cha-
mere, triumahare, tirepere, cogitare, ardere. millardo unice prnbatur. Nescio quinam codices ha-
11). Egm. sii|iri, ortuior catus, lv>c esi, Iwrtator. bcant vigilantia, cura:. Ileinsius ad vcrba v.olentia,
Rrline oralor. cura, id lanlum noial Ita codicet : vicil\ntia ccr.b
:
I.". Dionysius llalicarnasscus 1)1). de monte Pala- i nihilominus videlur casiigandum. Neq le aliud addit
lino ageus In vertiee vero lumuli Vicioria; (ano ex-
: Cbamillardus, qui edidit violemia, cura, ct in ucia
structo,rem divinant ei allernis annis fieri inslituerunt c solum ait lta codicet, inqnit Heint ut, nihilominnt
:
(Arc.idcs), quod el nostra xtae Itomnni faciunt. Ci- vigilantia videlur castiganilum. Heinsius conjeciuram
ccro vero, lib. n de Nat. deorum, cap. 61, ei Livius, fonasse sumpsilex Bartbin, qui in suo ins. icgit. Vis
lib. xxix, icsianlur, in P.ilatino fuisse leinplinn ejus- animi excelicns, ardens violentia, curx, et prxferen-
ilem deae. Cio lib. xlv memorat leinpliun Viciorix dum pulat curce ; inm exisiiniat, violenlia comniutan-
iu quo erai cella sive a:dicula Jovis Capilulini. P. ilniii in vigitantia. Veriim, disscniientibuscodd. inss.,
Victor in ilescrip'ionc Urbis regione ociava recenscl nihil mutandum, cum violeniia hic etiam lucum ha-
lemphun Victnrw in Foro. Luius lili. xxxv, cap. 9 : beat pro audacia; aut eo sensu quo in sacra pagina
lisdem diebus icdieu ! am Vicloriw Virjiiit» prop: «dem dicilur, riotentus raperc rcgnuin Dei.Catullus incarin.
Viclarim M. Porciut Calo dedicavit. Nupt. ail : Amal victoria curam.
14. Fabr.. Gis., ecquis; alii, et quis. Ald., ei qnis 26. In ms. R>rthii legiiur Hanc tribuunt, durum tt
magnus : melius el quis amicut. tractandis rcbur in armis. Sed Rarlhius mavull durum
15. Vat. A, hanc vettro snncio. Ald. ct alii, hanc traclandis robur in armis sine el , ul lixc verba >inl
tancie vettro. Prag., nenet. Iloc ipsuin cst quod aie- delinilio qna:dam victorix.aui? nihil alind ett, niti in-
hai Cxcina lit>. vi Kp. fam. Ciceron. : Nemo nostrum victum robur, inscium cedere in armit. Miln id non
ett, ut opinor, quin iotu Victoria; tua; feceril neiuo : placet nam potius accipio durum ro6ur in nomiua-
:
quin, eliam cum de alia re immolaret, lamen eo qnidem livo, ut etiam rohur intelligaiur trihucre vicioriam.
ipto lempore, ut qiiamprimum Cwtar superarelur, op- Toia hxc senientia exprcssa esi apml SallMlina in
tatel. Catilina, et Arnobium lib. vn, quod notavit Chaini!-
l(i. Val. A, quid ; lc;eiiilnni quod. D kirdus.
17. All., Gis. ad nram 1 cd., haic ubi dicta dedit, 2S. Turncbus, nnm. 390 Adver>\, ruiilas Viclori»
quod pas-iin a Virgilio usurpaii nbiervat Grangxuis. pcimas explicat Ciceronis verbis iii de Naiura deo-
Idein notat recie reddunt pro retpondent adliiberi runi, ubi Victoriotat aureat mcm >rai, quod scilicel cx
quoi.iain dare aliquando esl dicere. auro cas facere solerent. I!laudiauus, Panegvr.de
18. Mar. a prnna m.inu, vicloria ducis, male. scxlo consiilatu llunorii de Vicloria in cnria Julia :
19. Ald., fortibus lusoui<r, vir (acundittime tingua, Homanm luleln logar, qua dirile penna Paniiii rc:e-
iiiiuus beue. renda fovel saeraria caetut. Apud itoinanos p!eriinu|ue
22. Tcoliii9 in noi. ad vcrs. 8 colligit ex hoc ver>u ales cflingcbaiur Victuria : in quodain tamen iiuinni >
21, avum Arcadii el llnnorii fuissc icliginni Chri- Tili sine alis cxhibelur. Laccdxiimnii eliam et Albc-
hliaita addiclum, quod clarc liquerc non puto nani : nicnscs Victoriam involucrem repncseiitabant, l.in-
raiio parandi vicloriam, qux sulijicilur, ct aiu in qiiani scuipcr apud eos iiiaiisurain.
nllinieM valet. Illud conslal cx Orusio, corum ivum, 29. Ald., Turnxs. in lcxtn, Galland., Gis. in lcvtii
anicipiam occiilerciur, hapiiiari vnluissc. Poil hunc . cd., ct ad marg. 2 cd., faratwa M lullis. Apu )M I
«erstim cxlcra in Pngensi codicc dcsiilciabaiuur. iiciii m:lallii Vklilur diver>a leclio, non gloss.i. 1'ru-
23. Ald., non farre sale. I.oge iinn (arre mola |;ar- denilui »1 icinrpotiMimnn loqul dc VicMrii aua in
ibins ii cliarla, m.inu velcri pn>bci|uc cxirua, dl cuna Jiilia evslabal, vere formaia niuliis laleniis. l>io
vcrsag Ecripturat ad buuc et Mqq. vumil adnoi u lib. hb. li de AufUllO poal vitlorlim Aciiacam i
"i> i'«r<
: :
131 LIBLR II CONIR.Y SYjIMACIIUVI. 132
3D Non aderil, vcrsisqne ollensa videliitur haslis. A Et Dcusonmipolens : non pcxo crine virgo,
Q lid, miles, propriis diffisns viribus, aplss Nec nudo suspensa pcile, sirophioque recinclj,
785 ' rriUl f' niinra' libimet solaiia fnrmx? 766 Nec tumidaslluitanlc sinuvesiita papiilas.
Nunqiiain pennigeram legio ferraia pncllam Aul vos pictorum docuit manus assimul.itis
Vidil, anhelanlum regerel qnx lela viroium. 40 Jurc poeiarum numen coniponere mon-tris
35 Vince di quxris dominam? sua cuique dcxira Aul lepida ex vestro sumpsit pictura sacello,
[est, Qimd variis imilala nolis, reraque liqueiili
CLOSS.E VETEHES.
50. Versis, Cum in (ugam reriuntur Itomines, I. 37. Suspensa, elevata. —
Strophio, cingulo, I.
52. Formx, Virloria; dece, qucc formam fcminie ha- 58. Tumidas, pcr lumidat, I.
bei, 40. Jure, quia hoc tei poetarum est, I.
I.
34. Anhelantum, sudantium bello, I. 41. Lepida, apcrla, eloquens, pulchra. — Saccllo,
56. Pexo, ornato. — Virago, forlis f.mina, Victo- teinplo, I.
ria, 1. 42. Notis, figuris, coloribus, I.
COMMEMARIUS.
actis, Minervm templum, et quod Clinlcidicum vocatitr, B vel galew, vel proia: nnvh, alas binas hiimeris tiffi.cin
tum curiam Juliam, in honorem patris sui factam. d.- mox ad terram dependentes, mox explicatat ad
gercns,
dicavit in eaque imaginem VictOTue posuit, quw Iwilie
: utmmque latns, aliquando sursuin sublaias, dcxtra co-
quoque exslal, Tarento olim lloniam advecla, ac a Cic- ron.im olenginain, quercinam vel ex liture confeclnm
sare tum in curia posita et spoliis Aigypliis decorala : lencns, sinisirn vero palmam vel Iroptciun; sicpiits
quo Crrsar nimirurn os'endebat impenum se ex Victo- anibnbus manibus aiina ad tropwum sw.peiidens, vet
ria esse adeplum. In veieri Romano Maffeiorum Cn- ciypeo lilteras inscribens.
lendario Ara VicloruE in curia dedicata legilur v cal. 57. Ald., Ral. a prima mann, Mar., Vat. A, Dong.,
Sejit. De hac Victoria aurea pondo 520 ab Hiemne Alex.,Urh.,Gis.,Cell..Teol., Galland. cum T»rnxs.,
missa vide Livium lih. m, cap. 57 qui refert in Ca- recincta. Ileinsius eum Caiirhiaun, Weiizio ct pleris-
piiolio ct in icmplo Jovis fuisse Incalam. DeViclO- qne Wi-il/.ianis, revincta, quod prxsiare a!l llrinsius,
riarum aurcis simulacris, Valcntiniano a Tripoliiauis qtiia alitid quid designat recingi, et Cauchitis confir-
ohlatis, aglt Aumiianus lih. xxviu. mat in veleribus nuinmis Yicloriam exprimi slropliio
50. Pal., non adcrint, inale. Jurcltis testatur, in revinctam. Cellarius conlra ait, 1'rudenlii quoqttcesse
qtrhnsdam sclicdis |>ro linslis lcgi alis, ct utrumquc recincta veste in Rornano vers. 236, ex Mn. iv, ve.rs.
ait rcclissim '
dici : uam Vicloria ales Qngilur, et ha- 518. Fortasse poterit intelligi, stropltii recincta idem
slis venit, cum vim omnem alio convenii : ade»que esse ac corona, sen slrophio ctncla captit. Aliosehsu
puiat, a vetcre ct rcccpta lectionc non lemere disce- r«c/'nfli esl discingi. Sic etiam renncio duplicem con-
driidmn. qnx suas haliel venercs trariamsignilicationem hahel.Vicinria suspcnsa pcde
31. Ald., Pal., M.ir. a prima inanu, codices Heins. „ interdum effingcbalur, ui iusiahilem eam esse con-
prxler alierum Roll., ei noslri plcrique, aplas, et in ^ slarcl
Alex. glossa id cst, associas. Jurcio eiiam cniicinniiis 38. Bong., Widm., fluitantes inves'ila snprs flui-
vidcliir aptas, quod in suo ms. exstabal. Urb, Weilz., lante sinu investua, quod tcnuit Weitzms. Alii, /?ui-
Cis., optas. Itaiihius i'.a lcgi et distin^ui in suo ms. tante sinu vestia. In museo Pio-Clemenlino staiua
allirmal : Quid milcs propriis diffisus viribus ; optas inarmorea Vicluriae as>ervatur. ubi piorsus nadx
lrrila 'eniincm tibimet sotatia fornue? ut videatur abru- osicnduniur papill.c. Forlasse si legatur imestita, ver-
ptus quidam sensus velui iudignantis esse Viclorix. bmn hoc vim ncg.indi habidiit. Jnvestis Teruliano
34. Ald., Mar. a pnma manii Vidit anlielantem, re- nudus esl de Pallio cap. 5, iVudus el inveslis (Adamus)
gerel q <<r lela virorum, miiius bene. ftgulo sho consistit. Pueri imberhes dicebaniur eliam
55. A'd., Mar.,Weilz., Gis., siro dexteracuiqueest. investes.
Vat. A, Egm., Jurcli cndex, Pal., Widm. supra, sua 59. Ahl., Mar. a prima nianu, at vos. AhL.Weilz.,
dexlcra forli est, quod prxfurt Jurclu*, quia non cu- assimilatis, qund He nsio non placel pro assimulais.
ju>vis sel foriium virorum est victoriam adipisci
, 40. Egm., Pal., Bong. supra, nomen pro numen,
ilque cxstai iu Alex. pro diversa scriplura. Fahr., minus bene. Weitz., Mar., Widm. a pri:na nianii.
Gifan. in e breve, Tlman.. Uih., Alcx., sna cuique B»np. a prima manu, num^n imponere. In Barthii
dextra est, qund placel lleinsio, i|uia sttpcriora salis coilice manus, assimitatis Jure poclarum moustrii, com-
eviiicnnl hoc ipsum de lnrtib is e>se accipiendum. ponere numen.
Ileinsius pro bac ipsa leciione allegat codhem Pal., 41. liaiilni codex a prima manu ex vesiro prom-
,
qui a Weitzio alTertur pro alia, ut vidimus. Confer psit. Gisehnus putat libros pneiarum a Prudeniio
Cominenl.ad \crs. 105 Ilamarligenix sua cttique jura. fj \ocari ironice sare//um, sive sacrarinm gcniiliuni. Ego
Ranhius legit su« dexcra cuique cst, et hoc versu vult iuielligo sarelltim esse fanum lemplum, cl supersli-
,
Ciiiifirinare, victoriam esse durum tractandis robur m lione n geniilium, qtiam pictura sotii poemalis arle
tirmis, de quo vers. 26, sed non persuadet nam ibi : auxerd. Ut enim ex tnta scric ora.ionis pilct, in
mentio erai de «icloria lanquJin jam obtenta, hic de habitu Viciorix coiifingendo focsin, piciuram et su-
causa ipsa vicioria;, quam dcam fingebant velcres. perstiliinem suas liabuisse parles Prudentius confir-
Arnoliius lib. iv Victoria, pai, wquilas, el cwtera
: mai. De pictura egregius est locus Sap. xv, 4 fion :
«'rrpiii snperioribus dicla sunl, quanam ratione,qua via, enim in errorem iitduxil nos hominum mala: artis exco-
iulclligi possunt dii esse, atque ad superiorum conci- gitatio, nec umbra piclurx, labor sine fructu, effigiis
liuin pzrlinere? nos en m nihil horuin sendmus el cer- sculpta per varios colores.
niniiis Itaberc vim niiminis, neqne in aliqua conlineii sut 42. Veteres solcbant ceris pingere et piduram ccra
[iirma, sed esse virtutem viri, saluteni salvi, victoris vi- liquenti inurere, nt doccl Plinius lih. xxxv, eap. II,
cloriam. et lib. xxi, cap. 14. Eam ob causam aniiqui sciipto-
56. Schulzius, in diss.Tiaiione de Ara Victorix, ex res, lum profani lum ecclesiastici , cum de pictura
lia dcscriptione et moimiueiuis Grxcis L. linisque verha faciuni, pissim ceram siinul comnipmorant. S.
collgit, his signis simulacrnm Victorix cognosci Paulinus epist. S ad Severum Non rn taiulis putri-
:
pnsse Figura muliebris s'ans, rarius sedens, capite
: bitibut, ncqitc ce.ris liqucnlibus, sed in tabulis carnali-
nttdo vel operto, revincta sliopliio ct lunica inuliebii bns cordis tui pinxit. Vide noain Fronlonis Ducxi ad
tisqne ad talos dependentc, vcl aslricti magis, vet la- hac Patilini verha. Ut ahos omitiam qui de velerum
nors ci fluenlc, pcdibus nud.s imitieiis lerra!, vel glvbo, pingendi raiione scripscrunl, Joacnes dc Fcnseca sf-
,
tS3 AUUELII rilDDENril CAKMINA. f&l
767 '*""•" l I" fitietn, socii.|Ut; poemaiis arte \ El Numa ,
cognalumque nialiim, pigmenla, ea-
Aucta, cnloraiii audcrel ludere fucis. [inoeiue.
H Sic iiiiiiiii seelaulur iter, et iu.uiia rerum 768 Mola, convaluit fallendi trina pnteslas.
Soninia concipiynl et Huihtus, cl MCf Apellcs, llxc si non ita suni, edltur, ctir ucra v.diis
CLOSSit: VETEKES.
41. Ludere, pmgere. —
Fucis, mendaciit, I. lllllll.C, pnefill lllli, ISO.
46. Ilnmeius, poeta magitter. Accr, fortit, sa- — 48. Idola, k/ ett magorum. — D-icta, in piclura cl
a ix. — Apelles, pic or, I. lil ricrriii/t'. I.
— Cur sa-
i
47. NaOtt, cultor idolorum, et wdificator lemplo- 4!). F.dalur, dicutur, proferatur a vobi$.
tjtm. — Cogn rognntam rocal rem, ex h
ilinn, s tribus t ra, mtmi sfiiulns, I.
scilicet, pktore, poela et mago coudunatam. — Ca-
COMMENTAMUS.
F.gueroa librum ms. de vtteri Pictura reliquil, quem incnfiiHong., Wiilin. a primamanu, Gifanius, fiqmen-
l.nnlai Nic. Autonins. Cl. Itequcnus non mulus ante la. el inlcllige picturam. lleinsius
Iteitue piqmeHiu,
aimis veterem piugcndi raiionem, et cera pro oleo prrlerea scribil et seribenilum ait camoenat, repu-
rt'cii ii r jaiu pridem deperditam, feliciter invenit, aul gnaniiluis memliranis ; qiiem lamen secuius est taci-
aiiam no'aiu siuiilein eicogiuvtl quam Petrus Gar- ;
tus Teolius. Mihi rerie non displicet lectio Heinsii, el
(n de la experirocntis et
lluerta, inuliis adlnbitis in meniein etiam anica venei.it sed videmlum est in :
tl observ.iiionibus, quas in vulgus edeie cogitat,
'Clls leclio codictim derendi valeat. Gilanius lcgil cogna-
fcliciter piomitvit. Id opporlune innnere volui , nl titmnue volunt fignela camamw, et cxplicat acri cog-
tnclius Stephani Anionii M ircelli
iiitelligaiitur cl. natum ligment.i canuje-
volunt, hnc esi, iilem volunt
vcrba iiicominenlariis elegaiilissunis ad calend. Con- ii:hEgeri.e. Scilicel Egeriam cammnam vocari pu'at,
Wanlinop. loui. I, pig. 110 Tabutas encausto pinas : quia grala Ftlil canieeiiis, ul ait Oviditts iii Fasiortim.
a ua non Iwdit, ut tmper enciiuslic.i rursum invenla, Eodein ergo, inqoil, perlinet figmentum illud Numar
iktores in l be rerissimum experimento denrehende-
:
• de Eqeria. Qnr Plplicil'0 mihi nnn probalur. l'uio
punt. Kicte o-tciiilit Morcellus ex concilio Nicicno II, ergo legeiidtmi cognatmique nuilum, pigmenta, camoi-
ai.lmc Baeeulo vni lunc pingciidi caii iiioni picioribus nce, Idoln, eonvaluit fallendi Irina poleslns : ut cngna-
fuissc fami iarcin : IVou tabulam cera perfusum hono- tuin inalum convalueril, scilicel pigmenta, caimrn.r
runtes, ted reijem.... Quanqnam imago nihil aliud est idola, quod maliiin e-l trina fallendi pote-las et la- :
quam ligimm, el culores cera commixliel lemperaii. In vei Imic leciioni, quod in nounullis post idola cst
r.pliemeriil lnis Itomanis aiim 1731, pag 119, expo- coinma. Vide vers. seq.
mtur Anglicum domini R. E. Raspe, Lm-
nntisculiim 48. ln Itai. p o idola sciolus apposueral tnecira-
•it.li 1780, i|iir> iirobatvcrisimilecssc, apud ASgvplios, que. Aldus qunque ciim editlissel Idola conflavii f I-
Grxcos el Romanos consueludmeni oleo pingendi lendi trina potestas, inepte volut emendare Trina-
liiisge, aul velt-res pictorcs provime ad eam acces- que. conjlavit falleudi idola potestas, ne scilicel o in
sisse certuni esse ait ia'culo x aul xi eam consue-
: idolum, corriperetur. Ald., Gis., Ileins.. conflavit.
_
tiidiiicm viguissc. Inserit duos tractalus sasculi x aut
.t~-.*—S II-—. -— Q 1'lerique scripti, ut Vat. A, Mar., lial.,
convaluit,
Waihiiic nin eitic
Urb., Gifanii ei Jureti codices, Weilzius cum suis.
.: Ea ii l :i: ..t» Il.lv ('.I «A.li ,,^.-
..,'.; ai T.,kaI.
circiter.alicrum Tlieophili presbyteri, alierum llera-
.
clii Oe coloribut et arlibut Homtinorum. C rntfii Hi- Alex., conflaruni a prima manu, conflarii a manii se-
S|>,mi iini de 1'iclura cum DOlis Segnvi;e cdiiuni, au- cunda. lieinsius rejecit docta poteslas, quod hacte-
e ore 1). Didaco Aninnio Kejon de Silva, in eisdem nus, inquit, circumferebatur. Atjam airle lleiusiuni
E|ibeineridib is Komanis aimo 17s6, nuin.47,summis trina potestas ednlerant Aldus cl Weilzius, ncqne
laudilms commcudatiir; ciim BOvis edeudis libris ad contemnendnm esl deria poieslas , qund rcpcriiur iu
libcrales a les illusirandas egrcgie incunibeie, co.o- Mar., Kat., Cong., Gifanii codice, Fabr., Gis. Har-
perl<im no is esl. iUiiis quoque lib. vi, cap. 26 Advers., lcgil dorta
45. Ileinsius cnm altero Rott., Fabr., Widm., poteslas, el id retereiidiiin putal ad eloqoenliam eo-
Kong , Teol., Cbam., Gis. ad marg., Sicb., Vat. A, rnm qui i.lol.i iiivexeruil ubi notai, Prudeurnim :
lla'., Torn. ad oram, Mar. sic cassa fiquiis. Url<., sic eadcm verbo usuin quod in Varronis saiyra iVosre
segnia rerum. Alex. a priina manu, Weilz., Widni. leipsum Nonius explanai. Sihil sunt mtmtt Poetit
ad oiain, li.in-.ns a oram, Gifaniusex tribus veit.
1
vestru quas artifici duxii. Sic enim lcgil verba i la :
libris, O\on., Tlinan., Egin., sic inania rerum. Con- Nihil sunl musif policis ot.tlrn» quas a:rifice duxii, qu;e
l ndit Gilan.us, tic i.osse curnpi , ut fac. Kepugnat Janns Kiiueiiins aliler , aliier Lipsius einarulanl.
llciiisius, qui non benc Aldum cital pio hac lcclione Sensus tunc erit, Cngiiatiim maluin confl ivit idola ;
sic inania : nam Aldns ita qnidein e lideral, sed einen- Imc anieni cognalum maliim sunt pigtnenla (pictura.
tlavil inania rerum, qna; leclio unhi probalur, el
el Apelles), camoens' (mtisai. Homertts), falleudi docla
exstai in Alex. pro div. sciipt., et iu iextu Ciselni potestas (superslilin, Nuina). Melius lamen esi trina
"
recepla e^l. Gallandius ait, iu Toriues. esse cum Aldo fotetla*, ut piclura, poesis i-i supersliiio compre-
inania rerum in lexln ; sid non explical an sit et ina- iiciiilantur. 1'oesin aiilein ciim pictura quamdaiii in-
nia, an tic inania. Sa;pe accidilnl in Prudent o vcrain ler se cogiiationem el simililiidiii"in liahcre nibil esl
lcclionem corrupcriiil incpli correctores, qui sylla- cur probemus, cum salis paical. Hoc proprium e^t
b .in brevem ratiuue cajsura; ab eo fre luenter pro- 1'iud'iilii, lingendi arlibus
quod supersl tionem lns
Onci igiinrabant. iiigeniose explicatio est i|iiinl
conjuiixerit. Hctnsii
4ti. Gifanin*, qui vcrbo FiClotuin liiinc locum la- triua fallendi potestas enuflivil (iia enini legi ) pig- 1
liiual explnare, urr.m snuare ingeniosum advertit. nieina. awtimvnas el idoh, qu;e sunt cognatinn iiii-
In Vat. A iiieinliim est acer Apellus. Iudicalur poesis linn. N.istia iuagis ad io.I.I. inss ct a.l iiienlcni IVu-
in llomeru, pictuia in Apelle, ei supersiiiio ui dcnlii accedil, quod cngnatiun inaliini, trina falleinli
Nuina. poteslas, videlicel piguienla, cainu'n;e, idola, conva-
47. Ald., Gifaniusloc. cil., Wci'z., Widm. supra, luit, boe est simul valuil, vircsque inulua ope acce-
Alex., Urb., Gis. ad oram, 'Ibiian., Ilolter. vetustior, pil : li.it- eniin piignal Prudenlius.
negcnl genliles, rcs|uiiideanl, ini|uil
coijnatumnue volunt. Vai. A, codex Jurcli et I huan. 49. Ilac si
a Mviiinl.i iuanu, ruauuluiii.fiic pernnf. Mar., Kil.il- I iinleiitius, raiioneuique rcdd.nil cur sacra ipsi so-
ler Roit., Ox., F.ibV., li i ., Bong., VVidm., Ilciui., iii.ini c\ picluri fitbulisqiie poeiicisT Exempli lt>ct>
TeoL, coynalumgue malum pcrcpevcvoiu, ul pi^in. n- cnr ucerdutu Cj e\-< »c psoi CUlfWtt, ihm qni.t '•
la, canioena', idula bini eugnjtluiu m.ilum. r.w |Hn> litila puclicaAtini liugn cis< iluiu sivc canlialuui.
,, :
185 LIBER II CONTRA SYMMACIIUM. m
50 Ex l:it>iilis, ccrisquc pocliea fabula prxslat? Idqueeliam parics libi versicolorus alumbrcl?
Cur Berecynthiacus perdii Iruncata sacerdos Desine, si pudor est, gcnlilis inepiia, laiirirm
769 l'igui» a » cuin pulchruin pncsis casir3ve- Res incorporcas simulatis lingere memhris.
[ril Altin? ^^OfesiiiCjIcrga 'loioiiiis pluniis obdueere :fru-
Cur etiam lemplo Trivix 1
, lucisque sacraiis f-ira
Cornipedcs arcentur equi, cuin niusa pudicum 60 Fertur avis niulicr, magnusque eadcm dea vul-
65 Rapiaril juvenem volucri per littora curru, [lur.
GLOSS.E VETERES.
50. Tabulis, imayinibus, ex piclura. Pracsiet, an- 55. Raptaril, raptalum dixerit.- -Juvenem, llippo-
ttslel, I. lytum, I.
51. Derecynlliiacus, a Berecynlho, Upismonte. — 56. Adumbrct, figurei, imaginet, I.
Perdit, adhuc, I. 57. pro iiqui'!em.
Si, —
Ineplia, stutiitia, I.
5i. Inguina , virilia. —
Poesis , fictio poetica : poesis 5K. Simulalis, in, I.
etl maieria uniuscujusque curminis. Castraverit, ca~ — 59. Plumis, cum, Iso.
ttrotum narraverit, I. 60. Fertur avis multot el viros , el mulieres
, leiji-
83. Triviae, Diante, vel Proserpinai, I. mus in (abulis versos in aves, unde comnwmorat, I.
COMMENTARIUS.
idquceiiam pi< lnra^ exhibenl? Simile est in aliis sa- B explieanda non sniis sihi constiiisse, tamen cx Pm-
cris,qnibns cqui a templo Diansc arcentur. Quid, denlii versibus mox alfercndis soluni constal Di*i-
inquam, hasc innuiinl, nisi quod poesi eipiclira ido- nitati in a Symmarho in varias parles fuissedivisam :
loruiii cultuScoalueril? qiiein ideo arguil Pruileutiiis , qnod <um Deus unns
50. Val. A, incndose, ex fabulis. Ral., Weitz., sit uequi' dividi pnssit, ipse nwuina mille indurere
Widm., Bong., prastet ; alii prwslat, ut posiea perdit. voluerii. Vide Comm. ad cum vers. 236. Valseecliius
51. Mar. a secimda manii, perdat. Imilatur Pru- ad Cudworthi iiiierpnimoiicm accedere videmr
denlius Miuucu n in Oclavio Cybda: Dindyma pu- : nam ex Apolbeosis lnc. cit. colligit bb. de Funda- i
del dicere, qna: adullerum suam infeticiter placitum, menlis relig., cap. 9, idololatras uniim Denm crcdi*
quoniam et ipsn de[ormis el vctula, ut mullorum dco- disse, riive-sa verc iiumina aul uuius Dci pcrfeclio-
rum niuter, ad stuprum ilticere non poteral, exsecuil ncs, aut viniites hoiuine superiores, scd miuislrai
ut deum scilicet faceret eiiiiucliiiin. Propter hanc (a- Dei fuisse.
bulam Galli eam , el semiviri sui corporis supplicio 59. Aldus aliiquc male dislinguilnt plumis obda-
cotinil.Catullus ct Arnobius narrant Atlidem sibi ge- cere frustra. Heinsius monuil interpiingendiun obdu-
nitalia desecuisse. Qui nlura de bis velii, legeie po- cere : frustra Fertur ovit.
terit commentaiorcs Minucii, ut myihologos praeier- 60. Mar , ab his ; supra eadem manu avis eum
eam. reliqnis. Maricttus priinam sui codicis leClifliiciu
52. Ald., Cis.. cum pulclier sese castravert Atlis. npprobat, rt aris ait c-.se glossam imperite trausli-
Plei iqne et poliores, eum pulclirum pnesis castrarerit lani a verbo vullur ari vcrba ab hit ; exponit anleiii :
Attin. Teolius ail locum anlea corriiptum ila resli- ~ Fertur eademVictvria ub his plumis, dum finjilur vo
tuisse lleinsium. At Wriizius ciim suis ommhus mss, lare, el mutier, et vuilnr magnus ; id esl , mon tium
jam edidcrat cum pulchrum poesis castraveril Altin ; ridiculum eam efficitis, dtim ittam et mulicrem siitml
<•/ avem (acitis. lleinSillS npinah; ilur mugicusque
ct ila antea restitneranl Sicll. et Gifanius, et lcgcrat nain :
iu sun codire JurcltiS, ctin maigiue vetl. etld. exstaro id vncabulum snepe iu mntjnus degcnerare ob rogt.a-
conlirmat Gallandius. Ilie pralerca invenit cur pul- tionem btterariim ad Nasonetii compluribus exeuiplis
chrum ; sed abi babent constanler cum , el GifauillS perviceral quaiiquam vel sic versus bic cum
:
ninnel observatnluin usum particulx cum : Cur Galli proxiine prai-rcdcnli suspcclus illi cst. Iso interprcla-
(ybelcs se excidu it, cuin ex fabulis poelicis coguo- lurde fabula qua mnl er in avem, exempli loon, in
siaiur Attin fuisse castratum Imc est, cur se exci-
: vultunm conversa dicaiur. Cliamillardus aii Vi< to-
dnni, nisi quia cognnscitur, elc. Cur a lein|lo Hiaiue riam magnutn vulturem dici, vel quod alala vulturum
arceiitur equi, nisi quod musa, siu poesis Hippo- moie exLTCilus supervnlet, vel quod omuis avis ma-
lyinin raptatmn faciat, elc. Noitnulli scribunl Atys; gna vultur. Grangaus notat JEgyptios
dici possil
sid boc loio mebiis est Attis, ut prima pioducalur, vuliuiis imagine matrein, el cceliim, qnod feminam
ijua; corripi solet in Atys. pulant, Pallada eiiam ct Junoncm reprxscntare,
53. F.x Virgibo lib. vn : Unde etiam tempto Tri- quod uulluin marem credant esse inlcr vuliuies, quas
liie, tucisque sacralis Cornipedes arcenlvr equi. venlo concipere riicunuir. Addit, foriasse per vullu-
5i. Ald., Widm. supra. Pal., Vat. A, Gis., Abx. em hic intelligi Isidem. llaron us enim tom. III ;
a secouda manu, cl apud Gallandium velt. edd. Amial. in vila Jubani nuinisnialis mcminil, cujns
rum Pliwdra puduum. Jureli codex cur Plusdra. pr nn parte Deus est Serapis vultu Juliani exsculptus.
Grang.xus inlerprelalur Pliacdiam fuisse car.sam ctir D altera ilux Isides cum as|.idum sertis in cap te, gla ;
rapiarelur Hippolylus, ut narrat llyginus fabula 47. diis inmanibus, \ulturum alis in dorso adeoqoe :
In Egin. mendiim esl \>udicam. Veiior el commiinior avis illa mulier vultur dea: Isidi sacia est. Federicus
lectio cum musa pudicum, de qua Gronovius in Dia- Morellus a Gr.u>g:eo hac de reconsultus sic rescripsii,
tiibe Statiana, qiinu adeundum suadet Hcinsius. Confirmari id poiest, quia ytltanus lib. x de Anima-
55. Gifanius, Gis. ad oram, lillora cursu. libus, cap. 22 rebrt yEgyptios Isidts statiiam pen-
,
58. Rat., bimilaiis, minus bene, pro simulalis. nis vulturinis ornare ; et roulli putant ab /Egyptiis
Cudwnrtbus Svstcm. inlellecl. cap. 4 observat Pru- coli vultures. Sed ut verum fatear, magisplarei intir-
dentium , Gia^cos imitatum, vocare res incorporeat pretalio Cbamillardi, quod fruslra (ingatur Victoria
rcriim alTectiones, et cvenlus , qualis erat vicloria : mulier, dea el vultur , sive magnis alis lanquam.
ct ex vers. 256 hujus libri et vcrs. 191 Apoth. io'li- vultur insirucla. Iluc trabi polest, quod vultures
git, Symmacbum et alios gentilcs credldisse , mulia Marii eranl s.tcri, el qund veteres imperalores accu-
v. terum numina fuisse perfccliones unius Dci , no- rate e.xplorare solili essent in quam belli parlcnt
miiie personarum indutaS, ncque aliud fuisse Vicln- spectarcnt vuiliires , inde vlctoriam sperantes, vcl
riam deain n si virtutem unam e multis iinius Dei. prnnigalioncm de quibus adisis Rhodiginnm Lect.
:
Vcrum fruslra laborat Cudworlhus clsi eniin citiiiiii : anliq. lib. vm, <ap. 18, iEgyplios, Persas, Gracc^s
*>it, g' nlilcs in suorum niiminuin vi ct polcslatc V ctoriain :ibi imaginc accipiiris reprxsentasse litte»
: :
187 AURF.Lil PRUDF.NTII CAHMINA. 188
Vis decorare luinn, iliiissinis li. m.i, scnalmn ? \ .-i- ilocumenla boni : si sint lelicia ,
quae quis
Suspciiile exuvias, armis, ei sangtiine caplas, Experiendo probet : e> Mim> paremibus oiiino
Cnngerc eMOram viclrix diadcmata regiim, blolium sempcr lcliciicr, ct pede dextro.
Kr.uige rc|inlsi>riiiii foeda nrnamenla deorum : 80 772 Enumeral loilgi vim lcmporis : exrllat
[ipsam
6",
771 Tunc lil.i non terris ijnlum viciuria
|paria, Crinibus albeutem niveis, ei fronle vielam,
Scd super asira ctiam media scrvaMiur aede. Ure reposceiilem i|Ueiulo sua numina Romam.
Talia principibus dicta iniciTanlibus, ille Libeia sum , liccal proprio mibi vivere morr.
Piosequitur, migiiisque lubam conceniibns in- F.l qiiiseritqui niille nicos repichendcrit annos?
[flat 8j l!no omnes sub sole siti, vcgctamur coiiem
Allcgat morem veterum : nil dnlcius esse Aere : coiiimui.is cunclis viventibus aura.
70 Aflirmatsolitis, populos<|iie, homincsquc tcncri Sed ,
qui sil ,
qualisque deus , divcrsa secnli,
Lcgfsua. Sicul varia» n.isccntibus, inquii, Quariniiis , alque viis longe dislanlibus, uiiiim
Contingunt pueris afllms : sic urbibus affcrt lmus ad ocrulium. Suus esl nios cuique genii
llora, diesque suiiii), cum prinium mcenia sur- 90 Per quod iicr propcrans eat ad lam granda
[g»nt, B [profumlum.
Ant f tum, aul genium, cujus moderainine re- Ilis lam maguifics, tanlaque fliienliliu- arie ,
[guent, Resportdet vel sola Gdes , doclissima primmn
Aildit el arcanuni reriim, veriquc lalcbras Panderc vesiiliiiliini verne ad penciralia seria?.
Prospcritate liiqua deprendi possc lecundi Natn , cum divinis agimus de rebus , et illum ,
CLOSS.E VETERES.
f>2. Exuvias, spolia. — Armis, cum, I. 76. Secumli, prosperi, I.
03. Congere, collige — Viclrix, Uoma.— Diade-
lu. 79. Iilolium, gentilitatem. Dexlro, secnndo, I. —
mata, coronas, 1. 81. Vielam, antiquam, I.
b*4. Repulsorum, abjectorum, I. S3. I.ihera, Roma dicit ; vox Romte, I.
C6. iEde, in coelo, I. 85. Sili, scilicet sumus. Eodem, uno, I. —
08. Prosequiiiir, Sgmmachut respondet. — Tubani, 87. Diversa, idola, I.
gtttiur, vocm, I. 88. Distamihus, dissimilibus, Iso.
69. Allegat, nuntiat, ratiocinabatur, vel instruebat. 89. Occullum, Deum, omnipotentem,— Snus, pro-
— Dulcius, beatius. 1. prius, I.
70. Solilis, /631*1«, I. 90. Crande, quod Deut est snmmut, I.
Geniiun, naturalem toci genium,].
74. 9i. Respondei, fidet Symmacho. Vel, eticm. — —
75. Addit, Ule, Symmackut. —
Arranum rerum, B Fides, fideles homines, I.
riiiii est, arcnmim rerum, et latebras varii boni potse C 93. 1'eneira'ia , secrela. Seclx , doctrinw — ,
deprehendi aliqua prosperitate, I. fidei, I.
COMMENTARIUS.
ris Iradiliun est. j£gyp|ii vero accipiircm et aquilam 79. Aldus idolum, ne vide'iccl cnrripiaiur. Rat.
videntur coluisse, liitqaain uumini. a qnibni vielo- eliam idolmn, sed, 111 conjicin, a recenii manu.
riam orarent. Fortasse inde ales ViUnria pingitur. 81. Ald., [ronle v'tla. Widm., vigelam.
6t. Egm., Cis. ad nram, sanguine roplat. 83. Mar. a prima maiiu, queruloso corrcclum :
04. Caucbius malebat vetera omamenla deorum. querulo tua.
Nillil cst causae cur solliciieiur leclio codicum foeda 84. Nonni*li conjungiinl ecquit utroqiie modo :
ornamenta, quamvis Juvenalis ilixeril relera orna- dicitur. Vide Gifaiiinm , verbo et qiumtis.
menta deorum, et alibi Prudcnlius veteres dei. Iloc 86. Heinsius edidit ronimnntt cunctit ritentibnt
cnini loeo cnnrinnius esl [ceda ornamenla deorum, aiun, sed in nolis mnnuit nmiiinn srrihrndim com-
ciuii prxcesscrit de-cripiio ridiculorum iiiiininum , ninni nur.i, quidquid oliniuiiilur ineinliran i- , et il
sivc monstniriim. prxcedens pmxiine vegctamur refercndnm. S 'd n 11
65. In cditione Parmensi mendum puto nunc tibi viden cur non ita pnssit scripturi vcius ctplirari:
pro tunc libi, quod exigit scnsus. Vegelamur eodem aere, communis et: cunctis vitenlibus
67. Ald in te [antibus, Alcx. a prima inanu men-
, aura: nani Prudrntius sa-pe omillii vcrbiim siilistan.
dose, interfunlibus. tiviun est, 11I ileinsius ipse notav.l ad vers. -ili hyuiui
68. Tliuan. persequitur, qnod lleinsio et Teolio
,
lCaih.
plaruit. De elnqueniia lubam Sidonius, Claudianus 87. Val. A, l'rb., sed quis sit.
Mainerliis aliique d \erinil. 89. Gif. in e breve, Mar., Weitz., Sich., Alex. a
09. Mar. a prisca inanu, Pal., more, male. Thu ui , rv priiua inann, lleinsiini fere omnes, suns est mos cni-
F.sm., Bohcr. anliquior, lieins. et reccnliorcs, 1110- que genli, qund |<ul<i fuisse in Ral., ubi, abrasis prio-
rrm reterem. Aliivelcres mss.ct edd., moremve erum. r.hus, iiiiiic legitur nam genti est cuique tuus m»t.
73. Ald., Egm.. Pal., Ileinsiani p'erii|iie, Jureli Kgui.. Alex. a serunda inanu, AUL, Gis., Pal., Val.
cn.lrx. mi;
Tliuan., tiiii, qund plaeuil lleiusio; A. pronriu» oenli cuique ett mos. Gisclmus f.tictnr, in
scd pra-stal snum , srilicel faluin, aut geniuir., runi plerisque inliqols essc suus esl mos cuique umii: se<l
Mar. Itat., Weitz. , Gis. cl ahis. Masnia surguut ex
, fallilur, quod allirmat ahhi sempei primam in cuiqm
Virjr. 1 .In a Priidentio corripi ex liilc niss. Vide Comiiiei<l. ad
74. Vat. A, rronmif. Weil/ius pro reqnct allcgat vers. 105 llainarl., sun aiiiue jura.
Ald. cl Bgrn., sed Aldus mani habel regnent. 94. Apposile conlra llailiilin lli>S \cr-u-. prnfetl
70. Egin. el Pal., irrnndii P»T dornnirnfu bonis. Valserrhius lib, 11 ile Kundani. relig., rip. 6. Cimi
Weiixilll Alduin eliim allegal pro hac srriptura ct : eiiim Dcus, quippe InflnllUI a nobil c<niipreliendi
rsi quidein Mmmffl in Ald<i, scd pnstca boni : qind iiequeai, ncn c.-l c.vgciulum ul clare mu:i 1 q)lM c\-
iKiuiiiqtic simiil lelcinli nequil. plicelur.
:
I.lBtr. I! CONTIU SYMMACIIUM. i?o
95 773 Q"' ve ' principio c.nuil, vel iine carebii, A 115 Dcsinere, idquc liomini dare, quod nmi desi-
Quiijuc chao anierior luerit, mundumque [nat unquam.
[crraril, N.im si corruplum, corriimpendumveDcnsqiiid
Conjcciarc animo conicndimus, exigua csi vis Prxslal, habctque niiiil, quod sit pretinsius
llimiani ingenii, lanloqne angusla labori : [istis :
Qninpe miuor naiura acicm si intcmlcre lcnti t Paupcr, et infirmns, el summoiiidignuslionore,
100 Acrius, ac pcneirare Dei secreia supremi, I j nou omnipoleus, sed inanis numiuis nmbra
Qnis dubitel vicln fr.igilem l.issesceie visu, [est.
Vimque fatigalie mentis sub pectnrc parvo 120 IImc ralione fides sapienter conjicit, imo
Tuibari, invalidisque licbetem succumbere ISmi dubital, verum essc Dcum : qui, quod su-
[curis? [mus, ct quod
Scd fac lis fidei via provocat Omnipolemcin Viviinus, illxsnm semper fore, si mercamur,
«05 Credce : qui bnna non tantum pnrsculia dnnal, Nos sperare jubel. Calcslia si placei, inquii,
Sed ventura etiam, longisque intcrmina sxclis Sianderc, terrenas animo depellile curas.
Promittit, nc lotus eam resolulus inane 1 N:iiii quantum subjecia pulo tellus jaccl in'ri,
ln nibilum, pereamque brevem posl luminis B Dividilurque ab liumo convexi regia coeli,
[nsum. Taniuin veslra meis distanl mundana fuluris,
Muneris auctores ipso de munerc pendas, Diia bnnis, scelerala piis, lcnebrosa serenis.
«10 .Eterna aHernus tribuit, mortalia conferl 775 Quidqiiid obire potest, fugiatis, censco :
774 Morlalis : divina Deus, pcrituracaducus. [quidquid
Oinnia ,
qua3 lcmpus pcragit, qua^que exiius 130 Nalura? ratione capit vilium, aique sencscit,
[anferi, Pro niliilo, in nihilum quia sunl rcdilura putelis. ,
Vilia sunt brcvitaie sui, nrc digna perenni Ciincaquidem.qu-egignithumus.quaeconiinei,
Largitnre : cui propria esl opulenlia, nunqnani [ipse
CLOS^.E VETERES.
96. Cbao, mitndo, initio, I. 1 10. jEternns, Deus, Iso.
99. Natura, homincs, I. 111. MortaliS, mundus, homo, I.
100. Supremi, a.iissimt, I. 1 15. Dcsinere, finiri, I.
101. Visum, menlem, acumen iutettectus.l. 116. Quid, aliquid, Iso.
103. Hflbelem, mgram, I. 117. Isiis. prwsenlibus bonis, I.
100. Iniermina, interminabilia, infinibilia in eeter 120. Conjicit, narrat, I.
nitate, I. 123. Inqiiil, Deus, Iso.
107. Eam, transeam, I. 129.0bire, transie, vetfiniri : vcrba Dei. — Ccnseo,
108. Luminis, isfitis vilw, Iso. judico, prtseipio, I.
109. Pendas, wstimcs, Iso.
COMMENTARIUS.
96. llymno 12 Calh., vers. 40, Antiquius caelo, ct proprium ett opulenlia.
ehao. 115. Abli error d.sinerem. Cis. ad oram, aique Ao-
97. Vat. A, animo concedimus, non benc. Senieniia mini. Weiiz., Gis., Mar., nou desinet. Rat., detinit.
ex «acris Lilleris petita est, Proverb. xxv, 27; Ec- Codex Jureli, Alex., Urli., V:it. A, Ald,, Egm., Pal.,
clcs. 22, et aliis iu locis.
iii, pol.ores Heinsiani, desinat unquam.
98. Mar. a prrna manu, ingeni, male. 116. Weilzius cuni nonnullis, fornim/ieiirfHnione
99. Mar. a prima manu, naturw : legendum na- Dens quid.
titra. 117. Vat. A, prwslet ; al i, prwslat.
101. lu edilione Parmcnsi error contra nctrnm et 18. Fabr., summoque. Gis. 1 ed., et summo ; 2ed.,
1
sensum, lacessere vitu. Al.l. et Ovnn. tassescere visum summoque. i.oilices potiores, infirmus el summo
pro visu. iiam lainiliare cst Prudenlio breveiu ralione ca^su-
102. Tbuan., sub tempore pano. quod Salmasin r.e producere. Vide Gifanium verbo incisio.
pl.icib'1, quamvis sub leilundct; iiam alibi eliam 119. Alex. a prima mann, Urb., Mar., et inanis,
Prudcnlius, Alcimus Avilus el Draconlius sub le.m- non inale. Rai., nominis umbraesl, niini s benc.
pore simili modo dixcrunt. Prafero communem le- 121. Eadem senteolia iisdein fere verbis liyinni 4,
clionem sitb pectore parvo. Calh. ver-. 15.
100. Non semel Prudcniius utiiur voce inlermi- 125. Mar., Rat., Weiiz. cmn suis, S:ch., Gis., al-
liiis .u-us ea cst Ausonius episl. 10 Felicitate inter- : ter Rott., subjecia volo. Ilei siani plerique, Gis. 1
inina. Avicnus in Pcriergesi Musis infermina vita. : r\ ed. in lexlu, Al.l., Urb , Aex., V;it. A, subjecla situ.
C! --!--.-. C.-.I--.!-,
!.-.--. -*-l T —
--.-*-.LfU-. J-mm-ihxI
-k-l--k.
Sidonius et Salviatius etiam inlerminabilis dixerunl.
_i -- - T a ..!..•
Teolius rk ..i.l .....
. . . \
I .•
i'a edidii, sed non bene allegat A^iluni prn
m I >>-•
. I - f B<--n.-ia I .1 . .
I
I . . . . . . . 1
.
I . . .
107. Ald., nec lotus, non bene. po'o : nam Abius
Weiizin, lle nsio, el inilii dat sim,
109. Ald., Weiiz., Gif., pr;cstinliores Heinsiani, qimd lenuil lleuisius. Senlenlia desumpia esl ex
Egm , Pal., Alex., nuctorem, quod sequiiiilur llc ns. Isaia, cap. lv, vers. 9 Qnia sicul exaltuutur cveli a :
et Cliam. Tcnco aucioret cum Mar. Ral., Urb., , terrn, sic exattalx sunl iiib meir a viis restris, el co^i-
Wiitm., Bong., Fabr., Gis., aliis. G f.mius prrferl MJiones ntea? a cogitatioiibus veslrit.
ourtomn, quia sequitur wternits, morlatit, ei ibi est 1 26. l.uc. etins hb. iv A terris quanlum cceli patet :
muneris. Non salis intelligo quid sibi velil. Cur eiiim altus Itiatus.
non recte dicalur, Pende auclores muneris inso de 151. Widm. supn, Mar., quw sunt.
mnnere. yEterna mternus iribuit, morlalia confert mor- 152. Ilein-iiis cmn snis prsestanliorihus , cuncia
lalis, ubi auttores diversorum munerum inter su equidem, et conlinel i/isn ciim iisdem, Ald.. Vat. A,
ciiiifcruiiiir. Alex. a secunda nian-i. Alii plerique noslri inss., el
114. Val. A, mendose, targitor. Altcr Pvoit., ci;i edil., ciiiic'o quidem, ct continet, ipsc Prineipio insli-
,
191 AURELII PHUDENTIl CARillNA. 101
Priucipio instilui, niliJoquc insignia inimdo ImpliciUI , vinciasquc lencnt vincenda vo-
OnwmcnUl dcdi, speciosaque semina llnxi. [lupias,
ISS Ped lainenessc moilum volui, parcisqttc fi uentla Elaqueauda animi constaniia, nc relinaclis
Moriims iiiduUi, quialam moribundtu, ctxger M. .11,1. n . ac lentis nexa , et capiiva prennlur.
Corporis, ac vitx volucris sibi posceret nsn : . I .iii i.iinliiiii stimmis couatilitis : inter acerba
Nnn ul cnpltis liomo sludiis, ei inaniirr ardens, IMl Scciantlum virlutis itcr : nc suavia fluxa»
Duceret omnc lioniim positum in tlulcedinc Conditionis amct, nimiuin nec congerat aurtim,
[rcrum, 777 ^ ec v arios lapidum cupide speetare
liO Et ipecic tcntti, quas currcrc tempore jtissi, ['illoiCS
776 Alque xvuni statui, sub qtto geuerosa Amhiiinsa vrlii : ncc se popul.irihus auris
[probarcm Ostonlel, pulcliroquc inflata lumescat lionorc.
Pcciora, ne lorpens, et non eierciia viitus, 155 Ne nalale soliim. palrii ne jugera ruri=.
Koliur cnervatum gcreret sine latide p.ilxsir.r. Teudat, et cxternos anintum diflundal inngros,
Illecebrosus enim sapor cst, ct pestifer horum, Et nc coipnrcis addic.it scns husnmne,
115 Qua;,duinprxlerei;nl,miroobleciaininementrs Qnod vull, aul quod agit ; nc prxfcral utilc juslo,
GLOSS^S YETERES.
155. Parois mnribus, frvgalitaibus , I. B 148. Lcnlis, flcx.bilibus, I.
157. Volitcris, q ce cito traniil, I. 149. Accrlm. suppticia, I.
I5N. ISon, non id.o distribuil, Iso. 155. Auris, fovoribus, I.
159. Du;crct, irstimunl, I. 154. Osiontet, glorietur, jar.tel. Pulclimquc —
145.Enervaluin,iti/iriiiuin —
Palajstr.e, certaminis, sirui hominibut videtur, I.
luclaminis, I. 156. Tcnd.it, dilatel, ad se trohat, I.
141. Illccebrnsus, Uliciius. —
llorutn, delectamen- 157. Addicat, tribuat. I.
torum, I. 158. Uiilejuslo, titititatem juitiiiw, velterrenum, I.
147. Consiantia, ligata a diabolo, Iso.
COMMENTARIliS
iw. Teol ns cum Heinso fa. ii, scd non bene dislin- Ox., Vai. A, prior floher., Egm.. nt se lcgis«e nflir-
gmi qiur continei, ipsa Principio inttiltti nisi forlasse
,
mni Heinsius, quamvis Werzius i.l neset. Aiii soluiii
Theolius inlcllignt ips.i cuncta qu;e, gignit liumits. aiinoscuntversiim Robur enervatum, iitWidm. ci Mar.
Neinsins inlelligit, quw conlinet ipsa liumus. Alii, ipse lo llat videtur bic solus vcrsus fnisse, et rccenli mnnu
.
tgo, instilui. addiii snni duo illiaGiselino ct ahnliis merilonmissi.
154. Nonnulli vulg., male, -pnliosaque semina. In Urh. el Alex. exstant hi dun versus, sed pro tli-
155. Val. A, viliosc, parcique. In lleinsio d.llicu'- versa lectione, non ut tres illi simul recipi deheaut.
l.itcm paril depravaia hnc loco sciihcndi rntio volvi Weilzius putavit Ahlum trihus bis versibus locum
pro vclui. Cliainillaiiliis quoque cthd.l rolii. dedissc : et ita quidem fecerat. sed moiiuil poslca
156. Ald., o?gri ; tnelius ager. Alex. n prima mnnu tlelendum primum versum Robur cnervatum gererei
viliose, agei". sine lautle patcslra:. Perspii tiinn est ducs alios versns
158. Gis. in quodain cudice inveuit captus humo. ,
addilos ab aliquo, qui primum e in etiervalum nollct
Tblian., inanilcr usus. 1
coriipi : de quodixi satis ad vers. (»4 hymni 8 Calh.
140. Gis.,lloug. in texlii, Mnr. a priinn mann, Gis. In Alox. sciihilur inervatum, uli eiiam i Tbtian. i
in texm, et species tenues. Jweti cndcx, Sicll., Alei., 146. I.aclnntitis cnp. 22, lib. vl Cnrrnda iniil igi- :
Vat. A, Weiizius cinn plerisqne suis, Ihuan., Egm., tur obleclamenta ista laiqiic.m taquei elplago?, ne
, ,
Itoher. ct Roit. priores, et spccie tcnui. Urb. legit ei suavitalum motlitte cipli, snb diitonem morttscun\ tpta
ilisiingnil etspecie, tenuiquas cuirere lempnre jussi. corpore re igamur, tuinos muncipantus. Agil l.ncian-
Gifanitis, verbo Yis magna, cimi alium lorom Pru- titis de lanoris ol o.loris voluptatihus.
denlii addnxissel, Eum, ioquil, poetam Cliiistianum 1 47. Elaqueare laqucis exstdvcre apud Sidoniu n ;
quia nunc, ul opinor, fere totutn vindicavimut a mendis elnqucatus apnd Amniinniini.
innumerabitibus , addamus et utijttoi , itl ita dicain, 149. Ald., Gis., Jurcti codex, Oxon., Egm., Val.
tnanticas , tt h nc imprimis e tib. u tn Stjmmaclium : A, iiiieiiduiu summis. Ileinsius liano lortioi.em pre-
Iiiiii hos versns oxscnbit, el explical. Scd opporlune lulit in brevi indiculn erralonun nut mutandornm, ui
ntca monebo , fortassc ex bis verbis tleceptos, qtti dioam ad vers. 719 iu Rnmnno; in tevtu o.lulil luc-
Gifaniiim notas mss. in Prtidentiuin reliquissc aflir- tandum, etr. Teolitis llentsio iiiipulat nitendum; -c>\
manl. Gifanius quidem nihil aliud hoc loCO ail, nisi lleinsius clare edidil luclandum cum plcrisquc suis cl
Priidcnlinm fere tnlum a se in illo ipso indice Lncre- noslris : neque alind in uolis advcrtit nisi nilendum
tiauo a monilis vindicaium. Kxplicatio autem Giianii hahere Oxon., Egm. et Ald.
inuititur verbis el lentii specie : ol ail ; Velai nos 151. Al.l . Pal., no rougerul. Gis. Irgit et dislingiiit
bonum omne cottocurc in voluplate , qutv ex rebus et amet nimium : ne congcral aurum : ila in lextu, sed m
larum tenuisprcie sett nitore c.apitur. Pulat nullo sensti I
indiculo de quO pnulo ante, amet nimium ne eongcral ;
(liei t'( tpeciei tenues. Gisclinus ciim sun ms. legon- ttttrtim. Plcrii|iio amrl, nimium nec coiiiieral ntrum.
diim conluudil ct species tenttes, quia respicii ad illud Mar. male, neccongerel. Kalirioiu-.,iitr roiigerereuiduiM,
speciotaque semina finxi, quiliu- paroo el eorio inodo seilioct vetit, quod m x sequilur.
iiloiidum est. Marietius oiiam hanc leoiioneiu appro- 155. Virg. lih. vi. Nunc quoque jam nimium gan-
hal cl coiilirinai ex vcrs. 755: Exignns rerum spcciei. dcns popularibut auris. De auris pnpjlaribus vide
Tunc scnsiis oril : Ducerel, esse bonum otnne pvsiium coimnont. ad vers. ii liyniui Catb. I
in dulcedtnc rerum, cl esse bonum specics tcnnes qims ,
151. Mar. a prima inauu, («nifj.il male.
currere lempore juisi. Vrrinr mihi, ei clarior videiur 156. Salvinnus lib. ad Eooles eaili. adversns i
alia leoiin, qu.o otiamcsi Aldi, lleinsii ct rcoeniior..m. avanliam Vidclii quas ptvun opes a parenttb:ti>
:
,
145. Post hunc vcistim Eah., Boog., alter Uotl. /iliis Deus jubenl, non pcctiHiarioi tnesauros *<ot
indiicuiil alios dtios, Enervure luum corrupta per oiia fitndos interminabHet, el notiliam posiestotis sut e.ue-
Ttibnr /'. iset , el in ntitlo luclaminc piqrajaccrei. Alii dtntet, qui contoriet pali indignum ti sHment, el 1, 1 m
Olllilllinihtine veistini liobttr ruervtitiim, clc, Cl llloj Ittlem injuriam putent. Eadein senlenlia putim mk
duos ejui lOCQ apponunl, ul Jureli cudcx, priur Koll., oiliuieu ipsitrepetilur, lluratio.Juvcnalti 1 1 ali.t.
:, .
m LIBF.R II (O.NTRV SYMMACHIM. !94
Spemquc sunm in mc omnctn stainat , niinquam IIk) pcr impnros fervcnie libidinc lnxus :
|pcr tura, Inrestaho loros : sacrum calcabo pudorem :
160 Qux ileilern, Inng que die mea dona Iralienda. Inficiabor habens aliquod sine lesie prnpinqui
Hic igitur spondente Den, quis forlis, et acer, 175 Deposiium : leuues avidus spoliabo clientes :
Virtuiisqueeapaxhrcvnquidqiiep<'reniiibusinse Longxvam perimam magico caniamine matrem
Prxtulerit? vel quis sapiens pntiora putarii Tardat anus doniinum dilata morte secundum.
Caudia membrtirum quam vivx prxmia mentis?
, Ncc formidn malum falluntur publica jura.:
165 Nonne liominen), ac |iecudcm dislantia separat Lcx armata sedei, sed ncsrit crimen operum,
[iina. 180 Aut, si res pateat, judex corrumpitur auro.
Quod bono quadrupedum ante oculos sita sum? 779 Rara reos justa percellil puena ser.urf.
[cgo conlra Sed quid ego hxe medilnr? rcvoc:il Deus ecce
778 Spero, i|uodcxlraaciem loiigum servatiir [severa
[in xviiin? Maje>lale minax : negal iiilcrilura menruni
Nam, si tota milii cum corpore viia pcrlbil, Per mnitcni momcnia opcrum. Non occidet,
Nec polerii snpeiesse mcuiu po-l funera qtiid- [inquit,
[quam, B 183 Inti-rior, qui spirat , bomo : luet illc pnrenne
«70 Quis milii rcgnator cceli? qnis condiior orbis? Suppliciuin, quod suhjecios male rexerit artus.
Quis Deus? aul qux jain merito metuenda Nec milii dillicile est liquidam circumdare
[poieslas? [llammis
GLOSS/E VETERES.
139. Me, in Dcum. —
Perilnr.i, tcilieel tunt Iso. , 176. Longxvam, vetulam. — Magico, veneno, I.
160. Tra'end.1, scilicet suni, I. 177. Tardat, quoniam. — Anus, vetula ma'er. —
161. Acer, iiigr.iiosiit, I, Dominum, hwredem, id eil filium vel vitricum. — Di-
1(>2. Breve, Inintitoriufll aitquid I. , lati. diu rivendo, Iso.
101. Menlis, acumilris, tnimw, I. 178. Fonnido , limeo [ucere. — Fallunlur, mea
165. Nonne, afjirmando, I. faude. I.
166. Anle oculns, iu prnsenlia, I. 170. ArinaU, ad punicndum, I.
167. Aciem visum uculotum, invisibiliter
, Ser- . — 180. Si, scilicel conligcrit, ut, I.
valur. milii, I. 181. Percellil, interftcil. I.
169. Funca. morlem, I. 182. Medilor, narro. —
Revocat, 06 hoc [acln pro-
173. Incestaho, polluam. — Toros, legitimot, 1. hibet me. —
Severa, aspera, I.
174. Inliciahnr, ncgubo, I. 181. Monimenla , memorias, I.
173. Deposituin , commcndatum. — Tcnues pau- 185. Luel , pertolvet, I.
perrf. — Clienles, parentes, socios, serims ,
,
tel tocios C 186. Quod. eo qued , I.
ininores, I.
COMMENTARIUS.
159. Ald.,Mar.,Pal.,\Vidi'.i., Gifaninsex vet. lib., tulis, el publicc wre prccfixojura prwscripla tint : intcr
Ale\., Ileinsius um plerisque suis, Weitzius, Sieli.
< leges ipsas delinquitur, inter jura peccalur. Weilz us
rt alii, tpemque in me oinn m slalunl. adui is-o hialu, pro Cypriano Pernardum appellivit, quod 1100 sc.mcl
nuem Prudeuiio familiarein puiat lleiusius. Confrr illiaccidit. Cliamillardus Weitzium sine ulloexaniine
Cifaniiiiii verbn IIiatus. Hiiiic lnatuin cum h <c h>cn, in tiujiismodi aucioritatibus exi>criben<lis seqni solei,
Uiiii aiib nonnulli codiecs fugiunt. Altcr Kolt., Urli., qux mibi causa fnit, ut alias nunc oitiillam, cur
spemque in me ttaluat cmn.m. Val. A, Cis. in lextu inop;ioriunuiii judicaverim ediiionem ad usum Del-
spemque suam in me omiiem slaluat ad m.irg., spem- ; phini recudere.
tjne iii me omnein. Fabr., oiniifiii spemqiie in me sta- 179. Barlhius, lib. 11 Advers., cap. 17, ad Imnc
tiiul. Gis. 1 ed., iii inr spcmque om::em statuat. versum illustrandum notat, Trcbellium Pollionem in
160. Ald., Gis. 1 ed., snnl-: wlernum mea dona prxfalione dixisse, linperaloriam majcstatem non $0-
manebunt. Al.i pleiique, longoque die rrna dona tra- lum armisdecoralam, sed et tegibus oportcl esse arma-
henda. Fabr., Cis. 2cd., longoque die mea dona ma- ad episi. 13 lib. 11 Symmachi,
tain. juretus, in notis
nebunt. multa in eamdem sententiam congeril, quod minari
161. Egm., 17111 [ortis. Mar., el acris; supra, acer. leges sxpe dicuntur , tanquam affeclu moveaotur.
162. Rat., breve quidve. Imle lerrores legum, el apud Prudenlium in Romano
168. Vide Apost. I Cor. xv, 19 el 52. Cicero 1 De vers. 203, Laqueis minacis implicatus Julur. Conslan-
legibus. Nam qnid [aciei is homo in lenebris, qui nihit linus in I. 51 ad leg. Jnliam de Adull. insuraere
liinel, nisi testem el judicem? Vide qux coiura Bai- jv leges et armari jura gladio uttore scripsit; Marius,
liuin dispuiat Valseccbius lib. 111 de Fundameniis Victor eodem respieit lib. 11 Curnra. in Gene^., Ar-
relig., part. 1, cap. 3, ubi bos Prudentii versus car- malte lcges gludiit, el vindke fcrro.
iiiiiie lialico rcddit. 184. Itat. Mar. Weiiz., Gis. cum aliis, mom". , ,
172. Mar., (luxus; Alex. a prima inanu luxos; menla vel monumenta, qund in Tumxs. repertiim
,
lege luxus. uniee vernm visum est Gallandio. Alex., Drb., Egm.,
171. Egm., habcns aliquid. Pal., Thuan., prior Boher., Ald. et Heins., momenia.
175. Rat., avidis a prisca m.iini, male. Ald., Weitz., Mar., Rai., Vai. A, occidit. Gis. et plo-
178. Weitzius et post eusn Cliamillardus citant rique Heinsiani occidet.
Beriiarduni al cubi de corrupio judieiorum usu sui 185. Ald., Vat. A a prima manu meudose, qui spc-
lctiiporis simili modo cdisserentem. Incisw sint legcs rat. Mar. a prima manu luat, recie corrcctum per
xn tabulis, el pubtico wre prwpxo jura prcescripla sint luet. Vide Mattli. 111 et v.
inter ipsa jura peccatur , etc; qni locus quxrenii milii 187. Cur aniina vocetur tiquida et quo sensu di- ,
iniii occurril. Incidi posl a in hxc ipsa verba, non cium ahundc in prolegom. cap. 15 conlra nugas o-
apud Bernaiduni , sed apud Cypriamim epist. 1 ad noras Bailii.
Doiialmn, tibi ita ail Incine sinl legcs dnodecim la-
;
, :: ,
19." auiielii nuifn-.isrii caiuiina. ise
Natonm, quamtis perilabiiis Ulci fentni \ Idque ipaum quandoqiie bomlni (aeturui, inanl
More ii. .Ii : capiaui lailieu, M lorincnla atllii- Surgat ul >'\ rini'1'', sliutiuraque prislina con-
[hebo [stel
l
'! Ip.e iucorporeus, ae spiiiuiun: Mlnr UDIM. i.iii.i- niilii pro meritis Vel pcr lornienli repcn-
(Jiiiii et corporibus p.rilis consnrlia pumx' ld>t
Dceernara : poMuni i|iiniiiaiii renovare laviilas 210 Crimina, vel lamma virlnlli in arcc enruacel,
Anliiiuaiii in faciem; ncc desperanda potestas. Non peritura dehinc, quacunque iu sone ma-
Oui ptilui formare iiovtuu, reparabn penni- [ncbit.
[ptnm. Inlrrea, iliiin mixla vi^el subslanlia in iinuin,
195 780 Non desunt exempla incae. virtutis : in Sii memor inetorii proprii, venerelur, ct mci
[ipsis 781 Artilicein submissa suiiin; uon f.on li.lit
Sentinlbii! natura docet revirescerc euncia [all, r
Poai ol.iium : siccaniur eniin ptTomiie vigore, 215 Halantii animn (igmenium, et corporis altcr
-
(jiu> viien prius, tunc tieea, et mnriva lulcis, Nei bona prtetentii vlta numernsa gubernani
Ani Ibveis mandata lalent, ct mure t>epuleri Numina. Nun alius segetcs, ei ipicea fiirra
200 Ouruta, ile luniulis rcdivivo germine surgunt. B Suppedilat Deus : int alius ii.it mnata raeeiiiii,
Nunqttid imsse potes, vel toiijeciaie, qnis istud Parporenmqne gravi Candil de palmite succum.
Tam solen opifex slruai? aut qux vis a^at iu- 220 Ipse ego sum , viiidcs olcas pingucsccrc b.iccis
[t.is? Qui facio, Graia quaa 1'alladc lingiiis ortas,
Nil v.,s, oniiseri, physicorum dogmaia fallant. Et i]ui lucinas tribno nascenlibus Iioms.
Eu ego gignciidi donjinus, ac restituendi Duplex lege niea per mutua ftetlera scxus
205 Quod peiiit, fluxitque, potens : arcntia quaeque Giguere amal sobolem, gencrisque propagine
ln veteres rormas aut flore, aut fronde retliieo. [gaudet
GLOSSA VETERES.
188. Natinam , auimiim, Iso. mw, I.
189. N"ti, venlt, I. 215. Ilalanlis, tpirands, I.
191. Peremplum, inoriuutn, I 216. Numerosa, mutta, I.
197. Siccauiur, semina. Vigore, humore, — 1. 218. Snppediiat, subminiitrai , I.
198. (Juo, uigore. I. 219. Gravi, onerato, I.
202. Soler-, sapiens. — Agat , riuaf , ducat, I. 221. Graia, Vrwea. Pall:»<Ie, Minerva, I. —
203. PhysicorUffl, nafuras rerum tractantium , I. 222. Lucinas, natales, a luce, m lucem vcnientes, I.
2 9. Mibi, a me. Kepcndai, persolv.it, I.— Lucidas, Mar.
211. (Juacunque, aul ad bonum aut ad matum , I. , 224. Sobolem , fitios, I.
212. Vigcl, ijiif. —
Subslaniia, corporis et ani-
COMMENTARIUS
188. Alcubi, perstabilis, perpcrain, pro perfla- C Pnidentio plujsicos vocari gnaros sciento natura-
bilis. nini rerum , mcdicos ad extremum lioc nomiue vo-
189. In Rai. videiur fuisse adhibeMur, recenti manu catns.
facliim adhibebo. 205. Alil., Cis. 1 ed., Gall. cnm vetl. edd., sicc.s-
190. I:i Tbuaii., spirituus, und lleinsius aflir- <
StMfl ,fiin',jue.
mat csse pro spirififcus. Lgu pulo inc nduin pro spiri- 200. Ald. Contra metrum, aul flores.
fuum. 209. G lan. iu l'iur.irmr.t ut jam tlixi, Alcx., ,
191. Atd., parili consortia peena. Lrb., pioiiicr.fis, conjunctiui. Egin. depravate, re-
192. Atlvertit Marieiius sinni litvillas pro cinere, prcnda'.
in niii> permixtm lal re soleul nam inlra ait poeia : 213. Sicli. iia verba in lioc et seq. versn irajicil
surtjat el ex cinre. Alibi a nuliis notitmn, ciucrem Sil mcmor artificis propiii, veneretur, et o>et .4un<ir. m
et favillam accipi pro quovis miuuio pulvere, in sufrmissa IIIUUI.
>iu.'iii cor^ora defuncluruui etiam non combusia le- 210. M.ir. perperam a prima manu, gubernat
digunlur. 218. Mar., asl : ila ttal., sed pro div. script. uiif.
193. Mar. scribit disperanda. Weitzius eliam asf, quod tenenl Ale.x. et Urb. led ;
194. Altlus male distmguil Qni potui fonnure :
,
iu Aiex. viileiur pr:etcrea esse aut. Gis., Ilems. et
uoonni rep rtibo p. rempfum. l)e lesiirretTiinic. consi- i'<'Ct nliores, aul. Ald., Torn. el al.i tulgati, hund
nniia alii dixeniiii. Licianlius lib. vn, cap, 13 Si a :
qiKiil soltun probal Gallandius.
principio Deut hominem ueseio quo inentirntbiii modo 220. Uoea 11 S t't hxc uescivit, quia ego dedi ei
, :
instuuil : ciedumus, ab eodem rcstitui vetcrem posse, fruiueiitttin <f iiiikiii, el oleum, elc.
,
nia novum (ccit. Mniucins Uctavio Cat eruin quit m :
•* tli Juno Lucina dieeliatm, ijiua partui praMHe
tam stutliis aul brutus est ut audeul repitgnure, hom,- credebalur, n tuce vitali. Diana quoque Lucina limili
ii, in a Deo, Uf piimiiiii potuissc /"':/!, Ilfl posse deuiio tle causa vncabatiir. Tumebui, Ailvers. iium. 390,
reformnri nihil etu pust obilum , et ttnie obilum 111/11/
'.'
boras lucis el vilffl 1 1'nuleiuio tucinas appellaiaa ail
fuuse : sicut de nilulo nusci luutt, itn </. uilnlo licete. c-st! ifiMi ttovi ate u<f.'iiir.iii<ium et tnaitjne. S.iIiii.imii-,
reparari? Eiemplum cliain seiiiiiniiii, qu,i! 111111 nisi u;hi, ('>(> iu .1 'liinii Sparliauum , ail meimi dici. 1.1
loirupta revireacunl, pruferl llinucius. Innuiueri pro
ctilossiini <«'i>jS<thii , «iiiTis pro <iur<rus, eleelrHin
:.ln idcm aigiimenliiiii vcisani. VldoCatb, liymn. 10, prn etectreum , cl similia. Sicul 11011 Plllas, Ittd Dettl
vers. 121. uleum lioiniiiilius pr.cstal, sic Ueus ip.iC, iinu Jiino,
203. Ald. , Ale« , ne vot. Alii, nil uoa. Egm. et nascentilius lioras lucil triliuil.
l'ai., <i</ kis ; opinaiur llciusius at vos. Teoliai iu tli. Itat. , Mar. a pr.m.i mann. Widm. a prima
ilsiinguii , nit vos, miseii; pliysicuritin dontnatO fai- maiiii, Bong. a lecunda mann, Vveilx., <,i ,«< r<* /m-
tttni , iiim forte niTavit lypograph n, quuu libeutur het. Al.l., Gtl., lleiusiani, Alex., Urb., Vai. A, gi-
crtJn. liniliiii, lib. xi Atlv.,c.ip. 21, idiuouuit I ijnere amut.
,, :
107 Linrn n contra symmacmim. m
2J5 Qtiem voslascivis violalis amnribus igncin t 783 f er varias paries minuaa : cui nnlla re-
dex Ve nciis prxtcxiiis umbra.
Et stupra veslra [eidi
Unus ego hxc elemciita rego, nec mole labo- Para, anl fonna potest : quia sum substantia
[ris [simplex,
782 Ul miser, infirmu.sve ali<]u's fragibsve 2i0 Nec pars esse queo. Solis divisio rebus
[faiigor. Compositis, faclisque subest: niencmo creavit,
Lu\ immcnsa milii cst, et nnn resolubilis xtas, Utscindi valcam, cunctnrnm Conditor unus.
230 Sensibus et vestris haud intellecta vetustas. Crede, quod ex nilnloformavi, parsiiieanon cst,
Inde ininistcriis ad tot moderamina mundi Quarcage.morlalis, soli niiliiconsiruetenipluui,
Non egeo, nec parlicipes, socinsve requiro. 215 Mcque uniim vcncrare Deum, cxmenia remitlo,
Porro aulem angelicas legioncs, quns mea fecit Ki qu.c saxa Paros secal, el
quxPunica rupcs,
Dextera , uosse meum e-t , el qux natura crea- Qux viridis Lacedxnioii babel, maculosaqne
[lis [Synna.
S55 Subsislat, qualesque mibi s-rvenlur ad usus. nemo scopuli mihi dedicel ostrum.
N.iliviim
Tu, mo prxtcrito, meditaris ntimiua mille. Tcmplum mentis amo, non oiarmoris aurea :
Qux simules parere meis vlrlutibus, ut me B [ in illo
GLOSSiE VETERES.
225. Ignrm, amorem; minna, I. 237. Parere, sptendcre : pareo, ex quo ap, areo, I.
226. Umbra adumbralione, , I. 258. Cui, mihi, I.
230. Veluslas, (Piernitat, I. 244. Age, adoerbium, o homo, I.
231. Inde, deinde, I. 246. Paros, insuta, ubi invenitur parius tapis candi-
254. Cre.a. s, rebut, I. dissimut. —Punica, \\ricana, I.
2.)6. Tu, o Sgmmache. — Prxlerilo, negtecto, prw- 247. Laredxmon, mons. —
Synna, civitas, ubi na-
termitto, derelicto. — Nuinina mille , diccbanl nain- tcilur marmor varii coloris, I.
que heCietici, Symmachus et alii , unum lantum ene 248. Ostrum, purpuram, Iso.
luminum Deum ,
qui imperat terrce, mari et ccclcrit 249. Aurea, colorem auri habentia, 1.
eiemcntii, I.
COMMKNTARIUS
225. De voce glossx minna dictuin ad vers. 117, minutatim ac separatim colebanl ,
quasi partet illius
lib. i. Tu me prwterito, etc.
227. Alex., Egm., Widni., Rong., Weitz,, scripti 237. Widm. supra, simulas. Hoc loco parere non c-t
lleinsiani , Sicb., Val. A, Mar., Rat., Unus ego ele- obedire, subjici, qux secunda est signilicalio verbi
iiienla. Gis. 1 ed., Urb., Caucb., Vnut ego hovc ele _ pareo. Iso ait splendere ; Sed proprie est inessc, ades-
menta. Gis. iu tcxlu 2 ed. F.ibr. unus ego ipse tte- ^ se, prxsto cs*e, ex qna priina sign fieatione verbi
,
menta. Weitzius non bene allegat Alduin pro sua pareo oritur aliera ohedicndi. Symmachus ergo sitnu-
leclione edidcrat quidem Aldus unut ego elementa,
: labat seu lingebat, numina inlcr se disiincta viriuti-
sed eiocndavit unuj ego hoec elcmenta. Non placei bus divinis, qux veie distinctx non sunt, inesse, sive
lii.itnm cuni Hcinsio el rccentioribustoties admittere. eis diviniiateni divisam inbxrere. Sed, ut dixi, va-
22S. lu vulg uut miser, male. , ria erat geniiliuin theologia.
229. Jureiicodex, Ald Egm., Pal., scripti apud , 242. Rat. perperam, valeal, a prima manu.
llniisitmi evtc, lo aliero Roii,, Alex., Urli., Vat. A,
, 243. In Rat. hic versus et tres alii seqq. rccenti
el non nsolubitis alat. Mar., Rat., Gis., Weitz., nec raanu sunt descripti.
morte tolu- ilis cetns. 245. Jureti codex cwmenta remille.
231. Minisleria pro ipsis ministris 24ii. Egin., Jureti endex, rnpi», ninre antiquo, ut
234. Oxon., et quam nniura creuiis. alibi famis, lui,. De luxiuia reierum in marmoribus
235. Vai. A, servalur ad usut. vide Savaronem a.i Sidonium, pag. 109. Prudentius
236. Jureii codet nomina mitle minus bene. Iso- quinqtie inarinoriim gent-ra recenset, Parium c.u ili-
nis inierpretatio non placet uam Prudentius ait, duin, Punicum flavum, Stjnnudicum uiaculis d stin-
:
a Symmacho unuin verum Dcum prxteriri, et nu- cium, Lacedwmonium viride, cl.Egyvlimn purpureuiu,
iiiina mille lingi, in qux virtuies Deidivideiel.adeo- quod poetice vocat naiivum scopuli osiium : <|uo in-
que Deum ipsura per varias partes minueret. Non telligiiur poiphyrites. cujus nominis c: us.i, quud
crgo Symmaclius aiebai plura illa numina uni Deo rubeal ut purpura, aitls ilonis lib. xvi Orig., cap. 5,
csse subjecta, aul unius simplicis Dei esse viriuies. D qucm vide, utt ctiam Pbniiim lib xxxvi, a cap. 5
quod putare vidctur Cudwortlius, de quo supra ad usquc ad 8. Diversa niarmorum geuera Slatius in
vcrs. 58. S. d 1'rudentius arguil onima illa conimen- Silvis passim descnbit, tasdem niarinorura species
ii ia numina non esse vere uiunina st?d c.-.-e vir- exslare 3illuic in teniploriun umanieniis Romx et Scms
,
tuies unius Dei, qui simplex esi, nequc in varias jaApridem observavil Pabricius, ei inirantnr exieri.
partes scindi polesi. Virtutcs auieiu Dei non suui 247. Aldus, ne postrema in Lacedcemon brevis cl-
reipsa plures, sed, ut cum theologis loquar, virtua- ferieiur, versum licenler mutavit, Quce maculvsa
liier tan; un aut form.iliter inier »e distingiiiintiir. tenet Synna, et viridis Lacedamon. In Urb., El qmv
Siimma nrgumenti hxc est Divinitas una est,sim- : viridis Lucedcemon kabel, aliundai el. Rat., quoe viridis
plev, iudivisibilis, uon crgo plura suut numina iutcr
, Lacediemon habes. Alii scribunt Synna, aiii Sinna.
se divisa adeoque virluies illx quas deas voca.it
, llciusius ait, oiiinino scribeudiim Synnns, ut habcl
gi'iililcs iioii dcbcnl coli lauquam numina diversa , cuiu Caucbio pro div. script. Thuao. Marlialis qui -
se>l iinu- relemlus est Deus, qui virtuium omnium <leui,et Juvenalis Synnat dicunl, sed ii"n vidi-o cur
capul e 'ous est. Petavius lom. I, lib. u, cap. 2, non possit iitroque modo ilici, ui in aliis nominibus
paolo aliler errorem genliliiiin explical, dum siin- propriis, prxseitim e Graco peiil s, arcidil. l.-o ait
plicilatem divmx naliirx ex boc loco astruit : Pru- Lacedxmouem csse moiiteiu c.ir uon potius nrbs:
denlius lianc ipxam theologiram ralionem poctico le- Peloponnesi, Menelai regi.i?
pore condivii in secundo libro contra Symmaehuin, ubi 248. Vat, A, corrnjite decidel ostrum.
genlilium castignl insci iuin qui virlutcs Dei varwt ,
2)9. llxretiii hxc alia ,ue sini !ia \erba avide ar-
:
lu» ALRKLII PRUDKNTIl CARMI.NA 200
250 78i' 'uildame 'l-i " ''il li '<' «.inifltir.i niv.ili A 903 Kc-iilucndus crat mibimci ; submissus in illunt
COMUrgil pieiale nit. ns ; l git ardua culmei Sp rilus ipse iiiciis desfend l, el cdila limo
Justitia iiilcriiis : spargit sola picli rubculi Viicera divlnil virtuiilius iulormavit.
Klnro pudicnia : |"iilni- almus cl alria scrv.it. Jamque lioiainerri a-sumptum suinmus Dcus iu
Il.vi doutus apia iiulii cst, Iun iiic pulclierrima |
dcitaiem
| ledes Transiulii, ac nostro ilocuit recalescerc cubu.
!/'.5 Acii| ii, :i'lcruo, cu>lesiii|iic hospiic digna. Sciie ve!iin, pnecepta l:i rb quibus BuribtM
Nec uovus liic Incus e t : iluxn mea gloria in [
li.n- lu
[ artus, Aicipias, it.il.r ccusor doclissime gcnli-.
K i lux vcra Rei : Dcus illtistravit alumnam An velerem taniuin morein ralinnc relicla
Malcricm, eorpusijuc pareus lialiilaliile fccit ii gis, ct d ci i I paiitnr lapienib aeumen,
Ipse sibi, placito ut poasel reqniescere lemplo. iHgeniumque viri? l'oiior mibi prisiinus csi
2G0 Condiderani perfcctum liouiincni, spcctare su- [ mos,
pcma 2;- Qu >m via jusiitite ; pietai i|uam prodila ca>lo,
[
Mnxlaram, lotis convcr-um sensibus iu ine UuBuique lides vcri, recla; qnam rcgula seciac.
Recto lialiitu, celsoquesitn, et sublimc luentcm : R 78G Sii i|ui<b|uid rudibus mundi iia-ccnlis
Sctl despexit liuiuum, seque incl mvit ad orbii [ in annis
785 Divilias, pcpulilqiic. ineum dc pccluic Mos baboit, unctu eolere, ac senare necesse
„ |
nuiiicn. |est,
f.LOSS/E VKTERKS.
251. C nsurgil, intVfo. — 1'ietaie, tanctiiate, I. 207. Informavtt, docuit. I.
25i. Sol.i, pavimentn, I. 27<l.Tu, a;oslrophe ad Symmachum, I.
253. Pudor, cast tus, I. 271. Censor, judex, I.
250. Gloria, divinitat, /i/i.s Maria virginis, I. 2'4. 1'oiioi, e.r persona Symmachi, Ral.
257. Aliimnain. nulricem, I. 275. Pieias, dcitas. —
Prodita, manifestata , I.
258. Parens, pa'er, ctealor, I. -m. Rudibu^ «i l'IS, I.
2GI. Virtbus, tensibus, I.
( OMMENTARHJS.
npiuiil, contra nniatmn cultiimi|uc tcmplorum
ut 200. Exprimil verba angeli ad Mariam Lucae i, 55:
deciameiit. Al quam inepie? Kx Prudentln emm po- Spir tus sanctus sttiierteniet in le, et virlns Allitsimi
tius arguiltir, b nc bxc duo r.oliatrere, quud (ir.cri- obumbralit tibi. Iso exponil : ixroBHAm, docuit. Al
pue tcmplam nieiiiis amet Deus, el quo.l nibilumiaus lne scrmo c-i de visccribus limo ediiis, seu de cor-
lioiicsium sanetnmque sit tcmpla marmoribus auro- p' re, quod Filius Dei assumpsil; vel inielligi eiiain
1
qne ornare, siquidcm Prudenlius idem satpius mc- potesl poni a Prudenlio pro illis vcrlu- /.'( virlus .1/- :
iiiinit iiim laude iiiarinormn ct divitiarum, quibtis tiisim! ob:.mbrubil tibi. Vcrbuui Dci a Piudciiliu alns-
lempla Cbristianorum splendebant, ut cerncre licet ipie iuieriliim Spriium vocari, quia cnianai a Patre,
in liymnis S. Eulali.e, S. Ilippolyii, ei SS. Aposto- alibi a uobis uolaluin. Explicaiio verboruni l.iic.c
lormn 1'eiri el 1'auli. similis liuic Pruilcnliamn a inullis veicribus Ir dilnr,
252. Ald. inale intei piingil Justilia : inlerius spar- tit a Jasiiii" martyre, TertalUauix, AaibroUo, Bllarto,
git : sola picla rubenti, elc.Cir.inius in e. breve legit, quos nonnulli recentiores sequuniur. Aiuut li.ce
cl -lislingiiit inieritts spurgit tola picla rubenti Flore vcrba Firlw Attissimi obumbrabit liii repetitionem
pnttici.ia : pudoi ilnu «I otria servit ex vet. cod. esse prxcedentium, ct utrisque signilb ari, Sphrttum,
npU, qnodeleganiissimum dicil. Ki in Alcx. quidem Dci 1-ilium, iu Virginein dcbcendisse e.mique nbaut-
cst puiticilia, ct 1'rudeuliautim cst brevem sape ra- brasse. Cunsule Commci.t. Caiineti. PrudeHiius in
lin e caisur.e produccrc. Alii plerii|uc legunl et ilis- Dillocb. veis. "!• simili modu Stinctus le Spirilus, :
lingimnl interilts spargit Ftore sola picla rubenli inquii, Implebit, Maria : Chrisnim paries, sacra virno.
ptdicitioe pud. r aluius, et atria servat. Cuncinnior est 208. Il.iii*.- loculioncni hominem as<. mptum alibi
leetio Gif. eiAlex. Multid siiuguini juwttiu : inienus. defeudimas.
257. Ald., K.ibr. ut lux; melius I lux. . 270. In Val. A desideratur vox Putris.
258. Ald., Val. A, Mar. ci, ut xidcmr, factnin a 272. Ald., A'ex., veierum tanthin morem. Antea,
sccinida iiiauu. Alex., forpusgue purans. V.it. A.Egm., vcrs. 69, sitmlis occuriit varieias Alleyut mirent :
w ilm. ad urani, duai'iu>tie,minus bene pr babitabile. . veitrum scu velerem. liong. et Widin. a pruna niaiiu
159, Ral. a priina manii male, po.cil. Idem supra, liiniummo lo rem, niinus bene, pro tuntum morem. In
Alex., Crb., po^st, quo.l WeilZ., Heius. aliiqtte re- ediiione Basiloen»! <5i0 lcgoeliam t.intummodo rem,
ccntiores tenueiunl. Alii, eliam Gi-eliniis, posset, noque Sicbardus aliam scripturam margini apposuit,
naque iliscrepanliam scriplura: Meiusius ubscrvavit. til solel. Hecmanus, cap. Mantiduet. ad ling. Lat..
0.uud Tcolius ptaeidu pro pla.ito edulerii, inendum noii videlur ali.mi leclionem in cdiiis observassc
puin, non lectionii rarietatem. nam cx mS. stio vcrius corrigendum ait uu lylercn
260, Bamdem senteu i.im pra<ier Ov diu n et Ju- laiitvm mi.rem.
vciiaiem Hinueius m Ociavio esponit. 173 llenisius cniii T..uan. omillil el omitteinltim
2GI. Weilliui inm VVidm. ail oram, Gis., Kabr., lil id poal di i. M lu uoii ttdelur siipervacaiieume<se
virikut pro sensibus, iiuiius beue. Glo-sa pulius Ml dici i(/putilur,quamvisrcccntiore> Ifoinnln ldhHIO«>l
divera neliu. 270. Pusl Iiiiiic vcrsum veiba Syinioa. In ha-c so
2G2. VVidm. BUpra, sublime tuendnm. lcni iniorseri i Saai raJfSMawi .i.iuiruiuue ritaiot'.
205. Kabr., rc.sue.itt humum. Al i, despexil vel di- J ,m si lonija attat auctoritateii reltyionibu* faciat.
snex.t. tii scribiiuiKgm., 1'al., Ovun. Ilucuique habet servunda csl lol mculis
fides, i MOOM ' »un< hh>ii
.M.nicin eiemplar, Omiiiiim, tnquil ipsa, oplmum, pui.ites. i/ui feliciler secu i iNttl woi. Vai. A incipit
etcorreclissimum, quiv /iucusi/ue nderim. J.iin si Ivmja tvtai. Rat., .S .u< m./ue moi, i.mm iui- i
I)e bomiiie biquilur, id qucm icpar.iuiluni
205. i ne tai ou. Ita cii.mi Sicbardu*. >at. A, suui uottt
DlssuseM I ilius Dci. (eliitur parenls. K.il., suut pnr.ntes.
201 LlLtR II CONTR.Y SYMM.YCULM. 2d2
Omnc revolvamiis sua per vestigia st.cIuih A 787 Pr.nbebat spelunca domos : redcamus
280 IJsqueadprincipium:placcatdaninaregradaiim, [ad antra,
Quidquid posterius successor repperit usus. 290 1'ellibus insulis hirlos sumamus amichis.
Orbc novo nulli subigebant arva coloni. Immancs quondam populi, feritate subacta
Quid sibi aratra volunt ? quid cura supciflua Edomili, jam trisle fremani, itcrumquc ferinos
[ rastri ? In morcs rede.ini, alquc ad sua prisca recur-
Ilignis melius saturatur glandibus alvus. [rant.
285 Primi homines cuncisscindebam fissilo lignuin: Praecipilel Scythica juvcnis pietate vietum.
Decoquat in massam fcrvens striclura sccures 295 788 Votivo de pome patrem : sic mos fuil
Uursus, et ad propriumrestillclvcna melallum. [olim.
luduvias cxsa: pecudcs, cl frigida p;irvas t'..cdibtis infantum fumcnt Salurnia sacra,
GLOSSyE VI£TERES.
279. Vestigia, pcr singuta, I. Subacla, ntperata, I.
280. Damnarr, derelinquere. —
Gradalim, per or- 292. Triste, advcrbimn. —
Ferinos, quia singuti tic-
dinein, paulalim, Iso. ut (eriv tunc habitabant, I.
281. Poslerius, posu-a. —
Repperit, usque huc, I. B 293. Prisca, opera, I.
282. Suliigcbant, (odicbant, arabanl, I. 294. Scythira, Scytltia reqio cst in qua fitii patrct
284. Ilignis, qucrmt, ab ilice, I. de cotlibus vet de pontibus altis in mare prtvcipilabant,
288. Sirictura, massa ferri culidi, I. prceveniendo mortem illorum, puta (foilc pulando) pie-
287. Restillel, reltquetur, I. tatem csse; vel etiam comedebant, prtvstando iit tam
288. Induvias, indumenta. —
C.esa: pecudcs, pel- pia sepukra. —
Vieium, senem ununiquemque, vhibus
tes, privalum, I.
291.
I.
lmmanes, fcroces.— Ferilale ,
populi. — 2')5. Volivo, quia voluntat patris cai, I.
COMMl.NTARIUS.
279. Ex Virgilio Georg. II, vcrs. 402 Alque in se : ruiii noia est : a par. ntilms vix, ac ne vix quidcm
sua pcr vettigia vo vitur annus. ahsiineham ; c<>s certe jam definicto dcvorabanl.
281. Cieero Ac.id. Qua?st., Receniittima qutvque
i Dno luc quaeri pussnni, an vcre Scythaj patres suos
tuiil cnrrecta et emendata maxime. Virgilius, u Georg., senes e poule prrecipilarcnt, el an hic ntns aliquan-
vcrs. 22, Ipse via sibi repperil usus. do apud Uoiiianos invalucril. De Scythis affirmal For-
282. llidem cx Virgilio l Georg., Ante Jovem nulti lunatianus lib. n Artis rbeloric^ Mos, ait, apud:
tubigebant arva coloni. Yucal orbem novuin, ut \ers. Scytltas fuit ut sexaijenaiii per pcntcm mittereniur.
,
338 et scq., tcrrus recentes, vacuum orbem. Scytha Atltenis sexagenarium pairem pcr poitlein dejc-
283. Cbamillardus advcrtit poctas hoc vorabiilo cit: reus est parricidii. llic cnim se dicit gentis s«ir.
ras.rum uli pio iustrumeiito fossorio, imo Pliiiuini inore fccisse. Uonianis piovcrbiiiin crat Sexagtnarivi
«t alins. Sic eii.un Siieionius iu Nerone : Primut ta- de ponle dejicere. Feslus narrat e\ Manilio, scxagc-
tlcllo humum Yule coinmenl. advers.G39lil>. I.
effodit. narios olim e ponlc dcjici, qund aborigincs, qni pri-
284. Glandcs dicunlur quernai a qiieicu, iiigna: ab C mi Romam incoluerint, liominein sexagcnariuin im-
ilice. Dc 17111:1111« Virgilius, de itigms lloraiius satira molarc quotannis Diii patri sol.ti fueiint; poslea in-
4, lib. i, Umber et iligna uulrilus glande. Claodibus sliluluin, ut scirpeie honiinuui effigics dc ponlc iu
primos homincs vesci soluos, |>as-uu vcicres narranl. Tiberiin iitillerentur. Adilit cx alii<, post llrbem a
285. Iloc etiani ex Virgilio Gcorj;., Nam primi
i Gallis captam oh inopiaiu cihatus, coeptos scxaginta
cuneis scindebanl fisstle liijnum. Prudenlius Syiuuia- annoriim boinincs jaci in Tiberim. Sed explorutissi-
chuni coarguit adduct.i narratione inmis veleris, muin, inquil, illud est eait tr, quo tempore primum per
qualein gciuilcs ipsi desciibebant cuiu taincn cou
; pontem caperunt C0'iiUiis suffragium ferre, juniore?
Btarel, prudenlcr hoiiiines ab illo rcccssisse. conclauiaverunt, ut de ponle dejicerentiir sexagenarii,
286. Vugilius lih. vni, Stricturiv chalijbum. Vide qui jam nulto pubtico munere funqerentur , ul ipsi po-
glossas. Vat. A ct Jureti codex, securim pro secures. lius sibi qi^am ilti deligcrenl imperalorem : cujiis sen-
288. Egm., indubias; corrige induvias. E Lucrciio tcntitv est eiiam Sinnius Capito ; vanam aulem opinio-
lib. v el Juvenali sat. hxc repclita suiil. Lucreiius: nem de ponte Tiberino conjirmnvit Afranius in Itepu-
Sic odium cepil glandis, sic lila relicla Sira a cubilia dialo. Viiletur Feslus negare vere e poute iu flinneii
tunt lierbis etftondibus aucta. Pellis f.eni cecidit v.stis , sexagenarins fui-se dejectns quod roiifiimant alii cx
:
eoiitemptu ferina est. Juvenalis Ctim frigid.i parias
: Varrone apud Nonium Marcellum. Pnidciilius innuil
Prtxberet spetunca domos. Arnobius cootra gentilcs sexagenanos e pnnte , iu qu" ferebanlur sulTragi.i
hoc idem argiiinciitum promovebal lib. n Vuid : (nain ab errlesiasticis scriploriblis sutrragia volatW-
enim si h. c modo culpam velimus tnfigere prioribus cunlur, unde pous votivus) in fluvium fuisse praecipi-
iltis,alque antiquissnnis swcuiis, quod invenlis frugi- D tatos, et rcsprxil ad illud Ovidii v Fast. : Pars putat,
bus tjlondes spreverint el t< pudiavtr.nt arbultt, quod ul (errent jutenet sjiffragia soli Pontibus infirnios
,
corticibut contegi el amiciri desierinl pcllibus, posiquum prtccipitussc s<nes. Ovidius aliain relert et scquilur
vestis excogilata est lexlitis, usu et comnwditatc suecin- npinioncm.
ctior, aut quod struciis domibus el tautioribus succes- 29G. De infantibus, qui Saturno p^opler odinm Jo-
tibus instilutis, non antiquas adamaverint casuta , nec vis iinmolabanliir, legendus e»l Laclantius lib. i,
tub rupibut el cavernis prtvoptaverint, ut bellua , per- cap. 21, Terlullianus iii Apnlng., aliiqne. Arnnbius
manere? Vtde Elmenliorslium ad hunc locum pag. 61- lib. ii Anle adventum in Italiam Herculis cum ex
:
290. Bnng. Iiirstitis, sed adfuisse aliiid.dcmoiistrat Apollinis monltu patri Dili ac Saiurno httmanis capiu-
rasura. Val. A, hircos pro hirtos, mendose. bus siipplicarelitr, et hunc simililer morem non frande
293. Val. A, coiruple, immemores redeant. calliduta, el nominum aiubiguitate mutaslis? Hoc sa-
294. Jurelus inoncl lcctioneni cujnsdam Sihedas crificium in nonnuHis Alricc pailihus peragi solitum
Sctjthica juvenit feritate deienorem esse : nam iro- plerique Iradunt, iioiiiiiiatim Miimrius, cujus coin-
nice picias hic nominatur, ul in line libri Vestalium incnlatores plura de ro congerunl. Idolum Molcch,
yudor almus et e.tpers sanguinis. Yat. A sci ihil Scy- dc quo saqtc menlio occunit in sacris Lilteris, cl
tlnjca, Itat. Scilhica. Idein Uat.. viijetum pro v.etuni, cui Anunonila: lilios liliasque crciiiabant, idem rsi ac
rum Bon^., Widm., dc [<io alibi. (Jrudelitas Seytha- Saturnus, si Saturnus cst sol, ul Seivius cl Macro •
Patuoi.. LX.
, :
2n5 AURELII PIUJDKNTII CARMINA. -'01
hTebilibiisquc n ii. n rcsuiient vagllibua ar *. A 505 Mulia colii, i|ii.i" iimi coluit sub rcgc Ojitirino :
Ipsa euai fragili lcxal gens llumula iiilino :
790 Imtllutt i]ii:iulam mclius, nonuulla rc-
Sic liadiiui liabilasso lleinum. llegaliu feno t"ugll
500 789 Eulcra superstcriunl, aut pclle Llbysil- Kl morem variarc suum non destilil, ei, <|u.«
|dis nna Pridem condiderat jura, in contraria verlit.
( omposil iin . M.iiir, ilcin viilosocorporcgesieni: Oiml iinln lu rilus -olilos, Romanc scnaior,
T.ili.i TrinacriuN duclor, vcl Tuscus babcbanl. 510 Objeclas, cum scita pairum, populique fic-
liinii.i aniiquasibi noiiconstal vcrsa perxvum, [qucnier
l,i mutaia sacris, ornatu, lcgibus, armis; Inslabilis placiti sentcmia flexa novarit?
CLOSSiE VETERKS.
298. Texat, tegat, 1. 501. Sacris, citnttacrit, I.
500. — Libyslidis, Africana;,
Fulcra, scdilia. I. 505. Ouirino, liomulo, a Quirino monte, I.
501. Villoso, intonto, I. 50ti. Nonnulla, tw</fa. —
llcfogil, vituvit, I.
502. Talia, indumenta. — Triuacrius, Sici-
tcilicet 500. Hilus, murci. —
Scnalor, Symmaehe, I.
tiensis, vel SiciliittAcettct. — Tuscns, Evunder, 1. 510. Scita, contliluta, vel constilutiones, I.
505. Couslat, — cvlatem,
110« itabilis ett. .Eviiiu, I.
COMMENTAHIUS
bius docent : quanqtiam volunl aliqui, inf.inlcs in bo- p vestnnl, mcndose, pro gestent
norcm M>>locb nou combusio., sed pcr igncin lan- .it>-. Itat., Gis., Ittilicbiti ;
plerique, habebant. Cella-
tmii traductos. rius snspicatiir liiinc Tusciim esse Tyrrenuin fr.i-
200. Prior Koii., hubuisse llcinu.ni : ct noiat llcin- ireui Lydi, de quo Velleius cap. 1. Melms Iso Evan-
sius habuitte cssc pro habiiaste. Polesl ctiaiu inlelli- ilrniii iutelligii
: vidclur eiiiui PruiJeiiiiiis duos iiloa
gi, Sic tradunt liemum habusse casum. Itemus pro Virgili versus coniprclier.dere voluisse, quonim alter
Uuiiiulo ponilur, ui apud Properliun lib. n, cl. 1 : ad Evandrum, alicr a I Accstem refcrtur. Ccllarius
Quo gradibttt domus ij/u liemi se snstttlit, ottm llnut ait, Evandruin cis Tilierim condido.se Pnllniileiini,
cral (ralrum maxi,i:a reyna focus. Certe apud poetas Verc id quidem ; sed Tuscia vel lletruria proximc
ui. iiraro Hemus pro Komulo accipilur, ct alii qui so- trans Tiberim exiendebatur, et ipsc Tibcris Tnscus
lui.i oraiione scribuui, non Itemi, sed Uoiiinli casani ci Tyrrcnus sxpe dicitur. Virgiliut lib. x de niililibus
dicuni. Veicics dc h.ic liomuli casa sacpe mcnlionem i|uns i'Kne;c Evander dedil, ail : Quw manus interea
injiciunt. Valerius Max. Iib. iv, cap. : Per liomtiti i 1'uscis comitelttr ub oris .'Euean, armetque rates, cic.
catam, perqtte veleris Capitolii humilia tecta, et ater- Kvauder inier alia /Eor.e. oslendit J.iniculuin lib. vni
nus Xesttc (ocos, ficliltbus etiamnum vatit conlentos, llanc Janiis patcr, hanc Satumus condidil urbein : Ja-
jioo, eic. In Controversiis sub Senccae Patris nomi- iiiculum hitic, illi fueral Salumia nomcn. Mons auicui
ne lib. i, conlr. 6 lnler lavc lam effusa mieina nihil
: Jaui' ulus jam exstat in vctcrc Heiruria. Ex liujuscu
esl humili cnsa nobilius. Goilinfrcdus legendum putat rci ignorationc doctissimi scripiorcs llisioria; liliera-
liomuti casa nobilius. Kjusdem mciiiiiicrunl Ovidius n.e llisp. fraires Mobedani difiiculiaiem, quain iu
lib. iii Kast., Yilriivius lib. n, Seneca lilius in Con- , Vna C.oliitnell.e ipsi creaverant, neii saiis fcliciter
sol. ad llelviani ca,i. 9, Macrobius Salurnal., Mar- i
" cxplicuerunl. Tomo VIII, qui lotiisestdc Columclla,
lialis lib. viii. U.irtluus lib. xxii Advers., cap. 4, pag. 40 ci seqq , qua;rum cur Columelia pradiuui
Prudeulimn ad Komuli casam allusissc conlirniat, ei Cerctaiuiin in Helruria, ulii nunc cst oppiduiu Cerve-
S. Hicroiiynii verba c prxfatione ad libros Didynti tere, possederii, ciiin ipsc praiseribal pr.rdia dcbere
ile Spiritti sanclO profert Itltco ego velut posiliminio : csse vicina. Hcspondciit Colunicllam duoruui .iu
llicrosolymam sum rcversus, el post Hoiiiuti casum, et Iriuin dieriiin ilincre polui-se ad agruni Ccrciaiium
'udoruin Lupercatta diversorium Mnria:, el Salvatoris se coulVrrc. Pulabant sciliccl llciruriaiu olnn iisdein
tpeluncam aspexi. Allegat idem Hartbius Taciium lerniinis conlineri, quibus iiiinc dilio inagui lleu i.e m
Ann ilium \v dc eadein casa : Numxgue regia, et ii. - ilucis cenline ur. Ali>quin I ere, sive sil Ccnetere,
tubruin Xesttc cum penatibus populi Romani erusla. aul CVrvrtri, sive, (|uod probabilius puto, Ceii (nani
Vcrum quajrani a Uarlbio, quo paclo Uomuli casa Cervrlri Agyllam fuisse cxisiimo), in lleiruria quideiu
lenipore S. Ilieronymi viscbaiur, si Ncroniano in- veieii silum c-i, scd ali llibc lantum viginti quiuque
cendio fuil combusla ; naui penalcs popnli liomani nnllia pasauum eirciier disiai.
cxplicat c.isiin liomuli. Verius igiiur puio, a Taciio 505. 1'rior Uoll., Huma sibi anliqua : suspicalur
inlelligi lemplum penaliuin llourum, quos aimil ab llciiisois lioina sibi untiquum non cons:at versu per
.Kne.1 olim iu lialiam advecios, nisi inaiis inielligerc tvvum. Arnobius, lib. u Aum si inuliire scntenl.um
:
ipsos deos pcnaics in icmpio Vesuc asscrvaios. tla- inlpa est ulla vel criinen, tt a releribus institulis m
licarnasseus lib. de casa Uomuli sic ail
i Xila au- : tilius res novas votuntalesque miijrure, criiiiniilio isla
lem eral eis (Hcno el Homulo) pattoruHt it operota : et ad los >pcctal, qiti lodes vilani consuetudincnique
m montibtis tape ex lignis el urundinibiis tityutia /i-
D WUliMlU, i/«i in mores alios Ique alios rilus prtoruin
.
genles , seiptot contegcbant ; quorum eiiam atate mea coittleiinialioite iransislis.
unum tupcrat in angulo ex patatio ad circitm dtverlenle 5u7. Vat. A, malc, morcm tarVAre.
i.vs\ ItOMULl dtctiiiii : guod adhttc cu.todmn; tacrum 5tl. Itai., \V'ciiz.,Cis. ad inarg. 1 cd., ci in tetiti 2
ii, quibus etl horum cura, nilnt itli magiiificenliut ad- ed Stcli., ."i tabulis, quod seculoscsl llcinsins, quin
,
dcntet, sed ti taboret aliqutd aul pcr hiemem, aut ve- uIIjiii varianlcm leclioncm adnoiaverit. ilcinsto con-
tusiute, quod reliquum est, munieiiles, et diruta, quan- sonant rcceniiores. A>t Jureli codcx, Al.v Crb., .
tum postint, limilia ptioribxti
stituentu. r. Ald. aliique, iiis/ndi/i» ptacili, quod Jurclo arrulei :
500. Widm. scrilnl Lybistridis , Kgm. I.ibylidis, expriinitur enini iiiconstauiia senatus populique Ito-
lloog. Lybistidis. Virgiluis lib. VIII Slt utis iite locavit : iiiani in rclraclandis legibusac nmribas. Simili uio.lo
Effitllttm fottis, ei pcllc Libtistidis ursiv ; el lili. v : Tertiillianiii m Apol"g. cap. 4 >i>n«e ct doi yaolMii :
llorritlus in jaculit, el pelle Libyslidis itrstr. 1'liniiis i .iM,riiii.«/is i!/utniininO/>u< ICuebras utiliqu.taiis, iu< M
lili. cap. 50, iii Alri.
viii, gigin ursiis neg.it; uiulti,
.i itltim vetcrem et iq uulcnici* siltam letjnm uovu prtuci-
cliatn vetcres, allirnianl, sed noiinulli puiaiit, urtei ptiliain rescriptorum ct edutornin secunbus Iruncalts cl
l.ibycoi ct cV uiindicos diclos a ltoio;inis leoms. Vide iii .lilu.y Vido Tlieoilosil iiovell.ini > de liivasm iluis.
Hii.iiiin ail lili. v Virgilii, vcrs. 57. el A. Gell. Iib. ull. e. |, In Kgm., cl P.il. MlaOMMM
301. Ald., i'al., villosum. Egnt,, vcstcnt, l'al., | ro n nirK. iii Alev. a piini.v in.iiiu iucndosc, uuii U.
805 LIBKR II CONTRA SYMMACHUM. 200
Nunc ctiam, quoties solitis deccdcre prodesl, A Indc tumcns viiiis,. calidns adolcvit in annos,
Prxlcrilosque habitus culiii d.imnare icccnti, 530 Doncc decocto solidarct robore vires.
Caudemus compertum aliquid, tandennque rc- Tempus adest, ut jam sapial divina serenae
[tcctum, Meniis consilio, vivacius abdila snlers
315 Quod latuil. Tardis semper processibus aucla Quxrerc, et xternae landem invigil.ire saluii.
Crescit vita hominis, et longo prolicit usu. Quanquam si tantus amor est, et cura vetusti
Sic aevi mortalis liabet se mobilis ordo : 555 792 Moris, et a prisco placet haud discedcre
Sic variat nalura vices. Infamia rcpit, [ rilu,
lnlirmus titubal pucri gressusque, animusque: Exstat in auliquis excmplum nobile libris,
320 Sanguinc prxcalido fervct nervosa juventa : Jam lunc diluvii sub tcmpore, vel prius, uni
Mox stabilita venil nialuri rohorisxlas :
Inseruisse Deo gcnlem, qux prima rccentes
Incoluil terras, vacuoque haliitavit in orbc.
791 Ullima consiliis melior, sed viribusxgra,
Corpore succumbit mentem purgata senectus. 340 Undc genus ducit nostrx porrecla propago
Ilis genus bumanum per dissona lempora duxit Stirpis, ct indigcnx pietaiis jura reformat.
525 Curriculis xvum mutabile sic hebes inter
:
Sed.quia Romanis loquimurdc cultibus, ipsum
Primilias, mersumque solo, ceu quadrupes, B Sanguinis Heclorei populum probo tcmpnre
[egit. [longo
Mox tenerum docili ingcnio, jainque artibus Non multos coluisse deos, rarisquc sicellis
[aptuin 345 Cnnienliim, paucas pnsuisse in collibus aras.
Nosccndis, varia rerum novilate politum est. Innumeros post deinde deos. virlule subactis
CLOSS^; VETERES.
31 i. Rctcctum, manifeslum, I. 328. Pnlilum, nutiilum, I.
318. Repil, quia reeliu» non poletl ambutare, I. 529. Calidos, iu juventute. — Adolevit, crevil, I.
320. Nervosa, fortit, I. 530. Decocto, perfecto. — Roborc, fortitudine, I.
321. Maturi, perferli, I. 332. Vivacins, perspicacius. — - Siders, sagax, I.
323. Purgata, purgatam liabens mentetn, I. 331. Si lantus, tanlum slndittm est, I.
324. Ilis, talibus, 1. 339. Vacuo, lalo, I.
325.Curriculis, volutionibus: —
Hcbcs, imprudens, I. 3i0. Porrccla, cxtenta, I.
326. Primitias, inilia, in infantia. Ceu quadru- — 541. Slirpis, naturalis, I.
pcs, quando et manibus, et pedibtts repit, non reclus 343. Heclorei, liomaui, I.
tncedere vulens. —
Egit, ducil tivit, I. 344. Sacellis, temptit, I.
327. Jamque, deinde, I. 540. Virtntc, liomanorum, I.
COMMENTAUIUS.
313. Jurclus videtur non observasse cmendatio- G vidclur ex Virgiiio/En. sunipium, Sed si tantus
it
ncm Giselini, qui cdiderat quidem damnare retcnli, amor casus cognoscere Torn., pr.nceps
noslros. Ahl.
sed in addendis correxil damnare recenti. Heinsius B iher., prior Roll., Kgin., si lanlum studium est, quae
errore cdidil retenti, nec conexii.
siniilr. cst l.sonis glossa. Gronovius, cap. 5 Ob erv.il. cc-
319. Elnienhorslius in Arnobium pag. 45 plura dc cles. in niss., Icgi fatetur quanquam si tantus amor est,
his ad verba Arnobii Pauperrimaz nccessitatis inventa sed suspicalur legendnm si tibi lanlut amor, quia aliud
tx Columella, Virgilio, Lucretio. csl vitiuni inelri ine\cusabile,ctnunquam a 1'ruden-
318. Iluec omnia mulualus vidclur Prudeniius a lio profecium. Verum jam observavi ct aliis poeiis
Lucrelio lib. m, vers. 446 et seqq. frcquens cssc brevcm syllaham nbcxsuram produce-
322. Prior Rott., contilii mtlior, quod elegamer re, el hoc ipsum 1'rudentio esse valde familiare ne- :
dicium ait Heinsius, quomodo sxpe uiuur Silius Ita- quc oportuit Gronovium hujus rei esse inscium.
liius. Mihi elegantius videtur consiliis melior, sed vi- 335. Thuan., ula prisco, nialc.
rHms agra. 339. Virgilius iGeorg., vers. 62: Dcucalion vacuum
521. oram, Weilz., fluxil. Alex.,
Uat., Gis. ad lapides jaclavit in orbem.
Urli., Vat. plerique alii, duxit, scilicel wvum,
A ct 340. Ald., nosirm ducit.
325. lia Alcx., Urb., Widm., Weiiz.. Cis., uterque 341. In Rat. a prima manu, indiga; sed glossa uuie
Boher.. Heins. ct alii. Aldus, Val. A, Bong. a priioa ycititir indicat mcndum.
manu, Fabr., Bai. a nianu rccenli, erasis prioribus, 343. Terlullianus Apolog. cap. 25 Nam etsi a :
tic hebes inler Primitias, mersumque soto titubavit, et Numa concepta est curiositas snperslitiosa, nondum ta-
instarQuadrupcdis pueri lactantia viscera traxit. In Aldo _ men aut simulacris, aut lemplis res divina npud liomtt-
umque. Teolius ait Heinsium
esl versumque pro mersumque. nos contlabal. Frugi retigio, el pauperes ritui, et nulla
»o
luec ut supcrQua resccuisse; sed resecuerat anlea Capitolia certantia coeto, sed temeraria de cetpite alta-
Giselinus, et post Giselinum Weitzius. Gisclinus vero ria, et vasa adliuc samia, et nidor ex illis, el deus ip\c
prolixius, sed non oronino male in impressis ila legi nusqttain. Nondum enim tunc ingenia Gra?corum atque
monuit. Egmondanum pronostra lectione stareaffir- Tuscorum /iiigendis simiilacris Urbem inundaverant.
mat Weitzius, negat llcin-ius, qui melius inspexil. Adde S. Aiigiisiiuura de Civii. Dci cap. 12, lib. m, ct
326. Alludit ad xnigma Sphingis, quodsoIvitOEdi- cap. 51, lib. tv.
pus. Vide llyginum fab. 77, el 1'alxphatum lib. I, 545. Rat., concciiium ; rectc supra, contentum. Cis.
rap. de Sphinge. /Enigma crat quoduam esset ani- ad oiam, paucis. Observat Chainillardus ex Mclanlhc
mal mane quadrupes, meridie hipes, vuspcre tripes. et Apollonio veteres Snlitos suis iiimiinibiis, praj-
UEdipus honiinem esse intcrpretatus cst. seriim Jovi, tempa in snblimibus locis exstrucre.
527. Ald., perperam, arlibus aplus. Jovis Laliai is lenipiuni iu monic Aihan fmt collo- i
330. Virgilius n .Ciii-id., Solidwque tuo ttant ro- caiuin : rjus rudeii vidimus. Mazorhius toin. I
bore vires. Spicil., pag. 67. excelsa in sacris Litieris idola ap-
33i. Sicli., Gis. ad oram in utraqoc cJitione, pellari ail ab cxcelsa slatura excclsoque loco, elorl»
Widm. a prima manu, Bong., Weitz., Alex., Urb., giocin rcpel t a tmri liabel.
Ueinsius nio plersque suis, si tanius amor est. El
< 346 Ald., post indc. Minucius Inde adeo per uni- :
:
Sl>7 Al UKI.II l'lil!l)i:NHI CAUMINA. ?M«<
793 Urbilms, ct claris |wpertl lllil Rnme A 794 Numlna, qu.r, patriiscnmnimnlbiiscruia,
[irlumphls, [niiiliiiii
lnlcr riim.intcs ii-in |ilm iiin armala ruiiias 500 Prasidlum pnlocre suis aflurro saccllis.
Deiiera rieiatle slmulaera bostilia rcpit, Cernis, ui aniiqui leinpor vcstigia innris
ElrapthrS duinuin, vencrans ccu numin:>, vcxil. Gntsalbos inceriii varie litubaiie prnbcuiur,
Iluc ibjBom rapuit blmaris de ilrage Corlnibi: Asciscciidn dcos majoribo8 Incomparlos,
lllud ali inccnsis in pnedam siiinpsil Allicnis. Scquc pcrcgrina sub relligione dicasse,
i.iii.i-il mi victa ilcilit capiiis Clcopatra canini ">G5 Nec riius scrvassc BUOl ? Qiiodciiiiquc sarro-
l.llig es : quasdam, domiiis Aiiimonis arcnis, |nnii CSI,
355 Syrlica cornutas facics habiierc tropaea. Exsnlat.cxlerniiinqiic inrmicam vcnit iu Urbcm.
Roma ttiumpbaniis qnolios ducis inclyta cur- 795 Frustra igiiur solilis, prava observalio ,
|
ruin [ inli.xres.
Plaiisihus cvccpit, tolics allaria divum Nonesimnspatiius,qucmdiligis,improba:noncsi.
Addidll , ct ipoliia sibiuici nova numina fecil At solcrs oralor ail, fatalitcr Urbcm
GLOSS/E VETEUES.
351. Signuin, simtt/ucniiti. Rimaris, — prnptvr duo D niliil ett sagacius, I.
maria, qitibits cingitur Dc stiagc, sknl Numeuius 35i. AiniiHiiiis, Jovis, I.
(ecit, I. 555. Syrtica, arcnosa. — Cornul.is, proptcr Jovem,
352. Aibcnis, Gneeis, I. qui cornutits crat, I.
553. Canini, Aituois, Mercurii. Mercurius cnpileca- 561. l!l, quomodo, I.
nino depingilur prop.er prudentiam sernwnis, et cane 363. M.ijoi ibus, patribtis. — Incompcrlos, ignolos, I.
COMMENTAUIUS.
versa inipcria, provinciai, oppida videmus singulossa- liuni inipotcnliam ostenilii
crorum litus genlilet ltabere,et deos colere mumcipcs, 361. Nol.it horloco Harieltns fneqtic a nobisomii-
iii E/ifiisiiiios Cererem, 1'hrggas Marlem, Epidauriot lendnm cst) in Ual. sempcr scriiii relligione duplici
/Escut.i)iium,Cliald<vosBeluiii,AstaiteinSyrus,D.an3m (/. Nonniilli piilant ( eri, ctiamsi
iioii syllaba
lile id
!
Tuurios, C.atlos Mercurium, universa Itomanos. Ter- alio br.vis produrenda sit. Ego aulcm ccnsco
|iiin
udliaiiiis cap. 10 Apolog. t\ec cgo pcr smgulet de-
: veterea poeias, ui syllabam hrevcin producercnt.srepe
currum, tol ac liintos, tiovus, vetcrcs, burbaros, linv- geminasse consonantem seqncutem, et proiiuniiasse
ros, n.onM)ios,pcregrinoi, cnp:ivos,adoptivos, proprios, alque SCripsiSSe repperit, rcccidil, relliqio, e.l similia.
roiiimitiifs, niasctt/os, fcmiiins, nuticos, urbanos, nau- 565. Terlullianus eap. 6 Apolog. Ubi religio?ubi
licos, militares. Vidc bb. i, vcrs. IM) seqq., cl dc iis vcneralio mnjnribus debila a vnbis? llabittt, viclu, in-
i|ui tcxiint c iialngos deorum monicipaliuni, Sirmon- s'ri(/;t, sensu, ipso dmiquc sermonc proavis renuntia-
dum ad Siiloniuin p.ig. 138. stis. Laudatii semper antiquitatcm, etuovs de dievivitis.
347. Kgm., Widm. aupra, virit/us, non bcne, pro 366. Vat. A, prior Uott., Cauch., Gis. ad orani,
nrbibus. Ald., Egni., Widm stipra, Gis., Uat., ex Q Urb., rxternumque migrans devenit in oibem, cx quo
claris; mclius el claris. conjicit llcinsius ext,rnamque migrans derenit itt ur-
5SI, Ciiriiillium bimarem appellanl Horalius, Ovi- bem ; qnanqoam non illi displicct r.rtmiuiu orbcm,
dni-, Sidonius et alii, qund inlcr duo mari.i, loiinnii cuni urbcm panlo post babeamus, Aildii, Possis ri
ii.'l',gcum,sitasii:qundepithelnnexsimiIialioGraeco- emiciwns tehit. Crrlc tu Eginondono exsultat, t\-
iiim Muii-.ii in libris Var. leci. videiur laclnm. L. TEIl.NUMQL'E MICAM VEMT IN l'lil)EM, i« qUO VeraS SCriptU-
Munimius Corintliuin cveriit de qua girage Florus : rm manifesta apparent Quod ego non saiis iu-
vestigia.
lib. ii, cap. 26, ubi narrai, Cnrinlbium ;es inde ave- tclligo. Weitiius cilat Egmondalium pro externumqiie
ctnm ei nominainm Quia inccndio permixtis plurimis
: migruns devenit in nrbem. Ucinsius cuin plerisque suis
slaluis atque sit.tt/nnis, a'ti.s, anii, argentique tenmin si riptis, Weilz., Widm., Dong ., Alct., Kal., exter-
eomniune fluxere. Isidorus lib. xvi Orig., cap. 20, id numque iwmicam renit in urbem. WeiUius pro hac
cvenissc ait cum
Corinthnra llannibal ccpil sed uvo- : seriptura citatGiseliuum,qui tamen lcgit tvtcrnumque
ixovixov nl cst Haonibatem pro L. Muimnio
UuupTouM, inimicam venit in urbem. Cilanius iu verlm reslirr ex
posuil. ln slossa /Vitmenitis iiicinliiin prn Mummius. vel. lih. Icgcndiini ait externumque prn cTtiTtiorui».
352. Svlli Allic.ias cxpugnavit, unde coliimnis Eorlassc simili ligura Fabricius cdidil exitrnainque
icmpli Jovis Olympii Capttolinia ;edibus advexit. Pli- inimicitm veuit in urbem, hnc esi, inimicum pro ini-
iius lib. xvxvi, eap. 6, Plularcbusin cjus Vita. niicorun. Callaudius seqiiilur cominmcorcni lcctio-
555. De Nasamonibus, gcuic Syrliea, i.i inteliigi ncm llcinsii, sed in Ald., Toriws. lamUl «•lcriiiim-
rull Clianiillardns, do quibus Cuilius bb. iv, sccl. 21) qnc inimicam, lanquam salis aplo ad mcntcm 1'rudcn-
hicula: nemoris, qnos Aiiitiioiiios voconl, ilispersis tu- ., lii, qui haec omnia a Terlulliano cap. 25 Apolog
::. f...l.:i....f
Imbilunl
I miilnaln.
mutuaius csl.
... IJ..,.,
Uccte I 1". c iln.l
Tcrtullianus
.
ibid. Tol . f.n/lir m-
T.il tqimr
1 . «il
. 1 I I i 1 1 i
ijtiriis :
558. II*C mouii numiiia videnlur essc dii NOV<iMti. l ,
crilrgia Itomanoriim, quol Iropna ; tot de diit, quot
i'X GittCii senlciilia apud Arnobium lili. 111 : rVovmui- de geniibut triumplii; tm maitubicr, quot manent adhue
ies l'iso dios esse credil noi'e.11 tti Sabinis tincitts simulacrtt caplivorum denrum, et ab hostibut ertju tut
itttiiiiiia pcrcoiinti mivitatf. ex iisa appcUatu pronitn- siisiinenl ttdorari, et tllis imperimn sine flne dedetunl,
liat. Num tolcre liomitnos deos omncs urbmm supera- quorum maqis injurias quam adulaliones remun,ratsc
lainni piinim priviitim per familias spargcre, purtim dcbuerant. Sed qui nihil sentiunl, tam impunc latdun-
yubl.ce eonsecrare : uc ne uliquid deorum mutlituittne lur, quum /ritsfia colunltir. Vcriius FiaeCW 11 11.1l
ntif ii/nuitttili 1 piitltTirclur
, breviltttis et compendii iu oppugnaUoniimi ame omnia tolitum a RojtMHii
tuiisa iMfl pariler nsmrai rancloi JVorcMiiin Invaeari, iicordutibusevocari deum, cujns imd.r ca arhi c m
Ali.is alioriu.i dc Novcnsilibus npiniotics refcrl ct ir- uiissa rsscl, alqnc illi ciiindcili aut iii.ijurcni lncuin
rul.l Aroobiiis. Icuiillianus, l.nnl.ilii- ad vcrs. 5i6, apud lionianos proniilti, lll in cjns Ii.i.iikiiIis lcgitur
eiiaui i'<i's notdi eommemorst, Tulliin lili, 11 dc Le- apild 1'lioiiiiii I1I1. xxviii. cap. 2.
imIiiis aii : SrparnfiiN ncmo habetiit ./. u, mum novoi, 5i;0. Ald., Egm., PjI., Wiilni. supra, Juretl ceejsi
tcd niadvrnai, niti publiee tueiloi, privafim lolnnto. ei liai.. )«d iolcrt. Alii, 11I lotert. Iloinsius cdid Itfd
559, S. Aii^iisii.mis iiii. m, eap. I. du Civit. Dol, altra, nihil kaaen »nimadtcrlens, ejoaMrll -> Qhe>
ct lib. iv, cap 5li uac ouduui raiiono dourom gcuti- linu discosscr.i.
*
SOi) LIBER II CONTRA SYMMACUUM. m
570 Soriiiam ,
quonain gcnio proprium exigal ,\ Suinmuiii consiliuin, lida ut lulacula nudis,
[xvum. Invalidisquc parct, mctuciula pcricula vilet,
Cunctis nam populis, scu iiioenibiis indilur, in- Utile prospiciat, varias agitctur ad artcs,
[quit. 590 Consullet, cui so domino submiltat, ct oibis
Aui falum, aul gcnius, nostrarum niore ani- Qucm putet auctorem ,
quem rcrum sununa
[marum, [scqnalnr.
Ouai sub disparili sitbeunl nova corpnra sorte. Al luus liic Urbisgenius, dicas, volo, quandn
Jam primnin, i|tii sit genius, vel qui siatus illi tleepitadbucparva' priiiiumseiiifuiidercRom.i',
Compoial, ignoto : iiuid possil, el unde orialur Fluxilab ubcribus ncmorosa iu vallc lupinis,
Spirilus informis , sine corporc , formavc, cl 595 lnf.uile-qiie :i|uii,dum nascitur ipse, pcmrllos
[ulla An cum vuliuribus volitans ignola per auras
Sii spccics, ct quid sapiat, qux muncra curet. Umbra, repcutinain traxit dc nubc flguram?
Contra, animas liomiuiim vcnis vilalibus intus Culminibus smnniissedct,an peuclraliaserval
Sic iiilcrfusas intclligo, sanguis iu ex liis
797 lusliluit morcs, ct jura forcnsia conilit?
5S0 Accipiat inoluniquc lcvcin, tcncrumquc va- •100 An castrorum cliam fossis inicrvenil? acrcs
[porem. jj Cogil ad arina viros, liluis ciet, urgcl in bo-
Unde pererratis vegctel prxcordia nicmbris, [slciu?
1'Yigida succcndat, rigct arida, dura relaxet. Qux quis non videat sapicntum digna cacbimm?
796 S' c bominis viiam sibi temperat, aiquc Fingamus taincn, esso aliquam, qux taii.i
[gubcrnat [curei,
Viviila inens : quam tu ficlo componcre lcntas Uinbrain, sivcanimam : pcr qiiam rcspublica
585 Mcmbrorum gcnio, qui nusquam esl, nec fuit [faium
[unquaui. 405 llauserit, ct calidis animctur lota mcdullis.
(Juiu ct corporibus vcrsai mcns viva rcgcndis Cur iion b.cc cadcm dc relligionc coleuda
CLOSS.E VETEHES.
567. Solilis, morifcits, rebus, I. duo (ralrcs tlemut et Homulus in iitttio, cum rcgnare
570. Sortitam, accipienlem, I. coepissent, demonte Aventino volare videiunt, cl /ingil
575. Compelal, cotigruol, I. poela, simul cum ipsis vcnire geniitm : deridendo dicil,
57C. Spirilus, ulrum til, an sil, I. puln, tutic primum genium se parvw Itnmw infuiiderc,
577. Muiiera, offiaa, I. cum liciuum el Itomulun: lnpa nutrivit in vnlle ncmo-
579. Ilis, animabut, I. ro-.a :lunc eliam simul genium nntrivit cum illis, I.
581. Vegclel, conftrmet, luslenlel, roboret, I. 398. 1'eneiralia, inieriora, liabitucula, I.
582. Succcndai, calore, caefactai. Riget, molii- — 599. Forensin, civilia, publiea, I,
Htateinfnndat. —
Kclaxel, mollini, I. 4(10. Acrcs, furles, I.
584. Componere, regcre, compnrare, 1. 40 1. Urget, compellit llomanot, I.
587. Tiilarula, defensacula. —
Nndis. ntembris : nn- 40:2. Digna, esse, I.
dam rcm dicimus, quw otnni pnrlc contilio indiget, l. 403. FingamilS, componamus, I.
589. Agilcliir, roiiittioveaiur, I. 405. Ilausci il, sumpscril, uccepcrit. — Aniinclur,
590. Consullet, provideat, I. ftrmclur, vel vivilicetur. — Medullis, in interioiibus, I.
595. Gcmcllos, iiula fabula de vulturibui quos illi
COMMENTARIUS.
375. rostlninc rersutn ingcrunliir in niuliis codd. 387. Bong., Wid., cons lium fu, ut aul titta.ula,
b.CC Syiiunaclii vcrba Vwios cnslndes utbibtts mcns
: quod obscurum cst.
tlvtna distribuit. Uttinintiv nascentibits ila popvits \tt- 390. Widm., Bnng., Ral., Sicli., consulel <t rai.
ta'es genii dividttntur. Vat. A, Custodes urbibus tnens Wcilzius alicgat Alilum pro comnllc cni te; nou crgo
divinavariosilislribuil. Atdiis, iinluntur pro dividuntur. advertil Aldi correclioncm coiisuliei cui se.
571. Vat. A, quid sitgenins. 391. Ald., quent pulal. Idem et Tbuan. a prima
57b. AU., ct possil. Oi>. ita cdidit, scd correxit iiianii qutv rerum summa sequaiur.
iqnoro : quid posstt, quod iioii vidctur advcrlisse 3'IG. Vat. A, scriliil innota. Roniulus ct Rcmus dc
lleiusius. condendi nrbc auguriuiu ccpissc dicuntur, quniiim
57(i. Ald., fonnane, » ulla. Gis.,Weilz., fonnave, bic scx vnlinres in Avenlino inonlc vidil, ille duode-
an uHa. Vat. A,Kat Alcx., Uili., Jurcii codex, ciui in Palatino : Stalur el arbitiium Homulus urbis
Ileinsius ciini suis formave, et ulln Sit species. Galian- r, hubel, aitUvidius, qui lili. iv Kasl. Iiisloriam o:urat,
ilius iiiinus rectiiin iil judical, ct cum Aldo praTert
u titalios praeieream. In numismalibus anliquis Ronia
ftirmane, unulla. Se.l lectio commuiiior codicum rc- cum vniiiirilius intcrdum ezbibciur.
linenda esl,scilicct lioc scnsu, ignoro ciiam.sil fornm. 597. Tbuan. prior Bolicr., alier Rolt., revenlina
,
el ulltt species. Elineubnrslius ad verba Arnob lib. i, i denube. Egm. mendose, repentini. Aln mss. ctcdd.,
Civilatuinque qenios, reui liis vcrsibus cvpouil. renentinuin.
577. Val. A, munere, iilimis recle. 598. AU\., Ald., pnliores II ius. , tervat, qnod
378. Val. A, indj pcrerratii ; meliiis iiiidc. Aldiis pliicct. Ital., Toru., Gall., Wcii/.., s.rians. Gis., ser-
mendosc, vigct el pro vegelet. val : ail inarg., scruans;el pro div. srripl., rurant.
584. Val. A, nictis ficto qnam tu coniponcre tenta . 401. 1'rior Roll., C.uicli., lituo ciet. Egm ,0\.,
585. Alex., Ald.,Cis. cl alii, membrorum. Pli-rique Jnreli codex, liluos ciet. Plenquc littiisciel.
nmrorum, quod geuuinum Crudentii videtur llciiisio. •405. Cis. ad orain, ct catidus animet curata medttl-
Nillilniniiius vcrs. 44(>. occurrit pcique omnia ment- las.
b (i. Irbis. 40G. liat. YVeitz. cum suis, exccpto Bong., de rc-
080 V-l. A, ;(!;; mv 'orpoiibus, tualc. lijionc teucnda.
! :
311 AURE.LII PRLIUNTII CAUMINA. ?li
ConsulUl? eurnoiisuspcctal libera cu-lum? A Circumstant fasces, siniul et sua qucmque sc-
Cur sibi |n .<-.< .tdiii non cnmmmahile faiuin,
1
1
[curis.
I i captiva, pulal? genesis cur vincula lingii? 425 Rursus se gcminis reddit ducloribiis umnis
41n Cui j iii. nolle licet, quod tunc voluissc licebat, rublica rcs ct consulibus dat conderc fastos.
Errorcsqne abolere suos, ac lleclcre scnsus? I liimi sanguincus turbavil savcla triumvir.
Sic scptingcniis crravit circilcr annis, Fltictibus liis olim faium, geniusvc, animusve
Lubricaquo, ct semper dubilans, qux forma 799 Publicus crravit : landem deprendere rc-
[placerel [clum
Impcrii, quas rcgnandi foret avqua polcslas. 430 boclus iicr, capul augusiiim diademate cinxil,
4T 798 Rcgius cvorlam jain tunc liabuit status Appcllans paircm palris, populi, atque scnatus
[Urbein, Reciorcm, qui mililix' sii ductor, cl idein
Non sine grandacvis curarum in parte loeatis. I)ict:itor, cciisorqiie bonus, moruinquc magi-
Mox proccres de stirpc senum tractassc vidc- [sler,
[mut Tuior opum, vindex scelcrum, largitor ho-
Clavum consilii : plcbeias indc catcrva-, [nnrum.
Collatas patribus mivtim diiinnibus icqiiis, B 435 Qund si lot rcrum gradibus, totics variaiis
{20 linperiiassc diu, belloquc, ct pace regcndis. Consiliis, agre tandcm pcrvcnit ad illud,
Cnnsnlc nobililss viguit : plebs fisa tribunoesi. Quod probct, ac sancto rcvcrentia publica
Displicelbic subilustalus.et bisquina creantur [scrvet
Siimmorum procerum fasligia : quos duodcni Fcedcre : quid dubiiat divina agnoscerc jura.
GLOSS/E VETERES.
407. Consuliat, providel inienogat, I. 423. Procerum, diclatorum, [60.
409. Fingit, componit, I, 424. Fasces, honores. Sua, propria. — — Securis,
410. Licct, licitum est, Iso. potestas, vindicta. I.
412. Erravit, pene, I. 420. Faslos, libros, I.
413. Lubrica, imtabilit, I. 423. Fluctibus, errondits, instabiHlatibus, I.
414. vEqua, justa, 1. 430. Auguslum, nobile. —
Diadcmaic, eorona, L
416. Grandxvis, senatoribut, consultbus, I 433. Dictator, imperator. —
Censor, judcx, I.
417. Procercs, juniores et nepotes, \so. 454. Tulor, <7«i rempublicam luebatur. Largilor —
418. Clavum, regimen, dignitatem, Iso. boimruni, retributor dignilatum, I.
419. Collalas, conjunctas, I. 436. .Egre, dificutter, vix, I.
421. Cmisulc, snfr contule, I. 437. Probet, taudel, I.
4->2. Creantur, constituuntur, I.
COMMGNTARIUS.
407. Ald., Gis. in texiu, Jureti codex, prospectat. C sulibus legnm fcrendariini causa creni, qui sunl bis
Widm., Bong., Gis. ad oram, ispectat. Plerique alli, quina fasligia, etc. De insignibus, fascibus et sccu-
cliam Gis. ad orani pro div. Irct., Cifanii cl Bcc- ribus Livius lib. iii, cap. 3G Cum ita piioret deeem*
:
mani codiccs, suspectat. Virgilius lb. i vers. 375 viri servatsent, ul unut fasces haberet, el hoc intignc
Georg. Bucnla ccelum Suspiciens, patulis captavit na- regium in orbem jmiii cujuniue vicem per omnet irel,
ribus auras. SHDilfl omnes cum duodenis fascibus prodiere. Centum
408. Ald., cnr tibi ; alii cur tibi. liginti lictores forum implcverunt, et fatcibut tecures
409. Juvenalis sat. 14, vcrs. 240, yota matliematicis iliigiitasprivferibant.
genesis tua. 425. Egm. comipic, dociorit pro ductoribus. Anno
410. Ald., Gis., cur jum. Plerique, cuijam, cl Urhis 504 iterum duobus consulibus imperium man-
lllossa ad oram Widm., cui genio licet noltc. Terlul- dalnin Cst.
lianus cap. 6 Apnlog JVutic retigiotissimi legum, ct
: 420. Pnst hnnc versnm a nonnullis collocatur ver-
paternorum insiitutorum protectores, el uttores res- sus42l, Consute nobilitas.
pondeanl, velim, de sua fide, el honore, et obscquio erga 427. Triumvirattis Casaris, Lcpidi et Antnnii, eu-
majorum consulta, si a nullo desciverunt '.'
jus atrocitas iiilnl in se minus hubet quam numerum
412. Florus a rcgc Roroulo in C.csarem Augusiuin ciiitum qiiadraginta scnatorum (proscriptorum). Exiiut
soptiiigcntos annns nutneral alii acptingenios ucto ; fcedi, truces, miserabiles, etc. Florus lib. iv, cap. 5.
awnos circiier recenscnt. 429. Prior Roll., reprentlere reclum.
414, Ald. Gis., Weitz., impciiiet nuoc. Abcst ei a 430. Gis. ad inarg., iliudemate texit. Ilem Ciseli-
cud.l. Ilcinsianis et nosiris. nus iia cataloguu) baruui niutaiioiium ordiuavit
410. Ald. meiidnse, ciirninm in parte. Dc bis im-
n
" PrimHffl reqes reguarunt. /'osl <?(.« capere consulet
perii Umnaiii niutaiioiiiliiis lege Floruin ct Jo.inuis anno ab Vrbe comiita ccxlv. Coitsules et tenatores cum
Canierlis adnotaliones, qnl brrvilcr alms bistoricos, tribunit plebis cci.xi. Decemviri soli cccin. Consulet
auiconsentientes aui dissentientes, imlicat. etiam e plebe GCCVl, Triumviri potl Ca:>arit necem
417. Regcs aiiiin Urbis CondilSB 245 vol 254 exacti laccxii. Solus Dctavius inccxxui. Concliidil, rectfl
tiinl, consulesque tunc crcali. lllum versum C'onsul« nobilitat co loco poui quo a
418. Annu 387 lex laia cst, ul allcr ronsiil c plebe nobil est inserius.
creaictnr, i|ii.r .iiin.i Ml'i rOgRll fueiat. l>c. priino con- 431. Suelouiuscap. 58in Auguslo: Senalut te coh-
sule, liomine novn, l. Sextlo i<i Inielligii Grangacns; sentieni iiiiii p .;'«'<» nSIHOMOC*HMiltM patrta 1'ntreiu.
ile Irlbunin plcbis anno 250 ob lecessionetn plcbis 133. Aiigusiubohfaciaiugenila dkUHw pcr|H'iuus,
creatis Cbainillardiis, qiiud vcrius rsl ut cx scqq. ct Paler patrin diclus. TrnciSiuni e lain in MMln,
pau l, Displicct liic subilo itutus, 010. au qiiia condidissci imperium, Roroulus voenretur.
421. versus a Val. A, Kgin., Oxoil., Itotlend.
Ilic jfcd lanctiuscl rcvercniius visum <'si niunen Augusil,
rcjicitur pnst vcrsiiiu Publica ifs. Ald. Diulo disiin- nl sc.lii el jaui luui, (Iiiiii cnlil lci i is, ipso niiiiiluc cl
guit plebs, fisu. liluliicnnsi.iai. iin. Vnlc Flmuui in Qno llisl.
422. Decemvirl anno Urlili "01 lirolici nro cen- 436. Aldus, irjr»; lcgc ngie.
—
21.-» LIBER II CONTRA SYMMACIIUM. 214
Ignorala pritis sibimct, landcir.que retccla? A Fnndatus, striictusquc suo.qua sorlc mnncrei,
410 Craiemur, ]am non dubital: nain subdita 801 Quando autem ruerct, primis aceeperit
[Chrislo [horis.
Servit Roma Deo, culius cxosa priores. Ascribunt savis Lachesis male fortia fita,
800 Romam dico viros, quos menlem credi- Tcctorumqiic trabes fusis pcnderc rolalis
[mus Urbis 455 Creiluut, atque ipsis liibuunt decreta ligillis :
Non gcniiim, ctijus frustra simulamr imago. l'*u ilistet, cujus slellae sit fraxinus ortu
Qu.inquani cur gcnium Romae milii lingitis Eruta ,
qua2 summum conscendcret ardua
[llllUHI? [culmcn.
415 Cum ponis, domibns, tbermis, stabulis solealis Dciiique nulla bominum res cst, nulla aciio
Assignarc suos gcnios? pcrqne onuiia menibra [muiiili,
Urbis, |ierque locos, geniorum inillia iuulta Cui non fatalcm mcmorcnt incumbere sortem.
Fingcre, nc propria vaccl angulus ullus ab 4C0 Qua; qnia consliluunt, dicant, cur comliia sit lcx
[umbra? Bis sex in labulis : aut cur rubrica minetur,
Rcsiat, ul cl f.ilnni similis dcmcmia cunctis Qux prohibei peccare rcos, quos fcrrca fata
4">0 .-t.lilius imponat : paries ut quisque sub astro Cogunt ad facinus, el incvilabilc incrguitt.
GLOSS/E VtTERES.
4 10. Gratemur. pronratulemur, I. B 457. Elilla, diruta, I.
4 15. I liermis, balnett. — T-'bulis, tabemit, ioca 460. 4'onslituiinl, dnetnt, Iso.
labularia, I. 461. Ruliriea, nomen legi* , lex, imca canncntar :o-
44'i. Membra, tmrnia , I. rum , quibus aspiciunt an sit recla ipsa macerict , ait
452. Acceperil, quando ualus fuil, Iso. non; sed pro lege ponitur, oul judicio, I.
453. Lachesis , Lachesis , Clolo , Atropos nomina , 462. Ferrca, dttra, I.
tmtl hatoium : una colum tencl, alia traltit, tertia rum- 463. Iuevitabile, scilicet tupplicium, I.
K I.
COMMENTARiUS
441. Vetcrcs sxpc hxc duo cnnjungebant Christus Censorinum dc Die nntali.
Deni, ct sirpius idoecuriit apud nosirmn. Mililare 445. Rat. ct Isn minus bcne, tabulit tolcatis.
l.lirisiianorun sacraineiilum iil referlur a Vegetio 446. Membra Urbis eiiam dixit Ammianus lib. xvi :
lib. II, cnp. 5 Juranl attlem per Deum, et per Chri-
: Deinde inlia leplcm monlium culmina per acclivilales,
stnin, et per Spirtlum sunctum, ct ver iimjesatem im- planiitemque posita urbis membra cottuslrans, eic. Non
peratoriam, qiiir secundum Deum genen httniano diti- iiiiicni suiit nioenia, ut ait Isn, srd parles Uibis.
tieiidn et cntenda esl. Qnx vciba nonnnlli niilc ita 447. Mariellus hoc loco adverlit In Ral. scmpcr
referuiil : l'cr Deum Christum, el Spiritum sanclum, scribi mitia uno /, qua- rccta est scribendi r.itio, et
nl ad 1'niileinii vcrha uccommodeui. In inscriptioni- innliis magis placct quam millia.
luisautquis reperilur etiam lioc argiimenmm divi- 449. Alil., noii rccte, similis ctemenlia.
miaiis Chnsii adversus Arianorum hxresim. Lu- 452. Pal. scribit oris pro lioris.
iiiis cpitapli. S. Sevcra; inscripiinnem Crxcam e 453. In glossa hexameirmn invenio, si vcrha recte
hiiisco Kiikeriano proferl, ubi legitur inDeo Domino C legantur ct Irajicianlur Una colum relinet, traliit
:
t.hrislo. Vide rem Aloy.-ium Odericum
ti:un <'.;isp >
allera, terlia rumpit.
Syllog. Inscripl. pag. 263 et seq., uhi tainen non 451. Ald. non bene, recloiumque trobes.
lione Imc traliit hunc titulum ex eoemclcrio S. Satur- 455. Tigillum, a tego et tignum, cst trabs cui lcctum
llilii £ PRIHA. VIVIS. M. l.LOHIA. DGI. ET. 1N. PACE. imponitur.
:
i.ohini. nostri. £ Naiu hc Clirislus non conjungi- 456. Val. A, cormpte, cujus tlille. Ald. , Alex.,
tur cum Dco. Opportiiniores sunt nli:e inseiipliones horlu: scribenduni orttt.
apnil Gcorgium de Monogramm. Cliristi Ooniini cap. 458. Pet.ivius lih. iu de Opif. , cap. 7, optime a
4 (>1.YHPI0D0RE VIVAS IN DEO;$. IIII.ARl VIVAS IN Pnidcniin bis versibus expressum aii, quod fati ne-
DIO £. — HIC IACET Pl RPFTVVS IN ChRISTO DF.O SVO. humanoc vnlunialis adverselur, etsi
cessilns libertnti
444. De gcniis vcterum nsulti scripscrunt dc : banc ad volendnm adignl. Nam volunlnlem ad volen-
qiio argumcnto lilirnni nb Enimaninle Navarro dum necessitaie compelli, ppnliles aflirmahant.
eililum lauilnt Kmmauucl Marlinus lib. iv, epist. 10. 461. Legc-i rubrieat appejlari, jam nmlti noiarnnt
F.lmcrihnrstius in Arnobium pag. 14, Herahlus in vel ex bnc Prudentii vcrsu. Pcrsius sal. 5. vcrs. UO :
Arnohimn pag. 40, Lnctanlius iib. n, cap. 15, ctejns F.xcepto 6i" quid Mnsuri rubrica notavil. Juvenalis sat.
iuierpretes plura habcnt de gcniis. Bartbins lib. lii 14, vers. 1'Jl Perlege rubius ilajorum lcqes. Scilicet
:
Ailv., tap. 12 copinse disserit ilc geniis veierum, dc rnhr ca, qu;c lierha est minio proxima, leges scrilic-
hnriini iu iis colemlis religione, ciiilu, supersiilione, hnniur. Ilinc rubricnrtun iioiiicii in libris rilnalilius.
de gcniorum eiynio, frequenlia, habilibus, de gcniis Ilcrmanus llugo dc prima Originc scribemli pag. 103,
nili inn, locoriuu, dnmorum, regionum, homintim, jj cnp. 12, docel imperalorihus vnlde familiare fuis^e
aliarum rerum, Aflirm.it gcniiluiin opiiiioncm qui encaustn scribere, ei ob hanc causam fere mnnia juris
iiniiiibus locis ct opei ibus suos lalcs dirmonas inesse capita fuisse miniaia , id qnnd ficbal cum majcslalis
nuiiimabani, ncmiiicm scitius Pruilcuiio confutas.se Imii ciiam terroris cnusa, ut nempe legibus sinopide,
luculcnto lioc carmine. Pelavius tom. III, lib. II, .ini cinnabari notntis ct sanguineum ipiiildam ae
,
cap. 6, ihcolngicc ili-scrit de tuicla et cuslodi», cruenlum minantihus mnjestas accresccret quod his :
ipinm tum piiblicciiniversoruin, lum singnlorum pri- versilnis insiniial Priiilcn ius. Cur nniem minari le\
valim suscipiiinl angeli qiunl dc gcniis clhniei: dicalur , Vide rommcnt. ad vers. 17'J Lcx armnla ,
rommuni coiisensu praedicabaiit. Genius Uoinc in sedet. De sanclioiie «iiia puena irrogalur vide Anl. ,
nummis sa.'pc dicilur oenius populi Komani, el apuii Aiigustiniim de Legib.
Amminnum genittt publicus. Maninlis lili. \i, epigr. 465. Vat. A, Gis., ud [acinus coqnnl. Scripli llcin-
miiii 41, acuie dixit Victurus genium debrl habcre
: siani ct uostri cuiu WciUio et Aldo, coannt ad (a-
libtt iiunc diccie possuiuus.a»iie/!<m cuttodem. Yulo
.' cimis.
:
2lS AUREUI PRUDENTII CARMINA 216
Qiui M M''lr idiglinl, piavuin insiuuanlia votiini, \ 803 Esse Deum, nulli vctilum falalibus .istris,
jt. .
802 Nc HeCit niiseris vclilum cummiiterc IVcc matbcsis prxsrriplu aliquo pia vota rcpclli,
[nulle. Spirat enim majora nnimus, seque allius efferl
Cedile , si puilor cst ,
gladiumque rctundite 480 Sidcribus, transiiquc vi.is : et nubila fali,
[vcslrnm, I i niomcnta premit pcdihus qux< unquc pu«
,
As|>cra uil ineritus poeuis plecienlia jura :
[lanlur
Aniriim carcoretim riissolvilc, corpura sub quo Figcre proposiiam natali tcmpore soricm.
Agminis Innoeul faio pcccanic tcnetis.
IIuc aricsomiicliominurogenus, buc concurrito
470 Nenionocons, si fata rognnt, quod vivitur, aclil:
[el tirbcs :
liiin nnccns, i,niciini|iie volens, quud non licet,
l.m immensa vorat : faclorem noscilevestrum .
[audet.
485 Libcra secla patct : nil sunt fatalia, vel si
Allcruirum quia vclle simm esl, nec faia reatum
Sunt aliqua, opposito vanescunt irriia Chrislo.
liiiponunt liomiui : sed fil rcus ipscsuople
Arliltriu, placiiumquc liefat, et f.icta rependit Scri muliidtiicre dei per prospcra Roinam :
475 Impia supplieiis, incritu, nuu sorte peremptus. Cjuos enlll ob merilum magnis donata triumphis.
Quisqne puiat, fatu csse locum, scial, omnipa- jj 804 Er S? t> a gc, bellatrix, qux vis subjeccril,
[rcntcm [cde,
CLOSS/E VETERES.
IC4. Adigunt, cogunl , compethmt. — lusinuanli.i, 479. Eflert, exerit, elevat, l-o.
Bttentlenlta, I. 481. Momcnta, recordaliones.- Preniil, spernit co-
4C7. Plecteniia, pttnieutiu, I. gilationibus , I.
472. Altcrulruin, bonum vel mulum. — Suum, pro- 482. Suriem. falum, I.
prinm, I. 484. Lu\, Chrislus, I.
47G. Sciat, quin lanlummodo in Dominum credal, el 485. Secta, doclrina, I.
uulta (ala nocent, I. 488. Donala, ornala, I.
477. Velilum, srilicet esse, I. 489. Age, toi oranlis. — Bcllairix, floma. — Ede,
478. Maihesis. siderum cursu. — Pr.Tsoriplo, ron- dic, sicul alibi:Ede ilartittlein,id est, dic, vel canla, I.
itituto, impedimenio. Kepelli, — tcilicet posse, Iso.
COMMENTARIUS.
46C. Hcinsius mallel qtadiumque recondiie. Verum emendatis , nam renugnanlc mclro , edidcrat quis
ari poelje mciitem mclius est reiundiie. Vult enim putat esse fato locum. Ponitur quisqtte pro quisquis : ilu
glariium justili.o omnino retunrii , lanquam jam su- quojam dicium, el viricri potest Bitnnannus in An-
pcrQiium, si lioininos r.on libere peccanl. Ita postea tholog. Akl.. ininiis bene, omnipaitntem.
non ail, carcerent claiiili, sed dissolvi. 477. Alri., duo Boher., Thuan., Egm., Oxon., Pal.,
463. .Iiitrnm careercunt est inierior rarocrit custo- Cis. in lexlu, tiossc Denm, qund e\sl;it eli.im in Alex.
dia llisp:uii vncant calabozo. Dcsrrihilur a Prudcn-
:
C Alii, esse deum, cu.n Ral., L'rb., Weilz , allero Rolt.,
lio in liyinno S. Vincentii , ubi plura afferam , et a Ilcinsio. Prior Roll. , poj.v llcum. Deinde nir.nes
Sallustio de Bellu Calil. Esl locns in carcerc, q'tod : Hcinsiani, Jureii coilex, Ald., Gis. ari orani, Fabr.,
Tiillianuh appeltatur : ubi paululum descenderis ad Bong. , Pal., Kat. , Alex., Urh., falalibtts; nnnnu'li,
IttTtun circiler viginti pedes humi depressus; eum mu- fallacibtts. In Ral. videlur BSSfl ivntnm , maltt , pro
niunt undique parie:es , alque insuper camera tnpideis vetiltnn. Scnientia esi, i.cc. bona ncc inala opera ne-
fornicibus juncta, sed tncutla tenebrit, odore faeda, af-j. ccssario fieri.
que lerribilis ejus facies est. Si carcer Mameriinus ad 478. Ald. et Rai. reecuii manu , prioribus aliis
radices moniis Capitolini, quo SS. apnstolos Petrum omnino abrasis , Nec pra^scripto aliquo p.ilit pia rota
ct Paulum deienios fuisse acla narrani, non est is ipsc malhesis. Voluerunt rcccnles correclores, malhesis a
locus Tullianum tlictus, ccrtc arimodum similis illiesi. Prudemio sccunda proriticta elTerri, quia ipsi ila ciTc-
Cl. Cancellicrius inuliis raiionibus carcercm Tullia- rebanl. In Egm. perscriplo est pro prutcripio. Aslro-
num ac Mamerlinum eumdem fuissc cgregie con- Ingia prxcipuc mathesit nomiue sulcb.it a vcleritms
firmal in opere Nolizie del curcere Tulliano delto poi
: intelligi.
Mamertinn, clc. , Ronia\ I7S8. 48-2. Rat., Wiilm., Bnng. , Alcx. a prima manu,
473. Alex., Urb.. Alri., VVidm. suprn, Pal., 0\\, Tliuau iiicrque Rotl. , Cis. ad orain, Sicb., fiiigere.
,
Egm. a secunda manu, vctori scrlptura prorsns eiasa, Alii, figere, quori arripuil llcinsius , quia verbuui si .
std fu reus ipse suaple Arbilrio. Ral., Widm. a prima niaihemalicuni.
manu , Uong. Fabr. , C.is. ari oram , Caucli. , sed fil
, ,
483. Iluc adet gcnus luqucntli Virgillo aliisque
reus ipie per ampliim Ingenium. C.is. in lexlu, cndex J) freqiientissimuni
Jureli, sttople Arbilrio. Tliuan., suopla lngenio. Prior is;. Itat., lacal ; snpra, vorai.
Rott., sunpte Ingenio; alicr , suopte lugenium. Ilein- 486. Posl liunc vcrsum verba li.te suut Symmachi
sius edidit tuopte Arbitiio. Scd ait scribi oportero Aciedil ulitilas, qutV moxime homini deos ttsscrit. Nam
xed fil retts ipsc suapte. Intjenilum placitumqiie nefns. cum ralio ouinis tn opeilo sit , umlt ieciius quain de
Sciliccl suapie, tua tponle.Iiilflllisit autem, ingeni- memoria alque docttinenlis rcrtim sccuiidirum coijntlin
iitm uefas csse peccaluiu oiiginalc , ut vcrs. 913 vcnii numinum? lu Rat., dcos esse asseril. Altl., niiam
Apnlh.f El lenct inqemlas uniinaiitin infanlia in oriu meinorin.
1'rinii hoininis mnculas. Ncqne llcnsio riispliccl sttople 487. Rat. , si mulli duxere dei. Alcx. , serf niulii.
iiiqenio. :nil pro
Sic injcninm pio ingi n la animi vi , Urll., sed miilta tln.rere tlti, quod 1'laeuil Alrio, nei|iie
nainra Apuleius nonniinqnam. Mibi vorum »1-
|ioni milii ilisplieel. ReCle eniill prosprrtt mulln : oain agi-
ilclur stwple vel swtpte ttrOilriu , ul liumu inlelligatur iin i|q uiiliiaic ,
quain dcna attulissa Symmaeliui
peee.uc 8110 aibiiriu el sponle sna. tfllrniKbat.
47.'». Ad., «itpp/ittis ii iiitrito : cuuira nicirum in- 489. Uat., subjeieral, rceciili manii; ii"ii bonc. Hc
Irud tur ff. l!rh., M tortl ; legO PIOM orle. hae upentilione Romanorura qui nu>llm , iww
•17(1. PleriqilO, iflliiqits /'"'i" fule •»« toeum. Lrb., io orliflm tuuogitse jactabani Irgl etiain pntsuul .
juild. Alri quis piitnl r»U
,
Hlll h l"to , SCillrCl lll MiliUClUS 01 reiiulliaiius cap. -2u Apolog. Itfl Iwlital
,
217 LIBER II CONTHA SYMMACMLM. 218
490 Europam, Liliyamquc libi : dic nouiina divuin. \ Majestas inlida locos, ct crcdilur islis
Juppiter, utCrclx dnmineris, Pallas, iii Argis, Numinihus, qui tiansfugionierueie sacrari?
Cynlbius, ui Delpliis, iriburrunt nmine dexiro. 505 An voluil servarc suos, luctalaque niultum
Isis Nilicolas, Rhoriios Cyiherea reliquit. Relligio, infeslas lenlavil pellere inriuas
Venairix Eplicsum virgo, Mars dcdidit llebrum. RnmanU obnisa globis, scd forlior dl.iin
495 Destituit Thebas Bromius, conce>»it et ipsa Virtus luclifico camporum in pulvcre fregit ?
Juno suos Plirygiis servlre nepotilms Afios. Iino iia id est: armis et viribus indiga vcri
Et quam stibjeclis doininam dra grmihus cssc, 510 Vicla supcrstiiio est.el inanem gloria fugil.
Si qua fala sinani, jam lum lendiiqnr, fovetque, Seii nec difficilis fuit, ant sal s ardua gcnti
Jussit Rninulcis addictam viverc frcnis. Naiae ad procinclus victoria, frangerc incrtes
500 Pcrlidianc dcum indigenuro cccidcrc lot ur- 806 Molliaque omnigenum colla inclinare
[bcs? [denram.
Desiructrque jacent, ip-is prodenlibus, arx? Nunc cum Dictseis bellum corybantibus aspcr
805°P ictas >° sancla fides! Iraduxil alumnos 515 Samnitis, Marsusquc levi sudorc gcrebat.
gloss^: VETERES.
491.Crclx, insultv. — Pallas, Mincivo. — Arg s, B 502. Alumnos, nutritos minislerialcs , famutos, I.
Gra'cis, I. 504. Transfugio, fuga, I.
492. Cyntliius, Apolto, a Cijnlko monte. ubi nutriius 506. Infestas, inquielas, I.
—
Delphis, Dctphos locus, ubi ara Apollinit fuil, I. 507. Obnisa, conlra posita, resistens reluctans. —
tst.
493. Isis , dea /Egijpti. —
Nilicolas, /Eguplios. — Globis, exercitibus. —
lllam, religionem, I.
,
Rhoriios, populos. —
Cyllicrca, Vemis, I.
— 508. Virlus, Romana, I.
494. Venatrix, Diana. —
Epliesnm, civitaiem. 509. Est, vl prcrdixi. —
Indign, indigens. — Veri,
Dcdiriil, tponte dcdit. — fluvium Thraciar,
llebrilin, I. tyritalis, I.
495. Desiiiuit, dereliquit. — Thebas, populos. — 510. Snpersliiio, religio. inanis cultus, I.
Dromius, liacchus, I. 511. Gftnli, liomancrum, I.
496. Phrygiis, Trojanis, liomanis, I. 512. Procinctns, ad prtvparationes bellicas, ad ex-
497. Doiinuaiii, Africam civitatem Carthaginem, I., pedilionem belticam, 1.
498. Euveiqiic, animo, I. 514. Nunc, aliqttando, vct tunc fuit hoc. Dictxis, —
499. Romuleis, sub Romuleis. Aridielam, rjenlem. — Creticis. —
Cnrybantibus, illis populis, I.
— Frenis, tegibus, I. 515. Samnitis, dux de Samnia provincia. Samniti*
501. ProJenlibus, concedentibus, tradentibus, I. et iMarsus populi fuerunt Benevenlani, I.
MENTARIUS.
\ersnni 144 hymni 4 Per. SS. nclodecim uiarlyrnin bani, liymnns ille defendi poiesl : ponitur cnim Ver-
Cxsaraugusi., qui sic babel : Ede Snccessum , cune bum prn Filio Dti.
Marlialem. Pro <tic ponitur ede. Juveualis sat. 3, vcr.-. 507. Clobum pro mulliludinc conglobaia Virgilins,
296, Ede, ubi consislas. C Livius, Nepos, aliiijiie.
491. Pallas Argiva hxc est qux Argis o lebalur £08. Ileinsius, fregit., cum puncln; melius cum in-
lu\iuyi dicta, dc qua Enstalhiiis lib. vi lliados. Vide terrogatinnc fregil ?
Priapcia : Dodona esl tibi, Juppiicr, tacrata, elc. 509. Gis., inio ita idest. Codicescum liialu.ilc quo
493. Latmius videtur reperisse iu Tnrna-s. Nicolas, sxpe loruti sumus, imo ila esl.
quod recle emendal pcr Niticolas. Ald., Ncbr., Vcnus 510. Val. A, conlra melrum el scusum, gloria fitgat.
ulma; .Vii, Cytherea. Urb. viliosc, Citharea. , Egm., ^uaol ; Siqira, inanis gloria fiitjil. Terlullunus
491- Urb. Alcx. a prima inaiiu dedit. Metri lex
, , cap. i5 Apolog., Vttlel Jitno Punicam wbem poslha-
posiulal dedidit. In Alei. pcrpcraiu scribitur Etfesum bilaSamo dileclam ab JEneadum utiquc gente deleri?"
pro Ephesum. Quod sciam hic illins arma, hic currut f"it, hoc re-
,
496. Val. A, snit; corrigc »io . gnum dea genlibus esse si qua ftla sinant jam litm
,
497. Virgilius yEneid., lloc rctjiium tlet qemibus
i lendilque, fovetque, misera illa conjitx Jovis , el soror
tssc, Si uua [n a sinanl , juin tiusi icnd tque fovelqne. , adveisus fata non valuit. Plane falo stal Jnppiter ipse.
Tcriulliaiius cap. 25 Apnl. hoc ipstmi itoinauis ohji- 512. Bat., latte procinctus ; ei Siipra i:lii~sa, jiio-
cit, ut dicam ad vcrs. 510. cinctus esse numeri pluralis. Weiizius crildil luie
500. ileinsius cnni Caucliio censel, legcndtim indi- procincius, sed in lectionibus varianlibus srribit nale
getitm vel sine auctorilale codicmn. Scd delVndi po- proiincttts cum VVidm. ei Bong. Piiio nate cxcidissn
icst lcrlio coilii iun , indige.ium , ui oinniijenitmque pru late. Roti. aliereliam Ittie procinctus. In Tliuan.,
deitm monstra , ei supra vcrs. Indigcntv pictaiis 3H . nlroque Boher., L?m., Ald.,0\on., Alex., Jureli ct
jura reformat. Signilicaiio eailcin est. Gifanii c/>dd., natw ad procinclui. In piiore Rutt.,
D
(
501. Ral., distruclaque jaceut. Caiicli., Urh., Val. A, Tcol., nnttv ad procinclttm,
502. Virg. vi, lleu pielas, Itcit prisca ftdcs '.
qmiil llcinsio roncinnius videtur , quamvis cdideril
504. Alex., scripti Heinsiaui el Cilanius ex vet. naia; ad procinclus. Ileinsins el .lnrelus non viilenlur
lib., qui transiwjio. 1'erspicuum cst unde manarit qua;, auiinadvnrtissc mcndum Gisi lini nativ procinclusab
sciliccl quia pratccssii numinibus, ct exscriplnres li.inc cnileiu Giseliuo fuisse einendatum per nattv ai pro-
figinain, qiiu". imiiatio gcnis dicilur , ignnrabani. cinctits. Maricttns pulat Irciioucm Raiisbonensis
lici vi ct no i ini: cniiveiiiuul ciiin nuininibus : ilaque lata: procinclus reram «sso, cl prmincta* esse accusa*
iiuitaiiir gcmis ni/iii num in genns flVoium. Exnnpla livuui verbi lattv, hnc es', ampta-t ittbcnti copias. Vc-
v.de npiid Gifamuui, verbo gencrit nwtatio, cl iu ad- rior lectio qcuti nuta: ad piocinctis, vel procindfimi t
•tVndis ejiisdem liifanii. Luilovicus Cava'lus in npere hoc est ad hella.
ius. conlra i orrei tioncm liymnorum Brcviarii Rouia- 514. Val. A, c/irruplc, nuuc cum dicta ris, Ald.,
iii snli 1'rbano VII
,
ile quo egi in prolcg. cap. 23, iu
1
Widm. supra, Pd., Teid., Jercli rndex, Urb., i//»c
liymno ail Mati-t. dmiiinicx adventus, repiehmdit vel ttnn cnm iJictitis. Rai., VVcilz., Gis. alnque, nwic
quod correclor byiiuiiillmsa gcnere neulrn ad mi- cum Diciais. Dictc mons csl insiit.c CrclX, ubi niilri-
siiiliiiim traiisicril : Verbum supernum prodiens E lus est Jnpilrr.
fur/.s tvterni s/iw, Qui nattis orbi subvenis, elc. Verum 515. Vat. A, Urb., Samnites. Vat. A, Lrli., Alex.,
h.ic n ut.".i '!!•.• gnieris , quam vcieies sxpe adbibc- Rat. aliiquc, tjereiat. Ald., gtrtbaiu. teiu/ind., alii»
, •
»,.) AUUILII PRUDENTH CAKMNA. 220
Nhik Masiigophoris, oloequo, et gymnadii arte A Qui poluit, cogcnlc acies in prxlia C.illoT
807 Unctis pttgihbus , iniles pugnabal llc- Idalias n si fnrie rosns, laiirum citharocdi
in II..I-U-. : Vaiis, nvii i.i.r cal.mios, arcumque pucllx
Nec peiasoinsignis |iotcr.il, LaiCilajinnnccapta, ':"•
Dcdere servilio, calc.itaqnc sacra domare
Mei urius scrvsre suas
. ile clade pahvslras. Diflicilis operis fuil, iniinensi<|ue laboris.
:,20 Aponiiinicolani pediieiuCybelciiis hustis 808 Fluciibus Aciiacis signurn symplionia
Congressu excipieus, A->iam defendere, cl lilant [ bclli
CLOSS.4: VETKHKS.
M6. Marrtirophoris, poputit Asiir. Cyninadis , — 520. Apcniiiiiicolam, Apennini montet tunt. Pc- —
K.r. rnlu, Iso. diiem, eiercitum. —
Cybclcius, Asiaticut, I.
517. 1'iigilibus, gladiit, brev.but armis. llelru- — 521. Congressti, cum pugna, bello, I.
fcis, Laliiius, llahau, I. 522. Qui quomoda. ,
—
Cogentc , congregante. —
M8. Pelaso, pttauim eakeamentum Mereurii, quo Callo, duce, I.
tolar» solcbat » tasum votatile dieimut. Vetusuma 523. Idalias, ab Ida. —
Citharitidi , Apollinis, Iso.
petendo surtum iltctum
: tl
tst, videlicet talaria el calcaria 524. Calamos, sagittat. —
Puellx, Diauir, I.
525. Calc.ilaque, superato, lso.
Jftrrurti,
5I'J.
Iso.
PaUslras, /urlaiiones, vcl ludot tuot, I. 527. Actiacis, acteis.' —
Syinpbonia, tuba, I.
COMMI.NTAHIUS.
nmissis, tevi cl gymnadit arte, quod
sudoris oleoque 521. Cbamillardus non adAsiam, tertiam orbis
Facile fuit Hoinano cxereilui (ail Pru-
viliiisuni csl. parlcm, id refert, sed ad rcgionem Trojanam, quaj
deniius), qui Harais, Samnilibus, lletruseis consta- Asia dicla fuit ab Asio pbilosopbo: non enim Cylieln
hat. Phrygios iu Asia (quos iriuiicc Corybanies scu per lolam Asiam singulari lionore colcbatiir. M.eiiiiia,
Gallos, id cst Cgbelcs saccrdoies nomiuat) uii , scu Lydia Asia etiaui dicta fuit, undc palut Asia.
etiani l.acedxmonios oleo tanquam pugilcs ma-
, Troja in Asi» Minorc siia 1r.1l : ei non procul mons
ilenles ct masiigophoros, seu pugilmn rauiislroa bello Ida, ubi prxcipue Cyhelc ralebalnr.
supcrarc. Ila fercGiselin s, qui observat |ioni Sam- 522. Saccrdotcs Cybelcs Galli sunl ilicli. ci eorum
nitis pro SouHUI, ul in bynino S. Ilippulyii, cl in princcps Archigallus, a Gallo flnmine Phrygi.T, vel a
pugil priinam pmduci, ciiin in pugitlaris corripialur viro quodam nomine Callo, qui priinus furiassc saccr-
liyinno 9 Perisleph., vcrs. 15, quanquam uladdil, , dos Cybcles fucrii. Ilieroiiynius, commcni. in Osec
iltuda pugno, hmapiingere deducunt. Verum in pnai- cap. iv, aliam adbibet causam . Hi sunt, quos hodie
lilmt prima prodnei poteril ob necessilaiem illam llomm malri non deorinn, sed deemonioium scrvienlet
quam dicuntcom Ires qualuorve breves concurriiin, (•allot vocnnl, eo quod de hac genlc Romani truncatos
11I in calliolicus, strigilibus, aliisque hujiis gencris. I11 honorem Alys, quem eunuchum dea meretrix
libidine in
pngitliir nonmilli dicani, piimani esse ne-
ncscio riir : provterea autem
fecerat, tacerdotet iltius manciparint
ccssario longam. Quod auiem ail Giselinns , Dictceos Catlorum gentis hominet e/feminantur , ul qni urbcm
corijbantet vocari Pbrygas, forlasse mclius ex(>lii:abi- Ittimam ceperint, hae feriantur ignominia. Quac histo-
lur de Crcicnsihus naiu in Crcta proprie eranl co-
:
q ria mihi falsa videtur. aliisetiam ridicula. Nec deesi,
rybauics Diclxi, ut diversi hi sint ab cis corybanli qui hxc verba operibns S. liieronymi assuta suspi-
bns, qui vers. fi-2 Hiciiioranliir. cclur.
510. Ald., Weii/.., Gis., Jureii codex et alii, ma 523. Ittalias nonab lilamontc inlellige, ut cxpont
sliqophoris, quo respicil Alcx. mutligofuris : qtiod vo- glossa, sed ab Idalio montc et nemore Cypri. Sermo
caiiuliiiiison-ii/InaW/cros. Kal., Sich., Widin., ilong., eniin cst de Venere. Neque poetnc ab Ida deducunt
allcr Holl., rmirrucup/iuii»,' sive marrucofaris ; Urb., Idalivs, sed Idxus, ut alibi eiiam Pmdcnliiis dixii.
niosuro/orts: ulriuni|ue videlur posilmn pro mastru- Praati-rea mavis consentaneiim esi, Idalio et Veneri
cophoris, qimd.ait lleinsius, in margine miicis WPil- tiibuere rosas, quara bl-v cl Cyl^ele, aut Cpheso el
ziani pro diversa occurrebat scripiura. Ne vero quem liiaii.e. In Apoll nis intelligi possunt Delo6 et
l.niro
rjeinsiiis fallai, uioncndum Ileinsium s;eie cdilioncs Delpbi, in areu vcro liianx Delos ct Kphesus.
qiias laudai WeilziuS accipere, ul videiur, pio cod '. 520. Urb., Cis., di/]icilitqne operis fuit. Veicrcs et
inss. Weitaianis; ut boc loco ciiatur C. aJ orain, vi- optimi iodd., ciiam Jnreti ei Gifanii cum Weitsio,
delicel ediiio Ciselini ad oram. Tunc mafruetipltori riifjicilis operis. Gifanius verbn hcisio inulla similia
intelligi possunt qui ca'Slibus pugnabaut : nam ma- loca addtieit , qua; fcrc depraVata sunt in libris per-
Mruca scu mastrutia cst vcsiis scoriea, mpaulo post vulgatis, proplcrca quod Correciores vim incisionis ,
dicemr. Non dubita quin vcriun sii nuuftospAeria seu cxsurx, cl poeiarum consiicludinein non cou-i-
I
verbiiin oecurril in lib. uli. Aicail., § I ile. M11
initl deraveiiul sxpenuincro.
ner. ei llonor. : Mustigophori quoque, qui egonolhftat 527. Vat. A scribil Aeciads. Properlius et Virgi-
in cerliiiiiinibus comiluniur, et scribw mugistratitt pei- lius sislro in bello Aeliaco Aiitoniuni et Cleopatram
sonali muneri StTVtual. Qiiinani aiitein boc iioiinnc D usos aiunt. Prudenliiis vocal syniplniniani, quoil ge-
vocarenlur, IIOU una esl oniiiium sententia. Alii in- iiiisiiiino.l.iiii iiislruinenli mitsiri cst, et 11011 l»-oc
lerpretaotur gytnnasiarehas, qui pugilibus prscranl, tuln ab Isone dieilur. Isidorns lib. m
t>riji.,cap. 22:
elexcniplo Mereurii, pal.i sUitannn ilci.virgam in ina- Sgmplionia vulgo appcHntur liqnum cavum.ex ulraque
1111 lein l.'ani,i|iia liictaniiiini procaccs gesluscoinpescc- parle pclle exunia, i/umn virgulit hinc et inde muiici
relil nexusquc dissolvcrcnl', alii flagrilcrosadsolinio- fcriunl. titqne in .11 cr concordta qravit et ucuti tua-
veiid.nn lorb.iin;aliigladialorcs ipsos.quod vcrberari risMiiiiu cantus. Iliernnynuis epist. 21, al. H- ••! I
solcrcnl; alii cos qui pi.i ibanl Bgonolhetas SOU allilo- Damas., ait, malequosdam Lalinoruin pulare syiu-
lliclas. Viileri polcsl Savaio pag. 10'J ail Sidouiutn. phoniam cssc genus organi, cum eo ne ora io Dci Uiub-
supra, pegaso; lege pela.o. t'.loss;u iu
:i(8. Pal. lius eonceiiltis hi>e voeabnlo signilieelur : Sijmpliomu
luijus verbi cvplicatiouc a veio alienaol, ul iu putji- quippc, ail, •0"Sonaii(iii e.rprimiinr m I alino. Verioo
tibus. 1'el.isUs est a Crxcotierai;'.., quod esl cMciulo, clsi hxc sil prinia el propria symphonix signiliealio.
1 l csl pileiis ila cxlcnlus , ul soleiu ilefendal. Apu- conauetudii lamen invaluii m
pm quiHlain bMiru
|i ius vocai piici umbraeulum, el Utsuaui ab utubra nienlo niiisieoaieipcrcliir. f.i boe >eu-u evplicaiidino
tomfrrrre. Vido Ueciuaiiuui de Orig, piiloloetiiu D.iincl. 111, 10: (.'II' ii'i.'ii'n< ioniIuin lubiv,
51V. Artiobius lib. 111, Mcicunui ccroma puyillali- listultc ct ttthiiric, siimbintf et psotl.in, et ttftnphouicr,
btts ct tiiclttiitinibitt ptivstai. • iuaivfrd Nnrris mviiroruiN, Isidorua auiroi slstniiu
SiO. Kal.| Aiipiiinir.icolem, iiiinus buuc. a syiiiplinnia dislinguil, qiuuivis 11011 evpbeel qu l
: . , ,.
221 LlllER II CONTRA SYMM\CHUM. 2S2
yEgyplo ilederal : rlangcbat buccina contra. 810 N«n armaia Venus, non tunc clypeaia
Inslilerant tcnncs cymbx , fragilcsque pliaseli [Minerva
530 Intcr lurriias Memphilioa roslra liburnas 535 Vencre auxilio, non divum dcgcncr ordo,
309 Ni l poluiiSerapis deus, et latrator Anuliis Etpatria extorris, Itomanis adfuil arniis,
Siirpis Juleae ductore cxerciius arJens Viclus ct ipse prius, iuimica ncc agmina juvii
Praevaluit, gelido quem miscrat Algidus axc. Si lamen antiqiium norat reiincrc dolorem.
GLOSS/E VETGRES.
528. Ituccina, Homanorum, I. rttm, I.
529. Phaseli, naiiculte, Iso. 552. Duciore, OCaiiano, I.
5~0. Mempliitica, /Egypliaca. — Libumas, litxsunl 55G. Pairia, n pnliia. —
Gxlorris, exsal.- -Adfuit.nd
M.i.riimv naves, I. auxilium fnil , I.
551. Polnit, defendere. — Serapis, dii AZgyptio-
COMMENTARtllS
insiriimenli mus'ci gcnus sisirnuv. Videri potest
sit qund maxiuia faoililaio a olasso Augnsll fiiorint de-
disserl.ilio Francisci lllaiiehini Veroncitsis do inhtis jeota-.Imo Dioni Fluroque non inviius asscniiar,
Geiioriliusiiislriiincntoriiin inusicx veterum orgauicx Anlonii navcs fni -so majore=. Virgilius lam naves
Romaj 1742, ubi cap. 3 de Genere insirumeiiiorum B Angusli quani Aninnii turriias appollal lib. viii :
musiooruin ad quod genus symplio-
pnlsalili, disscrit Petaqo crcdas iunare rcvitlsus Cijclndns, nul montes con-
nia ct sisirum pcriineiit. Tahula vm, lig. 12, aercnin curreie mtmtibn* nl es : Tanta mole viri turritis pup-
crcpilacutum quaiiricliordt' , quae cst sjsiri specics, pibus insiaut. Veriun ne quid ilissiniulcin, Prudonlius
describiiur. Fig. 7, t;ib. vr, lympanum bcllionm , videlnr aflirmare Augusii libiirnas majnres fuisse
quod syinpliunia videiur csso, cxpiiniiiur.
Isidori navilms /Egvpiincis Anionii quairii enim causas cnr:
Uoufcr pcculiarem dissertationem lencilirii Bacchi- Auguslus sino auxili» dcoriiin Antonium vioeril.
nii <le Sistrii corumque fiquns, ac diflerenlia cnin Consule Si.licfferum do. navium Yaricl., et Vossiuin
disscrlaliuncula, el nolulis adjectis JacobiTollii. Ma- de trireni. et lihurn. Conslruct.
zochius lom. lSpccim. Ilibl.. pag. 508 ct seqq., fnse 53t. Vidc Proporiinin nupor laudalnm, Virgiliuni
(lispui.it de symplionia in Danicbs libro cxprcssa, ct locn indioain, otS. Angiislinuin lih. vinConfoss.,cap.
contcndii csse libiam seu Bslulatn, i]itx ambubaja 2: Omniqninm deunt mouslra el Aiivbem lalrawrcm, ,
ctiam diccbaiur. Probabile est codem noniinc diver- quw oliqitiindo contra Kepluniim, et Venerrm, cnnira-
sa insliumcnla diversis lempnribus ct locis fuissc si- quc Mmervam a se vittisjam lioma
lela lenueraut, ct
guificala. tupplicabat , eo loco Aiiglistinus de Viclo-
ele. Agit
528. Propertius de eadein piigna Acliaoa lib. m, rino rlietorc ad fulem in senectule converso, qui an-
Clcg. 8, lioinanamque lubam crcpilanli pellere sistro. lea cnm tota fere Romana nobiliiaic ca monstra de-
52l. Alil., Widm. ad oram , Jurcii codex, Egm., fenderat.
Oxoii., Urb., priiT Roll., lusnterant tenues cijmbw 532. Uib., Sich., nonnnlli lloinsiani ductor exer-
fragilesque pliiucli, quod veruui puiai lleinsius, quia p fifn».Suspicalur Ileinsiiis ducioiem exeriHus utdens,
Priidcnliiis cr iruniam rymbas /Lgypiiaoas eam li-
i
^ quod non prnbn,
burnis Rointillis componit. Alex. ila liabet, sed scri- 553. Alex. niiserat Alcidus: pro qua scriplura
,
bit (cmiis, et a priina mami fragdis, tum insiabant ex Wciizius Aliluin appellat quia s> iliocl non adverlil,
:
correciione pro im.lileiaiil. Weiizitts, Giselinus Si- , in eniondaiis Aldum
substitnisse Algidus. Iloinsiiis
chardus t l nonnulli alii, Inslar eraiit tenuis ctjmbiv, Aldtun liabore ait gelido quam miseral Alcidusaxc :
quod codein sensu Cxponi poiesl.
fiaqilisque pltaseli, cgo in Aldo invenio quemmiserat AlV/Mns.Caiichiusin
530. l.ibtirn:o seu lilnirnic.e or.inl gcnus navis vc- suis libris roperit qelidoquem miserat arctos ab axe,
locissimx, a Libumis lllyrici populisnomcn adepta\ eldc Maximo ivranno accepii, qui adversus Tlieodo-
conira Antoniuin liburnis usuni fuissenar-
Augtisltiiii sium ex Occidenic cxpeditionem infeliciier susrepit.
rant lloralius, Properiius et Suclonius. Dioct Florus At iicmn non videi adhuc sermonem continuar: da
navcs Anlonii longe majores navibus Atigusti fuisse pugna Aoiiaca. Alter llott. boreas quem miserat al-
,
comiiieimiraiit. Cnr auletn Priidenlius lunitas vocal gidus axis, quod scculus cst lloiusiiis, quia de Algido
liburnas ! Turnebus lib. xn Advers. , can. 14, quaj- iiioule nng;e suni. Enileni lorlasse rcspicil Sich.
rii, in bis vcrsibus lioraiii od.i l Epnd., Ibis libitruis gelidoquem miseral alijidus axis. Ileinsio adhxrcnt
inler alta navitim, Amice, propiumacula , iiiruiiinc in- Gliaiii., Cell., Teo'. Verum Hat., Urb., Ald., Weiiz.,
lcr al arum navium propugnacula ei ttirres Mxceuas Gis., aliiquc, qetido quem misernt Alqidus aXB, ut in-
iret, an inter alia ipsarum liburnarum propugnacula lelligaiur mnns Algidus xx lapidihus ab Urbe di-
el turriias moles. Itcspondei verba Horatii priorcm sians: ei Giaiigxns conjcclurnm atldit hbnrnas Au-
soiisum rccipere cx Dionc ct Kloro, qui magiiitiidi- gusiiex ligno htljns niontis fuissc .Tililicaias nam :
nem iiavinin Aniouii relebrant. posieriorem voro ex llonlius lib. 111 , oda 23, ait: Nam qitm mvali pasri-
boc versu Prudcniii , el aliis Propcrtii lib. 111, cleg. l»r Algido Devoia, quevcus inler et ilices. Idein llora-
9 : Ausa Jovi noslro latrantem opponere Aiin6in. Kl lius lib. 1, oda 21 Elnemorum coma Quaemiquc aut
:
Tiberim Aili cogcre ferre mintis : Itomonainnue lubum getido prominet Mqido. Gionovius, cap. 5 Observal.
aepilaati pellere tislro, Baridos cl conlis roslra libnrna ecolcs., lectionem Itoltendorphii pricforl, borew quem
scqui. Al Grang.TUS in vcrsu Prudcnlii bypallagcn miserttt tilgidus axis, quia llalia iEgypto Opposita in
a^noscil.quasi voluerii dicerc Prudentius, naveslur- sep'onlrioneni spectal. Mibi magis arridol oominn-
ritas Meinplnticas respcrlu liburnarumAugusti fuisse nior ciidiciim lcciio, qelidoquem miserat Algidusaxe.
iu.tar pliaseli, vc! levissimae alicujus rymbx. Eodem Ut cniin snpra Sanii.ilcs cl Marsns nominavil, sio
iiindo intcrpreiatur Piopcitium, quasi oninia Antonii iiiiiic Algidum, moniom nivalem ci gelidum appcllai.
annamcnta fuissenl veluli conti exigutcalicujiiscym- ui gentem rnbiislam signilicct, quain molli exereitui
b.o. Ego opinor duplcx fuisse liburiiaruin gcnus, al- Aoionii opponal.
icrum cxigua niolc, alioiuin magna, ulriniiqiie velo- 554. Arnobius lib. vi i\lililari sub qalca puctlufo
:
citate coiumcndalum. inlolbgo ipsarum
In Iloraiio diliiesceus. Lacedxinnnios Vcnerem pinxissu arina-
liburnarum alia pnipngiiacola. ci in Piiidonlio eas- 1.1111 refei t Laciantius lib. 1, cap. 20, stbcmata Vo-
dem liburnas lurritas Imsse Non lainen propterea ncris armaix et viciricis cxhibet Moiilfauconins.
Anloiiii navcs exignx erant; scd a Prudoiuio cvubis 555. Sich., Gis.adoram, Wciiz., rxcrcaiixilium.
leiniibus, fragilibusqtie phaselis, et a Properlio ba- Alii, irnere auxitio.
ridibtis, lino esi, iiaviginlis .Egyptiacis loinparantur, 556. Vat. A, Pal., c.i pofrin.
iii AURILII PlllDKNTII CARMINA. 42 i
Sed dicis, legisse dens, ubi sanctior usus A Dotrahlt Invietll legionlbua, ei sua Rmiia;
510 Temploruin ciiltu celebri sine line inaucrct, Pra'iniadimiiitiil,qui,.'iiitlqoidforiiicracliuncst,
/Eiieadumque ullro viclricia signa viroruin Ascribit Veneri: piliiiam vicloribus auferl.
Regis .ininri> Numae, nullo cogcnle, secuto . 555 Fruslra igiiur curriis suiuino miramur in arcu
Nuin Diomedis iiem tcnloria , ct aciis Ulvssl 812 Quadrijugos, staotcsque duccs in rurri-
Caalra volcns Pallas, ra-sis eustodibus an is , .[bns altis,
515 Lcgii, ubi bumenll ludaretnuBSla sigllto 1 I :i' ricios, Curios, liiuc Drusos, indc Camillos,
811 Aui (|ii.iii>s iliuior llacedum rortiasimus Suli pcilibusquc diieiiin captivos poplitc flcxo
[alto-i Ad juga deprcssos, nianibusque in lerga re-
Templorum cinercs viclis cimuilavit Amyclis: [lorlis,
Optartinl pne.lis iloiuiui se niiiniiia capt.i 5tiO Et suspensa gravi telorum fragmina truuco-.
Misceri, Assyri:ni|iie velii llahylonis ad arcem? Si Ltrennuin , Aiilioclitim, 1'ersen, Pyrrhuin ,
550 Non fero, Rouianum nomcn, sndniaquo b< lia, |Mitliridaiein,
Et litulos , tauio quxailos aaaguine, carpj. Flora , Ccres, Maluta ct Larcntiua subegit.
gloss/E VETERES.
559. D cis, o Sijmmaclit', I. p 550. Njii fero, non lusdnco, non p.ttior. Sudala, —
S40. Celebri, reiurnbili, I. clubornta, I.
542. Nuiiii', imperator (uil Itomanorum, qui primns 551. Titulos, honores. Carpi, viiupernri, I. —
cutturam deorum inveitit , ut populum rcvocarel ub 552. Detraliil, o Sijmmache.— Lrgionibus, Rotnn-
iimor,' beW , I. iiorin», I.
513. Diomcdis, nota ett in Viryilio; cum
fubitln 553. Diminuil, tcilicel qiti lalia dicil, I.
Diomedet el Hlysses rapuerunl Palladium, asccndentcs 555. lu arru, iu (omice, in cvjus summilatc quadri-
mitrum per funiculos, ct detulerutit id in castris suis ,
jugos currns sculpcbunl , I.
itbi yntta sanguinis sudabal ; quod eral siynnm trisli- 557. F.ibricios, duccs lioinan-rum nobiiistimos
lice , Iso. comniemortil hic, I.
515. Lcgit, elrgit. Sipillo, simulacro, I. — 561. Ilrciiniini, duccm Callorum. Antioclnmi, rc- —
541». Ductor, Alexander. Macedutn, pro ilaccdo- — jemSuriir.— 1'crsen, regem tlacednnum. — Pyrrhum,
». i iii, I. regem Epiri. Milliridalem — , regem Ponit, I.
548. Optaruiii, oblitlenait, clcgcrunl, I. 562. Flura, dea, I.
COMMKNTARILS.
540. Ral., Fabr., culiu ctltbrit. 555. Alii deminuil, alii diminuit scribnnt. Quxrai
544. Jureti codex, Ald. , Vai. A, Alex., Urb., aUquis annou eademraiione prxmia dimitiuani, qui,
Caiicli., lle.wisi.iiii pierique , Pal., cnstodibus arcis. qnidquid foriiter actum est a Cbrisiianis militibns
custodibusultro: Legil. Gis., Weilz., alter Roll.,
Itat. , G ascribunl pceuliari auxilio Dci. Vcriiin Chrisiiani,
el Bober. cwsis ruslodibiis, nltro Lctjil. Priiuain lc- qni tiliro laleutiir nihil se habere quoil a Deo non ac-
ciionem conlirmai locus, et vcrsus Virgilii,qticm Pni- ceperiul, mnlio inagis cjusdem bencliccnliie lilicuicr
dcntiiis iiuil.ilitr, lib. n Jincid., Pulhidmiit ctvsis aitribtiiml quidqnid pcculiari <jus aiixilio faclooi es-c
: umnitr cuslodibus arcis. eonstiierit. Ncquc lamen idcireu bona liomiiiiim
545. Alil. , Fab. , Tliuan. ct velusliorcs lleinsii, opera, qose libete abipsis clliciuntur, gloria ac pr.e
Alcx., Urb., Val. A, leyit, ubi. Sicli. , Gis. ad oraui mio carent.
1 ed., Rai., Weitz. cum suis legit, ut. Val. A.vi- 551. Ouoil ail dc Vcnere, de.iliis qunque diis in-
l.ose, suqillo pro sigillo. Prudentius alibi etiam sitjill) lelligc quaiiqiiaiii Vcneris viclricis lcmpluni Roma
:
pro siatua uaus esl; bic autem oninino propric pm a Punipeii) dediratum luii , et imperatores Vetieri
Palladio, de quo Apollodnrus liibliulli. lib. nt. A «.ielrici suas vielorias passim ascribebanl, cujlis re:
roslo hoc delapstim est, et llo rcgi Iraditum. Erat memoria exslal in nnminr» vcteribus.
auteiii iiiagiiiiiuline tricubii.de, habiit quasi ingre- 555. Rat., alier Rott. , Wcitz. , ttmma miramut
ili. nlis, dextra hastam lublatam prxferebal, Binislra in arce. Plcrique, tnanM mirumiir i« ar.u. Jureti co-
Jusuiu et coliiui etijtis liisloriam fusc narral Apollo-
; il.-x, viiraniitr. lleiiiMits ail arce de Capilulio p<isse
iloins. Prudeniius respicit Virgilii locumcit. : Vix inlclligi, (in u arcus triumpbaes de>ignarc. Vnlc
positunt castris simulacrum, arsere curusca' l.ummibus ciiain i|ii.i' de .ncii ci arce uulavi ad vers. 525
jUtnitna: arrcciti , snlsusque pcr artus Sitdvr tit. Aputli.
546. Vat. A, alats, non bene, pru aiios. Velnslio- 556. Pal., Egm., quadrijitqo, meinlosc. Joveoalis
rcs lleiii-iam cum Oxon., Rult. priore, duclor Mttce- sit. .S, vers. 3 : /.'/ «((iiilcs m rurrifriis ,L'»ii/miios.
tum, quod teucnt rccentiores, non male, quandoqtii- 558. Slaliia: Iriumpliales liiigclianiur, hoslilms a.l
ilem Uecede et Uaetta cadem gens esl. pedes jacenlibiis, et prosliaiis, 111 ailhuc iiieit' - i < I
547. Sicb., Cis. I cd. ad orani Falir., Rong., , Cel. Si.iiius iu F.quo'MaxiluO Vactta pro nspilc icr- :
Canch., iiinii((iii'il ab ludis. lleiiiMiis siispicabalui' rtv .lUtea coplivi crincm teril ttnqula llhcni. PrupertiUS
^ji/ui/hu, qiiai Lacedxmonix dilionia ; agit cuim de lili. iv, cleg. ulllma Sat quoritm tilulis, Africa lonsa,
;
liellitqiindAlcxanderUagnni cum Laeedsmonlia ges- jaces. Tiluli sunl itiscnptioues basi-.
hil. Aguovil autem, sic eliam Amijclis esse locuiii. 55'J. Joreli codex sVxuraHM, niiiius beuc. ,
Kevera ita plcrique legunl.et, ul Laccil.eiinm orbs 5li0. Trop;e.i proprie cranl empnra luiiica cuni
eai Peloponnesi regia Menelai, iia Ajiijclsurbseiiam spoliis, qualia boJieque exsianl Uuui.e aute ClBalft
l'elo|iiiiiiu>si. Tiudari r< gia, Laitnria ei Pollucla pa- Iiiiiii, el Mario eieel.i iliciiiitur. Turies atlajU aras ,
ina. Aplii<lnai uin oliscurius apud velercs scripiorcs et eobuuuai pro Iropxis autiqui adliibobaut, nno
est iKiineii. Iniiuos rudes arbiiruin, ipnliiis spoliasuspendebaul:
5i8. l'.gin.,</oiniiiis, iic.i ita bcno. qii:c oinnia fuse cxplicaia vidc iu nolie Omelii ad
5111. Fabr., Gis. ad marg., Assj/ri«(|in! vchi Rabij- Miiiiic pag. 22!», iibi expl e.il Miiiueii vcrba l*«M
,
:
lonis ab are. Ilong., AttVTKBiftu telti Baty/onil ei (/. ttits ijiorta, qnot i/c i/i'i.|(/>ks rt ireptM.
c.rce. Mclitts «u arcein. liabyloiieexsliliclus csl Alex- 562. Val. .V, /'/.u-.i,' (..!.», Mtttittti. Alii, Ftvt* ,
auiler. .1/(iIkIk, (.cnj. Kgm, , i\le\. a |.iima iiiinu / inrn- ,
:'..'i(). Dc i.ic
li.n plirasi tutlat tjttc betla vidc byiill). lr>i(i ,
quinl UieliUS lli iiiMi" m liinr <|u nu / MMHluU,
Ciih , vcis. 7*1 Weiuitis 1 giu. iiiIjiio iniiUtJl LtvrtHtkmi rtclbil
,
S25 LIBfcR I! CONTR.V SVMM.VCIIUM 22G
llisiamcn auspicilmssuccossusdcxtra ilederunl A 814- Nullane Uislific trilonia nocliia Canis
Oinina lirtilicos, cl fclix alTuilalcs. Advolitans , prxsto cssc deaan r.rniiniia
I
565 0"i'l sibi vnll virlus, quid glnria, si Coivitnmi [Cras^o
813 Corvus Apollineus pcnna , vel guiiuro 575 Prndidit? aut Papliiam nivejc vc\are columbx,
[juvit? Cuins inauralum tremcicl gcns Persica lim-
Scd tamcn liic corvus cnr dcrnit cxitiali |
Iiiiiii ?
Forle dic, infauslas lcgcrcnt cum funcra Can Scd vidcn, qux le movcanl cxcmpla veliislx
[ins, \irtutis : dicis, domilum (crraque, marique
Oppctcrclquc supercongcsla cadavcra coiisiil? Orhcm : les laclas.cl prospcra quirque rclex S :
570 Cur Crcmcre in eampis cornice, vcl oscine 580 numoras cx urdine pompas,
Mille iriuniphormn
[parra Duciaquc pcr mcdiam spoliorum fcrcula Ro-
Ncmo dcum mnniiit pcriluros M.irtc sinislro [main.
Tcrcenlum Fabios , vix stirpc supcrstiie in Vis dicam, qnx causa tuos, Roninne, laborcs
liino? In lanttiin cxlulcrit? queis glori.i fotibns aucta
GLOSS^E VETERIiS.
563. His, o Sijminache. — Suoccssus^proj/MTiiaies,,!. B 571. Sinislro, adverse, I.
561. Laititieos, jucundos. Alcs, aquila, quia in au- 572. Fabios, qui omnes inteifecti tunt, iiho tautum-
npieio (elix erai , Iso. moda superttite, qui postea maqniis Fubius dic.us est.
565.pro non.
Si. —
Corviuum,diuB Romflnoritm fuit, — Snpcrstiic, reuianente, Iso.
qui, cum hostibns premeretur Apollo misil ei corvum , 573. Triionia, qitia Uiuerv.e cst consecrata. No- —
iii adjworium qun tilieralus esl, I. tua, ideo Palladi est eouteerattt, quia nucte videl ; et
—
, <
5ti6. Apollineiis, qni Appolliiii contecralui esi. Pallas, qiuv sapienlia dicitur, nittlis tenclnis v/fusca-
Pcimi, vaUun. —
Gutture, vocc. Jnvii, in bello,l. — tur. —
Carris, populis, I.
568. Cannas, iguobili* ricus Apntiir, sd maqmtu- 574. CrasSO, iluri, consuli, I.
tiine claiiis (nmosus emersit, ubi fumosissimiun betlum 575. Papbiam, Vcuerem. — Columbx, sttb tuleln
illnd (uit, qu iiulo lluiinibal nolttittitcni liomunorum in Yeneris crunt, I.
terfecil, I. 576.Tremcrcl, limeref.-Limbum, ora vestimenti, lso.
560. Oppeicret, morcrclur. Cadavera, corpora. — 578. Domitinn, eubjugatum, Iso.
Consnl, Puuliis. I. 581. Fercula, meutas, susieniacuta Iso. ,
570. Crcmcrx, civitas llaHce. Oscine, auqurio, — 582. Roniane, o Sy mmache. I.
ab ore el cano ; avis auquritim quwrebat, quanda cum 583. Folilms, nutrim ntis. Forlibus, priucipi-
llannibate piujnavit. —
Parra, avis malo vmiiie, I. bus nutrimenlis, vct auxiliis.
,
COMMINTARIUS.
Ileinsius legerit Larenlinn. Ilxc fuil uxor Faustnli C hanccla.lem
,
coujimxil s:>t. 2 lib. Quid Cremera' i :
niilrix Itcmi et Romuli, ciijns iu linuoreni Larentalia let/io, Cunnis consiimpta jitvenius? Rnmie annn
et
sunt insliiula. Uatutn dea, qux pi .<•. tcmpnri ma- i
1784 prodiil Letlera sopra t' uccisoue dei 306 Falij.
iuiino. Il.nc lectio Vai. A magis acoedil ad rationem Anclor anonyiniis conjeclnris probat nnn omucs
niciri , ideoque a nobis praferen.la est. fuisse e iamilia Fabinrnni, sed pleros me ail cam ian-
564. Meursius in nonniillis vtilg. invenit omnia , tuii! perlinuisse ant ob con-anguinitaiem, aut ob
ac recte mouuil iu iinds ad Arnob. cnrrigendum clienti lain, attt quavis alia raiinnr.
omina. Prxvcnerat Aldus, quem scculus esl Weit- 571. Jureti corlcx, novit, V.it. A, juvit : lcgc mo-
lins. Omina cnnlifmanl nosiri, uieliores ilcinsiani, nnii. Nullus deoriiui monuii, comice vel parra oscine
el coilcx Jureti. lerccnluin periluros. Alilus male interpunuit parra.
566. Livius lili.vo, cap. 25, historiam hanciiarral. Nemo deum. Not.indaesl plirasis ne o dcum : de ho- i
Corvus pro Marco Valcrio piiguans Calluin lioslcm niiucsolel di'i nemo, scilicct ne homo. Priideiitms
roslrn, unguibus alisque turbabat cur aiiiem Pru- : ctiam dixit nemodies in Romauo vcrs. 744, <|uod noi»
deutiiis dicat vel qutture, ralio peti poterii ex canlu rcperio ab alio usurpaium. Virgilins lib. ix.vers. (j :
augurinque e»rvi, quasi crocitans in Callum iasilue- 7'nriiC, quod oplanti divum promitlere nemo Auderet.
ril. Virgilius Gcnrg. vors. 410
i Corvi prcsso ter : 573. Al.x. scribil Carrhis, Lib. cl Ald. Carris.
guliure voccs, Anl quuter ingeminaiit ; el vers. 423 Et : Rat. Charris. Ad Carr.H Crassus a Partbis disjeclus
ovanles qullure corvi. fiigatnsque c>t : de qua 6tragc obvii stint bisl .rico-
568. tFunera pro corporibus dcfunctorum non- ruin liliri. Carrx vero non suni poptili, ut ait glos^a,
nunquam siiiiiunlur.
p sed urbs Mesopotainiai a flnvio rognomine iuiucu-
569. Plorus ilc bac strage lib. u. rap. 6 : Panlum jialii. Nonitulli Carras urlicm Arabia; csse dicunt.
puduii. Varro non desperavit. 576. Al.l., Crb , lembum, ct Grangicus imcrprcla-
570. Ral., Urh., VVidin., fiong., pariha. Filir., lur bilihcuin. C.uubius exponil dn Veneris cieslo :
parln. Laiiuius elistin videiur iuveiiissc Tor- parm in invcnerat atiieoi in sais mcmbranis libum. Fabr. I.git
n pro qua siibsliluit parra, ul plcriquc scribiini.
cs., hiiiibum, sc.licct splendorem, qui tiiin numinibiis
Nonmilli bahcnt parrha, i|uod perinde cst. Jurelus, seiiiper.-st, utail Servins. Vclusiiorcs cndices no^iri,
nescio ubi iuveneiii, parca. Canius parr.c injiicundis- et lleinsiani, limbum. Itat. srr.ltit lijmbuin. Pro Per-
simus esi. Ilnratius lib. III, od. 27 Impios parnc : s'.ca foriasse legeililmn Parthica. qiianquam Parlbi
eo
recinentis omen Uucat. Aves oscinej. dieiiiiltir, qux lempore Persariim imperio potiebantur.
oreaiigurium faciunt, ul alites, qu;c alis. Cln^sa ait 578. U.b., VVcitz., dices; Rai., dicens; Alex. e
Crtmerain cssc civilalcm; lliivium Tu ci:e pleriquc ed.l. et mss., ditis.
iilii
dicunl cssc, ct fnrtasse et fluiueu ci opuiduiu hiijus 570. Hat. rccenli manu, prioribus nbrasis, cuncta
nominis fuerit. Faliios, qui perii runt. alii lerccntiim prn quaque. Idem, retexit; supr.i, retexis.
sex iiuiiieraiii scd plcriimqiie numerus rolundiis
: SHl. Fereula solent dirimUsus cvniiuni; aliquaiidn
pnniiur ciiam ab iis qui diversitalcm aliquam uiesse pcgmala, ubi fcruiiuir spolia ad triumplii puuipam.
sciunl. Ovidius aliquaiido ireceulos d.xit, aliquando liaccadcm signillcatione fercula posuil Plinius iu l':t.
Ircccntossex. Poetarum in bismajorcst licentia scr- : uegvrico Tiajaui, ubi triumpliiiui grapbice desrribit.
liuut cnim ipsi suis uumcris. Juvcnalis utramquc 5S3. Ald., Alcx., Gis. cl alii, forlibas. Ilat., Urb.,
«27 AllRF.I.II ll.l HF.NIII CAIi.illNV. 2.'a
Sieelual Itnpoiiili, ui muiuium rrenelbabeiiis? a ll.inc frcnalurus r.ihicm Dctis, umlique genlM
583 Dieenrdei linjuis poiiulos, ei diasona eullu Inclinare capul docuii tub legilms iiadeui,
815 "'V 1 vnlciis Miciare Dcus, subjuugicr RonunABque omnea Beri, quos Kiicnus et Isicr,
[ttnl Quos Tagus auriOuuS, quos magnus inundal
Impcrio, quidquid iraetabile moribus esset, [Ibcrus,
Coiicordique jugo reiinacula mollia ferre 605 816 Cornigcr llespcridum quos intcrhititur,
Constiluit, quo cord.i lioiiiinuiu conjuncla le- |ct quus
[ncret Gangos alil, le|iidiqiie lavanl scplcm osiia Nili.
5'JO Relligionis amnr : nec enim lil copula Cbristo Jus fecit r.iiiuiitiiie pares, el noiuine eodein
Digua, iiim impiiciias socict innus unira gentes. Nciuil, et domilns fralcrna in vmcla rrdcgit.
Sula Detuu novil concordia, sola beiiignuiu Vivitur oinnigeiiis in partibus b.iud sceus, ac si
Itile colit (r.iin|iiilla Palrein : placidissimus il- 010 C.ives congeniios concludal mceuibus unis
|luin Urbs palria, atque omncs lareconcilicmur avilo.
Foederis liumani conscnsus prospcrat orlii, Distanles rcgione plagx, divisaque ponto
595 Seditio.ie fugai, sajvia cxaspcrat armis, Liltora convcn unt nunc per vadunonia ad
Muncre pacis alil, rctinei piciate quieia. U [unum,
Umnibus in lei lis, qu.is contiuct • cciilualis El commune forum, nuuc per commercia, rl
Oceanus, roscoque aurora illiuniuat oriu, [aries
Misccbat Bcllona fuicns inonalia cuncia, GI5 Ad coelnm cclebrem, nunc pcr genialia iul ra
1.(10 Armabatquc fcras in vulnera mutu.i dcxlras. Exierni ad jus connubii : nain sanguine mixtn
GLOSSjG VETERES.
584. Ilal.cn s, lcijibus, I. Hispniiia', 1.
589. Uuo, n/, I. Cornigcr, Eridanus, vel Pailus, 1.
605.
590. Cnpiila, amicilia, I. Ilaud set iis, noii aliier.
609. Ac , quam, I. —
594. Prosperal, p'acai, I. Congenitos, simul genilos, \.
610.
590. Alil, nuhil, Iso. Lare. igne, veldomo.
611. Conciliemur, congr.ge. —
599. Ilellona, iLa belli, Isn. miir. —
Avi:o, piitrio.anliquo, I.
602.lisdcm, unu sciticci liomuito.um, I. 015. Vadiuiouia, mcrrimoHia, (.
003. Isier, Danubius, I. 615. Genialia, vuluptuota, vel uup.iulia. Fulera —
001.Tanus, //tiiiiis ThraciiV in quo ouriim sumilur. lectot, I.
— A.uriQuus, oureui arenas habens. llicrus, fluvius —
COMHKNTABIUS.
Wiilm., aller Koll., duo Bolter., folibus. quod Weit- C jecil, Hesperidumquos
labilur inter aqttarum licqnttor,
lius aliiqne poslca in edd. seculi sunt. Iso uiramque septcm ostia Mli. Quosalil et Gtmges,
tepidiqtte liivanl
leeiiojvro ngnoscil. Kiltcrsliusius ad or.im libri sui solns qui lend.t ad orium Fonlibut iuceilit paluium
adjeccral fonlibus; luni alius si:s|iii. elnr [ontibtit orl.i. dijfusus in amnem. In Wiilm. malu csl cl quus |iro rl
De phra^i in lantum dicluin esi ad vcrs. 153 llamar- nuos. Videlur indicaii Tiberis, de quo Virgilius lib.
vmi, Corniger Hetperidum fluviut regualor aquaritm.
584. Ra'., siccluct. Bong. cl Widin., qnis vat I; Fluvii a poelis cornigcri dicunlur. Cornua (liiininimi
snpra, clunt. Sicli., sic valet. apud Virgiliuiu, Lucrciium, Ovidinm et alios siinl
591. Arator lib. Ilisl. aposi. Ecce toi egregiis
i : flexus et cursus obliqui, Alii abler cxplicant, nec de-
unum cor inesse catervis Cerniiis, W.que animcm popu- sunl qui iipincniur vun aquaruin cornibus indicari,
tus nanciscitur unam. Kaiiideni scnicnliain 1'rudcnliiis ul poientiatn iu saeris Liitcris.
promovel hytnno S. Laurenlii, ncque vidco quid
in 006. Alcx. scribit Canget, alii Gangis, ut Joannis,
iiii-Iiiis posail excogitari ad rcbgionis sub uno capiie fainii. Gis. in 2 etl., irepidique : rcciius 111 1, lepidi-
unilaicm persuadeiidaiii. que, cum aliis edd. ei utss., cl Nilus quidein lepidus
593. Vat. A, nicndosc, placitlissiinum. (licnui a Jiiven ilc, Properiio etaliis, quia nivibus
594. Wnliii. supra, Gis. 1 cil. ad or.nu, Urb., sfiui- a'st'i dissolulis .K.Ypliiin iinindat.
nit liuiiiiinnon ilaprobe. Codex Jurcli Vat. A, tgiu., 611. Gis. 111 lexlu, coucitieitlur ; a.l nrani, concH.e-
,
I'al., orfreni. Alii, oil>i.
597. Rat. rccenti inaim, prioribus crasis, in lerrit,
. ntur, ciim scriptis. Lgin., eentiHa r. Rtuna com-
inuuis palria dicilur a Ciccrone, Sencca 1'bilosophn,
w
iccusu iiuhs vaqus ainbit. Atex.,0\on., Tliuan., prior Clabdiauo, Syuimaclioctalits. Ilaeliaiiiappcllaiurlegc
llolicr. quat tiislinet occidualis. Ald., Val.
, A, K.U., 33, D, d muncip., cl le-o 4. D, dc exc. lul.
.
et :
Urb. ei vell. e.iil., quas conlinel ociduatis. ileinsius bxc cst ralin cur l)l|ii inus scrib.it in legfl 7, D, de
et recciiliores, dettinel. inerd. et reicg., e.nsliluiiini fuisse etim cui patria
598. In Vat. A, dc^idcratur conjunctio que post iuicrdiciuin erat cliam l.rbc absiiuere debcre. Cl u-
roseo. 1I1 iiiiis, 111 de Laiidibus Stilicouis, |ilura liis vcrsibus
600. Alev., Vat. A, Al.l., WeilZ. ciiin plerisque consona cfferl.
6uis, armabatque. Bmig., Gis..Urb., Falir., tu iu int- 015 C.eiiiales lccii propric dicebanlur, qui puellis
que. Ileinsius Gisclino adb i-sil, sed v nietalein leelio- nulienlibus sterneban ur.
itis iiini indte.ivit. Il.il., armttralquc (erens; supr.i, 016. J iiettis iu quailani scbcd.i inveneral irieuiiti.t
/>ri/j.Sed Maricito placcliat (erem, m ilii esl siuc ull.i ;iu coiiHu.'ii, qtiain lecliunetn iueiiio rejicii. Ulpi»-
liiura, non ferat, i|u <d aticna manu luperpoailum. uiis ltli. Itegularoni, lil. 5, scril.il civcs Romauos
604. Uo r«guin atcpit |ini llnvm i lnaci r. For- ct.in civilnis Roiii.niis liabeie. connubiiiui, ciim Lalinis
latse I geii.iuiii l.ufiii iniic. Taguui auriOuum llispania aiiieiu ct percgriins, |j cuiircssnm essel. Iilem anli
lliiineii csse omiics cnu>ciiliuul, uuque dc alio Tajjo qiuia moaeouatatetSeiieealib.lv de Uenef., et|
iHiinine quidqiiam audivl, 58, /'r.niiiji libi /i/um in Mia/nMiuniiiiii, ,it<\ta fttty
6U5. il
I'. inruple, mii./iT //, ip. riJion. In codcm
,
i . tjiltt ...» ii/>;>.ii 11 % t.V 111 t'.»l >in'll ilun tXUUMtt . VHll»-
IClolui rcrcns, priotibus efaal», bajc c sua penu ad- Iiuiii. fcnrfrtM iiif /ca t/c/i 11.I1I, 1/...1 .. . 1. I \^ .tm
:
22D LIBER II CONIUA SYMMACIIUM. 250
817 Tcxitur altcrnis ex geiitibus iiun propago. A En adcs.Oninipotens, coiicordibusinflue lerris:
llnc aclum cst laniis succcssibus aiquc irium- Jain uiundus te, Cbrisle, c.ipil, qucm rongrego
[phis [ncxu
Roniani impcrii : Clnislo jam lum venienli, 055 Pax, ct Roma tenent : capita hxc, ct culmina
020 Cretlc, parala via est ; quani dudinii | ublica [reruin
[nostrae Essc jubes, ncc Roma libi sinc pacc probaitir.
1'acis auiicilia slruxil moderamine Romx. Ei pax ut placeal, facil cxccllcniia Romac,
Nam Iocus esseDeo quis possct in orbc feroci, Qua* inolus varios simul et ditione coercct,
Pectoribusque bominum discordibus, et sua El lerrore prcmil : ncc eniin spoliata prioris
[jura 640 Robore virtuiis senuit, ncc sxcula scnsil,
Dissimili raiione luentibus, ut fuit olim ? Nec licmulis, cum bella vocair, capit arma la-
023 Sic incomposilos bumano in pectorc seiisus, [eerlis,
Disjunctasque animi lurbato fcederc parlrs Nec la',u degcneri venerandis supplicat orc
Nec liquida invisil sapientia, ncc Dcus hitrat. Principibus, quam vuli prxnobilis ilie senalor,
818 Al s ' mcniis apcx, rcgnandi jurc poiilus, Orandi arle potens, et callida fmgerc docius,
Pugnacis siomaclii pulsus, librasquc rebcllcs B C45 Mctilitumque gravis pcrsoux induccre poudiis:
050 Frcnei, et omne jccur rntione cocrceat una, Ut tragicus canlor ligno tegit ora cavato,
Fil stabilis vilx siaius, ei senlcnlia cena Crande aliquod enjiis per biatum crimcn an-
Ilauril cordc Deum, doinino et sub,ungitur uni. [be!et.
GLOSS.-E VRTERES.
C2I. Moderamine Romx, /ioinfl hoc moderunie, I. C55. Capila, prmcipatum, F.
024. Ut fuit, prttlerito tcmpore, nam ante feroeet 036. Prohaiur, placet, I.
hominet erant, I. 642. Supplicaf, adulat, I.
625. Incomposilns, turbaios, I. 645. Indureie, tcilicet sibi, I.
628. Menlis apex, nus grarce, Iso. C46. Ul tragicus , quando enim aliquid blusphemue
652. Hauril, sumit, I. dicebant, laryiut ora lcgebant, ne agnoscerentur. Li- —
C55. En, tnroori Chrittum, I, gno, quod vulcjo scliema dicitur, I.
054. Congrege, coujtmcto, I.
COMMENTARIUS.
.ntilemmoiiinnciilacnnnuhiicivibusRoinanis cum liar- 655. Rat pax, et Roma tencl.
,
baris et exlcrisconcessi qnae concessio ininc dispen-
: 641. Florus, lib. i, cap. I,de Roma lnerlia Cirsn- :
satio diccrelur. E verbis Pruileulii colligunt intcr- £ rum qitnsi consenuit, alque decoxil, nisi quod sub Tra-
prctes a-iatc Prndcntii cxolevis*e prisciiin iitorem jano principc movet Uicertos.
i|im peregrini a jure cnnmibii Romani arccbantur, Cl6. Vat. A. mendose, <>ra <a do.Virgilius, lib. n
aiquc ita aflirmal Jurctus ad buuc locum.Veruni dis- Georg. Oruque COTticibus simiuiit horrcndn envnlis.
:
liiictioue opus cst iiam Macrobius, qui codein xvo
: Vidc Buteiigeriini, de Thealru lib. i, cap. 45. Tragi-
scribebat, iradit cuin Romanis nullaui peregiinns cus canior esl bisrio tragoedus c.inlor pro liistrinne :
lialicrc consucliidincm. Et in coil.Tbeod. Iib.ui, lil. ponilur, utaliqui puUflt, ali lloraiio in Aite, poelicn
14, exstal conslitutio Valentiniani qua Slatuil niilli Donec cantor, Vtis plautiite , dicat. ,/Eseliyliis pritnus
provincialium, cujuscunque ordinis aut lnci fueiii, introduxit pcr.sonam in tbcalro, sive vuliuin fictum
cuin barbara uxorc esse coiijugium, nec ulli gcntilium e ligno ravato, cujus per bialum vei b.i audui po-senl.
provincialcm femiiiam copulari oporiere; quod si ta- Vidc Ficnrnnum de Larvis secn.
les nupli.c cxstilerinl, capiiac minatur suppliciuill : 047. Ilialusde. tragccdis a Juvcnale, Persio cl aliis
qn.e est lcx unica ejus tituli lata anno 570. Ubi gcn- dicitnr, et propr c de Iratu persona;. Juvenalis sii. 5:
iilcsuoiisuni inlidelcs aut pagaui, sed harb>ri et s. c- Cuin pertona pallentit hiatiim In gremio malrit formidat
cialiiu ii qui ex variis gent bus se a.l Roinaiinm im- rusticus infans. Pcrsonas ct cxtcra bisirionum orna-
periiun coniulerant. Gotbnlredus rejicit opinioiiem mcnla d/sci i Liicianus lili. de Salial. Grangxus ait
liit
eoruui qui putaul ex famosa Antonini cnnstilutionc, alios babere carmen cnhelel; sed melius esse crim,«,
i|iu- nieiiior.itiir in I. orbe Roinano 17, L>, de slatu quia in tr.igoeiliis genlilium quot carmina , lot sunl
liem., barbaros omnes qui in exercitus Romanos rc- crimina, 'ua ut eleganter dixerit tragicos rantnres non
cepti fuissciit, ovium Romanoruin nuincio liabendos tani canilim quam cnmina anhcl.isse. Ego libenlcr
fuisse. Prude»tius exlerni jus connubii, lanqunm ™ adopiarem enrmen. si idnneos auciores linberem et ;
aliqnid iiovum et Evangclii rcccpti Iriietum, coiume- favei Jnvenalis similis locus sal. 0, vers. G35 Crande :
iiiorat.Post Valenlinianum ejnsmodi uuptis ex rc- Sophodeo carmen bacrhamur hiatu. Quod vetus scbo-
scripio pcii cl iiululgeri roeperunl; et lcx ipsa Ya Iiastes interprelalur, Tragtrdiam senbimus. Vides rar-
lentiniani, utpole abolita, a Tribonianoomissa C-.I. men, grande, hiant, ipia; voei-s in vcrsu Prudeutii vi-
C2I. In editione Parmcnsi paci pro pacis error est dentur transrripiie nain pro bacchamur recte poii-
:
conira melri legem. tiim e-ianiiclet. Ncqiie video cur omnia tragosdiarum
622. Ileinsiits eilidit possit; scd cum alii cdd. et genliUiiin carmina dicenda sinl crimiua. Imo iclcnla
nis«. Iiabcant potset cl id magis sententix rongruat, commiitn leclioue, crimen accipio uonde carmine, sed
puto excidisse posiit pro posset. Cbamillardus, llein- materia ipsa tragceilKC, qux plerumque in gramli ali-
sium secuitis, edidit possit. quo crimine versalur. Post liunc versiim verlia suc-
623. Aldus edidit rectoribusque hominum , quod ccdunt S\T| niiclii
i
llomam nunc putemns assistere,
:
i um essel melro repugnans, correxit principibusque. alque h's vobiscum agere sermonibus. Optimi principes,
Vcra lectio cst pecloribnsque. patres •palritv, reviremini annos meos, ;n quos me pnts ri-
627. Sapicnt. i, 4 : Quoniam in malevolam animam tus adduxil. Ular cceremoniis avilis : nequeenim pcenilet.
uon inlroibit supientia, nec habitabit in corpore subdito Vivam mure meo : quia libera sum. Ilic cullus iu leges
peceaiit. metts orbem redegit. Iloec sacru Annibulem a mccnibus,
C2S. Egm., Vat. A a prisca manu, ul si. a Capiioiio Senonas repulerunt. ( Ad hoc ego serrata s«»i,
053. Ald., ui:u udct. Ahi, cn ades. ut lonyceva reprehendar? videam, quod instiluendum
131 AlUir.l II PKUDRNTII CAKUINA.
ii\0 ~" vocem ilmularo licei, nempc npllor A ConeoUo, viridl velans fera cingula scrto,
j Itta Atquc armnia Dcum siue criminc cxilis adoro.
Vox Komx csl, quani niinc cjus snb uoiniiic G65 Ciiincn eniin, pigcl licu! crimen pcrsii.is.rai
|promain. [alrox
050 Qua\ quia turpc pntal lofliplnrum Ooro rcpul- JuppiUT, n( sacro justoriim sanguinc tiucin,
[sam, Assucium bcllis scclcrarcm funcrc fcrrum.
l
.1.1.
i iii- iu duliiis pro sc pugnam pcriclis Illius in-liiiclii primus Nero, niairc percinpla.
Diccre, scc|nc gravciti seni» inolinaitto raleri, Sanguinciii apotlolieuni bibii, ac mc strago pio«
Unctoics couiplexa buos, mc lasta profatur : [rum
clari nlvetc dnees, generosa propago 070 Polluil, ct proprium facinus milii sxvus intis-
655 Principis invicti , sub ipio sciiiuni nftino rcna- [sit.
[tcons l'osi liunc et Decius, jugulis bacchalui aperiis,
Dcposui, vidiquc nicam llavcscere rursus Insanam pavil rabicm mox ct sitis arsil :
Canilicm : nam cum niorlalia cuiicta VOiUSlas 821 Mullorum similis, per vulncra Irislla
820 liuininuai, milii longa dics aliml paiil [flagrans,
[tevum. B Exlralicrc insigncs animas, ac ludcre pccnis.
Qux viveudo ilin diilici conieiiiiicre lincm. 675 Undantesquc meuin in gremium dilTundcrc
060 Nunc nunc justa mcis revcicntia coui|ieiit an- [mortes,
[uis : Et sub jurc fori uon novia colla sccaie.
Nunc mcrilo dicor venerabilis, et capui orbis, JJac mc labe rcani modo tcinpora vestra pia-
Ciimgaleamsulifroudeolex.crislasqiicrulienics [runi.
GLOSS.E VETERES.
049. Premam, pro(crani, I. C67. Scclerarcm, poltuerem. —
Funere, morie, I.
G50. Kcpulsam, repa/iiote», I. G68. Illius, Jovis.— liislinclu.sMusioHC, I.
G5I. vEgida, cupro nuinx Jovis, euju$ pellcm postea 009. Aposiolicuni, Pelri ei l'auli, 1.
pro tculo habuit brevi, I. G70. Inussil, i» me converlit : inurere est eulpaut
651. Geucrosa, nabilis, I. propriam in alium transferere, I.
G55. Principis, Coiistantiai. Ronascens, per ba- — 671. Ilunc, Ncronem. —
Jugnlis, inlerfectionibiis
plismmn, I. marlyrum, I.
650. Flavcsccre, juvtnetcere, albescere, I. 674. Ludcrc, id est ludebant.— Poenis, CArisiiono-
059. Finem, monem, I. rum, I.
00:2. Fronde olex, sub pace, I. 675. Diffundere. di/fundebant, I.
063. Fcra, bellica. (ingula, oima. —
Scrto, co- — 676. Jure, legc pMica. —
Non noxia, innoxia.—
rena, I. Sccare, sccubaiit, I.
664. Armala, signo crucis, I.
* 077. P.a unt, purgabcnt, I.
666. Tincia, maculuia, I.
COMMENTARIUS
pululur ? et conlumeliosa cst emcndano
Scra tamen 671. Weilsius Aldum allegal pro poJ lia-c ; aliiim
scneclutis.Ergo diis paliiis, diis indigetibus pacem fonassc vnluit indieare, nam in Aldo lego post hunc.
rogamus.) Veiba umis ineinsa dcsuut in Aldocl alii-, Decius scplimam perscniiioneni, n vulgo iiumcr.iiit,
exstant apiui Giselinvm ct Heinsium. Codex Vai. \ cvcilavit, sed planc crudclem cl Neronianx simil i-
coriuplisMinus esl iu bis aliisque Syiiniiachi vcrhis. iiiam. Dc pcrsecutioiiilius i Iti istianoi um sub iiiipe-
Scribil rcwriutini pro reveremini, et posl iu guos oniil- ratoribus pa^anis acri judicio mullaoue doetrina dis>
lil mc. Altcr Roll. habel rcverenuni
canos mcos. seinii cl. Franc scus Uaiia Lm liinius iu prarbliona
651. Jupiter agida scutu:ii suuin Palladi donavit, ad Acia martyrum Kuinariii Ilalicc a sc couvcrsa.
cui illa capui Medusse imposuit. Ilic intellige Jovcm ct Undecim persecutinncs distinguil ct cvplicat, priinam
Pallada, vcl potius dcos ouines. suli Neroue, sccumlaiii suli liomitlauo, leil am sub
653. Vat. A, Hat. a prima nianu, [atetur. Caucli., Trajano, quariain suli M. Auiclio, qunit ni sub Sevcro,
profelur ; lege profatur. sexiam sub Maximinn, se, limam sub Decio, oetavam
siil> Valcriano, uon.iiu suli Aircli.ino, deiimain sub
055. Tbeodnsiiis Magnus hie laudatur, non Con
I)
Btaiilinus nani liujiis lilii non craul lloiiorius el Ar-
:
Uincleliano, undeeiniam >nli Juliaim \\ o-i.u.i.
cadius. llinc enaiu arguimr, principem qui libro i 07i. Ald., uior lia-c silis.
Kouiam alloquilur fuisse The>dosiuin. 071. Egm., Cis. :id oraui, n traliere. C.iselinus in
658. Rat., aintd parat cevum. nntil aillolerari |iosse exirahcre, se lamen ui.ille lc-
659. Vat. A, fiUB videudo, rccenti manu rcctc fa- ctionem sui codicis eteditionii Davonlrlensis, ul pei
ctum vii-cnrfo. vnliiera trislia aiiuias inlicre ideni sil quod ludcrn
661. S. Leo serm. i in nalali SS. aposiolorum Pc- picnis. Val. A, monduse, exlraxerc. I.inlere panis
iri ei Panli l'er lacram beaii l'etri sedem caput orbis
: quibusdam erociatibus Chrislianornm siiis apie c u-
effecta, latius pra'sideies religionc divina quam daminu- gruil. Tacilus lil>. xv Annal. cap. 11 Kl pereunlibus :
lioue terrena. Prosper Carm. de lngralis iu princ: addila ludibria, ul fcnirum lerais cOMTCli HMHMU cj-
uul ihimmandi, al-
Sedes lioma Petri quiv pastoratis lionoris Eacla caput iiuiu iuleiir, iil, iimi rrueitM afh.ti,
tnundo, quidquid non conlin.t am.is, lleltigiouc tenct- q:ie ubi defecisttl diet , in usum Nociurui (uiuiuii
065. Hat., periHOMril, nou recie. reulur.
007. Ald., belli. Val. A, scclerme. Pal., scelerarel. 075. Alex. Ciini aliis, deftndcie. l'rl>. aliiquc, dif-
Alex. a prinia niaiiu, (cneie; a sccundii luauu, fmtft (amtere. Virg. x .Eneid. in linc VnttuHtieftl aitunam
:
Aid., Cis. :nl nram, iu fnnert. Legcndum belUtuiie- dtlfundit iu (irmii ciunrc. HlC eli.mi lOCUS e>t aniiiud-
raieni (uncie. Fcrri poicsl m juneie cl Mtt. vertendi sudtteiam lllnrum quj iMgnum iuis>e >s.
070. Foria sc ProdoutiUI alludit ad incendiuai niaiiyium niiiiieriiin neginl.
fieroiiianum.
,
233 LIBElt II CONTRA SY.MMACHUM. 234
Viro pie vobis aucloribus, impia priilem A Cuspidc claustra qualit : non armis, vcslc, co-
Arle Jovis faleor : quid enim non ille cruenlum [misque
680 Tiadidit, aul quid mite sibi, placidumve po- IghOius capia passim vagus err.il in urbe,
[poscii ? Tiansalpina meam rapiens in vincula pubcm.
Qui, dum prauieluil cultus inolcscere Cbristi, 695 Tentavit Ceticus nuperdelere lyranuus
Sxviii, ac iniserum fcedavit snnguine sxcluin. Italiam, pjtrio vcniens juralus ab Istro,
Et sunt, qui nobis bella exprobrarc sinisira llas arccs a:quare solo, tecta aurea Oammis
Non dubitciu, postquam lemptorum sprcvimus Solvere, mastrucis proceres vestirc togatos.
[aras, 823 Jamque ruens, Vcnctosturmis protriverat
6S5 Aflirmentque Libyn Colliiuc 9 cardine portse [agros,
Annibaiein Jovis imperio, Maitisque repulsum: 700 F.tLigurum vastarat opes et amcena profundi ,
822 Victores Senonas Capiloli ex arce fuga- Rura Padi Tuscumquc solum victo auine pre-
,
[tns, [mebat.
Cuui supcr excelso pugnarent numina saxo? Dcpulil lios equitum nimbos non pervigil aiiscr,
Qui niilii prateritani cladein veteresque dolorcs Prodilor occulii tenebrosa nocie pericli :
690 Inculcanl iterum , videaut, me tempore vcstro B Scd vis cruda virum ,
prafrjctaque congre-
Jam nil lale pati : uullus mca barbarus liostis Idicnluiii
gloss/e yeter:;s.
680. Tradidit, docuil, I. de pellibus facta : rocamus etiam maslrugas renones ,
681. Inolescere, crescere dics festoa, I. quee rustice crotina vocantur, 1.
68'). Libyn, Africunum, I. 699. Venelos, Vcnetim, I.
688. Saxn, in Capitolio, I. 700. Ligurum, Liguria regio marilima et ammna, I.
690. Inculcant, imputant, I. 701. Victo amne, transito Tiberi. I.
695. Geticus, Radagisus, vel Alaricus, I. 701. Cruda , fortis. —
Congredientum , pugnan-
696. Istro, Danubio, I. tium, I.
698. Masti ugis mastruga quaii monstruosa
, vestis
COMMENTARIIJS
678. Vat. A, Pal., Egm. vitiose, vobis aucta mihi ntnnen aliquod iuessc Romani eii.un ac Grxci in fa-
mpia. bulis traduui.
682. Vat. A, smvit; lege smviit. 698. Alex., aslrucis; >upra , mastrucis. Rat. , ma-
683. Ald., qui vobis. Hax \etus fuit ctlinicoruni strugis ,
lenuit WeiUius; alii scribunt maslrii'
quod
querela adversus Cbristianos. Arnobius, lib. i Nam : cis, seu maslrycis. M.islnica vesiis erat C pellibus fc-
quod nobis objeciure consuestis betlorum frequenliam , C rarum.quam Sirdis IribuilCicero. Quintiliauus lib. i,
causas, vaslationes urbium, Germanorum el Sajthicas cap. 5 : Maslruca, fuod Sardum est, illudens Cicero
irruptiones, cum pace hoc vestra et cum bona venia ex industria dixit. Ciceronis vcrba conservavil Uido-
dixerim, quale sit islud quod dicitis, calumniarum libi- rus. Hicronymus dialog. 1 coiura Luciferian. : De-
dine non videtis. Etiam uin nulla jam ipsis supererat
< fendebat, non sine causa Cliristum morluum fuisse, nee
spes veterem idoloruin cultum recupcr.indi, hujus- ob Sardorum tanlum ivaslrucam Dei Fitium descen-
modi querimonias inslaurabani, quas ut rctunderet, disse. Colhi hujusmodi vestibus induebanlur , qui
S. Augustinus libros de Civit. Dei scripsit, Orosioque propterca pelliti appellaniur a Rutilio et a S. lliero-
atictor fuit, ut libros historiarum couliceret, et cala- nymo. Turuebus, iiuni. 312 Advers., ait mastrugam
initatcs i|ux anle Curistianismum obvencrant, singil- csse vcstem scorteam gravissime et pessime olen-
latim notaret. lem. Glossa3 vcrbum huc irahi potesl crolina. Rheno-
686. Prudenlius Symmachi verba refellit, Anniba- nes in eadcm glossa sunt vestis Germanoruin pro-
lem fulminibus deterritum, cum Romam oppuguaiet, pria, ut paiet cx S. Isidoro, lib. xix Eiyuio!., cap. 23.
Iraditum est. Seu cmlum, scu lioma touat, ail Clau- Quamvis autcm mastruca dicatur vesiis propria Sar-
dianus de Bcllo Gelico. dorum, rheuones sive reuones Cerinanorum, laiueu
688. Urb., Egm., Widm., Bong., scribunt ecelso, cum utraquc sit e pellibus, recie hoc loco a Pruden-
quod expressit Weilzius. Ileiiisius ait iu scriptis esse tio masiruca usurpatur. Apud S. Isidorum nonnulli
cclso. At Alex., Rat., excelso, cum Atd., Gis. et
«.' legunt tlastruca vetlis Germanica; sed non est du-
aliis, et hoc ipsum puto esse eceiso, quamvis etiam bium quin sit legendum vesiis Sarda, ut arguitur ex
possit dividi e celso. Virgii us lib. ix JEn., Dum do- n verbis subjunctis Ciceronis, et numcro 1 cai cit. llt
mus /Enem Capitoli immobite saxum Accolet. autem glossa Isonis intelligatur, addam clymulogiam
691. Vat. A, nutlis; emenda nullus. maslrucw cx isidoro Mattruca autem dicla , qua>i
:
692. Virgilius et Juveualis ctaustra porlarum di- monstruosa. Dc veslibas pellitis S. Paulitius carm. de
cu:il ac fere simili modo Catullus, Ovidius, Sencca.
: Reditu Niceta; Et Getm currunt , et uterque Ducus :
:
Savaro ad epist. 2, lib. i Sidonii de Gothis huuc lo- Qui cotit lerrm medio, vel ilte Dhilit multo bovc pellea-
cum interpretatur. Grangaeus ait pro certo debere in- tus Accolaripm. Ubi in noiis uiulta Rosweydus afleri
lelligi de Gallis, qui armis, veste com sque eraui Ro- de hoc vetuslissirao habitu priniorum pop.iloriun.
manis dissimiles, sciiicct, Nullus barbarus hostis, ut 699. Rat., Weilz., Bong., Widm., prostraverat.
Aunibal cuspide daustra mea quatit; uullus armis, Alii, etiam Widni. supra, prolriiierat.
veste comisque ignotus, ut Brcnui miles el Senonum 701. Iso Tiberim amu ui intelligtt an recle, vide :
exercitus, cipta errat in urbc. Id magis prolio. coiiuncnt. ad vers. 719.
695. Geticus tyrannus esl Alancus. Gothi Geta di- 702. Atd., male, hos equitum nimbus. Alii, /i» s nim-
ccbantur. Inscripiio poematis Claudiani esl DeBello : bos equilum. Claudianus in priui. consul. Slihcuiiis
Helico, vel Pollentiaco. vers. 352 Sed didicit... non fusum crebrts hasltlibus
:
696. Etsi Goihi e sepleulrione venerant , tamen imbrem, Non equ.lum nimbos latiis obsistere pilis. De
diu apud Islrum consederant : hiuc pairium Islriim anscre pervigiu, cuju» tlangore excitati Romani Gal-
vocat. Innuit aulem morem barbarorum, qui Quiuina los, nocte subeuntes, dcjccerunt, aguut fcre oiunes
iurabauu Dc eodein Ala ico Claudianus carm. de poeix hi toruiquc Romaui.
Bcllo Gulico : Palrii numcn jurcverat Iit:i. Eiuvits 701. Ald , Miipli 4'ins.ani, Alcx. Crb., Egm.,
Patrol. LX. 8
:
23C AURF.LIl PRUDENTII CARMINA. *•">€
705 Pe< lora , MC Irepulans aniinu* succuinbcre le- A 824 Chiisiipnlens nnbis juvenis fnii. ol co-
l llin [mes cjns,
ei pulcliram per vulnera quxrcre 710 825 Atquc parens Stilico : Dens unns Chr,-
Pro palria ,
sius ulriquc :
[ItDdem. 1
llujus adoratis altaribus, clcruce fronli
Nunquid rl ille dics Jovc conlulii attspicc tan-
[tuin lnscri|ita, cccincrc iuba: : prima hasta dra-
[cones
Viriulis prctium? Dui aguiinis, iinpcriiquc
GLOSSjE VETERES.
708. Dui, ConltanHnui, I. 710. Dlrlque, Cotutaniino et Slilieoni,l.
700. Clirislinolens , Tft«<id<isiti» Arcadii filiut, con- 712. Dracnnis, crucit : vox illu Homana capul dra-
iuI et MMT lioitorti.— Juvcnis, oui juvenit erat conis habeni, I.
adliuc, I.
COMMENTAMIJS.
P.bt Widm Dont.. perfraetaque. rabr., Ois., TIIEODOSI AVGVSTI IN OMNIBVS BELLIS
[^t^nnl^te^iTy^
nam n iia Virgdius
prifere,,:
iEneiiL,
aDQVK VICTOIUIS ET AB EO IN ADFINITAJ
RBGIAM COOPTATO ITEMQVE SOC.ERO DN
duin prxfractaque :
Prufructaaue auadrupedaiilum Peclora pectoribui B IIONORI AVCVSTI AFRICA CONSILIIS EIVS
raammt. ET PROVISIONE LIBEUATA EX S C
7tMi. Ilal. a priina manu, qua-rerc mortem. Virgi- Romx in area palatii posterio-
Eistat liacc inscriplio
lius lib. li : El pulclirmn properet per vutnera mor- ris Dc la Vallc, quam Smetius
ct Manutius viderunt,
lem ; el lib. n Pulchramque peluni per vulnera mor-
:
ct refert Grutcrus pag. ccccitt. Smetius scribit pro-
tem. , generi, Grinerus pro</enero, ut revera est in marmore
708. Glossa» de Constaniino, Tbcodosio Arradn fi- quod vidi el ronluli. Nunc abest primus versus, qui
)io, llnnorii socero, anaclironismis ct erronbus sca-
furiasse olim fuit in capile b.isis. Qu.edam ad arche-
tcnt. Ilonorius dux agminis imperiique d'n itur, non lypuiii cnrrexi; nonnulla erasa stint, vii ul legi pos-
<Hiod ipse pr.xscns prxlio Polleniiiio adfucrit, sed smt. Ad eumdcm Stiliconem pertinere vidctur in-
i|uml ejus auspicio el impcrio a Slilicnne, vel pmiiis scriptio Chiistiana anud Grttierum pag. mliii . qux
a Saule ducc, ul dicam ad vers. 710, gestum fuerit. incipit, c»NsvL,vrv. m. f. stii icoms sfcvndo cc i>e-
Nequc longc Honurius aberat quippe dcgcns Ra- ,
positvs rvEtt. Stilico quidem Christianum nomen
vcnux. protilebalur; scd ejus filius Eucherius, quem in im-
i09L Slibco dicitur comcs llonorii non tam ratione
perio stibsiiiuerc conatus est patcr, jam inde a puc-
illius diguiiatis, qux xvo medio comiiattii nuncnpa- vi', privatoque perseculioneni Chrtstianorum mediia-
baiur, quam ob munus lutoris llonorii, quod Tlieo- batur. Alias itiscripliones ubi Stiliconis menlio occnr-
dosius tnorti proximus Siiliconi commcndavit, et ri', vide apud Guascum lom. III Inscript. Capilnl.,
quia Stiiico du;is lilias, quas ei Scrcn Tbeodosii fra- i
num. 12 IG, 1247, ubi iiomen aliquando eiaraiur Sti-
irc gcnita susceperai, Mariam primo, et subinde, ea aliquando Stilieho, aliquando Stiliko. A.teo dif.
niatnmonium co- m c
** /,v .
mortua, Theriuaniiam llonono licil est e iapidibus verain orthographiam rcsti-
-
pulaverat. His paritcr de caus s parens appellaliir. S. luere.
Ambrosius oral. in funcre Tbeodosii De filiis enim :
712. Rat., Weitz., draconis : ita ctiam Fabr., quem
nil habebat nopsm, quod condercl, quibus tolum dede- male Weitzius appellat pro druconet. Plerique, dra-
rat, niii ut eos prwsenti commendaret parenli. Clau- cones ; et Giseiinus tnale draconis in singulari nou-
dianusde Teriio Consul. Honorii Theodosium mortl ntillos habere ait uam prima hasta labarum impera-
:
propinqiium Stiliconi iti dixisse cecinit : Ergo age, monogramma,
torinm intelligitur, in <|uo erat Chrisli
me quoniani caleslis gloria ponit, Tu curis tuccede et nemo credet Cltristi apicem cum draconis efligie
meii, tu pignora sotus Nosira fove, geminos drxlra lu conjuncitim fuisse. Contra Grangxus defendil et ex-
jrvlege (raties Indue mente putrein. Giselinus ci
plicat lectionem draconis, quiamoslerendi elligiesdra-
lioc loco conjicil Prudeniium non vixisse usque ad conum iu e.xercilu sub Cliristianis relenlos csl, sed
Siiliconis prodilionem cl necem , qux acciJit circa ita ut supra ipsos dracones Cliristi monogramma e\-
annum 415, ul ipse ail, vel poiius 108, ut ci hisloria starel et ideo siibjungil Prudenlius oute Christi api-
:
conslal. Alioqui nomen Stiliconis , quod postea e cem sublimior e/feri. Utraqtie eiplicatio probabilis :
marmoribus eradebatur , iu suo opere indtixisset, non atitem probo ralioncm Gisclini cur cnim nnn :
quomodo pro Nola subs'ilnit oin Virgilius, Nolanis potiierii vexdtis, in qnibus draco cssei piclus, Clnisii
iratus. At ncquc ei omnilius marmonbus n unen apex desuper imponir Glossa Isonis forttsse ila po-
Stiliconis eradi puuii, et longe dilficilius est in ali- teriieineinlari: Vexilla Romana capul draconis habcnt.
quo stripto jam evulgalo qtudquam indttcere aul mit- Demilitibiis draconariis vide hytuiium 1 Peristepha-
lare. Virgilitis /Eneidem nonduui publicaverat cum n
v nwn. Prieelarum avgumenlum pteiaiis veterum nnli-
decessii, adeii(|ue mcmbranis iutus po>ilis delere illi
lum Clirisuanoruni ei liis versibns cruitur non enun :
licuil quod non placuil. Teolius icniporum latiunem
solum altaiia adorabant, scllicel Deum corara ahari-
lurbat. Hinc, ait, operie pivei, unie orinum 405, quo
bus, verum ciiaiu pugnam inituri eruce frontem st-
Sliliconis conu contigit, poetam ha*c cecinisie. Itei ve-
gnabaut. S. Auguslinus in psal. t.xnt Quid timcs :
ri rationem falsam atlrgalnam Stiliconis castisante
:
ligno crucis armastt? Forlasse eodem
quam
fronli lufl",
annum 408 non contigit. Quod aulem diii, Sltliconis respcxit Scdulius fib. i : Aurta perpetuce capietit pra-
nomen nmi ex omnibus marmoribus erasum, ei hac mia vitoe, Arma quibui liommi loio iirl«l* gerunlur, t'.t
inscriplione paiet
fiium rst in fronte decut, decus, armaque porlo, Mili-
liaque imr, bone rex, pars «llinm retto. Soliios Chri-
FL. STILICHONI. V. C. stianos ab ipso naseentis Eeelesije iuitio os, peciu»,
FLAVIO STILICHONI 1NLVSTRISSIMO VIUO piTcipue vero fionlcin s;vpitts erttcis signo muiure,
MAGISTRO EQVITVM PEDITVMQVK res not.i est oinmbus ei alibi etiam a nobis exposit.i.
COMI II IIOMESTICOIIVM TltlUVNO PH \ETORIANO Terlulliaiius egregie tlivtl de Corona miltl. eap. 3,
ET AH INEVNIE AETATE PER GHVDVS CLARIS Frontem ul Irequciilum de-
crucii lignaCMlo lertwm,
SIMAE MILITIAE AD COLVMEN GLORIAE niiiiiet. Sasiltarius, eap. de Crucial., hiinc locum
Iti
SEMPITEHNAE ET RECIAL ADFINITATISEVfCTO intelllgil vei tle siguo crucis, sallem «ligito m Mrwi
PHOGENEUO DIVI TIILODOSI COMHI DIM facto, vel de liguaculg crucia qnud Cbristiaiu veteres
.
257 LIBER II CONTR.Y SYMMACDU.M. 233
826 Prxcurrit, qux Chrisii apicem sublimior A 720 827 *>' P 01U1 nianilius Gallorum excisa levare
[efferi. De cinerum squalorc caput, redeuntc Camillo
Illic ter dcnis gens cxitialiilis annis Signa rcnidenli fumaus si fronte recepi :
715 Pannonix pcenas tandcm deleta pepcndil. Si potui miseras sertis redimire ruinas
Cnrpora famosis olim ditata rapinis Ct male pendeotes lauro prxcingcre turres :
In cumulos congesla jaceni. Miralicrc seris, 725 Quo tc suscipiam gremio, foriissime princeps,
Posleritas, sxclis inliumaia cadavera late, Quos spargam flores, quibus insertabo curonis
Qux Pollentinos icxeruni ossibus agros. Atria, qux fesiis suspendam pallia portis,
GLOSS/£ YETERES
713. Effert, elevat, I. 722. Fumans, adhuc, I.
715. Pependit, persolvit. I. 723. Redimire, ornare, I.
717. Minbere, apottrophe, I. 724. Lauro, victoria, I.
718. Inliuiiiaia. dispersa, I. 725. Printeps, Theodosi, vcl Slitico, vel Conslan-
720. Manibus, de manibut. — I xcisa ,
pnempia, I. tine, I.
721. Iltdeunte, llomam, I. 726. Inscrlabo, ornabo, I.
,
COMMENTARIUS.
inscriptum fronlibus circumferebanl ac multa un- pugnantes vicimu*, viciores victi tumus. Taceo de ipso-
:
B
dique cnlligit quibus utramquc hanc consuetudiucm rum imer se bmbarorum dilacerationibus, cum se in-
confirmet. Quibus addcre juvat verba Orosii lib. vn, vicem Cothorum cunei duo, deinde Alani alque Humu
cap. 55, ubi Thcodosii conlra Eugenium pugnam variis aedibtu populabaniur. Rhadagaisut, elc. Pergii
desrribit Scient vero (Thcodosius) se etse non tolum
: narrare sirageni Rhadagaisi ejusque excrciius. Exi-
tigno crucit tuendum, sed el victoriam adeplurum, ti- slimo Orosium in illis verbis victores vicli sumus in-
gno erucit te munient, signum victoria: dedit, ac signo nuerc, Romanos, fovenlc Gothos Stilidme, ab ipso
erucis signum prcclio dedit, ac te in bellum, eliam si Alarico viclos luissc, cum Urhem olisedit ct irrupil;
ncmo sequeretur, victor futurus immisit. nisi malis accipere de aliqna levi vicioria, quani Go-
713. Gis., tublimior ufferl, ad oram tubtimiler ef- thi victi conlra Romanns viclores, ct posl prxlium
fert. Alii, tubtimior effert. Polleniinum negligpnics, oblinuerint, quod narra-
714. Claudianns de bello Getico, Vnoque die Ro- tioni Clauiliani minimc consnnat. Nam is in panetryr.
manarependit Quidquid tcrdenis acies amisimus annis. de Sexlo Consul. Hnnorii aliam vicloriam pnst Pol-
Gotbi a Siilicone ca-si sunl anno 403, ctim 30 anie leminum prxlium a Siilicnne prope Veronam partim
annos iinperium Romanum invasissent. Cassiodorius conimemorat Vbi Roma periclo Jam procul, el betli :
in Chronico perperam ad consulalum quintiim Arca- medius Padus aibiler ibat. Cassiodorius et Jornandes
dii et Honorii, qui incidit in aiiiium 402, bellutn Pul- sive, nt alii vocaut, Jordanus fnrtasse deccpii sunl,
lenlinum rejecit. quo.l Orosium uon bene intelloxeiint. Ili cerle Pru-
715. In Rat. hic versus poslponitnr scqucnti Cor- dcniii versus aperte osiendunt ita fuisse Pollentinc
pcra. Sensusaliud poscit. Intelligtlur gens Pannonio?; Gotlii'S disjectos, ut Roma jam secura censerelur. Ex
erat auiem duplcx Pannonia, altera supcrior, ubi ^ Orosio colligilur etiam non ipsum Stiliconcm prxlio
nunc pars oiieulalis Austrix est, altcra inferior, ubi Pollentino adfuisse, sed Saulem ducem, cui suninu
nunc niagna uars llungarix inleriuris cum parle Scla- belli coinmissa fuii.
vonix. Paiinoni.iin Sirmiensem Golhorum sedem 721 Aldus inserit ei posl capui, quod lamen lex
nominat Cassiodorius lib. m
Yariarum ad Colos- carminis respuit. Camillus Gallos Capitolium obsi-
seum. dtnles ejecit.
716. Rat., diraCa rapxnit, contra metrum. 722. Ald., Fab., signa renitemi; renuil melrum :
717. Gis. ad oram, conjecta jacent. renidenli cst pro ridenti.
719. Claudianus loc. Cll., O cetebranda mihi cun- 723. Egm., misera ; Val. A, miterant; alii, miteras.
rlii Potlentia sccclit. Pollcnlia Ligurix urbs nunc Po- 724. Tliuan., lauru pro tauro.
lenzo apud Tanaruin. Multi scrjbnnt Polenlia. Alia cst 725. Ex hoc loco recie arguilur Prudenlium hxc
Pollenlia iu Piceno, nunc Slonte Metone. Oinitlo aliam scripsissu antcquam Honorius triumphassel, adeoque
Pollenliam in Baleari majuri, nunc Poltenza. De Pol- inler victoriam Pullcnlinam et triumphum Honnrii,
lentia Ligurix bcllum Pnllentinum imelligitur. Et qui accidit anno 405 cxeiinii», ut ait Tillemontius.
Claudianus quidem de Bello Gelico tradil Alaricum Graugxus ex Claudiano de Sexlo Consul. ilonorii
fusum Ligurum regione tupreme. Sed cur Prudenlius arguil fmsse annuin 404, cuui Uonorius et Aiistenx-
vcrs. 701 dixil, Tuseumque solum victo amne preme- tus consulaium tenerent.
bat ? Pulo Alaricum ad Tusciam el Tiberim perve- 727. Colligit Prudentius ea omnia qux in trium-
nisse, et postiiuam inde exccssissct , ad Polleniiam pbo aliquo celebrandu a populo fieri sulebant, sertis
victum. Vide comment. ad vers. 729. Cassiodorius el fj redimire muros, lauro prxcingeic turres, spargeie
Jornandes narrant Sliliconem cum exerciiu Romano flores, atria coronis decorare, portis suspendere pal-
a Goihis Pollentix vicium fugatumque fuisse. Vcnim li.i. Qux omuia miillis possenl confirmari; sed res
potius fides prxstauda est scriptoribus xqualibus esl certa, nec minus obvia el clarissinia atlhuc exs-
Prudeniio, Claudiano et Orosio. El Orosius quidem lant, Romx pnesertim, vestigia. Victorius in Dissert.
posi Stiliconis scelus gt obiium scribebat, neque pbilolog. probai, uliin in usu fu sse vela ex serico ct
gesta apud Pollentiam laudat vicisse tamen Roina- , auro ad ornatuni, culturn ct decorem alicujus xdis
nos concedit. Ila scribil lib. vn, cap. 37 de Rulino et sacrx, arcubus zophorisque ar.comniodata ad mo-
Stilicone Genles barbaras itle immisit, hic (ovit. Ta-
: dinii encarpi de quibus hoc locu Pru icnlius. Al :
ceo de Alurico rege cum Gothit tuis sape victo, iwpe Prudenlius de ornatu templorum nunc miiiinie agit.
conclmo, lemperque dimitto. Taceo de infelicibut itlis Illiiin aiiiem morem in ecclesiis servaimu Paulinus
apud Potlenliam geslit, cum barbaro el pagano ditci, non seniel signilicavit, de quo videri possunt Ciam-
lioe est Sauli, tumma belli commista esl : cujui impro- pinius in opcre de Sacris xililiciis, el Buonarrotius
bilaie reverendiuimi dies et tanclum Patcha violaium inObservalion. ad s.icra diplycha. Grangxus dulut.it
est, cedentique hosti propter religionem, ut puguaret, an tantum portae Iriumpliaii, an caeleri. Urbis portis
exiorlum est : eum quidem oslendente in brevi judino pallia in Iriunipho suspendercntur. Conjicit lancn
Dei, el quid favor ejus posset, et quid ultio exiejcrct, poitus hic sumi pro jauuis, quod tnihi cxploratum
:
853 AURRMI PRUDENTII CARMINA. 240
828 Immuiita lioll l>elli , ac le stanie sub ar- A llks CbrftlUB nobisDcus adfuit, el mera virtus:
745 lllic lascivum, Campauia feriilis, hoslein
Libcra, ct aure lcnusGeticoseipcita iumulius? Dclicix vicerc lu;c, iioii Juppilcr acrcm
130 Scando triumphalem currum, spoliisque re- Protexil r.iliiimi : scd juvil amocna Tarenius,
[ceptis Ou.i' dedit illcccbris domilum calcare tyran-
llur, Cbristo comitauic, vcui : datc, vincula |num.
[dciiiain Ilis cgo pro nirritis qux prxmia digna rcpen-
Capiivis gregibus : manicas deponite, lougo [dain,
Trilas scrvitio, inatruiii, juvenumque calervx. 150 Non babco : membra ttttuil effmgcre vilc esi.
Dcdiscatscrvire senex, laris exsul avili, Viilutem nil vile dccct : nam vile, quod xtas
•735 Discai ct ad patriuiu limcn genitrice reversa Eripil : xra cadunt, aut fulvura defluit aunim,
Ingcnuum se nosse puer : timor oninis abcsto. Aul candor pcril argenli, si dcfuil usus :
Viciinus : exsullare libct. Quid lalc, repulso El fuscata silu corrumpit veua colorcm.
Pccnorura quondaru ducc, conligil? llle pclilac 755 Viva libi, princeps, debeiur gloria, vivuin
Postquam perculerat tremclacta repagula portx, Yirlulis prelium, decus immorlale sccuto.
NO Baianis resolutus aquis durissima luxu B 830 Regnator mundi Chrislo sociaberc in
829 Robora dcstiluil, ferruinquc libidine fre- [xvum
Quo duclore meum Irahis ad ccelestia rcgnum.
At noster Siilico congressus cominus, ipsa Nil te permoveal magni vo\ rhctoris, oro :
Ex acic ferrala virum dare terga cocgit. 760 Qui sub legati specie sacra mortua plorans,
GLOSS/E VETERES.
728. Immunis, tecura, I. — Corainus, tlotim, I.
751. D.ite, permitiite. — Demam , ut tollam eyo 745. Hostem, Annibalem, I.
/,','. .:. I. 746. Acrem, (oriem, 1.
"ii. Manicas, ligamina manuum, Iso. 747. Fabium, unus ex tercentis, I.
754. Laris, domus, I. 750. Slaluis, imaginibut, I.
758. Pcenorum, Africanorum. —
Duce, Annibale,l. 754. Silu, negligenlia vel vetustnte, I.
759. Rep:igula, vcctes, pcssulot, 1. 757. Rcgnator, Contlantine, I.
740. Baianis, campanis. —
Luxu, luxuria, I. 758. Quo, i//o, I.
742. Al, longe postea. —
Slil.co, socius Constaniini. 759. Te, o Symmaclie, I.
COMMENTARIUS.
videtur. Eliani bxc consuetiido ailiue perroanct, ut 741. Ilcinsius cum suis scriplis, Rat., Weilz., Gls.
diebus solemnioribus, ecclesiarum el domorum ja- ad oram, congreMut. Ald. Vat. A, Urb., Alex. et ahi,
nux et feneslrx perislromatis ct palliis ornentur. congretsum. Melins congressus. —
Quamvls pra-lit
728. Vat. A, corruplc, accestanie sub armis. Pollentino Slilico non adfucrit, dicitur tanien con-
729. Rat., Egm., Widin. a pruna manu, Gis., Atpe n gressus romi/ius.quiaejusconsiliis ci providentia oni-
tenus. AM., Alex., Urb., Vat. A, Weitz., Thuan ., nia gerebantiir, etprxlio alleri trans Paduui prxsens
prustanliorcs Heinsiani, Jureti codex, aure lenut, vidctur adluisse.
quod longc inelius est. Vat. A, tumulios : eorrige tu- 745. Gis. in lexlii, Nhni; ad oram, riruni. Clau-
muUus. Alaricuiu uon procul ab Urbc fuissi: ex lioc dianus, vi Consul. Ilunorii : Lit chalybe mduios equi-
vcrsu colligitur, uli eliain ex vcrsu 701, Tuscumque les, el in ccre latenl, s Yidit cornipedes : Quannm de
tolum victo amne premebat. El Claudianus rcfert, gcnle, rogabal, Ferrati venere viri? Si versu supcriori
mcciiia Romx, audilo rumorc, fuissc reparata, vi legas congressitin, cnnslruciio erit, Coegit virum, cou-
lonsiit. Honor., Addebant pulclirttm nova mmnia vul- gressum coininus, dare cx ipsa acie lerga fcrrata.
lum Audito per(ecta reccns runiore Gelarum. Ac rcvera .Viii assequor qucm sensum rcddai viritin seu riro-
Jordanus ile Kebus Gelic. narrat Alaricum ad pon- nuN ad marginem Giselini, ei iu ahis edd.
lera applicuissc Condiuiani, qui tertio mrtliana a Ra- 744. Gis. 2 cd., et mea r.riui. Mclius in 1 ed. cii:n
venna aberat, ubi dcgebat lunc tlonorius ; a quo cum scriptis et aliis edd., et mera virtus. De bac vocc
Alaricus sibi suoque exercitui Gallias Hispaniasque meia iterum loqui nihil est necesse.
obtinuissct, Ualia discessit, et in Alpibus Coltiis 747. Rat., Alex., Urb. aliique. juvit amcena, cl
apud Pollentiain pugnare coacius csi. quod videtur : glossa Alex. scilicel if/um. Ald., Weitz, riri», neiii|>e
conlirmarc Urosius ad vers. 719 laudatus. Fortassc Anmbalem. Melius juvit, quod lenuit lleinsius, quam-
Tuscum solum rccte intelligitur de Tuscia Circumpa- vis codicum discrcpanliaiu non advcrieril. Fabius Itir
dana, ui ita Alaricus nulla cx partc Hetmriaui ac csi Cunctalor ille celeberrimus, C/i:.i qui nobis iun-
Tiberira altigerit, el Roma aure leitu-. cxperla luerit cUmdu rcslilttil rem.
Gdicos lumiilius, quia Alaricus ad poiiieui Condi- D 749. Gilaniuiu lcgcre promeritis non scmel inouuit
uiani applicucrat uon ullra progressns.
, ct ita quiitem reperttur in Alcx. et Urb.
750. Rat., Weitx., tpoliisque reperiis. 750. Vat. A, jmiiii; lcge tlatuit.
731. Gis. el alii vulg., dala vincula demam. Aldus 751. Val. A, iii/ taledecet.
rum scri| tis jain edideral date, moiuiilquc GifanittS, 752. Hcinsius ait in scriptis csse erinii, nou eruit
verbo Vfstirk, eleganlcr id dici dale, viucula demam. Ncscio quis eruit edidcrit.
Virgiliusiv JEn., Dale, vulnera lymphis Abluam. Pru- 755. Vai. A a piima iiianu deflnit utut.
dcnlius ip-c Apolh. vers. 594, Date, pandile librum. 756. Ald., Gis., imhIo, cuin Alex., Urb, «t aliis.
735. Egm. a maiiu pii ua, eafarrva. Id iiTiuil llcinsius, sed mliii OI m». tnonuil. WeiUiui
756. Val. A, uialc inijenium se noste. Ex Virgilio xi cum suis, Ral., tecuium. Molius csl tecuio.
A.w limor omnit abetlo Iiinlatus ciiain ul est Juvtii-
, .
'.:>;>. Val. A, rheloiis orit. Alex., orr. Alii meliiis
tus lib. iii, 7'uin jiuiiiiii Uiristus loauiut) limoi ont- : rlieloiit, oro. M.riiTlus lunc argiul Sviniiuclii iiovjiii
Htl nlesto. Ii.mil lnissc legalioneiu ad lloiiiiriuiu, ob quain ul
759. Alili orror poslqitant pcilttleinl. Anli' PriuliTl- icspiiuderel, ItOI llbroi ad llouonuui stnp>il Pru-
lius diMli/uiis/ifl. qux liuuc rcputjula poruc. diulius.
:
Sil L BER II CONTRA SYMMACHUM. 242
Ingcnii lelis, el fandi virilius audet A Nc ijuis Homtileas dxmon jaii novcrit arces.
llcu ! noslram tcmare fidem : ncc te videt, ac Sed soli pacis domino nva scrviai aula.
[me Sic aflata pios P.oma exoravit alumnos,
Dcvotos, Augusie, Deo cni gnrdida templa
:
Spcrnerc lcgatum, non admillcnda petentem :
Clausimus, et madidas sanie dejecimtts aras. 770 Legattim Jovis ex adylis ab haruspice inisstiui,
Unus noslra regat, servet(]ue palatia Clirisius, At non a Palria : palrix uani gloria Cliristus.
7G5
CLOSSjE VETERES
70!). Non admillcnda, non recipienda, I. 771. Pairia, Roma, I.
770. Ab liaruspice, ab Apolline, a manis, I.
COMMENTARIUS.
amp.x, IYDICIVM. TANTO, MYNERI. IIOC. QVOQVE. AD
7G5. Palalia dicla sunt domus supeibx et
DIDIT. VT. ALTEHAM. STATVAM. PARI. SPLEN
nuales in monie Rnmx Palalino primum strucix
sunt.
esi. Ceuseo DORE. ETIAM. APVD. CONSTANTINOPOLIM
Ipse mons Palatium qnoque vocatum
Prudentium alludere ad templnm Romx dcx.de quo
COLLOCAHET
rgi ad vers. 219 lib. l, quod in monte
Palalino fm-se p Hanc inscriplionem, cum cnnferre vcllem, non
acnpto rcpcri.
ex Claudiano colligilnr. De eodem lemplo Eam refert Grulcrus p3g. ccclxx. num.5, ex Sinciio
verba mox legenda, Mca serviat auta : nam
anlam
et Boissardo. In ea describenda Smetium polins «c-
pro lemplo sumi fusius alibi osiendi. Nihil lamen cuius siiiii, qui lestatur a se visam in basi sub Ca-
probibel quominus de lola Roma ejusque a-dibus in-
pilolio, sed ccrlum locuni non designai. Boissardus,
lelligalur.
Concmnius
. ,
est affata 5 part. Aniiq. monum., pag. 55, apud Franciscum
768. Rai., Gis., sic effata.
Lisca exsiarc inscripiionem alQrmai. A dcxiro latcre
cum aliis.
basis legebalur :
771. Aldus male distinguit a patrta patriw, nam.
Oxon., patriw sua glorhi. Prudeniiiis Symmachum DEDICATA. III. KAL. MAIAS
legatum a patria nvssum negal, quia plerii|iie nnbiles D. N. GRATIANO. 7TTI ET MEROBAYDE COS
Romani jam ad fidcm conversi erant ctim ipse Syin-
macho respondebat, et quia eiiam olim, cum Sym- Gratianus ei Merobaudes consules ftierunl anno577.
inacims relationem suain Valeniiniano secundo nb- Ilinc ratio Jureti peliiur, quia Symmacbus auctnr
tulil, mu'li Cbristiani senaiores
dissentiebant. Alio- cpistolarum cnnsulaiiim nnn gessit ante annum 591,
quin exploralum est ex cjus R( laiione ct ex Ambrosii et prxlerea Symmacbus, qui ea inscrlptione lauda-
Responsionibus, revera Symmachiim hujusmodi le- tur, Lucius dicitur, Symmacbus vero epislolographus
gationibus pro resiiliienda ara Viclorix funcium tu!s- Quinti prxnomen in veti. codd. et apud Macrobium
se, a senatu missum. Quo loco qiiarendum etcxpen- et Sidonium babel. Cxierum cnm omnia inscriptio-
dendum a nobis est an inseriptio quxdam veius qux ms e gj a optime in Symmachnm epislnlngraphium
i
circumfertur, ad cum perlincal : nam Weilzius ct <->
cadant, cum nullus alius lunc floruerit Symmach us
Chainil ar.lus, qui eam proferunt atque liuic Sym- qucm tantam nominis celebril:itenv habuisse conslei,
marho allrilmunl, nul ain rationem dubilandi advcr-
!
ctim in fastis consularibus Lncii prxnomen Sym-
lerunt, quamvis jam olim Juretus conieiiderit ad macho epistolographo aliribuaiur, valde probabile
Symmachum hunc episiolographum inscriptionem judico buic eidcm Symmacbo inscripiionem conve-
hanc non spectare. Profecto de palre Syinmachi nire. Prxnomen Quinti fortasse illi in codd. hxsit,
episiolographi plerique accipiunt verba Aminiani quia lilius ejtis Quintus epistolas post obitum patris
lib. xxvn : Mvlto tamen antequam hoc
cominyerel, edidil. Neque saiis liquet an pairem an filium Macro-
Symmachus Aproniano succesil ( in Urbis prxfe- bius nominet. Quod si litulus consulis in inscriptione
ctura) inter pi xcipua nominandus exempla dorlrina- expressus de consulalu ordinario intelligendus est,
rum aljiie modeslue, quo inslante Urbs sacratissima nullus in fastis consularibus apparet Symmachus cui
ot o copiisque abuudanl us so'ito fruebatur,elambitioso siaiua adjudicari possit, nisi forte Symmachus ille
pvnte exsuttabat, atqne firmissimo, qucm condidil ipse, qui cum Gallicano constil fuit anno 550 boC est 47
ct magna civium lcelitia dedicavit, iiiuratorum, ut res annis anlequam stalua dedicarelur. Quid auiem pro-
docuit aperlissima : qui consumplis aliquot annis do bibei qiiominus Symmacbus epislolographus consul
mum ejus in transliberino iraclu pulchernmam incen- suffectus fuerit antc annum 577? Imo vestigia ejus
dcruiit. Inscriptio veio bxc est dignitaiis non obscura deprehendo in epist. 1, lib. i,
ubi de se ait Hos inter juvenile decus, sed honore
:
PllOSPilOmi senili Bis seno celtus, Symmachc, fasce cluis. Jurelus
L. AVR....AMANIO. SYMMACIIO. V. C. D id inlelligil de consulatu ordinario Symmacbi anno
PRAEFECTO. VRBI. CONSULI. PROPRAEFECTIS 591 alquc inde arguit Symniarhum juvenem consu-
PRAETOKIO. IN. VRBE. ROMA. FINITlMISQVE lem reniiniialum. At parum congriiitralio leinpornm.
PROVLNCllS. PRAEFFXTO. ANNONAE. YR C' mperttim esi Symniacbum jam anno 582 fui^se
ROMAE PONTIFICI. MAlORI. QMNDE
IIIS. senaitis legalum "ad Gralianum pro repctenda ara
CEMMHO. S. F. MVLTIS. LEGATIONIBVS Victori.v. Prxierea cum Symmaclius prxfeciuram
PRO. AMPLISSIMI. ORDINIS. DESIDEHIIS Urbis accepil, ila gralias Yalenliniano juniori egil
APVD. DIVOS. PRINCIPES. FVNCTO. QVI episi. 15, bb. x Quieto mihi, ct jam pridem a desi-
:
PRIMVS. IN. SENATV. SENTENTIAM. HOGA dcriis honorum remolo prtefecturam, niultis cupilam,
Itl. SOLITVS. AVCTOHITATE. PHVDENTIA. ATQ
sponte tiibuislis ; cl Tbeodosio episl. seq. : Me dudum
ELOQVENTIA. PRO. DIGNITATE. TANTI. OHDl proconstilarem virum, ccdenlcm jam diu potentium mo-
NIS. MAGNITVDINEM. LOCI. EIYS. 1MPLEVE ribus, aule cap^re mngistralum quam exspectare ro-
RIT. AVRO. INLVSTREM. STATVAM. QVAM luistis. Minime ergo conscnianeiim est dicere htiiic
A. DOMLNIS. AVGVSTISQ. NOSTHIS. SENATVS Syniinacbum adhuc annu 591 juvcncm fuisse. Qniii
AMPLISSIMVS. DECRETIS. FREQENTiB. IN enain hunc ipsum a Marcellino verbis qux supra
PETHABIT. IDEM. TRIVMFATOHES. PRINCIPES ascripsi laudatttm fuisse suspicor. Majorem dillicul-
NOSTHl. CONSTITVI. ADPOSITA. ORATIONE. IVS lalcm crcat alia inscriptio, quam prcferani et cxpcn-
SERVNT. QVAE. MERITORVM. EIVS. ORDINEM dam ad vcrs. 909, ubi de po.ntiDcalu Symmachi Uis-
ACSERIEM. CONTINERET. QVOKVM. PERENNE seram.
: ;
«s AU.IF.LII PRLDENTII CARMINA. 5«
831 Persislit lamr-n aflirmani, iler essc vijnJi \ l t mercalori : nec fluctus secius hosli
832 U 'lii'iJuiii. variumque, Deus cum qux- 834 Obsequilur, quam cum licilac fert iranstra
j
i iii.r unus. [carinx.
iliuc .iiuis. asl iiidc alios properare seorsum, Ergo capax utriusque rei natura crcandis
775 Quemquc per aoiraeius proprios : sed eompiia Se prxbet populis, ncc hahetdiseernere dispar
[coJem 7'J5 Viventum meritum, quos lantum pascere jussa
833 ¥> a * coarctarl, simul et concnrrere in | esi.
[unum. Servit euim mundus, non jtidicat : hoc sibi
Quin etiam culuni, atque solum, vrmos, mare, [ summus
[ nubes Naiurx dominus prxscnpta in tumpora servat.
Omnibus in commune dari, vel qui colimus te, Nunc adsunt homini dala mnnera legibus
Lliriste, vcl cxta lilml sculptis qui labida saiis. |
iisdem,
780 Noo nego communem cunciis viventibus usum Queis conccssa semel : fons liquitur, amnis
Acris, aslrorum, pclagi, telluris, et imbris. [ Inundai,
Iino ciiam injustus pariter, juntusque sub uno 800 Velivolum ratibus mare finJilur, influit imber,
auras B Aura volat lenuis, vegctatur mobilis aer,
Axe luliitani : unas capil iinpius, ei pius :
Ei res naiurx flt publica, promptaque cunctis,
Caslus, el inceslus : raeretrii, et nupla : uec
Dum scrvant elementa suum lamulanlia eur-
| alter
[ sum.
785 Ore sacerJotis, quam mirmillonis aubelat
Sic probus, alque reus capitalis criminis iisdeqi
Spiritus, aerio vitain q>ti tcmperal baustu.
805 Sideribus, facilisque poli bonitale fruuntur.
Nuucs vema pluilzcphyro impellente : sedxque Vivere commune cst : sed noncommune niereri.
Furis, et innocui fcciin Jat rura coloni. Jenique Romauus, Dalia, Sarmata, VanJ.ilus,
Gorgiiis xstiv i sic pura Ouenta vialor, [ Ilunniis,
;ao Ul latro fcssus, adii : sic piratis marc servit, Gxtulus, Garamans, Alamannus, Sa\o, Galau'as,
GLOSS.-E VETERES.
772. Viandi. ad vtritatem, I. "87. Verna, vernalit, I.
775. Compit.i, competum dicitur , ubi mutlitvioecom- 790. Piratis, murinii talronibut, I.
pelunlur, id est jungunlur. —
KoJein, uiio, I. 703. Ulriusque, boni et mali, I.
770. Litani, tacrificanl, I. 707. Serval, in die judicii, I
780. Cuuclis, eiie, I. 802. Prompiaquc, quia tertit omnibut. Iso.
783. A\e, coelo, I. 801. Capiialis, quo reus capite plec i dtbet, I.
784. laceslus, pollutut. I. 808. Garamans, poputi Sicilict. — Galaulas, pop* ii
785. Ore, de ore —
Mirmillouis, scurra. Mirmillo in Orienlt, I.
gladialor fuil, el ponilur pro omni hcmicida, I. C
COMMENTARIUS
772 et 775. Vat. A, esu vocandi, niimis bene. Vi- 790. Vat. A, mare ftrrel; melius alii tervtt. Ral. *
detur 1'rudentius aguuscere Symmacbum uuum Deum prima manu, tervat ; supra, tervit. Sencca lib. iv <le
l.iieri. Non tamen ita csl : nam argumentum Sym- Benef. cap. 26, Si deot imiiarit, da ei ingraiit bent-
,
machi eo versalur, quoJ mullx sunt vix quxrenJi
in fieia. Sceltratit sol oritur, et piratis pal-.ul maria.
Diviniiatem; nain xque eam quxruni qui umini ac 791. In Vat. Adesidcranlur hxc vcrba, nce fiuciu*
qui iJures Deos ustruunt. Vide vers. 879. teciut hosti. Egm., mendose, ledtus, pro secius.
774 Ald , Alex., Urb., Weiiz., leorium. Heins., 792. AIJ., Tornxs., Galland., Gis. in lextu, do-
Gis., Rat., iwram. Hniur. Rat., Weilz., Widm., Palai., Ileinsiani el re-
775. Alex., Rat., anfractot. Alii. anfractut, Vat. centiores, iicihv.
A, Rat., Widm. scribunt compeia. VVciizius, qui Al- 800. tlehisius mallct impfuit imber.
dum alleg.it pro comptia, uon viderat hujus corre- 801. Arnobitis lib. iv, Fervorem geniiatem solit
clionem compiia. Vide comnient. ad. vers. 7 prxf. 2 Deus, noclit el tempora, venlos, pluiias, fniges cuneiis
Apolli., ubi plura dixi de orlhographia vocis com- tubminitlrat cequaliler, bonit, malit, injuttit, servis,
pilum. pauperibui, divilibus. Matlli. v, 15 Vl stus filii l'a- :
779. Iluic versui verba Symmaclii sulijiciuntur trit testri, qui tolem suum oriri faeil suptr bonos tl
/Kguum eii, quidquid omnct colunt, unum putari. K.i- malos, ti ptuit super justos tt iniuttos.
dtm tptciamut atlra : coinmune cirlain etl : idem not 807. Urb.,\Vidm., Rat , Dana; Vat. A. De»<i
mundui intolvit. Quid inlert'»/, qua quiiqne prudcnlia Ald., Ile.ns., Weilz., Eqm., Alex., Daha ; G s., Daa;
rerumrequirat? Uno ilinae iioii pount perreniri ad r* Kabr.. /)e.i. Rai. senbil Wandalui, Fahr. VanJutut,
lam iirande tecretum. alii Vandalus. Alex., unuj, emenJa Hunnui.
780 Ald., communc ciinclit vivcniibiii ipsum. perpe- 88. Ileinsiani scripli et alii, Caramam, ct Alamau-
ram. In Toni. etiain cral iptum, quod Laliuilis cor- nus :lleinsius tainen cdidil Garamas, Alamanus.
rexit. Glossa inepte Garamantas populos Sicilix dieii, ut
786. Egnt., Vai. A, liautto. Alei., auttu ; snpra, Galaulas populos in Urienle. Nunnulli scribiint Ale-
hauitu, i|iioJ verum est. mannut. ll.it., Thuan., Gatavla : fortasse ('•alaulet.
787. Nnbis Vat. A, more antiquo. Urosius lib. i, cap. 2, in Africx- Jesrriplione A mc- :
789. ACitira sunlloc» umbrnsa in quibiii perxst.i- rutic genlet Aulolum ( al. Autolum ) auat nunc C.aulalct
leiu pecnra vilinl calorcm BOlls, ex Sei vio aJ in ( sic ) roeun', utque ad oceanum Hetperiuni cvnin-
Georg., ubi addit ci Statio, fcl umbroti paluere arstiva gentei. llic ett terminui univenrr Africa;. Auloles >i»e
lyceti. Piudeiiiius gurgitem tutivum itieil non Um Autole^ a Lneano lib. iv voeinlur AuialoUs, ei sunt
ijiioJ niiilitosus esse possil, ipiain qilia pcr XSlMtlU pnpnli Numidis ac Getulis liuiiiiiii. Grangatus ait »e
tjus aqua vitatur culor. apuJ geogriphos non legisM- quis ille sit |K»pulua <l
,
?45 LIBER II CO.NTRA SYMMACHUM. 246
835 l' na omnes gradiuntur hurao, cailumoiu- j^
F.dila, lerreuis quibus est vigorcx clemcnlis,
[nibus unum est. 825 Anificis quia Palris opus discriminc nullo
blO llims eloceanns, nostrum qui conlinet orbein. Influil in niedium, ncc avaro inunrre currit,
Addo aliud, nostros pntanl animalia fnnles. Anie dalum, quani prinms lionio sordeareret
Ipso tore milii segcs esl, quo gramen onagris, [ Adiun.
Spurca sues uosiro amne naiai, nosira inir.it Nec vilio utentum rcstrictum deficit, aut se
[ et ipsos Subtraliit indignis, ncc foeda, aut lurpia viiat.
Aurt canes, aniroalque levi fero corpor.i flalu. 830 ll.nid alitcr solis radius columinat omnes
815 Sed lantuni distant Romana, et barbara, quan- Diffuso splendore locos : ferit aurea tecta :
[ tum Scd ferit et nigro sordcntia ciilmina fumo.
Quadrupes abjuncta es( bipedi, vel muta lo- Intrai marmoribus Capiiotia clara : scd inirat
[
quenti : Carceris el rimas, cl tetra foramina clausi
Quantura eiiam qui rite Dei prxcepta sequun- 835 Stercoris, etspurcnm redolemi fornice ccllam.
[ tur, Sed non illud crunl obscura crga-tula, quod suiit
Cullibus a stolidis, et eorum erroribus absunt. 837 Rcgia gemmato laquearia fulva melallo.
ISon facitergo parcs in relligione (eneiida
g iNcmpe magis non illud crunt, qui numcn in
820 836 Acris, ctcoclicommunio: corpora tantum [urnis
Cignit, alii, reparat, recidivaquesemina servat; Quxrunt, ac tumulis, et larvas sanguinc placant,
Nec rcfert, cujns gencris, cnjusve figura», 840 Quod siini, qui summum coe'i dominum vcne-
Aut cujus raerili : rnodu sint, ul rorpora terra [rantur,
CLOSSiE VETERES.
811. Noslros, quot noi potamus, I. 819. Tenenda, qtio> est srrvanda, I.
Ul 1. Onagris, onos asinus ; inde onager , tuinut 822. Refert, distal, vel interest , nulla dittantia
tijrestit, I. est, I.
813. Suis, nominatiius. — Nostro, 9110 no* nala- 823. Terra, de terra, Iso.
mut, 1. 835. Discrimine, ditcretione, I.
814. Fera, fortia, I. 826. In mcdiqm, 111 eommune, I.
815. Romana, el barbara, Chrisliana , tl geniilia, I. 827. Sordescerei, peccaret, I.
81.6. Bipedi.AoMii/t, I. 838. Magis, dicam. —
Erunt, vana rts, I:
COMMEiNTARIUS.
dubiiat num trsnspositione dictum fueril Galaulas 817. Ald., Alex.,Gis.,Hein<J. et recentiores, quan-
pro Gaulalat, cujus gentis meminii Orosius. Suspica- tumetiam. Rat., Weitzius cum suis scriptis, elUrb.,
tur etiain legendum Galaudat : 11 1111 in .<£iliia l'.os- lantum etiam.
mographia inveneral A meridie gentet Aulolum, quat C 818. Heinsius corrnpie, errotibus abtunt.
riunc Galaudas vocant, usque ad oceanum Uesperium 819. Val. A inale, iioj facit. Rat., in religione
continqentet. Verum basc ipsissima sunlOrosii verba, luenda. Heinsius id cxiiressit, Weitziumseculus, n.im
nisi qiiod Galaudat scribilur p Gaulalas. Hxc no- Gis. el plerique alii, 111 religione lenenda.
iiiina propria facile ab cxscripioribus corrumpuntur, 821. Ald., Ileinsius ciim suis membranis, Wcilz..
nequc dilTicile cst ut auctores alii alio niodo ea Widm. supra, recidivaque. Gis., Fubr., Widm. a pri-
enunlient. Cxterum in nonnullis Orosii ediiiombus nia manu, Ral., redivivaque. Prxslal recidivaque, qnnd
rcvera legitur Galaules. exsiat eli.un in Alex., Urb., Jureti codice, et Gifanii
812. Gis. ad marg., Widm., Rai. a prima manu, vel. lib. iu verbo Victus.
tn agris pro onagris. Glossa Widm. etiam stal pro ona- 826. Barihius lib. lx Adv., cap. 15, monct in me-
et in Rat. alicna manu est onagris. (Jrbin. scn-
ijris, dium venirc dici, quod omnium usihus daiur, cx lioc
bit honagris. versu Prudenlii, el Virgilio 1 Georg., /11 mrdium
813. Ald., Rat. aliena manu, Egm., Widm. supra, quarebant, ipsaque tellus Omnia liberius, mttlo pn-
Fabr., Gis. ad oram, sordida stis. Gis in texlu tpur- scenlt', ferehal. Ovidius lib. xv Metam., In medium
caqe sut. Urb., Hat. a prima manii, Widui. a piims discenda dabal.
manii, duo Bolicr., spurca suit. Ucins. , Alex. 828. Rat.,acjc; alii, autse.
Tliuan., ipurca sues, Reclus casus sues, vel suis, ut 830. Lat., Urb., Alex. a prima mann, Gis., Weitz.,
plebs, ptebes, plebit, etiam in nominativo more anii- eolluminat. Ald., Ral., Tornxs.,Val. A, cum luminat.
quo. TlnKiii., et ipsas Aura canes. Canes femineo ge- Magis sensni congrui coltuminut. Alioqui verbum
nere passim a poetis usurpari animadvert l Ileinsiits. 1-. Prudentianum cst luminat.
816. Rat. receuli nianu, prioribus erasis, Abjunctt 832. Tertullianiis, de Spec'tacu'is cap. xx : Sol,
csl quadrupes, sequilur deinde aiuiqua librarii inunu imo ipse dens dc cmlo spectat nec contaminalur. ,
lipedi vel muta loquenli. Ald., Falir., Tornxs., Qita- Plane sot el in cloacam radios suos defert, nec inquina-
drnpedes bipedi abjumtaj, mutavc loqucnti, quod ex- tttr.
stat pariter in Egm. et Oxon., nequis recemem cor- 853. Vat. A, viiiose, Capitoli ut lara. Doo erant
rectionein esse putet. Heinsius uon videtur notassc, Capitolia iioniie, el alia alibi. Sed Prudcntius xdes
nicnduin typograpliicum in lextu 2 ed. Gi-elini ad- superlias inlelligil.
junc:a ab boc fuisse correctnm per abjuucta. Idein 835. Ald., Egm., Alex., Torn. mendose, redolent
Giselinus in notis monet, numcri xqiiabilitatcm ser- in fornicc. Urb., Rat., potiores Hein-iani, Weilz.,
vand.im esse ex inss. quadrupes, non quadrupedtt. redolenli fornice. Gis. ad oram, rcdolenti in fornicc.
Gifanius quoque \erbo Incederk legil ex \et. lib. 850. Giselinus in einendalis montiii quod es>c par-
Quadrupes abjuncta est, eic. In Ilynino 2 Peristeph., ticulam refcrcntein, ut mfra cliain quod sunt, qui
ubjunctai plagas. Ul supra distant, sic nuiic eodem sumnmm.
sciisii abjuncta esl. Apuil Avitnm nbjunctw parles, 838. In glo^sa legerem una res.
abjuncta elementa. Apud Ilcricum Aliis^ijdorciisein 840. Rat., Toni., lyuol sunt, iniiiiis bcne. ldcm,qui
abjunclo corpore. celsi dominum venerantur Uttjinpi, scd dux vcces ce!si
:
217 AUHELll PRUDENTII CARMINA. 243
Jusiiiiamquc litant, el lempliim pcctorisornant. A 855 Rt tnt simt ejiis divorlla, quot tcmplorum
Secretuin sed gramlc neqtiil ruioiiis opcrlx Signa , quol aeriis volitanl phaniasmaia mon
Quxri aliler, quam si sparsis via niuliiplicctur [slris.
Tramitibits, el centeno< teral nrliiia c illes, Aitt bos lhyrsigcri rapit ad Dionysia Baccbi,
Kl Quxsiiura Denm v.iriata indtge laientem. lllicil aut alios ad Saturnalia festa,
Longe aliiul vcruin cst : nam mulla amhago Aut doret, occultus qux sacra Dicspiter infans
|viarum 860 Inter linnitus solvi sibi poscat ahcnos.
Anfraclns duliios habct , ct pcrplcxius crral : Jamquc lupcrcales ferulx, nudiquc pelunlnr
Snli crrore caret simplex via, ncscia flecii Discursusjiivcnum. Mcgalesius hinc spadn, diris
ln diverticuliim, biviis nec p'uribus ancps. Inccnsns furiis, ca;ca a.l responsa vocalur.
850 Non lamcn inlicinr, duplex occurrere nobis Sunt, iini quadriviis brcviorihus ire parati
Scmper ilcr, gcminis morlalia panibus irc, 8Cj 839 Vilia M'iacis vencraniur oluscula in hor-
838 <Ul " dubit.itit, quonam IVrat ignnrantia [lis
(gressum. Porrum, el crpc dcos irnponcre nubibus ausi,
Altera iniiliifnla cst : at simplex aliera, ct una. Alliaquc, et Serapin cocli super astra locare.
Una Dcum scquitur, divos colit altcra plurcs, B Isis cnim, ct Scrapis, ct grandi simia cauda.
CLOSSyE VETERKS
812. Neqitll, non valet, I. Dionysia, ad servitia, sacrificia, vcl festa; nam Dio-
8i3. Spirsis, divitis. I. nysius esl Jtacchut, I.
845, lndage, invesligatione. Utrumque facit : indayo 858. Illicit, teducil. •— Salurnalia, Saturni, I.
indagnis, et indag) imtagis ; indngatione, I. 859. Diespiler, Juppiter ideo vocabatur, quia die-
840. Longc, ralde, pro vrius est quam tu dicis, I. rum pater apud eos credebatur ; paler diei, I.
847. Anfraclus, circuitus, I. 861. Lupercales, festa Ponis, quaj ita celebrabantur,
850. Inficior , nego , inftteus, negator rationit ut nudi per plaleas eucitrrissent homines, I.
iJiY/r. |. 862. Megalesius, sacerdos Opis a Megala civitate, in
851. Geminis, in bor.um et malum, I. qua colebatur Berecynthia, I.
852. Dubiiani, ipti mali, I. 81)3. Cxca, occulta, I.
857. Thyrsiget i, thyrsum gerentis. — Rapit, via. — 868. Isis, quce et Inachi filia. *• Serapis, deus
COMMENTARIUS.
dominum sunla recenti minu, prioribus erasis, reli- 860. Rat., tinnitos; non bene. Minuciu°, Coryban-
qux eadem nianu vetcrls librarii. tum cymbalh, ne pater audiat vagilut, tinnitus edilur.
841. Argunienttim Symmach'. Oviilius iv Fast. , Ardua jam dudum retonat tinnitibut
844. Vat. A, inenilose, obita ealles. Gis., Fabr., Jde, Tulut ut infanti vagial ore pi.cr. Scilicel Coryban-
Iramitibus si cenienos. Ileinsius in noiis, tramilibus si tcs pnlsabant xribus acra, ut ait Lucretius.
centenit correxftesiiispotioribus per trami:ibuset cen 861. Ilx ferulx lupercorum eranl liircinx pelles,
lenn : puto excidi>se nicndum, ac lesii in cjns notis C quarum ictiis catomus dicebatur, ut colligi videtnr ex
debere tiumitibus si centenos, tramitibus el c,:ntenos. Juvcnalis Scholiaste ad vers. 142, sat. 2 , Nec pro-
Iia enim edidii iratnitibus et centenos, quod liabcnt deslagilipalmasprcebere luperco. Lupercorum iteruni
aliiedd., et mss. cmn Jurcti codice. mentio recurrit in Laurenlio vers. 518, ei Romano
845. Itat., laienter; alii, tatenlem. vers 162. De voce catomus vide comment. ad vers.
846. Heins., Chaoi. male, inulta ambage. Hoc ip- 697 in Romano.
sum Prudentii argumeniiin adversus cos hxreiicos 862. Ital., m/it/afesiiu ; alii, megaletius. Nota hy-
promoveri potest qui salutem xlernam in qualibet pallagen discursus nudi pro diVursui nudorum ju-
«ecta esse jaciant ijuoit egrcgie, bis laudaiis versi-
: venittn.
bus, pr.i stit.t Joannes llessels de Officio pii et Cliri- 863. Oracttla responsa diccbaniur, ut responsa si-
siianxpacisvere amanlis viri, cxsurgente aul vigcnie bylltt, responsa deorum.
lixresi, cap. 34. 865. Rat. scribil holuscula. Juvenalis sat. 15, O
847. Itat., anfractos; supra, anfractus. sanctat yentet, quibut Iwc nascunlur in hortis Numina.
848. Ex Prnverb. x, 9 Qui antbulat simplieiter,: Ibidetn Juvenalis plura dc ridicula sttpersiiii ne
ambulat confidenler. i^gyptiornm, ut Porrum, el cepe nefas violare, el
849. Potiorcs lleinsiani , in devcrticulum : quo rc- frangere morsu.
spicit Alox. indev.itietilum. 867. Val. A et potiorcs Heinsiani, Sernpen, non
850. Egm., Widm. ad oram, inftteus : ex quo su- Scrapin. Rat. eiiam Serapen, quantitm pnteral vesti-
fpiralur Weit/ius infiteor, giis veteris scripturx conjici : nam corrector ineptus
851. Laciantius lib. vt cap. 3 Omnis ergo hocc de
, :
fj abrasit, ct sic versum concinnavit, Alliaque, et cceli
duabut viit disputalio ad frugalitotem ac tttxttriam tpe juper a>tra locare Serapin, el post hunc versuin,
ctat. Dicunt cnim Iwnunur vittc cursum Y lit era: este abrasis eiiam priorihus, Et pastam celuMs Ibin : re-
ttmilem quod unusquisquc hominum, rmn primum
,
deunt sed eodem. Deinde in margine, Jsla, Sernpis
ndolescentia: limen aitiqerit el in eum locttm venerit, enim, et pra^grandi simia cauda. Omninn volebat se-
partes ubi se via findil tti ambas, ltecrc.it nittnbnndus, riiiiilain in Serapis produci. Inlellige versum margini
nc nesciat in qttam se paricm potius inclinet. De linc adilitiini conneeti versni prxeedenli boc sensn.redeuiii
bivio virtutis ct viiii Vide comincnt. ad vers. 789 Si'ii eortVm t.sl.i. Martialis qtiiilein secundam in Serapit
llaniarligenix. pnuliixii, eamdem latnen rorripuil Marlianus Capella
853. Ilat., muliiftdi ; snpra rceie, mu.lifida. Weil- lili. it, Te .Sfiupiiit Nilus, Jllemphit reneratur Oiirnr.
zins citin suis, Gis. atl oram, el lleinsius ciiin altcro In iiiiminiliiis propriis, prxseriitn harbaris, penins^i
Itolt., altera et unttm Una Dcttm i|iiod roiiriiiniiis vi- esl hxe liceniia poeliS, ul ea qnolibel inlervallo ef-
ileltir lli insin nuaiii altera el utta, quoil exittt in leiant. Adverteiiiliiin Sei'pin liii»se m iriliim lsi.li<,
plcrisque aliis. Mihi niagis placel fl una, nl vcrsu ei linc innuit glostui, ubi fortassc post nmriliis iioinen
Wfl, iteritm oecurrii mio, ipi e e nlcin simplex est. Isiilis intercidil.
8.'ii. Ilinc liquet, plarei deni a Symmacho ailir- 868. V ii. A comipte, et ,i>anlisstma eauda. Jnn'
inari, non iiniim, cul plurcs TiftUIM oliediaut. nalis loc. cit., b-lfigiei saeri nitel iiineu NTttfMtMti
:
,
213 LIDGR II CONTRA SYMMACHUM. 25.1
El crocodilus idem, quod Juno, Laverna, Pria- A Prima vix facies inrulia, siibhnrridu, liistis,
|pus. 885 Diflirilis : scd linc sui pulclierrima, el amplis
870 IIos tu, Nile, colis, illos tu, Tibris. adoras. Prxdita diviliis, et abund.ins lucc pcrcnni,
Una supersliiio esi, quamvis non concolor error. Et qux prxteriios possii pensare labores.
840 "' nc a '' a exorilur, lencbrosis lecla fru- Multiplici dux dxmnn adest, qui parlc sinistra
[tetis, Centifidum confundit iter, luhii inde sopliisias.
Scmita : quam pceudes, et muia animalia c;ir- 890 841 Bjrbatos, trahit hinc opibus, vel honore
[punt, [potenlcs,
Quxqne latent silvis : nperilur ncseia cceli lllicil et volucrum linguis, el haruspicc fallit
875 Meus liominum, sxvo vivens capiiva (yranno. Instigat bacchantis anus ambage sibyllx,
IIxc putat, esse deum nullum : namque omn'a Involvit malbesi, magicas impellit in artcs,
[verli Omine sollicitat, capit augure, terriiat cxlis.
Casibus, el nullo sub prxsidc sxcla rotari. 895 Cemis, ul una via est, multis anfractibus errans,
Ilnc iier baudqnaquam magnodiscriminc disiat Talem pas«a ducem, qui non sinal ire salulis
lliscc viis, qnas vos lcritis, qui numina multa, Ad dominuin, sed morlis ilcr per dcvia mon-
BSI Et porienia, Dcum siiminum, numerosa putatis. B [strel ?
Simplicis cr r'o vix dnx est Deus : ille per unam Dcvia, picia bonis hrevilnis, sed litie sub ipso
Ire jubet nioriale genus : quam dirigit ipse Trijtia , et iu subitam prxccps immer a Cha-
Sublimem deilro celsa ad fastigia clivo. [ybdiin.
GLOSS.-E VETERES.
/Egypliorum; marilus. — Grandi cauda ,
quia genns 881. Unam, viam, I.
simiorum est, qui mngnas liabent caudas, et ipsi cerco- 883. CliVo, teriiale, I.
mtheci dicuntur; et aliud genus spina dicilnr, quod est 88 l. Prima, quw ducit ad vilam. — Facies, qualiias.
tillosum; et lerlium genus est sme rauda, I. — Trislis. i» prasenli, I.
869. Crocodilus, monstrum AEgypti. Laverna, a — 887. Pensare, recompensare, I.
lavando. — Priapus, deus hortorum, I. 888. Mnltiplici, scilicet vuv, de via siniilra dicil, I.
872. Hinc, po«i hac. —
Frutetis, erroribus, I. 890. P.arbatos, fotles, I.
873. Carpunt, incedunt, I. 891. Iihcil, sciliccl illos decipit, I.
874. Coeli, veritalis, I. 8 2. Ambage, eircuitu, I.
875. Sxvo. sub diabvlo, I. 89«. Talcm, id est diabolum, vel Symmachum, l.
878. Discrimine, discretione, I. 899. Charybdim, voraginem, I.
COMMENTARIUS.
PecercopiihecoMarlialislib.xtv, epigr.202: Callidus C 883. Ald celsam, minus bene ; noc melius Tenlius.
emissas etudere simiu? hastas, Si mihi cauda foret, Subtime dexlro celsam ad fasligia clieo. Lege. sublimeni
cercopithecus eram. et celsa.
869. Widm. scribit crocodrillus, Alei. crocodillus, 888. Ald., Fabr., multiplici dwmon sed adest. Gis.
alii, crocodilus. Oxon., Idem est. Thuan. et alii fere mulliplicis ctux dccmon at est. Rot., Multiplicis dainion
nmnes HeiiiMani, Alei., Urb. cum Aldo, idem, quod. dux esl; sed tria verha damon dux est sunl ali auda-
Weitz. cum suis, Gis., Itat., id est, quod. Ald. men- cissimo cnrreclore, prioribus erasis. Widm., Weitz.,
dose, Lavcna. Becmanus, Manud. ad ling. L.it. , multiplicis dux damton adest. Pal., codices Jureti, et
nescin uhi invenit Laurena, quod recte emendat per Gifanii vcrbo Vestis, Heins. cnm priore Rott., Oion.,
Lavertia, seu Laberna, qux est dea furum. muliiplici dux daimon adest. Weilzius, Egmondanum
870. Ald., Gis., Hos tu, Nile, dcos coiis, et tu, Ti- alleg.it pro multiplicis, lleiosius pro multiplici. Cum
bris, adoras. Rai., Hos lu, Tibri, colis; itlos Silus lleinsio faciunl Alei. et Urb., sed in Alei. scribitur
ndorat. Sed hxc vorba Tibri, de.os colis, illos Nilus demon, nnn d&mon. Dici aiilem pntest dux alicni, el
sunt ab audaci correcture, prioribus erasis: Gifanius fl/i£ui"us.Ald.elFabr.,morlesi>iis(er;alii,par<es. !iis(r«. ;
recie ex vet. lib. legit llos lu, Nile, colis, illos tu, 890. Juvenalis sat. 14, vers. 12, Barbalos licet ad-
Tibris, adoras,' qtiod seculus est Weilzius cuin suis, moveas mille inde magislros. Vat. A, male, barbatut.
rt adlixrent nostri et Heinsiani. In colis uliima pro- 891. Gifanius verbo Mare ci vet. lib. optimo in-
ducilur ratione cxsurx, quod familiare essePrudentio licital volticrum linguis. Non approbat Marietlus, quia
sxpe diiiraus. 1'rudentius inlelligit cantus aviuni, sive auguriiim el
871. Juretus monet, recie una superstitio esse in liaruspicinam, quibus mulii decipiebantur. Ileinsius
ninnibus, non vana superstitio, el eodein fere modo D vero eamdem lectionem rejicit quia illiciiai parum.
locutos Honorium el Theodosium in lege 00 de Hx- Lalinum esl: dieendum enim esset illeclat. Mariellus
reticis, cod. Thcod. lib. xvi Quorum sectas piissima;
: fortasse illa sua ralione refellebit harnspide, quod
sanctioni tajdel inserere, quibus cunclis divcrsa sunt legit in Gifanio, ac revera in eo exstat. Sed harusoide
nomiita, sed una per/idia. putn csse inendum pro luruspice.
874. Ald., Fabr., Alex., Rat., Vat. A, Qucvque 892. Weiiz. cum Widm. a piima manu, bacchatus.
lalent silvis : operilur nescia catli. Urb., latet. Gis., Alii, La.chaniis. Val. A, male, sibylla.
Weilz. cum Widm. a prima manu, Quwquc latens 895. Ald., Rat. ab ignaro corrcclore qui priora ,
silvis operitur : nescia cceli. Heinsius nnllam discro- crasil, Fabr., velt. edd, apud Gall., In magicas arles
pantiam agnovit, Giselinum secutu=. Fortasse legen- Irahit , involvitque mathesi. lia faclum ab iis qui se-
duni erit, et distinguendum Quecque laiens silvis ope- cundam in malhesi produci seieNanl, et vclerem cou-
rilur nescia cceli. Heinsius admiralionis punctum sueiuilinem conirariam ignorabant.
adjecit verbo lijranno versu seq. Scilicel Qitaque la- 897. Ald., Alex., Urb., Pabr., Kgm., monstrat.
tens silvis operitur : ncscia caili Mens hoininum, savo Val. A, Rat., Weilz., Gis., Il.ins., monsiret.
vivens captiva tyranno ! . 899. Vat. A, iristitia rt subila pro-ceps. Url). trislis,
880. Porleuta, ut alibi monslra deum. Ilic ctiam el in subitam, qund non displicel. A!ii Charubdim,
Prudeniius munina multa, quibus inessct summa di- alii Charybdein scribitnt. Sentemia dcsumpia est ex
viniias, ab clbnicis agnosci conlirniai. Maltb. vii, Lucx xni, Ecclcs. x\i.
o ;
251 ALItLLII PRUDENTII CARMINn. 2S2
bnO lio procul, gcnies : eoitsoiii.i nulla viaruin A 905 Lux ilcr cst, ei elara dies, ct gratia siroplex.
Suiit v 1 1
1
> cum plcbe Dei : disccditc longe, Spe scqiiimur, gradiuiurque lidc, frtiiintirqoe
Et vesirum penctratc cliaos, quo vos vocat ille [fuluris :
PravitU iiiii-riij.' perplexa per avia noctis. Ad qux non veuiuut prxsenlis gaudia vltar,
842 Al "<''"» v i < -v UoiiiLiiu.ii quxrenlibus, Nec cmrunt pariter capia, el capienda voluptai.
[unuin Ultima legaii deQeta dolore quercla est,
GLOSSiE VETERES.
903. rerplexa, difficilia, Iso. 900. Ullima, m rnwiiiimo, I.
COMMENTARIUS.
I.
003. Rat., priri-iui inftlix.
Ruraiis iuuliiiudinem deorum ab cllinicis as-
'JUi.
EVSE D I I
seriam indicat. Q. AVR. 8YIIMACB0. VO.
905. R»l., lux nt iler : nou palitur mctruin.
QVAEST. PIUET. PONTIFICI
00G. Jureti codex , ipem sequimur , gradimurque
MAIORI CORRECTORl
fidet. Scd noii lam recle ut videlur, ail Jurclui. Imo
LVCANIAE ET DRITTIORVM
qradimurque fides non recle diei puto. Spe trquimur _ COMITI ORDINIS TERTII
ctiam Paulinus ad Ausniiiuin sc> il-.ns diiii. .Minucius " PROCONS. AFRICAE. PRAEF
in Uciavio Securi tpe futurce (eltcitath, (Ui privsentis VRD COS OltDINARIO .
ejus majestatis animamur. Ad iincni locum F.lmen- OIUTORI DISERTISSIMO
liorstin- laudal cniii plnrihns alii- SS. 1'alribus bunc Q. FAB. MF..M. SYMMACHVS
vcrsum Prudentii, et legit Spem sequimur, gradimur- VC . PATRl OPTIMO
que fide. i I.
908. Post lninc versnm Iitc solent apponi verba VIKIO NICIIOMACHO FLAVIANO Vt;
nration s Symtnachi Qnniuo eommodo wrarli testri :
QVAEST PRAET. PONTIF. MAIORI
Vettalium virginum preeroqntiva dctiacia est ? Sub CONSVLARl SICILIAE
largtsimis imperaloribut dencgnlur, quod parclssimi VICARIO AFRICAE
praistilerunt. Ilonor solus est in illo velut ttipendio
QVAESTORI. INTRA PALATIVM
caslitatis. Ut vittee earum capi:i decus faciuni : ita
insgne dudtur sactrdolii vacare muneribus. Nemo me
PRAEF. TRAET. ITERVM. COS. ORD
pulet tueri solam tausam relitjwnum. Ex hujusmodi
IIISTORICO DISERTISSIMO
facinoribus orla sunt cuncta Itomani generis incom- Q.FAB. MEMM1VS.SYMMACHVS.VC
moda. Ilonoraveral lex parenlum vestates virgines, ac PROSOCERO OPTIMO.
minittros deoi-um viclu modicn, jttstitque prhilegiis. Utrnmque hanc inscriptionem protulil Corsinius de
Sletit muncris hujas inlcqrita\ usque ad degeneres tra- prxfect. Urbis, primam ex Sponio, alienm ex Reine-
yeiitas, qui ad mercedem vilium bajulurum sacra; casti sio. Eas ad arclielvpum emendavi. Q. Fabius Mem-
ialit alimenta verierunt. Secuta est lioc fames publica, q mius Syinmachus lilius creditur esse Symmachi epi-
tl tpem provinciarum omwum mcssis a?qra decepit stologiapbi, adeoque ejus patcr Q. Aur. Symma-
Non sunt hm
vitia teriarum. Nihil impulemut autiris. clius is ipse est, quem oppugnat Prudeutius. Igitur
Nec rubigo segetibus obfuil, nec avena fru.jes necavil. diversus videlur fuisse L. Aur. Avianius Symma-
Sacrilegio annui exaruit. Necesse enim [uit perire chus, de quo ad vers. 771, si Odeliter descriplum cst
omnibui, qnod retigionilius negabatur. Quid tate pro- elogium ibi exhibilum ex marmore. Sirmondtis in
vincice perlulerunt, cum religionum ministros honor pr;efal. notarum ad Sidoniuin ct in nola ad primam
publicus pascerel ? (Commendabal enim terrarum pro- episiolam observat, post rcipublicx casuin magnam
ventu- victus anlittitum, et remedium magis quam lar- fuisse in nominibus et prxnoininibus varietatem, et
gitat eral. An dubiuin est, pro copia omninm datunt, saepe unum eumdem hominem quinqne nominibus
quod nunc inopia omninm vindicavit .') Ileiiisius legit fuisse appellaium. In veteribus inscriptionibus non
sacri trrarii. Alilus edidil prccrogaliva delracla esi, sub raro Iitc duo nomiii.i conjungunlur, Lucius Quinlas,
largisiimis. Corrcxit detrncla, sub. ltatM)., in iltud aul Quintus Lucius. Ilaquc adhuc dubil.mdi locns est
vetut tiipendium. Ald. el Rat., exejusmndi facinoribui .in idem Symmaclius in ulraque inscripiione laude-
orta tunt euncta humani
Aldtis, privilegiis generit. lnr, qui scilicct vocatus fuerit Q. Luc. Aur. Avia-
stctii, sine punctft. Iilem. trapeietas. Idem, falimenta, nius Symmachus. Corsinius ex cod. Tbcod. colligit
male, pro atimenla. Ileinsius, aujtris; Hll. , astris. 0- Aur. Syinmachum anno 363 fuisse Lncanix et
A!d. cdidil imputcmus auslris, emcndavil nsini. Itai ., Bruiliorum correctorem anno 370 sive 373 procon-
fruges necuil. Prinr Itoit., Egm. cum Aldn, quid lale snlem Africx. Secunda iii^criptio, hoc luco a nobis
proavi peitulerunt. Codices velusli , eiiam fatente rv allaia, ad nos etiam alirmaienus |iertinei, non solum
lldin, l/k
lleiusio,
.i/.iil
dcliciimt
. ..i
I
post illa• 'aplm. ,,./,
verba publicus
i r MMsoava/
pascerel.
. . ,-i l>» '.
I I I ,
,- 1. " /1ui'l
quia iiiiMiniiianl nni
motiiimentiim U.ntim f\ CirmmqiiliA
a Memmio
is i\nc il iuii
Symmacho posiium !
Igitur vcrba uiuie inclusa ex lleinsiu pctita sunt. est, cujus prosocer eral Mcoiiiachus, sed quia is ipsc
900. Val. A, delela dolore, non recle. Agros, quos Nicomachus pro idolorum cultu reparando vehctnen-
vcstalihus et sacerdotibus Numa tribuerat, alii ctiant tissime lahoravit, eaque de causa aucior fuit Eu^c-
nrtvati auxer.int, Btih ValetiUnIano et Tliendojio anno nio, ut lyrannidem arriperct. Nicepliorus lib. xu,
3S3 flscus occupavil : uao anno f.inns puhlica seriila cap. 30, vocat eum virtini in disciplinis pra^ctarutn
est. Ilinc Symniaclius in Rclaiione aiim 384 UCrilfi- inscriptio cuiiidem appellat cnusularem S cih.c. hi-
(;io anniiiii exaruisse ('iiii>liauis cxprohrat, Ex hac storiciim disertissimum. Non ergo dubium esi, quiu
uliiina Syitiinachi quercla arguiiui ciim pontiliccm ad hiinc Niroiuat hiim refercnd c sint subscripliones,
iuissc, quoil ex ejus ctiam cpisiolis ColligiUir, ulii de i|u.i' in multis codd. mss. Tlii Livii apparent, qua-
\c i.iiiiins loqu.tur, tanqnam si caruni causa ad se rum plures e niembranis Valicanis cl. Cioveuatz us
pciiinerci. In Inacriplione, quant retuli ad vcrs.771 collrgit, Blihique exhibuit. Sed duo iunt Nuunn-
el lniic Symmacho coiiveniri' posse tciisni, L. Aur. clii, alter Nkotnachus Deiter, qui codicem Titi Livii
Avianiiis S\inioacliits pontifcx majof dicitur. In lior- cinend ivil ad exeni|iluin Clrineiiliaui iiarenlis -in,
lis Cixliiiionlanis Casalimuni prnpe S. SlCptianUIII aller Nicomaclius l'lavianu<, cujiis csl nate subscri-
Roluoduin, iit vucani, oxitani iluu lapido^ Q, Fab. plio in linc lili. vn Ciul. Val. li|tnttO iniiu 1X10:
Metniuio Symni.iclio dicali, quoruni iuscripiiouei jn- Emiudavi IVicommAui FbriaNaiTiii Limittr ytvtcct.
vat pruforro. Extlol aulcun priiua iniiiti dfvtra lc- > urbis ii/i«i/ lliiiiinin a'> ur^c comlita Vnliiriun' M".
iicuiV, ..ii i.i j tlnitlra unerttulam duminis Symmachi». txplkit ttbtl s.pii-
255 LIBER II CONTRA SYMMACIIUM. 254
010 843 P-iUadiis quod farra fods, vel quod siipis A Ou.r tania cxsiiteriipr.rscnii lemporc, tamque
[ipsis Invidiosa faines, quam Triplolemi, Cererisque
844 V irginiWus, caslisque clioris alinieiila ne- Moverit ira pcuu pro virginis ulciscendo,
[geniur: Non memiui nec : tale aliquid vel fama susurrat.
Veslales solilis fraudenlur sumpiibus ignes. 9-20 846 Audio, per Pliarios Nilum discurrcre
Hinc ait et steriles frugescere rarius agros, [campos
845 Et Iristem sacvire famem, lotumque per More suo, viridisque sata stagnare Canopi.
[orbeni Aut veniat, siccoqui fluminc nuntius af/ert
915 Monales pallere iuopes, ac panis cgcnns. Jcjunam squalcrc siii sub pulvere Menipbini,
CLOSSiE VETERES.
910. Pallsdii=, tacrificiit ifinervw, i. 920. Pharios, /Egyptiot, ..
917». Ait, legalus. —
Rarius, minus, I. 921. Stagnare, irrigare. — Canopi, oppidum .Egy-
917. Triptotemi, inventor frugum. Cercris, dea— pli, I.
frumeuti, 1. 922. AlTert, nuntial, I.
918. Penu, slipcm, I. 923. Mempbim, ALgyplum, civitatem /Egypti, 1.
COMMENTARIUS.
mns. Hujiismodi subscriptiones a Sirmondo in notis B anni fecundilas, invectitio Urbs sola egebat frumtnto.
ad Sidoiiinm, a Petro Burmanno juniore in not. ad elc. Syminachus lib. il, epist. 7 ad Flavianinn fra-
Crilic. Val»»ii aliisquc doctissimis liominibus ila trem Dii facile gratiam neglectorum sacrorum*. Misc-
:
cxaranlur, ut emendaiio ab l rlie condila intelliga- ram famem pellile. Cur igitur Prudcntius negalliujus-
tur facla; neque ipsi disiinctioncm noiant, aut aliis mndi faniem? Respondcri polest Prudenliuiu disrrtis
notandam cxponunt. Ha cnim fere scribunt F.men- : vcrbis loqui de lemporc quo srribebat, prwsemi tcm-
davi Nicomachus Ftavianus ab Urbe condita. Viclo- pore. At cum Symmachi oraiio anno 584 exhibita
fuerit, quid juvat respondere non esse famcm, cnm
rianus YC emendabam dominis Symmachis. At cnrrec-
scribcbat Prudentius, si vere fuerit, cum Symmachus
lorcs illi antii|iii intcr lineas codicis suam subscri-
fuisse afflrmat? Aliqui aiunt, frudeniium ohliiuin
ptionem inserebant; exscriptores vcro posti-riores
fuisse qund jam plures anni ab illa fame effluxis-
omnia vcrba a se reperta uno duclu cnntinuabant, ut
sent:addi poiest quod probabililer Prudentius ab
a nobis in ea subscripiionc facium est, qda tamen
iia lcgi disiinguique debei : Tiii Livii ub Urbe con-
Urbc lemporc fainis longe aberat, adeoque non est
mirumsi niliil resriverii. Profcclo S. Ambrosius, qui
dita explicit liber septimus. Tuni qua-i supra, et inler
faniem anno 583 fuisse fatelur.addit in Respon-ione :
liueas : Emendavi Nicomachus Fluvianus ter prwfect.
Et tnmen eliam superiorc anno plerasqne novimus pro-
Urbis apud Hennam. Victorianus VC emendabam do- vincias redundasse fruclibus. Dc Galltisquid loquar so.
minis Symmachis. Intelligitur autem iterum priefeclus, lito ditioribus? Prajlerca existimo, oralionem cam-
nam ler mendosum cst pro iter. aut iterum. Ilenna dem Syminaclii,quam anno 384 Valentiuiano obtulit,
civ las Sicilia» erat, ubi Nicomacbus consularis fuit. vel a Symmachovel ab aliis ejus amicis paganis llo-
Pr;pfeciura urbana Nicomachi siibscriplionibus indi- P
" norio tradiiam fuisse, uteamlegerel. Multa cnim quaj
catiscodicum Titi Livii a Corsinio pniuisset iltustrari. Prudcntius affert bujiismodi novum aliqucm gcntiliuiii
910 et 911. Ald., vetusti codices lleinsiani, stipis, coiiaium suadeni, et cum Priidentiiis veterem orat.o-
cum Alex., Urb., Rat. et aliis. Wcitz. cum Widm., ncm refellat, puto canidem a gcntilibus avide rc-
stipes. Uirnque modo diri potest in recto casu more tcntam, deuun fuisse in vulgus emissam et iinpera-
vcicri. Siips ususreceminr poscit. In vcrsu vero mox tori olilaiam. Iiaque Prmlcnt us recie ex his qux mo
Fequenti Rat., Vat. A, Jureii codex, Weitz, Widin., tempoie llcri videbat, argumcnta Synnnai hi convel-
Egm., Pal., Heinsiani veieres codd., Cis. ad oram, lit. Symniachus ipse inania li.ic argumenta lui-se ali-
Alex., Urb., caslisque choris. Ald., Gis. et alii vulg., quundn fassus csl it-i eniin inlerprelor ejus cpisto-
:
caslisqne toris, quod non displicct. Cilanius lannn lani 82 ad Rulinum lib. iii : Tanlum de ripa Tiberis
vcrbo Vestis cx suo vei. lib. prajferendum ail choris. (nam per pnes meos fluvius elabitur) onusia specto nn-
913. Alex., Juieii codex, Ald., Egm., Fabr., Hcin- vigia, non jam sollieilus, ut ante, tie fnme civimn. Ex
siani, exceplo aliern Rolt., rariusngros. Rat., Urb., inopia namque publicus melus versus est in gnudium,
Wetz.. Cis., parcius ogros. Frugescere Terlullianus postqunm venerabilis pater palriw hlacedoniciscowmea-
eliam dhil. De verbis in escere vide Ilispaniolum in libus Africw damna pensavit : quem ininc omnes ul a.'-
Apolog.,ubiailFurium Aiilialcmhujusiiiodi voc.ibulis lorem generit humnni deum ditigunt. Nihilenim pns^us
dclectatiiin, tit lapidescere, serescere, diescere, nocle- est austris contumacibns adversus Itoinumticere. In re-
tccre, caulescere, virescere (pro vires assumere) opule- laiione ait, Nihil austrit impulemus.
scere, tutescere. 920. Widm., varios, supra, 1'harics, f"ve, ut non-
914-. Ald., Alex., Urb., R;U., Jureli codcx, omncs Dnulli scribunl, Furios.
lliinsiani, twvire famem. Gis. et alii Yulg., male, 922. Giselinus iuvenerat an( veuial sicco, ex con-
tcii.ii t; famem. jeclura cnrrexit haud venit a sicco, quod poslca vidit
917. Aldus omiserat bunc versum, et ita euin in a codirt^ Uiislidiano prolialuin.Id amplexus est Hcin-
emendati^ adjeeit iniidiosa (ames, qua Trcptolemi, sius, niliil peculiarc ex suis animndvertens ct Ilein- ;
Cererisque. Cscteri, (ames, quam Triplolemi; nonnulli siiiin sccuii snnt reicniiores. Weitzias cum Egm.,
sn ilmiu famis. Vai. A conlra nietrum,Tiepto/cmi(;ue, Widm., Gifanio, lrgerat aut veniat sicco. Quod autcm
Lereritque. Triplolemus a Virgilio lib. Georg. dici- i Weilzius Alilinn pro i-e allegat, fallitur : nam Aldus
lur Uncique puer monslralor aralri. A Ceicre fruges cdntcral quidein aut venial, sod cmendavit haud ve-
scrcre diilicit. niat, quoil Fabrieium tion fugit. Certe is edidii hiiul
9i 8. Tliiian. peno pro pcnu. veniat sicco. Niliilominus teneo lectionem Weilzii,
919. De fanie quae anno 583 contigerit mentio oc- qiiam coulirmant Rat., Vat. A, Alex., Urb., et ex-
cnrrilapud Ammianum, cujus verba ascripsi nd vers. plicat Gifanius vcrbo Vkstis. Legendiimsine conlro-
510 P>ychoniachic et apud S. Amhrosiuni lib. ni versia ex vei. lib. ait aut venial sicco, etc. Scilicet, si
Officior., cap. 7. De liac enim famelnqui vidclur : falsa commemoro, prodcat aliquis qui dicat, sicco
Quanlo hoc utilius quam illud, quodproxiinc fiomm jam Nilo .ligvptum famc perirc.
fuctum esl, ejeclos esse urbe amplissima, qui jam ptu- 923. Ral.,Weitz. cuuisuis, sitis, Ald., Alcx.,Urb.,
liinum iilic alalem trunsegeranl?.. cl ccite arriseral Gis. cl alii, siti.
K1 AURKLII PRUDENTII CAItMINA. «56
N«'C IV-lnsiacx limum sudarc paludis. A Mittcre triiiceos in pastum plebis accrvos?
925 Nuni fons arcano naluri? lccius opcrlo Numnc Lcnnlini sulc.itnr solvere campi
Aruil, el lcniicin vn still.il vcna liquorem? 910 Cesset frugifcras Lilybxo cx lillorecyinbas?
Nuin rcfugns nosiras odil pHM ringere ripas Ncc det vcla frctis, Romnna ncc horrea rum-
Amius, el eiuslos cursum dellcciil -iil Indos? [pat
Nuui traclu in medio bibulus voral alvcus un- Sardorum congcsta veliens granaria classrs?
[dan Ergo pyris mcnsas sikeslribus imp'el aralof
930 Fluminis, ct ItibitQ slagna ahsnrlienlur liiatu : 1'irmis, el avulsas Siculus depascitur herbas'
Ne sulcos opcrire vadis, nevc arida possinl 945 848 Jamque Remi populo qnernas Sardiui.i
.1 V> |iu pcr plana tralii, gleha c que rigentes [glandes
Infusis ad pingue liilum mollire flncntis : Suppediiai , jam tornacibus lapidosa Quiri-
Unde scgcs laie crinilis fluctuei agris, [tum?
'j35 847 Densius cl gravdis sc vestial xquor Quis venit esuricns magni ad spectacula circil
[aristis ? Qux regio gradibus vacuis jejunia dira
Rcspicc, num Libyci dcsisiat ruris aralor Sustinet : aut qux Janiculi mola muia quie-
Frumenlis onerare raies, et ad ostia Tibris B i
scit ?
GLOSSi€ VETERF.S.
924. Pelusiacx, Pelusium promontorium jEgypti, I. 942. Sardorum, populorum, I.
925. Fons, Nilut, I. 943. Ergo, ironice, 1.
927. Nostras, proprias, I. 944. Pcenus, Africanus, 1.
955. j"Equor, eampos, I. 945. Remi, Romano , I.
950. Libyci, Africani, I. 946. Suppeditat, tubminittrat, Iso.
938. Acervos, eumutos , Iso. 947. Circi, i/icairi, I.
959. Leontini, SicutL— Sulcalor, aralcr, 1. 948. Regio. pars.— Gradibus, tcetne, I.
940. Lilybxo, Sicilia; promonorium ubi abundat , 949. Sustinel, potilur. —
Jani<uli, Janiculut mons
pturima annona,h est ubi tentptum Jani crat ct mullve molaz conttructa'.
941. Rumpat, ditsipel pro muliitudine frugum , I. — Muia, bvws,1.
COMMENT
924. De Pelusio Ammianus audiendus csl pmius devota plebis allmonlam. Ilanc crgo in Tiberinis os'i':t
quam 16: InAuguitamnica oppidum
U<>,lib. xxit, cap. mitlus populo senattts excipiet. V enerabniilur tanquam
Petusium est nobile, quod Peleut Acliiilit paier dicilur tacrat puppet , quai [cticia onera /Egypl iv fruyis
condiditte, tustrari deorum moniiu jussus in lacu, qui invererint.
ejuidem civiluis atluit inoenia. 939. In re frumenlaria Lennlini agri laudantur a
925. Fons Nili, ignotus olim, jam pridcm detcctus Cicerone, Plinio, Apollinari etaliis. Ila dicti sunt a
esi in Lunx montibusGoyami Abyssinorum rcgni. Leomio Sicilix civitate.Vide Lexic. Ferrarii.
926. Arnnbius lib. I, Cum enim flumina coguoveri- 940. Egm., frugigeras; alii, fruqiferas.
vtut ingentia timis inaruisse siccatis. Virgilius eclng. 941. Rat., norrea frangal ; cxieri, rumpal. Virg.
7, Videas el flumina sicca, Aret agcr. Plura l.lnien- l Georg., lltius immensai ruperum Itorrea messes. Si-
lurstins ad Anmbium. donios lib. l episl. 6, Esto , mulliplicalis libi spuma-
927. Srripti potiores Heinsiani et nostri scribunl bnnt musta vinelis, innumerosqnoque citmulos fruyibus
prffstiingeie. non pentringere. rupia congeslis horrea ttaftMiif.Teolius pulat id, nisi sl
928. Egm., exustus; milius exuslos. byperbole, ad liorrea peusilia esse refereiiduiu. Ad
930. Rat., Urb., obsorbentur. hyperbolen mastis refero.
931. Vat., A, Alex. a prinia manu, Urb. f nec tul- 942. Ral., Sardonum; lcge Sardorum. E Sardinia
cos; melius ne sulcot. ctiam frumentum Romara deferebatur ex Sirabone ,
935. Val. A, ad pingue sothm. lloratio, Floro, Valesio , Salviann, Symmacho ct
954. Seges fluctuai, phrasis poetica ex Virgilio et ahis.Loca indicai Gotbofrcdus adlib.ixcod.Tbcod.,
aliis. Sic crinui agri, ut conta arborum. Salvianus, lil. 40, leg. 3.
lib. vu dc Gubern. Dei, Aquilaniam vocat ciicumda- 944. Virgilius in Mu., vcrs. 649 , ViVtum infcli-
tam messibus. eem , baccas , lapidosaque corna Dant rami ; el vutsii
935. Mire dictum ail Gif.mius verbo Vestis Indic. pascunl radicibns herba;. S. Ambmsius , Symmacho
I ucr., Jiquor sc vcsliat arislis. Sic Columclla dixit responilens, similia hahei.
ripas gramine vestitas , et Virgilius lib. vin, Tum milii 945. In Ral. inepius corrector receoti inanu prio-
primt genas v.stibat flore juventas, ul legil Gifanins rihuscrasis siihsliluit quernas, el aliam vocem qux
•\ v hii. vcl juvcntus, ut alii. Cicero u de Natura
. nec legi quidem potuit a Marictto ; abraserat vcro
deor., ves:ita tcrra (loribus, Ovidius iv Fast., vetlilot quernas Sardtnia . nc vidclicel sccunda in Sardinia
mcssibus agros; ProperliuS lib. m, vettitas frondi''us producaiur, qux corripi solet. Verum in hujiismiidi
uw. nominibus propriis majnri quadam liccnlia vclcrcs
936. Iloratius, Soncci in Tbyesie , Claudiamis , poclx utebantur; ueqiie licct uobis coruiu cousue-
l.ucaiius, Pcironius, Apollmaris, Juvenalis, Hulilius ludincm improharc.
:liiquc passim c< nflrrnanl annonam Irumcntorum 916. 1'rior Itoll., Ileins., cibos, ut » si:periorihus
Itoinam cx Africa potissimum advcctam. bxc dcpendeant. Virgilius nGcorg., PrMH lapidosa
937. Notat Grangxiis ad historiam id pcrtinerc : rubescere corna.
inin /EgypiiisConslaniiu<>polin sua frumeuta mitle- 948. Dc panc gradili vide commcnt. ad vers. 585
bal, Alrica Romam. Claudianus dc Rello Gildonico lib. i.
vcrs. 62, /Egtiptia rura ln parlem cessere novam ; tpct 949. Ald., Gis., F.ihr., Jauiculo nwla ttola. Atd.
nmVa «ooi» Ileslabal Ltbtje. Frumeiiliiin cx Alrica edidcral mflrii.scdiiicmeudalisposiiilnola. Ital., I rh ,
nliisquc rfgiuuibus Itninam por osiia Tibcris advc- Vat. A, Wcil/,. el plcriquc llcnisiani , Jaiitcuti mola
nicbal. Synimaclius lili. i, cpist. 22 :ul Tlteodoaium moia. Ilcmsiiis cum Tlniaii., pnore Rolt cl ulro<|oc
ct AnadiuiH Kgyplii frumcnli mcmiiiit Miitctis : Dnher., Jnknli mola muta vcrnm put.it esl accciiu
ttiair. rcgiant ctattem : qtioe annonariis copiis augeal Alcx. Procopius hb. i dc Bello Colh. iradil . omne*
,
257 LtBER II CONTRA SYMMACIIUM. 25S
950 Quantos quxqtie ferat fructus provincia,quam- d His, ni fillnr, ager vitiis corrupius ct ante
[<|ue 9G5 Subjacuit, quam Palladium ,
quain Vesta IV.
Ulierc fecundo large lluat orbis opimus , [niles
Imlicio cst aniioii:i, m.e qux publica plcbi, Sub larc Pcrgameo servarent igne reposto,
Roina , .datur , lantxque maiius longa Otla (Juom Priami genitor conductis mcenia fabris
[pascil. Exslruerel, quani virgo suas fundaret Atlienas
Sit fortassc aliquis paulo infecundior anniis: 850 Tallas : in liis quoniam vestalis oiigo
955 849 Nil ">irum, ncc in orbe novum diilicere [favillx
[priores, 970 Urbibus,ut memorant, primo defomilc sumpta
Pcrpcssi plcrumque famem, si tabidus aer [est,
Siccavit teuues ardenti sidere nubes, Sacraruiilque focos aut Phryx , aut Graius
Nec vcrnas infudil aqiias crebcn imus imber, [alumnos.
Frngc nova, el viridi si wessis ailulta, prii.s- Antiquis clementa labant eroribus, ac de
[quam Logitimo discussa niodo plcrumque feruutur
900 Conceptas tcnero solidarct lacie mcdnllas, In casus alios, qtiam lex liabet, aul iter anni,
Aftlalum calido succum contraxil ab F.uro, B 975 Nunc consuntit eda\ scgetcm rubigo maligir
Jejunosquc lulit calamos, atqueirri:a vota Aeris ex vitio, nunc culpam vere tepeuli
Agricolx sterilis stipularum silva fefellit Posl zeplivros gelidi glacies aquilonis iouril
E VETERES.
953. Manus, muliiludines, I. Gracis destruxit. — Moenia, Troja. — Fabris , Apol-
956. Tabidus, corruptus, I. line et Neptuno, I.
957. Sidere, tole, I. 971. Pliryx, Trojanus. —
Graius, Groecus, I.
959. Adulta, nata, I. Labaht, »aci7/aii/.---Erroribiis, de peccats , I.
JI7-2.
962. Jejunos, tteriles, I. 973. Legitimo, fl recto. —
Discussa,a«a,<ompu/sa, I.
96G. Lare Pergameo, domo Perqamca, Trojano, I. 973. Maligni, corrupli,l
967. Genitor, Laomedon paler Priami couiluxi'. 97G. Culpam, corruptionem. —
Vere tepenli, si posl
Neptunum et ei primum promisit ut ei Trojam atdi-
, , ver lepeus, et posl zephyros cjtaciet aquitonis venit, lunc
ficarel; sed non dalo pretio, itlius insliitctu ilerum steriliias venit, 1.
COMMENTARIUS.
niol.is ad Janiculi radices fuisse. Vidc Lipsium, Elect. Pennium. In foro Rnmano prftpe Veslas lemplum crat
cap. 8, lib. i, ubi bunclocum illustrat. Procopii verba lcmplum IVnatuni. ubi, ul rcfarl Ilalicarnasseus lib.
EUnl: Ad
cujus (Janiculi) radices el ipso in Tiberi ci- ierant dnojuvenes vjri. sedcntes, hastis armati, vc-
moloi omnes conslruchv anliquitus [ueranl, quia
vitatis tcrique uiore selilpii. Ili eraiil Penates, quos sccitm
inanguslum ibi primo aquarum ingcns vis cogilur, et .. advcxisse dicitur i£neas. ldem llalicarnasseus nar-
^*
pcr canalem deinde in prmceps deducla , ut in dectivi i.ii, in anliquis templis alias fuisss statuas coriim-
violentistimo rtirju defertur. dein deoriun. omnes mililari ciitn. Nonnulli op nan-
953. In editione Parmensi mendum est lua quce tur magnos deos, Jovcm, Neptunuiii, Pltitoiiem, Ve-
pru luai qiiiv. stain, Apollinem, ei alios Genioium, Laiium Pei;a-
953. A!d.,Alex., Vat. A, lieiusiani, prxierTluian. luiiique loco fuisse*
ct alierum Rott., Gis. in texlu. tanlwque inanusloitga !>0G. Yirgilius v JEn., vers. 713: Cinerem , et to-
olia puscit. Rat., Weilzius cuin suis, Urb. ct non- pilos suscital ignes, Pergameumque larem, elcavw pe~
nulli alii, tantasque manus longa otia vascunt. Quo nelralia Veslw.
glossa respicit. 969. Gis. ait, in quibusdam mss. esse quoitam, m
951. Heinsius suspicatur ti foriasse, quod sequcn- aliis quomodo, incplc. Aldus liabet quonam. Vera lc-
tia, ait, contirmant. Veru-n xque bene sequeniibus ctio quoniam. Lipsius in Synlagm. de Vesta et Vesia-
coliaercl sit (orlaste. Fac, fortassealiquemesscannuin libus cap. 2ait, Atlienis quiilem ignem culium sed ,
paulo infecundiorem. Nil uiiroin. Arnobius lib. i: certiorem origiiieinveslalisignisaTrojaiiis etab Alba
Quod si ad credendum difficilis ret etset, teslimoniis sunii, ubi mausitsacr Pallas A9>iv>jGrxcediciiur,
ogere possemus auclorum, quanlce, quoties et qua? gen- adeoqoe ab ea et fundatr et iiunctipalx sunt Atlienx.
tet fame<n senserint horridam. Faieri videiur Pruden- 07(1. Dispulal Cliamillardus, utrum Vesta a lerra,
tiusfamem quae anno 383 contigit. seu a vi stando, an ab igne vim suam et originem
955. Ral., Urb., Weitz., Gis. in Emendatis, Ilein- liabeat. Utrumque ex antiquis scriptonbus, et niiin-
siani scripti nec in orbe novum , quoii verum pulo. niis videinr colligi. Consule Lipsium, rap. 1 de
Ald. el nonnulli alii, nec in orbe novo. Alex., nec orbe J) Vesta, et Ovidium, lib. vi Fasl. Putaruut eliam aliqui,
tiorum ; supra recte, nec in orbe novum. Vestx nullumfuissesimulacriim.quia, ul ahOvidius,
959. Tliuan., ei viridi, recte , inquit Ileinsius si b. vi Fasl., lgnisinexstinciustemptocelaturinillo;Effi-
, I
dislinctione locus adjuvelur, sciliccl fmgc nova, et giem nullam Vesta,nec ignislwbet. Sed id iiilelligeiiduin
viridi: si messis adulla, quod lenuit ipse ilcinsius. ln esidesimulacroiniemplo Vestx, ubitaiitumerataraad
Egin. oinittitur si, quod tamen necessarium cst me- sacrilicanduui. Yestx imagopassim in iiumiuis,eisia-
lio. Urb. Frttge nova, et viridis messis scd adulta. luis cxpressa est.ut videre licet apud Lipsiura de \ csta.
Puto, distinguideberc, Nec vernas infudit aquascrebei- 971. Lipsius loc. cit. legit sucravilqtie.
rimut imber, Fruge nova, el virtdi si messis adulla, etc. 974. Vat. A, alia.i ; lege atios. Legcin vocal pro-
960. Virgilius i Georg. , vers. 315: Frumenla in pensionem naturx, qux pbrasis pbilosopliis satis fa-
viridi stipula laclentia turgent. Passim apud poelas miliaris est. Miuucius in Octavio 3/ari intcnde, tegt :
tac per translationem dc succo planiarum di< ilur. lilloris stringitur.
SGI. Slalius, Silv. 1, lib. v Plena maligno Afllan- : 975. Virgilius lib. ni Georg., Nunc et frumentis
tur vinela noto. labor additas, ul mala culmos Essel rubigo. Scrvius :
965. Plerique interpungunt Vesta, Penates. Palla- Itubigo esl gcnus vUii, quo cutmi pcreuitt... Ex ucbuia
(liiiui Vestain et Penates eonjunxil eliam poctavers.
, natci sotel.
195 lib. i: Sic Vettaest, tic Palladium, sic umbia 976. Ral. , culpain in verc
259 AURELH PRUDENTII CARMINA. 200
Ambiistnnniuc cnptilciilmi luHgilit tingil. A Quod geriinns : naiura cadcia susteilat iitrum-
Scminis aul leneri lurgens diiin ^crminat bcrba, [que.
Edita denibilo crescunl, niliilumquc fulura
580 851 ContiMta, nUnliique pcrii eonstricia
[pralnlii Aut titiibant morbis , aut tempore victa scnc-
Nec potis csl lenucm lelluri :inigerc libram : |
scnnt.
Moi ejecta solo giac.c sidcnte (.upcrllt, 095 Nec naliira c.iret vitio, cui terminus insiat,
Nudaquc subduclo radix avcllitur arvo. Semper, credc, polus variis provcnlibus annoi
Aneipitcs tribuli subeunl, et carduus liorrcns. Texuil: bos iniilta ditavit frugc fluenlc* :
085 Hos li-ri sicca siiis : liunc ebrius educat bumor. <852Qunsdaniiiifelicesaslris damnavit inlquis,
Temperies, etlusa minus, vcl plus, agil islos Spe cassa,ct sterili curam frustralus agrestcm.
Terrarum morbos, et mundum vulncrat Begram, 1000 Scd, si vcstales ulciscilur ista puellas
tSon alilcr nostri corruptus corporis usus Peilil ab inliilo qux gignitur improba rnundo,
In vitium plerumque cadil, nec in nrdine rcclo Cur nonCliristicolum tanlum po(iul.itur Bg< Hns,
990 Perstat, el exrxs.su modcraminis afiicil artus : rerquosvirginibusvcslrisstata doni negairuri
l ' iius i-inin status est mundique , ct corporis Utiinur et ruris rcditu, et rationc c<l<-ii«li :
[luijus, 100.'. Exercerc manus non ooenitet, ct, lapis iliic
GLOSS/E VETERES.
97S. Ambnstum, exuiltim. — Caput, ipicam pro B 90G. IVovenlibus, utt/tfaii/ms, fructibu$,l.
iniiio poniiur. — Fuligine , nigredine, I.
,
997. Texull, ordinavil. Flucntes, a/iundanfes, — ve-
981. Eibram, radicem, I. nientts, I.
982. Residente, «manivife, I. 998. Astris iniquis, auris ncauis.— D.imnavit, clau-
984. Ancipitcs, acuti.— Subeunt, crescunl, I. dit, I.
985. Educal, nutrit, I. 999. Cassa, inutiti.— Fiustralus, decipient, seiiicel
986. Tempcrics, tctticel aeris, I. popultu, Iso.
990. Exeessu, pra?rarical;'o«e, I. 1001 Inlido, (7111'a nunquam in uno slalu permanet, I.
.
993. Edila, prolaia. Fulura, sunf, I. — 1004. ReJilu, fruclu, quia labor potl laborem vem'1,1.
COMMENTARIUS.
977. "Virgilius Gcorg., vcrs. 93, Auf borew pcne-
i yanlur, an rcslris statula dona negantur. Utrumque
trabile fiigus adurit. Frigus, gclu, nives, glacicm inetn legibus adversatur. Urb., vesiris hwc dona.
urcre passim apud scriptores invenies. Id cur iia <!i- 1005. Plnrimi critici hos Prudenlii vcrsus dc Tcr
calur, nonnulli quivrunt, et ratiunem pbilosopliicam mino et ritibus , quibus eum pagani veucrabmtur,
invenire student. Vcra illa est ralio, quod in cor- illusirant. "Videri potest Pelrus Piihoeus parte 2 Ad.
poris tucmbvis satis plures cffeclus a?que a nimio fri- vers. sulisecivor., cap. U. Qni ritus in lerminis deli-
gore uroveniunt, atque ab igne aut nimio eaiore. gendis scrvarentur, Siculus Flaccus lib. de Condit.
978. Cliam., Cell., Tcol. post lleinsium , noscio agrorum exponit Cum terminos disponercnt , ipsot
:
ijiini iiui mss. iidcm scculi, futigine lingunt. quidem tapides in sotidam terram recios cotlocabanl
980. Val. A.inalc, conlinuisaue minui pertf.Nec me- C proxime. ea loca quibus [ossis faclis de/ixuri eoserant,
lius Aldus, coniinuis, nimiisquc parii. el unguenlo vetatninibusqite et coronis eos coronabam.
