,

PATROLOGIiE CURSUS COMPLETUS,

SF.U ninuoTnECA UNIVERSALIS, INTEGRa, uniformis, commoda, oeconomila,
OM^IIl SS. PATRDM. DOCTORIDI SCRIPTORlllOll ECCLESUSTICOROI,
SIVK LATINOHDM, SIVE GRyECOnOM.
OUl AP mvn APOSTOI.irO AD MTATRM lNNOCE?iTII llf (ASN. I2t6) P/IO lATINlS,
ET ADCONCILII FLORENTINI TEMPORA {ANN. 1439) PRO GRjECIS FLORUERUST :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QVJE EXSTITEKE MONUMENTOFllIM CATIIOIJCyE TRADITIONIS PEU QUINDECIM PIUOFU
FCCLESI^ S/ICCUI-A l':T AMPLIUS,
lUXTA RDITIONES *CCtIRATISSIM*S, INTEU SE ClJMQtlE NONNUU.IS COI>ir.lBi;S MANllSr.lllPTIS r.o|.l.\T»S. PF.HQUMI DII.ICI.N-
TI-.nCASTIGATA; MSSEnTATIONIIIIIS. rOM>li:NTAItllSVAnilSQUELECTIONinUS(:ONTINKNTEIUI.LllSTllATA;OMNllHTS
oiKninns post amm.issimas ei>itiones qu« thibus novissimis s.f.cui.is dekentiiu ahsolutas, i.etectis
AUCTa; INDlCinUS OnDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGUI.OS SIVE TOMOS. SIVE AUCTOBES ALlCUJIIS
MOMKNTI SUBSEQUENTIBUS. DONATA ; CAriTIlLIS INTHA IP.SIM TIXTUM HITE DISPOSITH, NECNON
ET TITLLIS
SlNGUl.AnUM PAGINAnUM M»n(;iNI.M SlirKlilonEM DISTINGUENTIBUS SUHJECTAVQIIEMATEniAM SIGNIFI-
CANTIBUS, ADOBNATA; OPFRIHUS CIIM DUBIIS. TUM APOCKYPIIIS, ALIQUA VEHO AUCTOriTATE
IN
OniilNEAD TnADITIONF.M ECCLESI ASl ICAM POLl ENTIHrS, AMPLlFlCATx
;
BllCF.NTIS F.T QUADRACINTA INDICIBUS SID OM.M RF.SPECTU.
.<;CM.ICET, AIPllAnr.TICO ClinONOI.OCICn, ANALYTICO,,

ANAI.O(^ICO, STATISTICO, SYNTIIETICO , ETC, KES ET

AUCTOUES EMIini NTIIIUS, ITA IT NON SOI.IU S lU -
DIOSO , SED NEGOTIIS IMPLICATO , F.T Sl FORlE SINT PIGIUS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNF.S
.

6S. PATRES, L(1CUPLETATa; SED PR/ESERTIM DUOBUS IMME.NSIS ET

GENERALIBLS ISDICintS, aLTKRO
SCILICKT nEKUM, QUO CONRWI.TO. 0"IDQUII> NON SOI.IIM TAI.IS TALISVi; PATI.R, VEUUM
ETIAll
PATRUM, ABSQUE UI.I.A EXCrPTIONE, IN QrOIil.niET TIIKMA SrUlPSERIT INO
IINIISQUISQIIE
INTUITU CONSPIClATUn; ALTKnO S<;i;n'IUUyE SA(;li.-E,KX QUO
I.ECTORI C(')M-
PEUIUE SIT OIIVIUM QUINAM PATUIS ET IN QUIBIIS OPEUUM
SUOUIM LOCIS
SINGULOS SINGUI.OnilM I.IRUOUUM SCUIPTIIU.€ VEUSUS. A PRIMO GENKSEOS
USQUE AD NOVISSIMIIM AIOCALYPSIS, COMMKNTATI SINT :
JDlriO ACCURATISSIMA, C^TERISQUE OMNIBUS FACILE aNTKIONENDa
Sl PKUPKNI.ANTUR CIIAR^CTFnuM NITIDITAS
.

(:iIAnT.C QUAI.ITAS, INTF.GUITaS TEXTUS, COUUKCTIONIS

PKUFECTIO, OPEUUM UECUSOUUM TIM vauikias
TIM NIIMEUUS, KOUMA VOI.UMINIIM PKUQIIAM CoMMODA SIRIQUE IN TOTO PATUOI.OGl.E I.KCIIUSU CONSTANTKH
8-MILIS, PUKTII E\l(;illTAS.PU.«,SEUTlMyilK ISTk
COLI.KCTIO UNA, MKTIIODICA E
ClinONOI OGIC V . T
«KXCKNTOUIIM FUAGMKNTORUM OIUSLIILOUUMOUE IIACTENUS IIIC
II.LIC SPa US..UUU VKt tTI \M
INEDITOUUM, PUIMIIM AUTKM IN NOSTUA llinLIOTIIECA E\ OPKUIUIIS
ET MSS. AD OMNES
,

/f.TATES. I.OCOS. LlNGIIAS lOUMASOUK PKUTINKN IUUS

COAKUNATOIU M ! .

CT EX INNrMERIS OPERIBUS TR,VDITIONEM CATIIOLICaM

CONFI.ANTIDUS, OPUS UNICUU MlRABlLlTER F.FFICirNTlUM.

si:rii:s latina,
IN ODA PRODKIINT PATRFS. DOC.TOHKS srRIPTOUKSorK ElT.I ICSI £ lATINfi
A TtllTULLIANO ADIN.N0C1£.NTILM [II.

ACCURAINTE ,1.-1». M G l IN I-

Oibiiollicciic clcrl iiiiiTcr«te.

SIVK f.UUSUUM rOMPI.KTORUM IN SINGUI.OS
SCIF.NTI.T, F.CCI.FSI ASTIC.E UAMOS EI.ITCHR.

fATROIOGIA.ADINSTARlPSlUSF.CCLESl*. .M.i;AsPAmKSDIflDlTUK.AI..AMNKMIEHTINAM. ALlAM

GU «-CO-L A IV » M- 1

AMBA; PARTES PENK JAM INTEGRE EXARAIVE SUNT. LATINA,

DUCENTIS ET VIGINTI DM^BUS VOIUMINIUUS MOLK M A
STANS, DECKM ET CKNTIIM SUPRA MlLl K FRANCOS VENIT Gn.f:CA : DUM ICl FMTIONE TVPIS MANDVTA KST PUIOK
Gn*r.UM TEXTUM UNA rUM VKUSIONK LATINA l.ATEnAI.l COMPLKCTI
IR, NOVKMQUE ET CKNTLM VOI.KMINA, PRO PU.M4
1

SERIE GR.l.CA, NON KXCKMT. POSTKUIOR All IIM VKUSK.NEM

LATINAM TANTUM EXlllUET, n.EOQUK INTRA eClNOUf FT
QUlNQUA(;iNTA VOI.UMINA nKTINKl.-U. SE. UNDA SEniES
CU.l.CO-LAT INA SKXAG.NTA VOLIMINA PROBABIllTFR
NON SUPERAUIT DUM IIUJUS VERSIO MEKE LATINE TRIGINTA
; VOL. MINIDUS AUSOLVtTlR. UM MQLOPOIE Vol KM. N
.'^!^*;!»""'*'""^"* "*''"' "'*l'""''""0"''': >""R lATINUM QUINQIE FUANCIS SOLUMMODO KMITIK: LTnoniQrK VEUO.
UT PRKTII IIUJI^ nKNLKICIO IU.IaTIU KM.TOU. C..1.LI:CT10M:M
INTF.r.RAM. SIVE LATINVM. SIVECRtCXM CnM-
PAUtT NICKSSE ERIT; SE. Us KNIM CUJUsOIK VOI. Ml NIS
AMPLI VUI.INKM NKCNON KT DIFKIC.T.TATKS VAR1APRKT14
*''*»"'<. S' OUIS KHAT IMKCnE KT SKORSIM COLLECTIONEM CU.tCO-LATINAU.
V!'"""''' VEL KAMDFM kX
.?«'*"• """ *-"""^""- '"" ""'"^ ''''" ''*''••" '"• *"" ^'•'^ "^*'*'''^ ^^^Il" OUT.NLUIT. IST.C U..N-
Dmo?rltrT.^
DIT10N.S FUTtR.S PATROI.OC^I E SERIEUUS APPLICANTUR. SI
TKMPl S KAS TVPIS MANDASDl NON NOUIS DtE^T

IWriiOWGl.E LlTlX.i: TOMVS cix.

B. UABANUS MAUKrS.
i:x(:i]i)KnATi!K i<:r >KNIT APUl) -P. .MIC.XE. KDnORKM.
J
IN VI V
\ MiiTA /...u,.,.,..
DiCTA
iii VLll
iNOmVnatIVi ii)^\} w '?**^'f'^ l'T':il.t PAItlSIOUI.M VLLCO DESFF.H
''<^'*"'^^'
iSOMLNATA.M, l-UOMUOCGK. M.NC VtUO IMKA MltMA rAUlSi.NA.
18G4
 AVIS IMPOirrAINT.
:noq
rt':inres uiic tl<>slt)is i>ro\i<loiificnos
qui n5gissonl lo monde, raremPtil les lonvros nu dsessus de l'iinliii:iiri' so fout
sansoonliadit liiMis [ilu-^ ou luoiiis lorlos el iifiiiluousos. Los Alcliers C(illioii<iiies ue pouviiioiiiyH^ro ooli;i|)|ior » oe
'1 aiilol oii a iiie lour oxislenre ou lour ini|)orl;iiice ; l;iiilot oii !i dil qu'ils l;iieiil (eriiK^-s
fiicliot diviii de leur uliliU*.
i'

ou ;ill liont lotre.

iiii'ils
( cpendani ils poiirsuiveiil leur carriore depiiis 21 aiis, el les [iroiiuclioiis qni en sortenl
do\ieiiiioiil do plns gi;ives ol soignces
eii iilus aussi p;iiail-il certain qu';i moins d'ovononii'iils_qu'aurune prudciico
:

huinaine iio provoir ni cmiieiiier. oes Aloliers ue se fernieronl quo quand la Bibliollieqtic dn Clcrqi ser«
saiirail
lorniiniie eii scs "2,000 volunies iii-4°. I.o passe parail un sur ganml de ravenir, pour ce
qiril y a a esp6'rerou \\

rraindro. Copeiidaiit, p:irini lcs (aloniiiics auxqiielles ils se sonl lrouv6s en bulle, il en osl deux (pii onl 6i(i conli-
iiiicUeinonl rop^lijes, [larre qu'('lani plus caiiilalos, lcur ellct enlrainail plus de consi^-quences. I)e peliis ei ignaroi
conciirreiits se soiil doiic acliariii-s, par leur lorrespnndiince ou leiirs voyageurs, & r(5peicr parloul (lue iios Kdilioii'^
r^laiont ni;il corrig(!'es el mal imprinK-cs. Nc pouvaiit allaquor lc loiui des Ouvrages, qui, pour la plupart, no soiil
que les cliers-d'n.'uvre dii Calholicisuie rocoiiims poiir tols dans lous les lemps et daiis lous les pavs. il lallail Meii
se rejeler ^ur la forme (laiis re qu'clle a de plus S(irioux la correclion et rimpression
,
en elTet, les cliefs-d'ujii\re
;

ni^ine n'aur;ii"nt qu'uno demi-va.our, si le loxle oii (jl;iit inexacl nu illisible.

II esl Iros-vrai que, dans le primipo, un succos iiioui dans les faslcs de la Typograpliie ayanl foro6 rEdilcur de
re«,ourir aux nu-caiiiipo s, aliu dc manher plus rapidomenl ct de donner les ouvrages a moindre prix, qiialre volumes
dii (louble Cours ii'Ecrilurc sainlc cl dc Thculoiiie luroiil lird^s avec la correclioii iiisuflisante donniio dans
les impri-
inerics a presque lout ce qui «'(^^dile il cst vrai aussi qu'un ccriain iiombre d'aulres voliimes apfparteuaiit a divorses
; ,

l'ublicatioiis, fureiil impriuKis ou trop noir ou troii blanc. Mais , dcpuis ces temps (^-loignes, les mecaniques ont
rcdd le travail aux prosses a bras, et rimpression qui en sort, sans clre du luxe, attendu que le luxe jurerail, dans
des oiivragos d'uiie telle nalure, cst parfailcment convcnable sous lous les rapporls. Quant a la correcUon, il est
de fail qu'elle n'a jainais Hi portiie si loiii dans aucune 6dition ancieune ou conlemporaine. Etcommeul en serait-il
aiitiemeiit apros loutcs les peines el toutcs les d6penses que nous subissoiis pour arriver a purger nos eprcuvcs de
,

loiites laules? L'habiluile, cn lypograpliie, nu^me dans les meilleures maisons, esl de ne corriger que deux t^preuves
et d'eu conlVrer une troisieme avec la secoiide, sans avoir pri^parii en rien le manuscritde rauteiir.
Hans les Alelicrs Ciillioliqucs la diiriJrcuc.: ost presque incommensurable. Au moyen de correcleurs blandiis sous
le harnais et donl le coup d'a'il tvpogiapliiquo esl sans piiiij pour les fautes, on
commonce par proparer la copio d'mi
baut k rautre sans en excepler iin seul mol. On lit ensuile en premiere epreuve avec la copie ainsi pnipanie. On lil
eii seconde de la meiiie maiiicre, rnais en col ationnani avec la preinieie. On f:iit la mtme chose eii
lierce, en colla-
lionnant avec la secoiide. On agil de meme en quarie, eii colialionnaiit avec la licrce. On ronouvelle l;i m^ine ope-
latiou en qiiiute, en coUaiioniiant avcc la quarle. (,es coUaliounemenls ont pour Imt de voir si aucune des faules
signaliies aii biircau par MM. les -correci.eurs, sur la marge des ('preuves, n'a ocliyppo a MM. les corngeurs siir le
marbre et le m6ial. Apres ces ciiiq lectures eulif^rss controliies l'une par raiitre, e: cn dohors de la proparatii n
ci-(lessus meiitionn6e,vienl une riivision, ei souventil cii vient deux ou trois; puis l'on cliclie. I,e clichagc op^ire,
par
cons(iquent la purel6 du texle se trouvant immobilisije, on f;iit, avcc la copie, uno nouvelle lecluve d'un boiil de Tti-
preuvft h raulre, on se livre a une nouvelle rcvisiou, el le tirage irarrive qu'apres ces iuiiombiahles pr^Jcaulioiis.
Aussi ya t il a Montrouge des corrccleurs de toules les natioiis et eu plus graiid iiombre que daiis vingl-cinq
impriineries de Paris reunies Aussi eiicore, la correclion y coijle-l-eile :iutan'> que la composiiion, taiidis qu'ailleurs
I

ellc ne coule que lc dixiPinc Aus<i eiifin, bion aue rassertion puisse paraitre ti^-moiaire, roxaclilude obienue par
!

laiil dc frais et de soius, fait-clle que la plup:irl des Editions des Alcliers Cdlholiqucs laissent bicn loin derriere cllcs
et Siriuond. Que Ton
(•clles m(^me des c^^dibres Bentdictins Mabilbm el Montfaiicon et dos ciMcbres Jiisuiles Pelaii
«'onipare, eii eUet, n'importe quelles feiiilles de leurs (iditions avoc celjes dcs nolrcs qui leur
corrcspoiident, eii grcc
comme on se convaincra que riiivraiMmiblable esl une nialite.
eii lalin,
eminenls, plus priioicupes du sens des textes que de la p:irlie typographique el n olant
D;iil:eiirs, ces savants
qiii devait s'y Irouvcr, leur
poiiit correcteurs de profession, lisaient, iiou ce que porinient les cjpreuves, m:iis ce
haule iiitelligencc suppliiant aux fautes de l^i^Mlition. De plus les l^timijdictiiis, comme les Jes-iiies, opiSraiciit piisqui!

loujoiirssur des manuscrits, cause perpiituello de la mulliplicile des fautos, pcndant que \cs Alcliers
Cullioliques,

donl le pmpre esi surloui do ressusdlcr la Tradition, n'opeienl le plus souvenl que siir dos impriim^^s.
Le U. P 1)0 Bucli, Jiisuile P.ollandiste de Bruxellcs, nous icrivait, il y a quelque tomps, n'avoir pu Irouver en
h(5ologie a 1 Lni-
dix-huit mois d'iitude, une seulc faute dans notre Palrotoqie laline. M. Denzinger, professeur dci
'1

versiltj de Wur7.bourg, ct M. lleissmann, Vioaire (iiiiKjral de la niemc ville, noiis

mandaient, a la dale du 19juillet,
notre double PdlroloqJe. Lulin,
n'avoir pu (^'galemeiii surpreiidre une seule lauie, soii dans le latin soit dans le gicc de
le savant [> IMlra, BentJdiclin de Solesme, cl M. Bonelty, direcleur des Annalcs cle
plnlosophie cluelieune, mis au
qiie nous n avions pas irop
d6ri de nous convaincre d'une seule erreur Ivpographique, onl <i\^ lorccs d'avouer
Dans le Ciergti se iroi.venl de bons lalinistes et do bons hcllenisies, et, ce qm
presumii de nolre parfaite correction.
est plus raro, des hommes Ires-positifs el li es-pratiques, eh bien nous leur piometlons uiie prime de 25 cenlimes
!

par cli:ique faule qu'ils ddcouvriront dans n'iniporle lequel de nos volumes, surtoui d ns les grecs.
Malgiv ce qui priiccde, rEdileur des Courscomplets, sentanl de plus en plus l'imporlance ct mcme la
... necessile
dun an, ot
(iuue corrcciinn parfaite pour qu'uu ouvrage soil, vijrilablemeni utile el estimable. se livre depuis plus
psl rosolu de se livrcr jusqu'a la lin a une op(:'r:aion longue, p^inible et coOtcuse,
savoir la rovision cniiere ci
uuiverselle de ses innombrables clichiis. Aiiisi cliacun de sos volumes, au fur et a iiiesure qu il les_remol sous prosse,
est coirige mot pour moi dun bout a rautre. Quaraute hommes y sont ou y seroiit occupes peudant Hi ans, et uiie
somme qui ne saurait etre moindre d'un demi million de francs esl consacree a cei important conlrole. De celle
superiorite de lein;
manicre, les Publicalions des Aleliers Catlioliques, qiii diija se disliuguaient enlre toules par la
daus aucun pays; car quol est ei ileiir qui
rorreciinn, n'auront de rivales, sous ce rapport, daus aucun temps ni
ot o iin prix si exorbi lanl / II taul
pourr.>it ot \ou(lrait se livrcr AI-RES COIP a des tra\aux si gigantesques
dcvant la dopciise,
cerles oiro b'on nemi-ln- d'unc vocaiion divine a cel ellet, pour ne reculer ni devant la peuic ni
surioul 1 irsfMie rEurope savante proclame que jamais voiumcs iront d-le 6dii(Js avec tani d cxaclilude que coiix de
!a Diblioll.eque nniverselle du Clerqe. Le pn-sent volume est du iiombre de
cijux revises, et tous coux qui le scronl
Catholiques sous le rappijrt
a raveiii- p«'iieroiit celle nole. Ln coiisiiqueiice. pour juger les productions des AJehers
de la corrcctioii, il ne taudra prendro qiie ceux qui porleront cn lele l'a\is ic^lrace. ^ous ne reccnnaissons que c e l e
croyail autrefois que la st('r(jol>pio
^dition 01 cclles qui suivronl sur nos plauchcs de melal ainsi corngiies. On
immohili^aii les fautes, allcndu qu^in clitbii de m^^^ial n'est poinl elastique;
pasdu tout, il inlroduit a perec lon,
L'Hobreu a oto revu par M. Lrach, lc (.rtt
rar on a tiouvij le moycn de le corriger j.jsqu'a extiiiction dc faules.
capitale en ces laiigues
par des Grecs, le Lalln et le Krancais par les prcmiers corrccleurs de la
Noiis avons la consoialion de pou\oir Imir cet avis par les rtinexions
suivames Lnl.n no ire exemp le « 1 '> F^
:

-ibranler lcs «randes pubbcat.ons en llalie, cn AUemagne, eii Belg.que ei en l.rance, par les Canons 9;^^!«
de Munich, le rccueil dcs 'tecUnfon ''''J'°'^^^
ites
le Gcrdil de Naples, le Sainl Tliomas de r»rme,V Encijclopedie relupcuse
rites de Bruxclles, ies Bollandisles, le Suarcz et le SpicUcqe de Paris. .lusqu',.., «^" ''
^;;^'/,.^" .^^^^I^P'-'"!,*^ „^,","
peur ct «'' f,l
o,i\ragesde courle haleine. Lcs .n-T, ou s'engloulissenl les 'MtIoIio, aisa.ent ''f/'' •J/^^^f,^,^'''
crainte de se nover dans ccs abimes sans fond et sans r.ves; ma.s on a liii. V^' ^^^^^^'^^^^'^^fl:^ l^J^i^
sous notre .mpulsion, d'autres Editeurs se prciparcut au BulUnre uu.versel, aux
Dec'swns de o^^iesjes
^^^^^^^^^^^^

i.une Bioorailr.e el k une tfis/oire giinerale, etc, etc. Malheureusement, la P 'IP^^^^^^ .^^1 '^J^ ''^,',%^^^^^
la correction semble en avo. dl6 faUc
'"".fj /e^^^^^»»^^^^
fonl. sontiins autorite, parce qu'ellcs sont sans exaclitude ;
Pf;
so,t qu'on_n'en ail pas^-.nti la gravii6, soit qu'on ai. recuK- (le\anl
^f/Z^^^^.uJTI^^^^^^^
mv se leronl entort.
fjrm;tc s^Fgira bienlot, ne ful-ce q.ra la lumiorc dcs dcoics qiii sc sout fa.les ou
 TRADITIO CATIIOLICA.
SMCVLUM IX, A\Ni'S 85G.

B. RABANI MAURI
FULDENSIS ABBATIS ET MOGUINTIIM ARGHIEPISCOPI

OPERA OMNIA
JIXTA FDITIONKM r.F.OnC.II COI.VENF.RII A>NO 1617 COLOM € AGRIPPINE DATAM, MKNUIS
yilBLS SCAIEBAT INMIMEllIS CUHA QUAPAR ER AT EXPURG ATAM ,

ISOVISSIMK AD PHKI.IM REVOCATA ET NOVO ORDINE, CURONOLOGICO SCILICET, DIGESTA

;

VARIIS PR^TEREA MONUMENTIS

Ql'yE SrPPEOlTARrNT

MAWLLONII, MARTENII ET DACIIERII COLLECTIONES MEMORATISSIM.'

AUCTA ET ILLUSTRATA.

ACGUUAINTE J.-P. MIGNE,

BlBLIOTIIECff: CLEllI VNIVEHSS:,
SIVE
CURSUOM COMPLFTORUM m SINGUIOS SCIENTI.»! ECCLESIASTICT: RAMOS KDITOHE.

^
"-! »

TOMUS TEHl lUS.

— <0 0< TM

VF.NELNT 6 VOLLMINA 42 FRANCIS GALLICIS.

EXCUDKHATUU EV VEMT APUD J.-P. MIGNI- KDITOilKM.

t.N VIA Dir.TA DWMIWISE, OI.IM PnOfM-: POUTAM
I.UTKTI/E P\|{|«;i01U M VH f.O n'h\F^n
NOMINATAM. SLIJ />fcni-3/(>A27{(>rGE.NU>C VElIo
lyr^^^^^^^^

186'*
 TRADITIO CATHOLICA.
SjECULUM IX, AJVmS 856.

V'-
S'

9^ M
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUOa QUI IN HOC TOMO CIX COIfTINENTUR.

B. RABANUS MACRUS, FULDENSIS ABBAS,

i,

POSTMODUM
MOGUNTTNUS AUCHIEPISCOPUS.
OPFRUM OMNIUM PARS PRIMk.— SCRIPTA AB IPSO JAM ABBATE EDITA. (Continuatio.)

Commenlaiia in libros IV Regum, ad Hilduinura abbalem et sacri palalii archica-

pellanuQi. 9
Commentaria in libros IIParalipomenon, ad Ludovicum imp. 270
Expositio in librum Judith, ad Judith Augustam. 539
Appendix ad Exposidonem in librum Judilh. — Jacohi Pamelii Commentarius. 593
Eiposilio in iibrum Esiher, ad Judilh Augustam. 635
Commenlariorum in l.brum SapienliaB libri tres, ad Otgarium archiepiscopum
Moguntinum. 671
Commenlarior^im in Ecclesiasticum libri decem, ad eumdein, 763
Commentaria in libros Machabaeorum ad Ludovicum regem Franciae et Geroldum
sacri oalalii archi liaconum, 1127

«Vir-si - Ex Tvpis J.-r. MIGNE.

 BEATI RABANI MAUHI
FULDENSIS ABBATIS ET .MOCUNTIM ARflillEPISCOI'!

COMMENTARIA IN LIBROS IV REGU3I.

(ANNO 83V.)

PK^FATIO.
l)oniiiio rcvereiidissiino cl in nicinbris Chrisli A breviando cxplanavi. Prxnotavique in marginibn^
pliiriniuni vcncrando atqnc coiendo, Palri IIilclino paginaniin aliquoriiin corum nomina, nbi siiri
pro-
abl)ali,ct sacri palatii arcbicapcllano, Raba.nls, cxi- pria vcrba siinl(a); nbi vcro coruin scnsum
meis vcr-
guus scrvoriim Dei servus, in Dmnino ajlerno pei iMscxprcssi, autubijuxla sensus eoruin siiniliuidi-
pcliiam saiiilein.- ncin, prout diviiia gralia mihi conceiiere
dignala
Ciiin vencrationem tuain,sancie Palcr, ubique ex- est, dc novo dictavi, M
lilleram .Mairi nomcii ex-
cellentein scnliamiis, el pluiibus profecliiosam esse primentem, quod magister meus bealai incniori;e
comperlum habeamus, id ipsum ul divina clementia Albinus mibi indidit, praenolare curavi. ul
dilignis
rtutius ficii pcrmittat,cl novissiinc selcriia mcrcede leclor sciat qiiid quisque de suo proferat,
quidve iit
rcmuiieiel, assiduis prccibus inslantcr deposcimus. singulis scntiendum sit, decer;ial. Pnclerea Hebr.ri
De cactcro quoque quia vestra sanclilas pcr qucm- ciijusdam inoilcrnis tcmporibus
lcgis scicnlia iii

dam fratrem noslruin, quem ad palaliuin praelcrito capitulis traditioncm IIcbiu'orum

halicrenon paucis
aniio diicximiis nostnc parvilali siiggererc dignata locis [Pra<lcrea ex capitulis Ilebraei
cujiisdam, mo-
csl quatcnus aliquod voliimcn vobis uiile inillen.-- dcinis tcniporibiis in Icgis sciciilia pcriii, iradilio-
nius :ims buM; suggcslio non parum soUicilos rcddi- nein Ilcbraiorum non paucis locis, clc.], simul
cun»
dit, quod vobis, qui divites cslls in omnibus, in B nota nominis cjus inserui, non qiiasi ingcrens alicui
omni scicnlia et doclrina, ct apud quem librorum auctoritatcin ipsius, scd
simjdicitcr polius, qiiol
maxiina copia est, placitum ct condignum accom- scriptuin rcpeii, cjus probaiioncm lectoris jndicio
modarc possemus. Et quia vos aliqiicm librum (lucin dorcliiiquo. Anle omnia atileiu deprocor ul
pr;c-
vobis niitlcrem nominatim non expressistis, cogilavi siiinplioni me;c veni.un tribiMs, q-.iod taiii imporilus,
niecum in cxpositionem librorum Rcgiim quoddam noii solum
scrmone, sed eiiam scienlia, lanluiu
0|)usculum conficcrc, ct iiomini veslro illud conse- opus subirc pncsumpsi. Non ciiiin de mea,
sed de
crare, veslncquc prudcntiic approbandum humiliter divina conridcbam polcnlia, de qua
scriptuin esl :
lioc dirigerc. Quod dcprecor co aiiimo suscipiatis « Q"ia sapiontia aporit os muloi um, ot liin-nus in-
quo vobis illud transmisi. Non enim arbilior illud fantium faoil discrtas {Sap. x). > Qni
ol buinanaia
csse vobis condignum, sed cx devoto cordo, fccit linguam
(iiiale- pccudis resonare loquclam (.Vum.
ciinque sit, lamon piolatiim. yEstimo ciiim. si illiid xxii). Logobam cnim eum por Propheiam :"

dixisse
lologorc voluci ilis, por oinnia vobis noii displiocrc, Apori os tuiim,
• ct cgo adimplobo iHud (/'s-j/. l.xxx) •
cum cognoverilis mc ad Iioc laborarc vclle ut El alibi •Quoniam,
saii- :
inquit, in mc spcravii libe-
ctorum Patrum dicla, qu;c de pncdiclo libro cxpo- raho ouin,
protegam cum, quoiiiam cognovil no- ot
siinl, in umiin C nicn mtium {Psal. xc
-sita III piuribus oxomplaribusdispoisa
). • Nec cniin dilli^lo aliquos
ob commoditatom logonlis colligorom qualonus csso qui suam volenics osiOMtaio poriiiam
,
noslrun
qiiid quisque oorum in seiilentiis diversis historix- ropiolionsuri siiil inoriiain. Quibus iion meis s.hI
Roguin pcr singula loca senseril, pariter
ct socun- boati llieronymi rcspondebo sermonibus « Logani :

dnm ordinem a nobis dispositum rcpcriret. liii

ciiim qui volunt ; qui autcm noluul, abjiciant, ol sciui-
mvoniot quid Palor Augiislinus, quidvo
insignis in- lonl apioos, liltcras calumiiionlur. • .Ma"is veslra
lcrpres divmorum libiorum Ilioronymus
senscriiu : cliaiilate provocabor a.l studium. quam illorum de-
qiiia papa bcalus ac suavissimus
doctor Gicgorius, traclionc ct odio detcrrebor. Si onim h;eo p irva a
quuUc Lsidorus Uispalonsis cpiscopus , ct quid veslra grale suscopta fuerint pictalc, Domino opiiu-
ioaa, inug.stoi nobilis, ac c;rto,i Paiirs, q,io,,nn laiUo, adluio aliquod ulile cIal>orare ol veslrx san-
!..ng,im csl nomma rocensore. rile inlolioxorinl. Quo- D clilali pi;vsonta,o conabor. Roaliiudi.u^m voMram
nnn omnium sontontias, aul sicuti ab ipsis con- m;.josU,s divii.a folioi succcssu pollcntem pc.polua-
sonptic sunl posui, aiil scnsiim corum meis verbis liler coiiscrvare dignetur.

(") Nomina Iktc nos parenlhesi d.siincia iu tovtu

insoruimus. Emr.
Patboi.. CIX. 1
j^^
 ;

II B. KAHAM MAi;r.I AHClilKP. .MOGIM. OIM-RrM PARS I.

INCIPIUNT

COMMENTARIA IN LIBROS IV REGUM.

IN LIBRUM PRIMUM.

CAPUT PRIMUM. A esl iii tribu Ephraim, in quo loco arca teslanienli
Annu mausil ac t.djeniaculum Domiiii a teniporibus Josuci
De Elcana el duabus uxoribus ejus, hoc est ct

Vhenenna. lilii Km\, pusl(|uain viccrat geiiles qu;ic lcrran:

p;o-
(Cvp. 1.) < Fuil \ir uifus dc Ramallia Sophim, de niissionis possederant, usque ad tempora Samuelis.
. •.iionlc Ephraim, et noraen ejusElcana, » cLc. Di- Karralur eiiini Nave quud pra^riiclus
in libro Jesu

( ;>miis primum de gcntn-atione prophetyc sccundum dux sorte ibi mlssa coram Domino lerram repro-

historiam, ut poslea continuatim allegoriam cjiis missionis in singulis tribubus distribuerit. Est au-
tcin Silo iu noiiagesimo milliario Ncapoleos, in rc-
i:!seram',is. Eicana quii^pc, pater Samuelis proplictaj,

(5c slirpe Levi fuil, sed non de

generalione Aaron gione Acrabitena. Sed et Juda; patriarchye filium

s.iccrdo!is fuit enim, ut Verba dierum narranl,

:
Seloh appeliatum leginius. Ad hanc ergo urbem
idcm cElcana filius Jcroboam, filii Eliel, filii Thahu, ascendit Elcana cum.dorao sua statuLis dicbus se-

lilii Suph, lllii Elcana filii Mahalh, , filii Ama- cundum lcgein, ul adoraret et sacrilicarel Domiuo
sai , filii Azoel , filii Hari;ie , filii Sophoni;« ,
fiHi exerciluum. {Ex Hebrceo ) Quod autem dicit, « sta-

Thahath, filii Asir, filii Abiasaph, filii Cor.-c, filii tutis diebus » hoc est Iribus festivilatibus, Pasclia

Caalh, Levi, filii Israel. {Ex scriptore videlicel, Pcnlecosie el soieranitate Tabernaculoriim.
Saar, filii filii »

quodam Hebra:o.) Maler qn.oquc ejus de tril)u Jiuia B Ua;!e Dominus iu Exodo praiccpit, dicens : « Tribiis

e.vstitisse monstralur co quod EplirathLEus. Ephra-

in vicibus per siiigulos annos mihi festa celebiabilis

thyeus ab Ephralha uxore Caleb, quam constal , (iTxod.xxiii). tEiilcra:« Ter, inquit, inanno appaie-
fuisse de tribu Juda, dictus est. Et si quem
movet Lit omne raasculinura tuura coram Doraino Deo in
(juod ab Ephraim non ab Ephralha Ephr:ilha?us
vo- loco quem elegil Dominus Deus tiius {lbid.).t Ergo iii

cetiir, videat in subscquentibus qualiter David filius Silo cum essel eo tempore arca Domini ibi hic El- ,

viri Ephratluci vocctur, cum liquido pateat eumdem cana cum esset ipse Levila, post ol)lalas vi-
,

isainon de Ephraim, sed de tribu Juda exstitisse, climas cum uxoribus et filiis atque filiahus paiUcr
eiprobet euindem Elcanam Ephralhaeum ab Ephra- vesce')atur.

Vha, non ab Ephraim dici. llic iiiter medios cives « Dcditque Phcnennae uxori suk, et cunctis filiis

Ephraim fortis existens, Ramatha Sophim civita- < ejus et filiabus partes : Annoe autem dedit partem
lcm inhabitabat. {Ex Hieronijmo.) Est enlm ipsa « unam tristis, quia Annam diligebat. Dominus au-
civilas in regione Thamnitica juxta Dlospolim, unde « tem concluscrat vulvam ejus. Aflligebat quoque
iiiit Josepii, qui in EvangeUis de Arimatliia esse « eam jcmula eius, ei vehementer angebal in taai-

scribitur [MuHh. xxvii ; Murc. xv; Luc. xxiii < tura, ut exprobraret quod conclusisset Doininus
Joan. xix). C ( vulvam cjus, » etc. Nota quod sicut Sarani sle-
« El habuit duas uxores, nomen uni Anna, et no- riicm Agar concipiens despexit {Gen. xvi), ila
f men secundai Phencnna ; fuerantque Phencnnse et Annam sterilera Phenenna prole feciinda kiuu-

\ (iiii, Annae autein lon crant liberi.> Convcnienter labatur. Malorum est enim solatium bonos car-
igitur Annnc stcrilitas comraemoralur, cujr.s parlus pcie.
cclebrior futurus eral, inslar priorura Patrnm, ut « Porro illa flebdl et non capiebat cibum, » elc.

luajus gaudium post longum moerorem de perccpla li rilala quippe ab aemnla sua, non capiebat cibum
rccunditale parentum insinuetur. Sicut enim Abra- l;!ta corporeum. Sed, secundum Prophetam, fucrunt
him patriarchic legitima uxor, quam primitus diixit, ilii lacrymoi cjus panes die ac noele, et potum suuni
S.ira videliccl, primum sterilis fuit, Agar ^.gyptia cum llelu teraperabat {P&ul. ci).

gcnerante filium {Gen. xvi), etsicut, Jacob serviente < Surrexit autera Aiina, postquam ederal in Silo
socero suo pro Uaclicl uxore [Cen. xxix), ipsa lla- < cl bibcrat, et Heli s cerdole sedenle super sellam
chel slerilis fuil, sorore e]us Lia liheros gigiienle : « anle postcs templi Domini, » clc. Hcli isle siim-
ila ct Elcanx melior uxor, quae prophelam geniiil, nius sacerdos eral, ct post Samson populum Isracl
slorilis primum fuit, po';! aulem per Domini grali;un regebat, ut in Ilebricormn libro inveiiilur, annis qua-
recunda.
D draginla, secundum Septuaginta autem Interpreles,
« El ascendebat vir ille de civilaie sua stalulis amiis viginti
t diebus, ut adorarcl el sacrificaret Domino exer- « Cum esset Anna amaro animo, oravit Dominuin
t cituum jn Silo, » cic. {Ex Hicromjmo.) Silo civitas I flens largiler, et votum vovit, dicens : Dumiae
 »

\% COMMKNT. IN l.ilMlOS IV UEGUM. — IN LIB. I U

< excrciliimn, si rcspiciens vidciis afllictionciii f;i- A galiunilus, vel niubiiis alquc iiialab.iis fcrcbaUir, sed
I iniihc Ui:t;, el rccortlalus mci fu( ris, ncc obiilns [iniius aliiuc incoiicussus pcrsisleiis vir unus eral.
< ancilhc tiiic, dcderisqne servic tua; scxuni viri- Et non soiiiin illc vir iinus di<itur, scd onincs coiu-
< lem, dabo eum Domino omncs dies vit;jc ejus,!. Ctc. petentcr uims dicuntur, unain sapienliam omnca
UccOrdabatur forsan vcrborum bcati Job, quibus habentcs, qiii unum Cbristuin Jesum confitentur, in
dixit : « Qui dcridctur ab amico suo siciit cjjo, iii- uno Spiritu Dei rcplcntur. Inde dicit .Aposlolus :
vocal.it Dominuni, ct cxaudietcuni {Jvb. xii). » Quia < Oiniics quidcm currunt, scd uuus accipit palniam
ipse laborem et dolorcm coiisidcrat. De quo scri- (/ Cor. ix). » Cnusqiiisquc iiisipicntium non csl unus,
pium cst : * Tibi, Doinine, derclictiis esl pauper, scd multi. Unde per Scripturam dicitur : c Insipiens
pupillo lu eris adjulor (Piia/. x),cui voia jiistoruin siciit luna mutatur (/:.'cc/i. xvu). » Luna, cum vidclur
buni placabilia [Prov. xv), > ct oculi cjus ad prcccs una esse pcr siibslaiUiaiii, pcr imilationcm dieruiii
toruni. scinpcr a scniclipsa alia cst ct divcrsa ; sic ct pcc-
i Faclum cst ergo, cum illa muliiplicaret prcccs caiorcs, qui mutanlur ."scmper scienlia el ciipiunl
« coram Domino, ut Ilcli observaret os ejus. Porro diversa, iiistabilcs sunt in omnibus viis suis. Unus
« Anna loijiicbatur in corde suo, tanlumque hibia autcin dicilur Dcus, non de nuiiicro ; sed qiiia i:un-
illius movcbanlur, ct vox penitiis iiou audicbatur. q,iam a scmelipso altcr nuuquam
«
g cflicitiir, iJco mii-
€ ^stimabal ergo eam Ilcli lemulentam, dixilque tatur, ut csl illud. « Tu aulcm idcni ipse cs, el aimi
i ci Usqucquo ebria eris? digerc p.mlisper vinum,
, luinon deficient {Psul. ci). » « Fuit, iiuiuit, vir unus
« quo m:ules. Rcsponditque .Vnna Ncquaquam, iu- :
dc Uamaiba Sophim, dc monte Epbraim. > {Ex
i ipiit, domiiie. Nam mulicr inlclix uimis ego sum. Uieromjmo.) Uamatba, sivo Armalba, ut in aliqui-
« Vinumquc elomne quod incbriarc potcsl non bibi. bus cxeiiiiilaribus babclur, atlitudo coruiii iiiier-
i Sed cfliidi aniinam nicam in conspectu Doinini. pretatur; Sopliim, specula si\e scopulus : Ephraim,
« Nc rcpulcs anciilam tuam quasi unam de filiabus Qui monlc Epbraim
frnciificalio. in ct in Ramalha
« Uclial, quia ex inultitudiiic doloris mci locuia sum Sophiin commorassc dicitur, iu aila scilicet contcm-
« usquc in pracscns, » ei rcliqua. Bclial iiitcrprclatur plalioue virUiluu), ul a nuliis subjaccnlibus ct cir-
ubsquc jugo. Nola quod lii qui cbrielatcm scctantur cumlatrantibus viliorum cogilationibus mcntis cius
lilii Hclial vocilentur; hoc hico implelur illud quoJ suljlimilas dejicerelur vel unitas scinderetur ; ct'i.!
sciiplum cst : « Ilomo vidct in f:icie, Dcusr.utcm ciico 110:1 dc vallibus, neque de campis, non de ctJ-
iuluelur cor (/ Ilcg. xvi). Quia Ucli tantum os dc- Jihus, scd de nioote
.
Ephraim esse dicilur, hoc esl.
precantis Amuc intucbalur, ct voccm cjus pcnilus dc nionlc friigifero, in quo nobililas oim.ium virln-
iion audiebat, nec motum labiorum ccrnebal, asii- C Imn fructilicare diguoscitur. Ilabuil vir iUe duas
mabat cbriam csse. lila aulcm quia sursum elcvabat uxorcs. Qiiarum piima, ut pnrdiximus, nobilior,
cor.ct coudlebaluvDoiuino in tolo cordc suo, rcspcxit Aniia, slcrilis crat, ut f.iil pi ima uxor Abralue Sara
Doiiiinus ad oralioncm cjus, ct noii sprcvit pieces nobilior {Ccn. xvi), sccumla quiJcm, hoc esl, Phc-
iUius. Nobisque optimus modus orandi ad excmplum ncnna, fecunda fuit, sicut .\brahie sucunda uvor,
datus cst, iit noii in niultiloquio formcmus preccs id esl, Agar ^gyplia, scd ignobilior. El cfl-ectus est
noslras ad Dominum, scd in compmicliouc cordis et Abrahain primum paler C.c ignoLili, postea de nu-
cllusionc lacrymarum nos exaudiri ab co crcd;unus, >ili co.ijugio. Ila Elcana, qui posscssio Dei csl, pri-
qiiia sacrilicium Dco spiritus coiitribulatus, cov
«
miim (lc sccunda uxorc cllicitur p;itcr, ipiia conclu-
contritum ct humiliatuin Dcns no» spernit {Psut.
i.).» scrat Dominns vulvain Anmc, ut primum vulva:n
Quod tuiic digiic (it, si, orationc completa, iios co- S;iiic, posl parium Phcnenmc apcruit vulvara Aniia'.
»!em lcuorc juslili;c pcrm;i:iobiu!us. Uiule ct se- Pliciu^mia iiilcrpiclalur conicrsio ; Anna graiia
quilur :
iiileipivtatur. Qiii vult cfiici posscssio Dci, ducal
« Et abiil inulicr in viam suam ct comcdit, vul- Iias duas uxorcs, et jungat siii pnnuim cam qu.-c
< liisque tyus non suiit amplius in divcrsa mulati. nohilior esl, hoc cst, gratiam. Hx<c enim prima per
« El factum cst posl cirt ulum dierum couccpit Aima ^ li.lcm coiijiiugitur homiiii, tit ApostoUis ail : « Gra-
cl pcperil niium, vocaviiquc
«
nomen cjus Samiicl, lia cniin Dci salvati cslis pcr Ii*;em {Eplics. 11). »
« co quod a Domiuo postulassct ciiin, > ct Sccun.o
rcli(pia. coiijuiigalur PliciicuiKe, iJ cst, convcr-
Posl circulum ergo dicruiii, id csl,
post anni red- quia post graliam crcdulitalis, moruin cmen-
sioiii,
Kuui, pcpcrit Anna
vocaviltpie noinen cjus lilium, dalio scqui dclcl. Prima filios nobis gcncrat Phc-
Saimicl,quiinlcipiclalur/)o,>n(/(//io Dci, sive nomcn ncniia, (piia piimos iiobis fruclus profcrinius por
cjus Dcus, quia auctor nativiialis
ejus Dciis cral, convcrsioncm. Nisi cniin couvcriamur a nialo, non
qui ab slerili oxoratus, concessil habcre filium, qui potcrimus cflici p.Urcs dc Anna. Phcncnua filios ha-
(.ignus habcrotur ia tcmplo Dci cunclis dicbiis as- bcl. scJ qiii non assistuni allari scmpcr, nec lamcii
sistcre ad scrviiium t^jus. Myslicc aulcm Elcana, iiKincs fiuul. in,.) do sacriliciis divinis edunt. Unu^-
paicr vencrabilis Samuclis, qui crat « pos^cssio Dci quisquc crgo convcrlilur a (R-ccato, cx coiivcr-
(pii
(Elcana quippc iii possessioncm Dci Iranslcrlur) sioiic gcncrat opcra jusiili.c, cl poslca cxcilau»
ammi virlutc vir dicilur. Et non solmn vir, vcrum Ac.na, id ost. anima fidclis, por zclum bonani pre-
cliam vir mms .nppclbuur. Non ciiim in divcrsi k.- co:n r:i;uii! D..mino, iit ipsa filios gcncrot qui assi-
 :

15 B. UABAM MALHl AUCHIEP. .MOGIJM. OPERLM PAIJS I. VS

slaiil Deo, hoc esl, filios giali;t'. Qiii ciiiiii Deo va- \ CAPLT II.

cat, ot seinpcr « Icgoin nomiiii die ac iiocle niodila- Canticum Anna', quod cantav.l post nativitatem
lar {Psal. i), » hic est filiiis graliic. In Evangelio Samuetis.
hiijus hisloriic fornia oslendilur, unde» Marlha sat- (Cap. 11.) « Exsullavit cor ineum in Domino, et
agit circa frequcns miiiislerium {L;tc. x), » cxplet exaUatum est cornu mcuin in Dco inco. t elc. Noii
opera juslilia;, el per h;cc velut filios conversionis invenitur orare in lioc canlico, nisi pcr duo verlta
generat; et Maria sedens secus pedes Domini, au- tantuin, ut dicit : < Lsetaia sum in saiulari tuo; > cl
diens verbum illius, oplimam partem dicitur ele- aliud cst : « Quia non est Deus pra;ler te. » Aposio-
gisse, el iiilcUigilur velut grali;B sobolein procreare, lus aulem dicit : a Oiale sine inlerniissione (/ Thess.
quse seniper dicat : « Mihi aulem adha?rere Dco v). t lUi enim qui in divino versatur olficio, oiniiia
Lonum est {P$al. lxxii). t Anna generat filiuin Sa- gesta ejus dictaque pio oratione reputaniur, quia
Huiel, de quo dicitur : < Moyses et Aaron in saccr- justus siiie intermissione qua5 justa sunt agit. El ob
dolibus ejus, et Samnel iiiter eos qui invoc;ujt no- hoc sine inlcrmissione juslus orabit. Et in psalniis

uicii ejus {Pfal. xcviii).» Qui dicilur ubi ipse Deus; dicit : « Elevalio nianuum mearuin sacrificiuni ve-

nbi eniin Spiritus gratise, ibi dicilur Deus. Unde sperlioum {Psal. cxl). manus ille qui elevat
» Eievat
Paulus dicil : « Et cadens in faciem, adorabil Deum, B ^^iclus suos. Aliter : « Moyse elevante manus, vincebai
dicens : vere Deus in vobis est (/ Cor. xiv). » Israel; dimittenle vero vincebat Amalec(Exorf.xvii).»

Sic ergo nisi piaccedant opera conversionis, non Quia donec famulus Dei elevat actus suos ad Doini-
possuinus dona divini Spiritus generare. num, vincit pleLs Dei; cuni autem dimiserit aclus suos,
« Mansil ergo inulier, el lactavit filiuni suum do- vincit Anialec, inimicus Dei : « Exsullavit, » iiiquit

« nec amoveret eum a kcle. Et adduxil eum se- Anna, « cor meuin, » et necessarie addidil, « in Do-
« cuiii, poslquam ablaclaverat, in vitulis tribus, et mino, » ut Paulus dixit : « Gaudele in Doinino sein-

« iribus modiis farin;TC , ct amphora vini. t In Ile- per, j quia potcsl qiiis gaudere in carnalibus. Cum
Lrjco uon, « tribus modiis farina^, > sed « modio fa- me homines laudaut, non in Domino gaudeo, sed
rinae, » legilur. Quera locum apud Latinos scriplo- gauueo in vanilate. Uinc conipungar propler ver-
ruin vitio constat esse depravatum. Si eniin cum bum Dei, cum dicit : « Exsullavit cor meum in Do-
Iribus vitulis Ires niodios fariiiac obtulil,^ conira le- mino. > Dicat ergo Ecclesia Chrisli, civitas regis

gis pra;cepluru fecit. In lege ilaque ila pra^cipilur : magui ,

giatia plcna ,
prole fecunda , dical, quod
« Mensis seplimi prima dies venerabilis el sancla tanlo aute de se prophclatum per os hujus piae ma-
erit vobis. Omne opus servile non facielis, dies clan- tris agnoscit « ExsuUavit cor ineum in Domino,
: et

goris est et tubarum. Offereiisque holocauslum in C exaltatuin est coriiu meum in Deo meo. » Vere
odorem suavissimum Domiiio vitulum de ariiiento exsultavit cor, quia in Domino ; et vere exallatum
unuin arietem unum, agnos anniculos inimacuLx-
, cornii, quia non ex se, sed in Domino Deo suo exal-
los septem et in sacriflcLis eorum siinila; oleo con- tatumest. Et in alio loco dicit : « Exallabunlur cor-
^ersse tres decimas per singulos viiulos, duas dc- nua justi {Psal. lxxiv),.» quia de crucis Christi
ciinas per arielem , unam decimam per agnum apicibus juslis conferuntur ha;c cornua. In his ven-
(iVwm. xxix). Hacc vero decima decima pars cphi tilabimus atque deslruemus adversarias polcsiales,
eral, unde datur mtelligi quod Elcana non obliilerit aiiima; noslrai iusidiantcs. « Dilaialum est os nicuin
tres modios farinac novem cum tribus vitulis, sed super inimicos meos, » quia et in angustiis pressu-
(Jccimas, quibus secundum Hebraicam mensuram rarum sermo Dei non es>. alligatus, ncc in pra'co-
iinus eflicitur ephi. Quod aulem Aiina, nalo puero, nibus aUigatus. « Quia kclala sum in salutari luo. »

noluit illum dueere ad domum Dei anlequam aiilac- Sidularis isle Domiiius est Jesus ClirisUis, quem
laretur, significat Ecclesiam matrem quemlibet Simcon, sicut in Evangelio legilur, senex ample-
filiorum suorum non ante ad sacerdolium prove- clensparvum, agnoscens magiium : « iNunc dimillis,
here quam illum a lacte infanti;c et parvilate sensus inquil, Domine, servum tuum in pace, qiioniam vi-

educalum effecerit capacem spiritalis doctrina^ :

^ derunt ocuii mei salulaie luuin {Luc. ii). t Si la;l;v

i Omnis enini,. ail Apostolus, qui laclis est parli- tus fuero in salutaii Domini, tune dilatatum est os
ceps, expers est sermonum justitia3 {llebr. v). » nieum. Per medilationem ulique verbi Dei ad ele-
Offert euin in vitulis tribus; ot tribus modiis farinae vationem cordis veniemus. Lnde Apostohis dicit

sive modio farin;e, et amphora vini, hoc est, in « Os nostrum ad vos palel, o Corinthii, cor noslruift
sacrificio pi;e confessionis, in exercilio bona; ope- dilalatum esl (// Cor. vi). > Ex lalitudine enim cor-
rationis, et gralia sacroc eriiditionis, et fide sanctaj dis ori sapientia minislralur. « Non est sanctus, ut
Trinitalis plcniter inslruclum, qui possit dicere cum est Dominus. » Distinctione utitur. Non dixit, « nisi
prophela : « Reddemus Doinino vitulos labioriim Doininus , » sed , « Nullus est sicut Doininus,
iiostrorum {Ose. xivj, » et jugiter in doino Dei per- sanctus ot sanciificans, justus et justificans. « Ne-
luanens offerat digne sacramcntum corporis el san- qiie eniin esl alius extra te, et non est forlis sicut

guinis Doiiiini. Deus noster. Non est, inquit, sanctus pr;eter

» te.

Doiiiine, quia nemo fit, iiisiabs le. «Et si suutqui di-

cunlur dii mulli (/ Cor. viii) » el dominimulli, nullus

 17 COMMKNT. I> LIBKOS IV UEGLM. — IN LIB. I. 1«

lanicn naluralilar esl iil quod Dcus csl, qiiia ips<.- A faotiiin sit : « donec slcrilis, ait, peperlt plurimos,

Moyscn scrvuni suum Kgo et quu; mullos hahebal filios, inliriiiata est. > (t"x
solus cst qni dixil ad : «

swui qui suin [Exod. iii). » Nam umbra ad compara- Ilcbnro.) In lIcbr;co Ct in Soptiiaginta translatione

et fumus ad comparalioiicm non pliirimi, sed scplcm ieguntur. Juda;i

tioncm corporis non esl, « » < »

ijjnis non csl. liiiiic locumila intclligiint quod, nato Samucle, mor-
« Nolilo muUiplirare loqui siililimia, glori;(nles, » tuiis sit rilius primogonilus Plicnoniia-, ct singulia
olc. El Salonion dicit : « Alliora lc nc qiiajsieris Aiin;c filiis iiasccntihus singiili Phencnnae niorlui
{F.ccli.in). » Et alihi : « Dominus in coelo , ct tu siiit filii. Scd qua;reiiduni est quomodo boc starc

siipcrtcrram ;i(Icosint paucisermonestui (Ecc/e. v).» possit, cum Pbcncnna scptein, Aiina autcm non plus
< Rccedant vetcra de orc veslro. » IIoc cst, ina- qiiam quinqiic filios bahuerit. Quam qiKi-slioncm

nilnfiiiiiiin non cxcal dc ore vestro. < Omnis scrmo IIebra:i solvcntcs, duos filios Samiiclis ciiiii filiis .\n-

mahis, dicil Aposlolus, cx ore vcstro non proccdat n;« annumerant. < Quia slerilis, inquit, pcpcrit

{Ephes. iv). » septem, et multa in filiis infirmata est. > {Ex Au-
« Quia Deus sclcnliarum Dominus cst, ct ipsi guslino ) Hic lotum quod prophetahatur ehixil agno-
pra'parantur cogitationes. » Ipsc vos scil, et ul)i scontihiis numerum seplonariiim. Pioplor quod el

iicmo scit. « Spiriliis ciiim omiiia scrulatiir, etiam ^ Joannes aposlolus ad septem scribit Ecclesias {Apoc.i),
profunda Dei » {I Cor. n). « Undc qui pulat se ali- co modo se oslcndcns ad unius pleniludincm scri-
qiiid csse cum niliil sit, scipsum scducil (Gal. vi). » bere. Et in Provcrhiis Salomonis boc antea pra;fi-

J!;cc dicunlur advcrsariis civitatis Dei adBabyloiiiam giirans : < Sapienlia a;dificavit sibi domum, et suf-

pcrlinentibus, dc sua virliitc pnKsumcnlibus, in sc, fulsit columnas scplcin {Prov. ix). > Slerilis enim
iion in Domiiio gloriaiilibus. E\ qiiibus sunt cliain crat iii omnibiis gcntibus Doi civitas, antcquam iste
carnalcs Israclila; terrcn;t; Jcrusalein, cives lerrige- fctus, qiicin ceniimus, oriretur. Cerniraus eliam,
i :«, « qui h, ut dicit Apostolus, « ignoiantes Dei jiisli- q»x nnilla in filiis, niinc infirmatam Ilicrusalem

liain, » iil cst, quam dat liomiiii Deus, qiii soliis cst lorronam, quoniamquicunquc filii Iihcr;t; in ca erant,

jiislus atipic justiric;iiis, « ct suaiii voleiilcs consli- virtulis ojus craut : nunc vcro quoniani ibi lillcra

lucre, > id csl, vclut a sc sibi paratain, non ab illo cst, et Spiritus non cst, amissa virtute infirmata

imperlilain, « justiti;c Dei non sunt subjccti {Rom. est.

x), » iiliciue i|iiia suporbi dc suo pulautcs, non dc < Domlnus niorlilicat cl vivificat. » Mortificat il-

Dei possc placcre. Scd qiii csl Dciis scienliariim, lam qiKx; mulla crat in filiis, ct vivifical banc ste-

ipsc « vidct cogitalionos boniinum quoniam vaii;c rilom qiKx; poporit soptcm, quamviscommodius posslt

sunt {Psal. xcm). » Undc vana) sunt, nisi quia pro-

C- inlclligi eosdem vivificaie quos inorlificaverit. Id

priic bomiiium suiit, ct ab illo non sunt a quo ipsi cnim vcliit rcpctivil addeiulo :

boiiiiiies sunt? « Dcducit ad infcros, ct reducit. » Quibus eiiiui

< Arcus forliiim supcratus cst el infirmi accincli dicit Apostolus : « Si niorlui cslis cum Christo, qua;

< sunt robore. » Inlirmalus cst arcus, id est, iiilcii- sursum sunt, qucerite, ubi Chriotus est, in dexlera

lio coruni qiii tam polcntes sibi vidcntur cssc, ut Dci sedciis {Coloss. iii), » saliibrilor mortificantur

sinc Dei dono alque adjulorio, bumana sulTuieiilia, uliquc a Domiiio, quihus adjungit : « Quoe sursuni
diviiia possint implcre niandala. « Et iiilinni accin- suiil, sapilo, non qu:e supcr lcrram (Ibid.), » ut

« cli sunt roborc. » Qui lanlum iii Dei piolale con- ipsi sint illi qui csurientcs transicrunt terram.
liduiil, ct ab illo solatia qu;crunt, diccntcs cum < Morlui enim cstis {Ibid.), > iiiquil; quoniam sa-
i'iophcta : i Miscrcre mci, Dominc, quoiiiain indr- lubritor morlifioal Deus. Doindo soquilur : « Et vila
niiis sum {Psal. vi). » Infirmus cral po|)uhis gonlilis, voslra ahscondila cst cuni Chrij.lo in Dco. > Ecce
(juando alicnus a toslamcnlo Dci ruoiat. Niiiic orgo qiiomodo oos.iCm ipsos vivifical Dcus. Sed nunquid
pi\Tcinctus est robore, cuni iudulusest sculo (idoi, oosdcni deduxit ad inferos ct rcduxit? IIoc utruin-
et galoa salutis, ct gladio Spiritus Iiostis anliqui lcla qiic sine controversia fidoliiim, iii illo polius videnuis
D impU-lum, oapite scilicot noslro, cuni quo viiam
ignoa protorit {Kplies. vi).

< Saluiali prius pro panc sc locavoruiii , ct famc- iiostram in Doo .\posloIus dixit absoondilam. Nani

< lici saliirali sunl, > ctc. Qiii sunt inloUigondi < sa- « qui proprio Eilionon popcrcil, scd pro nobis omni-
lurali panihus, > nisi iidem ipsi quasi polcntcs, id bus tradidit euni {Rom. viii), » isto niodo itaquc
esl, lsiaelil;c, quibiis crcdita sunl eloiiiiia Douiiiii? morlificavil, ot quia rosuscitavil a niorluis, oum-
{Hom, in.) Sed iii co popiilo ancilhi; liiii minorali dom rursus vivifioavit. El quia in Prophela vox
suiil, ciim se suhtraxerunl ne crcdcroin in Salvalo- ojus agnoscitur : « Non dcrolinipics aniuiam moa:ii
lom ot in ipsis panibus, id esl, divinis cloquiis qu;c in infcrno {Psal. xv), > ouindom dcduxit ad infc-
illi soli ttino cx omnihus goniihus accoperunt, tcrrena ros cl rcduxil. Ilac cjus pauportalc dilati sumus.
laiitiim sapiuiil. Conlos aiitoin, qiiibiis lox illa non Dominus onim pauporos faoit
« ot dilat. » Nam
oial i\.ita, posloaqiiam iH>r Noviim ToslamonHim ad (|uid boc sil ut soiamus quod , sciiuilur audia-
chxiiiia illa vcncrunt, miillum csuriciulo torram ur.is :

transioruut, quia in cis non terrena, sed caMestia « Uumilial cloxallal. > Uliqiio suporbos liumilial
sapucniiil. El boo , volut qiuvrcrotur oa- sa our ol Immilcs cxallal Qiiod cnim alibi logilur : < l>oiis
 :

19 li. RA!5AM MALKI AUClJIi: F. MOGIjM. OPEiUJM PAUS I. 20

sMpcrbis ivbislil, huniilibiis aiilcm dal graliaui (/ A « muni lcrro;, quia justus «^st. > Proisus orjiiicm
Petr. v) ; » lioc tolus hahel scnuo, cnjns noincii in tenuit confcssioiiis fidclium haic propiielissa. Asceii-
lerprelalur grutia cjus. Jam vero adjungilur : « Sns- dil iii c(KUiin Dominus Ciirislns, cl inde vcntums
«'ilal a lcrra paiipcrein, » de nullo inelius qnani de cst aJ judicandum vivos ct morluos. « Kam qiiis
illo iiitelligo « (pii proplcr nos pauper laclus csl, ascendit, siciit dicit Aposlolus, iiisi ct qiii dcscciidil
cuin divcs essct, ul ejus paupertale (sicul paulo anle in infcriores i)artes lerr«>, : qui desceiuiil, ipsc estqiii
dictum esl) (iilarcmur {II Cor. vm). t Ipsum eni n ascciidit super omnes ccclos, ul atlimplcret omnia
([c lcira suscilavit tam cilo, ul carocjus iiou viLicrct {Kplics. iv). « Pcr nubcs ergo siias lOMiiil, qiias Spi-
corruplionein. Nec illud ab illo aiieuabo quod di- rili! sanclo, cum ascenliL^scl, implevil. Dc qiiibiiis

ctum esl : carnali Jcrusalcm, hoc cst, ingiata; vinca;, coinini-

€ Et de slercorc erigit inopem.» .nops quippc idcin natus cst apiid Isaiainprophetani, « ne pliiant super
qui pauper. Slercus vcro, unde ercctus est, reclis- eain iml)rem {Isa. vi). » Sic autem dictam esL :

biine intellignnlur persecutores Judoci, in qutnim « Dominus judicabit fincs terrai, » ac si dicerctur :

iiumero cum se dixissct Apostoius Ecclcsiam per- Dominus judicabit cxlrema hominis, quoniam noii
secutum : « Quae mihi fiieriiat, iiiquit, lucra, h;BC judicabuntur quae in melius vel in deteriiis medio
propter Christum damna esse duxi : ncc soluin dc- C tcmpore commutantur, sed in quibus cxlreniisinveu-
irimenla, verum cliam siercora existimavi csse, ut tus fuerit qui judicabitur. « Et dal)il imi^crium ie;^i

Christum lucrifacercm {Plnlipp. iii). j De teira crgo suo, » hoc cst, populo Chfistiano; dat cis virlulem
suscitatus est ille, supra omncs divites pauper ere- qua carnem, sicul rcges, reganl, ct in illo qui pro-

clus cst, ct de illo stercore supra oinnes opalentos pler eos fudit sanguincm siium mundum vincaiit.

ille inops, ut sedeal cum poientibus popiili, quibus Scquitur : « Et sublimabil cornu Chrisli sui. » Quo-
ail : « Sedebilis super duodccim sedes {Mallh. xix). » nioJo exaltabit Chrislus coniu Chrisli sui? Omnes (.,

ct sedem glori?e haereditatcni dans eis. quippe unclos ejus chrisnialc recte chrislos possu- (^•^p^

f Domiiii enim sunt cardines terrjE, et posuit supcr mus dicere, quod tamen lolum cuin suo capile cor--^
cos orbem. n Quia ipse i douiinatur a inari usque pus unus estCliristus. Ilaec Anna prophclavil, ma-

ad mare, ct a fljmine uscpie ad terminos orbis ter Samnel saiicti viri, raullumque lauJati, in qiio
terrse {Psal. lxxi ). » « Domiui, inquil, sunt cardi- quiJem tunc figurala cst mulatio veleris saccrdolii,
ncs lerraj, » hoc cet, quatuor plaga) mundi, in qui- ct nunc implela, quando infirmata est quss multa
hus dilaiavit orbem Ecclesia; suaj, quse a sohs orlu erat in filiis, ut novum haberct in Chrislo saccrdo-
sjsque aJ occasum laudal nomen cjus. « Pedes san- lium sterilis qua; peperit septem. Inlerea Samncl
«toruiu siiorum servabil, s lioc csl., elccIor;im suo- G crat minisirans in lemplo Domiiii, accinctus cpliod

rum opera in viam jusiiti;e diiigel. i Et iinpii in le- rar, hoc est, superhumerali linco, quoJ dislat ab
ricbris conlicesceiil,quia niillcntur inlenebras exte- illo ephod quo induebatur poiaifex, quia istud laii-
liores, ibi erit fletsis cl slridor deniium {MdHli. tumiiioJo liiicum fuit , et concessum minoribus gra-
xxii) ; » ubi conticescent, iJ esf, ab arroganlia su- dibiis a;I ulendum; illud aijlein quod vcstiebat

pcrbia; suje cessabunl. « Quia non in fortitudiKC poiilincem, ex quatuor coloiibus, id est, liyacin-
sua roborabitur vir, » hoccst, non forlituJine pio- tlio, bysso, cocco, purpura, el ex auro liabebatur
pria, sed in virtute divina polens esl vir, iJ esl, coiilexlum.
populus credenlium. « El tiiiiicam parvain faciebat ei mater sua, qnaiii

« Doiniiuim formidahunl aJversarii ejiis ,

qnia « aflcre: al slatulis diebus, ascendens cuni viro suo,
« Domiuus infirmum faciet adversarium ejus. » Po- « ul imniolaret hostiam solemne:n Domino. » Tuuica
lest ex ambigiio Grseco intcHigi, « et advcrsarium hxc parva, quam Anna maler, hoc est, gralia for-

suum. » Cum enim Dominus possidere nos cocpcrit, inavil et pucro tradidil, significat doclrinam facilem
profecto adversarius, qui noster fueral ipsius fil, et qiia iinbuendi sunt rudes animi credenlium, quali-
vincctiir a iiobis, non viribiis noslris, quia non in vir- bus Paulus dicit : « Lac vobispotum dedi, non
lute propria potens cst vir. Dorainus ergo infirmum ^ escam, nondum enim poteralis (/ Cor. iii). » Per-
faciet adversarium suiim. Dominus sanctus iit vin- fectoium autein cibus est solidus. Nec noii et super-

catiir a sanclis, qiios Dominiis sanclus saiiclorum liuinerale liiieum significat caslitalem el contincn-

cfficit sanclos (?). Ac per hoc : « Non glorieliir po- tiam ciim bonis operibus. Quia quisquis divino

lens in sua potcniia, ct non glorieliir pruJcns in ministcrio lungi appelit, neccsse esl ut primum ca-
siia prudentia, ncc dives in divitiis suis; sed in hoc ste continenterque vivat, ac sic in boiiis operibus
jilorictur, qui glorialur, intelligere ct scire Donii- semelipsum exerccat. Porro filii Heli divina sacra

i!!im, cl facere judicium ct jiisliliam in medio terrai temciantes peccabaiit coram Doniino. Uiule scii-

{Jer. ix). » Non parva ex parie inlelligit ct scit Do- plum csl : « Filii ilcli, filii Belial , nescienles Do-
ininum, qui intelligil, ct scit etiam iioc silif a Do- « miniiin, neque officium saccrdotum adpopulum. »

miiio (i;iri, ul iiitclligal el sriat Dominuni. Sed quia Et paulo posl : « Erat, ergo, inquit, poccatum pue-
iclriliulio justa in di(! judicii futura cst a Doniiiio « loniin grande nimis corain Doiiiino, quia dctra-
&:ipcr filios Ad;c, iii le seijsiitur : « Doixiiius asccn- « lubanl lioinincs a sacrificio Doinini. t Joscphiis,

« (!il; iiiquil, coelos cl loir.iii; i[>>c judicabil cxlrc- historicus Ju !;corum, dc his duobus (iliis ila rcfcrl
 ,

r.OMMKNT. IN LIBKOS IV UKGLM. ~ IN U!J. I.

'»
2,
Vci.it autc.n vir Dei ad Ucli et ait aJ cuin. llitc
Ikli saceiiloli (Mant lilii duo, Oplmi el Pliinccs, A I

,
im- dicit Dominus : Nuuqi.iJ non apcrle rcvelalus suin
et circa Divinilatem
I

d,(a l.().uim:s iujuriosi,

domui cum esscnl in yE^'yplo in doino
,miii.i..« iniquitali parcebaut; et alia qn.acn. ( piil.is t.ii,
pii, Iribubu»
scq.ic- i I'barao:iis, ct degi eum ex omiiibuii
ab oblalurisi..-opler l.ouorcu.
sil)i...ct
,.iu..c.a
tollcbant. Muhc.i- ( Isii.cl iiiilii iu saccrdolein, ut asceadcrel aJ altare
slral.a..l, alia vco
rapi..aj u.odo
aJoleret i..censum, el porlarcl
conluu.clias mlcic- ( n.cu.n, et n.ilii
bus rcliiiiouis causa vciiicnlibns omnia
laciculcs, aliis vcio i Kpbo coram mc I , ct JcJi Joinui pati is tui
banl aliis quidcm violcutias
:

vila a lyiau- sacrificiis filioruii. Israel? Qiare calcc aijicilis

pc.-buadcutcs doi.is; uibilquc co.nm ( (lc

sacc.-.los p.o vicliii.iim mcaiu ct inuncra mea qu.e pne-

pcssima diire.cbat. Uudeel Ucli
, ,

,.itie

(inod cos pcccanlcs ( ccpi ul offcrrci.lur iu lcmplo, elmagis I.onorasti

con..u iuiquilalc da.unatus cst,
filios luos quam me, ut con.eJerctis
primilias om-
n.iiins auiu.advcrsione plcclcbat. Et quidem
sevcra
i

sacrificii hiacl populi mci? Pioplcrea ait Do-

lcuilatc ei.uansuc- ( iiis
(;ocrcuit,et (luidem corripuit, sed
> miniis Deus Israd : Loqucns loculus su.n, ul Jo-
induie patris, iion severilatcctancloiilalcpoi.tilicis.
.

p.optcr ...us tua ei domus patris tui ininistrarct in conspe-

scnleiitia discaul saccrdotcs
q.ioaiodo (
^^na
populi pu- ( clu meo usquc scmpilcrnum. Nunc aulcm dieit
iu
pcccata iilioium, id cst, proplcr scelcra
saiicli si.it, culpa
" ( Dominus: Absit boc a me. Sed quicunquc glori-
nia..tur. Qui(iue cliam, qi.a...vis
licaveiit mc, glorificabo cum. Qui autem
conlcin-
cocrceanl, repula- (
tauieu suLditorum cisdc.n, si nou
qui ..o.i leiicl disci- ( nunt mc, cruiit ignobiles. Ecce Jies veniunl, cl
inr. Exti-aueus quippe a Dco csl,
ct jusie vivanl. 4 prscciJam bracbium luuin, cl bracbium Jonms
piiiia.n, ct liiios uo.i corrisil ut bc.ic
palris, ul non sit tcncx iii Jomo lua. El
vi lc! is
Qui autem uou corripit (ilios suos, ul cu.eiidei.l qujj «

cTuiulum luum iii tcinplo in univcrsis prospcris

|).-avc gcsserui.t, impic csl pius ,
quia iuduigct viliis (

Isiacl, ct noa crit scncx in Jomo tna omnibus

cl conscusu... p.\cbcl i.iiquis iu
malum suuiu. Opbi.i (

et me- Jiebns. Vcrumlamcn non auferam penilus virum

quidem interprctalur insania conversionis;
(

cx te ab altari meo seJ ut Jcficianl oculi tui, ct

iiuncupalur, quia dincrt couverli iu mclius,
:
(
rilo ila
Dominum tabescat anima lua et pars magna domus liiii;
convcrsioiic ad ( :

ct loiige cilicitur a vcra

moriciur, cum a virile;.. pctalcm Ycucril. Iloc
a viliis ct pcccato. Pbinccs,
( 1

qiia; emcndal boniinem

inlerprctatur. Duos ( aulcm crit tibi signum quoJ vciilurum csl Juobus
oiis obluratio, sive ori parcens,
{Exod. \i ; ( filiis tuis, Opbni el Pbinecs in Jic uno moricn- :

l'binccs saccrdoles lcgimus in Scriplura

tnr ambo, > elc. i Ecce, > inquit , < dies ve-
illum juslum, iilium Llcazar; ct iuju-
(
.Vitm. xxv) :

bodie, niunl, ct pra;ciJam bracl.ium tuum, et bracbium Jo-

s,luin,lilium Ueli. Sunl autem in sacci-dotibus
Saccrdotes igiiur qui ^ nuis patris lui. > Pcr Lracliium Jig.iilate.n ct rob.ir
(lui ulriusque lypum tencnt.
sunimi cxprimit saccrJotii. ( Ut non sit, > inquit,
ciistodiunt ossuum cl compcscunt a malo ct pravo
sermo scnex in Jomo tua. > Pcr sencin saccrJotem
cloquio, sccundum Apostolum, quod omnis
(

magiium oslcnJit. ( El \ijclis semulum luum in

bi
nialus cx ore corum non proccdat (t>/jes.
iv),
lcmplo in uuivcrsis prosperis Isracl. > ^Euuilus
IMiiuca; lilio Elcazari com|)araulur. Illi aulcm qui
Jomus Ueli SaJoc sacerJos cxstilit, qui, abjeclo
obturalum os babcnl, sive impcrilia, sive vilio, sivc sicut
Abiall.ar, a Salomone sacerJolium susccpit,
consciculia pcccatorum, ut proximis suis vcrbum
in Malacbim lcgitur (/// Reg. n) : » Projecilquc
rilc non impcndanl , ipsi Pliiuese ,
fiiio
salulis
Salomon Abiall.ar, ne cssct sacerJos Domini, ut
Ilcli, comparanlur. Quod autem scquilur iu vcrbis
implcrctur vcrbum Domini quoJ locutus cst super
Ucli :

poicril D<uis. Jomum llcli. > « Vcrumlamen non aufcram pcnilus

i Si pcccavcrii vir in virum, placari
pro eo? ( virum ex tc ab allari mco, ut Jcficiant oculi tui,
Si in Don.iuo pcccavcril vir, quis orabit >

cl tabcscal anima tua. > IJco Dominus sc non

!Non igitur eo modo in virum (pio in Deuin pccca- (

pcnitus ablalurum Jomo cx llcli virum ab aliari

virum peccare, pcccalu.n qualccu..quc
lur, (piia in
suo Jicit, ut scmpcr Je domo Ucli essct in domo
coiitra proximum lactum, levisqnc cst cjus re-
01,1,
D Domini vir qui in Jiguitalcm saccrJotii alium
n.issio. In Dcum vcro pcccarc, id cst, ab cjus cullu
cjus substilutum viJcrct , et sc caJcm Jignitale pri-
rcccdcre, impietatis peccatum esl, dilliciliorquc
vatum viJcus, oculi cjus Jcficcrent ct aniina tabc-
pcccat,
rcmissio. El quoniam cum in virum quis
sccrol.
placato sibi viro facit Dcum sibi placabilcu. ;
in
(Ex Angustino autcm haec prophclia Mystice
cuui quis peccat, quis orabil pro eo?
)
Dcum autcm
dicalur : Pcr quem sibi Dcum, iii qucin pec- Je mulaiionc saccrdolii non csl in Samucle coin-
Ac si
plcla, scd in Domiiio Josu Cl.rislo cxslitit
aJumbra-
cavit, propilium faccrc poterit? Tamen noii ita

(luod nulla vcnia spcranda sit bis la. Nain posl Samuclcm piopliclam poslca saccrJo-
iiitcUigcndum csl,
ct Abialhar,
divino olbcio aliiiuid dcr.queriiit, ctia.nsi diguc tcs fucrunt Jc gcncre Aaron, sicut SaJoc
(jui in
rcgiianlc DaviJ; et alii deinceps, ajUe^iuam tempus
paMiitcntiam gcrant, scd quod dillicilior sit vci.ia

qui iu ivbus vciiiicl (pio ista qiuc Jc saccrJolio mulanJo tauio

ct m:ijor agcnda poenitentia bis ,

aiilo pr.cJicta sui.l, pcr CbrisUim caici oporlcbat.

Dco sacralis oirendcrinl, qiiam si quis proximum
aliqnid Uvsoril. Nam cum Jiccrcl: i Loqucns loculus sum, ut domus
siium in vcrbo, vcl in iacto (Jiiia

tu.v, cl domu^ palris lui ministiar t in con^pcctu

(Itiaiilo iiKijor gloria, la;iio gravior tit on'cnsa.
 ,

*"'
KAUAM MALIU AIUiliLP. MOGUNT. OPERUM PARS
ii-
1.
u
li.oo us.jue iii senipilenuuii. Nuiic aulein dieil Do- A nibus conseius
arcanorum, juxta quod de se ipsc
niinus ALsit hoc a nie. Scd quicunque glorifica- niHnifesie teslalurdicens « El a me ipso facio
:
:
niliil.
voril ine, glorificabo euin; qui autem conlcmiiunt sed sicut doeuit me Pater, ha;c loqnor, et qui me
1110, erunl ignobiles. Ecce dies vcniunl, diCit Do- misit mccum est, non reliqiiil me soUim, quia ego
iiiinus. » Eccc isli sunt dies qui pronuniiati sunt. quai placila sunt ei facio scinper (Jonn. viii). > Cui
Jain enini nuUus saccrdos
secundum ordinem cst donium fidelem aidificat Pater. t Qu.x' domus sumus
Aaron. Qnod eniin noininal domum palris ejus, non nos, si fiduciam et gloriam spei usque in finem fir-
einii dc proximo patre dicerc, sed de illo Aaron qui mam retineamus (llebr. iii). > Alioqnin , qiiomodo
primns saccrdos est instilutus, de cujus progenie de Saiiiuele potesl accipi quod tedificala sitei domns
cjeieri sequcrentur, supcriora denionstrant, uhi ail: fidelis, qu3e corani Chrislo Doinini, ij cst,
ipso Sa-
• Re^clatus sum ad domum palris lui, cum esscnt muele,cunciis diebus incederet, cum legamiis in
Jn lerra iEgypti servi in doino Pharaonis : et elegi sequentibus quod filii illius aversi de viis ejus posl
doiiHim palris tui ex omnibiis sceplris Israel milii avariliam declinaverint, et perverlerint judicium ?
sacerdotio fungi. > Quis palrum fuit hujus in iUa nisi fone doinum ejus hoc loco»plebem Israelilicam
i-Egypti servilute, unde cum liberali essent electus intelligamus, quia cunctis diebus saccrdotii ejus
csl ad sacerdotimn, nisi Aaron? De hujus ergo slirpe B Domino qno seriplum est « Et rcquic-
servierit, de :

islo loco dixil futurum fuisse ul non essenl ullerius vit omnis domuslsrael posl Dominuni (/ Reg. vii) » ;

sacerdotes, quod jam videmus impletum. Nullus sa- et paulo post « Abstulerunt ergo filii Israel Baa-
:

erdos est secundum ordinem Aaron. Et quicunque lim, et Astarolh,et servierunt

•
Domino soli [Ibid.). >
ex ejus genere est homo, cum videt sacrificium Chri- Quod vero subdilur :

stianoriim tolo orbe poUere, sibi autem honorem i Futurum est aulem nt quidquid remanserit in
iilum magnum esse subtracium, deficiunt oculi ejus. < doino lua, venial, ul oretur pro eo,et offerat num-
et defluit anima ejus praj nimielate moeroris. Proprie inuin argenteum ei lortam panis. » Non proprie de
autem ad liujus doniuin Heli, cui haec dicebantur, doino dicitur hujus Heli, sed illius Aaron, de quo
quod sequilur pertinel t El omnis qui supcrerit :
genere eliam hucusque non desunt qui veniant et
domui tuse decidet in gladio virorum. Et hoc tibi converlanlur. De qiiibus alius prophela dixit « Re- :

signum, quodventurumesl duobusfiliis luis, Ophni liquiae salvae fient {Isa. xvi). > Unde Apostolus :

<i Phinees die uno morientur ambo. » Hoc ergo < Sic ergo, inquil, el in hoc tempore rcliqnioe se-
signuin factnm domo estcundum electionem graliaj salvae faclse sunt Rom.
mutandi sacerdotii de (

hujus:quo signo significatum est mulandum sa- ^xi). » De lalibus eniin reliquiis bene intcUigitur
teidotium domus Aaron. Mors quippe filiorum sigiii- ^ quod dictuin est « Qui remanserit in domo lna„ :

<icavitmorlem, non hoininum, sed ipsius sacerdotii veniet ul orelur pro eo. > Profecto qui credit ia
de filiis Aaron. Quod autem sequitur ad illum Christo, sicut lcmporibus apostolorum ex ipsa gente
jam perlinet sacerdotem cujus figuram gessit huic plurimi veneruiit et crediderunt. Neque nunc desunt
suceedeiido Samuel. Proinde quai sequunlur, de qiii, licet rarissimi, tamen credant, ut impleatur ii»
Chrislo Jesu, Novi Teslamenti vero sacerdote his quod hic hoMio Dei loculus esl. Quod vero con-
dicuntur :
linuo secutus adjungit : < Offercl nuinmum argcn-
< El suscitabo milii sacerdolem fidelem qui omnia leum, et torljin paiiis, » quid per nuininuni ;ii-L*ii-

« quie in corde meo et qua; in aniina mea faciat, et teuni, nisi oris conressio desigiiatur, quai lit cie-
< ajdificabo ei domum fidelem. > Ipsa Kterna et su- deiilibiis ad saliilem? Argeiiluin cniin pio elociuio
perna est Jerusalem. < Et transibit , inquit, coraiu poni solet, Psalmista lesiante, ubi canilur: < Llo-
« Chrislo nieo omnibus diebus. > <Transibit, > dixit, quia Domini, eloquia casta, argentum igne exaini-
conversabitur , sicut superins dixerat de domo naliim (Psal. xi ). > Offeral et panem sacrificii alta-
Aarou : < Dixi.domus tua el domus palris tui trans- rls, abjectis carnalibus legalium victimarum, dicat-
ibunt coram me in «tcrnum. > Quod autem ait, rjque :

< cuin Chrislo meo transibit, » de ipsa donio utique < Dimilte me, obsecro, ad unam pai tem sacerdo-
inteliigendum esl,non de illo sacerdolequi est Chri- lalem, > id est, ad ipsam plebem Cliristo sacerdote
stus ipse Medialor atqiie Salvator. Domus ejus co- pra;claram. Cui Petrus ait : < Vos autem genus ele-
lam ilio Iransiijit. Potest et « transibil » inlelligi de ctum, regale sacerdotium (/ Pelr. ii). > Quia autem

morie ad vitam, omnibus diebus quibus peragitur ad !it : < Ut comedam buccellam panis, > eliam
usque in finem saiculi liuiiis ista mortalitas. Quod ipsum genus eleganler expressil. De quo
sacrificii

:iit < Qui omnia, quai in corde meo et qua; in

Deus : dicit Saccidos ipse < Panis quem cgo dabo, caro
:

aiiimamca facial, < non arbitremur habcre aniniam mea est pro inuiidi vila [Joan. vi). » Quia enim di-
Deum, cum sit condilor aniina;, sed ita hoc de Deo xerat superius dedisse se cibos doinui .\aron de vi-
iropice, i.on proprie, dicitur, sieul nianus el pes ct ctimis Yeleiis Testainenli, qiue fuerant sacrificia

alia corporis niembra. De Samuele quidem recte po- Judicoruin, ideo hic dixit postulandam ad comeden-
lesl accipi , quod in omiiibus ejus voluntati, siciit dum bucceHam panis, quod est in Novo Teslaiiieiilo

boino, Deo paruent. De Domino auteni Salvalore, sacrificium Chrislianorum ut pabulum fidclium ani-
quod, sicul Filius unigenilus, palernorum sil in oiu- niaruin. Sequilur :
25 COMMLM. IN LIBUOS IV IIECLM. — LN LIR. I 2T

C.APIIT IIL V Quotl (Jiclura csl dc Saiiiueo, postquam verba divini

oraculi quae tioctu accepcrat, niane Ilcli rclulil,
De minislerio Samuelis in templo, et de excessu ftlio- ,

rum lleli sacerdulis. Quod increjmtur llcli pcrvirum « et non ceciilit cx omnibus verbis ejus in tcrram, »

Dci pro scelerc filiurumsuorum^quos non ritepater sigiiifical qiiia riiliil cx liis qua- loculus est iniluin
corripuit.
luil, sed oiiinia suiit rcbus compleia quo; dixit. Ca-
(C.xv. iii). Pucr autem Samiicl niiiiislraliat Do-
« (iunt nainqiic in lcrram vciba siipcivacua, qu;c pro
« inino coraiii llcli et sermo Domini eral pretio-
, niliilo Iiabonda ct univcisoriim sunt calcinda dcspc-

< sus, > hoc est, rarus, qiiod in scqucntibus mani- clu, siciil cl bciiliis .lob dixit : c Et liix vnlius mei
fcslatiir, cum dicit : « In diciius iilis noii cral visio non cadchal in lorram (Job. xxix). » Qiiia liimiriiin

iiiaiiifesla. » Piopler pcccaia cnini populi cl eoniin in laiila giavilale viilliim lciierc coiisiievciat.ul nuii-

qiii pryefucrunt populo, Dominus jam non manifcste quam contcmplibili laelitia resolverclur, seil q;!0-

per visioiies aut per angeiicas responsiones plcli ticscuniiuc hilariorem se pra:sentibiis exliibeiel,
Israel apparuil, sicul [^aLiihus corum fccil. El ideo cerla seinpor hoc caiisa iitilitalis eonim facciet.

dicit scriplor liistoria; serinoncm Doinini in illo tcni- t Et cognovit universus Israel a Dan usque Ber-
pore essc prcliosiim. < sabee,quod fulelis Samuel pro|dieta esset Do-
« Faclum est ergo in dic quadam, Ileii jaccbat in jj i niiiii, > c(c. [Ex Hieromjmo.) Per lerminos terne
« loco suo, etoculi ejus caligavcrant, ncc potcrat Juda;a; descriptos universitalem plcbis pariter coni-
« vidorc Uicernam Dei, antcquam exslingnerclur, >
prebendit. Dan viculus esl in qiiarto a Panoade niil-

elc. Pra; nimia enini seiieclute Ileli ociili caligaye- liari(f cuntijus Tyruin, (pii usque liodie sicvocatur,
rant, nec poterat videre luccrnam Doniini, cuni ar- Terininiis Jiidaia; provinciic contra seplentrionein.
deret in labcrnaculo, antcquain lux diurna lierel, De quo et Jordanis nuinen cruinpens, a loco sorti-
qiiando eadem exslinguenda erat luccina. Sic cniin lus estnomen or qiiippo Puvium sive rivum Ilebni-i
:

a Doiiiino per Moyscn jussuin cst ut eadcin luccrna vocant. Dan intorpreialur judicium, sive judicaus.
lucerel usquc nianc, sicut cst illud in libro Exodi :
Dersabee in Iribu Juda sivc Simeonis est usque liodie
1 Praecipe, i ait Domiuus, « filiis Isracl ul ancraiil vicus graiulis in viccsimo a Cebron milliario vergens
libi oleum de arboribus olivaruin purissinuim, pilo- ad auslruni, in quo ct Komanoruin militiiin pr.csi-
qiie contusum, ut ardcal luceriia seniper in taberna- dium posilum est. A quo loco lcrinini Ju.!a;« lcrnc
culo Domini, ct collocabunt cain Aaron et (ilii ejus, incipienle-;, tendcbantur usque ad Daii ,
qu;e juxta
iil iisque mane luceat coram Domino (Exod. xxvii). Pancadcm ccrnitur. Inlerprciatur vero Bersabee
Sive hoc signilical qiiod iii cyccitale sua ipse Heli puleus salielatis , ycl piileus viri, s[\e jurameiiti, co
permaneiet donec funditus cmn piole sua exstiu- C quoil ibi Abrabam et Isaac foedus cum Abimclooh
guerctur, hoc cst, vitacaroret corporali. Myslioc au- sociavcrc juranlcs (Cen. xxi et xxvi). Nec movore
tem cxcitas llcli signilicat ca;citatem cordis Jndcco- debet (picnipiam, si inlcrduin civitales Jiukc easdcni
rum, qui pra;senlein Salvatorem agnoscere non po- in iribu Siineonis sive Benjamin reperiat. Tribiis
lerant, nec miraciilorum fulgorcin, qu;ie ab eo lie- eiiim Juda viiis bellicosissimis pollens, et crebro
bant, intclligore, ncc doctrinam ojiis corde intonlo advcrsaiios supcrans , in oninibiis Iribiibus tciiuit
caperc, doncc ipsiim saccrdoliiim sinuil cum templo principalum. Et idciico ctiain aliarum iribiium soi-
ct populo funditus cvertcrctur. Inleroa Samuel dor- les in cjus interdiun funiciilo nuncupantiir. Alioquin
miobat in lomplo Doinini, ubi erat arca Doinini, in mcdio tribus Juda; habitasse Simconem Scriplura
cl a Doiniiio lor vocaliis, novissiinc ,
qualiUM Iloli
manifestissime docet.
propler lilioruin poccata siinul cuin ipsis iiilcrilurus
esset, voce Domini instructus cst. Potest hac tcrtia
CAPUT IV.

vocationc pra;figurari (piod ipse pucr fulurus crat De n.utatiouc sacerdotii veteris legis. Pnrlium Pliili-
luopliela, dux cl s;icerilos. Qiiod autoiii soii|tlum stliiim coutra Israel, in quo arca Dci capta esl ct ,

est : i Porio Saniucl necduni soicbat Dominum, >

duo lilii llcii occisi,ct populus Israciilicus jugatus,
" et Ucli dcjundus.
nescire Dominum dicitur, (piia pcv prophcliic niystc-

rium nccduin ei revclatus fuerat sermo Domini. Et Igitur posleaquain h;cc in fignra mutationis Vetc-

(piod soqnitur :
ris Toslanionti a prophela illo pniMiuntiata sunt ad
« Dixit Domiiuis ad Samuolcin : Eocc ogo facio Iloli ollondonlcm Dominum Israol, inslruxoruni
< vcrbuni iii Israel, (piod quicunipio au.Iiorit, liiiniont acioin Philistluci, hoc est, PaUcstini, conlra cos iu

< amb;\; aures cjus, » ct ca;tcra. IIoo in loco commi- .\pheo, qui locus cst juxla vicuin Endor Ezechielis
nalio Dei est supor Ilcli , et supor donuim ojus, co civilalis, ubi dimicavil Saul in sorlc .\sor, in qiia

(piod in pcocaio liliornin Iloli aroa Doi oaporotur, habilalores prisliiii porinansorunt. Inlorprolalur au-
el Isracl ruorct, el cjus lilii inloriront, et doinus toui Apboc furor ;iuri(s,sive apprclicndcns. Quod
lleli s;\ccrdotio donuis Domini privaretur, ct ob id bono convcnil rebus gcstis. Qiii cnim iram Doinini
factuin audionlium auros tinnircnt sluporc vclio- moruorunt, ab hosiibus approhonsi snnt. Tolluiil an-

n:cnti. loni IsracIiUo aroaiii ad Inilioiiom suam. Capla ost

« Crevit autoin Saniuel ct Dominus crat ouin oo, ab ho^libus arca, ipsiquo non soluin vicli sunt ol in

I ct iion ccciditcx omnibus verbis ejus interram. » fugain vcrsi, iiuo ctiam magiia slrage;» facta esl oc«'
97 D UA3ANI MAIJRI AKCHl!:P . MOGUiNT. 01'EUCM PAUS I. 2H

dsoniui. Noniiihil lamen fulnrorum significal rcs A rum. Dagon interpretatur piscis Iristilitu, significans

gosla propiiciiyc. Arca cniin ab alicnigcnis

iiia hostcm antiquum, qni in marc istius mundi positus,
li;rc

capla, indicabat lcslanicnluni Dei transiUiriun ad dcvorat piscatores. Quem libcr Job Levialluin ct Bc-
imnliatnm est Hcli saccrdoli licmotli {.lob. III et xl) nuncupal. {Ex Isidoro.) Scd
gentes. Qiiando cniin
caplam fuisse arcam Dci.cecidil de selia relrorsnm, ipiid cst quod dum posuisscnt arcam Domini Phi-
cl moiluus Et merilo. Quia quisquis relrorsum
est. lislhiim in lcmplum Dagouis dci sui , introierunt

converiitur a fide et verilatc, necesse ^t ut cadal cl lemphim, et invencrunt Dagonem prostratum, atque
coiitiiiuo morialur. Jlyslice aiilem, transeunte arca confractum caput cjus,du?cque inanus abscisx sunl?
Doiniui ad genlcs, pcriil alque iuteriit sacerdotium Slatim ut tcstainenlum Domini pervenit in gcntil)us,

Jud;\;oium. Duo quoque filiL Heli corruerunl, quo- confeslim idola, qiiae deceptum possidebant orbem,

rum linius uxor viduata, ct niox in partu mortua dcstructa sunt, oinnisqiic error simulacrorum cor-

est propter eamdem perlurbationem. De quo Jose- ruil, pnescntiam Domiui»ferrc non sustiuens. Nam
Ciini vir Ilcli eliam arcain aiidis- in manibus Dagon praiscisis opus idoIoIatri;B ampu-
phus ita refert : «

superbia diaboli abscisa

set ab hostibus capUun, dolore turbatus, co quod
ei tatur, et in capite ejus si-

piiKter spem tantum onus accesserat, ruens de sede gnificatur, a quo initium peccati fuit. Quod vero in

defunclus cst, dum viii et xc vixissct annos, quo- ^ limine, ut certum scilicct pnefiiiitumque sui idolo-

rum xL tcnuerat principatum. Ea siquidem die de- latria finem agnosccret. Limcs enim fiuem itineris

riuicla est ct conjux Phinees ejus filii, dum per oc- significat. Eliam et illud ad magnam pertinet signifi-

cationem, in ipsa ruina Dagon dei sui atque fractura,

casiim niariti ncqiiaquam viverc lolerasset, cui prae-
gnaiili qnidcm niinliatus csl luctiis viri,
peperit quod dorsiim illius solum invenirctiir , fractis ejus

aiitein filium srplcm mensium, quem ob hoc appel- omnibus membris. Dorsum quippe fugam significat.

nomcn dcsignal inglorium, Quicunque enim fugiunt perscquenlibus dant dor-

iivcnint lchabod, quod ,

quod illo tcmporc exercitui huj"usmodi deformilas sum. Unde et scriptum est de hostibus : < Quoniam
(^o
pones eos dorsum {Psal. xx). » Ubi sunl enim idola?
acccssisset. »

Habuit aulem principalum primus Heli cx domo Perierunt, et si aliqua remanenlia ab aliquibus abs-

Tliamar,qui fuit unus filiorum Aaron. Nam primitus conduntur, fugiunt. Quod autem percussi sunt in
de domo Eleazari sacerdotcs crant : cx quo hono- postcrioribus hi qui arcam Dci captivaverunt, haec

rem filins a palre pcrcipiebat , et Eieazar Phinees poena signum vidctur, quia si qui susccperint lesla-

suo filio tradidit. Post qucm Abiezcr tjus filius hunc menlum Dci, et posteriora dilexerint, et ipsisjiislis-

honoicm accepit, qucra Ozi suo filio dereliquit. Cui simc cruciabuntur, qui, sicutApostoIus(P/H7ipp.iii),
rursum Ozi filius successit suus. Et post hunc Hcii ^ ffistimare debent cadcm sicuti slercora. Qui cnim sic
lenuil sacerdotium, dc quo nunc sermo nobis est assumunt divinum Testamcntum ut posteriora respi-
iiabitus. Cujus gcnus usque ad tempora Salomonis cieiites, veteri se vanitate non exuant, similes sunt

hoc habucrat. Tunc enim saccrdolium ex donio hoslibus arcam tcstamenti captivam juxta
illis qui

Eleazari denuo rcccpciunt. {Kx hidoro.) Unde evi- idola sua posuerunt. Et illa quidcm vetera ctiam

denli signo pra;figuratum cst, posl exsliiiclum sacer- nolcntibus cadunt quia « omnis caro fenum, et cla-
:

hominis utflos Aruil fenum, flos ejus de-

dotium Judaiorum carnalem interiisse Synagogam, ritas feni.

illi carnaliter adhierenlem. Prosiratoque Heli de cidit {Isa. xl), t arca Domini manet in scternum,

sella, pontificcs Judscoium sedcm babuere vacuam, secrclum scilicet lestamentum regni ccelorum, ubi
ct gloriam sacerdolii rcgniquc exstinctam. est verbum Dei.

CAPUT V. CAPUT VI.

De eo qv.od Pliilistliiim imposuernnt arcam Dci con- Quod Pkilistliwi facientes plaustrum novum vaccis fe-
irahenlibns remisernnt arcam Betlisames ; et de
ira simidcurutn DiKjon , pronter percnssil Do- qmd tis

minus omnes Pliilislluvos in posterioribns ob insul- ejus rci myslica significatione.

tationcm. Fuit ergo arca Domini in rcgione Phi-
T) (Cap. VI.) «

(Cap. V.) « Philistliiim autem tulerunt arcain Dei, t listhinorum septem mensibus, » etc. Septera men-
I et asportaverunl eam a lapide adjutorii in Azo- ses, quibus arca Dei inter gentes fuit, figuraliler

< tum, » el reliqiia. (

Ex Hieroiujmo. ) Lapis adju- exprimiint universilatem lemporum, qure septenario
lorii dicitur locus ille in quo posuit Samuel lapidem numero dicrum discurrit, et significat Testamentum
unum inier Masphat ct inler Scra, sicut in sequenli- Doniiui usque ad consummationem sseculi in gcnti-

! iis dcmonstratur. Azotus, quae et Astro dicitur, est bus permansurum.

usque lH)!iie nobile municipium Palesliuocprovinciso, « Et convocavcrunt Pbilislhiim sacerdotcs
et di-

ct una (ic qiiinquc civitatihiis Allopiiylorum, decreta « vinos, dicentes : Quid faciemus de arca Dei? Indi-
quidcm tribui Jud«, non retenta tamen ab ea, quia « cate nobis quomodo remiltcmus eam in locum
nequaquam veleres potuit accolas expellcre. Inler- « suum ? Qui dixerunt Si remitlilis arcam Dei Israel,
:

prelatur auteni ignis patris n!e7,vel incendium. Et « nolile dimitlcre eam vacuam, sed quod debelis red-

l.ene incendiuni palris locus illc dicilur, iibi idolum « dite ei pro peccato, el lunc curabimini, et scielis
Dagon consistebat : quia advcnlus arcae Dci in Azo- « quare non recedat manus ejus a vobis. Qui dixc-

tum, inccndiuin eral diaboli, patris oinnium iniquo- « runt : Quid cst quod pro dclicto reddcre debca-
 -- MB. "0
29 COM.MENT. I> I.IiMlOS IV irr:GLM. I.N I.

« niiis t;i? Ui'Si>f>n.I.Tiiiiliiii(; ois : Jii\l.;» riiimcritm A « Intorca Palx-stini f;icioiilcs planstrnm noviim, in

« j)rr)vii)ciariim l*iiili.slliiim quinqiie aiios aiircos f:i- < qiio posnornnt arcam, ct jnxla cain capscllam ha-

« ciclis, ct qninniic mnrcs aiircos, quia plaf^a n/ia « hciilcm anos cl miircs aiiroos, qiios exsolvcbant

< fnil omnibus voiiis ct satrapis vcstris. Faciclisqiic « pro dclicto, collocavcrnnt, adjiingonlos duas vac-

« simililiKiincs anonim vcslioriim, ct siinililndiiics « cas folas, qiii!)ns non orat imiiosilnm jngiim, et
« niiirinin qni (!ciii()iili siinl lciTam, ol (laiiilis Dco « vilnlos oaruin concliiscrunt (lotiii, > nt probarcnt

« Isiacl gloriain si fortc cievcl mannin snam a vo- undc cis plaga venissel, clc. {F.x Isidoro.) Vaccic aii-

I l)is, ct a diis vcstris, cl a tcrra vcslra, t ctc. tcm ill;c Allophyloriirii arcam gestanlor, fignram san-

(Juinqnc ani anrci cl (iiiinqnc miircs similitcr anici, clonim re!iiiiili;inlinm s;o(iilo dcsignavoriint, qni

(]\ios fcccriint IMiilis!li;ci posl plapjarn qnam p"rpcssi nnlliim dclicti .jugum traxcriml. Nam siciit ill;i; pi-

simt, ol alliilcinnt ad arcam Doinini, signilicant giionim allcclibiis a rccto itinoro miiiimo digrcssaj

(pioil qniilam carnalcs qninquc corporis scnsibus de- siint, ita sancli miindo rcnnntiantcs parcntali (di-

(iili, ct illccebras voliiplalnm scqiiontcs, cnm cor- tonlu non dcbciit a hono pra'pediri pniposilo, siciil

ropti fiiorint a Doniino, scclcra sna cognosccntcs, Moysos ail : « Qni didint palri sno cl matri : iScscio

ipsas plagas jiislc so pnrpcli a Doniino coiifilcntnr, Tos, ct fratribus snis : Igiioro vos, ct ncscicrunl fi-

et licctcoacli, sliuiinm vit;c sunc mcliorandi impcn- '> lios suos, hi cnstodicnint lestamenlum Doi, et prm-
(Iiinl. Qiiod bcnc significanl qninqnc civilalcs riii- ccpla ojiis servavcrnnt : Jndicia tna, Jacob, ct I»;-

lislliinorum, id cst, Azolns, Caza, Ascalon, Cclli, gom liiaiii, Israol {Deut. xxxiii). » Illc cnim scire

Accaron, illos vidclicot cvprimoiitcs qiii cxlcrioris Dciim faniiliariiis appctit, qui prsc amorc piot;Uis nc-

liominis actns scipiimtnr. (Kx Ukroiujrm.) Gaza ci- scirc desidcral qiiodcunqnc carnalitcr sciunt.

viras cst Ev;corum, in qua habilavcre Cappadoccs, « Ibaiit anlcm, inqnii, in dircctnm vaccsc por viam
prislinis ciillorilius intcrfcctis. Apiid vclcrcs crat « qnae ducit Bclhsamcs , » ctc. {ICx Ilicroiiynw.)
tcrminiis ClianaiKcornm jnxla yEgyptiim, cccidilqiio Bclbsamis civitas cst saccrdolalis in tiibii nonjaniin,

in sorlcm tiibns .liida", sod cam lciicrc non potuit, qn;c nsqiic liodic demonslratur de Eloiillionipoll

qnia Knacbim, id csi, giganlcs Allopliylonim, for- pcrgcntibiis Mcopolim, in dccimo milliario coiilra

lissimc rcstilcrunl. Et esl nsqnc bodie insignis civi- orioiitalcm plagam. Bclhsamis allcra in Iribu Nnpb-

las Pal;cslinro. QiKcritiir anlcm qnomodo in (piodam tlialini, in (ina ct ipsi cultoros pri>lini pcrinan-

pro|)bola {Siopli. ii) dicalur Gaza fiitnra in tuiiinliiin scre.

sonijiitcrniim? Qnod solviiur ili, anli(pi;c civilalis « Et iiincic uno gradicbanlur pcrgonlcs ct nin-
locnin vix fiindamcntorum pradxre vcsligia; hicc « gientes, el non declinabant ncqiic ad dcxleram ne-
antcm, qu;c nnnc ccrnilnr, in alio loco pro illa ?cdi- « qne ad siiiislram, » ctc. Bcnc dicil qiiod iliiiero

ficata. Ascalon anlcm nrhs cst no!)ilis Pal;«sliii.T, niio gradiobantiir Bolhsamis, hoc cst, viain rcgiain

Qiuc cl ipsu anliqnitus uiia fuit de qninque satiapiis incodcntcs in cioinuin solis, iii lociini vidoliccljusli-

Allophylorum, scparala qnidcm el pcr sortcm tribni ti;e ot vciilalis. Bcllisamis oniin iiilerpi-clatur do-
Jiid.ne ilecreta, ncc tamcn relenla ab ea, qnia liabila- mus so/is, cl significat cadeslcm Jerusalcm. ubi Sol
lorcs cjiis siipcraro non poliiil. Gctli, ad qncin lo- jiislili:e scinpcr Iiicol. « Ibant aMtom iii direclum
cum Iraiislnicnint arcam lcslainonli dcAzoio, nunc Yacc;c, ei iion dcclinab;int nciiiic ad dcxlcrain iicqiie

viciis gnuidis, vocalur Gochlham inlcr Antipalri- ad sinistram, » etc. Id cst, iion cxtollobantnr pro-

dcm ct Jamniam. Scd ct aha villa appcllatnr Gcchim. sporis,neque frangobantur adversis. Unde dicil Apo-
Accaron in Irilin csl Dan, sivo (ut cgo arbitioi) in slolns « Por arma juslili;e a dc.vlris ct a sinislris,
:

Irihii Jnda; ad hcvain Clianaii:voruni, nrbs utia do por gloriain cl igiiohililalem,per infainiam cl bonani
(piiiupic olini satiapiis PahcsliiKC, ct dcciela cst qui- famain, ut scdnctorcs ct voraccs, » eic. (// Cor. vi.)

dciii trihiii Jud»i,ncc tamen tenla ah ca, quia babita- (/'-".v Crcgorio.) Si igilur ad ;ctcrni Solis babilalioncm

lorcs prisliiios ncquivil cxpcllcrc. Scd cl usque ho- tcndimus, dignum profccto csl ul de Dci ilinoiepn)
dio grandis viciis civiuin Jnd;coriim Accaron diciUir canialibns alVct lil.iis non dcclinomus. Tola cnii»
iiilcr Azolnin ct Jamniam ad oriciilcm rcspiciens. virliilc pcnsaiiduiii csl ipiod vacc;v Dci planslro stip-
Qnidam putaiit Accaron turrem Slralonis, poslca posil;v pergunl et gcmiinl, dant ab inlimis mugiliis,
C;csarcain nuncnpalam. Azolns (ut snpcrius dixi- ct tanion de itincre non roflectnnl prossus. Amo-
nius) intoiprolalur {(jitis patris vwi vol iiiccmlium. rcin (piiilcm pcr compassioncm sciiliiiiit, scd colla

Gaza inlorprctatnr forlitudo. Ascalon, iijiiis iiifaviis, po.^lorins non liodcclniit. Sic niinirum pra'd.calores
aiit J(/)m\s i(;H()ti/i,s. Gctli , torcnlar. Acoaron qiioqne Dei, sic fidolcs quiiino essc inlra sanclam Ecclcsiam
intcrprelaliir crudilio trislitia- vel stcrHilatis. Oninis dchcnl, nt cl compalianlur proximis per charitaiom,
cnim concnpisconlia inlainis alqno ignobilis por dia- ol taiiuMi de via Dci iion cxorlilcnl por rompassio-
hohim inlbimiiiala. alipie por coiUrarias forliliulinos iicin. Arcam qiiippc siiporposit.uu Bclh.-aniis poigcrc,

insligala, ot (inasi pcr luicnlar ne(piiU;c cxprcssa, csl cutn supcina sciciitia ad iiUorn.i* lucis habilacn-

vinnm prolniidil :\inariludinis in doctrina prava lum propintpiare. Scd Itmc verc Bcllis;iniis lcn«li-

01 in opcralioiic porvcrsa. Uiidc nccessc cst ul lcn- niiis, cuin via recliiiulinis gradienlcs ad vicina orro-
dal ad morlcm, uhi csi trislitia vcra cl slciililas por- ris lalcra pro alTociu pignonim non dcclinamiis. Sio
pcluit, niiniqiio liitnc iicccs.^c Ci.1 ul iiucdcro dchc.int. q;ii
31 B. RABANI MAURI AIICIIIKP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 52

sacraj legis jugo supposili jam pcr intcrnam scicn- A significare melius potest quam iranslalioncm Tcsla-
liani Doinini arcain portant, qualenus pcr hoc pro- menli Domini a populo Judaico ad gentes? Quia cuin
pinquorum necessitalibus condolentcs, a coepto re- illi a patrum orhita deviantes, carnali observantia,

ctiludinis itinere non declinent. Quoruni nimirum et Pharisaicis supcrslitionibus legern foedarcnt, Sal-

gratia nicntem nostram tenere del)ct, sed reneclere vatoris dicta spernebant, et per ministros Novi Te-

iion debet, ne h*c eadem mens aut si afTectu non slamcnti verbum salutis illis pracdicari penitus recii-

tangilur, dura sit : aut plus tacta, si inflectitur, re- sabant. Unde dicunt ad eos aposloli post resurrc-

iiiissa. Post reversionem arcse de lcrra Pliilisthiim clioncm Domini : « "Vobis, inqiiiunt, oportebat pri-

scquitur Scriptura dicens :

nium prx-dicarc vcrbuin Dei : sed quia noluislis, el

« Ili sunt autem ani aurei, quos reddiderunl Phi- inJignos vos judicastis a^ternae vita;, ecce converti-

I lislhiim pro dcliclo Domino. Azotus unuin, Gaza mur ad gcntes (Acl. \ni). (Ex Hieronymo.) Carialhia-»

« unum, Ascalon unum, Gelh unum, Accaron unum, rim, quai et Cariadbal dicilur, civitas est saltuuin,

I etc. j {Ex Ilebrcvo.) Quinquc anos et quinque mu- una de urbibus Gabaonilarum, perlinens ad tril)um
Juda;, cunlibus ad Hcliopolim in milliario nono. De
res hae quinqiie civitates dcderunt. Reliqme aulem
civitales provinciarum et villse quae erant absque hac fuil Urias propheta, quem interfecit Joachini in

niuro,mures tantum dederunt. Idcirco ^ Jeriisalem, sicut Jereinias scribit. (Jer. xxvi.) Sod in
dicitur : « ab
urbe murata usque ad villam quoe erat absque Paralipoinenon libro filius Sobal appellalur Caria-

niuro. » thiarim (/ Par. xi). Et interpretatur ipsa Carialhia-

Quod autem sequitur « Et usque ad Abcl ma- :
rim civitas \tlvillasilvarutn. De qua civitale mystice

« gnum, super quem posuerunt arcam Dei. s Abei in psalmo scriptum est : « Inveniam locum Domino,
magnum civitas est in termino Israel. Abel magnum tabcrnaculum Deo Jacob. Ecce audiviinus eam in
idcirco vocatur, cum antea .Relhsaniis vocilata sit, Ephrata, invenimus eam in campis silvsc (Psal.
sive propter luctnm super viris Belhsamilibus ibi cxxxi ). » Locus enim Doinini esl tabernaculum
factum, sive propter distiiictionem civitatis Abel pectoris Christiani populi, et atria Ecclesise catholi-
cae, quK ille tanquam coelura semper
inhabital. Ci-
Belhma(ha, de qua exclamavit mulier sapiens ad
Joad, dicens : « Qiii interrogant interrogent in Abela vitas enim silvarum, id est, conventus gentium, ef-
{// Reg. xx). t Sic itaque intelligendum est quod ab ficitnr locus aptus ad suscipiendam arcam Domiiii
urbe murala usque ad villam quse erat absque muro, in donuim videlicet Abinadab, qui inlerpretatur Pa-
el usque ad Abel magnum, dederint iiiures. Super ter rneus spontaneus, qui cum Psalmista dicere pos-

quem, id est, super luctum, posuerunt arcani Do- sit : « Voluntarie saciificabo tibi, et confitebor no-
p
iniiii quae erat usque in iliam diem in agro Josue mini tuo, Doinine, quoniam bonum est [Psal. uii).»

Belhsamitis. Fuit igitur in agro illius donec in Ca- Gabaa interprctatur coUis vel sublimitas. Ibi Eleazar

riathiarim ducta est. Quod dictum est de eis qui vi- filius Abinabad constituitur sacerdos, ut custodiat
dere arcam Domini, reversam de terra Pliilisthino- arcam Domini. Eleazar quippe Dei adjulorium inler-
pretatur. Et bene qui custodit arcam
Domini, Dei
rum, ausi sunt, cum non essent de stirpe Levitica :

adjutorium dicitur; quia sancli viri quidquid boiii

« El percussit de populo septuaginta viros, et quin-

quaginta millia plebis. j Populus ct plebs pro una habent, non ad se, sed ad Deum referunt. Unde di-

eademqiie re indifi^ercnler accipitur : nam ex uno cit Fiduciam lalem habemus pcr Chri-
Apostolus : «

stum ad Dominum, non quod suincientes simus

co-
Graeco, quod est ),«o?, solet ulrumque transferri.
Sed mihi videtur esse gilare aliquid a nobis, quasi ex nobis,
sed sulficien-
distantia quod in priore com-
nostra ex Deo est, qui et idoneos nos lecit
inate versiculi additum est, « viros septuaginta. » lia

ministros Novi Testamenti, non littera, sed spiritu

Viros enim majores nalu significat, ul sit sensus,
quia de oplimalibus populi septiiaginta sunt per- (// Cor. iii). i

cussi ; de ipsa aulem lurba vulgari hominesquinqua- CAPUT VII.

iit relin-
ginla millia. Quod ne paterelur, in Exodo (Cap. xv), t» De eo nuod Samuel allocutus esl Israelem
servtrel_ Domino; et
populus a longe slabat et orabal, solus mJ.J..J. cmeret Baalim et Astarotli et
Moyses ascen sunt Israeiita; a Pliiiis-
luoriiioJranle liberati
Uit ad Dominum. iUis in dtebus Sa-
tliccis nec ultra pra'valueru!.t
i Et dixerunt viri Bethsamita; : Quis poterit stare muelis.
? iii conspectu Doinini Dei sancti hujus, ct ad quem « Etfactum est, exqua die
mansit arca Domini in
t ascendel a nobis? Miserunlque nuntios ad habita- Cariatbiarim, luultiplicati sunt dies (eratquippe
jam
(

I lores Cariathiarim, dicentcs : Reduxcrunt Pliili- « annusvicesimus),etrequievitomnis domus Israel

1 slhiim arcam Doniini. Descendite ct ducite eam , postDominum, » elc. (Ex Beda.) Quod diclum est,

I ad vos. (Cap. VII.) Venerunt ergo viri Cariathia- « quiaexqua diemansit arca inCarialhiarim, mulli-
« lim, et diixerunl arcain Domiiii, et intulerunt cam plicatisuntdies(eratquippejamannusvicesimus),ct
I Lo domuin Abinadab in Gabaa : Eicazarum autem rcquievit omnis domus Israel post
Dominum » non ;

arca
i filium ejus sanctificaverunt, ut custodiret arcam est quasi viginii anni, quibus
ita intelligendura

« Domini , » etc. Quod autem postquam percussi maneret in Cariathiarim, ad octavum usque aiinum
cam congregata populi freiiuen-
fcunl viri Bethsamilse, eo quod indigne viderent ar- regni David, quando
Jerusalcm adduxit, sint compulandi. Invcm-
cam Domini, miserunt eain ad Carialbiariin ;
qiiid tia in
 :

^3 COMMENT. IN UBKOS IV 1U:GI M. — IN UH. I. 51

quoil Inniporihus Saulis A lali sunl, et pcrcusserunl eos usquc ad locum qui
turnamqiiein soquonliljus «

cral sul)ter Bellicar. IJellicar inlerpretaliir do-

liac civilale, el aiiata in caslra, pu- « »
fuerit clala de
gnanle co advcrsum Pliilisllia-os. Sic clenim sci i-
mus agnilionis vcl domus agni. Cuin per pra;dicalo
plum cst 1 Et ait Sanl ad Acliiam Applica arcam
:
: rcs Lvangelii Dominus super hostes spiritales into-
arca Dei in die illo cuin filiis nuit, in fiigam veisi corruerunt coram Israel, id est,
Dci. Erat enim il>i

Keg. xiv). » Et qiiia conslat quod David coram popiilo Dei- El pcrseculi siinl eos usqiie in
Israel (/

cam iii .lerusalem adduxerit, ablatam de douio Alti-

domum agnilionis, hoc csl, quousque omnis crror
expugnctur, cl vere Deiis agnoscalur.
nabad, in quam nunc illala esse perhibelur, restat
quod in diclms Saulis rclata de castris, ct in « Tunc assumpsil Sauiuel lapidem uiium, et sla-
iutciligi
regnanlc luil illum intcr Masphat et iiiter Sen (vol, ut aiia
iil.ita civitatem, unde denuo,
c
pncfalain sit
habcl, intcr Masphat novum ct vetcrem).
David, airoictiir in Jerusalom. Esl crgo seusus
ine- e(!itio « »

mansit arca Ca- El vocavil nomen cjus Abenneger, quod esl, La-
morat»! sentenliic Quia cx quo in «
:

riathiarim, crat annus vicesimus cum eam indc « tine, tapis adjnlorii. Et dixit : Usqiie huc adjuvit

Uansforri tcmporilms Saul causa belli coutigerit. Vcl 1 iios Dominus, > etc. Masphal (ut supra dixiiniis)

cerle vicesimus crat annus cum adhuc omnis donuis intcrprctalur Jnienfio. {Ex /sirforo.) Lapis ilie adjii-

Isracl rcquievil posl Dominum, abjeclis videlicet B lorii medielas est Salvatoris, per quem iranseundum
idolis illi soli serviens. Quod eam fecisse toto lem- est a Masphat vetere ad novam, id est, ab intenlione

pore praesulatus Samuelis, qui (Joscpho lcsle) quiii- qiia cxspeclabatur in carnali regno bealitudo falsn

decim annis complelus csl, el primo lemporc regni carnalis, ad intcntionem, qua pcr Novuin Tcsta-
an- cxspeclatur rcgiio coelorum bcatitudove-
Saul, qiiod (codcin hislorico afnrmantc) viginli
iiieutuiii iii

nis loiiuit, nuUiis sancl3e bistoriae curiosus

ignoral rissima spirilalis. Qua quoniam nihil cslmelins, huc

i.amquc postinodum cum recessissct a Saulo Spiri- usqiie adjuvat Deus. < Eralque pax intcr Isracl el

Uis Doiuini, ot agitarctoum spirilus ncquam, maxi- « Amorrha'uui. » Amorrbanis intorpretalur amarus,
me ad porscqueudum David inuoxium et juslum, vol loquens. El Apostolus ad Ephesios ila dicit. « Vos,

ncccsse erat partcm uiiliti:« vcl plcbis ejus nonuul- qui aliquando eralis longe, facti eslis prope in san-

lam malili.TC illius cxslitissc compliccm. guine Christi. Ipse enim est pax nostra ,
qui fecil

< Abslulcrunt ergo filii Isracl Baalim cl Astarolh, utraqiie uuuni. El luedium parietcm maceria! sol-

« ct scrvierunt Doiuiuo soli. t Aslarolh iuterpreta- vcus, inimicitias in carne sua logeiu niandaloruin

tur facluru explortilonim. Daalim inlcrpretatur docretis evacuans, utduos condat iu semctipsum in

(tscendcnles sivc superiores. Qui crgo verus Israclila uniim novum homincm faciens pacem, el rcconciliet

id esl, vir videns Dominum, sive mens videns C ambos in uno corpore Deo pcr crucem, iiitorficicns
est,

Dominum, aufcrl a sc omiiein facluram maligiiorum luimicitias m semclipso, ct venicns cvangolizavii pa-

spirituum, aufcrt jactantiam atqiie siiperbiam, ac com vohis, qiii longc fuislis, ct pacem his qui propc :

sic scrviot Domiuo soli, (iiiia « uulla sociclas est lu- (liiouiam pcr ipsuin habcmus accessum ambo in uuo
ad tenebras, ncc ulla convenlio Christi ad Bclial Spirilu ad paccm. » Hacteuus Apostolus (Ephes. ii).
cis

(II Cor. vi). t

« Judicabat quoqiie Sainuol Israel cunotis dicbu&

« 3udi(avil(iucSamucl filios Israel in Masphat, t « vita; sua;. El ibat per singulos anuos circuicns

(Ex Uieroniimo.) Masphat csl civitas in Iribu « Dethcl,cl(jalgala ct Masphat, cl judicavil Israclcm
clc.
supradiclis locis, elc. Belhel est civilas
Juda, apud (piam habilavil Jcphtc, juxla Cariatbiarim
« iii » ii>

duodocimo ab Hicrosolyma lapidc, a dextris cunli-

urbcm, dc qua supra diximus. lulcrpretalunpic Mas-
bus Noapolim, quoc prius Luza, id esl, amigdaloi»
phat spccnlatio, vcl conlcmplatio, sivc inteniio, vcl
locus judicii. Saphal cnim judicare Csl. Et bcnc vocabatur, et cccidit in sorloui Iribus noiijamin. Vo-
cabatur aulem prius Luza netliol, ut diximus. Nan»
convcnit iste locus tam sanclo viro, qui plebcm sibi
eommissam iii justilia cl verilale judicavil ct summa cl hoc quod Bolbavoii aliud oppidum su?picantur,
prudentia giibcrnavif. uon ila csl, scd cx co loiuporc qiio ibi a Joroboam,
« Tiilil aulom Samut^l agiium lactanlcm iiuum, D lilio Nabatb, viluli aurci fabricali sunl ct a dcccnv

t ol oblulil illiiin holocausliim Doiuino. Et clamavii tiibulius adorali (/// Ileg. xii), vocalum csse Bc-
« Sanniel atl Dominum pro Israol , ct cxaudivit ihavou, id est, domus idoli, qux antea vocahalur

« cum, » otc. « Exclamavit, inquit, Sainucl ad Do- Domus Dei. Calgala luuc csl, quam siipra posuimus,
miuum p\o Isracl, el exaudivil cum:n Quia ociili C.algol, ad oriouialom plagam aiitiipKC JiMicho ci»

Domiiii supcr juslos, cl aurcs (^jus ad proccs coruin Joidaiicm, ubi Josus sc(_uiulo popiilum circumcidil,

(/'.s((/. xxxiii).»Et cum olTcrret agnum lactantcm iu cl pascha cclcbravit, ac, dcficicntc manna, Irilicei»
holocaustum, hoc cst, innocciilcm vitani, pcr con- panibus usus csl Isracl (/os. v). In ipso loco lapidc»

lincnliam salularcm hosliam Douiiuo maotavii, ac quoquc (|uos de alvoo Jordauis tulcraul, si.iiiicrunt,

i^ne charitalis in odoroiu suavilalis lolaiu concrc- ubi ot la! crnaculum tostiiuouii tixum nuillo lonqxire

j^^.^vii. fuil (Jox. iv). Cccidil autcin in sortcan tribus Juda. cl

« Acccdcnles alicnigencc ad pugnam conlra popu- oslcndilur usque hodie locus descrtus iu scciindo a

« hiin Domini, inlonuit Dominus siipcr eos, et con- Joricho luilliario, ab illius rcgiouis morialibus miro

« fusi sunt, el oncudcrunt conlra Isracl atqiic supc- ciillu habiius. Sid cl juxla Hollirl (luiJam aiiaiii Gal-
35 B. nWWSl MAi:Ui AUCJJIEP. MOGUNT. OPEllUM I>AKS !. 56

galain siispicanlur. Gisigal.i iiUerprclaliir vulutaiio A noii iii iiiclioata jtistilia pcrnianscru.it, cl palerniia-

sive rcvelatio. Aple igilur proplicla Dei iii Bclhel, lciii Domiiii scrvare ncglcxerunl, fuit Dei vel pater

(iaigala et Ma&phal judicavil Israel. Sicciuc rcvcrlcns fuit, nominantur, ut significetiir palernilate Dei eos
iii Ilamalha, ubi cral domusojus, ibi judicavil Israel, essc indignos qui, juslilia relicia, iii iniquitatem cor-
icdilicavilque ibi altare Doinino : nobis exempliim rucrunt. Sedquiafilii Samucl (siculsupcriiis dicluin
uibucns, cuiu consislit nobis facicndum judicium in esl) declinavcrunt post avariliam, et acccpcruiit inu-
domo Dei, non prolerve vcl Inconsiderate, vei ma- ncra, cl tam iniqui judices exsliterunt, ut populus
livola niciite, sed juxta id quod nobis revelal sa- nequaquam eos ferens, rcgcm sibi in siinilitudinem
cra Scriptv.ra, ut inlenlione bona, el amore Ira- c;clcrarum gentiuiu poslularet , his pctitionibus
tcnio judiccmus proximos nostros. Sic(|ue in Rama- Deus irritalus ad dolenlein prophetam ita locu-
llia doinuiu uostram revertaiuur : boc esl, ad iii- tus est :

tcrna pectoribus nostris rcdeanius,ut couleiuplationi t Audi vocem populi in omnibus quaj loquuntur
Dei vacemus, et vitam noslraiu iu nobismclipsis di- « libi. Non cniiu te abjecerunt, sed ine, ne regnem
judiceniiis, qualcnus in altari fidei gratas hostiasbo- « super eos. Juxla omnia opera sua qucc fcccrunt a
noruiu acluuui et bousc voluntalis Doiuino iuiiuole- « dic qiia eduxi eos de -'EgYplo usquc ad diem hanc,
nius. B « sicut dereliqiierunt me, et servierunl diis alienis,

' CAPUT vm. < sic faciunt eliam nunc ergo audi vocem
libi :

QnodSamuel duos « eorum : vcruuUameu contestare eos, et praedic

filios stios yadices Israeli constituit,
qui excesserunt ; quapropter pelierunt recjeni, ipsc- « eis jus rcgis qui regnaturus csl super eos, > etc.
que Saul requirens asinas ad prophetum pervcnit, a Saul ergo, qui, offenso Deo, constitutus esi super
quo in rcgem unctus est.
Israelilas rex, typuiu tenet populi Judsorum. Nain
(Cap. VIII.) « Faclum cstautem, cum senuisset Sa- sicut ipse in regale culmen suLIevatus juxta conve-
« n)uel,posuitliIios suosjudicesIsrael.Fuilquenomen nientes mores eoruiu qai pclicrunt super se esse re-
« filii ejus primogeniti Joel, fet noiueii secundi Abla, gem ct mansuetudinem Domini spcrnebant, durus
I judicuiu in Bersabee. Et non ambulaverunt filii ac rigidus ac superbus cffeclus cst, ila ut eos servili
• iliius iu viis cjus, sed declinaverunt post avari- or.ere inagis premeret, quain libertati doiiaret : sic
« liaiu, > eic. De lioc Joscpbus ita Tdevl : « Igitur et populus Judaicus, licet uiictus in sacerdotibus
iilo teiupore iuter Israelitas et rcliquos Chananaeos et rcgibus foret, lanicu quia filius ancilhe erat, quie
propheta Sainuel ita decrevit, ut deposito populo in scrvitutem gcnerabat, nunqaam libertaiem per-
Chanauaiorum, Judaeisque reddita civitate, in ea eos fcctaju per ipsain unctioneiu consequi potuit : ma-
convenire pra;cepit, et diversis artibus ad inviceui ^ xime quia illura ad se venientem, qui vere rex erat,
aperam dare. Ipse vero secundo iu anno circumiens el rr.ansuetus ad eos venerat, recipere noluerunt,
civilatcs judicabat, ct multo tcmpore sub a;quitate per cujus dominationem liberi, si mallenl, fieri po-
onmia explevit. Deiiide senectule gravatus, et agere luisbcnt.
solemnia pra^pcditus, filiis suis tribuit principatum, CAPUT IX.
(liiorum scnior quidem dicebatur Joel, junior auteui Sequitur ut supra.
Abia. Pr^posuit autein aliuin quideui iuBethlehein Saul eTgopetitio interpretatur, qui fuit de stirpe
civitate, ut illic sederet et judicaret ; alium vero in Beiijainin, el filius Cis « filii Abiel filii Seror,
, filii

Bersabea. Sed ut quidem et moderati exmalis,

boiii Bechorath, fiiii Aphia. > Et hicc nomina bene ex-
ila el pravi producuntur ex bonis. Namet palris primunt lypura Juda;orum. Benjaiuin qiiidem inter-
sui studiumnou recordautes, ct viaiu contrariamain- prctatur (iiius dextrw. Cis, durus vel vomitus rirt,
biilantcs, ct muneribus turpibuique lucris justiliam vel vomens vir. Abiel, Pater meus Deus. Seror, par-
compiimebant, ct judicia uou vcra, sed sccunduin vulus sive turbulentus. Et Bechorath interpretatur
piuiiiiia profercban , ad epulas el prcliosa convivia primogenitus ttius. Qui crgo fuit priniogenilus Dci,
«lccUnanlcs. Primum quideiu ,
qua; erant iuimica secundum U qiiod in propheta scriptum e:>l : « Filiiis
Dco gercbanl secuudo eliam patri reddebantur ad- D
;
primogenitus ineus I^rael {Jer. xxxi), » et palerejus
versi, qui nmlto studio ac providenlia gesserat ut Dcus ; filius fuii dextra;, quia sffipe pcr auxilium Do-
cliain plcbs scirct servare justiliam. Populus ilaque, mini coiiforlatus hoslibus suis prifivaluit. Sed qiiia
diini conlunicliam priori conversationi prophela; fihi semper ingralus exslilit beneficiorum Dei, et durus
feccrunt, graviter hoc ferens, ad palrcm denuo re- cervice iu blasphemiam erupit, de magno parvulus,
nieavit, qui in Uamalha commoribatur, ci-
civitate et de placido turbuleutus cffeclus esl. Quod aulem
que injusiilias filiorum omnes cxposuil. El quia unclus est in regem, im;igiiiem Chiistiporlavil. Unde
cum senex essel, el tcuipore jam dcfcclus, rebus et bcatus David, et ipse Chrislus nuiicupatus, ailad
pixesse non poteral : supplicabant cum atque roga- cum qui se finxerat Saul occidisse : « Quoinodo
Ijant, ul aliqucm eoruin rcgeiu cligercl, qui et cou- non timuisti injicere manum tuam iu Christum Do-
tra principalum gentis habercl, ct Paluistinos alllige- mini ? (// Reg. i.) > Uiuc et quod et ab humero sur-
rcl qui eis eraiU prioiis iiijusiitiic dcbitorcs. * Jocl sumSaul superemiiiebat oinnibus, significal quia ca-
intcrpieluUir incipiens, \d fuit Dei. Abia intcipre- pui noslruiu Christus sursum super uos est, qucm
latur pater Dominvs, vcl p.der fni;. Rcctc ergo qui P.tcr siiperomncm polestate.m, et onincm principa-
itt COMMENT. I.N LlBlvOS lY UKi^LM. - IN Llli. I. ss-

limi, it snpor oiriiic iioiiit.n qiioJ iioiniiiaUir,

o.valla- A cst. Qiiod aiitiun sigiia qiia; pr;edi.\eialSannuc'I Saiili,

coiiscderc sectiiu fecil iii cu;icsliLus (/C/;/!. ii). ( uncla ila cveuerunt, et ip^e Saul, perlransita quer-
luiii

noii el lioc (jiiodlJe Saul dicilur quod cleclus et cu Tliul)or. qui mons est In incdio GalilajOi, campo
Nec
Loiius esset, cl filiis Israel iioii csscl co iiiclior, ma- iiiiiie rotuiiditalis snblimis, et interpretatur veniens

gis ud Clirislum pcrlincl (|uain ad ipsuin

Saul. De lumen , ad ( ollcin Doinini pervenicns (ila ip^c voca-

pcisona Doiniiii Eccc puer tur lociis ob aliipiod collaluin a Doinino bcnclicium),
quo proplieta dicil c.\ : «

qucmelegi,ponam super eum Spiri- prophetavit in incdio propbclaruin ibi consistenlium,

iiicus eleclus,
ct judicium genlihus minliabit (/s«. signilicat qiiod Jiidicis oiiinia qn;e de cis legii^lalor ct
tuni nicuni ,

rc\ genlinm, luum piophcla; pru^dixcrant, ita cvciicruiil,sive in piospc-

xi.ii).» Et Jcrcmias ila dicil : <

lis, sivc in advcrsis. Att;:inenipsi libios Icgis lcnen-

cst cniin dccus inlcr ciintlos sapicnles genliuin, et
illoium nidhi.s csl similislui (Jfr. lcsel psophelarum, quasi divinasse vidcnlur, cum
in uiiivcrsis rcgnis
psalino Quuniam quis in nuMbus fulura niystcria tle Chrislo ct Ecclcsia in cis con-
x). » Et in : i

Doniino, aut quis simiiis cril Dco inler scripla legendo ct pnjnuiiliando pioferrc noscuiilur.
a!(,iiabilur

lilios Dei ? {Vsal. lxxxviii.) > Quod aulem Saui asi- (Ex llebrao.) Quod auleni de ipso Saul scripluin Cbl

qiiod videnles euin omncs qui euin noveranl heri ct

naspalrissui Cis pcrditas qua:sivil,ct in irmeie quo
B nudiuslerlius qnod esset cuiii prophctis et prophela-
perrexii ad prophetamvcnit, qui euinin rcgein unxit,
sigiiificat quod Juda;i slullitiain carnalis seiisus se- icl, dixcrunt ad inviccm :

pcr erroris devia luxum istius mundi per- t Qiiu-nam rcs accidit iilio Cis ? Ninn et Saul in
qncnlcs,
quiicbiinl. (Asinus cnim brnlum ct luxuriosum cst « proplielis? Ile.-.poiidit alius ad altcrum diccns . Et

Qui ad prophelam vcnicntcs, hoc est, ad

aniinal.) « qiiis patcreorum? Proplereaversum eslin provcr-
Moysen, inventas cssc asinas ab eo audierant, hoc f bium : Num el Saiil inler propliclas ? i otc. Uhid

esl, bona lerra; comcsuios cssc didicciant, a ([uocis qnod dicitur : « qiiis patcr eorum ? » taliler prol;!-

unclionis olcuin infusuni,ct rcgni gubcrnacidafulura tuin est ac si dccret : Quis inajor ilio in dignitatc et

fialrcs suos ad tenipus dc in sapienlia ? Oplinic cnim polcst inlcr prophclas

prajdicta sunl, in quibiis
manibus hoslium suorum eripcrel. Quod autcm vcrsari ct paler corum, id est magisltr, vocari,qui

Samuel Saul in excclsum ducit, ct ibi refcctioncm tam doclusel sapicns esl. Palcr eniin aliqujndoina-

prajparat, significat Moyscn ct omnes pioplictas gistcr in Scripluris vocalur : sicut tliscus Eliain pa-

lioctrinis suis populum Hebraiorum scnipcr ad allioia licm, id cs:, magisiruin vocat, diccns : f Paler mi,

provocassc, ut scicnlia spirilali rcfccli, in culmine paler ini, currus Isracl et auriga ejus (IV Reg. ii). »

virtulum consislcrenl, ncc relaberentur. in fovcum Et in libro Job Eliu ipsuin Job patrein, hoc esl, ina-

viliorum. Quod autem Samuel Sauli Videntom qux- C gistrum vocal, lioc ino.lo : Palcr nii, prohctur Job

icnti apparens loculus cst, diceus : usquc ;id finem [Job. xxxiv).

(Cai'. IX.) i Ego suin Vidcns, ascende aiite inc in CAPUT XI.
« excelsum, ut comedalis mccum hodie, et diinil- Uellum Naas Ammoniue adversumJabesCataad, qucm
• lam le manc, el omnia qua; sunt in corde itio Saul cum Israetilis putjnuns proslravit.
€ indicabo libi, cl dc asinis quas pcrdidisli luidius- (C.vr. XI.) i Post luec asccnilit Naas .\mmonilcs,
« lerlius iic sulliciUis sis, (juia invenUe suiil, » ctc. « el ptigiiarc ctopil a.lversum Jabes Galaad, » elc.

(Ex Ilebr.) Erat iii corde Saul, sicut Ilebiici tradiint, Qiiid sigiiilicat hoc faclum qtiod Naas Ammonilcs iu
quod rex futurus esset, ([uia viderat per visuin sc in lioc fcrire cum Jabcs Galaad voluil focdus, ul eruerel
vorticc arboris palimi; colloeari. Quio visio signuui (^miiium oculos dcxuos, qualciius fieionl opprobritiiu
regalc crat. in univorso Israel, nlsi bcliuin luorolicortim coiilra

CAPUT X. Etclosiam ? Naasqui|i[)C inlerprciatur scrpens. Am-

Setiuilur ul supra. inoii, comprimens vcl coauijustaus, vol poputus mcero-

i Cumque abiiMis indo, el ultra Iraiisieris, cl ve- ris. Jabcs iiilerpiolalur exsccala ; Gai.iad, acervus
i nerii ad ([ii. icuiu Tliabor, invoiiionl te ibi tios liSlliv.oiiii. Eigo Naas soipons ;;!:liijuiis cl piiiioo[ta

t viri ascendentes ad Doiniiuim iii lioUiei. » Ibi liy- ^ .Vnimonilarum, hoo csl, h.oroliooinm, qtii i.ene |)o-

biri [ hi viri] causa orationis ibant in Bcthcl , Jacob [uilus nueroris diciuir, ([uoniam gaiidium Sviriu;»
l.ipidem crexcral. sanoU non habcnl, dis[tonil fa'dus oum poptiloEtclo-
t Posl \\xc vonios ad collom Doi. » Collis Dei lo- si.c, nlcrual oiuiiituii ooidosdexlros", hoccsl, visiuu
ciis crallibi prophoLc babilabanl. s:uuo ot orliio.loxic fidoi anferal. S:c oiiim vull eo*
< Et insilict in tc SpiriUis Domiiii, ol prophotabis baiiero ftcdcialos, ut t.iiiisU-mu (>tiiUi:n h.iLoiilcs, e.i

« cum eis, » elc. Prophclasse cuin ibi Judici dioniit tanluiu qu;u prava snnl, soiiliaul. Sc.l evsiccala
de fulnro s.ucuIo, de Gog ct Magog, et dc pr;einiis mons iidolitim ab onmihus sordibus viuoriuii :uor-
justorum ol ptriia inipiortiin. v;iiu losliiuonii, Iioc cst, scnteir.ias s;u;cl. i-

« Quaiulo orgo vcnerinl sigiia h;vc oiuiiia u!»i, f.ic [)liirarum tongoril , qualontis ho>.ii lai <»

« qiKecun([ue invcncrit nianus lua, quia Dctis tcctiin oarum prolcclione muniii viriliUr resisiere v;»lca;i:.
« osl, » elc Ac si dicerel : His signis nosse pole- Mittiuilqtie in i.nivcrsos lermuios Isracl, hoc esl, :tJ

lis quia Dons Je regoiu fore voluit, cl idciroo oumia docloios Eoolosi.v ([tii l»;;osiinl [mpulis.qualenus i."ibi

ilti.c lil'i'agoiit!a siitii, regalilor age, ol Dotis tocuiu oj.oni forar.t, cl scvilu;u fijoi conlra hosiCo cx aJ-
 :

50 I{. RABA.M MALRl AHCHIKP. MOGlJiNT. OPKHUM PARS I. iO

verso opponant. Moxqiie Saul, Spirilu Doniiiii in- \ C^PUT XIII
stinctus, simui cum Samuele prophcta et sacerdole,
De eo quod Saul rex conslUutus ordinavit exerciium
rccensuit popuinm, « et invcnil de filiis Israel tre- siium, et quod ipse Saut in ojferendo
holocausium
centamillia bellatorum, virorum auieniJuda triginta offendit Dominum, el quod Philistluvi prohibuerunt

millia. >
urma fabricuri in omni terra Jsracl.

« El rcccnsuit cos, inqnit, in Bezech. > {Ex llie- (Cap. xm.) « Filius erat Saul unius annicumre-
runijmo.) Bezech urbs esl regis Adonibezcch, hodie- « gnare cocpisset. Duobus autem annis regnavitsu-
que duai vilhe sunt nomin<i Bezech, vicinx sibi, in « per Israel. t Pcr anticipalioneni dixit de Isboseth
seplimo lapide a Ncapoli dcsceniientibus Scythopo- filio Saul. Dc (n-.o et in scquentilius ila
scriptum est
lim. Bcsech interprclalur egestas , el signiOcare (iii « Quadraginla aniiorum erat Isboselh cnm regnarc
fallor) potest paucitatcm eleclorum uiide el ipsa conpissct super Israel, et duobus aiinis rcgnavit. »
;
Si
Yeritas ait : « Multi suiit vocati, pauci vero electi ergo a morte Heli simul omne tempus concludatur
{Matlh. xxii). » Rex quoque noster Chrislus, qui est *l'"^ Samucl cl poslea Saiil Israel rexcrat , inveniun-
sacerdos etpropheta, congrcdi adversus hostes suos ^""' ^""' ^"'''iJri^ginla, secuiuliimChronicorum fideni,
parans, de utroque popiilo milites clegit Trinilatis nsiqnead iiiterfcctionem Saul. Indepatctquodquando
lide praiclaros, et bonorum actuum perfectione prai- ^ Saul (secuiidum hanc compulalioiiem) regnare coe-
cipuos ; hostes suos fugat, et perculit eos gladio Spi- P'^ lilium liabiiit unius aiini, hoc esl primi anni ;
qui,
rilus, a mane illucescentis fidei usque dum liiinen posteaquam ille dicm ullimumclaiisit, rcgnum Israel
sciciitiie, ctardorcm charitalis per totam urbem Ec- duobus annis lenuit, doncc, eo a lationibus occiso,
clesi* diffundat. Unde et bene scriptum est quod illi totum regnum simul ad David concessit. Suiit (|ui
qui residui fuerant de hac clade, dispersi sunt, ila volunl de ipso Saul dictum acciptM-e, ut unius aimi
ul non relinciuerentur ex eis duo paritcr, quia pra- fuisset, cum regnare ca^pisset, id est humilis, et
vorum congregatio cum veix' dileclionis copula et niansuelus, secundum id quod Psalmisia dicit: « Si
li.iei unitate iion jiiiigilur, ab invicem per disscnsio- "on humililcr sentiebam, sicul ablactatus super ma=-
nem separantur, et incerti et instabiles facli, per di- t'"eni suam {Psal. cxxx) ; t duobus autem annis re-
vini examinis potentiam, sicut in animo ita et in g"^^'erit, ij est, rile regnum tenuerit, quod in princi-
corpore sejuncli, ab invicem ubique dispergenlur. pio regni sui cum fccisse constat. Sed postqiiam per
llinc Propliela adDominum dixit : « Ecce inimici tui, iiiobedientiam a Deo deserlus est, et Spiritiis ejus
Doinine, peribunt et dispcrgentur omnes qui operaa- •^'^co recessit, licet polestalem tenuerit, jam non re-
luriniquitatem (Ps«/. xci). j g''iienimpendere, sedmagislyrannicam vitam ducere
C visi.s cst. « Eieranl cuni Saul duo millia in Maclimas,
CAPUT XII.
inmonle Belhel,
« et autem cum Jonatha iii Ga-
niillc
Sequitur ut supra. « baa Beiijaniin. » {Ex Hicrouymo.) Machinashiiciis-
Quod aulem in verbis Saniuel quaj locutus esl ad que vicus grandis ostenditur in finibus JElix, anti-

j)opuluin, increpans eos de iniqua electione regis quum nomen retinens, octo ab ea millibus distans,
{crreni, cum habercnt ipsum Dominum regein, addi- juxta villam Rama ei , intcrprctatur humilitus. Ga-
lum est: baath in tribu Benjamin, uniseslPhinees, lilii Eica-
zar, ubi sepultus ipse Eleazar. Est autem nunc Ga-
(Cap. xii.) « Et misit, inquit, Dominus Jerobaal,
baalh villa in duodecimo lapide Eleutheropoleos,
« et Bedan, et Barach, et Jephlhe, et Samuel, et
ubi el sepulcrum prophetie Habacuc ostenditur.
« eruit vos de manu inimicorum vestrorum per cir-
Gabaalh interpretalur colUs patruelis. Bene Iria
« cuituin, et habitaslis confidentcr, » etc. Jerobaal
millia Israelitarum electa sunt ad pugnanduni contra
ipsum nominat, qui alio nominc in libro Judicum Gc-
Philistha;os, quia si solunimodo apti sunt ad spiri-
deon esl nominatus, ctBedan ipse Samson fortis-
esl
simus de quo in pniidicto libro
lahm militiam, ut pugncnt contra hosles Ecclcsiic,
; refertur quod Israel
qni Trinitatis fidem perfcclam habent, in qiia supe-
coiilra Philisthiim defenderel.
I^ riores hoslibus
suis resistere possiint. {ExHebrwo.)
« Et clamavit Saniuel ad Dominum, et deditDo-
In hocergoquod scriptor historiic, ubi de priclio
< ininus voces et pluvias in die Sa- illa, i elc. Istc
Saul contra Philislhaios commemoral, subsequitur,
!niucl,(iuem, invocatonomineDomini,exaudivitDeus,
dicens : < Quod cum vidisscnt viri Israel se iii arcto
in lciiipore messis pluviam impetravit. {Ex Isi-
« positos (allliclus est eniin populus), abscondcruiu
(loro.) Pluvia enim in sacris Scripturis verba sunt
« se in speluncis, et in abditis, in petris quoque et
Evangelii sive legis, sicul Moyscsdixit : « Exspecte-
« antris, et in cislernis. Hebruii autcm transierunt
inr sicut pluvia cloquium incum, et descendaiit sicut
1 Jordaiiem, in lcrram Gad et Galaad . j quaislio
ros verba mea (/)«;i(L xxxii). t Hanc igitur pluviam non indigna oboritur. Si se enim abscondit Isiael in
dedit mundo Christus in tempore messis, id est, prffifalis locis, quid cst quod ail : « Hebnei autein
quando gcntescolligi oportebat : ut sicut friiinentum
Iransierunt Jordancm ? » Quod itasolviiur. \bscon
iu horreis, sic ii.tra Ecclcsiaj sinum geiilcs coiigre- sis enim quibusdam Israelitis, (pii Saiil et populum
garenlur.
qui cum eo erat rcliqiierant, qusedam pars illorum,
qui hic Ilcbriei vocantur, timore pcrterrili defcce-
 ;

i,\ COMMENT. IN LIBROS IV r.EGLM. — IN U\\. I. i2

ruMl a Saiil ct a viiis qni nim co cranJ, cl dcsccn- A Dco Palri , vcniiii ipsi (iiioqiie rnigcnito cjns, qnt
(icriiiil iii castra riiilislliiiin. Qucni locum ad iiilcl- vciiil (iii;ci(!rc ([nod |)cricrat, nsqiie adco jam eramiis
j^ciiiliiin tlariiis ct nianiritsliiis scijiicnlia dciiion- iioli, iil in i[>so csrjcmiis clccli anle consMliitioiicin

slrant in co loco ubi ail : « Scd et Ilebra!! (|iii fii''- iiiiiiidi. Qu;cr(!l sibi (Mgo, dixit, suum baLcbit. Lndc
€ rant cmn Miilistliiiin li(!ri cl nudiustcniiis asccn- iii Latiiia liiigna lioc vcrbnin accipil pr%positioncin,

€ dcraiilqiic ciiin cis in caslris, icvcrsi .snnl nl cs- cl ad(iJtint, dicitiir; ([uod saiis ;i[)(;rtiiin cst quid si-

t sciit cuin Isracl, (jiii crant cuinSaiil ct Jonalhan. > giiiliccl, quanqiiam ct siiic addit;imcnto pra^posilio-

Oinnes ergo Isradita; qui sc abscondcrant iii inontc nis, quwrere, intclligatnr, acquirere. cx quo Incra
Kpliraini, audicntcs qiiod fccissent IMiiiislliiiin, so- vocantur ct qu.xslus.
ciavcrunl sc cuni suis in pradio. « Porro fabcr fcrrarius non invcnicbatur in omni
« (liimquc adlinc cssct Saiil in Gaij^ala, nnivcrsiis « tcrra Isracl. Cavcrant cniiii Dliilislbiim nc forle
i popiiliis pcrtcrritus cst, qui si ([iicbaliir cuin,cl c.v- - < faccrcnt Hclmcis gladiuin ct binccam, » ctc. Qnod
j spcclavil scptcm dicbus jn.vta placiliim Samiiclis, niitem rhilistbxi ,
qiio faciliiis HcbnKos posscnl sn-
I ct non venit Samucl in Galgala. Dilapsnsqiic csl jierare, prohibuerunt lu; fabcr fcrrarius csscl in

« popiilus ab co. Ait crgo Saiil : Alferlc mibi lio!o- oinni lcrra Isracl, iic foiie faccrcnt gladiiim aut laii-
t (.'aiislum, cl pacilica, el oiilulit bolocauslum, > etc. R ccain, signilical qiiod diabolus partiin pcr |);iganos,
Vidclur quibusilam iuouipabilitcr Saiil obliilisse ho- parliin [icr lucrclicos, i^arlim pcr lalsos Chrisiianos
locaustum , ciiin Samiicl ab co cxspcctalus jiixia prohibere sludet ne sinl doctorcs in Ecclesia qiii, spi-
placilum scplcin dicruiii iioii vciicrit. Qiiod qiii hiiiic ritiialia arma fabric;intcs, accommodcnt pugnantibit')
lociiiii bciic distinxcril, invciiicl cum non imincrilo Clirisiianis. Dagani cnini (ul in iiistoriis leginnis)
ciilpatiim fuisse ct inolicdicnlia'. rcdaiguliim. Locus prohibncninl iic Chrisliani libcraiibus sttidils, qii:(;

aiitcin hic apud llchiicos ita disliiiguitiir : « El de- illi pro maximo ducebiirl, iml.uerentiir. IIxTclico.
sccndcs anlc mc in Galgala , cgo qiiippe dcscciidani similitcr b-giiniis pcisuasisse principibus gcntium ul
ad lc. > Et postca iiifcrliir : « Ad ollcrcndas oblatio- catholica; fidci dcfciisorcs iii cxsilium triiderciit, qsio

« ncs, ct inimolandas viciimas pacilicas scplcin dic- facilius plcbcin pastore dcslilulam a vcritnlc avcr
« hus cxspcctabis, doncc vcniam ad te, et ostcndani tcre possent. Nunc ciiam idcm bostis anliquus siini i

« libi quai facias. » Non crgo Sainucl suuin pncsto- modo in pace Ecclcsia; cos qui populis prx'sunt,
laii advciitnm Sauli siplcm dicruin lcii;porc pr«cc- quoscunquc i)otcst, ab instantia cruditionis avcrlcr
pil , scd ad oirerciidas oblalioncs, ct immolandas salagit, nc siibditis dogina vcrilalia i:npeii;!ai!t, qiia-
\ietinias pacilicas sc ab co eisdcin seplcin dicbus lcnus ilios incaulos lciiius dcci[H'rc possit. « I*it

voluil cxspcctari. Quod illo ncipiaiiuam fccit; ct idco C invidiam cniin diaboli niors introi^itin tutiim orbeiii
nicrilo culpatur, cl slullitiaj clogio dcnolatur. {Ex tcrrarum {Sap. u). » Imitanlur enm ciiini qiii sunl
Aityuslhio.) Qiiod aulcin Saiil niandatuin Doiiiini cx parlc cjus. Lndc ct diiplici rcalu diaboliis con-
iransgicdicnti Sannicl ila dixi;;sc lcgilur : « SluUe stringitur, boc cst siij)crbi;c et iiivi.!i;e ; siijjcrbi.e,
« cgisli, ncc cuslodisli mandala Domiiii Dbi tui (pia; (|ua ipsc cccidit; invidi;c, qna alios dcjiccrc coiileii-
« pr;cccpit libi. Qnod si iion feeisscs, jam minc pnc- dit. Philistbiim cniin inlerprctanlur duple.t ruiiu:,
« parassct Doinimis rcgiuim tuuin supcr Isracl in ct Ilebnci, trunscuntes. « Noa enim hic habcmiis i'n-
« scnipitcrniim. Scd ncipiaquam rcgmiin tuimi ullra miiin manciUcin, sed a'tcrna;n ro(|uiriiniis in coelis
« cunsurgct. Qiiicsivit Dominus sibi viruin jiixla cor {llcbr. xiii). »

« suiim , cl prxccpil ci Domiiuis ul cssct dux siipcr

« populum siium, co ([iiod non servavcris (|na; pi;c-
CAPUT XIV.