981. ErrorAldi affligere jibram, Jn fossis atifein, tn quibus posiluri eos erant, sacii/icio
982. Wcilz., mox erccta solo ; Aid., Gis., scnpli facto. hastiaque immaculnta cceta , facibus ardentibut
Hciusiani cl nostri conslanicr mox ejecia. Rat., ylacie injeclis in (ossa cooperli (al. coopcrati ) sanguinem tn-
residente :perperam autem scribil ylaciw. slillabimt, eoquc tlmra et fiuycs jaclabant : favos quoqne
98 i. Cathcm. Iiymii. 8. Post jejunium vcrs. 1 1, Car- et viniim,atiaque quibus consueludo cst lerniinis saciunt
rfum hoirens. fieri, in (ossa adjiciebant, consumplisquc omnilus dn-
985. Prior Rolt. erc/iiior eaucal.
, jiifius t./iic, supcr calenies reliquias lapidct collocabant,
990. Egm., pra-stat. Alc.v. a priina manu , pestat, alque ila ditiymti cura conlirmabant atljeclis cfam ,
corrcctuin per pcrsfaf. quibusdam saxorum (ragmimbus, circumcatcabant, aa»
903. Teoiius monet commodam inlerprelalionem firmius slarent. Haec, aliaque Siculus Flaccus. Anli-
adliibendam,ulm/ii/it>iiimc /"ufura significet quamcun- quis vcro temporibus Nunia vctticiai, quidquani ani-
que dissoliitioucm n.im corpora ctiam in xiemtim
: inartim sacrilic-iri Terniino, pra^sidi pacis , el ami-
percnnatura alibi Prtidenlius docuit. Ccrtc ila docuit, citix custodi. Ex boc Prudciuii loco arguilur non
corpora posl resurrcciiiuicin xlernum viclura. Nnnti solum, ciini icitniiius primuin defigebatur, scd etiam
autcm comparalionc muudi cl corporil instiluia, , aliis dicbus, ct fortassc quotannis die aliquo detinilo
itiiii liiis , senectiitcm et obitum ciim variis inuudi
, tcrmiiialia lesta cclebrari. dc quibus accipio lloratii
casibus.cl eilremo evcidio compouit. vcrba Epod. 1, Vel mjna feslis r<csa lcrwiinj/iftui. Eral
995. Egm.,caril,corrnplc,pr.i cnrcf. tj aiitcm icrininus vel lapis, vel stipcs, aul arbor.Ovi-
9Sti. Egm., sempcr, crcdo. polus. dius ii Fast. Terntine , siie. tnpis, tive et detertut in :
997. F.x lioc loco conlirmalur, lcgcndum vcrs.7l agris Slipet , ab antiquit tu quoque numen habes. Ubi
Hamart., Texit sol unicus annum, a texo, lcxis, non itesertus esl quasi lalm, de/ixui. Aiii lcgunt defottut,
rciil. nonnulli desectus : n.im termini sivc lapides , si»e
998. Iso vidclur ligisse nusfiis, non ailrii. Confcr Uipilei iileruinque efligialiautur. Muiuciui inOctavio:
vcrba Symmaclii. (
imii lutittcnto die tu tapides cnm patiarit impingere,
'
i
909. Hat., (rustrnvit agrestem. cfligialiit ttine, et unclos, ti coronatot. Pruileutius in
tOOti. A l.l luiiaitl : Alex.
, prima manu, velales : .iRomano »ers. 581, IHatcinio ppfirow s/if>ui. Apu- m
lege resiatcs. Irius iii VWiriti. Tiuncus doiamitie elfiyiatut. Puto au- ,
iuo.' Mii Rott., Chrisficofai. Et Helniio concin-
i icm nonuunquain arbores ipui viccm urmiiiimim
liluBomninovldcturCAriilieofai tgellos, Cnlerum ipse supplcvilie. 1'aulus I. ('.. lib. v Receplar. scnl., lil. "ii,
cdiilit Chrislicolum, qtiud cgo quidcin coiicinnius cssc dicit tii btnes Inmintitts. Ila cliam iu lcg. t 5 3, O. do .
arbilKir. Tciiii. iiiolo, .ippcllaniur iinliscriiiiiiiiliiii arborts, ta-
1003. Kgfll., tlaluln pTO slala; sed non explical pjrfflM irrniiHUlM, Al quaiidu eliani accrvi lapiJuui
Weiixiui bii omiit.it dona, an lcgat vrtlrii stutuia m> proiormlniion.nl, qui Mercuril acerti Jiccbanttir.
2UI LIDER II CONTRA SYMMACIJUM. 262
853 Si stciil amiquus, qucm cingcrc sueve- A Solvimur, nqiielucruinsludiocxsnllamusavaro.
;
[rat crror N;im quibus a'termim spcs informalur inxvum,
Fasciolis, vcl gallinx pulmone rigare, Omiifl boimm tenue csi ,
quod prxscns ingerit
Frangilur, el nullis violatur leriiiiiius exlis, fxias.
Et, qux fumificas arbor \itlata lucernas felix nimium sapiens. et rusticus idem,
1010 854 Scrvabat, cadit ultrici succisa bipenni. 1020 Qui lerrasanimitmque colcns, inipeiulit uirisquc
Nec tamen idcirco minor est aut frucius agelli, Curam pervigilem : quales, quos imbuil aucior
Aul lempestatis clementia laua serenx, 855 Cliristus, ct assumptis deilii bxc pracce-
Temperet aut pluvius qui culta novalia venius. (pia colonis.
Sed nec magno opus esl frugi vivemibus, ct cuin Seniina cum sulcis cominiltitis, arva cavelc
1015 Maxitna proveniunt, non ampfo in gaudia ceniu Dura lapillnruni inacic, ne dccidal illic
GLOSSiE VETEItES.
1007. Higare, placare, 1. vel parre, I.
1008. Terminus, limes. —• Extii, in sacrificando, I. 1020. Ulrisque, terrenis et coelestibus, I.
1010. Bipenni, dolatura, I. 1022. Assumptis, elec is. —
Colonis, apostoiit, I.
1012. Tempestat», oterof. Screna*, purce, Isn. — 1023. Cavete, vilale, I.
1014. Magno , ulimento, re. Frugi , alininenter, —
COMMENTARIUS
ac fortasse sunt de quibus Provcrb.
illi ipsi accrvi B ill» est qucrcus a Lucann descripta.et cui Pompoius
x wi, 8 Sicul qui miltit lapidem in acersum Mercurii,
:
comparaiur lib. i Stot magni nominis umbra. Quatis
:
ila qu\ iribuil intipisnli honorem. Nonnullum vcsliginin frugifero quercus subtimis in agro Exuvias veteres po-
hujus superstitionis memini me videre in llispania. puti, sacralaque gestans Dona ducum : necjnm validis
Variam fuisse consuetudinem celebrandi terminaliu, radicibus hwrens, Pondere fixa suo csl : nudosque vcr
vel ex ipso Siculo Flacco patet Favot quoque, et vi- : aera ramos Effundcnt , trunco , non frondibus , efficil
num,aliaque, quibus eral consitetudo terminis tacrum umbram Al quamvis primo nutet casura sub Euro, Tot
:
fieri , in Prudcmius, quod
fossa adjiciebant. Solus circum silva;firmo se robore lollant, Soln lamen coli-
sciam, meminit pulmonis gallina;, quo videlicetTer- lur.Virgilius vii Laurus eral... Sacra comam, mullos-
:
minus rigabatur, sive ungebamr nam rigare, non : que metu servala per annos. Ad consu •liidine.m appen-
rogare censeo legeudum vers. 1007. Termnms, alios- dendl lucernas arboribus referri potesl.Mariialis lib. x,
qtie omucs veierum deos, sertis et corouis fuisse de- epigr. 6 Quando erit ille dks quo campus , et arbor,
:
coralos, res nota est omnibus; quo fortasse peitinet :A omnis Lucebil lalia culta feneslra nuru? Txnias seu
illud Lucrelii bb. v Non pietas ulla etl velalum sapr
: viltas arboris, quas discoloram tanam vocat Pruden-
videri Veriier ad lapidem. Oonfer Pascbalium, de Co- tiii3 loc. cit. Roinani, exprimit Statius lib. n Tbe-
roni> lib.iv,cap.4. baid. : Ab arborecasta Neclent purpureas niveo discri-
1007. Ald., Alex., Thuan.,Ox., fasceolit; alii, fa- mine villas. Arnobiiis lib. v Quid compti violaccis
:
tciolit.Gifanius, verbo Lapis, pui.it Icgendum rigare, coronis , el redimili arboris ramuti? In cod. Tlicoil.
et Jurelus aflirmat nonnullos profiteri in suis veteri- lit. de 1'aganis, lcg. 12, Redimita vittis arbore, ubi
bus inembranis legi «ijure.Weilz.cum plerisquesuis, /-. probat Gntliofredus , liujusmodi supcrslilionem diu
ut videtur, rigare. Id mihi apprime placel, et respim- perscverasse
del versus sequens et nullis violatitr terminus extis 1010. Widm., servebat: lege servabat.
boc est, nullis ungitur extis, quod ab ellinicis lieri 1015. Ald.,Weili., Gis., lemperal. Ileinsiani script',
solebat, ul exSiculoFlacco et Minucio constat; qu<- Rat., Alex., Urb. ctalii, temperet. Ald., Ilcins., Gis.
bus adilc Arnobium lib. i Siqaando conspexeram : in lextu , Alcx., Rat., Fabr., aut pluvius, rcctius
lubricatum lapidem , e( ex olioi unguine sordidaturn. quam aut pluviis Weitz.,Gis. ad oram.
Apuleius lib. l Florid Neque enini justiut religiotam
: 1014. Widm., venientibus; ad oram recte posilum
moram viatori objecerit aut ara floribus redimita
aut , viventibus.
tpelunca (rondibus inumbrata , aul quercus cornibus 1015. Gronovius cap. 5 Observat. eccles. conjecit
oneraia, aut fagus pcllibus coronala ; vet etiam colti- «nsit pro sensu : quam conjecturam satis confirni.it
cutus tepimine consecratus, vet truncut dolamine efft- correclo alio loco S. Cypriani ex lib. de discipl.
giatus , vel cespes hbamine humigalut , vel lapis nn Cauchius eii.im malebai censu, quod in Uoltcr. priore
guine delibutus. Non vero assentior Teolin, qui exi- 'crertum arripuit lleinsius , ei cum eo recenliorcs.
siimat, gallinmpulmone rogare signiflcare consuctuin v.allandius addit in veti. edd. mcndose esse sensu
auspicia caplandi ritum per avium ct pecorum visce- pro censu. Mihi non displicet lectio codd. sentu : ut
rum inspectionem. Victimarum intesiina in sacrifi- enim vers. seq. ail pocta, Chrisiianos non exsulure
cium ab ethnicis oOerri consuevisse exploratum est studio avaro in lucrum, ita nunc afiiriii.it cos non solvi
Persius sat. 2 Aul quidnam esl, qua tu mercede deo-
: amplo sensu in gaudia. Non lamcn dissimulabo, epi-
rum Emerit avricutas? pulmone el laclibus unclis? Ihelnn a<nplo magis congruere censui quam sensui.
1009. Lipsius, lib. Eleci.,cap.5,ex hoc loco iiotat
i T) 1021. Giselinus enallagcn nunieri agnoscit in qua-
arboribus sacris veleres appendisse lucernas quia : let, quos, ul in illoTerenlii Phorm. act. v, sc. II :
scilicel res sacra erat lueerna, adenque sacrificuli cl Qui mihi , ubi ad uxores venlttm est, luin fiunl scnes.
vaies lucernam et laurum prtcferebant ex Seneca Parabola Christi bic indicata exstat M.iiib. xiu.
deVita beata cap.27. Arborem viliatam dicit Pruden- 1023. Virgiiius i Georg. vtrs. 223 : Dcbita qitttm
lius, quia, ut paulo ante vidiraus, arbores etiam co- sulcis committas temina.
ronabantur de quo videri possunt hymnus 10 Peri-
: 1024. Weilz. cum Vat. A, Egm., Fabr., Widm.
steph., veis. 502, et qune noiat Winkelmannus tom. supra dura lapillorum acie, niiiius benc. Alii macie,
1 laudati operis, pag. 57, ex Pbilosirato , Statin et etiain Aldus, quem perperam Wriizius allegat pro
/Eliano, ubi vetus monumentum existens in villa aciem :nain id, quod primum posuerat, in iincii-
Itomana excellenlissirax domus Albania:, et arborcm l.iiis mularjt in micie. Ral. scribil maciw, mendose.
Ueniis ornatam, qux in eo repracsematur, explicat. Macies tapitloium est glarca tenuis, qux occurril vei s.
Existimo in singulis agris fuUse aliquam veicrem et 1045. Vat. A, decidit, corri^euduin decidat. Urb..
iiibiguein arborcm,quam possessores colercnt,qualis rifc decidat.
«63 \l 1:1.1.11 PllUDE.NTII CARMINA. 204
1025 Quod scrilur primo quo:>iam praTerlile ger- A 1010 Nc viiiusa neccnt germcn vilale ftagella,
[mcn Me frugcm, segcteuique animx spinosa malo-
Luxuriat ; succo mox dcficiente, sub xsiu |rum
Sideris igniferi sitiens torreiur, el arcl. linpediat sentix scclcrum peccamine crebro.
Neve in spinosos incurranl scmina vepres : Clarea uc lenuis jejunis siccet nrcnis
Aspera naiu segctem surgentem vincula teiiiul, Marccntem sub corde fidcm, nc pcctoris xslus
1030 Ac fragiles calamos nodis rubus arctal acutis. 1045 Flagret, et effeiis urat charisinala venis.
El ne jacla vi.e spargantur in aggerc grana : Denique ne jecoris dctrita in parte reliuquat
llxc avibus quia uuda patcnt, pas-imqtic vo- Vilis cura Dcum, ne spem, qua vcscimur inius,
[ranlur, Dcserat, obsccnisquc avibus pcrmittai edeu-
Immundisque jacent fccda ad ludibria corvis. [dam,
Ilis Dcus agrirolam conlirmal legibus ; ille Et projecta fides hosli sit prxda volucri.
1035 Jus coeleste Patris non summa inlelligit aure : 1050 Talis nostrorum solertia centuplicatos
Sed simul ct cqrdis segetem disponit et agri, 857 Agrorura rcdigit frucius : quibus acrius
Ne ininus interno niteant prxcordia cultu, [inslal,
856 Quain cum lxla suas osientant jugcra B Nec metuit, ne congestum populetur acervum
[mcsses. Curculio, vel nigra cavis lormica recondal.
Eisiirpamus enim sentos de peclorc vepres. Sunt et virginibus pulcberrima prxmia uostris,
GLOSS.t VETERES.
1036. Luiuriat, abundat, I. mala, dona Dei, I.
1027. Sideris, solit, I. 1046. Dclrita, concuteala a damonibut, I.
1029. Surgemem, cretcentem, I. 1047. Inlus, quati sanine, I.
1031. Aggere, itinerc, L 1048. Deseral, in nn, seU in bona terra, I.
1032. llxc, pracepla dedil, I. 1050. Solertia, itudium, si ita tiudiote Iutc (ucia
1036. Cordis segeiem, verbum pradicutionis. — (uerint, I.
Dispunil, ttatuit, I. 1031. Kedigit, reirilwif. Acrius, fortius vel (or«
1059. Exslirpamus, creltimus, I. lircr, I.
1045. Glarea, terra petrosu, vet arenota, I. 1052. Metuit, nostra fides, I.
1045. Effelis, infecundis , vacuatis. — Cbaris- 1055. Curculio, vermis yro diaboto, 1.
COMMENTARIUS.
1025. Lrb., K.U., Weilx., primum. Ald., Alei., hujuscemodi lateramen, augmen, momen, vocamen,
Widm. supra, Gis., Hcins., primo. conamen, glomeramen, dutamen, ei Prudcntium lioc
10-6. Vat. A, deficienlis ub a-tlu non probe. versn peecamen.
1020. Notanda cst novitas plirasis de spiuis, Aspera 1043. Virgilius u Coorg., vers. 212 Nam jejur.a :
vmcula lexunt segelem surijenlem. *% quidem clivosi glarea rurit, ubi Scrvius jcjunaiii ex-
1030. Vat. A conlra iiiclriim et sensum, rofcur ** plicat ticcam et tteritem terram; unde vers. 1024,
arciat. inacies tapiltorum.
1031. Vix puhlicx, ul imber deflucrct, aggeribus 1045. Ald. affeclit; alii effelis. \x\ charitma priniaui
muniebaiitiir. llinc agger pro via aliquando usurpa- prodniil eiiam pnef. 1, Apoth. vcrs. 11.
lur. Aggcr vis frequcnier dicitur. Virgilius v JEn. 1048. Al.l. Urb., Alcx. supra, edendum.
,
Qualis uvpe viw deprentut in aggrre serpcns. 1050. Vide hymn. 7 Calh., vers. 220, Ditaique
1034. Meursius tib. i, cap. 10. Critic. Arnob. mal- (ruclus [enerantem eenlupiex.
lcl conformat pio confirmat. 1051. Ald. Lrb., rediget. Kat., Alex., scripti Hein-
1035. Tliuan. pro iliv. script., non surda inlelligit siani, Weilz., redigit, Fab., Gis., reddil ; Widm. su-
aure. Al snmma aurePiudenti.iniim est, ut summum pra, redit. Verius vidclur redigit, ul vers. 1050, rrdi-
corpus, summus laclut in P.syeb. vcrs. 796, 602, et gunlur in hmrea (ructus. Weilzius, acriter; scd ucriui
UiccTO suinmam aquam dixil de aquaj !>uperlicie. habcnt AM., Gis. et uosiri strpii.
1050. Hat., alter Ro»., mlii ufMM. Widjn.. Hat., 1052. Acervum snnpliciler posuit pro trilici acervo
nuiiro de pectore. Alii senlos, s< ilicei vepres. Nun se- Cliam Calb. 5, vers. 68, Clautts cavere acereit. Virg.
incl Prtideniius dixii «cntui pro senticosus, Teren- l Gcorg., Vopulaique ingenlem farris acervum Cuiculxo.
limn imiiatus. 1054. E parabola fructus ceutnplicis in regno ccc-
1041. Hauc parabolam ad viiia animi, qux spinis lorum inasit a,l virgines Cbrislianas, quibus hoe
sigiiilicantur, passim SS. Patres et inlerpieles egre- promissiiiu esl prainiuin, ut evprimil vcrs. 1050,
gie traiislerunl, ab ipso Cbristo cdocli cl Pruden- : lltnc deaes deiti. LuculciiliSMinum vero hoc exslal
nus ipsc idem arguineiituin vcrsal Apolb. vcrs. 59 D tnuquiutis lcstimoiiiiim de pcrpclua castitaie ac vua
ct seqq., ubi plurcs snniles phrascs occurrunt. libi- saiulissima Doslrarurn virginuui, quas Prudentius
que euiiu sui sunilis est. conleii, ei lougc prsfcri virgiuilius vcstalibus. No-
1042. Ald., Urb.,Thuan.,Gis.,priorRolt. Heins., > glra ilia virgmes l)eo devoia; diccbautur, el virginilas
1
tenlis. Alex., prinribus crasis, sentix. lu cliam IUI., l*»-i
> prouiissa i/i'('c!,i pariter uuncupaOatur. Aus,>-
Egm., Widm., Wciuius. Cilanius in laleramiua ail, nius, quamvis non Cluisiiauus, aut ex Clinsliano
nure dixisse Prudeniium senlix pro tentis, iiam sen- ilcrum ethuicus, ccne nun valdc pius, ui ex cjus
tix babebaut tres veit. Iibri p'auiss,me, ci iii marginc scnptis palct, laiiieu virgines Dco devolas laudal sic ;
aduolalum ul rarius vcrbuin lurc tenlix : sic junix Pareut. 6, litulus :t'mi/iu llituiia maierlera, vtrgo
pro juvenca, dixit Plauius el Pcrsius; sic ci ptslrix, Deo devola. Tum boc •pigrUMM teminei texut
I
ct pistr.t (ortasse dixcrunt veteres : sic rnrujr, el odium tibi temper, et intie Cievit devotte vxrgxmtaiit
vigiiax ilixil Caius I. C. M.uicttus qui cxeinplar Lu- amor. Quat libi teplcnot i.ovxcs tnt culla per : HMM
rrelii vidcral noiismss. Gifanii illiistratuiu, allinnal Qux-iue uvi /i/iu, iptt pui/ici!i(C. Hoc i|'»uui mox Pru-
Gilauium ad inargiucm liujus loci iuanu uolavisse dontitls, Lixque puiliruiii' »1x9 >'n»i jtne yaacta. Auso-
sibi magis placere tenlis, quod iii inclinri vcteii hbio iiiiis vero iicruin de Julial.at.i|>liroiiia aunla />m«»a :
rc|)Cicrat. Ciluuius obscr val Lui.ictitiiu ainuic vciba dtvoltc qn.v xxigixixiaiit tixnoir.it PMWfM xWH eotxtxt.
5 :
2' LIBER II CONTRA SVMMACHUM. 2«6
lOVi 858 E' pudor, el sanclo tecius velainine vul- A 1060 llorrca noclurno non unquam obnoxia fun.
[tus, Nam ccelum lur uulltis adit : ccclestia nimquam
Et pnvatus honos, nec nola, et publica forma, Fraude resignantur : fraus lerris volvilur imis.
Et rarx tenuesque epul.r, et mens sobria sem- l}ux nunc vesialis sil virginitaiis houesias,
Lexqne pudicitix vitae cum line pcracta. [pcr, Discutiam, qua lege regat decus onme pudoris.
Ilinc decies deni rediguniur in Isorrea fructus, 1005 Ac primum parvtB leneris capiunlur in annis.
GLOSS.*; VETERES.
1055. Pudor, caslitas, I. rius numerus viduis pertinet, Iso.
1U57. Tenues, vUesvel paritn, I. 1060. Ilorrea, scilicet dico, 1.
t059. Ilinc, post hwc. —
Decies, de viduis dicil lOtit. Pudons, caslitatis, I.
modo ; decies teni texaglnta faciunt, el sex sexagena-
COMMENTARIUS.
Ex his licei perspicere virginitatein perpetu3m Deo solum quia in eum cceium coactx sunt ingredi, anie-
oliin fuisse proinissaiii etiam in xlate non admodum quain libera secta voluntatis proprix condemnaret
adnlta inio ex argiimento quo Prudentius vesia-
: vinciila j»-ia mariiandi sexu-, sed etiam quia non
1 iiim virginitatein refellit, saiis evincitur virgines B loium spes salva inlerficit ijnein, quandoquidem tem-
Cliristianas in juvcntute Deo fuis<e consecratas, Tan- porc prxscripto resides llainmas adoiere licebil. Prae-
tlrin virgineam (astidit Vesla seneclam. Si virgincs trrea vestalibus cxprobrat quod ad spectacula publi-
Cbristianr solum senecluli proximx vovere virgini- ca, etiam ad sanguinnlentuin giadiatorium ludum
t.iiem potuissenl, rrponi conlra Prudentium possel :
conveiiii rni, cxdesque liominuni nnn taniuin vide-
Vrsta t.isiiilit virgiueam seuectain, at religio vestra rent, sed ctiam imperarent, et voluptatein ex eis ca-
fa-lidit virginram juvcnlutein. Ailvrrle etiain, .dimi- perent. II cc clara sunt in Prudemio; at Pavvius lin-
liam, i|iiam Ausiiniiis lauilat, virgiiiiiatein devotam git quod ille vestalilius fait un crime d'avoir conservi
coluisse scptenos novies per aunos. (.hi s autem satis teur virginiti. Juretus ait omnino legenduin essc
inirari vatrat mlolcraiidam Pawii, inipii lioiuinis, cx vrteri codice et melioribus excusis capiuntur, uon
Impndcnliam, qui declaniaiionem Pruilcntii conlra rupiuntur, quanquam el hoc postreinum iioii s ne co-
vrstalrs mox profcrciiilam ad nosiras moniales ita loredefendi pussit, quia adliibita vi et rxtorla volun«
arcommodaverit, quasi Prudentius crimini vestalibus t:ite ut pliiriiiiiiiu, virgines lenellae sacris addirebau-
vcrleril quod virginilatem coiiservaverifll? En verba iur. Propi ie auiein capi vestalcs dicebantnr. (Jlpianiig
ex opere ttecherches pliilosophiques sur les Amiricains, lib. regularum lil. 10
: In polestate paremum esserle-
pnr II. de t l aw, towe II, a tierlin, 1777, pag. 95: sinunt il lii, qui fiamines diules inaugurantur, et quai
« 1'rudence a [ail unc satire chritienne conlrc les Vct- Vestar virgines capiunlur. Auliis Gellius, lib. i , cap.
tales qui itaienl encore ii Itowe de son lemps, a qui il 12 Qui de vestati virgine capicnda tcripserunt... mi-
:
(ail un crimed'avoir contervi leur virginiti : »i cepieux norem quam annos sex, majorem quam annos decem
diclamateur uvait pu privoir alors que la cluilienli ualam negaverunt capi fas esse. Soelunios, cap. 31, in
f,
teruil un jour surcharyce de retigieuses, il se terait lu.t ^* Aug uslo : Sacerdolum el numerum, el dignitatem, ted
Si Pawius prxvidissel aliquando lia-c verba suliji- et commoda auxit, pracipue vesiallum virginum. Cum-
eienda fore elogio qno Prudentiiis perpctuim virgini- que in demoilute locum alian capi oporlerel, ambirent-
tatem Clirislianam proseqiiilur, alque illi ipsi decla- que muili ne /ilias in sorlem darent, adjuravil, si cu-
uiaiioni qua lanliini damnal coaci.nn, lcmporariam, jusquam neptium suarum competeret unas, oblalurum
ac mille viiiis expositam virginilalem vesialiuin, ne- se eam. Tacilus lib. xv Anual., Defunclaque virgo ve-
scio sane an silii inanus intulissei ; sed oerie ex bo- slalis Lai a, in cujus locum tornetia ex fumilia Cosso-
ininuni conspectu aufugere debui set. si froniis quid- rum caplaesl. Ila eliaui loquilur S. Ainl rosius, Syni-
quam liabuisset. Qui rniiu lieri poluit tit Prudentius maclio ic-pondens. A. Gellius loc. cit. rationein liu-
virginiiaicm conservatain criinen esse putaveril, ciim jus vocnbuii tiadit Capi virgo proplerea dici videlur,
:
ex lege pudiciiix, vitx cuin (iue peiacix, colligai, guia ponlificis maximi manu prehensu ab eo parenle in
llinc decies dcni rediguntur in liorrea fructus? Vcruiu cujus poleslale esl, veluli bello capta abducitur. Paulo
de Pawio paulo post sermo.
rediliit post Prudeiilius, Caplivus pudor ingratis addicilur
1055. Trrtiillianus, de Virgmibus velandis prxser- aris. l.i.
I auleiil 1'onnula pcnlifex niaxiinus utebatur
tiin cap. lo, probat Scripiuraiu Irgrm de velando SiCERljOTEM. VESTALEJI. QVAE. SACRA. FAClAT. QVAE.
lliulicrs capile condidisse, naturaui coulcstari, con- 10VS. SIET. SACCR.iOTEU. VESTALEM. FACERE. PRO. Pi -
siieluiliuein exigere, niaxime in virgine, qux Cliristo POLO. ROMANO. (JVIRITIBVS. (>. VTl I. QVAE. OPT»MA.
uupsil. Tertulli.ino concinii Cyprianus ia lib. de Di- lege. fovit. ita. te. A.UATA. capio. Quibus in verbis
Bciplina et babilu virgiiium. iionnulli cum A. Gellio lib. i, cap. 12, putanl Ama-
1059. Ald., Alex., Jureii codex, decies seni. Rat., D tam virginem captain vocari, quia priina virgo vesia-
Urb., Gis., Weitz., Ilcins.. decies deni : quod raagis lis Amata dicta fuit. Addunt alii Virgilium ea de
placel; nani videlurPiudenliiisilerum comineinorare causa uiatri Laviui.r nomrn Amaioe fecisse. Milii ve-
fruclus centuplicatos, quanqiiani primuin illud non rius videtur amaiam bic significare electam. Qux ita
displicel. \ide coiiiui. ad vers. 121 liymn. S. Agncs. a me fuse exposita suni, ut disrrimen inter nostras
tnterprctaliones de Iructu triccsiino , sexagesimo, moniales el virgines veslales evidenlius paleat. Longe
ceniesuno diversir proleriinlur, el prout diversi vitae riiiin a Teolio dissculio, qui ex bis vcrsibus recie
sialus inter se comparanlur, ila alii aliter judic.int. colligi afiirmai, nonniti malura mtale lum temporis
Tlieodulfus Aurelianensis, lib.vi.cann. 7 ferdena in
: nostras virgines Deo sacrari consuevisse : quod enim
nupiu, iu 1'idais sexdena corascal. Ista duo superal receplum apud nos eset, id in genlibus damnare nun-
teriius ordo boni. El dala virginibus centeni gloria qiiiini sibi noster sumpsisset. Kl sane eodem quo Pru-
ftuclus, Martgrioque sacer congruil hic numerus. dentiut ivvo, ne virgines ante quadraqesimum annum
Glossa non placet. consecrurentur veli susceptione, sancilum a S. Leone
luOO. Alex. male, nonnunquam. Urb., Oirea nt^n llaijno fuil. Dissenlio, inquam, si intelligat Cliristia-
unqiiam noclurno obnoxia furi. nas virginrs nonnisi malura aelale virginitalcm suam
1005. Discal liiuc Pawius quid in virginitalc vesla- Deu vovissc : nam aliud cral vcliim consecralionis,
liuin Prudt-nlius repreliendat piimuui quod teneris
: velut prxinium probatx lunc collatum.
virgiuitalis
in aunis capiuuiur eii;nii inviiae ei reliitlanies. Tuin Prudciitius iliiiiniii in quod pucllx ante
genlilibus
qiiod c.ecuin vulnus, rt amissas suspirant txdas, nun ainiuiii deciinum, vcl eo uon majorcs, lanquam bellc
Patbol. LX. 9
m .
•M Al Ul.l.ll PIUHKYHI CAUMINA. 26.N
859 A»w volunlaili proprl c qnara bera sccia a l Tum qula non Inlum ipos aalva intcrflcit igucm
860 l<nade pudicitiai forvont, ci amore ilco- I0"ti N;im retidea qnandoquo ftces adolrrc liccbil,
!
ri iiii, Fotiaquo deeropiUa nbicmlero Rammea eania,
Jnsia m.iritaudi condemnel vlncula R6XU1. Teinpure praaeriplo mouibrj Intemcraia requi-
Captivus pudor ingraiis ntlJii itnr aris. [rcus,
1070 Nec conicmpta perit BliierlB, scd adcu>p'a vo- Tandein vlrgineam f.istidii Voata aeiieciam.
| lupiaa Dum tii:ilimis habilia lumuil vignr, irrlla uullt »
Corporis Intaeli ; non mcns iulicla lcnclur, 10SO Pecundavll amor maicrno viacera i>.ntn.
Ncc rcqulea daiur ulla loiia : quibua lnnuba Ntiliit nnus vetcrana, aacro porfuiieta laborc,
jcxcum 381 DdSCfliique focis ,
quibus csl famiil >li
Vuiiiiis, ct aniiiaas suspirat femina latdas. |
jurciilas,
CLOSS.E VETKRES.
1008. Vininla, cennttbia, I. inecnttctc, llO,
1070. Coiiteinpia, dapectn.— pcril, tpone, I. 1070. Oblendcrc , opcrire. — Flanimca , titidi-
107'2. C.cciim, orcn//iim, I. nosn, I.
1071. Igncm, amorem, ihimiiii, I. 1077. Pr.Tscriplo, iu quinqttagesimo anno, in enaa
1075. ltes^dcs, pioius. --Faces, amoris,— Adolcrc, actogesimo. —
Uequirens, Vri/.i, I.
COMMENTAltlllS.
CapiantUT, quin vcl iu ca octale libcri ip-il sil vo'un- B ex-vemale qui te mariait a Irenle ant n'encourait cerlui
us damnaridi malrlmonii. Non ergo recte culhgitur itemcnt pas ce reproche. Quid ab lioc scriptorc, rmu
mMiiiii maiura ivtalo vTniues nusiras Heo cousuevisse de Americanis rclius loquilur Epcraro possis riiui , ,
cousccrari, nisi malur.ini aHatein intclligas ctini jam tam impudcnter commciiliiiam vest.iliuin b storiam
malrimonii viuculuin reprasontcl, Prudeniiique earmina in caindeui rcm
P t xiatcm virgincs possoul
iiiit cligcrc, aui respuere. S. D.unasiis de sorore sua allcget? Ail vestalcs post viginli trcs anuos niinisttf-
Ireuc Vorcr.it /itrr tcse ChliilO, cunt vila manerel,
:
lii emeritas cenaeri et nnbnre putuisse, adeoi|ue annn
Virqinis nl mcrituni tanclus pudur ipse probaret, Dis iricesimo atat s licuisse vcstalibus matrinionium
tlcitus ligcmes lieerf.>BI co:npleveral ttttts; ubi pleriquc cnutrahere. Venun nldnam id dncuit Prudcniiiis?
iiitclliguni inoitii un lienciii anno viccsi.no auatia, Iin iipiis rcui ita se I) ibcrc tradidil? Diouysius lib. i
alil co anno virginiiaieni vovisse. I)c \cli autcm su- apCrle ail : Temput Iricennate manere eas oportet ca-
sccptionc varia olim fuil disciplina. Concil. Cartha- stas, el a nttptiis vacuat, sacra ex more facietUet. (luo
gin. ii , can. 4, 1'lacuil ut anle viginti quinque annot temporc deccm annos discerc debent, decem sacris ope-
atatts nec diaconi ordinentur, necvirijinet contecrentur. rart, decem docerc. Vides Iriginlu auuos sacertlotio
Cuncil. Agaib. can. 19, Sanriiuionia/ci, quumlib.t vestahum dcslinatcs, post quos nuptias celebrarc p >
-
riia carum ct morct prubati tint, ante anuum txiatit terant, scilicel anno xtaiis trigcsiino scptiino, aut
tuir quadraqesimum non velenlur. Concil. C:csar.iugust. post c ii m atmiim, non antc. Ncque iiem veruin cst
anno 380, can. 8, Item tcctum cst, non velandas etse 1'rudcnlimn ailinnaiv, peiiitus ainoris igncin in ve-
virqines qum sc beo voverinl, tiisi quudraginltt unno- stadbus, q»o auno nulierc ipsis permissuin erai, jam
ruinprobala aialc, quam ficerdot contprouaverit. Ua- fuisse cxsiincluiii : adtlit enini, Uiscil cl in gelido no-
silius cpist. cauonic. can. 18, ictaiein supra scxdccim va iHtptu tepescere lecio. Cxicrum si veslales anno
uul septcinilci.ini annos poslulat, ut iu sacrarum vir- circiter quadragesimo niatriiuoata poterant
setatis
ginum caialiigum virgo referalur. copulari, IHCrilO qti.cri polerit, cnr aniu veterana ve-
1008. Ald., Falir., Urb., Alex. a prima mauu, stalis iniic iiupta ilicauir. Pulo id ita a 1'rudcntio tli-
condcmnat, Gis. ad uranl, conlemiiut; llal., conlem- ciuin, ut signilicei vestalcs iu juveuiuie, aut in me-
net; Weili., condemuct, quod ex Gisclino aumpait liore juventutis parle, cum tbalamis magis babilcs
lleinsius quin mliil cv mi.s scripiis nulaverit. Con- eraui, a malrimon o luissc repulsas ,
quod iand>
rinnius aliis videlur condemnat, ul apud Virgtliuin u ipsis conccdebaiur iu scuectute, aut in aetate proxi-
/Eneid., Anlc, pudor, quam le rioio, attt lua jura re- ma scnecluii. Neino eiiim negaverit femin >m in :cl.ua
tolro. Iia cnim legeniluni esse, non tiolcm, resolvam, annorum circiler 40 iniuus jam esse apt.nn ad nit-
iuiilii jain nioiiueriinl sic etiain eleganter Aniequam
; ptias coutr.iiiendas. Ccnc St.ttuis lib. u ve^taleiu sa-
etidieo. Corradus, lib. vi de Ling. Lat., aliler scutit, ccrdiitcin liingicvam vocal : 1'ervigilemque focit ignem
ct apposilam adliiuet di.stinctionem. lontjarva tacerdos An/rie/. Alii pulant , iTudenliuin
«070. Alil., contenta : lcge contempta. rcspexisse ad vcstalcs Albanas , qux qiiiiiquaginta
1071. Iino ncque oculi intacti erant nam de fa- : annos serviebaut, ut docet Uionysius lib. i, aputl
scuiii ail Pliiiius lib. xxvw , cap. 4, Qui deus inter quein iionniilli male legeraui ntvxvttrtii pro «cvm-
sacra liomana a vestalibus coliiur. xovraiTti",-, nempe qiiiui|uenuio pro quinquagima an-
1070. Flammcum pru velo quo nova: nuptx vclu- iuis, ut observavit Lipsius Syutagm. de Vcsta ct V*>
lianiiiraccipe, quamvis alitcr Iso aentiat. sialili. Cctcium in veibis 1'iudenlii nulla major incst
Ald., licinsiani scripli, Widin, .vl nram,
107'J. 1) dnlii -ultas .ui.nn ui verbis Ambrusii cap. 4, lib. l tle
Alcx., l)rb., Hai.,ctalii,rfum ihulamit. Itung., Fabr., Virginib. : ynij mi/ii prtr/rudil Vestat virginet, ei Tul-
Gis., flim. VVeitzius, cum. Aldus male, timuit vigor. ludis siicerdotes? Qualtt ista etl non morum pudieitta,
Nuiiuulla dilliculias binc orilur, cur 1'ru-
10.11. teti annorum, qute non pcrpeluitale, »td anatt BVtMtri-
dculiut aiuim velerauam vocct veslaicm, t|iix suo bilur! Petulaniior ett lalis inietjiitui, cujus corruptcta
pcrfuiicta labore iiuberei : quam ilillicultatcm meii- seniori seivuiur ailuli. Ipsi doeent, virgtitti tuas hoh
d.tciis exaggeral Pawlut in nola loc. cil. Apret vingt- dtbere perseverare., nec potte, utci virginitati /Sntni de-
troit nns tle service, elle Hail rtputfe fmerile, et uc- tlerimi. Qitaln aulem est ill.i retitjio, «^i puuictv ado-
tliterail /n itbtTli ttc te murier, comme mi pe.ul s'en le&ccntes jubentur esse impudtca; anusf
aumuVStt en lisanl ttaut tes poilitt de !'ruttence /u 1081. Alex., cigm., Kabr., unua Itoit.. Ileins.,
lOlirt nu'on licnl iic rilcr ; i/ r..t astei titrprenanl que Gis. ni lcxtu, juventtu. W«iU., 'riuiaii. at allcr Itoll ,
ect ferivain dise dans ton libelle, que tes exvest.tlts </»i /..cciiiii. llcinsius p.o jitten at ciiat priurom K>licn-
tulrnitnl dani le ln conjugai n'y nppoi tuicnt pltts uut itoi plmiin ct iierum pro j ntaatt prioram Itoticn-
,
sr.ttlc flincel^ feu Ue 1'amour, que tes
ttu aVliri iloipliium forta sc vulnll tliccrc atMrtMI aul postc-
:
el ta vieW.tltt avui.nt fieinl i/nus lettr ewur use. I ue riorom, led rvm lalis dillinguere non valcu. IdoH
,
569 LIBER II CONTIU SYMM.YCHUM. 270
Transfert cmeriias ad fulcra jugalia rugas , A Falalcsque adolei prunas ii nupta sacerdos,
862 Discit cl in gelido nova nupia lepescere Fenur pcr incdia<, ut publica pnmpa, plaleas,
[lecio, £63 Pilenco residens molli, seque ore rclecio
1085 luterea dum torta vago* ligat infula rrines, liupulat atlonitx virgo spcctabilis Urbi.
GLOSSjE VETERES.
1085. Emeritas, ve'eranat, Itnio plenas. emeriti di- 1088. 1'ilento, pilentum, et etseda elpetorrilum genus
cuntur milites, quia ( faitasse qui) cctsaiil mcreri, id vehiculi sunt, et una eodemque (fnrte eademque res), I.
esl mililare, I. 1089. Altouiue, stupen:i. — Exspeclabilis, deside»
1086. Adolet, incendit, I. rattlis, I.
COMMENTAMIS.
Ileinsiu!, el Wcitzius Aldum allegant pro juventas : suis et mundo omni instructum. Iloral. 1, scrnt. 5,
adeoque nnn advei lerunt, juventas ab Aldo in emen PeriTpe velut qui Junonis sncra ferrel. Iluc speclant
daiismutatum fuisse in juventus. Gis. ad nrani, vcrba Isidori vers. se<i. aflerenda Forre sacra, et :
Widm., Hong. supra, Urb. Icgunt juuen/us. Gifanins, ducere sacra, ut ait Virgilius, est supellectilem ad
verbo Invalidcs, lependum pnial junenta, id cst in ju- sacrificia nccessariam portare.
venta; cumessel puella. In vett. tanieu fere iitvene- 1088. Lipsius, synlagm. de Vesta cap. 12, docet
ral jureiitus, in aliis juventat : Quud, inquit. netcio B vcslales lectica lerri solilas, eiiam pilcnlnex Imc loco
quid sibi vetil. Alqui idem Gifanius, vcrbo Vestire , Prudenlii eiTacito Annal. xu. Piuileiitius erpressit
iu Virgilio lib. viii legit : Tum mihi prima genas vesti- illud Virgil lib. viu
i Casttc ducebnnt sacra perurbem
:
bat flore juventas. Idem csl juvenias ac juventus ; cl Pilenlit malres iu mollibus. Servius pilentum molle
etiamsi lcgas juventa. nou inlelligo cum Gifanso cl interpreiatiir prnsilc : fortasse diciunt est pilentuui
Jureio in juventa, sed juveiilam ipsam fuisse famula- a nAoc lana coacia, quae adbibebatur, ut mollius se-
tam focis. dcrent. Cliamillardiis improprie S. Ambrosiuin et
1084. Gifanius, vcrbo Invaudus, ait se reperisse Prndentium loeutos ail, qiiorum alter lcctici. vebi
in qiioilam veteri ingelido pro valdege ido, ui indurus vesialcs, allcr pilenlo scripsii , siquidem con^lat c»
pro valde duro, rl apud Lucretium invalidut pro valdc Tacito lib. xii, carpcnlo usas fuissc : Sunm quoque
valido. De voce iitdocilis eadem sigmlicatione dixi ad fastyium Agrippma altius tollere, carpento Capiiolium
liyninuni5Catli., vcrs. 111. lu alio vet. vidit Gifanius imjredi : qut mos sactrdulibus el sacris- anliquiius con-
in gelido, quod, ail, fortatse sit reclius;el cst cerle cessus, venerationem augebat feminw. Verntn ex versu
rcciius, qiianqiiam ctiam in Ui b. et Alex. est inyelido. Virgilii paiet sacra pileniis i-liani duci. Dcinde cisi
S.cpe lamcn in codd. velt. et in Alex. saepius verba mos sacerdotibns conccssu* fncrit curpentoCapitolium
inter se uiiiunliir viliocxscriptnnim Jurelus quoque : ingredi, lameu id non proMbei. quominus per plaiens
in suo cnd. legit conjunciiin ingetido. scd nou asse- vcstales lcciica aut pilentn veliercntur. Lipsius ex
quor inlcrpretalionein : id est, valde frigido el tepido. eodem Taciti libro pilento usas fuisse veslalcs con-
Nam illa aiigelvim dictionis. Sic l'ene
panicula in cludit. Isidorus lib. xx, cap. 12, carpentiim dcllnit
lope Uly^si iVou ego deserto jacuissem frig da lecto.
:
p csse pompaticum vehiruli genus quasi catrum pompa-
Forlasse iu Jurelo legcndum valde frigido et gelido. ** ticum. llaqu plcntum, ad pompam omaliim ct in-
1085. Prudenlius in veslalinm ornatu dcscribendo sirticium, vocari pniest carpeniuui. PyrrhusLigorus,
mcmoral inlulam, vittas, txniolas, licia crinibus ad- dc Vehiculis tap. 23, docct pileulunr, carpcnium ct
dila. Il.ic omnia s.-cpe pro cadcm re sumunlur sed ; v.-hn uluni uiiiini pro aliero accipi pnsse, quia oinnia
disiinguebantur tameu inter scse. De infula sacerdo- haec matroiKC usurpabanl ad dcauibulaliones et sa-
tum propria v de coniuieiil. ad vcrs. 5 hymni 9 crilicia. Joannes Sclieffenis in ntiiis aflinnal auctn-
Catli. Vitla eral redimiculum capilis magiscommune, res, si acrurali sint, dislirgucre : sed iu operc dc llc
et crant villac virginex, quibus scilicet tilcbantiir vir- vchiculari cap. 25 probal pilentum carpemo bunora-
gincs a vitiis maironariim dislincix. Fabretiu>, dc lius fuisse, et pilcnio maironas ad ludns et sacrificia
Coluinna Trajan. cap. 6, viuas ab infula ita
ptilat vebi solitas, ac simili modo vestales, quibus jura
luisse distincias, ut villat infula capul
lluitaverint, oiniiia, iiiairoiiariiin propria. crant concessa. Livius
praecinxeril, qnod osieudit in duabus virginum ve- lib. v. cap. 25, de auro a matronis in seranuin collaio,
staliuin imaginibus, ubi viitx ad inlulas se habent, aii : Grata ea res, ut qua> mnxime fuil, Iwnoremque ob
iii leinnisci ad corollas, de quibus Feslus Lemnisci : (am magnificentiam feruni malronis hubilum, ul pilenl»
id est fasciolw cotor.m dependenlcs ex coronis. Iso infra ad tacra ludusque uterentur.
aii urnioias esse suminilalein vill;r. Viilarum simul 1089. Barthius cap. 17, Irgit speclabitis,
lib. xi.lt,
et iuful.e ineininit S. Anibrosius in responsione ad neque co.isulu agere cnlicos ail, qui extpectabitit
Syimuachuni : Infuloe viltali capitis ,
purpuratarum leponunt. Legitni eliun spectabilis Ald., Gis. et alii
vestium mitrices. Dionysius viuas polius iioininavil vulg. cuin Ueuisio. Alrx., Uib. Al Weilzius cnm suis
Licet nubtre post annos impletos,sed depositis vitlis, et D el Hat. repnsuer;it exspsctabilis, quod rxstabat ctia
aiiir atia sunt sacerdotii insignia. Ovidius, ul signilica- in Sich. rt Gi-. 1 ed. ad oram. I'ro impulul Gisclimis
rct lliain, virgiiiilale ami>sa, dignam jam non esse margini appnsuii implicat ex codice PulmaiiDi ; 6ed
saccrdotalibus insignihus, dixit lib. iil Fast. : lgmbus non approbavil. Quoiiara enim modo se vesialis im-
lliacis nderam, cum lapsa capitlis Decidit anle sucros plical, et iiiuiiiscet urlii, si pilento molli resideti si
lunea vitta focos. Contra Juvenalis, ut scelns vesialis speclabilis es:, utpublica poiupa, si iu iucliore podii
apertius indirarel sat. 4 : Cum quo nvper viltala jace- paile scdet? Fxpbcat crgn Giselinus ihpiitat, objicit,
bat Suuyuine udliuc vivo terram subituru sacerdos. Nam oslenditque iijnomtniose, el q asi eo ipso wrbtm impentee
iuccsli rca vestalis ex institulo Auuur lerra vivcns perditw coaruucns. Verho impiitaudi eodeni sensu
obrui dcbcrel. iisus est Suetoiiiiis iu Tihcrio53. Teolfus ex
ca,'.
10SG. Cretlcliaut Roinani, ignc Vest« exstincto, cnd Val. Alex. adjicil glossam isirinxT, exprobrat,
maii aliquid imperio poitendi Liviuslib. xxvt, rap.27. sibt, smeqne ririjiuitati reipublicte salnlem debcri. Fnr-
1087. Val. A, u( publicu pumpu sttcerdos. Corrigc tasse niliii aliud volueril Priideutius, nisi quod vesla-
p miim pluteus, U.irihius
lib. xlii, cap. 17, censet lis se oslentat spectabilis nre rclccto. Naui anlea in
Priidciiiiiiinrespevissc ad tn::reui dcducendi miilier- noslris virginibus laudaverat suncto tectitm velamine
tulas ad liipanar cuin symphoniacis, lurba et pmnpa. vitltum, ei vesia'cs vel.imine capitts nnn fuissc usas
Melius lameil idem liartlnus lih. xxxv, c.ip. 1 1, ex- e» iiiiuiniis veteriiius perspicilur. (Jiiainvis autcm pi-
punilde pnui|ia qua slalua? deniuin ciicuiiifereban- lcntiim supernc essct lccliiiO, ct in camerx inodum
lur. Sic 1'laulus iu Milile: (jt te liodie qnasi pompam constructum, tuncn ex Imc vcrsu colligitur patuissd
illttc praterdiicereni, h.'C est vclul dcuiii iiiinislris ad iaicia, qinbus scse conspicieudas vcstalcs pixbe-
;:i AUREUl PUUDENTII CARMINA. 27*2
1090 IwtetdconieuHniuvespudoralmui^eisiperi a Delirlu aii eiu suas, pectusquo jaccmis
864 Bingutail it plelM , bominum visura Virgo mnilcsia julici convcrso pollice rumpi :
[erienioa 865 Na laieal pars ulla anima viialibus imis,
Congresims, moricsquo, ei voloera vcndiia pastu lldii Alhus itopreaso duin pulpitat ensc sccuior.
Specialura sacris oculis : ledel illa vereudis Ilnc illml merilum csi, (jiuiii continuarc feriiiitnr
Villarum iustgnis phalcris, trwittirquc lanislis. Eieubiai Lalii pro majesiaie palaii, [lutcm ?
1095 lcncrum, mitemque animum ! consurgil ad OmuiI radiioonl vitam populi, proccrumque sa-
[iclus, IVrruudunt quia colla comis bene, vel beno
l.i. quoties victor fcrrum jugnlo inscril, illa [cingunl
glossa: vetekes.
1090. Cavc-c, taealri, I. 1095. 0, irorice, Iso.
ln!i|. Bauguinii, gcncTuiiunii, I. 1097. Ail, rficil, I.
1092. Cougressus.ier/umnia. Vcndila^rmpla.fiiia — 1099. Vilalilius, prwcordis, I.
nii Itoc vtMeaninr, ut in ilwmro ludis inKr/ierrmlur, I. 1100. Secnlor, glndiator, I.
1091. Plialcris , muhebrtbui ornamcniis; plialera 1102. Lalii, Ilalici, I.
proprie ornamcnta equorum, ct plititerulnm seniionem 1101. Uenr, male,
vel benedicit, quia aliquand»
vocamus vatde ornulum Lanisiis, n/iidiuloriatii, Isn. H ornate cingebant, aliquando lurpiter, I.
COMMENTAMUS.
Iianl. Aldus nullo scnsu intcrrogalionis notam post cap. i. Ilunc riium iCustrat Angclus Polilianus Mi-
bunc vcrsum ulllxil. se.l eap. 42. ltomani pleruinque gladialores
ylliii(.
Io:i0. Ileraldus iu Arnobium pag. 274, cl Elmcn- i|ui viiain in rertaininc itupeiiare cupicbanl occidi
cumdciu pag. 5i,
Lorslius iu lios vcrsiis illustiant. imperab.ini, illisqoc lavebaut, qui libenter moreren-
Cypnanus cp. 2 ad bonalinn l',i atur yladiatorius : lur, aul lerocilcr gladium insercrcnt jognlu. Ejns rci
ludus, ul libidinem crudelium lumiuuiit saiujuis vbtc- leslimonia sunl apud Scnecain lib. i dc Trant|uillit.
ctet. Jmplelur iu sttccum cibis (uriioribus corpus, et vii.i' cap.1l, cl lib. de Ira, cap. 2. Noslri b.mc cru-
aiviiue loris membrvrum mvles robusta pintjuesett, ut ilelit.itein gcntilibus exprohrabant , ut Tertullianiis
suginalus in pccnam caritts percat : homo occiditur in in lib.de Speclai., et Laclantiiis lib. vi, cap. 20:
liommis vuluplutem, et, ut qnis jmmi! occittere, pcritia Quaro nunc an pii possint el jusli hominet esse. qni
esl; scelus non lantum yeritur, sed et doeetur. Qud constiiutos sub iclu mortis ac misericordiam deprecan-
potest inhumaiuus, quid uccrbius dici '!... Qmd itlud, te; i;on iuutum paiiuntur oecidi. sed efjlagitanl, f.ruttl-
vre te, ubi se [eris objiciunt, quos nemo daiiinu.il 1 que ad nwrtem crudelia el inhumana suffrayia, nec
1094. Gludialores suani arlein exercebani, ut alc- culneribus saliati, ncc cruore comenti : quin etiam per-
rcnlur liinc rufnera vendita pustu vocal. Propenuis
: cutsos jacenlesque repeti jubenl, et cadavera ictibutuis-
elrg. 8 II). iv Qut tlabil tmmundaj veiialia [alti stiijiiia\
: sipari, ne quis illos simutata morte deludat. Ab liujus-
Vidc nolas Vuipii. modi cruenlis spcciaculis seinper abliorruisse Cbri-
1093. Ald., Tornxs., sed et; loge sedct. Vcrbum slianos, muiio vero :nagis ens qui inier Cbristianos
sctlet videlur pioprium ad expnmeud m arrogauliani sacrorum minisierio vaearent, notum est.
lciniuaj.Sic Juvenalis sat. 10, Sedet iUa parato Flain- 1100. Oe secuiore li.ec Isidorus lib. svm Elyin.,
weolo. cap. 55. Secutor ab insequendo retiarium diclus. (>-
1094. Dc vitlis paulo ante. Lipsius lib. i Saiurn. *ii:('iii ewini cuspidem, ct massam plumbeam, qua ad-
scrin., cap. 15, Prudcutiuni quasi barilum aliqueui versarit jaculuui impedirel, ul anleqnam ille feriret reli,
nostii a:vi lioiniiieiu, aul pueruiu de scliola trailucil, liie cxsupertiret. IIicc armalura sacrala erat Yuteauo:
ct laiitum ii< u vapulare juuet. L.mista, uit, earmficem iyitis eitini semper u/uum tuscoMilur ; ideoque cum re-
designal e.i Isidoro. l'ro ytadiuloiibus Prutteitltus liario componebatui , quia iynis et aqua sempcr tnter se
usurput : parum propiie, imo imperile. Pi iinuni a Lip- iiitmica sunt. Deaulem idem Isidorus cap.
reliaiio
sio qtixram cur Piudeuliuiu lsidoro non praferal, pr.i-ced. : ab armatura; genere in gladiatorio
lieliuriiis
si foi le de vocis alicujus siguilicalione inier se dis- ludo conlra ulterun pugnantem occulte ferebal rele
sidcant? Prateiea apud Isidurum lib. x Eiym., lit. L, (quod JACiLtu uppellalur) ui advcrsarium cuspide iu-
ila lego : Lanista gladiatur, id est carniftx Tusca lin- seqneiite (f..rle itueoiMMai) operirel impticitumque ,
gua appcliatus, a luniando tcilicet corpora. Uonulus v libus superaret. Quai armatura puynabat Xeptuno
in Eunuclio acl. ii, sccn. 2, lanios aii essc qui lanuiii trideniis cauta.
pccora, unde ct lanistas dictos qtn laniandis prasuut 1102. Val. A corrupte alntii pro latii. Ald. niinns
gladiatonbus. Janus Grutcius ad SeneCM lib. vi de bcne, palatii. Inlellign patatium ipsam Uoinain, ul
iie.id., cap. 13, fuse exponil quinam fuerinl lanisue. amc vcrs. 705 palalia; anl ciiam imperii pignus, tle
Aliqui doceul luisse m.igislros et inslitulores gia- quo Livius lib. xivi, cqt. 27, Vettiv adem pelttam, el
diaiuruio. Jnvenalia sat. 3, vcrs. 157: llic pluudat ivlernos iqnes, cl cvniluiim penc rati falale piynut
in
nitidi prirconis filius inter Pinnirupi cultos jucenes, I) inuwrii liamant. Ouod pignus csse Pjlladiuui , iun
iuvenesque lanistB. l'lu alii cxponunt Ulios uriueipn uulli pulanl.
gladiatoruin i|ui gladiaiores iusiruebal , alii Qliua 1103. Vesiates dicebanlui titatn populi rediuicre,
inagistri gtaduioruiu qui arlem armornm tiactando- vcl quia sicra pn> eo lacieliant, vel quia, ul ir.idii
ruin d.cebat. Piudcntius prunx sigiiilicalioni vocis Plul.irclius in Numa, Si roe ud suppticntm qui duettur
iuiii ;i i' inlueict. fortuitu ftXttS sntt obvitV , il pitfmi liberatitr. Oporlet
1095. lu editionc Parmensi iueiidi>sc, adieiits, cou- aitlem jurare, a catu, non a consitio, (uissc hunc oc-
iuiicliin. cuiiuin. Itu.ddus in Aniinadvi-rs. uppuiiii verbu pr.i-
1097. Ilai., aail etse cum glossa «rjlimnl. p rpeluo apud A. GellilHH lib x, cap.
loris cx ctliclo
109H.Jureius tcstaiur, in quibusdam codd. legi 15 Sacerdotem lettatem, et flaminem diulem nt omni
:
viryo mvlesli latili lapsu. Uoditla irouice vcra est mea jurisdictione jurare non cvyam.
lcclin : "l anlo.i pudvr at HUI et expers saiiijuniis. ,
1104. I*Q videlur lagiaaa b.ne, Ml mnle; scd vcnmi
Veteres poliiccm verlebaui cuin lavnrcui denegabaul, cst bene, vel bcne. Plinius, lit>. xvi, eap. 41, ita scribil:
et iu ipectaculis, cura mortera imperauanl, Juvcualia Aaiionier i la esi (loios,) sed Inairia ejut attoa, </«i»
sal.3, vers.30, Vcrjo poliici vuliji, Quemtibet oecidunt capiltala dieilttr, i/uiinium veslalium iii./iuhiii eapiltut
pvpnturiter. Conli» polltces, iu-l /iirciimns puiiin. ,
ad cttiii difertar, Pabreitua, dc Coluiuu. <j.ni. tap. t>, 1 1
tiiam proccibiv jubeinui , aielia' rliidui lib. ixvui, vcstahbus eoinau ailoniaui et aiimuoi iui-»c cou.
: , ,
273 LIBER II CONTRA SYMMACIll M. 274
lio;; 866 Tempora lacniolis, et licia crinihus ad- A 867 Speciant, xraiam fai icm qnim crcbra IriiJeuii
[dunl ? 1110 Impaclo qnatiani liastilia , saucius et quam
Et quia subler humum lustrales (eslibus umhris Vulneribus palulis partcm perfundal areme,
In nammam jugulanl pecudes, et inurmura Cum fugit, cl quanto vcsiigia sanguine signelt
[miscenl? Quodgenu9 utscelerisjamnescial aurea Roma,
An quoniam podii meliore in parte sedentes Te.precor, Ausonii dn\ augusiissime rcgni
GLOSS/E VETHRES.
1105. Tacniolis, luntmilat vitlie, ted hic pro tola 1110. Iinpacto, imniisso, Iso.
Iviicn, I. 1113. Quod, hoc, Iso.
1 106. Lustralcs, qure Ituirant, id est, purgnnt, I. 1 1 1 1. I)u\ , o Thcodosi : Ad Constanlinum loquiiur,
1108. Pndii, circi, vel iheatri, I. filium Consiantint. Tlteodosius,\.
1109. Faciciu, yladiatoris, I.
COMMENTARILS.
tendit. Melius Lipsius dislinguil, et in ingrcssu rc- videri jam a>vo Pru.lenlii cssasse ludum atblcta-
ligionis semel lousas (iiisse, po<tea comam alu ssc rum nani Nero, ut iu ejus Vita refert Suetonius
:
iradit, quain eti.iin ad c<>lh diflusam hic Pnidenlii Cap. 12. ad athletarum tpeeiaculum invitavit et tiesfn-
locus evidentcr couvincit; quod conlra Fahicluim te% : quia Olympice quoque Cereris tacerdolibus spe-
couliinmt Mimlfaucoiiius lom. III Aniiquit. pag. 217. clare conceditur. Si aulein Prudentii selaic vesldes
Nam c\ Fesio dovz nupue senis criuibns caput or- athleiarum ludn sdfuissent, Prudentius non pracier-
nabain, quo orualii ve-lales ulcbaulur, Ovidius, lib. II misisset argumenimn inde petcre conlra earuindem
iii Fasi. dc Sylvia vesldi, inatre Renii et Roiuuli pudicitiam.
Fftsa resedii humo, venlosiue aceepil aperto Vectore, 110!). Ald., Gis., tridente. Alii, tridcnli. Ald. maln
turbalas reslituilgue comas; et moi Cum lapsa cnpil-
: dislingiiil spectanl xratam faciem? Mirmillo ferro l:i-
lis Diciilil aute tacros lanca vilta focos. ciem tegebal bic esl seculor, de quoante di\i, oui
:
1U'5. Aldus scribit liiia. In glossa legam libenter cnm reliano componebatur. Reliarius tridcnli, scu
pro lola titla, nou pto tota tunica. fuscina, et reti armalus eral.
iluC. F.ibr., et Gis. ad oram, tristibus umbris. 11 10. Wiilm., quutiunt.AiJ. malc distinguit hastilin
Uili. male, tcclibus timbris. Subler htitnum sacra f.i- saucius, el quam.
civbaul Ve»tx, quia eam terram csse credcbant. 11 11. Vai. A perpcram, arenis. L'rb. et Alc\. scri-
Fortasse eam <b causam lcittbus nmbris an Priiden- bunt Itarenis.
lius : vel, ut putat Cbamillardus, quia vetercs irede- i l\ (., qunndo, supra
I 12. rccle, quanlo. Ei bis
baul mane- aris et focis adesse. versibus Pruilcnlii colligitur vcsiales suo tempore
1107, Hurmur «aepe a Pruilentio adhibelur pro nondiim abolitis fuis^e. Lipsius querit quo tcmp-irc-
voce subinissa nranliiim. Vide pr.Tf. lib. i, vers. 3li. desierint, el respondet sub Tlicodosio scninrc id ae-
1108. Suelonius cap. 44 in Augusto : Virginibiis cidisse, ct hoc ipsum pleiique aflirmani. Verum
lesialibus loctim in thcalro separatim, et contra prirto- solum constit a Theudosia aliisi|iie aiitiqui"rihus iin-
ris tribunal dcdtt. Meniinil eiiam podii Juvenalis sal.2: peraloribus Cbrisliams redditus cl piivilcgia vesta-
Umnibus ad pod'um spcctanlibus. Esl aulem podium in libus negala fu ssc scd p. nnanehant ipsac uibiloiiii-
:
ainphithealro n eenianum supra znnam inuri , qui Q nis post luijusmodi edicla, et privilegin eliun nou
cainpiim ambibai, quod simul ornalus, simul spnndae niilla aui cniiservabaut, aut cnnnivenie magislraiu,
obiinchal locum, eratquc aliquanlo capacius ueteris i eriiin sibi arrngalianl. Sic pcrOrieiilem auno 5%
gradibus. In podio considebant senatons, aliique !- privilegiisaceidolum peniliis :ib Arcadio almbia
guiiate praestanlcs. Jos. Emmanuet Miniana, vir lau- 6nnt leje 14 cod. Theod. de pag. JVe« graliitentur
daiissimus, iu dialog. de theatro Saguntino quaerit qua aii se prit-Hegio este mttni.us, qtiorum profeisw pei
,
r lone in llieatro podium iii \ronie scenx essc poiue- legcm cognoscilur esse dninnaia, Tameii nnmiulla •ri-
ril, cum conslcl e\ Suetoniu et Prudenlio, vesialibus vili gia reniansisse observat Gotliofrcdus, puia, Al)-
coiu-essiiin fuisse locum in podio contra prxloris iri- tarcbx urbis Anliochenx privilcgium cuprcssi vi- ,
bmial. Qua de re cum Eminaniielem Martinum con- delicet unius e\ luco Dapbnensi exseindends, quod
Sttliiissei, is noduni non alitei dissolvit, nisi correclo landem a Jusliniauo abolitiun fuil. Igiiur vestales
Suelonio, legalur in amphitlteatro pro in
iil theutro, virgines, subiractis reddilibus, ct dimiuuiis aul abo-
aui juxla prxtorit tribunal pro roiiiia prxloris iribunal. lilis privilegiis, sensim evanucruni, ul conjiccrc li-
Sed, ut ego pulo, podiuin in iheairo conlra scenain cct. Ac fortasse huc rcspicil epistola Symmachi 99,
qmdem erat, sed beinicyclum iia formabat, ut licus lili. IX, ad virginem veslalrin Diceris ante aniios
:
vestalibusassignaluscomra pia-toris IribunMessepo- legibus deftnitos restali sccreto vetle decedcre. Non-
luerii, si scilicet e\ una parie lieinicyclns ab hoc dttm credo rumori ted asscrlionem lua vocis exspecto.
,
tribuoali inciperet, el ex aba in veolalium sedem de- In inscriptiombus qnas ad vers. 901) exaravi, Sym-
sinercl. Miniana acute observat, recte Prudentium inachus cl Nicnmaehns ponti/ices majoret inulto posl
di\isse podii mrliorc in parte, qnia Tiberius decrcvit aljnlili pnvilegi.i veslalium appcllali sunt.
iil i|iinlies Augusta lliealrum tnlroistel, sedes inter D 1114. Ilonorium inielligi duhium non est, quid-
testutium cousideiet, c\ 'laiilo iv Annal. Forlasse lu\ quid glossie dicuni , i|iiac. inlcr se coniraria? sunl,
aliqua major huic rei accedel e\ verbis Buleugeri neque ulla ex parte vernin attingonl. Lipsius, nii. i
lib. i de Tbealrn, cap. 9 : Thealrum non conslilissi Saiurn. scrin., cap. 12, de ludo gladiaiono haec fere
m)/o hemicycto ftgtira ejus, quud Huma: est, .'/. Mar- refert Nervaui suniptus iiunierumque gladiatoruni
:
cel.i ottendit. Cuin enim flens post semicirctilutn iineis minuisse, iiou penilus sustulisse, quod falso dixil
titerentur, ex inlegro ctrculi ambilti quartam parlem Zonaras; Constauiinum cx Sozomeno, F.usebio, Cal-
adimentes, quod relitttum erat, tlieatro dabant. Arno- listo lib. vn , eos ludos vetuisse; sub Constaulio
lniis bb. iv pariter objicil gcntilibus quod sacerdntes ilenim ludos irrupisse, ul colligi.ur c\ cod, Theod.,
• l vestales sederent in spectaculis publicis. Sedenl Augustino, ct Prudeiilio. Le\ Con-tanlini bsee est
i» spcctaculis pubticis sacerdolum omnium mayistra- lib. xi, lit. 43 coil. Just. Cruenla spcclacula in olio
:
tuiiiitgue colcgia, pontifices mazimi, ct maximi cttrio- ctvili el domestica qtiiete non placent : guapropler om-
ucs; sedent qiititdecitnviri laurcati, el diales citm npi- nino gludialores csse prohibemus : qirae lala luii Pau.
ctbtis jlatnines; sedenl atujures tnlerpreles divinx men- l.iin et Juliano conss., anno Cbrisu 52S. Guillelniui
'« t;i volunlaiis; necnon et castm virgincs, verpelui Pyrrlio in notis Clauiiiaui ad us nn Oeliihini Paneg.
nmrices et consetvttiitces tqiiis. Illud aniuiadvcrto, M dlii Tlieod' ri oit, iuter alios luoos a C audianoiion
:, :
27S AIIRF.LII rRUnKNTII CARMINA. 276
1118 E( tam trislc lacruni jubeas, ut cscicra, \ lllc Urbem vciuit taiiromm sanguine tingi
[lolli. Tiiinoriesmiscroriitii lioiiilnnm prohihelo litari.
Penpico, nonno vacai mcriii locus isto palcmi, 1125 Niillus in Urbc, cadat, cujos sit poena volo-
Qtiem libi supplcndum Deus, et gcnitoris amica Nec sna virginitas ohlectel c.clibus ora. [pias;
Servavil pieiasT solns ne pr.-emia lantx Jam solis contema feris infamis arena ,
Virintls capercl , Partem libi , nate, rcservn, Null.i crucnlalis hoinicidia ludat in armis.
1130 lii\it, et iulegriim dccus intactuinqiic rcliquil. 869Sit devoia Deo, sii lanlo principe digna,
Arripc dilatam lui, dux, in tcmpora famnii, 1130 Ei viriuic poicus.el criminis inscia Rnma,
Qundquo patri snperest, tucccssor lau.li- babeto. Qucmqucduccm bcllissequiiur.pieialesoqtiaiur.
GLOSS/E VETERKS
fllC. Vacat, reuduut cl. Paternl, Aicadii, — I. 11^5. Voluptas, detetlalio nHorum, I.
1121. Dnx , o Theodoii, I. H2fi. C.Tdibus, miierorum, I.
W2.\ Tmgi. maniiari, immolari , I. 1127. Arena, ihealrum, I.
t ril. Lilari, tacrifieari, 1.
COMMENTARIUS.
rccenseri glailiatorios, quia sublatl eraol Consian- tur ctementiam veitram, u( poit ilta tubiidia quay viciut
tino. Melius dixissel ab Honorio. noilro tarqitas tettra praitabil, eliam cnrutes.ac tceni-
1115. Lipsius loc. eit. notat bene taerum dici, catvolttptatescircoel Pompcianx cavcw tuggeraiit. Apud
quia diis inferis placandis ludus gladialorius eral sa- Cassioilorium alii|iioiics inentio lii iribuiii voluptaiuiii.
cer. Arma ipsa diis crant sacra. Vide commcui. ad 1128. Itcclc homicidia ludal, quia ut notal Gran-
vors. 1100. lsidorus.de Spectaculis lib. .wiii, cap.lb': g:cus, ars ipsa gladiainrum tudut dicitur.
Igiiur in llelruria inler caieros ritut superitilionum 1151. Ald., Urb., Wciit., Gi.i. et alii belti. 0\on.. ,
tuarum tptctacula quoque rctigionis nomine (Lydi.mid- priorRott., Ilcins., Alcx., a prima manu , recentio-
luerunt. Inde ttomani accertilos arlificei muluali tuni. res, ciiam Gallandius, beltis. Ileinsius pneterea lau-
1118. Ald. mcndosc, tenabit pietas. dal prn bcllit nonnullos Weiltianos : sed Weitzins
1122. Falir., Bong., Gis., Alex. a prima m;inu, pa- edidil belli , neque ullam discrepantem scripiurain
tiis. Alii, patri, mclius. adnotavil. Concinnius ccrle et cougruciitius esi betlit
1125. Scripiurcs vctcres passim spcctacuin vo- tequilur, ut illico pietate sequatur.
cant toluptatei; ct IsiJortis loco cu.no aii Specta- ; Aldus |'0-t versum ullimnm addit Finitcontra Sym-
culu »( opinor, generaliter nominanlur votuplatet
, machum; Expticit tiber teeundus; Vat. A niiiil;
It.it.,
»»«.' tion per tcmelipsa inquinant; ted per ea qua; illic qiicm cndicem in secundo libro contra Symmaclium
gtrantur. Syiiiiu.ichu* .id Tlicndosium ct Arcadium e^sc corrup.issimum, uec in priori valde bonuin mo-
•cribcnsep. 19, lib. x.dcPnpiiln Hoinaiio.aii Uratigi- ; C niiil lioc loco Martelttis.
LIBER
PERISTEPHANON.
870 I MYMNUS IN HONORF.M SS. MARTYRUM IIEMETERII ET CELEDONII.
Scripta sunt coelo duorum martyrum vocabula.
COMMENTARIUS.
Libro Pcristepbanun plerique odam Immotal Deo tinnem ad bibliotliccam Hispmam , quam aliquando
Patri i.mqtiam prxfaiioncm apponunt, quam aucto- cdcre optamus, diligenler comparat undccunque.
ritme optimornm codicum ad linem operum nos re- Vers. 1. lnscriplio primi bymni apud Aldum est
jicimus. Titiilus in fere omnibus est Liber Peritte- Hvmnus SS. marlgrum Hemettrii, el Cheledouii Cata-
plinnani, aut lncipil liber Peiistcphnnun , ul bahct guriianorum. Ila enim correxit, cum prius edidissel
Vat. A , cl F.gm. Iii V.t. S. inscriptio />c coronalis Emitcrii el Chalcdonii; correclioncm non vidil llein-
Mclius S. Gregorius Turoncns., liln i de Gloria mar- rj sins, qui Aldum scripsisse aflirmat Emiterii rt ChaU-
lyruin, c.lp. 95, Piwbcl hnjus rci letlimonium Aure \re- doiui. C.odex Amiirosianns, Incipil Aur. Prudenlii
lius Uemeiii in libro CoroiuiTum hii veriibut dicent Clemtntis Itymnus in laudem SS. martyrum Emeleri,
liln laus occulta non est, e:c. Nam liber Pcristepba- cl C.liitiiloni Calagorrilanorum. In quu codice Ambr.,
»'.>n Lat'iic iii-cr.licndiis esset de Coronis, scilicct ut in Aldo, bic h\ iiimis proxime subsc iuiliir marly-
SS. mariyrum. Etsi niitcm bie libcr commend.itinne riiiui lioiiiani, qood libro scparato in mullis codil.
iion cgeat, tamcn juval auilire 1'ctrum Criiiiluui lib. coiilinutir. I btian. .scrib.t t'«.iii"ii el Cheledoni Ca-
v dc 1'nclis Lal. /'rnY,/)U(iHi laudem contcculus est legitcrrilnnorum. Rot. . Pastio llemelrii et Celedonii.
(1'riidcniius) jitdicio dnctiorum e.c eo poema e, quo fiejritm tiochaicum. All. , Hymuus in honorem SS.
proiCjuilur i.loriun probiialem atiiue coiislitnlinin tfltl inainjrum Hemiterii , clc. F.gni., Hymnut SS. ma ly-
tct}isnt dcvoverunt jiro Ckrittianti rWiyioN*. GiseJinua rmn KHMttii el Cheledoni Calagurritanorum. Ilcnivns
obsciv.it , coruiu mkiiiM SS. m.iriyriim laudcs cc- rniii Pul., llgmnut in honorem SS. mariyrum Eme-
lcbr.iri qui iu llispj i.c rcgnn oppeiiermii , lum i;| terii et Chetiilonii Cataijurriianorum. Vai.A, Hym-
Itobcrent posleri quorum valnjia intitiere firmiter-iue nutSS. inariijiuin Emetri cl Chelidoni Cwtarauqu>la-
perscqui posienl, liun ul eaiiem ttpera scirenl qmbut iiorum [lcgo Gii/ayuiriliiNuium |. Val. U, Hymntn
tiucloribus summum itlud fidci bomnn acceplitm ferrn- 1,1 Itonorein mariyriim.... ( larera cst pagiua buc loco ,
,uiii etsel. Non ilissinnli siudiu lo. Igualiiis dc l.ar- (i/ci/o/iii (.'ii/(i/«rii(ainiruiH. Alcx., /'uiniini in ho-
,
inlilcS. J. an. 17-»'* M.nriii odidit in-s* opus inicri- NoiY .S.S. Gmiwrii, ei Oielittonii, .i sccuml.i nuiiu)
lluin Annnt mtCltU poeiic» conciniiulut : qno I nnlo
:
iii lioiiore.u. In .iliis codicilius nullus csl littilus. Eqm-
n iii'- q .c.mHiiii ul iu llyiuii ili.i lliapailica ij.i-
,
ilriu b.cc HOinilll iii laola vclcrtno rotlicnm varicilla
in.-niioiiciii I.icciciii, ptlkkia indicavlt tl. Iv.iyuiiiu- Hj scrilio, ul in brcviari.s no>tns invtuM, i|tianivM
i\a Diojd.idn .i io icpcrtuiii , iliiiu librorum cogni- aillupilt.ilem icdolcic vidcitur Chtlido,tius Lcslcus
277 PERISTEPIIAXON IIYMN I. 278
871 Atircisqn.i: Ctiristtisilliu adnolavlt liileris, A lllitas ciuorc sanclo nunc arcnas incol.c
Sangiiiiiis nutis e.nloin Bcripia lcrris tradidii. Ciinfrrquoiiiaulobsccranic3vocc,volis,munerc.
1'ollct lioc felix per ori>cm lerra Ibeja li) Exlcri ncc noii ctorliis buc colonns advenil:
|
stemmate. Fama nam tei ras in onmcs percuciirrit proditrix,
5 872"' c ' <H aisdigimslencndisossibus visusDeo, llicpalronoscsseiniindi.qiiosprcca' tcsambianl,
Qui tieatoruin pudicus essct liospes corporiun. 873 Nemo puras bie rogando frustra con-
Iliccaleiitcshausitundascxdciinclusduplici. gessit prcccs :
[
glossa; VETERES.
Vers. 3. Notis, characleribut, Iso. 10. Exleri orbis, tdienat provincicc,
•4. Pol'ci, splendct. —
Ibera, llitpnwca, I. 12. Anibianl, detiderant, I.
I.
8. Arcuas, sepulcra, I. 13. Congcssit, cnmutavit, Iso.
COMMENTARIUS
in noi. ad Missalo mozarah. adverlil, Acta liorum librum Peristephanun et staiim ranil, hoc tientinatc
n.artyruui aiuiquissima, qux olim in llispania lcge- pollere lcrram Iberam. Qui Gr.x-ce scial, tieinma et
banlur, omnino cnnscnlire cum Missali mozarahicn sicphanoi eadcm c-sc origine ct sig ulicaii >uo, f icile
ci hjFinno Prndeniii. Au
auiein fnerint CalagnrriUni norit. Ilericus Aliis^iudorensls vcrba liujus ver&us
hi duo inartyrcs, dicam in line liymni. Nam in lein- expressit lib. n, Virgineo planepoll bit stnumate feli.v
maie Calagurri.ani marlyrcs dicunliir, qula dla- Pro corona etiam videiur accipere Paulinus de Ohilu
gurri passi snnt; ncc constat a Pindentii mauu ita (.clsi: At quos ccclesii pielas cvexerit aclu Pnrticipnla
Bcrivlum. II vcrsus in coilico Marietti tcrni, ct leuii yerenl ttemmata rcge deo. Vidc Comment. ad vcrs.
dstingiiiiutur per cliaraclercs maju8Cn'os et rnliros. 81, bymn. 7. Calhein, Gilanius vcrbo PoLi.r.nr. mir;i-
Alilus lianc distinctioncin neglexii. Aln ila singulos lur boc verbuin v!\ bodie notuin esse, quod aiiliiiiio-
vcrsns dividunl. Scriplasunl coclo duorum Marlijrum ribus bominibus tam fuil faniilia e, ip.-i ctiam Cicc-
vncabuta. Ciseliuus in cummcni. ad byninuui Ca- roni, pro valere.
Ihem. Omni hora hos vcrsus oinninn per inlegros 7. Egm. vitinse hicalcntes pro Itic cater.tet. Rrev.
Irocliaicns scribendos csse coniendil, et Jacnlnim Uoz. cnrruptc hauxii undas cwdit iciu.
Meyeruni laudai, quod eleganlissiuie illmn liymuum 8. Val. A malc, arcnte. Creizcrus, dc Sacr. Pcrc-
1 1 hunc primnni Perislephanuii inulata canninis for- grin. lib. i, c.ip. IS, egregie lios vcrsus ad sumn ar-
iii i
antcaessent secti in Alcmanios
restitueril, cuin gumenlunt comprobandiim produCit. Uaronius iu
ct Euripidios. Itevera Alcmanius et Euripidius inte- maiiyr. Rom. ad diem 3 Marlii cosdem vcrsus lau-
gruin versum letramelrum calalecticum fac.uut. Yc- dal ad pium fidclium Cilllum ostcndendum. Pevera-
ruin nou solum in muiiis vcieiibus inembranis, sed lus prudcnl' r observal quania veiuralioiic priin!
ciiam in cditis ante Muyerum ;ni<gri trochaici boruin Cbristiani sanguiitcin SS. maityriim p oseculi fue-
liyiunorum discripti repcriunlur. luilium hiiius hyiii- rint, quandoquideui Hlilas cruore arenat confreqnen-
ni venustissimc pciiluin est c\ Lucaj x, 20 Guu- : tavcrint obsccmuies. Posihinc ni-lis mss. doclissiini
dete autem, quod nomiua veslra teripla i'<nl in cactit. bomitiis commodum, suisque in locis ular, quas a cl.
Nequeseinel Prudeniius de boc libio viix locutusest. Anlonio Polop singufari siudio ac diligentia descri-
Corlo nro in cailo Pauiinus Nat. 1 1. ptas, alqtie e Ferraria missas penes me habco.
2. Egm., aureisque, miniis bene. II). IJrev. Moz., Exier hic nec wn «1 nrftis ul colo-
idem : Bollandiani etiam ilacdide-
3. Cis., noiis ei nus, quud indigei corrcctioue. Notaudus est concur-
ruui; nc-cioan exsuiscodd., an quia ita inGisel.no stis non soliim llispanoinni, sc«l al arum cliam gcn-
iuvcnerunl. Cisclinus mrlio onsnlerc volnil scd : l um ad sepulcra martyruin. Host ioianus, de Orig.
scripli babcut eadem, et b.cc erat lunc consuetinlo fest. Cbrisi. pa». 12 el 13, agens de n:emoriis niar-
ut in accusativo cl noininativo plurali utraque,cadem lyrtim, innuttsolum posl S. Aiiguslinuin peregrina-
sccunda prodiicereiui'. Etiam in breviario mozara- linncs ad se uli ra in.irtyrum originem sumpsisse :
;
bico legilur eatlcm. E\slal aulcm bic bymnus in co quod non solnm Prudentii carminibus, scd iiiuuuic-
brcviario ad diem 3 Marlii, ex quo lectioues discre- lis eiiato Augttsini locis rcfcll.lur.
pantes adnotabn. Becmanns, in Manuductioiic ad 11. F.ilii-., Gis., Ald., Drev. Moz., prircncurrit.
linu. Lat., cap. II, affirmal, iu lioc hymno. ut tiiuc Plrriquo, etiam Uollandiani, pereueurrit. Gifunius ni
vulgu iinprinieliatur, vicies, aui ultM.senteiiii.im pcn- PiR lcgii cx vet. lib. percuciirrit , ct aflirmat voca-
dcie, et implexam esse, ipiod distiuclioncs pcrcmu- bula articnlo per jumta apud vctercs fuissc pluriina,
maia, cola, puncla vel omitlerontur, ve! non suo loco t|uai liodievel in prie vel aliler snnt commutala ; ut
Ggcrcnlur. Iniliiiin ejusdetn bymni ex ins. Palaliuo pcrdurat leneras in Psycbontachia. Pelavius, lom. IV,
Cincndavit et dislinxit. Uunc autem versum iia legh lib. xiv, cap. II, cx boc aliisque locis Prudcnlii ob-
Sanguinis nolis ca idcm scripla terris Iradidit. Rrcte
D scrval, citni in triutnphis mariyium cleganli caintino
i|iiod atlinet ad metruin ; sed , ut puto, nou e\ fide describendis sa?pius eorumdem reliqniasclscpulcra,
velcruin mss. YVeilzins, qui cndicem hunc ipsiiin ac tam bis cultuin el bmiorcm tribulum quam indi-
Palalinuin, utego arbilror, consuliterat, hanc varic- dem rcpcnsa beneflcia comineinorare. Patrci Laii-
latem non iiidieav.l. lu Urb. reperi notis eorum. Ul nos Gra*cosqne coiiscniicntcs adduril Pelavius.
autein iu coelo aureis litieris nouiina adnotata dicil Pru- 12. Hrev. Mnz., ambiunt. Ccllarius, non infcllx
dcuiius, ita eadein in tcrris scripta ait notis sanguinis grainmatit.ciis, lioc loco thcologum infcliciter agii.
per mariyriuin fusi. Sunt enim nola? velui compendia Pa noNos hundi. At liic, inquit, unus ai Chritlut, Ne
i
liUerarum, m ad liymnum S. Cassiani explicahiinus. sutor ullra cicpd im. Pace non soluni grammalici
4. lloc loco terra lbcra pro regione |vcculiaii lli- huierodovi, vcrum eliamoinnium ihcologorum refor-
spania: Iberia dicta, congiuenlius accip.lur quam matorum liceat Priiilonlio, liceat nohis SS. martyren
pro lota llispania. liarihiu.->, lib. xi, Advers,, cap. 7, paironos mundidicere ca plirasi ac siguificationc,quam
notal tiemma scriptoribus ;cvi cadcnlis esse pro co- jam xxnlc Prudcntii fama proditrix in omucs lerras
xiiia qua vocc linnodius uti amavit, scd a Sirmondo
: percurrens annuuliavil, Hie patronot cste mtindi, qttos
ct Siboito, qui Ennodio vindices unoeodemqne anno precantet ambianl. S. Augnslin:is imu scmcl uiartyros
coniigerunl, slcmmaia iu schemata inntata si.nl: quod puiroiios, Cl martyruiii patrocinium dixit, prxscriim
llariliio displicct, quii slcmniaia pro ornainentis se- in lib. de Cura ro morinis.|
quior a:las inillc locis dixit. Ego putu Pnidentium ad 15. Ccllarius ait, nliiiuain iu fruttra insolcntircor-
'iiisciipiionciu ipsam sui libn rcspcxissu inscrips.t : rcptain cssc. Uuhium niilii iton csl, i;uiti ultluia in
;
: : :
ST9 AUREl.ll PRUDENTH CARMINA. •*9
I.oHus hinc tersis reverlil supplicator tlctibus, A Uiiicum Dciim (alcri sanguinis dispendio
n Onwc, quod justum poposcil, impelraltim seu- Satiguinis sed tale dainnum hjx rependit lon-
|
lieus. [gior.
Tanta pro noslris pcriclis cura suIYragan- 25 Hoc genus morlis deeorum cst : hoc pmbis
[ tium esi, [dignum viris,
Non Miiuiii, inane ut ulliis voccmiirinur fuderil: Membra morbis eiedenda , tcita venis lan-
Audiunl.siaiiinqiicadaiiremregisxierniferunt. [
guidis,
Inde larga fonle ab ipsodona terris influuiit Hnsticn donare ferro, morle et hostem vincere-
80 Supplicuin cau«as peiiiis qtrcc medeli» irrigani. Pulchra res irtum sub cnse pcrscciilnris pati
874 Nl1 • u ' s uonus negavit Clirisius iinquam 875 Nobilis pcr vulnus ampliim porta jusiia
[ lestilms : [panditur
Tostibus, quos nec catenai, dura ncc mors lerruit 30 l.ota mens in fonte ruhro scde cordis eisilit.
GLOSS/E VETERES.
17. Murmur, precem, I.
B 2"). Probis, probatis, bonis ; et dicitur probus, quasl
41. Te>libus, marlyribut, nam martyrestetles inter probitale, vel bonitate probatus, I.
pretantur, t.
27. Hosticn, houicus, el hoslilU unum sunt, I.
23. Dispendio, in dispendio, I. 50. In foute rubro, sanguinit, I.
COMMENTARIUS
(ruslra commnnte sit, quamvis S;cpius producta invc nec mort lerruit. Alii, quos nec catencr, dura ne*
niaiiir. Avienus ih Aralcis cnrripuii. mors terruil. Pro dura mulli h.abent dira cnm Rol-
15. Egm., justumest poposcit, male. land., Ald., WeiU., Gis., Val. A el B. Gifft- Verum
16. Ald., Brev Moi., su/fragantum : lege suffra- inus ciim veteri lib. ttura omnino legendtmi ronten-
gantium. dil nam de horrore morlis a?iiur, ideoi|iie tfnrtt
:
17. Ald., Gis., Noms.,Rolt., Bollandiani, sinant dicit, non de genere mortis.quod dira |iosiularei. Ex-
»lii, sinunt. Nchrissensis legit sinant, el ait onlincin elat ilwa in Alcx., Put., Thuan., iliinbus Torrcu-
esse, Audiitnt, et stalim ferunt preces ad Dettm, uJ non lianis, lleinsio, et aliis. Caienas, quibus mariyrcs
tinnnt inane murmur, ( tubaudi qnod fuderit ullus vinciri solebant, sxpo mcmorat 1'iuilemius, iifpau'o
)
toce. Oliscura sane construciio. I.ege non sinunt, el post in hoc hymno, iu S. Friicitinso, in Cyprintn,
•enlenlia clare procedel. Cham. mendose, mttrmure Augustinus in psnlmom cxxxvi : Caudet iniqnus in
prn murmur. De liac voce viile prjef. lib. i comr.i pompa, gaudet marlyr in catena. Huc.i ex Tertu - 1
Syiiim. vers. 36, qus Chamillardo displicere
lioc l"eo liano, Laclantio.Cypriano, lliernnymo, el Aelis inar-
non vi.tetur. Ilic iierum Cellarius notulam impiam tyrum proferunt Gallo ins cap. 3 de Cruciatihus SS.
apponil : non si.nunt .... aimunt Ex mysterio ini- _ inariyrnm, ct Gaspar Sagilt.irius in opere de eudem
:
quitaiis operari tum incipiente. Quid inepiius ? Pruden- " argnmento cap. 2.
lius sancie affirmat hanc persiiasioni-m ct consuelu- 23. Ald. male distinguit fateri, sangninis dispendio
dineni in omncs lerras permanasse, ei Ccllanus do- Sanguinis sed. Nec hcne Tenlius, iii/i./u/nii dispendio :
ecre nos yult niysicrium id essc iniquitatis, dcimlc Sanguinis ; sed lale.
id mysteriuin jam iinn incipere. Verius possunnis 24. Gis. ad oram iilriusque edilionis rtper.dil tar- ,
dicrre religioncin et pjetatem; qua sanctos colere et gior non male ; ce^eri, tongior.
invorare ilecct, primis Ecclesiaj s.-eculis viguisse, 25. In Vat. A. Egm., Palat., Ali., Rolt., Noms.
nunc refrigcscere. Vjile proleg. cap. 7. omitlilur est posl decorum. Melins aildelur, ne hiijii—
18. Vide, non mygteriiim iniquitatis, sed caihnli- iiio.li hialus magis familiares Prudenlio faciaiims
cam docirinam de invncalione sanciorum : Ad ourcm quam Pruilentius ipse voluerit. Caucli. pro probis in
Hegis wlerni ferunt. Inde targa fonle ab ipso dona cod. vel. invenit prebum, tx quoronjiciebal probrum
territ influunl. Dens igilur, fons honorum oninium, nnn inconcinne, ui puiat Heinsius.
lerris dona inimittii intercedenlihus sanctis; quos 26. Val. A, inembra morlis : emend.i worbis. Iia
proinde .rquiiin esl rogare et venerari. in Brev. Mnz. pro excidenda legemlum exedenda. Uic
19. Gis. adoram, unde larga. Rrcv. M07.. corruple, eiiam membra texta dicuntur, ul in hymno Evscq.,
inde targo fonte abyssi. Deum fonlem esse oinniuin Et dissona texla ri lilli Alibi crates luleu corporis.
bonnrum, nostcr s.tprssimc prnliieiiir. 27. Egm. corrupte, histico pro hostico. Val. B,
20. Vai. A mendose. supplicium. Nehrissa acute Prsg., Rat., Weiu., Gis., Rollandiani dcrnnre. Ald.,
nnimadvcrlil cnnsns hic esse inorlios ; unde enusarii Alcx., BCripli lleinsiani donare, qnnd cleganlius c se
dicunlur valetmlinarii, et cnusaria missio qttae pro- D lleinsius «-xistimat : el ita ciiani legimr in Rrev.
pier valcliidinen labnrihns mililix solvit. Giselinus Mnz. Tcolius cum ait, non ahler habere Vaticanos
in libris snis, hoc est medicis, hanc signifirationem eodices, non omnes, pnlo, intellUilt Weiu., Bgai.,
nnn videlur invenisse cxpmiii eniin ; Efjiciunt, ul
: Wiilm., mortem,et hostem. Buriiianniis in ABlkwogia
quarumcunqne rerum causa vsnere, e.rorutoret abeant. tesiatur, in Ejiii. Iia legi, quamvis ab lleinsio h:*>c
Priidcuiius vcrlm jiirisconsiilioruui et mililum ii-us varielasanimarlvcrsa non ftierit. Meiusiani cum Rrev.
est ad inorhos indiran los qu.iiii|iiam jureconsulli
: HOS., Bollaudianis le^nnt morle n hvtitm viucere.
Dig. lih. \i.ii, tit. 10, le,'. 13, deliniunl, missionem Scd Alcx., Vall. A ei B, Ral. mortem, tl honem. ,
causariam esse, cum quis vitio iinimi, vcl corporis ini- Aliud magis placct.
niis idoncus inilui.v reiiuniialiir. Simili siglillcalintM 28. Rrc\. Mor.. conira meiriim et s»nsuni, paiitur.
valeliidiiiariuin, sive inlirma valetudine iilcnicin llali Aninliius hli. i ailvcisns |WlMI Vcn.o unquam inno-
iln iini cagionevote, cl llispani achacoto. Etsi euiin in iv/u HMM i/ilcrem/ilui, infumis est : nec turpiludinit
li.ciniii. acadcni. Ili-p. priina sigmliralio vocis ncha- alicujus commaciitalur noiii, ijiii iion tuo merilo /lenu»
dicalur cssc inlirma valclinlo, uiidc poslca arci-
1/i'c proMi, i'i/ crtMMMru pcrjmirtK tmiliam.
pilur pro praieMn sitcetcnsalioiie, ililigenlius laown 2'). Ilyuino 1(1 l.allicm., vers. 90 Quod per cru- :
qii.crciulirn csscl mi rcs conlraiio modo se liahe al. ciiiiniiia lilhi Viu fiamlilur urdna juslis.
21. Ilailslir.. Wiilm. supra, suis bonis. Melius fto- 50, llrcv. Moa inenilosc, rubroii decorit pro m^itf
llu, M irlyre- l.aliue silnl lo>les : hinc IMII Ifliifau. .M./c inni/i. M.iiHniiiii ihciinr (•ufiumu.i »i/ni|uiH'j,
23. llrcv. Mos, conlra inctiiini, i.\ii siinl, qnot. et hapltatcrium ippellatur rooa, llinc ctlniifi S. Tii'
Rat cl llirs Mo/°. iioii male, quos mc iatcna u*ra, denicm languiua parfuiuni urnlclunt : Sii/cum /oi*'*i,
SSl PERISTEPHANON HYM.N. I. ?S2
Nec rudcm cru.li laboris anle vitam duxcraut A Vile censent expcditis ferre dvxris spirula,
Militcs.quos ad pcrenne cingolumCbristusvocit, Hachinis inurum ferire, caslra fossis cingere.
Sueta virtus bello, et armis, militat sscrariis. Impias manus cruentis inquinare slragibus.
Cxsarisvexilla linquunt.cligiinlsigiiunicrucis, 40 877 Fone 'unc alrox secundos Israelis poslcros
35 Proqueventosisdraconum, quos gerebani, palliis, Ductor aulae mundialis ire ad aram jusserat,
876 Prsferunt insigne lignum, qnod draconem Idolis lilare nigris, esse Chrisii defugas.
[subdidil. Liberara succiucta ferro pestis urgebat lidem •
GLOSS;E VETERES.
31. Rndem, inconsueiam. — Lahoris, qui anlea bene 35. Oraconum. quia vexilla regum erant in modum
vixeranl, sed excocii diversis suppticiis, 1. draconnm, vento in se recepto, Iso.
32. Perenne, mililcs cingulo ulebantur. — Cingu- 57. Vile, scilicel es$e. —
Expedilis, in paralis, vel
luni, coronam, I. porrcctis, I.
33. Sueta, antea, quondam. — Milital, nunc, gtadio 42. Defugas, defuga, vel refuga, vel perfuga vofalur
spiritus. — Sacrariis, Christi temptis, I. qut unum reliquit, et ad altum cunfugit, I.
COMHENTARIOS.
snlvum lotum, ut in Actis S. Perpeluoc legiiur. Adisis B "bus expressa fuit, quorum figuram exhihei Daromus
Riiinarlium lom. Annal., ad an. 325, num. 206. Hoc ait Pru-
III
31. Ald. conlra melrum, anteviam. dcnlins, duns hos martyres, cum antea fuissent
dra-
32. Ahl. probe edideral Milites, quos ad perenne conarii, pratulissc crueein. quae draconem subdidit;
tingulum Christits vocat. Nescio, cur male correxer.l sive quia nspexit ad efligiem Constantiiii , ul
noii
Militcs, quos ad piTenne einquli Christus vocat. Is > imnicnln siispicalur Grnngnpus, sive quia vcre draco,
cingiilum expnnil coronam : melius diceret mililiam, bocesldajmon, virlulecrucis subactiiscst. Auimianus
qna perennis cornna acquiriliir. signorum quibus draioexhibebatiir, vivam imaginem
33. Brev. Moz. corruptc, bello ense armis mililat ob ociilos ponit lib. xvi Alternumqae poieslatis qret-
:
tacratis. In Pul., nunc fidei militat pro miHfat tacra- sus mulliptices atios purpnreis subteqminibus
lexix cir-
riit. Tunc pr.ulu. enda essel secim.la in ftdei, ul re- cumdedere dracones, haslnrum aurris, qemmatisque
vera produciiur a Lucretio, ct sscpius a Paulino. Scd tunimitalibus illigati, hialu vasto perflatiles,
el ideo
rum Pruileutius s.xpissime eain corripuerit, Puieani veiui ira pereili sibilanies, caudarntnque
volumina re-
lectionem non admilio. Vide comnicnt. ad vcrs. 62 linquenles in ventnm. Qnod amem Chainiliardus
cum
Dillocbaei. Dubitare aliquis possei an hi SS. marty- Nebrissensi ventosa pallia inlerpretalur vana et su-
res, relicta militia Cnesaris, inter clericos militave- perba potius quam venlo agit i|a ve| tumenlia, non
rint ex his verbis militanl sacrariis. Et trabi hnc assenlior. Pcvcratus explicat ventosis iia textis
dra-
posseut voces infra referenda?, orarium et annutus, conibus per rotunditalem el inanilalcm ul venlo tur-
,
qii:c ornamenta eliam eraul ad elericos spectantia. gescerent, quem per quttur admillebanl.
Poslea vcro
Sacrarium pleriiuique accipiebatur pro allari. Vide ad verbum Palliis colligit, cx mente Prudenlii dra-
hymn. S. Vincentii vcrs. 517, Subjecta nam sucrario, cones solnm fuisse depiclos, aut acu te\t<,s in v.-ln,
et hymnum S. Laureniii vers. 51, Talenla sub tncra- non iitveutopergulturcmiccpio sibilarenl.qno.l nonl
rtit. Cauerum eum Prudemius clare locutus non fue- nulli allirinaiii ex Uaudiani versibus, Ego
pmo pal-
rit, eos inter clericos recensens solum intelligitur
, lia dici veninsa, quja vcmo agitata
lumescunt, el <ira-
eos miliiiam Cbristianam fuisse amplexos, ul ex versu cones eodem sensu sibilassc, quod pallia vento iin-
seq. 1 qiici. pulsa sonum sibilo siniilcm cdimt. Claodiani
vcrsus
34. Brev. Moz. trnjicit verba et metrum corrum- sunt de lerlio consul. Hnnorii Hi votucr.s (ollnnl
:
pit, signum crucis eligunl. Chrisliani inlerdum mili- aquilas hi pictn draconum Colla
levaut
,
mullusque ,
tiam Cxsaris abjiciebant, quia, ut ait Ruinanius de lumet per nubila serpens Iratus, slimulanle noto,
vivit-
Maximiliano mailyre,sub imperaioribus elhnicis, qui que receplis Ftatibus et vario menlitnr sibila troclu
,
niililes sa?pius sacrificare diis jubebant, frequentes Dracones per singulas cohorles a d aconariis fere-
erant milnibus oceasiones pcccandi. Ilaque Dioni bantur ad belluin, aquila: pcr legiones
adeoque :
inlerroganli, Qui militant, quw mala faciunl? respon- aquila erat mililix princeps signuin.
dit Maximilianus Tu enim scis qua- faciunl. Vide ejus
: 56. Thuan. male, in signo liguum. Suspicabalnr
ei S. Marcelli Acta. Ileinsius insigne tigni.
35. Vat. A mendose, draconcm. Fabr. male, quod 37. Brev. Moz., spiculum. Vegciius lib. t
: QuiJ
qerebanl. Conjici polest qute gerebant. I.ipsius de tpst draconam atque signifcri, qui sinistra nwnu
hastas
Milii. Bom. Iib. iv, dialogismo 5, iiiulla disscrit de gubemant. verba a Cbamillardo adnotata siint
Qu.-e
draconibus, signis militaribus, ct quncrit an in velo et exsiant cap. 20 ejus
lib. i. Sed cur Prudeniius aii
sic depicti fuerint, aut acu lexli, an potius loium D aextns ? Opinor, <|iiia Prudcnlius cnumeral ea fere
corpus solidum fuerit e pannis. Putat aiilcm Pru omnia qua; mililes solent facere, eliani draconarii,
si
demium in priniam sententiam inducere. Granga?us res posiulet, depositis interea signis.
in Comment. ad lib. n Symmacli., vers. 713, censet 58. Brev. Moz.., castra forte, male.
Prudentium his duobns versibus respexisse ad effi- 39. In Vat. A erat h.xc vox manus addita supra
giem Constantini, quae picta erat in tabula anle vesti- miniiliorilms characteribns.
bulum palatii, in qua erat draco niedio vemre cruce 40. Cbristianos vncat secundos Isrnclis pnsleros
transfixus, ut docet Eiiscbius in Vila Constantini, qnia, prnnis Israeiitis rejectis, illi '
successerunt.
lib. iii, cap. 3. Accipe Eusebii verha Quin eliam in : 41. Brev. Moz. minus uene, auctor aukv.
sublimi quadam labula anle veflibutum palalii positn, 42. Brev. Moz., Fahr., refuqas, non ita
benc ac
cunclis spectandum proposuil satulare quidem tignum defugas. Lalinms, perfugas. In Alex. esl defuqas,
se<l
capili suo supcrposilum : inra vero hoslem illum el videlur factiun recentiori niauu. ||<,c vocabiilum
g
inimicum, qui impiorum Igrannorum operu Ecclisiam defuga el>am rcperilur |,h. xn co.1. Thnod
lit. ct
Dei opnugnaverat , sub draconis formn in paiceps lege ull., Cunu? vel coltegii defugas. Bartliius.
lib xi i
ruentem... Idcireo imperntor draconem teiis per me- Advers. cap 15, asseruit refuqas essc mciidum,
ci
dium ventrem confixum, et in profundos maris qurgiles ln vetl. COdd. ct cd.l. legi transfuijas
; quod C"0
projeclum, snb suis suorumque liberorum pedibus ceia nus<|iiam vidi. Exisiiinat aulem
Barthius ulrumq.ie
igne resoluta dcvingi, proponique omnibus voluii. Ubi esse viiiosum, el apostalas olim fnisse qu..d
miniine :
notanda esl ralio pingcndi cera igne resolula 5ia Tiis persuadel. Nebnssa ail litare esse sacrificare
i.nnro-
x>joo;£wtou ypajpijf. llajc quidetu tabula nuicrais plu- pnc; naiu propne cst sacriflcio impetrarc. Ciselinus
«H3 AURELIl PRUDENTII C.ARMINA. 281
llla virgas, ci securcs, cl liisuVas imgulis A |ierriia.
43 878 Ullro forlis cxpelebat, Chrisii anmre in- Carcer illignta duris colla boiis impedii,
CLOSS/E VfcTERES.
44. fidct.— Ungtilas, tjeitus tormciui guo
III i, co< ium 46. Uniis, bnia el baga unum tunt ; baca in plurati
tariurffrtu ittlraheb uur, I. tuitt cattnte, I. — Uagis, id rtt bottga, Val. S.
45. Kipetcbat, dcsiiUrabat, I.
tOMMENTARIUS.
hanc dilTereiiiinm peipeiuam cl conslantem essc nc- carum profcri. Aliud gcniis cst unguln insiar cliiro.
gai ci aliqnando litari inmi pro weriHcara eonlan- iheeai ferre;c Irilms ili);iiis, qu.i: r.p.rta fuil in coe-
dit. Non autem probat iil uroprie tieri.
Caicrum inetcrio Calcpoilii. Viilc lalmlam '2(«, ct Ariiighiim
nliorum eoMueiuuo in ca stgnilicatiatn adhibenda inm. II, png. 087. An aulem lidiculx sint idem quod
Prudenlium tueiiir, sive propria illa dicalur, sive tingu^c, dispiitalum cst inier viros doclos, quorimi
improiiria. Ncscio lanien cur GiaeliniU lidenicr affir- aliqui piitariint csse vinrula nervca, quibus membra
mei, mtiri poitiv aMtoritattm «uUam eitt: namqund reoruin equulco adlixrebant: pleriqucungulasferreas
addit prtvsertim in i/«o iltum eriliei m/io ore damna- cssc confirmani, quibus clarc favenl Isidorus et Pru-
nint, videndum id csi, quinam lii sint ciiiici , el cur dentius in Itnmano. Dircbanlnr auicm fidicula: n
daniue' t. findtndo, vel foilicando, ut mmtntllis placcl; ungutie
44. Rrcv. Mnz. malc scribil bittulcas. SS. marlyres
" vcrn, quod iniiiarcniiir imgulas feranun, qua: prn-
inierduni sccuri, tspiUS gladio luissc percussos, pierea in cod. Tlicod. ix, lil. li, legc 1, diserl.- mi-
quia gladio oecldi majnr erat ignominia, pr»balGat- minanlur vestigia fcrarum, uiujuliv [craritm. VidevciS.
lonius cap. u i. de Crueial., ulii eiiam eouttrraal gla- 481 , in Romann.
dio pereiUiendos rirgis primum eaidi consuevisse. 45. lirev. Moz., (ortis extpectabat, renucnle melro.
S. Ambrosius dc securi pillchro cl.ss. 1, cpist. 25 : 46. Dc earceriuB* antiquis vidc commcnt. ad lib. n
Scio plerotque ijentilium gloiiuri solilot, quod incruen- contra Symmach., vers. 4G8, cl lab. 25. Rat. pro
lam 4* ailimnislratione provinciuti sccitrim rerexerinl. duris liahet [urvit. In Rrcv. Moi. mendiim csl baccit
Aringhus dubiiat an arlis, an mariyrii iusigne [ueril impeiit. De diversa scriptura vocis boiit tiiiliim ad
secuns iu duobtis lapidibus sepuleralibua insculpia, prxfal. Psycliomachia:, vers. 55. Kadem hic occnrril
quam eihibei iom.ll Rom* Snblerr., Iib.7i.cap. 50. varielas. Vat. A. Alex., Ald., Egm, Torreniiainis
iii imagine SS. scpicm Dormieuliure ,
quam cx vc- iiims et lleinsiani, bacis, sive baceit. Iil fere placuit
iusio monumenlo eihihui lom. I, pag. 55G, ccruere rccentiuribiis. Ilailsbr., Vat. B, bagis. I.lem lliilsbr.
licct iluas sccures, alicram prape S. Maicoin,
alieram supra, Prag., Rat., bogit. Fabr., fcaiis. Weilz., Gis.,
prope S. Uarlinianum, quaj mariyrii eorum sunt Bollnndiani, nonnulli alii, boiit, ui lcgcndum esse
iiisirumcnta, ut clavas nodusae prope Maiimianum et suspicalus cst Nebris^cnsis. Iso videiur agnovisse
Joaniiem, clavi prope Conslanlilium et Danesiuin, boia, baga el ba:u. Mibi placel scriplttra lixc boia
(ax ardeus prope Sarapioiicm, el uncus a.l ejusdem pro instnimeulo quo niartyruiu colla illigalianlur,
nedes qno scilicet corpora dcfunctorum marlyrure diim rarceri inclusi cranl quale posica Prmlenlius
:
ad scalas Gemonias, aut ad cloacas pulilica-, aut ad C descriliit, Et cliulgbt altriia eolla gravibut ambit cir-
lliimina irahi solebant. Diveisa alia forma eral uncus culit. Insigne anti<|uiiaiis inoniimcnluin ab emincn-
qiioSnnrtymin eorpora disccrpebantur, de quoagam lissimo cardinalc Sicpltano Rorgia e celebcrrimo suo
ad vcrs. 175 hymni S. Viueenlii. Ungulx craut for- niuscn Vcliiris nobiscum liberaliier commuuicatuui
cipcs ferrc.e quihus discerpclianlur el suleabaiittir cxliibcmuj xri incisum.
corpora martyrum. S. Hicronymus, S. Augustinus,
aliique, ungulis sulcari corpora tradiderunl bhulcat :
v.cil 1'ruiicntiiis hoc aliisque locis, quia duplices
siilcos imprimebant, ul ilguraiii unguliirtmi tabula 15
cru. iatiiiim SS. martyrum iil. A coiisideianti palebil.
Descripia.- antem suui a Gallonio ex ungulis asscr-
vaiis in basilica Vaticana, et snb Paulo III inventis,
quas scorpioncs fuisse male aliqui opiiiabantur.
Scorpioncs exprcssi siint labula 9, lil. I>. Compre-
lieniluntiir seorpioncs wrjnriim nomine , et erant
nodosx ct aculealaj, scorpiones diclac, quod
yirg;c
htcuMo vulnere in corpus iiilligcrenlur, ul ait Isido-
rns. Virga: eraul aut ei ulmo, aut ex belula arboro
Gallica, aut ex quercu, aut cx fraxino, aul
ex salice,
aiit cx viic. Virgai qu;c non erant nodosa , lenea °
D
diccbantur. Ali;e virgas liebanl ex ferro, quod
inier-
atit e\ plumbo.
iluin ignitum corpori applicabalur,
pie mo.lis tiuibus ss. manyres cxdebanlur, tide
iaii. Iti ct 11. Forma seorpionum, quam Sagiiunua
cxiiiiiet, Galloniame ireagini siiiuiis est.
cap. 17
Magis diftert ectypum ungule bisulc», quod ibidero
Sagitt «riua profcrl, ab eciypn Gallonii nam iu ectypo
:
SagitUrii ires rerrei mucMnea lanlum capiti af.i-
gooinr; in cctypo Gallonii lnm lii , tiiin alii ircs in
utcdiclate; ei loriassc ol> liam; lationeni bilulcte
dirunlur, ijuo.l mucronos capiiis dno advenua nnuin
snUiiin imprimelianl, ar. simililcr imicion.s niediu
tatis allerum mlcum. Pallilur autem sagiitarius,
ipmil ait iingiilaa qnaa Galluuiuti deaoribil, iuam ln- /'.r icri VtUtri» in Mmea Baroia»»
grniit icripttiris niagia quain anliquii monumonlis
nain voro tiiigiii.» qnalea Galloiiius
-
iniiiiaiii danero :
il Vallcana eiaiani, ui tradil oilain
sirii.ii, in baiilicn
Ai Inshus pluilln» ln lunia, qui uon icmol BCiyputo
, :
peristi pijanon. hymn. i. vc<
285
879 Barbaras forum pcr omne lortor cxercet A 55 Seu f&ret prxhendu ccrvix ad bipenncm pn-
|
manns :
[blicam,
Verilas crimen pulatnr vox fi.lelis pleciitur.
:
Verberum posl vim crcpantum, post oatasias
[igneas,
Tunc et ense cxsa virlus trista pcrcussil
[solum, 880 Sive pardis oflerendum pcctus, aul lco-
rogis ingcsta moeslis, ore flammas sorbuit nibns.
50 Et [
Dulce lunc justiscremari, dulce fcrrum perpeti. NosncChristoprocreaiimammonxdicabimiir,
Ilic dnoruin car.i fratrum concalcscunt El Dei formam gercntcs scrviemus sxctilo?
[
pcctnra 00 Ahsit ut ctrlestis ignis sc lenebris misccai;
Fida quos pcromnc lempus junxerat sodalitas Sil satis quod capia priino viia snb chiro-
Stant parati ferreqnidquid sors lulissetuliima
[grapho,
GLOSS/E VETERES.
48. Pleetitiir. punilur, condemnatur, Iso. 56. Calastas, genui tormenti, id etl lecti ferrei qui-
5(1. Ingesia, fack; I. but impotili martyres, ignis supponebatur I. ,
51. Dulce, duici$ ret fuit, I. 58. Mammonx, dccmoni, vel divitiis mundanis, I.
53. Sndalitas, sodatet dicuntur, quasi tiimtl edalet, (iO. Cocleslis ignis, anima, I.
id «i, timulcomedcntes, I, Vat. A. til. Chirographo, manualis contcriptio, I.
COMMENTARIUS.
Vlderi etiam pnssunl vincula S. Pclri, qux in ecclesia B gmatc eJitiori in quo rngus accenderetnr, pcr tropum
hujus nominis religiose a'servantnr, et a cl. c;mcel- dici possc catnstas igneat, scilicet iiiullo igne radian-
lierio in suo erudilo opere de Caroire Mamerlino, tes. Adverlit nihilominus apud Isor.cm cl vctus aliml
cjusdem eminenlissinii cardinalig Borgi:c cnra paritcr glossarium calastain esse lectum fcrretim. Gisclintis
delineata, aeri incisa proferuulur, in quonim exire- hgneas rcpcril in e<l. Daventr.; scd, ut ipse observat,
mitate hoiain, sive circulum ferreum observare licct. ciiiii in bymno S. Lanrentii vers. 399, rrates ferrea,
Ad m;ijnrem cruciatuin in parte iuterna circuli in- qiix jam ignit.i erat, cntasta d caiur, nihil est cansx
terdnm acumina fcrrea eminchanl. ut colla aut im- qiiamobrem ig"c:is mutetur in ligncas. Apnd Cbri-
mota pcrinanerent, aul, si fleeieieninr, in acu'eos stianos scripiores sxpc catasta signific.it loeum euii-
impingcrcnt, utapparet in boi;> quam no-; exhibemus. nentiorciu uln de reis suincbalur supplicium. Putant
De boiis agunl Gallonius cap. 3, Sagiilarius cap. 2, aliqui i;ide dictnm llispanis cadahalto. ct ltalis cafa-
ulii dc variis vincnlorum generibus disserunt. falco.
47. Weitz., barbarus, qui snluin agnovil, in Vulg. 57. Vulgaris eral srnliliiim acr.l imalio Chritlia- :
Cl Wldm. siipra esse barbaras. Pleriquc lamcn lcgunt nos ad leonem, nt Tortiilliauiis, Cypriamis, et alii
barbaras. Nolandum esl cx Actis marlyruni, iu foro relbrntit. Nouminquam Cnristian»* ad bestias. Ilie-
:
hujusmodi carnificinas exerceri soliia<. Iiitcr.liint ronymus ulrnmqiie conjung t lib. vn in Isaiam, eap.
autem liebantexira urbem, et carnilircs ipsns evtra 18. f)e p.irdis. qiiornm laniatui exponebaHtur Chri-
nrbcm habiiasse probatKirchmannusdeEuiier.Roiii., siiani, meminit Eusebius lib. i Qist., cap. 16. In
cap.24, libr. u, cujus consuctudinis nonuullum Komai martyrio S. Ignatii pro leonibus nonniilli leopardos
ex-tat vc-iigium. memorant.
Euse maityrem
P
^
49. Gis. ad oram perculit tolum. 58. Ex Mallh. vi, 24 : Non potcstis Deo scrvire et
carsuiri expnmit tabula 21, lil. D. mammona. R.irthius lib. i.v, cap. 4. Advcr»., ait Iso-
50. PiviTsos modos quibus uiartyres igni (rade- iieiiiimn debui<se disjungere dinbolo, icl divtliis mun-
banitir, vide in 16 et II.
l.ih. danis. Mammon enim non aliter idoluin esl npum el
51. In Thuan. el Boher. priore, vclustis>imis cn- divitiarum, quam belli Mars. Alius gloss <tnr apud
dirihus, jussit pro juslis. Conjicit llcinsius jut fit. cunidem Rarlliium exponit , mammoneain fidem, pe-
Melior est scriptura pcrvulgala, Dutce tuncjustit cre- cuniosam, swcularem, avaram. Plura ilii Rarihius, el
tnari ; et in lleinsii notis icgendum csi dulce tunc, cap. scq. de niammnna pro d;i;in<>ne, pro avaritia,
nnn dulce nnnc. pro diviliis. Scripsil autcm hunc vcrsnm : Nosne
52. Ald., Falir., Weilz., Boliandiani, eonvalescnnl Christo procreati terviemus mammona:'' ptilo, erroro
pro concalescunt, iiuod inagis est Prudenliaiium. Gi- memor;x.
fanius a Weilzio el lleinsio cilatiir pro coiirafciciiiu. 59. Caiichius malebal terviemus iiioio. Nihil est
Vat. A, Rat., corpora quod alicubi invenit Weitzius. neccsse, ait Heinsius.
Rciine pcclora. 60. Aldus reete ediderat absil ut. Nnn intclllgo
53. Prag., vinxeral sodalitas. quid sibi volueril, cum, renuciilc mciro, cnrrexit
55. Bipennis esl securis, ita dicta a dnabus pinnis absit ne. Probe emendavit ignis pro igiii. Sentcntia
seu pennis, hoc esl fastigiis, qux utrinquc acuta petita cst ex II Cor. vi, 14 Quk toriclas iuci ad :
erant. Peveralus cx Baroiii» ad martyr. Koni. ix cal. lenebras ?
Aprilis duhilal an co lcmporo securis iu usu fucril. 61. In Aldo error capra pm
capln. Nebriss. suspi-
Veruni niajorem Ctiristianoriini pir-
etsi crcdiliilc sil D calur cxpta. Cliirographnm essc mililare sacraineii-
tcm gladio polius quam securi fuisse pcrcussain, ul tnm, inuiile sit monere. Ex Ainhrosio Horalcs I'e-
nuper ex Gallonio aicbam, dubiianiliiin minime cst vcraius iiotavil ecclesiam Toletannm codioeiu ppr-
i|iiin aliqiiandn securi cxsi luerint, ul vcl ex solo vcliibtiim babere quo vila inartyriim continclur, ubi
Prudentio demohslralur, ct plurihus confirm.it Sagil- Vi rba ab Eulogin de his marlyribus addncla balien-
larius eap. 7 de Crucia'. Savaro ad Sidoniiim, pag. tnr, scilicel lanqoam prolata a Celedonio Mcmele-
88, hane phrasin nntat, procbere cervicct, ex Apnlli- rinm hortante. Addil magnopere esse animadvcrten-
liurielcx Adono Trevirensi : Via ut spoiite ceivices duni qua:n ca bisloria sit anliqna, qnx leni|inrc En-
suas securibut darent. Mariyrcs uliro prxbuisse cer- ingii liirril consrripla. Veriim Enlogio longeanliquior
viees carnifici sccandas, sexcenlis exeinplis iu eoium est Prudcntius. Eulogius lib. i Meinor. marl. ita ha-
aclis et martyrologiis cunsiai. bet : Sic nimirum bcali martyies Uemeteriui et Celc-
56. Vat. A , cicpanlcm, miiiiis benc. Ncbrissa pro donius, cum Domino animai nnlielarcnl,
liailere pro
igneas conjiciebal ligneas : neque ha:c eonjeclura tati <rse invici m
ad passiouem asiantes horlatn impcl-
SagiUario, cap. 10, displiccbat : qui addit, dc pc- lunt : Fcriut ubitjue hoslem missilibus wii vibrala
,
SS7 AURELll PRUDENTll CARMINA. 288
881 Dcbilum persolvil onine funrta rehus \ 70 II :iv loqucnlcs obruuntur mille poenis mar-
|
Cx-saris. l tyres,
Tcmptis est Deo rcpondi quiilquid est proprium Ncxihus manits utrasque flexus involvit rigor,
[ Dei. Et chalybs aitrita colla gravibus nmbit circulis.
Itc.signorum mngisiri:el vos, tribuni, absislite. 882 ' ' veluslaiis sileniis obsoleia oblivio I
65 Aureos auferle lorques, sauciorum premia : liivideiiliir isla nobis, fama et ipsa cxsiingnilnr.
Clara nos liinc angcloruin jam vocanlsiipenilia. 75 Cliaitulas blasphemus olim nam saicllesnbsinlii
Christus illic candiilaiis prosidclcoborlibus, Ne lenacilius libcllis erudiia MBCnh
Etthrono rrgnans abalto, damnatinfamesdeiis, Ordiuem, tcmpus, modiiinqiic passionis pro-
Vosque, qui ridenda Tobis monslra divos fingilis. [diluo
CLOSSiE VETERES.
01. Tribuni, tuper mille. — Absistile, ditccdile, I. 71. Rigor, duritia, I.
05. Torqurs, circuloi. — Saucioruin , in/iriiioruin. 72. Chslybs, [errum, chalijbs Crace »id*rot, I.
— Pramla, qu« tunt, l.
r
73. Obsoleta, invclerata, I.
08. Infames, sine bona ama, ingloriotoi, I.
COMMENTARIUS.
eonfciiio, el lalentcm inimicnm ubicunquc fuerit
fidei B snis srriplis. Confcr prrcfal. Psycliomai hi.n vrrs. 53,
inquiramus. Kminculissimus arcbicpiscopiis Tolela- Attrila boiis colla liber erigil. I11 Brev. Mox. ha;c cst
iuis Franc. Loreoxana in pereroditia noiis tom. II discrepanlia, colla duriter ambit pro grnvibns.
SS. Palrinn Tolelanoriim ail, in Aclis martyriim a 75. Arnnbius lib. iv, prope (inem Quad si hnberel :
Jo.innc Taniaio Salaiar primum cditis, posica ab vos uliqiia veslris pro religionibus indiqiwio, haspntiut
Aniuerpieiisihiis ad dicm 3 Martii, ac poslrciiio ab litlerat, hos exurere debuislis olim libros, islos demo-
Emmamiele Risco Uira. XXXIII. Ilisp. Sacr., Appcml. liri ....
Nam noslra quidem scripta Cur ignibns
;!, vuleri, essc verha uniu> c diiobus martyribus, t'e- meruermt dnnmari cur conventicnla dirui ? Eusebitis
'!
rial ubiquc hostem niiss /i(>us snis iiifcriiia confessio, cl lib. viit, cap. edicti qun Dinclclianus sa.
2 meminit
jtixla noiiiiullos mss. cndil. Ilcmeterii reliqua vero , cros Christianx rcligionis codiCes cremari, et cccle-
ulicriiis, iicmpe Celedonii. sias ad solum usque dirui jussit.
Ejuscemndi rci
II i. Matih. xxu, 21 Heddite ergo qtiee sunt Cvsaris
: nientio exstatapud Optatuin, S. Au^ustinum, et plu-
Cceiari, et qmr sunt Dei T)eo. rima Acta SS. m.irtyriim. Id anno 3(13 circiicr rnnti-
63. Itat. elduo lleinsianicontra Irgem melri, qnid- git. S. Hieronymus, lib. 11. Commeiit. in ZachaViam.
quid proprium est Dci. Vat. B, Weilx.,Cauch., Widm. cap. 8, Ha-c persccuiionis lempore in F.cclesia Christi
:i prima biiiiii, qiiidquid csl suum Dei. Alii bcne, expleta conspeximus, quando in tanlam rabiem perse-
qnidquid est proprium Dei. cutorum feritas excitala est, ut etiam conciliabula no-
61. Brev. Moz. mendose, adsistire. Dnllamliani, ai- slradestruerent, dicinos libros ignibus traderent. Adisis
sistitc. Srripli llcinsiani, Ald., Weiixiani, noslri, et Kninartium prafal. in Act. luarlyr. De bac cnnstie-
ros. Ciselinus omisit et. Srrmo esl de tribunis mili- , tudiiie comburemli si ripia, cjusqne origine apud Ro-
J maiins nnn salis inier
Iiiiii, sive pr.cfectis legionum, non de tribums plebis. se c.uiveniunt Tacitus, et an-
Cmiler glossam Isonis. ctnr Conlroversiarum et Snasorianim sub nnmine
05. Aldus edideral aureos auferte torquens ; in Sencrae Pairis. Ilic in prooemio lih. v, Controvers.,
emendalis novo errore posuit aureos auferre torques. de Lahieno loquens ail /11 hunc primum excoqitata :
Vai. A, affcrte, recieemendaiuni supra, auferte. Idein est nova piena. Effcclnm esl enim per inimicos, ut
Vai. A, nurens ; alii, aureos. Krev. Mox. prrperam, omnes ejus libri incendcrcntur. Res nova el imueta,
aureos offcrle. Vegclius lib. II, cap. 7, Torquurii du- snppticia de studiis sumi. Dono hereule publico iila in
plares, torquarii simplares, quibus torqucs aureus soli- pa-nas ingeniosa crudelitas post Cieeronem intenta
da: virtulis prwinium fuit. Stewechius in Comment. esl . . .
. Ejnt qni hanc in scripta l.abieni seritenliain,
ail, auxiliarcs milites aureis lorquibus :\ Komanis d xernt, postea viventis tcripla combusla lunl : jaih non
donalos, at cives non uisi argentcis. Iso sauciorutn mnlo exemplo, quia suo Cassii Severi, hc-
cxplicat infirmorum : melius inlelliges eos indicari ni.nis Labieno junclinsimi beile dicta res fcrcbatur. Illo
qni vulner.i hello acceperunl. tempore quo libri Lnbicni ex lenalusconsHlto ureban-
00. itrcv. Mox. tnale, clara vox angelorum vocant tur : Nunc me, inquit, vivum nri oportet,qui iltos edi-
stipendia. dici. Aii.li nunc Ticiunn lib. tv. Annal., cap. 5, uhi
07. Exercitus marlyrum eandidntus dicilur In causam de Annalihus Cordi Creiiiiilii in senalu anno
hymno Te Deum laudamus. Yidc Coniment. ad vers. llrhis 778, iinperii Tiherii 10, ila cxcoint CarawNo :
157 3 Calh.
Iimiiii. Cotso, .tsini.i Agrippa coss., Cremulivs Cordut pottula-
09. Biev. Mox. non male, Quarqtte de idenda nobit tur nouo; ac tunc primnm andito criniine, qnod editit
monsira dicos /11171113. l) annaltbtis, laudatoqne St. lirulo, C. Cns intn Komano-
71. Higor pro duritic ponitnr, ut rioor /ierrl apud rum uliimum dixitsel (.'ivmul us rehnqnciidtt
Virjiiliimi Georg., rigor auri apud l.ucrcliimi. in
1
ritiv certus, in hunc utodnm exnrsus esl : Vetba nieti,
CUJUS indice vide notaia a Gifanio in iiii.nii auri. Pau- patres conscripii, iirgunntur, adco faciorum innoccm,
liuus Nataii 4, Stal mambus colloqne chalijbs. sum .... Anlonii epitloltr, Ihuti conionet, ,'n/iu
72. Ahl. reete iinpresserai circulis, quod 11011 reclc quidem in \iiqitstuin, std mttllum cum ncerbitate habeitl
mulavil in cijclis. Vide qux disserui iu nolis ad Cnrmn llilhtcttli et Catulh rcferta
1 conlunieliis Cena-
llymundiam llispauicara dic 5 Martii «t -
hoc eodem rum ( foric Cffaaria) lequntur, sed i/>»e divus Julms,
vcrsu, el intclligcs conlra melri raiinncin e-.se gruvis ipse divus Augutiui el lulere ittm, el retiquere. Alia ad-
ambit circulis, ui edidil Weitxms eunt llailsbr. el ilitTacilus, c i|inl>iis collujaa tunc prlniosa libfoa n
Widtn. Nec melius Vat. Q,aravji nmbit drculiu. Hala tenalutcoiiHulto eombusios fuisae. Equidaa magis Ta-
rliam Val. P, circnil pro circulis. Wcilx.cum llailshi'. Ciloasseniior ;iioilinii fortassealiotcinpore divMilvam.
si iibii ctiltjpt; Alcx. ct Wiilin., m/i/i.s. GrulertUvO 77. Ilos SS. inarlyies s.ccnlo iv ineiinlc, aut p:ml.>
lebal ariita, quod srculiis esl Weil/.ins. Ilaili-lir. anle iiiarlyrillin lObil&M, innlti ict cniinrcs afliriuanl.
atrila, Widm. ad oram, Vait. A, II, Prag» Itat., Sed meliiis esl euin Prudenlio el jucinre Artoiuiii
artiicta, alii uiniia, quod tinice probal lleinsius cx apud Boll.indiaiios, laieii lcoipns p.isMonis ignorari.
, ,
K9 PERISTEPHANON. HTMN. I.
2W
883 Dulcimis linguis per aures posterorum X Pcrpoliliquenlisaxemfulgoraurialisconililur,
[spargerent. Ac diu visuni sequacem lextilis candor fugit:
Iloctamcn solum vctusla sublraliuutsilentia, 90 Subvcliuntnr usque in aslra, nec videntur am-
catenis an capillum paverint [plius.
80 Jugibus longum
longnm catcnis
Quo viros dolore lortor, quave poena ornaverit. Vidit hocconvenlus astans: ipse vidilrarnifex,
llla laus occulla non cst, ncc sencscit lemporc, Ei inaiiuii) repressit hxrens, ac stupore oppal-
Missa quod sursum per auras evolarunt mu- [luit:
[nera, Sed tamcn pcregil iclum , ne pcrirel gloria.
Qua; viam patere cceli praemicando ostenderenl. Jamne credis, bruia quoudain Vasconum gen-
Illius lidem figurans, nube lerlnr anuulus : [lilitas,
Hic sui dal pignus oris, ut feruut, or.irium :
885 Quain sacruiii crudelis error immolarit
884 Q uce superno rapla flalu lucis iulrant iu- [sanguinem?
[limuiii. Credis, in Deum relatos hostiarum spiritus?
CLOSS^E VETERKS.
84. Paicre, i//is, I. B 88. Liquenlis, /ir/uii/i, vel sereni, I.
85. Aunulus, qui tignal fiitcm tinc fine figurans, I. 89. Visiun, hominum, I.
8G. Orarium, ab ore, id esl sudarium, I. 92. Ilxrens, dubilans, I.
87. liilimum, secretum, 1. 96. \n, pro ad. —
Spiritus, animas, I.
COMMENTARIUS.
80. Brev. Moz. corruple caletiis ad capitlum
, gam a tergrndo sudore oris, vcl a tergendo ore. Clia-
tracti. Nebrissensis id nolai Non constul
constut quo morlis
mcrtis
: millardus exislimat orarium ab os oris posse accipi
qencre sinl affecli ; mortui sinl in catenis, et nulrierint pro operculo capilis quo ulebanlur anliqui dum invo-
\ongum capiltum et barbam : restiluimus autem ordi- cabant Deum : quo si'nsu orarium erit signum piela-
». »i versuum, qui erant confusi ct turbabanl sentum. , lis Celcdonii. Sed nullum illius signilicationis adducit
Ita auiem disiionil Dulcibus, Quo viros, Jugibus,
: trstem. Itaque n<ili;i glossx. Peculiarem etymoln-
>
lloc tainen llla lutts. Veruill ordo quem codices
, giam orarii a!> aurariis et uuris explicui ad livinn. I
pneferunt, reciuin sensum eflicit. Apud Komanosrei Catli. , vcrs. 22. Animadverteiidum etiam est , non-
ooinam iiulriebant, adeoque juges catenx, sive lon- nuiiquam oculos inarlyrmii qui gladio erant feriemli,
gum Carceris lempuset longo tapillo dignosci pote- linteo sive oraiio fuisse, ligatos. Ailo, vi c.il. Junii :
ranl. Vide vers. 53 liyinni 11 1'eiisleph., ubi crinita Sicacceploorario, liyans (S. Julius) sibi oculos marly-
ugmina vocanlur ui:iriyrcs carceribus detenli. rii paimnm gladio cwdente pcrccpil. El vi cal. Deceiu-
81- ilailsbr., Widm. supra, Brev. Moz., Cis. ad bris Iteatus Alexander cum duceretttr , obviavil ei
:
marg., Vatt. A, P, Q, quave pompa, quod placetllein- qucedam vidua, quant beatns martyr roguvit dicens:
bni, lanquain de viclimis agatur. Callaudius pulabat C Commoda milu orarium. Al illa prwstitit ei. Offictalis
ciinlexium respuere pompa, et pro ptzna allegal aulem dixcrunt mulieri : 1'erdidtsti orarium luum.
prxstanlem Aldinam edilioucin aiuii 1501, uimiiuni Facto itaque siyno crucis, exspoliavit se bealus martyr
liauc ipsam qua nos ulimur. Tbuaii. Alex., quxoe , tunica, et in linca slans, texit sibi de oralio oculos, deiit
pompa. Val. B, IJrb. , Wcilz., BullJiidiaui, aliiquc, posilis genibtts suscepil ytadium.
qnave pnna. Mibi id nou displicet, nam prxcedil do- 88.In Prag. desideratur per ante poti.
loreloilor ; pro oruarerit auiein inallcin uffeceril, aut 89.Vat. A a prima inanu, visus; a secunda m.inii,
litul siinilis signiiie.ilionis. Veium poetice et figu- visu. Lege visum.
rale reele id di< elur. 92. Vat. A, et manus. Gis. ad oram , paltuit , et
85. Aldi error uubce. Teolius, cum fatcatur quae- pro alia scriptura , expalluit. Vali. P, Q, Urb. scri-
ciiuque de lns duobus marlyribus scimus ea uos de- bunt obpalluil, Alex. oppaltuil.
berc Prudeniio , niliilomiuus aflirmal posl Cliamil- 93. Ncbrissensis pcregit tctum exponit percussit
lardiim, anmiluin esse llemilerii.orariiimCeledonii : truncavilque martyres : sed addil id conlrarium es»e
quol iia dislinclum in Prudentio uon iuvenio. Bene ei quod supra dixerat. Milii non videlur coutrariuin,
taiiicu ex Uoc loco arguit Teolius eonsuevisse veteres nnn soluin si altendantur lorineuta citra inortem, ut
Chrisiianos annulos gestare, qiiorum aliqui asservan- Nebrissensis inlerpreiatur, sed etiam si prae ocnlis
lnr in museo Yat.cano ab eipiite Victorio iiluslrati. liabeatur mortis genus. Prudcnliiis ante dixit, satelb-
Cur aulem annulu-. lidem ligurel, si quxrat aliquis lcm cbai tulas abstulisse, ne posteri modum passionis,
dicam etiam abspousospousx annulum dari ad lidein ordinem, lempus scirent,et iguorariqua poena fuerint
conjugalein signilieandam. Iiai|ue Innncenlius III , rv aOecti. Nunc ait, carnificem pcregisse ictum, ex qno
anniduiii Fuleoni abbati Corbeiensi concedens , bis ncc modiis passionis , nec pcena liquido perspiciiur.
vcrbis scripsit : /n.'er cicteros ornatus preelalis Eccle- Ilxc ralio ne periret gloria ab aliis eiiam adbibetur
siarum conceditur annulus , qui cst sigiiaculum fidei , in mailyrum passionibus enarrandis. Tlmmas ilur-
jttxtaquod pater filio rev^rleiiti dare annulum in manu tado, iuoperede Vero martyrio resolut. 35, digress.
prwcepil, ul videlicel Ecclesiam sibi cominissam priela- 2, ubi fuse agit de aliquibus instrumentis quibus
tus ipsius inlemerala fide custodiul , ad quam fidetiter lyianni inartyres lorquebaiit, sect. 10 qux-ril , cur
observandam per vitibUcm specieut jugiter admonetur, marlyres [ere seaiper gladio cesserunl , gladius vcro
Vide Maerum in ilierolcx. verbo annulus, ubi Inuo- raro martyribus cessit, et rejectis aliis raiionibus cuin
ceulii verb.i expouit. Delrio respondct, rationcm esse, quia gladius est
86. Orarium usu ecclesiaslico olim sumebalur pro prxcipuura ct maxime legitiinmn ordiuariumque
slola, ul notum est. llax appellatio aliquatenus con- juslitiae ultricis iiistrumenlum. Ccnseo addi posse
servata apparet in Latmitate corrupta sxculi x cu- uiarlyres cessissc mitissimo morlis gcucri , interdum
jusdam insiruuienti douatinnis, quod exstat tnm. vero superstites fuisse aliis, iu quibus lormenta do-
XXXIV Hispanix sacr:e , pag. 4,i5 , uii Ovecus loresque incredibiles sustineri debent, ut eorum con-
episeopus legionensis circa aiuium 951 inler alia do- slanlia soli virluti divinx ascriberemr.
nabat atbas cum easdem amictis 10, orales 10, quod 95. Rat., immotaret. Brev. Moz., heroum pro
scripturas dicunl ttolat. Ilac sigiiilicationeorariuni liic error, niale.
aecipi non puto. Pro sudario, quo os abstergilur, 'J6. Brcv. Moz. , relatum Iwstiarum spvituin.
orarium dixcrunl Anibrosiu» cl alii; et in giossa lc-
:
W AUKELH PKIHENTII CAKMINA 2;)2
Onie, quam palnn feroces hic domciiiur A I. nquii illuisani tapinaui : (aucibus siccis
[da-inoncs: |f»gil:
Qni Itipiuo capta riclu dcvoranl prxcordia, 110 Unguc ab imo usque ad capillum salva rcddii
Sirangulaiii nicuics ol ipsas, teqne misceut [nninia ,
[sensibus. Conliirns, ardercsese: namgelienmecsl incola.
100 Tuuc suo jain pleiius liosle sisiilur furcns Quid loquar purgaia longis alba inorbis cor-
[homo, [
pora ?
Spumcas cfflans salivas, ( ruda lorqtieu* lumiiia, Al^idus ciim decoloros liorror arlus conculil
Expi.mdus qoMliOM nnn suoruni ciiininum. llic iumor viilium rclinquil, liic color veriis
Audias, ncc loiior astai, cjulalus flebiles :
[redit.
Scindiliir pcr flagi a corpus, ncc flagellum ccr- 115 Hoc bonuin Salvator ipse, quo fruamur,
[niiiir, Iprxstiiit,
108 886 Crcseii ei Hispenws ipsc vinculia laicn- Mariyruni cuio mcmbra nostro cnnsecraiit
|tibus. [oppido:
Ilis niodis spurcuiu laironcui niariyrum vir- 887 Snspilant i|ii.c iiuiic coliiiiis, quos Ibc-
jnis ipi.iiil .
B jrus alluil.
llxccoercel.torquet.iiril ; hsec raieius incuiii ; Siale innic, liymniic, m trcs, pro leccpiis
Praado vexatus reliclis sc iucdullis cxuit. Iparvulis:
CLOSS^l VETERES.
1IV2. Qu.esiione, exnmin nione, Iso. 117. lbcrus, fluvius llispanitr. —
Alluit, influit, I.
105. Creseit, rnatatcii, I. 118. Hymnile, caniie, 1. II ijmniziiiitei, Vat. A.
1 15. Algidu», febris, I.
COMMENTARIUS.
97. Ald., Val. H, Alcx., Urb.. Ri.llaudiani, tlo- palramli cadem miracula, a Oeo communicatam, de
inaitiur. Vall. A, P, et plcriquc cdd., domtnlur. Vat. qua Matlh. x, 8 lu/irmos curaie, morluos suscitate,
:
Q inendose , domumur. l)e iniraculis ad scpulc-a lcprosos mundate, dxntones ejieile.
iiiariyruiu pairalis siiperlluum est direrc plena cnini : 107. Yai. A male, eohercit. Ab boc veisu incipil
miiii Ai la SS. mariyruni. codex Marieui.
98. Vall. A, I!, P, Alex. a seciiuda inann, llailsbr., 108. llrev. Moi. nnn inepie, e medullit exilit.
Widm. supra, BolUndiani, rirln. Vai. Q, Urb. el 109. Imiialio Virgilii u .En., Catulique relicli Fau-
plcrique cild., ritm. Pro devorant pcrpciain Brcviar. eibits exspeclanl siccis. Nebrissa ait Iranslationemesse
Mosarab., dcformant. -umpt'1111 cx lupis qui reliiiqimiii prxdam incruen-
99. Val. A. curruple, sragitlant. •
i
lam, ei aLeunt faucibus sircis. At Virgilius loiiiiiur
11-0. Cis. ad oram, nune sno ii/im. Faliricins verbo de catulis qui exsperiaiu : nam de lupis pmnhteral,
ptttne ail: l'tcinv Cltrisiiunoriim persccutoribus Dci ju- Lupi ceu Haptorct atra in nebula, quos improba v.k-
dicio stept horriiida: sunl iuflicta:, ut de llitpano quo- tris Exeqil cacot rabiet, catulique reticli, elc.
dam Steph. primo scribit 1'ntdciitijs, qtii in furorem 110. Cum aii ungue a imo, saiis exprimil unguein
>
ncius, el a Sntnna flagellit casus, ligatits. atque\itspcn- pciluni.
sks rst. Piinlciiliiiin Kabricius nou inlcllex.it : non 111. Ilrev. Moz-, nec gehenna:, quod aliqua ratione
ciiiiii bic qui a datmnue lonpiciur, ersecuior Clni- | defsudi iinssel.
stiaiioruiii a 1'rutienlio riicilur. 113. Aid., Mar., Weiiz., vcinsiiorcs llcinsiani,
loi. Breviar. Monrab.,spuums l coBtra meirum. decoloros, pro qua scripiura lleinsius allcgat Egutoa-
103. Nebrissa, tiou tnoraui erimtiMM inierpretatur, daiium Weilaii, qui a Weil/m videlur milii cit.ilus
qnia iilud crimcn non rst hotiiinic, scd damonis. pro decolorcs. Ilaticnt cliam decoloros Vail. It, P, Q,-
I liainillatilns ail pn-sr (ieri itt homines innoceiiies a urb., et Alev. asecunda inaiui. Rrev. Moz. Iu Ptag.,
d.ciiinnc vcxcnlur; additqtied.ciniiniacos uoii pcccarc Vat. A, llollandianis ci aliis, tlecolores. Giscliuo iua
iliim verba prolcrinn, aulturpia facinora pahant in- gis pl.icet decoUre.i, quia a uu Prudentius iimis est
viu. Teolius piane ChaniilUrao eonsonai. Kxisiimo decotor; neque li;ce ralio uon plaeel Cli.uiiillardo.
Priiilcniiunii/iiirsliuiicni nonsuorum criminum osutssu \
Verum bnjusmodi Mu.iluila unicolur, multico'vr, u'c-
pro formula cxorcismi, qiue jain tiim ii: iisii cral, ct i«' r, ad secuiidam eliam inflecli pos-
ilceliiiaiioiiein
viileri potcsl qundaiumodo descripta iu Apoili. vers. siinl; cl Prudeiilius ipse alibt dnil multicolor fucut,
4(>!i. tuge, callide scrpent, ctc, ubi innlla a Priiden- . alihi muliicolora vrtittt, cl lam lior quaiu illud a mclro
linet a uoiiis dieta suul qiue toium hune lorum de ilhs in loris extgiliir. Aliis iu locis disrrerxinlia nou
da-inoniacis ci rkorcismis possinl illustrare. obrol, sive decoloret sive decoloroi dicator. Alg dtiin
103. Ur.-v. Moz. versiim liunc viiiose exliibct Au- lioirorcin vocal liorripiliuui sive fiigus quod febriin
dicns lufc torior adest e,ulatu fiebili. Teolius c liilit pra'Cedii.
inc lorlor insltl; lie>cio an suoruui odicum auclori- 111. Egm., Vait. A, Q, rttttj ult; alii, relinquit.
lalc pcrmoliis, an quia hi nolis llcins i legeril, instat Wiilm. Mipra, cc/01 aenm*. Brov. Moz., hinc lumor...
esse iii Nonisio et sebcd s Cattchianis, et <is/nt jain //.111 tolur.
prxccssiase. Cnllarius eiian hae iiota lleinaii iutpul- Ilti. Ilrcv. Moi., qufd mcinhra
siis cdiilit msiat. Cxleruui llrinsiiis in icvlu posiiit 117. M.ir., sosvilttnaqttc, cl ad inain pro div. Ml ipl.
Mfaf, cl qno'1 ail, jam pr.cressisse asttit, talsuin csl, lospitmnlmu. Alex.,to«pifaaleti«;meliusMapisaMl SsasN
insi inlelligal atfona, quod lcgiiur vcrs. 91. Mouuiilli 118. Vat. II mcndose, aaartyrtt pro mutret. K.u ,
kCliliUOl lnjitlatiii. Vall. B. Q, Mar., Png., Weila., piasuniiorcs II. 111-
10 Ibev. Mn*. male, lefrnritMj rst.
.
siaui, Ali v.,l rl>., liollandiain, cl alii, hgmuite. AIJ .
100. Ccllarios raponil in uotit i'li tiiiiini torquet
: Ncbr., I>'..l»r., Sieh., I^ni T.i.. ail orani, Call.,
,
ditlbotUM. Videlur iiili.rnl lare pliras>iiii'i;iiMiiiii//|iiim. Iiyinuiiltr. Pal. 81, Ul vuletui , Vai. Q, /ii/mmdr. tiau-
\i ss. Pairos ita locutl luut, cl tho ilogi noairi sciie 1I1111S coiqii ieliat l.l.nu NUMC /it/m/iisl//uriiiMpio rree-
ilinlillguunl in ci viiiiiiciii piopriamf iciiinli miracnl.i, pfii pnrrulis. Ilrcv. Mm., imiriu inaiics. Vi
-
1.1 lccno
i,n g l>co soli cunvciiit, ct virlutcni s u rjctillattiu esl kymniti a Cratco viuvtivi. Nossiusdc Viti.s -
s* r-
.
£93 rEltlSTKPHANON IIY.UN. It. 294
Coujiiguni salutc l.ria vox maritarum slrepai : j\ II HYMNDS. INCIPIT PASSIO S. LAURENTH.
110 Sit dies hase rcslauobis, silsacratumgandiuin. 883 Antiqna fanorum parcns,
CLOSS/E VETEHES.
Vers. 1. Faiinrum, iilohium. Fana dicta templa nb reus, nindr, I.
co, quod esl fano, id csl vox, id cst a rctponsis. — Pa-
COMMENTAUIDS.
monis Latini lib. iii, cap. 14, conlendit legendum qnis nonnulli soltnn coliignnt cos iu hac urbe Legiona
hymnittw, qnia, m
ait, a?vo Prudentii w sonahal ut e, inililasse ; sed aperie mjhi Lcginnarii dici videnlur
nequc lamcn utluin simile exeinplum c Prudeniio quia in ea nati stiut. Illud tunen nohis liceal obser-
profcrl. Imo ipse affirmat, liyinnisiam laiiiiim g-.me- vare, pairiain eoruin a Prudenlin nnn fuisse expres-
ris cssc virilis, ncque de liymnuscaticnle liyninislaiii, sam, ui jam ralionem cl. Perczii de llaycr illusirare
scd liyiniiet"in rccie dici. Ctir igilttr leclionem opii- inripiunus, qui in disserlatione de S. Latirentio
morum codicuni hynmite rcjicil? Aiqui in mss. glos- His|iauis asserto et vindieato, negat Prudenliuin so-
saiii sui aniii|ui ittcin Wussius inveuit imnio pio lilum SS. marlyrum palriam designare. Teol.tis (i-
liijmnum cano, ut refert lili. iv, cap. 10. Neque Teo- denler repoin, id demum rsse leclorum credulitale ni-
Iius reiMc asserit verlium Imc hymitio singularc csse misabuti, CUmex quatuoidccini SS. HM. hymnisqui-
Prudcnl o, ct apud aliitm Laliniim scriplorcm non B btis hic Peristeplianan liber constnt, tribus vel quniuor
inveniri. In vcieri liymno S. <£miliani officii Muzar. dcmptis, caHcri omnes mailijris patri.mi diserlis vcrbis
ad dicin 12 Nnvembr. legilur, Uymnite mccum con- piodnnt, imo el pratdicent. In hnc primo liymno vidi-
sonante carmine. \ ide <|tiac nnimadverti ad diem 5 mus neqne C.ilagurrim, qua) a Teolio pairia SS. ho-
Martii in llynmodia Hispanica. Cur auieni Prudeu- ruin martynim crediiur, csse prndiiam aut prscdica-
lius d rat state, cl an hinc colligaiur liyinnns a stan- lamianquam patiiam, neque Legionem, qua» verius
litius cani soliius, ineiitn quaerai aliquig. Arliitnir fuil euriimdcm palria. Sermo atiiem est deCalagurri
Prudentitim respexisse ad vocabulum slalwnis, qux Vasconum, qua; niinc Calahorra dicilnr, non de alia
in vigiliis sabbati, diei dnminicne, et auniversari.s veteri Cal igurri prope Usram, ulii nunc esl Loharrc.
inartyrtim solemuiialibus habebatur. Cbrysostomus, Olim pierique Calagurrim, qux nunc evi-tit, et vo-
boni. 1 de vcrbis Isaiac in principio: llnde perspicio calur Calahorra, putabant a Homanis diclam fuisse
sermones ad opus proftccre ? Nimirum ex Itoc coiicursu . . Fil uliirmin sive Fioularensem ; aliam Calagurt im prope
cx hac pernocle pcrpctuaquc stalione, ex eo quod an- Osc.im Nassicam. Cl. lliscus, tom. XXXIII liisp.
felicorum ordinum stalioncm imilantes, sine ccssalione sacr., tract. 00, cap. 3, eroditc opiuioncm Marca-|
tandcs et hymnos offertis Conditori. De sialioiiibus di.vi
li Cellarii, el Wesselingii conlirmal, quod Calagurris
ad liymn. 8 Caibem., vcrs. 0. Vasconum sit ipsa Julia Nassica, cujus lurcs auti- |
110. Ald., Mar. a priina inanti, Gis. in levlu, qnos nummos profcrt Florezius in opere dc Nummis
WeilZ., Alcx., Bollandiani, lleinsius, maritarum. aut. liisp.; allera vcro Cala^nrris Osc.-e vicina fuii
Prag., Uat., WiJm. et alii, mariiorauN. Ald.. Fabr., Fibularia qti;e sentenlia salis esi probabilis, ul ad
:
Sicli., Gis. prima ed., sirepel. Gis. ad oram uiriusque „ hynin. i, vers. 13, comprobaho. liarlliolom.eiis Lco-
ed., crepet. Melius slrepal. ^ nardusde Argensola, in episiola ;nl /oannem Maria-
120. lircv. Moz. non inale, tit sacrata gaudiit. nam, qtiam laudavi cap. 2 Prnlcgom., dubit.il eiiam
Post hunc liymntim in Vatt. A, B, Mar., scquiiur an Calagurri, an Tudela:, an iu oppido Tausle, aut
lnssioS. Vincentii martyris; inAKIoel aliis ymims I in aliu C'i>saraugiistae viciniuri, SS. inariyrcs mariy-
S. Laurenlii. De palria borum martyrtim dissidem riiim subierint. Vcrum In-ec ilubitatio satis rcfclliinr
crudili seriplores. Kx hoc liymno tantumPriidcuiii aniiqua ct constanti iradiiione, ac cenissimis monu-
cotligilurcos mariyritun suliisseinoppidoVasconum, meniis, qua; Prudeniitim de Calagurri essc intelli-
quod llicrus alluit. Ex alio vero bymno SS. octode- geitdum umnino confirmaiil. Quod aulem upponil,
ciin martyrum Ciesaraugiistanorum arguitur boc op- Calagurrim fuissecolouiam nobilissimam, ct opiidum
l>i lnin essc Calagnrrim Nostra gestabit Valagnrri»
: inferius cs-e urbe aut civiiaie, neque apposite de
ambos, Quos veneratur. Diibium non est quin in ulro- Calagurri dici possc, id plane falsum esse demon-
que bymno sermo sit de SS. Ilemeterio ct Celedoii'o, sirabo ad vcrs. 333 h^inui S. Vincentii, Coirc loto
quamvis cortim nomina non exprimantur. ln htijus exoppido. Obiiernotabo ejiisdein IlartliolomaMalium
bymni inscripiione discrte statttiiur liymnum esse in errorem esse, quod Aldus Hoinai Prudcntii opera
laudem horum martyrum qui in tnultis antiquissimis ediderit.
eodicibus dicuntur Calagiirrilani. Non autem consiat Vers. 1 . Tilulum excripsi ex Vat. B, ubi ponitur liic
nn bxc appellatio a Prudenlii maiiu sit, el an ea tan- hymiiiis posl hyiiinum S. Vincenlii, ut eliam in codice
tum indicet martyies Calagurri passos. Traditiu ct Marielti. In Vai. A, Passio beathsintiLaurentii, ei poni-
senlenlia communis esi eos fuisse e civiiate Legione lur post hymnuin S. Agnelis, quod notandum cst,
ne
in lli-pania, Olios S. Marcelli cenluriouis, cujusduo- O quis lirmuin argiiineniiim ex ordine liymnnruni
cunfici
decimliliimariyresrcccnsentur. Iiiscus, loin. XXXIV putetad S. Laurentiiim llispanis asserendum, et vin-
llispau. sacr., pag. 3l5, referl in quodam codice cc- dicandum. Variaut enim cudices in lioc ordine sta-
etesiaj Li gimieiisis ab Aria, viro ernditu, nulam ann > lueiido, ncque lacile demonsirari poiest ordo
a Pru-
11)69 asenptain foisse, qua lilii S. Marcelli Lcgioneii- dcnlio observalus. Alex., Tbuan. , Incipit passw
sis noiiiiiiaiilur : llwc sunl norr.ina sanciorum quw m Lnurenlii bcalissimi marlyris. Ald., Pul., Ox., Ilym-
aicliivo Toletano tepeila sunl. Emelerium el Celedo- nus in honorem passionis Laurentii beatissimi muriyris.
iiium Calahorriiuna ecclesia suscepil, etc. Vidcri cliam Janus Parrliasitts, Passio beatistimi marlyris Lauren-
idem potcsl tom. XXXIII, pag. 270. Nebrissa eosdem tii. Ilae cdiiione Parrbasii mibi antea
ignola, neque
SS. martyres Calagurrilanos fuisse, confinnare vull ab aliis indicaia, nunc uii iucipiam. Libellus
e.-l
ex liymno in mariyrum Cassaraugustanorum ; ct pu- in-8, ita inscriptus : Sedulii carmen paschate. Aure-
tat dictus fuisse eLegione, qtiia mtiiies legiouarii lii Prudcnlii poemata. Absolulo carmine. pa.cbali Se-
ex quadam legione imperatona; Srd
ftierunt, scilicet dulii, ponitur elogium Prudentii aGcnnadio conscri-
non persuadet. Teolius tamen pro certo iradit luisse plum, quod (also S. Ilieronymo a^enbitur Divus :
Calagurriianos; sed contra laciunt Acta antiquaapud llieromjmus de viris illustribus : ubi baic peculiaris
lioilandianos ad diem 3 M.iiiii, et iuariyrologium lcclio aniniadverienda est, agnoscilur palalinus li-
Uomaiium, Usuardi, cl pleraque alia, in guibus bi mul (uisse pro miles fuisse. Posl clngium, Auretit
marlyrcs Leginuenses, ct clarius cx ctvitale Legione Prudentii Climentis Chnstiani poeliv xepi o-y='sivuv, id
in Hisr-ania Itii-so dicuntur. Ex Aclis qu.dom anti- est, de coTOttis tiba. Solum auicin hoc libcllo
conti-
:
195 AIIRELII PRUDENTll CARMINA 298
889 J' 1 " 1 Roma Clnislo dcdilu, A Nou lurbulcutis viiibus,
l.uin-nlio viclrix dueo Cossi, Camilli, aut Cocsaris ,
890 WlOIB lri'Hli|ili:lS liaihaiiiui.
15 Scd marlyris Latirenlii
6 Uegcs superbos viceras, Niui iucrucnto prxlio.
l'(i|iuUisi|uc (renis presscras :
Armata puguavit tidcs,
Nuiic niotislruosis idolis
liupoins ini[icrii jugum.
891 1'roprii cruoris prodiga :
N.uii inorte raortcm diruit,
II i-e sola dcerat gloria
10 Urbis logala? insignibus, 20 Ac seuiel iinpendit sibi.
Feriiate capla gciiliuui, Fore. Iioc sacerdos dixerat
Doiuaret ut spurcum Jovem, Jani Xyslus alfixus cruci,
CLOSS/E VETERES.
2. Koma.lu. — Dedita, tradilu, I. id est, porro disltibuens, I.
4. Triiiniphas, BMKIt, — Itai liariiin,21. Pore, fhinnm este, I.
ijeuliLm, I.
ti. Freni-, tegibut, 1. 22. Cruci, Cesta non habent, Xyxtum erucifixum;
7. Mousliuosis, terribililntt, I, K sed gladio jngutatum : quia crucem suam bajulal ,
10. Togalx, iiofcid', pacilicala-. Insignibiis. orrni-— quisquis pro Cliristo animam ponit, qitamlibet Xijxli
iiteiilii, iiiiu abtotulum est ; cum iidjeclivum, gloriotis, I. passionem rocanius cruci/ixioneni. ln hoc sensu potest
14. Cossi, Camilli, iln»u»i ttucunt. Cossus Ajroritm aecipi, qttod hic dicilur : Jam Xyxtus affixus ctuci
tingtta rttijosus, Camillus iiiijeuttus. Cossi ducis, Ca- ilem erucit sub ipso stipiie, id esl,immineitiis passionis
ntitli consitlis, I. agone, Prag.
18. Prodiga, perditrix ; prodigut, qui porro adiens,
COMMENTARIUS.
ncntur hymni S. Romani, SS. Pelri ct Pauli, S. Laa- Bong., Fabr., triumphat. Vail. B, P, Q, Urh., Alex.,
reiilii, 8. Ilippolyli, S. Cassiani, S. Agnclis, SS. Mar., Weitz. ct alii, triumphant. Hupertus lcgit Rh
ocioilccim martyium Caesaraiigiistanoriiiii, SS. Fru- tus triitmplias barbaros.
itnosi cl socioriun, ctex libro C.ilbemcrinuii llym- 6. Ald. ct Hupcrtiis mendose, populos (renis.
itus divi Prudenlii sumplo cibo, sic ciiiui inscribitur, 9. Wciiz. .iiui llailsbr., derat. Alex. uberat; ad
el llymnus divi Prudenlii pottjejnnium. Post byionos orain, deerul.
cxslat epislola Jam Parrhasii ad Francisciiin Medul- 10. VirgtHug gentein togatam dixerat.
lam Alellanum, Mediolanensem Vicarium in qua : 12. Inlra vers. 218, spurca siupra.
Scdulium ct Pruilenliiiin
uiullis in locis illusir.it, ct 15. Vat. A dividit et scribit lurbo lentis. Weii/.
cxponit, ct iionnullas cmendaiioncs adjicil. In liue: c u ni llaiisbr. , Widm. , Vai. B, Mar. edidil turbo--
Impressnm Mediolani, suinplibus Jnm , el CatclUttni leniis.
Colla;, dexteritute Guillelinorum le Signerie fralrum. i. De his diicibus rjusque vic<oriis passim bisio-
_ (
Aiiiiiis cditionis cx privih-gio Ludovki ^ rici Komani. In codicc Mariclli Sttjira characlere tni-
colligiliir
Fraiieoruni regis, ac Mediolani ducis dic 1 Julii lSOt, nnio addilur diversa scriplura, s>d incpla Classica
cx quo conslal, Sediilium alque Priidcnt um prw- millia ut Ca^saris. Merend i, § 5 de Damasi Operib.,
slitiitissiiuos religionis uoslriv poettis suis impt tsis evidenler hinc colligi ait Laurcutium n»u iniiuis
(Jani) et intlitstria nit/ier in lucem dalos, iibi eli.nii Itoma' iiaiiim quaiii Cossuin, Camilluin el C.csaivin .
Janus dicilUT de tero l)ei cultubeucmeiilus. Ilanc cdi- Contra Hnpertus Tuiliensis loc. cit. cuin hos ipsos
lionciu ignorasse vidctur Argelaius, qui in hibiio- versus retulisset, Et quidem (aii) hoe de omnibus dici
llieca Mediolaiiensi ediiiones ame aniiuin 1 5ll I (acias potuissel sunctiv llomaiut Eeclcsitr marttjribus, quia
aggressus reccnscre, alias auliqors anni inccni, et duiibus illis ritus Homa triumphueit baiburos, ted ktc
editionem ClaudianiannolSOf, ivera Parrhasii pro- ttiuinplii illius dux precipuus etl, quippe eujut niors
curatam, coiiimeinoravit, hanc Seduiii el Piudeutii insotua, sive inusilala, qutsi totius belli luba maxin.a
pcnitus omisii. Cum rarissima bac editione, casu in- universo mundo aadiitt esl, et jugiter pertonal. Error
veuta, iui jani ceepissein, bumanissimis lilteris Cl. veru mciri est apud Huperlum Camilli, atque C$9-
1olu Morelli, custodis selectissiinx bibUoinecae S.
1. saris.
Marci Veneliis, ad ine daiis accepi, eamdein ediiio- lli. CiTanius in vct. lib. invenit uMTMRlt, quasi
nem nuper biblioihccam S. Marci acquisivisse. Par- Prudentius diieril iacnumt, ut opulens, suaviloqueni.
rbasius cudicem vetercm videtur nacius, quo Sedulii Vide iiidiceiu Lucretii vcrbo sutiviloquens. Farile ev
carnicu, el pauci hi hynini Prudenlii ianlum conti- inauento, qnod alii onines habcnt, exscriplor alioiiis
iiebanlir in qno lanien sunt non paucc iliscrepan-
: errans posuerit incruente : quanquam in Alcx. etiaui
lcs leclioncs inininie poenileiula?, el fama ipsa celc- D e.-t incruente.
bcriiini editoris magnopere cnmmendanila? quas ac- 17. Ald., Hrev. Moz., pugnabat fides.
,
curate lanqnam cx vei. cod. descriliam. llnuin e 18. 6>;in., Hailsbr. fnale, rraeria prodita. Horatius
piaeclaris Itlaiicliiin argimicniis pro Romano nat.ili lib. I. ode 12, .•lnimin/!».' m.ijna Prodigum 1'autum.
S. Laureniii est, quod Hoiua a Prtidctiti» versu priino 21. Fabr., Hong., Ilailsbr. .-.upra, Cis. fore Airc,
VOCalur lanorum pureits. Vim conclnsioiiis ipse vidc- Alii, fore hoc.
rit. Nisi coilicem illum sunin vclusium Sacraniciila- 11. Aln seribtint .Yislut, alii Xyttut, alii Sixlut.
rii iu tabulario Capiluli Veronensis invciiisscl, ubi Nebrissa scnbeinliiiii ail Aiiiik, uon, ul vuljjus scri-
li.ic nova opimo lot saculis qnot ipsc inalil, conse- hit lilteris inversis, Sixius. Foriasse alii hoiuines
pulia jacucral, opinor, eiiain isih.cc aigucndi raiio .Siali, alii Xysli dicebanlur, aul idem noiiien utroipie
periissct. Ccrlc Hupertns Tuiliensis non lam fuil modo cllcrebalur. Xyslut Cr.ece esl porlicus, in qua
aculus, i|in lib. vi de Opc.r. Spiriius S., cnp. 18, allilel.e per biciiieui exercebauiur. Subaidus alii-
iuiliiiin liujus byiniii excripsil, ct id collegil (|Uod que putarunl liunc Xytluiu ease \ysium priinum,
inox prolcram. In llicviai io HOZ. (BSIUffl S. Laiircn- qui Alcxandro succcssil leuiporc Adriaui Ca<s.iris
lii celcbraiur paucis suopliis ex bnc hyiiino deauui- anno I tli. Veiino \\siu- ile quo in li»c byiiino a>jiiur
plis, i|iiod proplerea iiunus ficqucnltT laiidalmnus. esi Xvsius seciiiolus qui posl Steplianuui aoulii- I
2. Aldus conlra metruiii, CArillo itieuui. lainoi leiinil aiino 257 sub Valeriauo iui|ici.iiorc.
4. Ald., Pul., Aiubr., Ileinsius, Val. A, Cis., IMci i.|iie alin iii.iot \\ stnoi capiltl trunc.i inu Iuisjc.
!'I7 PEWSTEPIIANON IIYMN. II. 59.1
Laurendum fleniem videns A Digne reiexens concinam ?
Crucis snb ipso slipile: Hic primus e sepleinviris,
25 Desisie discessu mco Qui stant ad arani proxuui,
892 Fleluin tlolenter fundere Levila sublimis gradu,
Praecedo, frater; tu quoque 40 Et cxter s prxstantior,
Posl hoc sequens tridumn. Clausiris sacrorum praeerai,
Exlrema vox cpiscopi 893 Cceleslis arcanum doinus
50 I" r.iii ii!i lia i r . x gloriae Fidis guhernans clavibus,
rsihil fefellit : nam dies Votasque dispensans opes.
Pradicla nalmam praeslilit. 45 Versat lamcm pecunix
(lua voce, quanlis laudibus Prafectus Urbi regiae,
Celebraho morlis ordinem ? Minister insani ducis,
55 Quo passionem carmine Exactor auri, et sanguinis.
CLOSSiE VETERES.
">_'. Palmam, coronam, I. B tas. I.
59. Levila, levita inlcrpretatur assumplus, sicul dia- 45. Versat, cogilabal. — Famem, cupidilatem, ae-
conus minisler. —
Gradu, in minislerio, I. sideiium, I.
40. Pra_stantior,no_>..ior, sublimior,quia pra>slat,\. 48. Exattor, quwsilor, I.
44. Volasque, obtatas, Mar. Dcvotas, votivas , obla-
COMMENTARIUS.
Cypri.iiius epist. 82, al. 80, in cmmelerto animadver- d aconis cardinalibus. Officia primi diaconi sive ar-
«um vero gladio animadversum , ut inulli ja-
ait, iioii chidiaconi cgregie a Prudentio describuntttr. Alii
clant, quanquam gladii miMiio in marlyrologiis fit, edunt seplcm viris.
ubi mors S. Xysti annuntiatur. Pamelius in notis ad 39. Ald. distinguil Levita sublimis gradu El cateri*
Cyprian. Prudeniii hunc locum eipnnit de cruce in prmslantior. Dicitur subtimis gradu. quia primus erat
genere pro quovis cruciatu, aut cujuslibet generis et caeteris dum diacoui ad
praestantior, et fortasse,
supplicio, el ita quideni eiplicat glossa Pragensis. aram proximi astabanl, primus di.icoiius Sublimiori
Maiietlus lianc ipsam interpreiationein comiinibat, gradu eminebat. lsidorus lib. n de Eccles. Offic,
quia Prudeiilius in bymuo S. Viucentii vocat Vincen- cap. 8 : Ex hinc jam decreverun' apostoti, vel suc-
i .iiiii collegam propri;e crucis Chrisli, cum constet cessores apostotorum per omnes Ecclesias seplem dia-
Viiiceiiliiini nnn fuisse cruci ailixum. Favet eliam conos, qui sublimioii gradu cwteris proximi circa arum
vcrsus 254 in eodem bymno Vincenlii, Crucis peritus Chrisli, quasi columnw allaris assisterent.
artifex. Gallnniiis, de Cruciat. SS. mariyr. p.ig. 05 et C 41. Thesauro ecclesia?, ubi sacra supellex asser-
60 probat equuleiim et alia lorquendi instrunienta cru- vabalur, praeerat primus diaconus. In S. Laiironlio
ffsolim luiSM! appellata. Ca.leruin, elsi inlerpreles id agnosctuit Ambrosius, Augustinus, Maximus, Leo,
iofflinuiii conseusii tradant soluni Prudeiiiium nar- PetrusClirysologus. De diaionoruiu eardiiuliuni ori-
rassc Xystnm fui-se crucifiium, lamcii in llymnario gine vide Paiiviniiim in libro, qui est de Septem
Ven. Thninasii exst.it hyiunus in houorem S. Lan- Urbis ccclesiis, cap. 5.
rentii sine auctoris nomuie ubi h_cc lego Ponlijex : 44. Cliainillardus ait id esse ox seiitenlia eo~um
Xystus monuit ministrum Fixus in ligito crutxs, E.rse- dictum qui aflirmani veleres Cbristianos etiam ton-
aueris Sle ctlo.Exslat in codein llyniiiario alius hyui- jugatos paupertatein vovisse. Opes de qiiibus Pruden-
nus in lionoremS. Laurentii sub S. Ambrosii nonmie. lius eranl cerle oblatae a Christianis. Verum etiamsi
et alius ex hoc Priidentii hymno confectus. tiollan- credamus, per votum paupertatis fuisse oblaias, iioii-
diani nnn audent tcmeritatis notam ei iuurere, qui dum consequitur, omnes Christianos etiam conjuga-
verbum Cypriani animadversum cum Prudenlio de- los vovisse paupertatem.
terminet ad moitem crticis. 45. Fames pecunim, ut apud Virgilium Auri sacra
25. KectenotaviiBarihiuslib. xli Advers.,cap. II, [ames, et mox Aurum, quod ardenter sitis.
discessum et discedere a veteribus Cbristianis pro 46. Ald., Weiiz., Ileinsiani miiiiis anliqiii, Vati.
morle el mori usurpari, ex Prudenlio el C.i.siano. P, Q, Urb. el alii, Urbis. Duo vetustiores Heinsiani,
In edilione Weilzii ad hunc versum nota h.ec Ne- Alex., Gis., Fabr., Parrh. et alii Urbi. De pracfeclis
brissac apponitiir piscessu meo, quo a te divetlor per lirbis videri possunt Contelorius et Corsinius. Anmi
mortem. Qua voce poeta dicit se imparem at describen- 258, quo B. Laurentius martyrii palmam adeptus est,
itamtam grandem materiam. Ouiit h;ec sibi vdiinl? " prafeclus Urbi dicitur luisse Cornelius Secuiaris sub
Disjunge haec verba, et ad vers. 33 differ noiani, Valeriano imperatore. Error Cbronici Eu-ebiani, quo
QU4 vocs, Poeta dicit, etc. Ila enim iu editione llis- asseritur Laiirenlium sub Decio imperatore passiim
paua h i- nota: disjunguiilur. inultos decepit. Simtil cum praefeclo Urbis imperalo-
26. Wciliius, fletus ; alii, flrtum. rem marlyrio pr.escntem adfiiisse, sine idoneis le-
50. Hymn. ven. Tbom., pronunciatrix. stibus Ignatius Comus alfirmavit.
32. Vat. A pcrperam, piantictam. Thiitn. palam, 48. Aldus edideral Exactor hauriet innguinis, in
rcpiignante metro. Put., Noms., prwtulit, hoc esl emendalis correxit Exactor auri, et sanguiais. Ne-
prae se tulit, ut lieinsius explicat. brissensis correctionem non vidit, et censuil legen-
54. Parrha>ius, celbrabo, ncscio an ConsnltO, nibil tlum Exactor hausti sanguinis. Neque Giselinus ad
eiiuii in hoc versu correxil, ul fecit in aliis. Melri Aldi correctioncm advertisse videtur, nam ex mss.
lex celebrabo adinillil. emendalum locum exliibet. Parrbasius quoque jain
57. Parrhasius scribitbcne srpicmviris. Sozoraenus ediderat u«ri, sanguinis. In nonnullis vett. edd. le-
et
lib. vu, cap. 19 Apud Romanos diaconi non plures
: gitur Exactor hauril sanguinis. Hoc munus eisdem
tunl haclenus quam seplem instar eorum qni ab apo- verbis expressum exactor auri reperitur in anliquis
ilolis pi imum ordinali sunt. Apud alios vero liaudqua- inscriptionibus, ut apud Muratoriuin class. 9, pag.
i/uam dejinilus est diaconorum numerus. Adhuc in 1029, iium. 8 : Exaclor auri el artjenti liium provin-
Ecclcsia Itoi.ana idem numerus constut tn septein cmrum. Undeapparel acuinenPruucniii Exaclor uuri,
Patuol. LX. 10
,
«99 AUUELII PRUDENTII CARMI.NA. 500
Qna vi latonles cni.it i Abest ulrncioribus
60 Nummos, mi(ri;i exisiimans Ccnsiira lcrveus iniililius :
894 l"aleiila sub sacrariis, lllande, el quiele elfl.igito,
Cumulosque congestos legt. Quod spnntc obirc debeas.
I.aurentium sisu juliel: 05 Hunc cssc vestris orgiis
Exquiril aicam dilibus Moremque, et arlem prodilum cst:
55 Massis referlam, el fulgiJx 895 """' discipliiiam Itnlci is,
Montes monel* conditos. Libent ul auro anlislitcs.
Snletis, inquil, conqueri, Argenieis scypbis ferunt
Sasvire nos justn amplius, 70 Fumare s:icrum unguinem,
Cum Chrisiiana corpora Auroque noclurnis sacris
60 Plusquam cruente scindimus. 896 Asiare (Ixos cercos.
CLOSS/E VETERES.
50. Numnios, a ftuma ('.(rtare (Lege rcge), I. B tacrificiit, i.Orgia dicebdnlur sacrificia Bacchu dicnla:
51. Arc.im, ab arcendo visuin. —
Dilibus, aureis, 1 translato itague nomine a sacrificiis ad mcrificia dni-
55. Rclertam, plenam, I. det impiut judex Chritti mytteria, in quibusvinum of-
56. MoneLC, monela dicilur, eo quod monel menlem ftrri prodidcrat jam fama, Prag.
mscriptione numin s regis ne paracaraximi id esl fnlsi , 06. Prodilum est,dictum cs/, I.
inmiiii fianl. —
Condiios, absconditoi I. , 6K. Libent, sacrificent, I.
57. Conqueri, cauiari, depiorare, I. 09. Scypbis, vasculis. — Ferunt, dicunt liomiues, I.
61. Abesl, absit, I. 71. Sacris, o/jiciis, I.
65. Orgiis, ofjiciii, orgia minisleria ; minis'eriit'-vel
COMMENTARIUS
ci sanguims. In museo Pio Clemenliuo inscripiionem fugerc, saiis cerlum videttir. Fui?se autem plemm-
liis verbis conceptara, Exactor auri, in quadam basi que ejusmodi vasa sacr» aurea et irgoniea nuu ob-
memini me olnu legere. scure ex hoc loro colligitur; qtioil cnnlirmat S. Am-
50. Elyinologia riummi vel, ut alii malunt scribere, hrosiu-, lib. ii de Olliciis, ra<i. 28 Sunquid dicJum :
numi, a Niima, quae a glossa asseritur, ridicula qui- est S. Laurenlio : Non debuisli erogare the.saurot Ec-
dem videtur, sed auctorcm habet Sueiouium; quod clesiar ; vasa sacramentorum vendere?... In hit tribus
tamen ineplum videlur Scaligero in Conject., ct Itec- generibui vasa ecclesia: eliam initiaia confringere, con-
mano deOng. ling. Lat., qui Grxcam oiiginem repe- flare,vendere lieet. Tempore S. Augusiini qualis essvl
innt a vojo,-, a quo esl nomisma, de quo p:iulo pol. bac de re lidelium petsuasio, luculenler com|irobatur
Aliicum Vairone tocem Siculam ariirmant essc. paucis ejusverbis, io nlium in-nni prolatis, epist. Sli:
53. Sisti proprie de reo, qui ad tiibunal judicis Si calicem aureum invenitses in terra, donuret illum
trabitur, quod nolavil Peveralusex Aclis martyruni, ecclesia; Dei. Confcr prolegnm. cap t5.
Apuleio, etvelerisinscriptionis versiculo. sisti . qvais j C0. Weitz. scribit seyfit cum llaiisbronnensi. In
'
tV.NCTOS . IVBET . AD VADIMONIA.
. MOBTI. . Widm. est tciphit.
56. Nebrissa niontet inonela: Hispanice explicuit 70. Vai. A, libare tncrum. Alliidii praefeclus ad
montones. Rcspicil foriasse Prudentius ad prover- fabulam de qu Miuucius in Ociavio Jam de tnt/tan-
i :
liiiim aureos montes polltceri. ttii tirunculis fabula tam deietta-tda quam noia ett. In-
60. Weiiz. ciiiii solo llailsbr., scidimui. Reline fnni farre contectus, ut deciviat incaulns, apponilur ei
tcindimut. qui sacris imbunlur. Is infans a tirunculo fanis tuprt-
63. Ral., Vit. B, afjUigito. ficie, quasi ad ini>oxiot iclitt provocato, caicis, occul-
b't. Ald., quot; Egm., quo. Verum est quod. In lisque vulneribus occi lititr : hujus prolt nefa* siliemef '
Vat. A abesl obire. Vat. U, Prag., ndire ; Mar., ooii^, sanguinem lambunt, Itujus certatimmcmbraditpertiunt,
ad oram obedire, vel adire ; sed obedire non congiuit hac faderantur hostia, hac conscienlia sceleris ad ti-
metro. lentium ntiiiuum pigneranur. Iln c caliimnia; Siiiiihi
65. Orgia peculiari significationc ea sacra sunt in Magu$, Menander, Carpocratcs, Nicnlailx ct GtiflStici
quibus mysteria elsacrameula peragebanlur et hac occasioncm prxbuisse dieuntitr, quod siinilia flagi-
:
tie causa nociurna Cbrisiianorum sacra orgiis coiu- lio«a facla iu snis sacrs perpetrarent. lleraldus in
paraniur ab etbnicis, qui sa-inus suis inorgiis ad ne- notis ad Minuciiiin ait caliiuiniam istam omnibtts
(auda facinoia iniiiabauiur. Sidevmo, quod in Cbri- Clirisiianorum apologiis conluiataui, neque inven-
stisanguinemeonverliliir, elliuicis aliquid subolucral, iuiii esse aliqiiem, qin ejns immniiiatis seciam ullaiti
liac raiione noclurna Clirisiianoruin sacra orgia Ur- b:ere:icoruiu vel levissima sn^picioue aspersenl
lasse appe labant, lanquam sacra Bacchi seu Liberi. j) adeoque existimat qti.ne de Gnxsttcis et Quiniilianis
Cuin aiiii-in orgiasirapliciier accipianlur pro quibus- Epiphaniiis, el iioiinulli aln poslea trnitiderunl, ea
v's caeremoniis, ul anclor est Scrvius ad iv /Encitl., omnia fal-a csse et conlicia. Confcr etiaitt Eltncn-
eliam hoc sensu orgia bic lucuin lialient. Etyiuologia horstiiim in nolis ad einiiilein Mniucium. Gis. ail,
ab aliis dici ur ano ris ifffis, id est lurore vel ira, ethnicos iionnullos teste Auguti. Cereris el Bacchi
ab aliis ino tu« 6/>£v, id est monlibus, quod in nion- atloraiiones Christiams malitiose impe^isse. Forlasse
tibus tierent. Virgibus lib. iv, veis. ,".n-J / bt audito hoc inlelligil pr:el'eclus (umare tacrum tamjuinem,
:
stimulanl trieterica llaecho Orgia, nociurnusque vocat sctlicet viniim oonvertnm m sauguiuein. In Ciselmo
clamore Citlimron. Abaliis «ttotuv op-fuSuv, scihcela lette Augutt. explicaiultun esl ie*te Auguttino. tlh.»-
loci6 deo alicui conseeralis. millardus teste AllMUtt scrip.il.
07. Ral., Ilanc esse ditciplinam fmderit: scd eiseot 74. Cum lyraiini iu Christianos s:vvireut, nnn a'.io
glossa ilii|iia contr.i metruiu iiiiiins-iiin esl. lempoie hi polcranl convenne a.l saera relebranda,
iis. In Mtr. t-idice abesi ut, recie idditum supra. nisi noete. Tetlulliauus lib. de Fug», tap. tl S/d :
C.ilices aliquaudo ligueos, vilreos, nurmoreos, cor- quomodo coltiijemtis, inquit quomoJotioiiitiitcatoleiHiti*
,
neos luisse in DortnillUI ecclesiit, velob iicinii i.nii ea- celebrabiaius! ... Si colligete inteidiu iioh poies, habts
riiin, vel ob iintiiiaiii iiiinislroiuin, vei quod genll- nocleiii.
liun. rtipiditatcui el avariliam vellcnt Cliiisliani el- 7t. becereoruin iisuiiiccclo6i.i l.-^eprole^. c.id. II.
-oi pfjustf.piianon iivmn. ir. 5tli
Tiim suniina cura esl fralribus, Exaggeratos obtines,
Ut scrnioteeiaiur ioquai, Nigranle guos claudis specu.
75 Offerre fundis venditis Iloc poscit usus publicus,
Sestertiorum millia. 1)0 lloc fiscus, hoc serarium,
Addicta avorum pra>dia l't dediia stipendiis
897 Foedis sub BuclioBibua
Ducem juvet pecunia.
Successor exhiercs geniii ,
Sic dogma veslrnui est, audic
80 Sanctis egens parenlibus.
Suum quibusgue reildiio.
Haec occulunlur abditis
95 En Caisar agnoscit sumn
Ecclesiarum Ln angulis,
Et sumina pietas credilnr 898 Nomisma nummis indittim.
Nudare dulces liberos. Quod Caesaris scis, Ca«ari
tiS Deprome tliesauros, malis Da : nempo justom postulfl.
Suadendo quos prastigiis Ni fallur, liaiMl wllawi IUUK
GLOSSJG VKTERES.
73. Tum, insuper. —
Frairihus, vobis, Iso. B 81. Ooculuninr, abtrau4nnlur, occultantur. I.
75. Fundis, possessionibus, agiis, 1 8G. Prsestigiis, muleficik doclrini», prmsligia di-
,
76. Sesiertiorum, lalentorum : sestertium nuinque rttnlur u pr&ttringcudo, co qnod prwmoneanl luinhutsm,
sextarii, id esl duo scrupuli el sttnis. I. Sesleriius, ul el conslringmtl timrre snis demonstralionibus, I.
ijuidum aiunl, quinque stnleres valet, stnler autem 2 di- 87. E\aggcraios, accumultttos, I.
dragmas , didragma ojilem 2 dragmat, una antem 89. Posoil indiqet, I.
drngma 5 denarios facit, Mar. 90. Fisetis , succulus in quo publica pccunia porla-
77. Addicla, assu/natu, id est ub avis addicta hatre- balitr. —/Erariiim, gaiophylafium, I.
dibus, vel deputala, trndita, Iso, 9i. Dedila. tradita. —
Stiipundiis, pubiicis, I.
78. Foedis , quibus vobis faede augetis. — Auctioni- 94. Suiiin, propriitm, I.
bus, venditionibus, I. 96. Noinisma, imaqinem, I.
79. Eibxres, carens Itmreditate , I. 98. Neinpc, quippc, I.
80. Siuctis, ironice, I.
COMMKNTARIUS
73. Weitzius ineptissime edid t Tnm summa est qnod nulla leee debel reiincri, aul ad posteros trans-
cura fralribus, cum notaverit in ltoug. esse Tum iniiij.Calnninia vero est, quod parenies Christiadf
sitmmu cuxa est fratribus, quod et melrum poscil et liberos exhaMedare consiieverinl,niolijicit praefcctus.
alii habent. Nam Aldus etsi ediderit Tum summa est 78. In glossa nmj satis liquet an quibus, an aliud
cura, id in ejucndalis correxit. Notandum olim passitn legi debeat.
oinnesClirisliaiios vocalos fuisse fratres, utctiam esa- 80. Vat. A, Prag., salis : lege sanctis. Ironice lo-
cris Litleris coustat. Ilinc gentiles nostris illudebant. C qnitur prsefecius, el ut vocabulnm Chrittiannruin ip-
Minucius; Ac se promiscue appellant franes el sorores. s'u exprobret : nam sancti hi diceliannir, iii liquet iu
Aoitnadveriendumsacra hxcnomina gentilibusluisse epislolis S. Pauli : Dttectis Dei, vocans sanctis.
inier lasciva ct amatoria hoc ergo per calumniam
: 86. Scribunt prmslrigds Weiiziiis, Widm., ParrJia-
iniiiierc volebanl geJililes apud Minucium. Vide Coiiunenl. ad vers.
sius, Put., ct noiiiiulli alii.
75. Ex prima Eeclesiac disciplina Act. apnst. iv, 140 hymn. i Calb. In prmstringere est eliam quaedam
34, 35 Quotquot enim possessores agrorum aut domo-
: scribendi varieius nain aliqui nialunt exarare pres-
:
rum eianl.vendentes affcrebant pretia eorum qum vende- stinquere.
bant, et ponebanl anle pedcs apostotorum. Oui noslro 87. Vat. A, exaggerandos, minus bene.
aevo anliquj' Ecclesi le paiipertaiem vulgo jactant,si a<l 90. Nehrissa recte ita dislinguit, ut fiscus sit prin-
hauc consuetudinefo revocareiitur, potius nostros cipis xrarium reipublic».
inores laudarent, quibus ecclesiasticis minislris nou 91. lleiiisius rum Put., ut didita, quomodo Cau-
uib nova dona oflerunlur, quam vetera aufeniiitur. chium restituisse innuebat Torreniius. Sched» Cau-
7(i. Sesterlius appellaius fuit quasi semistertius, cbii cl Parrhasius, dtbila. Alii, dedila. Vat. Q. lueu-
quia valebat asses tres dempto semisse. Sesteriiiun dose, suspendiis pro slipendiis.
neutro geuere valebal niille sestertios. In veleribus 9i. Ilailslir. supra, reddile.
liltris pro seslertius scribilur II S., vel 1IS., quia diu: 96. Ald. Weitz. , aliique edd. et mss. constanler
liueolae as&es binos notant, S. veiosemissein.Vossius nomisma , nisi quod in Alex. scribiiur numisma , ui
io Eiymologicoail seslertium genere virili esse iuun- ediiione ParrUasii nummisma, in Val. Q videtur esse
iniiin argenleuin quatuor assitim , sivc quartam n nommisma, in nonnullis Vulg. nttmisma. Ilcinsius ait
pariein denarii, qui sexdeciw valebal assibus. Pru- noii esM! audienduin Woweruui , qui ad Miuiiciuiu
dentius speciein pro gcnere ponit. casligabat jEnigma numniis indilum, elsi COJisenlien-
77. Rat, jnale a prima iuaiiu, addita pro addicta. teiu habuerit Joannem Gerardiun Vossiom. Wowerus
Pro nmlita apud jurisconsullos addicta usurpalur : quidem dicit fortasse reeiius esse mnigma. S«d/ad-
exstatque titulus Lu D. de in diem Adilictione, ubi dit) viunTua et -/u.(,/.-{fi'j. el nummum nolat. De nouus-
P.uilus: /n diem addictio ita fil : llle fundus centum niate vide supra coiumeni. ad vers. 50, ei Glossa*
e»to tibi emptus, nui si quis intra calendas Janttarias rium Ducangii.
proximos meliorem condilionem fcceril, quo res a do- 97. Mauh. xxii, 19, et seqq. Ostendit» mihi nn- :
minoabeat. Weitziusex Uuilolpli» Forner. lib. v Rer. misma ccnsus. Al illi obtulcrunt ei denarium. El ait
quoiid., cap. 23, observat juris auctores non facile iliis Jesus : Cujus est imago hmc el superscriplio ? Di-
permilteiidum credidisse, ul quis majorum prxdiis, cunt ei : Cmsaris. Tunc ail i(lis : Reddiw ergo qnm
laribus, sepulcris carere cogeretur. Inde prmdia pa- sunl Cwsaris Cmsari, e.i qitm gttnt Dei Deo.
terna, vel avita abalienare minus konestum, conlraque 98. Parrbas., Da. Nempe justum postulo?
distracta recuperare Inudabile semper habitum etl. ld 99. Ilailsbr., aut , ex quururadam vctcrum scri-
laiueu ila esl accipienduni, ut honesta praesertim re- houdi ratione , pro haud vcl haut, ut scribit Wcitz.
ligionis causa intcrvenieote laudabile sil abalLeoure, Huiiiariius cdidit aut.
: ,
;
AURELII PIIDDENTII CARMINA. 30«
Si»3
A llabeique nosira ccclesia
IOC Signal Deus pccuiuani.
vuniret, aureus (15 Opuinqne et auri plurimum,
Nec cum
Nec quisquam in orbe n.i dilior.
Secum Philippos delulil
l'ri 'cepl i scd verbis dedit, Is ipse taiUum nou liabet
Iu iins a marsupio. Argenieorum xniginaium
»05 Implele diclorum fideni, Augustus, arccin possidens,
Quam vos per orliem vendiiis :
I -I» 900 Gui nuinmiis ninnis scribilur.
999 Nummos lilienler rcdditc :
Sed nec recuso proderc
Csloie verbis diviies.
Locuplelis arcam Numinis :
Nil asperum Laurenlius
Vulgabo cuncta, et proferam
110 llefert ad isia, aut turliidum.
Pretiosa qu.x Cliristus tenet.
Sed ut paralus obsequi,
Oliiempcranter anniiit.
1*25 Dnum scd orans flagilo,
non nego lnduciarum paululura,
Est dives, inquit,
GLOSSiE VETERES.
100. Signat, vin-iral, curat, l.— Nomen iltius non JJ 117. Tantum, tam multum, f.
teribitut i»nummis. Vat. A. 118. /Enigmatum , figuras , denariorum. /Enigma
101. Aureos. Mancusa, 1'hilippci Mancosi; sed hic obscura parabola; inde anigma dicit nummorum; nam
Phitippos nielri causa. Mancuosa Philippis est civitat metaltis insensat s, obscuris, nomen reyis capilur et im-
de uua in Evangelio : Veniij Jesus in partes Caaarem ponilur, 1. —benariorum. Mar.
Phitippi, I. —
Philippeos, id est, Bizanteos, vel Man- 110. Auguslus, Ociarianus, I.
cotos, alio modo Mancones, vel denarios aureos. Yal. A. 1.2. Locupletis, divitis, loeuples talentit. Arram —
106. Vendilis, sparg tis, I. Numinis thesaurum Dei, I. —
Numinis , id est Dci.
110. Referl ad isla, respondet, 1. Vat. A.
112. Annuit, consentit. 1.
COMMENTARIDS
100. Tertullianus cap. 10 Apolog., Ab ipso Satur- 119. Iso ridicule Atigutlum exponit Octavianum.
no primum labutce, et imagine signatus nummus. Minu- Omnes imperatnres Augusti appellabantur. Suspici
cius Jano atlribuii, quod lialos docuerii numnws si- bar legendum Augustus aream possidens , Cui num-
,
gnare. Id Lampridius in Alexandro Severo dixit mtis omnis scribitur. Neqne referl quod paulo post
nummos figurare. Ducangius aliique putanl Jnslinia- occtirnt Locuptetis aream Numinis, n.im Prudeniius
num anno 685 circiier Christi signo nummos primum saepe idem vcrhum in brevi orationis periodo repelit,
tigurasse. Hi qnident Prudenlii versus probare pos- C et hoc loco concinnnui est cnmpararc lucupleiis Nu-
gunt tempore S. Laurentii non fuisse nummos Chri- minis arcam arcje, cui nummus omnis scribilur, sive
sti imagine aut nomine signatos;
non autem recte in qua nunimi uiidiquc congeriinlur. Veteres arcam
alleganlur ad probandum id aeiaie Prudentii non ac- fisci, publicaui, vel popnli pro acrario inlerdum usur-
cidisse. Nam Prndentius ex persona praifecii accom- paruni, iit ex inscriplionibus veteiibus patci. Erani
modate ad bujus leuipora loquilur. etiam arcoe poniilicum , collegi»r nn , privatorum :
102. Egm.,Hailsbronnens., Vat. P.male, Pliitippus. uude arcarii dictiqui eas administrahant. Erant pr;c-
Vat. A, Orb., Philippeos, Alex. Filippos; lege Phi- terea arca vinaria.olearia, frumeniaria, quaestoria, de
lippos a Philippo rege ita dictos. Iloralius rcgate nu- quibus vide Gotbofredum lib. xn cod. Tbeod., (ii. C,
muma Pliiiippos. Glossas exponunt Bitanteos seu , lege 11, et Salmasium not. in ,iiimi Lampridium
tluncosos. Glossa dc Mancuosa civitate Philippi aut etdearcis ecclesiaruiu Ducaiigium. Si legatur arcem,
corrupta est, aul iuepta, aut utriimque. simpliciter arx pouilur pro imperio, ut notavil liar-
101. Pairhasins scribil marsyppio. tliius lib. v Adv., cap. 12, ex glossa veteri in eodice
106. Ald., Vat. A a prima manu, Oxon., Gis. in prisco ad ver<. Prudeniii in Psychomaclna, t'i Chri-
texiu, Vat. 0. Drh., guaivos, scdicet dicta : plerique stum gaudere suis victoribus arcem.
quam, neinpe fidem. Pui., qua; etiam Alex., qua ; sed 120. Nehrissa et alii intcrpretanlur iinagin^m Au-
gusii in flinui niimmo scrihi. Sic Jnvenalis dixil sa .
1
supra, qu<ecum Vat. Pelaliis.
113. Gis. ad marg., Prcedives , inquit. 6, vcrs. 201 Scripto radiut Germanicus auro. Poiest
:
115. Gis. ad oram, opesque el auri. ctiam intelligi rui Auiju$(o, .«iiv arci, uul arcit nummus
116. Ald., Mar. a prima maiiu, liong., omittunt est _ omuis jiTi6ilur, sive ptndilur. Scnbere niimnios alicni
post orbe.
D diciiur, qui pro iis in certam diein solvendis credaori
118. Nehrissa legeodum ait emblemaum, ct intel- cavet cliirographo. Vule Plauiuin Asin. _, 4, 31, et
ligil vasa emblematis insignita. Revera Ua legit Par- vcrs. 69.
lloi .iiinin ii, sai. 3,
rnasius.el Wenzius lcsiaturquaidain excmplaria ha- 122. Vai. B, Prag, Mar. a prima manu, nuiiis
bere emblemulum. Vera lamen est leclio a-nigmatum. male, pro uuminis. Terlullianus et Augusiinus vucant
Giseliuus ex lluberto Golliio observavit aversas nu- eiiain arcam, Pauliuus niensam, Cyprianus corbo-
inismatum cpigraphas, qu.c stimiiiiirum viroruin of- iiaiii, aln ga/.opliylaciiiiii, secretariuui, sacrarium,
licia et niunera, sajpe ciiam propria symbola ceriis iiin scilicet o|H's eeclesia servabanlor. Pn-eotiua
signis ostcndehant, vulgu, exteris posterisque vera anie vers. 42, coWntl artanurn domus. VideRoswey-
aenigmata fuisse. Arguiiionlo sunt in cum iisum srri- diim ad Paulini episl. 34, et Binghamuw tom. I. ptff,
pia a Joaiinc Pierio hiernglyphica. In glossariis La- 333, lib. ii, cap. 21 uhi probal arcliidiacinum vo-
,
lino-Barbaris xnigina moneia dicitnr. Gnlhofiedus, cari arae lus/n-cm. Pauliuus Pelricordius, lib. iv de
lib. ix cod. Theod.,til.22,leget,opinalur Priidciiliuin Viia S. Maitiui, ProtmM aslonli diacono, quem m.i«
iBnigmata vocare nunnsiiiata Cxsarum efligiu cusa, priorum Antistes suucliv cuitodem tegeral arcee.
et in veteri glossario tvnigma monetam exponi coulir- 123. Prag. scribil votyabo.
in.ii. Addil Arahes iiiimisniala Christiaoorum quai 121. Ald., quai Clirisii, miiius beue.
caput bnniaiiiim pr.cleiunl , vncare nwlAoiia, quod 118, NebrUaa recie noiat voceni iu-uciaram : qui»
verbuni proprie significat lixwac. llinc llispani ei liali sriluii l.auicnliiis post triduuiu bellum cuiu praft;<
vocant medullas et medagtie, vcl potius a meiatlo. ctu gesturuscrat.
: , , , ,
S05 PERISTEPHANON HTMN. II. 50(5
Quo fungar efficacius A 145 lllic uirisque oblulibus
Promissinnis munere, Orbes cavaios praeferens
Dum tota digeslim milii Baculo regebat pranvio
150 Christi supcllex scribitur : Errore niilantcm graduin.
Nam calculanila primilus, Ei claudus infraclo genu ,
901 Tuui subnotanda est suimnula. 150 902 W crurc trunco semipes,
Laelus tuniesrii gaudio Itreviorve planta ex altera ,
Pracfeclus, ac spe devorat Gressum trahcbat imparem.
135 Aiiruiii, velut jam conditum Est ulcerosis artubus
Doini inaneret, gestiens. Qui tabe corrupia flual;
Pepigere tempus tridui 155 Est cujus arens dextera
Laudalus inde absolvitur Nervos in ulnam contraliat.
Laurentius, sponsor sui Tales plaleis omnibus
«40 Et sponsor ingentis lucri. Exquirit, assuetos ali
Tribus per Crbem cursiiai Ecclesi» inatris penu
Diebus : infmna agmina , B IGO Quns ipsc promus noveral.
Omnesque qui poscunt siipcni Recensel exin singulos,
Cogens in unum et congregans. 903 Scribens viritim nomina
glossa; veteres.
127. Fungar, uiar. — EfGcacius, operosiut, meliut, 145. Illic, scilicet fuit. —
Oblutibus, visibus, I.
perfectius, I. 146. Orbes, orbes dicunt vesligia aratri, sed non hie,
128. Munerc, officio, I. nam scilicet sunt cavati oculi, I.
129. Digeslitn, ordinalim, ordinabiliter, rationabili- 149. Infracto, valde fraclo : genua hnbcns, led noit
ttr, I. utitur, I.
130. Supellex, substantia, thcsanrus, I. 150. Trnnco, syncope, I.
131. Calculanda, numeranda, ordinanda, I. 153. Est, scilicet illic, Iso.
132. Summula , numerut. Stipendium dickur tum- 154. Tabe, a labe, Iso.
muta a sumendo, I. 155. Arens, arida, Iso.
136. Gesliens, gaudens, exsullans, Iso. 159. Penu, cerario, cellario, I.
139. Sponsor, promissor, I. 161. Exin, 1WX, deinde, unde, exinde, I.
143. Slipem, ctecmosunam, I. 162.Vinlini, singillalim, per tingulos, ordinalim,
144. Cogens, colligens, I. tingulariler, per tingulot viros, I.
COMMENTAIUUS.
130. In ediiione secunda Cellarii et in Parmensi C ch'siarum penu panperes alerenlnr; quac iiiaximc
scribiiur suppellex, qnol non patitur lex carminis. viguil in EcclcsiaRnmana omnium Ecclesiaruin matre
131. Parrbasius, Nam calculandum primitut. Cal- ac magislra , quamvis quaevis Ecclesia mater corum
tulare occurril apud Sidonium el alios non veteres; qni in ea educantur recle etiam dicalur. Ante fores
(tilculalor apml Mariialem, Ulpi.iuum et vetl. inscri- ecclcsiie pauperes cnnsistebant, ut eleemosynas acci-
pliones. perent. Vlde vers. 178.
132. Alii bahent tum, alii tunc. 100. Omnes vett. edd., etiam Parrhasius.eiliderani
134. Ald., Mar., Rat., Ambr., et alii anliquissimi ipse prituus. lleinsius ex Put. restituit promus, quiid
Heiusiani, Parrhasius, Gis., spem decorat. Wcilz.. in Boher. pervelusto confirmatiim reperil. Teolius in
cum Pal. restituit tpe devoral. ul legitur in Valt. A, uno»Vat. invenit promus, qui fortasse esl Alex., nbi
B, Alex., Rott., ctconjeciaveraiCauchins. Peveratns id videtur esse pro div. lect. In Vat. P csl primos.
eliain legeral tpe dcvoral, ac similem phrasim ex Ci- Recenliores omnes sine ulla duhitationc arripiunl
cerone pro Flacco allegaverat Amissum enim est praz-
: promus. Et sane promus convenienler dicilur, quia
ter tpem, quod erat spe devoralum. Veieres lrgebant praccessit penu, el diaconi arcae ecelesine praceraut,
el dislingucbanl ac spem devorat, Aurum, etc. ut noiat Ileiiisins. Addo ex S. Paulino epist. 12 ad
136. Fortasse prae oculis habuii locum Cieeronis in Severum inscriplionem a dexlra apsidis Hic tocus :
Pisonem Nummus inlerca mihi, Casar, neglectis fer-
: esl, veneranda penus qua conditur, et qua Promitur
culis triumphalibus, domi manet, et manebit. ulma sacri pompa
minislerii. llaque prinius diacoims,
158. Ral., Laudatur, inde absotvitur. qui penum gubernabat clavibus, ut anle dicehat
fidis
141. llailsbr. ineplc, per orbem. Prudenlius (nam coclestis arcaiuim domus est haec
143. Nonnulli srrihunl omnisque.
D penus) non imnieriio pronius, et nroimis condus voca-
144. Ald., Parrhasius, Gis. ad oram, Weiiz. sciipli bitur. Nihilominus non penilus damno commiinem tot
lleinsiani et nosiri, Cogens in unum, ei congrrgans, codicum lectionein piimus, quae cliam exslabat in
Fahr., C.is. in contextu, Cogensin unum congrajat. anliquissimo codice Biillandianorum saeculi vin aut
149. Parrhasius, est elaudus pro et. Vat. b,gradu; ix. Potest enim inielligi Laurentium novi>se paupe-
supra, genu. res, quia primtis eral e septemviris seu diaconibus,
150. Mar., Iruncus semipes, supra Irtmco. Rat., ut vers. 37 expressum est, et ad primnin diaconum
Irunruj, semipes. cnra pauperum spectabat, ut ex vers. 44 patel, Vo-
151. Tria claiidomm genera de-cribit, fracio genu, tasque dispensans opes, el colligitur ex concil. IV
truncocrure, bieviore planta alieia. Carlh. can. 17 : Ut episcopus gubernalionem viduarum,
156. Roll., in unum conlrahal. Egm., in ulnam con- pupitloritm, ac pcregrinorum non per se ipsum, sed per
trahit. lllna est os brachii. arcliipresbylerum, aul per arcliidiaconum agat. In com-
158. Weilz. scril il asuelos, quia ila invenil in meut. Ez"chiel. cap. 48,Hieronyinus ait Qui phimus :
Widm. Sa?pe dixi iiieptissimum csse ex unius vel fueril minislrorum, quia per singula concionalur in po-
Jlterius codicis errore cerlam scribeiidi ralioinin pitlos, et a pontificis latere non recedit, injuriam pulal t
»eqni si presbyter ordinetuK
15'J. Laudabilis olim haec eral consuetudo, ul ec-
: . ;
»17 AURELIl PRtlDENTII CARMINA. 303
Lnngo et locatos orJinc A 1 80 Inculta visu examina.
Astare pro templo jubet. Fragor roganiure collitur
105 Pncscriplus et jain fluxeral l'r;iTcclus liorrescit stupcns
bies : furebal fervido Convcrsns in Latireniiiiin
Judex avarus tpirilU, Oculisqtie lorbatis minax.
Promissa solvi efllagitans. 185 Conirs illc: Qnid rrendens, ail,
I u iii inn ivr : Asgistas velim , Minilaris? aul quid displicel?
rn 904 Coramque disposta* upes ISuin sordida ba-c, aul vilia?
Mirere, quas nostcr Deus INiiiu despuenda exisiimas?
Prxdives in sanclis babct.
905 Auruin, qtiod ardcnter siiis,
Yidebis ingens atrium 190 Eflbssa gignuut ruder»;
Fulgere vasis aureis, Et dc ntcUllis squalidis
175 Et per patenles poriicns Pocnalis excudit labor.
Siructos talentis ordines. Torreus vel amnis larbidis
h ille, nec puJet sequi. Volvcns arcnis implical,
Veiitum ad sacratam januam :
B 195 Quod lernilcnium ae sordidum
Stabant catervx pauperuni, Flamrais nccesse esi decoqui.
GLOSS/E VETERES.
104. Pro templo, coram, I. 183. In Laurentium, conira Laurentium, L
105. Pra;scriplus, a judice, deputntus. — Fltixeral, 188. Despttend», conltmnenda, I.
tcnerat, preeteriit, I. 189. Silis, dctideras, I.
108. Efflagitans, poslulant, I. 190. RuJera, uriui , vet ttercora. Hudera dicunt
Ilitl. Ttitn tnsrtyr, ait. — Assistas, u/, L maceriam ruinw, I.
170. Coraiiique, palam, I. 192. Pcenalis, durus. —
Exeudit, fabricai. txco*.
175. Patentes, amptas, I. quit, I.
176. Slructns, cumnlatoi, Mar. 194. Arenie, sicui Pactolus tt alii, I.
181. Fragor, clamor, I.
COMMENTARIUS.
1C3. Teolius Ignalium Comum impngnat, quod spositas, quod a nietro miniime respnitur. Parrbasius
affirmaverit Priidentium in bis reruin udjunciis enar- eJitlit dispositas, in emendationibus subrogavii dt»po
randis paulo aliier ac in Actis rcreruntur, aut poetica siitj. quod aures magis probani.
licentia abusum, atit longe ah Urbe binis retnotum 17-2. Llitur Laurcnlius voce ambigua tanclis, qua
Alpibtts rem. uli accidil, nnn licne Jidicisse. Elsi inielligipossent sacraria et secreiaria ecclesise, scu
aiitem descriptiones poetica? ameeniores narraiinnibus arca, vel eiiam ipsum lemplum, elsimul siguilieautiii
historicis esse debcant, tamen si qua sit In re ipsa C paoperes Christiani : nam, ni constiiii ad vers. 80,
varietas, fides po'ius adhibenJa esl PruJentio quaoi sanclonim appollaiio Chrisiianis omnibus tribueha-
Arfs nnonymis. Nam quoj ail Coiiuis, Prudenlium tur Sanctum pro lemplo non cst vox soluin ad Lati-
:
Itinichvniniim fecisse juvencin, et aniei|uam Rom»m miatem inscripliontmi refcrcnJa, quoJ iionnulli pu-
venissei, ei pneta palalinos rnisset renumiatus, nogae tarunt. Persius pro lemplo posuit joicIuiii sai. ~i,
hx siini sine tillo iJoneo auctore prolalae. rers. 69 Dicile, poiitifictl,in tancto quid (acit aurum.
:
104. Nunc ait vro tfniplo, poslea vers. 173, Mfmi 181. Ilailsbr. , ftagor, supra clamor.
alrium; vers. 175, per paienfes porlicnt; vers. 178, 183. Prag., convertut nit.
tacralam jnnuam : quae mnnia prnunut liomse Jotninn 184. In Mar., Vait. A, B, Ral. Jesiderslur que
amplain fnisBS in qnam Chrisiiani x-taie S. Laureniii post oculit.
eonveniehani ; el quse lunc saliein a prxfecto llrbis 185. Mar. a prima nisnn, WiJm., qwd furent.
fniTit cognita. HiijnsmoJi xdes nera a primis Chri- 186. Parrhasius eaiendavit minarit : sed probuui
stianls iion appt-llabanliir lemplum, quod baec vox est minitaris.
mscio quid coosccralionis pag:m.-K indcaret. IV re 1C8. Parrhasins sfTibit dispuenda.
nlane conslat. Ad sivciilum periiuei qnoJ aticlor
i 189. be siii aurl vide vers. 45.
Itceognilion. in lin. rcfert Thtophilus, qui erat cun-
: 190. Sich. stercora. Ileiine rudcra, Codex Amhr.
ctit pnlenlibus in civtlate sublimior, domus tuiv ingen- , scnliit offossa quod damnare noii audet lleinsiu-
tem baiilicam eicltske nomine consccravit. Eusebius, nain in veterrimis Maronis etemplaribus occurriini
lih. viit, cap. 1, narral Clirisliaoorum iiunierum inler ojfugerc, offulgere, ojfore, obvolvi aris, et similia. ViJo
Valcriitni et Riocleliani persecntinnein aJeo crevisso, r. Coniment. aJ vcrs. 410. Psychomachiae. In glossa
iil priscis atdi/iciis jam non contenti, in tingulis urbibut arizzi vocabnlnm cst qttod solum Isonein habet au-
tpatiotat ab iptit fundamentit exitruerenl eccletiat. ciorem apuj Ducaiigium.
Optatns Milc» iisinis iih. i lesiaittr :mie perserutinnein VJi. Mar. a prhna inanu, Prag., Rolt., excludit.
Diocleliani basilicas plurcs fmsse qua; Chrisiiauis Vox poinalis Pauliui, Prosperi, Sedulii, Aviti et si-
ablaix sunl, pnstea reslituiar. be ecclesiis in tillnna militim est. Tertiilliantis enain de eaJem re cap. i7
nerKCUtiOM Dincletinnea snln BMMMtis passiin In- Apolog. llaque cum vice rebetlanlium ergastulorum ,
:
quiinttir Arnolniis, Lacianiios, Knseliuis, llicrunymns, «ire carcirum, vel mttallorum vcl hoc genut poenal.i
,
Aognsliniis, TheoJorotus, Ciltlas, cl alii. tervitutit erumyunl adversut noi. De qiio genere piB-
105. Cis. enjam : in prtma ed., et jam, quod reli- nx agunl (•allonius et Sayilttrius,
qni hahenl. 193. Kal., Ih>iig., Witlm., ei unmis pro vel amnit.
1C6. Ald., Pul., Oxnn., fervidut Judex avaro : plc- Val. A, BflB»! Mailshr. a pnnia innio, tnrbidni.
riqne, eiiam HeiiisiHS. et Parrhasius, fervido Jndex 195. Ilac vote lcrrulenlus ustis eiiam cst in prj'f.
in.arus. Ilainarl., vers. 5.
170. AIJ., Sich.. Mar., cl nonnnlli alii rtim f.is., 190. WciUius scrihil dequoqut com llailshr. A'ii
WciU.i i/i»po»(u«. Casliguliorcs llcnisiani, Alei., rfi- rci 16, dccoqui.
,
soo PEIUSTEPIIANON H\MN. II. 310
Ptidnr per aurum solviiur, Elumbe virus cnnlrahat.
Violaiur auro integritas, Si forte dctur optio,
Pax occidil, Cdcs perit, Maliui dolorc asperrimo
200 Leges et ipsa? inlcrcidunt. Fragmenta membrorum pati,
Quid tu venenum gloriae £20 Et pulcber intus vivere.
Extollis et roagni putas? Committe formas pestium
Si quaeris aurum verius, Et confer alternas lucs,
906 Lux est, et liumanum geuus. Carnisne morbus fuedior
205 Ili sunt alumni luminis, An mentis et morum ulcera ?
Quos corpus arctat debilc, 225 Nostri per artus debiles,
Ne per salutem visrcrura lnius decoris integri,
Mens liisolesoal lurgida. Sensum venusti innoxium *
Cum mcmbra morbus disjicil, Languoris experles gerunt.
JIO Aninus viget robustior : Vesiros valentes corporc
Membris vicissim forlibus 230 Interna corrumpil lepra ,
Vis sauciatur sensuuin. Errorque mancum claudic.it,
N.imi sanguis in culpam calens El ca>ca fraus niliil videt.
Minus minisirat virium, Qucmvis tuorum diviium,
15
i\:> 907 s lcrvor clTctus malis
> Qui vcste el ore proenitr nl,
CLOSSiE VETERES.
107. Pudor, caslilas, verecund'.a, I. 211. Vicissim, mutuaiim, Iso.
108. lnlegritas. rirqiiiiias, I. 212. Scnsiiuni, menlium, I.
199. Occidit, dificit, Iso. 213. Nam, quoniam. —
In, ad, I.
201. Ottid, quare. —
Venenum, avaris. — Glorix, 215. EflVlus, infructuosus, vacuatut, I.
amum dkil, I. 216- Elmnbe, infirmam Ubidinem, quia tineviribut
202. Magni, prelii esse, I. facit infirmum, debile infirmam libidinem,
, , Cnn- —
204. Et, eliam. Hunianum, — icilicet aurum, I. iraliat, colligal, I.
205. Ili, mendici Alumni, — «ocii, vel filii. — Lu- 2-21. Commille, compara. —
Peslium, vitiorum, I.
minis, regni coelornm, I. 223. Camisne, uirum, Iso.
'iOb'. Arifal, affligil, I. 227. Venusti, pulcliri, I.
208. Insolescal, stiperbial, sine consueludine vivnt, 2,29. Valentes, robustos, I.
inluinescat, —
'furgida, su\ierba, I. 231. Mancum, curve, I. Adterbium. Prag.
209. Cum, quando. —
Disjicit, secat, consumit, la- 235. Qiiemvis, quemcunque affer, 1.
etrai ; disperdo, disjicio, I. 234. Ore, facie, I.
210. Viget, inierius, I.
COMMENTARIUS.
200. Lueanus lib. m, vers. 118 Usque adeo solui C : locitmihi ntn liqucre profiteor, ted muiationes odi.
ferrum morlemqne l!mere Auri nescil anwr: pereunt di- Quwrendum ergo amplius. Weilz us et Hciiisius am-
icrimne nulto Amissie leges. Virgilius, !ib. vi, vers. plexi sunt dissicil.
032, Fixit leges preiio, aique rcfixit. Verum de avari- 210. Ep. II ad Cor., rap. xn, v. 10 Cum enm in- :
lia, radice omnium malorum, hujitsmodi sententioe firmor, liinc potentsum. Ludovicus a Ponte egrcgiuin
passim sese offerunt. Iihrum edidit de Thesauro a^gritudinnm cnrpons.
201. Nebrissa cxplieat aurum esse venenum gto- 211. Ald., menlis. Sirh. cirm id invenissel, rerto
riae, qula eo vera gloria perlt, aut qui.i niore cbri- restiluit membris. Parrhasius jam cdidrrat mrmirtt.
ftiano gloria accipitnr pro vita x-lerna. Prima inler- 215. Parrhasius in culpam cwdis, quod metri lex
pretatto magis placet: sic pudor per aurum solviiur, nnn patitur.
violalur auro inlegritas, elc. 215. Mar. scribil fervot. Hailsbr., effectttt malis.
204.Teolitw ita hunc versum exponi posse arbitra- Lege effeius.
tur Si quxrit aurum, iltius splendore raplvt scias
: ,
222. Parrhasius primttm scripsii luccs; «rnod met'o
hnmattttm genus ase lucem, el pauperes esse alumnos advcrsoitir , correxit vices : scd melius esf lues.
ten pariiiipes lucis. Veriusct simplicius Nebrissensis: Hailsbr., alterai lues.
Chrislus, qui est tux mundi, el homines ab eo redempli. 228. Ald., Vat. A supra, Pnt.,0'xnn. ct alii edd.
Vnde subdil : Hi sunl alumni luminis ; de quo lumine atqiicmss.,/nl>oris.Drh.,Valt. B,Q,Weilz., Mar.,Rat.,
Joannes pnzbuil leslimonium cap. i. Saue Laurentius Sich., tanguoris, qund rectius est. Alrj., Parrhasius
ocea>ione auri, quod- praefectus copiebat Christtim , sr nbnnt langoris. Vat. (), mendose, langores experii,
verum aiiruin et lucem opporiune illi pra^dicavit. To- . , Weitzius cdidit tanguoris expeni. Lege experei.
letus in eap. i Jnannis, Magno consilio nlraque locu- 251. Parrhasius, errorque mancut. Mar. pro div.
lione Joannet in prmsenti ustis est : dixit enim : Intpso scripl. mance.
vita eral , ubi vita pro ea quam Verbum efficit el dat 233. Ald., Yat. A supra, Winm. supr.-r, F:ibr., Gis.
nobis, ponitur. Postea suhjunxil Et vila ernt lux, «W
: prima ed., pnncipum. Melius alii, dititum, iu respon-
vila pro rpso Verbo, qttod est causa tfte, accipitur. deat mox pattperum.
209. De lioe verbo disjieit, ant dissice, ut plerique 234. Vat. A, proenitet, qnnd pro diversa scrlplnra
cudd. scribunt, aut uno s disicit, ut habet Rat., di- a Weitzio indiratur, et exsiai jn Fabricio. Giselinus
etum jam est ad hymn. I Cflth., vers. 97. Ald.,Fabr., mcndose edidit pcenitent, et correxit prcenittnt; Hein-
Gis. in cnntexlu, dissecat. ParrhasinS, Gis. ad oram, sius el Cbamillardus mendose ctiam poenitent. Rui-
Sicb. et alii, dtsticii. Gifanius in PKOtCF.RE.iil se in narliusex ms. S. Michaelis restituit prctnitent. Verimi
Ovidii et Prudenlii mss. invenisse dissicil, ei in quo- prwnllent j:im olim exstabat in editione Aldina, et
iiam vet. Prudeniii disicii; et apud Virgilium in vel. Tornaesiarra an. 1553, Parrhasiana alirsque. Susplcn-
Iib. dissice constanler exaraium, monuisse Pierium. lnr Ruinartius irgendtim ei auro: qoo forinsse alludit
Curlernm (addit) ul ingenue dieam quod senlio, de his Ales., Qttitesle ei oro pratniieni.
, :
311 AuRELII PRIDENTII CARMINA. 7,n
555 908 Ihfhl probabo debilem, A Plicans el onoil migiiihus,
Qu .iiii quis iiii'iu iiui esi pauperum. Laxare nervns non valcl.
Ilunc, qui superbil serico, 245 Istuni libido feiida
909 Qiiem currus iiiflatuin vchil Per scorta tractum publici
llydrops aquosus lucido l.uin. et cloacis inquiuat,
-.o Tendii vencno inlrinsecu-. Dnm spurca mcndicat slupra.
Asi bic avarus coniraliit Quid ille fervens ainbilu ,
Manus recurvas in volam , 250 910 Siiiuique lionoris a>stuans,
CLOSSfE YBTEREg.
236. Pauperum, scilicet tit, I. lea : sicut cnim totea maceratnr in manu tittorit, tic
237. Serito, pnrpura, I. pelticuta meretricis ab adulterit, I.
239. Ilydrnps, luntc, I. 2i7. Cloacis, tacubut, sordibus. Ctoaciv tunl lota m
2t2. Volam, in metltam palniam mcdietas pal- quibus adunatur tlercut civilalis, I.
wtt, Iso.
,
210. Fervens, ardent detiderio. Ambilum cupi- — ,
213. I ncis ungiiihus, unqutis cunis, I. dilatem, honorem, !so.'
— H>. Scorta, scorlum, quasi sorlum. Sorlum ett to 250. /Estuans, detiderans, I.
COMMENTARIUS.
236. Ald., Bong., meorum pauperum, sinc ett. B animi causa, ca>icrnquiii «Ssot, et nihil minus, quam
237. Teolius ex Mazochio tom. I Specim. Ditilic, immorialitatem somniantes. Quod a>l ganeones aiti-
dissert. 8, part. 2, eiymon serici refert ad arborem net, qui se ad piilidissima usque scorta cnmpleclenda
sorek, cujus mentio lit Genes xlix, II. De eulem alijiciunt, ens nonasgrotis.sed infimaesorlis boininibiis
nriginejam disseruerat Becmanusde Orig. Lai. ling. foricas, lairinas, ei cfoacas everrentibus pares facit.
verbo Ser ex Buxtorfio et Kimcliio, qui tamen torek 250. Ald., Ileinsiani omnes, Fabr.. Weitzius, no-
propi ie inlerpreiantur surculus. Accipitur pleriiinque stri, Sicb., tttcido, el notat Ncbr. ex Horalio, Tur-
lorek pro vinea. Communis opinio eliam aiuiquissi- gescitvitrea Hlis;ex Persio, splendidabilis; llcinsius
nioriim scripiorum etymotogiam repetil a seribns, vero ex Horalio, Aquosus albo corpore langnor. Gis.
quod nomen est animalium neniium metaxam , sive ad oram lnrido, quod lleinsio n>>n displicebai. Par-
,
rnde sericum, et populuruin ulii haec animalia nn- rbasius, livido. Teolius ait tucido babere mss. omnes,
triuniur. Nonmilli ei arboribus sericum sine homby- lnrido editiones. At plerxque editiones clare luado
»11111 opere fieri pulant sed verins videtur, aiiliquos
: praeferunt.
scriptorcs arliotiiui meniionem facere, quod in arbo- 240. Heraldus in Arnobium lib. n, pag. 149, plura
ribus vermiculi sercs lanam , sive sericum lexuni. de avarorum morihus babet, et hos ipsos" vcrsus ex
De coinparationibiis nmrhorum corporis cnm viliis Prudenlio, quos tamen ex martyrio Vincentii desum-
animi videri pos-nnt Chrysostonms, Basilius aliique ptos per memoriae errorem dicit.
SS. Patres, qoi in eis explicandis freqnenies sunt. 212. Gronovius, cap. 5 Observat. eccles.,cx Widm.
Giselinus, quoniam medicum agebat, diligentius, el Weilzii lesit Manut recurvas in volam, el cum in
peritius, quantuin quidem ad rem medicam pertinel, p vnlg. sil Manus recurvas, et volam ipse restiiuere ,
lios versus illustrat, cujus explicaiionem juvai pro- vult Manus recurvat in volam , et Pticans. Heinsius
ferre. Elaios homines ac snperbos hydropicis similes cum vulg. facii , et cum Heinsio Teolius, qui Heinsio
facil Prudentius, quihus crudorum humorum copia favere melioris noi;e codices Vaticanos affirinat. Cella-
viii.iiaesanguinis massx aflusa, culim praetumidam rius secutus est codicem Widmaniamim , cui revera
reddidit. Ambitiosos, et lionorum cupidos xau'o-w la- astipulantur Vat B, Mar., Rai., Prag. Recte diciiur
boraniibus his enim, cnm a curis, vigiliis intensis-
; conlrahere manus recurvas in volam, ul vers. 156, Ner-
que cogiiationibus mor'>us oriatur, perpetua frigidu? vos in ulnam contrahat. De avaris Psyciiom. vers. 463,
siiis, ampla et frequens exspiratio, bilis vomiius, iin- Spoliisque ungues exercet aenos.
mensus ac mordicans lolius corporis calor fere ad- 215. Quod Gronovius volebai in volam, et plicant
sunt. Avaros, et o?u;£etp«j, quod iis manus tenaces aduncis unguibus , concinnius ex nostris codicibus
sinl, eiad rapiciidiiin paratx, chiragricis comparat: Mar.. Rat.. Prag., Vat. B, restiiuimus, scilicei Pti-
lales, ne dolo.em ab humore maligno in digiiorum cans et uncis unguibus, non plicans aduncit, nt hac-
vincnla, ei aniculos impacio exciaium augeant, ne- tenusedilum csi. Egm., Pal., Widman. supra ininiis
que manus adducuni onniino, neque eiiam explicani recte, ungulis pro unguibus. Ungula dici solel de aui-
sed in medio quodam siiu coniinent, qui ct maxime malibus, qua? digitos uon habenl. In Isone ungut t
doloris sii exi ers, rt iiaiurae consenlaneus. Sic etinn foriasse est diversa lectio.
malevolos oblrectaiorcs h.paiicis seu spleneiicis : 2 iii. In glossa corrigendum videtur corium pro lor-
foriassequod cum his omnia membra sint arida ct fttm : nam etymon scorti trahilur a corio;el tcortum
ronsumpta, laiuen cibum faslidiant, bilis
pr.c inedi.i proprie esl pellis crassior.
vomitinue prorumpal, iingues deniqne a scalpendo D 2M. Plauius Ampb. act. lv, sc. i, vers. 12 Quia :
iion contineant qtuB omnia ad caliimmatorcs non
: teneeta xtate a tne mendicas malum.
illepide quis ttaduxeril. Invidos pra-terca cuni siru- 249. Widin., Bong., Sich., Mar., Vat. B, Rat.. ant-
mosis, seu ^otf aSiiSeo-t conferi , necmale, qunniim bitum, Sitimque, quod tcnuit Teolius, quia ab Hein-
liujusmndi morhi genus adipcin orni circumsitnn ,
sio l.ic lectio commendaliir. lpse Heinsius edidit
ips.iin iuc adeu culiin exed.lt, eiulcus in dicsserpeudo aiupilu , Sitimque, ut exstat in Ald. el uiullis inss.
ullcrius reddilinaligiiins. Postrcmo idololalras regio Miralur Teolius Chamillardum adhuc habere cuni
inorbo lahnraniibus iioii dissimilcs c-se ait : quod vett. edd. tt>ii/>iiu At in Chamillardo idem
, Silifjnr.
qiieinadmndum isii, ul valetiidinem recuperenl, leclis lego quod in ambitu, sitimque, uisi quotl
llcinsio,
mollioribus, Indis, lascivia.pic ilemulcrri d bciu ila : Heiusius scribit sitem ciim Egn. Bccuianus verbo ea
infelices damionum rulloics, ciiin religio iis pro ludo ex Pal. ms. legit amoilu et iiiendosum .unbituin iu
,
el inani plcbecula? tcrriciilamcnto sii, cx impoienti aliis esse pulat. Notal vero auibilum pro ainbilioim
ferc mnllitie, insolcnlia, et dissoluiione co caecilalis poni. De hac phrasi ivsitmre sitim vide coiiimeul. a.l
abripianlur. Uiule el iuculluiii qtiid iis Deus snnat. \ers. 9, lib. i conlra Syunn i. Iuim.
Iin immortalcs dicendi sunl cis sua lala, coe'i cur- 250. Parrli.isius ciiui lllll vcil. cdJ., ul dicluin est
sus, orbiumquc Ctxle.-liuni gcnios allinguul, idquc fen. sup logil mltM , Siln/mr.
,
, ,
PEUISTEPUANON IIYMN. II. 311
513
Mcrsisne anlielal rel)ribus, A Non sordidali , aut debiles,
Atqne igne venarum furit? Sicut videnlur intcrim;
Quisquis lacendi inlempetans 275 Sed purpurantibus stolis
Silenda prurit prodere, Clari , et coronis aureis.
255 Vexatur, et scalpit jecur, Tum si facullas suppetat,
Scaliiemi|iic cordis suslitiet. Coram tuis obtutihiis
Istos potenies saeculi
Quid invidorum peclorum
Strumas rctexam turgidas? 280 Velim recenscndos dari.
Quid puruleuta ct livitla Pannis videres obsilos,
Maiignitatuin vulnera? El mucculentis naribus,
2G0
Tute ipsc, qui Uomain regis,
•
Menlum <alivis nvidum ,
Contemptor aeterni Dei Lipposque palpebra pulri.
Dum daimonum sordes col s, 285 Peccante nil cst lelrius,
Morbo lalioras regio. 912 Nil tiiin leprosum aut pntridum :
2G5 lli qiios supcrbus despicis, Ciuda est cicatrix criminum,
,
Quos cxsccrandos judicas, U Oletque ut antrum tartari.
911
Brevi ulccrosos cxuent Animabus inversa vice
Artus, cl iucoluines erunt
•
290 Corrupta fonna infligitur,
Cuni carne eorruptissima Quas pulchcr aspectus prius
270 Tandem soluti ac liberi, ln corpore oblectaverat.
Pulcheriinio viine slalu En ergo nummos aureos,
In arce lucebunt Patris : Quos proximespoponderam,
GLOSSiE VETEUES.
25\ Mersis, occultit, in meniem mersis, I.
.
2(>7. Brevi tempore, stalim , I.
254. Prurit , quati peruril ardet. Prurigo ex ardore 274. Interim, nunc nsque dum, hic est, I.
ninvo venit, I.
,
277. Faeiillas. possibiliias. Suppetat , abnndal, I —
255. Vexaiur, se ccedit. —
Scalpil, scabit, I. 280. Hecensendos, nutnerandns, Iso.
258. Strumas, tumores, chelen. Uetexam, rc(e- — 282. Mucrulenlis, sordidis. Murcus, qui pratcisttn
ram habel nasum, I.
, I.
259. Purulenta , pulrida, venenosa , a pus, puris, I. 284. Lipposque, scilicct oculos. Putri, humida, I —
261. Morbo legio, elephamico. llegius morbus, et 285. Tetrius, viyrius, I.
arcualus, el iclericus, el eleplianlicns. liegius ideo di- 28S. Leprosum , leprosus a laterum prttritu , I.
rilur, quia non polesl curari nisi regiis cibis ; aut quod 289. Animabus, vacat.— Inversa vice, una pars, \
rst,ionem mortis pandal ; elephaniinus, eo quod ele- 290. Forma, imaqo, I.
phantino oise curetur : arcuatus, eo quod colorem ar- 295. En ergo, tcilicet habcs, prmsenlalim , I.
tus cwlettis habel, I., Vat. A. 294. Proxime, nuperrime, I.
COMMENTABIUS.
25!. Parrhasius, mersusne, qund melius fortasse Hailsbr., Palat., Vat. A, Heinsi ini potiores, putidum
eslquam mersitne. Ilailsbr., habebut, male, pro an-' Ald., vitt. edd., eliam Parrhasius, Vat. P, Q, Alex.,
helat. Urb., Mar., Uat. , aliique mulii, putridum; nequfl
256. V;it. A, sordis, supra recte cordit. video cur Teolius Vaticanos pene omnes pro pati-
261. Ald., Pal., Parrhasius, Heinsiis, cum aliis dum ailegaverit. Heinsius quiilem legit putidum , sed
edd., tnle ipse. Weitzius, ni el ipse, quod conlirinaiit duabus manibus ritioniblis permotiis, quia ptttri jam
Valt. A, B, Mar., Ual., Prag. praeeessil, el quia Prudenlius primam in putris solet
263. Heinsius cnm Put., colis. Alii edd.et mss. corripere. Nollem id ab Hrinsio dicluin. Nam prae-
colet, nisi quod Cellarius et Chamillardus Heinsio cessit putris, non pulridus, el sensu nonnihil di-
adlixrent. verso. Quod autem Prudentius primim in pulrts cor-
2C9. Wcitz., quin carne. Alii, cum. ripere solitus sil, quid vetat quominus syllabam
273. Mar., Bal., ac debiles. cerio communem vel in putris, vel in putridus ali-
276. WeiUins explieat coronas aureas martyribus quando produxerit? Imo produxil in puiris bymn. 7
donari ad similitudinem militum. Verum bic sermo rtCalh., vers. 9. Arvitia pulrem ne resudans crapu-
rst de Christianis p-.niperibus, qui in arce lucebunt lam.
Patris, si recle vixerinl, sive martyres liierinl, sive 288. Virpilius vi Mn., Quam super haud utlm po-
si cus. Omnes igitur qui vitam aeternam consequen- leranl impune vnlantet Tendere iter pertnis : lalit sest
tur, coronis aureis, quas vers. 926 Hamarligenix alitus atris Faucibut effwtdens supera ad convexa fe-
rutilas Priidentins vocat donahiiiitiir. Pasclialius ,
, rebat. Unde locum Graii dixerunt nomine Avernum.
de Coronis lib. vin.cap. 5, oslendit ex Prudentio Hinc fauces graveolcnlis Aumii.
marivres Chrisli ad siniililudiiiem niililiim sicilti 289. Scriplores posterioris setatis ita sai|.e sunt
,
Iriuuiphatoies tyrannicae iinpietatis, coronis aureis locnti et pwponeliaiil quidein parlicipium versa vice,
;
insiguiri. noii vice versa : Priidentiiis meiri causa inversa vice.
277. Ald. ci alii scribunl tunc si. In glossa vttcat mcndum cubare videtur. Prudentius
281. Terentins Heaut. u, 5, 55, Pannis obsita, ne- ait, animabus qnas olim pulcher aspeclus delecla-
gtecla, immunda illuvie. verat in corpore, econliario corruplam lorinam in-
2!<5. Ald., tahil; ita edidit Parrhr.si ns, sed emen- Hijji, quod explical IVebrissa verhis Arislolelis iii
.lavii nil. Posset reiincri nihit iiioiio-yllabuin, aut Elhic. Paena: medicimv quaidam sunl
: n( qtim per ,
rceeplo triliracliy sectmdii loco. conlraria fieri debettt ti( qtti dum vivermt erant orna- ,
280. Pro aut, Mar., Hat., Vat. P, habenl ac. Egm., tus studiosi , in morle sint dcformati.
315 AUrtEI.II PMDF.NTII CARMINA 316
895 Qmw nec i niilis obruat A 1'ceiim talcnta;snscipc.
Ituiua, noc fur subtrah n. 310 914 Ol liallis nil.rui IIi.iMiil.ini,
Ntinc adJu gcinmas nnlnles, liitabis c( rein principis,
Nc patipcrem Chrislum puics : Ficset ipse dilior.
Geniuias corusci luminis, Ridemur, exclamat fremens
500 913 Urn.ilur Iwc lemplura qiiihus. Prasfecius, ac miris inodis
Ccrnis sacratas virgincs, 115 l'er tot liguras luiliumr,
Miraris inlaclas anus, Et vivil insanuin caput!
1'riinique post damuuin lori Iiiipiine lanias, furcifer,
rguis scruuili uescias. Slrophas cavillo inimico
305 Iloc cst inouile Ecclesia: : Te nexuisse existimas,
llis illagemmiscomilur, 320 Dum scurra sallas fabulam ?
Doiala sic Cliristo place(, Concinna visa urbaniias
Sicoruat altum veniceni. 915 Tractare nosinet ludicris?
CLOSS;E VETERES.
303. Damnuin, amissioitem, I. B vithtm convicium cum joco iltusione sW deceptiont
304. Ignis, anions. —
Neseias, viduat, I. derisoria. — Mimico, scurrili, I.
;
305. Monile, ornanteiilum, I. 319. Nexuissc, invotvisse, I.
306. Coinilur, ornatur, I. 320. Sallas, saltare facis, vet saltando dicis, I.
307. Dola(a, ornala, 1. 321. Concinna, composiia. —
Visa, scilicet est. —
509. Eecum, ecce, 1. Urbanilas, eloqitenlia. Convenient ttrbanitas , id esl
317. Furcifer, exclmiattve, succensnr ignii, I. pulchritutlo. Cinnum genus polionit ex diversis mixtu-
51b.Slruphas, versulias, (rundes ;vertutiut, ttropha ris composiin?; inde concinna res, ex drvertit composita
fraus qux techna vocalur, unde slrophosus frtuduten- sententiit, Iso.
ius vocalur. —
Cavillo, derishne, vet deceptioue. Ca-
COMMENTARIUS
295. Hailsbr., quod nec. Ex Luc. xn, 33 Facite : quantnque pius copiosa virginitas numero suo addit,
tobis saccutos qui uon veterascunt , thesaurum non de- tanto plus gaudium mnlris augescit.
(icientem in ccelis : quo (ur non appropiat , neque tinea 307. Ecclesia comparaiur sponsse ornata? viro suo
corrumpit. Apocalyps. cap. xxi. In hymno Dedicatinnis eeclesi.e
299. Ald., Gis. prima etl. in tcxlu, numinis; me- ad vespcras, Sponsxque rilu cngeris... Dolala Patris
lius alii tuminis. Sic \crs. 205, Hi swU aliinmi lumi- gtoria.
nis : qiianquam hoc loco gciumarum splendor inlel- 509. Sichardus, inlentum. Alex., alenta, snrra i,i-
ligi poterit. ^ quod Laii-
lenta. Parrhasius, llazc tu lalenta tuscipe,
300. Singulare lioc nniandiim, quod rclativo qui- nius esl. Alioquin eccum erit pnnim adverbium.
bus absnlvamr stmpha, raro irajecUonis exemplo. 311. llorai., ep. 1, lib. ( Ut rem facias, rem Si
,
301. Mar. a prima mann, Prag., Widin., cerne; potsis recte, si non, quocunque moio rem. Palrimo-
llailsbr., cernes. Alii, cemis. nium ret sr:nilic:ii.
502. Bong.,Fahr., Pal.,Cis. primaed., mireris, alii, 315. Parrhasius, Rat. a prima manu, Va(. A a pri-
miraris, Mebris>ensis e( r.haniillarilus a»«s inlactas in- ma manu.Mar., Vat. D, Egm., Pal., Ilailsbr., Ambr.,
le ligiimcsseviduasigmssecundi nescias posl ilamnuni Thuan., Alt., Itoit., tresTorrent., lk-insius, Gis. ad
priuii (ori, quamvis alias a Virgilio inlacta virgo ili- oram, fremens. Weilzius cum aliis, furens
caltir. liic eliain ipsas sa< raus virgines vo-
Exislim» 311. Ald., cl miris; alii, ae mirit.
anus, qnnd virguiilatem ad -eneclulem
cari intactas 517. Isonis glossam non intelligo. Nolum e>t furci-
«m-ervaverinl ; iiini lns addi viduas iqnis secundi ferum vocaimn scrvuin qui ignominix magis quam
nescins. Scilicel ali;e sunt inlaciae, tlia ignis secundi snpplicii eausa furcam circa viciuiam, aut per urbem
HCSriae. Aldus quideni el Parrhasius ila disiiiigiuml, ferre cogebatur. De furca tam veteri quam nova Li-
u( imerrogationis nol.im posl inleclas nnus a|ipnnanl, psius lib. in de Cruce.
et Isn glnssam apponit post MtcMS.Gothofra-
ciiiuus 31S. Tbuan., capitlo, male. Apud Sedulinm lih. v
dus, in lege 2 cod.
Tlieod., Iit>. ix, lit. 25, su-picatnr perperatn cirrumferri labellis, el favillis pro caviltis,
legendnui intiraa, quasi univiras, seu viduas prn vel noiavit Heinsius Jam jamque volunl mendacia millt
:
inv las, quia a Prudcnlio bne loco aliisqne Palribus ln Dominum ranis hominuin conftata cavilits. Mnniis
vidti.e et virgines junijuuiiir, raplusque eariim er.nc- p ah iniiialiouc rerum vilium et personarum diciiur :
quantiir. Veili.i ejus legis, a Joviano latx anno 564, binc panloniimus omuiiim reruiii imilaior. Solebant
ita babenl : Si quit uon Jicmii rapere, sed vet allen- aiitem mimi jncos et sententias m illa sua reprajsen-
tare matrimnnii junqeiidi eausa stcralas virgines, vel laiione miscere, ac celebres sunt scntenti;e 1'ublii
inviias ausus furit, eapilati sentenlia (eriaiur. Conji- Minii. Lactanlius, lib. vu, cap. 12. Sentenlia detiri
Cit |>raici ca iegi posse vel non inviiat. Sed mibi sen- hominis ridicula mimo dignior quam tchola (uil quod
teiuia legts re> te proeedera videtnr; seihcet prohi- suuipsisse videlur e\ Miuurio : A'on philosophi sant
lieinr alleulaii nialiimonii jungendi causa virgincs studia, sed mimici vilio digna itta senlentia vitu et>.
sacratas, ciam non iniitas, aliasque non sacralas in- Alii lecnut miin co ofieio, alii mmieonvtcio. lleraldus
vilas : quod pluiibus confirinare posscni, sed non vero suspicalur legeiidiim minii cuvillo, vel caviHitio,
va&il. vcl mimico cavillitw, quia cuvillari proprium esl mi-
5U5. Hoc elngiiim viriiinnm et viiluartiin aibli pn- inorum. ,
qmbus Clinstiana caslilas mei itn
terit iiiuiimeris aliis i/ropAu$ iirclerc dieilur. Animianus Mi.
3111. Iteele
eelebratur. S. Cypri.mus in libr. de DiseipliHa rt lli- XV, tJ faiilo quidem CATEN4 imiUuni ei( coqnomeu,
bifti liiginuin rlos est ille ecclesitistici qerminis, tle-
: eo quod in compticundit caluinniaium nexibut erat i<i-
eutattfU» (iinnmcnlum grati(C spirilatis, la'ta indoles, diuotMHt,
laudit el honorit oput integrum atque inevrruptuni. 0al 520. Sallabniliir eliani labnl.e rt carniiiia boc ,
rmiii/o respondent ad tunctintoniam Domini, illutlrior i -i, saltu repneseiiubauiur, dr qu pliin »d R<nua« >
porno greqis Cliristi. Caudel per itlas, AfM n» illit lliiin. OvidillS, lib. v Irisl., eUg. 7 t 'urmiita qnod
laraitu lioret Eccletitr iiuilrii qloriosa lecundilai : pleno taltari notlra lluiUio.
:
517 PF.RISTEPIIANON HYM.X. II. 31»
Egon' cachinnls vendilus A morarum jngibu*,
PoBiiis
Acrnma festivum fni? El mors inexlricabilis
3-25 Ailcone nulla ausleriias, 340 Longos dolores prolrahet.
Censura nulla est fascilms ? Prunas lepenies steniitc.
Adeon' securiui publicam Ne fcrvor ignilus niinis
Mollis relundii lenitas? Os coiUumacis occupct,
Dicis : Libenler oppetam : Et rordis inlret abdila.
530 Votiva mors esi martyri. 515 917 Vapor senescens langnea',
Vm i*ta vobis, novimus, Qui fusns afflatu levi
Persuasionis vaniias. Tormcnta sensim lempcret
916 Sed no " 'Otanli impcrtinui Semnstulati corporis.
Pracstelur iil niortis citaj Bene esl, quod ipse ex omnibns
535 Cninpeiidiosus exilus : 530 Mysleriari lies incidil
Perire rapliin n n dabo. llic so'ih exemplnm italiit,
Vitam lenebo, ei differ.nn Quid niox timere debcant.
CLO*S.£ VKTERES.
321. Acrnma, gloriosus tudus. Acroma proprie lij- 1) 535. Conipendiosus, bre»is, difficilior, I.
rarum auditio ; hic antem jocus accipitur, vel carmen 539. Inextriraliilis. infinibilit, vel insolubilit,indit'
tcenicum, I. lolubilis, I. —
Infinalit, mdissolabilit, Mar.
325. Adeonc, nonns adeo, I. Austeriias, teveri- — 3it. Ahdit.i, occulin, tecreia, I.
/oi, Mar. —
Severilas, asperitat, I. 5i5. Senescens, deficient, \.
320. Fascibus, honoribus, I. 317. Sensiin leniler.
327. Adeon', in lanlum, I. 348. Semnstiilati, scmiusti : temutivlatut el icmi».
529. Oppeiam, monar. Uppelere quasi tetram pe- slH» unum s'int, I.
tere; nnm viri forlet, dum moriunlur, lerrani more 35(1. MysteriarcbeR, prineept niijtierinrnm Mar.
(forie morju) petunl, ne VOX audiatur, I. — Piinceps ifiiftiiter, mifilerii princeps ; el Grcccum est,
,
530. Voliva, desiderabilit, I. Cura, Mar. — — Incidit, sriliiel in pamam, I.
355. Iiupcrliam, sinant, Mar. 352. Lie.beanl, tcilicet alii, I.
tOMMENTARIUS.
323. Parrliasius, lleinsius cum Amhr., Ruinarlius, persunswnis, quae pro opinatione vana el inepla
(•'iji
ergon cachinnis; Hailshion., ego; alii, eliam codex siimisolebnt.elpraPsiimptioelianidicehalur.Miniicios:
ISolland., eijon' cackinnis. Rong. male, chachinnut. Audio eos lurpissimiv pecudis capul nsini cnnsecraium
324. Vat. A, Parrhasius, ac Romtr [etlirum, re- iiepta nescio qua persuasinne venetari. Ammiaiius,
nncnle metro et sensn. llein^iani scripti, Ald., Vat. quamvis etlinirus, h.uic const.fnliam in Chrislianifi
B, M>r., acrema; alii, ticroama. quod defendi potesl. l.iiidarc vidclur : lib. xxn
Qni deiinre a reliijione com-
Acroama, sive malis scriliere acroma, Laline cst an- t. pulti, perlultre cruciabiles poenns adusque qloriotam
ditio, sed accipilur i>rn festiva jm iindaque narralio- ntorlem intemerata fidt pregntti, et uunc marlijres ap-
ne, et imerdum pro boroioe qui eam reciiat. Pruden- prllanlur.
lius fortasse iinilalns est Ciceronem b' in Verrcm : 555. Parrha^ius pert>eran>, sed jam.
Hic qnaii feslivum itcroama, ue sine corollario dii,ce- 556. Arnohius l>h. ll, in line : llidtm el vut flam-
deret; el pro Sex'tio llle ipse tudius non solum tpe-
: mit, e.rsiliii, rrucialibus, bellllit, quibtu cnrpora lan-
ciator, tid etium atlor ei ncroama. Ruinarlius Kudilic- cinatii tl diu vexnlis noiira. Alii pauln aliler leginil.
nem seu audiloreiu etiam cjusccmodi narration s 557. S. Auguslinus, tracl; 27 in Joann., de S. L»u-
ncroamaiis noniinc aliqiundu designari putai, quod reolio ISon tnint occisus est cito, sed criuiilus ett in
:
ejniliibimri esse de audiltire judico. igne. Diu
vivere permisstts est : imo non din virere per-
525. Parrhasiu-, udeo nttlla; Ald., adtone ulla. missus tst, sed larde ntori compultut etl. S. Cvprianiis
I II 11011(11 nulr ad Demelrianinii Nec snllem conientnt et dolorum
:
520, lleinsius non assentiturSalmasin, qui hoc loco noslrorum compmdio, el simpliri. nc veloci brevilate
rensuram capil pro dignilale sic ccnsura oris, ut : pcenarum tadmoset laniandiscorporibustoihiatormenla,
ait, et vir censorius sumitur pro pulcbro. Cbamillar- mulliplicas lacerandis vhceribus numrosa tupptitia.
dns favei Salmasin. Mclius tamcii intelligilur censu- 558. Pelrus Falicr, lib.lll Seinc^lriuin, ca|i. 8 mal-
rain esse severiintem, cui moi respondet lenitas. lel moratain. Sed nihil est neeesse, ul nnuiei lleinsius.
Niliil enim obest quod prxcesserit ausleritas; uam 53'». Prag., Mar. a primi manii, ut videlur, ul
eadem semeniia amplilicalur. mors ; alii, ei mort. Mors tnetlricabiiis somilur pro
527. Mar., adzone securim, quod non ausiin dam- p morie leota, etqu* linem iuvenire nesciai, ut no-
nare. Vocal securim publicam, ut bymn. super. vers. tavil Maricltus.
55, bipennem publicum. Parrhasius scribil securem. 510. Mar., Prag., Rat., Widm. sopra, Urb. a pri-
528. Ald., Parrbas., retudil, male. ma manu prolralint. Sic meliiis, ul... mors protrahal.
529. Glossw elymon imn accipio. Oppetere dicitwr Aln, protrahet.
qni rem sibi conlrariam pelil sic oppelere morieiu,
: 515. Vapor pro calore apnd optimos (|tiosquc scri-
cl simpliciter oppelere dicilur de viro forli qui mor- piores, Lncreliuin, Virgiliom. Iloraiium, elc. , s.rpe
lein peiii, quamvis cnnira natnram sit. ponilnr. Virgilius lib. v, Lenlusquc cnrinasEslvapor.
552. Vanum et iiiepiiini credeliant ctbnici in Cbri- Vide Gifanium verho Vapoh indic. Lucr.
slianis vclle inori spe futiira! vil:e. Miniicius Proh! : 348. Ald.,etcodex Bolland. , semttsiulali : Par-
mira stultitia el incredibili audacin tpernunt lormenln rbasius ei alii , semiuslulati.
pnvsenlia, dnm incerta metuuni el futtira; el dttnt mori 550. Mysteriarches dicilur , qnia primns el prin-
poslmorltm limenl, interim morinon limenl. Laclanlius, ccjis eral diacoMornm, (|iiihns cnra iiicumbchal ern-
cap. 5 : Iia necesse estsapienlcm prostullo hubc-
lih. vii, dieiidi fideJes dc mysieriis lidei. Vide coiiuiieot. ad
ri,qui rfmn appelil boim quw non cernunlur, dimitlii e vers. IGO.
manibiis qutx viilenltir fjuod uccidit nobis cum neque 552. Wcitz. Gis. ad dram, quod mox; ii.icti.uc
,
crucialum ne.ue niortem pio ftde recutamus. Nola vo- Mar. , Prag.
,
: : ,.
S<9 AURrXU PIUJDENTH CARMIMV. 520
Cnnscemlc consiralum rngum ;
Stephanus ,
per iinhrcin saieutn
Decuuibc digno lectulo: Ctrlos apcrtos inlucns.
555 Tunc, si libebil, disputa, Illumiiialum hoc cminus
Nil esse \ulcaiiuin iiieuni. llecens piatis fralribus,
918 Hsecfaule prxfccto, tmccs 375 919 Baptisina qitos nupur dilum
Rine inde lorlores paranl Chrisli capaces feceral
Niiilareamidu marlyrciii, Ast iinpinrum cxcitas,
360 Yinciro in. inln a, et tciulere. Os oblitum ntifiis silu
Hli os decore splcnduii, Ni^ranlc stib velatnine
Fulgorque circuinrusus est. 380 Oliducla, clarum non videt.
Talem reverlens lcgifer jEgyplix plagx in inoduro,
De inoiite vuliuin dctulit, Qnx, cum tcncbris barbaros
305 Juda-a quem plebs, aureo Damnarel, Hehrxis diem
liovc ini|uinata, et deeulor Sudoexhihebat lumine.
Evpavil, et facicm retro 585 Quin ipsa odoris qualilas
Detorsil impatiens Dei, I Adusla i|u.iin reddil cutis,
Talcmque et ille prxttilil Diversa uirosquc pcrmofct
370 Oris corusci gloiiam llis nidor, illianectar est.
CLOSS.E VETERES.
356. Vulcanum, ignem, I. 378. Os, faciem. —Oblitum, circumdatum. — Situ
359. Nudare, despoliare, 1. tenebrit, I.
300. Vincire, ligare, I. 379. Nigranle, nigro, I.
5GI. O-, facies, I. 380. Clarum, clariiatem, I.
365. Legifer, Moijtes, I. 384. Sudo, tereno. Sudum dicimus , quati sub
368. Impatiens, non susiinens, I. udum serenitas qua
post pluvios fit , I.
571. Pcr imbrem, per densitatem I. 385. Quin, in*upcr. —
QuaUlas, icilicet Laurentii, I.
573. Illiiiiiiiiatnni , manifeslatum
,
, manifestum. 388. Nidor, fetor. —
Nectar, dulcedo. Omnii lua-
—Hoc, genus fuit. — Eminus, etonge,\. titat odori* dicitur nectar , odor suavit, I.
37*. Kecens, recenler. — Pialis, baptizatit, I.
COMMENTARIUS.
353. Gis. ad oram , Weitrius cum plerisque suis, 366. Malenonnulli vulg., etdie color pro et decolor
ronsfrtu-ium. Melius, comtratum, ut supra, Prunas te- 369. Vide Act. aposi. vi et vu.
penlei tternile. 372. Ccelot numero plurali Lucretilis dixit, vi*x alius
354. Gallonius, cap. 7 , tabula 47 , describil cra- n e profanis. Apud Christianis usitatissimutn id est a
**
liculam ferream qua assalus est S. Laurentius , qux sacris Lilieris et Hehraico stylo.
reiigiose asservatur parlim in ecclesii S. Laureniii 375. Nebrissa suspicatus est aliter esse legendum ,
in Lucina, pariim in Paneperna. Sagiltarius descri- exponil aiilem illuminaium de fulgnre quein vide- ,
ptionem Gallonianam in tluhium vertl cap. 10, cum bant baptizati, et non pagani sed ha?ret duhius au
:
non possinuis, ut ail, Laurentianae craiiculx Koiii» sermo sit dc fulgore Stcphani an de Laureniii; nam
as*ervatx rcliquiis tuto prxstare fitlcm. At prxler huic eliani ot decore splenduit. Giselinus /Egyptiis
venerahilem atitiquiiatem, eo niajorem fitlem his cxciores esse pronuntiat, qui nienduni subesse pu-
relit|iiiis prxstare possunius, quod tiibus costis cralis lanl,cosquc aflirmat in medta luce f.Tcuiire rem :
illa constet. Atlo ita lectulum sive cialem ferream tamen sibi fl.u. im cxteris iiwi explicuit. Cellarius ait
descrihil : Mlams eit autein lectus cum tribus coslit , sensum esse Christianos omncs qui astahant, coelum
1 ixspoliatus
1 Luureniius vestimentis suis, extenlus est apertum vidisse non ainein pagunos, imlignos lanla
:
in eralem (erream : el allali stnti batuli cum prunis, et luce. Videlur ergo id ao ipere de cuslo aperio , dum
miserunl tub cratem ferream. Qui cum furcis ferreis Siephanus lapidibus ohrueretur. Certiun lanicu inihi
coarctaretur detuper, dixit, elc. A hatulo, qui est pala csi Prudentium de fulgore S. Lsureniii lot|ui de :
lerrea, diminulivum hatillus
lit Ilispanis , badil. , cujus odore simile miraculum pergit narrare vers.
Gallonins inter cratem et lecmm lerreiun distingtiii, 585, Quin ipsa odorit qualilat.
qiiod lectus ferrens esset inslarveri strati, craticula 375. Heinsius, lih. l Adv., cap. 6, conjicit baptiima
plitribus costis ad longum intcr se disiantibus esset ratum. Nihil est necesse inmare. Hi videntur esse
lahricata. Vidft lahulam 17. Sagittarius de hac di- Palres, qui poslea laudantur vers. 490.
slinctione duhitat. tlnc quidem loco lecttilus pro D 379. Cath. hyinn. 7, vers. 154 , Kigrante tullum
crate ferrea ponitur. De veneratione quu S. Lauren- conteijit velamine.
lii craticula jam a Jnsliniant imperatoris et a S. Gre- 386. Virgilius lih. xn iYidorenioiit? ambusla dedit
:
gorii Magni lemporibus colebatur , vitlcri possunt Vide Elmeiiliorstiiim ad Arnohiuin lib. vu, paj;. 116.
Itolhintliaiii. 387. Itat., diverse, non male.
355. Ral.,Vat. B, Mar., Prag., IKMM licebit. Alii, 588. De mdore vitle coinin. ad vers. 759 Apolh.
libebil. Nectar siimitur pro odore ex neeiare effliieiile. Ovi-
556. Prag. fcrihil Volcanum. liilfHigilur ile deo tlius Melam. lih. iv : Ncclare odoralo spirgit cor-
el dt: igne. N.iin Laurentius deos iiri.lfh.it; sic vers. pusque tocumqiie. Liicriiius hb n t'.t uardi florum :
403 ktfacpericlum, qitid tuus VuUanusardensegerit.
:
neclar qui nurtbits htitat. 1'imlenl us, hyuin. S. Yni-
558. Ihiilshr. male, torrcntes parant. cenlii, vers. 480, Uedvteme nalar carcere. Gifanius
359. M ti., l arihasius,Uat.,amif(uiii.Mfliiisiimiiiii.
>
atlteiitl Iranslaiioncs ei unu sensu in aliuin stiiiu
560. Alex. a prnna inanu, vincere; Vat. A, t>m- solere, Ideoque poni neclar pro odore stiavissnuo.
ciri. Utrumque corrigenduiu. Seil uif lins tln ti ti faiis.nii pniii pr.> elTtiiu ul ti qui* :
363. Vide E\od. xx\n ct xxxiv viiium pro odore viui suavissiuio usurpet.
; : : .
32! PFRISTEPHANON IIYMN. II. m
Idcmque sensus, dispari A splendor, o virlus Patris,
390 Varialus aura, aut alllcil 415 fartororbis et poli,
Horrore nares vindice, Atque auctor boruiu inoillium :
920 Aut mulcet oblectamine. Qui sceptra Romx in vcriice
Sic ignis xternus Deus : Rerum locasti, sanciens
Nam Cbrislus ignis verus est Mundum Quirinali togx
395 Is ipse complet lumine 420 Servire, et armis cedcre,
Justos, et urit noxios. llt discrepantum gcntinm
Poslquam vapor diutinus Mores, et observanliam,
Decoxit exustum latus, Lii guasque, ct ingenia, et sacra,
Ullro e catasia judicem Unis domares legibus ;
400 Compellat affatu brevi: 425 En omne sub regnum Remi
Converie partem cnrporis Mortale concessit genus :
Salis crematam jugiter, Idem loquuntur dissoni
Et l;ic periclum qtiid luus 922 Ritus, id ipsum seniiiint.
Vulcanusardens egerit. B IIoc destinatum, quo roagis
405 Prxfectus inverti juhet. 450 Jus Chrisliaui nominis,
Tuncille: Coctum est, devora,
Quodcunque terrarum jacel,
Kt experimentum cape,
Uno illigaret vinculo.
Sil crudum an assum suavius.
Da, Cbriste, Romanis tuis,
Hxc ludibundus dixerat
Sit Christiana ut civiias :
410 921 Ccelum deinde suspicii,
El congemiscens obsecrat, 435 Per quam dedisti ut cxleiis
Miseratu-. urbein Romulam Mcns una sacrorum foret.
Cliriste, Numen unicuin, Confoederentur omnia
GLOSS/E VETERES.
390. Anra odore.
, Aflieit, — ajfligit , afflixit, 1. 409. Ludibundtis similis ludenti,
. I.
391. Vindice, vindicante, I. 419. Romanaj, I.
Qtiirinali,
392. Ublcctamine , delectatione, I. 425. Remi, imperntoris liomanorum, I.
397. Diulinus, fongtis, I. 426. Concessil, convenit, scilicel Dominus, I,
3li9. Uliro, soonte. E catasia, — e crutit qui 430. Jus, lex, Mar.
i. E craticula,
tn catasla erat, Mar. 455. Caeleris, gentibus, I.
405. Periclum, inquisitionem separationem, , I. 436. Mens, fidtit, I.
404. Vulcanus, dicilur ignis, I. 457. Coufcederentur, conjungantur, I.
40(>. Tunc iile, scilicet ait, I.
COHMENTARIUS
390. Aldus, tiflrinttir : melius iianafus. guinis elicili. Verum Ionge diversum est cruorern
392. Ruperlus Tuitientis, lili. vm de Divin. Offic, qiiodammodo loqui nomen Chrisli, ac Cbristnm vo«
cai>. 10, de S. Laurenlio Cujus assatura suaniter in
: cari nomen unicum, iliiin invocatur. Mclius fortassa
tola Christi fragral Ecclesia. allusio lieret ad nomen super omne nomen.
393. Cur Dens voceiur ignis, vide Hamarlig. vcrs.71 414. In Rnm.ino vers. 468, Christut paietnce glorite
596. Egm., Palat., uret ; alii, urit. tplendor. Ep. ad llebr., cap. i, v. 3 Qui : cum sit
399. Parrbasius scrioit catkasta. Josephus lib. dc tplendor gluruc, et figura subslanliat ejus.
Macbab. memorat calastas frixorias, et ait igni in ca- 419. Mar perperam, el mundum.
lasta marlyrem Suspicor a Prudenlio Itoc loco
objici. 421. Vide Prolegom. cap. 8.
calastam sumi pro erate ferrea. Vide comroent. ad 423. S. Augiisiinus, lib. xix de Civit. Dei, cap. 7:
vers. 56 hymn. 1 Peristepb. Sagitiarius cap. 10 ait At enim opera data esl, ul imperiosa civitat non solum
id explicari posse de ediliuri peguiaie, in quo excru- jugum, veiutn eiiam lingiiam suam domilit gentibus per
ciatum esse Laurentium verisimile est. pacem societatis impanerel ; per quam non deessel, imo
400. Hailsbr., a/fectu brevi ; supra affatu, probe. elabundaret eliam interpr, lum copia.
407. Bong., experimenlo non ita bene. Aniepeiml- 428. Ald., ad iptum; melnis nl ipsum.
tima in experimenlum brevis solet indicari a Pru- ; 429. Ald. Weilz., Parrbasius et alii, quo magis,
dentio producitur per diastnlen vel necessitate nietri. Nomuilli quod.
408. Hailshr., sic crudum: lege sit. 451. Gis. ad or.im, R;it. a secunla manti quocun-
409. Qna^ral aliquis an hic jocus in marlyre Lau- t\ que ; Oxon., quacunque; praeslanliores, quodcuiiquc,
enlio debeal laudari. Quxslioneni resolvnnt SS. 452. Bong., Fabr., Rat., Gis. ad oram, Teol. ad
Patres, qui laudarunt. Aiigustinus serm. 505, alias oram. illigares.
123 de Diversis Quid pluribus ? Cralicula admota
: 451. Ald. inendose, C/irisiiani.
est, et tuslus esl. Elcumex uno laiere arsissel, dicilur 457. Ald., Parrbasius, Piu.,Oxon., Heins., confce-
tanta tranquillilate illa tormenla lolerasse, ul imple- deranlur, et puslea mansuescil. Ita etiani Cellarius,
retur in eo quod motlo in Evangclio audirimut :ln pa- qui pro liac leciione mss. codd. cital; et Teolius.qui
tienlia veslra possidebitis animas vcstias. Oenique prohaliores pro eadeui alleg.a. Nibilominus canfoede-
flamma : Jam, inquit,
utlus, sed patientia tranquitlus renlur exstat in Val. A, Mar., Prag., R.il,, Weiina-
coctum eslquod superest, versnte me, et manducale.
: nis, plerisque lleinsianis, cod. Bolland., el aliis. Gal-
Tule duxit marlyrium isla gloria coronalus est.
, landius prxlulil conftederentur, et mansuescai cuin
415. Put., Ambr., nomen unicum, quam leclionem emcndatissima editione Tornxsiana, S. Leo Magmis
Heinsius fulcire coiiatur, quia vers. 159 bymni seq. serm. 88 non soluin senlentiam banc expressit, sed
legilur Nomen el ipsa sucrum loquilur purpura san-
: etiam verba ip9a Prudenlii sumpsisse videlur : Ou-
: :
sts AUBKLII PBUDENTII CAUMINA. 324
lliuc lode 11 i.-ii i ( .
i
i in «yinlinlum : A 92 '<, EmllU i.aliri i tnum,
HaiwuMtl orbli uibditui, 455 Agnoscal nl veruin Dcuill
i ,ii Mausucscat cl siiimniim capul. Krrans luli ravcilas.
Advcrlat abjiuii las plagas El jam icncmiis obsides
923 Colra iu onim iratJuR Kidissiinos liujut spei :
Ki.u Bdolil Uomiiliis, llic in'iii|M- jsm regnaul duo
i i ipia j
iiii credal Num.i. 400 Aposioloriiin principes.
415 Confundil errur Troicus Altcr vocalor gemiiim,
Adbuc Catonam cnriain, Allcr cathcdrain possideus
Vcner.ilus occiiltis foris Primam, recludit credila»
rin ygum penalcs exsules. /Eicrniiaiis januai.
Jaiiuin lnli ihiU'111, ct Sleii iilinn 105 Discede, adulter Junpiier,
450 Cnlii senaius (liorrco Slupro sororis oblitc,
Toi mnnsira palrum ilicere), Ucliuque Uomim libemm
El festa Salurni geuig. Plebcmqucjam Clirisii fuge-
Absterge, Cliristc, hoc detlecus. l!
925 Te Paului ibiuc exleruiiuat,
CI.OSS/E VETEUES.
458. In symliolum, unilalf.m, fidem ciilhoticam, 419. Stcrculun», adjectmm, id est c.load»um, Iso.
conatium, unniii futcm, I. In umlatem, Mar. — 451. Cabriel, foi liludinem tuam, lo.
459. Mansueseai, mitis fiui, I. 456. Errans luli cajciias, lioma, Homuna Auauii,
411. Advcrlal, semial, inlelligal. Alijuncias, »c- — I — Ascanii, Mar.
paralus, I. 4M. Aller, umis. —
Voeator, precdicalor, f.
413. Kidelis, credulus, I. 405. Ucclutlit, aperit. —
Credjtn», scitxctl sibi, Iso,
414. Nuina, consut, id est Sabini, I. <4ti(i. Oliliif. vocufitii cams, I.
410. Calonum, consatum, consiliariorwn, vet sa- 408. Plebemque, Cflrisliimiiaiem, I,
pientum, legis doctorum. Ciiriam, \amiliam, Iso. — 409. Exlenninat, depettit, extra terminum minal , I,
418. Pbryguiii, 7'ro/a«orum, I.
COMMENTAUIDS
posito namque diviniius opcri marime conijruebut, ut iuventor. Stercutiiim vocit Pliuiui, «lii Sterculiuin :
mutla reyna uno confcedeiarenlur imperio. per- ei cilo euin irridenl Laciantius lib. i, up. 10; Tertulbanui
vios linberet poputos pranlicatio geiuratis, quos unius Apologcl. cap. 25.
tenerrt regimen cimialis. Iiieamdciu seiilfiiliaui dis^c- 451. Apud Tcolium V*t. uuus, referent, muiu;
runi lliertmymus iu Isaiam; Eusebius lib. i, cap. 4, bene, |iro dicere. De monstris porlcnlisqiic deuni
r
^
Pnrpar. evang. ; Origeues lib. u couira Celsum, gcmilium, ac dc feslts Saturnalibus, diclum jam coi
Anibrosius in iisalm. xi.v. Veibo confiederare ulunJitr in libris contra Syiumacb.
llleronyiiiiis, Orosius, et Terlulliaiiiis Apologet. cap. 452. Uuinartius, tenis; BoLIamliani bocipsuin cmu
ii: iilu lamen alii legunl arf coii/Vrcndnai. Riiinarlio. setl ail inarg. noiant iu ms. eortnn esse
438. Ald., Iiic idemembra, viliose. senis. Addere poiuissent lenis essc conlra ineirum,
439. Val. A, mansuescal el orbi non bcne. Mariclli neque Satiirno tongruere.
iiiilcx niantuescit, quamvis vers. 457 babeal confoede- 454. Barlbius, b. viu Adv., cap. 12, ait Piudn-
I
reutur. liiim, sibi constanlein, eamdcni syllabarum quantiia-
440. In Uomano vers.107 Romavoratiir sa-culi sum- lem in Cabriel secutiim boc loco, ei vers. 98 dillo-
mum capul; ab Orosio lib. II, c. 12, caput ijeiitiuiw. cliaji, ulii ail Uabriel Patris ex solio, sedemque re-
:
441. ileinsiani oinui, Ald. Mar., Parrbasms, , pente. Ai secnmla in eo versu dutoclixi neccgsano
Sicli., Weiiz., Gis. ad marg., Vai. el alii, nbjun- est longa in Cubiiel : in boc vero Emitte Gabriel
clat, i|iiuil ex vet. bb. probavil Cifanius in IHCBDKBE. tuum brevis csse posset, facto iaiubo in lertia sede.
Vait. A, B, I', Eabr., Egm., Pal.. liailsbr., Ilong., 450. Altl.. Parrbasius, Palat., plcrique nosiri, et
et VVidm. a secunda manu, adjuncias, non ita benc. tleinsiani, Cis. in conlextu, ct quidam ms. qiieiu is
De verbo abjunctus pro diviso, disjuncto, vidc vers. vitlit, luli. Cis. prima cd., unus Itoll., Uong., lulica,
810 lib. ii in Syifiinacbum. male; ncque melius Weilz. cum Widm., lutia. Cis.
445 1'arrliaMiis, /in/i/Hf/ii/Wis.qiioil sii>liiicri pniest. ad oram ex suo ins., iinus Uoil., Iitta, quod plaruil
445. Troius j-Eneas deos suus Latio iutulit, ul ail Caucbio. In Vat. P. lulii valet luli. Virgilius .1 n. i
Virgilius init. £ueid, |) lutius, a magno demiasum nomen lulo. Widm. Supra,
440. Libr. i in Symm., vers. 516, Concitiumque sc- civiias prn civcitas.
num gestire Catonum. Dun piaxipue Caloncs Uooix 400. De lns versibus egi in Pcolcg.
sapicnles babiti sunl. Juvenalis sal. 2, vers. 40, Ter- 405. Sivc primus legamr, sive primam eadem cst ,
iius e caelo cecidii Culo. Viile Uiucum ad vcrs. Sll scnlcniia tle principatu lVtn aptistoli, rejecto eiroie
Mn. lib. vi. Ecclesi.-e bicipilis. II. c vcrti sunl lcclionis varieiates.
447. Vall. D, P, Mar., Bong., Parrbasius. rtt' wm Ald., Widm. supra Pnt. , Tbiian., Oxon., Unit.,
lur. Pleriquc, tietieraius. Sermo esi ile igne vesialium, Nmiis., Cis. in lexln, Kabr., Uai. a prinu ni.uiti,
quiin lncisabtlilisartlfli.it. Vnpilius, n /En., vers. Val. U a secunda manii, Mar. a iirima in.inti, el clare
2:10 Nn 'H! el manibus villat Ycstamque polmMM,
:
.' ad margincm, primam. Wcn/. coilcx Bolland., Ires ,
jElernumque adyiis ejferl peiulralibus igiiem. Torr. All.,l'alal., Ilailsbr., ParibaMtis, Sicli., pnmus.
418. Weiiziu» iualnii icrlbere Priaumeuni Widm., In Ambr. videtur esse primas, el eodem aedilus. m
cl llnng., quain cinn lllil oplnnis codil., 1'hrijijnm. 405. Uaroniiis, Itnn. Anual. ad aniiuiii li 1), lns
I
Pcnales cxstilcs secum /Eneam ailvexisse ikiiiiiii ell Prntlejitius veriibui dc rcligionis in melitts miiia-
ex Virgillo. I)e eorum lemplo cgi ui coiiiiuent. a.l lionc cxplical i|ii.edam nnculi ct prmligia qu.c liucin
\cis. 905 lib. ii in Symm. llomaui i[i,; iiiiiiiiucie portendebani.
1 1 1
119. Iso iioii vidctur aguovissc deiun Stercutum, 400. Jiiiiii Jovis ,i soroi et onjnx. , ,
»Ue is fucril ipse Siturnus, ttt explicat Haorobiui, Jj i ' S Aliqui iiilcrptingiilil PUMMfttl jjtttti CVlntlt
aul uiiispiaiu E.iiiiii Dliui, llali.c rcx, sicrcuraliniiis fuge.
525 PEttlSTEPlUNON IIYMN. II. Z16
470 Tc sanguis exiurbal Pelri. ,
Tandem niicbunt mannora,
Tibi id, qtiod ipse armavcras Siahuiit ct aera iunoxia,
Facium Ncronis oflicil. Ouas 111111'- liabcntur idola.
Vidco fuiurum principem 485 llic lims orandi fuit,
Quandoque, qui servus Dci El finis idem vinculi
475 Teiris sacrorum sordihus Carnalis: erupit volcns
Servire ttumani non sinat. Vocem sccutus spiritus.
Qui templa claudal vcclibus, Ycxere corpus subditii
926 Valvas eburnas nb-triiai , 490 Cervicihus qnidam paircs,
JNefanda damnet limina, 927 Quos mira liberlas viri
480 Obdens aenos pessulos. Ambirc Chrisliim suascrat.
Tunc pura ab oinui sanguine ttcpeus medullasindoles
GLOSS/E VETKRES
472. Officit, vatde noc.el, obest, I. menlo, I.
475. Principem, Coiuturitiiiuiii, M.ir. Conttunlinum 483. yEra, idola, I.
tult dicere, I. 485. Ilic, lunc. — Orandi, sciiicel S. Laureuth.
476. Sinat, no» consentit, I. 486. Vmciili, corporis, I.
478. Valvas, feneslras, teras, I. 491. Libcrtas, /iducia Laurentii, I.
479. Damnet, claudat Constuutinus, I. B 492. Amhire, detiderarc, I.
480. OlnlenS, opponens, contra dans. — t-cssulos, 495. Recens, repentina. — Mcdullas, tiiroi. In.
occles, I. doles, nobiluas, I.
481. Pura, Deo dicatn. — Saiiguine , inquina-
COMMENTAttlUS
471. In Vat. B. c\ armcweras, factum esl amaveras, m.ich. Theodosins anno 391 leg^mlnlit cod. Theod.,
iion ita bene. ile Paganis I. xi : Nulli sacri/icandi tribuaiur potestus'
472. Teriullianiis cap. 50 Apologet. : Nec quid- nemo lempla circttmeal, nemo detulira sutcipinl, inlcr-
jtiam lumen proficit enjitisitior quecque crudelitat ve- clttsos sibi noslrw legis nbslaculo profanos adilus reco-
ttra, illecebra est maqis seclx. Plures efficimur, quoiics gnotcttnt. Qnod uheiius confirinavil anno <i lcg. t,,.,,
metimur a vnbs. Semen esi sanqiiis Cltristmnorum 479. Ald., Parrhasins. Pal.. omnes Heinsiani, ei
Inde est quod ibiilem sentenliis vestris gralias aijimus, noimiilli alii, nefusta. Vat. B, M.iriellns, Ral., Prag.,
ut est icmututio dtvintv rei el humame. VYeilz., Cis. et nefanda.
alii
473. Inierprctcs ouines, cum veieres tum recen- 480. Gis. 2 ed., aeno, in prima ed., aenos comoe-
les, liiinc priucipem allirinani esse Coiistantiiiiiiu. leris, esici-pto Parrliasio, qui habet aenis pessulis. Alii
Equidein magis credo, a Prudentio suum vel potius ultenos, alii aenos scribunl. Alcx. uiendose, awnos.
nostrum Tlieodosium laudari. Tbeodosius enini veie 4S3. Ald., Slabunl el vera iunoxia Parrliasins. Et ;
ille fuit qui Romam servire idolis veiuit, teinpla slnbunl ivia innoxia : utruinque conira inelruni. A'l.
clausit vectihus, et fecii ut :era innnxia stareni, quai Ndins., Kolt., Stttbunl ul wra innoxia. Vera leciio
olim habebanlur idula, dum pcrmisit, slare siimi acra slabunl el oera innoxia. Theodosius lih. in Synim! i
«riii prelio , non dieiniiate meiienda. Vide lili. i in ila Romanos alloquiiur : Marmora labenti resperqine
Symm., vers. 505. l>e coilem Thcodosio post Pruden- lincta lavate, proceres ; liceat slaluas consistere pu-
tium ita scribil Orosius lih. vn, cap.*34 : Cum offli- ras, Arlificum moqnorum opera.
ciiini ac pene collapsum reipublicw statum viderel (Gra- C 486. Sich., et finis item : repugnat lex melri. In
eadem provisione qua quondam leyeiat Nerva
tianus), Ald. pio vincula lege vineuti.
Hispanumvirttm Trajanum, pee quem respubtica repa- 487. Gallandius cum Ruinarlin rescripsituo/a/is pro
rala est, legit et ipse Tltcoilosium, oeque Hitpanum volens. At volcns vcrum cst ex lidc niss. et concinnuiii
virum reipublicm necessitale apud Syr-
et restituenda: boc loco sic vers.329, Dicis, Libeiveroppelam. Vide
:
mium purpuram induii , Oiienlisque el Thraeiiv simut coinment. ad vers. 22 prxfat. carminuin. Non lanicu
prcefecit imptrio, in hoc periecliore judicio ; qttia ciini spcrnendiiin est volans. Et ila legit Laiinius.
in onmibus humumv vilw virtulibn» isle par fuerit, m 48i». A loco inartyrii, scilicct a coile Viminali, ut
fideisacrameiito religiontsqtte cultu sine utla compara- fauia releil, ulii iuinc ecclosia cst S. Laurcnlii iu P;i-
lione preeccssit : siquidem ilte perseeulor, htc propuga- nisperna, corpus delalum fuil in aliuin locum, nempe
tor Ecclesia;. Aniiiiadverienduiii esl, usque ad Theo- iu priidiiiui Cyriac;e in agrn Verano , via Tiburtina,
i1<»ii imperium pixcipuam nobilitatcin Roinanaiii ulo- nhi alia est ecclesia S. Laurenlii,quain fuse descnbit
loruin ciiitni addiciaui. Augusiiiiiis Cn. fess.
fuisse Monlfaucoiiiusin!)iaiioltalico,elCi:iiiipiiiiiis<ICiEdilic.
Iib. vin, cap. 2, de Viclorino loqueus ait : Statuam 490. In Aciis vulgatis S. Laurenlii ei apud Ado-
in Romano foro meruerat et acceperal usque ad iliam nem, Patresqui corpus S. Lauremii vcxeruiitdicuniur
alatem venerutor idotorum sacrorumque sacrilegorum Jiistiiius et Hippolytus. Verum lii jain pridein eranl
particeps, quibus lunc lola fcre Romana nobilitas sui- ChrUtiaiii, et Prudenlius nominat P.itres, quo no-
rabat. mine seuatores videniur designari, recens ad fidem
474. Ald., Mar. supra aliena manu, nonnulli vulg., conversi ob adniii abilem liberlatein et cousiantiain
tervos. Lege servus. Idem Theodosius prmceps bonus .. manyris. Igilnr pr.i ter Ilippolytum cl Jiistiiiuin, quo-
vocaiur liyiini. 12 Pcrisiepban., vers. 47. " riiin inenlio fil apud Adonem, alii ad tlefereiidtun
477. Iluc loco lempla accipil pro f.nns idolorum, corpus coiivenciuiil.Tcolus Coiiiiiin redarguit, quud
qu;e a primis Chrisnanis proprie lempla dicebautur. per Pairesa Prudenlio indicatos Justiiium ct llippo-
Hieronymus ad Riparium ep. 109, al. 55, de Vigilan- iytum inieliigi commode posse affirmaverit. Lioiian-
tio :/u cum Jutiano perseculore sanctorum basilicas diani eo.silein Jiislinuin ct llippnlyiiim iutelligi ceu-
aut destrueret, aul in lenipla converteret. Zeno Vero- sueruni. Fonasse quod mox ait Prudenlius, ^Ambtre
nensis serm. de conliuent. lib. tiaci. 5 Tibi eccle-
i : Cltrisium, exphcari polerit ile desiderio marlyrii. Sed
tia, ilti adeundatint templa. Supraaiitem Prodenlius, aliuil suadenl versus seqq. ci 375.
vers. 164, basilicam sive couventiculum Christiauo-
^ 493.
Ainhr., ires Torrcnliani , ttolteiidorphius ,
rum, ut appellant Arnobius, Lactaniius , Orosius, Gaucliianiis, repleus, quodexsiat etiain in Panhasio,
Amiuiaiius. leinplum dixit, Vide ver». 107 Psyclio- uhi mendose indole. Ccllario placuil repUns; plerique
:
32«
AURELII PKURENTII CARMINA
Afftarat, ct coegeru A llosiile m-iI ferruni rctro
495 Auinre suhlimis Dei Torqucns in auclorcni tulil.
oJisse nugas pruiinaa. 505 Tiiiii iI.ciikiii iiivicliim Dci
Relrixil cx illo ilie Teslem lace-sit prffllio,
CulUU dcorum lurpium : Perfossus ipse concidii,
Plebs in sacellis rarior; Et straius aiernuiii jacel.
5IH) Clirisii ad lrbun.il curritur. Mors illa saucti inariyris
928 Sic lHMiCMU Lauicntius ,
510 Mors vera lemplonim fuli :
Mon ense prxciuiit latus Tunc Vesta Palladios larcs
GLOSS-B VETERES.
496 NiiRas. iilota, I. 50t. Auclorcm, diabolum, I.
4'J7. Rcfriv.it, gelavit. I. 505. Tuin, usque, 1.
499. Sacellis, lemptil dcorum, I. 500. Laccssii, provocal cum prwlio, I.
5(10. Triliunal, u</ ccclesiam, I. 508. .l.ici ninii, wtcina'iler, in Kternum. I.
501. Ditiiicans, mtynans, I. 511. Vesta, dea ignit, I. —
Larcs, igites, I, Mat.
502. Eic-e, qtadio, I.
COMMENTARIUS.
legunt r^pens, bOG est repenlina iudolcs, qu:c a Gise- B trat Claudia. Aii, impunc deseri ignem vesialcm, qui»
liuo exponiiur tibera qua-dam, et nobilis generositas flagris verherari debcbanl virgincs vesiales, quariuu
Polcril etiani inlelligi repens lanquam advcrliiiun pro negliueniia ille ignis exsiiugucreiur. Ignis autem Ve-
repente ul in Eulalia vcrs. 101, feiiiicul inde columba StS Palladius dicitur, tiun quia apud vestalcs Palla-
iliniii conservabatur, luin qui.i Aihenis, urhe a Pal-
repens.
490. Nugae prislinac sunl aniles fabulac de cultu ladc condita, hic ignis aut or giuein liahuit aut sin-
deorum. Aliqui puianl nugas, menias, accipi etiam gnlari houore colebaior. Prudeniius lib. II in Syuini.,
pro larvis et idolis. Kes in idem rccidil, sivc idola vcrs. 164 et seqq. : His, ni fullor, , ager viliis corru-
inlelligas, sive fabulnsam doctrinam de idolis. Vide pius , et anie Subjacuit , qttam Palladium , quam
comnient. ad vers. 31 Ifymni 11 Cath., Venerans Vesta Penates Sub larc Pergameo servarent igne repo-
inunes nornias. slo, Qttam Priami genilor conductis tncenia fabris
497. Huc laciunt quse de multiludine Chnstiano- Exslrueret, quam virgo suas fundaiet Aihcnus Patlas :
rum, anle Diocietianeam perseculionem crcseenie, in Itis quontam Vestatis origo latiitv Urbibus, ul nic-
dizi ad vers. 104. Plinius eiiam anie S.
Laureniii moranl. Elsi autcm Prudenlius dicai, Tum Vesta,
marlyriuni cpUt. 97, lib. x, queicbatur prope jam taiiieu de suo leinpore Inquiiur, ut ex versihus seqq.
desolnta lempta [uisse, quoil nmlii ex oiimi ord.ne liquido patet. Denique Lares esse ignes, aut pro eis
Cliristiani fierenl. Cicero simili significalione dixit accipi, ilocenl gloss;c lsonis el Marieili. Ignis sacer
ep. 1 lib. i ad Alticum Cum Homa; a judiciis \ornm
:
eral Laribus et ul ego puto, instninicnla ipsa ferrea
:
Vuloiusad caruicn Calulli 02 puiat ul mii- .in.i' :ul iguem alcnduin,conserva:iduin, ei adejusdcm
refrixerit.
tatum Priideiitium, veierum, ul a\l, c.legantiarum slu- iisiiiu circa locum crant, quibiisdain iiiiaguuciilis
diotissimum, el endcm seusu accipit Catulli verba : erajit oniaia, qua: pro diis Laribus colebantur. De
Tepida limina. his Lanhus sive diis, sivc iiisirumentis in deoriim
500. Cauchius conjiciehat cursilal : sed hene est lormain efflctis, accipio illud Horatii Epod. 2, Poi-
currilur. Hos duos versus iia legil Latinins, tuin in tosqne vernas, Ditis examcn domus, Circum rcnideutes
Tom. invcnisset l'lcbs ad tritntnul cuirilut Chrisli iu Lares ; et vers. JU i lib. n iu Symin., Vnguenloque La-
tacellis ratior. Ad tribunalia basihcarum resp;ci a res humescere nigros. Pruilcnlius, qui Larcs irridci,
poela, monel idcm Cauchius. De lioc Iribunali Pru- vncalcos nigros oh fiiiuum < iilinai; lloraiius rcunlcn-
denlius hyinn. 11 Perisl. vers. '225: 1'ronte sub ad- tes, ut Mgniiioei ciiram eos cxpoliendi, uisi mavis re-
vcria in-ailibus sublitne tribunal Toliitur, umisles prtr- nidentes cxplicare oleo quo ungehantiir nilentes. Imo
dicatunJe dtum. P. Franciscus a Puleo ex receni quod ail lsidorus lib. xx Etym. cap. 2, lardum di-
nostia loquendi rationc rein voluit explicare !Sempe : ctuiii qnia in taribus, l>oc est dnmilius conservaiur,
ad sacra bapiisteria, et ad ecctcsiarum tribtmalia, iu non iia vidcltir probahile, ac lardum diclum a Lar -
qttibus Christiani saccrdolct residcnt , ut reos a peccatis hiis,aquihus pendcbat, vel propeqiinsconservahator,
ubluanl. absolvantque juxta ritus a Christo inslilulos,ct vel quod eo Lares rchgionis causa uugcrenlur. II.-
polestatemsibi divinilus collaiam. Videiur inielligcre spani Itarcs vocaul caicnam fcneani cx qua ad ignein
toiifessionalia, ut nunc loqiiiniiir, qna tribunalia pa:- iehcies peudent eam voccm ex laribus trahere nri-
:
niteutix solenl appellari. Vercor ne id irrideant lia;- ginem, vernm foria*se non erit, sed est ceiie verisi-
retici. iuilc quod eiiam Cnuamibias nnstro placuisse video.
:
505. ln Mar. videtur esse tum demum; male. Recte eiiim Barlbius de Hispano sernione, qui ro-
511. Vat. A, Paltadis; Egm., Pultidius; Val. B, D msiuc dicilur, niihi pioi untiasse videiurlibr. xlvu
Palladeos; VVeilz., 1'atidios.' Veiuin tsi Palladios. Adv., cap. 15 liomana' vero tiiujua tilulum stbi rnt.
:
Quiil aiilcm sibi voliinl Palladu lares? Ncluiss;i ait dicanl hndicquc Hispani, ct ccrtc puto iiultum idio-
lemphim, uhi erat Palladium. Cliainillardus vull io- tismum ilti propiorem ncc ui.us magis inttmm
tsse,
lelligi lares seu deos domesiicos, 1'alladios dicto- uB scriuvit veiba; ilaquc magna nos delectalionc cepil Ca-
Palladium, illam sciliccl Palladis slaluani qusurbeui sitlianisnius hodicrnus. (Jiiiul eo vel uiaxime tonlir-
in qu.i erat inexpugnahilem rcildcredicchatiir. In m- marc powet, quia in Hisp.iiiorum liugua lotsunlvcihu
terprctatione vcro ait nec Vesliin nec Palladium jam Lalina siiuiii ct llispauica, ui ct orationc soluia, el
a Komaiiis adorarl. C.ellarius ex llerodiano lih. i, melrn Hispano plura cxslent opuseula verhis llispauti
tap. 1 1, not;il in Vcsta: lcniplo Palladuiiu custodi- l.alinis a Joanne de Mcna Eerdiuandn Pe-
COmposita
luin. Maiietti Glossa cum Isnne lares iiilcrprclalur rcz dc Oliva, Amhrosio Moralcs, Ludovico Gonialex,
ignes quod rccciilesinlerpreles amniadverlissc nuil
: Prancisco de Caslilla, Joanne de Guaman, Hagietru
videnlur. Alioium uilerprelaiio inihi iioii pl.icet : Marlinc/., Uidaco de Agui.ir, Jnaone Kndriguc/. «Ic
haud scio, an mea al.is placchil. Serino luc esl dc Lcon, Joanna Agnete de la Crui, aliisquc niulli-.
ijjnc veslaliuni, de quo vers. 417 Veneiudii occul- : S d, ut ad Larcs rcdeam, nou ral omillciiduin I.j-
tit focis Phrygwn penates exsute*. Poslea n:irr;il VO« riuiu inenliouein, uli etiain Penalinn sape otcuricro
slalcs ad Chnsluui conveisas , vcrs. <-?.!, \ rslalii ii.- in dcscrihcndo ignc vcslali. Vugilius lib. v, fvjr*
: .
32» rETttSTEPIIANON HVMN. II.
330
929 Impiioe scnsit deseri. A 520 Exosculanlur limina.
Quidquid Quirilum sueverai 931 Viilemus illustres domos
Orare simpuvium Numae, Sexu ex utroque nobiles
513 930 Christi frequentans atria, Offerre volis pignora
Hymnis resultat mariyrem. Glarisslmoruni liberum.
Ipsa et scnatus lumina, 525 Villatns olim ponlifex
Quondam luperci, aut (lamiucs, Ahc.iur in signum erucis,
Apostolorum et inarlyruui /Kdcrnque, Laurenti, luain
CLOSSiE VETEBES.
515. Quiritum, Ttomanorum, I. Itmnia luiicrn celebranlur, unde lupercatia prottibwq
514. Simpuvium, combarbationem ; nam simula- dicuntur. —
flamines , sacerdotes deorum. Flamen
erum iltius barbatum fuil. Barbati in pietura. Nu- — tst dictum, quasi filamcn, eo quod caput cingebam
nwe, consulis, Cwsaris, I. —
Vus ritm quo sacrifieabatur anliqui, 1.
fito
Numw. Vat. A. —
Simbuvium, id est baibalum simu- 52|. Domos, fmiiilius, I.
lacrum, Val. S. 522. Sexu ex ulroque, viiijriim, et muliemm, ho.
516. Resullat, laudat, I. 523. PigHora, puerot, I.
517. Lumina, principes, principalia, . 524. Lilierum, hominum, I.
518. Lii|ierci, idoli. Sacerdoics Panis flirli, quod n 525. Ponlifex, sacerdus, 1.
lupot ab ovibus arceant. Ui vere pastores sunt. Lupcr- 526. Ascimr, ocouii!<i(r , I.
cat vero lemplum Panis, ita appcllalum, qttod ei to- 527. ^Edem, ecclesiam, 1,
COMMENTARIUS
744, Pcrgameumque larem, et cana; penetralia Xetlce. norum tertium Juliannrum a C. JulioCa:sare
; a Jdiiu m
I)e Prudenlio inhoc eodeni tiynuio, et lib. u conira 519. Pairhasitts, aui marlgrum.
Symm.n honi jam vidimus. Nec miriitn nain ipsatn : 520. Exslal de Liminibus aposlolorum disquisitio
VesUm Macrobms Saiurnal., cap. 4, tuitr
lib. iii hislorica hubita a Pclro Salomoiti Homie 1777. Auciof
dcos penales, aut eorle eorum romilein recenset. d ssertaiionis est Petiun La^zeri, qui uujier Koma;
5i2. Hailsbrnun., deleri : torrige deseri. obiil, ctiin magua singulans doctriiMB opunone diu
5i4. I'iit., Noms., Torrcutiani duo, Oxon. a se- flomisscl probal liinina lixc iu basilica Vaiicjna
:
cunila manu, Tliuan., Widin., Weilz., Vat. A a se- fuisse non liiuina extenoris anibitus, sed co.lcssiu-
ounda manu, Val. Q, Ales., a pritna nianu, R»t,, nis, qiiain vocant qua? scilicel esl soliinu sive locus
;
Mar. a prima nianu, Prag.. Urare simpuvium Nunue. ubi recondiia sunt corpora SS. aposioljiuut Petn ci
Ituinarlius, Gallandius cum ni6. S- Miclia. lis in Peri- Pauli. Etsi auicm verum sit, riliis lamcii osc.landi
1 1
eulo maris, H.iilsbr. su;>ra, Kgm. »d oram, Gifauiut limina iu ipsis jauuis lem.dorum videiur hic indi-
veiho Moenera, ex vel. iib., Urnarc sinipubium Nunto?. cari sanc aiil;qiiissiniu 5 ille rilusest, S. PauliuusNa-
:
Ald., Torn., Fabr., Sicb., Uruare resvanas Numrn. i.di (i Ingretsusque sacram magnis cum fteiibus autam,
:
Vat. A, a prima manii, llailsbr. a prioa ntauu, l-gm. Sternitur anle lures, el posiibus oscut jiyit, Et lacnj, i
a prima manu, Oxon. a priina maiiii, Alex. ail or.im mis riyat oiiiue solum, pro iunine uinclo tusus liumi.
pro div. script., Val. P., Uruare res impias Numw; fj Ctirysosiomiis Iiomil. 30 iiT Episl. II ;:d Gorinlh.
qiiam leclioneui Aldo non jurc affiugit Teolius. Urb., Templum Lhri ritti sumus. liayue timpti veslibula ex
U'nare res Numai impius. Gis. ex ins., Ilailsbr. i.d adiluin oseutamur cum alti alios os.ula.nur. An non
nram, Urnure nmnias Numa>; quam leclionein ren- ccin tis quolnum huinines cliom hujusce icmpli vesli-
firinal Giselinus ex vcrs. 5i liyinui II Caih. Vene- :
bulis usculiuii figinu puriim inclinuto capi;e, pantm,
rnns iuanes namias. AlnVmat GiseJiMiis in aliis csse, niann teiiemet utque uri manum aUinovciUes. Ac per
,
ornare res sacr.is Numa. Parrhasius lcgil, Orare has purtns el jiinu.is tnyrcssus esl Lhrislus ; et ad nos
in putvinur Numa: : non paliiur nietniui. Susiineti in reUilur, cum cuminuuicamus. Eliani iitiuc pia hoje
:j
po-scl Urnare pulvinur Numas. S.c lloralius l.b. l, to.isiiciudo a iimltio nligiose olisei valur. V. plura ad
oila 57, Urnare pulrinar denrum. Vnriiin WeiUJUS, liuuc tiinii eriinci lia ajmJ H 3 w. iii noi. a.l carui.
i
| >
aliique rccenliorcs editores Prndentii ni. rilo praderunt ia el 21 P.iulmi, et apnd Miirator. iu nol. nd Nat.12,
(Jrare simpuv «miV t/ni(B,qii<i(l piac bai eiiam Caucliio. oln iii.iius l.cic dnbitat an Cln y.-o .cm verba de lein-
Aliiscribunt smpuv um, al.i sinpu ium. alii simpubium, pio Uci o.ysi.co, qiiod ttob suii.us, liceat iiiterpieljn :
alii timpulum alii tiiupulliiiii. U erat vas sacnliciis ap-
.
i.aiu expluraiuiu t&iClii ysostiiuiuui c vcneratioiie, (ju.u
Iiiiii, quia omnes sacuidoies smuil inde ibebaut, sive
l tcmplorui vesiih .hsexliibcbatur, aigiiiiientuiiiaiin.,s
i
a sumendo diclum, sive aliatu (iii iiiem iJ vocalm-
ila I
cleic. Opus Mjrliin Keo.pii de culis, ubi de oscu-
Iiiiii lialiueiit. Siinpuviuin quo Ntima usus lncral, pu- lis Christianuruiu a^it, inuliJ indigcl corrcctioue.
6ieti siiniino iii lionore lialieliaul. Ciceio Paradoxo I. H\. Pai rbaaiiis, illusires Uomo.
y«tia' aulem. Nunui Pompiltus? miuusiie gralas dits im- 523. ll.uic uoiisUetudincin ollcrendi liberos Deo
morlulibus capedinet acficiiles uniulas uisse, quum del. coiilirmai Pauluiiis Nalali 15, vers. 04 Et simul :
—
,
catasnlioiumpaterasarbiliamurtVersuissM.i, Auruin, D Eunomia wterms jam pucla vtrago. ln eiplo Ihula-
vasa Numaj. Apuleius in apol. 1 eoilein rcspicil : Puu mis, (/«am niutiin ab ubere raptam Eesf.no ptuciiam
perias etiam poputo Homano imperium a primordiu \un- sibi Chnstwi amure dicauit. hl ver». 2ol, de Asleno :
d vil proque co in Iwdiernum diis immortatibus simpulo Que.n siniul uiutntmet veia pietate paienles Infantem
ticatiuo S'icrificat. Juveti. sai. (i, Simpuvium ridere Nu- Lhritio cunstuucre sacrum. Muralonus in uoiis ad
mw, mgrumquecatnum. 0_u d expressil l'i udcmius. Ait bunc versum beterodoxos recte redarguit, qpod in
auteiii orare simpuvium, quia pagani illud veneraban- iiioiiacliisuiuiu, et religiosoruiii vota iiiuluniui, cuiu
lur, el ad illud oiabanl. Ouain interpretalionem ex veteres Gbrisiiaui aii ipsis iucunabulis Deo liberos
lib. i iu Sym. conlirmari, tnouuit Marietlus, sed locum Consecrarenl.Vide comm. ad yera. 154 lib. n iu Syin.
ooii iudicavii. Plura desimpuvio vide apud Meursiuin 5-i. La iuius le^u Llaitssimorum, quod oiiiiiiitc
in lib. tv Arnolui, c. 9. prxfereiiduui videiur, pr.eserliin si iavcaul niss.
516 Nonnulli Vulg., marlyrum; qnudforlissevcrius. 526. Val. A sci ibii asscitur. Nescio cur iiiouejl Gi-
517. benatore.N lumma senalus, curiai passim dicuul scliuus a itctlur KbS<i in liliris calaiuocxaralis iiain :
Ciccro, Laclanbus ei alii. iia eliam esl ui AUIo alusque iibns iiupressis, quau-
518. Ald., Toru., GalL, Parmasiiis, aul flaminet. qiuiii alii scribuulusc lur. IraClam iiieiapltoraiii ab lis
Ila etiam in mtiliis inss. Scd Hciusius iimiavit iu et qui in al.quod cuUYgiutu sive SocietatUdt ascioCuu-
fiamines ciim Geselino. Tria erairt lloui.e lup^rcorum lur, IIOU iiumerilu upiuatur GU. Cliaiu. eduli. acctiur.
collcgia dun anlii|utssitna FjUiauovuiti c
, iuttlia- 52 , 52$. M.ir. iioii beue, Eatleuuue ad Laureit
Patrol. LX. 11
zs\ AUUELIl PUCftENTII CAItVUNA. 334
932 VVstalis iuirai Glaudia. A 933 ur '
.
qHalcri|ue, et seplies
Cl.OSS.K VKIIKKS.
5'28. Vestilis, <).'««•' fM!l *tcra in vestibus. — Clau- fuil; familia, I.
dia »iiyo Vfilee- Quwilam famula VHttB CUtvdii /i.'ia
COMMENTAItlUS.
biimis ad vers. ;.('..'.. siniiil cum aliis quini|iic monu-
lium : quanquain aliquo paclo dcfcndi poaiot.
|>i ii
nicutis vcicribus, quibus inliquus ciiltus S. Laurcntio
quavis virgine veslali iinmiiialClaiiiliam, quia familia
lioin.c prxstiius illiistiaiur. Oeindc Viciorius exponit
(.laudia erat nolnlissima, ilc qua uherrime agil Suc-
a.ii qiiaio, ut ilicebam, ex pliiinbo lamioain rotuii-
loniui InTiberlo eap. I. ei qua virgu
vcsialis iralrom
injus^u populi ii'iiini|iliaiii.iii, uceDM siinul cunu,
dam, qua ab aliquo Curiaifano, ui credcre xquum
csi, delerebatui eollo apitensa, *c:uii acrum amu-
usque in Gapltoliuin proaeeuli csi, ne velare aul in-
.
Ijs cuiquam iriliunoriiin cssei. Kjnsdein leium ad cjusdeni apuil Deum obliuendain inierces-
lirccii.rc
sionem, de quilms sacris amulelia inulta ibi Vi.io-
etiam genlis Claudia luil qu.c navein ciiin sat ris ma-
rius. lo ea laniina seu n imismaic po l marlyrera
tris dciiin deie obb.Treniein Tibenno
va.lo cxiraxit,
slare vulciur leinina, vcl in aera non niliil sublaia,
prccala propalam, Kl itn demum se seqneretur, ji sibi
vel loco a lerra cilito coelum oculis rcspiciens, ad
pudiatia constarel. Moiiltauconius in Anliq. Explic.
iiiaiinll.is succiucta, maiiibusque orantis in ihodum
lom. I, lil>. ii, imagiiiea exhibel Uclliciae, Mmlesix,
apcrtis clatisquc; qux forlasse Laurcntii aniniam.
Neraii*, et Tuccic vesialium. De Tuccia Valerius
!
deslgnat. Apud etlinicos eilam animx lorma feminca
Max. lib. VIII. Cap. 3. Lipsius e meinoriis pri<cis |ilu-
cflingi coiisucverunl. De anima Laurentii Prudentius
res inscrlptiunes ue vestalibus in Synlagm. de Vesl.
vcrs. 4S7, Erupit voiens Calum seculus spirilus. Iu
exs. ribit. tx boc loeo coujicit Viciorius Prudenliuui
altcra nuniisuialis parie ciclaium est aliare quatuor.
!oi|ui de ulc S. Laureniii uiiiicupala Patis perius,
qux- a moiiiabbus r ranciscanis coluninis tcrctibus, cui nomen vetus cst confessio;
seu Panis vcnue ,
exigui robuns csi ct in Casremoniali episcoporum lib. i, cap. 12, § 4,
nunc tcnetur. Veruui Ikec raiio :
S. Laiircnlii ingredcreu- leghur : Locut qni in plerisque ecclesiis sub altari ma-
d.iiii quod vcstales irileui
jori nsse solcl, ubi SS. martijrum corpora requiescunt,
lur, piobai cas cx vcstalibus lacias Clirisuanas, ul
martijrium seu confestio appellalur. Auaslasius liil.lio-
aulea ail Prudcnt us, senalores quoiulam Llipen os
lliecarius iu vita Sixii III loquiiiir de confessione,
aul llainines, cxosculan liniina apostolurum. Nulluin
iransenna, altari S. Laureniii, ut videtur, in b.si-
aiiiem vcl levissimuin argumenluin petilur ev liuc
lica agri Vcrani, ac dciude de alia basilica S. Lao,
versu, Vestalis intral Ctaudia, jam teiuporc Prudciitii
renlii, qux probabilitcr cst ecclesia S. Laurcntii in
cain ecclesiam aunexam lmsse inonasteiio sanctiino-
Lucina. IMura addit Viciorius de tcmplisS. Lauremii
llialium. Cravior conjcLtura pio a:do S. Lauienlii in
qu:e Kom.c i-xslant, et de ejusdcm martyris coliu.
Palisperna dnei poiesi ex c<om>ueludine auhuc per-
Ignatius Como in opere de S. Laureutio, tibi agit da
inanenle, quod pupuli R >mani Conaervaiorcs quo-
glorii i> 'siliiuii.i deccm pracipuns ejus ectlcsias
laiinia S. Laureniiu ad eju 5 acdem Palispemx argen-
,
Itonirc cxistentes ita cnumcrat, ul prima ab e<> pona-
tcuui calictm ct paieiia.n argeiileam cuin ccreis
tur basilica in agro Yerano, de qua IVudeutium lo-
fonalilius quatUOf olleiuui. Oblaiio ccrei ad allare S. J
-,
ciilum cxistimat, cum in ea jaceat corpus S. ma;ty-
Laurcuiii exprimiiur in antiqua ViCtoni lamiiia cx
ris.secunda ecclesia S. Laurentii in Lucina, teriia in
l
l.iiubti, cojus boc cst ectypum :
Damaso, quar:a in 1'anisperua, quinla in fonleadra»
diccsExquilini montis, sexta paiochia,ubiadmonicin
Capitolinum ascenditur ab oricntali parte, septima in
Miranda apud aiiliqiiuni loruin Romanum, oclava in
Bi.rgo.alitcr in Piscibus, nona SS. Benedicti cl Lau-
rcntii in Pisciuura. decima Lateranense pontilicium
oraiorium, sive Sancla Sanciorum. Dc hoc saccllo
poniiiicio vidi libellum emdilum dell' Oratorio di S.
Lorenio nel Lalerano, hoggi delto Sincta Sanctori.m,
di corso di Benedelto Millino. Itouce 1bG6. De aliis
celcbeiTiiins lemplis S. Laurentii, proesertiin F orcu-
3
3 tino cl Scorialensi agunt Oollandiani § i de Gloria
I
ostbuiiia S Laurcntii, ct idem lgnatius Como. ubi
c .p. 5 cramben ab exli ris ceolies rcpctilam, ac mil-
lies abllispauis rejcclam, prolerl, scilicet FoxtQ ar-
cbitcclo Parisiensi c.iistiiictioocni ejus fabnca- de-
l.cri. Monumcntis ceiiissimis constal priinum arclii-
\i l. cluin foisse .loa. i). Itaplistam de Toledo, Joanncui
ilcnera c,u. discipuluui maguam opcns paricm per-
5' iccissc. Dc nliis vero eceteaiisS. I.aureniii, quai oiun
lionia- exstbant, vidcri potcsi M.iiluiellius. bxcepia
c iii in 0. ipara, nullus videlur luisse sauctus cui tol
lioin.c coosecrata (ucriot icni|.'a.
;'.-'J. 1'abr., Gis. , quaterque o seplies. Virgilius i
1 o. U terque quaterque 6.oii. Ilujusmoili luvocalio-
niim plem sum liymiii Prudeiit.i, uii eli in larmina
DamasiPaulini et aliormn. Nequc vero b;vc parvi
,
suut lacieiula, quasi a poeiis dJcaumr; sed pul us in
eiemplum ndduvi debeul, quud in caeiibus puiilic.s
ecckstarum cani soleroul. Reapo isiu literououruui
Proiliit in liiccm Diuerlalio pliilologica, qua nounulta qnaiu sit inepia ct impudens collige aa Sagiliarii ,
moniineiita sacnr vetn.talis M
musco V ielorio ileprom- veib.s de Mailyium Natahllil cap. I.. iiiiiu. iJ.; si-
ntn n ri incii.a lubiila vutijiintiir, ex'1'uduiitur, illustran- quidein non erubescit aflinnare, quud ETil i.iyu/ij
lur rtomcS, 1751 1 "i-i, M
>\))>- Pnlladis. Auclor csl im//i i;ssciil qui IHJMrtlilioaW illus et erroneat invoea-
ijise Virlurius. Ibioil ali.iiel ad S. I.aurenliiiiii, c\ l "iies ciiiii BHClarilflM co) rij i.ii vel tepi nntr nt. 0'i »»l
plicai gcmmani innularls inoduli, iu qua visimr s. vero ioi sanctissiinis ac iloctisaimls viris, qui >x.olo
Laiircniius su|.cr craiiculain. Il.icc gciiiuiuiii cxlnbc- i\ llorucruui, aJ supcisiin. nes ci atrures coihjcii-
0^> PERISTEPIIANON HY',iN. I
334
550 Realus Urbis incola :
A Quani dives urliamim solum
Qui le ac tuoruin comiuus Sacris scpulcris (loreat.
Sedeni celebrat ossuum. i>45 Sed qui carennis bis bonis,
934 £"' propter advolvi licet, Nec sanguinis vestigia
Uui Dclibus spnrgil locum, Vidcre curam pussumus,
Ccclum intucinur cininus.
555 Qui pccius in lerram prcinii,
Sic, sancie Laurenli, luarn
yui vota fuudit murmure.
550 Nos passionem quxrimus :
Nus Vasco Iberus dividit
Esl aula nam duplex libi,
llinis remolos Alpibus,
Hic corporis, mcntis polo.
Trans Cottianorum juga, Illic inenarrabili
^M) 935 Trans ei 1'yronas ninguidos.
Allclus nrbi municcps,
Vix faiua nota est, abduis 5j5 936 J^icrnae iu arce cutijc
Uuam plcna sanctis Uoina sit, Cesta; corunaui civicam.
GLOSS.E VETERES
550. Incola, Romnni civcs, I. 540. Ninguidos, a mVe, I.
551. Cominiis, prttpe, I. 545. Urbaiium, civUe, I.
552. Sedem ossuum, tepulerum, I. 547. Cornm, pr.rseiititdiicr, manifcste, I.
555. Propler, juxta. —
Advolvi, prosternere, 1.
g 548. Cceliim, ad Deuth. —
lutiiemur, operibus pro-
554. Kletibus sp.irgit, plorat, I. pinquaiuus. —
Kminiis, longius, 1.
53G. Miirniure, oratione, tusurratione, l. 550. Passioiicm, pasiioni» diem, I.
557. Iberus, /luvius llispamcus, I. 554. Allectiis, etectus, advocatus Municeps, telo-
558. Alpibus, montibus, I. ncarius ministr, vel civis, I.
559. Coltiannrum, Alpium. Dua: Alpes, Coltiana', el 550. Civicam, angeticam, vct domcHica-.n, coelestium
Piren<tcc. Cottianorum, Scotlorum, I citfium, catestcm, I.
COMMENTARIfJS
dos auctoritas aui voluuta defucrit imo ipsi rjus : 5:.8. Iu cditione Teolii pcccat melrum
modi corruptelas fnvereut.
Nos binit
remotos Atpibus : dele nos. Ilinas lias Alpes
esse Cot-
551. Val. A a iiriina maiiil, Egm,., Pal. a priun t auas el Pyrenacas, monuii
Ncbrissa. Gellius de Ca-
nianu, cod.Uolland.,,/Ht le pravtenlem, conlra inclruiii. tune loquens ita ait cum de Htspaws Alpinis
:
scribe-
552. Egin., vetuslioies ilcins., V:u. A,Bong.,IIailsb. ret, qm circalbetumcoltml.El Ausonius
ad Pjtilinum
OMiiKm, quod placel lleinsio; et orle ossuu pro ossu in llispania degenlem Nunc tibi transAlpesel marmo-
Mepc in anliquis inscript. occurnl. Ilailsh. inale, se te. ream Purenen : quod Scaliger, lib. u Ausun.
lect
555. Vcterum fuit hic inus complectendi tnmulos cap. 16, intelligit de Pyrenaji* moutihus,
qui Alpes
eormii quos sihi caros haberent. Leo, nnvella 53, dicanlur. Isidor. Iib. xtv Oi ig. cap. 8, Gatlornm
Quorum dotori atgue orbilaii magnum sane tolatium tingua
Alpes monles alti rocantur. De Alpihus Cottiaiiis
est, si amici sui sepulcmm amptexari ac in id lacrij-
vido
coiiim. ad v 216 Apoth. Ald. sciihit Cotianorum.
mas profundere possint. Al Clnistiani religiunis et In
glossa Scottorum mendose vel impcritc sciiptum est.
yenerationis causa tumulis marlyrum advuivebaiitnr. 510. In nonnullis vnlg. scribiiur ningidos. Ilullan-
|
;
'lc»tis esiPriideniius iiiultis in locis, lestes alii scr.- diam ct Francisciis a Puieo post Kuinartium pro
pt Ti-s ccclcsiaslici. di-
versa scriptora , aut pro glossa ad oram adj«rerunt
554. Il.nlsbr., spargat, ininus rerte. nicidtis, qiiud ncquc Latinum est, et mctro adversa-
535. Vat. A, aspectus : snpra, qui peclus, quod est tur. Mngttitlus ah autiquo ninguis , a quo eti un
Mincnduni. nui-
jnere. Uiitur ninyuidus Ausoniiis epist 2-2, Iiarc.no
550. ii Put. murmuriv, mcmlose. Heinsius contra
I
tne bimaris juga ninguida Pyrcnei.
fiilem mss. Icgil murmura: sic supra, ul ail, Volasque 541. 1)e multitudine Sj. inaitjruin dicam ad
dispensal opes, quod el ibi p,rpe am immutaraiit. vers
1 bynnii S. Ilippolyli.
lgnuro quiuam illuin versiuu 44 inniiulariiil, nsi 544. Servius ait Enuium , Liicreiium, Virgilium
quud ibi oniiies legunl Votasque dnpensans opes verbo /lorentti usos variis omnino in rebus. Lucreiius
,
lliinsius in bac nota Votasque dispensat opes errore «lixit : ttorenl ftumina fl.immis, Florenl
urbespueris,
lypograpbico. Teolius Heinsitiin seeulus est, et addil tlorct mire xnuiftKj.Scd elegintissimum est
liocPru-
in noiinutlis ediiionihus le ;i tnurmure , sed bic esse
r denlii.iiolum urbanum /lorei sepulcris mnr/iyrum.
mnniiKra iota, hoc est voliva, sive S. Laureiiliu iiiui- Ouod
aperie imiiatus est Isidorns lib. xv Etyln., cap.
cnpala. Idcm Gallandio cum Cliamilianlo placuerat. 1,
Ceesarttngusta .... jlorens SS. martyrum
sepulturisl
At ante rleiiisium oiniics editiunes liabebanl ntur- Fortasve Isidunis scri|iseiit seputcris : nam
miire, neque iillus ms. cilalur pro murmura. Nilnl phrasim
dcsutnit ex Prudentio.
ergo intiio. liiio si inler se codiccs mss. dissiderem, 545. Parrliasius, scd quia, non bene.
prxfcrrem murmure. Priidcinius enini a t vula fundi 54B. In \a-is , in linleolis in spongiis sanguinem
,
Milunissa voce quod sx-pius exphcal liuc vocabulo '
, SS. mariyriun accurate conservatum, vel ex hoc
mtirmure. Ali|iie na expouil Iso. Qnod si miuationi loco
disca-. Confer in Hippolyto vers. iiO el
seqq.
luciis e-scl, re>cribereiii poutis Qui mce fuitdil mur-
548. Parrliasius, co»/khi tuemur.
nwrfl ; n,iin siuii phrasi nsiu cst irudeiuius hyuino
i
551. bayerius, in dis>en. de S. Laurenlii palria,
l.vers. 17, Vocc murmur fuderit. cap. i, argme excogiiavit Priideuliuiii hauc
557.AU., Vuli;. nonnulli, Caucli. ex conjectura, scnten-
itani ex Cicerone expre-si-se, qui de M.
Iberos: melius Iberus, sive llibems, qui fluvius Vasro Porcio Ca-
tone Tusculi nato lo jiiens , ait lib. u de Legib
quod Vasconcs sub
ilicilur, alluit, non quod in Vascunia liiitiutnEgo meltercule ct itli, el ommbus municipibut
:
oiiuin ducat, iil aflirmavit Nebrisseus s. Vide Prole-
duas esse censeo patrias, unam iutiirw, alieiam civitatis.
8'""- n. 55 ei 50, et conferWesseliiigiumad Vet. 551. De ccelesti Jerusalem Apocalyps. cap. xxi
Rwn. pag. 395. Teolius exponil nos Hispanos
Itin.
555. Weiiz. cum Egin., II isbr., Widm.,
i«erne.
flueius Iber tepariu. Ai non omnes llispanos Iber se- Aln, wterna', probe.
piral a Ronia, sed eos taiiium qui trans Uumen
siti 55U. VVeitz., Egin.,o«Ii'j pro gestas. Maric: tus
siint. Virgil. ccl. i, Toto divisos orbe Britanr.os. glos-
Ovid. Sam vel siiam, vel aUerius apponil Cicicam, civiiun,
:
el«g. 9 Ponl., Iib. i,Atque tuio toto dividororbe
rcgis. quod Laurenltus cives ab idolit li'cravcr,t. Civica enim
S5J. AUKEI.II PIIUDRNTU <:\K\1INA. ViO
Viileor \iderc illuilr.bus A Prnbanl Quiriium gaudia,
Cemmla eoratnatMi virum, 937 Quibus rogalns auuiiis.
Quem Koma ijelesus sibi t 515 Quod quisquc snpplcx puiluUli
SGO Logil perennem consulein. Ferl iiiipciraliiin prospere :
Qu;e sit potestas creditj, Poscuni, lilanlur, iudic.iut,
I i inuneris quanlum daiuin, 938 ''•' Irislis li.iud iillu rcilil.
GLOSS/E VETIKES.
557, Viilcor viilerc, mi/ii cernitur, I. 562. Dalum, sciticel itti, I.
>58. Virinn, Laurcutium, I. 503. 0"iritiim. mililum, 1.
559. Koina raleslis, llierusatem, I. 564. Aiinuis, subvenis, vel contentit, adjnvat, I.
5b0. I.egit, eltgil, I. 505. Pnslulal, orat, I.
561. Ciedila, sciliccl tibi illi, I. 5i)8. Ullus, sciticct Iwntinum, I.
COMMENTAKIUS.
dabatur ei gui civem tiberassel. Teolius vult civicam osiendiniiiir quatnnr hujusmudi monumcnta e vitrc
diii quod Laureuliiis civcs tuot
,
lilicraverit : scilicet in ccemeteriii Ruminis reperta, ac i|ii;ituor primii
prxludil raa opinioni di- Koina, natali solo S. Lau- ., ninihTis distiucia; qux omnia Gonsiauiini xtatein
renlii. At quis uiiquain somniavil euin qui civica co-
" xiilentiir prxccssisse , ut cx pr.ifatinne Duonarrotii
rona donareiur iinelligi natum Romx? Aultis Gel- ad npiis de Viiris ccemct. colligilur. S'x auiem bxc
lius, b. v, cap.
I Civica corcna uppeltatnr, quam
: mnnumenta, qux reprxsetnamus, exstant etiam simul
civis civi a quo scrvaius esl in privlio, testem vitff, sultt- collecta apud virum pium doclumque Francistum a
tisque pcrceptiv dal. Ea fit e (routte qtimia. llaccoroua Puleo in opusrulo aiiimyiiio : Mnnorie dclla vila,
civica L. Gctliits, vir ccnsorius , iu senalu Cicerunem del martjrio. «V
miracoli, dcl cullo, etc, di S. Lo-
CviMilem donari e repttbtica ccnsuil. Pasclialius , de renzo. llomce 1706. Primo unmero tVibelur frag
Cnronis b. m, cap. 8, putni Prudcntium ex omni-
I iiiiMiUiiii vilri quud asservaiiir in nuisco Vallicel-
bus coronis elegisse civieain , qua Laiircntiuin do- lanp, j.uii ab Aringlio et Viciorio edilum. Laurentii
naret in c.oelo dcgentcm , ob solam Imjiis prxmii di- nniiien liueris aureis inscriptom est: iu capite appa-
gniiaiem. rel monngramma Cbristi, et ex uno latere o mega,
557. Vulpius ad earmen 00 Catnlli cx boc loco eui ex altero re-noiidebal, i:t iecie arguiiur, alpba.
Pruilenlii conjicil in Galul:o lcgcndum Ftammeum Gircum bxc vciba lantum lupcrsunt vivas i.i un
vidcor videre, non vririiv. cr. Grux quae leig.iS. Lnirtulii -iipcreniinei, iudical
561. Weiuius lioc loco allegai Lcssiiim dc Justitia S. m;ir yr. ni truceni Dmnini ad mnny riuni usque
el jure lib. n , cap. 56, ct Chemnitium in Exam. I
ori.\s-e, vcl cliani ftns-c diacouum, cujus muuus
part. 3, pag. 552. Vcriun ut Lessii dociiinam de
, erat propriiim crurem in sacris officiis poriare : qu;e
veneraiionc sanclorum ambabus ulnis excipiraus, fiiriasse esl eansa rur S. Lauten ius iu anliquissimis
sie Gbeninilii aliorumqiie nnvatonim bxreses au- picturis niiisivis cruceiu manu feiens exliibcalur. In
Cloritate Prudeiilii ac SS. Patrum iinanimi siiffragio (J allero vilro nuin. 2, intcr SS. apusiolos Petrum el
abnminaniur. P..u'uiii S. Laurcntius depingitur, lanqnam si ab ip-
503. S. Auguslinus serm.504, alias de diversis57, sis in conlesli snlio fuerii coilueaius, Manu sinisira
Qunm uloriosa cnim el quanta , i irtutvni mit t tudinc, Lvaitgtl.um Liitirciiiius lenet, qund ad di.ic.n.nn
quasi lloritm varictate, dislincla Laurentii martyris sit legere Evangeliuin pcrlineal : adcnqu simil.s Lau- •
coronu, universa tcslis ril Itoma. Ac revera prceier ea icntii iniagines aniiipi.e plurcs ex-lanl apud Aring-
qus ad vers. 528 atiuli , ex pluribus amiquissimis liinii, Ciampinium, liolland. Propyl. pag. 018. Invi-
mnnumeiuis liquel quam singulari culiu ftomani S. Iro i.uui. 3 voliiincn Evange'ii aliquanlum eipliia
Laurentium prosecuti sint. In labula area auiiex;. iiiui S. Laiiieniiiis otendi ; ciiciun autem insen-
pluiii esl liileris aureis VICTOR mvas i\ nouinf. i u
:
-
titTi. I lii in iiomnic Laurcnlii litera .V omissa esl
cx veleruui Gracorum etl.alinoium usu, at:l foriasse
ex impcriii.i vcl iiicuria artilieis. In viiro niiui. i
Glui tus duos sanclos, qui nominati nun sunt coru- ,
nai cireum atilein icpr.iseiH.uiiur Peirus, 1'aulus,
;
Laurenliiis, Sustus (Sixius), Cipriauus (Cypri.nus),
F.pol.tus (llippolylns). Num. 5 ejusdcin tabul.e b.
Laureutius in cratieula, igne supposito, lorquetur :
tluo carniliccs igneni pa'is admoxcnt, tcrtitis earbo-
nes in sacco vidctur air-ire, qnibus igneiii augeai. In
ntiiii. iii.ii lyriiun eiiam S. Lalireutii in v tro ev-
pressum esl, rivia tlamn.is subjectis m S. Laurcn- :
lio liiubuiu coslestem, cl lonsuram clcricorum pio-
priam inc observare. Iloc p^istremom iHOMunwnti>m
P.niOiiui in niiisco M irlini.mii «nsaliai. Joamies Fi I-
lus, qui in noi. ad episi. 80 Cyuriani aflirutal, ad
pa-sioncm Laiircntii coiiliriii.iiiilam <i ccr.-m alnjutin
iitariijrulogits vulgat s fide dianiorcn detidcran, |ui tiui
I7cr.1l : siqiiidem uon snluui i.u vcierrnna iuouu-
meiili, vermu cliam innumera P.lrum anliqiiissiiiio-
iivuinonia, qnibtis iiiartyriuin id.in coinpr.'l..i-
lur, iguorabat, aul mariyrulogiia reeenliort causa-
I1.1i.
567, llci siaui pl.rique, eli.im Anibr., lie» N
Torrool., Parrbasius, bonf., Vat. D., Aiev., Prag.,
Hat.j Snli., pjj. iin jocamur nt'i| e ausuk e-l l>-
,
.' .
niti ||'iiisiui, ei ad oraui exprokii id lu>um Gaaatt*
iins. tpiauiMsni cuulexl tniii Al I. cdi.lciil NkmtaHV
1
1.1 cniiit Nebr.tsenMs, qui rxpuuil t.tantui pro/iia«/,
;
PERISTEPIIANON HYMN. II. 538
f eti pr.rsto semper adsies, A L70 Tuos jue alumnos utbicos
CLOSS.E VETEJIES.
569. Adsics, pro adsis, I. 570. Alumnos, filios, I.
COMMENTAUIIS.
sc licct impelrant qund posciint. Vat. A, Alt., Egni., Dollandiani Prudentium liispanis adjutiicarent. Bre-
Palal., la>lanlitr, conlr.i metrum. Widin., jocanler viter nunc r:.tiones tloci^simi et laudatissimi viri
supra, Uvluntur. Ilailsbr., lalenler, quod non est ab- Perezii de llayer, bibliothec:c llisp. reg. prsefecli,
suiduni, ut murmura et vola occulta indicentur; su- contr.i Teolitim exponain. Ait Perezius Prudentium
pra lcclunter. Weilzius scripsit licenler ex Fahricio, soli uu iiun es-e mariyruin pairiam designare. ld
qui haliet dVenfur, quod pariterGiselinus pro dversa verissimum esl, ac clarius inielligiliir, si idonea di-
scriptura mar^ini apposuit. lleinsius puiavil a Weii- stiuctio atlliilieatur ci explicelur. Ltdiiplex est mar-
zio allegari codiccm Fuldensem, deceptus nola F, tyriim naialis , alier quo lerris , alter quo ccelo
quj" nie eliam scmel aul bis decepil in primis liym- nascuiitur, ita duplcx est patria liuic duplici nat:ili
nis libriCalliemerinon. Sed cerlum est liac liiter.i respnn lens , allera Imic monali vit.-e, altera
uhi
F.rhricumi a Weilzio indicari nam Fuldensi cndice
: ubi neiernaj vitje nascuntiir. Siuili raiione sicut in
soliun in Psychomacbia usus est Wei zius quem ;
m.uty ilnis alisque sa; ciis ille natalis pracip'ie ce-
i
codicem solet appellare Fuld. Chatnillaidus Weitzii lehiatnr, quo viiam aetcrnam cnnseculi sunt, ita non
conjcctnram fid<nter seculus est Nec litaniur, nec
: tain eoium pa'ria qua inlianc mi-eram lucem pro-
jncan'ur legendum esse, quis non videl? \U ille cujus : dierunt, pr.-etlicari so!ei, qua.-n locus ille (sive pa-
l^
npinioni adbxsit eliam Gallandius. Al si a cudd. iriam alieram vnces, sive id nomcn dare rwiuas) quo
mss. licel reeedere, restituendum puiarcin Poscuut, ad citluni evolarunl, et quo rorum cineres conser-
litant el indicanl. vaiitur. Pnideniius lniiic secutus est morcm laudat :
569. A!d. scrihit assies, Vat. A, adsias, alii alsies, s.i pe urbes in quibus marlyres corouaii sunt, et iu
qnod proadstsa Tereniio etiam posiium csi. Pioce.t qnibus eorumossa rcquiesciiiit ; di' loco ubi nalisunt,
suspicor (ii prcesto. iu plcrisque hymnis nihil solli. itus. Vide vers. 176
57(1. Sicut Koma antonimastice Urbs diciiur, iia liynini 4 Perisl. Exempln sit liic ipse livmnus quem
Ruiuani Uibici. Siinili modo Ambrosius in cpist. ad pr.o manibus babemus. Nus |uam dicit Romx natum
Valentinianum cnnira Symmaclmm Urbicorum sacer- Lanrentium, anl Itomain lioc aluinno etpermine plo-
dolum dhpendia, quod de sacerdolibus elhnk-is Rn- riari pnsse. Ouid en m ait liom. nos celebrare? Bea-
manis inlelligitur. Paulinus papam Urbicum Siricium tus l rbis incola, Qui le ac tuorum cominus Sedem
vocavit ep. 1 ad Scverum. Qui.i vero Romanis lan- cclebrat ossuum. Locus bic crat indicandi Komae
q«uam patronus f.tvel Laur^ntius, illi altmini vncanlur. etiam primam lucem viJisse Laureniium. Quid ergo
Sic in imcriplionibus veteribus reperilur 1'atronus : est qiiod Teolius affirinal in plerisque Prudenlii
rttumno postiit. Sensum boruin vcrsuum nemo igno- l.ymnis palriim inartyrum diseriis verbis prodi, imo
raret, nisi sludio parlium abriperelnr. Tu, o Lau- ct prsedicari? ln primo liymno adeo non prodilur pa-
renli , conip/e:ruj luctanle sinu ttomanos, qui tni sunl tria SS. martyrum, ut Teolius putaveril cos fuisse
alnnmi, e»s tanquam ratcr, sive amore paterno nutri. Calagurritanos, cum potiu- fuerint Legioncnses. In
Quis contra biscere ausit? Aiquoniam ea nuuc libido Eulaha Emeiiiam ejns patriam praedicari (acilecon-
invaluit, ul argummia undiquc conquirantur quibus C cedo, quamvis nonnnlli dubitent. Vide comment. ad
suadeaiur S. Laure-ntium naiuin Rnm.c, eiiam ev liis vers. i. De octodccim martyribus Carsaraugnstanis
versibus banc npiuinnem recemiores quidam Itali vide vers. 15, 107, 113, hymni 4. Neqne Paulns,
confirmare lubnrani. Possem illico cludere cotum qui in eo hymno Narboni tribuilur, palria fuil Narbo-
co iaius, si ciim pr.esianiissimo codiee Aleiandrino a nensis, ncque dc aliis ibi J.-iti lauditis constal an in
prisei et [irima ma-iu le^erem orbicos : quasi omnes ,
eis urbibus nati fueriul qux eorum reliquiis aut pa-
qui pcr tatum orbcm Laurentii opcm iniplnrar.i et trocinio glnrianiur. Succedit bymnus 5 de S. Vin-
s' nliunl, iulelligantu:'. In eamdera rem adducercui nullo modo mcmoratur, ut
ceniio, ubi palria ejus
vers. 573, nos inter, o Chrhti decus, Audi et poeliim dicam ad bymni inscriplionem. Pariier ad liiulum
rusikum. Sed legamus urbicos. S. Le srm. 2in nal. i bymni 6 olservabo, de patria S. Fructnosi et sncio-
SS. Apnsl. Romanos vocat alumnos S. Pelri. In Pru- riim non tonsiare ex bymno Prudentii. Sequitur
de.itio tiio» oiifs iiileiprcta'ur Teolius, Quos, nisi Ho- hyinnus 7 S. Quirini, ubi ad vcrs. 5 dicam dubram
manns .'.... tloc unum dicam, qni in ea adliuc tenten- csse an batc verba, Complexu pairio fovent, Sisciam
tia permanent, ul S. levilum llispanis accensendum patriamejus fuisse indicent. ln bymno autem 8 ver-
tetint, eos ad argumenlum ex Prudentii sitenlio pcli- sus ad oruaiuui baptisterii alicujus proferunlur, quin
tum, nihil haberc quod responJeant ; nam reqererr, resciri possit ubinam exstitcrii illud baptisteiium,
uli faciunt P. Perez et novus auctor de Sanctitate S. el quinani fuerinl illi duo sancti marlyres qui eoloco
Laurentii, Prudeniium solitum non cssc marturnm pa- pas^i dieuntur. Neque ex hymno 9 constat S. Cassia-
friam designarc, id dcmum est lectorum credulilate ni- num , qui eo laudalur, in Foro Cornelii naiiun fuisse,
mis abuli , cum ex quatuordecim SS. mertyrum hym p. ul ad liiulum ejus hymni nmabu. In hymno 10 nihil
nis quibus hic Peristcphanon liber conslal, tnbus vet est ex quo argui possit S. Roniauum genere fuissa
f/uatuor demptis, cateri omnes martyris patriam diser- Palxstinum. Vide commenl. ad iiiscripiiouem bymni.
tis verbis prodant, imo el preedkent. Qui-nam sit is P. Quaenam fuerit S. Hippolyti patria, neqne Prudentius
Perez, quem prodiobolari aliquo Iralre aul nionacbo bymiio 11 indicavit, nequealinnde nobis liquido con-
Teolius tiaducere videtur, dixi cap. 5 Pro'eg., niini. stat. In bymno 12 patna SS. aposlolorum Petri et
106, in nota. Hvmnus Prudentii quid probel, Pinius Pauli nullu modo memorata est, nedum pradicata.
iu comment. pravio § 4 drclarat Oe patria (S. Lau-
: Punicam terram S. tulisse, es hymno 13
Cypriannm
renlii) ac parenlibus nilul novi memorke prodifum a scimus, eo cerlo exsculpimus. Sepul-
nibil aliutl ex
Palribus. uti nec a Prudentio in hymno quem is de crum S. Agnes Ronix esse hymnus 14 expresse de-
Sancto pawcit. El 11 Ad ttrbem lltimanam quod alli-
: ciarat de natali so'o hujus virginis nibil in eo ex-
;
net, quasi in ea natales hauserit Pru lentius, adeo primitur. Quo ergo jure Teolius infert, ei qualuor-
oonii protaiiHtalis specie tndelur dettilui opinio quce dccim his bymnis, tribus vcl quatuor demptis, cae-
hoc asseril, ut ne proponi quidem, nedum refutari me- leros omnes lnartyris patriam disertis verbis prodere,
roatur. Neijue silentium Prudentii obsliiii quominus imo et prxdicarc ? Arguir.cnia Blancbini Caycrius
K» Al UFlll PRilDENTll CAKMIN.V 510
939 Lacunte rompJanui ilnu ASUO Puleitl Dicilcan consei|ui.
Audi, lienignus, supplicem
940 PU«W0 am ru nulrias.
Hos inler, oClnisii docus, Chrlnl reiim Prudentium,
Audi el pueiam rusiicuin, El scrvieniem corpori
crimina, Absolve vinelis sarculi.
575 Cordis raienlcm
El facla proilenlcm sua.
III IIYMNUS. IN IIONOREM B. EULALI^S
Indignus agnusco el scio
MARTMtlS.
Qiiem Christus ipse exaud al :
SeJ pcr patronos inariyies 941 Gerniine nobilis Eulalia,
Gl.OSS/E VETERES.
671. Laclante, tatianle, I. bonilnqua. li. F.ii'atia,boniloqua. Eutebia bona, tultura.
585. Corpiri, peccalo, I. Tlicotcbiu, Ueicutiurn, I.
l. Gccniiue, generalwne.
— Eulalia, interpretutur
COMMENTARllS.
egregie refellit, prascriimverba pelila ex Sacramen- B diecs bic, ci alibi saoi itts scribnnt inhonore, nnn i»
laiin vceri sub S. Leunis nomine coinmoda expli- honorcm, periude quasi in festo dicerenl. Osiander,
catione oxeipit. Satie perindus llla, si mcndosa iion Epitom. bi-t. ecoles. cenl. 4, lib. l, cap. 9, mariy-
esi, obscura cerle csl; ila enim habel Qnamvii : rium Eul. lia; a Prudentio eleganii carmine de<cri-
tnim Sunctorum luoruin, propagante te. Dominc, lolo pMim oliscrval. Ruinarliiis tivmuiim lniiic Prudentii
orbe clara sit gloria, dc 'benli lamen sotemnilale Lau- aliis aciis vulgatis inerito prxtulil, martyrium S. Eu-
rcntii pccitliarius prce cieteris Roma iaHatur, cujitsna- laliae ad annum 304 rcvocandum censuii. Ad 1'm-
tcendo ciris, saccr minister, et dicalum nomini luo mu- dcntii lidetn in Iiujih marlyrii narratione vindicm-
rh* est proprium. diio pliir.i disscrui in llymnoilia ilispanica ad dicm
571. Val. A, B, P, Q, Alex. Mar. ro div. seript.,
| 9 Deccmhris. Putaruni nonnulli Priidentiiiin acta S.
Prag. prodiv. sciipl., Parrbasius, Rai., Gis., Weilx., Eulalnc Barciimnensis ad S. Eulaliam Emeritemeni
Ileins., lactantc, neque ullam codicum discrcpaniiam per errorem iranstulisse. Casicrum c.um Priideutius
Weiizius et lleinsins notant. Ald., Prag. a priina eodem soeculo vixerit quo Eulalia Emerilensis niar-
nianu, jactanle, quod praMulil Gallandius, quiajaciore tyrium subiii, cnm in provincia Tarraconensi scri-
sumitur proin aliquemse corporeinclinare. Egovero pserit, ubi potius Eulalia Barcinnnensis lawlea
de hujusmodi sigiulicatione valdc dubilo, nisi jnctor rescire et pncdicare pnluit, quam Eulalias Emcri-
passive, aui jactare se dicatur. Mar. a priina manu, lensis, cum de Eulalia Einerilcnsi liirulenla profe-
iaxnnie. Alex. a prima inanii, laclente. Prag. pro r.int lestimonia lilalins , Isidorus, auctor viioe S.
tomplexus, non bene, comptesos cum Mar. a pr.ina Kriiciuosi llracarensis antisiiiis sxeulo vu, codex
manu. r Verononsis officii Gmhici plusquain millenarius a
573, P. Franciscus a Puteo liiculeniissimum boc, Joscplio Blanchinio editns, Gregorius Turonensis,
nl vocat, iv siecuH aucloris do< li, maximeqiie orlbo- Fortunattis, aliique vcteres : contra ex aniiquis pri-
•loxi tcstimonium de invocaiione sanciorum mnltis mus certus aucior Eulogius s:cculo tx clare meiiiio-
aliis allalis lcsliiuoniis erudilissiine conlirmal. Qua nem feceril, ut dubimn Quiriei hyrnnum et acia ano-
de re nOs plura dixiiuus cap. 7 Prolegom. Weiizius nyma prxtermiliam, qnae cerle non majoris sunt
le> toretu remitlit ad Camer.irium iu lib. de piis Pre- ponderis quam acla Eulaliae Emcritensis ; cnm, in-
c ibus. At noverini lanilem heterodoxi Camerario nos quam, liasc onmia ita sc habeant, jure verba l.ucii
auctore uti ad Plaiiium explanandum, minime vero Andreae Resendii repetere hoc loco possuni ex epi-
ad fidei Clirisliaiue doctrinam explicandam. stola adBartholoniaeumQucvedo Ue Emeritensi ex-
:
574. Ald., Weitr., Parrhasius, lleins. et alii, audi stanl et acta, et sacer ille Prudentius. Ue altera vide-
poetam. Mar., Prag., Rat., Bong., audi et poetam. riui ritici Uarcinonenses, et solerlius investigent. In
579. Heinsins, Parrhasius, Alex., ct alii, marty- marlyrologio erclesix Gerni3nic«, quod per seplin-
ras. Ald. cum aliis, mariijret. Martyres patronos Pru- genlos annos laluerat, et in publicum prodiii e bi-
deniius saipe dicii, quod nos sappius, invitis haereti- bliutheca Friderici Beckii anno 1687, monse De-
cis, repetere juvai. Ambrosius, cp. 22, claia. 1, de cembriiv id., fll menlio Euialiie virg. iletciudis papar.
SS. Gervasio et Prolasio Patioiio* habebamus, ct
: Mense vero Februario nulla Eulalia nominalur. Nu-
nesciebamus. per magno aniniorum a?stu bujusmodi coniroversia
580. Valt. A, B, Mar., Ral., Prag., medeta. Melius in llispauia agiiabalur, ul vcl ex inscriptione liujus
operis arguere poteris. Justa repulsa del argumemo
medetam.
582. Reus Christi dicilur, ut ap.id Ciceronem Clo- D negaiivo, u equivoeamum, tn m
amcntaba !a dtfema
dius mu Milonis, quia a Mdone accusalus esl. d* su censura, que tlio a lut el .M. R. P. N. Fr. Agu-
584. Ablue error Aldi csl, ab ipso cmendaius, qnod ilin Sala a fin de impugnar atgunos hcchoi del marii-
iinn videtiir adverlisse Bccinaiius cap. ti Manuducl. rio de laintigne virgcn u ;> nii>» nnir S. Eulalia Bar*
Corrcxil enim absohe cx ms. P.il. Sxciilum ab ec- citoneta. Por U. Josef Pedrotij Hiera. In 4 pp. 25ti.
clesiasticis scriptoribus suinitur pro inuiulo rcluisque Madridpor Hilario Santot Atouto 1787. Vidi i'pnscula
niundanis. Sic lliiroiiyimis cp. 22 dixil codices tmcu- quxdam, quse pra^cesserani , lum Boriie, luw Sala»,
laret. In Vat. B, poai linnc hyniuum scquitur liymnus quorum bic nlsuasopinionesincaliir, Prcdcnlii liilem
S. Hippolytl, uii eiiam in Pairhasio. delnlitare, ille corrobnrare sludel. El Sal.i qu doni
1. In Val. B. est liic lilulus, Aurelii 1'iudcnliH.lc- eo usque progressus esl, ut aflirnia>eril, Inal eiiant
mrntis V. C. ymnns in lumore F.ululur mariyris. Ila Prudentio suos errores fuisse cogniioa, siquidem fas-
etiam Mar. , sed addil Inc pil lnjiniius in lionore beata! sus esi acla mariyrii SS. Ilemeteru el Cewdoaii pe-
Eulatiir elc. Ral., I ncipit ymnill in lionore Eulutiiv
,
riisse. Cujus arguiiicini vim plauenon pcrcipio. Qnotl
B. murhjris. Vat. A, Ihjmnus In hanure passionit Eu- aulem addit, Prudentium in Rninai n, In ilippolyto,
liilnr beatiuima virginis. Aldus, Vde n laudem Eulu-
1
in Cypriano errassc, id cuiiismndi sit, lnll in loci*
liaimarttjrit. Ileinsus, qui l'ul. cl Oxon. letlUilUI in videiiiuiiis. Neque vero si vtro culquam docio arraaaa
tilulis bviunoriim hujus libri aduot.mdis, ln Iwno- aliquando Prudenlius visus esl, ita cliain judicaro
rcm vQssionis Eulalte bealutimai marturit. Ni siri co- S.il.c licebil, lcvioribus ralionum nicnicnlis pciinolu.
:
Sil rERlSTEPHANON IIYMfS. III. 312
S42 Monis ct indole nobiiior, Trcs liyemes qualer attigcrnt,
Eineriiam sacra virgo suam, Cum crcpitanle pyra ircpidos
Cujns ab ulicie progeniia esi. Tcrruit aspera carnifices,
Ossibusorn.il, amore colil. 15 Sup|iliciuin sibi ilulcc rala.
Proximus occiJuo locus est, Jam dcderat piius iudicium,
943 Qu i ,u ' il ,I0C decus egregium, Tendern sc Patris ad solium,
Urbe potens, populis locuples Nec sua mctnbra dcata loro :
Sed mage sangnine martyrii, 344 'P ,a crepunlia rcppulcrat,
10 Virgincoqne potens lilulo. 20 Ludere nescia pusiola.
Curriculis tribtis aique novem Spernere snccina, (l.irc rnsas,
f.LOSS.E VETERES.
2. Indule, ivgeniosa, vel bona spe : spc, vel viilute. 19. Crepundia, moiiilia, ornainenta, gemmas, insi
lnuokt est imago qiitrdnm propnVe virtutis, I. «iiia, vel indicia ana.' e.rposiiis infanlibus adhibeniur
, :
3. F.meritam, Emeriia, civilas Biipanicc dicta, quod jocalia ornamenla, I. —
Lnsus, pncriles jocot, Mar.
ibi cnieriii, id esl vcterani milUet erant, I. 20. Pusioia , parvula, jiivencula puella. binvmt-
6. Occiiluo, in fine, I. livum tt pittione ,
qni est commun s genetis, et tignifi-
7. Tulil, genuit, detulit, 1. cttt pnerum pitciam forliorem jam: inde vusiolus
vel
10. Tilulo, sepitlcro , I. et pmioltt diminutiva pusiola, pnsitla. Pusio dicilur
11. Curriculis, ormis, I. g primits iiatu, I.
15. Crepilante, sonante. —
Pyra , ?yra ignis dicititr 21. Sp rnere, Spermbal, id est abo-
scilicet ccrpi!.
genus qui antequam succendalur royus voatltr, I. minabalur. — Suceina,
tiemma: fnliicolores, qi.a: ex la-
1 i. Aspera, fortis, Vat. \. crtjmis arborum ftuunt, el in tapidem durescunl. El
15. Rata, arfcilraM, I. mnl succina a succo dicta. Oscula in ore iitfanttiin.
17. Palris, omnipolentis , I. — Flare, ftabut. —
Rosas, juc. ndttutet mundunas, I.