• ccpil Doiiiiiius; non sic ac ipiciuliim » cst ac si Quod Saitl dimicaturus advcrsus PliiHslfiiiin uiiircrxo
ipsuin Saulcin Dcus in ;vtcrnum paiavcrit rcgiialii- c.rcrcilni iii<H.\il jcjuniuni, ijuod Jointllias ignoraiix
pcr iinstaiioncm mcUis frcijit , ct ob hoc vix preci-
ruin, cl lioc postca nolucrit scrvare peccanti : nc([ue
bus populi a nccc libcraius csl.
cnim cuin pcccatunnn essc ncscicbal, sed pra-para-
veial rcgiiiim cjiis, in ([iio ligiira rcgui csscl ;ctcrni. '
Inlerca Sanl, diim pMgcrct dimiealurns advcrsii.s
Llco crgo addidit : « Et nimc rcgiiuin luiini non sl;ibit Philislhiim, indixit cnnclo cxcrciliii ji'jiiiiiuin, tjiio-

libi. > Slctit crgo ct stal.it qiiod iii illo signirualum iisquc revcrtcrcnlur a [inelio. Scd Jonalhas liliiis

cst. Scd non hinc slabil, quia non in ;e!crnum ipsc (>jiis, suiicr faciem agri mcl vidcns, « cxlcndit snm-
liicrat rcgiiatiinis, ncc progcnics (>jiis : iil sallcm |»er milaloni virg:i*, oliiitinxit in faviim mcllis, ci giisla-
poslcros, altenim allcri succedenlcs, vidoreinr im- vit, cl illiiininati siinl oculi (>jus. » ctc. (F.x Isidoro.)
plcri, (1110(1 dicluin esl, « in ;olcrnuin, » clc. Nou uliqiie ad vii!cnduin illuminaii, qni anlc vide-
« El qu;cril, iiKiuil, Domiims sibi iKMuincm, » ctc. hat; sed ad discornondnm, qiiia votila leiigcnit.
Sive David, sive ipsum Mc>liatorem significans Tc- Tuiic eniiu (\tsus illc, sicnl ol Adam. fccil illiim at-

slameiiti Novi, qni ligiirabaHir in ciirismalc cli;iin lenlimi, iedvlidil([UO confusnm. Qno lacio nionotur
iii ((110 iinclus csl ipsc David ci progenies ejiis; non onmes illccebras vohqilatiim in s.cculo dcberc coii-
aulein (juasi ncsciat nbi sit, ila sibi homiiiein Dcus lemncrc is qni Doo nililur mililarc, cl Spirilus san-
qu;i>rit : scd pcr hominem, morc hcminnm loquitur, eti [Kirlicc[is jain f;unns, spiriudibnscasliis se inseril

qiiia ct sic loiiucndo nos qiucril. iNon solum enim pngnalnrus. Qiiod beno Jonath;c iiomoii cxpriic.il.

rvTuoi.. CSN. 2
 ,

9t, n. IIAHANI MADIll AR(;i!l!:i». MOCLNT. OrKRlLM PARS I.

l;4teipn'tal!ii' ciijm, colitmluv donitni, vt'1 duiium Da- \ C.APllT XV.

nuHi. Reclc (iiiiileni ille columba' vcl Dom.ui donum Dc bcllo qnod Siiiil prirccplo rjcmini conlra Amalcc
Spiiiliis sancli accopla nitindi ijessil,ubi Doniiinnn ojfcndil per inobcdicntiam, co
dkiUir, qiii, ginlia ,

(juod noii disperdutil tolum Amalec cum oinni snb-

paiat sperncrc illccebras. ISoii eiiiin polcsl conlra
stuntia propler cupiditatem; unde Dominus eum
:\.Uopl))ios spirilales, id est adversus principcs lene- exprobrucii et pcr prophelam increpavit.
braruni, virililnis aiiiinis incurrerc, qui adhuc luijns
(C.vp. XV.) <! Et dixiL Saiiuicl ad Saul : Me misil
nuindi nogliglt dulccdincai dcclinare « Mel cnim
:
I Domiiius ut ungcrem tc in rcgem super Israol po-
dislillanl labia mcretricis {Prov. v), j lioc est volu- c pulum cjiis. Nunc ergo audi voocin Domini. Ha'c
ptas carnalis delcclationcm ingcril illicilain, de qua « dicil Dominus excrciluum Recensui qusccunque :

inilalur (juxla inyslicos intellcctus) liunc gustusse € fccit Amalec Israeli, quomodo restititei in via, cunr
Jonadiain, el sorle dopreliensum vix populi precihtis « ascenderel de ^gyplo; nunc ergo vadc ct percule
libcralum. Unde manifcsle patct indigorc illum qui « Amaloc, et demolire ttnivcrsa ejus : iioii parcas ci,

voluptalibus alque illcccbris nnindi superatur, san- « scd inlcifice a viro usque ad muliercm ct parvuluin
ciorum sufiragiisetfraiernis orationibus,quia qtianlo « atque lactantem, bovem el oveni, cainclum et asi-
niajorc piotcrvia contra unanime consilium ecclc- « num. » Idco aulem jumcnta Amalec Doniinus jubct
s-iaslic* regulx refragalus est, tanlo majore egct B jemoliri, ul nec in jumcntis cjus memoria (iercl
;vuxilio plurimoiHm : ut qui suo merito salvari non Dominus euim dixerat se delcturum memoriam Ama-
polesl, aliorum devolis prccibus reconcilialus ab lcc de sub ca'lo. Idcirco praicipitur Sauli ut euiii
.instanle periculo liberctur. pcnitus ab homine usque ad jumenta deleret. El qiiia
(Cap. XIV.) « Defaligatus esl populus nimis,et ver- cjus memoria, id est Amalec, penitus delcta non fiiit,

» sus ad pnxidam, lulit ovcs, el bovcs, et vitulos, ct Saulis peccalum ct inobedientia exstitil in caiisa.

t maclaverunt in tcrra, comcditque pnpuhis cum De quo Amalcc ila in iibro Deuterononiii diciliir ;

« sanguine. Nuntiaveruut aulem-Saiil, dicentes quod 8 Memeiito quae feeerit tibi Amalec in via, qiiando

« populus peccgsscl Domiiio, comedenles eum san- egrediebaris de ^Egyplo, quomodo occurrerit lihi, ei;

c guine. Qiii ait : pra^varicati eslis, volvile ad me extrenios agininis tui, qui lassi rcsidcbanl , cecidc-
< jam nune saxum grande. Et dixit Saul : Dispergi- rit {Deut. xxv). i> Lassos hic llobnoi immundos se-
niini in vulgus, et dxoite eis ut adducat ad me unus- cundum logem exlra castra maiienles inlelligunl i

i (juisque bovem suum et arietem, et ocoiditc super quos cecidisse Amalecita; dicunlur, quia (sicut ipsi

«. istud, et vescimiiii, et iion pecca^)itis Domino co- tradunt) corum circumcisionem ampiilaveruiii el iii

t medentes cum sanguine. Adduxil itaque omnis subsannationem Dei, iii cccUim projoceiiint.
i populus, unusquisque bovem in manu sua, usque « Dixitque Saul Ciiueo, Abile, reoedite alqije de-
« ad noctem, el occiderunt ibi, » elc. Pcccasse Do- « scendite, ne fortc involvam te ciim co. Tu enui'
mino etcomcdisse cum saiiguinc dicuntur, quia ma- « fccisti miscricordiam cum omnibus filiis Israel

clalis viclimis non obtulerunt ad sanctuarium sacer- « cum ascendercnt de /Egyplo, i> elc. Cinocus ipse.
dolibus, juxta legispraeccptum, ailipcm et sanguinem, estJcthro, cogiialus Moysi, de cujus gencre erani
cum videlicet sancluarium secum haberent. Quando Cinaii, qui desconderanl ad Amalec el habilabant
locus sanctuarii procul fueral ,
jubebalur sanguis cum eo, qui ulique eorum consanguineus erat, ct
viclimarum fundi in tcrram, de his videlicct victimis hKredit;\lcm in ejus terra habebat. Miscricordiam
quas ad suos esus prccparabant. Quando vcro san-
vcro Cin:cus cum filiis Israel iocisse dicitur, siv«

cluarium praisens eral, sanguis hostiarum super al- qiiia Moyson fovit in lerra Madian, sive quia consi
tare Domii;i jubebatur fundi, sicul est illud in libro lium dedit Moysi qualiler miiltitudinem popiili gii-

Deuleronomii Sanguinem hostiarum tuarum fundes

:
bernaret.
in allari, carnibus autem ipse vesceris {Deut. xu) » ;
Iniil ex pr;«eeplo Domini Saul pnclium adversum
qiiod pnefatus populus non fecit, et idcirco dicilur
Amaloc; interfectisqiic ciinclis hostibus ,
popercil
Domino pcccasse,et cum sanguine dicitur comedisse.
^ ^g.^g ^^gj^ j,^^. Yoluil disperdere oinnia juxta manda-
bequilur. tum Domini. Irascittirque pro hoc ei Domintis, cl
« ^difjcavit aulem Saul allare Domino, » elc. venit Sauuicl post ha;c ail Saul, et increp;ivit cum
Tunc primura coepit ajdiflcare altare Doniino. Qua;- pro hoc facto dicens :

reiidum itaque, cum antea legatur aidificasse uUare, « ISonne cum parvulus esses in oculis luis, caput
iiuando a Samuele increpalus esl, cur hic dicatur :
« in tribubus Israel factus es, unxitque te Dominus
« Tunc primum coepit ajdificare altare Domino? » « in regem super Israel? » clc. Quid per iiicrcpatio-
/Edilicasse itaque antea legitur altare, sed quia in- nein Dominic;e vocis, nisi superbia elati regis aliji-

obe/lienter illud aedificavit, non Domino aiJificasse citur? Quod.ad correctionem suani polcrit saliibriier
iulelligilur. Ilic autem quia obedienter et rectc illiid quisque converlere qui pi;elatus est. Cum ergo Saui
sedilicavit, Domino aidificasse perbibetur. parvulum se in suis oculis Kstimarct, caput in tri-
bubus Isracl factus esl; sed fultus tcmporali polcn-

tia, jam se parvulum non videbal. C;olcrorum nam-

fi^iio comparalioni se pra-fercns, (luia ulus cuuctis
 ,

45 COMMKNT. IN J.IJJROS IV REGUM. — IN LIB. I. ve

polcrat, Hiagniiin sc pra; oiniiibiis :(;.sliiii;i!):it. Miio A sod I*atiis volimlatciii facit , cos qui atl .se vciiiiii:!,

auiciii mo(!o ciim apiid scparviilns, ap:i(l Doiiiimiiii forasnon (!Jicit, qiiia diim cxoniplo suo nos oliedicu-

inagnus ; ciim voro apiid sc magmis appariiit, apud ti;c sulijicit, viain noliis cgressionis claudil. Hi. c

boiuiiiiim parvulus fuit. PicrunKiiie crgo duin cx rursum ait : « Non possum cgo a me faccre qui '.-

sii!ijc^:!orum aniiientia animus inflaliir, in liixiiiTi qiiam; god sicut audio, ju lico {Jocih. v). » Noi)ii

siiperlii;»;, ipso poteiili;n fasligio loiiociiianlc , cor- quippe oljcdienlia usque ad inortcm servanda prc'-
ruiii|)iliir. Qiiam vidclicct pot(;iiliam bcn:; rcgil, qiii cipitiir. Ipse autem, si siciit audit, jiidicat, lunc qiio-

ct tenere illam noverit et impugnare. Bene hanc que obcdiel, cum judex vencrit. Ne igitiir nobis

regit, qui scit per illam super culpas erigi , scit in us(|ue ad pru;sentis vit:c tcrminum obcdiciitia lalio-

illa cuiii cicteris a;qiialitale coniponi. Humana etenim riosa appaieat , Kcdcmplor nostcr judical,qiii haiic.

nicns pleriiiiiqiic cxlollilur, ciiam cum nulla potc- etiam cuin jiidcx vciicrit, scrvat. Quid crgo niiruiii

siate lulcitur; quanto magis in altum se erigit, cuin si peccator homo ol)edieiiti:e in pra;senlis vitae hrc-

se ei eiiam potestas adjungit! Quam tamen polesta- vilate se suljicit, qiiando hanc .Mediator Dci el Iio-

lem cerle dispcnsal, qui sollicile novcrit sumcre ex rcliiiqiiit? niinum, et ciim oljedientcs rcmunerat, non
iHa qnod adjuvet, et expugnarc quod lciitat, et aequa- Sciciidum vcro cst nunquam pcr obcdiciitiam •naliiiii
lem scciiui cictcris cciaere, et tamen se peccanlibus B fieri. Aliquando autem deljCt per obedic»it<am boniim
aelo ullicnis antcfcrrc. Scriptum namquc est « Du- quod agitur intermitli. Neque enim mal in para- : i

ccin tc conslilucruiit, noli cxlolli , sed eslo in iliis diso arbor exslitit, quaiii Dcus honiini, ne coiitiiigc-
(piasi uniis cx illis (fcc/i. xxxii). Illoqiie cxcusaiite rct, intcrdixit; sciJ ut pcr mclius obcdicnli;c mori-

quod oiiinia scrvavcril, juxta quod sibi pr;i:ccptiini tum bcne conditiis cresccrct, dignum fucrat ui
lioiuo

fueial, atquc dicente : hiinc ctiain a bono prohiberet, quatcnus tanlo vcriiis

< Audivi voccra Domini , ct amliulavi in via per hoc quod ageret virtus esset, quaiilo el a hono ces-
i qiiam mc misit Agag regem
Dominus, ct addiixi saiis auctori suo se subditum humilitas e\hibcrct.
* Amclcc, et Amalcc inlcrfeci. Tulit autcm populus Sed notandum quod illic dicilur : « Ex oinui ligno
i de \)yxilA oves et boves, primitias eorum quoe c;esa I>ara(hsi eJile, dc ligno autcm sci*?ntiai boni ci niaii

( sunl, iil imiiiolcl Doiiiino Dco suo iii Galgalis. Ait ne tetigeritis {Gen. n). » Qui enim a bono quolibct
i Saniucl Nunquid vult Dominus liolocausta et vi-
: siibjcctos velat, nccesse est ut miilia coiiccdat ne
« ctinias, cl non polius ut obcdiatur voci Domini ? obedicntis mens funlitus iniercat, si aboiiis omniliiis
i Mclior est eiiim obcdionlia ipiam victima;, et au- pcnilus rcpulsa jojunat. Oiniies aulem paradisi ai-
« scultare magis quam oflcrre adipem arietum. Quo- borcs ad csum Domiuus concessit , ciim ab una pro-
i niaiu quasi peccaliim ariolandi est repugnare, ct C hibuit, ut crealuram suam, quain nolchat exslingiii,
« qiiasi scclus idololalria; nollc acquicscere. > {Ex sed provehi , lanlo facilius ab una rcstiingci-ct .

Aucjusiino.) Olicdiciitia victimis jure pix'ponitur qiianto ad cunclas latiiis rclaxarct. Sed (piia noii-
«piia per viclimas alieiia caro, pcr obedicntiam vcro niinquam nobis liujus miiiidi piospera, noiiiiuiiquam
voiuntas propria mactatur. Tanto igitur quisquc vero jubentur adversa.sciendum summopeie est qiiod
Dciiin citius placal, cpianlo ante cjus oculos, reprcssa obcdicntia ahqiiaiido si do suo aliqiiid habcat, null:i
arbitrii sui supcrbia, gladio pr;cccpti se immolat. cst; aliquando si dc siio aliquid non habcal, miiiima.
Quoniam couira ariolandi pcccalum inobcdicntia Nam cuiii hujus nuiiidi succcssus pnccipitur, ciiiii

dicilur, ut (pianta sit virlus obedieiitia demonstrc- locus snpcrior imperatur, is qui ad pcrcipienda luec
lur, ex advciso crgo inclius oslcnditur quid de cjus obcdil, ohcdicnli;c sibi virtutem cvacuat si ad hacc
lauile sentialur. Si cnim quasi pcccatuiu ariolandi cliam cx proprio dcsidcrio anliclal. Neijuc enim se
csl ri^pugnaic, sola cst qu;e fulci mcritum posaidct, sub obcdieiitia dirigil, ipii ad pcrcipicnda hujns vil;c
sive niia juisque inlidclis convincilur, cliamsi fi.lelis prospcra libidiiii pi()pii;c anibitionis servil. Iluisum
esse videatur. Hiiic per Salomonem iii ostcnsioiic cum mundi despectus pr;ccipi!ur, cuin piobra adi-
obediciiti;« dicitur i Vir ol.edieus loqiiilur viclorias pisci ct coiitumcl!;c jubciilur, nisi h;vc ct cx
:
scmctipso
{Prov. xxi). » Vii- (piippc obcdiciis ioquilur viclo- D aiiimus ajipctat, ()bcdicuti;c sibi mcritum uiinuil, (pii
rias, quia diiiii alieua^ voci bumiliter subdimur, iios- ad ca (puv in hac vita dcspccta sunl iuvilus nolcns-
niclipsos iii cordc supcramus; lunc in Evangclio quc Ad dctrimciitum quippc oiiedicnlia
(Ivscciulit.
V(Milas (licii : < Eiim ipii veiiil ad mc iion cjiciam ducilur, cum inenlcm ad suscipicnda prolira hiijus
foras quia dc C(bIo dcsccudi non ut faciam vo-
, , s;cciili ncquaqiiam cx iKirte aliqua ctiam sua vnta
li!iit;ilcm meam, scd voluiilatcm cjus qiii iiiisit comilanlur. Dcbct crgo olicdicutia ct in advcrsis c\
ii!C (.loun. VI).» Qiiid cnim suam
, si laccrcl , suo aliquid habcic, ct rursum in prospcris ex suo
cos qiii ad sc vcniunl rcpiilisscl? Quis aulcm aliquid omniinodo iion hahere : qualcnus cl in a.Jvcr-
iusciat qiiod vobinlas Kilii a Palris voliiiuatc iion sis lanlo sit gloriosior, quaulo diviiio ordiue cliam
discrcpcl? Sed quoniam primus liouio, suain cx dcsidcrio jungilur; el prospcris tanto
(lui iii sit \c-
voluntalcm f;icere voUiil, a gaudio paradisi cxivii; rior, quanto a pnusciili ipsa, ipiam diNinilus pcici-
scciiiidus ad rcdcmptioucm hominum vcnicus , diiiu pit, gloria funditus iuterca scparalur.
voliiiiialcm sc Talris cl iiou siiam faccrc oslciulil, Dixilipic Saul ad Sauiucl
, i : Pcccavi, quia pr.c-
P"n!!ancic nos iiilus dociiil. ('.uin i-imr nou suam. < varicaliis siiin scnnouoni Doiniiii , ct \cilia tiui,
 ; ;

r 1!. KABAM MAUIU ARCHIEP. iMOGlNT. OPEULM PARS f. 4g

liiuciis popiilimi, ci o1)c;li(>iis voci conim. Scd niinc \ nl ainissiinis, Clirislo Jcsu Domino noslro pcr No-
I porla, (pucso, pcccaluin incuin , cl rcvcrtere nic- vuin Tcslamcnlum non carnaliler, scil spiiilalitcr
. ctiin, nl adorcm Dominum. El ait Sainuel ad Sanl :
rcgnaluro. De quo diim dicilur « Et : dabit illutl
1 Kon revertar tecuni, qnia projccisti scrmonem Do- proxiino tuo, i> ad carnis cognationem id refertur.
( inini; et projccit te Dominus ne sis rex snper Ex l.^riiel cnim Christus sccnndum carnem, unde el
. Isiael. » Corripit prophcla regem pro inol>edienlia Saiil. Qiiod vcro adtiitum est, « hono supcr tc, > po-
i]ua Domini mandalum explcre non cura\il, praedi- lcst qnidcm inlclligi, « mcliori lc; t nam et quidam
cilque euin rcgnum amissurum ,
quia cerliludinem sic snnl intcrpretali. Sed melius sic accipitur, « hono
niaiidalorum Dci scqui noluil. Et merito iile do po- supcr IG, i ut quia ille bonus est, ideo sil snper le,
lcsialis culininc alijicilur, qui rite rcgnnm tenere ne- jnxta iilud alind prophcticum : « Donec ponam om-
scil. Ipse eniin rcgimen rite lcnct, qni sc snpcriori ncs iiiiiiiicos tnos sul) pedibus luis [Psal. cix), » in
pi-r liumililaiem ad obcdicndum sni jicit, cl iiifcriori quihus cslet Israel, cni suo persccntori rcgnuni abs-
per anctorilatem ad (ioccnduni antcponit. Si cnim tulit Chrisius, quamvis fncril illic et « Israelita, \n
Saul Dci mandalis obcdiret, rilc popiilo prseessct. qno doUis non cri.t {Joau. i), > qiioddain fnimcntum
« El convcrsns csl Samucl nt abircl , ille aiilcm qnasi illarum p:ilcai um. Nam lUiquc inile erant apo-
apprchenuit siimmilalcm pailii ejiis, qnse et scissa B sioji , inde lot niariyrcs ,
quoruin piimus Slephamis
s csl. El ail ad cum Samuel : Scidii Dominus re {Acl. vii) ; inde tot Ecdesiifi, quas apostolns Paulus
• gnum Isiacl a tc hodie, cl tradidit iliud proximo commcmorat, in conversione in.ignificaiitcs Doini-
« luo meliori te. » Nola mysteriuin ,
quod sicul in num. Dc qua re non diibilo iiitelligcndum quod se-
passione Doniiiii pontifcx vcstimcntum scidit {Mallh. quitur, « Et dividelur Israel in dtio. » In Isracl sci-
XXVI ) , iia ex rex Saul vcslem prophctae nunc scin- licet iniinicum Christo, el Israel adhforcnlem Chri-
('ere describilur. Pcr utranique enim potesiatem, ct sto; in Israel ad ancillam , ct Israel ad liberam
regalem vidclicct ac saccrdotalem, scissio vcstimcn- pertinenlem. Nam isla duo geiicra primuin siinu!
torum fucia est ul demonstretur stabililatein n^gni : eiant, vcliit Ai)rabam adhuc adhicrel ancilljc, doncc
seu sacerdolii in populo JudiEorum fieri non posse, sterilis per Ciirisli gratiain focundala clamarrt :

verum regem et sacerdotem ad se venienlem,

(iiii « Ejice ancillam el filium ejus {Gen. xxj). s Propler
Doininum vidclicet Christum, recipere noh-erunt. peccatum quidein Salomonis, rcgnante filio cjus Ro-
« Porro tritimphator in Isiael non parcct et poeni- boam, scimus Isracl in duo fuisse divisum, atquc ila

« tudine non flectetur. Ncque enim lionio csl ut agat perseverasse, habonlibus singulis partibus roges suos,
pocnilentiam, elc. » Triumphalor hi Israel Doniiims doiiec illa gens tota a Chalaseis esset ingonti vasta-
csl, cui omnis victoria reete ascribilur, quia mula- tione subversa aiquc translata. Sed hoc quid ad
liiiis non est, sed secundum justitiam et veritatem Saulem, cura, si tale aliquod comminandum esset,
nniversa dijudicat. Notandum aulcm quod alia editio ipsi David potius fuerit commiiiandum, cujiis enit
liabct Non revertar, inquil Samuel, lecum, quia
: « filius Salomon? Postremo nunc inter se gcns Hcbraea
« sprcvisli verbum Domini et spcrnit te Domiiins, , divisa non est, sed indifrerenler in cjusdcm eriorir,

« ne sis rcx snpcr Lsrael. Et converlit Samuel facicm sociclate dispersa per terras. Divisio vero ilia, qnam
« suam ut abiict, et lcnuit Saul pinnulam diploidis, Dcus sub persona Saulis iilius regni el populi figu-
c ct disrupit eam. El dixit ad eum Samucl Disrupit : ram gerentis eidein rogno populoque minatus esi,

« Dominus rcgnuni Israel de manu tua hodie, el da- seterna atqiie immutabilis significala cst. Per hoc
« bilproximo tuo bono super le. Et dividelur Israel adjuncluin cst : « Et non convertetur, neque poeni-
( \n duo, et non convertctur, neque pocnitobit cum, tebit enin, quoniam non esl sicut homo, uf pccnitoat
< quoniiun non cst sicut homo, ut poeniteat eum cuni : permanet; » id est, honio mi-
ipse minatnr et
• ipse minatur, el non permanct. j {Ex Auguslino.) natur, el non permanet; non autem Deus, quem no i

I^te cui dicilur : « Spernit tc Dominus, ne sis rex poenitel sicul honiinem. Ubi enim legilur quod pa--
Sijper Isracl, et disrnpil Dominus regnuin ab Israel niteat cum mutatio rcrum significatiir, immutabili
,

d-; mann tua hodio, » quadraginta regnavit annis su-

D priEscienlia manente divina. Ubi ergo non ptenilere
!'or Israel, tanto scilicel lcmporis spalio, qiianto et dioitur, non mutare intelligitur. Prorsus insolubileni
ipsc David, et audivit hoc priino lcmpore regni sui; vidcmus per hacc vcrba prolatam divinitus fuisse-

intelligamus idco dictum qnia nullus de ejus slirpe senientiam de ista divisione popidi Israel et omnino
f.:crat rcgnalurus, ct respiciamus ad slirpem Davi:l, perpeluam. Quicunque enim ad Christum Iransic-
uiide exorlus esl seciindum carnein « Mediator Dei runt, vel iranseunt, vel transibunt, iiide non crant,
cLhominnm, el homo Chrislus Jesus (/ Tim. ii). » inde secundum Dei prosscientiam, non secundum ge-
Non aiilem in Scriptura quod in plerisque Latinis ,
neris humani unam eamdemque naturam. Prorsus
codicibiis, logitur : « Disrupil Dominus regnum Israc! quiounque ex Israelitis adhserentes Christo perseve-
do inanu lua ; » scd sicut a nobis positum cst inven- rant in illo, nunquam erunt cum Israelitis qui eju.3

fim in Grxcis . « Disrupit Dominus rcgnum ab Israel iuimici usque in finein vilae hujiis esse persistunt

de manu tua, i et intelligatnr, « dc manu tua, t quod sed in divisionc quai hic priEuunliata est, perpetuo
cst, « lib Isracl. > Pfpuli quoque Israel personam perinanebunt.
(iifuratc ^erchat honio islc. qui populus rognum fuc- « Dixitque Samucl : Adducite ad me Agag regcm
1) COMMEiNT. IN IJBIIOS IV liEV.mi. — IN Llli. I. .'JO

< Amiili-c. Kl oblaliis csl ci Aga;,' piiigiiissiiniis. El A malus; si nialiis, ciir Domiiii dicaliir? 11. cc scntciiiiu

I clixil Agiig : Sicciiic scparat iios aiiiara niois? Et dnolius vcrbis comprchciisa est , et in Dco pol<.'sla)»

« ail Sainucl : Sictil fccil absf|iie lilicris nnilicrcs jiisla, ct in diabolo polcslas injiista. Nain idcni csl
« j-iadins Inus, sic alisqne liberis eril intcr innlicrcs spiritits malus pcr i>c(piissimam voltinlalem, el idein
« inalcr tiia. Iii frtisla concidil Sainiicl Agag corain spitilits Doiniiii pcr acccplain jitstissiiii.im potcsta-

« Doniino in Galgalis, t clc. Qiiainlo lcgunt (jni lain tcm. Lndc cigo spiiitus Doinini appcllaliir diaijo-

iii Scii|»luiis qnod sancti niilli liostinm paicanl, clTi- ius? propler minislcrinm ;
qiiia omnibits cliam spi-

liiintnr crndclcs; el hnmannni sangninem sitieiitcs, rilibiis inalis bcne iititur Dciis , vel ad (lamnalioneni
(liciml : Qiiia cl jnsli ita pcrcusscriinl liostcs, nt non qiiorumhMn , vcl ad cniciii]alio:;ein, vcl a.I proljalio-

i'(lii!(Iiicrcliiral!cis qni salvns ficrct. Kl noii iiitelli- ncni. El (|tiamvis maiignitas a Dco iion sil, polc>las

j,'iiiit iii his vcrliis obiimbrari myslcria ; ct lioc noliis taincn, iiisi a Dco, non cst {Ex Gregorio.) Sictit an-
iiiagis iiulicari , nt puguantcs advcrsus vitia , nulliim lif|uus linmani gcneris iniinicns, qiiia liccl allliclio-

pcnitns cx his rcliiiqnere debeamns, scd omiiia inlc- ncmjustorum scinpcr appetal, lanicn si ab atictorc
liincrc. Nam si pcjicrccriinns , scire dclicmiis rcpn- noslro ])0tcstatcin iion accipit, ad tcntationis articii-

lari nobis iii cnlpa, sicul rcpulatiim csl Saul, qui vi- hiin ntillatcnus convalcscit. Undc ct omiiis voitiiiliis

vtiin scrvavcrat rcgcm Ainalcc. Qnomodo enim ([uis-

B diaboli injusla est; et tamcn, pcrmitlcnte Deo, omiiis

<|nc jusliis inanc^bil, si adbnc aliqiiid peccali in potesias justa. Ex se enim tcntare (|noslibel injuslc

scmelipso scrvavcril, sicut Saiil ? At vcro sancli in appctil, scd cos qiii lcnlaiidi siint, ct proiit lcntamli

Samiiclis ita sa',viiiiil siipcr lioslcs snos, idcsl, siiiil, iion nisi tciilarc Dciis justc pcrmiltit. Dciie crgo
liniira

vitia pcccalornm iit non permittanl rcliiKiui iiunc dicitur : < Spiritus Domini inalus cxagilat le. »
siiiKM ,

nliqiiod pcccaluni impunilum. Ecce unns idemque spirilns ct Domini appcllalur ci

nialiis : Domiiii vidcliccl pcr liccnliam polcstatis jn-

CAI'Ur XYI.
sl;r, malus aiilcm pcr dcsidcrium voltinlatis iiijiisUi'.
Qiiod, Sfiv.fe rcprobato, dcclua csl pcr Siuiiiidcni I)ci-

viil in rccjc.in, el quod ipsc David corum Siiidc fu- {K.r Isidoro.) Sic et alibi dicliim csl ciiam (7 llcg.
rente cilhara canebat. xxvi) : t Sopor Domini , » (iin occiipavcrat inililcs

(Cap. XVI ) (I Dixilqnc Oominus ad Samnclcm :

cjusdem Saiil, cnm David haslam et scyphum abstu-
1 lIs(pic(]iio tii Iiigcs S;uil, ciim cgo pfojccciim eum, lissct a capilc dormicnlis; iion qiiia sopor tiinc a

« nc rcgncl siipcr Isracl? Iniplc coinu tiium olco, ct Domino crat nt ijtsc dortriitct, scd quia illc sojior

« ve:.i ct miltain ad Isai ncthlclicinilcm, providi cniiu qiii tunc homincs apprchcr.dcrat , nnlti Dci erat in-

« in filiis cjns mihi regcni, » clc. Ila(iuc Saule pro- fiisus, ne David scrvi cjiis in co loco pr;vscnlia scn-

p cr inobcdiennam reprobalo, misit Dens Sainucl ad

^ tirciur. Dicitur crgo spiriliis Dci inaliis, hoc csl, nii-

Isai, ct sumpto coniii olci unxit in rcgcm DaviJ. nislcr Dci ad facicnditm in Saitl qtiod cum pali Jiidex
Scd vidcainus cuindcm David, (inomodo Christum onmiitm potcntissiinns jitdicabat, quoniam spitiics

piophctice signiricavcrit. David cnim intcrprctatnr illc voliintate qna nialiis ciat, non erat Dei; crcatura
viann forlis , sive desiderabilis. Et quid forlius h^onc vcro qiia conditus crai, H polcstalc, quam non siia,

illo dc tribii .Iiida (.1/)6C. v),qtii vicit mtiiidnm? [Joan. sc;l Domiiii omniinn ;r(itiilaie acccpcrat , Dci crat;
XVI.) Ki (luiil dcsidcrabilius illo dc qiio dicitur : formibiri igitiir non dcbct ,
qnia iiihil, nisi i)crniis-

« Vcnil dcsidcralns cunclis gcntibus? {Agg- ii). » Un- sns, valct. {Kx Crcgorio.) Nara ct in Evangclio cx-
gitiir isle David in rcgcin fulnrum, denunlians pcr pcUcnda de hoiniiie Lcgio Doinino diccbat : « Si cjicis
iiiKUioncni illam Christum. Christns eniin a Chri- nos, iniltc nos in gn-gcm iwrcorum {Malth. \\\\). »

smalc appcilaltir. Kcprobatis scpicin (iliis Isai niajo- Sola crgo vis illa tiincnda csl ,
qiirr cniii hosJcni snc-
ribiis, ininimus aMalc clcctns cst ad rcgiinm. Qiiia virc |)crmiscrit , ci ad iisnm jiisii judicii ct injiist;i

sprcto Jndaico saccrdolio cl rcgno, prioris vidcliccl illiiis voluntas scrvit. (/:.r hidoro.) Eral autein Da-
IKipnli, qni sabbatismum sccnndnm lcgem servabat, ^id in canticis mnsicis cnidiUis. Divcrsoruni cnim
Chiisliis Dotniiius noslcr, capnt niiiioiis popiili, sa- Tj sonoriim ralionabilis modcralnsiinc canccntns, coii-

vcnlotio i)crpcliio fiiiutiis cst, ct in ivgcm nncliis, conii variclalc conipiuta, onlinalc Ecdcsiai' iiisinu;:!

fiijns rcgimin non habct riiicin, cl ciii oiniu^s gcnU>s, nniiaUMn, qiue variis iiiodis (|nolidic rcsonal, cl si:a-

lingiUK ct Iriltus scrvient. David al) ollicio paslorali vilale inystica inodiilaUir. Islc adliuc pucr in cilhara
pcconiin ad homimim rcgnnm Iransfcrlur. Noslcr siiavitcr , iino forlilcr cancns, inaligiium spiriuiiti

aiitcm Daviil, ipse Jcsiis, a boluis Judaic;c plcbis (pii opcrabaUir in Saiilc, compcscuit; non (]iu»d ci-

ablaliise^t, cl in rcgnnm gcntium lianslalus csl. In llianr illitts lanta vis cr;it,scd y[\\y>.\ ligiira crncis
Jiidiua ciiim non csl ino io Christus, ablatuscsl indc, Chi isti ,
qiuu dc ligno cl cxlciisionc ncrvornin my-
nunc gcnliiiin grcgcs pascit. Igitnr rcccdcntc a Sanl slicc gercbalur, ipsaqnc passio, qu;ocanlabaUir, jain
Domino proplcr inobcdicniiam , arrcpliis csl niali- ttinc spiiitus diciiioniacos opprimcbal. Tropologicc
giio spirilu, t ct cxagilabal ctim spiriUis ncqnnm a aulcm , hoc faclo Da\id ad conipalicnvlum proxitito
Doinino. > iiis;riiimnr. ricriiinqtic cniin supcrbiis divos cxbor-
« Dixcruntqiie servi Satil an cnm : Eoce cxagilal lalioiiis blandimcnlo placandusest : quia cl plcrum-
« tc spiriliis Domiiii nialus, i ctc. In hoc libro qiucri quc dura vulncra pcr leiiia foincnla moUcscnnl , cl

Bolct dc spiiiln (ini a^ila'ial S;\ul : si l>oiniiii , ciir f'iror iiisinoiiiin sa'pc ;ul silulciu , ii;c tico Man-
Sl n. UAHANI MAURl AUCIiiEP. MOC.LWT. OPEItUM PAUS 1. .'v2

tiiontc, reduciUir ; ciiiiHiiic cis in diiiredincm conilc- A « ct dcsccndat ad singiilarc ccrtanicn. Si (niivcril
sccudiliir, languor insanioc mitigatur. Neqiie cnim « pugnare mocnm, cl pcrcusscrit mc, crimns vo!)is

«ep;ligcuter intuendum est quod cum Saiilcm spiri- « scrvi. Si autom ego praevalncro, ct pcrcusscro eum,
tiis aclversus i-nvadcret , apprchensa David cilhara « vos servicritis, et servielis nobis. El aicbat Pliili-

cjiis vesaniam scdahat. Quid cnim per Saulcm, nisi < slh.mis : Ego cxproliravi agmiiiil>us Israelis hodie.

clalio polentium ? Et quid pcr David iunuiUir, nisi II

Datc niilii virum qni incal niccum singiilarc ccr-

humilis sanetornm vila? Cum crgo Saul ab iinmundo < lamcn, s elc. {Ex Uebra'o.) Spnrius dicilur, quia

spiritu arripitur, David canente, cjus insania tcmpc- pairc gigante, matre vero Gclhca natus crat.
r:ilur; quia cum sensus potentium pcr elationen! in « David aulcm erat lllius viri Epliralhcci de Bc-
furorcm vertitur, dignum est ut ad salulcm menlis, « thlehem Juda, cui nomcn eral Esai, qni haljcbaf
quasi dulcedinc citharse, locutionis noslrse Iranquil- « oclo (ilios. » Quxriinr cur bic octo fdios habere
litate revocetur. dicalur cum in Paralipomenon (/,
, ii) iion ain-

CAPUT XVII. pliiis quam seplem lega n Un ? Quod ita solvitur.

F)e pitgna David conlrn Golialh Philistliwum, quem Nalhan itaque prophctam lilium Scmaa, filii sni.
jactu lapidis ipse occidit. in loco filii cducavcrat ct nulrivcral. Nam coram
(Cap. XVII.) « Post haec, Philisthiim agmina sua " Samucle scptcm ejus filii legiintur adducti fuis-
« in pr.ielium conduxernnt in Socho Jud;c, et castra- se , et octavus esse in pascuis , inlcr quos Na-
« metali sunt inter Socho et Azecha, iii fiiiibusDom- than adduclum fuisse manifcslum cst qni ct Jo- ,

« mim. » {Ex Hieromjmo.) Socho est oppidum in nallian vocaliir. De quo in cxtrcma parle Samuelis

tribu Juda. Sunt autem usque hodie viculi duo per- dicitur : « Pcrcussit autcm eum Jonathan, (ilius

genUbus vEliam de Eleulheropoii in novo milliario Sammaa, fralris David (// Reg. xxi). » Et notanduni
viaj publicffi : unus in monte, cl alter in eampo si- quod ubicunquc propbcta vocalur, Natlian scribi-

lus, qui Socho nunrupanlur. Interprctatur vero ra- tur, non Jonathan. 4 Pugna vero Philisthinoruni
mus vel humilitas. Azccha civitas est ChananaDorum contra Isracl, » non inconvenicntor malignorum spi-
iii parte tribus Juda, ad quam usque persccuUis est rituum praelium advcrsus Ecclesiam Dei accipi po-
J;'sus quinque rcges [Jos. x). Sed et hodie vocatur tesl. Inde egreditur, de castris scilicct Philisthino-
villa Azeclja inter Eleuthcropolim cl ^liam. Azecha rum, vir spurins, nomine Golialh, nimi:e magnita-

interpretatur fortitudo sive decipula. Duma sive dinis, qui bcnc polest significare diaboli superbiam,
Uommira in Iribu Juda vicus grandis est in Daronia, quem David noster singulari cerlamine congressus
lioc est ad australcm plagam , in finibus Eleuthero- acpopulum Dei a timore ejus eripuit, qui
prostravit,
poleos, decem et scptcm ad ea millibus dislans. leonem et ursum necavit ursum, videlicet diabO" ;

Duma inlcrpreialur silenlium sive gaudium. lum loonem, Antichristum alterum nunc homini-
; :

« Porro Saul ct viri Israel congregati in valle Te- bus huenter insidianlem, altcrum inposternm mani^
« rebinthi. » Terebinthus est in Sichimis, sub qiia feslissime saevientcm. {Ex Isidoro.) Iste David in
abscondit Jacob idola {Gen. xxxv) jiixta Neapolim. praelio giganlcm suporavit, cum adversus populum
« Et dircxerunt acicm ad pugnandum contra Phi- Dci alienigenac dimicarent. Provocavit supcrbia hu-
« listhiini, j etc. Hinc Josephus : « Post non multa militatcm, provocavit diabolus Christum. Accepit
siiiuidem lempora Palaestini denuo congregati , et arma bellica sanctus David, ut advcrsus Goliam pro-
inagnura super omnes Israelitas exercilum colligen- cederet. Hsec arma pcr aitatem et parvam staturam
les inter Socho et Azecha castrametati sunt. Contra corporis portare non valuit, abjecit onerantia, accc-
quos denuo Saul produxit exercitum, el siipcr quem- pit quinque lapides de flumine, et posuit in vasc
(lam raontem castra poncns, coegit Palastinos priora pastorali. His armatus processit et vicit. Hoc qui-

quidem castra relinquere, et ex adverso montis , dcm ille David. Sed si mysteria perscrutamur, in

quera Saul apichcnderat , advenirc. Divisitque eo- David Cliristus intclligitur, qui tempore rcvcIaUo-
rura exercitus medius mons ,
qui crat positus inter nis Novi Testamenti insinuand.-c et commcndandac
cos. »
I^ graU;« prievidcns, arma dcposuil, quinque lapides

« Et egrcssus cst vir spurius de castris Philisthi- tulit. Deposnit ergo corporalia sacramenta legis,

I norum, nomine Golialh, de Gelh, altitudinis sex quae non sunl imposita gontibus. Dcposuit qnae non
« cubitorum el palmo, et cas:sis a^rca siipcr caput obscrvamus. Quia enim in veteri loge et legimus,

« ejus, et lorica inJiicbatur. Porro pondus loricae et non observamus, sod tamen aliquam significatio-

« ejus quinque millia siclorum ceris. Et ocreas aireas nem piscmissa et posiia intelligimus. Denique hxc
« habebat in cruribus, el clypeus sereus tegebat hu- arma dcposuil, tanquam onera sacramenlorura ve-
« meros ejas. Haslile autem hast:c ejiis erat ijuasi teiis legis, et ipsam legem accepit. Quinque eniin

« liciatorium texentium. Ipsum autem ferrum liast.Te lapidcs quinqiie libros Moysi significant. Tulit crgo
• ejus scxccnlos siclos hoibcbat ferri, et armiger cjus illos qiiinquc lapidcs de flumine, id est, de saeciilo.
« antecedebat eum. Stansque clamabat adversus om- Labitur cnim mortale saeculum, et pra;terfluit quid-
« ncs phalaiigas Israel , et diccbat eis : Quare veni- qiiid venit in numdum. Erant cnim in flumine, tau-

€ stispar;iti ad pr3elium?Nunqiiid ego non suin Pliili- quam lapides in populo illo. Primo crant illic inuli-

« slha;us, cl vos scrvi Saul? Eligitc cx vobisvirum, Ics ct vacabant, nihil proderant, iraiisibal supra
S- COMMMNT. l.N I-lilROS IV REGLM. — IN I.II'.. I. 5J

(luliis. Si!.-1 iliii I fo'(il. i)avi;l, iil l.-x ipsa iililis csscl, A tiia, icx, si iio\i; aiit : Vidc;iiii iiDricm luaiii, si

ciiiin siiio grali.i iinplori rioii novi. AlitiM- qiiia si cotijiiiK tio :iIi(piaiido poiiitiir
ac(('|)il gratiaiii. I.ox :

polesl. « IM(!i:iUiilo lcgis diarilas esl {liom. xiii). » pio no)t advorbio, ul cst illud Psalmist;e : « Si inlrci-

Qiiia ci(,'0 gralia facil Icgcin iiiipleri significaliir biiiit iii ro(piicm nioain » {Pal. xciv). id esl, « iioii

f,ralia laclc. Hoc csl cniin in carne graliiitum, ubi inlroibtinl in reqiiiciii ineain , » Si novi pol/'st pro

niatcr non qii.i!ril accipcro, sed salagil darc; Iroc no7i novi dictuni accipi. Ltitur cnim modo jiirandi

inaler gratis dal, clconlristatnr si dcsitqui accipiat. pcr vitam regis, et anirmat se non iiossc unde David

Oiioiiio lo crgo oslcnilil David Icgom siiie gratia opc- sil. IIoc eniin ino io ct iii Gencsi Josoph patriarclia

rari non possc, nisi cuni illos iapidcs qiiinqiic ( (pii- conlra fralros siios usms cst, (pi;in;!o dixit : « Pcr
hiis signi(ical»atur Icx in libris (|iiiiiqiic) conjiingcro s:iIiitom Pharaonis non ogrcdiinini liiiic, doncc vc-
volens gratiie, posiiit iii vasc pastorali, quo lac nnil- iiiat frater vestcr minimus {€en. xi.ii). »

gcri coiisnevcrat. Ilis arinatus processit adversus CAPUT XVIII.

fjoliain siiperhiiin , sc jaclantcm cl dc se pra^su- De pacto Jonallia cum David et desponsalione Micliol
luciiteni. Tiilit iiniiin lapidem ct dejecit diaboltini. filid' Soul.
Iii (Voulc percussit, ct cecidit in co loco corporis nbi Peracta victoria qiia David gignntem interfo-

sigiiuin Clirisli iion Iiabuit. Hoc qiioqiie licet atten- » cit, dicit Scriptura q;iod « anima Jonalli;e conglii-

das. ^)iiiii(pie lapidcs posiiil, iiniim inisil. Qiiinquc tinata csl aiiim;e David, » et ila diloxisscl oum Jo-
libri eleclj siiiit, scd iinilas vicit. < IMeiiiluJo crgo le- nallian « qiiasi aiiimam suam, » etc Joiialhas op-
gis cliaritas, til ait Aposloliis : sulfeicntos iiniccm time typum tonot ooiuni qiii cx Judseis in Chrisliim
in dilcctione, studenlcs scrvarc unilalcm spiritns in credidcrunl, (jui, accepla Spirilus sancti gratia, pio
viiiculo pacis (F.phcs. iv). » Dcinde, illo pcicusso Clirisli amoro reliclis omnihtis qtise in mundo lia-

atipic dcjccto, gladiiiin (>jiis abslulit, ct deindo c .piit hore polorant , ipsiim I\e.!oinplorem scciili siint.

a' scidil. Et lccit Iioc iiosler David, d(!jccit (lialioliim Unde ot Pelrtis aposlolns de se ct sociis suis dixil
(lc stiis, qiiando credcbanl maligiii cjus, qiios ille iii ad Jcsum : « Domine, ecce nos rcliquimus oiiinia, et
iiianii liabcbat , ct dc qiiibus ca;leras animas triici- secnli siimus te ( Maltli. xix).» Cl iii Aclihns aposlo-
daVat. Coiivertuiil lingiias suas contra diaboliim, et loriiin ita scriptiim cst : « Quolqiiot possessores
sic Coliic dc gladio stio caput inciditur. ( Kx Grego- agroriim crant, vciiiohant ct vciideliant et alTore-
rio.) itein vir cerla (ide plenus, qiiai sanclis solcl ad baiit prctia eoriiin antc pedcs apostolorum. Dividc-
jiistitiain compulari, ea ipsa Scripturae sacrae, qu;e balur autein singulis, pront ciiitjuc opus crat {.\ct.

liairelicus adcrt, tosliinonia colligil, ct crroris cjiis iv). Sic eiiiin Jon;itlias dcdil voslimoiila sua, a lu-
[I rlinaciam indo convincit. Contra nos namque dum ^ iiica usqiie ad ballciiin, ciim crcdoiilos iiniqiio quid-
sacra; logis lcstimonia adporlant, sccum nobis afle- quid haboro polerant iii hoc niundo, omiiia iii lii-

niiituiido vincantur. Undc et Oavid lypum Domini, cnim Christi confcrre satagobant. i Porro cuin rc-
qni videlicot forlis mami inlcrprctatur; Golias vcro, « vortorctiir David, porcusso Pliilistluvo, egress;c
rcreliilHS sivo Iransmigrans, lucrclicorum superbiam I siiiit miiliores de niiivorsis uibibtis Israol, canl;in-
signaiis, Iioc robiis loctiti siint quod iios vorbis apc- « tes ohorosque diicciitos in occursum Saiil rogis :

rimus. Golias quippc cuin gladio, David vcro cum « in lympanis l;oliti;v, el in si^tiis, et pr.nocinohant
pcra pastorali venil ad pnelium. Sed eumdem Go- « niiilicros ludontos atque dicenles Percussil Saul :

liaiii Daviil siiperaiis, siio occidit gladio. O".iod iios « inillc, ot David dcocm niillia. » Qiiod rogis aiiimus
(liKKluo agimiis, qiii proinissa David mcnibra cx indigno tiilil. Ilinc iiividia Saiilis, et somina odio-
cjiis ncii dignalionc nioruimus : nam siiporbiont( s niin advcrsum David orla siint. {Hx Isidoro.) lia ot
h;oreticos ct sacr;w Scri|>liir;c seiitentias dcfcrcnles Jti(ia'i aiidienles Chrisliini pnivlicari in Koclesiis,
cisdem verbis atqiic scntcnliis (iiias prolVrunl vir,- (lucm ipsi neci tradidoriiiit, el de vicloria ojus, quo
ciinus. liostom aiitiquum Iriniiipliavil, orodoiilos iii laiidi-
« Assumcns aulcin Da\i(Icapiit Pliilislh;vi, atlulil hiis ipsiiis coiigralnhvri, gravilcr indo odcnsi snnl.
i illiid in Jcrusalcm, aniia voro ejns posuit in la- N;iiii S;uil, callidns siinulalor, «l sine suis insidiis
i lioriiaoiilo siio. n {Hx Uebrivo.) Qiiod dicit allulisse possil David olTerre discriiniiii , studuit ciim Miohol
D;\vid caput IMiilisllKci in Jonisalom, aiilicipatio ost, lili.c sii;o miptiis ailigaro, si conluni sihi Allophylo-
(inod piisloa focit. Ariii;i voro ojiis, id osl, lMiiIislIi;i>i, riim pncpuiia virtor (dlorrot. pro (|iii!iiis coiiHim
iioii ost iiitclligfiidum qiioll in suo posticrit tabcriia- diicoiila dcdit illc; ol undo crodilus osl rcgio poriro
(iilo, sod in tabernaculo Doinini, dc qiio taborna- volo, iiido aiiclus csl gloriosioro lrop;vo : ila cl
ciilo posloa li;i'c ab Abimclocli saccnloio accopit. Ko Jii(l;vi, duin contra voluntalom Doi (lirislum intor-
aiiloiii lcnipoic quo vidorat Sanl David ogrodionlcm (iooro niUinlnr, por id saliilom g(>iiiiiiin ogcniiil j)or
C(intr;i lMiiIislh;oiiin, ail ad Abiior priiicipom iiiilili;c : qnod crcdidorunl oxslinguoro. Qiiod \cn} David
« De (pia stirpe doscondit hic adoloscens, Ahiicr? prius alieiiigcnaium pnvpiilia allulil, donuo
et sic
« Dixilquo Ahiior : Vivat anima liia, rox, si novi. » Saul fili;e niipiHS ha^sit, signilioal quod Chrislns
S(-ciiniliiin illtid lociilionis g(>iins Iioo dictiim ost qiio non priiis Synagogam connnbio siio spondorot, nisi
dicliim ost illiid « IJcnodixil Nabolli Doo ol aiito gloriosiis goiitibus liorol.
:
ro<«i iii Prius cniin iii iu-
(lll Reg. XXI ). » Ac si dicorol ; Non vival aninia tionibus rosccavil cariiis poHuiionem, ol poslca co-
 :

53 B. RAB.VN1 MALRl AUCiULI'. .VIUC.LINT. 01*E!UJ.M PAKS f. .','

)!)

pti lalus esi Synagog;c. Sciipluin cst ciiiin : i Post- A sionii, t .nqnani in staliiani, e; lix'dns eis vi.-jus ernl
.|iiani intrnvcril plcniludo gcnlinm , Innc oninis agnus : (niia in qiio peccalnin non invL-ncrnnt, ({u:\sj

Israel salvns crit. » D.ipln aiilein, hoccst, duoeiila peccjlorcm pcrseculi suiil.

pnrpulia oblulil, sive pro JutiaMS, ct gcnlibws acqui- « NiMlialuin csl anlcin Sauli a diccnlibns : Eccc
silis, sivc quia inajor cst nuiiicrus a: quisitionis po- « DaviJ in iNajolIi in Uaniallia, t clc. {Ex Hiero-
puli gcntium, qnani crc<'.enlium JudiViorum. Auxit nijr.io. ) Najoth iocus cst in R^tmailK!, ubi David se-
(!eindt) odium Saul adversus Eknid rn tanliun, nl dit. Rama vero iii trilin licnjainiii civilas cst Sanlis

rex ob mcdelam sui spirilus David dc niorc psalien- iii sc.\:o milliario ab Holia, ad scptonirionalcin pla-
leiii jaculo conarctur configere. gam coiitra Ikllicl. .\ieminit Ir.ijns el Jeremias. Alia

auteni Rania est i.n tiibu Aser, Naiolli pulc!iri:ndo

CAPUT XIX. ,

inlcrprctatiir ; et R.ima, excetsum. Bcne eigo convo-

Qiiod Saul David jjsallenlem cUluira voluit lancen
uiunt hxc nomina locorum rclnis in his e>p!clis,
configere. De illusione Suiil , qnomodo per stnlunm
in lecto positam et pellem pilosam caprariim it- qnia prophetariim dicta et cclsiludinem habenl
lusus est, cum q.uwrebat David occidere. scicntia; ac venustatem locution's
Sed quid est quod dum Saulcm spiritus adversus (Cap. XX.) « Misit ergo Saul liclores, til capercnl
invaderet, apprchcnsa David cithara, cjiis vesaniam B « David. Qni cuni vidisscnt cuneum prophelaru:i!

miligabat? Per Saulem enim Judoeorum elatio, per 8 vaiicinantium, elSamucl slantcm siiper eos, factns
David aulem humilitas Chrisli significaiur. Cnm « cst eliam spiritus Domini super eos, et prophe-
ergo ab immundo spiritu Saul arripitnr, David ca- 8 t ire cccperunt etiam ipsi, n elc. ( Ex Isidoro. )

nente ejus vesania temperatur : quia cum sensus Igitiir David rcgi;c nianus iclnm devitans , ejusqne

Ju;!aiorum per blasphemiam in furorem verlilur, p;>rsccut!0nes deciinans, fngii vcnilqne ad Saniniv
lem, etmisit Saiil nuntios, qni apprflicndereni Da-
dignuin cst ut ad sahitcm mentes eorum, quasi dul-
cedine citharce, locutionis evangelica) tranquillilale
vid. Qui cum viJissent Samuel inter prophctas, el

revocenlur. Nisus est Saul David psallenlem confi- coelum prophetarum qui in illo tonspore proplicla-

gere lancea in parietem, et declinavit David a facie bant, nunlii qui missi sunf, acccplo eo;:ein spirilii,

Saul. Lancca autem casso vulnere perlala est in prophclaverunt. Missisque aiiis hoc conligil, et ler-

parietem. Sic et praidicante Christo Evangelium, tiis nihilominns. Poslea vero cum et ipsc Saul ve-

Judaii medilali sunt ei niorlcm infcrre. Sed dura ilie nisset, factus est snper euin Spiritus Domiiii, et

ab eis ad salutem genlium viviis secessit, solam du- ambulahat ingrcdiens, et propiielabat.

riliam mentis iilorum malilia eorum l.-esit. {Ex Hebrcjo.) Qua^slio niagna hic oritur, ciim ii»

C.\p. XIX.) « Misit crgo Saul saleHiles suos in (io- C praecedenlibus legatur : « Et non vidit Samuel Sau-
« mum David, ut cuslodirent cum, el interrscorent lem usque in diem morlis snjc, » quomo;iO hic pro-

< mane. Abscessit autem David nocte, et fugil, at- phetasse coram Samuele (licaiiir? Quaai qurestionem
« que salvatus est. Cnmqne vcnissent nunlii Saul, Ilelraii his duobnS moJis solvunt. Aut non vidit

I invenerunt statuam in Iccto positam, et pcllcm enm, quia qnando junctiis est Saiil cnneo prophe-
« pilosam caprarum ad caput ejus, » etc. Audiamus tarum, abscondit se Saniuel ne viderelur ab eo; anl
ergo qnid hoc signincat quod miscrit Saul ad custo- non vidit eum indutum habitu regio quo indut;is

dienilam domum David, nt intcriicerctnr? Hoc non erat quando dictum est : « Non vidit cum usque i:i

ad crncem Domini, sed t:nncn ad passioncm ejus dieni mortis sua^; t sui)audilur, « indulnra habilu

pcrtinet. Crucifixus cnim Christus, et morlnus est, regio. i Exspoliasse vero se non omnibus vestimen-

::c sepullus. Erat ergo illa sepullura lanquam do- lis, sed regalibns iritclligen.lnm est. {Ex Isidoro.)

nuis, ad qnam custodicndam misit regnum Judao- Ilem qu;eiitur quonto !o et illi nuntii qui missi cs-

rnm, qiiando custodes adhibili sunl sepulcro Chri- sentad tenendum hominem et ad neceui ducciulnin,

s!i. Qnomodo crgo cusicdila est domns, si David l;dis spiritns participcs effici merucrint? Et Sanl

figurabat Christu.m, ut Christus interficerctur, diim ipse, qui miserat, veniens, et ipse sanguinem inno-

Christus non in sepultura, sed in cruce sit interfc- D ccntem quKrcns eirundcrc, accipere mcruit spiri-
olus? Referlnr hoc ad corpiis Christi, quia interfi- lum ilhim et prophctarc. Quantum enim ad htteran»
cere Christum erat nomen Christi
tollcrc : nerjuc atlinet, non est mirum hominem rcprobum ad mo-
enim crederelur in Cliristuni, si mendacium pracva- incntum Iransitorie prophetasse, duai eliam similes
leret cuslodum qui corrupli sunt, ut dicercnl niulti propheliiie donum leguntur habnisse, sicut et

t Quia, dormienlibus nobis, venerunt discipnli et Balaam ille reprobus quem non lacet Scripluni
,

abstulerunl eum {ilaitli. xxvni). » lloc est ilaque judicio divino esse damnatum {Num. xxu, xxiii ct
velle Christum interficerc, nomen ej ;S resurreclio- XXIV ) : sed tamen prophetiam habcbant. Ncc iila

nis exstinguere, ut mendacium Evangelio pneferre- verba parum testantur hnic scntenlioi, qua) in Evan-
lur. Scd sicut non valuil Saul ut interficeret
illud gelio scripta sunt, raullos dicturos in illa die : « Do-
David, sic nec potuit regnnm Judaeorum ciricere, ut mine, Domip.c, in nomine tuo, manducavimus, ct

memoriam Christi delerel. Isli aulem qui de Saul liibimus [prophctavimus, et da;monia ejecimus] ct

virtute, id est, de regno Juda^orum, in Christum in nomine ino virtutes mulias fecimns {Mattii.wi).*

pr.Tsiimcrc volueruni, olTendcrunt in lapiJem offcn- QuiLus laracn dicturus cst : « Non novi vos unquani ;
.',7 COMMEiNT. IN IJimOS IV IIEOIIM. — IN EIB. I. 5S

ilisrcJilc a me, q;ii oporaiiMiii iriiquilalem {Ibid.).* A« David, iinumqucmquc de tcrra,» vcram csse coiii-
Myslicc aulcin exom))iiiiii inijiis Saul iiuiilioriniifiiio proharet qiiia videlicot cradicali sunl inimici David
cjiis iii liac seiilenlia figurat noiiiiullos liaMTlicos, de lorra, non ipso David se de adversariis ulci-

(|;ii ali(|iii(l houi de miinerihus sancli Spirilus ha- sc nlo, sod jii licaiife Domino pro illo. Bene aiilryi

heiil, sicul leslamenla U^jris el Evangelii, h.ipiisini suhjimgil : « El addidit Jonalhan dojcrare David, co
sacramenla. Qiii ciim ad Kcclc iam calholicam vc- « qtiod (lilig(>ret ilhim. Sicut enim animam suam,
iiltinl, iioii esl ullo modo in eis violamiiim, ::iil, « ila diligebal euin» : iit ille nimirum qiii lam por-
(|iiasi non liaheaiil, Iradciidiim. Sed lamen eos noii fcolojiixta legom Doi amorc con:pI.-cle!;;ilur David,
i,!co dehcre saliili confiderc, qiiia non improhamus a pcrditione inimicorum ojiis ostendcrclur immiinis.
(|iiod iilos accopisse credimus; sed oporlol oos co- Qiii clsi cito morte prcrcplus, rcgnum cum co, ul
gnosccre unilalom, cl socielalom in vinculo pacis, sperahat , lerrcnum hahore ncquivit commune ,
siiie qua omnino qiiidqiiid hahere poluerunt, qiiam- absqiie ulla lamcn conlradiclione Pi^gni coelcslis con-
vis sit sanctiim at(nic venorandum , ipsi lamcn ni- sortium cum eo qncm pro gloria virlutum laiitis-

hilominus sunt tanlo indigiiiores enecli procinio vila? pcr diloxit, cum cssct ct ipse vir virlulura, ac-
a-tcrnae, quanto illis donis non hene usisnnt, qu;e in ccpit.
hac vila ,
quae iransiloria esl, accopcriint. llem K < Vcnit Jonalhan in agnim juxla placilum David,
excmplum atquc imacro liiijris Saiil nunliorumqne « et piier parvuius ciim co, ct ait a I piierum suum :

Cjiis in lioc loco, Jud;eoruiii non iiicongiuc gestat « V;ide el ador mihi sagitJas qiias ego jacio, » elc.
personam, qui dum adversaii cupiunt Chrislo, ha- Quid est quod Jonalhan David scrvarc volons, cuni
honl in ore sacramenta legis et prophelarum ad ille lalorct in agro jiixJa lapidem ad sigmim duas
lestimoiiiuin Chriili, et cum Ecclcsia, quasi cuin jccit sngit;as, qnas piier parviihis, ignorans q"id
prophelis, dc Scripturis dispiitant, siciit illi ciim fororii, collogil, ot in civilalom rotulit : iiisi qim 1

propliclis valicinahaiilur. Dcus Paler Filiiim suiim unigcnilum, qucm ad salu-

CAPUT XX. tcm humani goneris mittendum decreveral, in litlera

De eo qnod ad quwrciidum Daiid,

Satil misil iiunlios legis, Jiidacis nescicntibus abscondif.im liabuorat?
qui vcnieiUes ad ciincum prophetarum cl ipsi pro- David ergo a])SCon;!itus csl in agro, id csl. Christiis
phctabanl ; nec non ct Saul postea illuc vcnicns
rclatiis cst iu mundo. Dc quo evangolisla Joanr.es
tota die nudus prophclavil. De verhis Jonathw ad
David el de siijno sagittie quod dedil ad ipsum (licit : < Iii mi!n;'o crat, cl mun;ius per ipsiim facliis
David. est, et mun his eum non cognovit {Joan. i). » Juxia
Quod dicenle Jonathan ad David, quem insccu- 1 ipiilem sedcbat, qiiia in tabr.lis logis con.-^cripMis

liouihus patris sui non juslis dolobat faligari; « Si C crat, iit cst illiid : « Audi, Israol, D./miiius Dous tiitis,

< vixero, facies milii misericordiam Doinini. Si vcro Deiis nnus cst {Deut. vi) ;» ct : « Non assumcs nomcn
I mortuus fuero, non auferes misericordiam tuam c Di^i tui in vanum {Exod. \\). » Nam Saul odio lia-

« domo mea usque in scmpitornum quando eradi- bensDavid, intcr cpulas sc;]cns , filiiim ciim mortis
,

« caverit Dominus inimicos David, unumqiiomque essc judiciihat. El Jiulaica perfidia, in pascb c cpulis

Cum adjimgcret Scriptura popigit convivans, dc necc Chrisli Iractaiiat. Ciim crgo ill;i-
« dc lcrra. t : <

« ergo fa*dus Jonathan cum domo David, i conrmuo xissct manc, vcnit Jonathas in agrum juxla placi-

siihiiilulil dicens : « El rcqiiisivit Dominus dc manu tum David, ct pucr parvulus cum co. Jccit unam
« inimicorum David, » clc. Per anticipationem uliquc sagittam, jecil cl aliam. Et Deus Patcr, illiiccsccnlc

fecil, prius hislori;c inlerserendo quod inullo post manc crcdulitalis, primiim toslimoniiim logis de

lomiiorc raclum cst, cum, inlcrfeclo Saulo, regniim Cbristo protulit. Doiiide prophctas misil, qui de ad-

ad domum David translatum cst, et qui innocentem vcntu ejus testilicarcntur. Unde scriplum cst : « In

enm injuste persequchantur, justa sunt divinilus lumino jaciila tiia ihuil, iii .«plcndore fiilguns ar-

lillione miilclati. Ciim cniin reqiiisivit Dominiis dc moriim tuortim {Zach. ix). » Colb^git atilom piier

David quare sanclum Joiiatlue sagillas, ct altiilil ad domiiiiim siiiim, et

inanu inimicorum viruiii af-
^^ quid agerelur pciiilus ignorabat. Sic cl Judaicus
nixeriiit, lunc cogoiiantiir laiionem reddere odioriim
quihus lanto lcmpore contra illum sxvierant. Quod popiilus, lihros logis et propbetarum portans, quasi
divinilus coiiscriptos honorahat, sod ciiiii, cl qiiom
cl de Ahsalon, et dc Siha (ilio Bochri, et de cicloris
iioslihus David aMiue potest inloUigi. Aliter : Si Moyscs ct prophct;e signavcranl, pr;cscnlialilor in-

scire vis quid de manu inimicorum David ivquisiorit lcr se mancntcm non cognoveral.
Domiiius, pol','sl ( nisi fallor) in superiore scntcntia, CAPUT X\I.
qua dictum esl quod fuedus pcpigorit Jonalhan ciim De co quod fugit Dnvid ad sacerdofcm Ahimclcch, a
(loino David, a pocyuu [postoriori] iulelligi, qiiod quo paslus t,'t, proptcr quod ipsc sncirdos a Snulc
hoc de mami iuimioorum David re piisicrit, id esl, interfcctus csl cl lurba saccrdotum cum co. Dc fuga
David ad Achid rcqcm Cclh.
quarc non cl ipsi fwdus cum eo pacis inire volue-
riiit, cum quo esse Dominum vidcrunt. Idcirco au- (Cvp. XXI.) « Surrexit ilaque David ilonim, oi

lem Scripliira hic seiilonliam haiic pra^occiipando « fugit in dio illa a facio Saul : vonitqiic ad sacoi-

iulorponcre videlur, ul lcslimonium Jonallui;, quo « dolom.Vhimolcch, a quo cl gladium Goli;« siislulil,

ijli^XiCral : < Quando crailicavcrit DumiiHis inimicos « ol panes pr;>pnsi!ioiiis accopit. > Quk ros c\ sa-
 :

:9 15. RAKANl MAUIU ARCHIEP Mor.y.M. 0Pi:iiuM paks i. c.)

• crrdoli !ii(«!c;ii alliilit, ot aniin;ulvcrsionem reli- ,\ apud regeiii (niomhim (]ot'ii, no.iiiito Acliis. So.l
^'iosa' iiiluUl civitati. Primo viilentliiin esl qniil sit ciim gloria cjiis sic fiiisset cominoinoraia, iio por 11-

(1110 I David iiilerro^-aiili respondit saccrdoli, et dixit. vo.cin rox ad quom co!if(igci;il in ciiiii aiiijiiid m;;li

1 Kt qiiidem si de nuiiicrilnis agitur, contiiiiiiiiuis maoliinaretur, fiiixit insaiiiaiu, ol, qiiasi furore cor-
« nos ab heri et midiustertins, quando egrcdieiia- rcptus. « mutavit os siiiim, defliiobanlque saliviK in
t mur, el fuerunt vasa pucrorum sancta. > [Ex Ile- « barbam ejus, collabebaliirqiie in manibus corum,
hra'0.) IIoc qiioqiie lalitcr accipi polest : Aliimelccli « et procidehat ad ostia port;«. t

iiiterrogat utrum David et pucri sui ,

qiios in « Et dixit Acliis : Qiiid liiic mihi addiixislis
illuin et illum lociim condiixisse se dixeral, nuindi « istiini? Niinquid decrant nobis furiosi? Et sic
csseiil . David vero ainigmalice pluraliter de seipso « ciim dimisit. j {Ex Isidoro.) Achis interprclatur
rcspondil, dicens : « Et fuorunt vasa pueroruin san- (inomodo est, per quod significalur ignorantia, el
cta, » scilicct, a concubilii conjiig;ili. Qnod vcro ait: vcrbiim rairantis et agnoscentis, qiiod in gcnlo Jii-

« Porro via h;cc pollula cst, b cl in HebnTRO lcgitur: d;T;onim iniplotum cst. Qui dum Chrisium viderunl,
« Porro via hsec laica cst, » sic cst intclligendum noii agnovcruiit, coram quibus mutavit os suum cl
« Via h;icc laica est; » ac si diceret : In legc prsecc- abiit. Erant ciiim ibi praiccpla legis carnalia, crat
pliim est ut cxtraneus non comedal ox cis ; et tn " sacrificium secimdiim Aaron, ct poslea ipse dc cor-
interrogas, utrum mundi sint pueri,quieliamsiim- poro et sanguiiie suo inslituit sacrilicium secuiidiim
miindi essent, ncqiiaquam eis vesci debcrent? Id- ordinem Melcliiscdcch. Mutavit os suiim in sacer-
circo via laica cst, quia lu laicaliler interrogas. dolio, mutavit in praiceptis, daiis aliiid Test.unen-
Qiiod vero sequitur : i Sed ct ipsa hodie saiictifica- tuin, evacuala carnali operatione, atque colI;'.psiis

biliir in vasis, » ipsa utique in vasis, id est, mente est in manibus eoruin quaiido eum comproliciiden-
sanclificari dicit; quia nisi necessitate corporis, tes crucifixernnt. El proci.!ebat ad oslium port;«, id
el periculo vitaj urgente, nequaquam vesceretur eis. est humiliabat se. Hoc est enim procidere iisqiie
{Ex Isidoro.) Et hoec ilaque gestorum fides est. Sed ad ostiiim fiilci noslrae : ostiiim enim porlae, inilium
(luantum ad sacramentum propheii;ie pertinet, in est fidoi. Indc incipil Ecclcsia, et pervcnit iisque iid

Chrislo Domino nostro impletum est. Qui positus in speciem. Et cum crcdit ca quae non videt, merebi-
carne, dum insectationem declinarcl judaicam, ad tur illorum pcrfrui, eum eum facie ad faciem videre
aposlolos lransivit,-cum quibus ct desideralum sibi C(Eperit. Quod vero in illo quasi furioso saliviie
cibum sumpsit : « Desiderio enim desideravit man- deciirrebant super barbam cjiis , Apostolos biiec
ducare pascha {Luc. xxii). » Ex quibus Goliae, id aperit, dicens : « Judaei signa petunt, et Gra^ci sa-
est, arma diaboli, sustulit : fortis enim spolia ipse ^ pienliam quiiirunt ; nos autem praidicamus Chri-
(iiripiiit {Luc. xi). His ergo a quibus receptus est stum crucifixum, Judais qiiidem scandalum, gen-
Clirislus, tribulationes induxit diabolus et mortcm. libus autem stultiliam : ipsis vero vocalis, Jud;i'is
I Omnes enim, ut ait Apostolus, qui in Chrislo pie el Graecis, Christum Dei virtutem, et Dei sapicn-
volunt vivere, perseciitionem patiuntur (// Tim. tiam; quia qiiod slultum est Dei, sapientia est
iii). » Et Dominus : t Si me, inquit, pcrsecuti sunt, hominibiis (/ Cor. i). » Salivaj cnim significant
ct vos pcrscquentur {Joan. xv). » infirmitatem. Sed quia stullum Dei fortius est homi-
1 Erat autcm ibi quidam vir de servis Saul in nibus : nola qiiia saIiv;T; ost;Midant, sed attcnde, quia
i die ilia intiis in tabernaculo, et nomen ejus Doeg super barbam decurrunt. Q'jomodo enim in salivis
t Idumoeus. » {Ex Ilebrwo.) Jn Ilebraio habetur, iiifirmitas, sic in barba virtus osienditur. Texit ergo
« obligatus in conspectu Domini; » obligatus idem virlutem suam corpore infirmitalis suoe : et qiiia
Doeg Idumacus crat volo, quo sc obligavcrat ali- forinsecus iiifirm;tbaliir, tanquam iii saliva apparc-
qiiot diebus in tabernaculo Domini immoraturum, bat; intus aulem divina virtus, taiiquam barha,
cl oralioni vacalurum. Doog autem iste Llumocus tegebatur.
(qiii cainelorum, id est infructuosi gregis et tortuosi,
D CAPUT XXII.
ciistos crat, et interpretatur, molus sive sollicilus.
De eo quod David speluncam Odollam, ubi
fugit in
(pii tt percussit Abiinclcch sacenJotem magnum: eum fralres ejus omnis domus palris ejus visita-
et

(iiam Abimelcch interpretatur frater nieus rex) in verunt, et alii plurimi ad eum convencrunt.

nomine Juda; prodiloris personam geslal. pcr qucm (Cap. xxii.) « Fugit David in speluncam OJolIam,
fiaude conlra Redemptorem nostrum, qui vere rex « ubi eum fratres ejus, ei omnis domus palris cjus
est, opcratus diabolus, ut, cjiis proditione facla, « visitaverunl, et convenerunt ad eum omnes qiii

cliam posiea persecutionem Ecclesia paterelur, et « erant in anguslia couslituti, et oppressi icre
occiderentur quamplurimi discipuli Christi, ct sa- « alieno, et araaro aniino, el factus est eoriiin
cordoles, et pro nomine ejus persecutiones gravis- « princeps, » elc. Quid cst quod David manente in
simas perferrent. Sed in domo Abimelcch solus spelunca, venerunt ad eum fratres ejus, et omnis
Abiatliar princcps sacerdotum a persecutore Saul domus patris ejus?Hoc est, illi qui ex Synagoga in
imraunis est, quia nemo potesl nocere Christo eum crcdiderunt, venerunt ad illum. El convcneriiiil
principi sacerdotum, qui viclor ad cijelos asccndil. ad eum omnes qui eranl in angustia conslituli ct
Imerca Di-vid, cum fugcrct Saul, latere voluit appressi a;re alieno. Hoc cst quod ipse ai! se vcniie
ci coMMrM. iN unnos iv iU'Ci;m. - in lii}. i. fii

iiio, oiiiiics (|iii laiiori-.lis \ iiiiiis dc poslfTis Calcl> dicUis esl Zipli. Logo. l*a
iiivifiis (lixil : « Veiiilo ail

ct cgo reficiain vos {Mallh. xi). raliponiciion (/, ii ). Qiiiii esl eigo qiiod Z.iplia:i
ol onerali eslis, »

Oiniics qiiippc qiii sc agnoscunt iii angusliis vilio- David apiid se latilanlcm S:nil prodideniiil, ot ciiin

riim ooiisliliilos, ncc haiicnt latiUKlincm cliarilatis, 00 morlom ojus mcdilati sunt nisi ipiod Juda'.i, qiiod
inorito significant, et inlciprclantiir fjmiii-
cl opprcssi sunt a!rc alicno, lioc csl, cciisu pcccalo- y.iplia'1

e.\tolvcbant diabolo (|iian(Io cxliibucrnnt nuntes, cum in tcrreno regno germinarc a[ipotobant,
nim (|iicm
iniquilati ad ini(|iiilalem {Rom. apiid principes suos Iraclabant de ncoe Salvaloris,
incmbra sua scrvire
vi), nccessc est, ut amaro sinl animo, lioc osl, ut (jiialitor ciiin pcr disoipuliun siium proditnm appre-

gorant dc dcliclis'siiis pi;clcritis, bciulcrenl, ct pra;sidi ad i'ilcrfioicii'!iiiii Iradcrcnt.

digiio pa'nil.cntiam

cl vcnianl ad Oaviil, ad (lcsideratiim viilclicot no- CAPLT XXIV.

Quod DnvUl ercmo Knrjaddi in spe'unca Uilitans,
in
strum, qiialCDUS fiat ooriim princcps; quia ipsc est
orum clilamydis Saul talentcr abxcidit, qui iutjressus
(iui « constitiiliis est a Dco judex vivoriim et mor- esl in eamdem speluncam ul purgarcl venlrem.
Kionim. Dcus Patcr sa;culi, princcps
fortis, fiiluri
(C\p. XXIV.) « Asccndit orgo Divid indo, ot ha!)i-
pacis, ciijiis r(,>giii iion cril linis. Kl domiiiabiliir a « lavit in locis tulissimis, Engad !i, > ctc. {Ex Is-
mari usqnc ad niare, et a (lumine usquc ad tcrminos doro.) In orcmo Engaddi, cuni p>'rscquendum David
(n!)is torno. Ciijiis polcstas cst aiterna el regnum B g.,„| appeierct, ingressus est David spcluncam, ct
cjiis altcii non daliitiir. » Dixitqiie t Gad propbcla ibi latit:d)at. Scd rox improvisis cxceplus
insidiis,

j ad David : Noii inancrc in pra^sidio, proficosccre qiiod innocuo molioliatur, iiicilcral. Soriplum csl
« cl vadc in lciram Juila, » etc. Miro inoiio bic in- ciiim : « Qui fodit fovcam pioximo s'.!0, incidct iii

Irodncitiir Gad prophcta , cum in prajccdcntibns oaiii {Eccli. xxvii). » David boiia pio malis relri-

Imjiis niilla facta fuerit mentio. Sic ilaqiic introdu- bii(>ris, inimicuinnon ocoidit, sed pro tcstimonio
citiir, siciit Elias prophcta in loco ubi dicitiir : « Et lacti orain rcgiaj chlamydis anipiilaiis al)sliilil.
,

dixit Elias Thosbilcs, dc habitatoribus Galaad (/// Ciim utiquc faoiliiis esset cxcoptiim iiisidiis advcrsa-
Ueg. xvii). » Ex ore ilaqiic Doniini Gad propheta lium pcrdcrc magisquam fallcrc. Qiiid crgo esl quod
David dixit ut non morarelur inter gcntcs ct iii
islc fugiens a facie Saul in speUinca laluit? Qiiarc
lcrra polliita, sed in lcrrain Jud* rcdirct, ct ibi
aiilcm latuit, nisi, ut occiiltarctiir et noii invoni-
jiixla voluntatcm Domiiii persecutionem inimicorum rcliir? Quid cst rontogi spelunca , nisi contogi
fcrret. tcrra? Qui cnim fiigit in sp(;luiicam torra logitur,

CAPUT XXIII. ne vidoatur. Portabat Jesus terram, carnem, qnam

Quod David in deserto Ziph in silva latuit, qnem acccperat dc tcrra, et in ea se occultabat, ne ab
Ziphwi prodiderunt Saul. Jiid;cis iiivonirotur Dous. « Si eniin oognovisscnl,

(Cap. xxm.) Porro co tcmpore quo fngorat Aliia- niinquam Dominum g!ori;c crucifixisscnt (/ Cor. n).i

lliar (ilius Achimclcch ad David, in die illa epbod Qnarc ergo Doniiiium glori;e noii invcnonint? Quia

seoum liabens, desccndcrat. Ephod illud erat quod spobinca se lcxcral , id est, carnis infirniitatcin

Moyscs, jiibonlcDoinino {Exod. xxxix), foccrat, sic- ooiilis objit iebal, et majostatom divinilalis iii corpo-

iil et rationalc, in qiio crat doclrina cl vcrilas, in ris togmino, taiiquam spoIuiic;iii abdito, oontogidiat.

([110 ctiaiii coiisiilil David Dominum. Illi iion cognosccntos Dcum, persooiili sunl lioini-
Kt ait David ad Dominum : « Si tradont mc viri ncm, noc mori polnit, nisi in honiinc, quia n^c
« Ccihc in manus Saul, et si descendet ipse, sicut lcneri poluil, nisi in hominc. Opposuit crgo male
I aiulivil scrvus liuis? Doniinc Dous Isracl, indica qiuvroiitibiis tcrram, scivavit boi.c qii;\>rontibns vi-

< sorvo tuo. Et ait Doniinus : Dcsccndcl, » etc. Ac tam. Fiigil crgo scoiindum carnciii iii spobiiicain
si diccrct : Si iiic stclcris, doscendol Saul, et tra- a facic Saul, qiiia passus csl, usipie aileo sc occiil-

dciil tc viri CeiUc in nianiis ojiis. Eorum vokmt;»- laiis coram Jiid;ris, ut morcrclur. Sod quarc usMiie
tcm ci indicobat. Et mcrito viri CoiUc. qui ingrali a I inortcm cssc paticns voluil, ut fiigorol a facic

benoficiis David cxstitoranl, cum oos ipsc de inani- ,. Saiil spcluncam, qn.v infcrior pars lcrnc polosl
in
D
bus rhilisthiim oruorit , significanl infidolitatcm accipi? El ccrtc manifoslum el iiotum esl omnibus,
scii inconstanliam Judivorum, qui Uodcmploris no- eum in monumcnlo posilum esse quod exeisum fuo-
Klri seinpcr pictali ingrali cxistontcs, apud sa^ciili rat iii pctra {Matth. xxvii). IIoc crgo momimonliiin
potoslatcs oonlra cum insidiando nicdilabanlur. lii- spobinoa orat. llhic fiigit nostcr David a faoic Saiil.

torprolatiir aiitom Coila ad fundam jacta, sivc c.vtol- Taiidiu o:iini pcrsocuti siint illiim Jiid;vi, qiKiiisquo

lcns sibimet. El in psalmo scriptum ost: « In circuilu ponorolur in spolunoa. Sed quid cst qiio I Saiil per-

inipii anibiilant {Psal.xi); t ct alibi : « Slullus scculor ad piirgandum venlivm spoluncam ingn^-
ut luiia nmlatiir {Kccli. xxvii). > (lilur, iiisi (piod Jiid;vi conooptam in Chrisliim
mali-

(C.\p. xxiv.) « Porro David cral iii dosorto Ziph liaiu montis, quasi odorom IVlidiim omisoninl,

« in silva, > olo. {K.r Hicrouijmo.) Ziph, mons squa- 01 cogilata apud so noxia faclis dolcrioribus, dnm
lidus vel caligans, sive nebulosus juxta Zipb, in quo Cbristiim porimr.nl, oslondorunl? Sod lamen David
scdit David propc Chormolain, qu;\) in Soripliiris Saiilom occiiloro noluit. El oiim cum in abdilo
Carniolus appoUaiiir. Sio onim appollaliir vioiis lio- occullalus antro baboroi in potostalo. scrvaro \uy-

dio Jud;coniin, undc liiil iS.ibal Carinoliiis. S(Hi ot lius quam ocoidcre maluit. lla cl Uirislus dum
 67, B. RADAM MAURI ARCillEP. MOGUNT. OPERUM PARS J. U
ossct iii spi'Iiinca carnis, perseculorcin populiiin in A « univcrsus Israel, et pianxcrnniciim, eiscpcliernni
polcstntc Iial)nit, ct non occidit. Scriptum eniin < cum in domo siia in Ramalha. Consurgensque
eral cU' ois pcr pro|>liL<lam « AV. occidoris eos (Jer. t David dcsccndil in descrUim Pharan,
:
» ctc. (Ex
xi.i).» DciiiinicDavid tantuniniodo snniniitatcm dila- llicromjmo.) Pharan nunc est oppidum trans Ara-
niyuis ejiis silcnter ahscidit, iit ostendcrei proplielia biam, jniicluni Saraccnis, qui in soliludine vagi
Cdiristiim JudsDos non oecidissc, scd eis tantiiin rc- crraiit. Pcr hoc itcr
Israel, cuni de fecerunt fiMi
g!ii gloriam absliilisse, sicqiie eos pro pcrsccnlionc moiitc Sinai caslra movissent. Est crgo (ut diximus)
sua vaciios scde vcl iinpcrio reliquisse. Chlamydis trans Arabiam, contra auslralcm plagam, et distat
cnim abscisio regni est amputalio. IIoc etiain alio ab Aila coiilra orienlem ilinerc trium (lieriint. In
loco idem Saul cum pcr inobedienliam peccasset, deserlo aulcm Pharan Scriptura commemorai lia-
oslendit. Nam ctini veiiiam precareliir, rogaretqiic bitasse Ismaelem. {Gen. xxi). Unde et Ismaelila!, qiii
Samuclom ut revcrlerelur cum illo ad plucandum nunc Saraceni dicuntur. Leginius Chodorlaomor
Dcum, ct noluissct, alque convertens faciem suam regcm pcrciississe cos qui eraiit in deserlo Piiaran.
nbiret, tenuit Saul pinnulam vestimciili ejus, et I Erat autem vir quispiam in solitudiiie Maon,
eam, et
<!isrupit dixit ad eum Sainuel : « Disrupit « ei possessio ejus in Carmelo, j etc. Ilistoria qiiu?
Dominus regnum Israel dc manu lua hodie, et dabit
"^
de iNabal et Abigail uxore ejiis narrat, mysticii ni
illud proxinio tuo, et dividclur Israel in duos po- intellcctum quairil. Na! .il enim dc quo dictinn esl
pulos (/ Reg. xv). i Ergo rex isle pcrsonam figuralc qiiod vir durus et pcssimus et maliliosus csset,
gcrebat JudiTOrum, significans quod inde aaiissurus lypiini tenel populi Judacorum. Qiiorum aliqiii uva
crat rcgaam diim persequitur Christum. liem mo- fellis, et botro amaritudinis inebriali, dura ccrvicc,
raliter hujus rei gestum si quis qiix^sierit, ila acci- ct iiiciiciuncisis cordibus semper Spiriliii sancto
nerc polest, ut per Saiil mali rectores designcnJur. rosistcbant aiquc carnalcm sen 'um Icge
, in sc-
{Ex C.regorio.) Saul igitur .venlrcm purgare cst (liientes, stulti facli snnl. Qiiod bcne nomen Nabal
pravos pr?epositos conceptam in corJe malitiani cxprimit. Interprct3tur cnim insipiens, vel dcmens.
iisque ad opera miseri odoris cxtendere, ct cogitata Uncie et Christuni venienteni, et pcr apostolos ab
apud se iioxia factis cxlerioribus exscquendo mo;i- eis refectionem ridoi ct bonai operationis expeten-
sirare. Quem tamen David ferire meluil ;
qiiia pice tem, respuerunt, dicentes. « Ilunc autcm nesciiniis,
subdilorum mentes ab omni se peste obtrcctationis un:!e sit? Nos Moysi discipuli sumiis (Joan. ix). i

abstinentcs, pncpositoruin vitam nullo lingua; gladio Abigail vero, de qua rcfert Scriptura quod mulicr
percutiunt, etiaiii cum de impcrfcclionc reprehen- prudentissima et speciosa fucrit, lypum lonet plebis
dunt. Qui ct si quaiKio piopter infirinitalem sese illius, qui ex Juila'is ad fidcm conveisi Doniino plft-
abstinere vix possunt, ut extrcma qu;3edam atqiie cere meruerunt. Quod bcne noinen Abigaii sonat. In-
cxtcriora pricposilorum mala, scd tamen humilitcr tcrpretatur cmmpatris mei exsullatio. Unde el Domi-
loiiuantur, qiiasi oram clilamydis silcnter inciduiit. nusinEvangcliodicit. « Gaudium erit in coelo super
Qiiia videlicet duni prtelati digiiilati saltcm innoxia uno pcccatore pcenitenliam agente [Luc. xv). i H;ec
€t latenter deroganl, quasi rcgis superposili vcslein s;Tepius in prophetis et in apostolis pro saliite populi
fujdant. Sed tameti ad scmctipsos rcdeunt, seque Judaici dcprecans, David nostro oblalionem acce-
vchementissime vcl de tenuissima vcrbi lacerationc ptabilem bonorum oporum, et pise devotionis obtu-
rcprehcndunt. Unde ct bene cl illic scripium est: lit. Quam ille post morlem viri siii, qui demens iu
« Post hajc David percussit cor suum, co quoJ slultilia sua periit, ascivil iii conj;:giiim, et exhibuit
abscidisset orani clilamydis Saiil. Facta quippe sponsam
« » sibi iion habenteni maciilain aut rugam
oncpositoriim oris gladio ferienda non sunt, etiam [Epli. v). [Ex Beda.) Quod Abigail iiilorpcllans pro
ciiin rcprchendenda certe judicantur. Si quando se et pio domo sua ait ad David, quem vir cjiis
vero contra eos vel in niinimis liiigua labitur, stullitia et cbrictate sopitus ofrenderat.
necessc csl ut afflictione poenitenlix' comprimatur, tj « Si cnim surrexcrit a]i((u;iii(io honio pcrsequens
quatenus ad scmelipsam redcat, cum piaeposiiaj « lc, cl quserens ar.iinam luain, erit a::ima Domini
potestati dcliqucrit, cjiisqae conlra mei custoJita,
se jiidicium, « quiisi in fasciculo vivcnliiiin apud
qiii sibi pnclatus cst, pcihorrescal. Nam ciim pr;«- « Dominum Deum luum. Porro anima iniiniconim
positis delinqiiinius, ejus ordiiiationi qiii eos noliis tiiorum rotabitur quasi impelu et circulo
« iii fiinda;,
praitulil, obviamus. Unde Moyscs quoque cum con- « otc; » pulcherrima comparatione stalum justorum
tra se et Aaroii popiihiin coiiqiieri cognovisset, ail: a reproborum sorle disceinit. llorum quippe ani-
« Nos enim qiiid sumus? Nec contra nos ost mur- mas appcllat vivonles, ut iiloriim e contrario spiri-
inur vcslnim, scd coiitra Dominum [Exod. xvi). > t:i!i iiiortc praooccupalas insinuet, juxla ilhid pro-
CAPUT XXV. phot;c : « Anima qua; poccavcrit , ipsa morictiir
Pe morte SamueHs et de lisloria Nabal et Abigail {Ezecli. xviu). D Hos fasciculo, illos lapidi fundae ns-
uxoris ejus, quomodo egerunt cum Duvid. siinilat. Fasciculus enim constringilur, iit inlcger
Posl Ikcc scqiiilur Scriptura narrans de rnorle maiieat et conservetur. Lapis in fuiida cxpc;Iitus
Saiiiuelis et de fuga David, ila dicens (Cap. xxv.) ponitur,
: ut al>jicialur. Sic elenim, sic iii lioc sa;-
< Mortuus est aiilem S:imucl , ct congrcgatus est culo elccti prcssiiris Iribulationiini coangusiaulur.
 iVi COMMENT IN LIBUOS IV RKGfM, — IN LIB. I. fir,

nlliis.Tuinonili nrcliiis s.o ^i! invircMi ninlna clmrilalc A lur pia; gainlio, co qnod Domiiius cum cusloJissci,
ciHiiieclant, ct coadiinali ad invicem mann sui Ilc- nc eam lansoicl.
(lomplfiris in pcrpcliinin conscrvenlnr. Ai vcro rcpro- CAPLT XXVI.
liiqnanlolaliiis in liac viln voiuptalihns propiiis, ve-
Quod David fucjiens a facie Saulis, cutn eum dormien-
lul liltcri, diniiiuintur, laiito l<<ngius in fuliiro a ilivi- tem repcrissel, non occidil, scd solatn lanceani cl
iixvisioiiis glorla projicinnlur, iil dc cis mcrito dica- scyplium nqua; abstulit. •

liu* : I Ll qiiidem ipsi dc manu tcia cxpulsi siinl {Psnl. (Cap. XXVI.) « El vencrnnl Zii)Iici ad Sanl in Ga-
i.xxxvii). I Mireaulcm omnipolcnlem providcniiam « baa, dicentes : Ecce DaviJ absconditiis csl in colle
describilsupcriiipecloris,cum (liciianimamviri san- « Ilaciiila, qii.c cx advcrso soliludiiiis. El suriexit
cli, (|iiahi in lasciciilo vivcnliuiii, apnddoininuin cssc « Saul, ct descciidit in dcscrlum Zii)li, i elc. Ileriim
cuslodiaiii. Siciitenim facillimuincbtcuilibelfascicii- itcni David fugicns a facie Saul iii caslra regis, cnm
iiMii iierha.' vcl feni sua maiiu rclcntiAiii coiiservare, (lormicnlem oircndisscl, non pcrcussil, iion occidit
ita viriiis Doinini et Salvaloris nosiri omiies per or- sed solam lanceam, qute ad caput cjus cral, et lciili-

bem eJcctos ab inilio iisqiie in fincm soeciili, nc qni ex cidani susUilil.

eisullaralioncpcrcanl,sine!aborctiictur,Jiixla,quod « Doriiiicnlibuscunclis cgrcssusqiic ccaslris, Irans-

ipse in Evangcliosub ligiiia oviniii dc eis loqucns: ^ « ivil ia nioiilis. {Lx Isidoro.) Q.iid crgo
cacnniine •

i Etsequenlur me, inquit,ct ego vilam jciernam do quod pcrscquebantur Cbrislum Jiida-i ?
''oc est, nisi

cis, el non peribunl in ajlernuin nec capiet eas Sed persequcndo dormicbaiil, quia non vigilabanl
qnisqnain do manii mca (Joaii. x). » Sicutfasciciilus cordc. Duiilia cniin cordis obdormilio cst. Dor-
i:mis quibuslibct viiiculis alligalur, ila oinnis saii- miiiiil in vita velcri : non vigil.Mil in nova. Vcnil
clonim ccelus, una eademquc fide, spe ct charilate Christus : non eos occidit, scd lulil ab cis scypbimi
ad invicem constringitur, uiio divinai protectionis aqu;e, id est, giatiam Icgis ; Inlit et sccptrum regale,
munimine ciicumdatnr. Ad littcram aulcm palct rcgiii sciliccl polcslatcin, qiiam pro magiio babc-
sensiis : quia aniina David, perscquentibus licet bant, cl unde sc protcgebaiit lei!ij)oralilcr, ct qiiam
hoslibus, cuslodita scmper fuit in sortc vivcnliuin. adversus Doniinum per incrclnlilalcm gcrciiant.

Porro iiiiniici ejus, insislcntibus sibi adversilalibus, Dcinile viclor David iiosler de caslris corum ic-
sicul lapis funda circumactus, sic instabili niotu gressus Iranscendit in alliludiiiem moiitis ccelorum.
pcrlnrbandi ct siiis csscnl cxpellendi dc finibus, vel
CAPLT XX VII.
ctiam humanis rcbus aufercndi.
Sequiiur de gcstis David.
i Dikiculo aulem cnm digessisscl vinum Nabal, ^ /^^p j^^^.,, ) , ^^ asccndit David, cl viri cius ct
;

« indicavil ct uxor sua verba liaic, i elc. {Ex Gre « agebanl praidas de Gcssuri, ct dc Gcrzi, ct de .\ina-
gorio.) Quid nobis Abigail per renuntiationis suae « Iccitis. Hi cniin pagi habilaliantur in tcrra aiili-
dispcnsalioncm inniiit, nisi quod iracundos mclius « qiiitus. > Hi pagi non eraiit sub polestate Acliis.
corriginuis, si in ipsa iric su;c commotione dccliiia- llabitati in tcrra antiquitns dicuntur, qnia quicli c>
nius? Pcrlurbali quippc, quid audiant ignoranl. Scd securi habila:i fiicrant. et nullius hoslis dopncd;i-
cum ad se redciinl, tanlo libeiilius exhorlalionis tiones perpessi.
verba rccipiunt, quanto so Iranquillius loleralos CAPLT XXVllI.
enibescunt. Menti aiilcm fiirore cbri;c oinne certunj
Iterum de morle Samuclis.
(quod dicitur) pcrvcrsuin vidctiir. Uiidc cl ccrle
(Cap. x.wiii.) « Samiicl aiitcm inortiius osl ; fle-
Nabal cbrio ciilpam snain Abigad laudabililcr tacuit
enim
t vitque cum oinnis Isracl, et scpcliorunt oum iit
quam, digcsto vino, laudabilitcr dixit. Idcirco
« Uania urbe sua, > ctc. Siipra naiiiqne diciltir se-
iiialum qiiod fcccrat cognosccre polerat, quia hoc
piilltis fuisso in doino sua in Kaina. In domo sua, in
ebrius non audivit.
familia vidclicel el cognatione sua. Qu;i'rilur nam--
« Sanl aiilcm dedil Michol filiam suam, uxorem que ctim suporius jam mortuus logalur, cur hic
Davld, PhaUlii (ilio Lais, qiii crat de Gallim, > ctc.
D
«
rcpcialur mortuus ? Mortiius liic (ut Uobnci voliint)?
{l\x Ueda.) Lt Uehnci, non cognovit eam idem rcsuscilalionis siuv causa rcpclitur ; ol iit damnalii»
Plialthi, (iiioiiiam si cognovissct cain , nunquam S;iulis, (iui in pcccatis mortuus crat, et relicto Doo,
Uavid sibi cani poslca sociassct, quia in legc pcnilus
conlra lcgom, Pvthonoin consulobat, jusla esse maiu--
hiijnsinodi prohiltcVnr cotiis. Idcin naiuqiic Phalthi
foslarclur.
Galliin, hoc cst, de iiiiiridatioue erat. Inundatio
(le
CAPLT XXIX.
h;vc lox inlcUigilnr. Lcgis enim doclor erat dc Bau-
De pijtlionissa qu(r ob roijntum S:iuli$ Samnelcm sus-
riin, id esl, de elcclis. Quando autcm a Sanle Michol
citavit, qui ci dc liitna mortc imimnvit.
cidatnr, Pltaltlti, idcst,t'rn(/cns, intcrpicialur. Quan-
do voro ab co cadciu Michol auforlur, Plhiltlticl, ij « Post moricm atitom Samuclis congiogati suni

csl, cvadens a Dco, inlcrprel;»lur. Evadins a Dco di- « Philislhiiin contra Israel, coiiMiluilquo Saul Do-
oitur, quia cusiodivit cum. ne langerel eam, ne ficret « minuin ; ct non rcspoiuiit ci, ncqtio pcr «omnia,

tr;uisgrcssor logis < Seculusqr.c csl cain vir suus plo- « ncquopor sacordolcs, > elc. {E.r Ucburo quodom.)
vaus usque Bannim (// Ilcg. xxxi). > Plorasso di. i- ll.>bi;v;is habot ycquc pcr dvdrinam, nequc pcr pr>^
;
«7 tJ. RAr.ANl MAURl ARCIIlEr! MOCIINT. OPKRUM PAt\S I. 68

j)lielas. Rospomlt>!)al Doiuitms uer somnia, sicul ideni A vocilahaiUtir {Lxod. xxv). llcmqnc dum qnisqu«

llelmci asserunt, oo qnoil jcjiinauilo et oraiulo, po- vidcl somninm, non dicil, Yidi imagiucm Auguslini.
sceljaut oraculum silji lieri diviuuin, et Domiuus illis sed, Vidi Augustinum, cum eo teuipore quo ali(pii;i
aliquis vidil, iguorarct hoc Auguslinus. Usque
per sonuiia revelahal ea quiK lulura eranl quod in • tale

hoc loco minime Saul fecissc legilur. Per doctrimim, adeo manifestum esl non ipsos homines, sed iniagi-

per cpliod sciliccl, quod sacerdos iu pcctore geslabat. ncs coriim vidcri. Et Pharao spicas se dixit vidissc

ycipie per prophcUts, (piia iilis consuleulibus Douii- in soninis et boves, non spicarum aut houm imagi-
nus nc(iuaqiiam rcspondebat. lli proplielx dicuntur ncs {Gcn. xi.i). Si igilur constat liquido hominihus

fuisse discipuli Samuelis : quibus prophclantibus earum reriiin quarurniniagincs sunt,oasdem imagines

juiixil se Saul ct propbelavit. Qu;esivitque Saul appellari,non mirum cslquodScriplura dicit Sainue-

])ythonissam, qu;c suscitarel illi Samucicm. Slatim- lcm visuin, etiainsi foite iinago Samuefis apparuit

que subcilatus, ait ad cum :

pcr flcla machinamcnta cjus qui transfigural se iii

« Quare inquietasii me, ut suscitarer? » elc. Quk- angeluin lucis, et minislros suos subornat vclul rai-

ritur,secundum historiam, utrum pylhonissa ipsum nislros justili«(/JCor. xi). Jam vcro si illud, inquit,

prophetam de inferno evocaverit, an aliam aliquam niovel, quomodo a maligno spiritu Sauli vcra prac-

imagiiiariam iliusioncm fallacia dajmonum f;ictam ? ^ dicla sint, mirum, quomodo

potest ct illud vi.leri

De hac qua^stione beatai mcmoria! Augustinus epi- dujmones agnoverunl Christum, qucm Judaii non
scopus Simpliciano Mediolanensi episcopo ita scri- agnosccbant {Luc. viii Act. xix). Cum enim vull
;

psil : i ulrum potucrit malignus

Inquiris, inquam, Deus eliam pcr infimos spiritus aliquem vera agnO"-
spiritus excilarc animam jusli, et tanquam de ab- scere, tcmporalia dunlaxat ad islam niorlalilatem
ditis morluorum repagulis evocare, ul viderelurel pertinenlia, facile est, et non incongruum, ul oinni-
loqueretur cum Saul. Nonne magis mirandum sit potens ct justus ad eorum poenara, quibus ista prac-

quia Satanas ipsum Dominum assumpsit, et consli- dicuntur, ut maluin quod eis iinminet, antcqiiam

tuit snper pinnam tcmpli? {Matth. v.) Quolibet enini veuiat pra;noscendo patianlur , occulio apparalu

modo fecerit, illc etiam modus quo Samueli facluin mysterioruin suoruin etiam spirilibus lalibus aliquid

csl ila ut Samucl cxcitarctur, simililer lalet ; nisi divinationis impertiat, quod audiunt ab angeli-;,
ut

forte quis dixerit faciliorem diabolo fuisse licentiam pra;nuntient hominibus. Tantum
autem audiunt,
ad Dominum vivum unde voluit assumendum, etubi quantum oninium Dominus atque moderalor vcl
voluit coustitucndum, quam ad Samuelis dcfuncti
jubet vel sinit. Unde etiam spiritus pylhonis in Ac-

spiritum e suis scdibus excitandum. Quod si illud in tibus apostolorum allestalur Paulo apostolo, et evau'

Evangelio nos ideo non conlurbet, quia Dominus gelista esse conatur {Act. xvi). Miscent tainen isti

atque permisit nuUa diminutione suae pote- fallacias, et quod verum nosse polueruiit, nou do-
voluil

slatis el divinitatis id fieri, sicut ab ipsis Juda;is, cendi magis quain decipicndi fine pra;nuntiant. Et
et facla diaboli forle hoc est, quia cum illa iinago Samuelis Saulcm
(juanquam pervcrsis alque iuinmudis,
facientibus, el teneri sc, et vinciri, et illudi, ct cru- praedicat moriturura, etiam secum fulurum
dixit :

cifig-i, at(iue inlerfici passus cst : non esl absurdum quod ulique falsum Magno quippe intervallo
est.

credere ex aliqua dispensalione voluntatis divinai separari bonos a malis posl morlcm ia Evangclid

permissum fuissc, ut nou invitus, nec dominanlc legimus, cum intcr superbum illum divitem, qui jani

magica polenlia, sed volens atque obtemperans oc- apud inferos tormenla paterelur, et illum qui ad

cuilas dispensationi Dci, qua; pythonissam illam et ejus januam ulcerosus jacebat, jam in requie consti-

Saulem lalebat, spirilus prophetai sancti sc osten- tutum, magnum chaos interjectura csse teslalur {Luc.
derct aspectibus rcgis, diviua cura senleiilia percus- xvi). Aut si proptcrea Samuel ei dixil, Mccum cris,

surus. Quanquam in hoc faclo potest adesse aliiis ut non ad a;qualitatcm felicilatis scd ad parem con-
facilior mlcllectus, ul non vere spirilum Samuclis dilionem mortis rcferalur, quod uterque homo fuerit,

excilatum a rcquie sua credamus, scd aliquodphan- ct uterque mori potucrit, jainque mortuus mortem
D vivo pra;nunliabal secundum utrumque igitur intcl-
lasma, et imaginariam illusionem diaboli machina- ;

tioi:ibus faclam, quam propterca Scriptura nomine lectum, habere exilum hanc Icctioncm, qui non sit

Samuelis appellat, quia solenl imagines earum rerum contra fidem manifeslum est : nisi forle profundiori

noniinibus appellari, quarura imagines sunl. Sicut inquisilione inveniatur ad liquidum, vel possc vcl

omnia qux pinguutur atque finguntur, earum rerum non posse animam, cura cx hac vi:a raigraverit,
quarum imagincs suiil, nominibus appellaiitur sicut : magicis carminibus evocari, et vivorum apparere

hominis pictuia cum pingilur, propriuin quodque aspectibus, etiam corporis lineainenta gcstantem, ut

iiomen incunclanter adhibetur, cl dicilur : IUe Ciccro iion soluin videri valeat, sed el agnosci. Et si polcsl,

esl, ille Salustius, ille Achilles, isle Ilcclor, hoc flu- ulruin eliam anima jusli, non quidera cogatur magicis

mcn Siinois, Roma, cum aliud nihil siiil, quam

illa sacris, sed dignclur ostendi occultioribus mysteriis

piclx imagines. Unde chcrubiin cum sint coeleslcs [Al., imperiis] sumnue legi obtcmpcrans, ut si ficri

quo imperavil Dcus non possc clarueril, non ulerque sensus in hujus
virlules, facli tunc ex metallo,
magnaj significandai Scriplur* tractation(i admiltalur, sed illo cxcluso
supcr arcam leslamcnti, rci

};r.\>ia, iioii aliuu quam chcrubim illa quoque fig;::ciila i:na'jin;itionc siuMiiluiio Samiiclis diabolico rilu f.icta
60 COMMrNT. IN LIHHOS IV KKCf.M. — IN LIU. f. 70
iiit(;lligaliir. Scd (|tioniain siv(; ilitKi ficii possit, siv(! A CArUT XXXI.
iion possit, tanicii fiillacia Satanic, al^pic iniaginuin Vufjna Philisthiim conlra .hruxalcm, cl dc morle Suulii
siiniilaiHlanini callidi opi^ralio (!(;('ipicn(lis scnsibus el /ilioruiji cjus.
liumanis miilliforinis invigilal, pedelenlim quidein, (Cap. XXXI.) « Igilur exorlo pru;lio pcrcusscruiil
iie iiiqnisilionilius diligcntiorihus pncscriljainus, scd « Pbilistliiiin Isracl plaga niagna, corriieruntqiie in
polius cxistimenins tale ali(|iiid factum in maliijiio t pr.clio Saiil ct Joii;illiaii. .VnipiiiKiue Saiil gladiiiiii
spiiitn, pyllioniss;jc illius ininistcrio, quandiu iioltis t suuiii, ct irruit supcr cuiii. yiiod cum vidi.saet ar-
aliqnid aniplius cxcogilare atquc explicare non da- « inigcr cjus, quod morluus essct Saul,
videliccl
lur. Ilanc siint qu;i; tunc de pytlionissa cl Sainncle « iii iiil etiam ipse supcr gladiuin suum, el inorluns
scripsil bcatissimus Augnstinus. j est cum co, » elc.

CAPUT XXX. (E.T llelira'0 quodam.) Arniigcnim isluni ncl)i;i'i

Docg MiinKEuni diciint fiiissc, qiii ccrncns Saul nior-

Quod Ddvid Amalecitas supcravit ct pra-dam qnamabs-
luiim, seipsiim ob niolum David fntcrcmerit.
tnlcrunty in Stcelcch eripuit.
« Mortmis est eigo Saal, et trcs filii cjns, ct ai-
(C.vr. XXX.) Intcrca dum pergerct David cum Achis niigcr
« illiiis et iinivcrsi viri cjiis, dc. > Viri isli,
lege Miilistliinorum in pra^lium adversus Israel, in- B ^,,^,; domestici cjus inlcUigcndi sunl. Hi trcs filii
surgentes Amalecitac irruerunt in Sicclech, et suc
Saul cum eo interfecti sunt, Jonathan, A!,iiiadab, qiii
ccndciilcs eaiii, caplivaverunt omnia quai crant Da-
el Jesui, ct Melcisua. Isbosed aulem domi er;it. Qiii
vid ct pucroriim cjus. Ucversus ergo David ad per-
anno quod Saul rex conslitiilus est, iiatiis fiiisse
sc<iueiidos Amalccilas, invcnit yEgyptiuin puerum dicitur, qui eliam quadraginta aniiornin fuisse Icgi-
Ias.scscentcm, quem Ainalecitx' xgrotum in itinere
lur, cuin rcgnarc coopissct. Unde colligilur Saiil
rclitiucrunt. lliiiic David inventuiii cibo reficit, du- quadraginta annos regnasse. QiKercndum cur alibi
ccinqiic sui ilincris fccit, sicque .\malccitas pcrse-
legatur Jesui, et alibi Abinadab? Jesui enim intcr-
quitur, cpulanles rcpcrit, et fundilus exstingnit.
prelatur mqualis. yEqualis ideo dicitiir, qiiia ;i'qiial;s
{Ex Amjustino.) Considerandnm est ergo, quid sit
mcrili fiiissc liliiis ciim patrc menioialur. Abinadab
quod Aiiialecitic, absenle David, Sicolech invadunt
interprctatur pater ineus sponte. Sponle etcniin sua
ei proidain capiunt. Ainalecit;c quippc populns lam-
patcr ejus Saiil inalc agendo acquisivit, ut taliler
b^ens, vocaiur. Et qiiid pcr lambcnlcm populum nisi
uiia ciiin filiis pcrimerelur. Dcniqiie jiiius prophcla
nientcs sx'cularium dc-ignantur, quac lcrrena cuncta
David figuraliler dcllct Saul et Jonatban, qui cum
;uiibicndo quasi lambunt, dum solis temporalibus p^ienlcs cssent, scmper hostibus pnevalercnl,
et
dclcctanlur? Quasi ciiim populus lambens pT;cdam '-' •

sauciati illico
.• •...-- ....
ac vnlncrati in medio pra4io corruo-
facit, dum tcrrcna diligcntcs, liicra dc alienisdaninis
nint.
exaggeranl. Et lioc abscnte David agunt : quia Re-
« Quomodo, inquit, cccidcrunt potcntcs in medio
dcniploicm aiite oculos cordis haberc ncgligunt.
«pugiiaj? > lloc ctiam modo pium Clirislianoruin
Qiiid est enim qiiod iEgyplius Amalccitcc pncr in
gcnus, nunc dcflct eos qui ropugnaiites d;cnionibus
ilincre lassatur, iiisi quod amator pncsenlis sscculi,
labuntur in sa;cuIo, quod est lubricum, (Gclboe
peccati sui nigiediric opcrtus, s;ci>e ab co.iem sicciilo
cnim tnontcs lubrici iiitcrprolaiilur,) e! speni rocu-
infirmusdcspcctusquc relimiuilur, ul cum eo nequa-
pcralioiiis su;v oinitlcnlcs, proprio mucrone, dcspo-
(luain currcre valcal, scd fraclus a.lvcrsitatc tor-
rationc vidclicet perniciosa cvadciidi hostcm aiili-
pescat? Scd buiic David invciiit : quia Ucdcmpior
qinim, scmctipsos interficiunt, sicut Saul irruens
nostcr, veracitcr niauu fortis, noniiuiKjuani ((iios
supcr gladium suuin niorliuis cst. Ciijus roi Phili-
despectos a muiuli gloria rcpcrit, in suuin amorcin
slli;vi, hoc cst, maligni spirilus do intorfociis spolia
convcrtit. Cibo pascit : qiiia scienlia verbi rcficit.
virtiiliim auforcntcs, piopri;c forliludiiii ascrilmiil
Diicem iliiioris cligit : quia siiuin t;U;un |)r;c>!ic;ilo-
victoriam, qmv jusla permissione Dei in lalibus
rein facit. Et (pii;! Amalccilam sciiui iion valuil,
Sed David noslcr
qucm indigmiin niuiulus D
evoiiil. in mcinbris suis, lioc est,.
dux David ellicitur ;
quia is
in olcclis oi saiiclis viris, corruonliuin oasiim gomil;
(leseril, non solum conversus in suam meiilcm Do-
iicc hclatur in poidilionc moii.iUium, sed coiilia-
niiniim rccipil, scd pnc.licaiido hunc ctiain usiiiic
dicit, nc in iirbibuj .Mlopbylorum talis faraa pnvdi-
ad alicna corda perducit. Qiiod vidcliccl duce David
colur, lioc cst, pnvcipit lidolibus ut caulc se ciislo--
Amalecitain convivantcm invenil, cxsliiiguit : qiiia
diaiil, ot sciito Mo] uiuliquo so niiinianl. indtiti lo
ipsis Chrislum pnvdicaniibus inun;!i hctiiiam dc^
rica justili;^, liabontos galcani salulis, ci gladio spi'
slriiit, (luos coinitcs mundus habere despcxit. Ple-
ritus, hoc esl, vcrbo Dci advcrsariis suis ri>si!-lanf<
nimqiic crgo ipsi prvdicando mciitcs .s;vciil;>.riiim
ne forto ultcrius ignominioso suporali ^audinm ni.*
siipcrant, ([ui priiis cuin sivcularibus in boc muiulo
luicis sui^ faciaiil.
currere non valcb;mt.
 ,

1i n. \\\V\M JJALRi AllCniEP. MOGUNT. OPERIM PARS I.

m I IBRUM II.

CAPUT PRiMUM. A mo,:o quo ille perierat, perircnt. Qnod vero s-.nninr:
Sicut siriptum cst
Quod David nurUium sceleris AmalL-citem jnssil anie
« in libio Juslorum, . clc.
se pcrcuti pro morte Snnlis. De Inclu David ijuo Ipsuni librum hodie nunqiiam ncque
apud ipsos Ilc-
plangebal inlerfectos Saul cl Jonathan, el quod liraos inviMiiii -n.ssc i.v,sevcranl,
sicut ncc libruin
prwcepit (iliios Juda doceri arcum. R.IIorum Domiui.ciijus in libro Numerornm mcn-
(Cap.
lio cst {Nnm, xxi), iie.|Ui> carmina Salomoiii.s, no
I.) « Facliiiii esl aislcin, poslqiiam nioiluiis
quc dispulalionesejiis sapienlissinias
« esl Saul, ul David reverlerelur a ca;de Ainalcc, cl de lingoium
naiiira, lierbai uinque omnium,
« manerct in Siceleg dies duos. In die aulen» teitia ileuiqMe jiimeiito-
runi, voiueium, repiiliu.n, cl
1 apparuit lionio venicns de casliis Saul, vcrsto piscinai. Vel quod iii

n coiiscissa, et pulvcie aspcrsus caput; et ut venit

libro Yerborum Dierum dicitur : « Reliqua veio
« opera Salomonis priorum et novissimorum,
» ad David, ceciuit super faciem suani, et ador?,vil. scri-
« pla sunt in verJ)is Nathan prophelx',
« Di.xilque ad eum David Unde vcnis? Qui ait ad :
cl iii libiis
« Ahia; Silonilis, in visionc quoqiie Addo
'( cum : De caslris Isracl fugi. Dixit ad euni D.^^vid :
vi.ientis,
« conlra Jeroboam filium Nabat (// Par. ix); .
a Quod est ver!)um, quod facliim esl? indica mihi. et
mulla hiijusmodi voliimina, qna3 Scriptura
< Qiii ait : Fugit populus de prailio, et mulli cor- qiii.lem
g fuisse probal scripla, sed hodie consiat non ess(\
i ruenles de populo mortui sunt. Sed et Saul et
Jonalhan fdins ejus
Vastata namque a ChalJ;ds Jud;ea, ct bililiotheca
« iiilerienint, e:c. » {Ex Ile-
antiquilus congregala inler alias provinci;t' opes
iirwo quodam.) .Homiiiein istum Aiiialecitem llebran ho-
esi igiie consumpla; ex qua pauci, qui nunc
stili
rilium Doeg fuis.se dicunt. Amalecites eiiini et Idu- in
sancta Sciiptura conlinentur libri,postmoduin
nufius unuin est, quia filius primogenilus Esau, Eli- Ezr;?;
pontificis propliet;^ sunt industria restaurati.
l)l)azfuit,el liujus filius Amalcc. Diadcma aulem et Unde
scriplum est de co : « Ascendit Ezras de Babyione,
armil!am qua; David dclujil, a palre Docg commen-
et ipse scriba velox in lege Moysi(//!:s£/r.vii).»
dala sibi fuisse Ilebraji pei'hil,ent. Quid esl autem Vclox
videlicet, quiapiomptiores litterarum figuras, qiiam
qiiod ille . Amalecites,
coiam David qui se nnxit
calcnns Ilebraii habebant, rcperit. El in epislola
Saul regem interfecisse, ab eo jushe ultionis poenam
regis Persariim ila scriptum est « Artaxerses
a siiperiio jiidice rccipiel? juxta illud quod scriplum :

rex rcgnm Ezr;ie sacerdoti

e>t : « Oniiiis cuim, qiii fodit fovcaiii, incidel in
, scribai legis Dominj
conlidoctissimo salalem {Ibid.). i Sunt tamen qiii
« eaui (£,Vf/<?. x. ) t Et : « Qui perciisscrint gladiopcr-
dicmit luinc libriim Justorum iiitclligi debere
jbunt [MuUh. \xvi). El itcra : « Os quod mcnlilur, ipsiim
librum Regum, ubi contiiientur prophela; justi,
occidit ap.imain, miilctalus accepit, nisi quod omnis ' ' .
S;:-
-
• -
i \-

qui proxinio suo machinatur C

i
"'"'^* viuelicct, Gad
Nalhan. In quorum libro scret
malum, vel de c ius s^au- i-

ptum est qualiter Saul, recedens a timore Domini

uet liilcritu, jnstaj rctnbutionis poenam (Srtp. i). »
per inobedienliam suam periit.
4 Apprehcndens aulem David vesliinenla sua
« scidit, omnesque viri qui erant cum eo. Et planxe- « Inclyti tiii, Lrael, super niontes tuos interfecti

< runt et fleveruni et jejunaverunt usque ad vespe- sunt, j etc. (Ex Ilebrwo). In Iiebra;o habelur supei
« rani supcrSaul, super Jonalhan filium cjus; etsu- excelsa lua. Et est sensus Saul, gloriosi Is.ael
:

super excelsa tua inlerfecli sunl, quia in peccaia in-

< perpopuliim Domini, et super domum Israel, 1 etc.
{Exeodem.) Popiilum Domini sacerdoteset domum oledienlix' tuK una tecum perierunt. Inobedientia

Isracl, geueraliler onmeni populuni Israeluicit. nanique tua pro idolis, id esl, excelsis rcpulala esi,
Planxit aulem sicul e;-,t illud in libio Samuelis Melior est enim
« David planclum hujuscemodi : «

« super Saul, el super Jonalhan lilium cjus, cl

ol;edieiilia, qnam viclima;; ct auscultare magis
8 pra.xcpil ul uoccrcnt filios Juda arcum , sicul
qiiain o.ferre adipcm arietiim : quoniam quasi
t scriplum esl in libro Juslorum, peccalum ariolandi est rci)iigi:are, ct qnasi scclus
> etc. Qiiod scri-
pliim est de David, quando plangebat iJol«!al)ij3 nollc ac<|iiiescci-e (/ Reg. xv).
inleiicclos »

Saul Jonalhan, quia pia3ccperit ul docerent lilios

el « Quomodo
, cccidcrunl fortes' Nolile annunliarc
......^ c.....v,„i..,,^
Juda arcum, ideo fecit, ul quia Philislha^os sagil- ^ « in Geth, neque annuntietis in compilis Ascalonis,
lariis abundare jam noverat, uud.' el Saul niaxime « ne forte Ixtenlur filise Philisthiim, ne exsulteiit
horum ictibus perierat, eamdem bcllandi artem et « filiic incirciimcisorum, Ohslupesccns pi-o-
» clc.
sui mililes ad revincendos eos discerent. Aliter {Ex phela gcinit subilancum casum principum populi
flebrwo) : Piaiccpil David ut doccreiit filios Ju /a sui, et prchibet ne ullus L-etetur in tali casu, ncqtie
arcum, hoc est, ut reges Judadocerent forlitudinem, faraa hoc divnlgct in civiiates inimicorum. Geth
scilicel ul fortes et inteiiti essenl in timore Doniiiil enim ei Ascaion civitates sunt Allophyloruni.
ct pneccplis Dci, ne per inobedientiam a fortitu-
iii
« Montes Gclboc, nec ros, nec pluvia veniant su-
dino et timore Domini sicut Saul recederenl,
ei eo « per vos, ncquc sinl agri piimilJaruni; quia ibi
 ,

T?; roMMENT. iN uniios IV IU:GLM. - I\ LIR. II.

71
* :ilij(X'tiis csl clyi)0us Saiil, qiiosi non essct iincliis A CAPIT 11.
t olco, ) clc. l'ioi)tcr casiiiu rorljinii ct riiiiianj
Qiiod David jn refinn unclm super (lomnm
Jnda, vi-
popiili sni, qiiasi indigiians ioqiiiliir ad ipsiiin lo- ris Jabes Calaad per nuulios gratius
referebat pro ,
ciini iiitcifcclionis, aljoininans facliim qiiod in co sepulturu Saul et filioruni ejus. Ue eo quod
Abner,
fiiciat gcsliiin; tanicn non sinc grandi niyslcrio filus i\er, hbosc.li, filutm Saul, regem constiluil
sic-
super Israel, David regnante in llrhron super f.o-
ul paiilo posl oslcniljtur. lam tribum Judn. De eo qnod Abncr et pueri
< Sagitla Jonallian nnnqiiam lediit rctrorsum, Pt Isboseth contra Joab et pueros David in Oabaon
i gladins Saiil non cst rcversus iiianis, i ctc. Hoc certaverunl, et de interfectione Asuel,frutris Abner.

viill insiniiarc qiiod Jonaliias ct SjuI lcinpoiilnis (Cap. II.) « Asccndit crizo David, pi dua; uxores
sui-s ijcllicosissinii ct forlissimi fucrunl in prirliis. ejus, Acbiiioni Jezraclilis, et
«
Abigail nxor Nabal
« Sa^l ct Jonallian amaliilcs ct dccori in viia « Carnieli. Sed el viros qiii craiil ciim eo, diixil
« siia, in morlc quoque non sunt divisi. Aqiiilis « David siiiguloscum domo sua cl manscrunl
, in
« vclociorcs, lcoiiibus fortiores, ctc. Laudat de- « oppidis llcbron. » Asccnsus istc Davidcum
» duabiis
corcm forma;, laudat ct constanliam animi, adjiin- iixoribns suis iii Ilobron significat convocalioncs
gens, pcr liypcrbolis lrop;im, simililiidincm aqiiiiic
duarum pbjbium iii Ecclcsiam calholicam. Ilebron
alqiie icoiiis. li enim inierprclaliir conjmjium. Et Ijcne sola
sancla
< Filiae Israel, snpcr Saul
vcsUebat vos flctc, qiii Ecclesia conjugiuni nominalur : sola et bona est
t coccino in dciiciis, qui piu'bchal ornamenta auroa sponsa videlicet ccelestis regis, de qua in Canlicis
I cuitui vcslio, » clc. (lix Ilebrao.) Ycstiebat cas canlicorum dicitur . Scxaginta siint :
regincc, ct
coccino, cl prcbcbal ornaincnla auica culliii caruin ocioginia conciibinrc, el adolcsccnlularum quaruni
dc prujilis bosliuin quas agcbal. « Quomodo cccide- non csi niimerus. Una esl columba mca pcrfecta
riint fortcs in praelio : » subaudiliir in peccato luo :
mca : iina. cst matri suae, elccta gcnilrici su;e
* Jonalban in cxcelsis tuis occisus csl. » In IIcbra>o (Ccnl. VI). » Illuc duxit David singulos viros cum
nou babclur esl. Ksl cnim sensus : Saul, Jonalban, domo sua : qiiia unusquisque fidolium in illain su-
in e.\cclsis tuis, id esl, in peccato inobcdienli.X' tua?, f.iclatem pcr pra;dicalioncm Evangelii convocatur.
occisus; subauditur, est. Ecce rex cl proplicla Da- « Ncc esl ibi dislinclio Jud;ei el Grxci, Barbari ct
vid, qui rclribuentibus mala non rcddidit, ciim Saul Scytb;c, scrvi cl liberi : sed omnia el in omnibus
ct Jonatlias bcilo occiiinbcrent, in lamenlalione sua Cbrislus (Rom. x ; Calal. iii). »

Gelboc montibus malcdicit, diccns : Vcncruntqiie

« viri Jiida, el unxorunt ibi David,
« Montcs Gelboc, nec ros, nec piuvia venianl, nc- utregnarct supcr domum Ju.la. » Ungunt viri Juda
< que siiit agri primiliarum, quia ibi al)jectus esl ^ David rcgem, ut regncl super
in domum Juda ;
qiiia
« dypeus Saul, quasi non cssct unctus oleo, » ctc. supcrbis ac contomploribus spcriienlibus graliam
Dei,
Qiiid ergo montes GcHjoc, Saiii moricnlc, dcli- clccli quiqiic bona fama sacr;e pr.edicationis et vir-
iiucruiit, qualcjiiis in cis ncc ros, ncc piuvia cadc- lutum sludio rile coniitentur Chiistum essc regom
rel, cl ab omni cos
viriditalis germinc scntciiti;c in uiiivcrso populo siio, ac ipsuin csso, cui « ornnis
sermo siccarel? scd quia Gciboe iiUcrprelalur decnr- polcsias a Paire data est in c(k1o et in lerra, iit
tus, pcr Saui aulcni umamn cl morliium mors no- iii nominc Josu omne gcnu neclalur, coclestiiim.
slri nicdialoris cxprimitur, noii immcriio pcr Gcl- torrcslrium ot infornoriim (Pliilip. ii). »

boe monlcs supcrba Jud;coruiu corda designanlur Et

: « iiuiiii;itiiin ost Da\i;l qnod viri Jabcs Ga-
qiia; dum in liujiis mundi dcsidcriis dclluiinl, in laad scpclissonl Saul, clc. IIoc plcnius in
« » Pj-
Gbrisli, id est uncli, se morlc misciierunl. El quia ralipomcnon libro, quoniodo gcslmn sil, narralur :

iii cis unclus rex C()ipi»i;iliicr moritur, ipsi ab omni Ciim aiidisscnt, inquit, viri
« Jabos Galaad omni.",
gnitiai roic sicranUir. I)e quibus ct bcnc diciliir scilicct qii.T Pliilislliiim
: snpor Saul, con- foccriinl
< Ul agri primiliarum cssc iion possenl {Isa. x). > junxcnint singuli virorum fortium, et tuienint ca-
Siiperb;c qiiippc llebr;x;orum mcnles primilivi fru- da\oia Saiil ct filiorum ejus
j) altulorunlqiic ca ,

cliis iion fucruiil, (|ui Iledemploris adveiilu ex

in iii J:il)os, el sopolicrunt ossa oorum subter qucr-
pailcmaxiiiia iii porlidiaicmancnlcs, primordia fidci cum qii.T oral in Jabos, ct jcjnnavorunl sopi-m dic-
scqui nolucrunl. Saucla namque Ecclcsia bus. Mortuus cst orgoSaul proplor iiiiqiiitalc^^suas;
in primi-
liissuis mullitudinc genlium fccundala, vix in mundi oo quod pr.xvaricaius sil mandaliim Doiniiii quo.l
fine Jud;cos, (pios invcncrii, siiscipit; el cxlrcma pr;i>coporal, et non custodiorit illud. Scd etiam in-
colligcns, cos quasi rcliquias friiguin ponil. Do qiii- siipor pytbonissam consiiluorit. ni.-c spcravcril iii
bus nimirum iviiquiis Isaias dicit < Si fueril nu- Domino, proplcr qiiod
:
ol inlorfccit eum, ol transli!-
nicrus (iliorum Israei quasi arcna niaris,
rcliquiae lit rogiium cjiis ad David filium Isai (/ Por.x), »Qui.l
s;ilv;c licnt. » PossunllamcnidcircoGciboe m«inlesex csl quod viris J.ibes Galaad David graiias rcfcrt eo
orc proplicl;c maleilici, ut duin frucliis cxarcscente
qiiod sopolioriint ossa Saul ct filiorum ejus ,
lcrra non orilur.posscssorcs lcrr;c slcriliialisdamno
nisi quod Ucdomptori nostro muluim placct, quando
fcriantur, qualcnus ipsi maleiliclionis scntentiam
ac- quis prava opora malorum, qui in pcooalissuis mor-
cipcrcnl, quia apud se mortcm rogis < susciperc
tui sunl, oblivioni damnando tradil, noc ea actiono
iiiiquitalc siia oxigonlc, meruissint. » iinilatur, (nur soii Domino displicuissc, sod ea m:ig;j
riTIU)!.. f.IX. 3
7.-) n. R.VRANl MAIJRI AUCIIIF.P MOGUNT. op::uum PAUS I. 70
tligit fLicicnda, ([wx rocordalur Domirmui in nianda- \ Itim csi. Li;gc Ycrba Dierum (/ Pnr. ii). Coadila cst
lis (lcilisse? atilcin :inte scptcm annos, qiiam ca urbs ^ligypti
t Abner aulcm (ilius Nor, prlnccps exerciuis Saul, (oiidercliir.

I lulii Isboscih (ilium Saul, ct circumduxil eum pcr t Egressusque Abner filius Ner, cl piieri Isbo-
« castra, regemque constiluit super Galaad et supcr « sclh filii Saul de caslris in Gabaon. Porro Joab
< Gossuri, el supcr Jczracl, et super Ephraini, et « Uiius Sarviui , el pueri David cgressi sunl, cl
< supcr Bcnjamin, cl supcr Israel universum, » cl « occurrerunt eis juxta piscinam Gabaon. Et cum
cLutera. « in uiiuin convcnigsent, e rcgione sederunt, hi cx
(lix Hebrcco.) In llebraio habctur : < Transduxil « una parle piscina;, et illi ex altera. Dixitque Abnev
eum in Manaiin : i qua; interprctalur castra. Trans- « ad Joab : Surgant pueri, et ludant coram nobis.
duxit eum, intelligendum est ultra Jordanem, ct in « Et respondit Joab : Surgant. Surrexerunl ergo et
Alanaim regcm eum constiluisse super Gaiaad et t Iransicrunl numero duodecim de Bcnjamin ex
.super Gessuri. Hcbraeus liabet Asluri, id est, supcr « parte Islioscth filii Saul, et duodccim de pueris
iribuui Aser. < David. Apprehcnsoqiie uiiusquisque capitc com-
< Sola autcm domus Juda scquebatur David. > « paris sui, defixit gladiuin in latus contraiii, et ce-
Quid est aulem quod filius Saul Isboseth, qui inter- B « ciderunt simul, » ctc. llunc locum Josephus ilu

pretatur vir confusiunis, Abner auxiliante, qui inter- exponit : « Abncr autcm piomovit clcctum nimis
pretatur patris lucerna, regnavit super Israel univer- cxerciluin, ul cougiederel.r cum Iribu Juda. Iras-
sum, el domus Juda sola sequebalur David , nisi ccbaUir enim adversus eos, a quibus rex David fuc-
ipiod solis credeutibus et vere Dominum conllteiili- rat ordinatus. Huic autein occurrit missus a David
lius, cx priori populo David nostrum Doniinum vi- Joab, filius Sarvia; sororis ejus, dc patre Sar ualus.
dciicel Salvatorem sequentibus, in cscteris adhuc Ilic autein erat coulra ALucr constitulus luiliiia;

error confusionis regnat, diabolo instigante, qui princeps. Cuin quo ctiam fucruut cl sui fratres Abis-
s*^pe iransfiguratur in angcliim lucis ? sai, Asael el oniucs armati David. Iiaque v(!uicu.'i

« Et fuil niinierus dicrum, quos commoraius est ad quemdam fonicni iu civitatc SaLaa, acieni con-
« David, imperans in Ilebron super domum Juda, siituit ad pugnanduui. Dicenle veio Abuer ad euii)

c seplem annorum el sex mensium, > etc. Ei bene velie se probare quis eorum robustiorem exercitum
David sepleni annis ct sex mensibus regnavil in lle- haberet, couvenit iiiter ulrosque ut duodecim viros
Lro;!, quae iiiterpreiatur coHJH^nuji, ut supra dixi- piigualuros mittcrejit el pioccdentcs iuter incdias
ums, uut vislo sempiterna, quia Sahator nostcr in acics qui ex utraque partc jocum fcceraut a ccrta-
Ecclcsia calhulica, quae et sponsa ejus est, per omiie C Riiuc, reliclisque glauiis viri David, et teiienles ca-
lcnipus islius quod septenario dierum nuraero
vitic, pita hostiuiu eorum, lumbos et latera suis gladiis
(Jccurril, regnat secundum illud « Ecce ego, in- :
pcrforaruiit, doucc oii.ues quasi cx uno constiluto
qiiil, vobiseuin suin omnibus diebus usque ad con- perinicrei.t. U-s aulciu cadeutiLus, ctiaiu rclitiuiis

summationem sceculi^il/an/j.xxviii). » Etpostexplc- direptus exercitus. Et diinicatioue forlissinia proce

tionein senarii numeri, hoc est, pcrfcctionem boni (loute, Abuer populusvictus, fugicnlesque Joaii perse-
operis, oinnes electos suos ad sabbaiuin vcrum, id qui nou ccssabat, prsecipieus armalis, ut post co-
t'St, ad requiein seinpitcrnam perducct, ubi et por- rum vcsligia festiiiarent, et ncquaquam occidcndQ
fruenlur Dei visione pcrpelua {Isai. lxvi). {Ex llis- dcficcrcnt. Ciijiis eliam fratrcs dcccrtati suut pionis-
runynio.) Est autem Hel;ion civitas in Iribu Jiida ,
sinie, iuter quos clarior fuit piiccipue juuior AsaeU
quLC quondam vocabatur Arbe, licct raale in Grajcis Qui tantaui gioriaui habuit iii pedum velocitaie, ut
todicibus Arbor. Corruple igilur in nostris codici- noii soluin homines, sed cliam equos ad currcu-
bus Artor scribitur, cuiii in Hebiaeis legalur /i)/;(?, dum ccrlamiiie supcrarct. Is igitur persequel.aUir

idest, ivi, cx eo quod ibi Ircs patriarchse, Abraham, priucipem Abuer, recto gressu iu neutra parlo de-
fsaac cl Jacob, scpulli sunt, el Adam magnus, ut in clinaus. Cumque respexisset ALner, ei cousidcras-
Jciu libto sciiptuin cst, licct eu.n quidam condilum
D sct injpeluiu sequcuus, et dixisset ut uuius miliiis
>n loto Calvariic suspicentur. ILcc cst autem cadem arnia suuieus ab cjus perseculioue quiesceret, el
Ilcbron, olim melropolis Philislhinorum, et habita- ille rursus uequaquam a suo couamiue pcnilus absti-
ciilum gigantum, regnumque poslea David in triiju ncret, mouente illo denuo ut recederet, ne coaclus
Jei la , civitas saccrdotalis ct fugiiivorura, distat ad euui percuierct, et anle ejus frairem ulterius fidu-
li.oridianam plagam ab iEsia millibus circiter vi- ciam uou luiberct, vcrba ejus illo despicicnle fiigicns
giiili duobus. Ubi et (luercusAbraham, qu.-e et Mum- post tergum lauceam emisit coactus, eumque re-
bre, usque ad Constantii regis imperium monstra- penle mortali vuluere peneiravit. i

balur, et mausoleum ejus impraesentiarum cernitur. « Locutus est ergo Abner ad Asael, dicens : Re-
CiiiiKpie a nostris ibidem Ecclcsia jam coiislrucla « ccde, iioli me sequi, nc compellar confodcre te in
bil, in circuitu a cunctis gentibus tcrebiiilhi locus « teria. Qui coulcmpsit et noluit decliuare. Percus-
supeistitionecolilur, ct sub ea Abrahain angelos « sit crgi) cum Abner aversa hasia in inguiuc, el
quomlamhospitio susceperit. Hicc ergoprimum Arbc, « trauslodil cum, ei uiortuus est, » etc. Cujus Asael
p)-i.'(ri llebron ab iiiio (ilioium Caieb soriila vocabu- lypii:u touuil, iii:-;i eoruiu qtios veheiueuter arripieus
 77 COMME.NT. IN LIIiKOS IV IU:CIM. — IN LIB. IL ix
furor iii iinccoiis (lucil? Qiii in codcin furoris impelu A sola Lgla uxor dicatur David? Lgla enim ipsa c^l
tanlo cautius dcclinandi sunt, qnanto insanc rapiun- Michol. Qii;e ideo uxor cjus hic sola vocatur, eo
tur. Unde ct Ahner, qui scrmone noslro pafr/s lu- quod in adole.scenlia prirnum ipsam sortilus fuerit
cerna dicilur, fugit, quia doctorum lingua, qua; su- in uxorcni, qua; eliam partu occubuissc dicitur.
pcrum Dei lunion judioat, cum pic ahrupla fnroris IJnde et in scqucnlihiis scriplum est < Igitur Mi- :

mcnlcm cujuspiani fcrri conspicit. cuinquc conlra chol filia; Saiil non cst nalus filius, usqiie ad diom
irasccntein dissimulat vcrltorum jacula reddere, mortis sua;, quia in ipso parlu occuhuit. » Et quid
quasi perseqiicnlcm non vult ferire. Sed cum ira- sex filii qui nati sunt in
ei Hehron, nisi perfectio-
cundi nulla considcratione sc miliganl, quasi Asacl nein sanctorum in fidc, sermone et opcre significant,
pcrscqui el insanire iion ccssant, ncccssc cst ut hi qua- ah Ecclesia matre sponso suo, Salvalori videlicet
qiii furcntes rcpriinere conantur, ncqua(|uam se in noslro, quotidic gcneratur. Ex conjugio ergo spiri-
furore crigant, scd quidquid est Iranquillitatis, osten- luali per Spirilus sancti gratiam in aelernam vitam
dant; qna;dam vero subtilitcr profcrant, in quibus qiiotidie filii lucis oriuntur.
ex obliquo furentis animum purgcnt. Unde ct Abner Seinioncm (luoque
< inlulit Abner ad seniores
/jum contra perscqucntem subslitit, non cum rccta c Israel, diccns : Tam hcri quam nudiusteriius
sed aversa hasta transforavit. E.x inucrone quippe B < quaercbatis David, ut regnarct supcr vos. Nunc
pcrcutcrc cst impetu aperta; increpaiionis obviare. < ergo facite, quoniam Dominus locutus
esl ad Da-
Avcrsa vero hasla persoqnenlem fcrirc, est furentcm vid, dicens
< In manu servi mei David, salvabo
:

tranquiilc ex
quibusdam langcrc, ct quasi parccndo < populum meum Isracl dc inanu Philisthiiiu,
cl
superare. Asaclautcm prolinus occumbit, quia com- oninium inimicorum cjus, » elc. Qiiid
<
cst ergo
molae mentcs duin et parci sibi scnliunt, et tamen quod Abner populum univcrsum Israel
exhortalui,
rcsponsonim ralione in intimis sub tranquillitate ut, rclicto Isboseth filio Saul,
ad David pi^rapto ac
laiigiinlur, ab co quod se crcxerant, statim cadunt. dcvoto anii.io convcniat, nisi quod doctores
sancti,
Qui crgoa fervoiis sui iiiipclu sub lcnitatis pcrcus- qui patris luccrna merilo dicuntur, himinc
fidci ci
sionc rcsiliunl, quasi sine ferio moriuntur. scientiiB plenissimi, in universis
gcnlibus nomcn Do-
CAPUT III.
niini praedicant ct exhortanlur,
quatenus, spreti
Longa concertutio Intcr domum David ct Saul, idolorum cullura, et relicto errore
scd ct confusionis cuin
nomina scx ftliorum David, qui nali sunt ei in auclore suo diaholo, ad David
Ite-
bron. Quod Abner exliortatus est nostrum, qui vere
poputum ut re- manufortis et desidcrabilis est, qui ,
hcto Ishosetfi filio Saul, sc transferret desideratus
ud Dcivid
qucm Joab dolo inlerfecit, cl ob lioc a David cunctis gcntibus {Agg. u),
esse a proplieta dcscri-
male- ,
Uictwms senlentia per proplietiam percutilur. C bilur, sinc mora festineul venire, ct sub cjus
impe-
(Cap. m.) i Facla cstcrgo longa no perpetuo studeanl permancre?
coiicorlalio inler
Nam et Joab
« doinum Saul ct irtler donuim qucm Abncr
David. David profi- dolo loquens ct perculicns
in inguinc,'
* cicns el scmpcr seipso robuslior. Domus autem intcrfccit, non alium quam hostcm antiquum
signi-
Saiil dccrcsccns quolidie.
«
David, . Domus ergo hcat, qui fitlis suasionibus quotidie
fidcles suhvcr-
rpuc cst alia quam civiias Dei,
Jcrusalcm vidclicet tcre salagit, ct per lihidinis
noxix contagioncm ir-
iwlcslis, qiKC partiin adhuc
pcrcgrinatur in terris, lcrficcre molitur. Joab cnim
inimicus, vcl idem
parliin jam cum Domino regnat in coelis? Et pater intcrpretalur.
qux Omnium enim iniquorum dia-
;^sl domus Saul, superbi ct inipii regis, nisi boluscapui.
Babylon Unde et Salvalor talibus in
Evangclio
illa confusionis plena, qu;c S(>ducit ct foruicari fa- uicit : « ^os ex patre diabolo eslis, cl
L'itonincs gentcs in proslilutioiie desideria
sua ? {Apoc. xvii et patris vcslri vultis facerc {Joan.
KYiii). Longa crgo conccrUilio
viii). , Ab hac ergo
inlcr doinuin Saul el pcrcussionc David noslcr immunis
loniuin David cst, quia
est. quia < Dcus
perse<(uitur illa quic secun- nemincm lcnlat {Jac. ,). Ipse aulc.n
Itnn carncm csl, (m qu;c
inlcntalor ma-
sccundum spirilum (6'a- loruin est, qui vull omnes homines salvos esse, et
Sed domus David co magis profeclu
"'. »v).
ad agiiiiioncm veritaiis
lilioruin pervenire (/ Tim. n).
iuorum gaudcbit, quo domus Saul ^ Per
pcrsccutionihus 'iividiam eiiim diaholi mors iniroivil in lolum or-
onlra eum savit. llla autcm
quotidie delicions in l)om lerrarum {Sap. n).
Imitantur autem cum, qui »
"iqoilale sua tabesccl, et ad exlremum
seciindiim sunt ex parte ejus. Potcst
noinen ct pcrsona JoaS
iiciitasua simul cuin capile sno in.
profundum non inconvenicntcr ad
hyssi mcrgelur.
populum Judaicum pcr si-
gnihcalioncm t.ansforri, (,ui
inimici scniper pra;di-
i Natique sunt filii David in
Ilcbron fuii.mc pri- : catorum Evangclii cxstitciunt,
mogcnilus cjus Aninion de ct fidcm Chrisii „b-
Achinoam Jezraclilidc cunque potucruni pcrsoquchantur.
Clposl cuin Chcl(;ab de Ahigail, De quibus Paulus
nxorc Nabal Car- Thessalon.censibus scrihcns ait
nich. < Vos cnim imila-
I>orro tcrtius Absalon, :

filius Maacha r,li;c toros facli csiis fratrcs

Telmai rcgis Gcssur. Quarlus Ecclcsiarum Dci, qua' sunt
autcm Adonias lilius in Jud;va. .n Chrislo
"aggilh, ct quintus Saphalia Josu. Quia eadcm passi
lilius
cstis
Abital. Scxius ct vos a coiitiihulihus
qi-.oquc vcslris sicui ct ipsi a Juiteis.
Jothraam dc Egla uxore David, » ctc. {Ev IIc- qui et Dominum occidcrunt Josuin,
'To.) QuaMiiur, cum ct prophctas, c(
*
uxorcs David supra iio-
ali;c
nos pcrscciiti sunt, et Deo noii
>!;*• s.nt, ot non dicantur uxores DaAid, placcnt, el omnibiis
our hic hominihus alvcrsanlur, prohihcnfcs
nos scmllu.
79 n. RARANI IIALUI ARCHIKP. MOCrNT. OPERUM PAUS 1. H»
loiiiii iit salvx' fiant, iil iinj)li'anl poccat.i siia soni- \ iWnr. {Kx Creyorio.) Myslice anlem osliaria trili-

por. Priovenil cnini ira Dfi snpcr illos nsque in (i- i-iim piirgat, cum mentis cuslodia discerneiido
i»em (/ Thess. ii). virlutes a vitiisseparal. Qua; si tlKlorniiorit, in mor-
Qiioil anlom David se excusans dc nece insontis lcm proprii domini insidiatores admittit : qiiia cum
•<li\-il : € Miindns ego snm, et regnnm menm apnd discretionis soHiciludo cessaverit, ad interliciendum
« Deum usque in senipilernum a sanguine Abner animum malignis spiritibus ilor pandit. Qui in-
« fiHi Ner, cl veniat super capul Joab, et supcr grcssi spicas lollunt, quia mox bonaiiim cogitatio-
« oniiiem domum patris ejus, ncc deficiat de domo nuni germina auferunt, atque in inguine feriunl,
« Joab fluxum seminis suslinens, el leprosus lcnens quia virlutem cordis deleclalione camis occidunt.
i fusum, et cadeiis gladio, et indigens pune. » Ju- In inguine quippe ferire, esl vilam mentis carni.s

d;corum denotal perfidiam atque miseriam. Super delectalione perforare. Nequaquam veio Isboselh
«apnt cnim Joab, id esl, super principes et super iste inopinala morle siiccumberet, si non ad in-

«acerdotes ipsius populi, et super omnem donium gressum domus mulierem, id est, ad nienlis aditum.

palris ejus, synagogam videlicet Salana;, atque con- niollem custodiam dopulassct. Fortis namque vi-
vontum malignantium veniel iniquilas impiorum, gilque scnsus prseponi cordis foribus debet qucni :

« ut requiralur ab eis omnis sanguis justus, qui ef- B negligenlia: soinnus non opprimat, nec ignoranti.x
fusus est super lerram, a sanguine Abel jusli, usque errorfallal. Undebeneet Isijosetliappellatusest, qui,

ad sanguinem Zacbariue filii Baracbiie {Matth. ciislode femina, boslilibus gladiis nudalur : Isboselli
xxm). » Nec deficiat de domo islius Joab, fluxum quippe i'ir confusiotiis dicilur. Yir aut«in confusionis

seminis susli.ens, id est, variis desideriis dilfluens, est, qui forli menlis cuslodia mnnitus non est, qui:i

quia in volupl^libus islius vilae tales lotam spem dum virtutes se agere aeslimat, snlintrantia vitia

suam ponunt, ubi el leprosi sunt tenentes fusiim, nescientem nocant. Tola namque virlute munien-
i.i esl, variis erroribns maculati, inslabilitatem bae- dus est aditus meniis, ne quando eam insidianles
rcsis ac mundani luxus sequentes. « Qui juxta desi- hostes penctrent foramine negiectae cogitationis.
deria cordis sui coacervabunt sibi magistros, pru- CAPUT V.
quidem auribus, el a veritate audiluin Qiiod universK tribus Israel el senes de Israel vene-
rientes
runl ad David in Hcbron, qui triyinta annorum
avcrlciit. » Ibi etiain non deficiet cadens gladio, el
regnare inc piens quadrcginta annos rcgnando
indigcns pane, quia cum pane illo qui de coelo de- eomplevit. De eo quod Duvid contra Jebusasum
scendit seinper cgent, el non refici ab eo merenlur, dimicans cepil arcem civilalis, qium appellavil civi-
latem David. De uxoribus et concubinisDavid, ifum
luiurie uilionis gladium non evadent.
habuit in Jerusaletn, et fHi.s, et filiabus ejus. De
CAPUT IV. ^ pugna David contra Philisthwos.
Quod Rechab et Danaias Isbeseth, filium Saul, inter- (Cap. V.) « Et venerunt universae tribus Israel ad
feccnint. « David in Ilebron, dicentes : Ecce nos os luuni
« Venienles filii Remmon BerolhitK, Rechab et « et caro tua sumus, etc. » Quid conventus iste iri-
Baanse, ingressi sunt ferventi die domum Isbo- buum Israel ad David significat, nisi convenlura
seth, qui dormiebat super stratum suum meridie. omnium genlium ad Cbristum, quae illi quasi blau-
Ingressi sunt autem domum. Et ostiaria domus, diendo dicunt : « Ecce nos os luum et caro tua su-
purgans irilicum, obdormivit. Assumentes spicas mus, » cum in illo incarnalionem, quam ex nostra
iritici, latenter ingressi sunt, et percusserunt natura in Virginis ulero suscepit, diiigunt atque ve-
eum in inguine, » et reliqua. {Ex Hebrcco.) Duo nerantur, ejusque diliofii subdere se apDctunt, eique
viri isli principes erant super expeditiones Isboselb. servire omni tempore desiderant. Unde Psalmisla
Morluo vero Abner, ul Hebraei tradunt, consiliati dicit : « Reniiniscentur et converteniur ad Dominuiii
Mipbiboselb, ut una interficcrenllsboselh,
siint cuin universae fines terrae, et adorabunt in conspectuejus
81 eumdem Miphiboseih constituerent regem, et oinnes palriae gentium. Quoniam Domini est regnum,
ejusdcm consilii delatorem eumdein Miphiboseth ex- et ipse dominabitur gentium {Psal. xxi). » « Yene-
.stilisse; et idcirco hic idem Miphiboseih subintra-
D runt quoque et senesdelsraelad rogem in Hebron, »

diicitur hoc modo. cum prophetse et apostoli una fide, et pari devotione
(Cvp. IV.) « Eral autem Jonathse, filio Saul, filius ad medialorein noslrura concurrunt. De quibus
« debilis pedibus. Quinquennis vero fuil, quando scripluin est. « Principes populi convenerunt in

t venit nuntius de Saul et Jonatba ex Jezrael, » elc. uiiuin cum Deo Abraham {Psal. xlvi). » Et alibi :

\idenles vero Baanaet Racbab a Mipbibosetb suum « Inconspeclu&enuin suorum gloriabitur (Psa/. cvi).

proditum consilium esse, limore perterriti fuga « Fiiius liiginta annorum erat David, cuin regnare

Japsi sunt in Getbaim, fuerunlque ibi advenaj usque « coepissel ; et quadraginL^i annis regnavit. In He-
ad tempus illud. Tempus illud intelligendum est, « bron regnavit super Judam septein annis et

quando inde reversi domum Isboseth ferventi dia « sex mensibus. In Jerusalem autem regnavit tri-

iiigressi sunl, assumentes spicas trilici ct percu- « ginia IriLus annis super omnem Israel et Judam, >

ticnles eum in inguine. Spicas triiici quasi causa et cailera. (

Ex Hebrmo. ) Quoeiitur cur noa ia

prin.iiiarum honorem rcgi deforre vi-

lulerunt, ut summa quadraginta anni et sex menses annumo-
derenlur, et eorum dolus nequaquam depielion;Ie- renlur? Quod ab HebraMS duobus solvitur modis.
 81 COMMKMT. I.N LlIJllOS IV Ki:(,lJM. — JN LIIJ. IL S^
DiciJiilcnim quia Davi.i m;x meiisibus Aljsaioii niiuiii ,\ .Mystice aulcni David J-jIjusiciiiii |iaI)ilalorcni lcir«
«luim riigcrit mcriio cosdciii scx tucnses a suuinu dc Jeiu.s:iioni c]ii;ieiis sigiiificat Ucdcinglorom iio-
rcgni illius cssc cxclusos. Dicuiit cliam aliler<]iiod slnim contrarias polcstatcs de cordibus fi:!ciii:m
scx iiicnsiljiis in Ilcbron David ({uadam iiinrniiliile exprllcre, sic ibidcm suani mansionem ro;.slitiicrc.
corpoiis hiboraveril, cl idcirco eosdcin se\ meiiscs Jc!tiis;eiis ciiiiii inlcrpretatur calcalus ; Jerusalem,
iiou suppnlari in regno cjiis. E.\ co naiiique tempoic visio pacis : non soliim ciiim Dominus iioslcr pi-r
illuni rcgiiassc dicnnl in liebron, cx quo, dcviclis iiiyslcriuin crucis omncm principalum dia!;oJi <ic-
Ainalecilis, dc spoliis coruiii iiiisil doiia sciiioribus slrueiido sibimct tropujuiii gIori;c aojuisivit, imo
Jula, liis qiii eraiil in Ilcbron el liis qui eraiit iii fidclibus snis siiper omnein virliiiCRi diaboli po-
Hellici, ct rcliqiiis qui crant in liis locis in quibus lcstatcm Iribuit. Uiide iii Evangelio discipulis suis
conimoratus fuerat David ipsc et viri ojus. Mysticc ait : < Ecce dedi vobis potestatcin calcandi super ser-
auloni qiiod David Iriginla aiiiiorum '•cgiiarc coepit, pciites, cl super scorpiones, ctsuper omnem virluleiii
piu'figurabat quod Doiiiinus iiostcr trigiiita aniioruin iiiiiiiici (Luc. x). » Dcncergodictum csl qiiod David,
voiiit ad baplisiiniiii, ct i.cipiebat Evaiigeliuiii regiii ejcclis ciecis ctclaudis, qui oJiebant aiiimam David,
|)r;v.dicare, cujus reginim, rcgnuiii senipilerrtum, et coperil arcem Sion, suamque civit:itcm cam vocavij-
poteslas cjus altcri iion dabilur. Qiiadragciiarius B '"'i. Qi^ia cuin Saivator nostcr malignos spiritus cum
onim numcrus, qiii ox qiiater (!c;iis constal, picnilu- turi)a viliorum de anima quaiibot oxpulcrit, sibiqne
dinem lcmporum et rerum perfcclio:iem sigiiificat. eam pcr illuminationein sapientia; usurpaverit, me-
< Et abiit rex et onines viri qui erant cum eo iii rilo arx Sion, id est, speculationis, ot risJo pacis
Jcrusaiein ad Jelnisajum liabitatorcm tcrnc. Di- ipsa lunc vocabitur, atqiie de ea tunc recte per
clumqiie est ad David ab cis : Non iiigreilicris Psalmistam dicctur : < Notusin Ju la;a Deus, in Israel
Jiuc nisi abstuleris c;i;cos ct olaudos, (liccntes : inagnum iiomen cjus, el factusest in pace iocus cjus,
Non egrodielur David liuc. Copil autciii David et lial)itatio ojus in Sion. Ibi coiifiogil cornua ar-
.irccm Sioii. ILoc est autem civitas David. Propo- cuuni, scutum, gladiuin ct bellum. i

siierat enimDavid in dic illa prxMniuin, quipercus- Cognovil David quoniain coiiririnasscl
i
eum Do-
sissot Jobus;euin, ol lotigissct domalum listulas < miims rcgem super Israei, et quoniam cxaitassct-
« ct abstuiisset claudos et cxcos odicntcs animani D;i- rcgiium cjus snpor populum suum
< Isracl. Accepit
< vid. Idcirco dicitur in provevbio Cajcus ei clau- crgo adhuc concubiiias ct
:
< uxoros de Jcrusalcni,
« dus non iiitrabunt in templum. llabitavit autein postquain veneral de Ilcbion,
< natiquc sunl David
I David in arco, ot vocavil eaiii civitalom David. ot alii ct
< filii filisc, » etc. Sed fortasse quis dicat :

i Et ;edili(:avil pcr gyruin a Mello et iiitrinsocus. El David imaginom Christi gerebat, quomodo inultas
C Si
i iiigrcdicijatur prolicicus atque succrcscens, el Do- u.vores ct concubinas habuisse scribitur, ciim has
i miiius Dcus excrciluum erat cum eo , > ctc. Ilaic rcx Christus ct horrescat ct damnct? Rosp(mdeo
Joscjtiius iHe iiariat : « Exsurgcus David cuin oinni- Hoc per figuram fiebal. Mullae cniin uxoies David
bus veiiit in Jorosofjiiiain Jubusicis iiabilantibus ci- nuillarum gentiuin et nalionum imagincm indica-
vitalem, qui crant cx gonore Cliananaorum, baiit, qu;c pcr Jidoin Chrisli coiisortio
ct juugiintur.
claudoiitibus ci portas, et ca;cos aspcctu, et
claudos Concubin.-e voro ojus signilicaiit h;orcticoruni eccle-
omiicsque ieprosos ad dorisioiicm regis constituenli- sias, qiuc sub Clirisli nominis titulo
se manere glo-
bus supor niuruni, et dioenlibus qiiia proiiibcrent riaiitur
:
; sed quia propler carnaiia iucra Cliristum
cum c.oci iiigrcdi 'civilatem. Q;i;e taMion agcbant sovlantnr, iimii ooiijugi>s, soti conciiliin;^ vooaiilur.
dcspiciciitcs owm
proxima munilione murorum. Doiiiqitc iiuno rcgos si pliiros lialioant uxorcs vol
Iralus rex Jerosolymam obsidore ca-pit, et multo conciibinas, orinion est, quia jain Iransiorunt II-
stiidio cl laiiorc conari, ut cam caperet, qualonus in gur;c, pro quibus uxorum vel concubiiiarum venia
ipso priiicipaliis iiiilio suam Jortitiidincm dcmon- conoedobatur. At nunc quia Ggura; transiorunt, vonia.
strarel. Inlorminaliis itaqiio et ipsis cl aliis, si qui iiulla datiir.
lortc Jiaberent adversus cum rcsislendi con;ituni, D « Audionint vcro Phiiislhiim quod unxisj-enl ,

iiifcriorcin civitatem magna virluto copit. Cuinque < David iii rogem super Israoi , el asceiiderunt uni-
adJmc arccin obtincrc iioii posscl, ca-pit iionores ot < vcrsi , ut qu.-crorent David. Qnod aim audisscl
munora proinittcndo rcx pronus ad opus beliioum < David, asooiidit in pncsidium. Pliilislhiim autoiii
militcs piovocare, ut quicun^pio per subjoctos
collos < vcniciilos dilliisi sunl in vallc Uapliaim. Et ooiisii-
in arccm conscondorel, camque capcrct,
priiicipa- < iuit David Domiaumi, dicens : Si asoeiidam a J

tuiu milili;e lolius popiiii possiderol.

Cuiiotis itaquc < Philisthiim, ot si dabis cos iii luanu mca? El dixil
consccndere fcsliiianiibus, cl niillo laborc pro mu- Dominiis
< ;ul David : Asoondcquia tradeiis dal r
neris promissi retribulionc lardantibus,
Sarviicliiius < Pliilisll>iim iii maim. tua. Venit ergo l>avid is
Joab pncvenit uiiivcrsos, ot asceiidens in cacuminc i iJaal IMiarasim, cl poraissit oos ibi. El dixil : Di-
clamavit ad rcgem, cxigons milili;c principatum.
< visil DiMuinus iiiimioos ooram ine, sicut di-
iiioos
Expulsis ilaquo rox dc summa aico Jol)us;cis,
cl < viiluntiir aqii;o. Proploroa vocatum cst nomeii looi
nwdilioans civitalom, oam Jorosolyinam nuiicupa- < illius Baal Pharasim. El loliqueninl ibi scuiplilia
vir, 01 oimii lomporc in ca sui habitavit imporii. » suA, «ju.o tuiit David ct Niii ojus.
< > (t:x IlfOivo]
83 n. i;ADAM MAURl AUCIIIEI». MOGUNT. OPEIUJM PAHS I. 84

jiissit exuri, sicuL liber Pnrali- A lium filiis Israel, su;e vidcliccl genti pryedicavit;
Tulil ca Davi !, el i^'!ii

pomeiioiideclaral, ila diccns : « Dcroliquerunlque « scd CKcitas cx parte conligit in Israel, doncc ple-
nitudo genlium inlrarel et sic omnis Israel salvus
deos suos, quos David jussit exuri (/ Par. xiv). >
,
ibi
ficrct {Rom. xi). Sed ut bxc enucleatius pateant,
Consuluit autem David Domiriura. Qui rcspon-
»
c

pcr singula videanius. Congregavit David omncs

« dit : Non ascendas, sed gyra posl lergum illorum,
ad eos ex adverso pirorum. {Ex He- electos ex Israel, Iriginta millia, quia Dominus Ec-
I et venies >

Hebra^o non pirantm, seA (leniium legilur. clesiam primitivam in Isracl insliluit :non quidcm
bra'0.) In

Ex adverso itaque flcntium eum vcnirc jubet , lioc oinnem Israel sed electos quosque sibi consocians.
,

u!)i sciiicct idola d Non enim omncsqui ex Israel, bi sunt Israelit;e,sed

cst, ex adverso idolonim suorum ,

«'orumeranl, in quihus confidebant. Quoc idola id- filii promissionis depulanlur in scmine(/fom. ix). >

(lemhim vocanlur, qnia flclu digna sunt', ct Qui iriginla millia fuisse referuntur, id csl, fiile:
circo
operis et spei firmitale perfecli. Triu enim pro-
eos qui ea colunt, ad fletum miscriarum perducunt.
Flenlium itaque corum idola ob blaspbemiam bic pler confessionem sancte Trinilatis ad fidem per-
vocalur idolum tinenl; Deccm propter Decalogum legis ad opera;
sermo divinus vocal sicut , alibi

Mille propler sui perfeclionem ad spem vitaj

Moab, contaminano Moab.
audieris sonilum gradientis in acuminc B aDternac qua superius aiiquid non est, sicul nurae-
« Et cum ,

fientium, etc. » lloc est, cum audieris a poteslali- rus millcnario major nullus est. Etsi enim millia, si
quibus omnis eorum triginta, si etiam mille millia dixeris, non ipsum
bus angelicis corum idola , in

forlitudo est, conteri ct conculcari. Tunc inibis pnc- numerando Iranscendis, sed vel per se, vel per
mille

lium, quia tunc egredielur Dominus anle faciem minores numeros saipius ducendo mulliplicas. Tria

luam, ut percutiat castra Pbilislbiim. In eorum eigo per dccem multiplica, ne fides sine operibus
niortua Item Iriginta per mille muliiplica, ut
sit.
iiamque idolis Dominus judicia fecit, sicut et in
fides qua; pcr dilecUonem operatur, non alibi quani
liiis iEgyptiorum.
in cffilis retributionem speret. Electi igilur exlsrael,
CAPUT VT.
populos recle credentes, operanles, sperantes insi-
De eo quod David arcam adducens, ob cnsum contra-
percussionem Ozk LeviKe diveriit nuent. Yiri autem Juda, qui eranl cum David, ipsos
rium, id est, ,

eam ad domum Obcdcdom, indeque eam IranstuHi aposlolos el doclores ,

qui lateri Cbristi quasi faini-
in domum suam. Cumqne complessel offercns
lio- Quo utroque stipaios
liarius adhcerebant, indicent.
locausta etpariilus esl cibum untversa;
pacifica,
arcam adducere, id est, Eccle- exerciiu Dominus
inulliludini Israel. Quod David sallans coram
arca ,

cor-
Domini a Micliol filii Saul irrisus est. siam diiatare, el in eorum qui non crediderunt

(Cap. VI.) « Congiegavit aulcm rursum omnes

C dibus inserere gaudet. Imponilur aulem arca plau- ,
rcnovalis itil
stro novo, ul Novi TestameiUi gratia
elcclos Israel Iriginta millia ut aJduceret arcam
vinumque novum
« ,

baplismo mentibus infundatur ,

Dci, imponentes eam in plauslrura novum.

Post-
i
Erat quidcm
novis ulribus conservandum mandelur.
t quam autcm venerunl ad arcam Nacbon, exlen- in Gabaa :i
et tenuit eam, prius arca in domo Abinadab, qui erat
. dit manum Oza ad arcam Dei ,
fides etl
Ecclesi:c
quia eadem qua; nunc prcedicaLur
. quoniam calcitrabanl boves, et declinavcrunt eam. florebal in his
anle incarnationis Dominicic tempus
Iratusque est indignalione Dominus contra Ozam
:
«
(levotioneiu
Qui mortuus qui patriarcharuin prophetarumquesunt
« el percussit eum super temerilale. meus
Abinadab enim, qui inlerprctatur paler seculi.
estibijuxtaarcam Dei, » etc. {Ex Beda.) In bislo-
<
Abraham palrem fidci et Moysen le-
arcam Dci ad- spontaneus , et ,

rla beali regis et propbeta; David,

qui
significat. Qui ulerque in Gabaa cu-
approbata snperbia gislatorem
duxisse narratur humilitas ,
,
arcam quia sublimi virtulis exempla cre-
monstratur. Quia ct slodit ,
damnata, et temerilas vindicala
dentium peclora munit. Unde et Gabaa collis in-
humilitcr saltare
ipse David, qui coram arca Domini Cariathiarim.
cx sua tcrpretatur, qui csl locus in oivitaie
non erubuit, inox promissionem Filii Dei David et omnis Israel
quai Elata ergo foris arca, ludebat
nasciluri suscipere promcruit el conjux, ;
quia
stirpe
coram Domino diversis musicorum' gencribus;
eamdem humilitatem despexit, ejus semine fccundari
D Dominus ad
mox inchoante novae gratiae praeconio ,

Sacer-
non merita, perpetua; sleriiilatis poenas luit. laudes humilitatis omnes in-
exhibcndas Deo Patri
lemeritate le-
dos quoque, qui arcam inconsiderata « Qui mihi ministrat me sequatur
vitat dicens : ,

purgavit.
tigit ausus sui realum immatura morle sermonera sa-
alii dando per Spiritum
,
{Joan. xti) ;

necesse est, quantum dclinquat, qui ad

Ubi inlueri
picnli;c, alii sermonem scienliae, alii genera lingua-
devolus ille sa-
corpus Domini reus accesserit, si
» etc. (/ Cor. xii.)
rum, alii gratiam sanalionum,
ccrdos morte mulclalur, qui
arcam illam, Dominici charismatum generibus
Sed his atque hujusmodi
videlicet corporis figuram,
minori quara debuit ve- Ecclesia pri-,
progredienle arca, id est, crescenle
allegoriam, Dav.d
neralione corripuil. Verum,iuxta ventum ad aream Nachon, id est,
est
areani^
mitiva,
Quiesiv.t autem
Christum, arca Ecclesiam significat. pracparatam gentium videlicet Ecclesiam, fidei ve^
,

in civitatem suam
adducere; sed, Qm^
David arcam ritalc consccrandam de 'qua Joannes ,
ait : «

ad lempus eam alibi Ubi saccrj

causa interveniente conlraria ,
pcrmundabil aream suam (Maltli. iii). »

divertit, ac sic dcinceps

quod muUum delectaverat quasi corrigeiido teUgif^
,
dos qui arcam incaulius
Evange-
cxplevit. Quia Dominus in carne apparens,
q5 COM.MKNT. IN LmilOS IV lUXLM. — LN LIIL IL 8

iiiox a Doniiiio |>craiss!is ocaibuil. Qtiia Jiiduioiiim ,\

imindi finc .Iiidx-is , enml nomiulli ,
qiii Cliiii^liim

populiis dum gt'iili!)iis iiividol , s;diilis so niiinere lantum professionc , sed opere sequcnlur Aiilicliri-

piivjit; diim li!gi;m vull livaiigiilio niiscero , ulnus- stum. Qiiibus merito congruit, quod cadem Micbol,

qiie silii graliam lollil. quac ob figurandam iiistabililatcm cariialiiim, ft/y«a

eam qnoniam calcilrabant omnis intcrprctaliir, non uxor David, se 1 filia Sanl
< Eltenuil, inqiiit, ,

IJoves (luippc calcitrare cst pircdicato- appellalur, quia Chrislo fidc tenus scrviunt, non il-
I Ijoves. »

fiuem agere, nc(pic se- liiis regiio coronandi , sed persccutorum ejus, quos
res KvangclH liberiiis circa

cuudum coiisuctiidiiicin lcgis ingiedi , sed sab!)ala, iinilaverc, sunl analbemate damnandi. Venini pravi

iicomenias, ciicumcisioiiem, viclimas(iue spiriluali- succcnseant, humilitatem Ecdcsiic contemnaiit :

lcr interprelari. Quos veiut erranles corrigeie tcn- nibilominusarca Domini suum locum ingrcdilur.

labant, qm dcsccii lcntcs di; Jiuia,'a docciianl fratics : < Ponitur in incdio tabcrnaciili, quod lctcndcrat

qiiia I nisi circiimcidamiiii sccundum inorcm Moysi, ei David. » Id esl, fides Ecclesiie praidicalur, proficll , iii-

uon potcslis salvi fieri {Act. xv). » Et de quibus Ja- seriturcordibusomnium quos Dominus advilam pr.u-

cobus ad Paulum : « Yides , intiuit ,

(ratcr, quot ordinaverat .-etcrnam {Act. xiii). OlTei t David bulo-
miHia sunl in Ju;'.x'is, qui crcdiderunt, et oiiincs bi causta ct pacifica coram Domiiio, id est, fidcm, de-

aimulatores siint lcgis {Act. xxi). » Ob causain ergo B volioiicmque Ecclcsi.-e commcndat Patri Cbristus,

saccrdotls occisi, David noluit divertcre ad sc arcam < (jui cst ad dexteram Dei, qni etiam iiiterpcllat pro
Poinini in civitatom David, sed diverlit eain in do- nobis, » qui in exemplum David fiJelos humilesiiuc
iiium Obc Jcilom Gcth;ei : quia rcspucntibus vcrbum beneiliccus salutaris myslerii pascit aruuentis.
JiidaMS, ne amplius audila et non susccpta pi"cdica- < Partitus singulis collyridam panis uiiain, » iliius

tionoccret, apost(di ab eis ablali et ad genles im- iilique, qiii dc ciilo dcsccndil, cldal vitam huic mundo.
bucndas sunt niissi. Uiule et iociis arca) Nachon, < Et assaturam bubulae carnis unam, » illiui sci-

qiiae gentium (idem, doiniim gratia;, prcparatain de- licet viluli saginali ,
qui pro rcverlente ad palroin
nionstrat ,
percussio 0/.a mmcupalur : vidclicet, filio juniorc maclatus, et igne passionis assalus Cit,
( qiiia illorum dclicto saliis conligit gcntibus {Rom. dicens : < Exaruit, velut lesta, virlus mea {Psal.
Tf.i). » Obcdcdoin namqiic, qui inlcrpretatur serviens xxi). »

homo, Iionio cst utique de quo Dominus ad Palrem. < Et similam frixam olco : » cariiem viileliccl a
i Conslitucs, iiupiit, nic in caput gcnlium. Populus, pcccati labc mundissimam , sed ob buinaiuc saiulis
qiiem iion cognovi, servivil milii {Psal. xvii) : > ubi causas uberrimam deleclalionibus crucis [Al. Ob hu-
et Judieorum al jectionom, quasi Oz« mortein pro- manoe salutis ubevrimam diieclionein crucis, etc.l
inittens, ait: « Eripies mc de contradictionibus po- C sartagine tostam. Et merito una panis collyrida, uiia
puli {Ibid.). > Noiucn quoquc urbis congruit. Geth carnis assalura datur : quia < unus Domiiius, una
enim inlcrprclatur torcular : significans cruccm, in fidos, unum baptisma , unus Dcus, cl Palcr omniuni
qua < vitis vera {.lomi. xv) » calcari et expiimi {Kplies. iv). » Aliler hoec munera fideles accipiuiil :

dignata esl; a qua ciinctus genlium populus merito quando < unus panis, el unum corpus raulli sunms
Gelhwns appoUari potcst, ciim dicit : < Mihi autem (/ Cor. x) » in Chrislo, et suae carnis singuli lasci-
r.bsit gloriari , nisi iii cnicc Domini nostri Jesii vi;im castigantes ac scrvituli subjicienlcs, sancli
Christi {Galat. vi), > Tres autem mensc;, qiiibus Spirilus ignc decoquunt; nec non et fructus oporuni
ibidem arca demoralur, fides, spcs et charitas est. bonorum inisericordi;e pinguissimos coinpassiono
Sicut enim diebus adimplctur mciisis, ita singiila) proximi fervcre faciunl. Al contra fiUa Saul frustra
virliites suis (iu;equc passibus ad pcrfcctionem por- cubiculum regis ingressa , nuilos concepli scininis
veniunt. Ili menses , (luousque plonitiido gentium fruclu> dal; quia qui verlium Dei aure tenus perci-
intret , currorc non ccssant. Tandoin lodions David piuiit, absque boni operis prolo dicm porpelu;e mor-
arcaiii in civitatcin David inducct, qiiia Dominus, tis cxspeclant. {Ex Grcgorio.) Sxpe qiiia intelligi

Enoch el Elia prxdicautibus, convcrtol corda pa- non valcnt , delerioribus displicent voi facla , vol
irum in filios (Luc. i). D dicta moiiorum. Sed co ab eis iion lomero roprelien-
< Bovcs ct arielos immolans. » Hoc est , cos qui dciida sunt ,
qiio apprehondi voraciler nequaquam
arcain Doinini tritiirant, el ovium cjus ducatum gc- possunl. S;vpe aliquid a nuijoribus dispcnsalorio agi-
runl inartyrii sanguine coronans, cl ipsc quoquc siuc lur, quod a minoribus crror pulalur. S;rpe niulla a
incarnalionis, ct p;issionis exoinplum , calenus Ju- foriilus diouiitur, qu;e idciroo iiifirmi dijudicanl.
d;vis non crcdilum ,
palam manifoslans. lloc cniin quia ignorant. Quod bono bobus calcilranlihus iiicli-

signifieal quod et ipsc David accinctus crat opiiod iiala ilia teslamonti arca significat. Quam ipiia
liiico. Nam limiiu, quo.l de terra procrealum niulli- casuram credens Lcvites erigcre voluit, mox senton-
plici labore ad oandorem veslis pervenit, veritaleir« liaiii inorlis accopit. Quid namque csl mens jusii,
lniinanie cariiis inler fiagolla Iriuinpbaulis oslendil. lusi arca (ostamenli qu;v goslala bobus oaloitrantibus
Verum cunclis cxsuUanlibus , ot ad arcein cccloslis inolinatur? Qiiia iiomuuKiuam bene pnv- oliani qni
Introilus bymnos resonanlibus , sola Micliol filia cst, dum subjoclorum populorum confossionc concii-
Saul arcam duccntibus abost. Quin ciiam e spcculis tilur, a.l dispensatioiiis condesccnsioncm ex sola de-
I),i\id buinjlialum dcspicit ,
quia credcnlibus in locialionc pcrmovclur. Sod in hoc ipiod dispcnsa-
gt B. IlAliAM MALKl AKCHlIil», , MOGIJNT. OI'KKLM PAKS I. 88

(ione agilur, indiiialio ipsa rorliludinis casus pula- A « (]u'asi si nudctur uniis dc scurris : i protinus au-
lur iinpcrilis. divit : «Ludam autc Dominiim ,
qiii clcgit me po-
Unde el nonnulli subdili contra lianc maniun rc- « tius, quam patrcm luum. Ac » paulo post : « Lu-
prchcnsionis millunl, scd a vila prolinus ipsa sua « dam el vilior fiam plusqtiain factus sum, croque
teinoitate deficiunl. Lcvites cr^^o, ({uasi adjuvans, « hiimilis in ocnlis mcis. » Ac si aperte dicat : \'i

nianuin tetendit, scd delinqu^^iis vilain perdidil : lcsccrccoram hominibus appclo, qiiia servarc mihi
quia duin infirini quique fortiuin facla corripiunt, coiain Domino iiigenuiim pcr buinilitatcm qu;cro.

ipsi a vivcniiuin sorle reprobaiitiir. Aliquaiido etiara Sunl vero noiinulli ,

qui dc senictipsis humiria scn-
sancli viri quacdam ininimis condcscendentes dicunt, tiuift, qiii in lionoribus posili nihil se essc, nisi pul-

(piaidam vero suinma contcinplantcs ,

proferunt. verem favillanKiue perpondunt , sed tamcn corairr
Dunique viin vcl coiidescensionis, vel allitudrnis no- hon)iiiibus viles apparcrc rcfugiunt, ct coiitrahoc
sciunt, audacilcr lucc stulti reprehcndunt. Et quid quod dc sc inicrrus cogitant, quasi rigida exterius
est justum de ?ua condcsccnsionc vcUc corrigerc, venustate palliantur. Et sunt nonnulli qui viles vi-
nisi inclinalam arcam superba reprehensionis manu deri ab hominrbus appetunt, atque omne quod sunt,

relevare? Quid csl juslum de incognita loculione re- dejectos se exhibcndo contemnunt, sed tainen apud
prehen;!cre, nisi niotus cjns forliludinem , erroris B se introrsus, quasi ex ipso merilo ostcnsre iitilitatis,

Iupsuin putarc? Sed perdit vilain qui arcam Dei tu- intumescunt, ct lanlo magis in corde elati sunt,
inidc sublevat; quia ncquaquam quis sanctoruin cor- quanto amplius in specie clationem prcmunt. Quae
yigere rccta pryesuineret , nisi de se prius meliora utraque unius clationis bella, magiia David circum-
sensisset. Unde et Levites ideni recte Oza dicilur : spectione deprehendit, mira virtute supcravit. Qiiat

quoJ videlicet robuslus Domini interpretalur. Quia cnim de semetipso intus humilia senliens. honorcm
prxsumptores menle robustos
qiiique, nisi audaci extciius non quoerit, insinuat dicens : « Ludam et

se in Domiiio crederent, nequaquam meliorum fac!a vilior fiam. > Etquia per hoc ,
quod vilem se exte-
\el dicla, velut infirma, judtcArent. rius praebuit, necpiaqiiam interius intumescit, adjun-

t Ingressa Michol filia Saufin occursum David, ail: git : « Eroque huniilis iii oculis meis. » Ac si aperte

4 Quam gloriosus fuithodie rex Isracl, discoopericns dicat : Qualem me exterius dcspiciens exhibeo, talent

< se ante ancillas servorum suoruni , > ctc. Quod me inlerius attendo. QuiJ ergo acturi sunt quos do-
David dum arcam Domini Jerusalern sallando redu- clrina elevat, si David ex carnc sua venturum Rc-
ceret, a Michol, filia Saul, uxore sua irrisus est, in- demptorcm movcrat , cjusque gaudia prophetando
lucri libet quanta virtulum munera David ipse per- nuntiabal? et tainen iii semetipso cervicem cordis
ceperat, atque in his omnibus quam fortem se humi- G valida despectionis calce dcprimebat diccns : « Ero-
liiate servabat. Qucm enim non exlolleret, ora leo- que humilis in oculis nieis. »

num frangere, ursorum brachia dissipare, despectis

CAPUT VII.
phiribus fratribus eligi, reprobato rcge ad regni gu-
Quod DavidDeo domum (vdiftcare volens, a proplieta
bernacula ungi, limendum cunctis, uno lapide Go- Nathan Domini sernione proliibitus est, eo quod
liath sternere , a rege proposita extinctis AUophylis filius ejus lioc complelurus esset, Dei providentia
disponente.
numerosa praeputia reportare, promissum landem
regnum percipere, cunctumquelsraeliticum popnlum (Cap. Yii.) Factum est autem cuin sedrsset rex
«

sine ulla contradictione possiderc? Et tamen cum « in domo sua, et Dominus dedisset ei requiem un-

arcam Dei Jerusalem revocat ,

quasi oblitus pracla- i dique ab universis inimicis suis, dixit ad Nathan
lum se ornnibus, adjunctus populis ante arcain sal- < prophetam : Videsne quod ego halitcm in domo
Etqiiia coram arca sallare, ut creditur, vulgi « cedrina, et arca Dei posita sil in medio pellium?
tat.

mos fueral, rex se in divino obsequio per saltalum « Dixitquc Nathan ad regem Omne quod est in :

rotat. Ecce quem Doininus cunctis singuiariter prae- « corde tuo, vade, fac.qniaDominus tecum est. Fa-
luiit, se quoque sub Domino, et exccquando minimis, « ctum est autem in nocte illa, ecee sermo Domini
clabjccteexhibcnJo contcmnit. Non potestas regni
^ j ad Nalhan, dicens : Vade et loquere ad servum

oculis meuin David. Hyec Dominus Nunquid tu dicit :

ad mcmoriam reducitur, non subjectoruin «

non se honore praelatum « sedificabis mihi domum ad habilandum ? Neque

saltando vilescere metmt,
cueteris ante ejusarcam, qui bonorem dcderat, reco- « enim habitavi in domocx die qua eduxi fiUosIsrael
gnoscit. Corain Deo egit debilia vel extrema, ut ilJa
« de terra ^gypti, usque in diem hanc, sed ambu-
labam in tabernaculo et in tentorio per cuncta
ex humilitaie solidaret, qu3e coram hominibus gesse- «

Quid de ejus factis ab aliis sentiatur, « loca, qaye Iransiyi cum omnibus filiis Israel, •
rat fortia.
ignoro. Ego David saltantem plus stupeo quam pu- etc. QuoJ Prophela inlerrogatiis a rege respon-
gnantem. Pugnando quippe hostcm subdidit, sal- dit Onme, quod est in corde tuo, vade, fac » eJ
: « ;

lando autem coram Doinino scmetipsum vicit. Quem postea a Domino admonilus eadem prohibuit quie

Michol filia Saul adhuc ex tumore regii generis in- ante concessit, palet profecto, quod prophctiae spi-

despiceret dicens Quam ritusprophetarum mentes non semper irradiat, quia,

sana, cum humilitatem : «

sicul de Spiritu sanclo scriptum cst : « ubi vull, spi-

« gloriosus fuit hodic rex Israel discooperiens sc
rat [Joan. llinc est enim quod Elisaeus cum
ante ancillas servorum suorum, ct nudatus cst,
iii). »
«
80 COMMKNT. IN LI!!KOS IV UKGIM. — I.N LIIJ. II. 99
iiiiilicrcm flcnlcin ccrncrct cnnsamquc ncscissct, ad \ afriigendi el op|)rimendi, siciil lcmporc Jiidicuni fiie-

V»ri)l)il)Cnlcm lianc piicrum dixit : « Diiiiinc eam, raiit opprcssi et afilicli.

(Iiiia anima cjus in amariliidinc csl, cl Di.iniiins ce- t Qiii si iiiiquc aliipiid gessoril, argiip.m eum in

liivil a nio, ct non indicavit niilii {IV /{«/. i\) > i virga viroriim, el in plagis filiorum homiiiiim, » el

yiiod oiniiipotcns Dcus cx inagiia piclalis dispcnsa- ca;lera.Viigam viioriim gladium vooat inimico-
lioae disponit : quia tliim prophcliu; spiritum ali- rnm. Plagx vero filiorum boinimim suiit incomnio-
qnando dat, ct aliquando siiijliaiiit, propiictanlium dilatcs corporiim biimai oruin, qiiibns pro pcccalis

meiitcs et cievat iii cclsitiKlinc, cl cnsloilit iii liiiini- suis a Domino iiicrilo honiinos llagolbuiiur. II;(;c se-

lilalc, ut et accij^icntcs spiriltim, invcniant cpiod cundiim bis:oriani dicla, ila somiii pijssuDl. Cu'te-

de Deo siiit, et nirsnm propiictiic spiritumnon lia- riim qiiii secuiidum ailcgoiiam iiisiiiuoiil, allins

bentcs cognoscant quid siiit dc scinetipsis. Quod perscrutandiim cst. (Ex /l«r/i(S/i;io.) Cum crgorcgl
autcm David |)ioiiiljitiis cst donnim Dci .Tdificare, David mulla prospera provciiissoist, coi^ilavit niccre

qiiia vir saiiguiiiuiii csset, iiinniliir nioraliter quod Domino doiiium : tcnipluiii illiid S( ilioet exooIIonti.s-

iniiiidiis in sc esse a vitiis dciiet, qui curat alicna sime dilTaiiiatum, qtiod a rcgc Salomone Clio ejiis

corrigcre. Ut tcriena non cogitel, nl dcsideriis infi- postea fabricatum esl. IIoc eo cogilante faclum cst
niis non succunihat, qiiatcnus in tanto pe)'spicacius B verbum Domini ad Natban propliotam, qiiod perfer-

aiiis rngicnda vidcat, quanlo livc ipsc pcr scicnliam rcl ad legem. Ubi cnrn dixisset Dons, qiio I iion

cl vitam vcrius dcclinal. Ncquaquam purc inacnlain ab ipso David sibi xvlificarelnr domtis , m^qv.e

in mcnilno conslderat oculus, qiiem pulvis graval. per taiituin tempus rcmandasscl cuiqnam in po-
Kt siiixMJcclas sordcs lcrgcre non valent nianiis, pulo siio ut sibi faceicl domum ccdrinam :

qua; Iuliim tcnont. Qiioad antiqiue translationis se- « Et nunc, inqtiil, b;eo dioos servo moo David :

riem, bcne ad David erga exterioia bclla laborantcin i IIa;c dicil Doniinus oninipotens : .\ccepi te de
pcr significalionem divina vox innuit cum dicil :
« ovili ovium, ul esses in ducem siiper populiini

« Non lu aidilicabis milii tcmpbim : qiiia vir san- « nicum Isracl ; el cram lecum in oinnibus qni-
guinuin cs. » Dci tcmplum aidificat, qni corrigcn- « bus ingrediebaris; et exterminavi oiniies ininiicos
dis institulis proximorum nicnlibus vacal. Temiiluin « tuos a facie lua, et leci te uominaluin seoundtim
Dei qiiippo nos suimis, (iiiia ad veram vilain ex ejus « noincn magnorum qui stiiit supor teiram. Kl
inliabitatione constriiiinur, Paulo atlestanle quiail : « ponain locum populo meo Isra»;!, el planlabo iilnni,

< Tenipliim Doi sanctnm est, qiiod estis vos (/ Cor. « ct inhabilabit seorstim ; ol non sollicilus eril ultra

Ui). » Sc;! vir saiiguinum tomplum Dci a;dificaie « et non apponct filins iiiiqnitatis bnmiliaro cuin
proliibctiir, qiiia qiii adlnic actibus carnalibus incu- C « sicut ab inilio a diobiis, qiiibus conslilui jiuliccs

bat, neccsse est nt inslitucrc spiritualilcr proximo- « super populum ineiim Isi ael ; et requicin dabo libi ab
rum nienles crubcscal. « omnibns inimicis tuis, ct nuntiabit tiid Doininus,
i Pcr cnncla, iii(|iiit loca, qurc Iransivi cnin omni- « quoniam domnin .vdificabis ipsi. Et eiit, ctim re-
« busfiliis Isracl. t II;ocIoca,per qii;csctransisse Do- « ploti fneiiiit dies Itii, ol dormies cum patribus
minus dicit, iiilelligenda siinl Sylo, Galgalo ct Nobc, « tuis, susciiabo scinon luiiin posl te, qui erit de
ct caetera ioca, ubl tabernaculum el arca Domini « vcntrc tuo, cl pra'parabo rcgniim ejus. Ilic :cdi-

coHocata siint. « (icabit domuin nomini meo, et dirigam thronuni

I Niinqnid loqiu-ns loonlns siiin aliciii jiidici de « illius Ego ero illi in palrem,
iisquc in a^tornum.
I tribnbus Israol, ciii pra-ccpi iit pascorot popnliim « ct illc erit mihi in filiiiin. Et cnin vonerit iniqui-
< meuin Israol, diceiis : Quarc iion ;cdi(ioasli milii « tas ejus, redarguain illuin in virga virorum, el in
I domuin ccdrinain? » Idcirco a nullo jndicum sibi < plagis filiorum bominuin. Misericordiain aulein
JDdilicari domuin cedrinani jiissit, qiiia ab omnibus « meani non amovobo ab oo, sicul movi a qnibiis-

contra bosios pugmitum fuit,et omnoselTiisorcs fuo- « dam, quos amovi a facic inoa. El fidolis erit do-
riint saiigiiinum. Filius lamon tiin.s ciii iioii inslabuiil « miis ojus, ol rognum ojus nsiinc in ;vlernun) co-
bclla hosliumotqui non eril vir sangiiinum, ipse itdi- ^ « ram nu; : ot tbronus ojiis erit crcclus in ;vler-
ficabil niilii donium. « iiiim. » tam grandein proinissionein
Ilanc qiii

« El nnnc hu;c diccs scivo meo David : !I;vc dicit ptitat iii Salomono fiiissc oonq)lolam, multum cr-
* Dominus exorciluiiin : Kgo tiili to dc pascuis so- rat. .Vttendil enim qnod dicliim osl : « Ilic ;vdifica-

* queiHom gregcs. » Kt post paiica

< Fecique tibi : bil niihi dnnuim : > qiioniain Salomnn templum
t nojiien grande juvta nom;'n magiiorilin, (|ui suiil iiltid nobile slruxil; el non .itlcndil qnod dicil :

I in lerra. » « Fooi, inquil, lil.i Domiiiiis noinoa « Fidolis crit doinns ojiis et rogniim ejus iisqiie iii

grandc, » id ost, sicul foci Abraliam, Isaac, ol Ja- ;eloriinin coram mo. » .\tloiidal ergD cl aspicial
cob, etMoysi, et Josuc quorum noinina fainosissima Salomonis domiKi) plon.im miilioribus alionigonis
snnt in terra. colcntibtis doos falsos, ot ipsiim ab eis regem ali-
< Kl ponain looiim populo moo Israt^, ct plantabo qiiando sapionlom in camdoin idobdalriam sodnclum
* eum, el habilabil sub oo. » lloc in loco tompiis aliliio dojootum el i:on aii loal oxisUmare Deuin. vel
Saloiuonis sermo doscribil divinus, qiio lilii Israol lioo piomisisso inoi! laoitor, vel talcm Saloinonii
paccin esscnt habiluri pcr circuitum, cl non csscnt domum cuin fuiurani non poiuisr^c pr.vsciie. Noi)
9! n. UABAM MAUUI AKCHIEP. MOGUM. OPEIIUM PAllS I. 92

{iiic (!clcmiis aniplius anibigcrc, cuni iu Chiislo ^^ auorniMn speianda csf, in qna ceitissinia spc dici-
qiii facliis csl cx seminc David tur, « Fial, fiat, > siciit in ps;dnio oclogcsimo ocla-
Domiiio iinstro, «

secuiKiiim caineni {Rom. i), » jani vidciimus isla vo scriplum in line est : n Bcns^diclus, inquil, Do-

compleri, ne vane atqnc inaniler liicalinm aliqnem niinus in .ttcrnum. Fiat, fMt. t Illins eniin spei est

r:'quir;'.mus sicut inanes Jud;ici. Nain cl ipsi usqiic conrirmalio, verbi bujus ilcratio. Hoc ergo inlcUi-

adeo filiiim, qiicm loco islo legi David promissiim gcns David ail in secundo Ucgiiin li!)ro : « Et locu-

leganl, iiilelligiiiU non fuisse Salo i:oncni, ut eo qui tus es pro domo scrvi tui in bingiiiqiiinn. » I;!co an-

piomissus est tanla jam manifeslatione dcclaralo, tcni post pauhilum ait : « Nunc incipc, ct bencdic

adliuc niiiabili crccilate aliuin sperare se dicanl. domum servi lui usqiie in a-tcrnum, elc. » Quiu
Facla csl quidcm noimuUa imago rei ftilura; eiiam lunc gcnilurus cral filium, ex quo progenics cjiis

in Salomor.e, in eo quod templum sedificavit ct pa- ducerelur ad Christum, perqucm fuliira erat domus
ejus ajterna, eademque domus Dci. Domus enim
ccm habuit secundum nomen suum. Salomon quip-
David proplcr genus David domus autem Dei ea-
pe pacificns est Latine. Et'in exordio regni sui mi- ;

rabiliter Liudabilis fuit. Scd cadcm sua persona pcr

dem ipsa proplcr templum Dei, dc hominibus fa-
futura pra^nunliabat, eliam ipse Cbrislum
clum, non de lapidibus, ubi habilct in a^tcinuni
umbram
Doiuinumnoii exhibebal. Llndeqnaedamdcilloitascri- B populus cum Dco, ct inDeo suo, et Deus cum popiilo,

pla sunt, (juasi dcipsoisla praidicta sinl, cum Scri- el in pcpulo suo : ita ut Dcus sit implcns populum

ptura sancta etiam de rebus gestis prophetans, qiio- suuni et populus plenus Deo suo, « Et Deus erit

dammodo in eo figuram delincat futurorum. Nam om-iia in oinniiius (// Cor. xv). » Ipsc in pace pr;t-

prxter libros divinas hisloriac, ubi regnasse narra- mium, qui virlus in l.-cllo. Ideo cuin sccuiulum Sc-

tiir, ps.:liiuis eliam scpluagcsinius, primus tiliilo pluaginta in verbis Natban dictum sit : « Et nun-

uominis cjus inscriplus est, in quo tain niulta di- tiabit tibi Dominus, quoniam domum a^dificabis

cuntur qu3e omnino ei convcnirc non possunt, Do- ipsi : i postea diclum cst verbis David : t Qiioniam
niino autcm Christo aptissima perspicuilale conve- tu Dominus omnipolens Deus Isracl, revelasti aulein

niunt : utevidenlcr appareal quod in illo quabscun- servo tuo, dicens Domura : sedificabo tibi. t Hanc
qiie adumbrata sit : iii isio autem ipsa vcritas prne- eniin domum et nos aidificabimus bene vivendo, ct
sentata. Notum cst Ciiim quibus terminis regr.um Deo, ut bcne vivamus, opitulando ; quia « nisi Do-
conclusum fuerat Salomonis el tamen in eo psalmo ;
niiiius «dificaverit domuin, in vanum laborant aedi-
logilur ut alia taceam « Dominabitur a mari us- :
ficantes eam {Psal. cxxvi). t Cujus domus cum vc-

que ad mare, et a flumiiic nsque ad lerminos orbis neril ultima dedicatio, tunc fiet illitd, quoJ hic per
lcrra; : » quod inChristo videmus impleri. A fiuniine C Nalhan locutusestDcus, dicens

quippc dominandi sumpsit exordiurn, ubi baptizatns « El ponain locum populo meo Israel, ct planta-

a Joanne, eodein monstrante, coepil agnosci a disci- t boillum, et inhabitabit seorsum ; et non sollicitus

non solum niagistrum, verum etiam Do-

pulis, qui « erit ultra, et non apponet filius iniquitalis humi-
niinum appellaverunt. Ncc ob aliud vivente adbuc f liare eum, sicut ab initio a diebus quibus constitui

patre suo David, regnare Salomon coepit (quod nulli « judices super populum meum Israel. » IIoc tain

regum illorum contigii), nisi ut huic quoque satis uiagnum bonuin qiiisquis in hoc s;cculo et in hac

eluceat, noii esse ipsum quein prophctia isla praj- terra spcrat, insipienler sapit. Ante quispiam puta-
signat, quaj ad ejus palrcin loquitur, dicens : « Et bit in pace Salomonis id csse complctum. Pacera
erit, cum repleti fuerint dies tui et dormies cum quippe illam Scriptura in umbra fiituri excellenti

yatribus tuis, et suscilabo seraen tuum post te, qui prsedicalione commendat. Cui suspicioni vigilan'.er

crit de ventre tuo, ct prsparabo regnum illius. » occnrsum est, cum posteaquara dictura est : « Et

Qiiomodo ergo proplcr id quod sequilur, « Ilic aedi- non apponet filius iniquitatis hurailiarc eum : » con-

licabit mihi domum, » isle Salomon put.abitur pro- tinuo sulijunctum est : i Sicut ab initio a diebus

phelalus, et non potius propter id quod prajcedit : quibus constitui judices super populura meuin Is-

€ Cum repleli fucrint dics tui, et dormies cnra pa- rael. > Judices naraque prius quara reges ibi esse

tribus luis, suscitabo semen tuum post te : » alius pa- coeperunt, super illum populum fuerant consliiuti,

cificus intelligiluressepromissus, qui non ante, sic- ex quo terrara promissionis accepit. Et utique hu-
ul isle, sed post moriem David prainuntiatus est miliabat eura filius iniquitatis, hoc est, bosiis ale-
suscilandus? Quamlibct cnim longo inlerposito tem- nigena per intervalla temporum, quibus lcguntur pa-
|)ore Christus Jesus veniret, proculdubio post raor- ces alternasse cum beUis, et inveniuntur illic pacis

lcm rcgis David, cui sic est promissus, euni venire lcmpora prolixiora quara Salomon habuit, qui qua-
oporlebat qui sedificaret donium Deo, non de iignis draginta regnavit annos. Nam sub eo judice, qui
ct lapidibus, sed de hominibus, qiialem illum aidi- est appcUatus Ahod, octoginta anni pacis fuerunt
ficare gaudcmns. Huic enira domiii dicit Apostoluo, {Jud. iii). Absit ergo ut Saloraonis tenipora in Iiac

Templum enim Dei promissione promissa esse credantur niulto ininus

Loc est, fidclilius Christi : «
:

sanctum est, quod estis vos (/ Cor. iii). » Benedi- ilaque cujuslibct regis alterius. Non eniiu quisquaiii

ctio Domini quippe in semine David, non aJ ahquod corum in tanta, ^uanta illc, pace regnavit; nec
tenipus, qualis dicbus Salomonis apparuit, scd iii ur.qnam omnino gcns illa ita rcgnura lciuiit, ut .soi-
 C0MM1:NT. IN LIBIIOS IV iir.GLM. - iN LiB. n. <»i
uO
(: Gcth ct filias cjus de manu eorum (/ iur,
nc hoslibus suixlcreliir, quia a
iii liiiit
licita no» fucril
popuio xviii).
mulabililalc rcrum, miili aiiquamlo
»
lanla
liuic vilai hosliles « Kl pcrciissit Moab, el mcnsr.s est cos funiculo,
conccssa esl tanta sccurilas, ul
teinc. Mcnsus cst aulcm duos riinicu-
non formidarcl iiicursus. Locus crgo qui promiili- « co:cqiiaiis

Iiabilationis, ;etortius cst,

« l(js : unum ad occi:lcndiim, ct nnum ad vivifican-
lur tam p;icat;c ac srciirc
libcra, nbi « duni. Facliisqnc cst Moab David servicns sub Iri-
attcriiisqucdcijclur, in matrc .Icrusalcm
bulo, clc. Quod scriptiim csl de David, « Kl
populuslsracl. IIoc cnim nomcninler- « »
cril vcracitcr
pcrciissit Moab, ct mciisus est eos funiculo, to-
dcsidcrio pia
prctalur videns Deum. Cujns pncmii
tcrnc, bypcrbolicc debet accipi. Non eniin
bac acrumnosa pcrcgrinalionc du- a;qiiaiis »

pcr fidem vita in

ficri polcrat, ut hoiiiincs in lcrra vivcntes in tan-
cenda.
corani tum humiliarenliir, doncc ipsius tcrrac dors'», luni-
€ Ingrcssus est ilaquc rcx David, et sedit
supcrexlcnso coinpioi.aiilc, apparcrcnt xqna-
. Dombio, ct dixit : Quis cgo sum, Domine Dens, ciilo

immcnsam humiliatioiicm capljc ct exprcs-

I ct qua^ domus mca, quia adduxisli mc huc us- lcs ; sed
coiispcclu sx gcntis hoc vcrbo accumnlare,
voluit Scriplnra
< qnc ? Sc.i ct lioc parum csl visum in
domo nt diccrel coxqualos eos terr?e quasi adco csscnt :

« Uio, Dominc Dcus, nisi loqucrcris eliam dc

Adam, B evirati atque conicmpli, ut in nullo amplins
homi-
. scrvi lui in longinquum. Isla csl enim lex
ncs lcrra flcgcntcs, qiiam lcrra ca qu;c nnllos
(Ea; Hefcra-o.) Ista esl lcx A.iam,
in
, DomincDcns. »

Dominc Dcns, babcrct homines, posseiit valcrc. Cujiismodi locu-

Doinine Dcus,hoccsl, lcs bominis est,
tionis pUira habcs cxempbi Scripluris, quale illud
simplicilalccordis, cl puritatc serviat, cltu
iii
ul libi in
Evangelii Sunt autem cl alia mulla qu;« fccit
jnxta misericordiam luam, sicut mihi digna-
: «
('.cias ci
Jcsus, (liKC si scribantiir pcr siiigiila, ncc ipsum ar-
liis es facere scrvo luo. Se(|iiitur :

« Oiiidcrgo ad.Icrc potcriladhuc David, ut loqiia- liilror miindum capcrc cos qiii scribcndi siint liliros
Dominc {Joiiu. xxi). » Quomodo enim caperct
mundus li-
« tur ad lc? Tu enim scis scrvum luiiiii,

scciindum cor bros, qui scribi potiiissent in iiiiiiido ? Scd ad insi-

« Dcus. Proptcr vcrbuin tuum, cl
nuandam magnitudincm ac mulliludincm cpcrmn
« omnia magnalia ha^c. > Proptcr vcr-
tuum fccisti
vcrbo voliiit uli Scripliira. Fl iii plan-
bum tuum, quod promisisti Abraham, Isaaccl Jacob, Domini, tali

Aqnilis vclociorcs, leonibiis forliorcs

Qiiod dicit, sc- ctu David «
fccisti omuia h;cc mihi scrvo tiio.
:
«

Cui simillimum csl iibid cl s:ecula-

cundum cor tuum » inlclligiUir, sccundum miscri- (// Rc(j. i). »

cordiam luam. rium littcrarum :

« Quia non est similis lui, ncquc enim cst Dcus yui caodore nlves ameiront, riir<ilii:s an-.T^.
(Virjj;. .Lneid. xii.)
I extra te in omnibus qna; audivimus anrib;is G
Qiiod aiilcm mcnsos cos funiculo di:iil, fiiniculuni
Noii cst inquit Pciis siiniiis lui,
« nostris. » , ,

allcgorice pro sorte posiiit, ex qnod fiiniculo so-

qiii feccrii magnalia (puc auilivimus aiiribus noslris.
agrorum spalia mcliii. Umlc scripium cst :

facie populi tiii, quem rcdcmisti tibi ex iEgy

lcaiit
i A
Gcnii- Et sorlc divisil cis tciram in fimicuU) dislriiuUio-
« pto gcntcm el Dcum cjus. » Ilcbncus liabet :
«

nis [Psal. lxxvii). autcm qiiod lam 11- Signifu al

bm et diis carnni. F,t cst scnsus : A facic populi tui, »

qiicm rcdemisli libi cx /I^gyplo, dc nianu sciiicct bcra disposilionc David rcgiones Moabitarnm haTC-
de dibus quibns vcllct dividcret, quam si posscssor
/F.{;ypliorum, quos in mari lluluo porcmisti ; et
quilibcl agros pnq^rios ad nutum si:um ducto hinc
diis eorum, in quilui^ jiidicia fccis;i.

rcve- indc funiculo dirimcict. « Mcnsus csl aiilcm diios

« Qiiia tu, Dominc (^xcrcitiiiim, Dciis Isracl,

diccns Domum icdilicabo fuiiiculos, nnum ad occidenduro, ct unum ad vivi-

« b»sti aurcm servi tni, :

« libi. l'rop(cr boc invenit scrvus luus cor suum, ficandum. » El hoc allegoricc dictum significans,

€ ut orarel te oralionc, » clc. Aureni ejus Dominus quod in sua David potcslate habucrit, nullo ntiqne
domum ^iubficalu- contradiccntc, quos eornm ncci darct conlumaccs,
per proplielam rcvclavcral, se illi

rum : idcirco David invcnissc se dicit cor suum, id quibus parcerct subjectis. Quod aulcm David Moa!>.

csl, invenit audaciam in cordc suo, ul orarct cum qui inlcrprcUitur de patre, el Syriam Damasci ct

oralione hac. cjelcras regioncs ditioni su;c subjugans, fecil iribn-

CAPIJT Mll. tarias essc, mystice significat qiioJ Chrislns (imncs
l)e jwgna David conlra Philistluros, et qnod Moabi- geiitcs sub sua dominaJionc lcncns. facit jK-nsum
tas })t'rcutiens mensus est fnniculo, coaqunns tcrrn'.
scrvilulis rcddcrc, dum singiihc qu;cquc naliones in
Necnon qnod Syros percnssit in valle Salinarum,
noininis cjiis confessionc adunaUo, dcvote scnsum
ct de /i/iis Ditvid sacerdolibns.
bonorum operum illi exsolvunl. Damascns cnim
(Cap. viii.) « Factumestautem post Ikcc, pcrcus-
David Philislliiim, ct hnmiliavit cos nobilis cst urbs PhaMiicis codcm voc^ibnlo, quo cl
sit : ct liilit D;»-

vid frcnum Irihiili dc m;uui Philisliiiim, » elc. Frc- Mascc ancilUc Abraham filius appcllalus esl ;
cl

mim tribuli tiuiiuiiic craut civilaics Pliilislbiiiorum: Damascus intcrprctatur sanguinis poculum ; Syiia

qu;e frcqucnlcr Isracl sibi tributariuin f;icicbant, vcro intcrprelatur sublimis, si\c /ninifirJn. Et bcne

quas cis tulit David, ct immiliavil cos, fccilque sibi qu;v prius humccta libi.linc, supcrba spirilii, sa;;-

triliularios. l'ndc ct in Paralipomcnoii lc^ilnr :

gtiincm humannm iucxplicabilitcr silicial. n;::"C

« Pcrcussil David Piiilislliiim, ci humiliavil cos mimdala 1 aptismalc Chrisli, sulliiuis piofcclu vir-
;
 95 D. RAIUM MAUKI AUClIiEP. MOGUM. OPLUUM PARS I. 96
liiluin, sai)g«ini.-> cjms poculum (lcsiclcral pcrcipere. A cersiri jussil, cuin prauiestiiiaiio cl pra>sciinlia l>ci

Quid aulcm siguifical (luoJ David vasa aurca ct ar- eum, qucm ad sa;culi minislcria el nnindana ncgo-
gcnlca al([Ui! asrca qn;c Inlcral dc nnivcisis t^cn- lia cxciccnda scrinonc el aclionc (lcbilcin conspicil,

libiis sanclidcavil Doiniuo , nisi quod Chrij^liis ad divinuin niiiiistcriuin clcgil : qiiia qiieni ninii;!iis

onincs qiios dc univcr.-.is gcnlibns convocal ad pcr fastum cialionis speriiit , luiiic Dcus proplcr
ruicin siiain, alios auri loco, boc esl, scnsu spiri- devotionem humilitalis acqiiirit. Iiucrprctalnr cnim
liiali pia-ciaros, alios argcnli, hoc (!St, eloquenliai Mipliiboscth dc ore ignomiiiia. Is crgo cujiis loqiic-
nilore splcndentcs, abos vcro priBdicationc divina lain cl praiscntiam superbia innndi dcspicit, Dci do-
sonoros signilicat Doiniiio, iit in labcriiaculo fidc- 110 ulilis ad spirituale niinislerium iii licclcsia appa-
liter dcservienlcs, ipsius minislerio in iclernum de- rcbit. Quid csl crgo qiiod David Sibain, scrvum
cciilissime perfungantur. Saul, de slirpeSaul qua;sitans, eo revelanle, Mipiii-
i Fecit quoquc sibi David nomen, cum revcrle- boselh invcnit, nisi quod Redeinptor noster clecto-
« retur, capla Syria in valle Salinaruin casis decem rum numerum disculicndo inter eos qui contcnipli
« elocto millibus, » ct caitera. {Ex Jlebrwo.) ^'e- munduni reliqucrunt, ad se venire fccit? Siba enim
cisse sibi nomen dicitur, quia in valle S ilinarum. egressus venil inlerpretatur. Inlerrogalus crgo Si!)a
cx'sis dccem el octo millibus, erexil sibi foinicem B a rcge, Mipbiboselh
filiiim Jonathai in doiiio Ma-

Iriumphalem. Fccit etiam sibi nomen, qiiia victa cbir filii Ammiel
Lodabar esse re^pondit. Quye
in

Syria Daniasci, ct Syria Soba, erexisse sibi dicitur rcs praisenti expositioni bene convenit. Inlerpreta-
alteram fornicem triumplialem. Et si quem movet, lur enim Macbir rentiens, vcl rfe tH^rm//(7?c; Ammicl,
qnod in pierisque Latinorum codicibus invenitur popjilus ejus Bcxis ; Lodabar, ipse verbuni. Dcniqu(i
David iion decein el octo millia in valle Salinarum, David nostcr conteinptibilcs hiijus mundi, et ca
Bcd duodecim millia cecidisse, noverit hoc viiio qu:c non sunt eligens , ut ea qiiae sunt destruat (/
Scriptorum in eisdem codicibus molilura esse. Ye- Cor. i), eos vendibiles mundo et in inrtrmitale cou-
raciler tamen David in cadem valle Salinarum dc- slitiitos, repericndo populo suo dignos, verbo pia;-
cem et octo millia cccidit, Joab vero duodecim mil- dicationis ascivit, eisque regium lionorem intcr fi-

lia, sicut iii tilulo quinquagcsiaii octavi psalmi scri- lios habcre conccssit. Unde et David agros Saul ct
bitur. Quid in percussa a David mullitudine in valle scrvitia Miphiboscth donans, ipsuin Mipbiboscth
Salinarum designatur, nisi quia Rcdemptor nostcr convivam suuin super mensara suam simul cum fi-

sui examinis districtioiie, in bis qui de illo prava liis esse prscepit.
sentiunt, stullitiam immoderati soporis exslinguit ? Quia medialoris noslri gratia, quai secundmii
Uiide et per qucmdam sapiciitcm dicitur : « Cor C Mari;x; vocem, < deposuit potcntes de sede, el cxal-
durum male habebit in novissimo, et qui amat peri- tavit humilcs (Amc. i) , » el, juxta propheliain
culum, in illo peribit [Ecd. iii). » Anna;, « suscitans de pulvere egenuin, et de ster-
< Filii aulem David sacerdotes erant. > core erigit pauperem, ut scdeat cum principibns,
et solium gloriai tcneat (/ Reg. ii), » conteiniuil.ilcs
CAPUT IX.
pcrsonas de mundo auferens, posscssores virtiituni
Quantum pietatis exliibuerit Duvid Miphiboseth, ftlio efficit, et scientia spirituaU snpcr mensam Scriptu-
Jonalhw claudo. rarum sanclarum quotidie secum reficit. UnJe cve
(Cap. IX.) « Et dixit David : Putasne cst aliquis nit, ul lales sobolem gignant, quui interprctaluf
i qui remanseril de domo Saul, ut faciam cum eo Micha. Micha enim qnis est isle Latine resonat .

« misericordiam proplcr Jonalhan ? Erat aulem dc qnia frequentcr in admiralionein populi tales ve-

* doino Saul servus nomine Siba. Quem cum vo- niunt, qni nupcr de despectu miindi ablati gloriosi

< cassel rex ad se, dixit ei Tune es Siba? Et ille

:
in Ecclcsia Dei dono apparcbnnt.
< respondit : Ego sum servus tuus. Et ait rex :
CAPUT X.
« Nunquid superest aliquis de domo Saul, ut faciam
O De piigiin David conlra Ainmon reqeni (ilium t\in-
« cum eo misericordiam Dei ? Dixitqne Siba rcgi ; nioii, co quod dchoneslavisset nuniios Duiid iiii' sod
•« Sapcrcst filius Jonathan, debilis pedibiis. » ad se.

Ecce David non oblitus juramcnli ac foederis sui, (C,\p. X.) « Factum est autem post bsc, ut mo-
quod ciim Jonalha oliin pepigcrat (/ Reg. xx) : scd « rerclur rex Ammon, et regnaret Animon filius
inisericordiam, qiiani patri promiscrat, implevit In « ejus pro eo. Dixilque David : Faciam miscricor
filio. Quie res et fidelilatem probavit sccundum hi- « diam cum Ammon filio Naas, sicut lecitpater ejus
storiam in viro, ct sacrameiila juxla allegoriam « mccum misericordiam, » elc. Quando fugil David
oslendit in facto. S;cpe cnim dictiiin est David per- a facie Aciiis regis Gehl, venit ad Naas regem An\-
sonam Chrisli figurare, nec non et in superioribos inon, qui fecit cum eo miserlcordiam miillain, iin-

lOinmemoratum est Jonathan, qiii iiiterpretatur co- pertiens ei bona (/ Reg. xxii). De Naas itaque ve-
iumba; donum, vcl Domini donum, typiim tcncic nit in speluncam Odollam, ubi venerunt ad cum pa-
grati:e Spiritus sancti. Habuit ergo Jonalhan filiuni tcr cjns, et mater, ct omuis domus ejus. Inde per-
parvulum nomine Miphiboseth, utroqne pedc clau- vcnit ad Moab, et diinisit apud eum patrein et ma-
«i^uH, ul Scriptura tcstatur. Qiicni David aj sc ac- trcm, ct omncm domum suam. Q'.!oJ vcro dixit
 r.OMMKNT. IN l.i:>UOS IV i\r{;lm. iN Lin. II. 98

Ailtis rcx C.Hh : j Iliroino irigrcilicliir (lommii A CAI'LT M.

iiioaiii (/ Rcg. xxi), t al.iil iixlc David, el fiigil iti I>e delicto Duiid quod comvmerat in lictlisuUef
uxore Uria: Llliwi.
spcliincain Odollan), ctc. Abiil indc, snbaiKlieniliiiii,
« dedotr.o Naax, i cl iiulc fii!,Mssc iliiim in si^cliin- i Ciiiii h:rc agcrciitur, accidit iit siirgerel David
cain Odoilain. Si vcro qiurriliir cur ad enm, id cst, « dc slnilu suo [lost nicridiem, et deanibularet in

ad Acliis David redierit, anlc ciijns faciein fugt;ral, i solario doiiins rcgiac. Viditqiie mulicrcm sc l;i-

iiilclligcmlus esl islc Achis filius fuissc illiiis Acbis, I vaiilcin ex advcrso, snpcr solarium suuni. Kral

a (|iio fiigit Daviil. Undc ct in scquenlibus Aihis, i anlciii iiuilicr piilchra vaMc. Misil crgo rcv, et

quo David pifcliuin contra Saiil desccndc- < rcqnisivit qu;c Chset nmlicr ? Munliatiimque cst
jHiii iii

bal, filius fuissc diciliir Maoch. Non cniin a palie < ci quod ipsa essct licrsalice, lilia Kiiani, iixor

nomcn palionymicum, scd a malrc sumpsit, < Uriac £th:d. Missisqiie David niinliis, tulil cam.
lioc

Maacha vocabalur, el idcirco non a palre hoc < Qii;e cuni iiigres.sa cssct ad illum, dormivit (uiu
i\»x
noincn, eo qiiod David a se al)jccerit. Igilur < ea. Slaliinqiie saiiclificala est ab iminiiiiditia sua
siiiiipsit :

Aiiimon rcx Aminonilarnin David nuntios inale tra- I ct revcrsa cst domuni suain, coiiceplu fclii, »

claiis, i rasil diinidiam parlein barbye coruin, ct ctc. ( Ex hidoro.) Nunc ct peccatum David
« pr.TScidit vcstcs mcdias usque ad nates, et diinisil B qni.i in pruplielia signavcrit, qiianla pussuni bievi-

Quod cum nunliatiim cssct David, misil in latc perstriiigam. Noniina quippe ipsa intcrpreiata,
t cos.
i occursuin eoriiin. iLraiil cniin viri coiifiisi turpilcr satis oslcndunt, quod ctiam hoc faclum pRcfigura-
David diccns Mancte Je- verit. David, ut diximus, inlerpiclalur manufortis
I valdc, ct mandavit cis :

el lunc rcver- sivc desiderabilis. Bersabcc inlcrprctatur puteus su-

I richo, doncc crcscat larba vcslra,
i tiniiiii, » ctc. Qiiod aiitem significani, nisi bcl- tielatis, sive puteus septimus. Quanilibct autem b.*»-

liim diaboli adversus Ecclcsiam ? Ammon ci.im, qni rum noininis cjus intcrprelalioiicni iii id quod diccre
iiilcrprclatur dolor cornm, quis niclius intclligi po- inlcndiinns, assuinannis, salis cuiigruit. Nani iii

tcst quam diaboliis ? Quia Ainmonilarnm spiriliia- Canticu canticorum sponsa, qu;c illins Ecclesia

Jiiim, id est, maligiioruin spiriluum, rector vidc- esl, vocatur puteus aqutv viva' ( Cant. iv ) ; el

iiir cssc, popnli videlicct moeroris et seinper in huic puleo scplcnarii nuincri noiiicn, in Spiriliis

aiigiistia constiliili, qui cumprinicrc vcl coangnslare saiicli significalionc coiijiingilur [troplcr raiiuneni

hoinincs dcsidcrat. Uadil crgo Ammon barbaiii di- Pcnlecostcs, quo dic de calo niissus Spirilus sa.n-

n-.idiam nuntiorum David, cum antiquus hostis qno- ctus vcnit (.'lc/. ii). Ad quadraginta autem noveni.
ninidain prx'dicatoruiii vcrbi Dci sermoncin vcl con- quod esl scplics scptcm, uiuiin additur, quo iinilas

vcrsalioncm corriimpcndo maculat ac dclioncstal,

'-' comnicndalur. In hac ralionc vivit aposlolica illu

l'ra!cidit vcro tunicas usqiic ad inguina, cum tiir- scntcnlia. < Suflc-icnlcs invicein ad dilectioneni,
pia facta, qu;B ipse pcrsuaserat, in oculis hominuin sliidentcs servare unilatem Spiritus in vinculu pa-
revclat. Sed nccesse est talibus quos diabolus ita cis {Epltes. iv). » Donu ilaqne spiiitnali, hoc est,

confundit, ut scdcanl in Jcricho, doncc crcscant scptciiario facta csl Ecdcsia pulcus saiictalis :

liarba*. coruin, id est, sinl opprobrium et ignoniiiiia qiiia faclus est in ea < foiis aqiut vivae saiicntis iii

liiclioruin, atquc eiriciaiitur aiialhcma omniuin, do- vilani xlernam, quem qui habuerit, nun siliet ia

ncc per studiuin bonum barbarum spccics, hoc a;lcrnuin {Joan. iv). » Jam vero qui fucril niari-
est, virtuluin incrcnienta in eis nascantur, el digiii lus cjiis, quid alind quam diaboluin uoniiiiis cjus
habcantur pi;pscntia rcgis sui. Ncc credcndum cst inlcrprclalio signilical ? llujus cranl pessimo
uliqiic, quod David nosler militcs suos mullos cssc conjngio dcligali uinncs, quos gratiu Dci libcrat,
palialnr, quin Iiostes suos exercitu congregalo su- ut Ecclesia < sinc macula et ruga {EpUcs. \) » Sal-
pcrat ac viudicat iiijuriain suurum, cuin uou so- valori |)rimo cnpulclur. Lrias eiiiin inlcrprctatur
luni advcrsarios suus iiuiic pcr sanctorum siionim lux mca Dci ; Elh;cus auicni absciisus cst, sivc
vicloriani conrundil, scd cliain in cxticiiio judiciu (luia < iii vcrilatc nun slelil {Joan. u) ; » scd a luce
pcr juslain scntenliain pcrpeluis ignibus cruciandos D sua supcrna, quam de Deo habebal, superbi;B inc-
iradcl. rito abscissus est ; sive quia cadcndo, veris viribns
(Cac. XI.) i Faclinn est crgo, vcrtcntc anno co pcrJitis, < liansllgiirat sc in angclum Iiicis (/ Cor.
i lcnipore qno solenl r(>gcs ;ul bclla proccdcrc, xi), » audciis Doo diccic; Lux mca Dei esl. Ergo
i niisil D.nid Joab, ct scrvus siios cuin co, > et c;c- istc ([iiidcin D;ivid gravilcr scclcratci[ue pcccavil.
lcra. {Kx Uebrwo.) \\\ Uebra^o ita legitur < Ko :
Qiiod scclus ejus ctiam pcr prophctam Dciis ar-
lcniporc, qno rcges ad bdla processcrant, inisil guit iiicrcpando, ct ipsc abluit [iwiiilcndo. Vcruin-
David Joab, elc. » Ilos icgcs dixil, ipii pioccssc- taincn ilic < desiilcrabilis oinnibus gciililius (.^gg.
ruiit conlra David in pugiiam, sciliccl rcgcin Uoob u), > qiiasi in solario deainbulans ,
quia < in sole
fi Istob ct Soba, ct M:iacha, ipii utiqne rcgcs Sy- posuil labcrii::cuhim suum {Psal. xviii), > adania-
ri;c rucrniil cl piignarc vohierniit : conducli incr- vit Ecclc!.iani su[)cr tccluin sc lavantcm, id est,
ccde a iTgc Moab contia D.ivid, a qno Irinmpliali inundantcm sc a sordibns s;vculi, ct doinum lulcaiii
cssc lcgiuiiur. spirilu.di conlciii[)latioiic iraiisccndcnlciu aique
calcanlcm : ct inchoala cum illa priauc couvcnlio-
90 n. RABAM mm\ aiu:iiii:p . M0G!1NT. OPERUM PARS l. 1 >'i

A dicamenlum? El quid est vitium, nisi vuhuis? Quia

tiis nolitia, ab co penitus scparatiim dialio-
poslea
couuubio copu- ergo nos de niedicameuto vulnus facimus, facit illc
luiu occidil, camquc sibi perpctuo
sed propbciiani de vulnercmedicamcntum, utqui virtute perculimur,
lavil. Oilerinius ergo peccaUiu),
quautum vitio curemur. Nos namque virtutum dona reiorque-
non exsliuguamus. Amemus illum David,
misericordiam mus in usum vitiorum ille viliorum illcccbras as-
a diabolo per
:

auiaudusesl : qui nos

Amemus et pocuilentem istum David :
qui sumit in arcem virtutum et salutis statum percutit,
liberovil.
vulnus iniquilatis ex humilitalis utservet; ut qui humilitatem curantis fugimus, ei
lam grave in sc

confessione sanavit. (Ex Gregorio.) M hoc ergo in saltem cadentes hicrcamus. Sed inler Ikcc sciendum
est quod plerique hominum quia in multis corruunt,
Scriptura sacra virorum talium, id esl, David et
minorum arctius liganlur. Cumque eos antiquus hostis ex uno
Petri peccata sunt indita, ut cautela sil
vitio pcrcutil ut conciilant, ex alio quoque ligat ne
ruina majorum. Ad hoc vero ulrorumque illic ci

pcenitentia insinuatur ct venia, ut spes pereuniium surgant. Consideret itaque homo cum quo adversa-

recuperatio perditorum. De statu ergo suo Da- rio hellum gerat. Et si jam se in aliquo deliquisse
sil

vid nemo superbiat, de lapsu eliam suo

cadente perpendit, saltem ad culpam pertrahi ex culpa pcr-

David surgenle nemo desperel. Ecce quam mirabi- timescat, ut studiose vilentur vulnera, quibus frc-
lcvat. B qucnter iulerricict quia valde rarum est, qiiod ho-
liter Scriptura sacra codem verlo humiles
:

Uuam namque rem gestam relulit, el diverso modo stis noster elcctorum saluii etiam vulneril)us
servial.

humiles Ad crudiendum enim, sicut diximus, clectos suos

supcrbos quidem ad lumiililalis formidincm,
iuieslimabilenovi Dominus sx'pe tentatori subjicit. Sicut post paradisi
\ero ad spei fiduciam revocavit.
medicameiUum, quod uuo eodcmque ordine claustra, post lertii coeli secreta ne revelatiouis ma-
generis
propositum, et premendo tumenlia exsiccat, et sub- gnitudine Paulus extolli potuisset, ei Satancc angelus
datus est (// Cor. xu). Sed, ut pra;fati sumus, ipsa
levando arenlia infundit De majorura nos lapsu !

roboravit. Sic quippe hac tentaiione disponitur, ul qui elati perire pote-
tcrruit ; sed de reparalione
semper, sic nos diviuaj dispensalionis misericordia rant, bumiliati a perdilione serventur. Secrcto ergo

superbienles reprimit et nc ad desperationem dispensalionis ordine, unde sscvire permillitur ini-

et ;

Sed quia, cxigente causa, Da- quilas diaboli, inde pie perficitur bcui!{nilas Dei.
oorruamus, fovet.

vid ad medium deduclo, tanli facinoris memo- Quia advcrsarius noster inde obtemperat nutibus

riam fecimus, lecloris fortassc animus moveu- supernai gratiai, unde excrcel iram nequissima; vo-
luntatis suae. Potest autem et aliter sccundum rnysti-
tur, cur oimrpoleus Deus eos quos in perpetuuin
cos sensus haec eadem res accipi, si qua eam puro
clcgil, quos ad donorum quoque spiritalium cul-
assuuiil, illacsos a corporalibus vitiis non custo-
C iutellectu rimare voluerit. Cujus aulem David in so-
meu
credimus, breviler larium deambulans typum teuct, nisi ejus de quo
dil. Undc quia salis fieri citius
In sole posuit tabernaculum suum
respondeauius. Nonnulli enim per accepta dona vir- scriplum est : «

tulum, per iiiipensam gratiam bonorum operum in {Psal. xviii)? Et quid est Bersabee ad se perdu-
j

superbia; vilium cadunt sed tamcn quo ceciderint,

;
cere, nisi legem littera) carnali populo conjunctam
spiritali sibi intellcctu sociarc ? Bersabec cnim puleus
iion agnoscunt. Proinde contra cos hostis antiquus,
qui jam iuterius dominalur, exterius etiam subire septimus dicitur, quia nimirum per coguitioncm

permitiitur, ul qui in cogitatione elati sunt, per car- Icgis, infusione spirilalis gratiai, perfecta nobis sa-

«is luxuriam prosternantur. Scimus aulem quia ali- pienlia minislralur. Quid vero Urias nisi Judaicum

quando iuiuus est in corporis corruptionem cadere, populum signat?Cujus nomen interpretalum dici-
quam cogilatione lacita ex deliberala elalione pec- tur lux mci Dei. Judaicus populus quia de acccpta
«•are. Sed cum niinus turpis superbia creditur, mi- legis scientia extollitur, quasi de Dei luce gloriatur.

i:us vitatur. Luxuriam vero eo magis erubescunt Sed huic David uxorem abstulit, sildque conjungit :

homines, quia simul omnes turpem noverunt. Unde quia videlicet mamiforlis, quod David dicitur, in

h! plerumque ul nonnulli post superbiara inluxuriam carne Redemptor apparens , <lum de se spiritaliter

aperto casu malum culpce lalentis

D loqui legem innotuit, per hoc quod juxta litteram
corruentes ex
crubescant, et tunc eliam majora corrigant, cum tenebatur, hanc Judaico populo extraneam demon-
prostrali in miuimis gravius confunduntur. Reos slravit sibiqueconjunxit,quia se per illam praedicare

cuini s^ inter raiuora conspiciunt, qui se liberos in- declaravit.Uriam tamen ad domum ire David admo-
ter graviora crediderunt. Pia crgo Domini dispen- nct pedcs lavare quia incarnatus Dominus veniens
:

Batione laxatus nonuunquam malignus spiritus dc Judaico populo prfficipit ut ad conscicntiam redeat,

culpa ad culpam trahit. Et dum plus percutit, inde et sordes operum fletibus lergal, ut spiritaliter man-
eum quem acceperat amitlit; atque unde vicisse data legis iutelligat; et post tanlam duritiam pra^cc-
cernitur, inde superalur. Considerare libet intra ptorum fontem baptismatis inveniens ad aquam post
muniium gratise sinum, quauto Deus misericordiae laborem recurrat. Sed Urias, qui arcam Domini csse
favore nos continct. Ecce qui de virtute se exloliit, sub pellibus meminit, respondil quod domum suam
per viiium ad humilitatcm redit. Qui vero acceptis intrare non posset. Ac si Judaicus populus dicat :

virtulibus cxtoililur, non gladio, scd, ut ita dixerim, Ego mandala Dei in sacriliciis carnalibus video, et

medicamcnto vulncralur. Quid cst virtiis, nisi nic- redire ad conscicnliam pcr spiritalem iulelligciiliaiu
^^i CO.MMENT. IN I.innOS IV RKGUM. — IN LIB. II. 102

arcam esst; sii!» pollibus A iiiquil, non>cn cjus, Amtibilis Doniino, oo (jdod dili
11011 rcquiro. Qiiasi oniin
gorot ouin Doniiinis. {I'.x llebrtro.) In IIel;rxo ila le-
dioil.quia pnccopla Dei non nisi adliiliondo
iiiinislc-

sacrificii canialis, inlolligit. Ilunc

tanion Uiiain giliir : I Kt vocavit nomen. ojiis Ididain, id cst, di-
riuin
proplor Dominiim. Dilocliis Doniini
oliam redire ad donnim nolonlcm David ad mens:tm lecliis Doinini, »

vocat, quia quamvis Jiidaiciis populiis ad

conscien- proptcr Dominum dicilur, projilor <?uam scilic<l mi-

venioiis sorioordiam gratiiilam, qiia cum diligore dignatnr,

liam rovorti contomnal, tamon llodoiiiplor
maiidala spiritalia pnodicat, dicens « Si crederetis : cum uliquc cjus diloclionc cl misoricordia indignus
cxistorct, qiiem constabat man/crom
Moysi, credcrelis forsitan et mihi. De me enim ille
esse.

scripsit {Joan. v). » Legem ilaqiie Judaicus popiilus

« Igilur pugnabat Joab conlra Rabith filiorum

lonet, qiia; ojus divinitalem loquilur, cui idem popu- t Amnion, el expngnabat urbem rcgiam ; misilqne

crodcre dcdignatur. Unde et Urias ad Joab cum i Joab nuntios ad David , dicens : Dimicavi advcr-
liis

cpislolis, cx quibus occidi debeat, mittilur : qiiia I sum Uabath ct capionda esl Urbs aquaruni, » elf
;

idem ipse Judaicus populus legem porlat, qua con- Notandum quod in Ilobraio qiiando cum adjectione
vincente moriatur, dum enim mandata logis rclinens nsminum poiiitur Rabbath, sicut esl Rabbalh filio- <

iniplorc nilitur, ipse nimirum dcferl judicium uiide ruin Ammon; » tunc Rabbath scribiliir; qiiando

damnetur. Quid crgo per factum istud David scele- B vero sine adjeclionc nominum non Rabbalh, sed

slius, quid Uria mundius dici polesl? Sed rursum

Rabba scribitiir.

por myslorium quid David sacratiiis? Qiiid T]ria in- « Niinc igitnr congroga roliqnam partem popiili,

fidolins invonilur qiioniam ct illo pcr vit:e culjiam « ct obsido civitatem, ct capo eam, ne ciim a me va-
,

propliotix' signal innocciitiam, el istc por vilae inno-

i staia fucrit urbs, noniini moo ascriha.ur vicloria. »

culpam? Virlus nam- Iliiic Josophus « Pori-o, inquit, Joab .\miuonitas

coiitiam, in piophclia exprimit
:

cloquii, sic Iransacla narrat, ul venlura obsessione forlitcr alTligobat aquain ois auferens, et
quc sacri
cxprimat; sic in facto rom approbat, utei in iiiini- rorum ca^torarum iiborlatom, mnlluinqiio eos cogc-
s'eriocoiitradicat; sic gosta dainnat, ul ha?c mystice bat cibi ct potns inopia laboraro. Ex moilico namquo
p;ileo 1 ibcbant omnes. El licot essct illis forte auxi-
goronda poisuailcat.
CAPUT XIl. lium, ne tamon doficoronl nnn co largins ntcbantur.

Joah dicentis ad David Adesto Qtio facto, sciipsil a David, IiTC signilioans : ro-
Consi'inm diicis, :
I

vtcioriw belli, ue. postmodum ascribatnr victoria jai.seum ut vonirct ad civitnlcm qnalcnus victoiiam
viilii, sed polius libi. Quod David pcrficicns,
Avi-
ojus nomini dcsignarot. Coiigrogavii iiaque David
moiiiltis coiUriiit, ac supcr eos (crrala carpeiila
circumegit.
oiKnem popuUim,et profeclus csl adversum Rabbatli.
I^oslquam onim Nathan prophcla incropaveral ro-
C Ciimqne dimicassct, copit cam ;
ct inlii (iiadom:»

Dixil Da- rogis corum de capite ojns pondo auri talontnm, ha-
ge .1 siiiior malo, qnod foccrat, [C.^r. xii] «

« vid ad Nathiin : Poccavi Domino. Dixil Nathan ad bensgcmmas prctiosissimas, et impositiim ost si!i»cr

Dominns quoque Iranslulit peccalnm cnpnl David, » olo. In Paralipomcnon qtioquc il;i
« Daviil :

« luum non niorioris, » clc. {ExCregorio.) Si poc- scriptum esl : « Tulit auleni David coronam Mcl-
:

caliiin David tam dctostabile Dominus translidit, chom de capilc cjns; ct invonitin ca auri pondo la-

qiiid cst quod omnia qu;c do oodoin pcccalo per pro- lenlum, ct protiosissimas gommas, focitiiuesibi in U;

pliolam oi a Domino dicta sunl, postmoduin lolora- diadcma (/ Par. w). » {Ex Hcbrwo.) Molchom qui|pe
non nomen proprium csl regis, sed Mecliom intoi-
vit? Sod procul diibio Dominusdcliclum sinc ultione
noii doseiit. Aut eniin ipsc hoino in sc poonitens pu- protatur rcx eorum. Rox eorum vocatur, u( Holna-i

nit, anl Dons cum homiiic vindicansperculit. Noqna- volnnl, idohiin illoium, qiiod hic vocatnr Mclchom ;

quani igitiir poccalo parcitur, quia nnllaloims sine ciijiis diadcmalis auriim ot gommas conllasse cl pur-

vindlcla laxatiir. Si onim David audire posl confcs- gasse dicitnr David socundnm logoin; et fecisse in !e

siouem moruil : « Domiiius Iranslulit peccalui» sihi diadoma ,

quod liic posiium supcr capul cjiis

tinim, t ot lamon iimllis posl crucialibns aflliclus, dicitiir.

ac fugioiis roatum cnlpa; quam porpotravoral cxsolvil, ^ « Sod et pncdam civitalis asporlavit multahi val !o.

sic nos salutis unda a cnlpa iiriini parcnlis ahsolvi- « PopnlnnKino ejns, adduoens scrravii, ct circumogii

mur, sed tamon roatum cjnsdom cnlp:c diluontos, « supi-r eos ferrata carponta; divisiln,ue cullris, et

ahsohili (pioquc adhuc carnalitor ohimus, qiiia de- « transdnxit in tvpo laloruin. Sic IVcit univorsis ci-
licta iioslra sive por nos, sivo por seinolipsnm Do- « vilalibus iiliorum .\ininon, > elc. Hinc \erUa Die-
minns rosocal, eiiain cuin rolaxat. Ab eloctis onim rnm ila mirranl : « Manubias qiioipie urbis phiri-

suis iniquitatum maculas studet temporali afniclione mas lulit. Popnhim aulcm qui eral in ca, eduxil; ct

lorgore : quas in eis porpoluo non vult videri. fecit supor oos Iribulas ol trabas, ot ferrata carponta

« Et cnns(datus osl David nxorom snam Rorsaboo. tiMiisiro, ita nt dissocarontnr ( l conlororontur. Sic

I lugressnsiiuo ad oam dormivit cum oa. Qu;c go- fecil David cnnctis urbibus filioriim Ammrtii; ct rc-

< nuit lilium, cl vocavit nomen ejus Salomon,el vorsus cst cnm omni popnlo in Jornsal>-ni (/ Par.

< Domimis diloxil cum. Misil^pie in inanu Nathan xx). » SiTi-avit cnim cos forratis carpcntis, et divi-

« prophoue, ot vooavit noinon ojus, .\inabilis Domiiio, sit cnliris, slcnt latoros dividi solcnl, (pii cx paU^is

• oo iji;o(l diligorol oum Di)minus, » clc. Kivocavit, ol Uilii oo. licinnJiir. Victoria aulom l:,vo Dini.l iii
107, n. RAUANl MAURI AltCllIEP MOGLNT. OPKiUJ.M PARS . I. m
Aiiiinonilis, qiiain (Iiix suus bcliaiulo inclioavil, scd A • Ammiiid, ngcm Gcssur, • etc. {Kx Hebroco.) Tol-
lox ipse perffcil, quid siguilical, nisi legis iioslri vi- niai paler luit .Maacba malris Absalon, quam dicunt
ctoriani in cnnclis gentibus? Dux enim Daviil conlra Ilebnci a David in prailio caplam, et ca^sarie et un-
liosles bolluin agi!, cum ordo sauctorum pncdicato- giiibus priescisis, secundum lcgein eam uxorem sibi

rum coiitra nuiiuli polcutes sculum fidei opponit. David sociasse(DeM/. xxi), el ex ea generasseThamar
Sed liiiis cerlainiiiis ct trinmphus bolli ad regcia et Absalon.
Chrislum solum luodo defcrlur, quia ipsi omnis < Cessavit itaqne David rex persequi Ab;alon. » In
polcslas et potentia regui ascribitiir : < Dcus est Ilebneo legilur : < Cessavit itaqiie rex exire post
cnim, secnudum Aposlolum, qui operalm" in nobis Absalon. » Voluisse idem David cxirc perhibetur, ut
cl velle et perficerc {Pliil. u); et ipse Iriumphat rediiccrcl Ab^alon ; scd perlractans in corde siio

nos semper iu Cliristo Jesu (// Cor. ii). n Corouam quod quoliens eiim viderel, toticns dolorem morlis
ergo regis populi hostilis David dc capile tulil, et Amnion ci ad memoriam rciluccicl, idcirco cessasse
sibimet diadema inde fonnavil, cum Re.lcmplor no- dicilur exiie posl Absalon, subaudilur, ul eum ad
ster ex contraria potestate regiium aufcrens, sibimet propria revocarel. Quod vero ait, « eo quod consola-
insigne decorum paravit. Qux aulcm melius corona tus esset super Ammon interilu, > inlelligendum esi
veri David inlelligiiur, quam conventus populi ca- B quia poslquam voluit exire posl Absalon ut reduc..
Iholiei, qua; capul nostrum, regem videlicet Chri- ret euin, et viderelur ab co, conpii consolari si.por
sluin, corde credulo nobiliter ambit, el digne con- morlem Ammon. Quandiu enim pulabatur iden
versans dcccntcr coronat? Omnis enim sanctorum Absalon reduci, ut viJeretur ab eo, scmper mors
labor et certamen atque victoria ad honorem coele- Ammon filii sui animo ejus occurrebal. Sive alitcr
slis regis referlur, quia ipse est « cui omne gcnu consolatus fuisse siiper Ammon interitu dicilur, eo
coeleslium et terreslrium alque iufcnioruin fleclitu.r, quod noverat eum flagiliosum et dignuni morle, mc-
ut omnis lingua conlileatur quia Dominus Jesus in ritoque periisse.
gioria est Dei Patris (Phil. u). i Rabbalh crgo civi- CAPUT XIV.
tas est regni Ammon, quac nunc Philadelphia voc.a- Quod Joab pcr Tliecuitem mulierem regem cum Ab-
lur, cujus meminit et Jeremias propheta (Jer. xlix). salon pacijicare studuit.

Interpretatur ergo Rabbath multi. Et Salvator in (Cap. xiv.) « lutelligeiis autem Joab, filius Sarvia;,
Evangelio dicit : « Quia multi venient ab oriente « quodcor regis versum essel ad Absalon, > etc. Cor
et occidente, et recumbenl cum Abraham, Isaac et regis vcrsum esse ad Absalon vidisse dicitur, eo
Jacob in regno coelorum {Mattli. viii). > quod viderit eum idem Joab pro Absalon suspirarc,
CAPUT XIII. ^ et in eo intcllexit, quod cor ejns versura esset ad

InceslusAmmonquemcumsorore sua Tliamar com- Absalon.

misil, quetn Absalon fraier ejus ob lioc occidit. « Misit Tliecuam, et tulit inde mulierem sapien-
(C-vp. XIII.) « Faclum cst autem post hsec, ut Ab- « tcm. j Thecua civitas est, de qua fuit Ainos pro-
« s;don filii David sororem s-peciosissimam vocabulo plieta. Putatur aulein ab Ilebracis vidua avia fuisse
« Tliamar adamaret Ammon filius David, et dcperi ejusdemAmos prophetcT.
« ret propter eam valde, » elc. Incestnm ergo quod « Qiioe respondit : Ileu! mulier vidua cgo sum.
Aminon, David major filius, in sorore sua Thamar j Moriuus est enim vir meus, et ancilhe tu.-c erai.t
confecit, et parricidium, quod Absalon in Ammon « duo filii qui rixati sunt adversus se in agro, nul-
fratre suo perpetravit, quid spiril:»liter significare « lusque erat qui eos prohibere posset, el percussit
possit non invenio, iiisi forle moialiler nos tale fa- « alter allerum, el inlerfecit eum. Et ecce universa
ctum moneal, quod semper caute et prudenter aga- « cognatio adversus ancillam tuam, dicit Trade :

nius, ne forte dominentur in nobis vitia, et princeps eum, qui percussit fratrem suum
« i> eic. In veritatc
peccali, qui falsam pacem periclitanlibus spondet, autem, ut Ilebraji tradunt, bajc mulier vidua duos
ne nos imparalos iuveniat atque ex improviso tru- filios habuit, qui rixati sunt in agro super ha;redita-
jj
cidet. Absalon ergo Paler pacis, sive Palris pax, tem patiis siii, el alter ab allero interemptus; se-
inlerprctatur; Amnion donans, et Thamar amuri- ipsain tamen eadcni vidua in persona David posuil,
ludo, Latine pronuntialur. Qui cnim niembra sua ct diios filios suos in pcrsona Ammon et Absalon.
donat libidini, et senielipsiim tradit servire iniqui- Cognalioncm vero qua; consurrexit adversus filium
tati ad iniquilalem, in peccati aniaritudinem cadit, suuin, in persona cxterorum filiorum David,
licel iiiimicus se quasi patrem pacis ostenlet, el « Dixilque mulier Thecuites ad regem : In me,
prospera provenire pro talibus factis falso promit- « Dom ne mi rex, sil iniquitas, et in domo patris
tal. iNecesse est enim cito ad pcenitenliam post com- « mei, rex aulem et thronusejus sil innocens, » etc.
niissumscelus redeamus, ne forte diabolus, si adhuc Ac si diccrct : Pro eo quod alter filius meus consur-
ebrielali inservierimus, el in luxiim hujus sa3culi rexit adveisus allerum, in me sit iniquitas, si tamen
resolvemur, per obtemperantes sibi malignos spiri- aliqua esse debet; in te autem, o rex David, nulhi
tus in necem nostram conspiret ac morti perpetusc sil iniquitas, quia ahsque culpa es in eo quod ilii

tradat. duo fratres inter se conflixerunt. Et sicul cgo abs-

< Porro Absalon fugiens, abiit ad Tolmai, filium que culpa sum, pro co quod duo filii mei (onsur-

I
 <0^ COMMEiNT. IN LIHUOS IV UKCLM. - I.N LIH. IJ. ,,.(.,

rcxcnmt advcrsum sc, ct inlcifcctus cst alter ab al- A « autciu Sadooli ct uiiivcrsi Icvita; cnm co poit;;,itc8
""'
tcro, i(a cl (u '
absquc culpa '
cs, •
proco quod Absalom . , .„.(..„„ f,£,icpjs
ijj.j^ ct dcpo.siicruut arcam Dd. El
Ammon digiium morle iu(crfccil. ( asceudit Abiatliar, doncc cxplflus cssct
omiiis po-
« Quuj ail : Uccordclur rcx Domini Dci sui, ut < puiu.s
qui c-jrcssus fucral dc civilalc. >
,
|(:co ar-
< non miillipliccntur proximi sauguinis ad ulcisccn- caui Dei dcposuisscdicuutiir, ul
Douunus ab.Vbialliar
i diim, et nequaquam interficient filiuin ineum. » saccrdotcconsulerctur, quovcrsus Davidircdcbcrct.
Itccordatio hic pro juramento posila cst. Ac si dicc- Asccndisse autcm A! iatbar dicitur id est,
orassc. :

rct : Uecordelur rcx promissionis .suae, iino jura- Lt quia oraculum (liviimm non ci rcspoiisum
csl,
nicnli quo inibi pcr Dominuin Deum suum pollicitus
idciico in subsoqucnlibus dixit David utrcportarctur
cst, ut non miiltiplicentur proximi sanguinis ad ul- ar"" Dci in urbcni.
(isccndum.
Dixitquc mulicr
CAPUT XVI.
« : Quarc cogilasti istiusniodi
Seriuilur dc conspiraiione Absalom.
« rcm conlra populum Dci' Lt loculus est rcx ver-
(Cap. XVI.) < Ll ait rc\ Quid mibi ct vobis,
« bum istud ut pcccct ct non rcducal cjcctum
,
:
filii

Sarviic? Dimittilc, ut malcdical, > sed tantuiu

« suum? » clc. Ex boc loco dcmonstratur illud quod
malcdicat. ALisaisolus '""'' VaJam,
paulo si.pcrius dictum cst ' '''"' dixcrat : «
' ''''"'^ ctampu-
'' ^'"1"'-
: « Ccssavit David rcx ire B '

Absalom.
..ost Absalom,
post .
» cst, ..«..v;
id c... ccssavit, ut non cxirctur ab
.1' 1 ,
.
''''' ''P''' ^J"^' ' ^' ^avid aJ Abisai cl ad Joab
rcsponditdiccns : « Qiiidmibiel vobis,fiIii Sarviic? .
aliquo, ctrcduceretur Absalom. Indc aitnuilier < Et
:
Ac si diceret : Nunquid vullis inlerfiocre istum.siciit
lociilus cst rex veibum istud, iit peccct ct non re-
intcrfctistis Abncr? « Doininus ci.im piu'ccpit ci ui
ducat cjcclum suum. » Quod vcro ait : « Qnare co-
« malediceret David. Et quis est
quarc qtii dicat,
gitasli isliusmodi rcm contra populuiu Dci?
popu- »
« sic fcccrit?
Subauditur, quare sic fcccril non »
lum Dei vocat cumdcm Absalom, sivc cos qiii cuin ,

Dominus, scd Scmci. Scmci, qui inalcdixit David,

illoierant, qui quasi caplivi ctcjecti crant, eo
quod ipse cst ( ut Ilebnci dicunt ) Nabaatb palcr Jcro-
non reducerentur ad Iiaireditatcm Dei, nc fortc
,

boain, qui filius Gcmini dioilur, cl in zclo

coacti diis alienis in terra donius
aliena servircnt. Ncc
Saul malcdicebat David. Nomen vero avi ejus Gcmi-
vult Deus pcriic animam, sed rctractat, cogitans nc
ni fuit, cl ipse Semei ex tribu Ephraim
percal penitus, quia abjcctus est. filii Josepb
Ac si diceret :

Dcus pcccatores,
cxstilit, undc ct idem Scmci ad David : < Priiuus
qiii a diabolo captivi deliucntur, ul
ad sc convcrlautur, vocal. Eltu, qui
quoque vcni boiie de oiiini
tiiLu Joscpb (// Rcg.
eum imitarj de-
bcs, curnon co modo agis?
iix). Cuni aulcm venisscl CbusaiAracbitcs, ami-
> t

Q f cus David,ad AbsaIom,loculus est ad euin Salvo,

CAPUT XV. :

« rex, salve, rex. Ad.iueniAbsalom. IKccost, inquit,

De conjiiralionc Absidom contra David.
« gratia ad amicum tuum. » In Hcbra:o logilur
(C.\p. XV.) Post quadragiiita
i
autem annos dixit :

« ILcc, inquit, niisciioordia tua aJ amicum tiium

« Absalom ad rcgcm : Vadam ct rcddam vota mca, ; »

non aflirmaiido sed negando pronuutiandum csl.

I qu3D vovi Domjio in Ilcbron, clc.
,
i Quadragcsi-
Ei csl sensus: Miscrioordia cst aul dici debet,
nius agcbatur annus cx co lcmporc,
quo Saul Nobc quoj
David ainicum tuuni dimisisti, ct cuni co non isti?
civitatein cum
saccrdotibus ocloginta quinque pro-
plorDavidintcrcmit(/ Hcg.wu). Et idcirco bic idcm CAPLT XVII.
quadragcsimus annus poiiitur, ul monslrctur divi- Scquilur ul supra.
nam ullionera suscitari super David, co
(luod Abi-
(Cap. xvii.) I Dixit Acbiiophel ad .Vbsalom Eli- :

mclcch saccrdolcm fcfcllit, ct propter cum tot sa- gam iiiiiii ciuodcoim millia virorum, ct consurgcns
ocrdotum c;cdcs fac(;c fuorint. Cavc, Icclor, plcrosque porscquar David bac nootc, ct irrucns suporciim,
incndosos codiccs,in quibus sciiplum iuvcnitur quippcqui lassus cst rosolutis pcdibus, pcroutiam
:

Post quatnor; non jtost (inadraijiula aunos. In vc :

cum. Cumque fugcrit omuis populus qui cum co ,

racioribus voro codicibus, ct in Ilebraioa cst, pcrcutiam rcgom dcsolatum, el

vcrilate,
«
rcducam uni-
nou qualuor ,
scd quadraginta soribunlur anni. Si ^* ^ '''>>'"" l'"i"'''"",<|"Oi>i<Hlo omucs reverlisolent. »

<|iiisvcroooiiicn(iosusoosdcmquatuoraimosaslrucre Soilicct sicul rcvcrli suloiil hi qui, aniisso in

pradio
>oIiicrit, ab oo tomporc quo
Absalom Amnioii regc, rcvortunlur, sicut uui\crsus popubislsrad
fia rc
Irom snum intcrfcci^, usqueadillud vcrlclur ad to.
tcmpus (luo p;i-
«ridivii : . Vadam el rcdd;im vola mea, qiuv vovi « Et cuinoooidcril unusquilibotinprinoipio, audiol
Douiinoin llcbron, , pcrspione sc crrarc, « (luiounquo audieii(,otdioot Facla cst plaga
si diligiMi- :
in po-
lor porsorulatus fuorii, iuvoiiict, pulo soqiicbaiur
oum uli^iuo Absa- ' (pii Absaloin ; cl foitissimus
bun, iiKerloctoAmmon, inCossur qiii(ine, cujus res esl quasi loonis, pavorc solvc-
apud Tolmai le- <

gom (ribus aunis, ot iii Jerusalcm, « tur. » In llobr;vo ila habctur Et fortissimus ipsc
inde revocalus : «

noii viso patio. duolms nioiaius fuorit aimis, ct sexlo oiijus cor ost quasi looiiis pavorc solvotur ; » quod
anno faoioui palris vidorit. iion aflirmando, scd no^aiulo pronunliandum est.
cum oi contra pcrduol-
lionom pnvparavcril. Votum namque sc Eoriissinuis islc David inlolligcndus csl, quod ot sc-
vovissc
inonlioudo dixit, id csl oralionom (|uonlia doolaraiit
f;»oluruin in looo,
qnoiT.iiiiosouiit Abiabam. Isaao, oi Jaool). < Vonil < Soi( cnim omnis Israol forlCHi ossc palrcinluum,
rArnoi. CIX.
 ) ,

„. B. UADAM MAl lU AUCIIIEP. MOGlJiNT. OPERUM PARS I. lOg

A scd cum David fi,i.>litcr pcnnanscrunl. Intcrprclalur

. c'lrol.uSU)Somnes.iuiciimeosunl. Jonathasaulcm
aiitcmCbiisai/iSf/iJops/Aracbitcs^/oj^^/i^iu/omia.niiic
« et Af^liimaas stabant jiixla fontcm Rogcl. Abiit
quoque Propliela scripliim cst : « Yertit yi']lliiops
rmcilla, et nuntiavit cis ; et illi profccli sunt. » iii
i

cum pannis ad pellciu biiaiu {Jer. xiu). i Et in Psalmo : « Jitbiopia,

Rvc ancilla, quasi lavanili gratia,
iuquil, fcstiuet manus cjus dare Deo {Psal. lxvii). t
fontcm Rogel ierat, utpenilus res non (leprehencie-
Qiiia gcntibs populus poslquam sc nigredinc pecca-
relur. Puer aulcm, qui rem indicavit Absalom,
fllius

loniiu exuit, nuuqiiam a lcrgo Domini rcccssit.

cjusdera ancillae parvulus dicitur fiiisse. David autem
Qiiod aulem concubiuas David, quas ipse ad cnsto-
vcnit in castra, qu.TC Manaim llebraice lcgimtur:
diciKiamdoummdiinisit,stuprandocorrupit,significal
in quoloco obviam fuerunt aiigeli Dei Jacob,sicutin
quodapostataaugclus quosdam, quividenlurrcgeic ct
Geiicsi scribilur « Etvocavit Jacob nomen loci Ma-
:

vero, juxla custoJirc populumDei, ba.M'elica pravilalc scduccndo

liaim, id est caslra {Geii. xxxn). > Ilocc
dceipit. Ad quas tauien David ullra non iiigrediliir,
Uebraei scnsun, sccundum bisloriam dicta suiricianl.
sed in custodia posilis alimcnla prsebet. Ipsa; quoque
aulem si;cundum allcgoriam cousidcrari
Cffilerum
fdius Ab- jn viduilate viventcs clausae sunt usquc ad diem
oporlc! quidillud significet quod parricida
"—
dcclinans mortis suue. Quia cum bacretici, a via veritalis ober-
sa palreminsequilur. Primo
om naireniiubcipiiun.
salom pater
riiiiiu ^/-ni-i ejus
^ju-j
r ,,„,. c„„'
••
nmles, dcuuo ad cam rcdirc dissimul.nl non su .
i i •

r„git ante faciem ejus, securus de victoria,

quia B
magno digni cohaljilalione Cbrisli, sed clausi,idest, scparati
scicbat impium pcrire, quem etiam flevit ille
erunt, a consortio ejus alieni. llle tamen, « qui solem
luctu, et deploravilcxitum parricidce. Scribilur enim
se filii. Et suum oriii facit super bonos ctnialos, cl pluit super
fugisse David a facie bellantis adversum
Domino di- justoset iiijustos {Mullli. v) , i. non reuuil bencficiis
alibi scriptum est dc populo Jerusalem,
ipsi autem suis paslum talibus iu boc nmndo praebcrc, ul pcr
cente : < Filios eautrivi cl exultavi ;

impius collala beneficia occasionem Iribuat convertendi.

t=prevcrunt me {Isai. i). » Filius crgo ejus
eum tra- Quisquisfi.lelium divinac graliaiiilustratione coiupun-
tropice accipi potest Judaicus populus, qui
ante jam dictum est ctus sanclo desidcrio de imis ad summa vebi su-
di jit, Absalom aulem ( sicut
periisc contemplalionis pcnna suslinct, sanctorum
iiitelligilur pa/ns;)aa;. Quod mirum vidctur in hisio-
prtccedcntium palrum gesta ante mentis oculos
ria, quemadmoilum possit inieliigi. palris pax, qui
Sed qui diligenter alle- ponat alque in eorum se imitatione exerceiido
,
pairem bello est pevsecutus?
proliciat et quod in prscsenli tilillat cx vitio
goriam inlendunt, inspiciunt Absalom essc Jerusa-
,

vel prsteritorum malorum

memoria reprimat ,
a cujus
lera, quae cliam et ipsa pax interprctatur,
veldonorum
.-.. pi-aeceJeulium consolalione reslinguat,
facic L.nnsius
•acic quando patiendoeam
fugit, quaiiuo
Cbristus iiigii, deserens.
paut-iiuuc.im u<.acn.i.c, « ^
ut dictum est patrum pr«;-
in gentibus per fidem secessit. Alii Absalom
Judam C vel ctiam imitatione ( )

ccdenlium provocetur ad meUus. Quod necesse

proditorem accipiunt, quem lanla et admiranda pa
est ut
exemplis evidentioribus
sicut proposuirnus )
lientia Christus pertulit, tanquam ejus cogilationes (

qua-
cum adhibuil in convivium, in quo cor- approbemus. Ul enim unum de mullis loquar,
isnorarct,
tenus sludiosus lector multa in uno
intelligat, quis-
poris et sanguinissui figuram discipulis commendavit
qiiisvcrborum conlumeliis pressus, cum virtuicm
ot tradidit. Quod denique in ipsa traditione et oscu-
patienli:^ servare non sufiicit, David factum ad me-
luui acccpit, bene inteUigitur pacem Cbristum exbi-
qucm cum Semei tot conviciis ur-
buis3£ tradilori suo, quamvis illc tam sceleratse co-
luoriam reducat,
geret, ct armati proceres ulcisci contenderent,
ait :

gitationis iiilerno lello vastaretur. Et idco Absalom

quam Quid mihi et vobis, filii Sarviae? Dimitlile eum, ut
n:tSiis pax dicitur, quia pater habuit pacem,
«

malediccrct
nonbabuil; Aehitopbel igitur, qui recedens a maledicat. Dominus enim praccpit eiut
ilie

hajreticos signi David. Et quis cst qui audcat dicere, quare sic fe-
I)avi-J, ad Absalom transmigravit ,

« Dimitlite eum, ut
malcdicat
rccedentes a tramite veritalis, se sociaiit ceiit? » Et paulo post :

ficat, qui,
respiciat Dominus
juxta pra;ccptum Domini, si forte
bosli anliquo, et subsequuntur errorem. Interpreta-
afnictionem meam, et rcddat mihi bonum promale-
lurautem Achilophel frater metis cadens; Gilonites
^ dictione br.c riie boaierna. » Quibus profecto vcrbis
M<iTO,transmigravil, contra quos Propheta increpans
indicat, quia pro pcrpelrato
Bersabea; scelere, ex-
dicit : < In Domino confi.lo, quomodo dicitis animfp
coiUra se filium fugiens, reduxil ad
ani-
mese : Transmigra in monlem, sicut passer {Psal.x) ,
surgenlem
et ocquanimitcr per-
clc. » El merilo lales laqueo doli
atque malitiae sua; mum malum quod perpelravil,
quod audivit, et contumeliosa verba non tam
luiil,
vitampropriam finiunt, qui alienam pravis suasio-
purgari,
sicut Achitophel in convicia quara adjutoria credidit, quibusse
iibus corrumpere satagcbant ,

alicna, vita; sibique raisercri posse judicavit. Tunc eniin illata

propria domo suspcndio intcriit, qui in
mentis a i
Qui fodit convicia bene toleramus, cum in secreto
David insidiafus est. Unde scriplum est : <
videbitur,
dn male perpelrata recurrimus. Leve quippc
f;;veam,incidit in eam(Ecc/i. xxvii).» Et: insidiis
quod injuria perculimur, dum in aclione nostra coii-
suis capicntur iniqui. » Cbusai vero Aracliilcs, an-
Sicque tit
spicimus quia pejus est quod meremur.
tiquus amicusDavid,sinnificat creaentes exgentibus,
contumclilsgratia n.a^is quam ira debeatur, qua-
.-iiii licet cum Absalom aUquando visi sunt, tamcr ut
decUnari
rumintervcntu, Dcojudice, poena gravior
pravis ejus opcribHS non communicantes, nec Achi-
Jonathas qui inier-
lopliel jniquissuggcsliouibus unqnain consenlienles,
posse co d tur. Quod autem
.. ,
 loy COMMKNT. IN MBROS IV RIXIJM. - IN I.IB. fl. 110
prcloliir columbw donnm, cl Acliimaas, qtii inior- A < supcr facicrn omuii icrr.T, cl iiiiiho plurcsciaui
nrf>l'itnr
prolatiir fralcr nmis quh,
irnlpr mcus /:tiix nr.i
qiii ad
;ul f>Yi>lnriii(!iim fn_
cx|iloraii(!nni fa . /•..<.<.
qiios ..li..,. ,.„, _ i. ._i_ . .. .
t saltiis consuiiijtseratdo populo, quamquos hi
fliimAl:salom el Davidicnunlianclum decreli, fiigicn- « voravcrat gladius in bcllo , elc. 1 Sallum hunc,
lcs Abs.ilom, docliiiavcriint in domiim ciijiisdam viri qui plurcs consuiiipsisse quam gladius vorasse lc-
in IJaluiiini, qiii hahclial puteum in vcslihulo suo, giUir, heslias fciocissinias, qiue in sallu cranl, IIc-
ol dcsoendcninl in ciim, « Tulit aiitom mulior et c.k -
hi.oi aulumanl, a quihus plurcs coiisiimpli quam a
< pandit velamcn Siipcr os putci, quasi sicoans pli- gladio vorati fucrinl,
i sanas, ct sic ros laiiiil, » non sine myslcrio essf « Accidit aulem ut occurrorcl Absalonl scrvis Da-
crodendum ost. QMJd signilicant isli duo jiivonos, « vi;l, scdons mulo. Cumipic ingressiis fuissclmuius
Jonalhan vidolicol ot Achimaas, nisi cos qui pcr gra- « siihlcr condcnsam quercutii ct niagnam, adh:csit
tiam sancli Spiritiis rcnali, et in niimcro fralruin « capul cjus quorcui, ol ilJo suspcn.so iiilcr ca-luni ct
ascripti sunt?qiii roocdonlcs ab Absalom fugiunl, « leiram, mulus, cui inscdcra!, pertransivit, clc. »
onin inaligiios spiiiluscvadcrequ.Teriml. Ili crgo sl.a- Ouid signilicat, quod Ahsalom , mulo fugicns, in
hanl juxla fontini Rogol, qui inlcrprclalur /n.s/1.5 vcl qiiercii pcr
crcsaricin oapiiis suspcnsus cst, nisi quo:l
(icorsum, ciim luclum ct dcspcctum iii hoc miindo ap JuJ;oi slullitia'
« " -^ carn:ilis sensus iin.uiiiut.iuo3,
^""'•"'.j .3<-"ouij iiicunibeiites, proptcr
nropici
pelunt habere, pioptcr cadeslis rogni desideriiim. B supersliliositatcm Pharisaicam lcgcm corruinpoiiios
« Dcclinant crgo conoilo gradu fugicnlcs in domo p.ripsam, quain ad corrcclioneni vil;£ accipcranl,
« cujusdain viri iii Iialnirim ((|!ii locus intorprctatiir niorlis occasioncm habucrunt? Undc
cl Salvator in
eleclus, sive JHWHis), oiim adolosooiiti;c lempora in Evangclio dixii ad eos Nolilc arbiliari
: « quod ego
memoriam rodiiciiiil. < Dcscondunt in puteum, qui accusalurus siin vos apud ratrcm mcum. Moyscs
« craiit in vesiiliulo, » cum panitenliae sc iHimilitcr cnim in quom vos
, confidhis, ille vo3 accusal
subjiciuiil, qii.c cuiiclis noccssaria est in hoc tcm- {Juun. v). . Joab crgo in cor Ahsalom ircs lanceas i;i-
pore, anlc fiiiem scilicol pr;escntis vilji. « Et cxpan- figit, cum aniiquus hostis supcihiam , avaritiam et
« dit inulicr velamcii siipcr os piilci, » ciiin Kcclosia inviuiam sou perrijiiam iii cor Judaici pop.ili iinini-
preciim assiduilatc dclicta juventutis et igiioranti;c sit, qua; illis maximccausa pcrdilioni:; orahl. S',!j,cii;i
suoruin filiorum ahscondorc cerl;\t. « Ouasi siocans fuorunt, qui iii conlcinptuin Dei idola fabricaverunl.
plisanas,» oumcarnis lascivia:i!t:orco;ilincnli;e rlgo- Ciipidi fuoruiit, qiii ics liansilorias viriutum dclicii^
lem slriiigil. . El sic rcs lalcl, > traiisgressionis vidc- piLopoiiebant. rc.-fiJi vcio et invidi fuorunl, qnod
licel humaiia» vil*, (juia per assiduitalem
prccum in non solam diclis
prophclarum ropiignabani, logis ct
coiiii)uiKlioiie lacryiiiaruiii (;i por casligalioncm
,
scdcliam ipsius Salvaloiis pracsentiam sp.oinchant.

perseculione anlimi hoslis

HCrseculioiift antiqui inci c n..r,!n,.i; i;i _ ..
" '^..^111. iii.it iii pasMO
prolecli lihoianiur ne
.

siia blasphcma voce ad Pilaium dichant « Non

« Cuinquc vcnisset David in castra Madiaii, :

Sohi h;:hemus rogeni , nisi C;csaroin {Joan. xix);

filius Naas dc Rahhalh filiorum , ei :
«
Animon, cl Machir Si hunc
« dimitiis, non es aniious Casai is {IbuL).
« filius Amiol de Lodabar, »
et Bcrzclai Galaadites dc
Ab.>alom quoque post inlcrilum, in
« Rogelim, ohiulerunl foveam grandem
ci stiatoria, ct t;ipoiia, ct vasa
missus csl, cuin iniquus quisquc posl
« fictilia, frumcntumclhordciiin, clfariiiampolontam obitum carnis
in lacum iiifor:ii mcrgolur.
ctfabam,ot h ntom, frixum Siipcr qucm acervus la-
«
ciccr, ctmcl, ctbu- pidum congorilur, cum durilia menlis siuc illi appro-
« iyrum,ovcsctpingiiesvilulos, dedcruntquc
David balur. David cigo exslinolum
« ct populo qiii oiim 00 orat Absalom ploravii, ouin
advosoondiim. Siispicali iiitoriliim populi Judaici Dominus
eiiim sunl pnpul;,;n flevit, sicul in -
Evan
« fame ct sili faligari in dcserlo,
golio logiiur : quia « vidons civii;aom Jerusalem,
. ctc. » Isle Sobi niius fuil Naas rogis, fle-
cum quo pugui- \il super ilLim {Luc. xix). , ciijus miseria' in lanluni
VilSaul. Ipsooiiain
Naasfocitmiserioordiam cumDa- compassus cst, ul eliam usiuo aJ
morlem cruois in
vid.quando lugioliata f;ioie Saul. Quo morluo, dixil crudliione ejus ei cura salulis suai
)a\id: l<aoiain mi.<cricordiam pormanserii.
.
cum Animon, sicut
'out palor CAPliT
^'-^^^^ ^^^'
(^jns mcouin (// Hcg. x). , Inlorcmplo » . ,
,, , .,
XIX.
vero a David Ammon, "'""*"'"
(pii oi in decal vandis srrvis ''^''^ '' ^'
suis injuiiam looorat.
,"h!^'Z f 'iT'' /" '''''i'H

consliluius cst 'n!!!^.-':!:^!ji^'^'.'' '

''' ^""^l>-'"ione Scba fi::i
ab co:!cm II!!viI Bocliri conlra David.
''locoliaiiisisle Sohi, quia ad
David logilur cum (Cap. XIX.)
<;xUcM-.9 . Venilque univcisus pKjpulus cora:i.
vcnisse, et straloria,
ot i;q,otia, ct va.i roge; Isra.l aulom fiigii in
''^^"':», cl oatcra, qiuv scquunlur lahornaeula sua, ctc. ,
oi obtulissc.
L.iiversus pop:iIus, .pii coiam roge venissc legiiur.
CAPUT xvni. In suiit qui cum Da\id pormanserant. Quod
Oe pugna senorum David vcro ail
•

contra hrael cl ncce \bsa. Israelfugilin labcrnaoula

< s;ia, , hi i.uolligon.Ii s.mt
(CAr. xviii.) q;ti cum Ahsalom perduellione rehollos exstilerani
. Iiaq.o cgrossus
cslpopuius in oa:n-
-..l.-; »sraol, ot « Miphihosotli quoquo liin.s Jonalhan descendil
'
«;;-;• riotum cst pr;;iin„, i,',
in s;.h„ ooonivim
L.liraim. M
o;rsus osi ihi populus
Israol abexor-
« rogis iliotispc.i.bus. , El noiandumq- o I

cit.i ,)avKl. (:.o,aqno non Hlotis, soJ, .«//o.ris

in IIohr.vo
« ost phiga n.agna logiuir /.orf/^.,.
in die illa vi-
'"'" ">'"".".. F"i« aulom ihi loco.al.;amqucsibi iilom .MlpJ.iboseU.
•
,>,,vii,„u dispoisum ( ui il^loW
i.>««!.nu) i;gnc(.spe.W, q„ihus uti qu.isi pro naiu-
 ,

i'A H. RAwANi MAUUl ARCIHEI'. MOGUNT. Or-ERUM l ARS I. i i'-2

lalihiis sololial, sicnt solcnl faccrc claiHli, qncinad- A vid, boc cst, ab Ecclcsia scmelipsuni scp irabat, cum
iiio-.liun ct illo oral. • ojus convcnlum cxsecrando spcrncbat. llic crgo posl-

I Ait aulcm rcx ad MipliiboscUi : QuiJ ullra lo- qnam per nmlicris sapienlis suggeslioncm , boc esl,
i (lucris? FixuMi cst, quoil locutus suin. Tu cl Siba, s|iirilalis doclrina; eruuilionemcapjlSiba absciilcrat,

t (lividilcposscssioucs, ctc. » In llchr.co ila lcgitur: boc csl, (Habolum a corde suo abjecerat mox a.i ,

« Dixi, tu cl Siba, dividite agruin. i Pro co quod David revertitur, cum Ciirislum Filium Dei corde
in iioc loco David iinnicnior fuit amicitisc cl f(Edcris, crcdulo vcncratur.
imo juranicnti, quod liabuit cum Jonatban, ct taincn CAPUT XX.
crudclc dcditjudicium,diccns : t Tu cl Siba, dividitc De eo qnod Joab Amasam dolo tnterfecil.

asrum » idcirco Roboam ct Jcroboam diviscrunt

,
(Cat. XX.) i Dixit ilaquc Joab ad Amasam: Salvc,

cjus rcgnum. Mipbibosctb enim in Samuclis libro j mi fratcr, et tenuil manu dcxtera menluni Amasa;

lcgitur, cl intcrprctalur os vcrecundum. In Paralipo- « quasi osculans eum. Porro Amasa non observavil

mciion vcro (/ Par. viii) idem Mipbiboselb Mcri- « gladium qucm babebal Joab. Qui percussit eum
l)nal lcgilur, et inlcrpreialur, inujinn cum Attissimo. « in lalcrc, et cffudit intcstina ejus in tciram, cl
I/iii'^ans eiiim cum Altissimo, id csl Deo, fuisse di- « niorluus est, nec secundum vulnus apposuil, elc. »

oitur, eo quod David rcduxissel cum pace. Et quod B Quid quod Joab Amassc mentum dextera maiiu
cst,

ait idem Mipbibosetb regi : « Etiain cunctaaccipial, tenuil, sed sinis!ram ad gladium lalcnter niitteus,
j postquamreversus esl dominusmeus rcx in domum cjus visccra cffudiljuisi boc quod patcnler dalur in-
« incain pacifice, t non boc dixisse suspicalur gra- leHigi? Dextera namque mcntum tenere est ,
quasi

tulanti animo, scJ insullanti, el quasi conlra Deum cx bcnignilatibus blandiri. Sed sinistram ad gladiuin
nmrmuranti, eo quod David Dominus in pace redu- miltit qui lalcnter ex malilia percutit.
xisset. CAPUT XXI.
« Et ait DerzcUai ad regem Quot sunl dies anno- :
De fnme trium annornm conligerat in Israel ob(jucc

e rum vittc meaj, ut ascendam cum rcge Jerusalem? inlerfeclioncm Gabaonilarum, quos Saul quasi zeio
interfecit, in cujus rccompensatione stirps delela est.
Est aulem scrvus tuus Cbamaan, ctc. In IIcbra;o:
«

Ecce scrvus tuu^s Cbamaam, ipse vadal tccum, do-

»
— liella guatuor-David contra PlnlislKOs, ubi reperti
sunl viri slatura proceri, in quibus unus eorum se-
«

« minc mi rex. » Cbamaam Intcrprctalur suspirans. nos digitos Itabuit in manibus sive in pedibus.
Quandiu cuin patrc permansit, suspirans vocatus (Cap. XXI.) « Facla est quoque faines in dicbus
csl. Postquam vero in doctrinam David rcgis Iransiit, « David tribus annis jugiter. Et consuluit David ora-
non Chamaam , sed Chanaon (quod interprclalur « culum Domini. Dixitqiie Dominus : Propter Saul
fidclis) appellatus csl. Sermo dicitur in vcteri pro- Q « et domum ojus sanguinum, quia occidit Gaba(milas,
verbio : « Qui interrogant, interrogent in Abela , ct « etc. j Filii Sanl, qui cum Doegldumaeo dum adbuc
sic proficienl (// Reg. xx). » In Hebraeo non babctur pueri cssciit, saccrdolcs cl Gabaonitas in Nobe occi-
provcrbio. Iste sermo, sermo legis cst, in qua jubelur derunt, bi sunt : Arinoni cl Mipbiboselb, quos pc-
a Domino per Moyscn [Deut. xx) ut quando ingrcs- perit ei Re^pba,filia Aia, ct quinque filii Michol fili;ip

suri essent lerram Chanaan, et genles delcturi, pri- Saul, quos genucrat Adii.'ili filio Bcrzellai, qui fuil

nium yacem offerant. Et si pax ab eis recipcretur dc Molalhi. Quoerilur, cur filii Micliol dicantur, cum
jiacem recipienles tribularii eorum efiicercnlur. Et non Micbol, scd cjus soror Merab uxor fuerit Adrieli

si pacem non recipcrent, tunc a filiis Israel delcren- filio Berzelhii ? Quod ila solvitur : Merab quippe eos
lur. Idcirco exclamasse niulier sapiens de civilale naturaliler genuil, ci Micbol uxor David, qua; ci

ferlur : « Nonne ego sum, quse respondeo veritatem JEg\A dicitur, eos in loco filiorum nutiivit : et sibi

in Israel, et tu quairis subvertere civitatcm ? s Quare in filios adoptavil ; idcirco ejus filii dicuntur. « Filii

praicipitas haereditatem Domini ? Ac si diceret: Cur « (luippe Israeljuravcrant eis, ct voluit Saul percii-
vis destruere civitatcm banc, anlcquam paccm in- « tere eos zclo quasi pro filiis Israel et Juda , » di-

lcrrogando offeras, sicut in lege jubetur? Cur etiam ccns, Josuc gralis eosdem Gabaonitas vivere perini-
eamdem kgem in nobis Israelilis servas, quae
D Israel et Juda pradam eorum injusle
noi: sisse, et filiis

in alienis oliin servata est? Reditus itaque Israelitici abstulisse {Jos. ix) ; idcirco cos perimere jubet, quasi
populi ad David post intcrfcclioiicm Absalom , non pro zelo Israel et Juda. Ilujus ultionis causa in Ga-
nisi reditum prioris populi ad Cbristum post inter- baonilas Acbimelccb sacerdos exslilit. Ilistoria hiec,

itum pravorum magislrorum significat. Siba ergo fi- qua>, famem factain in Israel propter Gabaoniias oc-
lius Bocliri, qui populum seducendo a David avcr- cisos figuralitcr narrat, significat sterilitatem bono-
icbat, quem meUus quam errorcm significal, qui in rum operum in plebibus proplcr negligentiam docto-
Synagoga Judeeorum diutius dominabatur, et a vcri- rum,qui non procuranl pastum verbi Domini impen-
latis auditu populum subvertebat ? Interprctalur au- dere subdilis, dum inserviunl cupiditatibus lcrrenis.
teni Siba secta, a secando , non a sectando. Hodm Unde et, secundum Piophetam , « Non famem , n(.'C

auteni interpretatur, primogenitus meus. Israel crgo sitim aqua; patiuntur, sed famem et sitim audicndi
de quo sciiplum cst : « Filius meus primogenilus verbum Domini {Amos vui). » Necantur ergo Gab:~tO-

Isracl, qiiem eduxi dc .^gyplo {Exod. xx), » Sibain, nitx., cum studium ccrtx' convcrsalionis , et rcsta;;-

id esl, eiTorcm seculus, se scquesliabat a tiomo Da- ratio pdt^nilonti;!» post lap.^um ab incauliF pM' h;t're-
,13 COMMLNT. JN L1151U)S 1\ UEGLM. — IN LIB. II. Hi
spiriHis. Gabaon A tom ipsiim Adcodalum Ephaii appollavoril, voi aliiiui
licos sive \Kr iiialignos snblraliilur
Gal)aonilx qiiomlibol hoc nominc notavorit, inccrtiim cst.
cniMi collis mwroris inlerprcfalur. El bcnc
Quartum bellum fuit in Gelb, in quo vir cxccl-
liicuntur, cum (lesitliosi (luiciuc posl pcr-
«
inlcrfccli
dclu- siis, qui senos iiianibiis |)odi!)US(|uc habcbat di-
pclrala sccicra vana spc securilalis a diabolo
« iii

Facianuis niala, ul vcniant « ^ilo<;, id ost, viginli cl qiialuor, ct erat dc goiiore

(iunlur, qui dicunl < :

!^^'l « Arapha, blasphomavit Isiael. Porcussit aulcm cum

bona, (luonmi (laniualio jusla csl (/{om. iii)- » «

Samaa, fralris David. Ili qualuor

Kcspiia, ) (iu;J! intcrprclalur ncoslralon, sive cursus, « Joiiathaii, lilius

lollens nati suiit de Araplia in Geth , fcl cccidcrunt iti

« filia Acliia, » «lui intcrprelalur fraler ejus, t «

i cilicium subslravit sibi supcr pclram, doncc

slilla- « manu David el scrvorum ojiis, ctc. > Qiiid aiitciu

supcr cos d(! ca;lo. Et iion dimisit avcs (liKiliior bclla isla David ot scrvorum ojus coiilni
« rct a(iua
signilicanl, nisi bcllum Cbrisli (luod
laccrarc cos pcr dicm, nc(iue bcslias pcr noclem; l'ala;sliuos
> ,
«

sanctorum talibus succurrciis, omni lempore istius vilaj in niembris suis coiiln
cum pia sollicitudo
porlidos quosiiue islius s;eculi, et contra spirilalcs
rigoic j(!Junii aKpic iiislanli;e prccum iiicumbit, do-
noquitias inccssantor agil? Licct ciiim fastus mun-
miscricordiam Dci impctict supcr cos de cojlo,
iiO(-

(•ompcsccns vi Idicct pravos bomiiics ncc nonctma- danus, vcl protcrvilas malignorum ^pirituuiu sc cri-

ligiios spiritus pravis swggcstionibus coruin vitam C gat contra Ecclcsiam Chrisli, omnis tamcn princi-
iillcrius corrumpcrc. palus advcrsariorum vcro David, hoc cst, Ucge Cliri-

«ractumcstaiitcm rursum prajlium Pbilislinorum sto impcrantc, ac pra-lia scrvorum suorum dispo-

i advcrsum Isracl ct desccndil David cl scrvi ejus

, ncnlo, cedit, et omncs advcrsarii vinciiiitiir, prosler-

« cum co, cl pumiabant. Dcficiente aulcni David, iiunlur aique ad iiihilum redigiintur. Undc Psalmisla
cx persona Ecclcsia; confidcnler dicil Vaiia salus
Jcsbibeuol), (iiii luil dc gcnerc Arapba, cujus hasla : <
<

i trcccnlas uncias appcndcbat, cl accinclus crat cnse homiiiis. In Dco faciotnus virlutom, ct ipse ad nibi-

cst pcrcutcre David. rrx-sidioqiie fuil lum doducel tribulantcsjios {Psal. lix). i
<-iiovo, iiisiis

« Abisai filiiis Sarvia% ct porciissum Philisl;cum in- CAPUT XNII.

i lcrfccit. Tunc juraverunt viri David, dicenlcs :
Canticum David, quod canlavit Domino in dic qna li-

< Non cgredieris nobiscum ad bellum, nc cxstinguas beravit cum de tnanu omnium inimicorum cjus ct

i liiccrnnni Isracl. Sccundum quoiiuc fnil bclliim in

de manu Suul.

i Gob contra Piiiliskcos. Tiinc pcrcussil Sobochai (C\p. xxii.) * Locutus cst autcm David Domiiio
i (1e lliisatlii Saph dc slirpc Araplia. Tcrlium (iiioquc « vcrba carminis hujus, in die, qua libcravit cum
< fuit bcllum in Gob, contra Pbilist;cos : in qiio per- < Dominus de manu omiiium inimicoriim suorum,
i cussil Adcodalus lilius Saltus, Polymitariiis, Bclh- « ct de nianu Saul, ct ait : Domiiius polra mca, et

« Iccmilcs, Goliat Gcth;THim, ciijus hastile bastac cral « robiK- mcuin, ct salvator iiious. Dous Dominus for-

« quasi licialorinm tcxontium, clc. » llcbr;vus crgo « tis meus spcrabo in ciim, ctc. > Qua;rilur aulcm
:

de Adeodato ita cxpoiiit, dlccns: Gob enim iiiterpre- cur solus dccimus seplimus psalmus cx libris Ucgum
latur lacus. Idcirco hicus, quia siciit in lacum loomim repcriatur consoriptus ? Ncc immorilo psabnus isle

(|iiis miltitur, ita somctipsum conlra Goliath David in Uognoriim libris solus rcpcritur, qiii logiium iltius

misit. Adoodatus ipso cst David. Idcirco diciliir Adoo- signilicat, ubi adversarium non habemus. Tiliihis

(lalus, quia a Doo cst clcctus in rcgnuiu. FiHns sal- cnim ejus est « In die qua eripuit cura Dominus
:
,

ins, quia de saltu, ubi oves pascebat, csl cductus. (le inanu oinuium inimicorum cjus et de manii
l*oliiiuHarins, (piia do gciierc Bcsolool niatcr cjiis ;>aul. > Quis oniii) liguratur in David, nisi ille qui

fiiit. /yt'//i/('t'mj7t's, quia Nocmi ctUutb tcmporo ubor- vonit secuiidum carnom cx soniine David? Qui uli-
latis rcvors:e sunt in Bothleoiii (IxWli. i ). Et (piia quc in corporc suo, quod est Ecclosia, adhuc palilur
panis c;uisa Uiitli Booz nota est {liulh. ii) Etproptcr- inimicos ; undc cl illud pcrscculori, quem voce in;\-

ea idom locus (lomus paiiis vocatus csl. Qiiod voro clavit el in suiim corpus inijicicns alitiuo inodo man-
Adoodatiis ipse sit David so(|ucntia doclarant, ubi ducavit, iiitonuit do cado : « Saule, Saulo, (juid inc
Yf
ail : « Ili (iiiatuor nati sunl do Araplia iii Gcib; ct persciiuoris {Act. ix)? » Quando atilcm cripiiur boc

( cccidcrunt iii manii David cl scrvorum ojtis. i corpus cjus de inanu omnium ininiicoruin ojus, nisi
quoque haiic Arapham matrem gigantcm, Or-
Jiukci cum et illa < novissima iniraica destruelur mors ( /
pham nurum Noomi osso arbilranlur. Nolaiidiim au- Cor. xv),>ut porvoniatiir adrogntim Doi. « Dominus,
lem (iiiod Josophus hisloriograpbus Jii(!;oorum, iibi iiiquil, polra nioa, ol robur meum. » Psalmus bic
istins looi in libro Anli(iuit;(lum soplimo inominit, uiii lanlum non polosl convcnire pcrsona;, scd qiia-
iii diiobus pridiis contra Pal;«stinos poraclis concor- luor divisionibus subjacobit. Nam
primo oidine Pro-
d;it cum Soriptura Uegum. Dc tcrtio vcro pr;tIio ila pliota loquitiir, gralias agoiis quod cum do gravibiis
dicil : « Post hauc vcro comprossioiiom Pahvslini poriculis diviiia piotas lil.eraro dignaui osl. Circum- «

doiuio pugnavorunt ; supor quos oxorciluoi miuoiilo dodorunt nio gomitus niorlis. Sooundo Ecclesia »

David, vir fortis apparuit Ephan cognalus ojus. Naiu lotiuilur, qiia; antc advonlum Domini innumcras
contra singulos forlissimos PaUvslinorum solus pu- porlulit calamitalos, posloaiiuam luisorlus oi medici-

gnaiido poromil oos, ot alios convorlil in fu|;aui, (pio- iiam saiiclx iiicarnalionis iiululsil, ot b;.plisinalis be-
ium oliaiu mulli iii pixvlio cocidcrunt. > tlruni au- uclicio Chrisliaiiuin populuiu dc orbis univorsilalij
HS n. UADAiNI MAURI ARCIHEP. MOGUNT. OPEUUM PARS I. HQ
follpgit. « Densqiii aroinxit inc virUile. » Tertio, in A mitur,ot jaculis peccatorum suorum confoJitur, cjtis-
roic «iiisericorJiae vox Ciiristi Salvaloris illal)iUir, qiie opcra a;lcniis gehenna; igiiibus digna ad nibilum
Jibi pulcherriiiiis alhisionibiis virlus cjus poU;stas- redigenlur.
([iie describilur. « Vivit Dominus, et bencdicuis Deus Dcliinc lexilur calalogtis virorum fortium in fr-
nicus. » Qiiarlo , ileruni Ecclesia; catiiolicye dicta gura sanctorum, qui quamvis virlulum sublimilaicm
profcnmtur, ct cuin magna exsultationc divinitalis perfici:!nl, laincn usqiic ad exccllcntiam diviiKc Tri-
coiiccssa inunera Ia!ulanl'ir. nitatis ncqiiaquam allingunt. Iiide est, quod scripUim
CAPUT xxni. esl ibi : « Us(iue ad ires priiiios non pervenit. 5

De catalogo virorum fortmm David, et de insignibus « Qiiis enim sequabiuir Domino, aiil quis similis crit
actibits corum. Deo inter filios Dci (Psa/. i.xxxviii)? » Igitur quoJ
(Cap. xxim.) « Hiec autem suntverba novissima, dicilur de principe forUum David (cnjiis quidem no-
(piae dixit David filius Isai , elc. » Cur aulcm verba mcn in Regiim libro lacetur, al vero iu libro Para-
novissima, nisi quia ultimani confessionem laudis si- lipomenon Jcsbaam nominatur Pur. xi), cl fnisse
(7
gnificant, quam snpcrato lioste, et pcracta victoria filius Achamom commemoratur) : « Ipse est tcnerri-
mortis, laudem sancti in fleternum Deo clntabunl mus
? ligni vermiculus, > virtus simul bellica et mo-
« Dixil vir, cui constitutum est de Christo Dci ^^ desta viri desigiiatur civililas quia videlicct sicut
,

t Jacob egregius psaltes Israel. » Nobilis videlicet vermiculus ligni lener quidem et fragilis lolo suo
Psalmista , qui propticta luculentissime de Christo corpore, nec non et pcrmodicus apparct,nihilominus
Filio Dei, et de incarnatione ejus ac redemptione hu- tamen forlissimum ligni robur cxedens coiisumit, el
niani generis-propbetavit. cavernosum [Al. , vcl cariosum] reddit, unfie et te-
« Spiritus Domiiii locutus esl per me, et sermo rendo ligna leredonis nomen habet : sic ille affabilis
ejus per linguam meain. Deus Israel mihi locutus est, omnibus domi el quietus atque humilis videbalur, at
lorUsIsrael, dominator honiinum jusUis, elc. t Spi- in certamine publico robustum sc atque iniolerabi-
rilus enim Domini, qui est SpiriUis sanclus , et lem hostibusexhibebat. Sed hunc pri:icipem fortium,
sermo Domini, qui est Filius Dei , ea quoe Propheta Hebrffius ipsum suspicatur esse David; de (pio ita
valicinaverat per graliam suam vcraciter proferre do- scriptum est : « Sedens in calhcdra sapientissimus
naverat. < princcps iiiler tres, ipse cst qiiasi tcncrrimus ligEi
« Dominalor in timore Dei , sicut lux aurora?, « vcrmiculus, quioclingcnlos interfecitimpetu uno.»
< oriente sole mane absque nubil)us nitiiat, ct sicut Dixi enim in his verliis e:<pressam esse sapientiam
piuviis germinat herba de terra. » Qui enim in timore David, hurailitatem el fortitudinem, hoc cst, sapien-
Dci dominalionem in subdilos excrcet, lucis opera ^ liam in sapientissimo, in cxemplo vermiculi humili-
per solem juslitiaj iUuininata prcfert , nec in eis ali- latcin, in inlcrfectione oclingcntoruni foiiitudincni
(piid remanebit obscurum, sed imbre c(»lcstisgraliac ejus uiaxiinam.
irrigalus, germina virlutum in carae vivens frucLi- « Post hunc Eleazar filius patrui ejus Abothiles
ficat. « inter tres fortcs qui erant cum David, quando ex-
< Mcc domus ir.ea apnd Deum, ut pactum
tanta est « probraverunt Phihslhiim, et congregati suntilluc in
« letcrnum iniret mecum, firmum in omnibus aique « prailium. Cumque asccndissent viii Israel, ipse ste-
« nnuiitum. Cuncta enim saius mea, et omnis volun- < tit ct percussit PhilistKos, donec dcficerel inanus
« tas, nec csl quidquam ex ea quod non germinet. t « ejuSjCl obrigesccret cum gladio, etc. Et post hunc
lline idem Propheta in psalmis dicit, (luod « Beatus < Scmma, filius Age de Arari, et congregati sunt
vir, qui in lcge Domini meditatur dic ac nocte, sit < Philisthiim in statione. Erat quippe ager pleniis
tanquain lignum quod plantatum est secus dccursus « lente. Cumque fugissel populus a facie Philislhiim,

aquarum, quod fructum suam dabil in tempore suo, « sielit ille in medioagri,percussitquePhiIislhaios, el
el folium ejus non dccidel, et omnia, quaecunque fe- « ftcit Dominus salutem magnam, elc. > De islis ergo
cerit, prospcrabuntur {Psnl. i). > fortibus Josephus hoc loco ita narrat : < Primus ita-
« Praivaricalores autem ,
quasi spinic, evellentur que omnium erat Eusebius filius Achinece, qui aciein
« universi : qu« non lolluntur manibus, et si quis hostium frequenter irrumpens,nequaquam pugnando
« tangere voluerit eas, armal>itur ferro et ligno lan- cessnvit, donec ex eis nongenlos occiderct. Post hunc
« ceato, igncque succensa? comburcnlur usquc ad erat Eleazar filius Dodi, qui cum rege fuerat in Sar-
« niliilum , ctc. » Hinc in Evangciio scriptum est : pha. Hic aliquando Israclilis formidantibus PalffiSli-

« Omnis arbor, quaj non facit fructiim bonuin, exci- norum exercitum, et ob hoc fugienlibus, solus resti-

delur el in ignem mittetur {Maith. m , vii). > Et lit irruens super hostcs, occidit eorum multos, ita ut
ilem : i Filius hominis , inquit, mitlel angelos , et sanguine occisorum gladius cjus hrererel in dextera.
collige-nl de regno ejus omnia scandala , et eos qni Et cum Israelilai Pal.Tcstinos viderent in fugam esse
faciunt iniquilalem, et miltent eos in caminum ignis, convcrsos, descendenles de monlibus pcrsecuti sunt
ibi eril fletus et slridor dcntium {Mattli. xiu). > Illc eos ; et mirabilis ac famosissima victoria tunc per-
scilicei, quasi langens spinas, « armabiUir fcrro cl venil,cum Eleazar tantos interfccissel hostes, eosque
liijiieo lancealo, i aui commu:iica!is pcccatis alienis Israelitx' pcrsequcreiiLur, el suincrent spolia pcreni'

prapler cordis S'ii <luriUam iniquitalnm pondcre pre- ^"

ptoruin. Tcrtius autem fuil filius Heli, iiomine Se-
^n C0.MM!:NT. 1N LllMtO.S IV UK<JUM. - LN LIB. II. »18

spcctarc ct Introspicerc ini-ileriu:n, silijb-.l Davil

meias. Et l.ic c.i.u ii> Pahestinonim ccrlainii.ibiis, A
non aquani.quse esl Bcthleh^m, seJ criunJuni iii ca-
dnm locum qui dititur Maxilln acioin posuissent,
in
exercitum refu- dein I}:llili;licin e.x \irgiiic Christum iii spirilu pra;-
et rursus Hebr;ri coruin nietuentos
portavit. videljat. Eigo voicbat jjibcre non aijuam fluuiinis,
trercnt, solus eorum aciein excrcilumquc
seaiavacrum ex Literc Clirisli flucns hoc cst, non
Quonim alios quidcm prostravit : alios aulcm no:i :

persecutus cst con- aquaium DaviJ clcmcnlum, seJ sang!:infni

silicbat
ferciiteo cjus viiii et fortitudincm
Chrisli. Uiide noa bibit ohialam aqnam, s.-J Do-
versos in fiigam. >
ircs, qui craiit prin- minofudit, significans sitirc se Christi sacrificiun;,
< Ncc non ot ante dcsccnderant

ad non natuia: fluciilum iJluJ sarrificiuin, in (luo esl

« ci4>cs intcr triginla, ct vencranl tcmpore iiicssis ;

remissio pcccatorum illum sitire fontem aeternuiii,

Dnvid iii spcluiicam OJollaiii. Caslra aulcm
Phili- ;
,

« sth:imcranlpositainvallegiganluin, etDavidcratln qui non periculis qu.T.ritur alieiiis , sed pcricula

IlincJosephus « II«c,inqu;t, opcraivia- alicna delcre!. Cogitandum summopcre est, iil qui
« prscsidio. » :

dcmoiislravc- se illicila mcmiiiil commisissc, a quibusdain elijiii

nuum tuaruin ac prLcliorum Ires isti

licitisstiidcat aljstinerc, quatenus per hoc conJitori

ni:it quo lcmporc cuin rex esscl in Jcrosoly niis, Palce-
;

TuncDa- suo satisfacial, utqui commisit prohibita sibimct-

slinoruin adbcllandumsupcrvenitexercitus.
,

viil in arcem civltalis asccndit, sicut pneJiximus, ut B ipsi abscidcre del)eat ctiam conccssa ,
ut se rcprc-

deliclloconsuleret Dominum. Caslravcroiniinicoruin hcndal in miiiimis, qucm mcmiuit in maximis de-

vallc (ixa, usque ad civilalem B;ilb!i'!u;ni, liquisse. Lex recte Yeleris Testamcnli alienam uxo-
eraiit in

(lua; ab Jerosolymis
procul est stadiis viginti. David rem coiicupisccro prohibct; a rcgc vero rarlia jubori

itaquc sociis ait Boiiain aqiianr habemus iii non pcenalitcr

:
regione mililibus vel dcsiderari aquain vcial.
jiixta pu-
Uiea, cl pra;cipuc laudabat cam qua; crat Etcuiiclinovimusquo,!Davidconcupi3Ccnti;t;mucrone

lcuni in porta. Mirabatur si essol qui ex co pocuhim transfixus alieiiam conjugcm ct appetivit cl abstulit:

ei pneliciet , (iiiod magis optarct quam si quis ei cujus culpam digna vcrbcra sunl sccula, et malum
nia"nam pccuniam ad tenipus aflerret. Et li3CC cuin quod perpetravil, pcr pcKnitentia; lamenta correxit.
audissent isti tres viri, niox occurrenles, et pcr me- Qui cum longc post contra lioslium cuneos sedcret,
diuin hoslium iler facientcs vcneruiit ad Belhlehem, aquam biberc cx corum cisterna cx dcsiJcrio voluit.
el haurientes aquaiii , deniio ad regem per eo! um Cujusclecli niililes, inter catervas aJvcrsantium me-

castra reversi sunt, ita ut Pala;stiui eorum fiduciam dias erumpentes, aquam, (iuain desideraveral, ilLcsi

et magnanimitatemobstupcsceiites, quiasic paucieos detuliTunt. Sed vir flagellis eruditus semctipsum

contemncrent, a migratione cessarcnt. > Trcs iitos protinus cum pericu'o niililum aquam desidcrasse

scilicet, qui aquain dc Bcthlehcm afleiebaut, illos G reprehcndit, eamquc Domino fundens libavit, sicut

tres voluit intclligi ,

qui supn) nominati sunt, hoc illic scripium est : « Libavit eam Domino. » In sa-

esl Jesbaam filium Achamoni, quem illc nuncupal crificium quippe Domini cflusa aqt;a conversa cst,
Euscbiuin filiuin Acliim;x;,et Eleazanim filium Acliai, quia culpam concupisceiiti;c mactavit per poeniten-
qncm dicit csse filium Dodi, alque Semniaa lilium tiam reprehensionis su;c. Qui ergo quonilam concu-

Age , (piein nuncupat Semegem filium Heli. Sed piscere alienam coiijugem nequaquam timuil, posl
l!ebr;cus ille, cujiis in plurimis locis Isliiis libri scii- ctiam, quia aquam coiicupisset, expavit. Qiiia cnim
Hum exposui, trcs Istos arbitratus est fuissc Abisai se illieita perpetrasse nieminerat, contra semeiipsuni
filium Sarvl;c, ct Subbochai, l]s:ilhiion, ct Joiialiiaii jani rigidus eliain a licilis a!'stincbat.
Ullum Soinnia fratris David, qui supra conimcmo- < Kt Baiiaias filius Joad.c viri forlissimi inagnorum
rati sunt in pnvliis Philistinorum, ciijus scnsui fa- i opcrumdoCapsahel. » NolaiiiuuKuitcm quoJ, juxta
VCFC inihi vldelur Scriplura, qiKV, ila coiielu !il nar- Ilebneum pra;dictum, iii Ili-br.eo iioii habetur mn-
ratioiiem de pnodiclis tribus viris aipiam DaNidal- (jnonun operum, sed m(i<jhler operum. Capsahel in-

fefoiilibiijs lerpretatur coiujre^jciiio /A/. .Magisler oiiim cral dc

Sa;vi;i', priii- congregalione Dei, id est , Cercthi el riiclethi, qui

i .\bisai (iiioinie, fiaior J.iab, filiiis

devavit interpretantur occtdentes et vivilicnntes. « Ipsc per-

« cops crat de Irilius Istis ; Ipse est ipii

cussit duos leones Moab. » Q::os Pamlipomenoii

i liaslam suam contra trecenlos, quos ititerfeeiliio- <

1 minatus in tribus, et Inter tres nobilior, oratipie dnos Ariel Moub iiominat (/ Pur. \\). Viri ergo for-

i oorum priiicops; soj iisipic ad tros pilmos i\on lissimi isli fuerunt in regno Miuib : undo Aricl vel

i porvonerat. » Iliiic apparot quod Abisai prin- leones iiuncupanlur. Arlel enim InlerpreUinlnr prtr-

ocps erat, et nominatus Intor tros sequentes. Scd iis- lia Quos Banaias, dum provoealus esset ab illis,
Dei.