18. Toro, conjugie , i.
CO.UMENTARIUS
Multo vero minus affirmare, sa?cu o iv.qtio
ei liceat (icio S. liulalia' inserit. Ex qno lectiones varian'es
doctrina el religio Christiana maxime (loruii , exac- . ascriham. Hoc inco male ibi lcg tur amoreqiie colit.
lam judicandi rationem deftiisse. Omissa vellcm haec 0. Paithins, lih: v Advers. cap. 21, ex schcda ms.
ijus verba, Prudeniium s«i>ins in rebus hisioricis in qua liymnus Eulaliae erat deseriplus, nonnullos
s:iniioium errasse por ser aquetlos ticmpos tan cala- versus illustrat, et scripturam diversam ailnotat. Ait
mitosos, las memorias, g actas de tos marliies muy orridtium non addilo solis nomine planam occidenta-
raras y cscasas. la ciilica poco exacla, y la crcdutidad lem designare, ut apud Calpnrnium : Dicitur occiduas
tobrada. S. Eulalix Barcinonensis acla quovis modo impellere Bwlis arenas. Aiidi vel prtefcrri possunl
defendaiilur, per inc licel ditmmodo sua (idcs Pru-
: OvidiuS, Claudianns, Ci slii. Ilnc aillcm pccuharo
demio ejusi|iie acqualibns consiet. cst Prmlenlio, quod orcidituin sine sole, sine orhe, sine
2. Iiidoles vooari solel spes quam ex vultu colli- aqua aut simili aliquo stihstni ivo ponat pro occidenli.
giinus, fuiiir.e \inutis in pncris, el a Grn-cis dicitur Srhcda liaiihii, Qui lutit egre-
7. Prag., qiii aitulit.
'' Ettam ex hoc vcrsu liquei Eulal.ani
yapanr.p. Ilic ergn sumiiur pro characicre, aul ge- gium dectis Iwc.
nere morlis. Nebiisseiisis expnnit virlule ut ponalur Eineril:c progonit m. Nam idcm locus qui lulit Eu-
elTeclus pro causa; quia indoles procoedit virti.tem. lali.m, inariyrin liujus et sepulcro illustrtor dicilnr.
Ilciusius monel in scriplis esse mortis el, non morlis 8 Rrev. Moz. perpcram, urbt potens. Idcm scrihil
at, aul metilit et pro moitis et. C.is. et VVeilz. ediile- minns bene locitplex. Chamillardus in conl' xtu et
ranl moilisat. Cauchius Conjiciehal moris at : sed cx in nnla lcsit orbe potens. Nefcio an consulto ; non
Staiio observat Heinsius Ingenium crudele necis. In cnini nionct se ab aliis omnihus recedere. Si leclio
«omano vers. 665, Laclenlis oris indolem. Cnlh. 12, ctid. csset desetcnda, honlius legerem arce potens.
1
08, Pner o cui trinam Valer Pixdesiinuvil indolem. S'c Auson. in opigr., quod mox in oxamen vocabo:
4. Patriam S. Eulaliae Emeritam hic declarari, Cordubti non, non aice potcns tibi Tarraco certant.
nullns dubito. Risrus, lom. llisp. Sacr. cap. XXX {I. Prag. conlra mciruin, martyris.
10, modcsie rejicit virum clarissiroum llispanum, 10. Titiilns pro scpulcro, ut saspe Prudeniiiis uli
qui aflirmaverat Prudentiiim nunquam designasse solel, qiianqu.iui hic eliam basilica ciiiu sepulcro iu-
p:iiriani marlymm quos celebravit. Cerle Baycritis lclligi polesl.
in disserl. de- S. Laurcnl. apirlo prof.tctur Priiden- 11. Annornm diiodecim xtas bis duobiis versibus
liuni dixisse, scd o iti-r tantuni, Einerilse in luccm
1
exprimitur. Monuit id Hanhius, ne quis annosvigtni/
rditam fuisse Eulaliam. Ego nnn vitloo qui possit in- qtiaiuor iiiiclligorei. Siqnidem posiea puellula , e
lclligi, C'u;'us ab ulere progen la est, nisi dicamtis ihalamo proxima dicilur.
Enur.ta: oriam S. Eulaliam. GUelinut lamcn, de bac 13. Mox Flnmma crepans votat in fa
vors. 156,
nostra Eulalia loquens, in civitate Barcinonensi a q ricm. Vng. i Georg. 85, Crepilantibus urere flammis.
Donaio presbyiero catei lnzalani puellam ilcil; quoii 11. Nehrissa el Toolius expoounl aspcra in semcl'
narralioni PrudfMian.e parum congrui'. Florezins ipsam. Magis proho glossam fmtis. El voces trepidos
lom. XIII llisp. S:icr., tracl. 61, rap. 6, plnres alias leriuit aliquo sensu in carnifices asperam, sivc eis
opiniones do palria S. Eulah:c in exaincn vocat, me- terrihilcin innuunt. Adde otaiionem martyris ad iv-
riloqiie rcjicit, Piudenlii auctoritate Irrius. At nn- raniiuin , ot vers. 127 et seqq., lnfrcmil , inque ty-
landum est eliam hoc loco Prudeniium illud preci- ranni ocutos Spitta jacit.
pue in Emerila; laudem verure, quod n^artyrio et 15. Rrev. Mnz. perpcram, tubit pro tibi.
sepulcro S. Eulalia; claruerit, ut iu (ine hynini su- 18. Brev. Moz., et sua : lege nec sua. Prag. , dicare
pcrioris monebam, el ex versihus 186 ei seqq. hujns toro.
l.ymni iuanifestius patei. De Enierila ad eos versns 19. Pleriquc codiccs nostri unico pscribtmt repu-
uonnihil commenlahor. Illud iiunc pramonebo, Schel- lerat: sed cuin priuia sil longa, hoc loco rcttescri-
.siratum in append. iul opus gengraphic. antiq. Ec- betur reppulerat.
rles, parmn catite affirmasse Emeriluc civitaiii nihil 20. Brev. Moz., pusilta: corrige pusicia.
modo nisi ruinas supercsse. 21. Sticina iti.no c scribunl aliqui codices. Sicli.,
5. Brev. Mozarabicum toliim bunc liymnum in of- Wcilz., Bong., Iso, flare, quod Salutasio plaeebat, et
: , ,
JlS AERILII PRUDENTII CARMINA. 3W
Fulva monilia respuere i Dcgcueii lobrare mon,
Ore severa, mndcsta grailu, Nncie foics sine teste iuovct
Morihus ei ninilum teneris 946 Sepia ;ue clausira fugai aperil.
Caiiilicm mrilit.ii.-i scnum. 45 Imle ;icr invia carpil iler.
A*l iiln se ftirtaia lues Ingrediiur peil.bus laceris
9i5 Excitat iu fainulos Domiiii Pcr loca senla silu, 81 vepribus,
Clirislicolasque rruenla jubet Angelico comilata choro :
Tluiri cremare ,
jcrur prcudis El licet horrida nnx silcat,
M Mnt hfui is adnlere dcis, 50 I.ucis hahei tnitien ill» duccm.
liilremu 1 saeer Eulalix Sic liabuit gcnerosa palrum
Sptriius , ingeniique fcrox Turba eoltiimiifrritm radiuin :
Turbida fr.ngere bella parai, Scindere qoi icuclirosa polcnt
Ei, rude peclus anhela deo, Noce viam face perspictia
Feniina provocat arnia virum. 55 Prxstiiit, iutereuntc chao.
Scd pla cuia pareniisagi', Non alitcr pia virgn, viam
Virgo animosa ilmni 111 laical, I Nocte secuia, dicm mcruil,
Abdita rure, el ab urbe procnl , Nec tencbris adopcrta fnlt,
Ne fera sanguinis in pretium Regna Canopica cun» fugerct,
40 Moriis aniorc puella ruitt. 60 Et supcr astra paranet iier.
Illa pcrosa quiclis opem Illa grailu ciia pcrvigili,
GLOSS/E VETEUES.
22. Fulva, aurca. —
Monilia, tplcndida ornamenta 38. Rure, in pago, 1.
—
mterttce mulicrum. Respuere, retpuebat, I
43. Teste, videntt. —
Movct, aperil, I.
23. Ore severa, faeie tlrkta sobria.
qutela,
Modesla ,
— , 45. Invia, loca tine ria, I.
I.
40. Laceris, laceratit, I.
|S. Caniiiem meditata, morrm imitata etl, I. 53. Qul, radius, I.
26. Furialalues,ptfrKculio,mor/ai/(o»,wfmor*!(i.l. 54. Facc, tuce, I.
30. Adolere, incendere: aliter cretccre. I. 55. Cha", chaos, eonfutio rcrum , I. Confusione no-
32. Ferox, fertilit, I. ctis, Vat. A.
34. Anhela, tpirant , l. 57. Secula, dum teqxiebalur, I.
35. Virum, tyncope provirorum, I. 59. Canopica, /Eguptiaca, id tst mundana, I.
36. Parentis, matrit. — Agit, operalur, I. 61. Cita, velox, I.
COMMENTARIUS.
vernm putavii Ileinsius in noiis, et ita demum cor-
rexit. Cellarius qnoque expressit
C l»m csi. Symm. n . vers. 1007, Caltinee pu'mone
flare, et conlirma- rigare. Et liymno S. Cypriani, vers. 82, Salit aut ntt-
vit aucloritate Suetonii Calig. cap.
38 Julii et Au- : jecur aut suit litnrent.
(•,im,
yutti diplomnta, ut vetera. ei obsolela
deflabat. Apud 50. Alii ileis, alii diit, scribunl.
scriplores ecclesiastlcos exsufflire pro indicio sper- 32. In Rarlhii scheda ingeniiqw ferax cum glossa
nendi passlm ftimilur sic ciiam insufllare in Ro-
:
fertitit. Idem videlur legisse Iso, cujus eadem e<1
mano vers. 920, lnsuffl.it, ipsos ceu vileret dcemonas. glossa. Thuan., Ruinartii ms., nisi forias6e e<i idcm
Ambr. el Oxon., flore rosas quod Cliamillardo pla-
, Thuan., ingeniumque ferox ; non placetHeiusio. Frro.t
eebat, id est, nnsceites in llore rosas. In Rrev.
pro forti, lerribili, recie. Ncbrissa ila verba ordioat
Mor. Ieg:tur svtcina flores rosas; scd id melro rcpu- ad conslructionem E( rude pectus, ei feiox ingenio
:
Knat. Quod aotem miratur Chamillardus, onod nullus parat frangere, id esl superare, etc. At non male pro-
hnjut toci mendum tolterc ausiu fuerit, et putat
legen- cedit hic ordo : Spiritut ingenio ferox paral franuere
dmn flare aui flore, parum diligemer Hein*iwn le- belta, et rudi peclore ipsa stilicet femina anhela deo,
Risse arguitur, » quo disccre potuit Weilzium cx provocal arma virum.
Bnngarsiano edidisse flare, prasier Sirhardum qui 34. Pectus rude pro inexperio. Itudis pro novo, re-
,
ad marginem idein ascripsii.Cajicrum nostri cndices,
ccnti, srjepe a Prudeniio usurpatur.
et Heinsiani plerlque lcgunt
flere rosas quod expli- . 38. An rus , nbi virgo Eulalia latebat, fuert Por-
iat Nebrissensis cum flatu abjicere. El Gallandio
ceiana, an alius Inrus, inntili labore a nonnullis qu.c-
splius contextui visum est flcre scilicet tpernere,
, rilur, rom vetera desint monnmenla.
flert, rctpuere Mlhi verius vidciur
flare, et conlexiu 59. Efferata amore marlgrii, aitNebr.ad voc , fcrn.
nptins: nam flare «1 respueresimili ft*TC ratinne con- D 41. Prudentius non jungit prrosm cum cign.ii.li
lemptum indicant. Editor posirem;c editionis Pari- rasu , iii aflirmant Gellarius et Teolius sed ait ,
siensis Patrum idem judicium lulit ac Chamillardus.
Eulalium perosam lolerare opeoi quietis.
25. Noonnlli Vulg., serena : corrige scvcia. Noms., 47. Ex Virg. vi^Eo.vid.com.ad v. 43 hym.l Cath.
RnlU modesta gradum quod tenuit llcins., nolo, ut 48. Prag., contra metri lcgem, c«nulalu, pro romt-
ait, Gnrrismo. Sed
perpendendum an conira aucto- ta!a.
niatein optimorumcoild. tot Grajcismosliceat
admit- 50. Rninartins, lucis tamen naM, male.
(ere quol vuli lleins. Ego quidem non faciam.
51. Exnd. xiii. Vide hyran. 5 C-ith., ubi fuse hisio-
25. R;irlliiiisinterpretatur Fovent canitiem proxi- ria li.cr narratur.
mam dectarationi. Oe signiiicatione hujiis vcrbi me- 56. Man.festam versuum (rajeciioncm ex suo M,
i/or plnra dixi ad vcrs.
i
124 hymn. 10 Calh. corrigere voluit Barlhius. Dixi jam pr.ileg. cap. ti.
20. Vat. R, Mar. , Prag. Rat. a prisca manu , , 58. Ipsa virgo Eulalia non tenebris uloprria fuit,
,
(i.nulii dies.
riim munduin , per rogna iCgypii.iru signiliciiiiiii,
28. Ral., Chriilicolas eruenta, a prima manu ; sed fugeret. Hanc difticuliateiu opo NUI i clwd a vitaro
3 «.«cunda manu rerte Chrislicolatque. voloit Rarthius.
29. Jecur in »acrihciis adhibcri solitum fuissc, no-
59. Vat. A perpcram trajicil voccs Rejna mn /u-
,
343 PERISTEPHANON IIYMN III. 34«
Millia multa pitris perag :
t, A 73 rcclorc, (t orc Deuni fatcor.
Qnam plaga pandal eoa |iolimi : Isis, Apollo, Vciiiis niliil esl,
947 Mane snperha Iribunal adit, M&ximiauus ct ipso nihil :
C5 Fa-cibus asial ct in mrdiis ,
Illa nihil, quia facla manu :
Voc.fcrans : Kogo, qnis furor esl llic, manuum qnia facla colil :
1'enlere praicipiies aniinas, 80 Frivola utraqtie, el utraquc nihil.
Ei male prodiga corda sui Maximianus • > ; > u • * i dominus,
Sierncre rasilibus scopulis, Et tamcn ipsc clicns lapidum,
70 Omnipatretnqtie nrgare ilciioi? 1'rostimai, voveatquc suis
Quxrilis, o miseranda manus, Niitninibiis caput ipsc suum :
Christicolum genus? En ego simi 83 Peclora cur gcnern«a quaiil?
948 Dawionicis inimica sacris : 949 Dux hmius, arbiter egregius
Idola prolcro sub pedibus : Sanguinc pasciiur innocuo
GLOSS/E YETI RES.
62. Peragit, perciuurrii, I. B 72. Chrislicolom, Christicoiarum, I.
f>3.Eoa, orienlnlit, I. 76. Isis, dea jEgyptiorum, i.
61. Snperha, nobilii, I. SO. Frivola, vuna, vel mendacia , I
65. Fasci'ws, honorihus, pntestalibus, velpompit, I. 82. Cliens scrvut, rel sociut, servilor, amictti mi.
66. Rogo, interrogo : ad pagnnos dicit, I. nor, I. Servus, iel amicus, Mar.
69. Sternerc , flectere ad orati^nem. Rasilihus — 83, Prostilnat, trudnX. vcl lurpiler se inclinct, I.
scoptilis, ra»is InpiJibtts. idesl dolatis per imaginet, I. 85. Gencrosa, Cliristiana. Quaiit, per&eqifiJtr, — I
Idvlis dolatis in lapidibus, Rat. 80. Dux bumi^, pcr ironiam, I.
71. Manus, multiludo, I.
COMMENTARIUS.
geret Canopica. Thuan., Mar. a piima manu Ca- repugiiare videantiir, lamen vitiuin tnlliiur, si rccla
nopia. S. Diimasus dr sorore S'ia Irene : Ctim fitqercl scrihcndi raiio adhiheatur, ul ante vers. 39. sangui-
mundum, dederat milti vhjnut honetlum, Qiiamsibicum nit in proHium, et vers. 42, tolttrare mo>a. Nam cni-
raperel ntelior tum regia coelt. Alii legunl, qnem sibi. vjs in pronipiu est legere pretium ei toleraie, el liinc
64. Breviar. Moz., iribunalia. Mflrnm posc.il tribtt- recle procedil melrum. Posl hnnc vers. 72 in Aldo
nal. Sa?pius tuperbus in malam partcni accipiiitr, irrcpscrunt dno alii, qui sunt ordine vers. 110 el 111 :
nonnunquam in bonam, ut a Prudenlio hoc et aliis in Proxima doiibns, et thalamn. Non movel aurea pompa
locis. In eensura bymnorum Santolii Victoriui scripsi tori : nui suo loco iiennii ah Aldo iminiituniiir.
inilii non placere ile S. Barbara dici Chrisio superba 73. Teriullianus , el Scdulius iitunlur ctiam voca-
ionjuge. Pnsset hoc exompluin Prudentii allegaii. bulo dirmonicut.
Rcsponderem . non tam deileccrc hoc epitheton in 74. Itat., abrasis prioribns, Et timulacra lerent pe-
S. Eulalia forli el intrepido animo adversus lyran- dibus, scilicet manu rccenlis correcloris , qui secun-
num pugnatura, qnain in S. Barbara , qux ca soluin Z dam in idola corripi nolehat. '
ratinne superha videtur appcllari, quod Cbrismm 77. Esine hic Maximi inus Ilerculcns an Galcrius
haherct sponsum. Sala , iu opusculo de S. Eulali.i Maximianus? Gifanius bujiii pniins jussu Eulaliam
Barcinonensi.ail, pag. 129, S.Eulogium lih. i Mem. mnrlnam all vcrho rtru/ons. Cellarius inlelligit Maxi-
SS. ncgare, Eulaliam Emcritcnsem non quxsitam se mianuin llerciileuni, uiii anno 505 iinperator crat
jiulici obiulissc. Verum neque Eulogius id nega' , qnamvis fax ei concitainr fucrii Galerius Maximia-
iieqne, si nogaret, major ci fides qiiam Pruitentio, iiiis lnnc Ca-sar. In cadem scnlcntia esl Kuinartius :
fere seqnali Eiililiae, esset praestanda. Ac fonasse ea qnia anno 30i in Hispania, quc Maxinvano Herculeo
jam tiiin opinioirrepserat, eamdcm essc S. Eulaliam parcbat, Dntiannm s.cviissc ccrlum cst. Aclis, qu;c
liarcinonensein et Emeritensem. Illud constat ei opc- Eulaliam suh Calpburniano prasside passam refenuit,
ribiisEulogii, maximam lunc fuisseCordubie lihrorum auctoritaieni Prudentii incrito praferl.
ecclesia-lic.inopiam,quod advcrlit eliam Amh. Mora- 78. Sapienl. xv, 16 et 17 Homoenim [ecil illos... :
les. Ccrle si Enlogius Prudentii lihrinn Pei ist. legisset Cum enim sil morlalis, mortuttm fingil manibus iniquit.
in Mcmoriali mariyrum eju< auctoriiate usus luisset. Melior enim est ipse his, quos colil, qtiia ipse quidem
65. Lictores fasceset securim magistratibns pr;n- vixit , cum estet mortalis , illi autem nunquam.
ferebant, fasces ad quxdam leviora supplicia, securim 80. Rat., prionbus ahrasis, recenli manu , utraqite
ad mortem irrogandam. [ricola pro frivola titraauf.Cauchius malcbat Frholum
66. Bieviar. Moz. , Vociferans ita : Quis pudnr est. ulrumque, el vlrumquc > il.il. Nibil esl neresse. Alibi
Ald., Urb , Vocife ans : Hogo, quis pudor est. Alex., di.i m inuirni;u.' noiiiinaii.il casuaproiluxitPrudentius.
i/nid furor esl. j) 82. Christiani scriplores idola per conlempium
67. Animas paganornm inlclligit. vocant lapides. Arnobins lib. I, Si quando conspexe-
68. Brrviar. Moz., omillit sui. ram tubricnlum lapidem. Minucius, tapides... effigiatos
69. Nehrissa rast/t6us cxplicat ri.sccra vestra raden- tane , unctot, et coronatot. Nehrissa nntat, clicntem
tibut. Viilctur id lolnm accipere de morle pagauorum, esse cultorcin, quia cliens a colendo diciiur.
i|iii ad inferos delruduntiir. At sermo certe est dc 87.1nscript. Hispaniensem Gniierus pag.280 pro-
enliu idnlorum, qii3 vocat scopulos rasiles. Consule fcrt ex Schoiii alioriunquescbedis, si lamen veraest.
gl"ssas. Ex hoc loco posscl conlirmari scriptura non- MOCLETIANVS. IOVIVS. ET
nullnrum v. 210 lib. iin iym.jCwtaderupepoposcil. MAXIMIAN. HERCVLEVS
70. Ilelpidius in carmine de Chrisio omniparis CAES. AVGG.
voce usus esl Illic omniparis tvccrevil gloria Verbi.
: AMPLIFICATO. PER. ORIEN
Prudenliiis non seinel omniparent dixit. Forlasse hic TEM. ET. OCCIDENTEM
cliam prsestaret omniparemquc. Cuneiipaler exstat IMP. KOM
»|,ud Teodulfum carm. 1, vers. 69 Cni tria cuncti- : ET
pater volttil superaddere tustra. NOMINE. CIIRISTIANOP.VM
72. Teolius Chrislicoiarum genus : melri lex oli- DLLETO. QVI. REMP. EVER
siat. Alia apud hunc pr&lereo, qux cliamsi mclro 1EBANT
! : ,,
m aure I.ll PKUDINHI CAIIMINA. 548
Corporihtisquc piis Inhlans, A Hcapice, gaudla quanta metat,
> iMcT.t sibiia dil.iceial, 105 (iii.i iiin icrt genlalii boaor.
oo Gaudel el exoruciarc (UieiB. Tc laciymis labefacta domus
Ergo age, lortor, adurc, seca, i'i ii e iii.iur ,
generiique lui
Dlvida merabre coacla luto. ic.i-inii anxte Bobililnfl
Solvi re reni fragiiem laeile est Plore >|uod occidis in lencro,
Non penetrabilur intcrior 110 Proxiiua dolibus, cl llialamo.
9> Exagilaulc dolorc aniinus. Non uiovei aurea pompa i ri,
Talibus cxcilus iu fui ias
Nun pictas vencranda scnuin ,
Praetor, ait : Rape prascipileni ,
Quos tcinerarii dubililas?
Lietor, cl obrue tuppllcils :
Scutiat, cssc deos patrios,
951 Ecee parata uiiiiisleria
ii '. Excruciabilia exiiii.
(jl)0 Nec levc principis imperium.
Quain cuperem lainen ante nccem, Ani gladio fericre capui
950 Sl l"' lis es( > revocarc luam, Aul laniabcre membra feris,
Torva puellula, nequitiam Aul facibus data fumilicis,
CLOSS.E VETERES.
88. Inbians appetens, vcl nimis cupiens, I.
, B 10i- Si polis est, si possibile esl, I.
90. Excruciare, extorquere, I. 103. Torva, aspe.ra vel minnx, vel contumax, I.
92. Coacta , eonjuncta, I. 105. Cenialis, nuptialis, tecius nuptiatis, vel honor
94. Penetrabilur, interficitur, 1. gratus, I.
95. Exagitaule, (aligante, I. 110. Tbalamo, conjngio, I.
90. Talibus, verbis. —
Excilus, commutus. Exitltbi- 113. Temeraria, pnrsumptrix. — Debilitas, rfc/u-
1.3,1. dis, exerucias, foedas; infirmitas (forte infirmas), I.
98. Lictiir, carnife-x a ligando, L 114. Ecce, atpice. Parata, scilicet suiu, — I.
101. Quaiu, intiuantum, I. 115. Exilii, periculivcl mortis, Iso.
COMMKNTARHJS.
Qix inscriptio Clunix in llispania exstabat in ptil- 109. Put. sole pro flore, quod non esse ex nibilo,
chra coliimiia. Ibidem ex scbcdis Scbotii similis liacc ait Heinsius siqiiidem Salmasius similem cx llamar.
:
insciiplio Cluiii.e. tigenia asi ripserat lociiui, it pueros sol primus u ;i .
MOCLETIAN. CAES Veriim epiihcto lenero exigit floie, et locus ex Psy-
i
AVG. GALERIO. 1N ORI cbomacliia (non ex llamartigenia ) , vers. 845: .S.u
ENTE. ADOPT. SVPERST pueros sol printus agai, seu fervor ephebos Incend ,t
TiriONE. CIIRIST. nimiits, eic, non valde similis esi buic piirasi occi-
VIRQ. DELETA. ET CVL dere in sole tenero. HeinsiuS cum Pm. et Oxon., tlia-
TV. DEOIt. PROPAGATO lamis, ex quo snspii alur tlialami. Alii probe, thatamo.
Vide Raronium ad an. 501, D. 9 et 10. Recentiores, lliatamis, cum lleiusio.
88. Pra». omiitit que, quod desidcratur ad melri Q 111. Minisleria pro minis.iis cl inslrumcnlis snp-
rationem. plicii. Apulcius in Met. Timc me per proscenium me- :
93. Ovidius iit Trisi. eleg. II, Et minima; vircs
, ditim i'Ciul quumdum victimam publice ministeria pei du-
(rangere qtiassu solenl. cunt. Adde ulrumque Pliniiun, Taciium, alios.
99. Caligula; illud traditur fuisse prxceptum : Ita 115. Oxon., Kxcruciatilis exitii, iniiius bcue sed :
(eri, ut se mori senliat. pejus Brevi.ir. Moz., Ex cruciubilibut exiti s.
109. Oreviar. Moz., ne temneat : emenda nec leve. 1 10. Notai Pcveratus gladio feriutur esse formulam
102. Ald., Breviar. Moz., Ilcinsius cum suis vc- qua inlcrdtiin rei dauiiiiib.uiitir ut in eos Kladio ,
tuslioribus, Fabr., Ilailsbr., Rong., Ruinartius alii- animadverterettir. Pmitius diacouus iu Vila S. ( v-
que, si potis es. Crb., Valt. P, Q, Weiiz., Ej;in., prinni Senleniia c.r tabtlla recitata esl in hwc rerba :
:
Widm., si polis est, quod videtur exstare in Alex., Cyprianus gltttlio feriatur. Plura alia addil Sagittaiius
it cx vet. lib. defenditur a Gifanio in viridans, quod cap. 7 de Crueial. di^ hac fonnula [eriatur , giattio
veuuste dici putat, ut apud Terenliiiin, el antiqnns si feriatur, securi ferialttr ex jure civili, SS. IV.irlbus,
,
potei,t, si poterit. Id nou placet lleinsio, qnia ex an- Uariyrulogiisi vlde labuUni xxi.
tiqtiorum imitalione dici deberet si pote esi, n<ui si 1 17. lmelligi potcst de supplicio crucis in qua ,
votis est. Vide coiiunent. ;ul vers. 84 praf. lib. i in rcliniiiicli.iiiiiii' rei dilai iandi a canibus cl rapicibus
Symmach. Elsi autcm Gifanius hoc carnien de S. Eu- volucrilius: de ipio llnralius, :Vo« pascesin crucecor-
lalia vocet elegnntissimum, tamen aaiisaordide prn- vos. Yide Lipsiuin de Cruce lib. iu, cap. 1 1, el la-
tnlisse Priidcntium ait revocare nequitiam. Fortasse lnil.nii i el ii, ulii iii irtyrcs in crucem acti cipriiniiu-
li"c vitare voluit Gisclinus, qui in conicxtu edblil tur. Gifaiiiiis tamen pui.ii, accipi posae feos prn equis,
Si p"iis es, revocare viam Torva puelluta, nequitite: D iit jccipiuuttir in h) iiiuo S. Ilippulyli qui ab equis ,
quo eodcin fere tcmpore cxpressit Eahricitis. Re-
I distractua est.
pugnanl scripli codices. Et Ovidius simili scnsu 118. tiarthins aflirmal elcgantissime dictiuu, id
disil ix Mel. Si facta mihi revocare lieeret ; ct Se-
: iiuod vulgo aliquis dicerct In ikuiii (aculm ac.ciiMi. :
ncca de UencT. lib.iv Revoemri prenuciuiu.Siccliam
: Catullua, I non pislrino trdderis, alque asino : hoc est
i
reiocnre se pro mutare senteiitiam apud Ciceioiicm. ad mularo vice asiui. Vide cotnmenl. ad prtefal.
105. Qiiod Eulalia duodecennia puellntu non im- Psych., \crs. 5. Ilujus generis supplicii m Chrisiii-
niciiio vncctur, ostcndi in llymuodia Hispanica in nos Tacitus iiiciniiiii xv Annalluui PiTMMttaa iiJ- :
noia ad bymnuni S. Kulaliaa el pluribus aliia cxein- dita tudibria, ut (erurun ttrgis eOHleeti lan aln canum
plis possei conBrmarl. interirenl, aut cmciftus affixi, aut flaiUmnndi ; »tqtn u.'i
101. Vat. B, petus : mclius metas. i/c/'. iijsil diai , iu ii' ('ui.ii UHM
lumiiiis urtitiilur.
105. Ceuialis lionor pro nuptiis Gcnio deo geno- i Quod fero lolidem »erbis uarral Sulpicius Ikal. su-r.
ralioni* biuc lcctus ycnialis.
: hii n. Vidc ii!'ii'.i'n xvn. CelUriua consueiam coiu-
,
549 rCRISTEPHAMOM IIYMN. 1 330
Flf biliterque ululanda luis A Spuia jacit : simulacra dcliinc
«20 ln cineres resoluia Ques.
953 Dissipat, impositamque molam
II i c, rngo, quis labor esi fugere? 130 Thuribulis pi'de piosubigit,
952 Sl modiciim salis cniiuulis Nec mora, carniflces gemini
Thuris ei exiguum digitis Juncea peciora dilacerant,
Tangere, virgo, benigna velis Et laius ungula virgineiim
125 Poena gravis procul abfuerit. Pulsat uirinque, ei ad ossa sccaf,
Mariyr ad isia nihil : sed enim 435 Eulalia nuineranie nnus.
Iiifrcinil, inque tyianni oculns Scriberis eccc inihi, Doiiiine,
GLOSS^E VETERES.
121. Bogo, iniemgo, I. 150. Prosubigit, svovtrtit. Subigo mtilta s."
122. Enwinlis, longe pr(reminenObtis,ab eminns di- \° acuo, ut Subigunt in cute secures; 4* com
minntivum, I. Yalde parvis, Mar. Subigitque faleri ; 3° fodio vel conculco, ut Pt
12G. Nihil, respondil, I. lerram, I.
129. Mola, mola ftf quoddam g nus sacrificii ex farre 132. Juncea, lenera, juvenilia propler virid
et sale, quo hoslia el cultri, atque ipsi itjnes asperge- 131. Ad ossa, usque ad osui, I.
bantur, Val. A. 135. Molas, figuias, maculas vet cicatrices, '.
COMMENTARIES.
husiionem lantnm intelligit. Sigiitarius, cap. 10, cre- B et ibidem fuer l oecisus. At Gahriel
idola fregerit
dihilc putal Prudeiititim respexis^e ad supplicii genus Vasquez lom. I, in 5 part., quxst. 25, ari. 3, disp.
quo Ncro Christianos affecit, sed posse eiiam explicari 105, cap. 2, id probahile non puiat, quia Eu aliaui !
di- facibus quibns marlyres nonnunquam usiulati sunt. non solum lauilare , sed el imiiari qnisqne dcberel,
Vestem, qna martyres ciniiluircnJi iuvolvebaniur, vn- citm ea tempeslate Clinstian: ad sacrihcndum idolia
cibant tunicam moleslam et ardentein de qua Se- : cngerentur qua occasione conculcare idnla nnn so-
:
ncca epist. 11 Cogila koc loco carcerem, et cruces, et
: Jum licet, sed glorinsiun quoque esl. Damnat lamen
eculeos , et uncum, et adactum per medium hominem, temeriiatem nonuullorum qui intempcstive iiiar.yrio
qui pcr os emergat, slipitem, et dislracla in diversum se objecerunt.
actis curribus membra, illam tunicam alimenlis ignium 128. Benedictus pontifex XIV, !ib. de Beatific, m
el itlitiim , ct intextam, et quidquid aliud prwter hwc cap. 16 et 17, late hanc quaestionem agilat, an liceal
commenla swvitia est. Barlliius lcgit Aul facibus dala sc ullro offerre ad manyritim, lyrannum provocaro
fnnificis nescio an cx sna se.heda , :>n fituificis exc -
, ad mortem iitferendam , idola despuere et confrin-
deril pro fumificis : nain fnmificis exslat in aliis. gere, ex quo mors certo sit secutura. .Stitnnta nmnium
121. Videlur judex verbis S. Euialiae vcrs. G6 : est, hujiismndi actinnes sxpius non licere, nisi prcu-
Rogo, guis furor est? aliis similibus respondere. liari impulsu Spititus sancli exciceanltir. Videcom-
122. Ald. non bene disjunnit e minulis. Digilis mcnt. ad vers. 580 lib. i conira Syininacb. In Eulalia
rmbiti/isesl.suinmis digilis, quasi prnminenlibus sive hunc inipulsum fuisse ex ejus constaniia iu perfe-
emineuiibus. Lactantius lib. i, cap. 20 Coiuut enim : rendis tormentis et ex ntirariilis conseculis , aperte
thure, ac swnmis digilis, qucc sensibus inlimis horrere colligilur. Pulabam legi posse inque lyranni oculis,
C
debueiunl. Et lib. v, cap. 19 : Docui, ul opinor, cur quasi coram tyranno despueret idola. Certe exem-
populus nosler apud stultes stttlius habeatur. Nam cru- pliitn simile non : qnamvis multa alia sint in Actis
legi
ciari a'que iiilerfiii malle qnam thu: a tribus digilis com- manyrum de qui idola conspuerunt aut simulacra
its
prchensa in foch jaclare tam ineplum vidclnr; quam in flatu conieinpseruni. Neijue tamen aliud ah Eulalia
periculo vittv, alterius animam muqis curare quam suain. facium inii lligo , nisi ul hiiuc coiitemptum sufflans,
Ncsciunt enim quantum sit nefas adorare altud, prwler- vcl leviier cxspuins indicaret. Videndtis loc. cit.
quam Detim. Ilierouymus episl. ad Ileliodor. Non cst Gahriel Vasquez.
in eo taiitum servitus idoli , si quis duobus digitnl s 150. Breviar. Moz., pede prcsiluit. Rectum est pro-
Ihura compressain btislum ara: jaciat. Ilinc niica ihur.s tubigii, siiiupium ex m
Georgie., et vcde prosubigit
apud Ovidium, Columellam, Plinium. Confer Brisso- terram.
nium de Formulis lib. i, e, vers. 82 hymni S. Cy- 132. Bieviar. Moz. , vitinpe, lancea pro junrea.
priaoi. Voce etnmulus utuntur Varro cl Apuleius. Boria in optiseulo deS. Eulalia Barcinonensi deceplus
Peveratus observat locupletes solitos focis acervos est, exislimans juncea esse. in ablaiivo, et signifieare
thuiis ingerere, pauperes vero giana aliquot summis inslrumeiiluin quo peclora dilarerala sunl. Explicat
digitis injicere. Fit aulem salis meniio ob salsam mo- Hispanice <.o;i juncos. Prudeiitiiis peclora vocatjtw-
lam, de qua paulo post. Teoiius probabiliier censei, cea. Terentius , Eiinuch. act. n, scen. 3, de lenui
usum salis in saciificiis ex Hebrajis ad etbnicos per- femina : Deducunl cibunt , tametsi bona esl nntura,
m:inasse. Calmeius autem ad cap. u Levil., vers. 13, reddunt curatiira jnuceas. Ilnc respexit Prudentius.
tradit temporibus heioieis sal in saeriliciis niinime Catullus siinili melapbora lanevm tatuscutum promo/fc
tnisse adhibitiun. Hecentiores vero Gr.xci et Latiui D dixil, et ideni aique Lucrelius cnnliaria sigiiilicat'one
nulla sacrificia conOciebanl sine salsa inola. ffminas aritlo et exsucco cnrpnrtt vncant liqneas. Quod
125. Breviar. Moz., corrupte, poenam gratem pro- Chantillatdus opinatur, Prudeniium inlelligere pul-
cul aufugeris. Urb. , Vat. P, AHus et alii , abfuerit, chre dedtiela el composila menibra, ut sunl opera ex
qnod magis placet quam ajfuetil , cum Vat. Q, aul junco facta, id niihi non persuasit, qiiantvis Nehris-
afuerit, ul scribunl Alex., Weiiz. , Kgm., Ibtilsbr., sensem videatur secutus, qui pectora juncea cxponil
Bong., Heinsius qui pro hac lerlioiic allegal duos
,
pulchre deducta et compGsila. Magis mihi prohalur
vcterrimos rodices , el sic legi afJQrmat apnd Marn- Isonis glossa. Terenlii verba a Donato ita expnnun-
nein , Gellium , alios passim in antiquissiihis cxem- lur Bona, plena, magna el pinguis. JchceaS, tenues
:
plarihus. Teolitis Ueinsium sequitnr, qiiamvs fatea- el pallidas.
tur, in uno lanlum Vat. codice esse afuerit, in cacte- 134. Breviar. Moz. , et nonnulli vulg. , pulsat
ris abfuerit. Sed cxcipiendus est Vat. Q, ut dixi._ ulnimgue.
126. Baronius n Annal. , pag. 754, atl ann. 503, 133. Prcprie nota; er.mt coutpendii litlerarum, ut
censet hinc permotos Patres concilii tliberilani, ut ftisius dicam ad byinnuin Cassiani. F.x hat: signilica-
sotuereni, in numeruui niattyrum non reeipi qui tione sequitur iu slropba seq. scribcris apiccs, etc«
, ,
. :
!15I AUItLLII II.LDLNTII CAB.MLNA. 3!H
Quint ju \ r>i lios inleet legore, a l"5 Teguiii.e vertieis op|io i:o.
Qui tm, Ltirisie, ironna nouiitl Plamnia crepani vnlai in raclein,
954 Nninco ot ipb t,wrun luquiiur IV.rque conias veg' lala, rapui
lln Purpura langulnla oliciii. Occupal, eisuperat |ne apccm :
ii ii sine fleiibus et geiiiitu Virgo, ciluni GUpieni iiliiliiin,
L.Tla canebal, et inlicpid.i. 100 Appelil ci lnbil nrc rngiim.
Dlnu aliest ilulor cx animo, Linicat iude columb.t rcpens,
Membiai|ue picla cruorc novo Mariyris ns nive cnndiilior
11.1 Fonie cuicm rccaleme lavani. Vi>a relinquere, et astra sequi
I Itiiu.i carnilicina dcbiuc, Spiritus bic erat EnhKat
Nnii laceralio vtiluifica, 1 U5 l.acleolus, ccler, innoruus.
Crate lcniis nec arata culis : C.olla Bnnnl, abeuntc anima,
Ki imiiia ed undiqae lampadibns El riigus igncuscmorilur :
1 ii
ln latera slomacliuim|iie furit. 956 Pm iLiiur ariubus eianimis,
Crinis oilurus et in jugulos Flatns in xtbcre plaudil ov ins,
Fluxerat, involltana hnmeris, D 170 Tcniplaquc reJsa pclit volucer.
955 , 1
- "" pudibnnda pudleitia, Viilit el ipse saiellcs, avcm
Virgineusque laleret liunns, Feininx aborc mcarc palani;
CLOSS.E VETERES
137. Quam jiv.it. in yuanlum jucundum nt llos, 161. Kinicai, tntii. —Repons, subita, I.
uuitu.rii, I. IG5. Iiinocuus, licul columbn esl. I.
140. Elicili, expretsi vet exlracli Iso. . 109. Plaud l, hdil, jocatur, I.
146. Carniliriiia, locut v,t ixcmcialio, I. 171. Salellcs, mmuttr; vel tequax, L
151. lu jugulos, i'n pectora. Mar.
COMHENTARIUS.
144. Oreviar. Moz. , lincia , forlasse melius qnam cens. Brcviar. Moz.. replens. Latinius ei insenio, ut
picla ; nnmsequilur buNMt. pnio, scd aculc, cw^mita tepms. Petrus Laz/.eri, in
145. Wiilm., recalervte levant; snpra, lavant, probe. disserlat. dc regulis eritices, § 6, aflirniat in aciis
148. Val. A, Hailsbr., Egm., Pal., Bnng. a priina S. Polycarpi vcrba illa. E.jressa esl columba. solmn
niann. ore tenus. Alii melius craietenus vel cratc lenus. s:guificare aniniam exivisse nam, ut ex Aringlui :
Breviar. Moz., inale, craiis lenus. Non semel Prnden- aliisque cons!.<t, in eeeiiielerialibus Clirinlianomm
tius cratein pro coslis usurpavit, tili Virgtliti. aliii|iie C monunicntis, rene in sepnlcnlibui eoruuidem tiiu-
pnel.T. Boria loc. cil. , cratem videtur accepisse pro lis rreipicuter ileprelien.ljiur columba ad indicandas
ccnleo, qnod defendi ne |llit. animaa juslnruro. Reccuset alias bisturias quibus
149. De boc siipplicioinspice lalmlam ix ei xiv. An egressa eolumha ilicitnr. ut hanc S. Eulalia; in Pm-
alia Mipplicia qux de Emeritensi Eulalia in ejus aclis rlcnlio et in mssali Mozarabico de uuaque Lu'a'ia
referuntur, pro cerlis habenda sinl dispulanl non- Emerileq?i el Barcinonensi, S. Potili, S. Quintiiii,
,
inilli. Narralio Prudenlii certa mibi esl ; alia, quae S. Ueparataj, S. Devo:*, S. Snei alrbaUs, S. Felieis
addnniur, aut ftlsa aul niinns certa sunt. Trevircnsis, S. Meningi Fullonis, S. Blasii Armenla-
151. Breviar. Muz. , corrupte, Ciinis et odor ut in rii, SS. Viti, Moilcsti. ei Cresccntia;, S. Oliva», S.
jugulos. Ald., Pul., Tliuan., All., Rott., Crinis oJows Amaioris, S. Scholasticx. Lazzerus suspicatur all-
ut in jugulos : neque id immutaii debuisse. ait Hein- quos ex simplici plirasi, Egressa esl columba, mira-
sins. Niliilominus Val. B, Mar., Ral., P>ag., Weiiz. culum adornasse. Quidquid aiitem sit de aliis lii-lu-
el alii liabeut et in jugulos. GUelinus etiim c(, sed in riis, Priidentius clarissime narrat coluuibnm emi
emendandis monuit in plerisque libris legi ul pro et, cuis-e iiivc candidiurem, qu.e os martyris visa liiit
et orationem es-e suspemlcndam usque ad alterum relinquere, et asira scqui quam sji riium csse L.i- :
quinionem sive stroptiam. C.rinem odorum vocat, (juod lalia; inlerpreiatur. Viile infra vers. 171. Deroluinbis
div no mirarulo snaviler rragrjvcrit, ut Virgilius a.t earumque signilicaiionc coufer coiumeot. ad liymn.
l iCneiil. vcrs. 403, Ambrusiarque comw divmuri ver- 3 Catliem., vers. 105.
iice odortm Spiravere. Nebrissa bunc versuin Virgilii 165. Bartbius, lib.vi, cap. 28, Advers., ait farmnM
lamlai; scd odorus explical uoti lunc ted qui solebat D a Latinis dici, qu<>d est ab omni labc alienum aique
,
odoribus tuffiri. Rectc ab aliis inlerpreiibus rejicilur. remoium, ul lacteolut a Prudentio boc loeo, et a
Suspicabar rriiris lionorus. Puto aulem criiiem ndo- Cbalcidio in Empednclis vcrsuum intcrprelalione,
rum dici, qnia cum per comas vejtetaretur flimuia, Et tati sexu inde animal, tum laclea virgo.
ut poslca narr.it, crinis relorem emillere dcbebat,sed 108. Pax daiur corpori, lanquaro st beltum cum
odorem suavem cmiticbat. Simile iniraculuin in lyranno et tormentis gesseril.
odore i|iii c corporc S. Laurcnlii cmanabat, expnsi- 170. Iu Val. A ileskleratur que post lempl». Pru-
inm fuii vers. 585 el seqq. Adde odorum po>se capi dentium credidisse puras animas hinc decedenics a.l
pru bene vel male olentc. e.i-liun evolare, quiu in secreta aliqua sede deii-
t'i'2. Palat. humeios, non uiale. Alex. scribit
, ticantur. resurrectionis diem eispecianle<, manifeste
mnerii. cx Imc loco atque aliis similibus in boc libio de l'.o-
155. In passione Agneiis, vers. 4J, vocat verendum ronis ostenditur.
locum 171. Ileinsius cdidii ridil elipte; sed in notisvi-
154. Breviar. Moz., lateal : lcgemluiii tateiet ad delur velle lidi* h( ipse, nisi ineudum irrepscril. Teo-
rcgulas metri. lin. eiiam vidit ui ipse, nesrio quoruin mss. liJe
158. Mar. a prima niaini, exmperat apicein. nam nWlqua enin editi lum mss. Iiabcnl vtdii ri ipst.
15'J. Niiunulli vulg., cilo cupient. 17i. Aldus uicndose, femina.
161. Mir. aJ m
rg pro divcr-a lec'., colnmb.i r«-
:
353 PERISTEPIIANON IIYMN. III. 5."*
Obsitipefaclns, et attonilus
A Ceilal amor lacrynianlum homntim,
Prosilit, ei sua gesta fugii, Qui cclebrare supreina soleni,
175 Lictor et ipse fugii pavidus. Flebile cedat et oflicitim :
Ecce nivein glacialis liyems Ipsa eleinenta, jubente Deo,
Ingerit, et legit omne forum :
185 Exsequias tibi, virgn, ferunl.
Membra legit simul Eulalia?, Nunc locus Emerita esi luinulo
Axe jacmiia sub gelido,
957 Clara colonia Vetlnnia?
180 Pallioli vire linleoli.
958 Quam memorabilis amnis Ana
GLOSS.E VETERES.
ISO. Vice, in similitudinc, I. 188. Ana, fluvius, I.
187. Vettonice, provinciw Ilispanicv,
COMMENTARIUS.
174. Mar., ct Rat. prn divers. Icclione, sna facia. senlaneum jndicarc Vctloniam esse resioncm nniiti-
177. In commrnl. ad vers. 47 hyinni 1 ohservatiim lorum Vetloiium, quam e*se aliud nnmen Emeriue
csl plerumqiie in foro marlyres marlyriiini passos. Angnsta?. Conlenilii etiam Scaliger epigramma
Auso-
178. Breviar. Moz., mcmbruque legit contra mctruin. B nii 8 de urbibus Emcritx convcnire, ul lectio viil»aia
179. Breviar. Moz. corruplc, ossa jacent sub gelido. babebat, nou Il.spali, cujus nomen exsial in
niss
182. Prag., snprema solel. vctt. Sic enim olim lcgelialur : Jure mihi
pnsthae
186. Prax , hunc locum, mrndose. Val. P malc, menwrabere, nomen Ibcrum, Hispalis anquoreus quam
uon locus. Abl.. licins., Har. a srcnuda maiiu, Alc\., prmtertabtlur amnis. Summiitit ctti tota suos
llhpania
Vai. Q, Urb., Weilz. el alii, nunc locus. Ral., Widni., fasccs, Conliiba nofl, non urce polent tibi Tarraco
cer-
hic locus. Florczius, tom. XIII llisp. sacr. , Iract. lan\ Quirque sinu pelagi jacUH se Btacara dives.
Sra-
41, cap. 6, putavil voce tumuto declarari loctim emi- liger legit Emerita pro llispalis, quia
Hispalim nnn
neiiiem ubi sita est Emeriia. Mibi exploraiutn est, pr.vterflmt .cqonrens amnis, sed Emeritam
, testmi-
credo eii-im aliis, scrmonem esse de sepulcro Eu!a- que producit Prudentium. Ana enim flmitis lumc
lise, quod suo tempnrc Enietiia; <sse ait Prudentius. aluii; qii"d diseiiissime, ut ait, a Prudenlio
bis
lll.i auicin nunc sint reliquiae biijus saiicLe virginis, versibus ex;ilcatiir. Conlra ego existimo .x-qnoieu n
erud te edisserit Flo:ezi is. amncm lli-palnn prajlerlabi, non Eineritam. Scahgcr
187. Lucanns lilt. iv prnducit o in Vetlones, aut explicat irquurens anines dici qunrum osiia,*quia
in
Vcrluivs ; Vcttonesque levcs, profugique a genle vetu- Oceinuni exmieraiiiur, ajsuiin Oeeani pat uhlur. Ego
Ha Galloum. Vetlonia, nnn Vectonia scribunl velu- addo rcquorenm amueiu, qui altqnam alluii iirl.em,
sii rcs llcinsiani el nost.i; in Alex. tamcn Vecto- inlelligi de amne qui in ea pane ubi sestuln
Occanl
niir, in V.il.Q Vetouia'. Prudmtius corripit sccundam paliiiir, urbem prrclerlabitur nam alinquin deomni-
:
in Vciionia liceuiia in nomiiiibus propriis valde eom- bus lluviis qui in Oceanum se exonerantid proiniscne
iiiuni. Veiiones a Ruinartio. Cliamillanlo et Teolio „ dici pnssel. Jani B uiis llispaliin praterfluit,
e"i "uliT
lorantnr inter Durium el Tagum. Al tunc Emerita ^ eain ailuit, a>slus niaris pcrcipitur. Emcrila' vero
ita
exlra Vettnniam esset, cum inler Duriiun el Tagum auuii An;c apposila esl , ul ab a:slu niaris longe
sit
sila non sit, sed ponus ejus moenia praierfluai et remnta. Acccdit nomen Iberum, quod ail Ausonitis,
lavct Anas. Cellarius Vetloniam collocat inler Du- dc llispali recle dici, niinus rccle de Emeriia qure
r iini et Anam, pra'scrinn pnsteriori asvo, et vcie- poitus est iiomen Latiniim sive llalum, ul de suo no-
reiu iiiscrijilionein prodiicit ex Grut.ro pag. 3oo. inine dixU Ausnnius episl. 16 : Apologos enmisil
libi
Ab usquc Hheni iimite Ausonius, nomcn Iialuin, Prw-
eeplor Augusii tui. Et erat quidem eiiam luni ecle-
PROC. PROVINCIAE I.USITAN
berrima urbs llispalis. Colonia Bomula, aptid Flore-
ET. VETTONIAE ziu.n lab. 29 in vcteribus nnmmis dicla. Ha:e
eum
iiaeso cogiUsscm de Ausonii loco restiiuendo, incidi
Quam inscripiionom Gnitcrus exstare ait in Ilispali posfa in cmnnieniarios Gotbofredi ad cod. Theod.
n.iva e Fab.icio et Morali. Similein ioscriplinnem e lcge 5, lii. de sponsal., ubi Constanlini lex
exponitiir
lleseiidio adducit Grulerus pag. 591, quae Emeriia; ad Tiberianum vicarium Hispnniarum data
et acce-
in douio Petri Mexiie visebatur. A Prinleniio bymno pta llisi ali anno Cbr.sti 536. Ait Gothofredus
seq., vers. 57, Euieiila dicilur LusitanoTum captit
ex bac
lege colligi sedem vicaiii llispaniarum fuisse
oppidorum: adeoque Veitonia ad Lusitaniam peiii- Hispa-
liin, ct iii A'isoniiejiigrammaielegiHispalisinveter.
nere videlur. Non ergo satis itilclligimr qui raiione bbro, et Hispali congruere laudes quas ibi
tribuit
in vcieri hiscriplione Lusiiania ct Vellonia distin- Aiisonnis. Addit Ansonii verbis, Summittit
cui tota
p.ianlur : nisi dicas Emerilam colonia... Veltoni.-c D suos llhpania fasces, non innui in ea urbe fuisse
Dro-
fuisse, et simulcapnl Lositania;, quod ratinni com-
"-- consulis tribunal, qui eo lempore n.illus
eral, sed
intini Ioquendi non salis cnngr.iit. Nehiissa eliam ea.n pri.nam urbem lolius Ilispanix esBe.
pulat Vetlnnes populos esse Lusitania;. Florczius, ut 188. Tcolius scribit Anas, plerique Ana : ntrolibet
quxstionem solvat, loc. cit. advertil Emerilatn a modo bcet. Marieui codex conj.mgU, el scribit ^mni-
Prudenlio in Vellonia collocari, a Slralione in Tur- sana : ita prorsus ediderai Aliius, sed correxil
dulis, a Mela, Diuie Cassio, Aggenn, iu Lusilania,
amnis
Ana. Neque ratione carel Amnisana, ul civilaies qu:e-
ab Hy^ino in B.cturia. Rem ita explicat, nt alii pro- <lam cx ciiiiiiinni civilalls iioiii.ne, cl alio
pccnliari
vinciam iiitellcxerint, alii reriones scilicct Emerita
:
siiinil conjunctis appellanltir. Nunc
flumcn boc v»ca-
oaput crat provinria Lusi.ania;, exstabat in rcgioue tur Guadiana comi.osilo nomine ex guad, lingua Ara-
Turdnlorum, ct in confinibus Vellonum ei B.cturi». btca amnis, et Ana vete.i noinine Laiino
llim.in s
Scaliger, in Leclinn. Aiison. cap. 30, cx Prudeniii ul ali.e similes appellalionrs cx Arabico
:
idio.nale
verbis colligii Emerilam dici Emerilam Augustam sunt in Ilispania Guadalqliibir (B*tis), Guadalupe
Vectonica?, ubi imelligendum Veclonictr, id est civi- (Aqua; Lupiaj). Heinsius ex Vo-siano cndice
corri-
laiis: nam Veclo.ies -unt popitli Lusilanix : in qui- gendi.m inonct in epislola Ansonii ad Pauliunm qurjc
bus Emerila futprinceps ac inalrix loiius provinciaj incipit ICxcutimus, elc, vcrsum illum,
Emeritieque
Lusilanirc. At vero u.n Prudentiiis <Iw;at Eiuerilain
<
am.net, tatirque flucuta Garumna; ac legendutu,
esse ilaram coloniain Vcttonix, magis viJeiur cok--
Eme-
riiens.s Ana:, latwque fluentt Garumnw.
355 ALUEl.il PHUDENTII CAKMINA. 556
Prateril, et virnlanle rapas ,
Sanguincosiuo crocos mclite :
100 Ctirgiic inicina pnlcbrt livii. Non carct his genialis liyrins,
Ilic, ubi marmore pertplcuo Laxai ct irva lepens glacics,
Auia liiiniiin alnia nlior
205 Flnribus iii cumulel calatlios.
959 Ei peregrinaa, ci indlgena, Isl.i couiantiliu. e lolii*
Relliqaiii eineresqua sicroi
Uunera, rirgo, pucniue, daie :
105 Servat liuiiius teiierandi sinu.
Asl rgo scria ehnro in mcdio
Ticia cnruaea tuper rutiiam
De laqucai ibus aureolis, 960 Tc\ta feram pedc daciylico,
lolum varianl, 210 Yilia, niarcid.i, festa lamen.
Saxaque csesa
Floribus ut rosuleuta putcs Sic vcueraricr nssajibel,
soa Prata rubescerc muliimodis. Ossibus ali ir e( impositum
Carpite purpureas violas, llla Dci sita sub pedibus
CLOSS^: VETERES.
180. Virid.iiite,irrii/nnf-!. — Rapax,i> t R
7oi' turbitcr,\. 205. N>-n raret, quia cl in htjemcibi sunt. — Ge->
190. Luit, iavif, I. nialis, uobitit, I.
192. Nilor, sctlicet marmorum, Mar. 200. (Imii.iiiiiliii,, rotis/auli/nis, I.
196. Super, aVwper, I. 210. Kesta, fesiiva, I.
108. Sulum, pmimenlum, L, Yai. A. 215. Sila, pusitu, I.
199. Koaoleula, a rosa, meut rorulenta arcre, I
COMMENTARIUS.
189. Curgiiem Anaj vocai viridantem propier ar- 2(l'i. Expnmii n etri gcnus quo niiiur carmcn da«
bores, ail Ncbris-a, vcl berbas adjacenles , quod clyliciim, utsaepe alias. Blancbinum male rorrcxisse
illius Ouininis esl proprium. lierhie scilicet in pralis duclylo pro dactylico, notavi proleg, iuiin. 21".
Aii.c ceJelierriinas sunl, ad quas byeine dcpascend.is 21 1. Breviar. Moz. conlr.i meiruiu venerari pro ve-
pecora e monlibus Asturmo lnngissimo quamvis iii- nerarier, ut vers. seq., alture |>ro attar. Yide vers.
neie agimlur. Quod auteui ail Ncbrissa Anain divi- , 80 Dlltncbxi.
dere bxlicam a Lnsilania, recejili inore ita est espli- 212. Consiicludo b.xc velus fuil, ut ossa martyruni
candum ,Anas Extreiuadiir.ini interlliiat
ul lum , snli aliari recondcreniiir, ve! pothis, nl ubi cnrpora
Portugalliam exiremo Algarvios a B.Ttica dividat. martyrom sepulia jacebant, ibi aliaria supen-xlrue-
190. AhL, Urb., Vat. P, il alii, lavat. Mar., K.il., rcniur. Iloc ipsum iterum docet Prudeulius liymn.
Weilz., \Vdm. manu, luit. Valt. f>, Q,
a seruuda seq., vcrs. 189 Mirc sub attari siia sempileruo; iu l
ll.iilsbr. supra Alex. a prima manu, Heinsius cum _ passionc Vincenlii vers. 517, Suhjecn nam sacrario;
,
Nnms.. et duobtis vctuslissimis suis, lant ab antiquo C el in Hippolyto vers. 109, Tatibus Uippohjti crput
loro, lavis, ut Virgiliui, lloratius ct al.i uiuniur. mandatur opertis, Propter ubi apposila esl ara dicaia
Bieviar. Mozar., pluit. nou recie. Deo. Eiiam nunc li;i'C consueludo in inuliis allaribus
101. Val. A, prwspicuo. observatur, ut corpus alicujus sancti snb alt.iri posi-
192. Yat. B, Sich., Fabr., Bnng., Gis.. in cnn- liiin sil el quoniam oliin allaria erigi nou solebanl,
:
lextu, alta, quod ex cnnjeuura placebat Gallandio. nisi reiiqnias siinctnruin suppouereuiur, adhuc sacer-
1'lerique ct vclustioros cum Alilo, atma. Breviar. dos ad allare accedens orai sanclos quorum reliquia-,
Mnzar. coirti|ite, Atria Itiminant nlma v nlor El per;- inijiiit, hic sunt. Adverienduni laiuen est consuelu-
grinus, etc. Notandi siiiu ln et sei|uenles versus ad diiiem receiilein non valde a veieri dilTeire. Nun
in '11.111110 cullumque leniplorum, de qno iu prole r om. enini iiimc licct anam
cnrpns alicujus si<ncti
ubi
cap. 13. rccondiiiini e^t, super aliare colloeare, ct venera-
19:«. Pavimcnli marmorilius sectis vcrmirulata, tioni lidelium exponcre quamvis parles aiiqua- cor-
;
arte musiva distincta, in lemplis Kmeritx ciiam poris bicrotbecis dceeniibus int-lusai snpra aliaro
nuiic couspiri, leslis esi Nebrissa. De. Komaiiis an- exponi possint. Vide cap. 2 prolegora., num. 27.
liquissimis templis rcs nnla esl. Cardinalis Baronius, ex rerhis, quas ilii exaeribit,
100. Brcviar. Moz., rorutetita : lcge rosttten'a a ro- Eunapii, religionis Chrislianas snb luliano Aposiata
sis el llorilius in paviinenln rmalis. Hotultula dixil
l acerrinii boslis, ad an. 380, niim. 82, id vere colli-
pcr analogiam, ol rorutenta Iiyiiiiu 7, fers. I'i8. lio- gil .Srd et ilte veteris observantht usus atlendcndut
:
taliis et rosutattts voces snlit sequioris ajvi .ipud Du- ex vcrbis Eunapii, uou solnm tub ulluribus claudi mar-
langium. /i/ntm rr/it/uios, sed et foris relinqui practpua roium-
D
201. Dc Qnribus quibus scpulcra ornari snlcbaui, dem membraccrlit diebnt cuuais perspictui eiadmanda.
iluiiim cap. li prolfgnm. 215. Piiideuliiis Eiilaliain /Vi sttb pedibtts s.lam
202. Kal.. sanjuincos ; rcccnli inauii, swii/ittiieos- aii, quia supra erat eucharistix ucranienlum, a.u
que, quod melriiiii poscil. sairilieiinn missie per.igelialur ut IperliuS expl tat
205 Breviar. Mnz. gtmellit , : enrrige qenalis. in llippnlyto loe, cil. S. I'.-I.\ Rnmanus poulifex, qui
Apinl Virgiluiin Georg., vers. 5(12, lnv.lal qe-
lib. i nnnn 271 decessil, apud Anasiasiuin Bibl oilnci-
nialit huems, Ait Prudeutius l.iu-iii:c propler aerii riniii cnn-iiiuis-e. ilicilur supia sepulcia niaiiyiiiin
clemenilim Oores proveuire; am eiiam iimuiianle missas culebrari. Ilieronymus, adversus Vigilautium
ili.ni Qorere annum, m sepulcruin Eut.ili.u decoro- toiil. II operiim, pag. 5;i.i MtU (icil ergn RMMmtl
:
tnr. pjiilinus Mai.ili 5, Purpurtam uer ipiref lnj.ms, tpitCOpttt, ijui luprr nuir/iui uiil huniinum Pclti ct
sil flinciis onnul Aitle diem, sancto cedat n .lura itiei. Pauli secundttiii no* otsa vtneroudtx, ututttutM U u-
Maritpts ud (umiiiiun ilcbes ct, tttta, corouas. /rin pnli imtii/ »i, o/ftrt litiiino Jiini/ifin, et lumnl.s
204. Prag. a prmia iiiaiui, mtru ttutat, •) no.l inilii rnniiii (.'/insli ittbtiritlitr ii/ihiiu? l.t noii trtltm unint
n. >n diapticei, ul glaeiet kii in accu ailvo pluruli, 1'tbts, sed ttfiiis tii (>i* irronl rpiicopi, elc. \nibr.>-
Brcviar. Moi. mali; It.titl el a clut /t/i.iis glttatl. sius, opisl. fbl, It operum
iiiii>. ds reliquiis SS. Ger«
S08. Hrevlar. Moi. mendose, i/n>ii> i< in medit, vasii ci Succ, duni, in.|Uil, iifinnir Iriuin-
Proiasii ;
1'ii.l.r siri caiouna MTM Bl COfOHOt VUlgO appe laol pAalll iii /iniini Hli l./triMus /i,>,- i.i <>! ird tlle suptr .*
quilius i.i|nii illius qiieui laudaui auint ur.ian. idtiic, i/iii ;>ro OMNitlU peilMI cst; isli sub allart, s «u
.
357 PEItlSTEPIIANON HYMN. IV. 358
961 Prospii ii hxc, populosque stios 9S2 Marlyrum scrvai cinercs sepulcro
215 Carmine propiti ua fovri. CaEaaraugiisiaiii vocitamus urbem,
HYMNUS. 1N HONOREM XVIIi MAUTYRUM Res rui innia cst.
IV
C.<ESARVUGUSTAN0ltUM. Plena magnorum domus angelnrum
Bis novcm nostcr populus suli uno Non limct mundi fragilis ruinam,
GLOSSiE V
215. Propiliati, placala. — fovet, nNlril, I. ipsius condilore, I.
3. Cxsaraugustain, una ciiitas a Cccsare Augusto 4. Res cui, sctliccl credita, I.
COMMENTARIUS
Wius redempli sunl passione. Nnnnulli putani, ellini- tyres qui recensentur vMenlur liuc lan |ii,iin in epi-
cis iiilerrogautibus cur Clirisliani nullas aras, nulla sodio adducti, scilicei Vincemios, Eucraiis, Caius,
leinpla li.ilierent, Minuiinm, Origencm, Clemeniem Crementius, qui cum svm sunixxii; adeuque nesciii
Alexaiidrinum, Arnobium, Lactaniium ideo respon- cur Marieili coJex habeal ln honore xxm. De marly-
disse, aram nullam anima justi graliorem Dco posse ribus octodecim Caesaraujustanis mariyrologiiim Ro-
dicari, quia tabulx sive opercula sub qnibus coadita manum ad diem 16 Aprilis Cwuirauquslm in Ilispauia :
erant martyrum corpora, primis Cliristianis pro aris y natalis SS. decem ei octo martijrnm, Opta'i, Luperei,
erani. Qund ego sublililcr magis quam vere excogi- Succetsi, Marlialis, Vrbani, Jutiie, Quinnilitini, Publii,
lalum censco. Prnfecio elhuici quxrebant de aris et Fronionis, Felicis, CauAliani, Eeentii, Primitivi, Apo-
lemplis qualia ipsi habebmil el tdia a|iud sc esse
: demii tt aliorum qualuor, qui Saturnini vocati csse
Chrisiiain negibanl, qu;\nivis et ecclesias liaberent et referuntur. Ili omnes sub Daliano Hispjninrum pnt-
sacra per.ijjereni. Nuilinn pura aniina sanclius tem- side simul poenis alfccti ulque interempli suiil : quoriun
plum, nullain aram graiiorem e-se adtlebaut, ut in- illuslre marlijrium Prudenlius vers bus rxoinavii. Onlo
nuercnt religioncni iiilernam prscc<pue esse laudan- ipie nominum ex Prudeniio peiitus cst, non ex aliis
dam. An vero corpora sancloruni non solum sub al- aclis antiqiiiorib:is nam Prudeulius, ut melro con- :
lari, sed cliam suli ara olini collocreiilur, quando- suleret, ila ea disponere debuit; neque facile quii
quidem imer aram et aliare iionnnlli disiinguuni, dicet ita cjsii in velustiorilius actis fuisse collocaia.
dicam ad bymnnm S. Alia quae-
Ilippolyli loc. cit. Martyrium horum SS. martyrum contigii circa anniim
stio liinc eiiam oriiur, an Piuden'ins exisiimaverit 304, in Maxiraiani persecuiione sub Oatinnn prxside.
animas martyrum et sam loruni sub altari requiescere, Eoriun feslum alii diei 15 Aprilis, alii diei 16 ejus-
ex^pectantes eaiam spem re-iirreciionis. Piudentius
I dem mensis consignanl. Ilyinnum Prudcnlii inter
quidein minime in ea fuit sententia : nam vers. 16!) Acta sincera Ituinarlius proferi p:ig. 516 cdit. Pari-
disertc aflirmavil Flatus in celhere pluudit orans. Et
: sin. 168!).Eumdem evsciipseraiiiBollandijiii ad diem
in Vinccnlio cuin de ossibus s-acrano subjeciis essct 16Aprilis.
loculus, vers. 521 ait Sic corpus : asl ipsum Dei Se-
: 2. Rodriguez. de Casiroin Bililiolh. Ilisp. ait Prnden-
des receptnm coniinet. Syxins Senensis Biblinih. tium sepulcri unius nomine fonasse comprelieiil sse
sanct. Iib. vi adducit plurium Patrum opiniones, qui omnia sepulcra SS. ni.irtyniin qui in oinveiiiu C;e-
verba Apocalypsis vi Vidi sub attnri Dei animasin-
: saraiigusiano exsiabanl si'|uidem seopus Prudentii
:
terfectorum, ila vidcnliir inlcrpreiari, ut negcni ani- fuit de aliis eliam m.irlyribus qui Casarauguslx se-
mas sanciorum anle resurrrciioneiu corpons divinx pulti non eranl loqui. Sic Lucreiius ierr.im commune
visionis gloria frui, Prudentiunique recenset, quasi sepulcrum dixil. Ego vern puio Prudentinm clare lo-
liymn. seq., Hwc sub ahari sita sempiterno, animas qui de uno sepulcro Cxsarangii-t» cxisiente, cun:
mariyrum sub altari collocaverii. Setl ut de aliis ta- addat, Casaraugustam vocilamus urbem, res cui lanta
ceam, Prudeniius quideni ad verla A|ioc lypsis alln- est. Inlelligo aulem bos octodecim marlyres sub uno
dii, sed iia ut sententiam catholicam dc animabus aliari conditos, quod jure a Priidentio vocatur sepui-
justis iu coelum ante corporis resurrectimiem reci- crum, ulab ?liis confessio, martijrium, memoria mar-
piendis sxpius cxpressent. Neque aliud innuit, nisi tyrum. Confcr \ers. 189 el seqq., Ha-c sub allari sita
cineres sanctorum sub altari lerreno esse, eamqiie sempilerno. Adverlendniii eliam sa-pe Priidentium
consiieiiidinem lumulandi ossa martyrum sub aliari verburn servare de reli lUiis niailyrum usurpare, ut
ex verbis Apocalypsis permanasse quae mullorum : bymn. sup., Servat humus veneranda siiiu, el rursus
cst probabilis opinio. Ilespicit eiiam llironum Dei in in liocliymno veis. 191, Turba quamserva! procerum
coelis, sub quo sunt animx sauclx. crealrixPurpureorum. In Uippolytu vers. 173, Servnt
215. Breviar. Moz. corru[ile, Ccrmine propilio tali ad aterni spem judicis ossa sepulcro. Ex inilio auieni
(oi<eal. Mcndose pariler Ruinarlins, propitiaia forcl. cl line bymni liquido cunstaiscopum Prudentii e-se
Posi Iiiiiic byuinum in Vat. B et Mar. ponitiir hymnus laudare octodecim manyres Cxsaraugiistanos, quam-
Fructuosi episcopi, eic. lnVat. A, Liber de beato Ho- r\ vis in laudemCxsaraugustje occasione ex hoc niagno
waiio martijre. In Alex. sequilur liymnus S. Vincen nuniero sumpta alios martyres adjungal.
lii, ei [iosi liunc bymniis SS. ociodccim marlyruin. i. Lalinius, res ubi; bene el vere est res cui.
VVeilzius cum B el Mar. facil reliqui edili ciim
Val." : Parrhasius ait ignosceuduin quidcin Prudenlio,
Aldn Iiiiiic, quein seqiiimur, ordincm lenenl. Equi- sed ferendum non esse, quod fui lial bisyllalium, ei
dem lanlot varieiatis codicum
in hyninis Peristeph. uliima cousonans vcrtatur in vocalem. (jtia ego de
collocandis iiullam saiis iduneara causain inveniu. vocedtxi proleg. uuin. 203, 212, in nola, Martialis
1. Inscriptionem exhibui qu.e exstat in Vat. A, siinili prorsus inodo cui di.-syllabnni pritulil.
ni-i qutid in eo, ut in pleiisque aliis, legitur i« hono- 6. Ciiamillardus ex hoc alii-que locis Prudentii
re, ul dixi :id hymliuni pr:i eedeiilem. Val. K, Incipit colbgil poelani noslriim in ea fuisse opinionc, ler-
lnjmnus in honoreniarlurum Cwstiraugttstanoriim. Mar., rain in line mundi pcniius deslruclum iri. M hi nou
lncipil hymnus iu lionoie xxm maritjrum Cajsaraugu- iia claium videiur id seiisisse Pmdenlium : nam ejus
tlnnornm. Kal., Incipit liymnns in honore vvm mar- verba, sicut alia sim lia saciae Scriplurx, de magiia
Itjrum Cirsarauguftanorum. Ald. Ode in laudem SS. mundi coinmulalione apie [tossiiui imelligi. Porro
xviii martyrum Cccsaratigusianorum. Ileinsnis, lly- post resurreciionem coelum et icrram, et elemenia
mnus iii lionorem S.S. xvm marlyrum Cmsarauguslano- o iiiiino alia ab lns qnx nunc existum csse iusiiluen-
runi. |n Vat. A pouilur |iosl passimieiii S. Vintenlii; da, multi opinaniur. Pleriqne niunduin non prorsiis
in Vat. B. et Mar. post pns^ionem SS. aiostoloruui in niliiluni esse redigendum, se in inelius rumuiii-
I
Pclri et Pauli. Verior videlur liiulus /n honorcm landum, tlefend uit. Vide di-serl. Calnieti de line el
xvin martijrum Ca'sarau]tts'.anorum : nam alii mar- uiuudi S|atd posl juJicimn, ante epist. Pauli al Galal,
J59 ALRELII PIUIDENTII C.VRMIXA. 561
963 ' n; sU >" gestani simul iiflerenda iil, n iii. Christo prnperanlor iliit
Muncra Clirlsto. (5 Civitas (|ii.ri|ui. preliosa porians
Cum Dous devtram qtiaticns curnscam 964 Dw canUlris.
10 Nnbc subnixiis veniet rubcnie, AfraCartliago lua proinet ossa,
Gcnlibus justam posilurus xquo Oie facundo.C) |'i laui- ilin lor ;
1 tin.liT .-
librain : Corduha Acisclum dabit, et Zoellum,
Oi lu' dc magno caput cxcitata 20 965 Ticsqne coronat.
CLOSS.E VETERES
7. C. sl:.us, dum gcilat, I. 14. Pioperanler, crleriter, I,
9. Cuiti, quatido, I. IG.Cmislns, sarcophayii, L, Mar,
10. Ntihe, in niibe rriiwi in qua cerlnm aicendil, cre- 17. Afra, Afiicana, I.
dimui venire ad judnium. — Kub ole, ignea I., Mar. 20. TrcSine coronas. tcilicet nliorum mariurum.
13. Kxcilata, eletmla, erigent cnput, I. — Captil, Tret marit/rcs, id est, Fautluin, Januarium, ilarlia.*
pei caput, Mar. tem, |, —
Tres martyret, Mar.
COHMENTABIUS.
9. Brcviar. Mnz. cornipte, quem DA dexham. B estII spanum vocat. In Vat. B hl versos iia leguniur,
10. Breviar. Moz. menilose, rubcntem. Vidchymn. Afra Carthago, Cijpriane docfor Ore facw:do, lua pro-
11 t.alhem., vers. 101 et scqq., cum comment. met otsa.
11. Breviar. Moz., posiluros, malc. Quoil Deiis dc- 19. V.it A, Rai. , Acitdum. Prag. , Atcitctum.
scribatur extremi judicii dic altcra lancc bona opera, Widm., Asclisclum, Egin.. Pal., Aclisdum. Alii, Aci-
alicra mala .ippctidcns, originem traherc potost et sclum cutn Vldo et iiiiiiuullis mai iyrologiis. Vetuslio-
Job vi, 2: Vliiiam nppenderentur peccata mea.qnibut res llciiisinil, .Ir/isr/iiru, vel Aclisdum, nisi qtiod Put,,
iram mcrui, ct calamilas quam patior in statera: el ex i4i'iscum. In Ox., Atcisdum pro Atciictttm, quomodo
Danielis v, 27 Appensus es in stalera, el inrentut es
: in marlyriilogio Adonis. Ilcinsio Ari clus genuiuuin
minus habens. Vide Mazochium Spicileg. BiWic, vn!. niaityris noincii videlur ex Acitculo lit per conlra-
:
II, pag. 285. Cacierum ut UOicuique ocquo ponlere jus Ctioneni Acisclus, et iu l.nnilia Valeria nouuulli Aci-
veluli appcndatur, Gracci vcteri proverbiu d cuiil ti- sculi dicii siitil ab iustruineuio lalnmicn. Phiippus a
bram tenere, cujus ineniiiiil Ettstatliiiis ad lib. mi Tinre, in Moiiimi. vet Aniii, cap. 2, fuse de Acisculo
Hiad., ZuyoO 7r^of 3ix>iv eJOOo-rtpof. Consule nolita ab Cii^noiiiiiie geutis Valertx disserit ex nuinmis ejus-
Etmeiiboistio et lleraldo ad Miuucii verba, ( i libram dcni gentis et bunc nostriim luarlyrem genii Vale-
:
leneas asquistimi judicit, ncc in alteram parlcm propcn- ti c ascribi posse ni m. t. Mnzocliius de Dedicatione
susincumbas. Ilomerum imitatus est Virgilius lib. III, suli aseia id mini ie possc cdligi cn, llrni.it. Prp
vers. 72 1, Jupiler ipse duas oequalo examine lanccs Zoellum V:tl. A Ztielunt, sunra iiiumloii cliaraetere
Susiinet. Zoluiutn; K;ii., Zoelum, Mar. a pnnia manti, Vat.
1j. Iii Alcx. cod. omissa. erai tola hacc stropba, .-. A, Encelluni, Pr.ig. Enetellnm, De Aci,<clo mirtyro-
qu e a vetcri matiti ad margitietn cst addita. Aberat loginm Boin.ilic 17 Nor. de ZoeJlo, sive Zoilo idem
eii.int a cod. Tliuan. Ait Prudeiit us caput excliatas martyrolngium lie 27 Junii Corduo» sancornm :
civitates, sive earitm caput cxcilari, ut in liynino niarti/iurn Zoili el aliorum decem et oclo. Ecclesiiin
Frucluosi de Tarracone Attollit caput ignibus coru-
: ab eo denominatain S. Eulogius in Mcmor. sanet.
scum, el Quo nosliee capul excitalur urbis. Itbr. ii, cap. 6, rercrt. In Ureviaila Mozarabiro die
15. Ald. , Tornais. el iioiinulli vulgat. , civiias 17 Novembris fil oliicium S. Acjtefi «( eomi'um e/us.
onmi.s, quod non satis Latimim esse ail Gifanius iu /•.'
ln oralionibiis plcriimque noniinaiHttr Acisctus tl
(onaum. Scripli civitas quoeque, ut c nostrcinum sil Vicloria , iionniin i.i.hii Acitclut el tocti ejus. In eo-
Inugum ob pr diclionis seqiiemis ; quod lamiliare esl dem Breviario die 27 Juuii lit ollicium S. Zoili cuin
Prudentio, et nullo inodo renreliciideudiitii. Brcviar. bynino proprio, versibui cx pra-seuti bymno Pru-
Mox., civilas quoque, viliose. Teolius, preliosa dona dentii hinc inde suinptis .ic m.ile consiiiis. Scpul-
evplic.it marttjres iNDtr.F.NOs, ohos decein et octo off.ret cruni Atiscli Corduba" exslilisse eonslat eliaiu ex
Chrislo Cesaraugusla. Teolius adliuc cogiiat dc palria S. Isiiloro in Cbrouico ad atho 587, ubi de Agila :
S. Laurcniii. Prodentiiis ccrlc buc loco inlelligit Isti' adversut Coidubensem urbent pnvlium mor.iij,
martyres qui in singulis civitatibus sunt Bepulti, ac liu.-n iu conlcriiptum caihvlic.c t\ligi<nii, beaiissiini
prxcipuc qui earum civitatum sunt patroni, sivc in- martyrii, juiinm inferrel, hotltumifue ae ju-
Acttclt t
digetixsint.sive secus.Ncque vero evidenscst oinnes menlorum cru.re sacrum sepulcri cj':s tocum ul profa-
ct swgulos martyrcs ociodeciiiiCa'saraiigiisianos Cre- ttator pullurret miio adrersus Cordubentet citet cer-
,
sarattgusiae nauis esse. Conlra constat Feliccm, quem taminc, pftTWU aiaNOS, snuciis iN/Vnuilrdus, iNcrutl.
Ccrundx asctibit, et Cucufatcm, queiu Barcinoni 10. Cliamillaiilus mueril Ct.r tret curonai dical
Iriliuit, in llisp.mia natos non fuisse. Piiidenlius, ctiin ei M.irlyrolo<-ie Komano coiistel
10. Glossas ranistrij exponunt sarconucis. Prn- ahos ondevigimi cun Koilo [Msse marlyrU palma
deniius fonasse buc respcxcrii, quud et dona cani- donatos. Rnspondct, apu.l Smiuiu in vita 8. Ah.isU-
strls lcrri Suleanl, etmarmora sepulcroruin noiinulla sia», e.irpus Chrysogoni marlyris fluciibus del.ittnii
-
sinl iii canisiruruin formaui scalpia. fnisse :iil l.lius ni.iris, ul.i /ollus, vir pius, el |.resli\
17. Weiizitts cum Wulm. scribit Knrtago, el ex ler, diversaliauir apud Aga|)«n, t'.liiniii»in et Ironein
ll.ulslir. iiot.il Chartago. Dicil t;. Carthago, ut dis- .i loaiires: eui Chrysogonus iu somnis apfaMM pr.c-
ce.rn.it a Carilngine liova, qu.e bniruria eiiam uo- dixil iliinn brcvi pio Clinsto viliio liiiiiuruin, pa- M
nien ti.ibct, iiiiiic «.'.iri.io. »(i in llispania , cujiis uo- riter irea illaa Cbrisii aoeillaa. llas igttur teUlgii
. iniu s alia rcccnlior in Anicriea con lita esl. Nebris- t:ii uuilliirdus csse Ires coion.is I Piudentio iinlici
sensis ait solam Cariliagineui Aliicx e\ urlnbtts pe- tas. Ilollutili ini vcio p ilant paf lics cor nas mtel-
regrittis a Prudeniio pum, citui c.-elene oinnes sint ligi Vietoriaui, qma lutidam coronaafiaio databi vi-
in lliipania, No i vid.-o quu raUona dicl poaail ln .li, i.lcoipic d leruaui m- udjunxtt. Uo au-
..il.ns islis
llispiuia essc Arelatein ct Narboiiein, quu leinpore t in venus au aase ii. s uiailyres Eaattunt, Jauua-
ICribebal Piudcntius, uei|ue adltuc Gallia N u l.uii.-u riutt et iWarii ilfiit. Iluriini liiuni laatB* dics «gilur tn
ns a Gotblt eiat iiccupala. oiiiiiD Hoaarabico di« 15 Ociobri*. GailaadHH auta
IS. Ue S. CypriailO liyinniis cxsl.it lo hOO libro dc- Itiitnatiio ile llil iiitclltgil Prtidenliuiii, ciim ln (ar-
uiuu, tcrtius ubl 1'lUJOtltiui ciuu amorc noslnun, i.l
: duii.e aaaai lucriul ac iiuuici Uuuurtms, m to»i«>
1 :
:<:i
5oT PKRISTEPIIANON IIYMN. IV.
^Tu tribns gemmis diadema ptllchrum
OITercs Chrisin.geiiilrix pioruin
A Ardel et splcndor
Igne coriisco
parilis duorcm
Tairaco, iulcxil cui Fruciuosus Parva Felicis decnsethiheliit
966 Suule vituluin. 50 967 Artubus sanctis locuplcs Gcriind ,
Nnmcu Imc geinma: slropliio illig iluin est Nosira gesiai.il Calagurris ambos,
Emicaiii juxti lapi.les gemclli, Q:ios veiieramur.
CL0SSj£ VETF.RES.
25. Stropliio, OrnameiVo, cingu'o. Slrophium c'r- 51. Amhos, duo%, I.
gulnm ab eo quod ett ttrophm, iit ett concerlerc, I. 52. Qtns venerainur, iciiicet marlyra quos supra
21!. Geinelli, duo diaconi, I., Mar. dixii, Hemeteri itn elCeledouium, 1.
COMMENtARlUS.
T.egio martyres. Horom
annorum 800 glossim esse denv.ut Nomen hoc gemmw slrophio illigtttttm ett.
:
1 1
niarlyriim Cordulieiisiuin missa habetur in
1 1 iii Heniisticliiuni primum Catulli cst in Nuptiis Pclei,
missali Mozarah. Leslei pag. 587, iv cal. OclOhr. Sfd potut illi e-se commune cum Cinna, ut obser-
A<la ex qnatnor codil. mss. Ruinartius prmulil. Mar- Vit adnoialnr Isidori. Pascbalius suspicabalur No-
eorum die feslo designaudo dissetiliuiil.
lyrolo;i:> in mine hoc gemma etl slrophio illigata. Nebrissens'S
41. Weiizius censel Prudentium allmlere aJ mo- conj ciebal Hoc novw gemmw tlrophio illigatum est.
rem eo xv<> usitaiiiin, i|uo virgines nnmioa sua m<>- At recle prced t codicum, sive quain llcin-
leclio
tiililius miexla gesiabaiil: de quo Arisienxtus lib. i, sius sequiliir, sive quam nos irpoie anliquiorem cuin
rpi-t. 1. ct Meursius Exercil. cril. part. 2, lib. II, S. Isidoro retinuimus.
cap. 16. 1'aschalius, de Corouis lib, ix, cap. 11, ob- 27. Tlieolius, ardet splcndor : corruplum est mc-
servai Prnde.itium in diademaie agnnvisse tres gem- trum omisso et.
inag, non qnod ibi solx smt, sed quod oculos pri- 29. Martyrologinm Rom. i Augusti : Gerumlw in
in.e fcriaul. Intelligil autem csse gemmas de qiiibus ninpania natalit S. Felicil martyris; qui post diterta
Car» lla Quippe tres fuerant a fronte gemnice, lychnis,
: lormentorum tjencra a Datiano tandin jussu- ett lania-
ustrites el ceraunos : qund non pulo cogitasse Pru- ri, donec intictnm Christo tpiriium redderet. In Bre-
ileniiuiii. S. Leo Magnus, rum aliis in Incis, tum in viario Mozarabico ad diein 1 Angusii ejus festum ce-
liuc satis l.ire imitatus vidclur Prudentium serin. i
i lebratur, exstatque hymnus trochaicus, qucm facila
SS. apiislolorum Petri el Pauli Non minuilur per- : PrudcntiO adjudicarem, nisi qund nonnulli ver-us
tecutionibus Eccletia, sed augetur; et semper dominicus injuria lemporum ct negligentia exscripiorum cor-
aqer seqete ditiori vestitur, dum orana, qua: singula ca- rupti apparent. ut factum esse cnnstal iu aliis hym-
</ nt, mulliplicata nascunlur. Vttde duo ista prarctara nis eidem breviario insenis, qui cerlo sunl Pruden-
iliv iii germina seminit (SS. Pelrus el Paulus) in lii. De nouuullis aliis bymirs Rreviarii Mozarabici
qttantam tobulcm ijerininarm!, bealorum ntiltia mnr- idem judiciiim fero foriasse aliquando eos ex niss.
:
tyrnm prototnnltir, qiti aposlolicorum wnuli trium- ct conjeciuris suoauciori simque nitnri resliluim.
plinruin urbem nostriim purpurdtis et longe laleqiie Ita incipil liymnus S. Felicis Fons Deus vitce peren- :
ritiilnniilut poputis ambierunt, et quati ex miiltaiuin s, nh, lux origo lummis, Atpice plebcfn canentem fetta
f. ....... — ... „,n. mii .-,,,.-.-,
. n I»n /ir.niiri.nl
hor.ore 3. mmai utu conserto uno diademate coronarunl
I . . . . . . 1 , ,i . .-» I . >
J m.t — ...
summi .'
nal.._.'i>
. ..
martyris. \
Vtdes M Priidcnlianum,
slylum Di>ilitniil ljHi.il
i . I . . ___
l'
exa-
.- I i I 1 . . .
25. Tarraco a Ptolnmxo cl veleriluis nmniimeiits ct.rrqiie meiri legem bxc lurliatur vers. scq. Ex- :
in Cosclauis collocalur, ad orani iuaris Mediterran i. cipc vota precanlum, sume laudum cantica : quan-
Vule Cellarium Ccogr. ani. lih. 11, cap. 1. Cliauul- quam sustiticri id potest ratione cxstirae. AuclorroN
Im-diis inoiet vina Tair.icon nsia ol in in preiio ha- tassc Sume voa precantum, sume laudum canlica,
te
lnia ex Mani.ili lih. xiil, Tarracn Campano taiitnm Felix Cxsarea Maurilanix Cetundain usque niari\ni
•hhn lyiTo. Iilem conliruianl Pliuius rt Silius lla- cupiilus pcircxit, ul ex hynino cit., et S. Eulog!o
l< ns. Adili pnicst ctiaiiitiuni ra viua in preiio esse : Cnliigilnr lib. 1 Memorial. inarlyrum : Sic namquc
iusi ipiod iiiiiic tnt suul diversi gcneris vin. in II 1- ct felicissitnus Fel x, cum fideli relatu persecutionem
pania, qux uliii|iic inaxiiuo in pret o liabenlur, ut calholicorum quas apud Gerundam, Hispanicc urbem
iiuilla alia iairaconensilius dcbeant prcferri. Ac cnnfinem Caltia:, gerebalur, amperiret, cru lelitergue
imrari subit cur aul itoiiiuni olim ca vina ignora- Ecclesiam Dei ibidem a pananis infestari Cfgnosceret,
vcrini, a> 1 conleiiip-eriul, aul, i|iiod magis credo, extemiito titteraiunv libetalis siudium derelmquent,
llispani suas vineas diliy-m-us excolcre 11011 cma- quodin Civsarea M auri ania: positus excolebal, prmpeti
verint. Non enim apmJ veieres vini lii>pani lam fre- navigaiione ovqnore transnus>o, pradictnm oppidum
qucns nc urrit meniio quam aliorora. Video tamen, adiit, ibique martyrium, quod palrlx suce deeral, de-
ejiis iismn ab Ovidin prxscribi ad cusiodcs aul l'.i!- volus miles Chrisli triumphabilitei consummavit. De
Iindos, aut dcliniendos, aut consopiendos Fallilur : boc S. Felice S. Gregnnns Toronensis lib. 1, cap.
el mulio cuslodis cura lyxo : llla vel Hispano lecta tit 92. Ruin.arlius acta S. Felicis in itnnnullis mss. vi-
tini juijo. I»e Fruciuosn el socits liymuuui 6 hujus D derat, sed aliqnalenus, ut puabai, depravata
lilin babeiniis. 50. Ceninda, nnnc Virona, diciiur urbs in Ause-
24. Piischal.us ait sutile vinclttm esse la- gemmam lanis o!im convcnius Tarraconensis.
miu r assiitam, qua diadcma claudiiur et subneclitur 51. Val. A, Mar. sciibunt Galaguiris: Gis. in eon-
iculi lihula. Quod Virgilioesl auraa libula in hoc ver- tcxiu, Ceilarius, praistabii. Scripti nosiri et lleinsiani
sit Aurea purpuream subncclit ftbula vestem, Pruden-
: cum Aldo, gestabit. Weizius in nnnnullis suis vide-
lio e>lin diidemale fibu u g mmt-asive sulile vinctuni. lur legisse prwttabit. Gregorius Turonensis, lib. 1 di
Pmdenlius lnpitlot tuliiet Calhem. 7, ve>s. 158; et Cicria martyr., Ciip. 95 Calagurrit urbt Hitpanim :
hyacinlhot sutilet d.xil ll.invirl. vers. 268, qui in co- Heineleriuin Celedoniumque marlyret gestat, clc Allu-
rouam cnnsuuutiir, vel diademaii assuuntiir. dit ad hos versus Prudentii, ex quo elogium eorum
-2',. Ald. conlra tuetruin, hoc nomen </t?mmir.Aldus,
niariyrum sumit. Parrhasius sr.ribil Calngurit, atqim
VWiizius, Giselinus, edd. veti., tlligatum est, <|iiod ila clium in alii» inonuincnlis legitur, ut iu Iraginenlo
rxstal in plcri-qne codicilm- nnslris, Thuan., Noms., aneciinto Titi Livii, quod e pcrvcliistis iiieinbranis
Aiuhr., Pnt., Parrhasiiis, illigata:, quod lencni rci cn- rcscriptis, ut vocant, biblioihecx Valicanae primut
liores, et rect us pmai HeinsiUs. Veruiti S. Isidorus uulicavit
I
ja legerat i(lii/a(Biii esl lih. XIX Elynu, cap. 55.
11
£lri>pAm»l nl cinguluin aureum cttnt gemtr.is, ife quo 52. Alicubi legi vencraiur. Scd scripti et cditi ple«
ail Ctitna : Sroplno lnclenles chtctit pip i'.as. Et Pru- rique venernmur.
Patb >l. LX. 12
1
.TC3 AUREI.II PRUDENTII CARUINA 5ul
i: n .
in.'ii claro Cncufhla htUt A 40 Porr ";••*' ipsam.
9^8 8oifBl| el Paulo speciosa Narbo, Saiipiiiucm Jiiili, cui lastor hajrcl,
".. 1'eque pnrpollcni Arclas halicbil, Pereuliim duplex, gciiiinuinqnc dunum
Sancte Ganesi. Fcrrc Comptalun gremio juvaiiii
i.usiiaiiniiiin c.tpni op|iiilnruiii 969 Ucmbn duorum.
llrlis adnral.e cincres puell.i: 4"» Ingarei Tiugii siia CauiiDum,
Obvian Cbr.sto rapiens, id ar.uii Fcsta Massyluii* iiionuincnia rcgmn :
GI.OSS/E VF.TERES
55. narcinon, civitut Cnrufalc, mnrttjre. — Erc viuc.ia. —
.npiil, «inr eil caput, I.
la, eon/int, I. 4-. Fcrciiluin, inrcopliiigiwi, M r.
54. Narlio, CSifM, I. 43. ComplulUU, civitns, oitpiilu.ii. Jnvabil, </<v
3S. Arelas, tivUat, I. teclat ftrre, I.
57. I.iibilanortim, Lusiiania regio ttl Inditr, dicl/ia 44. Ounruni, mnngrum, I.
lutibiit (niiiuir iim el tatijiorum , qni Libero patri sal- 4f>. Tingi6, n't'i/ns (.'oliir. Sua, proprin, — I
taules occurreruiil, Val. A. —
A patna Lutilauia pro- lli. Mouiiniema, lecordationes, 1.
COUUENTARIUS.
puldicavit, Si l»n'iisi|iic illuslravil c'. Vilus II. Ciove- R 1110 osl de Eulala, qnam Emcrita caput Lusitauia)
iiaului. OjOie Livii vcrba aJ Calagurris siium inve- cobb ut vidiintis liyuin. 3.
il,
liigaiiilinn plur.niiiin rniiferunl. Profcclus (Seitoriti^) 59. Ileinsius conjicil obvia Christo. Ilat., Uar. a
inuV in Bnrsaonum, et Cuiunniinoruin (b-g. Cascanti- prinia maiiii, rad.ans. Melius rnpiens.
nruin) cl Cracciuitancrum /ines, cvaslatit omnibus ,
40. Prag., porrigit, nmi iia bene.
procnlcatiique trgeliltus, ad Catagutim Sttsicam socio- 41. SS. marlyrum Compluensiuin Jusii e! Pa^io-
rum urbe.ni ivnif ; ii kiis.jivmhx/hi» anineni propinquum r s rcsliuu cclelnalurdic Augujii ili oflicio Mozara-
urbi, ponte facto, cattra posuit. Ev quo loco Giovc- liieociim bymno de quo disserui in llyiunodia llisjin-
nazzius senieniiain dc Calagurri Vascoimin, qua: ea- nica queill ab Aslutio antistilc Tolciann, qui corpora
:
ilcm sii Na^ica, sive Nassica, aliiscribunl, cgregie m reperii, composilum aiunt. Panlinus Nolanus in pa-
cnuliini ivit. Cum cnim Livius dieat S.noriimi c\ ncgyri dc obiiu Celsi, Jusiiun et Pastoiem intelligit
Graecuritanoruni flaibus ad Calagmiin venisse, tum riiui de liliolo stio luqueni ail Quem C implutenti :
ponic facio. ainocni propiin|uuin urbi Tiiisse trans- man:la:i'iius urbe, propinquit C.onjunctutn lumuli /'«•
grcssum, id ceric cfiicuur, Calagurim cognomento dere martyribus : f/l de vuino sanctoriim samjuine du-
[Nasicam ulira llicriMi fuisse siiam. Quaro quoe cis cat, Qtto nostras illo purget in ignc aitimat.
lliimeo eral, quid r liuquitur, nisi ul Fibulariensis cl 43. Nebrissensis ait Complutum civitatcm csse His-
es*t*i, el cngnoniiuareiur ? Craccuris Visconix eliam piiii.e Tarraconcnsis, furtntse Alcala; nam id onwet
lirbs e<l e» Ploloiii;cit. opinuntur. Cellarius in Ceograpb. aut. a 1 neminciii
.5. Val.lt, Mar., Png., iiz., Widm., Ilailsbr., W dnbilare quin Compluluiu sll Atcala de llenares. N -
Rong., Sicb., Bariitou. R.it., Parcilon. Fabr., Darci- p liilominus nounulli gravcs scriplnres id ncganl, onn-
ifni. Vetusliores lleinsiani cum Aldo, Barehmm. riim r.itioncs vidcii possuul iu llisloria oppidi (.'im-
Uims Torrent., jirtn pro freta. Iu breviari Mozara- i dnlaxara, cap. 5 ct 6 auctore Alfonso Nuncz de ,
liico ilie 3J Bnrchinon livto Cucu-
Julii liyinnis in-ipil Caslro. Nesrio an aliqiiid buicopiuioni cominuni ad-
fnle vernans. Corpus S. Cucufaiil olim liarcinone, a il versclur, qua Coiupliiluni Alcula de llcnares csse
iioii pioeni in nmn isicric S. Cueufalil <S'<nii t
otgal dcl ilicimr.
Yntles cx tabal , innc in Parisiensi mouaserio S. 45. Prag., ingerit: melius ingercl. Iso Tingiui vo at
ilinnysii asservaii dicilur. liaronius, marlvr. Uum. civiiaicm Coiie, iort.isse q 11. iu Muiirilania. ubi Tni- 1
pag. 3(19, .-hIdieni SSJulii, liymnuin qui in breviarin dicluseonominc. Vide
gis (7'«iiyer) sila esi, iiions csl
Tolcauo canilnr, al il acl s vulgalis iinjiis uiariyiis commciil. ad vcrs. -J •> Apoilt. A li-is esl Cassianus , :
prxfcil: inleiligil, 0|iinor, bymntim brevir.i Mozi- ciiem pcculiari bymiin biijus l.bri ix nid.it Prudcn- I
rabici, ubi ex urlie Sciililana llispaniam vcnisse uar- tins M riyriilngiuin Kouianiiin Tmgi in Uauriiania :
latnr. Plnra dc co lloHandiani ad diem SSJulii. passio sancli Cassiani martiiris, qui exceptoris diu ge-
5i. Nnrlio masciilino cii.nn gcnerc solel elTerri. Ilc rcns ojficium, tandem ectlilus mtpiratut , exsecrabile
R. Paulo Mariyrolnaiura Rnmanuni ii Marlii : .Vnr- ditxit ncci Cltrisiianorum: unde. renunliant deseivirt
fciiinr in Callia nalalis sniicli 1'auli episcopi, a,os'u/o- ciilem ofjicio sub CJirutMM
confestione iriumpliuin me-
iiiin Uisciputi ,
queiii Irailunl (ttiste Se, q um Paiilum rnit obiinere marlyrii, tertio nonat Deceinbrit uitno
pracousulem, flin « bealo aposlolo Pmilo b ipliza'us, et Cliristi 3:i3. Ejus acia simcra proferl Kuiuariius. Ado
ium in Hispaniam apud Narbonaiu reliclus,
pergerel, ad rtieiu 3 Deceiiihris Tingim \ocai mctropntim.
ibidem epiicopnlt dignilale itonatus est. i Ln pradicalio- I i. Uaisettum,
Weil/.. srribit ilttssilum, ilailsbr.
tiis ii//iYm 'ii (cnniler expleto, clmut mitaculit migra
11. D supra Uas^ijlum, seil cel pro Uattglo-
.I/iim/'hh. Alii
v 1 111 cvlum. Conli r Dollaiidiaiies. ritm. De bis Virgi'ins lib. IV, Uatsyliqueri unlequ.tes.
55. Arelas, nobis Artcs, civilas cst 111 Gallia Nar- llliin 011 li:i'C gens sila esscl, 11011 Oiiiniuin cadem cst
honensi siia. op n o Ab
alns jiropc liarc cns, ab abis apud Cetulos,
5tt. Iuversiis cst bic Ccncsins ab nlio ejusilein 110- aii 'I is ;id occiilcnt iu Numidia Colloeatur. IIin - m I
millU, mimo, cl pnhica marlyrc. Vidc lliiroiiiiim ad vcl Prinlei.liiis. 1'apebrocbius, loin. II, Aprilis dic 10,
Maityr. P.oin. vni cal. Srpiein.ci Kiiswcyliuii io 110- pag. 409, cnnjicil legawdun r'c>ta . seu Pnatpaj
lis :ui lioiniliain jnarlyrn Cene ii Arclaien-is siibPan- fettti, ci inlelligil a ibiliuiman Feum /<:) mbcm
luii Nolani noininc vulgalam. M.nir taiiim Tiugilana*. Wet«elingUI, a.l Vel. Kmn.
.">". Gltiiu Vti. A
coniemnonda esl. Iiiiier., p>g "8, nii opiiiiniiii essu ftttu, r.t qnit, in-
58. Alil.. Vrbt nitoruhr H 1.11 r«( puella-. Widm., ipoi. 1'iliiiiiH rcttlt, 1 u potitil ftllt iittiiiinU Hei- .'
Brbt udvialu cl cmeres puniiiii. Urb.,l/l6l a.lornle: il i.anlua Allmto, lib. m Aniiqiii. Uisp., rap. 7 ei s,
itnnei pueltii. Vai. (J, H 11 1/rOl titlitaln itiu-ia , o.lcnnl a S 1 .11 en I | 1 iiiii.n c.iin 111 liem cond l.im.
pucll.r. \lar Vtbl ndoians cinsrt» purlla
, 'ceiilnui ; 1 1'oleril au eill lilC else leiikUI '
1'illl s lligarOI suuiii
iiiaim, ndoratut, quodnoii uiiplicfl. Verioren leolio < 11 iiiiiiin, ipne 1 11 > inii iiioiiuiueiiiuin Uatayloraia
V»ll, A,li, llal., P.iiiIhmi, A!cv.. Gii., Weiii., regum, qu «I iu Uassylii ejns uietn«rii ccKb eiur 1
Iieiui ci aliorum, / rti udoratce cat'tt piirlla:, Scr- ij i" .1 . iui 1 t e iu- Aui ciiiii Cbamillaidu riugia,
,
yy.> IERISTEPIIANON IIYMN. IV. im
Qui cinis gcnies domilas coe,;ii A Munerc digna est.
.\ J juga Chrisii. 63 Omniliiis portis sncer iniuioln'iis
Singulis pnucae, triluts, MU duobns, Sanguis cxclttsit genus inviilorum
50 Forsnn et qninis aliqu e placebunt Dxmonum, ct nigras pepulit tcncbras
Testibns Christi, prius hosliarum 971 ^ rl c piata.
Pignnre functjc. Nnlliis uniliraruiii latcl inlus linrror ;
070 Tu deceiii s.nnctos revehes, et m''t>, 70 Pulsa nam pcstis populnm rrlngft.
C .rsaraugnsla studiosa Chiisti, Christus in toiis habitat plaicis :
bo Vcriiicui fl:ivis olcis reviucla
Chrislus uLique est.
Pacis honore.
Marlyrum credas paliiam conmis
Sola in occursum namerosiores
Hebitam sacris, ihorus undc Surgciis
Mnrlyrum lurbas Dnminn parasii:
75 Teidit in cu lum nivcns logntx
Sola pnedivcs pietaie muUa
Nobil Inlis
«0 Luce frueris.
l.ufe, Viiicenli, lun palnin naia cst,
Vix pareos orbis pnpnlosa Poj.ii,
Ipsa vix lioma iu solio lccait, t> Clerus bic lanium pcperil triuinphum :
le, dccus nostrum, snpeiare iu islo Hic sa.eidoium dt.inus infulnia
CLOSSjE VEIEBES.
48. Jnga, fidem, i. maler. — Pflefti, Afiicani, I.
49. Paucse, urbes, cnitates, I. — Sri/i et urbes. Mik. 6'J. Dmbranrm, dmmonum, I.
Functx, usrn, I.
',,->.. 77. Inde, tcilicet Cwsdraugttxtat, \.
53. Uevehes, referes, I. 78. Clerus, cohors lericornm, id cstCtesaraugusla,
i I
57. Nmncrosiorcs, pluriores, I. 7'J. Infulam, ornatt, I.
bl. Pareos orbis, Carilinqo, Val. A. — Carilimjo,
COMUENTAR.IUS
ubi Massyloruin regcs inandatilur scpuliurrr, ingeret Apnleius, Solinus, Animianiis, Vcgelius, ot alii, quo
siiuiii Cassianum, qui nunc ciuis cst, sed oliin gentes riiuivcrba in lezicis indicantur.
liiuniias ad jiiga l.hrisii cnegit. Ituinarlins aii incer- 66. Mar., excludit, ut videiur.
luiu e-se (,tnd Mnssylum uoiiiice intclligi delie.it, et 68. Mar., or6<: pia'o. sed supra orbe glossa, td etl
Micbaelis leg. MaxiUnm. Milii locus uounihil
iu ni-. S. urbe. Abqiiis etiam ibidem correxit urle piata.
ob riu us cst; sed poet:u niens salis in'elligitur. 69. Parrhnsins incndose, el contra meiruui, loAe
49-. Ex urbilius quas ineinoiavit Prudcnlius, Cala- G tinclus horror.
gurris duos narlyres, Tarraco ires, Cord'i!ia i|u<ni|iie 72. Uar., ubiquc sne est, quod riCftntiori mannesi
nfl.rt. Cxsarauguslam nuniero marlyriiin pr.ciV rcn additnm.
dam ait. 73. Nebrissensis recte explicat martijrum patriam,
51. Vat. B.CArtY»; lcneiidum csl.
alii Christi, quo.l ubi martijrei nimia feitiliiate proveniitnt.
Saipe Prudentius testet pro maitynbiis pon I. Pauli- 75. Harlyres raudidains vocat oh siolas albas. do
iiiis, Nalali 13, vcrs. 83 et 80 llinc eujo sanctis sice : quibus Apocalyps. vt. Nobitilatent loijaiam eodem
eoufeuoribus, Sen ronsecrafis pa^s ne icslibus Muia- i sensu acrii io polius quam tit gcns togata, id csl Ro-
loruis male, siie consecratis. mnua, iutelligatur. Infra vers. I'JI eosdem mnrlyres
53. R:tl., Wi iii., revehis. vocat purpureos proceres ob fusum sanguinem.
,' i. Vai. A, Pal.. IV., O.xnn., All., t:es Torrcn- 77. Kiscus tom. XXX. Ilisp. sncr. hinc colligit
liani, Cliristo. V ncenliuin Cxsnraugiistannm fuisse, acjure refutnt
55. Ald., vcrffct : meliiis veiticem. Caisara' gu-ta Doddwellum in di-scri. 19 Cyprianica, el J> anncui
cnpui oleis redimita describitur, .quia oleis abuudai Moriiiuin lib. tx, cap. 19, dc Administr. sncram.nrc-
qua: sunl pacis insigne el hcn -r. Viileepigramma Ne- iiitent., qui neganl pcrsecutioncm Diocletiani ei Ala-
brisscusisadsu.ini Prudcniiicditiouefn prolcg, mun. ximiani ad II spanos pcrvcnisse. FJxistimani non-
Iu7, in oia. i nulli runiiin niirlyiii coronalum Yincci lium, tiiin
|
56. Ilcinsins cum
scriplisedid t /ionorc;scd suspi- ociodccim marlyres, ac posuemo innumerabiles. At
raliir b gendum htmorte. Teolins in lexln honoia', sed 1'On'rarius est Pmdenlius vers. 105, Novcrat lemplo
in unla babcl : Sic Heinsius ; nostri peite omnes nor.O- ecUbres in isto Octies partas, deciesque patmat.
n
u
re : nec alucr liuinariius, 78. Vat. A, Fahr., B ng., Gis., clerushinc, ut vrr«.
57. Il.c numernsiores turb.e marlyrum inicll gun- scq. iidem hinc sacerdoti.m. Ileinsius a Giselino re-
lur esse iiinniuerab l«s mnrtyres C.c.-araugiislmii , cessii.rtedidit uirobiquc liic, neipie tamen varictaicm
quoium feslutii agitur die 3 Novcmbris. In breviariti lectiouis adveitit. Hc.in io concin l Teolius, quamvis
Muzaraliico non lit eonim iueiiiin. He Prudcn io du- ex diiobus Valt. iiielius !'o. la-se Jicnt hmc. In pler.s-
bitaie aliquis possilan ipsos ncioilecim manyres C.ic- ipie e.t hic, etinm in Parrhasio.
s raugustanus vocet lurbas nuineioiores, quam sint 79. Prag., s'e taeerdolitm. Peveratus putai unum
inarlyres ab aliis urbibus Cbrisio olTcrcudi. Ai e:i coindemque fuisse Valcrium Cxsaraugustaiium epi-
qu.e sequuntur rem disiinctmn, et iunuinerabilcs scopum, ipii concilio Kliberitano, ci cnjns
inierfnit
mariyres Martyrologium llnina-
saiis deiiiOi.straul. diaconus S. Vinceulius, quamvis Priidentius nu-
fuii
nuui, Flori , IJsuarili, Galesiui , sub iiiniinicrabiliuni iiu-ro pluraii Valerios tiominct quatli senteuliam :
inartyrum nomme cos ccielirani- Massain canilulam lennit Baronius ad ann. 5u5. Chamillardus ad hunc
appellari, quia eoruui cincres ab alic.nis ca dore dis- locum ail : Qua Efcle&ia Cxs-arauquslnna uniim lan-
creii, ac simul con.esli repetti suni, pluriiui eonlir- tum ag \alerium episcopum, hnnc scquor opinio-
oscit
niam. Iluinartius ail il iiiiiaculiiin iu mss. veliiMliO- nem, Prudentius alia es-e videatur. Sed cuin Ec-
licet
libus desiderari. clesia C.esnratiguslnna cxaciuin el perpciitnm ralalo-
61. Breviar. Moz. male,Pcnis pro Pa-ni. Vocem ginn siioruin cpiscoporum non babcal potuerunl duc
populosus nomulii suspcctam habiierunt eausi suut : vcl plurcs Ksse Vale ii epi^copi, quineos nunc agno-
P67 AUULT.II PUlDENill CAUMINA. 308
50 972 Valeriomin. Sanguinis rore specicm luluri
S.rvus nuiiqnis quoties pracellis Morle propinqua ?
Turlm vrxattim trcinefecil orbcm, Iliu- colunt cives, velul ipsa mcmbra
Trislinr leni|ilnm rabies in islntl Cespes includat suus, ei paleruo
iiiiuiii Iru, 95 Servel ainplecteus tu.nulo beati
Nee fnr. r .iii squ .iin -inc latide noalruni Mariyris ossa.
Couil, aul clari vacuus cru >ris . Noslcr est, i|uamvis procul liine in urbe
M i iii iii i
Mniper nuioeros sob omni Pasbus ignota dederii sepulcri
Gramline crevit. Cloriaro victor propc littus altx
Nonne, ViuciMii, percgrc necanilns 100 974 r " ru - Saguiiti.
9) 973 Marlyr, liis Irrris leimi nolasii Nostcr, el nostra pucr iu palxslia
CLOSS.E VKTEUES.
8". Valeriorum, epiteapi erant, I. 99. Prope lillus, promontorium mari, I.
85. NosTiim, pro nostrurutn, I. Hl). Sagunti, civitatit llispatticc, c.vilas Ihspanite,
88. Craiid.ne, pcr e ulione, I. fida Humiint, ct esl generis feminini, I.
89. Perogro, in prr grinalione, I. B 101 . PaUestra, luctaiione, I. CerUmnt, Mar.
91. Fuiuri, temporis, I.
COMMINIVUIIS.
scai; ailcoquc imbccilla esi islliacc ralio, nl Prudctiiii dunt mors immineret, doloret palererit lotcranici !
npiniunciii, imo liislorirain narraiioncm descramus. Itcm profcram, qu.e tcvis foriassr videaiur, sed cu-
An autem e» Prudcntii verbis cerlo nrgui valcal jus liabeo auctorem gravissiniuni S. tiigeniiiin, Tnle-
ipsuin plures Valcrios episeopus agnovisse, aflirinare lanum cpiscopum. Anteqiiain S. Vincinilus C rsarau-
non ausim; sedcerle id inimil, in laiuilia Valeria plu- gusta ad martyriuiii cdiiccrctiir, sangnis ex ejus nari-
res Qoruisse episeupos. Vide proleg. num. 51, 32, bus eiBuiil,qui Cx-sarauguslx rcligmsc asservabatur.
58, et Daron. ad Maiiyrol. Uom. 28 Januarii. Pos-it Iluc respexil Prudcniius. Andi epi-iainma Bugenii
dnbitaii .iii Pru.leniius doniuni infulaiam Valeriorum Dc Basilica S. Vincentii in Ca-sarnugusia, ubi dicvvr
vocet ctiam i|u:a ea familia sa-pc eral iinus aliquis
i i eruar ejus efftuxisse, lom. I Opeiuiu PP. Tolelann-
ftanien apud Rnuianos iu cnjus nuniniis iusignc : ruiii, p.ig. 23 Uacte decus proprium, Vincenli mar-
:
rernitur apex sacer.loialis iu cgrcgia collcctione uum- tgr aiumnc, Unica spcs nobis. mtcle decus proprium.
niorum reipublica: Uotnatur: apnd cl. baronem Aluii- Purpureus niceum nteruisli sangune costttm, Elseque-
ims.c Alesaiidruiu UeciipiTUin Caiancnscm, i;ui no- ris Agnum purpureus niceum. Patsio sacra tiiun.
v ii iii de RlSC Umiiaiio svslnna profcrcl i liicem. i provcxit ad attltera nomen, Conienel populum passio
80. P.irrb.isiiis scribil V atierioruin. Apnd Flore- sacra tuum. Htc jacel ille cruor, quem das p;o corpore
ziiim Valcrioniin iiomine iiiulii iiunimi Casaraugu- pigiuis, Nare fluente, Iiihs hic jacei ille cruor. II c tua
slaui etCalagiiiTilaui inscripti app.irent taii. \ etlali. itutic tunica, quod Chrisii fimbria praalat, Tactu nant
y.Hulljnli iiii ad diem 23 Januarii li.cc vcrba breviarii sal.at hic tua nunc titnica. Ilic veniain culpos nterean-
Cacsaiaugust. ed. an. 1572 piofcrunl /-'/ pielaic el tur, voia facorcm ; Caudia sunma feral, qui peiil hic
:
g
doctriita imiuiii* Valcrius ex contulari Valcrioruiii veitiam. Inccrluin milii, an sponle ill s.ingnis fluie-
turba, lesie Prudeniio, Cirsaravyusta- ertut esi. ru, an sive a Vinci ulio ipsu evucalus, iin ab aliquu
83. Nelirissa lew/>f«tn inlelligit Cluisii.in is, qni pcrcutienic.
leiiipliim Dei sunl. Melius inielligos eerlcsiam, sive 91. Bayerius in disscrt. deS. Lao". acute suspici-
urbeni C.e-ar:<ugnsla:iani, ul infra vers. 105, No.erut lus esi legendoin tpec.men futuri. Pronum csl cmiji-
templo cel*bies inis/o. cere boc specimen cssc slolan S. Viucenlii Cas:ir.in-
85. Ilensclicnius legc.al Nce fttron qnt tine lattde gust:c assei v.itam, cujus portionem CliiMcbrr.us rc\
nostrum; setl poMea in appendice l.un. II Aprilis Galliac P.irisios dctulii, de qua Ailo in Cluon. ad an-
lOrrexit Nce furor quisqiiam tne laude nosirum. DUmS37, Crcgorius Turoucnsis lib. iu llisi. Frauc ,
Scnsusesi.C.rsaraiigtisia: inoinnibus persccntio Jbus cap. 2D, ei alii.
pliiriinr.s inarlyrinin sulmsse. 95. Nebr ssensis possc hanc coluul civcs.
ait lrgi
87. Nunieruni Cliiisiianoruin crevisse, quo plitres Cvpmi.i Cuj arauguslx u i-
auieiii hoc, scilicel quo.l
marlyiio coron»bao:ur, ccruiiii'csi, et id voluis-e iiis et institulus est ad lidcm. Mibi viJctar hoc e-sr
Pruileiiiiiiiii pl.:riqtie imerpreies altirui.ini. Scd for- specimen, J qno p.iulo ante dixi. -cilicri cruorein e
lassc Piinieiiliiis lioc lnfo solutii iiuuit C.esaraugtisl.e naribiis cjus elTusum, sivc tunica, sive siota, sive
iiuincrum iiiariyrum in singnlis persecuiiunibns linieola cvcepium. Uuinariiu- nieinl.se, velut ipio.
luisse scinpcr niajorem, ac plmes pas-u» in i xirem.i 1)1. Ureviar. Moz. iu Testo S. ioili cuutra uieirum
perseouliuiie qiiaui in pi.rceJenlinus. lrgii, .vuosei palemos.
68. GiaiiJinein pro udversa loriuna suini nionuil 98. Cis. iu conlcxtii, Pabr., Pung. a prima m iui
Darsbittf lib iv AJv., cap. 9, ut apnd OviJium, Cum D sepuicro.
/ifn. iii (iiniii. 93. \at. A, gloria : le e gloriam.
89. AIJ., Val. P., Lr!i., Cis. ad orr.ni, necalus ; 100. Vai. A, Sajoiiti; F.gm., Saginti, Sagonius,
alu «eriiiii/us. AIjx. supra, Vai. I'., Drb., A'd., C s., iiuiic Mouvedro, rondiia lui', ui diciiur, /. icyu- .i
aliiquc cdil., cl scripii, pere§re. Cifauins ex vel. lib. llnis, el loriasse lioc scosu alia siveunnqua vo.atnr.
iii i.kIiic Lucr. vrrbo Cos.i.i ic-l.luit pcregri, quod cx A Valeulia, ubi passus rtl Vniceiilius, iiuii procil
MUil scnplis anijilcxiis esi lloinsius, il cinn lleins:o ilisi.it. Ivite ejus litius d rilnr, quoJ eives llanii b.ili
leoliiis :qui i.iliiloiiiiiiii>oiiines Vall, a togat pro p>r- acnlor lesiilerinl a qno deiuum urbs Jelei.i r-i
,
egre. tgo iu V.il. V} e Alrx. a piim.i in.iiiu riqeri O.iiihone .ii nonim lius, qui forlr ad crb.iun essr n |
pere/ri. V.tsiis ciiiii pcrc,re cii.im roclfl procrihl. l-ii, quasi Priidenlius Je Iko mar yrii diiliiliv.it
Tarrli sii leciiu peculiaril B»l, pereqri K fuawi i». iioj probo. \oi:.L autcill l'ro lenliua Valrn i.nn iiiIh m
91).Nelin-s 11M3 ad rerba Itriini rore stnguiius li.i itnii ain ipM VlliCCIltlo, liuc e-t cxl roain. I.ivm>
liiil.il Fortt VTOplettH i/"'/. (/«»
:
i('i tltt.nl, g.fi / s ipMi. Saguiilumi marl distare paaaui tinile leron
t .
pueto d becl tsit iutii g iiiii ii/iii'/ iiiyi s.ni» iii ir-
, i ' ni n- Iiij mil ia p.t siiiiin , ninir ling s di-la', qtin.l
t.nit ii puti, (.li.i.nii :u .ius ml rpreaiin fVuHne, i : i:i.-ir rucessisse aruui*. Vlde Kl r uuw uuu Vlll
I i.i eiiti, i/ni ii/irni nt le./niii.' inorn ttebt liu* oecit nbere, llttp s ii r , lr.nl. -j, tip. 4.
ttic lcnui ti iJfin ii nli (iil cfl titH '
rotislt t;iiim 101 l'r i is \\ uil i.iit- ii. './1.1 iii ftiltfsl ii inler-
— , ,,
">G9 rtniSTEPIIANON HYMN. IV. 579
Arle virtutis, uMeique olivo Dedecorasii.
Lliicius horrcnduin didicit doni ire Martyruui niilli remane„lc vita
Viribus hostcm. Coniigit tcrris lialiiiare nnslris :
\o:> Noverul lemplo celelircs in islo 115 Sola lu moni proprix sup- rsics
Octies partas, decicsque pilnias Vivis in orbe.
Luireis doclus patriis, cidem 976 Vivis, :ic prenx scricm rctexis,
L:>uile rucurrit. cxsx spoliuin reieutans,
Carnis et
975 Ilic et, Encrate, recubant tuarum Tclra quam sulcos habeanl amaros
110 Ossa viriutuin : quibus eUerati 1:0 Vulncr.i , narras.
S, iriiiun miindi violenta virgo Ilarbarus lonor lalus ouiiie ca>psit,
GLOSS/E VETEUES.
103. Tcmplo, sciticet Vincentis, I, Prag.
106. Panas, syncope. —
Palm.s, martyrcs, !so. 1 1 0. Ossa virtnlum, id est fortia operu: nam viva
107. Laureis , coronis, Iso. erat quando hmc fuerunl scr.p o. Quibus efleraii —
108. Cucurrit, coronaius est, 1. ossibus smvi, 1.
100. Encrate, proprium nomen muliris. Encrates 1 12. Dedecorasti, deiurbasti —
(fnrtc deiurpasii), I.
abslinens Grmce diiitur. Hinc Encratici hmrctici vocan- 115. Tu morli , tu sola post mariyrium viva
ur, aui creaiuras Dei damnnnt. Dicuni non esse bonum fuisti, I.
manaucare carnem el bibere vinittn, 1. Ei cratcs La- — B 117. Seriem, or 'inem , I.
linc abstinens. llinc Encralici hmrelici, qui a cibts Ii8. Carnis ct cxsx, abscisa carne ,
frusta est, L
quos Ocuscreave al abslinebaut, Vat A. EncrateGrm- 121. Barbarus, durus I. ,
cum nomen posilum in vocalivo : sic Socrale alicubi
COMMENTARIUS.
prelatur de Valentia prope Saguntum; qiiod absur- gracia nuncupatur. Heinsius ct rcccnliores nabcnt
dum esse jam multi obscrvarunt. Palxstra bic esl Encraii, quod cxslal etiam in Alex. codice. Marlyro-
Cliristiana religio vel milili.i, ut explicat Nrlir ssa, logium Bomanum xvi , ca'. Maii Ibidem (Cx-arau- :
vel locus certaminis, ut iunuit glossa. Ilymn. seq, gustx) natalii S. Encralidis virginis et marlyris, qum
vers. 213 : Ventum ad palmslram glorim, Sprscerta', laniato corpore, mamilta abscissa, el jecore avulso,
et crndelitas. Quod autcm ilicilur noslra, aperte id adltuc tupersles , in carcere inclusa est, donec ulcera-
significat csse palxslram Cx-.irausnsianani. Iu Bre- lum corpus pulrescerei. Quod ex bymno Pi udentii vide>
viario Mozurabico hxc slropha applicatur etiam S. tur esse d.-promptum.
Zoilo. 110. Isoni nnn assentior , quod vivam Encrati-
104. Ires seqq. vcrsus absunl in Piit. co-
Ilic et dem dicii cum hxc sunl scripla. Confcr commeni.
dice. Iu breviar. Moz. ad leslum S. Zoili cermpic le- vcrs. 137.
gitur ftdei cotlijbo pio ftdeique otivo. poeta noini- Cum 111.Breviar.Moz., spiriiu : lege iptrittim. rTailsbr.,
naverit pal*-lram, appositu adtl I /idei olivo : nam violata supra recte, violenta. Ex Evaugelii verbis
;
el 0'cuiii chrismalis innuiiur, ct atliletaruin mos in- videiur id sumptuiii Mattli. xi, 12: liegnum cmlorum
d ealur, qui oleo imi gcbanlur. Observal Peveratus,
•
vimpotilur, et violenli rapiunt itlud.
liinc olci n'>mine impensam significari suirptumve, G 113 Breviar. Moz., retneante vita, rt ita eiiam le-
qui lil ad scicntlam, artemve al.qu.iin perdi-cendam, giiur ibidem in fcsto S. Zoiii, cui hxc slroplia cani-
unde ii a ti ii) provci iiiuni, Oleum et operam perdidi,
t iur. Ex boc ct seq. versu probat V. C. Bayerius pa-
ducia sciliiet meiaphora ab athlelis, quos aliptx el triam ociodecim inartyrimi Cxsaraiiguslaiiorum non
pxdotribx inungere solebant. fuisse Cxs.iraiigiisiatn , quasi marlyruin nullus, dum
103. Pal. male, trineluf pro unctus. Breviar. Moz. viveret , Cxsaratigustx habiiasset. Dissemi: Riscus
in fcsto S. Zoili, cunctis, repugnante meiro. quia Prudcniins snlum refert S. Encratidcm postlor-
107. Ald., Weilz., Egm., Oxon., doctas, quod non inenia supcrstiiem, Cxsaraugustx vixisse, quod aliis
a<ii'et d.imnarc lleinsius ; scilicet cucurrii palmas mariyribus Cxsaraugustanis uon conligit. Ita prorsus
doclas. Ciinler cnnimeiit. ad vers. 55 bymni 12. Iti- existimo.
scus ex liis verbis laureis patriis, et ex vers. 191, 115. Breviar. Mnz. vitiose, solns, el subprestes. In
Turba, quam serval procerum creatrix Purpureorian fcsto S. Zoili etiain solus, sed supers'es ; et de S.
,
arguil , hos octodeciin martyrrs patria luisse Cxsa- Zoilo solus uon quiilem mctricc, sed grammalico
raiigustanos, el s>t s quidem probabililer. Bollan- rcciedicilur ; de S. Encratide neque ineirice, neque
diani cliam iia npinamur, adcoquc seaientiam Lus - grammatice.
laiiis niariyrcs i:los oclodccim adjuilicaniem reji- 11(1. Breviar. Moz., Vi» s in orbem. Vat. A, Viui* :
ciunl. Nnu lamen propterea ccrto aflirmabo , omnes in urbe, quod non abhoiret.
et singuliis lani ex ociodecim marty.ribus quam cx 117. Itetexere proprie esl quod lcxtum, infcctiim
imiiinieraliilibusCxsaraugusix fuisse naios, cum Pru- redilerc. Sic Prudcnlius byimio 10 Calh., vers. 16, Et
dcnlio satis s t, quod plcrique in ea urbe ortum ba- J) dissona tex'a relexi. Ali.is esl renarrare, ut bic, et
lnieri t, el cxleri in ea vixerint, paluiamque mar- versi 81 liyunii 5 Calb. Qum landent poteril lingua re • :
lyi ii obtinuerinl. Eapropter \ers. 1 75 el seq. ait octo lexere Laudcs, Cltrile, tuas?
•
ilecim martyres Urbis unius regimen tencre jure scpul- 118. Ald., recenttins, quod inlerpret itur Nebrissa
cri. Hic ipse conatus quo multis raiionibns persuadot renovans, el quasi exulccrutis, quod jani in cicatricciu
Viiicentiiim annumerari debere Cxsaraugustans , coieral. Alii , relen/ans Broiar. Moz. scrib.t retem-
piobal a Prudenlio in ali.s civiiatibus prxcipuc lau- lans. Mihi non displicel rccentaus : nain rccento cst
il.ni gloriam scpulcri et martyrii. <vciis f.nio , ut observare licet apud Nnniiim cl A.
i
109. Ald. edidit Eucraii : emendavii Encratis , Gclliuin. Fortas e eliani tralii poicr.t a canto , quast
quo.l lleinsius non animadverlit, qui Put., Ambr. recanto, sivc recino. Isouis glo-si vidciur corrupta.
rum Aldo pro Encrali allegat. Mar., Rat., Prag., Forlasse legeiidnni fruslitla esl a verbo frusto , in
Itoi. , Weilz. , el alii, Encrale ; Gis. , Encrates ; friisla concido qnod iiomiiilli Floro tribuunt. ,
Parrhasius Eucrale ; Oxon. , Encralia ; brcviar.
, 119. Iire\iar. Moz. male, Terra quamsulcos habeat
Moz., Engrati. Nunc llispanicc bxc sancia virgo En- anuros Vulncra narrans.
; :
57« AIT.EI.II PRLDKNTII CAHMINA. 57i'
8->nguIl iiopcnsus, lacer.ua niembra ; A lovldua qntmvli obiiuui Ftipretniifl
Pcctus abscisa paiuit papilla IVrseculoris glailius ncgarit .
CorJc sub ipso. i:5 Plena le, martyr, lanicii, ul perempiain,
135 J.nn niinus morlis prelium p r.Kinui esi Ptrna coionai.
Quae vonenalos abotcns «lob rcs, Vidimus, pariem jecoris rev.iUam
Conciiam membris tribuii iiuioiem Ungulis longe jacuisse pressi»,
977 Fine soporo. Muis liabel p.illens alii|uid luorum,
Cru.la le lungiiin lenuit cicatrix, 140 978 r° qitoque viva.
»50 El diu venis dolor haisil ardens, IIiiiic. novum nostrx litiiluin frucnduiu
Dum pulrcsccnli s lenual iuctlullas Cxsaratiguslx detlit ipsc Cbristus,
Tabidus liiinior. Juge viveulis domus ul dicata
gloss4£ vetep.es.
122. Impensus elfusut cit, redditut, I. 140. Viva, viVnfr, Mar.
125. Hinus id etl hoii
, I. , il. Tiliiluin, lioc decut.
I — Fruendum, liabendum,
126. Aboli ns, delcns, I. Iso.
118. Soi oro, topori[ero, I. li 145. Jnge, diu, I.
120. Cruda, recens. —
Lunguni, diu, longe, I.
COMMENTARIUS
122. Cifanius docci impcnsns veieribns ideni so- potuimus, si adfuissemut. Accedit, in hujuscemotii
nare qurd magniis, ingens ; nuod Lucrclii ct Cx aiis liynmis miill a Priideutiu dici cx pcrsona civiiaiit,
i
auctoritate coiilirniai , atldnciii|iic bunc Prudenlii seu populi, qui |ir:rscns fuerit ant esse potucrit, quasj
versum. Veruni sanguis impcnsut h c significai sau-
:
ncii mulio post moriein hx lautlcs canereuiur a p*-
?uii>eni rfTusum, et quia imiensus soi.al efTusus, pro- pnlo. Opiimr, parleui illain jecoris Prudcutii aiaie
usus, idcirco iioniiunqtiaiii iilein v.i'et ac magiius, conservaiani fuissc, et ejus menlem esse, videri et
ingens ui impensa libido, inipensum prelium.
: ostendi parlem jecoris qux lon;:e jacuciai. Confer
125. Nnnnulli scrllnMit ohcissa cum duplici s, ve- epigramma S. Eugeiiii inira ad vers. 145.
insiiores abscita cum iino. Marlyrotogiinn Itonianum 158. Vai. A pro diversa lect., late jacuitte. Breviar.
frrtasse ei Prudeutio sumpsil , Namitla abtcisa , et Mnz. contr.i sensum et metium, jacuiitet. Nebrss.i
jtcore aiulto. In basiliea SS. ocloilccim niariyrum pressit exp'icat in ipsa ihoracis penetralia Imprettit
a-serv.-ibalur papilla absc:sa, ul rouslal ex epigiaiu- ut scilicct simplcx premo accipiaiur pro composiiu
nialeS. Eugenii, quod exscribam ad vers. 145. imprimo. Sic rerto pro evcrio poelx usurpanl.
125. Ald., Oxon., lirh., feracla S\ne est. Ambr., 139. Breviar. Moz.,Sitbardusei uonnulli alii vulg.,
vetusii Ueiiisi.ini, Mar., Kal., Prag., B<>ng. , peractoe pellent. Legenduin pallens epitlielo propriu morlis :
ett. Vall. A, B, P, Q, Widman. a piim.i iiiniiu, per- Pallida mors passiiii occurril. lu luorum interprclcs
actum est. In Alcx. est pa, et reliqua obscura. subaudiunt membioruin. Sed polcril sumi luorum pru
Weiizus ciiat Fabricium pro per irlnm : se.l alium tuarum Tirum neniro genere, et quasi subslautive.
voluit dicere, nam Pabricius legil peruciuin est. lire- r Senienliaest. panem jecorisavulsam morluam fuisse,
viar. Mnz. ineiiil.se peractu est. Ncbrissensis cxpli- dum adhuc Encratis essel supersics.
cal, iVon mullia:stimandum. Piietium naniquealiqnando 140. Marieltus notavit quoque videri valcre adhuc.
paenam significat. Ceiic boc loco nou signilicai, nam 141. C.uni marlyrum sepulcra ab >-p lapliiis inscri-
Prudeniius ait minori laudc vidcri dignos mariyres ptis, quibus nomen est lilulus, tiiuli dic<rentur,
qui occubuerimi, quain F.ucratidcni,. qux niartyiio acule itiN.it poela hunc iiovmn litulum Cxsarau-
fuit supersies. gust.e Cliristum dedissc, ut esset domus dtcaia , ac
127. Breviar. Moiar. vitiose, concila meinbra. veluii sacellum , et martyrium mariyris Eucratid.s
128. Ald., Breviar. Moz., fiue tupremo. Pleriutie et adhuc viventis.
vetustiores, soporo. Ulrumque agivoscunt Cis., Prag., 115. Ald., Parrbasius. Rit., Weilz., oiqnes Hein-
Pal.it., Widm., Sich. el alii. siani , et plerique alii, juge viventis. Iia Cis. 1 ed.,
129. Hailsbr., te longe. Alicubi lenual, inale, pro sed in ed. 2, in cnniextu, iwnba, cum Fabr., Bong.
tcnuit. supra, Vat. B, Sicb., rt ubscure Mar. In Vai. A est
151. Vat. B, Ral. supra, Weilz., tcnuif; mcliusesl }ure, Val. B pro divers. scripl. luge : vcra leciio juge.
tenuai. B.varius conlcndil episcopos olim iiiinnnni|uam tcni-
155. S. Cypi ianus cpisl. 55 de iis qui pcr ini menla pla consecrasse in bonorein m:irl\ruiii, qui suppliciis
superautur C.um cnpienlibus mori non permiuebalur
: snperstilcs vivebam, ei adducil vcrs. 113, ilariijrum
occidi, ted tantliu fessos tormenla laniarent, quandiu nulti, elc, el banc siropbam. Eum jurc refellit lti>cus,
non Jidem, qua: invicia est, Tincerent, sed carnem, quee quippc cuiii Prudentii vcrsus nou ita dcbeanl iiUe -
infirma esl, faligarcnl. ligi , neque ullum sit in tola autiquiialc vesli/iuni
154. Egm., II ilslir., Vai. A a sccunda niauu, ne- D tam absurdx consnciiidinis. Apud coniineuliliiini
aaret. Vat. A I prima manu, iiecu tl; Prag., ueciirii Marcum Maiininm exstai hic dc S. Encralide versi-
Ulrniiique inalc. culiis : Teinpla dicula sibi vidil /nrc in corpore tlegeni.
155. Breviar. Mnz. pcrperaui, perempla. Verum nemo non videl, liujusmotli versuiu a rccenii
157. Hinc 'ortasse uouiiulli pulaiunl Pnidcntiiim ali |un svcopti mi.i coulictum, ut sinistra inlcrprcljlio
uiartyrio Encratuli. pr;csent m
adruisse. Sed Pru- vcrsuum Prudeniii curroborarclur. Prudcntius, ut
ilentio illud vid re pcr xtatein non licuit. Lupercius supra Caesarauguslam appellavit domum plenam «/«-
l.conardus in episl. ad Mnriaiiaui iiii|iiigual Ambro- gelorum, el templum, sic nunc vocal domum dicaiam
>inin Mnrales quod ex Imc versu cotlegerii Pruden- inarlvris juge vivcnlis. Non laincn vclieiuenter re-
liinn affirmare sc p:irtem jccoris Encratidis vidissc. pugnabo, si quis ex cpigrammatc S. Kugeuii inox
Itepoinl Lupercius Priiilentiiiin poelicr loqui quasi cxliibeudo colligat, rcliquias S. Encr.ititlis adliuc
prxsens niartyrio fuisset. Barllioliinviiis LeonarJus vivcntis, scilicet patlnm cruore rubenlem, papillam
iii allera episl.ad M;irianam ulem aigiiinentiini con- fibris scclam in aliqua basilica IttilM tii>u«lius, aul
linnal; sed videiur essc menduiu, quod Enera is eliam post Eucralidi» obituiu doinuiii cju» in cttlc-
Uet minimum annos antc Pruilcnliiiin passa lucrii. siam luissc coiiscci jiaui.
Ncbrissa in Uunc fcrc inodum iutcrnrcutur, Yidere
.
PLRISTKPIIANON IIYMN. IV
Marlyris essel. A 980 Qoale FroiUonis Ineril tropamm
115 Ergo ter seuis sacra candidath), 155 (Jnid bnnus Felix ttilt rii, tpiiJ accr
979 l>i»cs Opialo, siniul cl l.uperco, Cvciliauiis.
Perge conscripluni libimei scn iium t.it lus, Evemi, fuahclia sanguis
Pangeie psalmis. Tinxerit; quanlus ma, Primiiive,
Kdo Successum, cane M ipi alem, Tinii Mtos vivax rccolal triumplios
1:0 Mors ci Urbani libi couclna ur, 100 Laus, Apodetui.
Jnliiiiii canius rcsonet, siiuu'quc Qualunr postliinc supcr sl virorura
Quinlilianum. Nmnen cxiolli, rcinieiltn mclro :
Pulilitiiii pangat cborus, et revolval, Quos Saiurninos ineii oral vocatns
CLOSS.E VETERCS.
1 15. S.icra, civitas. — Candid ilis, marlyrizlis, I. 157. Rclla, scilicet mariwmn, I.
1(7 Cnnscriplnm, deputatum, I. 158. Quanitis lu», si ilicet sauguis bella, I.
1 48. Pangere, laudare, I. 101. Po-lhinc, poslea, I.
• I!) Eilr», prvfer, compone,vel canta. I. 162 Hennente, iespiicn'«, I.
I'tl. Tibi, a le. — Cniiciiialur, eanatur, I. 163. SaliirniilOS, nam b trbara nomina erant tdeo
155. Tulerit, suttinuerit, I. in metro vunere nequibul, \.
COMMENTARIUS.
1-45. Ter seni c.indidaii sunt oclodecim manyrcs, B a noslro diver-iis t.sse rleLct, ut probatil Bnlliiiidiaui
i|iios supra vcrs. 74 vocavit c/iorum niniioii logatas ad ilietn 28 Junii.
nobilttdtit. Eorum nomina aitTeolius, siiigulalim
, 147. Marlyres rTsarauv-iisianos 'ntca vcrs. 75 vn-
recenset, prxter quaiuorSaiurninos, quos simnl con- ravii toyatam nobili aleni, niinc scnannn cunbrripluin.
jliugil, quia, ut ail vcrs. 162, iespueli.it cos inetrum, Sic Laurenliuni in ejus bymno vcrs. 5o0 , consulent
cijin priina iu liis syllaba prnducatur. Nmi satis iu perennem appellavit.
lelligo an cx mcnte Tenlii prima syllaba in nomiiit- 151. Iu edil. et plerisi|iie mss., ciiam martyrolngiu
Ihis quae Prtiilc ilius omisil producatur, el cur id liomano legilur Jutiain : sed reslilucre oporlet Jul um
iiieiruin rcspn.it, an in nomjiie Salurninot ea dcalur ex inontimentis pervelustis ilomesiicis, videlirel epi-
a Tcolio prodnci. si lioc lantom velit, Snturninot, grainmate Eugenii, Actis S. Uraulinui ascriptis, ct
i| amvis renueite inelin, tandem nominavii Pruden- lireviario Uncarabicn. Cnnseniiunt Usuardus, Ado.
lius. K\p iea da eigo esi ralio cur peculiaria noiuina codex ins. S. Mirlnelis aptul lluinarlium, et unus
:
cuatuor Saturniunrum, si alia nomina hi lialuicrunt, Vai. apud Teolium. VVidm., resonat, pro resonet.
lacuerit. Nonnulli mgarunl quaiuor Satuminns 152. Prag., Quinliiianam.
propriis suis nouiinibiis singulos fnisse insigiiilos : 155. Prag., Breviar. Moz., Fabr., Gis., Vait. A,
liabuerunt tameii sua iiutnina, el ca exptiinii S. Eu- B, ci alii, pangat, llenisius cum tnbilS scriplis, A'duni
(lenius epigraoim:ile de Busitica tanctorum decem et 'ecuius, pmidat, ut iipud Valerium Flaccum iuilin
"Cio, inin. I opcruni PP. Toletaiiiiriim, pag. 22. t|iiml o eris Versaproles tui pandal, Idume, Namque po-
:
linc lnco exhibeho lncolil hoc templum snt felix
: tesl. Soli;mo ulgrantent pulverc fratrem. Marietl. etiam,
lurba piorum, Quorum promeruit sors benedicta polmn p 1 1 Ral. a prisca nianu, pandat.
llic moutet sacros xiiln um cutmiue cehos, llnica ler 157. Bieviar. Moz., Rai., Vat. B, Widm. a pritns
senos continct urua viros Fumca ramosi tiquernni nianu, Mar., Tluian., Noms., Euiiofi. Vat. A, Prai^.,
tjiiutlia muudi, 1'roque fide llomini membra dedcre Evunii. Put., Evovoti. Alt., Weilz.. codex S. Micbae-
neci. II ii ctiam compar mcritis Encralia marltjr. Sorte lis aputl Ruinarlium, Envdnli ; Anibr., Eunoli ;\iou^.,
tepulcrali dissocii ta jacet. Hujus inexliansiuni testaniur Sicli., Ileuvunti. Ald.,pleraquc i»ariyroli>gia,et mulii
suncta iriwnphuin Patla cruore rubens, secla papilla scripli, Erenti. Parrhasins, Engori. Rolt., et unus
/ibris. Nomina sanc:orum si maiis nosse virorum. Edi- Torrenl. Evoti : quod aliis pra-fcrcndum acriicr
,
cet cmsim subdila sumnta tibi. Sed quia cv.nrta simitl puvnal lleinsius addurto lcstimonio ex marlyrologii
metrtitn non suscipil unum, Ac< ipe divcrsis hivc variata Usuardi libro pcrvelusto, el a<l ipsius Usuardi ifla-
ntetris. Qiiinlilianns adest, Eventius, aii\ue Cassianus, tcm propius accedenie, quod scilicet Luletia; Pari-
Fetix, Lupercus, Januuriusque, Julius, Urbanus, Apo- sioruui ad S. Germani as-ervahatur, ubi recenscnnir
demius, iude Primitivus, Oplalus, Pubtivs, Ctv.cilianm. unmi a octndccim inailyriim co uindn qun ab Euge-
llic Huccestus inest, liic Matutinus Itubfnr. Ecce Fau- nio describi diximus, uisi ipinil Evoti uomeo. inui
stus, ecce Fronto, poslqite Mariialis. Ilccc M)i lurba Eventii pnifcrtnr. Allegai iiitlcm marlyrologiiim
;io/ens conccdat prospera , tictor, Et renintn prwslet Atl nis veiiistissiiuiim cjusdem liihlioibecac, ejusdem
litrc libi tmba polens. Ad margincm diversx h;c scri- A'louis marlyrohigiuui a liosweydo edituiu, Usuaidi
plur-te indicantnr nomina magnorum pro sanctorum. inarlyrolugiiim in hihl ollicca Rignliana, pcrvetusta
H Evotius pro Eveniius. Nouiina Salurninorum a inauu cxaratum.et edilioncm cjusdcm Usuardi l.irc-
Prudeiitio iion express.i b:ec siliil Cas*iaiiu*,Jaitua- tia: per Joannem Capellam collcgii Navarrani cnueeii
riut, Malulinns, Fatnlns. Ex liis Fnustus niello i) lorem aiino 1490 procuralani. Quihus prnposjlis,
sappliico nnmeii aplissitnitiii cs', Citsxianus, nonmi- llcinsiiis Kventium pnsibac e marlyrologiis exoularu
nns quam Martialh et Piimitivns codcm metro , julict. Iluic senleiiiiie iioniluin aequicsco, cuiil lot
alligari pnlesl. Januarius ct Matitiinus nnn ila fai \eierriina stentconlra uionuinenia.Receniioics, etiaiu
cile, sed ali<|in> lanicn inudo in codem cariuinis ge- Gallaudius cum Ruinariio ct Papcbrocbio, rcddunt
nere snnare nossuiit. Eroti.
140. Ahlus scribit optaia et luperco, perinde quasi 151). Alilns, Sich.irihis ct nouiiu|li Vultf., eum luoi,
nnmina pnp:ia non essent. Kuor ildrus csl gloss.e 165. t.ar niclruui renu.ii Suiurniiiorum tioineu c:ir-
Mar., lupcrro, saccrdole. Ambr. sciihit et Ttxpecco, ihine sapphico exprimi dixi in pr»leg. iiuni. 211. Imi
Pal. Dblalo. P. rrhasiuS et JVrinro. In iitiiuniis i;a'Sar- cliain pnlinil hrrhara ila nomina luis»e, t|U"d lalsiuii
angiis:anis apnd Elorcziuin non semcl mcntio lii Lu- csse (onstat cx epigiamiuatn S. Eugeuii snpra ad
pei.'i. IVvcr.iius notai ex Ualonio Lupercui» pa-suiu vers. 145. et Aclis iinniiuc S. Uraiilionis. lo operii
fics^e iu Noveinpnpulon.i;), cx Scaiigero in Ausnniuin, llispauicn eriid.lissiiui Florezii de Nnmmis nteniiu
pa shi tn sub IKcin. Oitai Scaliger viias quasdam ve- Saiuriiini occurril imer iitnnin s Cala^nrrtlanos. Nu-
lci; indflyrim) Aqnilanoruui. Vcruni Lupcrcus :l!c
j taudu:n esl iu inarlyrolegio Routauu id iclerri cx
, : ,
375 AUItll.ll PRUDKNTH CARMINA. 37 5
08J. W* •' M'lll>l IS.
982 ^iva post |i.fu i- spccinei pm-lla
i 1 1 n > ii s Ivgos amor .lurcoruiii Mois',110 Vmcenii, cui suu,uis huic est,
Nnmiiiuin parvi f.icit, el !• qnendi 180 Fonsel lionoiis.
Cira de sanctis viiinsa iinii Ml Additis Caio (nec cnim silendi),
Nix tiidi» unquain. Tcque, Cremcnli : qullius iiicrueniurn
1'icini. est aitis iiiinliis, adimia .n Perre provenil de> us ei sccundo
«70 Noiniiiuiii iimii.iH recilure Clirisio. Laudis agone.
(Juas trnei citdi liln-r, cxplicandus 1*3 Ambq confcssi Dominurn , sieteruni
Tempore juslo. Acriicr cenlra Iremitum latronum :
Octo lunc sanclos iccolci decemquc Ainixi gustarunt leviter saporem
Angclus corum 1'aire, Fllioiiui', Marlyriorum.
175 Ui bis uuius re,,iineii leuenies
983 " ac suu a,tar ' sila sempilerno,
Jure sepulcri. 100 Lnpsibus nnstris veniam precalur
Ouin ad.aiitiquum nunieium ir.ilieniur Turba ,
quam scrvat procerum crealrix
O.OSS.E Vl.TERES.
tC6. Parvi facii, enniemjiit , I. fi 179. Sanguis, geuus, M»r.
16X. Rndis, nota, I. Imlocla, M*r. — 180. Fons, origo, I.
171. Explicandos, pronun.iandut, 1. 181. Siiendi, tcilicelettii, I.
Ii3. Itecolet, uumerel, I. 183. Secundo, proipero, I.
176. Jurc, tea.,\ I. 184. Agone, certamine, I.
477. Ad aniiquum numerum , decem ei tepiem 139. Sub altari, sub tecreto Dei , Mur.
(fnrie el oclo), I. 191. Crcatrii, parent,l., M.>r.
178. Speciuicn puell.e, putchritudinem Encrate, I.
COMMENTARIUS.
Et aliorum qualuor, qui Salurnini vocati
Priiileiilio, estquod ei noc hymno pelitnrargiimenmm scd nnn ,
nte referumur. Usiurdus quatuor propii.i iiomina cx oiiniinn cerinm. Acia vcro Dnulioni ascripia quan-
Ku^enio aui Rraulionc videtur bausisse. Ujuxrain lam inci camur fidero, alii judiceut.
lainm rar rrudentius pritcam vctusiatem ad com- 179. Pui ct Oi. pro div. script., Tuque, Yineenii,
munc Saturninonini nomen profereudum lestem ud- Val. P inendose, morte Vincemi.
voccl. siquidera sxctilo iv iueunte hi martyres coro- 80. Parrhasius , Pont et honorit : in emeiid.iiis
1
nam adeplj soni? Alibi etiara eodem fcre niodo pro div. scripi., font.
liM|iiilur nimirum lenipns uiite actuiu, quamvis non
: 181. Ald. scribit Gagio, Weiti., Rat., Caio. Plc
longissime disians, vocai vetustaiem. rique (,'iiiu. Hi nclo versus sequentes absuut a Pui.
105. Iliuc pitit nullum omissum fuissea Pruden- Idem de Tiliano codice lesiabatnr Salmasius. Maoy-
lio nomcn manyriim quia il ud melro adversaretur : rologium Komanum ivi cal. Maii ex. bis Prudvniii
sed conlra caruiinis leges posilum vocabulum Sotur- , versilnis, ut clarum esl : Caiut et Crementiut tecundo
ninot. Diiil nomina aurea, ui inilio liymn. 1 Peri- ** confessi , et in fide persexerantet marfjjrii caticent .
lieph., Aureit quar Chrii'n illic adnotavit litleris. gustaverunl xvi cal. Maii anno 303. Dollandiaui su-
167. Aldus, oliosa. Sichardus resliluil vitiosa ad spicuntur pi imum ngnnem fuisse sub Ruffiiio pr.csi-
lidein codd., el carniinis leges, quod jam edidcral de, secundum sub Datiuno.
Parrhasius. IS-J. Nonnulli Vulg. coulra metrum el sensum,
168. Ald., ho?e rudit : lege nec rudit. quibus incremenlum.
169. Egm., rnodutadnotaiar. 183. ld est, quod ail m.iriyroog um Romanuin,
171. Mar., Prag., Rat llcinsius cum suis, pras- tceundo confetti. Dubito aulem an non potius tecun-
,
l.rOxou., Sch., Cis. rairhasius aliique, erplican- dut agon laudis a Prudeniio dicutur confessio naiu :
dut. Ald. Oxon. ei iioiiiuilli alii scripti explicandat.
, , priinus et pr;vcipuus martyriuin i*sl. Scil cet Caius
,
Egm., Ilailsbr. explicandot apud Weil/.ium. l)o hoc
, ct Crcmeniius incruentura dccus tuleruut ex confes-
viia» libro vide Apocalypsin loaimisc .p. m, et w
moiic, iiu.v csi secundus, miuusque gloriosus agnn,m.
FortunaliiS, lib. vm , carm. i, Fdices. quarum Chritti sive cenamen laudis.
continuil amore Viecre perpi tuo nomina fixa libro. 185. Confcss»res olim vocabanlur qui coram iy-
17 i. Prudcnliiis dceitreuio die judicii loquitur. rt ranuis Chrisium confessi suni, nnn umeii palmaui
de augelis qni s.p.n abunt malos de medio jusiorum. martyrii obtinuerunt. S. PauLniis, Natali 13, de S.
Chauiillardus iiileiligit angelum cusiudeui ecclesix Felice, vers. 94 Con/iustoiiii unic functut pratta, Sed :
CaeunHigustanar : nani SS. Patresungdosadcsse ira- incruenlo consecraiut exilu.
duul ooii soluin po| ulis 1 alioiiilms, sed mullo ina- 1 187. Aul., leniier : melrum poscit lexiter. Riscus
i
uis ciclf.ns el or.ilonis, ubi sacra Chrisliana cele- I) rpinainr hos vcrsiis nnn excludrre nuny.riiiin.seil
hraniur. N u rcpugno el fiiriasse hau ile cacsa indicare uior.iein nilnus luisse acerliain. Non iia qoi-
;
1'riidciilius \ers. 5 ;cs irauguslam dinl plenam ma-
< dcm judico nani iiic-ru^iium decut el ambo coufctti :
giiorum domum amjetorum verba sunt qu;c coulessores, non niaiiyres, ^ignill
I7li. Prudentius clure prxfert in murtyrihiis jus Canl. Eodcm, ul rgo opinor, pcilnict tccundut lau-
rpiilcri jllii paln.r dis agon.
177. Ald., Parrhasius, Val. D, Mar., Weilz., Ira- 189. De corporibus uiailyriim, subaliari rondilis,
iieniur. Vul. A a sccundu inunu tracenlur, vilmse. s.rpius o. i'u ii mciilio. Sed hoc loco nbservanda esl
,
Ciscliuus edidit truhelur ; adhxsil llcinsuis, quiu \a- luua M.incili. AUaic sroipiieruum dicilur ul apud ,
nelaics scripiur.i' noiarel. Ilciiisium reccnlioies ple- S. Pauliniim pi I. li ad Se^crum Sanda sub irier- i
iuuii|iie snii- iillu cv .imiiif ciscribuul. liiscus cx hoc nis allaiibus ossa fntacaal. Sciiiccl quia Clirulus s i-
v- rsu arguil uiartyriniii S. EncralidiS fuisse pos crius ccrdos cst in ajlernuui , ueque uuqiuiu nostra aliaria
mailyrio SS. ocl. dccim marlyruin Cxsaraiigii-lano- dclicient.
i iiiii : scil ciiiii Prudcnliiis siiuul adjungal \ iiiccii- 190. .Dreviar. Mt>/. mendose laptisqut uoitrli. .
iiiiiu , ciijus ni.irliriuiu lil Actll liruiilionis pnus Amhr., Parrhasius, inecmlui.
eouiiutur qiium Li.iiaidi» pa.s.u, piobubilc qiiidcin 191. An cx hoc loco teiio colligatur, omniuui ec*
,
377 PERISTEPIIANON IIVMN. V. 3.8
Purpurenruin. A Y HYMNUS. PASSIO YINCENTII MARTYRIS.
S.
Nns jiio Oelu, dale, p rliinmus 984 Beate martyr, pn spera
-larnioroni sulcos, quibuscst operla 985 Diem trimitphalem luum,
Quo sanguiuis meros llbi
105 Spes, nt alisolvam retinaculorum
Coronn, Yiuceiili, datur.
Viu< l.i inenruin.
II c tc ex lenebris sxculi,
Slerne te loiain gencrosa sanctis
Tonore victo, et judit e,
Civilas niecuin liiinu.s : doinde
Evexit ad coeluin dies
Mox resurgeuies animas, et arlus
Cln isloqoe < viinteiii rcddidit.
2C0 Tota se.)ueris. Niiiic aiigelorum parlicc, s,
10 Cnllucis insigni sinla
GtOSS/E VETERES.
194. Purpureorum, p/o purpiir.itorvm , I. 10. Collucis insigni slnla. Quando tanctus a pt/r-
1113. Date, sinite, ut, I. Senii ritn transil, quati una ttola lucet; cum vero dics
191. Sulcos, Ltleras; epilaphia, Mar. judicii venerii, cl animo el corpore remunerabilur, tuiic
197. Generosa, nobitis, I. duabits stotis collucet, I.
1. Prospera, prosperum age, 1.
COMMENTAIUUS.
txlecim martyrum nal.de solum fuisse Cxsarangu- B anima (unde pia prec imlna pronostrofcedo facinore pre
siam , vide comment. ad vers. 107 ce seduta. Fove, o martyr, immerilos famutos Mes noxa
193. Pal., hos pio. De verbo date consule commeoi. pellens, et commoda prabent omnia. Cowlerna una te-
ad »ers. 394 Apoih. Idcm sonal ac aqe. cum in gluria jocundemur canlanles atteluia. Ubi puncla
194- Nebrissa et Cellarius inlerpreiantur, in cinc- sunt annolaiur in codice, tanquam |diversa
aildita,
cibus speni resurgendi operiam esse. Planius csl lcclio, primo loco leterrima trusus petea, secundo ler
quod etiam Teolio visuin, intercessiniie m.triyium, cottega, qux duo equidem non inlelligo. Aliis in locis
quurum cineres illis marmoribus tegebantur, ve- niendum cub ire, quam vera lectio
facilius intelligilur
niam peccutorum sperasse Prudeniiuin. repeiitur nec lanti esl eain mvestigare. Epigramma
:
195. Breviar. Moz., Parrbaslus, utabsotwt, mil> S. Eugcnii de Basilica S. Viucentii cxhibui hyniru
cei spes, non ita bene. super. ad vers. 90. In Prmlentii hymno nulki lil inen-
190. Alex.a pri.na niaim vincla ecrum male. ,
lio patrix S. Vinceniii, neqne oppidum, in quo pas.-
,
197. Itreviar. Moi. perperam, te toga. Parrbasius sus est, nominatur, quamvis nomiue popuJi.ut sxpo
corruple, Slernel et o tam generosa sanctis Civitas me- in aliis, loquaiur vers. 556, Exnsculamur lcclulum, d
cum : tumulis deinde Mox returgentes animas, el artus 565, Si sub tuorum gaudio Valigiorum Jiernimur. Lo-
Tota sequeslris. cuni, ubi passus est, vncat oppxlum vcrs. 333. C ire
199. Breviar. Mox., returgenlis : lege returgentes Wo
ex oppido; quod fuisse Valentiam prope linus
animas. Sagunti, cx Aciis apud Riiinariiuni et Bollandianos
200. Prag. pro hoc versiculo Tola sequeris habet constat. Esse aulem hunc liymnum factum, ul die
h rc
.» . Cl UJ Tot
_ \erba
»
si l/HUMJ,
_ V( 01 l/llll dispersa
quaris, inter tii.>^iuii reperies. Ma — b<iivi,unn
ii.ij_.ic... wa- emortuali ±j .i.iv^ii... cancreiur,
S.. Vincentii .... _ - • prima
,......« et
- . secunda
„__,...__ . . - • ,
rieilus ad hxc, Quid sit, ait, nescio. Neque ego qui- ** stropha aperle ostendunt. Kuinariius puiat Prudcn-
dem aliud cogito esse, nisi exscripioris alicujus aut tium ex Aclis amiquis, qux ipsc profert, hymnuin
ignar , aul inepii errorem. In Val. A, posl hunc hym-
1
maxima ex parie concinnasse. Id saiis esl verisimile,
n in sequiiur Hymnus in Iwnore beaiissimorum mar-
ii cum Prudcutii hymnus inlerdum etiam in verbis cum
tgrum trucluosi episcopi, Auqorii el Eulogii. In Vat. Aciis consenliat, cl Acta videantur esse aniiquiora
II et Mar., Passio S. Agnetit. et foriasse statim posl Diocletiani persecuiioneni
lu hoc lilulo plerique cudices consentiunt : in quo- confecla qux in ecclesiis lecta fuisse ex S. Augusliui
:
rum nonnulli. hic hvmnus ponitur post hymnum 1 sermonibus perspiciiur. Cxlcrum nomml.u stint
ul ad flnem ejus dixi. Fabricius habel Hymmts v conjecturx, ut Acta qux ounc exstant posl Pruden-
Divo Vmcentio martyri Ccesaraugustano. Aldus, Ude lium concinnata fuisse credamus. Ruinartius plura
in laudem S. Vincemii martyris- In codice pervelu- habet de cultu S. Vincemii, prxseriira in Gallia, et
sto ecclesix Velilernx, de quo dixi in Proleg. num. quxdam nos quoque animadvertimus in noiis ad
212, in nola, exstat hyinnus de S. Vinceniio.quem, Hymnodi.ini Hispanicam. Vide etiam tom. V Aclor.
quoniam nondum editum puio, hnc loco trauscri- SS. ordin. Bencdict., et Florezium lom. VIII. Hisp.
bere ii"ii pigebit : Prmcelsa tcectis colitur dies omnibus sacr., tract. 25, cap. 7. Nicolaus Antoniu--, Bibl.
fidelibus clara, In honore marlyris Chrisli Vincenlii Hisp. tom. II, pag. 109, laudat inedilam disserla-
rite dicatq, /n cujus hodie nalati solvimus latides de- lionem Mich.ielis Joannis Vimbodini, et QuCrall de
biias. I nsigr.it olim (ulsisli levita gemina sub Vutcrio
, ,
S. Vincenlii levitx Hispani mariyris sacri cnrporis
gtiscens dogmaia. Flagrans amore divino calcasli lu translaiione. Apud Bnldettum lib. i, cap. 39, Ob-
trtra mundi qaud.aJortis atkteta. Tempsisli swva pas-
L ~ _:.:.:.• I. _«______ I- . :- «•„11;..:
..-•
D
serv. exstat monumentum vclus expre>sum e ccenie
cc ._.-_ i/:.., »„,:... _„-_.
narum genera, risitti sereno corde pturima, vincla, terio Callixti, quo SS. martyres Vincemius, Agnes,
terbera , furias, faculas, catenas, ungulas ,' ac craii- Poltus (Hippolytus) in vitro reprxsemanlur.
culam. Carcer te teter nil terruit , aut uttn tortoris cru- i. Senlenlia desumpla est cx II ad Timoth. n, 5 :
delitas , nec torrida ferri machina Flammas lestu- Nam e: qui certat in agone, non coronabilur, nisi legi-
larum aspera (ragmina ullro subisti impavidus. Se- time certaverit. Elsi aulcm poela forlasse id non co-
ptus cuneis mox sidereishymnichabasmystica lalus g taverii, notandum estdici posse tibi vinccnii, el libi,
carmma. Sonanl organa permirifica modulatis voci- o Vincenii. Non dubito quin Prudenlius noincn Vin-
f/usconcrepantiu. Viclis viclor hoslibus victorem cer- ceniii ad coronam qtix vinccnti daiur uliru :i| pli-
nebas; comminus angelorum psallebas caterva voce cuerit. Paschalius, lib. i de Cnronis, cap. 6, pag. 19,
tinnuta Eya, miles invicle, posila caduca sarcina de corona qux prxniium est mariyrii cnpiosc dis-
arce poli florida necterts nos. Post tol tormentorum seril.
suppticia feliciler peracta , atque dericla penetrasti cae i •10. Ald., Weiu. cum snis, scripti plerique llcin-
sdera. Stola laureatus perspicua agnunt sequens ful- siani, Valt. ninnes, exceplo Alex., coltuces, vel e«n-
gida inier tilia agonistu jam tri, udias. Jam jam sancla luces. Pul., Alex. apiinu iiiauu, Cauch. codcx, s.tie-
::
S79 AUUEt.ll PIUHLMIII CAUMINA. 380
Quan testis indomabilia \ Kinli 'inquu rilnin sf cruilc,
Uivis ciuuris la>eras. lla-c >a\a, qnx princeps eolit,
Cum le salellcs idoh, Placalc liiini" ct vicliiua.
Pr.Tcinctus alris leftibu*, Exchimal liic Vinceniius,
15 986 UttFt divis gcniiuiii 50 987 I-evita dc liibu sacra,
Ferro ci calenis cogerel ,
MinUler aliaris l'ei,
Ac verba priuiuin mnPia Scpicm e c.iluuiiiis lactci-
SuaJendo blande elluderal, Tibi isia pi csitil nuuiina ;
Canialor ul vitiiluiu lupus Tu saxa, iii lignum colas
'.II Uapitirtis, allndil prius. 33 Tu uiorlunrum inortuua
Ue\, ini|uii, Orliit mixiuma, Fias ileoruni poniifex.
\}:i\ tceplra gealat llomula, Nos IiiciS auctoidti 1'atrcin,
Scrrlra sanxilomula Ejusipic Cbrisiuui Fdium,
IV sris dcoruui c illiluis. yui solus, ac verns Dcus,
2,i Vos, N zaroni, assisliie, 4'J Daiiane, confitcbiniur.
GLOSS/E VETER.ES.
41. Quam, tcitiiet tit, I. B Vai. A.
15. Idoli, tpteit duti ub 'ulea, I. 26. Rudem, notum, Mar.
2J . M.mnnis, itle, 1. 2S. Fiimo, thttris, Mar.
23. Samit, decreiit, I. 50. Levita, in templo addiius, I. Sacra, Eide- —
24. Priscis, prioiibus, Mar. siu, I. De saucta Ecclesia, Mar.
25. Nazareni, Nazareni vocabanlur pius qui nunc 32. Columnis, teptem don>* Spiritus sanrli, I. Co- —
Chrisliam , quod iiomen prius repertnm esl apud liimnas septcm appellat t ptem minisiros Ecclesias : tot
Atcxandriam, ubi bealus Petrus episcopus (aetus cst. eniiti priusub apostolit fucruul ordinali, Val. A.
COMMENTARIUS.
dx Grxvianx, collucis. Cifanius legil cotluces, et a t ceniii colligiiur, et fusius oslendi in commcnt. ad
Prudcnlium ei sxpc corripere, ut infames. Uaitbiiis, liynin. 11 Caili., vers. 35. Nequi< apposile dicereiur
lib. ivAdvcrs., cap. 9, pulal collucet erassiua oni- sacra vlacare fumo, et viciima. Colebanl auiem genli-
nino erratum csse, quam ut poetae tanio concedi po<- lcssaxa, quia intus hahiiarc spiritus crcdcbant. ViJe
hii adcoquc ei conjcclura cnrrigit l.ucea cointit/ni
: vers. 77.
ttola. Giselinus parilcr, ul idem viliuin effugeret, 30 Ad rem S. Isidorus lib. vu Elyni., cap. 12:
edidit Lucet iu insigni stol», qtiod ctir non obscrvavil Lev.la! ex nomine aucloris vocati : de Levi enim levitat
ltariliins, in coiniiif nlariis Gisclini alias versalus? At cxorli sunt, a auibus in templo Dei mysiici sacramenli
vero cum mulii nobiles codices babeant coilucis, et miitisieiia explebantur. lli Grwct diaconi, Latine mi-
pluritna sinl hujusmodi verba qurc ad sccundam el nistri dicuntur, qitia sicut in sacerdote contecralio, ila
teitiam ctinjugationcm spcciani, de quibus agil Pri- in diacono mytlerii dispensatio habctur.
sciauus lib. i, et cum Prudenlius id eiiatn ob ervn- 32. Apud tiispanos videlur viguisse eadcin coosuc-
verit in percensco, extorqueo, oninino legcndum esl ludo i|ii.c in EccUsia Romana de scplem dtaconornui
c illucis. numero, quem aposloli siaitterunl, dutn diaconos
13. Glossa de idolo conlemnenda est : vcl lege tpe- cligerenl Act. cap. vi. Cur aulrm dicaoiur colummv
cies. Idolum ab idea. lacteas, lso septem dona Spinliis sancti conimemural,
14. Ciinjiii.ii aliquis arctis pro alris. Chamillardus innoceutiam et casliialein qua pra-dni
13. Thuan., divit gentibus : fortasse fucril <tis gen- csse dehcbant, cl quod lnnc Ecclesiam veiuli stisten-
tilibus, ni conjicii Ileinsius. tarcnt. Exislimo Prudenliiim alludere ad stolam,
18. Vat. A, effuderet, male. ciijiis supra meminit, ct a uiorcm siandi anle alta-
I
20. Val. A, prius ; supra, pius. rc. Canon 4 concihi Uarcinmicnsis : Vt diaconut in
22. Pul., et prodivcrsa script. Oion., publica pro consessu presbyieri non sedeai. Et cap. 60 cullect.
Romuta, quod uon displiccl lleinsio. Weilz. cum Marlini Biacar. : Non licel diuconum aute presbyterttni
Hailsbr., ci Widm. a prima manti, geslit riro gesiai, tedere, uisi citm jussione presbyeri. Vide vers. oti
ininus hene. liyinni S, Laoroiitii Qui stiini adaram proximi.
:
25. Pul., Nazoreni. Pro assislile conjici posset ab- 35. Acta Nam qnos jubcs deot confileri, idula sunl
:
tistite, quasi desisiiie a veslra religimie. Sic absisicrc lignea el lapidea. Tu ilti rnnt tesiis, tuque mortuorum
bclbi, iuccepio, et simpiiciler Virgilius lib. I Mn., fiat moriitus pcntifex. Ubi clare perspicilur convc-
196. Nec prius abtittit. Christiani olim a gemilibus mcniia iuier icta et Prmleiitium.
ct Judxis coutumeliosc vulgo Nazariei, scu Nazareui 37. In proleg. cap. 22, cxposui ronjeeltirain V. C.
vocalianinr , t|uo dc iiominc plura scriptoivs anli- Giovenazzii legcmliim /Vw tucit auctorem Pntrem, (,). i
qiiilaium Clirisiianai uni , Mamachius, Uini>hamus, [) solus, ac verus Deus, Ejusque Lhristum Filium, Da-
non Alexandriam.
aln.lii glossalegendtim Aiiiior/iium, limie, con/iiebimur. Oiiam ille miiltis gravissimisqae
Fortasse ctiam legemluin erit receptuni, iion reper- raiiouilius tx Ihcologit cl antiqiiilaic ecclesiasiica
tum : nam scriptura aoibiguae-i. Sed benc est re\>er- pclilis coifoliorai.ini seival in suo ms. coninn nlano
tum. ln aliis vtrbis factus esl iulelligc, vel cnrrige iu llvnii.uiii S. Ililarii, Uyntnum dicat turba [ralruni,
fuil. iptnil jam diu votis et uliliiati liiteratorum boniiuuin
26. Vat. B, corruple, rudumque. ddiei.
27. Cisclinus falelur nmncs lihros furmla cditns V.i. Ital., qui etl totus. lo Aclis Profiiemur nos I
habcre luvc taxa : nilnl dicit de ntss., in i|uihus idcm Chiittianai leligionit csse cuttores, el unius ac vcii Dti
observatur. Niliilniiiinus lcgil hax tacra ul infra , pcrmaiientii in sacuta fnmulos ae tetles.
vers. 105 et seq., 7i6i ergo soli, contumai, Tarpeia 40. Uat., fulebimur, conlia metriim. Ilujus Da iani
calcentur sacra ? i\ou ciiim, addil, Datiantis fuicrcltir iiieinoria exslal in inseriplione llispaiiica apiul (!ru-
sn.ra a sc coli pro luinuiiihus ipia: saxis repr.cscnla- tcriun, pag. CXCIX. Scillccl DalianuJ tlispa- pnHM
banlur. Vera lamen lcctlo eai saxu, quibua diviniia- iiiaruin lapiilem poni curavil lcriuiiium intcr tloicn-
tem inesse puiabaiil gcnlilcs, ul ex ic punsioiie Vui- scs et Paccnscs, imj<eiaulibus DiocluUano ct ,Ma>i-
:
3SI PKRISTEPIIANON HTMN. V. 38'2
"",c SiTvi liojiis ac tesses sumus
938 Hle jam comtnotior ,
:
Audcsnc, oon felix, aii, 60 Extorque, si polcs, (idem.
Jus hoc deorum, et principuni Tormeota, carccr, uugul.e,
Siridensque Oanini s lamina,
Violarc verb s a>peris?
4!> Jus ei sacruiuin, el publicum, Atque ip-a pcenarum iillima,
C.ui cedit liuinanum r/cnus? Mors Cbristianis ludus cst.
Nec te jtivcnia: fervidaj 65 vesira inanis vanilas,
lnslans peridum permovel? Sciliimqiie bruium Cxsaris!
Iloc namque decretum cape : Coiuligua vestris scnsibus
50 Aulara ilnire, el ccspile Coli jnbrlis numina,
Exrisa (abrili inaiin,
989 Precanda jan nunc est tibi,
Aut mors luciida cst sauguine. 70 990 Cavis rccorla etfollibllf,
Rcsp ndit ille aliriusccus :
Quae vocc, qua? gre>su carcot,
vinum, luiincla, ca:ca, elinguia.
Agc trgo, i|iiid>|iiid
Quidquid potcsiuiis libi est, Ilis sumpluosa splendiilo
53
Palam rclu< tor, exere. Delubra crescuni inarmorc;
acripe 75 liis colla mugicnliunt
Vox nnslra q'ix .-it :
Est Chrisius, et Pater Dcus :
Percussa laurorum cadunt.
CLOSS.E VETERES.
Iwic ipse. 55. Alirinsccus, econlra, L, Mar.
41. Ilic ille,
42 Non 5G. Reluclor, ego, I.
felix, infelix,
43. Jns, conditio, vcl imperium. \.
I.
66. Scilumque brutum, imprudcns,, Mar. — DcCTt
47. Juvcnue fervida?, UUB juventuiis, I. lum tlulium, I.
49. Cap-, imellige, I. 72. Elinguia, tine tingua, I.
73. Ilis, lalibusdiis, I.
50, Cespiie, sicnf tunc rr.os crul, I.
52. Luenda, persolvenda, I.
COMMENTARIUS.
Mazochium Specim. Biblic. toui. II, dissert. 3 do
siiano Herculeo , ut initio .nscnplionis tusius decla-
Mosaico altari ccspititio, plura Itac dc re haliere et
raiur. Tiim legiuir :
juniores castigare, qtiod ccetpet cuin diphlliongo scri-
banl. Cellarius cum Festo, et aliis cwspes a cwdemio.
TKRMINVS. INTER dictum, et rtim diphihongo scribenduin conienJit. In
PACENS. ET. EBORENS liujusniodi coutrovcrsiis orlliographicis nihi! fere fir-
CVIUNTE. P. DATIANO i
nain plerumque vcleres ipsi
niiim slabiliri potest :
V. P. PRAESIDE. II. II.
inter se tlisacnliuni.
51. Placanda malebal Cauchius : sej recte pre-
41. Prag., /iic;supra, hinc. tanda. Vidc vers. superiorem.
47. Ald. et alii vetl., Nec le jukenle fervide. Gise- 52. Ald., tuenda, male. Ab llailsbr*. et Rott. abesl
liuus restituit Sec le juventw (ervidw, faventibus mss. verbum esi. Vide vcrs. 50.
Ilecmanus in Manoduct. ad liog. Lat. ex cod. Pul. 53. Nonnulli vulg., respondet. Platiius eliam usur-
ie>iiiuebai fiec le juvenla fervide, quam scripturam pavil altrinsecus.
ex eodem, ul puto, Pal. allegat Weiizius, qui lamen 56. Gifanius Ind. Lucr. verbo Comata patrarf. for-
prxfert juvenloe fervidw. lasse hiinc locum Prndentii iniclligit cum aii eiiin
'
48. Aldi error periculum. dicerc exerere pro intliluta pcrficere, ccnata patrarc.
50. Uarihius, lib. xxv, cap. 7, Advers., ila legit ldem verbum legilur in Aelis : Siquid maligniiatis
hos versus Aut ara lliure e cespiie Precanda jam
:
:
v ribus potucrit, exere.
nunc esl tibi. Aut moia luenda ctt snnguine. InlellitMt 57. In Vat. A a prima manti aliest rolra.
arain e cespite. Burmanno io Aiilhologia pag. 734, 60. Exlorque in leriia conjiiRJlioiie.
lom. I, dii-plicet Ikcc eiiiendaiin, quam Sagiitarius 62. Dc laminis ardcniibus lloralius, Plaiitu«, Ci-
cap. 10 de Cruciat. non solum adoptavii, veruin oero aliique prolani, el passim scriptorcs Chrisiiani.
etiatn afftrmavit Iiunc locum vulgo parum emendate Vide Gallonium rap. 6, Sagitiarium cjp. 10, ei Ba-
legi. Burlhius suae correclinni ha;c addiderat 7"o/io : ronium ad diem 18 Maii de S. Dio>coro, qui novistime
mutta in divino poela a nobis observata sunt : a cujus i
taminii ardenlibus oduslus. marlijrium consummavil.
j
spirifu cliam poetico reliqui Ckiistiani vales longe ab- 63. Pul., nuocqne ipsa. Thuan., aut ipsa.
iltilt. Pbecor ita etiam usurpat Ausoniui Ephemer.: 66. Vai. cnrruple, socrumque brulum.
1!
Ueiu precandui est mihi, Ac Filius sumnii Dei. De ara 68. GK coniexiu, jubemis, scilicel C.Tsaris
in
cespililia, qux graminea
a Virgilio ilicitur, videndus sed monet in noiis jubetis essc in aliis, el sic ora-
e»l Petrus Berthaltliis,de Ara, edil. 1636, ip-8, pag. tionem velieinenlem esse el concitai.ini mag'S.
57 ei 58, cap. 6. Vcleres non solunt aras cespitilias 69. Confer quaj nolat Eln'.enliorsiius atl Minucit
cx lempore el in caslris cxslruebanl, sed ctiam srpo verba de Deo genlium Funditur, fabricalur, sculpi-
:
alias cespite ad aram evstrtirndniti iiieljaiilur, vel in tur, lundilur nialleis ; et Arnob. lib. vi, Simulacra
ea jamexsiriicla ce>pilead sacriliciuoi ulebantur. Cur isia, quw vos tcrrcnl, qucrque templis in omnibus pro-
Prudenlius thus cum cespite coiijiingal, fortasse pa- tlrali alqite iiumiles adorulis , ossa , lupides , wm
lebit ex lloratio lib. lil, od. 8 Qmd velini floret et : suni, elr.
accrra thuris, Plena, mtraiil, posilusque carbo in Ce- 70. Darlhius loc. cil. dislinguit Cavit recocla, et
svitevivo, el lib. i, od. 19 llic tivum milii cetpitcm,
: follibus, et intelligit rm>um foruacein. Sed videtur
hic Verbeuas, pucri, ponile, thuraque. Acccdit Auso- cavis epillicton csse pro vcntosis seu inanibiis, et
nius in Ephemer. JVec libu crusli meUei. Foculumque
: vcniuni recipicntibits, quamvis c rtuiii sit cavuin
viv,i cespitis Vanis relinguo altaiibus. Tcolius obseival sttbslauiivc eiiam ilici.
, : , ;
5M UT.LXII PKUDENTII CARMLNA. :m
Ad.iint et ill.C SpiillUI Judex profiniu non
:
A lulii
Sunt seJ magistii cr.minnui, 05 Ciiuclanial : (). obirmlilo,
Vi Mi.f ct lalulii uenpe*| Ne plnra jacici Improbut.
8(1 V.igi, iinpnicutes, lordfdi Vocem loi|iicnlis clainlilc.
991 Q"' vos laiemer inciios Raptiinqne liclorcs d.ne,
ln oiiuit* cnmpclluiit nefas, 992 '""s rcoium caraHwa
Vaatare jnstos ca^dibus 100 Paslos, manuipic cicrciios.
Plcbcm |iioriini oarporc J.illl f.tXO, jllS pi.lldl llllll
83 N ruul el ipsi, ac senCiiul,
Conviciator senlial
1'ollcre Clirislum, cl vivcre,
linpune ne nnslris sibi
Kjun;un j iiii jamque alWe
Diis deslrucndis luseril.
Kcgnuni treineniliim perliilis.
105 Tibi ergo soli, conliitnax,
I
lainanl falcntcs (lcnii|iii',
Pulsi c Tarpcia calcentur sacra ?
l iteiiris eorporuin
Virtuie Cliristi et iiouiiiie, Tu porro snlus obteras
Divique, et iiilcn) d:r noncs. |t Kouiam, scnaiiiin, C.r-arem ?
Cis iulonautca ma.lyrem Vinclum rctorlis bracbiis,
CLOSSiE VETERES.
7'. \"ciipcs, venatocs, vet captores, I. poleslatem, I.
8 "\ Affnro, (utvrum esse, I. 103. Tibi, a le, I.
m."i. Ininuantem, loquemem, I. 106. Tarpeia, Homana, ubi idotorum maxma pa:s
!>>. Olilriiliie, claudite, I. fuil, quoi in Tarpeio monle cuncia idola congregate
! 8 l.icioies, carnifices, I. fuerunt, I.
t'l. Faxo, facere volo. — Jus prxtorium, regalem 107. Obteras, cenfemaw, I.
STARIUS.
77. Pui., at sunt pro adnmi, nuod ab aliis scriplis jam,jam affore, ut liiatus r. liiiqiiatur, qni
est. Rott.,
cmilirmari aii Heinsiui, in quibus est vers. scq, tamcn mininie tam solemnis esi Priideniio i|iiain vult
Sunl ; sed maqitlri criminum, quasi bic versu- rcspmi- llcinsins. Eabr. el Gs. in contexiu, jum max affore.
ileat primn, Al sunt el illic spirilus, quod aiunt gen- Mcganiius est jam jamqne.
tilcs. Eani lectionem amplcxus est llcinsius. el nim 88. Perfidus pro infideli, vox a scriplor lius Cliri-
en p'ei'ii.ue recentiorcs, etiam Kuiuartius. Callainlins Slianis nsurpata.
sorpiiram veierem reiinuil, neque sibi aliam pro- 80. De bis i lan.o ibus il:rinnnnin dicliim ad vers.
bari ostendil. Someniia eadcin est, in stalui- idoln- 415 Apolli. II. rc Btrnpba ileerai i<i rus. S. Micbaelis.
runi latere dxinones, qui «lii e-se non possuni, ciiin 00. Val. A, 0, llailsbr., puhi ex. Pro corpnrum
magistri sinl criminum, ad qu.r, impuram religio-. C habeut tiicrrum Pul. i-l Uxon., n>n male. Il.i editEl
iloccmes, provocnnt. Allndii Prutlenliiis ail o s
iii iii . I lleinsius
gcniiliiiiii, qui erant ipsi daemnnes; et cum cx sta- 02. Peveralus nescin nl.i iiivrncrii denique prn rfi-
Uns aut corporibus nbsesfinrom expellebantur, no- vique : net\ne. denique cohuMcl inolro. Alii stribui I
inina illa se babere ffirniab.ini sub quiiiiis in lemplis
: idem, a!ii iidem.
Culebautur. ViJe c»mmeiii. a.l vers. i'<i Apoth. li 05. Ncbcissa oblilus c-l iitii.l metrum exigerol. riim
aiilcm dicii/ue, et iidem dtvmonet, i.l ail vors. !)2, aflirmavit puriorein ess - l< rtiouein ebstruite qiiain ob-
etiani cxemplo sno magisiri erant criminum. trudite. aut, ut s rdiil VVeiiz ciiin VVidin., vbtlrudiie.
7ts. Gis., sed sum. Pleii |ue. sunl sed. Melins lamen oblrndile.
70/. Kai., Val. B, Mar.,
Prag., Al.x. a secunda 00. Egm., Wiilni. ad oram. Pnl., ltlos reorum
iiiaiui, prima mann, et veln-
Gis., aucupes. A'ex. a riwonex, Pastos reseclis cnruibut. Ilanfi leclioneiu
stiores Heinsiani scrilmnt aucipet. Ald., Fabr., Egm., |ir,c oculis liabuit lleinsius ad vers. ~>bi lili. oonlra i
anspices. Hailsbr., aucupes; supra, auspicet; infra, Symm mIiiiiii, ut ilii diximus. Cellarius nnlal. lucruiti
capaces, quod ncque inctrn, neque sensui convcnii. ex raorum snppliciis facere caroilices, qui plerumquc
80. Miimcius de oraculis gemilium loquens, ail: laccrtnsi sunl, lanquain carnibus paali.
Spiiitus sunt insinceri, vagi, a c&lesti vigore terrtnis 103. Ileinsius cum Pul., Ne im/.'unr, ne nost i< sioi.
labibns et cupidilalibus degravati. lsti igitur spiritus, pulal enim lleinsius banc repelilionem vim cgrcgiaui
posteaquam timplicitatem tubttantia; sua~, onusli, el addere orationi. Kecentiores lle nsio adbxreui, Gal-
immersiviliis, perdidtrunt, ad sotalium calamitulis sua- landio excrpto.
non desinunt perditi, otc. Cliamillardus ait ex liis quae i) 107. Kgm. llailsbr., Vat. A, lu modo. Nou conslal
,
de d.riiinniliiis soripit Prudentius, facile c<Jligi aoa ratio melri.
iiicros esse i-pinlus, ac corporis expertes cxisumas- I0'J. Describitur lormenlum eculei.de qun viile
se. Addil Cbamillardus Cons<ar« lamcii possenl cor-
: i.iluilain ix, el Gallonium de Crucial. SS. marl. rap. 5,
poribus wthereis ac sublilibus, quiv nibil quominut tpi- clSagiliarium, qui cap. 17 non dissimilem im.ig iiem
ritus appellarentur proliiberent. Nescio au id cx Pru- eculei exliibet, ct eculcum definit esse ligneam ma-
deulli scntcnlia disseral.ex quauiliil liujusinoJi certe cliiuam ad equi simililudincm rabiiialain, iu qiiem
Culligilur. Darlhiiis, lib. iv, cap. 9 AJvcrs., nnlal, levaii homincs cidemqiic alligali sursum ac ileorsmu
sordidttt apud Cbrisiianos epitlicton cssc proprium tcndobantur ac variis moilis inripicbaniur. II uc
di.ilioli. phrascs ill;r , /»-rui i m eculea , lusprniii in eculeo. (or -
81. Vat. A iiiendiise, lalentes. Incilut signilicat rigit autem Eiym. S. bWuri
S.igiiiarius locuin lib. v
|mn iium, inoilaium. Calullus in G.illiambo, sive rar- cap. 27, Kculeut aulem dicius, quod txtcndatur t~ :
iniue in Aiyn Atios age inciltitot, alios aqe rabitlos.
: lioc modo snppleri pcsse exiSliuial EeuU us auiem :
82. Vat. A, compellani, cl pro div. scripl., com- dictus, quod ei Uinquum eqtto rtut iiiipnsitut eilendulur.
pafaaiif. Veriim in edilnnc posirciiia M.ilnU-nsi ila loginn.
8(i. Val. It cl Mar., ac pro et. ScttUnt auiem diitut quotl extcntliit, el pr.i dncui
87. Vai. II ejiisjitiii, line f ne, qnod ncccssaiUim sciiptuia qitcd cjcteudaittr. S- llicronyiiiiii cuim. iJ
385 PERISTEPII \NON IIYMN. V. 3s8
110 Sursmn ac dcorsum oxicmJiic, A 994 mni vjca.ilcm nubilo
(1
903 Compago donoc 11S-.U1111) Fionein scr.nam luminal,
1 > vii membralim crcpcl.
Ifc :i
Te, Cliriste, prscscntem videns.
Pnstliinc lnulc s ictihus Quis viiltus isic? prnli pudor !
Nml.iie cosiarum abdiia, 150 D.ilianiis aicbal furcns:
115 li pe.r lacunas vulneniin Gaodet, reniilei, provocat
Jeenr relctfnn pnlpitd. Tnrlore tnrtus acrior.
Ridebal h:rc niilc.s Dci, Nil iila vis cxercila
Mauus erucntas increpans, Tot noxiorum morlibiis
tjuoil fixa non profundius 155 Aponc in isio prnficii,
120 lnlrarel arlus ungula. Ars et doloriuii vincitur.
Ac jam omne robur fortiuin Sed vos, aliuiiiii carccris,
Evisccrando cc-scral, 995 P'" semper invictuin niibi,
Nisusque anhclus solvcrat Cnhibeie p:iulum dextcras,
Fcssos lacerioriim toros; 1 '.0 Respiret ui lassus vigor.
425 Asl illc lanlo letinr B Pr.rsicca rursus ulcera,
GLOSS/E V8TRRES.
112. Menibraliin, pcr singuta rncmbra, Mar. 129. Pmh pmlor! ennt pude.re loqunr. I.
113. I|iulri«, nptiiit, /ittis. lctibus, ungitHs, — I 131. Reniile splendet lortilia, a niihtie reflidel,
, I.
1S2. K.iisrerando, lacerando, I. 157. Aliimni, mnii lii, Mar.
1-20. Nubilo, caligine, I. 138. Par, como t:um, vtl sodalitct, 1.
COMMENTARIUS.
Innnccnlinm I, »1. -49, Al vero mulier cum eculeus per sancli lalera pcndcl, vicla defcit fmlium rabiir
cvrpus exlenderel tt sordidas felorc ca> ccrit manus p, sl emarcuit (inlielum peclus fessis inlremuil Iti-
tergiun vinculn cohibcrent , oculis, quos tiinlum lortor melur acrior ungula inlima co.tarum Tunc denuo
alligmt non poierul, suspexitin ccelum. Vide eliam in subridens Vintentiits. elc.
Itmnano, vers. 110, ubi aliam Barthii opiuionew de 1 26. Mieroris nubilum, dolorum, memit nubita apnd
c< ulco expooam. ln eculeo corpus extcndebatur, Sidonium , ("a-Mnilnriiiin ct alios xquales pa-sim.
ilnin ipso eculens cocllleis evlendcrelur. Pncferea Tempora nubil.i apud Ovidiuni el :.|n.s. Nubein pi n
jacentes in cculeo lorqnebanwr ungulis, sive fidicu- Irisiitia ipse Ovidius posuit vers. Trist., el. 5 Puis :
lis ul strnph.i seq. evplicat Prudenlins, el nonnun- vilm trisii cwlera nube vactt; et alilii sicpius.
nuain cliam lainpidibus accensis. S. Cypr anus de 127. Fabr., Gis., VVidm. supra, ittuvinat. Ilcm-
Lapsis : tiuitc cculens extenderet, nunc unguta e/fode- sius ail siios liahcre conslanier et vcre tuminat, quia
ret, mmc flamma lorreict. ila eliam dixt in hymiio S. En'ali.-c, vers. 192, Airia
110. Exlensio rorpnns ecnleo Iribuilnr, linquam C Inmitiat tma niior. Chamiilardiis ullerius a.lilidit
<
vi« prnpria liujiis torinrnli. Cyprianus cp. 1 ad l)o- Faliricmm el Giselinum cum Weilzio (cuin uno Weit-
natnm : v.t carnifex pra?sto esi, unguta e/fodient, ecu- zii iliccre debuit, ut lleinsius dixit, inlell g mis codi-
letu fxlmdent, ignis exureut. l.rtci uiii lucc deseriptio (
ccm Widmani) liabere illuminat, scd inale. Mihi pla-
cmivenire eiiam pote-t tormento frequcntaix eleva- ccl luminat ; sed non au-iin damnare illuminat, qund
liiMiis corpnris trochleis facl:c, i|iiam llispani Iralo cx.slat in peivctusiis membrauis Vai. B, Rai. et Mar.
de cuerda, Itali similiier traiio di corda appellant. S.i'|nns etiam Prudentius dixit iUunmat quam lumi-
Dc bnc supplicio Victor Vitensis lib. ui de PerS'C nal. Vnssins in nntis ad Vclleinm Paierculuin lil>. u,
Vand.: Qui post casdes innumerubilittm fu\tium trocliUis cap. 35. ronlirniat legendum iu Velleio In atlissimn
f.equenltbus elevatus dum tola pra: urbe pcndcrel, nunc litmiiiavit, quia luminat legerat hoc loco in i-uo codice
in sitbttme ictu tt tollente ccleri, dimissit ilerum cannubi - Pruilciiiii; scd mcl us allrgassei vers. tit. hynin.
nit, super siticet plalcarum pondere corporis veniens, S. Eulalias : nam illic melro necessariuin esi tt.muiat,
ul tapit tuper lapide corruebnl. Sed et sa^piut Irnctum, nec variant cndices. Hic stare eiiam potest il.umiial.
el lnpidibiis aculissimit defricatum, ct culibtis scparatis. («iluis Aurcliinns sx'pius iisiis esl hoc verbo lumino.
pelles corporis laleribus , dorsoque videres , et ventre Dicil auicin Prudenliiis fronlem serenam, ul opponat
pendcre. Vide taliubm vm, el Nicolauin Agnellum de mi6i/o.
Pcc:ia fnnis, seu de fnnis icluum alrocitate, Fcrra- 131. Ilailsbronn. pe peram, qaudel, renitet. Keni-
ri;c, 1780. Scd nnlandum, in Aclis S- Vincentii mcn- dere esl ridere, ut apud Calullum el alios; supra
no icm eculei lieri; et plerique iia evplicam Pruden- Prudentius ait ridebat.
lium. D 152. Aldus, Torlor, et lorltts; Vat. A, Tortbrem
111. Pleriipie libri vett., ossuum. torlor : iiliumque mendosc. S. Cyprianus epist. 8,
113. Alcx. iutcis iciibus, ipiod expressit Teolius in
, Steterunl torti lorquenlibus forli. res. El de Lauile
coniextii, ncscio an consulln, nam in noiis lisbct m.iriyrii Nam prwduranlibus licet gultis retullans
:
hiulcit. Ox., bisulcit , non niale, nani de ungnlis est ungnla recurrat in vulnus, exeuntibut /laijellit euiri
serni'', quas bisulcas dixit ve:s. 44 byuini I Perisiepli. arulsa corporis paite rediens liabena ducalur, slat im-
I»e eisdcm iingul s in Rnmauo \ers. 432, Muciom mobilis lamen pirnis suis fortior, etc. Inler opcra ( y-
hiulco, nt niulti interprelaniur. pnano ascnpta id opus collocalur.
115. Pii'.., Ox., latebras vutiterum. Apnthcos. ver.«. 131. Prag., noxiarum; lcge noxiorum.
221 eliam dixil tacunas, loquens de Jesu Clirisli vul- 138. Val. Q, Ald., Sich., Part semper invictam mi-
neribns. hi. LYb., Widm. ad oram , lnvieta part tempermili.
117. Prag., rideb.:t h'e, minus bcne. Fabr., Pars temper , inviclam mihi Cohibete paulum
119. Rat., qito; reccnti inann, quod. dexieram. GUeliuus fortasse primus vcram leciiuncni
121. Vait. A, sic jan. In cililmne 1 Giselini, Coln- resiituit.
iikc rcpeli a, ad marg. csl satellitum, veluli glos>a 139. In Aclis : Sed vos cohtinele paulisptr dextrras.
••rbi foriiiun. vires resttmite, nl improbum hottem innovatus mitet ad
123. A'd., anh.dos ; lcse anlietns. \\.\c fere omnia pxmnn Jtirtus cociceal.
simili.cr i;i Aciis Uefa igala lictorum manus, dum
:
:
m ALRF.LII PttURKNlll C.vRMINA. 588
Diimi m elcatrli colligll A Violare qucm nullus potosl,
Itefirlgprall iugulnis, Liber, qiiielus, inlcgcr,
Manub resuleans dlruel. lliO Kxsors doliiruin iristium.
H. Ilis ronlra l.evites refert Ilnc, quod laboras perdere
Si Jotn luoruin perapicla Taulis furnris viribus,
Langnere virtnleni tanuin ,
Vag cst snlutiim, ac ficlilc,
Ago ip.e, majnr carnifex. Qiincuiiquc rr.ingciidum mndo,
Osiende, qno pnelu que.iut 105 Quin imo nunc cniiere
i::o Imos reiessus scindcrc, lllum sccare, ac plcclere,
996 Bamw el Ipse Iweracre, 997 Q"< peratnt inlos, qui tnam
Rivusquc fcrvcnlcs bibc. Calcal, (yranne, insani.iiii.
v
Erras, crucnle, »i uicani lliinc.bunc lacosc, biinc d scule
Te r. re peanani sutncre 170 Invicium, ct insuper. bilem,
155 Cum memlira morli ubnnx a lNuIIis proccllis subditum,
Dil.inrinat.i iulciftris. Solique subjectiim Dco.
Kst alicr, est iiitrinsesus, II. I-.
(alur, cl stridcnlibus
clossj: veteres.
1 19. Qiio pacto quomodo qucmadmodum qua R 100. Exsors, exp/rs, I.
raiione, qua rii title,
,
I.
, ,
105. Qitin iiuo, i/nm poliui. —
Eniiere, stnde, I.
150. KecoiSUB, profundilales, I. 100. Lacessc, irrita. — Discuie, perqaire. I.
1 54. Itere , rcris, arbilrure, I. 171. Pruccllis, lubtrilus, I.
460. Dilancilinla, taniattt , ditaniata, dilacerala, I.
COM.MENTARIUS.
142. Ilic (lefnit c^dcx Piileanus. Esl aller, est intrinsccus. Cis. 1 eil., Eit atler Mc »«-
Ili. Noms. et scbedx Crae.ianae, diluel. Vat. A, Iririscnis. Fabr., Ilomo alter est inlrinsccus. Ald..
(jiiiinl ; alii, diruet. Torn., Calland., Est alter homo inirinscnt. Ibc
146. Ald., Weit/.., snam titorum, quod pardmLali- et inicr vitia metrira Ptudeniii
proeiulit Cellarius,
niiin llecmano vi lebatur. Cancbius conjieiebal satiit objecil homo prima
longa. Vide qusc contra di-potavi
luorm». Plerique seripti, etiam Pal.apud Recmaniiiu, pmleg. niim. 208 in noia. Heutsius Ci eliun mlhaesit,
si jam, pio qua leciionc non bcne Weitnus allegat nullauiqne iliscrepantiam.codicum ascripsil, Prudcn-
Alilum. l'ro perspicis \:il. A. piajspcis, tius respicil illud Aposinli llCoiinlb. iv, 16: Pro-
147. Paulinus, Nalali S, de satclliiibus quxreniihus pler quod non de/iciinus : srd ticet is qui foiis est no-
8. Fclicein llliidente canet Doinino fruslratus httn-
: ster homo coriumpatitr, tamen is qui intus esl renova-
tcs. Rartliius lib. VIII, cap. 14 Atlvers., not.il hoc ln- tur de die in die».
co satellites vocan canes, quod cnnvicium hodic- 159. Vat. A, latns prn libcr.
qnc acerrimiuu csi apud Turcas Ungaros , Polonos, ,
C 100. Kat., expcrs, ct qtlidcn siue littira, snprapro
alios addo ego iinininaun lliSpanns , Itoloa, el , ul
: div. script., exs rs.
cx Veteri Tcstamcnto liq >et, Ilrhr.ros. yEschyhis in 163. Ex Apo-lnlo cnrpus vas dicitur. Vidc cnni-
Pron.cllieo vincw ,1 ivis aquilaiti, qu.c bujns impera- ment. veis. 100 yinm 7 tatb. I
.
lis vocai c.mcin. Apnd llniiieruin et
pra?sto erat, 104. Ap stolus b>c. til. vcrs. 7 llabemus tneiau- :
(jiiiiiiiiiu Calabrum valdc usiiatum convieium id, cst. ruin istumin ras s /ii litibus.
Ftti ias et Rarpyas nomin.iias eiiam ranes cx JSsehylo 109. Widm., Iittnc lacessc, pro quo Weilzius A|-
cl Uygino iradii iileni BarllitUs lili. \i, cap. 1 , qtii iluin ap; cllat ; scd Ablus cineltdavil Itunc tu lacene.
rursus lib. »11, cap. 9, ndvertii pruverbtum e.se Alii, hititc, httiic tucesse.
V.nne pejor, 2:0 Apotli. allcgal Semifcr et
el vers. 170. Ald., Weitz., Vat. P, In iclum, insuperabi*-
(•olltns sentit canc militt' pejnr : ia ciiiiu lcgil et col- lem, qimd cum lialu dclcndi (m-sct : adeoque m>n
ligii, eanes a G illiis in aciem ducins. Eiislino pe- i.mi anerlus cst bie cn- r, quan vult (lianubanius,
culiare iui.-sr satrlhies eanea appellare, ut ei lioc qni biatiisiu 1'nnlen'io alias agunscil. Ileinsius eliam,
versu Pindenlii ct Inc. Cil, Paulini tolligi pnlcsl, qui ssepe lesialnr, luatnm IVudemio ese fami-
qtihus mirilite consotiat Cicero I in Vci r. : Debere eum li.ircm, immeii n uiinc proiinntial, vcrsum boc inn-
ine:iil (Verrcs) jnam quoque rationem ducere : mu/ia docl. udicare. Tbu -n. ei tresTorr., Alei., Urb. /n*
sibi opus tslt , iitulia cnnibus suis , quos ni.il se Ita- vicluin inexsuperabfem. Ileinsus binc jubel legi /u-
beiel. inVinm, inexsuprabilem , quas conlracliones liliera-
19. Vat. A, osendo,
1 iia bene. nm iii iii Priidcnliuui amare ait. lleinsincnncinitTcnlins,
155. Suiuere poanani mcmn pro de me diiriuii , ct q Scd cur bnjusnKidi cunlraciiiniein (qualein vix aliam
plane insolcns videlur Gitellno alibque i>>> -i eum. iu Piudcotiu iuveniasj coutra cndicum lidein ad.mil>
Sed qttid fucitis , addil Ciscliiuls , ubi aliena siint iu lcimis Nam vcrsus reclo sl.nl talo litviclum, et in-
'.'
mttiiibiis,non noslra. Non iulcllg quld sibi bac vc- i superabitein reccpio anapxslo lcrtia sede, quod el
,
linl. llaiUbr. legil, II nuvam pru m mt/iiii. Kalsiis ani- licel et Pruilcnlio lulemne 6st. t.bam.llardus jurc
,
mi ruil Chamillardus, cum aliinnavii. omncsnd unum lcctiniieui llcinsii ine.iiuprtibilem (iinn inexsupeiabi-
babcre <i mr.im, ci VVciuius jam Il.iilsbruniit iiscui iem, ut a.l Ca landius) lejccil. Idcin Cbamiilardus
klletjiavcmli Potsessivuin mnu vimeamuVm habetac lc^it lnvittum, el iiisitpeiabitem, qund exslat in Ka-
ite me, sivc a me : Oal cnim ininis, ac varlttt rjus bricio. Giielinus ita ciuiiexiu, sed ad oram ln- m
iisiis. twiliini, et itteiputjniibitem.
161, Widin., vilom profxriiflin. l.atinius in Toin, — 175. Kgm., «I iridenlitus, quod non displiccl, lil
rei le emendavlt 1« rert pro tei r,-. • iiim i luciint tridcntcsmonuuieiiio vrlcii , ul patcl in
156, Seueca eadcm klgnincaiiuue uturpal Itnttino. ss. teplein Dormientium etbtbllu iom. I, paa, 556,
Arii.ilinis lili. n, Corpora luncinutis, et diu vextilis de quo dixi eliatn ad vcrs. i> bymiii I Pcrislcpb.
iioitra. t
itullui dixii bonn tttiicinuiti, ci Pllniui aiirca Caterun lUi uncl, quibus martyrum eoroori Umh
fflwi inaie, uiclaplioricc. b.iiiliir craul clavl iucurvi
, iil OM rcpr.i'>eiiui l.i- ,
15? . Vai.R.M.ir., Prag.,Rll.,W»lll.,GU< aliiqnc, bula xin (.allonii cl labul \\vi a uobi» ..ddil.t , hl
, >
: ,
389 PER.ISTEP1IANON IIYMN. V. 390
Lnnialur uncis denuo A Tanii veneai intcrprciem
175 Cui pr.Tlor ore subdol Lingu im pcriircus fulmine.
Anguina vcrba cxsiliilal: Vidcs lavillas imlircs
993 Si lanln calluni p"ClOris Coinoriheoium r.iiminum .
Pra dural olisliiialiu. 195 S"doinila nec latel cinis,
Pnlvinar nl nosiriiiii manu 999 Tesiis pcrcnnis fmicris.
180 Alioinineris laugcrr ,
Exeinptar lioc, scrpen<, liium e.s'
SaLcni laienti'8 paginas, Fnligo qucm mox sulfuris,
Librosqnc operlos ileioge, Diliimen et mixtum pire
0_nn secta pravmn seiniiians 200 Imo implieabunl tartaro.
Jtlslis ci emeliir ignihns. Ilis per.-ecuior sanrius
185 Ilis ni.ii >
y i nudilis »i : Pallei, rubescil, xstuaf,
Qiiem iu, uialigiie, mysticis Insana torquens lumina,
Miniiaris ignem litlcris. Spumatque fr nilens egcril.
Flagrabis ipse Imc jnstiiu. 205 Tnm tleinde cnnclalus din,
Itnmphxa nam ccelcsii.mi R I
1
ceniit, cxuema oniiiiiim.
199 Vindcx crit voluminum, Iglli, gr.iliatn, el Uminis
GLOSS^; VETERES.
174. Penuo, tterum, iso. 189. Bomplixa, ullio divina, igneu. gladiut, I.
175. Pr;rtor, prcete*, Isi. 198. Qi.em mox, le cilo, I,
17(i. Augllina, serpcntina, I. 2 !. Ils, cwn, I.
177. f.alltun, dwitia in pcd.btts rusttcanis, I. 201. Egeril, exportat, I.
179. 1'ulvinar, lectum dcoruin, rcs d.v:na, coeremo 405. CltnclatBS, dubiliiis, l uiomlm,t>< '.
nuc, tacra, I. illG. Exlrema, sitpp'icia, I.
185. Sccia, dogma, I. 2U7. Crabaio, craticula, I., Mar
COXME.NTARIUS.
qna exhihcliir uncus, olin rcperitis iu rucmelcrio S. cbia ctiam dixil Sodomita libitlo. Hoc loco eiiam in-
Agnetis, cnjiisdam marlyris capiii afllxus. Figuram lclligi potest Sodomira in cmcrem conversus. In
ejus exiobet Sagitiarius cap. 17, niim. 18 ; qua? si- byuiuo octodecim mariyrum de S. Cassiano : Qui
miii est unco labule xni Gallonii lit. U. Cl. Mama- domiias cuegil Ad juga Cltristi.
ctnit g<mtes
cliiu- in opere De' costumi de' primilivi Cristiuni, cap. 197. Egm., Palal., Ilailsbr. a priina nianu semper
C , pag. 306, fiirinain ejusdem unci aliqtianlulum di- ; quod poslreniuin probum est. Vide antc
pro serpens
versam repr&seiilal. Aringtius loni. II Kom.c sub- vers. 17ri. Anguina verba cxtibilal.
lcrr. ,lib. ult., cap. 1 iia uncuiii in ceemcterio S.
, 198. Weitz., sulphoris, ei Aldum pro hac scriplura
Agnctis repertum delineavil, ul a nobia libnla xxvi allegat, apud qiiem iuvenio sulpliuris.
producitur. Eranl auiem unci t;un ad siispcndeiidinu 2n2. Elmcnliorslius in notis ad Arnoliium, pag. 9
<inam ad (ralienduin disecrpendum ei lanianduin
, libri i, verlia similia Arnobii illustral Flamma; :
apti. Horatius lib. i, mle35, Scc. severus uncusabett, attluent, anliclum pectus spiritum jaciat ex ore : et lib,
tiquidumque pluinbuin. Ainuiiailiis l.li. vn, lnlmde- v : Afttetcit spumat, anlvlat, exoistuat.
baniur eculei, uncosque parabat carnifex. Elmenhor- 204. Egmond. apud Biirmannum tom. I Antbol.,
Biiiis ad lib. i Amoliii, pag. 58, dc uucis caruilicum pag. 73G, pro iliv. Icilionc, digerit, qnod non priibat
agit. \iile vers. G3 Peri- topii. II. Uiirniannus pro egerit. Ilxc varielas Irciionis iu
170. Mox vers. 197 Prattor vocatur serpens. Nunc Egiiinudano codice, a Buriiianno noiata, Weiizium,
rccle anguina verba exsibitut. llsinsiuinqne lugerat.
177. Ilxc meiapliora calli dc aiuno occupata a 205. Ileraidus ad Arnobium, pag. 37 libri i, adver-
Ciccrone aliisque cst. tit recie ali Arnobin ignem ultimum tormentum nu-
179. Ainolnus lili. vii adversus geutes Lectistcr- : nieraii, Torquctis, dilaceralis. exurilit, ul in h's eliam
nmm Cereris erit idibus proximis : liabent cnim dii 1'rudenlii ver-ibus observare licet. Seneca lib. i de
tccti.t atqnc ut straiis possmt mollioribut incubare,
, Ira, cap. 19 Torterat per omnia, qutv in rerum nalura
:
fiuliiuo um lolliiur, atque excitatttr impressio. liisiistima sunl, /idiciiti;, labutaiibus, ecutco, igni,
180. Mar. scribil, abhomincris vutlu suo. Apuleius Milcs. x : Nec rota, vci eculeus
181. Itat. , taltim. Etlinicos diligcnter qtixsivisse r. more Grwcorum tormentis ejus apparata jam deeranl
librus Cliristianorum, ul eos igni tradcreiii, eiposi- Sed obftrmaiut mira prasumptione , nullis verberibut,
liim esl hymn. 1 Peristeph. In pececutionc Dioclc- ae. ne ipsi qnidem succubnil iijni. ost ignem exlremus
I
I ani bie liiror maxiine viguit , unde tradiiorum no- agou fenr, aut gladius sequebanlur.
n:en iis inhxsit, qui libros iradiilcriini. Vide Opta- 2uG. Pal., discernit : lcgendmn csl decernit. Jta in«
luiii lib. i. Elmeiihorsiiiis in Arnoliium pag. G9 ,
tarpiinxi. Alii, Deceruil extrema omnium : Igni, eic.
V
libri iii, plura habet de niore in bene conslilutis A>7. Fabr., ignis grabuto. Ox., igni nt grabuio. Itoll.,
rebtispublicis libros, qui rchgionibus dcro.-ali 'itt, ligio, grabato. Gifanius in vement pro vebement pra>
i^ne coiiiburendi. In Actis S. Vinceutii hujus rei lerl liimniinis, el ita in vct. lib. scribi ait, quolics
Micotio inui exslal. ea voce Prudentiiis iitilur. In al is esl tumiws. Au
187. Mar., Hai. , Widm. , Weiiz., minaris pro mi- lei tus lcrrcus a craiicula ferrea fuerit disiincius, inter
n t.int. Gallon um et Sagitiarium dispulari, dixi ad vcr-. 351
18:1. Alex., Ilailsbr. scrihunt romfea ; Weiiz., in l.aiui-niio. S. Vincentiiim iu cntc fcrrea usiula-
Ilciiis., rltiimplieu ; aiii, rhompaja. Cis. ad orainjaui lum Mariyrologio llomano traditur. Prudentius,
iii
pro nam. A'io, Ueda lecliini el grabatum ferreum vocatit. Exi-
1!).'). Vai. D, Widni a prima maini llat. Mir. a , , Stiino craliculam sxpe vocaiam lcctum, qiua iu ca
veteri manu, Soiloma: nec. Vai. Q, Sodoutite. Sicliar- muiyrcs recmnbebant; sed fuisse uihilominus lectos
dus, Sodemtis. Lalinius, Sodoiiuus. Itecle Sndumna ferreos, qni erancuLe f rmaiii uon refrrrent nam : m
cinis : uaui su.nl Sudoiniia de civi> Sodom.i: d cilnr. niarlyrn'og is ha-c disiinclio sape clare exprimitoi-.
cur de cinerc Sudoma! dici nou possill In ISvclioma- Deda xiv c.il. M.iii : Kleittlicriut primtin ricii tectum
: : ;
m AlREl.ll PltUDENTIl CAIIMINA 50»
1000 B*aret»iar qurtio. A3 5 Subier crepanie asp rgine
II i e ille mm ad inuncra Seinlillai c\i nssns sa is,
SUi c 'iuin ciiaio proripit, I'iiik lisipic rcivens slmlulis
lp«osi|ne |>'-i nix gandio Sparsiin |icr ailus fi„ilur
PflBIHB iiiiiiislrns pratvcnit. Arvina |t"S lnnc i^niiiim
N.iiuiii ,-)d pal.cslritm glnri.c : 2."0 hnpMSM canlercin lavil.
S|K's rertal, el cnnliiiias Vis ii: ilc r ns fiiiiii.li
|i!t Luciainen nueepa couserui.t ln incinlira SCOSilM lii|llilnr.
llinc mariyr, illinc caruilex. Il.cc inier iiuinoius inanet
Scrala leclimi rcgu'a
1002 Taixpiani ilolornm ucscil.s,
l'cnle In fie iiinli exaspeial -3." Tendilque n alrun Imuiua
Cui iiinii i i- M liiiiniiii sirucs Nam vinca palinas prcsscrant.
220 Viviim vapn-al lialilnm. Snblains iiiilc fnrli.ir,
iiiinc s|iunic cmscomlii rogum Lngnbre in antrum irudiiu r ,
1001 Vir saiicins orc inemio, Nc l.li r nsiis linniiiis
Ceu j
iMi eoronx conscius II 210 Aniinarcl alliiin spiritum.
Cclsiim iribunai scai.dciet. Fst inlus.imo crgasiub»,
GLOSSjE VETEIIES.
2<>8. Exercealiir, impeialiius. — Qutrsttn, parna, 220. Isnenm, ignit:im, I.
(X iiniinatiu, I. 230. Cauierem , lectum ferrrum , Vai. A. TurreHi-
20». Muncra, offuin, I. Mir. Cauter et cautcrinm diriun: , qnod urat; qno I
211. 1'ernix, vAo.r, I. iiiterdum pro signo, i lerttum pro rurrt adhibelvr, nt
213. Palx-siram, atl cefiame •, I. vit morbi ignis ardore sicatw. Cauteriata caro ; id al
211. S|ies, in Vinrcntio. Cr.ulobtas, — iu ttjrttHno, I. intnsa caHlerio. Inde 1'nutus : Cuuteiiatam conscien-
21S. Anccps, tluplev. I. ttam kabentet, id esl corruplam; quta sicut earo can-
217. Serr.iia, sena vocainr / m r, I. terio, ita mens prava doclrina corrumpitur. Lavit. —
222. Ore, face, I. humeclaiit, I.
226. Excussus, excitssio, I., Ilat. 238. Ltigubre, flebilc, I.
227. Punciis, guitis, Val. A.
COMMENTARIUS.
ferrcwn, dcinile craiiculam, et igiem supposiium, po- sniii sitli', qnn noniinativonsiiscsl Enni'i=, r.;:llandius
tlca sartaginein cutnpice.eludipe (ervenlciu. \ iilc oiiain c.nij c.t rngns escvuut ospergint <alis, ut ex ver<.2i|
Muriyr. Itiuii. ;nl ilii-m IS A|irilis. SulilKelligalur rot/us. (luo.l ad.litur 1'unctitfite fer-
SMW. Val. B, iili : corrige itk. vens sl iilulis, agnit inlellijti cvciissnin salcin Ne-
211. In eiliiione Tcoiu erralum csl prruvx pro briss' rcc:e putai cum iiurtoribuseloaMrnm, excust.it
pernix. csse subs'anliVi>in pro c.rcns>toNC. Sicliymno 5Caib.,
212. Alev., Widm., piriic : legc «n-.-Kr. vers. 7, Ineussu slicit Gisiiinis, editiimcm DaM-u-
211. In glossa mcndum erat in Lnurtntio pro n Irienscin sccuius, cdidit excussu* cims, aliamque lc-
Vtncentio. ctinnem iueplam p lat. lu Aciis id iia cvplu amr
2lb. Alil., bic martijr : lcge Ainr. Salis iiinifrns spnrsi ctepiiail t minutia! pcr mimtna
217. Nebrissa aii enramndius dci nntuNsc lumina dissiliiittl. I scuiione i.liin S. Augusliiio <t S. I.e.ni
i
pi.i regnla, ut apuil Virgiliuin Georx., vers. I i."> l : ascripto, qtd terius est S. Loandri, probal Klore- m
Argntte lutnina scrrtc. A( la habcnt Jam eniin tmcu- : zius iuiii. VIII llisp. s.icr. apcon.l. I, Strepe-tis m
lcmus inin ster proferri lcctum cttm ferreis jusserat pnieniibus visceribus sa'is injctio. Non iiivenio ;i| ml
cnstis. et addila sttbter carbonttm congcrie exurendum Gallonium ct Sagitiarimn distinctam bujus lormeuii
Uei martyrem appticare. mcntioncm.
2i8. Ald., WeilC. cum Vat. Q, l!rb. et plerisque 227. Puiicia Marieilus explicat guiias sa ia, ex
aliis niss., dente infrequenti, qiind Ncbnssa cxponil glos-a vctcii, opinor.
va de frcqttenii, nam in s.fpe augci. Giselinns lesiaiur 228. Ciucliius c.'iij'cicl.ai, frigi:ur : sed n.eliiis /S-
in iioiniullis csse dente (requenli, quod amplexi sunt gitur, scilicct s.il.
Caucllius, Silniasius, Heinsius et reccnliorcs, pro- 220. C.is. ptinia ed posl laMJ alii, poslliinc.
.
ilucia ulliina in dente nb imiiam cl liquidam iliciionis 250. Widm. scribil chaHlcrcm.
seqnentis, quod defendi qin, leiu potest. Giseliuus cdi- 251. Val. B, lis inde ; alii, tis unde.
I>
dil dente in frequtnti, qnud rcvcra conliriualum rc- 232. li.ii., Wiilni. stipr.i, Mii. ad oram, immersa
pcn in Val. I', et saiis cla e iu Alex. Brrores liujns- nieliiis in iiicnidrii.
iiiidi ex il.iiuiniiiii diversaruiu coiijuoctioiie Bxprt 235 Vir^ilius n iCueil., Ad utlum lendeut ar-
io 1'iudentio lucnrriiiil, nl mfra veis. 557, |ilenipic den luminu fruslra : Lutntna, nam lencrut arccbat
in
le^eliant »/i s pro o bis. viiiculi palmas. S. llieronyniiis Ocutis, quot lan um :
221. Put.it PevoratiM arllndere Prndeatlwn ad pri- tortor alligare non poterat, tuspexit i» cueluni. \iile
scmiii inorem i|iu> victores rnruiiM ipsi assuuicreiit, alia iu t iiiiimcnt. ad vcrs. 10>.
snl iimi aiiicr ipiniii interpo-.ito priuslloll noilicarum 238. Pal., iradilnf, t(;i)t.. Lugubra in anlrum Ua- t
judicio, ad i|iiiiii iii Iribuiial allilcl.c post pciaiiuni dilur. Vat. A, Lugabre m antta IrmlilHr. IWcraiiis
eiUiinuu ai ccilcli.iiit. PMCballiM, b. vi de Coron., I ait, l(K'(> carcireiu T.iln.i
d.scriln lioc I WW l : MM
cap. .2, osl n lil CM.onani ipsis juiliciuil inauiluis - i intcllbjil carecrcin siuulem lulliano; non en ui Viu-
liu« rapiii iinpiini Cuusuevi&so, queui prceo victorem ceiiiiiis Kmiii c caiceri incln-us ful.
rrnuntMoMI. 2H. \ii:iinIiihis iii Joann., fc'i iu ip o .« >n"« MN
2il>. MaricUus cx sno c.ilicc nnt.1l pro dlvers.1 o tincs, scil pro nicill» c.iiijurnm iii luv ratcens dclr ...
lceiione tXCHtlio, qu c esl Itluwa, ul pnl •, lnm in e.i itiiniui . I>. i .iiteruin dlflvre lii» tonsu c SafHM luiu
codirc, tuiii in l'.,ii. II.aecnisiiis pll stlts ni niuniut* de Crurl.it. cap. 3.
li>il. Id disjiliccl Cliauullaido, i| i mi |> r ln ', cxnil-
,
0'Ji P! RISTEHIANON IIYMN. V 594
l.ncns lenrbris nigrior, A Fragmcnta (esiarum juliet
Quem saxa meisi lornicis llir(a impolitis angulis,
Angusta clausum straugulant. 1004 Acuminaia, iiiformia,
215 iElerna nnx illic latet, 200 Terg<> jaecmis slernerent.
Kxpers iliarni siileris : Tnium cubile spiculis
llic career horrendiu suos Arniant dolnrrs anxii
Habere ferlnr inferos. Insomne qni subter latns
In lioc barallirum eonjicit Mucrnne pulsenl nbvi».
250 Triiciilcnlus liostis marlyrem, 265 Ha>C illc versulus, vafra
1003 l.ii;ii"'V ,fl planias inserit, Mediialtis arte, striixer.il :
Divariraiis crurihus. Sed Bilzclnilis callida
Quin adjil el pienam nnvam Commenla Clirisius dcstrull
Crucis periius artifex, Nam carccralis r.Tciias
Vj[ Nulli lyranno cognitam, 270 Splendore lncis fulgurat,
Nec fando compertam rctro. Duplcxqnt: morsus stipilis
GLOSS.fi VKTF.RKS.
244 Slrangulani, clandanl, Val. A. B 208. Cnmmenla, romnrenfor cxeogilo. Commeninm
240. Diurni sideris, totit, I. liber.quiabaliquo doctorccxeogilatur.skutcommenlum
249. Rarathrum, nomcnimmensa-.profundiiniis, I. Servii liber, quem Vngilium;
excogilavit sitper el facit
252. Divaricalis, separaiit, ditjunctis, vcl emuinu pra^icrittim comineiitus tum, non commentnlut, Iso.
lalit, I 270. Fiilginal, tplendet, I.
25*. Crucis, supptkii, I. 271. Mnrsus, pitmlm riicit, id ctl foramina nerii,
205. Vafra, ralliila, I. quw appellanlur in Sciipura puncii, I.
COMMF.NTAHUIS.
217. Ilailshr., horrendos. Cnncinne boc dic(um,ut nuii fra^incniis tesiarum rnrpns Eustratii fuisse cnn-
suos inferos, bncetit, iiileriorem (uiinrem<|ut; cusin- fricatuni. S. Damasus <le Emycliio marlyre : Teita-
diam subter liumuin carcer liabcrc intelligalur. In rum [rngmciilii paranl. ne somnus adirel. Novam pce
Aclis SS. Ciirysanllii et Daria: Erat im» custodia in: iiain vocavil c(iam S. Daniasns : Carcrri» itluviem
carcere Tultiano, unde pntor horribilis uscendebnt.quia tcqnitur nora pnena pcr arius. PrudentiUS forlasse so-
cloacarum ciinknlii digesla domorum slcrcora illic luin inletligitnovam hanc, cl inaiiiliiam fui-se po?-
juqiler dccurrebunt. Et in hoc dccursoiio erat ima, et nam inoppido aul provincia uhi Vincenlius lor<|lie-
lulea, et tenebrosa cuslodia, ut pcniiitt lucifluus aer nec halur. Sagillarins cap. 2 lunc crueiatum expendil,
siguurn ibi diei, nec veshgium attquod lucit oslenderrl. neque snlum in carceie, sed eliam exlra eum hanc
In mariyrio S. Ijtuatii Tolliie cum. imnonite ei ferren
: vnlulationeni in le-iul s aliisquc rebus aculis Incum
vincula, tl in ligno pedet ejus cnncludile, ct cuslodile hahuisse ostcndit. Cimstat praierea lesiaceis buius-
eumin mo cnrrrrij, et nemo enm neqiie per foramen inndi fragmentis cnrpora mariyriini defricnisse inr-
videat. Vidc coinmenl. ad vers. 468 lib. u iu Symma- o lores, cx Eusebio Ca-sariensi, Sociate et Manyroln-
cluim. gus.
251. De hoc supplirio Eusehius, lib. v, rap. I, 257. Vat. A scrihit, [racmenla. Mar. male pro div.
llisl. cccles., Cirni m
carcerem conjecti in locis horrida scii|il., leslarum pra'bet.
caliqine obsilis, ct plenis molcsiiarum jacerent, el illo- 25S. Ilailshr. scrihit ftef tn. Mar., inu,u(is; snpra
rum pcdet compedet imposili disiinerentur,
in crossas rcrenti manu pro div. lecl., angulit, quod veruni est.
ct ad quinium usqne foramcn longa inlercapedine in- 2.">9. Acuminare vcrbiim est Plinii el Lartanlii.
lerpasila dittenderenlur. S. Paiiliims Nalali 4, Rervo- 260. Tornaes., nonuulli Weilziani, jacenii. Roit.,
que rigescunt Viducenle pettes : Rnllinus eiiam banc Gis. ad oram, slernere. Conjicit Heinsiiis jacentis
ligne.un coinpedeni nervum voravit; puto, nomine slernier. Seil non malc proctAbt leclio vulgala.
Iracto a ueivis, qtiibus pedes iu fnraiiiiii.i lampiani 261. Ccllarius ait interprelcs oon alligisse hiinc
in ocrras, inserti astringehamtir. Sed nervus accipi- locmn, quia ahquid dissonum cst in senientia, nisi
tur eliain pro quovis viuculo quo pedes anl colla vin- lorle legendum, Tolum cubite tplcutis Armanl doloret
ciunliir. IuAciisSS. inariynnn sa>pe lignea illa com- anxiot. At Prudenlius vidclur, metonymia usus, po-
pes ctpput appellaiur, mansilque nuinen apud liispa- nere dotoret anxii pro fragmeniis ipsis testularum,
nos cepo. Cap. xvi Aci.apnst., vers. 24, /iantim dici- quibiis dniures anxii elficiiintur.
lur : Misit eot in inleriorem rarcerem, el pedes corum 263. 1'rag. inendose, iusotuno. Widm. supra,
tlrinxit ligno. Grirci xocr'iliynv vocanl etiain tiqnnm, Prag., fitbiits lalus.
\Si«t. Henricus Valesins ad loc. c l Eusrbii iu illud 266. Va(. B, Ra(., Mar. supra, Wcilz., meditator.
tlcscribit Truncut [uil ligneus, quvtii hinc, et inde
: Melius medilatut.
fornminibut ccrto tnvicem spntio divisit excavalut. In tv 267. VVeilz. cum. Egm., Ilailsbr. , Beehibulit.
lia-c ftiTiimiua, tanquam in ocreas quasdum, pedes in- Wiilm., iieeltcb. Alex. a prima manu, Detzebottt.
serebantnr noxioinm, el tincutit seu nervis asiriuges Vide comment. ad vers. 78 byiiini 12 Cath. uhi dixi
baniur. Vide pltna apul Sagitiarium cap. 2. Diusium pr.Tferre Bclzebutis.
252. In Acti-» : Divariculis prcelerca, ei diitentis cru- 268. WeiU. scrihcrc maluil comenta cum llailsbr.
ribus, ligno pedes ejus conUringite. Gluss.i a vern Innge aberrai, nam commentus est
256. Eando diiiiur v<- passive, vel aclive. Virgi-
I pr:i'iei iinin verbi comminiscor Prxterea rommenlor .
lius ii /Eneid., Fando atiqttitl ti forle tuat peiven.t ad facil conuncntatus.
aurei. blem lib. cil., Quis tt.tia fandn. Quajrat aliquis 269. Carceialis, carcereus, vocabula sunl vix ah
an aute S. Vinrentium alii Iragmentis testarum sup- antiquioribus I'rudcniio usitala.
posilis cruciali fuerint. De S. Felice huc ipsum tra- 270. Ald., Val. A a priina mami, Weilz., Ilailsbr.,
didil S. 1'anlinus Natal. 4, Sternuntur fragmina te- Widro., Gifanius ex vel. lih., in fulgere lcgunt (ul-
tlw, Arceat ut tomnum poenalis acumine tecius. Pari gorat.
supplicio allectus est Eusiratius apud Niceptiorum 271. ilorsus stipilis nou Slltit ligni foramina, quasi
iin. vii, cap. 14; nuan quam N ccpliorus poiius ni- ligiium p laoias mordcrci, setl est nmrsns ille quo
PaTRHL L\. 13
:
'.<}«>
AlltU.l.ll PRllHCVfll CARMINA. 5°fi
1005 Raptfl cavernis dtssilit. A Compcnsat BJTO iiitrriniiio,
.\ ..... ii hic Vincentius Propriau|uo collogaiu crucis
Adcsse, i|iiiiiI iperaverat 500 l.aiga coion.it dcvtcia.
275 Tantl I ilmih prxiniiiiu, Ponc boc csducum vasrtiluni,
Chrisium dainrcm Imiiinis. ComptgQ lcxlum tcnca,
Cernil «leiiitlt:, fragmiiia
(Juod ilis-ipatiiin solviiur,
l.ini (esiularuin inollibus I i lilicr in ciclum veni.
Veslire sc uct llorihus,
505 II.it illc; scd < lau-as fnrcs
2S0 lteduicnie neciar csrccre.
liticrua rumpunl lumina,
Quin et freqoenie-i angeli
Tcuuisque pcr rimas niior
Staut ac loqnuntnr couilntH :
Lucis lalenlis proditur.
Duortiin uiiiis orc auguslinr
II«C cum siupcrct lerrilus
Compellal bii dictis virun
1
510 0b«e*a»r atri liminis,
2S ; Exsurgi', inartyr iuclyie,
Exsurgc sccurus tui, 1007 U"cm cura pcmox nianserat
Exsurge, ct alnus cuv.ibus Servare feralem doraum :
Noslcr sodalis nddcre. B Psalleulis audil insuper
Dccursa jain saiis tibi Prasdulcc carmon tnai iyri«.
2<J0 1'a'iur ntinacis iniiiiia, 5(5 Cui vocis instar tvmiiLo
1' ii U-Hi.i | n . inortis eviiu Conflave rcddii enncavum.
Oinnls peradi cst psasloa Pavens deinde intmspicii,
1006 D mBes invictissime, Admola quantiiti) poihbus
Kortissimornm fnrlior, Acies per arclas cardinum
295 Jam te i|>sa sasvn, ct aspera 520 lniiato junoiuras poicsi.
ToTiHCiiU viclorcin tremunt. Vernarc mullis fturititis
Speciator nxe Cbristus Deus Siraiucnla lesiariuu vidcl,
GLOSSyE VF.TERES.
4T5i iiiCi lunc, I. quie M viartyribus poletl inferri, I.
280, Neciar, ouwem
iuanitatem, t. 3lil. Pttne, pro depone, I.
*82. Cnmiuus, prope, 1. 505. Htcc iHc, uiebai angehis, I.
285. Augiisiior, exceiUnlior, nobitior, I. 509. Hoe, ftMM», I.
284. Coutpellai, nominat, I. 510. Obeessor, cmsioj, I.
21)0. Muiiia. miwsieria, vcl officia, I. 512. Feralem , nsperum, I.
208. Coiiipcusnl , relribiitionem redJil. — Inter- 314. Pnrdiilce »a/di' ilnlee, I.
miiio, intermmato, infmiio, Iso. 515. i+;uiui.r, imitatricii, Iso.
2d'J. Collegaui, : lego, legas, lcgnlione fun-
CQllcga 3iC. Ileildit. iwiuirix per ecAo retpoadli; nam<r-
qor : qui iimui tcijatione (unjilur ; .et
inde collegn, uiula vox imit h ix dicttur , Iso.
tollegn, SOCilll crucit. Potest uppeltari omnis passio 518. Admuta, adjuncia, 1.
COMMENTARIUS.
«lno ligna compi.uis incastraiUur. Do- ingiits doeet tasae lcgeudum caltega crucii mittf cruas. Crux po
teu appellari. •
apud scriptons iiiliin.c letntis praesertim pttueta dici
ea i|iir iu slngularum lincariim iuilio etiine dcscri- 301. Abc>l liac a Ral. »l IUr„ quod laincn a.l.li
bjlHjnr, vcl suoula pungantur, intr.i quai evarauiur necesse esi- Kaa |iro eorpojN uiiro et uovc a Lucrts
ips.irtiiuliiinaruin duetui quos sulcos vocam, quod lio, el boc loan vciiu.slissiine a Prudentio tliciuut,
niaxintc lu lOilicibus e per;?aiucnis eonlectis obser- observat Gilauius de qu tuts plura alibi. Prudt-it-
: .
vatuiii. Id Ducanglua veibis isonis iit glussa con- lius iii omtclostone npermn Wfc 26. L obn/Uimn '.
Brawt. vatcutuiH cadtcit ChtuUtt aplut utibus.
.. , „ ivwtlriensi . .
272. Giserintis in suo m9. ct ediiionc D 304. AuiitMs ab omtti labc puras slatiut post ubi-
invciiu ruptis catenis, el inielligit lerrea vincula <|ui- Uitn i't cifliiiii abire, rtirsns latctiir l'rii.b'niii;s,
ii.is ligna jivhxjxuym; cenis ioeis excaviui couimit- 50S. Ilailsbr., prmtitor, qira llcinsin uou ilispli-
I
lepajuur, a.cieque vincicbantur, adeoipie exisiiui*'. ceret, si uJii cii.luc^ asscniircuiiir. Melius lameii csi
sculcnlic auctoris in^gis convemro caleuis quain ca- prodiinr, iptod in plcrtsipic Codtl. lciiuur.
erms; sed atl ntatg. ipposuil cufeiii». Forniniiia ipsa 510. Iu Rai. vuletur iuivs} iuutuiti,- scd rcctc '•
cippi btlelliguntur esse caverua;, si carernis Icgatur, ctuni estiiniiws.
ui habcitl pleriquo. ** 315. Psalmos liymnosqiirt sacios inter lnnncni.i
273. Ital. conlra nictrum, agnoutl ttinc. Mi'|n' mariyrcs coucincbaiit. Vide UuinantMU ucr>.
270. Widm., tiesiiii, perperaiH. 837 cl sei|., ot Agnem vers. 53 et stvj.
2 0. Nebrlssa ail neelar pnnl pro amhrosia, q»a 515. / n» ifli loro iintniuis poiiitur.
ilieinum spiral odorem. Verum eliam nfclor divinum >16. ..iii-iu''.
( pro cubiculu >ccre|iuri Tereniius
spirat odoretn. Vidc commeni. atl vcrs. 3»8 byinni 2 ci Plautus poaueruni.
PciiSlcpbauuii. 518. Ileumannus in Pucvi'. tom. II. lib, iu, Bof,
284. Kgiit., Ilailsbr., ni« : lege liis. 304, inoucl lcgcii.luui ihIihjIu pM wJnuimUi. Ai atl-
2si). Abl. menduse, dxetuMjam. moin, ut ebierval Gallamlius, ]«m bgebaiur noqua ;
t'.H. Ald., Torn., C.tll., Foriissiiuis<ittc (orlior. bm lcio quis legciil iu/.iii. "iltf.
Vcra lcclio /•'oilissintoruni (ortmr, de qua loi|.icndi 521. C.b.iiuillaidiis iiTnurc ojponll suicmtert, »ii'ul
ralione iliciuin ad vcis, 77 byinni IJ Cnli. Iu Itat. Pliuius lib. mii cap. 27, ait ds •ngi»>, rVMoiafM
,
leceni eurrcdur, abrasis priuribus, soripsnnl di vernat. Mclius taincn pmpria m, niln l iuic taiu uputl
(oitiuni fortistimi. PiiniiiiH ipiam apud Pru.loniiutn vtrimri .icnpu.nr
i'j'j. Aid., priiprieand, minus recto. In jlnssa for pro noao /inn» wn
rmideri, m imllulan.
:: : :
5fl7 PMUSTEPIIANON IIYMN. V. 5«8
Ipstimque vnisis nexibus A Pleriqno vcstem linteam
Ohamliulaiiiem pangere.
1009 Siillante Liugimt sanguinc,
525 Implcntnr aures lurhidi m sacrum siiis
Tutoinen
Prieloris lioc miraculo Iioini reserveui postcrjs.
Flet victiis, el volvii geuiens 515 Tunc ipsc niaureps cancris,
Iram, dolorcm, dedccus. Et viiicutorum janilor,
Exemplus, iuquit, earreri, Ut fert vctusias Gonscia,
550 Paiiliim liruiguis fotibns Repente Christuin crcdidil,
1008 Reweclur, m pasium iiovnni llic nhseraiis vectibus
Poeufs relcctus prxbftat, 350 Pensx specuincalginis
Coiic toio ex oppido Spler.dore lucis adveua?
Tiirbam lidelein ccmeres, Micuisse clauswn vidcrat.
335 Mollire pra?fulium lornm, At vero postquam leciuli
Siccare oruda vulueia. Marlyr quictein coiuigil
,
Illc ungnl irum duplices 555 jfiger morarum ixdio,
Su'co< percrrai oseulis Et nioriU iiieensus siii
purpurantem corporti
llic Si mors liabenda ejusiuodi esl,
340 Gandel cruorem lambcre. 1010 Q"3c eorporali crgastulo
GLOSS.F, VETERES.
527 Volvil, cogilnl, I. 341. Linleam, ad retiqmasfaciendas,l
350. Benignis fotibiis, Otundis, miiibus nutrimen- 343. Tiiiamen, firmamentum, proteclionem, I.
lil, I. 545. Manceps, cuslos, manu capiens; maneeps, qui
mancipat, el qui mancipalur, sertus inde emancipalns
55f Cerneres, $i ode*ses, \,
535 . Pracfulluiii, straium, I. liber a servitio nec mantlpi, id esl, liber, indeclinabile, I.
550 Siccare, tergere, I.
COMMENTARIUS.
5iD. Diio lliinsiani cwn Tbnan., Val. Q, Alex» curivaitale palpare, tunguirtetn linlcn exciptrc sucra
rccenliures, exemptus carctri ; alii , carcere. reneratione pottetit profuturUm. ILcretici, qm vene-
535. Cellariiis e.t oppido iulerprctatur Sagnntum, raiioncm sacrarum retiquiaruni iusectantur, vellem,
Al cerluin est c\ Actis e-se Valenliani. Ilymn. 1 Per advertereni, ha?c ipsaActa in ecclesia S. Augu-tini
Calagurris dirla est oppidum, ct qiucvis urbs recte tempore Iegi consmjvisse, et s^epius a S. Augustiiiu
oppiiluin dicitur. Cod. Thejid., leg. 2 dc Monacbis, laudari.
civitfts et op
pro ««nlarn pnnunlnr. Piacnni pra»-
iduiii C S45. Cliamillardus mnncipcin inlelligit praffeclum
cipuo ad vlsiiaivdos inarlyres in carceribus deicutos carceris, ut in cod. Tbcod. dicitur roanceps tlienua-
viilentuf fuisse destiuati. S.al dubium noo est quin riiin, manceps salinarum; quiq nccessarium sit
ut
aiii eiiain Chri«liani viii cl femiu:e id fecerint-i ut ex mauceps carcoris illi ministerio fuerit maitcipaius,
historiis Actisque marlyruin liquel. quod vull ISebrisseiisis. Prnprie aulem mani eps est
535. Gis., perfulium; a|ii in&fultum. Giselinus
, qui inanu capit. TurnebllS Adversar. lib. i, cap. 1.5,
t Clumillardus expleanl durum cl asperuiu quo- mancipem in Prudentio explical custodein rarceri-,
mndo soleut nsse dislenta et farla a quihus Innge : quem opiionem curceris ab Ambrosio appcllari ob-
dissunlio. Nain cuin fuli inni sinualur pro lecto, quod scrvat.
fillcria bclus eriunlur el 1'u'ciatnr, et uilcrum diciiuu 547. Ilic etiain Rrudenlius veiustalem conscinm
sil a fullum, liliiC pi-rfiiiliim luriini vocat ab ipsi« appellat ut in iiyinno oifciodecim mariyruin, vers.
iiil. ris, quasi bene erccliiiu et fiillum. In sermnnc S. 464, priscam vetunaUm. Alqui sxculo iv res islluci.
I.eamlri , de quo SUpra Jubel iniida mtuf, lciiuins
: accidit.
slrali [ulcra suhstilui. 348. Prag., Christo. Alet., rcddidit; supra, credi-
557. Duplices sulci dicuntur, quia ungulis bisulcis dit, quod relineri debei.
cir.irmiicaios niartyr 1'uerai. Vido byinn. I Per., 530. P>at., Val. II a prima inaiiii . densum. Mar.,
vcrs. 44. densa?, sed ste factum, abrasis prioribus littt-ris.
558. Notsnda est eonsuetudn veteruin Christi:in<v- 554. Mar., comulit; ad marg., coniiqit, euiu aliis.
riiui, ipii c.iicnas et vulnera mariyrmnNebrissensis queiem explicat, quia obdormivii pau-
roligiose da-
o-ciilaliamur. Teriulliaiius lib. n ad Uxoreui
Quis t) lulum. Acta ita babenl
: Detutus nnmque Dei murlgr :
(paganns) ai osculanda rnncula martyris replare (uxo- ad leclutum , ac piis sanclorum nwmbus in ttraii mol-
rcm ChriMianam) paiielur! Gonfer Marlyrologiqui litic repostlus, mop pretiosam rcsolutus vi tnortem
Adonis nonis Junii, vi idus Seplembris, el Mailyro coelo spirilum reddidil.
loginm Koinanum ix cal. Juiii. Conslanluium cic.v- 556. Gis. 1 cd., est mortis; iu 2 ed., et mortit, sed
iricibus eornin qui Chriitum cniilessi liier.int et tor- emendavit cst mortis, qnod non displicet. Alii pleri-
ineula Mibierant, labra adiiiovisse refert Tbeodorav que «l,ut suspendaiiir oralio usque ad vers, 507. Et
lus |i|>. i, cap. i. Oplaluslib. i conlrn Parmenianuio liincciclor spirilus esl opposilio quasi dicatur, Vin- :
ul lianc. cnnsiieludineui re-picerc videlur Os nescio ceniiiis, hoe est viclor ejus spiritus coeliim capessit.
:
tujus nwrtyris, si lameu marturi», tihare dicebatur 557. Ald., Weiu., Gis. in cimiexlu, hujusmodi.
quod aii de Uucilla Donatisiarum patrona. Plcrique, ejitsmodi.
541. Ald., Gis., liiteam ; pminres, limenm. M'ra- 558. S. Fulgeulius in sermonc dc S. Stcnhano .
bile fuit veteiuin Christianorum sludiiiiu in reliquiis Iloilie mdes egressus est de ergaslulo carnis. Ciim er-
niaiiyrum conservaiulis, praesertim in sanguine col- gaslulum sil posnariim locus iu quo vincti operaniur,
ligendo, quod a neniinc clarius qnam a Prudcntio belle id eorpori convenire observat Chamillardus,
descripliini esl cui aperte concinuni Acta
: Videres cir- cni tainen barbarnm el iusolens vcrbiim vii).;iur cor-
:
cnmstaniium frequentiam sancii vesligiu cerlntim de- poralis. At Seneca cp. 58 ct 78 non semel eo usus
vsculando prolnmbeve, vulnera tvtius laceri c.orooiis. oia est, ctiaiu composito imorporatis.
, ,
390 AlllF.I.II PRUDENTII CARMINA I0U
Mciiicm resolwt libcrsm, A Baplliln J.innn.-s vocat.
:.:.!! I i roildil auolori l> .-. : AlCliriiliaul uomlnla
Mcntcm pi.il.iin sanguiui', llosieni coi|iieli«nt irrit.i
Morlis lavacris erulani, Pellia venena , r| livfdum
Qu.v scmet, ac viuui sti.iui 580 c>r efferaia exusscraut.
C.lir sto ininiolanilani pr.vbuit : Saivire ineriii.'in crcilrres
Ergo, ut recline molKboa Fiaoiis (Jracom.ui ileiuibus.
Itejeiil aiil;i'is ca|iul, Evasil eisulians, ail ,
Victnr reliciis artulnis RebelKa, ei palmam lolitt
Ccclum cnpcssii spiritus : 58." '..I reslal illud ullitnum ,
Col reeia cei.so iramiie Infcrre picii.nn mnrltin :
Rcseralur ail P.lrem via , Feris eadaver trailere,
Qiiam rraire c:csus iinpio Canibiisve rarpcnilnm ilare.
Abel bealus scan.lcrat. Jnm nunc et ossa rxsiinxero,
Slipanl ciintcm camliili 5'JO Ne sil scpulcriim funeris ,
1011 IHne inde sancioriim cbori, Qund p'cb. gregalis cxcolat,
Pariquc niissus carcere 1012 Tiiultmiqiie ligat martyrh.
GI.0SS.fi VETERES.
5(>2.Erutnm, ablutum, I. 379. Lividtim, iuvidum, I
5P6. Rejecit, degii. —
Aulaeis, pulliis leciuli : au- 581). ElTeraii, (crina , I.
lira proprie ab aula Attati regis iltcta proprie corlinw; 501. Gregalis, colleca . plebt ett rusliea, et provrie
ted liic pro veslimeniis lectuli ponitttr, I. gregales vet gregarii vocanlur qui equitum greget profi-
5G9. Tramite, a tmnsmiltendo, I. citcentium irt hoslem ininant, I
5-3. Stipant. circiimifMf, I. 392. Titiilumque, epitapltium, inenwriam. Figal, —
578. liriia, piovocata, I. tcribat, I.
COMMENTARIIJS.
5G3. Ald., Torni's., Gis., nonnulli vulg., in-
et ad Dettm prreeniant ? Plura ex bisioriis ei Mariyrolo-
tlijtam. Egm., I'al., Ambr., Tlnian, Aliin., Ovon., giis congesia Ga'louius et SagiitaritK pmferunt.
It.itt.. i7iiiniii, quod leiieni rccentiores. ei.ain Kui- 391. Gregalis de onnluliernalib ii>, aul sociis, pi:e-
iiariiiisciinilIi'iosii>; et iil plaecbai Gallandio i>b v"cem scrlini vilibus boiiiiiiibtis, quasi per contempium ilici
lorucii, qnainviseduieril inctijlam. Exstat eiiain e'«- solel.
famin Valt. A, P, Alex., ubi glossa ablutam, in Urb. Vall. A. P, Alex.. Oxnn.. All. , Tlman.
5!I2.
«iluiaoi conlcxiu. Weiiz. cum nonnullis suis,
in £ tlno Torr.-nt., scripti Cmcbiani, HcinsiuS, fingat,
"*
\ati. B el Q, Mar., Prag., Hat., ertttam, el in llar. Ald., V 'ii. B, Q, Mar., WeiU.. liis., fit/iit : quod nia-
snpra laracris, reocnliori inmiit pro tliv. lecl. perictis. gis plar.ei. Serino cst tle sepulcri epilaphio, quod li-
Ctun lot veteriinii sint COdiceS pro erutam, elitl me- tulus dicehatur et a tituin sen inscripiioue sei>ui-
:
tri lcx poslnlare vidoatur, pneiero frMam, nam in- Crnm ipsuni dictuin cst lilulus. Chaniillardus aflirmat
clytam 111 inss. nnn reperiltir, et ex Aldi ingenin pro- Nebrissciiscin non inte.lexisse liunc locinn quia de .
Aoxisse jure exislimat lleinsius. Qnnd si etutam lc- epitiphio explicuit el provncal ad vers. 15 liymiii
,
(tas, tnnc srcnnda corripicmla eril, cl vel solius Prn- !2Perist., 1'arteatia titulum Pauli viaseivil (.hliensis.
deiilii anclorilale id lieri po>se siistiuebn. Possct Yertim hoc ipso loco quid probiln l inlclligi sepulcri
conjici elitam ab eltno, purgo, quod verbum Lticilio insciiniinnem, qn.e pociice ponalur pro inso sep>il-
Irilniilnr. cro? Preierea ab inscriptioae sepulcrnm diciinn esl
365. Alilus reclme, probc
p«ii<liT.il correxil recli- : tiluiiis, ut dixi, Cl potcrit liliilus pn> epitapliio bie
ve : necosse mntare. Viile comiiient. ad
nibil er.it sumi, pro sepitlcro. Martimis Roa, >l. Die ualali
alibi
ver«. 150 byinni i Calb., Jaceat recline- sacro profauo, cap. 21 , de lilnlis ermlile disserii.
el
3U(i. K«i., Har. a prisra manii, redegit : uiclitts Ait vela ol.m atue aras fuisse posila, iiilerilum pura ,
rejecit. In glossa legatn redegil. inlerilum picia, i|ua limli dicebantur i|u.e coninas :
370. Val. A, t rvaiur : lege reteralur. re|;,ias appellavii Ambrosins ad Marcelliiiam srnbens.
371. Prag., ctrsus ab impio, non nule. Ad lit litnliim eiiam accipi pfoecclesia, qnod in locn
375. Vai. A., el a seciitnla manu R, Mar. ad oram, «l.i erat erigen.la, crux in liiiilum ponereiur. ct iia
Pal., omnes lleitisiani. et alii, misiuin. Ald., Weilz., cxplicat Prudenlii versum, Tiiitlumque figat aaarhj rii,
Gis. riini inultis inss., mmimi, qnod miln magis arri- D id esl tiluliim in crncem statitai, ut sacer lociis sinm-
det. Collarius el Teolitts aiunl mss. babere niittinn ficelur ecclesi.r ilesicnatiis. Scd retlil ilernm ad vela :
i.iii niiisus. Al mss. variant, et vctt. eild. nubiscuin liani li.ic cmn >li'pirli- marlyriint imagiiiibus, ant
facntnl. sola nnminis inscripiiuneliluli martyrum dicibaninr.
583. Ald. male dislingttil c.rsn//a>is ait ftibeltis. Cnnjectanir cliiin es Panliito, et cousui-liiitine Hn-
39D. Homani sceleralos liuinincs morie airecins inana clii'iiii"iii vigenic, ifc nlulos pro foribus ec-
iinnore sepulcri privabaiit, anrumque corpora aut in rlesi»' coHocarl Foliina. Nunc enim Romoe fcs ns
Tiberim unco prutrabeliant aui avilms et canibus. ailliibettir oriiatus, id eslramoiitm ac frondium seriu,
disccrpctula rclin |UObanl. Chrisiianns vcro bac igno- qn:i' festones vocant. In bis orbcs, aul quailra e\ 111-
ininia afliciebaiu, ne liileles ...I corinn se nlera eon- l. rvallo relicta, quibtislilllli sive vela depiclis sanctii-
lliirreiii. Eli-gantcr Lacuntius, libr. », eap. II , tlu riiui iniaginihus incliidiutlur. Paulinua: Sancia.nte
< ruilelilale advcrsus Clirisliaims JVemo linjiu tnntcc
: pnefiiit obdtictmt lintinn lanmit. Hcquibus lilulis lim
btttwt iinmaniltitem potcit pro meiito ttutriSttt , «no? Pruileiilium accipil in lli|l|tolylo ver^. I«3, Ipta, iliai
11HU locn reciibans, iumen ptr luliini orbein ftmrtt denti- aniiiiir esuvias qu.r conlinel iniut , t'dienl.1 avfmMI
mitii*
.'i.'i.\ et non tiiiittiin iir.ns lioniinuni Hiuipot, ted
,
fiitgnriit ex tolido. Neruni 11I rctn a.l !.oa pr ncipi u-- .
U oixi ij>\fl eenimjiwl, el in (ineres jmil, n quu rrslcl voiemtis, aiiluloaive epiupbio sepnlcri, a..l>i<n. m
.eputturce Iveus. QuOll i'i'n> M
tfjtCtttttq i Denm cnn- nnmen limli iranilaium esi ad lopukrum, n iam wi
U..'.uT, ui c.d cormn itputcra vaiitilur, nc non ut i,'ii riam, confeaiioncni, luiallieain maiiynuu, i>'. li *il
,
401 PERISTr" PIIANON IIY.MN. Y. 4()i
1013 Sic frciidii, cl corpu» sacrum A Ausit, rapacein bclltnini
Profuauf), ah ! ilirnin ncfas 115 Taurls parai.im congrcdi,
5:15 Nudimi, negato lcgiiiiiic, Ccssisse pliiinis mollilcis ?
Expnnit inier carices. Ilial mal Riium miirmuraiis,
SeJ nulla dirarura lames Levi volaiu exlcrritcs :
Aut besturuiu , aut aUum Pra?damqiie visain fugeral
Andel Iropxum glorix 420 Custodis imbellis minis.
4,0 Foedare ladu squalido. Quis audienli lalia,
Quin si qiu clangens iinprobe Oatiane, tunc scnsus libi ?
Circunnolaret eiuiuus, Quantis gememem spiculis
Triicis volucris impeui Figebat occultiis dolnr ?
Depulsn vericbat fugain. 4-25 Ciun te pereinpti corporis
io> Nini corvus, Eli.-c d.ilus Virtuie victum cerneres,
oiim, < iboriim porlitor, Ipsis ct impar ossibus,
llnu uiiiiiiis iinplet sedulo ,
Vacuisque jain inembris miiior ?
1014 ''
l irrcmotus excuhat. n Sed quis, lyranne perlinax,
Ilii: ex frulelis proximis 450 llunc impolenleni spiriluin
-*!-> Infeslusalarmn snnn, 1015 Determinabit exitns?
Oculosque pcnn s vcrberans .
Nullusne te frangct inniliis ?
Exegil iiiiinaneiu lupuui. Nulliis: nec unqiiam desinain.
Quis perlidotum credere Nam, si fcrina immaiiiias
CLOSS.K VETEKES.
594. Ab interjeclio, I.! 41 i. Excgil, »(7/if corrus, I.
506. Exponii, projecit. — Cariccs, carecium locus, 414. Ausit, possil, I.
iibi carices nascuntur ; earix vero Iterba timilis cicario 417. Maligiiuiu, adierbium, I. Maligne, Mar.
crescctti in locit pultntribut ; unde elinm carex Iterba i l?i. Spiculis, anguttiit, I.
vilitsima similit cibaria ; quw tixa dicitur, I. 424. Figebat, perdnrai, I.
401. Clangcns, ales canctit, I. 428. Vaeuisquc, ab aniitta, id etl mortuis, I.
405. Iinpetu, de, I. 450. Hiinc, (uuiu, I.
40*. Excubat, vigilat, I. 455. Nullus, retpondel ille, I.
410. Infeslus,uun (essus, I. 454. Iminauitiis, feritat, I.
411. Oculosque, scilicel lupi, I.
COSTMENTARIUS.
:nl III:* vela de quibus lloa disseril, et quibus, ut ego C quia clangere prnpric aquibiruni est. Sed cuiii in
conjicio,imagmes, qua" iiiinc alianbus impouunlur, dicalur
^trlis : Cum adventanies aors retiguas, ac pcr-
ariginem debenl su nn. Consuetudo vero illa erigcndi nicibut meluendas alis quodam impclti emiiius fugarel
cruem in tituluin anliqiiissima esl, ul videri putesl et aqnilx nnn iinmineniiir , uibil tirobibel qnotnioiM
ii untis Baronii ad Marlyrologium Romanum , el iu si qua clangent qnavis avc accipiatur. El cJnlignr
d<-
lilno Sagittarii dc inartyr. Natal. cap. 3. Ac in tan- iion aliasiiue aves, qnam ad aquilas
minus ad ^rues
iIhpi sirpius occurrere plirasin cmcem figere , ut m referri potesl, qiiamvis auctor carminis Pbilomel:e
1'iiiilcntio , Tituluiiniiie jiijiit adcoque pro-
martyril : a(|uili-i clangorem tribual. Est enim clango verhtim
babile est rriideniiiiiu eam consueiudinem inuuere. cxprcssiim ad similitudiiiem snni. Iiaque clangor ab
1« Ecclesii Komana antonomastice liluli appellalio aiuiquis ascribilur fulice, a< cipiiri, anseri. grinhus ,
b.i si< iis ecclesiis qu:v cardinalibus in liiuluiu conce- passeri, phoenici, gallinis. Exempla exhibenl lexico-
diiulur. Verisimile cliam esl liti.lum qui prn quoli- graphi. Etiam de latratu canum clangor dicilnr.
bct sacerdole nrdinandn requirilur, inde traxisse no- 402. Alex., Amiir. Tbnan. c'v umrnluriit
. qund , ,
mcn, quod olim plcriiniqne nnn adiuitlercnlur :>d sa- Heinsio rectius videlur. Plerique circumvoturel.
cros crdiies , nisi alicui tilulo, sive hnsilica?, aut 404. Ilailsbr., fuga : legendum fugam.
ecelesiae addicti esseul. Qtiml aulem Roa aliiipie 405. Vide lib. III Regrnn, cap. xvu.
aiiuii, quolies ceclesia olini essei ei igenda, crucem 406. Noial Teolius porlilor mtineris occurfcre apud
iTci lam in tiiulum, id imle pmlluxisse opiuor, qund Arnohium, et portiforfi apud Sidonium nddere pn- :
cuiu prunis leinpnribns ecclesis: erigi consuevissent luit Virgilium, Statium elalins qui ea voce ulunlur,
ubi lilulus sive sepiilciiim martyruiii esset, postea q 407. Plerique lleinsiani, Vat. A., Ilailsbr. a priinn
erectx eliam fueronl ubi niilluin er.il liujusnioili se- inanu, Alex. et alii, scdule, quod niiuiis obviuui est
pnlcriiin , cl crux eiigebalur, qnaj pio lilulo esset. quam sedttlo. Ald., Mar., Vfciiz., ct alii, tedulo.
Mazochius ex cap. kxvui Gencs , veis. 18. origiucni tgin. pcrpcram, sednlw.
repelit Surgens ergo Jacub mane, tulit lapidcni queni
: 408. Irremolttt pro non rentotut ex solo Prudcnt'o
fiperpntuirat rapili suo, el erexil in tiiulum, clc. Ait a Fnrcellio" recenseiur.
Maznchius liluliiin esse quemvis etiam miituin lapi- 410. Iso fortasse legit in(ettu<, aut exposuit non /c-
(lcni, nindo ad irausinilteiidani memnriaiu valeal. ttus.
595. Widm., frendet ; supra, fremlit. 415. Verfidi \\vo itifidelilius siinvlur a ScriptoribilS
594. Vat. A addnum. Vat. B , a<- dirum. Mar. , ,
eccUsiasticis , ut diciun esl.
Ral., a dirtnn. Alcx., iidirum ; supra, ah dirutn, '.
415. Vir;:. i iEn., Impar congressut Acltilli. Calul-
qnod verum isl. lus in Epilbal , Puiviiine duobus.
507. Auihi., Tliuah., Val. A scribiilil famis ; alii , 416. Vat. A corruple, cetsitce.
eiia 'ivelcres, fmnes. 421. Ald. niendose, audiendi. Virgilius lib, iv
4n0 llailshr., traclu : melius lactu. ./Eneid. Quis tibi tnnc, bido, ctrncnii lalia tttnus .'
4ui. Ch.uiillardus a<l sol-iui aquilam id refert. 452. Weiiz, cum suis, Bat., ftangit.
; , :
403 ALRII.II PRllliKNTU CAUMINA. (01
455 siansuescil, el clemeulia A 455 l.etique vccliuu leiubiilo
Coivos voraces miiigat, Anipluiii piT ;i-i|iinr anfitmli
Mcrg tin cadavcr llii' libiis : Sctl Ciiiii|)licalliin spai i.-iis
lllSalia iiiiiii|ii:iiii 11 ii ii 1 1 ;i
m ». Claiiilal cadarcr (ullctls .
Ignuscil iiiiiI:i, el spumeuin Qiiciii fune ronnexus I i'i
< ii' Nestil profunilum parcere. 400 Pra-ceps iu alluin deprimai.
Ant scin|'f r illie uiubilis Al lu per undas emireS
Incerla per ludibria Roranle praepes palmut.i,
Vagis ferelur llaltbus, 1017 Donec rclirtnu) lnn«i"r
Squaniosa puso H8 ngmina : \lisi iin.lal aspecios snluin.
H.*> Aut sul) fragusis rupibus IC5 ll.ci' jussa ipiitlam niililum
Seabri petraruui inurir.rg (Kiiniorpliio noineii fuil),
1016 lllter rcce«susecrupeiis Violciiiiis, aiiilav, liarhanis,
Discissa rumpeiii visrera. Furure fervens arripit.
Erquis virorum slreuuu Funale lexitnft cohserlt,
4".0 Cymbam pcritus pellere B 470 Suto quod implut cnrpore.
l.iiiin, ruilcnle, et i arbaso, Emcnsus c: miilinin frctl
S care qul ponium qncas ? luier procellas excutit.
Ra|iias pilustri e cespiie pra-potens virlus Del,
Corpus, '|H"il iiilactum jlicct, Virius creatrlx oinniuin :
GLOSS.E VETEKES.
459. Ignuscit, mitescit, parcit, I. contutum iu mare prcccipitabant, I.
446. Scabri, sarvi. —
Murices , Petrarum tummita- 458. Culleus, fusciola assula inlrinsecus, atlleut ln-
Its. I. —
ilurices »uli» summitalrs ullissima: petrae nica c.r spano : tparlus est frulex tihe fotiit ab atperi-
utiier murex ponitur pro purpura, Vat. A. lale vocalus ; culleus saccus in quo rei incluti miliebantur
447. Recessus, secretu. —
Scrupcos, asperot, Id ett in mure, I. Culleus est corbis cx viminibus conltxta,
tupiiieot, I. siie follit «x corio factut, Mar.
•»"•1». Cyinl>ain, navis, I. 461. Emices, vadas, exihas, I.
455. Lembulo : tembus navicula pimtica, vel exire- 462. Prrcpes, velox. —
Palmula, remo, I.
ma pars inaurala: testii, I. 466. Noinen, scilicel cui, I.
457. Spaneus, tpartus est frulex spinosd , vel jun- 467. Barharus, rtuficus, I.
(iii, Mar. Ue spurto foll.s, iil est de palnd; unde el 469. Fuiialc, fmierate, I.
iii-iiiitiiini : et Itomani parricidtts cum gallu, et simia, 471. Emeasus, naviijans, I.
<i •eipeiite tn cullenm. il est in tergunt bovis ttndiqne
COMME!1TARlllS.
457. Aminianus, lib. xsti.de Georgio et sociis sub C Eailem varietas alibi occurrii.
4.*>0. M.n .. paratut , et Inco glossae, peritui, Plert
Juliano : Quo non conlenla niuttiludo immanit ditania-
In cadavera peremplorum camelis imposita vexit ad la- que scribunl cumbam. Equideni liescio qun paclo s<ri>
cut: iisdemqne subilo igne crematis, cincres projecit in pserii Pnittenlius, el coniinuuior cst scriptura cijmbM.
mare, id metuens, ut clainabat , ne colleclis tuiiremit, 455. Widm., Mai ., natustri cetpite.
ndet illit extlruerenlur , ut reliquis qui, deviare a re- 458. U\ui itula' in II i-pamn post sirangulaiioiiem.
tigione compulsi, perlulere cruciabilet pcenos adusque in vase ligneo cuin gallo, angue, cane, fele inclusi in
gioriotam mortem inlemerala fide progressi, et MHK llumen prnjiciiiiitur, itbpie Hispauic# dicitur encubat.
marlgres appeltantur. Riilershnsius in comuient. a.l Cmifcr llui lailuiu de Mariyr. re6. 55, digr. 2, qui i.l
i-pist. 1'linii de Clnistianis legii vexit ad litut, ei sub- ita referl scd, ut andio, nallin, nnguis, canis, lili-
;
ituo igne. Epiphanius b.crcsi 76 cineres Gcorgii in ni»i vivi cuiu occisi lei corpore iucliiiluntiir, setl su-
vcnlos dispersos narrat nejal aulcin inler mariyres
: Iiiiii supra culleuin, sive doliuni liiiuiiinilatis siinul ,
recipi debere, quia uon nb Clirisliaui nnuiinis pro- el inCamia causailepinguntur. Forlasse leuiporuin el
fessioneoi, sed oli viulemiain qua civilatem et p<>|>u- lucoruni vsria fuit, ct esi rouaueludo, In Actis: ln
lniii oppresserat, a genlililius fuer.il peremptus. Erat suaitir, iuqiiit, coinpliciium caimer in eulleo pmrictJiv,
auiem Geoigius episcopus Ariauus iulrusus, exlur- 45'J. Weil*. cuni Witlin. el llailsbr. scriuere vu-
bato Alhanatio. luil coueius.
441. Ilailsbr., mobiie, nnn male. • »bl. Vrgilius lib. vi ,'En. , J ui ciiiitn muiiut einical
443. be inolu iu aipia Virgilius, lib. Georg.vers. i
ardeni.
"i'.:i , Aul tumnut iuintes iit aqua cvlludere pliimas. p.
Ufi. Gisclinus indicai rotame lanquam diversam
lil< iii Virgiliusde agilatioue vcniorum lib. vi rEneiil., lcclioiicui pro rorante. Vai. A pro div. scripl. pruyet
/'(>'ii* ne carminu munda, .N.- lurbata volent rupidit lu- pro iraiepi. Ileiusius pra-lubl pnrpri cuin Amlir.,
iltbria vemit. Iluramis, de N.ivi lib. i uda 14, Yinlif Thiian., I5i.ii., iribus Torr., prirscrlim tiim pauh»
Oebcs ludibrium. aute ;",(., (.» pnecesseril» Ccne smtoutta magi» ctm-
(45. Ald., Tornxs., et nniuiulli vulg., Auttrit /*e- vcini prtrpei.
remr flatibui, ex ijuo conjicieb.il Caucbius Auslrit fe- 46!). Uar., funulem, recie snpra correciam per /«-
i, :m [liiiiiit ii-, v.-l Aiisiri (eietur /laiibus. Pleriquu nale. ('Iussa IsOuis riilieula esl, quasi funaln sii a
Vur/t< |.rc/nr flatibut , nisi quotl in Tliuan., Gis. atl fuuere, cl linn poliua a fune. l»c te.uo luUMnUvu vi.lc
oiain, el Fabr. csl flitciibus pio ftattbui. uaeuiula auud Gifanium, ei couuueut. a.i wrs. 16
4 '».">. Wiilin. \itiosc, nul suffrugoiit. liViiini 10 CatbeuiciiiKun.
117. Viigi ius lib. vi, Spituucu allu fuit, raitoque 470. V.ii. \, snIo, ii m alila, scd supia pro.liv.
i
jmiimhii Itmiii Set n/ii((. In i., Murro. Prag., iraie, iii.i'c.
440. AUI., Mai a piima nuiiu Wcilz , et fii.
. ,
1 :
-tGS PLRISTEPIIANON IIYMN. V. Wi
473 QlllB tiirgiduni qiinnilini marc A 4')5 Lalii reirorsuni leniter
Gradieiilu Cliri-lo straverat, /Estu sceundti, cl llamilif*.
Ui tcrga cahaus a-qnons Cerlanl el ipsi conciln
Sicris mcarel pnssibus, Pontum phasclo srhiderc :
Plairas nec tnulis lingeni Longe sed ailns i r t volani
48i> Vasii vialnr gurgiiis. fiflll
1019 Telluris ad mollcii) sinuni.
I!:cc ipsa virlns jitsseral, Prins relalos denique
liiiiniiiM saium de.hiscerc, lltiinns tpiiel.i Suscipit,
Patenle iliini fnnilo ariiliiin l.lnani pnl-a snnmiis llisihll?
1018 Secura plelis i<er h» !(. Carina porium tangeret.
485 Nec i.iii ci ipsa iiiinc jiiliel, r
•
>n.'i leix amcenl littoris
Servire sauct rorpoi Secessus ille, qni sacra
Ponium quielis lapsihus
Fovens arcnis viscera
Ad cnrva |
ronuln liitora.
Virein sepulcri prxbuit
Saxuui inohris pomleris,
B
Dnm cnra sanctorum pia
490 Ui spuma cauden-, innatat,
Tantiqnc cnslns pignoris
510 Dellcns adoriial aggercm,
Fiseclla fortnr llitrtibiis.
Tnninloqne eorpus credituni
Ccrnuni slupentes navilir, Vilai icservat poslera:.
Vcet:iin remenso marniorc, Sed nii)\ subactis hosiibus,
CLOSS.E VETEKES.
176. Slraverat tompeicucrat, I. 1'1. Pignoris, commenda'ionis, i.
480. Vasti, ampli, I. 401. Vectain, srilicet fi^cellam. Hannore, muri, — I
IRl Deliisccrc, dividi, l. 4'I8. Pbasclo siiiulere, navi sulcare, I.
483. Dtnii, usquc dum, I. 501. Itelaios, anus, I.
185. Ipsa, tirtiis, I. 504. Cariiia, ima navis, I.
COMMLNTARiCS.
475. Narral id M»lth:e>iscap. mv. enirl plcrisqtic secessus. Aldus et t onmilli tulg.,
478. Virgilius in fine lib. Vil Crferes ner Ifujrrel
: recrssus.
vquore plnnUis. 509. Widm., Mar., i»<»i cura. Viclorius, Disscri.
485. Ald., Slcb., ct alii ame Giseiinurn contra philolog., p.ig.
16, «io r.slendit iliriicnllatcin qii:«
1 1
metriim , dum pttifnvdo tiridum. Val. A, llail-hr. a persecuiiilutiiil tclnpnre eral scpelicndi corpnra SS.
pruna maiiu, dum fundo r.rido, qnod non dispbcct mariyriim, ftildticiique b;rc verba cv epilaphlo S.
ilamatlig. vcrs. 174, .lriii et medio sitkns stift yur- C Alrxandri martyris snb Antouiuo Pio O tempora t«- :
nitetimnt. Vitle COIninenl. a<l hunc versuin. fausta, (iiribits inlersacra et voia ne in cavernis quidem
4S4. Ald., Tomas., GallamL, Siih., Serura plcbs salvari posshnus. (,'iu'rf miscrius vita? Sed quid mise-
inceuerit. Mar. a prima nianu, Ral. a prlina Aiaiiu, rius in ttiorte, rnm ab amicis el parenlibus sepcliri ue-
Vai. R, Alex., uoiiniilli HeinSlanl, Weilt., Ilailshr. queanl? Vide Aringhtiili Roin. suUerr. lib. i, c.ip. 5
supra, iicr lerir, quotl eliam invenit Ciscliiius in qnn- et seqq., illii certiora ad etim diflicultalem coulir-
dain ct>dne emendalissime exaralu raiionicorum 1$. niandain invenies iunnumenla nafti iiiscriplioueni :
Calharime Nox iomageiisinin. Ipse pra-ferl iier lcgit S. Alexantlri non esse eonlielam frustra noniiulli
eiii.i siiii ms., et alio Ruslidieiisi, utpoie molliiis cl laboranl persuarler*. Pieias vero Chrisliaiioruui in
p iclieimi inagis. Timan. , Secunda plebs ilcr lcgit. corpnriblis dcriiiielnrun). eliain lion inarlyriiin, scpe-
1'nus Tofr., Securti plcbi iter tcrat ; Kai.. ilrr gcrat. liendis iusignis erat, ut e\ bymiio Kxsequiariim li-
Mar. :i <-ecunda manu, Egin., Pnl., Val. A, itcr gerlt. quet; nrquc e hhieis ignola eam enim land.it Juli.t- :
11*1. aliena niaiiu, iler tulit. Plerique reccliliores clim iiiis Apo-i ii.>, eiiam iim iinpiam rrligiom-m Chri-
i
Cisclino, ffer legit. slianam vocal, episl. 4'' ail ATsaCilim ponlilicem :
48'S. Vai. A pto div. scripi., rl ipsc. Pe S. Qtii- Cninvr>dmn< ocutos ad en qiitbiis impin Christianoriim
lino in ejns byiinio eadem fere commemoranlur. reiigio ctertril, id est, ad beniqnUatem in pereqrinos.
487. Prag., Val. Q, Urb., imisjiIiiis. Alex. cum nd curnm ab illis in mortuis iepetiendis prarstiiam, et
aliis, lapsibus; supra, rnr.tiftos. ad sanctimoniam vila: quam timulanl.
49(i. Vat. A, sptima cadens, mare. M
-. Iloratius, lib. m, oda 30, dixii laudem potte-
494. Virgilius lih. n A.u., 1'eiuqoqne remenso, Pro -. ram. Nebrissa vilam postrram intclligil diein jojn i
iaritnarmor apud Virgiliuin, alitvsque pnssitn. sali» apposilc, qu od confirmari potesi bymn. S. Fm-
49C. /Lsius m:iris hic intelligi pociit po .'igiia- rtnosi vers. 130, Scd ne relliquiat resutiitand/tt, Kt
lione vx venin oria, ct non pro fiii\u, ut hic rcllimii mox cum Oomino simttl fiitnrns, Discretis tocn dividant
nppoiiitnr. Nebriss:i de Huxn id actipit, quod, ui opi- sepulcris, etc. Sed fortasse Prudeulius inlelligit ci>r-
nor, tolnit Teolius, qni lainen seiipsil, Undtirum re- pnsS. Vinceniii a Odelibus luisse reservaiiun posle-
fluxu scquenle, et venlo. CliamiHarilns senlent ain viri ris, sive in poslerorum heneficium. Sic anle veis 315,
perilissi.ni ei, ul ail, nialbeuialieni nni facib; princi- tle ejusdem maflyris cruore Jutamen ut saaum snis :
pis, prufert, qni puiabai in profundo n.ai is lleii eo- Domi rcserrenl poslcrit.
dcm modo qlio in eorpOribns lebrienlo-oriini ler- . M5. Steph. Antonius Morcellus, in eb-gantibus ei
mcntationem eujnsdaui malerii', qui feniieiiiaiitme pererndiiis comnieUlariis ad ealemlarium i?>clcsi:i-
inli.ilur mare ul inassi dimi lerinenlesclt. Adilebat Conslaiitinopolitaiia?, ioin. I, pag. 131 et setj.. bis
asius periodos inni csse magis stipra capmiD. inielli- versibus confirmare nililur \eiereni fuissc consuetn
geutiiiinque nusiram, quam periodos febris lertianx ilinem, qtiod oliin Cbrisliani soleinnein mariyriim
aul qii.n lana*. culluin a iranslailone inaxime auspieaii fucnnl :
.SlU. Vat. A, detalos: rorrigc rclatos. 0_tii|»pe pirtatapud nosirates idcmplane fuis-e ternrt
oOO. Mar. a prinia iiianu, succcssus, scd factuui corpora mariijrnm, aitjuc liunoies tojlestes niartvu-
;
407 AUKKLII PUUnKNTII CAUMINA 401
1020 Jjlu l>ace justis reddila, A 525 S tiiplen sed illis couiigit
r r
. .l . All.ir qiiielem dcbitain Coioua |ni ii.n iiin : qiiilius
Pr.rslal bealis oss.bus. Kinem inaloruui pra-stiiil
Sulijecla iijiii IMHllo, Mortis suprrmiis exiius.
liii.iiiu|iic ad .11 .1111 coiidila, ijui.l lale s.iiiii ausus esl?
Ccelesiis loraiu uiuneris 550 Truntaia nimqiiid corpuris
•''2(1
1021 lVrfus:i sulilns liauiiillll. 1022 Scgincula posi seriaui ieris
Sic corpus : asi ipsum l)ci Ubjctil, aul iinilis deilil?
Scdes rccep.um conliiiel, Niim Macliab.fi marlyris
i niii Maeliabx s Iralnbus, Linguain lyranuus eruiam,
Si-cii.i|iu- Is.iix- proiimuin. 555 Uaptamve pellem verlicis
CLOSS.E VKTKUKS.
515. Aliar, taceuut, I. 527. Maloruin, luborum, I.
517. Subjetla, meiubra, I. 528. Supremus, iioriisimui, I.
519. Aurain, //nnitim, I. 529. Secior, ltaia; I.
520. Perliisa, icilicet coelefti gratia, I. 551. Spgmenla, partei : pruprie mnl vestei mulie*
521. Cerpus, tocut, I. bies, sed noit in lioc toco, I., Vat. A.
525. Ill.s, Machabceit, I. It
GOUMENT AUIUS.
Ims iilc derernere. Advt-rhi sic a Prudeuliu iilraiu- oraria, nardus, el oleum immillebanlur, ul pcr coii-
que sepulluram uicniorari, ul priore jusla iiioi-Iim la. i.i.n luiiiuli virlus miraculoriim uianifestior redde-
persolu'», posieriore suinuiiiiii lionurcin mariyri ha- rctur: quasi vellet Prudeinius eaiu virlulem e icele-
biliiui facile inlelligalur. Quain inlerprel.ilioiicin slis munciis, sivc cncliarisliaa aura efflueie. S. Pati-
libens ciposui ui eam leueant quibus probeiur
, : lintis infragm. Nalalis incerti, sive 9: Et licel a iv-
acuie cnim eirafrUaia ea est. Sed Prmlcniius nihil, d-ri tumutis abscoiulitns ocvo, Vivu lamen, vegetante
ut pnlo, aliud vult, nisi S. Vincemio non poluisse Ueo, menibiistiue supersles Gratia divinum ipiramia
lionnnlii uiii erivii allarc perseculionis lcmporr, i|uod, marlyris ossa Clarificul populii, merilo mveitle tepulti
pace reddila, crcclinu fuerit ciiin interea cum Cliri- : et Naiali 15, de sc ptllcro S. Felicis : Islu tupcrficies
sliani pro martyie liaberfiit el coleri-nt, cujns n-li- labuliv gemino palet ore, 1'rwbi ns infusai subjecla foru-
quias, eliaiu duni viverei, reservamni, ut suis poste- mina nardo. Qux cineris sancti teniens a tede repostu
ris esseni lutamen. in Aciis id luculcnterexprcssuiii Sanctificat medicam arcana ipiritus aura. In liymiio
csl : llaque propter genlil.um furorem non vatentes S. Ilippoiyii de ejus sepulcru, Butsama diffundunt,
eum diuno nncritlioitis luiiiulure cultu, ad quumdam (lelibui ora riga.it t.
parvulam detulerunl basilicam sepeliendum. Tandem 520. Ald.,Cis., tubter. Weiiz.cum plerist|iie mss..
aulem ccssante perfidoruui crudelitute, ac fidelium cre- mbius. Cellarius ad vocem Pi krau allegat vers. 151
icente devotione, beatissimus murtyr ad sepulturte hono- Kruciuusi, Et perfusa mero leguntur ossa : quod jaui
rificentiam inde tevutus, digna cum reverenli.i deporta- iiidieaveral Bartbiiis lih. ui, rap. 9 Adv. Al in eu
tur, el sub sacro altari exlra muros ejusdem ciiitatis /-. liyiuno seriiio est de ossibus iiunduui sepuliis : uuuc
Vutentiir ad quielem rrponilur. lu aciis S. Salurnini : de ossibus sacrario subjectis.
Tumulariam eo tempore meruil -o-
(al. luinuttuariuin) 525. Lib. ii Maclial)., cap. vn, bistoria, et mors
pitiiurniii, scilicetpropter rurorcm genlilium. S. Va- sepleui lioruui frairum destribiiur qui Macliabii
leriuiii, qui nou diti post S. Vinceiiliiiiu obiit, tcm- dicti sunl, quud in eo libro narralio dc eorum lor-
plum S. Vincenlii sui diacnui noiniiic erigi iu oppi- ineuiis el obilu euiiiiuealur. Cuufer in Kouiano vcrs.
dulo Anelo curasse leclioucs ollicii iiroprii Hspauici 751 ei seip|.
rcf.-runi : quod niouiiiuenlisantii|uisiion couliruiaiur. 524. Alex. scril.il Esaio? cmn Weilzio et aliis. Ald.,
515. II il., qmclam, seil rorrecium quielem. Ald., Cis. priina cil., Falb-., secto siue que. Isaiatii proidie-
debitum, viilcliccl ollar debitum. CiSclinus ila cilnlf- lam scrra lignea tlissccluni fuisse. cunslaniijsima est
rat. sed eorrexil debilam, quod babeiil codd. veluslio- JiiiUnriiin iiatlinu, ipi.c plmibus ancloriialibus Ju-
res noslri et llcinsiaiii. sliui, Urigcnis, Laclanlii, Uasilii, llilarii, Ambrosii,
517. Cliaiuillardus aii Prudeniiuin accepisse sacra- cl aliorum Palrum coniiriuaiiir. Adisis
llici oiiyoii,
rium pro pasioplnrio seu sccretario, iiempe illa tcm- interpretes atl vers. 57 cap. xi. Kpisl. Aposloli a.l
pli parlc nlii sicra reponiintur, cl ubi sunt sanrla llf lir.cos Lnptdali sunt t tecli sunl, elc. Iloc liolaltir
:
s.niciiiriim. Sed cum sacrariuin signilicet eliam allai c, discriiiicn intcr proximum et vicinum, quotl proxiiuus
de allari polius id accipio, de quu pauln ante 1'niden- is dicitur quu neuiu t-s viciuior, viciuus vero polesl
lius, el cni ossa SS. mailyriim subjici, teslalur m noii esse proxiinus, si alius sit v.cinior. Plaulus, Te-
line Kuialui- el oclodecim marlyrum Caetaraugusla- rcnliiis, Ciccro, et alii elegamer coiiitiii^uul vicinui
uoriini. projcimus; potcsl einni aliquis esse pruxiuiu-, el nou
518. Valt. A, II, Mar., Ral., Prag., jam jamque ad D viciuus, ut apnd Viryiliuai lib. v, Proiimits huic,
iiiuiii.Mclius imtnnquc adaram. Ale>. a prima inanii, lougo sett /no.tiinus interralio. Iiiterdnm boc tlisciiincn
imumque ud orum, miiiiis apposilc. Vidclur iniiuerc iioii tibscrvatur, cl proxmtui ponitur ro viciuo pru- \
1'ruiientius dislincliouem iuler aram el allare, rl xiiuo.
curpora saiiclorum Imsse cumlila sub ali.ni, ct uuii 525. Ald. viliose, contingit.
sub ara, sed :ul aiain sublcr buiiiuin. Vide cumiuenl. 552. Cisebuus ail receptam scripluram esse aut
ad vi-rs. 170 Passioni* llippniyli. viintii dvdil, sed oon siue gravi mendo furlasse ila :
51;». Nebrissensis, Cliain.llanlus, Cellarins expli- erat in cdilioue Daveninensi, quam nou viiliinus;
Ctiil ossa mailyriim inirxra inanere cuuservata di- iia ccrle csl ui Sicli. ct Kabr., scd iu Aldu clare le-
vino niiiniTc. Teolius iniilio inelius iulelligil de sa- gnor uiil uii."i» dettil.
craiuenlu eiicli.iiisli;c, qiiod in aliari ct supcr usa 555. Altl., Cis. priniaed., itam pro hmih. WriltiiiS
inatlyrum peragel.al.ir. Vide cummeiil. ad yniii. S. I piu M«M cnal Kabriciiiiu, qui lanicu Irgit MM. Id
Kul.li.c vers. 215. Kiisliim. cliam Priiilemiuin a lu- uune tiTum esl.
ilfn-.nl for.iinfii vel foraiiiiua qux iii supiTiore parlu ''>. Wiiiin. Mipia, Ci». ad oram, iui lumiv. Mu-
lepulciutum SS. mailyruui apcriebanlur, pcr qux- lu.s luulutitie. 1'cll.s n/|.iu |.iupnc c»l vivc.li ajl.u
: :
400 PEfilSTEPHANON IIYIIN. V. 41$
Avilms erneniis obtulit? A 555 Per i]iicm trenienlcs postcri
Tu solus, o bis inelyte, Exosculamur, lectulum
Solus brabii ditplicis Miserere nnslraiuin preciim,
Paliuain lulisti : III illl.is Placatus ut Chrislus suis
»10 Siuuil parasli lameas. Inclinet aurom prosporam,
Ii irte viclor aspera. 560 Noxas nec omncs iinpulet.
Tuni deinde post nioitem |i. ri
Si riie solemnem diem
Victor triumplio proteris 1024 Veiieraniur ore cl peeiore:
Solo laironein curpore. Si suli tiioruin gaudio
Ailisto nunc, ei percipe Vesligioruin slernimur,
1023 Vores precanlum supplices, 505 Paulispcr hnc illaliere,
Nostri reatus elficax Chrisli favorem dererens,
Uralor ad lliroiium Patiis. Sensus gravati ui senliaiil
Per le, per illinn carcerem, Levameu indtilgentix.
550 llonons augmeiitum tui, Sic iiulla j.mi restel mora,
Per vincla, flammas, ungulae, P 570 Quin excitatam nobilis
Pi-r carceialem Slipilein., Carneui resumai spuilii,
Per fragmeu illud tesieum, Virtule pcrfunciam pari.
Quo parla crevil gloria, l)t, qiixlabortim p.uliceps
CLOSS.K VETERES
538. Brahii, muneris vel mercedis, I. 854. Parti, sijncnpe, I.
us cniin
510. I.auie.is. coronas, vel liclorias; la.rus cnim 581. DiciM, suum diem, I.
nrocoroua ponitur, I. -»>»—- Ore el eelore. tuuile et
i voto, I.
5H. Viclor, sciticel .'«, 50(i. Kavurem, auxilium, I.
55i. Sti|iiiein,pt'/ ueruum, dupuni t l. 57-2. Perfunciain, ftroiliiieni, I.
553. To^lcum tettte rniin confrimjebaitiur subtus
, .'73. Qua\ caro, I.
muriyrein, ut duriusj ctret, I.
COMMENTAP-IUS
detracta, nt apud Senecain, Fibra viris rapia perlori- 556. Lectubim in quo S. Vincciitius jacnil, reli-
bus ; apml Virgilium, Visceraviois eripuil. Vide Bris- gionis causa conservaliiin fuissc, nnn leve argiiiueii-
soiiiuiii de Fonnulis pag. 23, qui plura veierum iiiiii est curx veleriun Christianorum in reiiquiia
exempla proferl, ct inonet iilen rapi exia, ut exspi- inartyrum cnmparandis et cauie ciisindiendis. Ex quu
ranla adliuc ei palpiianl» consuli possem. facile respnndeUir qu;erentibiis <pil (irri pntuit ut tul
537. In iioumillis vulg. irrepsit error obis pro o bit ct ex taui priscis leiiiporilms reliquix mariyruin ad
ausam deilil Aldus, qtii aut sic editlil, aut > on satis C nos c iiiiiuin sixressione devenerini.
.•lare divisil. Nebrisseiisis jamlcgerant
legit o bis, el 501. Formiila similis precaudi apud Gra?co< Lali-
eiiam alii c Uaiih iim, ipii liiijus correclinnis nosque siepe ocrurrit. Terentius iu prolng. Ilecyr.,
iguaius aliam avgressus esi lib. lxi, cap. *j Advers. Si nunqnain avare ttntui prelium arti metc .Smiit'
Sicergo lcgil Sotus (u ubis bis iuctijlc. Leclti cudi-
: impeirure nie.
ciiiii reliuenda esi. 50:!. lireviar.Mnz., reneremur: lege nMniwir, ul
55$ vinorix prxmium. Uraveium
lirabiitm csl postea sleritimur,
maliint receutiores, el Chamillardus ait cormple dici 563. Vat. A, Mar.,P.al., Weitz., gaudia. Plerique,
bruvium : ita laiiun iu vulgaia legilur, neipie lam etiam vet'-res, gaudio.
Curruple quam videlur Cliamillardo. Abi scribunl 505. Fabr., Sicli.. Gis., huc lu illabere. Concinuius
brubiuiii, alii bravium, sed a Grxcis, a qitibtis ad cc- Alilus ct inss.. Iiuc illaliere.
rlesiaslico* scriplores ea voxdevenit, scribilur fipa- 507. Val. B, Ital., Mar., a prima manu, et non-
Cctcv. iiulliapud Weilz., seiiiii.
oil. Latronemintellign Datianum potius quam 508. Mar. pro div. srripl., solamen indulgenlice.
(I.IIIKIHITII, utnonnulti iiiterprelantur, lu hymno oc- 569. Mar., Kat., Weiiz. ciini suis, resittl. Alil.,
loilecim inariyrum, vers. 180, Ambo confessi Domi- Gis.,et plerique srripti, rcsfel, quod probnm est. Nani
uuin steterunt Acriter conha (remitum lationum. particiila sic, ciiin postpreres noniitir, optativum mo-
548. Cellarius oppunit, soli Cliristo id convenire. iluui impnrtal. Iilem Piudeiiiins in llippolylo. posl-
Verum doclrina ce iniercessione saiicioriiiu uon a qiiaiu Valerianum rpi.-copum rogaverat ot festuiii
graininaticis, non a Cellario ejusque giegalibus pe- ry llippolyli dicm in sua dixcesi celebraret, veis. i3'J
leiiiia esi, sed a Prudcutio ejusque aequalibus SS. Pa- el se.iq. ait Sic le pro poputo, cujus tibi credila tita
:
trilins, qui uno omues ore ita loqiinninr. esl Orantem Clirisliis auiiiut omnipolens. Ac vide feli-
54'J. Precandi formula poeiis oraioribusque val.le c.ssiinam poei;e veuain, elnnta quul Valeriano oplel,
familiaris. quid Vincentio. Nam ex uuione corporis euni aiiima
55-2. «'.ifanins verbo Rodor putat carceris slipilein iu diejuilicii completam liwninis gloriam consuigere
a Prinleiilio vocari ecoleum. Sed cx epitlnTO carce- ceriuin esl, et ipsi auimx gloria aliqua rccidentalis,
riilis, it oidine narrainli suppl cia eonsial, carccra- nl ilieoin;i loqnunlur, in rcsurreciione cnrporis ac-
lem stipilem esse ligiium vel cippum.iit ait glossa.cui cedet, MaritTtus, qui in suo codice legeral restal,
peiles fuerunt inserli. Vide supt a commenl . ;nl ver. ia I . colligebat Priidenliiim in ea fuisse opiuione, in qua
555. ciim Ald., Oxon., Sich., ner i/uein:
Ilcinsiiis inuliialii Patres, adventmn Domini ct dieui exiremi
quod :i Weiiziu uoii debuisse inutari, d> lin.t lleiu- judicii proxliiium esse.
sius. At Weitzius lidem polioruin cudicum secutiis 570. Breviar. Moz., cum excilalam.
est : naiu legunt ct qttem Vatt. A, l>, P, O. Alex., 571. Pragensis irajicit hos \ersus, primuin ponil
Mar., Ilal., Prag., alitquc ; ncqiie lleinsius todiceiu Virlule, tum Cnrnem.
ulluui iiis.alleg.il, ••xcepio Uxonio. Eleganlius laiuen 572. Niniiiiilli vulg. male, perfuitrla.
est ptr quan, magisqiie soperioribus cohxrens. 575. De resurrcctione eorporis vidc bymiium Ex-
. i :
«II AIUELII PltUDENTII CARMIMA. 413
Communc discrimen lulil, A A iiinsAuguriui oaprssit tDlhrui
r,7:. Sn el culucrts glui i r Nec nnn Eulogiill siiiiul supcrnuin
COMClil in :r»uni s.eculis. CbrUll lueidue nd Kdile tendil.
VI llYMMJS. lO l>nx ei prxviua, qi uiagi-ter illis
i wi.\i>nM.i IIAIITTIPIiriDCTIin.il KPIKOPI iccie-
\i Ad lanlura dccns ei episcnpali
vi T4RUe<MKHStf, R
ALUIRII, KULOCIIQUK uiAco- Ciarus nniniiio Fruciuoaui ibat.
MllU M Aeeitui i|iii:i pra<sidii reneuH
1025 ftia Tarraeo, Fructiune, vestns Jiissu venerat ad (brum sarcrdos
1026 Aiinllit c:i|ini ignibui coniKuin 15 l.cvnis comilauliliiis dunbus.
l.cvliis geminis procnl rclueriis. Imle ail carcereoin viroa caienara
Ills|i:illns DeHS ilSpicil licili;: lllis. Pasras languino camifex trahebai:
5 Arceni quaiidnquidfiu poious Ibcram 1027 Gaudei onirefe Fruciuosus uliro.
Trino marlyre Trinilag conuial. Ac ne i|uis socios limor fcrirrl,
GLOS&E VET
574. Tulil, es\ I. psm R 10. Pracvius, oslcntlens viam, I.
i. Tarraco, civiim. Frnelnoae, rocai<»ni, — I Ij. Aeritus, vocatus, I.
5 On.iudoquideui, qnia, qunniam, I. li. Foiiiiii, concilinm : pro locojudiciati vosuil, I.
7. .Tllir.im. ru*/uin, I. 18. Ullro, .tuhic, I.
8. Supcrbum. nobile, I. 19. Quis, aliijuis, I.
COMMENT.VIIIUS.
Mqaiarwn. flnsl liunr S. Vinrcmii hymniuti in Vst. scripla FelixTurraco, trnauoso vesitns, Adlolit cn-
:
A sequiiur brmuus in bonnrem dsceui rt octo inar- put ignibut cltorut Cuni levilis geminis procul relucens.
lyriiui Caesaraugustanorum, iu Yat. B. Passio S. Ilis piis nos Dcus adspieit benitinut. Vi.lcs uii.iiu di-
Laurenlii. Clioncra romicwn eurruplam csse,et divisam indims
Inscriplio desumpli cst c\ Mar. el Ral., in quibus verstis chorut Cum et cx llispunos lies voces laclas
liic hyniiius ponitur post hymniiin S. Eulalix. In Vai. llit piis nos, ulalia omittam.
A llymnus in honnre beatissimorum marlyum Fru- t. Egni. viliuse renrrtl pro rcslris.
rtuosi episcopi, Augorii, et Eulogii post : ubi poniliir 3. Fgm. meudnse, corutcam. Urbtscaput babcrc a
liymiiuin nciodcciiu uiarlyrum. Aldiis, Odein laudem poetis diciintur. Virgiliusecluga I, Verum Iutc tantitm
heutissimorum martyium Fructuosi episcopi Eccletiw ilius inter capul exlnlil vrbcs. Vide infro vers. Ii3,
Terrnconensis, et Aiiijmii, el Eulogti diaconi. Aldus i/uo nottrw capul extiiaiur urb t. Pulcbn! uiitcm <a-
scribit Teiriiroueiish, ct mnx vers. I, rerrnro. Ileiu put roriiscmn ignihus, etieluccus gciuinis wvitis,
sius, Hymnus
lionorem beatissimorum mariyrum
in qii.iiiiltiqirdcin de inailyiio pcr igucin agittir.
Fruetuosi epiicopi Ecclesiei' Tarracenensis, elAugiirii, 7. Ald. el Rreviar. Mux., ctipusiil. Videlur innnero
et Euloyii diatoiwrum, eliralnl pro Auijurio in Anibr. Prtidentius , Augiiriuui veliui vi iguis rnposscrt"
legi Ai<;forii, in Ox. Aucerii. Weitsina nolitsram fcre
C a;ihram quoniam eu virtus olhu igm tribticbatur, n|
;
facil. In Alex., posl passiotiem Agnetis, Finit Passio iu aethraui tenderet.
Agnelis. Incipit liymiiHs nt l.ouorem, etc.ul in llvln- K.P.nrliasiiis, Tliuin., Fgm., ileinS.,>Venz., Pa«.,
6io. Pnrrhasiils, llijmuus in hiudem bealissimorvm Hailsbr., Roug., Alex., Vatt. A, P, 0, tiipcrbttm,
martyrum Fiuetnosi episcopi Tarraconcnsis, el Euqorii, quod approhant rcceniiorcs, quia apud Virgiliuntex'
(1 Euloyii diaconorum. ,i deinde ctiam srnliit Eugo- I slat fuits, \edes supaba, el a|unJ ciiindcin 1'n.deu-
,-l
rius: Ud iu euicntlaiis ait qunsdam lcgere Augori. lium vers. 823 Psycb., Gradibus regiim su^rb.s l>e-
Ileinsius iiiont ii marlyrologiis xu cnl. Scpleuibr.
t ttltiit. Mihi magis e rc videiur esse tendere «rt jiiprr •
eelchrar ualalcmSS. Julii, .luliani, Vliic.enlii, Augnri, ii EUiipeimirtiqiiidcm legHnl Val II., L'rh ,
n »1 tadife.
et Enlodi ex codice vetustissiiun, teste lloiaiento in Mar., AUi.. Breviar. Mozar., (iis., Fnbr. tl alii. Mo\
atlnotationilinsad emu locoin. Vcrtiin li diversi viden- vers. tii, Ad superna caii el vcr-. 97,(.'«Im sca-iden ;
lur esse a S. Fructuoso et sociis, quurum Feslimi igi- contigt Tonantis.
lur dicjl Janualii. Arin nd eiiiu diein a Itoll.iniliaii s III. Mar., i»iiiij(cr,ad oraiu pr.nliv. sci iiil., amgister:
cxscripla nru aulhcnlicis babuil Ruinarlius, el S. sed utiaqih' vox prierim iuinister (a- la recculimi a
Aimislini Prmiculiique aucloiitate couHriuaVii. Rtii- niann, abraiis piiori! us.
navtiiis ea edidit aliquanio anrtiorn cx rodl. mss. 12. Tria epuiieta cx igne tlcsmupsii urdens Augu-
*N i-i
1
alia sunl matlyrum llispaiiiirmrt tiiuii|iiinra
1 1
.
- riue, lucittuiF.uUigiui, clarus Fructuoiut.
aut sinccriora A«a. Marlyrimn enrmn rclrrtur ad 13. Weilxitis cuiii aliil, aiCMNt. Val. A, o«i a. le-
ann. 2S9 diein -1 J.inuarii, iiiia: in (e.ism t> inci.lit. geiidmn qnia.
De bis sanchs eontNtqto reHquiis ,im iu liyuiuodia D 16. Ald., indit ci carceretim, maV.
llispanica ad diem 21 Januarn. Eos Tair.uoiieiises 17. A!d. coiTnple, rnrniir.rirnw^ul. Iluiiuo aupor.,
fuisse Nebriasa et CnamWardus afiirui.uit scd i.e- , vcrs. 99 et 1(10, lieturea dicunlur rtorum carnibnt
que ex liyinno Prudeutii id culligilur, neqtie cx Actis pasii; liyuiu. I Calll., vcrs. Ii. .'.
de nquila, SnnnNiitl
a neeris eotjslal. Fk»reilus, tum. llisp. sacr., XXV ptthta citi cedit uvit; Ith. i in Sym. vers. 883, Sun-
iracl. 63, cap. 2, arjuit cos fuisse Tarrai unemei ex ijuinepaiti voluptai. ClaudiailUS, lili. n Slilic. vrr*.
quiliOsiluiii vcrliis ollic i (iolhici, nln satis i l.nv id 11, Tvenia hominttm, vei saiigniitepatti. Ciceru n Pbil.,
ex|iriiuilur,'el quiaFrudeuliui liyiun. i D.rist. diiil: Vertalut ili bello ett, saturntil ie mnyumt). Ch.miil-
Tu iribm gteuuis diadema pttlihrum Ojjeret (.hrl.uo , lardiis iioiuimi cariiiliciiin iitcriisct ex Mnrivi oinv,.o
gemlrit p.oivm Tarruco, ctc. t crte ii ssncti iuti-r il- llispaun. Iii Actis lu rei euseniur cneiiciaril, siva >p- I
ins reeenaendi sunt 'quoium patriam PindVnilBi in pauiores, ui expnuunl ll.llumliaiii Aurrhu», Ko- :
ciiniin bymno non expfeaail : nequa nliadu eaiiil ilucius, Klius, Polleniim, Donains, <*t Maximus. B*>
T.inaeoiiir.n cclclir.il, HHli ol> inaityiiiiiii, Ul cx pn- iic/irmrii c\ lc> dicilianliir mililcsi qui vacah.uit nni-
iiiis versibua Iwuet. In llreviariu Mnzai.iliico dic -I iiciis f nclic.o, c\ altis nn|ici i.iL s loiiistn, ei nliis
i
J.iimaiii tctus iuc bymnua legitur, uhi veraua qna- salrllilrs pnrloris, q u a nniiir us plcbil vacahaiil. i
neraimpliai dialiiujuunlur, l*ruua
iciui. ct .|iiiiciiii 19. Ald. A sii|>r.i pro div.
nic.ul.isf, ,\u, I». V.il.
tirupba quatit >il uqpravata facila |er»piciua, si i scripl Meioa iNOirrl, Su.i inclitu cst ferhti, ui cma
,
l'i iiniiii conlerai
!< iia cnim ineu brcviariu cst du-
,
dicitnr, Uhuihi peieuUut timtrt. IIcicjuus in iuli*>
, , ,. , : ;
PERISTEPIIANON HYMN. VI 414
•20 Praeccpior vencmoiis eundo linnnt, A Aras dxmonicas Coli jubehal.
Inccnditqiii' lideui calore Cliristi. Tu, qui doclor, ail, seris linvellum
Mccmn 9tate, viri, vocat cruenuis Cnmmenli genus, ut levcs ptielhe
Ad pocnam eolubcr Rei iniuistrns : Lucos destiiiiani, Jovcm relinquaut,
Ne mors tetTe.it, e>t paraia paliua. 40 Damucs, si sapias, anile dogtna.
25 Carcer Christlcolis grarius eornnx esi Jussimi etlGtcsaris ore Gallieni,
drcer provehit ad su erna cueli Quod prinreps colit, ut colnmis nmres.
Carcer conciliat D<um beails. 1029 "' ec ' 3,ll i placidns refert sacerdos :
Ilis dictis, adeniil speetnn reoruin. i£icruum colo prtncipem, dieruui
Exercenl ibi niysticum lavacrum, 45 Faciorem, domiiiumque Gallieni
30 Et purgauieu aqu» siupent lenebras. l.i Chrisinm Patre prosatuin percnni,
1028 Scx ' ,,c coniiums 1 it nt diebus Cujus siun f.iniiiliis, grcgisquc paslor.
Tandein slant trucis ad iribunal b.i-iis Subridens ait ille : Jam fuisti.
Fratrcs lergcminos iremuni caiast.e. Nec diffen lnror, aut rcfreual irain,
Judex /Emilianus iraminebat 50 Sevis deslin.nl i;,'nilius cremaiulos :
Atrox, lurbidiis, insolcns, profanus, Exsnltant, prohibeulque flere vulgiim.
CLOSS.E YKTERES.
20. Prxceplor, ttiagitter, — Ycliemcns, tavnu con- 1) 53. C:ila«ix, ecnlei urdeuut, lectus ferreus, I
id rififl, I. 35. In-olens, superbui, I.
21. f.alore, nniore, I. 40. Damnes, necette est : pro damna, ut est, desere.
24. Palmn, r<»iiiuricrario, I. — Si snpias, si aliquidsapias. Auile, nelui, itmiir, I. —
23. Coronie, detoris, I. 45. Referl, retpondel, Mar.
28. Specuin, Ubi fures e' alii mnli incluttcbuntnr, Rul 46. Prosaliiin, natum, I.
20. Exercent, populos baptizani, I. 50. Hestinal, adjudicat, deputul : distinal est re-
50. Purgainen, perroioruui, 1, pellil; ted dettinat, depulat, I.
C0MMENTAR1US.
diicl. ad linjt. Lat., prn winor feriret ex Cod. Pal. ettis, deos suot tuper toOntet excetsos, et Colles, et
tiinor feriret. Torn., bicb. Icibebanl minor : l.aiinins subter omne lignuin fronilosunt.
corrigebal niinh. 40. Rat. a prima nianu. M.ir. sn.ira pro div. scripi.,
21. Val. A, Egm., Hailsbr., Pal., ncc mort. Plci- Panliasins, damna, quori conjeeeral Bigotiusex dum-
que ne murs. Itreviar. Mozar., en pro esl, non incon- nat in Amliros., quouiudo ciiam in Rai. stipra. Pic-
cimie. riqne, damnes. Rreviar. Moz. corrnple, Auqnsti dogma
25. Cnrcerem niartyres la'to et alacri aniniO adi- pro anile dogma. Lactniilius, b. i, cap. 13 Si enim I :
bant. Dainastisrie S. Agallia, Deticia cui carcer eral. feminw sexut in/trmitate labuntur (nam inlerdum isti
30. Ald„ llailsbr., Val. Q, et, ul \idelur, Alei., muliebrem et anilem supersliiionem vocant), uri cerle
el purgamen «ai«pcniaNoms., Ox., A1t.,Thuan..Gis , sapiunt. Et Cap. 20 Jam profeeto ab nniculis, qiiat
:
Heins., Ilrev. Moz., el aliis. Vat. P. repeiil inendose contemuuiil, el a pueris notfralibui crror iltorum, oc
el purgamen nquw aaua\ Crb., Parrbasius, Val. D, stiiltuia irridebilur.
r
Cj
Mar., Kai., Weilz., cl purgamina qucr. Egm., Pal., 42. V.ilt. A,P,Alex.,Egm., Hailsbr.. Pal., Widin.
Val. A, cxpurgamen iu/iuv. De baptismaie ct sacra- sopra, Gis., ut co'amus, quod leiinit lieiiwins ctilil
menio poenilemiae id intelligit Cbainillardiis. Roga- Giselinn, uihil ex Miis scrintis advertens. Vatt. B, Q,
lianum in curcere baptizatiuu Aeia refcrunt . dc Crb., M:ii'., Ald., Torn., G:illaiid.,\Veil/.., hoc com-
Siicraiiienlo alio pceiiilentix iioii nisi divinando quis mus. Weiizius ait Aldum hauere omne pro omnes.
mnjiciet. De carceris leneliris aniea Prudentius in Milii Al.ius ciiin iliis nmnes. Kaln iiius Weillbi eliain :i
Viiicentio vers. 237 et s<qq.,et in Cypriano vers. 51 Cilatur pro ut. FaLricius ulriimque nffertui el lioc
et seqq. Vide Sagitiarium de Cruciatibus, cap. 2, videlicet Jussum est Ca?saris ore Gullieni, Ut Quod
ubi ostendii a lenebris dici consuevisse carceres princeps colil, lioc coiamus, omnes.
antra, tpeeum, barulhrum. 44. Nebrissensis nihil mutandum censnit sed ,
33. Cbristiani olini frutres vocabanlur, ut dixi ad suspicabatur deorum pro dierum, quod Cliamillardo
vers. 73 liyiuui S. Laiirenlii. Ali.e conjccliirae ul bi non displicebal. quasi dicerel iicum deorum.
ties marlyres fratresdicantur, inanes sunt. Hoc eliam 46. Prag., Parrbasius, saium, rontra meinim.
lnrn catasla suniilur pro palibuln in quo marlyres 48. Ex Aciis /Emitianus proeies Fructuoso ep\-
:
erant combureiidi, ut hyiimo 1 Peiistcph. vers. 50, scopo dixil: Episcopus cs? Fructuctttt eyiscopus dixit .'
Potl catastas igneas. Sniu. .'Kmiliunus di.tii : Fithti. Verbuii) energicum
34. Val. A a priina inuiiu, et Ral. scribunl Emelia- fuisli, tit apud Virgitium Fuimus Troet, fvil lliunt,
nut. Alii Emilianus, alii .Emilianus. Ilic JSmilianus et ingens Gloria Tcucrorum. Yixi, virimus. Prililen-
prtefecluram iu Hispania gcrebat anno259, adeoque lius in praifatione rarmitiinn t'er qiiinqnennvi jam tt
diver>psest ab iinperalore .4-iniIiaiio, qui aunu 253 fj
cem, $i /utnms. Pliiiarclius iu Alcx.indro
fullor,
aut 254 occisus est. refert veierein gvmnnsopbislam
opbi Alexandrn lnicrro-
56. lireviir. Moz. male, damoniacas. ganii. vivine an inoriui plurcs essenl, respondisse,
37. Gentiles id Cbristianis objiciebant et cxpro- Vivos nam mortui ne sunt quriicin. Ilic gyiiiiioso-
:
inabani, ipiod niiiliercs et imperilos ad religionem pllisla irriderct phrasin abiil ad pturrs prn inortuti*
Clirisli.inani pellieerent. Minucius Qui de iiltimu : cst. Ilis Inquendi modis fuisli, tiximus, juiinus, fiiicm
ftcce colleclis imperilionbus et mulieribus credutit vilas in^tare significalur. HericuS Alussioibrelisis,
texus sui facilitule labenlibus, pkbem profuiuv conju- lib. v, Viximus, etjtutas avi decurrimus hoTas.
ralionis instiluunl. Vide qii.v ad liuiic lotuin noiaut 4!>. Rai., Parrbasius, repuguante metro, furorem
lleraldiis, Eliiienbnrslius, Wowerus. pro furor. Prag., ut refrencl, uon inale.
31). Weilz. cum ilailsbr. scribil disiilunnt. Lucos ct 51. Ital., vutgus. Acia narrant ab ipsis quoqoc
ninnies pnecipue ud deos suos adorandos ellmici etbnicis anialum fuissc Frucluosum Qui.i tatem :
cligeb.iul id<|ue innuitllr Dculer. II, 2 : Subverlite
; amorem luibcbul nun tantum a fraliibus, scd elium ub
vnnia loca in qnibus cotucrunt qcntes quas pvuessuri ellmicii.
. :
«r AURKl.ll IT.UDKNTII CARMINA. 418
Quotdam da popolo viJei ueerdoj A Inlrant ioieroa locum rotumlu
i iiuiii.i.nn tibi |ini'iiiiiiii ofleraulu: 1031 Conclustim cavea : madc «I fcruriun
Jejuuamoa, ait; rocuto poimu. Multo UOguine quein furor freqtienlal
1030 Nondum doiii riletn resignathon Cuin speciarnla pi-rstrepunt crucuia,
Nuiii|u:uii eonviolabo jus dicatum, 65 Ac vilis gladialor cnse duro
Nec mors ipsa niciim sacruin i vsol vci : Petcussu* cadit, et frcinil voloptas.
SicChristus siiims crucil lub hora Ilic (l.iinmanle pyru niger ministcr
Olilaiiiiu sibi pnculuin iccusans, Ardeus supplicium parare jussus,
CO Nec libiro volcus, sitiin |i-i « u Construxil faeibus rogum suprciuii.
CI.OSS.K VETKRES.
53. I.ibandiim, gustandum, I. (i-. Cavca, amphitlteatro, I.
fiT). Rt-.siguat, aperit, I. 61. Perstrepiml, p«r.<eriaiil, I.
Kii. Jus ilicaium, jejunium, I. 66. Frcmit, gaudet. —
Volupljs, atpicitndo, dtkctutio
57. Sacruiii, jejunium, I., Mar. videmium tulia, I.
58. Cmcis, pa.i.\ionis, I. 69. Suprcmis, attis, I. Maximis, Mar.
61. LtiCUIO, ump/iti/irafruin.Mar.
COMMENTARIUS.
53. M:ir., Weiix. cinn nnnnullis suis, poculum [e- B ferreni, uti cnnditi pcnni.iti poculum sumercnt, ail
rtntcs. BarenitH i Annal. aun. 31 osicndit veieres Nonduin ho a sotvendi jejunii. Agebalur enim hora
esl
consueiisse cis qui ud inonein daoinali erant, poium diei quarta. Siquidem in c<rcert quaila ftria sotemni-
ali«picin exhibcri', quo a inenie abalieuati sensu do- ler celebravernnl. Iqitur sexla ftria la-tutalqtu seeurus
loris larcrenl, ubi de tnyrrlialn vino Salvatori ol l:ilo festinabat, ut cum martgribus el pi ophttis in paradiso,
agii, et lios ver>us ailcgat. Plura de boceodein ar- quem Uominus prceparavit ainonlibus se, solttrtl tta-
gumcnlo Joanues Taniaiusde S.iluiarinMarfyrulogio tionttn.
llisoano. 57. Sic hymno 8 Catli.
Po.t jcjunium : .\tu«i u<b-
51. Cuiii SS. Martyres dic 21 J.inuarii passi
lii mitsum hora solem
rolat Solvtmus festum.
fuerini, iiiin aliud jejnnimn lunc oceurrere uoiuit, 58. Prag., crucis sub ara.
nisi id qund vcieres Cbrisliani observabani feria 4, 61. Amphitbealriimdescribiiur, quod veluti eduo-
6 et sabbalo, ul tlixi a.l liymuuui Jejunantium, et lius theatris constahat; et ea de c.iusa diciiur locus
Post jijiinitiui. Et erat cerle jejuiiium, quod bora roiuuda cavea conclusus. Cavea dicrbatur arca qna;
inm.i sulvi poicrat, ul vcrs. sc«|. expriinilur. Notan- eiiam arena appellari snlebai, quod aruua spargere-
i.iin est etiam veteres Cbristianos, dum jejunabant, lur, ne gla.liatores r.icile lahrreuiur. Cavea> eiiam
absiiiuii.se a potu vini. noinen babebat carcer, ul«i frrc detinebanlnr, et in
55. I>e semijejunio, ipiod in die slulionis celelira- circo gradus, unde populus spectabal, io quihus gra-
baiur, hoc loco agi saiis consiat ex bora non >, quoe dibus crat summa, me.lia, el iofima cavea. Cavea
nominaiui-, lauquam tempus aptum ad solvendtim jo- prim.i, seu iioa, srnalui et equiiibus; medi.i plrbi
;
juuiuni. Ilic euim eral mos ralholicortim, cum Mon- p summa cl ultinia, feuiinis atlribula, ut colligimr ex
i.uii.si.f stalionem protralierenl ad vesperam usque, Seucca lib. xi de Tranqmll. Antiquiores ca\eam de
de quibus Teriullianiis, lib. de Jejuniis. sive adver- tl.cairo dicebant. Lipsius lib. de Ampliilbeairo. cap.
sus 1'sycbicos (ila vocat Calbolicos), cap. 10 /Eque : 2, aucinriiatibus Tertulliani, Prudenlii et similium,
fatior.ts uoslras, ut tndignas, quasdam vero et se- m probat de ainphitbeatro eiiam caveam dici. Ruinx
rum rontlitulas noviiatis notniiie incusant, hoc quoque amiibitbeairi Tarraconcnsis adhuc exstant, scd inui.r
tniinus et ex aibilrio obcundum utt dicenles, et non tantum.
ullra noiiatn dctiiien<tunt, de suo sciliccl more 64. Cbamillardus nolat speciacula gladiaiurum a
De ipsls prius expostulandum unde Itanc formam nona rege Tbeodorico nninino prohibita. At probibiia multo
dirimendis stationibus pnescribant. Itigallius lcgcndum antcab llonorio consiai, tit dixi in couiiiieut. ad li-
\tu\al slationes nostrus, ut indictas : 1'norius exisiimat nrui lib. n comra Symm.
Montani-las boc loco impngnari l Terliilliano, uon 6.>. I ense d.ro.
aliiiius,
ealbulicos qt od nnll.i raiioue cnulirinal. De Imra
: 66. Voluiilalem pecubari «ignif;calinne de specla-
uona, «|ii slatio solvi poteral, plura babct Uingba-
i
culis dici, nniaiiim est in ciiniin. ad lib. n in Syunii.
iiius lib. xxi, eap. 5, § 3. Cassi:inus collatione -, cap. vers.ll^j.llliid nunc occurrit, Horalii vcrsum in
26 Comtnoiliim satis :t utile hora nona refeciionis
: arie poeiica, Ficta voluptatis cauta sint prvxima veris,
tempus indultum esl. AlardiisOaz.rus in notis advcrlit inielligi posse de his qu.r lioguniur, ut ui ibealro re-
hoc leleclinnis lcmpus quasi n
gralia el indulgeiiliu prxsemeninr naui de poemaiis iheatralibtis eo loci
:
quaiiam foisse iutlulluin, eo quod pnmi iiionaclii ad agit lloralios.
vesperam usque jejiiiiarcnl. Iloc ipsum inmiit Pru- 67. Aliam descriptiouem pyr» ad mariyres cnm-
deulitis Callicm. 8, vers. 65 Laxus ac liber modus : D burendos vi<le in Ruiiiano vers. 816 el sniq. Celeri-
ubsliuendi Ponilurcunciis. SS. liasilius rt lienediclus ter bujusmodi rogi rxsirurbanlur ul eniui nlerl:
lini.iin ciijin n. n.iiii solvt-njejuiiium prxscribunl. li Eusebius lib. iv, cap. II, ex epiamlsi SmvroansJuM
56. Baraniui nd ino, 262, mim. 65, puiat Fiu- de S. Polycarpi iuarlyrin Populus confeslim fiuna
:
rttiosum hii vcrliisnnii imiuercconsueliiin jejonium, •1 Mratrala partim ex oificiiiis, pariuii tx batiieiiiucre-
M-.i areiint et dlulurnlui uempe a frria 4 ad rcriam dtbtli celeritate comporlukiiiil pratipuevero Judarisnii-
;
li ; qoia, ut constai rx Tertullinno, epscopi persrcu- cri nnimo,ut sotent, operam nmii in i,/ conferenlibus.
liouiim lcinpore, et urgenla aliqua gravi neceisitaie, 09. Hieviar. Mox., fm-cibmt mcni lcx posiulai [uci~
jejuoia ilrieliora indiceJianl. Verum Prudentiussat«s bus. Nrbrissrusis laccs luprrmai intrlligil ullim.is m
clare jejuuiuill sl.ilmnis desriibil, el SS. murlyrcs ordiue ap|iaiandi. Cellarius ait posse siipremij miiiiI
irjuniuin servassc noo l.-iiu ai voto ahquo qtiaui ex pro [etaltbus. funetlit. In rogo facrs, i|uj- corpori cru-
lege tonsu.-luditiis ccclesiaslica , oslcnilitur ex nt>- 1
iiiaiulo woxiiuiurei tranl, et uliimai eum torpora
linoilius quiluis jcjiininin ippollal, SCilicct jtts dica- utdcliaiii, ilui poirranl ulilmx, il quiu pyra ui il-
titm tucium: limililer iu byuillO Jcjunanliuni, ct
, Iiiiii erigt balur, siiiuuur, rl siipti ui.r. Sed hoo Itno
Pml jejuoilim » utavil [csluiii, lictitnitm. Idcill conlir- Cellurn iuiriprciaiio uiagis anidet.
ii.ani Acu CaiHQM WUlti kl jialcrnu curifalr c.s o[-
.
»17 PF.B.ISTEPI1ANON IIY.MN. M. m
70 Qui dum corpora eoncremamla solvit, lndiinienta peduii', velut M lyses
Ferrentes ini:n;>s ainnre lucis Qiinndain lcct-rat ad riilmiii pi opiiiquan*.
1032
Fraeto careeris expcliie. ->iitro. Non calcare sacram crenialioiicm,
Cerlau( olliciis pii soiIjIcs : Aiilaslarc Deo prius licebat,
Planiis calceamenia ilissolnlis, 00 Quam vestigia pnra (igeronlur.
1'ronus deirahere sludebat niiiis : Siabat calcc mera; resulial ecee
Scd sanctus velal ora Frucluosus Ccelo spirilus, e( serit loquclam,
lncliuaia premi. Facessite, im|uit, Qmc cuucios (rcmefecit andieutcs.
Ne nostrain gravet ohsequola mnrtein. Non es(, crcdile, pcena, quam videlis,
Aii|iiin ipse meos pcdes resolvain, 95 Qn:c punclii leniii cilata transit :
«o Nc vcsligia prnepedila vinclis Nec vilam rapit illa, sed rchirmat.
Tardis gressibos irruaul in ignom. Folcosaiiiina! : rjuilms pcr ignem
Cur miciua
I riganl genas madentes? Celsa scainlere eonligil Tonaiilis,
Cur vcstri iiicinoi- ul fi.im, rngalis? 1034 Q" :1S 0M '" l"S"u perennis ignis!
1033 Ciinrlis pro populis rogalio Clirisluni. 100 Ila?c mler rapidis focos rrcpanies
85 Vix ha:c cdideral, relaxat ip>e B Intrant passibus, et minanliir ipsis
GLOSS.E YETEUES.
70. Qui, rogus. — Solvit, deslruxil : per ignem in 79. Alquin, ccrle, I.
(avillat, I. 85. Edideral, proluleral, I.
71. Lncis, cceli, I. „ 88. Cremaiinnem, rubum, I.
7-2. Carceris, corporis. — Antro, eorporc, I. 90. Pnra, ituda, Vat. 4.
75. Sodalus.ciiifft sui, I. 91. Calce mei-a, pede puro, vel nudo,
77. Faocssile, rccessile, I. 94. Gredite, cuncti, I.
78. Gravel, impedial. —
Ohscqnela, hoc obsequ.ium 96. Ciiata, vcto.t, I.
dichnut el hcec tibsequela feminiito genere, sicut suasio 98. Coniigil, ectnii, I.
el tundela sub una signijicaiione, I. 99. Olim, iii [uluro, L, Mar.
COMMENTARIUS.
70. Ald. mcndosc, contremcnda tolvi. Vat. B, Alex., lectioncm perverlissent.Cellarinsiioiat quod supertti-
Mar., Parrhasins, eontremato tohii. Hcinsiusilaetiam («»i. elvicum roganl, non morluum.... Necdum iilo on»
cdidit ciim Oxnn.,Thuan., Anilir. Reccntinres llein- xnorluorum invoc alio invatue rat. Quis mill rideat plum-
sinm sequiintiir, excepto Gallandin, cui non placel henm homuiis acnnii-ii? Semel occnrril quod vivum
concremaia. Legimt roiirreiiiaiiiia Yalt. A, P, Q, Urb., rogaverinl, el inepe colligi(, necdiim illo acvo mor-
Hreviar. Moz., VVcilz. cmii sins, Piag., aliique vc((. (iiormn invncalioneiit invaluisse. Cemies ait Prudeu-
In llat. cx toncmnenda coircciuiii coneiemandu. C lius rogari mariyies vila functosa provinciis inlegris,
Prag., solum pro tolvit, sed nulliis est seusus. et noti pmplerea credit, invaluisse ilioaivo invocaiiu-
1i. Vat. A, II, Alex. a priina manu, Mar., Piag. a nem morliiorum, ac vix latedir. tiinc eeepisse. In Iiug
prima manu. Il.n. , VVnliu., Hailslir. , Bong. a pri- ipso hynino, vers. 145, pra clara sunl Ii.it verba,
ma iuanii, Tliuan., lleins. , expediret. Valt. P, Q, Exsullnre iribns libet pair^nis, Q:iorum prwtidio fove-
llrb., plenque lleinsiani, Ald., Pharrasius, lireviar. mur omnes Terrarum populi 1'yrcneurum. Iiiv.ilue-
Moz., Weiiz. aliii|iie, expedivil, quod lcuuil Galiau- ratnc illo aevo invocatin inortuorum? Erat quidem
dms, qiiumis iiiiii ei di-plioerel expedirct. limc in iisii, ut nunceliain es, nt Clirisiiani sese p c-
75. Alex., Yai. Q, Mai., Prag., Itai., pii cum ple- ciuus viveiiliiim comuiemlareiit. Sed invocalio li;cc
risqne edd. Aldus, Urevi.ir. Muz., Parrhasius, Vai. viventium, sictil nuslro xvo invncaliom uiortuoriiiii
P, llrb. nliiq -e, piis. iiouopiioiiiiur, ita neque sevo Prudcutii, ant ante il-
74. Ald., Panlijsius, Breviar. Moz. scriliiint cal- lud oppnuchaitir.
tiamenla. 87. Egm., rufrrum ; emenda rubum. Adisis coni-
75. ls in Actis Aiigusialisdiciiur Lecior Fruc:unsi. menl. ail hvmn. 5 (..T-lli.
7(i. ln Mar. videtur prius luisse orn, sed lacliim 91. Ald., Gis., Urh., Alcx. supra, Panliasiirs,
deinde ore, c( in margiuc pro div. scripl., ora, quod Bieviar. Moz., mcro. Plerique mera. Juvcnalis saivr.
Siilnin veruin esl. li : 0(iscri'aiil ubi fesia mero pale sabbaia reges. Bro-
77. Ald. mendnse, premit. Parrltaslus corruple, veriiis loc. cil. ail Juvenalem nugas de Jml.i-is pra-
i'i( esl, m te, iuquii, el ila quidem in pliiiiinis cxem- dere, qiii putins quam ut nudipedes incederein oniiu-
plaribus lcgi aflinnavit in emendatis, scd scribendum j) hus veslihus sabbatmis se.-e induebint, ut salihalmn
ceusuii, facettiie, inquit. vesiium luxu houorarent. De hac voce merus vide
78 Mar., Prag., Vat. A, ne nostram. commeut. ad vers. 2t) Apnlh.
79. Bceviar. Mnz. non recle separat at quin- Joikei 9i. In Thii'11., crediia piena.
ad adorationem ntidi» pedilius inceilere solehani. Ea- 95. M.n lelius nionei videudiim an legi ileheal ptm-
ilcm fui( alianim geiKinm consueludo. Vide lirovi- clu; uain in suo codice Ka legilur diseile sine litura,
rium de Adoral. cap. 16, nbi probare conlendit nuili- iu Kit. puncto, sed sub liltira, el ouiniuo videhatur
pedali.i Hebraeorum proprium lestmn non fuisse et ; fuisse punctu.
Christianns nonniillos in processionibnset crncis ado- 99. Olimde futurn tempore Virgilius hb. iv yEn. :
raiinneniidispedibnsiiicederecoiistievisseoslenilil.Vi- Nnnc, olim, quocunque dabunt selempore vircs. Ei bb.
«liliirFriicluosus nou coactus.sed liliereid fecisse, lor- l : llunc lu otun coeto spoliis Orienlis onuslum Accipies.
tasse exeinploMoysisperinoius,qu<idpo>tearel'eniir. 100. Prag. inendose, «fe intnr. Mar., fremanfe.-,
83. Alil., utsiem. In Alex. videlur liiisse ut fnam. et ail oram eadem manii, crepanles, pro div. Seripl.
Vera leciio, ccr(e eommunior codicum, es( ut finm, 101. Mar., Gis. , Alex.. ipsi. Plerique, ipsix ui :
correpta priina in fiam. Al.hi eiiam corripuit Pruden- supra li-tinunl culutia!. sic niinc miminiur caminis ad
tins : ac simili mod<> fiicerunt Arator.Tcrtullianus et rnhiir animi demonslrandum : quod, ut Prudentius
alii. Gis. in t ed. posuit sicm, qnod in 2 ed. imnavit poelice, i(a oratorie describil lltlarius in psalmuui
itt fmin. sciolos corr. clor<_s argiiens qnod codicum lxv, iiuiij. -21 : Atiicnim in vincutis carccrum qlarian-
41J Al IRELII PHUB-KNTII CAKMINA. iU
Flumuiarum Irepidaniibua camlult. Orani, ut eelci ignli ailvularct,
Nexm deniqnc, i|ul manui rotrortua I i lineiu ilairi anuis periclis.
ln lergum revocavcraiil rcvinclas, Exorata Buoaobirc lainicm
103 ItilacW eule deciditnl iduUl. Hajeiiat famulot jnbet, cadoeii
-N.ni ausa est rolnli re peana pnlmas, 120 Missos corporlbus, sibiqne reddi.
lu morem erucis uil Pairem lcvaudas :
Vidit prsiidls ai ilumo satellcs
1035 Sulvilbrachi.i, qua: Dcum |irecciiiur.
1036 Cudiltn inaily; ilius p.iln v apcrluill,
Priscorum specinien triuiii pularc* ,
Iniignetque viros per astra ferri.
«10 Qiius olim Rnbylonicom per igneoi
Quin el lllioUe iiiuneus licrili
Caiii.iules slupuii tremens lyrannus.
t 25 Ustcndit ireleria noiam paierni .-
lUis seil |iia flaiinna tum prpcrcil,
iNiin.liini tempoie nae>ionlS npto, Coelo vivere, quos formii pcremil.
Ncc mftnis ilccus incliuunte Clnisin. II if lum virginitas palaui viileru
415 IIos ciiiu delugeret vaporu- ardor, Per sndum nteruit, parenlc cwco,
CI.OSS.E VETERES.
10". Nevns, tujumiiia, |.
B 120. Missos, piv> dlmitros, I.
100. Cohihere, consiriutjerc, 121. Botiiu, faniilia, Mar.
10:1. Spfciiucii, liqwam, I 125. Iiisignesquc, (jorionos, I.
III. Slupuil, ubttupuil', I. 125. Notam, sitjninn, lin.
1(5. Vaporus, cnlulus, I. 120. Fnrura, loncilium, Isn.
1 10. Orani, sancti, I. 128. Suilum, serenitQtem. I.
*C0MMKSTAR1US.
Iiir, alii cirsi in verberibus qralnlanlur, alii potestati vi, Itlud in rigoribus algidunt, hoe vaporniu, nl.i nliipij
irreliuiotorHm desecanda feticium cotla tubtniiluni, tiiinus bene leguiii vuporeum.Nemeiianus clare eclog.
pttiiesvi exstructos roqot currunl, ct, trepidantibus 4, vcrs. 63Tcr vittil, ler fronde tarra, ler thure ra-
:
paantv ministris, iqnem saltu dcvotiv fcslinalionit insi- poro Lustravit. Et vapor pro calure apud optiinns scri-
tittiii ; ulii i» profundum itemergendi non in uqvat ne- ploressiuni, jainuiouuiinbyinnnS. Laureniiiadv. 345,
caluraa,! tl in rcfriijcrium wternicbeutitiidintsdecidunt. 116, Vau. A, lt., oranl tanrli u< : nnn pmitnr me-
In A< tis dicilur siipites, quihns inariyres ligati fuc- truni. Vsl. Q, advocaret; supra reclc, advotaret.
rant, perinaiisissc udeoquc Florezius poelice Incu-
: 117. Rrev. M>z., perlculit, contra meirum
tniii Prudenliutn ccnset, cumeosin ignem insiluisse 120. Prag., Cis. ad orani, Rnng., Fabr., missi*;
iiair.it
. Veruui Acla expoui possunl de fnrca, quae alii, missos. Ncluisscnsis exponil tibi, lioc est tibi
s:epe cnllo inserebalnr, rctortis iu lergltni brachiis en- ipsis. Helini tamen sibi, sciticet rp>i Dco. Cnnlcr
rum, qui in rogiun injiciendi cranl. Vidu coinnicut. _ bymnum Exsequiamm.
ad vrrs. 851 in RoOMtUU. « 121. Egni. srribil satellis. Uirjc etinm p.Hcl animas
102. tlailabr., Ilnng. a prima manu.Gis.ad nram, piorimi cx Prudcntii senleniia at| ctelum evelii, cum
cicpilaulioits : uielius trepidanlibus. nibil purganiluin emaiiet. Cbamillardus aii, boe iu
103. Btevlar. Moz., Teol., reirorsvm. Marlyrcs loen i.oniuiM.i mut avisse IVmlenti.un, quin in Actis
ciuiiluuenili stipiti, vcl funihus alligabanlur, vcl cl.i- legitur, Rabylniiiutn ct Mvgdonium v disse eoelimi
vis afflgebuntur. Ilinc Cbrisiiani dietiaamauRi ait axe, apertutn, ii-i.non cx nnlia .Emitiani liliatn, quu:
I
vel slipite. Licet nunc sarmeiitiiios, ct scmaxios appct- mairi stiie Frmtuusnm et sorios in ccvlnm ennte»
tetis, fliii adjttipitem dintiitii itxis rcvincti sarnientoritm o-tcndrbal. Vermii opllmo Priidenlio cnnvenil eiiui
nmbilu exurimur, ut ait Tertullianus in Apologet. cap. Aciis, qua: ita liabent Apertitmque esl c&tum, ritleiiiibn^
:
50. Vide laiiuluin xvn. lloc loco inlelliguntur bracbia llabiilan et Mtnjdonio fratribui nostris cx [nmitia .-Kmi-
in tergum retorta, anleipiani pyram ingrederentur. liani prtcsidit, nui etiant lilia; ejusdem .kmiliaui , do-
104. Biev. Moz. male, reiimiirerant. miiKV eoritnt carnoli, oslendebanl uinclmn /•'rucino.ittm
100. Vall. 15, 0. Prag., poenu coltiberc, scd lex ep scopttm cmn ttiacmibus, adltitc stipifbus, guibns ti-
mctii pnscil coliibere pir.na patmas. ijuli fueronl, permnnentibus, ih cmlnm nscendente\ in-
107. Veicres Cbrisliani, duin or.irent, bracbia le- ronatos. CutWflU .Kmitiiinum vocvcnt, d centex, Veni,
\aliaut et eUcndehanl
ninieui crucis. lisilaiuui Id
iu el vide Cuiii .Emiliiniits venisset, videre eos non
quocjue rnit ub Hebrsis,
ipse Prudeiilius eeeinitm poliiil.
hymno 12 C.aih. vers. 170, de Unyse: Ponats in at- 120. Am! r., 17110 fnio, e\ qno lleinsius eiuijciebnl
lum brtichiis Crucis tjuod instur tutic fnit. Vlde 1711OS foro.l»CU 1'nruin nccipi polCSt pro Initt ,11
II11C
rtiani vers. 52 byiuni 4 Calb. Victurius eilidit Koinaj ji quo rei suppliciis aftiituntnr quud solelial lieif 111 :
1760 veteris geiumx ad Chriaiianutn nsutn exscal- luio ipso, in anipbiiheatris, in cticis.
ptae evplaiiatinneni, iilu exbibel Heiparae imaginem , 127. Mar. n piiuia nianu, Prag., Itn-c dum, r.iinus
ipuc a iinn iciiiiriiilii artillce
1 iseeiili t\ exscalpta recte. Virginiias prn virgine, ut npud Claudinnuin,
Victnrio videtur iu snrdnnycbe bicotnre nianibus, it.i caitn. 1S, lib. 1 in Fulrop., I iri/ini ns icii.ifts udit.
uidixi, in fniniam cnu is expansii, hi speeiem oran- 128. Ald.. Vuti. R, Q, Itrb., M.tr., Pra"., IUi.,
tis, seu Deuui deprecanlis. Plurca veiusiisiimai si- Ilailsbr. a setuiiiln manii, Sb b., Cis., Ald., Widni. a
lliilei picturns, el inaiiuuien toreiuunin Rusius, Ann- iirimn iiiaiiu, Weitz., patente cirlo. Ambr., Atl.,
gltns, Ciampinius, Buunarroiius, Rotdelltia, Rlancbi- Thniin., Val. A a pruna iiianu, Val. P, Hnisbr. I
ii.ua, Botlariun, Broverius sliique illus ranl. prima inanu, paranra arco. Alet., Widin. supra, p«-
110. Parrlia.siua Babuloninm niinni beue. Dc bac rmM rirfo. Vii. A atipra, poiamta tath. Breviar. Mnz.
bistorin Iriimi ptiemrum dietum in Apmb. cnrrupte, /Vr/ii/iun ni^riiit uerralew iinuiii. lu Acits
I li. Ald. icrib 1 intohaute. li'giltir hmitiuiiiis reniens ridcie eos non (uii dignns.
:
115. Breviar. Muz. coinr-H melruin, raporana. Cis. Si Acta li.rc 1'rndentiuiu cerle pisccssisscnl, uon
1 cd. Daporia. Chamlllanltii durum el barbarnm Mie tlnbium essct, quin hnc Prudentiua nepexiaaeii Alm-
prununtiat t>apniNS ardor, ueipir HpUil aiiuiii uciui- ipiinpiitciitr eato non est leciio eontemnendJi. 'V>
imn vaporus pro v.ipnrilriu, niai npiul Pniilenlium. Mii/iiui Virgi iailUUl Oll lib. Vlll, !Vi sudum lud.ji.
Verum nnle Prudeiiiiiun rayoraa dixit \ni"b us lib. 11 tent
421 rEftlSTEPHANON IIYMN. VI 44«
i ; crimcn domini ilomtis limcret. Si-il nc iclliquia-s rosnsc :
lanil:is,
17.0 Tmn corporibna sacris lavillx
de cnrporibns (iavilke Et mns cum Dnminosiinul fniuras,
El pcrfnsa mcro leguniur ossa, Discrrtis loca diviilanl sepulcris,
1037 Q"aJ raplim sibi quisquc i iml i
a- Ccriiiinliir niveis slolis aiiiieli,
[bal. 1 iii 1033 Mandanl resiiiui, cavoquc i lamli
h'r .iirum tanius amor ilmnom rcferre llixtim niarniore nulvorem aacrnmliim.
Sanclnrum cinerum diraia dmi i, O triplcx imnor, o Irifonne ciiliiicn,
gestarc sinu
Ant geslarn litlele pignns.
liilele |iignns. (Jno noslr.i- capul cscilalur urbis,
CLOSS.E VLTEKES.
420. Domus, familia, I. 1 5i>.Cernunlur, qtridam viri, I.
131. Mero, pnro vinn, I. lli. Ilnunr, muriunnn, I.
15*2. Haptiin, vcluciUr. — Vindicabal, acquircbnt, I. 1 15. Excitaiur, eriqilur, 1.
COUUENTARIUS.
129. Tibiilbis lib. iu, cleg. 7 : Fclix, quicunque nl quod umttquisque per rharilutem ile cineribus usur-
dolore Alteriut disces posseearere ttto. paverat resntue.re.nl snie mora, unoquoque (loite imo-
150. In Breviar. Moz. ilcsitleralur de. que) in loco simut condendos cumrent. /Emiliano eliam,
151. Io proleg. inim. 150 de lioc versn cgi. In qui eos ttumnaverat, Frue.tuosuspuriter cum diaconibus
Aclis : Superveniente aulem nocle ad amphitheuirum n suis ostendil se in slolis repromiscitmis, inerepnns, eli
nmi eino (cstinanter pervenerunt, quo semittsta corpnra ln codd. nnnnullis mss. b;ec adduntur: Et manefacto
exstinqtterent. Vctercs reliquias corporuin freuiato- iniu Chfittiani ornnes, qui reliqnias sanctornm a'ttu-
iiiui vino lavabnil. Virgilius lib. vi, Retliquiti vino, lerwtt, tteferentes etttn maguo melu, ac summa lalitia
e! bibulas lavere fuviUas. Dogtis ip6e cxsiio^uebaiur sinquti narruulcs virouem similem, in sacrosuncta ec-
vino, el tunc amici aut propinqui nssa e.t cineres le- elesia sub altari saocto, exsitltantesiit Domiuo honori-
gebant. Vino vetcri nonnullos nso.s probal vrrstis Ti- pce sepelierunt.
imili Ub. iii, eleg. i, de suis ussibu-i p<>-i ubiiuin. 140. Itievi.ir. Jli 7. inab', cadaveraque pro cavoque
Et priiiiu.ii oiiiioso spoi;)onl eolteclti Li/tro. Leqere ossi ctaiidi. Plorezius nl dicluill pulal (ier prolepsin, quia
pbrasis proprin iu fmiere llioc osi temum ; et Mar-
: eo ipsn di^ inarlyrii vix fieri poterat, ul marmor sc-
lialisacusn ambigtto: Edciil luvr.des, inqnit, meacar- raretnr. Vernm
liujusinodi nriias scpnlcrales apml
mina quanHo? Tempus ernl jam ie, SotiHane, leqi.