(jiie ;ul Ires primos, qui supra nomiiiati sunt, nou superatos interfocit. Quo.l autem tlicitiir de Baiiaia
|vrve:iil, hoc esl, Jos!!a;v.u, Eleazarnni et Semma, i Et ipse desconJit et percusslt leonoin iu mciiiocis-
(pioruin aclus foilissimos s;ipra nariMvit. Quoi au- i tern.e in (liebus nivis, » quoniodo sil facluni, Jo-

iem D;vviJ oblutam silii atpiam biliere noliiii, soJ sephus narrat aperiius : quia videliccl cislerna fiie-

Domliio OMiii li!:avil, oxoiuplum pnebuil mililibus rit niininm profunJa, qu;u teniporc hieniis, cum es-

ttiiis rorlilu ;luis ot conslanti;v'. Vioit ergo naliiram, sent omiiia nivilms plona, Ipsa (pioquc i;imio ni-

ut silioiis 110:1 liiboiol, ([uo suo exomplo omni.s oxor- vi-i.ii a^'gosUi fuoril co.equata. Quam cuni loo su-

cil s oleraro sitim discoret. QuoJ si ullius vclis cx- poi\cnions periculi nosci-.is iiiciJisscl , iLiJem.iiio
 119 13. llABANi MAUIU AUCHIEP. MOGUNT. OPEKUM PAIIS 1. 120

concliisus giaiuli riigilii clamarct : acciirrcbatit ho- A Hi etiam Ircs craiit siipcr Irigiiila. Et nc qiicin ino-
miuos vidcro qiiid cssct. Kl dum cum aiiis ad lalc vcat, quod iii summa non Iritjintd, sed Iriginta se-
spcclaculum vcnitcl Banaias, rcsiluil stalim in cis- ptcm Icgautur; triginta cnim ct scplem sunl hoc
lcrnam, ct aggrcssum mediis in nivibus percussit, modo. Septcm videliccl fortiorcs lii sunt : David,
ol intcrfccit leonom. Nix itaqiie nunc innoccntioc ni- qui appollatur Adeodalus, Abisai, Sibachai, Jona-

lor ct gratia;, nunc liiemis ct fiigus cliaritalis iiilel- than, Eleazar, Semma filius Agc de Arari, cl Ba-
li^i polcsl. Quod autcm legimus iu Ilcgnoruni liliris, naias. Ecce scpiem. Triginta aulem hi suut : Asael
IJariaiam q.iiemdam de forlibus Israel desccndissc iii Eleanam, Semma, Sarath, Elichaclcs, Ira, Abiezer,

cislcrnam , ct percussisse lconein in lempore nivis, Moboniiai, Selmon, Maarai , Eled, Ilai , Banaian,
iniliffercntcr puto in locis illis positam nivcm. Qiiia Eufionitcs , Abdas , Abialbon , Azmavcl , Eliaba,

ct Christi gratia, qux in hoc mundo rcsplcnduit, et Scmma dc Arari, Aiain, Eliphclelh, Eliam, Esrai,

quo
frigus charitatis Dei, infrixerunt hoinines, nivis Farai, Giga, Albani, Seleth, Naarai, Ira, larcb, Uria
nomine potuit Scriptura sacra significari : Banaiam Ethacus. Idco ergo Uria Ethoeus ultimus ponilur pro-
voro figuraliter intclligimus Salvatorcm, qui, juxta ptcr id quod sequilur.
viin nominis sui, ipse (cdificalor Dominus interprcta-
CAPUT XXIV.
tur , de quo Propheta vaticinaveral ,
quia per eum B
iEdificans Jeru-
De offensa David qua offendit Domimm
in dimi-
sedificanda Ecclesia csset, dicens : «
meralione Israel, de plaga ob lioc in Israel di-
et
salemDominus [Psal. clxiv). » Itemque : « Dominus recta. —
Quod David placabat Dominum offerendo
rcdificavit Sion {Psal. ci). > Quod verbum in factura liolocausta in area Arcuna Jebuswi.

Ev«, qu3e Ecclesiai typum habuit, Scriplura propria

(Cap. xxiv). « Et addidit furor Domini irasci con-
signiflcalione posuit, dicens « Et cedificavit Domi- :

« tra Israel, » Jam enim ultio facta fucrat in David

iius Dcus coslam, quam Adam, in mutie-
tulerat de
ct in domo ejus ; in pvxlio vero qui noluit resislerc
rem {Gen. ii). n El Paulus construi cam vidciis ait:
David in pereundo Uria , ha?c nondum ultio divina
I Dei aedificatio cstis (/ Cor. Nec prajtereun-
iii). »
facta fuerat. Idcirco hic ultimus ponilur, ut ultio
dum quod Hebroeus ille leonem hunc quem Ba- ,
mortis ejiis in pra;lio monslrarelur.
naias interfecit, Joab iutelligi oportereputat, qui in
niedio cistcrnse, id cst, in domo Domini, ubi cornua t Commovitque David in eis dicentem Vadc, :

altaris tenebat, occisus cst (/// Reg. u). Ergo altare numera Israel et Judam. Dixitque rex ad Joan
cisterna dicitur quia sicut aqua cisterna) niundi- principem exercitus sui Perambula omnes Iribus :
,

Israel a Dan usque Bersabee. Et numerate popu-

tiam affcrt, ita etiam nihiiominus haec cisterna, id

cst sanctuarium Domiiii, pcccata cxpiabat. < In die-

lum ut sciam numcrum ejus, etc. » Pro qualila-
,

tibus subdilorum disponuntur acia regentium ul

bus nivis, ^ quia per morlcm cxpiavit peccatum, ,

juxta illud Psalmistsc : « Lavabis me, » quod imple- sa^pe pro malo gregis, cliam viri boni dclinqual

tum est in medio cisternoe, « et super nivem dealba- vita pastoris. IUeenim, Deoattestante, laudalus, ille

bor {Psal. l), » quod impletum est in eo quod ait :

supernorum mysteriorum conscius David prophela,
« dicbus nivis. Dc co autcm, quod subscqiicnter
>
lumore repenlino clationis inflatus, populum numc-
iiarratur : «interfccit virum ^gyplium,
Ipsc quoque rando pcccavit, ct tamen vindictam populiis, David
« virum dignura spcctaculo, » virum istum Semei, peccante, suscepit. Cur hoc ? Quia vidclicct se-
filium Gera esse arbilratur, qui maledixil David. cunduni mcritum plebium disponunlur corda rccto-
Scicndum quod idcm Scmci de Bavicim fueril, id
rum. Justus vcro judcx cx ipsorum animadvcrsionc
cst, cleclis. Ideo .^gyptius diclus, quia opcra illius
corripiiit peccaiites, rex qtiorum causa peccavit. Sed
yEgyptii Dcum qucm Moyses, jubcntc
blasphcmantis, quia ipse, sua scilicet voluntate superbiens, a culpa

Domino , intcrfecit iucremo, opcra imitalus fuit. alienus non fuit, vindictam culpae ipse eliam suscc-

lile enim blasphcmavit Dcum ct islc malcdixit pro- ,

pit. Nam ira sscvicns, qua; corporalilcr populum
plielam ct regcm, « Dignum spcclaculo » spccla- :
perculit, rcctorcm quoque populi intimo cordis do-
batur eliam, ut, si regrcdcretur Jcrusalcm, intcrfi- lore prostravit.

cerolur. t Habcnlem iu mauH haslam, > id cst, Ic- Certe vcrum esl, quod ita sibi invicem et recto-
gcm Dei, quam si mcdilatus fuissct permanendo in rum meiila connectaiitur et plebium, ut sa-pe cx
Jcrusalcm, non pcrimcrclur. Quia crgo pra^ceptum ciilpa pastorum dclcrior fiat vila plebium , et sa^pc
rcgis irriliim fccit, cxeundo foras Jcrusalcm, idcirco cx merilo plcbium mutetur vita pastorum. Scd (luia
iu eum a Banaia in virga, id est, in rcctitudine ju- ccrtiores habcnl judicem suum, magna cautcla sub-
slitise descensum est , ct hasta, quam jam non re- diiorum est non lcmere vitam judicarc rcgenlium.
ct;;m tenebat, vi ab co extorta est. Neque enim frustra pcr semetipsum Domiuus « ips

« Uxc fecit Banaias, filius JoadiC, ct ipse nomi- nuniinulariorum fudit, ct cathcdras vendcnlium co-
1 natur inter tres robustos, qui orant inter triginla lumbas everlil {Joan. ii) : i nimirum significans quia
1 uobiliores, verumtamen usquc ad tres non pervc- per magistros quidem vilam judicat plebium, scd
« nerat. » Intclligitur, quia ipse nominari dignus cs- per somelipsum facta cxaminat magislrorum, quam-
sct iiitor trcs robustos, id est , Abisai et Siljachai ct vis ctiam subditoriim vitia, qiuc a magistris modo
J^-ualliaii, quippc qui viribus ci? icfjuiparari possct. dissimulanlurvel jiidicari ncqueunt, rjiis (procul du-
 121 COMMENT. IN LIUROS IV HEGUM. - IN LIB. II. m
liio) jiidicio rcscrvanlur. Igiliir duin salva fiilc rcs A riini, dabunt sinjjnli prcliiiin pro aniiiialtiis siiis Do-
agitiir, virtiitis cst incrito, si qiiidqiiiii prioris csl niino, ct non crilplaga in cis, cuin fucriiit roccnsiti.
tolcratur. Dcbcl taincn hiiinilitcr suggcri, si forlassc IIoc atilem dabit oninis, (|ui transil ad noincn, di-
valcat qiiod displicct cinondarc. Scd ciirandiiin iiudiiiiii sicli jiiiia inonsurain lcinpli. Siclus vi-
siiinmoperc ost nc in siipcrljiain Iranscant juslili;c giiili habct obolos, in<;dia parssicli offcrctur Domino*
iiiordiiiala^ dcfcnsioncs , duin rcclitudo incaule di- Qiii iiaholurin niuiioro a viginli atiiiis ct siipra, da-
ligilur, ipsa niagislra rcctitudinis liumilitas aniit- bit prcliiim. Divos iion addct ad inodiuin sicli, cl
latur , ne cuin sibi praccssc quisque despiciat, paiipcr niihi niinuet. Stisooplainquc pccuniam, qiias

qucni forlasse contigit ut in aliqua aclione rcprc- collala a filiis IsracJ, trados in usus tabcrnaculi tc-
iiondat. slimonii, ut sil inoiiunientiiin corum coram Doniino,
Contra liunc tumorcm superbi;c subdilorum mens et propitictur aniinabus coruin {Exod. \\\). i

ad ciistodiain liumilitatis edomatur, si infirmitas i lloc vcro obliius David facere, idcirco ofrcndil
propria inccssantcr altcnditur. Ilas vircs nostras Dcuin, ct ob Iiocplaga venit in Israel. IIujus crgo
vcracitcr cxaminarc ncgligiinus, cl quia de nobis loci nientionem facicns Josephus ila rcfert, diceiis :

forliora credimiis , idcirco cos qiii nobis praclati < Prophctis ilaquc dcclaranlibus David, qiiod ci Dcus
sunt dislricte judicamus. Quo cnim nosinctipsos mi- K irasceretur, supplicare coepit, cumquc rogare ul
nus agiioscimus, eo illos, (luos rcprcliendcrc niti- propitius esset, et veniam pcccati concedcrct. Tunc
mur , plus vidcmus. Sigiia h;cc mala sunt, qua; a ergo Gad prophetam misit ad cum Doniinus, trcs
subdilis sa'pe in pra;latis, sa^pc a pradalis in sub- siipplicii conditiones poriantcin, ut earum quam
dilis commitluiitur, quia ct omncs subdilos hi qui probaret eligeret, ulrum voUct faincin iii provincia
piu-sunt minus quaiii ipsi suiit sapicntes arbilran- generari annis seplem, an tribus mensibus pugnando
tur ; et rursuiii qui subjooli suiil, rcctorum suoriim vinccrctur ab hosiibus an ccrtc morbus ct languor
,

aotioiics judicant ; ct si ipsos regimcn tonore con- acccdcrct Iribus diebus IIelira;is. lilc vero in anxic-
lingcrct, se poluisse agcrc molius Dulanl. Uiidc talem Iiujus clcclionis omiiium reriiin pcssiinarum
pleruinque fit ut ct icclores minus prudenlcr ca incurrens, tribulabaUir ct vehemcntcr aniino videba-
quai ageiida sunl vidoant, quia coruni ooulos ipsa tur csse confusus. Cuinque prophela dicerct, hoc
iicbiila elationis obscurat ; cl nonnunquaiii is qui omnimodo immincre, ct rcsponsuin volocilcr oxige-
subjectus esl iioc, ciiin pivTJatus fucrit, faciat quod rct, ut electam ab eo condilioncm renunliaret Deo,
dudum licri subdilus argucbal, ct pro eo quod illa cogitans rcx quia, si fanicm eligercl, conlra alios
qua; judicaveral pcrpcliat, sallcm quia judicavit. hoc facere videretur , quando ipse quidem habcns
erubescat. Igilur siciit prailatis curandum cst ne C multa fruinonla non patcrelur inopiam, rcliiiuis vero
corum corda, ;cslimationc singularis sapientix', lo- esset anguslia ; item si cligorot iriuin mensiuin vi-
tus superior cxlollat, ila su! jcctis providendum cst ctoriam hosiium, ipsc quidcm habciis circa sc viros
ne sibi reclorum facla despicianl. Si autem magi- fortissimos, et cuslodes, nihil oninino mctuerct,
strorum vita jurc reprchciidilur oportet ut ejus neci vero ejus exercitus subjaccrel
,
; inier ha;c au-
subditi, ctiam cum
magistrum venerenlur. displicct, lcm conimiinom polius passionom cl rogum ct sub-
Sod hoc solorlcr intucndum, nc qucni mulari conspi- joclorum oligit iii qua tiino'- ODinibus csl ;c(iualis,
,

cis, vcncrari contcmnas. dicens Quia mullo niclius in Dci nuigis

: ([uain iu
Sublilis elonim via tciicnda csl rcctiludinis
ct hu- hostium manus incidere. Hxc audiens propheia re-
iiiililalis, ct sic roprchonsibilia magislrorum faola nuiiliabal Douiino. Qui morbum ct inlorilum misit
displiceaiit quatoiius suhdilorum mons
, a scrvanda in cxorcilum llobra;orum. Moriobanlur ciiim iioi»
iiuigistciii rcvcrcntia non recedat.
uno modo, et f:icile languor poliiissot aguosci ; scd
« Dcdit crgo Joab nuinonim dcscriplionis populi
mors qui 'em iii omnibus, miiliis vcro larguorum
« icgi. Et invonlasiiiit(lolsi;ieloolingonla
inillia vi- occasioiiibus, ct quae non posscnt cognosci f;icilc,
« loruni forlium, qui cducorcut gladiiim, ot
do Juda - porihanl. Alius onim su[)cr aliiim moriobalur, cl
« qiiiuquaginlamilliapiigiialorum. > iNotandiiinauloiii
hilonlor iniiniiions nialum volooiliM- foiol al iiilcr-
(luodin Darallpoinoiioii logilur, iniile
« millia ccn- ilum. Alii siquidcm p;.rire cum vohemcnlibus dolori-
luin niillia dc Isracl, ot dc Jiida quadriiigonla ct
se- bus cl amaro gemitu animam relinqiicbant. Alii vero
|>luagini;j niillia (/ Vur. xxi). , Qnod (iiiidom inlol- ipsis passionibus marccscebanl, ila ut noqiic curaiu
Iigcndum osl a Joab nuiiicialos csso,
sod suniniani oxhihoro corporibus pr;¥valcrciil, scd pro labore do-
corum noluisse ostondere David, nisi
lantum, quan- ficcrent. Alii autom ropcnlinis lonobris coruiii cona-
liiui iii Samuclis libro soribitur
tus arripionlibus suflocali , prolinus cxspiiahant.
«Poivussit aulcm cor D;ivid cuni
poslquam nu- Alii supor morluos, quos sopoliobant,
ipsi qiioqnc
moratus ost populus, ot dixilad
«
Dominum David •
moriohanlur, impcrfoclas rolinqiioiitcs sopulluras.
« Pecatvi valdc in hocfacto, sed
preoor, Dcmiino, Incipionlo itaipic poslifcro languoro oos ab hora ma-
i iitlraiisfcrasiiii(piiiatcm scrvi lui,
quia stulle cgi tutiiia perimcre, usque ad horam praiulii coiisum-
« nimis, olo. , In libio quoipie
Exodi iia scripluni niaia sunt niillia soptuaginla. Erat aulom angolus
csl « Looulus cst Domiuus
: ;ul Moysoii , diooiis : Doniini juxla .\rcuna Jobu>;ei. » In Paraliponioiioii
yu:uKlo lulcris summam filiorum lsi;id juxla numc- (luoquo il;\ soriplum csl i Potro aiii:t|ii> Dti:i:iiii
123 I^ UAIJANl MAUIU AI^CniEi'. MOGUINT. OriCUUM PAllS I. tll

slabaljuxta arcam Oruaii Jcbus;i(!i, levansqiio Dnvil A Arca Ai'ciir.a vcl area Orn:c, ipr.a cst vidclicet Jeru-

oculos suos, viilil aiigclmn Domiiii slaiUcm inlerfC!- salcm. Kmit crgo David areiun ct boves argcnli si-

raiii et coulum, ct evagiiialum gladium in manu ojus, clis quinquaginia ,

quod i:i Paralipomenon ila legl^

cl vcrsum contra JcsHsalem ; el ccciderunt tam ipse tur : « Dcdit ergo DavidOrnam pro loco siclos aurt

q::ani majorcs nr^.lu vcsliti ciliciis proni in lenam juslissiini ponderis scxcenios (/ Par. xxi). » Inlel-

(/ P(ir. xxi).
ligenduin naimpic csl, boves ai'geiili siclis quinuua-
I Dixitquc Davi;! ad Dominum, cum viJissclan- giiila, arcam vero sexcentis aureis cmisse.
« goluni cipiciitcm popiilum Ego sum (piipeccavi,
:
« Kt aidificavil ibi David aliare Domino, et obluHt
i ogo i:;i(f:!C cgi. Isli, (lui ovcs suiil, quid fcejrunl? « bolocausta et paeifica, et repropili;itus esl Domi-
« Yerlalur, o';secro, i!i;mius liia coutra me, cl con- « niis ternc, ct cobibita est piaga ab Israei. » Hinc
« tra (lo i;um patris mci. Venit autem Gad ad David qiioque Verija Dierura ila narrant : « Tabernaculum
f iu dic illa, el dixit ci : Ascendo, consliUic Do- autem Domini ,
quod fecerat Moyses in deserlo, et

« mitio ailarc in aiva Ornan Jebusa:i, etc. > Deni- allare bolocaustorum ea tempcstatc erat in cxcclso

(jucAreuna interprclatur nrea, ot Oriian latine re- Gabaon, el ron pra;valuit David ire ad allare, ul ibi

sonat luvicn tiobis. Bene ergo David ciim Domimim obseerarct Deum, nimio enim fuerat timore perler-
p:o olfeiisa, qua peccavit, placarc vellet, altareju- l^ rilus, videns gladium angcli Domiiii. Dtxilquc David :

betur in area Areuna vcl Oru.ic construere, ntiiide H.ec est domus Domini, hoc allare in bolocaustuni
ct

unus^piisque conjicial ([uia aiitcr Diviiiilas ab bo- Isracl. El prxcepit ut congregarcntur omnes pro-
mine placari non polesl , nisi in area cordis per hi- selyti de terra Israel, ct conslituit ex eis latomos
uicii certne fidei et vera: dilectionis altarc illi devolac ad caidendos lapides et poliendos, ut sedificarctur do-
humililatis constituat, in quo sacrificium pise coiifes- mus Dei {Ibid.). > lii illo siquidem loco (iit Hebnei
sionis ac lauuis Deo acceptabile offerat. Quod certe autumanl) aliquando coutigerat Abraham orferro

per cumdem pioplictam iii Psalmis manifestatur, lilium suum Isaac, quando, cum jam paratus csset
jbi dicitiir cx persona Doiniiii : « Sacrificium laudis occidcre filium suum, et in holocaustum exliibcre,

lionorilicabit me {Psal. xlix). » Et idem : « Sacrifi- improviso aries apparuit, et allare circumstctil,

cium, inquil, Deo splritus contribulatus, cor con- quem Abraham pro filio, sicut pra;diximus , immo
iriluni et liumiiiatum Deus noii spernit {Psal. l). > lavit.

IN LIBRUM III.

CAPUT PRIMUM. C Isaac dupliccs Davld annos habuil, ct cum Rchma

Dc seuectittc David cl frigidilate , quem calcfaciebat jam velula nunqiiara Taceo do prioribus
refrixit.
Abisarj Snnamitis. anle diluvium viris, qui post annos nongentos noii
(Cap. i). « Et rcx David senucrat , habebatque dico senilibiis, se;l pcne jam cariosis artubus, nc-
« iclalis plurimos dies. Cumque operirelur vestibus qnaquanipuellarcs qu3csiverecompIexus. Cerle Moy-
< non calefiebal. Dixerunt ergo ci servi sui : Qure- ses, dux Israelitici popiili, centum et viginli annos
« ramus domino nostro regi adoUiScentulani virgi- habebal, et Scphorain non mutavit. Qu;t; cst igitur
« nem, et stet coram rege, et foveat eum, dormiat- ista Sunamitis uxor, et virgo tam fervens, ut frigi-
« qiie in sinu suo, et calefaciat dominum noslrum dum lam sancta, ut calentem ad libi-
calefaceret,
« regem. Quaesicrunt igitur adolesccntulain specio- diiiem non provocarcl ? Exponat sapienlissimus Sa-
I sam in omnibus filiis Israel. El invcncrunl Abi- lonion patris sui dclicias, et pacificus bcllaloris viri
c sag Sunamitem, et adduxerunt cam ad regem. narrel amplexus. « Posside sapientiam, posside iii-

« Erat autem puella pulcbra nimis, dormiebalquc lelligentiara, iie obliviscaris, et iie dcclinaveris a

« cum rege, et miuistrabat ei. Rex vero non cogno- verbis oris mei. Ne derelif|iieris cam, ct apprcbcn-
« vit eam, etc. > David, annos natus septuaginta, dot lc ; ama illam, el scrvabit te. Principium s:>-

liellicosus quondam vir, senectuie frigesccnte, non D pienliae posside sapientiam , ct in omni possessionc
poterat caiefieri. Qusritur itaque puella de univer- tua posside intelligentiam. Circiimda illam, et exal-

sis filiis Israel Abisag Sunamitis, quaj cum rege dor- tabit te. Ilonora illam, et amplexaLitur te, ut dcl

mirct, et senilc corpus calefaceret. Nonne tibi vi- capiti tuocoronam graiiarum, corona (pioque dcli-

detur, si occidentein signaris lilteram, vel figracntum ciarum prolcget te [Prov. iv). > Ouuies pene virlu-
esse de mimo, vel arte lanarum ludicra ? Frigidus tes corporis mutantur in scnibus, ct, cresceutc sola

scnex obvolvitur vestimentis, et nisi complexu ado- sapienlia, decrescunl coetera. Jejunia, cbameuuia!,
lescentuls, non tepescit. 'Vivebal adhuc Bersabce, huc illucquc descensus ,
pc egrinorum susccplio,

snpererat Abigail et rcliquce uxores et concubinai, defensio pauperuni, instantia oraiionum, et perse-

qiias Seriptura comraemorat, omnes quasi frigidae verantia, visitalio Ianguentium,labor manuum, uiidc
repuJiantur, et in unius lantum graudievus calcscit pr3el;eanlur eleemosynae, et (ne sermonem longius
amplcxibiis. Abrahain vero mullo DaviJ senior fuit : tra';iam) cuncia, quic [ler corpus excrcenlur, fracto
ei tauR-n vivcnte Sara, aliam iion qussivit uxoicm. corporc, minora fiuiil. Ncc hoe dico, quod iu juvc-
i^-i COMME.M. IN LIIJROS IV IIEGUM. — IN LIP,. III. <
MX

tiibus cl atlliiic solidioris irlalis his duntnxat, qm h- A domiiuttor Dominns inlerprC.alMr , ojiis lypMin o\

borc cl arJciilissimo slu;!io, vit:c sanclimonia quo- pressit qiii soUiin se dominari cum Domino aibilra-
que cl oralionis ad Doniinum frequcntia scicnliam tiis est. Sed Ecclesia; populiis cum vero Salomonc,
couscculi sunt, frigoat sapiciilia, qu<'C in pleri ,qup iJ est, paciGco noslro {Ephes. i), ctijus ipse corpiis

senibus a-lalc marcoscit,se<l ([iiod adolescci:tia niiilla cst, pcr divina.m ordinationem iu regniim su!,sliiui-

cori)oris suslinel bclia, cl inler incciitiva vitiorinn tur : dc quo mcrito perfidia;, m:ijor filiiis, id c=t, prior

et carnis lilillaliones, quasi ignis in liguis viridihus, pop'diis, priccipitalus est. llic crgo Adonias, Bersa-
suffocetur uisuum non possil cxplere fulgorem. Se- bce intcrvenientc, qua; intcrprctaliir fi'ia sulurilalis,

ncctiis vero coriim, qni adolcscciitiam suam Iionc A!)isa.2 Sunamili lem corrumpere gestivit ;
quia Jti-

Slis aclihus instriixerunt cl in lcgc Domini mcfiitali daicus populiis pcr observautiam c.cremonfarum le-
suiit dic ac noclc [Psal. i), aUalc fit doctior, usii gis, qua salurus et plenissimns crat, vcram sapicn-
Iritior, proccssu temporis sapientior, cl veterum Mam spirilalis sensus, qua; David noslro conjuncla
sludiorum dulcissimos fructus mctct. Scd ipsius no- csl , stuprarc volcns , non meruit cjus consortiitm
minis Abisag sncramcnlum sapicnliam scntim in ;i- cujus violarc rippctil immaculatum torum. Quo-.l

cat ampliorem ; intcrprclaliir cnim jmtcr mcus sii aulcm David Salomoni filio siio prrcccpit de justa

per/luus, vcl palris mei rufjitus. Vcrbuin superflui ^ rctrilmtione corum qui sil)i solatio fiicrunl vcl injii

amhiguum cst, scd in pru:senti loco virtulem sonat, sle nocueruut, licet ipsc paticnlissimc cos rognans
<Iuod amplior sit in scni!)i!S, ct rcdunilans ac larga tolerarot, qiiid melius significare potesl qtiam fu-

sapicnlia. In alio aut;in loco superfluus, qiiasi, non turam retrihtilioncm judicii fuluri, iu qua iiiipii pro
nccessarius, ponitur. AI)isag aulcm, id est, rugitus, merccdc poenam porpeltiam, jusli autem aclernam
propric nuncupatur, quod maris fluctus resonal, et beatitudinem percipient? In prarisenti quoque tcm-
(ut ila dicam) de pclago vcniens fremitiis audilur : pore paticntia Dci sa:pe bonos tribulari alquc angu-
ex qiio osiciuliliir aliundanlissimum et ultra huma- stiari permitlit, et e contrario reprobos dcliciis lcm-
nam voccm in scnihiis divini sermonis tonitruiim poralihus ct prosperil;tle terrena uti conccdit : qui-
commorari. Porro Sunamitis, in lingua noslra, coc- bus lamen ulris'iue pcr Judiccm virorum el morluo-
cinea, dicitur, ut S'gnificel calere sapientiam, ct di- rum prccmia ccrta in futuro restiluct, qtiando < his
viua lectioiic fervcre. Quod licel Dominici sanguiiiis qiii ad dextcram cjus sunt, dicturus crit : Veailo, be-
indicct sucramcnttim, lamen ei fervorcm oslendit nedicti Patris mci, percipitc rcgntim quod vobispa-
sapionti;e. Uiide et oiistctrix illa, in Gcncsi {Gen. ralum est ab origine mundi. Illis autcin qui ad sini-
xvxviii), coccintim ligat in manu Phares, qui ab eo, slrara ejus eruht, dicct : Discedile a me, malodi-
qiiod parielcm diviscrat duos populos ante separan-
^ cti, in igncm felcrnum, qui paratus esl di;tbolo cl

lom, Divisoris nomen , id csl, Vliares, sortilus cst. angclis cjus. Et ibunt hi in stipplicium :clernum,

El llaah mcrctrix iu lypo Eccl.^sia; rcsticulam myslc- justi autcm in vitam a^tcrnam {Maltlt. \\i\). i

rium sangirmiscontinentom, tit,Jerichopcreunte, do- CAPUT III.

mtis ejus salvaretur, appcndit {Jos. n). Unde eliam Judicium Salotnonii de mulicribus qux de infanlibus
iii alio loco de viris sauclis Scriptura commcmorat disccptabar.t.

I lli sunt, qui vcnerunt de calore domtis Uecliab (C\p. iii). < Tunc venerunt dua; nnilieres merc-

(/ Par. \\). I Et Dominus noster in Evangolio « trices ad regem , stcteruntque coram eo. Quaruin
I Igiiem, inqiiit, vcni milterc supcr lerram, ct quid < una ait : Obsecro, mi domino, ego cl mulior hccc
Yolo, nisi ut ardeal {Lnc. xii) ? » Qtii discipulorum « habiiabanuis in domo una, ot popori apud cani ia
oordo sticccnsiis , cogcbal eos dicero : < Nonnc cor i cuhiculo. Torlia vcro dic poslquam ogo pcpcri, pe-
iiostrtimciat ardcns in nol)is,dum loquerctur in via, I pcrit el hocc, el cramus simul , nullti^quc ali;'.s in

cl aprrirct nobis Scripluras? > {Luc. xxiv.) < domo nobiscum, exceplis nobis duah;is. Mortuus csl
« autcm filius mulioris hujus nocte, dormiens qtiippe
C.VPUT 11.
t opprossil cum. Et consurgons intomposta noclc
De Adonia ,
qut regnarc appetcbat pro Davidpatrc D
t silontio tulit filium motiin de lali^re nico anciU.ii
sno, (jui ct Ahisaij Sunamiicm cxpctcbat sibi /icri
uxorcm ; quodquc David Salomoni in mandulis dal « tuai dormicntis, el collocavit in sinti suo. Suntn
de adversariis suis. « autom filium, qui orat mortuus posuil in sinu
;

(C.vr. ii). « Adoiiias autcm filitis Ilaggilli olcvaha- « moo. CuuKiuo surroxissom mane, iit darom hic

i lur, dicoiis : Ego regnabo. rccitque siiii currum « moo, apparuit mortuus, (luom diligcnlius in-
lilio

> ot cquiles, el quiiiquaginla viros, qtii aiito oum « tucns clara luco, dcprolicndi non essc inouin,
i curroroiit, olc. > QuoJ aulom Adonias filiiis David ti (itiein gcnucram. Rosponditque allora mulior
major iu rognum pro patre succedere voluil per fa- < Non csl ila, sod filius luus morluus ost. mous
i.Uim stiporliiir, uon por virlutom disoipliiKr, quid < autom E conlrario
vivit. illa dicolial : .Monliris :

siguificat nisi quod Judaicus populus, ((ui quasi m:i- < filius quippo mous vivit , ot filius luiis morluus
jor filius vidolur essc, cuin prior logom sf.scoporit, « osl. .\t(Hio in huuc modum conlondehanl coram
gcnlilom populum, qui pcr gratiam Dei poslorior vo- < rcgc, » clc. {Ex Crcgorio). Notandum quod post-
catus ost, spornens, solum sooum Domir.um a'slima- (luam Dominus orrorls nostri tonehras lucc succ

b.U rognalurum ? Uudo ot Lono nomon .Vdoiii.o, qtii ooguilionis illuslrat , mox lonlalionis ;kuIoo vi'
 :

127 b. HAUAM MAllRl AUCillEl». MOGUNT. OPEKUM PAUS f. 1-28

bilaiKlo pioI);il : ([iiia accedciido corda noslra ad A bidas congr;:garct. II;e suiU diiaj virgae miM jiinguii-
virUilcs piovchit, ct recedeiulo conculi lcnlaliono Uir in Ezcchiel, et de quibus pcr Zachariam Domi-
pcrniiuit. Si cnmi post virUitum inuncra luilla lcn- nus rcrert {Zacli. ii) : « El assumpsi mihi duas vir-
latione conculilur , hoc jam sc airunus Iiahcre cx gas, uiiam vocavi dccorem, et alteram vocavi funi-
scipso gloriatur. Ut crgo ca (irmiUiiis dona haljcat, culuin, et pavi gregem. > Mulier quoqueillamerctnx
el infirmilatcm suam huniiiitcr agnoscat, pcr acces- iuEvangcIio (Luc. vii), quuj « Jcsu pedeslacrymis la-
sum graliaj ad aUa sustollilur , et per rcccssum, vit, crine dctersit , et cui peccata omnia diniittun-
(juod ex ipso sit, proliatur. Quod bcne nobis ex lii- tiir, 8 inanifcstc significatEccIcsiam de gentibus con-
sloria sacroj lcctionis iniuiilur, qua Salomon et di- giegatam. ILcc idcirco in prima fronte replicavi, ne
vinilus accepisse sapientiam, el tamcn, posl eain- cui videatur incongruum si mcretriccs dicantur,
dem sapientiam, nierctricum stalim pulsalus quai- quarum una Salomonis judicio filii possessione do-
slionc niemoratur. Mox cnim utgratiam lanlairevela- nata csl. Prudens quairat audilor quomodo merelrix
lionis acccpit, certamen turpium mulicrum pcrtulit. significet Ecclcsiam ,
quai non liabet maculani ne-
Quia nimirum sxpe cum mentem nosUarn con- que rugam {Eplies. v). Non dicimus Ecclcsiain pcr-
cessis virtutibus respectus inlimoe largitalis illumi- mansisse meretricem, sed fuisse. Nam ct Simonis
nat, hanc protinus etiam Iubric;ie cogitationcs tur- ^ leprosi domo Salvalor scribitur Inisse convivium
bant, ut qiuTC sublcvala immcnso inunere exaltatur, {Mnltli. xxvi), ulique non quia leprosus erat eo teni-
eUaiu tcnlalione pulsata, quid sit, inveniat. Sie Elias pore quo habebat hospitcm Salvalorem, sed quia
et visitatus desuper sermone coelos aperuit (/// Reg. leprosus ante fuerat. Matthaius quoque in catalogo
xviii), et tamen probatus subito infirmus, per de- apostolorum publicanus dicitur {Mattli. x) , noii
serla fugiens, unam mulierem expavit (/// Ueg. quod permanserit publicanus post apostolicam digni-"
xix). Sic Paulus ad lertium ccelum ducllur (// Cor. tatem, sed quia prius fuerat publicanus, ut ubi abiin-
xii), paradisi penelrans secreta considerat, et tamen daverat peccatum , superabundaret gratia {Rom. v).

ad semetipsum rediens, contra carnis bellum labo- Simulque considera quid dicat Ecclesia contra Syn-
rat : legem aliam in membris sustinet {Rom. vii), agogam calumniatricem « Ego et nuilier ha;c ha- :

cujiis in rebellione fatigari Spiritus legem dolet. bitabamus in domo una. > Post resurrectioncm eniin
Quod post donationem ergo muneris idcirco Deus Domini Salvatoris una de utroque populocongregata
hominem probat, quia collato munere sublevat, et, cst. Et quam eleganler Ecclesia, « pepcri, » inqiiit,

abstracto paululum, ipsum sibi hominem demonstrat. < apud eam in cubiculo ! n Ecclesia cnim de gcnii-
Quod eo usqiie procul dubio patimur quo de terra ,
bus, quae non habebat prius legem etprophetas, pc-
funditus labe pcccali ad promissae incorruptionis C perit indomo Synagogae, nec egressa est de cubiculo,
substantiain reformemur. Quantum ad simplicera sed ingressa. Unde dicit in Cantico canticorum :

hisloriam pcrtinet, perspicua est, quod puer anno- < Introduxit rae rex in cubiculum suum {Cnnt. ii). »
riim duodecim, contra ;T;tatis mcnsuram, de in-
suai Et itcrum equidem non spernentem assuinens
timo humanic natur;ie judicaret affcctu. Unde et ad- « Introducam te in dorauin niatris meae, et in ciibi-

miratus est et perlimuit illr.m omnis Israel, quod culura ejus quse concepit rae {Cant. viii)
scilicel eum manifesta non fugerent, qui tam pru- i Tertia autera die, postquam ego peperi, pcperil
denter abscondila deprehendisset. Quantum ad ly- « el hxc. i Si consideres Pilatura lavantcin maniis
picos pertinet intcUcctus, dicente Apostolo (/ Cor. aU|uc dicentem : « Mundusego suin a sanguinc jiisti

x) : 4 IIcc omnia in figura conUngebant illis, scri- islius {Maltli. x.wii) ; si centurionera ante palibulum
pla siint autem de nobis, in quos fines sccculorum confitentem : « Vere hic erat Filius Dei {Ibid.) ; »

devenerunt, » quidam Groecorum autumant supcr si eos qiii ante passionem, per Philippura, Dominuiu
Synagogam el Ecclesiam sentiendum, et ad illiid viJere desiderant {Joan. xii) : haud ambiges primam
lcmpus cajtera rcferenda ,
quando post crucera et pcperisse Ecclesiam, et postea natum populura Ju-
resurrectionem, tam in Israelquam in gcnlium po- daiorum , pro quo Dominus precabalur : i Paler,
pulum, verusSaloraon, id est pacificus, regnare coe-
D:ignosce illis, quid enim faciunt nesciunt (Luc. xxiii). •

pcrit. Quod autem adulter;ie et meretrices Synagoga Unaque die crcdidcrunt tria miUia, et alia quinquc
et Ecclesia inScripluris dicanlur, nulla dubitatio est. raillia {Act. ii). « Erainus siraul {Act. iv). Multitiidi-
Et hoc prima fronte videtur cssc blasphcmum. Cx- nis auiein credentiura erat cor unu;n el aniraa una
terum si recurramus ad proplietas, Osee videlicct, {Ibid.) »

qui accepit uxorcm fornicariam , et gcnerat filios « Nullus quoque alius in domo nobiscura, exceptis
fornicationis et deinde adulteram {Ose. i) ; et ad < nobis duabus. t Non blaspheraantiura Judaiorum,
Ezochiel, qui Jerusalem quasi meretricem arguil, non genUliuin idolis servientiura. « Mortuus est au-

quod secuta sit amafores suos, et divaricaverit orani « tera filius mulierishujus nocle. » Dura legis sequitur
tpanseunti pedes, lupanarque in loco celebri exslru- o!;servantiaiii, et gratiara Evangelii jiigo Mosaica; do-

xeril (Ezech. xvi) ; aniinadvcrtaraus Cliristuni id- clrina; copulat , tenebraruni crrorc cooperta cst.

circo vei i.sse ut merctrices donaret raatrimonio, cl « Opi>ressitque eum dormiens raatcr sua, » qua; non
ili! duobus gregibus unura ovile faccrel, medioquc potuit dicere : « Ego dormio, ct cor mcum vigilat

|>aiicte deslruclo, in easdcin caulas oves prius raor- (Cunt. v). .

1^0 CO.MMENT'. LN IJnilOS IV riECLM. — IN Lin. IIL 130
« Media nocto consnrgciis liilil (iliiiiii <lc lalcrc. » A sulidiloriim vila inorlifcraiii l(;gaiit ncgligcntiam.
Ec(;lcsi;c (lormiciitis. « Ki iii siio collocavil sijni. » Uiid(;cliil;i niuli(;r, (|ii:i;filiiiiiic\s(iiixilpropriiiiii,qua:-

U(!l('gc lotam Aposloli adGalalnsIilpislolam, ct aiiiin- sivil jilieiiuiii. Scd l;imcn vciaiii matrcni S;iloiiioiiis

advcrlcs (|iiomo(lo liiios Kcclcsi;c siios faccrc rcsliiict giadiiis iiivciiil, qiiia \iddiccl cujus fructus vivat, vd
Syiiagoga. Kt dicit Apostolus : « Filioli nic', qiios ilc cujus intcifat, cxlrciiio cxamiiic ii;i districli jiidicis
nim parliirio, doiicc (ormcliir Cliristus iii voi)is dcnionsliat. Ibi ct illud cst soIert^M- intucndum, quod
(Cal. iv). » Umim tiilit, non nlpossidcrcl, scd iit oc- vivciis filiiis prius dividi pi;c(ipiliir iit .soli postnio^
cidcrcl ; non ciiim amoic lccit Iioc (ilii, scd ;ciinil,i', diiiii nialri rcdd;iliir : (luia iii liac vita qii:isi parliri
odio. El suum morliiumpcrlcgis caercmonias in sinu conccditiir vila discipiili, dum cx iila iioiiiiiiiiqMam
Ecclcsise supposuil. Longum csl, .si vclim pcr sin- alter apiid Dcuni mcrilum, altcr vcro apud homines
giila ciirrcrc qiiomodo pcr aposloliim Paulum cl cc- laudciii Iiaberc pcrmitlatur. Scd falsa inalcr cum
clcsiaslicos viros iiilcllcxcrit Eccicsia iion cssc suum qticin noii gcniiit occidi iion nictuil : (iiiia arrogan-
filium qui tcncbatur in Icge, cl in liicc cogiiovcrit lcs magislri ct diaiilalis igiiari , si plcnissimum no-
(lucm iii lcncltris non vidcbat. Inde jurgium ortuin men laudis ex alicnis discipulis conscqui ncqiiciinl,
cst pntiscnle iTgc, altcra diccntc : « Filiiisiuus nior- coriim vilain crudclitcr iiiscqnuiitur. Iiividi;c cnim
tiiiis cst, inciis aiitcin vivil, » allcra rcspondciitc : B facilms siicccnsi noiiiiit aliis vivcrc, qiiod sc coiispi-
« Mcnliris, filiiis qiiippc niciis vivit, (ilius luus inor- ciunt non posse nossidcre. Undc ct iliic pcrvcrsa
imis. Atquc in liunc modum contcndebanl corain mulicr ciamal :

n?ge. I
« Ncc mctis sit, ncc islius. » Ut ciiim diximus,
Tunc rcx Salomon, qui manifcslc Salvator acci- qiios silii obscqiii iioii vidciit ad gloriam tcmporalcm,
pitur (sccundiim psalinuiii sci)lu;igesimiim piiinuni, cos aiiis invidciii vivcrc pcr vciitalcin. Vcra aiilcin
(|uij« Sfl/ojnonm inscribitur, ubi niilia dubilalio cs(, inalcr satagit ul cjtis fiiitis s;dtcm apud cxtrancain
<piin cactcra qu.-c dicuiilur , non Salomoni mortuo, sit cl vival : qiiia conccdiint vcnicis magistri disci-
scd Chrisli convcniaiit iii;ijcs(ali), simubit igiioran- ptiliiit c\ coruin disciiiiiiis aiii (luidcin magislcrii laii-
liani, ct buniaiios pio dispciisatioiie cariiis nicntidir dciii halcant sed intcgnlalcin vil;c iidcm
, discipiili
allcctus, sicnt iii alio loco : « Ubi posuistis Lazariim noii amittant. Pcrqiie piclalis visccr:i h;cc ca 'ciii
(Joan. ii) ? » Et ad niulicrcm flucntcm saiiguincm :
mat r vcra agnoscilur oiniiino, qtiia magistcriuin iii
« Quis mc lcligil {Marc. v)? Gladium postulal, dc
»
cxaminc cliaritatjs appioliattir. El sol.i toluin reci-
qiio dixcrat Nolilc putarc quod vcncrim paccin
: «
pcrc mcrnit, qii;c (ittasi tottim ccssil : qtiia fiddcs
init(crcsupcr tcrram ; noii vciii paccm millcrc, scd pr;c|)Osili pro co qiiod cx boiiis discipulis suis iioii
j.dadiuiii. Vcni cnim dividcrc bomincm conlra pa- C soluiii aliis laudcin noii invidcnt, scd uliiitatcm cis
ircin siium, ct filiam coiitra nialrcm suam, cl nurinn eliain profcclus cxoraiil, ipsi inlcgros cl vivcnlcs
coiitra socrum suaiii, ct inimici Iiomiiiis, domcslici filios rccipiiiiit, (itiaiido in stiprcmo cxaininc coriini
cjus (Maltlt. x). » Et tcnipciMt iialuraiii iialuraj vitic pcrfcctaj rctributionis g lu.lia conscqtiuntur.
I)oniinus,vuItquesccunduiii utrius(iue voluntatcm, vi-
vciilcm (ilium in Icgcm gratiamque dividcrc, non quo CAPUT IV.

lioc probcl, scd (pio ad arguciidam calumniam Dc polcnlale Salouwnis qua impcrahal unircrsis, ct dc
Syn-
sapicnlia cjus, de diviliis aUfuc dcliciis, ct dcpace
agog;i; lioc vcUc sc dical : llla qiui; nolcbat Ecclcsi;c (juam liabcbal in rcijno suo. — Quod Salomon tria
liliiim iii pratia vivcic, ncc pcr baplisinuiu libciari, millia pariibolarum locu.us cst quod fucrint
, ct

libciilcr Iiabcl dividi piicrum, carmina cjus qniiiqnc millia quodqucipsc disscruil
non ul possidcal,
iil inlcrficiat. Ecdcsia, qucm scit suuin cssc, liLcii-
scd
dc jiimcniis, volucribus,
;

rcplilibus cl pisibus. —
l)c (vdifuio domus Dci, cl quid irdificatio titbcr-
tcr conccdit ;vmiuI;c, dum vivat saltcin apud advcr- nacuii uiuim camdcmquc Cliristi Kcclcsiain dcsi-
sarium ; nc iiitcr Icgcm divisus ct gialiam, Salvato- (jnct.

lis nuicrone fcrialur, nndc dicit AposloUis « Ecce : (Cap. iv). Enumcralis ergo piincipibus Salomonis
«go Pauhis dico vobis, quod si lcgcm obscrvctis, qiii iii rcgno (>jus variis ofliciis dcpulali fucranl, scii
Clirislus vobis niliil prodcsl [CalaU. \). » Ilcm alio
^ divcrsis provinciis pnvcranl, seqiiilur Scriplnra, ita
modo. (/<;,T C.irgorio.) Quid in bac scntcnlia nidius, diccns :

pcr nialruin lactantiuninomina, nisidoctorum oido? « Salomon aulcm cral in dilione sua habciis omnia
Quid vero pcr cariiin lilios, iiisi discipulorum pcrsona « rcgiia lcriic Pbilisthiim : a fluminc usque ad tcr-
signalur? INam niagistri , nimirum vigilaiitcs quidcm « mintim /Egypti oflcrcnlitim sibi inunera, cl scr-
scicntia, scd vila dormicnlcs, audilorcs suos, (pios dichus
< viciititim ci ctinctis vit;c (>jiis. i El qtiis in
per vigilias pncdicatioiiis nutriuiil, dum qiunl dicuiit lioc inclitis sigiiilicaliir (itiain P;icilicus iiostcr, (iiicm
fuccrc ncgligunl, per somnum lorporis occidiinl ct pndigitiabat idcni Saiomon ? Ipsc enim oninia
ncgligcndo opprimuiit, quos alcrc vcrborum laclc rcgna lcrnu a solis orlu usrjiie ad occasum iti diliDiic
vidcbantur. Undc plcniniquc dum ipsi rcprdicii^ibi- stia liabcl, Scriptitra tcslc : « .\ inari usqiic ad marc,
lilcr vivunl, ct babcic discipulos vil;c laiidahilis cl a nuniiiic ustitic ad lcrmiiios orbis tcrnc, ipsi
iKJqiiciint, alicnos atlrahcre conaiilur, qiiat.-uus
silii scrvicnl omiics popiili, lingux cl Iribus, oflcrciiies
(liiiti lonos sc habcrc .seqiiaccs ostcndunl, ;ipmljudi- ci niimcra (Vsal. i.xxi), » sciliccl rccl;o fidci cl lioiu»-
( ia bomiiiuni cxcuscnl iiiala (jiia' aijimi d mtii o|>crum. llciics, Thai^is
, (ni;»si < iiii|iiii, cl iiisul.c
 131 I]. nABA.NI MAIJRI ARCHIKP. MOGUNT. OPERUM PARS. f. m
iiiuncra olTi^ror.l, regcs AraLum ct Saba dona adcUi- A ot evangelico, ilH finritcnus irilclligcntes fiicrtini ad
cent, et avJorabiitil euni onmcs rcges terra;, omnes pi-iesepia sauctarum Scriplurarum invitantur , ul
g«».'ilcs servient ei. t Quod aiitcin suhdiiur : c Cr.nctis pahuhim ibi sacra; doctrin.-e accipercnl, quaiciuis
«(lielms \Um ejii;, > jioc cst, iii sx'culum sscculi, quia cqnitatui summi re-'is babiles ficrcnt. i Nulriebant'
ipse pernianebit scmper : « ejusque polcstas, po- que cos supradicli rcgis praifccli, i cum uniisquisqiio
teslas csl iBlerna, cujus anrii non deficicnt, clrcgni doctorum sermonc recla; fulei, cxemplo bon.T; opc-
cjus non eril finis (Dan. vii, Psal. ci, Luc. i). > rationis salagit pastum illis salubrcm
, cor.fcrrc.
« Eial aulcm cihus Salomonis per dies singiilos Undc suhsequcns Scripliira dc cis dicit :

« irigiiita chori siiniioc, ct scxaginla chori /ariiuc, < Scd ct nccessaria mcnsa; rcgis Saiomonis cum
« deccni boves pingues, ct viginli boves pascualcs, et iiigcnti cura praibelwnl tcnipore
« s;:o. Hor.ieum
< cenlum arictes, cxcepta venalione cervorum, ca- quoque el paleascquorum jumentoriim.
« el Quia >

< prcarum atquc buhalorum et avium allilium. » iie quid dcsit bis qui in do:i;o regismancnt, to!us
t^uid cigo cil.us iste Salomoiiis siguificat, iiisi refe- ordo saiictoruin pnedicatorum (scrilicndo scilicci cl
clioiicni icgis noslri Jesu Christi, qui heiiC pascitur loquendo) laborai, iit mcnsa Domini abunJel in co-
lecta fiJe et operibus Lonis qua; illi quolidie offe- pia librorum, el decenlem paslum inde balieantqui-
ruiiiar ah Ecdesia calholica Triginla ergo
? « i
B que fidoiium.
« chori similae i possunt exprimere lidem sanctce « Dcdil qiioqucDciis sapicnliam Salo.-noni, cl pr:i-
Trinilatis, juxta quod in lege Doinini scriplum con- « dentiam multam nimis et laliludincni cordis, qiiasi
tiuetur et « sexaginla chori farinae, » perfectionem arenam quse est in littore niaris.
;
« Et pra^cedebal
bonorum operum : « deccm boves pingues, > doclo- sapienlia Salomonis sapicntiam omnium
« Orienta-
rcs decalogi et « vigiuti boves pascualcs, pr.-cdi- lium ct .'Egypliorum
; > < : et erat sapicnlior cunclis
catorcs Novi Tcslamcnti, qui quasi geminatum deca- bominibns, Dedit utique
« > etc. Dcus Salonionl
logum in se habent, cum rsVum et Vetus Testa- nostro sapienliam el prudenliam ultra omnes homi-
mentum sequalitcr prx'dicant, pleni dileclione Dei et nes, et omncin crcaturam rationabilem. De quo
proximi. « Centum arietcs, > quos melius sig.iificant Joaniies dicit : « Qucm cnim misit Dcus, vcrba Dei
quam eos qui iii gregc Domini bene dominantes, si- loqiiitur. Non enim ad mcnsuram dat Dcus Spiri-
mul cum sibi subdilis aelernae bealitudinis gloriam tum. Palcr diligil Filium, el omnia dedil in manii
conseqiii festinant ? « Yenalio quoque divcrsorum ejus {Joan. iii). El alibi Veritas ipsa dicil
> : « Sicut
« animalium non inconver.ienter accipi potest ac-
> enim Patcr babet vitam in senictipso sic dedit et
,

qiiisilio hominiim, qui ex diversis gentibus quolidie Fiiio vitam babjrc in scinelipso, ct potsstr.tem dc-
rctibus Evangclii ,
pcr < spirituales vcnatores {Jer. C dil ci juJicium .''acere, quia filius homi.nis est {Jorai
xvi) > capiuntur, ct in pastum Salvatoris nostri redi- v). > Hinc Paukis ait dc ipso Doniiiio Christo : « Qiii
guiitur.
est imago Dci invisibilis, priinogenilus omnis cixa-
« Habebal quoque Salomon pacem ex omni parte lunie, quia in ipso condita sunl universa in ca^iis et
« in circuitu. Habitavil Judas ct Israel absque ti-
in tcrra, visibilia cl invisibilia ; sivc throni, sivc do-
« inore ullo, unusquisque sub vile sua et sub ficu miiiationes, sivc principalus, sivc polcstalcs : om-
< sua, a Dan usque Bersabee, cunclis diebus Salo- nia per ipsum ct in ipso crcala sunt. Et ipse cst
i mo!.is,>elc. Isai.s quoqne dc Redemptore ita di- antc omnes, el omnia in ipso constant {Co!. i). Et
cil : « Multiplicabilur ejus impcrium, et pacis non ipse c:!put Ecclesia?, qui est prinuipiuin , primogani-
ciit fiuis {Isu. ix). > Sub cujus dcfensione vcrus Ju- tus cx inoituis, ut omniLus p:in!atn;n lc-
sit ;p:-e in
das el veriis Israel absque tiraore ullo babilanl cuni nens : quia in ipso Cvomplacijil omncai plcnituuiucni
cordibus crcciis ad Deura cretera terrena dcspi- :
divinitatisiiibabitarccorporaliter. Etin ipso Stintom-
cim.l, iiecbosiium minas pertimescunt, sed in lau- ne3l!icsaurisapienli;cet sci;'ntirca];scondili (Co/. ii). >
dibus Dci jugiter pcrscverant : delcctanles in gratia Ornnibuscrgovcri Salonionissapieniiaanlcceliil,quia
Doi, et in d.iLcdinc charitatis, qiiam incess;inter mclliim distat inlcr cos qui participationc s.ipientiai
habcnt ad Dcum ct ad proximum. ^ sapicntcs .sunt, ct illii.!! qui esl fons Gapicntiai cl
« ilahcbal Saloir.on qtiadragiiila millia prxscpia
origo virtulum. liinc csl illtid quoJ scquiUir : « El
« eqiiorum cuiriilium ct duodccim millia cqutstrium.
erat iiomiiialus i;i univcrsis gentibus pcr circuituii! ; »
« Nulriebantqiie eos supradicti regis pr3,'fecti. > quia iKiincn cjns pr;c;'icatnr i:i univciso mundo.
Quid per quadragenarium numcrum nisi tempora le- « N;,c C£l i:omen aliu;i sub ca;lo datum homiriibiis,
gisprisca; designanlur? Qiiia et Moyses, illam ac- in quo oporteat s:uV0S ficri {Aci. iv), >
ccpturus, qsiadiaginta (Hcbus jojnuavit {Exod. Locutus cst qunquc S;do:i;o:i tria
« niillia para-
xxxiv) ; cl populus isiaeliticus, quipcream iiistriic- «bolarum, cl fuerunt cariuina cjus quinqiie nilllb,
batur, quadraginta annis in erenio mansit. Duode- ctc. {Ex Isidoro.) Quid e.iim per
« > tria millia para-
narius vcro numeru.s prxsens tcmpus significal, in bolarum, nisi plenitudo fidei in lcgc, ct in Evangcliis
qiio apostolica doclriua Novi Testarneiiti populuni ct Chrislo tradita designatur? Quia dum loia mulii-
liutrit. Cciie quoque per quadragcnarium sive duo- pliciter per aliegoriarum sensus sub mysicrio Tri;:i-
denariuin numerum prccsepia equorum Salomonis talis GJsscritur, quasi tria millia parabolarum ni:i!-
numcra.Mlur, quia in utroqtic populo, legali vidclicet cupantur. Carnu::a autc.Ti ej;!S qui:;quc miilin p.r
\j% COMMENT. IN LIIJUOS IV UEGCM. — IN HI5. III. m
(Hiinqiic sciisiis coiporis iiitclligunlur, qiios qiii di- ilurus csl, quolidic pcr gratiam legis pacifici, sui
vcrsis virlulil)us hcnc n-gil, bcatus est, cl pcr cos vidcliccl Ueilcinptoris, icdificalur, quic partiin ad-
qiiasi (luinquc niiilia I):)inino carniina canit. liuc iHicgiinaiur ali illo iu tcriis, pai tim cvasis pc-
i Disputavil autcni Salomon a ccilio usqiie ad liy- jam rcgnal in ca;lis,
rcgiiiii.ndi a^riiiiinis, cuin illu

si)|>uin. > Ccdri noniinc ccisitudo gloriae in eleclis ubi, pcracto nUimo judicio, lola est rcgnatura cum
accipitur. Undc proplicta teslatur dicens : « Juslus illo. Ad hanc domiim pcrtincnl clccti angcli, qiio-
ut pahna florcliit, et sicut ccdrus qii.T. in Lii^ano ruin nohis siinilitudo in futura vila proniitlilur, di-
(^st, inidliplicahitur ( Psal. \ci ). > Ilysopiis aiilcni cciitc Doiiiino : « llli aulcm qiii digiii hahcliiinlur
liciba cst liiiniiiis, saxo iucrcns, qiia signatiir liuiiii- sicculo illo cl rcsiirrcctioiio cx moiluis, iii-<pic nu-
lilas Cliristi. Ucdcinptor qiiippc noslcr a ccdro us- hunt neque duciinl nxorcs : ncque ciiiin nltra nioii
qiie ad liysopnni dispulavit : qnia al) alta cxccllcntia potcrunt. ;4i](|ualcs eniiu angclis sunl, ct filii sin;t
giori;c coelcstis usqiic ad cariii^; humililatcni desccii- Dci, ciiiii sinl filii rcsiirrcclionis {Litc. xx). > Ad
dcndo pcrvciiit. Si([iii>leni et ccdri noiniiie pravo- hanc pcrliiict ipsc nicdialor Dci cl honiiiiuin, honio
ruin supei'b« elatio designatur, sicut el pcr David Chrislus Jcstis, ipso attcslante cum ait : «Solvilc
dicilur : « Vox Doinini confiingentis cedros {Ps.:l. lemplum hoc, et in iriiius dicbus excilaho illud {Joun.
xxviii). « A ccdro ilaqiic Clnislns nsqiie ad hysopmn B ii).> Quod cxpor.ens Evangclista suhjunxil « Hoc :

dispulat, quia ipsc supcrhoruin corda ct hiiiniliuin aulcin diccitat de lcniplo corpoiis sui. > Dixit Apo-
jiidical. Snpcr ligna aiitein disputavil, diini in criicc sloliis ilc no',is : < Nescilis qiiia tcniphim Dei cstis,
pcpcndit. Tunc enini in cedro saeculi arroganlia in- cl Spiritiis Dii habitat iii vobis?> Si ergo illc tcm-
clinavit, (|uain ctiain iisquc ad hysopi hiindlitutcni, pluni Doi pcr assuniplam humanilaicin factus est,
id csl, us(pic ad crucis sliillitiani ac coiilcnipliltilcm conslat utique qiiod figuram omniuni noslrum cl
sermoncni dcduxit fulci. Hiiic Pauliis ait : « Vcrhiiin ipsiub vidclicct Domiiii ct membroruni cjus qux nos
cnini pcrcuntibus quidcin stultitia esl : his aiitem, sunius, templum illud niatcriale tcnuil. Scd ipsiiis,
(|ui salvi (iiiiit, id csl, liobis virtus Dci est. Scripluin tanquam hipidis aiiguhiris singularilcr clccli cl prc-
c.l cnim : IVrilain sapicntiam sapienlinm, ct pru- tiosi in fuiulanicnto fundali; noslri autcm, lanquani
dcntiain prudcntinin rcprohaho . > VA post paiica :
lapidum \ivoruni supciwdifcalorum siiper funda-
< Naiu quia in Dci sapicnlia non cognovit nuindus mciitiiiii apostolorum ct piophclaruin hoc
: cst, sn-
pcr sapientiain Deum, placuit Deo per sluliiliam pnc- per ipsum Doininum. Designat canidcm domuni
dicationis salvos faecre crcdcnlcs. >
Dci spirilualcm cliam tahcrnaculum qiiond;;m fa -

« Et disseruil Saloinon dc juincnlis, et volucrihus, cluiii in croino pcr Moyson. Vcrum (piia illa (ioiucs
el reptilibus, et piscihus. > Disserit Salomon iiostcr C iii itincrc quo ad torrain ropronii.Nsionis vonicbatur,
dc singulis spcciebus aniuialium, (pii.i « oninia nuda hccc autcm a;dificahalur iii ipsa loria ropioniissio-
e» apcrla sinit ociilis cjiis, ucc cst ulla crealura in- nis ct iii civitalc Jerusalcm; illa ut dc loco ad lo-
vibibilis in conspoctu (>jus {llebr. i\). Ipsc cnim cum crcbro Lcvilarum ininislcrio portala, landcm i:i
novil oinncs cogilationcs honiinum, ipsc mimcrat tcrrani proniissic hLCixviilalis iiulucorclur, h;cc nl
multitudinem slcllaruin {Psul. cxlvi ;, ipsi palct niox iii patria ipsa ct civilalc rcgia constnicla, in-
aiiyssus, ct infcnius iion esl absconditus corain co viol;d)ili scnipcr fundamonlo consislcrct, doncc iii-
{Psdt. cxxxviii). } Quasi cniin disputarc ipsius (Sl, diinm sibi (Igurarum (o lostiiini inuiiiis in plcrct .
ciim singiilorum ralioiicni nohis proponil, cl in Scri-
polost in illiipncsonlis Ecclo-.i;c lal or cl cxsiliiiin, i;i
pluris suis manifeslat sacraincnta, quie fueranl abs-
h;ic lutmii iciiuios ct hcaliuido figuraii. Vcl ccr o
condila a s;eciilis ct gencralionibus, ul considcrc- qiiia illa a solis filiis Isracl, haoc anlcin a prcsclyiis
miis bcaliludiiiciii aiigcloruin, ulililalom homiiium,
eliain ei gentibus facla csl, possunl in illa piinci-
cl callidilalcui inaiignorum spirituum; sicipie ipiod
palitor palrcs Volcris Tcslamcnli cl antiipins ille D.i
inaluni est rcprol.anlcs, quod bonuni csl cligamus; populus, in hac aiitoin congivgala C,q gfnliluis Ec-
el ipsum seclemur scwper iii invicein ct in oinncs. clcsia /iguralilor cxprimi. Quaiiivis ^cdificiiini uliiiis-
i Et vcnichant dc cuiiclis populis ad audicndam ^
qiic dounis enuclcatius s|)iriliiali scnsu cxcusscm
* sapicnliam Salomonis, cl ab univcrsis rcgioiiibus
csl nt lahorcs piwscntis EccIosi:r qnolidlanos, el
i tcrnv; ct audiolianl
s.ipicniiain cjus. » Ilinc pro-
pnvinia in fiituro peronnia, gaudiaqiio rcgi.i cale-
phcla Isaias ait i Eril in novissimis diclms pnc-
:
slis, et Ecolesi;\; prin;;!^ dc Isracl oKclioncin, cl sa-
paralns moiis donuis Doir.ini in verticc inonliiim, ct
lutcin onininm gcntiiim iii Clirislo mnI.i:uo lis osicn-
clcvabitur siipcr colles, cl fluciU ad cum omncs gcn-
datur insinnarc figuris.
ics, ct iluiil populi mulli, cl dicc:il
: Vcniio, ascon-
damus ad inontem Domini,cl ad doinum Dci Jacob, CAPIT V.
Quomodo liirtim rex Siilomom^m
hi c/vro u-mv'i juu'-
«l docebil iios vias suas, el ambulahimus
iii scmitis rit; quot opcrarios Saiowoii iii op, re lempli habucri!,
cjiis. ipiiade Sion exibil lcx, cl vcriium Domini et de qiuili lapide lemplum sit factum.
dc
Jonisalom ( hai. u) , (Lx Beda.
) Domus Ddi quani
.
Narrat aulom Rc^gnni liistoria (C.vp. v) , quod Sa-
avlificavil rex Salomon in Jcrnsalem,
in figuiam lonioii ^vdificaturus ('onuiin Doniino. qn;rsicnt aiixi-
farla cst sancUc universalis Ecclesiie : qu;c a primo lium ab Hirajii rcge Tyri, qui eral amicus Da\i.l
cleclo usquc ad ultimum, qui in fine niundi irans- omni lemporo, ct cum ipso (juoque ct Salonionc,
 m D. RABAINI MAURI AnCIIIEP. MOGUNT. OPERU.M l'ARS I. 130
poslquam rcgno pollliis csi, paccm liDbiicril, prom- A ranl cnidilioncm, vcrbo fidci insliliii ne si aljsdm.
ptuniquc mox Salomon ad adjiivandiim so in omni- magistris docere incipercnt, magistri existcrcnt
bus ojiis invcncril animum : ila ut ct artificcs ilii, erroris. Idcirco clcnim Salomon servos Iliram cx-
ot ligiia ctaurum, prout opus babcbat, dedcril; ob dcrc sibi voluil ligiia dc Libano, qiiiadoctiores crant
cujus bcncficii gratiam Saloinon ei, annos singuios, servis suis adcaedcndum ; sed idcirco eliam servos
pluriinos tritici et olci cboros in cibum doniiii cjus suos simul adcsse voluit, ut osienderent
c«dcnlibus
(labal. NuUi aiilcm dubiuin quod Salonion, qui intcr- ciijiis mcnsurie ligna fieri debcient. Ciijus rei figura
prelalur pacificus, cl ipso nominc, el scrcnissimo in promplu cst, quia niniirumapostolicertiusverbum
rcgni sui slatu illum significcl, de quo dixit Isaias : Evangclii,quod a Domino audiere, novcrunt.
Sed
« MiiUipIicabilur ejus impcriuin, ct pacis non eril gcnliles ab errore convcrsi atque ad
veritatem Evan-
finis {Isai. ix). i Hirain vero, qui Lalinc dicitur vi- geliitransformati, mcliusipsos gentium crrores
no-
vens cxcelse, crcdcnles cx gentibus ct vita simul cum verant, ctquo ccrliusnoverunt, eo artificiosius
boc
fide gloriosos figuralitcr cxprimit. Ncqucaliquidpro- cxpugnare atquc evacuare didiccnmt.
liibet qujn Iliram, quia rcx cial. regalique potentia « Legitque Salomon operarios de omni Israel.
El
Salomoncm
versos ad fidcm carum
in lodificio domiis Domini juvabat,
" con
renim doininos lypice de- ^
' — „ « crat
v,..,. inJictio i.igi.iid virorum
".>.-v,i.v.- triginta viiuiuni
millia, muicoalquc
iMiiiia, mitlcbalquc
« eos in Libanum, deccm millia pcr menscs
sin^uios
nuiitiet, quorum ope coiistat Ecclcsiam sicpiiis ad- « vicissini, ila ut duobus mcnsibus essent in doini-
julam ac nobilitcr augme\italam, et contra ba;rcli- « bussuis, clc.
Ubi primo notandum quod iion Iru-
»

cos, scliisnialicos el paganos principalibus erectam stra Salonion operarios de omni Israel
clegit, nequc
essc dccrclis. Petiit crgo Salomon in opcrc tcmpli crat ulla portio populi, de qua non digni tanto opeie
iuixilium ab Iliram, quia cum vcniens in carne Do- viri assumerentur. Quia nimirum non de una stirpe
ininus dilectam sibi domum, vldelicet Ecclesiam, Aaron sacerdoles eligcndi, seddcomni suntEccIcsia
redificare disponeret, non de Juda,'is tantummodo, qua^rcndi, qui aedificare domum Domini vcl exemplo
verum etiam de gentibus adjulorcs operis elcgit : suovel dictosufliciant; et ubicunque inventi fuerint,
iiamdeutroqucpopulo ministros sermonis assumpsit. niox in officium doctorum absque uUa personarum
Misit Hiram Salomoni pr.Tcisa de Libano ligna ce- acceptione promovendi : lalesque cum ad erudiendos
drina et abiegna quce in domum Domini ponerentur: atque in collcgium Ecclesi;c vocandos ordi-
infideles,
quia conversa gentilitas misit ad Dominum viros, nantur, quasi ad caedcndas in Libano tcmpli
matc-
quondam ad sacculum claros, sed securi Dominicai rias viri slrenui atque electi mittuntur. Et quidem
increpationis de monte suae superbiK jam dcjectos numerus triginta millium, quo iidem lignorum cx-
ct bumilialos;
bumilialos: qui
uui ad normam evangclicse
evanefclica; veritatis '^
sores recensebanlur, potest ad corum figuram aptc
iiistituti in ajdificalione Ecclesise pro suo quisque rcferri, quiin fide sanctae Trinilatis sunt per.^ecti
mcrito vel tempore collocarcnliir. quod doctoribus maximc congruit. Vcrum quia Iriginla
« Misit eliam artiliccs. > Quia convcrsos ad vcram millia ita eranl ordinala, ut dcna millia per inciises
sipicntiam pbilosopbos, qui gratia crudilionis po- singulos operi sancto instarcnt, magis
denarii nu-
pulis quoque regcndis jure pra^ponercntur, Domino mcri sacramentum perpendere debenius. Dcna nam-
gcnlilitas oblulil, qualis fuit ipsis apostolorum lem- que niillia virorum de Israel ad ca;denua ligiia iii
poribus Dionysius Arcopagila, qiialis dcinceps doclor opus doinus Domini mittuntur quia quicunqiie do- :

suavissimus ac forlissimus marlyr Cyprianus, alii- ctorcs at<iuc insipicntium cruditores sunt ordinandi,
que quam plurimi. decem pnccepta lcgis per omnia ct ipsi obscrvare,
i Misit ct aurum . » Quod in cadcm pene signifi- ct auditoribus suis dcbcnt obscrvanda monslrare,
catione accipitur : qiiia nimirum viros sapicntia el scd el praiinia in coelis futura, qu.-e denario solciit
ingenio pra;cIaros ostcndit, pro qiiibus cunclis ob- figuraii, ctipsi sperare, ct auditoribus suis spcranda
lalionibus gentiliias a Domino dona exspectat gratia; debent sempcr intimare. Terni autem mciises, quo-
coelcstis, triticum viJclicet vcrbi Dei et oleum cba- rum distanlia singulis erat lignorum caesoribus im-
ritalis alque unctionis cl illuminationis Spiritus san- D posila, perfcclionem trium virtulum evangclicarum
cli. Convcnit autcm apte rebus Ecclcsiac, quoJ typicc deiiuntianl : elcemosynae vidclicct, oralionis
auxilium operis sancti flagitans, ait ad Iliram Salo- Pcr eleemosynam namque comprehendun-
ct jejunii.
mon : « Pnccipe igitur ut praecidant mibi servi Vdi tur omnia quai ad dilectioncm proximi explcndam
< cedros de Libano, ct servi mei sint cum scrvis benevole in fratres operamur. Per orationcm oninia
« tuis. » Servi quippe Iliram qui prcecidebant Salo- quibus pcr inlernam compunclioncm nostro Condi-
moni cedros de Libano, doctorcs sunt elecii de geii- lori conjungimur. Per jcjunium omnia quibus
nos
libus, quorum officii csl eos qui in hoc miindo rc- a contagioiie vitiorurn et illeccbris socculi observa-
bus ct gloria laetabanlur, a supcroiic faslu corrigcndo mus, ut libera mcnte, et corpore casto dilectioni
sternere, alque ad obscquiumsuiRcdemptoriseorum valeamiis inhaerere scmpcr nostri Condiloris el pro-
vota transferre, cum quibus videlicet scrvis eiant ximi. Et isti sunt tres mcnscs opcrariorum tcmpli.
ct servi Salomonis, ac pariter memorato instabant Nam quia mensis pleniludine dierum lunaris circiili
opcri ;
quia primi doctores ex genlibus necessc ba- perficitur, rccle per illum plcniludo virtiilis cujus-
bdianl ipsorum aposlolonim, qiii a Domino di 'icc- quespiritualis oslcndiliir, in qiia mens liflclium a
 r>7 COMMKNT. IN 1JI5K0S iv iii:glm.-in ll'j. iil i-s
Doiiiiiio qiioli(lii\na illustratione, qiiasi hina a yolo, A millia esse pcrbibentnr. Scptuaginla viddicet yvn-
r(;s|)i<;iliir. pler sabbatismum animarum : scpliinns eniin dics
« Kl Ailoniramcralsnporhiijusccmodi indiclioncni, in sabliatum, id cst, rcqiiicm consecratus
est. Oclo-
« cl caUcra. » Adoiiirain qiiippc, qiii Lalinc dicilur ginla proptcr spcin rc.surrcclionis, qiiu;
octava dic,
meus
iJoininun excelsus, qucin nicHus qiiain ipsiiin id csl, post sabbalum in Domino
processit, cl in
qncm nominc iinilatur insinnal? Dominum vidcli- nobis qiioque octava dic siinul et oclava
aciale fu-
cet Saivatorcin. Kl tiinc Adonira opcrariis tcm|)li tiira spcraliir. Pncpositi aulcm
crant Iria millia Irc-
praqioiiiliir, ul sna provisionc rilc oidincl, qnihus cenii, pioptcr fidcin niiiiiru;n saiicl;c Trinitatis,
incnsibiis singnii ad opcranduin cxcant, qiiibnsdcnno qnam sancta nobis cloqiiia Qiioil vero pi;jt;(!ic;int.
ad ciirandam doiniiin suain rcdeant, cnin Dominns pro tribus millibus Irccentis pra;posilis in libro
Pa-
el Saivalor nostcr mcnlcs sanctoniin pra'dicaloruin ralipomcnon Iria millia scxcenti sunt scripti, adeaii.-
siia familiariiis illuslralionc informal ad disccrncn- dcin prorsus su!)limiiiin virorum pcrfcctioncin rc-
diim, qiiando oporlcat icuincanda; Kcclesiir, opiis spicil (// />«r. II ). Niim quia in scnario
nuincr»
iiiire praidicando, vei alia pielalis olTicia piicstando; inundi ornalum complevil, reclc in co perfccta
bo-
et qnando rursuin convcnial ad suain ipsorum con- noruin opora solent figiirari. Et quia sacra
Scriptin ,i
scicnliam examinandam, qnasi ad inspicicndain Ti cnm fido vcritalis opera jtistiti;c docct habcnda, rc-
(lomum suani rcverli, el lianc oialionibiisac jcjuniis cle pra;posili opcrnni tcnipli iria niillia
ct scxccmi
siipenio inspcclorc ac visitalore dignain reddcre. fuissc pcrhibcnlnr. Ncc
pr.xtcrcuiiduin quod li;ic
« Fuerunt itaijue Salomoni scpluaginta millia co- se|>tuaginla et ocloginta millia portanlium
onera cl
« ruin, (|iiioiicra porlahant, cl oclogintii millia lato- latomoruin cum pr;cpositis suis non fuere de Israel,
« inoruin iii inoiilc, absqiic piivposilis qui pncerant scd de prosclylis, iil cst, advcnis qiii morabantnr in-
« singulis opcribiis, nuincro tiiuin miliiuin Ireccnto- tcreos. Scriptuin namqucestinlibro
Paralipomenon :

« ruin priccipieiilium poptilo ct bis qni faciebant «Numeravit igilur Salomon omncsviros prosclyio =
,
« opiis, ct cailcia. > Liilomos dicit liipidum cicsores; qui crant in tcrra Isracl post dcnumerationem
q'uam'
idem aiilcin Lipidiim ca'sorcs, quod cl lignorum ca:- dcnumcraviiDaviJ palcrcJMs,el invcnli
sunl ccnluin
sorcs hguratc dcsignaiil : iioc csl, sccundum pne- qiMnquaginta millia cl tria niillia
scxccnli, fccitqnc
(iicalioncs qiiod mcnlc insipienlium dolabro vcrbi cx eis seplunginta n;illia qui hiiineiis
oncra port;i-
Dci excrcont, cosquc ab ca, in qiia iiati snnl, forli- rcnt.etc. {IbhL). ,
ProscIytiautemvocabanlurGr;c( e
ludinc ac dcformitalc Iransmiilare conlcndunl, ac qni ex aliis natioiiihus progcnili, in fidcm ct c(,i-
rcgiilarilcr in,sliliitos nnitali fidclium, ledificio sortium populi Dci, accepta
vide- circumcisione, iransie-
licel domus Dei, aplos redderc cnranl. Qiiod auleni ^ rant. Fucrunt itaque operarii domns Domini
de f-
cl ligna cl lapidcs in monto cicdunlur, cl c;csa ac liislsrael, fuerunl dc proselylis, fucrunldc gcntibtis.
piicpiir.ita iilraiine matcries ad montcm domus Do- Dc liliis vidclicct Israel illi iiigjnla inillia ad piic-
iiiiiii transfcrliir, patct scnsns qnod oinncs in moiile cidcndasdeLibanoccdrosmissi sunl; de prosclyiis
siiperbia; iiali suintis. Qiiia de pr;cvaricalioiic primi isli sunl, dc quibus nunc
loculi sumus, lapiduin c;c-
honiinis, qiiam snperhia fccil, origincm carnis traxi- sorcs de gcntibus
; Hiiam ipse el scrvi cjtis, qi,i
inus. Qiiicunqnc antem gratia Dci piicordinali su- ciim servis Salomonis ligna ca'debant dc Libai.o.
iniis ad vilam, cxcidiniur calcclii/.ando, et sacra- Oinne igitur homimim
gcniis, pcr qiioJ aHlilicanda
incnta lid(>i pcrci|)iciido dc inonlc siipcrbiit^, cl iii crat Ecclesia, in icdifualioiie tompli
pr.TCCssil. JuJici
montcm Domini liaiisfcriinnr, qnia crulidcpolcslate naiiKiue, prosclyli ct gcntilcs conver.si
ad veritalcm
lcnebrariim, ad arccm virHitnm, qtii« est in iinilate Fvangclii unam eamdcmqne Chrisli Ecclcsiam sive
saiictic Lcclcsiio, pervcniniiis. NolandMin anlem rccte vivendo, sivc eliani doccndo
([iiod conslruunt.
iidcin opcrarii ita cranl disiribnli, ni pars in nionlc
« Praeccpilqnc rex, ul lollerent lapidcs gran.Ics,
lapidcs ca;dcrciil, pars ilcni oncra portiucnl. Di- l;q)ides prcliosos, in fundamcntiim lompli,
vcrsa nam(iue sunl dona Spiritus, cl qna-
qtiod (iiiidain di- drarcnt cos, ctc.
j) > Fiin;Iaiiicntum lcmpli nulhnn
ccndi ac prolervos argucndi cst
conslantiam habenl, myslice inlelligendnm quam
ilhid qnoJ ostcndii ,
qiiidam niiiiorcs ad
consolandospusillanimcs, ct in- Aposlolus dicens Fundamcntuin cnim aliud nemo
: «
liiinos sublcvandos
(^xislnnl, qnidam iilri.isqucvirlu- potcsl poncrc, pnvtor id qnod posilum
lis
csl. qno;i c>t
mnncrcpncdiiiadopnsdomusDomini coKvciuimt Christtis Jcsiis (/ Cor.
m). . Qui proptcrcn fiinda-
'l"alcs ficri volnil cos, qnihns loqnilnr Apostohis! nuntnin domus Domiiii polcsl recte
ducns vocari quia, ;
(^orripiio inquiolos,
«
:
consolamini pusillani^ siciil ait Pctrus Non
: « csl aliud sub cado dalmii*
mcs susc.pilc iiinrino., paiiciitcs
,
cslotc ad omncs nomcn hoininihus, in quo oporlcat salvos (ieri (.4f/.
(/ llwss. v). I Dra-posiii anlom (pii pr;vciaiit sin-ii- iv). » In (inod fundamcntuin lapidcs grandcs el prc-
hs opcribus, ipsi sniit sacr;c
condiloics Scriplur liosl lolhiiitur, ctiin piaHipui
faciis ac sancliiale
quoruni niiigislcrio iu omnibns crudiinur, (|i,oinodo' Mii ramiliari incnlis sanctiliUe suo
""i'o'"s doccre adli.vrcnt Con-
cl conlcmpioivs
'"*'lo iios
corripcrc, ,,uo-
iiniccm oncra noslra porlarc,
ditori, m
quo firinius in illo spom suam poniini , eo
nl implca- forlius aliornm vitam dirigcrc (quod
">"s h>oo,n Chrisli, convcniat osl latiuulinoni
((;„/. y,). Uecic pariclis porlaiv) snnicianl. L;;pidcs cr^oqni
l^nrfiiJi
in nin-
opcrarii scptuaginla millia, cl octoginla ua:ncnlum lcnipli a-l porlandum ;cdilicinm omnc po-
rATKOL. CIX.
130 B. uAnANi MAuiii Ancnu: '. MOGUM. OPEUUM PAUS 1. 140

pides, quibus factum cst tcmplum, in libro Paralipo-

nebaiiliir, proprie siuil pro{)hel;ie et nposloli,
qui vcr- A
sivc menon apcrle (!ctlaratum esl, (licenle David ad Sa-
I)um el s:\cramcnla vcrilatis sive visibilitcr
perccpcrunt. Qui lomon, cum ci impcnsas templi quas pra^paravcral
invisibilitcr ab ipsa Dei sapientia
funaamciilo ostcndercl Omncm pretiosuui hipidem, et mar-
benc lapidcsprimo quadrali, ac
«
sic in :

poni jubcnlur. Qoachalum namqne omne quocunque mor Parium abundanlissime praeparavi (/ Par.
fixum stare consViCvit. Cui nimirum fi- XXIX ). j Marmor autcm Pariuin, marmor candidnm
vcrlitur,
ila in fidei dicit, quale eadcin iiisuia gigncre consuevit, Est au-
gura; corda assimulantur cleclorum, quac
occurreiilium tem una de Cycladibus, quo vidclicct lapide tcm-
firmitatc consistcre didicerunt^ulnulla
morte a sui re- phtra fuisse factum, et Josephus insinuat, diccns :

tcrum advcrsitatc, ncc ipsa ciiam

« Elevavit itaque tcmplum usque
ad caracram e la-
cliludine possint status inclinari.
pide albo constructum. s Alliludo fuit sexaginta cu-
< Quos dolaverunt cocmentarii Salomonis et ce-
bilorum. Nec mysterii sensus in abdilo cst. Cuivis
< mentarii Hiram. t Dolanturnamquelapidespreiiosi,
etenim patcl quod marmor candidum, ex quo domus
cum clecti quiquc pr.vcedcntium sanclorum instru-
Domini constructa est, mundam clectorum actionem
ctione ct inslantia quidquid in se habcnt noxium et
simul et conscientiam ab omni naevo corruptionis
inanc rclinquunt, atque ante conspcctum sui creato-
stabilem qna- B casligatam designat, quales esse voluit sapiens ille
lis insitsc sibi jusliti* rcgulam, quasi
archileclus cos quos super fundamcntum Christi lo-
dralurffi formam, oslcndunt. Dolaverunt autem lios
cahat lapides preliosos, auro argenloque redimilos.
iapidesnon solum Cirmentarii Salomonis, scd ct ca3-
Cliarissimi, inquit, mundenms nos ab omni inqHi-
mcnlarii Hiram, quia cx ulroque populo doctores
«

namenlo carnis el spiritus, pcrficicntes sanctificalio-

fucre sanctoc Ecclcsis.
ad nem in timorc Dei(// Cor. viij. »

« Porro Giblii prx'paravcrunt ligna et lapidcs

« ocdificandam domum. n , Giblos est civitas Phoeiii- CAPET VI.

cis, cujus meminitEzechicl dicens : « Sapicntes tui, Quando vel ubi wdificatum sil templum ; cujus mcn-
suroi sit (actuni; quot annis sit wdificalum.
Tyre, facti sunl gubernatores lui, senes Giblii ct
Pro quo in Hebrceo (Cap. VI.) «Facluni cst igitur quadringcntesimo ct
prudcntes cjus {Ezecli. xxvii). »

quod inlerpretatur de- « octdgcsimo anno egrcssionis filorum Isracl de

coiitinelur Gobal sivc Gebat,
terra ^Egypli.in anno quarto, mense Zio, ipse est
disterminans .-qnod vocabulum aplc cou-
«
linicns, sive
mensis secundus regis Salomonis super Israel :

venit cis qui corda hominum ad aedificium spirituale, «

a^dificare coepit domuifi Domino, ctc. » Quod liici-

quod ex virtuliLus animye construitur, paranl sic i
:

lur, in anno quarto mense Zio, ipse cst mcnsis se-

clenim solummodo suos audilores fidem et opera ju- «

C cundi regis Salomonis supcr Israel, » ordo scnsus

slitiai doccrc sulficiunt, duni ipsi prius sacris paginis
sit fidcs tenenda, quo virlu- est in anno quarto regis Saloraoais super Israel
eJocli, diligentcr quas
:

incedcndum, certa definitione vcritatis di- mcnse Zio, ipse est raen.sis secundus. Mensem au-
tum calle
tcm secundum Maium dicit. Naraque Aprllis, quo
(licerint. Nam frustra officium sibi doctoris usur-

pat, qui discretionem catholicai fidei ignorat,

ncque Pascha celebralur, principium mcnsium apud lie-
sibi a;dificant, qui brccos primus erat in mensibus anni. Ex quo mani-
saiictuariura Domino, scd ruinam
quam
non didicerc, co- feste claret, quod mox, peracto Pascba, coepit ac.:!-
docerc allos rcgulam, ipsi
ficare domum Domini, et consecratus myslica so-
nanlur. In Kdificanda ergo domo Dei primo sunl
quos in lemnilale populus, manus ad myslicum opus raisit.
ligna ct lapides csedcndi de monte quia eos :

Fit autein coraracmoralio egressionis cx iEgyplo

fide vcritalis instilucre quaerimus, primo neccsse cst
quando tabernacuium aidificari coeptum esl, ut ad-
ut abrenuntiare diabolo, ac de sorte prima; prsevari-
calionis in qua nali sunl doccamus renascendo erui. moncatur lector quot annorum tempus inter acdifi-

grandes, cationem utriusque doraus transierit; et huic quo-

Deinde qusrendi sunt lapidcs pretiosi et
que sumraae temporis sacramentura inesse spirituale
atque in fundamenlum tcmpli ponendi, ut meminc-
cognoscat. Quater namque centeni et viceni quadriii-
rimus abdicala convcrsatione priori, eorum in om-
audilo-
D gentos et octoginta faciunt. Quatuor autem evange-
nibus vitam raoresque inspicere, eos nostris
licaepet-fectioni apte conveniunt, propter ipsum cvan-
ribus imitandos proponerc, quos per virtutem humi-
gelistarum numerura. Cenlura doctrinae legali pro-
litatis spcciaiiter Doinino adha;rcre noverimus. Ad- ,

dendus altum parics operum bonorura, ct quasi

est in pter aimos legislaloris totidem. In quo etiara nu-
raero virorum,gratiara sancli Spiritusprirailiva sus-
super impositis sibi invicem ordinibus lapidum am-
cepit Ecclesia patenter ostendens quia qui lege
bulandura esl ac prcficiendum « de virtute in virtu- ,

legitimc utuntur, id est, qui Christi in ea gratiam

lem (Psal. lxxxiu). > Vcl certe lapides fundamenti
ut supra cognosccntes amplectunlur, jure Spirilus ejus gra-
giandes, preliosi et quadrati primi sunl ,

tia rcplentur, qua iii charitate ejus amplius

igne-
uiximus, Ecclcsiarum magistri, qui ab ipso Doraino
Superpositi autem oidines scant.Diximus autem pcr labcrnaculum quod fccit
verbum audicrc salulis.
Moyses et fibi Israel in descrto, synagogam per
lapidum sive lignorum scquentes sunt, suo quique
:

lcmplum vcro qiiod Saiomon et Israel ciim pro

lempore sacerdolcs ac doctorcs. Quorum
filii
vel piicdi-

selytorum ct gentilium auxilio consiruxit, Ecclc-

cationc ac niinistcrio fabrica crcscit Ecclesiae, vel
siam genlium possc designari. Pcrmansit autens
oniatur virtutibus. Qualcs aulcm colorc fueriiit la-
 lil COM.MENT. IN I.limOS IV REGCM. — I.N LIB. III. \;i
cullus cl rdigio labcrimculi annos qnadringonlos \ aiilcm liix iii Domiiio {Eplics. v). » Jchiis cadein csl
01 octoginla, ac sic UMnpluin redifioari inccpit. Qiiol civilas quic cl Je.-u.salom, ct Joh.is quidcm intcqirc-
aulcrn tiuarlo aniio rcgis Saiomonis scilificari ca-p^i tatiir co/jfa/cf/^/; Jcrii.salcni autcm visio pacis. Iii
e.it (loiiius Doiniiii, polcst co rcfcrri niyslicc qiiod qiia qiiandiii Oriiaii gonlilis rcgii;i!ial, Jchiis (iicl.i
post rci»Ictain tlispcnsaiionoin DoininicK incarnalio- csl; ciiin voro in ea David lociim holocausli cmcrct,
nis, quse in quaiuor Evangelii lihris scripta cst, cum Salomon in ca tcmphiin Domi:io aidificarcl, noii
misso dc codis S|)iritu saiicto, Ecclcsi.-c structura jain Jchus, scd Jc.-usalcin vocala csl, quia nimirum
cu;pit. Et quod inciisc sccundo cocpta cst, po:e.st ad gcnlililas qiiandiu divini ciilliis nc.^^cia perdura! al
elcclioncin gciitium rcfcrri quai secuntlo loco post conculca!;atur et illudcbalur
, ab imn.undis spirili-
Lracl aidificationcin in se siii susccpcrc crcaloris. bus, ad siiniilacra inula, prout diicehalur, scqiicns.
Unde et sccundus mcnsis iii lcge concessus est ad Ciim vcro illam gralia sui Coinlitoris rcspexit, conti-
facicndum Pasclia his, qiii a iminundi super aiii- nuo pacis in se cl locum invciiit et nonicn.
nKiiu, vel in via procul positi {Num. ad facicn- Domiis
ix), > « autem quam xdifica; al rcx Salomon
duin iii primo mcnse Pascha occurrcro ncquircnt. t Domino, hahehat scxaginla cubitos in longitudine,
ULi nos aperlissime dcsignati sumiis, qni immundi « et vigiuli ciihitos in latiludinc, ct triginta
cubilos
supor morte anima; nostnc ct procul adhiic positi a B < in allitudinc, clc. » Loiigitiido doniiis longaniini-
pi)pulo Dci, non poluiinus primuin Pascha faccre, latcin dcsignal s uiclai Ecolcsia', qua
in cxsilio pcrc-
quod in carnc ct sanguinc agiii fiehat. Celehramus grinationis hiijus patioutcr adversa qiia.-que
lolcrat,
aulcm hodie Pascha secundum, quod in corporc ct donec ad patriam qiiam cxspcclat, pervoniat.
Lati-
saiigiiinc Ilcdcmpioris nostri , a qtio qiia;sili el iiiun- ludo insinuat chaiitatcm, qua diialalo sii.u
mcntis
dati sumus, aclum cst. Iii quo autcm loco lcm- non soluin aniicos in Doo sc I et inimicos diligcre ,

plum sit ajdificatum, manifeslius iii lihro Paralipo- gaudcl proptcr Doum, donec vcnial lcmpus,
quan,'o
nicnon ostcnditur, uhi scriptum esl : < Et cocpil Sa- sive ad paccin suam convorsis, scu fuuditus omnihiis
louion «dificarc domuin Domini Jcrusalcm
in in exstinctis inimicis cum solis gandcat amiois in Deo.
moiile Moiia, qui dcmonstratiis fiicral David Allitudo spein deiiuntiat fiitunc retrihutionis,
palii
cuj:;3
ejiis in loco qucm paravcrat David in
area Ornan inluitu libcntcr infiina qu:rquc, sive qu:c
do.nulconl,
Jcl.usxM (// Par. iii). i ^dificatur ergo doinus Do- seu qune advorsanlur, conloiiinit, usiiu^
duiu, ulri^-
niiiii in Jcriisalcm, hoc est, m visione pacis, qiiia que iranscensis, sola mereatur < vidore
hoiia Do-
tlilatata pcr (otuin orhein Ecclesia iii una cadcmiiue luini in terra viventium {Psal. xxvi). . Ubi iiot;iii.
fiile ct icritaliscalholiccsocictatcconsistil. dum quod
Namquc triginta cubiti alliliuiinis, non usquc ;id
in scissura mcnlium Dcus non cst; sed < facUis esl C lcctum tcmpli, scd usquc ad coonaiulaui iiifoii;:s
in pace locus cjus et hahitatio cjus in Sion {Psai. pcrliiigcbant.
,
Naniquc iii U\no Paralipoincnou apci lo
Lxxv). I iEdificatur in monle, vidcliccl in ipso Doiniuo soriptum cst, quod alliludo ccntun. viginli cubiloniiu
Salvalore dc quo Isaias ail « Et cril in novissiiuis crai (// Par.
, :
iii) : de quo posl ha.>c dictu.i sumns.
diehus prx>paralus mons domus Domini in vcrlice « Porlicus crat ante lcmphin. viginli cuhilo.u:ii
iiiontium (Psal. ii). Et ipse dc sc
» in Evangelio « longiludinis, jiixta monsuram latiludinis lcmpli
ail Non potesl, inquil
: f
, civitas ahscondi super < el habebal doccm cuhitos lalitudinis aiiic faciem
monlcm posita {Muuli. v). . Ipsc esl enim moiis « tompli. » Tcmplu.n nainque erat convorsum a;l
niontiuin, de lerra quidcm pcr oiigincm assuni-
qiii
orioiilcm, sicut cl taho.naculum, habehalque
osliiiiii
ptaj carnis ortus cst, scd omniuin
terrigcnaruin po- porticus ab oiicnlo conira ostium lcmpli,
juxia qiiod
tonliam ac sanclilalein singularis culminc
dignita- iiistoricns Jmhcorun. Joscphus aporlissimo docel,
lis Iranscendil. In qiio
niniirum inonlc civiias sive i!a ut sol .xquinoclialis orioiis di.cctis radiorun.
doinus Domini conslrucla cst, suo-
quia si uon in illo la- ru.n liiieis, per ostiaria poriicus vidolicot
et toi.;p!i
dicein figat, spcs et fides nostra
nulla est. Qni ir- ot oraculi, ai-cam
lcslamonli pcrfunderc posscl.
clc mons Moria, id est,
visionis, vocaiur quia cle-
:
Quia vero lcniplum sanotam Eoc!o>iani dosigiiat,
por-
clos snos, quos ad .Ttcrnam
suae claritalis visioncm ^ licus qua; cral ante
cou.scrvaf, in hac iniorim
lcmplum ct propior lucom solis
vita lahorantos vidcre ct
accipere solohal, qiiid aporlius quam illam cjus par-
adjtivarc dignatur. « Qui
domonstralus fuerat David
patri cjus.
loin, qiiai Dominicc incarnaiioiiis tcmpoia pr.x«ccs-
1 Ostensns namquc crat David, sicut ci sil, typioo dcnuntiat?
oxleris prophelis vcnturus In qiia sunt p:ilria.cl.;c cl
in carne Dominus. Dcno
prophcta^ qui o.ionlo.n huic niundo
ulcm locutus in area eral
« solcin juslili;c
Ornan Johus;ci quia ol :
(Mal. w) I priini susccperunt, cl i.asccnti
Kc;olos.a «rai- solol i.i ca.ne
vooaludo dcsignari dicciUo
Joaiine dc
:
Domino lostimoniuin, sive viven !o, sive pr.nlicando,
Domino : . Cujus vonlilahrum in maiu.
sivo oliam inoriondo, prohucn.iil?
sua, ct pcrmundabil aroaui O^tium crgo
suam {Mattli. iii) Or-
"^'"> qu. inlorpiolatiir,7/„„„„«,«.;
,
Umpli Domiiius cst, quia nomo vciiii ad Palrom
iiisi
ot eial naiione
J.;misous pcr ipsum (Joan. xiv), ol siciil alihi dicit « Ego
: nationc quidcm gcniilos :

significal; no-
suin oslium, por inc quis inlroicrit salvabluir
si
"""f au.em oosdcm illustraiulos
a Domino alquc in
l.l.os Eclosix
{.loan. x). » Oslium porlicus , seimo prophelicus,
oommutandoso..tcudil quihus mcriu)
:
qui qiiasi rocto callo ingrcdion-os
fioii Aposluhis :i,l os!i::m lompli
: . Fuisiis aliquando tcnebnv. nunc
porducobal, qiiia graiiam lompli Doiuini Silvatoris.
 U

j3 -^ li. HARAM MALRI ARCllIKr. MOGUIST. OPEUUM PAUS I. 1

,

qua nunuUim cral redcmptnnis, apertc praedicabat. A qui se a domo David separa^Tjrat, seJ per cancellos

lcmporis si- cccidit, qula etsi hacretici, sive schismatici aliquani

Faclura crgo porticus lota fidcles illius

gnat : oslium vero in porlicu, doctorcs, qui cxtcris bona; actionis arcem conscendcre vidcnlur, quia ta-

liiccm vilffi januamquc intrandi ad Dominum pande- nicn compagcm ecclesiastica; unilalis. non habcnt.
Et bene unum ostium, proplcr con- quasi patentibus ct non solidis laterum prajsidiis
bant cxpriniit.
sonam in omnibus sanctis fidem ac dileclionem vc- semper ad viliornm infima relabuntur, dum divino
rilalis. Qua videlicel porlicus juxla latiludinem destituti auxiiio, suk pcrtinacia; fasin intercunl.

tenipli viginti cubitis longa crat, qnia nimirum an- Qua autcm arte praifata labulata paiielibus tcmpli

ticpii justi pcr longanimitalcm devotaj mcnlis deside- sint atfixa, declaratur cum subditur :

rabant venire ad dilaialioncm Ecclcsiae, in charitatc < Trabcs autem posuit in domuni per circuitum
Dei, quse est in Chrislo Domino nostro. c forinsecus, ut non hrercrcnt muris templi, etc. »

« Fecibiue in templo fcnestras obliqu;is. » Fene- Trabcs autem, qu3C inirinsccus domum muniebant
btra) doctorcs sancti ct spirituales quique
tcmpli ,
et ornabant, lanta; crant longiludinis, ul capita ca-

in Ecclesia, quibus mente excedcntibus Dco arcana rum forinseciis prominerent, in infimo quidem or-

secretorum coclestiura spccialius cpcleris videre con- dine cubilorum scptcm, in medio sex, in summo
ceditur. Qui dum ea qua; in occulto vidcnt ,
pu- ^ quinque, atque in eisdem capilibus carum labulala
blicc fidelibuj pandunt, quasi susccpto lumine solis componerentur, nequaquam muris templi infixa, scd
fcncstra; cuncta lempli penetralia repient. Unde juxla muros trabibus qua; de muris exicrant, su-

bene ecedcm feneslra; obliqus, id cst, intus fuisse perposita. Quid itaque per Irabes domus, qua; tabu-
laliores perhibentur, quia nimirum necesse est, ut lata porlabant , nisi pra;dicalorcs sancli sunt typice

quisquis jubar siiperna; contemplatio:.is vel ad mo- designati ? Qai dum ipsi sublimem atque honoralii-
mcnlum perceperil, mox sinum cordis amplius ca- lem in Ecclesia Dei locum tenenl, infirmiores quos-
stigando dilatet, alquc ad majora capessenda solcrli que ac fragiles suis praeilicationibus ab infirmorum
cxercitatione prceparct. appetitu sustolbint, atque ad coelestia desideranda

< El Kdificavit supcr parietem templi labulata pcr ac speranda suspendunt; suis etiam inlercessioni-
t gyrum in paiieiibus domus pcr circuitum templi bus, ul in coeplis persislant, adjuvant. Legimus au-

« CL oraculi, et fccit laicra in circuilu. Tabiilatum, lem in Paralipomenon (// Par. iii) quod tral;es

quinque cubitos habebat latitudi- lempli, sicul et caetera ejus interiora, fuerint auro
I quod super eral,

i nis et medium tabulatum sex cubitos latitudinis et ;

veslita;. Quol ita factum esse non dubium est, ui
;

trabum partes, quae intus in templo erant, auri

tertium tabulalum scptem habens cubitos lalitudi illa;

c nis. t Hicclabulatain Evangclio,ubiDominuslcnta-^

essent laminis tecla;; quie vero foris parebant, h;€

lur a dialolo, pinnacula lempli vocanlur {Matth. iv). minimc deauratae, ipsani cedrl speciem formamque
Sed et Jacobum fralreni Domini apostolum,in
,
cunctis oslenderent, in qua tamcn imposita sibimel
,

pinnaculum templi unde ad populum Goncionare- ,

talulata gestabant. Quod ergo extrinsecus cminebat

lur, levatum esse lcgimus. Ltrum aulem moris fuc- trabium, vitam sanctorum, qua; nobisin terrin iiino-

ril d®ctoriLus ut in his sedentes labulalis, ad cir- lcscere potuit, designat. Quod inlus in leniplodeaura-

turbam fcccrint sermonem tum fulgebat, claritatem illam, qua in coclesli patria
cumslantem inferius ,

nus([uara scriptum invenimus; palet vero sacranicnli in aspectu sui gaudent creatoris, figurate denuntiat.
tolidcm fidelium gra- Domus autem cum sedificaretur, de bipidibus do-
ratio, quod tabulala ha!C tria c

conlinentium et virgi- lalis atque perfeclis sedificata est. Et malleus et

diis, conjugalorum videlicct, <

nuni dcsignanl : dislinclos quidcm altiludine profes- < securis, el omne ferraraenlum, non sunl audita in

ejusucm om- domo, cum aeaificaretur. j Ha;c ad illam Ecclesia;

sionis, sed societate fidei et veritatis <

mente parlem, quae post hujus sa;culi labores et ccrtamina

iics ad domum Doniini pcrtincnlcs, eique fixa
inba;renies. Ubi puklire dicilur quia tabulatum ad a;lerna pra;mia meruit introduci, proprie perli-
quod supcreral, quinque cubitos habebat lalitudinis, nent. Ibi cnim perfecti solummodo et immaculati,

medium sex, tcrliura septcm. Supremum ergo tabu- -^ atque ab omni labe iniquilatis casligali ingrediun
medium supremo la- tur. < Non cnim intrabit in illam civilatem aliquid
latum erat ca;teris angUbtius,

lius, sed infimo erat factum angustius, quia nimi- coinquinalum, lacicns abominationem etmendacium,,
arcliorem debel viara sicut in Apocalypsi scripsit Joannes {Apoc. xxi). Ubi
rum allior professio virtutis
Siiigula autem tabulata habebant in malleus et securis, et omne ferramentum non audi-
tencrc vivendi.
tur, quia hic lundiraur adversitatibus, et disciplina
circuitu lalcra, id est loriculas, nc facilc quis in

ad veritalis exercemur, ut illic locis juxla merilum

eisdeni labulalis consislens sive rcsiilens, possct
congruis disponamur casligatione cessante solo
in
iiiferiora decidere, quod Achazia; regi contigisse
: ,

Samaria legimus (/ V Reg. i). Qu.x; nimirura latera, amoris glulino quo ad invicem copulcmur, uno im-
divina; protectionis erga pleti spirilu perfundamur.
non incongrue quolidiana
De quibus Psalinista Ostium lateris medii in parte erat domus dexlr;B,
i
i;os munimina designant. :

et per cocbleam ascendebant in medium

coenacu-
t Immiltet, inquit, angelum Dominus in circuilu ti- <

ium, et a medio in lerlium, etc. » Quidam, hunc

nicntium eum, et eripiet eos {Psal. xxxiu). t Ascen- «

pulanl oslium tempii a

dil qiidcin i/j cccnacubini Achazias rex Samari;c, locum male intclligenips,
U5 COMMENT. IN LliJUOS IV REGLM. — IN LID. 111. liC

altcuilenles si lioc signifi- dem ciibilorum suinmam in aliitndinc habcbal. Qui

inoridie fiiissc , noii (iiiia

care voliiisscl Scriiitura, iioo ila (liccret : « oslium videlicct libcr illas do quibus prujdiximus porliciis

ialcris mcdii in parlc cral (lomiis (]exlrx', » sod ila circa lcmplum collaria voc:it et cubicula. « Dcdit

poliiis siinplicilcr : « et lial)cbat doimis osliiiin ad autcm, iiiquit, David Saloinoni filio suo dcscriplio-

iiiciidiem. » Niiiic aiitem iongc aliud significat. Par- neiii portictis, ct lempli, ct ccilaiiorum, ct ccjiiaculi

lem namqiie domus dcxlrac laliis tcmpli mcriJia- el cubiculorum in adylis, ct do;iius propitialionis

iHim dicit, in ciijiis partc Oricnlaii ostiiim cial in (f Par. xxviii). » IJbi cliam cxlcrioriim domorum,
ipso angiilo factiim juxta tcrram : in quoJ inlrocun- qiKC eraiit cxlra airiiim saccrJoluin in circuilu lcm-

l.,'S slalim ad altioia gradatiin asccndcbanl, liaben- pii, fccit mcntioncm, ciim prolinus adjiinxit : « Ncc
tcs viam ascensus per ipsa parictis inleriora, donec iion ct o:iiiiiiim q-.ia; cogilavcrat, alriorum, et cxc-

lali iiincre ad niedium coenaciiliini ct a medio por- diarum pcr circuitum iii tbcsauris domus Domiiii,
vcnirctiir ad terlium. Ncc dubitaiulum, quamli';et cl in tliesauris sanctonim. i

iioc SLriplura non dicat, qtiia sic asccndcnlcs crc- Quod autem omnis altituJo (empli cenlum vigir.ti

I crrimas lialieitant a mcridie fenestras, qiiarum hicc fuil cubitorum, ad i.Iein Sacranienlum respicil, qiiDd

«erlum pcr onmia ct siue olTensio^ie iter agercnt. ct primitiva in Ilicrosolymis Ecclesia, post passio-
Qui nimirum locus proprie ad corpus Dominicum, i{ iicm, rcsurrcclioncm, ot ascensionom Do.idni in cce-

qiiod dc Virgino sumpsit, rcspicit. Oslium namquc los, in l;ocnumcro virorum, graliam Spiritus saucli
lalcris medii in partc crat ('.oinus dcxtiie, qiiia, dc- accopit {Act. I, n) (luindccim namque, quai ex se-
;

funclo in criicc Domino, « nnus mililum laiicea latus ptem ct octo constant, solenl nonnunqiiam ad signi-
cjus aperuil {Joan. xix). > I']t bcne, « in partc doiniis licalionem rcfcrri vitac futiirae, qu:c n;inc in sabba-
dextnc, > qiiia dcxlnim ci laliis a milite apcrlum, tismo gciilur animarum fidclium : pcrficietur au-
saiicta cicdil Ecclcsia. IJbi apto eliain vcrbo usiis tcm in liiie sa;culi rcsurrcctione corporum im:iiort;\-

cst evangclista , ut non diccrct : « Pcrcussit latus lium. Ipsa autera qnindecini in trigonum duc(a, id

cjus, t aul : « Vulneravit, > sed : < Apernil, » vidtdi- cst, cum omnibus suis parlibus adnumcrata, cen-
cct, quasi « ostium latcris mcdii, » per qiiod nobis tiini li igiiila faciunt. Q:iapiop!cr aplc numero con-
ilcr ad cccieslia panderctur. Dcniquc lla sultjunxit tenario cl vicenario magiia electorum bcatitiido in

« El continuo cxivit sang;iis cl aqua {Ibid.). i Aqua ftitura vila designatur, apte
hoc lertium domiis iii

scilicet, qua abliiimur in baptismo, et sangiiis, quo Domini coenaculum coiisummatur, qiiia post prxsen-
consccramur iu calice sancto. Per lioc naniquc los fidclitim laLorcs, posl acccplani in futuro re-

ostiiim nobis csl asccnsus in nicdium coenacMliim, ct qiiicm aiiimarum, plcna liitius Ecclosia; felicilas in

a mcdio in tenium, qiiia por fiilcm ct myslcria noslri : C rcsurrcctionis gloria coir.ploLitur.

llcdemploris dc pr.Tseiiti I'>clcsi;e conversationc ad «.'Edificavit domum el consuminavil eam. Toxit

icquicm animarum post mortom ascendimus; nii- « qiioque domum laqucaribiis cedrinis, elc. » La-
snmquc de rcquie animarum, advcnienle die jui!icii, quearia sunt (abiilala, qu;v maguo dccore composila
ad immorlalilalein qiioqne corponim, qna>i iii (cr- cl ornata, ab inforiorc parte Iraljibus alliguntur. Et
tiiim ca'naculum, siiblimioie profcclu pcnclrabimus, (jsia tcr gemiiuc alliUhlinis ('oiiius Do.i.iiii facUi era;,

ex qiio in magna amborum, cl corporis videlicct ct tcnia niiimum habebat laqucaria. Quid aute;u apcr-
anim;r, bealiludine pcrpt^tuo vivamiis. lius per lanuearia, quam sublimioros quosque in
Qiiod qnidcm itcr invisibilitcr a^cbalur, ila iit saiicla Ecclosia juslos sigiiificari crcdamus ? Quo-
soli boc, (iiii intravcranl, nosscnt, qiiamvis ipsum rum opus cl doclrina cunclis in exc;iiplo proposila,

osliiim etiam foris posili vidcrcnt, qiiia niminim qu;'.si longius in allo pr.ocmiiut,(iuiquc suisinlcrccs-
aclus fidolium in lioc s;vculo, cl cclcbrationes sacra- sion.bus c( exhorlationibus animos iiifirmorum, iic

mcntorum, ctiain rcprobi possiml iiilucri. Veriim iii tontationibus dcficiant, prologunl. Qua; nimirum
arcana fidoi, iiitima' grari;\m (iilcctionis, nidliis ni^<i laqucaria recie codrina esso doscribuiilur. Codrus
•lui por luco, Domino duco, a,l cadcslia scandit, nani(|ue arbor est iiiiputril.ilis omnino natur.T, odo-
onim
D
agiiosoit. « Q'.ii dicil sc nosse Deum, el man- risjiicundi, aspcclus iiilidi, serpcntes acconsa niJorc
dala cjus non cuslodil, mcndax esl (/ Joan. ii). » fugans ac porimeiis. Qu;v univorsa porfectis quibiis-
Nolandum sanc quod liii,'iiila ciibiti allitiuiiiiis, lie quo convoniiint, qiiorum insiiporabilis csl paliontia,
quilus siipra logitur, usquc a.l iiiodiiim ca^ni.culum f.iiiia virltilum oxiinia, pnosontia cunclis gralissima
ivrlingcbant; doiiido alii trigiiila cubili nsqiic ad l.oiiis, auolorilas ad rcviiiooiulos coufutandosque eos
lcrtium coenaculiiin addebanlur quousquo porli- , qui veritali rcsislunl, oonstantissima, qui e» in hac
ouiiin, (pi:v oranl ciica templum ab Auslro, ct Aqui- vita ol in fiilura singulari pr.c c;etcriscu:inonlia ful-
louo, ot Oocasii lecnim porvoniobat, nt Josoplio gonl.
narr;inlo (li.lioinius. Driiulo u-quc ad siipiomiim « Kl aHlifio^ivil t;ibulalum supor omucm domuiii
tompli tcolum alii scxaginta cubili mimorabaiitiir, ot « quiiuiuo cubilis aUilu.iiiiis. » Loriculas sigiiifical,
sic tola altiludo domus jiixla librum Paralipoiiiouon qu;c in supromo domiis looio pcr circuilum eranl
in ocnlum vigimi oubilos oons-amniala osl (// Par. fao(;o, no quis ad allioia porvoiiious, roj>oiilo laboro-
iii). Porlious (1110(111 '. (ni;o erat anlo rronlom toiupli lur ad ima : qiiod in omui domo <<uam (|;iis(iue ;t\ii
-

aU Oricniom, jiixla fidom pr.ofviU vcUimiiii.-i, cam- ficarcl Moyss fiori pr.ccopil : c Cum ;cdificavcrii».
w: B. P.ABAK1 MAURI ARCillEP. MOGUM. OPERUM PARS I. 148

iaquicns, (loiniim novaiii, facics niuruiu tecli pcr A justns. Qui qiiasi in summo domus Dei cacuminc lo-
circuilum, ne cflun.Iatur saiigiiis in domo lua et sis cati docentur qiiidcm ct porlantur ab aliis, se 1 quos
rous iabente alio cl in pncceps rueitte {Deut. \xii). » doceant qi^.orumve fiagililaiem tolcrenl ipsi iion ha-
ILcc autoni tal)ulala sivc oriculjc siipra sunt latera Ijcnl. Qui vidcliccl pariclcs intrinsecus tahulalis
vocalu, ubi cum diclum esset : « El acJificavil sv.pcr ccdrinis opcriuntur, cum corda lidclium aniorc vir-
parielcm templi taliulala pcr gyrum in parietibus tulum redundant. Sicut enim cedri nalura perfcclos
(iomus per circuilum tcmpli ei oraculi, t coiilinuo homincs (iil supra Dominus) typice denunlial, ita

subjccliim cst : < El fccit lalera in circuitu. > In cliam locis opportunis cclsitudinem virlulum quibus
qui. us nimirum lalcribus inlcIiexiiTius divina csse ad camdem perfcctioncm vcnilur, noii inimeiito de-
)>r;esidia dcsignata : qu3e nos in hoc a;!liuc sxculo signat. Tcgiintur autcm omnia lignis a pavimcnto
iaborantes, ac pro captu noslro aJ superiora niten- domus usque ad siimmitatem parictiim, usque ad la-
les, quolidie ne deficiamus, adjiivant. Bene autem qnearia, cum electi a primis fidei rudiincniis, usque
in Iioc supremo tabulato, in tecto domus Domini, ad pcrfeclionem bonjc aciionis, et usque ad ingres-
quinque cubilos alium cssc nicmoratur, quia nimi- sum patri;R coelcstis, bonis insudare non desistunt
riim ita nos in illa patria divinae prac.senlia chritatis opcribus, cum a priinis juslis usque ad ultimos in

.1 'implct, Ht nihil aiiuJ visus noster, nihil auditus, B consummatione sa;culi omncs virtulibus stiident,
,

iiihil olfactus, nihil gu>tus, nihil taclus dulce habeal, quaium merito jure valeant protesiari quia Christi «

iiisi Dominum Deum nostrum, ex tolo corde,

diligcre bonus o;lor sumus Dso » in omni loco (// Cor. ii).
tota anima, tota virlute, diligeie et proximum lan- Et texil pavimentum tabulis abiegnis. » Hoc quo-
t

([uam nosmetipsos {DeiU. vi). modo factum sil, plenius in libro Paralipomenon ex-
« Et operuit domum lignis ccdriiiis. > Ilic supre- plicaliir ubi scriplum est : « Slravil quoqiic pavi-
muin ipsum donius tabuhUum
tecUiiu dicit, id est, mentum preliosissimo marmore decore multo (//
illud qiiodsupremis trabibus siiperpooilu.n eral. Non Par. Unde patet quoJ tabulas abiegnas, qiiibus
iii). »

enim habebat templum culmen in superioribus, sic- pavimentum texerat, nequaquam in terra posuit;
ul nec laiiernaculum, scd erat aiquale ,
qiioniodo sed primum illud marmore proelexit, ac dein le tabu-
oniiiibus in Palycstina et ^Egypto domus redificanli- las m.nrmori superposuit, ac tcrliiim his duobus auri
bus faccre moris est. Id ipsum aatcm hoc tabiila- vesiilam supcrad,'Jdit, ut in sequenlibus legilur. Sic-
lum, quo operta cst domus, laquearia designat, id ut antcm aUiludo parielis in altum exsurgcns atque
esl, eximios quosque in resurrectionis gloria viros, usque ad laquearia pervcnicns, profectus virtulum,
el singul-ari snnclitale ad ipsum virtulis apicem per- quibus elecli ad regnura cffileste perveniunt, vel
vcnienles. De quorum una voce dicitur : « Inter na- ^ certe ipsos electoruni choros sibimet per tempora
los niulicium non surrcxit inajor Joanne Baptisla variantia succcdcnles signiftcat, ita a^qualilas pavi-
(ilalllt. xi). j Cujus si comparein magnitudinis scire incnti concordem eorunidem humililatcm, qua in
\is, auJi quid Patii ipsius angelus ait : « Et ipse teniporali adhuc vila positi socialiler invicem chari-
pv.xcedcl anle Douiiiium iu Spiritu et virlule Eliae tate dictante conversantur, non immeriio dcmon-
(Lnc. i). » slrat.

€ El Kdificavit parietes domus intrinsecus tabul.i- Quod videlicet pavimcntura pretiosissimo erat
( tis cedrinis a paviuienlo doinus iisque ad summi- marmore stratum decore multo, idemque marmor
< tatcin parietum, et usque ad laquearia operuit li- mox tabulis lcclum abicgnis, quia nimirum vita san-
f gnis inlrinsccus, etc. t Intrinsecus quitlem domus clorum primo fiJci firmitate prsmunienda in cordc,
icdro erat veslita. Nam forinsecus lanlo nitore la- ac deinde spirituum virtutum latitudineestadornanda
pis ille, de quo facla fucral, fulgebat, ac si calculo iii opere. Alioquin quid utilitatis habebat decor
esset candido tecia. Juxta sensusvero rayslicos, jia- niariuoris prctiosissimi lignorum tabulis obtcctus, si

rieles templi sunt fidelium popali, ex qiiibus sancla non mysticum aliquod laciie signabat, ac lionorum
iiniversalis consislil Ecclesia, quorum dilatationem rj ampliludinem cpcrum fortitudine fidei inlemeralce
pcr orbcm laiitudo deslgnat parJelum, spem vero et sul-.fulcicndam esse docebat ? Abies vero piopter al-

jiilcnlionem omnem ad ccelestia erectam altitudo. tiludinem sui et robur diu durabile, menlein elccto-
Ycl ccie allitudo parictis, quse ex ordiiiibus lapi- rum iiiQma (iua:que desideria spcrnenlem, et cocle-
(lum s.;per invicem positis constat, pr;csenlis stalum stium conlemplalioni scmper inlcntam, virtute quo-
Ecclesiye significal, ubi clccti, siiper fun(Iamcntu:ii quj palienlite singularilcr exccllenlem, non incon-
Christi omnes a;;'.ificali, sibi invicein iii ordine per grue demonslrat. Auri autem laminae, quas inar-
lcmporura curriciiia succe;Iunt , sescqiie invicein mori ac laliulis sunt abiegnis superposit;«, ipsa est
porlanles, lcgcni Cliiisli, quai esicliarilas, adimplent latitudo 5 charilalis, n dccor « de corde puro, ct con-
{Culat. vi). Dum enim qui nunc a pracedentibus scientia bona, et fide non ficla (/ Titn. i) : j qua; sic-
erudiunlur magislris , rursum ipsi alios crudiunt, ut aurum aliis pretiosius csl metallis, iia c;v;teris

quasi siiper invicem positis oniinibus quique lapi- eximior virlutibus in temploDeisinguIari luce fulgct.
dum virorum in domo Djm, sic ab aliis fixa conslan- 4 /Edificavit qnoque vigiiiti cuLitorum ad poslcrio-
lia porlanlur, ul ad portandos alios cl ipsi suliiciaiit i rem parleni tcmpli tabulata cedrina a pavimenlo
usquc ad ulliinos, qui in fine mundi nasciluri sunt, « usque ad supcriora; ct fceit inlcrorcm domuui
 ,cci,>unt.Bcncaulen
mvc^^
.^^^ ^^,,,„^
4i9 ,^ . Poslcriovcm A -'Ci-M""'"
, lAr mvsicrmin i>t»''<^^''»

oracnli i.. <^

^:" M> onu cn
m
^
^^f ^ idt. ,UoeUoms,dcquoclMl^^^^^^
tc...pl' • occasn cU)-
l,-.utc.n
^^^;'t ie.m)lu..., ct
al.
i„len.n viU
cx paric ^!''"^'^^, ,r.aram vir-
lolisi..«.cs.nni.abc^>-^;;^J^^,,,,,,.,,^
^'«^ extcr.orc
,„um intcr.orcm, ,^„, ,,,„,„„ ab
?;;nou.
uua. .n ^^ esse
.,.,em tabulata, ^ „,•„,«
,,,ro lcm-
lacincaria sign.-
,
Di.unus ipsum
ad ^-f:f^'i;;^,,
pro for.l>us
,

-^^'^^''^"^Tc^rC^ie
xd.r.caU »0 ,
l
^ p^. . plum «^^^'^.^.^enlis EcclcsUe
l>pun.
aicuniur ^^^^ ^.^^^^
ncat,qu.tri,.nta.b.sea.^^^^_^^^ plu.n Pv«f"'"'"^^t't..\'- fuit cul.ilorum. -tu
vi..cntosnsp.>sa ^ .^,,,,j-.„i,,i„ sc-
sxpc m ^'»";'^,^^
Qui numcrns ',,,anus i.. sign,-

apc.- c .
t naer.u.n laboris. <^-^l^X\>^^^--o na....iuc
,,„emibus .^^^^^^ ^^,^^.,
,j l,,„ca- qu.ct.se i
»1'^'^'" ficalionc fulurx ,^„ervatio.ie aJ
,HM- bxc Ubnlata ^;,,.,^ ,1 cnbitorum v.- ^^

cnbitorum deccm
a
j,„nus pcr ---^^^"^"^::;'Sr^Siucsi,.uacaturipsa,
-.-
„,,,.c„iu.r. Dcnano .^;.i-
:
,.,,
V.lam Pevve"'^^'^- ^^•'
[
i,,oramus, vita pc ^ ^,J,

vc o cs
. cnnis. Qua.iratus ^^^^^^.^^ ^

.ec i^'""^
c^uivcnda cadem v,U .^^,,,, ,

Ecclcs..m. ^ d.^
-
o,,srcga,,dam r.cL.^:.
ron^n-^amlam »^^^^
cong.-cs^bit cos
>1- Jistiucuce " ""^,,; „„a ,
p,.,or do„,us.
^ ,^ * Dc rc-ionibus
aicljat
ai-cl.at:
u„,o
: .
,

cv.). »
«
'•^"S>«"'"'' (Ps«/.
p^^^,_
ab
Vnoc ,.v,ri
,

ortn ct oecasu
.Etceclroonmisclon-^^^^
,

-f^'^^^ ,eslicbatnr ,

suas et j.
. habcns tornatnras .^^^^^ j, ecd.o
.

etcxlau,rase.nincntes,ec ^^^^^ ^
postcriorcm parlcm
.
ais oncri.nns.
insnperab.lcm -» "^ ^^ i,.tnnsccns
,,,.,,,vc.odo,m q...od ^^^^^^^
.^^^^^^ ?,.o.n.,.i.-umlisna^o-"-
lcnplicratfacu,
pa P
no-
-^,,^^
,,,i,o..c.n 1« 1"^
quc^u vcstin.,tnr cn.n ^«r ce-
lnler,or qmdc.n,
;
i„ l,l,„lis
cu^lis.
quia .n P-^'^'^"^"
strv exsilii ,
^^^,,,,, solcm..iUS
ct --oclorum^ ctJ.c^^
beatornm ^ ^^^
i,i
o^
«,iU.r.l3ndedecabcn^- ^^^^^^ ^^^.
e„,,uh, couucelu,.., '»;. „,,,„. „,bcrc »„,-

lcmporc quw^
^1""'\ P
V^^' quic U„lo r,.lcr..,..,,
uu„,„ •,„„.„ ,„..ieule
vior , ^,. -.^a aulcm,
T-.bnlata
,, .J."»':
'"•'''.
'•;»T;:7;";:"Na,,U^-'"''--''"
(«'•
,uc,ilo J,Mul..> '.,„,„, „1 u„u,„ cx o,„-
aW" "*>»" •

'^''"^nnr;cJ"unmnobisDo„.inusdo..avc,.t,p.a
''"' aperianiur, ct n.uarc
l.cca.,
j,„,eluris

,,,„,
,»bula,u.u

f,c,c. .al...b.""""". "'!" ""„

^,,.,,^,,.

opal"'"""-.
"'- *
—
"•'^
M i ; tl doncc
,e.upc, .
oorpo- """;--"''•'"
";^^^^ '-^
ci»i ,,^.^,, ,„,
„,ie solulionem '''•''•':^"''''ta,ra:
Db, >
'""= '" ."" cclauuas
piilsainus. un.i-ii habcnins l,alc.
nenn llitur, apcrtam o,^re U„ .lou.us
rum mir.uc ptm
;„irHO '
,a,io..um nosUarum ,
'

januam
•
divimc pieUUs, qu.-»
o,auo
,„,„
...
UO.lUllii" „.,„,
,

ri>li>l'0,"Uini|UC
ca,u.io,u. i
,
::;,rv:a :;-:—;:„:r::
eU>c.n..sy.»a.u..,,jcjun,ornm,
i.r.ciniUa.nus.
onorn,n lliymiainaU -
"" cclriuus do,»us .,,.
0..',. .,uo,l ,.»rics cul,„
,k ^.^-.....
'" supor.or.nus
""''"'
''7S^rs;;:;;s.a^-..^r'^":ir::
ccdrin.s tal.u..s
.

,U,,is
vio,-is jan..am habcba. in
i»uu»u. habcbal -'P''' ''^,,;
«"
.^ .

ILius
fu,„„s incc..son..n
iucc,.«u..,u i,.l,»,e.. .l.,.a
i..tra,e>, q..i.
^^1'^'- ,^^i, ,,..... P-;-
' ';'
1':^.
„,,i

„HMli
.

su..t s,.pcr do..,....,

I iioctc ac du
cjus noctc
.>i,i>; d.o,, ol
c
l
an.cb
an c ^)
ci
.

pav.mc.U cl;"^.^r^,^
.,,,,sivcp:nwuuu
-
^.^
labulx.
u^^^^^^^^^
•
.

'

scrvorn.n suor,..n „,te..do..U^

^^ .^^ ^-^^.^^.,i, ,i,„„ «mn.a ^^-S "^; ^"
> iu oral o..es Sanc „t /u
>' toUm latit..d.„cn, d,f-
^ ^nm pariior ponuntu.
/ XXV...)
•
. ct hoe pcr .,..,,..„.,•,.„„. ,

Altarc.,a,.,quctiiyn..^
LperorlLEcclosi.. ope
cxt.r.o.-. scd
„,Uis, qnod iudomoquidcm
.

-
n.icuu.i», v.--
:stiu..;Ibatclo..msintcno.is,typus...tpcr^c
ostium sUbat clo..,us -

.1, mundo
ct ... sn
lotc.U,
..:
qnidcm adhnc „.
-,.,!.i...,i .i.ilu.c
,„,„, ,p,i c.r.,c
ct vc t
o,„,.iaesidcrio sunt ad ccelcsUa suspons^
f..n.um asco..dc.,.c... .., ba.. U ^
i..conso thu.o ,
^
snpcr.m a.no.-e nag a tcs
cniunnt, ,p.ia
ctoru.n
aucto-
aurcs su, pms.v.t congaudcnlt.. « '^^
crchris oravio,mm vocibns aa i.iviccm .\\ ^ ^^.,„i.
i.,ce„soru,n ,„ ^- .

late janna.n fnmus complcxus e.l. d,c '

ris. \peru,«q«e
•
« •
„.„ scntenlia .--
qua„lo ,„„„di(MCs qu.q-c ai.qum vaiti,
....... i-c
ii,cnmcis.o al.qunl
..^ i

M,,.c,M..,-ibns i„vc„il, qnia

--^-^ ,i,c„mcisio
-^- i>,. iionno
^^
JoM. 'H<1"
diloclioncm opca-
.
,10 ; opcra-
;„\.>,risct.iua.iviciui..rcs codosti P^^- ^^^^ ,„„. Ld .idcs. qux pcr diWtmncm
cmuU, qua- pos.u..t. l l

vxmv , taulo citius a Do...i.,o

 .

Uir.
'-
''"'« ^'ctioniso.I
i."';".!,:,:;'
"'''* ' '^S'"'^''' tC'H,i(
«"•'
a-
'~" »«". »«
T
f'-u„,,r;*;:^;-;:;--a-n*„.3o„;:L-\::;™:;;:-f- .-o.,„ .,„ ,,„„, ;;
''™-.. »". P.-ofossil fi.w'^;
^
'»"'"';' «- i„ roso„o,.;„- '%^':" ™ .1'" -c„.i es>is Jo;
:,
"-• «imsa j,„„oo,„ .°'" ''''"=
vol osso ,„o .1 v °'""'^"'' "''^^'''^
"'»J«'.^'<is m,^
'
,
'"""-is i.

J,''umi esl ^^^^'"gelii per

Do;ninicP n.,~.- ij.

^''^%"'-^'iit-i'dc::n;:~;^/7'<'«'^ctos.
«'o-no crucis ^»'-^'P"i'o, nos
consecramur in fl ^'••^''"'a •' Domino ''' "^'''^"^
-'^'•''epanoteste."";,':;'^^.^---''--- "•'s, quil.us
pornot.rrr
'' '^"''' '"'^ '^'^"•-
decorenun ;
ITcliosissinio '' I'''viinonLu,n
marmore sf,.., ''''^'^'<^^P'^^'tiosi,su
«^eliteracperfecte
,

t^J.r'"^''''"^'"^'''«
e rt;„"'""''^"''^'^''^-
y^co^irin. siveabi^rNof"^r"'^='^^^
Pcfocte susccperant,' ^!:'' .^'''^'^'" Evangclii
g-'i semc.ipsos, ,"'""'" ''''''^ ^'^"^^ p;.i ,
cs^':
S''q'Hinlur illuni
(.Va///, ,
'^ ,'"' '"^'' fJ"«l"i.'e ' Oracnluni .„- .

^-'\PO.is justos
^'-- -""^'-^ .lor:'
conn.unis " "^^"^^-^
"'''"^'^^'^
'i--^--, mZ':;y"r'^ ^^"^-^ - ^----i
^-•r"^^
'•c"'!^"tionis,
gt^.:nr "''"''
•

'"''''' '

<^'^^ esl
lapidibus ac li4i
aurcarum adjunct.
1, !;^."'"'^
^ " '""'''
'-
"oc sup^ :;;.
^ '^''^^^ i>o"'i-

it • 'P<^- <^'''avi<ieiicetC:;^;;:^^^^
'''"" ^'cbet vidori ZT
'''"''"^^"'»- ^^«c co:ura-
«^is; arca foedoris,
In^Z^ ^T'' ''''"' ^-'^
'i" c orat ante t m 1 ,
."'""''''"'""•^ ••
P>^'''icum, solo fccdus
pac.-s a ^ui P. ,
quo ;^=^'^'^''«''C"'. i"
^'^"^"""^^ipsumaul;;^;;;;"''''^'^''^^'"'-"^^^^^^^ Post "''""^' '^«^'^"--;
';'"'""'
'i'" resurr;:u;r: ;.:"'
-••''ationisDomi„icre ^'"'i--^^^"- ca''.em, '''""''^'•^ '" ^«^'"'"
quam c V .J .,T'"'
P«':'-odomumintoriorr^ :^::r"'"7-"t; 'era coiloiavit ^^
' '''''^'''''' '" I^atris dex-
"""'«^i"cjnstisdantur, /1^:;
"'"s Pai-ict«s
lapideos .n,in
^ n
''
^'"'^''^'
"""c autem dica-
^"^ « Porro oraculnni
I'.»' oh^t • .

'^'^-edrinanc^.:^:: '';;^^'P«P'''"'",ta..u-
'f--tvigiuti:b;::^2r"';'^^
'/^'^os altitudinis, '" ' ^\^''«"''' C"-
etc. Q,o
^«''- P.'X''iia desig,;,n ^, ^r '' "t.iusque in
parietom signif.carL
. ,

"^'"'^ "'^'^'^*-
*^^

'-.^'n
'•'
PO'-'ic". ot

pari fuerini
in%so lo ml 'e r„ f"'-''
'""''' '''"'^'O"
'""'''' f'"'«^^'"'*>
""'^' i^ cst, Sancta san'c
'm
l

"r"'
^^"' ^'-"-
modo. g^-ogabat, sicul ^^^' ^^'^''io'-i
et sun-n se-
«
Do lapidibus et lignis ";^ieratarca,bab:b:;^;:^:;^J-'''-'"'voro,
'«"'''- *^"''-^^^
cl latitudine •?'!?""
•''"-"^"»-^:;^:;:-\::"'"''T- —
et aJii.udinn
"'"'ucime, id oat ^
'""Sf""di"c,'
q".a in supcrna ^''" ^"'^'•""'.
illa patria
ui.; n
^'^core suo viJcnt ''''' ^^'"'^^"'"
oculi i"
^.e ,
'- D„„,i„„ <,oso,."o *" '"' ''^«"'"i- ^"v'"^ ac
fra,erna.gru-a ;."'''''' ''^''''-^-
::'„.;r.f :°™'-
-.«. n„„ r„.„.. -a'.ontibusquoqueS ^"'^-'-
m:,
'"um contra nrovim.imu t'';s;,„::'
'aijum lestuao- ir « Et opcruii
C;;"'^cum diciturC)"oa
''"."'^"''
'"» iJiuxjmumlcauenfpis !,«.,„« ili ri ..,; :

ct "latreni,
ci dilioe„,p,^^ ' ''«""''antospatrem Q-odcsLpr;:^:^:'"'''^'^"'-^^^--'
.^^-o;p„:tsri:~;-*-i.ia. '-'^^^-aci.ri.urim^:;;;r''^"^"'""^--
^;'^:,::?''''"^^'»''^'^"'-'"''»;"™ -^''«•; Aua^^
i.i"r' %'^'aL:L,':::;;!:^;
•Vsrd^o ,"'"''
^"S;:::^,:":-^'^'""'-''-''»-»'^'""': ";; post su:;infe tu,-
^-1"« paulo
a"'-o.
"'^"^' "'^^""
. Unde inlell l, dl 'cxit
'"»pe.-cui,,o.,,:";;t::,i':\:,;::*""-^''"''.
.,""=.'"='. snnl, seci
si,nl, lcol.iii
s. „1
'.'P"!"'.
pi^oquidomS^rrvf"^^'^^^^^^'-
ci.cn„,ior„„.:„::;',:.;::Tf,»'-:'''.."'o"nis,.„., ^ci/uie '"' ''^"'""'' ^^
auro coopcrtum s"' t
''P'''^^"'"- ^ig"'ficat
aulem typiee ne,-
frP,«
J
•

i^t^^clorum v,(am justorum,

qui nuasi in ^
c^"is"niposiu,,uia. de;'"i-;;:^.;"v?""^^^«-
..vu,.. UU.VUI i-
7

srcss„„, lompii „, omncm

.„„,„., „j,,„^ .

Jjant, el
_ ,
^ ;; "'
quos utro.smie fniJn ;.'o„. '^ "^-'^ ^oia incendebanlur •'"
' " 'a Jiiem reirnum m.lnci^ ihvmiim,,., .
«n.n..„„cr, „„„,,„ talosnon adbucpoccata
,„ „,a„si„„„„;.,i: „,:'«'' carnis ':"
P. . q..as, p„,.|ic„s ic„,p,i, „„„ , ,„^
"' -
1'onum ,n so maclare
onus b>Vnf
et ill cXas,^ 1
^ogita-
-'-
'""". ...'..nsccs tionum ..pi,.i,„alium et '''I"'""^
osl auro comcri, « c^,e u.^^';:':
In^T^
.

-"'onta por ignem «^^

::.:^r«p--p''''c^..niic,,,irr::L,;" '^^ f'"'^''"^^"'"
conspcclu
.0 s„p,.a con.Jiiorisofforunt. sui
1 o„„„„c,„„ravim„s, s„flioo,o '
sii,f orc,'
^o"^"'" q"oq"o ante
! oraculum operuit
auro '""
n
' ^^^'"'O, et am.vit lannnas

ante o,-acula n
Cavis au' is
""'"
pra,sentis
/r
Ecclosir fvn
^i.''';;su.itaKcdempto,.if:::i.r:r:!
"-."l'-.-""ocdum,psumvidc,.cfacicvalca,C
 153 COMMKNT. IN LIBKOS IV I\EGUM. — IN UP,. III. 15i
aJ facicm. Un.lc aptiMlomus Ikcc auroqiiidcm piiris- A cum-lem scnsuin rcspicit. Siciitciilm inlerior domus
simo coopcrla, sc;l intcrposila cnil iiicdio paiiclc ab sancli sanctorum, uhi erat arca, intcinain sanclo-
oraciilo sccrcia. Oraculum iiaiiKjuc vooalur, cum nim vitam iii conspcclu siii co.idiioi is ct rcdcinplo-
vcl divina l)omini!>us, vd aiigdica allocuiio, c;im sc- ris sigiiilicat, ju.vta illiid Ps.ilmislrc : « Ab.scoiidcs
crcloriim qnorumque revelalione couccdilur. Un !e eos in ahscondito vuUiis liii a coiilurhatio.ie homl-
bciic oraculiim in adylis, lioc csl, in inlcriori (loiuo niiin {Psal. xxx); > ila cojnacula iii alto eamdem
f.iclum esl, ipiia in supcnia palria, cl an;^cloiu;ii vitani, boc est, in cadis csse, ot non iii hoc niMiilo,
noliis visio alquc alloculia, el ipsa Dci pncsciitia n> dcsignant, dicciilc Aposlolo : « Qu:c siiisum stiiil,

vdabitnr. Donuis ergo antc oraculum auro lccla csl, qiiLcrito, nhi Christus est in dexlera Dei se !ens.
(|uia piMfecli qiii(pic jiisli in hac viia, nhi nccdum Qu.-E siirsum sunt, sapile, non quai supcr lcrram
|alam de Palre aiidirc, i.l cst, nccdum palam Pa- (Ccl. iii). .

Ircin vidcre qiicuiil, fidcin et opus jiisliti;c diviiio < Et duo cbcruhim de Iig:iis oli-
fecil in oraciilo
oriiant ainorc, pcr qiicin ail pleiiani Dei cognilioncm « varum, dcccm cuhilor;im alliludinis, etc. » Cbc-
ir.crcantur altingcre. Larninu; auri, qiiihus opcrta riihiin ( siciit propbela Ezccljicl apcrte dcclarat
csl domus, opcralioncs sunt inultifaria; piotatis, [Ezecli. x]) angclic;c di^iiilalis vocahiilum est, nu-
<pi;is in ohsequiiim vcl sui crcaloris, vcl fralcnuc ^ incroquc singnlari clierub dieitur, phirali clierubim
iiccessilaiis, ainor caslus cxbihcl. Clavi aurci, qiii- Unde aptc iii ngiiris cberuhim, qiii crant in oraculo
hiis «raiil alfixa; lainin;e, ipsa sunt pnccopla c.liarila- facli, angclica miiiisteria, qiia; condilori suo in coe-
lis, iive promissa ;ctcrii;c darilatis, per qii:c iii lis scmper assistunl, possunl inlcHigi : qiii rectc de
cxcrcUio sludio([uc virlutiim nc dcliciamus, donanto lignis olivanim facli csse pciiiihcntiir, qiiia nimi-
Cbri.sti gnilia, coii;iiicinur. Uiulc bcne dc cisdcin riim virtutes angdica; gratia Spiritus-sancli, neuii-
chvis m lihro Par;dipomciion scriplum cst : « Scd quam ab amore Dei arescant, nnct;c sunt. Deccni
ct clavcs fccil aurcos, ita ut singiili clavi sidos autem sunl cuhitoriim allitudinis, qnia denario viLo
qiiinqiiagcnos appc:iderciil (// Pnr. iii). t Quiiiqu;i- rclcriKi! fruiiniur, bahcnles inviolatain in sc sui con-
gcnaiio namque iiuincro solct in Scriptiiris rciiiis- diioris imaginem, servala perpeluo sanctilale et ju-
sio pcccatoniin cl gralia Spirilus sancii, et requics stitia el veritalc q:iani prima couditioiie percepe-
;cicriia figtirari. niiit. Denarius namqne decem obolis constat, el
« Etquinquagciiorum cranl siclorum clavi singiili, contincre in sc nomen Regis et imagincni consuevit.
« (piibus lainiiia aiiri aHigt^baiilur iii parietihiis do- Qiiapropter el fignnx; rcgni codestis apli^siino con-
« musDomini. » Quia iinnirum vcrha cuelcslia, qui- , gruit, uhi ct aiigeli sancli imagiiicm siii condiloris,
I us in amorcbonorum opcrum proriciinus et con- ^'
ad qiiam facli sunt, scmpcr rclinent, cl elccti homi-
.scrvamur, veniam nobis promilliint pcccaionim, nes imaginem cjus, quam pcccando amiseranl, reci-
giatiam sancli Spiriliis, el salihatisiinin in fuliiio punl.
polliccnlur a!lcrnuin (hn. i.\). Et bi qnidem siiiit « Quimpie ciihitoriim ala clicrub una, el quinqiie
clavi dilcctioiiis. Sunl vero alii davi limoiis, quibtis « cul;iloniin ala (bcriib allcra; id esl, dcccni cuhi-
iucipieiilcs qtiiqiic ct nccdum ad pcrfoctio^iCin pcr- « los babcus a summilate ala; usqiie ad \\x alterius
vcnicules, illccchras viliorum, carnaliumqtie volti- « summilatcm. » Ahu cum in sanclorum boininum
plaluin morlilicant : illi vidclicol scrinones vcritatis, figiira poiiunliir, virtutcs signiricanl corum (|uiliiis

ipiortim inslitulioiie cariicm iioslram crticifig(!rc ad c(Kli'slia scmpcrvolarc al(pic in his conver^alio-
c:iin vitiis et concu|)isceiiliis cdoccmur : (pios Iiabere ncin delccl;\nlnr babcre. Cuni vero in slgniflcatione
(Icsidciabat Prophcla, cnm ;ut : « Conlige clavis a angdonim ponnnliir n\x, quid apiiiis qiiam graliam
rmiorc liio cariics inoas, a judiciis cniin Itiis timtii diMiionslia;il pcrpt> :u;i; ct indenccliv;c fdicitalis co-
[Psal. cxviii). » Qui rursuin ad poifooliora pcrve- niiii qiii scmpcr in co>lcslibns in mii:islcrio sni per-
^''^'' ^*^ *^'"*^'^ diloclionis : « Mihi aulcin ad- sistuiil aiicioris ; vcl cerle qtiia lcvilalo spirilualis
iiiTf^i
, .V^^o hoiium esl (Psal. lxxii). » -. natiir;« sunt pnvdili, ila iil, iihicunqnc volucrint,

i tur, ^
sed, toltim , ,
'"'•><'

'<e oraculi loxil aiiro.

cst (piippc poriicus a..
..."» lomplo, quod non auro It^gcre-
"
» Doaiirala
slalim qtiasi volanJo porvcuiant; et bic
giirali, ol prophctis siint cum alis o^lciisi. D.Mie
cnm alis

au-
fi-

, ..
,,.
• .. ,.
,
,<cmpl!im, (Miia palrcs Volc- liMU diciliir tpiod (luiiKpio cuhilonitn fiioril ala chc-
iis leslamoiili Doopor diai ,

'cm placucrtinl. Doau- ruh una, ot (piiiicpie cuhiloniin ala chcrub allcra,
raltim ost ipstim loiiiplum, (iiii.. , .

., ,. ,.„. .
,., -«ilom ipsa « cha-
nlas Dfi (lilliisa csl in cordilitis iiosli. ..
.