: arlilices parata:que io prtiinplu eranl, ut qui
f.icla:
Cniifer Tibullum lib. in. eleg. i. Ut aoieui cineres velient, eas cnieient. llmc iuierdum accidit, in m
corporis combusii enm aliis rogi ciucribus non per- Cli 'istiamirum sepuliris s gna eilinicoriiin propria
miscerentur, ita corpus iu plinrelro coui| onebalor, appareant.
ni exuineto rogo reliqni.-n iliius discrct n essenl ab 141. Brev. \\m. mendnse, Mitto marmori vutvere.
aliis cineribns. Constat diam, ailliibiiiiui iu funeribus sa randa. Vat. B, mixtum pro mixtim. Iu seuulcraruni
nobiliuiii genus lini i|iiotl nou nb-iuvielialur, de qoi> inoiiumentis occurrit iuterdum miaiij cinecibus, De
1'liuius lib. xix, cap. 1 Iteqnm iude fuuebrei tunicas
: reliquiis copiose «gii Floreiius.
enrporis (twillam a reliquo separam einere. Uesiderius lii. In V:it. A desiileraturo pnst/ionor. ParrUasius
ilcraldus Ailvers. 1, cap. 7, Kirclimaiuius lib. 1 1, litmen pro culincu; ei iiotaiida esl li.cc varielas scri-
r.ip. C, b Ccnla, Coiiiiiieul.in Virg,, aliique plu a ile piura', nam in priiicipio ait Prudenlius, ailolh capnt
bec congerunt. Exslal Jnann. Ciampinii Disstr-
ritn Tarraconis corusciim iguibtis lioruni niniiyiiiui, iuinc
latio dc incombusiibili lino, sivc de lanide ainiaiuo, idem caput lioc luniine irifornu exiilari. Itaque, si
deqne iilius lilamli moilo. Itomx 1601. Hirchinannus inss. faveant, leguin libcnler Inmen.
lib. iii, cap. 7, nsuiii ejus lini non creilil f.iisse, et lio. In byinno octodeVim martyruiu de quavisci-
nugis similiora putai, quaj alii de amianlo ipid nar- I vitaie.qua: mariyre palrono gaudeat, vers 13, Oibede
rani. At oerium esl, liomne adlmc in urna qtiac in mar\no cuput exeitata. CbamiUardus nostitv urbis iniul-
bibliotlioca Vaiicana exsiat, biijusmodi siinloneiii ligil Ca^saraugtisiain, quia Cxsaraugusta eral in pro-
amiami mira magniludinis asservari. Ame bosquin- viucia Tariacoucnsi, cujus caput erai Tarraco. Iloc
que annos lltimie etiani ad poriam Capennm e ragiune ipsum voluerat Uanholomx-us Leonardus Argensola
niniinhieniii Scipionum repeita est sindou asbut>tiua, inepist. ad Marianam. iVon placei lia.c iulerpretaiin,
06sa liuinana couiinens. neque plncuil Ncbrissensi, Cellario, Pcverato, Teo-
152. P.irrliasius ila dislingiiil qnisque lintlicnbat lio, innumerisque aliis, qui Tarracoiiem a Prudeutio
Fratrum : lantns amor. Agobardus iu carmiiie posl iirhem uosiram vocari dicum, quamvis negent Tar-
obitiim Caroli et Leidraili Prndeiniuiii imitaiur: JVee- raconem fuisse Prndentii patriam. Et Priidentius qui-
non Pantateonis ossa raplim Toltunt cuncla simul, li- dem redit ad sententiam primie stropha;, et cnput
oantque pannis. Iu Mariyiologiis rapcre corcorn mar- T-irraconis excitari inlelligit. Piiuluuis ep. 4 ad An-
turvm s»pe orcurrit qun fesiinauiiiim lidelium sedu-
: sonium, El capite insigni despcctnns Tarraco pontuw.
lilas deciaraiur. In Actis noslris, [eslinanter, el mox, j) Ei quaiuvis Tarraco fuerit capnt prnviucix Tarracu
Eorumdem mariurun ciimres coUectus, proul qtiuqve neiisis, dubito an apposite dicaiur capnl uniuscujus-
poftlif, sibi ttiuiieui ll. libet urbis in ea prnvincia contenUe, puta, Ca-saran-
15i. Cii. 1 ed., riiitreiii, perperam. gu»ia', Calagurris. Nam caput dicilur caput corporis,
15. Ite bac coiisiuiutline eolligendi nssa SXpiuS non caput pedis aut bracbii. Abiis nui aliler seiuiuni
in sinuin vule lleraldum et Kircbnianniim locis ct. exempla pioferri desidero quibus Roma dicta fnerit
I*nn uniulam, qua os>a claudebamur, ad lumulum caput Ronoma' vel Ferraria?, antHatriliim rapui C.i-
«inu exporlabam. Taeiltis de Agrippina in fuueie saraugiisLi: v.i Calaguriis. Moziins in versinne llalica
Gt-rmanici lib. li, Tunc ferttles rehqmas siuu fcrret. liliri Perislepli. vciain seiileniiam assecutus, iia reil-
151). Bieviar. Muz. imk, sed et. iliiiit O triplicato onor, Iriforme cima, /Vr fiii l-i citni
:
137. Idem futurot inelitis [utwus.
, , nostra erije la [ronlc Sublimc piu d' ogui itta d lberin <
>
158. blem , loco; currige loca. Ilujus versioms meiuini ui proleg. num. 421. Postea
13K. Val. A conira iin.iriiin, »;o.'is niveis. LVeviar. nacius sum exempbr ins. edilionj paralum, ubi praj-
Mtiz. eorrnple, cernui pro cemuttur. CLamillaidus miltiltir Vila Mozzii, ei de l:oc opere id emmliaiui- :
prubabibiir putal ipsos tres iuanyres apparjiisse. Coiiic persona ecclesiastica qli piacque di tradurre in
Ptudenliiis saepe marlyrcs candidatos vocau lu Aiiis vc so sciolta nelln piit forb:ia Toscana favcUa yC inni
ihi legitur Apparttit (Frncluosus) fratribus, et monuit
: uituoluti le CouoNi. di Pruilenzio insiune pocta criuiu-
: ' , — ,
iV AUKLLII PIUMiF.NITI (,AUMIN\. il
Cunetii nrltilms •minon< Ibotii Etearmen fieta ferian pangani.
14.'i Fxsullare iriluis lilict palronii Oliin letnpOI crit, rin ntc niiinilo,
1039 Ojinrum prtjlldlo fuvemur omncs Cmn te, Tnrrace, Frnetuoui acri
'1'i'ir.iruiu pupiili PyroneirnHi, Snlvcl lupplicie legcns ab igni.
Cironmsiel chnrtis cx uiroque scxu, 100 Fors diguabilur el inois me lolam
lleros, virgn, pnor, sonov , anicla :
1040 Tormcnlil dare. prn* pcranle Clirisln,
1:0 \ csiriini pnlliU rile Friiclunsiini. Dulces bemlccasyllabns rcvolvens.
I.auilans Au-,-nri rosullct bymnus,
Mixlis Kiilngium inuilis eo.cquan VII IIYMNIS.
,
Ki-iIiI.iiiiiis pinbus paros cainu nas. 13 lliivilil VI (.11 iiii.mi DF.ATISSIMI MA.RTTRIS F.PIS ON
II. io eurata sonciit in aree tccia F.r.r.i ih.« s-isuanc
:
155 ItlanJum litloris cxstel indc mnrmnr Insignem mcriii virmn
GLOSS/E VETFIIF.S.
144. Ibcris, Hinoniris, I. 157. Olim, quandoque, I
153. GamOMMS, taudet , I. 100. For-, \orie , I.
154. Ilinc, ex uuti parle,
I. —
Arce, tempto, Val. A. 161, Prosperanli: ,
propitianle ,1
155. In.lc,cxaltera parte, I." 161, Rcvulvcns, relejens, I.
156. Frcla, mare. —
Fcriata , otiosa, rrperrnssa, I.
00HMENTAB1US.
no. rfonno ora alle slampe, i quali avea non poclte
clie »i B Mar., Incipil lujmnnt in honore taneti Qvirini mar,
volle fatti udire nelle accademie dclla sua patria con lyris, el epitcopi Kccletia* Snsclanoj. ltal. ila, seil
Ec-
tinirerWe soddisfttiione ; e te morle non ti foste inter- clcsiw Susciantr. Aldus. Ode in latidem Quirini mar-
pnsla, aren penttero rfi conlinuarne la traduzione ttctjli lijrh epiteopi Kccletitv Sisciamv. tzius in honoiem Wc
atiri Itbri. Qitirini martyrit el epitcopi F.cclesioe Sust inti Fabr., i .
115. ItarilioloniTiis Argensola Inc. cit. viiletnr le- Qiiirinit marlyri el episrnpo Sitciano lltyrico. Ileinsius
pi-sc tibr pro ibei, el e\ vorlio lctWo iliflnilivi nimli f.icit ciim Ale\. 3. lu Ejcm., Itnit., Ox., Torr. duo-
exsuttarc vorlmni denotiOBS nifldi imperalivi ita eniui : bus el All. scribilur ^jcsria pro Sitcia. In Vai.Q, Sri-
vortil Uiipaniee, Alegrttle pttes, o ciudtid ttbre, por tia. In Widin., Snscia. Prag., Setcitr-; Vall. A, B.
iret patrtmes; i|ti nquam uon video cui snbslaiilivo RaU, Suscia: ; Mar., Siteite. Nnmcn S>$tim aut Sy-
voluerit applicare adjoeiivum ttber : nam si inictliga- tcia? cnnfirmalur ex Piulematn, Slrabune. P.iieiculo,
lur eivitas, deberet efferri libera. Plinin, Anlnnini Itinerario, Ainl»rosiano ouliec Fu- ,
14«. Gallanil., Tomses., liong. , Fabr. , forentur. selui i.bronico, <l cx marlyrulogiis mu'lis in locis.
Sed plerique mss. el edd. foiemur, quod praTeren- Siscii civilas erai Pannonia: soi>eriuria ad Colapis,
iliim rsi. el Savi cnnlliientom, de qua Plinius lib. 111, can. *"i.
147. Parrliasius male , Pyrcnca pcr arva pro Py- Nune vicns esl Sitek sivc Sitseg iticlus prope Zagra-
rencarum. biam sedcm episcnpalem. Vide Goograpb. ant. Cclla-
44'J. Weilxius hcret pro heros.
alicubi invenit rii. De 0'i'r.nn iia Mailyrologinm Koinanum die 4
VViilin., ttnng., Vat. It, Mar.
Ral. , Tlinan., . Pr.i.-., Junii ox Prudcnlii bymnu: Stscior in lllyrico S. Qni-
nitulit. Parrhagius, lloins., Amtir., Teot., anulia , ,
, rfm episcopi, qiti sub Galerio pra'tide pro jide Cliritti
quod in alm ciiam cndico roperii lleiusins. ScbeiLe 11I Prudrtttiut tcribif, molari saro nd collum ligalo, 111
'
CrarviaiiC nniula mcndose. Ab OflU ainnl liori annla /lumm prtrcipitatns est ; sed tapide tupernatnnle ciim ,
ci ii nutta. S.-il usilalius ct meliusesl anicta ab aui- circumsiiiiitcs Cliristitmus, ueejus lcrreremur tupplicw,
cu'a; oi anicta babent Vat. A. Alex., Itreviar. Mox., neve lilitbarent in fiile, diu fuisset horlalus, ipse vt
Ald., Wcitz., Gis. et alii piurimi. morlyni giorinm assequeretur prccibus a lieo, ut mtr- ,
151. Mar. , hymnis; supra roolo , hyntnus. gereiur, oblinuil. Iilom foro in Clirnnicn lu-oliii nar-
1;>5. Alox., amieuns ; supra, catiitenas, prohe. Non r.ilur a S. Ilieroiiyuio ad anmim 510 Quirtiius , :
euim audiendus esl Weiuius qui cum Widm. a ,
epitcopus Sisciaiius pro t.hritlo gloriote interpcilur.
prima iiiami cdidil ruiiruus. Pio versibus eanowue pu- Nniu manuali niola ad cottum tigala, e ponle prirci-
nunliir. pilatusin [Invium, diutissime supernalavit, elciim spe-
154. Mir. -i priina manu, in acla. Panhasius cor- de tno tcrr.rcntur exeniplo , vi.c
ctantibits to'llocutus,
rupic, ittarcluhcta. Olim lomplnruin lecta inaurala orans ul merijerelur, obnnuit. Vide nnlas Vallarsii et
e-se solobain cliamiiuni Hiiin.o pr.oscilim bxc cuu-
: aliornm. Gregm ins Ti ronen-is. fteda, Usuardua, Adn,
6iioiiiilo olitinot. idcui martvrium rofornnt. sed narraliuueel tide l'ru-
lf.6. De imagine TOCis iil acci|iilur. Celiariu ad- donliiiiiimilur. II illand auiad iliom l Juuii iiicuiniant
vocat luic illuil Cic.iTonis, Parieles yrnliat agere ge- rnmpendiiiui Aclorum, cx 1'indoniio fere aocopiuni,
tiinr.t. Prudeutiui nauticao gcntis canlui videtur m- iiiiiiu loctionum vicom pnelieos iij die bato S.Qnirini
iinore. pro basilira S. Mari:e Transl ilierim. Quisuam sii Rale-
158. In Piag. cx <nri non bene fariiim acris 1iiis, suli qini duce Ouirinus mart) rii pa in.111. r nseni-
159. V rriiti, ail Cellarina, kot CkrislotriMuet. At D ins a Prudentiodiciiur,qmeruuiati|ua imrrsedissideiii
lioniici iiniunt aniinum advertere ad explicnikiiiem, auciores. Acia qn.rdaui exslanl apud Mnmliiituim iu
ci 111111:0111 illinlii iiriim. Prudeiiliiis addit, 1'rotpe- qnibus narr.ilur Ouirinum a Maximo pr.v-i.io fn
rante. Clintlo. iibus ca:sum a<l Amanlinm Pannoniai pnesidem
,
161. ParrnMiui inior vorla IVu lcniii propria nu- niissnm a qiio capilalia pivnx sentonliam subiii.
,
merai pro peiare pro (avero so.l na lncuti siinl Li- : Iline Uaronius el i.liamillardus Galerium Piiuleutii
vius, 1'laulua, Tacilns el alii. ifitolhgunl cssc Galermm Maximinum c.vsarom ,
Ilii. Koilliulli VUlg.. Iiendecittylla' as. Ili vorsiis qui Masiminui Daaa ail appellatM, ei a G l.no
pbalouoii per auluniiiiiasiam vocanliir lioudcoasyl- Haximiane imperaiore Orieuli rrai piwfectaa. i«m-
laiii. Dc hujui eniicluaiouii vida piolegom.
'cinoiiii.i nariius oppouil Matiinum in Ai lis momniatum uou
cap, 10. Hrciirium Moxarabioum alioa rerauiMdil, luissc easarem : misii tniui martyrew ad Amn-
qui minimosunt Prudeiiliaiii. quoil Ipsa jus gladu non baberei. tVllanus •!
(.11111.
InKriplioiieni exliibul qu.uti lnboi A'cx. In Vai. T uliiis aiidnnt llaiiminum illum Dasam unllo pnot4>
A oudcui 111111I0. cil 111 li.mne, ol Ettluid Setclantc. dalu insignen liusse, ouiii i os.ir, quod mi- MMMH
: ,
PKIUSTEPHANON HYMN. VII. 42G
425
Quirinum placilum Deo, Sed lympliis Ouvialibus
1041
l'rbis mccnia Siscix 15 Gurgesdum rapit, nhluil.
Conressum sibi mariyrem Nil refert viireo xquore,
Ande Oumiue sanguinis
5 1042 Coinplexu palrio fovenl.
ilic sub Calerio duce, Tingat passio mariyreiu
Qui tunc lllyricns sinus 45que gloria provenit
Urgebat ditionibus, 20 1043 Fluciu quolibet uvida.
Fertur catholicani fidem Summu |
oniis ab ardui
10 lllustrasse per exilum. Sancix plebis episcopns
Non illiiin gladii rigor, ln prxceps lluvio datur,
Non incendia, nou lerx Suspensuni laqueo gereus
Crudelj inleritu necant 25 ingenfis lapidem molx.
GLOSSiE VLTEKES.
B. Fovenl , cotligunt , I. 17. An, utrum, 1.
40. Exiluiu, mortem, I. 20. Quolibet. utroque, I.
15. Abluit , ppnilu», I. 21. buuiiiio, summilate, I.
10. Kefeit, ditiat, vet differt, I, 23. Dalur, jacilur, I.
COMMENTAIUIJS.
rabantur, renuntialus esl, neque lllynciim post, sed B nibil cnnstai. Ejus corpus, ut referunt Acta, in ba«i
•_ _ ±___ _ _.l ..Ai n ...l..i» ....... ..... .,,. i., -lil ^» • f. ^ i\ ii .rl ,m liiil ! a „ t"
[Scarabetensein
'
Orienlem rexisse. Sed noiandnm Chamillardum sta- depositum. Scd
li.-i-i
, i • I I I I I . .
lica ad I i-»1
portara
I.i.» I 1
fuit 1 i i"l i , i > , , , . , .
turre, sub Maximino Daza jam Cxsare passtim Qui- cum Acia narrent non Siscix, sed in civitate Saba-
rinum, non anlequam Cxsar Qerei. Mihi placct seu- riensi passum Quirinum, hxc porta Scarabetcnsis
tenlia Giselini , qui a Prudentio ait designari Gale- adSabariam videtur peninere. Chamillardus narrai,
rinm Maximianum, qui in Diotleiiani locum alleclu% poslea, cum barbari Paiiuonias devastarent, Koinam
lllyricuin, Asiam el Orientem obtuiebai, labnlisque ir.inslatum fuisse, et inde Mediolauum per Angilher
xreis de interilu Cliristianorum edicta proponebai. lum Medinlanensem episropum. Kuinartius , ex Ku-
Maximut auiem ille et Amautius de qiiibus Acia, dolpho scholastico in vita K. Kabani sxculo iv Ueue-
prxsidcs fuerunt sub Galerio Maxiiniano, ut apene dict., part. ii, pag. 12 , nflinnat Koma in Germaniam
innuunt Acta a Bollandianis ad cod. uis. correcta : translaium, et in celebri Fuldeusi monasterio recon-
Premeniiiius itaque Maximiani imperatoris legibus , diiuiii. Plura addunt Kollandiani.
Chrislianut infeslabatur exercitus : per lUyrieum vero 7. Ex Yirgilio i iEneid., Illyricos penelrare sinus.
Diocletianus sacrilegis praceptis in Christi populum 11. Sagittarius cap. 6, de Cruciat. curiose obser-
hottiliter swviebat, addito lyranr.idi tuaz aiio Maxi- vat sxpius conjungi a SS. Palribus in m.irlyriis re-
miano, in rcgno participe, qui et suam rubiem , et Oio- cen^eudis gladiuin, crucem , bestias, ignem.ali-
cletiani per omnem
lllyricum oslenderel. Ferc tamen quaiido tauien unum, vel alierum ex boc quater
ad omnet provinciarum judices nefandorum vriiicipum i.ai iii nuiuero omilli , ul crucem a niullis aliis, et
tacrilegi apicet mittebantur , ul in templis divmoiium hnc loco a t'i udeulio. Plures ipse aucloriiates coin-
immolare cogerent Clirittianos U. Quiriimt plei tilur.
episcopus Siscianus a Maximo prwside jussusesl com- 15. Ablutus est Quirinus lanquam lavacro mar-
prehendi. . . Pott triduum autem Maximus Quirinum tyrii, quod sanguinis dici solet, et , in
baplisiuiis
epitcopum jussil ad Amanlium pixsidem ad primam explicat Prudeniins, nihil refert. sive vero flumine
Paiuioniam duci. Anlea legebatur addilo tyrannidi sanj,iiinis quis abluatur, effuso scilicet sanguine pro
niir Maximiano: Bollaniliani ex ins. Vat. reslilue- Chrislo , sive alin modo morlem subeat. In officio
runt aho Maximiano, quo Maximianus G.ilerius cerlo ecclcsiasiico Manyrum sxpe lit mentio effusioois
iiitelligimr. Ruinarlius el Bollandiani ea acla pro sanguims, quanivis vere non luerit elfnsus quia :
sinceris liabenl;sed lam bi quam ille hymnum Pru- perinde est, duiuiuudo vitain pro iide luariyr iuipeu-
denlii adduni. In tnarlyrologio Komano verba illa derit.
sub Galerio prasiile lorlasse melius in hxc mularen- 10. Vat. A, nihil.
tur sub Calerio imperatore, nam Prudenlius ducem 20. Glossa unius Vat. apud Teolium, Sauguine,
ai>pellavit, imperaloreiii designarel, ut Honorium
iit an aqua humefacla.
lib. li iii Sym., vers. 111 1, Te precor, Ausonii dux 23. In edilione Veronensi Kuinartiiex cod. Ger-
augHstissiinc regni , el duos fralres imperalores Ho- manico ad orain ingenti lapidum mole , quod depra-
nurium el Arcadiuin ibid. vcrs. 14, Umc ubi tegatus: vaium esi. De hoc mariyrio Lactautius, cap. 15 do
Heddunt placidissima (ralium Ora ducum. Et in Ro- Moriibus persecul. de Diocleiiano : D miestici, atliga-
in:mo de eodeni Galeriu vers. 31, Galerius orbis furte tis ad cotluin molaribus lapidibus, mari mergebanlur.
liomuni siutum Duclor regebat. Ruinarlius, quem alii Gallonius cap. 1 agil de ponderibus qtiibus iuariyres
scqiiunlnr, exislim.it Maxiimun pr.rsidem vocari p >- criiciabaniur et adveriii Konia.- adhuc asservari iu ,
liusse Galerium Maximum, adcoque aple cohxrere j) hasilicis SS. Aposiolorum, atque Apo.linans el Ana
,
quod Qiiiriniis sub Galerio duce, ul ait Prudrulius , slns ad Aquas Salvias maxiuii ponderis lapides, ui-
i
et sub Maximo prxside passus fuerii, ut Acta refe- gr que coloris, roiundos, vel oblongus, ferieiim au-
runt. Id inilii iniuus probntur. Veisu 1. Ald., Alex., ii liuin saxo impaclum babeiites , quo funiniliis ad
Valt. B, Q, Hailsbr., Jhuan., Noms. , Kat.. Prag., ligaudum el stispendendum ad pedes vel inaiius su-
Heins. et recentiores, mcrtli, ut cum secundn casu bliiiie peiideniiuin imiiiiitehalur qui lapides orbicu- :
conjungatur adjeclivum tnsignit. Alii, meritis, et ne- turia dicuntur a Josepbo lib. de Macliab. ad Poly-
scio an melius, ul insignis pielate vel armit. bium. Eorum forma exprimitur tabula 3 , lit. i».
2. Mar., Widm., Val. D, Prag., placidum: melius Probat etiam Gallonius post Karonium in notis ail
placilum. inariymlogiuin, hujusmodi glohos lapideos inventos
3. Vat. B mendose, maenia:. De diversa raiione fuisse infereudoruui cruciamenturum causa , nou
scribendi nomen Sisaa: dictuiu jam est ad vers. 1. xstimandoruui onerum gratia , ac diversos eliam
4. Alicubi iuveni noiatum con/eisumei vet. cod. fuisse ab iltis ponderibus qux lege 12 tabul. d.-biio-
5. An hxc verba complexu patrio iiinuaiit Sisciain ribus exhibebaniur. l't autem vera hxc omiiia esse
patriara esseQuirini, nierito dubitari potest. Ex Aclis coucedain , illud quxrendum superest an ln c ipsa
1'athol. LX. li
e
-:7 MJRELII rnUDKNTil CAUMiNA. GiS
Drjcctum placitltairoo A Nec sulisirala proninditfll
Amnli vorlicc imelpli, Saxoquc, cl lji|iii'n; cl viro
Nec mcrgi patilm- silii, t.0 Aiukt S|iiiiile tleliiscere.
Miris vasia nalatibui 1045 Sensit nijrlyr cpiseopus,
Sjm pooden suslinens. Jjiii partam sibi pra-ripi
Spcctanl cniiiius e solo r.iliiijiii iuoitis, el exrtttA,
Doctorem pavidi gregei ; Asccnsuiiiipie ncgarier
N.-ini Ciirisii ponalog riequeni 55 JEtcrni aii solium 1'atr.s.
1044 Riparum liuuainina Jesu cunrtipoicns, ail,
y, St paio agmiM scpser.it. llainli|ii.ii|ii.nii liln glnria
S.il Q.niinus, ut eminens Ha-c cst insolila, aut uova,
()8 rircnmitilit, licu ! su s Calcare rreiniium maris,
F.xemplo trepidofl vldcl, 1.0 1'rnna el lliiniin i sistere.
iN 1 1 ipse pfoprii ineinnr s. iiniis disripuliim Pctriim,
40 lnter stagna perieuli. Cuin vcsiigia tingeret
Confirmai pia pectora, Mnrlali irepidni prdc,
U
Vcrliis milifieis rogans, DrMrJ' SUbsidiO ili.
Ne i|ue:n lili.i lerrcaul, C5 Sithjecisse salum solo.
Neucnnsians litubct lides, Jordanem quoque novimus,
Am posnani puiet eiuori. Torlis vortiiibus vagum,
Pii i nleni lluitanlibus 1046 D»m fertitr rapiilo impclil,
Auiiiis lerga veliuul vadis : Ad lonliiii rellnis reiio
GLOSSiS VETERES.
4G. Diceulem, trilicet lurc, prxdiatntem, I 60. Prona, curretitia. —
Sistere, rclro fluere, I.
52. 1'ailam, paratum, 1. 05. Salum, mar . —
Solo, pede, 1.
!.i>. ! ii-niiuiiii. totitlum, I. 07. Yagum, velocem, I.
COMMENTARIUS.
pomlera qu;r nunc in basilicis Roimc, aliisque in 41. Nonnulli vulg., ne conttans.
parubus asservaniur , insiruiuenta niartyrii reipsa 53. In martyrologiis et apuil*i|uosvi$ ccclcsiasti-
iiliiu (iierint. Neque tanien in&cior arguinentuni BM cos scripiores sa-pissime palma tribuitur mariyribus :
leve peli vel cx boc solo, quod cuui epgraphe id quia apud Grxcos et ltomaiios palina crat victori.e
ir.dicauie ea pundara asscrventur : prascrtim s» iusignc, et cap. vn Apocal., vcrs. 9, (lesiTibuuiur
iislendilnr liiijnsmoili inscriphones iiloneo anliquita- nurtyres amicti stolit atbis et pntnia: iii tiiiiiii/.uj
,
tis tesiininiiio luisse aiipositas. I coiuin. Sacra congregatio imlolgeniiis ct sacris re-
27. Alilus eiliilit vertice. sed crrexil rorlice. llein- liu,uiis praiposiu, anno I6c8 deerevit, patnum et rn*
sius nulal in suis csse veriice, ct infra vers. 67 wr- iltorum (uiariyrum) satit/iiitic (incitim pro tignis c,t-
licibut. lissimis (marlyrii) liabenda esse. Dispiitalum diu e-l
31. Teolius conlra melri ratonem, tutpectant. an sula palma sit idoneum martyrii siguum : uuiic
32. Rott., ductorcm, quoil non displicebal Gallan- vero ferc pro certo habetur soiain palm.im non con-
dio, cum Srqualur yreges. slituere cerium tnartyrii iudicium.
34. SiHUOHimvox Prudenlii prnpria, ut peccamen, 57. Nonnulli vulg., g/otiir, meiidose.
ct alia noiuiiia similia, de quibus attbi. 59. Gis., culrare et htmdtum. Alii, ciiam ipse Gis.
36. Abl. ininiis bene, tit wmniii. prima ed. sinc et. Uliima in calcnre producitur ra
57. Ald., Bnng., Widm., Vntt. U, P, Q. Alev., lione caesnras, et oh fr dictionis sequeniis.
Kar., Prag., liat., Tbuan., suos exemplo. Cellarius 05. Nehrissa ait, In quo potsel ingredi, quati in solo.
el Tcolius allirmant mss. Iiabere MW exemplo, Dnn At solum hic accipilur pro solea seu pUnia pedis.
»uos e.rietiip/o.-dee.rempiopniexivttiii/oassentioripsis. Vide Gathem. 3 bymu. vers. 139,
Ileinsins solum aii magnnm Sealigeruni ad Eusebii 67. Teolius cxpiicai, Inslnbilctn ob frequenles vorti-
Clironicnn legissc suo exemplo, nam in Chionico di- ees, et iia putat acctpi posM Anuniaui Marcellini verba
citur »« «113 l.rreieii/ur exsmplo ; in Aldn el Anibro- ie Druentia llumine, vorticitms vagit inlorlum lih. w,
siano csse iuos exempto (Aldus mutavit tuos in sitos), c.ip. 10, quin necesse sit cum Valesioliancleciionem
ac ycraai scripiurain ui margine eduionis Giselinia- solbcitare. ijiu- (|iiidem acme excngitata esse, mm
n;e comparere, Giselinus eerte edidit siws txtunplo, diftiteor. Scd pmo Prudentium ex Horalii imiutiuuo
cl ad oram sno exempto Non video cur lectio codd. iiudas repulsas a loco in <|iiem
' vorlices lortos dixisse
inss. desereuda sit suos exempto ,
i| ifla plua dicit leiunliir, ut n llnenlem Jordaueiu describat. Ilir.i-
quam suo exempto : ciem; lum eiiim iuirlligitiir Qoi- tius, lih. i, oda -, de Tibeiis iniiudatioue
Xidintus :
rim, etiamsi non cxpnmaiur, ct suos energice indi- fiaxum Tiberim, retoriis l.ittoie lletrusco violencr un-
eat pat'idos greges Quirini. Itai|ue Gallandius rolitinit dit, Ire dejectum monumenla regis, Templaqne l ,»iir.
siioi exemplo trepidos. Alia Irclio tate exstal in Val. Ilenc jlarum Til'eiim, uuiiqua m cuim ma n is esl aiena
A. Chamillardus inendose cdidit lios pro os, quem flavus el lurbidus Tiberis (quMquam seinper esi lur-
inoaute sccutus csl Ruinarnus. hidus) qnam cum bujusce.uodi iniuul.il ones conl.u-
n. Veti. eilil. et uiiiiu mss. Iiabcnt mirifleU, llein-
.
gunt : ipi.c tum solent accideie cuiu, pluriutis colle-
sius ex suis sci iptis, et in bis Ambrosiann rcsli uil cis aquis ex imbnbus aut mvihus tesoluiis, praetet I «
niiii/iVis, i|iiu vncabulo .ililn eiiam uliiur Piiidonl.iis. ventus ila osiiis llu.iiiiiis est opposilus, ut uudisejus
I.v opiiims meinliiaois idem lleinsius in Silio llaiicn repellal ac relorqueat. Ilinc iutelligilur quiil sn r,-
pro horrifieus. \n lioc byuinn
lib. xil Irgil MitifiCUt li.rlu littore lle rHiCI viotcitlcr umlit, cl in 1'rit'lcutio
mttificit conlirmanl duo cndd. uuos lltiiuarlius, 01 lorli» vorl:eibus.
quiuque quos Toolius con.iilinl.
, , ;
1
429 PERISTEPHANON HYMN. VIII. isa
70 Confugisse mealihus. A Quo nil cst pretiosius,
Il;rc miracnla suni tu.c K5 I'i'o tc, Chiiste Dcus, moii.
Virtillis, Doinitie, ut niodo Oramem simul balilus,
Suspcndor, leve prumalaiis, Kt vox dcseiil, et ralor;
Sumiuo gurgite Duminis, Scandii spiritus anin.i
75 Cnni collo scopimim trahain. I it pondus grave saxeutn :
J jiii plenus liinlus iiu est, 90 Cnrpns suscipiiinl aqux.
Et vis prodila iioiiiinis,
Mupnr.
VIII HY.MNUS
Qtiani genlilis habet
Absolvas, precor, optiute, DE I.OCO I!» QUO HARTTRES PASSI SUNT; NUNC BaPTI-
STEKItll EST.
tSJ lliijus nuiic ;nnni.c moras.
Quid possia probal amnicus Electus Chrislo locus est ubi corda probaia
1047 Q"' v ectat silicem liquor. 1048 Pruvehat ad 10311111 sanguinc, pnrgel
[aqtia.
Iloc jain, quod superesl, cedo,
f.LOSS^: VETERES.
70. Metltbiis, iransilibui, vel tiis, Iso. B 78. Ilehel, tlupei, limei, vel moltcscit, uf noit <w-
drant, s>cut prius, I.
75. Leve, leviier, 1.
Thulus, yloria, I. 83. Ceilo, da, precor, i.
7<i.
COMMENTARIUS.
72. Heinsitis dislinguit Domine. Ut modo, el post, Processus cl Martinianns occisi suitt. Prxterea in
vcrs. 75, traham! cum ailiniralionis nola. Mclins hnc ciinnine sermo est ile baplislerio quod omnilius
inlelligilur ul signilicare sicut, scilicet ticut miracu-
esset aperlum dum gcrihehat Prudentius. At Itoinx
lum ast hoc, quod modo, etc. baptisteriuui publicum erat atl S. Joannis in Late-
75. Ral., Mar.,Vall. B, Q, Gis.,WchiZ., susjtenrfur. rano, in carcere Mamertino fubsc non cousial. Wei-
Vat. A, Alex., Ihuan., Noms., Ainbr., Ueins., «u- Uins ignorabat quani longe a Valicano cttstodia Ma-
speudor. mertina distet, cum affirmel bapiisteiium hoc (uisse
75. Marictt. mendose scopum traham. Acla habent: locuni Romx in Vaticano prope rusiodtam Mamerti-
nam.Forlasse voluil scribere in Capitolio. Cancellie-
Jiissif, sanclo Dei sacerduti, vtl [umutomolam adeol-
tiim altigari. Usuardus Qui pro fide Christi (u( Pru-
:
rius in disscrtatione ItaJiea de hoccarcere.. jam anle
deniius scribil) ligato ad manum molari saxo in (l%- a me laudata.cap. 17 lesiatur se carceris Mamcrtini,
men prtvcipitatus, etc, quod alii eiiam expresserunl. ad ccclesiae iisiiin tonsecrali , mentionem 11011 iuve-
Fortasse hic error ex veibis S. Hieronyun natus est, nisse antiqtiiorem ca i|itne lil a Maphxn Vegio in hi-
i|iii manualem molam ad collum ligalam
scribit. Nam storia antiqua) basilicas Vaticana? Eugenio IV diciia,
ulii ail : E reoione (cdicula B. Petri iu carcenfcus sub
ad manum motari suxo faclum vulelur ex manuali
iuola, sive, ul alii loi|iiunlur, manuoriit. arce Capitolii. C.ftiscus aflirmat iiiilluin dtihitanili lo-
76. Mar.. cum ; supra, jam. cinn jam esse quin de Calagurri sit sermo, |>osii|iiain
77. Oxon., jam vis pro el vis. lleiiisius ex Oxnn. Calagurrim iu lcmmale posuii
78. Vat. A, llai., Mar., Sicb., ko, Weiix., Gis., , adenqtie opinaiur hos versus slalim p sl Iiymtiiiiii
(
hebet stupor. Stripti omnes lleinsiani, etalii nosiri, '
SS. Hemeterii et Celedonii esse reponcndos. Vcruin
hubei. Tcolilis solum vidil iinum Vat. ubi esl Qim jamanielleinsiuiiisimilcm lilulum in Egin. etllailsbr.
genlitts hebct stupor, qnod fecit suum Weiizius. ln
Weitzius noiaverai; neque satis liimitm est quod
Vat. Q est habet, et supra glossa id cst, debet. lsonis cx htijusmodi inscripli»nihus peliiur argiiincntum ,
gh>sga lacta esl pro heiei. prxseriim nbi varianl cmlices veieres. Nmi eniitt li-
81. /Immnu vox Plinii, Apnleii el aliorum. quet qu;c et qualia lemmaia Prudpniius ascnpseril.
85. Tereniius, Plautns Persius et. alit usurpant
,
Adde in niilltt codice hos versus cum hymnoSS. Ile-
cedo pro da. iucieiii et Celedonii conjungi. Uaptisierium igilur
.
8i. Aliqui codd. niltil pro nil «cribunt. Vat. P,quod quod laudal Prudentius, cxsiilisse Calagurri veteruiu
nil est;\al.Q,quonil preliosius : utrumque roeuduse. cnilicum inscripliones snadent, sed non persuadcnt,
Post hyiiiniitti S. Quirini in Alex., Vat. B el Mar. se- siquidem nou ab ancioris manu, sed ex alterius «i>i-
quiliir |iassioCassifliii,etposl liancDeioco/laptisferi!. nione, qui iia existiniavcrit, videntur esse apposicc.
I. Asciipsi liiitlum ex Mar. et llat. Iia eiiam V;a. A,
Ncque exiiloraiiim halieo anC;ilagurri co ipso in loco
sed onst «s» aihlit Calngorra'. AUIus, Leeus ubi marty- uhi SS. Hemeteriiis et Celedonius pa-si siml, bapii-
r.s passisunl, qnud nunc baptisterium appeltalur Alex . .
sterium fuetit ereclum. Iiaque illud tantum aflirmari
lncipit de loc», elalia, ut in Mar. Heinsius etiaui polest hos vcrsus factns iu laudem bapli^tcrii alicu-
cnnsonal MarieUo, sed pnst etl adjungil Calagurri ex jus sive Itouiaj sive Calagurri , sive quovis alio in
,
Oxonio. Esim. addilCainaona, Hailshr. Calagurra. Fa- oppido erccti uhi prius ilno martyrei proClnislo passi
bricius, Hymnus imperfecius de loco duorum martyrum fueranl. Iliijusmodi epigianiiuaia ad ornanda bapli-
ubi nunc baplisteiium cst. Milr perfeclitm viflelur hoc ]
-
sleria fieri solebant. Apud Eniioilitim lib. 11 , epigr.
poemation suui enim versus faeli ut in aliquo ba-
: 20, ln bapthterio Agetlo, ubi picli sunl ir.arlyrei quo-
ptisterio afligerentur, ul egn quidem ptilo, et inniiit rum retiquia: lOnditce sunl. S. Paulinus cp sl. 12 mil-
inscriptio in cndice Florenttno de quo dixi prolegom. ntad Sevcrum tii;i epigiatiiiuala qn:e possenl apponi
nittii. S.iel scqq., Versusin laudem baiitisterii dttorum baplisterio a Severo iluahus basilicis inlerposilo,
,
mnrtyrtim sangume illusirati, el, nt legimr in L'rb., duo de picturis baptisicrii, el lerlium dc i»so
scilicel
illustris.Quodnam lneril lioc bapiister.uui qurcrunt baptislerio, quod cuin boc noslro Piudenlii conferri
iniernretes.Giselinus, Weitzitts, Cliamttl.irdus pulant poiesi est enim simillimuin. Jam in 1 versu Egm.
:
esse. baplhlerium tn carcerc «lainertino uhi SS. Pro- et Palal., Vat. P, VVeilz., locus hic , ubi. Weiizius
cessus ct Marnnianus baptizati suni. ParHtn Unisn pcllas glossas e suis codicibus buic hyinno adjecn.
id pmbaliile videiur : nain Prudentius diserie ait eo Desunt cliaiu in Vall. plerisque glossa; velcres. Ma-
ipso in loco duns iiiariyrinm tulissc , ct in carcere rieuus e sno codice adnotavit ad vcrs. 2, provehat —
tlamcriino ncqiie apostoli Petrus el 1'aulus , ueque ii/ e*t, Chrislus.
4M ALTiELH I-IUIDICMTI! CAItMINA. m
ll< dtlO purpureum , Domini pro noniine cx.-i, \ Fxundatque suo jtigilcr uda Dco.
M.n lyrium pulclir.i inorle liitere viri. 15 Ipta loci est Jouiiiius, laieiuui cui vilnere nno-
1049 Hle eiiam liquido fluit Indulgeniii fonte, [l|UC
Ac veteres maculas iliiuil amne novo. 1050 "' nc cruor effusus fluxit, el iude 1.1-
Qui cupit .eiei uiiiii coeli consccnderc rcgnum, [lex.
lluc veniat siliens i ecce parala via esi. Ibilis liinc, ut quisquc polcst, per vulneraClui-
Anie coronati scandetiant ardua tesies [sli,
10 Atria, nunc loi.e celsa petUBl aniiiix. Evcclus gladiis alicr, et aitcr ai|uis.
Spiritus xlherio solitus descendere lapsu,
IX HYMNUS.
1)1 dederal palmam, sic Iribuit vcniam.
,','..' S. i.v-.MtM olKHilliM I.IK.NSIS.
Ilauril lerra sacros aut fnnle , aul sanguine ro- I
[rcs, Sylla forum siaiuii Cornclius : lioe Itali urbcnt
CLOSSyE VETERES.
I. Forum, civitat.— lloc, furum, I.
COMMENTAKIUS.
3. In Aldo desideralur hic versus , quem se resii- U ii. Mar a piima inaiiii, I\at.,Vat., tribuat. Melius
luisse glorialur F.ibricius; sed jam exsiabal in prse- esl fiitVuit.
eeiieniititis niullis edilionibiis. Gis. et Fabr. lcgunl 15. Hat.,Mar. a piima manu, coiilra melriiin, alil.
Chrisii pro Uomini. M tr. supra , haurit ; ad oram , huusil. Alex. scribil
i. Liquet iu loco haptislerii maityres fuissc pas- auril.
sos. Barthius in aliam intcrprelationem abiil, cui uda pro undn.F-.t-
11. Ileinsius ex Thiian. reslitiiit
Cellarius videlur adbxrere : scilicei lib. xliv, cap. vel Alex., ubi eiiani esl uda. Sic eliam Catheio.
2 , tradil veieres Clirisnanos baplisleriis reliquias v, vers. IIG, de biuuo, Fundit (oitticulis uda fugaci-
supposiiisse , cl lianc pulat esse inierprelationcin bus, reclius et coneiniiiiis qnain unda. Miralur aliquis
Aposloli 1 CoriiUh., cap. xv, vcrs. 29 : A/iouuiii quid C.hainil lardiini dixisse Uaclenus jttgiter unda Ueo, cniti
factnnl qui baplizan'ur pro moriuis, si omninn morlui prxcessissetlleinsiiis. AtCbamillardussxpe ila lnqii-
non re$urgunl ? m
guid et baptizantur pro itlis? Af- tur, veiba lleinsiiiranscnbcns, qucm in leclionihus
ferlque hos Prudeniii versus et epigramma quod . , varianlibus iudicandis sc seculum, in prxfalione clare
niiper diii, Ennodii. El versus quidem Ennodii clare moniiii.
aflirmanl in baptisleriis condita corpora mariyrum : 45. De duplici vulnere lateris abundc disseruiiiins
Cotidifor Armcnius , superum qui dtgnus honoi e esl , ad vers. 86 hymni it Caih. Addere juvat lociiin a
llic peperil [oniem vivificantit floi«r. Hapta seyulluru Teolio indicamm,ex Actis S. Genesii inier opcra S.
aitnna-it coi pora piclor. Funera viva viitens mors eat Paiilmi Cui unius baplismatis duptex gralia ex utroque
:
in lumttluin. lttorum tamen iste locus comptcclilnr ur- scilicet Chrisli latere ei aqua et sanguis parabatur. ,
tus. Quas pttries facics , MM (c/ic( aluia /Sde. Addit Rosvveydiis sitspicaiur hanc Itoioiliuii esse Paulini
Barlhios ilulla nlia huc cumulari poss-nt; sed ti«s
: llitcrrensis episcopi , qui Paulino Nolano aliqnanm
conicnli siimiis ex solis poetis illtistrare lucum Apostoli, anlerior. Papyrius Massomts in descriplione lluini-
if»n.< ulioqum spernunt non pauci
theologo-sophittar,pi i- numCallix eam iribuit Palienti Liigilu irnsi episCupo.
miuiiiquia non intelligunl deinde quia taiia scire nun , Ab eadem opinione de duplici vulnere abhorrcie
qumrunt, etc, concludil, exhoc divino scriy(oi<e(Pm- non videtur Thomas llurladu de Vero Mariyr. iesn-
denlio ) pluiima ad Ecclesice veterts mores observnri iul. 5j, digress. 2, sect. 8, ubi ait S. Aii^ustuiiiiu
poste. Duo tamen eunira Baitliium dici possuiu ; iiiiiuere utruuique Chrisli latus lanrea pciiossum
primum , quo lem|iore Aposlolus de baplismo pro fuisse , de Temp. Barbar. cap. 8, Per has angustas
inorluis ea verba protulil, nonduni videri fmsse ba- porlus penejam tottts mundus mlravit.
plisteria quibus rcliquix sci corpora niariyruin fuis- n.Weilz., prottt quisque: plerique alii, ui quisque.
sent supposita. Altcrum , in Prudentii lns versibus 18. Ald., Galland., Torn., devectus. Alii, etecius.
mhil oinnino exprimi ex quo argtiatur corpora duo- Cis. priuia ed.,devectu.s; sccunda ed.,euectus inendo
rum niartyrum cerlo csse in eo bapiisterio condita : lypograidiico, quod correxil in emend<tis, sed nnn
nam Prudenlitis soluiu ait eo in loco inarlyriuoi to- ohservavit Heinsius, qui conlra sensum cdidil enecms.
lisse.Et, ut ego aibitror, si corpura eiiaui ibi fuis- Agilur eniin de martyrihus qui gladiis eveliuniur in
sent sepulla, nun id lacuisscl Prtideinius. <
leluin , et de baplizaiis qui aquis atria celsa petitnt.
U. Fortunatns xmulaius est Prudenlium in hymno De haplisteriis Christianorum prxier alius videri
de Kesurrectione Dniniui Candidus egredilur nitidis : pussuni Lupius alias laudatus , el Annibal degli ah-
txercitus undit, Alque vetus utlium purgat in amne bali Olivieri-Giordaui, UeW anticu buttistero delta S.
novo. Nuiavit j iin pridem Giselinus , et posl Giseli- [) Chtesa Vetarete. ln Petaro 1777. Posl hos \ersus iii
iiiiiii aln. Dicilur «mue noro, ut oppunatur velerihus Kat. etMar. sciuitur passio S. Itomani.
utaculis, et i|uia baplismiis bomincin renuvat. Sic de I.lia iiiscribiiur hic hymuus tpud Parrhasium.
gratia liaptisin itis Apoih. vers. SSti, CAitslioue ittopcm Alex. Pastio Quirini. Incieit passio,
suiiililer, Ftnil
iiecu gi«(i<i»iHii</<il:naio Christt graliam veleres Chri- ete. Val. A addit ad V alerianum eoiscopuni , qmxl
siiani inierdum anlonoiuasiice piubaptismodicebaiit, menduse ex hyinno llii>p<-tyii ad hune esl liaiislalniii.
quud breviler innui iu coinuicnl. ad euni vers. , cl liai Poilta N. Cattimii manur t Forvcorntiicnsis. Vai.
veteribus inscriptiouibus atque Aclis iiiartyrum ubcr- B, Mar. PussioS. Gittiani Forocorneliensi (sic). Al-
1 llliu pilSsCt i Ulilll III il i. dus, Passio Cnss iani maiiyris. Ileinsius eniii Alcx. fi-
40. Ilailsbr. a pruna nianu , lunc fuvfir ; inelius cil. In Mar., Alex. et alns li.ee pasaio ponilur slatnii
nunc tolce. po8l hyiiinum S. Quirini. Duas hnjus hymni versiu-
prima manu , Vait. A, P, Alcx.,
41. Ald., Mar. a nes eai iiune llalieo faelas edilas reeensiu n |Tu-
< I
I'il:.,(.is.,plures lleinsiaui, xterno. Val.H, Ital , leg. iiuiii. 121 ulii indieavi episcopaium Forucurne-
Prag..W'eiu.,iioiinulli lleinsiaiu, aiherco vel atherio, Ihiim-iii S. Cauiani milu non piohari neque niine :
quudGiselinus eliam in noniiullis \idcrat , el reelius aliler seuliu, ipiamvis sci.iin |>u I Forum ( orne.ii < I
pulavil lleinsius. Delendi potcst vteiito, quia pusten trndillonem vigcre, et picluraiu eistnre, qut uic epi-
eodem (Ctisu dicitur iitqitcr. kGopnlui exhiheiui n.ini u rannpie recenleni puiu,
:
433 PERISTFPHANON IIYWN. IX. 4 T4
1051 Vocant ab ipsn comliloris nnmine. A 10 Fuiis cnhirum picia imago martyris,
llic milii, cum peterem le, retum maxima Itoina, Tlagas mille gerens, totos lncerala pcr arlus,
Spes est oborla ,
prosperum Chrislum fore. Ituplam mimiiis praeferens punctis cutem.
Siralus humi, lnmiilo advolvebar ,
qnem sacer Inniiineri circum pueri, tniserabile visu,
[ornat Confossa parvis membra figehant slylis :
Mariyr dicaio Cassianus corpore. 15 Unde pugillares soliti percurrere ceras,
Dniu lacrymans mccuin repulo mea vulnera, Scholare nmrmiir adnnlantes scrip^eranl.
f
el onmes yEililuus consullus ait : Quod prospicis, hos-
1052 Vitx labores, ac dolorum acumina, [pes,
Erexi ad ccelum faciem ; stetit ohvia contra 1053 ^"» rsl inanis aut anilis fahula.
CLOSS^E VETF.RES.
4. Prosperum, propilium, Val. A. 15. Pugillares, tabutan. —
Percurrere, tcribere, I.
7. Repnlo, pro rqmlavi, I. - Oras, cereas tahulat, Val. A.
10. Fucis, nigris enloiibus, aromalibus, I. 17. Consullus, tnteirojafus, 1.
11. Slylis, graphiis, I.
COMMF.NTARIUS.
nnTWque anliquis monumenlis rnnflrmaiam. Cassiani B carniinihus S. Paulini Vitam S. Felicls preshyieri
pairi>m fni-se Forinn C»rnelli iiiiiuunl nonniillrs in- Nohmi concinnare, ejusqne imitari indusliiam qui ntar-
teiiptiones hviimi; sed Prudent ns minime id afflr- /i/rtum B. Cassiani de melrico opere Prudentii in com-
nial.el inscripliones, ipoie ab aliis addil.-e, exiguum
> mune aperlumque omnibus eloquium prolulit. Exstant
hnhent rohur ad p •rsuadendnm, ut di\i ad hymniun ea Cassiani Acla apud Mombriiium. Fide eliam e|
SS. Ileinei. et Celed. De hoc martvre alia ceria non anctoritale Prudenlii niionlor nuiitqiint veleres de
Mint pnler id qnod tradil Prudeiitius cx quo nlii , Cassiano scrpsernnl , Grreorius Turonensis lih. de i
Actt concinnariml. Duhia sunl el , ut cgn opinor, , Clor. mart. , Ado, lisuardus, Nolkerus, Petrns Da-
fal a alia Acla, iu quilnig Cassianus episcnpns Brixi- niiani ct alii.
ncnsis dicilnr a qua dioecesi pulsns linolain advenc- 4. Gis. prima edit. ,
propilium, qnae est glnssa pro
Anlonium Rnschniannnm,qui episcopalum Bri<i-
ril. prosperum.
nensein seu Sibionensem S. Cassiani asserrre
, 5, ln Eulalia vers. 5, Ossibn$ ornat.
conatiil llieronymus Tartarotius ronfulavil in
est , 7. Vulnera. Cellarius et T>olins crlmina peccata ,
rpisl. ad einndem , edita Venrliis 17&0. Corpns S. exponunt. Non abnoo; sed intelligi eiiam pnssunt
Cassiani Imnlae ( sic enim nunc Forum Cnrnehi ap- adversi- forlnna? easus. Vide vers. 101 ei seqq.
| cllamus ) snb ara principe erclesiae calhedralis as- 9. Mar. proiliv.s< ri[it.,o6i>tam. Relineeoiia. Imagi-
(ervaiur. Videri possunt Rollandiani ad diem 13 nem Cassiani in ipso allari positam fuisse perspicuum
Angusti. De legenda hujiis m.irlyris, qnae in cndice est:ueque (amclaroexemplohxreiici habentquid np-
Vai. x exsi.nt, dixi cap. 4 prolrgom., num. 79. Ad p>nani, nisi gerras el nugas. Jam enim lunc ad eam
Imjus hymni explanalinnem cnnferunt epistola 8, r iniagmem Christiani preces fundehant vers. 97, :
lili. v, Bemhi, et cpistnla Cipsii 33, cent. I, ad Bel- Audii, crede, preces niartyr prosperrimus omnes , fia-
gas. l)'eri|iie artem veterem noiariurum restitui de- tasque reddil quas vUel probabiles. Eremplum hoc
sideranl Remhus eliam lilirum anliquum llygini dc
, imaeinig in aliari rolloeatae, et aliud Ronasla eccle-
sidrrilms his notis srriptum vidil. Joann. Clericus sia S. Hippolyli , ejnsmndi er.int qua3 neque a multis
de Slylis »etcrum variisque cliariariim generibus,
, sanciissiniis episcopis iguorari poterant , ncque tole-
llerinanniis llugo de Origine scribendi plure6que , rari s> h.ve eis inesset idololalria quam sihi lingunt
alii multa ad hunc bymnnm specianlia expnnunf. In hele.rodoxi, aliisque volunl per^uaderc.
catalogo codxum mss. h bliolhecx Bernensis I. B. 10. Fucus in pirinra passim dicehalur. In cod.
Siimer meminit codios Rongarsiani quo usus est ,
Thend. lege 17, de paenis : Omnia simnlacra (Eutro-
Weilzius, de uo vide proleg. num. 99 el nol. b [col.
• pii) tam ex a?re quam ex marmore , seu ex [ucii, quam
'>38no(. d). Sinneriis euin c< dicem dislinctius descri- ej quacunqne maleria quw apta est effingendit . . . prw-
hil, el in pradalione sni ealaloji narrat ad hunc hy- cipvnus aboleri. Vide Cotholreiinm ad hunc Incum.
niniini exhiheri piciam liisloriam S. Cassiani.duahus 14. Tliiian. , concetsa pro confotsa , quod m.iPcl
lahulis carmini apposilis.quarum priniaCassiamis ad ampleci Chamiilardus , et Tenlius ex nonniillnruin
pulpitum sedens pueros docel hi scamnis insidcntes : codd. lide fonasse reclnm dicil. Casauhoniis, iu Julin
stvlos uua manu , aliera libtos gesiant; in secuuda C*sare, pag. 42, ad verha Snetonii, Arreplum gra-
labula pueri Cassianiim slylis rnnlbdiunl. Fnrma li- phio trajecit , de marlyrihus ahisque agit qui stylis
br-Tiim quos pueri gestant nostris est similis ex quo : vel calamis eonfossi ohi<riint.
argmt Silinerns jam Cassiani s%< ulo hunc morem
, 15. Alil., irmcurrere. Rollandiani notanl unrfesnmi
io locum viduminiiin ohlinuisse. Non assentior pi- : D pro quihus , scilicel slylis. Chamillardus ail labellas
ctnr sxr.ulo ix quo codex exaratus diciiur , sui sa?-
, cereas dicias pugillares , quia stylo in ei^ pungendo
i uli, non saeculi as-ianl, mnrein videiur effinxisse.
i scrihehatiir; Tenlius a pugnn seu pugillo, qun circum-
S.iculo v hbros nostris similes cospisse verior est ferri solohant assidue. Piilanl enim aliqui pugillarc
wnientia. esse quod ad piigillum pcrlinel, seu pugillum implet.
rnm Amhr., vocitant, quod reriius e-se
2. Ileinsius In hymno 10 Cath., ad vers. 144 , dixi piignum et
ail qtiam vocam. Ailuciel Parrhasius, qui iia paiiler piigiilum genus esse mensiirx apud coquos et medi-
legit; el Pindenliiis, hymn. 18 mariyrum , vers. 3, cos; et apud enquos quidem id slgniGeari videtur
el<am dixit Catsarutii/iisd/m vocitamus unVni.Sed illic
: quod pugno poiest comprehendi; apud medicos vero
inetrum exigebai voctamni, hic sive vocanl, sive roei- pugillum esse qiiantiim quinquesiiiiimis digilis pugni
tunt diealur, eonslal versus. Callanilins prxiulil vo- levari aut apprehendi pnlest, monuil me cl. Fran-
cuiu Kl recte, inqnit, quia est ver»us sennrius inmbicui.
: ciscus Petraglia , uon snlum artis sua? medicx cogni-
Ilac raiione iioii iniiiHS reeie Oicelur vocitant. Cum lionibus instruclus, scriptisque nottis, veruin etiam
hnc Prudentii hyinn<< cnnferri possiinl veiera Acta, uiuceiiiiribiis lilteris ornatus.
scd e\ hnc codem hymiio desnmpta de quihus Bcda : 16. Vat. A mendose, annolanle. Mar., scripserunt;
iu prologo ad Vitam S. Felicis apud Bollandianos supra reclius,s<'M'ps£raiil.Cliamillardus inlei prelaiur ;
tom. 1 Januai. ad ilicm 14, ubi ait placuisse sihi e\ Sclwlare pensum annolaranl, scripseranl.
m AIUU.I.II 1'lillDKN'ril CARMINA. Iffl
llistoii.iin pirlura lefert ;
qure Ira.lita liliris, 2.1 Aipori nnniiiinqu un pra-cepta , el trinia viau
20 < erain raiusll tenipnrli mnnalral lldcm. linpiitie vnlgtis mnveraiil irs et meln.
IV;i fnfr.ii simliis pnerllibue, el grege mullo Dooior iinanis cniin disceuti scmpcr cplielio,
Septus magistar lillerarum sederai. NecdlileiS ulli disciplina itifaiiliii" esl.
Verlia nolis brevibui comprenrierc cuneia pe- Ecce, fidcm qualiens tcinpesl.is asva, preme-
|riius, [liat
1064 Bapliuique ptin. iis riicla pr.-rpelibus 30 1'lelirm ri riilam Ciirislian.e glnri».
jieqoi. Kxtratiiti.r coetu e medio moderaior alumni
GLOSSiG VETERB8.
21. Pnopctihus, vrlocibits, I. 29. Tcinpeslas, pirrsinrlio, I., Mar.
27. Lphelo, imberbijuveni, I 51. Moderator, mngistr. — Altimni, lUVMifii, Mar.
COUMENTABIUS.
19. IIa'c adverlanl velim, qui pnlanl Prndcniiuin npera S. Panlini iia legHuf : Sanctus itaqne Otntiu*
ex S'dis pieluris noil bene inlellectis Acla uiartyriiin in juventidis ftore prinwvo lioci-, pr»tiiiiria/is mililiiv
iiiterduiu adnmasse. Imo ego exisliino, pnrler peri- nium suscepit, eain oficii pattem siiului el arte com-
lioium nnrr.ilioneiii , ipsnm Aca sinrera quaj tunc B pltxtts , qna- pnlrviuirum verba vel nova signorum velo-
erant consuluisse, sed ad pooticum quemdara gusium titate, vei dexierw sonum vocis cequarel. De nolis Isi-
iese«P'isiiisse,ianqnani e» nlierius refereniis nre, am rinriis, lih. Elym. cap. 22, JVeinrum hsus ernl
i , , ut
tinia audiia priraum ab aulituopnsiea ipse diligenlius quidqnid pro ctmcione aut in jwticiis dirtretut, librarii
perlegit. Non eral aulein liic aeilituus, quod aliqui pu- scriberent cnmplnrcs simnt aslawes, divUis inlet se par-
lant , bomii aliquis illilleralUS nani porlelial illiun : . tibus , quot quitque verba , et quo ordine t& itierent.
osscclerieum ordinaium , ut ex epistola
rolligilur iiomiv priaius Tulliits Tiro Cicei onis iiberlus tommen-
S. Cnrnelii paptf. Vide Tlinuiassiiiuiu lom. 1, lil>. II, tattts cst notas . .Y«l«r uutrin dicue eo quad ttrba vei
. .
tnp. 30 , de Discipl. eccles. sijllubas prir/i.ris characteribus noient , el ad nntiti/im
20. E si (empus veiusiiun Piudentius appellet, la- legentinm revocent, qnat qtti didiccrunt , p<oprie jam
men res potuit eodeni srcrulo iv conligisse. Sic in nolarii appeliantur. Peverilus aielial apud se exsiare
llnmano vers. 32 , l)t rtfert untiguitas et tamen de ,
ii-iins mss. Ttronis, et eeuset suppositiiiss eiwe umas
Galerio impcratore loquitur. Verutn etisnisi haec nnii- quas l.riiiems Tironi ascripsil. Ilmc collii|es aliud
quitas, et veluslas cnnnnode possit referri ad iniliiim fuis-e lilteria, aliqd lolis scribere. Notie erant pnnei»,
s:eculi iv, tanien inopporlunutn est eam exponere de seu 8igna seu sinsnla in parvis et brevibui liguris
,
lempore Juliani Apoataue, qui anno3G3, post breve vi n muliarum tiiternnim coniiuenlia aliqiiaiiluliim ,
imperium, exsllnclus est. Vide vers. 31. similia cnmpendiis tilleraruin ifuse nunc abbreiialu- ,
22. Sessio pleriimquu aucioritatcm indioal. Sc ras ei cifras diciinus, sed magil simplicia, ut videlur.
jurisconsulii apinl Ciceronem siepius sedenies ant in Coiifer epigramma ile Iiidimasjisiro el noias Bur» ,
Milin consiileiiiilnis respoudere dicuutur. Judices ,-, uianiii Antholeg pag. 435 toiii. I.
eliam sedebant, cum senientiam pioferebant. Noium 24. Puncia susiinl iiin»' nl (lniiiins. AiKeniiis Ine
,
est de Pilato pm tribunali sedente. Jns. Ani. Con-
,
cil. , Punctis peracta singuis Ut una vox ahsolvitur :
salus de Salas ad Petronii veiba , Alque egnes in , cnnjuiixii utruiiique nmnen puncla singuta. Borthius,
rnxsii qui sedel, pag. 36 alia exempla proferl. Magislri lib. Priideniinm eleganier iisiini
xvii. cnp. 9, adverlit
hlierai i.iii quibus res erat cnni parvnlis, sclbe nnn
,
verliu srqui, quod notal lacililalein ineera fecili llexu.
nimis all.e insidebant. Plautus in Baccbid. ut, 3, 28, Pliniai junior lili. vu. episl. '* Lt lattt ett ccrtr, .
f»i ttlta apud magistrnm assideres. Docelisnt vero mollis cedensqut tegualur Si doclos digitos , jutsaque
.
Cliristiani etiam etlinicorum filios, ut cx lioc Iiviimki /nii opus. Lnennus lil>. ix, Solem cera sequetur.
liquet , cl rolligilur ex Artis SS. Monlani , Lucii, 25. Mar. , ISai., YVeil/.. Bous. a secuinl» jnanu,,
Flaviani el alioriun apud ituinarlium, ulii l'*lavianum V.ill. B, H, X, Gifanius Ind. Luer. verho Juss* na
discipuli linrlslianlur ul sacrilicarct , i|und dicerent, vet. Iib., Parrli.isius, pleriqne lleiiisiani justa. Ald., ,
ttttimi fworit esse magis mala inorlis timere, quam vi- linng. a prim m.iiiu, ff'abr., Atnbr., Nohis., Ilenis.,
i
vire ; qu;e verba alil «liier legunt. Sed paulo ante Biiinartiiis ex codice S. Micliaelis. risn, scilicet pri-
§ 12, Ctntt Ffowaid adjulorhtm reclamarel amore per- Cepta , quoe aspen ei irisiia discipulis videbaniur.
verso, recte cl. Giovenaizius cnnigenilum censet au- Giselinus eiliriil lisn, sed in aliis invenit jutsa : quod,
ditoiium prn (i,y/iiinM»i»i, iiini sermo sil de discipulis. inquit, adeo allube9cii, ut, quid debcam prxferre non
23. Locus lnc poslnlat ul de nolariis mii.cI.iiii ex- viiieam.
plicemus, quorum arlem docebat Cassianu*. Dnmi- 2fi. Mar., moveral snprn movrrnn». •
,
nicus Aulisius, lib delle Scuole sacre, cap. 17 el 18,
i 27. His sinulia S. AinbriMiiis lili. vt Hexnem. cap.
bac de re disputal. Lx Cosiua mouncbn ^yptin D0 :ynmqua: ignnvis, uut in/innis, ai»l impiis plerum-
circa annum 540 refert scribas lempli lliarosolymi- que offensiimi atque terrori sunl, aliis usui ita sunl kmr,
lini ex munere srripsisse sermones prophetaruin, nl pa-dagogi parvuHs. Aman itiiirnlwr, ureri»» et mo-
piuiii ens ab ipsis eicipiebanl, unde in prnpbetis ap- '.<(», [ormidabitfs verbere, libertatem tascieiendi negant,
.'.
liaretqiiseilam confnain, de qua videri potcsl Dani. 1 necetsilalem discipliHoi ext</i(lil puerilet aniaios, , M
Itueliiis in Prirpnr. evang. , propoa. 4, cap. 14, et litxu diflluanl, terrore constnn§unt. Mec dissiinilia alii
S. ftierniiyniiis in pralogo ad prnplieliaui Ilii-reiiu e. paaahn.
liiiin notaiii in fom
lt<nnann similes BCribis lempli 28. Teolius, ulla mcndose, ui puio. ,
Itierosolymitalii foerlnl COlligi poleil hinC natam
, 31. Noiiuntli ex bis versibus cnlligunt Cassianum
ciiiifiisionein nnlinullain in Aclis SS. mnriyriim. Ce- sul> Jiiliano Aposlala pnsstim; pernnle qnasi Piuden-
lerilalem scribendi in nnlnrlis vcutcs ipsi, ipii ei rei tins dicnt euiii eomprahensum finsse ipn><l aiwrai ,
iiispicicnd.i: assucti craut, val.l,- iniraiiiiir. Maitialis, dneeret cum idolis sacriflcare Hn'lot, i|u<hI Juliani
,
lib. xiv, cpigr. 20S, Curranl terha lie, i, mautu esi ve- edicln «eltluin erat; leil veiusiius lewpni vuleiur in-
loclor iltis : iVoni/iim tmgua situni, tlextra peregit oyus. dicare Prudenllua vers. 20, el causani martvrii ehire
Legi etiam poiesi eplgramma Auionil 137 ad inua- iiniiiil fuisse, qtind l.lirisli.ii.iiin muiieu prnlilereliir,
iiiuii velocissiine excipienlein Vtter iioluni.ii praye-
: mininie vem qimd pueroi rioeerei. Gonanle H.dl.in-
iiini, ctc. Videnlnr aqleni tnissu nonnulli exeepiorea dianns. Nci|iie vero laud iliilis (iassi.mus videielnr. si
i|iii lanU Veloeltale icrilierent, ut veil>> omnia red- eonlra imperaioris edicium pueroi doecre perveral,
deruni. iNjiii in lioiullia du inarlviio S. .Ccnesii iuier >'c de Vlctorino Auguslinui bl>. vuiCoiifeaa., <ap. 5,
, ,
«57 IT.RlSTtPHANON 11Y.VN. IX. 438
1055Crcgis,quo>l rissupplicarespreverai. A Doclor sevcrus, quos nimis coercuit.
Pcenarum artifiei quxrcnli, quod genus arlis Vinc mrpost terga manus, spnliaius amiciu,
Vir nosset, alto tam rebellU spirilu Adest aruiis agmen armatiim siylis.
35 Respondenl : Agmen tenerum, ar puerile gu- 1056 Quanlum quisquc odii tacila Concepci »1
[bernat, [ira,
Fiotis notare verba signis imbuens. Effundit anlens f.Ile tandcm libcro.
Ducilc, cnnclamat, captivum : ducile, et ullro Conjiciunl alii fragiles iiique ora labcllas
Donctur ipsis verberaior parvulis. Frangunl : relisa fronie lignum dissilit.
L't libct, illmlant, larcrent iinpnnc, manusque Du\ i
crepant cerata, genis iinpacta cruentis,
40 Tinganl mag.slri feriatas sanguiiie. 50 Rulieique ab iciu curva, ctbnmens pagina.
Luduin discipnlis, volupe est, ut prxheat ipse 1057 ''idc !• stimulos.et acumina ferrea vi-
GLOSS.E VETERES. [branl,
36. Firiis, firmatis. — Imbucns, docent, Mar. 43. Vincimr, liga.ttr. I. Manus, per munus, Mar.
57. Ullrn, oifo, siatim, I. 46. Fclle, furore, Iso.
40. Ferhtas, anwttus, vel olinm habenles, I. 49. Impacla, immissa, ingesta, I.
42. Cuercuii, siiinxit, I. 51. Vibraiu, quatiunt, 1.
COMMENTAIUUS.
narrateum Juliani lcgem amplexum, loquacem sclm- B quoque elemenlitrum ancibus ntilis exprimendis, letn
lam desereie maluisse quam vcrbum Dniuini idein : niuleria, usum miniiis puerilis iuformal. (hide ait Scri~
refeil de Musonio Eunapius, et de Proa:resio llirro- plura : Scribe in bnco. Locus exslat cap. u Ilaba-
nyimis inCbronico Vroceresius, sophisla Aiheniensis,
: cur, ver-. "i, ubi Vulirata liabel Scribevisum.et ex-
:
leqe ttata ne Chrisliani liberalium artium doctores
, plnna eum super tabulas, «1 percurral, qui legerit euin.
e^seut cum sibi s'eciali:er Jultanus concedercl ul
, , S. Ainhrosius cum LXX verlit t» buxo, aui super bu-
Christiunos doceret, scholam spouie deseruil. xttm. Dirilur aulcm buxus, buxi, el buxutn, buxi,
54. Parrhasins, rebelli, non recte. 1'ulrhra estclegia Properlii lib. iii de Amissis Pug I-
55. Parrhasius, rcspondii, malc. laribus, ubi inler alia ail A'on illns [ixum carus c\fc-
:
36. Rntt., tres Torr., siriciis, pro fictis, ncc liiale, cernt atirum, Vulqari buxo sordida cera fuit.
aiebat Cliannll.irdus. Ficla sigua suul notae, dc qui- 50. Vai. B, Mar., Rat., Wciizins, ruii>n tumens.
bus supi». Ald., Widman. supra, plerique llcinsiani, Vall. I',
58. Scriptor, Prudcnlio antiquior, non occntrrit Q, codex iiims Bolland., euriii liinims. Vat. X, cnruo
qui dixerit verberator. Apud Ciceronem exstat veibe- (imirns. llailsbr., curve tumens. Pal., cnste lumens.
raiio. Caiirhius ciiniu, el humens. Amhr., charlce et humens
40. Feriatas est fcrias celebraules. Posiea vcrs. Pairlia-ius, Hubentgue ab icltt charta', el huinens pa-
75 : Non pelimus lolies te prcvceptore ncjalas, Avare (linu. Cronoviiis, cap. 5 Observat. eccles., conjecerat
doclor, jam scholmum ferias. curta, el humem paijina. Srilicel cliita mutitata, trun-
41. Vat.D, Weiiz., volo sese. Hailsbr., Rong., caia, recisa : nuuBMS, crttore marigris. Iia eiiam Ca-
Wclin. ad oram, volo per se. Probum est volupe est „ sligaverat Heinsius ad Claudianum, et in icxtum ad-
\trojucundum est, auclorihiis Teienlio el Plaulo. « misit cum Thuan. Giselinus agnoverat varietales
42. Alil.. Cellar., Tbuan., Gis. ad oram, minis : leclionum, in pcrvuliialis ntrra luincns, \n Ganda-
alii plcrique, nimis. vensi riiria lumens. in Divenlriensi cttrve tnrgens, iu
45. Rat., amiclum minus bcnc. In uonnullis vnlg., alio curva tundens ( ita cdidit Fabricius). Sc.d suam
spoliatur; inelius spotiatus. leciioncin cmva huinens in plerisque antiquisexslaie
41. Similc martyriuin rcferiur de S. Felice in Piu- aflirmal, camque defrndil auctoiitate Bed.-e, qui du-
cis, qui Itoma; passus est xix c >l. Febr., quod lameu cet in poeiarum aibitrio olim fuisse, uirimi A aspira-
meriio rcjiciiint Bullandiani rJie 14 Jan. in comin. lio instar foriium cnnsonanlium syoaloepbam arcerct,
pra:vio ad Vilain S. Felicis Nolani, § 0. Nirepburns, an pro inodo sux Iragiliiaiis nil.il valeret; adducit-
lib. xv, cap. 18. narrat Stepbanum Anliocbiai ei>isco- que exemplum Fnrtunali, quem lamen Prtidemio
pnin a pueris imeifectuin calamis instar tclorun prne aiqualcm perperam dirit. F.itelur vcro Gis>'li-
prxaculi-. Tbeoiloretus lib. liistor., Sozomenus m nus mollius e-se curva et liumens. Uuod ntlinet ail
I elaiue bos S. Gregorius Nazianzenns oraU in
b. v, Irgrm metri, iieinsius non deberrt recusare curi-n
Julian. Harcum Aretbusiorum episcopum cultris Itumens; admiseo illo hiau, queni loliesin 1'riideutio
pennariis a pueris vexatum cninmemoraut : ile cujus ngnoscit. Teolius aii leni> ncm cttita tttmens rommo-
recta li.le ct culiu apud catliolicos vidori possimt dam admitlcie inlerprclaliiuiem, et ouininm codicum
Uollaudiani ait diem -21 Marlii. Vaticauorum esse. Veiiuii etsi cuncedam aliquam
46. Ald., Weitz., effudit. Ald., Vat. X, lottftuu; excogiiari posse commodam interpretalionem, lanien
alii, landem. ea lectio inelro refragalur, neque vere est omnium
47. Multi srrihunt conieiunt. Ald., velus rodex ad D codicum Vaiicanorom, ut vidiinus. lmo Alex. et
marg. Weilz. apud cl. pr.ncsulem Reggiqin
edil. lirb. diserie habenl cttrra, et humens, quod proiude
Torn. in conlevtu, lapidcb pro fragiles, quod exslai videlur praelerendum. Heumannus in Pcecil. loin. II,
in plerisque. Prn ora hahcul ore Vat. A, Bong., lih. iii, p >g. 564, puiai Prudeutiuoi scripsisse nuda,
Weitzius. Sed conrinnius est in ora. S. Gregnnus il humens.
Turonensis ue Gluria mariyrum lib. i, cai>. 43, ex 51. Alibelmus in xnigmaie de pugillaribus : JVvnc
Prudenli», ut pulo, idem fere exprimit Cernlas in : f.rri slimulus faciem proscindil uii.oeuam Ftcxibus, ct
caput illidunt tabeltus. Plaulus ttaccbid. lii, 5, 36 : sutcis obliquat ad instar aralri. lu slylo SliinulusVl
At nunc, vriusquam teptuemiis est, si alti: gns e:im ai umeii esi pars acuta lerri aul xris quu scribcbanl.
manu, Ejtemplo puer pad^gogo tabula dirumpil cuput. Cicero de Oral. Oinniasub snjti actimen subeant, ne-
:
48. Scribeiiant veieres in coriicibus, papyio, pcr- cesse esl. Aliera eral slyli pars plana qua scripta de-
ganieno corio, Ijrondibiis arboreis, sed pritcipuo in I. bantur. Ihnc slijlum vertere, stylo depascere pro
labulis ceratis. Fieri anieui solcbant pugilUres, sive corrigere, mutare. S. Ilieiouyniiis cp. 50 vel 51 ad
biijitsmodi tabula; ceraije e liguo, fago, acere, chro, Domnionein : Slultiis ego, t/ni me ptttaverim hwc abs-
ebnrc, aliqnando cryslallo et onycbe , plerinnque e qite philasophis scire uon posse ; qui melidrem styli
buio. S. Ambrosius lib. in llexaem., c:<i>. 13 Buxus : parlem eam lcgeiim, quce deleret, quam quce tmbertt.
459 AURELII PftlDKNTII CARMINA. »i0
Qna parle aratis cera sulcis scribilnr : .
\ Quod desil a>vo, suppleat rrudeli.as.
I i i)in secii apices abolenlur, et xquins birli Scd male con.iius lener, infirmusqne laborat ,
R.irsus uiiescens innovalurarca. Tormenia cres. unl, dum faii-cit camifex.
« Ilinr I • ><.! 1 1 nr Cbristi confcssor, el inde seratur : Quid gemis ? eicluntl quidam, luie ipse mag'.-
1058 "* rs viscus intral molle, pars srin-
[sier
[dil cutem. 70 Islud dedisii ferrum, el armasti manus.
Umnia membra mantis pariier fixere dncenix, Reddimus ccce libi lam millia miilta uolarum,
Totideinque gnti* vulncriun stillaiit simul. Quam stando, flendo, te docenle, excepimns.
Mijortonorerai.qui sumina pupugeral, inlaus,
1059 Non poies irasci, quod scribimus :
30 Quam qui profunda pcrfurarat viscera.
[ipse jubeba«,
quoniam percussor inortc negata
ille levis,
Nunqiiam quietura dextera ut ferrel siylun.
dnlonim spiculis.
S.i-vin- solis scil
71 Non pciin ns lotieste prxceptore negalas,
nirquanto interius vitalia condita pulsat, Avare docler, jam gcholarum ferias.
IMus tlal medcl.i', iluiu uecem prope applical. Pangere puncta libet , sulcisque inlcxcre sul-
CS Esie, prccor, forles, ei vincile viribus annos .
r
co%
GLOSS/E VKTERES.
53. ,£quoris, plaiiiiiei, I. B 65. Cnndila, abtcondiia, I.
54. Area, planitiei, I. 65. Este, eitote, I.
56. Viscus, titcera, I. 76. Ferias, cessaliones, I.
55). Summa pupiigerat, extrema, tcilicet culis id
; 77. Pangere, infigere, I.
til, porum hrscrat, I.
COMMENTARIUS.
Symposius in xnigmate de grapbio sive siylo : De Mar. a veteri manu, perfoderat, Prag., perfoderit. Lo-
mmmo planus
sed non ego planut in imo, Versor
,
geudum perforarat.
,
ulrinque manu, dicerso et munere fungor, Aliera part 61. Bong., pracurtor, non bene.
revocat quidguid pars altera fecit. Verura h*c omnia 62. Val. B, Mar., Ra»., Pranens., Widm., Bong.,
» inillii clarius quam a nostro poeta explicantur, Hailsbr. supra, Sich., toletcit; melius tolit scit.
qnod plores jam noiarnni. Formam slyli veieris exhi- 65. Ccllarins et Teolius has voces manyris esse
bet Pignorius de Servis, pag. 412, ubi prxmitiit dicunt. Sed possuut etiam esse harrantis, qui, qnasi
Prudentium anliquun scribendi rationem adamus- prxscns adesset, in eas voces eruperii. Parrhasius
sim explicuisse. Similem imaginem styli profert edidit esto, et in noiis ait, ttlo hic non esse verbum,
Hrrinannus Hugo cap. 9, ubi slylum ferreum iu Vul- aut affirmandi pariiculam, sed hortandi adverbium.
g.(a editione cap. xu Job ce!lem vel cxltem vocari Cxterom mento censet legendum ette.
affirmal. Quam leciionem, inquit, omnium accura- , 66. Vulg. noiiniilli, desit pro defil.
tissimc defendii et explicavit Ludovicus Molina in ^ 69. Val. B, Rat., Mar. a prisca manu, Ut quid jam
prima parle S. Thomx, c\. 26, ar(. 4, disp. 2, uhi gcmis, exclamant, tute ipse magitter.
probat cx Lexiris et Orthographia Mauutii, cxtiem 71. Ald., libi nunc, el vers. srq. quce. Fabr., tibi
esse fcrrum srulplorinm, sic dicium a ccelo, vel anti- jam, et posiea quce. Gall. cum Torn. rl ed. Paris.
qno verbo r<r//o , qund sunilical ccvdo. In Orlhogra- Palrum adhaeret Fabricio. Plerique , etiam Parrha-
phia Manulii vcibo cloaca inscripiio sepulcralis Ser- mijs, habent ut edidimus.
vii aut Sergii Polensis legiiur, ubi hoec sunt verba : 72. Parrhasius quam stando, et flendo. Mar., exci-
Malleolo, et cclte litieratus tilex. Plurimos lioc moini- dimut; supra reclius, excepimus.
mentum drcepii, quod sxculo xv conGctum inier 75. Pras;., scripsimus ; melius scribimus. Ms. codex
cruditiores constat. S. Micbaclis apud Ruinartiuin, rivebat, vitiose, pro
52. In nnnnullis vulg. male. cerea. In Torn. deest jubebas.
cera. Latinius ascripsit charia. Hoc versu acumen 74. Vat. A, Pal., Alt.. Canch., dexlera ferre ttylum.
styli desrribiiur. Ambr., dextera fere. Heinsius siispicabamr dextera
55. Hxc c-i planities sive latitudo styli qua cha- ferri slylum, quamvis agnnscat eliam in ferre e po-
racieres scripti delcbantur, et innovabatur cerea ta- stremnm posse produci <>b ttdiciimiis seqoentis. Ve-
lniia, ut iterum scribi possct. Ausonius tabulam rum leciio communis codicum non est solliciiand.i.
trqitor dixit loc. cil. : El mota parce dextera Volat per Apud Ruinariium meirum viiiatum est quietum ut
a-quor cereum. De hac voce aquor rurvis in liyuino dexlera (erret. Jubeo rum ui s.i!pe Prudentius, sxpe
S. Hippolyti. alii usurpanl. Nolalum a nohis jam alilii
est.
55. Acumine siyli roililiir, sccalnr vero planitie D 77. Ald., Gis. iu lexin, rodex Buslidiensis apnd
II nipla lat*, ..->,,, ,. i, ,.,...> ..... .i.i: — ... ,': '
feu lli.i,.
parte lata. Ilinc ili-ciinns, "ua p'anitiem styli aut
, I i II ... ..
Giselinum, punaere, quod Gise'ino placet obelegan-
M-inper aut inlcrdiim lui*se factam, u( ad secandum lem agnominaiioiiem pungere pnncta , quas durat
ea utilisesset. Greeorius Turoneusis loc.cii. : Secan- etiam in phrasi sequenti, sulcisque intexere tulcot.
les latiludimbus ttyloium, punctitqne minulit trantrer- Ad marginem appnsuil pingere, et agnovit alios le-
beranttt membra muqisiri, dignum Deo martyrem effe- gere panqere, sed neoirum tam venusiuni ipsi vide-
cerunt : quod a Piudentio muluaiur. bamr quain pungere. Plerique nostri legunl pingert
56. Ex S.tmii nnlat Giseliniis, viscut nou lantum Vati. A, B, Alex., Mar.. Rat., Prag. cum Weiu..
iniestina, sed quidquid suhcorio est, signilicare. Ab Widm. a prima manu, et aliis. Parrhasius, Ambnw.,
niilio htijus liymni bnciisquc desideralur in Prag. ires Heinsiani, Widni. supra, Pal., pangert, qn.xl
57. Ald,. Sich.,el Gall., enuntm pro ducenltr, qux ctiam babeut Bong., Fabr., ei sequiiniur recenlio-
est coili uin lectio, et contirmaiur adverliio puiiiei, res. Siquidem pangere Feslo est /igsre sic panqtrt
,
ei lotidem. clavum, pangce planlum, hnr r.si. in lerram deligere.
58. Prag., per viilnera ; nnlius wu/iifriim. His addo, Columcllani eodem verlMi iu eadeni r..
59. Srcunda in puuuqcittt producitur. Vidc nrolee. sxpius esse uiiim, el eadeni nieiapbor». hb. », len
num. 205. litleru proxima prinnr Pangilur in ccra docti mucront
60. In nonnullis vulg., perforuta, malc. Val. B, nititjiMi. Pro inttitrt llailsbr. niinus recle inttnd,it.
: :
M PERISTEPIIANON IITMN ix. m
Flcxas calenis impedire virgulas. A Filirarum anbelnns illc viialis c.ilor.
Emendes licel inspecios longo ordine versus, Ilaec smit quae liquidis expressa coloribus,
80 Mendosa forle siquid erravit nianus. [ bospes,
1060 Exerce imperium : jus est tibi plectere Miraris : ista est Cassiani gloria.
[ culpam, 95 Suggere, siquod habes justum vel amabile volum,
Siquis luorum te notavit segnius. Tibi siqua spes esl, siqnid intus aesluas.
Talia ludebant pueri per membra magisiri Audit, crede, preces marlyr prosperrimus
Nec longa fessum pcena solvebat virum. [ omnes,
85 Tandem luctantis mi9eratus ab xtliere Cbristus, 1061RalasqucredJitquasvidi>tprobabiles.
Jubel resolvi pecloris ligamina : 1'arco, complectnr tumulum, lacrymas quoquo
Dilficilcsque moras animx, ac relinacula rila 100 Ahar lepescit ore, saxum peclore. [fundo :
Rehxat, arctas et latebras expedit. Tunc arcana mei percenseo cuncta laboris :
Sanguis, ab inierno venarnm lonie patenles Tunc ,
quod petebam, quod limebam , mur-
D0 Vias secutus, deserit praccorJia, [niuro,
Toique foraniinibus penetrati corporis eiit Et post terga domum dubia subsorierclictun,
GLOSS/E VETERES.
78. Iinpedire, volvere, I. B Votum, precem, I.
80. Quiil, uliquid, I. 9G. /Esluas, ctipias, I.
82. Quis, aliquis disciputorum, I. 90. 1'areo, obedio. —
Fnndo. abtempero, I.
88. Kxprdil, erolvil, vacuavit, I. 100. Saium, pnvimentum, I., Mar.
95. Expressa, imayinala, I. 101. Percenseo, pr<E/eri(um pro prmsenli, I.
95. Suggere, indica itli, pete. —
Quod, aliquid. 103. Domum, uxorem, I.
COMMENTARHJS.
Nolandum in Eulalia plagas ct verbcra vocari notas, 21, et Hieronymnm episi 53 ad Riparium. Verum
et scriplionem meiaphorice vers. 55, Eiilalia nume- auctor Cnmmenlariorum in Episl. ad Roman. (nc-
rante nolas, Scriberis ecce mihi, Domine. Uac eadem que eniin Ambrnsius verus est auctor) nihil eo locn
metnphora Plauius aliique usi sunt, et nunc pueri affeit, quod Prudeniio, quod vero Amhrosin, quoil
illndentes magistro Cassiann. Catiillus carm. 25 Ne : doctrinae catholicae de invoratinnc sanctorum oppo-
laneum lnlus'ulum, natesque mollicellas Inusta turpi- nalur. Hiernnymus nd Riparium scribit contra Vigi-
ter tibi /laqetla conscribillent. Ubi obiler noio Cornpi lanlilim, qui aiisus est a$ fa-lidum aperire, el pntorent
a Catullo priniiiin i in conscribillent : quod peccatum spurcissimum contra snnclorum morlyrum reliqu n$,
si admisisset Prudenlius, quot grammatici in eum et nos, qni eas susripnnus, avpellare cinerarios, et idu-
insurroxisseit ? Cneicrum haec ipsa ineinphora adhuc morluorum hominum ossa veneremur
lolalras, qui
sermone Italco cclehraiur graffiare, quod esi ungn Honoramus autem reliquias murlyrum, ul eum cujus
lisconscrihillare, el dicilur a qrapltio, ut adverlit _ tunt marlyres adorenms. Honoramus servos, ut honor
Vulpiusad
ipiiis: C.iiulli carmen 25. Vide in Uomanovers. *- scrvorum redundet ad Dominum. Quid haec contra in-
557, Charaxal ambat ungulit scribenlibus Genas. vocatinnem sanciornm? N°gal quiilem llieronymns
78. Chaimllardus id intelligi ait aut de notis qms rcliquias snnctnrum martyrum colendas et adorandas
diximus, »ui de scriptura Kunica, qua Gothi uie- esse. Sed neganl eiiam cathnlici, qui snlum lnijus-
bantur antequam llllilas liileras eis invenissei, aut modi vocabula, a mullis SS. Patribus usurpaln , ad-
de scnlifii.il raiinne singulari qua Galli usi siinl us- liiheri posse concedunt, exposita commoda distin-
quc ad Chlodovei lempora. Spccimina illarum vcie- ciinne de cultu aut adorationc latrix ei duliae.
rum scripiurarum Mabillonius in praeclaro opere de 98. Prng., redde, perperam. Mar., Rat., Weiiz.,
Re diploinniica exlnbuil, ubi observare licet tlexas reddet, miniis bene. Hailsbr., vidit. Melrum exigil
virgulas catcnis colligalas, sive impedilas. Vide lib. videt. Vat. X mendose, ratasque Deo reddet.
i, cap. 9, el lib. v, i.ib. II. Cxlerum Prudentius de 99. Glossa Isonis fundo, abiempero, videturappli-
notis Romanoruiii, quas docebat Cassiaous, non de canda verbo pareo, scilicet pareo, obedio, obtempero.
idiis barbarnruin litteris loquilur. 100. Latinius correxit altare : prnlium csl atiur.
85. GenitivumvcrbomiseraiidijiinctumalibiDoll:ni- Vat. X corrupte, Altare posco ore. Alex., tepess-t,
diani non legeranl: sed ita eoverhousisuntSiliuslili. cnrrectum per tepetcit. Hiijuscenindi pietatis e\em-
xi, vers 381, Minucins, Accius apud Nonium, ei alii. plum pr.Tresser.it in S. Grcgorio Nyssenn nral. 3 in
87. Mar. a prima manu, difpcitisque. Quadraginia marlyres Iptamque sncrarum retiquia-
:
88. Ald., Gis. prima ed., lielaxut artui, et latebrns rum thecam lacrymis amaris aspcrsi. Lacrymae genii-
expedit. Pal., istns pro arcias. limn ad aras deoriim, de quihus Broverius cap. 1~
89. Mariettus, patetcens ; supra, pntentei , melius. DdeAdoral., a piis Christiannrum lacrymis, poeniten-
93. Ilnratius, lib. iv, ode 8, Liquidis iile coloribu» li.e causa fusis, immane quanium ilifferunt.
Solers nunc hominem ponere, nunc Deum. 102. Lntinios in Torn. correxit timebam pro limebo.
94. Vat. B, ita : corrige ista. Parrhasii singulnris est lcclio, Tum quod petebam,
95. Prag., Rai. a prima manu, Mar. a prima manu quodque avebnm, mttrmuro. I)e signilicalione hujiis
tiqnid habet, non ita bene. vocis murmuro dixi ad vers. 5G praefal. lih. in Syin- i
96. Scripti consianter rum Aldo et Parrbasio, spes inaeh. Adde Broverinm de Adorat. cap. 8, qui pre-
siqua tibi est, quod cum hiatu suslineri potesl. Gise- cauies solitos murmurarc, seu voce submissa loqui,
linus, fortasse ul id vilaret, libi tiqua tpes est. Fa- multis exemplis probat.
bricius, spes si tibi est qua. Weilzins conjiciebat 105. Iso domum intelligii nxorem, et posiea fuluri,
tiqua tibi spes, siquid. fitios.Fortasse hae duae gloss.u perlincnt ad domttm,
07. Alex., audi; supra, audii, prnbe. Vat. B, cedo uxorem, filios : perinde quasi dnmus tntum id signi-
rdinendum crede. Cellarius rursus, e grammaticn finei. Ex hnc loco, ut puio, aliqui collegeruni Prn-
ihenlngns factns, bujiismndi invocationem labem ilentium fnisse conjugaiuni , ut legilur in codice Val.
fldei vocat, qmc :cvn Prudeutii fuii, aut esse coepit. F, nnni. 77 proleg.. in nnta. Veruni eiiamsi uxorein
Mec enim, aii, omnium ejusclem iviutis hac opinio, vel non duxcrit, reele nihilomini.s domum vel familinm
«rror fuii. AllegatqueAmbrostum iu Koman. coinni.t habuisse dicciur, 'siquidcm domus ci familia, cum
*»3 AUItEI.II PRUPENTII CARMINA. 414
Et spcm fmuri fmte niii:uiiein bonl. A X IIYMNUS.
105 1062 Auilior, Urbem adc», dcxtris successi- inciht rASsio s. iiomam maiittms.
|
lius iilnr : Rumana, Christi forlis asserlor l>ei,
Dommii revertor, C issianum pradieo. 1063 klinguis oris organum fautor move
GLOSS/E VETERKS.
101. Fuliirl, tcilicfl filii, I. 2. Elinguis, infiicimtfi.— Oru.aoum.tonum, I. - Fau-
105. UrliaHi, /loini/m, Mar. lor, atljutor, Mar., I.
|. Aiierlnr, mul Ntiiarene, I.
I.OMMENTARIUS.
ad persnnas refertnr, arcipilur pro corpnre persona- n>s astrueret), lamen unus potuil esse Romaims, in
riuo, quod jurc proprio ipsarum, aul comiliiini co- rnjos passi .jiis circumslaiiliis qiiiliustlain vel Ensc-
gnaiionis iHUitiiia coniineltir. bius, vel Priiilciiiins deccpli fncrint. Martyrologinm
104. Mar., Prag., Gis. leemida cd., sorte. Alil., Itom. pi.ni" srauiinr Prmlentium : de eodem Ito-
Weiiz., ct plerique eodil., forie. Heinsiw noiavit iu maoo Reda, Usuanlus, Atlo; el Gr:rci in ine-
aguiil
scriptls esse forle, scd eiliilit sorie, foil ts-e nolens, nologio iistlcin penc verbis, ut laicuir Baronius atl
;iiu qui* typngraphtis vocom Giseliui sumpsil. Ite- B dieui 18. |Nov., quamvis Cr;eci hunc Romanmn dis-
ccniiores lexluin llciosii cvscrihnnt. linguaiil a Itomano diacono ccclesix Cxsaricnsis,
105. Itolieiid., urbe adco, ex qun rnnjicil Hein- quem lamlat Eusebina. Iluinartiiis Acti s. Romanj
sius urbe ubeo, Foro C.nrnelii. Verum leclio alinruin apud Momhritimn pro sinceris oonhahuit, ct e.i tan
1'iiinium cndiciiui longe melior esl. lNam Prudeniins lum profert quas Eusebius narrat lili. n dc Rcsurrcc-
iii iicni Romam
petehat, uhi dcxlris sneceasibus usus lionc el Asccnsiope Doinini ex qoibos et ex nliis
:
esi. Itelcge vers. 5. Post hunc hymnmn in Mar., et i|n:e itlem Eusebius iradit lib. de Martyr. Pala^st ,
Itat. sequitiir, De loco in qno marlyret passi sunt. cap. 2, eolligit Itoinaimm generc Palaistimim ftiisse,
ll.tr cst inscriptio in coilice Marictti, uhi hic hy- Ca?sariensis ccclesi:!: diaconum et exorcistam, ei ex-
inmis pouilur post VCrsuS De loco in quo martyres tra patriam Aiiiiochix paoum anno 50?. Ex Prn-
pnssi tunt. I ii Vai. A, Liher tle beato Itomaim tnar- dentio vero ea assnmit qux ad infanlis marlyrinm
iyre, et pnnitur post hymnmn S. Etilalia:. Aldus sia- i ertinent, de quo Eusebiut non memioit. lloc Euse-
lnn post liamarligeniam, lionmnus mariyr. Alei., bii silentium ratin nulla est ut dun Roraani endein
Aurelii Pntdenlii Clen entis V. C. Fmil contra Syin- ilie endemqne m
Incn martyres ndmiitantur. Qund
machum tibet II. Incipii ejusdem Itommius contra gen- aiiiciu Eusebius innnil martyiimn contigisse snh
,
tilc*.Parrhasins, De Cortmis liber, et sioe alio litulo Dioclctiano imperainre, Prndeiiiins vern nomjnatCa-
iccipit primns versus fioiiiane. Iu Ambr. coil., San- leriuin, id nihil relerl: nam Galcrius Cxsar eodcin
cti Itomitni marlyis contra gentiles tlicta. Opuscula lempore erat, ei persecntiouem adversus Chrislianos
Aurrlii Piudemii Clemenlis, melro iambico senario. El ipse maxime urgebal. Frnnin Ducxtis, in nol. ad t
in lioe, Finit snm (i Hnintini tiber Peristeplianon. In- Q liomil. Chrysostmui de S. Romano, prudcoiissime
cipil Anrelii Prudentii Clemenlit hymnus in laudem jmlicat tiniitii eumdcinquc essc Rnmanum quem Eu-
SS. martyrum Emeterii, ele. In Thuan. pnst librns sebius , Pruilenliiis et <'.hrys»stomus celebrant :
advrrsus Symmachum lesilur cum liiulo Incipit ejus- Non video lamsn.inqnit, quid nbsiet quominut titruin-
dem fli mamil contra gentiles : qni l"Ciis fortasse eiiam que conligisse dicamus . . Sn?pe enim jit ut dum
.
in Puteann Imic hymno nbligcrat. Ambrosiamis co- eamdem pugnam duo nariant hitlorici, quxdtim ejits
tlex linnchymnuni fere iutegrum hahct, cl versus "0 partet ib tmo attingantnr, qiixdam ab alio pratermil-
piiiims prxfalionis locn nnlat. In Oxon. sub lilulu tantur. Prnfccio cuin Ensehius martyriiim Romani
Passionis Itomnni inter llamarligeniani et Psychomn- in lib. de Martyr. Palacst., et in lib. de Resurrect.
chiam inseritur. Et in vita Prudenlii, quam is codex enarraverit. nt.tgis sihi ipsi adversari videlur Eusc-
exhibehat, iiovcm cjns reccnsrntnr lihri, Calhemeri- bins, quam Eusebio advcr>eior Prudentius, ut Boslea
n»n, Apotlicosis, Psyeboqiaebia, llamarngenia, ccn- explicabo. ll.ironius abique vetcrcs lii nnn Eusehii
tra Symnnchuiu; item contra Symniachiim, Roma- de Itesurreci., a Sinnondn primmn editum, non vi-
nns, Peristeplianou. ftnit. hnc poema iiltimnm est
I i deraul, adcoque facilius duos Itomanos distiui;uc-
iuler hytimos Pcristephaiiun. In Egm., Incipit Itoma- bant:quia Priuleolius qn^datn de Itoniano dixit nua
uus. Fahr. Ilymnus D. Itomuno marlyri Anliocheno. Ensehius in lib. ile Martyr. 1'al.cst. omisil. Quod si !<:>-
In editione Lniteri imnn 1513, Aurelii Piud.mtii libe-, ronius vidisset, mulla alia ab Eusebio in lih. de lle-
in qtto tcriiiliir pusi o beati martyrit, el in
Itomaiii snrr. in manyrio Itomaoi enarrando pnilerri, qu.c
endem conlrn omnes yentilium deot, seclau\ur, el sacrt peniiiis in lih. de Mart. 1'alwsi. lacueral, (brlasse
dispiitatnr. WciUilis, i|ni pnsl versos ile loco hapii- aliam sententiam tulisset. Itereiiliores, quia illam
slerii hoc carim-n rnllocat, insciihii. Incipit Itomnnus " dislimtioneni llomanorum llaromo atiiilissam lc-
:i
Pimlentii Cl. conlra gentilet. Fabriclus in coiiinienia- gtmt, fere sine alto examine a Prudenljo Komanos
riu periiliarl a<l hunc hvmmun trndit a Nehrisseusi cniiliisos fnissc primuntiant. lo hoc hymnnila ntagui-
iuscrihi, Aqon Uomani, ali Ahlo Maoulio Traijwttiii lice pleraque exponi ail Fibruius, ut salot C.lnistia-
cx vcrsn 1113, Seriemque tantti: diijercus liageediiv. uotsapere, solos facundos esse dixeris. Ejusdcm elo-
Aildi polcsi carmen et matrriam csse
Iragica. Cn:;e- gium ex ttaiilno lifc prolog. iium^lC. Dc rommcii-
rimi Alilns ap tl iiic soltim nil llomunus, et Nehr s- lario Miirnicllii vitlf ihid. iimn. 105. Filiricms niliil
sensis Ittimani marturis supplicium. Forlassc Fubri- in hoc byronoail deaiderari posse, nisi qund partim
cins voluii dnere Murmelliiun. pia est invocatto el coiiclnsio. Al quauto mafia i I
Nonmil
1. putarunl bnnc Knmantun csse illum
i esl piinn qtiain si Plurbmu aul HHMut more aliornni
Ipsnm t|uem S. Luurenliui ad Hdem ronverlil. Ne- 1'Oi'iaiimi invocaretl Diii jam »ape qu.nn iuaulwtr
brissensii narral Rnmanuiu fuisse monacliuin Antin- ncreticl invooationoin Sancioram ewMerv conomur.
rbeinun. Chsmillardni renael duos tuisse Ramanna Glossam Isonis in hoc \eisu non inlrlligo.
mariyies Aotiocln:i> pass >l anno 305, eoilciu die mv. 'i. Etinguis dici lOlet qui mm
cst clotpiens, ul p tulii
<;ii. Decembris, Prudentium »ero iHrumque pcr- post liiigna lumilur pru elouueniia,ei c ulrs wpinfii
miscuisse, miiiiii cuuiileiiupie esse piilavisse. Cel« opponitur farundiu'. Excniuls congessil simllia Bai
litins hac dc re duhiiat; etsi cnim EusebiliS CUill Ihiui lib. x Ailv., cap. 1 1, lil>. iii, cap 10; llb. IUH<
Piiulcniio iiini oiiiiiino cnnwnllsi (qun railone dne- cap. lt), n i h.ic i|i>a PrudonlU luca ii.lus.ram.
lui c.-i Cliamillaiilits poj| llarniiioiii, ui d los lUno.t-
, .
HX rERlSTEPHANON HYMN. >. *I6
I argire complum carmen infanlissimo : A 1065 Evangeiisla soripsit, ipsum tatia
1064 r 'aculluarnmmira laiidiiin concin.im : Prxcepia Messian dcdisse npostolis :
IVnu scis ei ipse po&se mulos eloqui. Nolile verha, cum sacrameiiium nicuni
IMcciriiin palaii, et fauciinii saevus tihi Erit canciiiluni, providenler quoererc :
Torior revtilsil, ncc tamen silcntium 20 Ega imparatis, qua» loquanlur, su;geram.
Indixit nri, quo fatebaris Pemu. Sum inutus ipse, sed pntens facundix
Vox verltatU lestis exstiogui uequit Mca lingua Christus lueulentcr disserel
10 Nec si recisis palpitet meatibut. Ipse explicabil, quns supremo ttpiritu
Sic nostcr hasrens sermo lingua debili Raemon iiimuliii», iliim «Itiiii.iinr, mnvcril,
Balbutii, et mndis laborat absnnis : 8S Furore pestk pejnr in itnvisMmo.
Scd si supernn rorerespergas jeour, Sie viilnerams anguis iciu spiculi
Et spirilali lacie pectus irriges, 1066 Ferrinn rcmnrdei, cl dolore sxvior
15 Vqx impeditos rauca laxabit sonos. Quassando pressis immoratur dcnlibus :
GLOSS-E VKTERES.
">. Complum, ornalum. — liif.niiissiniu. ineloquoutis- B 1°>. Laiahit, tolvet, I
«ttltO, I. 17. Messian, Chrittum, I.
i. Uira, pro miracula, I. £0. Suggerain, tuuimininraiido, minitlrauo, «timmi»
K. Nain , qitio. —
Mulos, alaios, Crcece mulns, I. nislrn, I.
8. Imlixit, tinpostiif, I. 22. Kiiculenle, manifetie, ipene taquctur, I.
10. Palpilcl, vaciUel. — Meatibus, frflttsi/itiN» vel 25. Explicaliil, tolvet scittcct i//os, I.
vi-, I. ii. Moverit, dederit, I.
11. Il;erens, tardans, I. 2G. letu, percutsione, I.
12. Absonis, utruii>as, inhonestit, I.
COMMENTARIUS.
3.1nofficio Mozarabico colitur S. Ilnmaniis die 18 scribit; alii , scripslt. MaOlixi Iqcus cxsial cap. x,
Novembris, et unnnullie siroplix ex hec bymno de- vcrs. 1!>.
snintiutiir. Ilic irrsus il in eo breviario legilur
i : 10. Vai. R. Mar., Rat., Prag,, providenles qua-rere,
Larijire complum carmen,el faustissinium. 21. Kat., fntundia.
Moj., Qui scis ei ipse. Pnrrliasius, tinm
5. Kreviar, 22. Val. ^, malc, me linyua. blcm, lucvlenle dis-
icis ipse,de-ideratur el. h emcndaiis ait Parrltasitis, serit. Mar. , Ral., luculenter ; pleriquc, luculente.
ut versus bene servari possit, rcclkis fnriasse esse Vail. P, Q, Alex. a secuinla nianu , disseril; a|ii,
scribere Nam tu scis ipse posse mulos cloqiii. Vernm dis*eret, Nebris-ensis ail non po«sc legi Cliritlut, sed
iieniie ita recle prncedil ineiriini. Pro mnloi Widm. C.liriito, quia mea tmqna esi noininandi casu^. Mur-
supr.i, Vat. I!, Mar. a piima uianti , Prag., niufum, iiitv ius viill nid.i siqnn 1'hrisiui.
I id est, llici aniilli ,
forasse nt inlclligaliir non duns marlyres, quos bic fj seosa quamvis faieattir in quibusdam exemplaribu^
'
cclebrat , sed unuiii S. Rnnianmu, exsrcta lingua , esse mea linqua; qund metricae ralinni non qtiatlrnre
fuisse lociilURi. In Kal. eral mulos, sed apparcbal licrperam afiirntat. Non videntur hi attctnres assecu i
itidiciuin lilurn: Manc.lus cnnjicipli.u iuuium os. Ad- Piiiitcniii ineiitein, el vcnustam apposiiionem CUri-
veneiidum esl, eloqui csse elequttter loqui, nl explicat sius, qui esl mea linqua.
Isidorus in DilTercntiis ; et hnc ipsum vult Pnidentius, 23. |n his vcrbis jnpremo tpiritu intclligi polcst
iimtns, voleoie Deo, noo solum loqui, sed eli.nn clo- lioinanuni in ullima persoculione passnm, qux per-
qni. scculio cxleris liietit atiocior. Giselinns simpliciler
6. Cicero, de Nainra deorum cap, 5", picciri timi- id ioielligeudum ait qttomodo illa in Laitreulio vets.
lem (inquam nosiri solent dicere, chordarum denlet. 505, Oitm rf.rmoit invictum Dei Teitein lacessit prcelio,
Infra ilernm Pitidenlins vers. !)-S8, Timbanle plcctrn Veifassus ipse concidit. Irridel atttem Murmcllitiiii,
falus esset debitis. Suelnuium inulli alleganl, qoasi qtlnil tolani hanc perindtim ad liistoriam qtit: csl
tlixcril iu Claud. cap. 30, plecira linguce tintbantia, Mattli. xvn, Luca3 ix, cnnalur detorqticre: ubi scilict l
sed legcnilnin esl prccierea, oon pleclra. liarralio de puero lonalico cxpouitur.
7. /{fue//il, seu ret>u'sir, esl a rrvello. 24. Vat. A, dtvmonum, sed factitm dn?mon. Val R,
10. Mar.,Val.A, Kal., elsi recisis ; alii.ttec sirecisis. dederit, recie eiiain correcluin per moverit, quod cst
11. Tcnlius hic, itescio au data opera, nain alii in margine pro tliv. script.
Italienl sic. Liiujuam adharere fancibui pbrasis esi e 20. In ntargine Vat. A notator ad btinc versuin
Psalmis peiiia. Virgiliaiinm est Vox fuucibit* Ita-til. jEsopi fabula tle lima et serpente. Fortasse indicaitir
Pro lintjua AM., Fabr., hgtn., Kong., Ilail-bf., ci fabula 7 lib. vn Pliitdri flordaciorcm fltii imptoba :
noiniiilli alii. tinntnc.
D dente appetit, Hoc arqumenlo se describi senlial. In
12. Parrliasius conlra meirum , bnlhutit modis et. officinam fabri venil vipera, llwc cum lcntaret siqua
Ileinsiiismallel et laborat absonis modit, si per inss. rrs essel cibi, Limam momordil. Illa conlra contiima.i :
liceret, quia nl coucinnius est. Milti lecitu co liciint Quiil me, iuquii , tlulta, denle cap'as Icederc , Otnne
nun vlilelur snllicilamla. atsneii ferrum </»//• ccrrodfe ? Similcm de tniislela
13. Egm. mendose, respersas. Weiiiio placnit euin fahellam jEsopns ci Caiiicrariiis conscripscrunl.
IbiUlir. scrilieie resparyas. Prn graiia roslesti rns 27. Florus, lih. n, cap. lo, Qiiam mnxime morlifcri
sonermis pnuiiurex siylo sacraa Scripttirae. morsus esse solettl mmioilium betliitfum. Lth. ix Coo-
13. ParrliasitiS, bulabii, ininus lieue, pro laxabil, Irov. 6, Cottciutl s imn esl rabies in despera-
Senec.
Eaiiidem varietatein lectiools cx Amliros. ascripsii lione, et morte titlimu in fnrorem aitintuo iinpellilttr.
lleinsius, et in noiinuliis quidcm peculiarilius scrip- Quccdam ferir ipsa teta eotumurdeiil , el in ntortis
Ambrosiano conscnlil, ct for-
turis Parrlsasitii cutii auctorem per vulnera riium.
lasse Parrha-ius Ainbinsianiim consultiHral; alioquin 28. Scilicet fera qnassms ferrtim compressis den-
diversn codice usus est Parrhasius, nam in aliis dif- libus immoratur spiculo, adjcoquc vuluus retldit s>a-
terl ab Ambrosiano. ^itis. Dicit imiiiorti/Mr, tll poslca vers. 832, Het
1C. Parrbasius, Ambr., Rott. trcs Tcrrentiani, immorala f.etibut.
:
447 ADREI.II PRUflENTII CARMINA. 418
llaslile 1'miiii sed iii:iiu'[ prufundius, A40 Vel possiderc corda purcorum jube.
50 Nec cassa senlii inorsinini perirula. Prsefectus islis imiuiiiens ncgnliis
Gah-rius orbis fbrte Knmani slatuiu Asclepiades, ire mandal milites
Dutior regebai, ul refuit antiquiias. Ecclesia lenus, aiquc de sacrariis
Immiiis, atrox, asper, implacabilis : Kapiarc plcbcm, niancipandain vnculis,
Edieia laic munilum m umnem miserat, Ni disciplinam Nazarcnam respuai
35 C.ln isiuni negarel, quisque mallct viverc. Md\ ipsc, tcmplum cogitans irrumpcrc,
Ilxc Mlr serpens ore diciai regio, 1068 Ei dissiparc saucla sanctoriiin stu-
1QQ7 Qui moriuorum de sepulcris exieus, (ilens,
Clainat . Quid anle lempiis adveiilu cilo Armis profanus prxparabai impiis
Mea regua aulvit? Parce, lili Allissimi, Altaris aram funditus pessumdare,
Cl.OSS.E VRTERES.
29. Ilasiilc, ijtndiut, I. B 43. Ecclcsia lenus, utque ad ecclesiam, I.
30. Cassa, innnia, I. 44. Maucipandam, liqandam, I.
35. Rcferl, narrat, I. 45. Nazarenam, Cnrisiianam, I., Mar.
3G. Legio, qnm lic vocatur, Mar. — Dt legione die- 46. Ipse, prrfectus, I.
HMMUH nunr dicit,qtt«e invaserat liominet duot, qui non 49. Akaris, «afram«iti. — Pessumdare, perditmn
in domibui, ie.1 in upuleris inorabanlur, Alia illttd tradere, vel perdert, una part eil ticut circumdare
decnionium, qttod vocatur Leijio, Val. A. pessumdo, id est
:
perdo, vel diss po, I.
40. Vel, taltern, I.
COMMENTARIUS.
29. Parrhasius, manal. Meirum exigil manet. didicit. Fnrlasse alins est hic codex Tliuancus; nam
30. Prag., Itac casta; melius nec. Virgilius xn aliam leciioncra et Tlmaneo Ileinsius jam imlicnvc-
jEn , Non easta in vota vocavit. Elmcnhorsiiiis , rat. Heinsio recemiorcs arihaerenl, eiiam Gallandius.
png. 38 in Arno^ium
lib. i. similia profcrt ut illusirct Parrhasius iia legerat, ct dislinxerat, irt mandat mi-
Arnoliii verlia Periculi nihil est, «i, quod dieitur im-
:
liles Eccler.ias per, usqtte de satrariis Raplare ptebem.
ntinere, eastum fiat et laruiim. Giselinus rutn Murmellin ediderat Ecclesiatenusque de
51. Prag., Valeriun : Egm., Caleriui. Lcgendum tacrariit : sed in nntis momiii mnlle se legere Ecel^tia
Galerius, qni luncC.rv.ar rrai. Vi-le hymnuin S. Qui- tenut, atque de tacrariit, ut senlenlia sit jussos fnisso
rinivers.6. Aldus cdiilil Calerius ubis forle RoaWMB milites in ipsam usqitc ecclcsinm irruinpcre, atque
itntum : ita eliam Tenlins, qnin iliscrepanliam lc- rapiarc p'chem dn sacrariis. Il.vc mihi lcctio pr.c
ilioinim ndnnjavcril. Plcrique, orbit ftoinnni : cl liic ca?teris placet, 8t exstni in AH., et in Vat. P. Phrasis
sensus esi Ptinlentii, qui comprnbaiur vers. 34, est Prudcniiana Ecctesia tenus, ui crate tenus Perisi. 5,
Kdicta late mundttm in omnem miseml. Apud Grute- C vers. 148; aure lenw Symni. 2, vers. 72i) ; ftmdo
rnm pnj;. '2X0, de GMerio cxslai insrriplio, quam re- lentit Peristeph. 13, vers. 85; sitmmo lenus exiima
tuli ad hvtnn. S. Eulatiae vers. 87. lu Rai. ad bunc laciu Psyrh. vers. 692; et fmtnsse ex aliqun glossa
versum Erplieit prmfatio : Incipit passio : qui litulu.9 usque ad pro iViim posiea tnrbata e-t vera lectio. ail-
nntc enmdcin vcrsuni in Amlir. cxsiat, et simili motlo missa glossa iii tcxtu. In Alex. lamen videlur fuisse
apud Parrliasitim Passio S. Romani. Eeclesiasten utque de tacrariis, sed faciinn posica
54. Galerii rdirtiim est illnd ipsum de qtio Ense- Ecclesia lenusque de, quml in Ihb. est iia iinitum
hius lili. viii llist., cap. 2 Uandabatur ut omnei : Ecelesiatenusqtie. Tenus pco utque ad cnm verbis mo-
ttbicunque Ecclesiarum antittilet j.rimum quidem con- tus nb nliis rliam usnrpaium est. Vide lexica.
jicertntnr in vineiila, deinde vero diit sacrijicare omni- 45. Judxi contumelinse Christianos Nahirenos vo-
bus modis eoqerentur. Et lib. n Vila? Cnnst., eap. 51: cabant, a quibus fortasse gcntiies id vocabulum con-
Sanguinclenta edicla ententis, ut ita dixerim, muero- tra Christianns mutuaii sunt. Vide vers. 25 Vinccntii.
nihii tcripsil ; et judicibttt pracepit u( ingenti tolertinm Nihiloininus Priidentius ipse ita Inqniiur 1 in Symin.
tibi a natura insilam ad acerbiora suppticia excogitanda vers. S50, Ad lineera virum penelrnlia Natitreoruiu :
inleiuleenl. nisi etam lum iniellig'1 lioc noinen per cuniuineliam
36. Teolius mendnse, dicta pro dietat. Widm., olim Christinnis datum.
Rong. a prima ninnn, Mar., Vat. B, Pr.ig., Rat., 47. Sonrla Minctoruni ex phrasi llebrai.-a pro sa-
fegio : de qu.n voce vidc glnssas. Lex metri non pa- crario. Psychom. vers. 815, Sanctorum tancta reiitat.
liiur leqio. Ot regium itittiligiliir os imperatnrU, aut Eusebius lib. de Martyr. Pal.rst. ail comprehensum
C.csnris, et fnriassc Prudeniins rcspicil eiiam ;ul vo- q Rninanum, qnin qunstlani Chri-tinnos lcmpln ilcornm
ccin basilisctts. qu r snnnt regntum. adeuntcs increpabnt : et lib. n de Resurr. nnrrat eum
37. Vide rap. v Mani.ci liyinnum9Cailiemcr'nwn. ad judicem objurgandum aggressum. Vcra hxc iiniuia
38. Aldus cnnira melrum, clamabut. Yalt.A, l>, esse polnernnt.
advento ' lcge i>i/i'cii.'u. 48. Altl., profnnit, niiiins recte.
41. Immincre conatum qurmilam ct cfficnciam in- 49. Thuan., arrnm: lege arom. Risiinguit Pru-
dicnl. dcntius nram ah altari. ul hymn. 7 Caih.. vcrs. H05,
42. Prag., jitdices; suprn, militet. .4/liiii.s .iiviiii otiod facit ptaeabitem. Mnrm ll.iis suni-
43. Al't.. Tnrn. , Eecleiiaienus iiiia" de sacrariii. mam altaris parlem aram vocat. Alii altare divis
Vai. A, llailshr.. riim vel trcs :i|.ud lliinsinni, Ecrle- crigi, nram Peo poni dncenl. Nonnulli allarc dictuui
nintenus, oe de. Hal., Ecclesiatenusque, ac de. Vnl. R, quasi aram nltam ovi-linianl. Giselinus simpliciler
Weill., Mar. , Ecclesiatenityqiie de. Prng., Eeelesia Incnm nhlationibus dic.ilnni , sive in siinimo allari
tentti tisque de. Etim., I'al., Eeete iam fenttl, ac de. posiinin, sive alibj, aram vocnri rensel. Altare vero
Ainlir., Tlinan., Ecelesias tenusqiie de. Biiilio Mii- all esse adiliciuin e lerri exalialuin, hoininihusi|iie
cbioris Lntteri nnnn 1515, cuianie lleininniin Tuli- convenicnlihiis ad marlyrum lumiilos reci|iiemlis
rlio, Eccletia lenusque ./< sactifieiit. Ileinsius sim desiiiiatnm. Nnuc criie ara ah allari ila ilisiingmiur,
1'i'iiiiilo aeribi jubci Eccltiiasicn usnne de jarriiriu in ar.i -il pnrs lacraltur allaria, el in qiH -arratuc -
Raplure vlebent : quia ecclcsinsies npud GnPCOt rsi, tuin cmiiai isiia- perficliur c: collocatur, ll.rc naalri
Inm qui auilil concinnes, qn.ini qui cnncinnnlur, al- cniisucluiln nini Prudonlii verliis cobxret, ut In llln-
que iia » v-t.ir in Thuaueu ex sihedis Salinasiaiiis polyio ilcruiii diccnius. UeiihalJ s, ilc Ar.i cap. i.
, : ,
449 PERISTEPIIANON IIYMN. X 450
50 Foresque el ipsas in ruinam solvere. A 05 Quogloriosa morte foites oppeiant.
Prscurril index liis repenie cognilis Praeceps jubetur inde Romanus rapi,
Komauus, acris licros excellenlix-, Solusqiie, ut incilator, el fax oninium,
Vrnin: i(i arinis perduelles nunliat, Prc conlumaci plcbe causam dicere.
1069 Animos pavenium prjestruens liorta- It non resislens, seque vinciri petit,
[libits, 70 Flexas et ultro torqoet in lergum manus.
65 Slenl ut p.irati, neve cedanl turbini. 1070 Amor cironae pene prajvenit trucein
Conspirat uno faeder.ilus spirilu Lictoris ariem, spontc nudas offerens
Grex Christianus, agincn impertcrritum Coslas, bisulcis exsecandas ungtills.
Mairum, virorum, parvulorum, virginum : Irriniipit altum liincn, el prxconihiis
Fixa et statuta est oninibiis senteniia 75 Siupore mulis, ipse tortorem trabii.
CO Fidem lueri, vel libenter emori. Asianti ob ora sic tyrannus incipit
Referi repulsus iniles :»l subsellia, Infanie monstrum, vilis, inteslabilis,
Plebis rebcllis esse Romanum ducem, Tu venlilator uibis, el vulgi levis
Flagrare cunclos pervicaci audacia, Procella, menies inqiiietas mobiles,
Jugulos reteclos obstinaie opponeie, 80 Ne se imperita turba dcdat legibus.
CLOSSyE VETERES.
.50.Solvere, vertere, I. B durc, I.
52. Acris, (orlis, prudens. — Excellentia:, constan- 65. Quo, ul. —
Oppelant, moriantur, I.
l>, I. 66. Praiceps, velox, I.
55. Perduelles, pugnaccs : duelles, id esl rebellcs. 67. Fax, incensor ad hoc, I.
DutUio et ducllis esl homo duellum
ct duel-
rebelli»; 68. Conluinaci, pertinaci, vel pervicaci, I.
lium res ipsa, id cst, rixa. 1'ugnantes, I. 69. Vinciri petii, ligari desidcral, I.
51. Pra?siniens, prwmnnens, I. 71. Penc, vel pone, id est juxta , I.
55. Tnrbini, lemalioni, I. 1'cn.ecutioni, Mar. 76. Asianii, martyri. —
Ub oia, eonira faciem, I.
60- Libeuter enmri, sponie mori, I. Coutra ora, Mar.
61. Itefert, renuntiat. —
Ad subsellia, ad tribunalia, 77. Intesiabilis, indignus teslimonio, sine leste boui-
ad senatum, nd locajudicii, I. lalis, vel detestabilis I.
63. Pervicaci, pciiinaci. —
Audacia, durilia, I. 79. Inquietas, commovet,
,
I.
64. Jugiilos, colla. —
Obstinaie, perseveranler 80. Uedat, spoiile tradal, I.
COMMENTARIUS.
monel Prudentiuin ea imprimis calluisse qu;e etlini- 65. Ammianus lib.xxn, Perlulere cruciabiles pccn.-s
coriim erant, et lioc loco declarare allare ara: impo- ailusque gloriosam mortem inlemeratn fide progressi,
sitiun fuisse, aramqne ipsius altaris penitus disjcclani cl nunc marlyres uppetlanlur. Ita lioiuo i-lhnicus
ac dirutam, velul evcrsum aliquod fundanieiiliiin. ile Clirisiiauis, ut fusius exposui in Vincenlio ad
\n liac significaiionc altaris ara erit fundamentnni vers. 407.
altaris. Sed cum Benlialdus ipse ex liymno S. Hip- 67. Ilailsbr., solus ut. Ald., solusque el : lege so-
polyli colligat arani ab altari dislingui, quia reliquise C lusque, ut.
mariyrum altari supponebaiitnr, ct propicr aram ap- 71. Parrhasius male, paenas. \n Mar. «idelur cssc
poneb ntur, iion saiis inlelligitur quo pacto aia sil pone. Keline pene.
fundamentiun aliaris. 75. <Jis. in lextu, Loileri ed., exarandas pro exse-
50. Val. 15, Prag., vertere pro solvere. candas. Murmellius eliain exarandus : sed monetalios
51. Ilaiislir., prwcucurrit, perperam. In iionnullis baliere exsecandat. De ungulis liisulcis vide hymn. 1
vulg. mendum esljudex pro index. Perisiepb. ad vers. 44. Ilaronius in not. ad M ityr.
52. Ald., Hailslir., Romanus sacrw heros excellen- Rom. ad diem 16 Martii, pa». 122, mullis collalis
licc; in marg. Vat. A pro div. lect., Romanw sacrw Prudentii locis, nngulas ferreas describit.
herns excellcntiw. Fabricius, Romanus hcros excel- 74. Fabricius ail denotari templi magiiilicenliam a
lcmiiv sacvw : qu:e omnia sunt contra melriim uii , limiuis sublimilalc. Nescio an Christianorum an pa-
eliam Romanus sacrishems exccttentiw in quibusdam ganorum inielligat templuin. Melius Nebrissensis
ininus vetustis. Caucbius conjiciebat Ueros sacrm prwtorium judicis expouil.
Romanus excettentiw, atque ila liabet Vat. P; neque 75. Statius 12 Theb., 465, Et ad regm qui dcpren-
iniil iiin ablndit Urbinas, Sacrw Ronwnus heros exrel- dere trahunlur. Ubi alii legiint trahibanl. Juvenalis
le.niiw. Sed verior et communior scriptura est Ro- Sat. 5, Tunc le sacra ad delubra vocuntem Prwcedil,
manus, acris heros excellentiw, quae eiiam exstal in trahere inw ullro, ac vexare paralus.
veieri editione Lotteri, in Tbuan. vero acrw a manu 77. Intestabiles diceliantur i|ui vel lestimniiium
prima. Ex postrema liltera Romanus, et acris faclum perhibere nou polerant, vel lestamentum conderc. In
tacris in nonnullis. In heros poslrema corripiiur a notis mss. editionis Lotleri lalso dicilur Imc vocabu-
p
Prudentio, ut in darmon : qund in catalogis syllabarum Imn raro apud auctores reperiri. Intestabilis pro sce-
quae male ab en vel proiliicuntur, vel corripiunlur, lerato legitur apud Uoratium, Sallusiium, Tacilum
a Cliamillardo, Cellario el Teolio animadvcrsiim non aliosque.
est. In hoc eodem hymno vers. 457, Cum sit quietus 78. Egm. viliose, luentilator, et editio Lntteri , lu
heros in quem t.rtiiutil. ventulator pro lu venlilator. ld genliles vulgo Cliri-
54. Prag. mendo>e, prwttruens hostibus. siimis exprobrabant. Dictuin jam ad passionem
60. Vat. A corrupte, ut pro vel. Parrhasius , fidem Fructuosi.
tenere. 79. In nonnullis vulg. male distinguitiir mentes in-
61. Subseltia suut judicum trib.una!ia, el pro ipsis quietus, mobiles : nain viqnietas est verlium quo Co;u-
judicibus a Marliali poniintnr lib. i, ejiigr. 27. Sexti- mella muliique alii usisunl.
liane, bibit quantnm subsellia qiiinque. 80. Iinperitia passim objecia Chrisiianis, ui constat
65. Vat. B, Prag., periinaci audacia. cx Minucio, Arnobio, Tertulliano, Luciano, Theodo-
64. Id Cicero ita dicit, Jugidum ostentare. reto, Justiuo.
,
451 AIRF.I.II PlUiDENTH CVUMINA. 4S2
Pnpulare quUMan iuh cotora glorlic A Anipleetnr, o prwfec.ie, nec mcsuh:rahn.
llliUMU 4-i-i-iJiila Ireqiieulia, Ul.pro lidch plebe hiiIiis iiumolcr,
I i 60 pei fcvum :nusccraud us
i aiilunieiil, Digiius Milui-r cuncia, si mn BOOJHllt,
Si l"''lu divis, ceu giganles, inlcraiil, 100 Uii.rnin.pii' vc«tra jtisseril ciuilvliia,.
f5 1071 VicliquO ll.imnna «hriiantui IHOIIlilllil 1072 lutiare sorvi6 iihilnriliii M dauiio.ium
lli.r iii pafMUi perdiie, speciacuhim Sanctaiu salutis onn licet nnslrx duiiiuiii,
Cladis eriienla» de necamlis ciubus : Ne pidlualur purtis oran.li locus :
Qiios Ul profanOB, impi.ui et S«culi Coiifldo sanclo in Spiriiti, ntinqtiam lihi
Keoa, ncccs^-e ost te magislro intcrfiri : 103 Daiiduni, tit iiMhjM limcr) atlingM pede.
00 Tu causa moriis, tu maloritm signifer. Ni forle noster facius, in i'Oslriiin grcgciu
Ni i' iii.H .
i i|uiiiii esi, ul, qaod atictor improbus Mereare sumi : <pi.nl Pater faxit Hou-..
Tolcrare inultos compullsti , cnrnifev, Incciisus !ns Asr lcpiades jusscrnt,
I i tc n iirrrat, proque lanlis eaBdiba*, Eviscerandiim curpus eculeo cmintis
Qu.-e iimiv iuiiirai, piiiniis cxiliuin liias, 110 Pendere, et nncis, vinctitisquc crescere.
05 Fcns et ipsc, rpmd fen»iidnui suaseras. 1073 Appanioies sed furcnli siiggoriuit,
Ilis ille cnntra reddit ore lihero : n llliiui vcttisia nobilein prosapis
GLOSS/E VETERES.
81. Populare, renerabile, vcl glnriositm, I. 07. Amplector, lua justa libcns snscipio. I.
82. Illittcrala, iudocta. Frequeiilia, agmen, mul- — !'!) Cuucu, lormentu —
Consulis sciticet rcspon- ,
liltttlo, I. debv, I.
83. Autument, ccstiment , I. iin). Crudeliias, 'scilicet paiiar, I.
85. Flammis, flammeis moniifttis, Mar. Mmi- — luii. Gregem, consorlitim, I.
lnin, piincipum; nam dii , in monlibus slantes, (ut- 10'. K.imi, fncial : oplando dieit, I.
mina millcbaiU, I. 400. Eculeo, paiibulo. —
Eiuinus, longe, 1. Atte,
.s-. Iinpiali, corrupti, I. Mar.
01. .-10 iiii iii csl, juttum esl, l. 110. Crescere, lumescere, I., Mar.
— Kxitimn —
•
i
04. Fulurc, scilicet crunl. luas, pericu- 111. Appariiores, <ori"ies. Suggerunt, indicant, I.
tum persolvas, I. 412. Prosapia, iu suo genere, 1.
0G. II», r,-i/ns, i.
COMMEINTAIUUS.
83. Ald., Alex. supra, auiumans. nque apud Heinsium, confido in sancto Spiritu. Vail.
85. lso montium niierprelaiiir iirmnpuw. Procfe- B, Q, confido in Spiritu sanclo. Amhr., Thuan., Alex.,
rius alladil ad labulam de gigamilius, adversus quos edilio Lotieri, Parrhasius ad metri r.uioneni, confitlo
Jupiter inoules jaculatus est. sanclo in Spiiitu. Ciseliiins confido in ahno spiriiu,
80. Prag., o perdite. ad margineiu cum Aldo. Nounulli vulg., confida sun-
88. Pal., Kgui., Vatl. A, P, Q, qualuor lleinsiani, cto SpfrftN.
impiati satculi sine et. In \ai. B est factum impiaii , C 100. Aid. et nonnuili vett. codd., niii (vrtB. Vir-
abrasis quibasdam characierihus. Iloe etiam convi- gil us lih. It, Nostereris.
cium Cliristianis illaluni, pioraims, inipios, sacrileg09 107. Egm. depnvMe, merearis uni. Rat. perperain,
eos cs.se. Suetnntus in Nerone : Christtani, genus ho- merearis sumi. Vat. B, corrupie, faxat Deus.
minum superstitionis novw ac malefica'. Id dcmnnslra- 110. Weilz. , Fahr. , llaihsbr., Ilnn^., suigulisqiie
lur etiam ex Arnohio, Tertulliiiio, Jiistmo aliisque. crescere, ininns benc. Parrbasius, Pendere ; tt «nris,
Vidn nolas Hcraldi el Wowerl nd Mmneii verha : iiniin/is dccrcstere. Vera leClio l<ineutisgue Cresccre.
Plcbem profana; conjuralioms instituunt; uhi pltna bn Sermo est de uncis qmhus vincula alligabaniur,
Prudi-niianis similia invenies. et de liis ipsis vinculis qtiihus torquendi <n ccn-
02. in Prag., Vai. P, lloil. deest nrante caruifex; lco exiendebaiiitir, adeoque cre~ceh.ini. Senera ep st.
cl in Alex. deleiuiii est, qimd seculus est llciusius, 85 a Sagiilario laudalus Aut eculco tongior fnc-
:
et cuin en recenliores. Callandius cuiu anliquis edi- lus. Silius, bb. vers. 175, Per artcm ScrHtt
i,
dii, i.i earnifex. Scd mcliusul uiuitieiur. exstentt , quttulum tormeittn jubebant , Creverunt arlut.
04. Prag. a pruua manu male, primo pro primiii. De eculeo egi in Vinceniin ad vers. 109. Thnmas
Ahlns, exiium : in.lius • ulinrri. llurtado, de Vei-o Marlyrio, resolnl. 56, digress.
06. Kgin. corrupie, reddunlur e lib,ro. Reddere 2, sect. 5, existimai cculeum esse tonneniiim illud
pro respondere poelis usitaliiui. quod llispam viH-ant polrd, i|n* vox sigmticat nu-
00. 1'r.ig. cmilra nieliuin, dignrts sum subirc. Mar. lenni, sive equuleim, lUl parvum cqutiui : qno srili-
a priiiu niaiiu, lial., nnnmilli Vulg., si me consutas. enl membia Ndibus u-quc ad talcna cun iriiiguniui.
101. Ivecens correclor in Knt. pro idolorum i|in>d , |, et usque ad ossiiiiu fraciurani, si nimis ll.luiiLv hi-
videlwr erasnni posuil pesstmotwm, qin>t nmi 8SI ftv
, torqiicaiilur. Approbal eiim expheatinueiN C lepun,
reiriHiHi. Servus idoloriMi el d.cinmniin plnasi eeC.e- fidirulas llrspsnis essc Iralo de eaerdu. \cruni Hi -
siastiia pro Det hosle puiiilur. Inlidehbtis olnti iinn paiu hor iKimine vocant elrvanonein ill.im e«rpmis
licobal ni rerlesiiiin ingredi; sed uirlhrre inleriori i . per tmchleas, de qua dixi in Viiieeniio ad vers. 110,
laiiiMsiehaul, imii ullra prograasi, ul hqur.l cx cnncil. ill ipse lluriadns vid< tur MOOVilM Amtrephiiheiisi. M
Carthag. IV, Chrysosloino, Augiislino, aliisqur. Vnle Ihideiii amplerliinr llartini seiiientium lih. IUI , rap.
lul. I.aur. beWaggtum Anti<|. Chrisl. iiislil. IOIU. III, 27 Advers., qui lenel, omne torineiiloniin grnu-, «ui
hh. ii, pan. I,}£ iinpositi n-i exlendereniur, a siinilitiidiue asrensioms
10;!. Kcclesia intcr al-a nflinina vorahixur rtl.-im eqneslris rmfrnm («ise appellalum nnpie ta l.or ,
ornloriMiN, dontus nririionis, nt, tit palrlex lioc vei>u, iioiuini' abliorrara cabtdlelum, quod Thouias S grtu>
iii.inm suluii*: qiiiiiu|iiaxii lorias.se luBG BOU Bfal pe- Mlran.lnla! MipereSse srripsil. Itnhs cavtilteni v«\ h«c
ruliaris appellalin erclesiie; setl ita a Pnideulio er- ipsuin nniHlaminiido indiral qti* l.aiine eeiH. us esi.
:
clcr-ia r.iiciitiiscrihilur. Non eirini iiuuc ocruiril si- 412. VVeiUius cuni solo VVidni. etlidil Mniiaai («o
milis ah alns u ilaln nppcllano. taoifl, reptignanto mrlio lib. VII, i ap. ile Maleli.
104. Ald., ^br., Wulin., l'.il.,Urh., el scripti ple- /.iii|ilii lotmentts sni.l .ttpofa MllfriMl prurditei um j
: : :,
4V PEP.ISTEPHANON ll\MN. X. 4tA
Mcritisque inulllsessc priinum civiura. A Ereclus infu Absit, ut me nnbiiem
Jubel anioveri noxiaieiu siipitcm, Sanguis pareiuum pratstel, am lex curias
115 Plebeia olarum pccjia nc danmet virum. 125 Cenerosa Chrlsii sccia nobilitat tiros.
Tiiniiatur, inquit, lerga crebris icnbus, Si prima nostris qu.c sil incnn iliulis
Pliimhoque cervix verberata exluberet Origo textu siemntalis reccn-eas,
1074 Persona quscque compelenter plc- Dei parentis essc ab ore eeepiiitus
(clitur, 1075 Cui quisqce servil , itle vere csl
Magnique refert, vilis, an sit nobilis : [nobilis :
«20 t.r.nlu reorun) forma tonnentis daiur. I"0 Pat. i rebellis, invenitur degener.
Pulsatus ergo marlyr illa grandine, Ilonos deinde Blemmati accedit mvus,
Poslquain iuter icius dixil hymiium plumhcns, l.t -plcndor ingeus, ut uiagistraius, venil
CLOSSili VETERES.
115. Primum, principem, I. 125. Secta, doctrina, I.
115. Plebeia, tustica, vilis. —
Clarum, nobilem, I. 12B. lncUnabulis, incunabula, cuno?, crepundta ri
llb. Terguni. per lergum, Iso. erepitncvla idem tunt, I.
117. Extuberet, lumetcat, vel ctescat, strumosa fiat; 127. Tcxiu, ordiue. —
Stenimatis, generis, nobili~
infalnt, I. tatis, yeneralionis,
U I.
118. Pcrsona quaequc, omnishomo. Conipetcn- — " 128. Parcnlis piitris. — Aborc, guando primo
lcr, tei undum tuam naiuram —
Plcclinir, punitur, I. parenli insufjlavil spiriium
,
vitce, I.
119. Magnique, pretit; magna distaniia, 1. 130. Degencr, dirilnr, gui faetis depravatis ncn
150. Gratlu, nalttrn. —
Palur, competenler, I. respondet nobililati pureutum, I.
121. Grandine, perseeuiionc, vct icluum, I. 151. Stemmali, nobiliiati, I.
121. 1'ra.slet, (atiat; sublimem faciat, I. 152. Ul magistraiu», sicut dignitas, l.
COMMENTARIUS.
praeler illa videlicet crimina qttw leijibus dcmonslranlur. mentio Strpe (il in cod. Theod. diversis formulis,
Cnd. Thcod. de Qu:est. lib. ix, til. 55, leg. 1, agilur plumbalarumictus.cruciotus, terbcra.plumbl verbcra,
iiiam dc cxcmplionc nobiiiuan a qu.vstione sive tor- ptnmbo afpci. plnmbo coercerl , plumbo contt ndi ,
ineniis; nbi plura explicat Goihofrcdus , qui obscr- plumbala coerceri : ijbas Onincs comprebendit Pru-
vat, in bac lege tantum sermOnem essc dc lidiculis. denlius Tntidatur ictibut. plumboiierbetala, pulsaius
:
H'i. All., Mar., R.-it., Vatt. I». 0, l.ib., Weiu., grandinc, ictus plambeos. Libanius etiaiu oral. 7 pro
Bong., Wiiim., Cis. in contcxlii, Sicli., tnntfuiur, Aristopn. pliinibatarintt vcrbera vocavit gtandinem.
inquit, tergum. Alex., Vat. P, Ali., I.ott., Tbuan., 124. Suspicor legenduin lcx Ctaia. Nola ms. in
Ald aliiqne recte, uindalur, inguit, lcttja, utsilgrae-
, cditione Lotteri exponil lex Portia. Scd leges curiu;,
cismus. Moiiuit Gifanius in tas, ita liabere vctt. lib. ct curiatas dlctae sunt, qttas Rontulus, postquam in
Cl metri ralionem postulare jVam</*e in eo carmine
: iriginla cunas populmn Itomanuin divisii ad reipu- ,
piajstanlissiinus Clemens iioc scrvavit yerpeluo , nt blicx regimcn tulit. Alii etiam rege^ lcges curiatas
qiuirla stdes iambum. Comparcm Iribraehym
liaberel L tuleiunt. S. Ambrosiiis in cap. nt Lucoc siuiilit
qnarto lnco Bonnunquam Prudemius admisit non att- : ijii.idam habct de cnriis.
lcnisponda*oni,(|iniliscss.lsi legerelur lerqumcrebris, 125. Vidc Ouzelinm ad Hlnucii verba NobiUiate :
I arrli isiiis el Lollcrus non concinne, Tundantnr,
ita genvrosus es? pureutet tuos laudas? Omiies taine.n pari
inquil, tergacrebris ictibus. Iit Anibr., tendatur, inquit sorle nattimttr, sola virtute disttnguimur.
ttrga , ex quo Heinsius conjicil Tendalur, inquit : 12ti. Pairbasius, Si prima nosiri quae sil inntnabn'
terga cfebrii irtibiis, Vlumboqne cenix rerberata exltl- lis. Widin., Si privia qiuvsit nosnis in cunabult*,
con-
b.ienl. Uaronius in noiis ad Marlyr. 11 Junii ex le- tra metrum. Plerique, Si prima nostris quajsii. Seil
gibuscod. Tbeod. colligil, plumbnlarum verhenbus Ub., Vat. 0, Alcx., incnnabtilis; alii, in cunabtiiis.
vilcs laniuin personas tmsse vexatas. Seii ilta leges Ijeiiiisius cum Ambr. pra-lulit nostri qttiv sit iit cunubti-
poiius Prudentio favent, cnm inde pateai phimbata- lis, sed conjicicbat nostns quw sil mcuuabulit quud ,
iiun iclus ame eas leges latas supplrcinm fuisse petf- reip-a in eniend.ilis ediderat Giselinus.
EOnarum eii.un non viliuni. Goihnfredus ad Icg. 2 128. Clirysosiomus rgregie probat, ajque homines
loc. cit. docet bac lege curialcs a lidlculis immunes csse nubiles qui Deuui Pairein vnrani in oraiione
,
esse, ncn itcni a plunrbatiS. domimca /^nlcr nosler, boiinl. in Maltb. 19, al. 20 :
117. Uailsbr. mendose, exuberet pro extuberet. PCr (Jinnibus qutppe unam largitus est nobihla em cum out-
syuetdocben plumbum ab Hilario, Ambrosio , et boc tiitim similiter Puter vocari dtqnatus sit.
loco a Prudentio usurpatur pro pluiubalis, i|iirc ut . 129. Parrhasius elLolteius, quisqnis : ntelrum
multi explicant, erant llagclla ex fuuiciilis aut loris, exigit qnisque. Dixi jain alibi de bac voce quisque
in quorum siiiiimil.ilibus glandes (iliinil c.c alligabau- D pro quisquit, cl plura videri possunt in Alitholagia
lur : qux descriptio p.iruin placet. Alii aiunl plunt- BiiniKinni, pag. S56. Aliquis volcbat scribi quique pro
l.at.is luisse pilas plumbeas cnno cousutas. Dnctissi- quitque, aul quisquis : niliil miilaverim, iuvitis codi-
inus Lupiiis in Dissert. 12 agit de pluinbatis qu,c cibus.
Koiikc in scpulcro cnjnsdain inarlyris repertaj lue- 151. Parrbasius, dein : nietrum vuli deinde.
raut, licuedicto XIII pontilicc. Erant nuiem illx 152. Fabiicius censet , magisiralum hic poni pro
glandes ex a>re, non ex pluinbo, et caienulis non tu- magisierio, sive magistri olticio , ut contrarib wodo
niculis aul lori> , alligaix. Suspicalur Lopius , inilio poiestas pro prjetore apud Ciceronem, ei Juvenuleni.
ex piumbo iaclas luissc glandes, tiude pluinbatarum Exponit scilicet, ul maghttulus venii, id est, postqiiam
nonien manserit neque enim aud.eral usquaiu as-
: liilci pericuJom facieudum est. Mibi id obscuruin
servari plumbaias ex plunilm. Ex :cic eliam suiil videlur : neque pulo, Prudcntiuin aliod Virluisse, nisi
pluiubal.c, quaruin ectypuin exbibemus lab. xxvi. splendorem ingenlein. qtKilis e magislraiibus piove-
Exsiaui in museo sacro Vaiicano, et ratenulis lerreis nil, Chrisiianis accedere e martyrio periode quast :
vel a-ncis, ulmilii inspicieuti visum est, g andes suut dical omnes Cbristianos esse nouiuts, iiiartyr.s vero
colligaix. veiuti honoribus magistratiiuut fiauderA. Sic in hynuto
121. Parrhasius, ille; rcclius, illa. Vlumbjlaruut S. Lturcuiii bunc perennem consulcm vocuviti
,, ,
455 AUUELII l-RLOENri! CARillNA. 4.6
Si confitendi nomiiiis lestcm prohiiiu ll;rc ipsa vesira dignliatum culmina
Signent inusla ferri, el ignis vuluera, Quid csse ccnses ? nonne cursim transeum
135 I i yiiii il. ii.iriiiu mors sei|uaiur inclj la. Fjsccs, secures, sella, prxiextx logx,
Cave, benignti9 es-e perverse velis, Lictor, tribunal, el trccema insignia,
Nec nii remissus leniier pcperceris 145 Quibus lumetis, moiquc dctiimesciiis?
lncunibe membris, lortor, ui sim nobilis. Cum consiilatnm initis, ut vcrnx solcnt,
1076 " LS amplialus si fruar succcssibus,
1077 1'iidct falcri, farre pullus pascitis :
140 Genus patris, matrisque florci fecero. Aquila ci eburna suinil arrogauiiam
CLOSSyE VETERES.
133. Prohuin, bonum, 1.
134. InoSU, tatde uita, I.
tiurn in curia ponebantur. — Prxlexlx log:e, gcnus
vetlinienli : pranexta vettit est qua ulebanlur pueii
136. Cave, cave, velit simul jungendum : cave enim usqui' ad texluin decimum annum et dicta prtrtextu eo ,
tbnegativum est nec eget aliqna atmeqatione, $icut Cave, quod latior purpura eiinlcxebaiur m capitio; potlca
faciat debemut dicere; nonCave, ne facias, I. tuga utebanlur, I.
137. Mi, pio mihi. —
Kemissus, ad misericordiam 144. Lictor, viryifer. — Treccnla, finitumpro
mollefaclus, I. B nilo. — lnsignia, ornamenta, I.
infi-
131). Ampliatus, dilatatut, prosperitatibus, auclus, I. 14C. Initis, inlratis. ,
— Vernx juiunes, tervi; ver-
1 40. Flocci lecero , pro nihilo duco, parvipendam naculus, ut diiit Isidorus , diclus est, quati bonut lur-
parvipendo; ductus sermo a ftocco , quod homines , in reditarius nalus ; qui et ddmigena dicilur, id est domi
re mlijsima ulcnlcs, a vetlimentis eilrahunt et proji- natut, i.
ciunt, quasi pro nihilo reputantes, I. 148. Ex eburna.efrurnetr aau/f v ferebaniur invexil-
lil. Cursiin, vetociter, I. tis Romanorum propler aquiiam, qute armiger Juvis
143. Fasces, honores, tumnuc dignitates. — Sellx, est, I.
COMMENTAUIUS
133. Nomen nomen Christi , et sim-
Cliristianum, excellentia, qua sotenl carnales tuper modum tumescere,
pliciter nomen pro eadem
re veteres Cbristiaiii passim moxque detumescere.
usurpabant. Mazochitis Spicil. Bibl. part. 2. pag. 90, 146. Vai. B, ut ivrmes solmt, quod Colerus in suis
putat Chrisiianos veteres imilatos religioneiu Judxo- niembranis exstare ait ad Valeriuin Maiimum, pai:.
rum in noinine letragraminato, aileoque nomen sim- 548. Codex Marielli, de quo loquitur Colerus, liahct
pliciter dixisse, cuin nomcn Chrisii vcllent indicaie. cerle vermes, et supra pro diversa scribiura verrct,
Certe sxpe videiur nomenCbristi signilicari, utapud ileiniini ad oram vernw. In eodem Mar. vid.-tur esse
Cyprianum dc Laude marlyrii /Vr hoc et testimo- : dum pro cum. Intcrpreiatio horuiii versuum haec cir-
niuin nomini redditur, et majeslat nominU redamplia- cumferliir, Romanos, cuiii consulatuin inibanii. faire
lur. Sed interdum clarum est, sermonem esse de pullns pascere (quod miiniis est servorum), quoniam
nomincChrisliano, obcujus solius confessionem vel ominosum habebalur, si pulli faire abstinerent ct ,
prnfcssionein sine alio crimine supplicio Chrisiiani Romani nihil inauspicalo ageresolchant. Pignorius ,
alficiebantur : quia scilicet illud nomeii erat nota (
1
de Servis pag. 270, agit de aviario, altiliario , qui ab
religionis. lloratio fartor appellatur, cujus olliciiiin, inqiiit, erat
135. Prag. mendose. et inde. dolorum. Rat., Vai. aves opimare ct obesare in graliam laularnm epula-
B, Mar. a prisca manu, fincm dolorum. rum. El hinc arripuit oncasiouem apud Prudeniiuiii
156. Val. R, Mar., Rat., Sich., Weilz., Hailsbr., Rouianus marlyr deridendi prxlectum Ascleiiiadeui.
liong., Widm. a prima manu, perimibilis quod , llaque existiuio ipsos qui consiilatum iuibani puil s
iin-lro non rohxrel. Alii, perverse velis. Fahricius per se pascere, ul auspicia capt.ircnt; et idcirco ait
,
perverse ul velis, Prudeiilius ul verna- soltnl
: furre putlos pascun. ,
138. Vai. B a veleri inaiiii, tortor jam tum nobilis, Giselinus ait, id facium per puil.irios, quia Rcnn <ni
contra mcliumelseiuentiam. Iu 1'rag.etiainmeiidose teste llal carnasseo, nec magisiraius, nec magni »li-
jam lamen supra jam tum, vel jam sum.
;
quid inchoaliani, priusqiiam eos consulercni. Pariim
139. Amp/ian.idiioblliialem refcrtur, ul amptitudo. lixc explicatio Prudenlio cnngruit. Salvianus, lib. vi
Exempla viile in lexicis.
de Gubero., cain siipersiiiioneni in Cbrtsliteis me-
143. Mar., Rat., 1'rag. non bene, sella pro sella : rito repreliendit : fjni.l enim nunquid non in consuti-
n>m quarto loco spondxus esse neqnit , adeoque bus detignandis et pulli adhuc saciilcgioriini more pas-
WeiUiUS erravit, cum edidit sella-. Aldus.Val. B, cuntur, el volanlis peniur auguria qitivrunittr, ac pciu
prvtexta, togiv. Ox., pnvuxui logtv. Fabr., pratexias, omnia fiunl quw ttiam illi quondam pagani te:er,t
,
loga. Hailsbr., prwtexla; toga. Ambr. pririt.i t,i et logw, frivota et irridenda duxerunt Et cum ha\ omnia ipsi
,
t
ri sic eliam Parrliasius. Heinsius vult prwtexta el toga.
agant, qw annit noniina Iribnunt, elc.
Weiizius, Cilaiiius in flere ex vel. Iib., Vai. A, Alex., 148. Vat.ilt mendose, tumpti pro sumit. Dc h C
|
pranextx logw, quod probum est. Toga roiiimuuis erat aqui a eburna dictuni j.uu ad vers. 5i9 lib. eoiitia i
oiiinibus, prelexU toga propria inagistratuuin. Hein Symmaclium. Cliainillardus ail, aul erras-e IVinlcu-
M'i recentiorcs consonanl : Gallandius veru cdidit liiim, aul ilivcrsum morcni fuis-e lenipuribiis Livn :
;iui'ic'j/a et toga, el ex aliisadiuiial «W/a\ prwtexttv, iiam hic aflirmai Scipioiicin eburmim cum a luila
togw. Fasces et secnres consuliim eranl iosigoit, sel- exslanle in suiumitate ei eadcm malcria Uiu -npliau-
Ix xdiiimn, pretexta t«gx imperatorum. I.icior ad tibus fuisse prxlalum. Vcium hoc uihili cst siqui- :
consules eliam pertinebal, inbuual ad judiccs. Ju- dcm scipio geslabatur noniiiic triiiiiipliautis, et er.it
venalis sal. 10 Pralcxta, et trabew, (ascet, tcclica ,
:
sceplrum, sivegeslainen ccinsulare. Valerius Maxinnn
iribunat. lib. iv, cap. 4 de C. Altilio Serrano .S'< J itlce ruliM :
144. Egm., Ilailshr., tiibunut, hccc trecenta. Cis. cijiiic ailntii- manus salutem pubicam itabilierunt :
ad orani, et cruenta. tugentes hoslium copias pessumdederunt , quorquc mo-
145. betumescere legitur etiam apud Pctronium cl ito iirantium btium jugum lexeraitt, iriumplui:ii currut
Slatium. Tnnton» iioininu Clirisiiani scriptorcs putin habenas relinuerunt : ncc futt iit ratWi, eburneo tti-
supcrhiam significant, quod cx Euripidis llecuha t pione depoiilo, atjreslem jlinim umlii repetce. Kjbn-
llnralio suiiipium censci ilanhiu* lib. ixx Adv. eap. Cius narrat l.ilcm aquilaiii eburnetlH cn-la ruMJt m-
19 ego ei ipsa rei nalura iuagis crcilo. Wipcrtus,
:
1'riidcniii auiator et iinilator, lib. i, cap. 11
signem repertam RomsD, ei Uleiu tiMulpuai we
: Inijenii iu fornice aicus Vespagiaui, in cpio miiiu e.uu lenct
: :
»57 PF.RISTEPIIANON HYMN. X. m
Gestator cjus, ar. snperbil bellux Mulicbris oris clausus argcnto seaet :
150 Inflatus osse, cui flgura est alitis. Quem dum nd lavacrum prsecundo duciiis
Jam si sub aris ad sigillorum p :des 1079 Pedes remoiis atierenies calceis,
Jaceatis, iufra sectilem quercnm sill, 160 Almonis usque pervenitis rivulum.
Quid esse vobis xstiroem projeciius? Quidilla lurpis pompa ? nempe ignobiles
Nudare plantas ante carpentum scio Vos esse monsirat, cum luperci currilis.
155 1078 Proceres logatos metris Ideae s Quem servulorum non rear vilissimum,
[cris. Nudus platcas si per omnes cursilans,
Lapis nigellus evehcndus cssedo 165 Pulsel pueilas verbcre ictas ludicro?
CLOSS.E VETERES.
U9. Ejus, aqidta;. —
Betlure, elephanii, Coguihes, I.
I. Gemellus, ideo potett dici gemellut, —
1;'iO. Cui. oui. —Alitis, aquilce, I. quia in vehiculo ipsa cum filio suo Cupidine tolebat
151. Sigilloruin, timulacrorum, vel tignorum ; ido- tcutpi vel pingi, Prag. Essedo, essedum genus vehi- —
lorum, I. cuti Callicani, id est, quasi astedum ab assidendo di-
152. Sili, potiii, I. clwn ; genut vehicuti, I.
153. Projeciius, detpeaiut, I. 160. Almouis, (luviut, I.
154. Carpentum, vehiculum, currum, I. B 162. Luperci, nudi : tuperci dicebantur qui luper-
155. Proceres. nobiles : proceres proprie muiuli ira- "\:alia celebrabant, id est (etta Panit dei, in quibut om-
bium eminentet e maceriis ; inde proceret dicuntur nia immunda fiebant, I.
eminentioret in populit, I. 165. Yerbere, pcrcutiendo tiatet illarum, 1.
156. Lapis, gagalhet, in quo pmgebatur, Vat. A.
COMMENTARIUS.
Vespa-ianus. In rielineaiione arcus et in ipso arcu sect. 2, cap. 1,de Cybelis statuis agit. ln Calendario
solum iuvenio Titum aquilx insidentem iu coeluui Romano Maffxiano ita indicantur ludi Megalenses
ferri, veteri superstitione inter divos relatuin, in ar- die 4 Aprilis Ludi Malr. Mag. In Viadobonensi
:
cus fornice. lu quatuor angulis aquilaj cum luiminc Ludi Megatesini. In Prxneslino Lvdi. M. D. M. I. :
Iriumphum exornant. Megalensia. vocantcr. qvod. ea. dea. higale. ap-
150. Ebur dentera elephami esse iioruQt omnes. pellatvr. nobilivm. hvtitatio.nes. cenarvm. solitae.
Pruilentius ot belluce vocal. svnt. freqventer. fieri. qvod. mater. magna. ex.
151. Ald. perpcram, tuberis pro sub arit. Ue ligillis libris. sibvllinis. arcessita. locvm. mvtavit. ei.
pro statuis vide comment. ad vers. 545 lib. n conlra PHKYGIa.RoMAM. Vide notas Peiri Fr.inc. Fogginii.
Symmachum. 157. Arnobius lib. vn de eodem lapide coloris
152. Vat. B, Mar., Widm., intra ; alii, infra. Vocat fulvi atque atri, angulis promincntibus inxqualig,
lectilem auercum slaluam ; adeoque infra legendum quem onmes liodi illo ipso videmus in signo orit
1
est. C ( forle insignioti ) loco positum, indolalum, el aspe-
154. Baldmnus, de Calceo aniiquo cap. 33, 3 el rum, et simulacro faciem minus expressam simutauone
agit de hoc rilu antiquorum nudandi plant:is in qui- prcebenle.
busdam sacris functionibus. Eques Victorius disser- 158. Prima in prceeundo hoc loco intervallo longo
titionem edidit anno 1755, qua illusiravit exiguam effcrtur, vimque dipliihougi reiinet. Ammianus lio.
Cybelis staiuam qtiae nunc in museo Viciorio vati- xxiii de Juliano Apostaia Ubi ad diem vi cnl. ( Apri-
:
cano asservatur, ut Teolius notavit. les ) quo Homm Matri dcorum pnmpie celebrantur an-
155. Elymologiam glossse, quod proceres sint ca- nales, et carpenmm quo vehitur simulacrum, Almonis
pita trabium, docet eiiam Servius ad i /Ln. ex Var- umlis ablui perhibelur, tacrorum solemnitale prisco
rune. Alii proceret a primus derivant. more complela, somno per olium capto, exsullant per-
156. Vat. B, Prag., Mar. a prima manu, gemellus ; uoctavil, et Iwtus. Confer S. Ambrosium, lib. m, ep.
alii, nigctlus. Ald., Alex. a secunda manu, Valt. P, 48 Augustinum, lib. n de Civit. Dei, cap. 4 ; Arno-
;
Q, Urb., esscda ; plerique melius essedo. Murmellius bium, Ovidiuin, Valerium Flaccum , Lucanum, el
et Lntterus, eiehundus. Arnobius, lib. vi Videtis, : alios.
Arabas informem tapidem coluisse, lignum indolalum 160. Thuan. conira metrum perventuri. Hailsbr.
Carios pro Diana, Pessinuntium silicem deccelo lapsum preevenitis. Rivulus Almo extra ponam Capeuam,
pro deum Matre. Gisbertus Cuperus in notis ad La- sive S. S basiiani via Appia lluii : ejus nomen nunc
ctamium, cap. 11 de Mon. persecut., ait vel bunc Acqualaccio, quasi aqua corrupta, ut puto. Origo
lapidem lineamenla faciei muliebris babuisse, vel ejus est fous aquae salutaris, qua multi Romx ad
inclusum fuisse capsaargenlea faciei muliebris : quod D curandos morbos uluutur. £a vocatur acyua sama
tainen aliis examiuandum relinquit. Mibi vix dnbiuir lialice, et ad capitulum S. Lateranensis basilicae spe-
est quin ipse lapis iineamcnu mulicbris oris liabue- ciai, exsiatque prope viam Latin nn.
rit: et id ex verbo sedel conGrman pole>t. Niliilomi- 161. De hujusmodi sup>'rslitionihus etlinicorum
nus Bulengerus, lib. i,cap. 18, de Pict., probare con- abunde diclum esi ad libros conlra Symmachum et
tcndit, columnas per initia pro«iatuis fuisse, et sti- ad hymnumS. Lauremii, quod iudicasse scrocl suffi-
pites, et lap des. In glossis tapis nigellut dicilur gaga- ciat.
thes : posset intelligi acliates, nam acbales lapis est 162. Baronius ail annum 496 refert S. Gelasium
nigellus, ut ex Plinio, Solino et lsidoro palct, quan- lupercalia proliibuisse, ei Andromachum senatorem,
quam gagalhes celebratur eliam a Pliuio et Eugenio qui ea defendebat, srriplo refutasse. Episiola Gclasd
Tolclano. Verior scriptura est gagates ex Grasco voca- exstat inter alias pontiticum. Androroachus imaginem
bulo. Joanues Fridcncus llervartius, de Admirandis quaradam lupercalium relinendam contemlebat. Ge-
tlieologiac eihnicx Mysteriis cap. 52, osienderecona- iasius neque ita quidem a Chrisiianis celebrari posse
lur primum simulacrum,-e Pessinunle Uoinaro adve- lupercalia demonstrat.
clum, fuisse e raagnete, et acum illam decantatam 161. Servorum erat proprium currere et festinare.
Magure deorum Malris, qua Komanum imperimn In prologo lleatilonl. Tereniius : Ne semper servut
susientatum Serviusprodil, fuisse acum magneticain, currens, iratus scnex.... assidue agendi sml mihi.
cujus noius jam esset usus. Joanncs Winckelmannus 165. Panhasius, pultet, quod in nolis coufirmat,
in opere oe Monumentis autiquis incditis, tom. 11 duni probat, Prudeniium tentasse fastiditis graliam
Fatrol. LX. 13
: ,
459 AURKLII PRUDENTII CARMINA. -;oo
Miserel tuornni mc sacrorum, ct principum, l,'i lecum adorem leminas mille, ac mares,
Morumquc, Iloma, saeculi sumiiuim capui. 1081 Bcos, deasiiuc, deque sexu duplici
1080 -^K 1 '
explicemus, si placel, mysleria, Naios, ncpolcs, abnepotes cditos,
Prajfecte, vcslra : jain neccssc est, audias, 180 Et toi stuproriiin sordidam prosapiam.
170 Nolis veli-ne, quid rolalis sordium. Nubunt puell:r, sa-pe luduntiir dolig,
Nec terrct ista qua tnines vcsania, Amasionum comprimunlur fraudibus.
Qti il vulliiosus, quod supinus, quod rigcns, fnrla mwcliorum calcnt
Inccsia fervcnt :
Turmenta letlii comminaris asperi: Fallit marilus ! odit uxor pcllieein :
Si mc moverc rcbus ullis nileris, 185 Deos catcna: colligant adultcros.
175 Raiioue mecum, non furorc, dimica. Ostcnde, quxso, quas ad aras praecipis,
Jubcs, rclictis Puiris et Clirisli saciis, Verveccca:so fumet ut cespes meusT
GLOSSiE VETERES.
ICG. Sacrorum , idolorum, I. rnm, incestum cum soroiibus et sanclimonialibus ; c/
172. Vulluosus, terribilis, vel trislis, I non easlutn, I. Jovis el Juno-
dicitur inceslum, quasi
177. M.trcs, masculos, ). nis, Mar. —
Mcechorum Martis et Veneris, Mar. ,
178. Sexu duplici, de mare et femma, I. B 184. Eallit uxorem. Marilus, Saturnus Opim
, —
179. Abncpoles, natos de ncpotibus. Editos, pro — Mar. Vulcanus, I. —
Pellicem, pellex dieitur quasi
nalos. I. pelte ilticiens, id esl decipiens; nam putchriludine depu-
181. l.ililunliir, deripiunfur, 1. tanlur hominet. Concubinam , I.
182. Amasionum , amaiorum : amasii et amasioncs 1 85. Deos, Martem et Venercm , auos Vulcanus al-
unum sunt. — Compriniuntur, sluprantur, I. liyavil , I.
183. lucesia, stupra, non casia. Distal inter [orni- 187; Vervece, vervix vocatur a verme quem habet
tationem, et adutlei -iuni , ei incestum; nam fornicalio in [ronie, qui commovens incitat eum ad pralium, 1.
cum puellis el viduis; adutterium cwn uxoribus alio-
COMMENTARIUS
reddere; cx Ennio et Plauto,
scilicel dixissc volupe est ac mares, quod magis metro et consueindini Pru-
ninguidos ex Lucretio, pultel pro pulset. Ald., Torn. dcntii congruii. Besselius, pag. 24 Miscellan. syn-
et nonnulli vulg., aclas pro ictas. Lupcrci scutica, tngm., legendum conjicit (Jt tecum aOorcm feminas,
virgave e pelle nircina muliercs obvias ieriebanl, quae molles mares, ulGanyuiedes, Hebe, aliiquemolles ma-
manus ullro prxbebant, quasi ila feliciores puerperae rcs intelliganiur. At vero leciio codicum recie proce-
issent fntura\ ul ex Ovidio, Juvenali et altis colligi- dit: nequellelie iniermares reccnsenda est, dea scili-
lur. Videlib. n in Symm., vcrs. 861. lso naics ver- cctjuveiiiutis, non deus.Sexumdcorumdiversumgeu-
bere ictas docet, quod ex Choulio fusius rcfcrt Joan. tilibus Lactantius, Arnobius, muliiquc alii Clirisiiani
Sauberlus de Sacr. vel. cap. 6. Sed, ul hic riius scriptores exprobrarunt. Arnobiu-, iib. in : Adduci
peragereiur, mulieres ipsa; ad lupenos se confere- enim primum hoc,ut credamus,r.on possumus, immor-
bant. r talem illam prwstantissimamque naturam divisam esse
166. Ual., Val. B., Mar. a pr. m. et pro me non per sexus, et esse parlem unam mares, parlem esse al-
itaprobe. tcram feminas Nam consuestit in precibus, Sive,
167. Val. B., Mar., secti : melrum postulat seculi. tu Deus es, sive lu dea, diccre : qua- dubi-alionis ex-
Romadicitor summum sxculi caput, ut imperii domi- ceplio dare vos diis sexum disjunctione ex ipsa declarat.
na Apoth. vers. 507. Smeutum pro nmndo, aut orbc Prcces quas Arnobius indicat legi possunt apud Ma-
accipilnr, utin hynino Sedulii Beatus auclor secuti, : crobium lib. lu Saiurn., cap. 9 : Si deus, si dea est,
et S. Pelrus Chrysologns serm. clx, llniverso swculo cui poputus civitasque Carthauinentis est in tulela,
non capacem concludi corporc perpusillo. Vide vers. etc. A. Gellius lib. i, cap. 28 : Eas (erias si quis pol-
584. ln Laurentio. luissei, piaculoque ob hanc rem opits essel, hosliam sl.
170. Mar., velis, nolisne. R;it., velis, noisque : pio. si. df..£. immolabat. Idque exdecreto pontilicum
utrumque contra metri regtilam. Nec melius Parrha- observutitm esse, il. Varro dicit : quoniam et qua vi,
sius, notis velis, ne quid. Gis., Lolterus nolis velisve. , et per quem deorttm dearumve terra iremeret, ineertum
Scripti plerique, nolis velisne. Pro idolis sordes po- csset. In veterihus inscriptionibus eadem formiila oc-
suit. In Laureniio, vers. 263, Dum dannonum sordes curril Sice deo, sive detc. Si deus, si dea e>t. Iluc
colis. Sic Ennodius in Naiali Epiphanii, Aumina (at- speciat .| u(i(l in prccibus interdum dicebani, Quisquis
laci pnxerunl soidida cantu. es deus. Vide Broverium, de Adoiat. cap. 7, prxier
171. Vai. A, ne terrel. Caionem et alios.
172. Vulluosus et vuliuosc nsurpant Apuleius, Do- 180. Ald., Weitz., el plerique scripli , et tot. Gis.,
naius, Capella, Quiniilianus, Sidonius. Innuitur vul ac lot. He;nsius cum Thuan., u/ lot, quod babet etiaic
lus asper, lerrilirlis. Supiiius pro superbo Juvenalis D Alex. Iu Ald. el Oxon., prosapiem.
sat. 1 , Et mutlum refenns de Mcecenale supino : nuan- 181. Exempla habes in Proserpina, que Plutoni;
quam hic pro molli poiius accipitur. Pro arroganti Hcbe, qu.e IIei(U'i; Minerva, qua- Vulcano nupta
vero Persius sa'. 1, Seqtte atiquem credens, Ilalo est.DcceptJe sunt a Jove Europa , .Egina, Leda, Da-
quod honore supinus Freijatt heminas Arcti aniilis ini- nae et ali.v.
quas. 182. Utiiur vocc amationum Apulei.is lib. vu de
173. Vai. B et Mar. non benc scribunl la-ti pro Asino aureo.
teihi aut teii. 183. Furtt concubitus illicitos poeUe libeuier vo-
174. Hailsbr., moveri ; Egm., ullus. cant.
175. Ad hanc senlcntiam penioet illud Miiiucii . 184. In Jove h.ec omnia crimina in promptu est rc-
Cum non dispulaniit auctoritas, sed dispulnlionis ipsittt perire. Ejus stupra novcin reeensel Ovidius vi Meia-
tentas rcquiratur. Ubi inlcrprctes plura similia adno- nioiphos., lilios illegitiuios supra vigiuli enumcra
tant. 1 1 > v i s i u-i lab. 155,
177. Aldus, Val. Q, (eminas, ac mille mares. lla 185. Prag , duos proi/eos, ininus beue.
Vat. I) a scciiiida iikiiiu, n:ini a priori inaiui videtur 186. Vat. A, uiiorui ; le^e ad aras.
fuisse, ut csl in Mar., maires pro Mru. Val. A, Alex., 1S7. Wellllos, nibil uieirnm curans, edidil ri-r-
Gisclinlia in cn>ciidalis. Ilciusius el alii. femiiitis miltc, bectv cum Widm. cl Boii|. lo Val. B cx verbic* fac^
— ,
m PERISTEPHANON IIYMN. X. 452
1082 Delphosnepergam? sed vetat palxs- A An ad Cybebes ibo liicnm pineum?
[irici 1083 ''" cr seQ obstat Callus ob libidinem
"
Corrupta ephebi fama, quem vesler deus Per triste vuluus, perque sectum dedecus
190 EfTeminavit gymnadis licentia. Ab impudicx lulus amplexu dese :
M"\ flevit impuralus occisum gravi 200 Pcr iimlla Matri sacra ploraudus spado.
Disco, et dicavit flnrulentum succubam. Seil, credo, magni linien ampleclar Jovis:
Conductus idem pavit alienum pccus : Qui si citelur legibus vrstris reus,
Furem deimle perdiii passus gregis Laqneis minacis implicatus Julia?,
105 Segnis bubulcus, tela et ipsa perdidit Lnat severam vinclus et Scaniiniam
CLOSS^E VETERES
188. Palsestrici ,
pnlwstrici ,
qui , in iheairo satlan- 190. Cybebes, Cybele. et Cubete, qum Maler deoruir
tes, lurpiadeorum canebant, I. dicebatur, </uir et Bcrecynthia, 1.
189. Epbebi , imberbis, I. 197. Pner, Aty , Mar. —
Gallus, scilicet castratus.
190. Efleminavit, cutlravit. — Gymnadis, nuditatis, Atys omnes eviratos Galtos vocabant , poslquam Calli
rel cxercitii liccnlia ruttici, 1. Senonet Bomam ceperunt , et poslea quicunque Gallum
491. Impuralus, commaculatu$ : impuratus et impu- ceperunt, evirabanl, ne illud semcn cresccrel ; et Gallos
rus ila ditlinguuntur, quod impurus in seipso immun-* B casiralos omnei vocabant. Ob, propter, 1. —
dut; impuratus autem ab alio conlaminatus dicitur, I. 499. Inipndic.t!, inverecundce, I.
192. Disco, discus,qemts tudi qui super discum aqe- 200. Matris, Cybetccc. —
Spado, eunuchut, I.
balur, quem ille ephebus tndens a Borea vento occisut 201. Credo, iranice, I.
cst. —
Florulentum in florem tui nominis, Mar.
, 202. Ciielur, jitdicarelur, vel commoveatur ; judice-
Subcubani vel succubam. Succuba dicilur qui a'ii tttr secundum scita, I.
,
in pntienda tibidine succumbit a succumbendo dictus : 203. Implicalus, damnatus. Julia?, Romana? le- —
—
,
« tiuccwnbendo ad turpes usut, qui et amatio, I. Cu- gis : Julia lex a Julia repertrue, quoe adulteras dam.
cubam, cucuba herba est dicata ab Apolline tlyacin- nabat, I.
tlto, cujus flos hyacinthus esl secundum nomen piteri, 204. tscantiniam, a Scantinia invenlore, qum utique
Prag. judicabat adullero- : legem Romanorum , id est, iram;
l!U. Furem, latronem. —
Passus, suslinens, I. ea est nomen deoz, I.
195. Tela, arcumet pharelram, I,
C MMENTARIUS.
tum rccentiori manu verbece. Mar. a prima manu, ubi Incus pineus erat ceb-brari solebant : el pinus
terbice. ltal., ei Prag. a prima nianii. ut videlur, ver- ipsa arbor est Cybele sacra ; ejusque iniago c»rona
bece ; aln scribunt tervece. Verbex, seu vervex, est e d obus ramis pineis insigniia iu DDfllinU p ngeha-
mas imer oves, sed castratus : de quo Isidorus lib. tur. Mniifiucon us toni. I Ant. plures imaginrs Cy-
xti r.iyni., cap. 1, conseutil glossx : Vervex, tel a r bcles cxhibct, ac de ejus gestis sive fabulis copiose
uirifcus dictus , quod cateris ovibus sit foriior ; vel iiir.se.ni cap. 1 el sei|q.
quod sit vir, id esl masculus; vet quod vcrmes in ca- 197. De Gallis vide lib. u in Symni. vers. f>22.
pite habcant, quorum excilali pruritu, invicem se con- 200. Vat. B, Mar., Prag., Weiiz.. Amhr., Thuan.,
cutiunt, el puqnantes cum magno impeiu feriunt. Varro Oxon., mniri, quod exsiat e:iam in Alex., Gis. in
a natnra versa vervecem diclum exi^timat. De ara textu, llriiiMc In aliis, malris. Iu Rott. supra sncra
cespititia vide hyninum S. Eulalix. prn div. scripl. erat mra, E\ quo Heinsius et Cha<
188. Vatt. A, Q, vetant quod videturetiam fuisse
,
niillanlus suspicantur a manu Prudeniii esse Per
in Alex. Indicaiur fabula llyaciothi, de qua Ovidius multa ma'ris irra plorandus spndo. Referuni videlicct
lib. x Meiamorph. ad cnrybaiitia «ra.
189. Mar. a prima inann quam, male. , 201. Juvenalis, sat. 6, vers. 47, Tarpeium limen
190. Iii palxsira nudi luctabantur : hinc apud ve- ctdora. Ex Arnobio, Ovidio, Tibullo et aliis patet
lcrcs gymnasii tieentia in proverbium abiit. hunc fuisse elhnicorum niorem, ut templorum li-
192. ln Vat. A recentior correclor, prioribus era- mina exoscularenlur. Neque propterea accusandi sunt
sis, fecit ftorulentum , et sucubam. Videtur fuisse Christiani qnod eadem veneraiionis signa suis lem-
cucubam; ad oram legitur cucubum et sucubum pro ,
plis exhiheanl. Adisis prolegom. cap. 14.
diversis lectionibus. Vat. B., Widm., florutenlam cu- 202. Widm. corruple, scitetur pro citetur. Id^em
cubam. Prag., Mar. , floiulentum cucubam; sed in error est iu Mar. et Prag. In Vat. B, qui titeitetur.
M.ir. rerenti manu facliun /lorulentnm. Alex., Ald., Latinius in Torn. correxit vestris pro vestri. En ra-
Weiiz., Vat. Q, Urb., Loiter., Heinsius el alii, floru- lionem cur Prudeniius, qui tumulos niartyrum am-
lcntum succubam, vel subcubnm. Bong., florulenlum D plecteb ilur, negat licere amplecti limen Jovis.
subcubum; supra, florulenlam succubam. Florulcntus 205. Lege Julia mcechi puniebanlur. Juvenalis,
vox est auctoris Pervig lii Veneris et Solini. sal. 2, vers. 37, Ubi nunc tex Julia? dormit? De hac
193. Fabula Apollinis, qui armcnia regis Admeti lege Cujacius observat. 2!), cap. 18 et 19. Ab Angu-
pavit, a quo boves et arma furatus est Mercurius. s:o lala ea lex est neque glossx aliler disserentis
:
Videiur quarta sede tribrachys collocari. Poss"t ali- habenda est ratio. Leges minari, dicium ad vers.
quo pacto id negari; sed vers. 978 sine ulla coniro- 179 lib. ti conira Symmachum. Hoc argumenio deos
vcrsia pes quartus tribrachys est. genlilium Alhanasius exagilat: Num dignum esl ut it
195. Horaiius, lib. I, oda 10, Viduus pharclra Ri- (iupher) qui designal talia , quique ejusmodi flaniliis
*« ApoHo. famosus est , qucc ne communes quidem leges Roma-
196. Ald., Torn., Gall., Cybellis, Mar., Ci6«7«; norum in mere hominibus impunila velinl , pro numine
Vall. A, Q, Urb., Cybelis; alii Cyba-bis; Hailsbr., C'i- habealur? Quis ipsum non viluperel? quis non mulc-
belis; Alex., Cybeles; P.irrhasius, Cybelles; Thuan., tandum morle judicel?
Egm., All., Cybebts. Heinsius scripsil Cybebes, alii-,- 204. Ald., Fabr. et nonntilli, tnel pro luat. Vat.
que scribendum persuasit ex vett. exemplaribus Vir- B, Mar., Prag., Itat., Luat severum victus, et Scanti-
gilii,Phredri, Lucani, el ex antiquis marmoribus. niam. Val. A, Luel severam vinctus et Scaliniam.
Graece Cybele et Cybeie dicitur. Nihilominus Cha- Tliuan., Alt., Noms., Roll., Lual severam vinctus cl
millardus edulit Oubeles. Sacra Csbeles in montibus Scantiniam uuod tenent Alex., Ileins., et alii. Lati-
.
AURELH PRUDENTII CARMINA. 404
405 108 * ''" cognitore dignus irc in carcerem. A 415 1085 Signo aut sacello consccrarit ller-
Quid aureorum coiuliiorein teinporuin [culcin.
Censes colendum T quem fugacera oon ne- Dids llceuter lixc poelas lingere :
Igas Sed sunt et ipsi talibus mysleriis
Laiuisse furiiui, diiiip reiorniidal maium : Tecuiu dic:iti : quodque describunl.colunt.
Quem si beaie vivcre audit Juppiler, Tu cur piatlum lam libenter leciiias?
410 Pleclai necesse esi occuleodi conscios.' 240 Cur in tlieatris, le videoie, id plauditur?
Quid iuter aras dis>idenlum iiuminum Cygnus siupralor peccai inter palpiia,
Pulasagendum? Martis indignabitur Saltui Tonaolem lauricomem l.ydius :
Oirensa virtu9, si colalur Lemnius, 1086 Spectaior bortim ponlifex suromus
Juuonis iram senlict quisque, iit deum [sedes,
GLOSSiE VETERES.
405. Cognilore, te tciente, vel judiee : cognilor, qui expellice untut (uit, I.
tausal cognoscit judicii , 1. 415. Signo, imagine, tigillo,\.
406. Condilorem , consiitutorcm, id csi Satumum, 1. _ 419. Piaclum, facinut. Iso. Peccatum, Mar.
407. Censes, iudicas, I. " 241. Cygnns, Jovii in forma. Jotis in cygnum con-
408. Beformidat, reformidoet formidu unum sunt, I. vertut tlupravit Dianam. —
Siupraior, de Jove et Leda,
410. Occulendi, occultvidi, I. vel de tove et Patiphae. —
Pulpita, lcctus deurum,
41 1 . Dissidentum , discordantium , I. gradut sc<inr, I.
413. Lemnius, Vitkanus a Lemno insula : quia 444. Saltat, canit. —
Taurcornem, proprtum no-
Vulcanus prodidtl aduiierium Venerit et Martis, ideo men, mimilogut quidam qui canlabat Jovem vertum
imer te ditsident; el dicilur Lcnmius Vulcanus, quasi in taurum viiiatte Luropam. —
Lvdius, Jovit, vei no-
tutosus, a Gnsco quidem linos, id est lutum : nam sor- men toni mutici : musicut, I.
didatio luxurice ex coiore /«/, qui etl Vulcanus. auia
COMMENTARIUS.
nius in Torn. invenit Cantiniam, correxit Seatiniam. 216. Ald., Urb., Gis., Oxon., dicet ; plenque, di-
Parrhasius videtur duas in hnc versu leges disiin- cit.llaoc responsionem simili arguendi ratione rejc-
guere ita enim habet, Luat teveram victus, el Scan-
: cerunt Augustinus , Theodofetus et alii. Arnobius,
lininin. Unica tamen lei Scaniinia nominalur, quae lib. iv, Sed poetit taniummodo ticere voluistit indignat
erai de impudicis, a Scaotinio Aricino laia contra eot de comminisci. Quid
diit fabulas, et flayiliota tuclibria
fiii muliebria patiebaniur, ui ait scholiastes ad Juve- pantomimi quid hislriones, quid itta mtmorum,
veitri,
nalis sal. 4, vers 43,. Cirari Anie omnes debet Scan- aique exoleli generis mullitudo t Nonnead usum qucc-
tinia. Nonnulli pularunt nomen eara legem accepisse C slus sui abutuntur diit vettrii, et lenocinia vbluptatum
a C. Scanlinio, qui M. Claudii Marcelli filium de slu- ex injuriit attrahunt, contumeliitque divinh* Sedent
pro appellavit, el accusanie paire condcmnalus est, el in ipectacutis publicis sacerdulum omnium magislra-
ul refert Valerius Maximus lili. vi, cap. 1. Elsi enim luumque cotlegia, etc.
leges plerumque nomen ab iis qui eas lulerani ac- 419. Vat. A, lu lurpia dum. Yal. B, Mar., Lotieri
cipiebant, non raro tamcn a damnaiis, iu Laia a Laio. cdiuo, '« cur piacutum, male.
405. ln Ambrosiano mulla hc desiderahantur us- 441. Alii scribunt ctjcnus, alii cygnus. Martinus
que ad vers. 454. Ileins. post carcerem inteiTOgaiio- Roa, lib. iii Singulariuin, part. 1. cap. 16, agens de
nis notam adjicii. cynedica saltatione in thcatro vulgo xarabanda, hos
406. Prag. male, quod aureorum. Sermo estdo Sa- versu- in medium profert ul rem illustret. Saltaba-
turno, aurei saeculi conditore, in cujns templo pro- lur fabula Jovis, qui in cygnum conversus Ledam
pterea Romani a-rarium esse voluerunt. compressil. In iheatrU noslri ssecnli nou absimilia
408. Thuan., furem melius furtim. Gis. ad oram,
: srelcra, vel ha-c ipsa salta ione rcprxsentantur. De
dnm pavesceret mulum : quod in aliis exeinplaribus saliatione cygni »tupratoris inteliigeiidus est etlain
ess>' aiiMurmellius. Juvenalis sat. 6 vers. 03, Ledtim molH satlanle Ba-
209. Pal., audet ; recie supra , audit. thyllo. Sporciliam veterum panlominiorum exagi-
410. Mar. a prima oiaou, colendi consciut; supra, tant Clemens Alexandrinus lib. u Pxdag., cap. 10,
occulendi conscius. Prag., oculendi consciut. Legen- ct Cyprianus cpist. 105 Superinduciiur homo frmcttu
:
diwn occulendi conscios. omnibus membiis, el Mr ultra mutiebrem multiliem
411. WiJru., dissidenliuin. Alex., dhcidentum. Vat. r\ di>solulus, ctti ars sit verba maniims expedire, ut de-
Q, ditsidendum. Vfcra lectio dissidentum. Bclla deo- taltenlur fabulostt antiquilalt libidinet. Plura alTi-rt
rom inier se pugoanlium geniilibus plures e noslris eruditiis Bulengerus lib. i de Thealro, cap. 42 ei 43,
objecerunl, Athanasius, Augiistinus et alii. Arnobius, et Meuisius iu Orcheslra, sive de Salutionibus ve-
lib. iv, Vuinerari, vexari, bella inter se gerere furia- tcrom.
lium memoranliir ardore ditcriininuin. Laclanlius, lib. 2-2>. Vat. B, Ral., Prag., M>r. a prims manu,
l
i , cap. 3,
Homerus bellanles inler sc deot /Sniii. Widm., Bong. supra, comantem pro tonantem, quod
'
414. Peveratus ait plurimis in locis a Prudenlio unice veruin est. Ald., Urb., Gis., llcins., et alii
quique usurpari pro uuicunquo, scu quisquis, quod Lydius; qo*scribendi raiio placuit Murmellio, quia
hodie fere conira fidem veti. lib. et Prudemii oun- istiusmodi saltandi ars cx Iletruna Komam delaia
sueiudinem in quisque niutalum est. Sed falliiur : esl, et lletrutci e Lydis originem ducunt. Alii scri-
nam vell. codices habcnl quisque, non quique, el con- bunt ludius, alii tidiut. Glossa Isobis qu« verbo tait-
6iictudn aiqualium Prudenni fuil, ut quisque pro ricornem »ppo-ita esi, potius convenil voci Lydiw.
awioim usurpareui. Vide commenl. ad vers. 416 Lydium pro histrione saliante Ovidius aliique |iosue-
liyoin. 7 Caihcin. Illud vcro facilius mularem, si per runt. Ornaium qno Plaocus Glaucum saltavii, de-
nam le^emlum II, Cum c<erii'.eatus et nmiuj,
membranas liccrel ut uVnm : pulo Ju- scribil Vclleius lib. ca-
nonis irum seniiet ,
quitiiue anl dcuin S gno aut sa- pulque redimilut arundine, et caudam trahtns, gem-
cttlo consecraril Ucrculem. Porro llcrciiies Jovis li- bus nmi.ius (iluucum mAmmI,
lius, Junooi9 privinnus (uit ex Alcmcna pellice. 4i3. Cuperus, ad Laciaiuium c:ip. J6 de Moriilou
415. Laiiuius in-Toru. emendavit aul pro ei. persccul., ci'11-.el hoc loco gaMi/lcWi UMMMM vocim
4(3 PERISTErilANON HYMN. X. m
Ridesque et ipse, nec ncgando diluis, Faccm recincia veste prxtendit Ceres.
225 Cum fama tanti polluatur nuniinie. Cur, si deorum nemo'rapuit virgiuem .
Cur lu, sacrale, per cachinnos solveris, Quam nocte quxrens mater errat pervigil?
Cum se maritum fingit Alcmcnx dcus '
Fusos rotantem cernimns Tiiynthiuiu
Meretrix Adonin vulneratum srenica 240 Cur, si Nexrx non fuit ludibrio?
Libidinoso plangit afleciu palam,
1088 Q"' 1 ' rusticorum monstra deiester deum ?
250 Nec te lupanar Cypridis sanctx movet? Faunns, Priapos, flsiularum prxsides,
Quid, quod sub ipsis veritas signis patet, Nymphas nalantcs, incolasque aquatiles
1087 Formata in aere criminum vesiigiis? Siias sub alto, more ranarum, lacu.
Quid vult sigillum semper afftxum Jovi 245 Divinitalis jus in algis vilibus ?
Avis ministrae? nempe velox armiger Ad hxc colenda me vocas, censor bone?
235 Leno, exoleium qui lyranno pertulit. Potesne quidquam tale, si sanum sapis.
GLOSS/E VETERE*.
224. Diluis, purgas talia fonvicia : deluo, purgo: prum. — Exoletum, juvenem Ganymedem : exoletum,
: inde dituvium, eo quod
diluo, permisceo omnia per- „ quodjam
D
adolescere, id esl crescere, detiit. Ailullum,
ruisceal, I. obsoletut, et exoielus sordidus ; sed exoletut excrclum
227. Atcmcnx, Leda: : diciiur Alcmene uxtr Am- atiquando significal, ticul excretum pullum dicimut,
phitryonis quam viliavit Jvvis, vertens se in faciem id esi adullum. —
Qui, qualiler, I.
illius dum
,
iiiteexpugiiabatqiiamdumcivitatem. — Deus, 23fi. Ceres, qucerent Proserpinam vi raptnm, I.
Jovis, 1. 237. Virginem, Proseipinam, I.
228. Meretrix, Venu». —
Adonin, Ado amasius Ve- 239. Tirynlbium, Uercutem, quem Umfala (Om-
nerit, quem aper interfecil: unde nimium flevit Venus. phalu) faciebat, ut fusos rolarel. Umfala concubina
Uoc ideo fingilur, quia Ado est tot, aper hiemt, el aper ejvt erat umphala umbilicus, in umbitico enim est
:
inlerfecit Adonem, id est, venienle hieme , tnl a calore tuxuria. Per llerculem fottet et sapienlet, quia tuxu-
deficit, e.t moritur; et flet Venus, id est terra, quia tunc ria eliam sapientes decipit el deludit, I.
terra nihil paril, obnubilala hieine. Priapum eunuchum. 240. Cur, fecit /ioc?Mar.
— Sccnica, theatralit, I. 241 Douin. deorum, 1.
.
230. Cypridis, Vencrit a Cypro insula, ubi colitur, I. 242. Priapos, deos horiorum, I.
251. Quid, scilicet est, I. 245. Jus, scilicet esl. —
Algis, herbismarinis, I.
233. Sigillum, idolum, vexillum, I. 240. Censor, judicator: ironicot dixit; judex, I.
235. Leno , machiuaior stupri : oui conciliat stu-
COMMENTARIUS.
ponlificcm prcvincix.Cellariusait intelligi Galerlum C /n veste recincta, el Ceres qtixrebat filiam Proscrpi-
sive prxsentem, ul sentit Euscbius, sive absentem nam a Plutone raptam. Verum melrum non patitur
per apnsiropheui. Hoc postremum salis est probahile, pracincla ; et Fabriciiis recte cxplicat recincta, id est
quamvis Komanusaiias Asclcpiadem alloquatur. fluxa, ut tunc vesiem forie gen-bat sic enim indi- ;
224. Thuan., ridensque. Ald., Ileins. , Cham., caiur summopere turbatam deam fuisse. Cxterum
Gall., Alcx. a secunda maiui, Urb., Gis., deluis; hujusmodi pleraque vocabula duas conirarias habent
plerique diluis, etiam Teolius. De hoc plausu vi>Je signiflcaliones,ut revincio. Notatum jam id est ad
notata ex Arnnbio ad vers. 1108 lib. u contraSymm. vers, 37 bh. n in Symm. Ruxus ad vers. cii. Vir-
226. Vat. B, mendose, sacratce. Alcmenx fabulam gilii vestem recinctamimerpretatur succinctam et
scripserunt apud Latinos Actius, Cxcitius, Plaulus; colleclara, quia ie in plerisque verbis non negat, sed
apuil Grxcos .Lsfhy.us et Archippus, ut notat Fa- augei, in aliis vero utramque viin habet, ut in re-
bricius. canlo, et recino.
228. Rai.scribit meritrix. Vai. A, Weitz., Ilcins., 237. Parrliasius male, quod si deotum.
ei Alex., Adonem; alii, Adonin; proquo Vat.B, Mir., 239. Fabuta Herculis cum scrvivii lolx.
Prag., Rat. sine ulla lilura, Parrliasius, habcnt spa- 240. Ald., Mar., Alcx., Lolierus, cur sine aere:
donein. Arnobius lib. vn, Obliit rabit offensam Venus, scd in nota Alex. est Necera. Prag., cur <i euereide.
si Adonis iii habiiu gestum agere videril sallaloriis in Vat. Q, cur sineore. Kal., cur si neere. ParrhaWus,
motibvt paulomimum. Adonin scripsisse dicuntur cur sibi nere. Murmetlius legit, cur sine cere sed ait ,
Aratus Iragicus ei Plato comicus. De Adoni dcntc legendum quare, vel cur hic sine cere , id est sine
apri vulnerato Ovidius lib. x Meiamorph., Lacian- . stalua ex are deformata. Vera lectio cur si Neceroe.
lius lib. de Falsa Keligione, cap. 7. Exstat etiam
i " Nexracomniune nomen est meretricularum lormo-
idyllium Theocriti de eodom arguinenio, quod simul sarum, ul apud Tibullum, Horalium, Virgilium et
.imi aliis ejusdem aucioris idylliis amicus nosler ptures alios. Dc Ne:era meretrice, qux plures ami-
Joannes Franciscus Sandoval c Gr.cco in sermonein cos habuit Aihenxns lib. xm Deipnesoph. Pansa-
,
Uispanum plano venusio ct clcganli carminc conver- nias Aulolyci uxorem, qux Metra proprio noniino
lil, lypisque paralum habot. «lioebatur, vocavit Ncxrain, qtiia aliis se prostituil.
251. Ald., el, ut videtur, Alex., quidquid. Alii Nexram scripsil Licinius Iinbrex. Vide comment. ad
apud Gallanilium, quia quod ; plerique, quid quod. vers. 139 lib. conlra Syminach.
i
254. Plinius, lib. x, cap. 5, Negaut unquam solam 241. Vat, B, Bong., Fabr., Gis., deteslor ; pleri-
hanc alitem (aquilamj futmine exanimatam : ideo ar- que, dctester.
mtyeram J oiis consuetudo indicavit. Alia signilicalione 242. Nonnulli Faunosiliam et Priapos voeaii pu-
urmiger accipitur pro siipatoro, et corporis regis cu- tant ftsluiarnm prcesides. Melius alii iiuelligunl Pana,
slode, ul dixi ad vers. 495 Aptilli. qui flstularum creditus esl iuveninr.
255. Mar. a secnnda manu, quod lyranno. Jupiler 245. Parrhasius, in ulvit , male. Ald. ct pleriqua
inler alia cognomina rcgis iiomeii tiabuil, el merito scripli, jus. Fabr., Lotlenis, Gis., vis, quod verius
a Prudrnlio tyrannus dicilur. esse conatur persuadere Giselinus contra Murmel-
256. Egm., meiidose, prceiendit. Peveraius oum Ne- lium. Neque cgo negaverim dici posse vim divinitatis,
lirissensi malebal prwcincta quam recincta, quia re- ul vim mnjestatis apud eiir.idem Prudenlium, el alu
cincia esl soluia, ul apud Virgilium lib. iv /Eneid., similia. Sed prxfercnda est codicum auctoiitas.
, ,
AURELII PRUDENTll CARUINA. 408
181
Sanctum putare? noniie piilm.nicm movet A Placet sacraiu» aspis iEsculapii?
Derisus. islas iuiuens iuepiias, Crocodilus, ibis, et canis cur displicenl?
850 Quas vinolenla> somniis linguni anus? Appone porris religiosas arulas,
Aut.siquod usquam vanitiiis Bty-Jtica 200 Venerare acerbum ccpe, mordax alliuui.
Nobis coleiulum est, ipse primus iucipe : Fuliginosi tbure placantur larcs,
Proinisce adora, quidquid in terris sacri est: 1090 ">'• respuuutur consecrata oluscula T
1089 L >eos l'alinos, et deos 'Egyptios, Aut unde major esse roajestas focis,
255 Quis Roma libal, quis Cauopus supplicat. Quam nata in liortis sarculalis credilur ?
Venerem precaris ? comprecare et simiam. 205 Si numen ollis, numen et porris iuest.
GLOSSiE VETEllES.
218. Pulmonem ,
putmo enim concipit ventum et lisque plaga parva qutidrupcdia ibices nominat quibus
emittit, cumridet homo et loqitilur, I. est moris in pclris parere, queeneque sciunt niti in pe-
249. Derisus, derisio. —
lueptias, vanitates, I. trit habitare. Cod. Biblioib. Bernens.
250. Vinolenlae vino plemv. Leninm dicimus ple-
, 260. Ccpe, cephal Grcece caput; inde cephe accepit
nitm : inde vinolentus dicitur vino ptenus, lemulenlus n nomen, quia tantum capul ulile est ; coeterum corpus
temeto plenus, I. [ulciens, I.
251 . Mysticae, secretcv, vel /iguraioe, 1. 262. Oluscula, multiplex ista idololotria qua cole-
253. Promisce, metri causa, vel promiteue, I. banlur etiam otera, exhac occasione coepil in .Egypto,
255. Canopus, .-Eyyptut a slella sie dicta, I. quod cum exirel Pharao cum curribus tt eqnitibus mit
256. Comprecare, similiter. —
Siuiiam , dea ^Egy- persequendo filios Israet, etmersut fuiset in mari llu-
ptia, I. bro cum tolo eiercilu, cttteri jEgyptii qui domi reman-
257. Aspis, serpens quem venerabatur .Escittapius seranl occupali circa varia negotia, sibi poslea formahanl
medieus, I. simutacra, lanquam liberati essent per ilta : verbi gra-
258. Crocodilus, deus AZggptiorum : animal et in tia, qui porrum eo tempore plantavit, p rrum deincept
aquis,etin arboribus atcendens. —
Ibis, ciconia .Egy- quasi libcralorem suum coluit, ut in cacleris fecerunt ,
plia : genus avis, I. Meridiana pars ibices aves vocat colendo ea per qux se tiberatos putaverant, Prag.
qua Niti ftuentis inhabitanl. Urienlalis vero occidenta-
COMMENTARIUS.
218. Juvenalis sat. 10, Perpetuo risu pulmonem agi- Fea J. C. mecum voluit communicatum, in quo certe
tare tolebat Democritut. gavisus sum hxc legere. In eodem catalogo referuu-
250. Ald. mcndose, vino lentos. Mar., et Rat. scrt- tttr nonnulti bymni Prudentii pag. 160.
bunt vinulentG. 259. Pal., portis mendose. Juvenalis Porrum
,
,
.251. Aldus, aui siquid; multi, aui siquod. !ta ve- n et cepe nefas violare, ei franyere mortu.
teres interdum lo ulos pro siquid ostendit Gifanius 260. Mar. a prima manu, acervum; recte supra ,
verbo Qiod scribit at. Heinsius, ui siquid einn Ci-
: acerium. Giselinushoclocoiiiendosnsesl,<:«*p«,f fmor-
selino. Nostri plerique, aut siquod. dax halium. Proai7iu.ii nonnulli scribunla/tum unic.i /.
252. Aid., et Urb., primum lege primus, utmetri: 261. Juvenalis sat. 9, vers. 157, U parvi, nonrique
ratio constet. lares, quot thure minuto, Aut farre, et lenui toleo ex-
255. Alex., Vat. Q, Alt., TLuan promisce adora, , ornare corona. Et sal. 12, vers. 89, Laribusque pa-
quod bene e-se ait Heinsius puto, promisce, adora.
: lernis Thura dabo, alque omnes violte jactabo color s.
Weilzius adverbii more edidit promisce adora cum Larrs a Prudentio [utiginosos dici aiunt, quia illis
Egm., Widm. supra, Fabr., Hailsbr., Palat., Bong., sacrilicabalurex rebus fumuiii exbalanlibus. Veriorem
Widm. AtSich., Gis. in texlu, Val. B, Mar., Prag., illam rationem puto quod Lares essent prope focum.
Rat., promiscue adora. Ald., Gis. ad oram, pronus- Vide comment. ad vcrs. 511 Passionis S. Laurentii.
que adora, quod lleinsius in coutextu edidit, et re- 262. Ald., Mar., U.H.. Cham. seribunl holuscula.
ceutiores lenuerunt. In Urb., permisce, adora. 265. Egm., ai unde. Giselinusedidil au< unde , scd
254. In deos JEgyplios comici et satirici Romani in notis praelulil at. 1'lerique, et potiures , aut.
luserunl. Narrat Tertullianus Apolog. cap. 7, Scra- 264. Fabr., quam planue. Vera lectio nata, et ex
pim, Isidem, Harpocraiem cum suo Cynocephalo esse illo Juvenalis sat. 15, U sanclas gentes, quibus hccc
Capitolio probibitos, id est curia deorum pulsos, et nascuntur in hortit Numina.
ipsorum aras apud Romanos fuisse evcrsas, posi.-a 265. Aldus edidit Si numen ignwus ottit numen el
vero restiiutum eorum cultum. De iliis/Egypiiis vide porris inesl. Correxit nmi melius Si «i."i< -, ignibut, i
lib. ii adversum Symmach., vers. 861 et seqq., ei D ollis, et porris inest. Murniellius ex exemplaribus in
Apoih. vcrs. 194. Germania impressis recte pra-tulil Si numen oltis
256. Vidc intcrpreles Minucii de diis .-E^yptiis, numen et porris inesl. N. n placei multis explicatio
ubi li.cc aliaque Prudenlii loca expenduniur. glo-s.e Rat. ollis pro illis. Ilic possunt inielligi oller,
257. Mar. scribit .Escotapii. quibus nmnen tribuitur, quia, ut ail Ccllarius, ollas
258. Weiiz. cum Widm., liong., scribil Ybit. Ald., in focissunt, et foci crant sacri, vel polius, ut BfO
Gis., canet ; plerique, et casiigatiores scripti Hein- arbitror, quia in ipsis ollis eranl quinlam expressas
siani cl nostri, cnnis, probe, quia de Anubi esi ser- imagunctilx quibus Lares colcbautur, ut de aliis re-
m<>. Juvenalis sai. 15, vers. 8, ubi haec numina irri- bus i|n.i' eraut propc locuin Uixi incomment. a.l cii.
il.t. Uppida lota canem venerantur. Glossam de ibice hyinu. S. Laureniii. El Prudeutii quidem ratio h.ec
dcsuuipsiet codice bibliuihccx Bernensis, quem Sin- mihi csse videlur Si ollae quibus porri coquumur
:
uerus describil in catalngo pag. 170 el seqq., cl ad diviuiiaie gaudent, cur eam porris ipsis negubitis?
sii'cnln.11 ix refert. Ordolibroruin Prudeutit idem fcre Ei responsione qna: sequilur cunjicilur formaui ali-
ac in Weilz o : bymni Nalaliset Kpipbanix ponuulur quain in ollis a-rti» scul|itain prn deo liabilain. Ctt-
posllibrum Peristephanuii. Tilulus Mt, iiiriiiii prote- leruin explicatio glossa: furiassc ttlfof cst. Cicero,
tnium Aurelii Prudentii CtemeHln riti liberali pcritia dfl iliis luqucus lib. ii de l.rgibus bt ollot, quot : m
diteriissimi. Prima vcrsus priini Per quinuuen-
litlcra ctelunt merila vo< avertnt, Hercnlem, clc. El moi, UUa
nium evbibclefligiem Prudenlii, cnjus capili niiubus itinitina, pro illvs, tlla.
earrulai coloris uupositus est. Ilunc caltloguin cl.
,
m PERISTEPHANON IIYMN. X. 470
Sed pulchra res est lorma in xre sculptilis. A Tiiiii quod Dianam molle suceinctam vident,
Quid imprecabor officinis Grxcix, Venantis arcum perlimesfunt virginis :
Qux condiderunt geulibus stultis deos ? 1092 Si forie vullum trisiioris Herculis,
Forceps Myronis, malleus Polycleti Liquore crispo massa linxit fusilis,
270 1091 Nalura veslrum est, atquc origo 285 Clavani minari, ni colatnr, credilur.
[ccelitum. Jam quis paventum corda tcrror occopat?
Ars semlnandis eificax erroribus, Junonis iram si polite eipresserit,
Barbam rigeDlem dum Jovis circumplical, Velut relprtis intuens obtutibus,
Dum delluenteni leniter fleclcns comam, Averiat ora de litanlis hostio,
Limal capillos, el corymbos Liberi, 290 Lapis scvcra fronie menlitur minas.
275 Et dum Minervx pecius hydris aspcrat, Miror quod ipsum non sacrastis Mentorem,
Injecil alram terrilis formidincm, Ncc templum et aras ipse Phidias habet,
IU fulmen aeris, ccu Tonantis, borreant; Fabri deorum, vel parentes numiinim:
Tremant venenum sibilamis Gorgonx ; Q i si caininis inslilissrnt segnius,
Putent cphebum post triumphos Indicos 295 Non esset ultus Juppiler conflatilis.
280 Ferire thyrso posse, cum sit ebrius. B
GLOSS/E VETERES.
207. Qnid imprecabor, in quantum maleaicam. — 281. Molle, adverbium pro molliler, delicale,}.
Oflicinis. vel templis, I. 285. Clava, lancea hasta llercutis, baculus Hercu-
270. Veslruin, vcstrorum. —
Coelitum, dcorum , I. lis, 1.
271. Efficax, polens, I. 287. Polite, ornate, I,
272. Circnmplicai, de/lectit, I. 289. Litanlis, sacrificantis, I
274. Corymhns, racemos, awiulos, cireulos, I. 290. Mentitur, fingit, I.
275. Hydris, serpentibus. —
Asperat, asperum(aril,\. 291. Mentorein, dei men.tacem, I.
279. Ephebum, juienem', id esl Bacchum : Liberum 292. Phidias, fidis chorda, unde fidiut, gui fidibut
patrem, I. canil I.
280. Thyrso, truneo rifi», I.
COMMENTARIUS.
266. Mar., irwri»; supra, in&re : Prag., in ere. cintam. De Diana alte succincta adisis commeut. ad
Lcge in cere. vers. 566 lib. 1 contra Symmach.
267.Vai.A,arntia?. Vat. B, Greliar. Corri^e Greecice. 2x2. Egm., virgines : melius riruini».
268. Weilz., slullos; melius slullis. 285. Rat. a prima manu, tiisiiore», male.
269. Giselinus Murmellium arguit quod ordincm 284. Hercules in nummis apparet cum cxsaria
verbiinun inimulavcnt Potycleti malteus pro malleus crispa fusus.
Pulycteti. At ante Murmellium immulaverat jam Al- C 285. Ald., Vat. Q, Egm., Ilailsbr., Heins., Fabr.,
ilns, qui scribit Pollicleti. Penuliima in Polijcleti longa Cham., clavam. Alii et Nebris. pro div. script., cta-
est, sed a Prudentio ratione accentus Grxci corripi- va Latinius iu Torn. pro clavam substiluil clava.
lur, iit in Paraclilus. Kal. el Heinsius cum suis scri- 287. Thtian., iras. Junonis ira in proverbium
buni Polijcliti. Myron ei Polycleius celelieiriini sta- abiit apud Grxcos et Romanos. Virgilius lib. v, veis.
luarii, xquales cl cond scipuli. 781, lunoms gravis ira, et inexsaturabile pectus.
270. Ald., mendose, verorum est. Scripti , veslrum 288. Weiizio cum Hailsbr. placuil scribere velud.
est. Gifanins in Ecthlipsis, el dem non exlrila, pag. Vai. B, velut. Idem, Mar. a prima manu, Prag., de-
457, alias 464, vellel tolli verbum subslantivum est lorts. Repugnat metriim. Oculus relortus cst obli-
c\ vet. lib. Sed ohniiunluf codices Heiusiani ei nostri. quus, Dt irrelor/us apud Horalium rectus.
272. Arnobius lib. vi, Hicinialus Juppiter , atque 289. Vat. B, Mar., aueriij. Weilzius conjunxitverba
barbalus , elc. In rigenlem exprimilur rigor barhx , delilanlis, et ex Egm. iudical dilitantis. Corrige de li-
qna parle adhxret inenlo, in circumpicat eurema lantis, ul correxit eiiam Aldus, quiedideral delilantit.
pars barbx circumplicalx, mox iu defluenlem leniter 290. In CeIlariieditione2,mi/iuiprominfM mendum
inajeslas et arlificiuni , ut Horatius in Arie poct., Et pulo, ut plura alia in ea edilione qux nltro prxtereo.
molles imilubitur mre capillos. 291. Ald., Widm., Bong.,ct nonnulli alii, sacaiis.
275. Palal., defluentes, scilicet capillos. Weilz., Heins. cumcxteris, sacrastis. Mentor cx-
274. Uaccbi, ut Apolbnis, comx laudari solent a lando argenlo clarus.
poctis. 292. Vatic.B, Mar., Rat., Prag., Hailsbr., Widtn.,
275. Refert ad xgida Minervx, in qua erat caput D Fidius. Lege Phidiat. Alex., Urb., Vat. Q, scrinunt
Medusx, srve Corgonx, connexique angties, de qni- Fidias, quod Weiizins edidit. Phidias fuil piclor,
kts Virgilius lib. viu, et Servius in Comni. Cicero sialuarius, sculpior nohilissimus. lso longe aberrat.
iu Verrem Gorgonis os pulcherrhnumcrinitum anyui-
: 295. Oe Imc versu dicam ad vors. scq.
bus. Jupitera-gida.scutumsuuni.donodedcralParjdi. 294 Poslhunc versum in Vat. B, Urb Mar.,Ald., ,
I)e his plura poetx el niythologi. 1'lilnrverbo uspfiat, inseritur hic Ctim condiderunt genlibus sluttit dcos ,
iitscrpenlum naturam et anilicis curam expiimat. iliiem in Torn. et ed. Paris. Pairum exstare ailGal-
277. Alicuhi editum esl acris : al non aer, sed ces landius, repeiitum ex vers. 268, sed , ut ipse pulat,
maieria fulminis effirti indicatur. tnendose. Forlasse a manu Prudentii nonesl istever-
278. Gis. ad marg., Gorgonis. Hxc ipsa est Medusa sus sicrepetilus alioqui sine ullo incommodoposset
:
qux Gorgon Gorgona dicitur.
ei ntineri. Fabricius aii hunc versum poni in uonnullis
279. Alii ephebum, alii ephorbum, alii ephibum scri- exemplaribus , in quibus deest versus 295 Fo*ri
biint. Baccho a poctis incoiisumpta jiiventnsascribitiir. deorum : qui merilo prxfertur.
280. Thyrsuin mulii aunl fnisse lcliuii cujus mu- 295. Vidc Minucium et commenlalores ad illius
rro hedera legebatur. Iso aliter. Thyrso percussos verba, Deus enim conflalur, lunditur mallcis
in furorcm rapi imtabanl gentilcs. el incudibut (iguratur.
281. Alii tum, alii tunc liabent. Egm. scribit suc-
,
*:t ALREl.ll PRUDENTU CAHMINA. m
1093 N "" erubescis, «lulie, pago dediie, A Ignosco faluis hxe lamen vulgaribus ,
To lanla seuiper perdidisse ohsonia , Quos laua terrel disrolore in slipite,
Qux diis ineplus oblulisii lalibus, Quos sxpe falsus circu!a>or decipil
Qunstrulla, pelvis, caniharus, sarlagines, Quibus oiime Eanclum est, quod pavendum
SOO 1094 ^ raela, ct lii|uaia coululerunt vas- [raucidx
[culaT 305 1095 Edentularum canlilcnx euaserim.
CLOSSjE VETERES
296. Pago, vico, vel paganitmo. Puyi, ut Itidorui prandium, I.
liicit,tunt apta atdificiii loca interagrot habittmtibtis : 299. 1'elvis, ioj pedum. — Cantbarus, ansatus ea-
undepago dcdite, tine urbium diteiplina. Villa. Paiie vinarium, I.
tix, >'un
Vrace vtlla; inde villanot payanot, quasi a civitate Dei 303. Circulator, deceptor, quia alioi quodam circulo
remotos, dicimus, x. Pagus hic ponitur pro itutlitia, errorit involvil el decipit, I.
Val. A. 304. Raucidx, rauce canenles : raucidum iratum cx
497. Ubsnnia, negotia, viles res, id tit carnei, tt vitionuncupatum, quod raucos eficiat, I.
timilia ad etum pertmenlia, ad operandum propotita ; 305. Edenlularuin, anuum, quati tine dentibut, 1
lervitia, vrandia; obsonor, prandco; itide obsonium,
COMMENTARIUS
296. Locus Isidori ab Isone indicatus exsiat lib. B eiiam in Bong ad oram.
latet, qui fidunt in itipite. Ita
xv Etym., cap. 2. De bac voce pagut, et cur idolola ei in Rat. ad marg. inter duos versus quot lana, cl
lyin.j twpe, sed aliena manu, nequeomnino antiqua.
trx pago dediti et impbcili a Prudentio dicantur, vide
eommeni. ad vers. 449 lib. i eonin Symmacbum. Teolius in tribus Vait. esse hunc versum tesiator,
Weiuius adveriii in pagis et villis cultuni supersti- et a Prudentio poluisse esse censet ; non tamcn Ad-
lionis fuisse frequeniem, ut liquet ex Cicerone lib. u denda Heinsii noc loco consuluit, cum affirmet nec
de Legib. ; ex quo paganaliu l.-sta et ferix paganicx verbum quidem de hnc versu habere Heinsium ; qui
ortum duxerunt. Censorinus lib. de Nalali Die tradil in tribus suis codicibus exsiare eum aperte dixit.
genliles iu suis agris habuisse panem aliquam diis Cxterum nemo qui senarii iamhici regulas noverit,
saeratmi ubi eos cnlerent. Invalescente Christiana »t consueludinem Prudentii animadverlerit, lamexle-
religioue, cum publice in urbibus idola venerari nnn gcm versum Prudenlio aflinget. Ald., Urb., Thnan,
liceret, ad pagos secedcbanl, ut l.bore cultum suis Oxon., tres Torr., Heins. et alii, ditcolora a nomine
numinibus exhiberenl. S. August nus, serm. 62, olim ditcolorut, ditcotora, ditcolorum, ul mullicolorus.vtr-
6, de verbis Domini ilulti pagani habent istas abo-
: ticolorus. Vide comment. ad vers. 821. Hamartig.
tninaliones in fundis tuit. Nunquid accedimut el con- Weitz, Mar., Vat. B, Prag., Parrhasius, Torn., Kat.,
fringimus? Pnutenim agimus ut idota in ipsorum cor- discolor, minus bene. Egm., Gis., discolore. Fabr.,
dibut confringamus. Mazochius, tom. III Spic. bibl., discolori. Lalinius, diseolore, Ali., ditcolot. Non pla-
pag. 295, in hujus vocabuli Paganus etymologia in- cei. Gilanius, ubi agit de desinenlibut in r, ex vet.
vest gamla elaborat. Videri etiam potcst Barnniiis in lib. prxtulit discolor, quia putat veteres interdumde-
nntis adMartyr. Rnm. die 51 Januarii. NonnulliPru- q sineutia in r longa fecisse : sed non persuadet. Ne
ilentiiim reprehendunt quod hoc loco et vers. 4009 bri ssensis existimat prxstigias circulatoris alicujus ex
paganum prxfectum a Romano vocatum dixerit, cum colorum mutatione significari. Neque ab hac inier-
ea vox ad idololatram significandum solum post C<m- pretatioue longe dissideo; sed vellem eam veieri ali-
stantini tempora adhibita fueril. Verum, ul alia nunc quo tesliuionio de hujusmodi prxsligiis cnrroborari.
omillam, ex his ipsis vcrsibus colligi potest etiain Bulengerus, qui in lib. de Theatro artes veterum
ante Constanlinum vocabulum paganut adhibitum prxstigiatorum et fallacias diligenter exposuit, nihil
fuisse ad hnminem denolandum superstitioni ac ri- tale retulit. Gisclinus afferl versum Virgilii e Pliar-
diculis rilibus, et diis, quales in pagis colebantur, maceutria Terna tibi hac vrimum triplici diverta co-
:
deditum. lore Licia circumdo. Aliam explicationem de arbori-
297. Nebrissensis obsonia intelligit liba qux offe- bus viitaiis vide ad vers. 4009 lib. u in Symmach.,
rebantur diis Manibus. Sed Prudemius lnquitur de cui Arnnbius lib. i maxitne favet: Venerabar elephan-
omnibus oblationibus et epulis qux in bonorem quo- torum ossa, picluralat veternotit in arboribut tceniat.
rumcunque deorum fieri solcb.nl. Lt liba quidem in Simulacra ex ebore vocat ossa elepbantorum. Dici-
aliis sacris etiam offerebantur, aliquando cruda, ali- lur vero laua terrere ob inelum et horrorem illum
quaudo cocta. Obsonium vero proprie est quidquid qui religionum omniuui quodammodo proprius es . 1
pr.i ter pancm et vinum paraiur ct coquitur cibi Wci zius addit stemina, teste Sopborlis inierprete in
gratia. OEdipode tyranno, fuisse lanam ramo (sive slipiti)
298. Alii dit, alii diis scribuut. circumvolutam, quo stemmate simula<ra cormiaii
299. Mar. scribit eantarut. In hoc etvlem argumcnto consuevisse coliigitur ex Julio Obsequente. Affirmat
plurimi versanlur. Minucius Deus enim ligneus, rogi
: D i<lem Weiizins oiiin circulalores lanam in picto sci-
(ortaste, vet infet cis stip tis porlio et deus areut pione Igestasse, ul pueris et faiuis imponerent sed :
vet argeuteut de immundo vasculo, etc. Tertullianus, ejus rei teslem nnn proferi. Itaque cnngruenlius hic
Apologcl. cap. 12 Quanlum autem de limulacris ip-
! lucus acripitur de arbore vittaia, de qua plura ad
iit, nilnl aliud deprehendo quam malerias tororet esteva- vers. cit. in Symm. Plinius, lib. xit, cap. 1,
lib. n
sculorum instrumentorumque coriiniunium vel ex iitdem de arbonbus Hcec fuerunl numinum templa, pritco-
:
vasculis et inttrumentis, elc. Arnobius lib. vi : Simu- que ritu simpticia rura etiamnum deo prircellentem
tucra ista, </utr vos lerrent, ossa, tnpides, asra lunt, arborem dicant : iwc inagis auro (ulgentia , algue ebort
uurum, teita, lignum tumptum ex arbore, aut commix- simutacra, quani tucos et in iit nlentii ipia adoramui.
lum giulinum gypso : ex ornalibus fortasse meretriciis, 303. Weitz. cuin Egm., faliot. Ileinsius cuiii
oui ex muliebri mundo, camelinit ex o tibus, aul ex Thuau. cl Ali., saltus, ut passiin apud scriptores
Indici animalit dente , ex cacabuiit, ollulit, ex cande- homo salsus pro inliculo, Mihi hoc loco faltui pro-
labrit, ex iucernis, aut ex aliis obicenioiibus vaiculii bum vidrtur, quamvis lle nsio recenlioresadlixreant.
congetla. Adisis Joann. I.udovicum de la Cerda in 304. Ald., Iili Ilailsb. a prinia nianu, Bonit,
.
iuit ad loo. cit. T. rtiilli.ini. snpra, tiaiiiiiir; velusliores, rancittw; Alex. ranexdt.
30i. In Egm., [>:•!., Ilailsbr., All., Nnms., Watt. Ileinsius iniiiiiiie probal canultr, quia apud Marlia-
A , I, Q, Alex., iia lcgilur bio vursus, Quos verum lcui ranciilo ore <<></ui, ol apud IVrsiuui runcxdutxxm
:
«73 PERISTEPHANON HYMN. X. 474
Vos erudilos nilror et doctos viros A Naturasimptex pollel unius Dei,
Perpensa vitae quos gubernat regirla, 325 Et quidquid nsquaiu est, una virtus condidt.
Nescire vcl divina, vel morlalia Coeluro solumquc, vim marini gurgiiis,
Quo jure constent, quanta majestas regat, Clobos, dierum noctiumque prxsides,
3(0 Quidquid creatum est, qux creavit onmia. Ventos, procellas, fulgura, inibres, nubila,
Deus perennis, res inaestimabilis, Septenlriones, hesperos, aestus, nives,
Non cogitando, non videndo clauditur : 330 Fontes, pruinas, et metalla.et flumine,
Excedit omnem mentis bumana: inodum, Praerupta, plana, montium convallia,
Nec comprehendi visibus nostr.s valet, Feras, volucres, reptiles, nataliles,
315 Extraquc et iutus implel, ac supeifluit, Jumenta, pecudes, subjugales belluas,
1096 Intemporalis ante, quam priinus dicS : 1097 Flores, fruteta, germina, herbas, ar-
Esse el fuisse semper unus obiiuct [bores,
Lux ipse vera, veri et auctor luminis 335 Qux sunt odori, quseque vernanlesui.
Cum lumen esset, lumen clTudit suuiu : Haec non laborc et arte inoliliu Deus,
320 Ei luce fulgor natus hic est Filius. Sed jussione, quam potestas protulit,
Vis una Patris, viset una est Filii, B Mandavit essc, facta sunt qua; non erant.
Unusque ab uno lumine splendor satus, Verbo creavii omniformem macbinam :
Pleno rcfulsil claritatis luminc. 540 Virtus paterna sempcr inVerbo fuil:
GLOSS.E VETERES.
307. Perpensa, temperata: perpensa ret,idett mquo 335. Subjugales, «7110«, boves, et quidqnid sub jugo
pondere repenta; mqua reddita, I. mittitur, I.
324. Pollel, politre proprie exercere; ted hic pro 354. Fruteia, virgitlla humilia, I.
txcellit, I. 355. Vernsnl, floiescunt , virescuitt, l.
327. Globos, ttellas : lunam et stelUs dicit, I. 356. Molitus, conatus, I.
329. Septcntrioues, ursi, I. 559. Verbo, Filio, I.
331. Prxrupla, atperu, 1, 340. !« Verbo, in Fitio, I,
COMMENTARIUS.
balba de nare loqui dicitur. Nonnulli veteres habent solet aeternitas hac explicatione : Inlerminabilitvitm
rancide, et id tenet Iso. Gis. prima ed., vannlm, ad tota timul tt perfecla postessio : quae est deliuilio Boe-
orani 'ancidm. Parrhasius, qi.is omne, scilicet quis. tii lib. v de Cons. pros. 6, communi omnium con-
306. Chri-tianos ethnici ini|ieritos et ignaros voca- C sensu probata. Hinc Deus esse et fuisse semper unus
bnnt et Christiani per derisum cihnicos peritos et
: obiinet : et idem est in eo essc, fuisse, ac futurum
dnctos. Sic Arnobius l>. 11 Vos soli sapienlia con-
l : esse.
diii, alque inletligenlim vi mera, nescio quid aliud vi- 318. Filins Dei est, et dicilur lumen de lumine.
deiit, et profundum meraco sa-
Dicite, festivi, el Vide Apoth. vers. 278.
pienlim tincti el saluri potu. Respondct Romanus con- 320. Gis. huic; ad oram, hic. Hoc ret nendum cum
gruenter ad ea quae priefeclus objecerat: Populare scriptis.
quiddam sub colore glorim lllitlerala crcdidit frrquen- 321. Noms. , una Filii sine est.
tia. Verum de his plura Heraldus, Wowerus, Elmen- 323. Alex., Pal., Vai. B, claritatit numine. Alii,
horstius, Rigaltius, et praecipue Ouzclius ad verba lumine.
Minucii, Sludiorum rudes, litterarum profanos, exper- 527. Gtobus lunce apud Virgilium, globutsolis paulo
ttt, etc. Adde Elmenhnrstium ad Ariiobiiii» pag. 38. pnst vers. 557. Respicil ad illud Genes. 1, 16, /u-
N<bis enim longiores esse non iicet, et digitum in minare majus, ul prmesset diei; et luminare minus, u.
fontes intendere satis fuerit. prmessel nocli.
308. Ald., moratia: lege mortalia. 533. Vat. B, Widm. a secunda manu, Mar., Rat.,
309. Egm.,quod. Vat. A.gui. Alii, <?uo. Ald.,e</«»., Prag., Gis. in lextii secundae cd., pecudes. Parrha-
roale, pro regat. sius, Ald., Sich., et alii plures, pecua, quo voca-
310. Ald., creatum, qum, sine esl. Vat. B, Alex. bulo usi sunt Cicero, Livius, Plinius et antiquiores.
Mar., Rat., Prag, et alii, creatum est, qum, quod ex- \'ide Nonium in pecua. Fabr. edidil. pecora.
pressit Heinsiiis.Weilz., Sich., Egm., ilulsbr., Val.,
tnatum
D 534. Alex., Parrhasius , fructeia. Giselinus ita
est, qui.
eiiam edidit, sed emendavii (rutecta: quod niiror ab
3U. Joannes Filesacns, cap. 1, lib. 1 Select.,
Heinsio noii esse aiiimadversuin, nam error lyiiogm-
hunc locinn illustrat aliis similibus Ambmsii, Cle- phicus Gisclini in Heinsii e.liti»ne receptus est. Al-
mentis Alexandrini, l'aulini el alionim. Elmenhor- qni neque ver.-us constat cum fructeta, et frvtetum,
stius pag.17 ad Arnobium similiter in hoc argumento aut fruteclum, ul alii scribuni; a frulex originein Ira-
versatur. Incestimabilis cst pretium omne excedens hit, non a fructus. Chamillanlus ab Heinsii erroie
apud Livium et Valerium M:iximum. Cicero dixit non cuvit.
inmstimabile quod nullius est pretii.
355. Lectio Parrhasii, ab aliis multum dissidel,
312. Sich., vivendo. Metrum exigit videndo.
Qua> sunt odorm : quwque vernantes comm. Aldus con.
515. GiS. a<l oram, exlraque, elinlra comptet. Hila-
tra metrum, Qum sunl odori, qumque vernantes esui.
rius, de Trinit. 111, Ipse extra omnia, in omnibusque.
556. Parrhusius molilur. Theodorelus, Gracar.
Pasi halius, de Spiritu sancto : Quem prmsto esse per
affect. lib. iv His iiaque verbis manifeste ostendil
:
omnia, id esl inlra, extraque, non ambigo. Pclavius,
tom. I, lib. 111, cap. 9, multis allatis testiraouiis, eam-
Deum non ex subjecia maleria res omncs procreaise....
Al rerum emnium Deus upifex nec instrumenlis, net
dem sententiam conlirmat.
tiiaieria indigel, elc.
316. Intemporatis vox est Cxlii Aureliani, Apuleii,
qnanquam ab Aureliano pro inopportuno gumitur. 358. Vide hyinn. Cath. 9. Omni hora.
317. Signilicatur xtermlas Dei, <iux iu ejus 110- 359. De htijiisniodi vocabulisoiiini/ormnjvidebyuin.
niine, Ego sum qui sum, indicata cst. Ciicuuiscribi 3 Calh., vers. 1 et 2.
, !
m AUIlELII PRUDENTII CARMINA. 4TG
C.ognoslis ip-uni, niinc Cnlcndi agnoscite Jejuuiorum parciiatein soDriam,
Itituin inodiimq i- : quale sil iMPpll genus, 560 Spein non jacentem, sempor el largam ma-
Qme iifciu- ii i lanxeril donaria, fnuin.
Qiiju vnt;i pnscat, quos saccrdoles velit, Ex liis amoenus iiostiis surgil vapor,
5IJ Quod mandcl illic neclar iminolarier. Vineensodorem balsaml, thuris, cioci,
1 • ( -mn silii ipse inente in liominis rondidil Auras madentrs Persicoruin aromatum:
1098 Vivjiii, MTCiiain.sriisiialrin.fl .ilulrin, Sublalus inde rcelum adus<|ur lollitur,
S >lvi incipaiem pnsse, nec deslruclilem 5C5 F.t prosperatum dulce delectal Deum.
l'nl liram, venusiain, prxminenlcm ciilmi e, Ilanc disciplinam quisquis infensus veiat,
550 Di-ciiminalis illitam coloribus. Velat probatum vivere, el sancium sequi,
Illic sarcr.lns slal sacrato in liiniuc, Vetal vigorein memis alte intendcre,
Forcsque primas virgo custodil Fidcs, Noslrique arumen ignis ad terram vocal,
Inncxa crines viuculis rrgalilius, 3T0 Ncc exciiarl vini sinit prudentix.
Poscit litari victiin.is Clirislo, el Patri, inrrsa limo rarilas grnliliiiin !
555 Qnas scil placcre, candidatas, simplicrs, carnulenta iialionum pertnra!
Frofltil pudcircin, cordis innoccnliain, B spissus error ! o tenebrosum genus,
P.ir s quieiem, rastiiatem corpnr s, Terris amicum. dedilum cadaveri,
1099 ^ei tiinorem, regulam scicnlix. 575 Subjecla semper inluens, nunquam supra
GLOSS.E VETERES.
5U. Cognnstis, noscitit, pro coqnomsiis, I. 561. Amoenus, delcctabilit. Vapor, fumut, I.—
513. San\erii, tiatucrit. Doiiaria, dtma, — I. "0-2. Crori, genut pigmenti, I.
510. Ip e, Deut, I. 565. Persicoium, Persia regio est ubi abundant are-
3i.S. Iiicapaccin. 17111 non capil tolulioncm, I. mata, I.
550. Discriminaiis, ditcreiis. divitit, separatis ,va- 5G5.Prnsperatum,6enignum, I. Propitiatum, Val.A.
riit. —
llliiam, pictam. —
Coloribus, tcilicd virtu- 366. Infrnsus, molettus, I.
litm, I. 367. Probatum, probabiliter, nomen pto adverbio, I.
53i. Lilari, tacrificnri, I. 3t>9. Ignis, aninuv, quce ett ignea; nalurx, I.
555. Placere, scilicel illi, I. 374. Cadavcri, corpori, qua/t retolvendum ett in ca-
559. ParciUlem, abstinenliam, 1 daver, I.
560. Spem, sp t non debel jacere : sed te erigit, 1. 375. Su ra, cvtcilia. Va'. A,
;
COMMENTARIIS
311. Ilailsb., coijnoim : uielius coijniKtl*. C 351. Parrhasius, Alex. a secumia manu. Ilailsbr.,
5i2. Prag. perperam, tempus genits. tacrata in limine. Val. A, Alex. a prinia roanu. tncrata
515. Mar, /juiedicari, Vat. A, r/ei/icariauxerii. Egm., Hmine. Alii tacrato in limine, sed in Thuan. deest iit.
Deprav.ita suni h.ec omnia.
q bic dedicarit auxeiit. 352. Fabricius id explicat, quia tola fidet victimat
515. Vat. B, Mar.,Rat., manda:; mel.us mandel, ul gratas et leqitimas adducit : hxrelice, qnasi lola liilrs
posrat, velit. placeat Deo. Primas ergo fores custodil fides, quia
3i6. Giselinus in sno codice invcnit sedem pro sine fide impossibile est placere Deo, et quia acceden-
mlem. Murmelliomagis placei JEdem tibxipse m>n- tem ad /) uin oportet credere, auia esl,. etr. E adem sen-
tem hominit condidit, ui consona non absorbcatur. lemia exsiai lib n in Symmach., vers. 9i, R.-spondet
Neque id displicel Giselino, qui hanc etiam leriionem vel sola fides, doclissima primum Pandere velibulum
e veteribus libris depromptain e-se tesialur. Ita certe vere ad penetratia sectae.
cdidil Loilcrus. Cxleruiu hanc senicntiain de lemplo
555. Viciimx eandid iIk sunt imm.iculalae, ui pras
mystico in corde hominis sxpius Piudeniius nnster
scrihit Moyses cap. in Levilici.
ailornavii, sed hoc in loeo elegantissime. Quamrem,
lib. lv, cap. 5, neino unguam gratins 557. Fabricius et Giseliuus, oiis quietem. Scripti
inquil Rarlbius
ei tuavius quam tuavUtimut augur, et olorChristi llcinsiani, Weiiziani et nostri, pacis quietem. Fabri-
l'rudentius in Romano : jEdem tibi ipse, elc. In Epilt, cins in jejunia, flagellationes, vota religiosa impor-
1 Pelri, 5, El ipti tanquam lapides vivi supera>difi-
il,
inne invehilur. Nain si lantum velil sine fide has vi-
camini, domusspiritualis, sacerdolium sanctum, ojftrre cli nas Deo nnu placere, nobisrum lacil sed llle ;
tpiritualet /losiiis, acrepM!>i/fs Deo per Jesuin Cliri- aperte vult lum uuius lidei virtutem ultra quam pir
tlum. Non soluin sacrarum Litterariim sanct' r imque esl extollere, tuin alinrum bonortim operuiu ulilila-
pjirum leslimoniis eadem senlenlia compndiatur, tem imminuerc quam hxresiin sxpissiine io coiu-
:
veruiii eliam elhnirorum dirlis. I'l nius, Panegyr. ad mentariis im nlrai.
Trajan., Animadverio enim etiam deot ipsos non lam 361. Val. D, viliose, hoitigiii pro hostiit, uti ibi
accuratitadorantium precibus quam innocenlia el casti- C rrrcliiin esl. Prag., amienis tinllil
tale lalari ; gralioremque exislimari qui delubrii eorum 305. B Persia aromala aflfcrri solent. Nebi issensis
puram ca^tamque menlem, quam qui pwmeditalum madentet interpietalur sparsat, scilicel per qnas aro-
carmen intulerit. De tcmplo el arain coide vide rli.un inata sparguntur. Srd bene etiain esi miiiir/iiis pru
Derthaldum de Ara rap. 29. uudidis: nain au:.r aromalibtis maileliunt.
317. Parrhasius, Ald., flebilem; alii, flabilem. No- 567. Alicubi, probale : quaj esl glossa ad probalum
brissensis recie flabilem expouit ipiritun/«m. Seil iini i advrrbii moie.
rogat, Quid si leqas STABILCtlt ad earminis luijus le- 569. lgnem de uii eliam de Deo
aniini vigore,
ges non attendil. Nalura anlma noslrx his versibus Sape 1'ruclr nlins nos ripl.iuiiuus.
divit, rt
ilcrlaralur. 572. iVaiiunes pro geiilibus cl gcnlilibus. Carnu-
350. Prr colorc* discriininatos virtulcs intellign, leitius ilivilSolinus.
qux natiiralrssunl aniinis nain supcrnaturales : 575. Lotteius, meiidose, nunqnum snmma. Fabri-
posiea refcrt. Lactantius, lih. de lra Dei, sub llnein, cius uil sufru csse rii.ill.igcn pro snp^riiit, ul eOHSWI
etiani ulilur vore i/iilrucli/ii ubi laiuen alii U-guiii .- $611110111« onlo. Posset roiijici luurra, cl eo alludil
/«UrKC/uVUiftiM, non i/eiirurii/i/ius. glc..-sa. Sed siijiik probuui oi.
: ,
477 PERISTLPn.YNON HYMN. X m
Ftirnrne summus, uhinia et dementia esi, A Dei perennis numen asserentibus
1100 Deos putare qui creantur nupliis? 590 Niliil est pavori, mors el ipsa subjacet.
Reni epiritalem lerrulenter quocrcrc , Dudum coquebat, disserente martyre,
Elciuenta mundi consecrarealtarihus Asclepiades intns iram subdolam,
530 Id, quod crealum est, condiloreru crederc? Stomachatus alto felle, dum longum sihl,
Deasciaio supplicare stipiti Bilemque tectis concipit pnecordiis,
Yerris cruore scripta saxa spargerc : 395 Tandem lateutis viui furoris evomil:
Aras ofellis obsecrare bubulis, Pro Juppiter, quid est quod ex hoc audio!
llommes fuisse cum scias, quos consccrns, Stat iuter aras, et deorum ima^ines,
S85 Urnas reorum morlicinas bimbere? Et, quod fateri cognr, in medio foro,
1101 Desiste, judex sxculi, tantum nefas 1102 Tacente memet, hic pcroralperdiius,
Viris jubere fortibusque et liberis; 400 Quidquid sacrorum est, orc foedaus impio!
Nil est amore Terilatis celsius. fas priorum, moris c prisci stalusl
CLOSS^E VETERES.
378. Terrulenter, h
terra, I. B 391 —
Coqnebat, pnrabnt. Dissei ente, hccc diccnte, I.
.
581. Deascialo, cvm ascia inciso : asaa planalo, vet 392.Subdolam, fraudulentam, I.
(ormaio. Ascia genut instrumenli quo (ormtmtur rcs, I. 593.Stomarhalns, irntus : ttomachor, irascor, I.
5^3. Ofellis, diminutiiium ab offa, quod (ruclum «i- 394.Bilemque, [el.invidiam, vel iram bilis; niyredo
pnficat, I. Parliculis proecisis, Mar. fellis, unde ira procedit, I.
385. Umas, tepu'cn, Mar. 396. 1'ro! exclamaiive : ah Deui! I,
587. Liberis, a tervilio diaboli, I. 399. Peroral, loquilur, I.
589. Asserentibus, afftrmaniibut, I. 401. Fas, lex, I.
390. E>t, tciticet illit, I.
COMMENTARIUS.
378. Vat. A a prima manu, Cis., Parrbasius, Vat. in deos reiatis, quorum urnas Romani osculabaniur.
Q.Alei., plerique Iteinsiani, Bong , YVidm. a secunda tlorticinus prnprie esi ab se morlunt, non 'b alio oc-
manu, terrutente. Ald., Wciiz , Mar., Rai., wnulcn- cisus. Vocaiuur ergo urnae morticina? sepulcra in
ttr. Antiquior Prudenlio scriptor qui terrulentus el quibus corpora de runctorum jarebaut. Nonnulli inter-
terruUnler dixerit, nullus occurrit. pungunt Urnat reorum morlicinat lambere, hoc est
379. Contra elementorum consecrationem dispu- sepulcra et carnes morticinas. Fabricius banc super-
tavit etiam lib. contra Simmach., vers. 297 et seqq.
i s ilionem, ulvocat, Italis objicit, quod urnas in qui-
381. Ald , Mar. a prinia manu, Alex., Vat. Q, bus corpora sanciorum jacenl exosculenlur. Y'erum
scribunt deasceato. Urli., mendose, dissecato. Deatcio Q hsec non snper.-lilionis,
religionis vera?que pielatis,
est ascia lxvigo. Exslat haec vox in Plano el in veit. signa, apud omnes caiholicos vigent, et vlgucruut
inscriptionibus. Ascia proprie est in^.rumeniinn fer- scmper, ut ex ipso Prudentio liquet. Quid ergo Pru-
leuni quo fabii lignarii ad polienda ligna utunlur : denlius ethnicis cxprobral? Quod hommes et scele-
lli panis hacha, ut cgo puto nam ruucina videtur
: raios quidem.pro deis colerent. Non enim ea vene-
n&se cepitlo, scooina genus limx ad abradendum. rntionisobsequia ilbs exhihebant, lanquam hoiiiioilius
Yide epistolam Mazocbii de dedicatione sub ascia. sanctis, verique Dei amicis, sed tanquam propria di-
Perlullianus, Apologelic. cap. 12: /n deos vestrotper vinitaie pracditis.
vmnia menibra incumbunt atcia:, el runcina?, et scobi- 587. Weiiz.cum nonnullis suis, forlibus.et liberis.
nm. Minucius : Deut enim ligneus, rogi (orlaste, vel in- Melrum posiulat /orliftu>r;u«el. Jubeo libi Graecisinus
felicit stipilit porlio, tutpenttitur, cxdilur, dotulur, esi poslerioris aevi, quain aurei sxculi scriptoribus
cuncinalur. Barlhius hunc Prudenlii versum confert famili.irior. Scioppius lanquain nmime Lalinum id
lib. iv, cnp. 12, cum versu Tibulli eleg. iv lib. n, Seu defendebat ex Cicerone, Livio et aliis.
Vipes habel desectus in agrit. Ita enim legil pro de- 588. Aliqui habent nihit. In Vat. B. ita hi versus
sertut ex uno codicum Palaiinorum. Nam utcunque disponuniur 1. yihit pavori ; 2. Silest amore; 5.
:
rudis stipes, aliquo lamen modo cullus erat, ut qui Dei peiennit.
niimen aliquodinler caeteios credereturhaberesoliis. 389. Vat. A, B, Q, YVeiiz., Widm. supra, et alii
Q»a de re dixi ad vers. 1005 lib. n in Synim., in si- vel a prima, vel a secunda mai.u, numen. Alei., Urb.,
mili Ovidii versu. Sed verior videlur lectio quain ibi Mnr, a prima mauu, Rat. a veien mauu, Ald., Par-
indicavi, desertus adesero, a quo est dcsivi el deserui, . rhasins, nomen.
desiius ct desertus, hoc est plunutus. Alii scril unt " 390. Vat. B., M. r.. Rat., nil pavori est. Non con-
dissero, dissevi, disserui, disserlus, dissitus, eadein stal versus. Fabr., Gis., Heins., nihil ett pavori. Pnr-
signiticvtione. Macrobius, lib. in Sal., cap. 18, bos rhasius, Ald., Hailsbr., Alex., el alii, nihil pavori est.
Suevii versus eiscribil: Hoc genus arboris in pra>lutis Ald., repngnanie carminis lege, trajecil verba est,
finibus Craiis Disseruere , novos fructut mortalibus et mors pro mors et.
est,
dantes. 598. Ald., mendosc, phoro pro foro.
582. Simulacra olim in basi inscribi solebant: hinc 399. Ald Mnr., Prag., YVeitz., Kat., Parrhasius,
,
*a.ra inscripta. bues immolabanlur Cereri, Cybele, Tornxs. el alii, hic perorat. Gallandius seiulus id
Bonac Dex, Marti, Termino. Eos sues non fuisse e.>t, ac puiavit mnndiini esse in Chamillardo ac pero-
proprie verres, sed maiales, ant, ut Varro appellal, ral. At ileinsius prxtulit ac peroral cum Egm., Pal.,
nefrendes , notat Fabricius. Differl auiem a verre Tbuan., Noins., Val. A, Alex. et aliis. Pro perditut,
maialis, ut ab ariele vervex, ab equo cantberius, et Prag. habel perdilos cum hac glossa, id est orando
ab hirco ciper. suadet perdilos sifri credere. Verum parum Latiue id
585. Ald., Widni., Boiig., Vat Q, scribunl offdlis; dicereiur.
sed ab offa Ueri ofellam exirilo uno /, probal quan- 401. Ald., Hailsbr.. (as piorum. Melius priorum.
tiias primas vocalis, qux est brevis. In glossa pro In nounullis vulg., molis, perpenin, pro nwris. Ne-
fruclum forlasse legendum fruslum. brisseiisis, qui cuin Aldo legit o fas piorum, expouit.
585. Nebrissensis legil deorum, non male. In bis heu pietat, o fas ! Dici autem solet [os de bi$ qux per
versibus sermo est, ul ego opinor, de iniperatoiibus religiuuem licent.
AURELII PRUDENTII CXRMINA. *80
479
A 415 Jovi Sialori debcl, el diis csierii.
luvcnta rcgum pro wluie putilica
Ponipiliorum nostra cnrpwl iscala. IIik sauctum ab aevo est, boc ab atavU tradi-
*
[tuin
Qui* hos snptiislas error invexil novus,
rlacanda nobispro triumpbis prinripis
405 Qui non colendos csse d vos dispulenl?
lirlnlira, faustus ul secundct gloriain
Nuuc dogiua nobis Christianum nascilur
Procinctu», utque subjugatis boslibus
Post evolutos mille demuni constiles
Ab urbe Roma, ne relexam Neslbras. 42J 1104 Duclor quietum frenet orbeiu legl-
[bus.
Quidquid novellum surgil, olim non fuil-
Pyrrham con- Accingere ergo, quisquis cs, nequissimc,
410 Vis summa rerura no6seT
[sule. Pro principali rite nobiscura deos
vcster lunc crat summus Orarc vita : vel, quod bosiem publicum
1103 Ubi iste
poenam sanguine.
[Deus, Pati necesse est, solve
425 Sprevisse templa, respuisse cst principem.
Divum favore cum puer Mavolius
Fiindarct arcem sepiicollem RomulusT
Tunc ille : Nunquam pro salute, et niaiiniis
Forlissimisque principis cobortibus
Quod Uoma pollct auspicalo condita,
CLOSSiE VETERES
B bellicosut, vel filius Martit, I.
403. Pompilionim, palronymicum. Pompitius pri-
invenil culluram deoium, ul poputum a (urore 413. Seplicollem, quia teptem monticulot Ronnt
mtti
belti revocarel. Pompilius Numa, aui ferociam poputi c'"i9«, I. ...
ad tacra converlil. —
Carpum, discumpuiil : carpere
, ,
414. Auspicalo, adtseroium nro autptcto, I.
esl minuiatim rem disirahi; mde carpum, id esl dit- 415. Sialori, Romulut etiam, cum quadam vict
rumpunl el tituperanl. — Saccula, lempora, I. insequeretur ab lioitibut, fugiente exercitu, vocavit Jo-
404. Sophisias, id sophos tapient, to~
esl callidos : vem; lunc sietil exercitus fugiens; unde Jovtt Siator
phista caltidut el ingeniosus argumenlalor ; (alsot con- dicUur, I.
clusoret, 416. Ab a?vo, ab iniiio, I.
I.
407. Consules, quiis'os coluere deot. I. 418. Delubra, tempta. —
Faustns, felix, bealnt. —
408. Keteiam, ne computem proferam. Nestoras, — Secumld, pro«perer. —
Gloriaos prtneipii, I.
anliquot reges. Neslor rex Gracorum anliquissimus 419. VrocittclHS, paratus, apparatus beilicus, I.
qui cotuit deos ; et inde excievil ilta nefanda comue- 420. Frenei, regat, I.
ludo, I. 421. Accingere, prceparare, 1.
410. Pyrrliam, uxor fuii Deucalionis, I. 422. Rite, recte, I.
412. Divum favore, iu honorc deum. — Mavorlius, 426. Tunc ille, tcilicet ail, I.
COMMENTARIUS.
403. Intelligii supersliiiosas nugasNumie Pompilii. C i*de Renef., cap. 7. ln vet. inscripl. legilur : I. O.
404. Chrisliani ab ethnicis sophistae dcebanlur; M. STATORI.
etiam Salvator nnster a Luciauo crucilixus sophisia, 416- Alil., Parrhasius et nonhulli vulg., ab avit.
6cilicct hoc vocabulo sumpio pro homine qui captio- Repone ab atavis ad metricam ralionem. Apud Minu-
6is argiimentaiionibus alios deciperet.
Raiionem ad- ci»m : Quanto venerabiliut ac melius antiitilem veri-
dit Prudeiuius, quia deos coleudos esse negabant. tutis majoium ejcipere disciplinum? religioHts tradilat
Ilinc paritcr alhei, itnpii, pmfani.sacrilegi nuncupali. colere 1 Deos, quos a parcntibtts anle imbulus et, timere,
407. Mille consulcs sunt mille anni. quam noste familiariut, adorare? Similia Syminacuus,
408. Per Nesioras intelligit lempora heroica. Ssepe ui in libris contra eum poies observare.
Prudeniius plurali num ro eOert nomina singularis 418. Ddubra nolai Fabricius esse e lignis dea-
alicujus honiinis, ut Pompilios, Deucaliones, Nesio- sciaiis sacella, in quibus plnres dii sub uno coluntur
ras, et inter uuinina Junones, Cythereas. Piiapos. tecio. Alii aliam signilicationem traduni, et delu-
409. De noviiaie rcligionis, Chrisiianis objecta, bruin esse dicunl fusieni delibratum,sive dedolatum,
vide lib. n couira Symmach., Lacianlium de Morl. quem venerabamur pro deo. De omni sacra «dede-
luliniiii passim el sine ullo d scrimine diciiur.
persecut. cap. 2, Arnouinm lib. i ct n.
410. Ald., Vat. Q, Vis summam rerum nosse? Pyr- 419. Rai. vitiose, utique pro ufoue. Barthius hinc
rhamconsule. Nnn patilur l«x carminis. In Mar. vide- colligil lib. xli Adv.,cap. 12, proiinclum Chrisiiano
lur fuisse summa, scd factum pnstea
summam, et eliam aevo exercitum signiflcare. Proprie procinclus
deinde contulem; sed induc:um erat m. Rat., Val. li, esi apparatus miliiaris ad pugiiam ineundam, sive
consulem, hoc vidcliccl sensu, Vit summa rrrum, jj cxerciius ipse
cxpeditus ac paralus ad belluin.
nosse Pyirham consulem. In Alex. ilcest inlerroga 420. Virgilius i ^En. 527, Centet frcnare tuperbai.
liniiis nota posl no»«e. Vcia tamen leclioeslca
quam 421. Virgilius lib. u: Qui^uii ei, amiitoi hincjam
obtiviscere Craios. Fabricius adveriil superbum esse,
exliibui, et lenenl plerique.
411. Vai. U incndose, po//el nnspicio. et de ignotis vulgo dici, Quiiouii es. Confer com-
415. Ral. eonlra meirnm, debemr. Nonnuili scri- ment. ad vcrs. 31 prxi.iiic.ins Carminum : Dtcettdum
pro diis. Jovis SUiloris iinago exslal apud milii : Quiiquis es.
Imiil dis
Munif.iiicoiiiiini, Aniiquii. Hom. exidic. lom. I, p.ig. 422. Prag., riiit emenda riie. lmperaloris vitaiu
.-
39, cnin epigraphe low Statori. Cice'0 contra (iati.
vocat priucipu/em.
linaui ad equiles Homanos: Jupiter Slalor, quem 425. Egm. male pri'ne pum pro principtm. Codex
,
;
vcre liujus imperii Statorem majores nostn nominave- Marielli sic legil, el disliuguil Sprevisie ttmpla, re-
ruiit : RowWo, victis Sabinis, i» Va-
cujus templum a spuisse principcm : quod uielius videtur Marielio, ul
tcilii cum Vnioiiu ftl eoWoruium. Oitlum ita
radice scnsus sit, Solve poenam quotl templa sprcveri» <t
viiluiil quod inilitcs Itoiiianos adveisus Saliiuos reapuoris priucipem. Miiii minus id placei. Iu on4wi
,
M.ir. vidoiiir luissc pro div. script. templum pro prm-
pngnanUa siare lecerii SOMca vcro aliani raifcmam
Vule lib wjk'i/1, scd icsislil mcliuiu.
BlTorl, quod ejus benclicio siarcnt ouiiiij.
: ,
481 PKRISTEFIIANON HY MN. X. m
Aiiior preoabor, quam fldele ut militenl, A Statis, ministri, clamitans judcx ait,
Christique lympliis ut renascaniur Palri, Stais, manusquc continelis vindios?
450 Capiani ct ipsum cceliius Paracliium : Nnn rupta sulcis dissccatis viscera ?
1105 Di iJolorum respumt caliginem, Anlmam ncc imus abdilam rimamini,
Cernant ut illud luinen xtcrnoc spei, 450 Erumpit unde vox profana m principcm ?
Nou succulenlis inftucns obtuiibus, 1106 Scinilunt utrumque milites teterrimi
Nec corporales per fencsir.ns emicans, Mucrone biulco pensilis latus viri,
435 Puris sed intus quod relucet mcntibus. Sulcanl pcr artus longa tractim vulnera,
Pupilla carnis crassa crassum pcrspicil, Ubliqua reciis, recta transversis secant,
Ei res caduca, quod resolvenduin est, vi- 455 Et jam reteclis pectus albet ossibus.
[del: Nitendo anbelani, diffluunl sudoribus,
Liquidis vidcndis aptus est animae liquor : Cum 6it quem sxviunt.
quicius beros in
Natura fervens sola fervcnlissimx Ilsec inl r addil spome Roinanus loqui:
440 Divinitatis vim coruscaniem capit. verum noscere,
Si quaeris, o praefecte,
Hoc, opto, lumen imperator noverit 460 Hoc omne quidquid lancinamur non dolel :
Tuus, meusque, si velit fleri meus; 8 Dolel (jiiod error pcclori insedil tuo,
Nam si resistit Christiano noraini, Populos quod islos perditus tecum trabis :
Meus ille talis imperator non erit Currunt frequetites undique ad spectaculum
445 Scelus jubcnli, crede, nunquam serviam. Gemile vulgus, hcu ! gemenda corpora
GLOSS^E VETERES.
428. Fidele, fideliter, 1. 447. Vindices, quoe debent vindicare nos a talibus, I.
433. Succulentis, udi$ flelibus , nebutosis. ln- — 449. Abdilam riinamini, abscondilam scrutamini, I.
fliicns, seiticet illud lumen, I. 450. ln principem, contra, I.
436. Crassum, pro crasse, I. 452.1liulco, fissili, evaginato. —
Pensilis, penden-
438. Liquidis, puris. —
Liquor, purilas, I. tis, I.
439. Naiura fervens, anima. —
Fcrveiilissima?, avi- 455. Traclim, traheudo, ut major essel cruciatus, tdeo
dissimw, I. traclim secabani, I. Conlinuatim, Vat. A.
442. Si, si tamen, I. 456. Nitcndo, insistendo, vel incumbendo, I.
445. Crcde, mihi, I.
COMMENTARIIS.
428. Parrbasiiis legit quam fidei ul mililent, ut voce Apuleius.
longa sii secunda in fidei. Contra consitctudinem I I
438. In nonimllis vulg., liquidus, male, pro liquidis,
Prutlentii id est, et meinbranx obniliintur. Vide com- De hoc voc ibulo tiquidus pro spiriluali consule pro-
ineut. ad. vers. 62 Uittochaei. In alloculionibus im- leg. cap. 15.
pcratorum ad exertiium prxcipue laudabaiiir fldes 413. Ald., Urh., Cauch., Oxon., Rot., uniis Tor-
miliium el in nummis velt. occurrunt hujusmodi
: rent.. et alii, resistat. Plerique, resistil. Hailsbr., re-
verba, Fides mitilum.fides exercitus, fides exerciluum. sistis.
Vide Anselmum Uandurium de NmnUm. Similiter in 415. Caucliius malebat nunquam inserviam. Cur,
velt. inscriptionibtis, Legiones fideles. De hac (ide invitis sciiplis ?
sermo nunc esi ; in vers. scq. de lide Christiana. 450. Thuan., Heins., erupil pro erumpit.
Justin:sad Antoninum Pium.ui notat Cliamillanlus: 451., Vat. B, Mar. supra, dun Torrenliani, Gis.
Nos solum Deum adoramus, el vobis in rebus atiis lae- fld oram, ulrinqne pro ulrumque. Pro teterrimi Prag.,
lum prwslamus obsequium, imperatares ac duces homi- M ;ir, a prima m uiu, delerrimi. Viva invigo horrendi
num esse fatentes, el simul rogantes ut cum imperii lorinenti bis versibus exprimitur. Sagillarius cap. 5
potestate sanam quoque mentem obtinere comperiamini, censet bos versus capiendos esse de sc< rpionibus,
Amobius, lib. iv, sub tinem : Noslra quidem scripta quod gciius erai (lagelli a scorpiohis canda dxii,
cur ignihus ineruerunt dari ? cur immaniter conveni- quia arcuato vunere corpori inligebatur. Yide cap. 4
cula dirui? In quibus summus oratur Deus, pat cun- Ga lonii, et labulam ix. An autem in ecu!co Roiuanus
ctis, el venia poslulalur magistratibus, exeicitibus, re- martyr ita caesus fucrii, dicam ad vers. 491.
gibus, etc. Athenagoras in Une Apologias similia ba- 454. Mar., trausversi, et pro div. script. transversis.
bet, ubi videri possunt notse Maurinormn. . 455. Fabiicius hypallagen agnoscit pro ossaalbent
450. In Rat. sciolus aliquis propter vocem Para- reteclo pectore.
clitum, et idolorum, iti mutavit hos versus, erasis 457. In heros corripiiur o, quamvis it o mega,>
prioribus, Ipsumque flamen cielitus capant sacrum, quod neque a Chamillardo, neque a Cellario, neque
Cacodccmonumque respuanl catigincm. Salis intelligi- a Teolio in suis indicibus est animadversiru , ul
tur ineptum liunc correctorem artem rneiricam ita ostendi ad vers. 52.
percepisse, ul ipse versus faceret, non ut Prudcnt i 458. Nonnulli vulg., audet sponte.
versus cinendaret. In Mar., Paraciytum, miuus bene, 460. Weitz. cum Kgm., H.iilsir. scripsit lacinamur.
pro Paraclitum. Reiinendum tancinamur. In Vat. A est laniamur; in
431. Aldus videtur dala opera edidisse uti dolo- Vat. B lanzinamur.
rum, ne secunda in idolorum cnrriperciur. Al nnlla 461. Ald., Gis., insidet. Sc ipti potiores, insedit.
opus est correctione, et scripti jubent lcgi ut idolo- Gailand. cum Ald., Torn., el Paris. ed. Patrum, in-
rum. sidet.
432. Ald., mendose, illum pro illud. Gis., Weilz., 462. Ald., Torn., Gallarid.,Widm., Bong., rontra
cernant et; plerique alii cernanl ut. metri ralionem, Populos quod istos tecum trahis per-
433. Oculos succutentos dicit ob humorem et snc- ditos. Ambr., Tliu.in., a manu secunda, Parrbasius,
cum immodicum qun hebeles Guiil. Siuuli signiflca- perdilus tecum trahis. Tlman. a manu prima, perdi-
lione in praef. Hamart. furores succulentos, et Pauli- lum, quod verum pulat Heinsius. S c aptid Tereulium,
iius ad Cylher. succuknti corooris. Uiitur etiam hac Cttr le is perdilum ! Teolius in uno Vat. eamdem scn-
: , .
4S5 AUUELU PRUDFJNTll C ARMIN\. 43*
m 1107 CrtiJuniquo uoslix sorlis cxemplum A
[treuiunl.
Contingal
rs.nii
olnii
membra parvipemlo quo
pcrpelis substaulix:
pacio cadaut,
Amliie, cyncli, cl.imo longe, ac prxdico : 1108 Casura ccne lcge naturx sux.
Eniiuo vuccin de catasta cclsior 480 Insi.il ruina : quod resolveniluin cst ruat.
Cbristus paiernx gtorix splendor, Deus N>'C dislat, ignis el lidiculx sxviant
lii-i iiin creator, nostcr idem paniceps, An corpus xgrum languor asper lorqueat,
470 Spondul saliilem perpetcm credcnlihus; Ciim sxpe inorbos major armet sxviias.
Aniinx salutem, sola qux non occidil, Non ungularum tanta vis lalus fndit,
SimI juge durans, dispares casus subil, 485 Mucroiie quanlo dira pulsal plcurisis.
Ani luce fulgel, aut tenebris mergiiur, Nuc sic iuusta lamiuis ardct cutis,
Cbristum secula, Palris intrat gloriam : 1109 *-'t febris atro fellc venas exedit,
475 Disjuncla Chrsto mancipatur lartaro. Yel summa pcllis ignis obductus coquit,
Curanda mercis qualius ,
quxnam mihi Papulasque fervor xstuosus cxciiat
GLOSS.E VBTERES.
465. Crudum, erudele, i. B lort\urnlur, ut fittet et veritat invrniatur. Fidicula ge-
470. Perpetem, ptrpes, perpeiis, permancns, I. nns tormenti, vel (erri tubtitittimi , quo incidebantur
472. Juge, din, projutjiier, i. martures, I.
475. Disjtincta, sepirata. — Mancipatur. capitur, I. 4N5. 1'leurisis, morbut, vel dolor laterum, I.
477. Olim, in (uturo, I. 48U. Inusla, valtleusta, I.
478. Pacto, lege, I. 488. Summa pellis , summila 'em papulamm, I. —
481. Fidiculx, (unes ad /lagellandum. Quamvis /i- Ignis, tacer itjnit, Mar. Obd ctus, lalent, I. —
dicula a fidibut dicaltir, in hoc tamen loco tignificat 489. Papulas, pustutas, Vat. A.
ungulat, vet genut lormenti quo rei in eculeo luspensi
COMMENTAKIUS.
pturam invenii sed nnn bene ait majnris uiomenli
; Lotierus, et alii, fidicula. Pr.ig., fidiclce, quod ex-
codices apud Ileinsium liabere perditum. Fab., Po- pressit Hemsius, quamvis varietaiem lectionis non
pulot traliis lecum quod istos perditos. Gis., Populos indicavcrit. Multi pulanl fidiculas esse flag>-lla; aii
quod htot ferdilus tecum Iraltit. Hxc olacet scriplura; instrumcnia quibus rei alliganlur ut veriias ab eis
nec displicel Populos quod istos peditos tecum Irahis. cxiorqnealur; alii tingulas ferreas, ut dicinm est ad
Illud Tercntii, C'ur le is perditum? dissimile est, n m V'is. 44 Per. 1. Minus pmbabilis est s*n emii Magi»,
aliud est irahere, aliud ire. itlem tnrmenli genus fuisse ac eculrum; atit Lauren-
465. Parrhasius, crudum qita:: corrigc crutlnmqne. tii Vall.e, qui inslruinentum ex duobus obliquaiis
Vat. B, Mar., Kat. a prima mann, VVidm., Bong., r lignis ftiisso opinatur. Pro iingttlis Isidorus, lib. v
exemplum trahunl : reciius alii tremnnt. Orig., cap. 27, clare fnliculas aecipit : Vngu'as dicior,
467. De e.itasta di lum :id vcrs. 56 hyinni I Pe- quod effodianl. II tc et fidicula:, qitia iis rei in ecule»
risieph. Apud exteros scnp'ores catasta est pegma torquentur, ut fides inveniatur. Eodem seiisu fidiculas
ligneum quo servi venalcs prostaliant. Ilic denotal usurpare videtur Pnideiuiiis vers. 550 bujtis hymni.
locum eminenliorem ubi de rcis supplicium sinneba- Nihilominus alii lidiculas pro nervis scu luniciilis
lur. S. Cyiirianus epist. 58, alias 55; sive epist. 5, quibus rei alligahantur et distendebantur, sumuni,
lihr. ii de AureliO, qai in catasta Clinslum ccnlesstis anctnritate prxserlim Sueionii et Valerii Maxinri.
fuerat, aii eum de catasta in putpitum venisse, quod Nihil prohibel quominus eadem voi duplieem sigiu-
lector ab ipso fuerat ordinaitis. De catasta videri ficationein, aut aliam alio lempore habuerit.
possuni Gallonius ct Sagiltarius, qui aliorum errorcs 48?.. Nnnnulli scrihunt langcr.
cnrrigmit. In homilia i S. Chrysostomi, sive alterius 483. W .cuin Egm., taivila» : id conjeceral
i 1 /. .
Chrysoslomo xqualis, de S. Bouiano mentio fit ecu- Cauchius, et tenuit Ileinsius cum aliis. Giselinus
lci : Suspendentes in eculeo larerabanl; ille veio tan- e iam in emendatis mouuit ad marginem ascriben-
quam vilai arburem eruleum amplexabatur. Sed Grxce dum Mrnias pro div. script. Plerique habenl tarvitia.
solum est to l\i\m, lignum, nec ccrtum puto Ilonia- Sed Murmellius notat in sexta regione hu us caimi-
num in eculeo suspensum, ut postmudum dicam. nii vix alium pc.lem inveniri quaui iambum ; adeo-
468. Parrhasius ita legit hos versus, Christus pa- i|tie mavtilt ssvitat, qtmd verbum reperiiur apud
terna e gloria sptendor : Deut Rerum crealor : nottri Gellium. Alii tamen in Celdo legunt scayvitas, uii
et idem purticeps. Christus splendor glorix Patris di- eiiam iu Apuleio. Cerlitis hnc vocabulo usus est Fir-
cilur in Epist. ad Hebrxos, i, 5. D micus. Parrhasius legit Cwn ta-pe morbut major, ac
469. Pr.ig., Lonerus, noslri idetn : forlassc nostri iccviiia. Sed deesl sensus, et melrutn obslai. Faliri-
tt ident, ut Parrhasius. cius in Poetis Christianis edidit nrvifia, sed in com
470. Ilailsbr., perp lim. nicnt peculian ad hunc hymn. observat samias esse
474. Nonnulli vulg., inlret. vnceiii antiqiiam pro strviiia.
476. Mar. pro div. script., curanttum. Scd metrurn 484. Egni., fudet, nnn bene.
et scnsus exigtint curanda. Caucluus caslignhal Cu- 485. WeiU., Vaii. A, B, Q, Mar.,Alex., pleurisit,
ramla mcrcet qualis, et quamam milii; additquc lleiu- quam veram scripluram essc aitinn.it lleiusius.
sius propius ad vulgataiu acccdere tiualis, ac quxnant Multi tamen, etiain vctercs, liabenl plcurtsit. N011-
milii. ntllli vnlj'., male.i/Miintii pro quanto; nec mel.us alii
478. Luci'er Calaritanns in libro, Moriendum csse distingtiunt fodit Muaone, quanto. De pleurisi rei le
pro Dei Kilio Quantum ad eiitum, nihit inlerest, ctavo
: inucro dicilur : qui moibtis lialicc puntura appella-
per te, an lancett moriar, restr clis posl teiga manibut, tur.
uii porreclis iparsisque, elc. 486. De laminis qnibiis rorpora martyruin iiiiire-
479. WrilK. cum suis, ccrta. Alii eoncininus, crrte. b.inliir, vidc Callniiiuiii cap. G.
480. SicIi., Ilnng. a prim iiianii, cudnt pro rual.
>
488. Ald. mendnse, MMMflM,
481. Vat. II, L'rb., Prag., M.ir. snpra, Woi'l., Gis., I8'.t. Virgihus, 111 tieorg li ne Ardcnles pa- 1 :
ijriei. Probaliores uini Ald., ignii. Pro el F.ilir. an. puhc, alquciminuiidusotenlia jitiiur Membraiequebutur.
Ald., Wcilz., Gis., Parrhasius, Alcx., Vat. Q, Urb.,
,:
485 PtRISTEPIIANON HYMN. X. 588
490 Crcilas eremari slriduls caulcribiis. j
Vivum sccalnr viscus, el rccens truoi
MiBerum putntis, qnoJ retortis pcnileo 500 Scalpella tingil, dum putrcdo abradiiur.
Extenius ulnis, quod revelluntur peiles, Putate, ferrum triste cbirurgos me!s
Compago nervis quod sonat crepantibiis :
1111 Inferrc costis, quod secal salubritrr.
Sic ejulantes ossa clamant dividi, Non cst amarum quo reformalur salus.
IW Norlosa torquet quos podagra et anlirisis. Videntur isli carperc artus tabidos :
1110 Horretis omnes basce carnilicum ma- 505 Scd dant medelam rebus intus vividis.
[nus. Quis nescii aulem quanla corruptcla sit
Num mitiorcs sunt manus mcdeniium, Contaminaix caruis, acsolubilis?
Lanicna qnando sxvit Hippocralica? Sordet, tumuscil, liquitur, lelei , dolcl,
GLOSS.E VETERES.
490. Caulcribus, liic, et hac caulcrium
facit sub crassummusmcdicus; indendjectivum Hippocraticus,\.
secunda et tertia declinatione ; et diclum cauierium a 499. Viscus, raro, I.
caute tenendum ne st homo coquaiur, I. 500. Scalpella, id esl fetrum, quibut abradilur pu-
495. Nodosa , quce nodis inest. —
Arllirisis, arllie- B tredo ab os.ibus, I.
tit, vet artisis dentium dotor , vct commumtcr omnium 501. Chirurgos, medicus dicitur qui homines iuci-
,
arliculorum;elsumpsilnomenapassionejrlicutorum, I. dere solet ; chiruryus a manuuin operalione dieiut
498. Laniena, ferrum medicabile, vet tu:.s ub', ani- yjlp enimCrace manus dicilur. Chirurgi medici mantt
malia mactantur, vel ipse pecudum tanialor el horr.inum medicinam operantes ; <hira enim Graee manus : em-
earnifex a laniatura dictus. Laniota locus ubi medici pirici vero, tanlum intellrctu morbum cognoscenles
faciunt medicinat , et laniant carncs infirmorum. — saluiem corporum lamiiin voce indicant mantbus nihil ,
Hippocratica. Hippocrates medicus; inde Hippocraiica operantes, I.
dicilur medicina, u principe medkorum dicta. llippo- 501. Isli, chirurgi, I.
COMMENTARIUS
490. Wiilm. suprn, cremari ut stridvlis. AM. edi- labnrat ui persuadcat insciiia Grsccae lingnoe nu.us.
derat cauteribus, corrcxit cauleriis. Sed cauteribus inodi vncibus ila formaiis usum fuisse Priidenliiiin,
Verum est quo vocabulo alias
: etiam utitur Prmlen- ei incdi in in eis rorripuisse. Nam primum jam con-
tius. Gossa ridicula est, Quanquam omnes luijiis- cedit tertiam Latinis essc sic saiis notam ; sed it.i ut
cemo glossarum incptias nolare non fuil animus
i : (addii) Juvenalis, Martialis et alii Gr;ece docti cjus
qund si ante non monui, nnnc monco. mediam prodnxerint, solus Prudemius corripuerii.
491. Neminem vidi qui non lios versus dc suppli- Oeinde cum Prudeutius jam sua iciate videret eaa
ci» cculei accipla'. Ac revera in Viuceiitio vcrs. 109 voccs in usu esse, et iia vulgo prnnimiiarl (quis enini
q
ct scqq. eodem modo desrr.bi videiur eculcus. Ve- boc negct?) ut ab ipso clTernntur, cur, qtiamvisGrxce
ruin in Romano id obstat, qund judex jusserat qui- essci doctissimus, contra ecclesiasiicnm usum et sui
dem Romanum eculeo lorqueii, sed admonitus nn- lcm oris consuetudinem agcre delierel ? Prasierea
bilem esse viruin, Jitbel ameveei naxialem stipitem, ronsliil ante ipsuni mediain in phrenesis a Sereno
Plebeia clarum pcena ne damnet virum. Vide vers. fuissc correptam. Denique Auso iuin Graece periium
108 et scqq. Prcclcrea ceilum esl marlyres exlra fuisse nequit verti in dub um el lamen haec ipsa quje
;
eculeum suspeiuos, inicrdum fuisse iingulis exrarni- iu Prud. nlio reprebcnduiilur, vel alia prorsus siini-
licaios : nam suspcndeliamur, ut earnilices com no- lii, aut cxplicalu difficiliora, in Auson o passim oc-
dius ungulis corpora exararenl. Il.ique probabilc est currere comperium esi. Veruin de liis ubei ius diximus
Romanum suspensum fuisse bracliiis post (ergum in prolegom. P< d igr.i etartbrisis conjunguntur eiiam
revinclis, aique ejus pcdibus gravia ponden aliigata a l.iicilni a, ud Nonium pag. 160, Qitod deformis senex,
fuisse.Vide labulam i, lit. labulam xm, lit. A.
II, et arthriticut nc podagrosus. Alii legunt ptvdidut, alii per-
Fulvius Canlulus in nol. ad SS. martyrinn Abun-
hisl. dilus pro ailltriticus.
dii el soc. tradil a iioiinullis defimri cculeum genut , 490. P.inliasiis, has : lege hatre.
tormenli quo vinclis superne manibus, et ai>pensis ulri- 498. Mar. a priina mann, Vat. B, Prag., lammina,
que pedi gracissimis ponderibus , homo pendens imma- vel tumina; Lolteius lamiena pro laniena, scd cor-
niter torquelur. Sed ipsc in aliam videlur abire sen- tuple. In Ral. recens correcior , abrasis prioribus,.
tenliam, ct Prudentius eculeum noxiatem stipiem At quando uml lantina accensa llippocralis. Iloc ul-
vocavit. iiiiiiiin verbiiui prius ila erai. In Hippocratica ante-
492. Piag., exlensus ulnis. D pcuultima producitur eadem li enti.i qua in idotium
495. Weilzius Aldo allingit crepitantibus ; et ita corripiiur, ratione accen us Graeri in Hippocraies.
quidein Aldus edidit, sed in emendaiis nunavit in cre- Laniena ILppociatica esl pars medicinas qnie liirur- i
paniibus. Fulvius Cardulus loc. cit. inlelligit nervcas gice dicitur ; aut tota medicina appellatur laniena ab
funes quibus membra dcvincta erant , crcpare. Al ea parte.
Prudentius clare loquitur de ncrvis corporis, qui cre- 499. Rolier. prior, exsecatur. Quid sil viscus, vide
paliant, dum mmiuin mcmlira exlenderenlur. ad hymti. S. Cassiaui vers. 50. Visceratio dicta, cum
494. Vat. A scribil hejulantet. carnes dislribuebaniur viritim. Livius, lib. vm.cap.
405. Arthrisis vera scnptura ab Heinsi" dicitur; 22, Poputo visceralio data a M
Flavio in funere ma:ris,
.
quam lamen vix iuvenias in codicibus. Ald., Fahr., 500. Ald. vitiose, scalpellam.
Gis., arthresis. A'ex., Prag., artesis. Urb., Vat. B, 501. In nonnullis vnlg., putatur, male et conlra
Mar., R:il., arihesis. Val. Q, nfresis. Pal., artresis. mctriim. Torn., chirugos mendose. ,
Parrhasius, arlisis, et id vocabulum Prudcntii pro- 506. Ex Episl. ad Galal., v, 17, Caro eontupitcil
prium esse ail pro morbo arliculari qiiem ch ragram adv-.rsut spirilum.
Grxci vocant. Nescio quis, vulgaia liujus loci scri- 508. Gifanius, de intervallis vocalium rarioribus in
plura nixus, nrtesin Laiinis lexicis ineruil. Eum re- Iod. Lucr., ex vel.cod. Icgit torde tumeseit, eleganter,
lcilii Giselinus, quia cum liic morbus arlicnloriim ut putat ; ncque probat sordei, lumescii. Noiat vcro
Gr.ccis diCiitur ac6f,iri;, lempore Prudentii eum ar- ex Prisciauo lib. vn, in quibusdam Latinis qux no-
thresin niiiicuj.ariini. Sic ex pleuritide pleuresin, ex ininativiiin in es prodiictiiin terminant, paresque coni
pbrenitideplirenesiiifecerunt. Inanitervero G sehuus gcnitivo liabe.it syllabas, in tertia dcclinationes lere
, ;
,
iH7 AURELII PRUnF.NTII CARMINA 4HR
lnflatur irti solviiur libidiue : A 525 T-il»- i-i:. imocum sepuirro comlita m
510 Plcrtimi|iie felle lincla livorcs Iniliil. Jaetura vilis mordet, et dainnuiii lcvc ;
Auruin rege-iittn nonnc carni acqti.r.lur? Si qun carcndiun est penlcrc exlimescimiis,
llliisa vesiis, geitinm, bninhyx, purpura Cur quod necesse est non voluntas occupat ?
ln carnis usnm mille q"xruiitur dolis
*
Nalura cur non vertil in rcm gloriae ?
Luxns voraiuli rarnis arviuam fovel -
530 Legale damnum depiitciuus prj-miis.
M . Carnis voluplas omne per ncfas ruit. Scd |n .1'iiiin: iiiii fornia i|u e sit fortibus
Medcre, quxso, carnifex, tantis malis*. 1113 Vidcamus . illancmpc quae nunqunin
Concide, carpe fiiiiiiieiii peccuininum .
peril.
1112 Fuc ut, rcsccto debilis carniss ln, Cccln rcfusus subvol ibit spiritus,
Dolore ab omni mcns suprr-it l.bera, Dei parenlis perfruelur lumine,
'H) Nec esu-t ultra quod lyrannus amputet. 535 Regnantc Cliri-to stans in arce regia.
Nec terrearis, turba circumslantium : Quandoque ceelum , ceu liber, plicabilur,
lloc pcrdo solum quod peribit omnibus, Cadel rotati snlis in lerram giobns,
Regi, clienli, pauperique, et diviti. Sphxram ruina menstrualem destruei :
Sic vernularum, sic senatorum caro B Oeus superstes solus, et justi siraul
GLOSSiE VETERES.
510. Livores, coloret patlidot de nigra cholera 524. Vernularum, scrvorum, I.
dicil, I. 526. Jaclura , perditio damnum, proprie est da-
,
511. Uegc-tum abicondiium a lerra abtirac- mnnm quod naviganles in mari paiiunlur ; ted ponilur
lUili I.
, ,
pro omni damno. —
Mordet, punit, eonttiingil, I.
,
514. Illusa, picta. —
Bombyi , tciicum : vermit de 528. Oecupat, scilicet mori. I.
cujus tanguine purpura lingiiur, I. 549. Natura , naiurulis res est mors. Vertit pro —
514. Luxus, dulcedo, superpuitat. Arvinam.pin- — vertitur, I.
guedincm, I. 530. Dauinum, mortem. —
Prxmiis, tempiiernit, I.
515. Volopias, aelectatio, I. 531. Fortibus, martijribut, I.
517. Eomitem, incendium, I. 535. Subvolabit, ascendet, I.
518. Situ, situs hieponiiur pro vetustate, Vat. A. 636. Plicabilur, involvetur, cum non cadel, sed pr«
510. Supersit, uircma/ieai, I. nimio limore ita videbilur, I.
5-21.Turba, o mea, 1. 538. Sphxram, lunam.— Mcnsirualetn, qua tingulit
543. CliiUlii minori, vasso, vussallo, serv.enti, I. mcnsibus cretcit, I.
COMMENTARIUS.
prnduci ablalivum , ut a mote, (ame, tabe, torde. C gloriosam. Poiest etiam sumi vertit pro vertiiur, sci-
Weiuius id seculns est cum Egm. et Hailsbr. licet cur natura, sive necessitas moriendi n >n verlilur
Scripti noslri et Heinsiani babenl sordcl , nund n»n in r m glorix ? Justinus mariyr ad Roniams Nee :
debel displiccre. Mar. a pr.ma manu, liquitur, supra vero occideremur, nec potentioret nobis essent iniqui
liouatur, eonira meirtim. Parrhasius, feiit : reline homincs, uisi omnino cuitibet homini yeuilo eliam mori
fetcl. Nebrissensis tordci ad avarilium referri posse constilutum essel. 1J iyitur debilum (mortis) nos per-
npinaiur, quia sordes pro avarilia legimus. Iloraiius, solventes, gralias agimus.
lib. n sat. 5, Seputcrum Permissum arbilrio tine 550. Caiirh,, Roll. 'egale damnum. Rcclius legale,
tordibus exslrue. quia sermo cst de Iegc morienili.
509. De libidine propiie dicilnr solvi et dijjluere. 532. Vat. A, qui emeuda 9*0. :
Vide comment. ad vers. 87 hynini 7 Catb. 533. Caiuii. et Ambr., ca>to refultvt. Parrhasius
510. Weilzius, Ald., intincta pro lin.iii.Parrlias us, edidil ccelo revuisus. Neuirum probo.
felle taeta, minus bene. Mar., laboret; snpra, red 534. Prag., Dei perennis.
•,
livores. 535. Ald., regenie; alii, regnante.
512. Virgilius u Georg., lllusasque auro vestcs. 556. Wei zio libuit exararep'crno.'lur, quia ila iu-
514. Carnct pro Teolio erroresl mctri.
ruriii.s in venil in Egm. Isaix xxxiv, 4, 1 1 iabescet omnis mitilia
517. Prag., rape, ad marg., probe, carpe. c&lorum el compticabuntur sicut tibcr coeti. Ju-tinns,
518. Parrhasius corrumpil metruin camis utu pro sive quis alius, in respons. ad quxst. 91 : Quemad-
carnis silu. modum coeli crealionem divinwLitlera' per simililudinem
520. Ald., Weilz., alii, n« geslet. Ald., lyrannot, c. nferunl aliquando cum pellit extentione, rfkMMlrt,
mendose. " Qui eilendit cwlum sicul pell m ; atiq.ando cum fir-
522. Egm. codei Decmani, si divcrsus
, Pal., et m ito [umo, Cactum, inquit, cen fumus, firmalum <•'.'
csl a Palatmo Weilzii, hoc perdolosum. Vat. A, hoc aliqnando cum rotunditate eain.ra- Qui extendil ,
pcr dotoium. Lege hoc perdo solum. ln Aldocl nou- inqaii, cmtum vetut cameram ; sie e diverto roeti disso-
nullis vulg. error irrepsil prccdo pro perdo. liitionem per comparationem conferunt cum aliis rebus,
547. Egin., Pal., quod carcndum esl: alque ila le- W >mii votumine involvendo et implicando. Iu Ai»u .«
geniluui esse asseveral Gifanius in Vtor quarto casui lyps. pbrasi snnili eadem senicniia ciponitur can.
uncium, etsi etiam in libris vetl. hic locus eset in vi, vers. 13 el 14, Ei si«//<p deeitto cedderunt.... t't
I.itura partim demersus. Pro eiiimetcimus Vat. R aclum rccessit, sieut libtf inrolutus. Vide Ludovicum
Rat., Mar. a p-im» inanu, ttsgtmitcimMM. I'rag.,miiius Ab azar ad loc. cil. Apocalyps.
rectft, periimesfinins. 537. P.urha-ius, rotalus.
529. In Rat., perperam, na/uram a receuti manu. 538. Alii ipheram, alii tperam alii «pirrain, alii ,
Fabrielu aii Prudcutiuin loqui admiranlia animo, spharam seribunt. II"C lo<'o poiesl siare spAirram.
quia boc a natura prxstari non polest munus enim :
Alibi cuin prima eorripitur, scribeiidum e-t spher:
1». i moriein jtidieat esse gloriain. Caterum
est, aJi|uia !>5'J. Egffl., Ilailsbr., supersiis. In nonnull s vulg.
ii.iiin.i sumiiur pro ipM homiiie , scu naliiia biiina- mendose soles pro sotus. ijuo.l aotem /'.n> s«/us di
na, qux graiix muiieru uiorieni pro Chris o judicat ciiur, inlelligitur Deum cum justis et angelis p rma-
;
ISfl PEMSTEPIUNON HYMN. X. 490
540 Cum sempiternis permanebunt angelis. A Sermonis auras, pertoratis follibus.
Conlcmne prxsens utile, o prudens hoino, Qiiilius sonandi nulla lex ponit modunv,
Quod terininandum , quod relinqnendum csi 555 Ipsa et loquentis verba torqneri vulo.
[libi : Implet jubentis dicta lictor improbus,
Umitte corpus, rem sepulcri et funeris : Charavat ambas ungulis scribentibus
Tende ad futuiam glori.un perge ad Denm
: :
1115 Cenas, cruentis et secat faciemnolis,
545 1114 Agnosce qui sis, vince muiidum et Hirsuta barbis solvitur carptim cutis,
[SXCOIUIB. 560 Et inentum adusque vullus omnis scindilur.
Vixdum elocutus niartyr lianc peregerat M.iriyr fluenlem fatnr inter sangninem :
Urationem, cum furens inlerserit Graics tibi, o prxfecle, raagnas dcbeo,
Asclcpiades : Veiiat ictum carnifcx Quud multa pandens ora, jam Clirisium lo-
lu os Inquentis, inque inaxillns manuin, [quor.
iSO Sulcosque acuios, et fidiculas transferat Arclabat ampli nnminis prarconium
Verbosilatis ipse rumpatur lociis, 505 Meatus uuus, impar ad laudes Dci.
Scaturientes perdat ut loquacitas R Rimas pateiiles invenit vox ediui,
GLOSSj€, VETERES.
541. Contemne, retpue. — Prxsens, pririeii/eni 555. Verba, labra, I.
miliiaiem, I. 557. Cliarax.il, scribil : charnxo Cratce ett scribb
5111. Diiiii, adjcclio tyllabica, I. inde eliaruxavit , id esl scnpsit, I. Charaxare dttimut
517. Intersrnl, interrumpit tennoncm, I. scribere : inde churacler, Val. A.
552. Scjliirieules, ebuiltenles, I. 55.1. Carptim, mmuatim, I.
555. Pollibus, fauctbut, Vat. A. 564. Noiuiuis, sciticet Dct.— Prxconium, taudcm, I.
COMMENTARIUS.
ncrr, exclusis uamnatis, el in ignem a^iernum reje- imprutiis. Et ita babent Ald., Weitz.,Gis., Vat. It,
ciis. Naui dumnatos ieternura punieudos, in fine II.» — Mar., Prag.
itiartigeuiae Prudeniius latetur. Sed id non esi perma- 557. Vat. A, Egm. , Hailsbr. scribuiit caraxat.
liere simul cuin Dco. Falir. charassal. Munnellius carutlut. Iloc vcrbo prn
540. Prag., permanebit, non bene. scribere ulunlui Anianus curreclor sentenliariim Julii
511. Parrhasius.tu/i" o prudcns, quoil ralinne iilfqua Pauli, Isidorus iu glnssis , Grcgnrius Tiironensis,
Mistineri possei, admisso biaiu, queii! mulli \oluut Mai eulfus ilionaclius, Adaniaiinus Scolus, Alillicliniis,
laiiiiliarcin essc Prudenlio. Eckiierardiis Juuiur, lliucin.irus, llarthius, lib. m.v,
545. Gis. d oiam, quid sis. Vide co
: icnt.ad vers. | cap. 19, obscivat ociatem seqn orem a Prudentio
419 Apotli. auclorilalem sumpsisse. Sic Wiperlus, lib. i, cap. 2,
546. Vat. B, Mar., vix lum. Tolum ejus corpus inventur chnraxatum qttasi crucicu-
549. Alil., Mir. a secunda mann, manus: P.irrlin- larum stigmalibus. Wipertus clare Piu.lentium gemu-
sius malteum el maxitlas niulavit iu mutus in euien laiur, iu vers. 145 obserxavi. Giselinus diveisam a||.
dalis. Legit ergo inque nialas malleiioi. quam lectioneiii iodicat nam cuin liiiims bene
:
650. Ileinsius , fidiclas. Scrii>li el ciid. vett., fidi- dixisset Prudenliuni cltaraxo deruabse a y_apa\ta, fu-
entas. Vide vers. ibl. Kx boc loc» paiei lidicuijs pu- turo verlii x«(>"'"£"'. q'"'d valet sculperc, arare,
tius esse umjulas iiuibus fodieb.ilur ni.irlyr, i|ii.uii scariflcare, jildit : Qum Ituc nb uliis afferuntur, et scri-
liine.-. quibus eculeo allig.ilus erat. Nebrtsaeiisis »u- ptis tibus adversamur, el poeta: nostri gemo. Parrlia-
lebat spccieiu sumi prn genere. Quid euim, inqi>it, sius imer slienigeua qua; Pru icntius usurpavu, re-
lidicuttv ort nocere potcram ? Poieranl cerle ungtil.c fei t cliaraxal et chara.\at explic.it, Calamorum, su-
;
Mox vers. 557, Charaxal ambas ungulis sciibemibus diumque fastigatis, atque subtttibus tpicttlis corpus in-
Cenas, etc. Verba Suetonii in Tihern Viia, et Valeiii figtl : quud pceiiic genus adliuc Bispani retvtenl. Veriim
Maxiuli lib. iii, eap. 5, non ni.ig.s cl.ira sunl pro u|ri- Prudcnlio charaxal soluin cst conscribiliut. De bac
iimiio aliiiiii.inie fidiculas e^se fiiiiiculos uerven, ineiapluira unguhv charaxam ,scribunl, vide conim. ad
quilius sontes cculeo lorquebaulur, quain liic Prn- vcrs. 77 byuiiii S. Cassiani.
denlii lucus pro explicatione quam exliibui. Neuiu 558. Prag., siccat pro secat, el suspicatur Mar. tic-
anieni vcleruiu lain clare dixil fidieulas es>e funes, nal prn signal. Sed obslai lcx mctri. In noiiiiiillis
quam Isidorus esse uugulas.CI. Kacliarias, in llisl.ir. vulg., faciem roiis, niinus bene, pro nolis.
*
Iuier. Ital. loin. V, pag. 596, ei luin. IX, pag. 325, 559. Vat. A el Pal., captim. Lci;ciiiIiiiii carptim. Iu
iuulla dixil , ut prouaret lidiculas esse uerveas Mar. corrumpitur nieirniii, verbis ita transpositis,
luues llirtuta barbis carptim solvitur cuiis.
551. Prag. depravate., interrumpatnr ; Vat. A, ipse 562. Notanda est consuetudo veiirum Cliristiaim-
irumf-retur uon inale si baccbium qiiinlo lod adinil-
ruiii, qui nb iinpiis judicibus coiideiiinaii , graiias
illi^agebant. Justinus, apolug. I et 2; Euseliius, hb.
leie velis. Verbusitatein pro euoriiu loqiiarilale ii.m
siue felle poni, mouet Peveralus.
iv llisl., cap. 17 Quo audilo, Lucius illi graiias egit,
:
quod hac rulione a mulis dominis liberarctur, el ad bo-
552. Heinsiiis scribil scalurrienles. Cauchius cou-
j.-culjai ebullienles, non probuile Heinsio. Arnu-
num l'atrem regemque Deum proficucereiur. Terlullia-
uus in line Apulnget. : lnde
quod ibidem senlentiis
esl
uius, lib. v, prope fineiii : Scaturiginem istam tmat,
vcslris gratias agtmus, wmululio dviiuv rct et
ul est
et strepitum (ceda: loquucitalis amillere.
554. Prag., hiuuuih lenet. Melius retinrbiiur ponii
humuua; cum damnamur n robis , a Deo abtulvimur.
Ali ex Actis in.ii lyruni proferl Sagiilarius, cap. 7.
i
modmit.
Plnlosoplio Senec.c igiinliiiii id erul Nennnem , ait :
555. Hailsbr., fauia, supra : retine rer6a. cpisi. 66, adhuc scio eo nomine votum solvisse, quod
556. Ileinsiani, Parrbasius, Vat. A, Alrx., Egm., flugeltis caisus essel, aut podagra dislortus, aut eculto
Ilailsbr., Gis. ad oram, impitts. Aiiibr., twor impiun. tongior factus.
lteci-nliures cum lleinsio, tictor iinpius. Vcrius vide- 5l>4.Mar. scriblt arlabal pro ar.lnb.it.
lur tiaor improbus ea signilicatioiie qua dicilur labor 565. Piag. n J laudem Dei.
1'atrol. LX. tG
1 :
491 AUItELII PKUDLNIII CAKMINA. 495
Multisque fusa rictibus reddit sonos a Il.cc illa crux est omiiiiim noslriim salu-,
llinc inde plures, ei profatur umlique Itomanus inqiiit : lioiniuis \\xc icdeinplio esl.
1116 Chrtoli Pairisque sempileruam glo- 1 X 17 s ' '" iiicapacem te saciamenii, iinpie,
[riam. Miiu posse Ciccis scnsibus inyslerium
570 Tot eccc laudant ora quut siinl vulnera. 590 llaurire nostrum : nil diuruum nox capil
Tali reprrssus cogniior constanlia, Tamen iu lenebris proferam claram faccm.
Cossare i" i-ii.im prxcipil : tunc sic ail -
Sanus videbii, lippus oculos obleget.
Per solis ignein juro, qui nostros dies Itemovcie lumen, dicel insanabilis :
Iteciprocatis uiliiiinisir.il circulis : liijuriosa est nil videnii claritat.
575 Cujus recursu lnx cl anuus ilucilur, 595 Audi, profane, quod gravatus odcris.
Igms parandos jam lilii tristis rogi, Ilegetn perennem rex pcrciiuis prolulil,
i.iui lini- iligno corpus islud dcvorcnt, lu se luaneniem, uec niiuuiem lempore,
Qtiml pcrseverans t.uu rcsistil ncqniter Quia tempus illum non lem t : nam funs rctro
Sacris vetuslis, nec dolorum spiculis Kxnrdiorum esl, et dieruin, ct temporum,
580 Victum fatiscit, fitquc poenis forlius. ooo Ex Patre Cbrisliis : boc Paterquod Filbis.
Quis liunc rigorem peclori injecit slupor? q 1118 "'•' se videndum prxstitil mortalibus :
Mens obsiiuata csl : corpus omne occ.illuit. Moi tale corpus sumpsil immorialilas,
Tantus novelli dogmatis regnal luror! Ut dum caducum poriai xlcrnus Deus,
1 ii- ncmpe vesier Cliristns liaud olim fuil, Transire nnstrum posscl ad rcelesiia :
581 m icm tu f.iteris ipsc sulTixum cruci. 005 llomo osi perempius, et resurrexit Deus.
GLOSS/E VETF.RFS.
5t>7. Hictibus, npenionions. liingo, os aperio; inde 58-2. Obsiinala, dura. — Occalluil, obduru t. obdu-
riaus, apcriio, I. ravit, I.
574. Rcciproealis, rerocalis, itcratis, I. 590. Diurnmii, Christum. — Nox, peccatores, i,
578. Neqiiilcr, crudeliter, I. 595. Gravalus, iratus, I.
580. Victuin, corpus, 1. 598. Retro, ru.le, I.
581. Rigorcm, fortitudinem, I. 604. Nosiruin, corpus, I.
COHHENTABIUS.
567. Marietlus c sno codice notaverat mu/iis fusu, G supra vers. 481 ei 550 cum scripus reponenduni crit
rl conieceral multit refusa
fidicultc el fidiculas, non fidicla' ot /idictas. Uim.i
570. fcgm., Ilailsbr., qnod : lege 171101. In honiilia sede Prttdenlius aliiqne in scnariis nonnunqiiaiii tri-
9 llhiysosloiui sive Flaviani de S. Itomano : IUe vero hracbyn, pedem tnbiis brevibus consiantem, admii-
habebal. tiint. Laiinius eii.im, qui in Torn. invenit tippos oclos,
nuasi plvra tum ora rccepisset, orationem
572. Kabiicius advenit veteri vcrho juris poenain emendavil lippus oculos. Pro obleget Prag. obtegil.
rarnlice-i ipsus signifieare. Apud poetas certe pa'n:e Nebrissensis exponit, Qui credit, staliin intelliget,
vocanlur Furia\ quia scelcrum suni vindices. juxta itlud : Niti credideritis, non inlelligetis. Adilit
575. Vat. B, Mar., Prag., Al.l., Weitx., ignes. Alii Fahricius m n aluer hunc locum ciiare rosperum I
venustius, innem. Juvenalis, sal. 13, vcrs. 73, Per Aquitanicum, qui solet in suis operibus Grxcoruui
solis radios, Tarpcinque [uhnina
jurat. Virgilius, lib. Sc|ilu.iginta versionem sequi.
595. Ale\. a prima maini, Vat. Q, Prap., Fgm.,
vi, Per siderajuro, Per superos.
574. Yirgilius, lib. 11 Georg., Atquc in se sua per I'al., Haisbr., dicit; alii, duel. In Parrhasio crror est
nimns. 1111 tri remove pro removetc, uli vei$. seq., mdentibut
cetligia volvitur
575. Prag., et anntts reducitttr. ResiMit melrum. ctarilat pro videnli.
576. Ral. vtlial metium, trajectis veibts, nfri
jum. 594. Lolterus, Jnvidiosa cst n.liidenli clarilas. Re-
Weilz.,Gis., Urb., Ral., igms parandns. Val. A, II, poae injuriosa.
ignis parandos. Plerique innes painiidos, et vers. 595. Parrhasius probe cdidcral uravaius; correxit
sco., dtvorent. , . 001111:1 metricam ralionent ingralus.
577. Ald., Gis., Weitz. el alii, devoret liitelligi
:
D 599. lu nonnullis vulg. mendo>e exordiorium. V»i.
potesl ronus. B non recte oinillit Ml. Vat. Q a pnin.i inanu rilimil.
tnpptt-
583. Sueioniiis in Nerone, cap. 16, Affiteti esl et temporum, el dterum.
riis C/iris:iani, neuiis /lommtim siipmlilioNi»
ii«w el
600. Uoc est Pater quod Filius signifieal eamdein
maltficce.
esse naturam. Nou autem reci^ dicereiur lln- esl :
f>84. Mar..;an< rccte supra haud.
ptit :
vers. Paler, qui Filius, quia id innuit eamdem esse perso-
586. Parmasius perpcram omitiit ««1, et mm
nain. Sic Paler, et Filius, sujiI alms el alius ,
seq. hivc. aliud ci aliud, h.oo eniin OSt llxeologoriiin rrgula,
588. I ad Connllt. 11, 11 : Ammatis autem nomo
Uuttitia tnim quod inasciilina nomiiia vel prunoeiiua dislincie prin
non ptrcipit ea qucr suul Spirilus liet :
leramus <le siugulis persoms neuira vero 11..11 plura, :
tst ilit, el non polest intelltyere.
scd uiiunt cuiuinuiie accoimnndeinus tribus personis
590. fcx cap. 5 et seq., Ei fti* iu
1 Joannis, NH. quia scilicet masculina personas, neutra esneniiam
:
tenebrit lucet, et tenebroi eam non
comprehenderunt.
inditaiil.
591. R.U., Vat. Q, Torn., Mar., oinillmil vn, quod
aliena manu in codice Mar. est appicuiin.
60i. In eamdero senteniiam Faliricius boj l^rosin-ri
5Ui. In quibusdaiii edd. tippos, inale, pro
iippus. veiMis profert S<d mertale meum subit, ut qu>a wM
:
Weiix. cuiii Aldo, oc/os, ut sil iamlius quarla sede; lomri Uorte n,quit, pereat nu/ii HMTI H 1.0 eqo jum . 1
111 mr V 111« 111, sed Ctrislm, <jHJ 10 iui/ii itttscuit M M.
Nehrissen«is ajlvcnil csse syiicopain. Lotlorus,
'
rt
Giseliuus, HonisiuN et lecenliores, cxccpio
l>allan- 601. Ald., Vat. Q, lleins., po>sii.
dio, ocutos. iiuia, 111 ail Teolius, du.e
breves uuain 605. Vat. B, Prag., smroaii, inale.
Ittiunin faciutii. H ic eadciu ratione, et boc evoinpl»
; ;
<93 PERISTEPHANON IIYMN. X. /01
Congrrssa mors csl men\lir:i gestanii Deo :
,
Proferre loto in orbe, si sit olium,
Dum noMra lenlal, cessit inimortalihns. MuUo ante clara, qnam rapellam Gnossiam
Slulium putalis Itoc, sophista> sscculi : Snxisse fertur Juppiler, Mariis palcr,
Sed stulla inundi suiiiinus elcgit Pater, 620 Sed illa non suut, li.nec ct olim uon eriini.
r;io l'i sliilins esset sseculi, prudens Dei. Crtix ista Cliristi, qiinm uovcllam diciiis,
Aniiquitateni Romuli, et Mavortiam Nascenle mundo factus ut primuin csl homn,
Lupam renarras, primum et omen vultiirum. Kxprcssa signis, expcdila est jlueris :
1119 Si res novellas respuis, nil lam re- Advenlus ejus mille per miracula
[cens. 625 1120 PraenoirtialuS ore vatum eonsono.
Vix mille faslis implel hanc xlalulam Reges, prophela?, judices, ct principcs
cr> Cursus dieruin cotulilore abaugure. Virtulc, bcllis, ciillihus, sacris, stylo
Sexrcnta pussum regna pridcm condiia Non dcsiiierunt pingere figurain ciucis
GLOSS/E VETERES.
606. Congressa, ptttjnavil. Congredior tibi, id esl 618. Capellam, Amattheam cnpram, qtur ferlur nu-
puqno contra te, I. g .'rtsse Joveni. —
Gnossiam, Creiicam, t.
608. Sophisl:c, snpientes, I. 620. Olini, in futuro, fnfure lempore ; qua: colilis,l.
614. Fastts, libris, vel consulibus, I. 633. Expedita, prodiia, I.
617. Olium, lempns, I. 025. Ciuisono, convenicnti, I
COMMENTARHJS
606. Ald. rerrnple, mcnibra gestant ideo. Iul. n, 4,41, Sexcenta sunt qucememorrm, si sil o'ium.
607. In Rat. fuil icnlant ict> bene. Vat. B, cessat 618. Miniieius Et qua: Jovix sacra sunl? Nulrix
supra, cessil, probe. Miirinellius ctlidit cessal, quod capella est, etc. Vidc qua; Elmenhorst'US el Ouzelius
exsiai ctkini in Lotteri editione. Nehrissensis suspi- in hiinc locum commentaniur. Obvii praHcrea sunt
catitr immorlalitas pro immorialibus, ut sil sensus, mytliologici libri.
i|tiod immortalitas cessil morti quia dicimus cx, 62(1. non sine vcnustate, Sed illa nune
1'arrltasitis
comiminicaiione idiotnatum, qnod Dcus passus cst. sunt ? olim nun erant. Negat quippe interro-
//(i.v et
Ilciusius scribit liic et aiibi lcmplat pro tenlat. Teo- gatio. Sed erunt rectiits, qtiam ernnt. lo emendatis
lius cxpressit eliam lemplat, sed pulavitcssefrequen- ait Parrhasius qiiosdam legere, Nunc isla sed sunl :
talivum a temno, atque ita exponil Dum mors Chri- : lta?c el olim non erant.
stum carne nostra induliim conlemnit, divina; postmo- 622. Prag., primus : corrige primum.
dum cedere debuil viriuii. Manel in edd. plerisqne 625. Crux expressa luit in ligno viu», et rauliis
csse tenttit sensu non admodum divcrso. Verum sive alis ligniis in Velen Testawentoexposiiis, qnas enu-
lemplitt, sive lenlat scribalur,.non esl verbuin Ire- i merat Grelzerus lih. de Croce, cap. 42 et seq. Pcr
i
qiienintivnm a tcniHO. Seiilcnlla salis percipitur : Dum sibyllas eliam prxrMmti.il a fuit. Cellarius ita disiin-
mors membra Christi inorlalia qualia sunt nosir.i, gnii, ut signa crueis intellijrat Prudcnlius sacrilicia
tcniat, aggreditur, seu perimit, cessii Deo resurgenti, vctcris legis, vel potins signa iiaturali», He qnihus
sive meiiihris iiniuoi blttale in rcsttrreclione donatis. Minuciiis, Signum sane crucis nnturatiter visimus in
609. Ald., Fahr., Louerus, Torn., eligit : mclius navi, eic. Litleras vero quibus eru* expedila dicitiir,
i7<'„K. Ex pisi. I :ul Coriutb. cap. i, quem kicum
I iilem Cellarius exponit valicinia saerac Scriptura-.
siniili inodo Paulinus iu caruiine ad Cyilierium ver- I)e signis naliiralibus crucis vkleri pntest Terlnflia-
sibus complcxus est. nus in Apologet., et lleraldus in notis, praeter Jusii-
Clt. Pe>eratus censet Prudeuliiim iniuiere veram iiiiiii et alios.
hclluam Romuli nulrtceni fuisse. Mihi non satis i(i 62,'>- Vai. B, Mar., Alex., pnrnuii/iamr ore.
liquei. Nam Prudeniitis femiuas prosiilutas vocavit
etiim lupas lib. i in Svimn. vers. 107. Videcomtnenl. 626. Fabr., judices et prittcipes cum plcrisqjie.
in eum locum. Ald. cum aliis, judtcesque, et principes.
612. Ald. ila dislinguit Lnpam rcnarras primttm, et 628. Ald., Weitz., Widm., Hailsbr., Egm., Ilein-
omen rulturum. De boc omine vtde conunenl. ad vers. sius ciini snis, Aob destiterunt piugere formam eructs;
596 lib. ii conira Syiumach. favent huic leclioui pleriqoc noslri. Fabr., Gis. se-
613. Ilailsbr., Pal., respues. In Rat. fuit lamcn, cunda ed., Pion destiterunt pingere hanc formam cru-
recie cmendatuin tam. cis,quod pmpius accedit ad ratiouem carminis. tta
614. Diininutiviim wtalis in Vila Urbani III, apuii ctiam lcgetul Latinins, quamvisin vet. cod. inve >•-
Muialoriuin tom. III, pa^. 476, e&l wtatnncula. Apud i il .Vim deslilerunt crucis umbram
pingere. Gis. prinia
Cireronem, Suetonitim et Plaiilum a:talula. Asclepia- ed. non male, Formtmt crucis xan destiteruntpingere.
des iiixcr.il vers. 407, Posl erotutos milte demum con- Urh., Bong., JVu»i destiterunl formam pingere crtceis,
sules. Scilicet ab I rbe condila mille t|uinquaginU (|ii:i- lcciio. cum aperte sit mendosa et metro repu-
nnni circiler niiineraniur ad inilium s;rctili iv, quo gnans, fnrtasse errore lypographico in ediliene Par-
passus esi Rumaniis. Fabricius inale iiHiiierai annos mensi admissa est. Teolius enim niillam leetionum
imlie et ducentos circiter. Neque id congrn.it verbis diversitatem iixlicat. Equidein suspicor Giselinum et
Asclepiadis et Roinani. Eisi eniin anie cobsuIcs Ro- Fabricimn non lam lidem codicmn secutos, quam
m;e reges annos circiicr 244 regnaverint, lamen ab ineiro consulere voluisse. Non aulcm video qui de-
eo lempore ad annum Cbristi 503 noii fuerunt miJI : fcndi possil lcdio fere oinmum Cf.ilicum, et Heinsii :
consul.iius, sed ab Asclepiade et Romano mille con- neque cnim in quarta sede pyiiicbius locum habei,
snles, et mille fasti dicuutur, ul toiidem anni iuielli- imo neqtie in toto senario. Iiaque amplector ptngere
ganliir. fiquuun crucis, quod invenio in veleri editiene Lnt-
615. Ald. iuale, condioreab autjure. U'ii ttaui iiilnacliyii quartorcgioue non semel posuif
:
616. Egin., Wuliii. a sccnnda manu, Mar. a priuia Prudeiitiiis. Figwra mtjstica crucis el nominis Jesu
liiauu, Vat. R, cognita : melius coudila. Prag., priit«, vocantur 518 voinaeuli Abralumi in prxf. Psych.
«rrore nietri, pro pridem ; imitatio csl Plauti in Au- qua d« re plura eo loco.
, , , .
495 AlillF.LH PRUDF.NIII CAIIMINA. 49«
Crui |n i iiuuu, crui aduuiiirju esi |>rlus, A Nostne salutis, deque proccssu spei.
630 Crucein velusla combiberunt sxcula. Jam jam silebo : margariia spargere
rainli-iii reteclis vocihus prophelicis Cbrisii veiaiuur inler immundos f ues,
iCuic nostra cuinprolut.i aiiiiquitas CjO Lutulcnta sanrliim ne lerant animalta.
Coraiu rcfulsil ore conspicahili Scd, quia profund j uon licel luciarier
Ne flucluaret vcrius dutiia fide, 1122 ,lsl '" l,,
'
l ' ,,
'
, ""> cnnsiilainus proiima:
655 Si iKni paieret icste visu comiuus. Inlerrogeiur ipsa uaturalium
Iliin' nos el ipsum dom perirc rreilimus Simple* sine arte sensuum senlentia :
1121 Curpus, •i'|iiiU-iu i|ii<i.l vorandum »55 l iii i imperilns fac ut adsit arbiter.
[tradiiur : Oa sepiuemiein circiler pucrum, aul minus,
(Juia Chrisms in se mortuum corpus cruei Qui sit favori* liber, el non uderit
Secum eirilatum vexil ad solium Palris Qneiuquam, ncc ullum inentis iu vitium ea»
€40 Viamque cunclis ad rcsurgenduin dedil. |dat:
Crui illa nostra csi, nos patibulum asceudi- fcriclitemur quid reccns iufantia
[
iiiiii. : OtiO Dicat sequeaduui, quid novut sapiat vigor.
Nobis peremptus Chrislus, el nobis Deus q Ilanc ille sancti martyris vocein libens
Chrisius reversus, ipse qui ntoriens bomo Ampleius, uuum dc caterva infanlium
[csi; Parvuui, nec olim lacte dcpttlMim, eapi,
Nalura duplei : morittir, ct morlcm domat, Cjptuni.|ue adesse pr.ceipii. Quidvis rngi,
C45 Redil |iii* in illud, quod perire nescial. C63 lnquit, scquamur, qnod probarit pusio.
Dixisse pauc.i sit satis de myslicis Kuiiuiius ardensexpcriri innoxiam
glossa; veteres.
029. Prscnoiala, projscriptt. Adiimhrala, /5«u- 617. Proccssu, mcremento, I.
faia, I. 651. Luctarier, pro luclari, I.
650. Cimbiberunt, gravita tcnsenmt ,
percepe- 655. Fuci, mendarii, vtl (raitdts nigredine peccati : .
ruiii, I. vel mendacii; cmnet ettim qui injedicio labuwur, uul
653. Corain, mauifeste. — Conspicabili, veneranli, tubentur odio, uul tiatoM, aut amore, I.
tel lucitto, I. 657. Favoris, luinoris, vel adulalionit jactanlia, I. :
654. Flucluarct, titubaret, I. 659. Periclitemur, probemut : periclitari ett p>o-
635. Coniinus, prwsentialiler, vel prope, I. bare, I.
'36. Nos, mttra caro, I. C 665. Nec olim, nuptr, 1
COMMEINTARIUS.
630. Peveralus venusiam bauc essc eipressionem ripiiur, quamvis in antiquioribtis forlassc desint
: nam ardenii quadam siti
rlicit eicupidiute ferebjn- e\cmpla. IVairepiiun boc cxst.it Mallh. vti, 6.
tnr in crucein, ut qui vebenicnti sili asluant, a\i.le 650. In Parrbasin turbatur metrum e mjecli im
fcrtintiir in aquam. verborum animatia ne terant. Nec nielius correxit in
655. Vigilius Tapsensis. lib. vi, de Trinitate, uli- cmrndalis sanclutn tululenta ne teranl.
.4>ii»i'ilia
tur hac voce ronspiftiftiiis. Quorf mtiltifarie a paliibus 651. Ad marginem Vat. A noialur Pdstio S. />'i»
in connpicabili muteria visum (ttit. Eadcm vni legilur inr.r pueri ; ad marg. Val. I , Patsto S. Barari pueri.
in oratione pro martyribus iutcr opera Cyprianu Mombritius io Actis S. Itouiani puerum vocat /Jarti-
ascripta. latn; iu etiam Iso .i.l vcrs. 671. Kueherius, sive Kn-
654. Tbuan., nec fluctuaret. srbius Emissenits, aut, ttt alii volunt, Gallicanus in
656. Videepist. I ad Corimh. nv, 13 et seqq. Si lniiiiili.i de S. Roiiuiio iii iiiyiiniii pueri narrat, sed
nniem resurr«cuo morfuortim non est, neque Chri- iiomeii non proferi. Supprimitiir eiiam nomen in sc-
stus resurrexit, etc. Coufer liiiem Apotb., Kosco cunda homilia S. Chry>oslomi, sive Flaviani. In
meiim iii Cnristo corput consurgere, etc.
641. Sic aiclnt Apo.toliis ad Gal. II, 19, Chrittn
oralionibus oflicii M»zarabici bic puer vocalur
Theodulut. Forlasse cimi ignorareiur nomen, Tli u-
MM
coupxus sumcruci. Lipsius, lib. n deCruce, cap. C, dnli noinen Gr.ccnin, quod servus Dei esset, impo
ex 1'i.iiHn. Nonnn, Nazianzeno coiifirmai banc plira- sititin illi est. Natn in olficio Moiarabico S. Roinani
sin excnrrere, ascendere, tatire in crucem, scibcci 6re- fj ex solo Prudentii liyinim hisloria videtur dcsunipla
cum. Quart.i sede liujns versus rccipitur tnbracliys. ln Egin. el llailslir., tuctuurier, mendum. Ciccro.de
644. Rnng. a prima maiiu, Sicli., nanua timptex. Orature, /Voii luclabor lecum; ar si.uili modo alibi.
Rat. pcrp.i ini. in huiiu.i dupUx. Ilcinsius iu di-liu- 652. Supra vers. 175, Hattone mecum, furere, *»
guil, nofcit Deut Christus rcversus, ipte qui mcriens
/'.'( dintica.
Itomo ett : Hatura duplex morilur, et moitem domat. 654. Fabr., Cis., tensuum tcientia.
Kl li.inc ilisiinciinncin Ambrnsianu rodici deb- ri pio- 655. Plures censciil (ac seniper curripi : Prudcn-
(itetur. Sed nun ninle distin^iies cuni P.irrlusio \ n tius producit.
ii. i/i duptex : morilur, et mortem doutal : tit inlelli- 656. Vat. A, Prag., Torn., Ruinarlius, teptennem.
gaiur in CbriS.u esse duas naluras , qiiariiin uua Corrige septucnnem ratiune meiri.
llinritur, alter.i iiinrlcni ilninal. Alini|uin e\ COIIIiou- 665. Iloratius, lib. tv, ode 4, Jam lacle deputium
iiicjiiuue idioinaluni lleus eliain moiliiiis dirilur. leonem.
648. Giselinus cnnjererat margai iln spargere, quia 664. H ailsbr., Alei., Urb., Y l. H. prmeepit, quod
in Psycbnmacbia dirilur maii/arilum iiiynu. Revcra vitiosum in meiro esi. Vat. H, iitudrii toga. 1'rag.,
in llailsbr. exslat manjariln spargere, et llurniannus. quidvis rogo.
Antholog. tom. I, pag. 415, lesialur, in Fgm. pro 665. Val. II, i» quo reeeuiien nianii, el fortasse
iic.ri/iinM tpunjere esse mara.iiilai, scd secuuda fuil iiitjite a 111111.1 inaiiu, tn pnlal Maiaelius, ul ett,
.i
maiiu. Ileiusiiis rdidit iiiiiraniila, rui cuusunatil re- dic. Mar. a prisca iiuiiu, m ona. Lefu ui./Nil. Apml
cenliorrs. lu Psychomachij vers. 873 prodiicilur u Ciceroiicui Socr.ttcs pusioiicm riuiu iiucitogat iu
secundunt in muruuriiiim ueccssiuie muiri bic cur- Tuscul ;
, ; ,
497 PEMSTEPHANON IIYMN. X. *'.i8
I.acient s oris indolem, Filiole, ait, A 1124 Respondit ille : Mater, et malri Deus.
1123 ^ic, Q u 'd v i (I* tur es8e verum et con- Illa ex parcnte Spiritu docla imbibit,
[gmens, Quo me inier ipsa pasceret cunaliula :
Unumne Cliristum colere, et in Christo Pa- Ego, ut gemcllis uberum de fontibus
|
trem 685 Lnc parvushausi, Clirisium ci hansicredeie.
1.70 An comprecari mille formarum dc>s? Ergo ipsa niater adsit, exclamai, ced ,
Arrisit infans, nec moraius retiulit; Asclepi .icles, disciplinae et exitum
Eslquidquid illud, quod ferunl liominesDcum, Trislcm suae magistra spectet impia,
Unum esse oporiei, ct quod uni est unicum. Male eruditi lorqucaiur funere.
CumCbristushocsit.Cliristusest verus Deus. i.iio lnfantis mlia, quemque cormpit, fleat.
67t> Genera deorum mulia nec pueri putaut. Alisil, ininislros vilis ut muliercula
Stupuit lyrannus, Eub pudore fluctuans, Noslros fatiget ;
quantulus aulem dnl. r
Nec vim decebat innoeenii aiaiukc 1125 Vexabii artus, mortisanxilin brevis!
Inferre leges, nec loquenli tatia Oculi parentis punientur acrius,
Furorsinebal efferaius parcere. G95 Quam si cruenta: membra carpanl ungula:
680 Quis suctor, inquit, vocis est hujus libi ? B Vix bxc profaius, pusionem prxcipit
GLOSS.F. VETEHF.S.
671. Arriiit, contentit. — Infaus, Barnlas. — fiet- 680. Ceilo, consenfio; intpero, I.
lulii, retfondit, I. 090. Orba, vidua. —
Cormpil, sua doctrina, I.
G76. Sub pudore, sub vertcundia ; dubitans qitid G'li. Qiianlus, quam parvut, M.'ir.
(aceret, I t»yr». Mnrtis. quia cito moritur infans, I.
685. Ilausi, polavi , I. 691. Acrius, videndo dotorem filii, I.
COMMENTAtillS.
667. Ald., Mar., Vat. Q, Alex., lactantis. Giscli- F.bricius. Cicero 3. Tusrnlan. Vt penecumlactenu- :
no* edidit tactantis, sed in emeudatis corresil la- tricit errvrem suxisse cufamiir. Barlhius, liti. x\xn
cteatit, quod non viJetur observassc llcinsius. Adv. cap. 21, advenit Chrisium credere pro crcdert
668. Prag., rerum, et congruum. in C.iiritium non barbare a Prudenlio dici.
670. Minncius : Quid formm ipsa n Itabitus ? nonne 68G Prag. scmper scribil assit.
arguunt ludibria, et dedeeora deurum veslrornm? Vut- 687. Egni. alia manu, ut exitum.
canus claudus deus et debitis ; Apollo tot mlatibut Ixvis 688. In ntaqistra brevis manet postrema, quamvis
Ftcuiapiut bene barbalus, etsi semper adotescentis Apot- sp Bequaiur. VideProleg. num. 213, in noia.
linis filittt ; Neptunut gtauiit ocuiit, eir. Fabriciuscx _ 689. Maires aeque, vel magis lorqueri in liberis
1'rospero id addit llie per inmtmcros vuttus, et mitle C quani hi seip-is, iloccnt jurecousulti, aliique consen-
:
ptr arat, Barbatos, lcevesque deos, juvenetque, senes- tiiinl. Viilc P. Fabruin 5 scmesir. cap. 8.
que, Vt quondam feccre, coliint. 690. Ald., corrumpit : rectius, corrupit.
673. Alii., Tornass., niniiiunt el, quod melrn ne- 691. Neluissensis legit adsil, et hanc cs>e veram
ressarium est. Cauchius «onjiciebat quod cnique est lectionem, non absit, asseverat. Liingis^imcabvod s-
unieum, forte siue ct, hoc paclo, Unum esse oportel, seniio et codicum leciioest ubiii. :
uuod cuique est unicum. Scntentia est eadein qux ex- 692. Ald., Prag. , Torn. , P.irrhasius, Egni.
primiiur llamartig. vers. 59, Cui filiut unicus uni est. Hailsbr., Dong., Widm., Alex., Val. Q, quaniulus
llaque etsi vulgn disiinguant ef quod uni, esttinicum, aulem dotor. Mar., quanius autem dolor. Kabr., quan-
tamen puto iia dcbere disliugui et quod uni ett uni- lulus esl aulem dolor ? Yexabit anus, inoilis r.uxlio
cum, quasi dicat Deum esse unum, qui est Palcr, et brevis. Gis. cum suo ms., tanlulos al si ilolor Yexnvit
Filius, qui uni esl unicus : et iia clare legit Lotlerus. artus, Murmelliiis, Lnltcrus lanlulos aulein dotor.
Parrtiasius edidit Clnum ase oportet :quod uniest uni- Codex Laiinii, Nostros faligct tantulos, at ,ii dnlor Ve-
cum. Emendavit Vnum esst oporiet, quod unius est xabit. Tliuan., liolt., Crb., quantutos auteiu dolor Ve-
unicum. Neulriim lex meiri patitur. Laiinius iu vct. xabit artut, quod Heinsius secuius cst. Tei.Muscum
cod. invenit Vnum esse oportel undcquaque quod uni- Weilsio, et Ruinariioet pierisque Vatt. ccld., qunn-
cum esl. Sed undequaque pro undecunqttc parum La- lulutaulcm dolor. ilcinsius noiarat idesseconira mc-
liimm est. Irum. liespoiidcrc possel Teolius non nia is conlra
674. Scilicet Clirislusest id, qitod esi iini unicum. melrimi esse quam Nor. dalilerunl pingere formam cru-
675. Parrliasius mitia, emeud.i mulla. Proverbium D
cis vers. 628, pront Heinsius expre»sit. Mihi placet
est nec pueri putaat. Juvenalis sai. 2, Nec puai cre- lleiisii leciio, quia et nietro congruit, ncque a sen-
duni, uisi qui nondum a-re lavuniur. Prudenlius argu- lentia aliludil, tmo magis cum ea cohxrei : non enim
tius e pcrsona pueri. (tolor cral parvus, sed arius eranl parvi, ideoqus
677. Pliarrhasius, dotebant, scilicet leges. Puero- brcvi morte erani aflicicndi. Faliricios in commen-
rum xialem innoxiam dixit Tacitus lib. ui liist., Mi- lario peculiari viiieiur edidisse iiiwlufoj at si dolor,
nucius annos tnnocenta ; Laetanlius, lib. i. cap. 21, nam vocem tantulos exponit lam tenerot, el adhuc ta-
iniocentet animas Tertullianus, adversus Maicionem
; ctenles. Forlasse inelius inielligetur, sermonem esse
lib. iv, cap. 25, innocewem cptatem. Iia alii ei olim de niairisartulius, utex versibue,sequentibusargiiilur.
louti sunt, el nostristemporibus loquuntur.
695. A!d. el nonnulli vnlg., vexabat. Cauchius re-
078. Bat.. Torn., Prag.. Weitz., legis. Lotlerus
ponebal vexaril. Fabr. suspicalur morlit aspeclu. Ni-
Gs , iege. Gis. iu niarg., leges.
lnl nitilo.
G80. Y Quis, inquit, auclor.
i. tl,
08.'. Pal., Hailsbr., spirilus, male. GOt. Alev. a prima manu, Egm., parenies. Widm.
683. Parrh., </uom pro quo. lieiiue quo. a prima inaiiii, Mar., parentum. Prag. puniantnr. lie-
684. Uliera, qnx aliquando sororianlia dicuntur, ciius paremis punientur.
concinne vocat gemellos fonles. 096. Torn., profanus, niendose. Prag., profntur,
685. llaurirc cum lactc proverbiale esse, notat miims bene. Alex. a prinia manu, prxcepu, liiale.
: :
M AIRKLII PRUDI.NTIl UARMINA. MH)
Siiblimc lollanl, cl inaiiu pulscnl nalcs, ,
Atsola maler liisce laiiienns carct,
Mox rl reinola vcslc virgis verheicHl, Siili sci c. o froiis renidet gaudio :
Teneruinqne duris iclibus terguin scont, Sial in piniuin cordc pietas forlior,
:oo IMus iiinlc bctis qiiatu cruoris dcllual. Ainorc Clirisli, coiilumax dolorihus,
Qn;e eatiles illud perpcli speclieulum, 715 Firiiiatque seiKiim mullis indtilgeiili.c.
Quis ferre possii mri*, aui ferri rigor? Sitirc scse parvus ctclamavcrat :
Imp:icta quolies ci>rpusailij[eralsalii, 1 127 Anima.' BMtuanlh ardor in cruciaiibns
1126 Tenui rabebaal sangnine ud;< vimina, lloc cxigehai, lympha! ut hausiuin posceiel
705 Queiu plaga lleral roscidis livoribus. (Jnciii lorva maiiT einiuus trisii inliiens
Feriint minaces verherainium gcnas 7 _'ii Viiiiii. et sevcris vociims sic increpal:
lllaccyinasse, spomc demananlibiis Puto, imbeciljo, uaic, turbaris mcXu,
Cullis per ora barbarum frcinenlia, Et lc ilob r.s Imrror alflictuiu doinal
Scribas et ipsos, el coronam plcbium, Non banc meoruin visccium siirpem fore
710 Proceresque siccis non slelisse visibus. Dco spopondi, non iu bauc spcu (iurix
GLOSS.E VETERES.
705. Impacta, immitsa. lmpingo, id etl miito; inJe spnnsa martyrit excipiebant. — Coronam, muttitutli-
impacla, I. nein. I.
707. Illacrvmasse, valde lacrymasse. Demanan- — 7H. Hiscr, pio his, I.
tilnis, effluentibtu, I. 712. Soli, illi. Rcuidet, — resptendel, 1.
70:1. Scribas, exceptores, qui dicta judicis et re-
COMMENTARIUS.
097. Sublime pro insublime. Lucretius, Virgilins, 711. Valsccchins, pro rcligione Christiana contra
Nemcsiamisclalii. Pueri solebani virgis eoedi. Beda Frerctiini part. 2, cap. 8, bis versibus uliliir, in car-
cl Ado de biic puero aiuni xix cal. D.;ceml>ris Cum- lialicum rnnversis.
. men
que puer unum Dcum solum credenduin dixisset, indi- 712. Ald., Prag., Widm., (rons renUet, qu»d me-
gnalus Asctepiudes, catomo tuspendi eum, ac verberari tro repngnal.
jusnii. S epc in marlyrnlogiis cl Actis marlyrum nr- 713. AWL, Egm., Fabr., Ilailsbr., Widm., Bong.,
curiil culomo, uve calltumo sufpendi, catomis ccedt, etalii.sdil impiorum, quod in editinne Lotleri nota
in ciilomi) levari, ex quo verbmn cufomidiare apud nis. explicatur, scilicct toriorum. Sed non dubium
Spariiauum iu Adrianu. Quid autem baa pbrases si- est quin scparanda sint verba slnt piorum : serino m
g.ilirent, liivers.c sunl auclorum seiuenlije. Alii aiunt eniin est de maire, in cujns corde pietas stabat for-
catommn luisse tlngrum quo inartyres caeilelianlur ; lior. Fabricius hoc ipsum teniiit in cninmentario
alii catomo cadi esse virgi* aut plunibalis in vertice, peculiari. In secunda ed. Giselini errore typogra-
aut in buincris cxdi. Pleriquc prohabilius afflrmani, G pliico scriptiini est impiorum quein in emendalis Gi-
alicujus bumcris suspendi, el verberari more puero- sciiiuis correxit. Id non animaaverlit Ileinsins. adeo-
i niii boc ipsum esse caiomo coedi aul suspendi, ex que edidit impiorum, quod incaute reccntinres seculi
Cr;ecis zar« et Sf»; humertts. Plura de bis. Callo- siuii Cell., Teol., Cbam. Sed Chamillardus, c nu in
iniis, Sagitiarius, ct Ducangius in Dict. Vide tabnlaui lcxlu apparcat impiorum, in nou l'«it i/i piorum, cl
ix Crncial. Cypriani verba addiicil qu% banc ip-ani lcctioiieiu
(i'.i9. Weitz., Egm., Vat. A a prima manu, duetit vidcniur ronlirmare.
iclibus. 71ti. Ncbrisscnsis id explicit, qnia irisliiia et dn-
7u0. Val. B, Ptag., Rat., Mnr. a prima nianu, lor exsiccant ossa : quo affeclu nec Salvalnr noster
Widm., plus inJe. Juvenalis Sal. H, de h.Tdo, Qiii caruii, dicens in crnce Joan. cap. xix, Jfilio. Quan-
p.'«s lactis hnbel quim sangninis. In Dillccbaeo de in- tpiam illud siiio alittil siguilicaliat. Fabricius ail,
iioccniibus manyiibiis, Fumant tacieolo parvorum aistiianlc sanguine, et corde laboranic, boinineiii
inngnine cuna\ qu.crere rcfrigerium.
71)1. Rat.,l'r.ig., Vatl. B a seciinda manu.Q, Alex., 719. Auibr., Ox., Noms., Bong., Egm., Hailsbr.,
Wcilz., Widm., Egin., Ilailsbr., Parrhasius, caMis. Widm. supra. Alex. a prima manu, Mar. a secmidu
Ald.. Gis., Urb., ci alii, cautes. inanu, Paniiasnis, Val. Q, Urb., Bob' r. vetustus,
702. Val. A, qui fsrre possit. Vat. B, Mar., Alex., Irisle inluens Roil., lics Torr. trislem luens. Cau- , ,
possrl. c.hii codex (iislem iniuens. Ald., Wciiz., Caucbius,
705. Weilzins c.um Egm. scribil satex. Alii tatix. Prag., Lollcrns, ct noiiniilli alii cum Gis. , Irisfi. Ten-
De vir^is quilius rei canli soleh mi, vi.le comin., ad D lius hoc ipsiim edidit, sed non vere ait, oinnes ita
vers. 44 liymn. 1 Perisl., Galloniiiin de Cruciat. SS. baliere, exccplo uno eod. Val., nbi inanii posteriorj ,i
niart. rap. 4, ct labulam x ct xi. cst trisie, msi silorie inielligit omnescditioiics. Ilcin-
705. Egm., llailsbr., Pal., plaga feceral; Prag., sins iu lexlu Insli, sed innotis, sivc poiius in addcn-
feceral e ruscidis. llnn^'., Wiil., ilnl., ferel. Fabr., dis, el in crratis, aul inuiamlis in coiilexlu pr.vlcit
Miirinelliiis. Loilcrus, ferrel. Mar.,Torn., Val. B, fe- liisli!, ei distinguil (risic inluens. V itltu et setent. Iii
rat. Parrhasius, ftebui : qu.-evcra esl lcclio, aut pro- hoc brcvi erralorum Heinshu niuiavit in lib.
iiidiciilo
pius acccdil ul veram lccliniicm flera', quani l-\- ii eonln Synun, vers. 148 et 148, pnm tU ttr. Luctau-
inbciil Ald., Cis., Atex., ct liietur Gilaiiius in Fi hie dnm iu prrmnlur, rSitendum, el vcis. 151 dislniMl
prn sliltare, rorare. Lucrclius lib. i, /n saxis ac tpe- C.ondiliouis omM itiiuium ne congerat aurum. (Juod
."
Ittncts permanut aqiiarum^Liquidus liumor, et uberibus l.inc ego noii ailvciii.
flenl omnta guttis.- Viilc bvinn. 5 Calb. vers. 21. 720. Abl. oiuiltitcl posl vuUu.
liisiiinus ait hanc esselcpidissiniain translaiioiicm : 721. Rat., imbecilli, itoa m ilc.
siiiiinia emin cute persmcia tlillalim cruor, hoii con- 722. V.il. A, Et le dolonbut horror clJliclum tto-
fcriim cllnndiliir. niui. \il marg., m m dt tttii ,
7117. Mar., itenatanlibus ; snpra pro iliv. srripl., 721. Val. A oinillil /iu/ir, quod supra appiilum
dV»iana>i(i/>/is. Rat., denatautibus. Noiunilli dividiinl l\sl|l.
iii iiiiiiiiiii/i/iiij. 721. Iu Val. A desidcvalur «01 l|NM,
:
KOt PERISTEPIIANON IIYMN. X 50»
725 Te procrcavi, ceJere ut lcllio scias A Mandavil annns; nemincm cxcepil diem,
Aquam bibendam postulas, cum sil tilii 715 Ipsis triumphos annueus vagitihos.
Fons ille vivtts prseslo, qui semper lluit, Scis, saipe diu, cum dorenti alluderes,
Et cuncta solus irrigat viventia, Et garrulorum signa verborum dares,
lnliifi, forisque, spiritum, et corpus simul, Isae fuisse parvulum patri nnictiiu :
7.-0 i£termtatem largiens potaniibiis. 1129 Q"'> cum inimolandus, aram, el en-
Venies adiilud mox fluentum, si modc [sein cernerei,
Animo ac medulli» solns ardor xstuet 750 Ultro sacranli colla pra-buerit seni.
1128 Videre Christum : quod semel polum Narravi et illud nohile ac memorabile
[affaliin Certamen, una matrequod septem edili
Sie sedat omnem pectoris flagrantiaui, Gcsserepucri, scd tamen faciis viri,
735 Viia ut beala jam siiire nesciat. Hortante eadem matre in ancipiti exitu
Ilic hic bibendus, nale, nunc libi cstcalix, 755 Pcena* et coronx, sanguini ut ne parc- rent
Millc in Hcllileliem quem biberunt parvuli Videbat ipsos apparaius funerum
Oblita laclis, et papillarum immemor Prresens suorum, nec movehatiir parens,
/Ktas amaris, mox deinde dutcibiis |t Lietata quolies aut olivo stridula
740 Itefecta poclis.mella sumpsit sanguiuis Sartago frixum torrnisset puberem,
Exemplum ad istud nitere, o fortis pucr, 7C0 Dira aut cremasset laminarum impressio.
Generosa prnles, matris et poientia, Cmnam, cutemque verlicis revulserat
Oinnes capaccs esse virtulum Pater Afronte torlor, niida lcsta ut tegmine
GLOSS^ VETERES.
754. Sedat, quiescat, I. 7.>'2. F.diti, (ormati, I.
7in. Mella, dutcedines, I. 759. Pnberein, puerum. Pubis et puber, puberis fn-
741. Nitere, conare, I. eit ;de puero, I.
7i5. Vagilibus,fl<M:<c vagientibus, 1.
COMMENTARIUS.
726. In quibusdam Vu'g., bibendum, non reete. Ne- pueii lialbiitientes non latn verba proferunt quam
lirissensis vult interrngative scribi postulas? Neque id signa verborum.
milii displicet. Ac reveia intcrrogative edidit etiam 748. Nonnulli seribunt Isanc. .
Parrhasius. 750. Teolms cum interrogutionis nota seni .'neseio
72\ Parrliasius Fons Ule vivus prcesto qtii cum per- r an consulto.
flnit. Psalm. xxxv, Apnd te est jons vila:. Jom. tv, 752. Prag., una cum matre. Vitialur metrtim. De
14, Sed aquaquam egn daboei, fiel in eo [ons aquce bis scptcm fratribus Macbabaeis vulgo iiuncupaiis
salientis in vitum ceiernam. vidc comment. ad vers. 523 Passionis Vinrentii.
731. Vat. A corruple, fluetcnt, et supra, fliwem. 756. Bnng. a prima manu, ridcbal: snpia, videbat.
Lege fluentum. Prag.. videbat el ipsos. De lorinciiiis quibus Machabxi
732. Vat. A, Hailslir., solis. PanhaMiis, amor. Cor- fralresvcxati sunl videri possunt Vctorinus Afer et
ri,re solus ardor. Iu Psalmis el in Apocalypsi lit inen- Jason Cyrenxtis. His qtta: sacra Scriptura narral alia
ti« btijiis fontis, quem sitit anima. adduut, et Prudeulius adjuugit laminarum impres-
754. Yiix Gellii est flagranlia pro ardore. Cicero sionem.
rliam non dissiinili signilicatione dixil flagramia ocu- 758. Lotlerus, «iifein : corrige aut. Mar., oliva:
lorum. stipra 0/ii'o, reete.
736. Matlh. xx, 22, Potcstis bibere calicim qucm 760. Vat. A, Pal., Hailsbr. supra.Bnng. supra.Gis.
cgn bibitvrus sum ? in texlu e<l. 2, lleinsius,Teol., crcpasset, qtiodexpli-
'
737. Ald., Parihasius. Jlethlem. Non constat ver- eat Cellarins crepitum edidisset. Callandius cum Ald.,
sns. Marielt., BetiieUcm. F.os qui de bac bistoria du- etveil. edd., cremassel, qni inCliam. crepasset men-
bitnnt, Ansaidus rejerit eilito libro lituli ambigui, He- dum pntavit. Cellarius luetur crepasset, quia verlm
rodiani infanticidii vtndicicc. prima; formoe, qu:e in «i pr.vterittiiu halient, sa:j)e
739. Vat. A, a>tus prius amaris, sed recle. abrastim etiam nntiquum casum resnmnnt, quod Vnssius, itt
est prius, quod adbuc apparet. Mar., amara; tnelius de Aualogia, cap. 20, exemplis citfco, dnmo, frico,
antnris. " secn, vcto probavit. Cxlerum creraassel exslat inVat.
710. Rat., Weilz., referla poclis. Lntlcrus innlcre- B, Mar., Prag., Parrhasio, ac pluribtis aliis, quod
frcta porulis : Gis. ad oratn, sanguine pro sancjuinis. non ilispiicet, et a Miirmellioediium est.
741. Virgilins, /Eneid. xu. Disce, piter. 761. Iloc siipplieiigeiieret-bristiaiios ctiam eibniei
742. Vifgilius, lili. t /Eneid., Nate. meai vires, affecerunt, ac tieeuliari rat one pcnnoti, quod non
mea magna potcntia solus. Genes. xlix, 3, Huben pri- atilcr erucis signum qun frons Cliristianoriim in
uwgenitus meus, lu fortitudo mea. baplismo ct conlirmationis sacramento n .tabitur ,
744. Neminem diem pro nullnm T&ilius lieentia eripere se pnsse exisliinabani. Jnlianus Apostaia,
poetiea dieium ptitat, Certe vix exeinpliiin simile re- cuiii fidein Cliristianani ejuravit, impuro el nelarin
peries, et nemo est quasi ne liomo. Cicero dixit nemo sangnine signum crueis in fronte sibi inscripliim
kvminum, Viigilitts Nemodivum. elnere conatus est, ut culligiiur ex Gregorio Naiian-
746. Weitz., dum, procum. In nonnullis vulg., sic. zeno orat. I in Julianum.
strre dixi. Servius illnd Virgilii vn .(Eneid., Necplura 762. Parrbasius, A (ronte. lortor : quem nudtiium
nHiidens, expoml: Xnt vacal ad, et ludenlem siqni/ical; te;mine. Non patitur nieirui!i. Ald. non hene iuter-
ait certe allui>ens, ad responsi fidem vcrba componens. piingit A (routc tortor nudn tegmine. Bartliius,
tcsta, ul
747. Ua vocal dimidiata verba pueri balbulienlis, iili. xxxix, cap. 1, cap. 12, obs'-rval,
et lib. Xl.iv,
t?t aeute: natn ut in scriptionc signa non siinl liilcr^,
elcgar.ter testam spb.-eram eranii scnare. Dicilur enim
scd nolae (juibus liltcrae signilicauiur, ;ta iu ioculiotio u mcdii is cl poetis testa cavuni, convexuinque os qito
: : ,
503 AUUF.LII PRUDENTll CAUMINA. 50«
1 130* ,
'
rv,, '«'" 1 ailu.M(iii- tlt'liniit'sL:ii'et i*3|uil.
A ?80 Me.a viu. prXsld, m lna csl siliim in.iiili.
Clamahat ilb i Palcre, gemmis veslicl Pcr hujiis alvi lid i conccpiacnla,
765 Apicem liunc cornn.i regin n diademate. Per hospiialem mense his quino larein,
Linguam lyrannus ami>ut:iri jusseral Si iiiilri nostri pecioris neclar libi,
I in ei ephchis. Maler aiehal: Salis Si molle gremium, grala si crepnndia,
i jiii parla nnhis gloria csi : p;irs oplima 785 Persisie , et horum niuneruin noclorcm
Ueo iiiiiiiul.iiiir eci-e nosiri corporia : [mkm
770 Digna est fidelis lingua qux sil hosii». Quanam arlc nobis vivere inlus conperis,
lnlerpres animi, enuntialrix sensuum, Nihilumque el illud, unde corpus, nescio i
Cordis mini-lrj, prxcu openi pectoris, Novii animator solus, et factor tui.
1'rima ofleralur in sacrainenlum necis, lmpcndere ipsi, cujns orlus munere es :
Etsii redempirix priina memlirorum orunium, 790 1132 -- ene '" daiorein ,
quod iledil, refu-
775 Ducem dicatam mox seqoenlur c-eiera. [deris
Ilis Machabxos intiians stimulis parens, Talia cancnle muire, jam l.rius puer
llostem snhegii subjugaium seplies. Virgas sirepenies, et dolorem vulnerum
1131 Quolfetanaiis, tnliriumphis inclyla :
Ridebat. Hic lum cognilnr pronuntial
Me parius unns ut feracem glori.e, B Claudaiur infins carcerc, et ranti mali
CLOSS^S VETERES.
705. Dehnnestarel, deiurparet, I. 785. Asspre, afftrma, I.
705. Ilunc, decoratum, l. 787. Nihilumque, quia tx niltilo Deut corput for>
767. Salis, mullum, I. mat. I.
775. Dicaia, consecrata, I. 7D0. Refuderis, prorefunde, I.
777. Septies, pio moi tgrio teplem filiorum, I 793. Uidebat, deridebat. —
Coguitor, jttdex, qui re»
779. Feracem, fecttndam et ponatricem, I. cugnoscendo dijudical, I.
COMMENTARIUS.
rerebrum coniinetnr. Hlnc Gallis UaJisquc (esta pro Gigni hominem teptimo rarenter, nunquam octavo, ta>pe
capile. Sic cara llisp.inis ex li lili. Corippi vers. nono, twpius numero deehno mtnse : eumqne esse ho-
413, Postquam venere verexdam Ccesaris ante caram: niinem gignendi summu.n finem, decem mentet non in-
quod esi Grxcum vocahulum. Imo lesta pro capite ceptos, sed exactos.
ignoium non esl llispams. 783. Ovidius de ovibus Met. 15, Pleno quoc fertis
763. Dehonestare usurparuni Tacilns, Suetnuiiis, in ubere neclar.
Trebelliiis Pollio in Gillieno. Prima longa remanet r 784. Parrhasius. data si erepundia, qiiod metro ad-
ob aspiraiionem. versatnr. Virgiluis lib. iv, Si bene quid de le merui
764. Mar., Hai., Sich., pnier. Prag., paterei. Cor- fuit attt tibi quidquam Dulce mettm : quanquam non
rigendum patere. maierno id amore dictum.
705. Alex., Van. A, I), M ir., Hcinsiani, C.is., api- 785. Asserere Deum pro lestari , fateri , aut lueri
eem Imnc. Ald., Urb., Pr:ig., Parrhasius, Weilzius, vindieare.
apieem corona sine liune. Val. Q, mendusc, aspice 786. Digna hxc siint qu.v cutn verbis ipsis sacr*
hunc corona, Egm., et pro ex. Scripiurx conferantur, lib. n Mach. , cap. vn , vers.
768. Parrhasius corruple, Jam paratum nobit glorix 22 : Dixit ad eos ( maier) : Nescio qualiter in ulero
pars optima. Marieitus glossara adjicil sive suam, sive meo apparuislis ; neque enim eqo tpiritum et animam
alicujus codicis Pars oplima boni viri, conlra mali
: donavi vobii, el vitam el tingulorum membra non ego
.
pessima. Juvenalis, sat. 19, Nam lingua mati pars ipsa compegi. Sed enim mundi creotor, qui formavit
pestima seivi. hominis nativitntem qnique omnium invenit originem ,
,
771. r.niiHiiniri.r dixerunl interpretes Theodori etspiritum vobis iteruin cum miserieordia reddet et vi-
Gadarei apud Qnintilianum lili. n, cap. 15. tam, sicut nunc votmeiiptot detpicilit proptee leges ejus.
772. Utiiur vocabuln praco, lanquain si estei ge- 787. Nebrissa aii non esse niliilum , unde est cor-
neris coinmunis, masciilini et feminini. pus. Heiimanniis in Pneiil. I. II, pag. 364, lih. u
774. Ald., primo: cxleri, primn. sine ull.i dnbilalione reponil animutque, et illud :
775. Mar., dicata mox sequentur corpora. in marg. quod Galbndio placebai. Verum pmba esi leciiocn-
Al. ca-tera. In Hai.. corpora, supra aliena manu, oe- ilicum : sumii enim poeia nihilum prn exiguo, i|uihI
tera. Iso, dicata. D hoc ipsiim in rerum iuiiio ex nihito creaium esi.
776. Heinsius in addendis ait in Egm. ac aliis non- 78h. Vatt. B, Q, Mar., Prag. apriroa niami.Wiilm.,
iiullis scribi Maccaboso*, recte, quia Grxcis sunl amator, male, pro animator.
Mxma&uoi, qux lanien non est ratio eflicax. 789. Weilnus cx Fabricio cilit impende et ipti. Al
777. Subjngare verluim Asconii Pediani , de quo Fabricius in Poetis Christianis cuin cxteris legii im-
Cellarius in Cnr. Poster. Uiuntur codem Arnobius, peudere ipti. Fortasse in commenl. peeuliari seripsil
Claudianus, Laclanlius et alii. impende el ipsi. Nehrissensis subamlii decel. Sed hoe.
779. hi AI'lo claudical versus lle parlus ut fera- loco impendere pntius esl imperativus modus vocis
eem qloria*. Val. A, Egm., unus el, non ita beue. passivie.
781. Thuan. a prima inauu, contemlaeula, id est 792. 1'arrhasiiis minus bene virqasstupenlei. Weili.,
contenlucula. Quo respie.il Alex. a manu prima conte- Widm., Bong., Ilailshr. supra, Vai. A, Hat., Sich.,
tacula. Mar., Prtf,, Gis. ad orani, vulnerum. Ald., P.irrli.,
782. Pragens. ennlra legein melriram, mentes bit Ileinsi.ini. Alex.. verbernm. Nonnulli, doloret.
quinos. In saeris lilieris iinveni menses iinminanliir : 793. U.ii., Mar., Wilm., Ilnng MUnm, Vai. H, ae,
sed deeein menses iuclnuu dici pnssiint et decem, cl tiim. quod emi|ecer il WeiUus m actnm. Ita in K«in.
novem. Sic Virgilius eclng. 4: ilalri longa deeem ln- flailslir. ,P.i'., iriniii faclum ex /n. qu.v veruir mm ,
lerunt fastidia inenses. A. Celhus, lib. III, c:ip. Ii', esi leeuo, ei exsial in plerisaue. 1'ra^., actum, poslea
inedicoriiiii ct pliiloMipborum opinioaea •xpooit ! divllUOI .ii' lum.
' , : , :
8or> PEI ISTEPHANON HYMN. X. 50«
7'j;; Romantis auctor lor.uealui' acrius. A Abiens at ille, cum foro ahriperent viruin
IIIiiiii recemes per cicatricum vias Truces ministri. pone respecians ail:
Dchuo exarabant, quaque aculum traxerant Appello ab ista, perfide, ad Cliristutii itieum
r.mlo ante ferruni, tnoi rccrudesccnlibus Crudelilatc, non inctu mortis tremens,
Plagis apertas persequebaniur noias, 820 Sed ul probetur esse iiil quod jtidicas.
800 Quos jam superbus vicior ignavos vocal, 1134 Q u ' u< differo, inquit ille, ulrosque per-
O non virile robur, o mollcs inanus! [dere,
Unam labantis dissipare tandiu Puerum, ac magislrum, complicrs seciae im-
Vos nnn polcsse fabricaro corpusculi Ipiae?
Vi\ j.im cnhasrei; nec taiiien pcnittis cadil Gladtus recidat vile vix bominis caput
8o:; Vuiceiis lacerlos dexlerarum inenium. litfantis : istum flaimiia vindex concrcuici.
Ciiius cadaver denlibus carptint canes, 825 Sil liis sub uno fine dispar exitns.
l.nngeqtie morsus vullurum efficacior Pervenlum ad ipsum cxdis implend.e locum,
1133 Atl devorandas carnis offas morina» Natum gcrebal mater amplcxu ct sinn,
Laiiguelis imbelli fame, ac fatiscitis : Ul primilivitm crederes feliiin geri
810 Gula est ferina, scd socors edacilas. II Deo offereiidum sancti Abelis ferctilo,
Exarsit istis turbida ira judicis, 850 Leclum ex ovili, puriorem caitcr.s.
Seque in supremam concitat senlcntiam. Puerum poposcit carnifex mater dedil, :
Si te morarum pomitet, finem ciuim Nec imiiior.it» est fletibus : tantum oseultun
Subeas licehit, ignibtis vorabere linpressit unnm. Vale, ait, dulcissime,
815 Danmatus, el favilla jaui tenuis lies. Ei ctim bcaius regna Christi iniraveris
CLOSS/E VETERES.
800. Superbus victor, (oitis Romsnut. - Ignavos, 812. Conciial, conmoret, I.
pigrot, I. 815. Damnatus, morte scilicel , ut eum morli lr»
805. Lacertos, brachia, I. detet, I.
807. Eflieaciiir, valentior, L 817. Pone, retro, 1.
808. Uffas, nioritu, I. 818. Appello, toco hominet injuduio po*iti q u i. ,
80». Faliseilis, latsatit, I. bus violenlia iiiferiur, solent dicere , Appello scden
810. Socors, tcconha dicitur pigritia. • Edacitas, apottolicam, vcl re.gem, I.
tolunlas edendi, I. 821. Differo, moror, I
811. Islis, verbu, I.
COMMENTARWS.
799. Parrl;asius, Vatt. A, B, proscquebantur not"s. innili qux per pleonasmum dicunltir, ut quia nnm,
802. Hailsbr., labeniit. llz\., !abentem, supra alieua quia enim.
maiiu, tabentis. Lcgendiim omiiiuo labantis. 818. In Vat. A abesi ad, ci abesse quidem potest
805. Parrbasiua, poluiite; ila etiain Alc.J... ci acce- veteres dicebant, Appello Canarem sine prjepo-
iinin
dil Urb. pothte. Verttin P.irrhasius in en eudalis nin- sitionc posienores gafuins cuin ea. :
net tos pronomen redundare. Vatt. A, II a sccunda 819. Vat. B, Mar., Widm., metum.
mauu, Q, Prag., Sicli., ilailsbr., Palai., Bong., Gis. 820. Vat. A, nihil este quod, vuiose. Iti Vat. B dc-
ad oram, poteitit. Ald. , Vat. B supra Weiiz. , Gis. leium eslnif, etchar.icl. miuulo additum nihil; simi-
Heins. et alii, potetse : quod probum est pro pcste liter videiur factum in Mar. Ulrumlibet si;ire (ioicsi.
antiqne apud Lucrelium, Lucilittm, Arnubium. 822. Heraldus in Ariiobium pag 221, el Elmcn*
807. Pnrrhaslus, morsut eil vutturum; redundat ct borsiios ibid. pag. 12 de eonvicio agtinl , qito gen-
metro oflicil est. liles impios •vocafaant Chrislianos. Arnobiiis iili. iv,
80'J. Vai. A, in belli fame. Prag., Rat. imbeciUi Quonium nos inipws, irreligiosos vocatis. Terltllliaiius,
.
(aimv. Parrliasius atqne, nonnulli vulg., at pro ac.
,
Eusebins, Laetanlius, Jusiiiius martyr, aliique siuu-
Legendum ni hic edititm est, aut cuin Widm., Lan- lia proferuut.
guetit imbclli [ame (atiscitis; aut cuin Lotlero, et [a- 823. Minucius Vt quisquam illum rudem sanqui- :
tttcitii. nem tiovelli, et vix duin iiominis cadat : ubi eiiam
810. Tom., (erina, tocors : Laiinius corrigebal (e- j. scrnio est de infaiile.
rina, el socors, non ila bene. 1'rima iu tocors alibi 824. Mar., injamis; bcne ad oram, infunlit.
eliam a Pnnleutio corripilur. 828. Conjeceram gregis pro geri, quod eii;mi ex
8U. Val. B, Kai., Mar. a rima manu, comburere.
|
grcgi in Thuan. Beinsius puiab.it.
Retn e vorabere. 829. Vat. B a prima inaiui, Mar. in textu depra-
815. Kat., ut pro et, sed a recenti correclore vide- vaie, «nnctia/i prn sanct: Abelit.
tnr factum. 1'arrhasius cormple, et (aviiloe jam termes 850. Yat. A, et yuriorem. Vide cap. iv Gen. Etiam
fiei. Pro fiet lcgunt erit Vai. A, Egm., Pal. apud genlilium ntos erat arege de intucto, ut ail Vngilius
Wcilzium ct Becmaiiiiin , Hailslir. supr.i VVidm. ad ,
lib. vi, vers. 58, Imstias tifiirre, nbi dejuvencis lo-
oram, Alt., Kolt., Caucli., quod approb:>i Becmanus, quiinr.
iiuia extreino loco iambusponi debel. Scd ciim Piu-
831. Val. A, poscit : metiuui exi^it poposcit.
dentius alilii priorcm corripuerit in fiet, li.ec vi letnr
vera lectio qnx in pleris |tie veliistioribus mss. repe- 832. Minueiiis : Osculum tabiii impretsit, al. pressit.
iuur. In iiotiuuliis videturesse siet, ul edilum est a Vide vers. 209 lib. i in Syininachiiin.
Loilero, qtmd non displicet pro sis. In Vai. Q, et (a- 853. Rolt. , tresTurr., Cauchii excerpta , udum
villa jam [umans, et de>idcialur poslrema vox. In pro unum. Sic apnd Marlialem lib. vni, epigr. 4i,
aliis eliam, in quibus esi cris , est [umans pro tcnuit. Oscutis vdus. Cellarius edidil udum, alii uniim. Cene
aliud est osc«/i.s udus et alind vsculum udum,
1'abr.,
816. Vat. 1!, Sicli., urripereut. ,
vule, va'e, dutchsime, et affecluosaui repetiiioiieiii
Iwnc
817. Nebrissensis ail pone superfluere, quit re-
Pru-
tptcio signilicat relra aspicio. SetJ [ilura sunt liwu»- vocal. Ritjicit auiem verbum uit ad vcrs. 835.
; :
B07 AURELII PUIDENTII CARMINA 508
Mi-iut-iiio mairis, jam palrone ex lilio, A Sarmcnia mixtim subdiia, el feni slrucni
I) \il : J.-in ( |,', dum feril «eiviciilain 1136Spargcns, liquato rore lerventi.picis,
llSSCvroussurense.tlucia uiulicrps.illcrc, 850 Quo llamnia pasiu crescerel ferocius.
llyiiinuai canebal c.n 111 ints bavidxi : El j.mi rctnriis bracbiis furca eminus
1'reliosa sancli niors siib aspeclu Dei Kumanus actus ingoreluilur rogo.
810 Tuus ille servus, proles ancillae lu.r. Scio, non futurura iu concremer,
iiiijiiit ille,
Talia retexens explicabat pallium, Nec passionis boc genus dalum csl mibi
Manusque tenil<-bai sub ictu et sanguine , 855 Sed restal ingens, quod fiat, miraculiim;
Venarniu ui uiidam profltiani inaiianiiuin, llaec ejus orsa sequilur immensus fragor
El palpitauiis oris excipcret globum.
H37Nubis rueniis, nimbui uiidalim nigru
045 Excepit, ct caro applicavit peciori. Prajceps aquartim tlumine igncs obruii.
Ai pane campi ex altera, iinnianem pyram Aluni olivo semiconibusiat faces,
Texebat uslor fumidus pinu arida, 800 Sod viucit iiuber jam roadeulcra lomilem.
GLOSS.fl VETERES
8:.7. Psallere,Deo taudet, 1. B 850. Ferocios, acrtui, I
841. Explicabal. retohebal, I. 8.V2. Ingerebalur, immitltbalur,
f.
842. Sub iclu, ictu et sanguine, I. 8G0. Eoiniieiu, nulrimentum quo ignit wccndeba'
8ii. Clobum, quasi sptntum votent recipere filii, I. tur , I.
COMMENTARIUS.
ilcnlius imitaiur plirasin el niatum Virgilii cciog. 5, 830. Egm. mcndose, quo» et feroeibut pro quo et
Vnte, vale, inquit, lola. fernciiis.
835. Fabr., pro jam. Itaynaudus in lih. de Ti-
ait 851. Ald., Ncbr., Torn., etiam pro el jam, quod
lillis sanctorum, lom. X.VIII oper.,
culius speeialis praistat. InMar. ex minis videbatnr faetum eminut.
pmicio 9, miillis proluit comiiniiiii.iiem sanguinis, Parrhasius. /urcir nimis lliimamts ttnlus, qnod
n.tionis, patria idoneum tiiiitnm esse specialis culius
eiSUI
etiam in Mar., ubi legilur a prima in.mu et nimis.
»
quosancios vem-rari delieamus. secunda manu, eminus. Tcolius (urcum interprel.ilnr
838. Ald.scribil Davittci. Psalmus est ordinecxv u6t fuscinulaui. Verum Scaliper, in Haoil., pag. 4(ji,
a,l
v 1 3, Preiiosa in tonspectu Dotnini mnrstanctorum ejtts. vers. Accentisqne togis, lib. v, doret
840. V.ii. A, tuus ergo tenus. Pal. mcndose, tuus
patibnlalos, m
Plautiisloqiiiiur., Iincest hracbiis districlis ad lurc.nn
ego tervut pro ergo, quod legilnr eliam in Alex.,et per urbem circumlaios, ita landeni in rogum cnnje-
Vat. Q. fio proles scriLunt protis A!ex., Ambr., cio«, aui reiortis in leiguin lirachiis, fnrca
collo in-
Thuan. ciiin aliis. Niliilomiims llcinsius edidil pro- serta :qun respieii Pruileniins. Et idcirco, ut
0|.inor,
tes, quamvis iiltima debeat corripi. Sentenlia videlur
q aeminus, quasi furcaecotlo eininueril. Ilac raiione
t
deprompta e\ psalmo cxxu, v. 2et 3 Ecce tieut oculi : hymm. S. Fructiiosici.nciliari poiest quod marly-
in
teivuriini in munibits dominorttm suorum. Sicut ocuti -rcs iu rogiira insiluerint, ut relert Prudenlius.clsli-
uncittce in maiiitius dominie sua?. pitcsquilius illi eranl alligati remauscrini, ul narrant
S4l. Vat. A pro div. scripl., et pticabat. Acta. Komanus qui-lem, nt inemorat Eusebius, vivus
842. Gis. ad oram, Vat. A, Alex. iu marg., sttb m ignein jam accensum coujecius cst portans in
ictum vutneris. Val. Q mendosc subicant vulneris. intmerit criicem, quod de furca potest cxpo.ii.
Egm. non inelius, tcnebat sub ictmn. Pal., sanguiiie ; 853. Thuan., ut nunc cremer.
supr.i, ru//i<?n's. Laliiiius, parlim ex eonjectnr.i, ut 854. Ald., Oxoi!., dietttm estmiki. Vocahulum pas-
videlur partim ex vel. cod., legil ilanustiue subten- sionis theologis usitatiim
;
pro quovis supplirii geneie,
ttebnt ictu vutneris.
neque aliud esse iu liac
siginficalione expressius S.
813. Undam proeopii claffluentla posuit, nl alil.i Augiislini scnlenlia, moniiit Fahricius. Usus ea
voce
itiitla meri. luit Teriullianiis, ei Cornelius Gallus, sive
quis alius
844. Egm., ilailsbr. in textu, ortij nro oris. Ne- auclor elegiarinn sub cjus nomine.
bris^cnsis inierprelalur sanguiiiia umlani congloba-
lam ; adnotator editionis Lotteri, et Teolius, abscit- 855. Vatt. A, Q, Parrl.asius. Amlir.. Tlinan., duo
s"in infuniis captil, quo.l inagis placel vide vers. seq. Torrent., Alex., Egin., Pal.. et alii, el reslat, quod
:
WciUius glossam Isonis ciim glossa versus i,it cou- lenenl recculiores, aiceplo Gallandio, ojni cum Ald.,
liuuavit. Non dnbito ojuin duae sim gloss;e, atque inter
Torn. ediditifd. Pleriqae edd. el seripli, sed rcsial.
In Ua!., fiat ut, sed a recenli eorreetore, ne si lesatur
S':separ.iiida?.ltai|uesep:iravi.PriinaesidivLTsaleciio.
7iiod priina in fiat rorripialii.-.
815. Parrliasius eontra nwtrain, excipit. YVeitiius D fial, I.oilerus eliain,
apposite cinijicii, moreqnoiiam pecoliari mairem ap- fiat ut. Eugebius jib. de Hartyr. Pal*M, iia rem nar-
ral : CVlH miiiislri i/m rmjutn acccnstiri erant im/i.xu o-
plieoisee peetori filii capnt. Et rorlaase Prudenlius
r.s lo.ii (orte pnetemis judicium exspeclarent : 1'binam,
pra oculit lialmii illud Yalerii Haximi libr. iv, cap,
inqutl, inihi ignis ? (jttibus diclii accitits ctrtnH imptr—
7, in T. Volumnio, qui Harcl Lueulli, ab Antonio in-
lereiupli. eaput, qnoil abscissumjaceb.it, sublevalum
tnre sisiitur novo quodain supplicit ueittve ptectendttt
.
oarpori suo appticavit. Pusl liunr versiim in margine tiugutc scilicet absctssione. Tacel niiraculuiu i-^i.is qui
iion puiuii aecendi. Aiqoi ipse Euaebiua idow mira«
Vaii. A <h I erat ascriplum Explicit, scilicet inany-
rniin inlaiiiis. ciilinn fuse cxponii in lib. deRoanrr. Viile ergoqiain
Sit». De ralione qua hnjusmodi |..n iiin liliiiiliiin argiuneiiio negauti,
pyr.i! ccleriler cx-
.-iriiereiilur. vide cnniiienl. ad vers. 07 Perisiepli. B56. Torn, mcndose, o««.i Momtor. Fmgoram nim-
1», cl lalnil.nii \vii. l.i rUOnlls ili drscriptllui calaractum
a nuiinullis BXi«
>'I7. Ilailsbr., fimida
; puln fitmida pro fiiniidtts.
stiin.ni, ni. tat Fabrlcius, Sed caiaracia proprie esi m
848. Urb., corrupto metro, «i strucm feni. A sar- lliiiiiiiiilins locus pneruptus, nngusius, el
pr ctp*, u'<i >
11 l|s i|uil.ns
arceusii vivi comburebantur, Clirisiia- aquamagno impetuel fragoie ruil, Fabriruisfnriasae
iinsdictoi liii^.se larmtutiiioi uniare potes iu verbia luquitur de caiaraciis cosli, de quibus in tieneei,
Terlulliaui ad ver», 103 Periit. (i.
858. Vnl. \,fut>niiic i./itet. Alel.eorruple, iltimtmr
84». »\ld., liqttutu, aln, tujuato. Panliajiiis ti- igiut, Parrhiaius,
, Piactpt aquurumfuuuut;Higum
<jn ti i ioii ; frummti tpicat. jbrutt.
: ,
r.n9 PERISTEPIIANON IIVMN. X. MO
Trepiihre tcter carnilex rebus novis A Iiiirsus coibit, ac reglutinahitur,
Ttirbatus, et, qua pnssct, arte insistere, 875 llumerisque vertox cinincbil additns.
\ersare torres cum favillis Iiumidis, Tenlemus igitur anle partem quanipiaiii
Prunas maniplis confuverc sluppeis, Truncare ferro corporis supe.rslilis,
865 Et scmen ignis inter undas quxrere. Ne niorle simpla criininosus mulliplex
Quod cum tumenti nunliatuui judici Cadat, vcl ttna perfidus cvdeoppetiil
Movissct iram fellis implacabilis, 880 "
Quot membra gestal , tot modis pereal
Quousque tandem summus hio nobis magus [volo.
llliidit, inquit, Tliessalorum carmiue, Libct experiri, Lerna sieut traditur,
870 1138P 06" 3 " 1 peritusveriere in ludibrium 7
1^139 LHruin renatis pullulascat artubus,
Forusse cervix, si secaudam jussero Ac se imminuli corporis dainuis novuui
Flecti sub enseni, nnn patebil vulneri : instauret : ipse praesto erit tnnc llercules,
Vel anipulalum plaga collum divideDS 883 llydrina suetus usiuire vulncra.
GLOS8i€ YETERES.
80 1. Trepidare, trepidabat, I. B rejert Lucanus, \.
803. Versare, versubal, I. 870. Pcritus, doctus, I.
805. Seinen, scintiUam I. , 87 i. Cnibit, coadnnatur, I.
809. Thessalorum. Thessalia abundnns ett vsnenis 875. Vertei, capul, I.
el herbis quibus mayicam fmiunt magici ; el ibi mtttti 870. Quampiain, aliquam, I
sunl magici et incantatores, e quibus Erichlho fuit , uf 879. Oppelat, moriulnr, 1.
COMMENTARIUS
8G1. Vat. B, trepidalial ellwr, sed aliud rueratpnus. cuie conghitinanlur. Videiur iinlicare Bartliins eoirt
Rat., trepidabul wther, sed indiiclum a//icr, et factum semiifr diri de vulneribus qnae inlus non sanaulur:
supra teter. Prag. , trepidubat ater. Mar., trepidal quod non pulo tenim. nisi addaiur male coeunl vul-
«tfter:siipra lainen recentiori tnanu facttnn trepidare nera, aut aliquid simile.
leter, quod unice verum est, sciiicet trepidare capit, 876. Pagani, ut saVpe dicium, Chrisiianos diutine
uoio Bchemale. torquebani, ui miscrabiliter perirent, ac mori se
802. Kgin., Hailshr., possil. sentirent.
803. Mar., humidh; supra AI. aridis. :
877. Ald., iruntate. n;inus recie.
865. Ilomerieum est scmeu ignis, trnijjuaTa irupns. 878. Eilmii nolebnnl Cliristianos simpla, vel sini-
i
Notat etiani Fabricius proverbiale esse ignem in wtdis ntici rnorie perire. Vide noiaia in Laurentio ad vits.
quwrerc ile re quae frusira tcntattir. In ie nosira 350 et 357. Adjectivo simplus iisiis est Plaulus. F:i-
apiissime cadit proverbium. bricius aii simptum referri ad quantilalein , ctesse
860. Ambr., Tbuan.,Caucb., duoTorr., Rat., Vai. numeri; simplex vcro au qnalitatem, et esse babitus.
15, Parrbasius, Mar., Quod, cum tumenti imniialum Alii Imc di-crimen ncn agnoscunt.
judici Movisset iratn, quod ainplcxus est Heinsins,
879. Ambr., cadut velul uua, cx quo lleinsias con-
el cum eo recenliores; non tamcn Gallandius, qui le- jectat cadaique el una.
ctionciri Aldi, Tom., et aliorum seeulus, se ignorare
$80. Chamillardus mendnse, qnvd membra, Alii
ait unde Chainillardus aliud hauserit. Prag., nuntia-
nesrio qui apud Gallandium quin : lege quot.
tum est judici, Mooestal, el glo-sa in niar^itie, mo-
881. Parrhasiusvitiose.JLtiei experiri,Lernma sicut
vesso esse vcrbtun desideraiivum a ntoveo, uicape^so
traditur Hxfdra,anrenalitpuUulellucarlubut.G\%e\\miS
:i capio. Lrl>., Vatt. A, Q, Attlus, Loitcrus el alii ,
ab abis fuissecorruptum,et per-
allirniat lilcuin liunc
nnRiiaium eftjudiei Comuuwil iram. Alcx., nunliatum
est judici, M ovisset, el ad marg., contmovii.
perara eiplicatum.Aldus vero, etabi jam legeranl, tu
icgii Giselinus. Neque ddlicilis e.st aut obscura expli-
8(iN. Ctiin Christiani olim divino anxilioa tormen-
catio. Aii Asclepiades se experlri velle an, amputata
lis inlerdum liberarenlur, convicium iilis objeclura
itl esi, ut magi appellarenlur. Relege ad vers. 5s3
partf aliqua Romani, alia; renascaniur, ut in llydr*
verba Suelonii de Cliristiauis sub Nerone. Lenica; capite accitlebat. Quod si id liai, aridit, non
809. Vat. A, Ilailsbr., Pal., Aiex., duo vetusliores dcerit aliquis llercules qui banc liydram inleruciat.
lleinsiani, Heiusius, illudet. Ald.cum plerisque, iilu- 882. Ald., pululescat pro pullulescat, ut babenl
dil. Gis. prima ed., iliudet ; seciintla ed., illudit. mnili; sed plerique pullutascaJ, ut Ii;it., Mar., L'rb.,
Ileinsius Cum Aiubr., Thessaiaram, quia Tliessalides Vait. R, Q., Alex. a prima manu, Loilerus.
nli arleni magicam crant infames. Infames eiiam erant S83. Ald., Mar., imminntis : lege immbiuti. Nehris-
Tliessali, fl pleiique habeni Thessalorum, eliaui Par- scnsis corrigebal innr.inuius: Niliil esl necesse.
rliasius, qni cmn Ambrosisno solel consenlire. Cel-
884. Ral., lunc eril, quod edidit Gis. cl Weilz.
l.irius incpte pro Tliessalide saga atldncit Horatii
Melius eril ti/iic.Aptid AnseluiumBandurium, t' II,
iiiiara 27 lib. iQuce snga, quis le tolvere Thessalit
pag. 55, exprimilur numisma Maximiani llerculei, iu
,
Magus venenis poterit. Nain bic venena ipsa
cujus aversa parle Ilercuies repr;fsenialur clava Hy-
vovaniur Thessala. Alii sane Thessalides venelicas
iirain oppugnans, cum epigrapne : uukculi dbbella-
diserte et Irequenter nominanl neque est curiGal-
:
tobi. Id viri docti existiinant innuere, Maximianum
landitis puiei Thessalarum in Clramillardo lypotbetas
silii arrog.isse, quod Clirisiianorunwiomen delevissei,
errorem fuisse. Erttlitho, cujus meminil glossa, est
ui constat cx veleri inscriplione, quam vide itt Eu-
saga Thessalis apud Lucanuui lili. vi. Idem nomen
l.ilia ad vers. 100.
sive liiiit- ipsi, sive cuivis alteri sag;c trihuil Ovidius.
872. Vat. A, Pal., Ilailsbr. , ense; alii enaem. 885. Ald.. Teol., Urb., Vai. Q, Weitz.. et alii,
Alex. scribn hensem. )!s/?iiu ire, admisso Iiialu. Pal., Egm., Hailsbr., Sicli.,
875. In Vat. I>, awputatii ; sed luit antmuatuma Alex., Ainbr., Tluiaii., ustui r -', ut hymnire ei iqnire,
prima nianu. ei lieiiisius pnial csc pro ustumire, ut circuire pro
87 i. Banhius , lib. \iv Advers., cap. I,ex hoc cirrttmire. Duo Torreut., Ali., Fabr., Parrhasins,
aliisque louis ostendil vulnera coire diei, Ctiin stimma ustuture, quod Gaucbio airisil c-< cuiijec!iiia. Salma-
nu AltREI.II PRUDF.NTII CARMINA. 511
J «ni nnnc Mvaiuli doctus .nlsii irtifOX : A Ille ei palalum iractat, et Higilo exilum
Qni cuncl i nortl visccrum conlini.t 900 Vocis pererrans, vulneri explorat locum.
Vcl ncxa nervis dispararc vincula. Linguam dcinde louge ab orc proiraliens,
H.iii- liunc, revulsis qui inedciiir ossihus, 1141 Scalpellum in usque gutlur inscriaus
890 1140 Al1 fiacia noilissarciens cunipagiual. [agil.
Liuguam priorem ilelralia( radicilus, Illo Meantfl lil.i sensim siugula,
l.iu.r curpurc (iiiiiii sula vivit nequior. Nuiiquam momordit marlyr, aut os ilcn-
III. i elprocaci pcssima in noslros de<s [lilius
Invccia inolii, f.is profanavil velus, -iii", Compresail arctis, nec cruorem sorbuii.
89> Amlav el ipsi nuu pepcrcil primipi. Iinmotus el paiente rici.ii consiitif,
Arisio quidam mediciis accitu-, venit, Diiin tanguisextra defluit scaturiens:
1'roferre lingiiam prncripit : profert staliin Perfusa pulcbcr menta russo sieinmate
Mariyr rcleciam, paudit imi et faucium. Fert, el crueuti pecloris spectat decut.
GLOSS.tl VETERES.
888. Disparare, separare, Vat. A. qua violentia, I.
889. Ilnnc, tatem, Vat. A. 903. Sensim, tractim, I.
894. Fas, legem, Vat. A. Prophanavit, eor- — 90<i. Rictu, rictutnperlitorit, I.
rupii, I. 907. Scalurient, ebulliens, I.
890. Accilus, adroeatus, I. 908. Russo sicmmaie, rubeo tanuuine, I.
902. Scaluellom, genus ferri guo mediei utuntur. — 909. Fert, sufftn, I.
Iiiserlans, immittens: insertare est immiltere cum o/i-
COMMENTARIUS.
hius usiurrre, vel ustutare. Ilailshr. supra, ustuare. toeisfqucd lam infestum seelut et iminane, aul unde
Lotierns, Laiinius, Gi-. prima ed., ire inustum; se- natnm dieamus ?
eise
cunda cd., ustulure, ad oram iie inustum. Gifanius in 892. V»t. R, corpori, minns recie. Vide quse conlra
indice Lucrctii, ulii de BCTIUMl agit, legil uslum linguam, ncmpe malam, haheniur in episl. cathol,
ire pro urere, ex vet. lib., et ex alio vct. usluire, re- Jacobi cap. iii, et supra commcnt. ad vers. 768.
elins, nt in jure eivili credituiri, debituiri, elc, de 893. Ald., Mar. a prima ni.inii, Vat. R, illa pro-
quibus Antonius Angnsiinus lib. n Emcudat., cap. 2. caci, quod vidctur Pruiientianum, ut prodiicalur a in
Exislimal Gifinius uslutare irrcpsisse ex glossa. Ifeu- ilta ob pr dictioms srquenlis , ut alibi ex prohabili
mannusin Pnecil., tom. II, lib. ni, pa?. 564, corri- pluriiim scriptura : Dente (requenti exasperat. Prag.
cebai llydrina suetns is coire vutnera, Galland. pr;e-
p corrupte, illa pessima et procaci.
teri itsruire. Itydriam ab Acide usiam iradunt vcte- 894. Pal., moiiis, male. Fas ad Deum et religio-
rcs. Vide Riirmannum Antholog. |>ag. 569. Alhricus . nem periinere, jura al homiucs, noiavit Scrvius i
dc Deorum Imaginihus ita rem narrat : Fml autem Georgic, Quiu ciiam (eslis quo?dam exercere diebm
hydra juxta [nhulam in t.erna patude, cui uno caisu ca- Fas et jura sinunt.
pile, duo excrescebanl ; igne circa cam apposiio Hlam 896. Ambr., ^iiondnm medicus. Weilxius scribit
exussit. Prudcntius innuii llerculcm exussisse vulnera asciius. Chirurgi medici vuluerum dicebantur, aut
capiium quae abscindehat, ne ei eo vulnere alia pul- medici chirurgi.
lularcni: quod Apollodorus lih. iu narrat: Qui cum 898. Ald. dislingnit Manyr releclam pandit, ima et
proximx sitvor. parlem succendisset, ignilis lornbus re- faucimn. Fahr., Gis., et pandil ima (aucium. Ahi
nascenlia hydra? captta inurens, cum in modum rena- omnlno oinisit el, ncscio
P iiditinuni /'uHtium.Tcoiiiis
seenlium capitum ortus tuboriri prvhibebat. an consulto. In noniiullis VO'g. male, ima et pandit
886. Giselinus pcrile observat eleganlissimam hanc fiucium.
esse veri chirurgi periphrasiu, desumptam a proxi-
901. Alex., nfi ore pratralial, supra protrahn. Lcgn
inis ailjunciis, periii.i scilicet anatomiea art», ct
prolrahens; Prag. corruptissime, trahens ab ore.
proba luxaiionumacviilueriim curatione. Dolet auicm
pancs nohil issimx arlis pessimo exemplo ali cu usquc 902. Inusque, aut in usque divisim pro uj<;ut iu
tempore discerpi, ac laniari ecepissc. llicenim Aristo usurpatura Slaiio et Avicno. Simiie esl inante.
chirurgns t.inlum fuisse videtur. 904. Arnoliiiis lib. vi dixil simili pbrasi, Malam
888. Widm., Bo.ig., Vat. 0, Mar., Prag., Rat., dentibus comprimtns.
disrrcpare. Sich., Bong. supra, diuipare, quo alludil D 935. Ilailshr. a prima mauu. Egm., ictis. Weil-
in lexlu llailsbr., dissiparare. Plcriquc, disparare.
zius scrihil artis. Sich., Gis. iu leilu, Fabr., aut
8'JO. Vat. R, Mar. prodiv. script., noi<is, contra mc-
cruorem. Alii, nrr.
iruin, pro nodii.M.ir., Widin., compagina : lege com-
paginat. In lliiiau.cral Sarcians,e\ quo Heinsiusi oiiji- 907. W. •:!/,., Kgin. ,
Widin., Ileins., scrihunl sea-
ciebat tarctmm*, quod Salmasioquoque visum fuerai.
tumens. ln llott. cl Cauchiano, deftuat pro defluit.
Sed noii facilc miaaveriin snrrieus cum sarcinans. Cauchius conjeccral defluens ebultiit, merilo iiuprxv
891. Ovidius lib. vi Metainorph., Comprtwsain for- li.mie llcinsio.
cipe linguam Abslutit ense fero ; radix micat ultima lin- 908. Lollerus et Parrhasius, ruffo. Gis. prima ed.,
ijmr. Plaiilns Aiilul. u, 3, 72, Si hercle ego le non rufo. Fahr., rubro. Cellarins rci •< n glossam Isoins,
cliiiguandam dedei-o usgue ab radicibus. Ciinlra iin- ei censct verins ex Seueca ei Plinio describi tigna
maiie illiuamodl suppliciuni gravissimc deelamavii gcncris ci nnbililaiis, imaginihus per liiieam succes-
Cicero pro A. Cluenlio nom. 66 : Nam Slraionem iloflia alligalij, qun ei ips:c parv.c Inniiitilli At
quidem, judices, i« crucem aetiim esse exsecla s<i;oie iliiliiiiiu vll est quiu scrmn lo.e loco sil dc sanguiiie,
linoiM : qnoil nemo est Lurinalimn i/ui nesciat. Timuit qui riissiiiiislcinina iliciiur, quia eo fuso manyres vrre
mutier aimou noa juam coMri<n(iam, hoh odium mu- nnhilitaninr. Salmaiins inuot. ad Lanipriiliuui iu vna
mcipum, nnii (a naiii miniiuw sed qnasi non nmnes; Ib-ho^.iiiali aUinnai, lcgendum tlammtMprottefMMta,
ejun scetein letfN MMnl [uttin. s c meluil, ne. coiidem- iii apud Lainpriiliiiin ttnWNa pru sii/ma, apud Jiivent-
narelur exlieniu scrvuli voee marientis. Ouod hoe por- liui semmii pro tlttj.ua. Ksi luli m Uia.ce slnawM
umum, dii nnmjitaUs? quod lar.lun mQHttrum in utlis gulla, sllla, ant llqtior. Acula csl Iia-c conjeilura.
: : :
613 PEKISTICPIIANON UYMN. X. Sit
1.10 Fruiiuri|ue cl osiro vestis ui jam rcgiai. Sicut solebas, cs paratusdicere?
Eigo ijiiis prafeetu-, elinguem virum Eflure, quod vis, ac perora. et dissere.
Cogi ad sacrandum possc, cum verbis earens 925 1143 Permiilo vocem libere ut exercens.
Nil in tleoruin obtilateraiet dedecus: Romaiius alio corde suspirans diu,
1142 I"'"' 1 rcduci ja.n lacenlem, ac de- Geniitu querelaui traxii, ct sic orsns esi
|liilein, Cbrisium loquenli lingua nunqu.nu defuii
91S Mullo loquenlis turbine olim lerrilus. Nec verba quxras quo regantur organo,
Reponit ar.is ad tribunal dcnuo, 930 (Juiii prxdicatur ipse verborum daior.
El llius, et ignem vividnin in carbonilws, Qui fecit ul vis vocis expressa imiroo
Tatirina el exla, vcl suilla abdomina : 1'nlin iie, ct oris torla sub tesiudine.
lngressus ille, ut hos paralus perspicit, INmih- ex pnlato det repercussos sonos,
»20 Insufflat, ipsos cen videret dxmoiias. Nunc temperelur dentium de peciine,
Irridei boc Asclcpiades Uelior 935 Silque bis agendis lingua pleclrum mo-
Addit deinde : Nunquid inclementius, |liile :
GLOSS/E VETERES.
913. Oblatrarel, lalrarci, I.
B 932. Tesludine, Curvatttra : lesludo cuivatttra. Su 1
910. Reponil, repromillit. — Ad, ante, I. teslttdine ideo dicit, quiaurnnon Grtvce, Laline. palu*
!
918. Abdomina, pinguedines, de (olticulo suis, I tnm dicilur, eo quod ciirvutn esl in simitiludine cteti,
919. Hos, lules, I. tliti el uiunoii dicilur. Caiilale, 1.
922. Inelemcnlius, durius, furiosius, I.
COMHENTARIUS
910. Vat. A, Rat.a secunda frnilurqueostro:
in.iini, 922. In quibiisilam vulg., nunquid ittsolentius, quod
melius (ruiturque el oslro. Pan hasins, (itcalus ostro. scnteiniai con^ruit.
9H. Scripti ct velt. edd., nt Ald., Pairhasius cl 924. Pal., Val. A, lleinsiani, et alii, qtiidvis. Ald.
alii, conslaiuer prafcclttt rrgo ratus, olniilcule nie- ctim aliis, quodvis. Ald., Weiu., Gis. piima ed., ae
tro; in Alex. inendose erga pro eigo. Giselinus nusus pcr ora cdistere. Pnrrliasins, Lollerus, Gis. secund.i
csl ordinem vcrhonini molare Ergo ratus prmfectus, od., Ileinsiani, ei nonniilli Vatt. ,' pei ora, ct disserc.
liis exemplis adduclus inquibus Prudeutius corripii Gnllandius ciiro Torn., Effarc quod vis, ac per oia
primain in ratus. Seculus est Heinsius et alii. Vos- edissere.
sius. de Arie grainmat. lib. n, cap. 22, pronuntiat a 925. Vat. A, liber ut, minus rccie. Fnbr., Gis.,
Prudcoiio o iu rafns produci, nec imitari debere ordi- tibeie exercere te. Scrinti aliier. Tribracliys cstquario
neiu verbornm. Vide prnleg. oiini. 216. locn, adroisso hiatti.
912. Sacrare hic ct alibi est sacriliciis colerc, ac C 927. Vai. B, Bat., sic exorsus Widm., Mar., sic
deos venerari. ixorsus est. Melruni enigit et tic orsus est.
013. Alex., Vat. A, Thuan., Rott., iresTorr., Ali., 928. Ilreviar. Moz., loquendi non ila bene. Fabri-
Pal., blaieraret, quod probal lleiusiiis, quia primam cius praeclaram hanc senietiiiam tlicit, ci miraeulis
in blntci at produxil eliaiu auclor PhilomcUi;. Ald.. innlirniatnm nam Christianos homincs qiiibus V.iii-
:
Fabr., Lolterus, obblacteraret. Plerique nblatraret, ilali linguas excidciant, lortttos circa nuniini 530
i|uod luetiir Gifanius in indice de Ecllilipsi cx Inlius tradit Gcnil.laceiisis. Exslnt hnjus rei lesiimoniniii
veii. Iib. Giselinus iu levin, obblacterarei ; ad nraro, niiuiine dubinin imperaloris Justiniani lib. i, tii. 27,
Nil oblatarel in deorum dedccus. Potest scribi abbU- cod., lege \ Vidimut venerabiles viros qui, abscissis
:
tlerarel a blalero : nani ct deblacterarc .ipud Fcslmn radicitus linguis, pamas suas miserabiliter (forte mi-
scribilur pro deblaterare. Et Prudentius qiiidein amat rabililer) loquebantur. Alia cxempla plena manu con-
hujusmodi vetba coniposita ab ob. iloc vuli Nebris- gcrit Sngittarius cap. iti. De Romnno iilero niiracu-
seusis, qui cx Festo nntat, blalcrare esse slulte, et lnni eonfirmant Chrysostomus et Kusebius, qui ii ,. :
perctipiiieloqui. Ex obblaterarei faciuui puio vblatra- dii Itoiiiniiuui, dum linguam rarneain hnlierei, hal-
ret, quod cuni hialit retineri possei- Fabncius obblu- buiii fuisse, postei en abscissa, reclissime locuium.
cterare explical ovis in morem conlra btaclerarc, ut Fuse id exaggerai Eosebius in lib. de Resurr., quj
iu cognala signilicniione obgannire. inmen ideui io lili. dc Marlyr. Pni.-esl. nulluin dc
914. Ald., et; alii.ae. lanto niiraculo feeit virbuin. Iml ecilinui est igitur
91 fi.PaiTliasius.mii//i loquentis : \cfCmnltoloquentis. argumeninin negans.
919. Teolius appouit punclum post peispicii-, nisi j> 929. Noiiniilli vulg., quir. Recltiis, quo.
erravit lypograplns. 952.Glossam conliriiiallsidoruslib. xt,cnp. t:l'ata.
920. Aldns interpungit lusufjlat ipsos, ceu videict lum notirum sicul coelum esl posiluni, el inde palalum a
dtemonas. Barthuis, lib. iv, cap. 7, osiendit, cxtufflare polo per derivaliimem; sed el Crivci siniiliter palalum
usitaium ChriMianis scriptnrihus verbum signilieare ouoaviv appellanl, eo quod pro stti coticaviiale coeli ti-
perconlcinptum flando ahomiuari, et delesiari, ntque mililitdinein Itnbeat. (Jbi Grinlcs locmn Ciieronis de
adeo irridere, ex Severo Vidit post lergum ipstus
: Epicuro ndnotnl Sed dum palato qnid sit optimum
:
datmonem mine magniliidinis astidentcm, quem eminm, judicat, cceti p Emiius, non stapexit,
ilaliiim, ul ait
«I verbo, quia Aa neceste est, parum Lalino loquamur, llispnni simililer palalnm vocanl cl cieto de la boca :
exiulJl<ttti, elc. Barlhius addit Utilur eadem voce : qunni lingiia: nnstra; proprielaiem vellem illu^irainm
Tertultianus, de Idololatr., el,nisi fallor, Prudentius. in Dicliou. Acatl. Ilisp., origine cx Graco Lalinoque
S. Hieriinyinus, cap. 17 Viue Pachomir Qui signo : serinone indicnta.
erucis fronlem suam munient exsttjflavil in «ttm (d:e- 933. Ald., Ov., repercnsso. ^ebrissensis etiam rc-
nionem), mox<jti« fugalut esl. Inielligebal enim cttn- percusso, ct palalo repercusso, exponil ex leshidne
clas tnimici veisutias ; et umore diviuo prwditus illu- oris. Noii nutein probo ejtis conjeclurnm, legcnduiii
tionet ejus pro itihito compalabnl. Vide Oiiomaslicon nec ex palato, el vi rs. seq., nec lemperetur : quasi
Rosweyili. Cerle non aliud in Prudenlioleger.il llar- Roin iiins tle sc, abscissa lingna, hrc iulelligat.
thius, rn-i h>ic intujjlat, quod ejusdein est signifiea- 954. Inicr lingtiain et tlciitc. plnres litlerx for-
lionis.Vule ontmeni. ad vers. 21 hy-mni S. Lulalia?. mnniur, ut uotoin esl.
121. Sicli., Bjng., a tidcl luc. 955. Ald. mcndose, Ais augendis. Dc plcctru lin-
: :
ris Alir.F.LH 1'IUIDF.NTII CARM NA. Mii
1144 81 niandot iilein, raucium Eic (istulas A 9SS Donare ciocis lucis insuetas dicm.
Spirare flalu conciuenles cousuno, II n si quii amens Fabulosa existimal,
i i
verba in ipals explieent meatibus, Vel ipse tme si pamni fldelia
Vi-I exilti oris cymbalis protarier, Rebare pridem, vora cognoscas licet
OiU Nunc prcssa parce labra, nunc bianiia : ll.iih s liiqueiiicm, cujus ampiiiaveras
Dubliasne verii posse nalurai statum, 0C0 Linguam : proliaiis cede jam miraculis
Cul facta fonna est, quallsassel primilus? llorror stupenlem peiseculorcin subii :
llanc uempe factor vertere, ut liliei, potesl, Timorque, el ira pcclus in caligiucm
Posltasque lcges lexere, tC retexctc, Vertere : ueseit, vlgilel, aunc somniet
w Lingnam loqucla ne ministram postulet. Uiratur bcrens, i|uod sitnstcnti gcnus.
Vis scire noslrl numinis poteniiamT 905 Fonuido fraugit, armal ihdignatio.
Fluelut liqnentis ixquoris pressll pede, Nee vim domare menlis effren» potesl,
Nalura fluxa ac lemiis in solidlim coit, Nec, quo fururis icla vertat, inveuit.
Quam dispar illis legibos, queis condiia est! Postremo medicum SQvns insontem juhei
9 1145 Solel natalus ferre, fert vestigia. Reum citari; nundinatum lmnc arguit
Ilabet usiuunm munus lioc Divinitas, D {)?0 1146 Mciccdc certa pactus ul cnllu-
Qu.-v vera nobis eolitur In Chrisio et 1'atre, [dcrcl.
Mutis loquelam , percitum elaudis gradum. Aul leirum in orc nil agcus, cl irritum
Stirdis Iruendain reildure audiemiam, Versasse fruslra se relunsis tactibus
GLOSSvE VETERES.
950. Idem, Dcus. — Fislulas, sicul tingua, I. Ir t 049. Dispar, mullnm. Queis, quibus, I. —
rins, Vat. A. 950. Solet, mare, 1.
«>37. Consono, conienienti, I. 953. Percilum, peri ittts dicitur v< lox. Gradum, —
lioli. Kiitnm, loniiuiu. - Profsrier, torjui, I. — grettum,\.
Cymlviiis, ii^iis. Har. 958. Ilebare, pro rebaris, I.
040. Paree, moderaw, 1. 904. Hsrens, ttupent, dubitans. Oslenti.ntoiurri, —
94 -2. Cui, a qito, 1. mirecu/i, I.
943. Neinpe, eertt, I. H60. Effrenae, indomiitc, l.
!>i». Texerc, vriinarc, I. 909. Citari, vocari, 1. —
Nundinatiim, mercede roti-
1)45. Postulel, indigeat, I duclum, Mar. Mercatum, hatum pretio nundinor,
— Arguit, nunc,
,
948. Coit, cvadunalur, I. mercor. I.
COMMENTARIUS.
gur dietnm
i .... e o~« nn .. ,l..
inilio liujus hymiii.
*-*
Clirysostomus ho- C 953. Prag.^rottaVttm pro pcrcittim.
ftt .1......:... Pijiu. i. n .l.::
S. Romano
*
iinl. de 1
.
:
il
Ot enim eral cilhara, linyua . ,
954.l
Meursius , :_.
in Critico Arnohii cap. 10, lih. i,
plectrum : artifex anima. ars vero confessio ; ptectTO ex Ciceione, Plauio, Arnobio.Teriulliaim.Cypriano <n
tnmen abtato, tinijua, inqttam, ncqua artifex, ncqttc aliis ,
prohat audientitnn e«se proh.mi vocem Laii-
ors, neqiic inslrnmentKm inutile evasil. Et iu horn.il. nam. Sed notandum hie p*oni pro amiilii. apu.l aiins
2 Velut enim cilliaru quwdmn v cctro ticstituta Crca-
. alia gandere signiflcaiione; neque pro auditu alium
lorein collaudal. scriptorem Forcc llinus auVsjat, nisi Prudentium.
936. Parrhasius, [nwes, suul pstulas, qui error 955. Wcilz.,lIrb,Vatl. A. D, Mar.,Hat., insuetam.
csi in metro. Nebriasensis intcrpretaiur Romanum Aiex,, Vai. Q, Ald., Itong., Gis., ninwtsr. Quorf lenuil
ini|iii, ul, :;; Pcus vellet, loipieretnr listula et cym- Heinsius, quamvis discrcpantiam lectionum non ad-
halum, quamvis baJC non haheanl voccs artieulaias. venerit.
Noii haec poetae mens
est; descrihit enim vocis or- 957. Meur*ius, Ioc. eit. eap. 3, lib. il, fidelia pro
gana, et formalionem in his t|in lingua hene valeui, fide digna . el credibitia reclc accipil. Alia siguifica-
ut coucludat, Deum, qui haVe oinnia fecit, pariter tione fidchs esl Chrislianus.
posse facere nt sine his vox formeiur. Vocat aiite.m 9G0. Prag., lingitam .' el probntis. Menrsius lor . cit.
laucium listulas, et cymbalnm
fances in oris. quia mendum pntat eede , et scribil crede. Ai eouciniiiust
figtularum formam, os iu cymbali Bimtliludinem la- videtur cede , ct lmtla est causa cur mendum ul di-
ctum cst. calnr.
937. Kal., cotiliii^ittcs, rene emendatuin per rorr- 9(53. Rat., Mar., Parrhasius, Widm., an toaniet.
cinemes. Ratio meirl poscit anne.
959. Mar. pro div. leel., exilitm. Ox., vc! in e.rittt. 969. Torn. corropte,miM arjuii.Weita. cum Houjr.,
940. liai. conlra metruni traasponil prtssa Utbra miiii/innlitrit iiriiui ," tjuoil nnii pticet. Sundinari, ait
parce. Fabricius, est opera (|«.e iu nnndinia liimt evercere,
9i4. In Vat. A ahest bic versus, sed in line pagi- in licitari, indieare, vendere, poseere, emere a*l- .
n:c cst ascriptus cum hiijusmodi iioia, qua indicetur dicere.
hoc loeo i-sse reponendum. Virgilius vi Al.ii, Letjes 970. Vat. A a prma maiiu, concluderet, srd factum
atque refixii.
fixii prelio, colludeiet, vel, nl alii seiihuiil, conluderel.
945. Vat. li, Ifar., Hat. a prisea mii>u, foniWsr. 971. Parrhasius, Aut ferrKni ot mhil atjens irri- m
Wiihn.j purulss; snpra, pailulat, Lege postuUt, et tum, vitialu melro.
Itiqnela piilius i|liaio
loqwdm. 975. Parrheaius , seu rnanati tactibus. Vsi. A, se
918. iVuinru pro (reitun pnnilur, Ut -'puil Arno- relusi* lachbut. Alei., se retuntis actibus, ei nrn div.
hiuin ct alios. Vide Meursinm lib. i Grilic. Arnoh. srript.,(<ti'it(iiis. Val. 0, rHutit Nn littU. Iih.. W>'il».,
enp.ll. iMlttil lactibtu. Iia Val. H. Mir. a pnma m.nn,
D4U. Ald.. Vat. A ad oiain, qun Htpar. Falir., Prag,, uhi esl h
prO s<n. F.iln leniin el AUIum rlil
Sie.li., </Hi dispai . Alii, quani dhpar. Panhasuis de- WiiUius pro ttu retHutit actibut, sed illi hah.iii t,t-
pravate, uuum rfiiawinli ttgibut. clibtii. Ilulshr., >en rrluiil IreclitlU. Kgm., riiiian. a
Prag., nMiiiiiim
'i:'ii. , rccie supra itieno quamvis prima
iiiinii , llcinsius in nolis , n rrlHiuii ac.ibns.
cbiiractere iish<iiuhi. Wiihn., sett reliuii taclibut. Gis ....
517 PEMSTEPIIANON UYMN. X 518
Ant aric quadam viilnus illaium bnvr, Tcmiivc linpuam conligissem vulncre
Quod sauciala parte linguara lrederet, Tiiubante plectro faius esset debilis
Nervos nec omnes usquequaque absciderci. .N.iin cum niagislra vocis in viiium cauit,
Manere salvani voeis harmom.im probe, 990 Lsus, necesse est, et loquendi intercidai.
Non posse inani toncavo verba exprimi, Fiat periclum, si placel, cujusmodi
Qua? concrepare lingua moderatiix far.it. Edat querelam quadrupes, lingua erula,
1147Esto,utresultei spiritus vacuo specu :
H48 Elinguis ct quem porca grunniiiiin
980 Eclio sed exsiai indc, non oralie. [slrepat,
Veris refuiat medicus hanc calumniam, Cui vox fragosa, clamor est inconditus :
Scrulare vel tu nunc lalcbras f.mciuin, 995 Probabo, muiain nil sonare siriilnlum.
Intraque denies curiosum polliccm Testor salulem princi|iis, me simplici
Circumfer, hausius vel patenies inspice. Functmn secamis arle, judex opiinie,
9X5 Laieatnc quidquam, quod rcgat spiramina. Servisse jussis absque fraude publicis
Quanqnam forassem forte si punclo levi, Sciat bic, quis illi verba suggillet fieus :
CLUSSiE \ETEP.ES.
975. Usquequaque, omnimodis, ex omni parie. — B 986. Quanquam, quamvis, I.
Absclderet, occideret, I. 989. Hagisira, lingua ,1., Mar. —
In viiium cadii,
976. Harmoniain, consonantiam. —
Proba3, oonir, I. lasa fuerit. Vat. A.
'.177. Non, tcilicet putabat itle, I. 991. Periclitin, inguisilio, fac probamcnlum, I.
978. Couerepare, sonare, I. 992. Edal, proferat, I.
979. Specu antro, eo quod ibi latcat lingua, vcluti 994. Cui, a qua. —
Fra:osa, scilicet clamat ln-
in specu, I. condilus, mariiru/a(u». I.
98 . Veris, verbis: prubnmenlis.
1 —
ltefut;i t, abnegat, I. 995. Slriduluni, pro stridule, I.
i)82. Scruiare, o jndex, I. 996. Salutem, per salutem, Mar.
981. Haustus, hiatus ur:s. Val. A. 999. Suggillel, pro wbministret, l. Suggerat, Mar.
SS.j. Laieaine, utrum, I.
CUMMENTARHJS.
Lotierus, scu retusis ictibus. Ali., Heinsius in lextu, tamen, honorare, siquid a martyribis sumpserint. Ad-
Pal., «« retunsis taclibus. Mar. pro div. script., seu ditEusebius medicum prnduxisse cnnm judice liu-
relunsis iclibui. Gifanius iu Dispansis ex tribus mss. guam quam incideral, el facto simiii cvperimeulo in
prj'.fcrl se retunsis aclibus, ulii se pro eum ponilur. quodam damnaiorum, hunc siatim obiissc.
Latinius, ccu relusis ictibus, et pro div. lect., ceu re-
985. Parrhasins, latelne.\\'it\m.,quidquid ; ad oram,
tunsum tactibus.
p quidquum, probe.
973. Suspicahatur aliqnis leve pro brete : sed breve " 987. Yat. A perperam, (enui vel linauam coniigis-
vulims recte dicitur. scm.
974. Iljils.br., tancialnm. niinns recle. 988. Mar. faclu, supra fuclus, Parrhasins, Weiiz.,
975. Vat. A, Egfll., Wul. ad marginem, occideret. factus. Melius futus, scilicet loqtiela.
Ald.,Cell.,oiscinderi;l. Vat.Q, occidemt. Plerique ab- '.189. Prag., minislra vocis.
scideret , pro qua scriptura tres alios codd. laudat
990. Mar., obnilenle metro, necesse est loquend-.
Gifauius in vitalia rerum. PnlioreS,este( /ogufndi.Vat. A.Weilz., Ilailshr., Pal.,
976. Ambr., Ald., Hailslvr., Bong., Widm., armo-
Alt., est , cloquendi : id conjiciebat Chamillardus ,
niam. E^m. corrupte, arimoniam. Mar., Iso, probm niendosmn jndicabalTeoliusin nonpaucis inss.Cerlu
prn probe. reclitis esl esl , et loquendi cum A!d., Parrhasio , et
978. Valt. A Q, Alex. supra , Weilz., Hailsbr.,
,
aliis. Gis., necesse est, ui loqueudi.
Pal., iingulii. Heinsius cum Ambr. et Tliuaii., tiguta,
991. Prag., fac pro fiat, et huiusmodi pro cujtis-
qma diminulivum a lingua est lingula ct ligula.
modi; iitrnmque male. Parrbasius bene edidit peri-
Alex., tigula a piima niaiui. Teolius tres Vatt. prn clum, correxit perperam pericnlum.
eadem scriptura indicat , et notat tigulam a Sidonio 992. Prag., edal loquetam, minus bene.
vocari etiain legulam , et apud Josue vu 21. pro ,
993. Abl. scribit grunitum.
regula reponendum tegula, ut animadvenit Sidnnii 995. Parrhasius, probabo mutum.
coinmenlalor Savaro nam Hebraica vox nou regu-
:
lam, sed linguam sonat. Vermii etiamsi vox llebraica 996. Sichard., nec : retine me. Veteres jurare so-
lebatilsa'uiem, vel genium prmcipis. Vide legem 33
linguam signilicet, lamen mulii adhuc expouunt re-
gulam, sive lamiuam auream in linguae formam cu-
D D, de jurejurando, et interpretes et Teriiillianuin ,
lib. ad Scapulam, et ApologH. cap. 28 ct 52 i-ed et :
saui; adeoqne reiineri potesl vox regula. Praclerea
juramus, sicut non per gemos Ctcsarum , ita per salu-
apposile mnlli legunt lingna, ul Ald., Urb., Vat. B,
Mar., Gis., et alii. Qu irta sedo hujus versus tribra- lem eoruni , quce esl augustior onmibus qeniis. Etiam
cbys recipitur. lloc.aliisque similibus exemplis com- Joseph cip. ilii Genes. v. \5. Per saluiem 1'harao-
nis non eqrediemini hinc, donec vetiai fruter vester mi-
iniinis lectio vers. 481 ei 550, /idicutie, et fidiculas
stisitneri debei.
nimus. Vide notas Cerdae ad cit. loc.Terlulliani.
980. Ald., Hailsbr., Gis. ad oram , lleinsius cum 999. Vat. A, sciat, et supra scit pro div. scri|itnra.
snis mss., e.rs(fi(. qimd amplexus esl Teolius. Sed Ainhr., Gis. ad oram, Parrliasius, Nebrissensis, ei
qu id hic addit, in probilioiibns niss. nnn esse exil, Caucbius ex conjectura , suggerat; quas est glossa.
non omnino verum est nam eXii liahenl Vat. B,
: Chamillardus ignot.i signiflcalinne suggitlo a Prudrn-
Mar., Rai., Prag. el alii, nneter edd. Weitz., Gis. liu poni alfirmat. Joseph Scaliger apud Becinannu n
981. Lusebius Iib. de Hesurr. tradii medicum de Urig. ling. Lat. ait ex Verrii opmione suggdlare
liunc fuisseChrislianum, sed inurmitate carnis, non dicium a gula. Teolius expoml gulam arctando exlor*
proposito, cecidisse adeoque liuguam abscissaui ad
: queat verba. Prudentiiis pro suggerai vcrbuiu boc ad-
sauilaleiu illius delicii quod admiserat ubnegando, lnbci, et fortasse a suggero dcducit. In sacris Lilteris
dolui retoudidisse , nl consuerunt infiimiores , ftde et suggitlo cst slrangulo.
: ,
BI'J AUKELII PKUBENTII CARMINA
520
IOOU tigo, unde miilus |i| diserius, ncseio. Aguoscit illum, quem loquor, misrrrime
Ilie sese Arisio |iurgal. Al contra impiuiu
RagMM, vesiri Mnftiinem a icrum buvis,
Nil hur lairouem (hrisiiauoruni moveiil 1010 Cujus lii.iu cxile pcrmadescilis ''
Magis, magisquu feriur iu vcsauiam; Suminus sacerdus nempe snb lerram
Qomril, alicnus sanguis ille ;isperserit
[scrolie
100;, Viruiii. «iiiini- fluierll de viilnere.
1150 Acta in prnfundum cnnsecrandus
1149 Respoudil liis Itoiiiaiius : Ecrum ,
[mergiiur,
|
|il'.rsln miiii : Mire infulaitis, festa viliis (em|iura
Meus islc sanguis verus c-l, non lniliuliis: Netlens, eoram tum repeius aurca.
GL0SS4E 7ETERES
4000. BlserlUS, distincte loquens, I 1010. Permadescilis , humcfactalit , I.
1001. Ilis •>, teiUeet ubi, I. 1013. Infulalus, infula ett proprie redimteulum co-
1003. Ves.iiiiain, pertinnciam, I. rona: tocerdotalis, sed abutive pro omni vettimento
ta~
loou. Eeeunj , ;n cccc, l. i,
cerdotali ponitur, Val. A.
COMMENTARIUS.
1000. Val. B, Mar., ergo unde, mclius ego Vat. A B nua, rowlilx
malc til litc d serlm
: lesticuli. Alii alitcr eiplicant. Et, m
iitlerCliristianos corruplela invaluit, ut alii prn aliis
1001 Ald., M»r. a prisca manu, Torn., Sich., Bon;.,
. hapiizareutur, iia eliam gentiles pro aliia eiiam tau-
Widm. , liit m
Aritto , quod Weiizius edore non de- roboliabanllir nuii hoc quoque veiluim invexerunt.
:
lnni, siiiuidem meiro coiistilere rolnil. (Jisbcrlus Ctiperus episl. 4 ad Van Balimn eonlir-
1002. S.cpe persccutores Chn-tianonini lairones inal, etbnicOK imilalos fnissc caTcmonias Chrisliauu-
vocal 1'rudcnlius. runi el foriuulis loquendi. Apuleiusail, pertacrnre-
1004. Ainlir., Parrh., Tlnta-i., Ali.,Cauch., R.itt., natci ftumines, el exstat inscriplio veiiistissiina Rkna-
IIciiis.,(/«(i'ri(, nticnus cuin Vai. A, Alex., Kal., Egm., tvs tavbobol'0 in jRTERMni. De laurobolio videri
Hailsln.Sd Ald., Fahr., Gis., Gailand., et alii vulg., potesl V. C. Zacharias in utilissiina sua liistiliiiione
qtttcrit nuin alienut. Woil/.., Vat. II, Mar.,Prag., itat. Lapidaria pag. 42., ex Momfaucnnio, Crutero Sal- ,
alieua iiiaiin, ,/uti'n/ an alienns. Ald.,llailslir., Ilein- masio iu Vila lleliogahali pag. 804, et iuscriplione
sius cuin Anibr. , Tlman. , All. . Cauch., Koll., itle. Ulpii Egnaiii KaveiUi .i Iterato vigintt anmt ex per-
:
Weilz., Falir., Val. II, Mar., Prag., l/itUU. Parrhasius ceplis tauroboliis aram contliluit quo signilicabatur ,
Oinitlil ulrumqne, ct l>gil saiii/tm an asperteril. laiiroboliatM per annos 20 puros manere, ne jue
1005. C.is., V;\br.,eflluienl. pos>e tauiolioli.tri, nisi exacto eo tenipore. Be lauro-
1001). Cis., Fabr., ccce ; alii, cccum. Siniili inndii bolio etiam agil Julins Firmicus : Tauribolium , vct
in Laureniio vcrs. 309, Eccnm talenta, tuscipe : quau- crtoholium scelerala te sanguinis labe ptrfttndit. La-
qu.iiii linc loco recle pruccdil eccum, pratsto sum : vemur ilaque sortles itla; quas coliigis. Qua-re fontet
SCilicet ecce ine. In Lanrenlio tctum pro ecce simplici- r> ingenuos, qutrre puros liquores, ul illic te post ntuliat
*i.-m
icr posiiiuii anl
nnfllKiti .; *l!nn> '.i.\ :..,.. III. ...« .
. - 1 ....
csi, nisi cliam ibi iniclli^as tcce tne, ta
«_ ^ »|i/r,'n/,li-
mncidas , u.,1 C ..
cum •
Spiiitu.i .,,»,.-, .i t
i , / r n
snncio Cbritti saugnis «MbJ2J^i
'
J.
incattdidct.
.' ,'
:• I ,. . ,. i' ..
lcniii tuicipe, Wowcrius lo notis duas veteres inscripiiones profcrt
1007. Ilailst.r., bttbuli : ila Vat. A. Prafeienduui ex quarum alicia coltigi posse vidciur taurobnlia
buhtlus. institula fuisse in honorem Cybelis et Attidis. Itaque
1010. In Tliiian., promadescitis. Ilciusius pulat siiininiis saccrdos inielligctur csse sacerdos Cybelis,
scribcndiiut \no mudescitis : nam veteres pro, nun qui (orlas-e pro aliis lauroboliari solebat Philippi a
;i.'('/i scribcbani. 1'urrecpisc. Adriensisdissertatio de Taurohulio Lug-
Iilll. Vix j.iin dubiuin esi qnin dc laurobolio lc- (lunensi exstat tont. III Thes. antiq. Sallengre. In
qualur Prudunlius. Vcicres int.rprete-i aliml sacrili- prsefallnne ad Vilas pontiflcum Anaslasii plures
riuiu intelltgebanl. Nebrisseusis existimabal describi iuscriptioncs de taurobolio, criobnlio.|tie Blanchinus
Tcrciiiina sacra, (|ii:c Debanl Rom.e iu cauipa Hariio, profcrt, explieationemque iionnnllani addit ex cnn-
iii loco qui iliceb.ttur Tereulos, iu quo cral ara Biti nientario lluminici de Col.mia S. I. de hoc argu-
palri sacra, pcdibus viginli sub lcrr.i defossa et sa- : inenlu. Exstanl hujiisinodi inscriplioues in bortis
cnlicalialui bos nigra. Ita ferc Ciselinus cl Fabricius, Btirghesiauis via Sal.nia , in qtlibua occurrit Luciua
qui addii bxc sacra faela menaibua Sc,,iembri, Ucto- Itagoniiis Venuslus pontifex major ; et Q. Clodius
bri, Novcinbii, singulis semel, sed nociibiis Iribus Flavianus anno 3X3, pontifex major ponlifex dei
conlinuis. Ncbrissensi ei Pabrieio accedii Weiizius : Solis ; el eodcm aiino 583 V. C. T. sacerdos
nccdissenlil Cliamillardiis, qiu t.uncn 1,.1-c ipU sacra Maxima itturobolio, criobotioque repetito. Auno
Terenliiia Tauropolia dicia iillinnat. Pevcralus puiai vcro 374 Clndius llerinogenianus Casarius V. C.
describi sacrilicium, et rilusprofanns, ac rtsu diguos, I) prueoasul Africai, praeleeius Uruia, tnurololio.eriobo-
quibus Julianus Apnstala, lil mure niajnriiiii impcra- lioqiie ptictp o. Consule Monifaucuuium lom. II
iiinniiuua cum iutperio siiiiiniiiin poniilicaluin acci- Autiq., pag. 171.
pcrct, ni baptismaiis chrisuia duierel, ,t Cbriili si- 1015. Uis. ad orant, tres Tonent., Cauch., Roit.,
gniim ibslergeret, lauri Mnguine prului voluii. Sed, miira iiifultiius, quod amplectiiur llcinsius, impro-
iil dixi, de (aurobolio scriuo CSl. Auiooius Van llale, h.inie letdio, quia Koniani nnira ikui uieluului ,
de Antiquil., ili prima disierlal, de origiuc ac riiibu- iinilio C8TO iniiius ponlilices. Callaiidius uieiiduni
liujus vacrilicii agii. geulilcs qua:ilaiii c
Pra-itiiuii putabal in vell. cdd. mne pro miiin. Paschalius, ,la
Cliristiauis ad sna saira sumpsisse ; intcr lia-c lauro- Corouis bb. iv, cap. 13 ei 22, hus versus exscribil
botiuiii, qoo .-ciiiulahaniur viiim pcr Cbris.li langui- ct inull.i addil de sacerdotibus cnr oiiis. viliaiia,
ncni cxpiatioiieiu. Ca-pit Uurobolium anuo Christi inliilatis ; ei cap. 21 oslcudil saccnltilcs gcniiliuiu
47S aul paiilo anle
, deleluni est V.ilciiliniano iv el
: milraios fuisse uam nnu.c gcnu. cial pilctis sa.er-
:
Ncolenco ross. Van Balius riius cxplic.it e\ 1'iudcn tlotalis, sive upex , >-i llainen, aut lil.inicn. Couiuni-
tio, quus Baronini, BulengsrUI, cl ali dc consccra- moii iisii niilia est tli.nl, iiu epuwopala cl pouuli-
tionc poniifleii maaiml lulelleieriui. Biitinguebantni ciiioi Chrtatianorojn.
iu hoc lacrlflrin eirM tauii tmttptm contecrata;, con- , tOI I. Cis. a tnain n ,.riu, cl leolex i pro neiVnj,
I
dtlee. Vircs cvicpia; craul sanguis , roiisecratx cor- ei repcxu.. Mar., Val. B, 1'iag , Kai., Suh ,
Weni^
, ,
821 PERISTEPHANON HY.MN.X m
1015 Cinctu gabino sericam fultus logam. A 10-25
1152 Sitasque fulgor braclealia rniieu.
1151 Tabulis supcrne strala tcxunt pul- Ilii-, iit ht.iima est iiuinolanila belua,
[pita Pectus sacr»tn dividuut vcnabulo,
Rimusa rari pegmatis compagibus : Eruciat ampluin vulnus uudam sanguiuis
Scindunt subinde, vel tercbrant arenm. Ferveutis, iuque lcxia poutis subditi
Crebroquc lignuui pcrforant actunine, 1030 Funda vaporum llumen, el lale aslual.
11120 Pateat minutis ut frequens biatibus. Tum pcr frequenles niille nmaritm vias>
Huc laiirusingens fionte lorva, e( hispida, lllapsus imber, tabidum lorem pluil,
Senis revinctus aut per armos floreis , Defossus inlus quem sacerdos excipit,
Aut ini, edilus cornibus deducilur : Guttas ad oinnes lurpe siibjectang capnt,
Nec non cl auro frons coruscat hosiix, 1035 Et vcste, el oinni putrefaclus ccrpore.
GLOS3/E VETERES
101"). Gabino , Gabis civitas est cujus saceidoles se-
10« junctura ; alias [errum rolundum quo scenici hulur.i,
minudis corporwus immolare
>iudis corporibus immviare solebant.
soieoam. Ergo
c,rgo sacriji-
tacrtft- xa est
id Longlulmatioms
Conglutinationis el compaginationis.
tnealrales.
thealrales. compaginationis
cantibus eis, a/fuere lupi, el tulere carnes quas ipsi Pegma genus machinamenli quo luditur in theatrit, I.
immolubant ; hinc ipsi, sicut erani impediti, ciepere eos B 1018. Subinde, deinde.— Arcara, pluniiiem lubiita-
persequi, et revocavere pradam. Proinde consueludo runi , I.
venil uf homines nudis lilarenl corporibus , Vat. A.
if>i
1033. Iinpedilus coronulus, I. ,
C.cnus vestimenti, Gabini Romunis vicini (uerunt, a
— 1025. Dracl. alis, taminis aureis. Inflcil, raisrrl, I. —
quibus magnam partem casremoniarmn sumpseiunt. 1027. Pccius sciticet lauro.
, Veuabtilo, (errum —
Fullus, fulltim habcns, I. quo dhidiiur perut aptum vcnatoribrts id esl minor
lOlti. Supcr, desupcr. Pulpita —
gradus tccmr : , securis; lancea, I.
,
,
scdes, vel lectuli dcorum, I. 1055. Pulrefaclus, sordidus,\.
1017. PeguiJlis, juncturis. Pegma hoc loco pro
COMMENTARIUS.
Wi.lin., Dong. , llailsbr.,supra, ncxus. Weitz. Delrius. Advertendum estjlla Faventini vota de lau-
Ekiii. Hailsbr. ,
, Pal., Dong., Gifanius iu Plexus ex roholio esse intclligcn.la. Auraiam frontem Virgilius
iribus mss., et alii, reptexus. Vat. Q mendose, coro- dixit, inauralo cornu Tibullus quod niiilii explicanl
:
iiuIhih pro corona tum. Ambr. , coronatum repexus de cornibus auro liiis. Sed alind pra;terea in
Prudea-
auream, ex quo Heinsius in notis scribi jubet coronnm tio indicat verstis 1025, Setatque fulgor bracteahs
lum repexus auream, ul sit Graecisinus. IV. corona inpcit.
aurea vt.le Rurmanniim Antliol. pag. 34 tom. I. Nc- 1023. Weill., Iso, Gis\ , impeditus. Aldus., P;ir-
brissonsis repexus cxponit aut niiniiiui pexus , aul ita rhasius el scri|ti lleiosiani, impeiiiiis. E nosiris Vat.
q
depexus, ut tiirbareiiiur capilli. Sed in Oxon. bene D, Mar., l'rog., Rai., impcdilus. In Egm. iiiendiini
explnaiur , id est , bene ornalus , ut refcri lleinsius. perspieuum, impenditis.
10l?(. V'al. A. scribit siricam. Codex Lalinii, Gis. 1024. Pjrrhasius vitiose iicc non el luuro. De hoc
iu lexlu, russeam ; ad orain melius sericam. In qui- iuore Plinius, xxxm,
cap. 3 : Dcorum vero honoii
lib.
biisilani vtilg. mcndose seriam. C.in. tus gabinus est, in sacris nihil aHitd excogitatum est quam ttt auratit
cuni loga exerio bracbio dextro s.c in lergiun lejici- cornibus Itosliai, majores dunlaxat, immolarenliir.
lur, ut ima ejus lacinia a lergo in peclus sinisirorsus 1025. Al.l. s.ribl blalleulis ; alii bratlcalis, alii
revocata hominem cingit. In columna Trajana impe- bractealis. In Mar., et, ul videlur, in Rai. crat prius
rator, ejusque milites boc more induti conspiciuniur. bralleolis. Alcx. etiam scribil braltealis.
Sed iii. n propterea Fabrello in ejus explanaiioue li- Vat. D, stimulando; supra aliena et recen-
1020.
cuit inferre, hunc babitum militarium virorum ct liori inanii, esl immolanda. In Mar. pariler, stimu-
inagisiralus lantuin propriuin fuisse. et Priiileniium tando ; ad oram vera lectio descripta est.
p.ic.lica liceotia stuniuo sacerdoti altribuisse,
illuui 1027. Ald., Alex., Urb , Pairhasius, M.ir. sitpra,
uli Lucauum Pharsal. , Tuiba minor rilu
aliis lib. i Gis., Weil/.., el alii, sacrato dividunt venabulo. Vali.
gradilur tuccincta gabino. Eloniiii vel alii etiam hujtis- R, Q, Mar. a P r "" a nianu, Ratt., Prag., Tliuan.,
cciuodi liabitu ntebantur, ut itiulli doceni, vel I'ru- Noms., lieins., sacrata dividunt venabula. Ileiosius in
dentius taurobolium descrihit ab ipso iinperaiore , duohus invenit sacratum dividunl vcnabula : scilicei
aut a v.r.i primario pcrfectum, ut jacrilicium magis peclus sacrulum.
risu dignum ostcndal. Origo verior ciiiclus gabini 1029. Rat. , subdila. Subctaotive le.rfum poniltir
"
iinle petilur, quod incursione repeotina hosiium Ga- apnd Catulluui , Lucreiium ctatios. Vide Gifanium.
hii, cum iion essel spatium sumendi saga, logas 1030. Mar. in textu, Widm. supra , Hailsbr., va-
suhiluctas et retro rejcctas circa corpus coinplicave- porem : Iege vaporum. Cli.nnillaidus in indice no-
riini. tat csse substautivuin. Sed poierii etiam essc adjecii-
1017. Egm., Alex. a prima manu, pigmatis : scribe vum a vaporus, ul in liyiuno S. Fructuosi vers. 1 15 ,
pegmaiis. Vaporns ardur.
1022. Doves in saciificiis coronari solitos con^t.it 1051. I'rag., sequentes : rcctius frequentes. Imo ol
rtiam ex Acl. apiisl. xiv, 12 Sacerdns qnoque Jovis, : unice verum videtur.
'/«i cral anle civitalcm, lauros et coronat aute januas 1034. Vatt. A, Q, Hailsbr., Pal., Egm., turpe ob-
alfirens, cum populis volebal sacrificare. Delritis coin- jectans. In Alex. videtur f.idum lurpes objcctans. Re-
ment. in OEdip. Senecas docet corniia victiinarum linendum lur/e subjcciam. Falir. (urpe adverbitim
auro qtiasi jugiiri cl vinciri cousuevisse itein coro- , esse pu(at , et in pareulhesi per indignaiioncm legi
nari. Trebellius Pollio in Vita Gahcnoruin p:ig. 178: mallet.
Processerunt etiam allrinsecut cenleni albi bovei cor- , 1055. Ald. mendose, omne pro nmni. Heinsius
nibus auiojugatii, et dorsuulibus sericis disculoribus ciim solo Thiian., putefactus : qiiia apud Prudcniiiim,
prwfulgentes. In anli>|u.i lapide Rumx insculplum esl inquit, priuia in pnlre/uclu», cl pulris seiuper occiir-
de v.ito vicennali Vota Faventinus bis dcni susciuit
: ril brcvis. Inepiam hanc et falsam esse raiiouein,
orbis, lltmaclet repelensaurala fronteb cornes. Ulruin- liquel ex vers. 9 hymni 7 Cathcin., Arvina puticm
que morem his Prudeiuii versiDus coiilimiari notat ne resudans crapulam. Teolius el Ccllarius Heinsio
TlTROL. L\. 17
: , ,
;: , ,:
SM ALItEUl IIUJDLNTII CARMINA. sn
o .iii os supinat, obvias olTerl gen >-;, A Addamus illam, vis, hccalorobcn liiam?
1153 Snpponit auivs, labra, n.ires objicii, Ceniena ferro cuui cadunt animali»,
Uculos el ipsos perluii liquoribus 1154 Variaque abundans cxde restagnat
Nec jam palaio parcit , el linguam rigat, (cruor,
1010 Donec cruorem totu> atruiu comliibat. Vix ut crucntisaoguies nalatibus
!'osi |uaiu cadaver sanguine egesto rigens 1055 Possini mrare per proruntliim sanguiuis.
Compage ab illa ll.iinines relraxeriut Sed quid iuacelluin pingue pulvinarium,
Procedit inde pomifex, visu horridus, Quid maximorum lancinatores gregum,
Osteni.it uduniveriicem, barbam gravem, Fviscerata carne crudos , criminor ?
I0t5 Yiilas madentes, aique amictus cbrios. Sunt sacra, quando vosmet ipsi cxciditis,
llunc inquinalum lalilius contagiis, «oco Votivus ct cum membra dctruncat dolor.
Tabo recentis sordidum piaculi, Cultrum in lacertos cxerit fanaticus
Omnes salutanlalque adoranl euiinus : Scctisque matrem braehiis placat deam.
VUis quod illum sauguis, et bos niortuus Furcre, ac rotari jus pulatur myslicum :
1050 Fcedis latenteiu sub cavernis laveriut. 1155 P-irca ad secandum dexlra fertur iinpia
GLOSS/E VETEItES.
1041. Egosto, emiuo, I. B lif.li. Quando , siquidem, I.
1042. Compage, labuta, I. 1000. Votivus, qui per voium renit, I. Volunlariut,
1047. Piaculi, purgalionit, I. Val. A.
1051. Ilecalomben, cenium; inde heclialonlam , 1001. F.uiafims, taceriim qui in fano moralur , I.
id est cenlum pttesialet habenlem; et ideo cenlum hos- 106:!. Deam, Berecymhiam , 1.
/iir ei immolabantur, 1. 1005. Itotari, scilicet vbjectant caput. Mysticum, —
1056. Pulvinarium, leclitlerniumvocat pulvinarium figuratum, I.
qui in lemplo ponebatur quando augurium quarebant 1061. Parca, qua: parcii, non te incidendo. Fer- —
per sacri[icium, I. tur, dicitur ate, I.
1058. Crudos, ruilicot, pinguet, I.
C0MMENTARILS.
adhxrent: sea scripli et velt. edd. eonstamer et Sich., Gis. prima cd., profunium tauguinem. Alex.
probebabent putrefactus. Chamillardus in textu, pu- Urb., Vatt. A, B, supra, Q, Hailsbr., Pal., Falr., Gis.
aduolal ptttrefactus.
tt{actut, in indice s.ilum S'-cunda ed., Heins. , profundum tanguinit. Weilz.,
1036. Ald., Torn., qui nos. Meliores libri noslri , Egm., profunda tanguinit.
etHeiiisiani cumCauchio, Laiinius, Parrhasius, Gis., 1050. In Vat. B videtur fuisse pluinarium , aut
qwn ot. Weilz.us, qni/ios. Scabgcr, lib. n, cap. 1 cc.le plumarium, sed nialc. Vncai autem pulvina-
Lect. Auson., eum inveuissei alicubi quinos, correxit nuiii deorum maccllum pingue, quia cruore bostia-
cinnos, vcl einos. Glossariuin rinutn cTtttrxuviov. t.innus ruin lempla redundabant.
p
wufxa. Et ltalica lingua, et vetus Gallica usurpanl 1059. Vat. A,vosmeiipsos. Prag.,eumvatmetiptni,
cenno, accennare, accenei Scaligero accedil Galtacke-
. supra quando. Lex carminis poscit quando vosmet
rus ad Antoninum de Vita sua. Ileinsio tamen mini- ipsi. Hec.-nsei nunc poela ritus geuiiliuro quibus iu
mc id placel, nequedebcl placere.
aliis deorum bonorem sibi vulnrra iulcrcbani.
1046. Egin., l'alai., Hailsbr. in lextu, hinc pro 1061. Prag. , cultrot, repiignanie meiro. Mar. /</-
hunc. Pro contagiit alios legere contaciibut testis est certit,supra lacertot reciius. Bellonx sacerdoles la-
Fabricius. Salroa&ms pag. 180 in /Elium Lampridium certosi sibi ei bracbia cruenlabant, el fanaii. i dice-
luculeniam lianc descripiioncm lauroboli dicit, et bamur. Lactaiuius, lib. i, cap. 21 ; Bellona! tacer-
iuulla profert de t.iurobolio ac taurobolialis ad hunc doles non alieno, ted suo cruoie taciificant. Seclit
gentilium rilum illustrandum aplissima. namque humerit , el ulraque mann diilricios gtadiot
1047. lo Prag. hic versus rejicitur posl ver-um exerentei currunt, efferunlur, insaiiiunt. De bis faua-
1050, Fcedit, etc. licis lloiaiius, Lucaoiis, Juvenaliset alii. Sub Com-
1050. Egm., Lat., Ilailsbr., Vat. A, lavcrii , non modi tempora consueludo iuvaluerat ul crueniatio-
male. nem fanatici simulareui , non vere lacertos exse-
1051. ValJv , corruple, itlam vit hac ad opein carent. Nam Lainpridius in ejus Vita ait Betlotue :
luam. Vat. B, Mar., Prag. scribunt echatontem tuam. tervienles vere exsecare brachium prarcepit ttudio cm-
Kgm., Widin., eccalontem. Plerique /ii alombem, aui '< delitatis. Apud Monlfauconium, tom. 1 Antiq.,lib. iv,
hecutomben. Cauchu.s conjiciebat si vis hecatombem , pag. Mi, reprxsemaliir Fanaticus Llellonx, Isidis,
ul meiro consulatur. Al Prudentius nunquam quarto et Serapidis duos cultros mambus lenens.
loco daclylum immi-.ii. Producit secundam in heca- D 106-2. Ncbrissensis vuli legi deum pro deam, ut
lombem uecessitate quadam raetrica non enlm alio : intelligalur Cybelc inai.r dcorum ex sentcniit Apu-
inndo l.icile hoc vocabulum adhibere pottiissel, nec leii, qui Belionam , Cybelein, Isidem idem numen
pruilens ab eo absiinere debuit. Isonis glossa Ma cssc piit.it. Ac revera deum l<-gttur in ediiioue Lot-
iniciul >ri hecaton cenlum, inde hecnlom-
polest: teri. In Aciis S. Symphoriani sa;pe Cybcle maier
bem etc. Hecatombe
,
est sacrilicium ccnitim lioum dea dicitur. Sed furlasse lam in lus Aciis quam iii
a Lacomhus primum instiliilum diciiur, qtii cum Prudcntio prajslabit legere malrr deum, ul in veieti-
olim cenluin prx-esscnl tirbibus, ccnienos quoianms bus inscriptionibus passim ocrurrit.
boves pro ceulum civiialibus iminolabaiii. Alii ulia. 1065. Ald., ac rotare. Mclius ae rolari. Rat., t
Vide Eustaibium iu llumeti lliad. rolari. Lolie< us mendose ««I pro jut. Minuciiis //i :
1054. Vat. A, (ere ; supra videtur esse (erro. s inl el (urentet quot in puMicum videlii , NNMNN
Prag., (ere. Itoti., Prag., Hailsbr., Vat. It, Mar. su- vatet et ipii abique timpw lic insuuiuui, sic bacehju-
,
pra, Cis. ad oram, Sich., cui cadunt. A>ii, rum ca- litr, sic iKlunlur.elc. Cuhfef nolas IIwhmU Cl alu>rii<n
dunt. Widni. et Parrliasiu» omiiti.nl cum vcl cui , ad Miniiciuin, ct Elmcnliorstil ad lib. i Aruolui ,
•sed corrumpilur inclrtnn. pag. I.
1055. Ald., Vai. B iii tcxlu, Mar., Bong Widin., , lOlil. Alil., V.ii B in contoxlu, Torn ,
M,r..
;,
PERISTEPIJANON IIV.MN. X. !'2G
Coelum meretnr vulneruni criuleliins. A 1156 Af,lS minntas ingerunl fornacibus,
Ast liic meienda dedical gcnitalia , llis uicmlin pcrgunt uiere, uti|uc ignive-
Nuinen rcciso miliginoabinguinc : [rint:
Oflert pudendum semivir dnnum deae : Quamcunque partem cnrpnris fervens noia
I IIiiiii revulsa roasculini germinis iiimi Stigmaril , banc sic consecrntain pra-di-
1070 Vena elQuenii pascit auctam sanguinc. [c.uii.
Uteri]ue sexus sanctilati displicet. Fnncium deimie cum reliif uit spirilus,
Hedium retentat inier altemum genus: Ei ad sepulcrum pompa feruir funrris :
Mas esse cessat ille, nec (it femina. Partrs per ipsas impriniiintur braclcae,
Felix deorum miler imbcrbes silii Insignis auri lamin» obducit cuicm,
1075 Parat minisiros lenibus novaculis. 1085 1157 Tegitur meiallo, quod perustnm esi
Qniil, cum «acrandus accipil sphragitidas ?
[ ignibus.
GLOSS.E VETEP.ES.
1006. Metenda abscidenda, l.
, tas a frnngendo Mar.,
1070. Anciam, accumulalam , vel placatam, I. 1078. Ignivcrinl, pnxerinl, I.
R
H
1071. Ulerque, ironicos dicil.— Sanrtuali , itli.— 1081. Funclum , defimeium. Funqi dicimus olh-
Risplicel, eviratus utrumque genus despicit, et mascu- ~"—
riutn implere ; defungi ab oflicio cessire ; defunaus
iinnni, et (emiitinum, I. dicitur ab officio vila: cessans, I.
1076. Fragitidas , fragis Grwce dicilur missile : 1083. Bractca1 , lamina> aun
hinc fragiiidoe spicuta, vel acus majores, Val. A. No-
COMMENTARIUS
Weilz., parta. Meliores cnm Par-
Ileiiisiani, el nosiri sius, scri|ili Ileinsiani , Gifaniani, noslri, pergunt
rliasio, Latinio, parca. Ncqui: aliler Giselinus : eisi urere, ut itjniverinl. Id seculi sunt Weilzius, Heinsius
enim ediderii parta , tauien in emenduis cnrrcxil et alii. Ei lleinsius agno>rii quaria sede iribrarhyn
parca cum explicalinne scilicet linpius est qui
: admilti cnm hiatu. Gis. et noiinulli vnlg., utqneigni-
parce secat, pius gui crudctitcr. Nebrissensls expouit rerint; iia enim poslrema in urcre ehditur, et lit
parula, quia legit parta ; sed id est coulra scuten- iambus. Gifanius legit quidem urere, ut igniverinl, scd
liam poelae, nec pro paratn recle diceiur parla. qnarla sede iambum, noii iribrachyn, agnoscil. De-
1066. Parrhasii error in metro dicat pro dedicat. fendit eniin cx Maniani scntemia, ea quxinf liniiin-
Nunc arguuntur sacerdotcs Cybclis, de quibus non lur anripiii iotervallo liabila e^se : itaque prnducit
scmel dicium. uf. Ilermanns. Hugo, cap. 19, dc Prim. scrib. Rat.
1070. Prag.,t>r»g«V/7uenlt,contra metrum.Thuan. ubi probat non solum servis et reis.sed etiam mi-
pro cffluenii scribit efluenti, ex quo tleinsius conjicit _ lilibus aliiiuando et sacris hominibus notas et litte-
vena ct fluenli. Salmasius, vena fluenli. Parrhasius C ras fuisse inustas, legit etiam, urere, ufane ignirerint.
corruplissiine edidit hos duos versus: lHwi revut- Vossius de Viliisscnnonis inier barbar.i rejecii ver-
sam mascutini germinii Yenam : effluenti P.isilhea: bum ignio, quod Hincmaro tnbiiit. Paulinus epist. 4
-uinjitine. In emendatits monuit quosdam codices ha- ad Aiisnnium u-us csi ignilus, quam voi em usur at
licrc Vcnam e(fluenti pascens auctam sanguute. etiam GellioB. D.irthius, lib. ix, cap. 18, noiat Ainul-
1075. Alil., Parrhasius, et nonnulli vulg., levibus, fuui ignire a Prudentio sumpsisse. Arnulfus ait: Su-
s eu Iwvibus. Scripli plerique , lenibus. Ileinsius edi- blimes ocutos. ei acuti luminis ignit Exceiltns sensus,
dit /irrtfruf. ingeniique vigor.
1070. Val. A, sacrandos: le^e sacrandus. Parrha- 1079. Egtn., Quacunque partcm corporis fervens
sius ila legil huuc versum, Quid cum sacrandus occi- nota Siigmaret.
dit Phryx Atidi ? Nescio quo sensu. Ald. , Gis. scri- 1080. In Vat. A aliena manu videtnr facium sta-
bunl sphragilidas, et Giselinus deducit a trypayifciv, gnaril, ad marg. siigmarlt: inccriuin quid prius in
sgnare, et insigmre. Inde a->payig, et crfpay'urp.a. De- contextn fueril. Ald., Rolt., hanc sx consecratam.
rivativuin o-tfpayirt; pro sliguiatis el puiielioiubus vis Egrii., Vat. A, hanc sacratam, cJaudicante veisu.
alibi legi puiat Giselinus. In scriplis Weitziauis, Hinc Heinsius conjeclabat Itancce sic saciatam, vel
lleinsianis ct nostris lcjjilur fragiittias. Niliiloniinus liancee consecralam. Parrbasius hanc consecralam
lleinsius cdidit sphragiitdas. Nebrissensis sphragiti- sed neque ila versus constai. Pleriqne, «anc sic con-
das exponil medicamenta e Urra sphratjilide, seu si- secratam.
gillata, qua: vatet ad cicatricanda vutnera. lix Celso 1081. Ald., Bong., relinquit spirilus.
iib. v , cap. 20 et 26, pastillus ad gluiinandum vnl-
jy 1084. Prag., iusttjtiis flitru lainina.
nus sphragis nuncupalur. Melius Fabricius interpre- 1085. Fabricius ait cam parum auro aut-.-rrgento
laiur signa aui lioias impressas, vel memorix causa, includi, et quasi sacram post moriem asservari.
ul flt annulo; vel religionis, ut fil ferro ignilo. li Prudcniius solum innuil parlcs qu* perusl;c et no-
cliam qui nomen niiliti.e dabant, ignilo ferro pungi tatx sunt ignibus, obduci laraina auri impressa, at-
et stigmaii solchanl: unde sacramcutum miliiare
que adeo.legi. Hujus ritus quisalus meminerit, non
dictum, quia milites quasi sacrabanlur. Lipsius, de oecurrit. Raynaudus loc. cit. Fabricium iinpugnat
Mililia Komana, lib. i dialogismo 9, agit de milili- qnod crediderit ex hoc geniilium riiu morem perva-
bos in cule punciis. Itaynaiidus , de Stiginatismo sisse in Ecclesiam, ut digiti, brachia, aniculi sanclo-
sacro et profano, sect. t, cap. 7, de hoc ritu io- rum iucludercntur vasis, et osculanda exhiberenlur.
piose disscru: non auicin probaiquod Primasius lo- Prudentii meniem esse aii Raynaudus, tHfer efferen-
ciun Apostoli ad Itom. i iia explicet, ut inielligatur tlum funus honeslala ad moditm pradtclum fuisse mctn-
ethnlcos conluineliis aftecisse corpoia sua, dum sibi bra sligmate nolala, sive consepullis, sive post funeris
characUres et usliones infligitnl in consecralioiubus pompam deaactis ante iltalionem in tuniulum liujns-
idotoruni ; nam Aposlolus clare agil de coiilunicliis modi ornamentis. Puto aulcm sermonem esse non de
per libidines et impudicuiam. solis sae.erdoitbu Cyhelis, nequc de solis sacerdolibus
•
1077. Prag., ingegit, fortasse ingerit. Isidis, scd de quovis sacerdote, qui sc nutnini alicni
1078. Prag., meudose, pergunl perurere cum igni- , noiis corpori inustis consecraret. An autem omues
verint. Egm., corrupte. «eiauniur acre. Ald., Parrha- sacerdoies id faceredeberent, an soiuin abcujus nu-
: ; :
5i7 AUIUII.U PRUDENTII CARMINA. fVJ.8
llai tetrt pcenas cogitur gcntiliias. Dixil, foroque prolralii jussit virum,
ll.M .iii cocrcent lege culiorcs suos : Trudi lu lenebras noxialis carceiis:
Sic il.uiiuii IpM ludit liog quos cepciil, Elidil illic iniie i nlitiiii marlyris
Docel e\sccrandas fcrro contuniclias, I .ii-i.ii- iic faudus. Sic peracta esl passio :
1090 Tormenla niiiri mandat inlelicibus. 1(10 Auima absoluta vinculis cuelum pelil.
\i no>icr isie sanguis ex vesira fluii Ceala inliuias-e cnncta fcrlur principi
Crudeliiatc : vos lyrannide iui|>ia l'r f.-i •
iis, addens onliiicm volumiiiuin,
I -Aulrer.it. s innoceiitoin corpora. Seriemque UDUD digereos tragwdix :
Si vos $iii.it:s, incrucnte vivimus : l.alaliis omue nnien in fasces referl i
um Alsi cruenle puninmur, vinciinus. 1115 1159 Siiiiin lyranous cliarlulis vivaci-
Se.l jam silelio : linis insi.it debilus, [bus.
Finis inaloriiin, passionis gloria : III. is sed aeUl conlicit diuiiia,
J liu non licebii, improbe, ut lieuil modo, Fuligo fuscat, pulvis obducil silu,
Torquere nosira, vcl secaie viscera : Carpit seneclus, aut ruinis obruit :
«100 Cedas, uece-.se est, victus, et jain dcsiuas. luscripia Christo pagina iiiimoitalis csl,
1158 Cessabii cquidem lorlor, ei sector de- p lliO Ncc obsolescit ullus in ccclis apex.
|
biuc Exccpit aslans angelus coraiu Dco,
Jinlev in natur : scd pcreinploris iiianus Et 1
1 1 1 ,t- locutus martyr, et quae pcrtnlit
Su.-eeil- 1 illis strangulatrix faucium : Nec vcrba solum disserenlis condidit
Alitcr silcrc nescil oris garruli Sed ipsa piugcns vulncra cxpressil stylo
1105 Vox inquiela, qu.im tubam si frgeio. I IJ > Lalcrum gcnarum, pcetorisque, et faiicium
GI.OSS.€ YETKRES.
1089- Coniuuielias, coittumelia proprie stnit vcrboa HIS. Vivaeibus, tliu dttranlibus, I.
et itlituv alieui injuhx, 1. 1110. Diutina, lonqirva, I.
1105. Illis, lortoribus el sectoribus, 1117. Silu, relustale, I.
1105. Quam, nisi, Val. A. 1120. Obsalescii, deteiur. Apcs, tiiera, — I.
1114. Fasces, potesiates, Mar.
COMMF.NTARIUS.
nondiim satis mihi
uiinis sacerdotes.eicujtis nnminis, 1111. Imimare prn irniicarc vcrbum esl Cypriani,
liquct. Raynaudus loc. cit. recenset saeerdoies Cy- Vopisci, Sparliani, Symmachi, non Livii. ut Fahri-
belis, Rellona , Dian;e, Dex Syria\ Miihriacos, ci
1
cius pulavii, mcndosa alit|iia editione deceptns nam :
diversos singulorum ritas magno doclrinx apparatu G lib. iv, c.tp. 40, non iuiimiisse /S/io, scd intliittte litio
exponit. lcgciuluni csi.
40*0. Minucius recte de Cybelilustiio Iltccjr.m : 1 112. Ex velcri consncludine id factum observ:it
non sunl sacra, lormenla sunl. Teoliiis aucloriiatc Eiisclni in Chronico, qui ait vo-
1087. Parrliasitis corrupte, cohtcrant tcge; quam- lerem hanc fuisse consuetudinem proviiiciarnni rc-
vis ipse eoutend tt cohoeranl essc propriuui Prtidenlii clnribtis, n/ quidquid novi apud ipsos conligissel, im-
vocaliulum prn addicum ab aere, iiuetjecta aspira- peratori nunliaienl, ne quid ipsum lateiet.
tione hijtiis causa. Longe euim mclius dicitur coer- 1114. Prag., lyrannus omne, cl rctS. seq., tunm
cere leqe, quam addicer,- lege. lirtitius sed hoc posiremuni metro imn congruil.
:
1092. Prag. male, iwramidi cum impia. Cauchius cx conjectura, ct Laiiniiisin (astos reftrt
1090. Prag. millUS bene, debitit. Suos tyrannut : qtiod tenuii Ci«clinus, et eum co
1100. Val. A, desines. Alilus non benc interpungit, Ueinsius sed utcrquc suum, non jiio» : cl iia edide-
:
</. -411111». Cessabil equidem lortor, ct sector dehinc. Ju- rant olim Murmellius el l.oticrus. Refraganlur ple-
dex minuiur. Verba cessabii equidem torur non llo- riqueedd., et niss. Fahricius (atcet interpreiaiur
inani, sed judicis sunt. seyialas et laicrcola qua; in aulis imperatoiuni sole-
1101. Adverbium equidem Latinissime adhiberi hant t.uivoluta aut deposita SBServairi. Ncbiiss» in-
posse eliam cum leriia aut secuuda persona, multi telligil fasces librnruin, aul puliu» annales, qtii a con-
juin docuerunt, nonnullis reclamantibus. sulibus uoiiieii accipiebant, quorum insiguia er.ul
1105. Parrhasius, Egm., Rai., Ilailsbr., Ainbr., fasces.
lucccdil. Ox., Hotl., Urb., Vat. Q, Pal., succedal, HI0. Innonnullisvulg male,i//<iJcd<ri<uproi//,i*.
n
v ,
Gis. ad oram, succednt illi. Plcrique edd. el inss. , 4117. Cauch., Thuan., Parrhasius.Sich., Vau. A,
sucredel iliii. Euscbius, cap. 2 de Martyr. 1'al.c t., U.Mar., Rat., WeiU,, cl alii, u/iyo. Plcrique cum
iu facium narrat Cum impemtoris fictnnalia jam
: Altlo, (uliqo.
odessent, et ex solemni more mutenu qui in custodia 1110.Mar. imcriplo ; supra inscrtpta , probe.
.
lenebuntur indulgcntiu publice per prvconem annwi- lsaias xlix, 10 : Kcci in ninnibut meU </,'»i-i iii.-i tt.
liata esset, solui ad quatuor usque puncla distnitut Yitle vcrs. 1 hymni 1 Per.. Scnpta sunl coelo duoium
habent pedet, in ipso jattat nervo, fraclit luqueo (uk- mariyrum vorubutn, et hyuin. I, veis. 171.
cibns, marturio, sicul optaverat, exornatur. Ig.lur Eu HiO. AM., e*telt*Ml.
scbius rcferl Romanom diu siipcistilem iu c.tnere 1111. Ex EraBgeli* Matih. xvm, 10, A m$tH eereai
luisse, ei, conVviconualii iniperatoris adesscnt, stran- iu fd-/is scmper videnl (aciem Pulrin tuiri, ijni in < M
gulatum in carccrc, siilicet ad pubUcos lumorcs esi. Fabiicius, qiiamvis helerotloxus, taineu fjieiur
vitandOS. iitm poetlce id lielum, ted verain ewe narraiioiiem
1 105. Suprjdixil/"iuctitm/islu/iis,ri/m/></i<moris, ple- viri lerinn diviii.iriiin scientissind, Nin aiipeio-i Dal
ctruin liuqutv; ntiiic tubam vncat iiislrnoieiiiii u vneis. iitiins idesse lanquam cuslndea, eumite», defentoi
107. Vui. A, Egni., incodosc, «o.r i//ij pro noxiotii.
1 i.s, speclatores, ncra lnstoria: lestaniur et evpe-
iios. Sirangutarl m carcere mfame inortii |enui riiinliu pn l.iiiniiies.
pul.it leolius. M 'ii asscnli.ir, insi hMloU vclcrem 1114. In Vii \ sii;r.i ;>in,/iii» crai addittim u, ul
videro. csscl piHfMNI, ini ple
: :
529 PF.RISTEPHANON ilYMN. XI. 530
Omnis notata esl sanguinis dimcnsio, Yellem, sinistcr intcr h.rdornm greges
l'i quamqae pl.igam sulcus exaraverit, Ut sum fnlurns, eminus digin scerer,
Aliam.paleiileiii.proximam.long.mi.lireveiii: 1161 Aique, lioc precante, di>eret rex np-
Qiijb vis doloris, quive segmenti modus, [(imus :
1130 Guttam cruoris ille nuliam pcrdidit, Romanus orat : transfer hunc h;edum mihi
llic in regestis est liber coelcslibus, II 10 Sit dexter agnus, induatur vellere.
1 160 Moniimeuia scrvans laudis indclubilis, XI HYMNUS.
Helegendns olim sempiierno judici :
I.NCIPIT AD VALEniANUM EPISCOPUH DE PASSIOSE S. UIP-
Libramine xquo qui m.>lorum pondcra, POLYTUM.
1135 El prxmicrum comparabit copias. Innumeros ciucrcs sanctorum Uumuta in urbe
CLOSS.E VETERF.S.
1151. Regcslis, occuttis. Rciieslum rocaiur liber 1 133. 0'im, in fuluro lempore, I.
cnnlinens memorius ulioiim librtiruni, el euislolas in 1131. Lihramine. pondere, I.
Hnum cotlectas ; el dictnm reyslum, quaii ilerum ye- 1138. Rex, Christus, I.
slum. Jnannes Scolus rtghlron dicebnl, I. 1U0. Vcllere, innocrnlia, I.
1132. ilomimcnia, iiioitttmentiiiR, et monimentum, B 1. Romtila. dcbuisset dicere in liomulca; sed pro-
cl motiimcn, sed uno s:nsu seutp.r ponuntur, I. pter ntitrum Romuta dicitur, I.
COMMENTAIUUS.
1131. Aldus edidit male hic inireucslis, nec melius excitaront, et quasi ab auctoribus in ipso initin com-
corrcxit hic ite.r qeslis. Scripti htc in regcstis. Re- presstis fuissei, eumdem ipsi anno 1599 recudirunt.
getstaetiam dixit Vopiscus in Probo. Joannes Scotus, Schelhornius, lom. II Amoenit. lit., pag. 371, emn
uui, ail glossa, mgistron dicebat, videtur esse
ut inter libros rariores recensel. Exemplar primx edi-
Jnannes Scolus Erigena, qui floiuit primum in An- tionis Antuerpia: 1571 exsiat in hiblintheca Collcgii
glia, dcinile in Gallia suh Caroio Calvo, qui regnavit Romani, hoc litolo : Index expurgalorius tibrorum
ab aiino 810 ad aiiimm 877. /Eqiidis fuit Isont, qui qui hoc swculo prodierunl, vel docirina: non sana? er-
ohiit aiino 871, ut confirmatnr ei Mahillonio in ob- roribvs inspcrsis, vel mutilis, cl «ffensivm mntediceniiae
gervalionibus praeviis ad vitam S. Otbmari. De hujus felibus permixtis juxta sacri concitii Trilenlini decre-
S. Othmari miraculis Isn libros duos scripsit, qui lum, Philippi li rcais cathotici jussu et auctorilate,
exstaut eliam tom. 1 Scriptoruin rerum Alamannica- alqut Albani ducis consilio ac minislerio in Belqia (sic)
riim, ubi tom. II aliud opns pjusdem Iscnis inseritur coru-irtiifilHS mmo 1571 AnlnrrpiP ex oflicina Christo-
quod insoriptum est Fnrmulx ciiartarum. phori Ptanlini prololypograplii reqii. 1571. Prxlatur
11.V2. Plcriqne nioiiimeiita; a'ii monume n/ascrihunt. Ai ia Montamis.
'
1 153. Weitz. cum Egm. el Hailsbr. maiu.t scribere „ 1138. In Va(. B desideratur hoc. Vat. B a prima
retigcndus. " manu, pr«?can<i, non bene.
1155. Egm., Hailshr. mile, comparavit. 1139. Teolius et Chamill.irdus secuti sunt Hein-
1156. Toium hnnc locum abunde explicuimus cap. siuni, tinicum soln Rolt. ediderat huc hadttm. Sed
19 prolegom. Dudn Dccanus S. Ojuiniini, lib. in de cnm lleinsius in Addendis aliter senlire videatur, cl
Mnrihus Norman. Prudentium xmulaius, ut captus eodd. plcrique habeant hunc hoedum, retinendum id
crat illorum lemporum, iia lusit Et me olidis vin-
: est. Conh-r prnleg. num. 186. Post lioc rarmen in
clum cumspexeris eminus hadis, Uic mihi nam spon- Vat. A sequiinr hymnns Naialis Dnmini. In Vai. B,
dent hcu monimcnta ma. Candidulos memel quampri- Mar., Finit Romanns Aurclii Prudenlii Cl menlis. /n-
mum Iransfer in agnos, Coagnus dexler eam velleris cipilhymnus vm cat. Januarii. In Aldo Finil Roma-
olmiftui. ln loeo Herici Alli-siodorensis loc.
simili nus. Auretii Prudenlii Clementis Peristephanon. El il-
cil. proleg... vinclum diversa esl scriptura pro junrtum. lico poniiiir hymnus SS. Ilemeterii ei Celedonii. In
1157. Lalinius ei cnnjeclur», opinor, si sum fulu- codicc Bongar-iano, de quo egi in comment. ad
rtis Non male Cellarius, Ut sum fuiurus, id esl ut hymn. Cassiani in litulo, posl Passioncm Romani
omnino merui peccalis meis, qui inler hados statuar. lucc leguntur : Fintt Kathemerinon Prudenlii Auretii
F.ibricius inCoann. Poet. Clirist., pag. 1 18, Quid est, Clemeiuii. Hoc est liber Ymnorum in honoremmarty-
ait, Prudenli Ctemens, quod inter Itadus te. fulurum rum. Hinc colligitSinnerus, videri hymnos mariyrmn
dicis? an oblitus tui es, qui ante scripsisli : Crux noslra olim iioiisnb Per.siephanwn nomine venis.«e. Rectius
Chrisli est, nos patibulum ascendimus, tSobis perem- inscitiam exscriptoris collegisset. Idcm Sinnerus no-
ptnsChristus? Tum in Romani iiivucalionciii invehi- tai in eo eodicc ad riomaoi martyrium picturas fuisse
mr. homines isti, bxretico ;>c pravo juitieio su-
Iia D additas. Codex iste fuii olim ecclesia; Argeminensis,
perbi, non solum veterum Patrum scnlentias licenter ium Friderici Casimiri comii s palaiini ad Rheniiin
speriiimt, verum etiam eosdem tanqn.im incplos Bipontini, dein ex hujns dono Jacoiii Bongarsii, de-
scriplores, cl in codem opere sii.i ipsis apcrie contra- muiii hibiiolhecis Bernensis.
rios objur^ant. Huuc Fabricii locuin, uli alia plura 1. I"a hic hymnus inscribitur in Vai. B., Mar.,
quoe nos idenlidem noirr iiiins, deleri jussil indei Rat. I11 De passione sancti Ilippotyli bewis-
llcinsio,
expurgaloriiis Belgii, ubi pol censuram in Christia- simi marlyris. Ad Yaterianum rpiscopum. In Aldo^
nos poeiasG. Fabricii Cliemnicensis excusos Ba-ilerc, Passic Hippolyti marlyris ad Valerianum episcopum.
per joannem 0;>ori:ium, anno 1564, iilico addilur In Alex., Ad Valerianuin episcopum. De passione Hip-
.1/7111 ediliones illte, sive Germatiica, ut Basitecr, aut polyli kealissimi mnrlyris. In Vat. A, Passio Hippotyii
Francofurli, aui atibi excusa, sive Parisicnsis opnd bealissimi mariyris; uiii omiltilur Ad Vaicrianutn epi-
eitmdem Jacobum du Putts unno circilsr 1560, qttis scoviim. quod praposiere litulo hymni S. Cassiani
additas habent prtelerea prafaliones, seu addiiiov.es appnsitum est. YVeilziu- c.im Aldo facit, nisi quod
Lulheri, ant Uelanchthonis 11111/(0 magis
, suspecta scribil Vppo'ili. ut in quibusdam vett. co.ld. legitur.
sttni ; liabenl el appendices suspccitssimas. Quod reslttt, .!•>. Aiiicrius Fahricius duohus tomis in-fol. edidit
el hac, et reliquu! edilioncs lam Lalintc qnam Cerma- Opera S. Hippolyti episcopi et tnarlyris cum virorum
vicce, Gallicm el Theutowcoe,
, itilrdicaniur in ttni- iloctorum noiis el disserialionibus. Hamburgi 1716,
tersum omnes. Qu.e verha, non salis inlelligo an plures niii bymnus bic Prudentii, et plura lestimonia da
al as ediiioncs Pce arum Chrisii uiornm, anidiud in- llippolytis exsiant. Eadem opera majori apparam
iiiiiui. De hoc indice plures tra^ocdias hxretici duclrinx cl. S.mon de Magistris edore jam pridem
S31 AUREl.ll Plll'DE\TII CARMINA. 5"?
1162 Vidimus, o Clirisl: Valeriane saeer. A Nomina? ditllcile esl ut replicsrequeani.
1163 lucisns luuiulis litulos, et llngulftiitUl- 5 Tanlos jiisiorum pnpulos furor impius liauiii,
[ ris Cuin cnleret patrios Trnja Itnmn dcos.
GLOSS.E VETERES.
2. S.iccr, saeeitlot, I. 6. Cum, quantio, —
Cnleret, colebat, I. Trnja, a
5. Ineiam, sculptos eidimus. —Singula, teiUeet si, I. Trojanit extlructa, Vat. A. Quia a Trojanit ducunl
4. Itcpliciri>, erplnnare, uumerarc origiuem, I. 0'igiium, I.
5. Ilausit, (M.'ijM»i/isi/, quasi devoravil, I.
COMMENTARIUS.
edilalur, i|ui COnlroTenlai de llippolytis nnvam lu- dem sentcnlia immcrim aPegat.
ceni adilel : ct jaui in pr.cl.it. ad Dauielem secun- 2. Gis. ct nonnulli vulg., Chritto. Sic Alex. a sc-
duniLXX, eti\, niitn. 7, de eodem S. Hipp<>lyti> qua;- cunda niann. Pleriqiie scripii cum Aldn, Tom., Chri-
dain uova atque ab aliis non nbservata protulil. Ilo- ni, elcgauiius ut aliis similibus exemplis probat
kpiiiiainis d Feslis, in fesloS. Ilippolyli, Itehiolduui llcinsius, Ciceronll Verrina 3, llla insula horum tleo-
pariier belerodnxura lili. i, cap. I. de Eoelesie Ito- rum tacra pulatur ; Plinii lili. VIII, cap. 21, Ftram
iii nia> idnlolairia sedlus, censet lalem Hippolyiuui nomine axim sacram Liberi patrit ; Nasnuii , Isse
sancium neini icm exslitis-e. Piudentius enim, ail, n sacros ilartis subjuqa panda boves. Harduinus in notis
antiquus. atque liand scio an piiinus autlor hujus mar- ad loc. cit. Plinii non prob.it tlici tacer cum gehilivo.
tijris videlur poetico more tuti-.se Videtur, inquam, Sed mulix eleganliaj sermonis Latini pcnrent, si
figmenunt Ovidii lib. xv lHetamnrphoseos ex nominis Harduini judicium in pretin haberetur. Itaque saeer
etymologia ad llippolylum marttjrent aecommodasse. boc loco non 1.1111 est sacerdos, ul ait Iso, et putavit
Uu.e ego verba iia reluli, ul liyuinus cum eis colla- eiiam Parrhasius, qui id Prudentii proprium esse
tus impiiileiilissiini liominis lemeritatem carguat. dixii, quam Chrisio consecraius. Adisis proleg. num.
(Juippe Prudcntiiis non solu u cultum S ir.ppolyii 31 el 32, dc hoc Valeriano, in cujus dicccesi satis
celeberriiinmi luissc leslainr, sed etiam ad ejus se- probabiliter conjiciiur natum Prudentium. Fonlani-
pulcriim se sxpius orasse, el piciuram iu qua mar- uus, ilist. Aquileieus, pag. 123, recte Magdeburgen*
lyrium erat descriptum, vid<sse assever.it, el ejus ses coarguit quod ccnt. 4, cap. 10, p. 974, Valeria-
inariyiiuin se cognovisse affirmal, dum rerum apices iiiiiii Aquileiensem cum ejusdem nominis antiatite,
veierum pcr monumeiiia seqoiiur. Quisnam ergo In- quem laudal Prudentius, roale conflaveriul. Nostrum
cus fictinni poeiio.e essc potest? Alia noliis est eon- Imiiic Valerianum Fontaninus Calagurriianum dicit.
iroveraia ciiui caliiolicis, qui dicuul Prudentium trcs Parrhasius scribit Valleriane. Caslus Innoccns An-
nnrlvres Hippnlyto. in unuin confudisse, scilicel saldus edidit opusculuiu in-8°, de Causis inopi:n ve-
llippolyium miliiem, qui abequisdiscerpttisesi; Hip- lermii monuineiitorum pro copia marlyrum digno-
polyium pr. shylcrmn Antiocbis, qui schisma Novati sceuda adversus Dodwellum dissertatin. Mediol.ini
:<iuplexus esl, et Hipptilytum episcopum : contra 1747. SolusPrudeniius, quem impudenlissime pro se
qiius aucinres uberius dispntare cssct animus, seJ allegat Dodwellus, ad ejus refellendam lemerariam
11011 est iiiiuui. Drevitcr dieam Prutlentii narratioiicm G opinionein sufficeret. Testis enim est oculatus, qui
pr.eferemlam esse narraii.mibus illorum, quos longe ea scriptis tradebat, qux palam nota erant; et, 111 ex
post Prudcmium scripsisse consiat, neque tautain libris adversus Syuimacbum patet, crudeliiatem gen-
diligentiam iu uet.s liujus martyris inve-tigutidis adhi- tilibus ubjiciebat, qui innumeros marlyres occidis-
buissc, quaiiiani a Prudenti.i adbi! itam vel ex hoc sent quod minime auderei, nisi lantum crimen in
:
hyuinti liqnel. Constaniinus Ituggerius, infausta comperto esset. Primis octo distichis hujus liyuini
iiior!epr:crepius,disserlaiionem imperfectam reliquit hanc uiartyi i.nu multiiudinem Prudeulius praedicai.
dePoriucnsi S. liippnlyti episcopi et raartyris sede, A versu 43 ad versum 77 idem argumenlum fuse per-
quani absolulaiu ,et inullis adnolaiionibus auciam seqtiilur. In hymno S. Laureutii lcgimus vers. 541,
Achilles Ituscbius Itoiux 1771 publicavit. Ituggerius I ix fiima nota etl, abdilis Qttam plena sanclis Rot.a
Priidciniiiin de Hippulyio episcnpo Portuensi , alque sil : Quam dives urbonum solum Sacris seputcris flo-
inslgni scriptore. locutuin contendil, scd ila ut gesia reat. Lib. 11 contra Symmach. vers. 671 : Post kune
marlyrii llippolyli miliiis, et licresn Novatia- et Decius jugulis lacchalus apertis Insanam pavit ra-
iiam llippolyti presbyteri simul conrundit. Quo- biem. Mox ha?c silis arsit ilultorum similis per vulnera
uiain vero auctores qni Prutleutii lidem lucntur, va- tristia /lagrans Exlrahere imignes animas, ac ludere
rias addunl conjecluras dc Hippolyio unico, qucui posnis, Ludantesque nteum in gremium diffuudere mor-
1'iudoniius celebrai, Riiggcrius multis rationibus hu- les. h lib. 1. vers. 515, pariier de Roiua
1
.Vo.r ubi :
jusmo.li coiijeciuras oppugiiai : scd rem aea non lau- conliguos fossit muralibut agros Saiujuine juslorum
B il. Nam Pruiientius sua auctoritate su-tinetur, do- innoato madutsse recordans, Invidiosa vtdet tumulorum
nec contr.iria inonumcnlo a;qualis pondens non pro- \) nullia circum, Trittit judicii mage votnitet. Prudeulio
lcrantur. Illudautem ex Prudenlioliquel, Hippolytum concioil Paulinus Nat. 13 Uic Petrut, hic Paulttt
:
1'iesbyicrum, olim seclaa Novaliaua: fauiorem, mar proceres, hic martyres omnes, Quos simul innumeros
tyrium subiisse, ab et|tiis disccrptum, ejusque reli muqinv lenel ambilus Urbis.
-
quias ad .iciiicicriuiii ltomanum Cuisse translatas. 3. 11 iii*- paiei lituluin qtiotl sape dixi, lumi pro
A11 autcm itlem lueni episcopus, 11011 ita claie patei, elogin sepulcrali. Coliigo pra?terea Prudeniiuui vi-
111 iiiis vero, an luerii aucior operum qua: snb llippo- disse etiaui tiiulum ilippolyti, ad.>uque non ex sola
lyiinomine exsiant. Marlyrolo^ia, in quibus plurimi picima acta ejus enarrasse. Giseliuus in emendaiis
ti r.ires el correcii jam sunt, et, nisi fallor, adliuc pro lu cirrexi: et slngula, quod lleinsius nun auiiiiail-
cinrigenlur, ad iideni Prudeniii, qui ccrie mullo vertit. I» inscriptionibus lumulorum coiibnlcndiis
ante scripsit quam Bxe mariyrologia, ut ad uos qui- K n kinair.nis lib. 111, cap. l'Jel2Udc Funer. Ronim.
ilcui pcrvcnci iiui, eoncinnala mnt, revocari debent, 5. r.<|iM.n, tpi iiuvis multltuditea signilieat. Ub-
et ciiin Prudenlio, si licri possil, conrilian, ubi au- servavit id It.irtliius, qui hb. iv \dvcrs., cap. 1\ el
tciu id non possit, rejici. In ic praMenti de maityrl lib. xi.i, cap. 3, fere toluin bunc livmnum nulis 1II11-
1
S. Ilippulyti auctoiiiaieui 1'rutlentii tuentur Ruiuar- slral. I.lcm Pruileiilius Calb. Iiyniu. v, veis. I3.">,
liiis, Tilleinoiilius, Ceillerius, haiuagiui, Frunto
Du- Umbrarum populut. 1'sychuin. vers. 7!)8, \ irlM/nm
MBUi Plmitis, Pclrus l.w/.ri in Tliesibus .le hillo- populus. Apuleiusbb. v Mel.nii Sive illa de ngmphif
,
na Bccleiiaslica Itoinx- 1717 ct iccens Inierprea
, miM iwpiilo.
Itudentli cl. Tcolius, qui t.uiien Ruggerluin nro ea- ii. Parrllttlui, ma.ii'iin ll<ma.
;
633 PERISTEPHANON HYMN. XI. 551
Plurima liitemlis signata sepulcra loi|iiuntur A Lip' te quns proprix junxit amicitix.
1164 .Ma: ivris am nomen, aui epigramma Ilxc dum lusiro oculis, et sicubi forte latenlcs
[aliquod. Rernm apicesveterum per monumcnta sequnr,
Siuii ei muta tamen tacitas claudenlia tumbas 1165 Invenio Hippolyium,qui quondain schi-
10 Marmora, quae solum significanl numerum. [stna Novaii
Quanla virum jaceant congcstis corpora acervis, 20 Presbyieri atligerat, nostra sequenda nrgans,
Nosse licet, sii 'iniiii nomina nu i legas? Usqne ad martyrii provectum insigne, lulissc
Sexaginta illic, dofossas mole sub una, Lucida sanguiuei prxmia supplicii.
ftelliquias mrmini me didicissc bominum : Nec mirere senem, perversi dogmatis olim,
15 Quoruni solus habel compcrla vocabula Chri- Muncre ditatum calholicx fidci.
[slus, 25 Cum jam vcsano vicior rapcretur ab bosle,
GLOSSjE VETERES.
7. Signala, etauta, 1. peccato, nunquam posse resurgere. Umrelieus namqne.
8. Epigramma, sHpmerifilio, I. qui fectam suam colil ; hwretis enim seeta , videliccl non
9. Ttimhas, tepulcra, I. credens umim Deum esse Patrem, el Filium, et Spiri-
10. Signilicaiit, indicant, I. I lum sar.ctum, sicut Arius, I. ISovatus iste monachus
11. Virum, virorum, I. fuil et episcopus, qui dicebal hominem baptitatum, si
15. Comperti, reciiota, I. temel pcccasset, non posse postea veniam mereri. Val. A.
17. Sicubi, ubique, I. 20. Nosira, dogmata, Mar. Ecclesiaslica, catholi-
18. Renim, marlyrii, I. cam Ecciesiam, I.
11). Schisma. dogma, ditcussio, hwresim. Novali. — 21. Provectum, scilicet inveni. —
Insignc, omamen-
yoealus iste tchismalicus , nam distal inler schismali tum. —Tulissc, accepisse, I.
enm et hwreticum. Schisma , id est scissio ; inde schi- 25. Mirerc, mireris. -»- Senem, Ilippolytum, I.
smalieut, qui a corpore F.ccletia: aliqua novilate, sicut 24. Ditatum. sciticet etse, I.
itle, qui dicebal hominem semcl protapsum criminali 25. Viclor, ipse, I.
COMMENTARIUS.
7. Weitx. cum YVidm. scribit (ocunlnr. cere. Quod si ejus re: veriias tnnc Prudentio non pa-
8. Parrhasius, aliquid : lcge aliquod. init, cur credemus eam martyrologiorum auctoribus
9. Gis. in contexm, Sunl et multa lamen taeitas miilta post sxcula paiuisse ?
elaudentia turbas. Ad oram, imtla, et lumbas. Scripti 19. Mar., Ral., inveni; pleriqne, invenio. Vidctur
casligatiores, mula; plerique lumbas. ParrhasiiiS, innuere Ptudentiiis se in litulu sive epitapliio llip-
Vat. A, a secunda nianu, R, Egm., Pal., Widm., pnlyti legisse id quod de hxresi Novati referl. Cerio
supra, nm/ifl.Valsecchius, qui lib. H, cap. 2, d« Kun- „ cx snla pktura, ut dixi, narratinnem adnrnare nnn
dam. Relig. pro copia marlynim auclorilate Pruden- ^ poluit. Novalus presbUer fuil Carthaginensis, qiii
lii pii-mt, existimat, veriorem esse ieciionem liirinj. |K)testatem in Ecclesia esse ncgabat veniam conce-
Parihasius, qui leeil lumbas, i>l verbuin numerat iu- dendi gravioribus criminibiis, qiiamvis lapsi pceni-
ler alienigcna quibus usus est Prudentius. Gr.-rcum teuliam egisscnt. Nnvatus Romam veniens Novatiano
e.-l tOli^oc, busimn, lumuliis; unde facinm opinor antipapx, qui schisma adversus Cnrnelium poniifi-
raiflciimfcns enpbnnix gratia pro catalumbat, ut re -
cem Homanum conflavii, scsc adjunxit, el in suam
vrra apud iioiiiiull >s veteres iegitur. Alii cataeumbas hxre-im llippolyium aut soltim nresbylerum, aut
a cumbis,yt\cym'is, na\ibu-, etalia signilic.itinni cal- eiiam cpiscopum pertraiit, ut ex Prudcniio ronsiat.
variis. deducuni. Vorabulo tumba pro scpulcro uiuntiir In marlyrolngio Rumann posl Baionii recensionein
llieronymtis , Alcuinus, Rathbcrtus, aliiqne plures ad in cal. Fehr. refertur Ilippolyium presbyterum
Cbrisliani scrptores. In insrriptionibus Cliristianis Antiochenum Novati docirina?. prius faventeni, postea
cadem signilicaiionelegitur uimbiis. Vidn Diicangium. ad fidem calholicain regressum pro Clirisio jugulum
11. Mir, male, accrbit pro acervis. Torn., miiius prxbuisse. Scd diversus videlur fuisse hic llippoly-
liene, conjeclis pro congestis. lus, qui vere eiiam Novato faveril, aul cui alfictmn
13. Alicubi, defossa, prrperant. ilotcs de scpulcro fueril quod de Hippoiylo suo narrat Pi udentius. Sol-
apte dicilur s>c inoles lladnaui.
: lerius, Act. sanct. lom. VI Jumi, in not. ad many-
15. In olfiiio eecles aslico canitur, Qnorum nomina rologium Usuardi dic 30 Jan., censei rcm solum
noia sunl in caelit. Vide vers. 1 bvmni I IVr., ct vers. implicuisse Ailoncm, qui elogium illud Antioclieiii
1119 liymn. 10. tiippolyli adjunxit, quod inde cxlcri Iranscripseriint.
«6. Gis. ad marg., quos proprie junxit amicilia. D litariyrologos nosiros, addit, tmximi sane (acimiis, non
i isios amicos vocari, et csse Dei, noium esl ex sa- tanti iamcn nl ubique Prudentio lot socculis anteriori
cris lillcris. prarferendos putemus. In glossa supplcnduni csl qui
17. Notanda diligenlia Prudenlii, qui inscripiiones disccsii (i corpore.
invesligabal, ui de aciis mariyriim cerms lieret. Et 20. Egm., Ilailsbr. supra, sequere, porperam, pro
qnnd adilil Inv nio, Hippolytum, etc, aperle innuil sequenda. A!d. el alii edili, prcsbylcr. Widman. cor-
se e ceriis moniitiieniis inscrptis liisiortam compe- ruple, prespyUr. Mihi verius videlur presbyteri cnm
ri^se; neque enim ex sola piciura cujus postea me- Yat. B, Prag. et Mar., ubi aliena nianu cx presbyter
niinii, lani accuratam nairaiionem liaurire poluit f 'Cium pretkyteri. Et lortasse Prudeniius Novatianum
iiequc credibile cst histnriain veram S. Hippolyii in antipapain vncat Novatum : fu t antem Novaliamis
lain inagnifico ejus tcmplo aul ignoralam, aul falso presbrier Rumanus, a iribus cpiscnpis postea schi-
fuisse descriptam. Qui allirmant 1'iuilenlium, vuigari suiatice episcopns consecratus Novatus autem hx-
:
narratinne deceptimi, e Inbus Ilippolytis iiniim fc- relicus presbyier Cartliaginensis, qui a Baronio el
cissc, adverlerc debcnt neque sse verisimile, tit ( Cliamillardo male crediiur episcnpus Afer fuisse.
Rnmx bisioria S. Hippolyii eo tempnrc in rjusdem 23. Ald., nc mirere. Quod hic ait Prudentiiis de
eeclesia ignoraretor, nrque Prudenlium etim csse qui llippolyli sem-etuie, el rcplicat vers. 78, 1011, 157,
aures vulgo facile prxbetci, cum in prmnpln ilii es^-et arguit diveisum liunc esse Hippolyium ab Hippolyto
doctiorcs inlerrogare. et vetera monutnenia inspi- inilue, ut clarius pusiea jiatebit.
;
fc35 auuii.u pkudeniii iarmina L36
1166 Exsuliaiiie .ni.iii i carnia ad exiiiuni, A Scipie ducem rerli, sprciis anfraclibus, idcm
Plehis amoi e m.r miiliis cnmiianiibiis iliai; 1167 Prxbuii , erroris qui pritii aucior
Cnnaulius, quxnain seola forel melior, [crtt;
Res, ondii : Kugitc, o niiseii, exsecranda Novaii Sisiitur in«ano rectori, Chrisiicolas limc
51) Schismata : catholii is reddilc vos popnlis. j.i Osiia vexanti pcr Tiberina viros.
Dm fiJcsvigeat, piisco qnx condila (eiiiplnesi: lllo nanique die lloina seceiserat, ipsoa
Qiiani I '.ni I iis reiinei, quamque aihe Ji a IViri.
i Pcste snlnii liamis ul qualerel p >pnlni.
Q v docui, docuisse pigei : venerabile mailyr Nou ronlcntus liuinuni colsx inira m inia Rotnx
Cerno, quod a cultu rebar abessc Dci. Tingere juslorum cxdihus as iduis.
35 llis ubi detorsit Ixvo de Iramile plebein, 45 Janiculum cmn jam madidum, fora, Roslrs,
Mnnstravitqiie sequi, qna via dcxira vocat, 'Suburram
«LOSS/E VETERES.
26. Exilium, perieutum, I. 40. Tiherina, ubi mare ititral Tiberis, I.
«8. C<>iisiilltis, iitieirogatut. Seota, fides, — I. 42. Peste, persecuttone. —
Qnaieret, puniret, I.
t Exseoranda, retpucndn, 44. Tingerc, //ii.iu, I.
odiota, I.
5l! Vigeat, crescat in vob s. — Prisco, Chrisli. — B 45. Janioiilum, illnm monlem. Domum, id esl mon-
Teinpln, familia, I. tem. —
Fora, toca : fora, fori, fonim, et fores ila di-
32. Cailtedra, doctrina, I. stinguuntur : fora, exercendarttm tiliitm loeus, a fando
53. Docni, ar.tea. Piget, pudei. — — Venenbile, dicla; forum, mercatorum quod foris habeatur: fori,
,
ilitinum ette. — Mariyr, sciticel ego, re^iprocum, I tatera natinm concara. a ferendis oneribus dicta ; xel
34. Cern», tciticct modo. Cnltu, nliyione. Rc- — — fori, toca ubi uva caUatur ; fores, janitas nuic foras re-
b t. trsli nabant, tperabam, vel dicebam, I. volvunlur, sicnt valvx qua? inlut. —
Roslra, loca ubi
55. His, scilicei verbis. Deiorsit la-vo, avertil si- — roslra de tere Antoniarum navium Romae posila tunl
ni>tro, I. dicla quod betlo Punico capits navibus Carthaginensium
5H. Dexlra, recta, I. rostra ablata sunt, et in foro Romano proefixa, ut es-
57. Spreiis, conhmplis. — Anfraclibus, dubieiates sent hujus insigne. — Subm ram, loci nomen in lioma
errorum, I. ubi nova coria paranlur; vtl Suburra, regio Romafuli
39. Sistilnr, proesentaiur ipse llippolytus. — Insa- publicus conventus fieri sotebat, I. Suburra, proprium
no, conlra insanum rcctorem, I. nomen toci Romoc ubi nunc coria paranlur, Vat. S.
COMMENTARIUS.
27. Ral. a priina manu, comitatibus. Teolius cum qui Christianis infensissimus erat, cui prxfecturani
Rirnartio ex bis verbis negal colligi posse II pp<>ly- prrelorii Alexander conlulera', et quem scrinioriini
Iiiiii fuissc episcopu n, sed tantuin presbyierum ctijus magisiruni creaveral. ili anctores pro vero pontint
ciira- aliqua pebis pars fueril commissa, qualos sunt id quod falsum est, aui quod in qnxstinne essot po-
nnstri paroclii, sive ctiriones, quos olim qunque ob- neiidmii. Iterum dico, vel duos esse llippolyios, vel
limiisse posl Sozonieninn irailunl Petavius el Mabil- narraiionem manyrnlogii Romani narratioiie Pru-
lonius. Milii verius viilelur hic descrilu episcopmn dentii debilitaiam vacillare, non cnntra. Hipriolytuin
sive Piirliienspm. sivc llostiensem : ulrumlibet cnim quein Prudenlius eelebrai, mariyrio coronaium in
ex Prudeniio argni polest. Infra, vers. 80, Ipsum aoerbissima perseculione Decii, aut Galli, aul postea
Chrislicolis esse caput pooulis. Ruggerius Runiattii Valeriani, probabilissimmn mihi est. Et cum Pru-
seiiteuiiam convellcre conatur, sed non tam validis dentius dc llippolyto schismatis Novatiani faulore
raiionibus quam ipse putat. In inarlyrologio Rom.ino sernionein habcat, inlolerandus anac'ironisinus es—
b rc notanlur ln Porlu liomano S. Hippolyti epi-
:
sot ejus marlyrium iinperio Alexandri Severi adjudi-
scopi, erudilione clarisiimi, gtii sub Alexandio impc- care. Difficultas ergo a Cellario exoitata comra
ratore ob pra-ctaram fidei ronfessionem, mnnibus pedi- iiiariyrologiuin Roinanum, ubi A exandri Severi tit
busque ligalis, in nltam foveam aquis plenam prtvcipi- nieiiiin, valere fortasse poteril, Prudentium cerie
taius marlyrii tmlmam acccpit, Divcrsum marlyrii niiniine tangit. Cielerum sub Alcxaudrn plures inar-
genus narrat Prudentius ; scd vel fidcs Pi udentiu lyres vet Ulpiani J. C, vel aliorum adversus Cbri-
pntius est adhibenda, vel lenendum duos fnisse ilip- stian is odiu passos fuisse, ex manyrologiis et historia
polylos marlyres cpiscopos, alterum opcruin qux ecclesi.istioa porspicuum est.
llippnlyti noinine cirtumferunlur, auctorem alte- ; 40. Duo
sunt ostia per quxTiherisin mare iiiflnii.
rinti de quo Prudenlitis iu lioc hymno quod factu : Duae urbes hinc inde conditx olim exstabant, Ostia
facilius est qiiam quod Pruilenliiis, iuecclesia ipsa S. |> Tibeiina altera dicia, in orientali parle, aliera l'or
1 1
o 1 1
gesta liiijus invesiigans, allncinalus luerii.
>
.
• 1 \ i
, ius Romaiiiis, sive Porltis Augusli, in occidentali. Ur-
28. Multi aiunt llippolytiim ItlOC priinmn hxrcsin, bes fuerunt; cl adliuc relobrantur noinina,
illustria
vel scliisma Novaii ejurasse. Sed id ex Prudentio non titulis dunruiu cardinaliuin insignila, quoruni Ostion-
COlligilur, 1'oluit eitiin llippnlyius jam antea ab solii- sis iior 'iiiis est saori coliegii. Ex hoc vrrsu rolbgi
sinate rooe-sisso. ei martyrio iiroxmius suain sen- pntesl Hi|ipolytiini Priiileniii fuisse episcopmn Ostien-
leiiiiam de reoia lide consiilontibus expnnere. miii nain (hii.i Tiberina uoiiien proprium erat oivi-
:
50 De liis veisibus vido proleg. cap. 21. lalis ijiia- simplioiler Osiut nominala est. Pahncius
53. I.uinarlius legit pige.l ei vencrabile cerno, repu- ot Weizius bauc leiicul senlenliam; qux conliriii.i-
fn niii: inelro. Exponil auloni, Teslis sum hac esse vcrs. 151, Otlia linquunt, qnod vix de Porm
liir e.x
vencranda vel, Nunc ego BMrljjr, eic. : Romino ibci possit. Noinen Osli:« feminino gcnere
55. Abl. moiidose, hit ubi dettrtil. aiitiqiiissimuni est. De mariyribus Osiiensibus pra
57. In Vat. A c reciis far.iuin rocli pmbe. Scilicel sertim sub Aleiandro Severo, insliganle Ulpiano, a^it
ineem reeli. li.i.'.- llier. Canl. pig, 16.
i
Cellarius a l Mivainlnini iinperalorom princi-
5'J. 41. Cauebius coujiciebat ipso pro ipsos, scilicel
pom iniioin luisse ei canic UhrlaiiaiMB laveniem, secesteral illo i; so die.
adeoqHe inlun per lumulluni plebii Hippnlyium paii 43. Ald., Ral. a prima niaini, llail-br , lleins cuiu
poiniise. Aiidii Prudenlium, qui diveriua Hippolyini suis riitlgaiioriboi, crim, Parrhului, Vitl, a, U,
( iiiiiniisoot, oliain aliiiHi hno loOO |irinoipeui Oni I o Mar., Prag., Weilz., C.is., el alii, utmt,
(liiiniiljidus ptitat Priideniiuin loqui de Ulpiano, 45. In (.lossa ad vuccin mtni pTO illfllliniM b ge
, ,;
537 PERISTEPIlANON IIYMN. XI. ',3«
1168 Ceroerei eluvie. sanguinis affluerc : Carrcreo crinita situ starc agn.ina contra
Protulerat rabiem Tyrrlieni ad littoris nrain, Jusscr.il, liorrendis cxerucianda niodis.
Quxque loca xquoreus prnxima pnrtus habei. Inde calenariiiu tractus, hinclnrea flagra
Inter carnilices, et consiipaia sedcbat
1169 StriJere , virgarum concrepilare
10 Officia, exsiructo celsinr in solio. [fragnr.
Oiscipulos fiJei, dclesiandique relielles Cngula lixa cavis costaruin craiibus alins
Idolii, ardebat dedere perlidia?. 1170 Pandere secessus, et lacerare jecur.
GLOS&E VETERES.
4G. Eluvie, torde, retputrcdiue. — Affluere, a&an- 55. Inde, pov.ea. —
Lnrea, ex lorit facta. Fla- —
dare. I. gra, flaqella, I.
47. Tyrrlieni, Tuteam, Tiberini. fincm, I. — Orain, 50. Slridere. pro striitcbant. Concrepilare pre —
52. Idolii, idolium est temvlum idolis conseiratuw, concrepilabal, I.
idotothytum vero sacrificium idotis imnuitalum, Val. A. 57. lingnla, qenus lormeiilorum. Cosiaruni cra- —
SerwtHsidolorum : ojficiumidolorum. — Ardebat, (ure- lihus, costis, Vft iiiuctiiris, |.
bal. — Perfidi», idoticoe, L 58. Pandere, pro pandcbal : scitiret cccpit. — l.ace-
5"i. Siiu, tquatore, I. rare, pra laceiabat, 1.
54. Excrucianda, vexanda, 1.
COMMF.NTARICS.
Antiatium. Parrliasius scribil Suburam cum Rat., pag.50'J, ei lom. II! Antiq., pag. 205. Num. i et 8
Mar. et aliis. ex nmseo sacru Vaticanodiio iiisiniiiieiit.i deproinpsi
46. Ald., Vatl. A, P, Alex., Gis., fleins. cnm suis quibus corpora marlyruni laccrabantiir, el videnlur
casligalioribus, ajflvere. Valt. I!, Q, Urb., Parrhasius, ii.tcr ungulas vel ungucs esse refcrenda nam sunl :
Mar., Rat., Prag.,Weilz us cum suis scriptis, effluere. similia ungnibus avium rapacium. Niun. Sexhihentur
47. Widm., horam : lege oram. iingn! r. bisulc;e quai asservantiir iu basilica S. Petri,
48. Porlum Rom.inuni hic inJicari probabile est. dc quibus agil Gallonius, el nos jani anlea loculi
Sed cuin supra Ojtia Tiberina nominaia fiierinl, seni- sumiis. Niun. 6 expressae sunt pliimbalx ex niu«eo
per Juhiiaiidi locus relinquiiuran ii> Porm Romano, sarro Valicano, de quibus vide commcnl. ad vcrs.
qui minus proprie Oalia Tiberina diclus anie» fuerit, 117 in Roniano. Ninn. 7 et 9 rc|ir;pseiiiantnr duo
an in Ostiis Tibcriuis, quae nunc /Kquoreut Ponus lebetes qnalcs inseulpii sunt in sepulcris Victorina1 ,
appellenlur, Hippolytus inarlyrio ftiorl coronitus. et Exuperanlii, ei a Mamacbin inier alia marlyrii
Verius tamen viJeiur Oslia Tibcrina elhm hoc loco instrumeiita dcscriptitnm.il dc' Coslumi pag. 506.
inlelligi : nam infra vers. 151 simpliciter dicitur de Vlde eliam lom. III Anl. Clirist. pag. 206. Ila;c
loco inariyiii ; Uslia linqnunt. omnia marlyrii inslrumenta addere \isuin cslinbulis
60. Parrhasius, structo; Egm.,mrDdose, extrallo. GalloDianis, quas cum P. Per grinus Ctiiesa eiiiinni
Ul ministeria pro ir.inisiiis, iia officia pro illis qui of- C quam medilabaltir, npcrum Pnnlenlii parai s«'Xpe-
licio fiinguniur, et apnd Sueioniuni, Plinitiin Jimio- diiasque halierct, liberaliter cnncessil, ul in nsum
rem, jurecousu'ios vr.ieres pro praetore, pro appari- cui destinata: erani cedereni. Diveis.T sunt , neque
tore, pro ccmitaiu pratoris. ita accuiate descript;c imagincs marlyriorum quas
51. Rebellet ( nm palrio casu notabal liarlhius, n i Gallfpiiius ii: 0|wre llalico dc Crucialibus SS. mar-
perfidiam pro vitio lidei o;>pnsilo vers. scq. In hyin- lyriini excnderat. DifTerunl etiam a noslris picturte
uo S. Quirini vers. i, Insignis cuni pa rin ca^-u nc- quas, jubenic Gregorio XIII, bortanie ac consilium
currii, et quamvis varienl cndices, eleganiius mul is prxlieme Michaele Lauretano S. .1., Poinarantins et
videlir dicere Qiiirinuin insiainm mfriii, quam rwert- Maithxiis Seuensis in ecclesia S. Siephaui Ccelii
lis. Perfidos pio inlidelihcs alibi quoque usurpavil innnlis, sive, ul vocanl Rolundi expresserunt,
,
PruJentius. a2rii|ue Tempesta iucidii. Libellum viJi inscriptum :
52. Pari hasius, minus bcne, idoli. Triumvhus mariyium in templo D. Stephuni Cmlii
53. Ald., crinala : lege crinila. Diclum ad vers. 80 montis expressus. iulto Uoscio Horlino aucivre.
hyiiini 1 Peitsleph., reoscom:m! apud Romanos nu- Opera et induslna Joannis Baplistcp de Cavalleriis.
trire cnnsuevsse hinc crinila agmina.
: 1't'in.*-, ut piilo, •ditus est hic libellus : cujiis non-
5i. Rotl., horrificis. I'arr!iasius, excruciata, non nulla; taliiil.e ad manyres libri Pei islephanuil s;cc-
iia recte. m, SS.aposloIi lciruscl Paiiln-
tant. srilicet labula
55. De modis quibus SS.
divcrsis instrumentis et tabula xmii, S. Laurcnlius cuin Hippolyto equis
martyres caedebaniur, vide labuias crucialuum x raplaln; lahula xxl:, S. Agnes ; labula xviv, S. Vin-
el xi.' j} renlius in craticula. Consule etiam Harc. Ani. I'
!-
57. lustrumenta quibus corpora martyrnm dis- tielliuii iili. l, cap. 6u, qui de lns picluris ofiii, cl
ccrpehanliir , Iria num-rat Ruinarlius, ungulas quaihim instruineiila marlyrii a se visa repr.Tsema',
iincos , pcciincs : qu.ne in Gallonii liguris me- ul cultrtis ferreos, lanceain, f. rciptin feireuni,
lius exponi alfirmal. Confer tabulain xxvi a nohis pr.iier pecliuem ferienni ciemclerii CallepoJii
adJitaui, ei ex «eris insirumenlis express.tm : uhi quem exliibeinus, ei lcbeles inscu ptus in sepulciis
num. i eihibemr chirollteca ferrea digitis incurvis, S. Vicio in;e el S, Exuperantii : raiionesque alfert
el exlrema parte acniis, qn;e nngularum species cur existinianduni-sit lns lebeiibus signilicari insiru-
est, in ccemetcrio Csllepodii reperta. Vide Aiing- men-la martyrii. De hujusmodi instriiiiieutis insignis
lunn tom. ii Kora. sublerr., pag. 687, ot Maiuachiuni exslat lorus S. Lcoi.is in iia:;;li S. I.aiireiiiii :
De' Coslumi de' primv. Crist.. loni. II., pag. 500. Stpvisti, periecutor, in martyrem; taiiitti, el auxisli
Num. 2 repra>sentatur tincus ferreus qui in cojine- palmam, dum aggeras vw: am. Kam quid ni n nd
tcrio S. Agneiis repenus est eapiti cujusdam mar- ticloris gloriam tngenium ituim reperit, quaitdo in
lyris inlixus de quo Mamachius loc. cit. Num. 5
: honorem trausierwii trbtmpki eliam ittst.umenta mar-
descriliitur pecten ferreusqui exsiatiuter sacras re- tijrii ? 1.1 bi ccnsee sermoneiii (Oiissimutn esse ile
liqtiias monaslerii sanciinionialinm ordinis Doinini- cratiiula S. Laurentii, quae religiuse Romai asser-
eani S. M. Magdalenx ui nionie Quirinati, de quo vatur, semperque maaiio in luuiore liabita esi, ui
agum Boldettus pag, 519 et Hamachius loc. cit., et dixi ad hyiunuin S. Laurentii comra Sagiuariuiii.
,
$39 AIREI.II PRUOENTII CAUMINA. 510
Ac mi) las aiis judex lortoribus lliat A70 Pellere et in medii slagna prnfun.l» freii.
j
61) ln furias, cassa cngnilione frcmeiu. Quos ubi suscepios rabidum male sula per
Nullus eniiu Chrisii cx f.imulis pcr lanta rc- [xqunr
[perius Vexcrit, et lumidis rxsa labaril aquis,
Supplicla, auderot qui vitiare auimam. Dissociata pulrem laxenl tabulala rarinam,
Imlc furens i|u rsilor ait : Jain, lortor, ab unco Conceplumquc bibant undique naufragium.
Hesine : si van i cst qnxsiin, morie agim. 75 S(|iiamea ccenoso prxstabil venire sepulciuui
CS Huic alisciilc caput, crux istuin lollal in auras, Bollua, consumplis cruda cadaveribus.
Viveulesqiic oculoS ufferal alililius. II.li persiilianti celsum subilo anle tribunal
1171 "° 8 ra P e P r *cipite«, ei vin io« eonjice 1172 Offcriur senior nexibus implici-
|in igncm : [lus.
Sit pyra, qux mnlios ilevoret una rens. Stipali circum juvencs clamore ferebant,
En tibi ,
quos properes riinosa) imponerc 80 Ipsum ClirMirolis esse capul populis :
[eynibx, Si lorel exstinctum propere capul, omnia vulgi
CLOSS.E VETERES.
CO. Cassa, in vanum. Cognitione, — pcrna, I. B 08. Pyra. ro;/i/«. I
6VQuxsilor, ;«'/er. Unc», ungula, I — 09. En tibi, tcilicet sinl, I.
01. Qux-lio, lurmeutnm ; hinc qucesiionarii dicun- 71. Male sula, carina: male vincla, I,
'iur toriores, Vut. A. ptrna , judicium, caniijalio.
— 72. Vexcrii, nuvigator. —
Cxsa, pcrcuisa. — La-
A :.10, faeito, imperalivus, I. b.irii, natal, I.
6". Tnllal, etevcl, I. 77. Persultanti, CUnt quadum arroganlia dicenli, I.
06. Viveniesqne, operios (forie apertos), I. 78. Scnior, H ippotylut. —
Ncxibus implicilus, /i-
07. Conjice, projice, I. gaminibut ligalus, I.
COMMENTAUI
60. Sich., et in nonnullis vulg.ad orain, conditionc: 69. Eusebius, lib. viii, cap. 6, plurimos niariyrcs
melius cognitione. Ita exstinctos narrat. Confcr Callonium dc Crucial.
61. Ald. oininii e% perperam. SS. manyr. c.-ip. 9, et Sagiliariuin cap. Il,i|uiplura
62. Pan hasius, vitiare animum. exempla proferi. Snpplicium hoc vclerilms Roiuanis
63. Ald., Alex.. Vatl. A, I», Q. Urb., Egtn., ab iion fuisse inaudilum. cnlligitur ex veibis Cxsaris
uno. Alii, ab unco. Ileinsius hoe expressii ex C.iselino, apud Suetonium cap. 66 : Vetuttisiima unvi impo-
sed varietalcm lectionum nonadnotavit. Uncis ferreis silos, quocunquc vcnlo, in quatcunqve lcrra* jubebo
laniabantur msrlyres, eculeo etiam, et unriuis sus- avehi.
pendelianiur. Vide comment. »d. vers. 173 Peris- 71. Ald, Pal.,Tliuan., Ox., Rntl., Cis., Ileins.,
lepli. 5. Arnobium lib. n, Gallonium, Sagittarium, rapidnm, Vaii. A, B, Alex., Prag., Ital., Sith.,
et laluilani xtli et XXVI. Weitz., rabidum. Parrhasius, Mar. a prima manu
6». Noms., morie agita, minus bene. Quxslio graeidum ; in Mar. aliena manu fariiim rabidum pro
pra'cedebat lonneni.v, sed sumiiur etiam pro lor- iliv. scripi. Cifanius in Vicrcs, et Vim 1 s, cx vel. 1
in.nlis, quia inier ipsa lormenta tontinnabalur. lili. legil, Quot ubi susceptos rubidum male sula per
S. Cyprianus episl. 69 a<l Florenliiium 7o< confes- : aquor Yexcrtt, el tumidis ccvsa laBuril aguit, Cl expli-
sores qweslionali, ct torli, et insignium vulnerum el cal Tralatio a re mililari : navit uta a lumiilis undis
.
cicalricum memoria gloriosi. Ubi Uigallius nntal, co- (<i. .. nutem rabidum est mare) labit; ul Yirgilius, la-
gniiiuuedala, liabcriquxslionem pmntim, doiu a.llii- bat aiieie crebro Janua. I.abal ergo, deficit, diisolvi-
li.-ri lorinenta. Scd genlihum lucc crat iusania, ut tur. Ccesa eliam lecta ibi cunsimiti fere niodo dixil.
l.lirisiianns quxstione et lormeniis cogere vellent ad Barlliius noiat Prudontiuin dixisse male sutam ryiu-
li lem Cbrislianam uegandam, non ad veritalem pro- bain, in Virgiliu-s sulilem
fereudaui. ~2. Cis., ca?ia lnvarit ; ad oram, celsa labaril, al.
i. Gis.,ca?ta
05. Ald., Cis., abscinde. ileinsius cum aliis, Inarit. P.irrlu-ins corruple, cirxa libarit. Vat. Q,
Vat. B, Prag., Mar., Rai., e.rcide,
afcscide. 1'arrliasius, eqitit; supra recte, aq.tis. Cauohiirodcx, llailsbr., a
Pcvcraius puiat Pruileniiuin liis verbis crux m priuia manu, cirsa livarit. Fulir., c<v»t (urarit. P.il.,
islum tollut in auras rcspexisse ad eiymon vocaliuli celsa Bong.. Siob., celta lavarit. Poliores,
tivaril.
Grxci «rravfo,-, rr«a\ de quo llesychius : Slnuri cusa lubnrit cum Aldo, cm tainen WeiUius aflingit
itefiii stipitrs siml. valli, el omnia ligna recle stantia : celsa Itibarii. liarihius aii, cleganlor rymbain dici ca'-
ab eo quod slenl, slauri, vel quod ad auram comislant snn, quia videntur lnanis velut ferro facti. Vetus
66. Vat. A, iiiwi/isflizc.Calbeni. Iiynin. 6, vers. 63, l> poota (-'ii-.Mii/uo inbra tumenl, boc est, vclut incisa.
:
Asi alierum rapnces Fixum vorant volucres. Iloratius Vide Noiiiiiin.
lili. i, opisl. IG, !Son ptiscet in cntcc corvos. Juvenalis 75. I^arrliasius, ceioso pro ccrnoso, magis acute
sil. 14. 1'"/ ur, jumen'0, et canibus, crucibusqne re- quain vero. Coenosot nioinlum rsl in iiomiullis vulg.
lictis, Ad felus properut, partemgue caduveris affett. 77. Vat. A, llivc rasal itanii. Non plaret. Cnn-
.
Apulcius lib. vi ile Asino, Patibuti cruciatum, cum simili signincalione vers. 10 prxfat. llaniarl., Yox
canes el rulttircs in/iiua prolrahunt vhcera. Ex quo ecct tummo mitsa pcr>ullul ihrono Cl vois. 86, hyniu. ;
noiat Lipsius lib. u de Cruce, cap. 15, ornces non Si Calh., persullare poiitum. Apuleius oi Auimianus
seinper fuisse pi.eallas, quaiidoi|Uidc n oanes visoora sa pe loouii sunl.
il.i
crnci allixnnim proliahere poloranl. Vide labul. 78. Kgm., PaL.Vat. A, » prima manii, impluiln:
oiutial. i, n. Nonnulli SS. niarlyre- in cruce plurcs v.rius implieitus.
ilies vitain diixorunt, ut ronsial cx Eusoliio bb. vut 79. Prag.,Wulin.,siipra,Mar.,supra,aliena nianii,
llist., cap. S, ei niarlyrologio Romano. l)e mariy- t'..-., Cham., lleins., (temcbam. Plerii|uo,/Vrefr«Mi.
ribiu qiioruin corpora aviinn et be»iiaruui laniai.ii 80. Rugt;crius aliique cvitleiiiissiiiiiiui putuil llip-
leiui.i hieruni, Bagluariu» cap, 8. polyium Prudeniii lui-.se ep seopuin, quia oilnnoi
67. Ald. cmn iionnullis, fctM cupe. D- nioro ligtn.li ipsuin Ciirisliaiiiiiuin capul esse dioobanl Qu.t- raiio
marlyes, qui rogo iiijicielanlur, vidc vcis. 105 probabilil i|uiiloin esl, so.l non plano eUioax. Quid
1'erisl. 6, et labulani xvu. t n iii prohiboi etbuiros eaput Christiaiiorum »vhjj>o
i
: :
Ml rERISTEPIIANON IIYMN. XI. Eifl
Peclora Romanis sponlc sacramia .lcs. A Tenonis vice funis inest, qui tcrga diinrum
lnsolilum letlii poscunt genus, et nov.i raenaj Dividii, ct mcdius latigit uirumque lalus,
Inv.-nla, exemplo quo irepidem ai.i. Dtque jugo in longum se post vestigia rctro
Il'e supinala residens cervice, Quis, inquit, 100 Piolendens irabiiur, transit et ima pedum.
Diciuir? afririnaul, dicier Hippolyium. Ilujus ad eilremum , scquilur qna pulveru
Ergo sit llippolyius, quaiiat, turbctque jugales, [summo
Cornipediim refugas orbiia Iriia vias,
lnlereatquc feris diiaceratus equis.
^ 110 co ? unl animalia, Crura viri inncctit laqueus, nodoque lenaci
1173 ^' x nacc '" tf :
[ freni Astringii planlas, cumque nnlenle ligat.
90 Ignara, insiicto subdere colla jugo : 105 H74 Poslqnani coroposilo satis msiruxere
INmi slabulis, blamlive manu palpata n agistri, [iiaratu
Impcriumqne equit s anlc subai ta pati Martyris ad poeuam vcrbcra, vincla, feros :
Scd campeBlre vago nuper pccus c grege ca- Insliganl subiiis clamoribus, atqueibigellis,
[
piiun, lliaque iufcslis perf"iliunt slimulis.
Quod pavor indomiio corde f.rinus agii. Ultima vox aiid.ila scnis vencrabilis Iijtc est
9:i Jainque rcluctantes sociaranl vincula bigas, B 110 lli rapianl artu», tu rapc, Cbrisie, aniinam.
Graque discordi foedrre ncxuerant. Proruinpunt alacres , ca:co el terrorc fcrunlur,
GLOSS/E VETERES.
86. Affirmant, respondent, I. 102. Orbila, rola, I.
87. Ilippolylus, id tti equinus. —
Jugales, equos, I 104. Planias, pedrs.— Rudcnlc, ,'itne noro, I.
95. Rigis, equot. I.. Vat. A. 100. Feros. eqnos, I.
90. Nexucranl, liqaveranl, I. 10". Iliaque, latera, I.
99. Jugo, fune, I. 100. Si-i.is Hippohjli. I.
loo lnin peduni, jtiiiniititilem pedum, I. 110.
101. Ilujus, tcilicel funit —
Ad cxiremum, ad ex- 111.
Ili, scilicel
Alacres,
egui,
ftrii, I.
I.
treniilalem, I.
COMMENTARIUS.
presbyterum cnjus auctorilas jilurimum apud Cbri- gencrc fusc Gallonius cap 9, et Sagiu
lioc supplicii
slisnos valerel? Confer Cajelani Migliore coinmema- tariuscap. 12.
rium in Neopbyii presbyieri liiuhun. 90. Hailsbr., Val. A, Mar., Prag., Rat., Gis. ad
82. Parrhasiiis nnn iu bcne, Itomani. omn, insucta.
85. Alil., Alex., Urb., Vaii. P, Q, Mar., et nova C 91. Caucb., blandnve manu. Barlhius pro «on sta-
paena Inventa. Gis., Weit/.ius, Vat. B, Prag., et nova bulis legit non stabilis, ei aildit, equum aut blanda
pojna est Jnventn. Ileinsius cum duohus Torrenl., et palpaimne, aut pertinacia regi.
novapatnn Invenla, qimd jam ediderat Parrhasius. Id 95. Vat. R, Mar., Ral., I'rag., nailsbr., Wldm.,
inagis sententi e congruit. Bouk., sociarunl.
84. Pariliasius, repedent. VVidm. a prima manu, 97. Barihius censet sty'mn Prudentii, cum annexio
Irepidant. marlyris describiiur, tl.fflciliorem esse, riisi, inquit,
Hymn. 10 Peristeph. vers. 172, Quod vulitto-
86. esl et aliqua commaculutio.
sus, quod supinus, quott rigens. lOO.Widm., corrupte. traitur. Transire ima pedum
87. Val. H, Widm. ad marg., Mar., Piag., Ilippo- dicitur funis. quod fuerii longior, ei in terra iractus,
lytus fint : eiqo aqitel, quod ediiuin est a Weilzin. qui, antequam innecierenlur crura llippolyli, proce-
Parrhasms, ilippotytns fiat ergo ; agitel. Rat. ila deb.it largius. Ila cxplicabal Rarthins.
eliani. In Prag. cadetn manu eral in margiue scri- 101. Mar., cujus ad exlrcmum. Vat. \, quia; alii,
plum, superfluuni csse eryo, cum ftat baheat primam qttn.
lonjiam. Addilnr, alios codices babere Ergo sic llip- 102. Sulcus quem currns rnta imprimit dicitur
polytus aqilet : quam leciionem vidi in Urb., sed in Ilinc cjorf/imrc verbnm Tclulliani, Firmici cl
tirftila.
boc quatiat, non agitet. Heinsius cum suis castig <lio- aliorum. Kefnqm tia? sunteonlranx.
ribus, Ald., Bong., Hailshr., Gis., Vatt. A, P, Q, 104. Ald., Gis. prima ed., ntque rudenle.
Mar. a recenli manu, Ergo sii llippolytus : quatiat 10G. Ald.,Rai., a secunda manu, Bnng., HaHshr.,
Alex., Ergo llippolytui supra recle, Ergo
: quatiit ;
n Cis., Alex, a prima ntanu, Uih., Val. P, Gall., Torn
-:. \1' :.. ....... II. .>f..f... Hl ,,,-,,,. nn\lol Hl- '' <*.,-„. UaIIi.b >.,...„ «*._» r.. .:«,...,. IInSn0.«...Sd cpinlli
tit. Widm. in ie.\lu, Htp. olytus sil eryo : agitel. Gi- feras. M.-liiis \exas cum quinque Heiusianis scnptis,
I , *
fanius ex vcl. lib., Ergo sii Hippolytus : agitet; ne- Vai. R, Mar., Rat. a priiua niann, Prag., Weitz.,
que pulatsaiis Latine dici qnatiat. Videimlicem Lu- Wiil.n. et aiis. Vat. Q, nieu.lose, fi-rox pro feros.
cr.iii pag. 456, nbi de incisione agit. Fabnla Hippn- Gifaiiius in ViTmctis ex vei. lib. amplexus est feros,
lyii ab cquis discerpti, qund ejus nomen Gra^ce quia ferarutn noinen esi niinis f.enerale, ei quia se-
indicat, nota est ex Melamorphos. Ovidii el aliis niy- qniiur Hi rnpiant. Parrhasius jam olim ediderat feros,
lliologis. Gloss* etyinologia imperfecta est. sed aliler dislinxerat, ncqiie inale, verbtra, vinela :
88. Kx Aclis niss. Vallicellanis et Vaticanis i.i ferus lnstiqanl. teros non addilo alin iiou.i. f pro
proferl Peveralus Jtttsit exyo V alerianus in conspeclu
: ei|iiis accipi, ancioriiaie Calulli, lloraiii, Virgllii,
Hippotyti, ut omnes capiie tntncarcnltir, et decottali coiiflrmaurr. Peverams observat liac de causa Hippo-
sutii promhcui sexus ilecem et novem. B. ve.ro Hippo- centauros seniiferns dictos, quasi semiequos nain :
lytum jussit ul pedes ejus tigarentur ad colta equvrum cquos dimidiala sui forma assimilassc dicunlur.
indomilorum, el sic per cardela el tribulns tralu ; qui, 108. In quibusdam vulg., infectis : legenilum in^
cum traheretur, emisit spiritum. Veruin ha;c, opinor, fesits.
acla sunt S. Ilippoiyti militis, qute nullo iu prelio 110. A!d., Mar. alicna manu, Heins., Prag., ra-
apud eruditos habentur. piunl ; alii, rnpiant.
8i). Animnl ait Barihius signifleare cquum, juiiien- 111. Alcx., Vai. Q, Ilailsbr., Bone:., Fahr., cceco
tu iii in sacris litteris, quas imilatur Prudentius. De et terroie.Vclnsiiores lleinsiaui iia prorsus. Bcciua-
:
:
513 AUKKLll PRLDEVni CAKM.NA. IU
1,'im soniis, aique Ireinor, qua furur exagi- A Exemplar sccleris parics habel illilus, in i|UO
[lani. Uuliieolor fiicui digerii uinne nefas.
luccndii feriias , rapil impe;us, el fr.igor ur- 125 Picia suj.er luinuliiro spccics liquidis vigel uin-
[got: |lnis,
Nee cursus vuluccr nmhile scnlil ouus. EfOgi.ma Iracii menibra crueuia viri.
115 Per silvas, pci sa\a ruiint : ripa reiardal Iliiianlcs saxorum apices vidi, optiuic papa,
Kluiiiiuis, uut lorreni oppoailoi cohibct. Porpureaaque notaa vepribui impokiiai.
Pr i8lemuni s;epes, et cuncta obslacula rum- DoCll mauui viriJos imit:tndo cffingeie dumos,
[piini 130 1176 Losajral e ininio ruiseolam saniem.
Pruna, fragosa pctunt, ardua Iransiliuiit. Ceine e cral, rupiis cnuipagilius, ordine imllii
Scissa iiiiiiuiatim labeiacto eorpore frusia Uenbra per ineertos 8p;irsa j;icere siius.
120 1175 Carpii S|iinigciis stirpibus hiitus Addidcrat caros, grc.-su, lacrymisque seipicn-
|
ager. [tes,
1'ars sunimis pcndel scopulis, pars scntibiH Dcvia qua fracium lemill monstral iier.
[ha-rel 155 Mcerore attouili, ati|iieoculis riuianlihus ilianl,
Parlc rubcnl frondes, parlc inadcscl liiiiuiis. B Im|ilcbanti]ue simis visceribus laceris.
GLOSS.E VETF.ItES.
Exagiiant, aqunt, 1.
I 1-2. 126. Efligians, signilicans , conformans. — \iri,
113. Iiicendil iciliceteos, I. llippolyti, I.
111 M bi!e oniis, curpits mnrtirris. I. 127. Rorantes, scilicct quaii ; laut picturtv. — Api-
liS. Pruua, humiliti. — Fragoaa, asptra. — Ardua, ces, summitates. — Saiurum. in piclnra, I.
moiilrs, I. 129. Manus, pictoris. — hffingere dumos, depingerc
H9. Hinutalim, pa licw/aiim. — Frusla, panicti- ipiitfii, I.
t,.s, I. 130. l.uscral, ludendo depinxerat, pnxerat. — Rus-
120. Ilirlus lioriittus, I. Sfolani, rubiciindam, I.
122. Parie, s'inguiiiis illius, I. 131. C«;ncre eial, cern noterat tcilicet piciura, I. m
123. Eumplar, depiclum. Uabet, reiinct.— — llli- 132. Siius. locaaspera, I.
liis, pictus, I. 153. Addiilciat, pictura.— Caros, propinquos, I.
121. Fucus, malitia:, color, liic jiiclura. Fucuslicrba 134. Fraclnm, citrvum, I.
umlf liiiguntur vestes : unde in omnibut rebits ubi rti 135. Rimaniibiis, inresligauiibui, I.
vcriias obducilw , fttcui dki oolest. Piclura. Digc- — 156. Laceris, laceratis, I.
ril, ordinaL, compouit, I.
COMMENTARIUS
C 12'. Mar. atieaa manu, Parrhasius, Rat. a prima
nus rectins puiabit cuin suo ms. Pal. ccccoqne errore,
ipiod exsial in AUl., Egm., Pal. apud VvYuziuin, inanu, trnctim: reclius tracti.
Urh., Val. P, Cis. ad oram hic iu conlcxlu habcl
:
127. Olim oinnes episcopos rapa> appcllatos fuisse
cx vet. cod., ubi a^il de de- coiist it cx Cypriano, llicrnnymo, Augustino, Rullno,
taico etterrore. Gilaiiiiis,
t, legil emca et errore, el rejicil terrore,
sinenliluis in Sulpicio Scvero et aliis. Coepil posiea id nonien pe-
quiaerror cst c.rcus, non lenor. Vcrum cliam lerror culiaiiiisRomano pouiifici attribui; adhucaiitem apud
cajcus rccie dicilur ahclfectu. Weiuius ciim Widm., Vcnaiitium Fortnnatuiii. et Eutngium Cordubcusom,
rf orco errore; ila Prag., S';d alacris pro alaeres.
qui s;cculti ix floruil, alii episcopi papne iliciinlur.
Parrbasius qimquc alacru, sed civcoque vrrore. Cregnrins VII, anno 1073, in >ynodo Romana sia-
luil npiiMiii licere scipsuin vcl aliiim nomiue papa
112. Panhasiiis ita lcgil, Quasonus, atque timor,
appellare, quod propiium esset Roinani peniiHria,
i/iid furor exagitat.
De qauoomine fuse a^it Darunius ia noi. mari. Kom.
116. Rat., oppoiitot, supra correclum. ad dieni 10 Jaunar.
121. Cham. mendose, per temibus lia?ret. 129. Aliqui putant fide non csse dignuni quod hic
narrat Piudenlius, quia piclnr potnit prnut magis
123. Exisiimant nonnulli Prudenlium mariyrium
ipsi libuil fabulam eflingcre. Veruiu quis crcdel aut
II ppolyti mililis quod Ronuo pictura cxpressmn vi-
aliis persuadere poierit, bictnriam manyrii quodpost
dil, alieii llippolylo alliuxisse. Sed piitnum quxrani
diinidiaium s.Tculum ui accidii, fiaulo posl indorti
qtlis, insi inullaposl Piudciiiiuin sa>r ula, Hippolytum
alictijus pictoris licemia, videntibus el Ucei.tihus
inilitem hujusmodi marlyrium lubiisae affirmavit?
c.cleiis, fuisse fabulis defornialam?
Dcinde cclesiarum pkturn apnoaitii versibus et in- jj
'
130. Parrhasius, male, ei nimio rufjicolam uai il.
Fcriptionibus eolebanl illnstrari, ut e* operibm D.i-
Thuan., c nimiorusscolam. Val. P, ex minio toseoltun.
masi ct Paulini cnlligiiur. Praierea Prudentiua non
Mar. a prisca manu, Ral., Prag., IIohk.. V;it. 0.
erat iia ruslicus ut in picton aliud pro alio accipc-
llrh., e.t nimio rouolam. Fabr., roiteolam. AIpx.,
id, ne |ue iia iinprodeui ut rei veritatom ei doetio-
Ald., Mar. a corrccioris uianu, Ald., VVcili., Cis.,
ribu- iion exipiiierct. Poatreino prnler pieiuram aliis
el plerique edili, rutseolam. Husteolus c>la runm :
iunnumcniis Prodeniluro ioniti, loius ejua liymnus
verbiim vclus el egrcgium, ait CHanius, pro ruber.
(istcndii.
llarlhius, lib. xxxv Adv., cap. 13, conlemlil lefOl '
121. Fucns illo avo pigmenuira at colorem de>i- diim roteolam, quia rotemn prima exienta Clinsli.uu
gnali il. Tcsics Paulinns, Ausomus, alii. poOMBon rarousurpanl. Al Prudcntius iosu et rair w
125. Sub imperaloribui Rominii, ui nniat Pc\c- a rosa scmper corripuil.
raius, pietoraa nativia coloribiH, non perombiamao 133. C.ttro.s sulislanlive pio amicll. Pro 'iKcns po>
ivrr-suui, sed iu claiissiina lucc de.iiicariinl; sed Siiit Lactantius lili. vi, c.ip. !', tum teUt it caro*
inicriiiiiii umbrai addiderunl utex boc loco colligi- *ui>( l)eo retinquere.
tur. Barthiui Umen liaaidai umbitts iolorpreiaior 151. Ald., Alcx Vai. P, Urb
, I gm ., AU duo , ,
iieripicuai iiiimnlaiinnoi ct aipreiiiuuei reriiatii. Toir., i/iio. Alii ulurea, aa*a
\ iiln liyuiii. 1'erislcph. vcrs. 1)3. 135. 1'orrcutiani ban cuui CaucbiUO, /afi^man-
.
Kir> peristepiianon iiv.yin. xi. Nlfi
lllc capnl nivciira compleetitur, »c revercndani A i 15 Ncc jani tlensa sacro qtiidquain de corpoic silva
gremo. Ubiinet, ant plcnis fraudal ab exseqmis.
1177 Canitiein molli confovel in
Ilic liinnvros, truncasque nianus, ct brachia cl C'.iuii|ue rccensitis ennstarel partibus ille
[ ulnas, Corporis iniegri qui fuerat nuiueriis :
110 El gcnua, ctcruruin fragmin.i nuda legil. Ncr purgata aliquid debereut avia tolo
Pallinlis etiam bibulae sii-caniur areuse, '">''
1178 r x
- lioiniue, extersis fronilibus et scn-
Ncquis in infccto pulvcre ros mancat. [
|iul s :
Siqnis et in sudibus recaleuti aspcrgiue ^anguis Mciando eiigitur tuniulo lo us; Ostia linquunl :
Insidci, liunc umnem spnngia prcssa rapit. Huiiia pbcet, sanctos qux tcncat cineres.
GLOSS.E VETERES.
137. Ille, seiticet sinus. — lievorendam, venerabu 145. Cnrporc, Hippolyli, I.
\em, I. 14(5. Eiaudai al> exseqniis, non hnnmretur corput, I.
158. Confovel, mttrit, velprutegit, I. 1 i7. Ri-ccnsitis, renunieritlis, iitvenlis, I.
139. Ilic, atter, I. 151. Metamlo , cxquirendo , pmiendo , I. — O-ii.i.
I iO. Lept, cultigit, I. cirilof, Mar. Tibernia, porlat, janu :tt, I.
141. Bibubc, u bibendo —
Arene, ab aiidila'e, I. 152. Placel, eligitur, I.
142. Infccto, coirupio, sordido, mixlo, inlerto — 153. Ilauil procul, »on lungealtoma. Adpomoeiia —
Rus. sanguis, I. prope murum : pomatrivm luc pru viridario; alto toeo
115. Qnis, aliqnis —
Sudilms , spinh, pals, I. tucut s,cretus muro ciuc us; ei dicitur pumatriiiin, quia
144. Omiiem, sanguincm, I. pott murum, I.
COMMENTARIUS.
lidiis, non rimantibus. Velernm ClirUtiannrum prae- liani veieres corpnra ilefonctonim scp^lienda rura-
cipuum studium fuit iu SS. martyrum mcmbria dili- rent, liis pcrmoli. quas in bynmo
scilicel rationibus
genter roiiquirendis, inter sesc ofliciose et
aiqu>! Kxsequiarmn ubnrius expl cat. Profcclo pervulgata
perite componendiscoaptandis.ut inliis Prudcntii
ct illa Lurani senlenli.i, Ccelu legitur, qni non habel nr-
veisibus perspicue cernilur. Adliuc Roin:e corpora nam, non magis prudcns niibi solel videri, quam si-
SS. inariyiuiii colleciis ossibus simili arte et inilu- quis boinincm niidum solaiemr, quia Ceelo tegitwr qui
stria rile coaplantur, ut puhhcae veneritioni expo- non hnbet veslem.
naulur.Blancliinus m
prad. ad Ana-l. Bibliotli. nuin. 147. Ald.,Urb.,Parrhasius,Gis., reeenitrM.Wcitz.,
2'i, ex uarratione sacerdolis praepositi ecclesiac S. Heins. cum plerisque scriptis, recensetis. Mariellus
Paulini Nolensis rcfert reperta ibi fuisscossa intcgra nolat, recenseo faccrc ricmscfiis, vel recensut : recen.
S. Jusi.c virginis, deposita manibus cancellatis. At silits nibil esse. Disscnliunl alii.
R in.i' corpora mailyruin qune reperiiuilnr, ita solcul 148. Numerut perfcctum opns el omnibns paiii-
cs e composita, tit biachia ct manus ad latcra deor- C bus iniegrum designat.
siini protendanlur. Incertum crgo esl an sacerdos 149. Parrbasius, relinerent imia, Pleriquc debrrent
ille rcm liqqido sibi compertam
narraieril. Illud avia cailcm significalinnp.Ral.,\Yeilz., invia pr.i mi«.
milii ccrtius est, inscriplioiics ejus eccleshe, quas 151. Wciiz. cuni Egm., elrgilur.
Blanciiinus profert, non esse satis fideliter exaratas. 153. E^rn., Ilailsbr., culiu ; legc culla; Rat.. po-
137. Pictura exliibebat (et vidit Prudeniius) capui mariaa prisea inanu, quod vult nnaex giossis. Bin-
niveitm et reverendam canitkm. Quis id militi llippo gbamiis, lib. xxin. rap. 1, tom. X. prnbare cnnlcndit
lylo tribuat, cujos nulrix Coucordia simul cum ipso tribus primis Ecclcsi:e saeculis ex legibus Romanis
inanyrio cst curonala ? Noium cst aetalem mililarem nulla loca sepullura; in nppidi-. fuisse, neqne pcr snb-
a decimo septimo ad quadragesimtim quintum aut Sccula aliquot sxcula pcr li-^cs Cbrisiianoruin iui-
quadragcsimum sextum annum fuisse compuiaiam, per.iiorum intracivitates eiccclesiassepcli:c licuissc.
etsolum periculosis lemporibus ad aunum quinqua- Si legalur pnmeria, polest intelligi esse. idein ac po-
gesimmn. Paulinus epilbal. in Juliauum cpiscup > maria, sivc locom pnmis ennsitum. Alinquin pomocria
Memori juniori caniliem aposlulieaiu pectore, ut aii, est locus ponc niuros, qui antiqnilns masri diceban-
ascribit : Posterius natus, tenior; quia sede sacerdos lur, et inulti pamosria posl uicenia intcrprctanlur. Igi-
Gestat apostoticam pectore caniliem : perindc quasi tur extra civitates coemelcria, sive catacumb:e mar-
reverenda, sive aposiolica canities propria a it epi- tyrum erant sed in ipsis caiacumbis fuisse altaria
:
scopi senioris. siib quibus corpora mariyrum quiescebant, ex hoc
13«. R:-t., mulle ; corrige molli. hynino satis liquet. Quod autem aiunt aliqui, nnn in
150. fj/we sunt cubiti. cosmeteris scpulios martyres, qimd istlincc rcvcra
n
*' ecclesia: essent, sed poiius in cnemetcria lide'es con-
141 Pa liola inlelligil flaribius esse lenues inslilas,
lcncro, ut putat, liuo faclas. venisse, quod reliquiis martyrum sacra essent, et ab
142. Ald.,duo Torr., Ox., Canch.,Gall., inintecto. hominum freqiieiitia remota, id rci verilalcm non
Val. B., Mar. a prima manu, Prag., Parrli., Rai. in debilitat, scilicet marlyres, imo alios in eccle-iis co?-
conlcxiu, m
intacto. Pleriquc, :'n infeclo. Alcx., res melerial.bus tribus primis Ecclxsire sacculis fui-se
maneal ; supra ros. In uonuullis vulg. edilum est in sepultos. Kt ex vetcri quidem consuctudine id iia u>i-
inlucto. t.iiiun pnio, ut vii issim, uhi eorpora manyruin es-
: legc insidet. De liac cura ac di-
144. Pal., insidit sent, ibi sacra perapercntur, ct ubi allare ad saciifi-
ligenliaCbristianorom iu colligendo sangmne niar- candum erigcretur, ibi corpora sivc reliquiac many-
lyrinn praeclarunt est hoc lestimoiiium 1'rudcniii dc : rum supponerentur. Iiaque quod erelesiis posl tria
i i
qtio plura Boldclius in Observalionihus de coemetc- nrima s.rrnla mortiios sepeliii nnn liceret, non imle
riis, Aringbus, Marangonus, Muratorius, Lupius, Ka- originem traxit, quod consuetndini ecclesiasticae id
brettus et alii. Exstant adlmc plura vasa iu quibus repugnarct, sed quia leges Roinanx veiabant inlra
sanguis concreius cernilur, ct fragmenta spongiae Uibcm loca esse sepulturis, ct ccclcsia; lnnc inlra
qua colligebatur ar.parcnl. Plura ejuscemodi vasa Urbem erigcbantiir. In quibusdam autem locisearum
exhibet Buldcilus. legum nonnull.f oranl cxrepliones sivenb lcges mii-
I4G. Vai. A, hnul pro aut ex diversa scribond> ra- •lieipales, sivc ralinne person iruni scilicet nobilium
lioce. S.cpe Prudeuliu'* docel quanta scdutiialeChris- ct cpiscoporutn. (juod attinet ad liauc descripliuneiu
117 ALr.Ei.ii prudentii cvrmina. :48
II ii. I |irm ul cxlrcmo culia ...I porooDria vallo \ 1180 Oiianililict amipitcs texanl liinc iiulc re-
1179 Mersa lalehrosis ciypla patel fovcis. [ccssus
15" IIiijiis in ih-cuIiuiii gradibus via prona reflexis Arcia suli umbrosis alria pnrticibus :
Ire pcr anfractus lucc lalcnte tlucet. 165 Aii.iiiii-ii excisi sublercava visccra inonlil
Primas nanique fores sumnio tenus intrat liiatu, Crcbra tcrcl.rato rornice lux peuclrat.
IlllMtl aique dics limina vestihtili. Sic ilamr absentis per stibterranca solis
Imle, iiln prngressu f.icili uigiescerc visa csl Cerncrc fulgorcm, luiuinibusi|uc frui.
160 Nox oliscuia, loci pcr spccus ambignum, Talibus llippolyti corpus mandalur opertis,
Occurruiil exsis iminissa foramina tcclis, 170 Proplor ubi apposita est ara dicata Deo.
(Jii.i- jaciiiul claros anlra supcr railius.
GL0SS.€ \ETERES.
155. Ilujiis, crijpltc, I. 103. Quanililiel, qiiamvis. Ancipilcs, dubii, I. —
156. Anfraciiis cochleas, I. ,
IGO.Crehra, mntta. —
tciebrato fornicc, perforata
157. Suiiiiiiii leniis, jiimrao Inlral, tnx.
ii crtjpta, I.
Miaiu, aMrltoaa, I. 167. Sic datur, tali modo permitiitur ; ettqne laut
158. I.miina vesiibuli , inlroitum porticus , vel pictura, I.
cnjptee, I.
fl
169. Mandaiiir, commendatur Opertis , secrelit, —
159. Imle, deinde,— Ubi, scilicet ilur, I. clauslris, I.
160. Nox obsc.ura, tenebrov, I. 170. Propter, jnxta iltum locum, I.
COMMENTARIUS.
rryptae, Barlbius affiriu.it eleganlissimam essc , cl 156. Iso anfractut exponit cnchleas, et Tenlins
i|ii..vis suiimio poe.la digiii>simam, numcros eliant magis cvplcat scnlas coclidet, quw ita dicunlur, quod
esse aplissimos. Baronius ad annum 226 recenset anfraclnosce tint in modum coclearis teslw Veriiin an- .
circilcr quadragiula bnjusmodi coEmcleria in Itom.e frartus, scilicet flexus, circuitus, el ambages ciiam
tuburbams. Neapolitanas catacumb:is Romanis nn- sine scalis iuielligiiniiir.
biliores et spalinsio>es esse mulii tradunt. Apud cl. 157. l'rag., Priniasnamque foret imi summo tcnut
Mamat hium ton». III Orig. Cbrist., et lom. III de' Cos- intmt llluslratque, qimd non inlelligo.
lnmi de' prinutivi Critliani, vidcri potest ichnogra- 161. Ald., Vat. B.,Widm. a pnma manu, decur-
phia iinui» e ccemeteriis Rnmanis. S. Hieronym. in ruwtpro orcurrunl. Ald.,Rat., Pal., Bong.,Torn.,coil.
Ezech. c.ip. i.x. : Dum essem Romee puer, et libera- S. Mich. apud Ruinartium, ei nonnulli vulj., cetsis,
libut sindut erudirer, tolebam cum cieleris cjusd.m Mar., CttCIJ, SUpra Ctt .tis, qtwd exslal in plensque. Heill-
OHutit ct propotiti diebut dominicis sepulc.ru aposloto' sins suspicalus fuerat ceecit, sed recte se babere coui
rum el martyrum circuhe : crebroque cryplas ingredi, fassusesl. Ald., Pal.,Torn.in COnlextu, immensa; alii,
011(1- in terrarum profunda defossie ex ulraque parte immissa. Parrhasius, Decurrunt cetsis immissa (ura-
iiigiedienlium per parietes habent corpora seputiorum: mina teciit.
el ila obtcura sunt omnia, ut propemodum illud pro- 162. Pnl., Ron»., Vai. A, Tlur.n., All., Noms.,
pheticum comptentur : Detcendant ad infernuin viven- Cauch., Ox., jaciant. Ileinsius amplexus esl jaciant,
tes : el raro detuper lumen admissum hvrrorem tem- el ciim eo receniiores; scd Gallantlius cuin aliis et
peret tenebrarum, ut uon lam (eneslram quam foramen vett. edd retinuit jaciunt. In crypiis erant qu:rdam
demissi luminis putes : rurtumque pedelentim acccdi- loca majori liunine desuper inimisso illuslrata. lu
Uir,el ca^ca nocte circumdalis itlud \ irgitianum propo- l.iliro poutificali Marcellui pretbyter noctu collegit :
uilur : Horror ubique animot, timul tpsa tilenlia ler- corpora ( SS. Marccllini papx et alinrum)... ei sepe-
rml. De ccemeieriis Rouiauis prxtcr Aringbum, Dol- livil ea in via Salaria in cojmeterto Prisritttv in cubi-
«letium et alios, videri potest Marianus Parihenius, culo claro , quod patet usque in Itodiernum diem.... in
fiive vero nomine Joseph Mazzolarius in opusculis crypta juxla corpus S. Cretcentiouis.
piis qii.t- paulo anie moriem conscripsit. 165. Parrb., ancipitis : lege ancipiies.
154. Ald., Parrhasius et pleriqne scripti, puiet, 165. Mar., Parrliasius, cava tubter viscera. Vir^ilius
quiHl reclum putat llcinsius, cum mox subseqtiaiur iu .-Encid Inierdum tcoputos, avultaque viscern moiilit.
. .
tuee lalente. Inlra, ampla, fuuce licet pateat.Ne.c m.ilo 167. M.nr.. tubier terranea: iia ciiam Rat., sed
Rotl., cavernosit crypla patet foveis. Cis., Uilel ; ad abrasum cst aliquid anle stibter. Plcriquc, per subler-
or.un, patet. Egm., pavel. Dong., fovet, miniis rectc. ranea. Posireina pars glossx ex veisilms siipcrinri-
rniiiis Acl. Sancl. ad ilicm 15 Augusli suspii aliin oe- bus, uln piclura describitur, in hunc locuni videiur
iiicicriiiin S. llippolyti exstilisse ad Tiberinum Urbis esse irajecia.
liactuiu, non
llttU.UIM, IIUII io agni Verano,
II ^gl" I ... plcrique
'i'«"V, ut |.l" ll(..l upinaniiir
'].! Il.i 11.11.
I -^ ....
. t.l |-1
. I." .V ... . v
l69.f'/'criapro'locistencbrosis.Ps7cnom.
1 . . . ^. ....... vers.745.
1 ....... ^ v, 1 .
Kationem petit ex versu 174, Paicit ilem sanctis Ti-
v Marceat obscuro tterteni habiiator»-J operto. Panlimis
I
bricotat dapibus. Ratio suspicandi imbccilla certe est. Iragm. Nalal. imerli Qua mortalis irat, lalutt tellu- :
Verum ciiiii ipse propeS. Lauremium in agro Verano rit ipeilo. Pro mysteriis ciiam sumi snlcnl operta.
coenieterium Hippolyti militis collocet, r.i falsitas Creizeius, llb. n, rap. 18, tle Sai r. Pencr., argu-
oslendi iion ptitesi. Nam quod ail Prudentius, n/in iiieiiliiin siiiiin conliniial
i his versibus llcec , ail, :
«d pomceria, el Exciti tubter tava vitcera momis, con- piilclierrime doclissimtis ralct 1'rudentiui.
Kriienlius qilidem eteineierio in agro Vcrano id con- 170. De consiieiudino vderi exsirucHdi aras super
veuil, sed nliqiio tamen paclo applicari eliam potest maiiyrum sepulcra vide bymiuim S. Lulalia- in bue.
mmeterio via Osiiensi, si in eo Hippolylus, a Pru- Aliqm, ilislingiienics all.ire ab ara, diciinl enipora
dentio laudatus, fuissei scpulius. Aringbus lom. II sam loriun sub allari fuisse rccondita, sed ad aram,
Prudenlimn explical dc cuciueierio Cynac:e in agro sive prnpearani, uon sob ara. cl buncversiiin Prutlen-
Verano. Rarouius loiu. II Annal. ad ann. titi eanuleni lii laudaiuiiln ara ilicilur (ipposifacorporiB. Hippol)li,
seulenliaiu lcniieral. Eabrieius verbo crypitv profcrt non iinposita.llerllialtlustlo Araeap iaitliancreni niuK
epistolam Cornelii papa:, qui sub Decio vixit, ad Lu- lorum ingenia excrcuisse el lorsisse per aram iioiinul. ;
picinum Vieiiiieiiseni, iiln ait |/in/c neque publice,
: los siininiain aliaiis paiicm inlellgere, alios inliinain,
ueque in cryptii nolioribui mistat agere Clirisliunis li- et quasi fiiiiilaineiitumaebasini toiiusxdiQcii, alioslo.
eei. Siipno iuua li.rc cpislola est. Ciiin oblatiombus ilieatuni.siveiii suiiiumxtliliiai Iih»,
155. Mar., ciijm.i corrcctore faclum knjui. Prag., sivealibi fueni. Il;ec posirema tenleutia probabiliui
hujut ail occullum. c*li ns uiiln vitlolur prxscilim quia noster usu> lo- ;
:
54!) PERISTEPIIANON HYMN. XI. !50
1181 '"' sacramenti donatrix mcnsa, eadem- \. 1'osse dedit ,
quod quis poslulcl, anmiere.
[que ipsa, illas aniin:c exuvins qux contiuel iutus,
Cuslos GJa sui m iriyris apposita, /Edicula, argcnlo fulgurat cx solido.
Servai ad arterni spem judicis nssa scpulcro, 185 1182 Praefixil tabulas divcs mauiis a- pi ra
Pascit itcm sanctis Tibricolas dapibus. [lavi
175 Mira loci pielis, el prompta precanlibus ara Candentes, recavum quale niiet speculum.
Spes liouiinum placida prosperitate juvat. Nec Pariis contenta aditus obducere saxis,
Ilic corruptclis animique et corporis xger Addidit ornando clara lalenta operi.
Oravi quoties stratus, opem merui Mane snlutaium concurritur : omnis adorat
Quod lxtor reditu, quod le, venerande saccrdos, 190 Pubes eunl, redcunt
: sol.s adnsque obilum.
1M) Coroplecli licitum est, scribo quod li;r<: e:idem. Conglobat in cuneum Laiios simul ac peregrinos
Ilippolyio tcio me debere : Deus cui Cbristus Pcrmixiim populos relligionis amor.
gloss^; VETERES.
171. Sacramcnii, corporit vel tanyuinit Domini. — 184. Fulgurat, sptendet, I.
D naiiix, seilicet est, I.
jj
185. Uives, docta : arliftcU. — /E'|UOre , plunitic :
174. Tibricolas, Romanot, I., Mar. ° a?qui>r omnis ccqualilat dicllur. — l.xvi, plano, 1.
170. Spes, irsiinuituines. — Juval , adjuvat, I.
187. Pariis , candidts. Parus , insula abundnns cim-
177.
175.
Corruplelis, pestibut,
Upein, aitxitium, I.
I. dido marmore. —
Coutenta, tujftcicnt. — Aditus, fo-
rrs cooperire, I.
179. Ilcdilii, reversione, I. 188. Ornando, ad ornandum, I.
18?. Quis, aliquit. — Annnere, adjuvare, tiibuere, 189. Saluialuin, ad snluinndutn, id esl ndorandum;
eoncedere, I.
a! talutem. —
Adoral, fpnm marlyrem, I.
183. Exuvias, deeorpore dicit, I. 191. Lnlios, Lalinot vel llomanos, I.
COMMENTARIUS.
quendi ex vetericonsneludinefacile originem duxerit. bus inclnduntur, cum liis ramornm et frondium ser-
Cxlerum Rosweydus in Addendis ad notas S. Paulini lis qiix pro foribus templorum in pr rcipuis diebus
ex liisversibus traditcorporibus SS. martyrum allaria feslis Romx o.stenlantur , el fesionet aVuiilur, ubi
imponi vel apponi consucvissc. S. Piulinus episl. 12 nunc cernere licet bracleolns oricbalcl fulgurantes.
ad Severum cnrpusClari sub ara posili mclaiedocct Ego polms id ncripio de argcuto solldo qua altare
Casta tuum diyne retant allaria Cliritti, ut lemplum ornaretur, aut eiiam arca sepulcri cnnsuret. Nam
Christi cvntegat ara Dei. Tom. XXXIV llisp. sacr., id ininiiiiit t.ihiihe et lalenta de quibus poeta pergit
pag. 445, exscribilur insirumentum Frumini II epis- dieere. El vers. 195, Oscula persvicuo jiguui impretta
copi Legiouensis, ubi bxc de S Cbristophoro : Cujtit _ metallo.
reliquite recondiia: tunl itt civitate Leqione jutla porta C 185. R.irlhius ait labulas scriptnribns ruslici- esse
(stc) Dmi epttcopi, tub ara S. Cypriani el S. Maiia: a-qnas planities, ul in hoc versu Prudcntii. Inteltigo
onte at ares sedit anliquoi. ajiieni tabulr.s sive lamlnas argentcas xquore lasvi
171.0x00. pro div. script., Ula dieamentl. Idem, expolitas. iEquor proprie est ubiomnia xiiua, plana,
menta tub antro. Egm., mens eademque : retinenduin ut confirmat Rccmanus verhis Ciceronis2 uY acadein.
mensa. Cauehius iu S. Paulino Naial. 9 melius cinije- quxst., Quid lam planum quam mare, ex qua el mquor
eil mensa Petri pro memque Petri , apud eumdem m iliud poetwrocant? Lucretius.lib. iv, Rejectte reddnnt
Paulinum paulo post Menta domutque Dei. Eliam
, speculorum tx wquore vitum. Iluc allnsit Priidenliiis.
clhnci mensam pro altari tistirparum , ut Oridius, Vide vers. 53 hyuini S. Cassiani. Teolius Muratorii
Virgilius et alii plures. Similiur Grxcis Christianis lapsuui notavit, qui in Paulini ver*. 557, Seque taiere
rp«ire?a esl ara. pnians cxitabai in eeqnore claro, menduin exscripioris
172. Mensa eutiot martyris dicitur, quia servat ossa, essedixit, et positum pro ceihere, aul aere ctaro. Pau-
elc. Murtyrarii seu cubicularii appellantur eliam in liiius intellexil planitiem apertam.
anliquis monumeutis cuslodes marlyrum. ScpnWa 186. Macrus in Hierolexico recavttm hoc loco ex-
ipsa martyriim rufcicu/a vocari solcbant : unde nalum ponit cxlatum, incisum ; et inde llalice ricamo dictain
iKimeii cubieuiariorum , qui enLiKula martyrum in opinalur acus picturain qux a fundo elcvatur : qux
Domino dormientium custodlebant. Vide comment. omnino absurda cst explicatio. Nam Prudentius re-
ad hymnum 10 Catheio. vers. 56. De oubiculariis lo- cavum speculum dieit , ul reearum palalum Psyeh.
qiiilur Juvenalis sat. 5, Sed quit custodiet ipsos Cu- vers. 422. A voce llchrxa racam llispanice recamo
tlodes ; et verbum tervandi adtiibel Ovidius lib. n n dici putat Covarruvias
Amor., eleg. 2, Quem penetetl duminam tereandi cura 188. Talentum ponitur pro materia ipsa argenlea
Bagne ; el eleg. 3, Hei mihi quod dominam nec vir, ex qua lit talcmum.
nec femina tervas. 1»9. Veteres solebant deos salutandn compellare,
173. Alex. Urb... Pal., Ahl.Val. P.,Oxon., Cauch., ut in mullis srriptorihus antiquis passim cernitur.
Alt., tpem vindicit. Alii tpem judicis cuin plerisque Marlialis, lib. xu, epigr. 78, Multit diun precibus
edd. Jovem salutat. Salulatio hujusmodi proprie matulinis
177. Vat. A, eorrup/i/u/is ; supra corruptelis pro horis exercebaiur; et a Rnmana salutandi palronot
liv. lect. consuetudine nomcn hahel. Marti dis, lib. n, epigr.
178. Iterum con6uetudo orandi ad martyrum se- 18, Mane saluiaium renio. Sic Virgllius mox laudan-
pulcia conlirmattir. Adisis Dungali librum conlra dus. Vide Matthxum Rroveriuni de Veter. ac recent.
Claudium Taurinensein. Cellarius impudentissime Adorat., cap. 6 et 9, qui multa vclerum testimonia
ait : Poeta morem suum atil errorem tequitur de invo- proiert.
ealione. Pocta cl suum, elEcclesix caiholicx morem 190. Parrhasius, puppis, mendose, pro pubis ve|
suo tempore vigeniem exponit. pubes. Heinsius mavult puii* cum Thuan., Ald.,
181. Mar., Prag., et procx. Martinus Roa de Die K>.Mn. . Pal., ut vulpit el gruit in velcrrimis Plia-dri
,
iiatau sacr. et prol., cap. 21, adteulam (ulgurare ar- exemplaribus. Multi , etiam vcteres , scrilmnl pubet,
gento cx tolido intelligit de his orbihus sive quadris ii! Mar., Prag., Vat. B. In duolius Torreni., plebit.
iu quibus lituh sive vela depictis sunctoruin imagini- Widin. non b ne distinguit omnis adoral : Pubescttnt.
,
..! a: RELll i kijiientii cabuina. «is»
1183 Oaeula perapletto Hgaol tmpressa nic Confundll plebela plialam umhonibus vquis
[lallo Ibscrimen proeerum , prxcipitanle fide.
iijImih.i difluadonl : hVtihus ora rigam. Ncc niinus albanis acies se randida portis
I'.IN J.nn rum M reuovai ilcrnrsis meusibus atiniis, Etplicat, et longis ducitur ordiuibus.
N.ilalemrjue diem passio fesia relert, 205 Exsultant frcmilus variarum biuc indc viarum
QuanU pufas simliis cerianlibtis agmina cogi, Indigena, ot Piceus, plebs et Hetrusca vcuii.
Ooatva celebrtndo voia enire Deof Concurrit Samniiisatrox, habilaior et elfca
llrlis Augnsia suos vomii eflundilque Quiiitcs, 1185 Campanus Capux, jamque Neian\
'
(,u 1184 Doa ei patrtcios ambilione par [adesl.
CLOSSiE VETEBF.S.
195. Perspieuo, nititlo, prec/aro, I. 402. Discrimen, discretionem. — Prxcipitanie , in-
I IX. Colehrandn, <ui cclebriitnlum, 1. ctanle, impetlenlc ad Itoc, I.
109. AilRUsla, /{omi, nobilis. — Qniriics, Homa- 2 0. 1'icens, genlile nomen, sicnt Romanut, a Pi-
nos . — Romtmos priniipei, I. ceno urbe. —
Hetrusca, Italica, I.
•JIIH. Aiub lione, cupidiiule, I. Deiiderio. Mar. 207. Sainnius, eWa, a Samniu provincia, I.
30I, riibcia, rusliia, vilis excrcitus, plebeti it.ililes. 208. Nolauus, a Nola civilale, I.
— Umbonibus humeris. I. B
COMMENTABWS.
195. Barlhius qunerit cur Pnidenliiis dixerit per- 201. Isonis glossam vides : accipe Barlbii cxplica-
tpicutim nutaltum, cuui supra dixeril arijento ex so- tionein. Paricuttu, pari fcslinalione Proceres habebant .
int.i? nam argentum in pcrspicuas laminas duci ne- vettilum quo dignoscerentur, sed omnis lum vestitus
i|ii:ii|ii:iin potest, non magis qnam ebur, <te quo Ma- ocguatis habebaiur festinalione niniia. Jdem dicit Papi-
crobius inSoranion incmnral. Facilisest et expedita n us in Violanlilla : Omnis plebeio lcrilur pra?te:la tu-
respnnsio. Tabufae argenie.e ita eram expnlitx ut , mtiliii. Cellarius addit : Studio pietatis it (eslinatione
x |iiure Lcvi nitcrent, qu.ilc re.oavum niict speculum. inornati exibanl proceres et plebeii. Chamillardus, um-
Iil significal pcrspiciiuni meiallum , boc est nitidum, bones wquos pulai esse scuia pura et alba nam no- :
et in quo tanquam iu speculo bomo se possit inspi- bilcs insignia famili.r. su« aut factorum suoruni
,
cere nam perspicuum non solum pro diaphann, ve-
: praefirebant descriptainclypeis. Mens Prudenlii ha-c
i-inii ctiaui pio niiulo ellucido accipitur, ui exponunt mihi esse vidclur. 1,'t Quiriies Uibe efTusi , et ambi-
gbssx. tione pari patricii properaliant, ita plebeii a?que lide
191. All., bulsamn desudunt. Ileins. cum aliis scri- armaii praecipites ibant, neque bac in re ullum erat
b.l ilefundiinl. Ila A 1supra , di(-
x. a prima tnanu , discrimeo. Dixil vero poeia umbonibus a-quis pro
finidiint quoil reperitur in mnllis. Weiliius
, difun- , icipialibus arniis allegorice, qnoniam agmina et ple-
dunt. Mos tuiic crai alTcrciuli unguenla ad sepulcra bciam pbalaugem dixetat, ei mox acies.
inariyrnm. S. Gregorins scribcns :ul Secundiniun <
! 205. Fabricius primiim id explicat dc porta Bomx
indici. 2, lib. vu, e|ii~l. 54 Aloem, tlnjmiuma, styra-: Albana, niinc Etquilina, vulgo Taurina, quam Prn-
ccm et balsnmum sanctorum martyrum corporibus of-
, copius Prxueslinam, anli<iuissimi Meiiam nitn na-
(ercnda, latore pnvsenlium deferente, iransinisiinus. vcriuit. Mavui lanien intelligere portas Bomam de-
Viile comment. ad vcrs. 519 hymni S. Vincentii. duceuies ex oppido Alba. Ac revera iia est iutelli-
195. Prag., iiom ctra se. Parrbasius divisim , et in gemlum. Allu vetus, sive Alba Longa anno Urbis86
lanendalis dituui pro deeurtw, non ita bene. eversa est. Saeculo iv Bomx exeunte, in loco non
19t>. Diem quo ss. inariyres marlyrio coronati procul distanlc Alba, aliud oppidum veieri nouiine
suiil, slylo ecclesiaslico rialafcmdici
rescst nolissiina. ilorere caopit, tibi nuuc cst Albanum. Via Appia, re-
Videri potesl Mi-riinus Koa de Dic naiali sacio el pro- gina viarutn ciicia, hoc oppidum intercurrebal ; hinc
tii.o imperaiores imperii sni oriuin seu nai.rem via Appia, sive Albaiuc portae prius a Prudenlin me-
celcbrab.ini. Ad naialem catlicdra: sivc episcopalus luorantur. ilo-.na- anno 1787 prodierum Hen.orie sto-
K inani pontilicis celcbranduin plures episcopi con- riche di Mba Longa, e delC Albano moderno, auctore
gregari soleliaut, utconsiat cx epistola Xysu pontifl- Joanne Aulonio Kiccy. Ac.es candtda significat loga
iis ail Cyrilluin cpiscopuni Alexandrinum Tbendo- recenti ornatos. Vide conimenl. ad vcrs. 547 lib. l
sio xiii et Maximn coss., ui in aclis concilii Epbesini in Symmaclium , Ctutdidiart toga. Vi infausta et tri-
h-gilnr; sed legenduin videtur Theodosio xiv, sciliod stia dicimus, sicbrta, f.msia et 1'cstiva, candida.
liir.i
annn 455, et cx alia ejusdcm Xysii ad Joannein epi- Iloralius od. 7,lib. ni favonios dixil candidot, i|iiia
scopuin Antioclieniim. Hilarius papa in epistnla a I Itoinx- prxsertim hic est prx cxieris Ixtus placidus-
episcopos Tarraconensis provincix Ltctit ergo in . ,
1
que venlus. Virgilius eclog. li:Candidus insuelitm mt-
cowwhIu fratrum quos nntulis w« (eslivitas con .regnrat, n tur limen Olijmpi-
luieris vestris. Anaslasius Bibliolbecarius in Vna lla- 404. Prag. prperam , /0119:« dn.'n'«r.
, Egm.
driani I Denigue ejus bcutitudo (ecit et pliarum ma-
: llaitsbr., dieitur, non melius.
jorem in eiidem B. Pelri ecciesia in lyptim cructs gui 206. 1'arriiasiuscdidit Petigna, et picent, non male.
pendel antc prcsbytcrium, hubentem candelas miile tre- 207. Plerique ila distinguunt , Concurrit Soomirii
centas ct scplunginla. b.t constitutt ul gualtwr xicibus nlrox lutbiltitor, et nltiv, etc. Cell.n ius ac Teolius ainnt
i/i «nno ip.vum phariim accendetent, id est in nativilote in Samnitis inlelligi ttrtm, reqionis in pairio casu.
Don.ini, in Pascha, in natah Apostolorum, ei in natati Parrbasius recle dislinguit, Conrurrii Samnttts atrox,
Poniilicit. Iliijusmndi pliari in lypiiin crucis Vestigia hnbttaior et ttlttV Cttmpanus Capuu: lu noininandi casn
exstant iii cruce quiu in basihca Vaticana S. Petri baI SaauiilM, ut lib. 11 iu Syram. vers. 515, Simwiu,
plurimis lucernis ardenlibus ornaia ostendilur nocie Marttugue; et apud Caionera ex PriielaM ii)>. »11,
lcri.i- 5 uiajoris lielnliiHi.iila'. Nalalem tui cpiscopa- .tii, r tlaiticas Sawuiltl , Apulus Druttus. I'leri.|iic
, ,
lus eiiam alii privaii episcopi relebrabant de quo : eiliruiii Sanmii. Dicuniur autam atraeoa, ojuta anui
/cgi potest Blngbamua bb. i», cap. (i. vol. II, pag. Im. licllicosissimi, aut qoia ludo gladiatorio iii erani de-
199. Parrhaaius, arai onf tttla : logi n.liiin Auiyiu/a: dili, ut conun noiiieii pro gladialoribus ipsis acci-
qui lllului l(om:i' iribintur in cod. Tlicod., itcm apud pialttr. Vide laceronein pro Scxlio.
1'aulinum, Apoilunium, Aiumianuni ei alios. Vomere 208. Prima. syllaba producl solct in Nolanus : bic
de iuagna ropi.i. Virgilius II Ceorg. vcrs. 4U2, Mnne roiripiltir, qiiod itt iiiilnibiis l.baiuillardi, ('ellani et
ialulan:um totii romit a:dibus undam. TaoUl ii.Jlaluin iinn Csl. 1'jl'lluMlls refcit IIUIIIIuPo]
,
55S PERISTEPIIANON HYMN. XI. 554
Quisque sua IjDtos cum conjuge , dulcibtis ci A Urdo columnarum gcminus laquearia tccti
[ctnn 220 Suslincl, auratis supposiliis Iraliihus :
510 Pignoribtis rapidutr. carpcre gestit iter. Addunlur graciles lecto breviore recessus,
Vix rapiunt pviuli populomm gautlia catnpi, Qui laterum seriem jugiier exsinuem.
lLcrct et in magnis densa coliors s, atiis. 1186 At medios aperil tracius via lalior alli
Angusium lanlis illud specus csse caiervis, Culminis exsurgens ediiiore apire.
llaud tlutiium est, ampl.i fance licct patcat. 225 Fronle sub atlvcr=a gradibtis sublimc Iribunal
t\: Slal sed ju\t:t aliud, quod tanta Ircqueniia icm- 1187 Tollilur.anlislesprxdii atunde Deum.
[plum Plena laborantes aegre dnnius accipit uudas,
Tunc atleat, cullti nobile rcgifico, Arctaque cooferlig aesiuat in f ribus,
Parieiibns cclsum sublimibus, atque superba Malernum pandens gremium, quo condat alu.
Majesiate poicns, muncribusi|uc opulens. [mnos,
GLOSS.-E VETERES.
210. Pigntribus, lioc inlcrcsl: pignora rerum, pignera 221. Editiorc apice, all.ore cetsiludine, I.
filiorum. — Gesiil, gaudet, cupil, I. 226. Tollitur, eleraltir, I.
2IC. Nobilc, regale. I. 227. JE%re, vix. —
Undas, catereas, frequentiat
217. Superba, nnbili, I. populorum, I.
218. Opulens divcs, pro opulenlum, I. 228. Confertis, plenit, I.
220. Auralis, auro pictis, I. 229. Alnmnos, fitios, I.
221. Breviore, strictiore, I.
COMMENTAUllS.
cnnfuso locorum ordine scribcrc janicotanus projatn- trihunal sivecalbedram pro gradibus arx intra cw-
que Nolanus. Caucliio arritlebat jamque bolanus. cellosexstantcm, ab amhone in qnem louscendisse
212. Prxclure dictum a.l immensam multitudir.cm Chrysoslomurn ut a plurihus audirctur, Socraies,
,
llOnlllllll. signilicandani. aliiqnc, ut ptculiare narrant. Sozomenus, lib. vn,
2U. Pr;g. semper scribit haut. cap. 19, refert xtate sna nullum Romoe verba in
215. Mulii pro cerlo ponunt lioc lcmpliim eid^m ccclesia fecisse ad popuinm : ln eadem urbe neque
S. Hippulyto fuisse consccraium. Sed Ruggerius loc. episcopus, neque alius quisquhm in ccclesia populum
cil. num. 18 existimat rum aliis Prudenlium bis ver- docel. Valesius Sozomeuo asseniiiur in noiis, prae-
sibus basilit am S. Laureniii in agro Verano descri- sertim quia Cassiodorius verba Sozomeni repetit.
psis^e. qux vcre juxta S. Hippnlyii coemeterium et Setl cum Cassiodorius eo lempore verba Sosnineiii
jed culain apposila eral , ct in quam Prudeniii de- transcripserit quo apud omnes consiat Romanos
scripiio optime cadit. Anastasius Bibliothecarius dc pontifices homilias ad popiilum habere consuevisse.
Hadriano I ait Simut et ccemetcrium B. HippoluliC
: Cassiodorii tesliinonio paruin aut nihil juvalur Soz
OVtrlyrii jlxta S. Laurenlium, quod u priscis marcue- menus. Quidquid auiem sit de tempore Sozomeni
rat temporibus, renovavit. Vide Arin^hum lib. iv, Prudentio les>i oculaio omnino fides e*t pr.estai da.
cap. 16, uhi de lemplo S. Laurentii agit. Gradibus sublime tribunal non erant ipsi gra.Jus alia-
220. Pafrhasius, mcndosc, sapposit.js. Veleres inau- ris, ut nonnulli coutendunl, sed pu'pitum, aut etiam
rab.ini irabes xdificiorum. De tftnplis Christidiiis catbcdra ipsa episcopalis. Concionahantur similiter
cmif i hyuiinim se|. et hymn. S. Frutluo.i. Gravi inira cancellos quihus sacrarium a capso,
221. Hxe forma xdilieiorum in eccle.-.iis pervelu- quod i!li vaov appellah.inl, dirimebaiur. Ambo autem
slis adbnc fcrnilur. non m sacrario, sed in navi ecclesiae erat constitu-
222. Teolius apud Vat. umim, et alterum invenit lus , in quem episcopi aliquando ut facilius ah
,
extenuent pro exsinuent. Putat Teolius exienuent csse oqinbus audirentur, ascendebam. In sacraiiori be-
gl issema verhi eisiuuent. Sed Giselinus aliler expli- m:itis, sive sancluarii, aiu preshyterii paite intra
cat fcxiinuent : Sinuum seu taciniarum in morem ex- eancellos crigebaiur caihedra, sive throiius, ac sedes
pliceni, laliusqiie cxteudant. Addit Giselinus nostra cpiscopi, jnxta quem presbyleri ulrinque demissio-
teinpla hodie non aliter exardilicari. In dtiobus autein ribus subselliis sedcbani. Eisi auieni totum sanciua-
m.-s. invenil xque novtim vocabulum eximient, et riiim, quia gradibus in illud iisceiidebatur, bema aut
lectori opiionem pra?bel. Faliriciu= legii exinienl, ct triliimal d ci p"sset, et interdum dicerelur, tamen
in cnmmcnt. ait exinire essc in spatiiim brevius con- gradibus sublime iribuual de quo Pnidentius, sedera
Iraliere, ut in ordinibuslit columnarum, cum priirmm episcop^Iem denotat ex peciiliari expresso munere
lalx porticus ,deinde contractiores iiunt. Vcrtim , praedicandi Deum. Et sanctuarium quidem hujus
proba leclio csl exsinuenl : quo verbo iililur Ausonius ecrlesiae non in hoc templo magnifico, sed in a:di-
idyll. 14, ver>. 29, Collectosque illa extinuabat amictus; ctila supra descripta collocalum videtur, nbi scilicei
elPaulinus 36 ad Macariuin, al. 49, Cum velum
episl. erat mensa laaamenti donatrix. Sed adverlcndum
viileret jam exsinuatum id csl cxpansum
, sive e , illud cst, ex unius vel allerius ecclesia: more non
sinu quasi emissum et explicatum. Itoc vull Prtt- statini essc arguendum eani consui.tudinem in omni-
deiitius. bus ecclesiis viguisse; qua in re saepe decipiuntur
225. Hanc caihedrxdescripiioneni eitgantissimam aut decipiunt qui amiquitates ec. lesiasticas expla-
csse Barlhius pronuntial. Idem, lih. xvxn, cap. 2, nant nam olim iisurpaiuin in ecclesia siinpjiciier
:
ex bis vcrsibus colligii, in meditullio sacrarura do- alfirntanl, quod fortasse in una tanlum ant in paucis
miium fuisse caihedras unde mysteria sacerdotes ecclesii> ublinueril , neque tainen constat an omni
profiiebaiiltir.Domiincus Aillisius, lib. n dclle Scuole tcmpore hujusmodi consueiudo vignent.
sacre, cap. 6, divcrsum morcm :tb h >c quem 1'ruden- 228. V.rt. B, consenis; hge confrtis. Ex Lucrclio
tius ilrscr bii , fuisse in Gallia arguit ex versibus lih. vi, Omnin complebnnt loca teciaque, quo magis
Siitonii ad Faustuui episcnpuin : Seu te cotispicuis «".fiis Confertos ia acervalim mors accumulabat. Bar-
gradibus venerabilis arc C< ncionaturum p'ebs sedula lliius, lib. i, cap. 9, recle observat in libris legi ccslu,
circumsislit. S rinondtis ad Sidonium pag. 151 nni- ex quo Lambiims eos lum fecil invitis musis. Alii le-
lum discrimen agnoscil : lndc enim, ait, tedentes in gunt in eodem Lticrelio confeclos pro confertos.
calltcdra tribunali c-ncionnri solcbanl ; atldueilque !ia'C 229. Parrbasius, condit.
ipsa Prudenlii vcrba. Bisiinguit scilicet Sirutondus
Patbol. LX. 18
,
65C AiuiLii prliikntii cahmina. 556
230 Ac foveai f"iiis arcumnlaia siuus. A Sic inc gramineo rcmaneniom denlque campu
Si licnc cniiiiiieuiini , colil Iiiiiic piilclieiriina Sciliilus irgrolam paslor ovem relcras.
[Rotna 943 Sic, ciiiii laeieolin caulascconipleitiiis agnis,
lililius Aogoati inciisis, ut ipsa vocal Rapllia cl ipsc sacro sis comes llipp<lym.
Prisco irore dicm, c|iicin ic <|iiot]iic, smirio ina-
XII IIYMNLS.
[giiior,
INCIPIT PASSIO APOSTOLOIIUM PKTItl KT 1'AIU.I.
Anniia fcsta niicr dintimerare vcliin.
235 Crede, saluligeros ferel liic vencranlihus ortus, Plus solito coeuiil ad gaudia : dic, amire, quid
Lucis lionoratae prxnna resiiiuens. [sil.
Inter solemnes ( ypi iaiii, vcl Celedoni, 1 189 Romam pcr onuiciri cursilant. ov int-
1 188 F.ulalixctiie dics currat ct islc libi. [i|ue.
Slc le pro |iopulo cujns libi crcdita vila csi, Fcsni* apnstotici noli s rcdit liic dics Iriomplli,
210 Orantem Chri-tus ludial omnipoictis. Pauli alquc Peiri nobilis cruorc.
Sic tilii dc pleno lupus cxcludatur Qvili, '.
1'iws viriinuiue dics, plcno lameti innovaliis
Agua ncc ull.i luum capta grcgcm iiiiini.il. [aiino.
GLOSS/K VF.TIUl.S
23». Feto*, imp'etos, I. D Coeonl, scilicet quid, I.
1.
235. Crcdc, sciticet rmlii, I. Ovantque, Iwtanlur; nam tractnm et a trium-
2.
-2~S. Liicis, dici, I. — FtJs/i diei celebrati, Mar. phniilibiis, qui albam ovem iminolabani, I.
241. Sic libi, optando, I. 3. Fcstus, quai rsspondct interrogntus, I.
2i4. Sedulus, itudionus, I. 5. InnovntUS, veraciora nesta habcnt, quod nnn anno
215 Lacleolis, candidis. — Compleveiis. pro com revoluio, sed prorsus unci eodemque die sunl ambo isti
pteas, I. principes apottoloruiu passi, Prag.
COMMENTAUIUS.
230. Gis. ad oram ,
(etut accumulaiu suos cuni sacra? pagina», ut denoteiur a!i uem e pericnla hiijns
Vat. A a secimda manu. In Mai ., Crb., Prag, Val. B mundi in cadum eripi. Post liunc liyiniiiiiii iu Vat. B
a prima manu, (etus. Alex., felas; supra. fetos. et Mar. ponitur passio S. Cypriani.
251. Quod ail Pnideiilius, Si bene commemini, non Kxscripsi titulum ex Mar. et Rat. In Vat. A et
dubital, scd considerate loquitur, ct cauie afiinnai. Weilzio, Patsio apostolorum Pctri et Pauli. Ald. el
Sic vers. 1 praef. carminum, Per quinquennia jam lleins. addunt beatorum apostolorum. Il.cc passin in
decem, Ni (allor, fuimus. Ciccro pro M. Fonleio : Mar. et Vat. B sequilur post passionem S. Cypriani,
Qui primum verbu n consideratissimum nostrce
illud ut in Weil/.io.
tonsueludmis AitniTiion quo tio; eliam tunc uliinnr,
, 1. Hcinsius conjectabat, quid sic. liomam per omnem
cum ea dicimus jurati, qum comperla liabemut, qua: _ cursilanl, ovantque ? Cellarius seiutus esl hane con-
ipsi vidimus , ex toto testimonio suo sustulit atquc " jeciiiram qua; mihi etiam placct, (iiiain vis leciio :
omnia se scire dixit. Nonnulii pntant llippolylum , codicum rcclc procedat, ncque carcat elcgantia. Ad
quem idibus Augnsii cclebraii ait Pnuleniins, esse festuin diem aposiolorum cclebrandinn multi nlim
solum Hippolytum militein. Sed cum Prudentius de uiidique eonveniebanl, etiam episeopi. Vidc ep. Pau-
alio llippolyto certissime loquatur, hujus Hippolyii lini 15 ad Scverum, et iG ad Delphinum.
quem laudat Frudentius , diem fcstum olim in idus 2. Etymolngiam verlii ovare, a glossa indicalatn,
Augusii incidisse judicandtim est. comprohant Servius cl Plularehus. Alii cum Fpsio
232. Uat. ex iji.ic' rccte ipsa. Ald., non bcne, pun- c rcire deducunt a clainore quem edere solent victo-
ctnm post vocat adliihet. res, geminaia litlcra o ; alii abeioc, baccliaiiliiiiu voce.
235. Gis. ad marg., nunos pro ortus. Adisis Becmanum de Origin.
236. Prsmia diei festi celebrali videntur esse «a- 5. H:ec Prndentii aliorumque opinio fuit, SS. Pe-
lutigeri ortus, sive anni. Barlhius addit prcemia de trum et Paulum eodem anni die, sed non eodcm anno
cwlo; nec repugno. martyrium suhiisse. Prudentius hanc suam opinio-
237. Alex., Ald. , Chelidoni. Vat. B, Mar,, Cetedaui. nem clarius explicat vers. 21, Ul teret orbit iter, eic.
Parrhnsius.corruple, CeU -bimi. Nolaiiiiuui frsium dicin Joaunes M. Brassiehellensis in ludice libroriim ex-
S. Cypriani jain tum in llispania celebralrjm. purgandoruni, qiiem num. 181 in nol. proleg. lau-
239. Alcl., tradila viia est. Teolius glossam unius davi, hanc sculentiam censura perslriugii, quod con-
Vat. ascribit : Adjuvantit e\t, id est, si hoc feceris, tiaria sit communiori opinioni , quamvls faiealur
lunc te Christus audiei. Minime dubito guiu sit legeti- illam defendi ah Augustino et Aratore. Vide pag. 257
duin adjuranlis est. [) et 262 ejus Indicis. Kiiiinenlissimns card. Sicph mus
242. Barlbius scriheiidum ptilat rapta pro raptci. Borgia in ccleberrimo suoopeiv, Vati. ana Confessiu
Sed iiieniliraice coust.ii.ler hahcnt capia, el panlo beali Petri, miilta affcrl quibus tum alix antiqtiitales
post occuiril raplus. Neque inalc est capla, ul bello eeelesiastica illusirari possint, lum fere lolns hic
eaptut, dolis captus, pisces jaculo aut hamo cupti. Priidenlii ItymnilS facilius inlelit^i. Ilauc ip6am qua-
Torn., mendose, captum. slionein ad exautcn revocal.et fatelur S. Augustinum
2*5. Psyeh. vers. 702 , Lacleolam mentilus oiem. ident sensissc uc Prudcniunii, senp. 295 in naiali
Vide conuneiil. ad vers. 1G5 hynini S. EulalUa, Sia- aposloloiuni Petri et Pauli, cl scrm. 381 de end.
bula ovium vocantur canfic c\ Gr.cco nominc, c de- nalal., iiln ait Natalitio ergo Petri patsus ttl Pauiut. :
traclo nam Gr.cci «31«; dieunt. Fortasse Pauliiiiis
: Naminem alium cx anliquia Laiinis scriptonhus jus-
lioc elymon respexil dc Ueditu Nicels: Nunc vves dem sentenii.e asserlorem repcril, cxceplo Ar^ioro
fac.ti duce te gregantur Pucis aulam. msuhdiacOil",uili aiBCUlOVI lloruit, et lib. II Hisl. Apnsl
2if>. Il.vc valida iuihi videlur conjcclura ul rrcda- ila ceciuit Ueminos, quos edidit aslrii, Non fnJem, :
mus llippolytum fuisse episcopum , qund seilieel tamen una dies, anntque voluto Timpore sacrivil rep4-
Valeriauus, Cbnsti saccr, sacro llippilyto essei fu- tiinm pussio luetm. K GrSBCis Photius in Itiblioih. ccnI.
lurus comcs in ccelo, sacerdotii sivc episcopatus, ul 27t> lociioi S. Nih diso puli S Joannia (<hry>o»loml
cgo puto, ratione. Itnpim pro dcluuclus verbuin est proferi ubi irdnuaiur Putruui anie Paulum iktu>
557 PERISTEPHANON HYMN. XII 558
1190 Vidit superba mone Uureaium. A 1191 " IIIIS dieatum cespitam iropaiis,
Scil Ttberiua palus, quas fluuiine lambitur pro- El crucis, et gladii lestis : quibus irrigans cas-
[pinqiio, [dciil
GLOSS.L' VETERES.
6. Supurba, nokiti. —
Laureatiim, coronatum, I. ri$. — Quibus, liopccis, I.
9. Cruris el glatlii, Peui el Pauli. Teslis, Tibe- —
COMMENTARIUS.
buisse. Justinum martyrcm et Irenasum memorioe aulem ad moniium radices scaturientibus, ac in vi-
in.iinla-se Paulura quini]ue post Petruin annis marly- cinos ainnespereunitersese exoncranlibus, non ilem.
rto coronatum, relert Melaphrastes, approbantibns Nibilominus mihi arridel quw lambitur ila ut palus ,
i oloinesio et Junio iu notis ad epist. 1 S. Clcm. nd Tiberina inlelligatnr esse tampus Tiberi proxiinus,
Cor. Ruperlus Tuitiensis, qui anno 1121 sub Lotano quem idiirco paludem vocut, quia stagnnntibus aquis
in nbiil, lib. vi de Operib. Spiritus sancii, cap. 10, vet ob pluvias iintnod cas, vel ob fluminis inundaliones
ila babel Cteditur ambos SS. Petrum el Paulura ),
: ( frequenter opcricbulur ut cgrcgie expliral laudatus
,
une eodemque unins ejusdemqite diei anno inclyto ccelos Fm. card. Borgia. Ex quibus verbis recic cnlligit
decorasse martyrio non lamsn desunl qui putent eo-
; locum in quo S. Pelrus marlyrium subiit non foisse
dem quidem die, scd non codem maritjrittm complevlsse niontem Janiculum, ut recentinrum tenct opinio,sed
anno. Uude idem, qui sttiira, Unus utrumque dies, clc. planiiiem eam qu;e Tiberitn inter et monlis Valicani
Coinmuniori sentenliai de codein anno et die mariy-
R
B radices exetirril:quod allatis aliis aiitiquitalis monu-
rii SS. aposloloruin maguum pondiis adjecit celebre mentis uberitis conllrmat. tlanc -cnientiam iia expli-
Celasii I decreluin de libiis apocrypbis in concilio catam non satis intellexisse videtur Tcolius, nisi fer-
Homanoanni 494, quod sub Dauiaso celcbralum (also tasse novam aliqtiam ipse excogitavii. Iia eniin ait
diiit Cliamiliardus, et, ut opinnr, voluit dicere sub inadmonilione ad bunc hyinnum De loco aulem par :
Gelasio : 6'ui data est eliaitt sociclas beaiissnni Pauli ralio non est. Quantumvis enim speciosw sint recenlio-
apostoti, vas eleelionis, qui non dwerso, sicut haretici rum conjeeturw, qui sanctos apuslulos diversis in totis
(al. Itwresi) garriunt , sed u:io tempore, uno eodemqne animadeersos fuiste eonteudutil, conjeeturw lamen sunt,
die yloriosam moriem eum Petro in uibe Roma sub quibus nemo prudens rerum irtlimalor lestetn anliquum
Cwsare Nerone agonizatts coronalus est. Niliiloininus satf, ac sineerilale, el erud.tione ubique comwendatuin
anm>544 Aralor subdiacnnus EcelesiaB Romana eain- piatfereiidtint esse non fatealur. Cum itaque Prudentius
dein senleiiliam, ut vidimus, expressil, eujus oar- aperte dicai ters. 9 eomdem imludem, quwcunque itla
mina ut publicc reciiari juberet, Vigilmm papam lit- juertl utrorumque apottolotuiu sanguine imbulani
,
lerati omues doctis>imique rogaverunt, ac revera fuif.e, uno eodemque toeo tanetos aposlotos m iriyrium
summo plausu in ecclesia S. Petri ad Yincula rcci- toir pievisse in diibium revocare non audemtit : uti uec,
taia sunl. Eodcm Aralorc recilante, distinctis diebus cerlis dcfUieiitibus monumenlit, quisnum fneril locus
ambo libri septem vicibus stmi auditi, cum unius me- tlle defimrc. [tem totam aecurale discussam, ac summa
dieias libri lantummodo legeretur propter repi-ti- «rttdtlioHe periraclalam vide anud illus riss. piws. Ste-
tioues assiduas, quas cum favore inultiplici poslula phanuin Rorgia, etc. Verum apettedoctissimus card.
banl. Vide Labheuni lom. 1 Dibliolh. mss. pag. 668. q Borgia pag. 84 et 85 asserlionem Petri Comeslnris
Igitur s ntenlia Prudentii iioh lattt male audiebat luetur, Paiilum gladio occisum in caiarumbis versus
tunc Romse qnam videri possit, si solum decpetum occidentem, Pctrum eru ilixum in Vaticano, in vicn
Cela-ii consideretitr. Aecedtt S. Cregorius Turonon- srilicetqui est extra civitatem, ubi fiebant dolia; et
sis de Gloria martytum cap. hb. i Paulut ve o
J.u : pag. 89 ail : Locum ubi docter gentium gladio per-
aposloiut post revolutum aniti circutum ipta die qua eutsus oceubuit, nemo clarius quam S. Gregorius Ma-
Pelrut apostolus passus est, apud urbem Romam gladto gnus exprettil, eumbasilicce S. Pauti massam adAquas
percuttus yi'c«fciiii.Riiiiiaitiiis»ln notis ail deesse liaue Salnias donarel. Oe qua massa sive possessione ad
verba post reiio/ulumannirircul«»i in quodam codice: Aquas Sateias ail S. Gregorius In qua patmam su- :
quae leclio, eisi cotifornuor veritati videattir, incer- ment martyrii capite est iruneatus, ui videri polest
tum lamen ilii est an sit sincerior. apud ol. prsesulem Galiettinm anti piiuiis cuborem
C. Prag., mente : lege morie. Paschalius, de Coro- cximium, InsCription. Rom. iiiliuii xvi , I. I, p. 5.
nis lib. vui, cap. 10, probat /aur«aium sigmlk-are 8. Per cetpitem iutellige gramen, campum. Infra
victorem, el interdum pro triumphante poni, ut boc vers. 46, Qua ttringit amnis eespiiem sinistrttm. Weil-
loco a Prudenlio. zius ad vers. 50 hymni S. Vincenlii pulavenit cespi-
7. In ediiione 1'armeiiM vitialum est mctrum,trans- tem hoc loce sumi pro ara. Cespes campi Tiberini
posilis ila verbis, qum lambitur flumine; in noia ic- binis tropasis dicattis dicitur. Caius, s ve Gaius pres-
rte qiuc flumine lambicur. Teolius ait in omnibus mss. byier Roma«% Eccleshe sub Zephyrinu
Roiuano
Vall. esse tambiiur, non labitur. Sed dubium non esi piHitiftce sascnlo apud Eusebium Uist. eccles. lib.
ii,
quin in Vat. Qet aiiis sit/afctlur; quod legit M.iriet ii, eap. 25 Egu aulem aposlolorum tropiva possum
:
tus iu Vatt. A, R, Ral.^Prag. In Val. P, jOxOn., " ostendere. Nam sive in Valicunum, sive ad Oslicntem
Thuan. a manu prima, Egm., Pal., Fabr., Parrh, riam pergere vclis-, invenies trvpwa eorum qux ecclesiam
tiinibttur. Heinstus edidit tabttur, sed puiat cas<igan- Itanc (undaverum . Tropasa apud Priidciitium et Caimn
dum Selt Tiberina patus, qut ftumine lambitur popin- suni sepulcra muriyrum qui palmaiu marlyrii con-
quo, llinis diealum cespitem tropwis. Scilicet cesp^s secuti siint. S. Hieronvnius epist. ad Marcellam :
lambitur, non palus, ul inlra ile codem Tiberi : Qtta £sl ibi (Romac) sniirla ecclesia, sunt trupwa aposlolo-
tteingit amnis cespilem sinistrum. Addi polest similis rum, ad Itcee el tituli. Fortasse tropaci nomen uiagis
loquendi ralio ex Amntiono lib. xxvii, Ister, qua Ro- proprie aposlolorum 1'eiri el Pauli sepulcris iribue-
manum cespitem lamfcil.Mibi non displicet conjectura, bauir; tiiult eliam alia sepubra, eisque inxdiflcalai
quamvis Teolio nimis dura el coacta bxc videatnr ecclesia; voeari solebant. Fortunatus b;rc tropa-a
consliuctin. Cxlerinn nihii miilaverim, leptignanli- propugnacuta appellavil lib. iu, carm. 7. A facte ho-
bus inss. Cellarius in ig liier allucinalus esl, qui non sliti duo propugttacula irwtunl, Quos fidei lutres Vrbt
«obun edid.l qui lambimr, verum eiiam falsissimam capul orbis habet. Supra, vers. t, oci urrit tTiUinphus
nolam subjecil : ha tnss. Vu yo, quw labit r. Giseli- apostoticns. S. Ambrostus siioililer de SS. Gerva^io
inis aliiiin.it in qiindaiii ms. es^e qttw lambiiur, in et Prolasio epist. 22 Ernuntur nobits retiquiw e te-
:
Daventrieusiqiw laml.nl cx propinquo. Sed addit pulero iqnubvti, ostenduntur cazlo Iropcea.
uirumque de Rhodaoo Lcinaiium allainbciiie, siinili- 9. Egin., et crucis, el gladii testes. Ileifisius parum
busque fluiniiubus rccle dici posse ; de paiudtiias uic vidit; ait enitn ila in Egm. Icgi, ttt ad hcrbas, non
; : ;;;
559 AUl.ELII PRUDl.Yril CARMINA. 5C0
10 1192 "is flnxit iinin-r nngalnli pcr herbas. A 1193 Boe meutc major, quod minor figura,
Prima Peirum rapuil senlcnlia, legibus Neronis Noverai e\ luimili ccelum ciiius solere adiri
Pendere jussum pra:iniiieiile lignu. 20 Dcjecil ora, spirilum daturus.
Ille laineu vcrilus celsx decus xmulanilo Ut tercs oibis iler flexi roia prrcucurrll anni,
[morlis Diemque eumdem sol rcduxil ortus,
Ambire lanii glcriam magistri, Evouiit in jiigulum Pauli Nero ferviduin (uro-
15 Ku,ii ut pedibus inersum caput imprimanl su- [rem,
[pnis, Jubei feriri gentiiun magisirum.
Quo fspcrlel imum stipitem cerebro. 25 Ipse prius sibimel fiuem cito dixeral futurum,
Figilur crgo iuanus subtcr, scla vcrsus in ci- Ad Cbrisluin cunduin esl ,
jam resolvor,
jcuuien : 'inquil.
GLOSS/E VETERE5.
12. PrTmineiilc, emment?, ntto pniibulo, I. 17. Subier, aa lerram. Sola, plantat, I. —
13. Verilus, limem. — Celsm, qua ett itla gloria. 18. Menle major, humitwr. Minor, despeclior, —
— .KiihiI.iii.Ih, imitamto, I. - Figura, honore, I.
11. Ambire, desidcrare, I. II 21. Ut leres, sicut rolunda; circulut, I.
15. Exigit, rogat, exegit ,
peti.l. — Snpinis, eleva- 23. Evomii, emittit. I.
lii, I. 24. Feriri, puniri, I.
10. Quo, ul, I. 26. Eundum. eonlcndendum, I.
COMMENTARIUS-
«d imbrem tanguinit referatur testes. Vera lectio esl fixut est capile deorsum demisso : sic enim uf in eruct
lettis, et refertur ad Tibcnnam paludem, non ad collocaretur oraverat. Consentiunl Kgesippus de Exci-
imbrein sanguinis. Sentenli.i est : Scit Tiberina pa- dio llierosolym. cap. 2, lih. m; Abdias (ipiisquisest)
lus lesiis crucis et gladii, quibus, scilicet crucc et auclor Histori.e Aposlilorum, quamvis apoerypb.T
gladin imbcr irrigans sangiiiiiis bis fluxit per casdcm Palladius in dialogo de Vila Chrysustnuii; Augiistiniis
licrhas. Teolius ex hoc versu arguit codem in loco scrm. 28 el :'.9 de Sanctis; Eutychius Algyplius p-
Pelruin et Panltini pasios. At Prudcntii inens esl in triarclia Alexandrinns in Originibus Ecclcsiie sn:e
eisdem campis Tiberinis utrumque niai lyriuin conli- S.Uaximos serm. I Nalai. apostolnrum Petri et Palui
gisse, non in codem omnino loco paludis Tiberins : Hieronymus cap. 1 de Script. eccles. ; S. Ainbrnsius
tlesignat enim locum manyrii, sed nnn locum loci, lib. 1 de lnier|icllat. Job et David., cap. 1 ; S. Gau-
ut cuin jurcconsuliis lo;|iiar. Sic aii, Tiberinam pa- dentius cpiscopus Brixiensis in serm. de SS. apost.
liidcm scire, cespilcm dica.uin binis sepulcris; et Peiro ct Paiiln; S. Joannes Cluysusiomus liumil. in
p isiea dare disiinguii ct separat lucc ipsa sepulcra : princip. apost. ; S. Gregorius Nyssenus in nral. 8 de
Oividit ossa duum Tibris. Sic eliam ait, easdcm pcr C beaiit., aliique imiuincri ut tcnierc noiiniilii bacde
:
lierbns, cum nnn eodeiu annn mariyriiun aslrual et : re dubit.ire visi sint. In Rreviar. Mozarab. exsiat
b<s /luxisse sanguinem, cum Pelruin allirmel cruci hymiiiis qui S. Amlirosio iribuitur, ubi id clare aflir-
aiTixum. ll.ic eium oninia .iliud sonant aliud sigui- , nialur Verso crucis vesligio, elc, et in oratiombns
:
licant : i|ujn piam forlasse ctiam sanguis Pctri fluxii. ad in.itminiim Cum rf I'nulus ditsolvi cupien* gtadio
:
llicronymusepist. 25 ad Casirutium plus dixit Quid : necalus inleriit, et Pelrus inversis te poscii lofigtii
Petro, quid Pnulo sublimius/ Neronianum gladiwn crucifigi. Rupcrtus Tuitiensis, lib. vi de Operib. S,'i-
cruentarunt. Sagiitarius cap. <i de Cruciat. plurcs rilus sancti, cap. 10, lio» ipsos Prudemii vt rsu» allc-
Patres allegat qui geininuin hoc mortis genus de gal Super hoc quidam fidelis, el in fide laudabit:t
:
Pctro el Paulo suh Nerone conflrmant. melrice canens ita dixit : tigilur crgo manus, elc.
11. Weiizius ait a iinniuitlis dubitari Romsene an 2D. In nonnuilis vulg., defecit; in aliis, hora. Cor-
spud llierosolymam Petrus ciuci sit aflixus. Scio a rige dejecit ora.
noniiulis dubilari, sed Inerelicis. At quid rcspondent 21. Vat. B, Q, M.ir., Prag., Rat., Weili. cum suis,
loii amiquiiati, in qua tot sunl qui aflirmunt Pctrum Thuan., Ox. pro div. scriiit., Parrhasius, relro. Ald.,
Rouiae martyiium subiisse, nullus qui negell Vidcri Vat. P. et alii, rofa. ln Alex. hic et sequeus versus
possunt tesiimonia apud em. cardinalem Borgiatu coi- dcsiderantur.
lccta. 23. Val. A, cruorem; supra, furorem
13. Egm., Widm., supra.Vat. P, amulandx : me- 21. Inlellige [eriri qladio, qund supra iudicavit. S.
truui wmalando poscit. Cur Peuus invcrsis vcstigiis AugUSlJnUS sxpe. feriri simplic.ter dixil, ul ep st.
cruci afligi poslulaveril, hanccaindem rationem rcd- J)
260 Si non solum subilo feriri juberenlnr, terum
:
iliint Kgesippus, llieronymus, Clirysostomus, Augu- etiam in loco proximo (erirenlur. Vide Saguu<.iium
siiiuis, F.iuycliius dinyptius, Maximus etalii. De bac cap. 7 de hac formula gtadio feriri. Cmn gladius
inversa Pelri crucilixinne conciiinum exslat Pelri cnmmuiiis esset omni populn, securis vero propria
Labbei elogium, quod Sagillarius cap. 8 de Cruci.il. Romanorum, gladio qiiam sccuri feriri inagis erai
exscripsii. ignominiosum. Viciiinx imniolandx securi c:cde-
11. Ilailslir., lunfam. Egm., fanai, male, pro lanti. baulur. Vidc Baroniiun ad aiiiium 2"26, num. 3. Ctu-
15. Gis. ad oram, pedibus versum. Ald. imprtmaf millardus hoc discrimon nun advertit, cuin non se-
mclius tmprimant. liicl aflirmct Paulum seenri pcrcussum, quod neinn.i
17. I':in hasms male, solo pro sota : quod csi a ignotum esse dicil. Prudcniius, ul putasutea pri-
solum sol , iinn a solea, sublalo e, ul ait glussa. Di- inam Pelro libcns concedil, iia prx-cipuam laiiiiem
veisa cruciligendi gencra cxpomt Seneca iu Cnisnlal. ducendi geules Paulo. Ilanc distiiictmneiii rccie ex-
ad Maiciam ap. 20 i Xideo isthic cruces, NO> n»i»s
: primit Brcviarium Muzarabicuin iu capilulis ad Itene-
quidem gcnciii, scd alite.r ab QUi» [abricalas. Aiii capile dicius iu hoc fi slo Cum ponut tendemes ad regna
:
coavtrtos in lerram tuspendere alii ptr obsceia snpi- ,
cietestia, quo Pauti docentn adduxerit pielai, mlromil-
lein eqeiunl ; aiii palibut brachia expticucrunl. S. Pc-
< lal Petri poteslas.
truin capiic dcursnin deinissn fuissc aflmini cruei 23. Prag., incpte, Cato, el supra glossa, mfktu,
Origenes nairat ipml Kiiichiuin lili. in llisl. ecclc^.. L6M nlu.
Cap. 1 Qiu ui/ extcinum Homam ceniciiS. ciuci su{-
: 2C. Parrh.isius llttUo|ull ld QkHHlM tunduu ttt
561 PEniSTEPIIANON IIVMN. XII. SSi
Ncc mora : proliahiiur, pcenx datur, immt-lj- A D.xtr.i Pcirum re^io leclis tcnet aunis rece-
[tur cnse, [ptuui,
Non liora vatem, non dies fefellil. Canetis oliva, murmiirans fliieulo.
1194 DividilossaduuinTibris, sacerei uira- Namque supercilio saxi liquor orttis exciiavit
fi|uc ripa, 1195 Frondem perenncm chrismatis fera-
30 Inter sacraia dum fluil sepulcra. [cem,
GLOSS.C VETERES.
31. Dex'ra regio, aquilonarii plaga. -- Aureis, no- 3i. Fonlcm, baplislerium. — Clni-matis, vnciionis
oi!il>u$, I. oleo bapiiznti unguntur, Val. A. — Fonieni, bapliste-
32. Canens, albescens, candcns, a canilie dicla, al- rium perpetuum. — Feiacem, ferlitem, I.
6 iue< nenil a caneo canes. —
Fluento, orla aqua, I.
commentarius.
jun, r«o/cor, rafutt. ad Tim. n, 6: Eno
Epist. II ipecie quatuor colnmnis salientes aquas ambicns. Decet
eni .1 jam delibor, el lempus resolutionii mea: inttat. enim inqressuin ecelesitc lalis ornalus, ul quod intus
Confer eliam ep:sl. ad Philipp. i, 23, Desuleiium Ita- mysteiio talutari gcilur, spectnbiH pro foribus opere
teiu dissoloi. '<
siqnetur. Similetn fnniem poslca l.eo Magnus anle
27. Parrhasins, depravnte, IIitc mora qua?. trahitur, Os iensem S. Panli lmsilicam cnndiilil, quem Emio^
yoetce dalur. Imniolatur ense. Ald. et nounulli vulg. dius celebrat Unda taval carnis maculas, sed crimina
:
iuale disiingiiuiil nec mora prolrahilur. purqal Purifiulque animas mundior amne fides. Qu;s-
28. Vat. V, autem. F.uienda aatem. que suis merilit veneranda sacraria Pauli Ingrederis,
29. S. Pelrum sepuliuin fuisse in Vatioano, et S. tupplex ablue fonte mauus. Perdhlerat lalicum lon-
Pan'iim in via O^lieusi certior est sententia. Non- gcea incuria c:rsus, Quot hbi uunc pleno caniliarat
nnlli e catacumliis enrum corpora in haec loca ubi ore vonnt. Prcvidap storit per totlim cura Leonis.
iniuc BUut, a Cornelio ponliflce Romano translata IIa?c avibus Chritli l.rqa fluen<a dedit. Hunc moreni
fuisse noii Balis idoucis am toribtis afiirmant. Vide vcterum Chr stianornm lavandi mantis et ora ante
S. 'sidoruin d>: Vila et Morle sanclorum cap. 08 et fnres ccclcsi.-e, attt intcrius sacr.rrium, conlirmat
bf>. Negari lamen nequil aliqnaiidiu corpora bealo- EnsebiiH lib. x, cap. 4, et indiot Tcrlullianus lib.
rmn aposiolmum iu claciunbis OCCultaU fuisse : de Ontione, cnp. 11 : Qitat ratio est, manibus qui-
qund S. imiii et S. Gregorii Magni lestimoniU dc-
I> dm abhtlis, spiritn vern sordenie oralionem obire?
iuonslratur. A|iud elhnico- eadem fnit consuettnlo. In Christia-
51. Prag., perceplum : corrigendtim receplum. Hic noniin ecclcsiis vas aquac lustralis ad expianda pcc-
eiimi lccta aurea lenipli Valicani memoraniiir, ul cata venialia, quod iiiinccerniiur, hi> quos dxi lon-
mlra de basilica S. Pauli. Pever.iius ad hunc vcrsura tibns sncccssii. Et fortnsse stcratioribns diehus
cxscribil h.ic veriia Puni|i. LUmiii ov scheda ms. iiiajoris hebdoniadae Chrisliaui veteres ecclcsiam in-
quam apud so babebat : Aug. Consianiinus basilicam q giessuri manus et or.i nnn lavabant, ad doloris sen-
B. Pe'ro apostolo ex. rcgalu SHvcstri episcopi in tcmplo siitn de passione Domini indicandum unde origineiu
:
Apothnii iiulutil in loculo corpus S. Petri. Ipsttm h- lra\er t consuetudo nnn adhibendi aqnam luslralem
;
culu n unlique are C.yprio comlusit, quod csl immo- feria 5 ct 6 ejus hebdmnadis. Mairiti anno 1786
bite. Ornavit tupra ex cotamnis porphyrelicis. Ha? co- prodiit opiisiMiluin qn> ha>c consiienulo improbatur.
liimuw stcerunt sub eiborio usque ad tempora noslra, Jam anno 1782 cilimm fnerat Perusine volumen in 8
nunc sunt in allaribus S .•( atias columnas vili- qoo quatuor npnsrnla Italicc srripla continentnr,
neus, quas de Cra:cia perduxeral, ct exsant hodie. qunrum primo aurtore 6. C. Iiujnsmo li usus refel-
Fecii aitream crucem lib. I5U. yu.e verba mendis in- l.ttir, lrilius aliis piorsns anonymis defendilur. Jam
quinala csse facile inteligcs sed tanti non cst ea : si Prudenlii verstis cum velen illa consuelttdine, cum
mnendare. Pauiini et Bnnodii vetliis conferanlnr, planum fict
32. Mar., eanans; supr.i, recle, canens. Prag., non de fonte bapiismah illtim locntum, sed de fonie
Weit/.., Vait. B, y, o/.ro. Uat., otivm. Ald., o/ii'a, et anle lores renipli rnll calo. Ait igilur Prudenlius re-
miirmurniK. Pleriqiie, ut editinn cst. Etiamnum oli- gioneminqua sepultus eratS. Petiusaureissub lectis,
v.e in Vaiicano vircscunl. VVeitzius ait pmpe tein- olivis et fliienlo esse conspicuam nain aqua in
:
plum Valicamim ortum fonlein cx quo S. Petrtis sui nionle scaturicns fronilem (ita enim lego) oleae ex-
careeris cii<t'ides baptixaverit, de quo loquitar Pru- ciiat el aiit inde per marmora et rlivum ad viridem
:
d niiu-. Hunc errurem anitnadverti et correxi ad natitionem sive receplaculiim confluii. In interinri
hyniH. De co in quo martyies passi sunl, ctc. A
1 parte lnmuli sive a-dificii ecaiuharo labunlur aqua»,
Giselini eirorem hausit VVeiuius, et tn stasno vnlviintur. Pirtura tholi lingit umlas, et
33. Baronius ad an. 384, uuin. 24, in his Pru- vicissim musci ab anro relucem, el auruin a inuscis
deinii versilms haplismalem ecclesi:e Valican^ fnn- virescit; aqua caerulca a rubro colore supernae pi-
tem ajnoscit. Eodem respiciunl glossiu veicrcs. At clurae trahil umbram sive imaginem, et lacunar flu-
rgo cxist ino a PiuJeit'0 describi lonieni magnifice ctibus vitlelur nioveri. Paslor sive pontifcx Komanus
cxstrueluiii anic fores lempli Vaiicani, quo ori ma- suis ovibus exhibct hanc ilucnta.
nus<|U<* lavarent lideles aniequ»ni ecelesiam insre- 34. Dixi vers. stip. legcndum esse frondem; et ita
derenuir. De boc fonte Paulinus cpist. 33 ad Ale- revera tegunt Vat. B, Alex., Mar., Prag., Kat, Weilz.
thiiim, sive 15 ad Pamachiuin ed. posir., qni epiilmn cum pie.risque stits, Gis. ad marg., Sich., TThuan.,
prabue at omn bus Iloin e pauperibus in basilica duo Torreni., Heins., Cl.am. Et, ut Prudenlins dicit
aposloloruni principis Quunio ipsum apostolum at-
: niinc frondem pereuncm, ita vers. 475 Ditlocliaei de
lollebat gaudio tum tolam i-iits batihcam dcittn inopum nionte Oltveti, Frondibus mternis prapinguis liquilur
canibus slipaoisses, vel qwt >ub allo sui rutminis mediis hutnor. Janningns tom. Vll Junii etiam legit fron-
aiupla luqnear bns lungtr.n palel, il apostotico emimtt dnn perennem, el inierprctatur oleam. Nihilominus
toho coruicant ingrediinliuin iunr.na stringit, e.l curda Parrhasius, Ald. ac niulti mss. legunt fontem, qnod
lalificat ; vcl qua subealem ntote leclorum tjemims expres^erunt Cellarius et Teolius; quanquam liicnon
ulrinque ponicbus late-a difjundil; quwe praiento vere aflirmst onines Valt. prailer unum babere fon-
nileus a.rio (u>,a ve libuto est, ubi eanlhurum ministra tem. Chaniillardus etsi legat frondem, lamcn in liquore
manibus, el oribus nottrit flnenta rucianlem fattigiatut or/o, de quo vcrs. super., imelbgit ex mente Pru-
iolido are thotus oinat, et inumbral, non sine niuiiica deutii erupissc aiiqucui tuntcm in niorte S Petri, u'
5<i3 AUREl.ll PRUDUNITI CARMINA. 5Ci
35 1196 ^unc pretiosa iuii p« i marmora, lubri A 40 Musci relucent, ct vircscit aurum.
[calque clivuin, Cyjncusque laiex unilirain traliil immincnlis
Donec virenli fluctuel colymbn. [osiii :
Inlorior tuuiiili pars esl, uln lapsihos sonnris Credas inoveri fliictilius tacunar.
Siagnum nivali volviiur profiKtiiO. Paslor nvel ali( ipsc illic gclidi ngore fonlis,
1197 Ou.nicolor viireas piclura supeine (in- Vide( siiire quas fluonti Clirisii.
[gil undas, 48 Purle alia tiiiilum Ptuli via serval Ustiensis,
CLOSS/E VETERES.
35. Ruit. ol*um, —
Lubricalque, flcctii. Clivum, — uiimv nuretr affixee laquearibut, Val. A.
derextat montii, I. 41. Cyaneusque, viridi, oilrtut; viridit. Cyant
36. Cnlynilm, natatu, Mar. Prag., nnl tu; nam gemma est Scyihice eorutcwis ; inlerdum nilore pura
Crxce colymbin natare dicilur. Nalatu : [ruciH o/iti«. cil, et punclalit ; inlerdum micantibut auratu variani
Corymbi racemi hederarum; colymbi tubi per quos cnr- pnnclulit. —
Ostri , rubei ctlorit : otlrum purpurw li-
ril aqua pcr toca occulla, I. Coltjmbi tubi dicunlur, ab oslrea, qna: Cratc letla diciiur. Cenut murieit
1/M'ir
Ynt. A. bene olentii, I. Latureut, vel purpureus, Val., A. Al-
38. Nirali, candido, I. rj buslapis, Mar. —
Uiiilirin, imaginem, Val. A.
39. Superne, demper, adoerbium. —Tingit, colorat; 43. Pastor, Petrut, L, Vat. A. —
Kigore, clyoit, I.
pirlura, I. 41. Fluenia, 4ottrinum,i.
40. Musci, viriditatei , Vat. A. Qui ibi picti eranl. 45. Osiiensis, Portuensis, ab Ostia : proprium mo~
— Rcluccnl, ex auro, I. — Aurum, ex mutco, 1. La- men loci, I.
COMMENTARIUS.
tres erup sse in morte S. Puuli memori.t proditum
; leui sive aquseductum. Uguiinni cnlymbus esi hcrha
esi. A( Prudeniius lnquilur de fontc qni in inonte crescmis in aqua, vcl thyrsus virens, vel »qii:edn-
vicinn scaluriebat. Pevera(us, qui cum Bironio putat clus. Mihi videtur colyinbusessc nalalio, sive locu<<
scrninneiii esse de fonte liaptisinali, legit foniem, e( aul sta^iium natalioni aptnm; etcmiseiuinni gl«ssx
puiat eum cum ipso ccemeterio omnino destrucmin, Isidoii Colymbus, Locus ubi resles mundaniur. l.nn-
:
ila ui null:e supersint reiiquioe, nisi forie quod circa pridius in Vita Hcliog:il>:ili : Marinx uqux colymbos
posterioris crepidinem :<psidis. et sub are:e Vaticanx exhibuit in medilerraneis locis : lioc esl piscm.im et
poriicilms ciiamnum aquarum scaturigines conspi- natationem, ut explical Salma-ius. Lupms in disser-
ciuntiir qiiaruin aliquol in limpidissimum fontem cor- latione de baptisieriis Christianis, etsi Prudent i
riv.ivii Urbanus versibusque exornavii, et po-
VIII, verba intelligai de baplislerio Vaticano, lamen nuilta
siea 1'inis Lilierii papx, ac ti.nnasi in aream Vaticani afTert ex qmhus arguil coiymbosel colymbethras, siu
palalii ab Innocentlo X deductus ac insl.iiratus esl, naialorias promiscue de lavacris sacris et profanis
qni hisioriam Liberii ponlilicis sacro populum ab- . dici consuevisse. Pro cotymbus nonnulli scribunt co*
Inciitis bapiismale mannori exsculpendani curavit. tumbus.
Verum liic ipse fons Lib< rii et Damasi, ct non alius 37. In medio illo slagnn, seu concha , el colymho
bjptismalis a Prudentio est descriptus. Versus Da- erigebatur nioles ciim canllurn, ex quo aqu;r labe-
inasi legi possunt in ejus operibus ct apud Baronium; bani-.ir in siaguum ipsnui nisi si fnrte caulliariis de
:
mliil eniin habcnt cx quo argui possit ad fontein ba- quo loquitur Paulinus, iu aliquo angulo ad usum
|itisnuiem dcscribendum fuisse composiios. Baronius (jvandi manus erai exposilus. Conjicicbain iuiertor
ip-e asseniitiir a Paulino Nolano descripium fuisse tubuli purs est.
f ntein atni basllicx Vaticaiue. Pauliuus aulem cnm 38. Mar. a prima manu, Il.iilshr Prag., Rat., ,
Prudenlio mirc conseniil. Addil Baronius aliam in- Parrlnsius, n«m/e : inelius nivali. Teolius uivali imer-
scriplioncm D.imasi, -nbi clarior fit meutio baptis- pretaiur candido. Verius, ul pulo, gelido, irt mox
inalis; sed niinimc consial eam ad hasilicam Vati- g rigore fontis.
lidi
canain pertinere. lino exisiimo tempore Damasi non 39. Cauchius perperam, pictura supcrlw. In supcrne
aliud exslilisse Rom:e publicuni b.iptisterioin nisi ad postrema rite corripiiur, ut ostendii Gifanius iu «r
S, Jn innein Lateranum, quod tinuni nomin.it Pru- breve.
denlius lib. i contra Symin., vcrs. 58ti et seq. 41. Paulinus aiebat FastigitiUis solido avre tholitt
35. Ald., Mar. a prima manu, murmura : lege mar- ornat et iuumbrat.
ntora. Ox., lubricatque clivo ; id est liquor fluil lubri- 43. iNoniiulli vulg., adit: lege alit. Clossa- pasto-
cus pcr clivum. Alm.l lubricat clivum siguiflcat, sci- rem intelligunl S. Pclrum in verbis pastor atit, for-
licet ab humore clivum liihricum redili. lasse r\ vetcri nomenclatiira qua S. Peirus HNrritor
5C. Urb., mendose, fluciu et colymbo. Alex. a prima D in nniiquis monumcntis appelladir, ul ex lib, Ponti
ininu, Thu.in., Gis. ad nram, corymbo. In notis ail licali cousiat. Prudenlius lib. i in Symm. vers. 585,
Ciselinusseexcressisse Daventrieiiseiu his de causis. Quo ciuis i amaHlis obset. Ita voeat
le tatet geniloris
Primum quod xo>ujj£6,- iulcr vocaliula ecclesiaslira S. Peirum.Eminentissimus cardinalis Carampius
usitaia nnn sil nunierandiim , deinde quod nil.iius siugulari dorlrina et eruditione ubique notus, diim
inepte rivulo aflingatur; poslremo qund paulo anie nuniiiim aposiolicmn ad Cxiaren ageret, in diplo-
regionem ul>i sepeliehalur B. Petrus, iiixe< il canere iuate iljtn Varsivuc 14 Februarii 1774, antiquitJtein
olivn. Ilic igitur idcm repelens ait, rivulum uhi per inn;atii<, principem aposmlorum puttorem ac nulrilit-
prctiosa marmora ruerit, clivumque lubiicarii, ilu- r«n NtMtnm opportune nuncupavit. Prudeniiu$ au-
riiiare virentibus corymbis, id esi ramulis el loliis lein hoc in loco lionianiiiu pontilicem desi^nal, et
nlearum. lieiiisio nou arridet corymbo, qnia iil a I probahililer ipsum lijnusuni, qui foiilem eous(rii\i(.
o'ivam referri posse non videmr; et colyniluiles I'niioilnis in vershus quos ante reluli, Prudeoiiuui
niiv.r apud Pliniuin, Coliimcll im, alios occurrunt : :eiiiulatus vi.lelur Provida pastorit ji«r lotum euM
:
i|n •• ita dicebanliir, quod inuriie, qua crant condlm Leonis llircovibus C.lirisli luiga /luenla dedit. In l'ru
imialarcnt. Muli alii colijmbades olivas in colymbo dentio getidi rigore (onlit aceipiiur rigor pro MgM
tOgiUHl; sed nou video qua raiione n/i/mdiis poni .
rrqrnre.
possit pro nleis, qii.unvis oliv.e a colymbo, sive n:i- 41. Parrhasius, Vat I!, Q, Mar., Prag., IM.,
ijlioue colymbadet dicantiir. Parrhasius scribit co- WhiIS., (Iis., lleius.. vidcl. Alcx., Irb., K.«<iii., \ji.
lymbo, i ( ail colymbuin esse lalirum (JUO delliicus O, Ald., iii/1.
und.i cxcipiiur. Jauuingui colyiubuin uplicai caui- 45. Ald , 1'auli tttuhim : lc£c iiin/«m /'uk/i. Piu-
: :
5tia PEIUSTEPIIANON IlYMtS. XII. 566
Qua stringil ainnis cespiteni sinisruin. \ 50 Lnx cssot intus, ceu jubar suh ortn.
1198 Re o' J pompa loci esi : princeps bmius 1193 •ubdidit et pnrias fulvis laqnetribus
[has sacravil arces, |
inltimuas,
Lusitqoc magnis ambitum talentis. Distinguit illic qnas quniernus ordn.
Rracieulas trabibus -sublevii, ul omnis auru- Tuin camuros byalo iiisigni varie cucurril
[lema [arcus
GLOSS.f. VETFRES
46. Cespitem sinislrum, meridianum, versnvicead 51. Parias, candtdas,marmoreas. Fulvis, rubeis, —
oceidenlem chilalis. Siniflram ripam dicii, id en me- euralis, I.
riiliunum, versa vtce ad occideniem, I. 53. Camuros curvos, Vai. A. Recurvos , Pr.ig.
47. Princeps. Conitentinvs, I., Vat. A. Arces, — C.urvos, introrsum rcspicienles ; curvos. t.amurum
lempta Petri et Pauii, Val. A. Crocce curvum ; inde camerala doruus cujus tesludo
48. Lusiique, ornatii, quusi ludeudo fecil. Am- — curva ett; indc camclnm animat torluosum. Hyah», —
biium. ctrcuilum, I. ri/ro. Ilyalum Lttiine vilrum dicilur. Cuciirril, or- —
49. Rracieolas, trabes cum bracteolis, laminat. — vando ; pinxtl. — Areus, (ornices, 1. — llyalo, vi-
Sublevit, circumdedil, junxil, a liniendo. Auru- — tfo, Vat. A., Kal. — Cucurnt, pinxit, Kat.
lenla, auro plena. I.
COMMENTARJli.S.
deniius lcrtium pedem semper faeil spondseum, duos B Widm., Vatt. A, Q, Mar., Prag , Rai., sup-
49.
priinos el qiianum daclylos. Cellarms liluUnn ex- plevit pro subleiit. Teolius glossam in dtinbus Vatt.
ponit inscriptionem sepulcri, plerique basilicaui ip- invenil subsrnvil, qnasi laqueare non laiiliim auro
sam Ostiensem S. Patili. Proprie PrudentiiLs titulnin illiiuui fuisset, sed eiiam laimnis soiidis subslratnin.
b c vocat sepulcrum, et peculiarius ossa sepulcro In Egm.glossa cst apud Riirminnum iu Antlioi.,p.ig.
coudita, utiiur enim verbo stbi familiari ad sign li- 517, Bracteolas, taminns lennissimas auri. Pro auru-
canJum ossa in via Osiiensi esse condita, servat, leula Ahluscmn Urb. scribitaurn/enia.Dicil aurulenla,
qno denotaiur corpora sanctoiiitn exspeeiare resur- ul alibi rorulenta et rosutenta. Pro aurulentus snlnm
rectionem. In llippi lyio, ver<. 173, Servat atl (Bterni Prudenlium allegalForcellinus. De hac consiieliidine
spem jwticis ossa scpttlci o quud p iiribits pin<.t-qiii-
; inaurandi irabes leciorum Lijisius de Magnii. Rom.
tur iu bynino Exseqoiarum , vers. 125 ct seqq , lib. lll, cap. 1 i. Arnobius Itb. vi Sint ergo htcc licel
:
Nunc vucipe, lcrra, jovendum,n\t. Vide alia ad vcrs. aul ex molibus martnoreis tfucta, laqueahibu* ai t
2 hyiuni 13 niariyrum. remdeast AtftF.is; sptendecnt hic etemma? el sidereos
4". Egm. male, hac pro has. Describilur basilica evomant variata intersilione (alit. inlersluctioue) ful-
Ostiensis S. Pauli ; iieque enini arcs sunl templa gores : terra hwc sunl omnia.
Petri et Pauli, iil in glos>a d riliir, sed solum lem- 50. Rrowerus ad Fortunat. pag. 60 ait Foriunaium,
pluin Pauli siqtiideni lempliun Ostiense soli S.
: quod a radiis solaribus inlusis, Itonoqiie lumiue letn-
Paulo consecraium esi, tciuplum Vaiicanuui suli S. pla sspe collaudat, Sidonii eveinplo id fecisse. Se<l
Pelro. Nounulli vtri, alioquin dnclissiiui, et qni Ro- uienpie Prudeniium auciorem habei. Sidonius, lib.
m;e sir.bcbaiit, afliiiilarnnl letupluni Valicantim in .i ii, epist. 10 : Intus lux mifat, atque braclealum sol sic
hnnorem SS. apostnh.rum Peiri et Pauli csse ere- solliciialur ad iacunar, Fulvo ut concotor erret in me-
Ctiun ; qui inscriptiotie ipsa, quae liiieris enorniibus tatlo. Fortunalus, lib. in, carm. 7 lre, rcdirevidet,
:
ame fores templi Vaiicaui palel, sati-. refellunmr. radiocrispnnle, figuras, Atque tacunar agil,quoa ma-
Sacrare i-rcet de inipertlore qui lcmplum cnnsiruxil ris unda sotet.
recte dicitur, ul apud S. Damasum de Conslanlina : 51. Adhuc esstat in bisilica S. Pauli qtlaiernus
Sacravit teinpltim ticiricii virginit Agnet. De quo au- ordo columnarunt. Non ess* parias, ut eas vocat Pru-
teui iniperaiore Prudcntius sit intelligendus, non dentius, recte notavit cl. Fea ad Vink. lib. i, cap. 2,
ronvcnit inier auctnres. Plcrique Constantinum pu- qui opiit3tureas tn aliis aniiquioribiis xdiliciis pr us
tanlesse; abi Valentinianum. At ex veten inscri- luisse collocatas, nonvero in mole Hadfiani, nlvulgi
plionequa; eliamnunaexslat inarcu niajori basilicaj.de ferl opinio. Dieuntur vero pjrias a Prudenlio per
Theodnsio id explicandum eoseaperte demonstralur iiH-lunyiniam, qua una ^pecies pro a ia ponittir, vel
Tcodvsius cepil, perfecit Unor us aulam Docioris mundi quia panHin in sa<ris Lilteris siiinitur pro marmorc
SQcrulam corpure Pauii i'l tciduB piamctit operis decus pretioso. Paralip. I, xxi.x.f», Et marmor pariuni abun-
homnepiiiermCaudct pouoficis studio spicndere Leo- dantissime, ubi lexius Uebraicus habet lapides de
nis. t.dila dIiiu hjrc fuit inscriptto in opere Inscri- Sais.
plionct amitfuiv basilica S. Pauli Romae 1654in-fol., 55. Ahl., M*r. a prima manu, Alex., Widrn,, ca-
et iu multis aliis operibus repctila est. Theodosius mtjros. Uar. a seciimla manu, H illsbr.,c<j»ieros. Vai.
Salluslio praefect» llrbis prajcepil ut curam basiiica; A, Rat., Pra^'., Parrhasiiis, camiros. Val. Q, Urb.,
S. Pauli aposloli magniiice construendx susciperet; mendose, cnrros. WeiU., Gis., Heins., Val. P et alii,
Barouius ad ann. 380 iitleras Valentiniani, Tbeo- D rtimuros. Pro lnjalo, Prag. hiata: pro varie, Ald. varix;
dnt.ii el Arcadii nomine ad Sallustiuin dalas ex cod. prociicarril.Mar., Rat., p«rc«carril :qna; omnia inen-
Valicano descripsit, e.\ quibus coinperlum est \ete- dose sunt scripta. Cauchius pro cucurrit nialehat re-
retn basjlicam a Consiautiuo ereclam debuisse de- cnrvul; sed cticurrit verum est. Salmasiuset aliquamlo
strui, novautque antpliorem construi. Heinsius putahant cnmnnis cttcurril arcus, ul arcus
iH. \ai. A, mendose, elutit. Fabr.^Gis.^c/aMst/t/Uf. ipse cucurrerit, atque ita edideral Fabricius. Sed
Setl Gisebntis in nota .iit tusitque. ei explical, adeo princeps bonus esl qui cucurril eamuros arcus, idest
liberaliier ercxit, ul suinptibus pepercisse non vi.lea- continenler ornavit hyalo insigui. Currere pro per-
lur. Ei in prima quidciu edilione Giselinus amplexus currere cum accusandi casu exstat apnd S. Dama-
luer;a luiiique; sed ejus esplieatio iuepta est. Lu- sum de S. Agatba. Veteres verbis simplicibns suepe
dcje pro pintjere Pru-lenlio tli. ilur lib. n in Syinm.
:i pro compositis utebaniur, ut vertere pro evcrlere.
vers. 44, Aucta cotoralit audeiel tudere ftteis. In llip- Camuros essecu-vosglussaiducent, el confiimat Ser-
pol. vers 130, Luseral e mhtio russeolam taniem. Me- vitis ad vers. 5'i lib. in Georg. Camuris hirtw sub
:
lius fonasse leges clusit pro elausil : quo spcctat cornibus aures, id rst curvis, unde el camercc appetlan-
glossa ad sublevil, quae iransposiia videtui, el favct tur. Quid aulem signific.ei quud imperalor curvos
Val. A, ei in cceteris tusit. arcus byalo insigui varie peicurrerit, noa satisadiiuc
:
567 AUKCLII PIIUDENTII CARMINA. 5C3
1200 ^' e |W»tS vornis llnribus ren dent. A CO F.t liis 81 iHis |iiTl'iii:inuir hymn's.
Ki iv iiii.ii Bdriiunimo l'uire< :onfi rent •
<ti>i« s, 1201 11'imus ulicrius, qui feri via pontis lla-
[ilriani,
litn colendas quas dfdil logaln.
Aspicc, per bilidas plebs Komula lundilur pla- L:evam deinde fluroinii pelemiis.
[leas,
Transiiliurina priiu soliil sarra pervigil sa.
cerilos.
I.iu in duobill fervel una fe*tis. |
Nos ;m I ulrumque lamen gressu properumus Mox huc recuriit, dtiplicatquc vota.
[iiuil.il»,
GLOSS.4i YETEKES
51. Sic, sicvi. —
Vorni», ternaUtmt. Kenidcni, — 51. Inritato, velaci, I.
splendcnt, vel refragranl (forle reflairant), I. (il. Ponlis lladrimt, lladrianut fnil rrx qui ponlem
5~>. Conferenie, tribneute —
Doies, onwiinen/fl ; wttificnvit in Homa aii ecclesiam Pauti, I.
</:n pote*t dici tiuidiiuiit Iwtwri/ice dtitur, I. Obsides, 62. Lwvam, Petri, I.
M:.r. 65. S"lvit sucra, ad ccclesiam Petri. — Sacer.los,
56. Togaia\ ornatw, nibiti, pacifica'w, I. apottoHcus, I.
58. Lux, Imtilia, gloria. Cna, commnnit, — I.
COMMENTARIUS.
explicattim est G selinu« ait :
{Vhhc iflrrtM (enestras
: 1$ 10 explieat miisivum npus ex vilro coloraio, qtiod
iitteltigit, qua' formca'is aicubus includi sotent ? an po- parielibnserclesi rnmfrbisaccommodahatur.
titis arcus illus cmtnros colunmis ptiriis innixix filreo 54.Pra?.. reniient ; corriste renidenl. Iloratius, lib.
lotorc.scu luinine (tiisse perftisos f Senleiitiam rte vi- u, oda 8, Neque attreuin Mea renidet in domo tacnuar.
ircis fen"stris, qure fornicutis arcnlius incluili solent, 57. Ald. mendose, fuinliiut. Pirrhasius, per /Srfu;
amplexusesl Fea in notis ad Wiukelmannura lib. lcgc pcr bi/idas.
xii, cap. 5, et rursus lom. III, pag. 208, 200, qni 58. S. Gregorius Magnus commcmoraiioncm S.
J.mningi explicaiiooem ab em. card. Uorgia adopta- Panli apnstoli invexit, iuin antea non nisi unn eo-
lam rcjicit. Janningus ait in notis mss. velerihus sui dcmque die feiluui SS. apostolorum Pelri ct Pauli
codicis csse glossim pirixil pro cucurrit, el ita ver- Cilebiaretur.
suroexpoiiil Princeps bonus Contlaniinus.qui utrius-
: 60. Mar. et Prag., his, et itlis ; metrum poscil el
qne busilicit ambilutn magnis lusil, illusit, seu piuxit Iris, el illis. F.gni., profruatniir.
tulenvt .... ila etiam arcus camurot, id est curvos atit 61. Pons juxta moleui sive scpiilcrum lladriani
raxMHM, wirie eucurrit, percurrit, distinril, aut pinxil .-Fiins dicitur a Dionc, quod I lins Hadriancs impe-
liynlo, tcu vtlro insigni. Peveraius solum adnotal, in rator bic vocarutur. Cellarius, l'bi, inqaii, Pantum
arcu Iritimpliali exsculpi soliias varias rerum Im.igi- apostotttm tradunl sepulnim esse in via Ostiensi. Fa'li-
nes in Iriumphi pompam.fcrculorum ordinem, cxie- lur egregie. Nam via Osiiensis non in ponte /Klio,
raipic iil genus in marmorc exprimi hyalo distinuta. ant ullra eum exstat, neque hnc in loco Paulus se-
Vera expticalio desuincnila Osl ex hU qti.ne adliuc in pultus ust. Cellarium foriasse dcrepit glossa, paucis
(|lllllllSI camura; et „
ain vuieribus tcmplis vi.lemu:, ubi verliis mulins errons eomprebendens. Pruiliiiiius
rcus operc ornaii apparenl. l)e pictura mu-
usivo
ni'i prius fistum Vaticauum mcmorat, luui alteium via?
sivi Plinius lib. xxxvi, cap. £5 Pulsa deinde cx hv,- : Osliensis vers. seq.
nio pavinunla in cameras ttansiere e vitro : novitium ct 64. Ald., hic ; alii, Aur. Testimonium boc inti-
hoc invcnium. Agrippa certe in tliermis quat liomtv fe- quissimnm est dc duabus missis in nnn dic ab endera
cit, figlinum opus encaitsio rinxil ; in reliquis ulbarin sacerdote celebralis. Kcvera in sacramciitario Gela-
adornavd t.on dtibie vitrctts factnrus caiueras, si prius
: siano dnx missae peculiares in lcsto SS. apostnlorum
inveinum id (itisset, aul a parieltbus tcente, utdixiinus, Pctriet Pauli desrribunlur, altera ln natali S. Pefri
Scatiri pervenisscl in ctnneras. Seneca, epist. 86, V'i- proprie, altera In nnlati S. Pauli proprie. Trrtia est
tro abscontiitur catnera. Slatins, lib. i, silv. 5, vcrs. missa ronimuiiis, ut eviri basilicas SS. Aposlolorutn
42, Effulgent camera , vario (astittia vitio. In species,
1
cclebrarctur. tli dies in qiiibus plurcs niiss.u diceban-
animotque nitenl. Symmachus, lib. vni epist. 41. JVo- tur, ut imnc in die Mativitalis Domini, polyttirqici an-
vum quippe musivi gentts, et iiitenlntttm supenoribtis pe'lari solebant: de quibus viileri polest VValafridus
reperitli,qtiod eliam noslra rnslicilas ornnndis camcris Sirabo cap. 21 de Reb. Eccles. Olim plures hujusr
tentabilaffigere, sivel inlabutts.vel tegults exemplum m modi polyturgici diei crant nunc tantum in die Na-
:
de teprmmedilati operis sumpsirimur.. Consule Bulen- latia Uomini tres miss.-c celebrantur, el in llispania
gerum de Piiluia lib. i, cap. 8, et laiiilatnm Fca lib. trcs in diu Commemoraiionis omnium (id?li. m ilcfun-
I, cap. 2. llijatus, sive, nt alii scribuut, hialut est ctoruin. S. Ambrosius in liymno SS. apostolorum
vitrum anl crystalluni hoc antem lmo sumiiur pro
: Pauli tribus in locis divcrsis eoiuni restom
1'etri ci
lessellis vitre s, e quilnis pctura; viteres musivx celebralum indiuai: Tuntir per urbis nmbiium Stipata
liebaui. Iladiianus t in episL daia iunn 787 td Ca- f_)
lenditntaqmina : Trinis cetebratur viis Feslum sacrorttm
riiliiiu rcgcm.qua ciilium s.icrarum imaginnm t "CHir, marttjruin. Forta<se niissaqii:u in sairaniunlario liula-
sic ail cap. 19: Itmqnede sanclo quarlo amcitio ctjte- siam. noeie celubrinda prsescribitur, in alia eeclesii
gins alque miiijicus prtvdtcalor S. Leo pupa et ipsc nerngobalur. Cincellieriu, in opere de Cirrere lul-
fecit ecclesias, quns in inusiuo el diversit litstorin scu liniii, cap. 17, Torrl)(ium e( Coiistanlium njicit, qui
imaginibns pimjau drccrttrit. Magis aiilem in batilica in laudaio bymno indicari pularuut loruni uarccris
Pauti upottoti arcitm ibidem mtijoiem faciens, el Tiilliani cxislimal cniui lcrliaui ceclesiain, sivc lo-
l<
m
;
musivo depimiens, Sttlratorem I). N.J. (.', vlginti cuin qiiu li letes in «lic fcstn SS. ainislolornni Pctri
quaiuor seniores nom ne suo versilius decnratit. Confcr cl Pauli conlliiehaiit, luissc Vaticanum, sive sepul-
Liauipiiiium lom. I Vci. Monum. cap. 94. S. Panli- ciiim s. Petii: mm
duae alias eccleeiaa mine a'iir-
niis ile basilica S. Fclicis a se conditl in epist. 12, niul Aquas Salvias, ubi gladio c.rsns cel Paulns ct ;
ad Severuni Absiriem soto et parieltbnt tvirmorattim
: J.iiiiculuin, uln opinin ii.it Pciruui cruci finsse at-
rrimera wusiro illusa clirtlical. Gregorius Turonensis lix Negai lutem Cincellieriue bynuium iiium m-
bb. v llisi., cap. 45, Kcctesiam (abiienvit. quum co- tei opiTi s. Amlirotiii sc roperlum. Mdemilquiute
liimnis (tiliivil, lartavtl tiiuriiiore, DIMstM depin.iit. i-i ii- liyinni ilubi ari ncquil: exst.ilciuiii in llivvin.o
Ilinc imisiv.ini, de ipiibus cml. llni.il. Ieaei,dfl B*- uoiarabico. li quamvis Maurini inlcr livumos Vm-
viioatiiiii.li artilic, ct l.i.unpinuis Ivi cii., ubieap. broklanoflUymuum de apotlolo ivtro ct Paolfl Ml
!>C9 PERISTEPIIANON HYMN. XH. E70
6'i Haic diihcisse sat est Romai libi : tu doniiitn
\ 1203 Indedomo Cyprianuin, sed docrs orb s
Diem bifesium sic colas memento. [reversus,
[et magistrum.
XIII IIYMNUS.
Esl proprius patrix martyr, scd amore et ore
P»«S10 S. CYCRIAMI MARTYRIS.
qno splendent omne [noster,
1202 ^unica lcrra lolii,
[quidquid usi|u.im est:
GLOSS.E VETERE<s.
65. H:cc didicisse, nam inlerrogavit , Die,amice, quid 2. I»de ilomo, de illa pal ia,ex itta Cyprianum,
tit concurttit popnli? modo respondet, I. scilicet lulil, I.
1. Punica, Afrieana. —
Tu!il,oenuil. —
Quo, unde, I. 3. Ore, doclrina, I.
COMMENTARIUS.
rccenseant, nt mulios alios omiserunt, qui ccrto tiquidem hommis Dei facta non debettt atiunde nume*
snnt Ambrosiaui, tainen liic bymniis legitur in eili- rari, ni>,i ex qtto Deo nattisest. Elogium ergn Cyprinni,
lione Pari-ina operum Ambrosii (CCi, lom. V, col. non vilam seribit PontillS. Non aiilcm prnbn quod
558. Depravala vero est lectin hujus stropbae Tanta : nonnnHi diihilant an Vila Cypriani qua: nimc e*Sial,
per orbis ambitum Stipata pcndent agmina, Trinis ce- Pniiliiiin diaconum hahcal aiictorem , quia nnn cst
lebrantur viis Festa sanctorum martyrum. Emenda- lam cgrcg iiiii vulumen, ac de Ponlii opere prxdica-
tius legitur in llymnario V. Thnmasii, ubi eliam liic vit Hieronymus. In act s quac nunc de ejus mnrtyrio
:
liyiiiiuis S. Ambrosio adjudicatur. circuiiifcniiitiir, ea Uiitum qnae ad glorinsiim cjus
60. Ald., P.irrhasius, bis fettumconira mclri Iegcs. obiliiin perlincnt cnmtnciiioranlur. Cyprianns ipse ifi
In noiinullis vulg.,si colas : legendum sic cotas. In epist. t ad Oonalum miilU de suis aute baplismnm
Vai. B ei Mar., posi bunc hymnum sequitur liynuuis cnorihus et pecralis commemorat, qua» eso libens
niarlyriim C;csarauguslauorum. pr.-eeren, qnod de p::g ini-mo pos int intelli^i, et ad
i. Ila inscribilur hic hymnus in Alei., Har., Chrisiianani Cypriani bumililatem rtfcrri. Ilanc ma
Vat. B. in Aldo, Passio Ctjpriani marlyris. Ileins., gicam aiieni plirimum oliin valuisse eiiam apud v.rns
Passio beati Cypriani martyrii. Weilz., Pattio beati aiis -cieniiis instruclos, cnlligitnr cji Isidoro lib. vm
C.ypriani martyrit et epitcopi Carthaginensit . In Eiymnl., cap. 9 de Ma(Jis ; Lactanlin lib. II, cap. 17 ;
Vat. A hini junguulur hi v. rsus, ul superions. In Tertulli mo iu Apologelic, et in lib. de Anima cap.
Mar. mctrum ita describittir: Uelrutn Archiloicum 57: Publica jam lilteratura esl, qi>a- nnimat etinm
romtans telramelro bucolieo, et tribut Iroclteis. !>•: jttsla aetate sopitas,etiam proba tnorl- di^jvnctas, itiam
vita Cypriani ante baptismum, quainvis laceat Pon- prompta humatione dhpnnrtas evocaiuram S'ub inferc-
lius, credamiis Augustino, qui si-rm. 311 ait Ipse : rum incotatu pollicetur. Xiphilinus ex Dioue iradit
(•'•ypri miis) scrioit, ipse testatur, cujut vitte fuerit ali- Caracaliam inagi- et praesligiamribus adeo delectari
quando, quum nefaria\ qtiam impiec, quam improban- siiliniiii. ut Apcllonium honoribus et momimenlo
</<[ ac deleslandee. Priidenlius aflimiat S. Cyprianuni eliam.ijiialia consccrantiir heroibus. colneril. S. Grc-
magicis ariihus deditum fuisso, antequam nomen
. goriusNazianzeniis, qui Cypriam scienliam ac nob -
Christo dedisset. Plerique piilant Prudentium amhi- litaiem nmnium maximc commendat, miuiine absur-
guitaie nomiuis deceptum, id de Cypnauo Caiihagi- duin puiavii credere eumdem magicis aii bus fuis^e
nensi episcnpo narrasse, qnod de alteio Cypnano dediuun. Alloqnebaiiir auiem Consuinlinopoliia' os
m:i :o, qui postea etiam eoiscnpus passns esi cum
:
vel, ul a:ii piilanl, Na7,ianzenos,qui annuis honoribns
Jusi n:i virgine referlur. Ilanc profemnl ralionem feslisque Cypri.iniiin ceiebrabant: apud qims proinde
quod dehujusmodi magia Cypriani Africani laceut siniile vcri non est ruinorem falsmn de illius mag a ;
Ct ejns acta, et Ponlius diaconus, qui hnjus \ita;n fusse divulgaliim. Cl. Aug. Ant. Genrgius in appro-
litleris consignavit. Si rcponas etiam S. Gregorinm batione dissenationis Bayeiian:» pro patria SS. Lau-
Naziinzenum, Metaphrastein et alms de S. Cypriani rentii ct Daniasi, qna ^nra ilispania' redintegrata, im-
magia testimonium pei hilmisse, eidem faciliiate re- mota, et firma consistere, iiigeiuie f.;sstis esl, afiirmat
spondent hos etiarn fuisse deceptos. Ego, ut ingenue S. Gregorium Nazianzennm in co fnisse errme . ul
dicam quod scntio* argumenlum ngansconlra plu- Cypriaiium, in proxiina Oiienlis regione suh ejiisileni
rimn et gravissimorum scriplornm aiictoritalein Cmn sa-cuii iniiium insigui martyrio functum, gcneie fe-
aliis inrebus, lnin praecipue in bac ipsa quicstione. rerii Caiihai:ii cnscin a qno errore, add t, nec san-
,
nullius essc roboris exisiimo. Cypriani Africani no- ctus ipse Prudenlius sese alienum exhibuit. Annnuie-
inen in Hispanla prsesertim celeberrimum erat, neqne randns ergo esl Gcorgins iis qnns lancli tiliilo no-
cjus acia sincera ignorari poterant a Prudeniio, qui slrnm Pruilen iuni ornasse tradidi iinm. 56 prnleg.
e,us elogium tcxere voluit. Quippe notandum valde in imia ". Res vera ipsn explic linne iniligel : no i
est Prudehiium in hymuis S. Vinceniii et SS. Fru- ciiiin Gregorius Nazianzenus ci Prudenlius Cyiirin-
cluosi et socioruin, omnino consonare actis eornin, D nuni, qni in Orienle mariyrinm snhiil. gencre Car-
ctita ui vcrba ipsa interdum in Prudentio el in aciis lliaginenseni factiint, sed Cyprianum doctorem, qni
leganlur. Vix autem alia acta SS. mariyrum magis geneie Aler fuii, anie conve'rsinnem magicis ariibns
am a'que sincera ad nos pervenerunl. Quamobrein dedilum narrant, quod unice aileii Cypriano Anlio-
judiciuui idem de byninis alioriun mariyniin ferre cheno convenirc plerique hunc npniantur. El for-
a>quum est , videlicet eos ad fidcm actoruiii qn.c tunc lasse uteiqiie lypiiaiius magus fuit:sed do Aniio-
sincera legebantur, a Prudentio fuisse composilos, chei o miniis id constat.
quamvisacta aut pericrint, aul imerpolala nunc sint. 2. ln nonnullis vulg., tnde domum, n<ale. S. Cy-
In pra»cnli hymno peculiaris militat ralio : nam in priaiiiim Cartbagine ortnm alfirmani nmlii scd dis- ;
diuecesi Valeriani feslus dies S. Cypri.mi agehaiur, senlinnt Manrini m Vita ejusdem prieMva oi eriluis.
ut icsiis et Piudentius in hymno S. Ilippolyii vcrs. Priidenliiis Marar, ejns vite anclor afiirmat Pmdcn-
•2">7, Inter soUmnes Cyprian;, vel Celedoni , Eulalias- lium et Siiid.im Canhaginem patriam Cvprinni di-
que dics ettrrat et iste libi. Minime ergo prohabile vi- cere, sed prohabilius cssc, qund f.yprianusalibi naius
detur ut res gestas Cypriani e falsis inonumentis de- fuerit. Bnllandiani addiem 14 Sepl. opinantuiCypria-
scripserit. Poniius diaconus ita Cypriani vilain cnn- num pairiaesseCaiiliagineiisein, sed iiegaiuid(0'li-'i
ciunavil, ut ea que ante bapiismuin gessii, potius ex bymno Prudenlii. Phrasis Inde domo respnndel
Silentio pncleiire quamcnarrare velle videatur. Vnde alteri comniiiniori qna interroxaliir, Vnde dotno?
ioitur, ait, incipiam? Vnde exordium bohokdji ejits 3. Cypriaoum ore et amore nostnim, Imc csi Ilis-
sqgiediar, nisi a principio fidei et nativitate ccetesti ? panuin vocat, quia in Ilispania peculiaiis esl mcmo-
:
! ; , ;
:
571 AURKLII rRUDENTII CARMINA. 572
ln.-iili.it in Libya sanguis, b.-.l ubique llngua Sic Deus interius senliiur, ci iudiiur mcdullis.
\
|
pollct 15 Unde bonum sutilum lcrris dcderis, 1'ater,
1204 s " la supcrstes agil dc corpore, sola |rcvela.
|obire neseil. Deerat apnstnlicis scriplis npiilenins cisecutor
Dtim genus csse liominiini Clirislus siiu-t et vi-
1205 LTigilur locuplcs facumlia qn* doce-
[gere muiidiim, [rct i.i lirm,
Dnni lilu-r uilus erit, duin scriuia sajj-a liilc- Qnxqne volumiiiihus Panli raiimlala dispiitarrl
Irarum, Qno instge cruda Iioininuiii pru.'curdia pejpolita
Tc leget omnisamans Chriolum, tua, Cjrpriane, (nossent
[.liscei. 20 Sivc timoris opus, scu my-lica, vcl |irofiiiida
Sjiiriius ille Deiqui fluxeratauclor in prophctas, [Clirisii.
10 Fnntibiis eloquii te cuelitus aetus irrigavii. Unus eral juvcnum dociissimus artibus sini-
uive candidius liugux geuus, o novuui sapo- [siris,
[ rein Fraude pitdiciiium pcrfringere, nil sacruni pti-
Ut liquor anibrosins cor jnkigal, imbiiit pa [tare
[lalnm, ri Sii-pe ctiain magicnni raiiiamcii inire per se-
Sedem aniuur petietrat, mciil.iii f.ivei, el per [pnlcra,
[i-nai aiius: Quo gcniale lori jns solverei, icstuante niipta.
CLOSS.E VETER1.S
*. Liliia, Afriea, L 21. Lniis, Cyprianiit. — Sinis'ris, matiqnie, mng - !
'.'>.
A*it, dispulol, ioquilttr, Mar. I. \"w l, eis, L llic futtilttr Ptudintittt aquivoratioue nom nit
10. Artus, mij«n«, L, Mar., Val. A. Cypritini : tmu rnim itte Cnpriunut, «.- / atins artibus
1 1. Novinn, mirabiteni, i. magiris deditus erul. Sic eliiim de llippotgto a^quivuca-
12. Ui, uaasi. —
Ambrosuis, «fiuiuMf, fidelit, vet lione tiotniiti} deceplu- ent , pula>i$ Uomannm Hippolytum
parut, I. «h hmretim lapntm, ritm non iite, ud uliut (tierit, ftJtft.
Opulenlus, divet, I.
Ili. —
Enserulor, assertor, Vat. 25. Cnilaiitcii, curmen. — luirc, scilicei co i$ueve-
B., Traclator, Mar., Exposbtor vet iraclnior, asserit/r, rat, inibat, I.
tel pnedkalor aposlolicus, I. —
24. Quo, ut. Cenisle, mtptiale; lotnniuosum ; na-
19. Quo mage, ui tnagit. — CruJa. slutta. I. luraie : /nc pro nuptia (forle nupliale), I.
COMMENTARIUS
ri.iS. Cypriani ob celcherrimam epistnhmad Lcgio- contemncnd*. In qtiodam Vat. Tcolins 'nvcnit piir-
iir-m Asturicam eiEmcriiam. Erclesia et nedes episeo- p dicator Opul(nltt$ exsecutor est c..p ikiis. eloqnens
.
jt.ls S.Cypriani jam
Le^ioncnsis tituloS. M.irix cl assertor. Laciantiiis, lili. v, cap. I /'.'( $iqui
forte lit~
:
oiim eratinsignita. Videcnmment. advcrs. 170hynini leratorum $e ad enm (snpirtiliam) contnleinnt, defen-
S. liippnlyli, et t.im. XSXIV. Ilisp. sacr. oag. 89. In sioni cjus w~>s su/fecerun... 1'nus iqilur preecipnus ct
nflicioM zarabicocelet>raiur eliamfcsitiiiiS.Cypi-iani : clarus Ctjprianus exstitit, qnoniam el miiqnam sibi qto-
m-d alins rrcitaiur hymntis ablioc Prudrnliidiversns: riam ex artis oraloria? professione qita>$ierit, et admo-
ri ohservatur iejtiuiiim diclum cilendaniin Novem- dum mulla conscripsit in suo genere mirnnda. Cliumil-
briinn tribus dtebus aute fesiiim S. Cypriani. Confer lardus non rrcte ioterprel.iinr bunc v-rrsum, Drerat
byinnnm S. Hippolyli vers. 257. aliquit, qui redigeret ad praxim Eranqelinm. Qnamvis
i. Duplcx basilica sub noniineCypri.ini propc Car- enim exsecutor apud vetcres Latinos, Vt-lleium, Sne-
ihagineni aedificaia full una, ubi martyi-io coronatua
:
toniiim is solnm sit qui eisequiinr, lanien aprrla
est, de qua S. Aagustinns scnn. 510; aliera tilii sa- Prudenlii mens esl, deesse doctorem ooi opnlenta et
i-r.ini ejus corpus scpnlliim ciat, in liKoqui Mappatta locnplete farnndia doceret orbem t|uod ante Prudrn-
:
liicebalur. S. Cypriani o&sa postea ti-ansiaia suni aii tium di\erat Laciantius.
monasteritim Coinpendiense, de iiua iranslatinne agit 17. In Vat. A videmr prius luisse iirfcrm, recen-
Adn Vieunensis. Adisis Botlantlianos die 1 4. Scpi., et ticri nnnu facium orbem.
Ruin .riiiim in prael, ad Acta S. Cypriani, qui deutia- 20. Teolius polal ftmoris opns vocari Vctus Trsla-
que basilica et de translalione dissei il. menluni: sub qno Jinla-i saepins lininre dncli lc^ein
5. Vat. A.. Alex., Egin., Pal., Ilailsbr., W.dm., exseqnebaniiir. Ciselinus ait inteliigi posse eor
snpra, iiterquc Rolir.r., Alt., il'a $iipeistes. Alii, $oltt. aRecins r|iios siiorum crimimim ptcnitere inripit
6. \Vidin., «init ; melius sinel. Val. B, liar., ocpra 1) cum nietu divini judirii el geliennai a.l inelioiem
el. In II. I. desideralur et, vcl ac. Cudrx Caurliii. ui- inentcm TCvoeantnr, ve1 coiisiantcin sui abjeciionrm,
yere mitndo, non inale. vei sanctinn rt liliis diguum limorem Dri, qtu sa-
7. Vai. irriplurarum; supra.recle, tiiterarum.
tt, pianlia inilium staluitiir. Mdii non displicrt inler-
8. Mar., Rat., tegil: melius Uiiet. pnlalin ClianiiUar.li, qui o:'«ra salnlis cl scienliam
10. AUL, llailsln-., michu pro ucins. De rtoqucnlta vcrsn roniprehrndi inniiil S\'ilicet
inyslrrioiiiiii lioc
Cypriani tam mulia alli dix.-runi, ut supertacanciiin iiibout.nes nosseni rnin timnre el trcmnre sal.ilcin
sit qnidqiiain addere, Conler comment. ad v.-rs. lii. suain operari, cl rcligionis mystena inlrlligeienl.
11. Linuttnm pio elnipienlia siiini iioiiini csl. Vide 2i. Mar., dilitnimus, rccle corrcilutn (iocliijiiniu
coiniiirnl. ad vrrs. 2 llomani, EUnqttit oris. recrnii maim.
12. Ald., Pal., Tliiian.. All otimtor. Ilcinsius su-,
2,'>. Val. Bcorrupte, ioit'i»ncii pro cantamen, qnod
spiralur qnu tiq uor. V:tl. II, M.ir., nat., llllO Torr,, vocari eiiam iolei canlua magicus, poteniia earmi-
Cnicli., liong., VVidni a nianu priuia, irrigtH, Atii, nnm, iiiiiniiur magicum. t'.. nns atitcin incanlalionis
iitibi.it. v.iblc tisit 'luin cr;il c scpnlcris inaiics c\circ. Lil> i
13. V:H. A seinpcr scribil piiiilrut. in Sviinoaili., vrrs Vd, HuriiiMrc Hdin md^iro irimr»
1o. W.din., npulititer ; silpra, opttlftUU*, llarlliitis, ra.irr fiquras, Alque trpulcralet tcile incaitinre favttlus.
lill, vii, c»p. 20, (pi.i-.lain luijus liyiiini nnlieai, cl 21. Prag., Rji., qno genttale :me\\u> gemale. Ald.,
i'j»(-f.i'yrcxpoiiil ciptiuiuti'1 ClUSSJi vclcirs nun sunt ju>so tuen-l : eorrlgejni totvtret.
: ,
573 PERISTF.PIIANON HYMN. XIII. 571
25 Luxttrix rabiemtantrc cohibetrepcnlc Christus, A 1207 Conslitucre simul pccnnm eapjfU Dcuin
Discutil et tcnebras de pectore, pcllit el fu- [r.ncnli.
{rorcm : Millia tcrrigcniim spurcissiins jusseianl sacrari.
linplcl auiore sui , dat credere , dat puilere Cmitra animos pnpuli ducior Cyprianus incita-
[facii, [lat,
Jamquc (ijjura alia est quam qux fail, oris, «i Nequis ali egregix virlutis bonore discrcp.irel,
[niloris : 40 Ncu (idei prcliuui quis stuiiere dcgencr timcrel
Exuitur lenui vultus cute, trausit in sevcrain, Esse lcvein cruciatum , si modo confcras fu-
1206 Dcflua cxsaries compescitur ad breves [tnra
[capillos, Qnx Dcus ipsc viris intei tnin.i forlibus spopon-
Ipse roodesla loqui, spem quxrere, regulam [dit
[lenere, Merce doloris cmi spcm liiminis, et diem pe-
Vivere jusiiliam Christi, pcnetrare dogma no- [rennem :
[struin. Omne malum folucri cnm lcmpore transvolare
Ilis igilur merilis dignissimusu6que episcopale [cursim.
Provehilur solium doctor, capit et sedile simi- g 45 Nil grave quod prragi finis facil et quietc oV
[mum. [nal:
33 Valcrianus opum princeps eral, atque Gal- Se fore primipium ptihhrx necis, et diicem
.[lienus; [crnoris,
c.loss^: VETERES.
28. Oris. fariei. —
N loris, habitus, !., Har. 59. Quis, aliquis. —
Ab egrrgia», a Clirislianita c, I.
30. Cnm|iesciiur, toiideiur, I. 40. Nrll, nr. —
Pretium, morlrm, martyriiim, I.
51. Modesia, modetle. —
Loqui, loqucbalur. 41. Modn, (unfum, lanlumnwdo. Coiifcrai, eom- —
Quxrere, qumebat, I. fmlet, vel conipmrrt, I.
32. Viwre, vivebiu; venelrabat, I. 41. Ciirsim, velocitcr, |.
35. Gallienus, ejus fitius. I. 45. Gravc , scilicet e>t. — Quirie donat, dat re-
56. Faleuti, C.ypriano, I. quiem, I.
37. Terrigcnuni, genliliuin, vel idolorum, I. 46. Necis, morlis. — Furoris, cruoris, murlyrii, I.
COMMENTAItllJS.
29. Vat. B, Mar., Rat., Gis., Weitz Mverum. verum. Ap id TerluUiiniim vivere murtem, apnd Pau-
Alex., lltb., Vatl. P, Q, Roll., Noms., severam, quod liniiin vivere pabula nwrtis, apud Juveualem vivert
placuit lleinsin ct :iliis. Eo alludit Ox., in quo se- bncchnnnlia, apnd Solinum vivcre homincm. Ald.,
teia. Aldus niale scribil sirveram. C Cis., el plures scripti habent et osl Chrisii; Alex., \
30. Indicalur vcitis cnnsuettidn, cnjus ndlnic ve- Weitz., Mar., Itat. et alii oniillnnl. lu Bong. nostro-
stigia restant in nomine et rilu qito pritnn tansura rum est eoiUra inetruin noslrum. pm
clcricis conlerlur. Canon 44 concilii iv Carthagincn- 31. Sedcs episcopi in sacratiori bemalis sett san-
Sis prxscribit Clericus nec comam nulriai, nec bar-
:
ctuarii parte aliinr erat cxieris sedibus presbytcro-
bain : ubi aliqui aildunl vadal, vel tondeat; alii id rinn. Grcgorius Nazianzenns carm. Insoninii de Ana-
omiltunt, ul cannnis sensiis sil, nee comain nee bar- slasix tcnplo : Se:!c alta haud alta consistere menle
bam nutriendam. In cod. cannti. Eocles. llisp. apud videbar : iV am ncque per tomnum mente superbus ernm.
Lopczitnn, de cujus aucloriiate niltil definio, canon Pretliyterique graves telVt ulrinque sedebant Demistis,
66 : Non oporlet clc.ricos comam r.utrire, el sic mini-
fflas iecta, ducesque gregis. Wsfiuus in niieis astnbal
slrare, ted attonso eapite, palenlibus auribus : et se-
turba minislra, Splendorem refcrcns agmiuis augelici.
cnndum Aaron talarem veslem induere, ut sinl in ha- 35. Ald. scrihit Galienut. Imperavit GalliemiS ab
bilu ordinato. Iluc, opinor, S|iectal quod Mareellintis
anno Chri-ti 254 scpieni eirciter annos citm p.iire
lih. xxu uarral, Diodorum quemdani Christianum ab Valeriano, deinde sqIus. Similis pbrasis in Eulalia
c lniicis Alexandrix sub JtilianoAp^stata occisum,
vcrs. 81, Maximiunut opum dominut.
quod, dum ceilificanita! praiestet eccleiia;, cirros putro-
rum liccntiut detondi bul, irf qunque ad deomm cultum 3C. Ald., rnale, pa'iia capiiis dominum fatenli.
Gonsule Sinnondum in ntitis ad
existimaiis peitinere.
Weilz , Val. A, capiti, quod eli;un exslat in Prag. el
Uai. cnm {jbis^a fimni; ul p<¥na cnnslituta sil capiti
Sidoiuum pag. 52, ad verba Sidonii Cania brreis, :
fat.'nli Ociun. Sed prol.a csl lectio pasnant capitis.
barba prolixa. In barba radenda -v -1 promillenda va
Tia fuit coiisueludo. In eonciiio Bareinoneitsi annn
D 57. Sacrari, coli, ut in Rmnann vers. 912, Cngi ad
barbam rudete prehiueiitur ; in tacranduiu. Idola vocat tpurcistima nullia terriyenum,
circiier 540 clerici
eoncilio Coj.tcensi in liispania anno 1050 prcshyicri
Ul althi xordc# el spnrcum Jovcm.
et iliacones semper coronas apertas hubere, el b.tr- 40. Alil., qui sumerc; le^e guis.
bam 41 . Ald., Alt., Oxnn., Tliuan., ileins.,Sinh.,Vatl. A,
radere jnbentur.
52. Alex., Vivere justitiam Chrhti, venetrare dogma P, Aicx., Lib., ennferas. Val. 15, Q, Mar., Piag., Rat.,
nostrum : quod ileiensius conjcceral; et Teoiius ad-
Wcilz., Gis., cmifcrat. Cniuiiniius est conferat. Sen-
tcniia Aposioli esl ad lio . vni. 48. Cypiisiui« ipse,
dit probatiores Vutt. hoc ipsuin (onfinnjre. Sed
Urb. , Val. I'. habent justiiia noque leclioucm di-
,
lili. m :ul Ouirin., cap. 17 Miuora esse QM8 in ta:-
:
culo putimur, quam sil pramiuin qund uronii^um e;.L
serepaiitcm ex Vntt. A, B, Piag., ac suo cod. noia-
vil Marietlns. Val. Q, Rat., Weitz., Gis. ad oram, 44. Alilus edidit votucri tempore : corre\il volucri
vivereiuslilhcCliriiti. Ald., Ilailsbt., Ox.,Ail., Kolt., dat Umpore; scd lcgendlini volucri cum tcmpore. lu
lres Torr., vtvere juslitui Chriiti. In Fgm., tibere ju- lionnullis vnlg.. nam lempore \>r<> cuni.
stitiam bibere Clirisli. Tlitian., bibrre jusiitium Christi. 45. Wiilin., B.uig., Vall. B, Q, Mar., Prag., Rai.,
Gis. edidit jiutit am bibere Christi. lieimitis suspica- quictem. Mclruin poscit quetc.
balur juiftiiflm imbibere Chiisti; sed verus puiai vi- 46. Widin. a prima nianii, Isn, Mar. ad oram, Rat.
vere justiliam Christi, hoc esi, legom divinam vi'.a et supra, fnrtrit pro cruoris, quod piistieiniiiu uiiictf
moiibus cxpriim.re, ui Catli. 2, vers. 33, vivcie se- vcrum cst.
:
E75 AURF.UI rRLDF.NTll carmina. ,76
Seqnc capul gl.idio subinitlerc, sanguin m dira- A Si Imeiini facili cliarismaie pcrlus cxpiasi'.
[n: Vise libens lenehris ergastula c.rca dissipaiis :
Qui > ri- animam ChrUlo velii, ut comes Eripe corpureo de carrrre , vincuiisqur imindi
sequatur. II.uk: aiiimaiii ; liceat fuso libi sanguino immo-
[lari,
Ilis ubi corda virum Chrislo ca'efacia prxpara - •
[vit, 65 1209 Noqua ftruin rcprimat clementia judi-
50 Dm iiur anie alios, proconsole perfarente, vin- [rem, lyranni
[ctus. Neu scial invi.lia miicscrre, gloriam ncgare.
Da quoiiur, uequis iuers sit dc grege qiirm
1208 Al " rJ ljl,M " Tyrix Cartliaginis, allius
[repnsta, [iuum rrgebain:
Conscia trlare.T calig nis, ahdieala soli. Ne cadat impatiens piTii.x, lilubetve quis tuo-
ftatisus in liis spcculius sanctus C.ypriaiins, el [rum,
[caiena lucolumen u< numerum reddam tibi , debitum-
Netus uiramquo manuui, nomen Patris invo- [que solvam.
fc.it sitpremi : "0 Vocibus bis Domiuum pormovcrat : infliirbai
55 Omnipolcns genilor Cbristi, Dcus el creator B [indo
[orbis, Spir.lus in populum Carlliaginis, auclor acrin-
[ris
Clirisle, parens hominis, quem dtligis, et velas
[perirc Tngenii, slimulis ut prclnra subdilis calerenl
llle ego, vipceis quem tu bomis obliium vene- Ad decus cgregium discrimine sanguinis potcn-
|i.is, [duin,
Crimiiiibiis variis tinctum , miseratns ahltiisii, Non trcpidare docens, nec cedcre, nec dnlorc
Cyrianu-: alier, [vinri,
Jam ne tiiinn fiVri mandas, fi>>
00 El novus cx velcri , ncc jain reus, aut norens, 75 L udis amorc r.ipi, Chrislum sapere, ct li em
ijMi anic, [lueri.
GLOSS/E VETERES
17. Dirare, offe>re, I. Cl. Si lutrum, si qnid est —
('harismate, grntia
4s>. His, tcilicet dklis. Vir>'m, vhorum. — Cale- — Sphilus tancti, grutia veldnno.— Expiasli, purgasti, I.
faria, amore (,/irisli accensa. I. 02. Vise, visitn, invise, I.
50. P>OCOnSllle, pioronsit/ csl qui vice consulis ju- Q 61. I.iceat, lictinii sit, I.
dicat, sicul vicarius, qui viee comilis judicat, I. 65. Nequa, aliqua, I.
5i. Alnlirala, a lucc scparata, vel scnwla. Scmota. 07. lners, itifidelis, I.
— Soli, tuci, I. 08. Ti'ul>elve, scilicet in fider.ua, I.
55. S|it'Ciilius, spe/tinci«, I. 70. Permovoral, nd koc quod pelcbut, I.
M. Snprcmi, atths mi. stiinmi. Suprrmus, quando 71. Aerioris, firmioris, I.
veuil a supremo , significal uhimum; quantlo a supra 75. Disrrimine, d/scriiii.n hic pro perirulo; aliai
pnrpo^itione, vet advcrbio, primum, I. pro separutione , I.
58. Tiuclum, fucatum, I. 75. Rapi, ui rapiantur, I.
COMMENTARIUS.
«7. Teoiine, mendose ei conlra metrnm. seque qla- 51. In edilione Te»l:i rrror e>l jnmque luns; cl in
dio capul submitlcre. Piag-, suiiguine : retine sangui- Pra;. fii pro fio.
ncni. 60. Ald., Alex., Vat. Q, a> no»ut. Atii, et norus ei
i». Alil., non benc, oiiii pro qtti. veteri.
49. P tl., is ubi corda. Alii, bis. 01. Val. B mendnse, chtismme, ul chrismate iu
51. Vai. A., Egru., R»ti., Pal.. Don;., Sieb., Gis., qtiihusdam vnljalis. Uat. srriliil Mriamnt*. Wnlm.
altins. Weiu., Ald. t*l plerique soripli, abiliiis. supra, Pal.. Alcx., Vat. P, Ox., Ircs Tomnl , Rntt ,
tii. Vall. A, I! mioidIo.o, abdila soli pro abdieata j) corpus; plcrique, peclns.
soli. 65. Prag., eripe carcereo de. eorpore.
>i. B, Mar. a prisea m.inu
V.il. Ral., Prag., , 6i. II.vnc an mam, aii Railliitis |nr. c.l., jponlr offe-
VViilui., Ilong Teol., utraque manu. Eleganiins alii
, renlis magnativ.tta r»x : quod nntllis Virgilianis rXCWH
ttlramqne tiiituum. VjI. U, Mar. in toniexlu, Prag., plis proli.it, ut i .En., /Voii polwisso, iMn.ite MliaMUH
Itat., perprram, invorapui siinimi. Alox., invocat hanc iffuttdere dexlru; ni /En., Vos jiolms qu «uiii/m«
sumtni ; Mcuudl iiianii, tupremi, quod voriiin osi : aniinaiii hanc absttmite iho. I
naui almd ralwiii iuetricjc repu^nat. Rolt., innocat 00. Pnsirrma iti iiividi prodticitur raiione s<>lius
>
luptrm, incisi.
55. Ald.,Val. P,Widm.,snpra, Egm. a maim prinia, IS. Yat. A, Mar. a prima nianii, Ral., lilube:ne,
Gis. ad oram, Christi d CM. Vll.Q, drpravaic, Chrisii nnn reoie, qimd iu Egin., Pal., Itong. invenii V\ou
deect. Vat. 0, Mar., Wiilin., C.ltriste Deut. Plrriiiin", lilis; sive malis Irgere titnbei nequis tu ruw. E\ Md,
gniitor Cltriili, Ihus, (I.WcillilM cum ttong., Christus ct llailsb. rital WeilX. lilubclque neiims ; -c«l AldilS
uetts. Ila oiiam Siohaidus. nietis habrl liiuhetque quis. Alii tilubc ve. Ileinslns
56. Hai lliius, lili. ril. xi.i, can.20, vellot Clnisliparens iuni Ovon., Roli., Iribus Torr., neu ead.it pro no
hutninis, nb alleiam,
Inqnit, geiieralioiioiii. Srd riini COiltll.
sequalur quoiii diligis, et vetas perire, retinendniii rst (i'J. Ald. mrndosr. iiii-o/iiinrii. Apud Ailm>>'in /l
parens hominis. Ep. II Pelri,
Cltrisie, iil, 9, Ao/em runi i/urrrrliir, poptilus fialrum dindn' nWffM . <*.'l
aHquos perne. lio* cum eo decolleiuur quod r\ Atlis poliluui
: Mk
57. Al'l inrndiisc, quiv pro tfutn.
.
73. Egm.i llailsbr , at : Irge ud.
577 PERISTEPIIANON HYMN. XIII. 57?
Fania refert, fovenin campi in inedio palere Gurgite pulvereo mersos li<|uor artdu? voravit,
[jussam, 85 Prxcipilemque glubum fundo tenus itnplicavil
Calce vaporifcra summos propc margiues re- [iino.
[fertain. Corpora candor babet, candor vihii ad superna
Saxa recocta vomunt ignem, niveusque pulris [mentes.
1
irJel. Candida massa debinc dici meruit pcr omno
Urcrelacta poiens, et mortifer ex odore flatus. [secluin.
80 Apposiiam ineiiioi ant aram fovea stclissc sum- I.xtior interea jain Tlinscius ob dicm suoium
[ma 1211 Sistilur indoinili proconsulis eminui
Leg '. sub hac, sa'is aul micam ,
jecur aut suis [furori.
[litarent 90 Ederejussuseraiquidvivercl:Uiiicullor, inniil,
1210 Christicolas, anl mciliac sponie irrue- Servo saluiiferi mysteria eonsecrata Cbristi.
|rcut in ima fosss. Ille sub lisec : Saiis esl jain criminis, ipse con-
Prosiluere alacres cursu rapido simul irecenti, [liletur
GLOSS/E VETERES.
77. Prope, juxta. — Murgines, fincs Refertam, B 88. Thascius, Cyrrianus a toco, I. Cypriauus a loco
replctam, I. sic dietus, Vat. A, Mar.
79. Morlifer, ex odore calcis mortuus est lladriantis 89. Iudomiti furori, contra indomitum furorem. —
imperalor, Vat. A. EmintlS, elonge, I.
87. Candida massa, id en Irccenti marlyres massa 90. Jiissiis, inlerragalus, Mar.
Cypriani dicuntur, 1. 92. Ille, imperator ad hax uit, I.
COMMENTARILS.
76. Jure lii versns, qnibns grapbicc terconium 87. Bartbins suspicatur bunc vcrsum ab aliqun
marlyriiin Iriuiiipliiis de-cribitiir, leclissiiw visi sunt mnnachn intrnsnm. Ei cupiam, inquii,
doceri guid
Sagiitario, cap. 10, ubi agit de mariyrum constantia sibi velit, autguid isihic sil toci ? Verum et locus idn-
in ign«. neus ilii est, et mns«<r candidm nonienclaliira ab an-
78. Gis. ad oram. et velns codei iu edilione VVeit- tiqnis non ignorata opportune eo exprimiiur. S. Au-
ziana anud cl. praesuletn Reggiuin, exii pro ardel. pn-tinus in lionnrem borum mariyruin s rinoucm
79. Flatum calc s mnnifeiuin vocal ex od^re, quia 306, al. 1 12 <le Diver.is, habuil, ubi ail Massa enim :
aura ca'cis eliam eon> lavilms lcclorio indurlis solet dicta est de nnmeri mult tudine; catttlida de cuuue ful-
esse leibalis, ut accidn Joviniano. Ita Barthius et gore. Et serm.3ll appellat eiaui massam candidam
glnssa\ ubi llidriaiins pro Joviniano ponitur. Uticettsem. De numero eorum tracl. in psalm. xux
80. Egin. scribt stiiitse. ait niissc plns quani cenum qiiinquagiuta tres mariy-
81. Rat. a secuinla nianu, salis ut micnm. Egm., rcs. Plerique trecenlos niimeranl. In Aclis inuunie-
Gis., Ileins., am suis. Weiiz., Ald. cmn aliis, ei suis. rabiliuin martyriun CsesaraugusUnornm mentio etiam
Legcsis vers. 112 Knlali.c Si moilicum tnlit emi-
: occurrit mnssic candidte, ut ad liymnuiu octodecim
nutis ; Thurn cremare, jecur pccudis.
et ibid. vers. 20, niartyrum Ciesaraiigust. adve.rli.
is2. sponie ruereiil. Ma ., eorruerent; supra
\\'\., 1
88. Caiicliius volebat ob fidem suorttm; scd prnhiun
cum plerisque, sponte iruerent. Il:i'c liisloria ila ab esi ob diem. Valerius Flaccus, Dies simul et suus nd-
Adune releriur : Nono cnl. Sepiembris apud Car:ha- monel omnes. Tale el illud esl, llic meus esl, dixere,
ginem sanctorum mar yrum massa: candidte
ttntaUs
dies. De prcnomine Thaseius vide no;a* Pamelii ad
giti passi sunt tempore Valeriani et Gotiieiii. Ferunl
epist. 69 : Cypriantts, gui el Tltascius, Florentio, cni
enim, inler alia supp!ici-i lunc a prirside clibanum cal-
et Papiano, fratri satutem. Dubilant aliqui Talius an
cit aecensum el in om illius prunas cum thure exhi-
,
Thuscitts scribenduni sil. Pro Thascitts laeil, quod in
bitns, el dtxisse prcesidem Cltrislianis : Eligite e duo-
7"a/ins prima corripitux. In glossis Cynrianum Tha-
bus nniini, aut tliura super his earboiiibns offerte Jovi,
scium a loco diclum affirmatur. Aijharet liymmis
aul in calcem demergintini. Tunc Irecenii viri fide ar-
Ilreviarii Hoaarabiri : Vrbis magisler Tasc <r. Verum
mali se ictu rapidis\tmo, Christum Dei Filium lleum
libentius lcga.n fJroii mayisterthuscie, in vocativo, :
faientes, jecerunt in ignem, el inter vapores culcit pul-
ut cgre/ie.
verei sunt demersi. De eisilem martyribilS agilur in
martvrologiis Romann, Bedae. cl Usnardi. Rmnartius 90. Ald., Dngmaiis, algue toci jussus genus edere :
Chrislianns, inquil. Longioresl veisusuu» pede;ila-
in pra-fat. ad Acta S.Cypriani verius puiai lios mar-
tyres Uiirae fu.sse passos, quaiovis martyrolngia qoe in Mar., Vat. B, Ral., Alt., Fabr., Gis. prinia
ninbiis favere videtur Prudenlitis prope Canbagi- I> e'..\Vidm., Bong., abesl vox edere: sed caruiinis ra
,
tio non conslal. In Urli. abest v«\ jusstts ; sed senlen-
iicni eos martyrium cousuuimassi: naireiil. Auctor
ti.c J. est hoc verbum, aut aliud siuiile. In Oxon.,
s.Tinonis 317 Appeml. Aiigiisliu. ensdem gladio per-
cussns aliirniai. Sed Prudenlii aliorumque auetontas Irihus Tnrr., Dogmuiis, alqtte toci jussus genus edere
longe praevalet. Cyprianus, omisso inguil. Iu Rott., justus genus Cy
83. Vat. A., prosiliere. prianus ,inguit. Giselinus e peivelusto codicc el Da-
vcnlriensi edilione restiliiil Edere jnssus erat guid
84. Baitbius acnium dicit, quod calrein instar ,
viverei: Unictdlor, inguil ; qunii seeulns esl Weitz.,
aqnae suffocaniem Prudenlitis aridum liguorem vocet.
El lib. i.vi. cap. 12, conferl hoe ipsum cnm versu 78, Heins. et alii; et exslat in Egin., Pal., Alex., Vatt.
ubi caU viva eleganler niveui pulvis dieitiir. A, P, Q, Alt. iilu bic versns alieri Dogim.lit snbjuii- ,
86. Vai. B, Mar., Prag., candor venil ad superna pilur, in Rat. ad marit. rccenli nianu. Eo respieil
mettlis. Itai., caudor venit ad superna mentes. ln Thuan., Tradere jns\us erat guid vivcret : inicutlor ,
inquii. Teolius Aldo ailnbiiit Cyprianus , iugut , sed
Prau., Mar., »e/iil, pro diversa scriptura; iu Rat.,
milii Aldus exhibei Chrtstianus, tnguit.
fthil factuui ex venil, Val. 0, veMt ad snpcraa m n!is.
r
Ilail-br., vehat. Egni. apnd \V e:iiium, ardos veiat su- 91. Ald., AJex., Thuan., trado pro tervo. Vat. P,
pernn; apud ilciii-.ium idem ligm. a nianu seeuoda, memiose, tradere.
ardor veltil. In Alex. ilesideriitur ad, quod in Val. A 92. Vetus codex in Weilziana cd:t oue apud rl. :
addituiu est recenliori maau. prxsulem Ri*gg>uin non male, sat, uit, jant cnmiitis.
,
::
579 AUftELn PitlDENTII CABMWA. 880
Thascins : ip*e Joviu fulincn iii gat. Biptdhe A Disserit, eloquiinr, tractai, doccl, inslruii , pro-ea
|leiTinn, [phclal.
Carnlflcea; ^l.ulio pueii.iin luat hustis iilolo- Nec Lihya: populos lantum regil, eiii usqne in
[rum. [nrluin
95 III.- Dm merilas grates agil, cl canii iriuin- Solis, el usque obiltim. Gallos fovet, imliuii
[lihans. [Iliitannos,
Flevii ohirc virum inoesla Africa :quo doc.nle, Prn:sidei llesperiaj, Christum serilultiin s Ihe-
[facia cst [ris.
J212 Coliiur, eloquio cujtrs lihi dntla gloria- 105 Denique docior humi est, idem qunquc inaityr
l
,llr [in siipemis.
Mox lumuhim laeiymans slruiit, cineresque li.siruil liic homines, illinc pia dona dal pairo-
|consecravil. i„ us-
Desine llere honiun tanium. Tenet ille regna XIV HYMNUS.
[cueli, Mssio s. acnetis viitcm s.
100 Nec minus involiiat lerris, nec ab lioc recedit
1213 Agnessipulcrum csi Romuleaindomo,
[orbe : B Fortis pueHa.% mariyris inelytx.
GLOSSiE VETERES.
93. Fulinen, potestatem. — Expcdite, proferte, 97. Cullior, pulchrior,
evatjinate, I. 103. Imbuil, edocet, I.
COMMENT ARIDS.
91. Egm.. Pal., Fah., Vai. P, Gis., earmfieis gladio. 104. Plerique, Hespcriam hic inlelligunl Italiam,
Ald., Weilz., Ileins. cum ptrrisqtie scriplis, carnifi- et Iberos llispanos. Anctor hymni S. Cypriani in i:r,--
ees ; glndio. SagiUattw eap. 7 de Cruciat.
plnrcs lau- viarki Mnzarabico, qui, nt puio, bunc PruoVhiii
datPalres qtii Cypiianuin gladio oceisuin Iradunt liyniiiniii legeral, sicall: Ditanscruoie Ajricam Ver-
lihi cxpendil fnrtntilam
qua jiidiccs ntelHVitur in reis oii Hespeiiam, ubi Hisp.iniaui certo
rloceus inlclligil.
nraniri osrniliris liadendis, Glattio animadverti plaeet, Vide vers. 5, Mipr.i.
.tul gladio [eriatur. 106. Ald., Crb., illie pro i//inc. Yal. A, ma'e, pa-
95. Ado ex Actis : Et his dietis, deeretum ex tnbella iroms. In Vat, B el Mar. seqiiitur passio SS. anuaio-
ree.itavit.Tkascium Cypriamtm gladio animadverti pla- lorum Petri et Pauli, quem ordinem in sua cdiiione
tet. S. Ci/primias hoc a«<1ieus, dixit : Deo
gratias aqo. tenuit Weii/.ins.
" qnam
Eadem fnrmula exsiat tn Augusiini sormonede S.Cy- In Vat. A et Weilz. est in«criplio exhihui.
priano ; ac mnllis coiilirinal Sagiilarius cap. 7 dc In Aldo, Passio Agnelis niartgris. In Heinsio, Pus ia
Cruciai., niariyres, audiia capiiali senieniia, soluos Agnelis virginis. In Amlir., Incipit ptissio Agms. In
fmsse d cere Deo gratias. Apml Rninarliimi in actis
:
Thnan.. Pnssio Agnes. Parrh., Passio bealir Agnelis.
S. Crispinse Crtspiriurcspondtl : Christo lavdesago, elc.
:
Alei., Fniif pauio 85. ivm. Incipit psssio Agnes. In
9(i. Edilio Parmrnsis mend.ise conira ineiiiim et Val. B ponilur posl passionem in.irlvruui Cxsanu-
sententiam, n*ire CAnslum pro aoire l«r«jR. Ald., gtisianoriim, ui in Mar. ei Weili. In Vai. A hi versns
Kgin., Pal-, Hrb., V.iil. P, Q, Ueins. et alii, abire jnngunlur bini et bini ; in Mar. lertii ei terni. S. A;iie-
piram, nwi male. Alei., aoir<r, corrnple lem maiimis laudibus celebrarunl S. Anilnosnis,
97. Vat. B, Mar., Prag. Rat., Weiu. Widm. a , S. Augiisiimis, S. Hieronymus, S. Damasus, S M;tr-
prima manu, ilayma, Alei., l)rb Vall.A, P,Q, tinus apud Severum Sulpicium, S. Maximus rpisco-
Peiusiani, dWia/quod Hoinsio cnnctnnius videtur. pus Taurinensis, S. Gregorius Magnus, m.irtyrniogia
99. ileinsius boni tantum niallei, si per lihros lire- Lalina, men.-ra Grxca, de quiluis vide Bnllandianos
ret. Vide Birouiuin tom. II Annal. ad ann. 265, qni et Riiinartiuni ln Brciario Mozarabico lcgiinr liy.n-
bnc uiitur elogio ad scnpia Cypriani esatnendanda. ims Piudcniii sed mullis in locis depravatns. In
.
Prudeniius videtnr legisse Gregorii Nazianzeni verba Hymnario Ven^j Tliomasii enstal bymnus in bnnorein
Neque entm C.irthagincnsi tantum Ecctesice, nec Afri- S. Agnetis a S. Amhrosio couiBoskua. BHdebeHus
cir, ab eo propter eum eiiamnum ctarce et eelebri
et mariynuni iliius descripsii versu elegiaco. Poeina ve-
prxficitur verum etiam occiduis omnibus regionibus
,
tnsdeeademeilidil Barlhiuslib.ixxi, cap. 13 A.lvers.
ae prope eliam orientali omni atgue australi et se- , ISminulli putanl martyrium B. Agnen suInissc ettri
ptcnlrionali orir , quot ungue xltius (ama el admiratio aunnm 310, cum pra-feeuisUrbi^esset Syinphrmijis,
pervagata est. Sic Cupriaiius nosier efliciiur. vel Syuipli.rianus vel Sempronus, de qnn vide Coi-
,
101. Barthius prophetare veibmn aptum esse aiiad sinuiii dc PnTeei. Drbis. Kunurl.us explodil 4cta
eipriincnda dona Spiritus saucti, quas a Paulo apo- volgata, rl Aiulirosio as ripla, ubi dic tor eamdcn.
slnlo uieinoraniur, nec Lalinis ut accedal indigiium : virginein in ignein prxcipiiatam, Aspasio vicano jn
quo eiijm uiuntur Hieronymua. Adamannus Scotus, bente suli ValeiiairO et Gallieno ; cl vern-imil,us
,
Julianus lib. cnnlra Jnd;cos, ct alii. Anle hos usus
i ccnsel marlyriuiii conligissc anno circiier 5lU.
est luvencus lib. iv, Chrisle, prophetobis, cujus le 1. Vat. A, llreviar. Moz., Uion., Cell., Cham.
puttiia cecidit. Addil ISarlhius hiinc Prndenlii vcisuin Agtiit. Altl., WeiU., Atjnes, rinii plerisqu.
Ileins.,
atteniiore ipeeulatioae disinim esse plurimum cnnn : scriplis. Gis., Agnis, quod Stephanus Claverws tele
ecclesbslicac Laiinilaus liabet. Uisserere est peraua- l.ai, sl rxslat in eod. S. Mirhuelis apud Ruina liuui
dere, vel argiuniMiiis uli. EUigui elegnnier luqiu. Egn ii. in dubilo quiu qunlihct ex lns modis dici unsa
rrarlnie episcopale verbnm csl, qunrum leraiiuMa Agnm ab .1 ,n i, ir, ul allnsio sil in noniino.el a.l or.
traclalus peculianlcr vocanliir. Docet ad iialinin-s ginem Grxcam, qua eastiiaa viiginisdesigiMiur. Agn.
perlinet, imlruif ad discipulos, ul habciuus Kuclieru ..Ii Agne, (/rommnlicr, es ; Agnis ali Agnes. b
es, ut
libros Jiislrnc/ioiiKm, etc. .1,/ni'ii.N Agnes , elis. In anliqnis inirripliDiiilin
ali
lOi. Ald., Val. Q, exitusque. Alci., «jili/ne : lcgc repenliir Hugues, rtiin aspiralionc, ei tl.i scnln ili
t'ju inque. bere, »i ori|u GiscaatieiMeretur, nonnulll ooinai
105. Cliainillanlus cum inicrrogaiionis puncloGa/- tur scd aliini jtiliel usns, qiiein peues irb intnn
;
. I
toi
r
ovel t Crcdidcrim 0WQ iiicnduiii. ct jtis, cl iiorma loqnendi, ucc uiiutis .icribcndi I
:
,
SSI PERISTEPHANON HYMN. XIV. 5«
Conspcctu in ipso condits inrrium Primis in annis forle puellulam,
Servat salutem virgo Qniritium Cluislo caleniem, fortiler impiis
1214 :
Nec non et ipsos prolegit advetias, Jussis i; ni-aui, quooiinus idolis
Puro ac fideli pectore supplices. Aildicta, sacram descrerel fiilem.
Duplex corona est praestita martyri, 15 Tentata muliis nam prius anibu^,
lntactum ab omui crimine virginal, Nunc ore blandi judic s illice,
1215 Morlis deinde gloria libera-. Nnnc saevicnlis carnilicis niinis,
10 Aiunl, jugali vix habilem toro Slabat feroci robore perlinax,
GLOSS.E YETERES.
3. Condila, sepulla, abscondila, 1. Viryinilas, Prag.
4. Qiiiritium, Honianorum. Quiriles dicebanlur Iio- 9. Liberx, gloriosa?, I.
mani a Quirino, ut eslUomuio, qui tentper liasla uie- 13. Renisaut, retistentem,}.
batur; nam quiris lingua Sabinorum husta d,cilur, 1. 16. Illice, rfciipicii/c, I.
(i. Snppliccs, luimitei, I. 18. Perlinax, duiu, 1.
8. Virginal, locus in quo devirginanlur virginet, I.
COMMENTARIUS.
forlasse bic usus coepil cum in aliis vocibus aspiratio B pallio et de hac consuctudine vide apnd Macrtim in
omitlebatur, ut in ymnnt, Ippolylus, et similibus. In llierolex ct doclissimum Zacbari.nu in Onomaslico
,
Vat. Q i-l Egm. ineudum cst Aqnen, ut in Aldo Ho- riluali selecto.
niuli. Bartbius, lib. iv, cap. 13 Advers., advertil, Ho- 5. In univcrsa Ecclesia cekbcrrimum erat nnmen
inulea in domo dici pro Uomx,
apud lloraliiim ,
ul 5. Agnetis, dc qua llieronymus episl. 8ad Bvmetria-
doinus Albuncce resonantis pro fonle nymphai Alliu- dem . et ex eo marlyrolngium Uomanum : Omnium
ncae, ci ex cmendatione ejusdcm Banhii, Nec domus gentium atque linguis pracipuc in tcclciiis
tilleris
exsilii Plutonia. Ilaque elsi cneedcndum sit ex alns Agnes vita laudalaesl, qrna? el atatem ticit, el tyrannum,
iiionunientis S. Agnetem fuisse Romx nalam, tamen et tittilnm casliiaiis martnrio consecravit.
cx hymno Pruden'ii id non colligilur; multo vero 6. Gregorius deValenlia.Comment. tlicolog., disp.
minus Unma taiiquam illius palriain linchymno pr.e-
6, quxst. 2, puncl. 7, valide confiriiiat sancies in
dicatur, cum siilum aflinnelnr Koinae esse scpulcruin
ccelo Dcum nobis precaniibus rcddcre propitium ex
A«nelis. Ciirrectinncm vero Bartliii in lloratii versu miractilis. el gratiis qn:is nbtinent, et lios Prudentii
exilii pro exitis, non facile admittent qui curiosc ob-
verstis similesi|tie alios Paulini iu medimn profert.
servarnnt lloratiuin bujiismodi patrioscasus sempcr H,c accipi vidclur corona nnn tam pro prxmio
7.
unico i extulisse, ul favoni. qiiam pro ipso martyrio el virginilate. llanc tlislin-
3. Peveratns :iit pnctam meminisse turrium qua-
ctioncm expbcat Paschalius lib. de Cornni*, c.ip. C. i
nim uomen adhuc vigel. et sanguineas turres Uomani
8. ln nonnullis vulg., mendos*", viryinali pro virgi-
indigiiant fortasse a gladialorum sanguine. Addit
nal. Barthitis,lib.xxvi,cap. 12,elcganiissimeiddictum
sepulcrum S. Agnetis nunc esse nbi quondam circus
agonalis erat, ct Cicernnem turres islas orat. 3 in
C aflirmat. Qttain vocem
pcssime interpieiati
, niqiiit,
1'rofecto ntemoria tenelis Colta et
sunt, Isnprolocn ubi feinina? devirginanlur, et Geor-
Calil. inemorasse : ,
gius E:ibricius pro eo ubi virgiues versaniur. Pruden-
Torqualo coss., comptures in lapilolio turres de coclo
lius posuil pro parte verenda virginei corporis, uti
esse percussas. Yeruin h.cc explanalione ctcorrecno-
Soliuiis, Apnleius, et ex correctione Uafihii glossai
ne indigent. Uoma> prope circnm agoualem eistat lo-
lsidori. In Macri llierolexico iiiroinaf exponitur vir-
cus Tor sanguiyna, T.irns swiguinea niincu|iaiis. Ilic
ginitas, el ex sentenlia Caroli YVidmani lupanar, om-
lnciis a Capilolo longc distat. Atia similia Blliil no-
minii Knmae a turnbus dicta, ut Tor di specchio, Tor niuo male. Giselinus explicat vu.it, seu virgineum
vinculum.de quo Joannes Wyerus niedicus. Au-us est,
di JVonii, elin agro Romano 45loca enumerat Eschi-
addit Giselinus, Pruilenlius, quotl Atigustinus aiqne
nardus quibus a lurri nomen csl imlilum. In circo
alii eflertint in pluiali itumero, efferre in singulari ,
agonali , nunc 1'iaiza N'avona
, celebris ecclesia est
S. Agnetis, quxlocus lupanaris crediiur fuisse ubi qunmnd» antea nomen altar. Idem Giselinus plane
Agnes prosiiuua fuit. Sepulcrum cjus visilnr in alia rejicit ulspurium, ncque cuiu setiuentibus coliaerens
ecclesia sub ipsius nomine in via Nomentana non
lntactunt ab omni crimne corpus est, quod in qtiibus-
longe xb Urbe. De hac ecclesia intelligo Prudentium
dam legeral, sed aliena manu , ut videliatnr, scri-
qus quide.m posita est in conspectu turrium et pala- pium. Quod autem Giselinus virginal tanquam Pru-
dentii proprium in singulari noial, facile refellilur
lioruin Uomae. Domusalt* luiTesa poetis vocanlur:
aucieritale Apuleii Solini t t alioruio. Apuleius u
,
hiiic urbes turrigera:, lurrita mcenia. Nolal vero Peve-
•
ratus S. Agneie.m in via Nomentana a pareniibtis se-
Meiam. etiam dixit feminal.
pultani, uhi coemeterium Agnetis dictum puellas : 10. Brev. Moz., mwiln/t : lege jngali. Val. B, Mar.
Komanas hanc basilicam freqnemasse : duos agnos a prima manu, Hat. in comextu, kabitam, mitms
candidos due.i solilos ad aram, m
benedieerenlur, ex bene, pro habilem. U.it., supra, habilem, vel oplom,
quorum vellerecreditur textn fuisse pailii novi pon- quod poslreinmu est glossa.
lificis : forlassc Cliristianos hunc morem invexisse 12. Rat. recentiori manu pro impiis habet improbis.
ut alium stipcrslitiosum abolerentcujiis meininit Fc- Brev. Moz., twpii.
stus verbo ALDOGXLEitus, qui erat pileus ex bosiia 13. Rat. recentiori manu, quo minus intpiii. Re>
alba Jovi c.i-sa factus, cui affigebaiur apex virgulse tine idolis.
oleaginx. Iloc albogalcro flainines d ales, id est sa- 1*. V;<l. B, contra metium, addia. ln Rat. corne-
cerdotes Jovis uiebantur. Cxierum vera hisioria haec (loi idein ineplus, addicla sacris, ut sii imp.it adii~
esl , quod pallium archiepiscop.ile cunficitur e lana cta sncrit.
agnnrum candidorura. qui a canonicis rcgularibus 13. Breviar. Miz., binis, pro multis.
Sancti Salvaioris nuncupatis, in die festoS Agnetis, Parrbasitis, mendnse, judiccs. Brev. Mez., ilii-
lb'.
tis : mclms illice. N"ii snlum in epis ola pseudo-Am-
-
in ejusecclesia viaNomeniana pro canone(duo quot-
annis) basilicx Laleraneusi contribuuntur. Ilos bene- brosii, sed etiain a S. M.iximo Tauiinensi narratur,
dicit summus poniifex , el sa ctiinonialiiun alicui a tilio vorvm expetitam- Ifine ju-
praefecti -Ngncn in u
monasterio aibitraiu stro nutriendos mittit. Plura de dex iilam i1lece'jris teniabat.
r.33 AUItELII PRUDKNTII CAHMINA. W*
Corpusque duris cxcruciatihiis i lu isin- mii i iiiii, pcrd.it ut aiireum
EO Ultro oflerebat, non renucns mori. ISobis pudorcm, nos c]iio<|ue dcscr.it.
Tum Irux lyrannus : Si faeilc esl, ail, Pnetlo csi pudicls, nec paiilnr Bocra
35 Iniegriuttil inuner.i pollui.
1216 Pouiam subaclis ferrc doloribus,
i.i vita vilis spernilur at pudor :
Perrum impiabis nnguine, si volcs :
Carus dicalic virginilatis esl. Nou Inquinabii meinhra llbldine.
25 II inc in i.ip niar trudcrc pubUcom 1217 Sic elocuiam publii itus jubet
Certum cst, ad aram ni capui applic.it, Flexu iu plaleat sistcrc virginem.
AcdeMinerva jain veniam rogut, 40 Sianiem refugil muesia (requentia,
Quam virgo pcrgit lcinncre viigiiicm. Avcrsa vulius, ne petulaniius
OiiiiiisjuvenUis irruat, ct nowun Quisqoam verendum cons|iiccrct Incum.
50 Ludibriorum mancipium pclat. Intcmlil iiiiiis lorlc procaciler
Ilaud, iaqait Agnes, immeinor cst iia 1218 0s in puellam, ncc trepidal sacram
CLOSS.E YETERES.
1'>. Excruciatibus, pixnis, I. JJ 52. Aurcnm, no/ni>m,
21. Trux, scccru* I. 55. Inlegriiatis, Hrgiiulaitt, I.
22, Subaciis, tuaeratit, I. 30. Impiabis, maculabit, I.
24. Dicata?, scilicet Dco, I. 38. Publirilus, publicc, iiianifesle, I.
25. Lupanar, dicitur a lupis
, id est, meretriribus ; 59. Flexu, in plaieic, in 1 i.i in btviis. Sislere, ;
ijnia sicut Inptdevoranl pra'dam,sic i//<r avidi>timc de- prnsenlare, I.
vortint amalores suos. —
Truderc, pro trudi, I. 40. Frcqncntia, multiludo, I.
26. Aiiplicat, inclinat, I. 42. Vereiidum, pudibundum, Uat.
28. Teiiineie, despicere, I. 45. Forle, casu. —
Procacilcr, irreverenter, litxu-
29. Irruat, cion impetu vcniat, I. riose, I.
50. Maneipium, mancipium, quasi mnnu captum I. ,
41. Os, faciem, I.
COMHENTAimiS.
19. In quibiisdain vulg., exercitalibus : in ahis ex- ex factum flexu. Prag., Vat. Q, male fle us iu
flc.rus
e uciantibus. Corrigenduin omuiiio esl excruciutibus. p/aieip. Ald.,vetuscodex in ediiione Weilz. apml cl.
21. Brev. Moi. , tunc oltox tyranmts : lcge tum praisuleni Iteggium, //ex« in plateas. Brev., Uoi.,
trux. ftexam in plaleas. Verior leclio ftcxu in plateat. Iso in-
23. Nonnnlli vulg., aut pudor, non recte. Breviar. terpretalur in hivio, in quo lupanaria cnstrtii m s
Moz., corrupie, al pudor ejus Dicata: virghdttUii impe- eral. Miralur Peveralus ciir non dixcril ftexu in lti,a-
lendut eit. tri : eranl in circo agonali. C.n •
siquidem fornices illi
24. Prag., clarus : legc carus. Parihasius, miuus sial publica scmta
foniicious spectaeulocum nia-
in
liene, dicattt virgimtnii erii. Olnn virginus Ghrisiianas nere consuevisse. S. Cyprianns, sive quis alius veius
a teueris annis Deu conseerasse, imn
virginiialem scriptor.lib.deSpcdac. : Si rurtum pcrrogem, quo ad
cx lioc iivuui ', lum ev aliis monumenlis liqu:dn pa- iltud speclaculitm ilinere mvntentril, confilebilur per lu-
lcl. Tcruillianus o?regie Apologei. cap. 50 Proxi- : panarium, per prostilutaritm nuda corpor.i 171« festi-
in« aii leuoncm dainiiiindo Chrinianam potins quamad nuns ad sprctaculuni, dimissus cl adh.uc gcrens seciiin,
ictmcin, confesii e tis, labem pudiciiia: apud nos alro- ut assolet, ettcharistiam inter corpora obaccnu meretri-
cwrcm omtn pirnn et omni morte reputari. cum tulit. Cuffl autem postea nccurrai ctiaui ptatca:
25. In iioc lupanari erectam nunc S. Agnetis csse vers. 49, reiinendum esi /Texv in plaiev;ct\, ut ego
ecclciaui, dixi ad vcrs. 5. Cl. Cancellierius in suo puto, Ilcxus platex solum indirat anginorium, aui
.i|icrj de Sacello poiuilicio, p*g. 132, pollicelur vicum aiigiisiom ei Dexoosuin, ad queui e platea in-
alnut ila inscriplum Deicriz'one itel circo agonale, e
: gressus cssct. Petronius de Lupanari : Pcr anfractus
dctla chiesa di S. Aimese.ivi erelia con itn appenilice deinde obscurusimos egressus itt hunc locum mc pcr-
di documcmi degli Atti del martirio, e delle onnlie de' duxit.