. ,> .'"i"
^Spinlum (pioniain virliites angclic;c logoin Doi, qiuv in qiiin-
tpie lihris doscripla osl, iudofossa dovoliono ciislo-
saucliim (pii dalus osl nohis (Rom. \). » .
. ,
esl (lointis inlcnor,
... ([tiia
. .

iii
^

snpcrna palna sola

'
. 'uiala diuiil, diligciuK) vidclicol Dominuin Douin stium cx
.
omnihus viriluis suis, diligendo ot proximos lan-
ril.is rogual; tod ihi oo voritts ot soouriiis, ipio ])r,u-
oiiam scipsos. « Ploniludo cnim logis cbarilas esl. »

sons ipso Dous, (pii eslcbarilas, vidcl!ir(/ (.'or. \\\\); '

iuii auliiu ooriim ot ii»si adinvioom siinl angc-
i!)i (^o quo ipsc medialor Doi ol bomintim,
ccrtius, '
'''"jis, 01 boininos olocli eoriim ;vqiie couci-
ipii solus palernorum esl conscius secrctoruin, vc- vos; unilo
1,^^.,.^,^, uiratpie ala ojusdem moiisune
bil aioa loslamonli, sompor aspidlur (/ Joau. \\). poihihclur, qi..
..jj^.ii^.^.i eadom ips;» dovolioiK\
Qiiod atilom c(ni;ioula (pioqtio loola sttiil atiro, ad (pia .cso allorutrun.:.,
^^^ ailigunl. noslram .pio-
 :

153 B. KABANI MALIU ARCIIIEP MOGUINT. OPERUM PARS l . 15G

qiio atl sc asccndoiilium sociolatoin dosidorant, sic- A attiuc imilatorcs fuisse in hac vita suie puritotis
(]uc simul alc deconi cubitos coinplont, cuin iu gc- exsultant. Duos autem a;quc parietcs alis suis lau-
niina cliaritatis exliibilione angeli de condiloiis sui gunt, quia fiJeles utriusque populi, Juda^i scilicct ct
piivsenlia lyntantur. gentilis, posscssores secum habent auUc coelestis:

€ Dccorn quotiuc cubitorum erat clierub seciincius, non quod in illa patria dislinctio sit localis inler

t mcnsura pari; cl opus unum eral in duobus che- utrumque populum , sed quia m.^jor fiat festivilas

« rubim, eic. > Duo erant facli cherubiin propler inlernLe bealitudinis de consortio adunatae in Dco
cousoriium ejusdem, de qua loquimur, charilalis si- fratcrnitatis. Exlendunt ergo cherubim ad utrum-
giiilicandum, quia minus quam Inter duos charitas que parictem oraeuli alas suas, quia hctantes in

slare non potest. Unde el Salvator binos ad pricdi- coelesti palria jiistos alriusque plebis visione sua;

canhim discipuios millere curavit, ul tacite doceret gloriic ad laudem sui crcatoris cxcitant. Ncc solum
eis qui verbum fidei pracdicareiit virlutem dilcctionis dc illorum quos sccum intus habenl hominum Juslo-
aiiteomniacssetcnendam. Uniusciijusquemensurae et rum felicilale Ijetantur agmina coelestia , verum
oporis erant duocherubim, quia disparilitas vohin- eliam noslri, qui foris adhuc posili de proftindis ad
latum sive cogitatuum in superna palria nulla csl, Dominuiu clamamus, curam geruiit sedulam. Undc
ubi una omnes cademque Dei pryeseulis visione et
B bene de eisdem cherubim in libro Paralipomenon
gloria illustranlur. scriptum est « Ipsi autem
: stabant crectis pedibus,
< Posuitque cherubim in medio templi interioris et facies corum versa erant ad exteriorem domum
;

< exlendebant aulcm alas suas chcrubim el tange- (/ Par. iii), t quia nos ab hujus «rumna ^iercgri-

€ bat ala una pariolem, et ala cherub socundi tan- naiionis ereclos ad suum desideiant pervcnira con-
t gebat parielem alterum. Ai;B autem ahers in me- sortium. Sic ergo pedibus stant creclis, sic alas

< dio pariete templi se inviccm conlingebant. » Ma- suas ad auro lexlos oraculi parietcs exlenduut, ut
iiifeslum ost ex his quce prxdicla sunt quarc cheru- facies habeant ad domum versas exteiiorom, quia,

biin in niedio lemph interioris sunt posili, quorum sic angcli suam perpetuo innocentiam conservanl,
habilatio est semper in cochs. Extendobant autem sic de animarum sanctarum in coelis be.ilitujine
sdas cherubim, quasi ad volandum, quia spirilus an- congaudent, ut eis quoque quos in lerris adhuc pc-
gclici semper habcnt aiiimum ad obsequium divinoe legrinari conspiciunt clectis opem forre non desi-
vokintalis paratum. Quod vcro ala una tangebat pa- jiant, donec et illos ad ccelestera patriain introuu-
rietem, et ala chciub sccundi altorum parietcm, ad cant. « Omnes enim sunt adminislratorii spiritus in
illam charitatis administiationcm quam nobis exhi- ministerium missi propter eps qui haereditatem ca-
bent angeli pcrlinet. Quod alac allera; in medio tem- C piunt salutis {Hebr. i). i Possunt eliam per duo
pli se invicem coiitingcbant, eam dileclionis gra- chcrubim duo testaraenta figurari ,
qui nimirum
liani qua se allerutrum complcctuntur exprimit. ciierubim in oraculo sunt facli, quia in consilio di-

Boiieauiem sequitur vinLe provisionis nobis utique inacccssibili atque in-

« Tcxit qucque cherubim auro. j Quia ct naturam comprebeusibili ante sacula disposilum est quando
eorum Conditor iiiimorlali claritatc sul)limavit, ct ct qualiier, quibusve aucloribus sacra Scriptura

uicnlem vcra diJoclionis atque humililalis luce re- conderetur. De linguis olicarum sunt facli, quia hi-

Tilovit. Nolandum sane quod Moyses dum taberna- cem nobis scientiai tribuunt,juvanle flamma chari-
ciilum faceret, fecit ot duos cherubim aureos, quos latis Dei ,
qu;Te per Spiritum sanctnm difl^unditur iii

posuit in propiliatorio, quod erat super arcam, Sa- cordibus nostris. Decem cubitis sunt atli, qiiia per
h)mon autcm addidil alios duos niullo majores, quos obscrvaiitiam decalogi legis Deo serviendum pra;di-
in templo poncrcl; sub quorum idis arcam in meJio cant, quia Dco fidelitcr servientcs denario remune-
poneret cum propilialorio et cherubim prioribus randos esse regni perpetis ostendunt. Ceminas lia-

{Exod. xxxvii). Sicque factum cst ut in labemaculo bent alas, quia tcstamenti sui conditores per aspern

<iuidem essenl cbcrubim duo, iii templo aulem qua- ^ aitiue ut prospcra indefesso proposito scnipor ^.'j^^^
tuor; ad unam vcro eamlomquc sigiiificationem lestia tetendisse ac pervenisse ^lecIar|.-^_^^^^^^^^
uliiqtie pertinent. Sctl repetituin est opus atqiie it-em suis auditoribus faciendum e.'^
^^^^._
^^^.^^^^^^^
augustius factum pcr Salomonem, ut lypice docere- Quinquc cubitorum ala cliencb^^
^^^^^. i.i^cnlium re-
Itir qiiia, multiiibcata post Incariialioiiem Domini- lorum ala cherub allera,^^^^,^^^ ^^.
^^^^^^^,^^ ^^^_^^^^
cam Ecclesia, latiiis ossct gontibus sublimitas ca;li rum varie.tate
sj^^jjljitorisextcndunl. Et opus nnum
civium pandenda. Qiii sic Conditorcm dc collalo sibi inobsequium s-^^^.^^^.^jj_
Quia ulriusque tcstamonti
uiunere beatitudinis coliaudant, ul dc iiostia quoque ^^".
'"cs una eademque castitate operis et charila-
ercptione alque ad eamdem bcatitudincra introdu-
.3 devotione Deo scrviunt, una et consona Deum
clione congaudcant; extcndiint enim alas adinviccm
voce ac lide praidicant. Ala; igilur cherubim inlcrio'
supcr arcam, cum ad laudem Domini Salvaloiis ••

res super arcam se invicem contingebant, quia

tcsla-
bonum omne quod acccpernnt; ex*'
feriinl
,,
alteras
II-. V
alas ad paneles oracuh, cum sa'
-os etiam mcnla pari de Domino altcstatione consentiunt.
licm alis exlerioribus istc unum parielem, ille altc-
.iue vcliit ala-
1 •

liomines secum vidcre

] I ,

uelanlur,
,
c *
propric
.1 • .1, (luos consorlcs rum contingcbat, qula vetu3 lostainontum
rum suaruiu summUalibus . ,

lanr^- '
i
 i:;7 coMM!:.NT. in Liniivos IV REGUM. — I.N IJB. III. i-,s

anliqiio Dci popnlo scriplimi, iiovtim vcro iioljis, A toris et proximi gcriiiir. Palmas facii, ciiin memo-
qiii posl iiicarn;ilioncni Doininicam ad ridcin vciii- riain yctcrn;c rctributionis eorum mcnlibus iiifigit, nt
iiiiis, cl sccunlo paiicli, Iioc cst, scplcnlrionali eo minus ab arcc justilia; labi qiicaiit ,
qiio mcicc-
rccle coniparainur, (piii)iis, posl frigora ac lcnc- deni jiistiti.x scnipcr ante conlis oculos babciit.
bras iiioiolalriic, lucem vcrilalis cognoscerc dalum Facit picturas varias, quasi prominrntes, de pariete
esl. Versas haUent fiicics clicrubim ad exteriorem erjredienles , ciim miillifarias virtuliiin opcraliones
douiniu, fpiia noslri gralia, (pii adiiuc foris slaimis, fiilclibus tribuil. Vcrbi gralia, visccra rniscricordi;e,
nc(pic rc ipsa , scd « spc salvi lacli siimiis ( liom. bcnigiiitaloiii, biiinilitalcm, paliciitiam, ino.lcsti;iiii.
vni), » divini sunl libri condili, (juia scriptores co- <Paviiuciituin (iomiis toxit auro iiilrins cus cl cx-
,

runi jain rcgnanics ciim Domino, illuinque collau- Irinsccus.clc» Intrinsecus el cxtrinsccus in oraciilu
clanlcs in culis, cnram noslra; gcriinl salulis, pro- clin ipso tcmplo sigiiificat. Tcxit ergo Salomon pavi-
qiic noslris crralibiis apud ejus piclalcm iiitjrpcl- nientum dointis aiiro iiitriiisecns et extrinsecus,
lant. q;iia Ilcx iioslcr pacificus ct angclos atquc animas
< Et omnes pariclcs lcmpli pcr circiiilum sciilpsit j;istoriini iii ca-lis perfcclc ac plcuarie dono dilcclio-
variis caelaluris ct torno , elc. » Oiniics parictcs nis a cajterorum morlaliiim vilitate secrevit.
teinpli pcr circuitum, oninos sanctsc Ecclcsi;c popiili B i Et in iiigrossu oraculi fccit ostiola dc lignis oli-
suiit, qiiibus siiper fundamentum Cbrisli localis lo- i variini, postcsquc angiiloruin quiiupic, et duo ostia
tiiis ambilum orbis rcplcvit, cocplumipic fulci ajdifi- i (le lignis olivarum. » Quod primo dixcrat, « fccit
cium quoMdic nova menibrorum siiorum progcnic, osliola de ligiiis olivarum, » boc ipsum videiiir apcr-
quasi lapidum prcliosorum appositione, supcraug- tiiis cxplicare voluisse, cum a:ljunxil : < et duo oslia
menlarc nnn dcsislil. Qui nimirum parictcs variis (!e liguis olivariim. » Uims qiiippe erat iiigicssus
c;claluris sciilpuntiir, c um < alii daliir pcr Spiriliim oraciili, scd i lcni ingressus di:oL)us osliis claudcba-
sermo sapicnli:c, alii scrmo scicnli:e, secnndtim tiir, riirsumque re.-ciatis cislcm apcriebalur, sicut
ciimdcm Spirilum , allcri fides in eodcm Spiiitu, eliani templiini, sicut porticus aute tcmpluin uimm
alii gratia cnrilionum in nno Spiritu , alii opcralio noii ainiirms babobant inlioitum, ccrti utiquo causa
virtiitiiin, alii propliclia, alii discrclio spiritiiuni, alii niyslcrii, Unus Dominiis,
qtiia < uiia fidcs, unuiii
gcncra lingiiaruin , alii inlcrprctalio scrmonum biplisnia, uniis Deus (Kphes. iv). > Unus in Ecclc-
(/ Cor. xii) ; > et ut ad alias veniamus, quas omnes feiani pr.csentem per baplisma, unus in regnum coc-
babcre valcamus, virtutcs, iCbarilas, gaudium, Icste per opcra fidci est sperandus introilus. Nain
pax, longanimitas, palicntia, bcnignitas, bonitas, uniis ingrcssus
qiio;I esset oraciili, toslatur hoc
fidcs, modcstia, contiuentia {Galat. v ), > et coeleri
C qiio;I infciius de arca scriplum cst : < Cuiuquc cini-
fructus Spiritus, qiiid nisi cxlaturai sunt parietum ncrcnt vccles, ei apparerent summitales eorum foris
lcmpli, quia ornatus sunt mentium populi Dci ?
sanctuarium ante oraculum, non apparcbant ullra
ScHlptiulur iidem parieles et torno, cum promplo cxtrinsccus. » Ubi patcntcr, ni fallor, ostcndilur
pollcnt aniino fiJcIcs ad facicndum cuncla quiu Do- qiiod crat unus ingrcsstis oraculi, et bic c regione
miniis pnvcipit, ad palicndum cuncta quae pcrmit- factus iwcx qu;c in luc.iio cjiisdcm slalial oraculi,
til, diccntcs cx animo pcr singula qnnc occurrunl :
cujus ingrcssus ostiola per significatioucm niultifa-
t ncncdicam Dominoinomni tempore {Psal. xxxiii).» rie possunt accipi. Nani ct angclicos spiritus, qtio-
Et < l*aratum cor mcuin
: Dcus paralum cor , , rum luiuislcrio iii babilalioneiu palri;c ca;Icstis in-
inciiin ; cantabo ct psalnuim dicam Doniino ( Psal. troducimur, aptissimc dcsigiiaut, ct apostolorum
i.vi). > Sciilpunlur torno, cum in tanluin virtiitibus aeque, apostolicorumque virorum, quibus claves re-
opcrain inipcndunl, ul ab barum tramitc niillis cir- gni ca'Iorum sunt dat;e ( Luc. xvi), lcnent figiiram ;

cuiiislanliem rcrum conlrariolatibus, niillis possint qiii, acccpta a Doiuino poteslale ligaiuii alqiic sol-
blaudimcnlis avcrli. Quia cnim loinatiira c;clcris vondi, cl diguos intra icgni jaiiiiam admillunt, cl
arlibus vclocitalc prxccllit , cl ipsa sibi rcgulain, coiitumaces, impuros ac supcrbos, excommunicando
qiia sine crrore opiis perficiat, sorvat, apte pcr Iianc D sivc analbcmalizando ab ingressu vil;c perennis eli-
pi.i sanclorum vit.i signaliir, (pi;e ct par;i(a cst scm- miiiant.
por ad obsoipiium diviii;c volimtalis, ot lioc :ibsqiie SoJ cl opcra justiti;v, qiioriim mcrilo ad rcgniim
divcrliculo crraiuii couiplcrc longo virtutum iliiiicit cceleste pcrvoiiilur, roclc por oslia, pcr qua; iii

usii cxcrciiita. Sancta saiiclorum ingrodicbatur, |K)ssiinl lypice dc-

« Et fo»ut in cis cbcrubim ct palmas ct piciuras signari, juxta boc qiiod in libm Sapienli;e scriplum
i varias, qiiasi p:oniiiicntes dc pariolo ct cgrodion- csl : « Cusloditio aulcm logtiin constiium:)lio iiicor-
i tcs. » Clioriibiiu luimqiio in |>ariolil)Us lciupli facit rtiptionis csl ; incorruplio aulcm facit osso proxi-
Salomon, oiim clectos suos Domiiuis aJ ivgiilam luum Dco. Conciipisccntia itaqiie sapionti.c dediiccl
Scripturarum sanolarum, in (piibus est nuillinuio ad rcgnum perpetunm {Sap. \\). » Quiiius omnibus
sciouti;c, vilam siiaiu diri\'oro donat; Cheruhim facit, aptc coiigruit quod eadom osiiolu dc iigiiis fiiint oli-
ctim cos in boc nuiiido caslilatoiu ausc!ic;v convor- v;irum, qiiia niiuirtini ct anijcli cl liomincs pcrfcoti
sationis pro inodiilo^suo docct imilari, quod niaximo fnicUi miscricordiic cl opcribtis lucis sese in do;iio
^igiliis ;>o I.iudibiisdivinis, dilcclionc sinccia Couili- VW ijloriosos cx!>il'Ciil , inio omncs clecti por ariiia
 :

159 B. RABANl MAL^RI AUCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 100

liicis cl pietalis aditiun sibl patria; coeleslis apc- A tlio, purpura, coccino, el bysso faclum esse, ci
riuiit. Duo suut aulem osliola, sive qiiia Deum ac quoque cherubim inlcxli esse memoranlur: hyacin-
proximos diligiint et angeli et honiines sancli, nc- thus quippc, qui cali colorem iinitalur, supernorum
<Hie ulliis januam vil;ie nisi per gcminam dileclio- dcsidcriis apte comparatur. Purpura qua? sanguine
,

ncm hanc poteril inlrare ; seu qiiia utriusque populi conciiyliorum conficitur, ct sanguineam ipsa pra;-
fidelibus, et Jud;ei scilicet ct gentilis, eadcm vilie fert spccicm, non immerito sacramentum Dominic;e
janua reseratnr. signal passionis, qao nos iniliari, crucera nostram
« Postes habcnt angulorum quinrjuc, j quia non poriando , debemus. Coccino qnod rubeo colore
,

sjUun animas eleclorum aula cceli rccipit, sed et flammcscit, congrue virtus cxprimilur anioiis : de
oorporibus immortali gloria prsedilis in judicio suas quo mirantes dixere, qui cum Domiuo ambulave-
fores aperit. raiit, discipuli « Nonne cor nostrum arJens erat
;

« Et sculpsi' in ci-, picluram cherubim, ct palina- in nobis, d ;m loquerelur in via, et aperirel nobis
rum species, et annglypha val le promincnlia, ct Scriplura:i? {Luc. xxiv.) s Byssus, qnae de lerra vi-
tcxit ca auro, ctc. d Anaglypha Gr.cce, quai Lali.ne renti gcrniine nascitur, et longo artificum excrcilio
dicnntur coelatunie, quia virtuium operibus quiir.is n;itivum exuit virorem, atque ad albcntem per-
l)er tolum orbem Ecclesia in s;Miclis suis ac perfeciis B ducitur speciera , congrua castigalionem carnis
cxercetur, illi pr;ecip:ie, quibi^s fi leliimi ciira com- noslrae insinuat •
cujus quasi humorem ingeni-
niissa, et chives regni coelorum sunl (;alae, omni de- tum exsiccari jubot Aposlolus , diccns : « Mor-
bcnt solerlia insistere, ut quantum graJu pr.Tcmi- 4 tificale mcmbra vestra, qu;e sunt super terram,
nent cseleris, tantura merilo pniiceliant bonai aclio ••
fornicalionem, iraiounditiam, libidinera , concupi-
nis. Ilabent mmque in se picluram cherubim scul- scentiain malam, et avariiiain, qiioe est siraulacro-
])l<m, cum angelicam in terris vilam quanlum mor- rum servitus {Col. iii). » Ad quanlara vero cancloris
lalibus possibile esl, ct niente imitanlur et operc. gratiam hanc velit perJtici, alias oslendil, dicens
liabcnC palmnrum species, cum dona supernce rclri- « Obsecro vos, fraires, pcr misericordiain Dei, ut
bulioiiis fixa seniper inlentione me;lit;!n!ur. Palma exbibeatis corpora vcstra hosliam viventem, san-
namquc manus vicloris omat;;s est. Ilnbent anag'ij- ctam, Deo placentem , rationabile obsequiura ve-
pha valde prominenlia, cum ccrlissima bonorum ope- slrum {liom. xii). t liilexunlur vcro cherubim eis-
runi documcnta, et quae nemo in sinistram pariem dem, qua; quatuor eximiis coloribus conficiuntur,
interpretari ullatenus valeat, cunciis sese ir.tiienti- cum in universis, qax pie agimus, a venenatis dae-
bus oslendunt. Fa hcrcomnia sunt auri landnis operta, monum telis pcr angelica prcesidia , Domino do-
cum ( sicut si^pe dic.um et scmpcr dicenJum est ) C nanle, prolegimur. Inlcxunlur velo chcrubim, cura
cacteris virlutULn fl;)ribns specialihus in magnis Ec- in bonis qiioe aginius, multiludine scienlia; indesi-
clesi* nicmbris fidgor supercminet a;noris. His ncnler utimur, respicientes scmper ad eloquia di-
osliolis cliam velum fnisse additum Yerba Dieru.n vina ; et ne forie a virtutum calle aberremus, ho-
iiarrant . « Fecit quoquc vclum, inquil.cx hyacintiio, rum intuiiu continuo vesligia nosira regimus.

purpura, coccino, et bysso, ct inlcxuit ci clierubim ( Fecilque in introilu templi poslcs de lignis

(/ Par. ui).» Quod decoris quideni graliafactum est, « obvarum qiiadrangulatos el duo ; ostia de lignis
nl inter parieies deauralos eliam iioloserlcum fulge- < et utrumque
abiegnis altrinsccus; osliura duplex
ret, sed in ejusdem mysterii, cujus el osliola , con- « erat, et se invicem tenens aperiebatur, i etc.

grua significalione ante arcam atque ingrcssum ora- Sicut ingressus oraculi ,
quo ad arcam Domini
culi appensum, ul sicut osliola congruis horis ape- cherubimque perveniebatur , inlroilum significat

riebanlur, el velum revelaretur qnolies advenirent rcgni C03lestis, quo aJ visionem nostri conditoris 1
quibus in Sancta sanctoruro essel ingredicndum. supernornmque civium nos introduci speramus ac
IIujus ergo veli se lula revclatio secundum Ugcm desideramus, ita introitus in templum primordia
aperlionem significat rcgni coelestis, qu2e nobis pcr noslrse structura; ad Deiim conversionis, quando iii

iMcarnationem Domini el Salval;)ris nostri do::ala

D praesentem Ecclesiam ingredimur, typicc deraon-
est. Unde et t baplizalo co cffili aperii s;mt {ilalih. slral. Iste ingressura nostrura ad fidem, ille desi-

111 ); D ut oslenderelur q;]od per baplisma, quod gnat ad specicm. Unde aperte posles hujus inlroitus
nobis ipse consecravit, januam patritc coelestis de- quadrangulati sunt facli, sive propler qualuor Evan-

l.crcmus ingredi ; et morienlc illo in crucc, idem gelii libros, quorum doctrina in fiJe veritatis eru-

' < vcluni scissum est medium a summo usque deor- dimur; seu propter tolidem virtutes principales,
sum {Matih. xxvii), i ut aperte docerctur quia fi-
« prudcntiara, forfitudinem, lemperantiam, justi-

gunc legalesjam tuiic a;i finem vcnisscnt, ac verilas tiam, i quarum veluli fundaraine quodara firniissimo,
Kvangclii, arc;;naque coclestia, et ipse coeli ingies- oinnis bonorum acluum structura innititnr. Prn-
sus, non adhuc prophclandus ac fignraliter signifi- denlia est namque qua discimus quid nos agerc,

caiidus, sed jamjainque essct proxime omnibus ape- i|ualiter vivere deceal ; forlituJo, per qiiam ea qu;c

ricndus, qui ab initio mundi usque ad id lemporis agenda didicimus, implemus : quas uno vcrsiculo
virtutes Propheta brcvilcr compleclilur, dicens:
in fi:!c vcriiatis de mundo Iransierunt. Bcne idem
vcluui, sub ((110 in oraculum inlrabatur, ex hyacin- 1 Dominus illuuiinalio niea el salus mca {Psal.
m COMMKNT. IN LinilOS IV RFXUM. — IN LIIJ. III. 112

xxvi). » Illiiminalio viilclicct, ul, ([m^c agcre dcbca- A picluras oslium, quas cl parics, lialtcbal, vcraciler

iiuis, cdoccal : sahis vcro, ut ad Ii;jcc nos pcragcnda unus pcr omnia cl conlinualim cxtciitus parics vi-

(•oiidrincl. Tcmpcraiilia csl, qiia diKCcrninius nc dcrctiir, uiuim dccoiis gratia pr.ctcndcns, aliud my-
pliis aiit mimis jiistf) prudcnli;c sivc forliludis.i opc- slcrii dispcnsalionc pra;figuraiis. Quod vero, descri-

lam darc invcniamiir. F,t qiiia quisqiiis pnidcntia plis lcinpli osliis, scquiliir:

ac forliliidinc lcmpcranlcr ulilur, alisqiic ulla coii- « Kl hnilpsit clicruliim, ct palinas ct c.Tlaluras

Iradictionc jiistus cssc prolialjilur, virlus quarla < valdc ciiiinenlcs, opcniilqiic omnia laminis aii-

post priidcnliam, fortiludincm ct tcnipcraiitiam, 4 reis, opcre quadro ad rcgulam, » qiiia nimiruin

justitia scquitur. Duoostia, qiicc in liunc ingrcssum cadcm arcana fidci , spci el cliaritalis, qu.c suldi-

facta sunt, diicctio cst Dci ct proximi. Qii:c bcnc mcs (iui(pic ac perfccli sublimiler capiiint, qu:c(iiic
altrinsccus facla cssc diciiiiHir, (['.lia ad inviccm rc- omncs clccli iilcne iii diviiia visioiie pr.csciunl ,

spiciunt, adco ut una sinc aricni nc^iuiMiiiam possit cliain catccliizandis rudibus, pro suo cuiquc caplii

liaheri. < Omnis cnim qui creiiit quoniam Jesiis cst discciida ct confilcnda tradunlur, qiiatcnus sacris

Clu-isius, cx Dco natus cst; ct omnis qui diligit euin iniliati mysleriis, qiiandoque etiain ad capicnda ca

qui gcmiit, diligit cliain cum qiii naliis cst cx co (/ qii:c pic crdidcrc, pcrveiiiant.
Joan. \).t IHbicul ilcriim dicit: n Qiii nondiligit fra- B , i.:i, ;t'dificavit rcx Salonion alriiim inleriiis tri-

Ircm suiim ,
qucm vidct, Dcuin, qucm non vidct, t bus onlinibiis lapidum politorum, ct iino ordinc
(juomodo potcst diligcrc? t (/ Joan. iv.) Unde rccie « lignorum ccdri, olc. > I)c intcriori atrio brcvitcr

oslium cxlcriiis dilcclio fralcrna, intcrius csl dilc- loipiilur, dc cxlcriori prorsiis vidctur laccre. Vc-
ctio intclligcnda diviiia. Quia illa prior lcmpoic, rum in Vcrbis Dicrura utriusquc fit mcnlio, ubi ila

hxc est divinitatc snblimior, ct pcr illani ad lianc scriplum cst : < Fccit ctiam atrium sacerdotiim, cl

inlralur, qiiia in aniore proxinii discilur qiialilcr basilicam grandcm, ct ostia in basilica, qiuc lcxil
amari Condilor dcbeat. Notandum sanc quoJ in in- Kre (// P(ir. iv).» Atrium crgo interiiis, quotl vocatnr

grcssii oraciili, diio qiiidem fuissc oslia dicunliir, saccrdolum, co quod s;'.ccrdolcs ct Icvit;c in ca mi-

scd Iia',c dtiplicia fuissc non diciiiitur. Iii tcmpli nistrarcnt, cx omiii parle erat tcnqilo circumdaliiiii.

vcro, id cst, domiis prioris inlroitu, ila crant duo Scd ab oricr.lc, undc tcmpli erat ingrcssus, mullo
oslia, ut diiplcx essct ulrumquc, quia nimirum iii longius a tcniplo quani a cacteris Iribus plagis se-
procsenli talcm nos ingredi ac duccre vilam ncccsse crclum. Q'!ia nimirum in ea pbiga, iJ cst, in fa( ie

cst, in qua dilcrlioncm Dci ct proximi pcr fiilcm lcinpli ficbant minlslcria sanclorum , ibi allarc

ct opcralioiKMii, pcr paliontiam ci bciiignilalcm scr- ;Rneum ad hoslias Doinino ollcrcndas, ili dccein

vcnuis; in fiilura auicm vila, ubi Dcuin ct proximos bilcrcs ad easdcm hostias lavandas. Ibi niarc xncuni

in lucc inlcrnx bcalitudinis vi;!cbimus, cadem uli- crat posilum ad lavandas manus pedcsque saccrdo-
(]ue dilcctionc gcmiiia al)squc ullo prorsns bduuc, liim, cum ad ininistrandum inlrarcnt. Ilabcbat au-

i:iio in niagna mnllitudinc divinoi dulcedinis fruc- tom hoc alrium trcs cubilos altituJiuis, ut Joscpbus
miir. Undc aplc introitus iatcrioris domus duo qui- narrat, qii;itcnus ut ab ingressu tcmpli c.cteros pro-
dcin oslia, scd lia;c simplicia habcbal. N(m eniiu ibi hibcrct, ct solis saccrdolibus hoc lic.M-e significarcl.
fidcs nccessaria cst, ubi ca quic nuiic credimus ac Fratque ci janua ad oricnlalcm plagam, ad (pinr.i

spcramus, oiniiia nianircsla hicc viricbimus. Non la- usquc popubis hostias suas cl sacrificia infcrcb:il,

lor opcrum ncccssarius, ubi nicrccdc pcrpctua co- iiide suscipienda a saccrd;»tibi!s atque aJ allarc
iiim (|ti.t; hic laborainus donabinuir. Non ncccs- profercnda. De cxlcriori vero alrio, quoJ Vcrba Dic-
saria paticnlia, ubi ncmo aJvcrsi aliquid irrogal. runi basilicam grandcm vocanl, Joscplius
ila scribil :

Non inuninccntia bcnignilatis, ubi ncmo indigcl, c Extri:.scciis aulom hujus tcnipli aliam aidificavil
opus cst. Uxc dc oslioniin figura pro modiilo no- aulain, quadraiiguli schcmalc faclam, crigcns maxi-

slro, scqucntcs Patriim vcsligia, disscruimus. Vcriim uias p;)rlicus alquc lalas, et portas excclsas el ani-

formam ipsius opcris docoris gralia provisiun j) plas, pcr quatuor nuindi parlcs in co conslitucns
:
juxla
cst ut in uno coilcmqiie tcmpli ingrcssu duo cssciil quariiin singiike ad uniinuiuemquc vcnlum, quaUior

ostia. Ncccssc cloiiim crat parictcs donuis ,

qui aiigulis atlcndc! ant, ubi aurcas januas coliocavit. »

('ontum viginti culiilos babcbant in allit;i(!iiic, non- Kl paulo post : < In lioc cigo SKcrarimn omnog po-
niillos ctiam orassitudinis cubilos luiberc, in cujiis p;ili ,
quibus purgalio lcgilinioriiin ij.cral , inlro-

iiiiiiiium crassitudinis cxtroma parte ostia crant ibanl. » Ilas vcro porlicus Cassiodorus scnalor iii

aliiKa, ita ut a^pialo parioti ossol osliiiin ulruuKpio, piclura Ic:npli, quam in pandcclc posuit (ul ipse in

r.t sivo iiitus, sivc foris tcmpbiiu (|uisquc posiliis rsalir.oriim cxposilionc commcinoral) triplici ordine

osliir.n inspicorot, unus ci por oinnia parics csso vi- distinguit : primiiin vidcliccl ordincin poncns cxlra

dorotiir. Siiiiililor ol codrinus parics cum vicenorum atrium saccrdolum cx omiii parlc pcr quaJrum
iii longitudiiic ot allitiiilinc cssct cubilorum, noii sccundum ooilcm modooxtra inlima.s porlicus undi-
parvam ct ipsc dcbiiil habcrc orassiludiiicm. Qiia- ipic vcrsum in gyro; oxlrcmuni simililcr ox oiiiiii l.i-

proplcr ct iii lnijiis ingrossu diio facla sunt oslia, iii lcic prioriimporlicuiimcircuiiu. Sioque toinpUuntri-
Nidcliool ab nlroquc biloro, hoc osl, ol intus ot foris fornii ;vdificioruin pi.Ci-idio ab oinni oral parlc iiiuiii-

xqualo piricli ossium palcrol. Vj (luoniain casdotn lum faolo pavimcr.lo sub dio inlcr a?dificia singula de
165
marmorc
B. RADAM MAURl
domorum
ARCIllEP. MOGUiNT. OPERL.M PARS I.
m
ol parlelibiis intcriorilius, hoc A sanclam, Dco placentem » exliibent {lioin. xii),
csl, cis qni ad tcmphim respiciehant lactis in co sacerdotale profecto nnnislerium spiritaliter
exer-
lumiiis; e.\tcnoril)us vero solidis. Sicque fiebiit ut cent. Neque enim cpiscopis solum ct
prcsbytcris,
omnis slruclura templi pro graduun» essct varictate verum omni Dei Ecclesiu; loquebalur aposlolus Pc-
rationabililer distincta. Namque in Sancta sanclo- trus, cum Yos autem genus elcclum, rcgale
ait : «

rum ipsum lemplum sa-

i^igrediebatur pontifex; in sacerdolium, gens sancta, popuhis acquisilionis
(/
cerdotcs purificati ct non puriiicali una cum levilis Pctr. ii). Ciijus hoiiore digiiiUUis
» cliam antiquus
"A cantoribus; in intimum alriuni basilicaj niajoris, populus Dei erat insigiiitus, diccnte ipso ad Moysen :

viri Judcei purificali stantcs el oranles sub dio, si Iluic dices domui Jacob,
« et annunliahis liliis
sercnum esset; si tempestas, in porticus proximas Israol. » Et paulo post : i Et eritis vos mihi regnum
sese rccipientes. In exterius mulicrcs Judu^ae puri- sacerdotale, ct gens sancta {Exod. xix). » Basilica
licata;; in exlremum atrium gentiles et Juda?i, (pii vcro grandis, qnce erat exlra alrium saccrdolum, in
nnpor veneranl ex gcnlibus usque ad sexlum purifi- qua omnis popiili mulliiudo adorare sive ad verbum
calionis diem. Haec ul in pictura Cassiodori dislincta audicndum confluere solebat, carnaliura in sancia
rcperimus, breviter annotare curavimus,rati eum ab Ecclesia vitam moresque figuraliter insinuat, quali-
anliqiiis h«c Judaiis didicisse; neque virum tam eru- B bus dicit Aposlolus : t Et ego, fralres, non potui vo-
dilum voluisse in exemplum legendi proponere qu;Te bis loqui quasi spiritalibus, sed quasi carnalibus,
iion ipse prius vera esse cognovisset. Haic sunt loca, lanquam parvulis in Christo. Lac vobis polum dedi,
quorum meminit supremus graduum psalmus, qui non escam (/ Cor. ni). Qui bene per
»
basiUcam
ita iiicipil :« Ecce nunc benedicile Dominum, omnes grandem designantur, quia absque dubietale ulla
servi Domini, qui statis in domo Doraini, in atriis inulto major est in sancta Ecclesia talium quam
doraus Dei nostri {Psal. cxxxiii). » In his porticibus perfectorum numerus; sed quantiim numero pnc-
Jeremias et alii prophetae, in hisDominus et aposloli stant, tantum succurabunt merito. Unde apte
basilica
verbuni populo prajdicabant, in hr.rura aliqna Do- h;cc grandis, etsi multos capit, non eos lamen in in-
ininus sedcbat docens {Joan. viii), quando eum tciiora tcrapli deaurati ad altaris ofncium, non in
tentantibus Pharisaeis mulier illi adullcra juuicanda ipsum saltem atrium sacerdolum introraitlit.
Quia
oblala est; in his invenit vendentes et ementes carnales quique atque infirrai adhuc in Ecclesia
ctsi
oves, boves et columbas, hosque cum suis merci- ob merilum castx fidei ac pietatis Doraino devo
e
moniis eliminavit e lcmplo {Joan. ii). In his Petrus ad electorum sortem pcrtinent, longe lanien abest,
et Joannes claudum invenicntes sanarunt, ac secum ut illis a^.qucntur, qui cura fiducia profantur : « Non
ingredientes interiusadoranduraduxerunt (ArL iii). ^ <^i''"i audeo aliquid loqui eorum quce per mc non
In his orabal omnis raultitudo populi, qiiando iii- cliicil Christus in obedientiam gentium verbo et fa-
censum ponenti Zachariie angclus ad aUare ihymia- ctis (
Pxom. XV ). » Et iterum : « Bonum certamen
inatis apparuit, cumque de praecursoris Doniini na- certavi, cursum consummavi, fidem
servavi. De cx-
livitate docuit {Luc. i). Non autem hsec atria cum tero rcposila est mihi coiona justiliaj (// Tim. iv). i
porlicibus suis aspeclura terapli de longe aspectan- Accedebat quidem vulgus usque ad atrium saccrdo-
tibus abscondere potuerunt, quia locus in quo tem- '-""Ij hostiasque suas ad hujus usque
januam defe-
plum eral situm niullo sublimior erat, quam ubi ^^^^^ susceptas a sacerdotibus, atque in altari cbla-
fundata; porticus fuere. Nam (sicut Josephus scribil) las oculis prosequebatur. In ipsum etiam templum,

cxtreinae atriorum fabrica; cum in quadriiigcntis cum aperiebatur, intuilum suum a longe dirigebat,
cubitis essent tantum erectse, ad verticera usque nec tamen atrium saccrdotura inlrandi facuUateni
montis, in quo templura acdificatura est, pervene- habebat. Verura de inferioribus claraabat ad Domi-
runt. H;t;c quidcra de structura templi studioso le- num. Quia nec carnalium in Ecclcsia simplicitas
ctori crcdidiraus intiraanda. Verum iu cis quaecun- a Domino despicitur, quando fideliter ea qua; valcnt
que Scriptura sacra referre commodum duxit, figu- ilii vota pietatis offerunt. Dirigunt enira visus a
ras mystcriorum quacraraus, caiteris pro historise
D longe in templnra Dei, cum vitam sublimiura discere
cognitione simpliciter utamur. ^dificium lcmpli in- et admirari sedulo gaudent, et quos virtutis imila-
tra atria sacerdotum, perfectorura in sancta Eccle- tione sequi nequeunt, pia; venerationis complectun-
sia, et sublimium vitam exprimit virorum eorum : tur affectu. 'Vident hostias sacerdotura in altari ignc
videlicel qui el cxcellenlia virlutumDomino appro- sacrosancto consumi, quia magnorum opera cogno •

pinquare, et aliis verbo atque opeie ducatum solent scunt a Domino per Spiritum sanctum dignariter
oslendere salutis. Saccrdos namque ab eo Latine accipi. Affcrunt et suas hostias ad atrium sacerdo-
nomen accepit, quod sacrura pra;bere ducatum mi- tum offerendas Doinino perillos,dum bona, quae
noribus debeat quo nomine in Scripturis myslice
;
praevalent,operantes, majorum ac doctiorum et
non soli altaris minislri, episcopi vidclicet et pres- confirmanlur cxhoriatione, et intercessiono Domino
bylcri, sed et omnes utique ccnsentur, qui altitii- coinmcndanlur. Offerunl etiam tunc hoslias suas s;\-
dinc rcclre conversationis ac doctrinae saliilaris ccrdotihus per cos Domino commendanJas, cum
eminent. Nec sibimetipsis tanlummodo, scd et plu- sanctis quibusque egenlibus necessaria mun Ji hiijus,
ribus, qiii dum corpora sua, « hostiam viveniem, qui])us ipsi ahufidanf, Gumma) m.^^rccJis intnitii Do-
,f;5 COMMENT. IN LIBROS IV RECUM. - IN UB. III, ffC

admoncnli ac dicenli : « Facilc vobis A dcdicalionis sit celcl.rala solcmnitas ac dic vicc-
iniiio iribiinnl
mammona ini(iiiilalis, iit, cum dcfcccri- simo tcrlio ipsiiis nujnsis, ut V(!rba Dicrum narrant
omicos (Ic
(// /'«r. vit), populos Salomon ad tabcrnaciila sna
rccipianl vos in selcrna laljcrnaciila {Luc. xvi).
lis,

Bcnc alrimn saccrdoliim Iribus ordinibus lapidiim dimiscrit; sicque post unam scplimanani advcniente

polilornm, ct uno ordine lignoriiin cedri ?odi(icaliim mense octavo, perfecla invcnla sit domus Domiiii,
opcribus videlicct universis, cl ipsa dedica-
cssc m(;inoraliir. Tres (piippc ordiiics smil
lapiiitiMi ct cjits

poliloriiin, fidcs, spcs, cliarilas. El rcclc, polilonim, lioiic prius complcla. Nisi forlc pulanduin csl post

qiiia ccrla neccsse csl discendi solcrtia qnisqiic, dedicaliim tcmplum aliquid adliuc utensilium in nii-

qiiomodo credcrc, qiiid spcrarc, sivc diligerc de- iiistcria ejus addilum fuissc iisqiie ad ingrcssuin

beat, dignoscal. Unus autem ordo ligiiorum ccdri, oclavi mciisis, acceleraiitc rcge, ul omniiio mcnsc
bona opcratio, ac siiie corniplionc simula- scplimo, qtii crat tolus solcmnis, tcinplum dcdica-
il)sa cst

(ionis c\bibita, sine ciijus supcradjcclionc fuics, reliir; alquc vcrnm rcpeiialur utrumqiie, el
ita

spcs, cbarilas, vera esse non valct. Dictum namque templum Yidelicct oclavo mense in omni operc atqiic
litcnsilibus pcrfectum, ct ipsum seplimo mensc dc-
esl sajpius qiiod ligna ccdri proptcr odoris gratiam,
et impulribilcm su;c naturu^ polcnliam, pcrseveraii- dicalum.

tiam, famamque piic designant aclioiiis. Ad boc B CAPUT VII.

alrium us(pic univcrsi conscenduiit clccti, qiii fidc,

De columnis (vrcis, clc; quod in regione Jordanis
spc, dilcclione alquc operc I)co plac( rc appclunl. faca sutildonius Doniini; de cardinibus
vasu
lldc alla meiilormn gralia transccudunt pcrfecli, ostiorum in perfectivne operis domus Domini.

ciim in tanlo virlutnm ciilminc proficiunl, ut vliccic (C\p. VII.) « Misit quoqiic rex Salomon, el tulil

suis aiulitoribus possiiit : Imilaloics noslri cstole, < Hiram de Tyro, filium mulieris vitkuc, ct ex triliu
siciil ct nos Cbrisli {I Cor. xi); glorienturque ct < Ncptbalim, patrc Tyrio, artilicem serarium, plcnum
dicaiit : « Ncscitis, quoniam augclos judicabimus, < sapicntia, et intclligcntia ct doctrina, ad facien-
,

(liianlo magis seciilaria? (/ Cor. vi.) Qtii cum veniss(}t ad rc-

»
< dum omne opns ex xre.
Anno (piarto fuudata csl ilomus Domini, iii
c
« gcin Salomoncm, fccit omne opus cjiis, ctc. » Et
« mense Zio, ct in anno undccimo, inense Ebul (ipse
boc mystcrii gralia facltim esl. Arlifex (piippe Ty
« cst mcnsis oclavus) pcrfccta esl domus in omni rius, quem adjutorcm Salomon sui assumpsit operis,
i opere suo ct in universis utensilibiis. iCdifica-
clcctos dc genlibus verbi minislros significal. Qui
< vilipic cam amiis scptcm. » Patct allcgoriie scii-
videlicct arlifex ptilcbic dicilur, « quia filiiis cral
siis, (piarc (lomus Domini a^dificala sil annis septcm
mulicris vidux dc Isracl ; » in qtia persona solel non-
quia nimirum sancta Ecclesia tolo linjus saccidi C n„nquam pra;senlis lemporis Ecclesia figiirari : pro
tcmpore, (piod sox scplcni dicrum circuitu peragi- qtia vir suus, videlicol Cbrislns, morlo guslata, rc-
Itir, ex clcclis conslriiilur aniniabiis, ct ciim fine surrcxil, atque iii coclos ascendens eam intcrim pere-
sa'ciili stium (pKxiue crcmenUim ad fincin ipsa pcr- grinanlom a sc rcliquit iu terris. Non aulcm labo-
(!ncil. Vcl rcclc scptcm aniiis ;cdificalur ob signi- raiidum in expIananJo, quomodo biijtis vidua^ filii

ficalioiicm grali;ie spiritalis, por qnam Ecclesia so- saucti sint piajdicatorcs, cum oinnes clocti viritim sti

lum, ut sit Ecclcsia, percipil. Soptein (piippc doiia filios esse fatcanlur Ecclesiie; cum eliam de cis<!ciu
Spiritus sancli cuumcrat Isaias(/s«. xi), siiie (piLbiis pr;vdicaloribus Novi Tcstamcnti specialitcr ei pro-
ncmo vel lidelis efiici, vcl fidem scrvarc, vcl mcrilo luitlalur, diceiitc Propbola : « Pro pUiibus tuis nali
fidci ad coronam polcst pcrveniie juslili;c. Qtiod sunt tibi filii, constilucs eos principcs super omncm
atilem in oclavo anno ct in oclavo cjus mcnse pcr- terra;u [Ps. xliv). » Fecil aulcm Iliram omnc opus
fccta est domtis in omiii opore suo et in tiiiivcrsis Salomonis, quia nimirum doclorcs sancli dum nii-
nlonsilibus, ad fulttrum s;vciilum, dicnuiuc jiuiicii iiistcrio vcrbi rulolitcr insisluut , optis nliquc Doi
porrmct, quando ad taiilam jam pcrfcctioncm sancta operantur, quoniam loquonilo foris viam vorilalis
Ecclcsia pcrvcnicl, nt qiiid ei amplitis addi possit a|>criunt,quos intus illnstrando ipscadvilam pncordi-
inveniri non possit. Ilabcbit cnim tuiic qtiod pius D navil iflcrnam. « Ego, inquil.planlavi, Apollorigavil
illo dcsidcrator supplox a Domino qiuvivbal, diccns: Dous autcm iiHTcmcnttim dodit (I Cor. iii). » Focit
« nomine, oslcnde nobis PalnMU, et snHicit nobis boc opus ex ;vre, quia illis coinmiltore verbum qu;v-
{Joan. xiv). > Scd non conlcmncnda nascitur qti;c- rit doctor strcnuus, qui lioc pie susciptre ac pcrsc-
stio , (piomodo dicalur domus Domiiii in mcnse veranicr custodiic desidcrcnl , quiqne ctiam a.iis
octavo porfccta in omni opcrc suo, ol in universis pnvdiiMudo bitius dilTamarc qu;v ipsi didicerinl rccla
ulensilibus, cum in sctpicnlibus Icgaliir meuse se- satagant. .Eris nauiquo motallum valde csse dur:»-
ptimo dcdicationcm cjus essc complelani ? Nrquc bilecoifitat, atquc onininUHlo sonorum.
auicm crodibile esl (piod scptem qtiidem annis lem- < Et finxil dii.is coluninas lereas, decom ol soplcm
plutu a;dificans Saloinon, oclavo mcnsc oclavi aiiiii < cubitorum altiltidinis coliiinnam utranujuo. » Ihc
pcrtoccrit, sod us^pio ad scptiutuiu auui noui mon- sunl col:iiiii.;v, do qtiibus
Jacobus, Co- P.ittliis ail ; «

scm dcdicaliouom porfocli disliilcril. Uiido potius pbas, cl Joanncs

vidobanlur colunuue cs>o,
,
qui
vcrisimile vidclur, doiiium soptcm aunis ac soplom (lcxlras drdorunl mibi ol narnab.v socioialis, nl nos
lucnsibus ^ivlificalam, ita iit oodom mense scpiimo in g(Mi!il us, illi aulom in circumcisionom ((7«/. ii). »
 »

167 n. RAHANl MAllRI ARCIliEP. MOGUNT. OPKRUM PARS I.

1C8
Quilms verliis qiiasi oxponorc videliir mystoriiiiu A Deo devolis cogitalionilms, sicul capite mombn, iia
oolumuanim malcri;iruiin, et quid viiielicel ligiiravc- ipsonim omiiia ct opora (iiriguntur cl vc-rba. Diio
rint, et (piarc duac siut faclac. Apostolos uamque el aiitem capitelia,qiiai liis capilibus orant superposita
doclorcs cuuctos spiritalos significant, rorlcs nimi- diio siint lcstamcnta, quoriim mcditalioni alqiic ob-
rum fidc alqiic opcre, et contcmplalione ad superna scrvantiyc doclores sancli lolo et animo subdunlur
orcctos. Dna- sunt autcin, ut cl gentes ol circiinici- ct corporo. Undo Lene utrunique capitollum quinque
sioncm pra;dicando in Ecclesiam introducant. Sla- cubitos baiioljat altitudinis, qiiia niinirum quinqiic
bant in porlicu anle foros templi, et iiigressuin iiiius libris Scripliira Mosaica; legis comprebensa est.
suo decore ac pulcbritudine ex ulraque parte mira- Qainque etiam sx'culi a^tates l(jta Voteris Tostamenli
biliter ornabant. Oslium autom tcmpli Dominus est, serios complexa ost, Novum vcro Testamenlum non
quia nonio veiiit ad Patrcm ,
nisi per ipsum (Jo«n. alia nobis aliqua prxdicat, qiiam qux Moyscs pi;e-
xiv). Et sicut aUbi dicit : « Ego sum ostium, pcr me dicanda per boc esse prajdixciat el propbet;c.
si quis inlroieril, salvabitur {Joan. x). » Quod vide- < Et quasi in modum retis et catcnaruin sibi in -
licct ostium columnse ab ulroque latcre coram positoe « viccm miro opere contcxlarum ulriimque c:\pi-
circumslant, cum minislri sermonis utrique popuio « tellum columnarum fusile crat. Quod
» in libro
introitum rcgiii coclestis ostendunt; ut sivc a bice ^ Paralipomenon ita scriptum est : « Nec non ct quasi
sciontiai Icgalis quisque, sive ex rigore genlililalis ad catenulas in oraculo, et supcrposuit eas capilibus
fidom Evangelii venerit, habcat paralos eos qui sibi columnarum (// Par. iii). » Species namque calena-
iter salulis et verbo demonstront et exemplo. Yel mm et similiuido relis in capilcUis varietas est vir-

certe, (juia de eisdom cobimnis in lihro Paralipome- tutum spiritalium in sanclis, de qua Domiao canta-
non ila scriptum ost : « Ipsasque columnas posuit in tur In Psalmis : « Astitit regina a dcxtris tuis ia
veslibulo templi, unam a dextris et alleram a sinl- vestifU deaurato, circumamicla varietate {Ps. xi.iv) ; j

stris (// Pur. iii), » ideo sunt duae facUc columnre boc est in vestitu fulgidic dilectionis, circumamicta
alque ita dispositae, ut nobis et in prosporis et in ad- varietate diversorum cbarismatum. Yel cerle iniilti-
versis ingressum palri;ie c(»lestis anie oculos mcntis plex conccplio catenarum et rctis expansio mullifa-
babendum esse doceant. Notandum sane in hac sen- rias electorum personas insinuat. Qu;e cum vcrbis
tenlia Paralipomenon quam posui, quod ea porlicus sanctorum pra;dicatorum fideliter auscultando atque
lcmpli, etiam vestigium teuq)li vocabatur. Et quod obcdiendo adbairent : quasi columnarum capiiibus
in prophetis legimus, quia iiiler vcstibulum et altare superpositie reics el calcnulai miraculum suae con-
orabant sacerdotes, inlor porticum el altare deborc ucxionis ciinctis aspectantibus praebent.
Benc autcm utraque columna dccem et octo ^
inlelligi. Seplena vcrsuum reliacula in capitello uno, et
cubitos altitudinis haberc mcmoratur, ter etenini € scptena reliaciila in capiiello altero. » Septenario

seni, decem et octo faciunt. Tria vo;'o ad fidein per- namque niimoio Spirilus sancli solet gralia desi-
linere propter sanclam Trir.itatem, scx ad opcratio- gnari, Joanne atlcslantc in Apocalypsi. Qiii cum vi-
iiem, quod in eo dierum numcro mundus sit factus, disse se dicerct agnum habentem cornua septem ct
luce clarius cst. Et tria per sex mulliplicanlur cum oculos scptem, mox exponendo subjunxit : « Qiii sunt
« justus ex fide vivit {llab.\\\),i cognilioncnique scplem spiritiis Dei, missi inuniversam terram (ipoc.
piai credulitalis exsecutione bonae actionis accumii- v). t Quod propbcta Isaias apcrtius explicat, cum de
lat. Columna ante forcs tcmpli dccem et octo cubitis nascituro in carne Doniino loqucns : « Et reqiiicscct,
alla ^st, cum praedicator quis([ue egrogius palam inquii, supereum spiritus Domini, spiritus sapieuli;c
ciinclis insiniiat non nisi pcr fidcm ct opcra justiliye el inlelleclus, spiritus consilii et birtitudiuis, spirilus
iios ad supcrn;e gaudia vilai posse pervcnire. scicnti;G et pietalis, et rcplebit eiim spiiitiis timoris
« Et linea cubilorura duodccim ambigcbat co- Domiiii {Isai. xi). » Soptena orgo versiium rotiacula
« lumnam utramque, » cum qiiisque doctor sive Ju- erant in capilollo utroque, quia patres utriusquc
(l;eisscu geulibus prffidicare missus,ea tantiim facere tcstamcnti per gratiam unius ojusdemque s|)iriliis

oiirat ac doccrc, qiu« sancta jicr apostolos accepit ac scpliformis, ut essent elccli, accoperunt.
(lidicit Ecclesia. Nam si quis aliter vivere sivo pr;e- « Et fecit columnas ct duos ordines pcr circiiitiim
dicarc voluerit, et vel apostolica dccreta spcrnere, « retiaciilorum singulorum, ut tcgeient capitella.
vcl pro siio libitu nova quailibct statucre maluerit, Duo quidem ordines erant retiaculoriim in gyro ca-
iion cst talis cobimna ternplo Dei apia, quia dum pilelli,sed uterque ordo seplemplici vcrsnum niimcro
aposlolica slaliila sequi contcmnit, quasi vcl cxililate currcbat, donoc, circumacto capi[el!o, riirsum in sc
inerti.c sua;,vcl elationis tumida; grossitudinc duode- ipsum, quasi circiilo facto,rC(liiet. Ncc figiira sacra-
( im cubitorum lineae non convenit. menti in abscondito esl, quare duo ordines sini rc-
«Duo quoque capitclla fecit, qux poncrentur su- tiaculorum, cum conslel geminae discretionis esse
« por capita columnarum fiisilia cx xrc, qiiinqiie virtutem dilcctionis, quando videlicet Deiim ex lolo
« cubilonim alliludinis capitellum unuin, ct qiiinqiie corde, tota aiiiiiia, tota virtute, et proximum, lan-
< cubitorum altitudinis capitcUum altorum, ctc. » qiiamnosipsos, amare pra^cipimur. Se;l uterque ordo
Capila etenim columnarum, hoc cst suprcma pars ille scptem habet versuum rctiacub qiiia iiec Dciis
,

caruin, pnecordia sunt fidolium doctorum, quorum al sqiic gralia Spiritus saiicti poiost r.mari, ncc pro-
1C9 COMMENT. IN LIDROS IV UI-XUM. — IN I.in. III. KO
ximtis. Facla sunlautcni rclinciila lix'C, iii lcgcront A tiluliiie intclligi dcbcal, rclictum cst. Constal .^u-

capilclla, Iioc esl, undiquc in gyro circuin.Iarcnl, leni absque iilla prorsus dubiclatc qiiod columna,

(Hiia omiiis Scriptura; sanct;e pagina, cum recte in- qnam diiodecim cubitonim rcstis ambiebat, qua-

lclligitiir, graliam pcr omnia cliaritatis sonat ac pa- liior cubitos habcbal grossiliidinis. Omnis cnim
ris. Capilclla ciiini vohimina (livinoriim cloquionim circuliis qiiantiim spatii in diamctro , tanluin ha-

rcliacula sunl vinciila nmUix dilcclionis; cl rctiani- bct ler in gyro. Deiiiqiie mirc rcnciirii qiiia diamc-

lis lcgiinliir c.ipitcila,ciim sacra cloqiiia (ul ita dixc- triiiii ii;d)Cb;it decom rubitorum, iit iii scquciitibiis

rini) dono ciiaritatis undiqiic probantur cssc vcstila. lcgitur, conscqiicntcr hal>ebal trigiiita ciibilos in

Nam ct in cis qusc in Scripturis noii intclligimiis gyro. Verum qui;i dicitur, opiis lilii qnatuor fuisse
ciiarilas Iatct,ct in cis qiia; intclligimiis cliaritas lalc ciibitoriim, sive hilitudinem, seu designct allilndi-

patct. Bcnc autcm dccisdcm rcliaculis sivc capilcliis ncm, niliilomiiiiis ratio figiir;e pcrspicua csl,quia non

aiijuiigitur :
nisi pcr Evargelium cxoplatissima illa mundo vox
« Qu;c cranl supcr summilatcm malogranatorum. d insonuit : i Pceniicntiam agite, appropimpiabit eniin

Malogranata namquc (quorum nalura est uno foris regnum coclorum {Mattli. iv). . Qiiod voro sequitur:

corlicc multa iiitcriiis grana circumdarc) aplc in < Et riir.sum alia capilclla in summitatc columna-
figiira saiict;c poniintiir Lcclcsi;TC, qu:c calholico unius ^ « rum dcsiiper jiixta mensuram conlra retiacula, >

[iiici muiiimine innumcra clcctonim agmina solctin- jux'a mcnstiram cohimnoc tant?e amplitudinis quania

cludcrc. Potcsl autem ct unusquisque jusli vitam crat el colnmna, cujus tamcn altiludo qiianta fiierit

mnrcsqiie designarc, qui, vclut phirima iino cortice miiiime narratur. Ha;c aulcm capitolla qualiacuiiqiie
graiia, circiiinplcclcns multa cogitalioniiin virliitum- et ipiaiitacunqucfucrint(no;i cnim mcnstiram coriim
que spiritaliiim insignia , ne forle di"(Iliiant, firma apcrle Scriptura designal) morc liliorum vidcntur
fldci cl hiimililatis ciirat vallarc custodia. El apto cssc apposita. Dc qiiorum factura si quid mysticum
prorsus mystcrio capila cohimnariim malogranalis inquirere dclcctat, illa regni pcrcnjiis siiblimit;aein

eraiit i:i gyro circumdata, quia doclorcs saiiclos nc- potest non incongruc dcsignare, quam i nec octiliis

ccssc cst priorum vilam fidclium ad mcmoriam re- vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis asceiidiJ,

vocarc, coriimquc scmpcr cxemplis actus siios ac qurc prrcparavit Deus diligentibus se {]sai. lxiv;
scrmones omni ex partc commiinirc, ne si aliter / Cor. n). » Verum quia eadcm supcrnorum socictas
forlc qiiam illorum habct rcgula vixcrint aut dociift- civium iilriusqiie populi fidelibus tribuilur, recte.

riiit, crrent. Ciim vcro dictum sit de retiaculis ut subjiingilur:

tcgercnl capitclla, qurc crant supcr summitatem ma- f Malogranaloruin autem ducenli ordincs cranl in
lograiiatorum , vidclur juxta ordincm operis ipsius ^ i circuitu capitelli secundi. » Diximus auteni malo-
quia nialogranala fucrint f;\cta in circuitu capilello- granala vcl totiussanctrx; Ecclesinc, vcl singulorum

ruui a parte inferiori , atque cx cisdcm malogranatis quoriimquc fidclium lypiim lcncre. Ccntcnarius vcro
oriientur rcliacula, qiiibus capitclla cx parte aliqiia numcrus, qui ad dexlcram nianum priinus pervcnir,
tegcrcntur. Patctque figura mystcrii,quarc retiacula nonnunqiiam in selcrnse beatitudinis figura poni con-
supcr summiialcm fuerint malogranaiorum adnexa, suevit. Duplicatur autem hic numcrus malogranato-
qii;c ad iinam pcne signilicationcm sive pcrsonarnm rum in circuiUi cnpitclli seciindi, ut iiisinuelur mv-
seu virtutum pcrtinenl spiritalium. Scimus enim slicc qiiod iilriusiiuc tcstamenti popuhis adunandus
virlulcs de virtutibus nasci, et sanctos ambularc « de in Chrisio, alquc ad ?cternam viL-x; sii iniroducendiis
virtulc in virtutcm, doncc vidcalur Dcus (lcoriim in coronam. *

Sion (Ps. i.xxxiii); > qiia virtiile iiulla poiest m:ijor « Et slatuit diias cohimnas in porticu tcmpli. Ciim
adiri. Undc et Aposlohis: « Scicnlos, inqiiit , quia € slatuissclooiiimnam dexlcrani, vocaviicain noniinc
tribulalio palicntiam operaliir. palieiitia aiitcm pro- < facliim, firmilatem. Similitor crexit coliiinnam sc-
balioncm, probaiio vero spcm {Rovi. v). f cund;im,ct vocavii nonien ojiis Boo/. in robore,cic.
« Capitclla aulem, qiux) erant siipcr capita cohim- Dcxtra columna (iit siipra diximiis) illonim expiimit
€ iiaium, qiiasi ojicre lilii labricala erant, in porlicu figiiram doolorum qiii primilivam iii Ilicrosolymis
« qiiatiior ciibitorum. » Qiiid ciiim pcr lilia, nisi su- institiioniiit Koolosiam, socunda oorum qui ad pr;v-
pcrn;c clarilas patri;c atque iinmorlalilatis noribus dioandiim gonlibus dcstinali sunt. Vcl ccrle dcxtra
rcdolens, parailisi designatur amocnitas? Quid pcr columna eos significat qui vcnlurum in carne Domi-
qtiat'ior ciibitos, nisi cvaiig(^Iiciis scnno, qui inlro- niim propholando pnvdixoranl. secund;» eos qui liuiic
iluin nobis a:tern.\> illius beatitiidiiiis promillil, ct jain vonisso ol mundum suo sanguinc rcdomisse te-
iler qiio ad hanc pcrvcniatur ostcndit? Cum crgo slanlur. Et aptc simili vocabulo amluc consobantiir
sancti dortorcs promissa nobis limina regni ca^lcstis coIiimiKV, cum una, firmilns, aliera, iii roharc, dicla
in quatuor saiicli Kvangclii libris oslcndiinl, quasi cst, ut una fidoi ol opcris forlitudo cunclis incs.w
cnpila cobimnarum, opiis in se lilii (ninlnor ciiliilo- doctoribus monstr.irolur. noslrique lcmporis incriia
riini oxbiltcnt. llbi nolandum, jiixla lilicram, quia laoilo nctaioiur, ulii se nonnulli dooloros, sacordoics
cum opus lilii iii capitellis qualuor culiiloruin ossc cl cohimnas domus Dci videri atquc appvllari vohin),
momoraliir, iuniuo addiltir, tnlititdiHss, aiit nliilnditiix, ciim nil in so pror>iis firm;« fidoi ad contcmnoiida-i
lccloris iitiqiic judicio, iilriim in alliluilinc an in !:t- s;roiili pompas, ac dosidoranJa l)ona invisibilia, n I

P.vruoi. CIX. G
 ,;j IJ. UAliAM .MAllUl AUCllIKP. MOGLM. OI'i:UlM PAUS I. m
ounigeiiios, iiuliislriye saUem A sil stipia quod rcslicula irigiiila cubilorum niarfi
Jiabcaiil vuboris at! iiil

suut erro- circuuiicril, el nunc addalur, quod sculptura lisec

ad intcUigeiuios eoruni quibus pryelali

j.pg
subter la!)ium posita decem cubilis ambierit, patet

mare deccm cubilorua, a cx ulraque rclalioiie quia vas eral in modum pliiai*
i Fccit quoquc fusile

« iabio usque ad labium, rolunduin in circuitu,cic.. ropaiidum ac diffusum, quod a triginta cubitis circui-
fusile in (igi-rain iavacri Salvatoris, quo lus, quos babcbat in labio, usque ad dccem esl cubi-
Marc boc
tos coarctatum. Sciilpiura autem histriata est, qucc
ii: rcmissionem peccalorum cmundamur, faclum csl.

sacerdotes in co iavabantur, nl Yerba Dic- historias rcrum alitjuas imitatur. Undc recte per
Namque
Sacerdoles autem sculpturas histrialas, quibus mare circumdabatur,
r;im aperle testantur (/7 Par. iv).

conslat omnes cl.^ctos lypice in Scripluris vocari, eo exempla sunt priorum temporum designata ; quse
«piod siiit meinbra summi Saccrdotis, Domini noslri neccsse est nos solerter iiilueri, ut videamus qiiibus

Jesu Christi. El recte huic vasi Scriptura maris no- operibus sancti placuerinl Deo ab initio qua obsli- ;

mcn indidil, in memoriam videlicet maris Rubri, in natione in scelcribus perdurariul, quaiita infciicitalc

\ qiio prius pcr cxsiinciionem ^gypliorum et populi ob scelera perierint rcprobi

exponcnte Et slabat supcr duodecim bovcs e quibus ires
Dei liberalioncm baplismi forma « :
prfficcssit,

Aposlolo ac dicentc : « Quoniam patres nostri omnes B < respiciebant ad AqnUonem, e( tres ad Occidcnlem,

sub nuhe fuerunl, et omiies transicrunt mare, et i et ircs ad Meridicm, ct Ircs ad Oricntem. i Diio-

«miics iu Moysc baplizati sunt in nube el in mari dccim crgo bovcs duodcciiu sunt apostoii ct omncs
'

Cor. \). t Sacramcntum aulem baplismi, et vita^ qui vice eorum regcndam in Cliristo suscepcrunl Ec-
(/
nohis ciesiam sanctam. Qui nimirum bovcs mare sihi sii-
uobis niuiidiliam quLtrit in boc sa;culo, et vitoe

aeteriue gloriam promittU in futuro. Quod utrumque per impositum portanl, cum apostoli, apostolorum-
hoc Lcneo una sententia designatur, cum esse
in inari que successores, injunctum sild cvangcTizandi offi-
decem cubilorum a labio usque ad labium perhibe- cium prompla implcre devoiione satagunt. Tres(iue
lur. Decem uamque prxceptis in lege Dominus omnia ad Aquilonem, et tres ad Occidenlem, et tres ad Mc-
qua; facere debeamus expressit; denario seque
mer- ridiem, et tres ad Oiientem respiciunt, cum in uni-

€cdem bene factorum signilicavit, cum hunc in vin- versis quadrati orbis partibus fidem praidicanl san-

eula laboranlibus dandum esse praidixil {Maltli. xx). ctic Trinilatis.

Qiiorum posteriora universa intrinsecus lalita-

< Erat er"o mare decem cubitorum a labio usquc i

Quia a primo baplizato in nomuic < bant. > Intriusecus namque lalitant universa bonm
« ad labium. »

postcriora, quia qua mercede sancti prsedicatores iii

v* Jesu usque ad ultimum, qui in fine saeculi
Ciirisli
C perpetuumdonentur, inlerui arbilris examinc
credilurusctbapiizandus est,omnis fidcliumchorus in

et commu- jam disposilum est, sed su- nobis, qui adhuc foris
iinam eamdemque viam verilatis ingrcdi,
debet a Domino coronam sperare justitia;.
Ro- mus, manet omnimodis occultum. Quibus lamen hoc
nem
tundum erat in circuitu, ut orbis universus in
gyro esse occultum nullalcnuspotest, quod omnisqui lava-

a sorde peccaiorum designaretur esse

crumbaplismiadsalutemaccipitetvitam,fidem, spem
lavacro vitse
charitatem dcbel habere, nec siiie bis tribus virtu-
mundandus. De qno bene subditur : et

Quia nimi- tibus quisque aliquid jam operari ncquc intrare ad

c Quinque cubilorum alliludo cjus. .

visu, quidquid audUu,quidquidolfactu, vitain valet. Uude recle scquilur :

rum quidquid
dclinquimus, totum Crassitudo autem luteris trium unciarum erat. i
qui.'quid gustu, quidquid tactu
,

vivifici fontis Crassitudo etenim iuteris in mari, firmitas cst vir-

lioc nobis^graiia Dei per ablulionem
pec- luiis in baptismo. Et trium unciarum est liaec cras-
relixat.Sed non sulficU pncterilorum rcmissio
studuerit dum roljorc fidci, spei et dilectionis, praice-
calorum, si non quisque deinccps bonis
situdo,

diabolus, qui exierat de ptio baptismi communitur, ncque aiiter proficuum

insisterc operibus. Alioquin
viderit, mul- cssc accipientibus ostendit.ir, nisi harum firma cer-
bomine si hunc a bonis vacarc aclibus

faciique . novissima boininis iUins lUudo virtutum menlem accipienlium simul et opcra
liplicius icdit,
(3/an/i. xn). Uude aple sub- confiimct
nejora prioribus .

|.
« Labiumque ejus quasi labium caiicis, et folium
repandi lilii. Pcr labium quippe calicis gustus
'TEt reslicula triginla cubitorum cingebat illud « .

Pcr resticulam namque disci- Dominica; passionis, pcr folium repandi lilii patefa-
« per circuilum, elc. .

qua a nostris volun- cta ciaritas resurrectionis ipsius exprimilur.

nlina prxiccplorum coelcslium,
Scriptura di- Duo milUa batos capiebat ctc. . Millcnarii.s
tuihus religamur, potest aple signari,
« ,

« Q'Jia funicuhis triplex difficile rumpilur namque numerus pro significalionc perfcclionis sokt
Jenie :

nimirum observatio mandatorum poni in Scripturis quia nimirum denarium numc-

{Eccles.\y).i Quia
,

Dei, qux iii cordibus eleclorum fide, spe etdilcclione rum quadratuin solidum facit. Dccem quippe dccics
ducla ceiitum faciunt quse videlicet ligura jam
qua-
biipern c retribulionis iirmata est , nuUo lempora- :

drala, sed adhuc plena non cst. Vcnim ut in alti-

luim rerum potesl obstaculo dissolvi.
illud de- ludinem surgat, et solida eniciatur, m::U:plica ccu-
« Ltscuiptura subter
labium circumibat
luni per deccm, ct liunt miile. Quo pc-rfecto numcro
t cem cubiiis ambiens marc. Duo ordines sculptuia-
insupcral>iiis et velul conq.iadrata justo-
. rum hislrialarum crant fusiies. . Cum piiedi< lum siabilis et
177. CO.MMKNT. IN LinUOS IV KLGUM. — LN LliJ. IIL ITi

niii» roiiscionlia dcsigiialiir ;

qiiociin(|iic cnim vcr- A loto cr:it orbi prxdicanda, ita ctiam per duosordi-
tcris quailiatum, slabit. Sic cl aniimis clcctorum nes lulcruni myslicc ostcndiliir quia gcntiiilas cum
niillo tcnlaliomim occursu novit a slalu suac cerli- Judx'a iii uniiin fidei consorliiim pcr baptismatis orat

tiidinis inclinari. Batiis autem ncl^ncorum mcnsiira iindam colligciida. Quod autcm quatuor ctibilorum
esl, qiiain ipsi rjalli nominant, linbcns moilios trcs, longitiidiiiis, ct q.iatiior ciibitonim latiliidinis, Iriuin

Ipsa cst cplii, ([110(1 ilii cplia nuiicnpaiit. Scd cphi ad cubitoriim alliludinis, bascs singiiLc fucre , facili;

mensuram pcrlincl variarum friigum, tritici, honlci, intcllcctu cst : longitiido etcniin ad paiicntiain lon-
leguminum. Balus vcro esl in spccicbiis liquidis, ganimifatis, latitudo ad dilatationem dilcctionis, alti-

vino, olco, aqua. Ilaqne Batiis, quia ccrl.c norma liido pertinet ad spem supcrn?e rctributionis. Qiia-
mensura! cst, opcra dcsignat squitatis ct jiistili;.', -(uor autem siint principalcs virtutcs, qiiibus ca-tcra
qiiibus bi, qiii in rcmissioncm peccatorum bapli/.an- virtiitum struclura imminct: prudcntia scilicct, for-

tur, necesse babcnl institui. Batos quippe milic ca- litudo, temperantia, justilia ; el ideo qiiatcrnornm
piebat inare, cum aqiia baplismatis plebcm Judoco- erat cubiloriim longitudo et latitudo basium, qiii:i

ruin aliluens , ad regniim coelcste transmisil. Rcci- sancti pra;dicalores sive adversa mundi, ct longiiu-
picbat ct alios mille, cum cliain turbas nalionum dincin exercilii ac laborum pra^sentium foris tole-
eodem lonle rcnatas et operibus justiti;c confirma- p rcnt, seu cor in dileclione sui Conditoris, suorumque
las ejusdem regni percnnis fecit cssc parlicipes. proximorum, interna cxsultatione dilatent, semper
t El fccit bases dcccm, qiiatiior cubitorum longi- operam darc virlulibiis curant : prudenter videlicct
I tiidinis bases singulas, cl quatuor culiitorum la- intcr bona et mala discerncntcs , fortiter advcrsa
< tiludinis, el trium cubilorum altitudinis, ctc. > sustinentes, cor ab appelitu voluptalum tempcrantes,
Mullifarie el mullis modis una cademqiic nostnc sa- juslitiam in operatioiie tenentes. Trium vero cubilo-
liitis sacramenla prx'figurantur. Namqiie iidein apo- rum fil altitudo basium, cum per exercitium virtu-
sloli, viriqiic apostolici ,
qiii pcr boves inare portan- tiim, quas cum paticntia malorum, et dilcctione bo-
lcsdcsignati sunl, desigiiantur cliam pcr bases, qu.TC norum exercciit , continua intentione ad visionem
porlandis eranl lutcribus prycparata; : qiiomodo ipsi sancU» Trinilatis pcrvcnire satagunt.
lulcrcs cjiisilcm lavacri spirilalis, ciijus et marc, ly- € El ipsuni opus basium interrasile eral, ct sciil-
puin gcicbaiit. Siquidcm, ut Verba Dicrum narrant < ptura; inter juiicturas.
Juncturas dicere videlur >

(// Par. iv), oinnia in cis, quic in holocauslum eas quibus ipse luterum tabuhe sibiinct inviccm con-
oblaturi crant, lavabant. Ilolocauslum autcm Domini nexa; sunt, ut scilicel qiiatuor sive qtiinque fabulis
gcncralitcr omnis eleclorum multitudo potesl inlcl- uiia ficrct basis. Qiialcs sculpttiras bases inter has
ligi : quLC, juxta vocem priecursorisBaptistx, cst ab C juiicturas, id cst, in ipsis suis lateribus ante et re-
ipso baptizata in Spiritu sancto el igni {Mallli. iii). tro, dextra et sinistra, et siipra quoqiic habuerint,
Siciit eigo sacerdoles, qui in mare lavabanlur, for- stibdendo aperitur, cum dicitur :

mam exprimunl eorum qui pcr baplisma efiiciunlur <, Inier coronulas el plectas
leoncs el boves oi
suinmi consortcs saccrdotii, quod cst in Domino Jcsu <cherubiin ct juncturas simililer desupcr. » iNon
Chrislo, ita ctiam holocausla corunideni figurain ergo plana crat ulla ex parte superficies basiiim
; sed

aplissimc pnctcndunt, cum post ablulionem baptismi undique vcrstim myslicis sculpta fig.iris. (iiiia san-
gratia sancti Spirilus implciitur. Lavalur nainquc in ctoriiin mcntcs, imo universa eoruin conversatio vir-
liitcrc boslia, cum quis lidclium aqua baptismi pcr- tutum in omnibus gratiam pra;lendit neqiie aliqua ;

fimdilur. Ofrorliir vcio in bolocaustum, cuin per im- iHos hora inanis et vacua pnrlerit, in qua piis va-
posilioiicin mamis cpiscopi doniiin sancli Spirilus carc oporibus vcl sermonibiis vel corle cogilalioiii-
accipil. Quod vcro ad porlandos lulercs , dcccm bus (lcsistant. Coronulas quippc in se sciilptas ha-
siiiil bases fact;e, potcrat ita mysticc iiitcrpretari, bent, cum ad ingrcssum vil;o perennis inf.iiig;ibili
quia ininislri lavacri vitalis, ad aitcrna gaudia bea- dcsiderio anhclant. Plectas habent, cum inlcr de-
tiludinis (qu;e dciiario solcnt numcro figiirarij cos sidcria vit;c cocleslis, qti;e siirsum cst , nunquam
quos imbuunl, vocciit. Vcruni quia dc eisdcm lulc- ^ fralcrmc socictatis , qux juxla osl, vinctila dissol-
ribiis distinclc in sequentibus scriptuin esl, quod vi- vunl. Ilabcnt intcr coronulas cl pleclas leones, cum
ddicct quinque cx his posili sunt ad dextcram par-
itaadspcranda cadestia monloin crigiini, it;i ad di-
lcm tcmpli, ct quinquc ad sinislram, inagis in eis
ligcndos proximos dilatant. n» in peccantos quosque,
qninarii numcri sunt intuciula mysleria. In ulraqi:c
(|iii sibi commissi suiit. fcrvorom asponv invcnlin-
clcnim partc templi sunt posit;c bases lulcrum, ut
nis cxcrccre noii lanloiit. Habent ciim leonibus bn-
utrique Dci populo sacri fonlis graiia dcsignarcliir
ves, quando ipsam invcctionem corripiendi oiim spi-
o.ssc pandcnda. Et quinqiic sunt in ulraque pailc rilumansuctudinis oxhibcnl, quando in K>rvore ai-
(sicut in cxposili(me maris,
quod quinquc cubitis ;il- gucndi ntinqiiam fiss;im liabcre iinpiilam discrot:p
iHin est,jamdiximns)uldcinonstrarctur
lypicc, uiii- aclionis ac loqiichr, nuiKiuam vcrba diviu.c Kciio-
vcrsa fiddibus, qu;v pcr quinque sensns corporis do-
nis vcltil riiminando in orc volverc ccssanl
liqucraiK. pcr lav^icrir.n iMpiisinatis cssc
reiniltcii.'a. < Et siiper leoiies ot boves qiiasi lora ex a-ro «lo-
SiciU ergo in iino mari duodccim bobus supcrposito '
« pendcntia. » Supcr Iconcsct boves lora dcpcndonl,
unilas cxprimititr baplismalis, q..;v pcr aposluk.s iliiando saiicti doclorcs, tt in soveriLile districtionis.
175 R. RArsAM MALUI ARCIlli:!'. MOCUM. OI'LRl M PARS I. iTG

qii:» l'-*^'^'''"**^'^ juilioanl, 01 iii inansiieluvlinc kiiilaiis, A por opeiis niniiriim ptMfcciionon» ct inilimn con-
qu:i poci:iloiilil:iis roniillmU, judioium siii lenonl lfini|)lalioiiis. Inlogrc elonim cuhiUis in Itilere per-
auoloris, ne rorlc injasle ligaiiJo aut sul.cndo fjucin- feclionein bonsc designat aclionis, quam absque ulla

piam, jainjuste ligari ipsi ab co cujus jucliciuin or- (Jubietale liabebat iile, de quo tonlalori antiqno Do-
lare nequit mcreanlur. niinus aicbat : « Nunquid considcrasti servum meum
« Lt (luatuor rolK per bascs singiilas ct axcs tcroi. Jo!), qiiod non sit ci siinilis snper lerrani, lioiiio

« Kl por qualiior partos qiiasi luimoruli sublor lu- simplcx, el rcclus ac timons Denm , cl reccdons a
« lereui fusilos conlra se inviccm rcspectantes. » malo (Joh. i)? » Est voro allcr cubitns divina; visio-
Quatuor rolx% qualuor smil Kvangoliorum iibri. Qui nis, qui ex parte nonnulla ctiam in bac adliiic vila
aptissimc rolis compavanUir, qnia sioiit volubiiitas rctenlis fidelibus donari consiicvil , ut idcm Job,
r()l;c citissinio cursu, qiiocun([ue ducitur currit, ita devicto advcrsario, cum Dominu loqucns ait : « An-
evangfilicus sormo, jubonie Doniino, per apostolos ditu auris audivi te, nunc auLcm oculus mcus \i-
iinivcrsas in brevi mundi plagas implcvit. Sicut rota dcl te (Job. xL!i). » Scriptum cst namqiie in sequen-
iinpositum sibi curnim a tcrra siibicvat, et siiblcva- tibus : « Una rota habebat altitudinis cubilum cl sc-
liiin, quo auiiga dirigit, porl:it, ita cvangelica pnc- «nis. » El paulo post : « In summitate aiitem basis
dicalio nicntes eleclorum a terronis cupiditatiLus in B cral qurcdam rotundilas uiiius ct dimidii ciibiti, ila

1'a'lestia desidcria suspendil, ac suspcnsas ad profe- fabrcfacla, ut luler desuper posset imponi.

ctum bonae actionis sive ad minislerium pra^dicatio- Luterum quippc mensura unius eral cubiti et di-
liis qiiocimque adjuvans gralia Spirilus voluevit, midii, quia nimirum c:) fide in fonte vil;T; lavamnr,

(liicit. Namqiie in sequcntibus dicilur : ut per opcra justili;ie ad vilam intrare mereamur •

« Qiiia ialos cranl rot;ic, qualcs solent in curru qiiamvis sine peccalo, dum bic vivimus, cssc no-
i lieri. » Logimus aulcm (!c sanclis : « Currns Dei quimus, ipsam vero vitre cocleslis dulccdinem gu-
decem miilibus muUiplex, millia hotanlium [Psal. stare cx partc, ac diligerc in hac intcrim viln, per-
i.xvii). > Si crgo bases lutcrum sancii sunt docto- fecte autem vidcre nulia r:)!ione valeamus. Rol;v,

ros, qui lavacrum nobis vitLC ministranl, ct rot;c quoque uno ac dimidio cubilu mciisiirantur, quia
quaterna; basiiim ([ualuor sunt Iil)ri Evangeliorum, Scriplnra lcclionis cvangelic.TC qualiler hi qui pcrfc-
(piid axes rolarum, qui bases gcstant, nisi ipsa eo- cti essc volint vivcre debcant, ostendil, spemqtio
rumdera sunt corda doclorum, qtiae dum ,
praeccplis octernai retribntionis in pnescnli demoiistrat, ips;im

evangelicis sedulo inlendcntia, eos ab infirmorum vcro retributionis illius qualitatcm in fuluro nobis
appetitu sustoUunt, velut immissi rotis axes allius pandcnaam simul et donandamesse promittil. Basos

basim a terra sublevsnt? Porro hnmeruli, qui rolis G etiam ipsa; unum habebant cuijilum ac scmissem
anteposili , nc ab axibus delabi possent, obsiste- amplitudinis in summitatc sui , iibi hilcres rccipo-

banl , significant pracconia propbelariiin ,

qiiibus rent, (juia ipsi doctores summi ac ministri lavacri
evangelica et apostolica Sciiptura, nc oni Icgcnlium salularis opcre quidem perrecti in hac vita fiilso-

in dubium forte vcniat, confirmatur. Benc antem rtint, sed luce contomplationis ex parle sunl fruili.

«licilur quod humeruli, q;ii per qualuor parlcs sub- Unde et aiunt : « Ex partc enim cognoscimus, cl ex
terjulerum crantpositi, coiilra se inviccm fucrinl partc prophelamiis. Cum autem venerit qiiod por-
respectantes, quia niinirum omnis Scriptura pro- foctum esl, evacr.abitur quod cx partc cst (/ Cor.

phetica sibimet inviccm conscnlanca esl , ut pote uno Xlll). »

Dei Spiritu condita. Quatuor autem fucre per ba- i In hunc modum fccit decem bascs fiisura una,

scs singulas humeruli, vidclicet juxta numerum ro- « et inensura sciilpturaciue consimili ; fecit qiio-

tarum; non quia qualuor sunt tantuni libri iiro- « qiie deccm luteres sercos. » Quare doccm sint ba-

phclici sed quia in omnibus quEC locuti sunt pro-

,
ses faclsc, loridoinque eis suporposiii lutercs, supra

elMoyscs diclis quatuor evangelistarum testi-

pliclae j,\m dictum est. Quod vero una erat fusura. mensu-
luonium pryebuere, ul ex conscnsu utriusque te- raqiie et sculptura con^-imilis omnium basium sive

biainenii una fidesct dilectio Chrisli nostra omnium D lulerum, nou in ea significatione factum est, quod
•corda lirmaret. ffiqualia possint csse omnium merita doclorum, sed
» Os quoque luteris intrinsecus erat in capiiis in ea polius, quod una fides Evangehi, quo insti-

i siiininilate, el quod foriasecus apparcbat unius cu- tiuntur, iinnin cst sacramentum baplismi ,
quo ab-
« biii crat toluin roluiidum ;
parilcrque habebal luuntur, unus idcmque cst Spiritus, quo oniMCS con-
i unum cubiiiim ct dimidium. » Os luleris unius ,,
sccrantur elocli, tametsi donationes habent diver-
cri;l cubili propter unitatem confossionis ct fiJci," sas in ipso Spirilu, qui « dividit singulis, pror.t vult

qua omnes in confcssionc Patris ct Filii et Spiritvis (1 Cor. xii). »

saiicti baptizanuir, dicenle Apostolo: t Unus Do- I Qiiadragintn balos capicbat luter unus. » Q;n-
niiiius, uiia fidcs, uivjin baplisma, unus Deus, el dragcnarius numcrus solet n".agna;perfeclionis lypuin
Paloi oiunium {f.plies. iv). > Et ipsum os in capilis tep.ere, qnia nimirum quater dcni faciunt quadra-
crat suminitale, ut ;.d cadeslia nobis regna per ba- ginla. Dccem auicm sunt pnecepla, quibr.s omiiis
plisma iier csse patcfactum doceret. fpse vero Inlor noslra opcralio i:i lcge diviiia prccfixa esl, qii.':{uor

iu ampliludinc cubilum habebat unum ct dimidiun^ vcro Evangclioruin libri, iu quibns. per dispoiisatio-
177 COMMKM. IN LliJKOS ULGLM. — LN I.IIJ. III. 173

i!L'ni Domiiiitae Incanialioais ca-Icslis palriic iiolji.s (lcJicabat lcmpluiii. DcinJc ultra progrcdicnliLus
csl palclaclus inlioil.is. El qiiia omiics qiii a.l iiiy- occiirrcbat altare liolucausii, coulra incilium alrii.

sU-rium sacii baplisiiiatis iierliiieul, cum fidc cl sa- Dein.Ic porticus tciiipli sivc vcslibuluin, in qiio craiit

ciamciitis Kvaiii^clii rruclum dcijciil rcclx' opeialio- columna; a;rc:c circa ostium lempli. yuo.l crgomar:;
nis ostcmieic, aptc lulcics siiiguli, in quibus lioio- posuit ad dcxtram partcin tcmpli, sigiiincat iios per
caiisla lavaijanlur ,
quadraKinla balos capicbaut. lavacrum baplisini ad rcgiium ca'lcstc, quod jurc
()iiod vcio scquitur : « Lrat qiialuor cubilorum, » vocabulo dcxtrae liguratur, dcbore pervenirc. « Qui
.sivc alliliuliiic scii iii latitiuliiic, (iiiid sigiiificct, iii- ciiim cr(;didcrit ct baijtizatusfucrit salvus crit (.V«it.

lcllcclus my.stcrii iii promplu cst. I.utcr ciiim uiius xvi). » INamquc ubi dcxlra siiiuil cl sinistra in l.oiio

quatuor cral cubitoruin, vcl proptcr quatuor sancli accipiuntur, vcl Juda;am el gentililaicm, ul iii cxpo-
Evaiigclii iibros, iii quibus Corina nobis baptismi silionc basium supradiximus, vcl pricscntcm Le-
prafixa csl ; vcl proplcr (pialiior cardiiialcs virtules, clcsia; vitam el fuluram, vcl lujla s;cculi et irisiilia,
(piibiis quisipic (iddis, si iioii frustra lidelis csl, dc- vcl aliipiid (icsiguat bujusmodi. Lbi vero absolulc
bct iustitiii ; vcl rectc proptcr qiiatiior nuindi pla- in bouo accipilur dcxlra, BCtcrna s:iipius gaiuiia tlc-

gas, quibus lavacrum salulis minislralur, dicentc monstral. Quod vero contra Orienlcm posuil marc,
Psalmograplio : « Quos rcdcmil dc manu inimici, B ad eamdcm propric significationcm rcspicit, quo.l
dc rcgionibus congrcgavil cos. A solis orlu et oc- vi iclicet pcr lavacrum sacri fonlis splcndor noMs
casu, ab aiiuiloncct mari (Psal. cvi). » Quod vcro iiitcrna; clarilatis aperitiir. Quod ad mcridianuiii
siipra dixil : i rarilcr(|ue balicbat unuin cubitum cl lalus atrii, significat fidelcs pcr acceptioncm sasicli
(limidiuin, > cl iicfpic ibi alliludiucm an amplitudi- Spiritus ad fiagrantiam solcrc vcne cliarilalis ac-
iicm sigiiilicarcl adjecil, vidctiir ipiia fiindum ipsius cendi. Fcrvor clcnim mcridiani solis consucvil in
lulcris Iiiijus cssc ampliltidiiiis voluerit intclligi :
Scriptiiris ct ardorem dileclionis ct illustralioncm
qiiod c.v meiisura (iii lailor) basis, in qua positus sigiiificarc saiicti Spiritus, per quem ca 'cm dilcclio
crat quisquc lulcr, faciilime coiijicilur, quai ila dc- diirundilur in cordibus clectonim.
scribitur. « Omnia vasa qu:v fecit Iliram regi Salomoni iii
t Iii summitatc atilcn» basis crat qurcdam rotun- « domo Domini, dc auricbalco crant. In rcgione
« dilas, uniiis ci dimidii cubili, ita raiircfacla ut « Jordauis fudit ca rcx iii argillosa tcrra, etc. »

« luter dcsupor possct inipoui. t Lalitudo crgo fuiuli Aple in regione JorJanis fusa sunl vasa doiniis Do-
iii lulciibus unius eratcubili ac diniidii ; ipsa vcro miiii, in quo vidclicet fluniine Dominus nosler la-
capicilas lutcrum quatuor babcbal cubitos, scd ptizarc diguatus esl, cjusqiic linclus untiis, atpiaruia
C nobis clemcntum in abluliouem pcccatonim convci-
utruin iii altitudinp,jan in amplitudine, an in utroque,
dicat qui iiovcrit, tit. Lt quia omuc fidelium bapiisma, qtio Domino
consecrantur, iu cxcmplum cclcbralur baplismaiis
« El constitiiil dcccm bascs, quinquc ad dexlcram quo ipse aquas
illius sanclificavil, rccle in rcgiono
« partem lciiipli, quiiuiuc ad siiiistram. n Dcxlcram Jordauis vasa miuI donuis Domii;i facta. Ne<pie cniiu
partcm lcmpli ctsinislram, iion intus in ipso tcmplo,
alitcr vasa clcclionis cl miscricorJia; ficri possumu.s,
scil anie tcmpliuu dicitiir : ad OnciUalcm plagam nisi ct baptisma cjus, quoJ illo in flumiuc sul iil,
vidclicet iii alrio iiitcrioic, ipiod sacer.lolum pro-
rcspicicntcs, ct ip^i vitali fiumine satagamus ablui.
pric vocabalur. yuiiKpic aulcm posuit ad dcxlcram NotanJum aulcm, ipiod non lautum in rcgioiic Jor-
partcm tcmpli proplcr Jud;cos, (pii Solc juslilia; pcr
(lanis, scd etiam campcslri ivgioiic illiiis f.icta dicit
doclriiiam Icgis anliiiuitus uli solcbaul; ct quiiique
cadcm vasa, siguificans imilliplicalionciii fiJcliun:,
ad sinisliam propter nos, qui caico diulius corde ipuv noii solum iu Juda?a, scd ct in oinnium nalio-
servituti adlucrcl^amus cjus qui ait : « roiiam sc-
iiom cral lalitudinc futura, cxplcla propliclia qua
dcm meain in Aqiiilouem [Isui. xiv). » Quod csl
dicitur : « Gaudcbunt campi, ct oiniii.\ quc in cis
apertediccre: Ulis in cordibus rcqiiicscere dcsidero,
sunt {Psal. xcv). » Argillosa autcm lcrra, dc qua
qiia; aluccvcritalis et flamiue divina; cbaritalis alic- D
factJC sunt formii; ad funJeiida vasa Domiiii, ipi.e
na csse considcro.
nielius quam Scriplura s.u-ra, dc qua rcgulain bci:o
« Marc aiitem pnsuit ad dexlrain parlcm tcnipli viv.MuIi accipiiiuis, valct iutclligi? Quasi ciiim argil!;)
« coutra Orieutcm ad Mcridicm. » Lt buc in codcm ignibus durala formani vasis Domiiii, (juanla cl
atrio positum est ad Orieutcm. Quod aulcm ail aJ (pi;dia ficri (lcbc;:nt, exbibcl, cum iiobis Scriplura
dcxlcram parlem tcmpli, hoc esl, qaod rcpctit, di- rcj;i;lam juslilia;, quam sequamur, ostendil, sanclo-
ccus, ad Mcridicm. lugrcdieulibus enim alrium ab r-miiquc nobis cxcmpla, qui in igno Iribulalionum
Orieute, primo divcrtcndum crat a.l Meri.iiem. ubi invintibiles p.M'sevcravcru:it, in oniiii! us seqticu.ia
marc in ip.so aiigulo s:abal, ad lavaiulum sacerdo- l>rivmonstral, si vasa in domo Domini elocla ac prc-
libus paratum. Doiiidc progrcdicntibus intro occur-
liosa csse concupiscimus. .Lsque igne liqucf;Knum
rcbaiit liileres ad l.nandas lioslias ab ulraque parle quo vas
ar^ilKv fornias ingrcditur, possit aplum n;i-
posili. Iiilra lios i)asis crala'nea, quin(|uc cubitorum ui^leriis caJeslibus ellici, cuiu ipsi salubrilcr humi-
lougitudini.s, el quiuque cubitorum laiiludiuis, cl li:ili, el naniina siuu divituv charitatis, si\e cli.uii
irium cubiloriiin allitudinis, in qua slaus Salomon huniaiKcadvorsilalisoiuollili, viain palrum bciicopo-
179 15. UABANI MAUKl AIlCHi!^I>. MOGIJ.NT. OPLKUM PAUb I. 180

rando intraiiius, m a;l |H;iMnia patrum benc currcn !o A allaiis, anipliludo in charilaic Dei ac proximi per

pervenianius. ialiludineni , spcs in exspeclalione divinye visionis

t P'ecil(|ue Salomon omnia vasa, allaie aurcum, per allitudinem figuranlur. Qaod autem longitudo
« et mensam super quam poncrcnlur panes propo- ct lalitiidoallarisvicenorumeralcubilornm, niagnam

sitionis, aurcam, e!c. » Altare anrcum corda signi- uti.iuc perfcclioncm designat cjusdcm indcfessic

lical perfecloruni justorum, iniernoe charitatis ct longitudiiiis ac sincerai dilectionis, quae per utriiis-

caslitalis luce corusca, quorum sublimitati signifi- que leslamenti nobis observantiam tribuilur. Quater

candae eliam locus convenit cjusdem altaris. Stabat enim r(uini vicenarium numerum complent. Quin-
enim ante ostium sancti sanctorum, ul in factiira que aulem libri Mosaicac legis qtialuor siint cvan-
tabernaculi nianifeslc legimus. In quo vidclicetallari gclicae libcrtatis. Et cum ad inlcUigentiam al(|i!e

non hosliarum sanguis, ncque lil)amina, sed tliymia-^ custodiam lcgis spiritalem, illustrante Evangelii gra-

niala tantum incendebantur quorum fumus ad su- : lia, pervenimus, vicenarium profeclo numerum per-

periora ascendens opcriebal arcam, atque oraculum ficimus.

odore suavitatis implcvit ; in quo figura exprimeba- Sitque idem numcriis in longiludine el lalitudine

tur sanctorum, qui dum, neglectis temporalium re- allaris, cum corda cloctorum. docente ulroque Te-
rum cupiditatibus, tota intenlione coelestia quserunt, B slamcnto, el adjnvante ipso uno utriiisque Tesla-
velut inlus in vicino oraculi sunt positi. Nec longe menti auclore, et perseveranliam boni operis etiam
sunt quo lemplum et sancia sancto-
rcmoti a velo, in pcrseciilionibiis servant, et hilarilalem dileclio-
runi diriinunlur, quia corpora tanlum lerram inco- nis etiam in cos qui iierseqiiuntur exhihcnt. Dciia-

lunt, coeterum sccundum inleriorem hominem totam rio aulem numero spcs c(}elestium pra;iniorum solel

habent conversationem in c(Blis. Ascenditque ab designari,Domino alTirmanle, cum eos qui in vinea
bujiismodi altari fumus • incensorum intra sancta magni patrisfamilias laborant deiiario rcmuneran-
sanclorum, ubi arca est recondila cum orationes dos esse lcstatur (M/^in/j. xx). El idem allare, quod
sanctorum (lamnia charitalis excilatic ad coeluni factum est electornm, obsignificandam co-
in flgura

usque porveniunt, « ubi Chrislus est in dextera Dei rumvitamperpetuam, decem erat cubilis altum. Ciim
sedeus (Co/. m). Non ciiim in hoc allari sanguis
» vcro dictum est quia fecit Salomon allare aureiim,

liosliarum, sed ibymiama tanUim incenditur, quia addilum est continuo.

Et mensam, super quam ponerentur panes pro-
lales viri non habent opera carnis ct sanguinis, quai . f

in ara sui cordis immolantes Domino niactent, sed < positionis, auream, etc. t Mensaautem aureaScri-
solummodo lacrymarum et oralionis ei voia pro de- ptura est sacra spiritalis intelligentiic claritale fe-
^ De qua Psalmista Domino Parasli, iiKpiil,
siderio regni coelestis offerunl. Fecit quoque altare cunda. : «

yeneuin viginli cubilorum longiludinis, et viginti in conspcctu meo mcnsam adversus eos qui trilu-

cubitorum latitudinis, et decem cubitorum altitudi- lant me {Psal. xxiv). Ne enim nos adversarii
»

nis. El quidem allarc thymiamalis Moyses fecit in tribulantes ad errorera inflectant, mensam nobis con-

cremo, habens cubitum longitudinis, et alterum lati- ditor nosler scientia; coeleslis, per quam in fide ve-

tudinis, et duos cubitos in altitudine {Exod. xxxvii). ritatis confortemur, paravit. Panes namqiie propo-
Quantai aulem magiiitudinis hoe Salomon fcceril, silionis sancli sunt doclorcs; quorum vel opera
Sciiplura non dicit, scd tanlum quod altare aureum nobis, vel verba salutaria ad exempUim vitae propo-
{'eceril, dicit. Constat aulem quia tantum facere non sita, scmper in divinis paginis, quisquis bene qiia;-

poluit, quanlum fecit holocausti ;

quia si viginti rit, invcnit. Unde apte iidcin panes in Exodo duode-
cubilorum in longitudine et latiludine factum esset, cim fieri pricccpli suiit : viJelicct propJcr aposlolos

lolam templi lalitudinem implercl. Quaiito igitur duodecim, quorum minislerio nobis Scriptura Te-
cxlerius eratpositum altare holocausti, quam incen- snienti condita est, et Instrumenli Veleris, donaiue

si, quaniumque genere oblationisac ulililate melalli Domino, revelala mysteria. Quo niiiiirum iiumero

ignoliiliiis tuit, lantum quantilatc nicnsurffi ct hos- noii taiilum iidem omnes sunt desi-
apostoli, sed
D
tiarum fiequenlia prrcs!al;at. Quia nimirum plurcs giiati, qui, verbuin piajdicando, pabulum vit;c fide-

sunl niul quibus dicatur : « Si vis ad vitain in- libus miiiislraut qiiia omnes ulique ipsam doclri-
:

gredi, seiva mamlata {Maitli. xix), quam quos au- nae formam, quam in Doinino Aposloli acccpere, se-
(iire detectet : « Si vis perfectus csse, vade, vcnde qunnliir. Quodvcro in Verbis Dierum legimus, qiiia

(lua l.abes, et d;\ pauperibus {Ibul.). » Nec lamen « fecit Salomoii mcnsas decem, posuitque eas in

hujus mcnsura allaris myslici ratione carel et nu lemplo, quinque a dextris, et quinque a sinislris,

juero. llabel enim vigiuti cubilos longitudinis, et pliiahis quoque aureas cenliim (// Par. iv), » non

lotiJcm latiludiuis, ct dcccm cubilos altitudiuis, de has mensuras lam ad panes propositionis, qiiam ad
expositionc lcnipli ct vasa Domini porlanda faclas cssc creJibile est,
(luo qiiidcm nun'ero supra in

veslibuli ejus diximus, sed et nuiic diccndum Lrc- phialas vidclicet, (^uas pariter faetas Scriptura rc-

viler, quia si allare holocausti illorum in Ecclesia ferl, ihymiamaleria, thuribula, mortariola, etcaJtera,
lypum tenel, qui suum corpus d aniiiiam Deo con- qiiae in sequcntibus leguntur. Nam quod paulo post

secrare per ignem amoris illius quicrunt, perseve- incoJcm vcrborumvoluminesubinferlur «Fecit^iue :

raiitia horum in bona operationc per longitudincm Sidmion omnia vasa domus Dci, et allare jen&um cl
 181 COMMENT. IN LIBUOS I\ UKGIJM. — I.N 1,115. Ui. jr^
iniMisas, clsiipercaspancs |)ropositionis(//P«r. iv), » A ''"S scdoni pcrpcliia; Hiansionis acecndanl. Si aii-
vrl pliiialcin iiiinieruni pro singuiari posuit nioic lciii qiixiis qiiid iiiicf candf.lahra cl liicernas conim
Scriptiiris iisilalissiiiio, ul in Jesii Nave : « Tilii au- l\ picc (rislel ,
po.ssiimiis rccle i.Mlelligcre luccrnas
tcin Isiacl pi"jr;vari( ali suiit manilatum, ct iisurpa- cssc viros sanctos (jiii, olco Spiritiis saiioti iiifiifci, ct
vcriiiit do anallicinale {Jvs. iv), t cuiu Acliaii soliis, ipsi igni diloctioiiis ardciit iii corde ct proxiiiiis Iii-

ol non, pluies filii I.srad lioc fcccrinl. Vel certe qiiia ccin scicntia: prx-fcrunt in liiigiiaiu. Caiidclabra au-
paiics propositionis solchanl anlc sabl):iliim coqui, tcin, qua; has lucernas in snblinic tollunl, ul longe
«it iii sabltalo iiiox poiii posscnt iii meiisam piopo- lateqiic videri possinl iii Kcolcsiii, Scripturam cssc
silioiiis, potuit fieii ulpancs iiovi, novitcr cocti,niox sacrain, qua; sanctorimi nobis virtiitcs ot doolrinam
illis mciisis iniponcrciilur, ibidcmquc nocte illa scr- siia lootionc demoiisliant. Cui vidclioct inicipiol;i-
varcntur opcrti, doiicc primo manc, oblalis vclcri- tioni annuil scrmo Doinini quo dicitiir dc Joaniic :

btis siipcr inensam inoposilionis poncrentiir caliiii. » Ille eral hicerna luccns {Joan. v), i Possiimiis
Non aulcm li;c mcnsa! dcccm a figura iiiiius niciis;e cliam ita aplissiinc diocrc, qiiia hiccrii;e divina siiiil

pioposilioiiis discrcpanl. Nam siciil uiia inciisa diio- cloipiia, juxta illud l*salinisl:c, qiiod ct supra posui-
unanimcm lolius Scriptura:
dcciin paiiibiis oiiusta iiius : f Luceriia pedibiis nicis vcrhum Inuiii, I)o-
conoordiamaucloritateapostolica munilam designal, „ miiie, et lumcn semitis incis {Psal. cwui). i Caii-
il:i non imnicrito dcccin mcns;)c aurcre diviiuc lcgis delahra aulcm hartiin hicornanim saiicli suiilomiics
Prophotariiin cloipiia figurat.T, dcnuiitianl; qua: vcl (lui sna cl corda cl corpora forentos Domiiii iii;in-

rorcotioncm iiohis vcrhi Dci, quasi panos proposi- dalis humili scmpor iiilcntionc stipponnnt. Q;iisqnis
lioiiis, ofrcriiiil vcl nobis excmpla fidclium, qiiasi onim in iiullo propriam scqiii cural volunlatcni,
positorum in sc vasorum Domiiii olarilatcm ct mi- vcruin in omnihus qtuc Scriplura sancla dicit at-
racnla propominl. Rcolo aiitcin his qtiin:e sur.t tcndil. cjiisqtie sc siilijioicns mandalis, salagit aiis-

iiicns;c, noii solum quia Icgislalor qiiiiiqiie vohimi- cullarc promissa, quasi candchihnim domtis Dri
na scripsil, veriim etiam qiiia tota testamciiti scrics aiireum, atireas cjus gcstat luccrnas, qnia oasl;i
t]uinquc ajlales s;cculicomplcolitur. Gemiiialur vcio corporis sui niembra , caslsc mcnlis cogilationes, ad
iiumcrus mcnsarum (Hiinarius, cl quinqiic a dcxlris, faciciula qua: Dcus juhet, siipponcrc contcndil; ct
iliiinqiic a sinistris ponunlur, oum post Incarnatio- lioc tam fixa intentiono, qiiam caiidolahrum m^cessi;
iicm Dominicam cadcm Scripliira sive iitriqtic Dci esl firmitcr, ad supcrna creoltim, imposilas sihi Iii-

populo Jud;eo soilicct ct gcntili, commitliliir, sive ccrnas, non soltim absqne rnina, se;l eliam ahsqii«
2vangcliois plcii;i ngiiris ostcndiltir, qiuR qiiondam tilla slattis sui motione scrvare. Quod vcro, cuin
intiqtto Doi popiilo jiixln liltoram solum intcingcnda dixissrt : « Kl oandclal ra atiroa qttinqtic ml dcxln-
(]
-'ssc piilalialiir. ram, et qniiiqu'; ad sinislrain oontra oraottlum cx
« Et candchibra aurca quinquc ad dexteram, ct anro prinio , i addidit : < Kt quasi lilii flores cl lii-

1 (iuiiiqiic ad sinit.tram conlra oraculuin cx auro ccrnas desuper aurcas, i videttir j>jxla lillcram quia
I jirimo, cl qiiasi lilii floros ct hiccriias dcsupcr au- suproma p;irs can(!cIa';rortmi iii modtim sit lilii rc-
I rcas. I Sictit onim niciis;e in typo saiiol:e Sori- pandi cnbrmata, qitomodo in candclahro tabcniacnli
iluru! rcctc pontinttir, qiuie cl csurieiitibus juslitiain faoliiin esse Icgimtis. Cujns est stipos nicdiiis, ot
):iiiein vcrbi Dci niiuislrant, et vasa feruiit ininistc- calami cx ipso proce 'entes cuni scyphis et sph;erii-
•ii ca'l(!stis, id cst, istoruin nobis actus in cxcmpliim lis lilia scrilmnlur hnliiiisse pcrplurima. Florcs aii-

troponuiit, otiaiii a|)lissinu! pcr candclahra cailoin tom lilii (tit sopc diotuni csO amonnitatctn scmpcr
livina cloqiiia figtir;iiiltir, videliccl quia Iticom sa- vircnlis terr;c vivcnlitim dcsignant. dc qiia dioil
lientiLC errantihus profcrunt. Ilinc eleniin Psahni- bcalus Pctrus : Uegcncralos nos a Domiiio i in
sta : «Luccrna, inqtiil, pcdihus nieis vcrbtim tiiuni, spom vivam, iii b:rrcdilalcin incorruplihiloin ot iii-

noniinc, ct liinicn si>mitisnicis {Psnl. cxviii). » Iliiic conlaminatam, ot immarccsoihilcm conscrvalam iii

't Sidomon ait : « Qiiia mandatum hiccina csl, el ca!lis. I F,t hciic lilii floros atiroi iu candolahro suiil
Vx lux (Proit. vi). I Qiiaie antcm quin(|;ic a dcx- D facti domus Dci, quia Scripltira diviiia, sprclis tcm-
ris, ctipiiiKpica sinislrissinl posila candelahra, ex poralibus gaiuliis, ad appelenda nos hona palri:c ccr-
lis t[ii;c do mcnsis Iractavimus facilc palct. Cum lostis provocare consncvit. Et qiionKHlo crcclum
icro dixissot, (jtiiiiqtic a dcxtris ot qtiiiiqiic a siiii- in allittidiiic oandclahrtrni lilii floros cl luoornas lia-
(tris, ooiivotiicntcr addidil, ooiilra oraculiiiu. hct auroas
Ora- iii capilc, ila clocli oninos. qtii in »^a-
nihiin namqtic, ubi erat arca, ut s;vpe dictum csl, dcin Scriptura sacra coiilincntur, crocto ad snpcrna
Jiliuim dcsigiial patri:c caMestis, « uhi Christus est in sonsu, cit!lcslia bona a Dtnnino qiirrsissc el pcrco-
icxlora Dci scdons {Col. iii), > p;iternoniiii nliiitte pisso pro!>aiilur.
•onsoitis aroanontiu. Ft caniiclahra tompli aiiroa « El cardinos ostiortim dointis lomph intorioris
:ontra oraouliim sunt posila, qnia divina oloquia « sanoli sanctoniin , cl ostioriim dointis lonipli cx
jcmpor ad hahitalloncm supcriK« civil;Mis aspcclaiit, « auro eranl, otc. > Si ostia domns inlerioris sancti
M liujus agiruiononi ac dosidcrium nostris cordi- sanctortim aiigolioa sunl ministcria, qiKC nobis do
lus iuluiKlaiit, ut oos qui oiigincm oariiis c icrra corporo cgrcssis introiluin vii;e ctvlcslis rcsci-ant, (H.

liabciH, ad appctendam pronicrciulamquo in ca'lcsli- ostia donuis leinpli doctores sun! saiicli ac Mcenh»-
 : , ,

m B. RABAM MAl]RI ARCUIKl'

A
AlOCUrST.
nura {Psal. \\\).
OPERUM PAR3
Et apte
I.

niulii sunl Ihcsauri in

184

les, qni inslruciido , baplizando, Domiiii corporis cl »

saiiguinis mysterla communicantlo, primi nobis Ec- quibus vasa clectionis rcconda.itur , sed una domus
luud cardines iilro- Domini in qua iidem facli sunt thesanri quia el
tlcsiai pra-senlis liniina paniliint,
, ,

nna cst Ecclesia, in qiia onincs conliiicntur elccti

runique osliorum, nisisensuset cor.la sunt eonini-
dem angelorum sive hominum sanctorum, quibus quantiimlibet merilis di3lcnl,el una, ac non diversa,

immobiliter conlemplalioni ac dileclioni sui Condi- cst patria illa ccelestis, qua elcctis promittitur om-
minisleiium divinitus sibi dc- nibus quamvis « sicut stella a slella dilfert in ola-
toris adh:trent, ul eo ;

li'gatum rectc compleanl, quo a voluntatc iilius cui rilale, ita et resurreclio mortuorum (/ Cor. xv). >

ministrant nunqiiam oculos averlunl? Apcriunlur Et quod nlrorumqnc judex ipse ac dislributor pra-

clandunlur ostia tempore congruo, sed nullo miorum Dominus, una scntenlia d- monstravit, cum
enim et
ait In dorao Palris raei mansiones mullix', snnt
suiim carJiiicra tempore deserunl, quia el angeli el
: «

homines sancli sive in hanc vitam iide, seu in illam (Joan. xiv). i

spe fideles alque eleclos suscipianl, sempcr animum CAPUT VIII.

in radice internx dilcctionis Hxum tenent. Unde be- Quod illataarca Domini in oractilum tempH in Sanctum
ne ibidem iidem cardines ex auro esse facti perhi- sanctoritm, vectcs ejns uttra non apparebtint exlriu-

merilum propriie clari-

B sccus sicut prius apparere conmevcranl. De eo —
beiilur, propler vidclicet vel
quod nebula implevit domum Domini et non pole-
quam habcnt in eum, charitatis.
tatis, vel illius, ranl sacerdotes slare et minislrare propter nebu-
« Et pcrfecit omne opus quod faciobat Salomon lam; et de dedicatione templi per Sulomonem et
populum Israel.
» in como Domini. Perficit Salomon opus quod
»

raciel)at in dorao Domini, cum Uex pacificus noster Et intulerunt saccrdoles arcam foe-
(C.vr. vni.) «

in dic novisiima omncs electos resurreclionis im- « deris Domini in locum suum, in oraculum templi

mortalilate glorificat. Alloquin quandiu stalus hujus « in Sanctum sanclorum subter alas cherubim. Si

sceculi gerilar, facit quidem opiis domus Domini Sa- « quidem cherubim cxpandebant alas super locum
loinon, scd nondum perficit, quia corda electorum « arcai,el prolegebant arcam et vcctes ejus desuper.

Dominus, ut bona opcrcntur , inspiral el adjuval, « Cumque eminerent vecles cl apparerent summita-
duntaxat vita commoranlera eorum foris sancluariura anle ovaculum, non
iiullmn lamen in hac « tes
qiii et fuerunt ibi
absque pcccato csse nibuit, namquc hoc donum fu- « apparebant ultra extrinsecus ,

liivsi vilie Leatitu jini reservatur. Perficit vero

onnie « usque in prajsentem diem. In arca aute:u non erat
quas posuerat in ea
opus lempli hoc dedicalioni aptum reJdil,
sui , et « aliud, nisi du?e tabute lapideic,

cum translalos de hac vita electos suos setcrnum p « Moyses in Horeb, quando pepigil ftedu.^ Dominus
cum Israel, cum pgrcderentur de terra
yEgy-
perducit ad regnum. Quod bene significatur eliam « filiis

pti, etc. Quod illala arca in Sanctura sanctorum

in eo quod templum seplem annis oedificatum est < »

oclavo autem perfectum ac dedicatum est. Septem dicilur, curaque eminerent vectes et apparcrcnt,

iiamque diebus oinne hoc tempus volvitur ; octava summitates eorum foris sancluarium non apparebant
esl dies judicii et rosurrcclionis futura; , de qua ultra extrinsecus, hoc manifestius in Paralipomenon

Cui vide- volumine scribitur « Yeclium, inquit, quibus por-

psalmi scxlus et undccimus atlitulali sunt. :

capila
licet tempori convcnit apte quod sequitur labant arcam, quia paululnm longiores erant,
parebant ante oraculum. Si vero quis paululum fuis-
« Et intulil quae sanctificaverat David pater suus,
sct extrinsecus, eos videre non polerat. t Ubi notan-
4 argenlum ct anrum et vasa , reposuitque in the-
« sauris domus Domini. i Argenlum namque ad ni- dum quod ctsi capila vectium accedentibus propius
oraculum,
torem eloquenliac, aurura ad splendoreni sapientiae , nc diligcnlius intuenlibus patcbant anlc
tamen fieri poterat, ut ipsa eorum capita anle
vasa generalitcr ad rationabilem pertinent crealu non
ram. Sanclificaliuc David pater Salomonis argen- oraculum cmincrcnt, quia nimirum necesse crat ut,
clauso oraculo et appenso ante osti^ velo, ipsi
quo-
lum, cum Deus Patcr eloqncntcs qnosque gratia sui
que vectes toti cura arca et cherubiin abderentur in-
Spiritus ad loquenduin verhum Evangclii cbnfortat, D
Cerius. non poterat, si promincntes ulte-
Quod fieri
Sanctificat aurum , cum natnrali ingenio pi\Te<!itos
osliis locum
suo replens Spiritu ad consideraiida in lege sua ml- i-ius vectes producendis ad claudendum
vectium Scriplura
ralilia illuminat. Sanclifical ct vasa, ciiin omnibus non darenl. Quorum posilloncm

geuerallter Ecclesicc filiis ejusdcm Spirilus graliam aon sine causa, sed magni inluilu sacramenti, tam
dilipe.iter expedirc curavil. Constat eniin qnia do-
iargilus, ad amanda iUos el appeleiida dona perpe-
autem argcntam, hoc au- nms templi exlerior peregrinanlera in terris Eccle-
lu3C salutis inilammal. IIoc
vasa, Salomon infert in lem- siam, sancia autem sanctoium inlcrnam supern;«
rum, ha;c sanctific;ita
patriae fclicitalem dcsignat. Item iliata in sancla san-
plum, cum Dominns nosler, peraclo universali ju-
clorum arca assumptam Cb.risli humanitatem et inlra
<!icio, omnes eleclos ct doctorum viJelicet et cxle
gaudium regni cocleslis velum regicc cceleslis inductain, vcctes vero, quibus
lorum iideiium coetum , in
eadem arca portebatur, prajJicalores verbi, pcr qiios
iiilroducit. Rcpanilque vasa diversi gcneiis argentea
ipsc mundo innotuil, typice dcnuntiant. Erat autem
slve aurca in ihcsauris domus Doniiai, quando eos
urna aurea habcns manna, quia « in » ho-
(pi nmlliluiline dulce jinis cjus frui mcrucriat, « abs- in arca

Chrislo habilat omnis p!enitu;lo divinitsli-

tuadil iu abdilo vullus sui a coniufbutione homi- miue :
183 COM^ILNT. IN LlliaOS iV IIEGUM. - IN Ul\. III. 180

EralvirgaAaron.qncecxcisa A < El dcJicavmJiil KMnplwni Doiniiii rex cl (ilii

corporalilcr (Co/. ii).>
xv!i),(l'.!ia[)Olcstas oiniiis,ju'Ji- Isracl. Tcnii)luin Doinini , sancta csl Ecclcsia,
(lcMUoilorueral (Nnm. « >

siciit siipra oslcnsuin esl. Ilanc ilcdicavit rcx Cbri-

candi pfncsciimcst.ciijusjndiciuin in liuinililatcpas-
sliis, quando eani sanguine suo muiidavit, el Spiri-
Kio!iisvii]c!)atur csscsublatuni.Erant cl tabul;e testa-
sunt omncs llicsauri sapicnli;e liis sancti gralia sanctiricavit, ac diversis virtutiiiii
nicnli, quia i in illo
A!!lix'rcbanl ci vc- donis mulliplicavil. Hanc dcdic;iiit el filii Israel se-
ol sciciitiai alisconJiti {€ol. u). t

([iiondiun ciiiii, qiiando unusquisque (i lcliuiu secundiiin donuin

clcs, qiiibus poit:i!)atiir, qiiia doclorcs, qiii
Iaboral)anlinvcrl)oCliiisli,niiiicpr.cscntivisionccoi> sibi collaluni a Dco vcrbo pracdicalionis cl virtul;im

Quod ciiini unus eorumile sc opcribiis proximos suos, quoscunque valet, ad mc-
gaii !cnl glori:c Chrisli.
liora ct pcrfectiora convcrtere satagit. t Tcinpliini
dixit : « Ciipio dissolvi, el cum Chrislocssc (/'//?/. i), »

opcris consortihus inteHigcn- cniin Dci, ait Aposlolus, saiictuin csl, quoJ cslis vos
de oiniiibiis iilif|iic siii

Cor. iii). Scd Iianc sanctificationcm rex el po-

duin Apparcbant suimnitalcs vcctium foris
rcliqiiil. (/ >

pulus, caput et nicmbra non ajqualitcr iiciriciunl,

anle oraciiloriim non scnipcr, sed cum ostia e.usdcm
oraculi apcriri contingcrcl; neque hoc omnibus, scd quia de Cbristo Joannos ait : < De [)leiiiluJiiie cjus

prius accedenles, attentiiis ca nos omnes acccpimus, cl gratiam pro gratia {Joan.
Iiis soliiminoJo qiii

qiKc iiilus craiit s:Uagcbant inliicri. Ipsa aiitcm aica

C i). " Hinc Paulus dicit : « Itaque neque qui plantat.

posita, solis cis qui oracu cst aliiiuid, ncqiie qui rigat , sed qui incremenliiin
qiialis cl quomoJo essct
sanclorum dat, Deus (/ Cor. iii). t Sed quanluin valcat hoini-
liim intrasscnt videre liccbat, quia nullus
nis dcJicatio, pracJictus .\pcsu)lus subscqucnlcr cx-
in hac adhuc vita positus tamctsi miiltum in altitu-
[)0iiit dicens : « Qui planlat autcin , et qui rigal,
dine sc nicntis atlollcns, sed soli illius patrirc civcs

Rcdemptoris plcne conlucntur. unum sunl : mercedem

unusquisiiuc aulem propriam
gloriam inilii siii

Sunt ct vecles cum arca in oraculo rccondili ,

qiiia accipiel, sccundum suum laborem. Dei enim sumus
niinc perfccli quiqiic elcc:i, aJjulores Dci agricultura cstis , Dci sndificatio
absconiliti sunt cliam ,

abdito vullirs cslis {Ibid.), elc. » Igitur ipse sanctificat smiin irm-
qiii nos praiccsscriinl dc inuiiJo « in

hoiniiuim {Psat. xxx). Quo- pl.im, quasi Deus ct Dominus inhaliilanJo, nos au-
Dci, a coisluibalionc »

siiinmitalcs nunquam aiicrlo

vcctium lcm digne ha!)ilationi ejus conversando. Sc([uilur :
riim taincn
In die sanctificavil mediuin atrii. qiiod crat
oraculo his qui approplanl visuntur, cum i)crfcctio- I illa

ante domuin Doniini. Fecit quippc ibi bolocau-

ribus qi;ibusque alqiic oculum siii cordis lot:i intcn- «

tionc purificaiilibtis Jivina gralia aliquid cxtrcmum « slum cl sacrilicium et aJipcm [)acilicorum, quia

dc supcrnorum civiuin gaudio coiitcin|»lan('uin dona

I allarc xrcum, quod eral coram Domino miniis
vcrit. Qiiaj niiniriim conlcmi)lalio his qiii paulo C « erat ct capere non polerat holocaustuin ct sacrifi-

longius reccsscrint niinime coiiceditur; quia quanto « cium ct aJipcm pacificonim. » QuiJ crgo ct, quod
minus m\x. Salomon s;\nclificaYit mcjiumalrii^offcrcns ibi holo-
cxlcrius mcntc vaga rcmancnt , tanlo

sinl intcrna gauJia viJcnt. causlum ct saciificium, ([uia aUarc x-ncum ,

quo.I

de juxta conslilulioncm lcgis ante forcs lcmpli [)0si-

« F;\cliim cst aulciu, cuiu exisscnt sacerJotcs

« sancluario, ncbula implcvit domum Domiiii, etnon luin erat, non poterat totum caperc, nisi qnoJ Chri-
t polcranl saccrdolcs slarc cl ministrarc propler stus ea qu;e in Icgc [)roplcr infirmitalcin cjus pcrfici

j ncbulam. Iinplcvcrat cniiu gloria Doniini domum non potcraiil, nunc iii Ecclcsia calholica plcnilcr gc-

« Domini , clc. > (ExCrccjorio.) QuoJ aulctn ncbula ril? Ipsa cst cnim atrium doinus Doinini, quia [^cr

iinplcvit doimiin Domini, cl non poterant saccrJotcs ipsam ingressus palct in lemplum Domini, in Jcru-
slarc et ministrare propter ncbulam, hxc scntcnlia salcm vidclicct cu'lcstcin. Qtiia crgo holocausla cl

sti|)crbos Jiul.vorum pontificcs ac doctorcs insiniiat, sacrificia oinnia in altari typico Vcteris Tcstanicnii

(lui JumnalivilalisCJiristisacranicntainsligarcticspi- iion polucrtint oirorri, eo quod oiniiia ibi figuralilcr

ciunl , debitum li Jci siue minislcrium pcr crroris nebu- ficbant, rex nosler cl sacerdos crexil novum allaro

lainpcrJidcrunt; itaeorum mentcs iiifidclitatiscaligo fldei in Ecclcsia catholica, in quo pinguia holocau-
riplevit,utcxigcnlil)uspropriismeritisnonagnoscant ^ sta cl sacrificia :icccpla!iilia qtioliJic S[iinialiler Dco
ciillum crcJtililalis. Ncbula crgo Syuagogain, iJ cst, oflcrunlur. lliuc csl quoJ Doininiis, rc^irolans vclui

doimim Doiniiii iuiplcvit. Et saccrdotcs proplcr nc- sacrilicinm, pcr pro[)hclam ait : « Ilolocausla et san-

bulam ministrare non potcranl, quia dum in Tcst:\- gtiincm victiiuarum nolui (Isui. i). » El iloin iu

mcnlo Ycicri scnsus myslicos littcnc vclamiiie co- r.s:>!inis, sacrificitim probansNovi Tcstaincnli, lalilcr

opcrlos intcrobscuras allcgoriarum caligiiics invcsli- perProphclam loculus ait : « Sacriliciuin l.aidis lio-

gare dcspiciuul, dcliiluin fiJci suic niinislcriuui pro- norificabit mc, ct illic itcr c^t, in ouo ostcndam il!i

plcr ncbulam pLM"Jidcrunt. Qtiibus ct tiinc iii ncbula salutare Dci (Psal. xlix). »

Fccil ergo Saloinon in lcm[)ore illo fcstiviiatcni

doclrinai sn;e vocem Dominus prolulit, cum de sc «

cliain apcrla iiarravit. Quid cst cniin a[)crtiiis (|uain :

t cclebrcm, ct oiiinis Isracl cum co mulliludo magn:»

« Ego cl Palcr unuiu stimus {Jo:tii. x) ? » ScJ ([ui;i « ab intioilu Emath us([uc ad rivuin -Egypli, coram
auJilorum incnlcs infiJclilalis cali^o complcverat « Domino Dco noslro, elc. » {Ex Beda.) Quod div i-

nir, quia fccil Salonion fostivilalciu celcbrem ei

i[uasi emissum solis radium nebula inicij:\ceno abs- ,

condcbal. omnis Isracl cum co. nuillitudo magua ab iniroiiu

 , ,

187 B. RABANI MAURI AKCIUEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 188

Eiiialh usquc aJ rivum yEgypli, coraniDomino : pcr A phrona. » Quamobrem hodie Zepliium oppidum Ci-
introiluni Emalb Scptentrionalem tcrrai rcpromissio- liciac vocant. Quod aulcm sequitur : < Et villam
nis plagam, ncr rivum sive torrentem iEgypli , ut Enan, > pro quo in Hebraio scriptum c^l Aserenan
"Verba Dierum nominant {II Par. vii), dcsignat au- quod interprclatur atrium fonlis , terminus est Da-
slralim. Dc <juibus aliqua lalius ex vcrbis sancli masci. Unde dicitur in Ezechicl : « Et erit tcrminus
Ilieronymi ponere gralum pulo esse lcclori. [Ex a mari usque ad atrium Enon sive Aserenan, lermi-

//ieron. ) Scriplum csl in libro Numcrorum, in quo nus Damasci {Ezecli. xlvii). t Et ab Aqiiilone ad
omnis lerra repromissionis per quatuor plagas brevi Aquilonein plaga Septentrionalis. « Inde melabun-
sermone dividitur : « Pars mcridiana incipiel a soli- lur, inquit, fincs contra Orientalcm plagam, de villa

tudine Sin, quai esl juxla Edom, ct habebil terminos Enan usque Sepbania , et de Sepbania dcscendent
contra Oricntem niare salsissimum. Qui circuibunt termini in Rebla contra fonlem. Indc pervcnicnt con-
Australem plagam per ascensum Scorpionis, ita ut tra Oricntcm ad mare Cenerelh , ct tendent usquc
transeant Senna ct perveniant in Meriiiicm usque ad Jordanem, et ad ullimum salsissimo claudentur mari
Cadesbarne. Unde egredicnlur coufinia ad villamno- {Num. xxxiv). t A fiiie igitur Septentrionalis plagic,

mine Addar, el tendunt usque Asemona, ibitque per hoc est, atrio Enan , tendunt fincs usque ad Sepha-
gyruni terminus ab Aseniona usque ad torrenlem B nia, quam Hebraei Aphamiam nominant. Et dcApha-
yEgypli , et maris magni liltore finielur (
Num. mia descendunl termini in Rebla, qna3 nunc Syri;e
XXX iv). » Pro quo in ultima visioiie propheta; Eze- vocatur Antiocliia. Et ut scias Reblam hanc signifi-

cbiciis ita dicitur : « Piaga aulcra Australis Meri- care urbem quae nunc in Syria Ccele nobilissima
diana a Thamar usque ad aquas Mariboth , id est est , sequitur : « Contra fontem , » quem perspi-
conlradictionis, Cades quoque et torrens usque ad cuum est significare Daplinen, quo fonte supradicta
inare magnum [Ezecli. xlvii), t quod significai altis- uibs aquis abundantissimis fruitur. « Inde, inquit,
simam soUtudinem Sin, quae csl juxta Edoin et mari pervenient termini contra Orientem ad mare Cene-
Kubro terminum circuire, et per ascensum Scor- reth, B id est, ad stagnum Tiberiadis. Mare autem di-
pionis, et per Senna et Cadesbarne , et alrium sive cilur, cum habeat dulces aquas, juxta idioma Scri
viliam Addar, et Asemona pervenire usque ad tor- pturarura, quae congregationes aquarura appellant
rentem qui juxla urbem Rinocoruram inari influit. maria. « Et tendent, inquit, usque Jordanem, et ad
Hic vero terminus piagae Australis incipit a Thaniar, ullimum claudentur mari, > vel Mortui, vel, ut alii
quaj urbs in solitudine est, quam el Salomon miris putant, lingua maris Rubri, in ci>'us litlore Ahila
operibus cxstruit, et hodie Pabnira nuncupatur, He- posita est.
bneo quoqne sermone Tliamar dicitur, quse in lin- C Quod autem sequitur in libro Regum, quod septem
gua nostra Pahnam sonat, usque ad aquas contra- dicbus et scplcm diebus, idest,quatuordccim diebus
dictionis Cades, quara in deserto esse non dubiuin praedicta festivilas a Salomone et filiis Israel celebra-
est, et lorrens ingrediens mare magnura hoc quod retur , et in die octava dimissus sit populus, intucn-
^Egypti Palaestinaeque prajtendit littoribus. Sequilur dum est quomodo in Verbis Dierura de cadem re
in libro Numerorum « Plaga aulcm Occidcnlalis :
scriplum sit : « Fccit ergo Salomon solemnilalem
in mari magno incipict et ipso fine claudelur {Num. in tempore illo septera diebus ct omnis Israel cum
xxxiv), t hoc est, a mari usque ad marc, a torrente eo, Ecclesia inagna valde, ab introitu Ematii, us((uc
videlicet Rinocorurae, qui in mare influit, usque ad ad torrentem yEgypli. Fecitque inde octava collc-
eum locum ubi est Emalh, urbs Syrioe, ciijus in hac ctam, eo quod dedicasset altare septem dicbus ct so-
plaga etnomen ponit Ezecbicl « Et plaga, inquiens, :
lcmnitatem cclebrassct septera dicbus. Igitur vicc-
raarismare magnum a confinio per directum, donec simo tertio mensis septimi dimisit populos ad la-
venias Emath {Ezech. xlvii), » quae nunc Epipliania bernacula sua {II Par. vii). » Sed puto non aliud
nominalur, ab Antiocho crudelissimo tyrannorum hic vclle intelligi, nisi quod, expletis septem diebus
iiomine commulato; nam cognomenlum habuit Epi- dedicationis tcnipli, subseculi sunt dies Scenopegia;,
plianes. Sequitur in lil)ro Numerorum
« Porro ad :
-^ quae a quinto
decimo die mensis septimi sccundum
Scplentrionalem, inquit, partem a mari magno ter- legem inchoabant {Levit. xxiii), et in die viccsima
mini incipient pervenientes usque ad montem altis- secunda finiebanlur. Ulrisque ergo festivitatibus
sinmm, a quo venies inEmalh usque terminosSeda- rite peractis Scenopegiarum octava dic flnila
, et ,

la.Ibunlque confinia usque Sephrona et villam Enan. dimisit rex Salomon populos ad sua laetantes atque
Hi erunt termini in parle Aquilonis {Num. xxxiv). » gaudentes super bono quod fecerat Dominus David
Dicunt Hebraei Seplcntrionalem plagam incipere a et Salomoni et Israel populo suo. {Ex Joseplw) Cui
niari magno, quodPalaeslinic Phoenicis et Syriae, sensui videtur Josepbus sufTragari, ita dicens : « Dimi-
quixi appellatur Coele, Ciliciaeque praelendit littoribus sit ergo Salomon Ecclesiam,cum sacrificia cclebras-
ei per Agyplum tendit ad Libyam. Quod aulem di- sel pro se et universis Ilcbraeis, id est, vitulos qui-
cil pervenientes terminos usque ad montcm al-
: €
dcm viginti duo millia, oves autem centura viginii
tissimum, » iidem llebraii aulumant vel Amanuin millia. Tunc enim prius in templo sacrificiacelebrata
inoniem significare, vel Taurum, quod nobis vidctur sunt, ct in toto epulalisunt omnes Ilcbraei cum uxo~
verius. < Ihuntquc inquit, confinia usque ad Se-
,
ribus suis et filiis; insuper elia:n ct fcstivitalem ([\\a
189 COMMENT. IN LinROS IV lUXUM. - IN MB. III. *90

ante leinpluni, clare ni- A gaudcntcs et laudantes Deuin super omnibiis bonis
vooaliir Sccnopcgia faciciis
cum omni qua; in Domiiio Christo Pater omnipolcns contulit
niis cl niajjnifice diebus qualuordccim rex
poi)iiIo Clirisliano.
populosuo parilcr cpulalus csl.Cumque lia;c fui.sscnt

piclalis CAPLT IX.

sunicienlcr cxiiibila, niliiiciue dcesscl circa
Qnod Salomon post (pdificalionem templi el domus
a rege singuli ad propria
divina; culluram, dimisii ad se perlt-
retfis auiificuvil urbes plurimas, et vicos
proplerprovidenliam
remearunl, agenles gratiasregi neittes muiiivitmuris ; ei de eo quod iribus victbut
oranlcs per anitossiiKjulos ol]'ercbnt t:'jlocansta, et <iuodclas-
(juam l.aijuissct, el opera qnaj fecissct, cl
uteis regcm prailjcrct longxvo tempore
Sa- sem in.itiluil ad ducendum anrum de Opliir.
Deum
Dedit rex Salomoii llirain viginti
lomonem; agcbant rcverlcntes cum gaudio suldimi- (C.vPLT IX.) €

ul oppida terra Galilyese. Egressusque est llirani

ler, el ciim deicctationc homines dccanlanlcs, iia « iii

rcmearenl. de Tyro, ut videret oppida qiia; dederal ei Salo-

ca jucunditalc sine laborc ad propria
» «

mon non placucrunt ei, el ail Ikcccinc siiiit

Myslicc autem lioc, quodSalomon, complelo opere « ; et :

quas dedisli milii, fralcr? Et appcllavit

lenipli, fcslivilatcni celcbrcm fccil ct onniis Israel « civitates,

cas, tcrra Chabul usque in diem hanc, etc. »

(£x
cum co, magna ab inlroilu Emath usfpie
multitudo I

« Multum au-
ad rivum yEgypli coram Domino Deo, signiHcal in- Joseplio.) De hoc Josephus ita narrat :

lcrnum gaudium sanclorum, quod cum rcgc suo

B rum et argenlum Tyri rex ad a;dificium coiitidil,

ha- et ligna ccdrina ct cyprcssina, qiiein Salo-

Chrislo, vero vidcliccl PaciUco, perpetualiler insuper
quibus termini lerru; Is- inoii (pioque magnis compensalionibus rcdonavil,
bcnt; nec non et loca ipsa,
iEgy- initteiis ci per annos singulos triticum, vinum el
rael descrlpti sunt, Emalh videlicct el rivus
maxime rebus, co quod habitarct iii
pti, huic non conlradicunt. Emalh
significationi olcuin, qiiibiis
.\d li;cc autein
sicut pra-diximus, indigebal.
cnlm inlcrprelatur Domini veriKts. VA rivum sive iiisula,

mclius intelligcrc possu- civilalcs Galil;ex' rcgionis, vigiiiti numero, non

lorrcnlcm Avj,)\)ii qucin ct

iianc in.T.gy- procul a Tyro posilas condonavil. Quas dum circuis-

imis, quam niorlcm teinporalem? Quia
atipic coiisidcrassel, displicuissctqiie ci donuin,
pto, id est, iii tcnebris islius iiiundi consistens iiul- set
qui ail mittens ad Salomoiiem, dixit se civilalibus non
lus cvaderc polcsl, Proplieta atteslanlc, :

« Quis esl homo <iui vivil, el noii vidcbit morte.ii c^ere; et ex tunc Ikc appelialye sunt tcrra Gabalon ;

inlerpretatuin liiigna phaMiicia, displicere,

{Psdl. xviii)? » Uiide dc ipso Mcdiatore Dei cl liu- elenim
scriptum cst De torreule iii significat. Sed chabiil, qtiasi germen, inlerprela-
minuni in l'saliiio : « »

via bibct, piopterca cxallabit capul {Psul. cix). > luin in libro Ilcbntorum nominum invcnimus. Quo-
nomeii displicere sigiiilicel, noii
Torrcns fuil lurbulcnta pcrseculio Juda^orum, dc modo aulem lioc

liac vila, nisi forle per ironiam diclum sit, quasi

qua Doiniiius Clirislus bibil iii via, id cst, iii
C inveuimus,
(jermcn, cuin pleiiiludinem fructuum non
alTcrrct.
duin corporc pertulit. Scd dum, iii via, dicilur, iii

Laliiiis ostcndilur, ct velocissimus iransitus indica- i yEdilicavit crgo Salomon Gaser, el Belhoroii

tur, per quam ilincrantes vchi solenl ad aliam maii- « inferiorem, et Baalalh el Palmiram in terra soli-
el
sioiiem. «Chrislo cnim » proplcr gloriosic merilum « tudinis, cl onincs vicos ipii ad se pertiacbant,
Urbes
passionis dalum cst nomcn, quod est supra om-
« « (pue eraiit abscpie muro, iminivit, ctc. »

quas icdificasse Salomon dicitur, hoc esl,

ue nomen, ut iii nominc cjus omnc genu lleclatur vcro,
ca>lcstium, lcrrcstrium ct infernorum {Pliilip.u).> Mello ctmuriimJerusalem, Ezer, Mageddo, el Gazer,
a rivo /l^gypli nsipie Emath fe- Belhoron, Baalalh, et Palmiram, saiicUc Ecclcsi;c
Omiiis crgo Israel
quando saiicti decoicm quam verus Salomon in jucun-
stum cclebre cuin Saloinone facit, sigiiilicanl,

posl fiiiem pi\cseiitis vituj vcracilcr ailernis gaudiis dilale regni sui ad laudein el scinpilernaiu Ia;liliam

ciim Domino Clirislo perfruuntur. Quod aulem se- sibi pr;i;paravil. Iiilerpritalur aulcin Mello adimplc-

seplem diebus camdem feslivitatem ccle- tio; E/.cv,separatns, \c\ snitctiftcatns; Mageddo, ccr-
plcm et
signilicare polest qiiod elecli per seplilor- uaculnm ejns Ga/cr, pracisio, vel divisio ; Bclho-
hrabant, ;

inein Spiritus sancti graliani illuminali, modo iii ron, dontus moittinm ; el Baal.ilh asccndens iiilcrprc-

D latur. Sancta crgo Ecclcsia ipsa « civilas Dei

vivi »
hac vila, qiui; scptcnario nnmcro dierum diseurrit,
vohinlas.
gaudcnt in spc, cl lum in sabbato vcro, hoc esl, iu esl {Ilcbr. xii), ubi iinpleliir quolidie Doi

liiliira animarum reipiie gaudebunl in ipsius verila- Ila-c separala abomiii crrore inlidclium. saiiclificata
perceplione. Quod autem sequilur, in die oclavo csl in lide ct boiiis opei ilms. Ibi rcfcclio
virlulum
lis

lucc disccrnil inundum ab immuiulo, virluies

a
Salomon dimisissc populum, qiii bciicdiccnlcs regi csl;
profecli sunl singuli in tabernacula sua laHanles ala- viliis; cl domus cslinonliuiii, id csl, habiialio san-

«ri cordc buper omnibus bonis qu;\! feccral Domiims clonim, cl fruclus justiii;c,sicut palina, tloions « as-

DaviJ scrvo siio, cl Israel popiilo suo, signiiical posl ociuiit do viriulc in \irlulim, ul \idoalur Dous dco-
poslqiie sabbalisuuim rum in Sion (Pstil. i.xxxiii). » Oiiinos vicos,
qui ad
Unein isliiis vitic, aniinariiii'.

se perliiiebanl, el qu;c eraiil absquc nuiro,

nuinivil
sanclarum, quic nunc quiescunl anie dicm jiidicii,

in oclava anale, hoc est, iii dic rcsurrcclionis san- Salomun, (piia Chrislns canus fidolium suorum gr;i-
cios recepturos corpora imiiiorlalia, cl iii maiisioni- li;o su.o piolootioiio ila inuuiviJ, ul hoslibus Miirila-

bus coeloslibus quosipie secuiulum bcaloriim qtialila- ribus insuporabilos soinpcr exislcront

tcs collocaudos. ubi scmpcr al \cri cordc h«lenuii « Univcrsum populum, qui reinanscral dc \uior-
 ;

m B. IlADANl MAtlil AUCIlItP . MOGLNT. OPERLM PARS I. 192

I rlijeis, cl dc Celhaiis, el Plicreziuis, el Uevicis, el A (luiJqiiid in bona operatione, quidquid in gialiarum

I Jobusicis, qui non sunl tle fiiii-s israel, horuin li- actioiie ciaboral, juslum est ut totum in suavitale

I lios, qui renianseranl in terra, quos scilicet non Spiritussancti ofreralDeo. Sicque adoiebitlliymiama
« jiotcrant lilii Isracl cxtcrniinare, Jecil Salonion corara Domii;o, quando orationcm purain in cordis

a Iribularios usque in clieni hanc. Dc filiis aulcni sccrelo pncparat Deo, ct ea qua; smU digiia ct Dco
c Isracl non consliluil Salomon servire queniquani, placita postulal. Ca;lcrum qui transiloria poscit, ct
€ scJ eranl viri bellatores et minislri ejiis, el prin- qu:>; ad luxum sxculi pertinent, non coram Domiiio
« cipes, et duces. » Universum populun», qui non aJoicre Ihymiama dicitur, quia non in pura con-
fucrunl dc fiUisIsrael, fccit Pacilicus noslcr tributa- ^
^sciriitia orare comprobatur.

rios, cum eos, qui non sunt in Glioruin numcro, sed v^ « Clas^em quoque fecit Saloraon in Asiongabcr,
potestalesua continel, « qiiic cst juxla Ailath in lillore maris Uubri in terra
in servih conditione posili, in

et siiigulis utitur ad propriura serviiiiim. Sive enim « IJiunaia. Misitquc Iliram in classe illa scrvos suos

Judxi, sive geuliles, sivc hicretici, cjus doniinatione < viros naulicos el giiaros maris cum scrvis Salo-

consislunt, quia ipse universorum doiniiialor cst, ct « moiiis. Qui cum vcnissenl inOphir, sumplura indc
« aurura quadiingcntorum viginli talenlorura detu-
eis uliiur ad suam voluntalem {Act. xv). Iii cujus
voiuntate universa sunt posita, et noii est qui
B « Ic«;'unt ad regera Salomonem. t {Ex Ilicron.)

Asiongabcr fcrtur csse insula, haud procul ab Aila

possil resistcre voluniati ejus. Tales licet in mullis
{(dversanliir,lameii frequenterusibusscrviuiit Eccie-
in Rubro mari, ubi classis Josaphat hujus tenipcslalis

siae, cuin in pra^senti tempore necessaria tribiiunt, altrita est. Ophir aulem nomcn cst piovinciu!, ex
el de rebiis suis solatia piyebeiii. De fiiiis aulem Ophir, uno de posteris Eber, nominata, de cujus
Israel, hoc est, qui nou ancilhe filii sunt, sed liberi, stiipe venientes, a fluvioRosna;, usque ad regionem
quos ipse Filius Dei sangiiine suo liberavit [Gcdat. Judye, qua; vocatur Hieria, habitasse rereruntur, ut
1-v ) , iion coiistiluii Salonion iioster servire quem- Josep!;u3narrat. Classera itaque, quaiu fecit Salomoii
quaiii ,
qiiia nemiiiem cogil rilu genlili vivere, ne- in Asiongaher (quas, festinantcs, aut fortes, sive vi-
miiiein cairemonias veteris legis teinporibus novi tes- riliter iiiterpretatur) non aliara esse puto, quam Ec-
lamenii servare ; sed viros bellalores csse, qui conlra clesiam fidehum, qua; in mari istius raundi posila,
spiriiales nequiiias sculo fiJei el gladio spirilus di- sludiura impjudit thesauros sapienlia; et scientia;,
micent {Ephes. vi) : et ministros suos fieri, hocest, opesque virtutum acquirere. Ibi sunt scrvi Iliram,
spirilale obsequiuin in bonis operibus sibi pra;bere viri nautici et gnari maris cum servis Salomonis;
(liom.Xii); elprincipeseijudices,scilicel utbeuesibi dum gentiles sa;culari sapientia eruditi cum his qui

principenlur, et carnis lasciviam donient {Gal. v)

G in lege Moysis periti sunt in unitate fidei sociantur.

sive ut subditos sibi bene rcgant et in semita justi- Ho3 ergo Saloraon noster in Ophir (qua; interpreta-

tia; ducant. Quodautem sequitur : « Erant principes tur infirmans) railtit ut suraptum inde aurura ad se

€ super omnia opera Salomonis praiposili quingenli deferant, cum in vilitale liltera; scnsum preiiosuni
« quinquaginta, qui habebanl subjeclum populum, jubet qua;rere. Et sic acccptam suramam quadrin-

« el statulis operibus imperabant, n quidsignincal, gentorura viginii talcntorum auri ad regcm dcferunt,

iiisi quod bi qui Spiritus sancli gralia legis Domini cum sensum prctiosum historia;, allcgoria; , tropolo-

scientiam habere mcrentur, et semetipsos et alios giye, atque anagogen in duobus lestamentis, invc-

Lene regere possunt? Quinquagcsimo crgo die post niunt, et eum sapienliae et consilio divino adscri-

pascba et in veteri testaraento lex in Sina iributa est bcnles tribuunt.

{Exod. xx), et in novo super aposlolos et eos qui CAPUT X.

cura ipsis erant, Spiritus paraclitus venit {Act. u). De regina Saba, qiice venit audire sapientiam Salo-
« Ofrerebat quoque rex Salomon tribus vicibus 7nonis quod fecit Salomon de liynis tliijinis fulcrn
;

i perannos siiigulos holocausta et pacificas victimas domus Domini, etc et quod marjnificatus est
;

super omnes reges terrm divitiis et sapientia.