SS. Padri inctiore dclla medesima V. e M. 40. Vat. B, Hir., «fanfttm, minus hene; llailsbr.,
20. In Mar. dcsiileraiur eil. Fabr., Cis., Prag., male, statum. Vorhr.m proprium esi siare de lcniiiiis
R.U., Brev. Moz., applice.:, el vers. seq. rogct. Pleri- prosiilutis, qu.e aute fornices quaestus gratia siahant.
que ciiiii Aldo, upplical, rogal. Eihnici dcoruin suo- Ilinc iiicriloriiim ipsuin siabuluin diccbatur, et a Ter-
iuin staiuus aiuplexari et osculari solebani. tulliano appcllatur lib. 11 ad Uxnrem conststorium li~
27. Weuzius ineiiiliim Egmondaui exprimere voluit bidinttm pubticaium : ipsaB mcrelrices proviiwiir, et
Mencrvu. Idein Weilzius Fabricio el Ciseliuo ariiugil re-
O prostibula audiehant. Horalios. s:il. I, Nullamnisi
git, in quibiis cst roget pro rogat. olenli iu fornice stantcm. )n11 Conlrovers. Seiiecx,
29. Vatl. B, P, Weuz Cis., Tnrn., irrwi. Par-
,
Mcretrix vocala es, commuui loco sieiisli. m
rli.iMus, llrev. Mos., Alcx. a prima iiiaiin, Cliain., 41. Val. A, Egm., Pal., adversa; alii, aversa, quod
irruel. Plurimi alii halieui inmi ciiiu Aldo. reiincndum est.
30. E uleiii ociniril vaiieias petut, vcict, ct pctit. 42. Pevcratus cxponil, hor est lemplum. Il.i qui-
50. Brev. Moz., corrupie, Ferro, intpia s>obo!es,po- dcm ait Itamasus iu veraibus quos posi bymnom pro-
lcs se. vire. h rain setl alia exphcalione opus csi. Karihius uoial
;
38. Auilir., jubeul : incliiis jubet. Iniiuilur mos, lih. vii», c p. 19, Iikos iiinhci 11111 in lihris incdico-
qiicm paeudo-AnihrOniuS eiplfeal Adlurc insunus :
ruui meinbra designare, uii eiiaui sarne
geiiitalia
index jusittt eain asptdiari, ct uitda n ad lupmnr duci apudColumellain.Qundauiemcap. 5lib.cil.es hoelneo
snb voce pnvcoiiit dtcemis : Agnelem sacnlcgam virgi- infert, quod dum publicltua nudi mulierea proMatuHil
iiem, diis bla>pliem:ain nifcrenlem, scorlitm hjBanari- ( sive Cnristiaiua, sive ali«), avertebanl ocukce qul
(>m d.iiiim. Vnle ep. 1 uucr MgregAUS a Maorinis. a l.-raiil, iihmiiiii pi istiiioruiu iCMTcnlia, 11011 pulo
tdChu l.,pag.
39.Biiriiiaiioiissccii.|dus in Addciiil. iiinvcrsc vriiiin 11:1111 id 111 Agnclc vcluii ex pecu-
1012, e iniiquis libris Leudienaibui legit ftu.ru
diioliii- liari Dei providentia narratur. Quod de t*ti» iuulie-
in ptalete, el iiilcrprelatur coiilluxiim poutlii pcr pla ruin dicil, n vmri l.iicrcin Itisliiniuiio posscl conlir-
1 :i
leas. Vide Cronov. ad Liv., ptg, 313. InUir. ct K.tt. 111 iri. Vide Gifauti indiceni iu LocvciLoti.
: ,
5X(>
585 railSTT.riMNON HYMN. XIV
45 Spccarc fnrnvini luniine lubrico. A Priinum scd A,:ncs Iiiiiic lialiuil gradum
En ales ignis liilmiuis in modiiin mox
Cosleslis aulac, alius dalur.
Vibraior ardcns, atqiM oculos fcrit : Accensus iram nam furor iucitat
Cxi "s coiusco luinine corruit, llostis crucnti. Vincor, ail gcnicns,
Alquc in j/ate.-c pulvcre palpital. 63 I, stringc fcrrum, niilcs, ct cxerc
60 Tolluul sodalcs seminecem solo, 1'racepla sumini rcgia principis.
Vcrbisqtie deflent exsequialibus. l't \idit Agncs stare truccm viruni
Ilial triumplians virgo, Dcum Palrcm, Mucronc nudo, ltrlinr hxc ail
Chrisliimque sacro carminc conciucus, Exsulto, lalis quod potius venit
Quod suli prorani lalic periculi 70 1220 Vcsanus, atrox, turbidus, annigcr,
55 Castum lupanar, ncc violabile Qnam si vcniret languidus, ac lcner,
Experia viclrii virginilas forct. Mollisque ephebus linctus aromate,
*
Sunl qui rogatam rettuleriiil prcccs Qui me pudoris funere perdcrei.
Fudisse Cbrislo, rcdderel ut rco llic, hic amator jain, fatcor, placel :
1219 Lucem jacenti : tum juvcni balituin 75 llio irrucntis grcssibus obviam,
CO Vitaeinnovalum visibus intcuris. fi
CLOSS/E VETERES.
46. En alcs, ecce vclox, I. 63. Accensus, marlyrii gradus, I.
50. Tnllunt, elevant. —
Sodalcs. Soilales dicnntur, 05. Aslringc, evagina. —
Excre, perfice, prv[er,tl
quati timul cdales, id est, simul manducantes, I. cxerce, I.
51. Exscquialibus, quiinexsequiis conveniunl,\. 70. Vesanus, iransveclus a tanitate, I.
51. Quod, eo quod, I. 72. Ephcbus, ('uneiiis, imberbit. —
Tinclus aromatc,
60. Innovaliim, scilicet referunt. — Visibus intc- uiictut unguenlo, I.
giis, uiruimlutis cuitodia, I. 73. Funerc, morte, luclu, I.
01. Cradum, miraculum, I. 74. Ilic, hic, talit, I.
COMMENTAUIUS.
45. Ald. male, exsnectare furmam ; ncc niclins vcius mox alius datur Asrensus : iram nam furor incilai,
?odex incditinue Weilziana, formuni exspccturc; aut llcinsius iiullam lectionis varietateni advcrlit, seil
Torn., extpeclans formam ; aut Latinius, despectas for- Cisclinum scciitus, edidit mox alius dalur. Acccnsus
nnm. Dicit lumine lulirico, ut in hymn. 2 Cath., iram nain furor quod (cnenl Ald., Parrhasius,
incilal,
vers. 103, Ocnlive peccent lubrici. Cicern, lib. n dc Valt. B, P, Urb.,
rcccntiores qu.ini|U.iin Tcolio
:
N.il. denr., Sed lubricot oculot fccit (nalura) et mob les alicra lectio magis vidctur arriderc. Nnnnulli tndunl
46. Ureviar. Moz. depravatc, gelicnnalis ignis fla- C Symphorianum, neinodium Itomanorum inciirreret.
miiiis in modum. Augclum sub aliiis spccie vibralum substituissealium judicem Aspasium nomine, qui
imelligi possc, censcl Ruinartius, Cerle Agncli ade- virgiucm Agneteni priinum igni tradi, lum igne illae-
rat angeius qui cjus virginilalera dcfcnderet : sed sain gladio percuti jussit. In cnininent. ad i hyinn.
niliil proliibcl igneni volucrem, sive celercm (non Pcrisl., vers. 95, qua;siioncm agitavi, cnr martyrcs
avein) de coclo niissmn, qui oculos impudici juvenis alia tormenla interiluin superarent, gladio vero vix
pcrstnngeiel. Ita eniin ego hunc locum accipio; ei imqiiaiii cederent. Posiea vidi disscrtationcra Baruf-
h;cc explicalio conGrmalur vcrs. 48, Cwcut corusco falili : Del colpo </i tpada , o d\ qualunque ferro la-
tumine corruil : nam luincn corusciun c&t liic ipsc gliente, non mai vano. o (allace nel decapitare , o dar
ignisales etardcnsquo cnecus corruit juvenis. Juve- ai marliri di Chrislo, tom. III Nov. Col-
lamorle
nis, iiiquain eteniin liiium hunc fuisse prasfccti Ur-
: Calogeran. Vcnet. 1757. Baruffaldus iisdcm
lcct.
lus Acta docent, cl vcrs. 29 ait judex : Omnis jucen- rationibus quaestionem resnlvit. Nam quod addit,
tut irruat, etc. iclum gladii insuperabilcm fuisse, quia Dcus marty-
50. Imitalio Virgilii lib. v, Att illum fidi wquales rium hoc tnoriis gencre complere, ct pcr icium gla-
geuua txgra trahenlem, elc. dii martyres coronare deireverat, hoc ipsum est
52. Vtdetur e lupanari virgo exlr.icta, ut pcr vias qund quxritur, cur Deus id polius quam aliud dccre-
ducerclur; vclibat triumplians pouitur pro triutn- vcril. Ncgal prajterea Baruflaidus gladittm martyiibus
phabat. unquam ccssisse, ac vetercs hislorias quibus id aflir-
54. Vat. B, pcricli : cmenda periculi. matur, aut in dubium rcvocat, aut sinc miraculo rcni
55. Prag., ne violabile, ctsupra glossa ne Dro uon. n cvenissc contcndit
L»i:..<. „,...
Melius nec.
*' ck
65. v«. d Mar.,
Val. B, if
Ral., Weilz., as'ringe fcrrum. .
56. Ilrcv., Moz. aspeclu : lege experta. Rott., Thuan., Ald., Crev. Moz., Alex., Val. Q,
57. Vat. A, precem propieccs. Alii retulerint, alii stringe. Ita in Vat. P, scd decsl priiua littera. Ileili-
rellulerinl scribunl : utrisque sua ailesl ratio, Picci- sius restiluit i, ttringe cuni Ainbr., trilius Torr.,
luis S. Agnetis hunc juvenem ad vitam revocatuni Caucliiano. Adhxret Val. A., ct in V..t. B viiletur
narratur etiam in sermoue 48 intersermones S. Am- id indicari ad nram. Parrhasius olim jam edidcrat i,
brosio ascriptos, quem e tribus mss. Maurini edide- slrinqe, sed mendosc illico miles exscquere. Urb.
runt. habet jam ttringe, quod fuita Ciselino eil'lum. Vidc
59. Ald., Brcv. Moz., lum invenit. Lcgendum lum comment. ad vers. 199 hymii. 11 C.ith.
juveni. 72. Weilz. cum Widm. scribit ephebus. In Egm.,
60. Brev. Moz., usibus. Caucliii codex jussibus, ll.iilsbr., efybus. Chaniillardus existimabat aromata
undc illc conjiciebat sensibus. Scd uene cst visifius. taultim piur.ile apud Latinos reperiri, quainvis apud
Glossa non place'. Gncos etiam in singulari dicatur Verum Spp.
VI. Brev. Moz. ita disiinguit, usibus integris Pri- Marcianus aroma Indicum disit D. lili. xxxix tit. 4,
mum; sed Agnet, non probe. lcg. ult Prudentus aroma in singulari dixit ciiam
63. Sicli., Valt. A, Q, Alex., Prag., Rat., Weitz. Cath. 5, vers. 22, Apotli. vers. 758.
ciiiii suii Gall. cum Torn., editione Parisiensi
, 74. Parrh., Iiic amor, contra mctruiii.
Bibliolh. Palruin, ms. S. MicliaelisapudRuinarlium, 75. Alcx., Vatt. A P, obvia.
Patrol. LX. 1-J
, ,
887 AI1RKI.1I PrUIDRVril CARMINA. M3
Noc ilrmorabnr v.n.i cilcnli.i : A Quod vana s.tcli moliililai ripil :
K.rnini in pipill.s (iiiiuc receaOfO, 100 Itcgcs, lyrannoi, Imporia, elgrtilus,
IYcius.|.io ad iiniiiii viin gladii Iraliam. Pnmpnsque linuornm siul a luniciitiiim.
Sic iui|ila Uiristo Iransiliam pnli Aigenti et auri vim, rabida sili
Omncs lenebras xilicre cclsior. ('.iinclis pctiiam pcr varittm nof.is,
/Eterne rcctor, dit idc janua» Bplondoro inulio itritrla l.abit .cula,
Cili, obicratas lcrrigenis prins, 105 1222 HIom plcla vcsiis inanla,
Ac tc sci|iicnteni, Cliristc, animim voca, Iraui, timorem, vota, periiula :
Cum virginalcm, lum Patris hobliain. Nunc irlito Inngum, uunc brcic g:iudium,
»:; S c fata, (Iirisluin vcriicc ccrnuo l.ivnris ..iii liinnii. .is i.iccs,
Supplcx ad.irai, viiluus ut iinmmcns Nigreieil unde spcs homlnum ct dorua,
Cervil suliircl prnm paraiius. 1IU l'i, qund in:i|.ii iini tetrius omniuiu esl,
1221 Asl '" c 'aniam spcm pcragil inanu : Cenlilllatil snrdida nubil.i.
I iiii suli iciu nam capul ainputat. II:cc calcat Agncs, bxc pcde protcril,
Scnsum doloris mors cita pr.cveui'* Siani, ct draconis calcc prcmcns cnpttt :
Kuilus imle S(iirilus cinical, [t Tcrrcna mundi qui ferus omni.i
Libciqtic in auras cxilil; angcli 115 Spargit vencnis, incrgit ct infcria,
Scpscrc cttntcm tramitc camlido. Nunc virginali pcrdomilus soln,
Miraiur orbem sub pedibus situm ,
Cristas ccrebri ileprimil ignci,
Dr. Spcclal lcncbras ardu.i stihditas Nec victus aiulct lollcre vcrticcm
Ridcl.|iio, solis quod rnla circuil, Cingil coronis inicrca Dcus
Quod nuindus omnis volvil cl implicai, 120 Frontem duabus martyris inuubx ;
Itcruin quod atro lurbinc vivitur,
GLOSS^E YETERES.
76. Dcmnrabor, delhieam. Vnln, i\u<e habent me — 95. Arilua, excelsa, I.
odinterfieiendum. —
Calcntia, iracunda, [ureulia, I. 97. Implical, colligil, I.
77. Ileccpero, reeipiam, I. 100. Grailus, honvres, I.
7!». Sic, taliter. —
Poli, aerit, I. 101. Sltilla, stnlle, I., M.ir.
81. Divi.le, aperi, L, Mar. 102. Sili, cupidilatis, I.
82. Pritis, in primo parenle. I. 103. Cunctis, popuiit. —
Pctiiam, quitsilam, iptmn
84. Cum, pri//em, velmodo, quando, Tum, deinde. — rabiem cnpiditatis, 1.
— Ilusliam, tnarlyrium, I. 100. Vola, optiones, I.
85. Vcrlicc ccruuo, inclinato eapite, I. 110. Telrius, pessimum, I.
8ti. Yulutis iinniinens, imminentem gladium, I. 113. Calcc, pede, I.
87. Subiret, sufferret, I. 114. Tcrrena, scilicet corpora. —
Ferus, irviis, I.
88. llle, carnifex, I. 110. Solo, planla, I.
'.i| Spirilus emicat, anima splendel,
.
talit, I. 117. Cerebri, capitis, Mar. —
Deprimil, deponit, I.
94. Siium, poiitum, I. 118. Vcrticem, eaput, L, Mar.
COMMENTARIUS
78. Vat. A nonbcncomiititoue. Brev.Moz.. Pectus- 101. Rrev. Mnz., sM.ie : legc siulta.
ene adhnel vhn, ijladii traliam, quod rernriiiaiidum est. 102. In Vatt. A, P, tloider alur vim. Aldus . Vall.
80. Vel inieliiuii poti wtltere celsior, vel lenebras A, P, Q, ilailsbr., Pal., rabiilam sitem. Widm. in
|.nli vocal, ul vcrs. 95, Spectal lenebras ardua subdi- cniitcxtii, i'im rabidam sitis. Weilz., Widm. stipra,
tas : quia len. braj suiil oinnia qn:e sub ped bus icc- Alex., Parrli., Prag., Gis., Ileins., rabida titi : MM
lilmn jacent, ipiamvis clara vidcanlur. adhaiicnl Rat. et rceenltores. Mar., Val. B, riw
81. Ald. mciidnse, rrtenia'. rabidum titi. Urb. minns benc, el auium : vhn rabi-
82. Paribasius, lerriginit, niale. dain siliin.
81. Biev. Moz., Cum vhginali lune Putris Iwsiia, 105. Ex Virgilio n Georg. vers. 46J , lllusatque
minus reeie. j) oi/io t'1'sics. Vide commeiil. ad vcrs. 48 bymn. 12
88. Prag., pert.jit manu : mclriim poscit peraqit. Perisieiih.
89. Ald., ii.iimi sufr icln, Plerique, uno snb iciu. in 1U0. In. Rrcv. Moz., iraii, mortem; corrige iram
Bnng. reperittir conjuuele snbictu; et Gifanuis ita lii/ioiem.
lcgendum cnntendlt u vai. ww lib., m alibi dixii 107. Sencca in Tbvestcact. iv, A'»//a sors longa
Priitlenliits sitoln.ilu», el l.ncrelius tubcavut : iu vulg.. est; dolorel voluptas fnvicein cedunt : breviorvoluptas.
iiiio sub iem, male et bnrbarc srnbi aflirmal; sed
110. Val. A pcrpcram malo-
oinillit /;t/od. Tetrius
baclcnus viris doctis qui Prudentium cditlcrunt, id
rum onmiuni pro n/o/is omnibiis. ViJe commenl. ad
i>. .ii pcrsnasit. vcrs. 77 ct 78 liynini 12 Catli.
91. In Eulalia vcrs. 101 , Emicat inde columba re-
112. Concinniiis csi ha-c pede cum Mar., Prag.,
pc/i.%.
Rat. : qttani ac cum aliis cdd. et mss. In Rrev. Moa.
94. iEintilaiur Virglllum er.loga 5, vers. 5G, Cu/t-
iiiendtim procukat pro prol.ril. In nonnullis edd. ad
didus insuetum miralur limen Olympi ; Sub pedibmque
orain ctcusum esl crepatsel : quod non intclligo quid
videl nubes el tidera Daplinit.
sit, atit t|uo perline.il.
90. Alex., Ald., iidet<;ue tolit. Vatl. A, Q, rota
cireumit, nnn nnlc. 110. S.epitis dictum so/um pro imo pede acoipi.
98. In liymnosuperioriS. Cypriaui vnrs. 90, tjmd (auiler Krnntnnem Ducicuni ad Paiiliiium pag. 700,
riveret. So .i siinei/i tergere episi. 2 ad Severum et Sii mon-
99. Val. R, Mar , nobililas, nui alisnr.le, nam tli- ilinn a.l Sidonium pag. II".
citur iii/ia, et lermo est de rcgiluis et bouoribui, IIS. Val. |t, viiMlW •'
melius iklM,
: : ,
580 PEmsTr.riiANON imiN. xiv. mo
linam decemplei cdita scxics Cui possc soli Cniiriiprireiis dcdil
1223 Mcrccs pcrenni lumino conlicit Caslom vcl ipsiim rctlilcro fornicein.
Ccntcnos exslat frucius in alicra. 130 Purgabor ni ts prnpilialiilis
virgo felii, o nova gluria, 1224 Ftilgore, nostrnm si jccnr implcas.
125 Coelestis arcis nob li- incol.i, Nil noii pudiruin csi, quod pia viscrc
Intcnde nnstris odluvionibus Dignai is, almo vel pfilc langere.
Vulium gcmello cum diadcniatc
CLOSS^ VETEP.ES.
121. lliunn, coronam. —
Ediia de marttjrio, oblita
,
tliliis, I. PoUtttionibus, M.ir.
de mariyrio dcdit. —
Scxies, sexies decies finnt sexa- 127. Diadeuialc, corona, I
ainla; et scxagcnarius numerus significal contiiieiitiam 128. Cui, id cstlibi, I.
vidualcm : qiuv una corona illi erat proptcr laborem 129. Vcl, eliam. —
Fnrniccni > '/npaunr; locumdicil
quem sustinenl viduw; nam laborcm sustinent maximum, in lltcalro ubi dcvirginantur viitjincs, I.
(jnod ipsa complexa digitorum significul I. , 130. 1'urgabor, ego. —
Oris", vitl:tts, I.
125. In altera, de yirginitate, I. , Mar. 132. Pia, pia visitatione. —
Viscre, vidcrc , viti-
120. Colluviombus macutit, pollutionibut, immnn- (arc, I.
COMMENTARIIS..
121. Vat. A male , una. Alii scribunt decimplex, B qnin os. Fluclti et in passionc SS. apostolorum Pelri
»V\idecemplex. vEinulalurCypriaiium cpisl. 70 Cujut : el Pauli vcrs. 5G, pro fluctuet. Exititsque in Cypriano
numero nec virginet desunl , quibus ad sexagenarium vcrs. 1(12, pro exit usque. Purgnbo roris boc loco, prn
fructum centenus accetsil , quasque ad ccclestem coro- purgubor oris. Quibiis alia sii::ili.i addi possont.
nam gloria geminala provexit. Plerique Iriirinni sexa- 131. Cbrisii ot divini Spirilus boe esse Cellarius
gesiinum virginiiati , inu itnn centcsimurn manyrio oppouii. Deberet ipsum pudere loties fiteri Prnden-
in parabola Maitb. xin,8, promissiim esse autumaut. liuin ui docluin, lam piiim valem, ct in omni ami-
i i
Et cuin hoc Inco Priidentius ipsc virginitali fructum quitatc lam vcocrandum, suac lixrcsi tam apertc essu
sexagcsimumassignarevideatur. in lib. il. adv. Sym- contrarimn.
niach., vers. 1059, legi pnteril llinc deciet seni : ubi 132. In Itrcv. Moz. mendum csl quam pia viscera
eiiam de prxmio virginitatis disseritur. In glossis pro quod pia vitere. In eodem brcviario adduntur qui-
«liversx sunt opiniones; apud Isonem quid sil, Quod dam versus quns Prmlentii non esse, ui nunc quidem
ipsa complexa digitorum significat, inlelliges ex Mie- lcgunlur. certo possmn conlirmarc.
ronyini vorliis iib. i in Jovinianum sub initium : 133. Bartliitis, lib. ixxvi , cap. 4 Advers., aii
Cenletimut, et sexagesimus, et tricesimus fruclus, quan- dcorum lactum eflicacom liabitnm, ui apud lloralium
quam de itna terrtt et de una scmente natcalur, tamen de Vcnere Tange Chloen semel arrognntem. Id quod,
:
mullum differl in nitmero. Triginla referunlur ad nup- inquit, allio.it cruditissiinus pocta Prudcntius, Di-
tiat : nam et ipsa digitorttm conjunclio, quasi molli se gnaris almo vel pede tangere. Sed Prudcntius , ul ego
eomplexans osculo , et fmderans, maritum pingil et eiisiimo, uibil aliud vult nisi pudicum id oinne csse
coiijugem. Sexaginla vcro ad viduas, eo quod in an- p quod Agnes ingrcdiiur ut oasium rcddidit ipsum
:
gustia et tribulalione sunt positiv. Ilnde el tuperiori " fornicem. Post bunc hymnum in Vat. A sequilur pas-
digito deprimunlur , quanlogue major est dijjicultus sio beatissimi Lauremii. In aliis sunl versu* S. Da-
expertK quondam voluptalis ilteccbris abstinere , tanto masi in laudem S. Agnelis, in quibus sanclissirsi bu-
majus est prmmium. Porro centesimus numcrus (dili- non ininus quam in cxlcris cjng
jus ponlilicis pietas
tjenler, quaso lector, altende) de sinistra transferlur
, Apologiam pro Damaso aliisque
cariiiinibus clucet.
ad dexleram, et eisdem quidem digitis, sed non eadem pontilicibus Komanis iv s.xculi contia aperlas ca-
manu, quibus inlmva nuptm significanlur el vidttm, cir- lumnias Ammiani Marccllini nondum dediia opcra
culum faciens exprimit virginitatit coronam. Velercm confectam fuisse pmo; neque operx nullum cssci
lianc consuetudincm numerandi per digitos explica- preiium. Carmina ipsa Damasi, edente Mcrenda, ty-
lius tradit Beda in lib. dc Computo, vel Loquela pcr pographi negligentia corruptissime impressa sunt, ui
gestum digilorum. Vide etiam Gazxum in not. ad cditoris nxvos prslcream. Versus quos dicebam in
Cassian. collat. 24, cap. ult., qui rem lianc cnucleale iaiidem S. Agnelis correctns nunc exliibebo. lnitur
cxponit. posl liymnum S. Agnetis in Vat. D, Mar., Prag., Rat.,
122. Egm., Pal., mercit pro mercet. in Widm. codicc aptid Woilz., in codicc Florcnlinn,
124. Sic in versibus nunc exscribendis S. Damasi de quo in prolog. num. 80, qui cum llrb. conscntit,
O felix virgo. iuseruntiir versus sequenies. Versus Constantinoe
128. Prag., sotits Cunctiparens pro soli. Conslaiilini filim , scripli in abtida basiticm quam con-
129. Brev. Moz. male, redde fornicem. Fornices didit in Itonorem S. Agnm virginis. Constanlina beum
craiilarcualxdomus ubi prostabant merelrices loca : venerans, Christoque dicala , Omnibus impensis devota
abdita et occulli qux ab Apostolo cubilia vocanlur :
D mcnte paralis, Numine divino muttum, Chrisloque ju-
Non in cubilibus K elc. Vide commenl. a.d vers. 108 vante , Sacravil lemplum viclricis virginit Agnes. Tem-
lib. i in Symm. plorum quod vincil opus terrcnaque cuncta , Anrca
,
130. Ald., Yal. P, el nonnulli vulg. corrupie, pnr- qua: ruliianl summi fastigia tempti. Nomcn enim Chrisli
gabo roris. Brev. Moz. non leviori mcndo, Purgajam celebratur sedibus istis, Tartaream solus potuil qui vin-
corda propitiubili. Parrbasius rocte jam olim edidcrat cere morlem. lnvcclus ccelo solvs inferre triumphum.
purgabor oris. Giselinus observat errata plcraque qux Nomen Adm refcrens relro cicl omnia membra, A morlh
Prudentiiim mi-cri ime foedarunt, librariorum inscilia tenebris, et cmca nocle levata. Dignum igilur inunut,
cohtigisse, qui modo in unaui diclioncm diversissinia mtirtur, devolaque Cltristo, Ex opibus nostrit pcr sm-
conglulinarunt, modo cobxrcntia separarunt et b:vc : cula longa tenebis, O memorandi nominis
felix virgo
exempla profcri. Secernere scriplum eral vers. 55 Agnes. Plerique liliam banc Conslantini vocanl Con-
Apotb., pro te cernere. ConsuUl et vers. 590, lib. u slaniiam ex aetis non autbeiiticis. Sed vel utruniquc
In Symni., pro consullct. In acie ib. vcrs. 1024, pro nonien babuit, vel vocanda potius est Cnnsianlin»
macie. Sedet ib. vers. 193, prote</e/.Si(am in liymno ul ox primo versu liquel Constanlina Deum. Idem-
:
S. Viucciitii ver-. 140, pro sijam. Ubis ibid. vers. que (1'iincn legitur in primis lillcris vcrsuum priiuo-
537. pro o bis. Quiiwt in Roinauo vcrs. 1056, pro ruin undeciin cst cnim carincu acrosiicliuu. Ac fof-
:
, ,
f.91 AIIHKI.II PKUDKNTII cahmina m
KPILOGUS.
1225 hWolat R°" ralii 1 226 " nna co " cicmiar-,
Pi >s, lidtlis, innocens, pudicu -, Quibus beala inens alminlji intiis.
COMMENTAMUS.
i:»9se legendiun cril CoaafmtfM Dco vemrans Chri- A qui sumpscrunt
, ul lianc odam, qnac in nonnullis eo-
i'oi)ue dicata. IN.un prim.-e lilier.eInuin vcrsuinii cx- diiilitisliymnuin Cpiplianiu; lequiiur, tanquam pne-
>•- hac ccclesia S. lationcm liliri Peristeplianun liuic libro pr.ifigercnt;
irciiinriiin facittnl Dco. I Agnrlia in
vii Nonientana agil CiampinlU uV Sacr. .-K.hi. cap. scd nnlaiidum esi lioc discrimen , quod liymnus de
!l. Lcclioncs vari;c codicum siinl. lu tilulu Widm. in Kpipliania in quilinsdam codicilms claucfil librum
lionore 8. Agnet rirginis. Vers. 1 Vat. B, Uei pro ,
Cailicinerinun, in aliis lilirum PeristcpJianun. Cise-
Deum. Vors. 5 Wiilui., OfWI pro opus. Mercnda , ler- linus discrtc uflinnai in suo codice ct in Daventricnst
reuiiqnr junctu. Vcrs.G, Mcrenda in tcxlu, nnreannm. libro Pcrislcphanun bos versus prcflgi quam cotlo-:
Veis. 7, Mercnda, (astigia tecti. Vcrs. 9, Widm. caiioncm proli.il, quia Prudentius ait trocbxos et
Prag., Mar. rcccnti niami, Mcrcnda, solusque pro so- iamlios se Cbristo consccrare, et lilicr Pcristephanuii
ins. Uib., «o/uj qui. Bat. non licne pro ilivcrsa scri- ex iro.lia-is ct iainbis maxime constal. S .!, ut dicam
ptura, vectus; supra, iiivcftns. Vers. 10. Corruplc ad vcrs. 7, Prudentius versus quibus hxc oda consiat
Vat. II, Nomen (erens retorqnel el omnia membra. nominat, nnn autem alins libri Pcristcpbanun inlclli-
Hai., Numina vern (crens relro ciel onmiii membra, gi(. Addit Giseliuus millum esse aliud onus cui prnce-
quod vidcttir cssc Vat. It. In cod. Hat. clia-
supra in niiuin non dederii suuin. Sed prxlerquam quod D.t-
ractere mhraUori subscribitur Nomen Adcv nfertia : ux-livo nullus est nrologuc, libro Catheinerinun non
detorquet et omnia membra : ct i(a edidit Weilzius ex est alia prxfatio nisi ea qu.e reliqnis operibus com-
Widin. In Prag., Numen ad cethra ferent post se ciel mnnis est. Et sicut liber ille primus prologn com-
omnia membra cuin glossa Ciet, id esi vocabtl. In Mar. muni
incipii, ila liber hic iilliinus, qui est dcCoronis,
a corrcctore eral facliim I npra Numen ad ethra ferens rongruenter epilogn communi cnncludetur. Ileinsius
rctro ciet onmia mcmbra. Mercnda , Urb., Nomen ad'
" fassus esl nullura suorum codicum martyribus dicaui
huc referens, et corpus, et omnia membra. Iia eliain in hbro lianc oden praeponerc, ncque Pulcaniim, ncquo
Florcniino codirc. In noiniullis cdiiionibus lii dun Amlirosianum, in quibus inilium libii Pcrislcpliamuit
vcrsus Nvnwn, et A tnortis desidcraniur. Vcrs. II, er.it; scd liaec ode uon comparcbat. lu Oxonio, uii
Vat. B, dcpravalc, umo tcnebris pro n mortis Imeorii, apud Aldum, claudebat agmcn pnetnatum omniuin. In
Vcrs. 12, Merenda in lexlu, dignum Aijnct muniis. Holiendorpliiu inter libros adversus Syminaclmm , ct
Scqiiunlur vcrsus S. Damasi lioc litnlo in Mar. ct Didoclixum , legcliatiir : ex quo editioncs nonnulla»,
Ral. Itent Dmnnsi Paia' vcrsus de cndcm : quos ta-
:
uii clijin velus codcx Noinsianus proefaiioncm Ditto-
mcn cgo exscribain ad ectypura a:ri incisiuii in dis- i'li;i'i l.uiuiit h.inc odem. In Adtlendis conflrinavii
scrtationc Bayeriana dc S. Damaso cx arcbeiypo in llcinsiiis plcrosque vctustos codices epilogum volu-
ecclcsia S. Agnclis via Noincnlana : Fama rcferl san- minis hanc ipsatn oden faccrc, ctad pristinum locum,
tlos dudum retutisse parentes Aguen, cum lu/jubres unde cxsnlabat inimcrito, esse posiliniinii jure rev«-
canlus luba concrepuisset. Nulrkis gremium subito li- candam. luscriptio in Kgtn. crat, lncipit de opuscutis
auisse puetlam, Sponte trucis calcasse minas, rabiera- tuis Prudentius. !n Thuan. ac priorc Boher., De opu-
que tyranni, Vrere cum flammis voluissel nobile corpus, tculis itttc Prudenliut. In Hntt. , lncipil de opuscuti*
Vinfrus immensum pnriis superasse limorein, Nudaquc suis. In Tlinan. carmen diciiur iambicnm mixium. Ab
profutum crinem pcr membra dedisse. Ne Domini lem- Aldo inscriliitur Ode, m
qua poetn de se loquitur. Jn
plumfacict peritara vlderet. vencranda milti, saiutum codice Klorenlino, ubi hi versus post librum Pcrisle-
decus , atma pudoris , Ut Damasi prccilms jnvcas , pre- phanun collocanlur, hic est titulus, Immolat optKcula
J
cor, inctyla wartur. Vers. 1, Prag., Widm., flevitse Q sua Deo Prudcntius, et priinus versus cst i i»j, jidln.
pi*o relulisse. Urb. nialc, snnctos dudum regulis repa- Dc epilogis pociarum agit Scaligcr lil>. Poetic. i
ranl.s. Vers. 2, Url>. niendose, Agmen, tl concrepa- cap. 55. Ait clausiones sive epilogos separasse Itom-
wisset. Vers. \, Mar. , rabietque. Mar. ct alii, frures. tium, K'i.'./i monumenlum are perennius; ct OvidiuiH,
Ver*. 7. WkIiii. , </>//' iuum pro profuswn. Mcicnd.i in Jamquc opus exeyi : nun separasse Virgilium in Georg.,
operib. S. Damasi profusos crines. Vcrs. 9, Prag.
,
lllo Virgilium. Al iuier Uvidinm et Virgilium vix t»l-
contra melruin, Agnes tu decus; Rai., Agnes miliimet liiin discrimen agnosciiur. Aliud pii cpilogi cxempltmi
decus, sopra lu. Mar., Agnes mihi decus, supra mi/ii pr.i-lwt Juvencus noster, quem libentcr describcrein,
tudecus, et ad orain , coilimeiKjUl , et palma pudoris. nisi jam ad linem ipse properarcm. Nonmilli scripto-
Alii, wiiTinu/iiiii Agnct uii/ii tu decus nlma pudoris. rcs llispani sxculi xiv, in opcribus vulgari lingua
reneranda ui Deus conscriptis cpilogutn vocabani ultilogum, rationemqiic
In Urb.bic versiis coriuplus est,
almapudons. Mcrcnda clalii, inclijta riryo. Porn. vx banc leddcbant, quia prxfatio vocatur prologus :
dtiUiiiin est quin vcrsus superiores nou ininus qiiam
quam piitiilam elcgantiam nicrito posteri non suui
iniiiati. In pleri-.que deest hic primus vcrsus Immolat
bi auctorem babcaat Damasum. Dc vore lugubres,
primis dualuis corrcpii-., liixi in Conuucni. ad vers. Deo Patri, ut in aliis postremus, Quo regente viei-
"9 hymni 9 Calb. Apud prolanus scripiores occurril mns. Giscliuus vcrsum primum c ms. desciipsit
Ctiaui talubns secunda cnrrcpia til vidcri potcst in
,
qnod ad senieniiam omnino desiderari credcrci, et
Anlliologia Burinaniii. In Vat. li, Mar. , Wcilz. post neccssum es.-cl, carmen ianibiciim orationem scmpcr
lios versus scquitur liymuus S. Eulalia, lu aliis Epi-
linieos postcriore loco poni, ad illius iloratiani for*
. inaio Viui ebur, neque uureum Mea renidtt in domo
:
lo^us. ...
'' lucunar. LUimuin vcrsum exemplo Manuiii, ut spu-
Ven. I. In Aleiandr. liiulus rst, Fpilogus, id cst
ctausula vtl fudt libri. In Vai. D, fncipil de opusculis, ritim njccil. Evsiat vcrsus ille primus in Koil.
,
Palri Deo imrr.olat. per trocluum et tnmitrum endeca- Weill. i et plciisque cdd. G.ddaslus lcgit ImmoliH
sutlnbum. Ponilur anle Dillocli itini , scd laiii|iiain Patri Dio. Kvistimo iu miillis codirilms decsse, quHi
conclusio lilirtPcrislcplianwii, qui pricesscrai, siqtn- in lilulum Ipsum invectus csl, ul in Nal. tt, Inciyit
dem in flnC lcgiltir Fmit Peristqiliauun.lncipiuiitTi- de opuscnlh Patri Deo immotat, ctc. Knrluiulus h.t»
luli In Mar. , incif.il nV opusailis suis.
Itistpriarum. versus, ul i>uto, lcgcrai p.ist lib. IVTisieph.. cl m
irimelrumeiidecasijltabum. Puniliir antc D;(- his vitmiui Immolut Doo Poiri : hoc euiui iniioii, cum
Tnchtum
in pi.r: Vit.c S. Maitini Narlyribiisqu» pin j.i-
locii.cum, ct posl liyinniim de Kpipliania scd liyinniis ait :
:
dc Kpiplnnia in litic cotlicc, ut in aliis, uliuuus est ui hax u.wi.nij MJIitHI Prudt.il prudcnttr Piudtnliu*
rr.i
lt'jio Peribicjdr.tnuii. Koriasse lnnc ticcasionctn ali- immotat aclin.
— :
L93 ILOGUS. Sfli
1227 A' ler cl pccuniam A Oiniic vas lll Ulile
Bccidit, undc vxtitent cgeni Quod cst n>t usum congruons bcritom .
Nos citos iambicos In-tniurit cnim doimim,
Sacramus, ei rotaiiles lrociia*os, Ut empla magno, slc parata Ilgno.
Sanctiialis indigi, Mu patcruo in atrio,
10 Ncc ad levamen paupcruin uotenlcs. Ul obsoictum vasculum, caducis
Approbat lamen Dcus Christus aptat usibus,
Pctlestre cirmen, el hcnignus auilit. Sinilijuc parlc in anguli mancrc.
Molta diviiis domo Muiius ecce fictile
Siia est pcr omnes angulos supcllex. 30 Inimiis intr.i regiam salulis
IS Fulget aurcus scyphus, Aliamen vcl infimam
Ncc scrc defit cxpolita pclvis : Dco obscquclam prxstitlssc prcdcst.
1228 Ebl et °" a lictilis, 1229 Qnidquid illud accidil,
Gravisquo, et ampla argcniea csl parapsis Juvabit orc personassc Cliristum,
Sunt cburna quaplam, Que rcgenie vivimus.
S0 Nonoulla quercu sunt cavata, et ulino. B
GLOSS/E VETEBES
II. Approbal, laudut, I. 26. Olisulrtiini , riftjf. — Caducis, litbus, I.
21. Magini, tciticel pretio, I. 31. Vcl, «rinm, I.
25. Iu airio. intra Eccletiam. I.
COMMENTARIUS.
7. Ald.conlra metrum , iambos pro tambicos. In 532 Psycb., Dextramque pai nptide jungii
nonnullis edilionibus scribilnr iambieos cnm; con-o- 23. In Vat. B ex inferunt rcdo lactum initruunt,
nante, qund carminis lex respuit. His duobus versibus quod verbum aptissimum est.
cxplcat Prudenlius, quo mclri genere nunc scribai, 21. Vat. B mendosc, parato.
ut bymno 5 Calh., vers. 28, Serlaque mystica dacty- me malcrno , incpt/\
25. Bivarius suspicari voluit
Itco; hymnoS. Eulaliae vers. 209, Texta fcram pede ct nescin quid meditans nugarum de Ecclesia Cscsar-
daclylico; hymno S. Fructuosi in fine, Dulcet hen- augustana B. Virginis de Colnmna mincupalx, qiiam
decasyllabos revolvens. Vocat vcro iambicos ciiot, ut hoc loco a Prudcntio laudari somniabat. Qua dc ic
lloraiius tn Arle poelica , Syltaba lonqa , bre:i sub- dixi num. 58 proleg.
fttia, vocatur iambut, Pet eiiw. Et ibidem, ut corri- 26. Gis. el nonnulli vulg., vaseulis mcndosc. Do ,
gjt Bariblus lib. xvn , cap. 4, Areldtoehum propero hnmilitate Cbrisliaua Prudcntii ex boc aliisque Incis
rtbies armarit iambo. Abi lcgiint propno. Ausonius satis in prolcgomenis loculi snimis. Vide ibi nuin.
cpist.2l,/ani6c, Parlhi', et Cijdouum spkutis, lambe, Q 46 in not. a (huj. ed. col. 597, n. a), vcrba Barihii,
piunif alitum velocior. Padi ruenlis impetu lorrentior, qui hanc oden summis laudibus cvehit.
Magna sonoroe grandinit vi densior, rlammis corutci 27. Rai., abdat pro rrplat; cl vcrs. scq., sinatqm
(ulminis vibralior. pro sihittfue. Luumqne probabat ct prxfcrebat Ma-
8. Trochati recte dicuntur rolatles , qnia nomcn rictlus.
habent a irncho, sive rota. Cicero lib. iii de Oraiore : 29. Fidelcs illnstrcs cariiate sunt vasa argentcn et
lantbum et trochaum (requentem teqregat ab oratore aurea ; fragiles inlirmique in ttde et justilia sunl vasa
AritfHelet, Cutule, tester : qui nalura tamen incurrunl Ectiiia.
ipti in oniiionfMi termonemqite nostrum ; sed sunt
, 32. Obsequela, sivc scribere malis obsequella, po-
intignes percustionet eorum numerorum , el minuii niiur pro obsequium. Sic Lucretiis carcerem v<'cavit
pedet. liietum sreleris pra luilione. Vidc Gifanium in in-
10. Ex hoc versu colligunt aliqui Prudcntium divi- dice, qui alia cxempla exhibct in Custodela , Cot»-
tiis non abundasse ct satis vcrisimile cst, eum, cuin
: FUT.F.LA, ctc.
ad sevcnorcni vitaiii aniniuni applkuit, lit lionnrilius, 53. Ileinsius prxlulil cum Tliuan. , Quidquid illud
Ha elram divitiis, si quas habebnt. renumiasse. C.c- accidel pro accidit, quod exsiatin plcrisquc. Bartbius
icriMii ia hac oda imilari vidctur [loraliuin lili. iv, loc. cit. non inlclligit qu:d vclit sibi Quidquid iltud
oda 8, Donarem paterus, grataque commodus, ctc. acddit, etlcgendum fmta\, QuMijuid itli ut aceidut:
il. Vat. B, approbtt, non ila bcne. nam quidquid signilicat quodcunnue. Nemesinnus
13. Ex Apostnli E|iist. II ad Timoth. eap. u, vcrs. ecloga I Te quidquid carminis FaIio liespondent tika?.
,
20, — — ^ — — autem
™f -In" ruagna — domo iion solum sunl vasa — aurea _ Ila auleni ordinat
.-—..—.„... ..._....«,. versus
.V.V.HI Inimus inlra regiam satulis,|
•niiiiHviiiiiHi(^nilUOUIrtlia
:
tl argentea, tcd el lignea el ficlilia; et quardam quidcm V Quidqnid illi ul arcidat, Juvabil ora personasse Chri-
in honorem , quwdam aulein in contunuiiam. Eailem slum, Quo regeme viiimus : Attamen vel infimam Dco
Apostoh' similitudine multi alii nsi sunt. Walafridus obscquclam prwstitisse prodesl. Quoruuqijc loco vililas
Strabo Prudcnliuin eerte lcgeral bilis heri locuptet : in sirorum larniiimtii in Ecclcsia Dei eellocabi ur,
capit aurca vasa supellei, Argenli specics annumeraut ims tanien ipsos, nostra ora ea coniposuisse el ceei-
varias. Uiec ecdem uon fitta luto non lignea spernit
, nisse juvabii. Bubitat an melius lcgcndiim sil ora
VusjvIu,. sed propriis mancipat ojficiii. quain ore. Veriim, ut lanla Scriptnrae varictas itivc-
16. In Mar. prius eral, Nec non nrefit expcJita pel- halnr, niilla idonea causa nstendiiur. Nam s»ntentin
vit, quod rccic einendalum esl supra. Goldastus pro bujns versus csl, Quidquid sit id, quod a-cidct, enm
div. script. , Nec edere fit expedita petvit; supra, ex- rcgiam salutis inicro. De versu vero Neinesiani, qui
polita, Tcne quod a noliis cililuin est. Dcfii pro deest obscurus cst, et fort;issc corruptus, vide notas Priri
usurpavit etiam Prudenlius Catliem. 4 vers. 85, et , Biirinauni in edit. Poeiar. Latin. niinorum, qui di-
Apnth. vers. 812. versatn cxplicationeni affert.
17. Mar., cula; snpr.i, olla, probc. Weilzius per- 34. Rit., personare; supra, personasse, qiiod pro.
peraui escudil auta. bnm cst. Sx lloralius dixil sonawum, Plinius Junior
18. Vat. It, paririis. llar., Bal. , Roli, parahis. , juvuturi. Vi.le commeut. ad vcrs. 700 hyiiin. Iu Pe.
Piciiiiuc, parapsis, ul Ox., Thnasi., Boug., Wciiz., rislrph., ubi aliqui lcguut crefuscct, alii crematstt.
Iii.insiu?, Gisclmus, paropsh. Vitie ceiuineut .>d »ers. 35. llunc vcrsuui ouuttilii! Ald-.Cis., Ilens. Tenl.
:
595 DRACONTIUS. 500
COMMENTAKIUS.
cl alii. Scd cmn exsiel lu Vll. li, M.ir., Ral., Sicli., A natissimus pocla, ver*. 1 liymn. 8 C Ulicm., CAri«/i',
Ali-i. elaliis, jnvu illiim prnfcrre. In unu Vat. vnlit servurum rigimrh luorum. Kt csl sensus, qui rex si-
Tenliu. Quo regnnnte i iiinii<» ; s il nietruin poscil iiiul es ct vita uo.ira. Deniqiie aiiimadvcrleiidiim
regenle. Ileinsios, ciim in Ituil. ct Ox. Iiiinc vcrsum csi 1'rudcniinm cariiiiniliiis suis fasligium imponcra
invenissel , untavii nniiiiulla lnijiis rarminis deesse. eadem ferc lenleulll <|iiam in |irxfatioue cxpressil
Corlum qiiiuem cst llor.iliaiiam liu.us gcneiis odam lltvc dum tciibo.vet etuquor, Vinelit o uliuam corporit
8 lili. ii it.i exM dispiisil.ini, ut n vcrsu brcviore iu- emicem Liber, quo lulerit tinqnn tono motilit utlimo .-
ripiat , cl desinal tn loiigiorcm. Sed cur alio modo S. llieroiiMims cpisi. ad Demciriad. in line simili
vcrsus oiiliiiaii noii poterunl , si inalil poela? llar- seiiienlia ail: Nihil atiud noveril linqua, uiji C/iri lum
lliius allinnai Iiiiiic versum plane Prudentio di;>nis- Kiltil pottil iunare, niti quod sanctum etl.
linium ossc. Sic alibi ail, ul iu| porpctuo similis of-
ANNO DOMIM CCCCXL.
DRACONTIUS. (Juxla cdilloncm Arcvali. )
(Bptetolit tofcicatovtit.
Eminentistimo et reverendissimo principi, et D. D. Frnncisco Anlonio de Lorenzuno
tt Butron, S. Jl. B prrtbytero cnrdinali, archiepiscopo Totetano, llispaniarum primati
cancellario majori Castella, pracluri reuii ordinit Hispanici Caroli III magna cruce insi-
ijnito, etc, Faustinus Arevalus.
I. Veterem Chrislianum poetam Dracontium, quem inter Patrum Toletanorum opera typis
eleyantissimis rccusum a te, eminenlissime princeps, superioribus annis acceperam, libent
merito nunc tibi reddo ad codicet manuscriplos bibliotheca Yalicance, ul tibi morem gererem,
diligentcr recognitum. Percommodum vcro, perque jucundum mihi accidil, ut hoc ipso tem-
pore Gregorim Alfonsus Villagomex, et Lorenzana, tuus ex sorore nepos, archidiaconut Ca-
latravensis, Romam accesserit, vir ornatissimus, atque iis animi virtulibus, iis ingenii doli-
but, et doctrinarum prwsidiit instructus, qua ul tibi maxime carus sit efficiunt : in cujus ego
manum Dracontium de manu trado, ut hac etiam ex parte meus quuliscunque in poetam
doctum et ingeniosum labor gralus tibi adveniat, auem alioqui jure tuo a me posses repetere.
Ac tametsi Dracontium ita, ut vides, a me reccnsitum libi non deberem, ut multis cquident
debeo nominibus, tamen cui alleri potias luce denuo publica donatum offerremf Ulinam ea
opera quam in cximio poeta illustrando collocuvi, ut tibi debita est, ita etiamle luoque sin-
gulari merilo, doctrina, integritate morum, dignaessett
II. 6'i«m eriiiM priscw illi avitw Legionensi nobilitati qua Mr.urorum juyum ab Hispanorum
cervicibus in primis excussit, retiqwis virtules amplissimw luce dignilati consentaneas cumu-
laiissime adjunxeris, diviiutrum Litlcrarum adeo ditigcns cultor, et munificus palronus exislis,
ut decessoribus tuis, Montanis, JJelladiis, Eugeniis, Jldefonsis, Juliunis, Cisneriis, te vel
conferre, vel praferre cliam possimus, cwleiis piwsulibus qui sunt quique futuri sunt, ad imi-
tandum, vel ccrte ad admiranduin proponere. Longutn profecto est, et in re ptrspicua non
necessarium, immortalia tua merila in ecclesiasticw doctrinw studiosos commemorare, omninc
vero de iis lacere,quando hic mihi locus opportunus oblatus est, nefas esse arbitror.
111- Etenim in prwstantissimo sublimiorum disciptinarum curriculo ecquwparsesl aliquanto
illustriorquamlu, eminentissimeprinceps,nondicoingcniiacuinine,judicii gravitate,induslria
constantiagloriose non decurreris, verumetiam monumentis edrndisquaantiquis, qwtrecentibus,
quatttis, qua alienis, non nobilitaveris, provexeris, auxerist Atque ut prwteream sacrorum
Jiibliorum sludium,ad quod pcrtinet non solum Analogia Veteris el JSovi Teslamenti auctore
Martino JJccano, luis sumptibus bono publico recusa, sed el multa alia ex iis qna indicabo
prima mihi ante oculos obversatur Jierttm Liturgicaium Scientia, qua fides catholica maxima
ex parte continctur, conscnsu veterum Patrum, et ipsa non interrupta saculorum successiotte
stabilita, vetpotius unanimi omnium Cltrist ianorum voce decantata.
IV.Magno ejtcrarmn etitinx gentium plausu celebratur politicus ille, sedmulto magis Chri-
ttic.nus heros, cardinnlis Praiiciscus Xiinenez de Cisneros, quod Liturgiam Jsidoiiaitom,
qnam Gothicam ulii, alii Mozmabicam vocitant, non tam typts quam wternitati commiserit.
Ejuttu vestigiis insiitert dum voluisti, longius tliam progretsut «.<; sive missw Muzarobica
Explicationem a te clubmttlam, tximplurque absulittum tolius missa e i JJorariurum piecum
hujuscemodi liturgia Angelopoli typii txpresta perptndamut, sice nitortm, titgantimn, mt
gntficentium llieviurtt Mozuiuttci.ijUiid Mali tet lemdeinlum curusli, lubularum pnrteiea tcn
tnctsuritm aitijuittm considtrtmut, sive, quod ntaijis tuum ttl, protrgomena ad nuniin ttujis
.
EPISTOI.A DEDlCATOr.IA. &»3
597
Bretiarii editioncm inspkiamus, quibus dc vcleri divino officio Ecclesiw Hispana lam docle
disseris,ut nihit supra. ...
cmmenttssime, a<l
.
V. Dicercm hoc quidcm loco de ucudemicis consessibus a te, prmceps
illustrandam liturgiam constitutis aul promolis, nisi properanlem me ad sese vocuret stim-
lemporibus
ptuosa et magnificentissima edilio Patrum qui sedem tuam pontificalem antiquis
opportunis
obtinuerunt. Quorum scriptis singularem splendorem, et lumen non solumdocliset
prafalionibus attulisti, verum etktm subjectis adnotationibus ex intima theologia, ex
multi-
pliciantiquitatum ecclesiasticurum notitia, atque exquisilaartiwn reconditarum inlelligentia
est quod opera conterra-
profectis. Quo in genere studiorum silenlio prwtereundum mihi non
homines jam
nei lui sancli Martini Legionensis, viri theodidacti, quorum cditionem lilteruti
nonnulli incassum tentaveranl, lu primus ad exemplarex chirographo aucto-
diu expelel ant,
ris descriptum quatuor magnis voluminibus in publicam lucem
emiseris.
VI. Neqtte vero prwlerimltere licet anliquissima novi orbis Concilia, quw,
dumarchiepisco-
catulugis
patus Mexicani infulis ornntus esses, maxima diligenlia summoque studio collecla,
antistilum singularum ecclesiarum provinciw Mexicanw, aliisque insignibus
monumenlis
illustrata, typis mandasli : neque illos egregios duos doctrina Christianw populo explicandw
libros, quos calechismus dicimus, jussu et auctoritate concilii iv Mcxicnni, cui etiam ipsc
prwfuisti, tua polissimum opera juvante, Mexici divulgatos. Nobiliora ubique
sunl, multo-
que gravioris ponderis vetusla Ecclcsiw Hispunw concilia, quae modo in summam redacta,
tnodo perinde disposila et distributa, ut corpus juris canonici digestum est te nimirnm
,
prw -
claro auspice, in communcm utititatem prodicrunt. IIuc etiam referri putest quod tot lamune
flagiliosis libtis j'n vulgus contra reliuionis vel decora, vel fundamenta disseminutis
sacrum
Tridenlinum concilium Hispanice conversum , tuoque putrocinio decoratum peroppoi tune
opposueris. m .
VII. Illis vero munificam tuam dexteram porrigere nunquam destitisti, qui tuta vta atl
graviaru hwc studia aaolescentium ingenia amanioribus politioris litteratura; prwceptis, aut
philosophicis instilulionibus deducunt. Quanquam hoc in argumento prwcipuam laudtm me-
rentur illa ipsa quw tu in volumine Epistolarum, aiiorumque operum tuorum Toleti formis.
expresso prudentissime tradidisti, dum scilicet novam edilionem Rhetorices sacrw incompa-
rahilis viri Ludovici Granalensis commendas, aut de recta studiorum ratione verba facis. ad
majorum uliquc normam, quoad ejus fieri possit, accommodanda.
VIII. His omnibus libenler adderem, princeps optime, singularem bene/icentiam qua meas,
quamvis exiyui aut nutlius prelii, tucubrutiones largissime prosecutus es, si id nunc agerem,
ut fidelem grati animi memoriam el testificationem, quce sane a pectore aut ore meo nunquam
aberit, ostcntarem, ac non polius ut egregia tua in sacras Litteras merila aliqua tanlum cx
parte ostendcrem. Verum hoc etiam est bonitatis tuw, quod in divinis his scientiis vel ipsos
conatus proficiendi prwmiis afficiendos esse censeas, ncc modo scriptorcs re et maturilate com-
mendatos, sed eos etiam qui spem et exspectationem aliquam prw se ferunt, benignissime
excipias.
IX. Illud vero neque lacere debeo, neque salis pro dignilate eloqui possum, te in ecclesia-
sticis studiis promovendis, in publicandis et per Europam liberaliter spargendis tot ecclesia-
sticw doctrinw monumcnlis, ut bibliothecam archiepiscopalem Toletanam insigniter a le ttu-
clam, aliamque privatam selectam et locupletem tibi comparatam omittam, sumplu et muyni-
ficenlia in eum modum prodiisse, ul siquis solum oculos in hwc tua benefacta conjecerit,
facile sibi persuadeal luam largitatem ultra hos terminos progredi non potuisse : cum lamrn
ea mullo magis excelluerit in sustentnnda multorum inopia, in catamilatibus populorum relc-
vnntlis, in viis publicis mitniendis, in pontibus wdificandis, in xcnodochiis erigendis, in aliis
adibus conslituenilis, aut a fundamentis excilandis, quibus wgri curenlur , amentibu* provi-
dealur, uno verbo in publica hominum felicitale longe provehenda. In volumine tuorum ope-
rum, de quo pauto ante mentionem fcci, ptures sunt epistolw, quibus vera ralio traditur pro-
spiciendi saluli et commodis egenorum; sed illa maxime digna est quw tegatur ac palam
celebretur epistola, qua gcrmanum fralrem tuum Thomam, antislitem Gerundensem, eisdem
quibus tu studiis grutificandi incensum, benc de muttis merilum ac merentem, ad ItospitaUm
caritatis domum aliuque publica pietatis opera absolvenda ,
quamvis currentetn, impellis ct
gravissimc coltorlaris, atlatis in medium exemplis episcoporum prwserlim Hispaniw qui non
insanis et invidiosis subslructionibus, multoque minus sumptibus efftsis cum probro ac
dedccore, sed wdificiis commodo publico conslrucndis uc domibus piis fundandis quibus pattpe-
ribus utrittsqtte sexus provideatur, pueri et puellw, viri et feminw seorsum arlibtts vitw homi-
num necessariis et opificiis exerceanlur, sempilernam sibi nbminis famam pepercrunl
X. His el similibus aliis luis prwceplis ct cohorlationibus, princeps eminentissimc, expres-
$am cernerc licet tuw benignilalis imaginem. Tot enim exstant tttw piw tiberalitatis pcrenniti
monumcnta in umptissima diwceseos tuw provincia parlim ab aliis inchoata, scd a te perfecta,
partim a fundamentis ad fastigiumate ipsoper nobilissimos archileclos perducla et perducenda;
tamejfusaprovidentia cuinunnonaiiigruvescil,poputis pastoruti tuw curw commissis prospicts;
sic artes liberales, earum etiam academica schola rite instituta, inmelius proveltis; sic nlitt
opificia ud vitw usum neccssaria auges, ut te uno in exemplar proposito facile oslcndatur
uuantum Christianicttltus disciplinu, ct c.lcricutholici institulioinanibusimpidrumquorumslam
hominum commcntattonibus prwstct ad univcrsce rcipublicw commoda procuranda.
: :
593 DltACONTIUS. 6C0
XI Intelligo, princeps oplime, tantum dignitatem et magnificenttam in publicis pictntit
operibus qua: summalim perstrinxi, consistere non posse sine privata illa conlinentia caleri§~
episcopum inslructum esse oportet, eum potissimum qui summum
Xue virtulum prasidiis quibus Ilispana tenet, et quempotentissimus rex cutholicus Cnrolus IV,
onoris ijradum in Ecclesia
aquissimis tneritorum wslimator, inter ipsa suscepti regni initia SS. D. N. J'io VI comtnen-
davit, ut in sacrum coltegium eminentissimorum S. R. I£. cardinnlium cooplaretur. Yerum
tuntarum laudum praconium, de quibus nec breviter dicere yroposilum mihi est, dum aliquis
vigebit humanitalis sensus, llispania celebrare non desistet, et per universumi orbem Ckri-
stianum. dum stabunt sacra Littera, luum dulcissimum et immortate nomen personabit.
XII. lioc tinum a te, emincnlissime princeps, dum ad sacra purpura osculum venerabundus
accedo, pro tua mihi cognitissima hutnanitate non solum exspecto, verum etiampostulo, et, si
pateris, omni sludio contendo ut in Vracontii tui graliam ejus editorem in tuum jidem et
,
clienlelam velis rccipere. Ex quo profecto fiet ut hic meus quanttttuscunque eonatus aliquando,
si tantum spcrarc lieet, inter urgumenta singularis amoris tui , et benevolentim erga tcclesia
tlicarum disciplinarum cullores, possit aliquem vel exlremum locum nancisci.
PROLEGOMENA IN CARMINA DRACONTII.
CAPUT PMMUM. ,\ lccl. proferl, ul velcium gcnplorum lcctioncm cora-
memlei, cx prologo ad Casinam Plauli
apud veleres prima memoria. S. Itidori deeo
Drttconlii
testimonium. S. Columbanus plures versus a Dracon- Viiio qni uluntur vetcri sapientes pnto.
tio mulualus est. I i qui vcleres speotanl libcnler fabulas
JS -•
nunc iiovx qux liunt comcedi;e
in scriplis 6iiis Mulio suul nequiores quam oummi novl.
\ ExccUcniium oporum scriplorcs
poiissimum vivcre, atquo ei eis solis inierdum in Cxtcrunt quercla hxc fuit omniuin a'lalum, omnlum
publicam liominum noiitiam venire, multis cxemplis nalionmn, quam lioraiius, Elariialis aliique egrcgio
ac divcrsis tcmporibus rcpciitis, est conQimalum. refuiarunt.
ipsum de Draconiio magna cx parte licel affir-
Iloc 5. Nequo tamen proptcrca jure quisquam negabil
mare:dequo pauca, ncque saiis dilucide exposila, maximo in honore el pretio habenda esse ea fore
veleres nobis rcliqucrunl"; receiiliorcs conjecluris omnia monumenta qux per longam sxculorum se-
rcm ageulcs aiia quxdam addiderunt, scd qux ex riem ad nos transiiiissa perveneront. Cum onim an-
mss. mcmbranis carminum Pracontii a ne nupcr liquis temporibus scripla non sine magno cxscripto-
rcpertis pariim corrigi possint, pariim illuslrari. rum labore divulgareniur, judicandum cerlc est cos
Dura cnim carmina vctcrum poeiarum Chrislanorum codices, qui posl mrHos ab auclorum obilu annos
R
undiquc perquiro, diligcnter perlusiro, cl ad velcres transcribcbantur, aliquid prx se et in se ferrc quod
codices seduio recenseo, forle forluna incidi in Car- lawles posteriiatis possit obiinere. Cerle mulu qu*
tnen de Deo sub Aurelii Auguslini nomine in mein- nunc lypis facile ediu et magnificentissime quidem
branis cxaralnm, ac trcs in libros divisam, in quo- excusa, xternitaii quodamraodo commcndanlur, ve-
rura primo Ileiaeineron Dracontii jam pridem edi- reor ut posl duodecim aul quindecim sxcula paiien-
Ihb coniincbaturinilium cjusdcm libii primi, et
: ler quisquam legere susiineat, cum gralia cl favor
duos rcliquos libros Draconiium quoque baberc au- cessabii, cum judicare libere licebit. Ilnic aulem
ctorcm pro cerio »unc siatuo, ne ;uc dubiiabunt qui prxjudicio, quod aniiquis omnibus scriploribus quo-
argomenia mox affercnda expeudent, aut integrum rum exslanl opera favet, 3 aJ Draconlium commen-
opus rcgcnt. Ex 2 hoc pocmatc nonnulla lux vitx ac dandum accedii prxclara de eo exisiiuiaiio cx iui
conditioni Dracontii affulgel ; scd mullo major splen- pcrleclo ejus poemaie jam dudum concepia.
dor accedit cx epislola ad Gunlharium regem Van- 4. Cum vero ineunie saeculo v Qorucrit Dracon-
dalorum, quain valdo imminulain, et tanquam ad lius, quo tcmpore el bonx lillerx vigebanl, et Lali-
TUcotlnsiuni Juniorem Auguslum scriptam Sirmon- nitalis non eonlemnendae peculiaris quidam
gusius,
dus aliique lypis cvulgaruni. i prxsertim iu poelis, supcrcrat, el docirina ccclo-
2. Non paiiar igilur, quanlura in mc csl, ut tara '
siasiicarum rerum suimnum apiccui alligcrat, nou
iusignia Draconlii carmina diuiius j.-iceaiil in icnehris, dubilo quin lam sacrx quam prof.inx liueralurx slu-
gralum, ul opinor, faclurus iisqui, rcligiusi antiqni- diosi ambabus ulnis ineum excipianl Praeonlium.
laiis amatores, vetcrum scripiorum, prxsertim ec- Dc cujus laudibus plora non dicam, nc forlc alii|un
clesiasticorum, opera rcnovari ei illustrari maluui, ex Lucilio apud A. Ccllium lib. III, c.ip. II, oppmul
quam nova aliqua cudi cl in lucem cniiiii. Prolecio QuldnlT ot scrula quidem ut veadal serularms Uudat,
sxpc mecum animo cogitavi quid causx esse possit Vrxfraetam slrigilcm, suleaui bBprobltt iliimJuUui.
curtantopcre priscos scripiores rcceiuiluis prxfera- Quod in Dracuiitium muliis locis adhuc uiulilum,
inuliis corrnpluiii possil ronveiiiio. Ojiu in ro >i do-
nius, cum tainen illi ipsi ei sua xiate fucrint novi, ci
amiipiioros alios uniee amavoiini. Pcrvnlgalum illud fensicnc opussil, aJvooabo jniiquarics, qui iirolnis
uuod Murolus xvn, eap. 1 Var. dtsscrlaiioucs. IC jusli voluiniua dc scwois oono-
«sl dc coiiioedii: lib. 1
: : : ;
60 1 prolecomena: CU-i
s» nlicHJus inscriplionis vctcris verliis conficlunt ; A sloi iaLausiaca Palladii cap. 10 , cl in Ilcraclidis
cxcilaho aoctores conjccliiraruni, prohabilium, va- Paradiso pag. 940, in Vitis Palrum Rosweydi. Sed
llurum lcctionum, advcrsarioruin, qui loca scripto- ncquc bic monachus cum nostro Dracontio conrun-
rnin obscura invenirc cupiunt, ac pleruini|ue nbscu- dcndus est. In cpistolis S. Nili inlerprele Leone Al-
ritatem ipsi sibi Qugunt, ut ingcnii actunen osten- latio lib. i, cpisiola 314, dicitnr missa Dracontio
icnt. Prxsto iuilii crit auxilio oniiiis luec manus, ac, lib. ii, episloIa527, Dracontio Vindici; eedem lib. n,
quod aicbal Horatius »at. 4, lib. i epistola 94, Dracontio inonacbo; lib. m, epistolaoG,
Vcluti le rursus Dracontio mouacho. lla?c poslrema cpistola a
Judxi cogemus in luuc coiicedcrc turlum. Montraiicoiiio in Caial. biblioih. Coislian. cod. 3C5
S. Scd, ut id quod in his prolcgOMicnis cxpluuan- inscribilur 5 Dracontio Diacono. Nilus quidrni, S.
diim suscepi exsequar, vidcndum cst quid vctcres Joannis Chrysoslomi discipulus , Theodosio Juninrq
oliin de Draconlio scripium rcliquerint, quid receu- iinperatore vivebat; sed lios Dracontios a nosiro
lcs ulii cxcogilaverint, ul ex scriplis cjos taiidem divcrsos videri cx ejiis carminibus osieudilur.
concludam el ostcndam quid in bis mrnit.onilms 7. Igiiur primns S. Isidorus Dracontii meminit,
tenciidum sit, quid rejiciendutn. Qui Dracontium inter ccclcsiasticos scriptores cum recensens cap.
proprio nominc appellavei il , anliquiorem Isidoro B 57, his vcrbis : Dracontius composuil heroicis versibus
rcpcri nemincm. Exstal quiilcin Draconlii nnmcn in Ilexacmnron crealionis tnundi, et luculenter quidem
codice Tbeodosiano, ubi plures apparcnt leges mI cemposuit et scripsil. Ciun hxc scribohal Isulnrus,
cum dircctae anno 304, 305, 3G7, cum vicarius Afri- non alia carinina Draconiii videtur agnovisse prxtcr
c:c csscl, de quo videri poicst coinmcniarius Goiho- librom primum carminis de Deo, qui a reliquo cor-
fredi ad lcg. 10 de ann. cl trib. Verum aiiliquior hic porc scparatus jan liinc cral , cl Hexaemeron
csl quam ut illi carmina suli Dracontii iwniiue edenda inscripius; cl quidem valde corruptus, ut cx abo
iribui posscnt, nisi si forle in exlroina scncctute loco Isidori potcst dcmnnstrari. Siquidem ljb. xn
cnnstitutus ea couscripseril. Quod lamcu ut ncgcin Etym., cap. 2, ita habet : Ichneumon Grace voca-
illa me impellit r.-.tio, quod cum Dracontius 4 '''' lus eo quod odore suo ct salubria ciborum, et vcnenosa
xrumuis quns pilicbaiur nmlla dixciit, nilil de se- prodantur. De quo Dracontius ait : Pratdkit tuillm
nio lnciitus est; quod iuinimc oportuit omittere, ut vim tujuscuiique veueni. Suiltus aulem a Setis est nun-
ila facilius veniam a rege Vandalorum impetraret, el eupalus, Qno in loco adnolator Grialius observat ali-
liher e carcere diaiiiterelur. Julianus arrhiprcsbyter ler lcgi prwcidit pro prccdicit. Gallandius in edilione
in supposititio operc Advers. 493 Dracontium |>oe Draconiii veram scripturam esse prxcidit ex con-
lam, ct Afiicx vicarium eumdem liomineni facit :
C lextu cofligil; sed cx conlextu ipso prxlerain prtcdi-
sed illins auctoiitas nuHa est, opiuio omiii probabil eif. In suillus crror manifcstus est, quem neque Isi.
fundamcnio carct, ul dixi. dorus ip>e depreliendii. Non enim de iclineumone
6. Alius ccite a nostro esl Draconlius oioneta- prx- Draconlius, sed de Psyllis Africx popnlis loquitur :
positus siil) Juliano imperatore , cujos meminil Am- Insprcta lellure seinel, sine flatilms ullis,
Sibila ilum rclieent, necdum serpeute nntato,
inianus lib. xxu, qui narrat eum a geutilibus Alcian- 1'raedicit Psvllus vim cujuscunque veneni.
ilric fuisse occisum, quia aram in moneta quam Sigua videl mcdicus morlis, etc.
rcgcbat, rccens locatam everlit. Assenlior etiam Fa- Et postea concludit
brieio, qui in Bibl. mcd. ei inf. Lat. a poeta hoc Dra- Ecce genns liominuni ventura scire probalur.
contio disiinguit lum Draconlium episcopum ad quem 8. Tacilo Draconlii nomine verba ex ejus elegia
dau est«|iisioJa S. Aihanasii lom. I, pag. C3, edil. prolulit Isidorus lib. vi Elym., cap. 9 Cerw littera- :
Mamfuuc, de quo confer infra num. 32; tum epi- rum maleriet, parvulorum nutrices, Ipsa: dant inqe-
scopum Dracontium ab Acacianis et Arianis in conci- nium pueris primordia sensus. Grialiug in nolis anim-
lio Conslantinopolilano dcpositura , dc quo agitnt advcrtit versum hunc csse Dracontii lib. de Ma-
Socrates lib. u, cap. 42, et Sozomenus lib. iv, cap. china mundi ita enim vocat ille clegiam Dracomii.
:
44. lu cpistola synodica concilii Alexandrini anno D Le 8 il autcm ex ms. cod. Dracontii :
quam Euscbio, Lucifero, etc, scripseriiot Alha- C.era dal ingenium pueris primordia scnsus,
362,
Inde lit ul |ira>stct liltcra vel noeeat.
Itasius cxterique episcopi qui Alexandrix ex Ilalia,
Alque ita postea cdiluni fuii in editionc Sirmnndtana
Arabia, iEgypto ct Libya adcranl, inter cos qni com
Alhanasio scribont iiominatiir Dracontius. Iu Vili S.
cl Matritcnsi Q Palrum Toleianoriim. Nec displicci
quidem prwret, sed praiferam prosit cum membranis
Hilarionis auctore S. Hieronyiao cap. 25, meniio lit
Dracontii episcopi cl confessoris, qui jussu Constaolii
antiqnissimis Vaticanis. Ex eadem elegia Pracnnlii
plurcs versus reperio a S. Columbano, anic S. Isi
ad castrum Thcliatum exsulabat. Ab his omnibus, si
doruni nominando, acccptos.qui, ut a Prudcniio, ci
lamen omnes inler sc suut distincli , Diaconlium
iiosiruiii ei leiupora, et rationcs viix
ab Oclaviano Romano (quod putat Goldastus), etab
ali eo institular,
aliis alios, ila hns miituatus est a Druconlio in cpi-
quaniurn quideiu ex |Hieinate de Dco ct ex Elegia
siola ad liunaldiini , quaui iionnulli sellio inscri
colligitur, satis aperic disccrniini. Propius ad Dra-
biinl
Colllii nosiri alaiciu acccssil Dracnmius discipuius
Omnia lempusagit, cuiu teni|iore cuncla tr.iluiulur.
Pauiboiiis alibatis, qui vir adn iiabilis dicilur in hi- Altcnuut elcuienta vices. et lempnra inulnut.
;
B03 DIUCONTIUS. CO»
AcclplUbt MgmenU dios, noctcsi|UO viclssim. A aul audae.ta invcrsurii In mss. codd. luvcmri. Scd
Teini ori stiiu lluriiiu, reliuel l »i leni|iura inessls.
cerlc velercsauclorcs, qui catalugos scripioruin cou-
'I >'iii|»iia K.iuili-mli, suiil inn|Kir.i «cria dulendi.
Vn, isi.is, atituiiiiius, liniiis, ntiit aimus in aiinuin cinnaruut, dc certo xtatis ordiue servando solliciti
tiiiiiiu cuni rcdeanl, buuiini sua nuu retlil alas.
llllll fufl lllll.
Ilin um versiculorum nuiinulli j;nn cvslanl typU eilili
CAPUT II.
in edilione Malriiensi elegix Dracmilii : alius leges S. Eugeniut Toletanitt Hexaemeion Draeontii emeii-
in exlreuia ejusdem elcgi.c parie, qtiain cx veicri co- davil.
tlice Yal. cvanescenlibtis j:iin lilteris exaralo .ili iu- 10. Post S. Isidorum nieinoria Draconlii cxslal
lerilu viiidicabo. Sirninndus quidcm in sua Dr.icnn- apud S. Eugcnium Tolclanuni liujus noiuinis, ul plc-
lii ediiituie lios ouines vcrsus uinisit : imo ciiiu ad riquo cxteri vocanl, secunduin, ut nosiii nialuut, ler-
priinuin versum pcrvcniisct, U.nnin tcmpus aijii, lo- tium; etesl ille quidcm 8 terlins, nam diiolms Eu
cuin penitus vacumn relii|uii, ei ad pcntamclriim geniis qni Goiliorum teinpore Ecctcsiam Tolctanain
icribcndiim progrcssus csl, 7'<<m/i<r<i iimt vilas, ctc. rcxerunl, primiis Eugcnius .iiljungeinlus csl a S. Din-
i-t eiiui qniiiqiic ali;i dislicba addidissc', liiicm cpi- nysio Parisiis Toleliint niissus, cujus inariyrium K<>
stiil.r iinposuil : sivc quia in su.i codicc i>a factum clcsia T.oletana el Parisicnsis cclelirat , et dc quo
iuve nit, sivc, ul ego magis crcdo, quia cuin simul lldumus abbas, et aticlor Vilx S. Gcrardi meminc •
J)
rarmen S. ('.olurabani cum Dracontio ct Eugenio runi, quamvis, Golhis in llispania rcgnanlibus, ejm
cderel, versus quos in Columbano csse animadvcrtit, niemoria et cclcbrilas intermissa fuisse videaiur.
in Draroniio prxiermiliendos cciisuit. Quod autem Kugeniiis igiiur lertius Toletanus prxsul Draconiii
Columbanus a Draconlio cos versus sumpseiii, non llexaemcron.rorlasseipsum quod Isidorus babuerat,
vcro Dracontius a Columbano, prxler rationcm tcin- vel cx eo excinplar descripium emenilare conaius
poris quo ulerque floruii, persuadei etiam ipse Co- rsl. Quan.im vcro ratione pcrmotus id egcrit, mflius
lumbanus, qui in editione Goldasli anle cam episto- es ejns epistola, quara subjicio, intclligi polcrit.
Uui ita lcclorem alloquilur : rUGr.MII EPISTOLA AD ClllND VSUINTIIIM IIKCF.U.
Quae fsccrc mcliora ne |uit, ulor pro meis, Inclgto, glorioso rerum domino Chindasuintho, prin-
Nam dicta vetera invertere impielas mera cst.
ciri tummo, ei maiimo regum, Eugeniut tettrorum
Conler notam ad vers. 219 Clegi:e, Ontnia lempus
fidetium tervulut.
ngit, ct ad lib. ii, vers. 41; lib. tu, vers. 526, 545, Clementitr vettrat jutsit, terenittime princeps, phit
ubi alii sunl versus quos Culurabanus cx carinine
volcndo deserviens quam vatendo, Dracontii cujusdam
Dracoutiide Deo suinpsit. Goldaslus ct 7 Pairicius
libeltos multis videns erroribtts involutos, Christo Do-
flemingus.quiColunibanicarmina ediderunt. faten- C mhl0 tribuc „ te vatorem pro tenmtale mei ,„, suli sub .
tur multos in co versus cl quidem iniegros prisco-
correxi. lloc videlicet moderamine custodito, quo sn
rum poelarum reperiri.
perflua demerem, semiplcna supplcrem, fracta contla-
9. Niliilominus Columbanum inicr eos non numeio bilirem, cl crebro repetita mularem. Verticulisatte,quo*
qui Dracontium aperte laudaverinl, uli ncquc episco- htiic operi detrahendos esse putavi, et sensu tepidi, ei
pum Consiantiensem Saloiiioncni II , exscriptorcin rerbis illepidi, el nulla probantur ratione tubnixi : nec
Papix et Isidori, ul aii lliviuus ad vcrs. 57 episiolx in eis aliquid reperitur quo lectorit animut animetur,
Dracontii sux cditionis : qui Salomon locum Isitlori aul mulceatur doclut, aul ducealur indoctus. Et <;tn>
ubi exstant Dracontii vcrsus de cera, tr.mscripsit niom de die teplimo prwfatut auctor omnino rclicuit,
vocab. ctra. Salomonem istuni non vidi. Papias vo- temum mihi opuuulum videbalur, ti non in.le aliquid
cabularisU vcrbo ( ru v solom alfei i ei Isidoro lixc in hoe codiculo haberetur. Idcirco in fine libelti, quam-
verba : Cero materiet fuit litlerurum qitiu parvulorum vis pedestri terinone, tex dierum recapilulalionem tin-
uulricet (uerunt. Uivinus in lsidoro conjicicbat cera ijut.s veriiculis quos olim condidi, denotari ; ile dii
litlerarum matrices. Nihil mutaverim. Alios cliaiit vero septimo quce visa sunt dicenda tubnexui ; decre-
nunc prxtereo qui eumdein Dracouiiuin liuiUli suni lumque divale ac ti non ul volui, velut ralui, comum-
aliquando, quos suis locis indicabo. Illud vero adino- D mm |( wp , ,-
/ orflBI restri ,„/;,- prtelargiuimam pictatem.
nebo, ipsum S. Isidorum vitlcri iginir.isse de Dra- ul vile scrvuli fidelit oblalum vetlra sibi gloria effi-
conlio, an diaconus, an prcsbyler, an cpiscopus, an eere dignelur acceptum, fiatque Q milii miiero rc-
vir s.rc nlaris fucrit : uiliil eniin liuriim expressil, ulso- peusio (ructuosa laborit plncida respeclut vestti conlri-
let in aliis. Tacuit eiiam bominis patrum , lucum butio gratiw vel (avoris.
nlii scripseril, tempus in quo vixcril : nain quod 11. lluic episiulx ita a Sirmontto iu etli-
priui.i
nonnulli Draconliom ad sxciilum vi rejiciunt, ut lione Parisiensi prninulgalx plane consonal exem-
dicam num. 50, quia ab Isidoro iuler Avitum el Yi- cndicis Tolf tani quod
pl.ir , nisi iu boe nuu exprinn-
ctorcm Tuimciisein cullicalus est, na; illi vehemeii- tur nonieii regis cujus jussu Kiigenius correctinneui
lererrant; neipie eniiu Isidorus ordineui ebroiiolo- Draeontii fuil aggressus. Duplex alia , raque levis
giniin servarc poluil, ubi scriptoium xiates ncscivil,
diserepanlia nolalur; nain in cudice Tolelauo le-nur
neque rcipsa voluil, ubi quoquisque tcinpore vixc- muttis liactenut i/idens, cl paulo posl tt crebrim n
ritniui ignorabat, nisi tlicauius ciiam onlincin eapi- tita. In edilioue Lti^dunensi llibliolli. Palrum K>7 7
tuiulibridc Vir. illustnb. libr.inotu:ii nogligoutla posireiun verba ita lefiiiulur eontnbu... ret futlit
C05 MOLEGOMENA. 606
ln cditione Parisicnsi omnium opcrum Sirmnndi con- \ 5, apposuil ,
qtia ait pcucs se esse cx -ns. codice To
iniuta qraiia vel (avoris. ln c\emplari primae cditio- lclann cpisiolam Eugenii ad rcgcm (Iteccesvimhum
ni», qtio utor, vilio lyporum non clarc vcrba li:i c forsan, inquit, aul Chindasvinlhum), prxfalionem ad
apparcnt. Riviuus, (|ui suluni Sirmondi editioncm idem opus versibus scriplam , el rccapilulationcin
vidit, cdidil cpntribulio amorii xel (avoris. Ilcnricus ad lincin libri Diaconlii appensam, quo salis innuil
Florez, Hispanix sarrx «grcgins priniiisquc aucior, visum a se Sirmondi edilionem non filisse, in qua
qui excerplumeorum qua: co codiee Tolelano con- ba;c oinnia rcpcriuntiir, cl Cliindasvinllii regis nn-
llneiitur, Joannis Vazqurz dcl Marmol descrl-
manu incn cpislolx prxmiltitur. Quod allinct quidem ad
ptum penes se babebat, cum vidcret nomcn rcg s tcmporuni ralioncm , utriquc regi epistola data csse
lniiio epistolx dcesse, conjccit eum fuissc ttccccs- potuii; scd de Cliindasvintbi nomiue, quod cx ve-
vintlium, qui studio sacrarum lilterarum delcclaba- lcri cod. Sirniondi eruiiur, dubium nullum essc dc-
lur. llanc coiijecluram eniineiitissimus cardinalis bct ; nisi forle dubium aliquod nascalur an vcre il-
Lorenzana ,
quem honoris causa nomino, ac sacpius lud nomen iu aliquo codicc antiquis littcris exaraiuic
In lioc opcre nominarc debeo, in erudilis adnoiatio- lcgatur.
nibus ad Patres Toletanos procclaro et nervose refel- 13. Dicam hoc loco de Sirmondo quod de eo ac
lit : luin quia studium sacrarum lilterarum Cliinda- de multis aliis viris criticis sxculi proximi ac supc-
suiiiiliocuin filioRcccesvinlhocommunefuit, (uinquia rioris scniio;scd dicam \\ prius me Sirmnndmn
Sirmondus in ms. codicc nomen Cbindasvinilii reperit, tami faccre quanti paucos alios ; cui in judicii exacti
quod pioinde retincndum cst. Equidcm puto Elorc- maiurjlatc, et bac sacra amoeniori doclrina nemiuem
ziiun cditionem Drucontii Siriuondiunum aut non vi- praefero. Vchcmentcr ctiam me oblectat placidum el
disse unquam, aut non expendisse, non solum quia xquabile dicendi genus eliam in conicniionibus, cx
non adverlit Chindusuinlhi noincn expressum in ca qun, si aliunde ncscircm , animo eum miti ct tran-
csse, verum ciiam quia afQiinat Dracoutii opus quod quillo fuisse comprelitnderem. Sed non proptcrca
a Sirninndo ediium fuit, non esse licxaeineron, ui ab siue cxaminc illico rccipicudum e-t quidquid ab eo
Eugciiio correctum esl, sed aliud divcrsuni ab illo ila profcrtur, ut ex aliquo veleii ms. vidcri possil
carminc qund in codice Azagrcn-i exislil ; allegalque dcsuinplum. Millo oscilaliones quasdam lolcrabites,
auclnritatem Joauuis Bapiisise Terez in nota ad eap. quas omuiiio cavcre humana natura non potesl. Illud
14 lldefnnsi de Vir. illustrib. non probo, quod s.rpc Sirmondus aliique in luccm
Sed primo loco quxiam a Florczio qui fi.-ri
12. scripta vctera profercbant, quin explicaiius tradc-
poluii ut IVrezius dc editione Sirmondiana loquerc- rent quid iu membranis c\'siaroi ,
quid ab ipsis addi-
lur, cum ille anno 1597 obierit, Sirmondus vero lum fuisset, sive ul corrigereni, sive ul supplcrcnt,
Dracontiiim anno tandem 1619 typis vulgaveril ?
\Q sive ul declararent; ac nonnunquam neque indica-
Dcinde utramque editioueiii roiisideranli , Sirmon- rent quo iu loco codices asservarcntur. Et illi qui-
dianam scilicel ei eam quam ex cod. Azagrensi emi- dem securi posterilatis bona lide agebant ; at nng
iienlissimus cardinalis Lorenzana procuravit, inani- sxpe in eas dillicultales incidimus, a quibus cxpe-
fcsto liquct Drucuiitiiim a Sirmoiido cditum vero diri nnn possumus, quia illi cum posscni, viam non ,
fuissc, ut ab Eiigenio fucrat corrcctus. Itaque cuin explanaruul. Ilaque Ituinartii diligcnlia laudanda esl,
Pcrezius ad capul 14 S. Ildclbnsi de Vir. illustr., qui ciiiu nacuis fuisset codiccm nis. quo Sirmondus
caput 57, Isidori dc Drucoulio laudasset, et addidis- in edenda Notiiia provinciarum et civiialiim Africai
sct : Uraconliiis porio poela , ru;i(s luc fil mentio, jam usus fucrat, non solum tiiulum vctercm rcstituit,
diu (erlur impressus, non luinen ui fuerat ab Eugenio verum cliaiu scripturain codicis alicubi adhibuit,
emendaliu ; sed lianc Eugenii einendalionem ridi in illo omissa inlcrprctaiione seu reatilutione Sirmondi,
relusto codice fliinii Azagrii , cujus supra memionein quamvis probabilis ipsi viderelur.
(eci; lamhitiis cardinalis Lorcnzana sulijecit : Et hio 14. Nonnulli ass runl Sirmonduni cos scriptnrcs
Drucoiiliut, ui ab Eugenio emcndalus , edilus swpius cdidissc ex cod. ms. bililiolliecae P.irisicnsis S. Vii lu-
est, primum a doclissimo Sirmondo, deinde in PP.
D ris. Iloc ipsmn inmiRie videlur Nic. Anionius lor.
Biblio h., lanileni a nobis hic intcr cwiera S. Eugenii cit. Itild. vct., vcl sallcin ansani erraiidi prxbere po-
opera supra recusus. Florezius quidem foriassc c\ co test. Andreas |ti> inus iu sua Draconiii ediiionc dubiiis
dcceptus esi quod Nic. Auiunius Bibl. vet. losn. I, lixsit : Sirmondus. ait, Draconlium.... haud dubie cx
tib. v, cap. 5, non salis cl.ue explicuit, in ediiinui- Azagrii istius Hiipanico exempluii, nisi fortatsis ipsins
bus qn:e Sirinondiauam prxcesseruut decsse cpisio- Vaticanas.... publicdcil. Pulabat, ut opinor, Rivinus
lam, prnlogum mciricum, cl recapilulationem Eu- Dracontiuin curis Micbaelis Ruizii dc Azagra lypis
gcnii ad opus Draconlii; cl lib. lli, cap. 3, ciini cx cdituin fuisse. l'x Sirinoiido ipso nibil liuium colbgi-
Ildefonso narrassel Draconlii llcxaeincron ab Eug- - lur; natn in iudice operum i|ii;c simul edebal auiin
nio coriectuui fnisse, ct recapitiilaiionc atq.ic appcn- IGl!), pnst nouiin.i Eugenii , Diacontii , Marlini Du-
dice septimi d ci uiiclum, subjunxit : lloc ita cura- miciisis el Columbani, quos iinde promal dislinclc
tum opus piimum prudiit Parisiis ex bibliotheca S. n .ii cxprimil , soluni addil : Seveiini episcopi doctnna
Victoris. Ipsc cardinalis Agnirrius, qui editioneui Bi- ex bibliulheca rcgia el monasterii Theotogiensis. Tiro-
bliotlicx vctciii curavit, nol.iiu margini lib. v, cap. iiis Prospcri Aquitani confessio cx Vaticana. Iloc ip-
U07 niWCQNTIUS. C€«
muii lla rcpetitur in 12 editionc Paiisietisi omniiiiii A mulceuiiir noctus, mii tloccatur intloctni. Qiiod juJi-
upci um Siniioiiili cura Jarohi ilo U lljime unnu 101)7, ciuni Eugcnil an ab oinnibus fltorlt probatiuii, paulo
toiii. II. ac solum cililor ad vcrliuui Tlieologiensit post viilcbimus. INon ignnrabat ipse, in aliquortnn
imi.ii : /Vunc Tlwleia , camtfHIN oidinit S. Ilencdicti veprclieusioncni possc hauc agendi ralioncui inciir-
ad Swruin fluvium in /inibiit LothariHgiw, et diaece&is rcre : adcoquo in secuwla prxfaiionc, ut scsc cxcu-
IrtitriMiii. [Niliil aliud cxpiscari poiui aut c\ Ittltlin- sct, salagil. Snlcbaiit eniin vctcrcs <luas prefaliones
iliec.i Pali iiui Uigiluucnsi aimi 1077, ubi 0|icra Dra- lilnis iiitcrdtnn pra-pouere, prxseriim carniuiibus.
cunlii ei cditioue Sirmondiana rcciuluiuur, aut cx In Mariiali id cerncro licet, ex quo ad PriulciUiuni
Vcneta cdiiono ouiniuui opiTiuu Siriuondi anno pag. 232 nolavi, prxlatijncm hujuetnodi simplicitcr
1128 publicaia. epiitotam appcllari. Id couflrmatur cx Siatio, lib. u
15. In biblioihcca Parisiensi S. Victoris Moutfaii- Silvar. in prxfaL Inler poclasCbristianos Prudetillus
«ouius rcceuset Draconicium , iiui cst nosicr Dra- Apotbcosin duobus prologis carntine conscripiis or-
coullus ; scd cum cx ca bibliolheca prodicril Dracoiv- navit. Juvencus cuiu uno tanlum prologocdiiur : scil
tius anno 15GU muiilus, et sinc epistnla, cl prolngo iu vclerrimo eodicc ms. Valirano rcg. Suec., num.
Dielrico, et reeapitulationc Cugenii , illum codiccm 535, duas prxfatioues hexametris confcctas.ac clare
linperfcctum in ea biblioibeca adliuc scrvari creden- B distinctas invcoi. Ante pritnam legiiur Incipit pia^a-
duui esl, nou alium, ad quem Sirinoiidus suam edi- lio, eaque absoluta item prx[atw. Hunc codicem sc-
lioociu conlorinavcrit. De bibliotbcca mouasicrii quar in ea quam mnlior edilionc Juvenci ad vcteres
Theologiensis nihil balico quod ir. mediuni affcram. codices atquo editiones rccogniu, pcrpeluisque notis
M.igis cvploralum niibi cst Sirinoiiduiii edilioncm iltustrali. Aralor duas elegias Actibus apostolorum
tuun Fu^enii ci Dracoutii adornassc cx rodice bi- prxfixit : scd cum altcra daia sil ad Florianumabba-
lilinlliccc regix Parisicnsis, quem num. K dcscri- tcin, aliera ad Yigilium ponliliccui, el utraqtie sil pro
bara; lioc euim innuil, aut clarc eti.uii ariirmat au- cpislola dedicatoria.eiiSlimo Aratorcm unmii eiem-
cior Calalogi codicum mss. ejus biblioilicc.r. Scd plar Vigilio cum epistola ad etnn deilisse, alierum
adliuc quxrcndum supercst an vcleri cbaraclcre in Floriano cum cpistola ad ipsum. Nunc ccrie non-
co codicc srriplum fuciit, Eugcisii epittola ad Chin- ntilli duabuscpistolisdedicatoriissua opera muniunt,
dasuntltum regem, an cx conjcciura ab aliquo rc- vcl morem vcterum (Secuii, vel qualibet alia rationo
ceniiori ita apposiium, aut declarationis causa a permoii. Sedulio tres prxfaiiones aliqui imputant,
Sirmnndo adjunclum. Quippe animadverlendum est 14 frimain oratione soluta ad Donifacium, alteram
iiullaiii in toto opere invcniri Sirmondi adnotationem versibns clegiacis, quibus de suo Opere Pascliali lo-
qua sciri possit an aliquod vcrbum obscurum aut C quitur, lertiam, qux dicitur Dedicatio ad Tlicndo-
corruptuni mulaverit aul correxerit. Quis aulem sibi sium Augustum. Verum hxc Dedltatio in nuilocodi-
persuadeal codiccm omnino esse scripium , ut
ita cum Vaiic-uioruui, qui Sedulii el de Sedulio non
o Sirmondo cdilus cst? Crcdiderim facile Sirmou- pauci sunt, a me rcperla est, et Sedulius diversa
dum nibil au-um uisi cx justa causa atit probabili ratione metri leges sequebalur.
con]cclura. Scd noslra intcrcst scire quid reno ex 17. Ilis velerum pnetarum rxemplis durtus Eiige-
(ide ms«. tcncndum sit, quid congriienler rccipiendtini nius primx prxfationi altcram subjunxit, qua se-o
ex conjecluris editorum. Qtiain mulia passim profc- cxcusat quod Dracoulii poema cuiemlaverit. Ca au-
rimus lanquam explorata veteris alicnjus scriptnris lcin iia babet in utraquc cdiiioiie SirmoiHliana, ct
verba, qux forlassc cjus non suut, scd primi cdilo- Matritensi siue ulla dUcrepautia, ut a nobis boc loro
(is, qui locuui inuliliim, dtlfieitciu, viliatiim suo reprxsentatur.
iuarlc supplcvil , derluravit , Neque ta-
emendavit ? Principis insignem faciem visure, libelle,
Cujus ail impenum meruisti jonle carere
iiicn plerique litijusccinodi cdilorcs cum Sinnondo El capere nilidani lou^o post teui|iore palljio,
sunlcouiparandi.Qux a meiiasiinldispulata, 13non t'.u-|ierls ul limen aula' regalis adire,
Atque auro rulilo radianlein cerui>re sedcm,
ut Chindasvinlbi noincu rejiciam , scd ul illud cautc, lncipe quain primum larjras ersolvere MteS,|
cl donec aliud constcl , reiinendum cssc rouclud.im :
Krrorum quoU ntilie carcns correcltis halieris .
Dein proslraius liuuii vcniam deposre precalu,
lum ut ad codices Draconlii diligculius quxrendos Lalorisque tui solers patrouusadesto;
cl conicrcndos, si qui alii adbuc sinl , Uispanoruin I^noseat placiilus, ignoseal meiile lienignui,
iiiuxl le sonlidiilurn ilum conor rile lavare,
iiMlustri 1111 excitcin. AsperiuS impressa niamis tenuando polivit.
16. Cx epislola Eugenii patcl quid in Dracontio Al si de plebe quisquam livore perustus
Dixerit Et quis est, veleriim qui cannina Kttjatf
:
emendandu ab ipso prxslilum fuerit. PutaiU cnim Scribit i|hi leviuus cpur.111n11.11a vaua huellUll
nonnulli uihil aliud cgissc F.ugeniiim, uisi ul codi- Noverit hoc Inae, quoil nusi|uani culpa putatur,
Ouaui nnn vvlle videl, aed uiajor jusmo eogll
icm, vetustate cl librariorum nrgligcntia viiiaium,
Denique jussa Ixina dutn promulgantur ageuda,
corrigerci. Scd atiud sibi voluntea verba : Supcrjlua tjui complel, sapiens, qui vull coiiiciiuicre, iltiiiens.
Onotl si Virgllius, et valuiu suinnius llonici us
deiitcrciu, seiniplcnu snpplerem, [rttcta constabilirem,
Iriisuram nieruere novain |k>sI fala sulnrc.
el erebro rcpeliia mnMn.111 : I11111 eliam quod atldit do (Juani dat Aiisiarclius, Tueca, Variusque, rroliust^ue,
1iii- dedlgnetur, iiuotl ]uaaua |Hincipe ma^uo
versiculis, quos snbtraxit. qtiia Ct tentu tepidi, el ver-
ParvuU pr.1p.1rui Draconii caruiiiia IiIti
bit ilLepiJi, ct iiiilln pmbanlur raiione. tubuixi, uee ii% parvulua Eugeolus niigaruui uioh) plavlt
«ii alinuid nptriiw, quo (erfsrii nimn tniMftur, ani IS. 15 lu virsu 17 obscuiuui Ctl aMM mun v.IU
€09 rHOLEC.OM.ENA. 610
tiiki; ct forlssse Eugcnius gcripsil rclle meum, ntit A prxdicaro, in lil>ro prmio liomuu.., ereittonem, atqtie
vetlentuin, aut tcllc jubet. Poclr Chri>ti:ini velleptii ca oninia qiirc proplcr hnniines scx illis priiuis diebus
voluntate, poise pro poicstaio usurpant. Vido vers. Dcus fucit, diligenlcr cxposuil, quoniam ex opilicio
507 lib. i Draconlii, Velle pares, et notle paret. C:c- sex dierum argumcntom snum insigniicr illusiraro
lcra commodc procedunt, nisi qund srrpius ratione polcrat : tuin duobus reliquis librls alia Dci opera cx
solius caesurae brevcm producit. Itivinus in eiueuda- Vcteri Novoque Tc6tamento in eaindein seutcntiam
lis, nescio cur vcrs. 5 correxerit Et niiidum capere pcrsecutus esi. In ipso libro primo. aiquc iu ipsa hu-
longo, pro Ki <apere nuidam lougo. Idem, ibid. vers. jus libri parie, quain Eugenius recensuit, uhra scx-
14, pro et quit est posuit et (ruhnnni ed; sed in Eu- tuin diein Draconiius longc prngressus fuit,
Describit
geiito mirum videri non dcbet quod produxcril quis, cnim priinos paienics in paradiso jam coliocatos, eo-
ct frigidum esl qvisnam eii lioc loco. In Kivino leiii- rumdcm pcccalum , seutemi.im Dci niisericordia ci
<fum meudum videlur pro nitidam. Prima in Draconli lemperatnii, qna e paradiso s«ut ejecli, sed
justiiia
corripieuda cssci, si raiio nomiiiis insp ciatnr
:
: scd simul in eorum nsiim natura ju>sa est opcra su.i
poelx Chrisliani m nominibus propriis magnam li- cxerccre per miras ac varia6 rerum vicii-situdincs;
ccntiain sib arrogabanl. Obscrvanda csi etiam phra- qua occasione de resurrcctionc corporis hitmanl
sis lummai rtUum, al apud Pradentium Psychom. Bcxemplis e natura petiiis edisserit.
vcrs.S50 magnut discipulorum, vel, ut niulii lcgunt, 20. Kccapiiulaiioncni
Draconlii Fufenius sua
snmmvs discipvlorum. Virgilii /Eneidem Tuccam, ct sponicconscripscret, priu^quam rex ncgotiirm Dra-
Varitim jussa Angusti leviter correxissc, atque ita ul conlii cmendamli illi injunxisset. Iliijusmodi recapi-
niliil addidcrint, neque vcrsus impcrfectos comple- tulaiiones pocmaium vcicruin plurimx exsiant, sci-
vorinl, in Virgilii Viia, quae auciore Donaio circum- licetargiimenia renrni paucis vcrsibus roiiiprcliensa.
fcrtur, traditum est. M. V.ilcrius Probus noias iu Grsici perioclias vocant quales in llomcri Hiadeui
Itucohca ct in Georgica Virgilii BCripsit. Kiviims in scripsit Ansonins, in Tcrentii comrcdias Snlpicins
cuiend.itis pro Tucca, Variusque, Probusque corrcxit Apollinaris, in Virgilii Gcorgica ct /Eneidem plures,
Variusque et Tucca probu>que : videtur cnitn vclle, nt vidcri potesl in Collcci. Pisaur. vcl. Poci., tom.
probut accipi pro adjcctivo, quod cum Tucca cnhx- IV.pag. 472 scqq., ct in Anlbol. Biirmanni. In poclis
tcat. At quid lunc vcllenl dux illac conjunclio- Chrisiianis non sunt ita freqtientcs perioch;c.
silii
17
i.is ci Tucca probusque? Ar.siarclius ita Iloineri vcr- In bibliotheca Vaticana codcx Palatinus num. 1717
sus corrigebal, ut llomcri esse negarcl quos non habcl Aratoris npcra, qux cuni aliis mss. contuli, in
probabat. Apcrtius alii ccnstirani in lloiucrum cxcr- quo lcgunlur duo vcrsiculi rliyihmici
inilio uniuscu-
cucrunt : ncc dcsunt qui lot in eiim alinrum cmcn- C jusquecapilis, qiiibusargumeniumexponitur. Aurora
ilationes coiifcctas putcnt, ut opus multorum pntius ctiam Pctri Kigensis suas habet iceapitulationcs
quam unius auctoris ccuscndtim sit. In pcrcelebri utriusque Teslainenli, qnas cx mss. cdidu Ley-eros
controversia de vetcrum libris corruptis non lcvis hisior. Poet. mcd. acvi pag. 703. Is est Peirus ille <lc
d flicutlas cx bac pariecrcari poicst, quod mulli s bi Iliga ab opcre Auror.u ius dictus, qui m.igna c\ parie
liccre puuirent aliorum opera in mcliorcm fonnain adhuc inedilus est, qnamvis plenam ejuS ediiionem
rcdigcre, hoe est, si luqui simplicil«r rolumus, cor- mulli sint poliieili. Romx
ca egregie ad cxitum per-
rumperc. Nequc vcro credcndiiin esi, oniiics qui an- <luci possetsunt cnim mulii codices niss. ejusoperis
;
tiquorum scripia cniendabant co animo ingcnuo fuissc non solum iu bibliotheea Vaticana, sed eiiam in ta-
quo fuil Eugenius, nec taui probabili rationc perino- hulario basilicx Vaticanx S. Petri. in aliisque
Urbis
los, ut ausum suuin lalcri non crubescerent. Vcrum Ad meas manus, dmn alind quxio. vc-
bibliothecis.
ex hac ipsa pralaliouc rectc arguiiur, 16 etiani innc nitcodex biblioihecre Vaticanx, qoein miilto auciin-
vitio datiim fnisse vctcrura sciiploruin codices sine rem deprehcndi quam sint codices a Fabricio in Bilil.
jusia causa interpolare :
Lat. mcd. et inf. xvi laudaii. Ex eo clare colligitur
cannina in Novtim Teslanientuin ejusdem Pelriopus
El quis estveturum qui carmina muUi '
D Csse, quod miilti in dubium revocaverant.
Inlolerandum ccrte essei, si ita veicrnm scrtpla mu-
21. lgiiur recapiiulationem Eugenii cum supple-
tareiitur, ul codex sub alicujus cerii auctoiis nomiue
mento ad Dracontium nunc adjiciam ; decrcvi cnini
proferretur, quin de correctione ab alio adhibita con-
omnia qox dc Dracontio Euge.iius scripsit, in h s
starei.
prolcgnnunis producere, ei his locus non vidciur
19. Eugenius non solum poema Dracontu cincn- esse alicnus, ac forlassc aiius npportunior non occur-
davit, vcrum cliam rccapitulationem el supplemen- Nam
ret. divcrsx lcciioncs quae in opere Dracontii
tuui dcdie septimo addidii, quoniam sinc aliqua dici ab Eugcnio cnicndato, ct in membranis Valicanis
SL-piimi commemorationc opus scmum, ut ipse loqui- observantur, melius sub ipsis versibus profercnlur.
lur, vel semipienum, ut ait lldcfonsus in Eugenii elo- Primus in orlie dics locis primordia sumpsit,
gio, illi videbatuir. Kevera in Draconlii poemate in- Allrr splenililluis cceluin lirmavit io oris;
Terlius undivagum marc dat cuni yermine lerrse,
legro, ui a me editor, nulla ratio diei seplimi habcri Unarlus liabet Plicebum, lunamque, et sidera coeli;
debuit: cum enim Dr;iconlii scopus csset bonitatem (Juintus plumigcras volucres, pisces<|ue nalantes;
Sextus quadriipedes, reptans, hominesque sagaccs;
Dci erga horaines et jusiiliam, sc ! bonitaiem maxinie, Septimus est Duiniiio rnniies liis rile pcractis.
:
611 [tlUCONTIUS. C,M
Non i|in i f niiolipnloiis Immmi niorc lalwrci fonsus, tttiit) vidctur iion lolum lloxacmcron, scd
Aciibux, miI lessnsi|u rrii reqnioarerc lamhim,
A t
Qul uniMr
requiutua acjt, faeieusque c|iilcseii. Opbttnlam et.am Draroniii fuiasa emcndatam, servaia
S.-.l qnod saora quics Ivpiois Ailopcrla li-iuis lann n opporlnna distinclione inicr llciacmcron cl
Muli.i uerat sijjnis 1 |.j itlal tnvstiea noliia,
1
Dlcli Oei requies, i|iioii rebui |ure ei ndti Llegiam. Imo qund aii Eugeniua de versibns quibus-
18 'l'
SJ IIIIM '" S !»•' "• ruiiclis el uiaxinia linis :
(latn
i|iiam ic llexaemero deiiai iis, magit in cpistola
Nam ipia-que liiinl, j;nn iiiin' oriliU prnbaiilttr.
iiiin i
ln. inii li.tliei, ut confcrenii constabit.
iini.i requiea, quud nosua rederapiio r.iinaius
ii. i
ln cirne vciuens, el carnis vinrla rosnlvcns, 23. Afliniial Eugcnius .'e olim vcrs culns quibus :
lloc reiloiinie ilio, Irlici mnrte quiom.
rccapilulatio roiilinclur cnmposuisse; scd non con-
linti Dei requies, quod MN |'iisl lllilio l.il.nri s
Solusubi<|uc fovons in se requiescere cogit : slai an eos ad argumenium Draconiii indicandum
Nec ilatur ulla quies miserls, nisi suscipil ipso. conscripscrit, an solum ad mundi creaiioncm cx Ge-
Iiicta quoqne esl roipiics, niiinilana quod lelto pra sons
1'osl sci srtateaquas uiumlus in oriliiiccurril, nesi paucis vcrsibus coinprcliendendam. iloc pnslrc-
Olia percipiens telrrna pace quiescil. miim magis arridct nam intcr cxtera Eugcnii car-
Dicta i|n nquc os rrquies, ipi o nobls uHima sors cst.
:
Nain vlta) rursns niundana' niol s ;nl instar. mina lib. I, num. [9, exstat lleptamelrum de primor-
Scx sunl rciates bominl, sed st-plima mors csl. dio mundi, videlicct prinii septem versus recapimla-
I'i niia tenel orttiin gencris infantia simplcx,
Altera deinde locn pucrilia mnllis lialiolnr, lionis. In codicc Vaiicano Alcxandrino num. 2078,
Tcrliaqua: srquiliir, ipsa vocilaliir adnlla, Ip.iitili ix, post alia opcra cxscribunlur nonnulla
IJuarta (;erit virlutis opetn speeiosa juvcnta,
Ouiiila scnecla ^ravis, cl in ullima lcnipora vergcns; carmina Eugenii hoc titulo : lncipit oputculum B.
Scxla vouil soniuin, quod vita? terminat aevum. Eugenii epiicopi. Sextum carmon est boc ipsum II c-
ll:eo libi, rex stunme, jussti compnlsus lierili
Scrvulus Eugeiiiusdcvota incntc dicavit. plametron de primordio mundi. In catalngo codd.
2-2. Sirmoiidus Ims vcrstis post cpislolam Draton- niss. liililioiliooa' Llorentin.c 20 Lauronliaiia', tom.
pnsiiit. qtiibus bunc. lilulutn prxfiiit : Monotticha II, c.nl. 752, iutcr misccllanca sjeculo x aul xi, per-
lii
tecapilutationit icpliati dici, a B. Eugenio, in fine libri
Soripla iiulicanlur a Dandinio Versut teptem dierum,
Dracontii adjicienda. Prima vcrba Monaiticha recapi- tive Monotticha de vn diebut hcbdomadis. Diversi hi
tulationit septimi diei ex codice sumpia sunt, ul col- suut a versibus Eugenii, ut ex illorum primo paiei,
liyi viduttir cx caialogo biblioih. reg. Paris. In co- Prima diet Phaebo tacratas numine futget, et clarius
Ii.kc discrepanlia animadverlitur in codicc Vaticano
dice Aiagrcnsi pro sepfimi diei reclius legiiur scptem
Urbiuaie 584, oliin 828 ubi post mulios alios versus
dierum, uisi forie lcgendum sil Monotticha recapitu- ,
latiouii tcxdierum, ct tupplementum icptimi diei. Ilu- inserta sunt carmina diversorum de anno, mensibus,
jiisuioili inscriplinnes plerrcquc librariorum snni, nou liebdomadibus, etc, et primum est De vu diebut he-
auctoiiiin. Eugenius ipse in cpislola ad regein ila ail bdomadit, cl primus vcrsus correclior quam in co-
dice Noreutiuo Prima diet Phccbi laeralo nomint
Sex dicrum recapitulalionem singulis vertieutit. quot C ,
olim coudidi, denotavi , de die vero teptimo quct visa fulget. Sermo enim est de hcbdomadis diebus, qui a
tunl d.ccnda subnexui. Ex quibus bic litultis erui po- gcntilium diis nomen rctinent.
lcral : llccnpitulatio sex dicrum, et appendix icplimi. 24. In versibus Eugenii liaec notanda occurrnnt.
Lisi autcm Sirmondus, fortassc stiiun codiccm secu- Vers. 6, Sirmondus cdidii hominesque fugaces. Sed
lus, rciapiiulationem epistol.e 19 Dracontii subjeic- hominesque sagaces ipse etliderat inier carmina Euge-
tjiinii illius locus ab Eugenio designatus mibi nii in heplametro de vu diebus et in codice Tole-
rit,
videlur fuissc post lincm lloiacinori, sive litiri primi lano, in Vaticano, el a ltrideferto Ramesiensi ad Ro
carmiiiis Dtaconlii dc Deo : nam cpisiolam Draconlii daj lom. II, pag. 70, ubi sepiem primns versus profert
cuui pocinate dc opificio sc\ dierum nou csl iliccn- legilur hominesque sagaces, qux vera esl scriptura :
diis conluilis-o, nisi liirio in a'iquem codicem valile nam sagax pro raiiouis pirlioipe el pcrspicaci sumi-
corruptum et depravalum inciderit. In codice biblio- lur. ilclpidius in carminc de icsu Christi llcncf. :
lliccav. Parisiensis, quem nuiii. M reteuscbo, indica- Contcnius noslrunnpae gcnus ralione sag*ci,
lur -i.hiin Ilciacmeron, sivc liticr primus versibus El forli iiiuinsse. uianii.
beroicis,, cui acredil Eugenit supplcnicntum sinc C.ii i-i u ii de Fiuib., cap. II, llomines hoe a btsliit
illacpistol.Tmcnlioiic. Epislola ipsa.utctliiaest aSir- \) plurimum differunt, quo.1 ralionem habeant a nntura
inii- iln ct in Cnllcctionc Patrum Tuleianoriim, si al- dalam, menlemque et acrem, et viyentem, celerrimeque
icmc inspicias, non oliscurc dcmonslrat nihil ipsi multa agitantem, el, ut ila dicam, sagacem. Ycrs. S et
cssc ciini cariiiinc dc sei diebus. Ccrium illud cst, 9, distiiigucndum pulo laborel, Actibut aut fctius.
rccapitulalioncm ab Eugenio adjcctam iu fine libelli Posl vers. 12, Mulia geral, tres qui sequuniur desunl
quo Dracontius llcvacmeron coniplcxus esi. El hxc in Sirmoniio, sed ei cod. Tolel. additi sunl in edi-
esl raiio cur rcrtipiliWuiio dicalur. Ilccapiiulaiio enim lione Malrilensi. Vor>. 24, in cotl. Tolct., olia prcr-
in sarris Llllcris appcllatur, cum scriptura rcdit :id cipient. Vcrs. 2G, Itivinus ex conjcetura lcgil , iVunj
illinl eiijns narraiiu jain transierat, ui posl Ticoiiititn iMi.r euria mundana: molit ad intlar, Sex sunl ariatet.
ct Augustinum explicat Isidorus lib. i Senleni., eap. etc. Sed lcctio codicum t\ tiuenda esi. Vers. 27, co.l.
I0'.i, et liiio fcro seii.ii vcrbo icnipiiu/.ui.li utiiur Tolcl., iiiutc» /lomtiium. Vers. 29, Sirmondus edidii,
Tcriiilliaiiu. hli. v advers. Marcion., rap. 17, cl Allera dcinde pueritia tnollii habetur. Hivinus, Altert
Coniinodiaaus c.irin. II. Scd cuiii Eugeiiius dicat li- deinde hominii pueruia mollit hubetur, sed in crratis
bcli.is Diacoiilii 2 sc cnrri ci"s, idquc conlirinct lldc currcvil 1/iiKi i/ii .,/c ostat putiitu motlii habttur,
ci: PROLEGOMENA. (.H
quia, ui ai(, dccral talis aliqua vocula. Codcx Tolet. A mus Lorenzana opiisenlis illins prxposuit. De sepul-
li.ibol loco. Vcrs. 51, pro opein libentius legam opus eris raartvrum r.resaraiigust.inoriim dixi ad liyniiium
Draconlius lib. n, vers. 114, Vt (aceret 21 vittulis Prudeotii Peristcuh. 4, qui est de oetodecim niarty-
ogus, el lib. lll, vers. 211, Exegil virtutis opus. Vers. rilms CxsaraugilSlanis. Qund ail lldcronsus princi-
52, Sirmomlus, gravitad ullima; nicliiis coil. Tolct., pnli violeniin, intelligil principis scu regis imperium;
gravis tt in ultima : possel eliam gravit et ad ullima. decrelum divnle dixit Eiigenitis ct in concilio Tole-
Vcrs. 33, recie Eugeiiius scnium a senectiiie distin- tano viii verba legis cditae a Recccsvintho suni : De-
guil. Isidorus lili. I Differenl., Seneclus est gravior crelum divalis observanliaz promulqamut. Ita principa-
trlas posl juventutem tuccedens. Senium autem uttima lis acr.ipiunl Vellcius, Taeitus, Plinius, Prudcntius,
alas posl gravitatem veniens. Nihilnminus Isidorns lib. alii. Quxdam lcves discrepanlix in edilione Sirmon-
xi Origin., cap. 2, aliter sex xiates lioniinis enume- diana nolari possunl , ul lixc in fine tenet habilatio-
rat : nam scxtam slaluit senectutcm, cujus ultima nem sepulcri. Nicol. Antonius suspicalur lcgemltim
pars estscnitim. Confernotam ad vcrs. 223eleg. Cx- meliora conficiendo pro meliora eonjiciendo. Judiciiim
teruin comparatio scx dicrum <um sex xtatilms vcro lldefonsi, quod libclli Draconiii puli hriorct de
inundi dcsumpta est cx S. Angustiiio lib. i dc Gcncsi arlificio corrigenlis, quam de manu processisse vidtitn-
contra Manich. Versu iiltiino malloin dicavi. B iur auctoris, Nic. Anlonio non placuit, qui toin. I Ri-
CAPUT III.
bliolh. vci., lib. v, eap. 5, <!e lltlefonso loqucns, Cu-
jus viri, inquit, sanctissimi judicio deulroquc poilanon
S. lldcfonsi jttdieium de Draconlio opera S. Eugenii
emcndalo. Draconlii opus in Catnlogo librorum sx- parum detraliit a\iTo<liu ipsa, qutv.ducet a/fatim, qitan-
fuli x indicatum. tum valuerit unusquisque eorum facultale pangenli cnr.
23. Ad S. Ildclonsum nnnc prngrcdior, qui in elo- niinis, cclutisque barbaree sub qna natus Eugenius fuit
gio S. Eugcnii omendationcin Dracontii ab co faclam consideratio. Ilxc eailem loiidem vcrbis lib. m, cap.
iauduvit. Ncquc injiicundum erit tntum clogium 5, dixerat, scdquxdain addidil, scilicet a-talitque, et
lirc. Ita ergo habet cap. II dc Vir. illustr. : Item convictus barbara genlit sub qua natut, etc. Num 23
Eugmius atter post Eugeni un ponlifex subrogalur. Dracomitis felicioribus tcmpnribus sub Rnmanoium
Ilic cum eccleticc regice clericus esset egregius, vila impcrio in lucem veii' rat. Libcriorem fortassc lianc
monachi deleclnlui est. Qui sagaci fuga urbem Ccetar- ccnsuram aliquis dixcrit, ncmo falsam. Rartbius qui-
nugnsianim pelent , iltic marlgrum sepulcrit inhwtit, dciii, Advers. lib. lv, cap. II, de Engenii emenda-
ibinue ttudia sapientitr, et proposilum monachi decen- tioneita li.ilei : Ulinamveio publicnssei inlegrosetinm
ter incoluit : unde principuli violentia reductus, alque ipsos (libellos Dracnntii) Eugfnitts, ut putterilati con-
in pontificalum ascitus, vilam plus virtulum meritis C staret modo ralio mulationum ejus ; qucc enim ille le-
tjuam viribut egit. Fttil namque corpore tenuis, parvus pida cl ill/pida , el nulla ralione subnixa eonviciulur
robore. sed talidc fervetcens spiritus virtule, studiorum fone nunc nobis pulchra et amcena , et docta tidercn-
bonorum vim perseqt:cns,can:ttspessimisutibus vitialos lur, licel non astricta, viliosa, et exsanguia, anxia, el
mclodia; cognitione correxit, officiorum omissos ordinet omnino niltil essent, nisi quod iniqtius omnium trslima-
curamque discrecit. Scripsil de S. Trinilaie tibelliun et tor planorttm et facilium irrecuperabili noslro damno
etoquio niiidum, et rei veritate perspicuttm, qui Libym esse volttii et coegit. Facit cliam contra lldefonsi judi-
tt Vrientis partibus milli quanlocius poterai, nisi pro- cium quod S. Isidorus testatur, Draconlium llexae-
ctllit resultantia freta incertum pavidis iier viatoribttt meron etcganter composuisse et scripsisse- Quis enim
rlistulisscnl. Scripsit et duos libellos, unum diversi car~ Isidori auctorilatem censurx lldefonsi non prxferai ?
minis metro, alium divtrti operit prota 22 eoncretot, Milii dubium minime cst quin Dracontius longe sit
«iti ad mutlornm induslriam rjus cx hoc tenaciler snn- Eugenio antcfcrendus, sive llcxaemeron inspiciamus
clam valuerunt commcndare mcmoriam. Libellos quo- ab Eugeuio intcrpolaluin, sivc Dracnnlii poema, ul in
quc Dracontii de Crealione mundi conscriptos, quos an- inss. Vaiioanis lcgitur, n tilloqne mags epistnlam,
tiqnilas protuterat vitiatos, ea qmv iiiconvenieniia repe- qux minus cst librariorum negligentia conupta, se-
ril tubtrahendo, tmmutando, vcl meliora conjiciendo, D dulo coiisMeremiis.
ita iii pulchrilttdinis furmam coegit, ut pulcliriores de 27. Post S. Ildefonsum ntillus vctcrum m:hi vcnil
artificio eorrigenlis, quam de manu processisse videan- in mcnlem qoi Dracontii meminerit, uno excepto
lur aucloris. Et qttia de dic seplimo idein Dracontius Hnnorio Aiiguslodunensi , qui ex Isidoro, ut solet,
omnino reticendo semiplcnum opus visus est reliquisse, cap. 28, lib. ii, id dcscripsil : Draconlius composuit
isle et sex dterum recapitulalionem siugulit versiculis hcroicit versibus flexaemeron creationit mundi. Iluc
renolarit, et de die scptimo, qua: illi visa sunl elegan- tamen pertinct, quod apud Muratorium lom. III An-
ter dicta subjunxit. Clarus habitus fuil temporibus tiquit. Italic. med. xvi, pag. 818, exstat cataIo<;tis
Chindasvintlti, et Iteccesvinthi regum, fere duodecim, codicum mss. qui in monasterio Robiensi asserrv
annis tenens dignilatem simul et gloriam sacerdotis, banlur, sxculo x, ut vdelur, dcscriplus. In boc ea-
ticque post lucis mundialis occatum in basilica S. Leo- lalogo recensentur libri quos Dungalus aliiquc bca-
cadite tenet habilalione scpulcrum. lissimo Coliiinbano, hoc est monaslerio ipsi Robiensi,
26. II ii i c clogio ad vilam Eugcnii illuslrandam a S. Coluiiibanr, fundato, donaverant. Scd amc hoj
multa addi posstinl cx ejus Vita, quam eminentissi- alii codiccs mcmnranlur, qui ad anliquiorem mona-
;
«15 WIACONTIUS. Mi.
kiorii bililiothceani, el i.m i • - • plcrique .1. eo lein- A "luui dcmoiiMralur cx S. Isidoro, qui lib. xn Ktyin.,
pnrc qnn fondalum ett, vidciilnr pcrliniiisso. Iirti-r . ip l , 1 m cx liis in cdiiione 1'arisicnsi Morelit
I...S velusliorcs lilir.ii MUdOgU rofcri, Librum l.u- omissis i.iiniai. Qua 1 itur auiein an pncma de Opere
erelii 1; Librum Draconlii l ; Librum Ennodii I, m srx dioruin, Parisiis a Morclio cdiluin, sit illud ipsuui
i/NO ti alia euiilinenlur opuscuta; Libroi Uonali irei, quod inierpolalum cst ab Eugcnio, an potius primi-
clc. I.ilicr unus Dracnntii, sicut liber unns Lucieiii, genium opus quale a Dracontio prodiii, cum solis his
csi uiins codex , slve rarmlna in plures sini libros erroribus qui a librariorum incuria accesserunl. Gol-
divisa , sive uno comprebendanlur. Sic cttam 24 daslus in epislola ad Woitziura tlcxacmeron hoc
tres libri Donati sunt trcs codiccs opeiis Donali. Morclii, quod ipsc Weitxius editurus erat, pulat esse
Animadverli jam nuin. X, S.Culuiuliaiiuui a Dracontio ip6um 'Ajsxifunov Draconiii. Ilac illo raiionc pernio-
idurcs versus fuisso mutuatuin, ac paulo post nuni. vclur, quod in eo Hexaemero dc sex dierum anacepba-
seq. referam, sxctilo xv excunic, Dracontii opus in lieosi ct scptimi diei supplcmento nec vola ncc vcsti-
monastcrio Bobicnsi fuisso rcpcrtum. Mirc hxc rnin gium est. Ccnset h.re desidcrari aule versum 449,
antiquo codice biblioihecx ejus monastcrii convc- Vomere non le/(«t,ubi incipit borii Edeni descriptio:
iiiunl. Quid de Dracuutio in Dcxlri, Maxitni et llau- nam cxleri poctx llexaemeri, Cvprianus (quem mioc
berii chroiiicis, elin Adversariis Juliani archipresby- B alii volunt Juvencum), Hilarius , Vicior, Alcimus,
teri scriptum sit, bujus loci 11011 est cnarraro : nam Gregorius Magnus, Ambrosius Junior, Pisidcs, Theo-
elsi noinina siut anliqua, auctores lamen qui opera dulfus Anrclianensis, Nicephorus Callistus, Petrus
coiiliiixcrunl sunt rcccnles, ac proindo ad caput seq. Rig«nsis, aiii de septimo tlie »d eaindem faciem
pciiiuenl. cxscquuntur. (Confcr nutam ad vers. HC lib. 1). Dis-
CAPUT IV. sentit Uarthius Advers. lib. vn, cop. 30, qui ei stylo
Draeontii memoria apud reeentet icriptoret renovtcta, univcrsi bujus libelli duos auclorcs arguii. Certe, ait,
et divcrsa; de eo ophiionet. TauToXo^o» hoc opusculum ct niinime narrationibut
,
28. Sxculo xv, cum lillerx reslilui cccpissent, delexendit tibi conslant, extendil jam fini proximas, et
undique libri vclcres conquircbanlur; atquead hujus abruptis aliis alias non iuii locis inserit. Ycrum liac
sxculi fluem spcctal id quod nupcr iudica.i de Dra- aicbat Barthius, qui Dracontii libellos oliin ab Eugenlo
«onlio, ct rcfcrt Kapliael Volaicrranus lib. iv Com- reformatos noverat. Vellem scire quid alius sentiret
in.mtar., ubi dc Dobiensi inouastcrio, ad Apcnnini ab hac prxjudicata opinione oinnino liber, ct iginv-
liiga silo, a Thcodclind.i rcgina Longobardorum cx- rans quid factum fuisset. Barlhii opiuioncm lenuit
structo, ait: Hic aimo 1494 liujutcemodi libri rcperli
etiara Nic. Anlonius Bibl. vet. lib. v, cap. 5, el Gallan»
tu.it, lluiitius.... Draconiti varium oput. Prudeniii C dius tom. IX Bibl. Ut 26 hasc cenlroversia dcCniaiur
/1 ;(i/i n , pan his annis proximii a
ctc, ouoi nm bon 1
inter se couferri debcnt variantcs IcctioHes cdilionis
meo municipc Thomti Phndro (Inghirami) bonarum Morclianx, Sirmonditnx, ct nostrx cx codicc Vati-
artium pro[ ssore est atlveeta in Urbem. Optanduin cjiio. Mihi saoe codicem Vaticanum, et omn a Dra-
inaximc esscl 111 boc Dracontii varinm opui, si adliuc contii opera consideranli Gold.isti senleuiia placct
alicubi latel sive Mediolani, »ve Romx.in pubJicam scd mirum simul accidit qnod tam p.incx ac lcvcs
lucem veniret , nam liic vidclur esse antiquissimus
ruutaliones inlcr opus llcxacmeri arcbeiypnm Dra-
ille codcx cnjus fil mcntio in ratalo.o s.cculi x bi-
idcm opns ab Kugcnio interpolatum a, pn-
conlii, el
Idiothccx monasterii Koliicnsis, ct forlisse est ille
Iiaque censeo non «olum Hcxaemcron sed
rc.int. ,
ipsc quo Colnmbanns. Tilultts innuit non
usiis cst S.
ctiam Elcgiain Dracontii fuisse ab Eugenio recogni-
e-se solmn Hcxacmcron ab Eugeuio interpolaium ct ;
tam, in qua vcrsus aliqui additi fucrunt ab Eugcnio,
inter versus quos ex Dracontio Columbanus sumpsit
plures delracti , ul ex ediiione nostra patebit. Go'-
nonnulli sunt qni in codice Tolctano desideraiuur, ct prxfationem Eugenii non viderat, sup-
dastus, qui
a nobis e nicinbrauis Vaiicanis proferciitur. le iicninin dici scptimi ante paradisi dcscrip io-
I
29. Guilic uius Mordius, qui primus Ilexaemeron ucm dcsidcrari aiebal. Sed cum Kugenius ad li-
Dracouiii edidit, in epistola dedicatoria hxc tantnin D [^j r nc ,,, rec apiiulationcm et
,
supplcmcnium adji
babet : Quw 25 " '"'"> Cypriani, el Draeontii subsc- ccrc voluerit, ralio Goldasti ita relingi debebit. in
qiiunlur, ea nobis S. Vietorit Paritiensis libraria sup- recapituUlio,
linc exemplaiis Moicliani nulla est
pedilavit... Exemplnr quo usi tumus unieo, multis tuis nullum supplcmcnlum Eugenii ; cxcmplar igiiur boc
partibut perlurbalum alque eonfiitum erat , ut Itaud primigenium Dracontii opus exisiimandum esi.
iiurum vitleri queal, <i qui loci libe non careant; quo 30. Editioncm Morelii seculus cst Fabricius in Col-
earerent autem , oinneni, quain potui, diligcnliam ad- lcctione poetarum Chrisiianorum, qui etsi alios poeias
hibui : malui tamcn locos intcgros el qualcs liber habc- rum libris vctcribus soleret confcrre, lamen id in
bat , aliit dijudieandos ,
quam 111 r,i emmtiiaiione 11/1,1 Dr.icontio, codicibus inss. dcsiituius, non ir.estilit.
toiiMiiiui.iiiii exhiberc. Inscripsil autcm Murclius : Draconiius, inquit in Goinmeni. ptg. 15, poeta Chri-
Dracontii de op re sex ilierum. Dccrai, ut vidclur, in stianiis, qua genle aut palria jueril, 1011 tuin. r.jus cjr-
hnccudicc cliarta aliqua : nam tlesidcranlur uinnino 111,11 llexaemeron, i.l esl, de Opere crealiunit i.j
58vcrsus, quibus dcscribitur pcccatum primnrum pa dieriim, erudilum alque insigite Ml ' quod 1'arisiis editum
rcntum. Exslilissc autcm hos versus antc S. Bttta r bibliothecu D. Victoris huic oueri ad<*ciu*iu trikm
c<: PROLEGOMENA. 618
quatuorve emendatis erroribut,quos lypographus admi- A 52. Videamus ntinc quod aii Nic. An;onius, aucto-
terai.Revera de pairia elgentc Draconiii altum apud ribus confictisnnnnullos crcdidisseDracontium fuisse
veteres silentium. Joannes Vasxus in Chronioo ad gente llispanum. Famosum imprimis est Dextri
an. 651, ubi de S. Eugenio sermonem injicil, videri Clironicon. In nolis ad receiitissimain edilionem Ma-
ail Dnconlium fuisse Ilispanuni, quantum ex S. Isi- Irilensem Bibliothecx veteris Hispanx Nic. Antonii
doro colligi potcst, el floruisse temporibus Jusiiniani lib. iii, cap. 3, dociissimus edilnr mirandum ail nihil
imperatoris el AthanagiWi regis Gothoium. Scd ex de Diacontio apnd rseudo-Dexirum legi non solum
Isidori verbis.qux num. 7 habes, nescio qui colligi in Clironici fragment.i, quod post Bibl. vet. Mc. An-
possit, Dracoulium fuisse ilispanum.aut floruisse sx- lonins promlit, scd neqne ii» pleniori cxemplo Regim
culo vi. Et cum ipse Vasxus confirmet, Eugcnium bihliolheca?. At ininime dubium cst quin in Dexiri
llexacmcron Dracontii jam veluslatc vitialum suo ni- Clironico cum Commcniariis Bivarii typis edilo aliqua
imi restiluisse, oporterel, ut aliquaniulum antiq >io- inenlio Draconlii occurrat : ex qua lamen llispanum
rem crederet Draconlium nam Eugenius sxculo vn, : fuisse Draconlium ncquaquam colligitnr, imo contra-
anno circiter 645 Draconlium emendabai. Vasxi
, riiiin collegil commentator Bivarius. Cum enim ad
npinionem multi alii amplexi suni, eliam27^" annes annuin 582 narrelur in Chronico , Draconliuni et
Grialius in editione Matritensi S. lsidori 1599 ad lib. B Ailclplium episcopos in Hispania exsnlasse, Bivarius
xii Etym. cap. 2, ubi diserle ail : Dracontiut opus sex hnnc allirmat cssc Dracontium poelam, nec diversum
Dierum Ctirminc composuit, Alhanagildo regname, quod credit a Dracunlio vel Dracontio , ad quem exstat
poema Eugeniits III Totel. antislet sub Cltindasuinlho epislola Alhanasii- Nec fuerat nemo hxc ipsa
cui
il Reccesuintho, et emendavit, et teptitni diei versibut opinio antea in mcmem venissei , ut cx his verbis
auxit. Quod vero ad lempus atlinct quo Dracoutius Goldasti in cpistola ad Weitzitim intelligcs : Ad liiinc
vixit, insignis est crrnr Gerardi Joamiis Vossii cap. 9 Dracontiiim.quajexBaronio tuggesia tuntnihil atlin.nt.
libri de Poet. Lat., ubi intcr poetas ineeilx xtatis Ille enim Orientalis, hic Occidenialis; iile Asiaticus,
Dracontium recenset , et post Carolum Magnum ad liic Ewopcus ; ille Grwcus, liic llispnnus ; ille episco-
anuuni 800 relegat : qui non solum operiuus Dracon- put , hic palalinus; ilte Constanlino ilajno, hic Jusli-
tii, verum etiani Isidori lldefousique lestimoniis evi- niano Maguo imperaloribus ; ille a Cliristo nalo 330,
denter relellitur. Funcius de Vegel. Lat. ling. Senecl., hic 540 viguere. Errat cnm Vasxo in xtalc Draconl i
cap. 5, § 97, merto rcjicit Maliham Koenig, qui in Goldasiiis ; si d mirari sul.il unde sumpsei it palatinum
Bibl. vel. et nov. Dracouiium sub Jusiiniano floruissu liiissc Dracontiuin , nam plcrique alii prcsbylcruiu
ait ; sed nullo ipse lundameiito ccrtiim annum 450 vocant. Gold isti veriorem esse sintentiam ex meni-
designal, quo Dracontius rebus liumanis valedixerit. C branis Vaticanis,num. 122, demonstrabo. Ex Baro-
51. Dracoutii patria non lantum G. Fabricio, ve- nio vero hxc, opinor, Weiizio suggcsta erant quod ,
rum rtiam Nic. Aulonio incerta erat, qui lom. I Bibl. ad aniium 328, num. 23, memineril Dracontii mona-
vel. , lib. v, cap. 5, ita pronuuliat : Dracontium te- chi quem Alhanasius per epistolam borialus est ut
,
mere aiunt gente llispanum noiinulli aucloribus conjictis episcopatum non rectisarel, ct riirsus ad annum 556,
credentes. Alque illc quidem parlim silenlio veterum num. 47, 48, 52, Dracomium episoopum in jEgypto
permotus ita jtiJicabat, parlim odio quodam suo ad- exsulem ex S. Aihanasio de Fuga sua et ad Solitar.,
versus auciorcs falsorum cbronicorum incensus , ex et ex Vita S. Hilarionis a S. Ilieronymo conscripta
quo forlasse in eontiaiiaui partem nonnunquam ui- commemoraverit, qtiein unum eumdemqiic esse puiat
mium se abripi passus est. Vidimus enim quid Va- acDraconlium monaclium, ad quem Allianasius litte-
sxus, qui anno circiier 1562 decessit, el quem multi num. 5
ras 29 dedit. De diversis Dracontiis antea et
secuti sunt, longe anle cbronica confieta senserii,
6 a nobis disputalum est.Non omiitenda sunt Goldasti
quorum inventio ad annuin 1594 refcriur, prima edi- verba quibus Dracontium, alioruni opinionibus rcje-
tio anno 1619 pcracta esl. Eadem opinio etiam pnst clis , llispaniac adjuJicavit : In coniperto esl yente
editam Bibliotbecam Nic. Auionii valuit fere aptid (uiste litterarum alumna, ttudiorum nutrice, ilusarum
omnrs, quamvis nenio jam commeutiliis chronicis D colona, et ipsius Paniassi alque Heliconit a'mula, gcn-
fidem prxsict ; sive rationem Vasxi inde roboren;, titesqne habuitse ex priscis itlis clhnicorum poetis Sexli-
quod S. Eugenius jnssu rcgis in Draccntii emendatio- liitm Ilemin im, Senecam, Lucaniiiii, Viclorinum Sta-
nem incubuerit, quod btinc auctorem llispanum in- torium, Columclam, Silium llaticiim, Decianum, Lici-
dicare potcst, sive , ut ego magis arbiiror, ex aliqua uianum , Cniiintum liufum , ilar.ialem , Hadrianum
tradilione aut ms. codice orltim hxc scnlenlia duxe- impcratorem , Fettum Avienum, Aquilium Severum ;
rit, qux deinde ad rcliquos permanaveri:. Gallandius, et, ex Clirisliunorum greye, llelronianum, Tiberianum,
qui cx cdiiione Sirmondiana Dracontitim lom. IX iuveiicirm , Pittdeiilium '.iiinn . Damasum, Leandrum,
sux Bibliotb. inseruit. Iianc raiionem probabilis hujiis Fulgeatium, Isidorum, et qncm nuper nobiHs el eleganti
senietitix adjungit , quod iltustrinm rirarum qui res ingenio adolescens Laurcntitis liamiresins princcps vul-
tacrat carmine eecinerunl, Juvenci, Prudentii, Uero- gavit, Oronlium.
baudis , 28 oliorum (erax antca extliteral nalio 53. Profort Nic. Antonius verba commeniilii Ilau-
Uispana, ut proplercaeos emulattis suum llexaemerou bcrti liispalensis cx clnonico ad anntiin 453, ntim.
panxeril quoque Draconlitts. 24 , Sancltts vii Draconlius Osca; C. Itiberorum obxtl,
Pathol. \.\
;
ci9 drvcontius. e*o
ubi erat NttyMTi Seil pr.rtci ipiuiti quod Hanbertui A diMinn Juniorcm, Draeontiuin anna i I -_? » i i.~.o iln-
islO SJTCnln 1VII clahClltC COIllii lOS luii , llcmillClll »dho 455 deeaatiaae, ecrlpserunt. Ex Sirinoinlo
ruisse,
legcs qui Draconlium preshyieruin Oscensem facial. eliam qui anmi 1017 edilionrin libri Dcllarmini iln
,
ci lis saltem i|ui inier v crilicns aliqun in loco Seripl. ceclcs. euravil, «irlum duxit, ul opinor, capul
haheauliir. Mullo vcru anic. Iiunc llaiilicriuiii repcrio ejus libn dc Diaeontio, quod in prima cditinne ileei,
i|iii Draconiium poetiim divum voeaveril. In Indicc et in qun Klas Dr.ironiii auno 140 adjiidiealur.
I br. cxpurg. per Joannem M. Drasicliclleoscm, 1007, 31 Mt Ex l'is colligere lice', in ass gnanda Dr.i-
pag, f5, jubeliir tiluliiin tlivi Dmc nlii in Dibliuihoca contii palria rl .rlaie uon alios clirnnicis f 1 1 -.
i
- . snl
Paliuui |>er Margariniiin de la Dignc, cdil. 1589, dc- auciorcs liiijusiuodi chronicorum opinionibus al.o-
leri, uli eliuii pag. 25U liliiluni divi Delisarii pi.elr, rmii qui praicesserant, adlucsisse, ut proplcrca samo
divi Libcrii poeix , D. Vciunlii , D. Draciinlii, D. variaverinl ; neque bas varietaies defensures cnnci-
Thcodulplii , ct alibi divi l'i udeulii. Vide nuin. J>5. liarc poleram, nisi phires Dracontios cominiiiisrc-
Iligius , cap. 5 dc Diblioib. , allirmat raiissima nN renlur. Neque milii videre hactenus licuil quinam
exemplarii Imjus Indicis, qiiem neipic ipso vidcrat, Draeontiiim presbylerutn Osccnscm, .iiil Conipluten-
quia scilicel Uomana ediiio snppressa f.er !, et nova scm, aui Cxsaraiigiistanum, aul vieariuin Africii',
qii.e iu Delgio par hatur suffoc.ila. Quod ait de Ro- « ,| llni | volcbat pscudo-Julianus, uominenl , cuui a
mana: cdiiionis supprcssinne, lalsnm puto, nii iniel- mtiltis prcsbyier Tolclanue, quod in falsis chnuiicis
ligal alterum loinum qui parabali r non fuissc edilum. non reperitur, vocetur. Ila nimirum Dracontium ap-
Aniinadverieiidum esl iu eo lndice eiiam iis qui pro pcllant Joann. Gottefridus Olearius in Dibl. eccles.,
sannis babenlur, vocem divi dencgari ex eorum sci- anctor indicis mss. blbliutliecae rcgiae Parisieiisis, <:t
liccl scnleniia qui lioc vocabulo divinitatem signilicari alii. Nonnulli, non expresso presbyleri nomine, To-
opmanlur ; ncqiic euim omnes iia censent , aut usui letanum appeliant Draconlium, ut Weilzius iii ejus
coutrario piorum etdociorum liomiirtnn repugnan- editione, Riviniis pariler in ejus cditione, Fabiicius
iluin 30exislimanl. Draconiii vero memoria n nullo in Dibl. Lat. mcd. xvi. Mulli presbyicrutn Hispaiititu
mariyrologio eistat imo niillum alium sancium qui
: eumdem Draconiinm nominani.quinoppiduin natalc,
huc nominc appellatus fuerit , in primis sex anni aut in quo commontus fucrit, dcsigncni, ut Syxtus
meiisilms apud Dollandianns inveni. Senensis in Dibliotheca sancla cdiia anno 1575; Pos-
54. Cxierutn Nic. Anlonius, elsi loe. cil. Dibl. vet. seviuus in Apparaiu sacro (om. I, qui s.ecnli xvu
dum deS. Eugenio disserii, Draconiium a nnnnullis initio scribebat; Mireus in not. ad S. Isidorum ;
llispanum lemcrc dici affirmaverit , lamen loeum in- Labbeus in dissert. ad Bellarm. de Scri, t. eccles.
tcr siripiores llispanos ci.l m dedit lom. I , lib. m, editor Bihliolh. Palruni Lugd. 1677; Remigius Ceil-
cap. 3, ubi cautus loquilur. Aii cnim se nescire unde lieiius lom. XV de Scripi. cccles., eap. 2'l ; Joann.
moli Mirxus iu nolis ad Isidorum , Labbeus disscrt. Nicolaus Funcius de Veget. Lal. ling. seueci. cap. 5,
ad Betlarni. de Script. ecclcs., liigncus in Bibbotb. iiuin. 97 ; aucior caialngi bibliothccaj Ca-anatcnsfs ;
Patnim ,
Dracuiuiuir. llispannm apcrte vocaverinl. Naialis Alexander Uist. Eccl. sxculo v. Vcrum quo
Qua illi ratione pcrmoti fuerint videri potest supra lnco naius aul viiamcgerit Draeoiitius, aut quod niu-
num. 31. Bigocus vcro non ipse llispaniun vocat i.us ohierit, nullo modo ex veieribus constat, ac so-
Dracontium sed in aliqua posteriori edilione Dibl.
, lwn prob.ibililer cx illi>argui ootesl fuisse Ilispanum,
Patrum nl in cdit one LngdiineiM 1077 conformaia
, ul dixi ii' i iii - 31.
ad eain quam fecit Sirniondus, ab ediiore prcsbyier 36. Posiquam Sirmomlns Dracontium edidit, de
tlispauus vocatus Csl Draconlius. Addit Nic. Aiitonius aeiaie <|ua is vixit rertius aliquid definilom fuii. Posi
noluin sibi csse ad paites quis traxcril Bivarium, ciriiien de opificio sex dicriim addiia est a Sirmnndo
nempe pscudo-Maximns ad annum430, Dracomius Elegii ejusdem Dracoutii ad Tbeodosium Junioiem
pretbyter moritur Otca: ; et ad ann. 412, Dracuntius Augtislum : ita euim inscribiiur, cl iu argumenlo
nlicr pocta tlitpanus mirut habctur : qui an duo sinl, . rursus menlio Theodosil Junioiis Augusti occurrii.
. • i. ...... ..: -.... r, . !>:..«..;: ..1.1». i.. »... .... .i^ :._ :>...... 11«. te-
,3
hariolari non ainlcl Divarius. Di! Bivarii opinione in
.
Sic enim argumeiitnm elegi* explicalur : lloc
rommenl. ad pseudo-Dexirum dixi nuiu. 32. Nunc quenli Ubelto aucioris salisfactio conunetur, qua ab oih-
addo, in pseiido-M.uimi cbroiiicu, quod Nic. Auto- nipotente Deo veniam petit ne preecedenli carmine ali-
nius in llnc Diblioili. vei. adjecil, alium Dracontium quid incauliit erratset. Dein Theodosio Juniori Au-
recenseri ad aiiniun filil), Dracontiut poela Comptu- gutlo precem defert cur de Iriumphis illiut eodent
l tui< floret; et ad ann. 003, Dracuntiut poetu Cirsar- opere lacuitset. lla-e lotidem verbis in editione Matii-
mtgusttv morilur. (Jui hocc.bronicon coulinxil, fnriasse leitsi Patriim 32 Toletanorum rcferunlur, et in lib.
pr« oculis scntciitiam illorum babuil q i Dracooiium II. II iriiiiiu de Script. eccles. ind c;iniur, sed, ul ar-
Alhanagildo legnanic vixissc iradiderant ; nam cx b.lror, et divi num. 34, ev codicc tns. Sirmondi. El
Allianagil.il lcmporc illius al.is ad anmim (>0j f.iC''o videtur qii.dem inscripiin ex codice ip>o desninpli,
potuit prorogari. Illi vcio qui denule Miximi cllrO- cuui veiba aiilqnilaiein redolcant; se.l scire vellem
iueuii cx Ingaillo auxcmnt, uli cliam auelor pseodii- an eadeiii veleri manii qua versus ipsi haec inscri-
llaubeili, cuiu iiilclluxissent in Di.icoiilii Oporibul piioevaiaia sil. Nam eam falsam esso ct elegi* «*n
proul a Sirinoiulo ediia stiiil, referri cleyi.im a I Tlii-o- ronvenira ex nenbituii antquis Yelietnli M >\>**
: V .
621 PROLEGOMF.NA. Oii
elegia postmodum i stendam. Interea illud monebo, A '<o/i peccato, de Senientia Dei. Ehstolv Dbacoktii.
niirum cssc quod liacc inscriplio, siquidem in codice Liber QuiFstiomim in Cenesin ex Avgutlino, llieronymo,
Azagrensi cxstat, a Grialio non fuerit observata Ambrosio, Uilario, Isidoro, Euclieiio. Dicilur hic co-
nam Grialius in nol. ad lib. vi Etym. S. Isidori, cap. dex esse aniiquissimus. Epislolam Dracoulii existinvi
9, duos ejus vcrsus profert in codice Aiagrensi re- esse Elegiam ad Gunlliarium regcni, de qua poslca.
pertos, et in nol. ad lib. xn, cap. 2, ejusdem codicis Niliil aliud iu Montfauconio reperio qucd ad Dracon-
meminii, ac simul anirmat Dracontium opus sex die- tiuin noslrum perlinere possii.
rum Aihanagildo rcgnante cumposuissc. Igitur aut 41. Deceleberrimocodice Micbnelis Ruizii Azagia-
inscriplio Elegix ad Tlieodosiuui tunc in eo codice agciidiiui nnnc esl. Piimam ejus nieulioncm invenio
niiii crat, aul Grialius, cum hxc scripsi:, aniinum ad apud Aiiibrosiiiin m, cap. 34, deinde
Morales lib.
eam non advcrlit. Neque vero negare est aninius apud eumdeui Azagram in ediiinne Corippi qu:r, ,
DraconliumTlicodosio Juniorc imperaiore claruisse; quoniam rara esi, lioc loco deseribeiur. Corippi Afri-
sed id aliis ralionibus probaudum esse contendo, ac caui grammatici De laudibus Juslini Augusti iniiiorit
deminn probabo, posiquam de codicibus mss. Dra- heroico carminc libri I , nunc priniiint e lenebris in
contii et dc edilionibus bacteniis faclis verba fecero. lucem asserii : sclioliis eliam el obieivatioiiibus illu-
B strati per Michaelem Iiuizium Aziujrium Celtibeitim ad
CAPUT Y.
Albertum cardinalem aichidiicem 34 Auslriic. An-
Codices mss. Draconlii. luerpiw ex officbta Chrislopho i Plantini 1581, in-8.
37. De codice Draconlii quem sxculo x circiier Episiota dcilicaioria daia erat Malriti 1579, in qua
bibliolhcca monasierii llobieusis asservabai, deque Azagra sc olim serviiio Fcrdinandi imper..toris ci
alio codicc, aul fortasse codem, qui in laud.ilo mona- Maximiliani Cxsaiis, tunc Ilndolfi Cxsaris, addictum
sierio sxculo xv exeuntc reperius est, dixi num. 27 commemorat. Post carmioa Corippi addi ur votiva
el 28. gralulalio hernj. o carmine per cumdem Azagram ad
58. Exposui ctiani num. 29 quo codice usus fucrit Maximilianum II design;:iuin imperalorem Francfo:-
Horclius iu cdiiione prima Parisiensi Draconlii cou- di:c ad Mccniiin canlaia anno 1'62. In ob-iTvalioni-
flcienda. Montfauconius in Bibl. biblioih. mss., pag. bus igiiur ad Corippum, paulo po.-t inilium pag. 7i,
1370, inicr libros bihlioihecx S. Victoris Parisicnsis, hxc liabet Azagra : In nostro exemplari, qv.oil, ul
col. 2, sic rcferl : Draconicius, de Vpere sex dierum. alibi ad npus Dracontii poetce dj Fabrica miindi et ud
Ilic cst Draconlius, ct bic, opinor, cst codcx ex quo carmina simul D. Eugenii cpitcopi Tut tani diffiise
priinum prodiit Draconiius prcvfaii sumus, nnn ex conjecturis, sed fide planc cer.
39. Idi'in Mouifaucoiiius pag. 133 profcrl cata'c-- C tissima, comtat ante sepiingentos ct eo ampliut annos
gum repcnum in mss. D. Claudii Eliennol, sivc Ste- fuisse descriptum, semper totiens el <..ioi,e\s . . .
pbanotii, quo33 diversa opera reecnsenlur lanqiiain leguntur. Dcscriptus ergo fueral codcx sxculo ixaut
in bibliolbeca Valicana existentia, ct in boc caialngo anle. Hoc codice, simul cmm D. a. ontio et Eugenio,
incmoratur Braconiii llexaemeron. Scd quibusdam coniinebanlur camina Corippi inutila, mullisqiic iu
opcribus addiiur numerus suli quo quxrenda sunl, corrupia,qux ut suo nitori resiiturrcntur, post
locis
qnibusdam uonaddilur: et foria-sc ab Stepbanotio Azagram mulli viri crilici oj eiam contiileruul suam :
aduoiaia in suo calalogo crant, ut ea inquireret. uullus enim alius atlhuc repcrtus e.-t codcx carmi-
Dracontio in eo caialego niillus certus numerus assi- num Corippi, nisi quod idem Azagra pag. 89 notat,
giiatur : nequc ejus Ilexacmcrou in bibliotheca vcteii plures variai.tes leciioncs, ad margincm lib. m ver-
Valicana invenilur. In schedis niss. Laureniii Zacci- sus fincm apposiias, cx aniiquissimo volumine Ove-
gmi, bildiolhec.e Valicanx olim prxfecli, inter opcra lensis ubi dux orationes
Eccle-ix esse collectas,
ihcdila, quxipse vulgarc cogitabat, Dracontii uomeii lcgali Avarum et Juslini imperaloris ex Co-
rcgis
liiuililer cxstai, non indicato codicis nnmero. Quod rippo dcsumptx cum aliis variis operibus icgebaniur :
magis magisque confinnat suspiciouem meam laierc quibus addc 18 versus orationis Avarum, qui inier
in bibliollicca Vaiicana aiqucin (odicem Dracontii " Sidonii aliorumque carmina pro Sidonianis ed ili sunl
qin ex monastcrio Bobieitsi a Tboma Phxdro Ingbi- ab Elia Vinelo anno 1552 ex codice Sanioneusi. Quo
ramio fueril allalus, ncque diversus sit ab illo ipso majores Azagrx liabendx' sunt gratix, qui enin scri-
quo S. Columbanus utebaiur. |n indice Momfauconii ptorem*a lcnebris vindicavit : ncc decuit certe Pe-
hic Dracontius vocaiur Siratonicxus ; verum hoc co- trum Franciscum Fogginium, qui cum noiis Azagrx,
gnoincn proprium est Dracontis Siralonicxi, cujus esi aliorum ac suis, bis edidit Corippum, acrcm lianc,
codcx Graecus De metiis pocticis in bibliolh. regia nec veram, de Azagra ferre censuram in not. ad
Parisiensi apud eumdem Moiilfauconium, pag. 946, carmcn panegyr. in laudem Alhanasii Parcanl milii :
cl cum tilulo De mensi.ra carminum Grace in papyro ejut manes : satit hinc patet quanli valerel in legendis
inlcr libros prxsidis dc Mesnc , ibid. ,
pag. 1326, et corrigendis mss. Magno sane inyenii acumine cpus
col. 2. non eral, ul legeret tbopicis f
in trcpicis ], suppleret
40. In biblioibcca calhedralis Laudunensis a Mont- versibus. Ai Azagra nieudum agnovit in tiepicis, sed
faucnnio, pig. 1297 referlur bic codcx nuni. 276. non tentavit corrigere verbum, qnod nec Corippi es'.
ilttium S. Ililarii Pietavicmis. Alcimi Avili de Origi- Nec Fogginii conjccturam omnibus placiluram puto ;
: ,
803 MUCONTIUS. c->*
ipiod si vacarci, nsicndoretn, 35 Fngginium saepin* \ Rihlinili. vei. bis nec perfunclorie de Dracnnlio locu-
judicio cl ingcnio cdiiori priinn Corippi ceder", m tus csl el ul iu ojiere pi.slliuiito, ueque ad liinam
cuin lib. iv, vers. 266, Imperium, Chritlojne vnvent rcvi.c.ito, intcrduiii eadcm verba, casdeui rcpclil
IM refn dicarat, resliiuil vofflll luin ineiri caii.si, ut raiioucs, iiiiiiiiiiiiiiii.iiii silii ipsi conirariiis cst. Sir-
ail, lum qnia poela cxprimere inlcndchal, inipcralu- mjitdut, inquii lib. iii, eap. ">, collectit versibui fcV
rcin consullo volnisse Snplii.c imniiiic Chrisium in- yenii Ihacontium cttm iit edidit, Driiconlii nempe
lelligi. Se.l ui Hrunila raiio Invalldi ost, iia perte utrumqiie libruin, cum tecunilum, teu posteriorem pri-
f.tUa asl prim.i. Confer vcrba Ranliii nuin. scq. mus Mtchaet Atagra publicaverit, ut ipse in notulis ad
42. I.audains (|uix|iie esi cudux Aiagrs a ilmlis- Corippum ait. Idein Nic. Anioiiius lili. v, c.ip. 5, ve-
sinio viro Joaune Btptilll Porn, cujus siiut uo:» rius scripsil : Michaet liuit Atagra ex codicc Gothico
.1(1 lib. 8. Isiduri cl S. Ildelonsi de Vir. illnslrih., ante teplingrntot annos, ut ipte crcdebat, tcripto car-
<|iii cpiscopus Segobriecnsis obiit ann. 1597. In in.l. titina Euijenii el Uracoiilii tdere parabat. Qu:e caruiina
ad cap. li S. Iblefonsi ita ait Pereziut : Benc Emjc- iia ediliuui parala cuin epistola Azagra ad decanuiii
«ii emendationem tiidi in illo velusto cottice lluitii Ata- St capiiuluui Tnratnns Ecclesia; cal. Aprilis 1577
grii, cttjus tupra ntentionem feci. Intelligil nolain td data vidit ipse Nic. Anionius in mss. biblioihcca:
capnt 7 Isidori de Vir. illuslr. de Vcrccundo : Vidi B Vill-Uiubrosana? , loin. VII Miscellaneorum. Jusopli
por<o hitjitt V crecnndi Jpttim tibellum tle Pctnilentia Kodiiguezdc C.islro, qui llis|ianice scriplorcs II spa-
he.camelris scriptum, cttjus lioc est inilium : Quiimihi nos recensere ccepil, scd morte interccpius upus non
moesta dabit tacrtjmosit imbribus ora? It liber, Go:hi- absolvil, fortasse priinum lociun Nicolai Anlouii, iuui
cit iJIM.il descriplut, (uil olim Ecclesitt; Ovctensit, sccundum legit, cum scripsii, Hexaemcmn Dracontil
posleanpud Micliaetem Ruiiium Atagrium amieum ali Kngenio correcium exatare lom. I\ Bibliolbeca
meiim. Hcminil etiain iu nota :id capul 47 libri S. Patritin Lugduni 1077 ox codice Petri Ruiz d.o Aza-
Isidori dc Vir. illuslr., quo refcrtur prxnolatio li- gra, qui in notis ad Curippum sc priiiium Dracontium
hrorum S. Isidori a Braulionc Cassaraiigustauo ep:- cdidisse afflrmal : qu;u eililio, addil, anliqoior cen-
scopo scripla. Ibi Pereiius ad voccm DttTBt ait scri dehct editionibiis Weilzii et Siimoudi eodem
Vtiturea voce Corippus, poeta A[er, Ubrode Laudibm .iiiiio 161!) factis.
lusixni Jttnioris nuper edilo a doctissimo Huizio Aza- 14. Praiiercn nunc ediiiones Sinnondi el Weitzii
gno. Ilis inler so collatis liquido patet verba Aia- nou eodcm anno fuisse faclas, ul mox constaliiL ln
gr.-e ad Corripum, Vt alibi ad opus Draeoniii.... pra:- Dibliotlieca Patriun Lugduncnsi anni 1677, lom. IX,
fati «iiiiiiu, non esse ita inlelligeuda, ut Draconiium aperte expressum est Dracontii 37 carmina e Sir-
lypis vulgavcrit, sed soluin edilioncm paratam ha- C mondiana cditionc depromi. Et cum Rodriguezius
buerit. Barlhius lib. i.v Advcrs., cap. 11, hanc edi- soltun veiba Azagr;c in notis ad Corippum allegcl,
lionem videre snminopere expelebal : Illud monere <;ti.c de ediiionc paraia, non ad exiliim perducia io-
etiam dodos volumus.... eiiam ante Jacobum Sirmon- tclligumur, ejus lestimoniuoi nihil nos movere de-
dum, quem tam liujus giiam plitriunt aliortim auclorum bet. Quod aulein Michaclein nos rum vocal Petruiii
restiiwionis gratia merilo ttmper lauditmtit, Dracon- nnti proprius cjus crror osi, >e.l conimiu.is cum
lium liimc ab Eugenio contractum et interpulalum, edi- aliis. In Indice librorum expurgandormn per Joan-
tliste in llispania Michaelem liuisittm Assagriunt, <•«- nem M. Drassichellcnscm anno 1607, pag. 269, qujc-
;tis benefxcio Corippum habemus : nos vero magnopere dam dc Dracontio eipouuntur, ul iu Biblioihecii Pa-
qita-sitam eam etlilionem xndipisci nulla ditigen ia va- trum adjungantur; ubide emendaiione a S. Etigenio
luisse; rogure autem, «i nni *i/ qui usum ejus nobit (a- facta h.cc leguntur : Qtum eincndationem viditte te in
cere poitit, tnngno nos oflicio dctnerilitrum. Adeo Bar- pervettislo ms. codice Petri liuitii Aiagrct tcholiaslet
thius Azagne operani et studium non coiiteinnebat :
S. lldefonti ajfirmai. Sermu csl de Perezio, qui libro
qui lib. III, cap. 2, disertius de ejus nolis in Corip- S. Ihhfonsi de Script. eccles. noias adjocit. Verum
p.im ail : jlssdfriio 36 n0 " possumiis non dare tesli- Perezius ad cap. 14 S. Ildcfonsi noiuen Ruizii Aiagrx
mdnium beni jttdicii, quod certe e singulit puginis ap- D lacuil, ad capul 7 Isidoti de Vir. illustr. clare nomi
parei. Vt nam Draconliits quoque ejut, et Eurjeniits, nal Mirhaelem. Auctor illitis nol.v ad Draconlium in
qtii Draeontii cpilomen fecit, in nmmis nottrat vcnis- Ribliolhuca Palrnm addeuda- fuil eriiditissimus Tlto-
sent. Quid ad lix-c reponeret Fogginius 1 iii. i. Malvcnda, ut ex hiscolligi poiest qux de co In-
43. Sed ipi.iin pulabat liarihiiis, inill.i lypii ab dice ilixi in prolegmn. ad Piudeniimn, pag. 159.
Azagra farla fuerat Dracontii et Eugenii edilin. Rar- Vcrba illa Indicis in Rthliuiheca Palnun Colom.c
ihuis cnim, vcrhis Azagroe qujc nupcr reltili de- Afrippiua I01S, tera. VI, ct Lugduni 1677, ascripia
reptlia, id allinnivil quodahi poslcaauctoritate llar- Sitnt ; ex iiun Pctri notncn Micbacli misiro aUutuiu
thii cniilirniarunl : eaqtie opillio laie porvagala esl, apud alios scriplorea legitur, ut apud Rivioum in
<|iiani Fabricius Dihl. vcl. Lat. adnptavii, sed inRibl. edillone Draronlii, apud Lcyserum in Histor. poet.
mrilii isvi caullus loCUtUI lit, iiiierpolaliim Driiniii- mcd. .vvi. Noinen etiam Joaonli a Nic. Antomo in
tium ab Kiigcuio Tolclano cdere insiiinisse Michae- llihl. nuv. cidcin Miclncli (IjIiiiii iiiirai , so.l in ciuen-
lein Ituii de Aiagra, sed hanc cditionein nec Bar- dalis jgiiuvil Micliaclem esse ap|M|laiuluni, cinn lu*
iiiiutn nec Nie. Aiitoniuin vidlue. Nlc Anioniiis iu euitideui hoiiiiucm rcccusuissel, priiuuw Joaunla uo>
rr.OLF.GOMKNA. 626
ininc ab llieronymo Rnmano dela lligucra deccpins, A (ecisse. quod suam nobis seplem integrorum vcrsuum
deinde Michaelis vero vncabulo. In recentissinia cdi- mtem ununi
cnrreclioneni vbtrusil, veteri lcctione cotlicis.
lione MatrileiisiBibliotherx Azagra sub solo Mithac- soltnnqus exstare liactenus non ign rabat, dtstimiiluta,
lis noinine Uudatur; scd in lndice nlrumque nomen cmn se eos corruptissimos iitvenisse (nlealur. Adisis
quasi duorum scriploruni mansit. In Ccnsura Histo- num. 13.
riarum fabulos., <iuam boc sxculo publicavit Mayan- 46. Jam vcro quo cndice in sua edilionc usus fue-
sins, errorem quo Joannes Ruizius Azagra vocatus ril Sirmondus, dubiiari po,set, ac revera iu co assi-
est, Nic. Antonius non deleveral, sed illum in Viia gnando nonnulli inter sese disscniiunt, ut dixi num.
Nic. Antmii Censurx prxmii-sa animadvcrtii Mayan- 14. Sed oinnem dubiialionein plane tollit editor ca-
sius. Aliud nomen cognomenqiic Azagrx reperio in lalngi iibroruni mss. biblioihecx regix Parisiensis,
notis Grialis ad cap. 2 lib. xn Klym. S. Isidori, nbi qui codicem 2832 membranaoum, olim Bigotianum,
de cod;ce Azagrensi nil : Hunc librum Golhicis cha- sxculo ix circiter exaratum , ila recenset :
1° Euge-
racleribus scriplum bibliotheca Marlini Tloderici Ata- nii Toletani poemaliu 31, eadem qum a Sirmondo edila
graz nunc serval. Quibus in verbis Rivinus ad Dra- (uerunl ;
2" Dracontri presbijleri carmen de Fabrica
Azagram mundi, swe Hexameron prcemiltilur Eugenii ad Chin-
continm 38 eumdeni agnoscii ,
qiiem alii :
Pelrum Ruiziuin, alii Michaelem Ruizium appellarunt. B dasuintltum regem epistcla, qua nonnulla in eo Dra-
Sed forlasse Grialius hominem aliuin innu t, ad quem coniii opere suppressa , nonnullu aucla a se et perpo-
b blinlhcca Michaelig Ruizii Azagrx, h.t ndilaiis jure liia leslatvr ejusdemad Theodosium JunioremAu-
;
3"
aut alia raiione, pervenisset. guslutn carmen elegacum, cujus liic esl litulus : Sa-
45. At vero siveGrialius Michael^m intelligal, sive lisfactio, guaa Deo omnipoieuti leniam petit, ne prace-
alium a Michacle divcrsum, in re ipsa videlur falli. denti carmine aliquid incattlus errassel ; dein Theodo^
Ipse enim opcra S. Isidnri edebat anno 1599, el antc sio Juniori Augusto precem deferl , cur de triumphis
eodem opere tacuisset 4* Eugenii Toletani
id lempus codiccm Azagrensem iu hibliothcca eccle- itiius in ;
Bayerius, monoslicha rccapilulalionis seplimi diei 5* S. Cy-
six Tolctanx asservainm fuisse testatur cl. ;
qui in notis ad cap. 3 lib. m Riblinth. vet. Nic. An- priani versus ad quemdam senatorem, clc. In COdiCit
touii codiceui Azagrensem cxsiare ait in bibliotlieca Draconliuin vocari presbylcrum non crcdo, sed id
Toletana Pluleo 15, num. 15, bcneficio d. viri Joan- explicatinnis gralia ex prxjudicaia opinitine ab edi-
nis BaptislK Pereiii.... episcopi Segpbricensis. Cuiii inre additnm existimo. Ex cnd ;
ce ipso videtur de-
ergo Perezius obierit anno 1597, aut bibliotheca To- prnmpia inscripiio elegix Draconlii Satisfactio, clc,
lclan i nnn benclicio cjus libruin possidct, aul anno de qua vide num. 36, fl drcnda num. 92 seq. Non
159'J bibliolheca Azagrx eum non servabat. Nunc *-
omittcndiim iu boc codice inler alia opcra loco 22
ceric exsiat bic codex in bildiolhecaTolcian», aique reponi Eugenii episcnpi liymnttm de S. Diontjsio. Sr-
iia describiiur in cditione Matrilensi Patrum Toleta- moiuliis hunc hymnum ant non viilit, aul ad S. Euge-
nnrum posi praTaiionein priini toini : Codcx Golhicus niuiii Tnleianum mni pcrtinerejtidicavit. Aliiscripto-
diclus de Atagra, continens prater alia uliorum opu- res GaMi acerrimc pro hoc bymno pugnant, quem
scutn, non soluni epigrammala anlea edita S. Eugenii Eugenio Toleiano adjudicandumconlendunt. Deqna
lll,umi cum etneitdaiione Dracontiiel epistota adregcm controvcrsia videri possunl Menardus in dissert. de
Ereigiuin, sed eliiim alia quamplurima carmina ejus- nnico Dionysio, Natalis Alexander dissrrl. 16 s.-cculi
dem,quiva nobis uunc primum emittiintur in lucem. i, et , qui his resistit, Franciscus
Papius disserl. da
Antiquitsimut est codex, quantum ex tcriptttree chara- S. Bionysio Paris. episcnpo. Mdii exploraium est,
clere col.igitur, stvculo x liaud posteriori. Atscrvalur in versus, qui cerlo sunl Eugenii Tuletani , 40 1'lano
b.blioilteca Totetana PluleoZX, num. 18. Facile mihi dissimiles esse iambicis dimelris hiijns bymni, qui
perMiaserim, hunc codicem aute Mauroriim iu llispa- omnino abnormes sunt et exleges. Prxcipue auicm
niam iriuplionem futsse descriplum, qui e cnmmuni in iambicis el lrochaic s pcritia ct elcganiia
:
Eugenii
ill.i llispauix calamitate cuni paucis aliis crepius fue- comniendatur.
rit, ct in Ecclesia Ovctensi conservatus. Sed cum co- ^ 47. In eodem calalogo biWiothecx regix Pari-
dicem non viderim, nibil cerii audeo definire, prx- siensis codex 8093 mcmbranaceus, parlim s.rculo
sertini dissenlienle Bayerio, qui ad sxculum xi xla- ix, partim x, pariim xiv, scripius, qui o'im Colbcrti-
teni illius differl, uisi error cst in numeris. Sane nns fuit, inter alia continet 5* loco Eugenii Toletani
pretiosissimus est non snliim nb antiquilalem, scd carmina ;
6° loco Dracontii Toietani Hexameron tibtr
etiain qui.i in co solo qmedain adbuc lalcnl qux lu- pritnus versibut heroicis : accedil Eugenii 111 Tolelani
ccm pnblicam mcreniur, ut libellus Vcrrcundi de an&slilit supplenieiitum ad Hexameron Draconlii ;
Poenitenlia, de quo num. 42. Cartniua ctiam Corippi 7* loco Marlini Dumiensis carmina. Deesl in hoc co-
diligcntius cum hoc unico codice essent coufereuda :
dice Elcgia Dracontii, qux ad licxaemerou quidem
nain Az.igra nonnunquain hanc licentiam sibi arro- ininime periiuel.Suppleinenium Eugenii, etsi nnn est
gavit , ut vcrsus cnrrupios cx ingenio smi restiluerei, necessarium, tamen minus alieno loco poni ur. Nam
quin vcrba codicis aliis vidcnda ostenderei. Iltud posl Elegiam , in qua nihil de fabrica mundi disseri-
39 tamen nolandum esi, ail Barlhius cap. 1 lib. vm lur, quis 'ocus esse potcsl sup|>leuicuto septimi dici ?
Ailvers., Michaelem illum Asscgrium iinpttdenliutcule Vide num. 22. Sirmondus, qui siimil cum Eiigenioe?
Crt wucontius. m
Draconiio caiinini llarlinl D.iiuiciisis cdidit, lioc A sunl diccnda. Nam de A/ngr:c lireulms uolis plura
CoJcill CodiCC USUS Vl.lcllir. dixi nuni. 41 seq. Nic. Anlonius, lil>. v Dibl. vrt.,
48. Codex alius in eodcni caialogo rcferlur num. cap. 5, puial cdiiii m Sirmnndianam Pracnnlii cor-
8521, |iarlim mcnibranai etis ,
pariim cliarlaccus , NUloren e*M quam fuisset illa ab Azngra promissa
olini Colberlinus, sasculo xv exaraius, in quo ('>" loco ct parata, ncqtic magni Inleresse i|itnd Eugenii et
|>nililur DrmoiHn Tolelani HrMI deOpere tcxdieru n. Dracomii earmina po-t cditioncm Sirmnndi ex ms<i.
lorUsse apogrnphuui csi ex codicc S. Vidoris Ptri- Azagrx piiblicenlur. Dissenlit Flnrczius lom. V
sicnsis, aui illl similc : iijim inscr.plio de Opere tex llisp. sacr., Iract. 5, cap. 3, quia, ut putit, llcxae-
ditrum eadem esl u robique, ct cuin meniio Eugenii ineron Draconlii, proul ali Eugenio fuil emenilatinn,
non occurral, credendum esi emendaliiin hoccxem- in mss. A/agr.ii cxslnt, nnn in cdilinneSirmnndiann.
plar ab Eugenio non fuissc. Vulc nuin. 2!). 1 1
-«-•- rntio f.ilsa cst, 42 " l prnbavi ninn. 12. Alin-
49. Ex PliilippnLabbcoNov.Bibli<it. inss.,siveSpe- qnin etiam post Sirmondi cdiiioncm e re lillcraria
cim. anliq. Icct. in CoroniJe poclica, ubi plura vcierum publica csset, nt adnolationes ct cnnjeclnrx Azigra?
cannii a suo tcniporc uondum edita coiniucmorat, in publieam lncem prodirenl, quas Baribins niaximo-
|>ag. 58 liaec profcro : Diacoutii noniiulla carmina. pcrc vidcre cupiebat. Nam Sirmondus uuda c; rniinn
nisi (orle meniitur intcriptio, iis supcruddenius qmc B typis vulgavii, quin ullam nolationem subjiceret ; ne>
pridem tmisit in publuum cum nonnnll s aliis Eugcnii que cnini aiiJif inliis est Rndriguezius de Castro, qui
Toletani Jacobus Sirmojidut. Codex, nl ai bilror, apud in llibl. Ilisp. Sirmondo niivas el erudiias nnlas in
ipsum Labbeum exstabal : nam alibi bibliotliecam Draconlium nb aliquodeceptiis affingit. Omitto cndi-
solel indicarc, ubi codices asservanliir. Cum aiiiein ccni Azagicnsem aliqiinnium auctiorem csse codice
in codice carmina Drarouiio Iribuanliir, nisi idonea Sirmondiano : cerle auclior cx illo cndice prodiit
aliqua adsit dubiiandi raiio, auclor Draconlius ccnseri Elcgia Dracoulii in ediiionc Malritensi Tolclanorum
debet. Ex stylo id conjici possct ; seJ ubinam gen- Palrum, ndditusqne est liber carnnniiin Engcnii uon
tium eum codicem nunc latereexhlimem? si lamcn antca cditorum. Ipsum Nicol. Anloniiim in opera
lalel , et uon poiius inforiunio aliquo assumpliis Eugcnii et Dracomii brcvissimas nolas seu lecliones
periil. varinntes scrijisisse auctor milii est Mnynnsius, qui
41 "'0. Eidem ei uditissiino Labbcnloc. cit., pag. 59, cas mss. penes se babeliat , atqiic cdcre aliquando
lianc Dracnntii meinoriam debeo : Gitlebtrli Aurea; cogitabat, ui alfirmat in Viia Nic. Anlouii prxmissa
Valtit abbalis ordinis Cisterciensis rersus in sanclissi- ad Censuram Histor. rabulos. ; sed foriasse li:c sunt
inam cuWiaiisliam addi potcrant ex Pelaviano indice breves illae notrc et lectiones vnrinntes quas Azagra
aim centonibus de pcrnitentia ex Dracontio, orutione ad ** mss. rcliquit, et se vidisse leslntur Nic. Anionius ,
Clirisluin versibut Adonicis, de misste iignificationibut qui in liujusmoJi vcuriim monumcnlis conquircnJis,
ei-giaco carmine, prcvceptis nwralibus heroico, et pluri- sibique comparanJis curiosissimus eral ct diligenlis-
bus aliit. Scriptum erat Diacontio, seJ legendum Dra- simus. Mihi ignoiuni omnino est an Mayansius cas
contio constal cx indice, qui vcibo Dracontius eum breves notas typis commiserii.
lociun denionslrai. Mulia sunt in Drnconlii pncmate 52. AnJream Marcum Burricl editionem Sirmondi
Je Deo, potissiiniim ve o in clegia ad ri gem Giiiitjia- cum Azagrensi codice contulisse, lerliouisquc discrc-
rium, ex quibns cenlones Je poeuileutij cwilici pos- pantinui adnetasse ex llayerio didici. El qtumvis
sint : ut carmcn S. Culuinb-ni, de quo confer num. Burrieliis communi omnium plausu cdcbrciur, nnii
8, ex Draconiii aliorumqae vcisibus magna cx parie ingrattim er.t tamcn cjus laudes nb crndilissiino
coa'escil. Cenioncs in rcbussaciis cx poelis profanis Bayeiio nuJire in noi. ad Bibliolh. vct. Nic. Antonii
a Faltouia Proba Sedulioque collccti exstnnt. In lib. iii, csp. 3 : Dracontium Sirniondi cuin Toletano
argomento prnfano poemaia Hippodamia et Alccsia Mkhaetis Huiiii Anigree swculi XI codee conlulit, et
tom. IV Collect. Pisaur. sinc aiiciorinn iiominc, ceu- variunles leclioncs adnoavit Audreat Uarais Burriet
loues sunt ex Virgilio, ut milii quidein Irgenti vide- Soc. Jesu presbyter, m.iijno rci liilerario? danmo ante
batur. Poetarum sacrorum prater Draconlium ncmo ainii t aliquot painaiura morie abreplus : quas cuin
alius nunc occurrii ex cujus versiliua ccnlnncs fucrint pluriinit ejusdem stupcndi plane lubori* aljue in-
confecti. Inilcx Peiavlanus. a Labbeo laiiJaius, csl dusirioz felibus, in >c.; mn bibiwihecam Malritewem
catalngus liiliiinili. i i Mi-v.ui.lri Petavii, qu:c aJ re- potlca ditulas autographasque ud mauum habeo. IV
ginam Succire ( bristinaiu devenii, iude ad biblinlbc- codicis iL-talc cnnfer dicln ninn. 45. De llnrrieli qui-
cam Vaiiranani. Uontfaueoniita, png. 64 UilJiolli. Jciii diligentia oinina milii poilieeri iiebco ; scil *i
bibliotb. mss. , cx cn bibliolheca Alexnnlii Pclavii Snliim varieiniem icriptura loler cinliccm Azngicn-
refert intcr mss. bibliolheca Vaticanro Cislebeiti sein ct eJitioncm Sirinonilianam aniiiiailvcrlil, cl pc-
Aurew Yullis abbaiis enrnien de Euchariitia. ScJ id culiares suas conjcctuias non mljecii, cjus lei li.ines
nunc i on repcriiur iu hiblioilicca Vaiiiana, uti plurcs variames uiiniis nilllC siiul ti •
ee-»ari.i', 43 (
'" IM '"
alii Peiaviani codicei desiilcrnniur. edltlnne Ueiritenai Diacnnlius pioderit cmn \l.\-
51. Codices alios Draeonlii, quemvia in mullla cn- greml eotlii c, rt Sirmondiana cJiinne J ligeniKvimo
lalngis coJlcum mss. Jiligi nter qn.esiios , invenlro collalus, AniiiiaJvei to praicrea diversum a Dr.icou-
iiiin poiui. Pc uoiib m-s. in Dracontluin pauci luper- tioctse Ceponium, cujus llexaemcron n ». ueerraku
,,
m PROLEGOMENA. 63"
Barlhiiis, illud publicaturus lib. cix Advcrs. , si A nientarius : in quo non solum ruetterba obscunora
\ivissei. Iliinc Ceponium monaclimn vorat Barlbius, exp'irantur , sed et Uistoiica quailam non rulqaria
srd iNic. Antonius lib. 111 BiW. vel., mm. I, cap. 4, pu- ipsoritmque attclorum vita-, el ad carminum genera
tui fuissc episcopuiii llispanum sxculi v, ad
quein ct qncrdum speclamia singulari s udio eluborata inseruu-
ad Idnciuni exsialepiscopi Turihii epislola. naribius tur. Basilece pcr Joannem Oporinum. Iloc Fabiicii
a.l lib. II, Silv. 4 Slatii, vits. 24 Virfe, inqiiil , Ce- : opus ordinc alphabelicn c netnmtnm e^t, uiilecerte
ponium in llexaemero, quem tios auctorem Vita: asse- ruiiirnni, si post novam uberiorem pociarum Cliri-
rimus suo toco, hactenus nemini nec faudo pcrceplum. stiauorum colleciionem auctius corrcctiusque eda-
Bayerius iu nolis ad Bibliolli. vct. Mc. Anlonii ail
lur, notatis prxsertim iis qox censura pcrslricia
Iijdc Barlhii verba reponil : Al quis sit Vilcv auclor, Siuit in indice expurgatorio Philippi II, ju« c ii ct »11«
aut quid sibi velit adjunclum VlT,€ ,
ptane non capio. rlo iiaie juxia sacri concilii Trideniini decrcium
Scilicel quod prima lillera in vilcc apud Barlhiuin Aniuerpix 1571 pi o.nulg:ito.
inajuscula sil , doctissimus vir in has ambages con- S5. Terlia editin anno 158'>, tomo VIII secundx
jeciu< est. Bartbius hnc lantum vuli, qund Ceponiiun ediiionis Bibliolhecx P.itrum Parisiis per Margari-
asserturus, sive restitulurus vitx erat, cinn iu lene- nmn de la Bigne; qux cum aliis operibus ejusdem
bris jaceret. De Ceponio consule Fabricimn Bibl. U FJibliotliocf i» indice expurgatorio anni!607, per
med. et iuf. Lal. Joann. M. Bra r icliellensein recognila est nihil vcro ;
a censorilius in Pracontii pocmate de opeie sex die-
CAPUT VI.
rtim notatur qnod aul censura dignum , aui cau'e lc-
Ediliones Draconlii.
gondum dicatur, 45 "l in plurimis alioruin nperi-
55. Prima editio Dracontii anno 1560, sie in- bus factum fuit. Solmn dcleri jlissnm D.aut divi in
wriptaest: Cl. ilarii Vicloris AAIteiilAS, seu Commeu- his verbis D. Drucontii llexaem<ron. Quod in editinne
tationum in Cenesin tib. iii ; Epiijrammata D.irifl retitbli anni 1GH Parisiis prxstitmn non fuil, in qua lom.
cujiisdam auctoris, intcr qucc sunl et aliquot psalmi ver- VIII, lnc ipsa vcih.i adbuc lcgunlur iniiin in caia-
sibus redditi. Uilarii Pietariensis epise. Cenetis. Cg- logo seriptornm. Tliomas Iiigius in lib. de Biblioili.
;iri'ni Cenesis, et Sodoma. Dracontii <te opere sex in Biblioih ca Pairum ei dociorum, Lipsix 1602,
dierum. Umnla vcrsibus nunc primuin e vclustis codi- cura M. Jnaehimi Zebneri, inlcr alios sciiplores ve-
cibus eipre.-sa. Parisiis M. D. LX. Apud Guil. ilore- lercs ec< lcsiasiicos edilos referl Dracontinm scd in ;
liiun. ln-8. De codice cx quo extraclum esi opns ea Bibliolhcea non iniegra Patrum opera , sed frag-
Draconlii, vide num.29 et 38. In line sunt quxd.nii ineiita quadam videnlur inserta.
C.
breves noix ad Victorem ,
qui in initio el (ine lih. rjg
Q„ a rta ediiio anno 1610, scilicel : Dracotttii
m Viclorius appellalur. Genesis qu;c Cyprinni dici- Toletani lli>paui llexaemeron , seu de Upcre sex die-
tur, esi fr.igmenium pneimiis in Genesin quod ab rum et creaiione uiundi libcr singu'aris cum M. Joan-
aliis Terliilliano adjudicatur , ab aliis Juvenco; cgo nit Weitiii indice ylcssnrio, et noiis qumjus commen- ,
t
postsxculum v natum pulo, invitis mu<is et Apol- tarii vicem ette possunt , cotlatis inter se veterum seri-
Jinc: de quo puradixi 44'" prolegom. ad Pruden- ptorum maxime SS. Patrum de comiitione rrrum uni-
liuui |iag. I!)C , et qnxdaill addam cum Juvencum versalium senlentiis. Francofuni tgpis Wolffgangi,
recognoscam. et publicC luci comniiltam. sumpiibus vero Pelri liopffii anno n. nr. x. In-8. Fa-
54. Secunda editio auno 1501. IIxc esl collectio bricius in Brbl. vet. L it., lib. iv, cap. 2, annum cdi-
poe'.arum Cbrisiianorum a Ceorg, Fabricio procu- tionis Weitziana: assignat 1619 , a quo foriasse dc-
rala Basilex hoc aunn in-4 majoris formx : ex quo ccpnis e?t Bodrigiicziiis de Castrn, qui in Bild. Ilisp.
alii derepti in-fol. dicunt. Verum de hac edilione dis- codem anno 1GI9, edilinnem SiimmidianamclWeil-
BCrui iu proleg. ad Prudentiiim p:ig. 88 et seq. Quod zianam faclas alGrmat. C;cterum Fabriiins in Bibl.
ulliuelad Ilraconliuni , Fabricius in eo edendo exeni- inedii a3vi anniiin 1610. edilimii Weilzianx recle
plar a Mnrelio publicalmii secn us csl, tribus qua- ascribit. Prxniitiit Weilzitis epislolam Goldasti de
luorve emendalis erroribus, ul jam cxposui num. 50. Draconiin, qiiam nonnullis in Incis landavi. Raraest
loannes Albenus Fubricius in Iliblioth. vei. I.ai. Iitc cdiiio P.omx, unmnipic solum cxemiilar in Bi-
cap. 4, lib. n, ait iu h <c cnlleclimie G. Fulnnii so- bftotlieca Angelica servari scio. Index glnssaiius ct
lum librum priinuni Draconiii exstarc, eumque in notx tiiiles siinl; po.«.l nolas nonnullx sunt corre-
line muliliiin. Sed adveriendum niutilum quidcm tiiniies versiium ex Weiizii aliorumqne ingenio ex-
esse libium luinc Dracoiitii in ediiione Morcliana el cngitatx, qiiarum nonnulliis mibi rril usiis.
Fabriciana, sed non in fine: nam 58 versus qui de- 57. Qninta editio anno 1616 in Choro peclarum
sideranlur perlinenl ad narralimieiu peccali prinii part. 2, iu-4, Ltigdmii, sindio Alexandri Fichetli
parcn i», post versum, Nec rircuimciiplor. In suis quod inaiiu in qiiodam exempliri srripiuni vidi .
commcnlariis, qui posierinr est loir.us p'iori raiior, nam cdilnris nnmen typis exprcssum nonesl.
rationcm c.irminiim Draconlii babel Faliricius. Ti- 58. Sexia cditio anno IGloin Bibliotbcca Patrum
luliis liujiis serundx p.irlis cs! : In poelurum vclertini Colonix Agrippina: inm. IV, pag. 500.
ecclesiasiicorutn Chrhtiana opcra, e< operum retiqmits, 59. Sepiima c.litio amio 1GI9, Srniomli opira ,
lUqnc fragmenla Ceorgii Fabrieii Chciuilicensh eom- lioctilulo: Beaii Eiujenii episcopi Totetam opusculn.
DRACO.NTIUS. 652
631
Quibut inserti sunt Uracontii libelti duo ub Eug nio A 61. Nona edilio anno 16S1 pcr Andream Rivinum,
qin longissiinam banc inscriplioncm apposuil Dra-
eouVm oliin recogniti. Adjectu 46 HM** u/iornm u/i- :
i/ii, i ueir um icripfoi um nuriu. Purisiit ex oflitlna If/« contii Hitpani libettorum biga : quorum \irior de opert
tW/iinia njjurf .Sefraifiaiium CramoiJi/ I. DC. xix. ln-8.
ttx dierum, el creatione mundi Hexaemeri titulo pri-
Henrico Borbo- ilrm, ted cvi versibus muli/ui editut fuit, tcriptut
Jacobus Sirmondus oputcull li*c
Metensi, dedicat. Pi.cur lieroico melro ; aller vero poslerior elegiaco pottfalio
nio, icgis fllio, episco|m
quati quatdam pracedanti iliius puriter, atque
Eugcnium et Draconii n» suui Marlini cpiscopi Du-
ett, el
suiiptiut ad Deum, et ad regem Theodosium Juniorem
miensis quadam, Coliiinliani abbalis epislola parae-
Severini cpiscopi Docirina, Augustum excmatio primum vgetimo [corrige trigt-
netica aJ llunalJum ,
Aquiiani Confessio. Micbael a S. iimo\ abhinc anno Parisiit prodiit, nui;«am u itif.T-
Tironis Prosperi
eJitionem SirmonJiaiiain msiij ; nunc vero tttrumque, el in primii llexaemeron
Josepho in Oililiograpli.
illud, tive de machirui mundi potl Eugtnium Tolela-
adannum 1017 referl: qui fonasse error est typo
hunc aunum il e ex Diction rio Mo- num episcopum [cujut tinml hic appotita est Septidvi
grapliicu", nisi
De liaceJi- recapitttlatio, ul el epigrammula reliqua, aiaque poe-
reri, obi parilcr indicaiur, evsoipsciit.
Sirmondum editio- matia subjuncla reperiet], item post Georg. Fabricium,
lione viJe inim. 46 elseq. Ante
riem Morelianam onines seculi sunt, paucis cmen- B Joann. Weiliium, Jac. Sirmondnm, Catp. Barthium,
SirmonJus cx n»s. Ilexacmeron anctius cl Sim. Toelmannum, Wolf. Seberum, elc, rfililufum
dalis.
Elegiam Draconlii primus pu- inlegre emendavit, in'eoque confuta distimil, el coni-
corrccliiis edidil, i-l
quem miiiliee ob hnjnsmodi veiertnn scri- modiorem, atque faciliorem ad sentum obscura redegil,
blicavil;
notitquc prioribut aliorum telectit, ncvis qitoque auxii
plorum ediiiones celebrai Barlliius, cujus liaet sunt
lib. imi Advers., cap. 2:
Plurimot iuferiorit a-vi el illuslravil Andr. Hivinui D. et PP. Liptiie. /Era
hnc sa?culo Jacobut Sir- Dionyiiana mdcli. ln-8. Videluresse error in nutnero
tcriptorei luci vilwque dcdii
nwndus, judicii eximii , lcc.ionit ctrlte homo, nec niti versuum qui in primis edit.onihus decsse dicuniur :
bene de antiquitate meritit accentemtut. Et prol xe solum enim desiderantur 58 versus, ctim Adami pcc-
Ll, cap. 4 Quanla in palientia hcee, el liberalis- calum describiiur, et unus versus cum form.ttio Ent
lib. :
narratur. Scilicet iu editione Moreliana sunt versus
lima sludia merita exslenl Jacobi Sirmondi, prcrdicavi
575, in SirmonJiana 654 prater Eugenii praTatio-
hactenus non sentcl, non polero aulcm satis exlollere,
prwdica- nem.Leyscrus inlli^tor. poet. medii ani48 bunecr-
aut wquare verbit, «i stvpissinu posl elinin
rorem casligavit, qui simul noiat admitti non po<so
vero. Tol ille bonis pruximos tcriptorese teuebris eruit,
certa lectione eadem fronte libri dicilur, anno vicesimo ab
qtiod in
tot sagaci ingenio, judicio exquisilo ,
L anno 1651 primum podiissc Dracr.ntium, opera Sir
tndustna fideli, nioitumentalineii erepla merita- laudi
mondi posteriori libro aticium. \en.in id ipse Hivi-
poifooium rettiuiit, ttt ctim nomen ejus hominis prtt-
acapimus, calatogot nus animatlvcnit, et triqesimo pro vigcsimo correxit
fereniei ego, quos quotannis bis
in fino libri melius correxisset trigesimo tecundo.
vldeam librariot, non possim non exsullare guudio, et
:
ln iibello exiguo mulli nec lcves liujusmodi lypogra-
novam anmo meo ItTliliam de adhnc incogniii attciijus
Non turbenl not in laude pbici errores irrei seruni, quod libris in Cermania
tcriptorit leclione polliceri.
ingenia mativola, qucc ediiis satis frequens est. Edilores quidera causam in
tt comiveitdatione hujus viri
nostram, cum ad prctconia de- nondinas proximas ct bibliopolas urgentes solent re-
pueritiam aliquando
ad insectationes homi- jicere; sed non sine magno emptorum damno niorem
buissent, detorquere voluerunt
in rcligionis nostrie venditoribiis gerunt : ul enim rccte ait Dracontius
nttm, doctorum licet, non tamen irf
lib. i, vcrs. 613,
circumslantiis sentientium ,
quod ipsis videbatur defen-
dendum; non deerimus nvs mori catidoiis nosfro, et Damna aliena solent aliorum lucra pararc.
virtutcm clarissimam lummit ptausibus prosequamur , Rivinus tamen magna ex parlc eos trrores in fine
sic ftetutad nos etium de bonitate nostra fructus noit
, liliri ementlavit. Sed in hac ipsa seric errorom quos
contemnendtis redeat incitatis 47 uimiium iltis prx-
, rorrigil, plures alii novi occuriuui, ut serio inspeie-
claris viris ad persistendum iu iuslifu.'0 suo, <;t<od non rim an alius esseiindex quide liis erroribusnioneret.
fruitrari meritii videant pra-coiiiis. II. > c. qiiainvis Conjecitiras Rivini in Dracontiitm suis locis inJicabo;
longiora, vel in Sirmondi gratiain, vel in noiinollain quas intertlum probabiles esse, sed plerumque non
nostri laboris commcndalioncm libens aituli. necessarias, facile quivisanimadverlel. I.eyseius, qui
00. Oclava cJilioanno 1621, in appendice l> blio- collcciioncm puetarum medii .t-vi parabat, ul refert
tliecajTatrum pcr Margariiiuin de la Uigne, Paiisiis, in bisl. conim, Draconliomquarlo loco cx ediiione
pag. 837, qua quamvis post Sirmondum facta, adhuc Hivini reciitlcre consiituerai. Sed eifeciu caruil illo
tamen Draconiium muiilum ex ediiione Moieliana apparalus.
reprxsentai. Eodem motlo recusiis est Dracoutius iu 62. Decima e.lnio anuo 1677, in RilJiolbeca l'.i-
Oibliolhcca Palrum Paiisiis 1614, toni. VIII, et mr- trum I.ugduui liim. I\,e\ ea quam S nmuidus ad»i-
sus Ibid. 1634, toin. VIII, si lamen diversiu hae sunt nuverai.
idilone?, et non solapr ma frons ilisrriiuen prxferl. 63. Umleciiua eililio I6'J6, inler :-.ba Siruii>n.li
Prlmuin •xemplnr viJi eg», alierum liig us lib. de opera infol. lom. II, cuia Jacobi d< l.i li.iune. qui <n
UiliUoUiecIi. pi.rfalione ei ad maigiieui DrtiCoalii " uxJ u» aJuo- 4
>
: : ,
633 PWLJiCOMENA. C5i
lavit. Ilepctitaesl lisc cditio Yenetiis 172SCBH0 non- A immense Dens : in edilis nnnc legiltir, Rex mterne
nnllis notis 3il Draconlum ex Adversariis Barlhii Deus. Illa ipsa oratio Eugenii episcopi Tolelani in
typis Bariholomcei Gavarina; et rursns ibid. 1778, catalogo mss. bibliotliccae rrgise Paiisiensis indicaiur
quod alicubi notatnm legi. codice 528, cod. 2085, cod. 5371. In cndice Vaticano
64. Duodecima editio anno 1773, in.Uiblioiln ca Alexandrino 1360 aut 2078 exslanl qitardnm Eugenii
Patrum Gallandii cnra et sludin, Veneliis ali anno carmina, el inter alia Oraio ejusdem Eugenii, qua? in
I765etseqq. publicata, tomo IX lioc amio 1775 ex- noniiullis verbis discrepal ab editione Mairitensi, sed
cuso. Gallandius lirevi'S nolationes addidit Draconlio in duobus primis versibus cuni ea consemit. Ven.
ex Uarlliio, Bauiiioeditoreoperum Sirmondi, et llcu- cardinalis Thomasius in sun llymnarioeamdem oia-
unniio. tionem eilidit sub Eugenii Tolelani nomine, cui ab
65. Decima lertia editio anno 1782, inier npcra Alcuino in ofliciis pcr ferias IBcrihi animadvenit
Patruni Tnletannrum ad codices mss. recngniia, et legitaulem, II, x Deus, immensi quo constat machina
iionniillis notis illustrata 49 opera, auctoritnte, et mundi, Quod miser imptoro, tu Christe per/ice cle*
expensis eminentissimi cardinalis Francisci de Lo- mens.
rvnzanaarchiepiscopiToleiaiii.lli-paniarumprimaiis, CAPUT VII.
M.iiriii, apud Joacliiuium lliarra, in-fol. Tomo I, pag. B Draconlii duo codices mss. bibliolheece Vatieancr, r<E-
54, exstant DraeontK lilielli ad codicem Azagrensem leris auctiores, quoruni nulla menlio apud atios.
rccognili, variantibos lectionibus margini asctiplis.
67. Ilactenus de Dracontio qtia* alii docuerqnt ex-
Tninus II prodi t iliidem aimo H85. Eleganiissima posui : sequilur utcodices duos Vaiicanos, a nemine
esl lia;c cditio Patrum Toleianorniii, ex qua singula-
antea cullatos, nuuc dcscribam. Primus est hiblin-
rem editnris eniinentissiini dnctriiiam, merilai|i:e
Ihec* Urbinaiis num. 352, membrauaceus in-fol.
pl.me exiniia in ecclesiasticas liueras faeilc pos-is
mn i iino, eleganlissime el mtillis versicoloribus litieris
agnoscere : qui nos cliam exemplo, ope, libris, quos
exaratus. Opera in eo varia contincniur, quae in pul-
plures ipse suos, aliorumque in publica commoda cherrimo circulo initio lihri prafixo rircum undique
typis vu'gavit, ac lilleraiis hominibus dono dedit, ad indicata sunl. In fine a?tas codicis et nomen exseri-
Iikc vcterum Patrum monumenta illusiranda exciia- pioris adnolalur his verbis : Ftdericus V eteranus Vr-
vii. Draconlii carmina edit.i simul suni cum rarnii-
binns transcripsii anno sulntis mccccixxxi id. Aug.
nibus aliisque operibus B. Etigeuii : uiraque auctiora
Pulclietrime lilleras formabat Veteranos : neque la-
liic sunt, quam .ipud Sirmondum, prxcipue Eugenii men ejns nomen video inier exscriplnres codicum
opera.
bihliolbecx Laurenlian.e a Bandinio diligenter re-
6>. Bayerius in not. ad Bibl. vrl. Nic. Aninnii:C
ccnsilos. Operuin qnne codex complectittir non lanlum
qunsdam indieai, qtiibus edilio operum Ettgenii ailliuc
ordinem refcram, verum etiam noiiiiam aliquam cx-
augeri posset, inter qu:e refert, reeenseri in Histnria
liilnbo.
hiblioihecx Cotlonianu', pag. 35, col. 2, codicem 68. Primo loco occurrit Anticlaudianus de beato
Psallerii Davidici ante niille ct amplius annos exa- Puero, nullo auctoris indicato nomine in codice; sed
ratum, cui a-sniiis quintirnio satis antiquus cum eonstat essc Alanum Mngnum, de qnoagunt Railleius
i'p
:
grapbe , Oralio Euyenii Totetani versibus : qux inlibrodeScriptis51 Anti, et Fabricius in Bibl.nied.
Rex Deu$ immense, quo constat machina niundi,
incipit, et inf. Lai. Novem sunt libri, quos sub boc litnlo de
Quod miser imploro, tu Chrisle pcrfice clemens. Addit bcato Puero a nemine laudatos vidi. Etsi aiilcm al i
Bayerius haec non ablndere ab Etigenii Toletani ge- aliler puiani, mmen assentior his qui aflirmant ear-
nio. Vercjtidict, nisi qund Eugrnius polius dixi>sel,
mcn ab auclore Anticlaudianus fuisse inscripium,
Christe tu perfice clemens, vel alio modo, ne ullimam quia Claudianum imitari, ejus scilicet stylum expri-
in Christe nulla ratione producerct. Sed Bayerius ob- niere conatus esi, ut vcl ex primis versibus coligi
servarc poluil hanc ipsam orationem legi inter car-
puiest
mina Engenii lam iu ediiione bac Malritensi. quam .V Auotori'! mendico stylurR, phalerasque poeta?,
ia Siriiiondiana ; imo esse prinmm Engenii carnien " Ne mea seguiiie Clio dejecta seuescat.
post pra-fa tiinem. IIopc lanien cst discrepanlia, quod Neque enim anti semper conlra in composilioncs signi-
priinns versus iu hisedilionibus iia babel: llexDeus, ficat : sic «vTi.6airt>£ur nnn est conlra regem , sed
immensi quo constatmaehinamundi : secundusversus: prorex , vel qui regis locum nbiinet.
Quod miser Euijenius poco, tu perfice clemens. Quod 69. Anliclaiidiano succedit Aralor. Sed cum liujus
reformatum opinor ad usum ec< Icsiarum, in quibus carmina cum hoc et aliis codicibus contuleriin , de
ea or.itio cancbatur, neque oporlelint Engenium no- eo disserendi locus opportunior non deeril, ut spero.
minari, cum alius pro se oraret. Abler reformatum Tantum moncbo duortim librormn disiinciionem
est apud Browcrum in fine notnrum ail Venauiium qux in aliis eodicibus expressa est in boc codice ,
Forlunalum, Qnod miser imploro, pcr Chrislum per- non apparere.
fice mitis. Q lasdam alias varielales in reliqua ora- 70. Post Araturcm exsiant jEsopi apologi Imc
lione 50 obscrvare liret apnd Browerum. In primo titulo :Esopi Phrygii Fabulce, dicta? apoli.gi, traductts
versu verius puio Uex Deus immente, quo. Episinli in linguam Lalinam incipiunt. Laurentius Zaccagnitis
Dracoutii, itt in mss. Vjticauis legilur, incpit, Kes nianu sua banc iiotam inargini adjecit : Versio antto-
: : : , : : :
055 DltACONTIlS. (i.-.fl
iii miiiqni a Phmdn divcni, qiuc exstat ciiam in co- A 53 '-'I' 01 sociindus e»l de Adcenlu Anliihr.ih ,
qucm
rfxv V«/iVniio n u iii. 28G8, fot. 53. Ncqnc iil sane in Aiititheoii vocat poela. Liber tertius de Morte Anli-
il 'l>iiiin cadere polenl : nam veisus liujtis operis sunt clniili, resuircct.one morliiorum, et forma judicii. In
elegiaui, venua Phaidri lainbkd liberlorei. Iilud po- calalogis codicum mss. quidnin indicanlur rarmina
inii quarcndam fuisset, an ouetor barom lai.ularum de Judicio; sc<l qux ab boc pcemaie divcrsa csse
eaiel Avienui, Veruin ulrwquo confereuli dis-
niihl facile sil argucre. Moiiifaiiconius intcr cniliccs re-
crimen illico patuil. Auctotcm csse Christianum cx gin.c Sueci.c cnuiiicrat anunymi rarmina de lignit
liis pnlngi ver.-ibus eolligo : judic.i num. 13G0, simul cum Tbcodulfo, Avito cl
l't mi^ss preiiumde \ili surpt igello, aliis. Vidi IiiiiiC codicem, qui nunc eat Alexauilrinus
Verliula siccj, Duus, cuiii|iluu rore uovo.
iiiiiii. 2i»7H. Vcrsui illi dc jiidi<:io soliim siint 25 be-
Noque enim pooia cthnici ita loqni s.dobaiit. Obilcr
xamdri ,
qiiorum uienlio lii iipud Saresberii'nscm de
vcrlium iiiiinii in vcrs. seq. eniendabo:
Nug. curia 1
. lib. II, rap. 5, sed in boc r.odice uiiilili
Verborum lcuiUs morum fcrt pondiis boncstiim.
ct iinpcifccli stini; priinus ita liabcl
Pro lenitai legam tariloi, ut inetro cnnsulam. Plii-
Jmlicii aignom, tellus sudore madcscil.
lippus Labbeus in Nov. Iiibl. mss., sive Speciin. an-
Ulciii Mouif.tuconius pag. 1 150 cx biblioibcca San-
liq, lect., iinin rveensei poctas qunrum caroiiua non»
Gcriuniicnsi indical Sibyllx vcrsus de Diejudiciicad.
D
ilnii cdita vulgare conabalur, pag. GG m niorai /£so-
673, qui videnlur csse vcrsus de judicio rc dicis Va-
pi Fabulas versibus elegiacis ci codice rogio 893,
ticaui nupcr laildati. Nam Autonius licnigcndrc con-
ipiarum iniiium erat
gregalionis S. Matiri in cditione operuw llildcl.crti
52 Ut jiiM ,
ut prosit, conalur pagiua prasOOS,
t,
ct Marbodi anle mcinorala col. IG30 intcr cariniua
Dulcius irriuent scria picta jocis.
varia Marl.odi cdidit eos versus vclul incilitoscum li-
Ese sunt ocrte fabul.c que reperiunlur in boc endice
Vaiicano nam iniiium idem csl ulrobiqiic. Labbeus tulo, Vcrsui libylla; de Die judicii. In primo versu
:
rccte babct nuidescct iu uliimo Decidet e <<»/<> ignit-
nonduni iuquisicrat, ati f.ibul.c eodicis rcgii exdem ,
csscnt ac faliul.c que el tulphurens amnis, mallcm e eoelis ignis, et ml-
codicia cujusdam Vigneriini in-
scripli Liber lliiopi, iu quo eral fabula sal longa dc phurit amns. 0< cmiiinl hi versus inier opera lleda>,
lupo ci o,.iiione. In coiice Valieano pnsiroma est tom. II, Basile;e, I5G5, pag 553, cl diversis vcrbis
fa-
l'ula dc lupo ct pastorc, sed salis lunga iion esi. lo-
in libris Silryllinis. Vctcres Christiani hujusmodi si-
i.t Marbodi carmiun col. I IG9 lcgiiur fabula dc frau- byllinos vcrsus ad judiciiim exlremum probandum
<le a lupo opilinni facta, qu.o iia quidem longa est
proferebant : cx quo in prosam , sive sequenliatn Dc-
iil liac ex parle cadem ips.i essc pasiil quain Lab- fiinclorum pcrmaiiavil
bcuslaudaL Leyserus in llisi. pnct. i.
a?v. ad ann. *-•
Dics ira?, diesilla
Solvcl sa-clum in favilla,
15U, pag. 2007, profert labulas eujiisdam Adolpbi
Tcste Daviil ciun sili\lla.
routia uiulicres, qu* disiinct.c longcque divcrsa.-
Mulio magis ab boc pocmatc ilifferunl qu dam ver-
siiut a fabulis codicis Vaticaui.
susaniciri, in^cripti de Exremo Judic.o, qu<is allcri
71. Post falmlas in codice suni Epigra.nmala
Leyserus in llist. poci. med. xv., pag. 2091 , sivc e.x
Prosperi ex S. Augustino quas saepiua ediia sunt,
correctionc 1191. Initiuui est
sed lixc cum ediiis conferri debent, et a nie, si va-
raliil, confercnlur. Pramillilur cp granima ipiod ab
Qualuor dc par:es mundi sunl augeli niissi.
cdilis abcst, sed a Mansio in Addiiionibus ad Bibl. Inlcr cariniua Tcrtiilliani lcgiiur ciiam libcr unus de
incd. el inf. ajvi Fabricii producluni fuil ex codice judicio Domini, dt.crsus laincn a poemaie hujtis co-
Prancisci Maria: Florcminii. Vcrsiis ultimus in dicis Vaticani. Auctnr anliquus milii videiur muliis
Man-
sio mcndosus c-t, Si demum cceli cupiunt qtti tcun- de causis, quas exponere in aliud icmpus dilTero.
dere regnum. Nostcr eodcx babct, Sidneum coeli,
Conjirere autem licet auclorem esc Verccunduni 54
etc. Alricanum cpiscopum, qiiem doos m6dic<isbrevcsi|ue
72. Soquilur carmen ius< riptnm Eoaxrex Arabum, libellos carminc daclylico cdidisse, pr niuui de rc-
Uc ihiutibus tapidunt, quod incipil
" surreclionc ci judi.io, allernm de poen lenlia , l>i-
Evax rc< Aralniiii forlur scripsisse Ncroni, ilorus cap. 7 de Vir. illusiVih. leslalur. Libot Verc-
i.."i pi<st Aiigustuiii regnavii iu orbe sreuodua. cundi de pceitilenlia cxsiat Toleti in cclcbri iilu co-
Auetor in codiee non noiuinalur, sed csi Uarbodus; narlus
dire Aiagrae dc qno dtxi iium. II, cujus si
qui ail, se Kvacis libros in eompendium redegiase. pro-
fucro apograplmm, lutius dc re lota judicium
A<lisis Fabriciuin iu Dibl. med. et inf. Lalin. ci opera fcrrc pntero. Non dcsuitt i|ui Vcrccnndi carmcn de
llildeberti rt Uarbodi Parisiis 1708 ediia. Judirio illud ipsum dicaul c«so quod Tcrtulliauo af-
73. Succedii pooma de judieio extrerao, cujua lingilur.
apuil a!i s mcillio nulla inilli ncrmril. Insciipliu cst 74. Ignolus alius poeia scqiiitur in eoden codic;
Criiiai. Libri sunl trcs. Primo pr.cinilhlur tituliis scd pccu iaria tpixdam de eo coiiimemnraiiiiir, a no-
liic : lucipit tiber primai Crisiudos de tignit prictc- b s nmi oiuillcnil.t , cx quilms alii fi.tt.iSM' veriim au-
Ueniibuh judieium. Imt uin:
ciiuciu dc| rcbcudcnl. Qi.idum CaUibcr dc'raplu /'>u-
liur ago, ('aiii<i|.i', im'iu comitata aomriun,
seipimr. t.iijitsdum uobilii riri ini/il'» el pccl.r .
lli propcra, plcclrumipie tcni', cliharaiuqiie annan>
llclll. i.n.i libcr imipii ud VripotioNNM SwrrMtiMM <;•»
6S7 PKOLECOMENA. (
-
H
iueinm ci amicum. Posl hanc inscripiionera incipii A Contingcrc ciiani poiuil ut carnien Dracnniii, e\ lli-
rlegia ail Vcspasiaiiuni spania in Africam drlalum, inlcr Aiignstini
:
5Q scln'
custnsanlmi Pvl.icjr-s iiuuc aller Dresli das repertum alicui causani inscribemli nominis An-
Coga:le saepe milii Vespasiane vale.
Ob similes casus plura opera Pa-
guslini pra-lmerit.
Snibilur Piladesei lloresti. Post elegiam, qna? vices tribus quoriim vere non eranl, ailributa saqie suni.
prologi gerit, incipil cariuen :
77. Mulio vero magis esl inirand Draeontii ,
Illeego, qui leuui moilulalus carmhn eulinn, pnema, sub Aurclii Augiistini noniine descriptnm,
Euryilices ercini quondam gravc vuluus, el iram,
diligentiam editorum S. Augnsiini, prxsenim Mau-
Inlernnsquc laius limpiens majore cothurno
1'umca licll.i siinul, ei iiiulua vulnera geolis rinorum ita fugisse, ut nullum dc eo vrrbom fece-
Ausuni.e, l'o?iiique duciscnm ilira paravil
rint. Opnrlebat enim nmneri lectnres, evstare qu:-
Pe*sima Tesiptitine bellorum scinnii seil nunc :
Immcnsos asus Cereris, lougosque laliores... deiu liujiisceniudi carmen sic inscriptum, sed Augu-
Jla porro pergit argunieiuuni proponens. In linc epi-
stiiium auelorcni non essc. Nequc in ipsa Uibliolbcca
lapliium hoc Icgiiur :
bililiolbeoaruin ms<. Mnntfaticouii, aut in aliis sinii-
Sienl.t uiegeuuit leilus, nnlrivii amlca libus caialngis vesligium bujus pocmalis invenio aut
Terra suis Calaliris, llnma eadaver lialiet. Draeontio, aut Aurelio Augusiino ascripti. Muulfau-
Exsulal a pairia corpus, non eisnlet, ora,
Lecior, ali aurlore spirilus i|>se suo. B cnn us in liilili ithcca Vaiicana reginas Sueciu: cnd.
Spirilus iu varias ama- iliiiu pros lu uinbras, 1536 cniiiiiienior.il Veisus Auguslini et lli ronnmi,tt
Tristiti.is liquit, hospila lerra, luas.
Sed quod lenis alilidit arclo
repclit, lectnr, llirsiis Ciid. 1587, Carnr.ua nor.nnlla Augusliin, Plalu-
Teinpore, quolutum ine lore, quaso, roga. nis, Avili, Jnvenci el Forlunali. Yerum lii pauci qui-
55 ' la ' 10s versiculos sciipsi, qucdam verlia corri- dam versiculi videntnr esse qui su!> Acgiislini no-
gcns : nam scriptum cal vers. 5 non exsului ora,
mine in aliis eliam caialngis indiranlur. Liber ejus-
vcrs. 4 ab actore, quod tanien retiueri possel, vers.
5, Spritusin aurasvariat dumprafuilumbrat,ei vers. dciu S. Aiiguslini de orando Deo ad Prnham, llesae-
7, arlo pro arclo. memn cy s, ei exocrpia ex boc npere ad Dracontii
75. Anonymo isti poet.c sivc Siculo, sivc Calabro pocm.i nullo modo atiinent. In bibliollieca San-Ger-
snccedit in codicc B niini Uombriiii ad sanelitsimum manensi Monifaucnnius pag. 11-25 codiceni 125
dominum Syxlum quartum suinmum ponlijiccm de l>0- enunliat, ubi suiil S. Aiiibros i opus tte Sairainenlis,
minica passione liber pr<mus. Elegi.i ad pontilicem S. Augustini qutrdam, llildekrli Cenomanensis epi-
pndogi loco est : sequitur earmen heroicum, con- scopi versui de De.i. Nei|iic in bis versilius oarnicn
slins sex libris, de quo, uti dc auctore ipso videri
Dracontii intelligi debct : nain inter llildebeni car-
potcsi Sassius llistor. typogr. Hediolan. pag. 140,
niina edita muiti sunt vcrsus, qui co litulo insigniri
Carraen de passione dominicaad Syxinm IV editura G pi>s&enC . Istiusmodi inscriptiones de Dco apud poe-
fuit Mediclani anno 1481. Pr.ccipuuin Monibritii opus
tas Clirisiianos plures invenies, ut versus Vicioiini
sunl Vitx- sanctoruni, cujus editio, ab ipso duobus Piciaviensis, sive Fabii Marii Victorini Afri, cui re-
voluniinibus in-fol. vulgaia, splendida est, rara, raa-
ciius tribuunliir, de J<su Chrhto Deo ei Itomvie. Car-
g inque nunc opcre quaesita. nien de Deo homine inscriplum edidit eiiain Joamios
76. Postremuin lucuin in lioc cudire occupat Dra- Raplista Maninaiius. Siniili tilulo Uidaci Jnscpi-i
conlius, sed >ub alio nnmine. Sic cnim carinen cjus Abadii Mexicani Ccenx. 1780 poeina prodiil de De<>,
iiiscribilur fol. '210 ,ingusliiiide Deo. Auretii Awju-
:
Deoque hoinine Heroica : qux lcrlia cst cdilio opctis
ttiiii de Deo liber incipit feliciter. Et in finc : Finis. niiiltorum laudibus celebrali.
A. Augustinide Deo. El illico ailnolalur cxseriploris 78. Jara vero Diaconlii carmen dc Dco in ires
nnmen, ei dixi iniin. 07, ncqiie alind in lioc codicc parles ilivi^um esl : elsi enini liiuin libroruni aut pir-
occnrrit. Cum lotnm boc carincn dc Deo Dracon- t uiii inentio non silin cmlice cxpressa, qiMiuadnio-
tiuui auciorem certo liabeai, ut mcx nstcndam, sn- duiii incndein Aratoris duo bbii nnllo mododislin-
pcrvacancum sit qurcrere cur noinen /kuguslini, non guuniur, ut dixi nnm. 09, ca lamen dislinctio et sc-
Draconiii pncferal. Passim enim in niss. cndicibus par.iiio parlium Dracnulii adliibelur, lilicris etiani
id evei.ii, ul uuius opus alteii aflingalur; cnjiis rci ° 57 uiitio cujusque libri uiaxiinis descriptis, ct pc
illa Sapi sime ciusa esl, qimd librarii aniiqui inulla culiaii artilicio elaboralis, nt trcs libros disliuctn
opera iu uimiiii voliiinen couipingcba.il et coninii- cnuinerare oppartuuuin visum fucril : cui divisioui
scebant. ilinc f.ictum tuit ut plennnque auctnr, qui
series ipsius arguuieiili, et cujuslibct partis cxor-
priiuus apparebat, c-ctcra seqnenlia oi.inia opera ab
dium favet. In primo libro post versus 110 c'ndcin
aliis crcdercliir confccisse, praeserlim (|iiia interdum oralionis filo conncciitur narratio de opcre scx di -
auctoris nomen aut oniissum fueral, aut lemporisin- Prima dies nam
111111, lucis erut, etc, ijiiar edita pri-
jinia aliove casu deletum. Foitasse eliani Dracontio dem sub
est litulo Hexaemeron Draconiii , sivc de
nonicn fuit Aiirclius, quod ab aliquo librario soliiin Opere srx diermn, lioc iniiio : Piima dies.lttx esl ler-
operi praelixum occasionem aliis dederit, ut Aure- ris, etc. Sic dei.ule liber progreditur nsqne ad ver-
lium Aiigu-tiniini esseexislimaicnt. Quod eniiu ra- sum 755, Quo
I
te promitiis, cic, cui ctiam adjuiigiiur
contius aba eiiam nomina habueril, cx niorc ejus beiuisiii biirai, Omnipotent ivieme Deut , lanqiiani
lemporis argiiitur, quo viros imbiles quaiuoi aut versus exlreraus primi l.bri. rcst bnc bcinislicliiuin,
qiiinque noniiiiibus appcllatos Uiis coiupci luin est. inteicapcdine ct dislinciionc quam dixi adliiluta, iu-
.,
63) DRA..ONTIIJS. (UO
ilpii liber secuiiJu», luventvr, g nitor, etc. Vcium A chis 158. Apuil Sirmondum solom sutit 99, postqua
saiis per se liquel hemistichiiim Omnipolent atterne Kivinus aduol.ivit . C.attra desiderunhtr. In edilione
Deut ioilium cs.se libri scciinili, Rftfl linciu libri Malritcnsi ei codice Augrx addii» siuil 11 disticlia.
ITiiiu : quod fonasse ab ignaro librario cum fine li- In misiro rodiee finita elegia, eadcm ant qua manu
:
bri priiiii eonjuiictum est, ne versu, qucm iuutiluin addiltir: ExplkU iutisfatlio Ihtuoittii ad Gullumndum
et impeifecium invencral, librum seciindum inthoa- regem Cunndalorum , dum ettet in vinculii, quod lillc-
rei, enque inodo iniiium liiijus libri minus venusium ris majoribus scriptum csl. Alia opera bujus codicis
atque elrgans reddeici. Liber seciindus, comprc- diversam manum ati|uc xlatem prxrerunt. Versns
heuso lioc hcmisiicliio, procedit usque ad vcrsuin M.iri i de S Rcnedicio, el S.ilisfaciiu Draconlii eo<cm
808, Agmina conuVmnarti*, ftc. Tum alia divisione cliaraciere sunt scripla, qui piculiaris est, mullunv
inierpi.sita, liber terlins incipit, Luminitaterni, etc, que aliisqui vulgn nnii sunt dissimilis. Troinliellius,
utque ad vt-rsuin ultinium , Additus insonti po~ in opusculo de Artc cognoscendi xiaicm codieum,
pulo, clc, /|ui est 682. Ubi aiiimadvertcmlum est cnp. 14, lnijuscharacieri» nonnullas liltcras eihibet
uirumqiic lilirum secunduin el leriium a Dei invo- cujus pcneris pancos codices in lulia 59 viderat,
caiiiMic cxordiuw liuberc. scd in bibliotheca Vallicellana Romx plures asserva-
79. Etsi auiem codicis ;clas reccns sil, tamen ex B ri au.lierai, quosei llispania alatos Joseph Blanchi-
aulii|iiissimo volumiiie eum trnnscripiiim csse, non nius ipsi as eruerat. Postea eliam rescivit toinc
levia suni imlicia. Iloc enim imitniut lacuna?, qux eiimdem esse characierem qui Italice dicitur goUiica
pixsertim panlo post iiiilium nccnrrunt, et versus cordelloto, et cujus adhuc ususest in quibiisdam bul-
incboali, iiountinquam a prima sola litlera, qnnd ideo lis pontificiis. Slnluil Trombellins hunc eharailrrem
fnciuin apparci, quia tempnris vclusiaie aliae litterx in eodicilms proprium fnisse sxculi xi circiter. Equi-
jaiu evanuerani. Forlasse hiuc eliam frequenies er- dem in bibliothcca Vallicellana nonnulla leclion.iri»
rnres qui in codice noiamur profecli sunt, quod li- ad usum ecclesiarum vidi hoc charactere cxarata,
brarius cliaracierum formam et vim non saiis asse- qux ad sxculum x aui xi videntur perlinere, et f<>r-
qncreiur. I.ocuin autem vacuum relinqnebal ulii tisse sunt illi ipsi enJices quo* ex Ilisi>ania huc ail-
versus aliquisaut verba dccranl, ut cx alio coJice, vectos Blanchinius affinnabal. Membran v Vaiicanx
si alicubi compareret, possent supplcri. Quod si ea quibus Satisfaclio Dracontii dcscripia est, milii eerta
omnia vilia, qux nunc in codice cernunltir, in anti- s.ceuto xi posici iores non videntur. Exemplar simila
quinre volumine exstabant, censemlum esi Augusiini Itnjiiscliaracieris habemns in prxfaiione rommenda-
nomeii, quml limlus prxferebat, eniditu<n aliqurm tissimi cardinali Francisci Lorrnzana ad Breviaritim
virnm impulisse ne lioc 58 P°ema peuiius pcrire G Isidorianum paj. W, ex rodirihtis golliicis ejns Bre-
jn.-nniii.-n i. Ac lorias-e uunc hoc qualicunque Dra- viarii qui in biblioiheca Toleiana assenantur. Inter-
rontii opere careremus, nisi falso litulo aliquando pungcndi ralio valde siugularis est in hoc Dracontii
fuisset ornatum. Italio scribendi in hoc codice hxc codice unmn punrium a|>ponitur in line cnjuslibet
:
fcrc est, herebus, hyatus, cohercent, cathena, cather- hexametri, unum punctum et aliud cum virgula in
va, templalnr, loliens. Cxlera niliil nul nou ruiiltum finc pentamelri. Illnd vero magis obscrvandum inter-
d ll.Tiioi a commiini orlhographia. Inierpunciio nulla logatinnis nntam qnamdam verbo tibi incipit inter-
esi, acsolum duo puncta aliqnauJo appoiiuniur, sed rogaiio semper affigi. Ilispani nunc hunc morem in-
lemere, el ubi nihil illis npus era<, aul etiam ubi vehcre conanlur, ul iuterrogationis consiii lam notam
scusus ea omnino respuit. relinquant qtiidem post ullimtim inlerrojationis ver-
80. Sei-undus Draconlii codex , quo usi sumus, l.iNii, sed eainilcm notam inversam verbo unJe i»< i
innlto majoris est preiii, si antiqiiiiatem ejus diligcn- pil inleiToqalio, prxfigant, quo legeniium eonunodo
liamqiie qua exaraius est, sine mendis aut sanc ctiui
constilanl. Ex lauJalo cndice Vaiirano specimen cba-
paticis roiisiderenius : alioqui Dracontii in eo nihil est racteris xri iucisum cxhiliemus.
aliud, nisi Elegia, sive Satisfaciio ad regem WanJa-
loruin. Codcx hic Vaiicanus cst
CAPUT VIII.
bibliotliccx regiox
Suerixnnm. 503 aui 12C7 memtirannccus, quo varia Draconliut carminit dt Deo, et Sattsfaclioms auclor.
np< ra contincntur, ut EucliJis Eleineniorum libri
%t. Cum in coJice V uicano poema de Deo Anre-
sex, lioethii dc Aiitlnnctica 57 capjU, Algebra in-
lio Augiisiiuo tribuatnr, Dracontii vero nomcn non
certo auctore , tractaitis de Sphxr* inceno auctore, coniparea', quxrei forlissealiipiis primum, cur illud
Practica Quadraniis incerto auciore, Kalendaiii Elu-
S. Augiislino abjudiceiniis, deinde cur Draconiium
ciJalio, versus Marci poet.o de S. HeneJicto, qni auciorein Qf} csse eerto staluamus. De Satisfaclioi <i
conlerenJi siinl cum eJiis a Mabillonio Aet. SS. orJ.
minor esl duliiiandi ralin nam codex Vaticaiius
;
S. Uenedicti inm. I.
dilTerl quidem a cxleris codicibus in ciponeudo ar-
81. Po»l hosverus Marci lcgitur Elegia Pracon- gumenlo, seJ de auctore Draconiio cum eis pl ino
lii, quod iillimum est in hoc codice opus. Tiiulns conseiitit.Noiintillus lamcn srriipubis exiiuenJus esl
nullus prxpouiiur, scd lucus reliclus est vactius, qtio
quoil Rarlliius ad Claudianum. pag. ,SU7 dubiiel, m
possoi atcrihi. Elcgia in hoc coUico intcgra est, exre-
an cam epistolam eorreclnrl ponu» Drt
aii Riviuiif,
plis paucis verbis qna- dcsiikranlur tonstai di»ti-
:
coirii qiiam ipsi Dracoolio adjudicot . iiii.tiiqtuiu
: : : :
RWMJEGOMENA. 6t*
fi d
llarthius dibitat an Dracontius liauc ele^iam
hoii A cienda nunc cst conoexio ulriusque opcns. Carmen
fcripserii, sed an versus quos ipse laudai ad vcrs. dc Deo in codice Valicano eum versibus jaro editis
consul. Honorii ei elegia, Qaod pereuni ho- Heiaemeri adeo connemm esl, ut lios partem ejns-
87 in iii
Ues, cic, Draconiiisinl.an potius Eugenii, qui
Dra- demopciis esse evidentissimum sil. Enimverosi Ims
conlii epistnlam corrciit. Eadem igimr opera
eonli- versusde opcre sci dierum aitenteconsideres, facilo
percipies eos ab uno quodam lnngiori poemaie esse
ciemus Draconlium, ac neminem alium, anctorein
scilicel cx avulsos. Primus vcrsus in cditis hic est
esse poematis de Deo el S.ilisfactionis,
coiinextone pariium pocmatis intcr 9e, convcnientia Prima dies lux est terris, mors una tenebris.
argumcnti, senlentiarum, plirasium, verborum car- Qnis non videat lioc non esse exordium ejus qui de
minis de Dco cum Elegia, et versuuin qui nimc pri-
opificio sex dienim sciilicre insiiluisset ? Ineptuni
prodcunt, cuin aliis jam edilis, etquos Dracon-
iiuiin enim cst , cnm arguiuenium non sit proposilum ,
lii esseeoiisl.il. exordiri, frima dies lux ett (erris. Rivinus, etsi id
83. Versus Hexaemeron, sive de opere tex
dicrum
nou auimadverierii , lamen iucndiiiii in boc primo
inscripti, qiii ssepius jam lypis iinprcssi, sub Dracnn- veisu depreliendit. Nmi enim recie, iiicniio lerrifc pii-
nomine prodicrunt, quin ejus sint ncmo dubiiat.
lii ma die lit, cum haec lertia dic apparucnl aul crealn
Quod si quis nunc dubilarci, qnia in codice^aiicano B f uer i t) ul el aln j jp Se Dracontius expoi.it paulo posl
inserti
poemati quod Aurelio Augustino ascribitur j
(| Ier , ia die vcrs 150 lib. 1:
sunt, levi negotio revinci possct auctoritate Isidori,
Ipsi dies terram mcmilde fluclilins aotatri :
quinon solum Heiaemerou Draconlio attribuit, ve- g2 Eruimr lellus vaslo demcrsa proluudo.
rum e iam ver6iim ex boc opcre, auctoris Draconlii nivinus boc uicndum ita emendare voluit
nomine laudalo, profcrl ; Eugenii cliam el lldefonsi,
1'niiia dies lux esi tclris inors nna lenebris.
quorum D.acomii boc quod cxstat lleiaeincron
ille
Scd vcra leclio petiitir ei coiijunctionc bujus verstis
rcformavii, bic emendaiionem Draconlii ab Engenio
cum his qui prxcedunl in carmine de Deo vcrs. 115
factain in bujus elogio reinlii, ut supra capiiibus 1,
lib. 1 :
2 ct3, fuse esplicuimus. Omiiio Aiigusiiiium niullis
Per lot facta Dcus qnod sexta luce crravil,
in locis docuisse mundum codem tcmporis momento 1'ntiia dn-s tucis crat, morsuna teiicbris.
11:1111
condilum fuisse, distinctionem sex dierum allegori-
85. Ex fine etiam versuum de operc scx diernm
cam csse, cnm Dracontius cnntrariam magisque com- siinili modo colligiiur poeiua nondiim Cnsc (inilum.
inniiem sciiteniiam de opificio mundi revera sex die- Ita ail Dracontiiis lib. vers. 747
1, :
rum spa io peraclo tencat et exponot. Quod auiem Aspicp despectum, dejcoinm attolle parumper,
epislolx aucior Draconliiis sil, nnn Euj-enius, colli- *- r.oiifusumque juva, (|nia prcmtel esse iiocentem,
Ut valeam memorare tuas hoc carwiue latides,
gitur ex I idoro, qui mtilto ante Eugenium versum
(Juas potero.
unum cx ea cpisto'a, sinc auctoris lamen nomine ,
Ailhuc igiiur Draconlius in laudibus Domini carmiite
eieiiavit, ul dixi num. 8. Elsi, ut verum fatear, non
boc pradicandis vult immorari, quod liiiris duubus
tam cfficax cst hxc raiio quam nmltis videri possil
sequeniibns egregie prxstitiL Confer n.unc versus
nam si 61 poeta aliquis Isidoro antiquior, sive Dra-
6G3scq. libri 111, prope linein :
comius is fuerit, sive alius, ejusmodi versum inter
versus ab isidoro com- Servalum rcparare jube pietate snela,
alios suos fecisset, potuil is
Ui merear caolare tuas per carmiiia laudes.
meinorari, et deinde ab Eugenio in epislolam inseri,
Agnoscitur idem aunor utriusque libri, scd qui in
ut solebaut vcteres Cbrisliani poet.r ab aliis anti-
primo liliro laudes Dei celcbrare eodem carroine ul-
quioribus hemistichia nonnulla versus.|ue integros
terius procedente conslituerat, in extremo librogra-
mutuari, quod in Dracontio eii&m observabimus. Al-
tiam Deo ad alia carmina et ad aliud lcmpus
sibi a
lamen dum aliud non conslat, piobabilis est per se
postulabat. Ac pmpterea addit vers. 070 lib. 111
hxc rotio, ne Eugenium auctorem epistolx dicamus,
Sed quis opus narrare tmim sermone valcbit?
multoque prohabilior redditur, sicuni codicibns mss. Suspexisse Deum satis est de eorde tremenlr>r,
conferaiur, qui miriGce conscntiunt in auciore epi- El lacrymis precibus>ue piis veneranter adire.
sioIje designandoDracontio. Quopertiiiet suppiemcn- 80. Inscriptio ipsa Hexaemeron, sivc de Opcre scx
lum Eugenii de die seplimo non stalim post llcxae- dierum, quamvis vetus sit, et S. Isidoro anliqnior,
meron sed post epistolam collocari, ne lib. 11 Dra-
, tamen minus apte tiibuitur vcrsunm qui
collect oni
contii (ita enim vocaiur in his codicibus epislola) a boc tilulo vulgati Maxima cnim pars enrum
sunl.
libro 1 separareiur, inlerposilo Eugenii supplemenlo. ultra sei dies prngrediiur. 1)1 enim concedamus
84. Sed quid opus estconjccturis? In codiee nostro Evam die sexto fiiisse condiiam, solum 21)9 versns
Valicano epislola scripta dicilur ad regem Vandalo- a versu 116, Prima diet usque ad versum 410, Dixe-
rum, quod ita esse verum, ei versibus ipsis posiea rat isla Deus, in op (icio sex dieriun enarrando ver-
confirmabo. Non crgo eam composuit Eugenius, qui sauiur; reliqui 358 usque ad finem lib. 1, peccatum
post eicisum Vandalorum imperium floruit. Alia primorum parentum scntentiamque Dei ciponunt; et
mnlta sunt in epistola qux Eugenio minime conve- quoniam argumcntitm auciori propositum est Dci
nire possunt, ut postea patebil. ltaque Draconlius laudes ei rebtis crcatis prosequi, pr.-ecipue 63 vcrn
cerlus ejus auctor habcndus est. Q110 p silo, inspi- ejus advcrsus bomines benignitaicm extollcrc, mutla
: : : :
en DEUGOCTWS. c,u
in rein suam oon^oiii de miii sciitenn» qna pieias A 185, 210, r>3"«, fi58, C65; Eeg. veis. 288 sci|ij. Ex
Dei ». ni minus qu.ni jusiiiia clnxit, de bonll quihu» libro ii vcrsus 216 hcllicel,
lioniines e paiadiso ejeclos (rui pcrmii>ii, ct de ie- Ver, t -: is. autiimniis, liiems, redennllbusinnls,
surieclioiie iu<'i tunruin, i|uain iiiultis argiiineulis pro-
fcre integer repetilur in Elcgia vcrs. 953,
ti.it , ut inigis nwgitqu dc iuisericorilia Doi certos
Ver, xslas, aulumnus, hieins, redil anuus in annum ;
nos rcddal : ita cnim Deus liomincm morie iiiuUia-
qui versus decst quidcm in bactcnus ediiis, sed ex-
vii, ui imiiiorulilaii ejns pcr resurrecliniieiii cnrpo-
siat in codice anliquissimo Vaiicano, cx quo inte-
i inii providcrct. Imo vcro ctiam illis versibus quibus
imiim agit
gram eleglain proreremus in luccm, a S. < nlunilano
opus BCI dicrum Draconlius cnarrat, id
ciiam iisurpalus.
(i|uod Siriiiondiis quoque agnnvii), ul Dci tapiculiam
88. El, ut omitiam plures alias senicnlias in lihris
et boniiaicui erga liomiuea counnoiulel, in suo arg:i-
suis a Dracoutio repctPns, uii cliam loculioncs qnas-
menioidmperinsisiens. liueiiim ad banc narrailonem
dam cjus peculiares, ul ignis anhelui, rirtnle, pietale
aggrtditur :
modeslut , placittus pro i lemenli, illud imprimis ob-
Quis givms humanuni ncsoii servare vnleniein
Auctnrcm deinlntmiqoe Deum, col eoululil orbem, scrvamliim csi, eum, ut Deum placcf, ita orare lib.
Deus quo.1 suxla
l'er lol fletl luCti croivil.
.. iil. vers. 597:
Prima dles naui lucis erat.
As; ice, quxso,salis, precibus ne clauseris aures
Post narrationem vero vcrs. 427 ila concludil
Kostris, sancte, tuas, qi>l das praccpta bcuignus;
lr:i lioininis ciini solf cad:it de conle fiireniis,
Tot hona facla Deus nnn oliliviscilur unqoain,
Ou.f propler lioniincs lccil, sanxilque iiiaucrc. El \oniain nnx i|s:i feril qoi pracipis ul sil,
:
65 I ac "eri quod et Ipsejubcs; niiserere roganlis.
El prius vers. 559 de aiiimaiiiibus dixerat
Ac p:iulo post vcrs. 646 l.oc exemplum prodncit
Terrigenis factura cibos post cuncta crcandis.
Pcrsaruin dnminiis limuit posl regna biibiilciuii
S. Eugenio opus Dracontii semum, ui ipse loquiiur, lnlir prati pcc.i.s, qni posi rej,'navii in arce. :
M.-, rogo, j.itn tepara sub liberialc soluluio.
vel ieniipt>nu»i ut cxponii lldefonsus, vdclmtur,
quia dc dic scptimo lacuerat. Scd vera cjus rci raiio In Elcgia primum se rcgi Nabucbodonosor coinparai
est quod Draconius carinen de opere se< d.crum non vers. 31
lexeba', sed aiud ani|lioris argumcnii de Deo, sive Persarum resem Tiahvlon-r regna lenentem
1'ost decus quis npgel e.sse bovem ?
inifiorii
de Dei laudibus cx cjus operih-.is ; adeoquc nppnrtu-
lil di3demalcm turparunl coruu.i froiitem :
iiiiin non eral ut dc oiio diei septimi veiba facerel, Mugiius pecudis icrha fucre duci.
Agrirolum timnil j osl Parlliica regua bubiilcuin,
quod uherius ninn. 19 confiruiavi.
Submisilque pavensregia collajugo.
87. Prxlerea inulla alia sunt in versihns qui a mc ^ Errtvit pcr prata \agus inala gr.imiua p.islns,
nniic primum cduiiltir cl in aliis olini vulgaiis inler G l£t qni houio bos fucral, de bovc lactus hoino csl.
sesc panim siinillinia, parlim conneva qtinriim Dcindc, : ut veniam a rcge sibi offenso impeirci, pr.c-
nonnulla niinc inJieabo, alia iu nolis ad carmina ani- ceplum Cliristi proponit vcrs. 155:
niadvi.Ti.iiii. Lib. i, ver>. 2 : Nonne Dci pra>cepta iuheni ne sol cidac intrins,
Irasccnte alio, setl pius exslel homo?
AgnoscciU quod tenq.la poll,qnod mn-uia ro.li
Auclorcm confessa suum vcneranlcr adorenl : t.x quo alia raiio orilur ad denionsirandiim Dracon-
lioni iiium c.iiincii dc Dco, non minus qnam Ele-
li.cc et alia qux seqmintur, siinilibns verbis in
giam composuisse, ut explicatius nunc ostcndam.
tlegia pridcm edita vers. 5 repetuniur :
CAPUT IX.
Q&Sidera, fhmma.dies, qurm, sol, nnx,|uu,afaleulur
Auclorein, iloaiinuin s^cula cuucta prolnul. Dracantius cannea tle Heo, el Sulisfaciionem a.i rcgem
Lib. ii, vers. 256 : V andalurum composuil dum eisel in vinculis.
Viperaqtiid pra^sit.t, caudl cl cprvicc recisa, 89. Quod ncino bactenus suspicalus fueral, Dr:>-
Uuid serpetts nuculosa juvel, meUieiua latetur, coutium
Aspidis, clc.
in vincula fuissc conjeclum , el , dum c.ir-
ccre dctincr. lur, clcgiaw scripsisse nl sibi regem
Lib. i respondcnt versus cdili 2S8 :
j,
suiim propilium reddcrel , id in ips.i clcgia. iii n!>
El manilosi repil sqoamis pcr visct r.t serpens,
Aln vcnem nocens uiissnra e fUillhus oris, aliis anlo.i vulgala esl, non obscure iniiuiliii, ei nniic
Ei suliito Spsrsura graves per silnla murips, cx nrnqiic codice Valicano apertissime ennvineilur.
Atque eadtiu niciiihris Imperliluri iuodcbs.
llic clcgix liluliis a Sirn oudi lempore ubique ferlur
Conson.it eiiam Elegia vcrs. G5 :
im, resMis lloc uqumH
: libello auctoris Salisjatiio
A*i>.s inbft nwrtea, hibel ei medieamloi serpens, eonlinetur, tjua ab omnipotente Deo veniam pelil ne
Vipera sa'pe juval, viperi sppe HOCel.
pra/cedenli ctnmiiie aliquid incautut trrauet. Dein
Lib. iii, vcrs, G10 ct Beqq., describuiitur ossa arid.i
rcsiituta sunt, de quibus Ezcchiel
Jhtttdtote Juniori Autjuslo
66 ftmm deftrt cur dt
»liii- vii, r cap. liiumphis iltius end, m tpere tacuistel. Permiinin aiilcm
xxxvii, ubi exdem phrascs occurmnl ac in narralio- nulii esl de bujns liluli f.ilsililc ncminem dubilal o-
iii? priini hnminis condili lib. i, vers. 55G. licl.is Dei new aliquam eieilaue. Aiqu. in Ipu cpisiola Sir
eisdcm fere vcrbis ac seulenliis coiiunciiilaiiir l>b. i,
momliana multa inni quai demoniirani Dmontiuw
vcrs. 81, 100, 129, 51», 55G, G90, 72fi, 751 ; lib. II, dc prxcedenti carmine, hoc csi de vcr^ibus HeiM
vers. 90, G70, GSt, G93 seqq., 800; lib. III, vcrs. mcii tilolo cdilis mlllilUl scimoiiem habcre. \' ..
: : : ;
645 PROLEGOMF.NA. f*6
cniin diverso modu veniiiin a De.) peiiisset f>r:icon-
A memebat eliam nc vita privarelur. Sc enim aitDra
oiniiis co lib., vcrs. 576 seqq.
lius, nc fere ul petit M •riu> Victor in proli g. c rmi- :
ni» in Gciie.iin :
Hei mihi quod facinns noo uno tempore geslum,
!
Ut mea fucla luam, tempusconvenii in umini.
No damnes tanlum, quoJ uunc reus aurieo, munus; Gravor undique pres^us,
Criminihusque nieis conuive, ot |>arce bcnignus. Viucla ligant, lorment.i tlouiant, consum t egosias.
Quodsi lege inelri quidruain peocaveril onln, Lnililii itiiu gf neris, dolor onmilius, aique inimicus
1'eccaril sermo improprius, snasusque tacilljns,
llinc uulluiii liJei sulieal mensura periclum. 68 Faclus, et exulus magna Je pane onoruin. I
Crinibus inlonsus, pann s squallciilihus usus.
Ai DracunliiiS fatitur grave aliquoij crimen a se roi- Nolus el noios Jcsunt, abiere parenies,
i,-'
psa coinmissum fuUse neque iil criinen in ei col-
;
He quibus impendi, mox dedidicerc prupinqui,
Vel qnicunqiie fuit. subiio discessil aniicus.
locat qiioil in aliquo carmine ilc triumpliis sui prin- Agmina servorum fugiunl, lempsorc clicnles,
cipis lacucrii, scil quod , cuin laudcs liujus poiuissct Nec doluere meam tanta suli clade rutnam.
Irasceiilo. Dco, soliiia cuncta negailur.
celcbrarc, cx quo p r sitiia fuissct coi.sccutus, alium Iloc superesl ut vita cadai, nisi parrere mil.s
ignotum sibi et, ut ego opinnr, principis sui liostnn, Jussens afuicto, qucm sic fregeru dolores.
c< lebrasscl. Ilxc et nlia ibi Dracontius.et catcnas prxscrtim me-
90. Ita apmt Sirmomliim loqiiilur Draconlius : ninrat ver». 648 :
Sic ine 1'ngua, D us, lingua patramc realiini [i Mp, rogo, jam repara sih libortalc solulHin,
Noxia culpa ligans traxilad illiciU. ClaJe catenaium lerralo pondere pressuai.
Llii in cdilii ne Matiitcusi ex codlcc Azagrx lcgilur, Quo foriasse r.spicii vers. 602 seq.,
Sic tiiea corda Dcus. Pcrgil Dracontius : F.l1'crymas inlcnde meas, quas fundo diurne
Trisiis, et exicnso prostraus corpore plango;
Utqui facta ducum possem narrarc tuorum,
linde mihi possenldona venirc aimut. nisi lioc loco iuniiit lignum aut uervuin quo reoriun
Melius in codice Azagr., narrare meorum. Addil i lico
pcdes iuclndi solebant et <nira extendi , aiit, ut lo-
Draconiius
quilur Puidenlius in Vincentio, divaricari.
l'iTim.1 despicerem, laritis lot regihus alinis,
El peterem subilo ceria pcritla miser.
92. Clara hxc sunt, scd clariora qux in atin co.
Iierum dice Vaiicano invcni , uhi elcgia Dracootii legiiui'
Minus bcne codex Azagr., tactis pro ta.itis.
Diacon:ius culpam smn in ling> am nji.it :
nondum ab Eug nio ant ab aliis intcrpnlata. Quii.po
Heu me! quippe milii vulnera lingua Jedit. in elegia gen'iina ca ipsa qux ex Siriuondo prntnli,
Paulo posl adjungit, Ipse meis parcet erralis, scilicet distinctius cxplicantur, et alia addiintcr qu* rcm
Dcus, el Gulpa quidem gravis esl. Et clarius infra :
totam apertc dcclarant. Sic vers. 17 ait Dracontius:
Culpa milii fuerat dominos relicere modeslos, Iloc tua vert a probanl Jicta proplielx, Mosco
Quod duraiurus cor Pharaon s cras.
67 Ignolumque milii scnberc, necdomiuum.
Sic meacorda Dcns, nosiro pcccante reatn
*-
In codice Azagr. perperam molestos pro modcstos. Temporis immodici, pellil ad illicita.
l"l qui la.-i.i «l.uin possein narrare mearuin,
Culpam suam subinde Dracoutius pulcliro exemplo
Nomiiiis AsdlOgUi l.ella Iriumphigera,
cxponit (Jmle milii merces possct cum laude salulis
Qualis et ingratos sequilur, qui mente profani, Munere rrgnanlis magiia veuire simul,
Cum Dominum norint, idola \ana colunl. Prxmia despicerem, elc.
Israrlii.iruni nopultitn sic culpa tenobal,
Deinde vers. 49 sic liahet
Quaudo obllla Deum plebs viiulum coluit.
Ilicrogo, quo pacto ad poema sacruin dc opiiicio
69 Ipse meo Jomino Dcus imperal, alqlie jubcbit
LH me resiilual resj.iciatque pius.
sex dicrum hxc tralii possunt? Cur culpa fuit in eo
Dominuni vocit suum rrgem, de quo pergit dicere :
de priucipe non loqui ? aut cur is irasci ob tuc si-
Scrvel, avi itt lauJesdlcam, palriasquo, suasque,
lcntium debuil? aul curillc, qui Dci laudes canil, Perque suas proles regia vota canam.
et dc suo principc silei, cnmparatur ei qui, cum Do- Postea vcro vers. 283:
mimun norit, idota vana colit? Non ergo de Draconlii Si if<se ego peccavi, qiiaenam csl, r ogo, culpa meorum,
Quossimul exagital frigus iuopsque famcs?
poemate quod habemus , scd de alio ,
quo ejm rex
Et rursus vcrs. 311 :
offeiisns fuit, quia in laudein nlicujus sui liosiis erat
Da veniam, mUerere, precor, siicenrre roganii
coinposittim, iutelligcndi sunt vcrsus ?eqq. :
Prislina sulficianl vcrliera, vincla, fames.
Corant te primum me, carmiuis illius orst <
Quibus omnibus acccd
Quod male Jisposui, pam lei, en faieor.
t nota in fiue eleg x cadein
Pusl le, suiniue Deus, regi doiiiimn;ue reussum, manu adtlita Explicit Salisfactio Dracnlii ad
veleri :
Cujus ab imperio posco gemeus veniatu. Guthnmndum regem Guandalorum o*«m esset in vin- ,
Qux- omnia,cl plura alia qux sequunlur, id clficiunl culis.
quod dixi , in bac epislola non illud agere Dracon- 93. Ilinc eiiam consiat, non ad Tbeodositim Ju-
tium, ul a Dco veniam petat siquid carmine de operc niorcm Aiigustnm, ut cndex Sirmnndi bal c, sed ad
sex dicruni incauius errasset , cl a Tbendosio Ju- regeinVandaloruni , «ive ul alii scribuni ,Wandalo-
,
niore.quiideodemopere de illius triiimphis lacniisei. riim, directam fuisse Dracomii Satisfactionein. Quod
01. lievera cum codicein Yalicanum, ubi c-rmen anlein rex Guandabrum in codice Vaticano dicalnr,
de Deo exslat, pertostrassem, ct in m hujus poema- nilnl refert :nam elsi hoc mendum cssel.ieve lainen
tis libro legissem quibus xrunniis nppressus Dracon- esset. Scd reperio Wandalos olim vocatos eiiam
lius hoc opus composuil , sinc ulla dubilatione col- fuisse Guundalot : iia cene vocanlor in gtossis ad
legi eum veoiam a regc s:o petere, quem iia gravi- Araloreni cod. Vat. Iscgime nnni. 300, sxculi II, atl
tcr offenderat , ut in viucnla fuissct conjecius , cl vers. 2 pr:cf. 2, u!-
:
gloss tor ait : Totir, irf est Qumdo
:
m DHACONTil S. Ci»
/iiniiii iibtcsta (uit. et leiup >e quoCiiandali obiedermit A endcm nomino Atrfingoiuin Gioiius excilal Priscuni
llomam tt ii tastabant totam regionem, or.fl eit coh- PaliicJan , sed fortnssc voluit diccre Pcirum Pairi-
tei.liodeeligeiido apottolu», t,d pottea eleclo papa V :- ciiini. Jornandcs , dc Rcb. Getic. cap. 16, de Oslro-
gi/fo lecetseruiil hostet, el de lioc loquilnr inodo. Fal- gollia rege Golliorum sub Plnlippo impi ralore lo-
stnn quidem c<t Roiiiain limc fuisse ob-cssani a V»n- qiieus ail : Triginla millia virorum armota produnl
ilalis , i|iioriim opcs in Alri.a paulo nnle a Rclisnrio ad pratiifii, adhibilii sibi Tliaphilit el Allringit. Ito-
fucraui pantlUI eicisB. Scil niinime dubiln quiii glos- navcnlura Viilcanius in noti^ pro diversa leciione
salnrWaitdalos iu Uuanitatii inlcllexcril, am sallem Scrillil Tlmifiilis et Akdim/t. Idem Joruandcs , de
liliririus pro W.milalis Cmmdaloi srripscril. Ncque Rcb. Gfiic. cap. 24, de rcgc Coiln rnni Gebcriebo
ileesi ralo cur Wandali diii possinl Cuandi.li : nam sub Consiantino : Cloriam geieiv sui factit iUutiribut
m catndem vim tnbat ac iju in nmliis nominilms, ul cxtequavii, primiltas regni sui niox in Wandalica genle
\\ Iphitas , el Culphitat , WiUetmus , et Cuilielmut ;
exlcndere cupiens coiitra Xitumar eorum regcm Asdin-
noialque llugo Grotius in imlice noniinuin Gothico- gorum e ttirpe, qmv inler eot cminet, genusque indical
rum , Vandalicorum , elc. ,
posl Jornamlein el alios betlicotisiimum , Dexippo liistorico referenle. ll.tque
hi>loricos a se cditos , w in gu frci|iienicr ab lialis Grolius in pra?faiione ad Jornanricm aliosque bisto-
et Gallis muiari. Poiuissel addere llispanos : qui si R ricos ,
primos Vandalorum rcgcs recenset Rliauni
c.d banc 70 aliasque hujusmodi observationes ani- Rliaiiim , VVisiinarcm , Crocum , Frididalum. blcm
iniiin advcncrcnl , faeilius pluriunt vocnm f ui idio- Grtitiui in iudice veibornm Goiliicorum , Vauihlico-
naiis or ginem invenirenl. lu Dictionario Academix rum, elc, verbmn Asdhigi dicil esse ab llaist-dr.g n,
llisp. niliil dcQniiiir unde dicium sil gnante, qnaj est quod csl celer i« judicio publico. Jornandes atio modo
nisi quod rcferlur opinio Urocensis, qui explio.at.
cbirollieca,
ceuscbai a civiiate Gandavo , undc afferri solebant CArilT X.
cli.rotliccx, appcllatuin giiante. Slcphanus Terrcros, Sub CunUiario Vandalorum rege in Hitpeniu tcribebal
laboriosum Dracomius.
qui paucis anlc annis Forolivii deccssit ,
cl eruditum Riclionarium llispanicum noiniiium ar- 95. Nomcn regis ad qucm Saiislnctio Draconni
tium el scicniiarum ms. in llispania reliiiuerat, quoJ scripia est, in codice Valicano dicitur CuUiamndus.
posl ejus obiium publicam lueem vidii Malriii : sed Quairemlum ergo supcrest cur bunc regcm Gunllia-
nulta indc lux vocabulo otiflnie illtislrando affulgel. riiiin fni-se pro cerlo babeamiis , cum nomen illud
Vera nominis origo est a Wanto, ei w in gu mutato, corrupium ad alium Vandalorum icgem possii de-
puanlo. Ueda in Vila S. Columbani cap. ii, Tegumenta (orqueri. Ikrc qiuestio viam nobis aperil ad bisloriam
manuum, quce Gatli wantos, id est chiroiliecas vocant. ^ regni Vandalici in Hispania explicandaro, qna; con-
Papias in vocabul. , Chirotlteca ,
ranti ,
id est manut Irariis scriptorum iutcr se dissidciilium narraiionibus
llieca. Manica:, quai vulgo wanlos appellamus. In Viia miruiii quantiim implicaia esi et involuta. El ex Dra-
S. Pliilibcrli abbalis lib. i , cap. 12 , Lalro giiantos contio quidem nonnulliim lumen bxc bistoria acci-
illius ilticita prasumplione (uratus esi. Vidcsis Ducan- piet, vicissim vero ca ex Draconiio a!ii>qne monu-
giniii verbo Wantus. inenlis illusirala magnopere juvahit, ut ceria Dra-
!>i. Aliud esi io veriibus elegix a nobis relatis no- Conlii xias suis tcrmiuis dcliniatur. Alnni, Suew,
meii, ex quo nmnino convinciiur Draconlio rem fuisse Vandali aliique populi a Slilicone, qui Vandalus ip u
cum rege Vandalorum. Cnm euim duccs suos nonii- er.it exciiaii 72 s ""' ul Rbenum Iransircni impc-
nasset , cujus gentis illi siul duces apcrlc dcclarat riumque Romanum lurl aieut : qui pcr Gallias debac-
cliali ryrenicinn usque pervcncrunt, cujus obice pcr
Ut qui lurt.i ducum possem narrirc ineorum,
Nominls Asdmgui bella triumphlgcra. Didymum et Vcrinianum ad lempus repulsi, mox aiiuo
Ex gcntc igitur As.iin-uarnni ilti duces cranl. Quiuam 400 llispanias ingressi SUBI, ui nairaut Urosius li:>.
aulem alii sunt Asdingui, uisi Vandali? Apud alios vii, cap. 40, Idacius in Chronico olyuip. 297, et Isi-
scriptores in hoc nouiine eiprimendn codiccs et edila dorus in llisl. Vandalorum , qui Didymiim et Vera-
exemplarla nonniliil varianl : sed gens cadcm est, D nianuni, ut ipse vocai, nob lissimns Rumanos fratrcs-
Ei\e Astingi , sive Act.ingi, sife Atdingi , sive Atdin- que polentissimos aii f.iisse. Quo duce tnnc uiercn-
gui voteiilur. Priiuam hiijus naliouis nienlionein tur Vandnli non salis cerium esl. Grotius in prxf.il.
apud Diouem Cassiiim invenio lib. LXll, ubi ngil de nd ILnIki i.i.s Vandal. Godigisclum Vainlalnrum regeiu
belloMarcomannico sub Antnnino Pl.ilosnpho :.Uitn- fuisse, diim lii llispanias invaseruiit, nairai, cui sue-
gui ivru, ijui llh.ium , lihaiunique ducet habebanl, rc- cessit in Gallacia Guniliarius. Ruinartms, in llislor.
nere quidemet illi , ut Daci.m incolerrnt. P.istca nar- Persecnl. Vaiolal. cnp. I, referl Francos primo< om-
r.ii cos paccm ab Anlooino iiopclrasse bac condilione, niiini conaiibus Vandaloruin obslilisse, Gi>digi-clo
si nalionibus tuuc bellum cum co gercntidus cladem cortini rege sedMt postaa Vaaaaloasiuiulaum Aians
inttilissent. Ac prirslileriinl sane nniuiiliil corum qua; coiijniieiiK, sulisliluln iii Goiligiscb loeuui Gunihsrio,
polliccbanliir. Tomo I llbit. Ilyi.inl , \<:\y. ii edii. Rlicnuni transiisse.
Parls. , in R\ccr|>iis de lcgaiinn. Pciri Pairicij ci 06. Vcrior vidciur Grolii mrr.iio, quc Procop :
i
M igistri, boc 71 ipsum breviler n.irr.tnr : Venwmnt vcrbis lib. i.cap. 3, iiiinlilur : Inde (.otligitclo dnce
ei Attingi , et Lacorigi in auxiliiiin ttmcl, Pio lioc ::i Unpania coiisederunl (Vandali), quf pnma e>t ..t
,
UO PHOLRGOMENA. 6:,0
Occano Romanorum provincia. Cum Iwc Godigisclo A div.rsum est a Silinguis : Dracontius eniiii ,
post
paciscilnr llonoriut , ut sine populorum damno eam exstinclos Siliuguos, Guniliarium, qui rcx Vandalo-
tedem tenercnt. Hxc verba cnm lluinartius c.ip. 2 in- rumnon Silingiioriim eral.ex Atdimjui nominis gloria
dioasset, censuil scribenduin essesub Gunderico duce cmnmcndat. Nec video quo jure Ambrosius Morales,
pro sub Codigisclo duce :nam Guntharius a iuullis lib. xi, cap. 22, post transituin 74 Vandalorum in
Gundericus dicilur, ul ab modo nominatur.
aliis alio Africam Silinguos in Bxtica pcrmansisse affirmct.
Scd Riiinartio apertc ropt.gnal Procopins nam paulo : Quod aulem Wolfgangus Lazius de Gcnt. aliq. Mi-
posl rcpelit V.mdalos sedein in llispania prope Alri- gralinn. lil'. u narrat, Gndogesitnm Vandalos in
cam posuisse, ubi, inquil, jam mortuo Godtgisclo, llispaniim du\isse, eos ibi Modogisclum gubemasse;
dominatum tutccperant ejut duu /ilii, Conlliuris [liic est hnjus libcros fnisse Guntliaiium et Gcnsericum; for-
Cunthariut sivc Gunderiius], ex justa ipti uxore natus, lasse in duoluis illis noniinibu» corruplis duo diversi
el Gitericut nothut [hic a plerisque Genscricut voca- dnces latent, quorum altcr Silinguis prxfuerit, alicr
tur]. Vervm itle adliuc puer, etc. lsidorgs in Gbrouico reliquis Vandalis. Scd a quo auctore narrationem
de Cunthario Ikbc habet : Primui antem in Ilispania suam hauserit Wolfx.ingiis, ncque ipse explicai, ncqua
Cundericut rex Vandalorwn succestil regnant Gatltrcitr ego invciiio. Gesinrum crgo series ex Idacio prxser-
parnbut annit »n, Qnx verba obscura suut, scd ob B lim et Procopio ita ordinari polest. Vandali Godigi-
vocein succeitit niagis Procopii seiiteniiam quam eon- scloduce Hispanias invaserunl; hi qui Vandali Silin-
trariam innucre videntur. Idacius in Clironico non gui nomin.ibantur Dxticam incoluerunl ; caeteri Van-
eiplicat cujus duciu Vandali llispaniam invaserint : dali non Siliugui in Gallxcia sedes uxeruiit, ulit
scd cum narrasset qualuor plagas quibus Hispauix Gtiniharius, sivc Gundericus, ut alii vocant, pairi
vastatx fucruni, ferri, famis, pestilcnlix, besiiarum, Gndigisclosucodens plurihus nnnis regnavil.soriutn-
ita pergil : Subvertit 73 memorata plagnrum grftta- qu sibi ascivil fralrem Gensericum, qui pr.icipne
•
lione Hitpanite provincin, barbari ad pacem ineundam, rei bellicx curam gererel. Post plura barbnronim
Domino miterante coneerti , torte ad habitamlum sibi inter sc bella, po.-t Vandalos Silinguos a Wallia cx-
provinciarum dividunt regionet : Gallaciam Vanduli stinctos Gnnihariiis cum suis ad Bauieam (ransiit,
occupant et Suevi, tilam in cxtremitau Oceani maris nnde Vand.li cum Romanis, cum aliis barbaris, lcna
occidua ; Alani Ltuitaniam tl Carlhagineniem provin- mariqne bella gesserunl. Hic cral rerum siains anno
eiam,et Vandali cognomine Silingi Balicam sortiuntur. ciciier425, cum Dracontius in Bselica sub Vandalo-
lsidorus in Histor. Golh. bos vocat Vandalos Selin- rnn dilionc vivebat, eicnniiina qnx nunc habcmus,
gnot, ubi de Wallia rcge Gnihorum ait : VandAoi dnm vinctilis
deiinereinr conscribcbat. In hoc lcmpus
Selinguot iu Btrtica omiut betlo exttinxit ;
non enim C e t in hunc regcmSumbnrium mircconve.ii.ini omnia
inierpuiigendum est, ut aliqui f.<ciuni, Vandalot, Se qnx Dracnntius in epislola prnferl, neqtie allcri Van-
linguos. In Ilistoria vero Vandaloruin idcm Isidorus tlalnrum regi facilc po-sunt accoihmudari.
Vandalot, Silingot appell.it : quanivis autem ci Idacio Nomeu
93. rcgis quod in fine epislolx expressum
pleraque sumat, tamen rem hanc longe diverso modo cst, Guiliamndui, vel tinum esl e mnltis nom nibus
eiponit : GalUrciam enim Vandali et Suevi occupanl,
modo
q libus divrrso appellari solet Gunil.arius, vel
Alani Luiituniam el Carthaginentem provinciam ; Van- cnrruple a librario pnsitum est pro Gunlhario: quan-
dali autem eognonune Silingi, relicta Galtcrcia, et post- quam Guntharis Guntliuris, Gunlharius
,
, Gundeiicus
guam Tarraconensis provincia? insulas devastarunl nnn sunl vere dislineia nomina ejnsdem hoininis,
Banicamtortiunlur. Al major fides habenda est Idacio, scd unum et idem diverso modo , ut in barba.orum
qui prxsens adfuii ; sic vero ait olymp. 299 : Vandali iioniiiiilius fieri solet, ab srriploribus usurpaium, ut
Silngi in Btrtica per Walliam regem omues exslincti.
Gensericus ejtis fraler ab aliis Gizericus, ab aliis Gi-
Alani, qui Vandalis et Suevit potentubaiUur, adeo cwsi
scricus, abaliis Gaizericus, ah aliis Ganizricl.us no-
tunl a Gothis, ut . . . . Gunderici regis Vandalorum,qui
minalur. Sane e Vandalnrum ngibus qui post Gun-
in GaUtrcia retederal, se patrocinio tubjugarent. Poslea
ilKirnnn regnarunl.qiii fueninlGen^ericus^Huiiericiis,
referi
....
Suevo^a Vandalis obsessos
.
fuisse; lios, rclica
.
D r.i..i.i.ii.„i..<:
uunt.iuunuus, *;,-,.
si\c, ...
ut ani scriuun', ,
»i;; ...;,.....
'
j '
t.unt.imundus .
.
obsidione , insiame Asterio ilispauiarum comite,
Trasimundus, liildericus, Gelnner, solum ad
Jimissa Gallxi i;i ad B.cticam transiisse; Caslinum 75
Ciintabundiim nomen Gutliamndus ob aliquam simi-
magislrum militmn, qui bellum in Bxtica, adjuvan-
litndinein pnssci reft-rri. Sed alix raliones prxsio
tibus Gntbis, inlulerai, auxiliorum fraude decepium,
siint, cur ad Gunlliariuin, nou ad Guniabundum epi-
ad Tarraconam victu.n efiugisse. Deinde olympiade
siola scripta esse dieaiur. Dracontins enim, ul sui
501 narrat Vandalos Balcaricas insulas depradalos
regis ilementiam pr.cdice', canil vcrs. 211 :
f.iisse, el Caribagincm Sparlariam cvertisse.
Te Deus asptcieus eDfundere nolle eruorem,
97. Naiio igitur Vandalorum in duas tribus videiur Ut sine peccato, uon sine laude .iarei,
fuisse divisa rum Hispauiam ingressi sunt, sed ita ut Coatulit absenti terrse pela^ique iriunijiios:
Anjila teslalur, Mauiusubi.jue jacel.
lam Vandali siinpliciler dicti, quam Vandali Silingui
eodem Vandalorum nomine appellarentur non enim : Ex quo liquet regem quem laudat Draconlius, pcr
Silinguomm nominis distinctin apparet ante provin- alios bella gessisse et iriumphos obtinuisse, quin ipse
ciarum divisionem. Siquidem vocabulum Atdingorum prxsens adfuerit.
Patbol. LX. 21
65t DRACONTILS. ua2
Cuuili.uiuni u^timo caderc, ex A Cunibarii iranstulissel, Ualluiii in Maurilania geillt,
<t<J. IJ atilem iit
Proropio lib. i llislor. VaiiJ.il. cl.irc cullitsilur . Bo- ut inox (licain ; adeouue pniuil victoriain alii|iiaui a<l
imperalori ndciel, Amnaagam outinore, ol contri Maurum Bliquem An-
nifaciut, cmnnec resitlerc se potte
nec, li llomam petercl, tatuiis ullu tpet
otWirWur, Ha- lalam Jimicare, eumqiic vinccre.
luil omni ope cniti ut societatcm cjucI tnm Vandulit, 101. Vitiiiii cum codex Azagra:acValieonus inhoc
juottupra dixi in llispuuia p>oi>e Afiicum sedcs /»- nnminc Aiisi/aexpriHiendocum coJice Sirmontli om-
jam morluo Cudigiscto domiiatum sutcepe- niiio conseuliani, rciineniltim id est; ooquo etiam
xitie, ubi
rant ejut duo filii Gonlh<iris ex jutla ipsi uxore natut, Ollgil, quia Grotius in intlice nomiimm propriorum
et Ghcricut iiothui : vcrum itle adJiuc puer, tt uutura Coilticorum, VanJallcorum, elc, recenset eliam ktt-
piirum industriui ; SM (n armis optimeeurcilalus, ac mor- sila ai> a>is ile, id est ad gratiam (eslinant : (estina-
latiuiu omiiium sotcitissimus. Ii/iiur iuiii Giintliaritis lione ilunge in dictian., et manet in utu fesiinare, ut
xlale minor esset Ccnsericti, ac iialura parmii
intlu- ibidero observai. Quare probab lissimum esl Ansil.nm
Hrfau, conira Gcnsuncus soleitissinius, ol in anuis fuisse Juccm aliqucin e Cotbis aut Suevis qniliuseum
oxcrciiatos, non alteii aptitis Uraroinii vccsu» euDVC- bellagcrera 77 Vandali in Hispaola eonnetcrunt.
Guntbario, Ac revera Draeoiitius Orosius, cnini lib. vu, cap. 43, ctim retulissei Collios
uire possuni quam
Jomiiios el duces inei bis duil, quos.cilicct
ipse lau- B pro rSonianis adversus cxteras genics quieper llispo-
nias coiiBederanl pugnasse, subjeiil: Quamvis et r<r-
Jare poiu.ssct, ul >ei». -I :
tl qui facta tlucuiu puaeui narrarc inoorutn, leri Alanorum, Yundalorum, Suevorumque reges eoilem
ElratWI vcrs.93: nobiscum placito depncti (oreni, mandantes imperatori
Cul|>a milii fuoral dominis reiicere modestos. Honorio : Tu cum omnibus patem habe, omniumque
re^em Guniliariuin, a quo in vin- noi nobiscum confligimus, nobis peri-
Q;io innuil ijisum obsidet accipe ;
CUla cralcoi jcctus, et Geiisericum, qni.quod bclliim
mui. Neque vero absurdum erit affirmare Ansilam
adiirmistrarct, alt.r veluii rex babcliaiur. qiiom Dracontius memorat illum fuisse qucm Gullti
100. Ex triumpliis tcrra marique reportatia ccr- inter suos anses recenscnt : illi enim proceres quos-
tius arguincniuiii peii posset, si clarc conslaret qui- dam suos vocabant anses, quasi semideos, ex i;uri
el quales hujusmodi triumphi
fucrint. Sed Dra-
nam voce Anteaticarum civitatum orlginem peli posse u- s-
sunlius si.luin ail :
spicaturGrotius. Inter alios autem anscs, sive pro-
Attsila lcslater, Muurus ubique jacet. cercs Gotlioruni hos enumerat Jornandcs de Rcb.
In eliii"iii' Parisicnsi ouniium operum Sirmondi ad Gelic. cap. 11 : Ostrogotha genuil Vnilt. Vnilt gcnuit
76vir-us li.cc nola legitur Vir docius Athal. Atlial genuit Achiulf. Achiulfgenuit Ansii.au, et
oraiu buju» :
suspicamr tegendum Aitii.a, quem Thraciw iiuminen- C Ediulf. Vuldulf, ei Hermeric. Cum Ostrogotha flo-
tcm ptemtia Tlieodosim uveitit. Theophanes in Chro- ruerit sub Philippo imperatore, ratio leraporum pati-
iio /r. a.t unniim Theodosii Junioris postremum. Verum iur ut Ansilam anate Guntharii vixisse credamus. Ida-
cum jam pateat ad Theodosium Jtiniorem banc
no.iis cius olymp. 306 Ineminil Aiulli, qui Hispali Censo-
clciam M-ripl-nn nou fuisse, sed ad unuin e Vandalo- rium jugulavii. Nnmcn Aiulfi videtur esse idem ac
itiui rrgibus, nibil cslciui cur de Allila Thraciac Achiulf, qui Ansilam genuit. Praelium aulemquo An-
inimineiile «ogilcmus. Quod si mendum in AiisiVa sila viclus csl nav.ile fuisse iude colligi potest, qnod
cssei, roiijici posset Amsaghu, quod Qnmeu esl ad lii- Dracontius ve:su superiori tritimphos pelagi et terrx
lus Numidiae, ul Mela et Plinius docciit; alii scii- coujungil, exemplumque in lioo vcrsu profcrt in Ah-
bunl Amptaga, alii Austtgu, nune Suffcgmar ab aliis sila et in Mauris, qui ubique jacebanl. Victoria conira
llumel vucaiur qtiod, iulcrjccta aliqua ex parte Nu-
: Mauios tcrrcslris vidctur, prima igiiur conlra Ansi-
uidia, Alricani piopriam a Mauiiiania dividii. Iliijus lam navalis. Eiiam id teniporibtis de quibus loquor
fluvii exslal cii.nn mcniio apud Viciorcui Vilcnsem el Guntbaiio apprime conveuil : uani Gotluis plnres
lib. n 1'isi. persecul. Vandal., cap. l\ llbi llunerici naves boc tenipnrcsibicomp.irassecx Oiosii. aliisquc
rcis Yan la oiiipi crudelitatem in suos nanans ail :
_ cjn-lai, ncc ininus cctlumest Vandalos navibtis usns
I)
Imilulor e xistens Geiserici patiii, quitui fralris (Cnn- fuisse. Idacius cuiin postquam retulit in Cbroniro
lliari ) ua-orem ligalo pondcre lapidum, in Ampsaoam Vand.ilosjam in H.otic.i sub Gmilhario rege commo-
fluvium Cirl. ns.m famoswn juclando demersil, et pvst ranirs a Castino magisuo miliium victoriain repor-
necem matiii eliam filiot xnierfccil. Possel eliain ctni- lasse, addit olympiade 501, cosUalearicasins.ilas do-
jici Aiilaln, qiicin alii AnHillain vocanl. Dc hoc Pn:- prxdalns fuisse; qua occasione coutra Cothos mari
copius I b. ii llislor. Vandal. : .1ji(h/«s iluurorum pugnasse, vel cx his solis Draconlii versibus argui
solut Ilgviciuin incoluil, totut per hac leinpora /loma- polcst.
HM fidus, scilicct sub Gclniicre ; el lih. 1. c.ip. 9, 102. Dc viribiismaritiinis Vai daloiuin Jtnu iu |!o.
norrat a Uanrli Byiacenis, qui parcbant Antala;, tic.i eonstiterunl luquitur VVolf):aiigu> Lasius de G. ul.
pr.idin fusos Vandalos, rcgiiantc lldorico. Sed eli m— Migr. lib. xi, qui plures versus ex Sidnnii paneijy-
si vclimus legerc Ampsaga teslulur, aut Anlata tetla- nco ad Anll einiiiiii Aiigusliiin, et alm ad spcerum
lur, cerluin lainen leinpus prabi a Dracnntio indi- ejusdem Sidouii in tuam srntenliam 78 allegai. At
i.iii cnii lude iioii possei. Gensericu, cniin, anie ,uain Sidoultii elare Genserici iu Afrlci poieniiaw uianu-
tii Alricatn oinnos suos Vaiitla'os pOSt (ibiluiu liatiis main desc/ibil:
; D :
65J llUH.ECOMENA. 6-4
Hinr Vaolalus hostis A qnam ciim S. murtyr.t Eulaiiw injuria ipreierat, mut-
Urget, et in nostrum nnmerosa classe quolamii-
tit per Cuisericum cwsis ex his quos habebal arreptn,
Miliiat excidium, conversonue ordinc faii
Terrida Caucasoos infert inilii ltyrsa lurores. ut pul.vii ,Euro velucius |forlasse arrcplo cquo, ut
Uln liyrsam pio Cartliagine ponii. Verius adduci |ki- putavit, Euro ueloeiori] [ugte subsidio, in flumine Ana
lcril Prosper in Chroniro, qui iueriio qucriiur atl ditino brachio prwcipilalus interiil. Quc ita exstincto,
ann. 427 : Kxhide gentibus quw uii iwibus neuitbaut, mox quo cwpcrat Gaisericus cnavigavit. Non ergo
dum n concerlantibus in auiilium vocantur, niare per- pul»i * Gnlhis, i|uod Cassiodoriusfidcnterscribil, scd
vium faclum csi, betlique cunlra BoHifadum ctxpti in spoiiie, ci, uti diximus, a Bonifacio inviiati in Afri-
Sigisvultum comilem cura trantlata esl. Cens Vandalo- cam Vandali Irajncfrunl. Neque de anno 429 dubi-
iuiii ab Hispania ad Africam transit. Quod auti Ui lnre nos sin t Id.iciiis, qui luenscm etiam Maium de-
Vandali suli Guulliario triutnphum de Mauris cgerinl, s gnai, ei peruliai ia ailjuncia narrat de recur^u fa-
nonnullis forlassc probatu difficilc videbitur. Ilxc cto eontra Suevos.
eniin esl couiuunis scriploruin opinio, VandalosniMi 101. Iiaque si Dincnniium vclimns ciponere dc
liausiissc in Afn.ain nisi pnsi obiiuni Ciintdar i Iriiinipliis qnos Vandali e Mauris retulerint posiiruam
quod vennn qui.lem esl si iil de oinuiuin siinul Van- a ItMiifacio in socielalem vocati (iicr.int, tenondum
dal.imm Iransilu, relicta pcnitus llispauia, inielliaa- B estDracnntium clcgiam composui-se tum nondum
(ur, iion iia vero ut iiullas fuisse antca Vandalorum Cuntharius c vivis cxcessisset, ncque Vandalorum
ex llispauia in Africam inctirsiones credamus. Duo- natio llispaniam reliquisset
, quamvis jam bclium
bus autem inodis explicari poiest Mauros a Vandalls conlra Mauros, et pro Bonifacio fuisscl susceptum.
victos anlcqnam lola Vandaloruin natio Africam in- Elcnim dcfedionis Bonifacii iiiilium Idacius ad an-
vaderct, scilicct vel ante initam sociciaicm < um llo- iium 423 rcvocal, ubi ail : Bonifacius patatium desc-
nifado comile, \el posi initam. rens Africam g() invadit, quamvis dcfcctio annis sc-
103. Donifacius hic, amicitia S. Augiislini satis no- queniibus clarius eruperii, el soiieins iuier Bonifa-
lus, Aeiii fiaude cl prodiiiouc in offensiniiciii iin- ciuni et Vamlalos stabilita forla^se ad annuin
426
peratoris iucurrens, et bostis publirus dicius, ct:m circitcr refercnda sit. Verum nihil cst nccesse pu-
imparem se Imperatoris poicniix seniirci, Vandalos gn»m nilrr Vandalos ei Mauros differre ad tewipus
aperla: delectionis Bonifacii,
socios sibi adjunxit , ul fusc narr.it 1'rocopius lib. i ct iuitje intcr liunc H
llislor. Vandal. iiissis igitur, ait, in Ilispnnitim floui- Vandalos socieialis. Idacius, quo in his rebu» et tem-
faciiis de amicorum numero polissimis, cum ambobus poribus locupletior alius lesiis nobis non est, anno
Godiijiseli fitiis aquum iniit [wdus, ul cuique ipsoruin 425 narial : Vandali Batearicas insutas deprwdaniur ;
tcrlia i
an Africw ccderel ; quodsiquisbelto impctereur, C deinde Carthagne Spartaria et Hispali evcrta, el lli-
eommune periculumesset. Ilwt Pacti Yandtli, frelitm spaniis deprtrdatii, Uauritaniam invadunt. H;M omnia
ad Gaies transvecti iu Africam vencre. Alii ipsum B.i- eodem anno 425, cui ab Idacio ascribunttir, comi-
nifacium ilispaiiiani adiisse narrant, nt cum Gniiili.i- gissc cur ncgemus? Quam apte convenit Idacio cum
rio et Genserico amiciliam contraberel. Vivcbai i^-i - Dracontio ?
tnr Ciiniliariiiscuin Bonifarius Vandalog in nuxilium Coniulil ahscnli Iprry pclfiRirtue Iriumphos,
Ansila tesiatur, Maurus ubique jaccl.
sibi advoravit, ncquc similevcro est Vandalos au\i-
liiim distulisse. Atque hxc cst raiiorur alii ab aliis in
Vandalos jam lum cum lli-panias ingn-ssi fuigsenl,
Afriiae inhiasse, piralicamque in mari
nirio 79 irausitus Vaiidalorum in Africam dissen- Ailamico Me-
lianl, quia nonnulli incursionem aliquam eorum a ditcrraneoquc exercuisse, ex Sidonio probarc con-
iraosiiu toiius natiouis non distinxerunt. Ruinartio tendil Wolfgangus Laiius lib. xi de Gent. Migrai.
cap. 3 llist. Perscciit. Vandal. ceriior videlur consu- Scd Sidonius aperie loquitur de lcmpore quo Gen-
liiin iioia in Prosperi Clironico, quoil Geuscricns ex sericus in Afrira regnuin Vaudalicum oblinebal, ut
llispauia in Africain transierit llierio cl Ardaburc p.uilo antenum. 102 obscrvavi. Nobis pcrspicue fa«
consulibu-, scilicet anno 427. Cassiodorius eliain in vct salibipie est Idacius.
Chrouico scribit Vandalos a Gotbis ex Hispania pul- CAPUT XI.
sos in Africam transmisisse Hicrio cl Ardahure con- Konnnllie rationes quibus Draconlius in Afriia icri-
Milihus. Al vero cum Idacius boc ipso tempnro in lli- psisse dicatur , proponunlur cl expcndunlur.
spania vixerit, el totius genlis Vandalorum migr». 105. Draconliiis in sua elegia quoildam aliud fa-
linncm in Africam distinctius rcfeiat, ct ad amuim ctum indicat ex quo argumentum pcli possit ad ejus
429 differat, bujus potius sentenlia teu.nda esl. Ita :rt item inveniendam. Sic cnini regcni Vandalorum
cnimait olyinpiade 302 anno 1, sciliret 429, ut Pa- alloquitur vers. 299
gius snpputat : Caisericus rex de Batictc provincia fnclytus armipotpns, vcslrae pielalis drij;o,
littore cum Vandatis omnibus eorumque Kl doclus, gcnio prouior ad vruiam,
[amitiis mensc
Non homini ignosco, dixit, sCd lingiia meretur.
Maio ad Mauritaniam et Africam reliclis transit liispa- Hic rcus et doctus Vincomalus fuerat.
niis. Qui, priitsquam perlransirct, admonilus Uermi- Quisnam fuciit bic rens et doclus Vinromalus, si
garium Suevum vicina* m transilu suo provineias de- scirc possemus, quem Dracomius
etiam regein ad
pradari, recursu cum aliquanlis suis faclo, pnrdanlem srrihit, facile c«sei desgnarc. Scd primum in codire
in Lusitatda consequiiur . Quihaud procui de Emerita, tns. ipsum nouicu Vincomaliis SJcorruple ila scri-
1
C55 DRACONTIUS. 6.%
vitum cst iinc<> mulos. Possct igitur aliquis suspicari A cs?rcgic cadil iu Viuecmaliim cpiscnpum Haparcnscni
legendiim Yictovalttt aut Victuvnles, i|iiasi scrmo essel in Maoritania C rsariensi, qui tinus cx cplscOpis ca-
deanliqnioribiis lcnipiriliusqiiilius Vandall cnmViclo- ilmlicis fuit qui Cartliaginem pro reddend t ratione
valis fccdus iccrunlsul) M. Aurelio clL. Vero. Alii for- IiiIim auiin 8 rcgis llunrrici vencrunt. Iliincrinis
lassc ronjicienl Winodamut, qui MDCOlO v procedcntc successeral Gcnscrico, Huncrico surcessit Gtinta-
gratia cl amicilia apud Childcricum Fr.inrorum regem buildlll. Oplime igilttr cnhacrel qnod Vinrcmaliis
pliiiimum valelat, de qtto Pelavius in Haiininr. tcin- rrin fucrii liabiius a Genserieo, ci doetrina causa,
por. parl. I, lib. vi, cap. 13. Scd vera lectio cst qiiam qtta i 1 ii (ii ui cpiscopum carcrc non oponuit, venia
-\prcssi, Yincomalus, attl, si \is, Gra.cn ninre Yinco- ilim ssns : qui d avi cxcmpliini Gniit:ibiiiidu Pracon-
»iu.'oi;cuin cnim conslcl liujus iioniiiiislinminescirca lius vcniain rogans in mrmoriain rrvocavcrit. Non-
in i icmpoia vixissc, cx viitco maiot recie Viiicomalus ii uM i qui diversarum natiouum et tcniportim ctiaui
cniittir. Aiiiin iMiini 455 consnlcs fucrunt Vincomalus iioii valdc iutcr sc d'sanliuin stylos dislinguerc fc
etOpilio; et Marccllinus iu Ghroitico referi caput pnsse arbilr.intur , addcnt in Dracoulio quamdam
3. Joanuis lb| list.e iiivcntiiiii l'mi'o»i<i/o ei OpitUine Africanitetem apparcrc, ct phrascs ac verba inveniri
consutibus, mcnie Febrttario. In Notilia provinrhiriim qi: •• magis prnpria sxculi v excunlis quam ineunlis
cl civitatum Africir. icmpore pert- ccuiionis Vandaii- B cssevideanlur. I)e liacsiylidiversitatebrcviterdicam,
cir, inler cpiscopos Manriianix C:rsaiicnsis niiin. OS diflic illimum cssc intcr duus script»rcs i|ui eodem sx-
ponitur Vmcematus Baparensii, ubi uui.it Ruinartius riiln v vixciiul, quorum alicr llispanus, alter Afei
in cndicc Lauditnensi legi Vincrmntos Bnparentls. fnciit.d.scritncn invenire inipsasola dicendi ralitme.
Concilio Torctano xm, auno G8i\ sub^cripsit Vniro- Acccdit Dracontiuin in carcercmconjeclum a-runinis-
malus di.iconus. a, m.mis viccui Alilani cpiscopi Pam- qne oppressum b:cc carmina composiiisse, ul niirtiin
piloneusis, in quo iioiuine levi duarum litterarum nnn s'l si cjus serinn atiquando flual lutulcutus , eisi
trajeciione Vincomalut forlat.se cril legendum. Scd multa ejusniodi qnx displicere 83 P n ssim, librariis
bic, sive Vnicnmalus, sive Vincomalus, ad conse- ct interpolaloribus, a quilins male haliitus est Dra-
qucniia tcmp r.i pcrtinct. conlitis, omnino tribucnda sunt.
10C. Quamvis autcm alii Vincomali aut Vineemali 108. Quod attiuet ad alieram conjecturam de
mibi uunc non occurrant, plures tamen potuerunt Vinccmalo episcopo, baud equidem negaverim ordi-
esse ila appellati, et probabiliter fucruni. Ex bis ncm narratinnis apposite pr< ccdcrc. Sed cum dc
vero ditobus si dc Vincomalo consule imelligcre Viiicomalo consulc aut de alio cjusdem nominis suli
Dracontium vclimus, poiuii rcs accidissc sub Godi- Ciintbario Dracoutius |ni-sit exponi, argnmciitinn
gisclo patre Gun.harii, dum viam sibi ad Hispaniam C ,,,. j uu\ e peliiur parutn clfieax cst, ac plane refe.li-
pcr Pyreiixos monies contra Kumanos repugnantcs tur ex Iriumpbia lerra marique rcporiatis quos mc-
aperircl, nut postqiiam iu Galljrcia cum Vandaiis morat Praconiius. Eieuim de Cuntabundo hxc pauca
sus consedit : scilicel si Vincomalo adbuc juvcni narrat Procopius lib. l ilisior. Vaiidal. : llic Gunde-
ignovit Godigisclus, el idem Vincomalus jam scncx mundtis imtllis in ilauros praliis [actis, t r aclatisqnt
consulaium fucrit adeptus , siqtiidcm ab ingressu pessime Christinnis, a?tjro corpore inteiiil. Q:iod pr I i
Vandalorum in Ilisi>aniatn ad consuiituiu Vincomali cuiii Mauris absens gesscril, niliil cst umle eolli^i
soluin anni U eifluxcruni. f)e Vineoniilo aul Vince- possit; multo vero minus quod cjus lempor.- naval.-.
raalo episcopo in Africa si quis Dracontiuin expliearc pugiKc confccix fueiint, anlqiiod contraCotiios, quo.
conclur, id cerle vix intell gi poterit, nisi Dracnn- itiin dux fuciii Ans la, Vandali pugnavarinl. Risaddc,
tium in Africa vixisse el scripsisse lencanius. Ati|iie Gunlaliundtim Yaiitlaloruni in Africa rcgnuin adc-
liinc coiijeciuram peiei aliquis ut Draconlil 82 Sa_ pliiin fuissc cxeunie anno 48-i. interiisse vcro a&m
lisfaclinticin ad Gunlabuiidutn Vandaloiiim in Alrica l'iii aul scquenti, tit alii voln i. Eugcnius vero qtii
regcni d rcctam csse couleudai. Nam nonicu regisin
r.bcllos Draeoutii anlc annum CJO corrigebai, majo-
codicc Vaticano cxprcssum Guthamiidus xque facile
ii ni veiusiaiem illis liibucrc vidciur, dum eos ai|
ad Guntabtiniliim vcl Guiitainundum dctorqueri D ^,, gflnfcm tongo poal tempore pallam ; ac rnrsua
potesi, ac ad Gunibaiiiim. Praterea ubi Draconiius Fa qnis est veteium carm na muiatf
silu olijicil : ;tii
aii: qnod lldcfnrisus in Eugeini elogio c«iilimiai, i:l i rc-
lnclylm armit olcns. veslrae pielatis origo, Draconlii emondasao, antiqui-
fert ciiin libcllos <ji:ms
Hi iloctus, gcnio prouior uil veniam,
Int protulerat viiiatos. Il.ic ccrle m igis favcut :rt.ni
innuil Gcnsericum condilorcm impcrii Vandalici in
Drai ontii inilio sasruli v eonsiynanta quam cjusdcm
Afriia, ei avum Gunialitindi : nam hujill patcrGeuzo
sxculi fini. Columbaniis eiinm, qui sa-culo v excunic
non regnavii. El rccie quideoi (^nscricus armipotem
ct vt ineunte claruii, Draconlii carmina inler velcra
vocalur Cl doclus, qtii tiiagnum sibi nnmcu arinis
dicia rcfcrcbal, ul dixi iium. 8.
eomparavit, ei [BF^nio pollebat, docirinxque laudcm
alTeciab.ii.
109. Ex laudibus quibni Dracnntuis rcfon proae*
qiiitur, conjectura eliam duci poicst ne Imnc Guhh>
107. Aliud Draconiii disticb "n, quod illico subji-
liiindum fuisse existimeinus. Guniabumlus anim, olai
cii, videlicet,
in cailiolicns Gonsrriro ellltinarico IndttlfenlHN i»<-
Non ignoscu lionilni, dlxit, s.mI lin^ua mcrclttr :
Hic rcusct it clus \ iiuoiiulnb lucrM, lil, iiiliilomiiius Anaiins cral cl Cilliidtcoruni pcrse-
: ; : :; :
6 r;7 PROLECOMENA 658
culor, ut Procopius aliique nfGrmant, vel cerie Aria- A Pceloris hnmaoi, oonce|)tus mente fldeli...
Ciirislus euim dalus est nobis spes una salutis.
nos in catholicos furenles non cohibebat. Draconiius
Similia plura habct de Chrisio Deo, aiiernn, et nno
autetn catholicam de SS. Triniiale docliinim ter.e-
passimque in suo poemate dc Deo proliletur
cum Patrc, quae aperte repugnanl haeresi Arianorum,
bai,
hoc loco osiendere. ac nominaiim Gothorum, a quibus eam hxresim
quod supervacancum non est
Vandali hausisse dicuntur. Tenebant enim Gothi,
Lib. i, vers. 562 :
ul rcfert Isidorus in eorum Historia, Fitium Patri
94 Siilua iu alcrrium Deus cst regnalor et aucor, majcstate esse minorem, et wternilale posterii rem. Spi-
Virlus Irina DeuS, triplex Deus oninis el unus,
De quo speratum couceditur omne benigiium. ritum aulem sanctum nec Deum esse, neque substanliam
Sirmondus legil Virtus una Dew, trinus Detts. Sed Patris exislere, sed per Fitium creatum esse, ulriusqun
uniias naluraesalis exprimilur his vocibussoius Deus,
minislerio deditum, et amborum obsequio snbditum.
Deits omnis el unus; aliae virtus trina Dcus,trinus Deus 111. Itaquc crcdibile non est Draconiium, qui-
ad trinitalem persoiiarum explicandam a poelisCbri-
magna animi demissione
Antiariamim se profiietur, rt
siianis anliquis adhiberi solem. Claudius Marius Vi- peccalorum suomm veniam a Deo et in poemale de
ctor, scu Victorinus inilio lib. t in Gcnes. eisdem Deo, cl in Elegia pctit, Cuntahundi regis Ariaui, ac
verbis usiis est : Virtus trina Deus; neque in indice B Gcnserici taiholicorum crudelissimi persecutoris,
expurg. Brasichellcnsis quidquam adversus laudes tantopere celebi asse, imo petiisse ul vita s-bi
libror.
dum ejus opus recenseiur. Sic apud supercsscl ad Gensericum aliosquc haerctxos c.rmi-
eum notaiur
nibus suis praedirandos. Ita enim oral in tlegia
alios rcperitur frina majestas, trina pietas, trina pote-
slas, trinum specimen, Irinum numen, trinum nomen
vcrs. 49
quodque gravius videtur, liina dcitas canitur in Ec- Ipse meo domino Deusimperat, atque jubebit
Ut me
restiluai respicialqiie pius.
clcsia : de quibus phrasibus ptura dixi commeni. ad Servot avi ut laudes dicam, patnasque, suasque,
Prudent. pag.259, 396,587 (Patrol. l. II X, col. 797, Perque suas proles regia vota caoatu.
20 ejusd. lom. col. 915, comment.
comment. ad. vers. ;
86 Eortasse re| onet aliquis Dracontium minime
advers. 1; liujus lomi col. 19, comment. ad vers. 5 posse excusari, sive in Africa, sive in Uispania scri-
Psychom.). In carmine 4 S. Eugenii de Uono pacis pserit; nam Guuihaiius Ariaims erat, adeoque non
Sirmondus edidil debuit a calbolico viro lot ac lalibus elogiis cumu-
Pax pia summa Deus
peccatis pricmia pnestat, lari. Examine res liaec digna cst, an, et quando Van-
Jurgaulis perimit |>ax pia suinma Deus. dali in Hispania Arianam harresim amplexi fuerint.
In editione Matritensi nulla discrepaniia adnotatur Mihi sane tcmpora et aucloruiti acqualium scripta
ex codice Azagra?. In codice Valicano Alexandrino, expeudenti Vandali in Ilispania catbolici fuisse vi-
quem alibi laudavi, in ulroqiie versu legilur, Pax trina deniur; qni forlasse soluin siib extremo tempore
siimma Dcus, quod veruni vidclor, el eodein modo Arianorum Gothorum fraudc decepti fucrunt; si ta-
dicitur ac ririui fmia Dcus, nisi inalis inetro consu- men in Ilispania decepti fuerunt, el non potius in
lcre boc pacto, Pax tria summa Deus, ul Prudcntius Africa, ubi Goihi Ariani quos Bonifacius secum du-
vers. i Apntb., Est tria summa Deus. xerat, vivente adbuc S. Augustino, hxresim suam
110. Alia babet Dracontius de Tiinitaie catholieo lale spargere cceperant. Orosius in Afiica quidem
dngmali apprime coiisunlicntia. Sic lib. n de Cbristo, drgens, sed Hispanus ipse, elanno 41C circitcr dc-
qucm Deum vocaverat, pergit diccre vers. 68 : scribens quae in Ilispania gercrcnlur, du barbarorum
Et consors c»m Pair.; incns, el Spirilus unus, m clementia et rtligione, exceptis Coilns, quos non
Triua menie Deus, Deus auclor, teni| oris expers.
nominal, boc reddit lesiiinoiiium : Quanquam et post
Eodem sensu quo lib. l dixit, Virlus trina Deus, nunc
hoc quaque continuo barbari exsecrali gladios suos ad
»it, vnus trina mente Dcus, et paulo ante vsrs. 65
aralra conversi sunt, rcsiduosque Iiomanos ut socios
dixerat de mente divina Pairis:
modo et amicos (ovent, ul inveuiantur jam inter ecs
Vivida, cunctiparens meus, imiuineriib lis, una.
quidam liomani qui malint inter barbaros pauperem
Deinde vero vers. 80 de Eilio : D libertatem, quam inter Itomanos tribulariam sollicitu-
Kilqup Deus posl templa poli snb carne figura
Passibilis, mortal s boaio sine line pereuu s. dinem sust.nere. Quanquam si ob lioc solum barbari
85 Et rursus vers. 89 : Iiomanis finibus immilti forenl quod vulyo per Orien-
Qualiteraure Dius, verbo fatante mari:o, tem tt Occidentcin EccUsiaj Christi Hunnis, Suevis,
Virgineos inirasse siuus diguulur et alvum.
Vandatis et Burgnndiombus, dkeriisque et innumeris
Pergit vcr». 50
credenlium populis replentur; laudanda et atlollenda
Nam quicunque sapil, novit quia s c tulit arlus,
El luil in tcrris, ul ne calesle tribuiial Dei misericordia videretur : quandoquidem elsi cum
I.iuqneret Omniputeiis; nuuquam sine Palre probatus labefactione nostri tantw gentes agnitionem verilotis
Pilius et Genitor uuiii|uam sine pignore dictus,
Spirims immeusus, sauclus, bonus, arbiter, index. accipcrent, quam invenireulique nisihac occanione non
Tei lius uuus idcm, prnuus, medius pie perenuis. possenl. Id ita ab Orosio expositum catholicarn fidem
Eodem lib. de Filio Dei Vandalorum sallem maxima ex parte indicat.
Solus ubique Deus, rerum fons, conditor et spes, 112. Eodem tempore in llispania vivebat ldacius,
Idem semper eris quod et es, quod et anle fiiisli...
Cuiu le non caperenl cab, lerraeque, freiumi|ue, et in Galloecia quidem, ubi diu commoraii fuerunl
Aeris ctspaiium, luodico te corde reponis Yandali sub Cuntliario rege. U cum Guntharii infe-
o.a mur.oN rn s. 060
liiein obiium narr.isset, subinde Gensericum surces- A Quamvis cnini Crcgnrius Turonensis Trasmitindi.io
ssisse reliilil his vcrbis, olymp. 501 : Cui GuiseriYus regam hujus pcrsecutionis aueioren dlral, tamen
(rnter succedit in reijno : qiti, ut aliquorum re'atio hu- hne nomlnc a Grcgorio designari
Ituinarliiis colllgit,
M, e/feclut upvstata de fide catliolica iu Arianam tfi- Geoserictim. Nitiuiuili seriplores llispani liujus pcr-
i(«i Ml IraMfSM perftdiam. Quod ergo ail, Ccoseri- scculninis lcmpus assignanl circa aiiniim 421. Scd
i iiin apoilutum de pile callwlica in Aiianain Ir.inMS c eos, prolarquan ipiod supposiliCiis clirmiicis inni-
pcrfidiani, idqtie narral<87 pnst obiium Cuiiihaiii, luniiir, rci tc refellil Ruinarlius ei ipsa ratinne tcm-
cni scclain Ariannnt non ciprobnl, ct ex aHquonm porum : Gensericui cnim regnavil post Gnntharium,
retmionc tanluin Gcnsericn apostasiam a flde calho- qui amio 427 nul 428 exstinitus csl. Quare si Gensc-
inpntat, evidenlcr argtiil Vandalos in llispania
lica rieus religionis cauu calholicos m llispania unquain
aul nuui|uuin Arianis adhxsisse, aut solum pau o vriavit, id aceidil paulo antci|uam cum Vandalis iu
anlequam in Alrieam trajlceieiil. Clarins hoc ipsum Afrieam niigrarcl. Slmilius limcn vcro mihi videlnr
asseruil Isi.lurus In llistoria Vandal : Ghericus (rater Ccnsericum non nisi nosl ingressnm in Africam iu
Uundeiici tucctdi: in regnum anuis 40, qui er cathotico orlhodoxns saevlrc ccepissc. Prospcr in Chronico ad
apostuta in Arianam ntllOS (ertur trans tse ann. 437 ettm In Africa calholicam fidem Ariana iui-
effectut
per/idiam. Alberlus Kraiiliius in sua Vaiulalia lib. i, B su bvertere voluisse narrnl addilque l'cr
p, ctnte , :
«ap, 27, iradil Ccnsericum, infelici exilu fralris Guu- idem Uminu qvtituor Uispani viri Arctidiui, Probnt,
ibarii terrilum, in printis modesiiorem apparnisse, Pasehasius, et Kulycliianut dudum npnd Gcvtericum
posl aliuin invcnlum. Fidcs sil pcnes ipsum, non nurin tuiiienlia: ac fidelii obsequii elari cmiqiie Ivibe-
enim ullo auctore sc tuclur. bantur : qios rex ut copnlatiorcs tibi (areret, in Ariu-
115. Opponct aliquis conlra quod Bon farius tr o- nam peifidiam transire prwcepit... illuttri nianyrio
rem Vandalicam duxerat, qua: pritis Ariana luerai, miiabilitcr vccubuerunl. Genseriens Carlliagine rc-
nupsil post ejuralam Arianam hajresim ul gnarc cocpil ann. 459, ei hac in nrbo pniissiintiiii
scd illi ,
disi imus ex S. Augtistitio epist. ad Donifac. 220, al. pcrseculio Vamlaliea vires suas cxeruit. Qimd si iu
70. Ita vulgo scriplores rcferunl, cl disertc Rninar- ilispania nonnulli jtissu Genscrici rcgis martyriiuu
tius cap. 5 llistor. rerseeut. Vandal. At apnd S. Au- stibieruttt, id poitiit accidere dtim Vaudali j >ni in
gn-i iiuin solutn iuvcnio : Navigatti, uxorem duxisli... Africa conimoratilcs, in llispaniain navibus advecti,
Audivi le itlam dticere noluissc, niti priut calhotita aliqiiatn irriipliiinem fccerunt, ut Idacius rcfcit ad
(uissct facla; et tamen natrtm eorum, qiti verum Fi ann. 419 : Yamlati ntivibus Turonio m littore Galta-
lium Dei negant, tiinlum pra-valuit in domo ttta, ut cia; repente advecli fumiliat capiunt plurimorum.
cb iptis fitia tua bapltzaretur. Non cxplical Augusiinu- ^
mulio vero ininuses qua-
CAPUT XII.
quo Ronifaeitts navigavcrit,
gente uxorem duxeril quac si Ariana li;wrcsi infceia Ciuniinu Dracontii ab antiquit de industria intcrpolata:
;
Cvnjeclura di' stalua Uracontio llvnta* erccia.
fncrat, nl verba Auguslini inmittnt, el n llispau a
docta, potuit essc c Gotliorum generc. Nam Boni- 89 115. Cuntliar us quo tcniporc a Dracnniia
facius cum Castino et Golliis advcrsus Vandalm laudatus fuii, fortass» eas landcs mcritus era', au'
pugnalurus llispaniam adieral, ct Ca-tiui superbhn liis non indignus halicbatnr ; certu nullutn cxstal
fcrre non valens, in Alricam revcrsus cst. Deiude nioniiinentuiii quo cum in oilio apud calholieas
Goilii in Africa sub lionifaiio tnilitanles Arianum fnisse credamus. Post id tcmptis acridit quod narrat
episcopum Maxintinutn sceum duxeitinl, qut S Au- IJ.ii ins ad aninini 428 : Gundericut r. x Yan.latoium
gostinum ad certamcn provocare ausus ost adco : capta Hispali, cum impie elalus manus tn ecclesiam ci-
enim jam lum Ariani in Africa invalesecbant, ut vitati* ipsiu* e.xtenditset,mox Dei judiei> dirmonecor-
etiam Pascentius comcs, Auxentii Mcdiolancnsis olim repius inleriil. Cui adli.-erct Uidorus in llistor. Vand..
episcopi Ariani discipulus, cum eodein S. Augtisl>no ubi de Gnnderico sive Guntliario loquens, ail : /fi-
. de lide disputationem inire volucrit, t.t cx luijiis opc- tpatim tttiuil, actaque cade in direptionem miilit. Qii
l)
libuset Viia a Possidio seripla demonslralur. Quid eum aitcloriiult. regia poh-tlatis irrcverenlcr iiiiinns iu
si nuptia: Bonifacii, ab AugustillO raprebensa ca daii/iritm Vtneenfii imn(i,i u cii<i(uii« iptius exicndistci.
cpistola, qux auno 427 exeiinic niasa eredilor, co mox P i judicio in foribut lempli drmvinu cnrreptnt
tcmpore accidcrint quo inter Vandalos errnres Arit- interiit. Ilic loens mniime idoneus fiiissct ul ntcrquf,
norum disseiinii.il i eospissenon iJirriteiiiiir? SS Nequo Maeiiis it Isiiloms, >le hviesi Ariana Gunlbarii ln-
colligi potest rcgem Guntlijrium, aui maiiman gen- querentur, quan illico fratriGcnsoiicoeipmbraiii.
lis Vandalorum partcm jam lum baresi Ah.hi.t ad Itaquc Gunlbarii notncn odiosuiu foit non ol> Ana-
li.rsisM', cliamsi femiua aliqua Vamlala a Donifacin nisiitiiiii . scd nb ini|>ielaiem qna mamis ni basilir.nn
in matrimonium ducta Ariaiiorum erroribos imbiila S,\ in> cntiicilcndit, runestsnqueinorletn inihecousc
ftiisse dicatur. eiitam. Procnp.tis quidem, lib. i llist. Vaml., fan :u>>
114. Gravissiniatn perseculiouoni on loiunorc ad Iii-m' ait i.i iiseniuiii iiinrtis Irairis Cttntliarii aurio
versus caibnlicos in llispania a Vaiulalis Molaw i >m>- i.in u,i-s> , se juictn a Vatidalis aecoi>issc Guutba
memorat Rttinartiui ean. 2 llist. Vandal., am-i ite riuni iii llisp ni i i Gi rnianis rapiuin ut pnelio i>
Grcgorii Turoncnss lib. u Hitlor, Fiaucor., esp I ii' .>(li\uin. Virnm attctoiiias IdScii bac in N
601 TROLEGOMF.NA. 6fi?
kmgc major cst, prxstrlim a.cedenle lsidoro , qui A Satisfaclionem, liccntius corrigcreiil el intcrpolarem.
IJacio aliquid addit, cx aliis scilicel nionumenlis, IJ au ali aliis aliqna ex partc factum fueril anle Eu-
.1111 ex traditiono II spali, ubi episcopus ipse eiat vi- gcnium Tolclanum, difiiiro non ausim. Ccrle jam
ynle. S. Isidori tempone pars prlmi librl, qux de 0,:erc
Illi. li.fauiiae Guniharti a d.imoue correpti, et in- sex J 1 1 ini) inscripta fttii, a reliquo corpore Sepafata
feliciter cxstincti acccssil crudcliUs Gcnscrici in crat , et ab eodem Isidoro corruptissimc logcbatnr
Afrioa cailiolicos vexantis, et plurcs alias provincias, vcrsus quidam primi luijns libri, ut notavi num. 7.
Uispaniam ctiam ac Uomam i|sam i!eprxdan:is. Ilis Eiigenius Gliindasuintlii regis jussu libellos Dracoi lii
de causis Ilispani Vandalos aboniinari odioque | ro de Creatione mundi conscriptos, ul loquiiur S. Ildn-
sequi dcbuerunt. Quamubrem miraiisubit qui fierl fonsus, suscepit emcndanJos. In vcrsibus qui ad pn-
potuit ni nobilissima llispani.e provincia Bxlica 90 iiniiii bbrum d Deo perlineut, nonnullx mutatioues
cum ncmpe finium vcteriim ct recenlium di-
aliquo factx suut, scd non admoduin frcquentes, neque iia
scrimiue a Vandalis nomen Yandalusix conscrvari; : magni moinenti, ut nostrum codicem cum Sirmou-
si tamen hoc nomen uiiquaun babuit. Pcrvulgata est diann confcrcnti patebit. In epistola prxsertim Eu-
ll;cc opinio liominum ctiam doctissimorum, Bxticain geuius ea vidctur fecisse qux in sua pra-fatione ad
nunc dici Andaluzia, quia olim a Vand.ilis Vanda- R regem Chindasuinlhum narral, super(lua se dempsisi
lusia; norneil acrepil : quanquam alii Vandaliam eam (ut ipseputabal), semiplena tupplevisse, fracta eousta-
appcllanl, alii Yaudatiliam, alii V audnlosium. Vidcri bitivisse, crebro repetita ntttlasse, lersiculos delraxisse,
bac i!e rc possunt Rodericus archicpiscnpos iolelauus qui et sensu lepidi, et verbis illepidi, et iiulla erant ra-
llist. Vamlal. cap. 12, et qui eum secuti vidcnltir, tione tubnixi, i)t qaims nihit reperiebatur quo lectorii
Uodi ricus Sanctius de Arevalo Hist. llisp. part. i, animus aut mulceretur docttts, aut doceretur indoctus.
cap. 7 ; Nebrissensii iu prolcgom. aj Dccad. rcr. Nihll autem prlus habnit Eugenius, sive alius (nam
gest. Ferdin. cl Elisab.; Vasxus in Chion. cap. 8; f. rtassc aiitc vcl posl Eugenimu allus fait interpola-
Mariana lib. i llist. fJisp., cap. i; AmbrOMus Hurali-s lor), quam nt nicmnriam omnem rcgis VanJalornm
lib. xi llist., cap. 15, ui VolfgangumLazium.Grotiiiin peniius aholercl, versusque illos omitlerct ci quibus
aliosque oniiitam. Eqiiideiu vetcres si riptores dum occasio qna scripla fuit Salisfaclio percipi possei.
pcrlustro qui a Vandalormn lempore ad plura dein- Hinc prxiermissi omninosunt bi vcrsus :
ccps couscqnenlia sxcttla vixerunt, semper invenin
Nominis Asdin?U' bclla Irumpliiirpra..
hanc proviticiant Bxlicam ab eis vocari, nunquaiii Scrv«t, avi ul laudeSdkam, patriasqne, tuasjue,'
Vandalttsiam, aut alio nnnline a Yandalis rcpclito. Perque suas prolcs regia vota canam.
Sciibebant illi qiiidem Lallne, sed cuin alia inulta e C 118. Dedita ctiam opcra postremi Satisfaclionis
vtigari scrinone Vocabula sumercnl, diflicile cst ut xrumnx
vcrsus omissi vidcntur, qinbus Draconlii
nunqnam Yaitdatusirtm ilDiiiinaicni, siquidem ea ap-
clarius desciibunlur, factumqiie illud narratur ex
pella io usu rcCepla erat. Et UoJericusquidem arcbi- quo veteres reg"m qui laudab.itur possent agno-
eiiscopus Tolotanoa loc. cil. a Vandalis Silinguis scere :
origihem nominis re, Clit : Qua- regio, inquit, a Silin-
guis Yailddlis adhuc hodie Ynndalia nuncupatur, qucm
IncMus armipoiens. vestra pietalisorigo,
Andatntimn corrupto vocabulo vulguiiter appellamus.
92
doclus, genio pronior ad veniain,
i^t
Non nnmini Ignosco, dixit, sed lirtsma merctur :
Vocabululu ergo Andaluiia vulgare jani erat sa'Culo Hic reus rt docli s Vincomalus fuerat.
xtli, quo scrlbebal Rodeticus, sumptum, ut non male Nm» lamcn Eugenio iniptitaverinl quod tiiulumSa-
conjicii Floretius tom. IX llisp.sacr., tract. 28, cap. lisfacii 1
nis, quasi ad Tlieodoslum Juniorcm scripla-,
4, a voce Arabica Andtilos, quas lem oecidcnlalem ipsc siipposuerit, prioifi itiscrii tioiie dclela qua regis
signiflcat. Et, ul vidclur, primum Andaluwa dice- Vandaloriim nomen ex|iressum cral ; ncque enim
batilr lOla Hispanla, vcl oimios ill.c provincix qux crcdam \irum |irobum veritatisquc stuJiosum tantum
a Mauris tenebailliir ; dcinde hcc nomen hxs I i li • ibi arrogasse. Aut igiiur ipse iguoravit cuinam laudes
j.
proVinclx qliie oliut fere Bxtic.i eral, ct in qua Mauri cpistolx diccrentur, et ex temporum ratione conjecit
dluiins constiterunl. Abunazarii exstat d. S u./ii-. po-
Satisfactionem ad imprratorcm Thcodosium Junio-
ptili Andalusia:, hoc est llispani.c Arabicx, r.iruin cl
rem refcrri, aut, quod verius puto, elegiam sine in-
invcnlu difllcile opus. Gonsule N c. Anlnnium in
scriptione ipse dimisit, cui alii postea eum quem
P xf. ad Bibl., ct in Billliotb. Arabico-Uisp. verbo nunc apiui SirmonJiim legimus, ex conjecttira addi-
Axu CilATbt Andalusius ulii plura de lmc nonune
,
dcrimt liiuliim. Aliarum uiutati num qux in sentcn-
disputat, el opiiiionem vulgarcm rejicit, quod Anda- aucinr
tii- alitcr nc ip.se volliit explicandis faclx suni,
lusia a Vandalis dicta fuciii.
nilum vel allrrum proferam excmpiuin.
91 117. Utul id csi, Uispanis Gotliisqnc, qui Van-
IIT). Praconliu- roviJentiam Dei de bonis, qu.e
|
dalorum bosles fueranl, pr.rseniui postquam hi im-
dnnal, ac de malis, qun? permitit, lioc uno distich i
pietaicm Arianam ejuraveranl, minlinc piaccre po-
complexus est vcrs. 15 :
lerant laudes qniluis Cuiitharius a Draconlio fueral
cumulatus. Et, Quidplid agunl liominfS, boiu trislia, pronpeia
nisi n iiiiuin fallor, hxc causa fnit
,
,
[prava,
nonuu li, cur DracoMii pocmata, potis-imum vero Hoc fieri admittunt ira favorque Dei.
! : : : : :
6*5 - DRACONTIUS. CC4
Ul liraili modo dfcerm.liD. i, ver*. 18, carra. de * «a <i
ux M €a,llfl sun ". « cmendalione Eugenii vi-
deniur processisse, eiccpto codice 1'arisiensi S. Vi-
Deo
ctoris, i|uem ego puto exaratum ex aliquo antiquiori,
Oiiiuia <|iit veoianl, liona, gamli». irisila, acerba
Desceuduul ei arce l)ei, de sede iouanlis. so!os versus de Upcre sex dierum conliiientc, qualem
Interpolatori sciiteutia elcgix dira visa est: lucergo eiiain anlc Eugeniuui vidit Isidorus. Verum diflicile
ille duo disliclia supposuil iion fuit ul ante S. Isidori tempora codcx aliquis cx
Qui IquiJ agunl liuiuiiies, bou», prospera, sancia, nio- llispaira in Italiam advelicretur, qui integrum pocma
hJvsia,
Te facicnie, quo bona ouncla llmil,
lluiil,
de Deo, et Satisfactioncm ad regem Guntliarium com-
Econtra .ulvers.i, prubrosa, miligna, inhoucsla prclienderei : nisi vel>inus etiam suspicari ipsum
Tu lieri paterls, qui inala uulla facis.
Dracontium carcere laiulem liberatum , in llaliam
,
El, ut aperiius videas quid interpolaiori in ilis'lclio
venisse. Ilane cnim habeo conjeclurara, quam miuc
Dracontii diiplicuerit, animadvertas, qnxso, inuta-
propouara.
lionem distiihi sei|uenlis, quod Dracoutius lll edi-
Itl. Sidunius in Excusator. ad Felicem, carm. 9,
dcrat
tres poelas l.iudat qui patribus suo et Felicis fuerant
Hoc lua verba probanl Mnseo diela propbeta;,
ijuod duralurus cor l'barauuis eras sodales, quorum terliuin non nominat, sed in Bxlica
Corrcctor noluil diciiiin quod Domiuus cor 1'baraonis B natum dicit, cl alia de eo narral bis versibus
obduraverit ; ita igiiur ille :
Ne qoi jam patribus fuere ooslris
93 Hac Uia lex dOfait Mojse prasscripta nolanle, Primo lenipon' maxioii sodales ..
Curo perduralum cor Pbaraonis ail. Sed nec lertius ille nuoc legemr,
Bstim qui p.itrium semel relinqucos-
Aiqui Draconiius Exodi verba cap. vu, v-3, expres- Lindosae pelit silim Ravenna?,
sit. Sed hic locus non esl ul Dracnnlium tueamur; Plausores cui fulgidam Quiriles,
Et cams popularitate princeps
tantuni nunc dwcrepanliam inler Draconiium cjusque Trajano staluam foro locaruut.
eorrectorein osteudimus, qux in eadem fere scntentia
Suspicalur Sirmondus in notis ad Sidonium liunc
paulo post rursus occurrit vers. 27:
poetam Hispanum esse Merobaudem, de quo Idaeius
Quis nisi coetesli demens compulsus ab ira,
Aspera cuncla peiat, prospera cuncla uegel? ad annum 443 : Atiurio magitlro utriusque militioi
In codice Sirmondi boc distichon iia efleriur gener ipsius successor ipsi mittitur (ad Hispanias)
Quo nisi coelestis Domini conspectns ad xtbram Merobaudis, natu nobilis, tl eloquentice merito vcl
Aspera cuucla preuiunl, prospera nulla juvaut maxime in poematis sludio veteribus comparandus,
Codex Awgrx in ediiione Mairiiensi sic babel testimonio etiam provehilur slatuarum. Brcvi lempore
Quo Doiniai concci'tus al> aetbra
nisi citlistis
potestatis svue Araceltitanorum frangit intolentiam Ba-
Aspera cuncta premal, prospera uullajuvant.
sollicitaverat, et caudarum. Hox nonnullorum invidia perur^enlt, ad
Rivrnus scripluram Sirmondi antea
urbem Romam sacra prceceptione revocalur. Addit Sir-
lcgerat
Quem nisi salvasset Domini conspeclus ab selura,
mondus bunc esse Merobaudem cujus exstai cannen
Aspera cuucta premunl, prospera nulla juvant. de Deo. Acute hxc excogitala suni. 95 Verum id,-m
Mendum viderat, sed verara leciionem non vidit, qux Sirmondus observal eo lempore statuas in (oro Tra-
exstat in elegia non inierpolala. Absurdum putabat jano multis fnisse collocatasquod etiam aniiquisv ,
corrector quod aliqnis coelesti compulsut ab ira aspera inscriptionibus probat. Locus igitur adbuc relinqni-
cuncla peieret, prospera cuncla negaret. At Dracon- tur dubiiandi an de alio Hispano poeta aptius inlelligt
lius boc voluit, boc de seipso afflrmavit, ut ex toia possit Sidonius. Nolandum ergo est Sidonium natum
oralionis serie liquct. In levi unius vcrbi muiaiioiie fuisse circa annum 428, ei affirraare poetam illum
siudios.im correcioris diligentiam licet observare. Bxticum sodalein fuisse sui palris primo lempore,
Dracontius ex persona Commodi Augusli boc prxcc- quod ego interpretor in ipsa sui pairis juvenlute.
pium posuit vers. 189 :
Ait prxterea Sidonius eum poelam Bxlim patrium
Nobile prxreplum, reclores, discite post me :
semel rcliquisse, et Ravenu.im venisse : qno iunuit
Sit bonus in vila qui volet esse deus.
Ravennx cum patre sun amicitiam coniraxisse. In-
Iltic postremuiii verbum interpolaior aul mendum ]>
telligo eliam poeiam Hispanum Sidouii Bxlim in
putaut esse, aut tolerari non posse. Igiiur emen-
perpetuum reliquisse; id enim significat hoe loro
davit:
adverbium semel. His ita posilis consequilur Sido-
Sil bonus in vita qui volct esse Dei.
niiiiii minus congruenter eiponi de Merobaude, qui
At Cominodus, qui hxc verba profcrl, inlelli^il apo- anno 445 dui sive magisier uiriusque miliiix missus
tbeosin geniiliam
,
qua imperatores post obilum in mni sacra prxceplione Romam re-
est in liispauias,
deorum numerura referebantur. vocatus. Contra DracoAtio omnia Sidonii verba apia
120. Plura alia nunc omillo, quas mclius palebunl conveniunl: nam et B.nicus erat, el circa annum 427
oii i [i Elegia ex codice Vaticano ediia cum variantibus Ravennx jam pomii eommorari , pnstquam patrium
leetionibus 94 codicum Sirmondiani et Azagrcnsia B.clim scmel reliquissel. Huic ronjcciurx favet quod
confereiur. Sed cura lantum studium adhibitum lue- S. Coluiubanus Elegiam Dracontii iniejram leger.it,
rit ul Dracontii carmina ad posteros inlerpolaia per- ul ex versibus illius num. 8 allalis arguitur, el qiind
venircnt, quncrat lliquil qua via extra llispamain et codei Dracontii in e.nalo, o antiquissiino monaslerii
iu Italia hacc ipsa inlegra asservari potueriut ; naui Bobicnsis ab eodeiu S. Culuuibauo fuudati reperiiur
: : : : : :
CGh rROLECOMENA. GC6
descrlplus. Id enim simul cum Sidoiiii vcrsibus non- A In carminc vnro lili. m, vcrs. 576, posl niulta atia
millam causam praebet suspicandi Draconliimi in lia- Hci milii quod facinus non uno lempore. gestum,
I
Ut mca facta luam, tempus conveuit >n unum.
lia vixisse.
Quot atilein et qualia fuerint lioec scelera quorum se
122. Draconiius enim, si liberlalcm adeptus fuit,
reum accusal Dracomius, non explicat disiincle; sed
nt sibi consulerel ac se calamilatibus quibus vexa-
innumcra et horriliilia fuisse, ex versibus qui prae-
batur Uispania subtraherel, otium hnnesiumqiie se-
cedunt nonnulli colligent. Sic enim ait
cessum amare debuit : imo hoc Deum precatus est
Quorum |>rimus ego plusquam peccalor habendus.
lib. iii de Deo, vers. 647 Quando falebor enini scelerum i umerum.atque reatus
Me, rogo, j'am repara sub libortale soluturo, Pectoris ct carnis? non si milii ferrea vox sit,
C.lade cutenarum ferralo pondere pressum. O» a tot exsurgant quot dentes osslbus albent,
Sit vitc requies, animae sint olia fejsa?, Aut niiiii sinl lingus quantos caput omne capillos
Sit secura quies, sil nox curu muuere uoctis. Peclinal, explebo numerum sine fraude Gdelem.
Quoti enim pergit, Su forluna redux, etc, ea tantum Sed satis est dixisse rcum suli criinine cnncto.
Ouod tua jussa vetanl, solus peccasse fatebor,
foriunae bonavidetur postnlare qua: otio animx fessx, Omne quod horrescis non n>e fecissc negalio...
Fuerat enim Krgo ego confiteor niiseranda menle reatum
ac securx quieti minime adver-antur.
Plenum, grando malum non uno crimine partum.
palatinus, ul conjici potest ex suis versibus, et plane Nam scelus oinne meuni numeros superabil arena;
B vinreul mala nosira liquores.
afliriuavit supra num. 32 Goldaslus 96 nescio quo l.itloris, el jielaci
Non pulo diluvium tanlos punisse reitus
:iuctore : ad minimum erat dives et nobilis, ut ex Ouantos ipse goro culparum pondore pressns.
589 lib. in colligere licet Flumina me scelerum rapiunt, qualiuntijue procella*,
vcrs.
Kl peccatorum torrens simul obruitunda.
Agmioa servornm fugiuot, tempsere clientes. Me delictorum merserunt fluciibus amnes,
U euiin rcceuset inter alias molestias quibus afflige- Usque auiiuam venil unda meani, gravis tiorroraqua-
[rum.
batur.
Haec omnia nisi exaggerala a Draeontio esse censea-
CAPUT XIII.
Confetsio tt paenitentia Dracontii.
mus, sceleratiorem eo neminem fuisse credemus.
126. In prolegomenis ad Prudentium cap. 2, num.
125. Hoc discrimen interest inter carmcn de Dco
44 el seqq. probare conalus suro vcrba quibus sua
et Elegiam, quod in Elegia Dracontius regem allo-
crimina PrudenliUs in pra Taiione accusat, a mode-
quens, ejusque graliam deroereri cupiens, peiit vitam
ibiprorogariutlaudesVandalortimcanat; in carmine
stia et humililate 98 Christianisjiistis nsitala posse
intelligi profccta, neque innnere honiincra insigni-
post humillimam criminum siiorum confcssionem sic
ter sceleratum et perdilum, tit alii vufgo interpre-
Deuro prccatur vers. 663 lib. ni
tabantur. Neque nunc qtiidem aliter sentio : imo hanc
Servatum repararejube pietate suola,
lil merear caoUre luas per arr.iiu.i laudes. • „ ipsa Dracontii verba, quae graviora plcrisque vide-
124. Prseicrca animadvertendum est Draconiium btititur, eodem sensu accipio. Sed quod de Prudentio
in Elogia innuere crimen suum non aliud fuisse nisi tnnc satis aperle indicavi, nunc clare profneor, non
quod hnstcm aliquem regis Vandalorum carmiue ce- ita me hanc causam agere, quasi ant de
Prudentii
lebiasset. Et, ut conjecttiris indulgearous, fortasse ant de Dracontii innocentia liqueat, scd id unum as-
Castinus fuit ille quem laudaverat Dracontius. Sic serere, ex humili eorum confessione argumennim
enim habet Idacius ad ann. 422 : Castinus magister poti non debere ad gravissima de eis scelera affir-
militum cum magna manu et auxilii* Coitiorum bellum mand.i. Luculenium exemplum nunc afferam cx S.
in Balica Vandalis inferl ; quos cum ad inopiam vi Eugenii Tolelani versibus in Lamenlo de adventu
obsidionis arclartl, adeo ut se tradere jam pararent, propria; senectutis, lib. i, carm. 12 :
inconsutte publico cerlamine confligens, auxiliorum Oppressi, rapui, nudavi, crimina finxi,
Pauperis ad voeem mens mea suriia fuit.
(raude deceptus, ad Tarraeonam victus effugit. Duin Corrupi proprium lascivo vulnere corpus,
Vandali vi obsidionis ad inopiam redacii erant, lem- Hiuc miser, hinc pavidus, hinc lemuleiuus eo.
Nulla moas uiiquam venia compescuit iras,
pus poluit videri opporlunum ut aliquis qui nondum Nec sine folle furens, nec sine caede fui.
cordc societatem Romanorum expulerat, Castinum Ac ne quis de auctore dubitet, nomen in posiremo
ducera versibus extolleret. Quamvis autem nullum r. pentametro exprimit
vestigium carmiiiis quad tunc Draconiius composuit Eugenio misero sil, rogo, poraa levis.
ad nos pervenerit, ejus tamen lostimonio ccriuru est Nemo negaverit difficilius esse haec veiba Eugenii
editum ab illo fuisse carmen quo rex offensus fuit. benigne inierpretari,quam quoe a Dracontio in ge-
Nec mirandum est boc non superesse carmen ,
quod nere lantum proferuntur nam Eugenius ad species:
Vandali, qui in Itetica tunc rerum potiebantur, sup- ijisas horrendae cujusdam iniquilatis descendere vi-
primere debueiunt. detur.
125. Dracomius in carmine de Deo, ubi ex animi 127. Piofecio Barlliius, qui Iib. lv Advers., cap.
sententia peccata sua fatetur coram Deo, de hoe car- 11, hoc carmen Eugenii interpreiatur, conceptis ver-
mine omnino97silet, fortasse quia puiabal alia sibi bis ail Corrupisse se proprium corpus scortalionibus
:
esse crimina graviora quac ut puniret Deus, eum in dicii... Fuisse autem ad hccc delicta proniorem Euge-
has quas patichaiur calamitaies incidere permiscrat. nium ex epigrammale eliam terlio doceri possumus,
InElegia vers. 105 ait ubi ait :
Te eoram prinmm me carmiuis illius ausu, Nlinc rectum sequimur.nune jiravum cordc lenemus;
Quod male disj»osui, pu nitet el faleor. Nunc saucti castijue sumus, nunc scorta fo>cn»us.
C.7 rv;\i .i.viii s. r.rfi
Ki>i m(« o '"<" «MarWuai iefum tt m$Hlk <'/> u' A luni mi.iii, ccl.br.ii; ciiinJcm Cl.iiidasiiii.tl.iim rcl -
omii^; jihm.'s incoNjioniifl c: fmilile/f, «»1 iam.11 er. giuuis pielatlgqufl bmlc floruisse constat, qui clia
/irou>ii contcientia el rifir rtiile.if/.c MHrrieiilm latfl Taionem Ronam legalum mitil, ut varii S. Crcgoi .
uiniiid rf«Ms«l «n/ne dWci/atnr; /.i/emr nnicm eoi/em f.|i.'ra ,
qua; in llispania .lesi.leraliautur, aspnrtarct,
ISru.mine c/iom Cirdc 99 M pnruni m.iii fuitse. .\»n ct Kugenio mandalnm dcJit ut Dracontii libell«s
«mm n/iier i/iww nfi iouumi, Jiin/i/i. i'cr M wrM «""il coriigcrct. 1'num in co viiium, cujus disiincta men-
inic/iiurinia... J«i'cn/ui(m jc per /i/>n(inum oimim i/e- lio in cpitapliio non csi, Mariana lib. vi llist. Ilisp ,
nera nViirriiije /"ujjmj «I. Ilxc Ilailhiiis, qui si vi.lis- cap. 8, 1iMi.1i. rcliquam vilam lauilal : Rcgnum pti
sel alu cannina Eugeiiii c* coilice AtagrBftSi Malriii lyrannidem occupatum bene ge.til, inamjuralionis ri-
cdiia, ulic:iim opininueni smm conlirniassct cariuinc lium roliiu vil. r probilale alqne cortstnnlia compensnr,
1 lib. 11, quoil InclpH :
tafflfflii. Non erpo Engciiio, scil Ipsl Clilndasuintl...
Mt.lt- lulparum |rra\ilor onnsl.is, tribiicndum cst b. c cpilapliiuni. Ncqne iinmcrilo BO-
O.niniii siiiiiini.s, liius al.iiu.lans.
lertiaaimua adiior rardinalis Loren/ana anie librum
128. Uartliio ct 3ola K.ugenii eonfossionc assentiri
scciimliiin monuit nnii omncs vcrstis qui in eo prn-
non auiterem, ctiamsi alia ilcesscnl monuinciiia qus
fcmntiir, reprtrsentari lanquam germam.s fclus En-
eiusiiioili «celera ab BmteJliO repcllcrcni :
nunc cum n .. . ,. .
,
1
genn, q lamv s 111 codico Azngrensi omnes sub uim
hxc adsini, plane disscntio. Auili locupldiss 'niiini
Eugcnii uotninc onliuc cominuo rcpcrianlur scripii,
testem lldelonsum iu Eugcnii Viia : Uic cum eccletiw
et permixli illis qtins jam ante Sirmomlus cdider.11.
re./iir clericus esset egregius, vila monachi deleclalus
Inter illns ipsos quos Sirmondill vulgavcrai, plur.s
etl. Qui tagnci fnga urbem Ccesaraugustannm petens,
csso qni Eugenium nnn babcnt miclnrem, facilc css.l
iltic marlyrum scpulcris inhasit, ibiqtte Hudia snpicn-
ostcndcre, nt carmcn 21 de hivrntnr<tiu8 HUerarmn,
/>> el propcsiinm monachi dccenter ineoluU : unde
qun.l in Anlb..|.>gia l.alina reporitur Et qiinniain
principali viol. nlia rednclus atque iu ponlificalitm OMti-
e ilapliinm Chiudasninihi btiic ascripstnms, carmen
lus. vilnn plns rirlHlum meritis qnam vir bitt cqit. Fuil
31 libri t de Iforte 101 coiijugis Chiitilnivinihi retjia,
eniiit cor; nre ItMSVt, pnrvus robnrr, tcd vtilidc fcTM-
quo rcx alloquittir rcgiuam, nil.il prnliilict qnominns
jcciij tpiriius virtitie. Cadilne iil clngiuin in e.mi bo-
ci.lcm rcgi aijjudiccnius. Qnod si Cbin.lasiiintbus
mincm qualcm n.>bis describit BaribiusT Neqii" op-
aurior sui epitapbii credilur, pro tmo exemplo Eu-
ponas Kngenium juveniulis su;r oriinina :iccusare;
gcnii qrol prnposucram, jam duo ernnt :li6lingiien-
nam llilcfonsi lcslinionium vilam in adoles cnlia
<l\ : >•< .|iio iiaois conlirmabiiur li.nnilcui pecca:oriic.
iiitrg:e et pie acinm confirmal, ot ipse Eugenius in
roufcssioucm Draconlii sine improba: vilai inlamia
epi.a.liololum sii.t vit:c lcmpns cnmprcliend>l, pcr f. sl .,. e pnsSPi el cllm elempla ! lltc hu.nililatis Cbrl-
ii.dc quasi ad ol.iluui 11-que scclcrbns lti>'ril involu
siiaoc ox Hispm.i» sint pet.ia. «ova coit|ecinra arcc-
tus. Oi d i/ilur reslal, nisi 111 dicamus Eng. niii.n
dci, si lam.-n rcs nnn olis^iira .'nnjccltiris coiupn>-
qnn.l.m Scu u niinns proprio, scd vero el lnimlli
banda esl, ni ct simili mndc^lia llisp.inis poiis imuiu
loqui, ut vcrilas in cjus diClil ctini liumilil.ite coba>-
usiiaia llispanlnm Draconi.l palriairt c»sc coili.-
real, ncque verba nl snnanl aul «oniirc videnlur, mcmns,
limpliciler intclliganlur?
CAPCT XIV.
129. Engeains anlem non se solum verbis vx Im- Siijlnt, lutinitm, et prosodia Dfacotitil.
miliiaic Cbrisliana proi.ciis, verum ctlam qnod ,
131. lit de aliis nmnibus scriploribus, iia de Dra-
miiciis, Cliiii.l.isirntbum regem simill mndo, tiu-
cmiiio diversi suni inlcr se docionim liominiim jn
quain iniprnbiiiu cl ncf.iriiim liominem rlescripsit. I11
dicia, Pupinius, Dihliolh. N..v. tom. IV, pag. 2|0,
lil.ro 11 carmiuiim Eugcuii ei codiie Azigr.r, in c.h-
baili.riim cl incondiium dicendi gemis in Draeonlin
linr.e Ualrileusi, carmer. ".".
csl Epitapkinni Chiudn-
laiat. ('.•illicrius, tnm.XVdeScrii I. cioles., cap. J".
tiinlho retji coiisciiplunt, nbi inler alia KugeilillS Iij'c
nibil in Dracoiiili poemaie consideraiione dajnmu
ail :
esse arl.iiraiiir. C.nKlastus in epistola ad Wciiiiino
100 ChiueUsBioihui epo nns.irum sempcr noi iis, f.
rairalnr s.cI.t.iii. CJiindas iuiliiis ep >. ail : Drnconlitts probus tti clor est, rouriimnj, et ipsn
Implns, ol.-.'.'n.is. rolirostis, turin», iiilqnus,
|
0|.i.m:i 11.1II.1 volcns, pessiiioi enncla valens.
brevitiite comiiieiidabHis , sed nb tfvo scquhri: in qn >
Qni.l li.l.l agil, qni |i.;na cupil, qul noxi.i '| i.inl, taateH tOHsititililtr ul i>i 1'rudenlio et gmiliaruin /1.
Oiiini.iroiiinosi, |...jnr el indc fui.
j.u/i ccu purpura! qmvdain tnsi/ii' iiilcr/urcnl ac scinl!
Null.i lu.t i:l,
1
quail) ni.ii cn111111ll.ro i.r.mi,
.1
Mjximus in viiiis, ei prlor Ipse lul. lnni. Pattrieiils, comm. in Poei. Cbrist., veibo D*v
Hc-lilui pejor prn prjns, qliod lcgililr ill e.lillic o M.l- COirflVS : F.jns carmen eruditum atqite insighe faf.
Irilcnsi. In liis vcrsibus p>i agnn rn liuiuiloin (aiiiradus Riliorsliusiiis in o.la ad Weiiinun :
esaggeraliniiem viiiorum Clilndasuinlhi ; doinde »r- Hiiu' i
un ii coines Draf>»iini5,
Sul.limi>|ur .'anit tcrsn pnmnrdtaMfuta.
gno, nnn afa Eugcnio, scd ab ipao Chindaiuinthn
MlllllS ,1.1) l„'IIOI.lll.l|S,
cpilaphinni fuissC Co.n |.nsi lum .
(Jni Cliini fu-ii p.ilnil Nnti bcne qin lanii, toa dnit.T i\lrt sbl. ..r i
l|>sinn r.il.u.l loui nis
nl Eugeniua am vivcmo ChindaMiinllin, .111 posl cjti>
Ex lenebria, monaimus rbrc 'iu»t vu raparn
iibiium lol lauiquc gravia crim i 11:1 illl impnlarciY Ptiguo iHe coarludai i.rcn.
130. Priiliirijissiintim piclatem Cbiiidasuiiillii EugC' Mcnduiti vidclur niio/ tia : fui lc lliitcrsliiisius Kflptil
lilos ipso in rphUola uut Draconlittm a sc e.ntii.l. iji.oi ui.i rtpett» Hanitius uepe . loganiiiruin Pr,u.»>-
,
MOLEGOMF.NA. 6*6
CG9
lii (losculos mdicat , 102 mgetiimn vc f° (
ir;fl,icJl * ft.i miliiMaoniilrin, el lol '•ireiunsplre castis,
higcniiun lanlis p.vidot omne muli^.
Pturimum inqenii (uil In
lib. vii Advers., C3p. 20 :
quidem ttcpe adeo ex- Dracuntitis iu caienisel vinculis scribeba'. Qnid urgo
Cltristianis vcteribut valibus, et
roluntqua-dam, omnia con- niiruni si Dei benignitatem cl clenientiam pasahn iin-
cellentis, ut dum iilustrare
adeo aeute el net- plorct, etiam ubi res id uon pnslulare videniur? aut
fundant. Sane Dracontiut llispanut
incirfeniifcu» toquitur, ut vic seipsum si varietatem plmsiiimverbpriimquenegligai? aut sl
vose de pteritque
tantum abett u( ab iis potue- perturbato nonnunquam argtimeiili ordine prnccila :!
satis inteUexitse videatur,
re am- Inicrea ncgari ncquii gravissimas cl ad pietaiem
rit ejus percipi qui nostrn KUite irt ca
tenttntia
oliscurum et Chrislinnam mosime conTormatas scntentias in cjus
dwn.nl. Nonnullis hoc laudandi gemis
sed quid volu. rii Uirthius cnrminibiis emicarc, c sacris Lilloris sanclisqtio l':t-
ambiguum videri possit,
essescilicctquoddam ingenii liibus pctiias, ui vere Sirmondus, qui mininiam p:u
diccre saiis inielligiiur:
suhtilius in rebus versatur. non-
lein coriim viderat, dixeril in cp stola deilicatmia a.l
acumen, quod dmn
>ii apud cos pr.cseiiim qui Ilcnricum Horbonium reg s fdiuni, epiec. Metens.: Ad
nullam obscuriiaiem | >l
val.nl. Paulo posl ail Barthiua Dra-
Dei laudcs admirabilium ejiis operum conlemplatume
parum ingenio
arullccm fulsse, tubreliet Dracontius. Omilto nunc singul.ircm Dra-
coiilium acule conciseque loquendi
xvoque co inclinasse. B conlii dortrinam, et erudilionein nnn snlmn sacram.
ct natura
vcrinn elinm | rolanam, qu* versns illiu- lcgcntil.iis
Narihius lor. <it.,
152. Jure snimadvertit idcm
i|*a ?ine indiee se prndlt.
omnino Dracnnlinm incndis adbuc plurimis scaiere,
nolha pro legilimis snp- 131. Quod altinct ad nitorcm scrmonis Latiui,
qux nisi tollanlnr, frustra ,
Et in OiiitM multa occurrunl in 1'racoiuio pnre ct vcnuste dicla,
pnsita pro gentiinis inlerprctari laborcs.
concisisquc saiploribusmutla inferarepia-
inulta eiiam ex nptimnrum poctarum imitaiinnc,
(addil) liis
scqueniium lemporum, cum tpios ipsc, ut paiet, sedulo legcrat, et Christiane In-
tumpserunt transcriiitoret
nemo non pnuto litteiis imlmlior hoc qcncre tcribeitdi qui qiindammndu cogil. Qlucdanv lamcn 104 sullt
ul universa alia qua> non barbara quidcin ccnscndasunt, sed mi-
delectaretur, usque adeo quidem nnprobc .
hit nn/uws inlcrcisrt sit. Quod autcin nimc proponcnda ul ca iinilciitur ii qui ad aurcii
tandem cloquentia
tap. 9, Dpacontium vocat .Ttatis gnslum vclint scrinonem suum conformarc.
idem liarihius, lib. i.iv,
quam eloqucnlia longe mc- Scd habcnda cst etiam ratio argumeuti, quod a vc-
pnetam tensu et crudilionc,
instructwrcm alquo alibi pbrasin t jus in- tcribus profauis pnetis intactum voces quasdam atl-
liorem cl ,
codcm pcriincl ut Draconiius mitiit nb eis non usurpatas, pracsertim qunc ccclc-
tricatiotcm dicit, id ,
parliin iialura, partim sni fxculi more, partim tran- sinslicum qncmdnm saporem hahcni, qu»d e sacris
niiniuiu sit acutus et ingcuit.sus, Liiicris c( usu Ecclcsi;e profecta; sini. Sanc qui scr-
scriptorum culpa
Mi- iimnis Latlni lcrminos qua laic paicnt nosse velinl,
atiue bac paric a vcra cloqucnlia dcclimmrii.
poctas xqualcs Draconiii miniiiic ignnrare dcbcui
niinc autom dubilo quin diverso modo jmlica-sct
ciiin c pura Latiniiaic plminia wnal nl.i nohiscm-
Dracontiuin qnalis a nobis exbibctur vi-
ii
Barihius, si
primum Barlhius putabai llcxaeincron scrvaverinl aiia adjecerint qux suo tcmpore cram
dissct. Nam .
epitomen cssc carminis Draconlii in nsu, ncquc imligna snnt ul cli.ml nostro usnrpcn»
qiind tunc cxstabat,
tur. Qnamvis autcm iu nulis auimadvcrienius qu.r-
de Opcre sex dicruin, duosque ancloics ex slylo col-
sint voccs phrasesquc proprix Draroulii, aul paucis
ligebat, ut dixi ntnn. 29. Cum vero nunc
constet
Draconlium non sibi proposuisse argiimenlum opcris ciim ipso communes, juvabii tanicn nunc quxdam
majcslatis divinx e relms ereaiis obscrvarc.
fex dierum, sc.l
ihus csi adveibio wna-
laiidandX.ad 103 liu i" s ^ !
1' r-'l' (, " cm dc pocmalc 155. Lib. i dc Deo, vers. I,
cl rccte qnidcm in to omuia pro- ranier, alque iicrnm lib. III, vcrs. 072, quo eiiani
judicandum cst :
Tcrlullianns, sivc quicunque altus anclor carniiniim
cc.liinl.
snb liujus noiuine, etSetlulius, usi sunt. Ali.i siiuiin
1".3. Dcintlc cisi DraconliuS nonduin lain corrcclus
prodeal qiiam issel oplanduin, lamen inulta in co
adverbia furmavil Drarontiu*, tit lib. i, \crs. '.14, mo-
jam appareut lumina cloqueiiiia? non vnlgaris, in dermitr; ibid. vers. 331, dominantcr; ibid. vcrs. (ioi),
emendatiorcm codicem nacti inccj\un.'ir. Lib. lll, vers. 22.", lunanter ; ibid. vcrs.
Kbgia prxsertim, ubi
(171 irenh nlcr.
Bumus. In carminc vc.ro dc Dco sape orationis tractus ,
iia xquabilis fluit, ut evidenlissimnm sil in aliis loeis I5G. Nomine midettut mirnni qiiaittum dclcctalus
noii aucloris, sctl cxscri sit Dracomius. Lib. i, vcrs. 29, de pieiate Dci mrtttle
ubi inlricalior csl scriuo,
modcsta esl. Ibid. vcrs. 43S, Dco,rtrJrife modestus.
ptorum aui iulcrpolatorum culpaui cssc. Nun l.uiicn tle
Lib. ii, vers. 70, de Deo, pielatc modeitut ibid. vcts.
ivcrini inlicias c barbarorum commcrcio aliquani la-
;
sentenlias ci 308, non jure modesto ibid. vcrs. 758, de Tabitha
beculam stylo Dracontii sdh.vsisse ;
;
sa?po vcrba catlem frcqtienter cssc repetila, el for- mor/csta. Lib. III, vcrs. 379, vuttus modettot. Klcg.
leriun ordincm parum accuraie dispositum. vers. 93, donunot reticere modestos. De vocc placidus
lasse
caannialc vidc inini. 1 18.
Scd rccic aiebat Ovi.lius, Cliain levii ri
Trisi. eleg.
137. S.xpe eiiam Draconiius adjcciiviim anlieliis
oppiessus, 11 L». i I :
i^ni aul soli tribuii, ut lih. I, vcrs. 20, tolit anlitli ;
l!;pe ouoanc tpiar fjcio jndex mirauillir i.fpms,
Soriplaque ..jiii venia quslucunque !• get; ibid. \cis. IS7, iicrum idis auheli ; ibiJ. \ers. CS9.
: :
671 DIUCONTIUS. 672
itjnii anhcli ; lib. n, vers. 91, /ijnil anhcli; lib. m, A u/ tibct , modo eorreplit videlicet tyllabii, modo pro-
vers. 70, anhelantet /tammnt ; vers. 100, hoii (enor ductit. Inde ittustre niendum video in eodem Draeontio,
unh,l,il; vers. 308, anhelanlis vnporit. etc. An de boc mcndo verc judicaveril Baribius, suo
138. WoiUiiis in initio imlicis sui in Draconiium loco dicani.
monet tiinj epiim i.i sive adjeeliva ab co uuiri uui 141. INiiu rsi lamen sileutio prxiercundum ipsos
substaulivo, ut vcrs. 180 lib. i, vdorifei ii nunquam i li.nn poctas Cbrisiianos aguovisse noniina propria
mai centibut hnbis , :ili]tie 105 al ' ui - Ex<""plui" quaniitate ceria syllabarum gaudere, qtiam servarc
complosionis proferl n vcrs. 396 lib. t : Ornnia put- oportol. Multa suiii exempla poclarum Chrisliaiinruin
chra gerent, oculut, ot. Ad byplien rcferl vcrs. cil. veleium qui nominibus bis propriis conira metrum
180 ,nunquam-ma\rcattibut, cl similia, ulmale vicemi, uti non atidebant, aut veniam pra-fabnnlur, siquando
temper-veslita. Ad o^Oawpa, oxymora revocat funera aliter fieri non poterat. Sed addui-am excmplum e
viva, vivux cadaver lib. i, vcrs 64S,quibus tcibis sxeulis barbaris. Calfridus dc Vino Salvo, qui anno
ox) nioris, boc est qua-i urutisfuffit, quia siulta viden- 1216 vivebai, in Poctria sic lunoceniium summum
lur primo aspectu, scd sunt acuta, plcnus cst Dra- pontifice ti alloquitur
coniius. Papa, siiipor mundi, si ilixero, Papa Nockhti,
Arcphjlum nomen Iribuam libi si capul addam,
139. l».n iijnc ol dc prosodia Draeontii iionnihil B Iloslis ens metri. Nomen libi u.li similarl.
;
dicamus, raro a melri legilius quibus severiores Nec noiiien melro. nen vult lua maxima vlrlus
O.laudi mensiira. Nihil esl, i|iio nietiar illarn.
poetx opiiini $e obstrinxerunl, recedit. Quod idolum Transil ineusuras hoininum. Sed ilivide nomeo.
"
serunda brevi effcrt, commune hoc viiium illi csl, Is pra*fer, el adde Nocfhti,
ElhViturque. comes metri aic et lua virlus :
si lauien csl vitium , cum Prudenlio aliisque tnultis
1'luribus asquttur divisa, sed inlegra iiulli.
poelis Chiisiians : cujus tyllabx corripiendx ratio- Ita Calfridus deiicias facii in nomine Innocentii, qunrl
ncm rcddidi in prolegom. ad Prudcntiuui cap. 24
versu bexamctro coiv ludi nequil. Nihilominus pauln
et seqq. Peculiare Dracoutio ea, quod priinam. in
post in Cregorii uomine leges melri contempsit
thronus producat; scd ctiain id dcfcndi potcsi ex bis
Desine; Gregori, sulisisle ; quid eloquar omnes!
qnx- loe. cit. disserui : nisi fortasse codex corruptus
Ei potuit tamen a'io modo versum ordinare, ui se-
esl duobus in locis quibus boc vcrbuin adbibetur.
In verbo fianl varius est Draconlius : aliquamlo
cundam non 107 proditcerct. Cnncludam iglur,
Cliristiait >s poetas noiniiiibus prtpriis, prxsertim
prnducit cum aiuiquis poetis, aliquando corripit cum
quanqiiam mendutn aliquod
qux ex a!io idiomate origiuem trahunl, lihere usns
Prudentio et aliis :
suspicari licct ubi a Dracontio corripiiur. Vide no
in versu ,
partim quod viilgareiu consiii-tudiuein n
C eflerendi •«luerentor. panim quod facilius in l.i»
latu ad vers. 82 lib. . , et 191 lib. ... Paucas allas
alque
quam in aliis licentiam pneiicam locom babfre exi-
voccs, quas Draconlius diverso inlervallu ,
stimarent. Veruui de bis omnibus qux ad perulia.
alii, profert, suis lucis adnoiabo. Soletuiic qu>que
rcm Christiai.x velcris poescos prosodiam pcriinem,
esl Dracomio, ut aiiis poctis sequioris xvi , vocalem
fnsc et dedila opera egi in prulegomenis ad Pru
brevem ratione solius cxsurx prnducere, ttl lib. i,
dcniium, qux nunc repctere nccesse non esl; plun
vers. 430, Projicere nec plasma tuum. Alii ubi etiain
autem alia illis addere, eliamsi id fieri ntilto labore
oh solam aspiratiouem brcvis a Di.iconiio produci-
possit, opporliinum non videlur.
tur, qiniil et raiione, ct veteruin exemplo sus:i ueri
poiesi. CAPUT XV.
140. In nominibas propriis magnam lice:ttiain Methodus in editione Dracontii obtervata.
pneix Chrisiiani aique illi eii.mi profani qui eodcin 142. Weiizius in prologo edilionis Draconlii jn-
tc-inpore scribebanl, sibi sumebani. Draconlius, si- dicium boc viri cujusdam clarissimi exponit : Pulito
imli libertate usus, jioutina propria ui collibituiu tcriptori, quaHt hic notter est, omnia juie meritoque
illi cst mc.ro alligat, ct idcm iiomeu modo brevi iu- inlcgra etse debere, tevitsimumque eliam mendum ci
lervallo, modo tongo pronuniiat. Sic lib. n, vers. motettiam exhibere. Nilnl igitur unlii magis elabora.i-
572, primani rile eoiripit i.i Stephanut, D dum fuii, qiiain utDracottliuin iniegrum, etquoadcjiis
M irtyrium Slephano qui feceral, indo rccepit, iii-n posset. ab omni mendo puruii. reprxsenlarem.
in Etegia vero camdein proditcit vers. 171, Vere euim Murelus dixii lib. vm Var. Icct., cap. 4 :
Slephanus anle al os I ipiduin sub grandine marlyr, Quotidie magis intelligo nullam etse mendam ita pu-
10S"' s ' cnlltra ancioriiaicmcodicummalis trajiccre, tillam, quam uon vermagni inleriil e velerum munu-
Ante ulios Slephunut lapidum, elc. Verum idcin Dra- mcntis lolli ac corrigi ; neque uttuin hominum genm
coniius iu lsac prim iitt corripuil lib. III, vcrs. 139, magit proJesse sludiis, qnam eot qui accurale et tiJc-
Quid paler Abraham, iiuid lsac ineruisse li-guntur? liler operam %n itlit puigundii el emendandis ponunl.
ct pruiluxil pattlu post vcrs. 155, Ihiius enim KtMrite ,-rrii/um in/er,/i.m MH c-iiuiu /io-
Omuia perpeluo generi iiiaiiifeslius Isac. niinifruj ,T»i/ilU3imuv ojfundit lenebras, ul lanquam m
Barlhus, lih. ix Advers., cip. 7, ul qiieindaiu ver- iltuni noite erruntts i|».r« potiut perveitinnl ,
quam ,/uo
sum Dracontli restitiiai, ita prxfalur : Poclarum vulunl. Idcin i rudilui el elegans scriplor lib. i, c.ip
Chrittianoium m s velttt Hi, contuetudo certe , noini- Ui, aliiimal vix ulliitu a>M cdJicciii taiu iiupt-iil<
ui/'ui iiiiir piojria npp ttatt ijrammatiii, uti in tvuu scripliim , cx quo erudiius |rollci-re non po«u.
,
673 PROLEGOMENA. «V4
143. His rationibus lestimoniisqnc innwus c mss. A faciunl. Adnolationibus i^itur in Dracontium non
rodicibus praecipue versus Draconlii exhiheo. Sed solum ca comprehendiintis quae ad historiam sacrain
quoniim alter e duobus codicibus Valicanis mendis Ct profanam, ad philosnpliiam, ad sacram Scriptu-
pluribus seaici , errata quac lalia niilii ccrto aul valde rani cl Ihcologiam spectanl, verum etiam criticas
probabilitervisa sunt correxi, 108 cl ,ccl,onenl quain nbservaiione-j de proprietaie el Mgnificationc verbo-
veram aut ad veram proxime accedentem pulabam re- rum, atque adeo conjrcluras aliorum, ci nosiias de
slitui. Nibilominuslibcram facnliatcni aliter judicandi varia versunm leciione admiuenda vel rejkienda.
et corrigrndi aliis reliqui , 6nbjectis verbis nicndosis Nam inlcrdiim accidit ul scriptura qua? anctoritate
quae in codice legnntur; qua in re niinia quadani codicis retineiur non valJe [daceat, quae proinde
et qu:c obscura vidcri possit, dilificnlia usus sum conjeciura aliqtia sollicilatur ; inlerdum, ut vox ali-
cnm crraia librarii miniine duba passim asciipscrim. qua resiilula sii ob mendum codicis perspieuum, scd
Inutilis tamen non est hic labor censendus : pri- forlasse alia vox mcliiis, aui arqne benc posscl sub-
mum quia sa?pe accidit ut unum idemque verbum slilui, quod sinc aliqua explicationc intelligi non
aliis clarc mendosum, aliis conlra veruui vidcalur; posset. Ratio praeierea reddenda esl cur aliorum
Inm quia aliquando e vocc aliqua depravate scripti C(injectiir:e aliquando non pl.iccaut, quod in nolis
vera leclio eruilur, et fortassc quod a me rcstiiu- B opporli:nc lict.
tum est, aliis non placcbit , ei ex raenda rodicis ipsi 1 16. Lacunas qnae in carmine dc Dco occurrunt,
aliud invenient; praclerea q»ia prodest librarii ina- saliusne fucril ita ul sunl, relini|nerc, an aliquo pa-
num quodammodn nosse, et ex crraiis quac snlet ad- cto su|iplere, poter.u in conlroversiam vocari. Equi-
miltcre, vcram scripluram in aliis locis obscuris con- dcm ralionem alioruniquc exemplnm secuius, hujus-
jectare. modi supplementa adjicere malui. Plurinium enim
iit. In libro 1 carminis de Dcn usqnc ad vers. HG, juvar potest leclor, si codcm orationis filo --enicn-
Pri.na dict, codex Vaticanus adhihrtur. Ab
smIus liun non interruptim legat, aique ita prxoedentia
lioc vcrsu 116 usque ad uliimum libri vrrsum 731, cum seqiienlibus coiijungat. Elenim si d< ficiente
Quo le promittis, leclioncs variai les c qnatuor codi- versu aliquo aut hcnvstichio scnsus omnino inipcr-
cibus proferiinlur, sciliccl primo e codiec S. Victo- fcclus relinqualur, immorari, el sccinn conerre de-
r s Parisiensis, sivc cx ediiione prima Dracontii Pa- bcbil quid anctor dixeril, el ctir alia qu.T scqnuntur
risiis ad bunc codicem conformata; secundo e co- addiderit. Provisum lamcn est ut hocc <upplcmenta
dice Pari-iensis hibliothecac Rrgijc, sive cx edilionc » veibis Divcmtii clare distingnantur sic nemo :
Dracontii quam Sirmondus, eo codice usus, procu- qucrctiir fucimi sibi fieri. Non inoprcleril male au-
ravit ; tcrtio e codice Azagrac, sive cx cdiiione C dire 110 noniiullos grammatiens, qui versus quos
Matrilcnsi PP. Tolct inorum , in qna ad marginem Virgilms inclioaios reliquerat, supplerc conaii suui.
carminum Draconlii, aul in fiue paginac varielas Sed pr.Tterquam quod discriii.cn esl magnum inter
scripturae codicis Azagrae adnotalur; quarto deuique versus Draconiii, qui vilio codieum impcr'e< li sunt,
e unstro Vaticano codicc. Notae quibus bns codices et Virgilii vcr.->us, quos ipse nondum complever.it,
rlcsignainus faciles sunl inlellcctu : nam Viel. signi- neque a Vario ct 'fucca rompleii voiuerat, gram-
fical primuin codicem S. Vicioris, Sirm. seciinduni matici illi hac potissimum de cansa reprchcnsi sunt,
codiceni ,
quem Sirmondus adliilmii ; Azaqr. icitimn quft.l iion solum audacier, sed ciiain tcmcre et ine-
codicem ,
qui fuil Azagra?; Vat. codiccm qnarliim, pic Virgiliana» purpurae vilissimum suiim pannum
qui csi Vaticanus. In libro sccundo ct tcrtio carniinis adniiscucrunl, ut qui vcrsum a Virgdio ila inchoa-
ile Deo nullus alius nobis cst allegandus codcx, nisi tum, Quem tibi jam Troja, ita absolvil, Quem til>i
Vaticanus. In Elcgia sivc Satisfactinne ircs codices jum Troja peperii [umante Creuta. Ncscio vero an n a-
laiidaniur, Sirmondianns, Azagrensis ei Vaticanus. gis risu digiium sit, quod norinnlli his ver»ibns im-
Cum aiilem primigenia Draconiii carmina propnsi- perfeeti-t Virgilii mjsierium quoddam artis poeiic.;e
iiim sit nnbis pro:nulgare, cacieris omuibus codices inessc crcdidcrint, quod etiain sibi imitandum prn-
Vaticanos pwferimus, quippe qui ab Eugenii emen- D posuerinl. Aonius Paleariu-., cujus opcra minus for-
dationc vcl interpolatione oinnino 109 immunes tasse quacrcrenlur, si tini infaiui mor:e non obiis-
sunl conservali. Maculas vero quac exscripiorum ne- set, in suo poemate de Inimortalitaie auimac hoc
gligenlia ct lemporum injuria in codicibus Vaticanis ctiam vitio delcclalus est, ut quosdam versus t.in iim
irrep crnnl , alionun codicum ope, quoliescuni|UC incboalos cdiderit, perinde quasi nihil in mentcin
cnmnindo id fieri poluit, delcrsimus. venire poiuisset quod praecedenlium consequcmium-
145. Possent eiiam inier varianies lcciioncs ali;c que majestalem exaequaret. Praelerniissum hoc caput
tres ediiioncs annninerari, videlicel quai Genrg. Fa- csi a Jo. Durcb. Menckenio in suo libello dc Giiarla-
bricius, Weilzius el Rivinus adnrnarunl. Veruni sa- lancria erudilorum.
tius duxi ad notas quae varantibu- leciiotiibus sub- 147. Aliormn plurium qui veierum srripta cmacu-
jiciuniur, liirnm cditorum eonjecturas rejicere : la:iiiit indusiria a pleri^que laudata est. Cicero, si
coujccluras, inquam : cimi cniin illi nullum codicem fides babcndi sil Chronico Euscbiano, Lucretii
nianu cxaraiuin pra> oculis habuerint, ubi a vet -ri- poema emendavit. Aristarcbi, Leognrae Syracusani,
bus eJili inibui di-crcpant, id lanlun conjiciendo ct Zcnoduii Ephcsii, qui operam suam in versi! us
:
c-r. Pll.VCONTILS. 67»;
llome.i conigendis euUucaruai, mcmii.it Uidonu * •'»• uU mttIta » ,u to «•"•<••« Mu»«ii«nt diapuui
lib. i Oiig., cap. 21. K recentioiiluis Francisciia Bl ipU aile.i ira orcasioueill I m.l .n.l «• pietalia M<
n:ii, iit lib. i, ver». .'.Sfl:
.N.UUS nb commcndatur a Lipsio cent. i, cj.isi. CU,
Migna IVi pielas, scmpor qiu lempcral ui%.
quod Nounum 1'anopolitaiium a incndis purgavcrit.
Et in (Ine i.ii. iii, vers. i. .s :
l'ropiu ad rcui iii-Mrain pertinel quud iu Corippo
ifuotl vlvua sum, morlis viiops pietate reservor,
Azagra .|ii icliiin luca plane currupta ei iugeiiio re- Non Ira; naui sl Dt.iniiii gravis ir.. finsscl,
sliluit, Dcmsterus lacunas suppluvit, suamque banc Kou iue ilif)'erres, snbila s. .1 inoile iir.ar. s,
Ne pelrrem renlim, quam oou.piam, sauete, negasii,
agcndi rationem mciur, ac postreino Fnggiuius novas Aul ut nou eaacm prorsus, cui parcrre posses.
conjccturas castigaiiouesque appostiit. Joannis Frein- Servaliiin repararc julir p sucia, eUU
i uierear eantarc uias per oartnina laudrs.
l
shemii nnta sum suppl.-iiiciila ad Taiiiiiin, Curlium,
Vcnio nuuc ad sinyulos libros suttnBaiiin expli-
et Livium. In Misccllaneis Lipsiens. tom. I, ann.
camlos.
1710, insertum est supplcmentiim ralmlaruin IMix-
SYNOPSIS LIBRI L
vlri, auclore M. Clirislopboro llauptio. Ilujusniodi
111 conjeeturx el emcndaiioiiPS iu his scriploillius 149. Rca omnos crealai Dcum agnnscuut, lamla.it
solent esse u.agis necessarix, quorum opera in uno et pricdicaul. A Deo sunl omnia qux accidum, pre-
taiitiim codice ni*. rcperla sunl, aut in pluiibus qui- " spcra cl advcrsa ;
pcceatores lainen non subiio pu-
dem codicibu*, sed qui onuies ex uuo eiemplari de- nii. sed portenlis prxmonei, ut veniam petaivt. l'ro-
scripli sint : ul in Vellcio Paterculo, quem bcatus gnoslica plura desciibuntur quiliua homotaU el tri-
Rlieuanus ex uno exeinplari mutilo, prodigioae cor- stia prxnoscil. Deus dum tcrret, amat, veiiiamquc
rupto el fucdissime depravate, primua vulgavil, et in roganti noii doncgat, nec nisi perseverantca in crimi-
Catullo, cujus niulii aunt codiccs mss., sed omnes a iiilms supplicio allicit. Deus quip|ic vult omnes bo-
quodam exemplari in Galliis reperte propagali. Yc- mincs salulcm xteruam conscqui ; idque esteiiditur
iuni de iis suum cuique judicium. Mibi satia fucrit c\ li>t rcbus proplcr bomines crcatis. Prima enim
iierum monuisse supplemonla ita dispnaitum iri, ut dic iul crcata csl, cx qua plurima bomini bencflcia
uenio fucuin aibi facium jure queri possit. provcniunl. Altera die coelum, iguis, et aqua crcan-
lur; tcilia die maie, tcrra, bcrba, arborcs, flo-
CAPUT XVI.
res, i
igmenU. Para.lisi lerresiris descriptio. Quana
Arguintntuni et synopsis trium librorum <ie Deo.
113 Jie ccelum sole, luna el sideribus ornaliir;
1A8. Ad Dei laudos adinirabilium ejus opcrum con- qux oiuiiia liimina Deo obediunl ct liominibus srr-
templatinne
r aubvcbere Dracontium,• recte .pronuntia „ viunt. Quiula
» die r producuntur,
pisces in aquis r .
rilii
vit Sirmondus. F.i id saue posscl statui argmiicnluin ^ lioininibus fuluri, etex eisdem aquis aves proileuut.
carminia de Deo, n.ui di.similo liiulo egregii libelli Sexta die animaniia terrestria cieantur , et divir^a
cardinalis Bellarmiiii qui inscribitur Ascensio mentis diversis leriis addicunlur, ut muncra aliaper orbcin
ad Deuin. iioc ip.um innuit inscriptio caruiinis in dispirsa simt. His omnibus ut dominarclur, cre.ins
codice Valicaito de Deo. Explicatius vero argumen- est bomo ad Dei imaginem ;
qui ne essel aolus ,
pir-
tum poemilis Dracoulii comprcbcndit cognitionem liceps gcneris data illi esl uxor, ex ejus costa I..r-
et laudes Dei cx cjus operibus misericordi» et justi- mata, ut amor mutuus eorum peifectus esscl. ArU-
lix, sed prxcipue miscricordix, clemenlix, aul pie- tii.i igiiur eoruin Deus omuia creata coiumisit , ne-
latis erga bomines, quae in toto carminc maiime gotiumque illis dcdit ut propagationi gencris stu-
emicat. A pruno vcrsu sic ordilur Diacontius :
dercnl. Cum par.disi deliciis fruerentur , serpeua
Sii i cupiunlanimis placidum rescire Tonauloni, feminam decepit.ut fructum ex arbore qux una lan-
oc carmen pra? ineiile lcgani, clc.
tum probibila fuerat, cnmedcret. Femina ilecrpta
Perquam familiare illi cst vocabulum placidut pro
viriim deccpit; qui tmn dcmum pudore suffusi fu-
miti, rlemciiti, pio; quin etiam definitionem bujus
gcre cceprruut, quasi Deum inciepantcm latere pos-
nominis quodainmodo i|fse nos docuil in Elegia vers.
scm. Sed cum bominea lot babeanl signa quibus res
287 et seqq. :
Oceullaa acire valeaul, quo pacto primi parenus
Si non liumnni gcnrris peerata fuis.cw,
l ii' pium imii.i'11 possel tiabere Deus?
ii
erimen siinm, nc scipsos Deo orrultare potuisscm .'
Sed quia dat ve.ni.iin populis peccata relaxaus, l'ost coiifessionem igitur Deus sculentiam pioiaic
IV r peuus opus noiiicii balcl placiuuin.
lemperaiam tulil, qua niors ipsa pro poeua iuMicia
112 Quod aulem opcra etiaro justitix divinx velit illis rsl, siiiiulque pru pecnx quodani levaminc, >•
Dnicontius commemorarc, ex proaMiiio iib. i, vers. liomiiics iu uTiimnis liujus viix (verpcluo viverent.
10 et scqq., colligitur :
M. in ii aiiicm Deusopeiis sui ila piimos parenies e
Hoc igil, ct sequilur variis suhcasitnis iras,
paradiso rjciii, tit dominium orbia rerumque qua? in
Kt pia vnla Dei misens liun inde ueatis, ,
I'i.i mcritis uioruiii, pro ccrlo Iramile vlUB, orbe siini, illis conccsseril, decrevitque ut omitia
Juatitiaro veru iramque Dei ita Dracontius cxpomi, ordine suo ct conslanU lcge procederenl, aiqueali»
ut sempor prx eculia babuerit quod dc Dco ipsc al Usucccdcrent, ttt hnmini primo, el qui ev prutn.
dixit liU. i, vcra. G9I Iioiiinie couiiiiua successionc prepagandi craut aui>-
El uulla virtute «inor, iusi vrrhcns ira. ji'i la cssciit ct aerviliun praMtarettl. Naque id suIu.m
El cllritll lil> ii, vcra. G03, l'tui ;iiui ei qitam ju- D.iis rlemi-ns providil , ul liominibiis dcfiinclia alu
,
C77 ritOLEGOMKNA. C78
denuo naii succedcrent, verum eliam . ui ii qui A bontias, largila*, libci aliias in aunona submiuislran-
mortui sunt, vitx posi multa sxculu rcstiliiccnlur. da. Caplalores annoux et nvari objurgantur. Exem-
Ilanc resurreelionem corporum natura ipsa prubi- plum divitis dauinaii, qui ex inferis refi igerium a
bilem rcddit multis exemplis rcrum , qux qiiodam- Laz.ir» paujcie po-tulabal. Multo magis damnandi
modo morionltir et revivUeunt. Multp cnim m;igjs qui ali na rupiiuii. Ni c divitix, ncc quxvis alia bona
c-orpnra licminum resurgeul virtute Del, qua cuncla pr.rleiendi suul DcO, omnjum dalori. Peritura con-
creala sun; et vigcnl, cum ejus cleuientia erga lio- tcmiicnda suul, ut asterna acquiranlur. Id exemplo
Ulilies tanla sit ,
quanta dccet Umniiioientem. Lau- suo nos ducuii Abraliam, qni fiiium suum jussus ad
dcs Dci ab ejus iufinita majeslite, puleuiia , scien- saciilic tim duxit. Deus arietem pro Isaac subrogari
li.t ac prxserlim benignitaie. 114 Draeoiuiiis ad toluil. Alncm iia Saturnus, lal-uin uumen, cui pueri
Dci laudc6 cannine celebrandas ejus opcm implurat. qimi iiinis immo abaiitur. Dcus Abrabamuin voluii
SYNOPSIS LIBIII II. cxieris exemplo esse, ut lihil quantumvis carum
130. Dcusauclor et leitor omnium rerum : cui Dnmiuo pr.rpnnalui. Prxmium nbcdienlix Abrabami
stellx. luna, sol, omnia eU-mei.la obediunl, Dei im- postcritas ejus ad omnia tempora et regiones prnpa-
menstas. Abeiu- nulu omnia pendcni, cnjus vcrlio gata. Aliud cxcmplum trium pucrorum qui in for-
creata suut. Triuitalis tlivinx coufe-sio. Vcrbum B uace acccnsi illxsi permanscrunl. Daniel iuter leo-
caro faclum ul botniucs salvarct. Filius Palri eon- nes. Desciiplio venatioiiis atnpliitlicatralis fcrarnm.
substanlialis , Spiritus sanclus idcm quod Pater et Ilcrculis labulosa virius ccdil Danieli. Crudelilas
Filius. Vcrum corpus Dcus assuuipsit. Clnisti mira- Dian r Taur '.twi. Pcin aposlolorutn i>r m ipi- prima-
cula iitb miines in cum credant. Discipuli ejusgratia tus. liju- precibus Kouix Simnn Magus prxcipitatus
iniracu 'oruiu donali. lmperium Dei in rcs crca- est. Il.ec aliaque liujusmodi ex fide, speel orationi-
tas. Transitus Israclnarum per mare Itubrum. bus ad Deum processerunl. Etlmici vero plura au-
Israelitis cibus et potus in desertis divina opc dacix faciuora aggressi sunt non spe vitx xternx
suppcdiiaiitiir. Rursus Dci laudes e rebus crea- pcrmoti, sed solo amore laudis aut patrix. Moncc-
tis ct cuncordia clcinciiturum. Dcu n omnia f.iicn- ceu-, filius Creoutis, ne paier regnum amitterel
tur et laml.iiit , eiiam animalia, qux perniiiosa ali- sripsum occidit. Thcbanorum regnum iragicum. Co-
qiiaiiilo mi .1. Cur Deu> bxc crcavit. PiimumAdunii dius pro patria ob bosiibus voleu6 iutcreiuptui est.
peccatmii. PoS'.eroiuin ejus crimina quam gruvi miiI. Leonidx ciiiii paucis Lacedxmoniis audax prxlium
Liiam perniciosa animalia uuunuuquaui prosunt. ad Tbcrmopyl.is. Plnlcni fralres Carlliagiueuses $0
Iloino feris pejor. Ejus audacia cl perversitas. Cx- vivos comburi passi -unt, ut pairix lines latiu. ex-
tera omnia divinis pareut legibtis. iluinincs ncque C lcndereutur. Dtuius lx>x pudiciiix ullor, libertaiiu
ira, neque pietate Dei cocrcentur. Diluvium univer- 116 assenor, liberns suos securi perculi jussit,
sale pd bomines plectendos ; qui post diluvium sce- Yiiginiiis, ne Virginix filix libcrlnlcm et pudorcin
lcr.i rcsumunt. Sodomitaruiu poena iuccndlo percun- rapi cernerel, eain cullro cnnfodil. Torquatus filium
tium. (leinenlia Dei in utroque supplicio. Loib ab victorcin, quod contra cdiclum pugnavcrai, nmrii
igne libcraiur, ut Noc a diluvio. Poenas bomines in- ailjudicavii, iiige:iiisoeniibu.s omnibus. Curius in l.i-
currunl, quia a Dco moniii non corripiuntur. Feii- cuiii ms prxcipitcm dcd t. Regulirs, ue Udem datam
cil.is bominum, si non peccassem. Peccalum augelo- fr.uigcrct, ullro Carlhagiucm rcdiit ad sxva tor-
ruui homiuibus excusaiioni esse n«u pulcsi, pccna meuia cl crudclissiuiam morlem. Sagunti iides et
terrori esse ilcbct. Dei clcmentiaerga bomiues, quos eonsiaiuia. Fcinin.c etiam, ut ad scelcra audaces
Chrisius ledcmil. Porlidia Judxoruin. Clnisti passio, sunt, ita egregia facinorasxpe aggrediunlur. Juditb,
mors, resurrectio , asceusio in ccclos, judiciiiiu fuiu- lldi.ferne occiso, patriam libcravit. Thomyris Cyrum
ruiu. Fruc us passinuis Cirisii, qux eiiam Judx pro- subegit. Ev.idne rogum quo mariii corpus ardebat
fuisset, nUi dcspcrasset. Cnuvefsia Pauli. Fides i« cunscendit. Di lo sibi ipsi pyram cnnstruxit. Lucre-
Ucuiu mu'.ia obtnt. Ciatia Dei i ninibus oblata. lia sibi maims iutulit. Plnrcs alix scclera aui ardua
F.\eii.p!a lidei in Abraba.no, Tobia, Davide , Ezc- D f.cinnra perfeeenint amore laudis, aul pro numine
cliicl -, An a Samuclis malre. Precuui apud Dcum vano deoruni, ex quibus nihil bnni oriri potest , cum
vis et eflicac.a. Zacbarias paier S. Joannis U.iptistx •uiiii sit unus vcrus Deus, iramensus, xternus qui
,
punitus quod credcre distulissci. Dei misericordia paicns nostcr est, cujus nos Glii stimus. Cui cum
major 115 quaiu justitia. Cur Deus sccleratos Jio- nnines res crcalx famulcntur, audax et sceleratus
inines ad scucciiiicm non perducil, ut convertaniur liomo est, si ejus jussis parere negligat. Confessio el
ad etim. Sacnfu iuin Dco cor ciiiUr.iuin. Eleemo- pceiiitentia Dracontii. Euumerat eeruranas in quas ob
syua couimendaia. Paupertim oralioncs pluriiiium criuiina iucidcrat. Petitveniam a De». Exempluin
apud Dcmn valent. bxempluin Tabitbx a morte revo- Jnbi proponil, ct resurrcc ionem ariirorum ossuum
cate. Avari ubjurgantur. I) i justilia ct misericordia apud Ezecbielem, i|uam graphice depingiU Nabucbo.
in ir.uisiiu Israebtaru n per mare Dubruni yEgyptiis donosoris pccnitcntia. Preccs Dracontii ad Dcum pro
submersis. liberatione a vinculis, etpro bopts hujus atque xternx
SYNOPSIS LIDfll III. vitx conscquendi?.
Dci la iilc-, iiiiiinia scicutia, justitia, clemenlia ,
A ,
«70 nr».\r.oNTii carmina. r,m
DRACONTII
CARMEN DE DEO.
LIBER PRIMUS.
j j»7 Qui ctiiiiunl aniinis placidtim rescire To- Auclorctn coufessa snum vencranlcr ado-
|nantcm, (rem,
Hoc carmen prac mente lcgani, dum vocc rc- 5 Quinque plagr, scplcniquo poli, sol, ranaqn»,
[eenscnt. [et astra.
Agnosccnt quod tcinpla poli, qnod moe- 119 Sidera, signa, noii, nix, iniber, grando,
118
[niacceli [pralntp,
VARI/E LECTIONES.
Vcriu 1. Val., Placidum nescire Tonanteni. K. Vai quemqiie plagw septemque poli, tol, lumcn
2. Vat., C.armen prcmente legant dum voce reeen-.et el omnit.
3. Vat., forte qucm tcmpla poli, quem mcenia. 6. Vat., Signa, nothi, nix
i. Vat., eonver$a suum vtnerantur adorenl.
NOT^E.
Versu 1. Pro nescire, quod mcndum cst clarinn, di : nam recensere magis propric menti convcniret.
resliiui retcire. rossct eiiam lcgi pratcire, ct forlassc Sonsus pnrro cst, atiento animo legendum esse car-
mcliu-; sentire : nam hoc vcrbum apte et frequenter inen, aiqtie ita ut mcns qtiodammodo vcrba prxve-
a>l inajestalem divinatn
indieandam usurpaiur. Sic B ni.il.
Martialis ad Dotnitianum, qui se deum vocaliat, lib. 3. Ulrolibet modo lcgi potest in ncxu vncis quem
Sneciacul., epigr. 16, al. 17, Credemihi, numen sen- vel quod; nec dissiinilis erit senlenlia, sivc quod, sive
lit et ille luum. M.irius Victor in prnef.it. vers. 100 : quem legas. Terliillianus de Judicio Omnia : noste
In qua te, Deut alme, precor, qui numinf prono Das bonum qucc tint miracula rerum, Vt Dominnm liceal
tenttre animis. Dracontius infra lib. t, vers. 225; per cunct.i agnotcere verunt, Qui lucem, maria ; et cct-
Concepta virtute Dei , quem spluera potornm Suslmet, tnm. teiramque paravit. Draconiius iilrnmqiie hoc
et tentit Dominum per cuncla tonantem.
Arator lib. II, carminc cxsenniUir, ut agnoscainus quein res crcatnc
vers. 232, Quo/ meruil senlire Dewn, ubi glossa cu- adorant, ct nuod li.c Deuin adorant, ciqtic hunulan-
jusdam coilicis Valicani habct : Senlire, per fidem. tur. Templa, mosnia, atria, patatia, tecta cctli, cl hu-
Ue vnce plucidus pro mili, clemenli, dixi prolegom. jusmodi alia passitn nccurrunl in Draconiio caiteris-
iuim. 118. Prospcr eadem signilicatione epigr. 12, quc pnelis Christianis, qti.ne alii in ellimeis solcnt
jVec tctlerum rinrfex ira movel placidum; et 103, Ira- similibtisevempbs illnstrare nobis satis sit cas ele-
:
tus tineret, quod prohibct placidut : quod iitrumque de ganlias indicare. Quod autem Draconlius rc n cam-
l)co dicliiin. Dracontius aliiqtte poet.c Christiani ve- dcm muliis nominibus qurc videri possint svnonyma
lertiMi iniilaiione Dcum simpliciler Tonantem vocanl. ainplifica',sacram Scripluram imilalur, in qna simili
Arator, lib. i.vers. 103, Nec cessanl clementa suo »er- m do res creatx solenl singillatim eiiiimerari dum
inre Tonauti. Sed lioc loco forlassc aliqaid ainplins Dei laudcs ex eis rcpetunttir.
vnll Draconims, scilicct Dei eiiaiu irati, et dtun in- 4. Nou dtibitim qnin legendum sit confeisa pr>
n.it,clementiam agnosei, ut |ib. n, vers. G!)i», Et P conversa. Etsi enim convtisa ali>|uem scnsnm habei,
quniiet commolus cris, placidissimus exstat. tanien conftssa el sententne et poeias stylo maximc
2. In pi'<F mciife ieganl agnosco tmesin pra-le<ianl congrtiil. Sx lib. » idem Draconiius vers. 205, 206,
mente. H.cc ligtira familiaris fuil muliis poelis Cliri- Te tiqna et tiitera laudunl Auctonm confetsa tuum,
stianis, el nonnullis quidem iisqitc ad nanseain vcl te (iilnien adorat. Eicg. vers 3, Sidera, flamma, dies,
risum;'sicin Abbone nolat Barthinslib. xxxvi Advers., quem tol nox , luna fatentur Auctorem , dominum
,
cap. 7 Inque sitlas peneiranl, Unque gulit facies te-
:
sxcula cunctn probunt. 1'rospcr epigr. i, Reetorem-
cuerunl, Ucque cident, Burgun adiere dioncs ; in Agn- qne suum condila quazqut eanunt. Posset legi vene-
bardo Febru miniafit quinto ari ex orbe ralendns. Sunt ranlur, adorant, vel venertntur adorenl ; sed nie- ,
ct apod iniiquos similia qntedara, ui illud Ennii Ctn lius videlur cciicranltT adorenl. riacet ailwrbiuiii
romminuif fcrum; Sempronii Gracchi, Uedi tpernert neiieranicr, quo etiam uliiur l>racontitis lib. lii,
cinam. Eogcnios Tolelaiius epigramma composuii, vers. 672 , Et lacrymit precibutque p':is veneranler
qund est canncn 23 lib. i, ad Joannem, verbis ila adirc. Viile prolcgom. niiin. 135. Terlullianus lib.
divisis referlum O Jo vcrtieulos nexm quia despicis
: de Judicio Summi*sique omnet genibut vencranter
:
annes, eic. Scd hoc ille fecit ul iimnodcraium hujus adorant. Scdtilius in liu. lih. v, Veneranter adoranl.
quod llivinus
figtirx ii-ttio irrideret, in notis animad- Qnod res ralionis eipertes Di-um ailnrani, phra>.is
vertit. Revcra Kugenius cpigramm i sic concludit : rsl Kcclcs ;c iisn coiisicr.tla. In olliiio II. Mari.iVir-
lnttar Lucili cogor disrumpere vertus, qtiod ex Auso- giuis in sahhaio :id iiialulinuiii Qucm tera, poatui,
:
nio gunipsil epist. ad Thconetn : Vi(/u Lucani mox
''<
ndcra Colunt , adorant, pra-dicant. Foi tiuialus auclor
pntieris aco. Iteieitso disct compontre nomine versum, ejus hymni sci ipsoial, Uuem terra, pontns, eelhera
Lucili vat'.t tic imilntor erit. CailerUlll parcus usus ejus D scilicvi celhera irthera:,rx i|iin a-lhra magis iil u,u csl.
ligurx, el pr*serlim ubi du r parles coinp iineniM In gsnere mtktr non nerao Mnriavit
iicutro eiiam
iiiinm vcrbum divid uiliir, voiiuslalem hahct. Klegans 5. 3 legas
Si vcrsu Wm,
poicris cliam luc rcii-
eiiain cst mutatio vcrbortnn pra-lcgendi, cl riMJlMl nere queinque plagir, vtdcltcci qiiemqnc adoranl pla-
681 CAItMEN DE DF.O. LIB. I. 682
Fiilniina, nimbus, hiems, lonitrus, lux, flamma, A 10 lloc agit, et sci]uitur variis sub casibus iras,
[procellae, 120 F-t pia vota Dei miseris binc, indc bealis
Crclum, icrra, jubar, cliaos, axis, flumina, pon- Pro meritis moruin, pro ccrto traiuiic vitae.
[tus, Paiiperlas, mors, vila, salus, opulenlia, lan-
Vel <|uid iiinl naiura dedit praecepta creare. fguor,
VARLE LECTIONES
11. Val. , liinc alqtie bealts. 13. \'ai.,viia,scelus, opulentia.
NOT/E.
ga». Sed mnlto magis arridet plagw, quam
quiiifue. fuissent. Poteril eiiain bic vcrsns connecti cinn seq.,
snnplititer ptaga : nam po-lea teptemque
sei|iiitur Vel quidquid naiura dedil. Pnecepta creandi Hmc agit,
poii, et quinque plagarmn menlio expre^sa apud cl sequilur, elc.
poelas olivia est, qnas znna- eliani vocanl. Virpilius 10. Iniclligo carmen agere boc, ut homines in re-
lib. vn, vers. 226, Et $iquem extenla plagarum Qua- bus creatis lleum agnoscanl, et pra-terea sequi, seu
tuor in medio dirimit plaga sotis iniqui, et Georg. lib. narrare opera irae et clcmcniiae Dei ut cnm Juvcna- :
I, vers. 353 seqq., eas pub brc describil : Quinque lis, sal. i, vers. 86, argumeniuin propunil : Quidquid
teneni coelum zoncc, etc. ut Ovidius lib. Mei. vers. i
*» aqunt honimes, volum, limor, ira, votuplas, Gaudia,
45 seqq. Dracontius Eleg. vcrs. 89 seq., Temperies discursut nostri etl farrago libelli. Non male sequor
caeli medium nec puttidel orbem, Nam de quinque pla- pro narro usurpalur : Sencca
Troad. vers. 236,
sic iu
git vix habet ipsa duas. Veleres scptcm polos seu lnclylas laudes juvat, El clara magni facia geniloris
coelns distinguehant, noitnnlli plnrcs, alii pauciores. scqui. Non vcrn mibi displiceat sic resiiluere, llac
Paiiliims poem. nli., Hoc et am ccetum, quod nos su- eienim exsequitur, vel Ha-c nnmque, aut quid simile,
blime videmus, Sex aliis infra esl spalio surgentibus i;iintelligaiur natura, qu.r exscquitur iras et pia voia
aquo, 1'if.tqne thronos sepUm, etc. Alia proiuli in Dei. In hanc senleiitiam Prospcr epigr. 5, Principium
r.nmment. ad Prudentiiim liynin. 7 Catb., vers. 30', mundi Deus esl, quo cuncla movenlur, El qita; permittit,
JVon ante cceli principem septemplicis. In mcndo coili- ve( jubet auclqr, agnnl. ttinc mulabiliutn rerum immu-
ria ms. lunaque el omnit, vel omnes conjici putesl lu- lnbilis ordo JElerm servil leqibus arlificis. Jnque suos
naque, et wiher, vel et ignit, nam saepe de igne roe- fine.n proeedil quirque votuntns. Nec variis merilis ar-
Irsii nienlio nccurril apiul Dracomiuiu ; vcl ei orbis, biter a'quus abesl,Corda regens, vires iribuens, peccata
vcl el omiiin Sidera, tigna, |>er synaercsin omnia, ut remitiens, Mitis subjeclis, iiitptacidvs lumidis. Ut nec
initio lib. vi Virgiln. Quin proiinus omnia Perlege- ptena malivn quemquam, nec gturia jiistnm Susdpial,
rent ocutis; vvl lunaque, cceli Sidera, vel aliquid liu- nisi cum laude et lionore t)ei, Dracmuius, Eleg. vers.
ju inoili. Pnelero aiilein tunaque, el aslra : nam etiain 15, Quidquid agunl homiiiet, bona, iristia, protpera,
lib. ii, vers. 205, simili ciiiiineralione iisiis csi : prava, Hoc fiari admiitunt ira fnvarque Dei.
Agmina le aslrorum, te signa et sidera tattdant. Isidn- 11. PiavotaDei innutinictemenii.im et favorem Dei.
rus, Oriu'. lib. m, cap. 00, Stetla, el sidera, etaslia C Lib. n, vers. 609, iternin ile Deo Uderunt pia vota :
inler te differunt. Namslellu estqualibelsingutaris. Si- moras. Pieias Lalinis anii .,uinr lius plcrumque dice-
deravero sunt Ittttit plurimis fncla, ut hyades, pleia- batur virtus jusliliae propria, qua majnres colimus;
des. Asira autem sunt steltce grandes, ul Urion, Booles. aut eliam religio, qua Dciim veneramur. Cbrisliani
Et in lih. Difler. addit, s gnum esse quo animanlis
i scripiores pro i-leinentia, icnitaie, beuignitate et mi-
imago formalur, ut taurus, scorpius. Slellas vero lnc sericordia, passim pieiatem ponunl : (\ux vox eodem
dicil e-se mnllijuget, ul hyades ; sidera auteni illa scnsu iu precibns ecclesiasiicis frequentissima e-t.
qiubus navganles consideranl, quod ad cuisuin diri- Eamdem significaiioncm vocabulis pius et pieias tri-
gant cons tinni, ubi forte legendum qum navitjuntcs. buunt nonnulli eibnici, ul Suetonius, Claudianus
8. Supra vers. 3 dicit niaen-a cali, dum singulas Statius, Justinus; neque alitcr actipio Virgilium lib.
parlcs eiitimcral; nunc cmlum lnliini imelligil. I»e- v, vers. 687, Juppiler qmnipolens,si nondum exosus ad
pclitimies ejusdem vocahuli frequenles sunt Dracmi- unuin Trojanos, siquid pietas antiqua labores Respicit
tio, ni aliis i-oetis Cbrislianis. In Pauliu» Petmcorio liumanos da flammam evadere classi. Noianda eti^m
,
id ad enit Ihomas Wnpkensius in Ailvers. trii. ad esi signilicalio vocis miseris, qua; cerle oppomtur
Paulin. vers. 27 lib. m. Imer res creatas qnx Deimi bealis, de quo noniine vide notam ad vers. 150 lib. n.
laudant, recensetur chaos, ul vers. 5 Elegiie, Nox, Cicero in Parlit. cap. 17, Nihil esl enim tam misera-
tuna fulentur, et iu Canticn irium pueroruiii noctes et bile quam ex bealo mi-er. Sed Chrisiiani scriptores
tenebra!. Pro axis fortasse legrre praeslabit aer aut solent, ut homines sanclos beatos, sic improbos mi-
auni, qiiamvis jaiu supra noli occurral. serot vocare. Animadvertii id Wopkensius ad Pauli-
9. Susp cor iiicndosiim esse bunc versum. Si ita pv niini Pelrocorium lib. II, vers. 195, Dignentur juges,
eiim legas ut est in nis., inlelliges, praicepta cieare miierorum incendia, flammas. Ejusdem Pauliiii est
idcm esse ar.jussa crenre ; lib. i, vers. 402, Hit da- vers.259, Non hacc de miseris Domini semenlia
lib. iii,
tur omn t humus, el quidquid jussa creavil : lib. II, Chrisii. Sic viri pii pne animi modeslia se miseros et
vers. 76, Quiiiquid nalura ereuvit, ei lib. 7ers. 260, peccatores praescribebaut. Vide epiiapliium Eugenii
Et quodcunque uialum vindex nalura creavil. Avitns, Toletani lib. i, carm. 14, in quo priniae liiterae ver-
lib. I, vers. 26, Acc< pere qenus sine germine jutsa suum efliciiint Eugcnius, postremae misellus.
creari. Mar. Viclor lih. i Gen. vers. 1 18, Eormavit 12. Poslea, lb. li, vers. 418, Segregat Omnipotens
naiitra modis, educere jussa E lolo parles, (ormasque merila pro moribus orbis. Et lib. m, vers. 241, Vhere
e corp.ire inani; el posl vers. 33!), Umne animal, quod quos tibuil sub tali Iramile vitw.
adhuc leltus dare jussa crearil, Verbo creandi utuntur 13. Pro scelut restitui salus : etsi enim scelus ab
hi auclores in sensu ininus proprio pro educire, pro- homiiie fiat pcrmillenlc Deo , el hic enuiiiereniur
duccre e materia jam existen:e nam producere ex
: ctiam virliis et prudenlia, lameu nimis durum vide-
uibilo, quod proprie est creare, soli Deo convcnit; retur dicere scelus descendere ex arce De>', et posi
quod Uuien iutellige ad usum sciiolasticum, ut dicam viia congruenter salus pnnilur. Sic in epigrammate S.
ad vers. 2 Elegiae. Posset liic versus ila reslitui, de- DimasideCognoineiitis Salvatoris carm. 6 etlit. pos-
dil per cur,cia crealrix; pauio posi, vers. 27, occurrit IremaeRom., S»es,uia,ijila,ja/us, ratio, sapienlia, /«.
naturtt crealrix, e'. per cuncVi diiil Teriullianus lau- meu : quo in versu niale in hac edilione omissum esl via,
ilams ad vers. 3, et Draeoniius li!>. i, vers. 226, Do- quodin precedentihus clare legitur. Ili Damasi ver-
minum per cuncla tcianlein ; et vers. 202, per cuncia sus sub diversonomine in nonnullis mss. rcpenuntur.
Patrol. LX. 22
,
I.N3 DKACONTII CAP.MlNA. Olti
splendor, compen.lia, A 1 eui ilir.tintnr landcs sinc line perennea;
121 Tx-dia, trisiitije, 1
[cluillllll.il, l i merllo , i|.ii:i line carcns primordia nes-
[cH.
15 Caudia, nobiliias, virius, priidemia, laurfes,
Herum causa Deus lelriim cbaos igne resol-
Affeclus, mojror.geinilus, surcessus, egesias,
irm iudignatio regum, [»ens.
Ira poiestaiuin,
Omnia qu.e veniuiil , bona ,
gaudia , Iritlia ,
Igne Creila fovei, nam lotum flamina vapo-
[acerba [rai,
Dcscendunl ei arce Dei, de sede Tonanlis, 25 El flanimx pasciinturaquis, quibiis nninia rou-
x lerna Ini, spiriius, [»lmt,
20 122 (; '" I" liiS
'
"lanet,
[ardor,
VARMS LECTIONES
21. Val., arcrm ubi dicunlitr.
17, Val., crux, uitligniilio.
18 Vai., gaiirfin, Irifitifl ted. 21. Val., fliimniaviipore.
20. Vai., ul piclus.
NOT/i;.
14, Ciniji.i posset hrrfia, tr>stUia, splemlor, vcl dis- B num est opus Omnipotentis, Totum aut juttiiia ett.
lingui Lrrfia tmlttHB, ui iristititv sii in gifrneiidi casu quntl grrit, aut pielat. Quas simul in terras descntdnut
siugularis n.iineri. Sed inelius viiletur iritliliir in plu- lucis ab aree. Ne cuiquam parli desil utrumque bouum.
rali nuineni. Eodem modo interpunxil Rivinus in In ednionc Pisaurensi Collccl. poet. in primo versn
(H)Sleriori earniine llalberli Corbeionsis : Taalia, tri- decst vcrbum opuj, et in primo epigraiiimalc Pro-
ili/i(T, furir, tonncnta, ruintv, ubi Katb. rtus Diacon- speri omuino desideralur quarlus versus. Errorihiis
lium videlur imiiari. Compendium proprie esl bicriim scaiet ca editio, quod monendum est, ut alii cauw
cx parcimoiiia, el oppoiiitur dispendio ; sed bic el ea uiantur, ac ne mirenlur tot in codicibus mss. nia-
alibi a Dramuiio aliisque optiinia scripioribus pro culas occurrere.
(juolibet lucro et quaeslu ponilur. 20. Alius corrigel Qua pietat, et vers. seq., A'qne
15. Laudes proprie snnt praeconi.un, commenda- ubi ilicuutur. Praefero Cui pietat. Den iribuilnr ardur,
lio virtutis; sed i|uandnqne nietnnymice ponitur boc ut passim in saciis Liueris i</ni». Vide comment. a.l
vocabuluin pro recie lactis, quurain pramium cst Prudentium hymn. 10 Caib., vers. 1, Deus, ign e
laus. Frequenlissiniiis esl liujiis signilicaiionis nsus fons animarum.
in sacris liltcris, ul obscrval Marlinus Koa lih. i 21. Nou male esset. Et cui debmtur laudes; sc<l
Singul., cap. 13, qui exempla eiiam ei Virgiliopro- prolium est dkuntur. Avitus, lib. iv, v.rs. 191 An- .
ilucil. Tluia addunl lexicograpbi ei Cicerone ac gelicus tine fine chorus, qui taude perenni Conclama , 1
probalis aliis scriptoribus. Dracontius hacvoce /anrfes cetebrnlque Deum. Draconlius lib. 11, vers. 73, Anye-
meionvmice iui videtur. lico de more preces ttne fine eanentes. Pbrasis h.ic
16 .' Affectus signilicat qiiemliliel mntum aniini r, sine /ine valde familiaris cst Chrislianis scriplonbns,
sive ma
nuliiin, sive bonilin, Sed hnc luco forl asse su- et sx|iius occurrit apud Dracontiu.n, ul lib. n, vcrs.
milur pro aliquo corporis niiirbo, shc inale affcria Sl.sitie fine perennis ; quod alii dicimt nullo fine,
valeludine, ui apud Celsuin lib. lil, cap. 18, Super- dempio fine. Marlialis lib. III, ep. 46, Operam siue
tunt vero alii corporis affeclut, qui Ituic (febri, al. Ins, fine logatam. Ovidius ep. 3 lleroid. Briseid., virs.
febribns) snpmerdunt ; ei lib. n, cap. i">, In quibus 15, .41 lacrymas sine fine dedi, rupique capillot.
affectibus eu quoque genera exercitationum necrssaria 22. Sicenani vers. 501, Et merito, quia cuncia
iunl. Successus simpliciler usurpatur |.ro eveniu fe- (acit. Paueis verbis .Tiernitatein compleciilur, Fme
lici cxemplorum plena sunl lexica. Ratbertus loe.
: carens primordta nescit.
cit. adbibuil casut in inalam parlent Anyor , pauper- : 2">. Kortasse melius ril l.rrir cnao* quam trrnim
i
las, vioeror, mors, cnsut, rgesas. Cinn Draconlins chaos. Videtur aliquis versus bic deesse vel bie ct ,
hunc versum versui pra?cedenii Caudia videatur n|>- quinque alii sequentcs alio perlinent. Eoruin sedes
poncre,reciiusa#>r(us intelligeiurdeanimi aBgriiudiue; non inop) oriuiia essct post vers. 146 lib. i, \V. dit-
Bfd remanel dubium de successus, quod pro adverso creta quidein, sed nec permixta morantur. Dici eti m
tasu iiuii iii.iin viili posiliim. Suspic.ir mrrussus. polesl in laudis divinaj argunientuin cmrjungi hoe.
17. Conjicial alupiis Dira poteslatum crux, indigna- lnco ereaiionem nuindi cuui Dei aeternitale. Trihuil
tioregum. Sed in lioc eodice alibi cliam mulaiiim esl Draconlius igni, quod Deus ejus virtuie letrum cbaos
trui in crur, ui lib. II, vers. 422, Eripilur de moile resolveril, qnoa, tit oiduor, intelligii, cnm Deus se-
rrtiris tmt crimine PMUi; el lita III, vers. 106, Exsi cun.lodie crcaiiuuis iuiindi fecit lirmamenluin, tlivi-
lium tine morle crucis. Utrobique legain mnrie Iniri silque aquas ipi.e crant sub lirmamcnlo, ab hi; qu e
Vide etiam an sic dislingui yms-it Ira, potestaiiun \) cr.uit super liriuaiiiciiliiiu. Ig.iis quidem virlus esl
criix, indignaiio rcyum. propria solvere etresolvere. Exponi etiam id pole>l
lif. In iuciido aperlo rodicis senlcnlia clara es', de lenebris noctis, qna igne solis resurgentis resul-
sive legis iristia, amara, sive triitia, acerba. sive vuntiir, quod ex versibus seqq. conllrmatur.
Irtsliu, piava,
sive tristia, saiva. In Elem.i veis. 15, 24. Lib. i. vers. 224, Qui fovel igne pio ceetum,
Bona, prosprra, pravn, el vers. 55, iVnm Detts
tiitlia, maie, tidera, Unns. Eleg. vers. 2, Qui regit igne pu-
omnipolens poluif , rfum cuiirfcici orbem , Triilibits lum, el vers. 82, dc solc, Cuncta creanda paruns,
amoiit i/audia tulu dare. El lih. 11, vers. 456, Dulcia cuncia cieata fovent. Iloratius lib. i, epist. 16, verv
tubducunl mores, el amara niinislrnnt. 6, Veniciis tlexlrum tatus aipiciul 10I, Lmtumdece-
10. N.iu male inu rpungeres Detetnduut ex arcr, tleni citiru (ugienle vaporel. He igne Isidorns lib. vx
Drx ile srde tonanlis. Sie lib. II, vers. ,s'.i|, ih-.it ab Orig., cap. 10, Eoius, quia y&i,- Cttrcr, Lanne ign:i
urce /ni.m cii-/i per tideru Ckritlum , uhi .ir.r ahsi.lute eti, unde juxla phttosopltot quosdam cunct.i protrran-
pro ciiUi puuhur, nam ru>/i releiiiir a.l sutera , et ni.c tur. El revera sine calore mhil MMtv, adee ul rf«
pmprie esl l.irus cxcelsus. In disiineiioue vero qiiam Seplenliione poeta (Lucanus, bb. iv) rficut, Sl ariti «on
sequnr, ex arce Dei, de sede Tonanlis inlell.gi polest i/ni.l./iiu,ii (liyore yiyni.
opera lemciiti.e ilivinac ex arce lici, opera jusliii.i:
i 25. Korte At flamma-. Ail l.anc senleuiiaiit pcrl. el
.1« sedc Tunaiilis ilesceiulere. Pr.isper liaue beiiten- quoil lih. i, veis. 675, aii Dracunilns C.ujus ab im- :
liam complectilur epigr. 10 Omnibut in rebus gemi- ment i (unguricmii i d.iu flammtt, Ai ftHml uuimrii-
,
fi8!) CAUMEN DE DEO. LILt. I (JSO
123 Nubibus, et raiiiis solis pascemia aniieli. A 35 Antc proplielarnm iliciis patuerc fuiiira,
Inde poiens generare inanei nalura cre.tiru Sed puslquam Cluislus descendtl db alhere, cul-
Inler sc reiinens, quidquid i
'"''
ssecla refuudil. \pnm
At pietas quia sancia Dci virlule modesla est, 125 Dissoliensnostram, ne esset ignara,juvntnr
124 Clade rcpen>ina niini|iiain punire no- Cens honiinum, nalttra ttocel,quoecunque propin-
[rentes [qUttnl,
Aisiiniil, cnliilict pmuain, poenainqiie uiiuatur, Ne laieat mortale genus, quod cuncta pericla
Couscia quu Dniiiiiiiiin pussil inens nostr.i pre- 40 PrxinouelanieDeuspiusaiqucelemenlafa.igai,
[cari, PrQtligiis, signisque creent ul monstra timorem.
Et pcccatorum veniani uon laesa niercri. Nam sibi dissimiles sa'pc expavcre vel ipsar
Sic iinpuuc reis licnil peccasse falendo. Quadrupedes parlus, stentes fecundior artus
VARI/E LECTIONES.
9.7. Vat., potens tjcnerata manet. B 38. V.il ,
jubetur ijens hominum dare ettmqne pto-
31. Vat., assumnt', cohibet. pinquet.
32. Vat., eontrita quo. 40. Vstl., PrirmoBrt anle dies pius quam e. f.
35. Vat., diclis senucre fittnra. 41. V.it., Prodigiis, siqntqne crennlur. .
3G. Val. , Sed postquam Christus.... Dcest reli- 42. Vat., Namque recoliints similiier...
quiun. 43. Val., Parius tiuatlrupedcs, el sleriles facun-
37. Val., Dei solvensnostra futuri, elneignttranalurn. dior aut.
NOT/E.
tur aqnis per carnla ponti. S. Amlirnsius iu liyntn. ad qne omnis wlher rcfundunl eadem, el rursutn trahitiit
il ii-iii sceundiiin, Firmans tocttm caclestibus , Simutque indidem. Alii hahent refuntlunt eodem.
tcrrrn rivulis, Ut untla flummus temperel, Terra: solttm 29. De voce modestus adisis prolegotn. num. 136.
ne dissipel. Porle dissipenl ; sed dissipet habcnt edili, Apud Plaiiluni Trin. iv, 1, 12, tnodeslits esse aliruivl
eiiain llyiniiariuni V. Thomasii. Ei lib. u, cap. 3, modesie se gererc parcendo aut ndjtivnndo lluc dis :
llcxacm., V ntle frcquenter et sotem videmus madidum diqnum ett, semper tnendicis modesli sunt , vel , ut »1 i
alqic roran'em : in i/ito evidcns ttut indicium quod ali- legunt, sint, suliinlellecto i</, scilicel ul seroper pro
mentum sibi aquarum ad temperiem sui sumpserit. piiii sint indigeiitiluis.
Quod cx Phamouienis Arali |iclilutn est Sot interea : 50. Ha?c eadein senlenlia multis in loris occurrii,
dum igneus sit, pras nimio moiu conversionis sute am- ut lib. it, vers. 689, Nescius irarutn moniiis, non ctatle
plius inealescil : eujus ignem dicunt pliilusophi aqtta coerces, etc; lib. lll. vers. 121, Non cupit intoninm
nulrtri, el econlrario elemento itrtutcm tuminis et calo- mories, vitusque noeenium Non c'to consnmit , venia;
ris accipere : unde videmus eum sa^pius nuididum at- C dum cuncla reservat; et ltb. eod., vers. 655 seqq.
que roranlem. Eodem spectat quod Glyras Sicultis 31. Kmle Assttmens, vcl Assurgens pro nssumat.
aquas iu roelo po-itas censei oh anlentissimum solia Lib. n, vers. 486, Sed quia ccclesiis pietas renialemi-
inoiiim elcalorem (Annal. part. I, die 2). Afar. Vic- natur, elc. Salvianiis lib. v de Gubern. Pei 7'au/u :
tor lianc raiionein in medio relinquil lib. Gen., i est miserieordia Dei, tit elsi nos pali vutl aliqua dt
vcrs 71, Forsilan hic atiquis -sic secum errore pertlo piaeulit nostr s. nulit tttmen cuncla tolerare : quia ras-
Disserat : tcthrrns ne desitil pubulu fiamm.s, El niinins tujat matos, non reddit mula, et agnoscfre nos peccu a
calor imtt pelens, alimenta sequendo, Exural mortale niavutl qttam suslinere, scilicel ul piis ac satiibribus fla-
gcnus, ewlumqite coruscwn Non pussint terrena pali, gellis osiendal nobis quw ferre tnereamur , sed tamen
sitbjecla est ilachna ftrma poli : qtur dum nos
deorsum ntm inferal qua" meremur. Priidcut us, Calh. 7, vets.
prolegit ttmbra, Interea super impositis frigescil ab \i)7>, Sed nosset itle cum minacem judicem Servare
undis. Numinis at vero divini quarere causas tlens malle qttam ferire ac plectere.
fuge noslra procul. Ila edidit Falirieius, sed in edi- 3i. Euiendari pdest versus liic vcl ila, Cotiscin
tione Paris. 15C0 legilur Quiv dum nos proiegit um-
: quo Dominum, vcl ita, Quo conlrila Deum : ct hoc
bra, Sed velatur aquis : lales sed quxrere causas , elc. secundiim niagis probaiur. Nam eo spcciant minse
Qmiil auiein ail Draconlius, Qu.bus omnia constanl, Datiiini, ut curda conteranlur. S. Gregorius, initiu
aquam ct ignem ititelligil. Dc aqua lsuiorus bb. xm lioin. 1 in E\ang., Lt si Deum metuere in tranquilli-
Orig., cap. 12, Aquarum etenuntum caHerts omnibut tale nolumus, saliem vicinum ejus judicium vel percus-
imperat. Aquee enim coelum lemperant, terrnm fecttn- sioni'<us atiriti timeamus. Scd prior lerlio retinenda
dant... Utnnitim in terra nascenlium causa ftunl. Fru- esl, quia propiiis accedit ad sciipiuram codicis, et
jj
yes giqnunl, arbores, frutices, herbasqtte producuttl. De teetiiiu sensutn habet.
mroque ibiil., Duo aulem sunt validissima vita? humance 34. Sic dc rege Oand lih. II, vers. 655, Sed scehts
elemenla, ignis et nqita : unde qtariler damnantur qut ngnoscens cutpas inipune fatelur ; ac rursus de eodein
bus ignis (lorte tgni) et aqua inlerdicilur. Eleg. vers. 159, Conjcssus fucintis veniam po clade
2(j. Venuslius essel el radiis pascentia totis anheli. merelur Noxius impune vel sine morte reus. Paiilimis
De quo anhelus dieilur, vide Pro-
lioc epillieto ignis, pnctit. iilliui., Amptius hoc tribuit majus dtdil hoc
,
leg. nnni. 137. Virgilius lib. vm, vers. 420, Siri- qnoque iniiuns Qttud peccatorem quem pcenitel, antea
.
dtinlque caveruis Stricturx chattjbum, et fornacibus lapsum Non factt in numero lurbx peccanlis haberi.
itjnis anhelul. lu pascentia subitilelligitiir accusaliviis Quippe satis poena est, cum sil sua culpa dolori, Sup-
se : sic enim verbuin pasco s.t-pe usurpalur praescr plieium propritttn timor est, lormenta realus Tum ve- ,
litu in participio i>rxsenti. luti patilur, qui se meruisse fatetur.
27. Ovidius, lib. xv Metam., vers. 252, Nec spe- 36. Explevi hanc lacunam ex mentc, ut arbilror.
eiessua cuiquemanet, rerumque novatrix Ex alits altas Draconlii, qui iimuit irant Uei in lege veleri prophe-
reparal natura figuras. tarum dictis ftiisse pr.cnuntialam , posl advenlum
28. Furtasse prr swela refud l. Ul fnndo accipitur Chrtsti prodigiis |H>rtentisque declarari. In expunen-
pro gigno, el copiam signiflcat, ita refundo pro ile- tlis vero monslris Dracontius fortasse imilatus est
rum gignere, vel quasi reddere per generaiioneni, Jiivenalein, cujus vcrsusalibi exprimit, etcujus sunt
quod acceplum csl. Cicero, lib. n de Nal. deor., cap. hi sat. 15, vers. 65, sanctumque virum si
Eorefliiiiii,
46, Quibus (vaporibusj a/iu; , renovatccque slctlw, ttt- cerno, bimetnbri Hoc monstrum puero, et miranli jam
:
r.sh
G87 DKACONTII CAUMINV.
Accendil vopor, el pariluro? vitcera muliv. X. Quid soli-, radii.quiil lunae frigidus orliis T
Mec nwdo quadrupedes mulier protutit, lempora
45 : //««•
126 Noniifl faiiganliir danles pcr si-
[liorret, [gua ?
Et pavet infelix eitixu puerpera purius. Naiu vcniura monet per tot prncsagia corvus
Sn peccata paranl cuiut inferre siwitroi. 55 1'roditor, et sil quid post tempora cerla fnlu-
Quid jam peecantet vita inereanlur imquit, [rum
Signilical damnuns hoininis nalura reatum. Cornll efT:ilur; pecudes volucresque loquuu-
jO Quid fera, (|U«J pecudes, qud pncavere [tur,
|
voluires? Quod hominis mala lingua tacei, fera bellua;
Quid ccelum, quid icrra, polus, quid pootu [
pisres
;
et asira. Prospiciuni pmprii generis servare figuras,
VAKIif: LECTIONLS.
U. In Val. dcsunt omnino verlia. 49. Vat., Stan realum...
45. V 11 Quomodo quoz protutit...
,
oi. Val., rentuia movet per M
pratsagia somnus.
4'». Val., filpnvrtmfWiaeniiapiwriijermrtMiaparriu. 56. Vai., cornipet el [atur; pecudet.
47. Val., Sic peccata parant... 57. V.il., «juodtjiie hominis.
48. Vat., Quitt jant peccata... 58. V.il., despiciunl proprii ijenerii.
NOT/K.
tub aratro Piscibus inventii, et felw comparo mula: sui generis torlita fignros. Quid autem sibi boc loco
Sollicitus, tauqitam lupides effuderil imber, elc. I1.1 velit Dracontius, nun facile est bariolari. Poles! in-
etiam Claudianus lib. 1 iu Eulrnpimn : Semiferos par- lclligi quod pisces despiciiint gcnus suum aut vitam
tut, metiiendaque pignora matii, etc. consiTvare, dum meinbra eonlra
lurpia vel propria
50. Ker* etiam siint pecndes : scd saepe inler se natuiam rebcllanl, ut cum micat romeles, qui mortes
distinguuntiir, ut a Lu/reiio lib. iv, vers. 1190, Nee ct monstra creai, undam iuliiil cruore, elc. Nam tota
ralione alia voliirres, armenta feraque, El pecudes, et hsec narralio cnncludi potost vers. 79, Piscibut Oceani
eqiuv. Draron:ios lib. I, vers. 284, Giqnitnr omne ge- propritis sitientibus iindus. Sed apud scriptores ve.e-
nut pecudum, genus omne ferarum. Vide Gifanium res nihil invenio quo Ii.it porieuta conlirinenlur.
Ind. Lucr. Oppi.inus quidem lib. 1 Halicul. ait Quoniam pnr
:
52. Libr. 1, vers. 666, Lux frigida, tolis imago. ali s Pisculenta geuera carum (alias) pertimescunt
Lib. 11, vers. 10, Quod calor ett tolit, quo splendet mare Furent. Ncscio an id ad Dracontiuui iralii pos-
friqida luna. Ul sol ardcos dicilur, qnia igneus aul sil. Propius ad bujus verba accedii qu d rferi Isi-
ealiduS 0-1, et proprio lumiue splcudens, ita lnna dorus de Nalura rer. cap. 38, In auttrum venti mula-
frigida, quia lumine a sole acccplo fulget, ellux inite C tioesl cum tulliyinei (loligines) hirundimjsct! to'anl,aul
ad nos refieia niiiil aut parum calefacit. Siinili ra- cum delphini totos se salttbiii otiendunt , el cau iis
tione Saiumi siella frigida a Virgilio diciiur lib. 1 aquam feriuni. Nam temper inde Vfntns oiilur quo itli
Ceorg., vers. 336, cui consonaiClaudianus de Laud. feruntur. Ncc mirum est muta animalia divinure sub
Stil. lib. 1, vers. 178. gurqite. Semper enim incipienlit aurw motu aquat in-
53. Genes. cap. 1, vers. 14, Sint in signa et tem- cltntintur, quam perinulatiuiiem matit primi undaium
pora. Vide lil). II, vers. 11. incolti senliunl. Ilaque propter impetum pugnanl, tive
54. l'ro somnus, quod non palitur hic locus, ubi melii ne deferawur in littora, tive nalura, ne atersorum
seriiiu est de signis qux ex anim.intibus petuntnr, eervices unda prajcipilet. Quid ergo ? Delphini tanlum
pnsui cori-us. Poslea vers. 517, Bucula, rana, qrurs, hanc injuriam liment? Imo et ea?teri pitces. Sed hi
form.cx, corvus, hirundo, Prwtticunt ptuvias, necjam tantum apparent, qnia exsitiunt. Quod si vehs scuicn-
prasagia fatlunl. El Virgilius bb. iGeorg., v^rs.381, iiam el sen-um coucludi vers. 59, Contra naluram,
£1 e paslu decedens agmme magno Corvornm increpitit etc, suspicio oriri poterit, an de piscium c.istitaie
densis exereilits alis, qliod imbns signuin e se dicit. senno sii, dc qua Ambrosius lil>. v liexaem., cap. 3:
55. Proditor est indei apud Koraiiuin, Ovidium et Tum deniqueqnam pura et inviolatu succcssio ! Nullus
alwS. N011 mtlle prn tilquid b'geliir//uid sii, aut liquid. alieri, generi tuo mitcetur, tlignitillus thtjmallo,
sed
56. Foriasse Cornicetfanlur. De cornice Isidorus, lupui tupo. Scorpirna quoque casiitut^m imiiiaculali
lib. Xli Orig., cap. 7 lluic inler multa uuspicia tri-
: rommdii generi sua tervat; iluque habel pudicitkim ge-
biiiuit eliam pluvias portendere vocibus, unde est illutl neris sui, sed venenum generii sui non habet : non enim
Tunc cornix plena pluviam vocut improba voce. Vei sus « perculit tcorpmna, ted reftcit. Nesciunl igitur alieni-
iiti. cit. Oeorg.
rgilu lib.
bic esl Virgilii Ceorg. Simiiia passim liabem
Similia passi qenarum qenera pitctiim
genarum pitciitm adulterma
adulterina contugia, sicut
alii poela;. Cicero, ad Atl. lib. xv, ep. 16, Equidem sunt ea qua' coeunt asinorum, clr., qtttr tunt teia
etitim pluviut metuo, si prognostica notlra vera tunt : adutteria natura'... El Itomo ista procuras interpres
rana; enim pnTipevouaiv, rbetnrum more declamaut, aduttcrii jumentalts... tpadonem e[h\-ts, ut quod neqavil
scu vocifer.tniur. nalttra in homintbus, iaiptaet amtacia. r'.\ his aliqua
57. Lcgo Quod hotnmis, nani coiijuiictin que vide- commnda iuterprelalio versuum DraCOlllil erui polest,
lur intrtisa al> aliqiiQ, qui it.i iiietro consulere voluii. si tamen legatur prospiciunt pro dapiciunt. Adver-
Sfd quod ob aspiralionem >equentis voris recle pro- tendum esl aiitein non esse perpetuam, et comiuu-
ilmiiur. Lingua inal.i boiniius fera bellua diciiur : iiem raslilaleiii illam piscium quam ait Amhrosius,
11011enim pulo distingueiiduni esse tacet. Fera bellua ulobservat Uasilius hom. 7 Hexaem., qui inin.vii.u
pisces. Mo\ boclib. v, vers.487, Omnibus ex. membns viperaeque coinplexum vocal aduilerium quoddam na-
pars mundwr Ipsa pnlalur, Noxia sota mttqis fuernl I ir/r. Ex coileiu Rasilio eenior nlia exphcalio Dra-
qua; iu corpore toto, elc. Vnle alia contr.i hon.inis eontii expr.miiliir : sic enim ail loe. cil. : Ni rulio
lingiiam 111 il 1111 lib. 111, vcrs. 629 el scq|., et Eles. nis expertia excogitare conscrvartqui saiwem suum
veis. 4V, et PratleiltluOR liymu. 10 1'erisl., vers. 892. toleant, utque p'teis id sciat qutd expetcndum sil
Quii corpore oimii sota vivit ncquior. Linguain lioiiaiu
1
sibi, quid futjiendum, quid nos ipit dixcrimut, qui ..
pariem optinuni etao eorporii Idem Pruaentiiu dixe- ret eat qtitr M
BOJ \''rl HMl, L ni/e ruJiiii el a lalwnc
rai loe. cil. vers. 7(>8. aieniiis qitam rjMI /'isirs diip.ntwius:' si 1//1 quidem d*
58. Mar. Virlor lib. 1 Gen. , 141 , Pignora flMMfM futuro pruspitiunl ntquc prwidMftt, nos anicm dt iim
:
€89 CARMEN DE DEO I.IU. I. 690
127 Conlra naturam duni lurpia meinbra A Tertia sors crebi terrae praerumpii liiatum,
[lebellanl. Et discii perferrc diem, violarc sercnum
60 Jmi micat unde polo veniens quicunquc co- Audei, ei exsangues ccelo producere manes,
[ metes, 70 129 Vivida funereis admiscens ora sepullis
H nc morlcsetmonslracreal.hincundacriiorem Pesiibus, llerculeos mundo mentita furores;
128 lodcit. etspumis rubicundioralveusexit, Cum n ger
;
umbrarum veniens exercitus orbem
tlinc calidas pluil imber aquas, et roscida lellus Appetii, invadens non liumida ternpora lunae.
Sunguine puniceas spicis producit aristas, Audilum mugire solum, solisqu tenebras
65 Et viola est mentita rosam pallore fugato, 75 Quis neget, etstellas alieno lemporc visas,
Acrubor infelix et candida lil.a linxil. Cxrulcum pallore diem, roseuinve colore,
VARIvE LECTIONES.
CO. Va(., nam micot. 72. Vat., extreitu» orbe.
lil. Vat. t hinc mortes e.l monstra creant. 74. Vat., auditur mug<re.
66. Val., ac ruber infeltx. 75. Val., tempore visns.
67. In Val. prius vidclur fui»se hiatus. B 76. Val., roseumve colorem.
NOT.E.
fulurarum rerum vacui vitam nostram votuplali pecu- vinlxlaleae; nam lloratius etiam, lib.iu, od.10, pal-
iium accommodatm deditam con/iciamus ac consumamus? lorein violae tribuil Nec linclus violu pallor mantium.
: i
Basilium sequitur Glycas lib. i Aunal. dic 5. Adde 66. Ex imbri sanguiii s quo tellus irrigala esl, omiies
Plinium lib. ix, cap. 19, sect. 55 : In slagna etamnes llures diversi coloi is rubore illo infelici sunt Uncti.
transciindi plerisque (piscibus) evidens ratio est, u( 67. Lib. lll, vers. 404, Tertiasors, quce lucis inops.
(n(05 (etus etant, quiu non sint ibi qui (al. qua) devo- Erei.us lerlia sors dicitnr, quia, ul labulae narrant,
rent partus, fluctusque minus stvvianl. Legam igilur iinper utn coeli Jovi obligit, maris Ncpiuno, iuiero-
prospiciunt, et posl vers. 60; Jam micat, vel Tum mi- ruin Plutoni fratri natu minori. Sem-ra, Hercul. lur.
cat pro Nam mical. Esl autem prospicio hoc loco pro- act. lil, SC 1, El si ptaccrenl tertiv sortis loca, Regnare
vidio, ut apud Liviuni cap. 49, Qui vos urbe
lib. I», potui; et nos:ea vers. 851, Uecrat Itoc solum numero
agrisque donatos in cotonias mittunl, qui sedem sene- iubortim, Tertiw regem spoliare sorlis. Tibultus lib. ui,
ctuti vettrai prospiciunt. Pro accusativt} poniiur inli- eleg. 5, Tenia regna dei. Claudianus de Raptu Pros.
nilivus servare. bb. il, veis. 167. Sic lerlius heres Saturni. Manilius
59. Vide an pro lurpia legi debeat proprtu. Sensus lib. i, vers. 155demari, Terlia sors undas stravit
esse potesl quod homines conira naturain rebellani, fluctitsquc natantes.
diim pisces suuni genus conscrvare saiagunt : vel I 68. Serenum stibsiamive vide notam ad vers. 58fi.
:
quod piso s sibi propiciunl duni m.ire turbalur; vel 69. Avitus de lenebris yEgypti Iib. v, vers. 205,
ijuod pisces iiegligunt (si legalur despiciunl) conser- Squatentespariter vhentiamitliacredaslnfernas inliasse
vare genus suiim, dum natuia comiuovetur bis pro- domos, aut forte retmlso Ubjice lerrarum palriam sor-
iligiis qtt;r veisibus seqq. relprttniur. dentis ubyssi Migrasse in supcros, ac mundum luce
60. Dixi modopr.eslare le^ere Jam mical pro iVam fugala Stib teges misisse snas.
micat. Sa:pe i.i inss. confunduulur tam eljam, el tam 70. Apud Uaudisuum lib. n,de Raptu Pros., vers.
el (kih; ueque abborret ab hoc loco tum. 220. Pallas sic Plutonem, dura Proserpinam raperet,
6t. Pro creant vel creat, ut correxi, foriasscmelius altoquittir : Fralris liv.que domos, aticnam desere sor-
eril ruunt. tlx-c fu;t veteruui opiniu de comeiis. Se- tem, Nocle lua eontentus i.bi : quid viva sepullis Ad-
neca, Naiur. quwst. Iib. vu, cap. 17, Cruenfi quidam miscet?
(conielx) minaces, qni omeii pust se futuri sanguinis 71. Hercules Alcesiin ab inferis revoravit (llygi-
feruM. Putabanl cometam lu-l.a, peslilenlias, aliaque nus fab. 51). Apollodorus lib. n narrat Theseum ab
iuala poriendere, quae Maniliusreceuset in liue lib. i: llcnnle ex inferis exciiatum, ipsumque Cerberuni
Seu Deus instan is fati miseratus in orbem Signa per captum, et ad Eurystheuin adductum. Ovidius, 7
effeclut, coetique inccndia miltil. Xunquam fulilibut Mel., vers. 410, Tirynthius heros Restanlem, contra-
excanduil igmbus <p'/W, clc. Dracontius icculiana qtie diem radiosque micantes Ubliquantem oculos, nexis
quaednn inonslra explicat. Virgiltus in fine lib. i adamanle catenis, Cerberon at.raxil.
Geoig. :Sec tempore eodem... Aul puteis manare 75. Lib. li, vers. 11, fartita cum fralrc viees, sua
cruor cessavil... necdiri tolies arsere comelce. . tempora tustrans. In plurali numero tempora accipilur
65. V:r:iliii' lib. v, vers. 695, Ituit mthere loto aliquaudo pro vultu et facie et hoc sensu vuitum :
Tiirbitlus imber aquam ; alii babenl aqua. Sed pluo Iiiikc Dracoiitium intelligere, exponi posset, nisi locus
cum accnsativo probmii cst. Dc prodigiosis imbribus ex lib. it indicatus leinpus innueret quo luna suura
Ciieroi <le Divin., cap. 45: Qud ortus androgyni ? cursum peragit. Sed cur luna dicitur non humida ?
nonnc fatale quoddam moustrum fuil? Quid quod flu- Quia cum luna pnecipue nocie sit, aut dicatur hu-
vtnsatralus sanguine fluxit? Quid cum sape tapidum, inid.i, et lnc dcscribanlor tenebrae dmrn.r, et quasi
snrniuin s nonnunquam, lerrx inlcrdum, quondam eliam ex; inleris eruinpenies, consequeus esl luuani lus in
taclis imber efflu.ni? Livius h.rc prodigia passim me- tenebris non esse humidam. Polerit e:iam legi non
morat, Plinius lib u, cap. 5G, caruis cliam, ferri,
. lucida, quia postea globus lume fuscala lampade le-
Umx, lalcruiii coctoruii pluviam referl. Diacoiuius ctus dicitur.
calidas aquas videiur inlelligere pluviam sanguinis 74. Virgilius, lib. vi, vers. 256, Sub pedibus mu-
naiit addil, Roscida telius sanguinc, scilieel humoie gire solitm, et iuga ccepta mova i Silvarum. Lucanus
sanguineo perfusa. Virgilius lili. vn. vers. KS5. Geti- lib. ili, vers. *18, Su?pe cui'as te raimoiu mugire ca-
dumqiie Anieaem, el roscida rivis llernica saxa cotunt. vernns.
65. Non oinnes vioiae sunl pallid.r, aul, ut a.l Vir- 76. Fnrt, Tdseoce colore, ut dics sit cseruteus pal-
gilius, pallenles; siiut qu.-cdam purpurea*, quxdam lure, seu roseo coiore : nam color roseus non oppo-
alli.-E. Draconiius ergo ait violain quae naiuta erat nitur noclis tenebris, cuiu nocie soleat in ctelo appa-
lutea, pallnre fugalo, ios* colorem induisse. Et vi- rere, et color cxruttus polesl ex roseo et loteo lot-
uV.mtir quideiu Irequcnliores fuissc apud Romanos luari.
-,
<m DRACONTII CARMINA. 692
I iiii.i ri-m.|ti. globum fuscala lampade lec- A Si liou.i sniii ventiirn, linnis nns antc fruaiiiur,
Itniii, UZ Si mala porleudain, liceal pacarc precando
I' i ii .11 r piirpiirciiin iiinl.iiii liifm i- sicciim, 131 Naiut ' coelique Hriiin |iHsl sxcla ina-
lociilem.
130 Piscibus Oceani proprias silieuiibiis
[nndas? EN. iiKi ferirc vo!eus sc prxmnnel iiiilc caven-
80 Ncscia ineiiiiri rerimi cogn.va (idelis |ilniii :
Ciinserf.it naliira liilein piclale pareutis, s il qul lerrei, antat. Sic indulgentia ptrnain
Participans, quxcunque ficnl, muiulnqne nii- Pixvenil, el niillos cupiunl lonnenla reatos.
[neniur, 90 N'iu negat Ouinipotcns veuiain cuicuni|ue ro-
Osientis vcntiira m»neii«, iil peclorc la-i", [ganii,
VARIjB lkctiones.
77. Vat.. lnmpade lciun'. 88. Vai., te qu> 'enel.
82. Val., qutvcunque jurem mundoqtte.
NOT.F.
77. I,ib. 49, Litnaresque amplexa globos.
ii, vers. R purlicipant nos, neque redennl. Alioquin participo csi
Cliudianus de rapi. Proserp., vers. 298, Lu-
lib. ll, purl ceps fio, iiiterdum parlem tribuo, aul parlicipem
ttari tubjecia globo. Plmes alii lunarem globum, tutuv facio.
tfobum, tolit gtobum dicunt. 85. Nescin an tnlerari possit poriendant, quasi
78. Dcscnbit m ire non omnino siccum, quod nnn- immineant ; melius cerle est porlendant ipsa nstenta.
quam acciilit, sed lantuni aliqua ex parie, quod sxpe Ptacare ctiam buic loco mtitto iiiagis confrruit qu un
eveuit. Si qu.eias cur mare vocel pnrpnreum, respon- paiure. Solenl longe graviut affleere , qna: prater
dcri pnlest, cx rnse eolore ile qun panlo ante, in.ire
i extpectaiionem acciduni, ut ait Joscpbus lili. v Au-
piiriiureiuii etiam f.ictum. Cxlcrum jam nmlti noia- tiq., cap. tiliiin Cmiira ex Seneca epist. 70, 1'racn-
i ont purpureum a pneiis smni pro quovis pulcbro iifaii mali motlit ictus venit. De hac sentenlia vide
rnlnre; sic olores dieti piirpurci, nix purpurea. Roa, S. Gregorium Magiium bomilia 1 el 35 iu Kvang., et
lib. iv, Singnl., cap. 8. tenet, mare purpureum dici, Alctiinum carm. 179. Ilispano eiiam pro\erbio diei-
quati igneo nigrore collueent, quanquam et turbalum, lur, JVi dano quando es previsto, Que no ayude a »10-
et fluctuant, ventitque vehementiui agitalum tigni/i- derarse. Alfoustis Barros Proverb. moral. 26.
care postil, «i i.d Grtrca: vocit vim et polciatem spe- 86. Lib. 11, vers. 24, lntperii per tivcla lui tine fine
riemut. Iluic postretnx interprelalinni lavet Dracon- manentis. Melius lortasse legelur bie per sttctn ma-
tius, qui a Cr.ecis boc epiibet'>n mutualus esl. A. nenlem. Sic etiant lib. 11, ver<. 97, de inuudo, Quem
t.rllius, lib. xviii, cap. 11, apprnbat in Kttrio, veleri fecit sanxitqtte, regens prr sirc'a manere. In boc o- <
pneta, i|iind dixeril, spiritus pttrpural undns; seu ex- dice 11011 seincl inter se mutata sunt potl el prr. Sed
plicat qund venltis mare ewruleum critpicuns n lefactl. relineoduin est post ivcla, quod innuil iutpcrium
p l)ei pnst mundi s.ecula uianere; lib. 11, vcrs. 31, Deus
Ciceru in fragntentis apud Noniuni cap. 2, nnin. 717,
Qu'd mare, nonne citruteum? <ul ejus undu cum ett dicititr rrriim princeps, mttnitique supetsies.
pttlsa remit, purpurascit? Et quidem aqua tincium quo- 87. Confer lib. 11, vers. 491), Ut terrore domcl po-
itammodo el infectum. Properiius, lib. II, eleg. 20, tiusquam clade profanos, el vers. 689 seqq., el vers.
vers. 5, Qwilem purpureis agitaiam flnclibui llellen. 773 sequ.
Atnlirosins purpurascentem colorem m.iris dixil, cujus 88. Aporal. cap. 111, vcrs. 19, Egoguot amo, arguo
verba leges ad vers. 149. et castigo. Proverb. cap. Iil, vcrs. II, 12. Kpist. ad
80. Elejr. vers. 01, Lillera doctitoquax apibus co- llebr. cap. XII, vers. 6, TertullianUI dc Jooa At bo- :
giinia, snlicet convcuicns; ct fortasse legendum est nut, el nostri paliens, el pleclere terttt Omnipolens Do-
rebus cognpia. minut nullam jacutubitur iratn, Ni priut admoneat,
81. Clauilianus, lib. i, vers. 42, de Raptu Pros., duraiaque pcciora pulset. Prosper epigr. 66, Utile
Pene reluctalit iterum pugnanlia rebus Kupissent ele- prudemi esi mundana adversa cavere, El quod vttandum
mt tn (idem. Dracontius prxierea innuit naturatn nmi protpiciat fugere ; el pest alia in eantdem senleiiliam :
f.illere in quibusdatn suis projiitnslicis. Noiantla est Qui terret, parcit ; qui percuiit , ipie medelvr. Vivere
pbrasis pietate parenlit : sic mox \crs. 720, Qui pa- vii i//i tubdere quem nteluts.
:' Mar. Victur lib. 1 Ce
teii, quodcunque creat, pielule parenlit. Mir. Victor nes.,vers. 465, Nec lam le voce tevera Cortipiens,
lili. i Genes., vers. 462, Sed tancta parentis Despe- ubi sit,... Terrel, quam recreat. In edilis esl tne vocc,
rure vetal pietat. Ililarius, lib. i Genes., vcrs. 52, sed senstis postul.it ic, cum sernto referatur ad Ada-
C.nndire qtta: qenitor patria pieiate parabas ; ei iierum mum.
tiTK. 142, Impendeits palria pignut pielale colendo. D 89. Lib. 11. vcrs. 598, Indulgentia prompta r.alum
llracniiliiis lib. III, vers. 5.9, Qtit ctimsit dominut, se PnFvenit. el facinus tenia prircedil iniqttum. In scrip-
vnlt lamen esse parentcm. Hiuc est quod eiltnici nnn- lura cndicis ali.ptis subest senstis, quod srilicet Deus,
ntiinpiam eos qni liberaliiale pr.rstalianl ae bene de qui lormelila immiltil, nullns realus iuvenire ru,iil.
aliis mcrelianiur, parenles el dens voeabanl, ul Ci- Non netiio eonjiciet ./ nulli capiunt tormenta reatus,
rcro posl rrilniiui ad v)oii'iles Ci|i, 5, I'. I. nlnliti nempe uulli reatus puniunltir, ant nulli incorrunl in
Cimsut , pttreiis , detis sattts al sntutit
, NMlrtfl i ) loruieiiia reatus. Probabile cst reatus essa in gigncndi
ri/a', elc.l.brisliani veto, a Jesti Cbri -tu ctloeii orare, casu, ut apud Pauliuum poem. ult., Tomtema reaius
li.-inn |ir.i. i|.ne pnirem nnuruiu appellumun. Tum velttli palitur qui se meruiste faletur Sensusergo .
82. lu forem legi polest forenl pro erunt per anal- bic erit, quod torineoia reatus neminem captuui
hgcm. In iiummllis enilicibns mss. in vcnio seriptiim boc csl assequuulur , qtiia poenitenlia pra-vemt
furetil pro fnrenl. Nec perperam livetui iiutvcunque DCBnain, Scd prima explicalio in srriptura veleri ina
steut pro eriuii 11:1111 11I110 ilu eliuit sies
; pro »i<. gisplacet, nt per melonymiam inlelligatur Heuui,
I.tn relius, lib. 11, vers. 411.78, Quin cujusqw tiettl qtti lormenta minitatur, cupere nullus esse reatus
tcecli. 'I eni| iis auiem prnprium rei e-sel fulurtim, ol tpios pttniat.
quacuttque suslmcri polesl ex dirlispro-
fienl, qtiud 90. Patilinus poem. 6 de S. Joanne Raplislt ; 0«oi
lcg. iiitui. 139. 1'arttctpitre boe loco esl rorto» I10- oratfiPHI puiiil ptetit' tua! 'tuil paler unquam Susituet
imucs leti.iei. ul ;i|Miil 1'laiiliiiu Slicb. 1, 1, 21 C'"«i
, ! erriinti tOtiCt ignoscere im/of... (/1011101411111 ;.im H'»'ii>»
i/m interta vivttnt, Valcuul, ubi sint, qttitt tujunt, neqite lotiije procctserit error, OfHMI «I ttdeat, cuut te dam-
693 CAIUIF.N DE DEO. LIB. I. 694
Supplicium cuiii s.xpe negel, licel inJe mineiur A 105 Donec in extremos gcmilus rccidente ruina
132 Omnibus, et nullum feriai censura To- 133 Ingravat iucautum graviori pondere fran-
[nanlis, [gens.
Ni viiinm peccanlis agat pcrsiaitdo maligne. Sed non est omnis inaniisexsiirpanda reorum;
Et quemcunque ferit , moderanter lempcrat Solos quippe necat, quos cernil nolle reverli,
[ictus, Addere scd gravibus peccatis crimina dura.
95 Corrigit erranlem, nec punit morie repenle, 110 Nam mox tcmpus adest veniens, quo vota rc
Si peccare diu parcai quicunque profanus. |currant
Sed cum perstat homo semper delicta sequendo Ad meliora semel, sed non reditura secundo,
Scniiet iratum poena plectcnte furorem. Ac scelus abjiciant lacrymis, et corde realum.
Nemo Deum seniil, quoties irascilur ulli, Quis gentis liiiinamim ncscit servare volen-
l<M) ludulgct, cohibettiuc minas pietaiis amore, [lem
Donec ab exeelsis veniat vindicta coerceos -
Auclorem, dominumque Deum? cui contulil
Impete terribili gravis irruit ira repente, [orbem,
Sensim rursus adest nullo terrore juvante, 115 134 P er ,o1 fac,a Deusquodsexla luce crea-
El non agnoscit Dominum quicunque furentem, B [viu
VATU/E LECTIONES.
91. Vat., soepe niiet licet. 10*. V:it nrc non agnotctt.
95. Vat., coTiigal erranlem. 107. Vai M 11(111 cst,
96. Vat., din pareat qaicunque. prophanu$. 110. V.il vota recur'l.
100. Vat., Ni fulget preclare minas. 112. Vat Ail scetus adjectum lacrymis p-corde rea-
102 Vat., impetu terribili. (H»l.
103 Val., scnsttm ruisuv adesi nullo lerrore ju- 111. Vai., cui conulit index.
vaulcs 115. Vai., facta diesquem sesia
NOTi*:.
tiaveril ipse, meruit ; <i pmnitet, irrilaculpa
Absolvi Elclartis ad rem uoslram Ecrlesiastic. xiv, 12 Me- :
est. Vide eiiam lib. n Dracontii, vers. 95 et seq. mor quoniam mors non tardat ; et paulo post
eslo :
91. Ex nitet licet posset (ieri vid:licet : possct etiam Anle obitum tttum oprare justitiam, quonium non est
legi viiet pro niiei, sed prima in vitet producitur. apud inferos invenire cibutn. Apostolus ad («alal. vi,
lonjicio negel, licet ipse minetur. 10, Ergo dum lemput habemus, operemur bonum ad
93. Lib. ii, vers, 417, Nos nobis jacimus peccando omnes. Joann. ix, 4, Venit nox, quando nemo potest
ipinte malign\ Perstare est perseverare. C operari. In nexu lillerarum dubio lego recttrrani, tci-
94. Prosper epigr. 8, Verbere aoummquam casti- licel re 1
.
gans corde paterno, Ne cito consumanl swva flagella 111. Itedire tecundo ost plernasmus a Draconlio
rcos. Sic lego. Fabriciusedidit (epigr. 4apud ipsum), aliisque usilatus, ut rursus redire apud eunVdcm Dra-
Verbere nonunqttam casligans corda paterno. Editio coiitiiun, el lib. n, vers. 163, Ilursus aqinr reduces
Pisaurens. Poelar., Verbere nonunqunm castigans repelunt loca prisca; rursum rcddere, apnd Terei;-
corde paterno. liiiin ; rursus rejerre, apud Ovidium; rursus redire,
95. L<b. n, vers. 694, Erranles punit, sed mitit apud M;in ellinnm ; rursiu repetcre. apud Suetonium.
eorriijis onmes. De votis Driiconlios, lib. i, vers. 694, mala vota reo-
96. S. Peirus E|iist. II, cap. m, vers. 9, Patien- rum ; el lili. it, vers. 405, lioininum pessimavota.
ter agit (l)oroinns) propter vos , nolcns aliqitos pe- 112. Versus bic san;mdus esl; sed non alia occur-
rire, sed omnes ad pceniteniiam reverti. Vide Eleg. rit medicina, nisi quam adliibni ; aut si mavis lacry-
vers. 102. ntit purgando reatum, vel lacrymis delendo r. olum.
97. Genes. xvm, 21, Domitius de crimi>>ibus So- Vide lib. i, vers. 694, Vlse pwnileanl sceleris, eic.
doiuornm : Desceudam, el videbo ulrum clamorem qtti 114. Abest sensus a codicis lectione cui contulit
renil ad me opere compleverinl. index. Non dedecel eui coniulii orbem, vel cui condi-
100. Saiis commode restituiiur Indulget prO Ni dit orbem. Sed a Dracontii mami videtur esse index,
fulget; sed pro preclare forte legendum prafertque quo verbo usus est lib. i, vers. 434, Spet, opifex,
minas, aut aliquid aliud similis senlenliae. dominus, reclor, dttx, arbiler, index. Sic lux ab co-
101. Lib. ii, vers. 473, Superum vindicta coercel. dcin dicilur («inporis inder, sol tttminit index, Pctrus
Excelsa pro ccelo, ut dicam ad vers. 204 lib. n.
D veri dogmatis index. \.i Deus vocalur dnx, quia atl
102. Impele occurrit eliam infra vers. 557, Sub- rectam viam nos duc-t, sic iilein appeli;>tur iudex,
ducitur impeie mnrtis. Tertullianus dc Jud. Domiiii qnia nobis indicat quid ngendum fiigiciiduiiive sit.
babel : finpetut.irlareo [rendent incendia mundo ; sed Corii>liis Valerius Vonk Leclion. Lalin. lib. n. cap.
in linc auctore feiri id potest, cinn saepe spiritu 2, iu Sedulio lili. n, vcrs. 232 (al. 256), pro jude.tqne
«l.ioiylum faciat. beniguus legit indexijue benignus. itevcra melius u.t
103. Pro juvanles vel juvanle alind niallcm. For- procedit sentenlia : Orandi praxepta dedit, indexque
l >sse nu//o terrore minante vel moncnle. benignus In tulgenda peli breviter jubet, etc. Abelb-
105. Lib. ii, vers. 156, llecidentibus euris, et ib., nicis colcbaltir llercules Indcx, qttod furiiun quod-
vers. 624. Spes geiieris recidem. l.ivitis, lib. xxiv, dam Sopliocli in somniis indicasscl : quo faclo fanum
i:ip. 29, Quo mox in graviorem morbitm reciderel. illud Indicis llerculit nominatum es', ut referl Cicero
107. Lib. II, vcrs. 405, Itursiis ne perderet orbem, Mi. I de Divin. Apud Staiium in liii. hb. i Acbill.,
Attt impunereos patsint dimillerel omnes, Eligit ecun- P.irlus iudex Lucina rcsolvit, iniiuitur Lucinnm ule-
Ctit,quos plus peccare videbat. runi diu occulialuin indicare, vel pueros imiicare et
109. Forte crimina dira. in liiccm niitlere. Ii.i erjio emend.iri poiesi Diaeontii
110. Id pcrtinere vidctnrad seiiieiitiamApocal.nl, versus. rui consulii index, Post tol facla Deus quod
3, Pcenitentiam age. Si erga non vigitaveris, vemam nd sexta tuce crcavil; vcl nii «"iisnfil index P.r tol facta
le tanquam fur, qu* rcpelillir cip xvi, vers. 15, el Deus, quud sextu luce creavit.
in II epiit. I'ein m, 10, ci Patiii I a Tbe». v, *.I 115. I*i o dics c rliiin videtur legenduin Deus. Pru
ti95 DRACONTII CAHMINA. 698
Prima dies nam lucis erai, niors ima lenebris : A 110 Uw genitis factisque calor, Ini gratia sotis,
135 '"* ''•'"" a "ie polus, lui clari causu 136 '"* deUM asirorum, lui aurea corima
|iln:i, [lllllU!,
Lux jubar xlhereum, lux noct'& I mcs, et um- Lux fulgor roeli, lui et primnrdia niundi,
[ln.r, Lux splendor namiu i , lux magni temporis in-
l.iu facies rebus cunctis, ct lui eleniuniis, [dex,
VARLfi LECTIONES.
116. Vat., iii.'« nmn 'uru trat mox una iHI cdili, ,
118. Vai., Viel., et umbris.
tties tux est ttrris mors una.
119. V.it. f.ui factes remm, lux lux cunctitque tre-
,
117. Vat., polos; alii, potum. Parisiensis S. Viclo- mcnles.
ris lodex, ctarce; alii, cluri. 1-0. Val., Lux genus pcrcuncla so ...luxgraliatolis.
NOTiE.
per fortasse mclius post tot, ut vers. 25'), Terri-
lot \\ lionfl Parisina liujus operu.n reperitur. Ilexaeinirnu
qenis (adura cibos post cuncta creandis, uln lanieii Ceponii Hispani episcopi sxculi v, versibus boxame-
Vici. iegit eliani per cuncta, forie ui signifi etnr tris ins., asservabai Barlbius, u< diii nuni. 52 prole-
propler lioiniiieni cuncla creala, ui posiea vers. 428. gom. Alios scriplores sive iuierpretes in Hexaeuiernu
Coufer proleg. nuni. 86. Eisi autem sermo lit ile refert Calmrtus iu Bibliotheca sacra anle Diciiuua-
genere liumaun, relinen tiinen posset <iucm scilicet lium Biblic.
per iniiiaiinnein generis nam iniellig'tur guem ho
: 117. Mar. Viclor inilio lib. i : Ante polos, cvlique
minrm. Vide Conimenl. ad Prudent. lib. n conlra d'em : <itio lectio codicis Va>. anle potos roboratur.
Symin., vers. 504, et Gifanium Indic. Lucr. verbo Eloitin hoc lucis nnllum aliud legas Incupletius : col-
iltMHis iiiniw. De conuexione vero hujus pariis ligit eniin Draromius quidquid ab aliis iu lucis com-
poeinalis cuiu reliquo corpore dixi loc. cii. Prulegom. mendalioneiu dictum est. Augu«iinus, lib. i de Gcnesi
116. Ab hoc versu incipinnt editiuues liaei.nus ad liller.. cap. 17, lucein spirilualem, non corpo
f.iCte cum tilulo Uexaenuron, sive de Operesex die- ream, a Deu prima die condiiam censuil quam opi- :
ruin, et progrediunlur usqne ad versum ulluuuni nionem Kupertus abbas lib. i, in Genes., cap. 10,
hnjus hbn; quarum varias lecnones nunc apponn. c.nilii iii.il.qnia unus hic dits omnium dierum pauper-
Riv.nus, cum primum versum inendosum agnovisset, rimus esset, si solum lux corpnrea in eo cnndita fuis-
emendavil : Prima dies lux est, leris mors una tene- sei. Non ergo attendit Rupertus ad veras lu is laudes
crts.vel morj ima.id est prima; vel mor* viva, »el mors eminentemque naturam. S.Ambrosiiis. lib. i flexaem.,
sana. Bartbius apud eumdein Kivinum Prima dies cap. 9 : Erat quidem Deus ipse in lumii.e, eic, sed eam
lux esl terris, mors unde tenebris. Sic auctor Mnreli : . tucem fieri wluil qtue oruhs corporalibus comprehen-
'
Et jum concepto tenebrx spiendore recedunl. Perspi- dereiur. Qui aedificium aliquod dignum nabitacul» pa-
cniim est nullum hic esse locum voci terris. Eisi trisfamilias struere desiderat , antequam fundamenla
enim verba priina Genesis, ln principio cieavit Deus pon.it, unde lucem ei infundat esploral ; el ea prima
caelum et terrum, ita intelligi possini, ul prima die esl gratia, qmr si desil, tota domus deformi horret in-
coelum cum terra elemenlari produciuui 1'uerii, D.a- cultn.Lux est ijuof reliqvos domut commendal ornatus.
contius tamen aliam videtur sequi senlentiaiu, quod 118. Non male essei nocit iimej et umbris; sed Dra-
seilicet his verhis Moyses creationem inundi in tein- eontins, l.li. ii, vers. 707, dixit eliam cinn casu
pore factam complexus fuerit, quam posiea per par- giguendi, Criminij, et paenm times. Ambrosius, lib. i,
les ei dies explicat de qua senlenlia videri poiest
: cap. 9, Hexaem. : Adtertimus ilaqve quod lucis orlut,
Peiavius De opilic. sex dierum lib. 1, cap. - qui huie amequam sol, diem videatur aperire : principia enim
opinioni adlweret, ac SS. Patrum lestimoniis eam, diei noclis exitum claudunt (inisque temporis, el status
rejeciis aliis explicationibus, confirinal. Itaque ui times nocti el dieivideatur esse prancriptus. Sed adver-
Dracontius vers. seq. ait, Lux datur anle polos, ita teiidum quoque est ex Basilioliomil. i Hcxuem.,quod
dicere potuit, Lux dalur ante solum, vel terras. Adhuc Prior ilte mundi status, nimirum ante primigeniam
autem conjecturae locus est, an pro morj una tenebris lucem exorlam non nox dieebatur, sed tenebrw : nox
legi debeat nox unde tenebra? : nam in codice Vali- enim ea lemporit portio dicia ett quoe dislinete $e habel
cano est mox, quod pro nox alibi eliam posiium in- et opposile ad diem. quat quidcm diei succedanta no-
venio ; ei poeUe alu qui opus sex dierum narram, rani Hiiur appellationem indepta ett. Draronlius igilur
noctis meminerunt, ut diem unum compleani et ait lucem esse limilem tenebrarum, quae aon eraul
Moysis senlenliam exprimant. Gneierum iucem tene- D nox, et liaruin qu» il-eiude nox vocata- sunt
hrarum esse rnortem meiaphora est ab aliis etiam 1 19. Mendosiis est codcx Vaiicanus sed etiam in :
usurpaia. Ptautus Men. i, 2, 45 Dies quidem jam
: vulgala lectioue suspicor inesse inendum.
ud umbilicum esl dimidialus morluus. Sianus, lib. iv, 120. Kivinus ex conjeclura le«<tt factisque color, el
silv. 6, vers. 3, Jatn morienle die rapuil me coena. laudai Drepanium Floium, A(./ur liirs raimi Ji»hh-
Dracomius faoc lib., veis. 663, liortua nox tub luce auent luce cvlores. Nihil iniuo iium lux etiam e l :
cadu : sic eniin legunt ediii; sed iu Valic. cod., mor- factis cator,ul esl grati'i sotis, el sptwiar jlantma-,
itHi tux, ut iiiov iIicjiii. Clarius vers. 672, i>«rii ubi- et versu superiori jam dictum csl iu.r facies rcbus
que diem, peritutum uoctts ab umbris. Il.ec aulem cunctis, quod amplius est qiiam lux fuctis color.
omnia qu£ Dracontius iu opificio sex dierum expu- 122. Kursus vers. 127. mumii primordi,t. Ainbro-
nendo commemorat, fuse disputamiheologi el iuler- sins liyiiino ad dirni primuin, PiimorJiiii itu:i» novie
pretes, illi prxsertim qui dcdita opera de opere sex Mundi parans oriqinem. Koileui voeahiilo in eadein
dierum acripserunt. Poelas nonnullos ex Goldasto re utunlur Trrliilliuiius, Mar. Vieloi el alu. Puulinus
receusitos vide nuin. 29 prolrgum., ubi Cregonus poeni. 19, Nosse moves causat terum et pttmordia
Magnus et Ambrosius juuior coiniiicinoraniur; sed mundi ?Kivino hic versus uolhus videlur, aul sallriu
fortasse Goidastus solos hyinnos Hexaemeri ah Ain- snprrlliiiis, si ciiiii vrrsu 118, Lux jubar anhereum,
brosio Mediolauensi consciiplos innuil, qui a iioii- el vrrs. 127, inuinii primordia lucent, cnnferalnr.
nuitis ascripti fuerint Gregorio, ah alus Auilnosio Yeniin Druronliiis aliii|uopoetaeChris>i mi isliusmodi
juniori. Hippolyii Afncani ct Prudeniii noslri llexae- repelitionihus delecluutur quanquam discrimeii ali-
i
iiieron iutcrcidu. Leyserus llistnr. poet. med. av., qiii.d inter jubur .rliiri euin e: [ulgorcm ,ird rcperilur,
pag.591, ad aim. 1 i3B, edidil (iexaemeruii Hilde- el diversa res esi lucciu es^e prunonlia iniindi, el
bcni Turoncnsis, sivc Ceuouiaiiensis, quud iu edi- reliqua oiiiniu uiuudi piimordia a luce spleii.lorein
:
607 CAHMEN DE DEO. L)B. I. 098
Ljx opus aucioris primum, lux cardo pudnris, A Quse loium pra>cessil opus quod conlinel orbis,
1*25 Lux honoragricolis, requiesluxonwibus.Tgris, Quae solis prxvenit iter, luinenque corusouni,
Lux sevi ineia, lux qua- dal tenipora me.lis, iy; Cujus jussil ope clarescere cuncta creaia.
Qua lieue constructa mundi primordia liicont. Aliera quippe dies coeli conveia mcretur,
Clarus ubique Deus, nunquam inaculabilis au- Ei supra cuelos ingentia lluuiina daniur,
[Ctor, Ac dontiaaturaqna ^lomeralis fontibus alma,
Qnem noti obscurant qnacunque ex parie lene- 1?8 Ignibus acthereis cuelesti sede locatis.
[brae, I iil l'nda beala niinis, mcruit qua; lecta polortnn,
130 137 Nec celanliir ei quxcunque obscura ge- Celsa f.ivore Dei, jnssu suspensa Tonantis.
ruoiur. Liniitilius contenta suis elementa iixr.intiir,
liiiliiim fauis lucem dal luci- origo. Nec llauunas restinguil aqua, gloiietnve lepo-
Quanta spes muiidi pr.cuiissa esl piincipe luce? [rat
VAUIiC LECTIONES
124. Vat., primum lur cuvd; puiioris. Sirniniiiliamis 133. Val., totum praHexit opns.
ro lev el Vicl., candurqu" pudoiis. In Vicl. |
riininn, 134. V ici., iler lunanniue curuscam.
Lux honnT ;
posiea, Luv upus. 13fi. Vat., de ccelo cunversa meretur.
120. Vnt.. Luv eui medii est, l'txqutedal tempora 137. Viel., uc supra.
iiiini s. Vici., Lux a?V , iwdiis dal lu.r, quoque tempora R 138. Val., ilmn nutum. Vicl., d.,minnilur nquce tjlo~
imls. meratis fonlibus ulma:.
127. Val., Etbenecomtilttal mundi primoi dia lucem. 139. Vicl., cetheriis. Vat., cxle\li a sede.
8 Rdili, mulaOilis. Vat., maculubilis-.
1 110. Val., quaitextapilorum, supra poloium. \icl. t
129, 130. Val., Quem non obscurant, quacnnque lliule beata.
obscura qeruutur. E iloobns versibus lit unns. 1*1. Vict., Celsa Dei, fabor, etc.
lot.Sinn., principintn. Val., imtwm.
Vicl.. 1 12. Val., suis elementa (eraniur.
132. Sic Val. iu edilis, Qua mundo vila pnvinissa 143. Vai., Nec flammas restringil aqua glaciemqu:
est principe luce. reponit.
NOTjE
accipere. Weilzins legit lux est primordia mundi probari possel scriplura Vai. vers. 232, Vidit quinla
ijuud forla<se mcndum esl, nam c.vleri liabeul lux et. dies. Ceeli conv xa hoc looo sunl toliim cceliim ; me-
124. Rivinus conjicil, candorque prioris Lux ccvi retur idem esl ac consequilur, obtinet, ut meruit vers.
me iis dal lux quoque lempora melis. Lux lionor agri- 140 et 150. Mar. Victor, lib. i Gen., ver<. 50, Ex-
colis. celsi convexa poli , lerreeque jacentes Pars prima est
127. Iloc fere est quod ail Paulinus poein. ult., Cos- o.eris. Quid autem proprie sinl convexa eceli, expli-
mon ab ornatu, munilum de lumine dixil, cx Plinio cat Isiilorus lib. iii Orig., cap. 39, quocum lexicogn
lib. ll, cap. 4, Quem xoo-uov Greeci nomine ornamenli plii sunt conferemli nam diversae sunt scriplorum
;
a;>pellavere, eum nos a perfecla absolutaque eletjaniia '" lp r «e npiniones ile oa voce.
f 137. Rivinus legit Ituc pro ac, hoc est hac die. No-
muttdum.
128. Prxlerenda omnino esl scriplura oodii is Val. landa est vU verbi danlur, quod poiest significare
macutabiHs, qtiani seiiMi<; exigil, licel ea vox desidu- exislunl ; sed prnprie hic accipi debet pro locanlur a
ritur iu Lexicis Forcellim et aliorum. Deo. Aquas supra crplos esse, Mnyscs diserle affir-
129. Forusse etiam a iuanu Dracontii est leciio mat, ao inulii- aiiis in locis sacneLilierxconlirmani.
rodicis Vat., ubi exduohus versibus Cl uims; pn-set NeKani autein nonnulll ver.is csse aqtias, idqueaut de
cliam legi Quem non obscurant, qtuecunque obscura angelis, aut de coelo crystallino inlerprciantnr, aut
gtrunlur, Nec celanlur ei quacunquc ex parle lenebrce. aquns pluvias inlelligunl. Aperte biijusmoili opjnio-
Vertiin lectio vulgata reclo stat pede. Senteutiaui nes sacrap. Scriplurae repugnant, el a SS. Patribns et
haiicipsam mulliexponiinl, Dasilius hom.2Hexaem., inierpretibtiscatholicisuuaniniicoiiscnsu rcfelluntur.
Micarius hom. 10, Cyprianus, Clemens Alexaudri- Viile i)i>i. ad vers. iH.
iiiis, Isiilorus Pelusiota, Minucius Felix, JFustinus 138. Rivinus confidenter legit Hac donanlur aquee
Marlyr. alii. Vide comment. ad 1'rudenliiun liymnn 2 giomeratis fontibus alma:, scilicel hae die. Sed unn
Calh., vers. 105, speculator astul desuper. I
ersuadet, acvix admiilam llac dominaniur aqtta, vel
150. Rivinus suspicatur Nec celantnr eum. Nihil
Hac dominalur aqua: nam dominatur videlur innuere
ralionein jam allalam vers. 25, quod aqua flammas
Riutes: nam celo cum dalivo persona: apud Ivonos au-
coeli lemperat.
ctores invenitur, Nepoiem, Ovidium, liirlium, Pau-
linum quanquam apud Ovidium el llirtium nonnulli
:
139. Sermo est de igne elementari. Rhinus reote
accusativum reponunt. Weilzium castigai, quod in indice hos ignes aethereos
131. Ueiineo initium, priuia proilucla, quia tres D de stellis explicuerit nam stell.c lenia die creaUe
:
suiil, til poslea narratur.
breves concurrunt, quod a poelis probisin siinilibus
140. Fabriciuscum prima Draconlii ediiione, unde;
verbis lieii solet. Dracontius ileruin lib. n, vers. 510,
Weitzius restiiuit unda.
Nec firil intlium nasci. Deus lucis oriqo dicitur ab eo-
141. Weilzius cum M. Wolff. Sehero correxil Celsa
dcm Dracontio lib. ui, vers. 1. Viile ibi uotanda.
Det fabri jussu suspensa tonantis, ul suspensa refe.ralur
152. Rivinus melius piilal Quamundo vita promissa :>il :iii'/«, et post tontintis piim tum sit, nnn comma :
est. Wiiizius cum Pansiensi S. Victoris codi<e legit qux correclioRivino noudisplicet. Barlhiuslih. xxnt
Qus mnndo viia pra.missa est. Teneo scripluram eo- Ailvers., cap. 19, non dubitat qtiin legendnm sil Dei
dicis Vaticani. lu quanta producitur ulliina ob sp di- fabre jussu, id est arlificiose. Sed unice verum est
rlionis sequentis, cujus rei iguoratio fortasse muia- quod ex mss. codicibus oonslat, Cetsa favore Dei, jussu,
tioneui iuvexil. eic. Sa>pe /at'or mutalur io fabor, et universim iii i
135. Piudentius byinn. Cathem. 5, v.rs. 151, Lu- b io veleribus nionumentis.
cem, qua tribuis nil pretiosius, Lucem qua nliqun 143. Rivinus vult parenlhesi concludi hxc vcrha
prwmia cerniinus. (Aec flammas reslinguil aqua, glaciemve leporat Flant-
130. Hiviiius conjicit comexa luelur, quod com- meus ignis uqua;) strvaut. Ubserval Rivinus inusitate
;
ffl» DrUC.ONT.I CARWNA. 700
Flantmeus ignis aqti». Servanl sub lege leuo- A 150 Ipsi dics lerram nieruil dc fluciibus actam.
[rcm Ei uiliir lellus vaslo demersa prorundo,
< i . Incorrtipta suum, non iiiipiignaia vicissim : El solidanle gloho gravior per inanc pependil,
Ncc discrelaqiudem, sed ncc perniiui mnraii- 140 Axe fercnle soliiin, siinl pro radiriluis
[uir. |undm:
139 Teriia caeruleum ponii lox edidil acqnor, Qnam inolles porianl, eeu rund.imenia, liquores,
Fluctibus iinmensis pelagi frcta glauea lique- 1
.'.
. Arida maieries rapiiur de corde llueiiti
[seuul, .Noiiilum maicr liuinus, ctijus pars solvit are-
Etmarenavigerum qii.niiur spumaniiliiis tindis. [nas,
VAIUit: LECTIONES.
1*1. VJcl. , ignit: aquir tervant. Val., aquce ttrval. injuslo dcmtnn
146. Vat., nee diirrefa, Editi, nondiscnta. 152. Vai., Et lotiduntc qlobo gravior per mane pe-
148. Val., gtauca rrpeimrit ; ad marg., liqueicunt. pcndit.
U9. In Viil". hic versus. Kt mare decsl hoc loco, el 153. lU Vat. In aliis ed lis , Suilenlant lolidam
ii.seritur posl vers. 164, t.'i'mj»l«r, etcollei. fluidis radicibut ttnda;.
150. Kdili, auclam. Vat., aciam. 151. Val., porlanl icu fundamenla.
151. Val., tellut. Sirm., Vicl., terra. Vicl., (erro B 150. Ediii, arenam, Val., areiras.
NUTyE.
pqnl tt«pirot pro talefacit ; qiio tamen verlio nsus sit opcri. lerram, quibu* in locum suiim congrega-
l.-ini
I' mius lib. xxxvi. cap. 26, qui dlxit icporatut. In te-
apparuit. Ambrosius ad diem 3: Tellurit in-
tis, illa
ponMl verba Plinli proiullt Forcdlinus, sed verbum gens Condilor, Mundi tolum qui detegens, Pulsit aquae
it»-oim (rpoio peaitasomish. Hepouit in Vai. non esi moleitiis, Terram dedisli immobilem.
r.iiiteinnendum pro auferl, deponit, anl efficit, ut aqua 151. Hiv nus reflngil Elvitur terra rnfttso demcria
d ponat qlaciem. Itursus in eodem chI. Val. vers. 148, proftmdo. Scripiura nnsira vera est.
l. >2. T.Tiulliamis de Judic., Et tolidam verio potuil
r
irponuui.
144. M.ile We IXi S Ciiin velcribus ediiiunibus in- suspcndere tenatn. Itiviutis tolidame globo exponil 10-
liTfuiigil iqnit : ojmit, vel <gn't. Aqua' ; nam 0711«; lidato globo, 111 luna minuenle, anno verlenle, el siini-
rofermr ad glaciem. Virgilius eoilem sens.11 voc.ibnlo lia dicuntur. Nilul probibet qtiin inlelligas 0/060 to-
usus est Genrg. lib. 11, v rs. ".56
t.iior : Non alios lidante ipunn terram, .1111 legas, si mavis, Ei lotidala
prima cretcenlit origine mnndi lltitxis>e ditt, aliumve globo. Inane pro Bpatio inani eleganlia est veierum a
habuisst lenorcm Crediderim. Arnoliiiis dixit tenor l.liristiauis adopt.tia. Mir. Vicior, lili. 1 f.enes ,
rerum, Petronius tenor teniuum, Giiollieriis lenor veli, vers. 86: CumDeiu, impulsis rt'iqni jam qurqitit un-
bAli, Itgum. Commndianii* earin. 80, Vertiiur inierea dis, .lciiij magnum spntiii patefecil inanc. Vide liar-
axtum tenore mulaio. Alia dabunt L xicngraphi. thium l>b. xxxv Advers., c>p. 16, qui eiiam Dracon-
145. Itivinus legil lictt pro non. Ihiaqiie leeiio < liiiincnm pluribus aliiti laudat.
reeium seusum habel : nam pariim se-e vicissim im- 153. Amplector lceiion"m cndieis Val., qu;c vcnu-
pugnant elemenla, pariioi nou imiiiiguani. sla esl: quasi terni a\c suo leiieaiur. Vel lexe Sut-
146. Paulinus pocm. ulliin., Sexitil havc diversa lcnlala s lo ; tlanl pro rndicibut unita;. Ililarius Ge-
lirel, diicretaqnejiinrit, discrevit, quas nunc
Junciaq ite nes. vers. 42, Ac tcmet defixa, saln fundala, retedil.
divisa cohanrent. Mar. Viclor pnetat. ad C.eues., iu Pi-ddes in Hexiemero, quod noiat Weitzius, Eunda-
i.'o ifraria nempe, Qua; pu'al liiimana: solers iqnavia men undas tu rolundasti loli, Yariabiti al fitlcro grit-
mentii, Dum cerlanl, plus paci habeut. S c Kabricius. vtilitm su*tin<s. Alii marc terra altiiisdicunl, quod ciim
Alii solilin IkeC : Coitlrarm quanlttm Si ccrlenl, plits p ilnsopliis et aslrologis rejic.endum docel Pererius
pacit habenl. Adeo variant poeiaruui Cbristianonim ad Genes. cap. 1, vers. 9.
«diiinnes. De hac discordia el cuicordi elemenlo- 1 154. Psalm. cxxxv, vers.6, Qtti firmaeil lerram su-
r iierum Dra- ontius Eleg. vers. 50, Sie elemenia per aquas.
po eni contraria miicuil aucior, Humidn cum liccit, 153, B.irtliiiis, lib. xxi Advcrs., cap. 8. waterteM
xinea cum qelidis. Vide Isidorum de N.ilma reruui, exponil elenienlom icrrx. Mar. Vielor, lib 1 C.enes.
Cap. 1 1. ui innumeros alios profanos et ecclesia^iicos vers. 88, Aiida tunc primttm mundi part ima reie tam
s-cripiores oniiiiani. Ihtendit faciem. Isidorus, lib. xiv Ori^., cap. 1: P10-
147. /Equorponii non cst liiinlogia: 11:1111 proprie prie aufem terra ad distinctionem aqine nrida nuncupa-
a-quor non est pontus, sed aequalilas. Cceruteum vero tur ; sicut Scriptitra ail, Ifuod vocaverit Deut leiram
* colore dicilor, onde citrnla |iro m3ri. Vide Wop- AiuinM. Naluralis enim proprielat liccitas eil le ra.
Vensinm ad veis. 122 lib. Sedolii, ubi oliserval 1 n |
,
M ire diciiur eor fluent, vel eliam intelligitWr cor
(ertilitile s.cpi- puclas jiingere inare, pelagus, arquor, fluenti, sive aqnarum, ul vitcera trrrer, cl sol ex \>U\-
inarmor, etc. sicorum senlentia cor coeli apud M .icrob 11111 lib. 111 1
148. 1'ossel ex codice Val. conjici frela glauca rc- Soiiiii. Scip., cap. 20. Iliviniis suspieaiur Arida ma-
pnml, neinpe lertiad ca Valerius Klarcos, 'il>. 1, vers. tcr iis, scilicet liquoribus, quo.l vix seiisoin aliquem
ti.'ii, Htrc ait, et pontum puter. el turbala reponil Lit- coiiuooduui babeie poiesl.
i«ra, depellitque n.ifos. Sic po««i« frela apud lloraliiim 156. Terra maler esi commiinis, sed nondiim ma-
I1I1. 1, od. 3. Sed probum est liquescunt : sic mare (er er.il ciiin rapia sive exiracia esl de eordo fluenli.
dicitur i-nmpi tiquentet. Plinius, lib. 11, cap. 63: Sequitur terra, cui un rerum
149. Mare nariyerum Eiiereli est lih. 1, vors. 3. natiira: pariium, eximia propter merita, cognomtn indi-
Amlirosius, 3 llexaem., eap. 5 I iu pulchra lit tpe- : dimus matcrnte venerationit Qmm coacta geueral ?
cilt hujus etemenli, vet cum turgenlib"S albetcit eumu- quiv spoiile fundit! quot odoret, tnpor/tquc? quot »h.-
lit acierlicibus unttarum, et caitlei nttea rorant aiper- cos' qua bona fide crediliim reddtt: qiiit noitri cnusa
gine ; vetcitm vquore critpanli cleiitenlioribut auris, et atu .' noiai Itallliasar Corilenus ad cap. 1
Vnle i|ii;i'
b!anilo terenat iranquillitiitii purpurniceniem prarfert Joli. \ei'S.21, Nudui /greisu» tum dt ulero mntiii
culmem. etc. mcif. lorodirc Valicami le({iiiir areJMt, m alibi MiM
I.MI. Kivinus leglt IpU dies lerram tcriiit ilc fluci- dixii Uracnliiis. Nogarual aliqni in plur.ili 1111111. »rt-
but in( ini, 111 veis. I
.'.!>. coiiv.ia tuetitr. Iteiiue m umi iuvcniri ; sed exsiailt eienipl.i 10 Virfilltt, l»vi-
ruii, ut ibi meretur. .iclum MtrlilU est quam auciani : dio, llorali 1, Valeno Klaeto, Suvloiiio ei .1I11».
liaui uioik lelllll J«mn»ii dicilur rl 1-mi'iI. A'|'i e iunu
;,; . ;
•701 CARMEN DE DEO. I.iB. I. 702
ln glebas pars nicmbra ligat, pars saxea tur- A Alque buiniles campos spatiis sequalibus aptant.
Igei, Pars data diilcifliiis undantis fontibns agri.
Ki cautes siat montis apex, pars Oumina incr- 165 Proniilur htrba virens , it surculus nninis in
[g'>. "anras,
141 Planilie pars lensa jacet, pars lillon cur- Et semper vestita comis frondescil oliva.
[val, Omnia poma virens proferl, nec parlurit ar-
100 Pjrs dalur in lumulos , pars aspera rupibus [l>or,
[horret, 142 Linguie laurus lionns solvit donamla
in scopulos pars certa rigel , pars valle pro- [poeiis.
[fimda Torta per obliquos it viiis in orbc corymbos,
Cingitur, el colles tumidi jup a celsa supinant, 170 Verberat et palmcs i amos Ouilame Usujellu
VARI/E LECTIONES.
157. Val., In glebam pars metnbra ligat, pnrt saxa 149, Et mare navigerum.
lumetcunl. Vict., part saxea langit. 163. Vai , crgttalibus apiat.
158. Ita Vat. in Sirm., Cautibu* exttal montit, ctc. 1(54. Val.. undantcs fonlibus.
In Vici., Cautibut exttal montis apex, part flumina R 105. Sic Sirm. In Vici. el pro il. Val. Ilerba vi-
lunqil. rent prodest ferculus omnis in aurat.
l.">9. Vat., pnrs litoral curcat. 167. Val., necparlurit. Ijlni.non parturtt.
IfiO. Vai., rnpifeus hanet. 1C8. Vai., linqtte laurus.
161, 162. Vat. ila. Sirm., Vici., Pars riget inculln, 169. Vict., letra per. \ l., obliguos sit rilis.
residet pars vatle profuiula , l.l cottes tumidi cumulis 170. V:il. ila. Sirm., Verberal et patmtr calamot
\uga celta tupinanl Vicl. disliuguil rigcl, inculia reti- fluitanle flaqetlo. Sic Vicl., sod non ante pto fluitanic.
det. l'ost vers.162. Cingitur, in Vat. ponilur vers.
MTJE.
157. Cnnfer Ovidium lib. Met., vers. 43 scq. Ri-
i et quia i.lem Draconlitis vers. 571 ail , Qttod spicat
vimis advertil male antea legi saxeaUangit, vel tingcl mes\if quod ramit paiturit arbor. Verilin ille vcrsus
,
pro turgei, el suspicatur taxea jungit, et vers. seq. jain loqniiiir defructii aiboroin , pnsiquam Adam
p.irsflumina tangit. ejt-cius est de paradiso, et Dracnmius lencre videtur
158. Ex Vat. recte soribes Et caateslnt montis ap x. f.icilinsfriKliis in paradiso prodiisse quam extra
Rivinus malebai Caulibus exstal apex montis, quain post peccatiim Adiioi. Mar. Vielor, lih. u de Adamo
Cautibut extlal montis ape.r. Pmdentius quoqtie dixil el Kva e p uadiso ejectis, vers. 8 : Mtrubile qoali Ore
apicem monlit Catli. 7, vers. 156. rudattttpeont tum barbararitra coloni, Quiv non frngi-
161. Rivious reslitucbat Part rgel incullu, re.tidet. fera , disliuclaqne arbore vernant. Mc Faliricins. In
Ila in Erratis. Leciio eodicis S. Victoris riiin intcr- Q edilione 1'arisicns. 1560. Miserubile , qunli ....Qna-
piimtioiie Varsriget,incitlla retidel, nt vallis inculta non [ruijifero dislimla nipite vcinnnt , qund cx lide
dicatiir, rniiius est probabilis quam Sirmondi scri- m-s. esi. Vel etiam Dracontius loquitur de primo
ptura. Sed utraque nielinr est leclio codicis Valicani. die quo illico prodierunt friiclus ex Gen. |>, 4 seq. :
Iliijere in scoputos , ul Tiliullns dixit lib. iv, carm. 1 In die quo fecit Dotnintts ccetnm et lerrnm , el omne
vers. 156, Sed durnta rigel densam in glaciemque , ni- virgtiltum agri anteqttam orirelur in terra , omnemqne
v mqtte, scilirct aqna. heibam regiotiis firinsqttain gcrniinarel. fjuod si rcli-
liii. Posi Imnc versum in Val. legitur vcrsns 148, nerc velis parlurii, leviori miilalouc possis profen ,
/.'[ nuire naviqerum. Neque oniniuo alienus est liic vel parlnril arbor. Moyses a t Lignum pomifeiuin :
locus , dumniodo legalur postea aptat , nnn aplant faciens fructum juxla gcnus sunm, citjtts semen in se-
ar sensus erit quod mare montibiis illidilur, et spa- melipso sit supcr terratn. S. Augostiiins lib. v, cap. 4,
tiis .vqualiliiis camporum aptatur. dc Genes. ad lill., ila id explical Causatiter crgo :
163. Poslea v. 218,C'ursit>tis apiavil. scilicet siellas. tttnc diclum est produxitse territm herbom et liqnum,
164. Vndantit signilicat copiam et miillitiidinem, iri eti producendi acccjiisse virtutcm. Draronlius runi
quod niultis eiemplis probatWeimus in Indice. Dut- plerisquc Patribus ei inlerpretdius asserii reipsa bcr-
ci/luus ad barbara rejeclum est a Forcellino; sed bas, et arborcs. matiirosque frucius, leriia die fuisse
immei ito , cum agnnscat a Draconiin usurpari , et produeia. Pomum de oinni genere Iriiciiinm qui ex
vcrbum auroretro Solius Adellielmi aucloritate inter arbonbus proveiiiiini dicilur. Prvsiarel bos versus
Laiina eollneaverit. iransjicere , et prius b-gere Omnia pomn, et deinde
165. Ex leciione codicis Valic. conjici possel ei El semper vcttita , aut etiam rejicere luiiic vcrsiun
floscului. lu prodett lego prodil; sod non displiret D post L<ngwe laurus honos.
sniplnra Sirmondi. Rursns vers. 169, ti vilit, ul lnc 168. (W)iijeciura probabilis cst legendum Lingua:
apud Sirmondum, it surculut. /«mi« honoi surgit donamta poeiis qoia clarinr est ,
166. Lib. n, vers. 221. El nnnquam caritura co- senlenlia et simibbus verbis in pmiluctione aliaruni
mis frondetcil otiva. Plinius, lili. xvi, cap. 19, Aibo- riruni enarramla utitur Diacontiiis. In scriplura li-
rum aiiit decidunl fotia , alio? tempiterna coma virenl bri veteris soloit donandi, inlclligiliirrioiianrfaes.se
ct cap. 20, llarum generi non decidunl, o/etr, lauro, in accusativo. PoeUe lauro coronabantur. Iloraiius
patmce , tnyrlo , tupresso , etc. Glycas lib. I Annal., lib. iv. od. 2 de Pindaro Laurea donandut Apolli-
, :
die 3 Ex his quai temper floreni, quordam (arbores)
: nari. Quod autem Cicero dixil el approbavit lib. i
abjtciunt folia, quccdnm ea perpeluo relinent. Abjiciunt Oflic. cap. 22 Cedanl arma loga-
, , concedal laurea ,
rerbi gratia olea el pinut : nam 'laciie qttasi ac lateuter linguoe inlelli^ebal de laiirca quam iritimpliaules
,
folia pro atiit alia tic consequuntur , ut nunqitam comit gestabam quo resp- xit IMiiiiiis l>. vn, cap. 50, de
: I
tuit denudari lideaiilur. eodeni Cicerone loquens Salve pritiins u loga trium-
:
167. Banbius cxplieabat profert : lloc cst phum, lingua:que tauream merite ; quod alii explicanl
sinc labore ; nu/i parturit ob eamdcm ratio- principatiim eloquenlia' merite.
ncni quia sine labore proferi , ci purturii laborem Ui'i. Kiviius pro lelra correiil lnla , scd agnovil
ei nisiim arguil. Kivinus casliganduiu ccnsei uiren*, nieliu> esse lorta.
pro scminc parturit arbor, ex G> nes. i, vcrs. 1 1 el 12, 170. Cbrislianus Daumius pro inm ante iu veteri»
8
W8 DIIACONTII CARMINA 7(1 i
143 Viuea pampincos subarnndinat eliria A 144 Eiluxil sub sole novo, rudibusque race-
lcainpo», [inis.
Muuera l.ihii.i- spoiulcns pendeulibus uvis, F.st locus in terra (lifTuiidciis quatuor amues,
Kruclibus el variis redolcnt florenlia iura. Flnribus ambrosiis genunaio cespite piclus,
(Jna parcns U-lhi» iiuii iinoin fundil odorem, 180 Plenus odoriferis nuiiquam m reentibus ber-
IV, Srd quol miiii herbx, I il peruiiscenlur odores. [bis,
Initia tinu' prinium gcucrans pigmeula per her- llortus in orbc Pei cunciis felicior hortis.
[bas
VAIU.K LF.CTIONES.
171. V ii.. pampiiu '(ij x«(i ,irini(/iiic icnebra campot. 176. Vut., India mundus erat geminnnt pigmenta
172. Vai., iiiuiicra lecitr. spondem. Ad marg., uu- per herbat.
merii i.ri» munera. 177. Val., producunl tub.
173. Cndei Azagrcnsis, frnctibus ex variit. 178. Ed li, imerea. Yal.,in terra.
174. V.n., ununtfudit oilorem. 179. \*l.,ambrosut geminato cetpite. Vict., ambro-
175. Vat., Siquod tunl heibie lol permiscentur ho- tiis aeminato ce-ple.
nores. 1 1 . Vat. , cunclts (eliciier orit.
bus cditionibus scripserat molanie Rivinus nulante, , B lis Pauli, sed pro aliqua hiblioihec» exarati illi snnt,
codices mss. babent piiilanle. S d nenio bactenus ut legenti liquido patel, ei ah xlale Damasi longis-
adverlit erro r ein et palmve caiamos; nam sine nlla sime distant, ut dno alia carmina, qux eidem Dainaso
dubiiatione legen<lniu cst et palmes, ut exsiat in Vat. Levisius afiingii. Leyserus in Hisi. Poet. med. xv. ai|
iib. !i, vers. '220, itcrum Palmite gemmalo , etc. Isi- sxculum v nbservat Draconlium paradisum in India
donis lib. xvil Orig., cap. 5 Summilates vitium, et
: iiuxsivisse, quod inqihl, iis oppoui polesi qui bauc
,
frulicum flugetla nuncupunlur, ro uod flutu agiteuliir. soiueiiiiam nimis babent paradnxam. Verum hanc
Palmes vitis matcria motlit , qui per iwvetta brachia ipsain seiilenliam ampleius esl Matvenda , qui de
emitsus fructum aff.rl Corymbi sunl amiuli qui pro- paradisn dili^entissime >cripsit eique favent Hiero- ;
xima qiuvque liqant el eomprihendunt, ne tongius taxati nvmus, Alcimns Avitus, Artaslasins Nie:ei.us, el Mo-
pahniies ventoium flalibut dissipen'ur. Melius eliain csl ses r> ir-('.epb.i. Aurlor Ouxstionuin ad Antiocbum,
ramot qnam caUwios : n.un palines ipse esl rainns qn.c snb S. Alhanasii iimiiine editx sunt, quast. 47
vitis, et intelligi potestde ramis arborum quibus vitis hanc ralionem addii : Quod hujus rei aratia omnia
inncctitiir. Neque absurdum essel rescribere aurat aromala tuavistimi odorit circa orienlaliOra loca, ten
pro ramos aut catamos. lndin? finet pruvcniunt, utpole qua? tinl virina paratlito.
171. Inter barhara rcposuit Forcellinus tubarun- 177. Rivinus suspicatur tub tole nuvo inmidiim es e,
dinare, el explic.it arundine futcire : allegatque IW°a- ac legenduin Eduxit fulgore novo ; nnmliim enim snl
coulium. In coliee Vat. dcpravatus esl bic locus, crat cnnditus. Sed ego npinor Pracontiiim tub sole
neque aliorum scriplura planc iiiihi probatur. Angu- novo divisse per prolcpsin , ul ori> nlem explicaret..
mbir Vinea pampineat sub arundiite porrigit unibiat. .
Sie Aviius, lib. i de lnilin niundi , vers. 196 Etl :
Vngiliiis. eclog. 7, vers. 58, Libef pampineas invidit locut Eoo mundi servatits in nxe Srcretit, natura. tuit,
(oilibut umbrat. Et n Georg., vers. 410, Bit vitibut ubi «Oiii nb orlu Vicinos ua wnj «urora repercutit Indos.
iugndi umbra, ex painpinis scili< el. Ebria vinea elegans Si correctio aliqu» sit ihilvend pri fenra sub vert
;i i ,
meiapliora dicitnr a Weilzio pro plena : scd poterit novo. Vide vers. 197 et 230, Onentat tub vere novo.
dici ebri.i ab effcciu. Conj.eieti.ini melius tub flure novo. Uudes ra-emi sunt
172. Vinnni vncat Uviit :e munera, ut Uacchus a fructus nnvi eiiiu-libei arboris, similes racemis nva-
Virgilin diciuir latiiie dalor. Juvencus, lib. i, vers. iii iii ac fortasse Dracoulius raremos accipil pro itra-
;
153, Cernis itviitnr jnm defecisse liiuorem? Obvia sunl nis et fructu cujus'ilvt lierba» ei qua uiigiienta ct
qiue multa cougcril VVeilzius de Ixlit a ex vini haiislu. piitmenta proveniunt. Nonnullx arhorcs arnmaiicx
friiclum seu scinen botruosmn haheni , ui aiiiniiiiiiii,
174. Fundere p'0 producere copio6eet abundinler
de qun Plinius lib. xn, cap. 13; Diosrorides lib. i,
sxpe occurrit. Udor bic sumitur pro specie, seu re
cap. 14; et Isidorus lib. ivn Orig.. cap. 8, ubi scri-
ipsa ex qua biiuus ndor cmanat. Iloralins lib. u,
,
bitur bolrotum semen. Elsi au em Hanluiiuis n Plinio
epist. 1, in flue Dcferar in vicum vendentem thus et
lcgat fruliee murtuoso, inm 6ofruoso, sententia lamen
:
odores. Teitullianus ih Jnd., Dulcotes, potus varios, e i.letn ex Pliiun colligitur , qui ait Amomi uru in :
pmgues et odores. Mitto ahos. ilic jam lellus pareits usu est, Indica viie tabrusca.
dicitur, qux vers. 156 nondum maler dicta cst.
178. Conjcctura esl Rivini, legendum in tcrra pro
175. Mar. Vielnr., lib. i Gen., vers. 246, Unum ex int iv i, qux nosiro codice conlirmalnr.
direrso ncclnr perimscet odorr 179. Kivinns ait quogdatn legitse gemmato vctict
176. Pigmcnta qu;e sint , ex v. rsibus qui Isidoro D piclus. M^r. Victor, lih. I, Genes. , vers. 255 Hic :
trihuuutiir lanquaiu ejug bibliolheex ni~"ri|li, colli- fraiiles tolvunl calamot animata vigore Huneritant-
gmir nani in lituln Piginentarii receiiset aiicim
: b niii spniiii/iu cinnama odores. Ita Fabricius ; ahi,
Ciunamomum, niyrrliam, folium, catiamque nitenlem, Qttwque aridu legmine ncco, Jam fragitet totvunt cala-
llulsama, thus, ctilamum. Coryciumquc crocum. Ili ver- nwt, animata vigort, Muneris ambrorii tpirantia ti«-
s is Mib S. isidori nomlne nlili j nn pridcm fuerunl a nama fuiutuni. Pinyere terram floiibut pr;> ornare,
Muratorio, ei maxinaa ei parie mulio unte Murato- v.Tiare, dislinguere invenies apud L< iTclium, Vir-
riiiiu a Joaiine Tamayo de Salazar. in M iriyr. llisp., giliuin el oplimos qnnsque auclnres. Vide Cifuinini
pnsiea h Klorczio auciiores in llispania sacr. reeusi lud. Lucr. Ccspet dicitur , yillU
qnia flores i|i*i
lunt, el posl Florczium in edilione Malrilcnsi opernm suut tanquam gennn.e. Lucreiius, lib. II, vers. 319,
S.lsidtui.inno 1778, lom. II, pag. 67, appenil. In prole- lnvilanl lierbat geinmanles rore recenti ; Mauilius lib v,
gnin.ad 1'r.iileiiliiim iiiiin. 212, aliqu inliiliim dubilavi vcrs. 256, Itlc colil niiidit qemmantcm /loribus ho'ium.
lll vere Isiihnus aiulor cssel boriiiu verMinin. Nuper 180. Putal Rivinu- respexisse Di iconliuin ad Gen.
Bogeulu» dc Levis, tmn. I Auecd<it., pag, IS.primos xwn, 27, Ecct odor filii mti ticut odor agri pltm, cui
sek versuspio inedilis VUlgtfil laiiipiam S. D.nu.iso i
bemulixit Dominus.
incpistolas 1'iuli CWUi nptos.Sod uoii pio solis epislo- 181. Ri\inus lcgil llortus tb ort Dti, Conjicial
.
70 CARMEN DE DEO LIB. I. 700
145 Erucius inesi anni, cuin t-mpora nescial A Siml ibi sed plncidi flalus, quos mollior aura
[aimi. 146 Edi.lilexsurgens nitidisde foiilibus liorli.
Illic florel luinius semper sub vere pereuiii, Arboribus movel illa comas, de flamine molli
Arboreis liinc inde comis ves itur amaene, 195 Frondibus impulsifi, immnbilis umbra vagatur;
185 Fromlibus iutextis rauioriiin iniirus opacns FJiictual omiic neiiins, el nulant pcndula poma.
Slringitur, alque onini pendent cx arbote fru- Ver perpeiuum commuiies temperal auras,
ibi
[ctus, Ne laedal flores, el ul omnia ponia coquanlur.
El passim per pral.i jacenl : non solis anlicli Non apibus labor est ceri^ foimare cicutas:
Flammatur radiis ,
qtiaiiiur nec flatibus u lis, 200 147 Nectaris xlberei sudanl ex arbore tnella,
Nec conjuratis furil illic turbo pmc-llis. Et pendcnt foliis jam pocula blauda futura ,
1 90 Non glacies districta domat non grandinis
, iclns 1'endet ct nptatae vivax meJicina salulis :
Vcrberat, aut gelidis canescunl prata pruinis. Cactera dcpingit variis namra figuns.
VAttl-tE LECTIONLS.
482. Vicl., f. in annos esl, cum. placiii fructus. Vat., sed plaeidi flulus.
184. Vat., Arboreus hiuc indechorus vettitur wvcene. 193. Vicl., addidit exsurgens.
Edili, Arboreit hine inde comis vestilur amoenis. " 194. Sirm. disiingnil comas deflumine molli, Fron-
185. Viet., f. intortis r. lu Vat. desideratur bic ver- dibus impntsis imn obili* u. v.
sus Frondibus. 199. Sirm. iia. In Vat., F. omnis honos, ei mutal
18G. Vict. , arbore poma. p. p. In Vict., F. hit onus omne, el nutant p. p.
187. Vict., nun fruclut a>i«f//s.Sirm., no.'i solisan- 198. Val., ii. /. frondes el.
lieiis. ¥!., noii <o/i« auheii. 202. Val., pendet exoplaitv V.
188. V.il., flalilus illic. 203. Vict v. pidura
, Val. , Litora dependenl so-
f.
190. Editi, dumnl, non. Vat., nec. len pittura figurat.
192. Azagr., Vicl., sed ptacidi fruclut. Sirm., sed
not.*:.
aliqms in orbe datus, quia non consitus, vel liortus in lionnm. Nam de flamine molli Frondibus impvLis est
ora Edcn, vd Horlui Eden, orbis cunctit. Lectio co- veluti ratio, cur iiuniobilis uiiibra vagclur, ul iiimc
dicuni compiobalurex IsaixLi. 3, Ponel desertum ejus ad vcrs. seq. explicabo.
quasi delicias, el tolitudinem ejus quasi hortum Domini, 195. Umliraesl inmiobilis. quia in ncmore seniper
id est paradistnu. esl uinlira: vagatur vero, quia frondes arboiiiin mo-
181. Uivinus pro amornis ronjiciebat nmcene , qtiod VL-niur. Forlasse siripsil Dracontius impulsis , el mo-
nnster codex ctiiibet. Yestiri evmisde arlioribus rne- bitis vmbra vagalur.
taphora usitata sic vers. 166
: El senxper vestita co-
: r> 196. Scripiura eodie s S. Viclotis Flurlunt hic onus
mis frondescit oliva : sic terra gramine vesliri dici- omne, el facit, til suspicer, primigeniam esse leclin-
lur, aves pennis. neni codicis Vat. Fluciunt omnii lionos, el. Siquideni
186. liivinus mclius pulat fruclBJ quam poma, quia fiuctus bonor esl arboris.
illud latius patet. Dracontius v. 167, 196 et 198, po- 197. Uoetiiis cann.2 lib. i, Quis verit ptacidas tem-
mun de quolibet fruclil arboris diiere videlur ; ac peret horas Ul lerrasroseis floribus ornet. Forla>se ili-
saue vix certa, et clara dislinctio poterit inveni i. nuilDiaconlius, iiiundum vere prinioroiiditum fuisse.
189. Cl udianus de III Consul. Ilonorii v. 98, Et qtt d claritis v. 230 asserit. Alii aulumnn umndiim
eonjurati veniunt ad ctaisica venli, et de Gello Gelii creatuui docenl, ct innllis raiionims conlirmant.
V. 49, Aut conjuratum querimur splendere terenum. 198.Nnn displicet frondet in Vat. Sed flores scili-
190. Fabricuts mendose edidit yrandinis icfu.quod cet arborum nielius videlur. Kivinus corrigil Sc lcc-
expressit etiam Weitzius. In prima editionejam lege- dani, boc esl aurae, quod in lndice videlur a^novisse
liatur ictus, quod restituit Sirmondus. Districla pra- We.lzius. Scriptura codicum ustineri p"tCSt, nenipe
prie est vaWe strica: sed aliud latel dicitur eniin ; Ver temperul, ne twdat, quod permde cst, ac Vi iilm-
glacies dislricta, ut ensis districtus, vei potius destri- lot Coma seu fruciiis cequi di untur,
servci floie
.
ciut, quia s< ilici-t glacies eliam secat. Virgilius, eclog. dum maiiirescnnt. Vide Plin. I. xv, c. 24, Senee.
10, v.49. Ah! iibint tenerasylaeiessecetaspera planlat. Tiag., Var nneiii, Virgilium, Uartialem.
191. Grandinem vcrberare pervulgata metapbora 199. Wcitzius ikutas exponii cdlas apium, scu
est. Vide notam Broukusii ad Tibull. I. i. el. 2, v. 7, canuas. ac quasi listuias, quibus tnel contrnetur.
Te verberet imber. Weitzius elegantissimam transla- Haud equiilem reuugno. Scd videmluni an c* Isidon»
tionem vucat fan«ciiiit prala pruinis. Aviius I. i, v. D I. xvu Orig., cap. 7, iuun. 61, alia inicrpretaiio erin
223, Vet densante gelu canetcunt arva pruinis. Coutra posMl : Ciculn, ait, est, quod est inler cannurum nodos,
ciniiies ab H>iraiio et Prudeutio ita expruiiitur ul , dicla, quod luieat. In Indicis stayni» na*ci arundines.
ni.i' capitis dicatur. Rivinus animadvertit male al os calamique dicwttur , ex quorum radicihui exprcssum
legere catetcunt, vel calvescunt pro canetcun Quinam . suuvisnmuin mccum Vurro ait : lndica
bibunt, unde el
lii sim, non novi: nam in Weiizio catescunt nien- no» iutiijnum arundo, lllius et lentis
in arbore ciescil
dum cst, cum in lndice canescunl clare legat. premitur radicibus humor Dulcia cni ncqueanl succo
,
192. Vera est seriptura placidi [tatus. INam de fru- concedcre melt.i. Prinins boruiu trium v.rsuum coi-
ctibus dictum jam supra est, et boc loco de aura sua- rnptus est in editionibus Isidori, quas vidi. Lege In-
\i ft placidis Satibus sermo instiluilur coutra pw- dica non magna nimit aibore cretcit arundo. In se-
eellas, glaciem, grandinem, gelu. F.tsi anlein vers. eundo ciiatn melius leges lllius e lentis.
188 dixerit, liorium non quali flatibut nltts tainen , 20.:. Loquitur, ut puto, de ligno vil.e in medio pn-
boc inieliigenduiu e»t de vehementibus flatibus, ut radisi ex Gen. n, 9, qnanquain et de aliis foliis, ex
innuit verbum quamur, el.ex vers. seq. Nec conju- qiiibus medicina paralur, explican valet.
raiis colligitur. 203. Kivinus in veteribus edilionilnis coiijunuebat
194. Ue sa?pe superfluutn esl, ul mulli jam monue- et legebatita lios ver^us Caaer depimjil vaiiis natura
: i
runl. ln Pervigilio Veneris De favoni spiriiu. Non flguris,AuroriE cttm auurla dics emerseral undis, ul in
placelin.erpunclio Sirnioiidi,Deque auiiquioruin edi- vers. 202 ab^olvalui tertia dics, et a vers. 203 inci-
,
DUACONTII CAKMINA. *08
1(17
Auroiam jam quarla dies pr;einiseral iinJis, A Ou.i- nuiuero cst crcsccnle brevii, scd plena
coinpresseiat astra rubore. [minore.
205 E.I rutilanic pnlci
Mox sulis radiare globuni jubcl inne salutis : Pliinmeul nmilui rcnli pcr sidera fuisii:
ll.tiii in :t salutaris perlutnlil liiiiiiue iiiuiiiluni ,
- ' '
149 Oflieia ei siellis, nuiucros, ei nomin.i ji'8-
[sii,
l'l8Cimcia salutifero iideiiicleine:ita vapore,
jubel lecun- t-in <•. dislrihiiil, loca coiilulil, ignibns gil,
Cujus ah igne suo luiiam ire I |
:i •
(dani; Limitibus livit, jubar induil, axe rolavit,
210 Nigra tcuebraruiii corruinperc tcni|iora noctis, Cursibus apiavit, rodi regionibus adilil.
El ircp.diiin pruierre iliciu cimiitanlc quiele : Agniiuis ihimmcri nee flainmea sideia ccriinu
Candida sciinnigeris collustrat eornibus axcs 220 Uesiiluiinl qu.iciinqiie die, sed luce prrmiinitir
VARLE LECTIONLS.
2Ui. Vicl., Aui-irir i. q. d. pertnanseral u. ln Vat. 213. Ila V.il. In aliis, Qtuc numcro eit majore bre-
th-esi bic versns, scd locus vacuus reliclus esl. tii, el piena minore.
205. V:il., Et r. dit c. orn r. 2IS. Sirm., officiu iteliii. Vicl., Vat., officia tl
S07. Vicl., lulutari perfundi. slelis.
2(H. Val., c. salutifent. B 218. Val., currihtis aplavit. Vicl. dislinguil addit
211. Vict., lepMmi. Sirm., trepidam. Vat., (repi- Atiniinis innumeri, nc.
dinii. Vicl., miminie 0. 220. Sic Vai. in Sirin., destitunnt quneuwiue die,
•212. Vicl.f. toiiuiife.is. \M.,c.tomnige ttnt eollu- scd. Vicl., dcstitnuitt, quocttnque dies et i.
struns c.
NOT/E
variare, ul supra Et tepidnm proferre diem minitanle quiele. Sirm. et
p :itqnar:a. Dcpiwjere pro ornarc,
:
v. 170 • 1 i • Iiiiii. Vat. ccniscnliiint. :ic snllint in trt idum. ei trepidmn
201. vers. scqiienl. cnlligittir, divcrsam fuisse
Ex variant. Sed tpiid esl dics trepidus diibius, opinor, '
leclionpin anliqnis ab e i qn:c niiiic ex-
iu coilicibus ct ineertns, qnia nee verna d cs, ciiiu luoa ipsa sn-
stal nain eodex Vai. v. seq. Iiahet compresserui ora,
:
linii sil solis imago. Trepdum liac sigiiilieaiinue (fau-
niiocl veriiisvicleliir, <pi:uu conipressernl aslm.Ex Virt. tlcre noium est, ul in rebus trepidis, elaliis similibus
conjiccre liccl, lcgendiiin Aurorie jnnt qnarta dicspro- lociilionihtis qu:e not:i' suiil.
cesserat undis, Et rnlHanle die (vcl polo) cnmpretserat 212. Veteres fere dicebant somnifer non somnger,
ora rubore. Ktriiim de aslris poslea ocrurril nientin. ul Oviilius, riinius, Liiraiins. Ktsi autcni cxeiupliim
Diciliirauiem Auiortc quartn tlies, ul priuia dies luris. in aiiiiqiiiorilnis nnn necnrrat, (amcn impndianduin
Poteril rlitm lejii Aurnrii' jnm qumrla dies prwmiserat iioo csl stiiiim.ji?!- in Dracnntio, nisi malis sequi codi-
ortum, El rulilanle polo compreuerat ora rttbore. Sed „ ccm Vicl. Ex inendocodieis Vat. lomnii/eris coll gilur. :
ilinii clarius luiiicn iiiui alTnlgcl, Sirmondi scriplu- « 215. Weilzins plurcs qui de lusa a^iml sciiplores
ratn relineirans. ut snlct; scil iion cxplic.it quid hoc lii. o velit
lauil.it,
205. Ambrosiiis bvnin. ad ilieui 1, Qui lucidum cen- Draconlius. ut observal Riviuus, qui ail, numcro UM-
irtii» poli ('.utidore pmois ipnco. jore cl minore lorte inlclMgi iiiimertim niajorem el
20(>. Glolms a poeiis et non
solis et lonse passim iniiiorein dicrum. Noscum Vat. Icgimus cretcente t>ro
scmcl a |)r:\coiitio dicitur Mar., Viciorlib. i.Gen. v. mnjore. Plin. xxxvn, cap. 9, seti. 05. Seleni-
lib.
97, /n flnminns iqnisque qlulnim se cogere jussa esl,
,
tis .... imaginem lumv contiiiens, reddilqite eam in dies
Solis primn dies. Re igne salutari solis qno cuncla sinciilns, crctcemis,miiwentisque nuineris. Cci le lnna
ftncnliir vidc. v. 21 se<]., et Kleg. v. 81 *c\(\. priiini die est parva et iiicipiens, die dccimo qninto
207. Rivinus exislimal buuc versiuu esse Engcnii <-! plena: sed itcrum dccrescil eo<lem onliue uSque
Toleiaiii, ant alnis cujnsvis. ei , sil sensus pro
x
m ad extrcmum diem. Scd id nnn saiis, aut uon bene
perfnndi lejnt perfumlit Cum Siininiido ci Weiuio in explicalur Dracontii versu nam liuia esl majnr die :
luclicc At W.iizius in lexiu eiam eiliderat pcrfundii. 15 quam die primo. Dicilurergo luiia brevis numero
Fabricius (|uidcm halict perfundi ciun prima editiimc. ci escenie, cnnsiderata dicbus exiremis, et comparaia
Esse autem Eugenio antiquiorem bnnc versiun cx ad diem dccimum qmntum, aut circiler.
codicilms Vict. et Valic. salis colligimr. Ncquc bu- 21 1 Prudentius Catli. hymn. 5, v. 145, Credas,
liisniotli rcpctiliones, quod S»pe direndinn esl, a stelligeram desuper aream Ornata.n geminit slare trio-
Draeonlii stylo sunl aliena
> sciiicct ignis salulis, ,
nibus.
llamma salwaris, vapor salutifer. Perfundere tumine 215. Georg. 137, iV/wi/a tum tteliit nu-
Virgilitis l
iHuntium pulcbra metapliora de qua C.ilanius Ind. , g meros, feeit. Rivinus pro justil corrigil
et nontina
Lnrr. verbO fttndo. Vicl. niui niale, saluturi. Atswi. Melms est /us«i(. Statius lib. vu Thebaid.,
208. Salutifer diciuil Ovidius, Sialiiis. Martial s ,
vers. 32, Jus erit, aspiciam terras, pacemqtte jnbtbo
jnlufiger Aiisonius, 1'riulenlins. Traiislaiio quoi|iie ve- Umnibus. Tacitus iv Amal., cap. 72, TiiJiiifuiii ns
iiiis idem Gifanius verbo
a e*l rirfenl elementa, de qna Drutut justeral.
rirftT*. RivinUI Mispicatur elementa Iporc, Scd ;l|>prn- 217. Pr»fert RivinU9 jubare induit. Sed iisitatius
bat capore pro calor,. S.epe UracoiUius , saepe alii est induere ciiui accusaiivo, el ul iii loca conlulit m-
iinportjm pro caloie usiirpant. lclligilur ilellis, ita in ;u6ur induit.
209. Rivinns coniicilCu/u» ab iqne suam : seil vii 21 8. Lib. ili, vers. 5, iVomiiin rfmii aslrit, tt ittllus
lni iiin habcl hic iunm. Aut tpu miuliini esl lliud, curtibus nplans. Riviuns ftinj cit tmx t pro .iddn
2l:i. Lib. in, vers. 4. Stderis tnnumeri anwirai
lut relinendum «no per plennasmniii nnn iniisilaium.
Forie pio pro suo ut v. 224 , Qui (ovet igiu- pio cas-
,
quem non latet omnis. Fahricius inlerpiilKtioocoi cli-
luin, mare, lidera, terrai. pinn.c V i*l, sccutus est, quaui anlo Sirm.iu
ii.iiii-.
210. Rivinus mallcl Xigra tenebrosm corrumpert ilniii el Wriitius emendariiiit.
Seberus
tempora noctis. 220. Fabrieius cdidil Deslituuni, quacunqne diei n
211. Uivinns rejicil in Weitrio miiitmll quiete, el tuct premunlur. Weiliios Deittiuunl d.e. MMMMfM
in Sirinondo comiiaiiir t/ni le. Legii autein cl ilistin- sed luce premuntttr. Tcnco leclionem Vai.. ut t;ucr
guil t'l leptdam proferre diem : tniituiite quiete C.andi- innque rcfcralur ad iiiitru, neinpe .(invru jirfi-ru. Vulc
dti, etc. Fabiicius edidil (<:l cuu» Fabncio Wcilstus) vers. 607.
:
:
700 CARMEN DE DEO. LIB. I. 710
Lurainis iinniensi radiato verlice fusi. A Omiiia : jussus agit loium, Hili lege lahorat
Nec niiruin, si clara laieul sub siilc corusco Miles et ipse Dei, cum lunam, et sitlcra cunria
Sidera, i|uo inunduiii monsirai mensiira inino- 230 Ostcnlat, snli vere novo, suh tempore prinio,
[rem, Sub tironc die veierana iu sxcla paralns.
" ,are ' sidera. quinta dies annr a'ta cuncia profniuli.
150 Q"' ' ,,vel '8" e P' ft ctje l"
in - Viilit
jterras,
151 '" corpns solid.iuliir aquae, nervique. li-
»25 Conccpta viiuile Dei, quciii sph.er.i polorum Igantur.
Sustinci, et seutii tlominum per cuncta lonau- Miisculus liumor erat, fluctus durcscil in o.-.sa,
[tem, 233 Ati|uc neuli gemmantur aqnis liumoe gelaio :
Cujus ab imperio veniuut, qiixcunque mini- l.i quol sunl riiicius, tol forsan in xqoore pisces
[siram, Luseru.it fluido per cxritla vasta uatalu,
VARI/E LECTIONES.
221. Val., verlice futi. Alii, v. pliotbi. 252. Edili, ttildil qninta. Vat., Vllftl q . Vict., inler-
222. Vat., nec murum ti. pun^il cuucln, profundi In corpus.
2i5. Vai., i, qitiv munilwn. 235. Val., sotitiantur que n.
225. Val.. concepta v. Alii, conceplum v. B 254. Vai., inasculus humor.
227. Vicl., qucrcunque niinittrant Omnia : jussns , 233. Vict., o. gcmmantur a.
aqit totum. sub lege tuborant. Val., Sirin., ministral 256. V;it., f. tol (orsilan cequore. Vicl., f. qnot
Omnia j. a. forsan in a-quvre pisces Incedunl fluido.
229. Val., cum tunw el tidera cuncto Oscutans s. 237. Vat., nolalo; ad marg., nalatu.
NOTvE.
221. Magis placet fusi quain pluM. Vertex radiatut clio Sirmondi minisral. Omnia jussus agit, tnium
prn sole hic aceipimr. Ennius apml Ci< ernuein nt snb tege laboral. Miles el ipse Dei : quanquam posl
de Oral., cap. 40, Oailit poslremum lumen radialnm laborat virgula nou obesl. Sentcnlia Drarnntii esl ab
rape. Solis vcrlicem, sivc ca|>nl radiis nnriliim vc- imperio Dei venire omnia qu.TCiinque ministrant sive
lens fmgehani ut iiotum esl. Clarius tegain (usa,
, iuserviunl. Propertius lib. n, el. 18, Atpice, uti calo
^cilirct liice fusa veiiice radiau» limiinis immeiM. modo sot, modo tuna mir.islrel.
l.ili. in, vers. t, Luminis <rlerni, lnnos lux, tucis 228. Mallem anil cunium qu;e phrasis est 1'luiii ,
oriqo. lib. v, cap. 24. Prudentiiis contra Symin., vers. 534 i
223. Vidciur rationein assignare cur iaieanl s dera de sole Prwscriplis Itge sub una Dcdilut officiis.
:
snli sole. Sed qiiienain cst hxc raiio ? Aul si raiio 229. Lib. ii, vers. 25, Miliiia famutante sua teriire
nulla hic exhibetur prxter immensum liinien solis, fidetis : vide noiam.
qniil sibi vnll, Ciio mundum monstrat mentura mino- . 230. Dracontius iunuit scnlenti am quorumdam vc-
'
rem ? In Vai. esl quir pro quo : sed eadein remanet teruin, qui stcllas lumine a sole accepto fdgere as-
diffleultas. Lcgain igilur Sidera ; qiiem mundo mon- screliant, de qua Isidnrus cap. 24 de Natur. rer.
slral. Prudrniius lib. Sytnin., vers. 514 , de snle
i Vide eiiam vers. 2i4. Poleiis etiam explicare: cum
t'.t quod nemo negat mundo, cceloque minorem. Area Vcus lunum et tidera cuncta otiental iiam vers. 2lti :
majar enim, quam qui percurrit in ilta. Si ila legere el 217 ignes, el jubar proprium siellis conceduiiiur.
vclis, supra res< rihes Non mirum, aut in nec imelli- 231. Tiro adjertive eliam dn itur, ul liro exercilus,
ges iioi» iii
, apud Seduliiiin iu prxfat. ad Carm. vro milcs. Tironi opponilur ViUranus, qund militibus
paschale, Quorum multiplices nec numcranlur opes convenii, sed aliis quoque rcbus vetirihns tribujtnr.
de qua signilicatione adverbii nec pro noti vido ibi 232. Interpunciin Vict. inept.i est. Vidit au addit
VVopkensiuin. Quo.l si rrtineatur lectin vulgata , in legis, periude esl. Vide vers. 156.
mnnttum iniellige terram solam noo universilatem , 255. Forte neiv siue tiganlur. Lib. m, vers. 614,
hanc rcroni-, nam mtindum pro terra, et mortalibus Jam nervis membra tigantur.
riixcrunt eiiam etbnici scriplores, et Draconiius vrrs. 235. Scribeudiiiii polius gemmanlur quam geiiii-
703 bujus l,bri. Si hxc videlur reddi ratio, non nanlur, quamvis hoc nnn sii prorsus contemnendum,
iiiirinii csse si sub sole sidcra late.iut, Ciun sol major cum onili sint gemini. Ver»u 5i,'> utrumque ezpres-
sii lerra.Alia explicatio ex astronomia peiita hxc esi, sum e-i, Orbc micanl gemino gemmanlia lumina vitus.
eo inagis laiere sub sole corusco sdera quo sol uostro Vide lib. in, vers. 618. Geinmani oculi, quia in mo-
conspcclui minor appai el sciticrl diaincter S"Iis quo
: dum gemmre splendeiu iidem gemmanlur, cimi :
matiis al zenith arccdit, eo magis decrescere nobis liunt instar geminae et quamvis active plerumque
:
videiur. J I
boc verbum iisurpclur, ex parlicipio gemmatus palel
224. Confer versum 24 et seq. Inccrlum est an posse eliam dici gemmari. Rivinus pro gelato cnnjicil
Dracoiitius teneat stellas etiam qux fixx diciinlur a palatum : cui n iniiue subscribam. Mam oculi gem-
solc lumen accipere, quod indicat hic versus an so- manliir aquis, duni buiuor gelalnr, sive astringitur
lum planetas inlelligat. Res istha>c olim valde obscura instar gelu. Mar. Viclor. lib. Genes., Herba ririn.i, m
eral, ueque nnuc quidem saiis liquel, ac vix allirniare /ta-iis cum ditravistet arislas, Solis ob nrdores in fru-
possumus, iiiiliain oslendi ralionem qua stellas lixas gem iacte tjelato. Qund in abis ediiionibus vers. liii
suam a sole linem nitituari asserainus. aliter profertur ; Herba sibi, et calamis in frugeiu
225. Forlasse melior est leclio Vai., Concepla vir- lacte gelato.
luie Dei, quem, vel lrgenrium Conceplus virtute Dei, 236. Editioncs veieres distinguunt pisces Ince-
qucm. Sirmoudiis nnn soliun ipsum solem conceplum dunt ,etc. Sirmondus pisces. Luserunt, etc, quml
imclligit, sed eumdem agnoscit esse qnem sphxra forlasse ab eo faciuin, ut luserunl reieratur ad ani-
sustinei, n»n Dcuni. Scd <|iio pacio sol vocari potest malia vers. 252, et faclura vers. 239, sint eadem
dominus per cuncla tonans Conjici licel Conceptum
'! animalia. Possel versus 259 slaliin pust vcrsuin 252
viriute Dei quem spliara polorum Sustinet , el scntil poni, el sic hasc difflcultat evanescerei. Verum eliam
dommum per yigna volantem. Sed pi.esiat retinere si nullum sil conuna vel ptiuclum post pisces, ut ip.-<i
S' riplurani Vat. sint, qui luserunl tanieii (aclura referri debet ad
,
227. Cujus, sniccl Dci. Hinc rectius minittrant animnlia, vel ad pisr.es, qui siuil animalia profumli.
qiuin miimtiut cuiu Vat. ei Sirm. Nec placcl distin- 237. Conciimius esl Lmeiunl quani litcedmtt. Lib.
;
71 1 linACONTII CAHMINA. 712
El crispanle frcln perllabanl narihus unilis, 153 Eminet his cristatus ape\, has lingiia do-
Terrigenis faeiura cibns pnst riincla creandis. |
co:at,
-jii
152 EmIK' i"dt! vulans gens pliimcn lai.i El brevitas fonnae pensatur v/ice canora.
|per atiras, 250 Has viiidcs pennn» reddunt, bas discnlor ornat
Aera cnnciilicns |
ennis crrpiianle volalu : Pluino, pcr innuincras currens pictura volu-
Ac. v.irias rmidunl voees nindul.iniine lil.nnlo, [ cres :
Et, piuo, ( (illjuil.ini Doimninn nieruisse creari. Et rudibus lcnucm sublcxunt aera pennis.
Ila> uiveo candnro nilenl, li;is pnrpura vcslil, Ipsa dics folium ramis, ct florihus herhas
2ii His crnceus plum;e color cst, has aureus ornai, Evnmit, ct spicis acuii seges omuis aristas.
Albemes aliis pennx solidiniur occllis, 255 Silva comis vesiila virei, nidnsn,ue loquaccs
A 1 1 1 1 o liyai inlhus adest per colla et pectnra 154 Exhibct.clvariasdecaniat garrula voces.
1
[ftalgem.
VAKI/E LECTIONES.
238. Vicl., perlabnnt n.
f. 219. Abest bic versus ab edilis. cxstat in Vat.
23!l. Vicl., per ctuicla. 250. Val., £ studtis his ptuma color, h. d. o.
1.
242. II. c verstis sic exsiat in Vat. ct Vicl. In Sirm 254. Vat., ptttma per. Alii, mutta per.
tlersl oinniiin. 252. Sirni., et levibus t. Sirm., Vict , ptoniii. Val.,
245, 246. Vat., F.st croceos (supra croceus) hic penms.
ptuma eotor, hns aureus umai Lulbanus asl aliis : 253. Vat., sexta iliesf.
plunia' sotidantur oceltis. 254. Vat., et spieant a.
2i7. Vat., pectora (ulyor.
n, v. 158, Ludant super wqnora pisees. Tt-reiitius S.ilmasinm ad hunc Incum, et ad Lampridimn in
Adelpli. III, 3. 23, Congrum iltnm maxiinum in nqua Alcxamlro Severocap. 41, >|ui laineu conicndil, <jn/-
timto liulere. Pro inari ctrruta dicuiu Virgilius, Sla- binum lcgendmii nnial eliam qatbeam, qatbinam el
:
lius et alii. gnlbulnm geiius esse avis viridis. Si legas hns nnreus
238. Vers. 578, Murmnre qnod renii (lanles vaga mnr- orna'. (ialbanus, opportiiuior eril conjeclnra Rivini,
mora crispant. Valcr. F ac.cus, 1. i, v. 51 Atma novo 1 , asl aliis pennw svllanlur ocetlis, vel varianlnr oceliit.
crispnns pelaijus Tiihonia plavbo. Ilic crispante pnnitnr 24S. Decorat media prnducia rarum est. Silius
nhsidute, ul luna minnenie, et polest siibinielligi se. xu, vers. 745, Tarueii clamanl Jovis, ac delubra
lib.
Pcrsilll sal. 5, v.87, Inqeminal liemnlosnaso critpanle decorant, uhi imilli legunl coronani. fnrtasse quia
cnthinnos. Plniiiis Senmr nnn semcl. Hiviuus mallet decorant media hrevi solet effeni. Exstnt eiiam iu-
pro;tnbitnt quod uiilii eiiani in.igis arridei.
nnribtis, , scriplio incerta? a taiis tom. I luscripi. Muratnrii
239. Terrigeinv sunt homincs e limo terrs! lacii. ^ pag. 54, niini. 4, uln produciuir Exuviisque ejus le
:
Lurreliiis priinos bomines lerrigenns vocai l.v, v.1425, ipsam, temptumque decoro. Auctoiilas Dracontii cerla
Friqus enim tutdat iin« pellibus excrticnbiii Tcrrigrnns. est, eaque hciio Silii confirmamr non minus quam
Ii;i alii p.iriter usiirpaui. Viile nol. ad v. 4 15 cl 236. inscripiionc Muralnnana. El favel raiio nam a :
210. M.ir. Viclnr I. I, V. I2li, llinc volncres quoque ii.ths dttoris csi deeoro decorat penullima correpLi, a
motte gentis traxere vigoretn : qui descriptiu icni volu- (ic.o: decoris eadem prodticta. Mariialis lib. xiv
itiiiii cuneludU, Ergo tnateries avibusqne el piscibus epigr. ult. gallos gallinacens vnc.i critlaiut lueis ntes
tina csl ; sc.l liic versus :» Fahricio allalus aliest ih ali s Ovidius I. i Fast. vers. 455, cristalum alilem, Plinms
editintiihits. Pr;cterei> llasilimu, Ambrosium ci alios. lib. xi, c. 37, crislas in capile avium apices.
2l2. CuiU hifi versus exstet in Viet. cl Val., desit 250. Terlnllianiis lib. l de Pallin sic de pavone
vero iii Sirin. el, ut vilelur, in Azagr., colligerc ail cap. 3 Quanquatn et pavo pluma
; vettit .... tnul-
licel euin ah Eugenio Toleiano nmigsiim fu sse. licolor, et discolor, et veriicolor, etc. Adisis noias
243. LNota Gr;i'cisiniim cottnitdttni incrttisse crrari pro Ceid.c in hunc lnc. A ve divcrsoriim colorum dicmi-
•
quod meruerint crenri. Aiiibrnsius lih. v Hexacm., lur discolores a Plinio et aliis. Alia significaiionc
cap. 42 et seqq. avimn cieaiinucui et genera iate ditcolor e>l diver--i coloris, >eu rolnre difTerens, ui
prosei|iiitur. Kivinus atoudaia laudaDomiui e\ .|no- apud Ovidiuin v Trist. ,el. 4(i, vers. 8, Sumutur /nlis
iiiiikI.uii opininne dici refcrt. Melius alii vocabulum dhcolor alba meit.
Gallicum esse aiunl. 252. Ileruin vers. 2(it repclit, ilt solet, rudibut
2i5. Color croceus ct aureus non muliiim inlcr se pennis pro novis, recentibus. Subtexere pra opcrire,
differunt, sed dillcruiit tamcu nonnihil. D el subtexcre aera de avibus Slatius, aln,|nc dicuni.
240. Kivinus prn tolidanlnr COUJicit siellanlur, et 255. Oie lerlia arhores el berha; cuui rainis, loliis
adverlit Bariliiiim legere lnjatis pro aliis. Ulrami|iie ct finrihus prinliicia- fueranl. Sed cum hic ineniio liat
cmijectiiraiii respuo. Vers. 235 eliain esl solidantnr, volucruni, repctuur ea narratio, peiinde quasi die
et .iiui pr.ree i.i. his ei hat, non male est nunc aiiis, i|ii volucres creal» sunt, m.ijn. mpia foiia ei ilore,-
i i
quamvis Expliranduui solmn
libciilius legeretn atis. prodieriiil, ipiihus srilicet aves uieienlur.
sii|ierc^i,.i|iii.l sint ocelli, quos noniiulli de diversis 254. £i'omi(, ut nnj.ir^ et similia ahendanliam
peiinaruui coloriuus iuterpretaniur, Sed, ut ego siguilic.ini. Scii|>tura cmlicis Vat. proh.ihilis esl, ;i.,i
puto, ocelli hoc loco siiiu radices pennarum, sive ex ca lcgenilum el tpicat ucuit seges omnti anslii.
calami, quiluu iuftsa stiut penna. Sie m arbn- Conler ven, I. lii, Ni,- catamo<i ntitrita teges tlant
rilms Oculi uo. /i lunl | ex quibus frondes exeunt, ut u arislii. De verho tpicate ililii
o.,ji
exponit Isiilo ns lib. xvn Ong., eap. (i, nu n. (5. 255. Frequens usut apud Dracoiiliuiu huju-inoili
Sic iu raiiiibns armiilinmn eil ncnliis, qui bul- roetaphoraruiu, Vfsiiiu romto, penni, ctc. i.ib. ut,
bus eiiam dicitur, et a Plinio oceltus lih. wi, cnp< 4. vers. 24, Sie plumis veslilur avit,ttc frtmdibus heiba-.
Scripmr.i codici> \aiicani ansam coujecturM prxbel, Vlde vcrs. Ibli, lili. I, £l »<iii;)ci i.siil.i MJNil. Nir-
an legendiim sii hus auieus ornal Galbanut, asi alus gilius lib. xii, vcrs. 475, PoMM parva legetit, n .:,-
pennai solidantttr ocetlis : uain qalbiiiiuni cl gnlbanus que loqnacibus fyCiis ipiod DraCUUtitM luiilalur.
;
eiai ve.siis delicaiiorcoloru viridii, ei gl.uui, nul llavi, 250. Ul nidi ISftMCM, sic silva ijurtula dicanltiie
el lulei, el nonuuiii|u;iin iiiici, ul apnd VupilCUIH in dicitur. Oecanlo llgliiflcal reeilare et repelcre ab
Aurcliaiio cap. 51 liiinca galhuia Iinpcratoris. Vide aho diciala. Sed luc suim cliam polesl pro cuno >.m-
, . ;:
743 CARMEN DE DEO LIB. I. 714
Cum vagabunda volat cnniinoiis plausibus ales, A Fetibus eductis concordant unda, vel ignls.
Frondibus insidens venlo cum fronde movetnr, Unda creat volucres , producit flainma vclu-
Unguibiis ad ramos infixa tcnacibns lurrens. [cres.
260 Pennigerum vernare nemus v.apor urgel in Pabuli moutis erant, sed non qui pasceret
[ usus [ lierbas,
Pignori*, et molli durescunt ova lcpore: AiTuit: intactx senuissent floribus lierbae,
Pennantur membrata globis, aniinantur, anhe- 270 Ni pascenda daret tellus jumenta per agros.
[lant, Sexta dies phcebi rutilo processerat ortu,
155 Rumpuntur, confracta sonant, i.uirita C.iiin natura parens gignit animantia terris.
f
tolatus Cornibus erumpunt annata fronte juvenci.
Tcntanl, et rtidibiw lilirantur in aera pcnnis. 156 rt P cr l ,rala vagum sequitur sua bucuia
265 Sed cum discordent inter se «lemenla coacta, [ tauruut.
VARIiE LECTIONES.
257. Vat. ,Cum natabunda volal nec mox q'ptautibtis 266. Vict., fircibus eductit.
aiet. Vict., Cum vacuanda v. c. p. a. 268. Vat., parvula mundut erat, ted.
559. Vat., tenaiibus errei. 269. Vat., Affuit intactut.
260. Vat., P. venerare n. v. ungel i. u. 270. Ilic et dtm seqq. versus desunt in Vat
261. Vat., molli cuiescunt o. 272. Vict., n. parit, gignitque a.
,.262. Sic Vat. in Sirin., Pennantur tunc membra 274. Vat. ita, sed scribit buccula. Sirm., E. p. J).
globis, animantur, anhelant. Vict., Pennantur tum vagos t. t. b. lattros. Azagr. iia, sed raccula prb '>«-•
membra, globis animalaque anhetant. cula. Vict., E, p p. vagut t. t. vincula tnurut
264. Vat., aera plumis.
miM.
pliciler, et quamvis levi mutatione scribi
posset et ad vers. 356, Mcmbratur in artus. Novum est ver-
varia decantat garrula voce, lamen eleganlius esl et bum penno pennas, sed pennalus in iisii esl. Pen-
,
varias decanlat garrula vocet, ut vivo vitam infelicem, netco Cassiodorii est 1. i, ep. 58 , Doncc pauluttm a
et similia. molli pluma recedentes adutta male pennescunt. Pen-
257. Rivinus cnm veteribus editionibus luetur nantur esl quod Columella ait, in tpeciem volucrum
Cum vacuanda volai , el aflirmat Sirniondum pro conformantur seu pennis vesliuntur.
,
vacuanda posaissc vilium manirestuin vagabttnda 263. Confructatonant pro confringunturcumtonitu.
cnm invugabunda, quod est a vagari, secunda sit 264. Librari in aere , et in aera passim dicunlur
longa. autem vacuanda volat, per vacuum
Exfilieat aves a poetis aliisque scriptnribus.
tiotut. Obscurum id est, et Dracontius polius dixisset, G 265. Elementa coacta sunt eletnenla connexa , et
Cuni per inane votat. Neque vero lacile pioferentur compulsa, ui duas signibcaliones habeat verhura
exempl.i, quilms constet, secundam ii\ vagabunda ne- coacta.
cessario esse corripiendam. Lectio Vat., natnbunda, 266. Vel pro ei, ut Virgilius Pielale, vel armit
non est sperueml.i elsi eniiu verbmn nnvum sit na-
: Liviiun, aliosqne veteres oniillo, nam scriplores se-
labunda, tauien ev analogia defendi potest, et elegan- qtiioris sevi hac loquendi ratione nimiiim ahuluntur.
ter de avibus dicerelur, quae babent boc eiiam ab Concordanl vero unda ei ignis in edncendis fetibus
aquis, ex qiiilms sunt orl«, ut inslnr nataniium volucrum tum quia volucres ex aquis orlum ducunt,
,
pisciuin aera sis-ent pennis. Quod si scripturam sol- et earum lepentibus ovis producuniur lum
felus ,
licitare velis,inepte rescribes Cum vagat, atque
iioii qnia ex aqua et igni maxime omnia consiant, ul di-
votal a verbo vago, vagat. quo mulii usi sunt. L» .; ctum est vers. 21 et 25, et ex bumore ovi et calnre
plausuavium, diim volant, supervacaneumestdicere. volucres animautiir. Weitzius cum priina editiona
Supra vers.241 , Aera concutiens pennis crepitantevolalu. legit ftecibus educiis, et in Indice exponii fa:ces ele-
258. Imiient medja producta ah insido, quod ma- memoium educere: meiilo eum rejicit Rivinus.
gno esi in usu prxcipne apud poelas pro insideo. Ac 269. Non errabil qui legat intaciit , cum varient
lorte legendum erit Eto.ibus insidit, vemocum fronde codices. Plinius I. xvm, c. 25 , Sene cunl pra'a. Sie
movetur. Oiiditisel alii icnium agri el berbarum dicunt.
259. Ad ramot infixa, M 1. n, vers. 20 1, ad colla 270. Jumer.ta, species pro gcnere.
pependit. 273. Anna ferarum smit coruua, nngues, dcntes.
260. Rivinus pessinmmessedicit inmus pro genus. jjMar. Victor I. i Gen., vers. 355, Armttvilque inann ,
Sed ciim omnes codices habeaut nemus, non (acile cornu, pede , dente , veneno Atque aliis. Lcgam atis,
,
id niiit averim primum
quia proprie de ne-
in ne.-ius, qnamvis diversae editiones refera t aliit.
more videlur esse sermo, quod vernat in usus pigno- 274. Paulo pnst vers. 285 Inler prala . ragum.
ns avimn, tuin qnia etiamsi velis intelligere aves iu Eleg. vers. 37, Krravit per prnia vagut. Weitzius se-
netnus pennigerum, noieris sane per metonyiiiiam, qniliir primain edilinneiu vagut sequilur tua vincua
qua ciiiilim ns ponilurpro cnntentn. Simili fere mu- laurus , el inteiprelatur de vinculis amaloriis, Rivi-
do vcrs. 2-56 silva varias dccanlat garrula voces. nusaitquod legitSirmnndiiSDnjciueijiiifur stia bucu'a
20!. Noiandum tsimolli durcscunt, qualia oxymora tnuroi.inversum viileri , non eniin bucula tauros, scd
passimocciimint ap>>d Dracontium. Foveutur aulem i.iui us buculas sequilur. Non tamcn illi displicet Sir-
ova, ut pnlli formenliir. Ovidius Fast. i, vers. 443, inondi scriplura ,
qnia vers. prajcedenti l)r contiii*
Qtue [aeitit nidus, qiia? plumis ovn favetis. De hor. jnvencos dixit, Aliquaulo venustior viiletur leclio
lepore sermo est, qui mollis dicilnr, qma in uiolli Val. Potest auiem inlelligi, quod hucula tuurim lau-
ovo lit cl moile ovum ellirit. quam ducem el palrem gregis scqualur , vel eliam
2b2. Nnn dubiuin qnin scripinra Vat. vera sii, re- amoriscausa. Esl enim vitula symboluin impudicitix
liquas falsae. Ipsa o\a quac diirescuni pennaninr mem- adeoque cum O^eas propiiela cap. n Israel mereirici
br.na globis, aniinantiir, anlielani, iuui|>untur, cnn- comparassei, vers. 5, Quia dixil : Vadam postama-
fraeia snnaiit. Cnliimella I. vm, c. 5, Luna crescat loret meos, qui dant panes mihi, etc, iliriiin cap. x,
diehitt, qttibus a.iinanlur ova, ct in speiiem volucrum Ephraim vitnlas confertvers. Il,£p/iraiin vitnla docla
eo-formaitiur. De veibo membrare iicrum fiel tneiilio ditiaere trtturam,tn exponit KoaSiug. lib. m,ca t >. 13,
PiTBOL. LX. 23
745 nfUCONTH CARMINA. 710
*7.-. Ccrvus in arva fugax palmalis cornibus erral, A Aut aper alter eat spumantia bella movere.
I i \elox prorompil cqiius, pecns utile licllis. (•ignitur omne genus pccudum, gemis nnme
Impiu u-i i ibiles prnducil lerri. leones. [fe.r.iriiin
Simpliiitas nviinii fraudes passura luporum, 285 Inier prata vagum nullo cusloile per berb.is.
1L7 ' l r.mcos liiiiuii disciiriens dama mo- 158 'nslar montis lialiens inwtlil beslia nmlc.
[iMMi rroiniliir anguis hians, qualieill sub deule ve-
280 Spiiniat aper, morlcs lnnalo denie ininatiis, [nenuin,
Ei i.iins oli!ii|ii:iiis mediUMW pra'lia t.mus. Et 111-icii'nsa repil squamis per viscera ser-
Nec massyla faines iluros desccndat in armos, |pens
VARLE LECTIONES.
270. Val., E. t». prerumpil e. p. u. belli. 285. Ita Vat. ; ln aliis, Audae.ter certant t. b. m.
278. Vicl., fmudem passura taborum. 2*4. Vat. Promitur o. g. p. g. ette f.
280. Vict. , mortem lunato dente. Vat., minatitt; 2x5. Abesl bic vrrsusa. Val.
>ln, miuulur. 286. Val., Inslal morlit liabet inltndit bestia ino/,«.
281. Vai.. p. luitus. Vict. inlerpiingl Instar monlit lnibens, incedit bestiu,
282. Sic Val., sed scribit marsyla. Sirm. Vicl., mole Promiiur, unguis.
Ac m.txitlii ferox duros deswvil in armos. Ita A/.agr., B 287. Val., h. qttalitur t.
hcd destituit pro lirsicni. 288. Vici. rufiil squnmns.
NOT/C.
qni iilur.i in eamdem rc.n proferi. Verbum, qnod giliu ;
, lloralius, Scueca el alii loquunlur. Vcrum
a Draconiius, huie explicationi favet nam fe-
itiilict ; bene etiam csl lunato, instar liiiia 1 , cujus liguram
ininx qu.e amoris causa viros sccialiaoinr secututeias •lent.s apri refciunl. Auctor cariuinis de laudilnis
iiliqui dicebaiit a vcrbo icqui, quod eadem in re fre- llcrculis intcr Claudiani opera lii'loniilut leijnnbat
:
qiienlor adbibebinl, ut Virgilius, 1'roperlius, Vale- aper, soloque tremcndns (lorpore lunatis fundebal den-
rius Flaccus, Sabinns, alii. Ovidius lleroid. ep. 16 tibus omos. Statins eiiam de apro libr. xi, v. 532,
1'arid., vcrs. 323, Si puitet, el metuis, ne me videare Igne tremunl tunataque dentibut uncit Ora <o-
ocuii,
tccula, elc. Diaconlius pr;e oculis lonasse halnm Ho- niini. r.niio |iost Draconlius v. 283, spumnntia bella
laiiuni, qui I. ii, od. 5, cuin l alagen juveocx com- de >prn, ilc qno .spumure aple dicilur, ut a Claudiano
paiassel, addidii : Jum te tequelur jnm proler- I. ii de rapl. l'ros. 242, Seeurus ubique Spumet uper,
ta Froivt petel Lnlage marilum. Adde Catoncm in sirviiiue frcmant impune leonet.
Di is : Vticcnlii, clc. 281. Ubtique ruere eliani convenil apro. Ovidins
275. Ovi.lius iii Trist., el. II, vcrs. II, Vtque Metaui. liii. viii, lab. 4, v. 344, £f obtiquo latrantet
(uqax avitls crrvus deprensus ub ursis. Weinius pal- dissipat iclu.
ma a corntm explical in indice insignia, et erecla, qui- _ 28i. Scripiura codicis Vat. vulgaire l.'ctioni lon^e
bns cervi orniinlur, ul victoies palmu. Vera inlerprcla- " prcsial. Matsyla fames pro feris Maurilaiiiie, qnas
lio peiiliir cx Plinio 1. 11, < ap. 57, scct. 45, Sec ulibi sliiniilal faiues. Slatius I. n Aclnll., v. I8n, de leone
major natura: laseivia. Lusit unimatiiim nrmis. Sparsit doinito, iras cnlligente : Ejurata fides, domiloriiiie
hwc in ramos, «I Cf?rt'orum .... Aliorum ( cornua ) inimicus, in illuni Prima (timet, timidoijue pud,( str-
finiit i/i patmas, riiailos^ii^ emisit rx iis : unde ptaiyee- vitse uiagitiro. Et Dracoiitius in eleg. v. 2o'J, Quando
rotut vocant. Capilolinus in Gordiano cap. 3 ad lin. fames rabidi quamvis jejuna leonis. Dnri armi suut
patmatos cervos iiicinorat. Dracontius rursus vcrs. ipsoriun aprorum, uisi inali- legcre dnris descendat
640 rornua palmata dixil. Cornua ccrvi palmata in in armis. Oviilius I. cii., v. 419, de apro : Splendi-
elligie exhibct Aldrovandus lib. i de Qiiadrup. dttque adversos lenabula condil in arinos. De voce
bi^uic., cap. 28. Massyla vide libr. III, v. 189.
276. lli vers. 273, erumpunt de juvencis, sic nunc 283. Semeniia est, Apro meditanti prxlia neque
prurumpuuf de equis eiulrobique s.gnilicalur, creari
: ali • ler;e, ueque alius apersese oppon:uil.
animalia, qtiK vi el inipeiu fcruoiur et irriiunt. 281. Forlasse inelius esl promitur cum Vat. quam
Eqnns proptcr usiiin belli Marli dicams eral, bellator gignitur cnm aliis, quamvis v. 287 rursus occurral
a Virgili ', Valeri» Flacco, allis diciiur. fTomilur.
277. Impia pro immms, ui piut pro miti. Et dicitur 28b°. Wciuius edidil bestia, sed in indice posuit
impia tcrra, quia leones, quos producii, sunt impii. bettua, quod Hivi.uis \idelur pra?ferre. V.\ Val. su-
278. Himptex el siinp/icifus pro innocuus el inno- spicari possis Inslar montit Itnb/us imendit beitia mo-
centia s;vpe a Dracontio usurpanlnr. Weiizius cum tem. Isidorus I. xu Orig., cap. 2, n. 9, Etei>hanlum
priina editiooe vel pntins cum Fabricio, fraudem p Craci a magn ludme corporxs vocalum pulant, quod
patsura taborum, in indiee vero passura tuporum re- formam wo.llii pro;,'«ra/. Cricce ennn mons io<fo» rficf-
i le edidit. Rivinus neqiie errorem correxil, neque lur. Joannes Linl. de la Ceida, Advers. sacr. cap.
veram scriplurani luporum in Sirmondo adverlit. Ut 117, niim. 21, liunc locuiu Isidor: illuktnl.
oves placidum, ci simplex gcnus esl, ila lupi ovili 287. Vcrsu t.3.S , Hep:at hians anguis. Oppianus,
intidiari passim dicunliir. llalieul. lilir. i, ^ic deserpeute In quo exitiate virut
:
279. Ovidius, Sic danuv (uqiunt, pugnanl virtute evomil , omnentque e dentibut Expuit funestam vehe-
leonet. Virnilius, ecl. 8, vers. 28, Cum caniftiis timidi menlein bitem, thesaurum inleritut. Apuleius Apol.,
venienl ad pocuta dama: ; el Georg. III, V. 539, Timidi Viperir ritu ntveo dentuuto alrum venenum ins\>irare.
d.tmie, eervique (ugacei. Sic imbetlet et par-idie dici Lucaiius I. ix, v. 628, Mortu virus habent, et futum
soleiit ilam.t-, nain et a Graeca voce, qiUB limorem dente minantur, alii (alum m denle minanlur. Quaten
sigmricai, iioinen habeni. Advcrte etiam epitiieton venriiiuii pro ejicere ciun violcnlia. Terenlius Euu.
raueot de molo»sis, qui latralores a Harliali diroiuur M, 3, 66, Honio qualietur cerie eum dono forat.
lilir. xn, ep. I, et verbitm discurrens, liuc illtic cur- 288. Libr. II, v. 257, Quid ti rpens maculoia jutet,
reus, quod irepidanlibus t>„regie congrtiil. Consiru- medtcma (atrlur. In edilione prnna ex codice Vici.
ctio ipsa liguiala esl pro discuirif fimcns. i onsiiltum e<t melro rnpil siiuumas : nam priiua in
28U. Hivinus cum edilionibiis aiuiquis prafert rrpil prodiieitur. Uarlbiiis maiebal redit, quod acii-
mortem limato dente. Sirio., V.u mortet lunalo d. ,
lissiinuiu ail Hivinus. Sed geiinma o videlor '<
lecl
Hectc timato dicitur, quia api acuunt denlcs, ut Vir- i pil. Lidorusl. xilOrig., C 4, Serpent autem nomeit
-
717 CARMEN DE DEO. LIB I- 718
Atra venena noccns missnta e flalibus ons, A Nce srmper unda maris.necsemperadurit
furit
2'i0 El subito sparsura graves per sibila mortes, 160 Solrs ubique calor, pro teinpore lempe-
Atque eadein membris inip rtilura medelas. [rat ignes
1?9 s '' d " e cuncta simul pa»sim per cuncia 300 Pro regioi.e plagae, pro lempore temperat undas,
[fuissent, Et modo bellanies fiucius freta pigra jacebunt.
Distribuit loca cerla Deus, et tempora fixit. Ipse polus ,
qui grande tonat, sine nube se-
Temporc non uno veniunt, qu.r sa?.va vocantur. [renus
«95 Non scmper movet arma leo, ncc scoipius ictus Jam lacet, et puro redeunt sua lumina coelo.
Semper babet nec semper agit fera vipera
, Multa locis data sunl variis dispersa per or-
[morsus, [liem.
Nec semper lollunl ad vulnera colla ccrasta», 305 Arida vipereos angues suscepil arena,
VAUI* LECTIONES.
289. Vat., mitturoqtie flalibut. Vict., mismra affta- 295. Vat. Vicl., icius. Sirm., ictum.
tibus. 296. Val., vipera mortes.
890. Val., e. tubitat pattura gravis p. 298. Sirm., non semper adurit. Sic VicU in Vat.;
291. Val., Atque eadem membris vitw peritura me- B el Azagr., itec s. a.
dullis. 30 . Eilili , Pro retjione ptaqir eontemperat und^
292. Val., s. pari impar cuncla f. Azagr., s. pas- vapornn. V:u , Pro regione plagw pro ....lemperat un-
%im per prata f. Vict., s. passim per cuncta f. das. Ex coi jectura pro tempore.
204. Val., oeniunl quo $. 303. Azagr., Vict., et pura.
NOT/E.
accepit, quia occultis accessibus serpit : nott enim aper- leo. Scorpius uon semper eene ferii, sed ad ferien-
tispassibus, sed sqiiamarum minulissimis nisibus repit dum seniper paraius e*t. Pliuius lib. xi,cap.25, secl.
....Serpenles auicm reptilia sunt, quia ventrtet pectore 30, Sentper cauda hi iclu est : nulloque momenio me-
reptant. Possel legi per gramina; sed venlre et pe- dilari cessal, neqnamlo desit occasioni. Observandum
ciore rcptare hoc ail Draconiius per viscera. Quod lamen scorpios extra Africain non esse veneuaios,
auiein primam in repil corripiat, mirum videri nou quod multis experimeutis a recenlioribus dicitur
«lcbel siquidem ejus lempore qusdam vocabula
: comprobalum.
non eodem imervallo efferebantur ac aptid veteres , 296. Alio seusu liabere icium est esse percussum.
qii.cdaiu eiiam communem quantilatem habebant. Sed Aaoert! etiam sumitur pro facere, afferre, ui ha-
Accedit verbum repo, si ejus origo iuspiciatur, pri- bere diatogum, sermonem iter. Cicero dc Provinc.
,
mam brevem habere est enim a verho Gra?co epnu
: Cunsul., cap. 4, Equitatus habuit inlerilum, hoc est
per metaihesim, in quo prima n ilura est brevis. aiiulit, utnonuulli inierpretantur ; sed ita disiinguen-
289. Libr/ iii, v. 305, Aul si vipereis nun esset noxia C dain videtur, Deinde udoentus in Syriam primus equi-
tetlus Flalibus et nullus mandarenl sibila mortes. Con- latus habuil inlerilum, ut equitatus sit in gignendi
fereiiam I. u, vers. 223 seq., 65seq. Forie
et El. v. casu.
legendum missura flatibus produclo a in missura ob fl 298. Vide Lucanum Pane?. ad Pison. Ipsa vicet
vocis sequentis. natura subit, eic, el Ovidium I. iv, eleg. 4 de Ponio,
291. Inlellige membrorum de parte sua, ut ait libr. v. 1, Nulla dies adeo esl australibus humida nimbis.
li, v. 255. Isidorus I. xu Orig., cap. 4, Ex vipera pa- ctc, et Alcuiuum cann. 178, Nit manet aternum
tlitli fiunl, qui Srjptaxoi vocantur a Grxcis. De ,'i.h: celso tub verlice cceli , Omnia vertuntur lemporibus
medicuia e serpeutibus exlracta rursusl.ii, v. 257 et vanis, eic.
loc. cii. Elegia Ctim Isidoro conferendus esl Sares- 300. Ex Val.
1
.
iia lego : quia sentenlia videtur esse,
beriensis, qui I. v», cap. 10, icgit qui Onptecxn vocan- solem temperare ignes, el iimlas pro diverso lem-
tur a Graecis. Plinius I. x\ix, cap. 4, sect. 21, ita pore, et pro diversis regionibus. Epist. v. 81, Sdi
habet Fiunt ex vipera pastitli, qui tiieruci vocanlur
: dat temperies species qratissima mundi.
a Grxcis, lernis digitis utrimque amputatis, etc. Sci 501. Rivinus scribendum ait beltantis fluclut, sive
licet a c.iptie, et a cauda ternis digitis ampuiaiis. Alia bullanlis, hoc est, ebullientis. Plinius lib. ix, c. 7.
n-media e serpeutibus contra ipsa veuena eo cap. Bullantiuin aquarum sufflatio. Verum de in.iri quod
referi Plinius. tranquilluin leddilur liic senno esl. Sic llnralius I.
292. Ita ediiio princeps ex codice Vict., cui favet iv, od. 12, v. 1, Jam veris comites, qux mare tem-
Vai.,nam pnrs tnipar corrupium esl ex passiin per. perant. Ait ergo Dracouiius flucius qui modo inquieti
Kabricius inendum puiavil Sed ne cuncla simul, cuui _ erant et veluti bellantes. placidus reddi, ct qnodam-
sequatur passim per cuncta, et correxit Sed ne ntixta " inodojacere. Vide Prudeuliuin prtef. 1 coiilraSymm.
timul passim pcr cuncla fuissent. WeiUius Fabricium v. 10, Seit cum cwrulei prielia gurgilis. Weiizius ex
lranscrii*it; Sirmomlus retiniiii Sed ne cuncta simul, Slalio iii Theb. prodw.il, Imbelli recubanl ubi littora
sed ex suo codice, ul a:quum est crederc, miilavil somno, et Jaccnt eihausli sotibus amnes. Piior locus
cequenlia verba in passim permixta fuistenl. Azagren- magis ad Dracontium perliuet.
sjs codex, Sed ne cuncta simul passim per prata fuit- 302. Grande adverhii loco Statius 1. xn, v. 683.
tent. Primigenia leciio venusiissim esi, ac seu»us i Sed bella ciel, bellnmque mtnalur, Grande [reinens.
est, Ne omnia siinul essent in omuibus. Nam fuitsent Ovidius lih. ii Trist., v. 35, Nunc ubi delonuit stre- ,
poni pro essenl, icmpus prn tempnre, ex more mi:- pituque czterruil orbem , Purum discussis uera reddit
culi v observavil Barthius ad Kigor lum. Per cuncl.i uquis.
dixit Draconlius v. 226, el Tcriullianus, ul adverti 305. Vipereos angues, viperas, species pro gcnere.
ad v. 9. Vide infra v. 3t8. Riviiius corrigenduiii ceusel Africa vipereos, el veis.
293. Consule iioiani ad v. 315. seq. NumiUa sortitur tellus. Sed, ul oinillam, primuii
294. Ea qux saeva sunt, aut non omni icmpore in Numiila cirripi d. bere, ipsa Africa leonibus abun-
veniunt, aul non semper nocent. In boc eodem ar- dal. Solinus, cap. 40, tle Alrica Minori agens ail ;
guinento versaiur Dracoutius in Eleg. a vers. 55 ad Interna ejus plurima- quidin bestiw, sed principaliler
»t!IS. 92. leones tenent. Pra:lerea iuulio majorem venuslaiem
195. Virgilius I. xn, v. 6, Tum demum movetarma liabet Artda aiena suscepit angues, humida telltu leo*
1 ;:
7IU DltACONfll f.AflMlNA. 7iO
II. iiiu.l.i soriilur lcllus fera colla leonum, A 162 Corniljiis crcciis sorlita cst Afrira damas,
liuli.i cuiii gcmmis cleburnea monslra ininalur. lUmtava liuciplunl pcr moiiles saxa draconcs.
161 l'"' !
l" J divinos inicr generaiur mlure-, 315 t.itera dUlriboil diversis scmina lcnis,
A mbrosiasque rapil male frangens liestia mcsse», 1'lurima iiuijiiniit, scil cespite iiiulu diremii.
,!(> Intcrtusqiie color ligris pcr inille colorcs Muuera prxtcrea fuiuluiitiir divilis aur>,
Montibus llyrcaiiis vcnil, at<|iieerfela maritO l'i .iiulu ciunias et diiiur India gemmas,
Millilur, ul vincal currens ortetl procellas. 1'roiliicunt nivcosel littora rubia lapillos;
VARI.-E LBUTIONBS.
507. Val., gemmii ebumea. 514. Vici., per montem.
'•'<> .4ml>rosiuigu« rapit male (lagrans bttaa
\ ai., 515. Vil.,C. dijlntmil </iflii.'>uil divmii.
WMt, \icl. ciSirm., ut ediluni est; sed Sirm., sa- 51 (i. Val., s. r. menie d.
pil pro rapit; Vicl., nieiuas pro MMI. 517. Vji., tlivitis agri.
510. V.it., inceptusque culor. 318. Vat. , eximias el ditior I. Azagr., eximiat iit-
311. A*agr., r<nil ae e. Val., M. II. judto (vel ti- dustrior l. S.rm., Vicl., eximias Utustrior 1.
ieo) teiuta mnrilo. Vicl., .M. ercaaarfl v.
nota:
nt*. Ac revera fcrse prjecipue cdiicanlur in siDis, in B l-ucanus v. 405, Ocior tt ratli flammis, et lignde
I
iitnbus eerie lumrda asl tellus. Solinus cap. 31), al. fitiiTrantcvrrit. t;vitli .a xm Hel., v. 077, fc'i:ia tiu-
»0, de Namidia ail C' 1IU parle tilvettns est, ftras
:
ruleittior ursii. Sed vcluoius ligridis prupna esl ,|h.i.
,.i qua jvgis ardua, eqiiot altt. I.ucanus, libr. it,
•...«, a MgilU lingiia 1'crsarum iiomeii habcrc d.iiiiir. So-
pusiqiiam uarravit cvertitiim Catonis arcnas Afric.e Imus cip. U7, Ac maxitne ettrum potemia probantr,
scrpenlibu:, pleuas pengmbe, addidil v. 945 ; Jam- Cum mutetuis curis iiicituntur, Cttm caltilorum ItUMIUKl
i/ue illis rnay» al^ue maijis durcscere pulvii Ctepit, el ruptoribus : sitccedant sibi etjuiles licel, et u>lu quan-
in lerram Ltbye tpissata retiire : Jamquc piocut tiemo- loiibei amolin priciam vetint, nisi m pratsidio muria
r iim rane se ttilullere fiondes Suryece congeslo ntrn . tueiint, /iiiilru csl ttusum omne. Teiiiabam l.ilum iiuue
cvlta mapalut culmo. Quan a dedil nuVris meliorts Iikuiii ua r.stituere lncerloque colore ligiis per mille
gttu.lta ictra; Cnm primttm sxcoi cotttra ttdere teones ! cotors Montibus Byrcamt vurio sec.ala marito Mitti-
50ii. NoU fcra culta teonum pro lcones, ul veis. lur. Fa-siva sigiiilicaliui. SiC.ala, qu.i HatJtl est Varui
sup. vipceos ungue.. pro vipcias. liOr. it <ie Ke rusi., c. 9, Qux vllet, se ncanr secluri
5U7. Vers. iSo, Inslar monlts habcns de clepliantu. vcl si mavis valido sectante marilo. Itccle lincat pru-
Tcrtulliautis de jud. Uomiui, Et genus avquoreum, tl celltis. Iloialius I. n, od. 16, Ocior cervis, ct agenlt
•Jeformia mousna natantum. Alciiuus Avitus lib. i, v. nim.os Ocioc euro.
40. fc't tiute monstra sotet rttrus producere pontus, do 514. Itiviuua in verbis per montts, ut legitur in
baLeuis elalib bcliuis inaiiius. Virgibus 1. 1 Ceorg., Vai., scu pet niiniem, ul h.ibenl vctcrcs edilioues,
v. 50, A'omn; vides, cro^eut ut Tmotus odures, tnaia al.qu d ia.eiC ptitat , forlasse suscipiui.l (Jaraiiiaiiluiii
mititt ebur '! saj;,/.Scd DratoniiUjloqoittir poiiu- de miinle /Etli u-
508. Ivivinus opina ur loqui Diacontium de aniina- C |i;.v, iii quu drae<>nes gtgnuntur. Soliaos cap. 45 <ie
lib,.s veiienatis que <v ennrupUs odonUus produc.n- .liilnupia A iiiiiiuiuiiii parie mons e Ittus ittart im- :
lur. Sctl vil duNiiiii e»l .iiiin de o.eplianlu luqiiatur, minel, tnye.iuo iguc pc iiternunt feiv.dus, et mqitiete
qui ficqueuter u. i.u.i vota.i sout, ut bellua Ceiula, jttyts llaynmlibus, inter quw incendia jugis astus ilnt-
liellua liula, quod nuiaium a Weilrio esl tn indit.c. cunum m tijiiu cvpia est. 1'oslea loquiitir tle fovcis dra-
tl sciiteuli.i ipsa id evigil. Cuin ciiiiii dmssel Di.t- conuiii. Conlcr lai.lortim, qui etiaui speluncas draco-
conlitis, ludiaiu cuin geuunis eliam elepbanlos pio- num iiieuior.ii I. iu Ong., c. 4, et addit Gigniiur :
ducere, addidil illico cleplianlos iuter divinos oduics auiem ni fci/uupu <-i t iul in ipso mcendio jugn Bt-
gcncran. Nam Indias odores Dracontius uibuil v. 170 lus iibi funassc lcgendiim eril in /Ethwpia, et inter
:
teqq., ut gemmas v. sup. et v. 318. Diiuiitiir vcro ifi ,« iiircudia juyis tettus ; ciscribil eiiim Solinum. Ve-
divim odores, quia ad Dei cultuni desiinaalur. rum eiiam I. mv, c. 5, de ludia loqucus ail Ibi smit :
5oy. Fortaase supit muicjruijraiis betita messes. El et montes auret, i^uus udite propler dracones, el tjiy-
Val. coiijeciura; loco» csl, an lcgeutlum sil frmgtni phas, tt imiitensorum liominum munstra impussibile est
butsamu, uaiu bbisaniUUI esl arbur, e\ qua sud us, qiiod labulam sapil, vel certe fibulosum esl.
babamuiu etiam tiiciua, piodil. Auibrosia c.i eiiaitt 51 i. Distribuil Oeus e\ v. 2D5. Virgilius I. Ganrg. i
quxdam berba, sed but lott) auibrosia: messcs suot ciim cxplicuisset, Et quid quavque feral regio, et yuid
berbae odotilera-, sttaves, jttcuuus, ut ambrusii >otci qua-que recuset, subjunxit V. 00, Conliiiuo lias le.j.s
apud Coiuincllaiu et Siiiuiu, cl paulo poal v. 5*25 li.ic aiernaque fwdera certis lmposuit uatura locit.
cadem in re Et nimis ambrosium lacrymx danl mu-
: 510. rtivious ei Avieno el Bartbio cespite multn
ntts odoris. t\ diiemil explitat tulerpoiita tpalio\u terra. Avienu- . <-
310. Figuraia conslructio pro riarii tncerli ac va- spes pro regione nsurpai iii 1'erieg. v. ii~! fnjrili .
rii coloris, iiuic prniude varia el uuculosa ditiiui. 1'aphituo piodil ...nti,<; C/luriiii.Iii ; et V. 588, 'lllHI
Su^picabar lncertoque colore ligri*. txieiiti s.ta cespitit uudique su.'ratn Innumera; aeiiia.
511. Kabncius errorcm cdiuunis primx Vict. ea- Alu lcgiiut ..iii cespitis. Niliilumiuus matleiii Piurima
preaail ilontibus arcams quem retle euieiidavil
,
conjunxil, ted temtiia mulia diremit , aul el seutiiin;
\\cil/iii9 Uontibus llyrcanis. Viigiliusl. iv.-tn Ilyt- . amat ciiiiu Draiumius similes lepeliuones, qu.c cle-
..<..i(
(
:tt uptra ItjrtN. 1'lur.i
ndmaruiil <• tigii us ,
r uiti.i noii carcnl.
ll)it.< i3 c\ lioc loco Diacoutii el alus euMgatsil Ui- 517. Kortasse melius vidcaiur ifni i. agri <iuaiu
iUius nd Staliuiu liicii. I. iv, v. 078. Swupioui asae attri, iil couiprcliendanlur omuesdiviu.c, qu.c pu^u.i
iiiciidiiiu in elf\lti marilo, n.ui eUcl.i ligria evi, qu.u iciei iiutur. Scd ctiui nulla mciilio alibi occuriat aiu i,
I tum ctlidit; sed ipud sibi vuli vtrbaiu, qutid atidi- letiiieu tfiiiilM iiuii. Ilroukiisius .<d I. l Tibulli ei.-^.
lur iiian.o/ Au imitiiur u nnuiio ' Mun puio. At codci 10, v. 51, .Vu/.'d i. iiii.iu unn Pamtora pulekruai api»
\jl. tUie li.iliel m.iu.ti, iu pr 1 'cdeuiibus veib > ctu - liwtuu aii esse disilu auri, ahbi etiam a libullu u>i-
luplo» esl. Foilasse pru e/jeia aliod stribcro opur- t.iiiiin, et iiuc lueo a Ui JtMniiu.
tel, ut wail, ae sectume mauo, elc. 318. Versu SU7, iadis caat gettmis. Vids Isiduruui
51-. Iigns deacriiiiitu orbaU caluli>, adc.uque cf- 1 xiv Or., c. 5.
fclj, »cu lcla, ii.iin fciu pro eifet.t punilur ali |iuudo. 5 10. Do getUUIM uisris liubri rii..iu>, Sul WH iiiii»-
7?« CARMF.N DF. DF.O- I.IB. I. 728
320 163 Flammanies, viridesque tulii Rahylouia A Ralsama Cxsarcos plorant virgnlia per agros,
[crustas, 325 164 Fi "iniis ambrosium hcryma» danl niu-
Persid» nohilitant pretiosis liilora gemmis, |
iins odoris.
Frigidns etrnseo carbunculus ardei lionore; Cinnamon interior profert sub riicenice tellus,
Seres fila tralmnl nullo suh pnllice ducla, Solis amica nimis : nam non de sole perusta
VARI.E LECTIO.NES.
341. Edili, Penidn. Vat., Persica. Siini., Vict., per agros Balsama, Casareoi laerymie danl munus
Val., nobilitat. odores.
polluce d. 526. Sic Azagr.; in Val. i. pr<pfert sub ftnice tellus.
3'23. Vat., Serut fila trahil n. t.
Sirm., Vicl., profert Phmnicia telltts.
324, 325. Sic Azagr., Vat., Sirm. sed Sirm., tnu- ;
327. llic versus ei seqnons, Hmc nardi, desunl in
tiiu odores. Vict., Et nimis ambrosia ploranl virgulta Val., pro non Vici. nunc.
not/e.
merique alii Nivei lapilli sunt margarihe,
seribunt. scilicet Idumm Ambrosia ploranl virgulta per agros
virides smaragili. Kenoea iu Hippol. v. 38H, act. II, w. Balsama Cmsareos. Lacrymm danl munus odorei.
»c. I, Kec niveus lapis D.durat aures, Indki donum " 1 luina est Judaea princeps barsamiferarum regionum,
tnaris. el vel snla. Caesarei agri sunt propc Crsaraam civi-
520. Babylonia pro parte Mcsopolamix, cujus ca- tateui Palasstina?, cuju- civii.nis me> lio non uno loco
pul fnil Babylon, cl pro ipsa urbe Babylonc sccipi so- apml Joseplium, Steiibanum Plinium alios. Idumm
, ,
lel. Barihius flummanlcs viridesque cruslas intelligit Cusitieos ad dilTerentiam plnrium ejusdem nominis
laminas marmoreas :vdi(iciis aliisque magnis
- 1 1 1
.-
»
- Urbiiiin. H:uc fere Rarlliius qui addil, snlere Dra-
,
molibus inducebaniur. Sed dc gemmis adliuc sermo Gnntiiim couferliin, ut inaxime poiest, multa paucis
csl; snspicari quis pn-sct legendiim baccas aul con- , verbis dicere. Ex bis inierpretatio vot isCujnt eos per
ckns pro crustas, nisi eliam de gemmis crusia dicere- agros eruilur.
inr, ut apud Sidonium a Barilun ij>so altegatum et 325. Posses ex Barthii conjectura scribere p«r
epist. 7, lihr. ix, CrystuHiuat aut onyehinat crusias, , agros Idumw. Ambrosium, etc, aul per agros : ldume
quod Uarlhius Advers. lihr. ix, cap. 7, exponit de ambrosium, elc. Possis eliam alia conjeclura Emittu*
cuslis qu.e liobant ox la|iidibus prctinsis. Adde Pli- anibrotium , aul Nec minut ambrosium. Pro hinnnre
niiini I. zxxvii, C 4, Ada.nas iu tam partas (rangitur uiii lacrymm ponuiKur ut plaulac
e planlis rcmillilur
crustai, ul cerni vix possint. I)e Clialdseis quoruin , ip«:c humorc uiananiesplorare et lacrymari dicuntur :
rogia erat Bahylon, Solinu-. cap. 50, Quxcunque Eu- atque italuqui soleni non lautiim poelx, verum etiam
piiratem bibunt yenles, diverso nitent lapide Sagda Plinius, Culumella in nraiionesnluia, etalii plurimi.
a Chaldmis ad nos itsq.te projluxil .... jucundissime vi- 320. Rivinus leciionem vulgatam seculus, ail,
rcut. Plinius libr. xxxvii , c. 10, secl. 07, Sagdam Phcenicia tellus dici, ul iria Gallia. Val. non ohscure
Chuldcei adhaerescenlem navibus inveniunt prasini colo- G consentit cuni Azagr. sito Phosnice, quamscripiuram,
tis. ut videtur, p.oii nemo invertit, utmeiri raliimem ha-
321.Fabricins correxit nobililant pro nobililat in beret : nain media in Pluenice produci debel. Scd
Vici. Sirmondus cdiilil nobilitut ; sed vix coiimiodiis syllabariiui quaniiiaiem etiam in incremeniis iinmi-
sensus erui pntesl. Legerem, si per mss. licerel, Per- iuim propriuruin parmn curarunt pnel.H Cbrisliaui :
tica nobilitant pretionv littnra getnmtv, nu-> Val.dncil. ei r.irsii-. v. 653 occurril Phaenicis coi repta secunda,
Sed rctiucnduin esl Pcrsida. Clan.lianus de iii Con- Phcenicis exactam, vel exhaustam, ul etiam Sirnion-
sul. Hon.., v. 204 Cemmatosque humilem dispergere
, dus legit, quamvis alii ediilerint Phcenici exactam.
Persida cullus, elc. Nonien proprium regionis e-l Phmnice, Phocnices, el
322. Mar. Victor I. i Cenes., v. 282, Hie ubi ful in ablativo Phmtice. Eadem Phmnicia, sed r.irius di-
mineo rw.ilans carbuneulus igne; alii, Fulmineo ruli- citur. Phmnicms est adjeclivum ad Phmnicen perti-
tans carbnnctilus igne corascat. Tertullianus de Judic. nens : nequo erat causa , cur Rivinus excugitaret,
Dom., lnde nilel prasinus, illinc carbunculus ardel. Phmncia tellus dici, ul Ga//ii nix, naui Puceaicia
Cyprianus in Genes., Prasmus hnic nomen, illi est adiuciivmn esse poie>t coha?rens cnm tellus. Avem
carbun ulus ardcns. Drepanins carm. uli., Sic rutilus Plneniceiii ex surculis cinnami rogiim Sibi struere
rulilum romit el carbunculus igncm, ubi alii leguut narrant Solinus, Ovidius, Slatios, Claudianus. Cinna-
vomilat carbunculus. Cur igilur Irig dus a Diacoulio iniim veteruni esse hoc ipsum cinnamninum, quod
dicitur? quia etsi ardere vid.-aiiir, non mii lamcn, et nunc cannella, seu cunela dicimus, colligitur ex de-
frigidus manet. Quid si pro frigidus legas Et Phry- tciiplione cinnamomi, quam alfert Isidorus I. xvn,
gius roseo, seu rulilo? aul 'j Ltbycut rutilo? Isidorus rj cap. 8, /merior!u6 Phmnice letlus innuit parlein Plioe-
I. xvi, c. 14, Omnium ardentium yemmurum principa- nicos qua- Arabix proxima est, aut eiiam Arahiam
tum Carbunculus habel....Cignilur in Libya. ipsam, ut soleni poelae regiones conierminas alias
523. Rivinus pro nullv sub pollic.e conjicit motli de pro aliis nominare. De Arabia Solinus cap. 33, al.
sipite, ut apud Claudianum consul. Prnb. el (Jlybr. 46, Cinnamolgos perinde Arabim avis in ercetleniitti-
v. 179, Stamine, quod nwlli londent de slipite Seres. tnis lucis lexit nidos e fruclicibus cinnamorum, adquos
V- rum acuiius mulio csl tmtlo sub potlice ducia, ut quoniam tion est pervcni e proplr ramorum altiludi-
indicelur, lila Iralii nou eo modu quo apud nos, sed nem et fragilitatem, accolm illas congeries pluinbalis
iiullo sub pollice ducta. Loquiiur nimirum Dracon- p.lunt jaculis, dejeclasque preliit lendunl nmplioiibut
lius de suo teuipure quo opiliciuin soricum pectiliare quad hoc cinnamum niagisqttamaiiamercutores probenl.
Senbus aui paucis commune erat. Filiiin autem pro- in nonniillisex insulis Pbilippinis, ul Mindanno, Xolo
prie iddicebatur quod ex lino, aut lana, aut simili et alii-, quae cinnami suni feracissim:c , nidi a qua-
maieria sub pollice trahebaur. De Seribus Plinius, daiu ave texuntur, qui in Europam advecli princi-
Soliims, Isidorus, alii. piiin r.u:e ct pretiosae sunt epul.e. Nonduin liquel ex
524. Barlhius I. xxxiv, cap. 10, cnm Vicl. legit quitins frucucibus lexanlur, sed nnn videnlur mul-
Iiiiiic ol seq versum, scd in seq. pro Cmtareos legit timi ilissimiles iis quos Snlinusdescribii.
t&sa sacros, quia arlior balsami lesla incidilnr ad no- 527. Senteiilia est, pariem inleriorem Pboenicei
bilissimum illum liquorem pruvocauduin. Qmdenim, snli- ardnri inagii obnoxiam cinnamum proferre.alia\
ait, Cmsareos odores potius quam rcgios aul aliosdixit ? partes iuagis ab xstu sulis reir.otas nardum ei auio-
Sed oblituserat suie ip>ius corrcciioiiis I. ix, cap. 7, iihiiii. Ilic auteni ita imelligo, si vera sit scriptuia
;
ru DRACONTII CARMINA. 1!4
165 Hxc nardi flnres, lixc iH>rtio foniiit inin- A 166 Limus adhuc deformis eral, membraiur
[mum. [in aiios
Omuibos hisgeniiis, animal rationis amicuin Corporcos species liominis, ccelesiis iinagn.
»30 Kiirin iiin virtoie Dei, liuiatur in artos, Copspicitur nova lonna viri, sine inente pa-
Ut iliiiiniiiiiiii'1 cnt moileralior omnibns nnos, [rumper,
Nalurx jossu qnx proiulil omnia prioceps. 310 Splrilus infusus subilo per niembra cucurnl,
Asi liomiuem non icrra parit, non pontos ab El calefacta rubens lenuit prxcnrdia saugtiis.
|undis, Mox rubuere genx, lotos rubor inficit artus,
Non ccelum, non asira creant, oon pnrior aer : Jain cutis esl, qui polvis cral, jam terra nie-
835 Sed dominaturum cunciis do:ninalor, el aucior [dullas
Plasmavii per membra virum depulvere racium. Ossibus includit, sunjuui in messe capilli,
VARI.E LECTI0NE9.
530. Vat., Forma Dei virlule Dei lunatur in arcius. aucior. Val. ul hic editur.
331. Vicl., Vt dominator eat moderaiitior omnibut 336. Vat., flatmaiur per; cxteri, limatii per; ei
istis. Sirm., Val., Aixgr., Vt dominanler <a' modera- mrndo Vnt. ner conjerliiram, plasmavit.
tior omnibus unui; sed in Sirm. dominalor, in Aiiigr. B 358. Sie Val. et Vii'i.; in Sirm., corporea tpeciet.
doniinanler, in Vnl. dominantur. 339. Vat., Compiril unda sine forma viri mente pa-
332. Sirm., Nalum jussu quce. Axagr., Natura rvmper.
juisi/ quat. Vat., Na'ut ac juslit qua. 340. Abest hic versus a Vat.
333. Vai., t. prodit n. 343. Vict., medullam.
334. Val., purior ver. 544. Vict., s. immenta e. Vat., i. immertec. Sirm.,
335. Edili. Sed dominotornm dominaior tummut, et s. in messe e.
NOT,£.
hain in Val. bi duo vcrsusdcsnnt, neqne certe v:ilde nator, et ixictor Induit : et v. 236 de homine, Ingra-
fcunt nf coi aril alii codiccs varianl : adenque liben-
: lut, quia (aclut erat caetesiit imago, et I. m, v. 532,
lius legam Solis umica tnmii, necnon de sole perutla Feciorit imago.
tia-c nardi flores, elc, ut inleliigatur, v. I ipsam 539. Rivinus ait bnc es«e vitium etpressum : cum
Pbcenicen , vei qnamvis aliain regiouem de sole enim jam bnmo ccelettit imago esset, itiente carere
peruslain nardum et anioniiun prmlucere. Rivinus in nnn poteral. Cnrrigil viii, cum menle tuprema (scilirel
erraiis legit Solit amica nimis, nondum de sole per- Deo) Spirilus infutus, elc. Nihil muln, neque Mtiinii
utta. ulliiin a.nosco. Etsi enim boino serunduin aniinaiii,
328. De amomo Plinius I. XII, c. 13. Virgilius, ecl. non secundum cnrpus, sit farins ad imaginem Dei,
4, Asiqrium vocai amniiuim, quia in Assyria vel so- tamen tntus homo dicilur in sacris litteris factus ad
lum vel imprimis nascitur. p im ginem Dei, et Dracomius v. prxced. narrat in
329. Ovidius Met. lib. i, vcrs. 70, Sanciiut his ani- artus corporeos fnrniaium fuisse bomincm, qui cce-
mal, mentnque capaciui aluv Deeral adhuc, et quod lestis iinaijo est. Ilomo auiem nun ex solo rnrpore
dominari in calera posset. constai, sed ex auima etiam, cnjiis creationem nunc
330. Limatur denntat hominem perfecte condilum, refcrl. Kelucel autem quodammodn in cnrpnre iniagn
veluti lnna piililinil. Dei, ciiiii cnrpus ipsuni dicatur imagn aiiimne. Sic
T
3. il. Eligo dominanter quia similihu* adverhiis
,
TertiiHianus, qui imaginem Dei cnrpore liontinis nnn
ileleclalur Draconiius. Vidc prnleg. n. 155. Modera- rirruniscribehat. lamen cap. 6 de Kesurr. ail Ila :
tior hnc loco est perfecliur, meliori inodo conililus. limus itle jam lunc imaginem induens Christi (uturi in
332. Kivinus disliugiut et legil moderatior omnibus carnr, non lauium l)<i opus eral, sed eliam pignus.
\slis Nnluro?, jussu qux proiulit onmia princeps, hnc 342. Vers. 5ii5 de Eva : gena pulchra rubore. Lib.
esl Deus. Rarthius I. xxtlll, cap. 21. legil cum Vict,, iii, v. 024, E/ aemina rubuere genm.
sed explic.il pi iiceps pro prnnus nnllo sensu. Varie- 544. Veleres editinnes cum Vict., luraunf immensa
iis coiiiciiin iiniiiii meuduiii subesse. Vide iium le- capilli, el Weitzius in indice noial esse adverbium
yeiiilum sil Naturajussu nam protulil omnia princeps. imm«ni'i, ut Iransversa, sera, et snnilia, qu.ne more
Ast hominem, eir. lu scriptura Sirinuudi potetl in- adverbii poniinlur. Kivinus immtnsa accipit pro im-
lelli:i, Naturat pnuceps juisu proulil, elc. Lib. n, nicn-o nuniero rapillorum : niallem prn rapillis, qui
>. 31, Spcs hoiiiinum, rerum princeps. siue mensura cerla, ul reliqnx partes cor|vnris, cre-
553. Lib. ii, v. 2.">0 rt sei|i|., eamdem senlenliain scnnl. Neque repugnarem, si quis legerel iiumense
plmibus pi-rsrquiiur. Prildentius Apoiheos. v. 1032, pnslreina brevi, ut inferne, superne. In editione Pne-
Oinnia jussu Impcrilanle novas Iraxerunt edila formas. D lar. Chiisiian. Fahricii penes cl. prxsulem Ke^t;iuui
Solnt homo emcruii Domini (ormidabile dextra Os ca- ail niarg, iuvenio ms. banc lectionein in miiiiiin pro
pere. immensa. Scriptura Sirmundi preuaUlia esi, scd non-
556. It 'liiicn posset Limavil, ul supra v. 330, Li- ii l)i ohscuia, scilici l prn surgit messit capitlorum,
tnnlur in arius, Kiviuiis ohscrval limavil pnsse deduci puiesl conjici luaunl in rertice crinct, vel lurqu / m
.i limo , sed inelltts a lima. Ilauc ipinem a tima m froute capilli, aui a fionte : aic Itb. m, v. t>20, duni
inagis probo. Verhuiti ptasmare in creatiouc liomiuis rcsiirrecliu cor|inns describilur, Sctna capillorum
referenda hvqoenter adhihent SS. Patres. Dracon- lundeni a froNt' coronam; vel lurquul in reste capitti.
lios I. n, v. 87, iiln l'tirnialioncin rorporis Cbrisii rc- Ainlirnsiiis de Nne et \ica cap. 7, nuiii. 21, Capitli
l.il, / .i caro plasntittur. Cmiler cli.nn lih. III, v. 020 c.i/ii ii quam grato umiclu caput ve^tiunl, el lib. vi
ci m''|i|., et Draciiiilimn sui .siitnlciii iibii|ue inveuies. llaiaeiB., c. 9, n. 75, ilc ossihus cpitis, capillii den-
357. Censor in:s de Die Natali cap. II, iimn. 7, lorilins veiiiuntHr, el Dracoulius luc. cil. v. 621,
Quiiique cl Iriqrnia tliebui infnns membralur Supra v. . Tempiis et oinue capul veslil Je cnne decorum. A.i.lo
2ii2, 1'ennanliir m,mbraia ijlobis, el lib. II, v. 78, Qui aliam conje< tiir.iin. surijunt in merce cupillt. hoc csl
nnsci itignalus /iuiuu mciii/iii./ui in ulcuin, vel, ut le- \cn.ilcs. IMinius I. III, cap. 25, Sainiema fMfM"*
gaiu putiiis. iii urius. Jac. Uosaulill llriosius iutcr uini.t swit. Ovidius I. iit de Arl., v. 165, teimiia
Mir.iluil.i Ccnsniiiio suli tt.iirpaia icrenscbal iiicni- proceilit rfcii.Ms.MiMii crinibus emplis, Proque suit aiwi
Vruri. effieit trrt suos. Sec rubor «I niiiui patum
5"H. Lib. ii, \. 'J8, F.igv ubi corpvieot nrlut domi-
: ,
715 CARMEN DE DEO LIB. I. 72C
B '- r
'
167 Orb« micant gemino gemmantia luuiina A Quo mcrilo sibimel daia sit possessio mtimlus,
[visus, 355 Kt doiuiis alma nemus per florea regna paralum;
Ei vocem compago dedil, nova machina surgens Ac procul exspeclal virides jnmenta per a-ros,
Auclorem laudare suum, gavisa, quod es.-et. F.t de se tacilus, quae slnl h.rc cuncta reqnirit,
Tunc oculos per cuncia jacit, miralur ain®- Et quare secnm non sinl lixc ipsa, volutat
[num 169 Nam consorle carens, cum quo conferrn,
sic florere locura, sic puros fonlibus amnes [egebat.
350 Quatuor undisonas stringenti gnrgiie ripas 360 Viderai Omnipotens hsc illum corde nioven-
Ire per arboreos saltus, camposque virenles [tem,
Miratur:sed quid sit lionio, qiiosfaclnsad usus, Et ini-eralus ait : Demus ndjutoria facto
168 Scii o cupil simplex, el non liabel unde Participem generis : (anquam si dicerel auctor,
requiral Non solum decet csse viruin, consortia b'anda
VARIiE LECTIONES.
315. Editi, visu. Vat., t-iim. nemoris per florea rura.
348. Vsi., ntquc oculos. 35ii. Sc V.il.; in aliis Parva procul tpecial v.j. p,
550. S'c Val.; car.leri, Q. undifluo slringentet g. r. a,; sed Vict.. vineia pro jumenta.
352. Val., miraiur : std quid. Edili, miratur te : 357. Ita Val. ; c.Tteri, Hac de re tactlut voltitque, «I
qnid. coruV requirit; sed Azagr., angit, el Vict., cogitatqut
353. Vicl., shuplex esl, non. Sirm. distinguil cupii, pro volviique.
timptex et. 358. Sinr... vel quare. Vai., /'./ quare non ucum
351. Vai., q. meriiot t. Sirin., p. mun.li. Vicl., quatinl htrc cuncta requiril. Vicl. ut hic editur.
Azigr., Val., p. mundut. 361. Sirm., Vict., demus solatia (acto. Vat., demut
355. Ita Vat. in Azagr., Atque domus alterna ne-
; edjuctoria f.
Azigr., d. adjulorio (.
mui per florea rura. Sirm., Vicl., Atque ceterna domus
NOTyE
545. Vide v. 235, et I. n, v. 652, et 1. III, v. 618, non cst. Quid enim est pwrra jumenta? Neque scri-
litde duces oculi qemmalo lumine vibrant. Oculos ulti- piura Vicl., parvavineta, liuie Inco rongruii.
inos fnrmari ex Plinio noi.it Rivinus; scd Dracontius 557. Forle quid tinl. In leclione Vicl. esl cogital-
poslremo loco linguam commemorat. que, quod melro advcrsatur. Fabricius correxit ex
ingenio voluiique. Hoc ipsum edidit Sinuoiidus, scd
346. Rivinus melius putat, /,'( vocem eompage dedit
ciini cndex Azagr. varicl, merito riubitire possis an
nova machinn, surgens Auclorem landare suum. Iluic
conjeclurse favet lib. n, versns 84, Imluiiur compage ex coilice suo Sinnondus iia scrip>erit an ex Fabricii
Deus, structura ligatur. Cnofer I. III, v. 644. Posl correclione. Requirii de se pro a se, vel ex se : neque
Q maguopcre obstnbo, si velis reS' riiiere El a se, nam
turgent nnn hene virgnla in ciliiis ponilur inlel- :
ligitur enim surgens ad laudandum.
hiijusnio li mouosyllaba s.rpe vidi prnducta, prxcipue
547. Vers 243 de avibus, Et, puto, collaudant Do- in principio versus-, ut It equts. Alio loco osicndain
si/ eliam esse commune.
niinum mcruisse creari.
348. Mar., Victor I. Genes., v. 155, Nec tpectator
i
.358. Weilzius, non sinl Iutc, ipte volulat, qund mi-
udeil, quem lanla; gtoria molis Impleal, alque ocutis nns probnt Rivinus. liic eliam suspicor Sirmondom
avidum per singula ducal. Faliricius Iiiimc locuin, ut cx Fahricio magis quam ex suo nis. edidisse Vel
pler.ique alia Victoris, longe aliter edid t. Dracontius quare cum enim editio prima Vict. habeat Et quare,
:
pro per omnia solel dicere per cuncla. Vide v. 292 cui consemit Vnt., Fabricius vel casu, vel de indn-
ciiiii unia. Virgilius I. n, v. 570, Passimque oculos
slria edidit Vel quare. Nnn erant animanlia caHera
per cuncta ferenli. Alii dicunl conjicere, trajicere ocu- cuui Adaino in paradiso ex v. 356, Ac procul extpe-
ctat, ct v. 454, Prwterea solis datus ett tocus ille duo-
los. Rivinii* sn-p calur mirantr amomis, qiio nomine
in usns est Persius. Sed amtenum adeo bene
lurali
bus. Aique ita quidem sentiunt nnnnulli cum Dama-
|
cst, Di mhil melius.
sceno I. ii dc Fidc orth., cnp. 11, neque sane in sacris
liltei is liquido alfinnatur animnlia fuisse in paradisn,
550. Stringere ripns de fluniinibus, ut mordere,
lambere, eleg nniise m t.e. Luditomtt 1'roperlii, Val. ciim meniio Miluni arhnrum et fluminum fiai. Pere-
rius in oiniiient. ad Genes. tap. u, v, 9, similius
i
Flatci, Statii verbuin esl.
351. Ire de aqua pneiicum est nam et pedes aquae :
vero exi-linial fuisse animalia in pamdiso, raliones-
a poetis Iribuunlur. Vide niitam Rroukusii ad Tibul- que et sciiplor.s iia seniientes producit.
luin I. i, elei/. 10, v. 3(i, El puras fluminis isse viat.
559. Fnrtasse Nec, consorle carens, cum quo con-
ferret, hnbebal. Hic conferre est colloqui , cnmmuni-
352. Scriplura Val. veinist.i est el verior videtur.
Care cousilia.
554. Leciio Sinnondi defendi pntest; sed meliug
561. Sic Vat., c»i favel Azagr. Ccieri editnres
Videlnr mundus, ul v. scq., El domus alma nemut. fnrtasse e\ ingenio, ut metro ciinsiilerent. po-iierunt
5*)5.Cypri.inus in Geues., /Edibut in mediit de tolalia pro adjuluria. Genes. cap. II, v. 18, Non est
paradiso. Domus, asdes pro niaiisionfl el quacunque bonum esse homiuem sotum : faeiumus ei adjulorium
scde. ut dnmns avium, pecormn. siwile sibi. Cap. xvu Ecclesiaslic, v. 5, Creavit ex
556. Vers. 270, Jumena per agros. Pro exspectat ipio adjutorium simile sibi. Columella I. xn. c. 1, in
snbslitui posset atpeclal; sed exspcclo pro simplici prafat. ex OKeonnm. (jccronis
: Vt ex hac cadem
specto adhibemr a Plamo Atilul. iv, 8, 7, Petronio socieiate mortalibus adjutoria seneclulis , nec mtnut
iu S-ityr. c. 17, Pauln in Digest. I. xli, lit. 1, lcg. propugnacula prwpararenlur, Qimd aulem piiin i m
26. El quamvis bis in locis lectinnem nonnulli solli- demut hoc loco corripialur, niliil obesl : nain elimn
citent, lamcn ea prol>a csl nam hi mutani, quia cen-
: I. lil, v. 678, corripilur : Judicio, Deus alme, tue
sent extOfdo significaiioueiii speclaudi iion habere, delur inde liiumphus. Atit ergo ea syllaba commuuis
qnae ratio idonea non e-t, el in proliatis cditionihiis eiai, autDracomii lempore mulatafuit ejusquanlilas.
inveni exspecto, non spccto. Pncterea Slalius I. v,
i Tertiillianus I. romra Marcionem : Dum tpatiuni
i
silv. 2, v. 22, Exspectalur equus. «Ovidius I. xiv Mei., detur, ei patiens pietate perennit nisi bic eiiaiu legat
v. 418, Exspectalus erat. llcrqne |iro specto compo- datur.
situm exsvecto usurpat. Seripmra vulgJta lulenbilis 563. Ex loc. cii. Genes.
7i7 DRACONTH CARMINA. 7M
Noverit, uior crit, cum sit tumen ille marliu», a Sed ouiii jure Deus, nullo proliibente, valer»|
565 Conjugium se quisque vocel. dulcedo recurrat Demere particulaui .!<• qua pius ipse pararal,
,
Cordibus innocuis , et sit sibi piguus ulerque, 375 Ne vi ablaia daret juveni sua costa dolorcm,
Velle pares, rl nolle parcs, stans una voluntas, Reddercl el tristcm subilo, queni adere nollet, I
Paraniini coueors, paribus concurrere votis, Fur opifex vult esse suus : nam posselet illam
170 * '"''o -' '
" rcquies i ordissini, ambo lideles, 171 Pulvere de simili princeps formara
270 Et quicunque daiur casus, sil causa duorum. [pnellam.
Nec mora, jam venil alla> quies, oculosque Sed quo plenus amor toto de corde veniret,
[supinat 380 Noscere in uxore voluit sua meinbra mariium.
Somnus, el indulcem tolvuniur membra so- Dividilur contexla cutis, subducilur una
[porem. Sensim cosia viro, sed mox rediiura inarilo.
VAIU/E LECTIONES.
364. Vai. iia Sirm., uxor erit cujut tamtn. Deest Vict., abtato. Vat., Sed ti ablala daret juveni sua
fiic versus in Vict. cotta dotorem
366. Sic. Vat., alii, et smt nbi. " 576". Vict., et lettem, tubito.
568. Vicl., paranimi; alii, punnnimi. Vai. , pa- 377. Vicl., Cur. o. v. e.tuui? Vai., postet et illam.
rttw concurrere vocet. Edlli, p. dtcurrert volit. Alii, potset alumnam.
570. Val., /i/ pro tit. 379. Vat., sed qu:a plenus.
374. Sic. Vat.; in Sirin., Vicl. p. de quo priut i. 580. Sirm., in uxore. Vat., Vict., in uxorem.
Azagr., ;/. de quo piut i. 381. Azagr., d. contecta c.
375. Sirm., Attamei ablaia juveni ne cotta doleiet. 382. Vat., centim costa. In Vict. desideraiur bie
versus.
NOTJS.
36i. Ilic versus omissus fuerat » Vicl., Fabricio, Katin veroqnx a Dracontio redditur, cur Dens Adamo
Weitzio. Kiviuus, ut sensuin veteri lectioni redderet, soporem iminiserit S. Augtisiiitn nou placet, qui
,
srribebat contortia blanda Conjugium ted quosque soinnum illum Ailami internaiu quamdam animi cmv-
tocet. Vcrus sensus ex Sirin. et Vat.consiat. l'ro tctnpiaiionein et quasi raptinn aut ecslasin fuissa
t-ior erit lorte melius Noverit uxoris, eum sit , vel exislimat libr. tx de Genes. ad lit., c. 29, e( Enarrat.
Aloveril uxo is, cujus. in psalm. lvi, num. II. S. Joan. ClirysosiomuS ,
367. Oviilius tv Trist., el. 4, Quiduo eorporibus, liom. 15 in Genes., non solum coiporalem somniim
Mentibus unut erant. Corippus I. n, v. 39, Veile tuum iu Adamo agnnscil, sert eliam rationcm alTert ne
(ac pottemeum. Kivinus exPersio,Capella, Juvencn, ahlaia cosia dotorem afferret. Notat vero Suarius in
Eugenio illustrai , quod velte pro voluniuie dicalur. C tracl. de Uper. sex dier., libr. m, cap. 2, Chry-os-
Par cuni Et caniare
inlinilivo Virgilii esi eclog. 7. loinum revelationem Aitamo faclain non negare, sed
paret. Pro coujuge par el compar aliquando usur- diflcrre ad tempus quo e somno jain exciiaius erat.
I
antiir. Uvidius iv Fast., v. 97, llla rudct animos ho- Dracontius v. 592 in ipso somno spiritualem contem-
minum conjnniit in ununt. Et docuil jungi eum pate plationem evenissc non obscure iradit.
quemque sna. Alii, contraitl in unum. 577. Forte taui. At pottet et itlam, vel el ille. Rivi-
568. Par esl duo, ut par Iralrutn , gladialorum ,
nus cum editionibus aniiquis Curopifex, sed addit :
columbarum. Forlasse f'ar animus coiuort , vel Par Sirmondus mire Cur opifex .-scribere, opinor, voluit
animit eoncors. In Vat. concurrere inelius esl quam Fur opifex. Conjicere libet Fur operit vult ette tui :
decurrere in aliis. nam p.
569. Sic distinguil Fabriciuseum Vict. Sirmondus, 178. Rursus v. 597, formare. Etsi recie Deus sim-
eordis, sinl ambo. Venustus essel biatus, Ambo sibi pliciler princeps dicatur , tamen suspicor scripluui
requiescordit, sibi ambo fideles. primam.
370. Cur non Et quicunque detur ? Vide nolam ad 379. Rartliius libr. xxt Advers., cap. 2, plenus
v. 361. amor eiponil perfectus naclusque florem tuum , ul
,
371. Somni per varias plirases descriplio. Somnus ptena quiet apud CiTippum.
mpinai oculos, quia supini jaceul qui alie dormiuut 380. Rarthius loc. eit. legil in uroit, forlasse in-
el stertuut. telligit, marilum noscere sua ineinbra in memliris
372. Membra
in soporem solvuntur , quia sopor uxoris. Scripitira Sirm. clarior est. In Val. sensus
seu reddil languida.
solvit j) erit, maritum noscere, sua menibra in Qxorem trans-
i .i ,
374. lutelligi potest de qua parlicula, aut subin- iisse aui esse destinaia.
lelligi de qua costa. 381. lliviiius seripluram veierem Vict.. ubi deesl
375. Ex Vai. elici potesi lnc leciio, Sed ne ubtata veisus seq , iia lefoiinabal Dtiidilur corlex, coittt :
iarel juveni-.ua costa dolorem, vel At ne ablata,\c\, ut sibducilur una. Nam juvenis.
edidi, A. ii abtata, quod coinprolinitir ex v. 377, Fur 582. Kivinus adverlil liuuc versuin coinridere iniii
»pi[ex vull esse suns. Mar. Victor I. Genes., v.3(il, vios. 400, El reiteai sita cotla vtro, tua membra re-
i
Ergooput iiggre.itur ttolum Utut, iclaquc raiiiin Corda cepil. Sed non propterea rejieicndus esl nain lacien* :
viri, tanto dissolvit languida somno , tlenlis ul expe.li iIiiiii niinc proponilur qimd laeinin postea narratur.
cotlam subducrrei unam ; vel ut al liilnnl, Slenlis M ir. Vktnr hanc ipsam ralionem romplectitur lib.
i i
ut experli potlens lubducere cottam... Itlxtit rapetet Genes., Hoc nune lurba loco ttolidistima detine lun-
membrit. Alcimu* I. Genes. Cu» paler omnipoiensi itcm Quusilit ammum vuiiis torquere, nec islkic Qtnr-
,
]ire tum per corda soporem Misil, et immenso tardmit r re, cur hominis confecla esl femina membris, (unt
pondere lemui, Vii ut nulla queat sopiiat so'vcre jnm a principio ttulli dc pulverc tngi Coisei elex nihito.
mentes; Non li fone fragor securas verberelaurei, Jitt CoNMI d«NHM lalentes Scrulari quanquam ti conjec- :
:.tcvmmolu raclum lunc inlonel iui'. Qutn nec pr> isa lare liccbit Ex homine effccia Ml mulier, cognmi» ,
ntanu rtipissent membraquietem. Quot vcrsns aln alilcr i/ icdifii Miiliiinn, ,l allernum inler te ul minvi.l
legiinl. Upinio l.ajeliiii, ad melaphorkum 1 1 para- imor m Sem-I in al:ernis cogeni agnoicert tnetnbtit, ,
liolii uiii sriiMiin loriiiationein l.v r ex Ailaiui etMla S io (Iimtsii nmilii hi's vitsiis .ili ullll ediios; sed raliu
deiurqiientis, a tbcologis jure uicriiojue explodilur. "I ni utrob q'ie osleinlilor , nequv tMM nuu" iu
: ,
729 CARMEN DE UEO. LI3. I. "0
Nam juvenis de pa?te brevi formatur adulta A Corpore huda simul niveo, quasi nytnpha pro-
Virgo, decora, rudis, matura tumeiitibus annis, [fiindi.
5R5 172 Conjngii, sobolisque capax ,
quibus apia 595 173 Caesaries inlonsa comis, gena pulchra
[probatur, [rubore,
Et sine lacie pio crescit infantia pubes. Omnia pulchra gerens, oculos, os, colla ina-
Excutiiur somiio juvenis, videt ipse puellam [nusque,
Aute oculos ast.ire suos, pater, inde maritus, Yel qualem posscnt digiti formare Tonaniis.
Non tamen ex coilu genilor, sed cnnjugis auclor. Nescia mens illis, fieri quae causa fuisset
390 Somnus erat partus conceptus semine uullo,
, Tiiiic Deus et princeps ambos conjunxil iti
Materiem snpila quies produxit amoris [iniuin,
Affectusque novos blandi genuere sopore*. 400 Et remeai sua cosla viio; sua membra recepit,
Conslitil ante oculos nullo velamine tecta , Accipil ei fienus, cum non sitdebilor ullus
VARLf: LECTIONES.
583. Vat., capnx quod nn'a p. 390. Vicl., eral parcus.
S86. Vict., crescit jam infnnlia. Val., pio fecil mox V ict., materiam
39 , s.
infanlia Sinn., crescii iufunlia.
387. Yat., ipse pueltas. 394. Vat., niieo quasi n. Sirm., niveo ceu n. Vict.,
nivei ceu n.
388. Val., an ocutos tunc slare suot. Vicl., tuos
palel inde. 397. Vat. vel qua'em. alii ul q
389. Vai., Azagr., non tamen. Sirm., Vict , non 399 Az:igr „ c0 „j u „ Jan ,.
lanfum.
NOT-E.
hujnscemodi varietatibus, quse in poelis Chrislianis ralis correxit erat parvus : nisi lioc ipsnm mcndum
plurinix occurruut, inter se confcrendis diutius im- est pro lartus. Vide I. II, v. 546.
morari. 391. Barlliius loc. cit. legil concepit ; sed cum va-
383. Fabricius et Wcitzius ciun prima editione rielalem lerlion s non animndvertai, forlasse concepit
;
Vicl. inale distinguunl formalur adulla. Adulta virgo excidit pro produxit ,
quoil raeleri habenl.
a Cicerone, aliisque ilicilur virgo in fiore aeiatis, ut 394. Wcitzius cum Vicl., simul, nivei ceu nymplia
nuhere possit. Ilac signilicatione ep. 1 ad Cor., c. yn, profundi, ct intelligit Vnueiem, qur orla tnari est.
V. 36, Si quis aulem lurpem se videri exisiimal suptr Profundum pro mnri, 111 Lurrctiusl. v dixit, Fundaril
virgine sua, quod sit superadulta, etita oportel fieri , coetum , ac lerram ponliqtie pTofundn. Dicilnr marn
,
guodvult faciat:non peccat,si nnbal. Graece pro super- niveum, ul canum, spumaus, spumoMnn. qnod inultis
adutta est un-epaxpof, superaus tcmpus opportuiium. coiifirmalWeiizius. LeclioVal. relineri posscl simut,
384. Opposilio in Tudis, mntura : eral enim receru r " iveo auusi m
J'"l''"' yofundo. Vox umut rednndare
nala, simulque matura. Anni tumentes sunt aetas3 i|iia
iiua videlur, nisi signiliret omnino. qu1:1 sigiiifKatiniie me-
virgines lument ac conjugio aplas fiunl. C.ypriaiios lius legam semet. Cicero pro Deiotaro, cap. 3, Cum
de Sodoma : Sunt intus nalw bijuget mihi , nukilis farile exorari , Ca?s«r, ftmi seniel eroruri soles, id csi
trtus, Virginitasin flore tumct,jam dedila messi. Forte pcnitus. Raderus ad spcclacula Martialis p. 62, epigr.
jam debita messi. Virgilius I. vu, v. 53, jam mulura 24, al. 26, ait a Dracnnlio pulcliriludineni Kvxcom-
tiro, jam plenis nubilis annis. Slatius lib. 1 Achill., parari Nenidi, et legenduni Corpore ntida simui
v. 492 : Virgiuitas matitra loris, annique lumenles, et nivei ceu nympha profundi, non Corpora nuda, quod
I. 11 Theb., v. 202, Deiphilen lumida jam virginitnte nescio ubi invenerii.
jugari. Claudianus Epithal. 1'all. et Celer.. v. 425, 595. Bailliius ad Claudianiim rapt. Prrscrpinae
Delraxil matris yremio : malura lumesnt Virgiuitas. demonstravit contra Jnlinm Scaligernm, cwsariem a
Virgilio et aliis rccte de muliebii cnnia ilici, et lilir.
386. Riviims melius ait esse cum Weitzio infantia
xxt Advers., cap.8, lioc ipsum cnnfirmat exemplum-
pubis quam cuin Fabricio infanlia puhes. In ediiione
iiue Dracontii profert, et Apuleii libr. de Mundo post
principe Vicl.legilurin/Vinlia, pubes. Weilzius in lexlit
med., ubi humiiin cw/arintam esse dieil viiidaniibus
eilidit pub .s, in indice pubes ; in einenda ionibus c n-
:
comis. Servius I JEn., 594, aliier censel.
jicii pubis. An autem pubes scribi etiam possit per
397. Polesl vel accipi pro «1: sed elcgantius est
pubis, qusrslioonhographica est. Barthius libr. xxni
disjunctive, scilicet Fvam iia fuisse condiiam. ut
A Ivers., cip. 19, niliil mutandum censet, quia infan- descripla est, vel qualem divina manus potuil for-
liu jam pubes acumcn aflVctat, nam modo nata jam
inare, ncc lingua valet dicere.
pnhes una erat. Legil aulem crevit, non crescit , quia r\
398. Rivinus censel hunc versum cum sequenti
iioii aucia u ique corpore, sed vcliil jam exrrevissel,
cnmbinandum esse, nec a posteriori nnvam perio-
justa statura coudila cst. Melius ex Vat. restilutlur
diim aiispicandain. Sirmondns ouinino eos separavil,
liic locus fit mox infnntia pubes, hoc est, slalim pu-
et bunc versum cum prsecedenli coiijun\it Ut qva-
licscit infanlia, sive piima a>ins Evne. Idem eiit sen-
lem digili pusienl (ormnre Tonanlis, Nescia mens iltis
siis, si legas fecil infanlia pubem. Nolandum eliam est
fieri qua: causa fuissel. N011 placel. Barlliiiis lilir. v.n:
lacle pio, ut v. 224, <Jui fovel igne pio.
Advcrs., cap. 49, vellet mens illi esl fieri, qnia,
5S8. Vute 111111) rectms legatur puter ipse niarilus.
inquit, de so!o Adamo lotiuilur. Forlasse voluil
389. Barthius loc. cit. emendavit Non tnmen ex
diiere ile sola Eva : nihilenim est cur de solo Adamo
coitu, cuin anlca legerelur yon tantum ex coilu. Ri-
sermoneiu hoc Ioco baberi diraimis, cmn ver.-ibus
vmns quidem affirmat, Barihium pnst Sirmnndnm ita
pracedentibus, a versu 395, Evae pulchriludo lantum
ligisse, seil in Sirmondosolnm inveoio Non tanlumex
expriniatur.
c iiu. Barlliii restiiutionem Val.et Azagr.confirmaiit.
599. Ovidius ad vers. 567 laudalns : Illa rndet
590. Birlbius loc. cil. cxplical Somnuseralinstar
: animos hominum conjnnxil in unum. Rivinus edulil
pnerpeni, conceptio scminis nultius. Sed legendum Deus ut priiueps, nescio an casu nam alii balienlcl. :
pulal concepium esl semine nullo : ac subjungit : Qnnd 401. Dcus quanivis debilor non essct, reddiilit la-
Tcptlilmox mire ptacens sibiin conslipatione acuminum; iren cuin fcencro roslam Adamo, scilirel uxorent
scilicel in v. seq. Rivinus edidit erul parcus, in Er- ipsam, parlicipcm genciis. quamilli subdidit.
, . :
731 MYUONTll CAItMINt. m
llisdalur <niiiii3 humus, el quidquidjussa crea- A Delichcqnc Ui.eni W»M», ci bonesta volupltis
|vlt, 415 Arborisunius inntiiin nescile saporein.
Aeris, et pel.igi foelu«, elemcnla iIuiiiiiiii Diierat isia Deus : sanxil naluia, qimd in-
[quil
Aibitrio coiumissa maiieni. His, Creseile, dixit
soluin de semine Oinnipolens. Mirala diem, discedcre solein,
405 174 Oinnipotens . replctc
[veslro, Nec liiincii rcmeare puiai lerrena propagu;
Sanguinis ingenlli natis iiulrite nepoies, Solanturi|UC gravcs lunari luce leuebras,
Etde prole novos iieruni copulale jugales, 420 Sidera eiintia notaut coolo radiure seieno.
El ituiii terra (relum, dum coelum sublevat Ast ubi purpureum surgenlem ex xquore ccr-
[aer, |
niinl
Ihnn solis micat i\e jubar, duni luna leuubras Lucifcrum vibrarc jubar, (lammasnue ciere,
410 Dissipat, cl puro luceni mea sidera ccclo, Et reducem super astra dicm de sole rulien-
Siiincrc, i|Uidquid babenl pomaria uostra [lem,
|licebit : Mox revocala fovent hestema in gaudiainentes,
Nam loluin quod lerra creat, quod ponius, el 425 Temporis esse vices noscentes, luce diuina
|aer B Cceperunt sperare dics, riderc lenebras.
ma- 176 To1 D0,i:» facla l)eu * n0 " obliviscilur
175 FTolnlii , addiciuin vesiro suo jure
jncbii. [unquain,
VARI^E LECTIONES.
402. Vat., humos cum quidqnid ereav.l. 418. Vnt., lun.en ; alii, lucem.
404. Vat., m. hie. c. 419. Vai. ila, sed ghbes pro gra-e*. Sirm.. Vicl.,
405 Vai., El repleie iolum omniiiotens de temine Subduclitq ue nigris collucel luna leiicbrii.Azagr., Su»«
irilro. duclisque nigris lunari luce tenebris.
406. Edil , nutflj. Yal., witis.
;
421. Vil., p. fugienteme. te gemuni. .
407. Sirm., reparate. Val., Vict., Azagr.. coputate. 422. Val., f.liere.
408. Sirm., Dumque frelum terra, dwn coelutn s. a. 423. Vat., '. rubente.
Vicl., D. f. lerra. et dum cceluin t. a. Vat., £< dum 424. Vat., nox revocata fovet h.
le ra fretitm, dum tcrram s. a. 425. Sic Vat., sed divina pro diurrw; alii, Tempo*
412. Ili ilun versus, Nam lotum elProlulil, deside- ris et requiem noscentes, luce diurna.
I 'iii ur in cdilis, cxslanl in Vat. 42«. Vat., dies ridere. Sirm., Vicl., diem ridert,
4t5. Vai., I. nescire s. Azagr., diem redire
117. Siim., Vicl., O. migrared. V.il.,0. miralad.
•01. Vide noiam ad v. 9, Velquidqud. C seq., ubi aqua sustinere tcrram dicitur. Ex Vat. con-
405. Forlasse melius Et replete sotum omniparens jieio Et dum terra frelum , dum lerram subvolal aer.
de semine vestro cuin Vai., ubi e-l omiiipoleiis pro Inicrea dic, lerram partim a freio suslmeri, partiiu
vmnipaiiiis. Virgilius libr. vi, v. o'J5, Tertic amnipa- suslincre ipsum. Lucanus I. i, v. 8», Dum lerra fre-
rentii alumnum. Lucrelius 705, Per letras
I. II, v. tum.lerratnque levabit Aer, el longi volvent Titana
vmniparentes. Apuleius de mundo , Omniparentit laboret : quod ita exponitur, ut terra inferior aquas
muiidiamoenilas. Mfiinr vcrn necessaria esl vnx Omiv- sublevet, aer uniliqnc coniineai, et cnereeal leiram
fiotens : Deus euini et princep*, qui ainbos coiijnimi qnasi ccnlruin. Ilunc locuin fortasse rcspexit Dra-
in iiinnn, lns divii, Crcscile, el replete. so/imi, etc. COnlillS.
106. Weilzius iugenili explical inm generali, t-d a 416. Exprimil verba Moysis, Diiit Deus, Fial lus,
Deo creali. Itivmus scribil Sunguinis in geniti luiios, Slalius I.
et fa. ta est. Theb. v. 213. Ei MMHl (ala
i ,
et expliot in eonungnineem
pnster.t.nem, Lectio sequuniur. Saniii hic est lirmavit, etTectu ipso conlir-
vnlgala naioj nulrile nepotet vix couiininluni sciimiiii niavil.
accipere pntest. In Vai. recte prncedil senlciilia 418. Terrena propago hnmincs, qui v. 239 lerri*
:
Na is vesirisex eodem sanguine nutrile nepoles, et geiu- dicuiinir. In paradiso primi paremes ante pec-
novas deinde generationes reparate. Exponitur eniin catiim oonniillis diebus commoraii stint, ut 1'ererms
verbuln Moysis Multipticamini. et alii cunjicltinl. Putanl alii, paocia lioris eo. para-
407. Ilne eliam loco Sirinnnilus Fabricium secu- disiim babilasse. Vide Suarium de oper. sex dier. I.
lus videlur, niui suuin exemplar nis., nam Fabri- iv, c. 8, qui probat Evam plus quaiu per unuiu diein
cius deseriiit ediii 'iiem Vicl., ubi est copulate, ul r\ uaiuralem fuisse in paradiso.
meiro consiileret per reparale. Vai. el Azigr. Iialieut i-H. Imilatio Virgilii I. iii v. 515, Snlera Ak,
c.i.nn copulatc. SiruinndiiS cdulit reparute. Copula cnneta notal tacilo labenlia ccelo : el I. eod., v. 518,
piiuiam liabet lnngam apiul veteres poelas; sed l.i- I'cM(/m<ihi cuncta vidfi coclo consture sereno.
ceulius a qualis S. AugUKlini eaui corrijiuil, Arcet 42.). Elsi forlasse hono scnsu procedat seriplura,
ivnor , copulamijue lenel lummuitis lionesii. Exslal lainen jnval imiinullas cniijecluras divcrs.e lei tionis
( jus cniiien internpcra Augustiui Inhujuaad illuui propouere. Temperit etse vices notcente», lucii, <t
«pistola 20, al. 59. fcral aiilem Liceiitius ellinicns, ne umbrai, Cceperuut rideredie, sperare tenebris. Vel luce
hujutinoUi vuia Chrialianorum poetarum propria sliurna Cieptrunt rtdere, Uiem tperare tenebrit. Vel
es-e creilamus, sed .i-iaiis polius, aul eliain ul »e lucis, el umbr«, Carperunt sperare diet, ridere tene-
vilium qiiidem scriploruui pioliabilium coiisueludi- bras. Certa niiMiuruHi esl, quod lucc diurua ciepeiiul
iiein appelleuius. spcr.ire dies.
408. In edilimie Malritensi Dumque frcium Urra, 426. Kitlere pro teiiiin re, non curare. Tibullus I.
dmn cat.o sublevul aer; sed cuiii disi repautia cditiouis lil, el. G, v. 49, 1'erjuria ridel amanlum Juppuer.
Sn iikiiiiImii.i' nou aniinadni lilnr, pnf est erederc, 1'aulinug 1'clrocorius I. u, v. 45 liidenlei gauJenda
. ii 'n pro catlum cxridisse. Kivnius vull Dumque frc- tibi.
tum lcri.rs, rfum cmlitm ioMcmI aer \ vcrs. 155 cl i
.
733 CARMEN de deo. LIB. I. 734
Quae proplcr hominem fecit, sanxilquc manere. A Simpliciier pecudum rilu, vel more fcrarum,
Huic Dominuspieiaiisopem subducere non vult, 440 Corporibus nudis, scd nescia corda ruboris,
430 Projioere nec plasnia suum. Scit condilor sevi, 177 Q u * P a rs inembrorum secreiior esset
Esse nibil prorsus se pr.cicr ubique rogandum, [habenda.
El nisi subveuiat, succurrens non cri\ ullus. Unde rudes scirent, quid moribus esset bone-
Indo malo bonus est liomini Deus, omnibus [snim?
[auctnr. Quod digitos, oculosque puiani, hoc quiquo
Spes, opifex, dominus, reclor, dux, arbiier, [pudenda.
[index, Publica jungebanl affeclilius oscula passjm,
435 Coniinua bonilate pius, virtute modestus, 4»5 Nec rubor ullus erat, cum slaretorigo pudoris,
Simplicitaie bonus, et culmine celsior omni. llliciuimque sibi prorsns nibil esse pulaliant.
Ibanl per flores, et tota rosaria bini Et bene credekant, quibus omnia jussil ad
Iuter odoraias messes lucosque virentes [usum,
VARIi£ LECTIONES.
428. Sirm., hominet. Val., hominem. Vict Qua- B 430. Val., b. sedc. Vicl., b. quie.
propler fecitquc hominet, tanxitque manere, 437. Vicl., f. per l. \al., bini. Alii, r. Lvii.
429. Sirm., hit. Vicl., Azagr., hic. Val., huic. 438. Yat., Uicetquev.
430. Sirni., Vicl., vult. Azagr., scit c. Vat., Addi 4i(l. Sic Vat.; in Sirm. n. tt nescia c. pudoris. Qute
til ne plasma suum sit conditor a vi, }
p. Azagr., n. el u c. litorit. Ita Vicl., sed livorit?
431. Val., p. vraler teu. cum iiiierrog.<tiouis nota.
452. Vat., tubveniat tuccurret n. : videtur prius 44). Val., quid pnrs.
luisse subveniet. 443. S>c Val.; in aliis, hoc membra p.
434. Sinn., Vicl., ipse opifex, d. Azagr., spes, 414. Val., ;. arreclibut o.
opifex, d. Vat., spct opis, et d. 447. Vici., jussii ad unum.
435. Val., c. pietaie bonus, v.
mrJE.
428. Scriplura Vict. ab iis invecia est, qui melro sunl, antea noii erant. Birihius libr. vn Advers.,
bhesse pulaveriui (iiutv propter hominem, cum lainen cap. 20, ita explieat : Stari t origo iraduclinne a fon.
ultmia in propler lum ratioue c.esurx, lum oh aspi- tibns dixit, quorum origine slnnle nullus fluor, quaj
rationem seiiuentis diclimiis reclc procluci possil. explicatio, nisi aliud addas, nbscura est. Ilracnnlius
Teriullianus I. iii contra Harcinnem, Harc liomini solum videtur volnisse comprehen'lere sententiam
Deus ante oculos revocalareformnl, Propter quem lo- Moysis (jCiips. cap. u, v. 25, Erat autem uterque nu-
cuples primus larqe omnia {ecil. Lege prlmum. Vide ,
< dus, Aitam sciiicet et uxor ejus, et non erubescebant.
liotain ad v. 115. Iiai|iie cum siarel origo pudoris recle inlerprelaberis,
429. Rivinus cam Weiixio el aliis edidil pielatit cum cssenl nudi : qu:e niiditas nonc origo est pudo-
opem; sed in uota scripsil opus pro opem, forie per ris. Vel dicaiu potius honesiatem ipsam vocari ori-
errorein. giuem pudoris: n.iin pudor, ut inipiiilcnii.e opponitur,
450. In editis nullnscsi sensus Projicerr ncc platnut bonus esl, el ab hones(:iic proficiscilur, qn:e tunen
tuum vnll coiidilortsvi, Ettenihil prortut, etc. Li Vat. pudorem non proilnxissel, nisi culpa prsecessissct.
el Azagr. smno scil pro vuli. Aleimus v. 21 n, Corpora nudu videre, ei muiua
lilir
434. Deus index, nl dixi ad vers. 114. lernefe membra Non pndel, aiquerudis fozdtim nil senlit
455. Libr. u, v. 695, Deus dicituTMi pieiate bonus, ttune\tas. Non nalura hominit, vitittm sed cauta pudori
et posset etiam hic legi cum Vat. Continva pieiate es'. Kl postea v. 274, Nam cuipa rebeliis Fultil, et
bonus, ul inoralione doininleae 21 post Pentecnslen, obicenos senserunl corpora motus. Tunc primitm mtdos,
Conlinun pietale cnttodl. Sed cuin vcrs. seq. occurrat dubiuin, qvid dicere possim, Kxstinclus, nntusne pudor
Simplicitaie bonus, non niiiiu hic bonilate pius. eircumspifit arlut. hritbuit proprioe jam ment tibi con-
43C. I.ibr. m, v. 17, Celtior excclns. scia culptv. De inodo aulem qun in sl >tn inlegr;p »a»
437. Fo< te et tmta rosariu bini. Elegans est ibant turse prnpa<;areiitiir homines, theolngi inter se dis-
bini, scilicel duo conjiiucli. senliunl : el iinniiulli qnidem Patres docuerniit, in
440. Rivinus vull scribi Corporibut nudit,ul nes- siaiu innnreniiae propagalinnem homiiiiiui fuiuram
cia corda pudoris, Qtuc pars, eic. Videlicel nnde sci- per creationem, non per nainralem generatinnis
rem, qu.e pns inembrorum secre.ioressei halienda, viam. Sed schnla^tici cum S. Tlioma pro certo po-
quid inorilms essel huueslum? Possis eliam corrjec- I I iiinii, fniiir.is luisse etiam in eo statn nu|>tias, elcnn-
tare ted nescia corda, rnbore Quie part membrorum juiictioncm inaris et lemina?. Adilnni, ilefuiurani
tecreiior esiet habenda. Sive atilem legas ruborh, sive inotuuin cnrporis iiiordinationem, non vero jncuiidi-
pudorit, eadcm res inr.iiiiur. Candor, ut Rivinus laiem et dileciaiionem. Puilnr au em ex inordinalioue
noial, sapil divinitatem, pudor, el rubor opera tene- oriinr. Iia fere plerique Paircs.
brarum consequitiir. 447. Barlhius I. vn Advers., cap. 20, afiirmai,
441. Scriptura Val , Quid pars, poteslhabere hiinc Dracoiilinni cilra conlroversiam scripsisse quibus
seiisum, cur pars aliqua corporis see.rctior essel ha- omnitt jussil Aitonai. quii in scriplura vnl^aia abcst
benda. ille qui jussil. Ad niarginem vern nniaverai B.irlhius
441. Leciio Val., anectibut, cnnfirmare poicst ex- jns dat ad unnni. Neutruiu Rivino placcl, eliamsi le-
blicatinnein Weilzii ad v. seq. Sed snpra v. 392 legi- g:ts jusserit umts, vel unum, hoc esl Deus. Praferl
lur, A/feclutque novot blainli genuere sopores. Avitus ciiiiiSirmoiido jus.Ml ad iisum, sed pro ^ussil nielins
I. li, vcrs. 238, Adnmdiffuti lcvtns pcr gramina campi pulal ccttit. Ceile si mulaiio invehenda e*t, maiiiM
Conjugi» amptcxus alque oscula aislu petebal. quibns omniu cessa fuertnil, vel qiv.bui- omnia cetseru
445. Rivinus susn/catur Sec rubur ultus eral, ces- uitclm : 11.7111 revcra versu 437, Ibani per jlores,
:•.
tabal origo yudoris, Kacilios esset eritt, cum deetsel nnlla ir.enlio ll.i occurril. Cedere pi o conceilere iiiuhi
oriyo pudoris. Weii.tius cum slaret origo pudoris ex- Chrisiiani poelae dixeruiit, quod eiiam apud Cicern-
ponii de luo.ibus corporis, qui post cnlpam ohsceni neni el alios vetercs scriptorcs repcries. De hac si
r.3 DIMCONTII CARMINA. 7:.f>
178 Arloris unius fruetu sub lege negaln. A 100 Fiaudibus iuibiiius morlis, caput ne mi-
Voiuere iimi lellus, nou raslrojussa domari, | loruin,
» '! Quafrere uec sudor frucius quocunquu labore Pcciore vipereo melliium c» ore veuenum
Cogiiur, aut campos aliquo de fonlc rigarc, Punireo sub ilenle parans spmnaine palato.
Imbnferi» seinper ptuviis absentibus uber
180 '''B" '''• Uw edax contusiim denle vc-
Cespes, et arbilrin crescit fetura inariio. iienum
|
179 Prauerea solisdaius esl lucus ille duobus, luvidia* mordacis babens sub fronle modesla,
455 Oeliciis linminiim tanium conslructus opacis. 463 Qu*rit opem scclcri, per quam fallaiur ho-
ISon placidas ItlMenUI aves, uon ore cruentas, [neslas,
Unguibus armaias nescil pcrferre volucres, Slmplic.iasque cadai, vel credula curda reatnm
Omne genus pecudum nescit, gcnus omne fe- Incurrani non fraude sua, sed clade perrnni.
[rurmii. Fonia rorda viri non expugnanda per anguem
Solus ibi irrcpsit squamoso corpore wrpem, 1'ni-M-ns i pielatis inops, el conjugis aures
VARl/E LEOTIONES.
449. Val., raslro ; alii, rasirit. It 460. Vat., indutus m.
f.
450. Val., nec sudot frucloi. 461. Vict., mollitum e.r.
».
452. Virt., a. imber Cespet et. Vflt., Imbre feral 462. Vict., inutiiTu jam tub d. Azagr., funderetub d.
nutlo pluviis abtenitbus aer Cespes urbitrio. 463. Omnes, ubi; cx conjectura, ibi. Val., edua
453. Vicl., c. fortunam. coctum d.
454. Vat., /. iste d. 465. Sirm., tceleris. Vat., Vicl., tctleri.
455. Val., d. ovium t. 466. V;it., cadit. Sinn., Vict., realut. Azagr. et,
456. Vat., Nec placidas sutientata naves non ore ut videtnr, Vai., reatum.
cT'teniai.
469. Sirm., i. ted c. Vict., i. at c. Vat., i. et c.
457. Vat., n. ferire v.
NOT^E.
gnilicatione verbi cedo viJeri potest Schroderus Ob- marito. Vide Pervig. Vcner., De maritit imbribut.
servai. jur. civil. 3, 4, et Arntzenius in Miso-llan. Mar. Viclor, lili. n Gen., v. 16« : Tumsedecoctistet-
cap. 5. Sed com codices mss. runsianter exlnbcant lits pinguissima glebis In felus movit varios, quos imbre
jussil, lenlari potest quibus omnia jmi erat uti, cuin marito Parturient putri dissolvit rura meatu. Alii,
nccusativo wi, ui apud Ciceronem, Lucretium, Cato- putrido.
nein, vel jus enu essc, hoc esi comedere, vel quibut Quod
454. solis Adamo ct Evae raradisus datus
omni'i jus trut unum, vel jussa subcsse, vel jure liee- fuerit. excluMs aliis animaniiliu>, oslensum esi supra
faiif.-siceniin bic vcrsus respondct superiori, Itlici- C v. 558 ex senipntia scilicet nomiullorum : naiu ple-
tumque sibi. rique aliler seniiunt.
448. Supra v. 415, Arboris uniut tantum nctcite 456. Rivinus in erralis pro placidas substitiiit ra-
saporem. pidas, ineptc excliiduntur eiiim aves taui pl .cidoe
:
449. Leclio Vat. conlirmatur siuiili Ovidii versn i quam ore cruentas. Libr. n, v. 735, Qui placidit
Met., v. 101, Ipsaquoque immunii, railroque intacla, swvhque juvet, elc.
nec ullit Saucia vomenbus per se dabat omnia lellui. 458. Supra v. 281. Cigniiur omne genus pecuUum,
Viigilios vcro I. ix, v. 608, dixit lerram doiBnre genut omne ferarum.
ratirit.
460. Mar. Victnr, lil>. II, llle caput scelerum, mundi
452. Wcitzius in emendaiionibus refert, Hoesclie- infentiss.mus hostis, quein versuin repelil lib. in l'ru-
secum communicasse conjecluram Simonis Tcel-
liiuii
dentius llamart. v. 203, Hinc natale caput titiorum :
niani, qui l.gebat et interpungebat Imbriferit wm- : principe ab itlo Fluxit origo mali. Deum caput virtu-
per pluviis abtenlibus : imber Getpet, et arbitrio crescii lum :ui[ea dixerat
Prudcntius.
(ortuna marilo. Scilicel io par.idiso pltivie non ceci- 461. Tertullianus
I. i contra Marcionem : Circum-
deranl : loco pluvia: ipse cespes SUO surco imlier sibi feri miseris mixlum cum melle venenum. Kivinus reji-
erat, ejusque velui mariii arbitrio crescebat loriuna, cit moltitum in Weitzio pro mellilum, el addil Bar-
hoc est ferunia, ul Varro loquilur, aut fertililai terrx, lliium pag. 353 Advers. malle exire pro ex ore, quod
unde insulie Fnrlunat& dictae, quoil fertiles suapie noii probat. In Barthio id non invenio. Fortasse Ki-
natura sc feraces sint. Veruin scriplura S.rmondi vinus notam illius ms. vidit, qua ea conjectura coo-
proba csi, quae ctiam ante etiiiinneui Siimomli liar- tineretur.
[)
lliio se proluverat. lmbriletx pluvix dicitur per hen-
462. Barthiu< loc. cil. certo certius legendum ai|
diadyn, uinnn perduo, ul I. m, v. 21. Seoleiilia de- Fnneru jnm sub dente parans, quod Rivino placet.
suinpta cst ex Genes. cap. II, v. 5 Non enim pluerai : Munera in veteribus editionibus aperie falsum esi.
ihminut Deus super lenam. Alcimus I. I, v. 227, Fx Azagr. pl uisibilis scriptura erui polcsl Fundert
N- c poscit naiuia loci, quos non habel, imbres, Sed de tub denle parans. Non adeo insolens est Laiinis
contenta suo dotanlur germina rore. du.is priipiiMiiii.es conjungere. Exempla de sub pro-
455. Hivinus conjicit uber Cespes, et a genio crescit lerl Caujiius ui Dict. ex vcteribns Act. mariyr.,
nntura mariio. Sed bcne csl et arbiirio crescit fetura Gregi.riu M i.no, aliisque. Siimlia babel vcrb. deuost
innrilo, qimd vn, cap. 20. exponit
Itarlliius I. Ar- : aut dt pnsl. (Sec dissimilc flfll anie ci i.r anl C>n M . -
hiikio NAitiro, lubenlianalurali, voluptate naliva. Fa- sulc Holslrniiiiii ad acia S. Pcrpclu.v. IV lenciiu sub
crealiquid arbinioesi lacere sponte. non jusmi aui denle vide v. 287. S|iumat palaliim serpenlis, quia
COaclfl. Ftturu pro felu, qui non »"liini esl narlus veneiium s.iiiicmqiie vomil.
aiiioialium, vcriim etiam friictns arborum et planli-
465. Isensu.s consiet, legendum e>l Krgo ibi
i
liiui. 1'linius I. xvii, c. 22, Vilis in macro (solo) livor, aul v. seq. habel pro habens, aul perioilus ron-
iliamsi vires habcbit, recisa mlru juijum moielur, om- tinuaiiila esl us.|iie ad vers. 469. Pra-sennt, elc. Pro
Nll felwa sub eo exeat. Ilcruin v.fllli occurrit fetura, tontuium Um ism- melius est concutium, ut v. 287,
i
Nec curnatt gtnUI
Dracoulius
miaiiit fttura treantlo. Dicil aiilem
urbitrio mnriio, quia alu soloul iliierc,
Proiuifur anotiii in.iui ijhuhViii sub itjaU NMMM.
469. Libr. iii, v. 404, Ttrlm lon, qu* hUH iniipi.
icrrain producere germina wuritis imfrrietM, Sflu imb.t liilaiiu, CflDflfl, de Deo : Qui iuiij/ii iiwft, Mr.
:
.'S7 CAUMKN DF. DEO. LIB. I. 739
170 Aggreditur siib voce pia, scrmone maligno A 4S0 Nec circumscriptnr serpcns impuue trinm-
lnsidiosus adil heu! mollia corda pnellic, (pliat.
ingcril oic cibos crudeli funere plenos. N;im posti|iiam juvenis violata mcnte comeilit
Ilis scincl assumplis rcserantnr lumina cordis, Funereos siue lcge cilios in morie fiiturus,
Ac permiita bonis paluit doctrina m ilornin. 182 M° x sa P' 1 iufeiil, 'iuiil pravum, quid sit
475 Poenituil nescisse dapes, et ilainna putintur [ honestum :
Tempuris ciacta spatia : proccdcre pejus Cognita simplicilas , sed ntox est corde fn-
181 Ausuru quippe ncfas. Tcnlat scducla ma- [gata.
[ritum, 4» !
> Membra pudenda putal parteiu, quae est |>r lis
Et capit insonlem jam noxia fcniina viciuin. [origo,
Circumventa perit, sed circumscripla fefellil, Etqua venlris crat digestin, turpis lia(<elur.
VAKI/E LECTIONES.
171. Vicl. inlerpungit corda: puella: Ingeril o.e. cumscripta s.
475. Vat., Vict., Azagr., semet. Sirm, «imu/. 481. Hic vcrsus el seqq. nsque ad v. 539 Ad sce-
475. Vici., p. rescissed. . tus desunl iu Vict., sunt aulem versus 58, qui repe-
476. Sic Srni.; in V.il., c. spa.... procedere pejus B riuntur apud Sirm., Vat., Aza,
Ausum quippe nefas tenlat s. m. 482. Vat., m. futuros.
477. Val., aui suum quippe. 484. Sirm., «. et m. Vai., sed m.
478. Vat., f. einctum. Vicl. dislinguit intonlem jnm 485. Val., pntunt pairemque et prolis o.
n. [ victum Circumvenla peril. 486. Sic Val., ulii digesti pro digeslio. Sirm., Et
480. Va t. sic.; Vict., circumscriptum s. Sirm., cir- qua veutris crat pridem digestio turpis.
NOTJv
Viclor 1. i Genes., Casus menlis inops. Sic inops ru- pretes fatenttir Adamum aliquo sensu ah Eva finsse
lionis, consilii, humanituiis. dereptum, qtiamvis non tino modo verba Apo-toli
470. Pos-el cum Silio I. vn, v. 2G0, dici Frau- inlerprelentur , nc biiic deceptioni Adami conlraria
disque veneno Aggreditur mcnlet. videantiir. Prohabilc mihi cst S. Pauluin osiendere
471. It.irtliius I. vn Advers., cap. 20, ailit accipit, Ailaiiiiini iiiiinis oVceplinnibUS fuisse ohnoxitim qiiam
tit adire manum apud Plautum. Sed hoc loco pro con- Evam. quia liaec prinr a serpente decepla fuit, ille. a
tenire, agyredi recte adire usurpalur. Legit autem el fciiiina jaiu decepla. Amlirosius lib. iv de paradiso :
liilerpiingii Baiiliiu Iusidiosus adil heu ! mollia corda : Muher prior decepta est, cl vrttm ipsa decepil.
puclla Ingerit ure cibos. 480. Tertiilliauiis I. li adversus Marciun., cap. 7,
475. Wcilznis tnin Vic!. Posniluil rescissc (hoc esl Deniqne pula , i>tero:ssisse (Deinri), puta rcscidisse
gnstasso, cusl.unlo cognuvisse) dapes. tl ilamna pu- illum arbitrii lihei tntem dum revocut ub aibore, dum
,
tniilur Temporis exacti spaiio procedere tejiis. Ausa „ ipsnm circumicriptorcm coluhrtim a congressu feniinrt
gnippe leutat seihicta marilum. Ubi quippe iii-
riefas
^ arcet. Rivinns in vulgati leclione hxrebal, quia lii
syllaluini esles Barlhii opini»iie, qui linc et nonnuilis versieuli malc et inter sese et cum seqq. coha>ieiit-
nliis lucis versns trajeclos esse aflinnat, quoriiin scrilnbat eigo Jnm noxia fcniina victum, Ac circum-
restiiuiio peculiares notas desidcral. Itivmus lect.o- snipium serpent impune triumpliul, passive triumpha,
neiii nosir m prafeii, el explicat Nefus ausum est ei omniiio prxtermissn versu praecedenti Circmnventa.
procedae pejut. Sed non cxpoiiil quid sit damna pu- Seil scripiuia a nobis restituia plana est ac farilis.
lantur Tcnipuris exactu spaliu. Forlasse Dracontii sen- Soliiui olijici posset, quod vers. seq. redditur ratm,
tcntia est, Evatn dainniiin |uita-se, quod autea absli- cur serpcns impiinc non liiumpliei, ct niliil postca
nueiit, ;iiiri>i|ii.- uliro in pejus prucessisse. de serpenle diciiur. H.ec difliculias uiriqiie scripli r.n
477. Mar. Virlor I. l, v. 413 Genes., Expeiti jam Obest, adeoijuc potius vcrsns hic, ubi sermo cst de
iovtn miiti cvnsorlia iti/pir Quwril, et iucuutum frau- serpeqte, locp moveudus e-set, qnam versus praci'-
gnara marilum, Quu
dis male. periit prior, arte pelil. d>ns Circumvenla prrit. Ca'terum versus sequeus Nam
478. rrudeulius Dillocb. v. 3, Tinxit et innocuum postquam narralioiieiii pcen* Adamo et Eva; inflieia?.
macuis sordeiilihus Adam. Baitliius Irgit victum, Cir- inchoat, de quibus serpens non impunc Iriumphavll,
cumvema prrntl, spe circumscripla fefelht. Putahal qu;a Deus irain venia temperavit et resurrecliuiiem
eniin Eva, conjugein iuvitassei ad pcccatum, siiiini
si eiiam cortim post moitcin decrevii.
ipsius allevaturaiu. Hivinus notaiii ms. ad marginem 483. Saptl suniitur pro scil; exponilur cnim quid
vidit, qua llaiiliitts conjecerat femna rictum Circum- in Adamo arbor scienliic boni et inali cfleceru. li.ir-
venta aperit. Ipsc anum Kivinus distingnil et legil lliius I. lvi Advtrs., cap. 5, noiat sape.re pro semire.
Ki capit insonie -. Jum nox.ia (emina victum Circum- D scire, exislimarc tiropritim csse scriptoruin Hoinas
venia petit, sed circumtcripta fefellii. Sed inintis bcne liicliuantis, el in eam icin allegat. Vc-
Augusliniim
ditiiur (leni viclum, non enim victns aral, cum illuiu riiin idem verbuiii n innunqiiaill a veleribus
sa/iere
pc.iil. ita ustirpalur, in.si sciendi signilicationem non ImheE,
479. Pro sed melitis esset el. Libeutcr eliam lc- certe non longe al> ca sit. Nnnc quxdam vulgares
gercm Circumscripta perit, ct circumscriuia fefeltit I ngu.e a sapere dii unt scire, ul Hispaua satnr, Itala
aut Circumvenla perit, circuniscribentque fefeltit. Orcn- tapere.
lius v. 540 de Lva lu cito dccepta, lu cilo decipiens.
; 484. Simpliiilat pro innocenlia occurrit I. n , v.
Hiijus Orenlii, sivc Orieulii, Sive Oronlii pntia: pari- 801. lu co lemporis puncln, quo Adamus simpliciia-
ler llispani Comnioitiloiiuui cinren esl eiuditnm it tem sive honu.n el lioiiesiiim cognovit, gratia exci-
venti-iuin.sed Itis loeis depravaiuin et corrii|>iuin. dit. bonuniqiie amisit. Sed quid? Ignorabatue anlca
Ilispanici> vcrsibus illutl reddidit Emmanuel Joseph quid essel honestmn? Non igiiorab.il cerle; sed i er
Kernamlez Vinjoy , Maniii, in-4, anno 1790, qui peccatiim evpi.iiiuento cognovit boiiuui quod amisil,
Oiennuin iu Ironle opens sanctuin appellat, nescio et iiialtiin in qiiod incidit, ut pleriqne Patres et iheo-
tj .0 juie. Senteiilia Orentii et Draciuiii qnod Lva logi exponunl. De cogui ione etiiin, qua prajililus
Ad.iiniiin deceperit , iusoiitem teperil, fefellerii, nou fuit Ad.iintis, niysier oruiii supernaliiialium, non le-
adversanir Aptstolu cp. I ad Timolh. , cap. n, ver*. vis est quxsiio ipiaiu verain riilem stipernaiuralem
:
14 L"t .Idij.n non est scd:ctut. mulier autein seilucta
: fuissu probahilius est.
iii praieariiaiione fuil. Pleritjtie eniui Patrcs et iutcr- 4SC. Scriii uram Siriiioinli falsam e-.sc agoovil
;; :
MUCONTII CARMINA. 740
Oiaollui ex membris nars inundior illa pnta- ,\ Dum qtmrunl ullas foliis, vel rupe latebras
|
lnr, Tiinc magis obtiiusi, cum credunt posse latcre
Nnxi i sula magis fncrat qua» in rorpnre tnlo, '
iiii Oiune siinin i(uodi'uin|ue Deuin, cui runcla pa-
Os, adilus moriis, quam prolulit, alquc recepil, [ te-ciml,
490 183 Lingua suada mali : sed et ames liunna 184 '''' 'oeriin, quia cuncia facil, fenique ju-
[inorlis. [
lieiidn
Videral Oiiinipolens, liomincs didicisse pndo- Non fugii arlificcm, cbalybis qu;» m.issa ca-
1 n-ni, [ininoa
1'erditleranl qtieni frii.de truri, dapibusque Suslineat, rubigo laiens qnsc visrera ferri
» [ctiinesis, Coirodat, quae niissa scinel fornace liqoescat.
Errautrs per praia rcos, foliisque tegenles 605 llic non defossa prodil tellure mrlaila,
Fecumlos arius : danl aguita membra reatum. Promitiii savs, ct non dc pulvere pemtnas.
495 llliciiiim f.is ante piilaui, liciiuinque prorecto Sril, quibus iinmillalmordaces flnclibus hamos,
Credilur csse nefas. Ilos inrrepal nre tonanli Rclibus aul pisces fallat scrulainr aquarum
Sacrilcgos, qui jura Dei caloando proranaut, I t male vcnluras speral sibi nauia procellas.
varia: lectiones.
487. Sirm., ipja. VaL, illa. B 499. Vai., Tunc m. o., cum quarunt p. I. Sirin.,
489. Sic Val., setl noj pro os. Sinn., Os aitilum llinc m. o., quod credunl p. I.
inoni» iiinf prolulil alijue lejecit. In Asafi*. csl ndi- 5U0. Ila V.M., sed liiuni quocunque pro tuiim quod-
iuj. I'..t iit.i riiin Sirm. consentnuit, ul vitlelur. cunque, Siiin., Tunc quodcunque Deum, cui euncin
490. Iia Val , sed lumma pro lnmmi. Sinu., Lin- creuta pnlescnnt.
gua malitnada, t. e. a. Umina mortis. 51)1. Vat., Ei meriio quia cunca facit... deesi re-
491. Sirui., umnem. Azagr. , huminem; sic Val. liqutiin.
Ex conjrctnra hoimnes. 502. Sirm., a. calidot q. m. Vai., a. calgbt quem
11)** . Azagr., perdtuViai. Sirin., \.il., perdideru l. m. Ilinc clialtjbis quit.
Vit., cometsit. 503. Sirin. iia ; Azagr. r. labent quw. Val. , r. /«•
494. Sirm., jam fcedot arius. Vat., Azagr. , fe- tcnt qilitd V.
eiindot arlut. 504. V il., exccdal quod mista.
495. Sic Vat.; in Azagr., itlicilum juslnm repuiani 5l»5. Attgr., Iiinc non.
I. Sirin.. ilticitum ticilum reputaut, l. 5Ut>. Sinn., promitirnj, Vat., promillis.
497, Vat., l. ijuuj j. 509, Sirin,. v. spondel t. Vai., v. tperax vb).
NOT^.
Rivinus, qui ex iugrnio leslituebat ICt pariem, qua: 494, l.eriio Sirmondi non Jisp icet. Sed Fecundot
teulris erat rgetlio. lurvm. Ac revera egeslio prujirie artus pru fecundanlet ul anlea dixit protis origo, ,
huir lorb onvenirei. Ca/lius Aur liaiius I. v Tanl.tr.,
i verior est scriptura. Uant agnila membra reatum, Imc
c. 10 , al. 8, egeslionem per ventrem pm eiuissiniic cst reaius esi, et culpa .iguoscere, videre uiembra
posuii. Sed digei-tin ventris pro ipsa egcsliinir. qoas iiuda.
effeclus tllius esl, nou inc;>ie usiirpalitr. Marrnlnus 495. Quntl fas anlea erat, illicitum putani.et quoj
I. vii Saliirualium, e 4, Erqo iu veutre ftl prnnii ili- revera lieilum esset, nisi culpa prcce&sisset, cre-
gestio , tirlute allcetica in succum vertenle quutqnid iltiiii esseuefas, ut est nudiias, liisaniebaul Adainiiae,
acceptum etl, cujut firx relriinema sunl, qua: pet in- qui pro nndilalc exempluin Atlami proferebant.
leslina inferiore on/icio Irudenle tabuntur, el officio 497. Confer I. ni, v. 5G1, Sucrilega quasi meule
quar tr tirlulit, cui uno/omxn nomen est, procurulur putem non omnia nosse.
egistio. 499. Semenua eadeui esl in ulraque srripinra
'
4S8. De lingua inala vide nnl.tm ad v. 57, Quod se>lex leclione Vat. aliud eiuo quod mtillo magis
hoininis nmiu tmgua lacel. mibi placei, scilicct Tunc maqit ottenti, cum creduul
48'). scripiura Sirmnndi suspirabalur
Itiviuus iu posse latere Obtemu quucunque Dewn. De eblenlu
Ih aditum mortit lunc prolutil, alque recepit. Leciio Virgtlius I. xi, v. lil.i, Exstruciosqiie toros oblemu \ion-
Val. veuoresl intelligo atiiem parieni roxiaiu esse
: dis iiiumbranl. De oslensnt Liicanus I. II, v. I9i, Vt
os, .itliiiini uiorlis, quain ninrlciii os prolulil aique sce ut Imc ciede-que ostenta ptacerel. M,r
Sijtltv ,
rercpit, neenoii lingoaui el aures : vel eli.mi partein ViCtur Uli i t.en Tune polet Dominum fuqient eva-
,
iiiiiinni esse liii;u.iiii, qnani os (qunil i|istiiu esl dere> inne Oinnia cernentem sperusli potte lalerr? l't
ailitns inortis) prnlulil altpte rerepil. Hecratnin eiiini lastis jaceas lenebris, eelabere nuuquam. Vide Alri-
jii iiiiiiiii ni e uiagis qnain lingiia pcrpelr.iliim fiut : i iii I. iii Genes.
atnes limiua mtirlis, quia Eva vorein
aiileni fneitinl 501. Siiiiioinliis inierpunsit jubendo, .Yuu fufif,
ser|>eiitis auscultavil Ad.iuius Ev.c p^rsuasione de- , Rivnius ii ,|al in jubeudo sensiiui i-iiiinno absolulniu
ceplus est. e-se. Il.ee ralio inliuila' sriemix' diviuje redliiin
i'lil Mclius consuliiniis melro cuni Vai., Lingua ctiaiu I. iii, v. 10.
s :aila mtiii t|iiaiu cuiii Sirin., Liugtia inalisuadn.
, 504. I \ Vat. coujicio Exedat, et quce mattm temet,
ForlaSsC Sirniouiliis ilivnlerc vnluil mali siiatu. Ul vel r/u,F tnijjii jemrl foinuce lique canl.
fuelus non seinel irisyllaliinn fecil Draeoiiiius, sic 505. De liis est sernio qui t o^nosruni ubi sini aw>
iiniie .Miu,/ii. Apulcius sub lin. I. vi Meiaiu., IHpini i.ill aote delossam lerr.tni, et geiiuuas in rupibus
i
tomuii sunda majesltis. l|U 1 Tlllll.
i' 1
-! Pecca o Adami |iud'ir qninlani scnsu nalus, 507. Slaiios I. iii silv. l.v.Sl, Eluctivagot nau-
i|iiuil,iii , xsiinc tis tli iiur. Vnle nolam ail v. 445. tas, scruliiloresque pioiundi. 1'isr.ilores vocal scruia-
|'i Tliiler inl i.iiu, viillllein, tpi.e elleetnv csl pllilo- tores profwuii.
ris, ei iiiliilniiiiiiiis luiimr, quipndura naturali alli, i, 504. Spfiure aretpitur eli.nu pio inrliieie maU
latiien luiiiiis non esi, nisi a virlule pinlirui.e prote- qin COgllaimiS, vel ellalU pro cretleie liilurnin id
dal. 1'eidtderitnl [nmJe Iruci, quia v. 107 i1i\il, In- qtiotl iiiiluiniis. ,S;i, >n, /,'/, qiiod b.ibel Sirinoudiis, ili-
Currant n •» [ruude tua. iiiur eiimi ile v 1 1 > i in uiiilnis ei nracutis ; aad uoa
? :
711 CARMEN DE DEO. LIO. I. 74*
[>io Si pluvialis hiems, aui laseus urgeat imber, \ Nalio viperca, clamans, mnrlalibus inquii,
Non l.iiei agricolam. Suli lcrris prnvidus undx Signa poli noslis, prxdiritis : liiiminei imber,
Promittil fnules desigtians anlc i-aporem, l.t leniet , nec lallil liienis, ncc tardat adesse.
185 'nspecia lellnrc scmel. Sine flaiibns nllis, 186 Ecie genus hominum venlura scire pro-
Sibila dum reliceul , necdum sei penle nouto, [liatur.
515 Pr.idiiit Psyllus vim cujusciinqno veneni. 525 Nec miriiin, Cbrisli si sentil imagu fuiuruiu,
Signa vidcl m >rtis medicus, reducisi|iic saluli", Cum nus veniuruiii nioneani animalia miilta.
Et iiegat. aut spnndcl victuruui judicc visu, ItiiMila, lana, grues, forniica?, curvus, liirundo
T:edia lielilix, vel gaildii luciilras iudeus. Prsedicunl p'uvias, nec jam piaesagia fallunt.
Cur exempla damtis liumines prxscire fuiura, Quid res eianimesf lesiis ardentc lucerna
520 Cum, leslanle Deo, doccantur nosse, quod in- 5"0 187 Sciniillare oleum, fungis creseeniibm
[stai [imbrc'
VARI/E L ECTIONES.
510. In V.it. desunt verlia aut snxeus urgeat IHI- clamnt, m. inquit.
ber. p 522. Vat., poti noscis, et obscure pradieitit.
511. In Vat , undir; nlisrure. 5:3. Vat., adestet, correclum per adeste.
512. Vat., Azagr., «nle. Sirm., arte. 521. Val., probaium. Siim., probalur.
513. Ili duu veraiis lnspecta el Stbila non leguiiliir 526. Vat., quam nos.
in Vat. 527. Vat., bucula, rana, suei , s<d scribil buccula.
515. Vat., prird'x'i sibilis vim. Sinn, ardea, rana, tuet. Ex eonjaclura giuet.
510. Ila Val.; in Siriu., t. v. medicus niorlii, r. 528. Vat., Prwdicanl p. n. j. prwtaiiia
(.
518. Val., Tanla lani vei gaitdia /luctibus index. 620, 550. Stc ex conjcclura : ins., Quid ret exanU
511. Sic Vai. in Siriu., fiopuli pro htnniiies.
; met lesias ardente tucerna Scinltllure oleum fungit crt.
521. Iia Val., sed nale pro natio. Sirm., Natio v sccntibus ignem.
KOJJE
invenio cxcmpla m
rcbus malis fuluris quae prxdi- 524. Possel cum Vai. legi probatum, s<i!icet proba-
cuntur. liim esi, lioinines scire venlura.Sed probatur videlur
512. Cum in Azagr. el Vat. sit ante, lioc reiineo magis Oracoiilianuni. m
v. 385, Quibus opta probatur.
el forlasse vers. super. legeudum esl undct, iiaui Vide notam ad v. 26 lilir. n.
«bscuruiH esl id verliura in iiexu lilleraruni codicis 525. Rivinns rectius pulal, si legatur Nec mirun
Vaticani. Seusus erit Pnividus priHfiiliil undas
: Chri ti si tentil imago futurum Nimbum, cuin monean)
designaus fontes ante ssunrem, \el in «eriptura vul venturum animatia multa : nihil eiilm Itic de advenlii
gata undoc, providus uiida: prmtlilLil loules, dcsignans q Clirisli. At vero in scriplura vulgala seilletilia siiii
atitea sapurcm aquarum. Edili dii-iinguuui tapnrrm. cousut, quin ile advenlu Chrisli i|ui<lquaio cogile-
Inspecta tellure scntel sine /lulibus, clc. Sed nielius inus. Draeoniiiis ail : bomo venlura pracdicil, nee
distingueaduni Videlur designaiis ame taporem, In- inirum si horao, qui est iinago Clirisli, pr.-evideat
tpecta tellure semet Siue flatib ullis, ut inspecta m i|iu'd fulurura est, cuin an mali multa uioneanl nos
i
lellure semel referatur ad protwdnm undce, el nova quid sit veiiluruiii. Hoiiio Chrisli imago, ul v. 358,
periodus imlioetur a vocibus Sme flutibus : quae cceleslis imago.
distinclio llivino in erratis eiiam placuil. 1'rovidus 527. Pixslal legere Bucula, rana cum Vat. quara
unilx, isive peritus scrtiimdi venas aquaium diceba- cnm Siira. et cateiis, Ardea, rana. Virgilius libr. i
lur aquitex. Pliuius xxvi, c. 6, Tusntago tttvettrts ubi Ceorg., v. 563, ex aidea signa ventorum siirgemiuiu
nascitur, subcste aquas credunt : et hoc habent t gnum peli docet :Notaique paludes Deseril, atque ullam tu-
aquileges. pra volat ardea nubem. Sed paulo post de prngnosiicis
De boc versu vide num. 7 prolegom. , ulii
515. imbris, de quibus agit etiani Dracontius, ila Viigiiius:
Isidori locus de eo cxpendilur. Ex toto coutcxiu Nunquam imprudent.bus imlier Obfuit; aut itlum sw-
liqinl legenduin Prwdtcil , non Pra?citlil , ul vo- gen ein ixillibus imis Aeiim fugere gruet, aui bucula
lebal Cailadius nam exempla proferuntur eorum
: ccelum Sttspiciens, patutis captavit naribus aurns, Au-t
qut virlute prat ttccndi pollenl , lam in pr.cce- arguta lacus circumvotilavit hirundu, Et veterem in limo
ile itibus vcrsibus qu.im in seqiienlibus. De Psvllis rante cecinere querelam , Sapiut et leciis peiielralibut
niulia afTert Lucanus I. ix, a v. 8'i3, ct de liac arte extulit ova Anguslum formica terent iter, et bibit ingent
prxdiceudi soluin id babet Tum superincumbens : Arcus, el e paslu decedens i.gmine magnu Lorvorum
pallentia vuinera lambil, Ore venena trahens, et siccal D tncrepuit densis exercitus olis. Il;ce oinnia uiiico boo
dentibut urtus , Exlraclantque letiens gelido de corpore versu complcxus esl Draeonlius : ilaque suet, qimd
morlem Exspu.t : et cujus morsus tuperaveril anguit, in omnibus edilis et inss. reper.tui, confidenter nm-
Jam promptum Ptyllit vel guttu nosse veneni. Alii ntn.se lavi in grues, qnas primo loco Vii-gifiu-, meinorat.
venenum. Plimus I. vn, c. 2, pracler Psyllos tradit Ilabebal autem prx oculis Dracontius lolain Virgilii
fuisse etiain in licllespouio circa Parium genus ho- de prognnslicis doclrinam, ul ex versibus, qui pra--
ininuin qui serpennuin iclus eoiilactu levare solebant cedunl, quique consequunlur, liquido palel. Nam
el nianu imposita venena exlraliere corpori. Nonntilli etiamsi Cliristi nomine signa priura enuntiet, qua;-
puiaul Psyllorum non vim pi tipi iam aul scientiant, dain tamen a Virgilio inulualur, ul quod ait Virgilius
sed audaciam fuisse, qiioniam venenum scrpcntum v. 42i, Si ttro »o/fin ad rapiduin , lunasque sequenies
non gustu, scd m vulnere uocel, qund jam oiim do- Ordine respicies, nunquam le craslina lallet llora, cc.
eilitCelsus Idir. v, cap. 27, el recentes medici pluri- Dracoulius Nec fat il hiems. De bucula consenlil el ani
bus eonfiratani. Psyllis coinparanlur Marsi, de qui- Cu ero in prognnsiicis I. i de Divinat., Motliuedeique
bus Alciinus I. ii, llmc esl, tuudalo quod potsunl car- boves speciantes lumina cocli Nartbus liumiferum dtt-
tnine Marsi, Citm lacita sa:vos producunt arte draconet xere ex aere sitccum. Conlcr uotas ad v. 54 el seqq.
Abtentes, eic. Adde 1'liiiiiun loe. cit. hujus bbr. t.
520. Maltlixi cap. xvi, v. 2 seqq. 520. Quidam apud Riviutim alteutaveral Quid res
521. iVaiio nipcrea destimptum esl ex Malib. c. m, exanimes testor, ardente tucerna Scinl llare viden ft.n-
t. 34, progenics viperarum. gis ertscenlibus ignem ? l.l ita scnlentia plauioi Ri-
: u
713 BKACONTIl CAKMINA 744
An Deus omnipntens posset nescire tatcbras A Quos par culpa tcnet -
gradus illic temporis ui-
Rupis, ci ex blib vestis contcita caducis [ter
Aspectauti nbstare Deo? Tunc vnce retractus l ..-i laiiiuin, nam causa ligal communis titrum-
Ci iiiiiin- rcininco semet pcccaisc faietur [que.
555 Infelix conjux, in conju^e lacta reilund.it, Exstirgil ccnsura Dei pielate severa,
188 ''- re,,s aCCtBBt, m-i1 iion purgandus agc- 545 El fitOi mortisi|uc simul sentenlia ferlur.
[tat. Supplicium infelix, ipio mors d.ilur, atqne ne-
Et ilc participem propter mlaiia cladis [gatur,
Conscius ascivit socius ; ceu fcmina possit, 189 i ;i, '° viialis coliibeiur limine mortis.
Ad seclus liorrciidum, vcl s.eva piacula mortis i-ii:n:i iiioi i erudelil crat, scd vivere pejus.
5*0 Supplicio siiciaute duos, relevare rcatuin. Otia, delicias pcrdunl, discuntque labores,
Credidit infelix : sed par scntenlia danmat, 550 Qui cultore Deo fruciiim letluris babebant,
VARIiE LECTIONES.
551. Vat., Audens omni/ioti-ns p. n. tenebras. 540. Val., realum ; ali', reatu.
552. Val., Iiupi$ el ex (oliis contexta caducit 541. V:ii. ti pro se.l
lacuua rcliiiquilur :mI vocein Mifil, aul aliam.
B 542. Sirm., Vicl. et in nexu lillcrarum obscura
555. Vai. el alii, atpectut obsture. Vat., Deo. Sirm., Val., inli-r. Aza^r., index.
Dci. Vat., Voce rcatus. Sirm., 0. rcatum, ex conje- 545. Vict., ac viin:. Vai., F.t vita est, morsque timul
ctora aspectunti. senlenlia.... deest reliqiiuui.
556. Sic Vat.; in Azigr., Et reus cxcusal se, non 516. Vicl., mort de ulroqne negatur.
rl p. Sirin., El r. excusai, scd nvn p. 547. Vat., L'lla v. c. lumine »»., supra tiniine. Alii,
557. Vat., s. cordis; ad inarg. cladis. limite.
558. Yal., seu pro ceu. 518. Vat., v. po-nis; ad marg., pejus.
53!!. In Vict. bic vcrsus proxime succedil vcrsui 510. Vat., oru delicias.
480, sed in cii legiiur ac scelus. 550. Val., t. Iiabebat.
NOT. V.
vino videbalur, qui lamen lioc modo restiliiebat Quin purgandut agebal, et nielms esset sed non purgatut
res cxunimcs (scdicel pracdieuut pluvias) cum testa agebat. Verbum
agere proprie eis convenit, qui res
ardcnlc luccrnn Scinlillal olcum (ungis crescentibus suas jure perscqiiuntur, et aclionem advcrsus alios
imbrc. Rraconlius iuiilaliir Virgilimn I. i Ceorg., intentaut quo sensu actor oppouitur ren. Adam ergo,
:
v. 300, Nec noctitrna quidem ctirpcnles pensa puella; qni rcus erai quique purgari non poicrat, partes acto-
Neseicae Iticmem, tetla cum ardente viderent Scinlil- ris sibi arro^avit.
tare oUiiui, et pulres concresccrc (unijos. Ex bis ver- L 557. Pnrle levendum ctadi Conscius nscivit socius,
sibus collatis ciun mss. elicui lectionem, quam edidi. vel ctadis Conscius ascicii socitim. Nec male est cordit.
Cum aer liuinidus esse cosperit, faviila, qu:c cuin 558. Conscius ai solnie pro reo a Plamo Seneca in
fiimo solel cgredi, probibila aeris crassitie residet in tragoed. aliisque adliibelur. Rivinus legit ceu femina
liicerna el luiigoriim imaginem rcddii, ul Virgibi in- pottet : ali.t- editioues et niss., possit.
lerpretes expliciut. Yide ctiani Ap ileium 1. u Mc- 550. Libr. u, v. 401, Ad >a'va piacula. Libr. m,
lam. aule iueJ. v. 2115, Tam steva piacula.
552. Rcdil ad id quod dixerat v. 498. Rivinus 510. In Fabricio mendum cst revelare, quod jam
cniiji.it Itupis ; un ex foliis vestis contexla caducis Weilzius pcr relevare. Prima eilitio Vicl.
i-iiienda verat
Asvcctus cohibcre Oei ? Recic esset nu, sed scnsus etiam relevare. Signilicat aulem relevare mi-
luiii-i
idem esi; inlelligittir euim et an ex, etc. imere, levem facere. Piinius in 1'aneg. c. 10, Vt ttu-
555. Sirinoiitlus edidii Aspectus obstare Dei; scd ttiuinomnium, laboremque el tanquam exaclor inlende-
pariiui Latine id diceretur. Rivinus ex ingcnio Aspe- res, el tunquam paiticeps sociusque. relevares.
ctu cohihere Dei. Ex Val. conjicio Aspeclanti obslare 5i{. Libr. ii, v. 407, Scelus umne peructum [iespicit
Dco. Possel eliam Aspeciis obstare Dei : nam olim auclorrm, socios cunclosqne ministros Impticat. Confer
aspeclus, aspecti, declinatialiir ex Noni» c. 8, n. 15, etiain I. ii, v. 419, .Vnn socianl paena:, quos non jun-
qm iluo Accii exempta allcgai. Reliqua sic legil Ri- xere realus. Ltieanus I. v, v. 289. liheni miln Ca>snr
viniis, T«in voce crealum, Crimine fcmineo se setl pcc- in umlis Dux euit , hic socius. Eacinus quos inquinat,
cassc, (atclur Infelix conjux, in conjuge facta reiundit, wqual. Arilnr I. i, v. 472, de Sapliira Carfil impiu :
El reus exrusal, sed non purqanttus kauelur. At s'c pdr- conjux Supvlicio percussa pari, quia crimine o» uno
q
tictprm, cic. Sirnioiidiis lcgit et inierpiingil Tunc voce Eit commune nefas, quoties scelus ante peraclum Con-
reatum, Crimine femineo semel peccasse fatelur. Infc- sensus facil csse suum.
lix conjux in conjuge facta redundat, El rcus excusut, 545. Weiizius affirmat se restiluisse nam pro non.
sed non pnrgandus ugebal. El sic participem, etc. Mulio In editione prima Viei. et in sec.iiida Palincii iiivcmo
clarinra haee sunt, ut a nobis resiiluiiaiur, Tum voce nojn. Eorl.isse evempliria Eabncii virinnl.
retiactut, Adam , infelix cenjux, voce Dei reiraclus, 515. Lilir. n, v. 697, Levit est tementia c«li.
qiind eleganier dicilur de lllo qui unde fiujeril eo vi 540. Legendiiin pulo Supplicium felix : n.iin m
reducilur. r.iteltir Ad.un seinel pecca-se imluclum omiiiluis lns versitius csl aeiiiu. n et .|iia:ilaiii nppnsi-
a feiuiia, adenque in conjuge fucta redundat, Imc est tio Ct-Msum BJHall severu, eiltr mortisqut simul stn-
:
peccaium parliin iu ennjugein n-jicit. liedundo cum tenlia, supplicium fellx quo mort dalur alque ntgatur
acctisativo, ui Staiius I. iv silv. 5, v. 71, de fluw» ultio vilalit eohibiia limint mortis.
ail : 1'andis lulia (iiuribus rctlundai. Elegaiilius essel 547. Legi eiiam polesl timilt moitit. lnlelMf Hau
iii conjugcm, s d pnclice inni male est iu conjuije. autciii ultio iu vilam liuniinis, cui loi a riiimns ub-
Luirelius I. vi, v. 712, Silits in astatc crescii, cam- uoxio fclicilatis gcuus est iuuri ui veis. se ilisla- , |
pisque rcdunttul. Vide Cifaiuum iu ludicc. Ventisia riiur, el eiplicatiui vers. 555, £i n'.e »i.is tuH
esl lei lio Val., Et retis arcnsttt, srd uon purgundut Untur c iii fine mulorum. Coilem ii-eul.l, si .lieitu ,
agebat, quani libnrii non inielligeDlua perveriaruul. iiltioneiii eobiberi limtie inoitii vitilti, qu.nl ni*| t
Adani i.iiii siiIiiiii se BlCUUvil, veniin eliam aecusa- iullli protiatiir.
t-at tuorcui, cum ipM cssct icus. Addiiur >e aea l Ji.S. Fnle, uvere pejor, \idelicil pusiu.
CARMEN DE DEO LIB. I. 713
Agricola dominus quam nondum verlerat iiii- A Vita gravis liominum subducilur impele mnrtis,
[quam. 190 Q uje recidiva magis conversis corde
Ipsc rigalor cr.it , saior, allor, messor, arator. [re urgit.
OQendunl liunc ambo pium trudunturabborlo,
: Mors mundanorum rcquies est crrta laborum,
Perpelui flores nec sunl suh jure reorum, 560 191 El male vivenli prasiaiur Gne salutis.
555 Etviiie mors mela dalur cum nnemalorum. Coniinuans quodcunque nocet pravumquc bo-
M.igna Dei pietas, venia qui temperai iras. [numque.
VARl/E LECTIONES.
551. Sinn. Ita; Vat. Agricotam Dominum q. non
, 554. Azagr. ila; Sirm., p. floris, noh ett s. Vict.,
diriteral unqvam : forle esl quce non. p floris,uec est t. Vai., perpetui flurit, nec habet s.
552. Vat., tator aller mestor ; alii, t. auclor, m. 556. Sic Val.; in aliis, p. temper qui.
553. Vat., o. hutic a. Sirm., o. nunc. a. Azagr., 558. Iia Vat.; cxteri, m. Diunci corder.
o. tunc a. Vict. o. hccc a. In \at., oriu pro horto.
, 559. Vat., r. vel certa.
NOTiE,
551. Vicl. facitcum Sirm., sed Fabricius pro qnam B ctionem. Imitalus eignest Dracontium Engnnius epi.
cdidit cum per errorem, in quem Weitzius eiiam in- grammate illo suo. Quod attinel ad explicaiioncm
cidit. Riviuus suspicatur Agrieolm vomis cum nondum liujus et duorum sequentium versuum, audiendus cst
terteret aqrttm. Bartbius, lib. vn Advers. cap. 20, , Ilanliius lib. i.iv Advers. , cap. 9, lia enim censet
spurium hunc versum puial, quo demplo clarissima Michael Glycas lib. Annal. cum aliit priscis Palribus,
i
esi scntenlia. Ex Vat. conjici potest Agricolam domi- sine morlis auxilio posl lapsum primum parentem in
nondum viderat unquam. Verbi Cenes. u, 5,
ttitm qiiiv perpetuit hujut, quas merilus erat vitm n.iseriis victu- ,
h.TC sunl Et homo non trat, qui operarelur terram.
: rum fuisse : Dcum autem miserlum infinilarum cerumna-
552. Ex mendo Vat. atier iego altor potius quam , rum pro pozna simul, ei solalio inortem introdvxisse.
auctor cuni editis. Vide lib. m, vcrs. 515, cum nota. Prodncil autem Glijcas tesles et fundamenta hnjut tibi ,
Ciiero lib. n de Nalur. deor., c. 34, Umnium rerum, assertionis Basilium, Ghrysotlomum Gregoiium Xa± ,
quce natura administranlur, seminator. et tator, et pa- ziamenum et Anasiasium Sinaiiam Sed his admissis
rens. ii' iia diiaut, atque edncalor, el altor ett mundus. sciendum est nos minime tcrminum malis imponere,
..
55). Rivinus conjicil O/fendunt hcee ambo pium cum posl vitam insolcntem mortui fuerimus, sed erimina
vil Deum ut hcec ponatur pro hi. Sentcniia Vat.
, noslra timul, el eorum poenam in aliam mortem, quce
recle procedit. nunquam moritura est, conliituare : qua de re sic opliine
551. Scriplura Vat. reformari ita poiest truduntur scribil Jonnnes Sareiburiensis Ib. xi de Nugit curia-
ab horto Perpetui floris , nec adest tub jure reorum. likm, c. 27, ex vetust ote qu dam tcriptore ecclesia-
Pro est scriplores sequioris aUatis, ut Commodianus, stico : Unum est, inqttit ,
quod lolis mentit et corporis
Sedulius et alii, usurpanl adest. _ viribut fugiendum etl : quid illitd sit, quarrit ? lurpitudo
555. Prudentius hymu. v Per., vers. 527, Finem ^* et tolius tpec es inhonesti. llcec enim fnciunl, moriem
malorum prccslitit hlortis suptemus exitus. non este tcrminum malorum, sed anlecedeniium et si:c-
558. Rartliius lib. xiixv Advers., cap. 10, recidivus ccdenlium copulum. Quam eamdem senlentiain nobit
expnnil vittv retlitutut, et velul excisa slirpe repullulant, proposuileiiam Dracontius Morsmundanorum.elc.
qnod hoc exemplo Dracontii confirmat ct alio P.iulini Idem Banhius, lib. vii , cap. 20, explicans versum,
ad Nicetatn de Christo : liecidivus Abel pascil ef/usi Et male viventi prmstatur fine saluiis, ail Prtvstare est :
prelio redemplos Sanguinit agnos. Bnrlhio oppnnit beneficio queni eliquo afficere. tlors eo fine beneficii
Itivinus, quod hoc Di.iconlii loco recidiva cst a recido, instar datur mortalibus, ut salutis landem sint compoles.
non a fivdo. Verniii dnbium non est quin recidivus Alio vero loco, ut animadverlit Rivinus, vel fonasse
pro renasccnti sumatur, sive a ccedo Irabat origincm, ad hunc locum roanu scripsit Bartliius , legendum
ut inulli putani, sive a reeido pro recuirere nam : esse, El male vivenli prcestat finire saluti, quod rejicit
recidere dicontur quae redeunt seu recurrunt. Vir- Rivinus exponens fine salutis , boc t-st salulis causa.
gilius lib. x, vcrs. 58, Dum Latiuin Teucri, recidiva- Equidem sentemi.im obscurain adluic pcrmanore
que ntcenia quccrunt : ubi Servius inlerprelatur rena- puto : nam mors
est requies lahorum lis lantum
si
seemia, el a cuedo videlur deducere recidivus. Alii qui benc vivuntquo paclo prxslalur inale vivenli
,
minus ;ipte ntcenia qua? bis ceciderunt exponunt. De- line salutis , nempe salutis causa , vel ut compotes
berct quidem seciimla in recidivus csse longa , si a salulis sint? Et quid rogo , est morlem roniinuare
,
ca>do recidivut dicerelur, sed in derivaiis sxpe v.iriat quodcunque nocet pravumque bouumque ? Nam bo-
quanlilas. Charisius hoc discrimen intcr rccidivus, et num cuinocet?El si coniinuat mors quodcunque
rfdicinns agnoscit, quod rediviva dicimus quce post D nocel, roale vivenli cur dalur salutis causa vel fine?
inlrrilunt redeunl, recidiva qucc ex suo cam resiituun Rivinus mallet Gonlimtans quodcunque necal pravum-
tur. Si lioc discrimen semper sei varetur , hoc loco que bonumgue. Sed diliicultas eadem est, sive necat
poiius legendum essct Qua rediviva magis. In editis sive nocet legas. Existmo igilur hanc esse Dracontit
est MMci corde resurgit, quod dc anima posl obitum menlem, qund mors est requies laborum hujus vitae,
corpor.s superstiie inielligi polcst. In Vat. eonversis et bomini male boc est in irijinins et miseriis vi-
,
corde accipio de resurreciionc eliam corporum, quae venli praeslalur beneGcii et gratise loco , quia morte
justis bommibus ad aeiernam feliciiatem concedeiur : molestiae hujus viUe Gniuntur. Versus Gontinuans
de qua resurrectione postea multis arguiueniis agit quodcunque nocet cum versu sequenli conjuugi posset,
Dracontius a vers. 631. ut Ueus sit coniinuaus vitas bominum et (fuodcunque
559. Rivinus putat hunc versum esse Eugenii To- eis nocet , adversa et prospera. Nisi mavis ita legerc.
lelani, qui ep gramm. 4 de bono pacis ait
:
Pax fessis : Continuum quodcunque nocet pravumque bonumque,
requiet, pax denique certa laboris, ubi ego malieui meta vel Continuans neulrorum roore, hoc esl quodctiuqim
laborit. Iroo cum in Dracomii versu Vat. habeat re- cnntimiaus vel cominiium, sive pravum sive bonniu
quti vel certa, non absonum essel legere reqwes vel 811, nncet, quod demum milii unue placct ut sensus :
meia, suinpto vel po et, iniellisiiur enim est, etianisi sit, etiam bona hujus vitx, si perpeiua essem, f:«sii-
non exprimalur. Sic vers. 555, El vilce mors mela ilinni alatura cum m c vere bona sinl. Tum vers.
,
dalur cum fine malorum. Quod autcm liic versns Eu- seq. legere poteris Solus in xternum bonus esl regna-
genii sil, non assentior Rivino exstat enim in Vicl.
: tor, et auclor Virtus trina Deus. Malth. xix, 17, Quut
el Vat., in quibus nullani esse opinur Eugenii corre- me interrogas de bono? Unus esl bonus Deus.
Patrol. LX. 31
;
:
747 DRACONTII CARMINA. 743
Solus cttrnom Dcus csi ragnnlor, et aucior,
in A Bedibu efiressos placldis, dominenlur ut orbi,
Virlus triua Dcus triplflX Deus oninis ct unus,
, Ac to:uni, i|uod mundus liabcl, sub jure tene-
De i|u« speraluin couccdilur «iniie beolgnum, [renl;
£105 Et quaccuuque julict, pncsumpiio nulla l<-u llii, El quod Oorct liumus , viridis quod germiiial
Nec decsl elTccius facicndi tcuipore eodem : [hcrba,
192 Uucni pencs et sensu prxcerdia muta lo- Quod spicat messis, qucd ramis parturit arbor,
[quunlur, 578 193 Uuod gcmmanl viles, quod amcena CO-
Et, lingua rcliccntc, sonal super xtliera scrmo, [niautia rrondcnl,
Ac niens pura Deum potius quain lingiia pic- Flumina quod nvllunt fontes, quod lluctuat a:-
[catur. (quor,
570 Ergo operis meinor ipse sui Deus impcrat am- Qtiod |H'ia ;i trahit unda, fretum quod liltora
[bos [tuudil.
VARIjE LECTIONES.
563. Iia Vat. alii , Virlut una Deus, trinut Deut
; 570. Sirm., Vict., i. tui tunc i. Azagr., f. Deus lunt
omnit et unut. Vat. , i. sui Deus i.
U'
565. Azagr. , nulla fefellit. Val., Picc quemcunque 571. Vat , dominentur
in orbe.
ment pranumptit pura fefellit. Sirin., prwsumptio nutla 572. Vict., jure lenetur.
tefellU. 573. Vat., At q. f. h. v. q. germinet h.
566. Val. , Victurum effeclut non desint tempore 574. Vat. , Quod tpicant metses , quod ramos p.
todent. arbos.
567. Azagr. , Vict. , Penet quem sensum primordia 575. Vat., quod geminant v.
tnulta loquuntur. Sirm. Quem penes et tensut primor-
, 576. Val., Ftumina quod mutanl fonltt, quod flu-
dia multa loquuntur. Val., Penet quem tensu pracordia ctual mquor. Sirm., Ftumina, quod mittunl fontes,
tnuta loquuntut. quod fluclual amnis. Azagr. ita, sed cequor pro amn>t;
568. Sirm. , Rt voce reticente sonat tuper cclhcra sic etiain Vict., sed fundil et orquor pro flucluata-
termo. Vict. , Et termo reiinente sonat super aHhera quor.
voce. Vat. , El lingua rcliccntc sonat tublena setcno 577. Sirm. cum Vici. distinguit nnda freti, quod.
ad marg., tetmo pro sereno. Vat., lundat pro tvndunt. Omnes, (reti.
569. Vict., hac ment.
ISOTiE.
563. versn diclum in prolcg. num. 109 et
De hoc quod tingua tacct tub corde loquaci ; et vers. 605,
seq. , ubi de oribodoxa Dracoiiik docirina contra Laryilur peccaiareis sinevoce rogatus Pectorit affectu,
Ariauam iropielalem verba feci. Legesis nol. lib. II, p secreia menie, fide, spe. Vide etiam vers. 751, lib. i.
vcrs. 69. 571. Legendum arbilror Scdibus egresso» placidit
564. Epist. Catb. Jacobi cap. i , vers. 17, Omne dominarier orbi el vers. seq. sub jure lenere aut
, ,
dalum optimum el omne donum perfectum desursum Sedibus exire placidis, dominenlur ut orbi, etc. Sed
ett descendent a palre luminum. prius illud inagis ptacet.
565. Prmsumptio pro audacia , nimia confldentia, 572. Barlhius, lib. vn, cap. 20, legil sub jurt tene-
obsiinata animi prxparalione a Terlulliano , Severo tor. Rivinus, Si t. q. m. h. s. i. lenetur.
Sulpicio , Apuleio et similibus scriptoribns sumitur. 574. Spicare est spicas emittere, translate acuere,
Nonnunquam tamen in bonam pariem accipitur pro nt inspico. De eo verbo videndus Barthitis lib. xxix.
liducia. Advers., cap. H; Turnebus lib. xxi, cap. 95, Dra-
56C. Ex Vat. conjectura orilur fefellit Yicturum, conlius ilerum vers. 587, Ventus spicai aiisias.
tffeclus nec desunt lemporeeodem, vel Viclorem, elc. 575. Gemmare de vilibus diciini Columcll.i, Varro,
567. Rivinus putal scriplum Quem mens el sensus , et alii pro getnmam, sive ocutum emiitere. Ahhi etiam
primordia muia loquunlur. Barthius lib. vn, cap. 20, Dracomius ita loquitur, ut I. II, v. 220, Palmile gem-
legit Quem pcnes et sensus primordia muta loquuntur, maio pobt pampiniis admovel uv.:t. Confer v. 719 I. i.
et explicat de elemenlis reruni omniuin a Deo coih- Weitzius explicat amcena comanlia, amccne comantia,
ditis. Rivinus contra censct hoc loco preccs lacitas, ul amnr.u posiium sii advcrbialiier, vel dno adjectiva
ab animo profecias, lingux et sermoni claro opponi amcena comaniia »\t esse. Sirmondus dislinguii(quod
cui explicationi non obscure scriptura nostra favet. videtur etiain velie Weitziils) amoena comamia fron-
568. Weilzius legil cum Vict., el reiineme voce dent Flumina, quasi Oumina amoena comantia fioii-
exponit retenla. Rivino nec Wcilzius, ncc Sirmondus D deant propier arboies qua; circa llumina solent fron-
placet quomodo enim ait, sermo , sonat voce si
: , , dere, ut Weilzius in indice clare aflirmat. Verum
relicenle? Spcrnil vero , quod Weiizius ail retinenle amosna comantia stint loca anuvna, quaj ipsa frondc-
pro reienla. Ip6e autcni conjectai Et sermo recinenie scunt : bumus euiiii, arbores ei silvx conianies di-
tonat tupet cothera voce. Facile reicllitur Rivinus si cuiitur. Amxna absolutc ponitur pio locis amoenis.
nostram i|uoque scripturam oppugnct nani aiumen : Tacitus iii Annal., c. 7, Per amttna Asia? el Achaiaf.
Draconlii in eo est quod preccs intcrnas animi sonare 576. Bartliius loc. cit. Icjiii Fluminaquod tnittunt,
lingua reiicente dical, ut vers. prac. pracordia muia fonlesquod fundit el a'quor. Rivinus intelligil Ouniina
toquuntut simili oxymoro, et vers. seq. tnens potiut a fomibus miiti ei ab tequorc fundi, sed suspieatuT
quum tmgua precalur ,
quo prir ccdenlia declarantur. Flumtna quod miltunt, quod fomes, (undit et <ro«tfr.
Paulinus Petrocorius sxpc hujusmodi clamorcs cor- I nosira scriptura seulcntia cst quod Ouniiua a fon-
i
dis rcticcnte lingua, coinuieinorat, Dracontium, ut
, tibus niittunlur, quod xquor Ouclibus valel, li.ro
puto imitalus , til liti. i , vcrs. 380 , Ad Dominum
,
omnia d.iri sunt usibus liuiiiuus. ut quo.l spicut mci-
rursuj flelus, Mipttia sursnm, Et gemitus, clamor cor- sis, ijuod gemmi.nl viles, quod Ooret liuinos, clc.
dis, vox magna laccmis; lib. lll, \crs. 334, Cor clamat, 577. Dislincllo, sive iiiler|iunclio Sirmondi el ve-
si timjua lacet lili. v, vers. 425, Cotde huinitis. tctsus
; tcriiiu edilionum incrito rejicilur a Rivino, qui legit
meiilo, tine murmnte clamans; lib. vi, vers. 9, t.la- fieli •fiiod littora tuiutttnl ciiiii Itartllio et Weiliio, el
mantia corda Allcgniit proptias sinc Mtt tl murmure frtli suniit pro nominativo plurali exemplu Lucrclii.
cuusat. Dracontius rui sus lib. II, vcrs. 592 Exaudu, qui di\.it (ttttn prq ui.ui. Vcruui Lucieuus, ui alil
; .
7iO CARMEN DE DEO. LIB. I. 30
Murmiire quod venti flanies vaga marmora \ Cogitur : hinc imbres vcniunt, placidumque se-
[cris-paul, [rcnuin.
Ouod gcncrant lcrra1 , quod floniiua, ponius, Verilus alit fructus, et vcntus Spical arisias,
[el acr, 195 Venlilal testiva quas flatu mollior aura,
Delloral fructus, et deculit arbore flores,
580 194 Usibus buinanis dala sunt lixc cuncta
[vcnire. 590 Flatibus accendil flammas, ct tcmpcral seslus,
Ut sitnilis qui factus erat de pulvcre Cliristo, Flatibus alternis rcdcunt cnmmereia vilse.
llis dominarelur cunctis sub carne crealis Ilqiic.reililqucsuos repelcndo spiiitus haustus.
Corpora corporibus servircnt cuncta subacta. Et reduci vento fibrx pulmonis anbelanl,
Spiritus interca servit sine corpore ven- Faucibus excurrens et naribus aura vii i-sim
[lus, 50:, Vilales animat per inembra lepentia sensus,
5»:. Venlus agit nubcs, in nubila crassior aer Atque modo gelidis, calidis nunc flalibus ora
VAHI^E LECTIONES.
579. V»t generanl terra, quod flamma p. Vict., m. iiuui, sed videtur correctum per aura.
p. et wther 589. Vict., (. atque excutit a.
15
581. Vict., timilit qua (. 591 Vat., F. alterius r. commcrcia viur ; cdili, altei -
5S2. Vict., ij domiiiarelur. nis r. comitantia vitw.
585. Val., n. crastiut aer. 592. Vat., spirilus austrus.
586. Azagr., hoc pro hinc. Vict., placidumqite se- 593. Sirm., et duci vento; rcliqui, el reduci vento.
renum. Val., C. huc imbret v. placidumque snennm. 594. Vat., excurrens el n. ; alii, e. in n.
Sirm., hinc i. v. ptacidosque serenus Ventus. Sic 595. Ita Vict. Sirm , t>. recreat. p. Azagr., vitalceta
Azagr. animat p. Vat., Vilales animw pcr m. repentia s.
587. Vat., Vicl., Azagr., fluclus. Sirm., fructus. 696. Vat., et modo quw g.
588. Vici.,quw pro quas. Vat., Veniitet a. quat (.
NOTjE.
miilti vetercs, non fetus freti dixerunt, sed fretus, 586. Sirmondus htnc inibres veniunt, placidosqut
frelus, ut facile csset probare. Ex Vaiic. igilur lego tcrenus Venlus alit fruclut. Melius videtur placidum.
freium iuod liltora tundit : possis etiam freta quod que screnum, ultranqnitlum serenum. Ubr. II, v.80l
littora lundunt, producto a in freta ralionc cxsurac. Splendente sereno, «
hoc I. i, V. 68, Viotare tere-
Catullus carm. 11 ad Fur. el Aurel., v. 4, Litus >tum. Ex venlo cnim non solum imbres veniunt, sed
tunditur unda. lloratius Epod. xvn, v. 55, Saxa..... cliara serenitas : nam veuto nubes fuganiur, ut ex
Neplunus ulto lundil hibernus salo. cap. cii. Job patet, quem locitm Dracontius expri-
578. Bariliius, 1. vn, c. 20, putat legcndum flanlet G mcre videlur. Serenum absolute pro serenilate adbi-
vagum in wlhera crispanl, vel vaga in aera ut aer sil betur non niodo a poetis, verum ctiam a Catone,
neutrum. Melius I. xxxu, cap. 19, lectionem vulga- Livio, Plinio, Suetonio.
lam reliuet, muliisque exemplis prob.it marmor in- 587. In hoc versu et in vers. 589 Fabricius et
terdum sonare xquor. Acuiucn Dracontii in co situm Weilzius cum Vicl. legunt fluctus ; Sirm., fructut,
cst, ut vnga cum marmora conjung.it. Autbrosius quod pnrfereudum esl.
dixit etiam wquore crispanii. Ejus verba ascripsi ad 588. Rivinus cum veteribus editionibus quw, Sir-
v. 149. Consule eiiam noiam ad vers. 258, Et cri- mondtis quos, ut referat ad fructus in vers. seq. In
spante frelo. Vat. quas refenur ad aristas.
581. Riviiiusexponens versum 571, Sedibus egres- 589. Dejlorare et defloraius legilur apud Livitim,
tos plucidis dominentur ut oibi, obiter emendal huno Quintiliantim et Gellium : eisi enim varient lectiones,
versum Ct lcgil El similis, qua faclus crat de pulvere, lainen boc Dracontii loco confirmatur usus verbi de-
Chr.sto Is dominareiur cunctis. Nnnc vero ait cgregie floro pro florem aditno, vel arbore llores cxcuiio.
Sirmondum legere Ut timilis qui factus eral de put- Wciizius ait, deflorare in Symtnacho esse seligere.
tere Christo, scdicet Vcrbo ; sed decsse quis luerit Teriullianiis defloralionem dixil. Teniari etiam possit
qui dominari deberet, bomo scilicel, qui Salvatori in Dracontio Dal flores venlus, vel dat flori fructus.
suo quoad carnetn exceplo peccato similis conditus 591. Scripturam Vat. commercia vitiv facile proba-
fueral. Cutn editio Rivini erroribus typograpbicis bis pr.v aliera vulgaia comitantia vitw. Vocabuli com-
referta sit, vix veram ejtis incniein niultis in locis mercium mirus esl usus apud scripiores. Alcimus, I.
assequi possumus. Existimo eum scripluram Sir- j.
i, v. 99, Spina rigens crebris inler commercia nodis
mondi approbarc ac solum mutare vers. seq., His u Diffundil duplicem costarum ex ordine cralem. Desnnt
dominaretur in ls dominareiur, ut intclligatur honio, ln vcrsus in niinnullis edilionibus. Pulmonis officium
qui dominaturus eral. Sed cum dicalur qui factus desciibil idcm Alcimus I. i, v. 105, Addilur el lenui
cralde pulvere similis Chrislo, salis inlelligilur hunc pascendits ab uere pulmo, Qui concepla traltens lenti
ipsuin hominem esse, qui domiuari deberet. De simi- spiramina flaius, Accipial reddens, reddal, quat sum-
liludine hominis cum Christo vidu nolam ad v. 559. pserat auras, lnque vicem crebro pellalur anhetilus
582. Forle su6 carne creatus. haustu. Bartliius, I. xxxn Advers., cip. 8, cum Fa-
5K4. Cum dixcrit corpora omnia homini servire, bricio lcgit in Alcimo Vl concepta el Perque vicet
oddil ventum eliain eidem servire, etiamsi nou lia- crebro : et noial illttd accipial reddens pulcbre a Dra-
beat corpus. Sumit atiietn corpus pro eo quod oculis ronlio exprcssum reducii vocabulo Et reduci, etc.v.
videii et percipi clare poiesi- Uiuc aer spiritus 595.
etiam dicitur ci spintus ad aninium significanduiu 595. In Sirni.duci videiur menduni lypographicum-
traiisferlur. Vide notam ad v. 591.
585. Virgilius, I. i Georg., v. 462, V«h(us agal nu- 596. Prudenlius, Apolh. v. 837, Perspice, quam
bes. Cicero de Nalur. deor. I. n, c. 59, Aer concrclus varws fundamus aborevapares, Spii amus quolies anima:
in nubes cogitur. Vugilius, I. v, v. 2 >, 1 n nitbem co- sufflubttis aitras. Nunc flalum tepidum calor erhalalut
gitur aer. Eiiam in Vulgata eadem est phiasiscap. anlietal, Itoraults nebulas udis de (aucibuseffluns, Cum
xxxvn Job, v. 21, Subito aer cogetur in nubes, et tibet, in gelidum flabrali (riyore ventum Spiriius exi-
VCtttus transwis (ugabil eas. siit tenuis, et tibdat aer.
:
7SI DliACONTII CAIWIINA. 7H
lllustraia vigenl, ei iun r uui fl.ibra ptlatum. Qnoruiii jam reditns non nnquam spcral origo!
196 N "" hacbttaitttU unium splninlDa mem« [noestinier tquas licel evomul Impeie pleno,
[brii 610 Jacluiain lameii unda ncgat senlirc fiuenli,
anra rc- Ontnibus bic uios est de ll.niimis lollcrc flam-
Sunl data, sed cunclis aiiiinaiilibns
[currii. [mas,
GflO Spirilus ilte Dci, quo eorpnra cuncta muvcnlur, Nec miniiil qtiidqitam dciractus ab ignibtis igms.
Omnia coinpleciens agiiat, fovei, inserii, tirgel, Daiuna iliona solcnt aliorum lucra parare.
Lude genusdiversa Irahuni el scniina reruni, Ili qiKcslus cui dainiia paraul? in fniuile Ihininc
Moles ct imiiicnsa, niillenda e fonlc pcrenni. 615 198 Delracla cui rortejnbar anceidiun iguit
Ariilicis forniata manii digesia voniuntur NeC carnale gcnus minuit fetura crcando.
manel irrevocable, f dcdit bomini plusquam silii rei Dcus au-
197
1'
605 Ordine cuucla stto .
1 1
[idubui, [ctor.
Ncc lainen inlercunt percuniia legc diurna. Fnrmaiitur virtutc Dci mas unus, et una,
Qnis negct undifluos procedere foiiiibus amncs Ei mullos creat unus homi, mansura prnpago
VAM.E LECTIONES
597. Vat., tengunt labra p. Vicl., tangit ftabra p. B 612. Azagr., N. m. unquam detraclis ab ignibu*
598. Vat., kmt bntmanii t. ignes.
151-4. Sirm., ttic qticcslus non dnntna parant : in fo-
003. Val., Mollisabimmen&o miltenda (onte pcrennt.
Sinn., Mobilis immenso veniem e (onte percnni : sic miteflammit Delratlii auferte jubar, tuceitlHur iumt
Vict., scil nobilis ro mobilis.
\
ste Viet., sed nit pro hic, el lucceudilur pro tuccidi-
GOt. Vat., toiii iiinr ; ali', novnilnr. lur. Azagr., ln quwslits non damna parant in (omite
G07. Val., p. monlibus a. [tammas Delracla; cui forle jubar subducttur ignit. Val.