€ super altare, quod a^dificaverat Domino : et ado-
« lebat thymiama corara Domino, etc. > OfTert (Cap. X.) « Sed et regina Saba, audita fama Salomo-

quoquePacificus noster Iribus vicibus per annos sin- « nis, in nomine Domini venit tcntare eum in a;nigin.i-

gulos holocausla Domino, cum in membris suis per « tibus, et ingressa Jcrusalem cura niullo comilalu

sanctai Trinitatis fidem « hosliara acceptabilem » j et divitiis, camclis porlantibus aromata, et aaruni

unusquisque iiilinitum niraii et geinraas preliosas. Venil ad

exhibet Deo {Rom. xii). Oifert eniin fi- «

delis holocausla Doramo, cum corpus castigando « Saloinoneni, et locula esl ei universa, quce babe-

macerat, el tota desidcria carnis igne Spiritus san- ')« bat in corde suo, elc. > Regiua autera Auslri, qua;

cliconsuniere feslinat. Offerl pacificas hoslias, cum a finibus exlreinis excitala venieus, Salomonis au-

honorura operura inunus cxhibet. Oflerl victimas, diie sapientiara concupivit, jara tunc vciiluram gcn-

cuiu vota labiorum suorum in laude Domini expen- libus Ecclesiam, dcsiderantem Christura pra;figura-
dit. El h;ec omnia super altare quod a;uiQcaverat bal, qua; (juxta Prophetara) « circumamicta est va-

Doraino cflerre deljet, q;iia in ara corilis, ubi deccl rielate in vestiiu dcauralo, ct populi sui ct patern;?;

igncra divinura semper aa-derc, hoc cst, flammain domus oblita {Psal. xliy), > currcbat barbara gcntc,

charitalis scraper fcrvGrc, qiiidquid iu absliLCnlia, non auimo. Qua; in apcrlo peregrina fuil, scd in oc-
 103 rOMMKNT. IN f.inUOS IV UKGIJM. — IN MP,. I!I. "iDi
oiillo s;>n( loruni fteri civis o|)la!);il. Liuli; non soidin A « Non suiil allata liiijtisniodi ligna llijiiia, licqiie vis.i

calcsli |!r;fiinio rosiincclionis licala, scd cliani po- « ns(iiic in pru;scntcm dicin, clc. > {Ex Jusepho.)
l4>slale aposlolica, dc Jinlacis ailnllcris jiidicandis, !)(! qiio Josfphiis ila narral : Eodcra vcro tcn.pore
ipsiiis orc Jiidicis (iigna ccnselur, qiiia Cliristimi (lelati sunl rcgi a lcrra, quai vocalur aurea, lapi-
in Salonionc niirala, vcnitn rcginro ccelcslis af- dcs pn-tiosi cl lignca pinca quil)iis iisus est ad for-
lccliitn iinaginc inystica Kcclcsi;^ proviilcntis iin- liliidincm lciiipli donuimquc rcgalcin, cl aJ inslru-
plcvcral. Iliiic ipsa rcgina Saha in Saionionc cl glo- musiconim. Fccilquc cx cis cilharas cl na-
mciita
ii:i cjnssliipcns snpcr pnitlcnlia cjnsdixit : bas, ul diccrcnl hyninum Dco Lcvita;. Omnium vero
1 Vcriis csl scrnio, qncm andivi in tcrra mca rcruin, qn:c fucrunt quocunquc tcmporc regi dc-
« siipcr sorinonilius liiis, ct sitpcr pnidcntia tna, ct lala siinl, magniludinc ct pulchriliidinc pncccllc-
« noi! crc.leliam nananlibus niihi, doncc ipsa vcni hant. Nullus igiuiraihilrctnr, quia lignca pinca.qiia;
« cl \idi oculis mcis el prohavi, qiiod incdia pars niinc propter prctia vcndciitiuin sic appcllanliir,
« inilii iinnliata non fucrit. Major csl sapicnlia tua illis vicina sinl. Ilia siquidein visione rolunda,
« ct opcra liia, qiiam rimior qncni aiidivi, elc. > quasi pinca sunt scd innlto candidiora ct
, val-
Oiiod bciic convcnit sanct;c Ecclcsi:T;. qii;ic, audi-
li- de fulgcntia. IIoc autcm dixi ut nulliis nalii-
,

tis miraculis Ciirisli, provocala esl ad quxrcn- B rain verai piniis ignorarct. Benc aiitcm dicilur.
diim cnm. Scd poslqiiam ad ipsnm vcnil pcr hapli- quod rex Salomon dc lignis prcliosissimis fcccril
siniiincl fidiMi), consideratis sancl.ic ScripliirK testi- fulcra domus Domini, cl domus regia;, et cilharas
iiioiiiis, Divinilalis cjuspolcnliam agnoscons,
parum lyrasquc canlorih;is, quia Conditor nostcr ligiia prc-
oi videlur cssc omiie qiiod sihi anlca de eonarnilum
liosa, hoc csl, doclorcs sanclos, quorum viror fi.lci
csl, in coinparatione percept;c. Unde ct admirando
nunqnam vcrborum decidunl, scd
aroscll, ncc folia
iii iaiidcm cjiis erumpit, dicens :
qui fniclum bonorum opcrum rcddunt leraporil>iis
« nc:ili viri (iii cl iicali scrvi liii, qui slant corain sius {Psal. i), admuniincn doiniis Dci cl domtis re-
to scinpcr, et andiimt sapicnliam tuain. Sil Domi- gino, Iioc csl, ad confirmalioneni Ecclesi:e sii;c ponit,
nus Dons tuus hcncdictns cui placuisli, et posnit ut corum undiquc v;d!ala doctiinis r.lqnc cxcinplis
tc siiper thromim Israel, eo qnod dilcxcril Domi- riiinam erronim ct scelenim non sonlial. Tales pie
nus Isracl in soinpilcrmim, ctconslituit tc rcgcm, viri merilo qnasi cythara; et lynB ad Iau,!andu:n Do-
nl faccrcs jndicinm cl jnsliliam. > Ilis qnoquesi- niiniim fahricat:c dicuntur, qiiia « omnia qii;ccii:iqiic
niilia cl Psalmisla, et dosidcrio rcgni c(]eleslis cx- feccrint prospcra' unlur {Ibid.) > cl laulcin Doniini
ardcsccns, ex persona sanclorum prolnlit, diccns : intcr advcrsa ct prospcra cordc, orc sirr.nl cl opera
• On:ii» amahilia snnt tahornacula ina, Doniine ^ pronuntiarc noa cessanl. Ili (sccunlura Apotoiuin)
^irliilnm ! conciipiscit ct dcficit aninia nica in atria [Col. iii]quidqnid agnnt in vcrhoaiit in opcro, omnri
Doniini : cor nicnin ct caio mca exsullavcnint in in gloriani Dci fiiciunt. De qnibiis cx pci- ona Doaiini
Donm vivnm. El panlo post » : « Bcali, ait, qui pcr Prophclam dicilur : « Supcr nu:ros Jeiusaloni
haliilanl in domo tiia, Doininc, in s.TCulnm sxTuli constilui cnslodcs, lota dic cl tola noclc non tacc-
laiidahiint lc {Psnl. i.xxxiii). » Illi orgo hcati et vcrc hunt laudarc nomon Domiiii {Isai. i.xii). >

lcali snnl, quoriim rox ost Clirisltis; ct qui ;clcrna Fccit qiioque rcx Salomon
« diiccnla sctila dc
visiom; ojns porfrui nicrcnlur, ct gloriam cjus, qtiam « anro puro , sexccntos auri siclos dcdit iii lamiiias
hahet cum Patre ct Spiritn sancto, conspiccrc, ct « scnli unius, ct irccenlas pcltas ex anro piohalo;
sapionliam, pcr quam ipse inundis cordc digniitiir « ircccnta; enim rainx auri unam pcltam vcsiichaiit.
sc os!o;i loro {Miiitfi. v), porpolnaliicr porcipcre
Uc- « Posiiilquc ca rcx in domo silv;\; Libani, eio. > In
tanlur. Sicqiic prohahnnt vortim cssc hoc qtiod scri-
Vorhis qnoquc Diorum ita scriplura cst : « Fecit igi-
pluin cst : « Qnia ncc ocuhis vidil, ncc anris audi- tur rcx Salonion duccnlas Iiaslas anicas do suniiiia
Ail, ncc in cor honii;iis asccndit, qn;v pnoparavit soxcentoruin auroorum qni in haslis singulis cx-
,

Dous diligonlihns so {Isa. \.\i\ Cor. Ucx

; I ii). > « pondcbantur, Ircceiila quoqnc scula aurca trcccii-
antcin Saloinondcdilrogin;r Salia
« omnia qii;v, vo- ^ lorum anrcorum, qnibus K^gobantur sc;:la singiila
« iiiit, ct pctivil ab eo, oxcoplis his qniv nllio ob Posuilquc ca rox in arinamcnlario, qiiod eral con-
« tnlcrat ci mniicre rogio. > Qni;i Pacilicus nostor silum ncmorc // Ptir. ix
in ( ). > Sctita crgo slnuil
vor;v rogin;e Ecclesia; vidolicot su;v, omiiia
, qu;T; ot hasta; aurca; , quibus utchantur ( sicul in sequen-
polit dabil, de qno soripluin ost : « Dosidoriuin ani- lil us oslcndilur), dncos qni cxculahanl anle o,>-linn)
in;c ojiis Irihnisli ci, olvoliinlale labionnii ojus non donuis rogis, qiiid significant , nisi armaturam spi-
fraudasli ouin {Psul. xx). > El in Evangolio ipse rilnalvMn, quam habent pr.vdicalorcs sancti , (pii
dicit : « Qu:vcunqnc policrilis Patrcm in iiomiiio ciislodiunl domtiin Doi , cl cxcnbanl aj oslium
moo, dabil \obis {.loati. xv). • Non solutn atitoin Cjus, nl callidis insidialoribus inlorcludaiit aditum,
ca. (pur polinuis, imo oliam ilia, qiuv hninana h:\- ne docipiant innoccntes. De quibns in f.aiilico cai;-
Giiilas aul pcscit , aut pr;vsuiv.it peiero, graiuito ticorum scriplnm ctl : « Lcctnluin Salomonis scx;i-
nnmcre largitur. ginla forlcs anihiunt ex forlissimis Isracl , onincs lc^
< Ftvitiox do lignis thyinis fiilcra domus Doniini, ncnlos gladios, ol ad k^lla doclissimi {Civ.L iii). •

t el domus rcgi;o, cl citlnras lyi-a<:(juc cantoribns. (/C.i- />r(/(i.) Q;iia ol pr;vsontcm Ecclcsi:v (piietcm
 , : )
,,

m B. raba:<i jjairi arcihep. MOGUiNT. OPERL.M PARS I. 490

ac pacom prnodicalorcs sancli conlra h;i'relicorum A aplatum, sed qiior.iam clcpli:^s, cijns h^fc ossa
tiiciiuir incnrsiis. cl inlcrnam cojlcstis palrisc re- sunt , nimia; c:istitaiis asscritur, qui inler qnadrii-
qniem pcrfecliorcs qiiiqnc fixa inlcntionc speculan- pedia d sensu plurimum valcl , ct lemperanler mi'
lur. Bcne anlem ilcrando adjnngilur « Ex forlissi- : scetur femina; sua; , ct coijuge secunda non utitur.
inis Isracl. j Isracl qnippe vir videns Dcum inierpre- I!oc pudicis animabus decentcr aptatum est, quia
Talnr. Omncs qnidem ,
qni ad divina} visionis gaiidia illye cbnr fiiisse noscuntur, qurc per caslilatem
lcndiint rccte Israel noniine censcnlur. Scd fortis- Cbristi Doinini prajccpla sccut;« siint.
simi in eis sunl utrique illi, qui sive coelcslis dono « Hanc vcstivil auro fulvo nimis. » Quia splendo-
specnlationis snblimantur, seu pracdicationis mini- rcm gloria; sua; in ea clarcscerc fecil, cum per si-
stcrium ritc peragendumsuscipiunt. Qiii ct aple scxa- g!ia miiacula nnijcstatis siine polenliam ostcndit.
gcnnrio sniit nnmero dcsign;>li ,
quia tales nimirum « Habebat autem tbronus iste sex gradus. » Quid
dcnarinm seterniic retrijjutionis pro pcrfectione honoc per senarium numcrum , bonorum opcrum pcr-
nisi

operalionis exspcctant. < Omnes tencntcs gladios, et fectio dcsignatur ? « Sex dicbus perfecil Deus mundi
ad liclla doclissimi. > Illos tenenles gladios, dc qui- ornalum , et scplimo reqiiicvit ab operibus suis
biis dicit Aposlolus : « El galcam salnlis assumite {Gen. II ). 5 Siquidcm et senarius primus esl nu-
et gladiuni Spirilus, quod cst vcrltum Doi {Eplies. B nierus, qui suis partibus perfcctus esse dignoscilur.
Yi ). i Ad illa bella doclissimi , de quibus ideni ad- Habel enim medietatein tria , tcrtiam parteni duo ,

monet , diccns : « Induite vos armaluram Dci , ut sexlam nnum ; unum vero, duo et tria scx fiunt.
possilis slare advcrsus insidias diaboli ,
quia non est Igiliir quia et scx xlatibus mundus constat, in qui-
nobis coUiiclatio adversus carnem ct sanguinem bus licct operari ,
qiiisquis ad coelestcm patriam
scd adversus principes et poteslates (Ibid.), etc.» Et pervenirc desidcrat, bonis operibus ascendcrc festi-

recte, doclissimi ,
quia niagna bellandi arte indi- net, quia, nisi bonis aclibus ascendatur. illuc mini-
gent, qiii carne inclusi, jn terris posili , contra me pervenitur. Sequitur
spiritualia ncqnilisc in coelestibus cerlant ; magna « Et summitas throni rolunda erat in parte po-
arie imo niagna Dci gratia indigent, cum contra « slcriorc. » Quid enim rolundilas throni in parle
arcjiangelum , lot millibus annoriim ad bella exer- posleriore nisi requicm posl hanc a;lernam , qiia;

cilatum , carnis fragilitas pngnal. Rccle ergo du- vilam fulura est sanctis, significat, ubi quisquis
cenlic bast;c de sninma scxccntornm siclorum factse hic bcno laborat, mercede operis sui remuneratiir,
sunt, qnia patrcs nlriusque leslamcnti doctrina et perenni quiete perfruetur? Unde et in Cantico can-
operalione perfccti csic noscunlur, cum quidquid licorum de hoc ipso ihrono sub alio exemplo com-
in sermone docucrint , bonis esemplis probayerunt. ^ memoratur, nbi dicitur : « Ferculum fecit sibi rex
Necnon et trccenta scuta ,
quornm singula trecenli Salomon de lignis Libani. Columnas ejus fecit argen-
aurei vesliebant, pcrfcclam fidem eorum signifi- leas ; reclinatorium aureum, ascensum purpiireum
cant,quam in saDCt;ii Trinilatis confessione habe- media charitale constravil {Cant. iii). t ( Ex Beda.
banl. Bene ergo custodcs domus Dei hastas el scuta Ferculum inde dictum quod vel residcntium sive
aurea portant ,
quia sancti pra-dicatorcs, qui sunt discumbentium in convivio corpora ferat vel ipsum ;

Ecclesi;ie sanclac custodcs, claritalc supernse sapicn- de loco ad locum soleat pro temporis opportunitate
liae splendenles, et verborum jaculis inimicos con- circumferri. Cui merito sancta Eco'.i3 'i compara-
fodiunt , ct sciiio sacrse fidei lela nequissimi ignea lur, qua", credentes ad xlernae vita;*refec ionem pra;-
repelleiitcs cxstinguunt. Quod aulem adjungitur, dicalorum suorum minislerio circumfert. Ferculum
« posuit ea rex in domo silvae Libani , s apte huic itaque regis nostri sancla Ecclesia est ,
qurc de for-
mystcrio congruit. Qiiid ergo silva Libani , nisi gcn- tibus patrum, quasi lignis cedrinis irapiiLribilibus
lium EcclcsiDm significat, quae de fastu superbi.-c mcntibus est constrncta. Qua; recte fciculum dici-
abscissa in fabrica domus Dei convenienler aptatur? tur, qiiia ipsa fert quolidie animas ad a;tcrnum oo'!-
Unde et pcr Psalmislam dicitur Ecce aadivimiis : « vivium conditoris siii. Cum ferculo cobimna; argen-
eam in Ephrala, invenimus eam in campis silvae •'^
lc;e facta; sunt, qiiia pra;dicatorcs sancli cloqiiii

( Psal. cxxxi ) , elc. » luce resplendcnt. Est autcm columnis argentcis rc-
« Fecit cliam rex Salomon tbrcnu.ii de cliorc clinatorium aureum, quia per hoc quod a sanrtis
< grandcm, et veslivil cum auro fulvo nimis, qui pra;uicatori!)us Iiicide dicilur nicntes audicntium
« habebal scx gradus. Et summilas llironi rotimda fulgorcm claritalis inlima;, in qua reclinenlur, in-
I erat iii purte posteriore, et dux maniis binc alque veniiint. Ilem reclinatoiiuin in fercnlo fccit, ciim
« inde tenenles sedilc, et duo leoncs slabant juxla spem perpeluae quietis fidelibus promisil. « Tollite
< manus singulas , et dnodccim leunciili slanles su- iiiquit, jugum mcum super vos, et discitc a me,
« per sex gradus hinc alqiie inde , elc. t Solium quia milis sum el humilis corde et invcnictis re-
, ,

ergo quoJ rcx Salomon fccil bcne Ecclcsia sancia quicm animabus vcslris ( Mnllh. xi ). Et boc ro- >

esse inlelligitur, in qiia P;icifieus nosler rcgiians clinalorium fccit aureum ,

qiiia requiem nolis a;ler-
jiidicia sua facere dignoscitur. Quia anima justi se- nam divina; sua; visionis gloria coru-cam pncpara-
des csl sapienlia?. Et bene de ebore illiid faclum cssc vit. Et non nisi purpureus ad hoc ferciiluin ascensus
meiiioratur, quoJ non ad solas diviiias ii.tclliiamus invcnitur, quia nulius Ecclesiam, nisi saciamciiiis
107 CO.MMKM. IN I.I!>HCS IV KI.CLM. — IN LID. lil. ir»
iKmiiiiicc passionis imbiiliis, iiigrodiliir. Lndc ipse A 1 lomonis , ctc. » Omnia va.sa qux Pacifici noslri
nit : « Nisi mandufavcrilis carneni Filii Iiominis, la minislcrio riinguntiir aiirca fiunt, quia omiics ani-
liilKTilis ejns sangiiincm , non liabcbilis vilam in ni;c sanctoriim ,
qiia; sunl vasa Dci, ut voluntati
voliis. 0"' mandiicat nieani carncin , cl biliit nieiim dosorviant diviiK-c, splondorc sapiontia; cl diloolio-
sangiiincm, liabcl vitam a;lcrnam, cl cgo rcsnsci- iiis nilonies, cohtiiicnt potiim aqiicc viva;, et « fiot

labo cuin iii novi.ssimo dic {Joan. vi ). » Mcdia clia- in eis fons aquaj salicnlis in vitam a-lernam ( Joau.
ritale coiislravit propler filias Jerusalem. IV ). > Ncc aliciijiis j)rciii argcntnm piilabatiir in

Ea ipsa \iiloliccl cliarilalc, qiia pro nobis passus diobus Salomonis ,

qiiia , scoundiim Apc^tnlum ,

csl. « Majorcm cniiti Iiac ciiaritaU: ncmo liabet , ul « non cst in sermone rogiiiim Dci , scd in virtuti;

aiiimam siiain ponat quis pro ainicis suis (

Joan. (/ Cor. IV ). » Et pncdicalio Evangclii » non in siia-

XV ). i Kl lioc csl quod addidil : « rroptcr filias Jc- sibilibus huinana; sapienti;c verbis » consislit, « sc I

riisalcm, t id csl ,
proptcr ai;imas cadcstiiim dcsi- iu oslcnsionc SpiriUis cl virtutis, ut fi los iiostra

dcrio flagrantcs. Qiiaiilo cnim majorem Deus cliari- non sit in sapiciitia homiiiuin, scd in virluto Dfi (
I

latcin siiaiii iiobis pio nobis paticndo commciidavit, Cor. II ). » IJndc ipsa Vcritas ait : « No;i oiiiiiis «iiii

lanlo pliircs ad sc rcdamandum ac pro se palieii- dicit iiiibi, Doininc, Domine, inlrabit iii rogniim
dum acccmlit. B coelorum , sed qui facil voluntatem Palris mci
« El dua; nianus Iiinc atque" inde lcncnlcs sc- ijise iiitrabit in rognum c«;lorum ( Mallh. vii ). > El

dilo. D Qiiid crgo duic manus tcncntos scdile Salo- itcruin ; « Qui solvcrit unuin dc mandatis istis mi-
moiiis signilicanl , nisi solatia divinu; grati;c, (piic iiiinis, ct docucrit sic homincs, miniiuus vocabiliir in

sanclam Lcclcsiam ad coeloslc rcgnum provchiml ?

rcgno coelorum ;
qui aulcm feccrit ct docucrit, Iiic

Kl ba:c aplc pcr binarium numcrum dcscripta sunl, magniis vocabilur iu rcgno coelorum {Mattli. v). »

(|iiia in ulroquc loslan.ciilo lioc pncdicatiir, boc « Magiiificalus cst rox S:ilonion siipcr omncs rc-

maxiine connnondatur. Qiiia non nisi por uivimim « ges tcrnc, divitiis et sapiontia. Et uiiivcrsa torra

ndjiilorium aliquid boni perllci potest. > Uiule « desidcrabat vidcre vultum Salomonis , ut audiirl

ipsa Vcrilas dicit : < Sine mc niliil polosiis faccre « sapieiiliam cjiis , qiiam dcdcrat Dcus in cordo
{Joan. xv). >
« ejiis. El singuli defcrcbant muncra vasa ar-
ci ,

El duo leoncs stabanl juxla manus

< gciilca ct auroa , vcstes et arma bcllica. » Bcr.c
« singiilas. >

ergo dictum est quod magnificatus sit rex Salomoii

Quid pcr leones nisi patros ulriusque testamonli (i-
siipcr roges terra;, qiiia Pacilicus noster supcr om-
guranlur, qui pcr fortiludincm aniini cl sibi et aliis
ncin oclsiludincm sanctoium, qiii vcrc rcgcs dioiiii-
dominaii bene didicerunt? « Duo ergo Icones jiixta p
tur, exallatur, cl niillus ci ooa-qiiaii potesl. « Qiio-
niamis stabant, » quia iii logc ct in Evangclio saiicti
patrcs
niam quis in mibihus icqiiabilnr Domino, aut qiiis
quidqiiid boni rocciuiit, noii sibi, scd Deo
similis crit Dco inlcr filios Dci ? Deus, qui glorifica-
dcpulavcrunt. Uiidc cl rsalmisla dicil : « Non nobis,
lur in oonsilio sanctorum, magnns et mctncndiis
Doniinc, non nobis, sed nomini tuo da gloriam
siipcr misericordia lua
super omncs qiii in circuitu (>jus sunt Psal.
cl veritate lua ( Psal. (

Lxxxviii ). » Et iloruin : « Magmis Dominus noslcr,

cxiii( ). » Et A|!OsU)Ius : « Gratia , inquit, Doi suin
id quod sum 1 Cor. xv * Et ilom « Qiii glo-
ct magna virtus cjus , ct sapionlia; ojns non csl nu-
( ). :

rialiir, iii Doiiiino gloriolur {Jcr. i\ I C.or. »

mcrus ( Psal. cxLvi).>Undc et Joanncs dicit : « El
; i ).

Sc([uilur : * Et diiodcoiiii leuiiculi staiitcs siiper sox vidimus gloriam cjiis, gloriam quasi Unigei.ili a
Palro, plomim gralia ct vciilalc {Joan. i).
« gradiis, liino aliiuc inde. » Qiiid por duodooim lcun- »

culos, nisi pncdicaloruiii « Et universa terra desidcrat vidcre vultuin regis

orilo , qui aposlolicaiu
dootrinam soquilur < noslri. » Qnia universa Ecclesia sanctonim Iioc so-
, sigiiilioatur ? Ili crgo supra
sex gradus liiiic atque inde slant, quia bononmi bimnioilo appclil , ut ad coiispcclum glori;c cjiis pcr-
opcrum grossiis liinc ct iiidc siiis doolriiiis alipie
voiiiat. Cuin por Propbotam dioilur : « Tibi dixit cor
cxomitlis inuniic ccrlaiil, iic piiis labor bciie in- nunim , qu;\^sivi tc,vuluim tuum, Doniinc, rcqui-
cipicnlium rain Psal. xxvi). > El alibi :« Sicul ccrvus inquil
in operando vacillot, sod rcotitudinom ( ,

in progrcssu virluUim forlitcr conscrvet. dcsidcrat ad fonlos aquarum, ita desiderat anima
Quod au
tem siibdilur :
moa ad to, Dciis {Psol. xii). »

€ Noii osl faotum lale 0[>us in iinivorsis rognis I Et siiigiili dofonint ci nuincra. » Dum unusqnis-
, »

aplc saiiol;c Eoolesi;c

quc sccnndum id quod vircs sihi suppoluut in vcrbo
coiivonit, de qua scriptum ,

cst « Fonitudo ct dccor indumoiituin cjus seu factis obscquiuni sludel prscslare Doo.
:
; ct ri-
debil in die novissimo. Surrcxcrunt filii cjus, ct CAPUT XI
hoalissimam pncdioavorunt, ct vir t^jiis laiidavit Dc alicuigcuis wulicribus quas amavit Salomo».
cam. Mult;c ri!i;c oongrogavcrunl divitias, lu siipor-
( Cap. Rox autoin Salomon amavit miilicres
XI. ) «

grcssa es universas l'rov. xxxi Soipiiuir

( ). » : « alionigcnas mnllas. Eiliam quoque Pharaonis. ol
« Scd ct omnia vasa dc quibus polabat rox Salo- Moabitidas, ct .\inmoniiidas, cl Idnnincas, el Syd»>-
«

« mon crant auroa ci uiiivorsa siipollcx domus nias, ct Elluvas

,
« , degcntihus, snpcr quil us dixil
« saluis Libaiii dc auro purissinio. Nou orat argon- « Domiiuis Hliis Israol : Non ingrodicinini ad cas
* liuii noc aricnjiis prclii p!ita');Uur diebus Sa-
, in « ncquc do illis ingicdiontur ad vosiras, ctc. > ( t"x
 ;,

-^

199 n. RARANI MAURl ARCIliEP. MOGUNT. OPERUM PARS 1. 200

hidoro.) Jam porro.iJc cacleris opcrii)us Salomonis A 9 Dcccm cniin scissuras Jeroboam
tribubiis Isracl. t

qiiiil (licam ,
qiicm vciicraciiter arguil sancla Scri- accepit cum lcgis proccopta violando corriipil. El
,

plura , atque contlcmnat , niliilquc dc poenitcntia una Iribus cum sobole David rcmansit, dum sors
rjus vcl in eum intlulgcniia Dci omniiio commcmo- Elcclorum juxla apostclicam docliinam in rcgula fi-

rat, ncc prorsus occurrit ,

qr.iJ sallcm in allcgoria dci catholicse permansit, quia « unus cst Dominus ,

boni significct. II:x;c csl fieuLia subvcrsio ; nisi fortc una fidcs, unum haptisma {Eplies. iv). j Denique
dicat quis iiiuliercs alienigcnas ,
quarum amoro Roboam , filius Saloiuoiiis ,
qui, utili scniorum co.n-
*-
cxarscrat, significarc Ecclcsias clcctas ex gentibus. silio rclicto, adolesccntium cons^iiiuin sccutus csi
Posscl lioc fortasse non aljsurde intclligi , si ilhc lccl (!o domo David fucrit, lamen in via (-jiis no.a
propter Salomonem dcsererent dcos suos,ct colc- gradiebatur : « Fecit cnim Judas, s Scriptura teste,
rcnt Dcum cjus. Cnm vero ipsc pioplcr illas offcndit « in iliius dicbus nialum coram Doniino, ct irrilavc-
Denni suum , et coluit dcos earura , non csl quid runt cum super omnibus quoc fcccranl patrcs eoruin
inde boni conjectari possit. Ncc tamcn nihil arbilror i.n peccatis suis, qnae peccaverant. .(Edificaveninl;
signilicare, scd malum , sicut de uxore filiabusque autcm et ipsi sibi aras ct slaluas el lucos super om-
Lol dixinuis. Apparct enim in persona Salomonis ncin collem excclsum et super omnem arborcm fion-

n;ira exccllcnlia cl mira sulivcrsio. Quod igitur ii<!

" dosam. Sed et efreminali fucrunt in terra. Fcce-
illo divcrtiis lcn)poribi;s cxstitit prius bonum, ct po- runtque omnes abominationcs genlium, quas nttrivit

slerius malum , hoc in Ecclesia in isto adhuc s.xculo Dominus ante faciem filiorum Isracl (/// Reg.\\y).i

simul uno lcmpore ostenditur. Nain bona illins bo- Significat ergo malos rectores in Ecclcsia ,
qui lcrre-

nos Ecclesiis, mala auiem illius nialos Ecclesiac nis cupiditatibus dcditi negligunl curam habcre siib-

significare pr.to, tanqnam in uiiilale uniu.'; arcrc, ditorum , et dclectanlur in mullitudine sibi obsequeu-
sicut in illo uno homine , bonos in granis , malos in tium , nec tamen condignam habent sollicitudinem
palcis (Matili. ui), aul in-«nitale uniiis segetis, bo- sibi commissorum. Intcrpretatur aulem Roboam la-

nos in trilico, malos in zizaniis {Malth. xiii), titudo populi , et bene lalittido populi nominari pos-

CAPUT XII.
sunt, qui latam et spatiosam viam gradienlcs, pcr

De decem tribuiim a domo David propter

divisione
quara multi vadunt ad mortem , angustam viam
peccatum Salomonis et quod Roboam derelicto , , quae paucorum est, et ad setPrnam vitam ducit, in-
seniorum comilio juvemim obedivit pcrsuusioni.
, gredi detrectant {Mattlt. vii), relictoque sanclorum
« Faclum est igitur in temporc ilio, ut Jcroboam Patrum consilio ,
quorum dicla et excrapla ad celsi-
« egrcdeietur de Jcrusalom , cl invcniret eum Achias p {udincm tcnriunt perfeclicnis , eligunt juvcnum fsl)-

t Siloiiiles Propliela in via , opcrlus pallio novo. temporare pra;ceptis, hoc cst, eorum qui ,
juvenili-
« Erant autem duo tanlum in agro ; apprehendens- bus desidcriis mancipali, laudibus iniquis et adula-
« quc Acliia pallium suum novum , (juo operJus crat, lionihus cos gravcnt. El fit in cis quod por proplxv
« scidit in duoilccim parlos, et ait ad Jeroboam : lam dicitur : « Qnalis popuhis, talis est et saccr.Ios.

« Tolle libi deccm scissuras. Hsec enim dicit Domi- Omnes onim a minimo usque ad maximum avariti.T,

€ iius Deus
Ecce ego scindam rcgnum do
Israel : sludent (
Isa. xxiv ; Jer. vi) , et cccci caccis ducatum
« mann Salomonis, ct dabo tibi dcccm tribus. Porro pr.Tsbenlcs in foveam perditionis pn.ritcr cadunt
« una tribus rcmancbit ei propter servum mcum Da- { Matlli. w). t Quil)us comminatur Sapienlia Dci,
« vid , et Jerusalem civitatem ,
quam elcgi ex omni- dicens : « Voc tibi, lerra cujus rex cst puer, ct cnjus
« bus tribubus Israel , etc. » Illud vero , quod post principcs manc coraedunt {Eccle. x). » Et e contra-
niortcm Salomonis decem iribus a dorao David sepa- rio de sanctorura populo et rcge eorum Chsisto lau-
ralffi sunt, ct dua; rclictac, salis indicat quod de lota dando subsequitur, dicens : « Beata lerra cujus
ilij genle Aposlolus ait : « ReriquiiTe propter electio- rex est nobilis, ct cujus principes nascuntur in tem-
nem gratirE salvre faclae sunt [Rom. xi ). » Jeroboam pore suo, qiiia omnia ,
qusecunque feccrint , prospo-
vero, qui dccem tribas a domoDavid, et a templo Dci y» rabuntur. >

scparans, ad idololatriam perduxil , significat hacrc-

CAPUT xm.
licos ,
qui dissensio::em aaiant, ct unitatem fidci ca- De propketa qui Jeroboam increpaverat ob idolola-
triom, ct scdnctvs ab pseudoprophela contra pra'-
liiolicye hrcresibns scindunt, ac sic cultui maligno-
ceptum Domini comedil, et ob hoc a leone in via oc-
rum spirituum sibi obsequentes tradunt. Inlerprc- cis\is est.

latur autem Jero!)oam dijudicans populum. Nam ct (C.vp. xiii.) « Et ccce vir Dei venit de Juda in ser-
bteretici dijudicare populum vidcntur, cum crroris « mone Domini in Bethel, Jcroi^.oam stante supcr
sui scipiacem faciunt. Cui rei bene convcniunt verba « allarc, ct thus' jacicntc; exclainavitque contra al-
prophet.-B Achi;c Silonitis, qui missus csl ad Jcro- « tan^ in sermone Domirii, ct ait : Alt.ire, altarc,

boam, ita dicei^s : » h?oc dicit Dominus : Eccc filius nascctur domus
« Tolle tibi deccm scissuras. Ibcc cnim dicit Do- « David, Josi:'.s nomine, et immolabit supor te sa-
t minus Deus Isracl : Eccc cgo sciiidam regnum S.i- t ccrdoles cxcclsornm, qiii nunc in te th ;ra succcu-
« lomouis , ct daiio libi dccem Iriiius. Pono una 1 duut, et ossa hominum incendet super le, otc. »

« iribus rcmanebilei proplcr servum mcum David, Igitiir propbcla qoi a Dco missus fnerat in Bclhcl

« ct Jcrusalem civifalcm ,
qiiam ciegi cx omnibus ul incropan l Jeroboam super idoiclatria qram gos-
 20! COMMENT. iN MHKOS IV MT.IM. - IN IJB. lil. :oj
sil, et a falso propliota soiliictus comciiit il)i cl I)i!)it A < labnrit ca qni prjcoinidi lia!)e])ai!t ofTi >-
i!i;n, -
i ;

contra pracccpi!imDi)miiii,ct proplcrca a leojie in via t

< slca
sl.'a rcporlnhaMt
rcporlahant a"
al ar;namoiitari;iiii sciili:!,-
occisns cst, qiiid sigiiificat, nisi (Jiim qnis in prospc « ru:n, elc. De qiio ilaqiic rege in
> lihro Par.ilipo-
ris clcvaliir corde ila nl prr-ccpla Domiiii coiitcmnat, niciion plciiiiis iiarralur, ubi hoc modo kgiiiir :

a lcoiic, 8 qiii circuit riigicns, qiucrcns qnom clcvo- « Aniio aiHein qninlo ic^Mii Roboam ascendil Scsar,
rct (/ i'e/r. v), » dciil(! persnasionis malignu! laniatiis, rex yEgypti, in J>:rusaIom {qniapeccaverant D.miino)
pcr consciisnm pcccati interficitiir? Ac per Iioc ne- cum mille ducentis ciirribus et sexaginla iiiillihu.s
ccssarinni csl scnipcr qniercrc auxiliiim omnipol(!ii- eqnitum. Nec erat niimerus vulgi quod vencral tiiin
lis Dci atqiio diTciisioiiem ipsiiis, ct lolo corde spe- t^ocx /Kgyplo, Lihyes scilicet et Troglolyiie ct
rarc in miscricordia cjiis. {ExC.refjorio.) <\\:\\ cnim /I^thiopcs. Ccpilqiie civitalcs munitissiinas i:i Ju;la,
est liomo, ciijiisiihct sit meriti, si condiioris siii et vcnit usqiic Jerusalem. Semcias aiitcin prophcla
protcctionc descraliir? Quae nimirnm protectio nii- ingressus est ad Rohoam, ct principcs Juda, qiii
iiiis nrccssaria crcMuir, si sempcr liaheatnr. Sed congregali fiicrant in Jcrusdem, fugientes Scsac,
mililcr plcnimqce siibtrahitur, ut siliimcl ipsi liomo, dixitqiie ad eos :
II;ec dicit Doininiis Vos reliipjistis :

(piain sine illa nihil •dt, ostcndatur. Mainis igitiir Dci nie, et ego rclinquo vos in manu Sesae. Coiisterna-
aliquando nos iu)!>is pcr adversa insinnal, qiue ne- B ^»1"« priiicipes Isracl ct rcx dixerunt : Juslus esl
.scicntcs uos in prospcris porlat. Quia deslitnti dum Dominiis. Cuinque vidisset Dominus qiio I huiiiiliali
cadere iiicipiinns, et lameii adjiili rctinemur; et do- cssent, factus esl seriiio
Domini al Scmeiam dicciis ;

clrina fil, ipiod in lapsu trcpidavimns, et cnsiotlia, Quia humiliali sunl, non dispcrdani eos, dahoqiie
cis
(jiiod iii statii pcrmanemus. Nemo ergo se aliciijus pauxilliimauxilii, el non slillahil furor nieus
super
\iiliitis a'slimct, etiam ciiin qiiid forliler poicrit, Jerusalem per niaiiuin Sesac. Verumlamen servient
qiiia si divina cuin prolcctio dcsiirat, ihi rciieiite ei, ut sciant dislanliam serviiulis niea; et scrvitulis
ciicrvaliis ohniitur, ulii se valcnler starc glorialur. regni lerrarum. Kcccssit itaque Sesac rex /Egypii
Oiiid cst enim qiiod vir Dci, conlra allarc Samaria; ab Jerusalem, suhlatis thesauris domiis Doniini ct
ad prophctandnni directus, prffiseiile rege, auclorita- domus omniaque sccum tulil, ct clypcos aii-
rcgis,
lcm lihcnc vocis cvcrcuit, cjusdcmque regis exlen- reos, quos fcceral Salomon, pro qiiihus fccit rex
sum hiaciiium in rignrc miiahililcr astriiixit, quod"— ffineos, et tradidit illos
' 1 ' -.-«... priiicipibiis scutariornm,
I'. •ii.-ij.iiL.ii;} 3\,ui.ii iui uiii, (i;n
qiii
laiiien inox miscricorditcr saluli resiituit; cujus in cuslodiebant vestibulum palatii (// Var. xii). . Q.iid
doiiio invilatiis comedere noluit, quia nc in via co- ergo perfiguram Iioc insinuat, quod proplcr pcica-
inederet, prohihitionis Dominica; pr.xccpta lum Roboain Sesac, rex .€gypii, de (lomo Doinini
servavil;
qui tamen in cadein via ct scductus coiiiclit, cl pa- C tlicsauros ahstulit,
et ihcsauros rcgios, nisi quod
slus intcri.t? Qua in re quid suhlili coiisidcratione mali rcclorcs proplcr ncgligcnliam stiam rcgeiii
colligimus.quid (ut ita dixerim) formidanJum suspi- /Egypti, hoc csl, principcm tcnebrarum iii Jenisaleiii
camur, nisi quod forsitan apud seiiiciipsum laciiiis typicam provocani, in Ecclesiam videlicel sibi com-
et pro praiceplis Doniinicis rcgcin se contempsissc missani, uhi ipsi ad leinpus dominari vidcntur?
Q;ii
giori;>lur, ab inlcrna iiiox soliditiue quassalus csl, cl tiicsauros doiiius Domiiii, ct Ihesauios
rcgios auicrl,
inde ci iii operc culpa subripuit, uiide sihi gloiia iii cuni scientiani Scripturarum sanctarum,
sinuil ei
corde surrcxit, ut, Prophet;c falsis verbis deccplus, opera virlutum ah incaulis cl desidiosis
abslrahil :

disccivl qiiia lUMpiaqiiam piopri;c fortiiudiiiis Sesac ergo btjssus cilicii, sive gaudium cilicii,
fiicril
inler-
quod ad rcgis vcrlia reslilisscl. H. iic aiilcm prclalur. El quia byssus subtilitateni
cx signitiGil, cili-
cjus ore moilis sonlcntiam accepit, cujiis ciuin vero, (piod de caprarum selis
scdii- coiilicit.ir, j.cc-
clioiie a viiu; pr;ftccpiis deviavii, ui inJe puiiiain cata, quid niclius in bysso cilicii qiiam ver»;iiia
vcraciler sunicrel, (inde culpam ncgligciiler adnii- Iraudis diabolic;e pcrsuasione peccaiorum accipi
iii
sissel.
potcsl? Scsac enim Jcrosolymilanas opes auforl,
CAPUT XIV cuin diaboliib, qui callide dccipil,
ol gaudet in ii.ul-

»ius P"mim ct tlu-sauris '^P"'iliiali cl opore virlulum

,,
r.uii,, srutis
''''Ji'',
,
nuoquc iiiin(.-i
srulis (luoqiiL nurch dcpiu-dat, cosiiuc .lui
'
(IKW
iimv lcccriit
lcrcrfit Snlomou. .11/. ,.„ /
Siilnm„ii pro i-,.:,' ..' r> viJni..>..i..»
vi.lc!)ai)tur :., i.'.,i-.. • i .
(indnis (ccH rc.v llobouin in
Ecclcsia dccori e^se spolialos secum
i>cula wrca, cl truciidit
ca in inaiiu ducum sm- in barailiium perdilionis
t'irwnni>,(iuo,l<iue su;e demcrgii. Nec iion ci
bellum
fuit scmper inlcr Ho-
boam ct Jcroboam inlcr Asu r.uiem Ju.la ct
ct 1
bid, quod idcm rex sciila aiiica, qii;u fecerat Sa-
litMsa regem Israel, cunciis diebus Iomon,aI)stulil, pro quibus fccii
eorum. lex Uoboam sciii.i
(Cai>. XIV.) In (piinio autciii aiino ;eroa, el tradidit ca in
.
rcgni Roboam manu ducum scuiaiiorum, a.l
• :>scciidit Scsnc, rcx /E.-ypii, ia cumdomsensum
Jonsalom, et lulit respicil. Saloinon ciiim scula
auica
< thcsauros doiniis Domiiii cl, conlcns cnslo iihus d;miis sujp dedil, cum
thesauros rcgios cl Redcm-
. nniversa diripuii. Scuia qwo.,,uc ptor nosier spii iiualeii! scicnliam piM- duo
aurca (pKc"fcccnt Toslamciila
Saloiiio.i, pro quibiis IV ii
<
rov llohoain scula a-rca (ioctoribns Ecclosi;c ad luondam plebcm suain
coii:-
'^' ^'•'
' ' ""•' '•' •"•«"" i!"C!im sculariorum, cl mcndavit. Il.inc aiiiiqmis liostis
co- i>cr i.icuriam roi;.^-
• ruiii qiii cvcuhahanl anlc o.stium
domus iv-is r.iin ahslrahil, quia cu:n inlenli sunl robus
« "•»"v<e ingredcrctur rcx tcrr.ni-.
«
ii. domu.n Domini, por- iiiinq.iam ciirant.^s dc ca-Iestibus, in ollicio pri.iii.o
l'ATnOL. CI\.
5{!.~ D. UADAiM MAUKl AKCltli::?. MOGLiM. OPEKUM PARS 1. 2wi

scienlia deiiudalos, quasi iii domo propria opibus A "»va ailjiciiiiit, cl iiialoruni oxcniiilis iiop;',iv:ili, suis
spoliatos derclinqnil. Dcniquc lalcs cuin sc scnsu scderiiuis prioros liunl.
spiriluali privatos conspiciunt, per eloqueiitiam ver- » Dcmetam, iiiquil, posteriora Baasa , cl poslc-

Jiorum copiam qu;crunt, quatcnus eorum soucritate, riura doimis illins, ol faciain domum ojiis sicul do-

vdul sculoruin .Trcorum firmitalc, tutamen contra imiin Jerohoam filii Nabalh. j Dcmotit Dominus po-
liostcs pro sulijoclis sibi opponant. Sed quanto xs slcriora Haasa, cum pcccata iniquorum posl fincm
cst vilius auri metallo, tanto inferior est vana elo- vit;T' uiciscilur, Dcmetit ct posteriora donius ejus,
quontia ver:e snpicnlia; fructu. Unde per quemdam cu;ii ( ivitatores illorum a^tcrnis cruciatibus daninat;
s:»picntcm de elo^iucntia dicitur : c Ubi plurima vcrba, vi f:icict (lomum Daasa sicul fecit domum Jerohoam
il)i frcquenter cgestas {Prov. xii). > Et in Psalmista filii iN";;!)atli, cuiii pcccatorcs in iniquitate sua perse-
lcgitur : « Yir linguosus non dirigetur super terram voranlos siniul cum diabolo et angelis ejus inferni

{Psat. cxxxix). t Nam de sapientia scriptum est : criiciatibus Iradel. Baasa enim (ut diximus) confusio
e Sapicntia prcliosior csl cunctis opibus, et omnia vcl siccitas inlcrprclatur, Jerohoam vcro dividens po-
qii.x; (lesiiierantur huic non valont comparari. Longi- jmlum, ctNabalh sjwnlaneum rcsoiiat. Qui orgo con-
ludo dicrum in dextcra cjus, in sinislra divitiaj ct fusioneserrorum el p; ccatorum sequitur, el, uxorom
gloria {Prov. iii). j Qiii vero opportunam defonsio- [} grati;e spiritualis habere ncgligens, in aridilatc pec-

iiein Ecclesise exhiliere viilt contra hserelicos el con- calorum usque ad fincm vilu; pcrsovoral, postcrioi ;i

tra oinncs inimicos, s;\picntia8 utique adminiculo hcc ejus volut diaboli niotcntur : qui propria voluntatc
dobcl perficerc, nec eloquenlia aliquid ad hoc sine superbiendi sibi mortem generavit, et lamen popu-
sajiientia proficil, imo pliirimum nocet. Porro quod lum perditorum velut dijudicare videtur , cum no:j

logilur in subsequentibus, quod bellum fucrit inler judicium «quitatis, sed damnationis in eis exercere
Bo';()am el Jeroboam et Asa, regem Jiida, alque dignoscitur. Tunc enim peccatorum alque omnium
liuasa, regem Israel, cunctis diebus corum, non iniquorum posteriora domelonlur, cum capile suo
aliiid sigiiificare puto, quam quod sancla Ecclcsia, diabolo, quando Judcx vivoruin et mortuorum in

qu;c iii unilate lidei persistit, bellum haheat semper fine siieculi diclurus est his qui ad sinistram ejus
cum h;crelicisct schismaticis, cl omnibus qui violare slahunt : « Discedite a me, malcdicti, in ignemacler-
contendunt fidem catholicam. « Omnes enim (ut :iit num, qui paralus est diaboloel angelis ejus. Et ibunt
Aposlolus) qui pie volunt viverein Chrislo, persecu- hi in supplicium aeternum, justi autem in vilam

lionem paliuntur (// Tim. iii). j Quia draco aiili- selernam {Mallh. xxv). »

quus persoquilur nnilicrem, insidians calcaneoejns, «Qui mortuus, inquit, fuerit de Baasa in civilate,

et ipsa conlcret caput illius {Gen. iii). Asa enim C comedent eum canes. Et qui mortuus fucrit ex co
tollens, sive sustollens, et Baasa confusio, vel sicci- in regione, comedent eum volucres coeli. » Quid est

tas, interprctalur. Et bene Ecclesiae populus lolle s crgo morluum esse in civitate, nisi qucmlibet fide-
sive siistoUens dicitur, qui mentem suam ad siipenia tenus io Ecclesia perseverantem, criniinibus capila-
desidcria suspendens, confusionem terrenarum cu- libus obnoxium esse? In civitate crgo morilur, qiii
piditatum cuin earuin suggestore diabolo spernil ac intra Ecclesiam Dci opcra pravitalis exercet. lUc
velut sicca et inulilia conlemnit. enim ore canum laceralur, cum scntentiis sanctorum
doctorum incrcpatur, arguitur alque damnalur. l)e
CAPUT XV.
quibus videlicet canibus in Psalmo scriptum est :

Quod sernio Domini

factus est ad Jeliu, ftlium Anani,
I Ul caiics circuibunt civilatem {Psal. lvui). »Canes
conlra Baasa, recjem Israel, prwdicens pccnas ei
fuluras, eo quod peccare feceral Israel, et de Amri cnim a cavendo dicti sunt. Canum enim consuetu(i(»

rege Israel, (luomodo emerit monlem Samariw. De est illa loca defendere, in quibus se norunt alimo-
temporibus Acliab, et quomodo Achiel de Belliel niam reperire. Civitas autem quam canes isli
illa,
icdtficuvit .lericho , in Abirnn primogenito sno
circumount, Jerusalom est, universaliier per mun-
(undans eam, etin Segub novissimo suo ponenspor-
tas ejus. dum dilfusa. Ilanc ergo circuisse Paulum salutares

(C/ir. XVI.) d Factus est autem sermo Domini ad generi humano testantur Epistolae quse per universas

« Jehu, filiuin Anani, contra Baasa, dicens : Pro eo gentes, velut sacra divina , lonuerunt. canem
* quoil exallavi te de pulvere, ct posui ducem super istiim bealum, qiii populos persequitur infideles, fu-

« popiilum meum Israel, tu auiem ambulasti in via res abigit, et ovilia sancta cuslodil, cujus latratus

c Jerohoam, et peccare fecisti populum meum Is- per totum mundum, quasi grandisona tuha, concre-

« racl, ul mo irritares in peccatis eorum, ecce ego puil!

« demetam posteriora Baasa, et posieriora domus « Qui enim moritur, ait, ex Baasa in regione, co-
« ejus, et faciam domuin tuam sicut domum Jero- niedent eura volucres coeli. t Illi enim ex Baasa,
I hoam, lilii Nahalh. Qui mortuus fuerit de Baasa hoc est, ex corpore diaboli confusione plenissimo in

t iii civitale, comedent eum canes. Et qui mortuus regione moriuntur, qui extra Ecclesiam separati
« fueril ex eo in regione, comedent eum volucres idololatriae aut hairesihus ore alque opere nefario
< c(Kli, elc. J Hsec verha conlra omnes peccanles et deserviunt. Hoe enim volucres coeli comedunl, ili;e

contra haereticos et coutra paganos maxime prolala videlicct volucres, de quibus in Evangelio dicil iii

suiU ; quippe qui peccalis prislinis peccata semper parabola sementis secus viam semen sparsoin vohi-
 COMMENT. IN LIUROS IV REGUM. — IN LIB. III. (1

erc3 comc.Wase (Maltlt. \}ii; Luc. viii). Ttiiic ciiiiii A f^^ '/'con.) Tliosba igiliir, iin(!e Llias Thesl;iic!i
islae voliicrcj eos coincdcnl, qnanJo oniislos pecca- noininalus esl, civilas cst GalaJitiilis rcgionis. {Eu;
lis sc. uin ad xlcrnuni rnpiiiMl inlcriluin. Cregcrio.) Qiiod autcm dicilur : < Yivit Domiiiiis
« Aiiiio iriccsiino prinio Asa regis Jnda, legnavi*. Deus, in ciijiis conspcclu slo, > sciendum csl quod
« .\nibri siipcr Isracl (liiodeciin aniiis, in Tliersa rc- (luohiis modis in coi;specluni Domiiii venimus : uno
« gnavit sex annis. Emilqiie nio.itcin Samariae a quaiulo hic pcccala nostra suhlilitcr pcipciidcnles,
i Soiner (!iio!jiis aigeiili siclis, el ajvlificavil eam, el in ejus iiosconsiic-clu ponimtis ct fl(;iiJo<lijtidicainus
t vocavilnomen civilatis, quain cxstruxeral, nomine alio vero iii coiispectum Domiiii vciiimus, cnm iii

« Somcr, Doinini montis Sainari;c. i Hoc qiiomodo cxireino juiiicio anle tiihunal cjtis assistimus. Nam
factum sit, Joseplii verha niaiiifestant, in qiiilms (|iioties condiloris noslri potcnliaiii ad soiisiim re-
scripliim csl : « Tricesimo aulcin anno rcgis Asapli, ducimus, toties iii conspcclu illius slainus. L'iiuC
Amhri susccpil impcriuin, el tciiuit annis (luodocim, rccle nunc per virtiin Dci Eliain dicitur :
«
"Vivit
qiiorum scx qiiidein annis fecit in Thersa, reliquos Doininus Deus Israel, in cujus conspeclM sto. > Ilic
atitom in civilatc, qiue Maraon appellatur, a Grx'cis juslus in conspeclu Doi slal, ut fidelitcr vival; illic,

vcro Saiiiaria Hic atitoin noininavit eain Somareon ut veracitor coroiiam vitu; accipiat.
a Soinaro quodain, qiii ci mo.item venundavcrat, in B « El faGtuin est v(.'rhuin Domini ad eum, dicens :

quo constiUiorat civiiatom. Iii nuHo autem differcbat < Reccde hinc et vade conlra Orientcm, cl abscon-
priorihtis rogibus, nisi qiiod pejor erat. » « dere in torrente Carilh, qiii esl contra Jordanein,
« Et addidil Acliah in opcie buo irrilansDoininum « et ibi dc torrente bi!)es corvisqiie pra-cepi ut
;

« Deiim Israel, supcr oiiinos regcs Israel qui fuerant i pascant tc ihi. A'..iit ergo, et fccit jiixta verhiiin
« anle euni. In diebus cjus icdificavit Achiel dc Be- « Doinini. Cumque abiisset, sedit iii torrenie Ca-
« tliel Jcricho, etc. » [Kx Ucda.) Quod scriptum est « riih, qui est conlra Jonlaiicm. Corvi quoqne dc-
de tomporibns rogni Acliab •
< In dio.hus ojus xdifi- « fercbaiit ei panei-i et carnes
niaue, simiiilcr pa-
cavit .\chi .1 dc Hetliol Jcricho. Iii Ahiraiii, priniogc- « nein ct carncs vespere, ei bibehat dc lorrenii
nito siio, fundavit eam ; et in Scguh, novissimo suo, « Posl dies auiem siccatus est torrens, non piiiin
posuit porlas(!Jus, » patet sciisus, quia cuin prajfatce < pluerat super terram, etc. » QuiJ crgo Elias, qui
condilor urbis ftindaincnla illius ponore incipcret, interpretattir f>(?Ms Z)omiHU5 , sive Deus ineus, i\ut
primogenitus ojiis, qui vocahalur Abirain, mortuus forlis Deus, significat, nisi Chiistum Dominuin no-
est. Etcum, urbc anlificata, portas munirc tentarct, strum, de qiio scriptiini est : « Dominus fortis, Do-
novissimum filioium stiorum, cognomcnto Scgub, minus potens inpriolio (Psfl/. xxiii)? Absconditusest
cmisit. Quod ita fiiturum Josue, cum eam dcstruclam Elias nostcr in torroiite Carith, qui interpreialiir
aiiatliemati tradorot iiiiprecando prxxlixit : « Male- calvus, et ibi de torronto bibit, cum in calvari* loco,
dictus, iiiquions, vir corain Domino, qui suscitave- »bi abscondila est virlus gloriie ejus, de lorrentc
rit et aedificaverit civitatem Joricho. In primogenito niortalilatis nostra; gusiavil. Corvi autem pasce-
suo fundainonta illins jaciat, et in novissimo libcro- bant Eliam, deferentes panem et carnes manp,
ei
rum ponal portas ojiis (Jos. vi). » Qiiia vero Achiol panem et carnes vcspere, cum gentilitas dc iiigro-
vn.eus Dco, Bolhol interpretatur domus Dci, Acliiol il'»*; peccatorum voniens Clirislo Domiiio, saliitcui
de. Botliel (loslriicta a Josuo atqiic anathomali/.ala nostram sitieiiti, paiiem lidei et spem rosurrectio-
Jerioho inainia rostaural, cum quis corum (pii in "is, per gratiam ejus illiiminata, offert, inane vide-
Eoclesia habitiim roligionis assumpsoral ad agonda 'icot prajdicationis Evangolicic ; et ilem, panoni el
scclora qiue oi Doiiiiiius Josus iii dio baptisinaiis carncs vcspere similiior dofort cum eaiiKlom fideia
doiiaroral lodil, quasiiue ipse analhomitizaverat Uiiiue ad fiiiein inuiidi servans iiicoiitaminataiii
(liaboli pompas liixiiriose vivendo repctit; cuni crio- cuiu can.is resurrectione veiiienti Judici pra-soiiuit.
ruin dogmala vol gontilium fabnlas veritati ecclc- Post dies autem sicoatus esl lorrens, quia, consnni-
siasticic, ipia iuibtilus est, piwponit, quasi do Botliol «»ato ciirsii pr.-esfiilis
i^ s.Tciili. « ahsorpia niors pc-
egredieiis, ruinas Joriclio losiisoital, meriloipio lalis fi', noipie lurlns, neqiie clanior, qnia prlm.' ab^eriint
coram Doinino malcdicttis, ot primiiin liliorum iii (/ Cor. XV ; .\poc. xxi). »

fiindationo ncfarue civitatis, ot novissimuin

in por-
l.tmin posiiioiio, auiitlil, qnia
CAPUT XVtl.
funuamonla (idei, a
(|uihtis hoiia
OcSareiiliiana lidua qiia: pascebat prop!ie:aiu, cujui
;i>di(ioia inolioari, ot clauslia bona fariuw et oleo nb lioc bcuedi.ni Dominus ; rl da
actionis, qnibus perlioi dobucraiil,
perdit. (iliomulicris matrisfamiliie qucm suscitavil Elia^.

CAPllT XVI. i Factiis e>i Igiiiir sormo Domini ad euin diceiis :

r>e i.liallicstiile; quomodo absconsum « Surgc ei viido in Sareplila Sidonionim, cl nian--

in torrciile
tartlli pa.'<rcbaiit cum corci, dcfcrcntcs ci paiicm ct « bis ibi pncoopi cnim ihi miilierl viduse ntpnscnt
;
canics muiic, siiniliicr paiicm cl cirnes vespcre.
« te. eic. » (E.r Bcda.) Millilnr lilias p.iscendns
(Cai'. XVII.) i Et dixit Elias Thcsbiies de habita- ad alionigeiiain vidnain. Il.i>c ijjitiir vidiia gentiuni
f lorihus Galaad Achab
:i,i : Vivil Dominus Dous dosignai Ecch^iam, qii;o. a siio {Idiuiius coiidiioro
i Israel, in ciijiis coiisp(>clu sto,
si fuerit annis liis doseria, popiilum ildei vor;e el rccie r.csclnm, qiiasi
< ros ot pluvia, nisi jiixia oris moi vorha, o:c. » pauperemfilium.egen.'» slipe nu;riebai, id esi, verOi
 »

207 B. RABANI MAUKl ARCIIIKP. iMOGUNT. OPEKUM PAUS I. 208

fruclu cxpcrtcui dcccbai, doncc adveniens sermo A tur, quasl ipsc csset causa inicrfectionis populi Ju-
propliclicus, qui exsiccalo vcllcre Israelis, ul pole daici. Ilinc csl quod Caiphas, conspirans de nece
clausa co^li janua {Jud. vi), faiiie pcricHlahaturin Ju- Christi, ad lur!:ain ail : « Expedit cnim ut uiius ho-
d;ca, pasciMClur il)i siniul cl pascercl, ct rcceplus nio nioii:iliir pro pnpulo, et non lola gons percat.

videlicel a crcJealibus, cl rcficiens ipse credenles. Si dimitlimus eiim sic, omnes credent in eum ; et

Inde benc hxc cadcni vidua in Sareplili Sidoniie vcnient Romaiii, el lollent nosirum locum et gen-

riicitur esse morala. Sidonia quippe innlilis venalio, lcm {Joan. xi). » Sed sicut propheta Dei vcrbis vi-

Sarcplita vcro incemlium, vcl nngustin panis, inter '^ dux non exasper;itus, quin poliiis miserlus, ait ad
prelalur. Quia « ui.i abundavit peccatuni, super- cam « Da mihi liiium luuni lulilqiic eum de sinu
: ;

abundavit gralia [Rom. v). » l!bi rebus superva- « illius et portavit in coenaculum ubi ipse manc-
cuis acquirondis (juasi aucupandi cura impendeba- « bat, et posuit super lectum .suiim, et expandit se,

Jur, ubi dirs; sitis inceiidium panisfpie spiriliialis « alque mensus est super puerum tribus vicibus,

anlea fiebal angustia, ibiolcum farinaque ore pro- « clamaviique ad Dominum, et ait Domine Deus :

phctico bcnedicilur. « Quae volebat duo iigua colli- « meus, reverlatur, > oro, « anima pueri hujus iii
gere, priusquam moreretur. » Non hic solo ligni I viscera ejus ; » ita et Redemplor noster, non ex-
nomine, sed etiani numero lignorum signum crncis B asperaius malitia Judaorum, sed miserlus populi
cxprimitiir, quod nobis est panis vitae prceparatus credentis, tulit eum de sinu malris, cum eum tulit

cetern;E. Beneiicitur farina ejus et oleiim, boc est, de carnali observantia legis, et posiiit super iectum
gratia corporis Dominici, et chrismatis unctio sive suum, hoc est, demonstravit ei vilani habere in

fructus el hilaritas cbaritatis ;

qu?e cum impendi- morte sua. Expanditque se Iribus vicibus atque men-
tur, non defecisse dicitur. « Hiiarem enim dalorem sus est super puerum, cum Trinitalis fidem illi, prse-

Deus (// Cor. ix). » Vidua autem ista, qiiam

diligit dicando et sanitales faciendo, insinualiat, etclamans
Domiiius non frumenti, sed verbi pane pascebat, ad Palrem dixit : « Pater, ignosce illis, quia ne-

eadem ipsa esl de qua dicitur in psalmo « Viduam : sciunl quid faciunt {Luc. xxni). p Et ilem : « Pater,

ejus bencdicens benedicam {Psal. cxxxi), > et reli- inquit, claiifica Filium tuum, utFilius tuus clarificet

qna : illam scilicct, de qua Aposlolus ait : « Mor- le. Sicut dedisti ei potestalem omnis carnis, ut om-
luo viro, quibus volet nupliis libera est (/ Cor. ne quod dedisti ei del eis vitam Kternam. Hsc est
vii). » Quia, desinente lcge, « cujiis finis esl Cbri- autein vita aeterna, ul cognoscant le solum Deum
slus {Rom. x), II ad gratia^ iiljertatem iransilura fa- verum, et, quem misisli, Jesum Clirisium. {Joan.
ciens Ecclesia ad Cbristum, quasi viduse legis, in- xvii). »

uupsit. IIujus nunc in vasis oleum gralise, et bene- ^ Exauditus est aulem Elias, « et reversa est ani-

uiclionis farina non desinit, in omnibus fere genli- mapueriintra eum, etrevixit. Tulilque illum et red-

bus fame manente, quarum vitae esuriem, et fidei didit malri Siia?, » cum Dominus noster populum
Trinitalis iiiCiliam congrue pra;signavil illa quon- salvans cre icnlem, signa et miracula ostcndebat
dam iriennii faines. incredulis, ut cognoscerent veraciter illum vivere,
« Facium esi autcm posl verha hyec, aegrotavii qui credit in nominc ejus. Et sic evcniet ut verba
I filius mulieris matrisfamiUas, el erat languor ejus mulieris admirantis de suscitalo puero plebs Judaica

t forlissimus, ita ut non remaneret in eo halilus. veritale superata proclamet ad Chrisliim, et dicat :

I Dixit ergo ad Eliam : Quid mihi et libi, vir Dei ? « Nunc in islo cogiiovi, quoniam vir Dei es tu, et

« liigressusne es ad me ut rememorentur iniquita- verbum Domini in ore tuo verum esl.

« tes meae, el interficeres filium meuni ? Et ait ad

CAPUT xvm.
« eam : Da mihi filium luum. Tulilque eum de si-
De disceptalione Elia; Acliab, et contra proplietas
nu illius, etportavit iu coenaculum ubi ipse nia-
«
quomodo immolando esse ostenderit Deum verum
« nebal, et posuit supcr lectum suum, etc. » Ilic ^ Deuni Isruel, idola aulem falsos deos quos colebat
morluo viduse, apud Aciiab. Et de pluvia quam impeiravit Elias.
aclus Eiia; de suscilalo filio
D
quam hospitabatur, ct cujus benedixit farinae et (C.\p. XVIII.) « Post dies mullos verbum Dom;ni
olco, bene exprimit actum Redemptoris nostri in rc- « factum est ad Eliam in anno tertio dicens : Vade
suscilatione popufi ad fidem conversi. Quje eniin « et ostende le Achab, ut dcin pluviain super fa-

baic vidua melius inielligi potest, quam Synagoga « ciem terroe. Ivit eigo Elias, ut ostendcret se
JuJaeorum, quae, Moysi morte viduata, filium nu- « Achab, etc. » Qnod autem Elias congregans uni-
iricbat parvulum, populum carnalem Ju-
hoc cst, versum Israel, contra prophetas Baal disceptabat,
dxorura? Hic ergo ad ir.gressum Elise, boc est, Sal- illisque frustra nitentibus, ipse altare Domini cura-
vatoris nostri iafirmalalur, quia in eo non creden- vit quod dcstructum fuerat, ct tulil duodeciin lapi-
do, sed spernendo valida febre infldelitatis a;grota- de? juxta numerum tribuum filiorum Jacob, et aedi-
vit. Unde et mater ipsa congruendo de infirmilaie ficavit lapiJibus altare in nomine Domini, fecitque
pucri ad prophetam dicit : « Quid mihi et tibi, vir aqua^ductum, quasi per duas aratiunculas in circuitu
Dei ? lugressusne es ad me ut rememorentur iniqui- altaris et composuit ligna, divisilque per membra
lales meaj et iuierficeres filium meuin ? » cum Syn- bovem et posuit super ligna, et ait : « Implele qua-
agoga Judaeorum de adventu Salvatoris conqueri- tuor bydrias aqua, et fundite super holocaustum,
 'i./J COMMtM. l.N LliilVOS iV HLGIM. — LN LIB. III. m
el snper lignu. HursniiKiue dixil EU;uii sccun- noctc in sx-cula sxculorum {Multli.
t : «
\ xiii ; Apoc. \x :

ilo Iioc facile ; » (|Mi cuin fccisscnl seciindo, iiit : liom. ii). >

« Eliani lcilio iiJiiisiini facile, > fcceriinlque cl ler- « Post hscc Elias ascendit in verticera Caimcli, el
lio, I cl ciirrel)aiil aqua; circa allare, cl fossa aqiia; « proiius iii lerrain posiiil faciem inlev geniia sua,
lluclibus rcpicla Chl ; j qiiid coiiveiiicnlius ligiiiaro « el dixil ad pueruin suum : Ascendo et prospice
poiesl, (|uam quod Rcdcmplor noslcr coiilra inuiidi « conlra niarc. Qiii cuin ascendisset et contcnipla-
principeni cjusque salcllilcs decerians ac superans, « lus essel, ait Ncm cst quidquam. Et rursmn ait
:

allare Doir.iiii, quod i!cstrucluni fueral, lioc est, (i- • < illi Revertcre scptem vicibus. In septima auieni
:

deliuni siioruin corda ai) oinni ia!;e iiiiiiiiilalis pur- « vicc ccce nubccula parva, (|uasi vestigium Iio-
gans, araiii Dco dedical, qiiu; e,\ duodccini lapidilius minis, clc. Qiiid in bac re significatur
« » nioi quod,
construcla csse memoiatur, quia ex liis qui proplie- na.scente Cliristo Dei Filio inter boraines, et tcneii-
ticam ct aposlolicam fidcm scu doctrinani sequun- tudinem carnis nostra; accipiente, postquam raor-
lur, gralissima Dco ara construitur, in qua quoli- tcm guslavit, ct viclor de niundo ad ccelos ascendit,
dic « sacrificium laudis in odorcm siiavitatis » of- inibrcm gralia; divinyc pcr sepliformem Spiritum
krlm- {llcbr. xiii; Eplics. v). » dc supcrnis ad tcrras inisi!, qui nos a peccalo nuin-
« Fccitquc aquaeductnm quasi per duas aratiun- ^ daret, ct.spiritualcs fruclus gignere facercl?
i ciilas in circuitu altaris, » ex contrito vidcricct
CAPUT XIX.
cordc ct liuinili.ilo sj)irilu fluinina produccndo la- l)e fuijn Elia; qua fuqiebut Jeznbel, et quomoJo sc-
cryinaruin pr;u liinorc gclicnna; cl dosidciio vilte dens in umbra juiiipen pdivit aiiimtv snn; ut morc-
letcrnte. retur, qtiem unijclus Domini subcinericio jume e.l
aqun ibi pasccbut. Qunmodo Elius in monte lloreb
< ll>i el composiiit ligna, » qiiia ei sanclorum di- in spelunca lulituns muUimoda locutiont Doinini
<la et facta ad cxeiiiplum credcntibus conslituit. ibi consolatus est, cui et delcgat Dominns ungere
regcs el Eliseuin propliclam pro se, ei dal eis pcte-
« Divisilqiie per menibra bovem, et posiiit super stalein perculicndi glndio.
ligna, » cum onincs actus siios ad excniplum san-
(Cap. XIX.) Tiinuit Elias, « etsurgens abiil, quo-
ctoruiii patrum fideles formare ilocuit.
« ciinque ouin fercbat volunlas. Venit in Cei*sabee
< Jiissilquc siipcr bolocaustum ct super ligna sc- « Jud;i ct dimisit i! i pucnim suum, el pcrroxil in
mel itcruni atquc tcrtio aciuam infuiidere, qiiia
> « deserium, viam uiiius diei. Cnmque veiiisscl ot
oiiini lempore nccesse esl nobis verba, cogitatus at- « scdcret subler unam juniperum, pelivit animae
que opera noslra in pura oratione alque compiin- « su* ut morcrctur, et ait : Sullicit niihi, Domine,
ctione lacrymarum nuindare, ct noii prius cessare, C « tolle aniniam nieani, noipie enim meiior sum
(|uam fossic aquicductus repleanlur, id doncc
esl, « quam patics mci. Projeciiqiie se el obdormivit
falunim gaudiuin pra;senti ma>rori succedens « subumbra jiinipcri, olo. » {Ex G regorio.) S.mcii
peiTectc complcalur. Sicque eril juxla id quod se-
quiliir
viri, qni siiblevanle Spirilu ad snmma rapiiinlur,
:

quandiu in bac viUi suni, ne aliqiia olalioncsupcr-

« Ignis de C(»lo cadcns ad Invocationera Wix vo- biant, qnibnstlain lonlatinnibns n>priiiinntur, nt no-
ravit holocaustum, ligna lapides,
et pulvcrem qiiaquani tanluin prolicore valoaiit, qnai.iiini vo-
qiioqiie el a^piani, qu;e eral in aqiueductu lam- Et ne exlollanlur suporbia, otiain fil in cis
liiiit.
bens, » (|uando discriincii siiporni .ludieis dicta et
ilisarum qu;edam monsura virlutum. Hinc esl cnim
lacta ac lolaiii vilain noslram porfocle oxaminans, qdiid Elias dum tol virUilibus in alla prof^^oissel,
probando nos, sicut ignc probatur argonlum, im-
(in.itlain moiisura siisponsiis ost, tiiim Jo7.ahol pn~l-
morlalos ac bcalos in sede collocabit perpelua, ut moJiim, qiiamvis reginam, laiiien nmlierculamfugil.
ad inslar \iroruiii Isiaolilariim in ;i>loriiuin gratii- Poipendo qiiippe hunc virum niii;i' virlutis igncni
lando canainus « Doininus ipso osi Dous, ipsc
:
fe- (!c o(vlo trahorc (/// AVj/. xviii), et sccundo quiii-
cil nos, et iion ipsi nos. Nos aulom populiis (>jus, oi quagonarios viros cum snis omnibus petilione sii-
ovcs pascu;e ejus {Psal. xcix). . Mundato ilaqiio al- ^ bila oonoromaro {IV licij. i), verbo cados ad plii-
lari Doiniiii, ot oonsunipiis
bolocaustis, dixit Elias vias aperire (/// lieg. xvn, xviii), suscitanlom mor-
propbcla Doi ad populum :
.uos, vonlnra qiRvqne pnevidentom, el eccc riirsus
« .Approliondilo oiiuies proplielas Baal, ol ne uiiiis
occurril animo pa\ore anle unam niuliercnlani
(pio
« qiiitloin fugial ex els. Quos cum coinprebonilis- ftigit. Coiusidoro viium linioro pcroulsnin, de niaiiii
« scnl, duxil oos Elias ad torrenlom
Cisoii ((pii iii- Dei mortein peiere, ne
taiuen acciperct do niaiiu
« lorprotalur diniiia eonnn), et iiilcrfocit
eos ibi. » nmlieris moricin fugiomlo vitarc. Qu^erebat onim
Sio quoi|uo Uodomplor noslor. advoiiionlo
diojudi- niortom, dum fugorol, dioens : « SuQicit mihi, ud!e
rii. < millet angolos suos, el oolligont oiiinia soai:-
aiiimam moaui, noquoenim niolior suin quam pairos
dala do rogno ojus, ot oos qiii (^poraniur iniipiiia-
nici. » Lndo orgo sio poloiis, iit lol illas virliilosla-
toin, et nullonl oos in slagiiuin ignis et sulpburis
oiat? liidc sic infirnius.
ila ui foininam pcrlime-
nbi osl lieslia ot psoiuloproplH.|:o, nbi ot niissus
ost scal, nisi qnia disponsaliones superai nnlus uien-
dialioliis qni st>duoobal oos, ol
cruoiabuntur ibi so- siiru ooonlli libraininis appondiinliir, ul ipsi sancu
«^nnduui dnriiiam ol inipivnilons cor eorum dio ao lioniincs 01 miilinm \.\U\vM por potonli.iiu Dci, ol
SII B. RADAM MAURI AUCillEP. MOGUNT. OPEilUM PARS I. 2i2
riirsum quadam mcnsura modcrali sinl pcr iiifirnii- A quod de incomprclieiisibili siihslaiilia fcternilaiis

talcm siiam? In illis virUitibiis Elias, qiiid de Deo audit ;

quasi enim sibilum tenuis aiirs percipimiis,
accepcrat, in islis infinnitatibus, quid de se pole- cum sapoiem incirciiinscript;^ veritatis coniempla-
r;u, agnoscebat. Ilia potentia virtus fuit, isia infir- lione subila subtililer (legusiamiis. Tum crgo ve-
mitas cuslos virtulis. In illis virlutibus oslcndebat rum esl quod Deo illo cognoscimus, cnm plene nos
qaid acceperal, in islis infirniilalibus hoc quod ac- aliquid de illo cognoscerc non posse scntimus. Unde
ccperal cuslodiebat. In niiraculis moiistrabatur Elias, bene illic siibditur :

in infirniilatiijiis serval)atur. « Quod cum audisset Elias, operuit vulliim siium

i Et ecce angelus teligit eum, et dixit illi ; Surge, pallio, et ingressus stetit in ostio spelunctf!. t Post
comede. Respexit : et ecce ad caput snum subci- aurae lenuis sibilum vullum suiim piopbcla pallio
nericius panis elvasaquai. Comedit ergo et bibit, operuit, quia in ipsa subtilissiina conlemplalione
et rursum obdormivit. Reversnsque est angekis veritatis quanla ignoraiilia homo tegatur, agnoscit.
Domini secundo, et teligit euni, dixitque illi : Yultui namque pallium superducere est, ne alliora
Surge, coineJe : grandis enim tibi reslat via. Qui mens quxrere audeat, hanc consideratione propria;,
cum surrexissel, comodit et bibit, et ainbulavit in infirmitatis velare, ut nequaquam intelligcnlia) ocu-
fortitudine cibi illiiis quadraginta diebus et qua- B los uUra se pracipilanler aperiat, srd ad lioc quod
draginla noctibus, usque ad mont<;m Dei Horeb, apprehendere non valct reverenlcr claudat. Qui hoec
« elc. » Quid ergo hic Elias bis pastus ab angelo ex- agit, in speluncai oslio stetisse describitur. Quid
piimit, nisi naturae nostrse infirmilatem, quibus non namque spelunca nostra esl, nisi hajc corruplionis
suflicit simplex pastus, sed duplex, quatenus ad su- habitatio, in qua adhuc ex vetuslale retineniur? Sed
perna valeamus ascendere? Sicut enim corpus siue cum aliquid percipere de cognitione divinilatis in-
aiimenlo corporali subsistere nequit, ita nec anima cipimus, quasi jam in spelunca? nostnie ostio stamus.
\ivere potest Angelus enim qui
sine verbo Dei. Quia enim progredi perfecte noji ;)ossumus, ad CO'-

Eliam pavit, quem congruentius, quam ipsum sum- gnitionem tainen veritalis inhiantes, jam aliquid de
mi consilii angelum significat, cujus ope tam in libertatis aura captamus. In ingicssu ergo speluncae
corporali quam eliam in spirituali natura subsisti- stare est represso nostrae corruptionis obstaculo ad
mus ? Ambulavit enim Elias, postquam surrexerat cognitionem veritatis incipere exire. Unde et nubes
a somno, comeditel bibit in forlitudine cibi illius in tabernaculo descendenles Israelitse e longinqiio
qiiadraginta diebus et quadraginta noctibus, nsque cerncnies in papilionum suarum ostiis sletisse

ad montem Dei Iloreb. Sic et nos dum inertise som- meiiioranlur (Exod. xxxiii), quia hi qui adventum
num a nobis excutimus, necesse est ut divino sola- C diviniialis utrumque conspiciunt, quasi jam ex ba-
lio confortati, gressu boiiorum operum per omne bitaculo carnis procedunt.
teinpus vitse prcX'senlis summopere festiuemus ascen- « Ecce vox ad Eliam dicens : Quid hic agis, Elia?
dere in montem Dei et iu locum sanctum ejus, ut « el ille respondcns ait : Zelo zciatus sum pro l)o-

ibi requiem inver.iamus seiertiam <i mino Deo exercituum, qiiia dereliquerunt pactuni
« Cumquo venisset illuc, mansil in spelunca. Et « tuum filii Isracl : altaria tua deslruxerunt, et pro-
ecce sermo Domini ad eum, dixitque illi : Quid « phetas luos occiderunt gladio, et derelictus suni
liic agis, Elia ? At ille respondit : Zelo zelalus i ego solus, et quaerunt animam meam, ut auferant
sum pro Domino Deo exerciluum, quia derelique- « eam. » [Ex Cregorio.) Certuin est quod cordis
runt pactum tuum filii Israel. Altaria tua deslru- sui oculum per elationis tenebras exstinguit ,
qui
xerunt, et prophetas luos occiderunt gladio, et cum recta agil considerare, meliorum merita ne-
« derelictus sum ego solus, et quaerunt animam gligit. At contra magno humilitalis radio scmctip-
« meam, ut auferant enui. Et ait : Egrcdcre ct sta sum illuminat, qui aliorum bona subtililcr pensat,
« in monte coram Domino. Et ecce Dominus trans- quia dum ea qua; ipse fecerit, facla foris et ab aliis

€ iel, el spiritus grandis et fortis subvertens mon- conspicit, eum qui de singularitale intus erumpere
< les, et contcrens pelras ante Dominum. Non in ^ nititur superbiai tumore premit. Ilinc est quod
« spirilu Dominus. Et post spirilum cominotio vere Dei ad Eliam solum se aistimanlem dicitur :

« ignis. Non in igne Dominus. El post ignem sibi- « Rciiqui mihi septem millia virorum, qui non cur-
« liis auraj tenuis. Quod cum audisset Elias, opeiuit vaverunt genua anle Baal, j ut, dum non solum se
< vultum suum pallio, et cgressus steiit in ostio remansisse cognoscerct, elationis gloriam, qua ei

« spelunciB, etc. » [Ex Gregorio.) Spiritus anle Do- de singularilaie surgebat , inclinaret. Prophela
minum evertit monles, et petras conlcrit, qiiia pa- nempe erat, ct s;Bpe mysteria superna cognoverat;
vor, qui ex adventu ejus irruit et altitudinem cor- qiiid ergo diflicile fiiit agnoscere in boc nuindo fi-

His nostri dejicit, liquefacit. Sed spiritui commotio- deliterDeo famulos remansisse? Sed hinc soleiter
nis el ignis non iiiesse Domimis dicilur ; esse vero intucn.Uim est, oculum cordis elatio quam ncquiter
iu sibilo aurae tenuis non negatur, quia nimirum claudat, quando qui humilis ct occulta Dei noverat,
{iicns cuin in contcmplalionis siiblimitatc suspendi- clatus et aperta nesciebat.
iur, quidquid peifecte conspicere pracvalet, Deus « Et ait Dominus ad Eliam : Yade et revertere in
jioii cst. Cum vcio subtile aliquid conspicit, hoc est i viam tuam per dcsertum Damasci. Cumque per-
2{5 COMMKNT. iN LIBROS IV [IF.GUM IN LIB. III. «t i

< Yt'iici is illiic, iinges A/.acl rcgnm siipcr Syriam , A CAPLT XX.
I cl J<'iiu, filiiwii N;u!isi, nngcs rcp;cm siipcr Isracl; Dellum Benadad, conira Achub regom
regin Sijri'e,

cst de Abclmc- Israel, cum

npparuil projilietn confnrlatn ev.m , el
f Eliscum aulciii, filiuin Saplial, ([ui
diila est ei vicloria per pueros principuni provin-
« hul, ungcs prophctam pro te. El crit, quicunqiie ciarum. De eo (juod Bcnadad, rex Sijria', semel
• fiigerit glailium Azael, occidet cum Jcliu. Kl qui- victus, instaurat pra'lium iterum contru hrael :

Jciiu, intcrficiet ciim Eli-

sed simililer ab eo superulur; qui cnnfugiens ad
« cuiique ftigorit gladium
clemeniiam regis Israel,sine jussu Domini faedcrat s
« scus. t Ifoc lion ita accipiendum est, qiiod pro- Cof cum eo, ob quod per prophetatn u Domitio mis-
phcia Dci Elisous liomicida fiituriis sit cl lyran- sum corripilur.

nus ; sed magis spiritualitcr iiitclligcndum ,

qiiia (Cap. XX.) < Porro Bcnadad, rex Syria;, congrc-
jiislilia divina, qiiic singiilis rcddit seciindum opera I gavit omnem excrcitum ct triginta cl duos rcgcs
sua, puiiil pcccata hominum aliquando manircsla « sccum, ct equos, et currus, ct ascendens pugnabat
ullionc, aliquaiido occulto jiidicio, vindicat per « contra Samariam, cl obsedit eam, elc.
rcgcs et duces, vindicat per prophctas et saccrdo- (Ex Beda.) Quod Bcnadad, rex Syriae, obsidens
tt!s, cum alios nocentcs facit plecli mucroiic, alios ci impugnare rcincipicns Samariam, ait i Ua;c fa- :

Iransverbcrat gladio lingu*. Unde David cl S;do- « ciar.t mihi dii et ha;c addant, si siifrccciil piilvis
inon ct cajleri reges pa-nam a rcis c\igeban!, cum i) , Samariic piigillis omnis populi qui scquilur me, »

oos Irucidarc jubebant. El itcm alibi scripium cst hiinc habet sensum. Samaria juxla niorcm civiia-
('e superboruni inobedicntium pocna : « Dolavi cos, luin habebat tcrram inlerius proptcr muros pcnc
iiiquit, in prophctis, et occidi in verbis oris raei ipsis inuris aequalem, ne vidclicet eos sine sabsidio
(Ose. vi). »
lerivc aijaccnlis crectos crebcr, insisiente manu
I Profcclus crgo inde Elias, rcpcrit Elisoiim fi- hoslili , dcjiccivl iclus aiielis. Exlrinsecus aulcm
« lium Saphal aranlem. » Igilur profcclus Elias re- niurorum altitudo longe superficLem terne trausccn-
pcril EUscum fiiium Saphat arantcm duoJccim jti- deral, inaxime cuin in montis vertice (ul Scriplura

j,'is bonm, cuin Ucilciiiplor nosler, descciideiis dc referl) fuerit urbs eadcm posila. Ail crgo rex su-
(•(clo, divino judicio acqtiisivit populuin adbuc lcr- periius obscssam tcrrcns civilalem, qiiod lanlaiu
iimis opcribiis inbiantcni ; in qiio salulem fccit, babercl scciim exercitus multitudincm, ul cliamsi
cum euin ad fidcm convcrlit. Elias cnim intcrpre- qiiisqtic miiilum ejus unuin solummodo lapidem vcl
lalur (ut cliam dixinuis) Deus Dotninus, Saphat cespiicm vcl stipitem ad conslruendum conlra «r-
judicans, et Eliseus Dci mei salus. Adniiraliiliter bem, aggcrciJi apporlasset, agger cxsurgercl, qui
siipcr ciim propluta pallium suum misil, cuin iifiuin supcrricici civilalis ipsius, quic crat inlra niuros,
Dominns fide calholica induit. « Oinnes, > ait Apo- C esse videretur aequalis, ita ut ex aequo pugnanies
stolus, « qui in Chrislo baplizati cstis , Chrislum contra civitatem tcla vcl faccs miticre posseiit. Cu-
fiiduislis [Galat. iii).» jus tcmcrilalem arroganluu inodesto scrmonc com-
« Al illc slalim , rclictis hobus, cucurrit post
pcsccns rex Isracl ail : « Dicile ci, Ne glorielur ao
Eliain, ct ail Osculor, oro palrciii mciim cinclus iciiuc, ut discinclus.
« : lc, ct
« inalrcm meam, el sic scquar te;; » quia mox ut
Aliud est autem accinctus, aliud disciiiclus, aliud

cicclorum chorus audivii loqucntem per Evangclium noii accinclus. Accinctus namque esl qui cingnlo
i)oininum : « Qui non rcnunliaveril omnibiis qtuc circumdalus incedil. Disciiicliis, (|ui cingtilum niipor

possidet, noa potesl nicus esse discipiiltis [Luc. doposuil, vcrbi gralia, balnoum inlralurus, vcl lo-

Mv),» ct slatim cessavit tcrrcnis Iticris inliiarc,

cluni asccnsurus, vol alicram forte lunicam indiii

ba!cularibiis dcsidcriis dcscrvirc, toluui sc conlulil

Nou
tiirus. accinctus, qai nupcr tunicain indaln>,

;.d scrviiium Christi, ncc tainen aliis vcrbum vil;c

nccdum se addila zon;c circumpositionc miinivii.

pra;dicarc tiesivil. IIoc csl cnini osculari patiom ct

Sic crgo iii expcditionc castrcnsi qiit posilns esl

uialrcm, ciim «fnoscunquo possil, sivc dc Judicis, sivc rcotc accinclus noiniuatnr, iil osl, armis induliis.

dc gcntibiis, scrmouc vcllc corrigere. Qiii pugna confccla viclor doinuin rediit, jure dis-
-.^

cinctus vooalur, quia nimirum , dcposilis armis,

« Tulit ilaqnc Eliseus par bouin, et maclavit il-
optalic pacis oliiim goril. Qni vcro nocdiim pugnaro,
« lud. El in aralro houm coxit carnes, ct dedit po-
noquc sc ad ccriamcn paraio jain cojpMral, moriu)
« piilo ct conicdcrmit. > Cum populus Chrisliaiius
iion :)ccinctus csse dicilur. Ait crgo rex Isracl rcgi
carnalia dosidoria niaclans, totum cxorcilitim simm
iii opus evangcli/.aiuli converlil, unde suHicicnlcm
Syriic glorianli, jam ccpisset Samariam,
qiiasi

(Hiain obsidore ccvporal « Nc i;loriolur ;>coiric!i;s

:
pasliiin auditoribus suis pr;vbcrc possil. Ipsc voro
;o(iuo, ul discnclus; » ac si aporlc dical : Noli glo-
so(|iiitur noslnim Eliam, ot miiiislial oi qni, vestigia
ojus scipu hoc
riari, qiiasi viclor bcllici discriminis, qui, adhnc iii
iis, cst, maiulala illins ridclitor obscr-
vans, miiiistcrium
ucie positus, qucm vicloria scqualur iguoras. Ei
ei bonorum opciuin condigne
exhibcre salagii.
vorum profocto diccbat. Nam raox inito ccrl;ijniiic
Doiiadad, noii viclis advors.iriis triumphaiis, scu
o;oso suo exorcilu fugicns doinum rcdiil. Myslioo
aulcm nonad;vJ hosiis Isracl signilical diaboluin
omnium bo:\(»rum inimicura , qui dircrsos cxcr-
 :, ;

2i- li. RABAM MAIKI AllClllEi'. MOliLiM. (j:'i:iil.M I'AUS I. 216

ciuis nialignorum spiriluuni ad subvertcndnni popu- A sibi subslanliani cjus et filios Iradi a Doniino cxpe-
liini Dci tonlraliil; sed pcr pueros principuni Israel tcret, ul por boc ejus aniuium sidjverterct, nec ta-
vincilur, cum pcr bonos audilores sancloruui t!o- nicn in lioc pi:eva!erct, ad exlremiim, nt in ipsum
clorMnj, qui quod aure audiunl, faclis iniplcrc ni- potesl:is darelur poslulavit
si!)i {Job. i). Qno con-
lunlur, anliquus boslis in fugam verlilur, oninisque cesso, quasi mox viclor exisleret, carneni ejus gravi
snus exercilus a niililibus Ciuisli proturbatur. Qui ulcere vulncravit {Job. ii). Scd (pio vebemeiitiiis dc
bene duccnli el Iriginla duo esse dicunlur, quia prospcritate dolore eiim
in deposilum perseque-
bi qui utriusque Teslamenli scienliam perfccte le- batur, eo 'validius per paiientiam ipsius prosleinc-
iicnl, el Trinilalis fidem cum gcmina cbaritalc, baliir. Et Paiilo aposlolo s dalus est slimnlus cor-
I);i videliccl et proximi, conscrvant, apti per oin- nis su;c, angeliis Salanac, ut cum colapliizarct (/f
neni modum mililiae summi Regis esse compro- Cor. xii),j qualcnus virtus iu infiimilalc pcrfici:-
lianlnr. rctur.
€ Fngit quoque Benadad rcx Syriie in equo cum i Tunc vir quidam de filiis propliclarum dixit ad
« eqnilibus; nec non egressus rex Israel percussit i socium suum in sermone Domini Percute me. :

i equos el currus, el percussil Syriam plaga nia- « At ille noluit percntere. Cui ait : Quia nolnisli
i gna, etc. j Quid est quod Benadad rex SyriiK, in B i audire vocem Domiiii, ecce recedes a mc, et pei--
equo cum equitibus fugere describitur, nisi quod « culiet te leo. Cumque paulubim recessisset ab co,
pi inccps omnium iniquorum diabobis, quornm oculi « invenit eum leo, atque pcrcussit. Sed et allerum
sublimes sunt (Syria enim interprctalur siiblimis) « conveniens virum , dixit ad eiim : Percule me.
iii equo sux superbioe coiifidens cum equilibus suis, « Qui percussit eum, ct vulneravil. t {Ex Joseplio.)
scilicet omnibus superbis (quia « ipse est capul su- Porro de hac eadem re Josepbus taliter refert :

per omncs filios superbioe [Job. xli], >) ab exercitu « Interea quidam propbeta, nomine Micbaeas, acce-
Cbrisli, boc est, liiimilibus et Deum limenlibns, dens ad unum Israelitarum peliit ut cum in capite
siipcratus, in fugam vcrlitur? El rex Israel percutiel pro voluntatc Dei pcrcuterel. Quo nolentc, pr<x>dixit
cqiios et currus, quia de ipso roge Reguin scriptum ei qiiia eo quod inobediens esset Deo ejusque pra;-
esl quod « currus Pharaonis , et exercitum ejus cepto, leone occurrente perimei^etur. Quod dum illi

eqnum et ascensorem ejus submersit in Rubro mari homini conligisset, accessit propbela rursus ad
{Exod. w) , n dum
cum vero nequiiias spiritales alium, et idem ut facerel imperavil. Qui duin per-
Pbaraone, antiquo videlicet bosle, aqua baptismatis cussisset eum, et ejus verticem cruentassct, alligalo
obruit, humani generis delendo peccata. capite accessit ad regem, dicens ei Quod dum es- :

« Accedens autem prophela ad regem Israel dixit C set in exercitu constitutus, accepisset a quodam tri'

i ei Yade ct confortare, et scilo et vide quid fa-

:
buno servandum captivum, sibique ab eo dictum ut.
« cias, sequenli onim anno rex Syriai ascendet con- si captivus fugeret, ipse moreretur; quo fugente,
« tra le, etc. » Quod Benadad rex Syrire, semel is qui eum morlem ei minaretur inferre.
traiiiderat
victus, iterum instaurat praelium contra Isracl, si- Tum, respondente Achab moriem ei imminere ju-
giiificat diabolum a malitiie suoe inlentione nunquam stissimam, solvens caput, agnitus est Michaias esse
cessare, qiii licet a sanctis viris s?epius vincatnr, propbela. t Hac enim parabola ulebalur propter
lamen itcrum inslaiirat praelium contra illos, et seimones quos ei erat dicturus. Ait namque, quo-
dum uno modo vincilur, alio stalim vincere cona- niam Deus ei concessisset ut supplicium hoslis eva-
tur. Hinc est quod servi regis Syriae dixerunt ei deret, ipse inimicum ejiis Achabum, qui Deum Ijla-
I Dii montium siint dii corum , iJoo superaveriint sphemaverat dimisisset, el proplerea Deus decre-
• nos. Sed melius est ut pugnomus conlra illos in visset ipsum quidern ab populum vero ab
illo perimi,
I campestribus, et obtinebimus eos. i Quia maligni ejus exercitus invasione consumi. Iratiis vero Achab
spiritus semper dolose senlientes, si i:i spiritalibiis prophetam illum quidem clausum servari jiissit
rebus vincuntur, in corporalibus be'luin pra;p;irare confusus autem ^lichyecesermonibus ad suam domum
contendunt. IIoc ergo diabolus, boc ct loUis cxei- rcmeavit. Secundum leges vero tropologiae, maxime
citus ejiis maxime satagiint, ut animas hominum de pervidendum est servis Dei, ne secundum exemplum
supernis ad ima praccipitent, quo facilius eos vincere Acliab regis Israel perniciosa securilate sibi blaii-
possint. Si viderint cos ccelcslia desiderare, terrena diantur, quandiu hostis vi^ll^ne dum se, quos vi-
<l caduca ad aiu;>.nduni ingerunt. Si viderint illos ctores perpetuos arbitrenlur, per frandcm diaboli
piMsperilate conccssa gratias Dco agerc, student ut pacem prxmittentis cilius elidanlur. Quiu sicul
pc!- a:!versa frangantur. Scd sicut regis Syrisc el lunc prophcla praidiclo regi pro inconsidcrala pic-
:^eivorum ejas non convenil dictio cuin opere, quia tate prsenuntiavit ciliusjuclam afloie ullioncm, ila

ii!)i se superare posse confidebanl, ibi superali

eunt, nunc prophelicus scrnio pra^nunliat, si paciscamur
ita el princcps morlis s;cpe ibi viiicilur cum exer- cum diabolo, ccternam nobis per hoc immincre poi-
citu siio, ubi se ajstimabal vincere posse : « Quia nam.
jnlirma nnindi elegit Deiis, ul confuiideret fortia, ct
ea qiire non siint. ut ea quae sunt destruerel {I Cor.
1). * Tcntabal igiiiir antiquus hoslis B. Job, et duni
217 COMMENT. iN LIBUOS IV UECLM. — IN LIC. 111. t\^

CAPLT XXI. A lcslimonium falsuni contra Naboth poncrcnl, qiio I

bcncdixissct Dcuin ct regem; et sic edticlum de ci-

Dii eo quoil Achub rex concupiverut vineum Nubolli
JezTuhelitn', qnnm, illo occino per Jezabrlis coti- vitatc lapidarent ut moreretur, cuin Synagoga pcr
silinin, sibi nsurpaverut, el ob hoc per Eliam pro- pontificcs, Scrihas et Pharisscos mediiala esl inor-
phetam corripitur.
lom Chrisli. Dc (|ua itcm sciipliim cst in Evangc-

(Cap. XXI.) « l*().sl vcrba aulcm liiec, vinca cial lio : « Priiici|)cs aiilcm saccrdolum cl omne conci-

I Nalmlli Ji;zialiciil.o, qu;e crat iii Jczrael juxla pa- iium quxrcbant falsiim lcstimoiiium conlra Jesum,
I laliuiTi Acliab rcgis Samariic. Lociilus esl ergo ut eum morti traderent, ct non inA'onerunt, cni
« Achal) ad Nabolh, diccns Da inilii : vineain luam, inulti faisi tcstes acccssissciil; novissime aulcni vc-
« ul faiiam mihi hortum olcrum, quia vicina cst neriint duo falsi tcstcs, ct dixerunt : Ilic dixil : Pos-
I el propc doinum incam, clc. » Nanat Sciiplura sum dcstrucre tempium Dci , et poit iriduiim rc-

quod Achai) rex concupiveril vineam Naboth Jezra- ydificare illud {Mullh. xxvi). » Duo crgo fal i testcs

liciiliK, qui erat in Jezracl jiixta palatium rcgis, ut contra Nabolh falsum lcslinionium dicebant, quod
facciTl sihi in ea hortum olcrum. Quo iioicntc eam benedixissct Deum et rcgcm. El Jud;ei pcr duos
ilii darc, pcr coiisilium impiissiniie uxoris cjiis, Jc- falsos testcs Christo opponeb.int, quod potentiam ct

7abcl vidcliccl reginac, idein Naboth, subinlroduclis B naluram sibi divinitatis ascriberct. Unde Pilaio ad

lalsis lcslibus, lapidalus est, ct morluus ; ejus([uc Jud:cos ila dicente : « Accipite euin vos, ct crucifi-
vinca dircpla a rcgc ct posscssa cst. Quis crgo iste gitc. Ego cniui non invenio in co causain. Respon-
N iboth Jczraclila luerit, el quic cjus vinca, consi- dcruiit ei Jud;ci : Nos lcgcm habcmus, et secundiim
dcicmus. Iiitcrpictaliir ergo Naliolh conspicuus, logcm dcbet mori ,
qiiia fiiiiim Dci se fecit {Joan.
sive sessio, Jczrael honesia Dei, sive semen Dei. El xix). » Lapidatus est itaque Nalioth exlra civitatcin,
qiiem mcliiis honcstalcm vel scmon Dci diccrc pos- insliganle Jczabcl,ut, eo mortuo, Acliab vincani
sumus, quam Filiiim Dci, « qiii csl splcndor giori;e, oJMS possidcrol. Sic el Salvator noster cxtra porlani
cl liguia suiislaiiii;c cjus, (|iicni coiislituit Deus li;e- passus cst ; criicinxus vidciicet in loco caivari;c,

redcin univcrsorum, per qucm lecil et saecula [Ilebr. cxcitante per zelum Synagogi poptilum, ut peterent
i)?t Ad quem Psalmista dcprecans ait: « Qui scdes mortem Christi quatcnus co occiso s-^curius
,
vive-
siipcr clicruiiim, appaic coram Epliraim, IJcnj:\min rcnt.Undc qtiasi coiistiicntcs aiebant « Ecce : tolus
et Maiias>bc, cxcila polciiliam luam ct veni, ut sai- inundus post cuin abiit (Joan. xii). Et si dimitlimus
vos facias nos {Psal. lxxix). » Istc Nabolh habuit eiim sic, onincs credent in eum (Joan. xi). » Hai-
vineani, de qua Isaias plcnissime pcr canticum lo- reditas ergo Christi Ecclesia est, cunctis ei dala de

(|iiiliir, ad cxlremum infercns : « Vinca Doinini sa- ^ gcnlibus, qiiam non moriens iiii Patcr reliquit, scd
baotli, tioimis Isracl csl (Isa. v). » Et in Psalino : ipse sua inorte mirabiliter acquisivit, rcsurgcndo
« Vincam, iiiquil, de iEgyplo Iranstulisti, cjccisti possedit. Ilanc autem, occiso co, niali coioni prae-
geiilcs, el planlasti cam {Psal. lxxix).» Cui sepcm ripere molicbantur (Matth. xxi), cum crucifigentes
circumdedit, » ut iii Evangclio lcgitur (iilatlli. xxi), eum Jud;Ei fidem, qua; per eum esl, exstinguerc, ei
id cst, vcl inuriim iiibis, vcl angcloruin auxiiia. < Et siiam inagis, qure cx lcgc est, jusliliam profcrre, ac
fodit in ea torcular (IbiJ.), » aiil allaic, aul iila tor- gcnlii)us imbiiendis conabanlur iiistrere (Rom. \).
cularia quoriim et trcs Psalmi lituio prajnolanlur, Extra vineam h;crcs vinc;c trucidatur (Matlh. xxi),
id cst, ociavus el oclogesimiis, cl octog(isimus s(;x- < quia Jesus, ut sanclificarot per suum sanguincni
lus. « Et ;edilicavit luricm Ubid.), » haud diibiiim populum, exlra portam passtis esl {Ilebr. xiii). » Et
lcnipiuin dc (|ii() dicilur pcr Mich;cam : « Et lu, tur- hene convcnit hiiic myslcrio, qaod in loco hoc iii

ris iicbulosa, liiia Sioii (Mich. iv). > « El locavit caiii quo liiixcrunt caiics sanguincin Naboth, sccunduni
agricolis {Matth. xxi). » Qiios alibi vine;e opcrario prophct;e senleiiliam, lainbcbant ctiain sanguinciii
appcllavit vcl coloiios. Ilaiic vincam coiicupivit .\ohab, cl in agro Jezrael carnes comcderunl Jcza-
Aclial), qiii inlcrpiclalur (vater patris : populus vi- bcl, quia cum canes illi dc quibtis scriplum , cst
(lclicol Jiiilaicus, dc quo Chrisliis caincin assumcrc ( Circumdcdcriiiit me canos muiti (Psal. xxi),» san-
dignalus cst; < ul fccissel in ea hortiini oloruin, » guiiicm Uodomploris nostri lingua venenala expc-
hoc (;st ul ubi viaum grati;e spirilaUs germinare lcbaiil, ipsi etiain a canibus illis dc quibus itcm
dcbiiil , ibi fragiiia qiuiupie doi^mata pcr Piiarisai- Scriplura dicit : « Non osl bonum sumere paneni
cam supcrstilioiiom Iransplanlaiot. Sod Nabotli hanc filiorum, ol miltcrc canibiis (Maith. xv), » ul ncqiiis-
vincam darc nolonti, id esl Clirislo Phaiis;i'oiuni sinii raplores ct scoloralissimi possossores vinoa*
superslitionibus non consonlienli, impia uxor Jez;i- Domini, codcm loco quo Dominus passiis esl, irii-
in

bel, hoc est Synagoga Jud;eorum machiiiata est cidabanlur, ct cwnes corum bcsliis ct volucribiis
mortoni. Inlorprolalur oiiim Jozabcl cohcibitutrix, oomcdcnda; tradobanlur. El ila impia gcns illa, q^.-e

sive Iln.rus vuniis, quod bciio (•onvonil Syiiagog;e, in passionc Domini profana voco clainaliai : « San-
qu;e habilarc vidcl)atur iii donio Doniini , sed por giiis ejus sit supcr nos t-l supcr filios nosln)»
varia dosidoria vanilalis doniicbal. Misil eigo Joza- (3/(1////. xxvii).» ibidom sang<iinein suiim fctidissi-
bcl lilloras ad in;)joros natu, ol ad oplimalos (lui iniim moruil fundi, ubi Sahalorcni siium e\polob;)l
craiit iii civiialo, ut, subiiilio.lnolis l.ilsis lc.slibus. oici li. I\. IVil (|uidcm Joscphtis quol cx oiiini JuJ.ia
 ;

2i9 D. RAn\M MAURI ARCiliEP. MOGU.NT. OPERUM PARS I. 22{.r

popiili in die soleraiii paschiK Jerosolymam , vclut A pffinam etiam nolentes trahant. Denlquft is qui vi-
cxltiali quadam manu cogcnic, convcnerinl, qnos lau! roprobam non mutat, nec a perpclran lis pcc-
Iricies cenlena niillia honiimim dicit riiisse, justo catis aiiimuin avertit, cum a prophela aliquid
Dei jiidicio, lcinpore hoc uilionis elcclo, ut
scilicet
reqiiirit, iila Deo disponente, qu;e merebilur
aiidit,
qui in diebus paschae Salvalorem suum et Salutare
aiidire daninandus. Eccc enim, iit unum vel duo ex
Ciiristum Domini crueniis manibus et sacritegis vo-
miiltis loquamur, ab omnipotentis Dei cullu
domus
cibus violaverant, in ipsis dicbus velut iii unum car- Israel siib idolorum servitute recesserat, et tamen ad
ceremomnis multitudoconclusaferaiis poenacexitium
prophetas, a quibus decipi consueverat, sncpe ve-
quod merebalur exciperet.
niebal, prospera requirens. Cum vero ex ore pro-
XXII. CAPUT phetarum, perversa agens, prospera
Dc msione Michww prophetw, qui Achab, regis Israel, aiidire merc-
pra^dicit necem. batur, quid aliud superna judicia agebant, nisi ut
(Cap. XXII Vocavil ergo rex peccator populus in suo corde caperetur? quatenus
). 4 eunuchum Israel
« (luemdam, et dixit ci : Festina adducere Micham qui perfidiam sequendo deliquerat, sic proplietarum

« filium Reinla. Rex aulem Isracl, et Josaphat rex

suorum blandis sermonibiis deciperetur, utjam ncc
< Juda, sedebat unusquisque in solio suo vesliti pertimesceret quia deliquisset, ei tanto post diirius
ciillu j.
< legio, elc. j Quod aulem Miclias vocalus ad raperclur ad poenam, quanlo nunc securius viverel
re-
Kcni Israel et ad regem pariter in culpa. Sed ecce jam, largiente omnipotente Deo,
Juda, propheiavit
contia regem Israel, dicens ab idolorum cultu remotum esl quainpluriinum ger
ila : « Yidi Dominum
t sedeiitem super solium suiiin el excrcitum nus humanum, veram fidem publice fatetur, subdi-
coeli a
dextris et a sinistris ejus lignis el lapidibus vel cuilibet creaturae in adoratione
« : et dictum est : In quo
« decipiam Achah, ut ascendat et cadat in Ramoth renuit. Securus ergo Jam prophetam quilibet in fide

« Gaiaad? Et dixit alius ita, el alius aliler. Et egres- positus consulat, quia hoc auditurus est, quod aii-

« sus unus dixit Ego decipiam eum. Et dictum dire fidclem decet. Fidenter dicam, si ab immundi-
:

est In qao decipies? Qui respoadit dicens tiis aliis alque a pravis actibus recepisset, securus
« : : Egre-
« diar el ero mendax spiritus in ore omoium pro-
esset. Nam cum Paulus, egregius pra^dicator, cl;!-

i phetarum ejus. [Ex Gregorio.) Quid per met: « Etavaritia, qux> esl idolorum servilus (Co/.
r,
soliura
Domini, nisi angelicas poteslates ni),» quisquis adhuc avaritiie subjeclus est, a cullu
accipimus, quarum
iiientibus Deus altius pracsidens iiiferius
idolorum liber non esl. Sic ergo is qui avaritix' ?es-
cuncta dis-
poiiit? Et quid exercilus tibus anhelat, in fide quidem positus esse videlur,
coeli , nisi minislranlium
angelorum multitudo describitur? Quid est ergo, sed aliena ambit accipere, honores mundi desiderat
(]
quod exercitus cosli a dextris et a sinistris ejus stare comprehendere, habere lemporalein gloriam concu-
perhibetur? Deus enim, qui piscit, atque de hac eadem gloria prophetam consu-
ila est intra omnia, ut
lat, justum valde est, ut ex culpae suae merito a pro-
etiam extra omnia, nec dextra nec sinislra con-
sit

cluditur, sed dextra Dei angelorum pars electa, si- phetae ore prospera audiat, quatenus qui verba Dei
audire in sacro eloquio noliiit, ut terrena despice-
iiistra autem Dei, pars angelorum reproba designa-
ret, coelestia ainbirct, illud, Deo judice, ex pro-
lur. Non enira ministrant Deo solummodo boni, qui
adjuvent,sed etiam qui redire nolentes gravent phetae sui ore audiat unde amplius obligalus cada!,
iiec quod cceli exercitus dicitur, angelorum
dum spe terrense gloriye deleciatus pascitur siii;,
pars re-
proba in eo intelligi posse perhibelur. Quas desideriis, ad ima semper ducatur. Neque aulem
enim
suspendi in aere novimus, aves coeli nominamus bonus fuit illo Spirilus, qui mendax esse appetiit iii

{Mallh. vi,viii).|Eijdeeisdem sptiilibus Pauliis dixit: ore prophetarum. Unde et praimissum csl quin
€ Conlra spiritualia nequilise in
i exercilus coeli sletit a dextris et sinistrisejus. > Deus
coelcslibus [Ephes.
Ni). Quorum capul enuntians ait eiiim, qui incircumscripta est veritas, in illa jelerna
» : « Secundum prin-
cipem potestatis aeris hujus [Ephes. n). » A beatitudine, quai dextra ejus dicitur, sinistram non
dextra
ergo et sinistra angelorum exercitus stat, quia habet, quia nihil esse quoJ displiceat potcst. Sed
et D
voluntas elcctorum spirituum divinoe pietati concor- qiiia simul omnia contuetur, simul cuncta aspicil,
dat, et reproborum scnsus, suaj malitiae serviens, ea vi inquam [in qua] bonos spiritus et malos videl,,

judicio districtionis ejus obtemperat. exercitus coeli n dextris et sinistris liabere dcscri-
Unde et mox
fallax spiritus in mcdium bitiir, ut per dcxlerani inlclligamus angelos eleclos,
prosiluisse describilur,
per qiiem Achab rex, exigentibus suis meritis, de- per sinistram vero spiritus reprobos. Nec moverc

cipiatur. Neque enim fas credere l)onum Spirifiim

debct quod exercitus coeli etiam repulsi angeli VO'
canlur, quia et ipsi, quamvis ab aithcreo coelo ex-
1 i!laci?e deservire voluisse, ut diceret : « Egrcdiar
cl ero mendax spirilus in ore oinnium prophetarum
pulsi sint, adhuc tamcii in aereo coelo demorantur,

('.i'!j. > Sed et Achab rex peccatis prrecedentibus

sicut Paulus ait : « Contra spirilualia neqiiili;K ia

«iiguuseral uttali debuisset deceptione damnari, qua- coelcstibus {Ephes. vi). » Sed quia tertius liber Re-
teuus qui s;epe voleiis ceciderat in culpam, qiiando- giim post iiiterfectionem Achab nou longe sermo-
que nolens caperetur ad poenam. Occulta quippc ncm claudit, ita et nos tcrtium librum expositionis
jfisliiia licentia maligiiis spiiitibus dalur, ut quos cjiisdem hoc in loco finiamus, ut de sequentibus
Vykntes in peccali laquco slrangulant, in pcccali r(>bu3 simul cum hisloria aliud sumanius oxorJiuiii.
«l COMMENT. IN LIBROS \\ UEGUM. — IN LIIJ. IV.
» y.1

IN LIBULM IV.

CAPUT PRIMCM. A remedia invenire non meruit. Confngil cnini , sicut

''ex impius fecil, ad falsornm deonim pr;esidia, a

Oe Ocliozia rege, qui cecidH per cancellosdomus suw,
et pro hac in/irmitate misit ad consuleudum
idolum quihus raagis lx'sus quani adjutus esl. El idco pro-
Accarun : unde iratus Dominus per proplietam con- phelico ore corripilur, et de ejus morle vicina illi

dicjuu ci respondil. praidicitur. Iliiic per Isaiain dicitur : < Et tnin dixe-

(Caj-. I.) « Pr.-cvaricalus est autem Moai) in Isracl, rint ad vos : Quaerite a Pythonibus et a divinis, qui

I posKiuam morluus esl Acliab. Ceciditque Ocliozias stridenl in infanlationibus suis, nunquid non popu-
I per cancellos coenaculi sui, qiiod habcbal in Sania- Uis requirct a Deo suo visioncm pro vivis a morluis?

I riii, ol a^grotavit; misitque nunlios dicens ad cos : Ad legcm magis et ad lestimonium. Quod si non
I llc, conBiilite dcum Accaron, ulrum vi-
Beelzebub, dixerint jiixta vcrbum hoc, non erit eis matutinalux.
I vere qiieam de infirniitalc mea hac. Angclus aulein Et transihit per eam, corruet etesuriet. Et cum esu-

I Doinini loculus esl ad Eliam Thesbilen , dicens : rierit, irascelur, et maledicel regi suo el Dco suo.
I Surge el ascende in occursum nunlioruin regis Et suspiciel sursum, et ad terram inluebilur. Et ecce

I Saniariae et dicos ad eos : Nunqiiid non est Deus in tribtilalio et tenebrae, dissolutio, et angiislia, et ca-

< Israel , ul eatis ad consulendum Oeelzebub deum ligo persequcns , et non poleril avolare de angustia
« Accaron? Quara ob rein haec dicit Dominus : Dc B sua {Isa. viii). » [Ex Isidoro.) Miilit rex inipios diios

1 tcclulo super quera ascendisti, non descendcs, sed qiiinquagenarios, cuni subdilis sibi militibiis, ul exhi-

< morle morieris, clc. » Mortuo quoque impiissimo heant Eliam, qui divino igiie consiiiiipli siint. Ter-

rcgc Achab, impius h;eres ei succcssit, filius uliquc lius autcni missus salvatur. Qninquagcnarius nam-
cjus Ochozias, de quo Scriptura narrat quod fccerit qiie numcrus confessio poenitentia! est, quo declara-
nialum in conspeclu Domini, et ambulaveril in via tur rcmissio pcccalorum. Judx'i ergo nolenlcs Chii-

palris siii et matris su;r, el in via Jeroboam filii Na- stuin Deiim esse perfeclum, nec principem |iOCnitoii-

iialli, qui peccare fecil Israel. Scrvivit quoquc Baal Ivx, dicniit ad eura : « Quinqnaginla annos nondum

ci adoravil eum, el irritavit Dominura Deuni Isracl habes, et Abraham vidisli {Joan. vui) ? > Ili in fuluro

jiixla oinnia qu;e feccrat pater cjus. Scd non diu pro- divini ignis inccndio exslingucnlnr. Terlius aulciu

rpcre egil, quia pcr canccllos coenaculi sui, qiiod quinquagenarius, quia convcrsns ail fiJcm Trinila'

liMbcbal in Samaria, cecidil, ct a'grotavil; niisilquc tis, pocnitenli;B sacraincnta cognovit, indulgenliaiu

nunlios ad Beelzcbub, dcum Accaron, ut consulcrent mcruit.

eum ulrum vivcre possel de hac infirmilale. Cui CAPUT II.

cuin Elias, nunliis snis obvians, de morle vicina re- De raptu Eiuv prr tnrbinnn in cceluni, et de postula-
spondisset, inisit ad euin qu nquagcnariura principcra tione Elisci ifua postulnvit dupliccm spiriluin Klia:
in se fieri. Miraculum Elisei in Jericlio, ubi invo-
cuin niilitibus sibi subjcctis, ut cuni adduccrcnt. Sed
cavit Dominnm et convertit aquas in dulcedinem
his igue coclesticonsuinptis, iteruin inisil aliuin qiiin- et de pueris qui Eliseo conviciubanlur, et proptcrea a
quagunarium, qui simiiiter cuni suis combustus est. duobus ursis laccrati sunt.
Misit cl terlium, quLreservalus esl. (Cap. II.) < Faclum cst autcm , cum levarc vcilcl

Itaque rex islc populiim Jud;coruin , ct raaximc < Dominus Eliain pcr lurbincm in ca;liiin, ibalElias

principcs significat, (lui pcccalis ct viliis dcdili, vcri- < cl Eliscus dc Galgala. Dixilquc Elias ad Eliscuni
lalein a se rcpcllcbant , iino persequchantur. Uiide « Sedc hic, quia Dorainus inisil mc usque in Bethcl.

legitur in Evangclio, quod < miserunt principcs cl < Cui ait Eliscus : Vivit Dominus, ei vivit aiiiina

Pharis;TM iniiiislros, ut apprchciuIcrcMit Jesuin {Joan. < lua; (inia non deroliiuiuain tc , clc. i {ExGiego-
xii). > Et ilcin : < Qu;iM'eItaiit crgo cuin apprclicn- rio.) Qiiid cst, quod Elias ad ((1*11101 raptus dicilnr?
dcrc, cl ncino misit iii illuin maiius, qiiia nomluin ISiinqiiidnain cuni adhuc in hac carne corruptilili
vciicrat hora cjus; ct fugil in monteni soliis orarc positura ad illius suinm;« quietis sinuin anle resur
(Ibid.). El iterura : < Cogitaveriiiit, ait, ul inlcrlice- reclioncra asccnsioncniqtie Domini crcdinuis os>o

cuin. Jesus crgo jam non iialani amliulal.at pcrduclnin? Sedalindeslca [nin aercnni, a\\\u\ lelho-
reiil iii
d
apud Juda>os, sed abiit in rcgionein juxta desertuiu rcuiu. Cuilum quippe aororiin lornu proxinunn esl,
In civilatcin , (puc dicitnr Eplncni {Joan. xi). » Do- undo ot aves coeli diciiuus {Matili. vi. viii) , quia c;>s

mns ergo Oclu)zi;« Synagoga est Jud;eoruiu , (jiuv volilare in acrc vidomus. In caiuiu ilaipio aeroiun

legalihus pnvccplis ipiasi canccliis caMiacnli undi^ine Elias suhlovatus ost, nt in socrolaiu qiiam.lam lorr.o

circnmdala cral. Scd sicut Ochozias pcr canccUos rogionciu ivpenle dnccrelur, nhi iii niagna jam car-

quibus tueri dcbnil riicns a'griludinoni niniiain iii- uis ct spirilus quieie vivorot, quousque ad finoni

cnrrit , ila ol populus Jn(l;vorura, logis custodi.uii iniiuH redcal, ot morlis doMtum solval. Sulilovalui

cgrcdiens , in l;inguorein dcspcrabiiem peccatorn;n uanupie Eiias, .\scoiisioiiom Doniini(ara dosignavit.

CCCJdil- Ubi quia divina pr.csidia dcrcli(piil , salulis Ilie ciiini morleui (!islulil, luin cvasil. Kcilcnipun
 2*5 IJ. RADANl MAURl AR^HIEP. MOGUM. OPERUM PARS '
I.
22i
autem nostcr quia .lon disiulit, siiperavit, eamquo A stuIaiKli Elias noster, cum in Evan;?olio dicil •
. lC
resurgendo consumpsit, et rcsurroctionis suaj glo- liio,ct dal.itur vol.is {MattU. vn). Ei ilcm •
. Poiiie'
r.am ascondondo declaravit. Notandum quoque esl
inquit, et accipiotis, ut gaudium
vestrum ^it plenum
quod Eh.s u. cu,-ru legUur ascondisse, ut videlicet {Joan. xv.). » Ilac c,g„ f.Jucia accepta , a Domi o
apcre„,onstrareiu.-qu..homopu,usadjuto.ioege- poslulal Eliseus, l,oc cst, populus Cl..1olia,ms
bat aheno. Per angolos quippe illa facta et ut
ostensa L
sunt adjumeuta, qu.a nec ad coelum quidem
f.at ^pi.itus Cl.ri.li duplex eis , hoc c su^l
ae.eu.n gratia Spiritus sancti in ..en.issio.e
utique 'pecc.t
per so nsccndc^re potcra,, quem natu,-. suoe
iur.rmi- rum et coUatione virtulu.n.Redomptori itur nos
tas gi-ava!)at. Redemplo,- autem ..osler non curru qui non hahuit peccatum, neque
«
non angelis suhlevatus Icgitur, quia is qui fcccrat
,
poccatum fecit,'
nec dolus inventus eslin ore cjus l Peir. n),
ojnnja, nimirum super omnia sua virtute
( , re-
fei-ebatu,-. missione peccatorum non eguit.
Opera aute.ii virtu-
Illuc enim revcrlchatur ubi e,-at, el inde redibat tum in Spiritu sanclo fecit, sicut ipse
in EvangoliO'
uhi romanebat , quia cum per humanilatem dicit Judieis
ascen- c Si ego in digiio
Dei ejicio diemo°nia,
:

deretin coelum, por divinitalem ct

terrain pariler piofeclo pei-venit in vos legnum Dei {Luc. xi). . In-
continebat et ccelum. Sicut autem
Josoph a fiai.-i- scparabilia
iiau-,-^.i;a..,u..,a sum
sunt igitur opera
ig.iur sancta Trinitatis, id
^ sanctse
s ^cn hl, s /r
hnsvr^nrlih.c {Gen. xxxv.,) ,
.
vend.t.onem Rodemplo- ^ est Patris, et Filii, et Spiritus
sancli, Ve.ilate atte-
r s ,,oslr. f.gurav.t
,
s.c Enoch t.-anslatus (Gcn. v), stante, qua. ait : , Quia qu«, Pater
alque ad coelum ae,eu,n Eiias
facit, ha^c eadem
sublevalus, Ascon- cl Fihus similiter facit {Joan. v). , Et Aponolus
sione,n Dominicam designavit. Asoensioius sux Do- Hffic, inquit,
« omnia operatur unus alque idem Spi-
minus p^v-enuiitios et tesles habuit, unum antc legem, vitus, dividens singulis
p,outvull(/ Cor. xu).
alium sub lege, ut quaniloque . Bene
venirct ipse, qui vera- quidcm postulat Ecclesia ut Spiritum duplicem acci-
citor coclos penclrafc poluisset.
Umle el ipse o,-do piat Chrisli, quia et reraissione
in eorun. ul,'aque suhleVatione peccatorum indiget,
per qua^dam incre- qua non eguil Chrislus,
menta et munere virtulum, q1,a&
distinguitur. Nam Enoch Iranslatus, Elias ex plonitudine sua per Spiriliim sanctum t,'ibuit
vero ;td coelum suhvectus esse memoratur,
ut veni- Christus. Qui ascendens
« in altum captivam duxit
retpostmodum qni ncc translatus, nec subvectus
,
captivitalem, dedit dona hominihiis {Ephes. iv);
coelum 3elhereums!ia virt-.aepenetrarct, .
qui nohis illis videlicet hominibus qui spem suam f.rmiier
iu se credentibus carnis
quoque munditiam largi,o- in illu.n ponunt. Hinc est quod Elias dicit ad
tur, et sub eo per Ell-
inc.emenla temporum virtus ca- seum :

stitatis excresceret. Jn ipsa quoque cuim.i

»^'" vjuu^uc eorum t,-ans!a
uansia- i Si
&, videris
v,(ler.s me, quando tollar a te,
te erit libi
fih! nnnd
quo4
designaverunt, et in se ipso, qui ad coslum ascendii, quis rectDe fidei oculos in illum ponat, ut credat fi-
Domi.ius ostendit. Nam Enoch quidem uxorem et deliter passionem, rcsurrect.onem el ascensionem
filios hahuit, Elias vco ncque uxorem neque filios ejus ad Patrem, petiiionis suae
fructum non capiel;
hahuisse legilur. Pensate e,-go
quoir;odo per ince- qaod subsequens ratio designat.
menla c,-cverit munditia castitatis,
quod et per Elias enim, secura comitante Eliseo, ad aquas
translatos fauiulos, et per
ascendentis Domini per- Jordanis veniens, « tulitpallium suum, et involvit
sonam potenter ostendiiur. Translalus
namque est < illud, et percussit aquas, quse divisae sunt in
En.ich per coitum genitus, et
per coitum generans. utramque parlem,
Raptus Elias, per coitum genitus,
< et transierunt ambo per sic-
sed non eliam per < cu!i!. I. Cumque Elias raptus esset, Eliseus levavit
coitum generans. Assumpius
est vero Dominus ne- pallium Elire, quod ceciderat ei. » Reversusque stetit
qut per coitum generans, neque
per coilum genera- < super ripam Joi-danis, et palllo Elise, quod ceci-
lus. Quaeritur aulem quoiuodo Eliseus, cum suus
< derat ei, percussit aquas, et non sunt divisae.
mag,sler Elias locum postulandi Et
offerret, duplicom < dixit Ubi est Deus Eha; etiam nunc?
spir,ium Elia) postulavcit,
:
Percussitque
cum Dominus dicat in d aquas, et divisae sunt huc atque illuc, et transiit
fc-vangeho jj
: « Non est discipulus supor magislrum, « Eliscus, etc. » Quid significat pallinm Elije, nisi
perfeclus aulem omniseril,
si sit sicut m.igister Incarnalionem Do.nini, per quam Redemptor
ejus {Luc. VI). , Cujus nosler
petitionis myslerium si con- lethifluvium disrupit, nobisque transitum ad vitam
siderolur, non importuna , sed necessaria postulatio prapai-avit? Hoc cigo pallium Eliseus post
essc decernitur. trans-
ilum Eliai rctinuit, quia fidem Incainalionis Ch,'isti
« Dixit ergo Elias ad Eliseum
: Postula quod vis Ecclesia post ascensionem ejus ad coelos reservavit,
ul facam tibi antequam lollar a te. Dixitque Eli- per quam praesenlis vitae fluctus transire salagit.
seus : Ohsecro ut fiat spirilus tuus duplex in me. Sed sicul Eliseus pccutiens pallio fluvium, aquas
Qui respondit: Rem dimcilem postulasti. Atlamen non divisit antcquam dixit « Ubi est Deus Eliai :

si videris me, quando tollar a le , erit libi quod etiam nunc? » et sic pccussit aquas, et divisfe sunt,
petisti. Si aute,n non videris,
non erit. » Quem ita Ecclesia, nisi per invocationem nominis Domini,
eni,n in hoc loco .significat Elias,
nisi caput noslrun,, virtiites ullas facere non potest, quia, sicut ipse
Dominum scilicct
Rede,npto,em? E: quem Eliseus, dixit, « Sine mc nihil polestis facere {Joati. xv). i
liJsicorpnsojiis, quod e.st Ecclcsia?
Dat locum po- Nihil cst enim hu,nanum studium, nisi adsil adju-
25 COMMENT. IN LinUOS IV nrXIM. - IN I.IH. IV. 2iG

irium (Jivlmim. Undc et Aposlolus di.xit :'« Dcus A Ivloin, coiilra Moab. CoiisuUiisqiic ab eis Eliseus

>l, qiii oporatiir iri riobis et vcllo cl pcrticcrc |tro piopiioia, post alia h:ec siihdidil, diccns :

nvd voiuiitalc {Pliitip. ii). > Et Proplicta ad Doiiii- « Kacitc aiveuin lorrciitis liujus, fossas ct fossas.

im ait : « Iri te iiiimicos iiostros vcutilalMmus, el in t H:cc eriim dicit Dominus : Non vidcbilis venliiin,

jiniiie luo speriiemus iusurgcritcs in rios, clc. > < ncqiie phiviam ; ct alveiis isle rcplcl)itur aqiiis,

'««/. xr.iii.) ct l)ii)cti.s vos, ct faiiiili.i; veslra", ct jiimenta ve-

« Dixcruiil qiioque viri civitalis ad Eliscuui : slra. 1'aruiiiquc lioc cst iii conspcctu Dumiiii, iii-

Ecce Iiahitatio civitatis liujus optima esl, sicul tu siiper tradet etiam Moab in marius vestras. El
ipse, domine, pcrspicis; sed aquac pessim:c suiit, pcr'ciilietis ornricm civitalern munitam, ct omnem
et lcrra stcrilis. At illc ait : Allcrtc riiiiii vas uo- uriicm cicct;im, el uuiver.sum ligiium friictifL-rum
vum, ct mittiie iii iilud sal. » Postulabat Liiscus a siKcidotis, cunctosque foiilcs aqiiaruiu oi)turjI)i-

)pul() ul aquas Jcricho stcrilcs ct nialigiias sana- tis, et omuern agrum egrcgium opcrictis iapiiii-

;t. Accepit vas novum ficlile, ct jccit in co sal, et f bus, elc. » Qiiid ergo significanl tres isti reges
:;mcrsit illiid in iluuiiiic, et slatim in flumiue aquai coutra Moab helluiu gerciitcs, nisi rectores fidclium,
inat;c siint. Quo facto pruinuiitiai)at proj)hela quia qiii pcr saiicl;c Tiiiiitalis fidcrn coiitra mumli prin-
Vcrhuin caro ficrct, ct hahitarct innobis (Joan. i). » I{ cipcm ct conlra popnlum cjus, hoc cst pliilosophos,
ide in similitudiiicm Vcrl)isalcm, id est, sapicntiain Ii;i!rcticos, schisiiiaticos, alque omnes iiiiqiios t cuin
fdit iri vas fictilc; in corpus scilicct humanum, et sculo fidei atqiic armis spirilualii)us {Eplies. vi) »

iiiiiittcns iii aquam demcrsit. Qiiod qiiidcm sigui- coiifligiint? Moab crgo, qiii de iiiccslo est, ct intcr-
cal);it, quia omiics popiili, ([111 siib figiira aqu;irum pictaliir de patre, bcne illis convenit, ad qiios Domi-
1 toto muudo stcrilcs craiit, pcr Chrisli Incarnalio- iiiis dixit •
< Vos de di.ibolo patre cslis, ct dcsidcria

em fccunditatcm ct bcncdictiouem accepluri es- palris vcstri vultis facere {Joan. vrii). > Hi crgo ad-
:nt versaiilur Ecclcsia;, partiin miiiis, parlim pcrsecu-
« Asccndit autcm iude Eliseus in Bclhcl. Cumquc tionilius, parti:ii dolo ac falsis (iclioiiibus; sed pcr
asccndcret pcr viam, piicri parvi egrcssi siint dc Chrisli virliilem, qiii capul csl{i(;piili Cliristi;iiii, sii-

civitate, ct illudel)ant ci dicentes, Ascendc, calve. perantur atque elfugantiir; qiiilms ait piophela Do-
Ascemle, calve. Qui cuni rcspc.visset vidit cos, et iiini : < Facite alveuin torrciilis liujus, fossas et
malcdixit cis in noiiiinc Domini. Egressiqiie sunt fossas; non videhilis vculum ncquc pluviam ; et al-
duo ursi dc saltu, cl lacciMvcrunt cx cis quadra- vcus iste rcplcbitiir aquis; ct hiliclis vos, et familia;
giiila ct duospucros, ctc. t Eliseus quoqiic pro- vcsti'ic. » E(ce prophcla Domiiii populo siti faligalo
licla (sicut saepc diximus) figuram Christi gcssil. C pcr inii-aculum laclurn a Domiiio consulit; sic ct pro-
iciiique vocabulumistud srt/H,sDo»ii/a' inlcrpretatur. phetica dicla consiliuni prscbent fidelibus, qualiter
alus autcm Dei qiiis cst aliiis, iiisi Fiiiiis cjus, qiii spiriiuali doctriiia silim suam exstirig.iaiit atipic ani-
t Salvator ubiquc vocatur? Parvuli vcro illi illiiden- "uim reficianl. Jubcl crgo fossas lacero iii torrcntis
)S saluti Dei, id est , Elisco, Jud;coruni hahueie alveo, el ila prvdicil absquc venlis el pliivia aqua-
lersonam, qui ad cnicem Domino Salvatori suhsan- riiin largit;iiem. Quid cst fossas in alveo torrentis
ahaiit, qui diciiiit : «Ascciulc, calve; asceude, cal- facerc, nisi piofuiid;i mysteria in sacris Scripluris
c, » quia in Calvari;e loco Christus ascciisurus erat bono studio qii;crcrc? Quse alisque pliivia ct venlo
I crucem. Quod vero conversus inale(!ixit cis Eli- acjua rcplciilur, quia s:cpe absipie huiuauo solatio
eus, ct exicrunt duo ursi dc silva, el intcrfeccrunt sapicntiam confert suis invcstigalorihus polcntia di-
iiadragiula diios piicros blasphcmanies, ilaetChri- viiia. Unde dicil Joannes Aposloliis i Non necesse :

lus post passioiicm cl rcsurrectioiicm ex mortuis, habclis ut aliqiiis doccal vos, sed sicut unclio ejus
ostquam asccmlit iii cados, sicut Eliscus asceiidit doect vos dc omnibus (/ Joaii. 11). 1

II Bcthcl, idest, in domum Dei, convcrsiis malcdixit Unde bibunt homincs cl jumeiita, id est, doclii-
uiUcis, ei quaiiragcsiino secuiido aniio Ascensionis nani accipiuiil iiigcmosi quiquc el simplices. Qiiia
u;c imuiisit duos ursos de silvis gciilium, Vcspasi:i- »pianliiin idouea cst anima accipicnlis, taDlum ibi
lum scilicct ct Tilum,qui cos crudcli stragc dcjcce- iiiveiiict documciitiim su;e salutis. Scquitur:
unt. « Pariimquc hoc in couspoctu Domiiii , insuper
CAPUT HI. i ctiain Moab in manus vcslras. » Non enim sutTicit
5<' bcllo liium rajum, id est, Jud(r et Israel alque scrvis Dci ahiliia mysteria scirc, quinetiam dcbent
tdom, contra regcm Moab, el de victoria collala ca aliis pnvdicarc, ct t contra.liccntcs ca ic 'argiierc
eis a Douiino.
(
iil. i) ; » tpiibus promissa cst ccita do hosic viclo-
(V.w. 111.) « Porro Mesa, rcx Moab, nulriebat pe- ria, i ut pci-cutianl omncm civiiaicm muniiain el
coia imilla, cl solvebat rcgi Isracl ccnluin niillia oiniiem urbcm elccLam. » Civitaies munitas et omncs
1 agnornm, cl cciilum millia ariclum ciim vcilcri- urbcs elcctas, possiimiis sircularcm prudeiiiiam iii-
hus siiis. Cuiiiqiic morluus fuissct Achab. pr;cva- tclligcrc, in qu;i niaxime philosoplii el h;ciclici C(m-
I
ricatus (»st fu;dus quod bahcbal cum regc Isracl, ndiml. H.c crjjo por pr.edicalori^s saiicli Evangclii
I ctc. » Igilur post hiec, bcUum gerchalur pcr trcs suhvertcntur, undc dicit Apostolus : « Arina niiliii»
'cjjcs, lioc cst ivgcm Isiacl, rcgciii Jiida cl iTgcm noslra' iion carnalia , scd polcnlia Dco ad dcstru-
 :

227 B. RABANI MAURI ARCIIIEI'. .^IOGUNT. OPERUM PARS I. 2-2g

clioncm munitionum, consilia ilcslruentcs, ct om- A CAPUT IV.

neni alliludincm exlollcnlem sc adversus scicntiain
De eo quod Kliseus niulierem in benedictione ilei et
Dei, cl in caplivitatcm rcdigcntcs omncm iiitcUe-
creditore Hberavit, nec non et de muliere Sunamilidc
clum in obscquium Chrisli, cl in promplu habenlos cujus (ilium Eliseus resuscilavit ; de pulmento
ulcisci omncni inohedientiam // Cor. x ). »
amaro qnod Eliseus pcr immissio)tem farina indul-
(
cavit, deque oblalione viri venientis ad Eliseum.
« Universa ligna fructifcra succidcnlur. » Non illj,

ligna, qiioc faciunt fruclum honuin, sed (puc inorli- (Cap. IV. )« Mulier aiitem qua^dam de uxoribiis
forum gencranl paslum ,
quaj radiciljus divini exa- < prophetarum clamabat ad Eliseum , dicens : Ser-
minis succisa, pal)uhim ficnt ignis aeterni. « vus tuus, vir mcus, mortuus cst, el tu nosli <iuia
Cuncliqiie fontes aquarum oblurantur, cum hsre- « scrvus tuus fuil timens Dominum. El ecce credi-
siarch*, siniul cum suis scquacibus, pcr catholicos t tor vcnit, ut tollat diios fiiios meos ad servien-

doctorcs damnaiitur. t dum sibi. Cui dixil Eliseus : Quid vis ut faciam
El omnes agri egrerjii lapidibus operientur , cum « libi? Dic mihi, qnid habes in domo lua? Al illa

vemistas locutionis h;icrctic;ic alque philosophicaj « respondit Non habeo ancilla tua qui;Iquam in
:

analhemalis pondere obruetur ; niliil remanebil in « domo mea nisi parum olei quo ungar. Cui ait
,

terra Moub, nisi muri lanlum fictiles, hoc cst, falsai " « Vade, pete mutuo ab omnibus vicinis tuis vasa
ratiocinatioiies fragilium doctrinarum, quse a fundi- < vacua non pauca, et ingredere et claude ostiiun
bulariis, id est, sanclis praedicatoribus Ecclesiae « tuum cum intrinsecus fueris lu et filii liii , ct
circumdatff', maxima cx parte refutantur, ct .id iii- « mitte inde in omnia vasa hDRc, ct cum plena fiie-
hilum redigiintur. Quod autem Moabitai, orto sole, « rint, tolles, etc. » {Ex Gregorio.) Quid pcr hane
ex adverso aquarum, videre contra aquas rubras, mulierem, nisi sancta Ecclesia designalur duoiuni
qu isi sanguineni gladii- exislimaverunt , dicentes populorum , id est, Judaici et genlilis quasi diio-
,

quod Ires reges, qui conlra se venerunt ad pugnam, rum filiorum mater? Qua; prius ex pcrverso opcre,
invicem se occidissent, ct sic delusi sunt, ita et consentiendo callidi spiritus persuasioni qinst
,

phiiosophi verbum crucis Chrisli stultitiam existi- quemdam peccati iiummum a creditore acceperat, cl
manies, derident passionem Christi, et Ecclesiae duos, quos in iide genuit, amittere tlmebat filios.
niartyrium dementiam exislimant. Sed (secundum Sed prophelae verbis, id esl, Sciiptunc sacrac pnie-
Apostoluin ) « quod stullum est Dei sapientius est ceptis obediens, ex parvo qiiod habebat olei vacua
honiinibus, et quod inhrmum est Dei fortius est vasa infundit, quia dum ab unius ore doctoris p^ii-»
hominibus, quoniam prudenlia carnis mors est, pru- „ vum quidera araorem divinitatis multorum vacu.TC
dentia autem pax (/ Cor. i; Rom.
spiritus vita et mentes hauriunt, exuberante gratia, unguenlo di-
VIII }. i ( Ex Uieron. ) Ad probandum autem quod
vini amoris usque ad suramum replentur. Eliam
Moa:; iii praisenti loco super philosophorum intelli- nunc multoruin corda, qiiae prius fuerant vaciia
galur superbia, de quibus dicitur : a Perdam sa- vascula, ungucnlo Spiritus plena sunt, quce ex paii-
picnliain sapientium, et inteiligentiam intclligenlium
cilate olei solummodo infusa videbantur. Qiiod diini
reprobabo [lsa.\\\x;lCor. i), t pauca de prophelis aliis alqiie aliis datur, el ab auditoribus fides acci-
cxempla explicanda sunt. Amos loquilur « Haec di- :
pitur, erepta mulier, videlicet sancta Ecclesia, su!)
cit Dominus Super tribus impietalibus Moab, et
:
creditoris sui jam debito non tenetur.
super qiiatuor non adversabo eum, pro eo quod Facla est autera quaidam dies
< , et transihat El;
coiiibussii ossa regis Idumex' in cineres {Amos ii).» « seus per Sunam civitatem. Erat autem ibi mnliei-
Vereenim quidquid in saiculo dogmatum perver- « magna, quse lenuit eum, ut co i.ederet panciii.
soruin, quidquid ad tcrrciiam sapientiam pertinel, Cumque
! fi'equeiiter inde transiret, divertebat ad
pulalur esse robustum, hoc dialeclica subveriilur, eam, ut coraederet panem. Mulier
« » ergo isla,
cl instar incendii, in cineres favillasque dissolvitur, quae prophetara hospilio suscepit, bcne potest origi-
ut probelur nihil, quod putabatur esse fortissiinum. nera insinuare popuh Israelitici, qiia; fuil in patriar-
l^
Sed el Isaias supcri)iain Moab argnit dicens : « Au- chis. Unde sicut isla Eliscum prophetam, ita et illa
divimus contumeliam Moab, coiitumeliosus est ni- Dominum prophetarum hospilio suscipere meruit.
niis. Superbiam ejus aiisluli [hai. xvi). » Jeremias Nam Abrahara et Sara Ires viros juxta convallem
quoque contra oinnes vaticinans nationes, proprie Mambne siiscipere ct pascere meruerunt (Gen.
loquitur ad Moab Quod confidebas in munitio-
: «
xviii). Huic crgo mulieri, non habenti filiuni, pro-
liibus tuis (Jer. xlviii). > Et post pauca : « Habes phela proinisit dicens :

fiduciara in gloria tua. » Et iterum : « Quoniam di- « In tempore islo et in hac eadcm hora, si \ila
citis fortes ramos. » Ac deinde : < Juxta est dies < comes fucrit, habebis in utero filium. Cui illa rc-
Sioab, ut veniat , cl maJilia ejus nimis. > Et mani- < spondit : Noli, quffiso, domine mi, vir Dei, noli
fcslius dicit : i Quoinodo contriius est baculus glo- < mentiri ancilte luse. Et concepit muher , et pcpc-
riosus, virg.i magiiificcnliae? t Et ilerum : < Coalri- « rit filium in lempore, ct in hora eadem, qua dixc-
lum est cornu Moab. » Ha}c autcm dicunlur sub no- < rat Eliseus. s Ilis quoqiie sirailia Dominus ad Abra-
mine Moab, ut stulla sKcuIi el in coelum semper , ham retiilit, dicens : « Reverlens veniam ad te tem-
ferens m.il;iiaconterat;ir. pore isto, vita comite, cl habcbit filiiim Sara uxo)'
:3 COMMENT. LN LlliilOS IV IIEGLM. — LN LIB. IV. 230

iM {Gen. xviii). Quo audilo, Sara, risil posl osliuni A mr lcslimonia cjus , in loto corde cvquirenles eurii

bcrnaculi, occullc tliceiis : Poslquani coiiscnui, cl (

I'sat.
' cxviii), » in pra;senlia Domini Salvatoris sem-
jminiis nicus vclulus esl, voinplali opcrani dal.o? pcr vivuiil.

isilavil a itcin Doiiiiims Sarani, siciit piomiscral < Eyrcditiir pucr i:i ;ign;m, ut colligrit berbas

cl iiiipicvit qusc ioculus csl. Conccpitquc et pe- < agrcstcs, quatcnus inde coqual pulmenlum ; invc-
,

tcmporc quo prajdixe- nilqiic qii:isi vitcm silvcslrem, el collcgit cx ea co-

;ril filium in sencclute sua «

< locyiilliidas agri. Qii:is concideiis in ollam pulmen-

il ci (iiccns. »

« Igiuir postquam crevrt piicr, laclus dolore ca- < tum facil, »cum (luis littcnc Icgis iiilenlus, vel

pilis, iii mcssc circa meridiein dcfuiictus est. » philosophicanim discipliiiarum sludiosus, pastiiin

poslquam in .^gypto de- vcrbi qu;crcns, aniariludincm lilter:e legalis, vel

mn populus Isracliticus ,

ct pcr Moysen in dcscrluni cduclus ,

Doiniiii mortiferiim (piiddam iii pliilosopboruin libris inve-
•evil,

igiic ct in caiigiiic, qmindo lu- riieiis inteniiiscct vcritali cvaiigelicu', ct iii olla
)ccm audicrat in ,

animo ad idolo- cordis sui coquens tale puiinentum, hoc est, docu-
ine scienlia; dcbuil iIliislrari,mox
meutuin pra;parat ad refeciionem audiloribus siiis.
iriam recurrcns, niortuus esl {Exod. xix, xx).
Dicit ciiim Apostolus : < Lillrra ciiiin occidil, spiri-
i Et ait Eliseus ad Ciezi, puerum suum : Accingc
B lus aulcm vivilical {IlCor. m). > Lt ilem : i i'ru-
lumbos tuos, baculum incum in maiiu lua,
ct tolle
dcnlia, imiuil, carnis mors est. Prudentia aulcin
cl vadc. Si occurrcrit tiiji lioino, non salulcs cuiti.
spiritus, vita et pax (/{om. viii). > lioc ilacjue sen-
El si salulavcrit tc quispiaiii, noii respondcas illi,
lieiites ridelcs populi uiortcm in olla exclaiiiant, cuni
cl poncs baculum super facicm pueri. » ( Ex Gre-
talem doclrinani, quabi dcccplioiitiii aiiiniarum, de-
)rio.) Quid aulcin significat, quod puer ab Elisto
tcstantes vocifeiaiitur. Sed, juijciile Elisco, lariiia in
issus cuin baculo iion rcsuscilal pcr semctipsum,
ollam millilur, cum scientia spiritalis in talc condi-
;ruin Lliscus veniens, scque supcr moituuai slcr-
mentum inlroniillilur, ut, cxclusa omiii amaritu-
ins, alque ad cjus nicinbra se colligcns, huc illuc-
dine pravitatis, paslus indc lidclibus pru;paietur sa-
iie deanibulans, et in ore mortui septies aspirans,
lubris
jiic ad rcdivivam luccm protinus per miiiistcrium
< Vir autem quidam venit de Baalsalisa, defcrcns
impassionis animavil , nisi quod auclor liumani
< viro Dei panes primiliarum, et vigiiili panes bor-
;iicris Deus, qiiasi morluum pueruii! doiuit , cum
< deaceos, el frumcntuin novum in pcra sua, etc.
kStinctos nos iniquitatis aculeo miseratus aspexit?
Dcnique vir dc Daalsalisa vcnire dcscribitur, defe-
quia per Moyscn lcrrorcm lcgis protulit, quasi pcr
rciis viro Dei panes primiliarum, el viginli panes
lerum viigam misil. Per legcm quippc virgam
C hordcaccos, el Irumcntiim novum in pcra sua. Quem
cus lenuerat, cum dicebat
autem niclius viruni istum accipere possimus, quam
Si quis ha;c vel illa feceril, morle moriatur. »
coctum sanclorum Patrum, qui virtute aniiiii et bo-
peccati igitur morlc limor nos suscitare non va-
noruni opcruin pollciit? Qui bene dc Baalsalisa vc-
lil, scd ad slntum vitu; aspirala mansueludinis gra-
nisse dicitur. Baalsalisa cnim liabcns lertium inter-
a crcxit. Sed pucr cum liaculo niortuum suscitare
prctatur. Rccte ergo de Baalsalisa est qui ternarium
1)11 valuil : < Quia, » l*aulo attestante , < niliil ad
numcrum in ciodulitatc el coufcssionc sancta; Tri-
jrfccliiui adduxil lcx. > Ipsc auleiii per semclipsum
nitalis scrval. llic vcio vir viio Dci paiies primilia-
Buiens, et super cadavcr humiliter sterncns, cl su-
rum offcil, cuni llcdempiori noslro pcr gialiam
er exxquanda sibi moriui inembra sc collcgit,
libros de origine cie.au-
cjus iiispiratus olTcrl
uia < cuin in foriiia Dci cssct, iion rapiiiain arbilra-
r;iriim compositos. Olfert viginli paiics hordca-
is cst csse sca;qualcm Deo, sed sciuctipsum exiiia-
ccos , hoc cst, Dccalogum legis iii Mnysi et pro-
ivit, forniam servi accipiens, in simibtudinem ho-
plictarum sciiplis coniprcliciisuiii. Ollcrl liumciiluiii
liiium factus, cl habitu invenlus ut homo. t
novum iii pcra sua, cum Novuin Testamciilum posl
t Ilue illueque deambulabal , > quia el Judieam Mcdiatoris nostri adventum iii sancti Evangclii cl
ixta ct longc posilas gcntes vocat. « Siiper inor- ^ aposiolurum scriplis profe t. Jubel cr^o Liiscus
lum septics inspiral, » quia per aperlioncm diviiii noster miiiistris suis, sanclis videliccl pr;edicalori-
umcris graliaiii scptilormis Spiritus in pcccali bus, ut haiic oblalioncm populo lidclium dispcii-
lorte jaccntibus aspirat. « Moxque vivens crigilur,» seiit, id Cbl, ut, sccundum illud Evangelii, < de tbcv
uia is quem lcrroris virga suscilare iion poluil, sauro suo, velut scriba doctus, iii rcgiio cadoruiii
icr ainoris spirilum puor ad vitam redit. profiiaiit iiova ct vclcra [MdttJi. xiii), » quaiciius

< Eral aulcm famcs iii terra, cl filii prophetarum^ pabiilo verbi divini rclicianlur. Quod myslcrium ia

habilabant coraiii eo. Dixitque uni de pueris suis : Evangclio iteralum legimus, cuni iii fraclione • quiii-

Pone ollani grandem, ct coque pulmeiilum filiis (juc panum, quinque niillia hominum {)laith. siv),

pnq»lictariini, clc. » Eral, iii(|uit, famcs in lerra, et ilciii, < scpleiii paiiiiin, (pialuor millia hominum.
loii famcs uli(iuc paiiis, iicc silis aquie, sed audioiuii saliala cssc comnicmoraiilur, < ct salialis luiLis,

rcrl)um Domini ^.liiios viii). Et (ilii proplwtarum cum collcgcrunl diiodecini cophinos sive sepieiu
halniabant coram Elisco, cum lilii sancloruni pnedi- sporlas fragmcntoruiu ( .l/a{(/i. xv),>quia iiullus

catoruiii, < ipii ambulanl in lcge Domini, et scrutan- cst (lui sacraiiicnia Sv.ripluia; diviu»; per oiniiia c-
 251 B. RABAiNl MALRI AUCllIEP. MOGUNT. OPERLM PARS \.
m
perc posslt, qiiin sihi salialo stipcrcrit jiixla vcrbum A salutis suoc c.iusa couveiiiclaiit, (ju.isi blaspliemiam
Duiniiii. cxistiniaiilcs, vcstiinciila sua scimicbanl, sicul in
CAPLT V. Evangciio principcin saceriloluin, auuila Clirisli
De Naaman Syro, cnjm lepram curavil Eliseus iii pra^tlicationc, fecisse lcgiinus {Matlh. xxvi) ? Scd
nomine Domini. licet icx Israol in lali aiulilu i)crtiinescat, laiiicn
(Cap. V.) Naaman, princeps militiai rcgis Syrise,
« piophcla Dci quos ad sc niigrassc cognovcrat, ail se
€ erat vir magnus apud dominum suuin, ct hoiiora- pervcniie suatlcbal, dicens :

9 tus. Per illum enim Dominus de.lit sahUcui Syriie. « Vcnial ad nie, ut scial essc prophetam in Israel,i
s Erat autcm vir forlis ct divcs, sed leprosus, clc. i>
quia Dominus nustcr « quos pracscivii , bos el voca-
Isle auicin Naaman, qui princcps militiu; rcgis Sy- vit, ci qiios vocavii, illos eljuslificavii
( Rom. vni).i
ri;e csse dcscribitur, qucin mclius signilicare po- < Vciiit Naaman cuin cquis ct curribus, et
ergo
lcst, quain populum gcnlilem, qui in orbe iriquadro « slclit ad ostium domus Elisei. Misitque ad euiii
per virtulcm bcllorum principatum gcrebal, ac rc- I Eliscus nunlium dicens : Vade ei lavare scplies
riim dccore fnicbatiir ? quod in nominis ejus intcr- « in Jordanc, el rccipiot caro tua sauitalcin atque
pictatione exprimilur. Intcrpictalur autcm Naaman « mundabcris. Iratus JNaanian rcccdebat, dicciis :

(lcciis, sive comniotio eorum. Scd iste vir, licct fortis ^^ « Putabam quod egrederelur ad me, et slans invo*
et dives fiierit, lainen leprosus esse memoratur, <i carct iiomen Domini Dei sui, et tangerct manu
(juiaquamvis per polentiam regni ac rerum abun- « sua locum lepra;, ct curaret me. i> Venieiis qiii-

daniiam dominari viderelur, tamen pcr crroris ne- dein genlliis populus ad domum Elisci noslri, san-

(luiliam ct idololatriaj lepram f(]edus apparuit. clam videlicel Ecclcsiam , missum ab co nuntiuni

€ Porro de Syria egressi fueranl latriincuii, el consilium accepit, ut sc in Jordane seplies lavaret,
captivam duxerant de lerra Israel puellam par- el sic sanitalem rcciperet alque mundareiur,
€ quia
« vulam, qua3 eral in obsequio uxoris Naaman. Quae per angelicos praidicalores Dominus dicit : « Nisi
ait ad domiuam siiam Utinam fuisset doininus quis renatus fuerit ex aqua ct Spirilu sancto,
j :
non
« meus ad prophetam qui cst in Samaria ! profeclo potesl introire in regnum Dei {Joan. lu). » El ilcm j

< curasset eum a lepra quam habet, elc. > Lalrun- « Qui crediderit et baplizatus fuerit, salvus erit. Qiil

culi quippe deSyria, qu;ie intcrprctatur swfc/mnVas, vcro non crediderit, condcmnabilur {Marc. xvi). >
cgressi sunt, cum cupiditate ducti , et diversis ne- Jordanis itaque aquse sacrum baptisma sigiiificant,
gotiis impliciti, sperantes in incerto divitiarum, gen quia in eis Salvator nosler baptisma nobis conse-
tiles per totam terram vagibantur. Hinc ad terram cravit. Quod aulem Naaman
, indignans de tali re-.
venicnles caplivara niulierculam duxerunt. Quae in C sponso, lavationem aquse JordaniciC despexit : sim-
caplivitate posita de propheta in Israel testabalur, plicitatcm significat rudium, qui spiritalem non po-
qiiia fama de Isracl per ncgotiatores genllum Irans- tucrunt inteliigere eincaciam, quia « animalis homo
lata in tolo orbe curiositali bominum, quam uxor non percipil ea qua; sunt Spiriius Dei (/ Cor. n). i

Naaman significat, verum prophetam et salvalorcMi « Cum crgo vertisset se, et abiret indignans, ac-
omniiim in Judsea manere palefecit. « cesserunt ad eum servi sui, et loculi sunt ei : Pa-
« Ingrcssus esl ilaque Naaman ad dominum suum, « ter, si rem grandem dixisset libi propheta , ccrte
« et nunliavil ei dicens : Sic et sic locuta est puella « facere debueras ; quanlo magis quia nunc dixit
de terra Israel, > cum hi, ad quos notilia verbi Dei « tibi : Lavare et mundaberis? Descendit ct lavit ia
pervenit, eis qui sibi praisunt, suggeriint scientiae « Jordane septies juxta sermonem viri Dei, et resti^
spiritalis magnitudinem. « Mittit rex Syriae litteras < tuta est caio ejus, sicul caro pueri parvuli et ,

« ad rcgcm Isracl pro salute servi sui, > ciiin prima- « mundatus est. j Bcne ergo
Naaman meliori
servi
tus gentiuin audiens Deum esse in Israel (quia « no- consilio illi ad perliciendum mandalum propheliciirn
tus in Judaja Deus, in Israel magnum nomen ejus pcrsuaseruiit ,
quia saipeDominus juniori revelat
{PsuL Lxxv] 8 ) saliitisuorum pra^vidcns, Icgationcm quod melius cst, et, secundum Pclri vocem, « per-
in Judajam miilit, ut pcr apostolicam doctrinam ^ sonarum acccptor Deus non esl sed in oinni geiile ,

Salvaioris fidem accipiat.Unde Cornelius ccnturio Qui l'"iet Deum, et operatur justiliam, acccptus cst
de Caesarea in Joppen ad Petrum misit {Acl. x,) et iHi {Acl. x). » Abiit et lavit sepiies juxta sermoncm
Paulo per visionem vir Macedo apparuil, qui eum viri Dei ; et restituia est caro ejus, sicul caro pueri
exhortabatur, ut veniens adjuvaret eos qui erant in parvuli, quia munJatus aquis baptismatis per invo-
Macedonia, sicut in Actibus Aposlolorum Icgitur calioaera septiformis spiritus quisque rccipi. l sani-
{Aci. XVI ), talem, et adinnocentis vitae infantiam redigilur ut
,

« Cumqiie lcgisset rex Israel litteras, scidit vesti- vitae selerna; ingressum percipcre mereatur. Unde
« mcnla sua, ct ait, Nunquid Dcus cgo sum, ut oc- ipsa Veritas suis discipnlis ait : « Nisi conversi fue-
« ciderc possiin el vivificare? » Quid significalrex isie rilis, ct eiriciamini, sicul parvuli, non intrabilis in
Israel, qui, audila legatione Syriae de salule a pro- regnum coelorum {Matlh. xvni). »

pheta Israel quserente, expavii, nisi sacerdotes, Scri- Denique « revcrsus Naaman ad virum Dei cui»
bas el Pharisaios, rcctores Judaeorum ,
qui conside- « universo comilatu suo, venit ct sletit coram eo,
rantes quod undiqueplebes adRedemptorcm noslrum « ct ait : Vcre scio qiiod non sil Deus in universa
 2'r> COMMEM. IN LlimOS IV RiXiLM. — LN LliL IV. 2.-4

« lerra, iiisi liiiluin iii fsr:ici. » H;nc ost oniin (•allio- A ligiiiiin (insupor nl) FAison projfictum revorsum cst
lit:i piof(!Ssio, ([110(1 « Dnus .AIiialKiin, Deiis Isaac ct il:i eti:iiii cum inipios Ju.lu;ospercorpiis opeiat;i
pr;e-
Deus Jacoi), non est Deiis inortuorum , sed vivcn- scntia Cliristi, taminam iiifructiiosas arbores, ckmIc-
tiiiin (Mallh. xxii), » ci;ioniam omncs (iii genlium ret, qiiia de iila Joannes dixeral, . Ecce seciiris ad
(I:riTionia, DoMiiiiiis ;iiiIimii cuilos fecit (Psfil. xcv). • i:i lices arhonim posita est {Malih. iii), . interve-
El ut ciincl:i liic l);»plismalis scires sacrainenla pnc- niente passio:ie, corpns ipsiini (l.^soruil, alfpu! in
nionstrata, in (pio aljreniintiaieSataii3cac(idem Dei profunda descendil, rpiod i,, scpullura
dcpositum
confileripnedpimur, negat sc Naaman ultra diis la.i((uam ad manuhrium spiritu
mleunte, resur-ii'
omnia Domino serviturus.
alic.iis litatuiiini, soii p.;r Aliler, fcrrum in manubrio donum intellectus^in
Partem quo(pie lerne sai,cl;e secum lollerc gandct, corde est. (Kx Crryorio.) Ligna vero pcr hoc
c;ede-
quia haptizalos oportel Dominici quoque coiporis rc esl, prave agenlcs increpare, quod noninmfiinm
parlicipationeconhrmari. d.im (hixc agitur, dum lapsus van;e glori;c in
accc
. Dixitquc Giezi puer viri Dci Pepcrcit Dominns pia eadem scientia non
:
vilatur, ferrum in aqua per
. mciis Naaman Syio isli, iit iion acciperet ah eo ditiir, qnia ex dissolnio opere intelligenlia
faliia.ur"
« qiKc :iliiilii. Vivit Domiiius, qiiia curram posl ciim Qiiam profccto intelligciiliam ad hoc novimiis diiri
et accipiam ah eo aliqiiid. » Posl ha^c autem nar- B ut anle dantis oculos ex l.ona deheal aclione resli-
rat Scriplnra quod Gie/.i piicr servi Dei concupivc- lui. Uiide et recte is qui fcrrum aniiscral clamahal
rat de piicimiis qiias pneirKitiis Syriis homiiii Dei Hen! heu
«
!
heu ! Domine mi, hoc ipsum niu-
ct
ohtdlcral, se.l, eo nolenle ali([ui(l iiide recipere, ipse tiio acceperam.
« . Ilahent cnim hoc elecli pro-
pcr mendacium tiirpitcr ac([iiisivi(, qiiod siius ma- piiiiiii, si qiiaiido eis in sua scicnlia fiirlive van
r
gister per fidem acciperc renuit. Giezi qiioque, qiii gIori;e culpa siihr(>pit, ad cor vclociler redeant,
el
inlerpretatiir pra-ruptnm videns, sivc vallis visio, si- •i;'i<l-Iiii(l in se anle districli Judicis oculos
dami.a-
gnilicat Iiidaicum populnm, qui aliquando Puer Dvi, hile iiiveniimt, lacrymis
inseqnuntiir. Qiii n.Mites non
pi()I)h(!la altestanlc, vocah;itur, siciit Osce dicit soliim caule inspici.mi qu;e
:
mala commisenmt, sed
i 1'uer Isr.icl, et dilexi cum [Ose. xi). t Sed post- ex accepio mui.ere qiue red.lere cliam
l.oi.a flde de-
qiiam spreto Evangelio, et crucifixo Filio Dei , se- bucrant, qiiia nimirum lanto sc .nmplius peccatores
nii;lipsiim de tali dignilalc in foveain avarili;c prai- sciaiiint, (|uando cx neglectis honis, qua? agere po-
ci|)iians, ciipidilalem scciitus est lerrenain, quam tcrant, dcbilores tencnliir. Recle crgu qiii ferrum
filii Dci }»er haplismum rcnati spreverunt per sen perdil claiiial IIcu hcu
, : . ! ! heii ! ct hoc ipsiim
lenliam juslijudicis Dei, lepram enoris, quan» cre- mutuo acceperam ; . acsi dicat : . lllud per dissolu-
denles deiiosiicrant, ipse
inse sihi conscivit. Ncc
N(>c nnn
non pi
et
*^ lini.Pni nr^„i;.Tn„.: .«
lionem ncgligcnti;c pcrdidi,
.: i: .... . .

quo.l ul per bona opera

oinncs qiii post l)a|)lismuin , ct <;iiicii.laliorem vi- reddercm, exgratia crcdiiorisaccepi. . Sed nunqiiam
tam, ad prislina vitiu rcvcrlunlur, sordilms, quihus Deusment(m» d.'seril, qii;c i,i p.>C(^atis se veracilcr
se ertulos sperahant, iterum implicili involvnnlur. agnoscit.Unde et mox Eliseiis veniens lignum deor-
Uiide scripium esl 1 Canis reversus :ul vomilum sum
:
miilii, et ferrum in siiperncicm atlulit, .(uia vi-
siiiini. et siis lola voliilahro sic
iii liiti; slullus, qui delicetRcdcmplor noster, pie nos respicicns,
cor pec-
iler;it siulliliam suam (// Peir. 11; Ptov. xxvi). > ealoris liumilial, cteam,quam amiscrat, InleHigen
C.\PUT VI. tiam relbiinat.
De filiis prophclanim coiiquercnlibiis pro angustia «Lignnm mergi(,et ferrnm inMiperficicmaltnlit, .
loci, el (le revocalione feni ab aqiia pcr Eliseum. quia vi(l(;licet Redemptor noster,
el cor elatiim iii
(C.vf. vi.) < Dixerunt aiitem lilii |)io|)Iietarum
ad cogilatioiie huniiliat , el s.cienliam rc|)arat.
Und;;
t Eliseum : Ecce lociis, in qiio hahilamiis coram te, heiie alia (ranslalione dicitiir, qiiod
confrcqii lignum,
i angustus est iiobis. Eamus usque ad Jordanein, et alquejrt(7rtn7, ctsic ferrum SK.sf»///.
Ligniim nam-
lollant singuli d(i silva malerias singiilas, ut
«
;edi quc confringere cor ah elalione conlererc. Li-
est,
hccmusnol.is K.cnm balnlandum. Qu\
« ibi a.l .lixit,
p gnum ad ima j;ictare esl, elatum cor in co?nilione
< lle. Et ail unus cx illis •
Veiii crgo cl lii ciim S(M' ui (liximns , pi()pn;e infinniCKis humiliaie. Atqi:o
1 vis luis. Ego veniam. Et abiit cuineis.
Respondit :
fcrruni :ul superliciem re,ii(, qiii:i ad usuni exercila
« CmiKiue venissent ad Jordanem, c:«debanl ligua. tionis |)ristin:v inlclligenli;e rccnrrit.
Igiiur qiioniari
• Accidit auleni nt ciim unus niateriam succidissel,
donum iniellcctus, qiiod at^cipilur, vix cum totdini-
« cadorct fcrrum securis iii aqiiam. Exclainavilque
cultalihus ciislodi.ur, curandnm valde csl , ne oli )

« ille. Etait: llen hcu hni Domiiie mi. El bnc

! ! !
tor|)(\il; cnrandum ne inciiaii.me o|)eris, viiio ela-
« ipsuni mntiio a(ci>i)eram. Dixil anlcin bomo Dei : lionis evam^scat. Sancli naiiKnie viri ininimc exsul-
« l'hi cccidil? Al ille monstravit ci lociin». Pncsci- lanl, cum cognoscunt qu;v faciiinl. Sed ouin faciunl,
« dit ergo ligmim, cl niisit illiic, nala\ilqn.> fernim. qu;e cognovenmt clsi iiiieIlig.>ndo largius congau-
« Et ait Tolle. Qui cxlendit mannin,
:
e( liilit illii.l, . dciil a miincrc largilDris , iiKrreuics tanien conside-
etc. Il;ec ita.iiie aclio bciie Redeinplori noslro i;int dehiium opcris, tit videliccl aciione pcrsolvanl
convenit per signilicationem. (/•.> hidoro.) Cnm igi- qno;l cis piUMOgaium csl in cognilioiie. Slulliis
tiir securibus ligua de ligno ferrum cx-
c;c..lcreiilur,
iianKiiie csl dehilor, i(iii gaudens pecunias muliias
siliens, in profimdum nnniinis meisiim cst, al«|uc iii aceipit, et lemous qiio rodderc dolieal noii atloiKlil
Patrol. CI\.
8
 n. RABVNI MALP.l ARCIiirP. MOGUM. OPFJlUM PARS I. sr.o

iiioderatiii- ;>ulem hulilia accipicndi, qnando solerli A cnialur el projicialiir ab cis (Mallli. \), qu:ilo»ns

providenlia eliani conslilulum tempus reddendi co- inliiiliis siiperi)i;e el m;iliii;c oi)lureliir, el ociilus sa-
i-ilatur. nx ndei ac siiiiplicil;ais aperialur. Unde dicit Apo-
CAPUT vn. stolus : « Si qiiis inicr vos vidclur sapiens csse, slul-

Dc eo qnod rex Syriw iinidiabalur Eliseo. liis fial ul sil sapicns (/ Cor. iii). >

« Rcx autcni Syrire pugnabat coiilra Isracl, consi- « I)ixit(iiie rcx IsraeladEliseum, cum vidissel cos.
c liiinujue iniit cuni servis suis, diceiis : lii !oco illo « Nuiiquid pciciiliaiii eos, Pater mi. Et ille ait : Non
« cl illo ponainus insidias. Misit itaque vir Dci ad « percuiies. Ncquc cnim cepisti eos gladio, aul ar-
« regem Isracl, diccns : Cave, nc transeas in iro « cu tuo, ul percuiias ; Pone paiiem et aquam corain
i loco, quia ibi Syri in insidiis suiit. Misit itaque ex 1 cis, ulcomedantet liihanl, et v;\daiit ad Doniiniini
« Israel ad locum, quein dixerat ei vir Dei, ct prai- « suum. » Posiqu;:m ergo Eliseus hostes in Saina-
« occiipavit cum, el obscrvavit se ibi, » elc. Quem riaii! aiJdiixit, uon eos occidi perniisil, sed confeclio-

congruenlius liic rex Syriaj, qiiain poteslalcm signi- iiein magnain ciboriiiu illis pncparans diinisit iii

fical lerrenam, qux Sfcpe siiperbc scntiens poptilum pace. El Sauluin diu conlra slimulum calcitrantcm

Dei, lioc est, filios bicis persequilur? Sed ipsi per priinum Doniinus caecavil; deiiide scientia spiril;!li

Klisei Domini vidclicet noslri doctriiiam iiisidias iiii- " magnifice rcplcvil, adque pr;cdicandum Evaiigcliuin
iuiiorum praecavere edocentur, ut est illiid : « Esto- suuin in gcnli',us dircxit {Act. ix) ; nobisque pr;ecc-
te, iiiquit, prudcntes sicul serpentes, et siinplices pit, ita diccns : « Diligile iniinicos vcstros, et bcne-
sicut columke {Mattli. x). s Et ilcm : « Cavete au- facitc bis qiii vos oderunt, ut sitis lilii P,;tris veslri,

leni ab bominibus {Ibid.). t Et alibi : a Allendilc, qui in cocUs est {Mallh. v). >

nit, a falsis prophelis (3/f(«/(. vn).ii llocquippe agiio- CAPUT Vlll.

sccns inundana potentia ipsum proplielain interfi- De fatne facta in Samaria propter obsessiouem Bena-
cere disponil, cum Cbristiini in cordibus electorum dad rr{jis Syria', et de libera ione mirabili Israeli-
exstinguere fcslinat.
turum per ijratiam Domini.

« iiisil ergo illiic rcx Syria; cquos ct currus ct « Faclum cst aulcni post lipcc, congregavil Dcna-
« roiiur exercitus. Qiii ciim venisscnt nocle, circuin- < dad rcx SyriLC universum exercilum suum et
« dederiiiit civilatem. » Omnis crgo, qui in ncquiliae i ascendit et obsedii Samariam. Faclaque esl famcs
armis confidens Cbristi famulis insidias praparat, « magiia
Samaria, » elc. Narrat Scriptura quod
in

nocte perfidiae cxc;ccalus, bcllum conlra Ecclesiam Bcnadad rex Syria; ohsiJeret Samariam. Facia au-
gerit (em fanie, aniicli;s cst populus valde scd, Doiiiiiio ;

Consurgens aulem diluculo ininister veri Dei ^ miseranlc, rovclatuin est Eliseo verbum Domini, et
« egressus cst; vidilque exercitum in circuitu civi- pracdixit populo solalia fiitura, ita diceiis :

« talis, nuniiavilque ei dicens : Heu ! heu ! Domine (Cap. VII.) « ILiCC dicil Domiuiis : In l^mpore hoc
« mi, quid facicmus? » etc. R;iec senlentia denolat « cras modius siinihc uno slatere eril, el duo modi-,
illos qui proplcr pusillaiiimitatein cordis siii, poenas « horuci slalere iino in poita Samaria;. Qiiod cum
verenlur corporales. Cui propbeia respondit : « Noli < noii crederet uuus de ducibus, super cujiis iiianiiin
i timere. Pliircs enim nobiscum sunt, qiiain cum « rex incumbcbal homini Dei ail: Si Doininiis feocril
« illis. j El Salvator discipulis ait : In nuindo pressu- « etiam catarac!as in coelo nunqnid polcrit esse ,

ram babebitis, scd confidite, quia cgo vici nuiiidum « quod loqncris? Qui ait: viJebis oculis luis, el inde
{Joan. xvi), Et itein : « Nolite , inquit, timere eos « non comeaes. » Poiest hoc loco Bciiadad cum suo
qui occidunt corpus, et post hsc non habcnl quid fa- exercitu diabolus mystice accipi, qui corda iniquo-
cianl vobis ;
quin potius eum timele, qui potest el rum per Jnvidiam contra Ecclesiam bellum gererc
animam ct corpus iicrdere in gehennain {Malili. x). » cxcltat. Sub hoc quidcm rcge suiit modo falsi Judau

Et Peiro Dominus in passione sua ail : « An pu- de qiiibus iii Apocalypsi scripluin csl : « Qui diciinl
tas, quia non possum rogare Patrein meum, et ex- se Jiidicos esse, et non sunt, sed sunt synagoga Sa-
hibebit mihi plusquam duodecim legiouesaiigelorum D tanae {Ap^e. ii). t Sub hoc rcge sunl pagani, sunt el
{Mullh. wxi^U iKxrelici. Facla ergo perseculione ab antiquo lioste
« Cumqiie orassct Eliseus , ait:Doniine, aperi pcr lales allligiiur populus Dci ,
qui cst posiius in
1 oculos ejiis, ut videat. Et aperuit Dominus oculos Saniaria, hoc est, iu cuslodia legis divins!. Filqiie
« pueri, et vidil. Et ecce mons plenus equorum et famcsvalida, cum non permittitur docloiibus libere
« curruum igneorum in circuitu Elisei. » Et valde verbum Dei pncdicare. Scd Elisco rcvebinie boc ,

necesse esl ul Eliscus nosler aperiat oculos cordis est, Redemplore nosiro per Evangeliuin judicaute,

uostii, ul consideremus et cognoscamus « quia « salus, V qua; « peccaloribus loiig(!esl(/'5a/.c\vin), »

omnes, qui confidunt in illum, nou confundcnlur timentibus Deum prope esse dignoscitur. Dicil ciiiiii

(Psal. cxxiv). » Dominiis noster ad servos suos : « In tenipoio boc

« Porro Eliseus oravit Dominiiin, dicens : Percute, cras modius simike uno slalere ciit , el du;) mo;iii

« obsecro, geiilem hanc cu;ci:ate. Percussitque eos lior.ici slalere uno in porta Sainari;c. » Quid enim
« Douiinus ue viderent juxfa verbuin Elisei. t Do- mo.iiiis simila!, nisi pcifcctam mcnsuram divina; sa-
iium ergo illis csl quos oculus suus scandalizal ut picnli;c, qua; cst in Novo Teslamento? El quju duo
 2r>7 COMMKNT. IN L1!5K0S IV REGUM. ~ IN LMJ. IV. ?3s
jno Jii Iionloi, nisi scionliam lcgis el prophetarinu si- A him eievangelistamfccil (Malth. ix); . apparuii(,ue
giiincaiit? (|iii coiiipaiantiir slalcie uiio, lioc cst, fide post rcsiirrcctioncin suaiii pnino Maria; Magiiaiena;,
calliolica. i lii porla Saniaiiu; : t iii inx-iiicalioiic, de qua cjeccral scplein (Jicinoiiia. Il!a vidcns niinlia
videlicel apoblolica ,
per (|uaiii iiilralur iii Eccle- vit hi., qiii ciini
eo fucrant lugenlibus et ne.ili!,us
&iaiii. {Marc.wi). Porro duccm illum super cujus mannni
« In lcnipon;, incpill, lioc cras modius similaj iiiio rex incubiieral, el proplictie verbis difndcbal, con-
« slalcre crit. t Ac si dixisscl : Ccssanlc lurljine stitiituin ad porlain, < conculcavit liirba ih iniroilii,
pcrscculionis, qii;e fit lioclic, dabil Doniiinis cras, i el morltius esl jiixla quod hjcutiis fncrat vir
Ijoc esl, teinporc futiiro, <iuielen» et Iraiuiuillitaleiii, « Dei. » Dtix isle lypuni lcnet Scribirum ct l*Iiari-
II' pra;(licatio Evaiigclii perfecte crcticnlibus coiii- sa:oruin, qui, haijcnles claveni scicnlia; , ncc ipsi
plcaliir. Fiiit cnini lciiipoie passionis Doniinicu!qua.>,i introicriinl por fi.iciii in Ecc.Iebi;ini calholicam, cl
fanics vcrbi Doiiiini, cum apostoli, reliclo eo, oni- cos qni iniioire voleuant inipe^iiveiant. Au qiios
iies fiigcriint (Maith. xxvi), el doiiii se propler nie- ipsa Vcritas ail : « Vu; vobis, Soribie el Miarisiii
luni Jud;coruin incliiscruiil. Et ileruin scriplum csl: hypocriuc, quia clauditis rognuin caloruin anle ho-
« Qiiia ncmo palain de illo ausus esl loqui {Joan. inines. Vos cnim noii inlralis, nec introetintes sini-
vii); B sod rcluccnte dic resiiricclionis j;uii adcral '^ lis iiitroirc (Mallh. xxiii). » Qucin conculcavil lurba
liMipus (pio coiiiHcs Cliristi illuin viJeiitcs vivcie, ct in porta, inutilitcr ante osliiiin lidei stabal, el grcs-
poslinoiliim ccolos ascenderc, pcrcepla Spirilus san- sum iiilrocunliuin inipodiebat. Lmle n;erilo concul-
cii grali;i, libcre vcrbuin Dci pr;e(licabaiit tain Ju- calus, hoc cst, cxamiiie jusli judicis damnatus,
pcr-
d:eis qiiain eliam gciilibiis (Jo^ih. xx); et inipletuin pclu;is inilletiir in tcncbras. Nam et Dominus iii
cst illml Isaix valiciniuin Qiiia scissa; sunt Evaiigelio ait Si sal cvanncril,
: «
iii de- : « ad iiiliiluni valct
scrlo aqiia>, cl lorrentes iii soliliidine, cl qu;e crat ullra, nisi ul millatur foias, cl conculcctur ab ho-
jirula, in slayiiuiii ; ct siliens in fontcs aquai uni. » miiiihus (Matth. v). i

Liidc Doininus per ipsuiii propliciam loquens ait : CAPUT IX.

(hai. Lv.) tOiiiiics siliciilcs, voiiilc ad a(juas, ct qui De luutione Jehu in regem.
n'Ui liabclis aigcntiini, properaie, cinile
cl coineditc. (C.vp. IX.) « Eiisous aiiloin proj)!ictos vocavit uniim
Vcnito, emitc absqiic aigcnto ct absque dc
ulla com- « liliis piopbclarum, el ail ilii : Accinge luinbos
mulationc viiinin ct lac. Quare appcnditis argentum tuos, et tolle lenticulam olci
« hano in inaiiti lua.cl
non panibus, ct laborein vcslri:in iion in saturi-
in
vadc
« iii Ilainothgalaal. Cumque veneris illuc, vi-
tale? Audilc, audientcs me, el
comedite bonuai , el « dcbisJehu filium Josaphat, lilii iNanisi, ct ingres-
dcleclabilur in crasbiludinc.aniina vestra.
Inclinalo
^ s:is suscitabis
« cuni de inedio fialrum snorum, cl
aurem vcstram, ct venileadme, audite , et vivei < introducos in interins cubiculiim, lcnonsqiic lciiti-
anima vcstra. rcrliirbatis hoslibns, cl in
»
fugam « culam olci, fundcs supcr caput, cl dice.-. Il.oc di-
vcisis, subjungit Scriptura qiiod iiuatuor viri Ic- Dominiis Unxi
,
« cit : le rcgem super Isracl, » otc.
prosi abierinl iu c;istra Syroruin,
cl nulluin ibi re- Dchinc rolerliir in hisloiia liac U.-guin qiiali.cr Jclui
IHMientcs roinedcrinl cl bibcrint, ablatisqiie
iiide au- Doniinus ordiiia vciil, ad oxslirpan Jaui (loinuni Aoliab
ro cl argcnlo ac veslibiis ct absconsis,
poslca coni- cl sacerdolcs Baal inlcrfioiendos. Q:ii
ei pcrcussii
piincti in civilatcin Iioc anniinliaveriiit,
alqiie saliilis Joram roseiii Israel, et Ocho/iam rcgcm Juda, cl Je-
liiijiis iii(Iici;i pr,cs;iicrint.Qui cigo siint Icprosi isli , /.a!)cl iinpii.s.^imaiii ivginam de julalio iii Jezraliel
nisi qni variis viliis dcdili , vcl diversis crroribus I)r;ocipil;iro fooit. John ciiiiii typice poiost dc>ignare
impliciti, (ajJiiatein cx inlcriia
pcste educcnles, gentium piincipaliiin, (jiiom Doniinus ao Uedeniplof
oslenduiil in cutc. IIos Doininus s;cpe
convcrlcns ad nosler deslinavil, ul in saciiloga civilale qu;v pro-
lidein, ct niundaiis ab crrorc el vitiis, verie s.lulis jihclas ot ijisuin Deiiin prophclarum occidil,
el apo-
nuntios c/rccit.
stolos cjiis iiorsccuta csi, jiuiida cxcrcorel,
ol ;cinu-
Iiigrcssi igiiiir K^prosi in
»
castra Syrorum coin lalioiic jusla i^ciiiiicrcl, atquc sacerdolium vanuin,
« cdcrunt ct biberunl.elaurum alquc argenluin D
iiidc qnod posl Chrisli advculum inaniler habucrat, div
« asport;ivcruiil, ciiin dcsp(>cti isliiis
» inundi nicdiia- slrueiol, lomithimque subverteiet, ncc non et im-
lioni pliilosophia; opcram dantcs, ct scnsus suijtilila- piani Synagi.gaiii, (jiue sanguinoin sanoloruin
lcin ctloculiimis senipor
venustalcm ao^iuirunl , uncio Ec- siiiobat, do ic^ni cuhnine pr;ecipilarci, ac reclorei
usibus bene inslrucli deserviro
clesi;»'
possinl ; fre- ipsius iiilorliccrci.
qiicnicr crgo talibus Dominus el
iiigciiii aonmen, cl CAPUT \.
vcne sapicnti;c donum largiuir. Qui
b. nc quaUior IJc tnr.ninide .ithaliof iHiitris Ochoiiit regis.
esse mcinorantur , ut qualuor
Evangcliorum eruJi- XI.)
lioiie
((.'..w. « Alii.ilia vcro, inalcr Ocbi>ii;o, vi«:cii5
inibiiti, in qualuor mundi paries voritalcm
« inorluum liliuin suum. suriexit ei interlcoit onino
pr;i>(iiccnl. Lcgitur cnim in Evangclio
quod Dominus « seiuen reginm. i Soiiuitur hio hislori:i (ju.e Allui-
cuin puldicanis cl pcccaloribus
inaiulucaret, et mu- malris
iier <,u;i!
liu; 0cliO7.iae regis lyraimidem coinmoiuoral,
crat in oiviialo pccoatrix
laoryniis cjus ri- qv.x \iJciis morumm lilium suuiii, surrcxil ct in-
prol pedos. ot capillis suis lorgorel
, ol ungucnlo lcrrccil onijo scmcii rogium.
mici,i, Lnc. vu). .Mallh;vum ox
puUicano ap;,slo- S.\I J-s ha,
i filia rosis Joram, soror Oclio?i.r.
 .

m n. RABAM MALRI ARCIIIEP. MOCUNT. OPERIJM PARS I. 240

« Joas filium Oclinzi.T tollons, fiiral:i osl do nicdio A sunt, ad illud ([uod de divisione lurke dicium esi
« filioruni icgis, (|ui inlorri(io!;ar.tur, et uMtriccni veniamiis, cirjiis roi ralio talis est. {ExBeda.) Eraiit
* cjns de tricliiiio, ct ah.scondit euin a facio Atlialix*, aulcin sorles viginti qiiatuor ct saccrdotum el levi-
« ut non Eratque cum ea in domo
interficcrctur. tariini eljanilorum, qui per lolidem scptimanas sibi
* Domini clam sex annis, > quia Josaba uxor erat ex ordine succedercnt, sabbato iiova turma intrante
JoadsR pontificis. Alhalia igitur hxc, qure seinen ad oiiiciiim, ct post sabbatum ca quic proxinia se-
David e-KSlinguere moliebatur, et rcgiam stirpcni ptiniana ministravcrat domum ledeunte. Sed hic
delere, bene impictalein exprimit Synagogx\ qusc ponlifex propter nccessitatcm augcndi circa novum
per nequiliara mentis seminis David, hoc est, Chri- regcm exercitus, et eos qui inlrandi septinianau)
sti iusidiatrix erat, et odiiim conlra eum semper in ordincm habebant, suscepit, et illos qui jam suam
cordc gerebat. Quoe aliquando regnare videbatur seplimanam ministrando implevcrant, ne abircnt,
cuin legis caercmonias temporaliier observabat. In- retinuit. Qui alios quoque Levitas de cunctis uibi-
terpretalur autem Allialia temporalis Dnmini. Sed bus Juda, simul et principes familiarum Isracl,
Josabae slrenuitas inlerpretatur saluritas Domini, id missis in hoc centurionibus, Jerosolymam congre-
est, Ecclesia!, in qua vcrae sunt delicioe. Servalur gaverat, ut Verba Dierum nai rant {11 Par. xxiii)
Joas, qui interprelalur memoria Domini, Christus B quos educiuros filium regis tali ratione distinxit,
videiicet, in quo memovia est nominis Domini, ne ut omnes qui impleverant sabbalum, et egrcssuii
per crudelitalem ssevienlis hostis interimatur in erant in duas divisi partes, rcgem in interioribus
cordibus electorum : magisque nutritur in domo alrii locis armali circumstarent; reliqua vero mul-
Joada pontificis, qui dilectus Domini sonat, de quo litudo, id est, hi qui non erant de siirpe Levi, ex-
Patris vox ait : i Itic est lilius meus diiectus, in quo leriores atriorum januas contra furorein regina;,
niihi bene coniplacui [Matlh. iii, xvii). i Cujus do- si quid forte adversi moliretur, cuslodirent; porio
imis est sancta Ecclesia, ubi. in fide electorum ma- hi qui nuper ad sabbatum venerant, sacerdotes, Lc-
iiens quotidie facit augmentum corporis sui (7 Tim. viiae et janitores, in tres divisi p rtes, domum regis,
ui), doiiec tempore judicii sceplrum regni el poten- id est, palatium obsevvarent, ne vcl hoc regiiia,
liam adversus eos extollat qui eum deprimere cogi- collecto exercitu, contra regem defenderet ; serva-
labant, et inlerfectricem sanclorum selernis depu- rcnt et porlani habitaculi scutariorum, per quam
laverit pcenis {Apoc. xix). de templo ad palalium descendebatur, sicut infra

CAPUT XI. dicitur. Duxeruntque regem de domo Domini, et

De Joiadu pontifice quomodo Joas filium Ocliozice vcnerunt per viam port» scutariorum in palaliuin,
;

regem conslituit. ^ ct sedit super Ihronum regium. Ubi et porta Sclreff,

{Ibid.) < Annoaulemseplimo misitJoiada,et assu- et domus Messa, quye cum porta scutariorum nomi-
i mens centuriones et mililes, et introduxit ad se in nantur, esse videnlur. Scularios autem tutores regis
« templum Domini, pepigilquecum eis foedus, etadjii- appellat, testantc libro Paraiipomenon. Qui cum
* rans eos in domo Domini, ostendil eis filium regis, Roboam scuta serea pro aureis fecisse cominemoras-
« et prseccpit illis dicens : Iste est sermo, quem fa- set, adjecit : « Et Iradidit illos principibus scutario-
« cere debetis. Tertia pars vestruni inlroeat sab- rum, qui custodiebant veslibulum palatii (/7 Par.
« bato, et observet excubias domus regis; tertia au- xii). I In quo videlicet libro dislinctius hcec cuncta
4 tein pars sit ad porlam Sur, et tertia pars sit ad replicantur : « Tcrlia pars vestrum, qui veniunt ad
i porlam quae est post habitaculum scutariorum, ct sabbalum, sacerdolum et Levilaium et janiiorum,
i domus Messa. Duai vero par-
custodielis excubias eiit in portis. Tcrtia vero pars ad domum regis, ct
« les e vobisomnes egredicnles sabbato custodiant tertia in porla, quse appellatur fundamenli. 0:iine
I excubias domus Doniini circa regem, et vallabitis vero reliquum vulgus sit in atriis domus Doiiiini,
« euin habentes arma in manibus vestris. Si quis nec quisquam alius ingrediatur domum Domini nisi
« autem ingressus fuerit sepla templi, interficiatur. sacerdotes, et qui minislrant de Levitis. Ipsi tanlum-
« Erilisque cum rcge inlroeunte et egredienle. Et
D modo ingredianlur, quia sanctificati surit; et onine
« fccenint centuriones juxta omnia, quce prajcepe- reliquum vulgus observet custodias Domini. Leviiaj
« rat eis Joiada sacerdos. Et assumenlcs singuli vi- autem circumdent regem, habentes singuli arma sua
« ros suos, qiii ingrediebantur ad sabbatum cum liis (77 Par. xxiii). t Quod sequitur de eodem « Pio- :

€ qui egrediebantur e sabbato, venerunt ad Joia- duxitque filium regis, et posuit super eum diadema
« dam sacerdotem. Qui dedit eis liastas ct arma ct testimonium; > in diademate insigne capiiis re-
« regis David, qua; erant in donio Domini. Et.stele- gium, in lcslinionio designat decrela legis Dei, qui-

« runt singuli habentes arma in manu sua, a parte bus, quid agere rex debeat, qualiter vivere, pricci-
« {empli dextera, usque ad parleni sinislram allaris pilur. Dcnique in libro Verborum Dierum apertius :

« ctxdis circum regem, » elc. Ha;cautem quoniodo « El iniposuerunt, inquit, ei diadcma, dederuntqiie
facta sint, et in quibus locis, si quis ea, quas supe- in manu ejus tcnendain legeni (7/ Par. xxiii). i

rius de alriis donius Domini dicta sunt, bene com- Et raagiiaj ulique erat salularisque prudentise; ei.

inemoraveril, ila intelligere potest. Sed ne faslidium post tyrannicai impiaeque necein rcginae, suceedcnte
facianias Irclori , bis omisr,is, quac jain exposila iii rfgiiiim filio rcgis legitimi, cum ipso regni liabitii
o/,i COMMi:.NT. l.N LIIJKOS IV UKCLM. - IN LIIJ. IV. 2i2

simiil (lis(;ii»!iii:i lcgis Dci servanda coinniillcictiir, A «luia hujc csl iiitcntio cleclorum, qui pcr fidom iii-

iil (jiii sp, |)r;L'l:iliim |W[)iilo regcndo viderel, ipse se grcdiuntiir Ecclesiam, ut ad ajtciiiam l)(,'alitiidincnj,

regeiidum divinis legihiis siih^li deljcre nienunissel. quain dextra siguilicat, pcrveniaiil. IsUic crgo mil-
liiiit saccrdolcs ,
qiii ciistodiuril osriiim lcinpli,
CAPIJT XII.
Hludio Juittdd' jwnlificis in reslauralione templi. ouiucm pccuiii;iin qii:e defcrtur ad lcmplnm Doiiiiiii,
Dc
(Cap. XII. « Di.viUiue J(>:is ad sacenloles : Omiiem ciim pr;cdic;itores sancli, qui servanl inlroiluin fi lei,
I

I |»!euiiiainsancloniin,qiiye allala fiicril in tenipliim oireriint vola fideliiiiu iii viTbis cl in operibus, el iii

I Domiiii a pra;tereuin.il)us, qii:c oirertiir pro piclio Ecclcsia rilc prccibiis coiniiiciiilanl Dco.
« .\sccndcbat scriba rcgis et ponlifex, efrnndi!-
t :iiii!ii;e, el qiiam sponlc cl aibitrio conlis siii in-

i rcniiit iii lempltini Doniini, accipiant illain s:iccr- « bant(iue ct niimerabant peciiiiiain, (|iKe invcnic-

t (Iot(;s jiixta ortliiicm siunn, ct instaurcnl sarla tc- « domo Domini, el dabant eam jiixia
balur in iui-

« cta domus, si (luiJ iiecessariinn vidcrint iiistaii- I merum alque mensuram in manu eoriim qui

t rationc, t elc. Mandal rex nostcr de doctorihiis « prajcranl cremcnlariis doimis Domiiii, qiii iinpcii-

snis, iil accipiaiil omnein pecuniain, qtue a pr;ctcr- « (lcbant ca in (abris lignoriiui, cl in c;cnicnlaiiis

eiiiililms oir(;rliir iii teinpliim Domiui pio prctio t his qui operabaiilur in (iomo Domini. » Scribani

anim;c ct volo conlis sui, cum qui(l(jiii(l a prailcreun- " regis et ponlificem appcllat snmmos doctores, qui

libns justis, scienti:c spiritalis vcl bonorum excni- pccuiiiam collalam jiixla nuinerum alqiie nicns'.:-

ploniiu iii llicsaiiruin Domiiii collatum csl, pcr sa- ram illis Iribiicbanl qui pnceranl fabris cl c i-mcn-

C(;idoliiiii, lioc csl, pr.cdicatoniin odicia ad instau- tariis, lioc csl , dispcnsatoriluis vcrbi divini, qiii

rationcm lcmpli spiritalis conrcralur, (|iiatcniis ili evangelici Irilici mcnsuram conservis suis his qni
((iio;!ciiii(iiie scissnm per crrorem vel per vitia inve- opcraiitiir in doino Doinini, ct virtiitum opcra iii

i.ciiiil rcslaiircnt, ne fortc pT ncgrigcnliam magi- aidificio diviiio componiint, Iribiicbant. Quid crgo
strorum dcpcrcat miiliiuido ainlitoriim. Quod aulcin aliiid fecerunt apo-toli, (luos principcs in Ecdcsia
se^iiiiliir : « Igiliir usque ad viccsimiim lerlium aii- clcctio divina conslituit, (iiiando per subjcclos sibi

c iiiim rcgis Joas non instauravcruiit sacerdolcs discipulos vcrbi divini semina per loluin orbera
i s;irla tecla lcnipli, t signilicat, quod aiilc advcn- sparscninl quatcnus operarios voJiinlati Dci i.ioueos
liim Salvaloris li( ct doclrina lcgis in gcnle Judaica in audiloribus suis pcrlicercnt. Quoruin alii fabiica-
fiicril, lamcii pcr doctorum iicgligcnliam in iiiiillis baiil ligiia, ciim scnictii>sos ct eos qui sibi olicdie-
corriinipcliauir, donec venircl ipse qui legcm dcdit, baut ligna fructifcra iii domo Domiui parare slude-
ct pcr saiicl;e Trinilatis lidcm Dccalogum legis in baut. Alii sarla tecla faciebanl, quando illa qii;e per
Mo)si cl proplietarum scriplis spiritalilcr obscrvan- ^ h;iercsim cl incrcdiilos forlilcr iiicicpabaul. « Ila iit

dum docerct. « implcrctur iuslauialio domus Domiui iii uuivcrsis

« Yocavil(iue rex Joas Joiadam pontiliccm ct sa- « (iti;c iiidigcliant cxpeiisa, ad municndaiu domuin
< ccrdolcs, diccns cis : Qiiarc sarta tccta iion iii- • Domini. » Juxla illiul uruiue Aposloli. qnoail:
« st;iurastis lcmpli? Nolitc crgo aniplius accipcro I Unicuiqtic iioslrum dala est gralia secundum
« pccuniam juxla or.iiiicm vcslrum, sc;l ad iiislaiir;i- meusuraiii (loualionis Cliri.^^li (l''pliex. iv). » Et p;'.uIo

1 lioiicm fcmpli rcddile cam, clc. » Sic cl Dominiis posl : « Kl ipse, iiKiiiil, dcdit (iiiosdam qiiidcm apo-
r.dslcr cvangclicis docloribus niaiidans ail . « Levate slolos, quosdam auicm propheias, alios vero evangc-
octilos vcstros, el vidcle rcgiones, (luia all);c siint lisl;is, alios aulcm pastores cl doctores ad consuiu-
j;im :id nicsscm. Itogatc Domiiiuin mcssis, ul millat iiialioncm saiicloriiin, in opiis miuislcrii , in ;cdifi-

opcraiios iii mcsscm siiam (./on/i. iv). » El ilcm: catioiicm corporis Chrisli [Ihid.). > Qiiod auiem so-
« Euntiis, iiKiuil, pr;cdicalc Evangclium omui crca- (liiilur.

lurie. Inlirmos curale, inortuos suscitalc, l(>prosos « Verumtamcn non ficbaiit cx cadcm pccunia Iiy-

iiiuiulatc. Gralis accepislis, gralis dalc {Marc. xvi « dri;c tcmpli Doinini, el fuscinuhc, cl ihuribula ,

Mullli. X). » « cl tiib;c, cl oiiiuc vas aurcuiii, cl argciilcum, i\c

« Kt tulit Joi;i(la gazopliylacium, apcruil^iuc uiiuin

D « pccuuia, (pKC iiilcrobatur in lcnipliim Domiai, »

• foramen dcsiiper, el posuil illud juxta allare ad significat quod alia dcbel esse ratio formandonnn
c dexlcram ingredicntium (loiuum Domini, miilc- vasorum iu minislorium Domini, alia paraudoruiii

» banl(iiic iu co saccrdoios (pii cuslodicbanl oslia, liguorum cl saxorum iu ocdifidiim domus; quia ali.\

t omiicm pccuiiiam, qti;c (Iclcrclialiir ad lcmpluin dcbcl cssc (loclrina, (pia riidos iiiibuuiilur ad li.lcm, ,

*
« Domiiii. t DcirKiiic ponlircx iioslcr, (pii sciml- et alia (pia jam porf.Tli inslruunliir ad sciculix» ple-
i|)sum obliilit hosliam immaciilatam Dco, gazophyla- niliuliiicm. none ;uilcm vasa «loinus Domiui illi pos-
ciiiin uiiiim posuil, hoc csl unam Ecdesiaiu calholi- sunt inlelligi qtii jam apli snul ad capionda muncra
cam (Vcil. Ciii foramcn dcsiipi r posiiil, qnia irans- diviiia, cl habilcs liiint ad minislcrium Doi. Nani
iUiiii iudc ad cuMos p;ira\il. PosiiiUnic illiid jnxla liy.Iri;e cos siguifioaro possuul qui aqiiaiu saplonli.o
allarc ad dcxloram iugrcdiciUiuin in domum Do- diviiuc in sc coiiliiicni; fuscinuUe quoquc, docloi^^s
luiiii. Allare videlicel corpns Domini csl, juxla qiiod spirit;ilos, quonun onicium osl corpus ol sanguineni
ga/.opliyl;uium posilum cst, ciim Koclcsia coujuucla D')miiii crcdonlihus disiribucrc, infiddibus abncgaro,
Cal ; ail dcxicram iumcdiciili;im doim:in Doiuiiii, noc nou ol spirilalcm alimoiiiain \crbi cai(|iio, p:ou/
 : ,

2« B. HABANI MAi;Hl AIICIHEP. SIOGUiNT. OPERUM PARS l. 2U

coiiveiilt, (lispcrliii. Qiiia siiiit iii voibis Dci non- A « Jace sagillain. Et jccil.. El ail Elisciis : Saqilla
inilla qu;c noslnc liuiniliiali revelarc, ad noslra; « salulis Domiiii, ct sagilla sahilis contra Syiiain.
epiilas refectionis concedcre clignalus esl. Sunt itcin « Pcrculiesque Syriain iii Aphec, doiicc consumas
alia tant;c profuiulilatis, qiio; sancti Spiritus soliiin- « cam,» elc. Quid csl, qiiod prophcla regein Israel ju-
niodo scicnli;R p;He:int, iioslne vcio capacilalis per bcl arcuin cl sagiilam afTerre, nisi quod Redemptor
oiiinia mcnsurain IraiisceiKlanl. Tliuriliiila aulein nosler rectoribusEccIcsia! armis spiritalibus sc indui
iilos significare deinoiistraiit qni mundam orationcin cl conlra bostem anliquiim prscipit pra;Iiari? Arcus
cx conscienlia pura et fide non ficla offcrunt Deo, ct ciiim nonnunquam in sacio cloqiiiopro ipso sacroelo-

cum Propliela diccre possiinl : < DirigaUir oralio qiiio poni soIet,qiiod cx ulroque Tcstamcnlo, velulcx
iiica siciit incensum in conspcclu tuo (P.sa/. cxl). » cornii et cliorda, constal ; per Vetiis quipi^c Teslaincn-
Tnb;e autem quid aliud sunl, quam praedicaiores lum figuialur cornu propler duiiliain ; per Novum
sancli, qui in loto orbc lerrarum, vocein cvangelicai vero, cjuod incarnato Domino factum esl, signalur
praidicalioiiis ciniUu.nl? Quorum persoiKE per pro- chorda. Et duin clioida Irahitur, cornu curvatur,
jjhetam dicluin est : « Clama, ne cesses, quasi liiba, quia cum Tcstamcnlum Novuin disciilitiir, a diirilia
cxalia vcccm tuam, ct annunlia popnlo meo scelera litlcrae Velus inclinalur, el ad inleliectum spiriialem
eorum, domui Jacob peccata eorum ( Jsai. lviii). »
ct B flcctitiir, quia rigor ejiis dnritia; non lenelur. Sagiltic
El Psaliiiisla « In omnein terram, ait, exivil soniis
: enim suiit hiiec ipsa veiba qua; doclores proferunl.
eoriini, et in fincs orbis terrae vcrba corum {Psul. Unde bene ctiam de sanctis docforibiis pcr propbiC-
xviii). » Scquitiir : tam gentililatem ingrcdientibiis dicilur : « Cum sa-
« Et non ficbat ratio his hominibus, qui accipie- giltis et arcu ingredieiitur ilhic {hui. vii). » Nos
• bant pecuniam, ut distribuerent eam artificibus, ergo cum Scriplurse sacrae dicta peiisamus, arcum
• sed in fide Iractabant eam, (Ex Beda.) De- » etc. intcndimus. Ciiin vcrba doclrina; dainus, sagiltas
volionem ostendil eorum de quibus scrmo est, qui cmitlimus. « Ponitque Eliscus nianussuasniaiiibus
tantuni stiidii in religione habuerint, ut nullus dubi- rcgis, » cum templis suis Dominiis acliones docto-
laverit quin pccuniain Domini sine alicujus fraudis rum dirigil et conforlat. Orienlalem fcneslram ape-
suspicione traclarent, ct hanc de aerario snblatam rire mandal, et jacere sagiltam, quia lumine scien-
fideliler arlificibus ad muniendam doinum, prout in tiic et vene doctrin« suos hortalur priinum illu-
singulis opus esset, offerrcnl. Unde necesse est ul strari, eljacula verboruin niitlere.
considerent lii, qui spiritalem pecuniam verbi Dci ad « El ait Eliscus : Sagitla salutis Domini, et sagilta
dispensanduni conservis suis, operariis scilicct di- « salulis contra Syriain. Percutiesque Syriain in
vinis, accipiebant; qur.iita fide, quantaque discre- « Aphec, donecconsumas eam. » Sagilla ergo saliilis

tione illis opus csl, quibus ratio de eadem pecunia Domiiii csl pra^dicalio sancta, cuin deccnler exhibe-
reddcnda osl, iit sludeant non niinus fideles iii spi- tur, ct spirilaliuin hostimn certissima interfeclio,
ritalibus invcniri, quani isli in corporalibus fuerunt si perseveranler agitur. Nec fas est ut aliqiiando
iiivciili. di.spcnsalor vcrbi Dei sfgniter torpeal, cui jussin»
« Pecuiiiani veio pro deliclo, el pecuniam pro cst ut gregis Dominici cur;\ni gcrat, quia mullnm
« peccalis non inrcrcbant in lemphiin Doiniiii, (jui;» obest devoUs aiidiloribus, si iiiertia pncvalct doclo-
4 sacerdotum crat. « Uxc scienlia ostendit, quod ribus. Dicil eiiiin prophela : « Clamn, ne cesscs
iion quis propiio arbilrio facile se credere ciebel, sed {Isai. Lviii).» Et Aposlolus ad Timolheum : « Tesli-
sciat quod magis confessio peccalorum, ct pocnilen- ficor, inquit, coram Deo el Jesu Christo, qui judi-
lia sacerdolum judicio peragenda csl; qiii habcnt caliirus esl vivos ac mortuos , el adventum ipsius
scienliain discciiiendi inter munduin et iiiiiiiundum, el rcgnum cjus. Pra;chca vcrbuin , insla opportune,
el lepra; maculam dijudicare, el aut condcmnare, importiine, arguc, obsecra, increpa in onini patioii-
aut mundiim decernere {Levii. x). tia et doclrina (// Tim. iv). » Unde nop debctdo-
Tj clor propler avaritiam ncgligere animarum ciirain,
CAPUT XIIl.
,

sed inagis per pielalem ad a;ternam pertendere re-

De cvcirouuiouc Elisei, in cjua prcvdixil recjiJuas, Do-
qiiiem ,
qiioJ significat Aphec, inlciprclatur enim
viino jubeute, cjenlem Syricv percutieitdam. Obitus
Klisei liominh Dei, ciijus fiuuis corpus aiicujus conlincbil vcl npprelicndit. Unde idein Apostohis,
inorluum cum lelicjissel, stutim revixit, cnumeralis vitiis qu;c avariliam comitantur, ad
(Cap. XIII.) « Eiiseiis aulcm agrolabat in infiniii-
pnedictiim discipulum iiitulit, dicens : « Tu autem,
< lalc, qua el morluns cst. Descendilqiie ad eiini hoino Dei, ha;c fuge. Sectaie vero justitiam ,
pie-

« Joas rex !srael> et flebat corameo; diccbatque :

l;item, fidem , charitalem, palicnliam, mansucliidi-
« Paler mi, Pater mi, curnis Israel, et auriga cjus. nem. Cerla bonum certamen fidci ; apprehende vitam
« Et ait Eliseus : Affer arciim et sagillas. Cumque a;ternam in qua vocatus es (/ Tim. vi). »

« at.lulisset ad euin arc.im et sagillas, dixit ad regem « Et ait Eliseus ad rcgem : To!!e sagittas. Qui
« Isracl : Poiie niaiium tiiam super arcum. El cum « cuiii tulioset, rursum dixit ei : Percnle jaculo ter-
« posiiisset ille manuin siiani, siiperpos-.iil Eiiscus « rani. El cum pcrcussissct tribus vicibiis. el slelis-
« manus suas manibus regis, et ait Aperi fcnestram : « sct, iralus est contra eum vir Dei, et ait : Si pcr-
< oricnialem. Cumque apcruissct, dixit Elisciis « cussisscs quinquics aut sexics sive seplics •
pcr-
w.'i COMMKNT. IN LIBKOS IV KKGLM. — IN LIIJ. IV. 2ir>

c cnssisscsSyri-.iniisfluead coiisiiininalioncin. Niiiic A legionis Gciiicla posiiil. PcUa aulein tiviias Chl

« aulcin lril)U8 vicilms pcrcnlicns eain , i ctc. Lccc Aiabia; nobilis in caclcm tcrra Ldoin, (jii;c iii librd

proplicla niaiidal icgi jaculo iicrciilcrc lcriaiii. Kt iNiiincroruin dicitiir, cl a Syris liodie (pioijue sic ap-

cuiii pciculil trilius vicii»u3, cl stal, irascitur contru pclialiir. Jezctlicl vcro , (piod Amasias viclor rji iio-

cuiii, (|uo(l iioii sa^piiis tcrrain pcrcutcrct; ila ct ineii imposuil, inlcr|)rctatur coilm Dei, vel au.vUiutn

(loctorilius pnccipitnr prajdicalionis jacuio tcrram ,

Dei, ageiite eo fidelilcr, ut perenni inan;iarelur nie-

lioc csl (ariialcs, pcrciilcrc. Scil (lui lioc niinus slii- inorix', (piod baiic vd cocliis populi Dci , vcl Deo
(liosc agiiiit, nicrito iucrcpationc diviiia arguunlur. adjuvaiitc ccpcril.

Quid csl ciiiin Iriliiis vicibus lcrram jaculo pi;rcu- CAPLT XV.
lcrc, uisi Triiiitalis liilcin carnalibus pcr doclrinain De Azaria rege Jiida, qui alio nomiiie Ozias esi ap-
iiisimiarc? Scd ciiin lioc salis doctor aj; l, lioniincs- pellulus, ncc non el de Jeroboani reije Israel.

(pic ad fidciu pcniiK it , ncccssc est ul adbuc inslct (C.vp. XV.) i Aiino viccsiiiio se|)liiiio Jcroijoam ,

vcrbo, doiicc ilios doccai (iiiiiKiuc scnsibiis corpoiis « rcgis Isracl , rcgnavit Azarias lilius Ainasiai rcgis

iiiipcrare bonisipic opcnbus, i\\\x per scnariuni nii- « Jiida. Sedecim annorura crat, cum regnarc co;-
iiicrum cxpriinuiilur, sludium impciidcrc, nec iion < pissel, el quin(|uaginta (iuobiis aniiis rcgnavit iii

cl scicnliam spiritaiciii iiislanlcr incdilari , (Hiaiii

'^ « Jcrusalcm, i etc. Azarias ipsc csl Ozias, (iiii pro-

scxliformis sjiiiilus gratia in Scriptiiris sacris cou- ptcr coutcinptum Doinini diim sacrilicarc in teinpio

stituit, al(|uc ad saliitcin biimniii gcncris g"niiiio vellct conlra lcgem Moysi, percussus est lepra a

Tcstaincilo addidit. Qui aiilcm solam fii!eui sine Doinino juxla altare astans, ct bolocausta iiilens

opcribtis lioiiis cl incdilatione lcgis Dci sibi sunficcic ollcrrc [U Par. xxvi). Tolcst qiiippe Ozias , rcx

crcdiiiit ad saliitcm r(;ctc a pioplicta aif^uuiilur ,

lcprosus, signilicare (tiaboliim , ciijus lcpra iiiiiiuila-
,

(juia, sccuii''iii!i .lacobi ajio.Uoli sciitciiliam {hic. ii), tis iusanabilis csl. Qui ciim suam mcnsuram non

( siciil corpus siiic spirilu inortuiim cst, ila fldcs vclict cognoscere , el majora lentasset appetere, foe-

siiic opcribiis niorliia cst. > Lt alibi scriplum est :

ditalc p(;ssim;e lcpne nolabilis circclus de doiiio

« Qui ignoral, igiiorabitur (/ Cor. xiv). » Dci cjcctus cst, ct pcrscvcravit usquc in linein le-

< Mortuiis csl crgo Lliscus, cl scpclierunt euiii. prosus , separalus a populo Dci. Sub lioc viildicet

« Lalruiiculi qiio([iic dc Moab veiicriiiit iii lcrrain rcgc rcgnanie, ct, quantum est in se, saccrdotium

II ipso auuo. Qiiidam aulein scpcliciilcs lioiiiincin dissipanle , Isaias propbela visionem illain magnifi-

« vidciilcs lalruiiculos, projcccriiiit (^adavcr in se- cain, (pia viderat Domiimm scdcntcm siipcr solium
I piilcro Llisci. Qiiod ciim tcligissci ossa Llisci ,
cxcclsuin {Isa. vi) , vidcrc iion poliiit. Qiiantliu ille

« re\ixil lioino, ct slclil siipcr pcdcssiios,» clc.Quid G regiium lciiuit in JuiUca ,

propbcta ociilos non lcva-
signilical h;ec rcsuscitalio cadavcris morliii pcr vit ad codum, non sunt ei rcscrata ciElcslia , non
contactum ossium Llisei, nisi vitam fidcliuin, qiia> apparuit Dominus sabaoth, ncc in niinistcrio lidc-

ii) iiiorlc Cbiisti vcracitcr coiislat ? QtiicuiKpic crgo litcr sancti nomcn aiidiluin cst. Quando vcro ille

firma lidc tangil nioilcm Cbrisli , ct spcm suaiii vc- niortuus cst, univcrsa, qu;c siibsc(piciis scrmo nioii-

racitcr in ipso collocat , sine dubio parliccps crit stravil, aperlo sese lumiiie prodiderant. Tale quid-
rcsurreclionis (ijus. Dicit euim ipsa Veritas : « Lgo dam ct in Exodo scriptuin csl , dum Dharao vixil ,

siim rcsurrcclio ei vita. Qiii crcdit in nie, ctianisi populus Israd cx luti cl lalcris cl palcarum opcie
niortuus fucrit , vivct. Lt oniiiis qiii vivil et crcdil i:on siispiravit ad Domimim. Diiin ille rcgnavit ,

iii inc, iioii niorictur in a>lcriuiin [Joun. xi). » Lt iicmo (|u;csivil Dciiiti Dativm Abr;ilia!n, Isaac el Ja-

alibi : «Siciit Moyscs, iiupiit, cxallavit scrpciilein iii cob. Quando vero ille niortuus est, « snspiravernnl
(icscrlo, ita exaltari oporlet Filiiim bominis, ul oiniii j iilii Israel, > ul Scripliira dicit, « cl asccndil damor
(lui crcdil iii ipsum iiou pereat, sed liabcal Mtaiii coriim ad Dominuiii {f''xod.u), » ciiin nliquc (jiixl;i

iclernam [Joiin. iii). > liislori;im) tuiic magis gauderc dcbucrint , ci aiilc

CAPIJT XIV. suspiiarcnt, ciim vincereiit. Lzechide (|!ioq!n;

D prophclanle Phdlias rilius Ranai.e, occubtiil, ct
De .\masia recje J uda , qui percusxit lulom in vulle , ,

Salinarum. post pcssimi diicis inlcrilum : « Cccidi, iiKpiil.supCi-

Qiiod diciliir dc Ainasia rc;rc Jiida.(C\i'. xiv.) « Ipsc faciciii nicam, ct clamavi voco niagna, dicciis, el

« pcrcussit Ldoiii in vallc Saliiiaium di'ccm millia; dixi : IIcu milii ! hcu mibi ! Adouai Dcus in consuin-
« cl apprcbeiulil IVlram in pradio , vocavil(|ue no- nialioncm lii facls n»li«piias Israel (Ezfcli. ix). > Si
I nicn cjiis Jczctbcl usquc in piaiscnlcin dicm, > elc. orgo intdligas in Ozia , ol Pbaraone, ol Plidtia ol
Vallis Salinarnin cral, iil.i salcs f;u'icbaiit, vel fciio oivtoris isliusmoili, conlraiias forliluiiiiics, viiiobis

viilclicct saisiigiuis, ut imillis in locis, dcciso, cxsic- quomodo. illis vivcnlihus . imllus noslrorum \'u\cM
calo , ct iiucnso , vd aipiis piilcorum salsis fcrvc- ac suspircl ol in paMiiloiiliam oorrual. < Non rc-

faclis, et nsque aj salis firntilalcm co(|ui!ndo pcr- giiol , ail Aposlohis ,

pcocaliim in inortali TCStro
diiclis , vd nlro quolil cl ordinc , «pio sal liori con- corpore (Ki»»i. vi). llcgnanle poccilo , /F.gypliis

siiovil , in (pio cliain loco cl Joab duodccim milii;i oxslniiimis civilalos.iii oiiiere versamtir el sordibiis;
IduuKVoruin pcrcussisso lcgiliir. Ncc piwtcrcuiulum pro riunionlo palcas, pro solida polr.i Iiili opoia
qiiod pro valle Saliiiaruin voUis odilio quasi nonicii bccl.imiir. (K.C Ucda.) Quo.l (hcitiir ilc Jorol.o.im
 —

247 H. RABAiM MAUni ARCIIIEP. MOr.UNT. OPERUM PARS I. 2i8

regelsrael.-.lpsci-eslituitlcrmiiioslsraclabinlroilu A turdivino, sed iil simul ciim lemulo nrofanarolur
' '
Pinoll^ usque
Emalh, lonii/^ ..,1
ad .%...„» 0„l:...,l:.
niare / » 17 r> .• ^ . , .
'
Solitudinis {IV Raj. xiv). » sludens ut magis regi placerct Assyrio qiii.m Deo ,

Kmatl), qii;ie nuiic Kpiphanla dicitur, septontrionalis I)atruin suoruni et Domino. Cni sensui
videtur libcr
••rat terminus Isracl.Mare aulcm Soliludinis, quod Paralipomenon astipulari ul;i ita sciiptuin , est :

Ilebraice dicilur Araba, mare Mortiitim desii?nat , « Igitur Achai spoliata domo Domini, et domo re-
quod in iongitudinc per sladia 580 usque ad Zoaros gum etprincipum, dedit regi Assyriorum munera, et
Arabiaj in ialiliidine centuni quinquaginta usque
,
tainen nihil ei profuil, insiipcr in lempore angiisli;«
ad vicinia Sodomorum progreditur. Cujus loci Jo- siuK auxit contemptum in Dominum. Ipse per se rex
scphus ila mominit, dicens « Anno aLilcm quiiilo-
:
Acliaz immolavit diis Damnsci viclimas pcrcussori-
decimo regni Amasiye, undecimus regnavit in Israel bus suis, cl dixit : Dii rcgum Syri;c aiixiliantur eis,
filius Joas Jcroboam in Samaria annos
quadraginla. qnos ego placabo bostiis , et aderunt rnibi , cum
Uic autem re.\ circa Deum quidem injuriosus et
e contrario ipsi fuerint ruina ei ct universo Isiael
iuiqiius exstitit vehementer idola colcndo, el multa (//Prtr. xxviii).»
incongriia et opera extranea faciendo. Populoauiem < Dircpiis ilaque Achaz omnibusvasis donms Dei,
israelitarum mullorum bonorum fuil occasio. lluic"
.,
'
.« atque confiactis,
""l^c ciausiijanuas
c(..nir;iciis, clausit januas lcmpli Domiiii,
Uomiiii, et
e
, , , .

qu.demJonaspropbctavit,quiaoportereteumSyrosB fecit sibi allaria

.
anguhs Jerusalcm in univcrsis
'ii.cere dimicando, et regnum propiium dilatare
in « In omnibus quoque urbibus Juda exstruxit aras
partibus quidem Aquiloiiis usque ad Emach civila-
« ad cremandum thus atque ad iracundiam piovo-
lem; a meridie vero usqne ad Ispaltiten. Antiquilus
« cavil Dominum Deum patrum suorum. » Hicc sictit
cniin lerniini Chanana;i isti fuerunt, sicut princcps
scripta reperimus hoc in loco ponenda csse cen-
Jesus ea loca delerminavii. Igitur Jeroboam castra
siiimus, parati, si qui aliquid inde certius expresse-
•letalus contra Syrios eoium omnem provinciam ,
, rint, eoruni sententiam auscultare.
sicut Jonasprophetaveral,"devastavit. »
« Tunc ascendilRasin rox
Syri;ic, et Pliacee filii^s

CAPUT XYI. « Komcliae, rex Israel, in Jerusalein ad orailiandum.

« Cumque obsiderent Achaz , non valueruni stipe-
l)e Acliub rege Juda
ob cnjus peccala , liasin rex
,
« rare eum.
Rcx impius t qui Dominum Deuin
Sijria', el Phacee filius Romeliw, rex Israel, asccn ,

derunl in Jernsalem ad prwUandum. patriim suornm dcreliquit , et seculus esl idola

geniium ,
juste Domiui auxilio derelictus est. El
(Cap. xvi.) Anno seplimo decimo Phacee filii
4
consurrexerunt adversus eum Rasin rex Syria; id
Romelia; regnavit Achaz, filius^"—
Joalham,
,
*""'regis Juda
•o'^ «""'• cst,
cst , Aram
Aiam ei Phaeee hlius
filius Romeli*, rcx Isracl
•^"•ci in
ui
v;„-..,- „
Viginti annorum .
eral Achaz, cum re"-narp rrpnis
^"•'^'/'"i"'esnarecoepis-
,

CcSamaria; • .
et venerunt
•

in
.
Jerusalem,
^ . . . .
Sedecim aimie
. . ut expucna-
v,..j;u5,iia
annis rpwniv
'
Set: et
set; sedecim n Jerusalem.
regnavit in TQ..,.cnI«^ iv ^
Non I

rent eam. Legimus in Paralipomenon libro {II

fecit quod erat placitum in conspectii Domini Dei Par.
xxviii), Rasin, regein Damasci , victo Achaz,
sui, David pater ejus, sed ambulavit in via
sicut
multos
de Judaea Damascum Phacee filium
iranstulisse, et
regum Israel. Insuper et filium suum consecravit, ,

Roineli», regem decem tribuum qua; appellabantur

Iransferens per ignem secundum idola genlium
, Israel ,
et regnabant in Samaria, una die cenlum
qusD dissipavit Dominus coram fihis Israel , » ctc. viginti inillia percussisse dc
Judsa homiiium bell;^-
Ilinc Josephus taliter narrat : « Porro Joatban mu- torum, et ducenla millia mulienim pticrorumqtie
lavit viiam,cum vixisset annos unum et quadraginta, ct
puellarum cum infinita prsda in Samariam duxisse
ex quihus regnavit duodecim sepullus cst in regiis ,
captiva. Rtirsum veniunt ad Juda;am et Jerusalem
ir.onumentis. Venitque regnum ad ejus filium Achaz,
cupiuut debell tre , et non poluerunt, quia auxiliatus
qui impius circa Deum existens, et patern« praiva
Dominus ul siib occasione misericordia^, qiia
est ei ,
ricator legis, regcs Israelitarum imitatus,
in Jeroso-
populum liberabat obsessum, filium suum
lymis idoloriim aras conslituit, et super eas nuntiarct
sacrifi- de Virgine nasciturum, sicut Isaia propheta; liber
oavit, in quibus etiain suum in holocauslum obtulit comitiemorat. Ikiic non suo merito
filiuni uiore Chananajorum j) , sed Domiiii
, et super hxe multa alia 5>;atia oslendonda , egredi in occursum Isaias jti-
scelera perpetravit. Musach quoque sabbati , quod betur ad extrenium aqu;cdtictus piscina;
oedificaveral in templo, supcrioris
et ingressiim regis exterius
in via agri fullouis, et dicere ad
convertit iu templum Domini
eum « Vide ut si- :

, propler regem Assy- leas, noli tiiiicre, et cor

rioriira, eic.
tuum ne formidet a diiabiis
>
caudis tilionum fiimigautium istorum in
ira ftiroris
Legictijusdam libro musach sabbati exposituin
iii
Rasin regis Syii;c et filii Roiiiclia;
locum queiiidam, vel aidificium quoddam esse posi-
,
, dicentes :

Ascendamus ad Judam, suscilemus eum, et evel-

et
tiim iu veslibiilo templi Domiiii ubi reges,
, quando biinus ctim ad nos, et pon^unus regem in medio ejiis
111 sabbato oralionis causa ad templum ihant, pc- filuim Thabchel. ILcc dicit Dominus
cuniam pro eleemosyiia immittebant; et ila musach Deus : Non
slabit,ut non eiit istud sed captit Syria; Damascus,
;
subbati gazophylacium esse reguin sicut corbonam , etcaput Damasci Rasin. Et adhuc
cst sacerdotum.
sexaginta ei quin-
ViJclur enim Achaz ipsum
cium et ingressiim

lisse in tcnipluiu
regis exterius no;i ideo convcr-
Domiui, quod in co cultui servire-
sedifi- que anni, el deficiet Ephrai.n esse
vii). Duas aulcm caudas
populus (/srtj.
titionum, id csl, toriium
I
fumiganliuin vocat Rasiii , rcgoui Syrix, cl Pliaccc
W) COMMENT. IN LlimOS IV RLGUM. — IN LIIJ. IV, %',0

iiliuiM Iloniclix , rogcm Samarix', eo quod iii illis A superioris ,

qua; crat in agro fullonis, uhl sordes el
liiiiliiiii sit icgiiiim Syriai, id esl, Damasci,clregiium niacuhe purgahanlur {Isa. vii). Qu;imvis enim Acliaz
Sam.uiai , id csl, dccom Irihiiiim, qurc alio iiomiric regnaret siiper Judain, laincii quia iinpiiis erat, iii

appcllahaiiUir K|)liiaim. Sexagiiila aulcm el quiiiquc supcrioris piscina; extrcmis linibus morahatur. Lrgo
ainii iiuii a lemporiljiis Aclia/,, scd ab 0/.'\x emime- Dcus non lam rcgis miscrclur, quein iridignum ujsti-

raiiltir. Igilnr Ilchnei hunc locum ita cdisscrunt, ut niahat salute, i|uam populi sui. Duas aulein caudas
Amos qui siih Ozia c<in|)il i^roplifitare , (piaiido el torrium rumigantiiim , ut piiiis diximus, vocat sa-
Isaias |)roplicli:e sna: liahuit exordium, |)riiiius pro- pientiam s;ccularem , iKereticumi|iic sermonem ,

|)li<;laveril coiilra israel , dieciis : < Isr.iel aulcMii quorum fiiiis cxiistio esl. Qiii (rustra iiiicriint coii-

caiilivus ducctiir de terra sua {Amos vii) ;

» tilulus silitiiii , ut asccnder. nt contra Jiidam , ct quasi nc-
[juofiuc propheli;c tjus contra Samariam sit, ct pro- gligentcm et dormicntcm caperent, el siiis errorihus
|)lielare ea'peril iii dichus 0/,i;c rogis Juda,aiite duos copulaicnl ,
poiiorciitqtie stipor ctiin ri-gcni filiiim

iiiiuos lcrraimotiis. Qiicin voluiit eo temporc acci- Tabchcl, hoc cst, hoiiuni Dcuin. Llenitic enim ad-
Jissc, (|uo ingrcssus Ozias in teniplum Dei sihi sa- versarius , apud se verilatem , apud se optimam
[•crdolium viiidicahal, et tcrra percussa esl, et ci- a^slimat esse doctriiiam. Dcniquc .Marcion iKcretioiis

iKiiTs altaris eHusi suiit, ct ipse rcx percussus lcpra 15 bonum Doi Lili;iiii, hoc cst, allcrius pulat csse Chri-
II Par. xxvi). Voliiiil aiitem aniium ruissc vigcsi- stuni, cl iion jusii, ctijus prophclai suiit ,
qucm saii-
inum qiiiiilum Ozia;, (piaii lo Ikcc accideruiit, cujus guinarium, crudclem cl judiccm vocat. Uxc illis di-
icrK|ui aniii suiit vigiiili scptcni. Oiniies ciiiin annos ccnlibus Domiiius comminatur, quod non slet coii-
icgiiavit (|iiiiiq;iagiiila duos. I'osl cum rcgnavitJoa- silitim eurum ; sed intcriin ntin(|uam diu mundiis
lliaiii lilius cjiis , aiiiiis scdccim ; et liujiis liliiis isle slat , ct ca qux> inuiidi siiiil iii stiis (iiiibtis

\cha/ aliis sedcrim. l'ost qucm regnavit hzcchias ,

cl in siiis urbihus duniinaiilur. Cum autein consuin-
lujus sexto iuipcrii amio capla Samaria cst, aliitic ni;itioiiis tenipus advcneril , hociiue sexaginta duo
ila eflici simul aiiiios scxaginta qiiiiiquc. Scriptum aiiiii, ciiam mundi res quu: in sex annis racliB sunt,
islcnim quod Thcghithjihalasar rcx Assyrioriim suh (itiaiii oiiinia , (iu;o ad (|uiiiiitic sonsus |)ertiiieiit ,

ivg(! Acliaz as(,ciidt;iit iii l);imasciim ct vaslavcril liiicm acccperint ; luiic univcisa csse si/ivcnda, qtia;

3am, cl translulorit hahilatoies cjus (>yreiien, ci gentilcs et hx-relici lutura non credunt, et proplcr
Hasiii iiiterrccerit , et quod telenderit iiisidias Plia- inlidelilalem noii intclligtiiit qwx. dicuntur.

-ce lilio Uoincli;e, Osee lilius Ilela, ct percusscrit

,
CAPLT XVII.
Mim, ct iiilcrrcccrit et rcgiiaveril jiro illo in Isracl
p De Iruiislalione decem iribuum qucv rcgnabaut in Sn<-
mnis noveni; ct qiiod vcneiit Salmanasar rex Assur,
tiiariii, in Siilnuinusar reijem Assij-
Assijrios per
H ohsederil Saiiiariam, qu;e nuiic Sehasten voc;>tur, rioruni, in (juiius locis ilidcm ipse rex alios colo-
Lrihus annis, ct nono anno rcgni Osee ccperil cam; nos udduclos subsHluit qui deos proprios quos in
tcrru sua coluerunl , ibi colcbant, el niliitoniinus
ncliiiiKiuc Osee in carccrcm miscrit, el iranstulerit
Dcuin israel.
Isracl iii Assyrios, posucriltiuc eos in Ailani, et in
riuihor, juxl;i ntimoii Gozam, in civitalihus, sive(ut (C.vp. xvii.) « Iratustiuc est Dominus vehemcnicr
Soptiiaginla liaiistulcrunl) in monlihus Mcdoriim. « Israeli, el abstulil cos a conspcciu suo, ct non re-
I;ixla anagogcn racilisiulcipretalioesl, quod, rcgnanle I inansil nisi triiuisJiida taiilummodu. Scd ncc ipso
\rli;iz logo impio, rox Araiii, (|iii iiilorprol;itur c.i- c Juilas custodivit mandala Domiiii Dci siii. Vcruin-
cclsiis Mqoc siihliinis, ut imlicol ;urog;iiilia:ii sapiou- I laiiien ambulavil in erroribus Israol, (pios o;)c-

li;c s;eculi, ct Pliacec iilius Konieli;c ((|ui et ipse I ralus fuerut. Projccittiuc Dominus oinne se-
jiixta Osec prophetam ot Irihuin Lphraim , de (pia ( nicii Israel, ct alllixit eos el tradidit cos in manu di-
lorolioam, lilius Nahatli , vitulos auroos iii Holh,l ot « ripiiMitiiiiii doiioc projiceiol cos a laoic sua, > etc.
l);iii coiislituoiat, cl a domo David Dci populum Stibvcrsio auloiii L^at litartim, (iu;c ab .\ssyri;e ic-
sopar.iveral, cl propterea rererlur ad iKcreticos) con- r» gibus pcrpetrata csl, quidsigiiilicat.nisimirahilcm cl
sciitiaiitsibi, uloxptignenl Lcclesiam. Quod cum au- niinis dcllendam ruinani populi ecclesiaslici? Quam
dioril doiiuis David , (iiieiu iii Lzecliiolc paslorom rcx Assyrius, hoc cst diabohis, cum suo exercilii
hoiium logiimis suscitattim , ot popiiliis cjtis sinipli- dcvastando attitic ohsidendo qtiolidic ollicit , ciim cos
t ilcr credciis in Domiiio pcrlimosoil , ct uloo porli- proptor i)oocala cotnmissa de scdibus propriis cvil-
mcscil,quia non arboribus 1'nigil'cris, sed inlrucluo- lons dcfcrt in tcrrani alionam, quo magis lugere de-
so saltui comp;iralur. Kosdoin atitcm h;ereticos lcclant , t|uam cantica hdili.c profcrrc. Lndc el
aliiiio geiUiles coiilra donuiin David arguuioiilorum Psaliuista mystiio clot|uio lio^' idcm ctmimomorat,
01 tlialoolic;i> arlis gladiis dimioarc iitilli diiiiiuin diccns : < Stipor tlumina Dabyloiiis illic scdimus cl
est, utqui intor se discrcpanl, in Lcclosi;i! oppugna- llovimus, dmii recortlaronuir lui, Sion. In salicihus
tioiie consenlianl , juxla illud , qtiod Ilerodos et in mcdio ojus sus|)cndiinus organa noslra. Qiiia ii-

1'ilalus iiilor so disooiilanlos . in Doiiiiui passioiie lic intorrogavorunl uos, qtii oapiivos duxorunl nos,
aiiuoilia IVcdoraiitur (Lnc. xxni). Impio rcgi Isaias verha catilionum. Ll qtii abduxeiiiiil iios : ilymnnm
julielur occurrcre cxions dc K»oo stio non iii princi- canlato imbis do canticis Sion. QiioiiuhU) canlalii-
pio aquceduotus , scd in o\lrcmis linihus pisciiuc niuscanlicumDominiintcrra aiicna [Psal. cxxwi)? >
 :

^«51 R. RABANI MAURl AUCmEP. MOGUNT. OPERU.M PAUS I.

t);-;-^
2;):

Qiiod ilicilur dc liis qu;R in Saiiiaria a rcge Assyrio- A 1 Israel, regnavit Ezccliias, fiiius Achaz regis Juda.
nim aikiiiclK snnt nalionibus : « Viginli quinque annorum eralcum rcgnare coepis-
t Ei iiiiaqiKieque gens fahricala esi Deum suum : « set, el viginli novcm annis regnavil i:i Jcriisalein.
I posneniiilque cos in fanis excelsis ,
qsuc fccc- « Nomeu matris cjus Abia filia Zachari;e. Fecilqiie
« raiit Saiyarila; gciis et gens, in urbilius suis, in « qiiod eral bonum coram Domino jiixta omnia qiue
f qiiibiis babilalianl. Viri eniin Baliylonii feccniiit « fccerat David patcr cjus. Ipsedissipavitcxccisa, el
« Socolh Bcnolh ; viri auten» Cutheni feccruiil Ner- « contrivil staluas, et succidit lucos, confregit quo-
« gcl, el viri de Hcniath fcceniiit Asyiiia. Porro « que serpenlem Krcuin, quem fecerat Moyscs. Si-
« Ilcvyei feceruiii rsebaaz el Tharlliac,» elc. In libro « quidcm usipie ad tempus illiid filii Isracl adolc-
quiilcin locorum lcgitur quod Benolh et Ncrgel fiie- « bant ci incensum, vocavitque eum Nohestan ; Et
rint civitttes, quas conslriixerint in regione Juua;;c « in Damino Deo Israel speravit,» clc. Recle ergo
Saniaiilani , qiii dc Babylonia traiisiciant. Asyin i E/.echias serpentem, cui adolebanl filii Israel in-
qiioque oppiduin , qiiod aidificavcrunl, qui ad eani ccnsiim, ct quem ipsc confrcgit , Nolicslan vocavit,
venerant dc Einath; Nabaaz et Tharthac civitatcs, quia in Doiniiio Dco Israel , ncn in ;vnco scrpcntc,
quas Hev;iei in eadcm Jud;ca; terra condiderint. Vi- ipsc speravit. Siquidem Nohestnn interprclatur vEs
detur aiitcm juxta conscquenliam sermoncs et ido- B corum, ut quem illi pro numine colebanl in d clis
loriiin, qnihns hne genles priiis in terra sua servieriiil ejus, mctalliim cum csse, non Deiim, agnosccrcnt.
liic posse vocabiila in elligi. Qnia cum dictuin esset Et quia Ezechias in hoc, quod cxcclsa dissipavil, ct
t Et unaqu;¥que gcns fabricata est deum suum , » statuas contrivit, alque succidit lucos, nec noa ct
qiiasi ad explclioncm sentenliie subjunctum sit : omniasimulacra comminuit, Salvaloris lypum tenel;
I Viri enim Babylonii fccerunt Socolhct Bcnolh, n id interpretatiir enim Ezecliias apprchcndens Doniinum,
csl, tabernacula Benolb. Et melius, ni fallor, face- vcl furtiludo Domini, in eo ipso uti j;ic, quod ilhim
rct inlerpres, si Socolh Laline in tabernacula verte- serpentem aineum, quem ?Joyscs fecit , cominjiuil,
ret, ct nonien idoli Benoth ahsolule poneret, et sic- Redemptoris nostri figuram convenlentcr tenet. Non
ul in scquentihus manifeste dicilur. solum enim Dominus nosler ac Re^iemptor, de quo
< Ili aiilein, qui erant dc Sepharvaim, condjiire- per Prophetam dicilur : « Dominus foiiis, Doniinus
« bant (ilios suos igni Adramelech et Anamelech, polens in prielio {Psal. xsiii) , t idola geniium con-
diis Scpharvaim. n Ubi ostenditur Adramelech et trivit, el oinnia simulacra e^rum dissipavit ,
qiiatc-
Anamelech idola fuisse urbis Scpharvaim.Ita videtur nus uniiis Dei omnipotentis notiliam hahercnt, ejus-
consequens ut et Nergel Culhenornm, AsymaHenia- que cuitui digne manciparenHir : quin ipsain lilte-

lh;eorum, Nebaaz el Tbarthac idola fucrunt liev;co- C ram lcgis Mosaic3C, quam ille populus legalis assi-
ruin. Post hoec Sciiptura referl de ipsis Samaritanis diia lectione resonabat, ac pro magno habebat, con-
quod cum Dominum colerent, diis quoque suis ser- trivit, ac sensum spirilalem in ea inielligere eos
virent, juxla consueludinem gentium , de quibus docuit.
Iranslali fuerant in Samariam. El non nuiUo post « Anno quarto decimo regis Ezccliiae ascendit
siibsequilur, diccns : « Fucrunt igitur gentes ista^ li- « Scnuaclierib rcx Assyriorum ad universas civita-
« nienles quidLm Deum, sed nihilominus et idoiis tes Juda munitas, et cepit eas. Tunc misit Ezcchias
« suis servientes. Nam ct filii eorum et nepotes, sic- rex Juda nuntios adrcgem Assyriorum in Lachis, di-
« ul feceriint patres siii , ila faciunt usque in prajsentem cens : Peccavi, recede a me, et omne quod iinposue-
< diem. i El quiain Samarilanorum persona hajretici ris milii , fcram. Lidixit itaquc rcx Assyriorum
accipiunlur : in piscdicta sentenlia iliorum ncquitia Ezechi;e regi inde treceiila talenta argenli, et tri-

convenientcr exprimitur. Habent enim hacrelici ginta talenta auri. Deditque Ezechias oinne ar-

quccdam sacrameiiia communiacum sancta Ecclesia, gentum, quod repertum fuerat in domo Domini, et

iet quasdam senlcntjas sanctaruni Scripturarum rite in ihesauris regis, j etc. Clara est historia ,
qu?e in

! intelligunl, sed tamen nihiloniinus idoiis errorum libris Regum, nec non in Paralipomenon et in pro-

suorum servire non cessant. Videtur enim eis timo- phetia Isaia; pari modo describitur. « Ezechias vi-

rem Dei rile se custodire , ciim secundum sensum ginti quinque annorum erat, Gum regnare cccpisset.

suuin veritali se piilant favere. Sed qui calholicic Ilcgnavit aiitem viginti novem annis in Jeriisalcin,

fidci unilatem speniunt habere, raalignorum spiri- et rcbcllavil contra regcm As^yriornni, et non servi-

tuum vobmtalibus se veraciter manifestanl oblem- vit ei. Ilinc Sennacberib ingrcssus Judajam, obsedit

perare. El non sohim inventores primi crrorum,quos

urbcs cjus raunitas. Et ciira obsederet Lachis , mi-

patres Samaritanorum significant, iioc faciunt, sed et

sit ad eum Ezechias irccenla talcnta argeiiti, el tri-

ginta auri, fractis januis templi, et laminis cjus de-

scquaces eoriim, quos (iliorum noinine ct nepoluin
recte possumus inlelligeie siuiiiiter tractis, quas ipse adfixit. Misil aulem rex Assyrio-
expressos ,

ai^unt.
rura Thartan et Rabsacen cum manu vali ia Jcrusa-

CAPUT XVUI. lcm. Egrcssus est autem ad eos Eliacim, filias ILl-

De Ezecliia rege, cujus temporibus rex Assyriorum Seii- cia;, praiposilus Domus, ct Sobna scriba, el Joahe ii-

vaclierib inisit nuntios in Jcrusulem cum manu valida

lius Asaph, acomraentariis, » etc. Isle csl Eliacim, clc
ut blaspliemareiil Dcum vivcntem.
(('.A.P xviii.) t Anno tertio Osece, fdii Ilela regis <|U0 Isaias in visione vallis Sion dixit ; t Yocabj
,3 C0MM1':NT. iN LliJlUJb IV KLCIM. — IN I.IR. IV. 2S4

rviim iiioiim Kliacim, filiimi IIclci:c, clc. {Isai. A clSobna elJoabe humililer (loprccanliir Uabsacen.
:ii). » Qui fiiit poiililex posl Solwiam praposilum nl Syriacc loqucrclur, huiic scnsiim nabcl : Q;ii(l ne-
m|)li, qiicm Iraduiil Ilcbrici Ral)saciscoiiimiiialioiie ccssc cst populiim falsis tcrioi ibiis commovcri , et

ilcrrilum liadidissc maiius Assyriis, cl proditlissc vanam jactare virtntcm? Loqiiere liiigiiam, qiiam
rusalcm, cl cxccpta arcc Sion cl tcmplo, Assyrios popiilns iion novil, na-u el iios lingua; Iii;b habemus
lam urliem ccpissc. Qucm eliain Sobiiain cuin scicnliain. .\d qiiod ille arroganlcr :

iaciin ad Uabsace.n exis«e quidam pulaiit. Uabsa- t Num, ait, ad dominum tmim ct ad le niisil nie

n aiilcm, (|;ii Ilcbraicc loculiis cst , filium Isai;e « Dominiis mciis, » ctc, iisqMO : t Et bibanl iiriiiaiii

opbcla", auliimaiit, qui ct ipse piodilor fnciMt; rc- siiain vobiscum. » Pcr qiiod ostoiidit f:i:iic cos el sili

tcmqiic filiuiii Isaia; allcrum vocari lasab, qiii la- esse capiendos. Simiilqiie ct illeccbram junsil ti-

le reliclum soiiat. Alii aulem pulant ciim Samari- mori, iit qtios lerrore non vincit ,
pcrsuasione dcci-
II fuisse , ac ideo llcbraicam scisse liiigiiam, ct piat. Et dicit ex pcrsona rogis :

III aiidaciler et impic Doiiiiiium blaspbcmassc. Qni t Facite mociim bonodiclionem, » lioc ost, faoile

;>si (iiiadam contraria forliludiiiesua ct arrogaiilia quol In vestram bene liclioiiein proficiat. Beiicdicite

lilaiialur propbctas, qui dicebant : « ILccdicit Do- dominum conntemini, ut pr:«-

regi Assyrio, ol oiim
iiuis. » Isle dixit. < Il;cc dicit rex magniis, rex As- " mia consequamini, donoc rcverlar de JEsi.y[>lo, vol,
rioriim. » Ac primiim (luia dixit : » Coiilidis supor cap!a Sobna, rcdcam. Ilabitatc in urbc vc>tra , ct
gyptiim, » falsum csl. Nulla cnim narrat bistoria, robiis voslris friiimini, ot postpa diicam vos in si-

od Ezecbias Pbaraoiiis auxiliiim poslularet. Quod- mili>m torrse vcstra; lcrram. Q'iam tamon non nomi-
le iiifcrl : t Si rcsponderis mihi, in Domino Dco navit, quia similcm oi invonire non potiiil,se:lsimiii-

iirulimiis, » veruin est. Sed jungit rursum mend;i- ludinem non ponil; boc enim nnusqnisque viiU, in
imvcrilali, qiiod absliilit ICzccbias excclsa cjits,
qiio n.it-.is ost. (Ex Tieda.) Alii piitant torram Mo.!i;r
allaria. lliec ciiim iioii coiilra Dcum, scd pro Dco eis ropromitti, qiK« tcrrrc JihLt.t, simililu iinom ba-

)il, iit, dcslriicla idololatria ct vclcri crrore, jii-

boat, tam in situ qiiam in friiotibns. Qiiod ail Uabsa-
rct Dcum adorari m Jerusalcin, ubi fuit lcmpliim ces, intor alia ,
qiiibus Deum blasphemabal, clamans
is. Qiiiqiie ut paucitalcm obsessonim ostcndcrcl, conlra Joriisalcm :

millia cqiioriim poHicctur ,

quoriim asconsorcs t l]!)i cst Dciis Einatb ot .Vrphad? iibi est Deiis sc-
UHiiias 11011 liabcrct. Non dc iiiibccillilatc populi t pbarvaim, Ana ot Ava? Niinquid liboravorunt Sa-
nil, qiiasi equitandi ignari , scd dc observationo t mariam de inanu mea ? » oslcndit barum omniiim
a;ccplorum Dci, qui Moysi pnrcopit, nc rex Israel p civitatiim sive gentiiim diis scrvisse Samarilas.Qiiia

uos ct uxores sibi mulliplicarct (Och^. xvii). Sin non orant dii, sed ilola, morilo ctiltoros vanilalis,

ilcin, iiiqiiil, mc minimum scrvorum rcgis Sciina- nt decobal, esse subversos. Esl autcin Emat!) urbs
icrib siistincic noii valcs, quomodo tantam illiiis C(icIosyri?p, quse nunc Fpiphania dioilur, jiixla Eme-
tcnliam suslincbis? Ad id aiitcm, quod dixit :
t Si sam, ut siipra inonuimiis. Arpbad urbs Dnmasci,
rcspoiidcris niibi, in Divmiiio Dco coiilidimiis, » qtiain oxpiignatani a roge Assyrioriim ot Jcremias
ilidc respondit, sc non sua volunlalc, scd Doinini scrtbil {Jcr. xi.ix ). Sopbarvaim, (iiiod niimoro pbi-
nisso pncccplis. rali lihros vol litlcras sonat, noinon csl locoriim de
« Dixil Domiiiiis ad mc : Asccnde snpcr lcrram quibus Assyrii transmigrantos babilavcrunt iii Sa-
hanc , et dispcrde cam. » Kl csl argumonltim :
maria, ut in locornm libris invenimus. Veniin iii

!rtc sinc Domini voluiitalc luic vciiirc noii polc- Isaia boc quoquo vocabuliiin osso oivilalis apparol,

m. Cum autcm vciicriiu, ct mullas urbcs ccpcrim, nbi aportc dicitiir: t L'bi csl Do;is urbis Sopliar-

pais Jcriisalcm niaucal iiitacla , manifestum est vaim {Isai. xxxvi)? » lamotsi pbiralitcr dicliim, til

e cjiis voluiilalc vcnisse. Tliebarum, Athctiarum. Pro Ana cl Ava vctus edilio,
1 Dixit aulcm Eliacim filius Ilclcioc, et Sobna qiiasi iiniiis nrbis nomon , Anen(iava posuit. Et qni-

scriba, ct J;)abc, Uabsaci : Piccaiiiiir ,

ut loqiiaris 1) dom iii Ilobnro ita scriplum ost. Vorum qiii.i syllalia

nobi> scrvis luis Syriacc : si quidem iiitclligimus quiiita, qiur in modio nominis posila ost, conjiinctio-

li;:iic linguam. Lt non loquaris nobis Judaice, au- ncm ct apiid eos sigiiificat, potcst ct ila distingui ni

dicnlc populo, qui csl supcr nnirum. Ucspoiidiliiue dicalur Anc ct Cavc, ul Aqiiila Iranslulil : sivc .Ana

cis Uabsaccs : Niimpiid ad domiiium luiim ct ad lc el .U-a, ut noslcr vortit intorpros. Sin af.toin , ait

niisil mc dominus mciis, nt loqucrcr scrmoncs bos, taiilis diis prfsonlibus docom tribiis vioinuis facilo ,

cl noii poliusadvirosquiscdcnl supcr inuruin cjiis, qiianto magis solam Jorusalom , nno Doo pnfsulo
utcomcdaiil stcrcora sua, ct bibant nrinam suam viiicomus! Verc justus Ezocbias omnia agons cuiu
vobiscum? » etc. Uabsacis accusatio E/.ccbi;« lc- consilio, probibnil ei rospondori, no eum ad niajo-

.iiiioniuin csl, quia captis JiuUca^ nibibus in Doiuino ros blaspbouiias provoc iivt.
nilisiis sit, ot conlortavil populum, ut in Domiiio i Voiiit (iiio.ino Eliacim, lilius IloIci;i\ pni^posilu&

icrarcl. Viulc Uabsaces doslrucrc vull qua; illc con- t domus, ot Sobna scriba, ol Joabo filius As-ipb .»

Lruxil, cl dicit ad populum : t cominonlariis ad Ezocbiam scissis vestilMis , el

t Non scducat vos E/.ccbias, ol non vobis Iribual « nunliavorunl ci vorba Rabsacis. »

lidiiciam siipcr DDniino Doo. » Qiiod aiilom Eliacim

 ;

25j 15. IIAB.VM MAUIU AI\C1IIEP. MOGUNT. OPERUM 1'AIIS 250

CAPUT XIX. A Seiinacherib conlra yEgyptios , ct obsedisse Pellu-

sium, jamque exstriictis aggoribiis, urbe capienda
Ordlio Kzccliid' in tetnplo Domini conlrn vcrba rccjis ,

Assijriornni. De eo quod an(jelus Domini oclo- venisse Tharacam rogem yElhiopiorum in auxiliuin,
(jinla (jmnquc milliii pcrciissii in ciislris Assjirio- narrat Ilerodotus.
rnni, el de inlerilu Scnniiclierib reijis Assijriuruin.
j Itaque ciim acoopisselE/.echias liHeras de manii
(Cap. \\\.] j Qii;« cnin auilisscl Ezecliias, scidil t nuntioriirn, ((t legisset eas, asccndit in domuin Do-
« veslimciila sua, c( opcrUis est sacco. Iiigressus- « mini, et expandit eas coram Domino, el oraviiin
« (lue (lomurn Doniini, et misit Eliacim praeposituin j conspeeluejus.dicons: Donrno Deuslsrael, qui se-
<i (lomus, et Sohiiam scril)am ct scnes dc saccriloli- « dcssiiper olieiiil)im, lu es Dens soliis regiim oin-
«busoperlos sacc.is ad Isaiain pioi^lictam , (ilium « nium lerr;o, lu recisli cieluin et tei ram, inclina aii-
« Amos. Qui dixerunt oi : ILec dicit Ezechias : Dies i remlu;\!iiet aucli; .iperi, Domiiic.oculostiios cl vi-
1 iri!)ulalionis et blasplicmlyn. dies isle. Yenerunl « de, et aiidi omiiia verba Seniiacherib, qui uiisil ut
« filii us(]ue ad pailiim, et vires non habet partn- « exprohr.irft iiobislJeum viventcm,) ctc. (Ex llier.)
« riens, elc. b (Ex Uicron.) Sciiidunt vcstimenta siia, Priiis Ezecbias, Domiiii tirnore perlcrrilus, ora re-
tiuia llabsacen aiuliimt blasplieinantem; scidil et serare in templo non aiidebat, vel liberas funderc
re.\ vestem suain, qiiia pro poimli et suis peccatis " preces; nunc autem qiiia aiidit Isaiam dicentem :

esse credebat, quod Uabsaccs usque ad portain ve- I Ne limeas a facie verboriim, qiiaj audisti, » etc,
uit Jerusalem, el contra Dominum talia locutus. Mira audacter Dominum doprocatiir :

regis liumilitas et prudenlia. Dimisso regio cultii, « Misit aulein Josias filiiim Amos ad Ezeciiiam,
obvolutus sacco ad templiim pergit de palalio. Prin- « dicens : Ilycc dicit Dominus Deus Israel : Quae de-
cipes sacerdotum non stolis, sed ciliciis, miltit ad « precatus es me super Sennacherib rege Assyrio-
Isaiam coopertos saccis, et dixit : « Dies lucc Iribu- « rum, audivi. Isle est serino ([ucm h)Ciitus est Do-
lationis nostra;, el correplionis Dei blasphemise ho- « miiius de eo : Sprevit te el subs;iiiiiavit le virgo
stiuiii. 1) Ponitque simirniidinem parturientis lemi- « filia Sion, post lergum tuum caput movit lilia Je-
na;, el dolenlis ,
quae ad partum usque pervenit, « rusalem. Ciii exprohrasli, et qiiem blasphemasli?
et geiierare non possit. « Coiilra qiiem exall:isti vocem, et elevasti in ex-
Sii forle audiut Dominus Deus
Non enim aii- tuiis. a celsum oculos tuos? Conlra sanctum Isracl, > etc.

demus Dominum oiniiiiim noslrum dicere domimim, Deniipie Ezochias audacter Dominum deprecalur;
qiio irascente tanta perpetimur sed tuum dicimiis ,
ncc misit ad Isaiam, ut prius fecit, non ipse pro-
dominum. Et lianc habemus nltionis fiduciam, quo- -,
plieta pergit ad cum, sed nuntios mittit, qui Dei re-
niain viveiis Deus blasphematur a cullore idolorum .spoiisum deferant ad eiim. < Virgo Sion et filia Je-
mortiiorum. Leva erga oralionem noslram jacentem riisalem, » qua; ideo virgo dicilur et filia, quia,
pro reliquiis populi quac obsiJentur. Prccvenit eos
,
cunctis gentibus simulacra niorluorum adoraniibiis,
Isaias, qiiia co spiritu, quo fuliua noscebat , ctiain ha;c sola conserval caslilatem religionis Dci , et
absentcm rogem audicrat : unius diviuiialis ciilliim, ct qux, ne ad majorem
« II;ec, inqiiit, dicile domino vestro, qu;e dicit Do- blasphemiam concitaiol ,
pr;esenti non respondit,
« miniis : Noli timere verba, quibiis non lii, sed ego post abeunlem movit capul suum, certa de ultione,
« sum blasphcuiatus. » Nec dico oinnia quoc regi As- secura de pceiia. « In maiiu servoriim luoruin, » lioc

syrio faciam , ne meam videar jaclare potentiam. est, nec ipse per te, scd per servos tuos, nt iiKijor

Sed quia dandus sit ei spiritiis non Dei , sed adver- esset arroganlia, Dominuin blasphcmasti.
saiii, ct aiidilo nuntio reverlcns ad teiram suani « Altitudo moiitium, ct jiiga Lihani, excels.Te cedrl
corrual gladio, ut duo paritcr , qua; oplabat Eze- « et eleclic abietes. » Vel per mctaplioram de ciiii-

chias, aiidiret se ab obsidione liberandura, et inimi- ctis gcnlibus accipicndum est, et priiicipibus earum,
cum in sua terra esse moriturum. vol de Jcrusalein, (}ii;e est Libanus, cedri et abietes,
tReveisiis cst igitur Rabsaccs, cl invenit rogem poionlos quique cl opliniatcs, allitudo summitalis cl
y^
« Assyriorum expugnantem Lobnam. Audierat eniin saltus Carmeli lemplum est. Quod infert Ego foui
: «

« quod recesseral de Lachis. Cumque audisset de t et bibi aquam, et siccavi vestigio pedis mei omnes
« Tharaca rege yElhiopi;E, dicentes Ecce egressus : < rivos aggerum, t vel ob hoc dixit, quia pro mulli-
« est, ut pugnet adversum le, el irct conlra eum , ludine excrcitus omiiia flucnta siccaverit, ut puteos
i misit nuntios ad Ez(!chiain , dicens : Ha;c dicile sibi fodere compulsus sit, vel quia omnes populos,
« Ezechi;R regi Juda : Non te seducat Deus tuus, quos aquaj significanl, suo vastavit cxercitu.
« in quo babes fidiiciam, neqiie dicas : Non Iradetur « Nunquid non audisti qu;ie olim fecerim? Ex die-
K Jcrusalem in manus regisAssyrioruin, i etc, Jiixla « bus antiquis ogo plasmavi illud, ct nunc adduxi
voluntatem Dei Uabsaces deseruit obsidionem Jeru- « et ractum est in eradicalionem colliiim coinpii-
salem, et perrexit ad dominum suum, qucm vel ca- « gnantium, et civitatiim munitarum. riabitalores
pla, vel deserta Lachis, invenit oppugnantem Lob- « eorum brcviala manu contremuerunt el confiisi
nani. Scnnacherib auiein occiirreiis regi yEUiiopum 4 sunl. Facli suiit sicul fenum agri, et grai"en p;'.-
laisil ad Ezcchi;mi nuntios el epistolas, ut eos (pios « scua;, et virens hcrba tcctoriim, quai exariiit, an-

viribus noii cepil sermonc leiTcrct. Pugnassc aulem « tC([uam malurcscercl. llabitationcm tuam, et egres-
57 COMMIC.NT. IN LIHUOS IV KIXl M. — l.N LID. IV. 2"8

siiin (iitiin,ct inlroitiiin linini co^Miovi, cl insaniain .\ nt insl:ir arboris alla radicc ('iiMdal:c poniis dcnsisM-
liiaMi conlia nu; cnin fiircrcs advcisnin inc. Sn- mis implcanlur. Dc Jcrusalem ciiini ct dc niontc

porliia liia ascciidit in anrcs meas. Ponam ergo Sioii egredientur rcliquiye, el implcbunt tcrrain Jiula,
circnlnin in naiihus tuis, et rrcnuin in laoiis Inis, iion siio merito, scd Dci niiscricordia, iino zclo qiio
cl icilncain lc in viain \)0.r qiiaiii vcnisli, » elc. adversus iinpios y.claliis csl jiopulum siiiiin.

I;cc cx jtcisona Dci coiilia vciLa Assyrii scnlicmla < Proplcica h;cc dicil Doininus de regc Assyrio
iiiit, qiiod ad biasplicrniani cjiis sic responderit Do- < rum : Non intrabil civitatcin haiic, et iion jacicl

linus. Num ignoras qiiod liyec quaj Cecisli, nica fc- > ibi s;igill:iin. Nec occup:ibit eam clypcus, et noii
ijris voliintato, cl liicc cgo rnhira pix'(iixcriin, ac « niillct iii circtiilu cjiis aggerein. In vi;i (|iia vcnit,

er tc facicnda mandavcriin? llaque (luod oliiii dc- i pcr eam rcveiiclur, el urbciii haiic non ingredic-
icvi, lioc cxplolum csl tcmpore, ut collcs, id est, « tur, dicit Dominus. Prolcgamqiie civilalcm islam,
rincipcs, qiii iiiter se antcapugnabant, et civitates « el salvabo eam propler inc cl proplcr David scr-

niiiitissiiiia;, ine contralienlc inanum mcam, nec so- i vum meuin. » l*ro|)lcr futuroriiiii sjiciii piaisentciii

liim pra;bcntc auxilium, eradicarcnlur, et coiilrc- cxcutil mctiim. Dicil autein quia iioii siio merilo, sed

lisccrciit, ac pcrircnt, ct compararcnlur non oliv;c, Dei (lementia conscrvcnlur ; imo patris eoruin Da-
L vinea;, frucluosisque arboribus, sed freno et gra- B vid mcmoria, in qtio monenlur ct sua; negiigeiili;c,

lini hcrLis(pic domatum, qu;c frugibus impcdimenta cl illius fiiici ct justiliu;, quia in (aiilum diligitl Dciis

int, et marccscunt priusquam ad maUirilalcm pcr- jiislili;iiii, ut postcros nuijorum virtutc lucaliir.

„Miiaiil. llaque cl scssioncin, cgrcssum cl intioiiuin < ['actum cst igilur iii nocle illa vcnit angclus
mm ante cognovi, el insaniam qua conlra me de- < Doinini, et percussil in caslris Assyrioruiii ccii-

iicchalurus cras prophclis valicinaiitibus sum locu- < lum ocloginla quiiique millia. Cunique (liluculu

is. I'cr qiios oliin diclurum cssc lc novcram : « lii < surrcxisscl, dcdit oinnia corpora morliioriim ,

rliiin asccndain, siq^cr sidcra cu;li ponain Ihronum < el recedciis abiit. » Ccnliim ocloginla (piiiKjue

icnm, ero similis Altissimo {Isai, xiv). > llaquc fii- inillia forlissimorum virorum ab tiiio aiigclo uii;i

)r tuus el superbia pcrvcnit in aures mcas, ct iie- nocte cajdunlur, ct absipjc viilticribus occisorum
ii;iqiiain lc ullra poilabo, ut inlclligas quod |K)tui- mors Sicva discurril, excliidLiis corporilius ;iiiiiiias,

i, iion luis poluissc te viribus, scd iiico arliilrio. Domiui volunlatc. Supcr qiio, iii I'ar. lipomciion le-

cK^bantiir ciiim iinpi;c gcnlcs ei fructuos;c arborcs gitur : < Lt misit Dominus angcium suum, qiii per-
L per tc, quasi securim el scrram mcam, succide- cussit oninem viruin robiistum, ct bcllatorcm et prin-
;nlur ct cadcrent. « llaqiie poiiam circuliim sive cipem excrcitus rcgis Assyriorum, revcrsnsiiue e»l

Mnmm in iiaribus luis, » ul blaspbcmanlia ora ^' cuiii ignominia iii lerrain stiam (/7 I'iir. xxxii). »

)iistritigam, nc(iiia(|uam ullra talia loqui audcas. Qui idcirco scrvaliis cst, ut scirct polcnliam Dei, cl

rrcnum (|UO(pie injiciam labiis tuis, > quod luain blasphcmaniia ora compiimerel , fierctque leslis

rociam domcl, et le reducam in Assyriis illius majestalis, quem paulo an(e contempserat.
i Tibi aulcin, Ezcchia, lioc cril signuin : Comctlc < El rcveistis cst Scnnachcrib rcx Assyriorum,
hoc anno qu;c icpcreris; in sccuiido aulein anno, < ct maiisit iii Niiiivc. Cuniquc adoraret in (eiiiplo
(pi;c spo..tc nascunlur. Porro in anno tcrlio scnii- « Ncsioch dcuiii siiuiu, Adramclcch cl Sarasar lilii

nalc, et mclile, > etc. Molaiuluin aulcm quod in i cjus percusscrunt cum gladio ftigcriiiilque in ter-
1)10 lsai;c, ubi verba ipsius propiicUe ad rcgcin lizc- < ram Arnieniorum, ct rcgnavitAsarhaddon filius

liain (lcsciii)la sunl, ila narranlur : « Comcilc hoc < cjtis pro co. » Pharao quoque in dcccm ^l-^^ypti
.110 (iiuc spontc iiascuntur, cl iii aniio sccundo po- scrvalur plagis, ut novissimus pcrcat, quod cl isle
lis vcsceie. Iii ;iniio aulcm lcrlio scminale, cl nie- passurus cst. Cum eiiim rcversus essel in Ninivem,
tc, cl planlalc vineas, ct comcdite fruclum caiuin. urbcin priinam rcgni sui, et adorarct in templo Nes-
l milli l it! (ptod s:ilvatum fiicrit dc doino Juda, cl rocli (lctiiii sutim, qtiasi vicloriam de lioslibus rcpor-
iiod icli(pitim csi radiccm dcorsum, ct faciel fruclum tarcl, c( dclubrum idoli sui iriumpbans ct gralnl.i-
iisiim, qiiiu dc Jonisalcm cxibunt reli(iui;c, ct sal-
D buiulus inccdcret, contcmplor veri Dci, in faiio falsi
;Uio de monte Sion : zchis Domini excrciluum f;i- numinis triicidatur, ncc angclico pcril gladio, qiiod
ict hoc {Isd. xxxvti). > Nimc ad ipsum Kzcchiaiii crat communc cum pluribus, sed parricidio liliorum.
xpiiliir. lloc cril, iiupiil, sigiium coruin (pi;c fulura Otii ctmi fiigisscnl in lcnam Aniralh, qiiod ititclligi-
iwmintio, ipiod hoc anno ca coiiuhIcs (pi;c sponle ttir Armcniic, succcssit iii patris locum As.uhaddon,
ascuniur; sive (juxta Sepluaginia) « qiia; prius se- qucm Scriptura (eslatur misisse liabi(a(ores Sam.i-
eras. > Aimo anicm sccundo (jtixta Symmachum) ri;v, ne (crra mancrct inculia. Araraih autem regio
nmis vcsccrc, sivc (juMa cosdcm) qn;c dc pnclcr- in Armcnia campestris cst pcr qtiam Araxasos ,

is scj^ctibus et cadcnlc in icrram scminc pullnlavc- f!tiit, incrcdiliilis uhcrtatis ad radiccs Tauri montis,
int. In anno aulem lcrlio, fiigalo jam Assvrio, et qiii usqiic illuc cxlcndiiur. Ergo el arca in qiia libe-
bsidionclaxata, scminalc.ctmclile. Siqiiidcm parva; rattis csl Noe cuin libcris suis, ccssante diluvio, non
rbis nunc hoslili vallanlur
hiijns rcli(pii;c, qti;v ad montcs goncrali(cr .Vrniciii:i' dcla(a cs(, qui ap-
xciciUi, ct cvasuras sc csse non crcdunl. laniain pcllaiidir Aiaradi. sed ad mon(cs Taiiri altissimos.
»u:;picnt rcruni omnium abundantiam ac fclicilalcm. qui .Vrarath immiiieiK campis {Gcn. vni).
Of» B. RA15AN1 MAURI ARCIIIEP. MOGUrsT. 0PER15M PARS I. 2G0

CAPLT XX. A vas aperueril, serpenlem aeneum comminneril, et,

Domhnad eum ctciera receril qnrc Scriptura commemorat. {Ex Gre-

£>„ (vgrolaiione Ezechiic et de seriiwfie
jnoUito per Isaiaw proplieKim. De skjho (juod — — (jario.) Plerumque aliquibus jusli neccssilalibus af-
postulavit Ezecliius in rcduclione cursus soiaris.^
llicli, s!ia opera cogunlur fateri. Sed cum eorum
De nuntiis Uerodah reijis tuibijloniorum ad Eze-
dicla injusti audiunl, hiec per elalionem polius (luam
chium missis, et sermone Domini queni Isaias pro
ipsis nunliis Ezechicv retuUt. pcr vcrilalem exislimant prolata. Ex suis euim cor-

dibus verba jnslorum pcnsant, et dici humililer

(Cap. XX.) « In (licbiis illisccgrotavilEzcchiasusfiue
Amos, pos e vera bona non a!Stimant. Sicut gravis culpa
« ad morlein, el veisil ad eu;n haias, filius

Dominus Dcus est hoc homiiiem arrogare quod non esl,

sibi sic
(1 prophela, dixilque ei : Uxc dicil :

enim, el noa uniis,» plerumque culpa nulla est, si humililer lionum di-
« Pi-ieeipe doniui lua;; morieris
cal quod est. Uiide siepe coiitingit ut justi et injiisli
elc. Ne elevarelur cor Ezechiie posl incrcdihiles
habeanl verisimilia, sed lamen cor semper longe
iriumphos media caplivilaie vicloriam, inhrmi-
el
dibsimile. Et in quibus dictis Dominus ab inju-
lale corporis visitalur, el audit se esse morilurum,
sentenliam ejus. st-s olfenditur, in eisdem quoque a justis placa-
ul conversus ad Domlnum, ilectat

^nod quidem et in Jona prophela leginms {Jon. iii), tur. Nam Pharisaius ingressus templum dicebat
dicunlur B Jejuno bis in sabbalo, deci.nas do omnium quae
et in comminalioniijus conlra David, qu3e
«

rnagis pubUcanus, quani

nec facla suut {11 Recj. xii). Non Deo mu
possideo. Sed jusiificalus
fulura,
Ezecbias (luoque rex cum
senlenliam, sed provocanle humanum genus
ille exiit [Luc. xvin). j
laiite

sui, Dominus poenitens est super mali- moleslia corporis alllictus ad exlremitatem pervc-
ad noliliain
nisset, in oralione compuuctiis dixit Obsecro,
iNuUa quai in hoc muiido hominibus fiunt abs-
: «
liis.
Domine, memento quoniodo ambuiaverim coram le
que omnipolenlis Dei occulto consilio veiiiunt. Nam
in verilate et in corde perfecto » nec tamen Domi-
cuiiCta Dcus secutura pia^scieiis, ante saecula dccre-
;

quippe iius hanc confessioncm perfeclionis ejus despexit aut

\il qualiter per saecula disponaiitur. Statutum
rciiuit, quera niox in suis precibus exaudivit. Ecce
jam quanium hujus mundi prosperi-
liominibus, vel
sequatur, quanlumve adversitatis ferilas feriat, Pharisncus se jusliticavil in opere. Ezechias jusluui
ias
iinmodcrata prosperitas elevel, se asseruit eiiam in cogilatione, atque unde iiie of-
jie tlectos ejus aiit

fendit, inde iste Dominum placavit. Cur itaque lioc,

aul nimia adversitas giavct. Statutum quoque est,
omnipolcns Dcus singulorum verba ac cogi-
(iuanlum in ipsa vita morlali temporalilor vivatur.
nisi (luia

annos quindecim Ezechi;e regi ad vilani tationes pensat; et in ejus auribus superba non suiil,
Nam elsi
corde proferuntur?
addidit omnipotens Deus, cura eum mori
pcrmisit, (\n-£ huinili

lunc piicscivil esse moriturum. Qua in re fiui«stio

C « Fievit itaque Ezechias fletu magno, ei antcquain

quomodo ei a propheta dicilur « Dispone :

cgrederetur Isaias mediam partem alrii, faclus est
orilur :

('.omui tua), quia morieris tu, el non vives. > Cui cum serinoDomini ad eum dicens : Reverlere et dic

protinus ad cjus lacry- Ezechiaj duci populi mei ILec : dicit Dominus
niorlis senlentia dicla est,
Sed per prophetam Dominus Deus patris tui David : Audivi oialionem tuam,
mas esl vita adilita.
et vidi lacryraam luam ei ecce sanavi te. Die
quo tempore mori ipse merebatur nec Doini-
;
:
(iixil
tertio ascendes templum Domini, el addam diebus
iiica instiluta convulsa sunt, quia ut ex largitale
crescerent, hoc quoque ante ssecula tuis quindeciin annos. Scd et de manu regis As-
Dei aniii vitse
quod inopinate syriorum liLcrabo te et civiialem hanc, et pioie-
prailixum fuil, atque spalium vitic,
urbem islam propler me et prupter David
gara
loris est aduitum, sine augmenlo praescienliiE fuit
servum meum. j {Ex ilieron.) Flevil autein flelu
intus slatutum.
maguo propler proinissionem Domini ad David, quain
<Qui convert.it faeiem suam ad parietem, et ora-
Convertiliiue Ezechias videbal in sua morte perilurain. Eo ciiim teiiii>orc
« vil Dominum, dicens » :

non Ezechias filios uon babebat. Nam post mortem ojiis

faciem suam ad parietem, quia ad teinplum ire
Manasses, cuin duoJecim annorum esset, regnare
polerat, etc. Ad parieiem autem templi, juxta (luod
I^ ca^pit in Jud*a. Ex quo perspicuum est, post lertiiini
Salomon palalium exslruxerat, vei absolute ad pa-
aiiiium coiicessa3 \ita3 Mauassem esse geiieratuiii.
rietem, ne lacrymas suas assidenlibus osleiitare vi-
Ergo iste omuis fletus est, quod desperabat Chrisluni
(leretur. Aut recle, juxta Jereiniain, ad cor suuin,
de suo semine nasciturum. Alii asserunt, quosvi.s
qui circuiii, id est, parietem, cor appellal, ut tola
sanctos viros niorlc terrcri, propter incertura judi-
\nente Dominuin precarelur.
quomodo ambuia- ciuin el ignorationera senlenlia? Dei, quam sedem
« Obsecro, Domine, memento,
habiUiri sint. Simulque facli quaistio solvilur, ac
t \erim coram te in veritatc el in corde perfecto,
coram te fecerim, etc. Fe- necessilalis vincula aique causarum, quod nequa-
i el quod piacilum est »

tempore bonorum quam dies niortis singulis praestiluta sit, sed volun-|
lix conscienlia, qua) alllicliouis
tate Dei, et ignolis inortalibus causis vei vival ali-
operura recordatur. « Beali enim mundo corde, quo-
iiiamipsiDeuravidebunt('/f(n/i.\).»Etquoinodoalibi quis, \cl niori;;lur. Pr;TCserlim cum et slatuta nun<

moiiis necessilas dilferalur, el posi mortera rcsur-

Ecribilur « Qiiis gloriabilur parvum babere se cor
:

legerimus. Roverlitur aulein ai

Quod ita solvilur perfeclionem cordis citalos plurimos
(Proi'. xx)? » :

saiiarcl
quo idoia dcstruxerit, templi vai- regem prop!ie;a, Doraini jussione, ut ipse
iu co imiic dici,
 ^<>\ COM.Mi'NT. L\ LIBROS IV liLCr.M.- IN LIB. IV
2G-2
(|iii piTCiis il. El vocnliir K/.c(!ii:i.s (!ii.\ piipiili ojiis, A supra tcrras elatus ad Oiiei.tcm quasi
secundi dici
cl filiiis DaviiJ, ciijiis opcra scclaljatiir. Kccoral ( niiii niaiio, iiulla intcrvcnicnto
nocte, ractiirus advolarot.
ccrl(jin jiixla oiiiiiia quai fccil Davitl palcr ejiis, et Nam ct hoc qiii in iiisula TliMle, qu.c iiltra Dritan-
jiutiiliir cjiis oratio, vidciilunpie lacryuia;, qiioniaui iiiani osl, vel in idliniis Scyiharum finibiis dogunl,
aniliiiiavcral coraiii Doiiiiiio vciilalc, coidc
iii ct in omni sestate aliqiiol dicbus fieri vidcnl,
qiiia so! c;c-
pcrfcclo, cl llcvoral llcUi inagiio, cl (pioil |)lacitiini tcro orbi in occasu ct siib terra positiis, ipsis nihil-
6i'at iii octilis ejus fcceial. AdjiciuiiUirquc qiiiiidc- on!i;iiis lota dic siipcr lcrniiii apparcil
quo- ; et
ciiii aniil ad vitani, qiios non poslulavcrat,
illc ct modo a p:irte Occidciitis ad Oricntein humilis rc-
insiipcr, vivcnte co, regiii seciiritas rcproniiuiliir. d(!at, manifeste vidcatur, doncc tempore opportmio
Siii auicin (ul quidain piitaiU) in corporc vivc.re con-
dciiiio toto orbi coinmiini cxorUi reddatur, sicul oi
tlcinnatio csl, cl juxta illiul quod dicitur Kcvcr-
: «
vclcrum bistori:e, ct nostri homincs .x-vi, qiii iHis
l(iic, aninia niea, in rctpiicm tuani cl in alio loco
; > : dc partibtis advcniiint abundanlissime
, prodmit.
« Lduc (le caiccie aniiiiani nieaiii; » optanda est Nunquam aulein hi
qiii interiora Austri
iricoliiiii,
niors, ut dc carcerc lihcrcniur, (pioiiiodo iuiiic Do- videre solem pcr .M.-ridianas plagas ad
Oricntcm ab
niiiius doiKit pro benclicio, ul qui iibcraiidus cral Occasu rcdirc. [Ex llieron.) Quod signum
et prre-
adliuc quin^lcciin annis vivat in carcerc?
R seiitis tcmporis el futiiri tyj.tis erat, iii quoiiiodo
« Di:ul(pie Isaias, AHerle massam /icoruni. Quam sol reverterelur ad cxordiiim sui, ita ei Ezcclii;e viia
t ciiin aliulissciil et posuissciil super ulcuscjus, cu- ad detexU)s annos redirel, nobisqiie
in hcbdomade
« raius est. » Aiunt llcbra;i vcrbum Sim, qiiod el ogdoado vivenlibus per
resurreclionem Christi
pnctermiscrcScpluaginla, ji/cMs sonarc, iion vitlnus. vit;e spalia prolclciitiir. Solcnl sanctorum
Naiii ct Aipiila,
loconim
Symmacliusque, el Tlieodotio Lnroc m hac provincia nionslralorcs iiilra
conscpuim lem-
iiilcipiclati siint, pcr qiiod inorbum rcgium intelligi pli oslcnderc gradtis domus
Ezcchi.x, vel Acbnz,
vohint. Ctim contraria putanttir vcl sunipla in cibo,
qiiod sol per cos descciidcrit.
Scd ntinqcam ego
vcl opposita corpori, qu;ccunqiie sniU dulcia. Ergo credam, non dico Acbaz, qui rex
in.pius fuil, scd
ul Dei polentia moiistrarclur, pcr res no.xias et ad- cujusiibct regis jusli domiim fuissc
in (cmplo Dci,
versas sanitas rcslituta est. Alii Siin non ulciis, sed cum S.ilomon idcirco Dciim intcr c.Ttera
oirciidis>(3
apostcina suspicanliir, quando tiimcns corpiis toc^o
dicatur, qiiod in stiblime a;dincave:ii
Moiio, uiide
iH pulrcscciUc purc complciur. Et juxta arlem iiie- aliium lcmpli dcambubuis in lurre palatii dcspiccrc
ilicorum omnis sanics, siccioribus bcis alque coiitu- solitus sil. Solcnt quidam post docem gradns
Iine;i-
iis, cutis supcrliciem provocalur; ac per liuc
iit
iioii iiim admysterium Cbristi transfcrre, et um!;ras fi-
4)criicndaiii csse medicinain, quui usu
conslel el G gurarum in descensiouem Cbiisti inleiprclanlur per
.'.\perimciilo, qiiia el liaiic lcccrit
Dous. quos ilcrum sol jusliti;r, Cbristus. posl
rosurrectio-
Dixerat autcm Ezcchias ad Isaiam
i
Qtiod erit : I cin, a^ccndit. [F.x Isidoro.) Priinus ilaqiio qiadiis
siguum, quia Dominus me sanabit, el quia
1

ascen- dcscensionis de Dco in aiigclo

siirus
fuit, qtiia magni con-
I
siiii die lcrliolemplum Domini? Cui ail silii niintius eral. Donique el Jacob sic alloipiitur
1
Isaias : Moc erit signiim a Domiiio, quod raclurus
:

Et (iixii, inquii, angelus Dei : « Ego sum Dcus, ciii

silDomimis sormoiicm quom ioculus cst. Vis ut uuxisli titiibim, et vovisli voliim. » Ut el angeluin
ascondat umbra decem Jiueis? an ul
reverlaiiir ct Dcum ostcnderct, sccundus gradiis desconsionis,
loliueni gradibus? » olc. Datur auiem sigmim, ui dcangcloin patriarchisfuil, quia . iu omuibus (.it
ol dccciii gradibus rcverlaiur, ipios nos, juxla Sym- ait Apostolus) ipse esl opcratus (/ Co,: xii). » Ter-
uacbuin, in lincas ct liorologiuin
vorlimus. Qiii gra- tiiis iii lcgis daliono, quia et in logc ipso
locutus est
lus iiilcUigii in liiieis,
ut maiiilesliorem sensum^Io- (!:.rod.\\). Quarlus gradus i:i Jcsu Nave, ut popu-
eiitibus racerel. Sive
eranl exslrucii gradus arlc ila liim in lorrnin roproiiiissionis induccrcl (Jos. i^.
ifcbauica, ul per singulos umbra
descendens, ho- Qiiintus in judicibus, ((tiia eumdcin populiim pcr cos
anmi si.alia tcrminaicl. (Ex iicda.)
Erat aiitcm ipsorcgcbal. Sextus in regibus Judxorum. quia ii\
iora dici deciiiia,
(|uando Ikcc regi propbota lo(pic- I^cis
icgiialiat. Scpiimus in propbelis,
alur quia per eos
. Vis crgo, inquit, ut ascciidat
:
umbra deccm aniuintialur. Oclaviis in poniilicibus, quia ipso
"ois, stim-
procodeiue solo stipor icrrain per
»
Horcaics mus sacordos (^sl (Hcbr. v). Nonus in liomiiic. Dc-
lagas usqiic ad Orioiiicm,
ipioil stibliis lerram quo- cimtis in p;issioiio. Pcr hos cnim dcccm gradus,
l'-ma cousuoludine sui ciirsus cral f.iclurus;
« an qiiasipcr umi.ram logis prisc;v, Chtistus descendit,
i icvertauir umbra tolidcm gradibus, » convcrsa rursus posl rosuri(Ttioncin suam Sol juslili.e, Chri-
^lroisnm facic solis, ipsoipie per Australcm plagam sti:s, per eos !cm giadtis sursuui
il Onouloai rcgiosso?
iu cddum ascondil,
ct omnom illam umbiam Icgis, vcrilatis radiis illu-
At rcx, Eacile cst, inquii,
«
umlnam croscorc de- slr;»vil (Joan. i), obscura revclans, clausa i-eserans,
cein liueis. Nec boc volo, ul liat, sed ul rcvor- ct oimii;» locia dcnudan;.
lattir ivlroisum dcccm gradibus » etc. Vidit
,
« In tcii.poic ilio misil Moro lach naladam, filius
!>"iqiie quia majoris miraciili csso polcral,
si sol Haladam, rox Dal yloniorum,
-lUrarium siio moro cursunj
« lilioras cl munoia ail
agcrcl, quam si co:i- « Ezccbiam. cnim, quod ;vgroUissot Ez(S
Ati.liorat
•eio proccssu inoo.Ioiis tamotsi multo altius,
id osi, « cliias. L.ctalus csl aulcm in advculu corum Ezo-
 ;

2G3 B. RM5ANI MAIIRI ARClllEP. MOGIINT. OI*ERUM PARS l. 2G1

cliias, clostondil cis (lomnm aiomatum, el aurum A Scriptura saucla clalionem coriiis ejus dlcit pcrni-
« et argenlum, ei pigmcnta varia. L'nguenla quo- tenlia mitigatam, inferens : « Et huniilialus est po-
« quc et donunn vasorum suoruni, et omuia, qux stca, co quod exallatum fiiissct cor ejus, tain ipse,

i liabere poterat in llicsauris suis. Non fuit, quod quain haintatores Jerusalem; et idcirco non venit
i non monslraret cis Ezechias in domo sua, et in ira Doniini super eos in dicbus Ezechice [Ibid.). »

< onmi polestate sua (Isa. xxxix). t Supra legimus La?talus est eigo in advcnlu legatorum Merodach,
(/ V Reg. xviii), dccinio quarlo anno regis Ezechi?e quem patrem fuisse Nabuchudonosor llebra;i auLu-
ascendisse Sennacherib, regem Assyriorum, super niant , ct in cblatione muncrum et congratulationc

omnes civitales Juda munitas, ct cepisse eas, et po- sanitatis sus. < Ostendilque eis (juxta Scptuaginla)
siea obsedisse Lacbis, transisse Lobnam, misisse Je- donuim Nccholba > pro qua Syminachus translulit,
rusalem pariem exercilus sui, coesaque per angelum « aromaluin suorum, et thesauros argenti el auri et

centuin octogiula quinque miiiia exercitus ejus, et odoramenloruin et ungueiili optimi (quod in Ile-

ipsum fugisse Niniven, inlerfectumqne a filiis in braico scribitur, olei boiii), el omnes thesauros vaso-
fano Dei sui, et regnasse pro eo Asarhaddon filium rum Gazse, » sive (ut ibi legitur) « vasorum s»o-

ejus; acgiotasse Ezechiam, et recepisse, propbefa rum. » Gaza autem, lingiia Persarum, divitice luia-

iiunlio, sospiiatem; faclum signum incredibile, ut B cupalur ', nec est Ilebneus sernio, sed barbarus.
sol deccni horarum spatiis reverlcretur ad orlum 4 Non fuit, inquil, verbuin ((juod, juxla Heliraicam

suum, et pene duplex dies fieret (i V Reg. xix) consuetudinem, pro re frequcnter accipitur :) qiiod

nunc legimus quod in lempore illo, hoc est, in eo- non ostenderet eis in domo sua et oinni poiestale

dem anno, quo birc gesla siint omnia, misit Mero- sua. » Unde Dei ira justissima, quod non soluin

dach Baladam, filius Baladam, rex Babylonis, litte- ihesauros suos atquepalatii, sed el templi oslen;!e-
ras et munera ad Ezechiam, Asarhaddon, qui Senna- rit ;'quod certe fuit potestatis cjus, de cujus valvis
cbcrib patri apud Assyrios in regnum successerat, auri laminasjam tulerat.

de cujus seu niorle seu vita Scriptura conticuit. Ex i Inlroivit autein Isaias prophela ad regem Eze-
quo perspicunm est aliud fuisse lunc rcgnum Assy- d chiam, et dixit ei ; Quid dixerunt viri isti, et UMile

riorum, et aliud Babylonioriim. Denique Samariam, « venerunt ad te ? Et dixit Ezechias : Dc lerra lois-

\d est, decem tribiis cepcre Assyrii. Judam autem « ginqua venerunt, ad nie, de Babylone. El dixit :

et Jerusalem posiea legimus cepisse Chalilseos, quo- « Quid viderunt in doino tua ? Et dixit Ezccbias :

rum rex Nabucho 'onosor fuit. Et quia, apud eos c Omnia quce in domo mea sunt viderunt, nou fuit
astroium observantia est, stellarumque cursus longo « verbum sive res quam non ostenderim eis in the-
usu et exercitalione cognitus, quod et in Domini C « sauris meis. Et dixit IsaiiS ad Ezechiam : Audi
nalivilate monstralur, intellexerunt solein reversum, « verba Domini exercituum. Ecce dics venient, et
diei spatia duplicala, scrvire ci qucm solum Deum, « auferenlur orania qu3b in domo lua sunl, et qiix
id est, solein pulabant. Cuinque causas hujiis mira- < thesaurizaverunt paires tui, usque ad diem haiic

culi ralionemque perquirerent, fama per omnes gen- « in Babylonem. Non relinqiietur quidquam, dicit

tes volitanle, didiccrunt propter aegrolationem rcgis « Dominus. Et de filiis tuis, qui egredientur ex le,
Judsese cliain cursum signi clarissimi commutatuin. « quos genueris, lollentur; et eruiit eunuchi in pa-
Quain non esse opinalionem meain, sed Scripturse « lalio regis Babyloiiis. Et dixit Ezechias ad Isaiain:
sanctai, Dicrum Verba lestantur, qiise dixere post « Bonum verbum Doinini, quod loculus est. Et ails
alia : i Ipse esl Ezechias, qui obturavit superiorem « Fiat tantum pax et veriias in diebus meis, » etc.

foiitem aquarum Gion, et avertit eas sublus ad oc- Tradunt Hebrnei ideo a^giotasse Ezechiam quoniam,
cidentein urliis David. In omnibus operibus suis fe- post inaudilam vicloriam Judu,'oriiin, et Assyrii rcgis
cil prospere quie voluit; attamen in lcgatione prin- inleriluin, non cecineril laiides Domino, quas ceci-
cipum Babylonis, qui missi fuerant ad eiim, ut inler- nit Moyses, Pharaone sobmerso (Exud. xv), et De-
rogarenl dc poilcnlo, quod acciderat super terram, bora, iuterfecto Sisara (Jitd. v), et Anna, genito Sa-
rcliquit eum Deus, ut tentaretur, et nota fierent D muele (/ Reg. ii) ; unde commoniliim esse Iragiliialis

omnia qua; erant in corde ejus (// Par. xxxii). » Id- suae. Rursumque post corporis sanitatem, et signi
circo autcm tentalioni relictus est, quia post tanlam magniludinem, offerri aliam occasionein superiiia:,

victoriam, et solis regressum, et congralulationem quam, ut prudens et Dei cuitor, vilare debiierat,
regni potcnlissimi : cor illius elevatum est. Denique nec monslrare alienigenisdiviiias si;as, qiias, Deo tri-

in eodein voluniine scribitur : « Multi deferebant buer.te, possederal. Ex quo jiixta kges quoque tro-

liostias et sacrificia Domino in Jcrusalem , et mu- po!ogi:e discimus, « non miltendas margaritas anle
nera Ezechia* regi Judai; et exaltalus est coram porcos, nec dandiim sanctnm canibus (Maltli. vii). »

cuuctis gentibus. In diebus illis aegrotavit usque ad Qui enim fiielis est, spiritu abscondit negotia. Et
luortcm, et oravit Dominum, et exaudivit eum, et quicunque fecerit , omnis virlus illius encrvatur,
dedil ei signum [lY Reg. xx). Sed non juxta bene- perilqiie posteritas, et amisso virili roLore, in mu-
ficia qu« acceperat retribuit : quia exaltatuin est liebremredigiturmollitudincm. Iiigieditureigo Isaiab

cor ejus, el facta est contra euin ira, et contra Ju- ad regem, et, quasi nescius sciscitatur :

dam et Jerusalem (// Par. xxxii). » Rursumquc « Quiu dixerunt viri isti, et unde vcnerunt? » Duo
 Wry CXmiEM. L\ LljJUOS IV REGLM.— liN LIB. IV. 2C!>

iiilciTOgal,, 1 qiiiil loCMti siiiil, > ct t iindc vcnc- A rcddet libi {Maltli. vi). » Iliiic cst qiiod dc clccloruiu
riiiil? » lilc ad tiniiiii rcspondil, allcro prselerinisso, Ecclcsia por Psalmistam dicilur : < Omnis gloria
qiioiJ cnin ornpliasi cl suiiorcilio legcnduni csl : < Dc cjus filiu; rogiim ab iiitiis {l>sal. xliv). » llinc Pau-
lcrra longincjiia venerunl atl ine dc Babylone; » lus ail : t Gloria nostra hscc est, testimonium con-
qiiod quanlo lerra longior sil undo Yencrunt, tanto scieiiliaj noslne (// Cor. i). » Filia quippe reguiii
isto gloriosior, proptcr qucin vcncrint. Et « Vcne- Ecclesia, quic in bono cst opere spiritalium
princi-
rimt, incinil, ad nic, » qni dcbucrat diccre : Ycnc- pum praidicatione generala gloiiam intus habct, ,

riint ad glorificandnm Deum pro signi magniludinc, quia hoc quod agit in ostentalione jaclantiam noii
« dc Bahylone, » quae urbs in lolo orbe potenlissima habet. Gloriam suam Pauliis lestimonium conscicn-
cst. Uursiinique Isaias : « Qiiid, inqiiit, videnint in tiae memorat, quia favorem oris alioni non appclit,
doiiio tua ? » E( ilic rcspondit cx parte verum , gaudia cxtra somclipsum poncrc igiiorat.
vitac suu;

qiiod oninia viderint in doino illius, iiec fucrit res, Occultanda sunt ergo quso agimiis, iie h:cc in liiijns
quam non ostenderit ois in thcsauris suis. Scd alte- vita; itinereincautc portantcs, latrocinantium spiri-
rimi lacct, dc qiio vcrcbatiir olTensam, quodostendc- tuuni incursione pcjdainus.
lil cis ciincta qiue liabcfct in polestato sna haiui
:
CAPUT XXI.
dii!)ium qiiin et templi supelleclilem, piopler qurc B De Manasse filio Ezecliue, quando potl peccatuin
Isaias Dei scrmone profcrt sentenliam : t Audi ver- pwnilentiavi gessit, et ob lioc de carcere mcruit li-
Doinini exerciluum bcrari.
biiin : Vcniot tcmpiis, qnando
oiniiia Ii:i'C, qu;c in domo lua sunt, ct non tuo, scd (Cap. xxi.) t Dormivilque Ezccbias cura palribus
p;i!rmn liioriim bibnrc qu:X!sila, iii Babyloncm trans- i suis, et rcgnavit Manasscs filius cjus pro co.
fi!rantur , et do scminc tuo fianl cunuchi in aula « Duodccim annorum crat Manasscs, cum regnarc
rcgia. t Ex qiio Ilcbraci voliml Daniclem, Ananiam, « coepissel, et quinquaginta quinque annis regnavit
Misaclom, Azariam, qui fiicrc de rcgio scmine, fa- t in Jcrusalom, > elc. Posl mortcm quoquc Ezccbi;c
clos essc ciinuchos, qiios iii niinislcrio Nabucho;Io- narrat Scriptura Manasson
lilium cjus rcgnassc iii
nosor fiiissc, non dubium csl {Dan. i). Jerusalcm. Qni ciim ad idola colenda el aboiuinalio-
« Dixitqiic Ezcchias : Boniim verbiim Domini, quod nes faciendas se converteret, rclinquens Deiim pa-
« locntiis csl. > Iii qiio ab Hcbraiis reprchendilur, Irum suoruin, el bona excmpla, qua;
in genilore suo
cur non sitimitatns bonitatcm .Moysi qiii locmiis ad Ezechia conspexcrat, locutus est Domimis ad euni
Domiinim est : t Aiit dimittc cis baiic noxam, aut, cl ad populum cjiis, et allenderc noluerunt. « Id-
si non facis, delc me dc libro liio, qiiem scripsisti circo superinduxit eis principcs cxercitus rogis -As-
(K.icf/. xxxii). » Undcet apostohisPaulus anathema ^ syriorum, ceperuntquc .Maiiassen, ct vinclum catcnis
\iiil osso a CinisJo pio fratribiis stiis, qni sunt Israc- alquc compcdibus duxcrunt in BabyIo;:cni, Qu; posl-
lii;o {Hom. ix). {Ex Cregorh.) Uxc. itaqne scntenlia qiiam coangiistalus cst , oravit Doniiiitim Dctim
propbet;e ad Ezcehiam mysticc contra iiypocritas suum, ct pocniiCi;tiam ogii valJe corain Deo palium
inolala accipi potcst. Qui postquam magnis virluti- stiorum. Deprccalusquc est cum, ct obsccravit ora-
btis cxcicsciinl, qtiia cavcre maligiiornm spiritiinin tioacm ejus, reduxit:iuc cum Jerusalem in rcgnuin
iiisidias ncgligiinl, et ccbre in cisdom virtnlibus suum, cl cognovit .Manassos quod Dominus ipso csl
iioltiiit bun;' sua, ostciidendo, hostitim facitinl, el Deus (// Par. xxxiii). » Excniplar atil-m cst h;ro
prodentes siibito amittunt, quidquid diutius studen-
pa>nilentia Maiiassx*, quod posl commissa scclcra
lcs optiiaiilnr. llinc por Psalmislam dicitiir : « Tra- nulliis dcbet de Dei miscricordia dcsperarc sed nia-
,

didit in caplivilalom virlnlcin coriim, cl piilcliriaidi-

gis por ptcnilcutiam coiigruam spcm haborc vcni;r,
iicin coruni in inantis iiiimici {Psal. lxxvii). » Virttis si eam ritc perfeccrit.
qiiii^pc ct pnlcliritudo airogantinminimici manibus
tradilur, qiiia oinnc bomim, quod por ronciipisccn-
CAPUT XXII.
De Josia rege, qui terram omncm Judu ab iJtlcrum
tiam latulis oslcndiMir, occtilto adversarii jiiri man- spurcitia cniundiwit.
tlpaliir. Ilostcs n;»iii([ue ad raj)inam iirovocaiif, qui ^ Posl htmc rognavil filiiis cj.js Amn^.on i,'ol;;l.itra.
suas corum notili;c divilias doiiudant. Quo usquc Post qiieni Josias, lilius ojiis, rox jiistissimtn rogna-
cuim ab cxtormvpalritc sccuritalc disjnngimur,inla-
vil, qni omnem spurciliam idolorum, qiiam patros
Iroiuim iiisidiaiuiuiu ilor ambulamtis. Qtii
er^o iii sui fabricavorunt, emundavit; el se
Dci cnllu in
ilinore dcpnu.lari fonnidal, abscondat ncccssc cst slivniic e\orciiit. El merlto. Quia longc ante hoc
bonaqiuv portat. miseri iinia alTcctantcs laiidos
I
do illo pr.oilictum csl por piopbeinm. lolcri retatiir
hoiiiinuin, in scmelipsis dissipant fuiclus laboriim. autom Josias, cujus cst sacrificlum Domiiio, vol $.7-
(".iimqtie so o-^icndore alienis oculis appeiuiit,
dain- lus Domini, vol fortitudj Doniini. {Ex licda.) Qnoil
iiaiil qiiod agunl. Quos iiimirnm maligni spiritus antom soquilur do co.!cni rcgc, qui.d amlilo libro lo-
tiuin a,l j;;clanliam provocant,
conim (sictit diximiis) gis Domini, qtiem Iloloias saccr,'os in\onit in (!o:r.o
opoia capiivantes dcmubnt. Hinc est enim quod Domini, scidissot voslimonta siia. ot misissel IIol-
por Evangoliiim Vorilas dixil : . Nosciat sinistra lua ciam sacordotomct c.i icros (|ui subsoqticnter adnu-
quidfacialdcxlora liia.ut sil cloomo:,yna liia in abs- merannir, ad UolJam piop':ol;im, iixorcm Selliim,
coiidito, 01 Paior luus, qiii vidot in abscondito, qu;r habilabal
« in Jorus;ilom in socn d,i, » ctc.
Patuol. CiN..
 »

207 B. RABAM MAURl ARCIIIE?. MOGIINT. OrERUM PARS I. 2ns

Qiiid significct illud, quod diciliir, « in scciinda, » A CAPUT XXIII.

lii Paralipomenon dcclaratur, nbi scriptuiu esl

lihro Quod Josias contaminavit Toplicth , quod est in
convalle filii Ennon, abstulit eqnos qiws dederam
de pncfato rogcEzechia « iEdillcavit quoque, agens :

reges Juda Soli in introitu templi Doniini, excelsa

indusirie, omnem murum, qui fiieiat dissipatus, ct
poiluil, et sepulcr a mortuorum ejfodiens combussit.
oxstruxit lurres, desuper et forinsecus allerum mii- — De Pliase ccleberrimo quod fecit Josias in oc-
rum (// Par. xxxii). > Meminit liujus loci et Sopho- lavo decimo anno rcyni sui Doniino. De morte —
Josiw et substilutione Aclioz filii ejus in regno
iiias, dicens c Yox clamoris a poita piscium, et ulu-
Judw, post queni Joachim regnavit in loco fratris
:

lattis a Pro quo vetus editio

secunda [Sopli. i). j
caplivati. —
De Joachim rege, qui et Jechonias
quasi propriuin nomen loco Iranslulit in Maseva. alio nomine est appellatus.

Maseva quippe inlerprelatur secunda. Quod ergo (C\p. xxiii.) Conlaminavit autem Josias To-
dicitur prophetissa habitasse in secunda, iii se-
< »
piicth, vcl ossa mortuorum ibi, sicut in sequeiitibus

cundi miiri parle inleUige. Quod dicilur de Josia

de aliis idolorum locis fecisse legilur, vel alia qwX"
rege : « Contaminavit qiioque Tophelh,quod cst in libct imiininda dispergens, quatenus yLominationi
convalle Ennon, ut nemo consecraret filium
filii
polius quam delectationi aptiis omnibus qui aspi-
*uum aut fdiamper ignem Moloch(/F Reg. xxui), » ^^^^^^ j^^^g appareret. Quod sequitur de eodem
frequens est in Scripturis borum menlio locorum, B Abstulit quoque equos, quos deJerant
j.egg j^^j^ .
,

jTiaxiiiie in libro Regum ct Jeremia propheta. Esl reges Juda SoH in introitu templi Doiniui,
4 > Et
autein vallis Ennon, sive filii Ennon juxta murum Je- paulo posl : « Currus autem Solis combussit igni, >

riisalem conlra Orientem, in qua nemus pulcheni- oslendit, omnium gentium idololatrarum supersli-
mum Siloc fontibus irrigatur. Tapheth autem, sive
lioni Judiros eo tempore fuisse mancipatos, ita ul
TopliClh (utrumque enim scribilur) eral locus in ea- in venerationem solis quem inore gentilium deiim
deni convallcjuxta pisciiiam FuUonis; ciijus meminit esse credebant, simulacio ejus, quem feceiant, cur-
Scriplura; etjuxta agruni Ilaceldama, qui usque Iio- rus equosque subdiderint, et hoc in alriis templi
die monstralur ad Australem plagsm montis Sion. Domini. Sic enim solent gentiles pingere vel facere
Solebaiit Taphelh (quia locus erat amo;-
autem in
simulacrum soiis, ul puerum imberbem in curru
nissimus, unde liodie quoque hortorum prsobet deli- poiientes, equos cidem, quasi cursu crelum petentes,
cias) posita ara sacrificare doemonibus, nefandoque Cum
subjungant. propterea puerum aptaut, quia
igne suos consecrare liberos , sive holocaustum
sol, vekit quolidie novo ortu natiis, in nullum per
offerre, sicut in libro Verborum dierum de Achaz senium
saecula incidit. Ut auleni eidem currus et
rege scriptum cst « Ipse est q.ii adolevit incensum
:
^^^.(..iribuant, de mirac.ilo sumptum Eli;xi prophetae,
in vaUe Beneniion, et lustravit fihos in igne {II Par. C ^,,;^ ^.^^.^^ jg„^^ ^^ ^^^„5^ -^^^^.^ ^.^p^^,^ ^^^ ^^,^_,,^
xxvni). Benennon siquidem filium Ennon signifi-
»
^^^^^^^^ Conslanlinopolis cpiscopus icstimat. Quia
cat. VaUisaulcmEnnondicilurllebraiceCe/iemio». ^^.^^ ^^^^^ ,^^^.^^ ^.^^.^^^ ^^^ ^.^^^^ g^^^^,.^^^
^ ^^
Cujus nomine in Novo Testamento poena inferorum ^^^ ^^ pjj^ ^^^^^^^^ ^^^^^^^ ^^.^^^^.^^ ^.^^^^^ .

gehenna cognominalur, quia nimiriim sicut in con-

Qiiani beiiB fuirainel pra^lucei seinita pxv.W ,
valle Ennon qui idolis servierunt, in ea (prophetis
Convenil EliJe, uipriU)qti« el nnniiiii^ liilgens
atlestanlibus) perierunt, ita peccatores, qui pecca- Hao ope dignus eral naiu si sennoiiis Acliivi,
Denique Je- Una per accentuni muielur liiiera, sol est
verunt, aeierna damnatione puniuntur. j

rcmias cum referret pr«!Cepisse sibi Dominum, ac audientes Grxci ab Israclilis (qiios divinas habere
dixisse : « Egredere ad vallem filii Ennon, quae est liltcras fama prodcbal) pnKdicari quod Elias curru
juxta introitum portae fictilis {Jer. xix); j paulo post igneo, et equis sil igneis ad ccelestia Iranslatus, vel

dicil : « Et non vocabitur locus iste amplius To- certe lioc ipsum inter alia depictum in pariete vi-

pheth, el vallis Ennon, sed vallis occisionis. Et

filii dentes, crediderunt, viciiiia decepli noininis solis,

dissipabo consilium Juda et Jerusalem in loco isto, q,ii Grsece helios (iit supra) dicitur, hic Iraiisitum
et subvcrtam eosgladio. » Isaias quoquc manifeslis- per coelos esse <lesignalum, et niiraculum divinilus
siine Tophcth infernum appellat. Qui cum perpe- faclum comnuitarunt inargunientum erroris humana
tuum diaboli iuteritum sub nomine Assur describe- stullilia comineiilalum : quos iiiiitali ipsi Jiuhei sa-

ret, dicens : « A voce ciiim Domini pavebit Assur tagerunt nc in aliquo geiitilium stullissiiuis minns
virga percussiis, et erit iransitus virgae fundatus, stuUi apparerenL Quod paulo post de eoclem rege
quam requiescere faciel Dominus super eum {ha. dicilur :

xxx); » slatira, quomodo et ibi esset perilurus, sub- < Excelsa quoque, quae eranl in Jerusalem addex-
didit, dicens : « Pra^parata est enim ab heri Tophclh, i tram partcm iuoutis offensionis, qiia; a:diucaverat
Pulchre Salomou rex Aslaroth idolo Sidoniorum,
a regc prajparata, profunda ct dilatata. » < Isiael, et

ait i ct dilalata, » quia Topheth dicitur

lalitudo. « et Chaiiios oflensioni Moab, et Melchom aboniiiia-

€ Nutfiinenta, inquit, ejus ignis el ligna rauUa sta- ; i tioiii filiorum Animon, poUuitrex, et contrivit sia-

lu» Domini sicut Jorrens sulphuris succendens eam. i tuas, » luce clarius est, qiiod excelsa noiijnarc
solet Scriptura loca iii coUihus poL-ila fioiidenlibus,

in qiiiinis vel diemoiiibus immolab-int, vcl Doniino,

locorum amflenitalc allecti, contra interdictum re-
2(;9 COMMENT. IN LIHROS IV UEGUM. — IN LIB. IV. 270
liclo altari qiiodcral in lcinplo, hoslias oflcrcbant, A sias istc typum tenet Doniini Saivatoiis qui salus
untlc sa;pius in hoclibro de regibus qui minus pcr- el forliludo Doniini mcrilo dicilur, qiiia ipse csl

fette jusli fuerc dicitur : t Verumlamen excelsa non dc quo Scriplura dicit : < Dominiis fortis, Dorainus
abstulit. > potcns in pia;lio(Psu/. xxiii).
i Et alibi « Ipse enim :

Montem autem ofTensionis monlera idoii dicil, salvuiii populum suum a peccatis corum
facicl

f]uia niinirum eonsuetudinis est Seripturarum, oircn- (Mutth. i). } Ipse quidem zelo Dei mundat lerrain

sioiiem idola nuncupare, quia vcl in illis oircndilur Juda el Jcriisaleiii ab omnibus imniundiliis el abo-
Deui;, vcl oneiisioncm ct ruinam suisoftcruiit culto- minatioiiibiis, qiii pcr piopbciain dixit : « Zelus
ibus, sicut in bac ipsa seiitcntia sul)sequcnlcr iiiti- doinustULecoiiiediliiic(/'srt/. lxviii). > Dcfiuoel Joan-
iialur, duni dicitur : « Qu;c a;dificavcrat Salomon ncs ait : « Cujus vcnlilabrum in nianu sua, et pur-
•ex Isracl, Aslarolh idolo Sidoniorum, et Chainos gabit aiearasuam {Maltli.ui). > De quo el Malacbias
iirensioni Moali, et Mekboin aboniinalioni filiorum dicit : i Ecce veiiit, dicil Doiniiius cxerciluum, quis
^miiion. t Lbi hoc quoquc (ni fallor) palam ostcn- poteril cogilaie dicm advciilus cjus, el quis stabit
liUir, quod ulinain non oslenderetur, quia videlicel ad videiulum eum? Ipsc eniin qiiasi igiiis conflans,

>aIomon de amisso idololalriaj scclere nunqiiain per- ctquasi hcrba fiiUonum. Elscdebit coiiflans ct einuu-
ecte poenituil. Nam si fruclus poenilenliaj dignos B J<>'is argentum, et purgabit filios Levi. Et colabit
aceret, satagerel ante omiiia ul idola qua) oedilica- eos, quasi aurum, ct qiiasi argciitim, ct eriint Do-
erat, de civitatc sancta lollcrentur, el non in scan- iuino oflercntes sacrilicia in jusiiiia. Kl placcbit
laliim stiiltorum, quoi ipsc, cum fuissct sapicnlissi- Deo sacriiicium Juda et Jerusalem, sicut dies sx'culi,
iius, erronea fcccrat, quasi sapicntcr ac recte facta, et sicut anni antiqui. Et accedam ad vos in judicio,
elinqiicrct. Mciiiinit supra el hnjus loci Scriptura, et cro teslis >eIox maleficis, et adulteris, et perjii-
icens : « Tune aidilicavit Salomon fanum Cbainos ris, et qui calumniantur mercedem niercenarii, ci
Jolo Moab, in monte ipii est conlra Jerusalem, et liumiliant viduas et pupillos, et oppriiimnt jiciegri-
loloch idolo filiorum Aninion {iU Reg. xi). y Ncc nura, ncc timuerunt rae, dicit Domiiius exercituuiu
idcri coiitrarium debet, quod ibi mons, in quo facta {Matac. iii). > Celebrat ergo Josiasnostcr vcruiii phasfe
unt li;ec idola, coiitra Jcrusaleiu, hic in Jerusalein in octavo dccimo anno rcgiii sui, quaiitio iii oclava
ssc positus asserilur, quia nimirum in tanta crat «tatc, generali resurrectione pcrpctiala, sanctos
irbis vicinia posiius, ut adipsam pcrtincre, elipsam suos cum perfcclione bonorum opernm pcrdiicct ad
[iio(iue sordibus, qua) in oo congcrebanlur, contami- aiternaj beatitudinis dciiariiim accipieiidum, cjeclis
larc vidercliir. prius omnibus scandalis dc rcgno cjus {Matlli. \x
« Et conversiis Josias vidit ibi sepulcra, quai eranl C Mallli. xiii). > De quo pracdiclus prophcla ait

in monte, misilque et tulit ossa dc scpulcris, el « Ecce cnim dics vciiiet succcnsa, quasi caminus,
combussilca super allare, ct poUuit illud. > Cur ei ci-unt omnes supcrbi, et omnes facienies impie-
uteni Josias ossa niorluorum concrcmare jussit su- latcm stipula, ct iiiflammabit eos dies vcnicns, dicit
ler allare, nisi ul osleiideret quod profana fuerunt Doiiiinus exerciiuum. Qu;e radicem non rciiiiquet eis

oruin sacrilicia ? El non solum pecudum hoslias ct gcrmen. El orielur vobisliinentibus nomenineum
kiMuoniis onerebant, sed etiara scmclipsos per crro- Sol Justiti;ie. Et sanilas in pennis cjus. £l cgredie-
em itloloIalri;e in potestalcm d;emonum Iradide- niini, et salictis, sicut viluli dc armento, et calca-
uiil, qui justo Dci jtidicio simul cum allare, quo;l bilis impios, cuin fuerint cinis sub planla pcilum
dolis faliricaverant, dissipandicrant. Mysticc aulcin vcsiroriim (.!/«/. iv). > Et recle dictum csl qmid iion
ij^iiilicat omnes, (lui dialioli scrvilio nianeipati vi- faclum lucrit phasc tale a diciius Judicum, qui judi-
am sacrilcgam tcmporaliter finierant, a;ternis cru- caverunt Israel, etoninium diorum regum Israel, cl
ialibns consumcndos, Dco illis rclribucnte sccun- regiimJuda, sieut inoclavo dccimo anno regis Josi;u
liiin propria merita operuni illorum. in Jerusalem, (piia, ablatis figiiris, vtraciler in die
« Kovorsustpie cst Josias Jerusalcm, et pr;ceepit jiulicii Iransil.iint saiicli de niorle ad vilam, de cor-
oiimi popiilo, diccns : Faeite phase Domino Dco ^ ruptionc ad gloriam : siique in conspeilu conditoris
1 vestro, secundum (luod scriptum est in Ubro foe- sui in coelesti Jerusalom iii a'loriuim gaudcbunt,
I
deris hujus, > ctc. Quod aulem prxHliclns rex quia « vidcbitur Dcusdoorumin Sion (/'»«/. lxxxiii).
ynlis idolis de terra, necnoii pylhonibiis el ariolis El civilas illa non cget sole, neqiie luna, ut luocaiit
't oiiinibiis immundiliis atquc aboininalionibus abla- iii ca. Nain elarilas iK'i illumiiia! ii eam, ol luceriia
is, in octavo decimo anno rcgni sui Domino phase ejus Agnuscst, cl ambulabunl gontes iii luminc ejiis,
Yleberriiiium fccissc U;giiur, inoraliler doeet nos, et regcs tcrraj aflerenl gi.)riam suam
honorem iii et
II piirgoimis primum torram cordis iiostri ab omni- illam, et port;e ejus non olaudenlur per diem. Nox
>us viiiis et inundemus actus noslios eniin non crit
:\b o;nni iii- illic. Et aflerenl gloriam oi honorein
piinainonlo pcccatorum, et ab oporibus morluis, ut gontium in illam, nec intrahit in eam aliquid coin-
iervirepossimus Dco viventi. Sicque gratumDomino quinaluni, el faciens abominalioncm ot mondaoium,
olobianuis pasoha « non ulitpio in rormenlo
ma- nisi qui scripli sunt in libro vit;e .\gni (.tpor. xxi).
iti;v ot noquili;ii, sed in a/ymis siiuorilalis el veri- El nomonoivitalisov illadie. Dominus ibiilom {Kwch.
,aiis (/ Cor v). I Sooundum allogt)i i,\m ;uiiom Jo- \\\\). LJenodiclus Dominus qiioniam ir.irilicavii ini-
n\ R. UADAM MAVIU AIlCllILP. MOGLM. OPEUUM PARS I. ill

bonconliatu suaii» iu tiviiale circumslauliaj [Psal. \ iiosor aliuni iulelligiiiuis, nisi cuiuiicui {inom Phu-
xxx). » raoncm esse diximus, priucipem vidcliccl confusio-

I Ocoiso ilaquc J.)sja roge in Magodo, Inlit po- nis , et recioicm tcncl)rarum liarum (/','p/ji'.s. vi)?