G08. Ila Yal. Sirm., r. nutiijuom iperavil o. Vicl., ut cdidi.
r. nunquam speravit o. 61 0. Vict., m. forluna c.
609. V icl., Quas incessanter licet etomit i. p. 617. Val., nomini linguam tibi.
611. Azagr. , /loininious pro omuibus. Vat., 'iis pro 618. Vat., (ormaniur ; alii, (ormatur.
kic, aul it. Vicl., I. (lamma:ii.
NOTyE.
597. Pro Illustrata fonasse aliud scripsit Dracon- plum fuit Arlificis formante mnnu digetta vnmuntnr.
liu», vcl ccrte illustrata signilicat perlustrata, Ol di- Voniere, ut elfundere, est largc emiiiere. Virgilins
ii Geurg., v. 4G2, Mane salulanlum lolis vomit xdibtts
cam ad v. 43 lib. II. Flabra a jlalu vox poeiica cst.
598. Prudcntius it conlra Synun., v. 811, Addo undam. Vide v. G09, Licet evomat.
aliud, nostros potant animalia (onles.... nostra intrat 605. Qtifcrat aliquis cur munus boc dicat nrmoco-
el ipsos Aura canes, animaique levi (cra corpora flatu. bile, cum vcrsu seq. fpteatnr eas rcs pcrire lege
MultababctPrudcniiusa vcrs. 7801-nconira Synim., '
dinrna. Dracontius dc rerum perenni successione hic
iVon ncqo communcm cunclis viveutibus usum.Acris, agit. Omuia igitur ordinc suo prnducuntnr, adcoi|iie
astrorum, pelagi, ctc, qnce siniillima sunt liis qu:e alia aliis succedunl boc crgo est irrevocabile munus,
:
Dracontius edisserit ct qua: foriassc is legerii. ut scries rerum non inlernnnpatiir.
G00. Dc spiritu divino nunc agit, de quo iierum 60G. Oxymorum etopposiiio prrcuiifia non inlc-
:
lib. n, v. 32seqq., simiilimis verbis ct senientiis. reuni, quia etsi pereant, nlia lamcu cjusdem geneiis
602. rtarlhius conjicit Vnde genus diveisa trahunt eonlinut serie submgantur. Excmplis, qux adducun-
et semina rerum Subilia : immento venit ens e fonle. tur, rcs manifesia lii
Perenni Arlificis (ormnta manu, digesla movenlur Or- 607. Ecc'esiastes cap. i, v. 7, Ad locnm, unde
dine cuncta suo. Evplicat vero Suprema illa et sub-
: exeunl flumina, revertuntur, u( iterum jluanl. Origo
stantiarum ninniuin fons ens dicitur ex sacra ctiam igilur non sperat rcditus, qnia occulium esi, qua via
Scriplura, ubi D. minus Peiis Inquitur C?ni cs/,etc... : fluniina ad loeum, unde c.vcunl, rede ml. Indiflutts
Oinne ergo ens ab immenso illo oinniiimque summo pro iiiiiiDjHs vix ante Draconlii sa?eulum invcniclur.
fnnie prolicisciiur. Nubilia autcm, quia viix cx alio 609. Hieronymiis dixit inccttabiliier, Zeno inipera-
vcnicnies niibunt vclut cnrporibus, etc. Aildit auiem, lor el Apollinaris Sidmiius nKmmMr,
conjecliiras has essc, cl vix invenire apiul auctorem 610. Vnda flucmi seu fluiniiiis non seniil jaciuram.
siium lidem. Uiflieile quidem est veram scripturam Non male csset Jacturam tamen imle iiegnt sentire
invenire.ln leclione Vai.bicest sensus A Deogcnus : fluentum. Inde ci unrfi! sxpc confundnutur in m-s.
Ir.iluinl scinina rerum el diversa, et molis inimensx, 613. Danhius I. uAdvers., cap. 19, hanc rcgulam
niillenda e fonte perenni. Vel lege Vnde gcmts diversa . in universa nalura dominari ait, ei eleganier hoc
traliunt, ct sctr.ina urum
Mobtltum immenso veniunt e versu a Dracontin expnini.
(onte perenni. Kes mohiles eriinl res, qu;c niovenliir, ti!4. iu tam variis lcciionihus srripttira Vat. prc-
aut inoveri pnssunt, aut rcs mutabiles, quarum aliae ferenda vidctur, cnjus hic est sensus. r.um ex alio-
aliis succcilunt nam de his incipil loqui, 01 lioc sensu
: ruin lucris damiia alioruni solcant evcnire, qiiaslus,
videtur aceip endum nownlur v. G00, hoc est muian- quibus ignis ex igne accendilur. cni tlaunta inferuntT
lnr, et vcrs. GOI urgel, videlicet impellit , propeilit. igni succidiinr jubar ex eo quod inde flamma de-
i '.iii
Veniiu iiiiii lib. ii, v. 53, molet immcnsa lioc eodem iralulur llirc auiem senteniia rlarior erit si legalur
'
in aigiiuicnto dc niundo dicaiur, lcciio cl interpun- in (ontite* flammit Delractit, cm forle jubar tubducuur
tlio hxc probabilis occurril, qux nonnullis ceria visa iqm? lubar pio quovis splendore poni solcl sic v. :
csl, Vnde genus diversa trahunt et scmina rerum, Molet 659, Jubar ignit anheli ; lib. ut, v. 2, Ju&ir x:htris.
et immensa milieiida e (onle perenni, elc. Ncmpemoles Sncctdilur est subsccatur; subdurilur crit dclraliiliir,
imnicnsa corrcplo e \t\ moles, ui in (ames el simili- siiln ipitur, iii v. 557, V iia gravit komtnum tubducilur
busferil Prudentius, sive malisscribere mttiit in no- mipte ntorlis; el v. GG8, ArtUll.ltt ewr ewi euWttHnl
niinalivo.Hiiceiiani lacil Virgilii vcrsns I. vi,N;>irilus morl« diurmi. In (omite fiammx detractaw inlelligilttf
miis aliljotamque infusa per artui Mensnqi' il mvlem. t iu ipsa matcria artda llauiin.e, qtlD e\ alio i-^iio evci-
004. Aplius videtur tomuulur qnani nOMRiar nam .' piiur.
prxcedit mittenda e [unte peronii, ac fortasse »cri- 010. De (ctura vidc v. 453
,
753 CAKMEN DE DEO. LIB. I. 7M
620 Maxima fil generis, quam parvula fudit origo. A Ambrosio reduccs rumpuniiir cortice frucius,
Parva Deo fueranl succedere nata pcremplis, Qucis est viia fugax, et par cum flore seneclus.
Ni consumpta daret posl sxcla rcsurgere vitae. Filrediviva virens et crinibus lierba rcnalis.
Sed ne sit fixtim, rcdilus non essc sepultis, Ligna rena-ccntur reduci sub germine cuncla :
Cordibus tlloium, qui lcgis sancta profunant, 655 200 Q"* " ll,lC herba fuit, liguum jacet. herba
625 Aiiinia coiispiciant agris fruincnta renasci [futura.
199 Mortua per sulcos lerram finileriiis aratri. Squ.imens exuitur siellato legmine serpens
Major et ex truncis surgit radicibus arbor, Pelle rcnasc^nii, rursus redcunte jiiventa
El foliis vestita virel redctiniibus annis. Reptat bians anguis per sibila gutiura pan-
Pampinus uviferaj vitis 6armenta revcstit, dens.
C3J Ei gemmata rosis redeunt virgulta ruboris. Fromibus arboreis amittunt cornua cervi,
YAKIjE LECTIONES.
620. Vict., g. queis p. Val., fudil ; alii, fnndit. 631. Vat., rumpnnt de cortice.
G2I.Yiet,, Varvula suceedere cura
diviui fuerai 632. Yat., Quis cst vila fugax el pari flore seueclus.
parentis. Sirin., 1'urva Deo fueral succedere cura per- Sirm., Vicl. , Et cui vila fugax, el par cum flore sc-
emplii. Vat. ut liic ediiur, sed scribil perenlit. L nectus.
622. Vicl., ne consumpta. 635. Vat., Fil rediviva florcns et c. h. r.
623. Vnt.,. Sed.... fixum r. n. e. s., deest ne sit. 634. Vat., sub tcgmine c.
625. Sirin., conspiciunt. Vul., Vict., conspiciant. 655. Yat., qutv non herba f.
C'-7.Yict., ex trunci $. 636. Val., *. exutus s.
6-9. Azagr., pampinis uvifera. Val., pampinus vvi 658. Vat., per singula g. pendens; ad marg., pcr
feie »., ex quo uviferw. Idem Vai., armenta pro sar- tibila.
menln. Sirm., Viet., pampinus uvifera v. s. r. C39. Ila Sirin. ct Vicl. in Azagr., frontlibut
; a. Vat.,
C30. Ilu Vat. iu Sirni., et geminata tui r. Azagr., Fontibut a. a. c. corvi, sed forie luit eervi.
el teinpta rusei r. Vicl., el geminata rcsci r.
NOT^E
C20. It.ir hius ex ingenio quis parvula fundusorigo. est syntaxis bujus versus. Quid enim est virqtilta sui
621. In Vict.longior esl unopede bicversus quod : ruboris, aut gemmala rosis virgulta ruboris? Mibi pla-
vitium ut effugeret Fabricius, cdidit Parvula divini ceret Et gemmala foseo redeunt virgitlla rubure, ut
tuccedere eura perennis, Ne consvmpta durel. Rarthius rosco sildissyllabura, ct signilicet pukhro, floiido; sic
ad inarginem alleveral Par vull dioini succedere cura enim accipiiur roseus, ut dieaui ail vcrs. 717. Pnsset
perennis, Ne contumpta vacel. Rivinusexplicat Minor : eliam conjcclari Et gcmmala rotei redeunl virgulla
cura fnisset facere ul nova siiccrescerenl, quam nt in ruboris aut Gemmala roseo redeunl virgulta rubore :
,
niliiliini redacta resurgerent. Yeia esl haec explica- supervacanea est enim conjumiio et cimi posirema ,
lio, sed quoe in nostra scriptura niaxime eminet. in gemmata ratione caxira: produci possit.
Pgrva Deo fucrant proparvum, vel parum Deo fucrat, 652. Rivinus lcgebal Est cui vita fugnx : qui lesla-
ut lib. n, v. 286, Parva putnnt liomines fluctus trans- tur, Barthium diviuos bosce duos uilaudasse versi-
ire nocenles. Cseterum a Drueonlio scriptuin censeo cnlns. Scripiura Val. Iiona cst et melior fonasse si
Parva Deo cura tuccedere nata peremptis, vel Pm va legas Queis el vila fugnx, el par cum flore scnectus.
bti cura succedere, elc. Ovidius 1. l Mel., v. 47, Nu- Verbnm subslantivum esl soepe eleganer omittitur.
mero distinxil eodem Cura Dei. Id ut niiillo magis elc- 633. In cdiiione Malritensi Sit redniva : sed cum
g.ins est, suhinlelleelo eral, vel fuiiset, ita facilius non indieeiur diversa alia lectio, credam, sit excidisse
exscriptorumcaptum supcrabat, qui propierea,omisso typngrapbo pro fii- Crines cl cotnse lierbarum a poe-
cura, fuerattl imruserunl. tis passim cclebrantur, ui aliis in locis jam nntavi.
622. Post stvcla posl mundi sxcula. Vidc uolam
, 654. Kivinus ceuset, lcgendnm grana pro ligna , et
ad v. 86. v. scq. granum pro l<gnum. Sic Tcrlullianus dixit, In
624-. Legis sancta pro legem sanctam, ul vana ru- tjrano Ialet arbor, cujus verba vide in nola ad v. 625.
morum, et similia. P>al. lxxxvi, v. 52, Si jitstitias 655. Bartbius ex conjeclura lignum jacit , boc cst
meas pi ofanaverint. Fabricius perperam inteipuugit subjicil clarius esset lignnm facil. Sed ogoexisliino
:
redilus non esse seputtis Cordibus iltorum qui leyis Dracontium neque a Rivino neque a Ltartliio intelle-
tancta profanant. elum suniil enim Rrooiniius liqnum hnc vers., et
:
625. Teriullianus de Judicio Arida sic vacuis rcd- : ligna vers. sup. pro maieria arborum, vel virgulto-
rfuiUur semina lerris, Et penitiis fixis pulrescunt nwr- tj rum separala a radice, el igni, aut opcri alicui apta :
lun sulcis. Nonne animatur hinc reparalis culmut
et bincltalis Rispanisque tegnaellena. AitcrgoDracon-
arittit, Alque iterum vivis ilavescunl forlia granis,Con- tius cuncta huinsmodi ligna jam mortna reduci sub
surtjuntque nova vario atm (cnore messes ? El lib. n gerinine renasci, clillud quod prius lierba etgernicii
contra Marcionem : In qrano latel arbor, ei hoc nisi luit postea jacere lignum in teira ex quo ligno iu ,
tcrra sepulluin Putrcscat, non dal decoratos arbore siercus converso fecundalur agcr, et mutua succes-
fructus. Vide, si p'acet, quae adnolavi ad Prudentium sione berba rcnascitur.
I. n contra Symm., v. \'Ji. 656. Plinius, I. x, cap. C7, sccl. &6,Salamandra,
-
C27.|\li'lius est truncit, boc est truncatis radicibus, animal lacerli figura, tlellatum. Ovidius de stellione
quam trunci, quod cum Yicl. Fabricius aliajque ve- 1. v Slel., v. 460, Aplumque colori Nomen habet, variis
leres ediliones cxliibent. siiilatus corpora (/Kt/is.-De re vero ipsa Plinius, I. vm,
629. Ex Vat. exprnmiitir uviferce, quod jam Bar- c. 27, secl. 41, iit Terlullianum, leidoriim, Lucre-
lliius excogitaveral. Vvifer usurpalur a Silio et Sla- liiim, Ovitlium ienumerosque alios omiltam.
tio, revestio a Teitulliauo. 659. iiiklelierlus in Physiol. carm. de cervo Se :
630. Mirum viiletur Kivino, nec Fabricium, nec juecnemque facil, cornua quando jarit. Plinius, 1. vm,
Weiizium, nec Sirmonduni emendasse Et gemmata C. 52, serl. 50, Cornna maret (cervi) habcnl, solique
pro Ei geminata. Kejicii eiiam conjecturam Barlliii aninttiliiiin omnibus annis stalo veris lempore amil-
legentis rubetis pro ruboris Ccrte gemmata babcmus luut , etc. Virgilius, I. i j£n. v. i95, Capila alla ft'
,
in Val., qua; Icctio comprobalur v. 179, Floribus am- rcntcs Cornibus arboreis sternit.
brotiis gemmalo ccspite piclut. Scd adliue quseremJa
153 niUCONTH CARMl.NA. 756
(iiO Ajiguibus assumptis sed moi palmata resur- A Ossa lcnens, venasque cicns, udansque roe-
[gunt. [dullas.
Aereas cnudat aves jam penna velusia, rbccnieis ciactam renuval Deus igne juven-
Et nova subveslil reparaias pluina volucres. [tam,
201 Murtua pra lerea cxcorum lumHt» du- 202 Coinbuslusquc senex tumulo procedit
[duin, [adultus.
Nubc lcnebrarum discussa, Uicc fcecpta, 655 Cousumens dat meuibra rogus sine sorie se-
615 Ad visus redicre Suos, vullusi|uc sCpulti [pulcri,
Noclurnos pcrpcssa dies oculamr iiiiago. Ignibus exstinclls jam mortua flamma resurgii,
Mortua pars lioiuiuis quolies, pars viva jaccbat, Reddilur iguis edai redivivo lumine candens,
Funera viva gorcns, vivax in inufle cadaver, Ei scinlilla volans incendia vasia reducil :
Ac sine moric tamen viiali in inorie perem- El quod fumtis crat, stridet jubar ignis anbeli.
[pta ? 060 Igno vago rutilatur apex , hi caHora lambit,
650 Et rcdiviva salus rcJuci pcr mcmbrii vapord Et elnis exstinctus gelida moriente favilla
Nascitur, et calidus rcpetit Viulia sensus, Toltitur alia petens erecto crine vagatus.
VARIvE LECTIONES.
640. Vicl attsttmplis s. Vat., unguibus ub.um- 15 652. 1 a Vat. ; iii Sirhl. et Viel c. sudamque tne-
plis t. dutlat. Azagr., c. ggnensque m.
641. Vat. ila; Sirm., Vict., Aerioe nudantur aves, 655. Vict. Pliasnici exactam. Sirrri. Photnkit ex- ,
cum penna velusia sic Azagrens., sed cum pinna ve- haustam- Azagr. , Pltcenicis exaclamr. Yat., Fenicis
lusta ett. exacta me renovat.
645. Azagr., v. redire s. 654. Vat. incipit Ex... ct nibil aliud hujus vcrsns
646. Vai,, d. occuliatur i. habet.
647. Ita Vat. ct Azagr.; inSirm. etVict., pars una 657. Vat., e divino l.
jace'>ai. 658. Vicl., vorax; alii, rolans.
648. Vat., gcmens; alii, gerens. 661. Ilic versus abest ab edilis eistat in Yat., ubi ;
649. Vat., v. in tiiorte ; alii, v. tn. civis legilur pro cinis.
650. Vat., redivina; scd videlur correctum per re- 662. Ita Yat.; in aliis, Et coelum repetens ereclo
dhiva. crine vagalur.
651. Yat., intatia pru vitalia.
HOTJt
640. Vide Elcg. Draconiii v. 67. Isidorn', cx Plinio 655. De syllaha media' in Phatnicis vidc nolam ad
loc. cil., Origene hoiuil. 1 in Cant., et Servio aa ad v 326. Plicenicis historiam, sive fabulam t»t scripto-
eclng. 8 Virgilii, docel I. xnOrig., cap. 1, cervos ini- res prxsertim poetac nicmorant.ul inlinitum esset
micos cssc serpenlium, qui cum se gravatos in infir- C eorum catalogum conucere. Videri imprimis possunt
xnitate persenserint sptrtiu narium eos extrahuni de
,
carinen Claudiani ile Phcenice ctelegia subLactantii
eavernis, et superata pcrnicie veneni eorum pabulo re nomine de eodem nrgumenio. Scriptura Sirm. ex-
parautur. Fortasse prxstiierit cum Yat. legere ab liausiam rectum babet sensum sed melius videlur
:
sumptis. Cur palmata cornua cervorum dicamur, vide cxac:am cum Vat., Ul apud Ciceroncm l Tuscul. ,
noiam ad v. 275. cap. 39, EoriUN autem, qui exacia ostate moriuntur,
641. Plinius, I. x, c. 24, aviuni quxdam gcnera re- forlnna luudalur.
censet qux pennas amiltunt el niutant. ln aliorum 654. Barlhius , ad Claudlanum p. 985 edit. 2 et
lectione ctim penna velusta inlelligiiur, cum penna 988 in notis ad carmen de Pliecnice, lios Draconl.i
vetusla esl nou cniui penna in aulereudi casu csse
: versus laudat, quibus non ipse Plicenix, sed eju< se-
polest. nei, scu scnecta coinburi dicitur, ct sorle sepul- »M
642. Forcellinus verhum subvestio pra?termis l, cui ;
cri. ut Claudianus ait, faltisquc sepulcris.
ncc inter barbara quidem locum dedit. 650. Morlua flamma qtUD resur^it e^t ipse phrenii
643. Mirarula referumur ex evangelica historia : qui bic dcscribitur ei imitalioiie Claudiani : Arcanum
qtiibus tanien locus oppnrlunior essel posl alia na- radiant oculijubnr, igneus ori C.nigit honos, rutilo co-
turae mirabilia opera, (|ulr deimle cnuiueranltir, sei- gnatuin rertice sidusAttollit eristalits apex. tencbras-
licel posl v. 682, Mane resurgentem. que sercna Luce secat. DracOniius potius videtur as-
646. Oxymorum noclurnoj diet. Tcrtulliani vcrbulh serere, posl igncm uuo eombiisius est pliocnix, n«
esl ocnlare. stinctum, itcrum novas flaininas erumpere, ei qui-
647. Lib. ii, v. 124, Mortua pars hominis, pars al- ry bus novus pliceuix prodit
fci a vica ia ebat. 657. Plioen ix, qui renaseitnr, prunum cst vermis
648. Oxyniora Funeraviva, cadnver vivax in morte. laclel coloris. Lacianlius de Phcoulee liine animal :
L ; Cum vivum tcna cadaver Sorbuil; et
b. in, v. 398, primum sine membris fertttr briri, Sed (ertur vermit
v. 505, Funere vivo. tactetu es:e color.
6i9. lleruiu oxymora pcrempta tine morle (scilicet 058. I>iviiius prajlulit eliam Et scintilla volans ; scd
pars liominis), vitali in murte. Eadcm est senlenlia. iioii male esl Vorax.
652. Rivinus leelioiicm veterum edilioiuim sudnns- 660. R«ri/fl ht passive Plinius, Marlianus Capella,
que medullat cipouil irrigans , perfundens meiiullas, nlii. Itarlliius conjicil (ux cerea tantbit. Sed ClariuS Ptl
sed pra;ferre viilclur tkdansqut medttllis, ul in lusu fax coclerti lambil. Niniiriini scmmi» cst : Ape\ ca|iitis
Callieni Totit sudale medullis. Scriplura Vat. prnba
, i^ni quati ardei, caieras partei mrporis r rai le- hw
esl, sed pra?ferendum videlur udansque medullas, hoc vilertangii, qula «on lam rutilo ifoli colnra -plen-
cst, madefaciCils quo verlio Macrobius cl AiigiisHius
: denl. l.alnbere ile fl.in:uia leviler langeoie, feeqM
lUnniiir; et a ciens udansiiue faeilc pOlnil iieri su- CombnreillO \ir);ilius n .Eneid., v. (183. Tacugte n-
dantaue. Ilumorein uicdullis Dracontius eilam I. ili, twxia inulli Lambere fUmma comas, et eiicum hMaON
v. 613, aiuibail, llumor ut absumptas inlruvciit ante pasci.
iiiatlullai.
757 CARMEN DE DEO. LIB. I. 753
Morlua lux sub luce cadit, peril aurca luna, A Iioki- ila puniceum spargcns aurora ruborem
Aii|ue per asccnsus, el eornua colligit ignes, 204 Diicit ubique dicm ,
periliirum noctis ab
CG5 203 Et dum casca latet, reparato lumine ful- [umbris :
Lgei, El tamen li;cc tlc solc pcrit, quo niissa rube-
Mcntiturqiie dicm lux frigida, solis imago. [bal.
Lucifero redeunic polo moriunlur et astra. Sol oculus rceli , faiimliis supcr astra touauiis,
Nuntius aurora: subductus inorle diurna C75 Cujus ab inimciisis languescunt sidcra flam-
Lucifer exstinctas relicil per sidcra flammas, •
[mis,
C70 Et nociurnus eques jubur cmicat igne corusco. Ni gelidhs animetur aquis per cxrula ponti.
VARI/E LECTIONES.
6C3. Ita Vat. caeleri, m. nox s.
; obscure, perit. Vict., peiii.
601. Vat., per assensut el. 071. Vat., sola ctijus coeli.
605. Vicl., laienl. Val., dum aelo talel r. 075. Vict., ab aspeclul. s. cieli.
670. Sirm., Vicl., exhine noclurnis i. Azagr. ila, 676. Vict., ne g. animelur a. Sirm., ni g. animetttr
sed norlurnus. Vat., Et nocet wim eques i. e. i. e. a. Vat., ni <j. animantur a.; supra, animentur.
073. Vat., Sole premit commissa rubebat ; ad roarg., B
NOT/E.
063. llactenus omncs legerunt
Sfortua nox tub luce cat. \n masculino genere jubar aureus dixil Severut
cuiiii ,
quod confirmant simili senienlia ex v. 116, in carmine de/Etna,ct Eiinius apitd Priscianum, lib.
Prima dies nam lucis erat , mors una tenebris. Sed v, Interea fuqit albus jubar Hgperions cursum : quod
Ecripiuri Vat. Iiuic loco maxime convenil : exempla de lucifero accipio, qui orienlesole fugit. Alii legunt
enim apponuntur lumintim, quaj submajori luce mo- Uyperionis cursu.
riuntur, et postea rursus comparent. Luna aurea di- 071. Aurora roscula dicitur ab Ovidio, Seneca in
citur a Virgilio I. i Georg., v. -451 , et ab Ovidio 1. x trag. , el Corippo. Virgdius, lib. iii, vers. 77, Cum
Metam., v. 448. primum crast.na coslo Puniceis invecla rolis aurora ru-
604. Virgilius, Georg.^v. 427, Luna revertentet
I. i bebit.
cum primuin Ascensus siderum apud Pli-
colligit ignes. 673. Barihius legil qtui missa. Qtio mlssa est a quo
iiiiun I. xxix, c.4, sigoilicat eorum elevationem su- tnissa, quia aur r.e splendor
solem nuntiat el a sole
pra horizoutem, ut nonnulli explicani. Dracontius at- cum Vict. ediderunl tle
oritur. Fabricius ct Weiizins
censut luncc sumit pro iiicremeiilo et tempore quo sole petit, ncque adverterunl errorem, qui clartis
crescit. S d vix dubito quin lcgendum sit accessus. esse videiur nam sensus est, aurnrani splendore :
Macrobius 1. 1 in Somn. Scip., cap. II, Nec dubium solis nbriitam peiirc.
tst qttin ipsa (lnna) sil morlalium corporum el auctor, 674. Ainbrnsius llexacmcr. lib. iv, cap. 1, Sol ocu-
el conditrix, adeo ut nonnulta corpora sub luminis ejus C lus est mundi, jucunditas diei etc; ct de arcn et ,
accbssu palianlur auqmenla, et hac decrescenle mi- Noe, cap. 7, Ipsi (sol et luna) sunt quiJam mundt
nuaniur. Fortasse etlam iti Plinio legeudum e-t ac- ocuti. Dracontius in Eleg. vers. 243, Sol oculus catli.
cessu siderum; nam de incrcmento lunx loquitur Ovidius iv Met., vers. 227, Omnia qui video, per quem
loc. cit. vtdel omnia tetlus, Mundi oculus. Alii legnnl Muiidi
tifiO. Drep.inius in bvmno tritim ptierorum llunc oculis, milii crede, plnces, codein sci)6u ut >ol octilns
:
gelido fulgens coiaudet lumine luna. Supra, vers. 52, roundi dicatur. Capella iu hymn» solis, lib. n. Mun-
Quid luiue (rigidus orbis, ubi dixi , cur frigida luua danusque ocutus, fulgor splendenlis Olympi. /Egyplii
dicatur. insculpcbant scepirum, iu eoque speeiem oculi ex-
668. Supra, vers. 557, Subducitur intpele mortis, et primebant, quo signo Osirim monsirabant, siguifl-
I. in, vers. 114, Puerosque neci subduceret. Mors cantes eum solem esse, qttia solem Jovis oculum «p-
diurna cst mors quam lucilcro dies iuferi. pellal antiquitas, ail Macrobius ),b. I Salnm., cap. 21.
6C9. Lucifer per sidera , nempe noctis lempore, Vide Banhium lib. xi Advers., cap. 3, et Roam lib. i
rein.il suas flammas, sive clare lucet. Vide not. ad Singular., cap. 15. Solem famulum Dei dixit etiaiu
vers. 082. Priideniius lib. conira Symm., vers. 343. i
670. Barthius legebat Exit nocturnis (hoc est tene- 675. Forte languescant, ut cohoereal cum vers.
bris), jubur emicat igne corusco. Sane scriptura vul- seq. iVi gctidis animelur aquis.
gata ubscura est Ex liinc nocturnis jubar emical igne 670. Rivinus lectionem Sirmondi videtur appro-
corutco, qux facilius reformari posset Exhinc no- bare Ni gelidis animenlur aquis, quia sidera iu allero
clurnum jubar. Ex Vat. lumcn aliquod accipiinus, ex jj hemisphDcrio quasi reviviscunt refrigeratioueinarina.
quo liic locus restiluatur, scilicel El noclurnus eques In Sirmondo animetur Iiivino forlasse videtur inen-
jttbar emical igne corusco. Favet etiam Az i^r., Ex- dum typographicum sed in edit. Matriiensi ideni :
hinc noclurnus jubar : ex hoc igilur codice ct ex de- verbum profertur, ncque ex cod. Azagr. discrepamia
pravala lectione Val., E( ;ioc<f units eques, cnnficilnr nolatur. Bartliiiis aliquid aliu.l latere creilens pro
Ei nocturnus tques. Adeo nulla esl lam cnrrnpia scri- animentur sulistilucbal vel vannenlur, vel pascanlur.
piura ex qua interdum fruclus aliquis non pen ipia- Vannere est Vanno seu cribro fruges movere, venii-
tur. Notandum etiamesl, recondiiam Dracoirii do- lare, cribrare. Sed vanni sidcra quid sit non asse-
ctrinam imperilis libiariis flccasioneiu corrunipciidi quor. Pasemitur vciu non alium sensum babct quam
ejus carmina dedisse. Poct;e, ut lnna; bi^as, soli qua- ammenlnr. In Sirm. ei Azagr. scriplura animelur po-
drigas, sic lncifero equum tribuebanl. Stalius, lib. vi terit inlelligi sol. Ad vers. 24 el 25 probavi flammas
Ihebaid., vers. 237, Roscida jam novies coelo dimise- ct igne< eoelesies ex comrario elemento, aqua scili-
ral aslra Lucifer, et toiidem tuncc pnivencrat iynis eet nutriri ul vetennn quidem erat opinio cui ao-
, :
ilutato noclurnus cqno. Claudianus, lili. n de Raplu sam prxbet experientia, qua cetnimus siellas tunc
Proserp. vers. 121, Dum meus lininectal flavenles
, inaxime sciniillare, cum viciniores sunl hortzonlj,
lucifer agros lloranli proveclus equo. Ovidius, n Fasl., aut cum frigidus et gelidus est aer. Senteniia er^o
vcrs. 314. Ilespcrus et fttsco roscidus ibat cquo, ct Dracontii luec es^e polerit Sideia ob immensum :
Mel. fib. xv, vers. 189, Cumquc albo luciftr cxit l.ta- ardorem sclis delicienl, nisi aquis ponli .ut .nieiilnr.
rutequo. Dicitur nocturniis eques jubur per apposilio. Sed cum Diaconiius docere vijeaiur vers. 22J, slcl-
uem nisi mais legcre Et lociuinus equo jubar emt-
, las solis luinine non miiius qtntni lunain fulgcrc,
, ,
,
759 DltAt O.NTU CARMINA 700
205 Occidit i,se dies, supcr xquora sole ca- i 206 Q ui cuin n 'P' 3 P oli 'encat slcllaniis, et
[denie, |alli,
jEquore inri-iis obit, novus xquore inane re Aera concludit, lerram leval, xquora solvii;
|»urgit. Et ioiuiii capii una manus, quod senno crcavit.
Vespcre nociurno ra.liata lucc rubentem Unus ubique Deus, dum jussio rumperel u.ia,
cso Purpureis abscnnilil aquis, rcddilque diurne 690 Oui lanium pius eu, quanlum decet oranipo-
Depoiitura naiura suuiii suk nocie sepnltum |
icniem
Mine rcsurgenlem, de fluciibus orbe refeclo !'.i nulla virtule minor, nisi verberis ira,
Toi simut cxcmplis monili, de,funcla renasci Ei voto, nam spontc bonus pietatis araore.
Credamaa virtuie Dei, qua cunctacreavit, 207 Quem meus pura juvat horainum, non
685 Lt zeneraU vigent sub nuiriiore Tonanio : [vicliipa supplei
VAKIifi LECTIONES
077. Val., occitiet ipse. fersus,
678. Iia Azagr. et Vat., sed Val. abii pro obit. 085. Azagr., lonanti. Vut. , tonanlem; cx corrc-
Sirni., dentcrsut n. Vicl., el quo conversm n.
el qito Ctione lonnnte.
079. Sirm., noeturno hunc radiala. Vicl., httc pro £J 686. Azagr., ten.at ttillanlit et. Vicl. l. el aptum
Itiinc. Vat., uoclurno radial ulixe rubentem. Aera c.
680. Vat., P. attolHt aquis. Vict., Val., Uiurmc. 689. Vict., dum jussu r. ima. Vat., Unut ubique
081. Vicl disposiluin n. dum jussio r. una. Deesl Deus.
682. liaVat.; in Azagr. , f. ore recepio. Sirm., 692. Kdili, Sed uotit, et tponie bonut, pietale el
Vicl., f. orbc recepto. amore. Vat. , Sed voto nam sponte bonut pietatis amore,
08 i. Vict., qua. Sirm., qrtm. lu Vat. decst bic llinc Et voto, etc, ul ediium est.
NOTiE.
pranferenda est lcciio Sirmondi iV» gelidis animetur aucior earmins de Rcsurrectione Domini : Cvjut
sol aquis paseeretur, tantus ejus
uqiiis. scilicci nisi clauitunttir cuncta pugillo, Venanlius Forlunatus in
essel ardor, ui sidera aVficerent, et ab iinmenso hvmnode B. Virgine Mundttm pugitlo continent Ven-
:
splendore snlis oliscurareniur. Nisi dicamus Dracon- tris sttb arca clausut est. 1'ulchre ail Draconlius oni-
tiuui modo ex qiioruiudam, modo ex aliorum diversa nia (jikc sermoue seu voce Dci creata sunt una ejus
scnientia loqui. manu contineri.
677. Simili modo id explicat Tertullianus de Jud. 689. Cum in Vat. desit vox Deut, conjectura duci
Dom. Sidera cuncta cadunl, iterumque renata nile- poiest an legendum sii qttod termo creavit Vnut ubi-
scunl, Et diet in densa motilur cum lumine uocle, Oc- que Dei. dum jutsio rumperet una, vel lermo creavil
cidil et jam nox rebus mox luce retectis, Jamque s is inus, ubique cltaos dum justio rumperel una. Qui lan-
alia atque alia dies surait ab astris, Solquc cadit , G lum, elc, ut vers. 685, Qui cum; vers. 695, Qneni
sptendorifero qui [uinine clarus, Lux peril umbraio ve- mens, etc, ubi intcltigitur Deus. Obscurum est Deus,
nlenti vcspere mundo : quaj onmia ad resurrectionem dum justio rumperet una, vel dum jussu rumperet
corporum comprobandam profert. Barihius dno he- ima. Barthius rumpcret explicat, dum rumpere pos-
inisiichia transposila hoc loco censcbat sed iii no- : sel. Scd rei obscuritas nou lolliiur. Clarum crit, si
sira leciionc omuia recte sc habent. lcgas dum vox eiumperct una, vel si accipias rumpe-
679. Ex Vat. bene omillilur hunc vel //.:: post ret pro erumperet, sciliccl dum jussio rumperel una,
nociurno; sed addi posset posi radiaia, scilicet ra- quasi erumperet , ut verlo pro everto ponilur, ei si-
diata hunc luce. milia alia sunt exempla. Sed mibi verosimilius vi-
680. Weitzius purpureat aquas intelligit propter deiur a Dracontio scriptum dum jussum rumperet
radiorum solis fulgorem. Mare purpureuw dicitur unum : enim Dracontius velerum peculiares
libenter
vers. 78, ubi plura de hoc epithelo dispuiaVi. Nar- quasdam phrases imiiatur. Rumperevocem pro aperire
tbius lib. xxxiii Advcrs., cap. 16, legit reddilque viam voci dixerunt Virgilius, Ovidius, Sdius ei alii.
tlturnx, et intetllgii tuci. Rivinus existimat apponen- Httmpere quettus pro queri Virgilius iv /En., vers.
.laiii esse parcnthesim aquis (reddilque diurne Depo- 555, Tanlot illa tuo rumptbat pectore quesiut. Clau-
situm natura suum tub nocte tepullum) ilane, eic. dianus, lib. n de Rapt. Proserp., vers. 2i9, Et quettu,$
Siriu., diurne, adverbium, a diurnut, quod placet, ad uubila rupit inanet. Sic melius quaiu al i fundit
etiamsi non occurrat cxcmplum. Poniiur pro die vel innnes. Silius lib. iv, vers. 458, Geniiiumque ad tidertt
siugulis diebus. Lib. ni, vers. 602, Et lacrymat in- rupil. Ilinc rumpere juttum pro jubere. Lcgendum
tende meas, quas fundo diurne. .. igitur, ul ego arbilror, quod sermo creaiil, Vnus ubi-
681. Darihius loc cit. elegantcr depotitum naturx que Deus dum jussum rumperel unum, vel ouod termo
solem a Draconlio appelari ait, quod similibus creavil l'nus, ubique Deus dum jussum rumperet unum.
cxeiuplis coulirmat. Sed hic advertendum est, dc- et venustaiem habet una inanus, unus sermo, unum
posilum rei veluti mnrtus dici quo eiiam respicit
: jussum.
Laclaniius iu carinine de Phoenice Depotiti tanti
: 690. Vide notam ad vcrs. 30 et seqq., et ad vers.
nec timet ilta /i lem. Ilinc dcposilum a Cbnsiianis se- 88.
pulcbrum diciuin ei depotiius pro mormuj, vcl po-
: 692. Lib. iii, vers. 16, Justiiia- monitor, sed plut
lius hitino ntanilaiiis in vetcribus iuscriplionibus Cbri- vietalis amalor. l.ego auieni Et voto, videlicel el vo-
mi.iiiis s.i'|iuis repcriiur. lunlate puniendi. Scntcmiam euiuJcni versibus per-
083. Rivinus scribcndum opinalur orbe reducil, ut se.|uilur Mar. Victor. lib. i Cenes., vers. 462, SeU
sensus consiet. Vcrum eizregie constal sensus, si sancla parenlis Desperare velal pietat, clemenlia eujttt
cuin Val. scribalnr oibe refeelo, scilicel orbe solis (Fas dixitse mihi, /"m »i/ qitoque Uicta probatse) Jutti-
refccto lluciitius. Vide liolara ad vers. 25 el 676, lian exeeUil, elc. Apud Rivinum quidaui lenlabil
lieficere /lainintis, supra, vcis. 009. Sed i.uuj .11 spcnlt bonus, quod Riwno liou ani-
084. Eorle qita cuneta creala Et generata ii-
, dcbal.
gent. 695. Vide commciit. ad PruJeuiiuiu liyuiu. 10
086. Weiizius legit et aptitm Aera, ci in indice Peiisl. \crs. 310. Iiilclligc viclniuin siue iiiente
,
CXpnliil COIliguum, i-riiii/i'.i'i/iil. pura Deo nou placcre.
688. Laetaiilius, sive lorluualus, sivo quis alius
, ,
7GI CARMEN DE DEO. LIB. I. 769
Ut si- pceniteant sceleris maia vota rcorum, 208 Ac formidatos ostendii pcndula motu3.
095 Et nova succcdanl anitnorum coriia piorum. Alveus cxpavit violenlo vertice torrens,
llle etenim Deiis est, quem nulla relardat Dum rcduces sentirct aquas, et sisteret am-
[ origo, [ncm
Cujus ab aspectu montes, ct saxa fliicscunt Visa Dei facies, el marmora glauca fugaret
I ii cineres, ei pulvis erit, qux dura rigebat : 705 Gurgiiis xquorei, quo mundus cingitur oiunis,
Qui, visa tellurc simul, mox pondera mundi Et pelago spatiante fretis, ac litioris xstu.
700 Conculit, et subitum monstrat vaga ttrra trc- 209 Q ul lle tbesauris ventorum Qamina mit
[morem [ill,
VAR1.€ LECTIONES.
1595. Sirm., Vict., succcdant. Val., tuccendanl. 700. Ediii, subito. Vat., subitum.
Azagr., tucccndcnt. 701. Val., ac [ormidalus.
696. Val., /. enim d. q. n. retraxil o. 702. Ila Val.; in Azagr., violento v. lurgens. Sivm.,
697. Sirm., Vict., fluitcunl. Azagr. fluescttnt. , Vict., viotato v. turyens.
Val., fluumuv; ad maig., fluescunl. 703. Vat. s. amnes.
6tf8. Sic Vat., Sirm., erit ; quem dura ligabant. 7(10.Vat. (. aslus.
fiet., quod. 707. Vict., flamina. Sirm., flumina. Vat., Et
699. Vat., temet; alii, simul mox. Hjud aurus vesuorum flammea mittit.
MTJE.
014. Mirum videlur Rivino, et cst quidem mirum ram moveri natura sna. Denique, ail, nuttits dnbilut
arlive pcenileanl se sceteris. Suspicatuc Aul si pami- Scripturw sa.rosanctce tocus, qui lam aperte dicat ler-
leat tccleris, id est, ni->i mens pura adsit (ut vers. ram non moveri, quam liic tnoveri dicit. Hanc opinio-
pr.TC. dixit), sallcm coi aetedai coutriluin. Leviori nem acriier refellit PineJa ad loc. cit. Jnb.
mulaiione resliiueliir t tt pamileant icelerit mala
: 702. Alveus viotalo vertice lurgens iu Sirm. lectiono
vot.t reorum, am Ut sic pmniteant, aul Ausi poeni- est alveus aquis .id origincm relorlis tumidus. In
leanl, elc. In Elegia, v. 100, Si sceteris (acli mcns nostra scriptura cst alveus exxstuans, inundans et
rea pcenilcal, ei v. 30 i, Ni peccata doltns pamiteat impetn lluens, qui dum ila flueret, expavit, quod
sceleris. Cum siniili nominalivo rarum esl poeniteo, reduces sentiret aquas. Referlur miraculum aquarum
sed lamen usurpatur a Pacuvio, Juslino et Li-
ita Jordanis. qux stelerunl, ul illac pnpulus Israel Irans-
vio eisi apud liunc varia est leclio.
: irct. Josue cap. in, v. 15, Jordanis aulem ripas ul-
695. Cur Rivino m.igis placeat cura Weilzio voce vei tui tempore messis imptrveral. Id nostra leclione
piorum quam cum cxteris corda piorum, causam non indicatur quod sequilur vers. 16 scripluram Sir-
:
video. Quid quod in Weiizio mendum lypographi- mondi confirmat Slclerunt aqua descendentes in loco
:
cum pulo voce piorum ? Nam Weiizius I abricnim uno, el ad inslar monlis intumescentes apparebanl
sequilur ducem, neque ab co discedil imquam, qum procul.
rationem eiiiendalionis proferat hoc autem loco :
C 703. Prndentiiis bymn. 12 Catb., vers. 178, He-
penitus silel. fluenlisamnis atveo.
6 J6. Sensus verborum obvius
l
esi, Deum verum 704. Sic v. 097, Cujus ab aspectu, et v. 699, Qui
esse, qui sine principio esl sed ex versibus seqq.
: visa teliure. Psal. lxxvi , v. 17, Viderunt te aquoe
Culligi polesl, quem nuila retardat origo signilkare Deus, viderunl te aqux, et timueiunt. Alibi in sacris
poiestatem Dei in rebus illico creandis. Eodem re- liUeris a facie Dci
a [acte lua. Ponitur (acies pro
,
spicii Vat., relraxit. praesentia , unde
scriptoribus ecclesiastici< fre-
a
697. Isaias, cap. niv, v. 1, A (acie tua monles de- quenter iisurpatum esl in facie mundi, in facie Eccle-
(luereni; v. 5, A (acie lua monles dcfluxerunt. Augu- tiw, in facie publica, et simpliciler in [acie pro palam.
siinws etiam verbo fluesco usus est, Guutherus imi- Lndovicus Legionensis de nominib. Christi nomen
tiri videlur Draconlium in prxf. I. x, Vrbs fluit in hoc Clirisli proprium esse ail fnciem Dei, aul (aciem
Cinerem : et I. x, v. 470, Caslrcnsibus oppida flammis (llispanice fazet), quia sxpe in sacra Scriptura faciet
IncUcret collapsa fluunl. Rivinus scrib.t fluitcunl in Dei Cbristus esse intelligitur. Poslrema verbi liujus
erratis. Vide notam ad v. 443, I. m. versus pertinent ad miraculuni maris Rubri, quod
698. Faliricius et Weiljius cum Vicl,, quod dura interruptum iter pnpulo Israel prxbuit, ut fusius nar-
tijabanl. Rivinus conjicit pulvit erit, quem gleba liga- ratur lib. u, v. 160 seqq. Planior essct sententia, si
bat, vi'l iiuein rura ligabanl. Verum hic sermo adhuc lcgeretur Visa Dci facics : ha;c marmora glauca fuga-
esl de saxis in cinereni et pulverein redaetis. Reli- vit. SeJ aliud niagis poetieum cst. VideExod. c. xiv.
nenla igilur est leclio Val. pulcis erit, nuae dura ri- 705. Prudentius 1. i comra Symm., prxf. v. 10,
gebat, boc est qii* anlea saxum crat. Pukis iu pe- jTJ Cmrulei prcelia gurgitis. Virgiliiis, Ovidius, Sialius
ucre feminino, quod minus usitaium est, hbrariqs aliique siuiili modo gurges pro mari usiirp.inl. Libr.
ad curriimpendiim locum movit. ll, v. 485, iierum Curyilit aiquorei. Pro teria ponitur
6U9. Psal. xvii, v. 8; Ps:il. lxxvi, v. 19; et cm, mundus. Mela in princ. oper., Terra tubtimis cingiiur
v. 32, Qui respicii lerram, el facit eam tremere. Majus undique mcri, Nonnulli universam tcrram insulaiuap-
id est quam quoJ de Jcve elluiici dirunt Nttlu tre- : peBarunL
mefccit Olijmpum. Vide notam ad v. 704. Scriptura 706. Obscurus versus et, nisi fullor, corruptus.
Vat. sustineri posset nam semel pro timul iiiterduin
: Vide num restituendum sil El pelaqo spalianle fretis
ponitnr. fit lillus m cestu. Spaliari esl diffundi, ciescere, ut in
701. lntellige monles ipsos quasi pendulos videri. his verbis Plinii 1. v, c. 9, secl. 10, iVi/uj cerlij die-
Verba cap. IX, v. 5 cl 6 Jobi sunl : Qui translulit bus auctu mayno per tolam /Eguplum. Fit
spalialus
monles, et nescierunt hi qu >s subverlit in [urore suo. ergo littus, quod est terra mari adjacens, iu ipso
Q»i commovel terram de loco sun, cl cotumna: ejus xstu maris agilali, et undas glomeranlis, dum sese
toncutuinlv.r. Qux dc lerrx violeuto motu Draconlius De eodem prodigio Prudenlius
in alia frcta dilfundit.
eiponit, ut plerique inlerpretes. At Didacus Stunica liymn. 5 Calh., v. 65, Prabcnl rupta locum stagna
(Zuniga) Augu linianus, sxculi svi polilus anctor, in vianlibus liiparum in faciem pervia.
Coininenl. in Jubiini existimal hunc locuin explieari 707. Job cap. xxvm, v. 25 cl 23; Psal. cxxriv,
liosse ex senteutia Pyiliag iricorum opinanliuiu ler- v. 7, tuducens nubes ab txlremo terrce (utguru in plu- .
; ; .
763 DIUCONTII CARMINA. 7C*
Ei frenat r ,i|n J.ii iii tempestalc procellas A 210 C.inilul.i materies, glaciosduraiur ai|na-
Crauditiis , aiquo nivis ,
qui novii, tjn.i- sit [ruiti.
[nrigo. Qui nnct s lilcmis proilucit solc minore,
7f0 Qui ilat fulmineos collisis iiuhibus igncs, 715 El solis prolcndil itor flatiimanlibus lioris :
Qui l.mis ahscondit aqua.», el continet itnbres Qui I iiti i- salltis llttuil, solisque laborcs
Qui scn, quo nltidus crysiallu» ventre crca- 211 Q u ' roscis sieilarc ncinus, vel floribus
linr [ngros
VABIiB LECTIONES-
708. Val., Vicl., rapidat. Sirm., rabidut. 712. Azigr., crcalut; alii, creatur.
709. Val., nii>if vciiifniii qitiB. 715. «Ftt., mulatur; alii, imitutitr. Vicl., hibcrna
710. Ilic versns decil in Vai. pro ui/iiui iim.
711. Val., Qui taxit abtcondit aquas et condidil 716. Eilili, Qni phorbi sultus tltttuit, tunteque labo-
iqnes. Sirm., Vicl., Qui laxns abscondit aqnas.et con- res. Vat., Qua luntv saltus stutuit, sntisque tnbnret.
iinet imbret : sic Aiagr., uisi uuod latas liabel pro 717. Vai., rotis. Vicl., roseis. Sirm., rosutis. Vat.,
lasas. ttillarepro tlellarc.
HOTM
tiam fecit. Qui productt ventos de thetanris suis. Viilc B libri Jobi sentenliam cnmplccti, ci de crysiallo ex-
not;im ad 711, ei Corderium atl loc. cit. Job. Sir
v. p niere voluit. Ex mutatur in Vut. conficio hanc le-
mondi lcctio flumina miltit lolcrari nequit. clionem glacies duratnr aquarum. Vcrba libri Jobi
708. Melius videlur rapidas qttain rabidas. Vide suniui/itii' duranlur. Seit non omi lam aliis conjectu-
notam ad v. 315, UUtilur, ut vincal currens orbala ras, qii.-K sin minos probentur, certe non displice-
prsceltas. L<br. n, v. 154, Prodpu, ui rapidar per- lniiit.Jobi libcr haliet : Superficiet abtjtsi conslringi-
lurbenl cuncla precellx. tur. recle exprimelur per [acies dttratiir aqua-
lloc
709. Job cnp. ix xvni v. 22, tVitnouid iiinrejim es
. rum. Stispicor ciiam lcgenilum Candida mater ei gla-
thtsauros nieii, aut thetaurot graudinit asoexitti? tie durata per annot, attt Caudida mater nix gtacie d.
Ovidius libr. xv Mel., v. 69, Quid Deut, umle nioet, p. «., aul C. miilrr ei glaciet d. p. a., qnod elsi re-
quor fulminis essel otigo. inoium videatur, lainen ex Isidoro, qui fonasse hune
710. Jobcap. xxxvit, v. i et seqq., cum exposi- verstim allegare voloerit, conllrmari potcst. Iia ergo
ttone laudati Corderii. Olisorvandum vero est Deum Isidorus I. xvi, e. 13, Crystattus resplendent, et aquo-
ibi dici lonare mirabititcr, limen ejus esse (Hp«r ler- tut colore Iraditur, quod «IX sit glacie iu u\t\ fer
minot terrce, sed discrlis vcrbis non exprimi, ab eo annos. Candida maier, seu candida materies esi nix.
mitti fulmina, quod lamen in bis verbis interpreu-s Ut autem legi poss t Candida mater ei , raiioilla sua-
iiilelKganl. det, qood apud Jobum primum agitur de patre plu-
711. ln Val. scripmra cxcogitari potest an sermo viae, deinde de niaire glatiei, sive cryst illi, el Dra<
sii degrandine, quse esl aqua quoilaininodn saxo abs contius vers. sup. ait Quo nitidus crystatlut venire
:
condila : noa tlc causa llispanis piedra dicitor Clau- :
p creatur, Cui apposite respoudet, Candida mater ei glu-
ilianns dc Consitl. Mallii Tlieod., v. 108, Quis trahut cie durnta per annos. Claudiani duo (aliis ti ia) etstanl
imbrifcras nubes, quo saxa creenlur Gronilinis, unJe cpigrammaia de crystnlin, in cujns im-dio aqua reso-
tinor nwibus. Verba ejustlem Vai., condidit iijnet, in- lnia ccrnebatur Nee potuit lnto mentiric^rpore yetn-
:
telligi eiiam posscnt de i*ne qui latet in saxis, et mvn, Sed medio mansil predilor orbe latex. Marbodus
cinicai collidiintur. Sed leclio volsa a esi pra>
dom in libro Evacis de gemmis Isidorum et fonasse Dra-
feremla Dracontius enim ex Jobi bbro praieipoe
:
conlium respicit rap. 41, Crystallus glaciet multot
divinam majcsiaiem coinmenilat. Cap. xxxvtu. v. durata per annos, Lt placuit doctis, qui sic scripsere,
28 Jobi Quit est pluviiv pater ? vel quis genuil stitlas
:
quibusdam, Grandinis antiqna: frigus lenet, alque eo-
roris? et cap. xxvm, v. 25 ct 26, Qui fecit ventit lorem. Part negai, eic. Negat scilicel Solinus. tlar-
pondus, el nquas appeidil in mensura. QuanJo poncbut duinus ad Plinium I. xxxvn , sect. 9, glaciein, ex qua
p'u-its legrm. el viam procetlis sonuniibus. Et cap. crystallns essc succum in tcrr.v visceribns,
lit, ait
xwi, v. 8, Qtti ligat aquns m
nnbibut tuii. Ilebr.t-i alqoe iolcr cauies frigoris vi conglirtinatum et coa-
miatuor clavcs f>eo atiribnebant, quas illc nec ulli Ctum.
qu dem Serapbino dedisset, quarum primam clavem 711. Ut longi soles dicuntur de diehns longis, sie
pluvire vocabnnt. soles tninores tle diebus brcvibus. Adisis Barthium
712. Crystallusgen. masc. rarum. Job cap. xsxvin, ad Slatium 1. v Theb., v. 460.
v. 29seq., Deeujus ule o cqressa esl qlacics? et gelu 715. Nonsemcl verbo flammo usiis est Draconiius,
de coelo quis genuit? /« finii/iiudinem lapidis aquae du- utStatius aliiquc. Excmi>la more suo congessit Bar-
runlitr, et superficies abysii conslringilur. Priino ver- ihius in not. ad argumeniiim libr. iii Thebaid., v. 5.
siculo inlcrro^aiur, ex icnjus utero jjlacies prodeat : D 716. Intelligo, iiiquil Weiiztns, dcclinaiionem so-
altero cominemoratur aqox congclatio, ex qua cry- lis a partibus ausiralibus ad septenlrionales, e( vice
slallus lil, irt exponit Cnrderius, qu.imvis plerique tle versa recursum ab istis ad itlas ne quis ad anilcni :
solo gelu id eiplicent. Caspar Sanctius Commenl. in Iitc trahat faliulain qua sol in festo Itesurrectioms
Job opinioui Cordcrii nonnihil favet. Dracontius de dominicx saltum eflicere perliibclur. Alii vero in die
cryslallo accipcre vidctur inlcrrt.galionem cui rc- fesio Naiiviiatis S. Joannis Baplistoe solcm saitare
spontlel alier versiciilus. quo asscritur in similitmli- pueriliter (jbulaiilur quod lamen jam nunc, ot opi-
:
nem lapnlis aquas durjri. Iloc ipsuui explicai Dra- nor, nec pueri crctlont. l.nna laborare dicitur a poc-
contius vors. seq. tis, tluni delicil, ejnsnua dcfcclus labores fOCttiWr,
713. Wi'ii/."is ffliitiii/uni matcriem ait essc marga- ll.ic ratione nititur sonpinr.i vulgata. Sod pr.cl.rcuda
ri'am aul uuionein. Rivinus conjiriebat glacies iiui- est lectio Vjt. Draconiius cnfm Virsilium I. i .En.
lata nivales, quia trystallus imilari nivcs ilnilui a in Bne, imilalur llic canit trrtMtem /u«um, leWifiM
:
Cinna. Barihiui ad margincm adnotaveral glacitt taboret. Errorea lun:c salius a Dncoutio diciiuiur.
imitatur Iberat, ncin;c Ib riae. scd ad Claudian. pag. Iilcni Virgiliu. I. n Georg. vers. 478, l>,f,\tus sotn
1031 lcgil ijlaciet mcttitnlur htbernas. Wcillius cuin varios, luna-quc tnbores : quo in luco t!c aclipsi soli»,
Vict., glanes imilulitr hibernns. Prima in liibcrnus ab ci lun.c loquilur; scd in altcro da olriuuiM curaa.
hieme prodncilur, ali llilernia COrripilUT. Ooines 717. 1'riinigenia vidciur leclio roatll. Siruioudtis
»-
I .
lcctioocs lacile ex eo rcjiciunlur quud Dracontius rorlassa ei Ingenlo ratliluit roautit: qu.iuiuaui l. v.
; : ::
705 CARMEN DE DEO LIB. L 7G6
liiiperal; autumni qui dulcia poma s^porat, X Praepelis aul aquilie senio renovare juvenlam ,
El fragiles genunis varial in vitibus hv;is, 723 213 Q U3C rostro crescente famcm tolerab.il
720 Ul cibus, ct potus sint ubcra dulca musti [obunco
d*i corvorum pullis alimeula, facit- Qui pascit, quodcunque creat, pietate paren-
212 Qu >
[que, [tis,
Noverit ut vullur, qua sil regione cadaver, Vil.-c cerla salus per mille pericnla mortis,
Dux odor, atque sagax quem mos invitat ad Debilibus virlus, opulcntia major egcnis,
[escam,
VARLE LECTIONES.
718. Vat. , pomtt taporani. 724. Ita Sirm. et Vat.; in Vict., pracipil aut Aiagr.,
719. Vict., f. Itiemis variut sub v. Vat. cum Sirm., a. senium renovare juventa.
seJ hvic pro uvas. 725. Val., f. lolerabil ab unco.
721. Abcst bic vcrsus a Vat. 726. Sirin., Qutrcunque. Azagr., Vicl., Vat., quod-
722. Val. noverat el vultitr. cunqne.
725. Sirno., Dttx odor usque sagax quem tnox i. 727. Vat., vita certa.
Vnl., dux odttr atque saqux quem mox i. Vict., dux, 728. Val., v. oputenta m.
rectorque sugax quem. B
NOT/fc.
v. 441, occurrit, Et rosulas proferrei hiems. Sed rosei 722. Jobi c. xxxu, v. 50, Proverb. cap. xxx, v.
ftores, hoc est pulcliri a mullis dicuulur, ut a Clau- 17, Maith. c. xxiv, v. 28, Lucaecap. xvn, v. 57.Qui-
diano de magnetc v. 29, qui tamen versu mox alle- bus in locisaquila cadaveribus pasci dicitur. Dracon-
gando stellaia rotit dis.ii. Boclhius I. l, carm. 2, for- lius cum Septuaginta, Hieronymo et aliis vulturem
tasse imitatione Diaconiii : Quit veris placidas tempe- nominat, quia aquilx qtix corpora exaniina secian-
,
ret lioras, ut terras roseis floribtu ornel. TerlullianuS lur, speciem referuni vulturis nam ali.-K aqmla: ca- :
de Judicio Dommi versus ined., Et roseis nivea cris- davera non tanguut. Ad commune aquilarum genus
pantur flohbus arvu : ex quod obiier corrigam secuu- vultur et milvus a plerisque reducuntur.
iluni vcrsuin bujus poematis, quem in pluribus cdi- 725. IsidoruS, I. xu Orig., c. 7, Vullures autem,
linnibus ita invenio scripliim El verni roseas tilula-
: sicut el tiquilte, eliain ultra maria cadavera senliunt
bit flohbus auras. Lego Et vernas roseis lilulabit flo-
: tiiius quippe volanles multa qi;m monlium obscurilate
ribus auras. Ager eleganler tiellare floribus dicituf, celantnr, ex alio i/iir conspiciuut. Ubi non eximia odo-
ut ceelum llorere sideribus. Vide Gifanium Ind. Lucr. r.indi faculias coiumenditur, quotl putal Korcellinus
verbo floreo. Claudianus I. u de Haptu Pros., vers. verbo Vultur, sed oculorum acumen. Quod attinet
150, llcec gradilur stellata rosis. Mar. Viclor 1. l Ge- _ ad scripturain hnjusversus, cuin prius legereiur, Dux,
nes., Sidereos liic terra vibrat distincla calores lege *• reclorque sagax qucm mox, Sirmondus reslituil Dux
,
colores. l'rius dixeral Auraque dislinctis ctvlumpin-
: odor usque sagax quem mox invitat ad escam. Nilii!
genlia lonis, Floribus alhereis vartot vibrare colores. potuit Sirmondus, neque Dracontius me/iiis, ail Kivi-
718. Sinnondus disli-.iguil lmperat aulumni, qui. nus. Niliilominus prafero lectioneiu quam cx Vat.
Non probo. Autumno fruclus tribuuntur, nuii llores promo, et pro mox restituo mos, ncmpe uatura ipsa,
:
cujus syinbolum est cornu copix uvis, et poniis re- cl inslinctus vulluris.
fertum. Forcellinus ad barbara rejecil saporo, sapo- 724. Rivino commodiiis ad sensum Mdeiur Prce-
ras, quo usos indicat Draconlium ct Petrum Cbry- cipil aut aquiLv. Aliud mallem pro pra:cipil ant pra:-
sologum. Adm.ltii vero adjectivum saporalu:, quod petit; forle Pra:sciat aul aquila. vel poiius Perpetis
certe nngis usitaium est. aut aqitilw, qux scilicet pcrpes dicaiur, quia, cum ad
719. Rivinus excogitaveral plenis, scd agnovit ine- senecliitem devenit, juvenescit. Leciiu Azagr. pro-
lius esse in Sirm. gemmis. De gemmis vitis dicliuu babilis est. Arator, 1. n, v. 528 seqq., fusenanat qua
jam supra ad v. 575. Propertras, I. tv, eleg. 2, vers. ratione aquila senium depouat. Barlbius, I. xxxm, c.
15, Prima milii tarial liventibus uva racemis. Dicuntur 5, eos versus cuui reiulissel, addidil eam de aquila
uvae fragiles, quia vit. s ipsae fragiles sunt, vel quia hisluriam sett fabulam alio loco, quantum qu dem
vitrese sunt, et vitreus et fragilis pro eodem suini meminerat, se non legisse quam apud Aldlieluium in
solent. Publius Syrus in Mim. rortuna vitrea cst, tum libro /Eoignialuin, qui forte Arulorem expresserit.
cum splcndet, (ranyitur. Vel denique quia uvte quo- Vcrum louge antiquior Aratore est bccc hisloria, et
dammudo franguutur et facile rumpuntur. ipse Barthius ad Ciamlianum pr.tf. lertii consul. Ilo-
720. Ut matruin ubera ribum, et poium liliis pra:- D
norii ex llieronymo epist. ad Pr.esnlniui (quain il i
bent, sir. nv.c, qux suut veluti ubea viiis, liouiini- vutgo abjtidicant), Araiorem et Aldhelmum eam
bus cib.un ct potuin mimstrant. Pulchra hac meta- narrnlionem sumpsisse existimat, et ex Paulino aqut-
pliora usus etiain est Columella, I. iu, al. iv, c. 21, lx javentutem <ilio modo renovari ostendit. Ansam
Quibut (vilibus) alma tellus annua vice, vdut teterno hujusmodi narrationibus pr:ebuerunt veiba psalmi
quodam puerperio Iwta niortalibus dhtenla muilo de-
, cn, v.5, Denovabtlur,ut aquita:,juventus tua Gi-rtum
mittit ubera : quae verba corruptissime olim legeban- ex his est juventuieni aquihe quodammodo renovari
lur in antiquis cJiiioinbus, seil feliciter postea rusti- de qua taiuen rennvatioiie alii alia dicunt. Dracontius
luiasunt; neque alner ea exhibel codex ms. Colu- secutus est Augustinum in psal. cit., et Epiphanium
niellae in Bibliotheca Altieraua. Alioquin uber signi- in Physiulog., qui tradunl sene>centem aqiulura ms-
licat eliam fertililalem, ubcrlaiem, iil uber agri, ubir trum, quud nimisaduncum factum comcstionein im-
glebx, et de vitibus Virgilius u Georg. v. 275, In pedit, ad lapidem allidere, quo rupto cibum suinitac
dento non tegnior ubere Ducchut; Claudiauus, Colu- juvenescit, et fil in ea qucedam resurrectio, ail Augu-
inella el alii. slinus. Consulc Petavium in Aniniadvers. ad Epiph.
721. Psal. cxlvi, v. 9, Qui dal jumenlit escam Physiol. cap. 4. Adde Hi!d<-bertum Ceiiomaiieusi-m
ipsorum, et pultis corvorum invocanlibus eum. Jobi c. iu PbysiolOjO cann. de aquila. Nonnulli de mutatione
ixxviii, v. 41. Lucx cap. xn, v. 24. Pullos corvo- pennirum qua aves quodammodo juvenescuni, verba
rum a parentibusderelinqui inulli n3rr.iiit.Confer Pi- psalmi exponunt.
nedam el Cordcrium ad loc. cit. Jub, ut alios omil- 72">. in Vat. lolcrabit, forte est pro toleravit. Ro-
kun. Strum aduncum el obuncum dicilur, cl uliiusque vo-
707 DRACONTII CARMINA. 108
Auiilium mlseris, spe», et dcfensio pressis, .
Ac dccresccnie dccrescant lcgc pcrcnni.
730 It, -,.[iiin virius.dans iinirimcnla salulis. 215 0"' "'o'' s el regna domal, slernilquo
Qui hell, ataraam morlalia lege latenii (pnlenles;
Meinbra i-h.hu .iniinam veuto spirante luquaci. Dejlcll elalos, ct incrgit ab aroc superbos,
l)ui luuai crescenle glubo jubel vquora cre- 740 Aiquc opprcssores Deus oppriinil, et pius
[scanl [ultor
214 Eluclibus adjeciis, crcscam ciim fonti- Elevat elisos, el consolalur adaclos
|hus aiimes, l.iu-iilms el damnis, et vuluera sxva do-
735 Crescat cl inclusum capiie geuus oinne oere- |
lenlcs.
|l.ri, I
'
i nobis veiata salus* pielate mcdelam
El iiiinn.iiiiiir -!i|ii.i', luna miiiucnlc , lii]iieiite$, Impendis lu, sancte, tuam mcdicamine ntillo.
VAilLE LECTIONRS;
731. \at., qui [acil eelcrna mortalia. Alii, q. (. 737. Val. Ul decresctntc decretcunt l. p. Sirm. At
(eternam ut murtalia. decr.scenti decrescant I. p.
733. Val., animum v. 711. Val., comolatur abaclos ; etlili, e. adactoi.
733. Yiol., jubct n( mare cretcat. , P, 712. Viet., iclibus el d.
7H. Val., Sirm., abieclis. Aiagr. ,Vicl., adjcetis. 713. Sirm.
Vinl. Tu nobit, invicle Dcus p. m. ;
, ,
73.'». Viel. i. capiiur g.
capitig, Val. i. sic Azagr., sed tunc pro hl. Val., Et nocis vexala ta-
750. ItaVal., scd vid''inr scripiura muniinfi pro tus p. m., ex qnn locuin restiiui.
mJMUMitt. Sirm. /. m. liquores. Vict. Et minuntur 744. Sirm., Impcndis, eui cuncta salus medicamine
aqna.luna minuente, minorc, ac dccrescenli decrescunt nutto esl ; sic Vict., sed lu pro cui, ct nutlo Quod
lege perenni. siue est. Vat. ul bic edilum est, sed cui pro tu,
NOT^E.
cahuli sunl prnba exempla. In Vat. ab unco eU pro adv.CGl.lsidoriis.l.m Orig.,cap. 6,num.48,cxPalla-
obunco; nisi inalis relineie ab unco, scilicei famcm diol b. ull. :i|i- 6, Omninm cnini clausorum maris ani-
i
tolerabal a rosu-o unco crescenie, vel, rostro cre- malium atque concharum incremenlo lunvemembra turge-
scenie, fainem a rostri unco tolerabat. scunt , defectu evacnantur. Lwiaenim cum in augmenlo
729. Libr. ii, v. 085, Major defeiuio pressit. Plura fueril, auget humorem;cum
vero in itefcctum venerit,
alii similia loc. cit. humoret minunntur. 1'liiiius.l. II, cap. 99, Accedensque
750. Panlo ante dixit v. 728, Debitibtts viritts : (liinaJoorporaimpteaf.afcscodeiismaiiiat.ViilcPalladiiim
nempe libctis eadcni vcrba saipe repelit. Alioqnin I. xm, lil. 1 , de Medullis. Alcimus I. i de Cerebsis,
lcgi posset Fessorum vires aul Fessorum robur. Rivinus Ftil:,'entius Placiades 1. u Myth. versus finem. Confer
ex conjeclura dans nnlrimcnlu sotulis, v delicel so- ApuleiumMei. l.xiinitio, Manili Proosm.l. n,v.95, m
lulis morbo aul astile. Uelior cst leetin codicum. C Oppianuml. v llalicut., v. 589 seq |., Aulmn Gellium
731. Eleganler omiltitur ut po*t facio, ut in Vat. I. xx, c. 8, De iis quw habere o-upirafleiav t'irf rnlur cum
et v. 733, Jubet, cequora crescam. IVrsipe lameti luna augescente ac senescenle, Noiiiitim Dionys. 5 , v.
additur, atque lioc Inca addi potest. Mortalia mem- 1G2, B.isilium ilexaem.hom.O, versus finein, Ambro-
bra auernam auimam legum, quia caro est veluti sium Ilexaem.l. tv, c. 7, num. 29, dissortationes Hi-
amicttis, carccr, vinciiliim animse. Ilaec aninue cum vini de Venilia el Salaeia. quas ipsc tndicat.
c.irpore unin leqe talenli (il: non cniin quidqtiam re- 736. Rivinus SirmondoMlribuil £< miriHaiiiuraaua,
centes pbilosoplii profecerunt, qoi prolixos commen- luna minuente liqttorts, et ipsc cx conjeclura inclius
larios de re liac, necessariomorialibus obscura,cou- putat /.'( minuanlur aquw, tuna minuentc, liquores. At
eripaeront. in Sirmondo ita plane lego / ( minuantur aquce luna
753. Rivinu; Sirmondn afling t, qtiod Icgat y'«6e(, minuente liquores ac solum diversa interpunclio est ,
anltera crcscant, vel poiius bio est unus e miillis er- in Rivino, ex qua clarior redditur sentcntia. Luna
roribus lypographicis Hivini; nain in Sirmondoin- minuenie pro imminula dixil eliam Isidnrtis laudilus
vcnio jubtl, wquora crescant. /Estus maris reciprocus ad v. 753, et Dracnniiusin Elegia v. 238, qtii minno
cnm inoiii luna tatn certam babel connexionem ut neutrorutn more ponit v. 240, llac eadem minuunt,
,
illiun ex boc pendere nnu iinmerito multi pbiloso- Cynlhia dum minuil. A. Gcllius I. I, C 5, Famir mi-
pbi opinc.ninr. Sed Dracomius loqu tur de tnotu qtio, nuenlis dixit, quanqiiain alii legunt fama imminentis.
cresccnte liuia, crccit mare, ei, decrcscente, dccre- Corippus v. 51 prxfaiion., Suspicient minuentis cor->
scit. Isidnrus de Naliir. rcr., c. 18, Dracontium vidc- nua tuna'. Palladins, I. tit tit. 24, Si minuenle tuna ,
lur duscribere Lunacrcscente,crescunloinncs flttclus, j) seratur. Cucsar I. iil de Relo Gall., cap. 12, liursus
:
Rfajrut ea minuente, tninnuntur. Ita enitn legundiiiu est, minuente ivslu. Sic augere pro augeri duunt Saliu-
non, ut in editione rcccntiori Uatrilensi video, cre- stius, Calo, Lucrelius.
scunl omnes fruclus. liuvera Draconlius non aolum 758. Ex canticn H. Viiginis Lueae cap. i.
marucrcscere aii, sed etiam ainnes cum fonlibus. De 740. Korte el pius uttro.C rleriim bcuu esl pius nl-
euriporum molibos consentit Hasilnis Uezaem. homil. tor. PrinhMiiiiis Calli. hymn. 6, v. 93, Idcm tamen
0. Si-neca, 1. iu Quasl. nat., c. 2(1, disserit cur llu- beniqnus Vtlor relundil iram.
inin.i qusdam sttate augoantur, el unam cx raiioni- 741. Libr. n vers. 741, liabct yamis adaclos, ,
biis a sideribus peti obserrat. Luna crescentuei de- Abactos. vel auVlu.s videlur signilicare subacios Ao
creaccnti! humorea oiniics crescere el minui, in uoia iln posscl iO'iio/ci(iirout" subactos. Stalius etiam iliiit
i
r
ad v. 75. eonatabit.
i adaclun pro tubaclum 1. Theb., v. 19, li.sque jugo I
754. Proferendum cst Adjectis /luciibus, nuia maro lllienum, bis attuetum tcqibus Ittrum.
erescit, dura n.ioiu-- augenuir, et quasi adjiciuntur. 711. PrO Impeiulis Hivinus ronjicil fwjMMit, S. d
isidorus loc. cit., Cretctint omncs jlnctns. imvendcre pro conferrc cliani in usu csl ct occurrit ,
755. (Iirovis nododici poleat incinsuni capite, po- I. iii. v. 248, lmpentiat, cic. Lccliiincni Sirmorii.il cui
strcma producta ob caaurara vei inc/uiuni cupiti. euntta sntus nicdiiamiiie nutlo esl, expunil Hivinus,
,
Toiam bano lententiam Draeomiua in elegia ruraua i/.vi-m ariai ntt ipta quidem aarut, li woiinui veltt, ser-
illuatrai ». KSSaoqq., ubi v. 211, Ipta mcdulla la- vare possct (ul (.'oniicus ail) lu />cm> HHnCT' , WmMm
tcns obteivat cornn.i tunttJ, Obunant litmv Itcltt ctic- nt. Prafero scripturaui ^at. Poeta CliriailtHi iilwi-
bra globot. Ilinc luoaliej. VkIc M.icrobii vorbaln not. inr mhcii usurpant, cuui Deum aUoquuMor. Libr.
, :
769 CARMEN DE DEO. LIB. II. 770
745 Q.iodspe.ieslcrrcna parai languoris ad .-esuis. A 750 Quas poicro : nam nemo valei narrarc creaiuo
Spes iiominiim iniendcns, et vota preeaniia Vel modicuni facientis opus : quo niens mca
[complcns, [clamat
Aspice despecium, dejccium auolle parumpcr, Pectore coniuso laerymans, et voce lideli.
2'i.6 Coufusumque juva, quia p«enilet csse Obses sermo luus n.^tro nain corde lenetur,
[noccntem, Quo te promitiis nimia ietaie paremcin.|
L't valcam memorare tuashoc carmine laudes,
WMJE LECTIONES.
745. Virl. , languoris adepli. Sirm., /. ad wslus. 751. Val., Yel mcdicum fat lilis optts qttod n:ens
Vat , p, sertnonis l. ad ceslu. mea clamal. Sirm., V. m. facientis o. qnod inens rea
146. Edili, cernens Vat., intendcns. ; c. Vicl. ila, sed quod menlereclamel.
747. Vai., Atpice dejectum, despcctum altolle pa- 7.'>3. Vat., Ubsess
tuus.n. n. c. I. decsl sermo.
rumper , sic Vict., scd lolte pro atlMe. Sirm., Asplce 75*. Ilic est posiremus versus in Siiin. , Vici. el
detpectum, dejeclum lotle parumper. Azagr. lnVa'. illico addiiur Omnipoleits wierne Deus,
748. Ita Vat. alii, confcssumque juva, quem p.
; quo liemistichin concludilur priinus liber. Veruili i.l
749. Val., memorare ; alii, narrare. iniiiuiii cst libii sccundi, ut clarum est.
not.e.
n, v. 597, Ante vidnti primum mcdicinam, tancle -nVt me de cailo visat cognaia parttmper. Yide notam
parasli, Quam facerei hominem, el libr. In, v. 598 ,
ad v. 4 libr. II.
Nosirit, tancte, tuat, eic. 748. Non male cst G.n/cjsumnHc, sed Confusum</H<;
745. Spectet sumilur pro condimei.Us, aTnmal.- :
uva m , Rls liuic )oco C0Ilgrmt p „ st despectum , de-
blis , n.edicamcnlis
idemqiie vueabulum a.il almd
j fflum Con\ttstts pro pcrturbalo alqua animi affe-
: ,
.
cxeoduelum, in linguas vulgares, iii Ce.man.cam cliol ei nifleiorC) mctl]( tt irore a!) eilmicis eiiam
, ,
eU.-im inanav.l. Sere.ius I.i.c, sive \ iiulicianus,m usur[ a: lr anlu ccclesiasiicos scriplores obvia est
, ,
;
i
sive Mjrcellus ... c;.r.nine de Medic Addecl atotna- ca vox , )e iis quos criulillillll naBll i tet et pudet mj
ttcas spectes, cttas mtiltt ilous. >.de Marliun. l)ig.
c ,j am confttsio
I. xxxix, lil. 4. leg. ult. , Languor de quovis morbo
749< Vi()e p r „| e g 0m cna, num. 85.
recle dititiir.
,..„..
746. barllilus volebal Spes homtnitmcurans. Scn-
,, . 751. Forte Vd minimum facoris opus. Verum hic
„ lodicus , )r0 exiguosiimilur. Cice.o 1'a.a.lox. Mea
plura Val.vcra est, quasi >niend,n, spes lionmmm m nia est ad „„,,,; oplnio „ em mediocr», ad tttam
omisso m. Libr. m. v. 602, Et lacrytnas tntettde , mlla ^ ad meam modlfa . K ivi..o ma^is prol.atur scri-
meat, quas fttndo dturne. In oralionibus ecclesiasl.es plura sirmondi quod mens rea cla.uat, quam Barlbii
Dcus preccs l.oi.nnum inlei.dere d.c.iur. lloc loco po~ con ec ura quo d menie celebrct. M.lii plac'l lcctio Vat.
;
,
lerit etiain exponi, tpn, U ftducn.m liominum augcns.
747. Pro paruntpcr conieciiira LSarlliu cst p«r im-
par, quod non i.uellig,.. lUvin.is n.allei per auram,
De c | am ore nienl.s ad Deu.n dixi ad v. 568.
,
'>" Pecln ra eonlimdew
,
...
in gemitu el lacrym.s so-
vel per umbras, scihcet dcjcctum. Non video cur pa-
cl,am fu " «linieis. Seneca, Tl.yest. vers. 1016
'f"'"
'ecioratU,sosoi,enl(.oniusapIaiw,,.[' e irowi,s,iiaur.
rnropcr displicere debeal. Hocloco partimpcr signili- r
care poesl cilo, velociter, ul apud Enliiuiui A.mal.,
U •8».' *r\>erabam trgrttmplancttbits pecius. Addevers.
£;
Te nunc, tancla precor Venus, et genelrix patris nostri. ^77 llbr - '" el se <n- cu "' nolls uL» l' lura pr»fcr..m. -
LIBER SECUIVDUS.
217 Omi.ipoiens xlemc Deus , spes unica Quaj cceli secrcta tegunt , produntq.ie pr.-
[munrfi, [rumpcr,
Inventor, gcniior, nutritor , reclor , ama- ^218 Sidcreusquodabaxcglobussi.per astra
[tor [rotatur,
Cunctorum, qua; muudus liabet. qu.-c cclsa Pcndula quod trcmula vibrant face sidcra
fpolorum, [(lam.nas,
SCRIPTCRA COD. VAT.
1 . Hoc liemlsticbiiim, ul modo dixi, sic mulilum 5. Astra rotalum.
Oncm clandit libri i in cod. Vat. 6. Yibla. f.
5. Cuwclarum i/uit.
NOT^:.
1. Poslrema verba supplevi ex Sedulio, cujus in- O quod is de inferis dicii. Auctor incertus de latidibus
leger est l.ic versus paulo posl iniiium libr. i, Omni- Domini sub Constanlino Ad suintni tecrela poli, qua:
polens wterneDeus, tpes unica mttndi. Et Draconlius lucidtts a?lher Pigra vetal proprio succmdere nubila
qi.idem phrasi sacrae Scriplurae persxpe Deum spem coeo. Lcgam succedere. Parumper esl mieriin , pau-
appellat, ui paulo post v. 31 , Spcs Itominum , el v. Iis|ier, parvo tcmpore, aliquando paulaiim, ut Ser-
584, Condttoret spes, etlib. i, vers. 454, Spes, opifex, vius putat, vel cilo, velociter, ut Noi.ius, c. 4, inler-
doiuiiiii.i, r«/or, d„x, atbiler, index, et Eleg. v. 1, prelalurilliid Virgilii 1. vi JEn., vers.382, Pttlsusque
Rcx immense Dcus , cunctorum condilor , el spes. purumper Corde dolor, ubi Servius advertitex aliorum
2. Nulrttor Deus, ul I. i, v. 685, Sub nutrilore senieniia parumper esse valde parum. Iloc loco vide-
Tonanie, et vers. 552, Ipse rigalor erat, salor, altor, tur signilicare aliquaniulum, aliqua cx parle. Nam
nicssor , arator. Deus eliam eslamator c.inclorum , cceli sccreta ita laient, ut lamen scse liominibus ali-
quae condidil. Sapient. cap. xi , v. 25 , Diligis enitn qua ex parie manilesia reddaut, quantum qiiidem sa>
omnia quce sunt, el mhil odisli corum qua fecisti. tis cUad
Deipoleiitiaiiiagnoscendaineiprxdicandam.
3. Celsa potorutn, ul dulcia rerum, et similia, nisi 6. Sid.ra
pendula sunt, quia coelo f.xa quasi pen-
rnavis legere lecta polorum, vel lempla polorum. Scd dent. Cogiiabam an oporieret legcre Splcndida qn d
1. iii, v. 542, siu.ililer Celsa poli. iremula. Vtbrare pro splendere, micaie poni solel sine
4. Mox. v.17, Ncc cu'1, sccrcia '.acsni. r.kttidiani.s accusativo, scd semper luc subinteliigitur, ut vi*
iuilio l.b. I de Uaptu Proserp., Et vestri secieta poli,
,
774 DRACONTH CARMINA. '71
Ft »\c'\t. sub lucc latont, sub nocte refulgent, A 15 219 ' " I* eus ii>sf>iras, ut sol auriga voectur,
Nunlius aurorae quod lucifer cmieal ardcns, Non quia vectus cquis est qualtuor axc rotato,
11 1 fuget aslra poli, fugiturus lucis liabcuas , Sed quia pcrfectus sol qnalliior ex clcmcnlis
10 Quod calor cst solis, quo splendel frigida Quatiuor alierntt solcrs atniga colores,
|
luita , 220 1'crmutat jussus sol lempora qualiuor
Partiiaeiim fraire vices, suaiemporu lustrans, [nnni,
Ne siiiiul iiivadanlniundum siue lucc tcnebrx, 20 Non ausiis transire vices eub Icgo pcrenni
Credaturque cliaos spatio sub noctis adcssc, Pnelixas ditiooe lua, non ille vapores
Quotl tu, cuni faccres mundum, vkiute ne- Augctspontc sua, nicdios ncc lcmpcr.it ignes,
[casti. Aui gelidum dat fortc jub.ir, nisi praeduce jussu
SCRIPTURA COD. VAT.
7. Ei belle s. 1. I. s. n. refulgtt. 43. Duot correclum pcr chaos ; postea nocii*
abesse.
9. ( i futjat a.
14. Quo tua cum [aceret mttndum virtute nec atlu.
II , Parttcti cum pwrle v.
17. Sed qui perfeclut.
NOTjE.
trare flammas, tttmen : vibrare enim est projicere, B lae de curru solis qurerit ct explicat. Aralus in Phav
conculere. nom., Iluic quoqite iltam ob causam, quod aut quadri-
7. Vide I. l, v. 220, Sed luce premunlur etc. , et , parlitis temporum varietatibut anni circulum ptragui,
y. 075. Cttjui ab immentit tanguescunt tidcra (lam- id est, verni, aslatis, autumni, el hiemis : uul quud
mtt, elc. quadripartito limite diei metitur tpatium. Qui locus ex
8. Libr. i, v. C68, Nuntiut aurora, elc. Fulgcnlio lilir. lMytltol. siipplclur, lluic quoque qua-
9. Forie F.t fngut astra. Iloratius, I. iu , od. 21, drigam ascribunt iltam ob causam, quod aul quadripar-
in lin., Oum rediens fitgat aslra Phaebus. Uvidius, lilis temporum rarielatibus anni circutum peragat, aut
Heroid. ep. 2, v. 47 Hemigiumque dedi, quo me fu-
: quod quadrifido limite diei meliatur spalium. Princi«
giturus abires. Sic cliam (ugiturus dixcruttl Plinius, pia rerum omnium qux scnsibus percipiunlur essc
Pelronius, Statius. llabena lucit sunl auroixvel so- quatuor clemema Fmpeducles, llippocrates aliique
lis imn etiatti auroraiu quadrigis aul saltem bigis
: pbilosoplii statueruut, qui assercbant oninia ctementa
vebi pnci.v liiixertiui. omnibut inesse, sed unumquodque eorum ex eo quod
10. Reddilur ratio ctir ltina frigida dicalur , I. I , amptius habet, accepitse voeabulum. ul hanc opinioneiu
iv. 52 ot 6bl>, quia scilicct luinen a sole accipii. Fri- explicat Isidorus 1. xm Orig., c. 3. Solcm ex igm: et
gida oiiam vocatur Ittna. quia roscida e»l, et passim aqua maxime constarc innuii Oraconiius I. i, v. 25.
dicilur, et quia nocti frigt.lae praesidet. Possct con- Sed elemcnta omnia mutuam inter se babeui cmi-
jici Quod calor est solis, quod splendel frigida luna nexionem, et, ut explicat Ambrosius I. iii Hexaero.,
Partiht cuin fralre vices. c. 4, aqua quasi duobus brachiis, frigoris, alquc hu-
11. Parlim a parttor , partiris postrema producta moris, altero terram, alteroaerem videtur complccli,
ob cxstir.mi. Sedulius, 1. i, v. 255, ait de sole Par- :
'
frigido quidcm terram, aerem humido. Ignis calitlus
lilitr cum nocte vicct, ncc semper ubique esl. Tettlari et siccns calore aeri annectiiur, siccitate terrx. Ita
poiest Pnrit.'n cum jratre vice. In ms. esl parte, et etiam alii.
loriasse scrihendum esl pntre , qttasi sol patcr sit 18. Faeile cssel calores pro eoioret legcre : nam
un;f , quoit lumen sttum ilh iinpertialur. Sed uimis
l paulo post quatitor calorcs solis disiinguuuiur, :estt«
fret|ueus est apttd poctas luiiam sororem solis, stilem lis,aiilumni, bieinis, veris : qui etiara in div.-r>is
fmtrein liin.u dieere, adeoque hoc polius censeo vo- Imris cu.uslibct dici noiari pnssuni , et 0\idius I. u
luissc Draconiiuin. Tempora lunee legiiur eiiatn I. i , Met., v. 154, ait : Utque ferant mquos el ecclum, et
v. 73. 585, tempora
Ovidius de Rcuied. ainor. v. lerra calores, Nec premt , nec summum molire per
Phabi dixil Tristior idcirco nox est, quam tempora
: athera currum. Sed sctiptura vetns sustineri dcbet :
Phabi. Ac rcvcra tempora alitid non sunt nisi inotus nam solia colorcs qualuor in quatunr tlici parttbns
ipse solis , luiia; ct stcllarum Genes. cap. i, v. 14 , diversi notnntur. Anlus io Phaenom. linde ei ipsit :
Fiunt luminartu.... et siut in sigita, et tempora, et tt.es eqms condigna nomina posucrunt, id cst, F.rythraus,
et uniws. Vido v. 52 ei seq. libr. i. Lustrare esl obirc, Actaon, Lampros, el Philoqwits. F.rtithra-us Grirce
peiagrarc. Ciccro, I. n, cap. 20, de Nat. deor., Mer- ruber dicilur, quod a malutino lumine rubicundut
turn ttettu ttnno fere vertenle siyniferum lustrat orbem. cxsurgal. Actaon tucidus dicitur, quod lertia hora
14. It.i resiitui vcrsum corrupttssimum. Sentcutia instttnte lucidior fulgeat. Lampros vero luccns vel or-
clara est : Si tenebra; nocus sinc ulla lucc lun.c et dens tlicilur, quod fil. dum ad umbiliciim diei contra
sidcrum invadereul, cbaos tllud adesse vi-
iiiiin.linii urciicum cousc.nderit circulum. Philogaus Grace ter-
dcrctur, quod Deus desiruxit cum inuiiiliim condidit. 1 > ram amant dicitur, quod hora nona proclhier rerqens
Lilu. Prima dies nam tucis eral, mors unn
i, v. llti, accnsui proruit incumbat. Fisdem (ere verbis Fulgen-
lenebris. Vide notaui ad v. 107 bujus I. u. Translate liivs 1. 1 Myth., sed ctnlralum pro contra arclicum.
Alii
necare pro expellere , destrucre. Seneca, in lltppol. a iis noiniiiibtis equos solis appcllanl. Vide llyginum
v. 454, Quid le cocrccs, et necas reclam indolem f fab. 183, cl Ovidium u Met., vers. 153, lnlerea vo-
15.0vidius, I. uMet.,v. 327, Uictittttesl Phaeton, lncres Pgrocis, Fous el .Ethon, Solis equi, qttaitusque
currus autiga paterni. lntpirarc pro luntcn internnm Phlegon.
immiltere vcrbiiin in licclesiu; usu Ircqucus, sed quod 20. Libr. i, v. 737, similiter Z>t'cracuiil tcge pe-
ab Oplimis Laliuis scriptoribus prolccluiu Cnt. Virgi- renni.
lius, vt /Ln., v. II, Magnam cui meutem, animumque 21. Diitone pro imperio. Ciccro, libr. n Leg., c. 7,
bettus msptrat vates. Quiiililianus, lib. u, cap. 5, Qui- persuatwn enibus, H"FH'it>*
Nii ii/iiur lioc a prineipio
but virtbut intpiret, qua jucunditate permulceal. Justi- ette onmiuiH rcruin (
moderalores tleos, eaque qua)
iiiis, lib. v, cap. 1, Qui inspirari totent, fuluan di- gerantur, eoium gi-rit", diiioiic ac nHimne. l'ro caloret
(ttiitur. pomiur w H
il l i
17. C.ipclla, I. ii in Itymiin solis : Quatuor alipedes 23. solis hienits lenipoM,
l.elidtim dicitor jubar
dieiutt te /hctere halems, Quod totus ttvmttes, qitam qiii.. iniiitis ncc gelu pruhilvei S r.bi possel
calefacil,
liaiti elemeiita, qttadriijnm. Urauontius ongiueiii labu- prie duct jussu. Scd pijrduf euani sob) Uijcouiio ju-
t
i7S CARMEN DE DEO. LIB. II 771
Impcrii per s.ecla lui sine flne manenlis. \ Tolus utiique jiivans, cl lotus ubique ministraus;
25 Mililia ramulanic sua servire fldelis Qiue vibraus uatura dedil, qunccunque creanttir,
Oceano, tnundo, vel coelo icsie probalar. Autgcncrata valent, bxc spiritus ingerit ahuiis,
Sic upus omue tuuin visuui esi et non lalet or- Cori oreos nrtus fovel, erigii, urget, cl augei.
[hem. 40 Continuanda manent, ct succidcnda laliascunl.
Te, Deus, auclorem, tc nnninl omnia pa- 222 Memibus insidil, pcneirat capm, ossa,
[trem, [medullas,
Te pariier dominum, qui Jis exordia rebus, Peciora, cor, sensus, animam, prxcordia, men-
50 Et linein sine flne paras, exordia nescis : [lem.
221 Spes homiiium, rerum princeps, mundi- Illusiral venas, oculos, el visccra replet.
[que superstcs Quid laedal, quem cuncta geruni, quo cune;*
Sanctus ubique tuus complcclilur omiiia prin- [reguntur,
[ceps 45 Tcmpoiis, et spatii qnem spirilus omnis, et
Spirilusimmensampcnclranspers3CCul.inio!em: [ignii
Ulfusus aer, sic omnia contegit impicns, Laudat, et xtcrnum venerantur cuncta pnren-
55 Singula per parics, gciiemliter oinnia nuirit, B [Jew?
SCRIPTLRA COD. VAT.
25. .Sim. i. 55. Singula non parlim g,
27. S. o. o. t. visibile n. I. n. 37. Qua vibiat n.
28. Te nominis omma; sed nominis, obscure. 40. S. labuulur.
30. Fiue paren$ e. noscil. 41. M. insidcl p.
31. Nam quasi [usus «r, kc. 44. Quid le:*t quem.
NOTiE.
clore mihi probatur : sic alii praduco dixerunt. Nnn 55. Scriptura codicis v'x scnsum verum liabefe
male esset perpeie ju>su. poiest, ncc ilnbiio quin Draconiius scripserit per
24. Libr. i, v. 86, Deum posl swcla manentem. Uic partcs : nnm ut nomcn omnia opponitur noniini im.
etiam benc esset post sascla. yula, iiuadvcrbinm generaliter verbis per partcs, qure
25. Libr. boc, v. 353, Militia prwclara poli. Sopho- sl.nitadverbii Inco quasi singillalim. Columella l.i,
nias. c. i, v. 5, El eos, qui adorant super lecia mi- c. 4, Quod etsi pcr partes nonnunquam damnosum est,
Uiiam solem, lunam et stcllas. De solis
caeii, scilicet in sutnma tamen contpendiosum : et I. iv, c. 24
fil
miliiia Dracontius v. 229, Miles elipse Dei. Quod
1. 1, paulii pnsl iiut., II ar
in universum , illa per pm le
Dominus.dicitur Deus Sabaoth sive exeicituuiu, non- custodienda sunt. Vide, infra, v. 185 huju* libr. Post
nulliinterpretantur de astris quae, veluti acies sub C hanc conjecturam ita exposilam incidi in verba S t
armis ad nutum Dei stanles, exhibenlur. Vide Cal- Isidori, lib. l Sentent., cap. 2 i\'ec particulalim Deus
:
meiuin. Diction. llib., verbo Sabaolh. implet omuia, sed curn sil idem unus, ttbique lamen esl
26. Mundus pro
lerra, ut I. i, v. 705, Curgitit lotus. Quosensu cxplicari ac rciineri potcrit scriptu-
(cquorei, quo niundu* cinqilur omnis. Simili loquendi ra veius.
ralionc probalur oicurrit libr. i, v. 385, Qu bus apia 36. Minislrans, ut ad v. 227 lib. i explicatum cst,
probatur, ct v. 524. el lib. II, vcrs. 190, 263, 583, pro insprviens ponitur.
716, el ni Eleg. v. 187 ci 295, quanqiiam nonnullis 57. Vtbratts natura, ut v. G4, de meutc Dei Sim- :
in lncis variant codices. Owdiu-, u Met., v. 92, Et ptex, ceka, tevis, vibrans, immensa, serena. Natura
patrio pater esse metu probor. vibrnns est relerrime agitaLi, auletiam micans.
27. Non eon-m ratio metri, si legatur tuum rUi- 39. Libr. i, vers. 537, 7;i artus Corporeos, ei vers.
bile non latet. Kcsliliii visum esl, el non : scilicet vi- 60-1. Agital, fovet, inserit, urgcl. Meliur erit ordo, si
sum esl per solem. De luce libr. i, v 135, Cujus jussit prius logalur Continuanda, tum Corporeos.
epc clarcscere cuncla creata. 40. Magis videlur e Dracoutii ncumine, et stylo
30. Forie sine fitte parans : vel qui das exordia re- esse Succidenda manenl , ct continuanda labascunt.
bus, El finem; qui fwe carcus exordia neseis. Lib. r, Vcrbo succido usus cliain est I. i, v. 615. Prima iu
vers. 22, Et mcrito, quia fine carens primordia nescil. labuntur producilur idrireo labascuni subsiitni. Ver-
:
3t. Siirj Deus, ul dictuin v. 1 hujus libri. Pria- bum Labor tequiori sevo commiiiiem videtur habuisse
<«ps usurpatur pro invcntore et auclnre a C.iceronc p: iinnin. Viclormus de Machabxis Jam lucus est :
et aliis. De Deo Dra< oniius 1. 1, v. 552 el 599, et I. p melior, quain regna labentia reqis, el paulo ante, Re-
iii, vers. 154. Superstes cum gcnilvo in Cicerone gnaquc, quce patvo labitanlia lempare danlur. Hsec
aliisque probatissimis scriptoribivs invenitur. Hic lo- quidcm excmpla profert Fabricius in lnd. poet. Christ.
cum habcre poiest prima et pro, ria siguilicaiio vocis Sed in primo legi poiest ./a/xmiiVi, in secundo latulan.
tupersta, hoc cst, qni super stal, ct pnesens adeat lia est frequeiitalivinn n labo labas.
niundo. 41. Libr. i, v. 258. Frondibus intidcns ab imido.
52. Genes. cnp. i, v. 2, El spirilus Dei ferebatur Metro ndvtTsatur insidel.
super aquas. Spiritum snnctum niulli intcrpreianlur. 43. llluslrare quaiuJoi|ue e&t lustrare, perlustrare,
De hoc Dci spiritu loquitur Draconiius, ut libr. i, v. qua signiflcatione occurril idem verbum I. i, v. 597.
600 et seqq., Spirtius ille Dei, quo corpora cuucta mo- Cicero, inSomu. Scipiou. cap. 4, Sal... tanta magni-
ventur, Umnia compUclens, etc. Poteni intclligi ipsa ludine, ut cuncta sua luce illustrel, et campleal : etsi
nalura et virlus divina : nam Deus spiritus sanctus eiiiin id vulgo expoiiDlur pro splcndorem cunctis affe-
est, ul spiritus substanliam iiicorporcam signiflcat. ral, t.imen verbiim compteat, quod sequilur, aliam
55. Virgilius, vi ^En., v. 726, Spirilus tntus alit, signilicaiionem inleri. Frustia aliqui reponunt sua
totamque infusa per artus Mens agilat molem. 1) r. con- luce luslrel : nulla enim est ratio cur verbo illustro
tius, I. i, v. 603, de mundo, Uoles el immensa. signilicatio lusiraudi aut collustrandi denegctur.
34. Mon puto Dracontiurn eorripuisse primam in 45. Tciitabnin quo cttncla rcgunlur Tentpora, vel
aer, quamvis lieri id possc nonnulli dicanl. Ut [usus spatiu.qucm. iNilnl lamen mulo : potest cniin iniel-
atr uiagis Dracoiilianum videtur. ligispiritus tcmporis.et spaiii oniuis.
:
775 uii.vconth caruina. 7?tt
Nec coeli secrcta facanl, qux spirilus aucior A Nun quis starc qucat conlra lua jussa rcln-
Niim liabeat virliile lua, quxsolis in orbcm, [clans !
Lunaresqiic amplexaglohos dominalur, ngitque, Aut libi quis rcputct, si pcrdere jusseris nr-
50 Quidquid liabel piclulis opus , siinul trthera |bcm?
|
cumplent. Quem ipsercpenle jubens soloscnnnnccreasli,
Qui niliil esl, nisi lege tua servetur in a:vum, 60 224 0"° libuil geniiisse Deum ante bxc om-
Circulus hxrcbil, nisi jusseris ire meanlcni [nia Cliristiim?
El siellalus honos mox spbxra volubilis bxrct Scminc qucm vcrbo conceptum cordc ferebas,
223 ^c mutcnl elcmenta vices pcr circla nio- Quo sinc non unquam fiieral mcns sancta pa-
[ranics, [rcntis,
55 El cadal ante diem sublimis macbinu rerum : Mulia, profunda, poiens, solcrs, pia, provida,
Scd iu lcge (ua rctines, qua cuncia cnerces. [pcrpes,
SCRIPTURA COD. VAT.
48. Quw tclut in orbem. B 58. tlepvtet qtiii perdcre.
Dominantur, ut vidctur.
4'.). 60. D. ante omnia C.
50. Qnidquid habet pictatis apusiimul... dcsuntalia. 61. V. c^nceplu c.
53. Mox fera volubilit. iii. Quo sine noiinutiqnam
f.
56. Sed te legc.
NOTjfc.
7. Cnnfer vrrs. 4, Quir eoeli tecreta tcgunt. Vacant adulteros; sic ei metro et sensui consulitur.
esl iiurMn, aut rtiaui immunia sunl , et libera. 55. Ante diem est cohl'a nalur.e ordincm, ante
48. Vnli' num niclius Non adeal virtute sua vcl lua. tcmpus a nalura slabilitum, ame diem suum, quia,
Rene elhm est hubcat, ut vers. 44, Qucm cuncta ge- ut ait Virgilius I. x, vers. 467, Stal lua cuique diet.
lunt, quo cuncta retjuntur. Sicoiire diem est obirc diem siium seumori. Ovidius
49. Lib. I, vers. 77 , Lunaremque globum. lili 1 Mel. vers. 148, Fitius ante diem patriot inquirit
50. Mox vers. 114, Vt (aceret uinuiii opus ; et in in annos. Cicero aliique ante tempits. solenl diccre.
Eleg., vers. 2'JO el 298, pietatis opus. Ilnc loco pic- 58. Forte ai p.rdt jusscris. Reputare pro imputaro
tatis oput est iuflnxus beneficus solis, lunx et astro- qiiasicoiupuiationem ineundo. Papinianus 1. xi, til, 7,
rum in terras. Lib. i, vers. 224, Qui [ovet igne pio lcg. 17, Sed si nondum
paler dolem recuperaverit, vir
ewluin, mare, tiilera, lcrras. tolus convenietur, reputaturut patri, quod eo nomine
51. Locus bic videtur eorruptns. Foriasse traji- prwttiterit. Iiiterpretatur Draconlius versicnliun 10
ci>ndi sunl versus, prius Circulus heerebit, deinde Qui " cap. xi Job Si subverlerit omnia, vel in unum coarc-
:
nihit etl. taverii, quit conlrudicel ei? Scilicel quis rationcm a
53. Fortc hmreal dissyllabum per syna^resin : vel Deo exigel, si munduui subverlerit? Eadem senlcn-
vcrs. scq. legeiiduin mulani, et postea cadit. Senlen- lia exslal Sapicnl. cap. xn, vers. 12, Quis enim dicet
lia est : Circulus hxrebii, iiisi jusseris, ire meaiilem; tibi : Quid fccisli ? aut quis stabit rontra judicium
qui niliil est , nisi lcge lua servelur in xvum. Nisi tuum? Aul quit libi imputabit, li periermt naiio-
enim servetnr, illico houos,
spbxra volnbilis, stcllatus nes, quas feusti?
seudecus, hxrcbit, mutabuiit clementa vices, et ante bO.Posscicumaliquobiaturetineri Dcumante omnia
diem radel macbina rcriun. Christum. Vide Rroukusium ad el- 12 Propert., vers.
54. lnEleg. vers. 247, Alternant elemenla viees, 1. Riistieus HelpiJiusde Clirisli Jesu heneliciis, /7oc
Conliarium esl mutanl. Uuslicus liclpidius de Jesu vcrbo, quo tanta talor sibi retjna paravit, Te quoque re-
Christi benef. Ftiam discordia fidas Conservanl ele-
, gnorum tocium, natumque probavit. Dracoiuitis e.im-
menla vices. lnfra vers. 335, Per swcuta mille moran- dem loquendi rationem in generatione Kilii expli-
tur, ex qno conjici posscl per strcta morantes. Sed Canda tenclqiiam Priidenliiis hymn. 3Calhem., vcrs.
Draeontius voluisse videlur circla a circutum ncuiro 2, et bymn. II, vers. 17, ubi aii : Etore quamlibet
genere, cujus non habeo exemplum. Syocope circla Palris Sis ortus,el verbo editus, T amen paterno i« pcc-
auctoriiate Virgilii cnmprohatiir I. Georg., vers. m tore Sophia callebas priut. Qux prompta coelum condi-
166, Laros tenui de vimine ctrclos. Multa sunt voca- ttit, Cirlum. diemqur, et ctrlera. Virlute Verbi effecla
bula a veieribus per syncopen contracia, qux a li- sunl Hirccuncla naai VerbumDeus Sed ordinatis str- :
brariis coinniutaia siinl, quod mendosa creilerenl. In jj culis, Rcrumque digrslo ttalu, Fundator ipte, et arlifex
elegia paracieria, scu repercussiria, ul in mss. codd. Permansit in Pairis sinu. Et Apoih. vers 52*, Sed
vocatur, ijua Seduluis lai t.i Salvatoris nosiri deseri- Verbo factum Domini, non voce tonora, Sed Veibo, quod
bil, iilliinus versus est, Cuni tnncto Spirilu tjtoria lempdieruf.Verouiiicaru/arfuiiiesl.VerlioigiiurseusiT-
magna Palri. NnniiiillimnlarunlSpiritui, et Natoglo- nioue Deus fecit omnia, et verbo eiiam genuil Filium
ramagnaPutri; >cd jam tempore Redx legebatur siium seu Verbnm qund etiamsi caro factum sit, ip-
C.um tancto Spiritu, qui in lib. de Arte melriea ait siiin lanieu geniium est, nou faciuui. Cuin aulem Dra-
Sedulium neglexisse regulam grammaticx di-posi- contius dicat Quo tibuit, el Deum Chrisium, de gene-
lionis, ul gloriam sancix et individux Trinilatis ratione secunda et temporali eum loqui cerliim vide-
clara vocc decantiret. At p itmt Sedulius dixiaaa lur, sedita ut siaiiin vers. seq. xternain geiieraiionem
Flnmine cum sancto, aul Pneumate cum sancto. Ilaque expbcei, iii qua eiiam agnoscit, Verbuui Verbo con-
renseo a Sedulio scripliiin Cum sanclo Spritu, aut ceplum el genilum. CbriSlUl vero anle oiinii.i uenliis
Spirtu. li.t ciiam logo in Viciorino de Jesu Christo est, quia aule oinnia pralinitus et pr.edeslinaius e>l.
Deo el buiiiine : Tempus erat tpiritum Putri wlvisse 1'sal. cix, v. 5, F.x utero ante luciferum genui te. Adi-
Tonanlem. In secundo lib. Carminum Eugenii Tole- sis uolas ad loe. eit. Pnul, ulii.
lani,carin.7r>, posiieinus hie est vcrsus : Pucis et am- 62. Omiiiiio legailduul esl n n unquam nani non-
plexus pariter convertal ajulteros. Diligcnlissiinus Edi- iruii/ii.im eatlioluie ilocirin.v et oralionis lolittl sen-
lor cirdinalis Lnreniuna ailnotavit: AMLTBBOa f*rri lenii.e opponitiir. Vule prole^om. iiuin. (0'.i ei Mo.
i
.••'! poteit, sed live legamus auui.tos, nuifui sensus 63. Multa est IDIgnl.CiMro F.nuil. n, ep. 10: R
tlici vatct. Legain iguiir adultrot pcr syncopen ab i/k/i iwstrum multum ett iu htt toeti.
, ,
m CARMF.N DE T>EO. MR. II. 778
Simplex, cclss, levis, vibrans, immcnsa, sc- A Qjiidquiri el innumcrusdiversi sanguinis orius.
[rena Qui nasci dignaius linmo, membratur iu artus
C5 Vivida , ciweiipatens, mens innumerabilis, una. Sanguii.e femineo coiicreiusspirilusalmus,
Ergo Deo Deut esl nalut, de Imnine lumen. 80 Fii>|iie Deus posl tcmpla poli sub carne, figura
225 Cordc saccr gcnitus mox cnnsiitil ipsc 226 1'assibilis, mnrlaiis homo sine fine pe-
[parenii, [rennis :
Et consors cum Paire manens, et Spiiitus Et tenuis per cuncta vapor, jam inollior ignis
[nnus, Irrepsit, tencrumque parat per viscera cnr-
Trina mente Deus, Deus auctor, lcmpnris ex- [pus.
[pers, Induilur compage Deus, slructura ligalur
70 Multiplici virtute potens, pietate modestus 85 Ossibus, el nervis, pinguescunl intro mediril i
Innumcra, ccelis, clcmenlis, fluctibus, asiris Ilinc cruor, hii c humor, solidatur nmsculus
Impendens, ut slarc queant, famulentur, ado- [omnis,
[rcnt, Et caro olasmatur. Quid sanctus spiritus illic
Angelico de niore preccs sine fine cancntes. Egerit, ipsepotens novit, qui cuncta creavit;
Omnihus liis pi .c !at dilato fine manere, B Qualiter aure Deus, verbo retaute niarito,
T5 (Jt vigeant liomincs, pisces, annenta, volucres, 90 Virgineos inlrassc sinus dignatur, et alvutn,
El pecus, atque ferse, quidquid naiura creavit. Terrarum, crclique capai, atque ignis anlieli,
SCRIPTIKA COD. VAT
66. Ergo Deum Deus ovans .... dcest reliquum. 83. Irrepsit teneramque p.
75. Angelica des ne preces s. (. carenles. 85. Pinguescunt vitro m.
71. F. carere ; ad marg., manere. 87. Plasmatur quid obscure legilur ob ueuini lit-
75 vigeant.
l-t terarum.
76. Quod pecut, atque. 88. Potens vetuit quod c.
77. Numquid ad innumerot d. t. ortui. 89. V. fetcnte m.
78. Membratur in alvum. 91. C. anhelantit et ignit.
NOT/E.
04. Levis csi placida, lcnis, grata : conirari.i ra- divims virtutibus informavit. Verbum vocaiur sptriiut
lione gravit de ingrato el tnolesto dicitur. Pnieril atmus.
etiam intclligi tpiritualis in tevis, boc est sinc pon- S0. Post lempta poli est hoc ipsum, qnod in sym-
dere. De vibrant vide u 'tam ad vers. 37. Mens serena holo lidei dicilur, Descendil de ccrtis. Augustimi*
est Ixta, fclix, prospera: qua de causa etlmici Jo- serm. 187, al. 27, de temporc: Quanto magis hoc
vem pcculiaii litulo Sercnum et Screnaiorem appella- tanlum. et lnte Verbum potuil mairit ulerum, assumpio
bant : imle iiuperatores dicti screnistimi. corpore, fecundare, et de sinu Patris non emigrare ?
05. Fortasse mclius cuncliparent, quo verbo iisiis Airic ad oculos humanos exire, inde menlet angelicat
csi Prudenlius, ut cunctipater Tlieoiiiilfus Aureli.i- illustrare ? hinc ad ierras procedere, inde coelot exUn-
nensis. Cunclpotens oiiam dixit Prudcnlius. Sed cum dere? Adde S. Leonem laudandum ad v. 99.
Vngiliiis usurpavcril Omnipateus, non facile rejicien- 82. Forie /( tenuit.
diini est cunctipatens. Mens innumeiubiits dici polts* 83. Forte Irrepit.
ril ab cffeclis, ut una in natura ipsa. Sed legenilum 84. Libr.i, vers. 346, de Adamo creato Et vocent :
suspicor cunctipaiens, immensurabtlis, una. Salvianus compago dedit nova machina surgens sive ex ronie-
aliique scriplores Chrisiiani vocabulo immensurabilis Ctura, F.tvocem compage dcdit. Avitus I. il,v.96, toe-
usi sunt, elsupra jam dictum esi hichs sancta pa- lum terra lenet, vili compage levata Regnal humus. De
rentit. structura corroris ei ossibus nianus ait Celsus I. vm,
67. Adverbinm inoxsignificat hoc locoipsam aeler- C. I, Oblonga omnia et iriangula, slruclura quadain
nitatcm, ut hodie psal. n, vers. 7, Filiui meus estu: inler se connectuntur. Dracontius I. lll, vcrs. 645,
ego hodie gcnui te. Ad liebr. c. i, vcrs. 5. hominem longce fragmenla ruiniv, Anle ta-
jF.diftcunl
6s. Filius consors seu consnbsiantialis Palri osten- men quam mcmbra forent compage ligata, etc.
ditur. Vide v. 103 et seqq. 85. Libr. m, ubi agiiur doossibus aridis viia? re-
69. Dc trina menle Dci vide dicta proleg. nuni. sliiuiis vers. b!4, Jam nerris mcmbra ligantur. For-
109 et seq. Draconlius I. i, vers. 565, dixit, Virtus D lasse legendum pinguescunt inlra medullas Hine
trina Deus, ut Pauliuus pnem. 26, nalal. II, Sam cruor, Imic humor. Loc cit. v. 612, Cruoris Immorut
Dcus unut Virtut trina Deus. Sic triua mens. absumplas intraveril ante medullas. Medulla est pin-
70. Vide 1. 1, vers. 29. Censeo d siiuguendum cs«e gucilo subtilior.
pictale modeslus Innumera, aetis ut mulliplici vir-
, 87. De vcrbo plasmo libr. i, v. 536, Ptasmatit pcr
lute. mcmbra virum.
73. Canentet in genere cohxret cuib ccelis et flu- 89. B. Virgo concepit, quia credidit. Fides autem
ciibus. ex audilu. Confer vers. 591. Augustinus serni. 15
77. Mendosus est hic locus, noque satis liquet an deTemp., al. 128, in append., Viri nesciam sermo
cum praccedemibuj an cum sequeutibu9 connecii de- l)ei maritat. Sedulius in bymno abecedario Inlacta :
beai. Fortasse quidquiS natura creatrix Nutrit ad in- nesciens viruni Vcrbo concepit (ilium. Ennodius Tici-
numerot divei si sanguinit orlut. nonsis liur. n, hymno 10, Concepit aure fii.um
78. Libr. I, vers. 357, Membratur in artut Corpo- Quod luiqua jecii , semen est. Seduhus ctiain fortasse
reos. Hic forte in atvo. scripsit Conccpit aure filium. Videnolamad vers. 60.
79. Vide quse notavi ad Prudentium I. II, contra Verbo fetare utitur Dracontius vers. 217 ct Eleg. v.
Symm., v. 265 et seq. Nam Prudentius etiain simili 83. Siguilicat hoc loco fecunrdare, ut apud S. Augu-
modo locmus de homine Deum loquentem
cs(, qui siinum et alios. Columellx feto est feiuin edere.
inducit Heslituendas erat mihimel : submisius in il-
: 91. Ignis anheli, ut 1. 1, V. 26, solit anheli. Vide
lum Spiritui ipse mcus dcscendii. el edita limo Viseera proleg. num. 137.
Patrol. LX. 25
: ,
779 l>UACONTII CARMINA. 780
Aeris, el pclugi, scd non rapiemlus ab isdcm, A 228 Ast ubi tcrrcnum sumpsit curu corpore
227 Clausira pucrperii passus sul> lego [pondus
[creandl, Immortalc genus, mnnalia dura gubivit
Vel quxcunque subii diversi tcmporis xtas. Non nisi corpoream h&C possent spcctarc figu-
95 II ic fragilis natura jacens liumana mereiur [rain.
Ue pietale sua, qua non vult perdere niuiulum, Nam quttCUnqoO darel prinecps miracula cami,
Quem fecit, sanxilquc rcgens pcr sccla mancrc. 110 Sanctis lixc bomines eventibus acta putarcnt.
Ergo ubi corporcos artus dominaior, ct auctnr Adde, quod lnimanis vilium cst gcncrale ca-
luduil, liaud cocluin Palri scrvire reliqilit. [lcrvis,
100 Nam quicunque sapil, novit, quia sic lulit ar- lluc crcdant, quod visus babct, spernauique
[tus, [relata.
Et fuil in lerris, ut ne crclesle tribunal Credimus inde, Deuin inundo venisse viden-
Linquerct omnipotens : nuuquain sinc Patrc 1
dum,
[probatus l!l facerct virtutis opus. Pcr mille. catenas
Filius, cl gcnitor nunquam stnc pignorc dicius, 115 Menlibus obscssis insana cladc furoris,
"
Spiritus imniensus, sanctus, bonus , arbiier, 220 Spiiilus impalicns animas quasiunquo
[indcx, [gravabat
105 Tcrtius unus idem, priinus, niediusqiie pc- Tube fluens quxcunque cuiis m;idefacta rube-
Ircunis. [bat.
SCKIPTUKA COr». VAT.
94. Temporis (cstat. 103. C. pnssel s. ve! posscnt.
96. De p. tua. 110. Sanctus h. h. e. a. putaret.
99. liiUuii et eietum. 111. G. cuiheis, boccst calenis.
102. Patre obscure. 117. Q. curis m.
103. Num pius ei genitor.
NOT/E
92. Canit id Ecclesia Sancla et tmmaculata virgt-
: natal. 11, Sola Dei natura Deut; quod Filius, et quvd
nitas', quibut te laudibus efferam, nescia : quia queiu Sptritus, et Pater est : Araior I. I, vcrs. 972, Arii et
cceli caperenon poterant, tuo gremia ri nlulisu. Kniudeiii Sabellii contrarias bxreses sic explicat : Huic fidei
senlentiam repclii Draconlius v. 589. puqnax cudit Arrius, unum Pcrtonns tres esse negans.
93. Scduliusl.il, vers. 38, Rerumque creator Na- C Sabctlius luutm, Std Pntrem confcssus ait.qui deindc
scendi sub lege fuit. Ad Galat. c. iv, vcrs. 4, Factum vicissim Filius, et sanctus dicalur Spirilus idem, Sed
ex muliere, [aaum sub lcge. Pucrpcrium est tempus totum sit ipse Pater. In ms. quodam, _SYii tolus sit
proximc antc pirium el post partum,cldicituretiam ipse Patcr. Misculina nomina icrsonas indicant, neu-
de prole ipsa. ira esseniiain. Vide comment. ad Prudcniium, v.
94. Veleslet. Infra, v. 336. Diversi lemporis o?tas. 600 liymn. 10 Pcrist., Fx Patre Christus : uoc Pater,
95. Merctur est idein ac obtiuet, consequitur, ut 1. quod Filius. Ac furlasse prxslileril legerc Tertius
i t v. 136 elabbi. unu.n, et idem, primus, mediusqur perenms.
96. Vide 1. 1, vers. 30 et seq., ct v. 90 et seqq. De 108. Mortalia ditra, qiwe Jesns Clirislus subivit,
pietate sua, hoc est Dei. non nisi ad vcram corporis liguram possent specture
97. Libr. I, vcrs. 427, Totbonafacta Deus nonobli- seu pertinere. Specture pro peninere plerumque po-
viseilur utn/uani, Quoe propler hom nein fecit, sanxit- scitacensaiivum cum prxposiiione ad sed inveuiinr :
que munere. ciiam sine ca. Papinianus, DigeSI. libr. n, tit. it,
98. Corporeos artns, ut v. 59. leg. 42, Solvendi necessilas debiiorem spectaret.
9J. Depravatus csl bic versus, sed sine ulla dubi- 109. Sensus liic esl: Si iu corporc Salvatoris mi-
tatione senlcniia hxc est, Fdiuui sic corporeos arlus racula qua^dain apparuisscnt, quibus a laborilius hu-
induissc, ui taincn coelum non reliquerit. Sequentia jus vilae immunis videretur, liomi:ies uou veram pas-
verba clara sun , ct sine ullo orrore sic expressa in
1
sionem fuisse existimareiit.
codice. Po-set eliam corrigi handcailum Palri sublhne. 114. Supra vers. J>0, Pietutis opus. Libr. III, vers.
reliquit. Ilclp dius de Itencliciis J. C. Nil Palris vtr- 211, Exegit virlitiis opus, mirucula summn. Virgilius
tutr. minor, itiinquam tether<$ abtens. S. Lcu scrm. 2
D I. x, v. 468, Famam extemtere factis, Hoc virtntis
dc Nalivit. 1) iiiiiui lngredilur luvc infima Jesus Chri-
: opns. Pauliiiiis Pelrocnrius libr. iv, Ft virlulis opus
stus Dmniniis noster, de ctelesti sede dcscendens, et u vuici preesumptio cvrdis. Tertujlauus I. v, contia
paterna yloria non rccedetu. Marcionem, manent virlutis opus cum lautte pe-
i't
103. Sic ei COnjeCtura nisi mavis nunqua tt sine
: lenni. Muaciila voeaniur Nrtalii opus. Maiib. cap.
Pulre probulus, Nam prius, et genitor, ctc. xiii, vers. 58, non fecit idi nirlutM iim//as propter
/'.'(
104. Eudein natura divina euin suis omnibus atui- increditlitatem corum. Ilinc riilus iuirarulorum solet
liutr. agnoscitur iu Patie, Filio, et Spirhu saucio. dici. Sedulius libr. iv (aliis v), vers. I, Has inier
Lilir. i, v. 434, Spes, opifex, dominus, rector, dus, viilutisopes jant proxima Paseha" Cwperat esse dies. In
arbiter, index. Qua ratione Dcus dicatur tiulex dixiad eu.viMs conjici pussct e.e iims, seilieel Vl fnceret rit-
V. 114,1. |. tutis opus pcr mille calenas. Sed eatciiarum nicntio lit
105. Idcin est in iicutrogcnere iiam in masciilino: ex Marei eap. v, vers. 3, de d.cmoniaco Qui domi- :
producitur prima. 1.1 ameiii cx Iheologlca luqueudi etluim hubibitl ui moiiMiHeii/is. et Mqvi jam MtMM
ralione factuin. N<>n cnm rccte diccs bplrilUlll san- q uisquam poternt etim lniaie. QMOaiaM Jii;m cempedi-
ftiiiu esse eiiiiidcm ac Pairem ct Filium id ciuin : bttt et Cttttmit eiiieiiis d.rupis el catiiias.
sonat eamdcmcsse pcrsoiiam Patrls, Filii et Spirilus 115. Indieanliir miiacula Christi, ut do lunalieo
sancli. Vcrc tainen asseres Spiritmn saiicuim esso et d.mioniaco sanalo.
idem ac Paircm ct Filium quod signilieai caiiulcui
: 117. ii. sunt loprosi, qiiorum caro maculli rubeu-
cssc naturain iu uibus personis. 1'aulnius poeiu. 30, tibus aspergi ct iabc lluere solei. Ktfortasse legeu-
: , ,
f AUMEN DE DF.O LIB. II
7S2
ysi
Ossihus, ct neivis rcsoluia carne relcciis A Qualtuor cxemplus transacta luoe dierum.
Praslaiur do cladc salus : repararo scpulios Sanguinis insolili solitus discurrerc fluxus
120 No\it, et exanimes iieruin revocare saluti. De muliere perit, demplo siiuul amnc cruohs.
Ipse oculos sauni accorum : luiuinii usum ,
Corripit bic febres, venios compescil in undis,
Iguolumquc diem iniranlur nosse leuebrae, 155 PerquasClirislus iter (slringii natnra liquorem,
Ouem simul ex utcro nialris natiira negavil. Cuni miiarelur), Pelro veniente, peregit,
Moiiua pars hoininis, pars allera viva jacebat, Fluclibus xquoreis Domini sub pondere viclis.
125 Uirjue Deo visus, postsaiius, ci inicger omnis Vcrlit aquas , ut vina fluant : mirabile douum,
Kcdditur, atque calor vitalis in ossa cucurrit. Pocula suul latices, et Duminis ebriat unda.
Quod de paric viri, fecil de corpnre loio 140 231 Copia panisahest, et copiapanis abundai.
Praestitil orba parcns, flcrel cuni funera nati. Millia virlutum sunl admiranda ; sed ut quid
230 Nec scmel ista dcdit, namipic , ui sil vir- Miiemur, dominum t.iiitum poiuisse polorum ,
|
go supersies Discipuli , famulique sui cum tanla per orbem
150 Imperat, cxsurgil vcl Lazarus antc sepultns, Ccniibiis innumeiis omnes fecisse leganlur?
SCIUPTURA co», VAT
\t\. lpse ocutot cielera dcsunt. B 152. Sanguinis insolitis solilus discurrcre snnguis,
125. Vsque l)ei risus. exaratum esl sanguinis nexu liiler.irum.
128. l'ra:.sli;it orbu parens lerecus fine renali. ir>5. Per qitos Christus.
129. l!t fit virgo. Fuil isie, scd corrcctum est pcr 157. /E. domum sub.
istn. 141. Sunl vd admiranda s.
151. Q. exemptis t.
NOT/E.
dum est tumefacia rubebal : nam lumores ciiam indi 155 Maiib. c. xiv. Fortassc esi trajeciio, actlicet
cium suul leprx. C.um mirarelur , stringil natura tiquorem, Per qnem
118. Paralysis morbus dcseriliitiir : nam paralysis Christiis iter, Pelro veniente, percgil. Verum adliibiu
gr;cce csl resoluiin. Juvencus libr. II, vcrs. 70, Tor- npporiqna parettiliesi, rorrectioue alia opus nnn est.
pentia membra, Officium quorum morbus ditsotverat Priiilcniiiis Apoili. v. 070, Susiinuit gretsum Domini
acer. fuiitiilus iiquor, ac se Mobitilate carens solidot sub-
119. De clade iulelligo expulsa elade. Noiamlus cst ttrinxil ad usus. Acula vcto csl scntentia, quod na-
liic usus praqiosiiionis de, qu;c, cum ad lcnipns rc- lura pr;c admiraiione strinxerit liqcorrm. F.a autem
ferlur, pro in aul pott sumitiir, ut mcdia de noele, eslaqux natura, ut parles cjus, cum niinis slringiin-
de die, el similia. tur, scn coinpriinuntur cnsistanl , et quodaiiiinodo
,
122. Tenebras vocal oculos antca excos. Nosse solidx fiant, ut accidit in gelu. SicGellins lili. xwi,
ignolum diem oxymoriim. c. 8, ait mare omne quod Scyiliicuin d ciiur geln
125. Hedundal smiul , ul apud Plaulum Ainpli. n, *' stringi et consislere.
1, 12, Nec polest fieri, uno tempore llvnio idein duobtis 157. Victi sunt fliiclus , quia vim snam naluralcm
locis ut simid sit. Vel simut esl statim , aut oinniuo. amiseruut. Conjeclura non spernendi cst vinctis pro
124. Libr. i vers. 647, Morlua pars hominis quo-
,
niclis ex vcrs. 155, slringil natura liquorem.
iies pars vira jacebal.
,
158. Joan. cap. n. Vertere hic est muiae. Ptoper-
125. Fonasse melius Atque Deijitssu post sanus.
tius. eleg. 7, lib. n, v. 51, Omnia vcrlunlur , certe
128. E veiiiis corrtiptissiinis el re ipsi restilui,
verluntur amorcs. Ciccro iii , de Nal. dcor., c;tp. 12,
lintic locum.Nnn muto Praslitit, na m polesi retineri pro
profuil, aul bciieflcium iinpciravit. Lucx cap. vti,
Ttrra in aquam sc vcrlit.
vcrs. 12, Cnm autcm appropinquarcl portat cioitatis 159. Latex proprie est aqua , qnamvis de vino ct
ecce defttnctus ejferebatur fititis unicus malris suic, el de quuvis alto liqunre solcat dici. Ilic ergo in sensu
hvc vidua erai, el turba ciritalis mullacum illa. Quam prnprio sumilur latices : conira pcculum euivis vasi
cuni lidisset Dominus misericordia motus super eam ,
,
quo bibilur, applicatur, sed peculiari quadam signifi-
dixtt illi : Noli flere. Verum a Dracontii nianu pulo cationc ca vox interdum adbibctitr ail vini coinpnia-
esse, (erit de cnrpore toto, Prmcocis orba parcns fleret tionem declarandam. Cicero Philijp. 2, cap. 23, Si
cum funera nuti, vel planctibtts orba parens, e(c. Pratcox inter cicnain in immanibus illis paculis Itoc tibi
luis
cst ante tcmptis maturescens quod in Glium mairi
,
acciditset. Floius
H, c;tp. 10, Epulantes, ac /u-
lib.
pr.Tcmoriunm opiinie cadii. Lib. in vers. 502, Non ,
dibvndos pUrosque ac, ubi esscnt prw poculis nescien-
, ,
orbata pa ens deflevil funcra uati. tes. Draconlius Virgilium itnitatiir lili. in Gcorg.,
121. Filia arcliisyiiagngi Jairi, qunc anncirum duo- u v crs. 528, Erondibus et victu pascnntur simplicis
decnn cral, viue reddila esl Mailli. c;ip. ix; Lu';e
, herba:, Pocuta sunt fonlrs liquidi, alque exercila ettrsu
cap. viu; Marc. cap. v. Flumina. Sed Virgilii sentcniia esi pro vini potione
150. Vel pro et, msi nialis posilum pro etiam. fuisse fonies liquidos, Dracontii vcnnii vinum ex
152. Oppositio, s;ve oxyinorum in sonqutm* inso- aqua fuis<e facluin quod uiagis evplicanl scqiienlia
:
liti solilus /luxtts : nain lcclio codicis sauqnis sangui- vcrba £/ fluiniiiis ebriat unda. Verlio eb. iare usiis esl
:
rm ineudosa est; posset scribi decurreie livus, sed Macrobins.
vors. seq. rccttrnt amne cruoris. Deeurrere meliiis 140. Mallb. cap. xv Joan. c. vi. ;
vtdiliir qtiatn discurrere. Juvencus lili. n, vcts. 589, 14!. Vinutrt pro miraculis, ut dictuin ad v. 111.
ita lioc. sanguinis proflnvio
Carpebat fluxus, larerans
: 142. Forie miramiir.
sine finc cruoiis. Mallli. cap. ix , vcrs. 20, El ecce
, 145. Sitits non seinper reciprocnm csi, spiI inlerdum
mulier, qua; sanguinis fluxuin puliebalur. pro ejus aui itlius a ibibctur, ut innmueris exemplis
155. Terlia in multere brevis csl , s d producilur, etiam optimortini scripiorum coufirmatur.
quia qnaluiir brcvcs concurriint, ut in mullis simili- 114. Lihr. m, vers. 218. Petrus apnstolus dicitur
ims vncabulis. Kodetn niodo infra vers. 060, Ex ea- dux Genlibus ir.numeris positus sub Iqe fideli. Pauit-
dem midiere virnm, ul in epist. v. 161, eadein mutiere nus pnem. 26, natal. II de martyribiis : Gentibus
crcntus. Vide ctiam vers. 111, lib. m, Arietem sttbro- innumeris semen cailestc fuerunl.
gal sns.
:
MvACONTII CARMINA.
A posi uua trall ludant super arquora pisces,
145 Ei simtil indociles, docio-que audiro moiicnl llt
lluirida monalra natent, et bellua gestiat in-
Suppliciuiu poil graude erucis, redilnmqofl
[tuporna [gcns.
Lucis ad .-ethcreus iracius, fironumque pa- 160 233 "'"•' •" "enipe lieium.quod sc divisit,
rcnlis. [et hacsil
cum linguas fun.leiel ignis ln partci htnc imle duas : llcbrrea propago
Coelesiis, vcuiens
Impia rcgua fugit, Moseo principe gentis,
Si>irilus,alme, tuus, noslro commerria muiulo
scnnone Ivursus aquae reduces rcpelunt loca prisca
150 232 Consmia dissimili iiifundcns
fluentes.
luutis. [
Tu Reus cs, qucm lcrra ircmit, qucm mundus Cum fugiliva manus de fluclibus omnis ad-
[adorat, [csset,
105 Tuuc demersus ohit populns, qui sxva parabat
Te maiidane, pluuiituibfls, et ibignecoresctnt.
Snrgere lu ventos, ct cresccre tiirbine factc
Uraeliiarum plebi, qux faeta superstes
perturbent eoneta procel- Vindicc naufragio : lali sub clade abolctur,
1'rxcipis , in rapid;c
|I.T, Qui fuii ante metus, mox libera turba Tonaniis
155 Ei marc csrruleum rapiant inper xthcra nimbi. D Mutatum miratur iter ; via prisca salutis
Tu rursus reprinns ftatus, reeidciililius curis, 170 Scmita mortis eral. nec ^crvans mrmbra sc-
Et mare purpureum iranquillo marmore tendis, |
pulcro.
SCRIPTl'RA COD. VAT.
i45. Prius vidctur fuisse moverel promcneret. 161. Partesin hinc duat; dcest rcliqiiuin
146. Reddilutque , vel reddilumquc pro rediium ,
165. Ilursus atque reducet.
el superna pro tupernm. 165. Dimersus.
147. Tractus threnumque p. 166. II israelitarum phccbi q.
150. Cum sole dissimili infundens termone beatis. 167. Clade deletur.
152. El ab imbre r. 169. Miralur mulatum inter tia.
NOTiE.
145. Forla se Uot simul. vcl quos simul. Pro »io- nnlam. Tendere tranquilto marmore CSl xquarc , 10
ncrrt non male cssct moveret. Ex codicis scriplura planum extenderemaris undas.
Iiic colligitur sensus, quod apostoli ab omnibus Ju- 158. Ludani pitces, ut I. i, vers. 237, Lustrunl
dajis divcnarum naliouum qui crant llicrosolymis Q cum nola. Simile est vers. seq. , Bellua qestiat in-
intelligercntur. Ael. apost. cap. II, vers. 6 el seqq., gens. Si retineaiur seriptura codicis, corripielur o in
Facla culcnt hac voce , ronwenil mullitudo , et inenle una adverbio.ut aliquando filin frnslra, contra, ultra.
confusa cst , quoniam uudiebal unusquisque lingua sua Verum libemius legeraD,(/l prostrata (reii , aut Ul
itlcs toquenlcs.... El quomodo nos aitdivimus unusquis- post strala freti. Virgiiius : lilir. v, vcrs. "65, PUcidi
que linguam nostram ?.... Audivimus eos loquentcs no- stravcrunt cequoia venti : ct cclog. 9, v. 57 , El nunc
yris linyuis magnalia Dei. omne tibi snuttim sitel irquor, cl oinnes (Aspiee) ven-
146. InteHigi p lesi pnst reilitum Chi isti, qui est
,
losi ceciderunl murmuris aurcc.
lux superna, ad seiliore^s iractus, vel , posi reditum 159. Ambrosius cap. 10, libr. v Ilexaem. poslBa-
ad xthercos iractus lueis sopernae. silium Cele , illa immensa gencrci pitcium , wqunlia
:
147. Qui mciri ralionem babere v. lit, facile cor- vwntibus corpora. Terlullianus de Judicio l>om.,
riget tractus, 5o/inMi.;iit pareutis. Vide prolcg. nuin. d.formia monstra nntanlum. lloraius I. i, od. 3, vers.
139 ct v. 404 liujiis libri. 18, Qui siccis oculis monstra natantia, rlc. Virgdius
150. Forie Quam is dissimili. Certe mendiim esi vi 4£neid., v. "29, Ei quw marmoreo fert monsira sttb
Ckih sole dissimili. Apostoli sunl ii qui dicuntnr beali. aquore ponlus. In bellua ingeits int.lligitur hnljetia,
Usitaluin fnil a primis s;cculis viros sanctis moribus aul alia quaevis immauia ceie , ut vucat Virgilius.
uneditOS beaios appellare , Vide inteipretes Jobi cap. xi , vers. 20 et seqq. , et
ul conira miseros ci infe-
ticet peccat >res , el damnatos. Vidc mtain ad vers. Isai;e cap, xvn, 1, ubi exponunt quod piscis genus
1 1 libr. i, Et pia vola Dci miseris hinc , inde beaiit sil Leviatban.
Ad teelites, quorum cultus permissus est, nunc beati 160. Indicatiim boc miraculum esl lib. i, vers. 704.
in Rmnano vero snmmo ponii-
n
u Vide noiam, cl infra vcrs. 787 el sei|(|. bujus libri.
liluliis referri solcl :
lice JI;ati!u<.'iiiis el .Sunciilali» appellalio promiscue 162. liodem modo Moysis nomen eff. riur in Eleg.
adliibetur. vers. 17, Moseo dicla prophcttr. Intelligc tub.
151. Eleg. vers. 2, Quem limct omne xalun: vcl ll>". Ltb. i, vers. 705, Dum reduces scmiret aquat.
,
ncm I, nt alii legiini. yuod res creaur adorant Deum, Sed ibi reduces aquce suni aqux reiro Ihu nles, liie
multis in locis expressum est , ul I. i, vers. 4, I. II, iijii.e in siiuiii locuin revertenies nam redus utr:im- :
vers. 72 et 206. que signilicationem babel. /Iur.-u» reducei repelunt
152. Libi. i, vcrs. 710 , Qni dal jutmineos collitis i st pleonasmus, ul dictum el confirmalum exemplis
nubibus ignet. cSl lib. i, vers. III.
154. Procclla rapidir, ul lib. l, vcrs. 708 cxposi-
. , 165. Latiui scriptores pl.Tumque dicunl dcmrrsut.
lum est. Tertulliano iribuitur «iim.iim, nisi error bic esl.
155. Libr. 117, Ctrruleum ccquor ponli.
i, vcrs. 167. Potcst alio enain inodo mendiiiu crxliris
150. Lil>r. 105, Hectdente ruinu. VentUS ca
i, v. emendari I inJice nnttf.agio tali te clade tuelur. Qmz
ilrtc s^rpe d citur , el co.lem scnsu reciderc dlcatar. fitil nnle limcns, mox, ele., vel Quiv juerat mciutm,
Sed boc locn Iiiiihm' legenduiu esl rcsidcnlibus enus. Vfll qutr (iicttt supcislcs : \ indtce naufrogio tali tubelade
Virgilias libr. »u, veis. 27 , rum eenii poiu.-rn <>m- , ahoUlur, leilicel (>.>nilns, qui MBva parabal. lo dele-
nisque rcpcnie resedit Elatut, ei in lcnio tuaantur mnr- tur piima esl long i, nec pulo a DraceieHlO rorrei lam.
more lon.a: Conjungit qtiomic venios el flatut. 170. SerMN meuibra tepulcro, ul servare oua le-
157. Libr. I, vers. 78, Et mure purpureum. Viile pukro, el limilil apud Ciiideuliuiu. ul dixi iu coiu*
:
785 CARMEN DE DEO, LIB. II 7S6
Afrlcus inlerea moius virlute jubentis Et speciale jubcs, lanquam generale, tucri.
234 Hlxsurus adest, nulla comilanie procella, Sic fit mater bumus ,
qua germina ctmcla
Delicias poriare parans novus ingrnit imber, | creantur,
Innunierasdatnimbusaves, datur cscapoloruui, 185 Sic marc velivoium rnercator natita vagatur,
175 Angelica de parle cibus, silientibus autem Tellurcmquenovamcircumspicilirapigerhospes,
Flumiua petra dedit, nullo fodiente ligone. Et complexus amal non cogniius advena cives.
Et ne plura loquar, lua sunt, quxcunque Foedere concordi, quia vis, elemenla lencniur
[videntur, Tam longa connexa mora, sic juncta ligantur,
Et qux neino videt tibi dcbenl omnia, quod sunl,
. 190 Ut disjuncta lamen concordi lile probentur.
Tu tamen ipse, quoJ es, nulli debere probaris, Si disjuncta fianl, solvetur macbina rcrum,
180 El quasi qui debet, sic omnibus omnia reddis. 236 Si conjuucta lorcnt, omnis nalura peri-
235 Est lllli cura > Deus, de quidquid ubique [rct.
[creasti, Tu, Deus omnipotens, nosii, quo fcccris
Ne tantum succumbat onus stal curaminoriim, B [ orbem
SCRIPTUIIA COD VAT.
173. DHiciis portare. 181 Cura de quidquid.
174. Nimbus aquut d. 182. Nec tantum.
178. 0. qttot sunt. 188. Concordi qnia bis e. sed qma non clare
180. F.l quasi qui debes tic; sed uasi obscure : prius 105. Nosli quod [eceris.
fu't rvddet, poslea factum reddis.
NOT.-E.
ment. ad hymn. 12 Perist., vers. 45. Qna via Israe- quam merccs, eadeni tamcn gratia Dei cst ob elc-
lilx salutem invencrant, /Egyptii moneminvenerunt. ciioncm, qux linna opera prxccdil,
ob graiiam prx-
Iufamix genus ducebant veieres, quod corpora ile- veiiieiitem.clauxiliantem, el obgraliam justilicaniem,
functorum sepulcro privarentur. Vide coinment. ad q a bomo prxdttus esse debet, ut ejus opera viiam
Prudent. hymn. 5 Perisi. S. Vincentii, vers. 390. xtsrnam mceanlur, ac denique ob perseverantiam
Genliles inliumatorum animas nec in cyoib.im qui- linalem quam nemo polest rnereri. Qnod si de nstn-
dem Charonlis recipi posse credebanl Hchrxi eas- : rali rerum ordine sermo sii, quem Dracontius hoc
dem non prius donari requie comminiscuniur, quam loco potissimum, vd uniee respicil, Dcus sic rcddit
corpus sepulcro mandetur. omuibus omnia, quasi qui debet, quia leges nalurx
171. Ipse Deus, qui ventis imperal, virtntem illis prxscriplas servat.
dal, ui surgant. Numer. cap. xi, vers. 31, Ventus 181. Alio modo emend.i, Ei tiH cura, Deus,estquid-
aulem eqrediens a Domino arreptas trant mare cotur- quid, vel, Est libi cura, Deus, cl qnidquid. Sapient.
nices dctulit. Psal. nxvu, 26,27, '/Ya/istuW Aitslrum C c. xn, v. 13, Non cnim est alius Deut quam lu, cui
dt coelo, et induxit in virtule sua Africum. Et plitit cura est dc omnibus.
tuper eos ticut pulverem carnes, etc, Vide vers. 153, 18-2. Succumbat, stibtuscadat. Aliud est succumbere
Surgere tu ventot, et lib. i, vers. 707. oneri, nempe subire onus. Stat cura minorum, scili-
172. Tentabam lltusnrus adest : nam venium pla- cci oinninm cura esl Deo. Epist. I Petri cap. v, v. 7,
cidnm ludere dici poiesl. Sed retinentitnn est ///«;- Umnem *oliicitudinem vestram projicienles in eum, quu-
turui ab itlccdo, a quo est illcesut. Tertullianus c>t niam ipsi cura esl de vobis. Vide Psal. liv, v. 23;
Larl.mlius etiam itlwsibilis usurparunt. Matth. cap. \i, v. 25 seq.; Luc. cap. xxu, v. 16 seqq.
174. Restilui aves ex loc. cil. Scriplnrx, ct Exod. 183. Supra v. 55, Singula pcr partes, generaliter
cap. xvi, vers. 4et scqq., Evce ego pluam vobis pa- omnia nulrit.
iws de ccelo.... Ecce gloria Domini apparuit in nube... 184. Lib. i, v. 156, Nondum mater humus. Vide
Factum est ergo vttpere, el ascendens cotnrnixcooperuit noiam.
CQllia.rnane qnoque ros jacuit pcr circuilum castrorun. 185. Virgilius lib. i JEn., v. 2-28, Detptciens mare
175. Psal. lxxvii, vers.24, 25, Et pluit illis mnnna velivolum. Vide Macrobium lib. vi Saturn., cap. 5, de
ad manducandum, et pancm coeli dedit eis. Fanem an- hoc epiiheln. Naves magis propric velivnlx dicuntur.
gelorum manducavii homo,. Joan. c. vi, v. 31; E|i. I Vagor cum acctisativo apud Properiium lib. II, cleg.
ad Cor. cap. x, v. 3, Angelica de parte, quasi de por- 21, v. 21, Ino eliam prima terras wtate vagata est.
lione cibi, qux angelis datur. Suetonius cap. 18 Nonnulli Iegunt lerris, sed terras prxfert Broukusius,
Vilx Caligulx : Equili Romano contra te hilarius uli eliam cdiderat Scaliger.
avidiusque v scenli partes sues misit. Pelronius Satyr. jj 188. Forlcauia vix. Mallem tamen Foederc discordi
c. 53, Ego quidem pene projeci parlem meam : nam quamvis etementa le:;entur, scilicet fmdere, quamvis
videbatur mini jam in pullum coisse. discordi, tenen'ur. Postea disjuncta concordi tile
176. Vide Exod. cap. xvn, v. 6, Numeror. cap. xx, amat enim Dracontius hujusmodi oppositiones. De
v. 11, Epist. I Corinth. cap. x, v. 4. concordia discordi elemenlorum vide lib. i, v. 142
178. Cap. xli Job, v. 6, (Juis ante dvdit mihi, ut el seqq., 265, et Eleg. v. 59.
reddam ei? Omuia quoc sub coelosunt, mea tunl. Epist. 190. De bac consiructione verbi probo relege no-
ad Roman. cap. xi, v. 55, 36, Quis prior dedit illi. et tam ad v. 26.
relribuelur ei? Quoniam ex ipso, et per ipsum, el in 191. Supra v. 55, Et cadat ante rf'«m tublimis ma-
ipso tunt omnia. china rerum. Facile paiiar, legi, Si disjuncta fuant,
179. Dehacphrasi/rrofcari.tanlea dictumestadv.26. vel tient, vel forent, idemque dicam v. 133 lib. III.
180. Mar. Viclor in pratfat. v. 57, Ut fieres juttis Si jactttra pat : nam 1. n, vers. 505, prodncitur pri-
merces, merilisque piorum, Uoc quoque conferres prce- ina in fiunt. Lucretius, Virgilius, aliique antiquiores
ttando, ul debilor esses. Aliter, Ul fierel virtulit oput, funm pro sim, vel fuerim usurparunt ab antiquo fuo,
meritisquc piorum, etc. Idem lib. i Genes., v. 329, a quo adhuc est fui prsierilum. In fiunt et fiant va-
Dum quod non meriiis, sed tantum tponle benigna Lar- riant poetx Chrisiiani : alii cum veteribus producunt,
gitur famulis, noslri cupil csse laboris, Et te, quod do- alii corripiuni Vide proleg. num. 139, et notam ad
nat,mavult debere videri. SicFabricius. Alii Noslrce Ub. i, v. 82.
:
laudis opus ftcri,quod sponte benigna, elc. Elsi enim 193. Meliorhxc iectio ct iobTpunctio videlur quain
vita xterna bonis homiuum operibus rcddalur tan- notti, quod fecerit orbem Semine, quo ccclwn etc
787 ORACONTH C.ARMINA. 78'
Sennnc, f|iio coplos, solein, lunamquc creasti A Teglaries, lilmbique pavenl, te spiriius omnlt
195 Ex uihilo siinul, csse lauien diversa putamiis. Personal, imber, liiems, pelagus, nix, frigui
.VI niliiluin redilura ilermu sunl oiniiia, cuin tu [ei aura.
luturii eue ehaoi solus minture supentes, 210 Tc lellus rccunda vocat, tc susp cit aer,
Angelieis, luiiiiiiinmque piis venerandecaiervis. Unda supcr cuelos tibi supplicat, cl polus nm>
Uualiter ergn lahi r nullus luit auic jubciido, [nis,
S0O (Iniuia cuni ficrcni, sic nec laborulluseril, jam Flumina tc nictuiint, ct fonlcs, siagna, palu-
Jusseris ut liuein ciun pturima s:ecula noriiit. [dei
Te Scraphiin, Chcrubimi|ue Deum, Dominum- Voce sua laudanl, te nubila crassa coruscanl,
[
que precantiir, Te lux alba ilics, (e nox obscura teiu hris
Te chorus angclicus laudai, exerciius orat, .'!'.
Te boua lcmperiei, tc tempnra cuncla precan-
Tlironus in exeelsis huinili le voce precatur, [tur,
205 237 Agmina te astrorum, te signa, et sidera Vcr, sesUSi autumnus hiems icdcuinibus an-
[laud.int [nis.
Auclotem confessa siium, le. rulmcn adoral, 238 ' >cr te ,, -' lal humui. per le, Dcus,
Te toniirus, liicinesqiie tremuiit, le giaiulo, " |lierba virescil,
[proeella?. Fromlesciint silvT, spirat flos, germinai urbor.
SCRIPTUUA COD. VAT.
198. Angelicat, animasque suis adorande calervis. Ignibus-Kst homo- Nam tliversn - Illire voee- Aildo
201. P. rum plurima t. quod-Membrortim- Messis arislatas-Palmile-El nitn-
203. Videlur scripliim laudant. quam-Te [eraTitrba-Sibilat-Ei tibi^Auclorem-Mate-
204. Tronnt inexcessnns h. riet-Non angues-Ut vitos-Sed nos-Fecerit-Qitod prce-
209. Scribitur asia pro aura. cepta-Ncc modo-OUnt primus- 1 ngratus - Jura- t'l
210. llt tellus f.
semper - Mox quam-Peccavit-Principio noslrce-Dam-
218. Ordo horum verstium in ms. est hic : Fron- naiur - Continit-Nec simitis-Vna lege-Conlemptit-Cur
detcunt Quad pecealoruin-Illud pnvlerea-Quod ceelo- non- Vipera Qitid serpens, elc.
INOT/E.
106. lieditura iterum pleonanmis, de quo ad vcrs. ct fortasse Draconlius sub exercittts nonviie virtnies,
III, lib. i, Sed non rcditura secundo. et potestates, suh angeliet ehori angelos ct archan-
197. Supra v. 13, Credaiitrr/uec/iaos.elc. Sumi solet gel»s complecii voluii.
chuot pro rudi, indigestaque maieria, ex qua rea C 20o.Quodnam sit discrimeninler astra.signa et si-
postea educl.e suni. Se Dracontius cliaos intelligit
I dera , retuli ex Isodoro ad v. 5 libri i, Quinqne
i) structionein ipsam rcrum omniuu) ac lcnebras ptegm.
qu.r mumli crcationem prxcesseruni, el quac succe- 206. Cimfer lib. i, v. i, et lib. n, v. 15. E can-
dcrent, si e;vdem res ad iiiliiluui redigerentur. Man- tico iruiin pucroriim ei psalmis li.re omnia peiiia
ture superstes, ut v. 31. Miindiquesupersles. suot. In hac cnunicrntione interdum eaJcm vcrba
198. Versnsinsigniler depravalus. Advrande m^lro repclit, sirpe variat : Deum precari, o<are, taudare,
non cnngruit. Venerande non repugnai. Sencca llcr- confiteri, adorare, tremere
pnvere, ,
nielmre, perso-
ml. Fur. v. 1248, Perqne venerandos piis Cun s. rtttre, vocare, suspicere, supplicure.
Correxi ex simili^entenliaPriideiiiii liymn. lOPerisi., 212. Forle meluunt, tc foives.
v. 53tietseqq., Quandoque cmtum, ceu liber, pica- 213. Cnruscare aciivnni cst, cuin si^nilicat roncu-
ttfar.... D.'us superstes solus, et jttsli simul Cum sem- tere. vibrare; sed hoc locn signiOcal fulgurare, ut
pitcrnis permanebunl angelis. Vide, quaj nnlavi in v. 152, Te mandante, plttiinl nubet. et ab igne coru-
ooiuinent. ad Prudeniium, ubi explicui qua raiion.! scant. Habet autem aceusaiivom le ratione peruliaris
diratur Deus permanere solus supcrstes, siraiilquc significationis sensus cuini est
: le laudant nubila, :
cum justiset angelis. dum cnruscant, ul v.208, Te spirilus omnis, Per<onat,
200. Clarius essel sic nec labor ullus erii.cumJusse- et clarius v. 223. Tc... genus omne veneni Sibitat
ris, iit finemjamplurima iRcula ttorinl. In scriptura co- ore fero. Nubila cmsta sunl densa, spssa, ul aqua
•licis ordoesl eum jainjusseris,ul plu,imasa'cttla norint crassa, ccclum crassum, nebula crassa, paludes
/iriem.-qutfimplicatacoiisiruciiocst.setlnon alisurda. •» crass:e.
201. Ut nescire finem pro non finire poniiur, sic 214. Melius Te tuce alba dies, vcl etiam Te lux albm
r.oscere finem pro facere, vel capere (inein ei linire. dies.
201. Supra v. 117 ilironus pnma producla occur- 215. Eleg. v. 81, Sol dai leir.peries. Cuni neqne
ril. Lniendaiio etiam hoc loco essel lacilis, Excel- nimium Irigus neque innnodiriis c.ilor e-i, lempenes
tusque thromtt huniili te. voce precalur. Setl magis ge- dicitur. Ovidius I. i Met., v. 51, Temperientque Jedit
niiinuiii videlur Tlironus in excelsis. Excelsu pro cuelo. mixta cum frigore flamma.
J.ib. iii, v. 17, Cetsior excetsis, lib. i, v. 10!, Donec 216. FJeg. v. 253, \er, Mfatt, autumnus, hiems, re-
ab exeelsis. Aralor lib. i, v. 91, Cum rector Otympi dil annut in annum. Vide notam.
Eveltit e.xcelsit,qitidquidsuscepil ab imis, ubi frusira 217. Feiat humut, in iler lii, fecundatur, aut etiam
Arnlzenius tenial excetsi, repugnaiitibut libris editis, fetus cdil. Vide iioiam ad vers. 89.
el mss., ct icniemia ipta, I» amhit phrisis crcle- 218. S;iiriii ftot, liuc est, odorem efTunilil. Cl.ni-
siasnca est, t|ii:i' a bonis Latinilalis aucloi ilius nrigi- dian is hli n de llaptu Pros., v. Sl, (JuntqutJ thuri-
iirio trahii, apud quos tappo legilur, ub exeehn, in feris spirat Panchuia silvit. S lel adjmigi accusalivus,
excelso prn ab attn, el sublimi lucu, in allti, el eminenli ul spirare odorem, aul ailverbium, ut spirure gitniier.
hco. Extelsa uibis dixit 1'iiniiis. Oiiiuqne urdines an- iitaviter. Juvenalis lamcn sat. 7, v. 208, simplieiler
gelici a Dracontio recenscnliir, clieiuliiin, seiaphim, dixil : .N'inriiii.'1'ji/uc crocos. Iu vrrsibus llildiotliecie
angeli, virtutcs, llironi : nam
llebiaice virtutes Sa- S. Isidori lilul. Pigmciiiarii : llic spirant cinnaiKj,
I .iki/i dicunlui , el Stibtinlh exeiciliun miii.ii. Novetu ihura.
oidiucs livecbori ingelicl a plerisqueditlinguuulur,
m CAUMEN DE DEO. LID. II. 791)
Messls arislatas acuit pcr culmina fruges, A Ingratus, quia factus crat ccelestis imago,
2-0 Palmite gemuiato post pampinus admovcl Jura polestaiis retinens super omnia solus,
[uvas. Et sempcr, nisi jussa Dei contcmnerel au-
El nunquam carilura comis frondescit oliva. [dax
Te lcra, le pisccs, ( ccudes, arineiita, volucrcs, Mox quam factus cral nullopeccante creatus,
Turba cerasiarum laudat, gcnus onine vencni 240 Peccavil. Quid nosniscri de crimine nati?
Sibilat orc foro, lingua vibr.iute irisulca, Principio noslrx peccator originis auctor
525 Et tibi, quidquid babct, rcpulans debere fa- Damnatur sub lege nccis, vel clade perenni.
[lelur. 240 Contigii, ut nobis sinrilis, beu! pcena
Aiiclnrem vita; gaudd stridore minaci [maneret,
Materics laudarc necis, poterasque creator Ncc similis nos culpa lenct : semel incidit
239 Non angues, non onute nocens ponnittere [ille
jnasci, 245 Una lege reus, nos niuliis lcgibus error
1)1 vitas bominuin taiitum niors una tulisset. Contemptis retineicapiivossorle reatus.
530 Sed nos qua-qnc rei cognoscitnus onuiia quare Illud prajtereo ,
quod parvi pcndimus om-
Feccrit ista dari : data sunt pcr crimina no- B [ocs,
[stra, Quod coelo, teilure, fretis, atque aere toto.
Quod praecepla Dci passirn contcmnimiis oiii Ignibus xihereis, et lunx dignior orbe
|nes, 250 Est liomo, quem libuit per se fonnare Tonan'
Quod pcccalorum retincnl lot millia vincla. [tem.
Ncc modo percatumisubrcpsit moribus, olim, Nam diversa Dei solo se :mone crcanlur.
255 Olim primus honio Ir.inscendit jussa Tonantis. Illaec voce creat, nos autcni opcrosius aptaU
SCIUPTUHA COD. VAT
219 M. arislcasa. p. fulmina f.
; ad tnarg., nri- 239. Mox quod faclus.
slatas. 215. Con.... nobis similis lieu vosna manere.
220. /'. gemmatum p. 244. Simiiis vos c.
250. Sed iios quoquer.e. o. quodres, pro nos aliud 245. Legibus heros.
videtur prius fuisse quod : obscuruin est. 246. Sorte reatis : prius erat sorle creatts.
252. Prcecepti Dei p. eonlemnim onines. 247. / pmlcreaq.
233. Quospeccalorum manent tot miliavinclos: ambi- 249. Dignior omni.
guc mancnt. 252. Illic uxor eal nos autem opcrarius aptat; prius
237. Prius crat potestatus pro potcstaiis. C oplai ; opermiujdubie.
NOTiE.
219. Ordincm vcrsuum, qucm inversum judico, 255. I.ucrelius I. iii, v. 60, Qnie miseros homincs
nmtavi. Aristatas, scilicct aristam h.ibeutes. Ulilur coijunt Iranscendere fines Juris.Tacitus in Annal., cap.
Fcstus ea voce iu Restibilit: Farreo spico, id esl ari- 5i, Prohibita impune iianscenderis. Venusie repeti-
slalo. tur o/imex v. praec. Virgilius I. vi, v. 495, Lacerum
220. De palmile vide nolam ad lib. i, v. 170. De crudeliler nra, Ora, manuique amtas.
gcminis vilis eod. I. v. 575. Forle lugcndum est
i , 23G. Lib. l , v. 538, Specics Iwminis, caslestit
Valmilt qemmatas. imago.
221. Vide notam ad 1. i, v. 160, El semper vestita 237. Infra v. 750, Jura poteslalis retincns sub no-
comis frondescit olivn. mine vero.
223. Venuste venenum pro animalibus venenatis. 259. Lego Mox quam, vel Mox quod pro Mox ut.
524. Sibitare aliquem est sibilis explodere, irri- Mox qnam pro slalim nc Paulus Dig. I. vn, tit. 4,
dere; sed hoc loco sibilat ponilur pro laudal, dum si- leg. 13, Mox quam a soto scparali sint (fructus). Adi-
bilai, ut dixi ad v. 215. IIoc verbo sibilat et aliis sis Vossium de Scrm. constr. cap. 06.
lingua vibrante trisutca contrahitiir genus oinne vene- 240. Vers. 557, Sceteraia proyago Nascitur, ex
ni ail serpentes ingcneie, quibns proprie sibiluin, et omne meamus.
fonte sceleris genus
lingua vibrans seu micans, el trisulca iribuilur. Vii - ., 245. Claudianus lib. u in Eutropium, v. 479, Una-
gilius lib. xi, v. 754, Et sibilal ore, et 1. n jEii., v. que cuncto Pama manel generi. Forle Condicla esl no-
475, Et lingiiis micat ore trisulcis. t)is similis, keu ! pcena manere, vel Coniigit ul nnbis
226. Stridor serpeniibus tribiiitura Silio 1. vi, v. similis. heu ! pcena maneret. qimd magis arridct.
177, elOvidiol. ix Met. ,v. 65. Pulchruut epitheiou 246. Vide niini mclius captivos sorie creatos, ul v.
miwici slriilore. 240, jMiseri de crimine nati.
227. Maleriesnecis, pro serpente ligurate, ut v. 249. Lib. i, v. 139, Ignibus ccthereis significat
225. venennm. ignem clcnu ntarem hoc loco et pro hoc igne, ct
:
229. Tulisset, pro abstulissel : simplex procompo- pro sole, cl pro stellis sumi potest.
sito. 250. Vide 1. 1, v. 330 et seqq.
230. Foi lc Sed nos quippe rei : certe quoque mcn- 251. Diversa, scilicel homini vel ab homine.
dnm est. 252. Plautus, Tcrenlitis aliique iltcec pro illa haec
23I.Quod per crimina nostra animalia noceniia dicunt. Operosius a Plinio usurpalum. Tcrtullianus
data fuernt, hoc sensu est inteliigendum, quod ani- lib. ii contra Marcionem cap. 4, Quis denique dignns
malia bomini in siaiu innocentiae non nocuissenl, sed incolere Dei opi'ra, quam ipsius imago el similitudo ?
ejus potius imperio fuissent subjecta. Prxterea con- Eam quoquebonilas, el quidem opcrantior, operuta est,
troversum est inter interpretes et theologos, an ea non iniperiali verbo, sed familiari manu, eliam verbo
animalia quoe nuuc sunt ferocia et aliis nocent, in blandientc pra;misso, Faciamus homincm, etc. El lib.
slalu innocentia; mutuo inter se ssevirent. Vidc Pe- dc Hesurrcct. carn., cap. 5, Caro aulem tt sermone
icriuin in commcntar. ad Geucs. cap. i, v. 29. D:i conslilit vropter formam.... et amplivi nanu no-
:
701 MACONTH CAMIINA 7!«
Cur nun dcbuimus >-onies pejnra mereri ? A Ui «entire queant, reddant sectanlibus iras?
Ad<U>, l|Ui>il iniiuiiier.i- pCSIeg, 111 rljK- iinuiii El prnrsus uon siut non se vcxanlilius Imstes?
(les 265 242 Non pudct boc liomincs : gens impnr-
».">."> Membrorum de parte --u.i danl sxpe saluiem. |iuna pmliaiiiur,
241 v, i'< r » quid prxslet, cauda. el cervice Justiliain relinenle fera; proli! dcdecus in-
(recisa, Igens,
Quid serpens maculosa juvet , medicina l'a- Anguis sgil ira mursus, nos improba lurba,
|>etur. Quainvis justiii.-un noscentes, teuinimus actu
Atpidis ubliqux quid pinguia membra me- Pleciibili : el veniani ignuranlia juic inerelur.
[dentur, 270 Forlc sit et nobis bxc exeusatio ceria.
Infurmis lirsus , fulvus leo ,
qnul lupns ail- Ne furlim noceanl, angues quxruulur in ber-
id.ix; Ibis,
260 El quodcunque nialnm vindex natura creavit, Quxrimus nmites ct per deseria leones,
i
Miscuit optamlam dira cum morte salulcm. Ne gregibus pasli vastent cultoribus agros.
Quid quod moriifcris aniinalibus induit Seclaiur venatnr aprum, cui rciia fi|?it,
[auclor, It 275 Vinea ne pereatsub morsu deniis adunci.
SCRIPTURA COD. YAT.
253. D. $orlei p. 267. ,1- qnit ntjit ramis opus n. i. I.
«57. M.jubetm. 268. Qiii'1 vosjustitiam notcentes terminus aclu.
»58. Obliqutr, auibigue. 271. Net n. augettt quaruntur iu hcrbat; scd
/'.
459. Informis viii /".
non claruui
quu-ruiitiiT cst.
261. (.'«m mentet. 273. Cregibm patsit v.
463. Sectantftut hircai. 274. Nectulor venator a.
264. Non tinl non soevi denlibus liostes.
NOTxE.
p'«r prirlalionem , ne univertilati compararelur. I'rn- 261. Lego eum morte, nam mente nec salis in ms
deniius Apoib. v. 1032, cujus liabes \erba I. i, ad clarum esi et falsum videlur.
V. 333. 262. Forte indidit auctor. Sed induit defendi po-
253. Infra v. 329, Cur non graviora mereri Omnia lest pro imlidii, injecit, iinmisil. Pelrunius Saiyr.
debuimut, qui tic peccamus inique? cap. 4, Eloquenliam pueris induunt adhuc natceniibut.
254. Pettet de animalibus perniciosis dixit eii.im Gellius lib. \n. cap. 5, Nalura...induit nobit... amo-
VirgiliusiCeor;!., v. 181, elde serpentibus Lucanus rem nostri, et chnritatem.
I. ix. v. 736, Uorialeminantet, ut veniitte minatur v. 263. Forle Ut twvire queant. Pro hircat posui irat
486 hujus libri. naui hira aul hilla inlestiuum hic locum miiiime vi-
255. De partetua, pro deparle tuorum membroium, deur habeie. Iras reddcre, ut evomere iram in ali-
vel legenilum de parte aliqita. quem apud Terentium Adelph. m, 2, 14. Seciari
256. Lib. i, vers. 291 ; Eleg., vers. Ii5 seq. Vide frequens v»r' uin est in re venatoria.
nniain ad loc. cit. lib. i. Glycas lib. i Annal., ilie 6, 265. Poiest a<ldi interrogatio, Non pudet koc ho-
pag. 59, dncet siniiliter, ad iheriace coiileciionem mines? De verbo probo dictum ad vers. 26 hujus
capul viperx prxcidi una cum cauda. libri.
257. Maeulota terpent lib. i, vers. 2X8. 267. Cogiiabam Anguit agit ignarus oput, vel agit
258. Obliquus cnmmune epiiheton aliis serpemi- ignaramalum, vel agit rancorit oput. Sed prxstat Fe-
bus, quasi lurtuosus. Aspidis pinguia membra for- gere Angxtit agit ira morsus. Lib. i, vers. 269, Nee
lasse dicit, quia, ul ail Lucanus lib. II, ver-. 714, temper agil (era vipera mortut. Passim de serpenli-
Pttniar /.ni tanguit, e.t crasii gntta veneni Decidit, bus mortut dicitur, quo scilicet venenum infundunt.
Vulgaiiim esl, ut ait Plinius lib. »111, rai>. 23, sect. Comparat angues, qui non nisi vexaii mordent, ho-
35, colla atpidum inlumctcere , d.iin scilicel icinni minibus, qui swpe sine nlla causa nocent, ei jusii-
minantur, quud refert eiiam Sicandrr iu Theriac, liam scientes contemnunl. Vide supra vers. 232, et
Cumvero incanduit ira, £( ithum miniiant, veniewi- lib. iii, vcrs. 549, (ient tcelerata lumus, nil dc pietat*
but obvia sxvit, Squahda cotla tuiuent, et lalo tibilat merentes.
ore. Aspidis u- us in medicina asserilur eliam Eleg. 268. Furte Quoi not juttitiam , aut Quoa jtuti- m
vert. 65, Atpit habet mortet, habet el medicamina J) tiam.
tcrpent. Plinius II). xxn, cap. 4, Prcrterea conitat, 269. Mox vers. 455 , Plectibiles moret. Exsiat hxc
contra omnium terpenlium ictut quamvit intanabitet, vox in Cotl. Theoitos. s.i-pe, et apud Mamertum,
ipsarum terpenlium extaimpoiila auxiliari. Et liti. xxi, aliusque xqualen. Furte legendum Ptectibili, al ve-
cap. 4, ad strumas sanandas remedium esse ait niam, eic. Avitus lib. u, vcrs. 53, Nam enmen acer-
cinerem aspidum cum sevo laurino imposilum. vat Auctor, in iqnaio minor eit pectante realut. Minus
259. Ursus, leo et lupus etiam aliqua ex parte bene in nonnullis edilis in ignoto. Ignorantia veniain
prosunt. Pliiims lib. vm.cap. 36, sect. 54 de ursis: jure mereiur, quia jure caulum est, ut ignurantes in
llli sunt adipet medicaminibut apti. Il.ee medicainiua certis casibus excusentur. Ulpiauus lib. iii Digett.
pluriniis in lucissingillalim rccenset. Ue remediisex lit. 2, leg. 11, N olatur etiam (iulamia) qui eam Jm.ui:
lupo confeclis consule eumdem Plinium lib. xivm, ted <i tcient : ignoranlia enim excutatur non jurit, ted
sect. 49, aliisque iu locis. Qux remedia ei leone (acti. Vide Barbnsam, de Axiomat. jur. axiumai«
conficri possint , docet Cnuradus Gesnerus liisi. 113. Apud tlieologos l»nga esl qu.i-siiu, ueque hujui
Quadrup. tom. I, pag. 589, qui eod. loin. de lupoet loci, quxnain, et ipi.iml ignuraulia excuset. Ilue
urso agil, el ineiiicaiuina qux ex eis lieri solenl ex- certum poni ileboi, i-nor.inliain etuui juris, qu.r
plirai. vere sit inviucibilis, a peccato funualt excusare.
260. Supra vers. 76, Quidquid natura creavii. Na- 273. Fnrle Ne uregibuisparsit.
lnra ipsa est vindex, aul maliim vindex, quia li.cc 174. Virgilius Eclng. m, vers. 75, Si dum tu se-
mala tiattt sitnlper aiinuiu uostra ex voisuiul. tlatit aprot,ego retia »mv. Vlilc vers. 263.
.
193 CARMEN DE DEO. LIB. II. 7jJl
Cervus ut occumbal, quxrit rcedicina medul- A Parva putanl homines fluclus transire no-
|las. [centes,
243 Q u > 1' nocuil passura lcjms? quid dama, li:super armaii mcdias grassanlur in undas;
|vel hircus? 244 SolliciUI glaucuinque frcinm mucrone
Quos medicina jubet hxc ul capiantur ad [crucnio,
[usus? El bcllum iguolis transfert manus hospils
Ul sub fraudc cadaul venaiitum, aut cuspide [lerris.
\jcrri? 2'.;0 Non sat eral , terrae tolerant quod bclla
180 Qnid pisces nocuere frcti? quid turba vobi- [cruenta,
[cruiii ? Ut vel fmiiimus tanlum produceret hostes.
Pervasit gens nostra freium , pcrvaditur lni|ialiens armata manus cur lela propiuquis
[aer, linpliciianl, peraguntque (ncfas) civilia bella.
Ut capianlur avescx nuli.i pane nncentes. Ncc solum civile sat est, soceiosque, patres-
Quae nalura ncgat, per nos elemcnta peiun- [que,
[mr: 295 Gcrmanosque pelunt sxvo ccrlamine fraires.
Per pclagus celebratur iler : sejunctus ab B Nec modo tentatur noviter; primordia mundi
[undis llnrrciidum doluere nefas, liominenii|iic se-
285 Navigat, audaccs quatieus su; er xquora rc- [cundiim
[mos. Conspexere pii perfusum sanguinc frairis.
SCiUPTURA COD. \AT.
277. N. pessura l. 290. Sal erant lerroe toteranl.
279. Ilt sub fraude cadant venanium... dcest reli- 291. Ul vel... tantum produceret hostes : deesl ali-
quum. quid.
280. Pisees movere f. 295. Implicant p.
284. Iler sedjussus ab undis. 296. Obscure noviier, vel novilus.
287. Prius erat in urbes. 297. Nec lelum doluere n. hominumque s.
NOTvE.
276. Eleg. vcrs. 67, Cerva salutares pasto serpenle amat hk Demipho, Ni sumpluosus insuper eliam siet ?
medultas Conficii. Solinus cap. 31 de Cervis Paiuil, : Livius csp. 67, Si culpa in nobis esi, nuferli
lib. III,
nunquam eos febrescere : quam ob cuusam confecla ex imperium indignis, el si id parum esl, insnper pmnnt
medullis ipsorum unguenta sedant ca'ores hominum C expeiile. Grassari in undas venuslum eliam esl, ut
languentium. Lucanus lib. vi, vers. 675 , Cerri pasii yrassari in senatum, in homines.
serpente medulla, qux usui ma^ix etiam ailhibobalur, 288. Poterat mulari Sollicilatque fretmn glaucum;
ut idem Lucanus narrat. Vide alia apud Gesnerutn sed non esi iuusiiata liujusmodi conslruclio, et modo
llistor. Quadrup. , cl e recentioribus Doinarium in raro lial, cum dccore adliil/felnr. Sollicilat videlicel
Diclion. inuniis :si lcgas Sollicilant, connectelur hic veisus
277. Possel corrigi Quid nocuil per rura lepus? cuin prxcerienti.
nam lepus, etiam cum senno est de femina, in ma- 290. Forie. lerrce tuleranl quod.
sculino gcnere eflerri solet. Sed bene esi passura, 291 Forie Et quod finiiimus , aut vicinus , aut ri-
aui, si mavis, periiura : nam ev Prisciano lib. v ralis.
constai, iu ulroque generedici posse lepus. Cxlcrum 2»3. Implicitant frequentativum ab implico , quo
eliam lepores aliquando nocent Dracontius vero
: usus est Plinius Junior ep. 33, lib. ix, ubi tamen pro
hominum audariam et libidinem reprehendit, quod implicitani nonnulli legimt implicant.
etiam ea animalia, qme parum, aut niliil nocent, et 294. Forusse ex imiiaiione Lucani, qui cecinit
qux in medicina nullius, aut exigui sunt usus, aliis de Bella per Mmalhiot plus quam civilia campos. Repre-
causis sectantur et vexant. heudunt quidem nonnnlli, quod plus quam civilia
_
278. Lepus, dama et bircus prosnnt etiam niedl- dixerit ea bella; sed immerito. Nam bellum civile
cinx, ut veterum medicorum auctoritate conlirmat esi, cum cives inter se nellum gerunt : quod si bcl-
Gesncrus Histor. Quadruped. Dracontius igiiur soluin lum bujusmodia cognatis ducibus, ut a ge.neris, so-
bominibus exprobrai, quod hxc animalia pnecipue ceris, patrihos, filiis, rralribus inter i-e dissidenlibus
jj
obdelicias et luxiim venenlur. excilalum cotiflatumque fuerii, jnre illud voces plus
280. Forte Quid pisces mcrucre freli ? quam civile. Qux inlerpretaiio Ovidio qiion.iie ac-
281. Notandum est verbum pervaditur passive: coinmndari poiesl, qui lil». xn Met., vers. 582, de
eisi euiin pervado cum accusalivo sine pra;posiiione Neptuno ail Soevumque perosus Acliillem, Exercel :
interduin ponatur, ut Penasit gens nosira fretum, memores ptus quam civiliter iras. NamTlielis, Achillis
lamen pr.epostio lunc oiniitilur, quia incst ipsi maler, erat neptis Neptuni ex Nereo.
verbo. 295. Caiullos in fme ep ilial. Pelei et Thelidis
284. Celebratur ilcr, scilioel freqneulalur, ul cele- simili niodo frequcnliam ct magnitudinem criminuin
brare viam aliquam apuri Ciccninem cl alios. Aper- descr.bil Perfudere manus fraterno sanguine fra-
:
tuin est nieudum sed jumus, uec crru r alia eiuenda- tres, clc.
lio occurrit, quam sejunciue, nempe bouio naiura 296. Noviier pro nove, veluti prima vice. Essl:>|
sejunctus ab aqua, wc. hoc adverbimn apud Plauium et Fulgenlium Mylhn-
285. Qmtere remot uovc fortasse, sed pulchre di- logum, et in quadara inscriptione apud Gruterum,
:lum. pag. 171, nuni. 7, qux sxculi iv, et temporis Con
286. Lib. i, vers. 621, Parva Deo fueranl propu- sianiiniani csse crediiur. Foriasse legcnduin est Nec
rtim. modo teniulur noviius, primordia mundi.
?87. Eleganler imupcr jost pnrva, vcl pnrum. 297. Lncanus lib. i, vcrs. 95, Fiaterno primi ma~
Pliuius Merc. iv. 2, 1, Parumnc. cst inale rci, quod duerniii sanqnine muri, scilicet Romx
795 DIUCONTIl CARMI m. 790
Ces-.ii iJ impicias, cuni prlmuni eondllur 01- A Ac prOfflisa.1 fldei noii CtlSlodilur amico.
[l.is, 310 Nobiliiini plurci dercptl fraiide rlieiitcs,
Elquat! loifuerli, miwruui sic veuliiu Canities despecln BCnuin, l.csiquc parontcs.
500 245
[usiim. 246 J -"" geuiios uiinam lanlum feta dcxii •
Faticihus oblisiscadit a lationc viaior. [f.iirel
Quiil fur iiociiimus piavo velalus iu aclu, F,l tanliim parvis fccissel culpa reaiuin.
Nc capiatur, agal, feno coniitaiite p r uni- El iiccdinn nalos pioperant in vcntrc fetire;
[liras, 515 Bllernoi, parilcrque suos furit iuipia inaier
Muliorum nos sceva docent cirmpla prio- Couceplus damiiarc, sui ncc cura p.-riclirst.
|
Cllfll. On;i- iiilnt impieUi u iiinl ni;i impunc vcue-
305 Quid qiiod adulieriiun dubes mac v. nit in |num?
[usus? Rcppcrit linc quis grande iicfas, ul non sibi
luccstiquc nefas ngilat plcclcnda libido? [niortem
Invadunl plures alieni caespilis agros, llauriat lioc quxcunquc bibil? Minus e cc no-
El domibus junierc doinos uon jure modcstn, |verca
SCRIPTUUa COD. VAT.
519. G. hoc t. el postea condiior B 313. Jam gemius utinam : bic versus in ms. poni-
301. Futirieui obtettit cadil alugrisne viator. tur post versum scq.
302. N. pnrvo relulur in uclu. 313. Namque tam parris.
304. M. roi sxva decenl e. 314. nec dumnalot properenl in
F.t
305. Quidquid adulterium. 311». D. shoi el cura.
300. Prius eral a<;i/ai. 317. Quce vivil impielas.
308. O. jttnxissc d. 319. //. Iioc quodcuwjue vivit munus ccce novcr-
310. P- dccepit f. cam.
NOT/E.
299. Cum scrmo de Caino Abelcm occiileute
sil 312. Trnnsposui hos versus, quin scnlcnt a i.l po- ;
mendum e re ipsa correxi , quamvis verba longe sinl stulare videbatur. Juvenalis snl. 6, vers. 596, Qua
diversa. sleiiles facil, atque lioinms in vcnlre necandos Cou-
501. Resliliii oblisis. Pruilcnlius Psycbom. vcrs. ducil.
555, obtiso ro//o,elvers. 590, obliso guilure. Cadere 513. Parvi et parvuti simplicitcr prn pueris ct
a lalrone, scilicel mnnu latrouts. Ovidius lib. v Me- infaniibusa Ciceronc, Sltttio, Suclonio ali sque
lam., vers. I9i, Magna feres tacilas solatia morlis ad usnrpaium.
ttmbras, A tanlo cecidisse viro. Suetonius in Otbone 315. An Jiiternos, pariterque suos? Vel intellige
cap. 5 cl nlii. La'rones dicti viarutn obsessorcs. Ju- _ exlernos, qui.t filii ad palrein eliam periincnt, nut
venalis s.vyr. 10, vers. 22, Cantabit vacuus cor.im^ innuilur, eoneeptus esse cx pntrc 11011 legitirnn. Fn-
lalrone viator. Cicero pro Milone cap. 21, Non sem- rit damnare cum infinitivo probiim esi. Fortassc a
per vialor a talrone, nonnunquam eliamlatro a viuiorc furii nielius nova periodus mebnabitur.
oeciditur. Ilinc vera leclio cattit a lalrone viator. 516. Conceptus pro felu, ttl lib. 1, vcrs. 500, Cra-
302. Forlc parvo vetalus amiclu, ut magis expedi- ccpius seminc niillo. Plinius lib. \xvm, cap. 19. C'»ii-
lus sii. Cicem pro Mdone cnp. 3, Duodecim labultv cepius tep ris utero exeivplns. Siielnniii» in Onmi-
norlurniim [urein quoquo 11101/0, diumum aulem. si sc tinuo cap. 22, Vt cliam cuusa mortis exsiilerit (fralris
tetn defendertt, iiiter/ici impune voliterunl : vidcliccl liliac) coacta? conceptum a se abigere. Dnmuure e;t
quin a fure nocturno difficilnis cavcre possumus. d.iinnum inferrc felni, lltsp<iiice danar. Vide Pm-
504. Lib. 111, vcrs. 50, Nos cxempla docenl damnali ilciiiiiun llamirl g. vers. 650, Damna nurcs, Pnter
divilis. alnie, meas. Seilulius lib. 111, vcrs. 125, Sitvisijue
505. Paulo antc sim li modo Miserum sic veuil in flucnlis Dnmnavit palulas audux fiducia venas.
usum. 317. Vciieuiiiii vnrat medicameulum , quo f.ins
308. Oe hnc voce modestus vide prolejom. num. exeuiitur et viu privaiur. Ilicronvinus ad Bustnch,
136. Mar. Victor lib. 11, vcrs. 50(i.Genes., C.um ;'u- de Cusi virg., NcnnulliT, cum se tentcrint amccpissc,
dicemissa modesto, elc. In cod. leg. Wisigoth. lili. II, de srelere abortii vencna Mtdutmlttr. In concilio ller-
lil. I, cap. 2, apud Lindenbrngiiim Damus mode- : densi anno 546, can. 2, qui ejusmndi pntiones con-
$tas simul nobis et subditis lcgcs. Aliis in locis ejus- li. iiint veuefici vocantur. Lcgc Aiigustini verba ad
.
dcin cndiois modcsle eadem significalinne usurpaiur. vers. 322.
In lnijusmodi vilia similiter invehilur Juvenalis sat. i) 518. Ordo et scnsus est. Vt qttfrcitnque hoc (vcne-
li. vers. 441 seqq., £1 profcne tibct finet, ctc. Sed iiiin tibil, mortcm Itaurial non sibi, quia lnijUMii.>di me-
I
qinv revereniia tcgum? Qnis mc!ut, aut pmlor est un- dicamcnliim mors esl fetui, non matri quia tauien :
quam properantit avari ? Exempllllll insignc JilllgClldi liujus vita in eo scclcrc nonniinquam paridilatur,
d iiuliiis doinus habuerunt vetercs in domo aitrca supra dixit, Stti nec cnra pericli ett. Ilnc pcrlincnt
Ncronis, dc qna hnc exsiat disliclium apud Sticto- ironica lauilas quibus lloratius Canidiam pmsequiiur
niiitn cnp. 5, Koma domus ficl : Vcios migraie, qui- Epnd. 17, in line Ttbi hotpilatc pectits, el pttnr ma-
:
rilcs : Si »>on ct Veios occupal isla domus. nits, Tuusjite vcnter partttmeittt el nto Cruort' ru/'r.'j
,
* 310. Foriasse Nvbitilas plurcs dccepit. Terliilli.inus ohslflri.i pannos lavit, l tcunque fortis exilis pucrpera.
de Jii.ln'. Ii.niiiiii Si raplor grassutut eral, si fraude
: (J.ioil alii alio mndo exponunt. Miuucius iu Octaviu
clientet Distulerat, si menle parum vertatut amica. dc cthuicis iniilicribus Suiit iinic i'h ipsis riicerit>HS
:
Virgilius lib. vi, vcrs. 609, Puttatusve parens, nut medicnminibus epotis originem futuri hominis exsi »1-
fruut innexa clicuii. Stiidinin ct fidcm crga Olieulcl guunl, et parricidtum (aciant amequam partaul. Con
maxiine lauJ.ibant vctcrcs, ut contra lurpe iluccbnnt fer uotis Elmenhorsiil, Oui Iti et aliorum.
eos decipere, fnllcre, dcserere. Siieliuiius iu Ctfsare 319. Levius ciiinen ail cssc quod commitliinl 110-
r.ap. 71, Sittdium cl fides erga cticnles uc juveni qui- v.r. c, riiui libcios prlorii uinrii renane '>'i -'lio .
dcni de{uctunt. modu .icciduut, quam sit scolus malrum, qua tiiu><
,
797 CAUMEN 1>E Ul'0. LiB. II. ''.'(
5-20 247 Auiiet in exlernos gcnitos, quam niaier A So! ux, clara dies, luna, slcllxqitc un-
[agit rem. [cantes
Dextra novercalis jam naios mitiit ad umbras, Vil quxeunque fteo famulaiiuir sidera uiagno,
Ante mori geniinx , quaui uasci ,
pignora co- Militia praeclara poli, vel ponliis, et acr,
l«it. Et lellus acce|ita Dei pweepta rescrvant,
Ne mala sufficerenl, C.iciunl pejora nocentcs. Ac dcvota pie per suxula imlle inorautur,
Moriua quin eiiain nou liuquunt nicmbra Nec lain longa movel diversi lomporis alas,
[i|iiicli, (Jl legem scrvarc ucgcnt, aut tempora inulent
325 Sollicilant animas mnrlisjam lege quieias Contia jura Dei, contra prxcepia Touantis,
Camibus infiustis, lierbis, aiqt.e arie ncfanda, Sploudet sole dies, illuslrat Cyulhia noclcs,
248 '-' responsa peluut tcnebris de voce sc 3i0 1 m quasi geinuiatuiu distiuguunt sidera ooelum,
[pulcri, 249 ^Estual undosuni pclagus, ceu lluciibus
Ul cantavit agcns ani . am in pyilmne pro- [astra
[phctae Impelat, < t tcrram spunns operire imnalur.
lnfclix Sanl. Cur non gravioia mercri Nec lainen egrediiur irans^resso linnie pun-
550 Omnia dcbuimus, qui sic peccamus inique? B [ctuin:
SCRIPTURA COD VAT.
520. (lK«m, dubie. 328, 320. Et eanlavit agcns animam agi uoclu pro-
521. Dextru novercales i. u. m.
nmbras. a. Non phetm Enscibus et scetentm cur
clare 1'Cribitur deitra, et piu< erat ad undas. 533. Mililia per clura p.
32*2. A. moilem g. quam n. scribilur quam nexu lit- 335. Pie sascuta.
teraruin. 557. Legent serva negcnt.
323. Nec mala. 359. /. quintia n.; \mus quinlia monlcs
326. C. infavislis h.
NOT;E.
suos mon coguni, anlequam nascantur. Noveicaihac ille nives inter, Iristesq te prunws Dural, edilque cruor,
infamia laborant, quod filios prioris uxoris odio pro- cum viscere vultur adei u Tolliivr e scopulis,
et rostro
sequaniur, pncseriirn posiquam suos ips.x cdiderinl, irrorat aperlo. Idem
longi langucscit finibus a?vi
r.ec
snperstilesque liabeanl. Ovidius lib. Meiam., vers.i Jmmortale vircns, iilem stat fulmina conlra Sunquis,
147, Luiida terribiles miscent aconila novercw : et et in mediis florescunl ignibus herbce. Addc Ovidium
Heroid. episi. 12, vers. 187, Medca Si tibi sum ri- : de Remed. amor. v. 261, 263.
lis, communes respice nalos. Sawiel in parlus sava no- 527. Forle petunt tcnebrosa voce sepulti, vel tene-
verca meos. Q brosa a vocc sepnlli
321. Dcxtra novercalis, ul apud alios novercalia 528. I.ocus propemodum iu?anabilis, cni taincn
odil, novercalcs oculi, novercalis auimus. nonnullain mediciuam auuli ex bistoria Saulis, ani-
522. Augustiuus de Nuptiis et Concup. ad Vale- mam Samuelis, e moriuis evoraniis, quam Diacotl-
rium libr. i, cap. 15, Aliquando eo usque pcrvenil hac lius indicat. Lil:r. i Reg., cap. xxvm, v. 7 ct seqq.,
tibidinosa crudetilas, vel tibido crudclis, ut eliam ste- Dixiique Saul servis suis : Quatrile mihi mulierem ha-
rilnutis venena proeurei, el si nihil vatueril, conceptos bentem ptjthonem... venerunlque ad mutierem nocle,
(elus aliquo modo iw.ra viscera exstintjual ac (undal, el ail illi : Divina mihi in pythone, el suscila ntihi,
volcndo suant prolem prius inleriie quam vivcre, aul, quem dixero Dixil aulem Samuet ad Snul : Qnaie
ti in utero jam vivibnl, occidi antequam nasci. inqiiietasli me , ul suscilarer? Pusset eliam aliler
323. Ne
malasuflicerent, boc est ne mala, qurc fe- cmendari : fct animam sub noclc pro-
coniavit agens
cerunt, sola tsseni, uut ne mala alia succedereni. phetec. Canlavil sumilur pro incanlavil magicis carmi-
Prior inierpretatio magis placet : nain in canonibiis nibus, ut v. 326, Canlibus infauslis : nisi malis le-
conciliorum sape lit nienlin adulterii, ex quo bi fee- gere Incautavil agens. Dc bac iufanii arle evocandi
lus concepti suut, quia plerumque abnrlus ex illicito auimas c sepulcris Ovidins de Remed. amor. v. 253,
cuncubilu procuramur. In concilio Eliberitano can. ile duce, non lumulo prodire jubcbiiur umbra, Non
63, Si qua mulier per adutlerium, absente marilo, aiiia infami carmine rumpet huinum.
conceperit, idque posi facinus occiderit, placuit ei nec 329. Coufer v. 255.
in fine dandum cssc commuuionem, co qiwd ueminave- 331. Potest etiam intcrpungi Sol, lux clara, dies.
bit SCELUS. 535. Forlasse Drarontius voluil perctara, ul per-
524. Forlasse memora quieta; idem vero cst lin- D rnrus, pcrcautus. Sed pnrclarus nmgis esl iu usu
quit membra quieli, ucc raruni est tinquo cuni simili De asins, milllia poli, vide nolata ad v. 25, Miluia
dativo. famulunle mio servire fidelis.
325. Forte jam lege solutas. In conoilio Elibcri- 534. Ileservant composilum pro simplici «rriunt.
tano canon exstat 34, Cereos per diem placuil in <<r- 355. Vide v. 51 el 548, etl. i, v. 142, de vcrbo
mctcriis non incendi : inquietandi emm samlorum morari.
spirilusnon sunl. (Ju.c vcrba de magi;e generc, quod 556. Vide v. 94 et 588.
niox explicabo, iuielligeiida esse egrcgie probat Men- A Cyntbo Deli monlc Cynlbius dirtus Apollo,
559.
doza in ejus concilii Defensionc. ct Cynlhia Di:ma. Pro luna Cyntbiam punnnt Lu-
526. Ilerbarum usus magnus rrat in magicis car- canus, Seneca in Irag. et alii; ac rursus Dracomius
miinbus. Ilurauus conira Caiiidiam Epod. 5, vers. iu Elcg. v. 259.
21, Ilerbasque, quas Iolcos, aique Iberia Mittit, venc 510. Solinus in fragment. apud Pitlioeum pag. 267,
norum ferax. Valcr. Flaccus libr. vn, vcrs. 5.72 de Candidus alher Aslrigeram faciem nitido gcnrmavil
Medea : Mujora precutur Carmina., majores llecaien Oigmpo.
immittere vircs Nunc sibi, nec notis slabul contenta ve- 541. (Indoium a;quor dicilur a Virgilio I. iv JEn.,
nenis. Cingitur inde sinus, el qua sibi fida magis vis v. 315.
Nulla, 1'romelhece florem de sanguine fibra! Cauca- 543. Forte ponium pro punctum, Reiinori p tesl
scum, tonitru nutritague gramina promit, Qutv tucer puncium i>ro miiiiina ct individua linca; parle. f.lau-
;
m DUACONTH CARMliN\. 800
In uia regna furens confi 'ingilur, el redii in UA Oiniiiliiis, atquesuus, solus sub lempore parvo
545 /fcstus, el iiiula niaris, validus liiei excitet aqmr Transgredilur prxcepta Pei : scclerata |iropago
Veuius, el iusani feriani sul> liltuil flucuis Nascitur.ei funie sfcleris genus omne meamus,
I'. n.liil.i cxruleum nun audel scindere lellns Ex piimo quicunque sumus nunc usquecreali,
250 Invasura frclum, lantutn conienla 1110- 5G0 Noa p etas, ii. m ira Dei uos ulla coercei.
[ralui S.ri ula qiuid fueranl transacla ad icmporaNoe,
Trainite juncia suo, ripis iniranlbiis xquor, El scelus assiduum, vel sxva uiacula miindus
350 In rumulos, mnniesque videns insur^ere Bvcttil :
Addcrei, eiiiiillusliuininumreliiierellionestum,
Nec pavel, invadilque, nac illa invaditur uudis. Nec tamcii ulla simul proccssit poena reoruui,
Esl ltouio grande iiialuin, lcgis tran^gressor, 3C5 251 ,lll ' c gigantx» moles prxsumpia rebellat,
[et audax, Sacrilega cervice lumens, quodcunque valebal,
CriininU invcnlor, scelerutnqtie rcpcrior, et Aul polerat, tlolido tibt dement arrogat ausu,
[auclor, Nii repniaudo Deo, per quem valei omnc,
linmemor aucloris, niorlis dux, gcrminis Evx, [quod exsiai.
555 Oblilusqne sui pairis, inimicus, et hostis B Dcspexil Dominum vrlul insuperabilis audax
SCRIPTURA COO VAT.
545. ,-f.'jiiM, cl unda maris alia dcsunt. 562. El seelut adtidum velnovap.
3.11. Ncc pavel, invudilque nihil invadit ab undis. 565. Inde giganturum molet.
354. Dux ttrminit ifi'i. 368. Deo per quod v.
355. Oblilusque sui patrant i. 56'J. D. ticul i.
NOT.E.
dianus in RuGnum, v. 5
lib. i Pnrscriiitotque mari vero non srindil mare, quia nnn prohibel quominus
finet unum
ex argunicitlis lioc prxdicat pro divina snos lincs altingal, ncque ipSa in illud irrumpii.
provitlenlia, qua res creatx regunttir. Sedulins lib. i, Pendula vocatur terra, qtii.t mari tanqu.tm funda-
vers. 62, Qui inaris undisonas fluclu surgenle procellat menlo innixa a Draconlio, aliisque ponilur. Vide
Mergere vicince prohibet eonfinia lerroe. Aldhelmus in lib. i vers. 152, Et, solnlante globo, gravior per inane
procemiolibrt de-Virgiuil., SiV quoque fluclivagi re[re- pependil.
nat avrula ponli, Mergere ne valeanl lerrarum liltora 348 Moratur, cnnsistit, cohibetur. Lib. i, vers.
tumphis, Sed lumidos franganl fluctut obslacula rupis. 142, Lhnitibut eonlenla suit elementa morantur. Sx-
Barlhius lib. LVl Advers., cap. 1, recte noi.it. Ald- pius hoc verbum morari eadem signiliraliooe Dracon-
hfhnutn hoc argiimentum corrupisse : non enim jam tius usurpat, ut hoc I. n, vers. 54 et 355.
roiraculum esi, rtipibus ob>islenliuus, mare non mer- Q 351. Forle invadilve.
gere terras est vero plus quam miraculum, litlori-
: 352. Confer notati ad v. 344 ex Tertulliano elaliis.
hus plano loco allutis, imo impelletitiluis lani imma- 554. Forle terminus cevi : sed hoc quid sibi velii,
nibus Quctibui, nou sequi uiium plures, sed redire nnn inlelligo. Nonnemo suspiratus est mortis dux,
cum uuo omnes in sese. Unde et pro spirantc miimaii lerminis xvi, til Adamns fueril dux inortis, qux esl
oceauum hahucruul nonnulli philosophi. Hu?c lere terniinus vitx butnanx. Termen pro lermino ab Artio
ille t*i qtiibus percpiiur, quam aple Dracontius hoc
: d clttiii constat ex Varrone I. iv de Ling. Lal., c. 4.
in argumetilo versetur. Simili raiione auclor carmims 355. Palris, Ad-tnii, vel Oei : nihil enim occurrit
de Laud. Dom. snb Constanlino Cujusad imperiunt : aliud mrlitis pro pairans. Et Drarontius quidein sx-
cerlit ntare conslitil oris, Nec licet immenso terris ex- pissirae Deum patrem el parentein vocat.
currere -ponto, Piauaque monlanos includunt lifo a 356. Adanms primus fuil qni solns, cum clemenla
fluctus. nmnia Deo servirent, p uilo pnsiquam creaius fuii,
544. Cap. xxxvm Job, v. H, Ei dixi: Vique huc ve- Dei prxcepttim transgressus est. De ejus peccato
niet, et non procedes ampliut, el hic confringes tumen- v. 235. Adnmum posteri iunlanlur.
tet fluctus tuos. Vide Proverb. cap. vm, vets. 'i:>. 358. Foriasse Nascimur. Depeccaio originati supra
liasilins Seleiic. orat. I, Ferlur illnd (mare) quidem vers. 240. Hic clarius explicatur dogma ca holicntn.
flttclibtts alie etatum, ubi vero terminos attigerit, rever- 362. Posset etiam pro no a poni nota. Sed tteea pia-
lit, refugiique, elDomini voccm liltoribus inscriptam cuh dixit Draconlius lib. I, vers. 559, Ad scetus Hor-
tum iiuuilum fuerit, ciirvalit ilvclibnslermini positorem rendum, vel nvva piacula mortis, el hoc I. u, vers. 401,
adoral, cnmque terram viotentefcrial, reftrilitracdi:ini ... Redeunt ad samu piacula mores.
imperii memor refcrlur in fugam. Tertulli.iiius,sivepo- 565. Ciganlorum iu sectinda decl inatione non re-
lius Nnvatianus lib. dc Trinii., cap. 1, Quo cttm fre- pcrio exumpluin et facile aliquis giganta*a mutaverit
:
mens fluctus, et ex allo sinu spumant unda tuniisel, iu yigantorum, quod nesciret posiremara produci
rursum in se rediret, nec terminos concctsos excederel, raiione exsurx. Prfftumpta pro audax, a quo etiam
tervans jura pnesiripia : ul divinas leget lanto magit prirsumptuflsut sequiori xvo factum. Posset vcrsus
homo cnsiodirei, quunlo illas etiam elementa servassenl. restilui, Inde rtbeliavil molet pratumpla gigantum.
Cerderiua ad cap. 38 J>>h, vers. 8 scqq.,C/<inii\ imiem DesiimiMum id esl ex Cenes. cap. vi, vers. 4 seqq.,
hfc maris obeiliemiaad divinum pra\eptum ottendttur,
cum agitatur veniis, et inlumescunl flucius ejus : ali-
Giganles erant tuper terrjm in diebus illis tili »tt»i
potenles a taeitto viri famoti. Vidtnt autem Deus, quo.1
—
qvando enim ita trigit suot fluclut, ut ad rtc/tun pertin- multn mntitia homnium csst'! in terra, et cuncta cogi-
i|.t< videantur, et n.u li ac impetu in Urram irrmt,
l talio cordis inlenta eiset ad malum onmi tempore, MT-
ul eam penllus obruturum appareal : hoc tumen ipto iiiluti .'u.ii, quod fecissel hflinintm et lactui dolore ;
quod pulveres infirmos ei levet altingit, ita se
aitiia: eordit inlrinteeus Delebo, iiujuiI. hominem, MMM
.
coiitinti, k( nullulenut illot trantgredialur. Utaii, rlc. Ilanc. n.irr.ilioiicni mtilli poele Grxci, el
346. Forte fertant sua littora, et sic inelius pcri >- Citullus in Bpitb. IVI.. el Ti-ih. rttm fabul<s inler-
dus incipiel Validus licet, elc. Virgilius rcl. 'J, v. 43, piihiiiini, ut owervtvii Grollna lib. de Nerit. Chn.%t. t
lluc ades: intnni feriant, tine, littora AluttHf, rclig., el post hu ic alii.
347 Scindere frelum sic navis sciudit iqOU, re-
: "6H. Vers. 42,'>. Kl liW, quid^uid hobel. repulant
in.ii uni ictu ficta iiiUuiiiih Iluvii natalu. Tcrra
... . debtrefalttur, qtiod tle lerpoalO dicluin.
:
801 CARMEN DE DEO. 1.10. II. 803
570 Toixigcna proles, mcrulique infantla propago A Elsotum emergens divino condila jusru
Naufragiwn terresire pnii, duiu liliora nusquam Enatat inter aquas cum mundi civibus arca,
Tcrra.liccldisienia, daref,qtiod flumina ponttis Concepiu pai itura simul juvenesque, scnesqiie,
Ubrucret, poitiumque noceus ahscomleret 585 Et pueros, matresquepias, lenerasque puellas.
[imbcr, Uua dies produxii avum, serosque uepoics.
Cum moribundafreiissilvestriacunoia naiart nl, 253 Exccpitpariieriellusnaiosqne, palresque,
375 Et gcnus -x-qnoieuin pasccns in moniibus allis, vEquxvosque facit diversi tempoiis orius.
Ac pariter pclagus vaslasgestirct in auras, Non boniines tantum fecumlior arca refuudit.
252 Agmina cum volucrum, quai prolulit, 5 Pace quidcm modico diiata est lenipore lerra
[unJa necaret. Namposlquam pelagi lecidii tumor, unda reiedil,
Cum grcge nal per rura lupus, vcnator,ct ursus Dilnvitiinquc nocens aita susrepit abyssus,
Mergittir, et nullos iuetuuut arttienta lcones. Litlora nudantur, montes.maie, fluiiiina.s.lvx,
580 Nam pavor unus etat, totuni sors moriis ha- Apparent fontes, patilaiiinqticariiia lellus
[bcbat, 593 Redditur, et redeunt cunclis ir.cqur, metusqtie
Nec qui fleret, erat, cunctos mors una tencbat. Jam tecia tcllurefeiis gregibusqnc, avibusque.
SCRIPTURA COD. VAT.
371. Naufraijium terra ett repati d. B 388. Et qum vosque facit.
372. Quod, ambigue. 390. Pace qnidem modica ditala de littore tenta;
375. M. put it in. prius erat littore.
37C. Vettiret in undas. 391. Nam postquam.... tlcsunt calera.
578. (.'uih greges fil traclura luput v. e. v. 592. Nocens uttus t.
582. Nec tolum desunl alia. 595. N . monlc ni.
584. Conceptum p.
NOT;E,
570. Giganteselerranaiosveleres in fabttlis liuxe- seras vepoles, nam ncpos etiain feinina» aliquandnap-
runl, et iude nonten Grajcum esl quasi lerrigena. plicalur. Serinepolesnpud Valerium Flarcum lib. vin,
Dratonlius I. i, v. 259, omnes homincs lerrigenai vers. 594, sunl, qui mtillo posl nascenlur, ul tera
vocat, qiucalia est ejus vocabuli signirtcaiiu. posteritas aptnl alios. Sed quo sensu dici pnterit,
572. Forle cum pro quod; sed librarius voluisse unam diem produxisse avum, et eos qui inulto po.-l
videinr quod, nam cum semper scribit, non quum. erant uascituri? Equidem exfcliiho, Draconliuin pu-
375. Horatius dilnvium simili modo describit I. i, lassc, aliqttos lilios filiorum Noe cx arca prodiisse,
od. 2, Omnc cum Proleus pecus egit allot Yisere mon- intra arcain st ilicet natos : nam quod arcam soli oclo
tes. Piscium cl twnma genus hasil ulmo, Nola quce houtines ingressi fuetint, etprcsstim est in cp. I S.
tedes [ueral columbis, El superjcclo puvidce natarunl Pctri, cap. m, vers. 20, In qua (arca) patui, id esl
/Equore damee. Irrisissel, opinor, lloratius censuram C octo anima; sjilva: facliv sv.ni per uquam. /Eqiie cerlum
Senecx conlra Ovidiuro , de qua nunc dicaiu ad mihi est onn nisi ocio Itomines ex arca egtessos, ne-
vers. 578. que venit in incntein au alii cum Dracnniio opinai
576. Cestirel inauras (nam in undas meiidum pulo), tuerint. Hahometns in Alcurauo confinxil f.iiniiiain
scilii et auras quasi invaderet. Noe, c\fC|ilo hatiaan, aliosqne atl 78 >el SO homi-
(
577. Piscos et pelagus gesliebanl, cntn atiras im- nes in arcam fuissc inlroduclos. Quo.l rex Bas;.n nn-
pciercnl; sed volticrcs necabat aqna, licetex ca ortum mine Og, arc* tecto insidens diluvio se suhlraxorit,
duxerint. Vide li!>. I, v. 240. ut tradunt Donnulli Hebraei, quod sibylla B-thvlnnia
378. Ovidii.s I. Metam., vers. 304, Nat lupus in-
i in arc.t cumNoefucrit, ut ip*a refert,quod Ph.icmnn
ter ovet, fulvot vehit unda leones, Unda vehil tigres, sacerdos jEgypiius cnm
sua receperit se in
familia
etc. Sencca Nalur. Qttaesi., cai>. 27, I. III, OvitJium arcam, nt aliqui rabbini olim
docucruul, nug;e sunt
boc loco reprebentlens ait : Ncn esl res saiis snbria et fabiilx. Pcrcrios io cap. vi Genes., disput. 1,
latcivire devoralo orbe lerrarum. Scnecac Murelns lib. x, communem Hebra-crtim el Chris ianorum tlo-
Lipsiusqtie assentiuntur. S»d poclarun) ingenia ad ctorum sentemiam esse aflirmat, Noe alqne filios
philosopborum normara non sunl cxigenda. Yide not. cjus, quoad fuernni in arca, non dedisse operain ge-
ad v. 575. neralioni. Qtio diflidlior reddiiur Draconiii opimo
579. Virgilius eclog. 4, Nec magnos meluunl ar- nunc esplicata. Fortasse Uabylouix fidem
siliylla-
menta leones. scciiius est Dracontius: nam sihyllarum carmina in
580. Mar. Victor I. u in Genes Cttm quudraginia
, prciio aputl nonnullos veieres fuenmt. Cuni auleni
diebus Unius pluvioc ftiror, ei morsuni fuisset. .» lixc sibylla reiulerit, se cum viro in arca scrvaiam
383. Alcuinus, carni. 199, ex Draroiilio, ut pulo, luisse, aliqui opinantur, eam diversam non esse ah
Eu nalal in liquidis mundi cum civibus urca. Forle uxore Noe.
Enatat in. 38S. Aniea vers. 356, Diversi lemporis eelas; el v.
584. Forte Concepiot pariiura. Gcnes.cap. vn, v. 7, 07, D.verti sanguinis ortus.
E( ingressus ett Noe, et ftlii eju>, uxor ejus, et uxures 589. Forle iVfc hominet, et refudit.
filiorum ejus cum eo in arcam propter aquas diluvii. 590. In lautis lenebris non vuleo quid melius le-
585. Pueri sunt lilii Noe Sem, Cli.im et Japltelli, neie possim.
puella: tenera: uxores eorutn. Ea-deui d ci possunl pia: 591. Supplevi ex llilarin in Genes., Poslauam di-
matres, quia ex illis genus lioin nuni propagandum luvii cecidil tuntor, unda reiedit.
erat post diluvium. 392. Cutn abyssvs sit feminei gencris, lcgi polesl
380'. Quod eadem dies natos paiiesqtie produxcrit, ac debel alia, producia ultima ob cscsurain. Avitns
ut v. seq. dicitttr, uultam babet difnctillatem at quod : lib. iv, v. 55o, Quwque prius Vomuil lelhali e.r. ori
produxerit avum et nepoies, non inielligilur, nisi cre- fluenta, Objicibus proprit conslricla resorbet abyssui.
ilamus, uxorcs filiorum Noc ueptes hujus fuisse : Nam cx cap. vn Gencs., v. II, iu diluvio rupti iunt
quauquain lunc diccndum fuissel serat neptet, atii omnes fonles abtjssi magnte.
:
DRACONTII CARHINA. 80 *
gtVj
Impia gcns hnniinuni MSelerun mox voi:i ii- ,\ Compluil, el Dammis tiUricibus Imlicr adussit
[sumit, Quinque cremans urbcs, pnpulns, ct inumiia
Ll Ikelnui rcpararc cnpit; ue pcntorot iimiiii [damnai|
25'* Crimlnui llluvies, el Unquera damna su- 255 Igoihus xtheieis sucrisn rac-pitc corto.
ngnls 01 in cinercs puliescil gleba snlula
1
[ liirci, I
4<)0 Sic hierenl delicla malis gras>anio realu, 415 Noa smnua aucinres nosiris, hcn! cladibns
Sic passim redeunt :nl MBVa piacula niorcs, [oiniics,
Pcrlulit cl stailiiim princepa impona vagari, Panperiem, gemiius, moricm, lormenla, do-
l i revocarciitur snciati erimine niulio. |hires
Sed postmnm in pejus liominutn procederc Nos nobis farnnus precando spnnie nr.iligne.
|
vidit Segregai Umnipoions merita pro moi ibua orhis,
405 Possima foti ncus, rnrsns ue perocrei orlicm, Non socianl poen.e, quos nou Junxere reatus.
Aut impune reoa passira dimilierei omncs, 4-20 Lotli justos, Ibmulusqae Dci, sine fraude, ii-
Eligit c i unctis, ipios pluspcccare vidcbal, [delis,
SuppHcio eensura Dei super astra coaela. Inlcr tot srcliTiun turhas pius unus, ct insnns
Etquia (lihiviumjam nnndabil uinlasecunilum, it Eripitur de niorie irnci sinc criminc visns,
410 Sulpbureaa his fundit aipias, nigromqno bitu- 256 V' 1 servatna abil viuc melioris amalor,
fmer Qualitcr crcptus Noc scrvalur in arca
SCRIPTURA COD. VAT.
397. ViJelur scriptum v. resummii, 418. Moribus, (ihsciirum est.
400. U crussautc rcatu.
.
422. I)e morte crucit SUM.
lo'i. Vota rurtns. 433. El servalor nbit.
40 >. Umnes, nmi elare. /.24. Q. ereclus N.; dubiuin an scrvalur, an serva*
411. /'( ftammat v. tus sil sciiptuiu.
411. Ctcba solutas. y
NOTiE.
307. Vola scelenin:, ul vers. 405, Pessima vota, ct codem incendio, Depressitque cavot contumpto cirspitt
lih. i, vcrs. G'Ji, Mutu vola rcorvm. Cyprianusdc So- Campit Pandunl arva sinus.
dotna Sed rccidtva komilium pariier cum gcnte se-
:
•114. 1'ulrescit a j.ufn.t ca significaiionc, qna putrit
cmidti Impiclus, ittrumqui mali novu puliulut ictat : cslsolubilis, solutus, Qaccidus. Slalius lihr. viTheb.,
vidclicet posi diluvium. licsumeic vota sccleris, nt vcrs. 231, di\it puires cineres. Vide t',\ef. vers. 84,
Claudiamis I. u in Rnflnum, veis. 141, S/d redit in putris arena. Mar. Victor libr. cit., vers. 776, In ci-
faciem, sccterumque inmwne resumil Ingcnium. (] ncrcs doneccuutcs, tellusque rcsullant Transcal,ae peni
300. Tanqunm damna subnel, SCilicel gens honii- tus mersu? solvanlur arenie. Inlclligi Cliam poteril de
num, si pcrdcrcl usuin criininis. Confer I. i, vcrs fiurtihiis. dc quihiis Cyprianus Carmine Sodoma?.
475 seq. in cinerem, fil tana fiivittaque pomwn.
Soliimr
401. Viac v. 302. 415. Alhiiiovanus Cousol. ad Liviam, vers. 12,
402. Ohscurum id esi. Scnsus hic videtur essc Foitior ut pussis cladibus esse luis.
:
Perini-il Dcns hmuines impune vagan, ni criminc 417. Ila;c oinnia ex arce Dei dcsccndcre dociiit
innlto sociati revocareulnr. Priucept pro Deo, ut di- Diaiontius libr. i, vers. 13 seqq. Sed et am lnnc
ciuni ad vers. 31. Vugmi ttadiuM cuin «ccusalivn, ut percatis honiiuum tribnit qund I) 'iis irani stiam 1:1 ,
vers. 185, Sic ware lelitotum mcrcatur nauta vntjatur. eos exerceal. Mrrentiir auteiu bomines isiiusraodi
Eugcnins Toleianns in oralionc ad Deum ail El prenas non solmn oh pecraium orqiinaJe, verum
:
vitw studium ptucido percurrere pattm. Vide num me- cliam ob alia, qiHB quisipie privaio roiiiniiilil, H i
Jiiis Pertulcratque diu princeps i. v., anl Periutit atque quibus neiiin in bae viia liber est. Cxiermn graviora
rfiu princeps i. *., aul Pcrlulit et stuttium princrps i. qn.i ilain supplicia, qnibus Deus nrbes ac regna non-
ii., ant P.rtulit et siudium pretceps i. v., ut intelliga- nunquam afHigit, aaorea hominnm pal.mi corruptoa
lur Deiu ex v. 4i>5. el publica sclera plerumque pnninnt.
404. Lih. i, vers. 470, Procederc, pejus Ausum 418. Vide lihr. I, vi rs. 12 el 541 scqq..et libr. n,
quippe nefas. ver-. 407 seqq., ei 808, (|uil>ns io loeis radeiu srn-
407. Suspiror Irajectionem essc ac prius legendum lentia repeiiiur. Hoe hteo DracontiusAbrabami verba
Supplicio ccnsura, etG., doiinle Elitjil c cunclis. ad lieiiio exnrimii, Genos. eap. xvm, vrrs. 25, .IMi
** a te ut rem lianc [acias, et o cidas justuin cvm impio,
109. Genes. eap. i\, vers. I !.
410. Hu, nrnipe guos plns pcccare videbat. I.o- fiatgue jui'us, sicut impius : non est lioc tunm. Verom
quilur, ui vides, de Sndomiiis. Gene*. eap. xi\. ri liYus pnsi hominum obimm merita pro moribua
i
411. Eorle flammit ntliicibns irruit imbcr, aut imbcr unliiscuiusquc certissime srgregabit, ei uHerdum
alurit. Compluo V.nronis vcrhuin. rti.im in liac vila innoceoles hdimues lihrrcl, ne
412. Pentapolin, nl nniucn priulorl, est regio ipiin- riim impiis supplicio aliquo absorbeafttur, tunrn
,qne nrblbns conslans. Scil iiou iimues l.c i|uinque
i iiiiiiiiunquani ptiilur illos eadcra len», seu ral.um- i
urhesigni absninptc su >i nam Segor prin ibus Loih
: lato lemporali involvi, Ulim quidcm bie rnrsns di-
ah inceiulio liherala osl, irlhpi.c Smloma, Gomoi rli i, v n.r piovidenli.i' cral, ol inala lempnralii unprobis,
Adama, Seh<>iin ecBlcsti igne perierunl. Draenml is luiiia pmliiN fere aci ulrrciil rx quo aiinci jnbi dc- :
ergo nomen regionis Laiinu verbis cxpressit, ui ra;'. eepll iiniwrsiiii cnlligebaill Mminem innocenleui iii
% S:i(icm., vrrs. 0, Uacjutlum a percunlibut imni.i h.ic viis rtascllari. VTde r. tv Joh.
librr.uii fugienUiii, ductndente >u"c in Ptntapolin. 421. Turbus scelcrum, SCilicet m eleraloruni niclii-
Tr.iditom cli.un csl, ipi.nl. nn nppidllbl, qux llis urhi- nviniie, iit apuil Tercnlium, et srnpe apud Ptaulom
bus subjceia er.uii, incendio simul perilsse. Praler sc.iiis pro seelerain ponitur,
hanc Peutapolin Palssiinai fuerc plures nliac In di« 4ii. Lego denwrtetruci, ut vers. 703. Et reiwi«M
versis 01 bis piriihus Peolapolea noininatie. (i morie tnui
413. Mir. Victor libr. ni, vers, 778, Genet., dc
CARHEN DE DF.O. ! .1». II. 80 i
125 Nec generalc m:tliim sensit specialior hospes V ln niorcm fluvinlis aqurr •
loi gacva liqunres
Toi genS n stra inalis nondtini cnrrepli vcl Scuiper oliva vircns, certo tion tcinpore fcrret,
[auilel amoinum,
Mella d.nent veprcs, ,-cntis sudarel
Ciiminibus lavare fores sine frnntc pudoris, 410 Omnis ager pigmenta duret vcriianiibus hcr-
Supplicia ci scclcriun non dainnal prava, sed [bis,
[auget. El rosulas proferrel lnems, scrvarct et aeslas
Ilinc obscena fames, morhi, mors.luctii*, ege- Liba purpurca, flos oninis starel odorc,
[stss, Ncc marceret bonos violx p.illorc deccnti,
•150 T.rdia, bell', Ittcs, cladcs, jactura, laborcs. Non niger, aut albu> tantunt color essel in
Nam sic faetus liomo fuerat, piimnrilia nosirn, [agnis,
Ut volucres; pasccndns erat sincclade laboris, 415 Sed rnbiciinda daret preliosus vcllera sandix,
Vomere non lerrani proscinderet.aiqoe ligono, Lnnigcras vesiirct ovcs ct muricis oslrum,
Non percgrina vagos rapidis deposcorct nndis, 258 Eamila c crta firct Pbrixei vel'eris aurum,
•155 Cominitlens aiiiniam venlis, el fluctibus nudax, Famam scenarum verax narralio ferret
257 Spoule parans fiuctum, vinum ct do fon- Pir populos, ccrlaniqiic fidcm sine frimine
[libus uvu: B 1
tanlo.
SCRIPTLRA COD VAT.
425. Specialior Itostis. 453. Atque lirjones
4-26.Malis non vel correpta. 43f>. Innnitiir (ontibns in ncxu liltcrarum.
427. Laxare frenos sic f. •138. Semper olivttrum cerlo.
420. morbi mox luctus. 448. Fumam scenei verax ... dccsl reliquttm.
nota
425. Lego specialior liospcs : clsi cnim olim hosiis 440. Libr. i, vers. 176, Cenerant pigmenta prr
Bignificaverit percgiinnni, censco tainen Dracontium herbas.
ex sui temporis usu aoipsisse hospcs. Lolb vcro lio- 411. Libr. l, V;rs.7l7, nnnnulli legunt Qui rosulis
spcstrat, tum quia advcna, tiini eliam quia hospitio siellare nemus; alii aliler. I.i iaiu boc loco legi posset
angclos cxceperat. Spcialis esl peculiaris, cui oppo- Alijue rosns proferrel.
niliir generatis. 442. Starct, pcrmancrct, scmper vigeml ct odorc
427. Forta^sc laxare jugum, ut apud Silium libr. sustineretur, ac constaret. Mrgiliu^ vi ^En., vcrs.
xi, vors. 17. Sic alii laxnrc frenos, Inxare liabencn; 300, Stnnt Ivmina flamma.
scd frenos non stat ciun inetro. Plinius libr. xxxn, 4iT>. Ovidius I. Met., vers. 107, Ver crat mlernum,
i
c. 2, sccl. 5, dixil laxare fores, quod ad mclapboram ptaeidique tcpentibus auris Mutccbaut zephuri nalos
Irnlii valet. Conjici cliain polesl nondum corrcpla, q sine semine flores.
vel audnx Criminibus laxnt freno: 445. Virg lius cclog. 4, veis. 45, Soonle sua san-
428. Fone Suppticia et scelera. Aiigenlur vcro dix pascrntes vesliet atinos. Ex qno versu nonniilli col-
suppiicia scelerum, cum angentur ipsa scelera. Ilinc li^unt, sandieem herham esse qua pasii agni eolore
obiccna lames, morbi, etc. sandicino lingerenlur atque iti Virgilinm intcllexit
:
429. Obscena (umet, infausia, apud Virgilium et Servins, elPlinius libr. xxxv, sect. 23, cap. 6, qui
alios. tanien ipse docct, sandicem genus esse rubii color>s
431. Potest interpnngi Nam sic faclus homo fucrat, Gctitii, cujus conlicicndi niodum cxplicni. Dracontirs
pnmordia nostra ; Vl pascemlus ernt, elc.
volticres, inmiit saodicem berbam non esse, sed agnos sandii is
32. Lucretius libr. v, vcrs. 370, Cladem importure colorcm babituros: etsi Virgiiius quoquecodim sensu
pcricli. De provideniia Dci erga aves MafJi. cap. vi, exponi valet, quod ngni dnm vulgo pasriinlur, vellere
vers. 2C, et cap. x, vers. 29. Prudentius, Psych. v. se inducrenl coloris sandicini, ut dc niurice fcre idem
C17seqq., idem argiimcnlum cxponit. aflirmat. Cnm nulcm Plinius sandicem inter viliurcs
433. Confer I. i, v. 449 seqq. colnres recenseat, qu.tri potest cur pretiosum Dra-
455. Committere pro tradere in dubio cvenlu, ut contitis vncet. Non alia dc causa, opinor, nisi qnia
commillere senavigationi, viw, periculo, et apud Justi- vellera eo colore tin< ta preliosa smit, vel quod i*
niiin I. ii, cap. 12, commiltere salnlem nmibus. Dra- color pieiiosns esl in velleribus.
cnniius Jiivennlem imitatnr sal 12, vers. 157, / nunc, 440. Viri:iiius eclog. 4, vers. 45, Ipse sed in pratis
et venlis animam commilte dolalo Confittu ligwi. Clnu- ariesjam suave rubenti Murice, jam croceo mutabil
dianus iu prajfat. ad libr. de Riplit Pmserp. Qui
i velleru luto.
dubiis ausus commiltere flalibus alnum. Hnralius I. i, D 447. Ph-.ixei rec.tc habct ms.,alii minus bene scri-
od. 3, vers. 9, llli robur, et <rs triplex Circa pcctus bimt 1'lirgreus. Ovid us lleroid. episl. 6, vers. 104,
tret,ttui fragitem truci Commisit pelago ralem Primut. Auiea Phrixea lerr.a reveilit ovis, et episi. 18, vers.
1
Veteies ethuici navigationis iisum teheinenler in suis 103. Intideo Phrixo, queiii perfrela trislia tuluin Aurea
si-nptis iinprnbabani, et cnntra deoruiu voluntalcin Inniqcro vellere vexii ovi.t. 1'hiixus ariete deatirato
inventum asserebant. Columella in prtefal. An bel- : vectiis Colchus pervcuit, ubi arietem immolavit, et
lum perosis muris, el ncgoiialionis alen sil oplabitior, pellem inauratam in tcmplo Mnrtis posuit, quain Ja-
ut ruplo [cedere naturts ierrettre animal homo venln- son ope Mcdex abslulit. Vide llyginum fabul. 3, Ovi-
rum maris objectus irw se fliiclibus audeal credere.
et diiim 1 1 alios inythologns.
Adisis Barthium libr. xvn Advers., cnp. 9, et Ovi- 418. Sic divinans reposui. De Mcde:c trrigccdia ngi
dium Met., v. 94 seqq.
i putn, qu;c paNsim in srenis relerum expouehalnr.
458. Libr. i, vcr-. 106, Et semper vestita comis lloraluiS iu Aiie vers. 185, Sec pueros cortim populo
frondescit oliva. Sensus esl qnod oliva quovis anni Medea Irucidet. Famam ergn scenarum, vel, si nia h,
tempnre fructus prnferret. scenai mnrc Litcri liano imelligo lauiniii vclleris aiuei,
459. Libr. i, vcrs. 199, iVo/t apibut labor cst, etc. quod prndidil Hedea. Tunc enim sine ciimine Hedeae
Vhgdius ecbg. 4, v. 30, Et durtv qiterrus sudabunt vellera auiea homines vidcrcnl, et lidcm narralioni
roscida mella. Ovidius i Met., vcrs. 112, Flavaque de de eis prastarent. Scemx verbom s.ipe adllibctnr,
Viridi stillabant ilice mella. cum £Cclera in ttagcciliis exhibita indicant r. Ciccro
; :
K07 MUCONTIl CARHINA. S"»
450 Visrern ii 'ii terrac i.mi prctiosa nicullum A (>uid liomincs miscri, fragili sub icgminccirn *
Seivarent :>Iimh un:« uimis, ncc gcmma lalercl Capiivosquos mcmbra lcncnt.elcorporis ususJ
Oiiini i scd passim f.icies lelluris haherel, 405 Sic vobis respnnsa dabo : Quid culpa alieua
Omnibiis in icrris rogin non indiga mercis, Ubjiriiur? purgare poiesl, quod gcssit iniqtni',
Vilior iil.i lorct pnpulla, pnriantibus euris. Alirnus qnodcunque nefas? scelus omne pera-
455 At nunc pleciibdrs huinanx uientis ubiquc (eluni
Dulcia subiliirunt mores, HHUI ministranl. Rcspicit auctnrein , sorios, ciinctosque niinisiros
Porsiian oppouanl hnniines delicta falemlo, Implieat, et gnlos facinus. quos mipiin.il, urgel.
Aiigclirum peccasse gentis, quod puri'T aer, 470 Inde magis niens nostra rca est, qund pcena
259 ' ' super Mn polus, vel codi regna tcue- [secula -si
[bant. CoMcsies famulns, bis nec gravis ira pcpercil.
460 Anle tribunal eraul, ubi casla, cl sancla \iile- 260 Sidcris iunumeri cecidii pars lerlia coelo,
[renl Ciim ducc pulsa siio ; supcrum vindicia coerret
Cnrpnriscxpcrtes terrcni ponderis omnes : Aginiua Heiioohun, pcreuuiia clade perenni.
Kl sic crror cos tcnuit, crimenque nefandum. 475 Militinc pars lanta po!i di-tricti sine usu
SCItlPTUIU COD. VAT.
r
4 >i. Poputit pcrrmifilin» rnroj. II 41«!) ' e.. tolut f.
qiit.il l. e.
amura miiii.sliiiiu.
l.Mi. 470. Quod, dubie.
4b0. Kx cast a rtincctum M*M. 475 C. '/. p. suos snp.rons v. eotrctnt.
4"i. El sic MW ens. 474. C. percntin c. p.
4(J5. Obscurc quid. 475. Militiu purs tanta poli ditlineta tine tuu.
mtJE.
iii de Naiur. deor., cap. 27 AVr rrro scena tolum quinat, aquat. Ar.itor libr. I, vers. 501,iVerfOTna ««•
referta ett hit scelenbus. seil mulio vila communii pene qttestral, Quot par culpa Vide noiain ad I. i,
ligat.
mnjoribus. Virgilius iv y£n.,vers. 471, .Scrnis agitatus vers. 541, ct n, vers. 418, et leg.2icod.de Pocuis,
I.
Ureslet. qia a pocna siilimoventur, quos reos tcclerit socielas
450. Oviilins i Mrt., vcrs. 158, Itum ttt in vitcera non facil.... Peccnta igintr suot tcneant auctorct. nec
Itrrm, Quasque recondidirat , Siygiiuiue admoverul utierius progrediatur mcnts, quam reperialur deliclum.
umbrii, F.ffodiunlur opes. 470. Cicero de llamspic. nspons. cap. 18, 1'tquis-
451. Vide I. l, v. 51)3 seq. quam pcentim, quw tequerclur illud scelui, tctre potsel.
452. Facies telluris est summn etcxiima pars ler- Sic Hnraliiis I. in, od. i, Haro antecedentem tceletium
ra» iude tuperfiiies dicia. Virgilius eclog. 4, vcrs.
:
Deseruit pede pasna ctaudo.
39, Omnis feiet omnia tellus. 472. De uuinero angelorum auctorCce'est. Hierarch.
453. Viigilius loc. cil., vers. 38, Cedelel ipsemari sub Dionysii Arenpagiiae noinine ail cap. 14, Elaquio-
rector, nec nanlira ptiiits Mulabil merces. Forte regio C rum de nngelis traditionem mtliesecrum ette milia di-
nttlta indiqa mcrcis. cre, tummos itosquos adhibemus numeros, in teiptot
454. Legfl porlaitlibus euris, vel quod venti ipsi glomerando ac muttiplicando, quo per hot apertc decta-
sine navibus meroes pnrtareut, vel quod curi juva- raret cwlc tntm ess ntiarum ordinct a nobit mtnterari
reni, ui oinnis fenet oinnia tellus. Vide libr. i, vers. nmi pnsse. Isaias ca,i. xiv, v. 12, Quomodo cecidisti
407. de cteto, Lucifer, elc, quod dc diabolo plerique ex-
455. Plertibiles mnrcs, nt vcrs. 2<»9, pteciibilit actus. ponuiit. Cap. xu Apoc., vers. 4 seqq., Et cauda ejitt
E silo peeralo originali omnes Iiiijhs vilat ealamita- (draconis) tiultetat lerliam partem ttellarum ctrti, et
tes origmem duiniit, sed ita ut peculiaribus bouit- misii eas in lerrani. El faclum ett prxlium magnum in
niiiii peccatis magunpcrc augeantur. eojlo : Mithael el aitijeli ejus pra:liabantur cum dra-
458. Purior aer, ut I. i, vers. 334, Eleg. vers. cone.... el projcctitt esl draco itle magnut.... et angrli
89. Argumentum |ietiimn c*t cx cap. iv Jobi vcrs. ejut tunt tllo ntissi sunl. Allegorice de angelis ciiam
48, Ecce qui scrviifit ei, non sunt cnfiifr», el in angelis iniellummir verba illa rap. xxv Jobi, v. 5, Ecce luna
tuisrepril prnvitalem. Quanto magit lii qui habitant etiam non tptendel, et siellx non sxmt niundtv in con-
domos luteas,qui lerrenum habcnt fundamentum, con- spectu ejus. Quunlo magis homo pulredo, et /ifini 'io-
tuinentitr relui a linca
'.'
mmis termiti
4b0. Solium Dei vers. 101, vnealur cttlcsle tribuual. 473.vS"M;irrum,srilicet Micbaelisetangelorum ejus
4iit. Eipende num meliui Corporis expertes, ter- vcl lege sttpeiol lindicla coercens, aut tuperaus viudi-
reui el ponderii omnes. Pru irnlius byino. 5 l'er., v. cla rorccl Agmina ealicolum.
103, sie cii im dc corpnre Vat esl solutum ac /Srii/e, 474. Clattc pertmni, ut vers. 4G7, /nr«rranl uon
I. I.
:
U (raude tua, ted clade perenni,el apud Tertiilliaiium
Qnocunque ( anqendmn modo, cx ApOBtolo II Cor., c. 1.
iv, vers. 7.Drjciinliu~ et lilno Jnbi sumit et explicai l cnnlra Harciouem, Periiurut morte perenni.
verba ter.enum (undamentum. Sir. cliam Apostolus II 475. Mililtn poli dirla eliain sunt aslra v«jrs. 333.
nd Cor., rap. v, vcrs. I, Si terresuis domus nostra De angclis rap. \xv Jobi, v. 5, .N unqutd ett numerut
hujus habiliitionis dissolviitnr. Sapienl. rap. ix, vers. ii' tititm ejus? Cenes. eap. xxxii, vers. I, Jacoi qito-
45, Corpus emm, quod corruuipilur, aijgravat animam, que abiil itinece, quo ccepetat : fueruntque et ebv am
€l lerrena inhabiinlio dcprimit lensum mutla cogilan- angeli l>ei. Quoi cum viditsct,ait : Castra Dei tunt h.ic.
tcm. Nimirum corpus carccr e»l anim.e. I.Hi. III Iteg., c»|i. xxii, ver». 19. iJominniH te- VM
405. Culpam alienain iieinineui rxcusarc aprrtum dent.m super tolium >uum, cl vmnetn c.rcrcilujn cojli
est, et docet Bpipkaniua epiat. »d llieronym. inlcr astisltiitem ei a dextris el a tiniitiit. Aii|;eli plnasi
lltcrimymi cpislolas 91, al. 73. Qtiasi mulliludo pec- ecclesiastiea s.fpe mililia cueleslis dirunlur. K sacris
cantiuin tcetut minuat et 101 numerosnnle lignorum Lilleris mullis iu loris consiat angelos scpe habilu
major ge.hennae flannna tiiccretcat : p.l Hioroiiymus iniliiari se eoevspiciendoi praebuisse modu in equis ,
initio libr. i conira Itultjniiiii : Qwni culpam numerut decoros, moilo gladium cvaginalum lenrntes, modo
pecctintium minttat. loncis ifiieis et uy.icinllnni» iudulos, srilicet ad de-
4C9. Ex Lucano I. v, vcrs 290. farinui quoi •'«- loiuiuncin li,niiirii.ii parito", cl .|uj»i soapiiaiorrs m
i i
8ft9 CAR51EN DE DEO. LIB. II. 810
Oebtierat nnstrns nliro compe ccrc niores : 262 Oiimilms rst nobis : pieus tamcn aima
Ki lamcn in nobis nnllus limor cxsiiiii unquam. [Pareulis
Quis canis allalrel, vibices si ora leonis, Indulgere \olens ciio, qiiam punire paraia,
Cwlla, cajnii pic feranl, et sanguinc fulva Misii ab arce pitini per sidera Chri.-iinn,
281 Cffljli
[ru licsca.it? 495 Qtii virlulesua scrpenlis frangerct arles,
480 \n solis pcrcnnie die, 6imul objice lerra, I'er vexilla crucis boslis populando coborics,
SiJcr.i tlespicUnl uinbram, qua cuncia legunlur, 1'rxcipili jactu quas celsa palatia cceli
Ei superare pulenl crassas lenui igne tenebras? Ex^ilio iru-cre gravi sub perpete culpa.
Aut sitieme freto jactel te pellere rivus, Expavil Judxa Deiiin pnst viscera mairis
Quam nee magna silim possuut sedaie llueuia 00 Mixiuia lot populis daiilein iniracula Cbrisium.
485 Gurgilis xquorei, cunclus si fluctiiet amnis? Invid.i coniiuuo, semet Ixsura, profanam
Sed quia coelestis pictas vcnialc minatur, Sacrilega tenet arie viara livoris iniqui,
1'ltisq e coruscauies Oammas, quam fulmina El quxril pcrituradolos, quibusimproba pen1.il
[vibrat, Insontem, sanclum rca, noxia, callida, fallax.
Aui si lulmcn habct, montes, et culmina tangit, 03 El pielium dal lurba : Dci commcrcii fiunt,
Arbnribusque caput, cedros, celsisque cupres- I! 263 Discipulo vendcnte suo, funesta duobus.
[sos, Wnditor infelix, se.l non felicior emptor,
<oo Ut lerrore domet polius, quam ciaoc profanos, 1'ars pretium pcrdil, peidit pars alicra nier-
Est nobis coiitenipliis alrox, animiisqne nocendi 'cem.
SCRIPTCRA COD VAT.
476. N. ultra c 489. Arboribvtqne cupii cedros, celsasque cgprestus.
478. Quit c. inlatret vivice* si lerga l. 491. Esl r,obis contemplus arax, animique nocent.s
479. Futva rubetcunt. Omnibus et nobis p.
480. A»t to!is. 492. Alma uocentes.
482. S. pulanl c. 493. Quum, ambigue.
4s3. Ant ticeante (reto jacte.... ali.t «I sunt. 497. Prwcepit jactu quas.
484. Quam nec legandit possunl s. f. 501. /. c. semel lesura profanw.
487. Plutqtie, elquam in nexu lillerarum.
NOT.E.
pr.clio. Pro nc el punita, vel conslricia,
itis tiicta, l
492. Forlasse piclaj tain.n alma nocenti Indutyere
et illigaia, lorte Ugenduiii disjecta. Mendum etiam , volens.
videl ir sine um» : sensns aulem esl, panem lantam 493. Legcrem Indulgere votent, cito nec punire
mililix poli ab honore, quo gaudebal, etquasi usu et parata. Ilic certe Driconiii sensus esl. I.ibr. i, vers.
exerciiio niiliUri dejeciam fuisse ; vel, si inavis, an- 95, Corriyil erranlem, nec puuit morle repente.
gelis peccamilius locum aul delcnsioms aut poeiiileii- 494. Ab arce pro a cwlo. Sidcia cwli alibi Dracon-
lix nulluin fuisse relicluin. lius dixit. Prudentius Apolh. vers. 615, Vidimut
478. Atlatro in usu est apud poeias aliosque. In- hunc, aiunt, pueruin per sidera fcrri : qua loquciidi
lairo non repcrio alibi, ac proinde raendum puio in- raiionc non sidercvcctum puerum.aul a magisvisum,
latretpro altatret. Cum in vibicet prima et secunda scd Christi oniim pcr sidus atinuiilialtiin in coniinent.
producantur, corrigendiun ccnsni vibices si ora, ac ad Priidenlium oslcndi loc. cil.
revera magis congruere videtur ora quain terga. 495. Dxmon serpenlis nnniine frei|uenter a Palri-
480. Descripiio nociis. Dies qui a sole eflicitur, , liu- indicatur, cui arlet ei utius tiibuuniur, ui Chrisio
peril uocle. Libr. i, v. 672, Dacit ubique diein, peri- virlus.
lurum noctis ub umbris, et v. 677, Occidil ipse dies 497. Pracipiii jaeiii, nl libr. m, v. 597.
tuper wquora tole cadente. Nociis vero umbrx effi- 498. Perpele eutpa, quia hicus el lciiipus pnenilen
ciunliir a leira soli olqecta. Cicero libr. u de Natur. liae angelis nlicia non siml, ac seinper m eis prava
ilcor., cap. 19, lpta enim umbta terrw soli offieiens volunias perseverat. Libr. ni, vcrs. 65, Swva incendU
nuctem efficil. mirlis, Quw sine fine maueni, el stant sub petpHe ue.ru;
483. Sic restiiui locum fere insanabilem. Sensus cl v. 72, sub perpeie pwna. Seveius sancms, sive
cst : an rivulus jactet, se pellcre posse sitim oceani, Endelechius in carm. bucol. Signum prosil idcm per-
jii.iiii iil-c magni lluvii scdare possunt, eliamsi omnes \ pcle sweuto.
confluani in mare ? Fortasse legendum eril siccawe 499. F.xpavco in prxierilo, et ciim accusalivo fre-
pro siccato, ut minuenie pro rainuto, erispanle pro queuter oicm ril.apud pocias el alios.
crispalo, sotidante pro solidato. 501. Fnrle twsura. profuna.
485. Libr. l.vcrs. 705, Gurgitiswquorei, quo mun- 503. Oppo-iiio iii perilura, el perdul vcuusle adlii-
dus cingilur omnis. Fortasse dUtinguenduin sedare bila.
ftnenla, Gurgilis a?quorei euncius si flucluet amnit, ut 505. Producilur prima in fiuut, qu d arguil, erro-
amnes xquorei sive in mare iulliientes indicenlur. rem forlas-e esse hoc lihr., vers. 191, Si disjunca
486. Vide vers. 121 Eleg., Vemale minarit. Argu- fiant, el I. lil, vers. 155, Si jnctura fiat. Nain lacilius
nienlum hoc fuse perlractalnni fuil libr. i, ver-. 29 credam in tam depravalis codicibus mcndum irre-
seqq., etsxpealibi. Confer eiiam Pisidcm de mundi psisse, qnam Draconiium in cadem syilabi varias>e.
upilicio vers. 437, Tu intendit arcum swpe, eic. De lioccnmine Jildae Seiulms libr. iv, al. S,Nexibm
487. Clauilianus in n cousul. Slibeon., al. I. m, aslricium Juilas ul itilil iniquus, Diriyuit, tcelerisque
vers. 167, Fulmina vibrat Jupiter. Oviilius libr. n de sni eommercia reddcns Incassum ,
facli pielium , uon
Ponto, el. 2, Sed placidus, facitisque parens, veniwque facta retiquit.
paratut, £< qui fulmineo swpe sine igne lonal. 508. Magis e Dracnmii gcuio videretur Purt pre-
488. Horaiius I. ll, od. 10, Feriuntque lummos Ful- tiumperdit, perdd pars uiraqite mercem,, nam quod iu
mina monles. emplione et venditione emplor pci dat prei iiiii, veiul
489. Forie Arboreumque caput. lorinercein.iiihiliiiiiuiiicsi. Saneveruiiictiamcssei,
l'ATROL. LX. l
26
811 DR&CONTII C.MiMINA. «13
Proiicii in iiubis, qui non conlraximus, em- A 264 El ""«'lciii suli luce dedil , redieie tene-
[puts : lura?,
SIU Siiigtnne dislracti maculaiur vcn.lilur, rmpinr, 520 Sed sinc tnore sun, violala lege poloiuitt.
Quo niens nostra sacri muudabiiur imbrc Tum niger axis crat, qucm lunda palla lege-
[crcoris. [bat,
Ali scelusalque nefas! insinlem linba reorum Caudida s.niiguinriiin monsiravii luna ruborem,
Supplicio, quo digna fui', cruce, verbcre, frrro Cardinc subgemino nnx imporlun.i pependit,
Aflligit, letbii|ue vias, et liuiina inorlis El planxit natura 1) -11111, inonumeiiU pioruni
515 Ingeril i-lerno, cui lex ab origine miindi Clausa patcnt, plurcs uiundo redicrcscpulti,
Nec fuil iniiinm nasci, nec linis ubisse. Et vilam mnrs ipsa dedit ; diim vita perennis
Ergo salutaris quod passio niembra percmit, I m:iiiii iiiiirtis adil, Siy r ii Ircinuerc miuislri,
PeeJI abire d>cm, so!is rcstantibus lioris. Err.igiimt tormcnla reos, invita pcpercil
scmrTuriA cod. vat.
510. I). muculnlor ». 521. Kt pluxitn.
51 1. 5. ilaculabilur i. 525. J/. rcdire 1.
518. II, suli 1-cs'ait'ibus b. 527. I.umiua m. adii, ut tremuere.
520. Sed sine moro s.
NOT.E
»i .liecrclur Vlraque pars pretium, mercem pars ulra- carmcii Vigilin papx nicalum. ab coi|iie susceptum in
tfiie perdil. Sed furtasse Draconliiis lioc ipsnm inituii, ecclesia S. Peiri ad vincula Roin.-e niagnis acclaina-
iiumrnm Pars prclium pc.'ii'ii, Milini veiulitnr Jud.s, lionibus fu l recitalum. Cujus ici liistoria ita a Lab-
perdit pars altera merccm, nciupe Jinl.n einplores. lieo refertur, ct pnst Lalibeum ab aliis passim, ut
510. Oinracii.vcndiii. Ditirahere pro vendere.alie- amlio Aratnris libri septem vicibns disiinclis diebus
nare vcrbum familiare jiiriscoiisuliisaiqiiealiisetiain, dic mtur anditi quod ipsum ego in (Ivmnodia lli-pa-
:
ut Lucilio, GelUo, Sucionio, Jusiino, Tacito. ni. a, pag. 105 sc|., nuin. 131, iudicavi et in com- ,
511. Forle mundubitur amne cruorit. ut iufra ver>. mcnl. ad Prodenlium liymn. 12 Per., v. 5, p. 1190,
101. Ad Hebra.es cap. ix, vers. 14, Quanlo mayit diserte afririnavi. Verum cum codicem ipsum Vati-
tmguis Lhrisli.... emundubit conscicntiam nostram, caiium, quein script.res allrgant, postca inspcxerim,
elc. Joann. Ep. I, c. i.vers. 7, Et sangu.sJesu Christi comperi letn in eo codice it.i se habere, scd aliier
filii ejus emundal nos ab
omni p ccalo. Apocal. c. 1, nariari in veinstiori cndire rcgin.c Succix, num.5l)8
vers. 5 ; Epist. I Pe:ri, c. 1, v. I!). scilicet : Atquc eo Ara'o e rectun e, distinclit diebus
515. Ingerere supplicia rccle dicitur : sic ingerere tim''o libri 1111 1101I vkibus aiuliti. cum uno die medietas
1(110
ciiis lutlii
II llll , uam inrmenia
»'.....».. l.w
,....., Fortasse
vi;c
.... letlii
.. 11. ......
....... sunt.
........ , libri tanlummodo
.11/, 1*1. » I. II. II* ..'U V leqereitir
I I C .,.'.•
1 propter
fH.i]'tt< I.JJ.IWIUIK,
!• I astiduas,
repetitiones N«,iuau...
inendum i-.ilia ab ori ,ine mundi. Scnsus bic
t in cui lex quat cum fuvore mu tiplici pottul ibant. Ead reextaiio m
clici putesl cui le\ lu.i ab xternitaie neque babere
: facta est his dicbus lidutApi .1 ,\y kal. Miii.iii,vii' idus
iiiiliuin nasccndo, ueqoc liuein uioriendn. Velotori- ilai. Ltuarlo vero die 111 kal. Jun. Meudiim igilur esl in
gine 11 unili iulellige, qnnd ila pr.rdeslinalus esl Cbri- Vaiicano co:lice nmn. 1065, seplem vicibus pro 1111 »i-
slns antc niiiudi cmislitutioiieni, ul nequc inilium ci/ins unn enim totiim onus Araioris sa'pios est re-
;
balierei nascendn, ncque linem iimriendo. Vide iiuni ciiafum, sed distinclis quatuor diebus ili fuit pcile-
opnrleat legere fui lex ab origne mumio Sec [uit i"i- ctmn, ul singulis diebus medict is uniuslibri taniuiH-
liiim nasci, biic es(, lex ab originc ejus fuii nec iui- modo legerrtur quol alio , ut spero, tempore
,
tium nasci miind.i, nec Uuis obisse. locuplctius coKlirmabo. Ut redeam ad opin oneui
51G. /ni.iuiu priina |>rndiicla, iildiclnm I. 1, v. 131. q1111r11m.il 111 vcleriim depcenisilamnatorumaliqiiaiido
518. Supra vers. 480, dics solis dicilur ; sed bic miligatis, liuic eidem senienlije favet S. Ildefonsus,
me'.ius videiur iia di>linguere, ut snlis horas resti- sive quivis alius sit auctor scnn. 5 de Assuniptione
lisse intelligalur, ul vcrs. scq., Et noctem tub luce Deip. rae pag. 504, lom. I eilii. Matril Patrum Tole-
riedit. Vide Maiili. cap. xxvn, vcrs. 15, ubi li.e teuc- lanur. : l\"u- mundus hodie condigna jnbilation: lirta-
br.u referuiitur. tur, el gaudet : turlarus lanlummodo ululal, fremil et
5^0. Sine more tuo, qua ante tempus rcdierunt.ct submurmurat ; quoniam gaudium, et Imtiti* hujus diei
eum adhue sol essel >uper icrrain. ctauslrit inferualibus inclusis aliquud remedium et re-
Gll. 1'alla veslis inuliclnis, qu.c, sicul cl pal.ium, frigerium privslal. Son audent, ut opinor, minis'ri tar-
cleg.niier nocli irilmitur. Vidc exempla in cnnimcui. tarei hodie atlingere suos capliv^s quos recolunt redem-
:ul 1'ruileiit 11111, liymii. 5 Cailiem., v. -11 , iS. |) jiius if/iu« sanguine qui pro mundi salute est dignatus
5i5. Cardtiie tubtjemino, qma ah allcio Sul aberal, nasci de virgine. In iudice lilirorum expurgandnrum
in allern ub ciiralus cral. Pcpendit nox, quia quasi Rrasichelleusis id noiatur pig. 283 seq. Vid.lur :
siis|.ensi el duliia liarelial. Vicloiinus de J. C. Deo S. Il.lefonsus in sermoue 5 de \siumptione Deipanr
el bomiiie : .Vox (uit illa dies : coa/iua mi/>e preme!<at hyperbolice lacutus, uiit forsan cpinionem Aitrelii Pru-
Aritt, domosque chaos, fixus slelil impiget 11x15. dentii unii.tti voluit qui nocle resurrectionis Chrisli
.
525. M nlli. cap. sxvil, vcrs. 5i scq iufcris poenarum feriat induls t Cum lut siut veteres
528. De liac opnunne, qua iiuiuiulli Paires affir- Siii,tiires pio hac opinimie , qnibus nuuc rx mss.
inarunt poenas inleioriim dicresiirrcciionis tlonioirai accrdil Draconliiis, pla. cl r peteie senteiiliam 1'ei.i-
migaia. fuisse pluribus cgi 111 prolegomeiiis ad
, vu loin. lli, iilir. 111 de Angclis, ap 7 Propierea . :
1'rudenliuin, cap. 18. Addn nmic Aralorem, qm libr. non temere lanquamabsurda etl exptodeudi smctissi-
i, vers.432.sic Inqiicuicm nnliicit aposiolum 1'ctriun : morum Palrum htvc opinio, qnamin a coiiimum seitiu
Pavidis resplcnduit iunbris 1'allida regna pclcns, pro- cailiolicorum hoc lempore. sit aliena .Ncc dissimile rsl
prm qucm luw coruscum Nott pu uu fuscare chaos : judicium cummcudali^siini eJituiis l'a ruuiT leiano-
fitgerc dolores Infcrnns lnnc cssc lintet , nullumque
, rum ciuineiili simi rardinalis de J.urrnxaua in nou
tOtTcen» ln te ptMM redil, novu lorlor adotia tanqncl. ad cii. srrni. S. Udef.tnsi Quid! adeonc ahsonum eit :
Inrlaia mtetla qcmitnt, tptia viitcula cunclti quuteunt. et immdi.um uliquod cel h
» (d.iniu ilis /.rum.ii ma- '
Alorl ibi quid faettel, fHOviUS portitor ibat? Araloris riini puii.iiHiii .iuiiniyrrr posi», qu<v lainen «i)'i ideo
auctorilM pdnderis nuniiullius esse dcbct, quodejus sinl ali.juaiido finem' liabttura Iu .|iiain senteuuaii»
.'
: i .
Cli CAKMF.N DE DF.O. LIB. II. 811
Toiiorum nietueuda rnanus, hK fundiiur A Infremit, et legem violari deflet Averni.
235
[umbris, Lmiiinis knpatiens, ut jam remearct a 1 aur.is
550 D. sconsiim comitata Dei, s mul orbe fugata. /Elliereas, oral Doiuinu n , regemque pold-
Tariarus inlelix nutiquani satiabilis umbris, [rum,
Et soliius gaudere neci, tuibatur amare, Ne gravct oinr.em llecaten jubar insupera-
366 Et * u PI>lex augmenta dolcl, nam damna [bilc Cbristus ;
[futura 541) 267 Attt spoliel teto nigr.s siinul iigmiiic m i-
llaic augmcnia dabanl; aiiim.is, <|u is claus(ra [nes,
[tcncbant A>l snpcros revocans amnias virtutc parcntis.
555 Carreru selerni, rediiuras lucisnd usus Teiiius iuterea proceasil lucifer astns
SCUIPTUKA COD. VAT.
530. I). commutala d. N39. Hecatos otnne gravat jubar.
534. C. tenebat. 541. Dubiuin parenth an percntis voluerit librariu»
558. JE. optal d.
NOT.E.
mnlla egrcgie disserit. Vide Joann. Baptistam Gcner. B 530. Prudentiiis bymn. 9 Cath., v. 75, dc bis tjm
lom. IV Tbeolog., part. 2, tract. 5, lib. lii, c. 2, qui cum Cbristo resurrexerunt Lecte versa tiinsn ntrum
:
observat abOdiloncabbate in serm. deAssumpt. Dei- jam recalcandum patet. Fortun.iius in eleg. de Resur-
parae Prudenlium e-se transcriptum. V>rum senuo i ectioneLegibus inferni oppressis, etc. Ueftro cnrn
:
hic Odilonis drversus non est a sermonc quem sub inlinitivo, ut fleoapud Valer. Flaccuin I. I, v. 055.
lldefonsi noinine Generius ipse l.iudai ex quo scili- : 557. Forlun.itus loc. cit., Eipavitque chaos luminit
eel verba nos proliilimus. Confer tlibliothcc. Ctunis- ore prcmi. In missali Isidoriano Teria 4 post Resurre-
cens. tom. I, col. 401. ctionem: Judicem suuni ipsaeliam pmna conlremuil:
530. Aratnr vcrs. 01 lib. i, Ad manes ingressa diet, quia nalura hoiribilium tenebrarum prwsentia sui ful-
(jgiiiva relinqHunt Astra potum, comilata Ueum. For- goris et veluta (liebcl.ila) jam lunc limuit judicJri.
tnssc imil.iri voluit Draeonlium
longe nielius ; se>l 538. Quamvis oplo pro quwro, voto, pelo suini pos-
Draconlius de luec Beuentum comitata Dei, simut
, fil, tamen boc loeo cum accusalivo clarius est dtat.
orbe fugiila , quoniam lenebfoe facfce fueranl snper 539. Ilecate in crjelo Lnna dicia, ih terris Liieina
univcrsaui lcrraili nam astra nilnl os( caus;C cur
; , ct Diatia, ih inferis Proscrpma. Pro inferis pnnitur.
poliun ielii|iiisse dicaiuur ac conjungan(ur cum die Ovidiuslib. xtv Mctam., vers. 403, Etmagicis Heca-
ad inanes ingressa. ten ululatibns orut. Fortasse legeuiliim Negravel ora
531. Satiabitis ad barb.nra rejeclum csta Forcelli Hecates jubar , elc, nam tria ora illi tribuebanlur.
no. Sed cum insatiabilis fieqnenler usnrpeiur vel , Virgiliiisl. iv /En., vers. 511, Tergeminsmque Heca-
solius Diaconlii auctoriiate Lalinis accensendum cst ten, tria virginis ora Dianx. Ovidius I. i Faslor., vers.
satiabilif. Tanarus avidus, incxplctns, insatiabilis 1 41, Ora vides Hecales in trct vergtntia purles. Oliser-
p
dici solel a poelis. Fonuna(us in eleg. de Kesurrc- vandum veio cst veleres Cbrislianns in -nis carmini-
clione Domini lnfcrus insalurabililer cava guttura
: bu% libere us is fuisse nominibus fabulosi-, et stcpc
pandens, Qui rapuil semper, [>t lua prmda, Deus. fabulas ipsas respexisse, ctiain cum dc inysleriis sa-
552. Neci, ablalivus inore usila(o a Luere io aliis- eratissimis religiiinishosira: vcrba facerei.t, non quod
que. Nec repugnabo si legas nece, producia postrrma fabulis assensuin prabeienl, sed ut eas iiridercnl,
raiione c;csura,\ velsdlem ies vcias fabulis adumbratas ostcinlercnt.
555. Inferorum noiiiine vocatur locus qun jusiorum De Curlio, qui prxcipili jaclu iu vastum lclluris bia-
ruiiuiae anie Chiisti rcsnrieolioncm delinebantur lum demersns cst, mulia habet Dracoutius lib. ui,
quo eliam nomine locus quo damnati ateruis pocuis vers. 5'J!) s>-q i., qu;e labulas velerum o'en(; sed luiie
torquemur, comprebcudiiur. Kral (amen sinus Abra- magis exeusari |intcst, quod argumentum profanum
bx asuppliciorum loco separalus, ut ci uno in alium pcrtractat : qu.cdani taincn huc facientia nolavi ad
iter non palerct, quod ex bistoria, sivc parabula La- vers. 405. Noiinus in cap. xi Joann. dum exponit
ari et divitis eonstal Luc» cap. vvi. Ilujus rei imi- Lazarum a mortuis revocalum, pluribus versibus ail
lalione gentilesin inferis campos Klysios c >llocarun(, faliulas etbnicoiinn de inferis allud t, quasi Pluto
qui ih impiorum scde muro impenetrabili et igneo snllicilc circa llminm Leihen aniniam Lazari quxsie-
tlu ninc discreli erani. Viri;ilius I. vi.vers. 550', rit, neqne invcnerit. Ileinsius in exercitatioiiibus iit
Dextera, quce Ditismagni sub mmnia ttndil, Hac itcr IViiinutu libertalcm banc comnreinorandi fabulas re-
Elysium nobis : nt Uwa malorum Exeteet pcenas el ad prebeiidit, sed ea polissimiim ralione quod Nounus
impia tarlara mitlit Respicil /Eneas subito , el sub
. . . iirerpreiein Lvangelii Joannis agit, in quo certe nul-
rupe sinitlra Mmnia lata videt, triplici circumdata mu- D bim appiret fabularum vestigium. Iu aliis poctis
ro, Qum rapidut flammis ambit torrenlibus amnis Tar- Cbristianis minus id reprehendendum est.
larcus Phtegethon , torqaetque sonantin saxa. Poila 540. Cbristus quidein animas damnatorum ex infe-
advirsa ingens, sotidoque adamante colummv, Vis ut i is extracturus : sed poetice descr bitur pavor
noii crat
nulta virum , nou ipji exscindere ferro Cmlicotiu va- demonum, quasi id timeient. In poemate vetcri sine
leant : slal ferrea turrisad auras. Inuuit aulcni Virgi- aucioris nomiue inscripo Triumphus Christi, elito
lius, impiorum gcmilus ad beatorum sedcs pervenire: pust Juvencum per Tbeudoruin Puelmanmim Basileic,
llinc exaudi.i 5. mitia, el smva sonare Verbera tum : similia babeiilur tlex cceli ol Chrislus Phtegcihowis
:
slridor fcrri, traclmque eateiuv. De sinu Abralt e Tei- regna subiiit, Princeps regati Plulo prospexit ab aula,
lulbanus lib.ul conlra Marcionem: Sub corpore lerrm Ad sua dum sensit concurrere l.mina Chrislum. O socii,
ln parte ignoia quidum le-cus exstal aperlus, Luce sua exclamal, jam icmpus sumere U la, Qwmdoquidem hic
(retus, Abrahm tinus itte vocatur Allior a tencbris , , sunie perfusus membra propinqual Prxdalurus opes
longe semotus ab igne, Sub lerra tainen, etc. Dracon- nostras, umbrasque, auimasque, elc. Uic eliam anclor
lius ipsuin sinuin Abrabju carr.crem mtcrnum videlur adjtingendus iis esl qui lormeula ccssasse, duni Cliri-
vocare, quia neqne inde qnidem aniin.t liberalx fnis- slu> ad inleros descendit, existimabit El qnid mul- :
seiii, nisi Cbristus illtic desceudens de mo>te ac >le ta? sileut gemitus, tormenta, dolores.
uiojlis lege, >|U.c mox lcxAverm dicilur, tiiumpliassct. 542. Clnisluiu lesutrexisse , cuni adbu': (cneb-^
. , ?; . , :
815 DllACONTII CAftMINA. 810
Oceano splendcnle die , redil almuS ab uinbris A Et uincii indulior mansit post funera carnis,
Itei reduci viia, magna < omiianlc caierva- 555 I'u'iiiii':ii si forte reos, clcmcniius audii
545 Discipuli reducem Ixii videre magislrum Daique rcpenic pius veuiam, donatque reattim
Inde revcrsus habeie peiil »ua regna triumphans, Juila miser veniam si vel speraret, habcrei
Dcxter in arccsedcns, consorsgeniioris amatus Scd iiiciiinr iuljiid.r limcn ei sinc nomine culpat
268 Judiciu venturus erll post sxcla futuro Ciedldit infelix inliil j ini veuiale mereri,
Kedderc mercedem cuiictis.quam quisque me- 5iH) Jud cioque suo vcnix snblraclus abivit.
[rctur, 269 Deddilur argcutum, sceleraU ad culli
550 Ad dcxlram, Ixvamque jubens astarc catervas, [pependit,
Exigil ut mcrilum viix pravxque, bon&que. Vix landem juslus, nam ncc permansil avarus,
Si scelus est, el grande nefas lempsissc po- Suspcnsus ubiit, se inox ulloic scvero.
[leniem Vincula rumpuulur, cccidit, crcpuitque ca-
I- i . i 'iciii temcrassc suum quod crimen liabelur davcr,
SCFllPTURA COD. VAT
543. S. diem r. D MS. Ex judico corrccliim judicio.
514. Hex rtdmd cum viia. 550. Prius caihenas, cx qtiu l;n iuiu calhenas pro
5(6. Hcversus habilare pctil scripium erat fiium- caiervas.
phut, correcluin triumphans. 563. Prius eral severe
NOT.-E.
essent, ex Evangelio conslat mcdia nocle resur- delator fuit Judas. Scd in Anlore eiiam sensus i>o-
ruxisse, muliorum fuil opinio. Draconiius indicat Stuiat Judicio : sic enim vers. 141 scq., GYi-
ait I. i,
resuircciionem coniigissc cum lucifer exoiuis esi, et meniue relractans Judicio luti permisil membra furori,
oceano splendescere lux diei ecepit. Sic oli.im Vicio- Aerii ul medio communi poncrel hosti Dcbna paena to-
rinus d>: } 0. Deo ei lioinme iiejia (orte poli lum : cum. Id autem Judas fecit judicio suo , uun indicio,
pi imum tumen agebat, .Eternum testala diem, clarus ;ue quo Salvaiorcm deiulii. Sedulius I. ir, al. 5, Se quo-
p.-i orbem Ciispide fulminea nociis diviseiul umbram <;«i" morte peiit, lanquam lune sanior esset, Cum scetus
Slellifico temone jubar, beus ullor ab umbris Ecce ulcisci pi acurreret ... Lenior ira qiidem lanto pro
rtdit. Il.ec eadein lententia plutium veterum et re- crimine culpee, Cunclorum cux nulta forel par parna
ccntiorum cst , et sicris Sci >p.uris mnitiliir ut pro- , malorum. Draconiius siuiili modo lib. IU, vers. 42 ,
b.ini Maldonatus ei Calmetus. Ilac de causa Cbrisiia- Judicto pnniia suo mens semper avara Dal px-nas. Ait
ni olim llnin.i' jejunium vigilix Paschalis adauroram ergo Dracomius Jndam credidisse, nul um sibi lo-
usque protrahebaiit et in benediciimie eerei pasehahs cum esse vcni.e, et lioc suo judicio veni.c subiractum
canil hcclcsia : Etammns ejns lucifcr mmutinus iuvc- q manus sibi inlulisse. Utilur verbo Mallhxi cap. sxvn,
niai: itle, m luam. tue (er o.i nescil occasum itte qui,, vcrs. r>, Et abiens laqueo se suspendil, et Lucae Acl.
regressus ab inferis, htimano generi serenus illuxil. apost. c-M'. i, veis. 25 , De quo pravarieatut eslJu-
546. l'ro liabiiaie aliud lcgendutn esl : habere ea das, ul abirel in toc.um suum.
d iiifere gaudcl si.;iiilicalione. 5lil. ^td cotla pevendit proe collo vel collo pepen-
5*7. Arx simpliciler pio or.lo, ut vers. 494. In dii. Lil r. i, vers. 259, Ait ramos in/ixa. Pro reddilur
arce valel cliaui inallo, in subltmi. Snpra vcrs. 68, nvillem icddidit.
Et eonsori cum Patre manens.
consois (Jtiod Filius 562. V t.r. londcm justas, lioc est vix l.iifdcin spo-
Patiis ilicimr, eadeill nalura Filii et Palris oslcndi ciera aliquara justitix pr.c se lulil, non quoil jusius
lur. Diepaiiins de Cereo pascb. , Te colimus , natum- revera ftient, sed quod avarus esse desiit. Yix lan-
que tuum , qu m cuncta tucntem , El tibi consoriem dcm refcrtnr ad lempos. Cicero Pauiil., inii. ep. m
verbo gvnilore creasti. 9, Vi.r iiiM.lrni legi titteras dign.s Appio.
548. Post saxa pluasis propria Dracontii, boc esl 565. Nitn a-gre fer.nn, si le;;:is o lil semet ultore,
post muiuli xialem. Adibis nolam ad v. 86 lib. i. proluci.i iillinta in tcmel raiioue cxsuix.
551. Forle Eiiget ut iiuiiium nila' pravave, bomvre. 564Judas,ul cx M.itlbxoronsiat cap. xxvu, vers.
552. Forlc iew/'ii«« partnien». 5, Laqueo se suspendit Lucas Act ap., vers. 18,
: i
556. Donalque rea^um pro retnitlit, condonat, ele- addil : !•! suspensus crtpuit medi ;», ci dijfusa sunt
gau^ plirasis. Ovidius I. u de Ponin, ep. 7, vcrs. 51, vninia viscera ejus. P.ures et inier|ireles dtversas
i.'i</;in oraiiii pmifcns daaaiar tayt inoram.
Prml.ii- inieriiiii raiiones, ut id quo pacio acciderii expli-
.«., Cuncta offensncaia
.^.-. 78t, itonal. Ter- carent. -- -
Alii uarraiit corpuris rp<>n>lere rammn rui
inn 3J'i" vcrs.
lins Psyclt. „ - »v f
'.
liilliaiuis I. l cotitra tt.ircioneni Fucia per errorem : " hxrcbai inclinasse, et alicujus ope a morle tunc li
miseris Ueut omnia donal. Draconlius infra vers. C05 boralum. iion iiiulio post hydropisi correpliini crc-
limili verbo : Lo> gitur ueeeata reis sine roce roga ut. pnisse. Aln referunl cv arbore qu.i peudelai oppor-
557. Scliccl vel Jmla mi^er, si sper.issei, vcuiam liinc ad aliquo fuisse ereplum, tt dciinlc e subluni
a Deo liabuissei. luda ila eiiain eflirtur i PriideiiiiiJ luco pixcipitcm se egis-e, <pio viscera diffusa siini.
Dillncb. vers. 155, ul conlra G faniuui in cuinnicni. Alii censciii, viia jani lunc.tiin, iu cloacam i>i'OJ>'Ctum
probavi qtiod more Laiinuiuui lil, et ul ul iuia cor-
: crepuisse. Alii opiuantur Jud un desperanoue ada-
ripialur. cluui et qua-i siiMiigiilaiiiiii corruissepionum, et se
558. Nonien jam ha'>el DeieidiuM seu Chrittici- , prxcipiiasse et disruptum luisse. lCcumenittS in Acia
dium. Sed auiu Judam ceiic non li.ilmii. Vide I. m, tenel Judain ,coiilia> to laquco. quo suspcnsus cral, mo-
vi-rs. 2iii , ubi tle stiicidio loqnciis ail Dracunlius : diiiin crepuissc, i|u.e e>l hx> ipsa seiiieulia Dracou-
lloc facinus nec noinen habel. tn Papias, ah QBcumcnio alligatus, seripsil Judam
559. Nihil per syn.ensin monosyllabuin vel scri- : ad impiclalisexcmpltim luuc in hoc mundu pcrmati-
be tiif. Veniale vox Macruuii, Aniiniani, Sidoini. sisse: qui na corporc infl.itiis fiul, ul pro^iedi uon
560. Mibi plaCOl lcelin codicis Jndicioq ue suo. Scd p tsscl, ci a curru deiiique comprtsstis cicpul. Vide
t in mss. sxpe jnrfirinm et ididum coufusi sim, i Grouo iiiiu Exercilat. acadein. de pernicie <t CMK
iimi neino siispicabitur legendiiin Indieionnt suo. Jui.i'. Calineium iu Dict nn. Biblic. verb. Juda>., Dis-
Ariitzeniiii Miicellan. ctp. 5m
Aratnra prsferl cum lenat. Andic.c \ii«ieii do geitere moriis Jtutx, ci
ctli'i nic Aldi Cl liastlconrl In.ltcio :a!t . ipti.i, ii, |. iii, Dialribam Joanuis \V.t n ccudc supeudio Judx
,
017 CARMEN DE DEO. LIB. H. 818
Viscer» fusa fluunl, hinc cor crudele palescit, Per mare, per terras , ut Chrisii nomrn ado-
6C5 A.
[rent,
Funesiaiquc diem de corpore (nbe madenti.
Legimus, innumeras veniam meruissc ca- G''nlilcsquc deos, et cordibus ido!a pcllanl,
[tervas 580 271 Mars cadat cx animo, pereant Saiurnus
de gcnte rcas, moriisque minis- [et Arcas
270 Judaea
|iros Juppiter, aique Vrnus, Tiiania, Juno, Cupido,
Oplitna perpetux sumpisse hxcmtmera vitae, Yel qiiicunque dii flcti sermnne veiusio
575 Quoruni Paulus erat capul exstans grande ma •
Credanlur nil posse, simul nihil esse prohe. -
[lornm: [lur.
Et lamen ipse fuit legis post crimina doctor,- Solus ubique Deus, rerum fons, condilor, ct
Manyrium Stepliano qui fecerat, indc reccpit, |spcs,
Et meruit plenam, quam conlulil antr, coro- 5S5 Idem sempcr eris, quod el es, quod et anle
[nam [fuisti,
In se vera Dei conflrmans verba probavit: Nil addens, mirmensve tibi crescentibus annis.
575 Hoc patietur bomo, qnod quisquain fecerit ulli. Tempnra mnlanliir, le nunquam saenla mulant,
Sed bonus exccpit, quodlunc male fccil ini- B Qualem prima dies, i nlcin simnl ultina noscei.
[quus, Cum le noa caperenl coeli, terra?que, fretuin-
Quod populos, gentcsque docens convenil [que,
[eundo 590 Arris ei spatium, modico le corde reponis
SCRIPTCRA COD VAT.
565. V. (nsa huic cor c. 582. D. hcto s.
569. Sumpsiiie munera. 585. Krit quod «'. quod e
:
a.
580. Salurnus et ara;. 590. Ac is el spatium.
NOYJE.
565. Alio modo corrini pmest niendum, videlio l Idola media corrtpli, tst in
579. leg. vers 96, I
Vitcera fudit humi cor crudete patescit.
et Cnm Domimint nmtnr, id.la vana colunl Sic semper
567. Cerlum viilelur plures e Judxis qui morleni idoin elTernnt Prtldeiitins, Arali r aliiqne inuuinei
Chrisli procuraverant, aliosque e gcntiltbns qui eain Chrisliani pocix. Italionem hnjiis c>>nsiieuidinis red>
inlulerant, veniaui a Deo lnisse conseculos, cum pro d di in prolegnm. ad Priideutium num. 208.
eis Bominus in cruce pemlens oraverit ct cxauditus 580. Arcas luil fllius Jovis ex Calislo, quam poslea
fuerit pro sua revcremia, tit ait Apnsiolus ad llebr. Ursain majorem in coelo fecerunt poeix ut Ar- ,
cap. v, vers. 7. Vide Arnoldi alibatis Bonx-Vallis C cada Aretnphylaca seu Bnolen. Il»c loco .Tdjeciivtim
traciat. de Septcm Verbis Dotnini in cruce in Bi- videtur Arcas, ut Jupiter Arc.is dicalur, quia nalus
blioih. Patrum. est in Arcadia, ul mulii asscrunt; alii in Creta ma-
569. Lib. iii, vers. 455, Qnce nos alernm tperamut lunl. Poterit eiiam accipi Arcas pro Mercnrio, qui
munera tiKr. Sumpsisse munera non cohxret cum natus est in Cyllene Arcndix monie, adcoque a mul-
metro hinc sumpsisse hccc munera, aut venisse ad
: lis Arcas el Arc.iilius dictus csi. Siatius absoltiie pro
munera, vel nioriijr/Me ministri Optima perpeluce sum- Merettrio Arcada posnitl. v. silv. f, vcrs. 107.
pterunl muncra vilce, vel sumpsiste prannia ritre, pro- 581. Tiiania est Diana, somr Solis, qni Tilnn di-
ducia ultitna in tumpsisse ob pr diciionis sequentis. citur. Ovidius lih. III Met., vcrs. 175, Dumque ibi
Sedulitis, I. I, vers. 540, Aurea perpetuai capietit perltii!ur solita Titania lymjiha ; el I. iv. Fast. vcrs.
pramia vitm. 945, Cum Phryqit Assaraci Tilania [ralre relicto ; ubi
570. Exstant per pleonasmum, vel significat super- aliqui legunl Tithonia.
eminens. Panlus caput eorum diclur qui Erclesiam 582. Lib. lii. vcrs.514, Couficti sermone Dei, eic.
et Jesum Christitm in membris suis perdere elexstin- 583. Probemur, nt stipra vcrs. 26 ilixi.
guere conabanlur. Vide episl. I ad Timolh., cap. I, 584. Deus spes, ut dictum in nota ad vers. 1 hu-
vers. 15, et Act. apost. cip. vnt et xxn. jus lihri.
572. Ilecle prima in Stephano corripiltir, qtix la- 585. Lib. III, vers. 523. Qui scccula mulnt, Ifee
men eadem ir.inus bcnc in Kiegia produeitur vers. mutant hunc scecta tamen, quia, quod [uii, hoc est,
1"!, nisi legeuilitm sit, ul pulo, Anle alios Stephanus. Hoc erit aternus. tleg. vcrs. 8, Idem scnipcr erit,
Verbum (ucerc amplissima! signiflcationis esi et pro ,
q qui es modo, vet [ueras.
afferrecumdalivo punilur, ut ( tcere alicui medcinam, 590. Hoc quod canil Ecclesia de Dei-
ipstun esl
remtdium, perniciem, mofem. Ex marlyrio Slephatii para : Quem capere non polerant, tuo gremio con-
cceti
Paulus martyrium recepit, quia illius precibus ad tulisti, ut animadverli ad vers. 92, ubi similis est
fidem Jcsu Christi conversus est, pro qua marlyrio scnlentia Sed nun cnpiendus ab isdem. Inter car-
:
coronatus est. mina Damasi poem. 2. et post earmina Clattdiani :
573. Fortasse alludit ad nomen Slephani, quod Mortalia corda Arliftcem texere. poli, mundique sub imo
Grxcc coronam siguiflcat. Pectore : qui lolum late compleclitur orbem, Et qui
575. Intelligo cap. vu Mdtih., vers. 2, /n qub enim non spnliis icrrw, non mquorisundis, Scc captur ccelo,
judicaveritis, judicabimini, et in qua mensnra mensi parvos confluxil in arins Yule elijni hymnuni Forlu-
[uerilis remclietur vobis. Qux sentcutia multis aliis nati, Quem terra. pontus, celhera, ctc. Quod aulem
in locis sacrx paginx refertur. Nec dissiniile e-i ait Draconlius, ifodico le corde reponis V ecloris hu-
quod ait Apostnlus ad Ephes. eap. vi, ver<. 8, Scien- mani, flgurate loquilur cuin multis Patribus, ul in-
tet quoniam unusquitque quodcunque fccerit bonum, nuat, B. Virginem prius menie quam utero conre-
hoc recipiel a Domino. pisse. Notandum est miiltas liujusmodi locutiones
576. Martyritim quod iniquus inlulerat Stephan», liguraias e poetis Christianis prxsertim desumptas
eicepit ipse bonus. in offlcio ccclcsiaslico retincri, ut in Hesponsorio
577. Paulus gentium dnctor nuuciipatur. Damanis quinlo Circumcisionis Confirmalum ett cor Virqinis,
:
rarm. 7, Gentibm ac poputisjussus piwdicere vera. in quo divina nttjsteria, anyelo nuntiantc, concep.it ; et
119 DIIACONTII CAItttWA 820
272 Pt*t'»rta huinaiii, cnnreptns menic lldcli. A 273 Prxvenil, et hciiiDJ venia pr.T-ccdit ini-
l.v.m.lis, i|uii(l lingua laiei lub COnlo loqu.ici, [ipiuui.
Ame f.iiur j viilcs, pones el le nulla ftiiura, »'.(10 Clirislus enim dattis est nobis, «pei una sa-
Sint lieoi, Oinnipuieiis, prxsenlia eunclu vi- [ lulii,
(ilentur, Qui nnslra liic peccata lavet pius amne crunris:
095 Ant transarla magis nnhis mnlurl oreaniiir. r i lleet ipse ferai maculas il criuiina nostra,
Sic peccauros lioinincs lu Spirilus anclnr Inimai -lil.itn s adost tamen agnus , el unicus
Aiiicvidensprimum nie.licinam, sat;cte,p:irasli, [
hxres
Quam faceres liomincm : indulg. . ia prouipla 274 Sempcr vivenlis, semper vn lurus cl ipse.
[reaiuin 605 Largitur peccala reis sine vocc rogalus
SCIUPTURA COD. VAT.
593. P nes t. n. 599. Peruniletf.
MJ6. Qui percalurot. 001. Nottra huic peceata.
598. Q«am fueet h.; dubie prompla. 603. ScriLitur immaculatut, H obscure tamen.
NOT;E.
ibidem ex hymno abeeedario Sedulii Domut pudiri B (srilirei ntinno et modo nostro conripiendi) pra ,)c-
:
pectorit Templum repnte pl Dei, lntacla nesciens vi- stinatum fuisse C.hristuui, quam decreta csset hominii
rum Verbo cancepit filium. Conlra crrorem asseren- creatio. Sed verius puto Dracnnliuin nnn lam subiili
lium Deiparam conle, ium uicro, concepisse, con- raliocinalione hoc arguinentiiiu penraclasse, ac so-
snle i|U» notavi ad Prudenlii Apothcos. vers. 585, luni asserere Chrislum ab alerno pr.rdeslinatum
Virginitat, etprompln fides Chrislnm bibit alvo Cordis, fuisse antequam homo crearctur : adcoque indul-
ulii nunc oocurril legendmn e\ cnnjcnura b.bit ulto gcntia etvcnia in hac Chrisli prxdeslinalioiie reatuiu
Cordit, ipi unvis bene eiiun csi alvo; nim scquitur : el facinns p'X edunt.
ei intaciis condit pariluia lalebrit. 601. Forle Qui nostra peccnta lavel, pro.lurla iillima
591. S. Leoserm. de Nativit. Domini, c. 1, Vir-
I in notlra ratione r.TSurc, nam liic, aul liivc, aut littic
gorttjin D tvidicx stirpis etigitur,
quoe tacro gravidaida ahundai. Vi.le vcrs. 511, Qito mens nottra tacri mun-
fetu, diviuam, humanamque prolem priut conciperet dabitur imbre cruorit.
menle quam corpore. Viile nolain ad vers. 89 hujiis 602. Joann. cup. i, vers. 29. Vidit Joannes Jetum
libri, ul.i vrrsilms im|i|. deelirai Draconlius veram venienlem ad te, el ail : Ecce Agnus Dei, ecce qui lollit
Christi concepliouem in ulero Deiparx Virgineot : peccalum mmidi. Recle Draconiius/Vhil maculat; hoc
intratte sinut diqnalur, et alvum Terrarum, coelique enim est ivtlit, scilicet feil, porlat. Ep. I Petri cap.
capiix. ll, v. 24, Qui peccata noitra ipse lerlulit in corpore
592. Camor cordis taccnie lingua exp'iealus est suo tuper lignnm. Cap. uu Isai.e, ver«. 4, Vere lan-
lib. i, vers. 568. guores noslros ipse tulit, et dolores nostros ipse porta-
595. Forte \n'e futura fiilrs, potint libi nulla ftttura, p vit.... Et posut Dominus in eo inquitalem omninm
Sint licet, Omnipolent. ** nostrum.... El quasi nqnnt coram tondente sc obmule-
594. Forie Scilicet, Ojnnipotent. Deo prrcseuiia scet.... Et iniquitatet eorum ipse vorlabit.... Et ipso
omnia sunt, eliam quxnobis luiuri autjam iiaus.acia peccala multorum titlit. S. loanncs Evangelista in ep.
sunt. Solet scilicel xlernitas coni|>arari punclo sqq I eodeni illo suo verho usus est, cap. iti, vcrs. 5, t'i
rentro, quod unum simul pluribus lineis ad periphc- sriris quia ilte apparuil, ut peccnta noslra lollerel, et
riamdiiciscne\istii. Puiestiamcn de Deore tead hu- peccalum in eo non, est. Christus igilnr quodammodo
manx inenliscaptuni verbum prxteriti ei fuluriponi. peccata mundi ab' h min.biis ahstulit, et supra se
Aiigusiinus traciat. 99 iu Joan. uuiii. 5, Quamvis unim tulit, sive in corpore suo perlulit.
nalura illa immntabitis non recipiat puit et r.iur, sed 605. Srpe in sacris Litleris Jrsus Chrislus aqnus
tantum tsr.... tamen propter mulabililalem temporum, vocatur quod a veierilms Chrislianis in miili is adhuc
;
in quihus versatur noslra mortalilas el noslra mutabili- etsiantilnis monumentis et imaginibus expres&um
tas, nnn mendaciter dicimus et fuit, el erit, et k<t, apparel. De hoc Salvatoris cognomine mira ilocirina,
clc. Viile Raynauduin Theolog. Namr., dist. 7, el subliuii qnadam theologia dispulai Ludovicus de
qu.Tst. 1, art. 7, iilu fuse xtern t:item explicil. :
Leoii.Augusiiniani ordinis theologus in primis graris
595. Infra vers. 752, Vet cui cnnrta patent, per et clegans in aureo opere llispauico de noiuinibus
quejn sunt omnia quol sunt, Et tramacla simul, qnai Chriiu quem, veliemcnter dolui, cum oliin vidi in
:
iiml quandoque futura. Vidctur esse sensus Deo : qiiiliusdam mss. schcdis pcssime hahitum , quasi
clincta prxsenlia, aut potus transacta videntur, monstra doceret, a Iheologo scilicel alicujus nominis,
qux nobis ventura sunl. Vcl lcge F.l Iransacta simul, ui nnsira snnt tcmpora, sed pretii sane exigui, nisi
et quce venlura CTtQntUr. Pnnitur venlura crrantur pro D qu privata sua jndicil theologica, nugis canoris re-
>d
creabunlur, vel creantur. iniclligilur de xterna rerum ferta, magno prelio ipsc xstimjhat. Christus enain
prxdeflniiione et divina providenlia. dicitur unicus lixres 1'atris cx psal. u, vers. 8. Pru-
597. Lil>. i, vcrs. 743, Pictate medelam Impendit denlius hymn. 12 Caih., vers.81, Summo Patri tlaj-
tn, tuncle, lunm n*edicamine nutlo. res crealur unicut.
598. Libr. l vers. 88, iiic indulgentia va-nuin Prce- 604. Deus iiirriis plnasi sacrx, Scriplurx dicilur, ul
veni'. dislingualur a l.ilsis diis genlilium, qui vere uioiiui
600. Sic F.cclesia in Nalivitaie Dnmini ranil C.hri- : sunt. Ilieronymiis I. iii Cununent. in M.iiih., c. h>
stut natus est nobis. Fpist. :nl Thcssilon. oap. v,
I Petrut ex ;i,i s.m.i om»ium aposlolorum profiletnr :
vers. 9 scq. Quoninm non potnil »os btut in irattt,
: Tu u
Chrifut h tlius Dei vivi. Deum vivum appellal rd
sed in arquisilioiiein salutis p, r liominum »»« rum distinctionem eorttm dcorunt qui pulantur dii , sed,
Jesum Cltiistim, qui mortuut
si pro nobis. Theologi mortui sunt. .Fiernilas Filii declaratur, q\ii seinper
nonniilli ducent Christum pradeslinatum fuisse, ut victurui ipsc eit, iino Mt ipsa vua.
lincin omniiun, quas Deus rrcaturiis eral. anle prx- 605. Liirijilur, coiulonat, nl v. 556, Douatque rem-
visuin peccatiun nriglnile : alii poit pneviium pecea- tum. Tacitus Anual. III, cap. 70, lnjiiritt rtipufrticm
i.iin urlginale, sed anto praviia pecciti iliurun ho- ne largiretur ; liOC csl, nc coudonarcl injuri.i» rc pu-
... i'.iiu artualia. Driconllui videtiir docere, prlui blicta iMaias.
8-21 CARMEN PE PEO. UB. II 82t
Pectoris afieelu, sccrela menle, lide, spe. A 615 Credidil Aoralnm Dom ,
nnq c r l faclus anii
Cum sit ubique Deus, setnper prjcstare pa- [cus.
[ralus, Confeetns scnio, memoris niar en'ibiis xvo,
Tardius aecipimtu beu! no^tro corde moraii. Iuler avos atavosquc fuil, se>l prolis egcnus,
Oderunt pia vota nioras, f. siimi> adoptat, 276 (H a "J sobolcs Ismacl eral) frustraque
CIO L't prx-slel, si quae nns purgel c.iusa morandi. [marilus
Arb Irio posult rlernens Deus oilinia no-tro, Officii geniioiis iners ; algcnte vapore
620 Cerminis cxsiinctus cecidilgeniialibus
275 Libera mens liominnm est peccare, aul ignis,
[vvrre sancte, Et fecuiidus amor, qncm jam aubduxcrat xtas.
Libcra vota d dit, i;iiando spcrare velimus, Ncc solus steriles reiin b.it marcidus arlus.
Credere si p'aceat', facile cst nain posse inereri. Feiniua delerius prxmnrtua mcmbra traliebat
SCRIPTCRA CUD. VAT.
607. Cum fit ubique. 616. il. remeantibus a?vo.
608. H. ttotlra corda m. 618. At toboles impnbcs e.
610. Ut preestel quam nos qtio ptirg l causa tnereri n 622. M. astus.
seil pu«m ambigue. 623. D. prn morua meinbta.
612. Yivere tanclce.
NOT/E.
606. De oralione cordis vide libr. i , vcrs. 507 evcitata el prncvcnia, quam pntesl abjiccrc, si vclit,
seq. aul ei asseniiri, si placcal. Ei bic qnideni st acms <
607. Praaiare pro prodesse , vcl potius pro prnp- primos, sive pnientia vountaiis proxim" expedila ad
slare bencficia. rredcndum. In ipso vero ariu secundo lnuia! supcr-
609. S. Auibrosius libr. n Cnmment. in Luc., cap. uaturalis operatinnis volunlaa adjuvaiui' a Deo nou
1, num. 19, iVeirit tnrdu tnolimna Spifilus sancti Mltam simullaneo gcnerali concursu, sed el maxime
gratia. Dracontius lib. i, vers. II, Etpia rota Dei. induxu physico grati,-E iupcrnaturalis, sive liaic gratii
610. Versus non solum obscurus sed ellam mcn- , cnoperans re disiingiiatur a gr.tia priveniente , ul
dosus. Puto, misericnrdiam Dei couimendari, qua multi docent, sive non distingilalUr, ut alii maluiu.
etiam sero ad se conversos recipii. Iloua enim operatio iia boiiiiiii lihera esi, ut simul
611. Liberlas indifferenli c, qualis a SS. Patribus ilonuin Dei sit laione gr. lirn excilamis et a-iju-
explicatur. Etutloluiu bunc locuin siiiiul suboculos vamis.
pnnamus, Draconlius gratiam Dci, liberlalisque ar- 6M. Duplicem sensum habere possunt hsc verba :
bitrium ila exponil. Deus semper prjestare gratiam est nam pnsie nlereri; vel facilis est potentia
facite
parati.s est. Apocal. cap. ni, vers. 20, Ecce tto ad C mcrendi.vel facile est inereii potenliam, sciliccl cn-
ostium etpidso si quis audieril vocem nieam, et npe-
: dcndi. Primus sensus bulc loco congruit. Sumitur
rneril m hi januam, intrabo i.d Ulmt. Quod auii in vero mereri pro accipere, ohiinere, ut sa;pe alias a
humines gratiam liane non recipiant, aut lanlius ac- Dracontio. Vide lihr. i vers. 136. Cuni vers. 608
,
cipianl, eoruin culpa e.sl, qiii proprio conle, scu vo- de hona voluntate, dixerit, Tard.us arcipimui, nunc,
luntatemoranlur. S.Tliotnasquacst. UdeVent.arl.il, ait, facile esse meferi seu accipere dona Dci, quia
adpriiiiiini: Hocenim ad divinamprov denliam p,rlinei, vo'uniaiis nostra? gratia pra^paratac est consentire,
ut euitibel provuleal de necessariit ad salut.m, dummodo adcoque sic cousenticndo pcenitcntixdonum aeci-
ex ejuspate noninipediatur.F.x qunpalelqnndquia - pere. (luusi dicat, poeniientia non res aliqua difficilis,
cipiunl, donum Dei accipiunt: quamvis euiin liberum ct cxtra nos posita est: eam enim dat nnbis Dcus
sil liomini gralia pncvento vhere sandlc, tamen si sine voce rogatus ptcloris affeclu, secreli menie, fide,
sancte vivil ilonum boc Dei est , qui volunlalcm
, spe.
praeparavit, ut bcne vveiei. Deus enim, rum slat ad 6li>. Ep. ad lloinan. cap. iv, vers. 3, Credidit
nstium et pnlsat, priinam ^ratiam confert, sine qna Aliraham Dco, et repwainm esl illi ad justitiam, x i
voluntas snncic vivere non pniest. Deus autem ita Ihws. cap. xv, v. 6. Vide Prudentiuin in pnefat
gratia su pr*veniens li .nuneni, odio habct hnjlis
i Psych.
moras el resistentiam: sed cum nolil nioiteni pec- 616. Lepo mcmdris marcenlibm, ut v. 022, Reti-
catoris, exspectai ut convcriatur auxilio gra'i;e pne- nebnt marcidus artus.
venienti» adjutos. Semper juslificatinnis exordiuftl in 6!7. Abrabam in ea xtate erat ut avusaiavnsque
adnliis a Dci prxveniente gralia perClnistuin Jesmn, rj esse potuissct eral ergo quasi unus ex avis atavis-
:
qui daius est nobis s;ies una salutis, sumenduin esi, qne. Sic diciiur etse inter moriuos, esse in icnioribus,
S' d ila ul bomines libere cooperentur gratiie, cum el Grxco more esse in sanctis pro esse sauciuin, se-
pcccare possinl eam rejiciendo. Synodus Tridenlina, niorem, mortuiiin.
sess.fi, cap. 5 Ut qii per peccatu a Deo aversi erant
: 618. Posset alitcr rcstitui i\on harres Istael eral.
per ejus excitantem atqne adjuvantem qratiam ad con- Scd reiineo soboUs ex cp. ad Roman. cap. ix, vers.
ver'endum se ad suam ipsoriitn juslijicnlionem eidem 7 Neque qui semen sunl Abrahrn , omnes filii ; sed in
•
graliw libere assenliendo et cooptrnndo disponanlur,
. Isaac vocabilur libi setnen. Conjiei posset Ismael im-
ita ut, langcnte Deo cor hominis per Spiritns sancti il- pubes erai, correpla uliiina in impubes, ul in faims,
luminatioi em, neque homo ipse uiltil omnino agal in- ci similibus apud Prudentium : sed seusus minus
tpirationem iilam recipiens, qcippe <jt'i ii.lam et aiji- conimodus rcddilur.
cere potest, neque lamen sine gralia Dei movere se 619. Iners cum geniiivo Naevins libr. i ftell. Pun.
al jusliliam coram illo lib,ra sua vuluntaie possit : unde apud Macrolium I. vi Salurn., cap. 5. Vapor jiro ca-
in sacris Liiteris cum dicitur : Converlimmi ad me , et lore, ul passim apud alios, et infra v. 631, Fecundus
ego convertnr ad vos, libertuti-, nostrw admonenmr. pcr membra vapor discurrit utrique.
Cirtn responijemns : Converle nos, Dotnine, ad te tl conver- 023. Lc^o prmmortua, quo verbo iitunlur Ovidius,
lemvr, Dei nos giutia pbxvejiiiri confitemur. Libera Livi s, Sucloiniis, alii. Vel lege emoriua ex cp. ad
ergo vnia quaj liabet lioino, sperandi, quando velit, r.ouian. cap. iv, vers. 19, iVec consideravit curpus
credendi, si placeat, ul ait Draconlius, n:tnl sunt aliud suum einoriunm.... el emorluam vutvatn Surw : quo
nisi ipsa voluntas bominis grati,\ Dci sup^rnaturali vocabiilo Plautus eliam, Pllniusoue utuntiir.
DRACMNTH CARMINA «I
Spes genrris reeidrns, et vis malerna peraeta. A Sic uuriim crevisse suum, lencrasquc purllas
r
'.>'i > Augebal spein snla lule-, pra-iumptio simptrx. «• «•> Consulii, et trrpidans Unqtiam nova nnpia re-
Frigid.i progeuiein senibus natura negarai. [quirit.
Flebile conjugii porlabanl nomen inane, Sxpe verccundos faciunt nova gaudia vuliiis.
977 ^pes i.iiiuim juvenilis erat, croscentibus Frueius honesatis dalus est de venlre pudn-
annis. [ris.
AITuil liis prolem ipondens cuin genie nepo- 278 S' c liflH <"" 1IS genitor post sxcla cre.iii,
[lum. Cent'bus et pnpulis lamen est paler unus
650 Non bns crrta fides, ner spes incerta fefellii. [origo.
Fecundus per meinbra vapor disrurrit uiriquc, 645- Omnis arena maris, vel Dammea sidera cccli
Dulcior ei gclidie irrepsit flamnia metlullis, /Eqnantnr nuniero bcnedicli germinis apte.
Miranturque senesrctlivivo foinitc venas Nam cui lerra daiur, etcceli sancia paraniur,
In sobolem CalniiM stns : animaius anhelat. Reciius xqu >tis geminis hinc inde elcmeniis.
635 Inter inembra purr vinCius conipagibus arclis. Sara, socerquc simul Dominum pcticre ro-
Intumuere sinus rugis |iercuntibus alvi, [ganie»,
Dum tantum sit maler antis parilura proplie- B 050 Illa virum meruil siabilcm post fonera septero,
[
(;uii llicvisum, fugiunt cum paupertate tenebrx,
Et stcrilis, fecunda parens miratur, ei lncret, F.l geroino capit orbe diem, rcducesque scrcno
SCBJPTUUA COD. VAT.
6-24. Prius erjt revidens, farium reculens. 656. Pereunlibus ani, pritis avi.
635. Augebat spes sota fide* presum de si re- 657. Dum tamen sit maier.
liqnum. 638. Et steris fecunda.
626. Nutura negaret. 615. Uaris vel /lumina s.
650. yot hos cerla. 646. /Equalur numero.
651. Discurrit uritque. 648. R. aqualur g.
653. Senes recidivo somite v. 650. Post obscure scribilur
634. In sobole ealuisse. 651. Hinc cisum.
635. Arctis, non clare. 652. C. caput o.
NOTyE
644. De verbo recido vide 1. 1, v. 105, et I. n, vers. ftirnt wiaivBj pro renascenti, recurreuli ac reili-
156. Cogilabam vis malerna perempta, ut membia vivo.
prcemortua. Sed peracta videiur probum, ui apud Sla- „ 634. Libr. i, vers. 262, Animanlur, anhelant. Melius
lium I. xi, vcrs. 746, Virestjue peractas, lioc esi, con-
** videlur In sobolem quam in sobMe.
sumplas, exhauslas. 637. Forle Cum tantum, hoc est, lam magntim.
625. Suppleo prcesumpiio simplex, nam libr. lll, Fuii Isaac pairiarcha et propheta, cui srilicei Deus
vers. 248, fides praisumplio sitnplex dicilur lmpendut : promissa posterilaiis augendae renovavit, Gencs. cap.
quid pura fides , prwsumptio simplex. Ponilur prw- xxvi, vers. 24, qul eliam propheta? paries egii, cuni
tumptio pro fiducia,el ulroque loco de Abrahami Jacob bcnedixit, et posi Jacob Esau.
fide sermo est. Judith cap. ix, vers. 47, Exaudi me 639. Pucllas vorai puerperas aut qoa? jam pepere
miseram deprecanlem, et de tua misericordia provsu- runl. Horalius I. lli, od. 22, Quu? taborantes uler>i
menlem. Sparlianus in Adnann cap. 2: Habuit aut>m puetlas. Sexrenla alia sunt hujusmodi exempla, ex
prcesumplioncm imperii mox (uturi ex fano, elr. Plinitis quibns id colligi potest, puellas dirias fentinas in ea
L ix, cp. 5, Alius atium, ego beatissimum eiistimo, qui xtale qua liberis operani tlare possunt.
bono? mansurxque famcc prasumplioue perfrmtur, cer- 645. Forle Sciliat unius. Bene lamen est Sic licet.
tusque posterilatis eum futura gloria vivil. Pos>el legi Abraham licet genilor unius, post sxcltim, vel lon-
Augebat spes sola fidem, prxsumplio simptex : verum gum lemporis spatium grneraii. lamrn pater est g. n-
lam fides quam spes prxsumpiio recie dicilur. libus, rl pnpulis, elc. Post sorcla foriassc imilatiniic
626. Furte negabat. Virgilii lib. vm, v. 508, Sed mihi larda getu, sactis-
627. Steriliias dedecori erai apud Hebraeos, ut que effela senectus Invidet imperium.
nntum esi. Paulinus carin. de S. Juaiiiie Baptista Se<i : 645. Geues. cap. xxn, v. 47.
quod xn opprobrium matrum posuert priores, Prole 646. Lih. iii, vers. 165, Benedieti lala propago de
carens, slerilem ducebat mossta senectain. Ftebite inane D eodem Isaac. Forle benedicti germinis hac; sed aple
duo adjecliva um suhsiantivo apposita de quibus , esi reiinendum nam aii apte arqtiaia duo elemenia
:
multa alii commcntatores pociarum. numero benelicti germinis, coeliun et terrani quia,
629. Geues. cap. xvn, vers. 4 seqq., Apparuit ei cui lerra dalur, coelum eiiani paratur.
Dominus, dixitque ad eum. . Et ex itta (Sara) dabo . 647. Coeti saneia, ut tegis sancla I. l, v. 624. Stn-
tibi filium, eic. etum ponitur rtiam pro lemplo.
650. Cerla fidcs eral, qtiia ccrlo fuiiirnin id crrdi- 649. In codice scribiiur Sarra. Eodero die orabant
dit Abraham spes vcrn incerla iliciltir, quia rwilra
: Sara Raguelis filia, et Tobias seoior, postea sorer
spem in spem credidit, ul uit aposiolus 4'aulus ad Sara?, el ul referlur cap. iii Tob., vers. 24, /n illo
Rom. cap. iv, vers. 18. tempore exaudiia' sunt preces amborum in eonspectu
632. Mediillsc [irius getida cranl. Srd, me non in- gloriw sununi Dei. Ilisioria hcc lolo eo libro narra-
vito. legcs Dulcior egelidis, hoc est qua? llnnnia ipsa (ur, et saiis pcrvulgaia esl.
gelu amiscrani. Caiiillus carm. 46 ad seipsum Jum : 651. Tobias lilius simul ciiin uxore diviiias at-
ver egelidos referl lepores. tuiil.
633. Verius videlur redivivo, qnam reeidivo. Viile 6M.
Orbes sinipliciter pro oculis, ul apud Pruden-
nolam ad v. 558 lih. i. Elsi autem grammalici vcle- litim ac plnres alios veieres. Lib. i, vers. 345. Orbt
res readivus et redirirui eadcm feie signiliealione micant geinmo, elc.el rursus I. III, vers. 262. o^pmiiii»
ignnverinl, tamcn probabile esl srnplores antiquin- n»i. Ovidius I. i Amor., el. 8, tt gemino lumen ab
i«s scmperdixisse rfdittriit, cx quo drpravale Ij. lutii orbt venit.
fS5 CARMF.N DE DEO. LID. II. 826
Luinine suntacies post nabila crassa micantes. A Nam nec tcittpus erat longum, quo vota pia-
Daviil adulterii faeinus homicida peregit, [rent,
655 Sed scelus agnoscens culpas impune faielur, Cum ncc plena fuil cunciis poscenlibus linra,
279 Sic reus el veniam sceleri suh voce. me- G70 Qna vi.tiim nieruere suum pieiate Tonaniis
[relur Oh.mI veius. aique novtim duo Test.imenta lo-
Credulus, el Domiui famulus post, atqne lide- [i|iuintur,
[Hs, Millia lot snbiio veiiiam mcruisse reorinn,
Attesiante Deo, coelesti voce vocalus, l'ro quibus una semel voi cst, aut nulla pre-
regem faccrel post crintina natiini [caia.
In tanttim ul
6t>0 Ex eadem muliere virum, cui lempore parttis Exegil quid plena fides, el credula, dixi.
Omnia conressit merito geniioris amaii. S"8 Quid non credentes mercantur, dicere cura
Fleverat fczechias : sub puncto lemporis imo. [cst.
Et prece piimori vit:im, el tria lui-ira mcre- Inciirril culpam fancli jatir illc Joannis,
[tur. 281 Ponlificis loca sacra lenens, magnusqus
Murmurc Sub lacito sterilem ilefleveral Alina [s.icenlos,
CC5 280 Malericm ; fecuuda redil per vota priora, II Credere cunctaius Domini promissa Touantis,
Et non est ultra vox exspcctaia srctinda. Angelico senior mouitiis scrmone lepenie.
lli solas ludere preces, jejunia nulla, CSO Mox vindicta daiur per longa silentia lingua?,
SCRIPTURA COD VAT.
f!*»r>. Lumina
sunl. 667. Ilisotafudere.
657. F. post itatnue fidelis. 675. Dicere curce.
6C3. Ki prrci' priino dicavit et t. I. m.
NOT.E.
655. Eleg. vers. 159 de endem David Confessus : s;cpe diciiur. In officio Isi.Iorano sabbalo smcto in
facinus veniam pro clade mcretur Noxius impune, elc. or.itione ad bencdicendos diaeones :
/.'/ m omnibut
Vidcl. i, vers. 31. Agnoscens David scelus, confes tuorum benejiciorum sentientes benedictionem lucernte
gus illud esi, quia fieri vix potest, ut botno scrio cereique immurmurent. Hoc loco clarior vox aul eliatn
graviiatem crintinitm perpcndat, quin ea deiestetur. cantus exprimilur.ViJecoinmeni. adPrudenl. pra?.fai.
65C. Forle veniam scetcris. Sub voce, quia statim 1. i conira Symmach., vers. ">G. D>» bac Anua, ntaira
ac dixit, Peccavi Domino, Natltan repostiit, Dominus Samuelis, I. I Iteg., cap. l,-vers. 13, Porro Anua to-
quoque transtulit peccalum tuum, ut narratur Reg. I. vj qnebalurin corde suo, lantvwque tabia UHus moveban-
II, cap. xii, vcrs. 13 lur, et vox penitus non andicbaiur.
057. Inlerpnngi potest meretur, Credulus. DaviJ 665. Nonne meliits slerdem dcfleverat Anua Matrt-
Dei servus saepius vocatus cst post adulierii crimen cem? Lib. I Keg., cap. i, v. 5, Duminus autemconcki-
remissitm, ut in Veteri Testameiiio sacerdotes et seral vnlvain ejus. Pro re< eptaculo felus in feminis
prophetac famui D i appellari solent; ex quo ad matrix pnnitur a Vegclto I, Rei velcr., cap. 5, et
t
Chrisiianos, peculiari rati ne Dci servilio addiclos, Plinio I. xxvn, c. 10, ubi tameit Harduinus legit ar-
eadem voxilelluxit. Sed ile David verbum /idclis pro- tcriam pro matricem.
nutiliatum post iil lemporis in sacris Lilteris non in- 068. Vola hic sunl preees piarent est veluli sntis-
:
venio; laudes vero i;ua> illi tribuunlur boc ipsuin facerent. Properlius 1. nt, el. 17, al. 18, vers. 17:
sonant. Nam quid Medece, refcrain, quo lempore matris Irum
659. De hac pltrasi In tantnm ut vide cnmment. natorum ctvde piavit amor?
ad Prtidentiuin vers. 153 llamart. Repcritur ea qui- pro quandoquidem cum itidicalivo apud
00!>. Cnm
dem in Vulgata lib. Iteg., cap. i, vers. 6, In tan-
I Ciceionem aliosque bonos auctore.- oceurrit.
lum, ul exprobraret ; sed non idcirco minus a bonis 670. Votum etiam sumitiir pru re qua: desideratur,
I.ngu.Tc Latinre scriploribus cum decore adhibctur. ul boc loco. Meruere, obtinucrc, ul saepe al.as.
660. Muliere lerlia producta, ul in epist. vers. 671. Draeoniius pnclam agit qualeiu describit, si-
161, Insnper et Salomon eadem uiutiere crealus. Sic bique opiabat Claudianus Mamerius in Carm. conira
V. 111, lib. ni, arielem, et muticre boc I. II, v. 123. poetas vaims ad colle^am llis precor, his polius slu- :
Eadem est dissyllahum eonlraciis per symercsin dua- jx diumque, operamque lcgcndis, Scribendisque vove :
bus primis, ut Una eademque via in ublativo apud cane tjrandia capta Tonanlis, Scribe creatarum verbc
Virgilium. primordia reruin, Et chaos anle dient, primwque cre-
601. Arbilror, scribendum mcrito genitoris amalo, puscula tueis. Quwque dehinc varits elemenla peromnia
scilicet Salomoni amaio genitoris meriiis. Rcg. bb. saclis Dicta, vel acla Deo per sancta volumina disces,
II, c. iii, vers. 24 seq., Qua genuit filium, ct vocavil Qum docuil tabulis legalibus indila Moses, Aut evange-
nomen ejus S tomon, et Dominus dilexit eum. Misitque ttci quaz lex Nova Testamenli Signat. operla priut rete-
in mnnu Natkan prvpheta;, et vocavil nomen ejus Ama- yens mysiena Christuin. Tunc le divinum vere mcmo-
bilis Domino (Jedi.liah), eo quod diligeret eum Do- rabo poetam. Vidcs poema Dracontii descriplum.
minus. 071. Forte Excgil quod ptena fides : sed nie!iu9
662. Lib. IV Reg., cap. xx, vers. i, El antcquant i7«irf, ul vers. seq.
tqrederelur Isaias mediam parlem atrii, etc. Hmc dicit 075. F«.rte dicere quairum, vel dicere curo, vcl di-
Dominus. . Audivi orationem tunm, et vidi lacrymas
. cere cur est < vei dicere curceest, aut rura es£, til lo-
tuas, et ecce sanavi te. El addam diebus tnis quin-
. . . quitiir Plauius. Mereri commune est ad prasmium <-i
decim annos. Hine versum depravatum resiitui. Pos. nd [inrna.i..
set etiani legi Et prece proferri vilam ad tri i luslra C76. tleg., v. 39, Liquit et antistet verut pater ille
merelur. Sed mclius est Et prece primori, ul v. 005, Joannis, eic.
Per vola priora, et v. 673, Pro quibus una semel vox 07!*. Fortasse distingnendum sermone : repcnte
rtt, ant nulla precata. Eadem enim est senteniia. Mox vindicla datur, ut dicilur subito repente : vel r«-
001. .Httrwur de oratione quae submissa voce fi> pcnte refertur ad credcre. Vide Lucse cap. i.
847 MUCONTIl CARMINA. 828
Donec venlris onus bli quinis mcnsibus aciis A Erranles punis, scd miiis corrigis omncs
Fundatur de veniro puer sub sorie beata. 605 Sub pielaie bonus, pcencc cessante flagello.
Tu, Deus omtiipolcns, reiuin cudostis origo, Ei quolics coinmotus eris, placidissimus exstas,
Tu pius, et clemens, el consolator baberis, Nil immiie jiibens, levis est seniemia ceeli :
685 Tempore trisliiix majnr dcfensio prcnif. Rcx pie, suppliclum cunclis revocabilc dictas,
Erigit elisos, releval lua dexlra jaeenles, 283 Fi, s ' pcccanies agnoscant corde rea-
Confovel abjeclos, et semper pascit rgentes, lus,
1'ocula larga parans silientibus alina minisirat. 700 Fl damnent meliore animo dclicta prinra r
Nescius irarum monitis, non cladc cocrces Sint, quibus ignoscas, sed non semcl isi» re-
U90 Peccatum, sine clade reos clcmi'nlior audis [laxas,
282 Anle P r cce-, vcnia |in- juvas ; non ira S.rpius indulgens, ostendcns limina moriis,
[furorem Et revocaos a morie truci, quos culpa pre-
I v, -ilii, ut jnboas vel juslc ocridere sontcs. fmebal
rius pius es quam juslus : agis non ergo se vcrus, Faucibus inferni raplas inducrrc formas.
SCRIPTUIU COD. VAT.
68%. Tundatur de. B 692. Prius sortes; conectum tontet.
684. Conio/nlor herilit. 695. Bonus pene cestante.
685. Presut, dubie. 697. Nil in mente jubens, (enit e. t. c.
688. Siriplum est nrro; ad m:irg , alma. 700. Et damnel m.
689. Videiur scripium eoercens. 702. Videlur cnrreclum indulges ex indulgens.
691. Precet veniule jubens non. 704. Kapios ; supra raptas.
uotje.
681. A. Gi-llins I. m, cap 16, ex velcrum medico- loco verius pnlo reniaaue juvans, qnam veniule jubent.
rum el pliilosopborum scnientia docet, gigni hominciii 693. S.rpe de bac senteniia acium. Paulinus po m.
teptimo rareuter, nunquam octavo, sirpe uono, sxpius ultim. fere iisdem verbis Corripiensque lamen ve-
:
numero decimo men^e, eumque esse liominem gigmndi niam dabit omnibus unam, Hemque novam dieam, nee
tnmmnin fm*m, decem-menses, non inceplos, *M exa- me Plusque pius , quam justus erit :
dixisse pigebit
.
ctos.Aliquando tanteii ooiavo mense.atqiieundecimo lihi superflua vidctur conjunclio in plmque pius, ac
etiam ni(um liominem ex Vnwoite referi. fortasse legendum ptus pus cst qiam juslitserit.
:
682. Fundi apco ite dicitur de parlu facili, et non Victorinus de J. C. Deo et bomine Magis indulgen- :
labnrioso. Libr. ir, vers. uliim., Sub sorte pioram. tiasemper, Quam rindiela placet.
685. Libr. i, vits. 729, Spes, et defnsio pressis. 694. Libr. i, verS. 95, Corriofl errantem, itecpunit
Pro oppressis ponitnr preseis, quod verbum ad aninuun morte repentt.
q>:oque Iransrertnr, sed addi solet mccrore, /uc'ii,.:uit « 695. Libr. i, vers. 435, Conlimia boititaie pins. In
aliqiiid Imjiismodi. Eleg. vcrs. 158, Comoioduj Auguslus vir pielale bemuf.
68«. Libr. i, vers. 711, Elevat elisot, el I. n, vers. 696. P/actdiksimuj exstas pro es, ul vers. 731, Sa-
722, Frigii oppretsos. Psal. cxlv, vers. 8, Dominus lus enim Dominus, Dominum qui non habet, exslat.
erigit elisos. Se<l polest oliam accioi pro eminne, prominere, ipion
687. Psal. cit gilv, vers. 7, Dat escam mrim* propria verbi significalio. Senienlia depruiupia
ejtis
tibus. cx cap. iii, ver-. 2, Cum iiatus fiieris, mise-
lliLi.uiu
688. Alma fortasse est dexira , aul alma pocnla : ricordio? recordaberis. Pro iroto commotMt Virgilius
et inlelligi id polesl de manna et coiurnicilins. Liben- I. i /Lu., vers. 126, Graviter commjnit. lia etiam
lius tameo leganv Pocula larga- parant sitientibut, al- Sueionius, Clatidinnus ei nlii.
que ministrans. 697. Libr. i, vcrs. 544-, Exswgil cmsura Dti pie-
689. Libr. i, vers-.ventura monens,
83, Ostentis tate severa.
elc. I.ibr. iii, moniior, sed plus pie-
vors. 1>>, JutlilitV 698. Vi.le 1. i. veis. 31 ei 91. Supplicium dicit
tatisamator. Libr. n, vers. 490, Viterroie dvmet po- revocabile, ul contra munus Dei irrevocabile. Libr.
t ut quam clade pro(a<;os.
i, vers. 609, Manet irrevocabile munut ti Juveocus :
690. Supra vers. 555, Clementius audit. Paiilinus 1. i,vers.74, Qiiflrepromijsij-maitcl irrevocabiledonum.
carm. 6 de S. Joanne U<ptista : Quanta Dei pietas, 701. Sed pro imo ponilur, aut pro et, ilt I. ni, vers.
quumque exorabile iiuinen ! Pamitnisae sat esl. Aucior 17, Celsior exceltis speeie^ sed pulehrior omni. Cuoi
carininis de bandib. D.mini Tn rai.li rccliqne tennx,
:
poniiur pro imo, hstpe addilur eiium aut et. Cicero
et fleclere leges Post criinen (aeilis. Scribebat liic au- Allic. I. in, episti 15, HiemiM primum meum cvnsi-
iior sub Conslanlino, et ex lemporc qno floruil elD tium defuit, sed eliam obfuit, qu.inqnain id aliler ah
siyli siimliiuiline subit animmii suspicari ouoi di« aliis cdilnm est. Val. Flaecus lih. v, v.ts. 391, /4« te
siiiuliim non esse a nostro Juvenco. Dierqne Con- animos, sed el omnia nottra repoiw. Simpliciter PIi;f-
slanlini lauilibus car.nen cl.uidil. Sic ille : .41 nuiic drtis I. iv, f.<b. 17, Udore ... sed ntutto repUnt.
tu dominuiH iHirilis, pielate parenlem, Imptti» fuci- 702. Sn[>r.i vci°6<. 514« Leihique viat, et limina mnr-
lem, rrvcndi teg$ mugistrum, Edictisque pnrcm, qua> tis. Libr, 1 Uttg., cap. u, versi6, Domiirm morti/icui,
lex tibi eondilutancit, Victor<m, la>luinque pares mihi et vivi/icat, dedueitad inferos, el reducit. Deiiieron.
Constanitnum, Hat nidtiui (etu terris mlnl ante dedi- c. vxxu.vers 39; lob. c:ip. xm, v. 2.
tli, Necdabis ; exceiliient uiinam sua piqnora patrenx. 703. S<i( ¥ ra vers. 422, Fripiinr de morte iru.i.
Juvencus vero lla-c mi/ii pax Chrisli tribuit, pac
: 704. Sea>u*>videMr esse, i|iios culpja e<> peiira-
hate mi/ii stvcli, Quam (ovet indulgens terrx reqnator beb.uit, iil aniinas suas faucilius inferui iiiiliicerem,
tiptrltv adest cni gratia diqna merenti.
Constanlinus, sive infcnvnt. Exprimil verl.a Sapienl. c.p. \w,
Qui solus requm sacri sibi uomiitis horret Imponi pon- vers. 15: Tu es emm ,, Domine , qui ti(<r ei m»rtn
dus, quo juftis diqnior actis .Elernam capial divina m hubes poteslatem , et dedutis ad pertas mortit , et
s i', uilum l'er dominuin lur s Christum, qui in sa:-
»1 1
reducts. Haptut uiurpatnr pro violenta et iiniiialoi i
c.i/a rcgnnt. Sic nn
Val., alii paulo aluer. morle pr;erepltis, ut iped SUliUM lil>r. u, lilva I,
691. Anlca vcrs. 480, Xmiule minniur ; sed boc vcr*. -20S, llie /inisraplo. Putetl eli.tin intolli;i >«
:
829 CARMEN DE DEO. Lltl. H. 830
705 lli soti pereunt, semper quos esse profanos A 715 Improba qur.m rabies, nlquc improba vnta fj-
Constiterit, sine fine mnli peccare volentrs. [tigant.
Criminis el pcenx limes seniel unus habelur. 285 Q"' 1'
1 u °d elerranti mora non bre\is esse
Et poicras servare malos pius u^qne seneciam, Iprobatur,
284 Ut daimrn o simiil horrcnda piacula nos- S Tvaturque diu venia?, si «tesin.il audax
[sent, III citnni lenlare nefas? nam g.attdia ccelo
710 El veniam sperare tuam, sed major liabclur Conversus dat quisque reus ; sibi quis iiie nie-
Ilic ratio, nam impune diu pcccare nocen- [delas
[t n m 720 Arbitreiur bomo, culpas fub voce relinquit.
Si fuerit pennissa mnnus, turbata repente Voj lua cum sileat, tua scd senlenlii rlamat.
Meus insontis erii, mox poenitel cssc mode- Erigis opprcssos Immiles, stcrnisquesupeibos,
[sium, Tu captivorum rumpendo noxia vinc'a,
Optaturque nefas, et ptus pia turfia nocctur, Colla levas atirita jngis cervice soluin,
SCRIPTUttA COD VAT.
712. Si fre-at permiita, et viJetur scriptnm prte- 7t3. Mox peuiiens se modermum.
mista. 710. Vi lelur scriptuni qit.d.,utaet.
NOT.E.
ptatas, seu traclns formas. Equiilem formas pro nni- B men negari ncquil aliquns prospcra iiuprnboium
,
mis non reperio quis dixcril. Suspicor Dracomiiim, felicitale pennoveri, ul viani virtuiis descranl. Eu-
«iui vcterum verhis loquilur, respexissead Vir-
siepe ripides in Diclye : Jnm swpe ridi, scepe el indigne tuli
gilium I.614, Inclusi pttnam exspectnnt : ne
vi, v. litmos sequentes rr.oris exemplum mali. Sophnrles in
qnare doccri, Qunm poenam, aul quiv forma virot, for- Alcle : Malos profunis prosntos qenitoribus Florere
tunavemertit. Servius vero (ormam exponit regulam, rcbits prosperis visu qrave, Stirpem bonorum rursut
quod ad nos nilnt atlinet. ingenio probo Malis subaclos ctadibus mersos premi.
705. Vide 1. i, vers. 93 seqq. Disponere aliier cura debueral Ueum Mortatiton ret
707. Libr. l, vcrs. 118, Lux noctis limes, el umbrat. nam pio.i decuil palam Dona larqitate consequi ccele-
Senteniia hujus loci est, prjenain non sequi nisi eum, stium, Contra sceleslos pnria criminibus tuis Supplicia
qui in eoilem crimine perseverare voluerit, aut dam- aperte luere dis ullorihus : Ita res secundas ncmo ja-
nar.e scelera sua oiluerit, clarel matu». Clnuiii.nntis voro iffi hac nieniis agiia-
708. Vtque sacpe prxpoMtioni udconjungilur.qux. lione pro divina providentia sic concludebat lihr. i
Inmen nonniinquain Qinittitur, ut iierum I. III, vers. conlra Riifimim, inilio : AbstiUil hunc landem ISu/ini
607, Sit virlus usque seneclam, et alibi. Ex saera Scri- pcena lumullum,. Absolvitque deos.Jam non ad cutmina
piura colligitur impios pler.iimque ad seneciulem rerum Injustos crevisse queror; tollunlur in altum, Vl
non perveuire. Psal. liv, vers. 24 Viri sanquinum : lapsu qraviore ruant.
et dolnsi non dimidittbitnt dics suos. Psal. lvii, vers. 716. Us' s bujus verbi probaiur expositus est in
10 : Priusquam mtellitjerent spina; veslrce rhamnum tl
nota d vers. 26.
in ira absorbet eos. Cap. xv Jolii,
sicul vivenles, sic p 718. Errantem venix diu servnri probat, quia
ver«. Ante quam dies ejus impteanlur, peribil.
52 : gaudia ibt ccelo, quisqnia convcrlitur. Lucx cap.xv,
712. Rctineri pulerit Si (uerat, tenipus pro lem- vtTS. 10 Ita dico vobis, gaudium erit coram. angelit
:
porc, ut in Eleg. vers. 194, Qux fuerat pieias ? Sed Dei super uno peecatore pcenilentiam aqenle.
verins est Si [ucrit. 719. Primum quisque sumi polest pro uitntquitque,
713. Nulla alia conjectttra ad. sanandum loium
sed secundum «i>i quisque mcdeiat accipi debet pro.
corrupttun opportunior occurnt, qnam mox. pteniiet quitquis, quicnnqne ; quam signifieationem ejus nnmi-
esse modeslum. lloc vocabuluiu mod,stus varia si.;ni-
nis confirmavi in comment. ad Pnidentium bymn. 7
ficaiione sxpe adhibere Dracontium, animadverti in Cath., vers. 216. Haec est altera ratio curbrevisecn-
prulegom. num. 136. Qnxslio proponi potest cur Deus
scnda non est mora, quae erranti conceditnr, quia fa-
impios quosdam, antequani convcrlantur, viia privet,, cibse-t poenitentia, ac spatio temporis exiguo peragi
alios diulius in criminibus vivere permittat, utdeni-
poteet, scibcct cum supernaluralis graii» auxdio.
que convertantur antequam e vita decedant cui. :
quxstioni aliud respondrri nequil, nisi justa et in- 720. Arbitreiur est arbilrando tibi quctrat, adjudicer,
scrutabilia esse Dei judicia. Verum Dracontitis im-
expendat. Pro reauirit' rectius puto relinquil : naiu re-
pios cum impiis non confort, sed de impiis qui anle- quirimus qux abesse xgre fcrimus. Scnienlia eadem
seneclulem mnriuntur, quxritcur Deus eos, cum ad, est ac vers. 656, Sie reus el veninm sceleri sub voce
senectam usque conservare possil ,. ul ad bonam meretur. Cnnfer eliam lib. III, vers. 240 scq. Isaix
frugem se recipiani, mie id lempus de. medio tollir. Cap. xxx, vers. 19 : Ptoraus nequaquam plorabis : mi-
serans miserebilur tui : ad vocem ctamoris tui, statim ut
Siinl certe scclerati aliqui bomincs, qtii etiam cum
ad senectutem pervenerint, non proinde meliores O audieril, respondcbit tibi. Fabricius in commenl. poe-
evadunt, imo gravioribus oriminihus ohrnuntur. Sed lar. Cbrist. advertit Alcimmn in arbitris secundam
sunt alii qui, si diuiins vivereut, converierenlur. Dc produxisse : sed cuin mula et liquida sequantur, jure
bis ergo respondel Dracontius primum rpnrtere ut suo usus est Alcimus, quo eodem in arbitretur utiiur
improbi non d u permitlanlur iinpune peccare, ne Dracontius.
7-21. Sed boc loco pro tamen ponilur notanda signi-
malo sint exemplo bonis; deinde non brevem mo-
ram concedi pecraiorihtLs, ul vaniam oblinoanl, si ficatione.
velinl. Ecclesiastes cap. vin, vers.it Etenimquia. :
722. Confer vers. 686. Teriullianu& lib. I, Oppressit
non profertur ciio cuntra malos si'ulenlia, absque, Ih veniam dare promplus, solvere rinctos. Psnl. cxlvi, v.
more ullo /i/it haminum p^rpeiranl mala. Lege Lori- 6: Suscipiens mansuetos Dominus, humilians antein
iiiiiii iu coinincnt. ad hunc luc. lodeiu pcrlinci quod peccalores usque ad terram. Vide eliam canlicum Dei-
dicilar psal.ix, vers. 2, Uum supcrbit imptus, inccn- pare Mnqni/ical.
iilur pauper; el cap. xvn Jobi, vcrs. 8 Stupebunt :
725. Psal. cxi.v, v. 7 : Dominus solvil compeditot.
intli tnper Itoc ; et innoceits contrn lttji]ocritas siiscila- 721. Prudenlius in pr.rfat. Psych., Attrita lioiit
t>itur. Elsi auleni, ul vers. addilur, tentbil juslits
s>n|. colla, et bymn. 1 Perist., Ailrita colla gravibus cir-
i ,tm .Nua>», <•! mvndis manibus addet fortitutlinem, ta- :u!is.
; .
RM DRACONTII CARMINA 83»
725 Ei proceres servire facis, famulosque jubere, A Nec ratione carct pielas gencr.il.tcr mia
l'jii|ici i jic, julics, opulen 09 turpis egcgias Mcrcedcm jnstis, injiisiis miinera nob s
(Jrge.it, cl dilas opilius bcne ItrgUI egenlcs. 710 Prorogai, ut vel sic nos convenamur ad illum.
286 ' ina lcvas, ct cclsa prcniis, pnrMMttptt llleclos doms, non pcenis mulal adacios.
[coercen'
-
287 ExspcclJtpia voia Dcus, nou tliura re-
Areris, el tcnucs adjcctn rolmre firinas, [quirit,
750 Jnr.i polcsia'is iciiuens sub noniine vcro, Viclima sola pl.icct purgaia mcnlis hnncsla*.
Solus cniin Oominus, Doniinum qui 11011 liabel, Nec 1:11111-11 expensis, scd puro corde litamlu-.
[cxslal 715 Pci lore contritos, gcnibut cum |iertore flems,
Vel cni cuncia pairnt, per quem sunl omnia, Suppliciterque suos paudenles uYtihus aclus
[qimi sunt, Exaodil : nam si quis erit miseratus egenlis,
Et traiisacta smtil, quae sunt quandoque fu- Texeril et nudos, inopcs defcnderii, insons,
[lura. Cnntenlnsqiie suis, alienis nnn inbiarif,
Qui deilit t lysios jnsi's, ct larlara pravis, 750 Si impetrare vclit, velul impetrare mertlur,
755 Qui placidis, sxvisquc jtibct procedcre solem, EiTcrins faciles oraiio pura reporlat,
Ki lunam, stella-qiic vagas, cl sidera cuncla, C Qnam nnn impugnal ciijusqiie precttio trislii.
Imperal el pluvius nullo discrittiine fundi. 288 r l f«>rlasse juvnt paupcr, peccata relaxal
S( RIPTIRA COD. VAT.
727. Vestiat et dilel 0. postrcmnm verlinm.
728. Pia"tumpta eoactu», scd pririumpM ambiguc. 750. Si iinppiare velll velttt i.nperel ita meretrr; sed
752. Cuneta pareni : non clarum est quce sunt, vel imperei obscurum esi.
9110/ snnt, vcl quod tnnt. 751. Reportet, supra reportat
757. D. fundil. 755. Scriptiiin cst jutiat : pauper p. ct pauper in
746. Suppliciterque tuos pandentes flciibus... deest nexu litierarum.
NOTiE.
726. Ex cantico B. Virginis, ct alio Annae lib. I 745. Ex psal. cit. vers. 19 : Cor contritum et liu-
Rei;., cap. 11. milialum, Deus, non despicies : el psnl.cxt.vt, vers.5:
728. Prmsumpta, boc cst superba, audacter ronfi- Qui intial contritos corde, etc. Forte legendum geni-
dentia, signifiraliune. ;vvi sequioris, ut praaumplor, bus rttm pectore (lexis.
prmumptio. Vide vers. 565. r 746. Forle suos planqenles flelibus aelus. De hoc
750. Snpra vers. 257, Jiira poteiiatisrelinenssiiper nomine aclus , disi in commenl. ad Prmlenliiim
omnia sotus. liymn. 2 Calh., vcrs. 107. Ponilur pro artioue eliam
751. Exslare et conslre a Lncretin pro ess' inlcr- a Ciccrnne, Quiniili mo. Liicano, Claudituo aliisque
dnm usurpari, notat Gifiuvus in linlire. Cnnfer vers. aniiquis, ct supra a Dracomio vers. 268, Temmmus
696 hnjiis Ibri, et vers.247 lib. III, ctElcg. vers. 45 . ;
aclu Pleetibili.
753. Similia occurrunt supra v. 594 seq., ubi rcier- 747. Jf isfruib* arlmiltit genilivum, ul infra vers.
nilas explicalur. 762. Sed lioc loco bcne essel misrrtiiii» egenies , ut
754. Elysiot, subanili cantpos. Sic elysios simplici- pnstca nudos, inopes.
tcr ponunl Marlialis, Lucanus el alii. Frequeiuins 750. Cogitabam Si imperitare velit, velut imperitare
elysium nciiirn genere dicilur, aul etytius adjcctivc mereiur. Venim neque id neqne aliud qnod edidi,
cum subsiantivo cxprcsso. penitis mibi placet.
735. Ex Matlh. ca;>. v, vers. 45. Plun in hanc 752. Trnlis poleril referri ad cujusque. snlirel prc-
scntenliam Prndenlius lib. 11 conlra Symni., vers. calio altciijus infelicis aul moereniis. Precatio vcro
780 seqq., N^n nego nmnniiirm cnnetis rineitlioM hnc loco sniut imprecalionetn, qnamvis sa?pitis pro
usum Aetis, astrorttm, eic. Atlisis nnstrum romineiil. simplii iibserralione p taaiur
i nisi malis intelli^erc
:
in eum locnm, et not. ad vcrs. 508, lib. 1 Draconlii. precationem tristem, ul ila clarius imprecationem si-
I.ib. 1, vcrs. 456, Placidus opponitur eliam crwnto, gnificel Imprecari aliis malum in viudiciam tlamni
aut sacvo. ab ipsis illati nullo modo liccl. V de Suarium toin. II
757. Posset relineri fundil cum hnc ilislinclione de Helig. lib. 1, cap. 1U. Dcum vero uonniinquaiii
sidera cttncta Jmperat, el pluvias. liuperare lun:tm, D isliusmoili imprccalinnes evandire, colligiiur cx lii-
stellas, ul impeiure ittfes, pernuiant, Irtbttla, arma, storia ipi.iin narrtl S. Augustinus serm. 32 al. 31, .
prtesertim si legas titlera cce'o Impcral : aut inlclli- de Dtversis, ct lib. xxn de Civil., etp. 8. Qnin aHdi-
gendtim esl intperai procedere. Sed planior ct verior musSalvianum Hb, vinleProvidenlia ! lamreroillnd
est lectio quam ascripsi. cuiuMitodi, aul qnam qrnve. genere qutdem dispar ted
740. Gregnrius Magnus lib. xvi Moral., cap. 12 : iniquilale non diipar, ntsi lioc dispar for.e, quia ma-
Malorum domos Donunus bonis intptet, quia eiinm in- jus Proscriptinnet dtco orpltanoium, v iluarun) a/fli-
'.'
graiis stta dona 110:1 deneqat, ul aul benuiuilntcm con- ctioncs, paupertim crttccs, qui inyemitcentes quolidie ad
diloris erubeicant, el ad bonlalem rcdeant, atit redirc Deum, «f finem malorum tmprecanlci, .-I quod gravit-
omnimodo contemnenles ,inde i lic yi avius punianlur ,etc. limum rsl, imeidum 11 niniiir ainaruu tinis etiam ad-
741. Lib. 1. vcrs. 741, Et coniolalur adaclos Lttcti- vcntum Iwsltunt poslulanles, aliquamlo a D.J impeira-
bus. Ita convertiniur ad Deum, 111 Dens nos muicl, runl, ut everstonein landem 11 barbaris n communc
scn convcrtat. Vide notam ad vers. 611. toirarent 71111111 solt a Romanis antea tolcraverani.
742. Isaia; cap. xxx, vers. 18: Propterca exspeciat 753. Itcl.ixarc pcccala dixil eliam nraronlius vcrs.
Dontiiiit*. m mtterealur vetlri, el idco exallabiiur par- 305 Kleg. InterpUBgi ctiam polesl Quum non itnpn-
een» vobis. gnat cujusque prccalio iriilit, El (oriatse jutal. Pau-
74T> Ki ps.il. 1., vers. 18 : Qtionium it toluistcs per ptccala reluxut Pa>lus, el indutui. Siiltcct quam
lacrijtcium, etc. Videcommenl. ad Prudeniiuiu livmn. oratio oppressorum nonimptignai, iuioforiassejiivai.
lOPer., vcrs. 316. Tub. rlp. IV, vers. II Qncmuni cletnusti>iti uiomiii
:
:
«35 CARMEN DE DEO. l.li:. II. 851
IVisius ctindulus, vldux, pupillus et acgcr, A 765 Quod Nos tuiba rapax calc.imus egcnos,
voluit.
755 El dcfensus inops plus ,
quam scis , quxrere Conferimusque nihil fnrsan spnliamus avari :
[poasnnt. Paupcriem, si forte ferat i|uodcunque decoruni,
Vesiibus, eipensis, ep:.lis de more Tabitha Exspeciamus adhuc, det pauper xenia n bis,
Expendcbat opcs, miseris alimeula miuislr.uig. AITerat el pixdam polius : dc nnbile pauper
Nunquid ad annorum numerum cuicun |iic mo- 770 Jain modo dives eget, c.ii confcrl imliga dexir.i,
[desta 290 Non S ' D ' mendicans, quod divilia usilius
Addidii, et vitam longum produxit iu aevum ? [addit.
760 Et mcruit tamen ipsa jacens post funera viiain Quidquid agamus ad haec sccleris, fraudisque,
Amissam repararc suam, lesiamibus illis, [dolique
Queis proprias (undebal opes misrrata ro- Supplicio digniim, difTeit punire beivgmis,
[gantum. Ui, si pceniteai, magis indulgere paratus;
Pctrus enim medicus fucrat, medicina caierva. 775 Qui facil angelicas fiamma crcpitare colmr-
I Paupenatis crani; cociii exlorsit cgestas, [les.
SCUIPTURA COD. VAT
73o. lnops plus quiin suum quarere : obscure B 767. l)ecarem supra decorum. %
fMin. 768. Adhuc de paupere tevia nobis , non c.are pau-
766. Epulas d, morle davita. ^jere,
757. E. opus m. 76). A"eral e: prceda yioliatur dc nobite pauptr.
7. 8. Scriptum apparei nunquam pro nunquid 771. Diritibut correctum diviiit. :
762. Qui proprias.
NOTiC.
peccaio a nwrie liberat. Or.itioues pauperuni quan-
et a clientibus, ab aliis, ut videri polest in librn Mar-
im prosmt, cxplicat Uirysosiomus uomil.21 in cap.
ii lialis, Xenui iuseribiiur. Piima brevis est, sed
ijiii
ix Art. aiiosiol. producilnr eliam a Gnrcis pneiis, et poslerioVi aevo,
755. Korle plut quam das, reddere possuni, vel ad aiiuuiii scilicet 1514, producla est ab Adolpho
plas quam vis. quodain iu fabulis contra mulieres apud Lcy-erum
756. Forle Vesiibus, et tunicis, epulls ex Act. apost. llislor. poet. med. ;cvi Xen:a mutia Parit caslcc donul:
cap. ix, vers. 50 Et circumstelcrunt illum (P. iruin)
: mulieri. Po-set conjici patiper del serica nobit : nam
onmes vidua; flentes,
et ostendentes ei tuntcas et vestes, tericum et serica in plurali nuniero pro vcsle 6erica
quas faciebat Dorcas. De nomine Grxco Dorcadis,
illts usurpanlur.
qux Tabilha llebraiee vocaiur, vide (.ifaiiiiiin Ind. 769. Non solum, ait Dracontius, xenia a paupere
Lucrct. verlio Dorcas. Similis iiiiitationis exempla petimus, sed etiain pr.i..lam; quia diviies bona paupc-
eliam nunc suiil iu iisii, utctiiu Quercetanus appella- riiin, a quibns mnnera exignnt, qiiodatnmodo pnedan-
tur is quillispanice dicilur De ta encina, aul Siliceus, tur. Cicero v iu Verrem, al. lib. ni, cap. 50, Maiimos
qui Gvigeno. quwstus prtrdasque fecisse. Dracnnlius libr. i;i,v. 75:
75J. Siinilis plirasis lib. III, vers. 286, El vilam Aut qui ai.tna rapil prwdo teineriiriut audax, Cujis fu-
lonyo produeercl a?i)". cia geineii* plangil spntiatut eijenus ? Hi nam sunl quos
701. Te^laitiibtts prn obleslanlibus, invocanlibus : sola juvant convivia proeda'. Cp. i Isaiae, \crs. 25:
aut rliam pro prxsentibus, icsiiticainibtis. Prinripci tui infideles, tocii furum : omnes diligunl
702. Aralor lili. i de cadeiti Tabitlia, vers. 857, munera et retributiones. lege civili De xemis vero id
Munturat fundebal opes. In anpeudiee 1 ad carinina c.iiituin csl D. Iibr. i, lil. 16, lcg. 6 iVon vero in to- :
S. Damasi pig. 243, Hatc mitti cura fuit uudos teslire ttim xeniis abslinere dcbebit proconsul , sed tnodum
petentes, tundere pauperibus quidquid concesscrat adjicere : ntjue morose in totum abslineat, neque avare
Ull' us. mudum xeniorum excedal.
701. Vis oraliouis cl precnui egregie expre.-s.i. ln 77n. Libr. m, ver-. 39. Bene divet egcnus, Semper
suris Lilleris similes sunt scntentia.. So Kxodi eap, avarus inops. pattper sub divile numnio.
\x\ti, vers. 10, l.oiiiintis Moysi oranli dicebat \h- : 771. Piili.lne et vcre dicium, quasi pauperes'non
luiile uie, »/ iratcatur furor nieus contra eos. $. Ilie- sibi, seil divtibu- qui Oiliui.i uild;(|iie coiiradunt,
,
rouymus ex Kzechiclis cap. xin, vers. 5, cnlligii, mendiceut. Vel prnpter lios solos versicul"S d giuiin
1 ii
1
Dei sc.teulia sanclorum precibus fianyilur, quud
< 1 luiMine erat boc Dracontii canucn, quod uon laterct
in ('oiiiuiciil. ad eiiin lo u iii nervnse coniiriiiat. diutius.
705. Salvianus niore suo h*c it.i gravitcr deelamal 772. Aliqui viri dncti imprnhant adlia:c,\e\ adhac,
I. iv de Provid. : Quoiusquisqnc enim jux a divilcm et in iceronc, Sallustio, Tacilo el aliis anliquis uln
i
pauper unt intactus aul lutut esl? Si quidem persua-
, id repcnliir, rcp iiiinl adliuc. Sed cum optilUa exem-
iioiutjus prwpotentum, uut sua honunes imbecilli, aut plaria cxliihenit atl Itccc, leiucrc id mulabitur in ad-
tiiam seipsos cunt tuit parit,r amillunl, ut nnn immcrut hur. Cnnsnle Vossiuin de Aiulog. I. iv, c. 21.
de ulrisque persOnis sacer sermo lestatus tit (hccli, 775. Clemeiitia Dei, suppliciuni dilTereutis, aliis in
C Xlti, vers. '23). Venatio leonis onagr in eremo, sic loci- laudala est, ul I. i, vcrs. 5n et scqq.
pascua sunt divitum pauperes. Quamvis itjrannidem 77 1. Korle Ac, si pamileat. Deus vocat homines ad
hanc noii pauperes tantum, sed pene universilas paliu- puenitenii.iin, quia imn vult nioriem pcccatoris, seit
tur generis Immani. Quid cnini omniuin alind dignitas tnagis ul convi rlatur et vivat.
sublimium quam pi oicripiio civilatum? Aut quid alind 775. Honiias Dei erga bomines rommcndari vide-
quoiumdainqnot taceo pitvfeclitra qunm prceda? iVii/.a lur, qnod cos ad poeiiilenliam inviiei el exspectel,
tiqnidcm major esl paupercuiorum (foi te populorum) oiiiii inalns angelos iii a'ternuin ignem conjecerit.
depopidalio quam polestas. Alix editiones niulluni Vide vers. 470 et seq i.: Inde magis mens nosira rea
VjllJllt. est, qnod pccna seruta est Coe estes famulos. Crepilan
768. 11 n- et sequens versus insatiabiles videntur /7.j -iimu pm ardcre cmn alqtiosonilu. Tibullus I. n,
niciliciiiain, qux opporiiiua milii nccnrrit, attuii. ele;;. 5, vers. 81: Vt siucenia sacris crepitet benetau-
Xtnia suul quxlibet inuncia milti sol la ab amicis, rea flammis. Pliiiius I. xxxi, cap 7, de sale Tragasxo
,,
C35 DRACONTll t:\lt\ii.N.\. 856
Nam pia luiba Dei sunl spiriiua ignrus omnis: a 292 ll celchrsnl, vincentc Deo, sa lanrio
Quamvis ipse Dcus se prodi.lil igne loquac , [uHumphara,
291 {At '" J
llll:,r in'« >i«i tn Doiiiiui riihus lipef 795 Noii glariiis, jai-ulisque datis, missisve sagit-
[liabrrct, [us
I i lacrymas po|iuli pro lilieriate gcmenlis Geus oppressa peril ; sed lanium surgcrc jussa
7S0 Diceiei auie suum Duus isccudisse liibunal. Arma elenicuia Dco, nuliuiu fusura croorem;
Se tanieu asseiuil suliliinibus aliua putesias El taiiien inuuincras faciuul sine s.mgiiine nmr-
Descendisse polis, ul qux CMptiva jaccbai, [ips.
Liber.i lurb» forcl, doinini victura suiierstes. Una eademque die populis daiur ccc riunhiis
Mox sua proinissor perfecil verba lidclis, 800 Ira furens, pielasque simul : sine nubiliiis uliis
785 Excussoquc jugn derinxil | er inare Uubruiii, Diluvio periere gravi, splcnrisnte sereuO.
Caudidadux fuerat nubei, flaiumxque colunina; Omnibus ostcmlil.Pomini senienlia lata,
Fluclihus xquoreis gemina de par e ligatis, Quid peccata crcenl, quid jusii vita inerelur,
tn scnpiiluiu pclagi jam non latianlibus uidis, Quid Uma simplicilas, qnid noxia vola repor-
Trans erat saUos ponli sine remige fliicius, [lent
7'JO Et pedibos siccis iler est navale perael nn. B805 Quid pius, aut humilis, quid el impius, aique
Lauriaverc Deum populus de morle naiantum, [superbu*,
Scxus ulerq ;c Deo maguis in laude cboieis Quid fcrus, aut milis, quid clemens, quid\e
C.riaiim resonant, et palrais tympana pulsanl, [crtientus
SCrUPTURA COD VAT.
776. Igneus omnes. 789. Tram-itral falsos p.
777. Quamvit el ipse Deus. 7'JC. Sed tanlum fugere jussa.
778. Dub:e utper ha''tret. 799. />i;/tir esca duobus.
781. Asseruii m.rilo suulma. 803. Ostendit domum sententa.
Capliv* jacebant. S 0G. Mitis,quiitquid clemcnsce crueuhu. Scii/uidguid
782.
7*5. El uterque j u go4. p. m. r. nou clariiiu csl.
NOT.E.
Ct AraMlliio In igne nec crepit t, nec e.vsitit. Sic
: 782. Exd.cip.ui, vcrs. 8, Deseendi utl.btrarem,
flomnia crepitans et similia. Se qua ratione crepitarc l etc
llniiina possunt angcli , qui sunl Corporis exp-nes 783. Domini inteHigO Pharaonis, cui Israel scrvie-
ic-rreni ponderis omnes ul ail Draconiius \ers. «61?
, C bal. Supra vers. (66 ila eoilem prnriigio Israelita- :
lluic difiicullali rcsponden potesl ex vcrs. seqq., ram plebi. qiue facta super