I puUis lerra Joacliaz filium Josi:c, ct unxcruut Ergo cum anliiiuus lioslis aliquem sibi cciisum pcc-

t euui ; et coTisliluerunt cum regem pro palre suo, cati solverc persuadcl, mox totuniiudominium siuim

« qucm Piiarao Necho viuxit iu Rebla, et duxit in redigcre et plenum scrvitium expendeie admouei.
< ^gyptum, et imposuit niuliara terrae centum Quid cst ergo aliud irihus aniiis rcgi Dahylonis sor-

« talenlis argenti, el lalcnlo auri ; rcgcmquc consti- vum esse, quam persuasione, delectalione alque cou-

« tuil Eliacirn, filium Josiix; pro Josia palre ejus; sensu anliquo hosli subditum fore, cl totum vitiis

« vcrlitquc nomen ejus Joacliim, t etc. Quid auleni deditum quasi libere ab eo possideri? Sed saepe con-
interfectio Josiac significat, qui a Pliaraone Necho lingit quod tales, per Dei misericordiam admonili,
inleremptus est in Magedo, nisi perseculionem an- rehcllare contra nequam Spiritum mcdilentur. Iliiic

tiqui hostis adversus sanctos prsedicatores, qiios per est quod subditur : « rursus rebellavit contra cum. »

iiividiam ncci iradcre niolilur, el auferre de lerra Nec tamen sufTicil rebellare, si non perscvcrarit in

Ecclesia; couatur, quatenus facilius totani plebem certamine. Qui enim antiqui hoslis potestate se

dissipare et invadere possil ? Inlerpreiatur autem " exuere desiderat, necesse est ut fortiter contra eum
Pharao dissipans, Necho percussio, Magedo de lcn- dimicct, et adjutorium a summa polentia assiduis

tatione. Permissus quippe diabolus consurgere ad- precibus imploret, quatenus divina gratia adjutiis,
versus sanclos, hoc solummodo agit, hoc totis viii- hoslem fortissimum superare et jugura duris.sinmm

bus cerlat, quatenus (entando gregein Domiiii per- cvadere queat.

culiens dissipct, eosque piimuni auferat, quorum « Post Joachim aulem regnavU Joachim, lilius

solatio adjuti, conlra hostein dimicare debuerant. « ojus, pro eo; et fecit malum coram Domino jiixta

1 Tulil popuhis terrai Joachaz, filium Josiae, et « omnia quoe feceratpater ejus. In tempore illo as-
constituerunt eum regem pro patre suo. » Joachaz, « cenderunl servi Nabuchodonosor, regis Babylonis,
qui inleipretatur retc/jfHs, significat malosdoclores, « in Jerusalem, et circuradata est urbs munilionibus,
quos popsilus terrsc carnales, videlicet terrenae cupi- « venitque Nabuchodonosor, rex Babylonis, ad civi-
uitati dediti, sccundum mores suos consenlientes « latem cumservis suis, ut oppugnarenleam. Egres-
vltiis suis, personas eligunt : quos Pliarao in Rebla « susque est Joachim, rex Juda, ad regem Babylo-
vinxit et in ^gyptum duxit, cura diabolus per mul- « nis, ipseet materejus, et servi ejus, et principes
titudinem adulatorum enervans decipit corda prsela- « ejus, et eunuchi ejus; etsuscepit eum rex Baby-
'-'
torum. Rebla eiiim mulliludo interpretalur. Sicque « lonis anno octavo regni sui ; et prolulit inde om-
spirilualis vEgypti vinctos catcnis pcccAtorum te- « nes thesauros domus Domini, et thesauros domiis
«ebrosum mergit in abyssura. « regiae, et concidit universa vasa aurea, qua; fecerat
« Pro Joachaz quoque Necho Joacnjinregem con- « Salomon rex Israel in templo Domini, ju\ta vcr-
stituens imposuit mullam terrffi ceiitum talentis ar- « bum Domini, ot transtulit omncm Jcrusalcm, cl
gcnti, et talcnto auri. » Cuin maliguus spirilus pen- « universos principes et omncs forles exeicitus de-
3um servilii sui in populo perditorum expetit, ut « cem millia, in caplivitatem, et omnem artKicein
tflin seusu quam eloquio ejus per omnia parati &int « ct inclusorcm; nihilque relictumest, exceptis pau-
sbsequio.Unde Joachim juxla prccceplum Pharaonis « peribus populi terrae. Translulil quoque Joaciiim
unumquenique secundum vircs suas exegil, ut daiet « in Babylonem et matrera rcgis, et uxores rogis,
tam argentum quam aurum, qualeniis hoc reddeiet « et eunuchos ejus, et judices terraj duxil in capli-
Pharaoni, quia diabolus per sibi deditos viros ab uno- « vitatem de Jerusalem in Babylonem. Et omn:s
quoque exigit sccundiim vires suas peccati censuin « viros robuslos, scplem millia, et artifices ct inclu-
solverc, sicqiie in nequiter prcclalis quoiiJie .pr;c- « sorcs mille omnes viros forles et bellatorcs, duxil-

parat perdilionem subjcclis. T\ « que eos rexBabylonis caplivos in Cabylonem, »

ctc. ( Ex Beda.) Quod refertur de Nabuchodouo-

CAPUT XXIY.
sor, quia transtulerit oinneraJerusalcm, ct uiiiversos
Quod regcm Joacltiin cum malre cl tixoribus, cum ciomnes fortcs exercitas, (iecem niiilia in
principes,
enuucliis ac catcra iurba, clparle vasorum Dei,
JSabuchodonosor transtulit liabijlonem. — De caplivilatem, addidilque Scripluia .iicens : « Ei oiu-
Scdecliia rege, (jui ob scclcrum maijniiudinem tra- nera artificem et inclusorcm, » hoc Col quoJ supraei-
dilus cst cum fili.s et omni populo.
derapopuloIsracIPhilislhiim,rcgnaiitesrccis£enarran-
(Cap. xxiv.) « In diebus cjiis ascendit Nabucho- tur,cura dicitur : « Porro f.tbcr fcriariusr.on inveiue-

« donosor, rex Dabylonis, el faclus esl ei Joachiin batur in oinnitcrra Israel. Caveraiitci.i^ii PhilisUaim,
« servus tribus aniiis ; et rursuni rcbcllavit contra ne iorte facerenl llebraii gladiiim sul Ijnce.un (/

< eum, » elc. Cum semel quis cuilibct sc mancipa- Reg. xiii). » Sicul enim Lunc caverant ne liabciites

rit vitio, noii uni, sed mullis dominis ol.noxius ciit. fabros ferrarior^ Hcl;r;Ei arma ad repug.iansluin face-

Lnde Joacliiin, (iucm Pharao aiilecousum sibisolvcre rcnt, ita nunc ChaLlcci, deslructa Jerusalcu), et va-

coegil, niiiic Naluicho.iouosor rcx Rai;yloiiis sibi Iri- slata omni lcna ro[)romissionis, salag'inl ut nuUus

bus aiiiiis scrvirc compcllil. Scd queni Nui;ticho.!o- in c.'. rcinancat a!'iifex, n;i!lus inclusor, qiii vel f(K-
 Ti^S COMMENT. IN I.IBROS IV IlF/ir.M. — I.N UIJ. IV. rri
(Vi1:i iirijih moeiiia componft'(!, vel possit rcsnrciro A :i^l p('<<:iloriim opcra coiivoiii iii!clli:.'cii.!ii:;i csl,
<'iiiiU). Qiiiii poliiis qiiiiiijiiiil apud genlcm cxter- omiicsqiie viros lortcsct bcllatorcs siiiiiil iii caplivi-
uiiii:(t:im arlis invcncrnnl, lotiiiiuni'! n:tl)yloniHm t;itcm diiclos, hoc csl, cos qiii vidcbantiir viri fortcs
liniisliilciant, v(l ad iiihiliim valcat iiltia, vcl illiiiT cssc, ct l)cll:itoics, asliila maligiioriiiii spiiiliiini
<ivitatis iitili(:ilil)iis proficiat. Cujiis tam dcnoiicb! (icccplos, atipic in carccrcm spirilualis H^iltyloni;.!
Iiislori:p, (jiiia miiltiim ncgligenliac nostri lemporis capiivatos; iiccessc esl iil opcraiii dcmus, qii:il<-iiiis
roiigriiit, iioii opiiior alleaoriain csse reliceiiilsm. icgis polcstalcm
.s;T!vissinii cvaiamiis; sigllcmiis el
C.oiisiat !>:im(iiic, qiiia Jcriisalcm et tcrra Isracl ci- sobrii siiiius, timorcm Dci aiilc ociilos scmpcr itoiia-
\ilalcin Clirisli, id est, Kcclcsiam .sanclam, IJabyloii miis, ct m;iiidal()ri;m cjiis ohiivioncm oinnino fiigia-
anic n cl Cliald:ci sive Pliilistli.Ti civitatcm diahoii, miis. Constr!iani;ts iiobis tunim honornm oiH-nim,
iii cst, omne malignorum sive liominiim .scu angclo- cl [tcr itrofccltim vil:c i;i illaiii cOMSCcndamiis, « iii-
i!im miillitiidincm dcsigiiaiit. Scivilqiic bracl IMii- diiti lorica ji!slili;c, cl galca salurs, halxMiU-s snil^im
l'sili:cis sivc Clial !;cis, cum fi.iclcs qiiique noniiiic fidci, cl g!a iiiim Spir.liis, qiiod csl veilmm Dci
lciiiis in Kcclcsia consislciilcs, ai) imniiindis vcl spi- [Kplies. vi). » Ctis[0;li;im!is portas sciismtm iioslro-
lililjtis vcl hominiltiisdcccpli, aiit avarilia; aul liixii rum, ne mors inlrct i>cr fenctras iiostias {Jer. ix).
ric. aiil alt(!ri ciiilihcl piiccato mcntis colla sult- B ()mni custodia scrvcmus cor noslriim, quia c.x i{>so
iiiilliinl. Aliducil aiilcm N:il)Uch()donosor Jcrusalcm vila pro(,c(lit. Kt aiitc oinnia spcm nostram iii UcgLs
el uiiivcrsos priiidpcs fortes c.Kciciliis, dcccm millia, CQilcslis boiiitatc ponamiis, pelciilcs ut cjiis gra'ia x
in capiiviialem, cum cl magistros populorum el eos malis omiii!)us libercmur. Sicqiic crimus sempcr im-
qiii iiiviiiciliili aiiimo Dnmino scrvirc, ac dcc:ilogum miincs ;ib hostilius spiriliialihus, qiiia i Domimis foi-
lcgis nilclil(!r vi !cl);iiitiir iii Dci ac proximi amorc litudo plcbis suffi, ct protcctor .salulariiim Cliiis:i .sui
coiiscrvarc, siibito sivc illccchris mundi scu advcr- est, (pii salvat omncs spcraiitcs in sc (Psfi/. xxvii;
sitaliltiis stiliacti, attl m;ijoribus sc facinoribiis pul- Psdl. XVIl). I
Iiiiiiit, aiil ccrlc in lia;rcsim dcclinando apcrle apo-
« Igitur, Joacliim captivato, constiliiil Nabuchodo-
stasia: ii()l;im incidiinl. Arma vcro quibus, conlra € nosor Mallhauiam, patruiim cjus pro co, imposiiil-
(lialtoliini rcpiigiiaiitcs, liitcrtateiii a Dco nobis do- qiic nomen Scdeciain.
« ci Vicesimiim ct primum
iialaiii dcfciilamus, qii;c suntalia, nisi cloquia Scri-
« aniuim ;claiis Scdccias habclfat, ciim rcgnapi'
pluiarum ? In (piibus ct ipsiiis Domini ct saticlorum « ca'pissct; cl mulccim aiinis rcgnavit in Jcrusalc r,
cjiis cxcmplis, qno ordiiic bella vitiorum sttpcrari
I fiTilqiie maliim coram Domino jnxta omnia qii;\'
dol)(!aiil, liicc clarius disciimis. Scd Pliilislli;ci filios
« fcccrat Joacliim, i clc. Qiiid in Scdccia aliud iii-
Isiacl faliiis ariiiorum privaiil, ciim maligni spiritiis ^'
lclligcrc p!»ssunius, nisi qiiod iii Joacliim anle pr.c-
auimos fidclium a meditaiioiic sacnc lcclionis, s:ccu-
diximiis, hoc csl nialos rcclorcs in Kcclcsia, qiii
l.ii ia illis iicgolia iiiscrcndo, rctardaiit, nc vcl ipsi pcr
miincrc ct doiio diviuo abuliinlur, ct f;ilso sii i iio-
liiijiis cxcrcitiiim rcsislcndi fiduci;im sumant, vcl alios
mcn jiistitia! usurpaiiL.Malthania cnim i:ilcrprclalur
f Ji lc, (|ui lcgcrc ncsciimt, ad rcsistcndiim vitiis cx- HiKHH.s- sivc dominiy Scdt^ias juslns Domini. Qmi
hortaiido aut corripi(!ndo accendant. Tollunt fabras
undcciin aniiis rcgnassc dicitiir, quod sigiiilical ciim
arinoriim, cum cos qiii sacra cloquia nortint in lan-
iraiisgrcssorcm lcgis fuissc; iiiidcnariiis ciiim iiii-
1 1111 scclciibus o!;rmiiil, ul (liccre bona quae didicc- mcriis, (pii dcnari-im snpergrcditiir , cxccssioncm
raiit, prorstis criibcscanl. Transfcriint omiiein ar- Dccalogi Nec
rile rcx dici potcst, qui sc-
sigiiificat.
lificcm ct inclusorcm in Dal.yloniam dc Jertisalcm,
ciindiim maiidala Domini scmelipsum el sibi
ctim eos subdi-
qiii mullifaria virlulum opcralionc pluribtis
los rcgcrc nolucrit.
pro;lcssc ct civihilcm Dci contra
irriiptioncs tcnJa-
lioiuim munirc solcbaiit, a proposilo dcncctunt al- CAPUT XXV.
pie ii;gciiiiim qiiod tuitiimi Kcclcsi;c /)(• Nuhuiardnii
sanct;t« impci.- priiicipe
,
^ cxcrciltis
., rcqis
,..,,., ..,„.,
nahiiloiiis,
dcrc dcliiicraiit a^l voluntalcm potius rc"is qui
'/"' '''''"'" J»divoruin (lcvaslinit,
lcrrdin .luiiivoruin dcvaslavit, civilalcs dcst
dcslrujil,
vilioriini
lcniplum ''.""'••'"'•"'"'
"'"''•'" '' domos
concrcm.ivil cl
.lispcnsarc compcllimt. Quod si inclusorem hoc loco ^ rcqins ^"cciidi
''""""'. '''?'"^ incciidio con-
sumpsil, el omncm pradum in lialnjloncm
iioii ostioriim sive sccum
murorum scd auri potiiis gcm-
, IransluHl.
i'ii>iiiii„iuc iiilclligcrc
volucrimus, ad umim profccto (C.vp. XXV.) i Faclum csi
.lulcm anno nono n^gni
•'iimdcmqiic spiritualis cxpositionis fiiicin rcspicil. cjtis, mcnse dccimo, dccima dic mciisis, vcnit Na-
«
l^icliimqiic (piippc cst dc sapicnlia, quia cst aurum « biicliodonosor, rcx Dabylonis ipsc ctomnis cxcrci-
i>l mulliludo gcmmarum atquc idc^o inclusores ho-
,
« Itis cjiis iu Jcrusalcm , ct circiim lcdcrmil cam cl
nim. non alios aplius qiiam ,

doctorcs inlclligcrc valc- « cxslruxcrunt in circuilii cjiis miinilioncs, cl claus.i

'""s. .pii qiiandiu rcclc
vivunt ac doccnt, iii orna- cst civilas atquc vallala usqiic
« ad iindccimum an-
'111» sanci* civitatis
industriam sn;,! arlis impcn- iuim irgis Scdcci;c. nona
« die mciisis. IV.Tvaliiii-
'l""l. At si lorl(>
crravcrinl.qiiid nisi a rcge Ch;il,l;vo- « quc famcs in civiialc, iicc cral paiii^ popnlo lcrnc,i
'""icapiivj Dabyloniam traiisrcriinlur?
El (pioniam clc. Novcnarius numcrus, qiii mimis halvl dcua-
"'i<ioi>in cl
iiulusorcm ;ib Jcrosolymis
I{al.vloiiiam rio, impcrfcclioncm lcgis sigiiilical, siciii undona-
inmsmigrari, hoc cst, talcnium
vciIm ciolitus u-cc- rins iransgrcssioiicm. Ki rcclc dicliim
'i"m m lcrra dcfodiri. i.l cm (-sl ipiod Na-
scicnliam spiriiualcm biuboJouosor iu iiono aiine rcgi:i Sodci i.c obbcdc-
275 B. RABANi MAURI ARCIIIKP. MOGUNT. OPERUM PARS 1. 27C

A posscssor inlimcc confusionis qui prnis filios anle

rit civitatcm moiisc ilecimo, ol dccima cHe mensis, :

paslores cum Decalogi manciata, quce intuentis ocuios trucidal quia sacpe sic bona opcra
qiiia mali ,

interficit, ut ha)c se amitlere ipsc qiii capliis csl

scienlia tcncnl, opcrc ct doclrina pcrricerc iicgligunt,
«ecesse esl ul plebem si!)i cominissam anliquus ho- animus dolcns ccrnat. Nam gcmiii plcrumque ani-

slis cum suo exercilu obsidionc circumdcl, ct, nuini- nius, et tamcn carnis suae deleclalionibus victus,

tione crroris ac vitiorum constructa, claudal \al- bona quaj genuit amans perdidil. Ea quse paliliir

lando civitatcm, sicque lames in civilate prajvaleat: damna considerat , nec lamen virlutis bracliiuin

fanies utique vcrbi Dei, cum non expenditur libere conlra rcgem Balylonis levat. Sed dum videns ne-

panis doclrina; populo terra\ q,ii!i;c pcrpctralioncm percutitur, ad boc qiiando-

« Et interrupta cst civilas, omncsquc viri bellalo-

quc pcccati usu perducitur, ut ipso quoque ralionis
« res nocte fugerunt. » Interrupta quidem per tcnta- biniiiie privelur. Unde Babylonis rex, exslinctis prius

custodia popu- filiis, Scilcci;c oculos eruit, quia malignus spiiilus,

(iones varias maligiiorum spiriluum
lorum, hiqui dcbuerant armis civitatem dcfendere, subduclis prius bonis operibus, post el intclligcnti;c
lumcn lollit. Quod recte Sedecias in Reblatha pali-
noctc ignoranlisc ct tcnebris vallati pcccatorum, fu-
quia sccundum verilatis vocem « Mercena lur. Reblatha quippe, mulcla hccc interpretalur. Et-
giunt ,
:

B enim ei quandoque cl lumcn ralionis clauditur, qui

rius, el qui non est pastor, videt lupum venientem,
pravo usu et iniquilatis suse mulliludine gravalur.
ct dimitlit oves, et fugil, et lupus rapit el disper-
Qui dormiunt, 8 Mense quinto, seplima die mensis (ipse esl an-
gil oves [Joan. x). » Et Aposlolus : «

nocie dormiunt; et qui ebrii sunt, oocle

€ nus nonus decimus regis Babylonis) venit Nabu-
infiiiit,
« zardan, princeps exercitus, servus rcgis Babylonis
cbrii sunt (/ Tlicss^. v). i

quod « per viam portse quae « in Jerusaleu), et succendit domum Domini, et do-
Quod autem sequilur,
mum regis, et donios Jerusalem. Omnemque do-
estinter duplicem rourum ad hortum regis fugerint, » 8

lalcntcr arguit inertiain doctorum, qui inter dupli-

« mum combussit igni. Muros Jerusalem in circuiiu

destruxit omnis exercitus Chaldaeorum, (jui erat

cem murum duorum testamenlorum constituti, non 4

ma- « cum principe militum. Reliquam autem populi

belligerare, sed effugcre quscrunt; et in deliciis
partem, quas remanserat in civitate, et perfugas,
gis difiluerc, quod horlus significat, quam scuto fidei <

I qui transfugerant ad regem Babylonis, etreliqiium

hostibus obsisierc.
« Porro Cbaldxi obsidebant civitatem in circuitu. < vulgus translulit Nabuzardan princeps mililia!, t

< Fugit itaquc Sedecias per viam quse ducit ad cam- elc. Congruit ergo teniporis ordo c^m ratione vin-

dicta^. Mense quinto legitur vaslata esse civitas,

. pcslria solitudinis; et perseculus est exercitus

Chakteorum rcgem, comprehenditque eum in pla- ^ qua; Pentatcuchum legis servare

despexit. Et seplnna
.

i niiie Jericbo, ct omnes bellatores, qui erant cum die mensis, quia Sabbati requiem non cuslodivit, et

< eo, dispersi sunt, el relitiucrunt eum, » etc. Mali- onmia contraria praceplis divinis egit, frustra sibi
gnis spiritibus populum circumdantibus, rector fu- blandiens de securitate pro sanctorum locorum Iia-

Unde per Jeremiam Dominus dicit No-

non ad montes, de quibus scriptum est « Mon-
«
git, : bitatione. :

confidere in verbis mendacii dicentes Templura

in circuitu cjus, et Dominus in circuitu populi
:
tes lite

sui {Psal. cxxiv), » sed ad campestria soliludinis, hoc Domiui, templum Domini , templum Domini cst.
est, ad dilatationem luxuriac. Unde scriptum est : Quoniam si bene direxeritis vias vestras, et studia
« Angusta et arcta via est, quai ducit ad vitam, lata vestra, si feceritis judicium inter virum et proximuin
ejus, advenae et viduse et pupillo non feceritis calum-
et spatiosa qua; ad morlcm {Mattli. vn). >
« Comprehenditque eum in planilie Jericho, et niam, kcc sanguinem innocentem efTuderitis in loco
< omnes bellatores qui erant cum eo, dispersi sunt, hoc et post deos alienos non ambulaveritis in ma-
;

« et reliquerunt eum. » Recte ergo cum virtutes ho- lum vobismetipsis habitabo vobiscum in loco islo
:

minem deserunt, qua: cum dcfendere debuerant, in in terra quam dedi patribus vestris, a SKCulo et

planitie Jericho capitur, hoc est, in defectione car- -j. usque in sseculum. Ecce vos confiditis in sermonibus

ualis sensus. Jericho enim interpretatur luna, et si- mendacii, qiii noii proderunt vobis., furari, occidere,

gnificat defectum carnis. Unde ilie homo, qui dc Je- adulterari, jurare mcndaciter, libare Baalira , et ire

in latrones incidisse post deos alienos, quos ignoratis, et venistis et steti-

vusalem descendebat in Jericho,
describilur {Luc. x). stis coram me in domo hac, in qua invocatum est

« Apprehensum crgo regem adduxerunt ad regem nomen meum, sumus eo quod

et dixislis : Libcrati

« Babylonis in Reblatlia, qui locutus est cum eo ju- fecerimus omncs aboininationes istas. Et nunc quia
fecislis omnia opera ha^c, dicil Dominus Et locutus
dicium. > Hoc est, justum in eo exercuit judicium.
:
<

coram co, et ocu- sum ad vos mane consurgens et loquens, et non au-
< Filios autem Sedeciyc occidit

< ios ejus effodit, unxitque eum catenis, cl adduxit distis : faciam domui huic, in qua invocatum est no-
< in Babylonem. (£x Gregorio.) Occidit rex Baby-
» men meum, et in qua vos habetis fiduciam, et in
feci
lonis filios Sedeciae in ReblaJha coram eo, oculos loco, quem dedi vobis et patribus veslris, sicut

Silo, et projiciam vos a facie mea, sicut projeci om-

quoque illius eruit. Duni sacra Scriptura Sedeciae
nes fiatres vcstros, universum semen Ephraim
{Jer.
captivitatem narrat , ordinem captivitatis internse

dcnunlial. Rox quippe Babylonis ebt antiquus hostis. vii). !> Ycnit Nabuzardan, qui interpretalur ventila-
 ^77 eOMMEM. IN LIT}ROS IV RECLM. - IN LIB. IV. 573
Lrnm sivo proplictia atiem judicii, juslo Dei jiidicio
A < Lrn.ith, cl liaiislalus esl Juda dc tcrra sua.
> Noii
siipcr pcccalorcs; piiiicops iiliqiic cxcrciliis rcgis soliim eiiim populares, sed et fortcs ct principcs
iii
Bahyjonis Jerusaiem iiHcliigiiiiicm succcndit domum Eccicsia diaholiis dccipcre et pcccatis caplivare sa-
Domini, cuin anliiiuiis lioslis, qiii ct rex confusionis tagit. Lnde dc ipso in Job scriptiim est : « Esce cjns
el princcps omnium iniquorum
tam maiignorura cst, elecla; sml {Job. \u). > Tulil qiioqiie 6'a»aia;H, qui
spiiiluum, qiiam ctiam impiorum hominum, plc!)ein
inlcrprctatur vinclus, sacerdotcm primum, cum pri-
iiivadit fidcliiim et domiim rcgis, ct doiiios Jerusa-
,
mum Ecclcsi* onlincm , qui in cpiscopis est aniore
leiii, id cst, rcctores et cosqui vidcbantur
in visione voiuplatis terrenae, in vitiorum calcna conslringii.
pacis niaiicre iiinammatos cupiditatc subvcrtit.
t quoqiic siniilitcr cl Sophoniaiii, > qui inl<-r-
Tiilit
< Omncniqiie domum comhussit igni,- » cuiii uniiis- prctatur absconditus, saccrdolcm secuiidiim, cniii
ciijiisqiic conscicntiam pcr flaminam illiciti amoris secundi ordinis, lioc est, preshyleros, qui talentiim
portiirhavit.
Tcrhi Dci in lerra fodientes ahscondeiant
, in siium
Et inuros Jcrusalcm in circuitu destriixit,
«
> cuin Dominum suhigit. « Et trcs janitores : > illos vidc-
iiitentioncm orationis ct virlutum studia, qu2c contra
licet janitorcs qiii osliiim fidci apcrirc
dchiicrant, ct
se valcrc novit,
dcspcranlihus dissolvit, inne
- ' "^ pcr
h"^' tenentcs clavcm scicnli;e,
n^«i>.iiii,o «.i.itciii ncc ipSl
sclflllUU, IICC ipsi introicrunl, nec
spcm vciiKC ad divina currant aiixilia, ct corrcctioris B alios introirc permiserunt {Luc. xi).
vitai apprchcnilaiit inuiiimina. Populumquc
«
in ca- < Et dc civilale eiinuchum unum, qui prajfectus
t plivitatcm duccns, dc paupcrihus terra; rcliquit crat siipcr viros hcllaloros. Eiinuchus
> iste signi-
« vinitores et agricolas, > quia eos qui utilcs verho fical eos quos alihi Scriplura sacra stultas virgines
ct cxcmplo cssc notcrant por vilia caplivat, ct hehe- appcllat {Matth. xxv). Qui vasa oleo vacua in mani-
tiiius commcndaf agriculturam, quatcnus non viniiin hus loncl.aiil, coiilinonlcs vidclicct se a coilu corpo-
graliu; spiritualis et frumenlum
saiuc doctrina; in rali ncc taincn olciim gralia;
, ct misericordi;c in pc-
viiieis et agris populorum fructificct, sed spinae ma- clore suo hahcre volohanl, qui fruslra siipcr viios
gis ct trihiili vitioriim cxcrcscant.
heilalores constituuntur, cum arrogantiam j^ryca-
« Coliininas aiilcin aircas qu;c crant in lemplo
Do- vcre non nieditantur. < Tulit et quinque viros de
I inini, et hasos, et marc ;enciim,
qiiod crat in ilonio his qui slctcraiit coram rogc,
Doinini, confrcgcrunt Chahhci,
> illis profcclo, qm
«
cl transtulcrunt qiiinque sensihus corporis voluptali servicnlcs rcgi
< aisomneinDahyloncm. > Coluiiiiuis a;re;is el hases viliorum sempcr assistchant.
doctorcs possiimus accipcrc, iiui sonorilalc pi;cdi- Et Sophar principem exercitus, qui prohahat
«
caliouisct fidci lirmitatc dchucruiit
-'"^•""^ ^yy^y^^
alios MiMcmarc.
susleiitarc tiroiies de popiilo lcrr;c. > Sophar inlcrprclaUir
iiroiies
., inlcrprclalur dis
dis-
Maic ,
;ci.cum haptisini lavacrum, vcl compunctioi.cm ^ sipans vcl dividcns, significans eos qui rudcs in Fc
lacryniaruni vcl qiiiJcm omnia Chahhci
,
spiritualcs clcsia, quos ad mililiaui Chrisli niitrire d. hiioraiit,
per incrtiam magist.orum de domo Domini aufcrre pravis exemplis dissipaiiles, in coelu fidelium per
nituutur ct confiingcrc, ita ut non remancat lesta, crrorcm seqiicstrant. « Et s( x viros e vulgo, > qui
qiia possit igniculus fcrri de inccndio. invcnti fuorant in civlt;iic, hoc cst, slullos oporalo-
< Olhis quoqiie aereas, et trullas,
et tridentes, ct resqiii mciilo vulgi noininc nuncupantur, quia ulili-
< scypl.os ct mortariola, clomnia
vasa,a;iica, iii qui- tatcin consiliorum divinorum disccre ct faclis iin-
« hiis uiinistrahant, tulcrunt. > Qiiia divorsa ollicia
plcrc ncglexcrant. Hos scilicct omncs tollens Nalm-
in ccclcsiasticis ordiiiilus
dc Dci scrvilio aiilciciilcs, zardan princops mililum duxit ad rogem Da!:yloi.is
in siiuin usuin nequissiinum convcrtcriint.
in Kcldalha.
« Nccnoii thurihula ct phialas. > Cum orationcm, « Pcrciissilquc eos rcx Bahylonis, cl intcrfocil in
qna divii.it;.s ph.ca.i potuit, ctpocului.. vcrhi, quihus
Rchlalha iii terra Emath, > qiiia anliqiins hoslis cuni
iissi rcfocillari dchucrant, inipodicndo suhvcrliinl.
por ncqiiiliam suam talom pr;vdam ah Ecclesia cvel-
* Qtnc aurca, aurca, ct ipuc argcntca, argciitca,
lons iw.Mi,
lollil, hoc
iiui, volo amhit, hoc
>i.u. .umui, lolo siuuio
iioc loio studio
i iiii;i «.in^^^.. i-.- // agit,
agii,
o ut
ul
< ituit piinceps militKc, > Quia tam sei.sum nrciio- r> i . . . , .
> •

'
^^'^ morlis iiilorfeotioncm eos pcrducai.
perpctu.x>
siiui
Miiii
siiu. .iiiHM ........
qiuun c nii <> • .
'
hoslis ..„
>i i.niii. vi>...ici<ifi>i>>
(iii.ini ciiaii. cloquii vonuslalcm i>noi:..
I
.
nequain
'

quos perculit rcx confusionis in Rchlatha, hoc cst iii

do douio Domiiii aulorrc molilur,
ct sociim iu con-
niulliludino scolorum ct ainore Toluplatum,
fusioiiein ducoic. undo
ScripUira dioil : l.ata ct spaliosa est via, qmr ducil ad
« Tiilit qiiO((iic princcps Sarariam saccr-
niiliti;e
mortcm. multi sunt qui inlrant pcr
ct cam {Maltli. vii).
« tloloii.
p, imnm , el Sophoniam saccrdolcm sccun- Et traiislatus cst Jiida dc torra siia. > cum illi,
<
Jtim 01 tros janiloios,
«
ct dc civitalc ciinuchum qui oonrcssioncm noininis Dci in EccleMa vidchanlur
« unuiu c,at piu-rcctus supor viros
qiii
hellatoros, ct hahoiv, por scolcra ct pcccaLi iniilliplioia dc lcrru
• «luiiiqne viros dc his
qui stolcrant corain rogo, viriulum Iranslaii in rogiuim oonfiisionis ct crroris
« «Itios rcporit in
clvilate, ei Sophar prlncipcin exer- ahducuntur, sub qiio iinpcrio qiiicunquo ncquiter
« ntiis, qui piohahat liionos dc po|>ulo lorr;c
et sex scrvicntes pcrscveraveiinl, nec merchuntiir per Jcsit
« viros c vul-o, (pii iuvonli fuerant iii civiialc. Qiios diicaliim rogrodi in tcrram Juda, lcniplumquc Do-
« tollcns Nahu/ardan princcps miliiuii. duxil ad rc- n.ii.i ihido.n ro.rdilicare hi pasl .rnimiiam pi\Tson-
« jom B;,hylo„is i.i Kohlatha
:

: porciissilquc eos rev tis vii;c iradoi.liir in carccrom niorlis porpotu.c, ubi
« l^ahylonis, cl inlcrlccit cos in Hcl.lalha in terr» voriuis coriim nunqiiain morictur,
<
ct iguis luui
 ,

27!) B. nADANl MAURl AUCniEP. .MOGINT. OPERUM PARS I. 2;

cxslingiioJiir {Isa. i xvi). i Iniplcbilurqno in eis i!la A iraditiiir. esl sancto mandalo (// Pctr. ii). t Quia et

1 eali Pclri aposloli scnl-nlia qiia dicil : « Molius teslanic Verilale : « Sltviis qni scit volunlalcin do-
quippc eral cis non Cignor.ocrc v"am jaslitiir, qjiam mini siii, el non facil, v,ip;I:il>it nnillis; qiii anlem
p;isl agnilionem rcliorsum convcrli ab eo quod iilis iicscii, ol non facil, vapiilabii paucis {Lttc. xii). >

,aTI RABANI Mi&URI

FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINl ARCIIIEPISCOPI

COMMEKTARIA IN IIBROS II PARAIIPOMENON.

^ANNO 83/».)

rROLOGUS RABANI SUPER LIBRUM PARALIPOMENON

AD LUDOVICUM IMPERATOREM.

Domino serenissimo et gloriosissimo alque plenis- B reges populi, diligile sapientiam, ul in perpeluum

simo, veraque religione cxcellenlissimo, Ludo-

in regnetis. Accipite ergo regum priorum historiam,
vico regi , RAI5A.NCS vilissimus servorum Dei ser- etsensum spiritualem adgratiam Christi pcrtinentem
vus, flexis genibus aeternam optat in Christo sa- super omnia in illa amate. Lex enim Dei spirilualii

lntem. est {Rom. vii) , et revelalione opus est ut intelliga-

Cum ssepius jara dudum per alios audirem in cullu lur, ac revelata facie gloriam Dei contemplemur (//

pietalis vos esse devotissimum atque strenuissimum Cor. ni). Unde in Apocalypsi libei scptem signaculis

Dei famulum, postmodum ipse et praesentialiter vi- signatus ostenditur {Apoc. v) , quem nemo aperit

derem atque prolarem id verum esse, quod antea nisi ille reseret, qui liabel ctavem David, qui aperit,
solum audilu perceperam, cogitavi aliquod servi- el ncmo claudit ; claudit, et nemo apcrit {Apoc. iii).

tium, ut amantissimo decet domino, vobis exhi- Quapropler sciendum quod inier Scripturas Ve-
est,

bere : quod etiam veslrae nobilitatis in divinis legi- teris Testamenti praesens historia Paralipomenon
bus potuissel nostro labore aliquo modo florcns non ignobilem locum tenet : de qua divinorum li-

excrcere ingenium divinaque sacrorum librorum brorum perilissimus interpres beatus Hicronymas
testimouia rimando , regni gubernacula secundum ita ait : « Paralipomenon itaque liber idem Instrii-

Patrum praecedeiiiiuin cxempla legiiime tenendain- C menti epitoma tantus ac lalis est, ut absque illo si

siruercldcirco decrevi Expositiuiiculam nostram in quis scientiam Scripturarum sibi volueril arrogare,
librum Paralipomenon, quem HebraM Dibre II;ii:unin se ipsum irrideat. Per singula quippe nomina jun-
i;uncupant, Iioc cst, Yerba dicrum, vestrai dilectioni cturasque verborum et praetermissjE in Regum libris

offerre, iicct non condignam tanta^ cxcellentia,', ta- tanguntur historiae, et iniiumerabiles explicantur
mcn non ingratam vestroe benevolenti3e, ut baberclis Evangelii quxstiones. » Hsec ergo ideo commemo-
quoddam oljscquium cx nostra parvitate, vestro ravi, ut sciat lector quam utilis est ipse liber ail

ordini decentissimum. Fas cnim crat ut regi Chri- scrutanduni et ad intelligendum. Nam quid ego,
slianissimo el in divinis pra;ccplis studiosissimo hi- quasi doctus magistcr,per omnia ipsius mysleria in-
storia regum Juda, Iioc esl, confitcnlium spirituali dagare aut explanare potuissem? sed Patrumvesti-
scnsu aliquantulum explanata offerretur. Nam quia gia sequens, ea quae explanata ab eis inveni, et ad
populum ecclcsiasticum filii Dci pretioso sanguine similitudinem sensus eorum (graiia Dei annuentc)
rcdcmptum {Act. xx) et in confessione nominis Dei
, per me invesligare polui, in ordinem disposui, atque
assuetissimum, vcstra nobilis ad servitium Dci regit in unum opusculum colligere curavi. Non enim lon-
prudentia, ideo bene convenit piissimo principi, hoc gos florcnlesque iractus, in quibus plausibilis huTit

cst, rectori membrorum veri Regis Chrisli unigeniti D oratio, sed commcntarios in divinas historias scri-
videlicct Dei, ritum rcgiminis sccundum riiviiiam Scrl- bere decrevi, quoriim officium est praelerirc mani-
pturam habere et agere , maxime cum Sapientia ,
festa, obscura disserere. Anle annos enim aliquot
qua) in ipsis littcris manifestissime clucet, admonens rogalu Hildonii abbatis in Rcgiim libros, secunduni
dicat : Per nie reges regnanl,el condilores legiimjusla sensum calholicorura Patrum, quatuor commcnla-
decernunt {Prov. viii). Et ilcm : Concupiscentia , in- riorum libros edidi, quos et sacratissimo genitori
quit , sapienli(C deducet ad regnum perpetuum {Sap. vestro, Ludovico impcraiori, prKScntialiler in no-
VI ). Si ergo dcleo lamini sedibus cl sleminalihus , stro monaslerio tradidi : in quibus, sicut ct m prs-
 2S1 COMMENT. lf\' PAR ALIPOMENA. — LIB. I. 2-^2

soiili oporc fcci, Joscphi, Jiilscniiii liislorici, nar- A aliornm silcnlium qiiain noslriim sliidium prol>ant.
ralioncin, necnon cl Hcl)rs*i ctijiisilam, rnodernis Nos Ciiim siinpliciliT ca qu;c invcnimus posuiniiis.
lcinpoiiliiis in Icgis scienlia florciitis opiniones plc- Noslrum esl citarc tcsles, ipsorum de fidc lestiiiin

risipic iii iocis inlcrposiii ; scd non ila, nt qnasi ic- Tu autoni, icx noljilissinic, coiilra invido-
jiidicare.

clorcm inviluni ad ipsoruin tradilionis asscisum rum morsus nos defcndc, ct (idci sciito atquc fra-
perlrahcrcm, scd magis judicio ac prohalioni ipsius nica divini zcli nos protege, quia qiialescunqiic sii-

illa dcrelinqucns. Cnelerum si hacc ali([uos olTcnde- inus, vestri devoti fainuli siimus et atljiilores in gra-
riiit, non nostrsc cst cnlp:p, sed forsilan ipsoruin tia Dci. Divina poieslas, et acterna Clirisli majeslas,
pcrversi jiidicii, qiii magis voliint alicna opuscula hic ct ubiqiic nunc et in perpctuum vos fclicilcr re-
carpcrc, qiiam sua condcrc; qui odio nominis no- giianlcs conscrvarc dignetur.
iri 11011 rcs, scd pcrsonas considcrant, magisque

INCIPIT

EXPOSITIO IN PARALIPOMENA.

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRlMUiM. B i'ir secupdum linguam suam, cognationcm suam, et

gcntem suam {Genes. x). De lonihus,
Catalogus gencralionum fil> Aduni usquc ad Abraham. id est, Grajcis

Item ab Abrukam usque ad Israel. iiascunliir Elisei ,

qiii vocantur Eolidcs. Unde el
quinla liiigua Gr;cci;e Acolis appollatur nculy
(I P,vu. I.) Adam, Selli, Enos, Cainaii, Malaleel, ,

Cham, awackton vocant. Tliarsis Josopluis Cilicias arbilra-

Jarcd, Ilenocli, Malhusate, Lamcch, Noe, Sem,
tur, etaspiralionis litlcram vitiose a posteris in lay
et Japhcth. Dccimus ab Adam Noc fuil, sicut in

Genescos manifeste ostensum est, et in capitc

diceiis fuisse corruptam. Undc ct Mctropolis conim
lihro
etiam Ires civitas Tharsis appcIlaluraPaiilo aposlolo gloriosa
Paralipomenon simililcr einicat. Ilic filios
{Act. xxi). Cclhiin cilii, a qiiibiis ho.lie pcr urbes
iiabuil, hoc csl, Scin, Chain ct Japhclh, pcr quos
post diluviuin rcdiviva hominum dilalalur progc- Cipricilin iioininatur. Doilaiuin Hoiodii , ita cnim
nics. Et apte dicitur Noe in caialogo patruin cssc Septuagiiita Intcrpreles Iranstulcrunt. Logainus Var-

dcciinus, quia pcrfectus. Nam prinuim de eo scri- ronis de antiqiiilatibus libros, et Smirnii Capitonis,

ptiiin cst : Noe virjustus erat et perfeclus in gencra- ct Grcrcum Phlogonla , cajtorosqiie crudilissiinos ,

tionibus suis.Cum Dco ambulavit,ct gcnuil tres filios, oinncs pciic insulas, ct totius orbis liKora, torrasqiie

Sem, Chum et Japhclh {Gcn. vi). mari vi. iiias Gnccis accolis occnpalas, qiii (ut supra
Filii aulcm Japheth, Coincr, Magog, Madai ct
C diximus) a!) Aniano ol Tauro montibus omiiia uia-

Javan, Thubal, Mosoch , Tiras. Japhclh , filio Noc, ritiina loca usque ad Oceanum possedcrc Brilau-
nali sunt scplcin lilii, qui possodcrunt teiTam Masia, nicum.
abAmano et Tauro Cijclcsyria; ct CiliciiK inoiUibus Filii Chain, Chus et Mcsraim, Pliut et Chanaan
usqiic ad fluviuin Nalhanain ; in Eiiiopa vcro usquc {Gen. x). Cluis hodioqiic ab IIcbra,MS i£tliiopia

ad Gadcra nomiiia iocis ct gcnlihus rclinqucntes :

niincupalur. .Mosraim iilgyplus. Miut Libya, a quo
e quihus poslca immulata suiil plurinia, c;vtcra pcr- ct Manritani;e fluviiis usquo in pnvsons Phur dicilur,
manciit ut fuciuiil. Siint autoin Goiucr Galat.x; Ma- omnisquc circa cuin rcgio Phulonsis. .Mulli scripto-
gog Scytluv; Madai Mcdi; Javan loncs, qui ct rcs, lain Giwci, quain Lalinii, hujus rci lcstos sunt.

Gnvci , unde ct mare loniuin ; Thnbal Bibcrcs, qui Quarc in una tanluin cliniatis parte anliquiim Lihy;T;
ct Ilispani, a quibus Cellibcria, licct quidam Ilalos nonien roscdoril, et rolirpia lorra vocata sit Africa,

suspicontur; Mosoch Cappadoccs, uiidc cl urhs apud non luijiis loci noc loniporis cst. Porro Clianaan
cos usipie liodio Maroclia dicilur. Porro L\X lii-
'obtinuit tcrram quain Jud.ci dciucops posscdcrunl,
torprclcs Caplurini Cappadoccs arbilrantur. Thiras cjoclis Chanan.xis.

Thraccs quoruiu non salis iii.uiuialum vocabuluiii Filii autcm Chus , Saba ct Ilcvila , Sr.batha ct

est. ll;i; ilaqnc soptoni gcntos , (pias do Japholh

^ licgma ct Subnthacha {Gcn. x). Saba, a quo Sabaii,
veniic slirpc lucnioiavi , Aciuilonis parloin inhabi- de quibus Virgilius :

tant. .... Solis esl ttirea vlrga Sabse.s.

Porro /i/ii Comcr Asccnez, ct lUphath, et Tho- El alibi :

iforma. Ascciiez Gr;voi Ucgiuos vocant, Riphalh .... Ccnlitni(}uc Sab;io,

Paphlagouas, Thogorina Phrigas. Tlitire cjleul ara?.

/'"i/ii Jiivan EUsu cl Tharsis, Ccthim ct Dodanim. Ilovila Gcluli, in parJo rciuotioris .Vfrico; crciiu» coii.iv

Ab his divisa: sunt iniiultc natiunum in tcrris suis ,

loulos. Sabalh;i, a quo Sabaliuci, qui nunc .V&iai-oiiJ
2S3 B. R.VIJ\N1 M.VUIU ARCIlir.P, , MOGUNT. OPERUM PARS I. 284
noininanlur. Rogma vcro ctSaballjadia paulaliin A mim rescrvavit. Aradii suiit, qui Arabum insulain
anliqua nomina vocabula perdidere, et quce nunc possederunt angusto frelu a Phoenicis litlore sepa-
pro veteribus haDcant, ignoralur. rala Samaria. Emissa nobilis Coelesyriae civilas
Porro filii Regma Saba et Dadan{Gen. \). Ilic Saba Amathusque ad nostrum tempus tam a Syris quam
pcr sin litlcrain .scribitur ; siipra vero per samccli, a ab Ilebnieis, ita ut apud veteres dicla fuerat, appel-
quo diximus appellatos Sabaeos. Interprctatur ergo latur. Hanc Macedones, qui post Alexandrum in
nunc Saba Arabia. Nam in septuagesimo prirao Oriente regnarunt Epiphaniam nuncupaverunl.
,

psalmo, ubi nos habemus : Reges Arabum el Saba Nonnulli Antiochiam ita appellatam putant. Alii, li-
mnnera o/ferenl(Psal. Lxxi),iii Ilebraeo scriptumest: cet non vere, tamen opinionem suam quasi verisi-
Regrs Snba et Saba : primiim noincn pcr sin, secun- milivocabulo confirmantes, Emaus primamabAiitio-
diiin pcr samecli. Dadan gens est .^lhibpia) in Occi- chia mansionera ^Edissam pergentibus appellari
dcnlali plaga. pulanl et eamdcm esse quae apud veteres dicta sil

Cliits aulem genuit Nemrod : iste coepil esse potens iEmatb.

in lerra [Gen. \). Polcnlem dicit INeinrod propterea, Filii Sem, Mlam et Assur et Arphaxad et Lud et

quia iiisuetam tyrannidem primus in populis arri- Aram [Gen. x). Hi ab Eiiphrate fluvio parlem Asia%
puit, De quo in Geneseos scriptum est : quoJ ro- B usque ad Indicium Occanum leneut. Est autera
buslus venalor csset coram Deo [Gen. x) ,
quia ho- Elam a quo Elamila; principes Pcrsidis. De Assur
mines a Dei cullura avertit. Unde Joscphus de eo ante jam dicluin est, quod Niniven urbcm condi-
narrat, diccns : « Fecit autem eos esse elatos ad in- derit. Arphaxad, a quo Chalda?i. Lud, a quo Ly-
juriam Dei atque contemptum Nemrod filius Cham dia, Arara, a quo Syri, quorura metropolis est Da-
filii Noe. Qui cum esset audacior et manu fortissi- mascus.
nuis , suadebat cis , ut non Deo ascribcrent quia lio- Fili Aram Hus et Hul et Getlier et Mes {Gen. x).

miiiibus per illum felicitas evcniret, sed quod hoc Hus Draconitidis et Damasci condilor inter Palaisli-
eis propria virtute prBeberctur; et cognatos generis nam et Ccelesyriam tenuit principalum , a quo
sui ad causam lyrannidis adduxit, solus ipse proe- Septuaginta Interpreles in lib. Job, ubi in HcbiNieo
suniens liomines a Dei liniore revocare, et spem scribitur, Terra Us, regionem Aiisilidem, quasi Usi-
suam in propria virtute reponere, ulciscique esse tidem, transtulerunt Hul, a quo Armenii. Gether,
dementes in Deo putabant interminanlem fere dilu- a quo Acarnani sive Carii. Porro pro Mes LXX In-
vium lerrae. Ob quam causam turrim aidificandam terpretes Mosoch dixerunt ,
qui nunc vocantur
;\Itiorem suadebant, ubi aqua non posset ascendere. Meones.
Multiludo autem prona erat, ut Nemrod praceptioni- C Arphaxad autem genuit Sale,qui et ipse genuit H«-
biis obedirent, grave putantes servitium , obsequi ber.Porro Heber nati suntduofiHi:nomenUniPhaleg
Deo : turrim aidificabant in nullo sua studia dese- quia in diebus ejus divisa est terra; et nomen fralris
renles. » Regnavit autem Nemrod in Babylone et ejus Jectan {Gen. x). Heber, a quo Hebraji vocati
Marecb, hoc est, et in Edcram et Machad, quai nunc sunt, valicinio quodara filio suo Phaleg noinen iin-

dicitur Nisibis, ct in Chalamie ,

qu;e postea verso posuit, qui interpretatiir divisio, ab eo quod in die-
iiomine a Seleuco rege esl dicta Seleucia, vel certe bus ejus linguse in Babylone divisae sunt. Narrat au-
qii3e nunc Ktycium appellatur. lem Philo, in libro Qua;stionum suarum super Ge-
Mesraim vero genuit Ludim, et Anamim , et Laa- nesim, quod ex iribus filiis Noe, adhuc ipso viventc
bim, et Neplitliuim , Plielrusim quoque et Casluim, nati sint nongenta quaiuordecim niillia virorum et
I>e quibus egressi sunt Philistliiim et Caplitorim(Gen. ccntuin, extra mulieres et parvulos, habcntes siipcr

\ ). Exceptis Laabim , a quibus Libyi postea se duces constitutos, hoc est, filii Sem Jectan du-

nominati sunt ,
qui prius Phutaci vocabanlur; ct cem; filii Cham Nemrod; filii autem Japheth sub
Casluim, qui deinceps Philisthiira appellati sunt, quos Phenet duce fuerunt conslituti. Porro post obitum
iios corruplc Palesiinos diciinus, caelerai sex gentcs Noc convenerunt undique omnes hi duces cum agiiii-
D..:,
ignotaj nobis sunt, quae a bello iElhiopico subversse, nibus suis subjcclis in campuin Sennaar, ibi deniqiie
usque ad oblivionem praeteritorum nominum perve- turrim construcre conali sunt {Gen. xi). Cum autcni

nere. Possederunt autem lcrram Aga?.a usque ad iiiitiassent aidificare lurrim , divisit Deus linguas
extremos fines jEgypli. corum, eorum elfigies, ct non cognovit
et inulavit

Clianaan vero genuit Sidonem pnmogenitum suum, unusquisque fralrem suum, ncc audiebant singiili
et Helliaum, Jebusa^um quoque, et Amorrlimum, et quique linguam proximi sui. Sicque factum esl,
Gergeswum, Uevaiumque et Aracceum , et Sinccum, ul duin aidificatores ministris suis jubcrcnt af-
Aradium quoque et Samarwum , et Jlamatliwum fcrre lapidcs, illi afferrcnt aquain; ct si deposcerent
{Gen. x). De Chanaan primus natus est Sidon, a quo aquam , illi afferrcnt slipulam; et sic, intercisa

urbs in Phoenice Sidon vocatur. Dein Arachsus, cogitalione eorum, cessaverunt adificare civila'

qui Archas, condidit oppidum contra Tripolim in lem : dispersit eos Dominus in superficiem lotius

radicibusLibani situm, a quo haud procul alia civi- lerrae.

tas fuit, noniine Sivi quK poslea vario evcntu Jeclan ciulcm genuit Elmodad et Saleph, et Asar-
,

subversa bellorum, noincn tuntumniodo loco piibii- muih et Jare Adoram qaoque et Huzal, elDcda, Uc'
 285 COMMENT. IN PARAF, IPOMENA. — LIH. L 2KG
bal eliam el Abimael ct Saba, necnon et Opliir, ct Ile- A nntido uno concubitu Rebeccc uxoris Isa-ic (Cencs.
vila, et Jobab. Omnes isli filii Jcctan (Gen. x). lla- xxv).
nmi goiiliiiiii postcriora iiomina irivenirc non po- Eilii Esau, Eliphaz, IXahuel , Jchus , Illelom,
liii; scd iis(|iic iii pia;scns quia procul a nobis siinl, Corc. In libro Gcncsis narralur (Cen. xxvi, xxvii,
vel ita vocaiiUir. Posscdcnint aiitem a Coplicne xxxvi) Esau accoperil uxorcs de filiabus
,
qiiod
fliivio omncm Iiidiae rcgioncm qii.-c vocatiir Ilicria. Chanaan, Cada, filiam Elon IIotlKci, et Oolibama,
Scm, Arphaxad, Sala, llebcr, Plialcg, liagau, Se- fili:un Ancc fili;e Sebcon IIevx'i, Basetnalh qiioqiie
rug, Naclior, Tliarc, Abram : iste est Abraham. Pru- liliam Isinacl , sororcm Nabaiotli. Pcpcrit autem
dcns lcclor, nota quod siciit in principio ab Adam Ada Elipbaz. Bascmatli gcnuit Uahuel Oolibama
usqiic ad Noc deccm geiieraiiones posiiit , iia et edidit Jehus et Ilielon et Core.
Scin nsqiic ad Aliraliam dcnarii snmmam serva- Filii Eliphas. Thcmani Omar, Scplii, Catham, Ce-
vit , non siiic ipsius uliqiic numeri mystcrio san- nez, Tliamna. Ciijus Scriptiira iii Job voliimine re-
clissiiiio. conlatur (Job. u, xxii ). QiKcritiir auloin , cum
/''»7ji atitem Abraham, Isaac et Ismahel : et lia ge- Thamna iii Genesi (Cen. xxxvi) legatur concubina
nerationes corum. Primogcnitus Ismahelis Nabaioth, essc Eliphaz de gencrc Ilorrccorum, qui apud Idu-
et Ccdar, et Mubsam, ct Masmn, et Duma, B mycos liabitaverunl in terra Seir, quac
ct Adbcel, pcperit ci
Massa, lladad ct Thcma, Jethur, Naphis, Cedma hi Amclech, quomodo hic intcr filios numorelur? maxi- :

snnt filii Ismahclis. Diiodecim filii nasciinlur Isma- me, cum in scquenlibus Icg;itiir ipsa Thamna soror
Iieli, e qnibus primogcnitus fuit Nabaiotli, a qiio cssc Lotam. Filii Seir, qui ctiam cst Edom. Scd Seir
oinnis rcgio ab Eupliratc nsquc ad mare Rubrum Ilebraice pi/osi/s dicitur, eo quod fuerit totus in mo-
NaltaMicna usqiic hodic dicitiir, ct qua; pars Arabicc dtim pcllis pilosus. Edom atilcm dicitur rubens sivc
esl. Nam cl familiic ipsorum, oppidaqno el pagi, ac fulvus, Iingua Ilebnca. Ab eo crgo, qiiod rubco cibo
minuta castclia el tribus, liorum appcllatione celc- vendidcrit primogenita sua (Ccn. xxv), fulvi , id csl,
brantiir. Ab uno cx liis Cedar in dcserto, et Duma Edom sortitus est nomen. Porro llebrjei hanc qiiae-
alia rcgio, et Tliouian ad Auslrum, et Ccdcma ad stioncm ila solvunt, dicentes Thamna fuisse con-
Orionlalcm plagain dicitiir. cubinam Esau ct gcncrassc
, ci filiiim Amalccli
fiiii autcm Cetnra' concubincc Abraham, quos ge- sed lamcn eum ut filium intcr filios ipsos esse edu-
nuit : Zamram, Jccsan, Madan, Madian, Jesboch ct catum.
Sue.Porro filii Jccsan, Saba et Dadan. Filii autem Da- Filii Sobal, Alian Manahath Ebat,
ct el et Scpht,
dan Assnrini ct Latussim ct Laomim. Filii aulem et Onam. Alian ergo, qui de goncre Ilornporum csl,
Mttdian, Kpha et Eplicr, ct Enoch et Eldaa. Omnes C iii Gencsi (Ccn. xxxvi) scribitur Alvan, i;l est, e.ral-
hi filii Ceturw. Cclura Ilebnco sermoiic copulata tatus. In Paralipoinonon vcro Alian, id cst, ejectus :
inlcrpretatur, aut vincta. Quam ob causam suspi- significans, quia Ilornci exallali fuerunt , antequaiti
cantur IIcbraM iinmulato iiominc eamdcin csse Agar, Edom tcrram illam caperet : ejecti, postquain ab
quoe Saia mortiia dc concubina transiorit iii uxorcm. 00 triiimiihanti patriam amisorunt. Sophi autcm
Et vidclur dcpositi jam Abrali;c excusari ;vtas,nc se- filius Sobal in Paralipoiiiciion lcj^ilur unipos ; iii

nex posl mortem iixoris vclnl;c novis arguatur nu- Gcncsi quoque Sepho (Ibid.) , hoc csl, bipcs : utrum-
ptiis lascivissc. Nos, quod inccrtum csl, rclinquen- quc tamen per sin littcram. Dipes quoquc inde di-
tcs, liocdioiniiis, (piod dc Cclura nati filii Abraham citur, quia proccssu lcmporis in muliittnlino sobolis
juxta liistoricos lIcbr;corum occupavcnint majorcm cflicaciain habiiil quam iii paronlc primo.
et Arabiam, qiue nunc usquc ad maris Ru- Filii Scbcon Aia ct Ana. I)o quo in Gonosi ila

bri lcrmiuos. Dicitur aulcm unus de postcris Abra- scriptum ost : Iste est Ana qui invenit aquas calidas
luc ,
qiii appelbilur Eplicr, duxissc advcrsum Libyam in soHtudinc , cum pasccrct asinos Scbcon palris sui
oxcrcitum ci ibi viclis hoslibus conscdisse, cjiisque (Ibid.). Pro quo alia edilio liabct : Ipsc csl .Ana qui
posloros ex nomiiie atavi Arricam nuiicupassc. IIii- _^ invcnit aiamim in dcscrto, cum pasccrct asinos Scbcon
jus roi tostis cst Alcxandcr, qui diciliir el Dco palris sui. Mulla ctvaria aptid Ilobr;ros do hoc capi-
doimis cognoinento Machiis, Gn«co sermonc barba- liilo disputantur. Apud Gra^cos qtiippe et nostros
rani bisloriam rotoxoiitcs. Quod aulom ail Et filii : supor hoc silentiuin osl. Alii ptilant iamiin niaria
Dadiin jucrunl Assurim ct Lalussiin ct Laomiin , As- appollala ; iisilom cnim scribunliir lilloris maria qui-
surim in iiogotiatoros transforri pulant : Latussim bus ot nunc hic sonno doscriplus ost ; el vohinl
aeris motallis ciidontes, L;»omim vero phylarchus, itl illum, dum pascercl asinos in descrlo palris sui,
est, princops mullarum tribuum atijuc populorum. aquarum conqrcgationcs reperissc, qu:«, jiixla idioma
\lii ab lioo Assurim vooalos Syros esse conlondiint, lingu;\} Ilebiaic;v, maria nuncupanlur; «^uod sciliccl
et a pIoriMiue (iiiis Abralue Cclune occupatas
ct In- slagiuim ropororil, onjus roi invcnlio in ercmo difll-

dia> regioiics. cilis cst. NoniuiIIi pulant aquas calidas, juxUi Punicae
Ccncravit aulcin Abraham Isaac cujus fucrunl filii lingua; viciniam , qu;« Ilcbraica; conterminata est
Esati ct hrucl. .\braham orgo liool pluros filios ha- hoo vocabulo signilicari. Sunt qui arbilrantur ona-
buorii , lamon soluin Isaao Sara luibuit cx ropro- gros ab hoc admissos osso ail asinas, el ipsum isliiis-

niissioiio, cujus fuorunt lilii Esau cl Israol goinini, modi lopcrisso concubiluin, ut volocissiiue cx his
287 n. RABANI MAURI ARCinF:?. MODUNT. OPERUM PARS I. iIS8

asinao nuscrcnliir ,
qiii vocanlur iamim. I^leriqiic A manorum. Unus quoque filiorum Ismael appoU-.naliir

piilaiit qiiod oqiianim grogcs ali r.sinis in deserlo Theman. Sciendum autcm quod onmis austiaiis icgio

ipse lcccril prinius asccndi, ut inulorum inde nova Hebraice Theman dicitur.

ooiitra naluram animalia nascerentur, Obiit quoque et Ilusam, el rcgnavit pro eo Adad
Fil'us Ana, Dison. Filii Dison, Amaran [Uamram] Badad
fiiius ,
qui percussit Madian in lerra Moab, cl
el Escban, el Jethran, et Charan. Aniaran fiiius Dison, nomen civitatis ejus Avith. Madian urbs est ab imc
lilii Ana , in Paralipomenon Hamaran {rubricalus filiorum Abraham cx Cethura sic vocala. Esl autcn:,
sordibus , vel temulenlus) ; in Gencsi Aniadan concu- trans Arabiam Eudiiemonem in deserto Saracenorum,
piscibilis ; Amaran vero ct Amadan unius hominis contra orienlem maris Rubri unde vocanlur Madian
lioniina sunl. cl Madianea regio. Legimus ct filias Joab, soccri
Filii Escr, lialaan, etZavan, el Jaclian, etc. Jachan Moysi, fiiias Madian diclas. Sed Iktcc alia civilas cst

filius Eser, de gencrc Ilorraeorum, in Genesi Achan homoiiymos e!us, juxta Ainoncm et Ai-copolim :

nomiijatur, hoc ost , tribulator. In Paralipomenon cujiis nunc ruina; tantummodo demonstiaiitur. Quod
\cro Jachan, hoc est, tribulatus. Per varios enim autcm sr.bjungitur : Nomcn civitatis ejus Avilh, \\c\mi

cvenlus rerum nomina coramutala sunt anliquorum deiiionstrat in terra Basan, juxla montem Galaad,
ail significandum niysleiium in commutatione voca- B qiii in sortem cecidit tribus Manasse.
liiilorum. Cui adversitati prudens lcctor si diligontiam Cumque et Adud fuissel mortuus, regnuvit pro eo
jnvcsligalionis adhibuerit, facile sobrium intellecuim Semla de Masreca. Masreca civilas csl rogni Edom
invenire poterit. cii'ca Gabelenen,
Jsti sunt reges qui imperaverunt in terra Edom, Sed el Semla mortuus est , el regnavit pro eo Saul

antequam esset rex super fdios Israet : Bale filius de Bobohoth,qu(e juxta amnem sita est. Robooth urbs
lieoz, et nomen civilatis ejus Denaba. Denaba civitas est juxta fluvium, ubi erat rex Edom, et usque hodie
fuit Bahic filii regis f];lom.Post quem regnavit Jobab, cst prsesidium in regione Gebalena, et vicus grandis,
licet mihi longe ahter videalur : Et est usque hodie qui boc vocabulo nuncupalur.
villa Denaia in octavo mllhario Arsopoleos pergenti- Mortuo quoque Saul, regnavit pro eo Balanan, filius

bus Arnonem : et altera Dannaba super monlem Achobor. Sed et hic mortuus esl, el regnavit pro eo
Fogor, in septimo lapide Jesbus. Adad, cujus urbis nomen fuit Phau : et appellata esl
Mortuus est autem Balac , et regnavit pro eo Jobab vxor Meelabel, filia Matred, fdioi Mezaab. Ciijiis iio-

Zare filius de Bosra, etc. Ilinc quidara suspicantur men interprctalur prwcipuus : condidit urbem Ph;m
csse Job, ul in fine voluminis ipsius additum est. in regione Gabalitica, et appellata est uxor Meetabol,
Contra Ilcbraii asserunt de Nachot eum stirpe gene- ^ quae interpretatur benignitas Domini : ha^c fuil filia

latum. Philo aulem in libro supradicto Quuislionura Malred , hoc est , dispensatricis , filiae Mezaab ,
qiia;

snarum in Genesi narrat, his lemporibus eum fuisse, iiiteipretatur aurificis. Duae mati-es ergo Iiic annu-
ct accepisse in uxorem Dinan fiham Jacob, quam raerantur, ad significandura mysterium sub diversa
Sichem, fiHus Emor, ante slupravit {Gen. x.wiv) ct : interpietatione nominum, hoc est, ut aurifex genuerit
anle passionem ipsius Job, quando eum Satan ad dispensatrieem, et dispensatrix genuerit benignita-
tcntandum expetivit {Job. i), dicil eum septem filios lem Dei quia ex profunditate sensus nascitur fa-
:

ct tres filias illi generasse, qui exstlneti sunt in ipsa cunda locutio, quai fidem, unde gratia Dei promere-
tentatione ; sed postquam Dominus plagam sanaveral lur, gignit in cordibus auditorum.
Job, et reddidit ei omnia duplicia, tunc septem fihos Adad autem mortuo, duces pro regibus in Edom
:.lios praedicta uxor sua ei iterum genuerit et tres esse cccperunt : dux Thamna, dux Alicha dux [Alva],
filias, quorum nomina essent eadem quse priorum, lethet, dux Oolibama, et reUqua. Notandum, quod
noc est, Eliphaz , Ermol , Diasat, Philaas, Diphaz ,
pi-imum rcges dixerit de Edom, postea duces cuiii
Cellud, Thedom; et filiarum ejus, Meruli , laz, Zeli. primum duccs fuerint et poslea reges, quorum dii-
IJosra sive Bosor civitas esl in deserto trans Jorda- cum quasdam malres uxores Esau hic nominat : ut
r.cm, quse cecidit in sorlem tribus Ruben, ad orien-
D est uxor Esau Oolibama, el Thamna concubina Eli-
lalcm parlem Jericho, civitas sacerdolalis et fugiti- phaz. Alva autcm in Genesi legitur (Cop.xxxvi),ciijiis
voruin. Hajc est Bosra metropolis Arabi*. Appellatur interpi-etaLio est elevatio. In Paralipomenon quoqiie
aulcm el alia Bosor, civitas Esau , in montibus Idu- legitur, Alicha, et significat, super eam.
nica;, cujus Isaias rccordatur, dicens : Quis est iste

qui venit de Edom fulvida vestimenta ejus ex Bosra

CAPUT II.
,

Isa. LXin)? De generatione duodecim patriarcharum ab Israel

Cumque Jobab fuisset morluus , regnavit pro eo palre eorutn. De genealogia Juda patriarchce ver
diversos filios producta.
liusam de terra Themanorum. Theman regio princi-
pum esi Edom, in terra Gebalitica, a Theman, filio (1 Par. 11.) Filii autem Israel : Buben, Simeon,

Efiphaz, filii Esau, sortita vocabulum. Sed et usque Levi, Juda, Issachar, Zabulon, Dan, Joseph, Benja-
iiodie est villa, Theman nomine, distans ab urbe min, Nephihalim, Gad, Aser. Duodecim filii Isracl
Petra quiiique millibiis uli et Romanorum mililum
. fuciunt : scd !ioi'um octo cx libesis, ac qualuor cx
pijesidium scdit, dc quo loco fuit Eliphas re.\ The- ancillis : hoc cst, Rubon, Simeon, Lovi, Juda, Issa-
2K'J COMMENT. I.N J>AIlAIJi'O.MFNA. — Llli. I.
2:;C

(li.ii, Zjil.MJoii, cx I,ia iixorc Jacob fiioniiil fjciiiti; A ops amariiudo iiilerprelaiiir. Ipsa eiiim Doiiiino (d-
Joscpli (|ii(i(nic cl l{ciij;miiii cx Racli(,'l Daii el is poculiim Duo
:
(!('dil. aiilcm gciicra principiim ipii
Ncpliliialiiii cx I^ila, ancilla Kacliol ; Gad cl Aser ex non rcclc opcrannir in plcbc (imuni eoruin qiii oljc-
iicljilia, aiicilla Lia' {(>en. xxxv). Lx liis diioiJcciin ranl, alleruin coruni qiii nibil pr(j.icraiil) signibcan-
(iliis Isracl haniin gcniis lolum propagalum csl, ct liir in duobus bliis Jiida; : quuruin iiinis cral niali-
lcrra rcpioiiiissionis ( (.'onaiile Domino )
posscssa. gnus, liccl reus anle Dominnm; aller iii icrram fnn-
Niinr aiilcni coiisidcrcinus (piid rcnim signilicaverinl (lebat, iie scmcn darct ad fccniKlandani Tbamar.
pialiior uxoies Jacob; qnarum dnai liljora; el dna; Kcc sunt anipiiiis qnam duo gcncra liominnni innli-
iiicillu! fucniiit. Vidiinns eiiim Aposlolum {Gal. iv) lia geiicri bumano tiiiuni nocentiiim, allcruni pra--
:

II liliera cl ancilla ,
qiias liabebal Abraliam , duo slare nolenlinm; et si qiiid boni babcnl, in Ii;ic
tcr-
r(!slaiiicii(a iiilclligcre; scd ibi iii una cl una facilins rcna vita peidcntium, lanquam in lerra fiindcnliuin.
ipparct qiiod dicilur : bic aulcm duoi suiil et du;c. Et qiiia in r.ialo prior ille qiii noict,
quani illc qiii
)ciiidc ibi ancilkc filius exbarcditabalnr, bic vcro non prodest, idcirco m;ijor dicitiir iualigniis; et se-
incillarum lilii simiil ciim filiis liberarum terram qucns, qui fundebat semen in tcrram,
dcteslabilis.
)ioiiiissionis accipiiint. Unde bic procul uiibio ali Nomcii niajoris, qui vocatur Iler , inlcrpiclatnr
i.i.l signilicatiir. Quanquam cnim dua; lihenc uxores B pelliceus : qiialibus tunicis induti sunt prinii
bon.i
acob ad Novuni Tcstaincntum quo in Iibert;itcm ncs,
, in p^joiia damnaiionis siia; dimissi ex paradiso.
ocati siimus, exislimeiitur pertinere non tamcn
;
Scipicntis autein nonicn Onan
rustia du;c sunt,
intcrprclatiir muror
iiisi quia dnae vitae nobis in Cbristi eorvm. Quorum? quibus nihil prodcst, cuin ba-
nisi
orpore piKilicantur : una tcmporalis, in qiia labo- beat unde prodesse possil atque id
perdat in terra. ,

ainiis; alia asterna, in qua dilcetionem Dci coiitcm- M:ijiis porio maliim esl ablalio
vit;c, qiiod significat
ilainnr. Lia namque in terprcta tu r, /«/>or«Hs; Rurhel qiiam non ad [negatio] viuc, quod
/'('//15,
signilicat
ulcin risus principium &i\e verbum. Aclio ergo biijiis
ma^ror eorum. Dcus tamcn ambos
occidissc diclus
it;c, iii qua vivimus cx fidc, laboriosa cst in opcri-
cst : iibi figiiratur rcgnnin lalibns bominibus abstii-
us, et incerta quo exilu pervcniat ad uiilitatcm
lisse. Tcrtius vcro filiiis Judae, qui illi mulieri non
orum quibusconsulcre volumus. Ipsa cst Lia, prior jiii!gitur,signilical tcmpus cx qiio rcgcs i.lcbi Jiidxo-
xor Jacob; et pcr hoc ct infirmis oculis fuisse coin-
rum ccppcruiit dc tribu Jud;c noii licri ; et idco crat
lemoralur {Gen. xxix). Cogilationes enim mortalium
quidem filius Judse , sed cum Than ar marlum non
midiv cl incertw providcntiw nostra; {Sap. ix). Spcs
pcccpeiat, qnia de tribu Juiia; scilicet in popiilo
Jii-
cro aitcrnaj conleniplationis Dei habens
cert;iin in- ....,,.,.,,, ncmo
(i.Tonim iiLiiiw rcgnabat.
... .• . . .
n!iii.u/.u. Un('e et nomcn ciiis
uiice ci cjiis idcni
idi^m

icilur bona fucie cl pulclira specie {Gen. xxix). Ilanc

ad hanc significationcm viii sancti ct justi, q;!i licct
iiiin amal oninis pic studiosus, cl pioptcr haiic ser-
illo tcn.pore ad novum tanien pcrtinent
fuerint,
il giati;c Dci : qiia pcccata nostra ctsi fucriul sicul Tcstaincnliim, qui propbctando scienler uliles
fiie-
Itunicium lumiuam nix dealbnbiintur
,
{Isa. i ). L:il)an ruiit, qnalis David fuit eo sane lcmpore, qiio jani
niiijK! iiiterj)ict;ilur, dealbatio, ciii seivivil Jacob Jiidiea coepcrat rogcs non habcrc. Non cst (omputan-
.•ojilcr U;iel.cl. Nequc cnini sc «piisqiie convcrtit d.is Ilerodes m.ajor in rcgibus cjus, lanquain maritiis
iib };(aiia rcinissionis p(X'calorum scrvirc jiistili;c, Thamar. Erat cnim alicnigcna
iM ut
, nec ci sacramenio
(iiiiolc vival in vcrbo, cx quo viiletur priuci- illo jiistiti;c unclionis, tanquain conjiig; li fa^lere,
imu qiioj csl Dcus.
colKcrobal, sc.l , tanqiiam cxtnncus, dominabatur,
Hlii Juda : llcr, Onan, Scla. qnam potcslatcm
l.i ircs nali sunt ei a Uomanis ct a C;csaie acccporat.
<! Sue Chananitidis. Fuit autem Iler,
filia
Sic ct cjus
primogc- (ilii telrarch;p, quoruni eral nnus Hcrodes
lOi.s Juda molus coram Dumino , et occidit cum.
, palris nPininc appollatus, qiii cum Pilato in passione
e liliis Juda iii libro
Goncsis plonius scriptuin cst Domini concordavil {Luc. xxiii). Isti crgo alionigenre
^'op. xxxviii), qiiia diios prioros
oecisos csso a Do- nsqiicadco non dcpulabantiir in rcgno niystico Ju-
ii'u>ibidom nanaiur; hoc csl, Iler lUvorum, nt ipsi Jiuhci publice clamarcnt fiondcntes
cl Onan, ostcn-
lm-.pie ob q.uiin causani.
Dicil cniin Qiiia dcdit : advcrsus Chrislnm : Nos non habemus rcgem, nisi
idas nxorcm firimogcnito suo Ilcr ncc[u::m
in con- Casarcm {Joun. xix). Neque hoc vcrum,nisi illa uni-
<ectu Domiui, cl ab co occisus cst. Dixit crgo Judus vorsali dammitionc : Romanorum q.iippc ctiam
iOuam lilium suum : Ingrcdcre ad uxorcm fratris Ca^sar rex cral, non proprie Jtu!;vorum, sod nt Chri-
', ct soci.ire
ilti, ut suscites scmen
fratri tuo. Illc stuiii nogarcnt, cl hnnc adhuc a.Iorarcnt,
ideo tali
"'•'" scicus nou sibi nasci filios,
introicns nd uxorcm voce clamavcruiil. IIIo enim lcmporc qno jam (?e
"tris sui scmcn
fundcbat in tcrram, nc libcri fratris l.ibu Jiida rcgnnm d. fiYoral, voniondnin crat Chrislo
"»"HC nascercntur : ct idcirco percussii cum Domi- voro S;ilvalori Doinino nostro, qiii non obosscl mul-
m, qiiod rcm dctcstahilcm
faccrel. Itimqne pro;lesset. Ilinc enlm fucrat proplulaliim :
Thama, uutcm uiiriis cjiis pcpcrit
ei Pharcs el Zara. Son dcficict princcps
cx Juda, ncque dux dc fcmori-
"""s .T./.- filii Juda quimiiic. I;i
Tbamar orgo nuni bus cjus, doncc icaiut qui mittcudus csl : cl ipsc eril
'«!••« nitcllijiiiur plcbs Jii :!;r:, cni tribu cxspcctutio gciitium {Ccn. xiix). Hic
, ,!e Juda ro qnoqno corjnn-
lanquam mariii, doligc' antur. Mcrito
noinon cl"s Thamar spooiali, hoc csl, pIcLi Jud.eoruin, duos
 , ;

291 B. RABANl MAUBI AUCHIEP. MOGUM. OPERUM PABS I. m

quoruni scilicel prinius qui dicilur A Raddai sexlum Asom, seplimitm David : quorum so
ex ea susccpU :
,

rores fuerunt Sarvia et Abitjail. Quserilur, cur in

Zara cum esscnt ambo gcmini in utero matris misit
, ,

munum suam cui obstetrix ligavit coccinum : deliinc

:
libro Regum scriptum sit octo filios habere Isai, cum
illo matium intrinsecus relrahente, posterior, qui voca- in ParalipomenoM uon amplius quam scptem legan-
tur. Sic enim ibi scriptum est Davia autem erat
tur Phares, nascendo processil [Gen. xxxviii); figura-
:

liier innuens quod extenderet Israel in legis opera filius Ephratlmi de Bethteem Juda, cui nomen erat

manum suam, et eam prophetarum, necnon et 'psius Isai, qui habebat octo fdios (/ Reg. xvn). Sed hscc

Salvatoris polliitam cruorc contraxerit : poslea vero quacstio scilicct apud Ilebraios ita solvitur,ul dicanl

proruperil populus gentiuni, scilicet, ut futuri essent Nathan prophetam filium Semmaa filii sui, quem in

Hovissimi, qui erant priyni ; et primi futuri essent qui loco fiiii sui educaverat et nutrierat, inler fihos il)i

erant novissimi {Matth. xx). annumeratum. Nam el coram Samuele septem ejus

Filii autem Pliares, Uesron et Hamul. Filii quoque filii leguntur adJucli fuisse (/ Reg. xvi) , eloctavus

Zara', Zamri, el Ethun, el Emun, Calchal quoque el esse in pascuis; inler quos Nathan adjectum fuisse

Dara, simul quinque. Filii Cliarmi, Achar, qui turba- manifeslum est, qui Jonathan vocatur, de quo in ex-
vii Israel et peccavit in furto anathemalis. Isle Achar, Irema parle Samuelis dicitur, cum de interfectione
qui Achan appellalur in libro Jesu Nave {Jos. vii), B giganlis narratur : Percussit autem eum Jonathan,
iiiius fiiit Charmi qui fuit filius Zapti sive Zamri
,
filius Semmaa fratris David {II Reg. jixi). El nolan-

qui fuit filius Zarai de tribu Juda. Achan aulem co- dum , quod ubicunque propheta vocalur. Nathan
luber insidians interpretatur; Achar, turbatus; hoc scribilur, non, Jonathan.

demonstrante verilale nominum quod is qui per Filii Sarviw : Abisai, Joab et Asael tres. Abigail ,

avaritiam insidiabatur de analhemate aliquid rapere, autem genuit Amasa, cujus pater fuit Jether Ismahe-
captus in scelere, lurbatus est in sceleris ullione : iites. Quod in Parahp. legitur Amasa filius esse Je-

mystice nobis innuens quod ille qui post fidei indu- tlier Ismahelitis, et in Regum, Jelhra Israelitis {11

mcnlujM conversaliouis saicularis cuUum inducit, Beg. xvu) ;

propter meritorum qualitatem ha?c di-

quasi pallium de analheniate tollit. Sed et ille de versilas nominum nata est. Nam Jethra, residuum,

anathemaie Jericho fraudat ,

qui in ecclesiam haere- inlerpreiatur, Jether vero, modicum residuum ; el

licorum infert dogmata, vel supersliliosa ssecularium residue jungitur Israelitis; raodicoque residuo Is-

liiterarum studia. Ilaic cnim est regula aurea, lucu- maelitis.

lento sermone aptata. Hanc fraudati sunt Arius, Caleb vero, filius Hesron, accepit uxorem, nomine

Marcion el Basilides ; furali sunt enim isli regulas Azuba, de qua genuil Jerioth; fuerunt quoque filii

aureas de Jericho, et philosophorura sectam non re- C ejus Jaser et Sobab et Ardon. Cumque mortua fuisset

clam in Ecclesiam conati sunt introducere, et macu- Azuba, accepit uxorem, Caleb Ephrata, quoi peperit ei

lare omnem Ecclesiam Domini, ita ul perderentur Hur, et reliq. Ephi-ala ipsa est Maria soror Moysi

mulli per cos. Idcoque abjecti pro anathemate, quasi quce, postquam morlua fuit Azuha,nupsit Oaleb, qiia;

acervo Lipidum, ita mulliludine peccatorura suorum peperit ei Hur, patrem Dri, avura Bezeleel, qui ma-
oppressi alque exslincli sunt. gister artificum fuit in constructione tabernacuii

Filii autevi Hesron qui nati sunt ei, Jerameel, et in deserto sicut in Exodo legitur {Exod. xxxi, xxxv,

Ilam, ei Calubi. Calubi ipse est Caleb, unus est duo- xxxYi et xxxvii).

decim exploraloribus qui missi fuerunl a Moyse cx Porro Ilur. Ipse est de quo Scriptura narrat,

deserlo in terram Chanaan ad videndani terram re- quod, quando Josue, filius Nun, minister Moysi.

promissionis {Num. xiii); idemque cum Josue, filio pugiiaverit cum filiis Israel contra Amalech; susten-
Nun, solus cx oninibus viris qui de ^gypto exierunt, larent raanus Moysi Aaron et Hur, sedente eo super
in lerram rcpromissionis inlravit , ct suburbana lapidcm; et factum est, ut manus ipsius non bs-
Hebron in posscssioncm recepit. Nam Calubi, quod sarentur usque ad occasum sohs {Exod. xvii).
in Paralipomenon legitur, cajjis meus interpretalur. PosthwcingressusestHesronad fdiamMachir patris

Nomen vcro C«/e6,'quod ineptatio {sic) invenilur, ^^ Gfl/««c/, et accepit eam, cum esset annorum sexa-

absoluie catiis dicitur. Nec non el illuJ hic intiman- ginta, quw peperit ei Segub. Sed et Segub genuit Jnir,

dum est, quod Hesroii et Jephone uiiius hominis no- ei possedit viginti tres civitales in terra Galaad, el

mina sunl. Unde aliqunndo Caleb filius Hesron ali- , reliq. Post hwc, dicit, hcc est, postquam ex Azuba
quando autein fihus Jephone esse lcgitur. et Ephrata suscepit filios, ingressus est Hesron ad

Porro Ram genuit Aminadab. Aminadab autem filiam Machir patris Galaad. Machir vero filius fuit

genuit Nahasson principem fdiorum Juda. Nahasson Manasse filii Joseph : qui ultra Jordanem susccpit

quoque genuit Salma , de quo ortus esl Booz. Nolan- hxreditatem, Moyse tribuente in terra Galaad. Unde
dum autem quod in Paralipomenon Salma par, scri- in libro Numerorum scriplum est : Dedit ergoMoyses

bilur; in Ruth vero Salmon {Ruth. iv), paci/icus, terram Galaad Machir (ilio Manasse, qui habilavit

demonstratur. in ea. Jair autem fdius Manasse abiit et occupavit vi-

Booz vero genuit Obed, qui et ipse genuit Isai. Isai cos ejus ,
quos appellavit Havoth Jair [villas Jair]

autem genuit primogenitum Eliab, secundum Amina- {Num. xxxii). Ex nominibus ergo majorum possessio
dab, tertium Simmwa. quartum Nathanael, quintum filiorum nomcn accepit. Sed et hoc notandum, quod
 2fl3 COMMENT. IN PARAMPOMENA. - Lll}. I.
m
islo Jair jnJcx fuil post Tl.ola, et judiaml hracl pcr A Kphu autern, concublna Catcb, peperit Haran ./
2'i auros, liabenn 30 filios sedentcs super 50 puUus Mosa et Cezez. Vorro Ilaran genuit Cezez,
asinarum, el princcps 30 civilalum,
etc. Ge-
qiia; ex iiorniiic zez inlcrprotatur (onsor.
Viida a Ju(la;is pulatur
f^iis appcllalac sunt, sicul jii libro Judicuni lcgitur ipse esse Nabal Carnielus, qui
quando tondebal ovcs
{Jud. x).
suas, nunlios David ad se niissos ingrale
Cum
autem morluus essct Ilesron, ingressus est su&c«pii
(/ Rcg. xxv).
Calcb ad Eplmilu. Ilabuit (luoque Ilesron uxorem
Ili erant filii Caleb. Tunc recapitulat ilerum gc-
Abia, quw peperit ei Asliur, patrem Tliecue. Post iioralionoui Calob do Iipbiala,
inortcni patris coiijugioCalei) sibi associavilEpIiiata,
q„am ante dimisit,
quando Ilur de se genitum do Epbrala, boc
scd utriim iii ^^^.-yiilo, aii in dcscrlo, non apparcl.
est, Ma-
ria sorore Moysi, narravit.
Ilcsron autciii (piartani uxorcin Abia, quae
liabuil
Filii Ilur primogeniti Eplirata,
Sobal paler Caria-
popcrit ci Asliur, palreni Tliecuc (// Ilcg. xiv).
Scd thiarim, Salma paler Rctlilchem,
Aripl, pater Rcth-
ulriiin in cailcras, an post caetcras uxores, non evi- gader. Cariatbiarim ot Bctblobcm
ct Botbgader no-
(lciitcr ostoiKJiiur. Tbocue civilas est de qua suinpsit mina locorum alque civilalum sunt, ab
Joab auctoribus
iiuilioroiii sapicnlciii, qutc cuni rcge David pcr suis ac posscssoribus nuncupala. Nam Cariatbiarim,
:;:::'":;:;!;!.:"!.!;: '-:"-™
^'"^•" ^'-'»-'. ^-^ - ^»-'""^»' ^ic.,,,: .r;;i,::':z::
siciJt in libro Ilogum logitur. una ost de urbibus Gabaoiiilarum,
perlinens ad tri-
Nati sunt autcm (ilii Jcrumiel primogcniti Ilcsron : bum Juda, euntibus ab Elia Diospolim in
Ram, milliaiio
primogcnitus cjiis, ct Runa ct Arun el A.s«m et nono. Sic et Bctblobem civitas
esl David in sortc
Achiu. Ilactciius cigo sci iptor bistoriye lcxuit
goue- iribus Juda;, in qua Dominus nosler
ct Salvatorna-
rationera duorum bliorum Ilcsron poslcriorum, lioc
tus cst (Mallh.
ii), in soxlo ab Elia
milliaiio contra
Jsl llam cl Calcb. De quibiis ideo prius narravit, Mcriadiaiiam plagam, juxla viam qiue ducit
piia regiaiu ot sacordolalcin aliquo Ilebron,
modo imioloscere ubi et sepulcrum Jesse et David ostenditur,
et mille
roluit digiiilatom. Nuuc autcm ad primogcniti, boc circitcr passibus procul turris Adar
qua; inler-
ist, Jcramocl gciiealogiam, quam autoa tacuit, rcdit
,

pretatur turris grcgis : qiiondam

vatioinio pasto-
ixpriiiiciidam.
res nativilatis Doiiiinica} conscios anle
significans.
Duxit iiuoquc uxorem alternm Jerumcel,
nomincAtha-
Fuerunt aulem fitii Sobat palris Carialhiurim, qui
u, qiuv fuit muter Onum. Oiiam tilius Jcrauiccl,
fiiii
videbat dimidiiim requielionum, et de cognalione Ca-
lesion, nonion accopit ali Oiian filio Juihe, qui mor-
riaihiurim Jclhrei et Aplnitei et Semuthei
uuscsl;sed in eo diircrunt, quod et Masarei.
filius Judx in Ex his cgressi sunl
y^ pc ^„,„ r,U„s vcTc Je..a,„ce. pc 0,.,n s«i- C ^^^^^!':;
^:;::;,ionoiii.
SaruiUc
quidcm dicunt quod
et Eslhaolila'.

Aiii
Hujus loci

Sobal pater Cariatbiarim vidoril dimidium

Num autcm hubuit filios Semei ct Jada. Filii au- requie-
lionum, boc est, sortem niediam juxta sepulcra pa-
em Scmci, Nadub ct Abisur. ISomcn vcro
uxoris
Iriaroharum, qiiic fucrunt iii Cariatharbe,
\bisur, Abiguil quw pcpcrit ci Ahobban et Molid. acceperil
cl bujiis lilii fuorunt Jeihrei ct Apbutci el Semalhei,
•iliiaittcm Nadub fiicrunl Sated et Apphaim. Mor-
ct Marscrei cx hisqiie egicssi siiit Saraitce ol Es-
:
uus csl aulcm Sulcd ubsqite tibcris. Eilius vcro Ap-
qui iiomiiia locorum sorlili sunl, id est,
thaolil;v,
liaim, Jcsi, qui Jcsi gcniiit
Scsan. Porro Scsan gc-
Saraa cl Estbaol, ubi scpullus est Sanison rcquie-
nit Oholui, ct roliq. Doiii^iue islum Obolai filium ;

tioncin enim si>pulcrum iulclligi voluorunt. Alii au-

Isan Sosaii, qui fuil filiiis Josi, filii Appbaim, filii
tom asscruut dimidium ro(|uioliouum tempiis dinii-
laJab, filii Somoi, Ouain,
filii (ilii Joramccl piiiiio-
diiiiii intclligi debcre, quo lilii Isracl
cniii Ilesion, ca>poruiil lor-
filii 1'baics, filii Juda, dicunl llcbriei
ram ropromissionispossidcre, hoc est, ab oo tein-
ssc Elimclccb, virum Nocmi, patrcm Maalon cl pore quo Moyscs dcdil torram Galaad ullra
ieliou ct idco scriptum in scqucnlibus, qiiod Scsan Jorda-
;
ucm Bubcn et Gad, ot (limidi;o tribui Manasse (Sum.
on babuil filiuin, scd filios, quoniam duo mcmorali
xxxii), usque ad illud loiiipus quo o;vicrae
iii lilii abs(iuc liberis mortui sunt. ^ Iribus
sortes suas, Josiio dividonto, accoperuiil.
Eitii uulcm Catcb In hujus
fralris Jcramcct : Mcsa primo- crgo lomporis iucdiolalo Sobal dicunt cssc
mitus cjus : ipse csl patcr Ziph,
mortuum.
ct f.tii Marcsa ct cl ila diuiidiiim roquiclionum
vidisse, boo csl ad
'iiris llcbron, cl rcliq. Ziph nomen Uici esl a quo modiotatom illius tomporis porvonissc. .Myslioe au-
loruiit Zip|ia:i, qui vcncruiil ad Saul (/ Rcg. xxui).
tem Sobal isle, qui inlorprolatur vana vclustas, vol
niiiliior cl llcbron locus ubi rcgiiavit
David soptoui vcsles ad portanduin, Jud;eos signifioal, qiii anliqui-
miis,antc(iuam rogiiarct iii Jorusalom (// Rcg. v).
tiis nomino populum vocitabanlur, ot primi logoin
aniquc dicil de Mesa primogcnito
Joramcel : Ipsc litlcnc labulis lapiilois consoriptam ab ipso aofo|K>-
>l palcr Ziph ct Marcsa
litiis patris Ucbron : siguifi- ruiit. Ili otiam libros logis ol propbolarum volumi-
»1 pnvdiola loca postmodum iiomina acccpisse a nibus conscriptos fercbanl, sod inyslorium incarna-
>slcris Calob, quia, sicut in Josu Nave logitur
tiouis Cbristi, quod in ois rosonabal, nullo moJo
'"^. xiv), idom Calob ll(>broii ct suburbana iulolligoro Tndo dimidiiim roquit^ioniun
valobanl.
us in sortcm rccopii ; el filius Enacim inde vidoruut, quia bisloriam lanlummodo logoruiit,
ccil. sed
mysterium ipsius agnosccre uon mcrucrunt. llle enini
 . ,

^9S B- RABANI MAUUl AllCUIEl MOGUNT. OPERUM PARS I. 29()

A exsiccans dici polest qiiam idem Mciliator Dci ct

dimidiiim miiii •liomim vidot, qni sabbatum legis
requicliomim liominum, qui per Evangcrmm suum et Spiritus san-
cw":»'''icr tciiet. SciJ illc pleiiitudinem
operuiu labo- cli gratiam fluxum carnalium cupiditatiim in fideli-
se possidcro gaudct, qui post boiiorum
beaiitudinis mcrccdcm in coelcsti rcgno bus suis exsiccavit atque restinxit? Cujus ope in-
rcm .-clcriiJe
spirati sunl prophctK, edocti sunt apostoli, cruJili
percii»icl. Undc Paulus aposlolus scribcns ad lle-

bra>osabinaanli([uoramrcquie, introducto versiculo sunt evangelistai, ct omncs qui aliquid de Deo rite

Psahnograpbi {Hodie si vocem ejus audicritis, nolile senliunt, atque salubriter profcrre possunt, cjus
scbolastici dicuntur. Cinaii, hoc cst, possessio sive
obdurare corda veslra \Psal. xciv])., hanc spiritalcm
possidenles, omnes videlicet elecli, qui sunt in Ec-
rcquiem, quam credimus in Cbristo vos perceptu-
Jesus requiem clesia catbolica per tolura orbcm diffusa, dc qua
ros, scccrnil, diccns : iVam si eis

hac ipse Dominus per Isaiam prophelara ait Hwreditas

alia loquerelur, post
:

prwstilissel, nunquam de
iie. Ilaque relinquUur subbatismus
pojndi Dei. Qui mea Israel {Isai. xix). Et ad qucra alius propheta
ex persona ipsius Ecclesiye ail Pars mea Dominus,
emm ingressus esl in reqniem ejus, et ipse requievit ab
.

operibus suis sicut a suis Deus {Ilcbr. iv). Aliter dixit anima mea {Thren. iii). Et Psalmista Portio, :

requictionum videt, qui post praesentis inquit, mea Domine, dixi, custodire legcm luam
,
dimidiiim
anima quietcm sen- B {Psal. cxviii). Possidet quippe ille Ecclcsiam, quia
vilai laborcui tiintummodo in
requietionum con- cjus sponsa et haireditas est; possidetur ab ipsa,
liet. Tunc aittem pcrfeclionem
cum quia futura in coelis sanctorura remuneralio
leinpbitur, qtiamio coiporis incorruplione simul
ejiis

perfruelur. Nunc erit peipelua. quoque venisse (.licuntur de calore

Isli
anima) iinmortalilate aiternse vitae

enim ante dicm judicii, secundum scientiam Joannis domus palris Rechab. Recliab cnim intcrprctatur
quadriq^, sive ascendenles, quia a Patre luminum
Apostoli {Apoc. vi), animae sanctorum singulas sto-
gralia Spiritus saneti flammati atque illuslrati, per
las accipiunt, tunc autem binis slolis oinnes
electi

quadrigam virtutum in coelos ascendere nituntur,

Dei bonorabuntur, qui tam anima, quam etiam cor-
quatenus ibi adunelur capiti suo, cujus sanguiiie
pore perfecti in «terna Dei contcmplatione sine fine
gaudere niercnlur. se redemptos esse agnoscunt. Unde ipsa Yeritas ail:

Filii Sulma Betlilehem et Netopliati, corona; domus Nemo venit ad me, nisi Pater meus, qui misil me,
itaque traxerit eum {Joan. vi). Et Apostolus Quicunque
requieitonis Sarai.
:
Joab et dimidium Filii

inquit, Spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei {Rom.

Salma, filii Hur, fuerunt et Netopbali. De quibus in

Quod autem dicil, Cinseos in tabernaculis com-

Regnorum bbro, ubi enutnerat fortes viros qni adju- viii).

memoralos fideles quosqne in hac

veruntDavid, ut regnarct super Israel, ita scriptum esse, significat

Eleha- ^ peregrinatione praesentis vitK, quasi in tabernaculis,

est : Asael, frater Joab, erat inter triginta el

nan, fiiius patrui ejus de Betldehem. El paulo posl : manere ; at si prscsens vita finita fuerit, tunc gau-
Qui debunt se plene ccelesli pcrcepisse patria, quod
Baana Netophatites {II Reg. xxiii).
Ileled, fiiius in

meminerunt peregrinatione (errestri

idcirco scribunlur coronae essc domus Joab, propler iustar se in

societatem, qua mutuo in pra;Uis ulebantur. Quod quacsisse.

aulem subdiiur de Belblebem et Netopbati, quod CAPUT III.

fuerunt dimidium rcquielionis Sarai, significat eos De David rege et 6ua progenie per regum succes-
in loco qui dicitur sepulcrum Sarai, possessiones ha- siones usque ad transmigrationem Babrjlonis et
ultra.
berc. De quo loco supra commemoratum cst, quia
Sarailac et EstliaoHlae nomina locorum sorliti sunt. (1 Par. David vero lioT habuii filios, qui et
III.)

Cognationes quoque scribarum hubitantium Jubes, nati sunl in Hebron : primogenitum Anuion ex Aclii-

canentes utque resonantcs, et in tubernaculis commo- noam Jezrahelitide, et reliq. Nunc redil ad explican-

rantes. lli sunt Cinwi, qui venerunt de calore palris dani progeniem, quam ante diinisit, qiiando sobolem
lilium Zobeda, de quo sc- Ram, fiUi Hesron, filii Phares, filii Juda, enumera-
domus Rechub. Jabcs, iii

usque ad Isai, et ejus filios septcm,

quentibus Scriptura refert, tradunt Hebraci doclo- vil; et pervenit
D quorum novissimus fuit David, qui priniogcnitum
rein essc lcgis Dci peiiiissimum, in cujus conspectu
sedcbant filii Cin;x;i, qui cl Obab dicitur, cognali habuit Amnon ex Acbinoam Jezrabelitidc. Jc/.iahel

Moysi. Hi ergo iii libro scribw vocantur, idcoquc cnim locus est, in qno habilabat Nabolh, quera
cunenles el lesonuntes sciibuiitur, quia assidue in occidere jussit impia Jezabel, uxor Achab regis Is-
lege Dei, cl in prophelarum lectione versabantur. racl {III Reg. xxi).

In labeiiiacubs cos commemorasse, et Uegum histo- Secundum Daniel de Abigail Carmelilide, quae fuii
ria narrat. Isli de calore patris domus Rechab ve- uxor Nabal CarmeU. Hunc enim Daniel in libro Re-
gum Cheleab (// Reg. in), qui interpreta-
nisse dicuiitur, quia de stirpe Rechab fuerunt ge- aiipellat

iiili de quibus et Jcremias propheta in Hbro siio

;
tur judicans patrem. Quem Hebraei ideo ita miucu-

«arrat. Mystice aulem Jabes iste magisier scribarnm patum autumant, eo (juod disceptans cum Miphibo-

atque cantorum quera melius significare polest quam sclh de quxstioiiibus lcgis victor apparcret, el pa-
trem eo ulcisci videbatur, ne irrideietur in dispu-
Kcdeinptorem noslrum, qui esl verus magisler san- iii

ctorum doclorum, ct rite Deo laudes canentiuni? lando ab homine debili vir beUicosus.
Tertius filius David fuit Absalcm, qncm habuit de
Iiilxirprelalur autem Jabes exsiccam. Et qnis mulius
 207 COMML.NT. IN PARAIJPO.MK.NA. — Lli;. [. 2^8
Maacha filia Tliolomai regis Ceskur, quarlum Ado- A vid nali .siml Ilchron, ulii )cgiia\il seplcni aiiiiis
niam filium Acjcfilh ; (juinlum Saphaliam filium Abittd ct sex nicnsihus. Quid crgo per David regnuni in
scxlum quocjue Jelhraham, qucm gcuuit ei Ecjla uxor IIcbroM, nisi Clirisli rcgniim in sanciis, qiii
fuerunt
sun {II Recj. iii). Qu:crilur, cuin alia; uxores David ab inilio muiidi usquc ad adventuin cjiis iii carne,
supia not;it;c siiil, et iion dicaiilur u.vorcs David, cnr insiiiiiatur? David cigo, .jui manul'orlis,\d desidera-
hic sola Egia u.vor dicalur David? Egla eiiini ipsa bilis, iMlcrpictalurCbrislum significarc liqiii lo oi;i-
cst Miciiol. Qiia; idco uxor cjus Iiic sola vocatiir, co nibus paiet, quia in passionc sua niundi princi;ifi:i
quod in adolcsceiilin prinium ipsiun soililus fuciit vicil,cl in rcsmrcclioiiis gluria discipulis
suisdesiJc-
in uxorcin quae etiam partu occubuissc diciliir. rabilis .'ipparuit.
,
IlcLron ;.ulem inlciprel;itur cou-
Eyla ilaquc intcrprctatur i'i/u/a. Si quis niystciiuni jugium, vcl ut (ut alii volunl) parlicipalio trislilia;
lioc nominis scire voliicrit, agnoscat vitula; noincii sive fortitudinis. Beiie conjugii nomine patres Veteris
.cnc convcnire Synagog:c
Judujonim propler juguin Tcstaincnti censcrii,ossuntnunci:pati,qni partim
cir-
logis, quod porlanduin suscepcrat, .scd lasciviciido cuincisionc, partim mandato parlim bo>iiaruin ,

corrupcrat. De qua pcr Oscc dicitur /L/;/j,7nm i-i/M/a : o! lationc illi copulari mcruerunl. Quibns lice< in
docta dihgere Irituram, et ego transivi super pulchri- lypo at'iuc in flgi-ra, tamcn fiJci su.-c noliliain quar-
ind.nem colli ejus [Osee. x). IIx'C idco David nostro « tum sibi opporlunum videbalur, Iribuit. Sed quamvis
«i.ps.l, quando eam tcstamcnlo dato sibi copulavit, crcdulilate fuisscnt fortcs , taincn participatiore
scd ipsa in parlii occubuit, qiiia apparente Vcrbi irislitiLC, qua sc posl morlcni ad inferos descci:-
Dei incarnalionc el Evangelium iii niuiido praedi- suros non ambigel.anl, carcre nullo molo poteranl.
cantc, qiiando per (idcin rcclam
bonorum opcrum Ibi ergo David nostro regnanle septem annis ct scx
sobolein gigncre dcbuit, scandalizala in passionc nieiisibus proptcr sabbalum el scx dierum opcralio-
cjus, a;tern;c damnalionis morlcni ascivil. neni, qu;c lcmporibus tain Icclionc quain eliani
illis
Sex ergo nali sunt ei in Ilebron, ubi rcgnavit
seplcm observationc cclerriina [ccleberrima?] fuerunl,
mnis se\
et sex mcnsibiis. Trigiuta tribusannis regnaiil
in filii nali sunt ci, Iioc est, illi qui bonis operibiis ac
Jerusalcm. Scripliim cst in scquenabus, ubi oiiiiio
custodia inandatorum Dei perfectain viiam
diitcr-c
lempus qnod David rcgnavcrit supcr Isracl
cnuinc- pro viribus ccrlabanl. An non ad illius
convorliuin
latur Igitnr David, filius Isai, regnavil
:
supcr uni- perlinebat qui ail : Milii autcm adhwrere Deo bonum
versum Israet, et dies, quibus regnavit super Isracl, esl {Psal. Lxxii), Et itcin : Adha'sit anima mca post
Uierunt quadrogiuta anni. In llcbron rcgnavit sep-
te, me suscepit dexlcra tua ( Psal. lxii). Simililer el
m anuis, in Jerusalcm annis triginla
^ tribus (7 Par
^^,^, „. . .
"" v ' "'•
p """*
alius pnipncia
propbcla an
ad ipsuin Dominum
Uominum ail : Ecce Domi-
Domi-
^MXy. Uinc qua;s:io oritur
:
cur nam in sumim ^ nus uosier istc.Exspectavimus cum,clsalvabil nos;
isle
iiudraginia anni rcgni illius cxclusis sex mcnsibus Dominus,sustinumus cum, exsultabimus el Uctabimur
iiinumcrcnlur? Quodab Ilcbiuis duoLus solvitur in stdutari ejus {Isai. xxv;. Domine, sustinuimus te
iiodis. Diciinl ciiini qiiia David sex inensibus Absa- nomen tuum et memorabile tuum in desHerio
om animw.
filiuni suuin fiigcrcl : inerilo cosdein scx incn- Anima mca desidcravit te in nocle, sed el spiritu
meo in
'Cs i sumina rcgiii illius cssc exelusos. Dicunt ciiam prwcordiismcis, clc. {Isai. xxvi.) Ilinc etpcrJcrcini.ini
lilcr, quod scx mcnsibus in Ilcbron David quadam ad Judam ipsc Dominus ait : Recordatus sum lui, mi-
iifirmilalctcmporis hiboravcrit, cl idcirco eosdem scrans adolcsccnliam luam, cl charilalem dcsponsa-
cx nienscs iion snpinilari in rcgno
cjns. Ex co nam- liouis lua', quando sccula es me in descrto, in lcrra
|ue lemporc illtim rcgnassc in Ilcbron, cx quo dc- qmv non scminatur Sanclus Isracl Domino, primiiia-
ictis Ainalccitis, dc spoliis coruin misit dona scnio- frugum cjus. Omncs, qui dcvoranl eum, delinqimnt
il"is Jnda, ;
liis qui crant in Ilcbron, et his, qui viila venicnt super eos,
lant in Bcilicl, ct
dicit Dominus {Jer. u).
rcliquis, qni crant in bis loeis, To! 10 rcgnum David in Jcrusalcm. ubi snpcr l jtum
II qnibiis coinmoratus fuciat David ipsc ct viri Isi a.I rcgnavit , significat tcinpus posl incarnatio-
jiis (/ Hcg. xxx).
j)
ncm Domiiii, pa^sioncm ct ascensioncin in cado.s,
Porro in Jcrusalcm nali sunl ci filii : Simmaa cl quando gcntium Ecclcsia ad lldein Clnisli
ohab
ct Maihan cl Salomon, Mniur:!
(luatuor de Bcths(dice orat, de qua ipsc in Evangclio
Ammicl, Jchaar qnoiiuc cl Elisama
lia^ ail Ei idias :
oves
ct Eliphalct
lud>co,qua'non sunt cx hoc ovili et
Noge el Ncphcg ct Japhia : nccmm ; illas vporlci
Elisama ct mc adducere ct vocem
J

liada, et Eliphalcth, , meam audicnt; ct (ict unum

novcm. Isti iilii David, cxccp-
ovile, et unus pastor {Joan. x) ipiando ipse
s duabns, siinililcr
;
, qui cst
i;i libro Rcguin numcrantur pax ttostra, fccit utrcuiuc unum, et cos
'{«{/. v). Nogc vcro qui lou^c
/ ct Elipbalclh ibi iioii invc- crant fccii prope in
'"""" sanguine suo, mediumquc purie-
Vcruin qnod dc rcgno David in
•»""""'«*rali.
lcmmaccria' diruit solvcns iuimicilias in carnc
"};«ihs locis supra distinclum
,
sua,
narratum csl, noii lcgcm mandatorum dccrclis cvacuans, ul
«•slra arbiiiandmn cst sacram Scripiuram duos coiuic-
tcinpus rct in scmetipso in unum novum
•P"J Davi,| innncrando scorsmn colligcre aiinos
homincm, facicns pa-
quo ccm,ct rcconcUiarct amhos in uno corporc
I
n."l»ron ivgnavii, ol
scorsmn illcs quo iii Jcrusa- Deo pcr
(.ruccm, inlcrfuicns inimicilias in
'» supor lolnin Israd scmclipso {Ephci.
impcravcrat scd mvsk.- ;
ii). iNnmcrns crgoannorum rcgni David
'"» vcnciaiidum nohis iii Jernsalci.i
innuil. Scx crgo fiiii"
Da- fucrnnttriginla Iros anni, Et qnid pcr iriccnarinm
rATnor. CFX.
10
 '

Mj<j ij. UAUAM MAiJiu Auciiii;!'. MOGUiNT. oPr.uuM PAiis I. :m

nisi sancl» A circa frcqucns ininislerium sauigcnii Dou.inus rc-
luincrumaique lernaiium sigiiificalur,

fiiles cnm acliniplolione mandalorum. lli spoudit, dicens : Murllia, MurllHi, suliicita cs, Iv.rba-
'Iriniialis

ad regnum David noslri perlincnl, in qui- ris circa plurima. Porro unum est nccessuriuin. Mu-
ergo rile

non ficta, scd vera invcnitur ipsa vidcli- ria ergo optimum partem elegil, quai nonaujere.ur ab
i)i!s fiiles :

ctlqucv perdileclioiiem operaliir (CaL\). El merito ea {Luc. x). Porro in Jerusalem hal)ilalio David ot
reguum ipsius satis congrue decori coiitemplalivie
ipsi in Jerusalem habitare dicuntur, lioc esl, in visio-

ne pacis, quia ilii in pacis visione moranlur ,

qui vila; polest per myslerium aptari, ubi super toluiii

quidquid sapiunt qiiidquid dicunt, quidquid agunt, Isracl regnatur, et populorum niaxima concordia
,

omnia in gloria Dei [Pliil. i), et pro Belernaj beatilu- describitur, quia universis conlradictioniijus iilicita-

dinis adeptu faciunt. Unde per Psalmislam dicilur : rimi voluptatum oppressis, mcns pura cum totis af-

PaxmuUa ddigenlibus legem tuam, DomiHC, et non feclibus cordisindivina coiiteniplatione commoratur.

esl illis scandaluin [Psal. cxviii). Summa ergo filio- In qua visione pacis anima fruitur, quia in selcrna

rum David, qui in Jcrusalem ei nati suat ,

decem ct suavitate futuri gaudii deleclabiliter paciscitur. Ibi

tres flunt quo praedictiim mysterium fideiacprai-

: in quippe David iredecim filii gignuntur, quia cuslodia

ceptorum accipi polcst. Sed quid vult, quod iidem omnia mandalorum per sanctai Trinitalis /idcm, in

filii in qualuor et novem dividuntur? Nam ita scrip- B sola cbarilate Conditoris, ab aniinabus Cbristi gra-

Porro Jerusalem nali snnt ei Sim- tia fecunditatis partu saluberrimo edilur.
tum osl : in filii :

NatlianSalomon, quatuor de Be- Omnes lii filii David, absque filiis concubinarum,
maa et Sobab et et

thsabee filia Ammiel, Jebaar quoque et Elisama et habueruntque sororem Thamar. Omnes filii David

Noge ct Naplieg et Japliia ; nec non Eli- nostri, qui illi ex partu sanctce Ecclesice calbolicaj
Eliplialetli et

sama et Eliada et Eliplielelli, novem. Quatuor ergo nati sunt, habent sororem Thamar, quaj interprcta-

(!e Bcthsabce genitos ct praelerea alios consequenter tur palma, qnia aBternam exspectanl remuneraliO'

cnumcral. Et quid per quaternariuni numerum in nem. Sed inde excipiunlur filii concubinarum, qui no-

cvangclica doctrina, nisi quadriga principalium vir- ininali intcr cffiteros filios numerari non nierucrunt,

lulum insinuatur, bocest,prudenli*,jusliti3e,fortitu- quia Judaji, sive hteretici, sive schismalici hujus socic-

(linis et temperanli*? lUcc ergo ex Bethsabee, qua; tatis consortiura habere nullo modo potucrunl : ubi

fuit fiiia Ammiel, genilacssenarratur,quia exspeciali solos gratia regni coeleslis filios David nobiles de no-

Dci gralia in populo credentium editaesscnoscunlur.

bili conjugio editos exspeclal. Non enim hwres erit

Nam Betlisabee interprelatur filia vn, vel societatis, (Scriptura tcste) filius ancillw cum filio liberw {Gal.

sivc etiam filia juramenti; A.mmic\, populus meus iv). Sed feri bomines in desarlo manentcs, et incer-

Dei. Secundum juramentum crgo, quod juravit Do- C tis scdibus semper vagaiites. Manus eorum conlra
minus patribus nostris, suscilavit de David semen orancs, et manus ommum contra eos.

In quo bene- Filius aulem Salomonis Roboarn, cujus Abiagcnuit

omnium virlutum copia plenissimum :

Asa. De lioc quoquenatusestJosapliatpalerJoram,eic.

dicerentur omnes nationes terra; {Gen. xxn). Uli ergo
Generationem David nuraeral per regum succcssio-
filii novem, qui consequcnler annumcrali sunt, ad
quia in novenario nu- nes usquc ad caplivilatem Babyioniai, sicut in hbro
idem sacramentum pertinent :

semetipso multiplicatus conslat. Regura idem ordo descriptus tcitalur.

mero ternarius in

El omncs, qui filii Dei fieri volunt, sanctae Trinitatis Filiiautein Josiw fuerunt : primogenitus Jolianan,

coufessionem in fide, spe, cbarilate, in prsesenti vila secundus Joacliim, tertius Sedecias, quartus Sellum.

servantes cum pcrfectione bonorura operum ad De Joachim natus est Jechonias et Sedecias. Quatuor

ECternam visionem et sanctorura angelorum socie- filii hic leguntur Josise ; sed in fiiie islius libri (//
,

lalem pervenire conlendunt. Potest et secundum re- Par. xxxvi), necnon etin libroRcgum (// Beg.xxiu,

tropologiae hac distinctio locorum atque tem-

xxiv), ubi successio regura post Josiam enumeratur,
gulam
porum David ad mortalitatcm transferri , ut
regni
non inveniuntur magis quam tres, hoc est ,
primus

idem mysterium quod in duabus uxoribus Jacob, Joachas , secundus Eliachim ,

quem Nechao rcx

hoc est, Lia et Rachel, atque in duabus sororibus yEgypli, mutatonomine, vocavit Joachim; terlius Se-

Eazari, Martha videlicet et Maria, quae, Domino decias. Johanan autem et Sellum non inveniunlur ibi

apud seconvivante, ministraverunt {Joan. x;i), san- ascripli. Unde Ilebraeorum opinio est, quod prinio-

ctorum patrum tradilione expressum est,et hic in- genitus filiorura Josiai Johanan duo nomina aUa lia-

telligalur. Quid enim per Hebron, nisi actuahs vilse buerit, hoc est, Joachas ct Sellum. !Iiiic el in JerC'
labor exprimitur, ubi regni exordium prsparatur, mia sciiplum repcritur Hwc dicit Dominus ad Sel-
:

sed non sine grandi curarum moleslia transigilur? lain, fiiium Josicc, regem Juda', qui regnavit pro Josia

Ibi quippe sex filii David spiriluali in septem annis patre suo : Qui egressus est de loco isto, non reverte-

tur huc amplius sed in loco, ad quem transtuli eum,

nascuntur, quia perfectio bonorum operum in pra;- ;

sentis vitae cursu per fidelium operationem Deo ex- ibi morietur, et terram istamnon videbit amplius {Jer.

hibetur. Et merito haec paWJC!pa?io tristilim nomina- xxii). Nara noinen Sellum interprelalur traiislatiis.

tur, quia servitus quae indigentibusproximis noslris Quod autein dicil, de Joacbim naturaesse Jechoniain

a nobis per compassionem extenditur. non sine do- et Sedeciara, Jechonias idera est qui Joachiindiciiur,

bris admistione aJ intcgrum implebitur. Unde Marthce qiii post patrera Joachim regnavit, in Jerusalem racii-
 ^^^^ COMMKNT. LN PAR \LIPOMIi NA. - LIB. I.
302
siI,uslnlK.s ac diei.ns decCin (// /W. xxxv.). SeJ A vit. El inde dicitur Scchcnice filios essc sex. quia
Joacliun patrc.n, q.n alio i.on.inc Eiiaclii.n appci- /ilium ct nepotcs si.nul nuincrat.
latus csl, rex C].aiila;oru.n Nabucl.odonosor vj.icu.ii.
calei.is diixit in Dabylojicm cnin parle vasoruin Do- CAPUT IV.

{Dan. llem emmcratio filinrvm Jtida

n.i.ii .). In (p.a captivilale et Ezccliici propl.c- et qui ex niiis eiui
nali sunt;el de Jaben qui
ta, cum adliuc cssel fuit inclytus pro fralri-
piicr, t.anslatus est, ut Joso- ^«'«^^'' lilmejusMaciret viri,
n '/•r*-/^^ rtechn.
pl.us lestaliir, nec non ct Danicl, Ananias, Azaiias ct ne (ilmLenez el /lis qui ex eo nali sunt.
De Selu
Misacl, sicut prii.cipiuin liiio Juda,', et de coqnatione
libri ipsius Daniclis pro- domus operanlium btis-
pl.ct;e ostcndit
s«m ; et de fiqulis qui liabitaverunt in
{Dan. .). Licet quidam magistrorum vlantalio-
nibus etsedibus regis. De /iliis
piauiicti.n. Ezccliii-le.n
Simeon et his quce
;ii(iii(; D;miclcm cl t.es piieros per eos facta sunl ; et de filiis Cad.
parilcr c....j Jecl.onia, (ilio Joacliim legis,
translalos P.vn IV.) F,7ii
(I Juda Pharcs , Ilcsron et Charmi
csse affirment, quia simililcr liunc Jcciioni;un
piic- llurel Sobal.
cl Quomodo crgo Piiarcs cl liesron ct
diclus Nabucl.odonosor rcx trai.stiilit in Dabyionem
ca:tcri Ires, qui scquunlur,
cum Jilii Juda- cssc diciintur,
c;cleris vasis doiiuis Dei, et tlicsau.is domus cum alibilcgimus, Pbarcs et
legiie, etm:itrcm rcgis, el eu..iici.os cjus, cl Judiccs
Zaram fiiios essc Ju(!:c,'
Hesron aulcm filium Pliarcs. Sed
.crroe, et om..es Ibrtescxcrcitus dccem Ilcbra;!
''^' '''"""'
asserunt,'
n.illi;. (// />«,-. n „ nom i^s n
."
/
:"""' "^"^ ''^"^'"."""^ '"-^' ''"«^ ^^"P
'' ,

.XX v.)
xxxvi) i„
in cujus loco conslitutus est Matl.a,
Matl.anias,
« «...
:
qui "
tura aUis nominiljus alio loco
n.c.i.oral, hic cssi^
cl Sei!cci;is, patruiis ejus, fiiius utique
Josiui regls, expressos , aiunl eniin Pha.-cs,
qui inic.prelalur
qiii poslmodi.m siiniiilcr tra..siatus csl iii Chaldscos. dmsio, suum nomen proprium
Filii Jechonice
hic habere. Ilcsron
fucrunt : Asir, Salalhiel, Melchi- aute;.. ipsu.ii cssc
Zaram, sed Ilesron interpretalur
ram, Phadaia, Senneser, etJecemia, Samaet
Nadabia. atrium, Zaram orlus
be Phadaia orti sun! Xurobabel et Semei, etc. , Charmi quoquc ipsc sit lloz.
Nam Charmi inteipretatur unica mea, licz viqilans.
As.r et Saiaihicl u.iius hominis nomina
sunt, ut Ilur aulcm ipsum dicuni csse qui Onan in
llebnci voiiiiit : ipse(|iie cst Pliadaia Gcncsi
p;iler Zoi-oliabci nomii.alur {Gen. xxxv.ii).
Scmci.
Sed llur interprctatur
et Unde in libro Esdra; (/ Esd. m), ct iii sinistra, Onan murmuratio; Sobal quoq.ie
Evai.gciio Matth;ci {Math. ipsum
1) Zorobabcl filius S;.la- essc Sela, novissimum trium fil.orum, quosgenuit
ll.icl cssc (!(;scril,ilur inlcrprctaliir
; Phadaia rcdemp- nxor Jud;c cjus vocabulo Su;c.
lus Domini, Asir carceraltis, Salalhicl li.terprctaiur quiJem
fritlex Do- Sobal spica sive vana vetustas, et
mini. Et bcne convcniiiiit hicc Sela missus, vci
nomina doctoribus umbra ejus. Dcniq.ie
sanctis, prudcns iector, qui dislantiam
quoruni studio atque ofiicio ecclcsiasticus
pop
populiis gcnc..atur "•'^'•" '"""
ggali. sed
: qui ad^crsis aiIlictiombu;;;;;i: C f^Jn" rLdt IH^J"''^Eccios.am,
1 ^'••«sentem qui,ive ad
p(;r gr.iiam D.mi.ii rcdempii germina vir
t!''"^''"
L '^''^'-^--^
.
lulum
t.H"ni ,a...
(a... in se uuam conlr;.
(niam coni..:. i..
in .:,.!;;!.,'
sibi
subditis salu-
s.t, rile agnoscil , facile intcl-
ligerc potcst .luiJ mystcrii in hac diversilalc nomi-
briler proferre salagunt.
Senncscr crgo filius Jocho- niim iateat.
iiiaMpseest, qui in Esdra Sussabusar nominalur;
Raia vero, filius Sobat, genuil Jahaih, de quo
cui Cijrtts annuineravil nart
vasa domus Domini (/ Ksdr. snnt Ahitmai
I, V). l..ic.p.('(;,iuraut(;m
elLaad. IIw cognalioncs Sarathi.
Scnncser;,/«5».«/Hs,Sassa: Islu
qnoque stirps Fjham, Jezrahel et Jesema cl
hasar autcm tribulalus. Qox Jcdebos
cliam nomina niysticc etc.Sobal g.Miuit Raia. Haia gcmiit
provisoribus vasorum Dei, hoc cst, Jal.ath, .lah ih
animnrum san- gcu.t Ahumai c( Laad. Laad gc.mit
«laium rite coiigruunt, cum Dominus Etham. F(h;.m
nostcr (qiicm genuit Jczrahel, a quo urbs
Cyriis rcx nomi.ie et absolutione nomcn .ucopii. in qui
caplivitatis signi- Nabod. habilabat (/// Reg.
ficavil) qiii est s,!ilic,;t hicrcs
xxi). Quod autem subjungi-
univcrsorum, eos (p.os (ur : Nomcn sororis eorum Aselpliuni, hanc quidam
ad salulein prxdcstinavit
ajlernain, dc potcstate S:i-
l;tna; eriiil, et
iiia(..cn.San.sonsuspicanl.ircsso,(IeJud:es(irpogone-
Ecclosiai sacerdotibus reconciliandos
ratam, cujus mariliis fuit .Manua de stiipo
pcr pa;nitoiitiam oflort. Et heno aiinuinor.i-. i^cc. m ,.c 1 • . ,.
'
" Dan ' qui
'•>

"u siuit 01 l.ic p;u.io superius scriptum cst

mcrum eloctorum suorum (// 77,«. „),
: Uae cogna-
conna-
'

ne.,,,,. ali.iua
tioiws Saralhi.
:>onicxovibusejus {Joan.x) confitentibus iiomini
Phanucl aulcm, pater Ccdor, el Ezer, palcr llosa
>Ji«smag„o ct torribiii {Psal. cx).
Juda cnim coii- isti sunt
'csaio i..(orp.c(a(.ir.
filii llur primogcniii Ephraia
patris liclh-
lchcm. Phanuol quippe el Ezer
l'ilius S,'clu'iii,v fralros filii fuorunl
Scmeia, citjtts (ilii Ilatlhus ct Je- Ilur, liiii Calob, primogeniti
m, liarta qitoqiic et Naaria ct Saphat scx numcro
.Ma.i;B soio.-is Movsi ot
Aaron, .iiiam alio nfmiinc Kj.luaia
>tc. Qnoi.iodo cnim scx nui.ciipal. Laad
fiiios csse dicil, c.m ,|ui.i-' vero ei Ilosa nomii.a s...it I,)c,u.,im
1110 (antum invcniantur a fiiiis llur supra
scripli ab Iladhus usquc nominalis possessa. Sed mirmn cur hic Mur djcai
^:M'hat?Sod h;iv q-ucsdo ab Iloh.icis ila solviiur IK.l.e.n (^ssc licthlohom, oum superiiis Salma scrip-
sochomas e..go habuil filium So.ncia.n u.,icu..i, (|ui (us sit ojus pator fuisso, ni forie
>>'.-"il hio palnMi. appol-
qu...,i„e filios, hoc cst, llatlhus, Jegaal,
Karia, lot parcntis.quia Ilur palor fuii Salma.qui
>:>aria el Saphai. lli fuil inter
(i„i„,,„e cu.upatrc suo Son.oia noUilohom.
im umcus patris cral, so.iarium mimorum complo- Assnr nittcm palris Thecuc, eranl duw tixorcs :
 ,

30S IJ. RADAM MALiU AUl.HIEP. .MOGUNT. OPEIUJ.M PARS I. m

Ualaa et Naara. Assur iste filius fuil Hesrom, e.\ A viruiles el miracula. Ipseque Paulo teste, virtus Dei

sicul supra dcmonstralum est el sapieniia, per quem condita sunt omnia qu(e in
jilia inalrc genitus,
coelis suni etqnw in terra (7 Cvr. i ; Col. i). Cui mali-
rniler Caleb.

Ueplierel The- tia invidorum nocere non potuit, nec diabolus uUum
Peperil autem et JSaara Oozam el

Naara. Porro filii

in eo habuit dominatum ,
quia nulkim ibi invenii
»iam el Uaitharei : isli sunt filii
peccatum. Unde ipse de se ail : Ycnilprincepsmundi
Halaa fuerunt Sereth Isaar et Ethnun. Cos autem
,

hujus, et in me iion habet quidquam {Joan. xiv). H.tc

gcnnit Anob el Soboba, et cognatiunem Aharehel filii
cigo pra^ccsserunt in capite caiterum dono ipsius
:

Arum. Fuit (tulem Jabes i^iclylus pr(e fralribus suis.

bcnedicentur membra ejus et corpus, quod esl scili-
ViJeltir hic coiifususcssc ordo Scriplura;; quia nu-
cel sancta Ecclesia, cujus lerminos Deus dilatavil
meralis Naara, subilo iniroducit co-
filiis ilalaa et
usqiie ad fines terra;. Cui pcr Isaiam dicitur : Dilatn
gnationem Aharehel, lilii Arum, sicque consequenler
locum tentorii tui , el pelles lubernaculornm tuo-
narrat de Jabes. Quem locum Hebrsei ila edisserunt,
rum extende, ne parcas, longos fac funiculos tuos,
ijuod Assnr super Halaam u.xorem suam genuerit
el clavos tuos consolida. Ad dextram enim et Lv-
Elhnan, et Elhnan geimcrit Cos, Cos autem genuerit
qui fuil doctor vam penelrabis, el xemen luum gentcs hwreditabit.
Sobaba, Sobaba genuerit Jabcs,
B cimlates desertas inhabitabu [Isat. liv). Cum qua
scribarum, sicut superius demonslralum est. Quod
el

cst manus Domini quia in ipsa opcratur Fihus Dei,

vero ii.ler Cos el Jabcs inlioJucunlur cognaliones
:

qui et brachium et dexlera Omnipolentis est quaj

Aharehel, filii Arum, h»c causa est, quod Ahaiehcl ;

Jelhro cognalus malitia persccutorura atque hcerelicorum oppnmi

ipse sit Obab fiUus Aran, hoc est,
non poterit quia ipsa Yeritas porias inferi adver-
Moysi. Quia ergo Jabes docebat eos habitantes in :

sus eum pra;valere non posse fidcli famulo suo,

lentoriis, sicut superius jam dictum est, ideo iiilro-

ducuntur in cjus progenie, quasi a majoribus ejus Petro videlicet apostolo, praedixit {Matth. xvi). Nec

progenili siiit. Quod aulein Jabes diciiur inclylusesse diabolus ci dominabilur quia data est illi poleslas :

myslice ostendit Redemptorem a Domino calcandi super serpentes atque super scor-
prse fralribus suis,
piones et snper omnem virtutem inimici { Luc.
noslrum supra omnem alliludinem sanctorum po-
,

X ergo Deus Jabes nostro omnia, quie

Prx'slitit
tentia virtulis sus exallaium, de quo Propheta
di- ).

(iHis hominum diffusa deprecatus est quia dedit illi omnem poteslatem
cit : Specio&us fornia prce ,
,

{Psal. xuv). Et ilem Di- in coelo el in terra {Matth. xxviii), ut in nomine

est gratia in labiis tuis :

iniquitatem; pro- ejus omne genu fleclatur coelesliiim, terrestrium atque

lexisti, inquit, JMS/tn'cm, et odisti

Ixtitia; prce par- infernorum, et omnis lingua confitealur auia Dominus

pterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo
C Jesus in gloria est Dei Patris {Phil. ii).
iicipibus tuis {Ibid.).
Caleb autem, frater Sua, genuit Mahir, qui fuit
El mater vocavit nomen iUius Jabes, dicens : Quiu
palei Esthon. Pcrro Esthon (jenuit Bethraphn, et
pejxri eum in dolore. Matrem hic non Mariam virgi-
Phesse, et Thehina, pnlrem urbis Naas. Legimus su-
nem debemus inieliigere, quae incorruptael inteme-
pra Caleb esse filium Ilcsron, cujus fratres fueruiit
raia siiie dolore parlus gennit nobis Dominum Sai-
Ram et Jerameel. Aiunt ergo Hebnci Ram fratrem
vaiorem, sed Synagogam Judscorum, de qua ipse Ram ex-
Caleb Siclia hic appellari : et inlerprelatur
carnem suscipere dignaius esl. Hxc ergo peperit
celsus, Sicha quoque humilis. Quod bene Judaici
cum in doioro, quia de adventu ejus propler iiifideli-
qui
populi lypum potest expriinere per allegoriam :

lalein dolorem inaximuin alque angiistiam coiiliaxil.

quondam excelsus fuit in cultura unius D i et po-
Unde bonorum operum iliius invidia affccti, cogi-
tenlia regni, sed quia Christum ad se venientcm sus-
l.ibiinl interficerc iliuiii dicenies : Locum et gentem
cipere noluil, humilis atque vilis eircclus esl, juxla
tollent Romani {Joan. xi).
illam parabolam Evangelii, qu* dicit primos esse
Invocabit vero Jabes Dommum Israel , dicens : Si novissimos, el novissimos primos (
Matth. xx ) : Quia
benedicens benedixeris mihi, et dilataveris terminos JudxM cum dudum fucnnt primi sub Veteri Tesla-
meos, el fuerit manus tua mecum, el feceris me a D nienlo, nunc sunt novissimi in gratia Novi Tesla-
m(d tia non opprimi, ct reliq. Hjcc deprecatio benc menti : et geiitium populi e conlrario prinii, qui tuiic

convenit Jabes spiriluali, quem Pater sanctificavit erant novissimi ;

quia caput in caudain, el cauda in

el misit in raundum {Joan. x) ;

qui venit igsiem caput versa est {Deut. xxviii). Caleb vero geniiil

millere in tcrram {Luc. xii), ut exurerel et consume- Mahir, et Mahir genuit Eslhon, Esthon autem genuit
ret peccata generis humani; quem Joannes digilo Theinna. Quod vero dicit Theinnan palrem uriiisesse
demonstrans ail : Ecce agnus Dei, ecce qui tollit pec- Naas, intelligi potest aut Beihlehem, aut matrislsai,
cata mundi (Joan. i). Benedixit ergo Deus huic Jabes quia Isai in alio loco Naas coluber vocalur. Quod
in mulliplicalione filiorum suorum, quos per aquam autcm subjungilur : Ili sunl viri Recha, nonnulli in-

baptismatis sacrosancta illi paril Ecclesia. Dilalavit telligunt /lec/ia nomiiie David nuncnpari; interpre-
lerminos ejus, quia omnium genlium dedit illi hare- talur eniiii Uccha tener. Unde ipse David de se ila

dilalem {Psal. u), et possessionem cjus extendit ail : E(jo sum lener et unctus rex {II Reg. xxiii ) .
Et

usque lcrminos orbis terrae. Cum qtio fuit manus in alio loco, quasi vernticulus ligni tener esse descri-

Domiiii, quia pol.enlia Divinilalis per illum cfTecil bitur, IJcirco cnim viri Rccha dicuntur, quia pro-
 31)5 COMMEM. IN PAIIMJPOMKNA. — Uli. 1. TM
plcr CNpriniciidam geiiealogiain David in hac esscn- A piilo in eremo giiheriialionem cxliibiicril: sivc qnod
lia adiiotali siuil. doclrina sua qiiolidie gubcrnal sc subseqiienles.
Filii autcm Ccnez, 0:lionicl et Snrain. Porro fiHi Qiiod aulem posl h;i'C noiiiina scqiiitiir Scripiura,
Othoiiicl Atliatli el Maonnlhi. Maonathi genuil Ophrn diccns : Ui autcm filii lletlmc filiw Phnrnonis qnnm
Suruia aulem genuit Joab patrem Vnllis artificum ; ibi accepit Mercd; idcirco filiam IMiaraonis in boc luco
(luippe artificcs ernnt, ctc. Filii ergo Cenez fueriint nKitrcm Moysi vocal, q»x el ipsa juxla propriclatcm
Ollionicl cl Saraia, scd de Saraia dicitiir Joah pro- noiiiiiiis siii filin Domini nuncupalur, sciliccl proptcr
ccdcrc, qiii jiixta noiiiinis sui intcrprclalioncni di- bonam volimlatcm quam in niilricndo pucro habne-
ciiur;^«/er Vallis artificum, quia de filiis cjiisfucranl rat : Mcrcd Motjse accepta diciliir, eo quod,
indcqiic
aichiiecli ad aedificandam domiim Domiiii. Seciin- rclictisidolorum cultibus, ad Dei unius culliim cou-
duni allcgoriam auteiii arlificcs, qiii in valli!)iis habi- vcrsa sit. Quod vcro supcriiis dicliim esl Vxor ejus :

tabaiit, possunt significare Icgis doctores, quos Jndaia peperil Jareth, Judaiam dicunl esse locha-
scicnlin non infint, sed charitas wdifical (/ Cor. viii), bcth matrcm Moysi ct Aaron,
qiii hiiiiiililali pr.Tecipue opcram danl, ct modeslia; Filii Sela, filii Judiv, ller pnler Lccha, et Laada
jiira rile conservanl; qnalis fiiit Ganialicl, lcqis do- pater Maresa, et cognationes domus operantium btjs-
ctor hoiiorabilis el discipiiliis cjiis, Pauliis sciiiccl l\ sum tn domo juramenti. El qui stare fecit solem, fj-
aposlolus ( Act. v et xxii ) ; nec rion ct alii his simi- riquc Mcndacii, et Sccurus et Incendens, qui princi-
les,qiiorum scrino alqiie excmpla ajdificaliones vir- pes fuerunl in Moab, ct qui rcversi sunt in Laltem. Ilic
tulum suiil. nomcn Hcr idcirco ponilur propter mcmoriam pri-
Filii Ezra, Jetlicr, el Mered, et Epher, et Jnlon. slini nominis, quod habuit ille qui propler impieta-
llic lociis quia dinicilis esse vidctiir, qiiod Hebraii lein a Domino occisus csl (Cen. xxwiii). Cognatio-
inde scnlianl, quanlum ex scriplis eoriim perccpi- nes crgo domiis oporantium byssum iii (!omo jura-
nius, dicamus. Aiiint (|uippe, Ezram hunc, qui in- iiicnli, hi siint, qui cum Bcselecl comniorali sunt ail
lcrprolatiir auxiliuiu, ipsurn esse Amram patrcm explenduin opiis labcrnaciili (Exod. xxxvi). Jura-
Moysi ct Aaron Jcllicr, qiii intcrprctatur rcsidHum,
:
mcnti cniiu domus idcirco dicilur, sicut in tabcriia-
hunc esse Aaron; el Mcrcd, qui rcbellnns inteiprc- culum fa'deris, qiiia iii eo Deiis cum honiinc Aedus
talur, eumdcrn cssc Moyscn. Epher vero sive Eler, pepigit, el juramcnlum quod jiiravit ad Abraham,
qiiodnomeii pulvercm sonat, Eldat fuisse. Jaalon qui- Isaac ct Jacob, confirmavit. Qiiod vero sequitur :

dcm ipsiim csse Mcdat. Ili ergo duo dc nuiiicro fuc- Qui solem fccil stare rcdit ad progcniom Phares, dc
runl scptuaginta senioium quos Moyscs a Domino qiio oitus csl David; opporluniim jiuiicans progc
accopil in auxilium rcgiminis in ipso Israel (Exod. C „icm Juda, de qiia Iribus rcgia orta cst, in Davi,l
XXIV ); qui etiam dicuntur prophelassc in caslris, lcrminai-c. Tradunl enim hunc fuisse Elimeleth, vi-
quando Moyscs cum cx"tcris ierat ad tabernaculum rum Noeiv.i (/?H</i. i), patrem Maalon et Chclio:),
anle Doininuin, sicut in hbro Numerorum (Cap. xi) in cujiis lempore sol stelerit pioplor pi^i^varieation^^s
legitur. Tradimt cnim Moyscn posl acccpiam Icgem Icgis; taiilo miraculo viso, convcrloreiilur ad
iit, I) >-
in Ercmo palri injunxisse ul matrem dimitleret, eo minum Dcum suum. Qiiod quia faccre coiilemp.>c-
quod illius aniita essel ; filia enim fuil Levi, post cu- runt, idcirco fames invaluit; el ille, qui in Iribu Jiida
jusdissidiiim duxissc aliam uxorom Amram, cx qua prior vidobalur, famis inopia cum uxorc el filiis
hos diios filios, hoc csl, Eldat el Mcdal, hal.ueril. iion solum palria pclloiotur, vorum oliam in ea lom
Qiioil autcm scipiitur Gennitque Mariam, ct Snm- pcrcgrinatione cum mororclur
:
filiis . Viros aiiloiu
mai, et Jesba palrcm Eslhamo. Uxor quoque ejus Jti- mcndacii esse .Malialon ct Cbclion dicunl, qui hic
daia peperil Jarcd patrcin Cedor, et llcber patrcm Sccuriis cl luccn.lcns appollaiitur, elde quibiis (!i-
Socho, et Iculliid palicm /r/«o<.' Sammai Moysen cilur qiiod principcs fucnint
;
iii Moab, co quo.l iixo
iultilligi voliiiil qui inlerpretalur
, cwlcslis ; Jesba rcs Moabilidcs duxorint : quod in llcbnco cxprcssins
Aaron, qui iiitcrprclatur collaudaiio palrom Esl-
; ponitiir, ul ab cruditis illiiislinguaedidicimus, ut noii
haiiio, id csl, ignis mnncnlis, co qiiod Aaron in
filii
^ principos, sed mariti dicantur. Quod vero seqiiitiir :

assidiiis sacriliciis igne ulcbantiir. Nomiiia voro qu;e Qui rcvcrsi .suni in Lalicm, Nocnii ct R;ilh dcmon-
conliiiualim soqiiuntiir, omnia Moysi voc;ibuIa iii- slral, qiio.l iii Dollilobem ad pancin posl inopiain 1..-
telligi voliiut
propier diversos acliis ejiis, hoc csl,
mis, audila uborlatc panis iii nolbloliem. rovcrsa'
priniiim.larcd,hocest, dcsccndcns ; eo quod
de monle sunl. El qiiia h;vc historia jn libro Ruth scubilur,
dcsoondoiil cuin tabiilis logis;patcr aiilom
Codor idcirco subscquitur. Ilicc auleiu sunl vorba volora.
scpts dicitiir, co quod qiiasi qiiodaiu sope popiiluin /// sunl figidi habitnnlcs plaiilttlionibus ct in sr
in
circumdcdillogc; llcbor (luoquo, hoc ost, vinctor, pibus apud legcm in opcribus cjus, commoraliquc sunl
|Mo 00 vocalur, quod populum
servilio Dci junxc- ibi. Singulos vero dicil h.abitanlos planlalioiiilais
iii
nt. Palor Soolio, prophciia; ipiia s;vpo ipsc doctor et sepibus, progeniem qu;c do
in Riilli propagala esl,
fiiitprophclarum. loulbiol vcro, spcrnns in
Dominum, qii;c iii sopibus ct plautationibiis habilassc dioitu!
>'ide nuncupaliir, quia
spom habucral liboraiidi |..)- (pioniam ad rogiani diguilalom ot ad munimontum
imlniii do .r.gyplo. Paior aulom Zanoa,
qui intor- plobis li;cc pl iilalio porvonil. Commorati.;uc suni
prolaliir gnijcinnlor, indc
dicliis quia magnain po- ibi, hoc esl, in B<Mhlchom, apud rcgciu »n opoibvs
 :

r,07 R. RADANl MA1]RI ARCIIIEP. MOGUNT. OrEUUM PARS I. 308

rjui : qui;i ox ois David rex exortns est, chjiis opora A rum, et habitatorcs qui invculi fucranl ibi, ct dclcve-

liiiiiis pr.TConiis pradicantnr. Myslicc anlcm fignlos runt eos tisque in pra'sentem diem, liabitaveruiitqne

lios qni in plantationlbns ct in sepil)us laboranl, non pro cis. quoniam uberrimas pascuas ibidemrepererunt.
alios, qnam doctorcs sanctos intclligimns, qni for- Doscriplis his quos dc Simoon slirpc nnmeiarnn;,
inant et componnnt vasa Domini : fimjere cnini cnm- el cxprcssis aclibus eoriim, jnxta niysterinni si;;rti-

poiierc diciini:S. Uniie compositorcs Inli figiilos voca- ficat qnod doclorcs sancti, qni principcs snnt Eoclc-

inns. Isli fignli in plantalionibus et in sopibus laho- siae, et pracvident pascuas grogiljus Chrisli, piofi-

rant, qnia vincam Dnmini verbo fidoi excohint ot ciscnnlnr in Gador usqno ad orientcm vallis, ul ibi

doctrinis snis plantant, exhortationihns snis atqne qu.Trant pascna opporluna. Et qnid pcr Gador, qn;e
orationihnsnndiqiie mnniunt. Hi apnd rogem inopc- interpretatnr sepes ejiis, nisi sancta Ecclosia cxpri-

rilins cjns commorantnr quia : in fide Christi manen- mitur, qii?e tntamen est atque dcfensio fidolium ani-
tcs, quiilquid dicunt, quidquid agnnt, omnia in glo- marum? Ibi ergo sunt pascua usque ad orientom val-
liam Dci faciunt. hs, hoc est, usqiie ad incarnationem Yerbi Dei, de

FiHi Shneon Janmcl et Jamin, Jarib, Zara, Saul, quo Panlus ait . Semetipsim exinonivit ,
(ormam
elc. Filiiergo Simeon in Gencsi scribuntnr sex Gen. servi accipiens, in simililudinem liominum factus, et
(

xi.vj) :hicvero Soher tollitur, coqnod nulla de eo '^ 'labitu inventus ut homo {Pliil. ii ) .
Ibi ergo qni
qugp.rit pascua, nberrima invenjet, quia ipsa ait Ve-
progenies processit. Mnlantur vero nomina qurodam
snis rationihus. Nam in Genesi scribitur Jemuel, ritas •
Ego sumostium; perme si quis iniroierit, sal-

mare Dei in Parahpomenon vero vabitur, et ingredielur et egredietur, et pascua Inveiiiel

qni iiiterpretalnr ;

Jamuel, loquens cum Deo. Alius vero in Genesi vo- {Joan. x). Ibi ergo omnis quippe qui qu.Tril pa-

calur Ochaz, in Paralipomenon autem Jarib. Ocbaz scuas virtutum, ubercs el vahle Donas inveniel ; ihi-

que terra latissima, et quieta, et fertilis est, qiiia

qnoqn.e intorprelalnr laudatio, et Jarib, liligans, eo
quod de ojns progenie exivit Zamri, qui cnm scorto ibi gratia spirilalis dono Dei copiosissime abundat.

Madianite peccans a Phinee sacerdote percinptus est. Quod autem dicil In qua ante habitaverunt de stirpe
:

Lachim in Genesi scriptum iisl{Ibid.), quod inter- Cham, significat mnltitudincm gentium de idolorum
Paralipomenon vero idem cullura ibidem confluxissc, ut iinius Dci veri essent
pretatnr pnvparatio : in

noniinatnr Zai'a, qiiod intcrprctatur ortus. Saul qui- cultoios, qnia antea variornm vitiorum fuerunt ser-

ntroquc librocomme- vitores. Hi venerunt in diebus Ezechia: regis Juda,

dein, qnem eodem nomine iii

et vicini- hoc est, in tempore Christi adventus : ipse est cnim

inorat, sed hic filinni Chananitidis tacet,

tate fralerni nominis ex Zara, qui inlerpretatur ortus

virtus Dei Patris (/ Cor. i), quem Ezechias nouiine

decorus.
C suo denotat ;
inlcrpretatur enim fortiludo Domini.

mullos Percusserunlqi.e tabernacuUi eorum et habitatores

Fralres autem ejus non habuerunt filios : cl

summam qv.i inventi fuerunt ibi, et deleverunt eos usque in

uiiiversa cognaiio non poluit adcequare fiiio-

rum Juda. Manifestum Simeon non lantnin ha-

est prcesentem diem. Percntit unusqnisquefidelistaberna-
cula impiorum et babitatores cornm qiiando abne-
bere fccunditalissobolisquanlnmliabwil Judas. Unde
yans impictatcm sacularia desuleria Tit. ii per
cl in libro Jesu Nave {Cap. xix), dicitur Sinicon per
et {
)

cognaliones suas accepisse haereditatem in niedio Chrisli baptismum a cunctis sordibus abluilur pccca-

possessionis filioriim Juda. torum, sicque deinceps per gratiam ejus sludet sobrie,
Molada Ha- juste et pie vivere in hoc swculo, exspcctans beatani
Habitaverunt autem in Bersabee et el

maxima parte ad pos- spem adventum gloriw magni Dci et Salvaloris no-
sarsuhal,cl(i. Hie civitalcs ex et

sessioncm tribus Juda pertinebant. Quod autem sub- stri Jesu Christi ,
qui dedit semetipsum pro nobis, ut

jungilur :
redimeretnos abomniiniquitate,el mundaretsibi popu-

Ha: civitates eorum usque ad regem David. Oslon- lum acceptabilem, sectaioreinbonorum opcrum{lbid.).
quod scripliim cst Et crit in loco
dit quod Siceleg et Bersabee, quse tribus Jnda; fuc- Ila ergo fiet illnd :

Non plebs mea vos, ibi vocabunlur

runt, et a tribu Simeon invasoe sint, a David denuo in ubi dictum esl,
D Dei vivcntis.
pristinam Judai rcdierunl liscreditatem. ftlii

Et universi vicuH eorum percircuitum civitatum is- De quoque Simeon abierunt in owntem Seir
filiis

quingenti, habentes principes Phaltiam et Naa-

tarum usquc ad Baal, etc Baal ipse est locus qiii alibi viri
Raphaiam Oziel filios Jesi : et percusse-^
Cariaclibal scribitnr, de quo supcrius dictum est. riam et et

ruiit reliquias qua; evadere potuerant, Amalecilarum,

Quod aulem dicilur
et habitaverunt ibi usque in diem hanc. Quid
pro eis
sunt nominati principes in cognationibus suis,
Jsti
sunt vehe- per quiiigentos viros, nisi paJres Novi Testamenti
et in domo affinitatum suarum tnultiplicali
dcsign;.nlur? Hi ergo abierunt in montem Seir, et
vienter. Et profecti sunl ut ingredercntur in Gador
vs-
percusscrunt reliquias Amalecitarum; qnia super
(jne ad orientem vallis, et ul qiucrerent pascua grc(ji-
valde bo- biam hujus mundi conculcantes, deformilalcm vilio-
bns suis. Inveneruntque pascuas uberes et
rum opprimcndo, malignorum spiritunm reliquias,
fertiiem, in
nus, et terram latissimam et quietam et
vcne- Spiriius saiicti gratia donante, comprimunt. Hi crgo
qna ante habitaverunt de slirpe Cham. Hi ergo
sustentati esse dicunlur t quia
([uatuor piincipibus
Yunt, quos supra descripsimus nominalim, in diebus
hel-
percusserunl tabernacula co- cvangclica doclrina vcraciter instrucli, spiritnale
Ezrchiir rcqis Juda et
SflO commi:nt. in pakalipo.mena. I.ID. I. 510

luiii coiilra nialignos bpirilus coavenieiilcr gcrerc A princeps in tribti liubcn, el reliq. Beera filius Bi.il

j)().ssiiiit. Kl Ijcnedicitiir (luod hahilarciitibi, pcrcussis de siirpc Ilnbcn, ipsiiin diciint cssc princi|)Cin Ose:c

rcliciniis Amaiccilarnm ;
quia, c.xpnisis iniqnis pos- proplicla;, qucm rcx Assyrioriim ciim dcccni Iribii-

scssoril)US, iii loco viliornni virtntnm scricin sub- bus, qiia; fncriiiit iii .Saniaria, in captivilalciii (lu\il.

rogavcriint, qiiarum possessio honiincm efQcil bea- In dichua auicm Suul prarliati sunt conlra Aga-
liini. Gonvcnicnlcrquc additum csl, nsqiic ad dicm reos el intcrfeccrunt illos, liabilaveruntque pro eis in

haiic ; qnod landin dici potest, qnandin finis nonerit tahcrnaculis eorum, in omni plagu, quw respicit ad
mnndi : qnia sancta Kcciesia us^ine ad consnmma- Onenlcm Galaad. Notandum aulcm qnod Agar, iiiidc

lioncm permanel Sicculi, in qua qnotidie contra lio- Agarci exorti sunl, ipsa sit Celhura, qucm post
stcs spiritualcs dimicatur, ct quotidie triumpiius de mortem Sarai Abraham dnxit uxorem {Cen. xxv).

eis capitnr. Nam dum in seqnenlibus dicat (Ibid.) Riibcnitas el

CAPUT V. Gaditas ct dimidiam tribum Manasse pngnasse cum
De filiis liuben cl actibus corum» Agarcis, sequitur pnebuisse eis auxilium Ilureos,
(I Par. V. ) Filii quoque Rubcn primogeniti Israel Naseos el Nodab, qui utique filii Isimahel fuerunt.
ipse quippc (uil primogenitus ejus ; sed cum violasset Sed el illnd scieiulnm, quod qui in Paraiipomcnoii
lliorum patris , dala suut primogcnitacjus filiis Joseph, B Nodab, idem in Gcncsi Cednia vocatur. Cedma iii-

ftliis Isracl : el non cst ille reputatus in primogenilum. terprclatur, anliquorum, Nodab, uler.

Manifcslus esl histori.-E scnsus, quod ideo ablata suiil Tradilique sunt in manus eorum Agarcni et uni-
primogenita a Unhen, co quod dormivit cum Rala versi qui fueranl cum cis quia Domintim invocavc-
,

concubiiia palris sni Jacob, et stuprasset eam {Cen. runt, cum pra:liarentur ; et exaudivit eos, eo quoa
XXXVI ). Unde primogeniti honor translatus cst ad confisi crant in eo. Quandiu filii Isr.acl divino culliii
Josopli jniiiorcm filinm, ciijus progenies valde multi- secundum legis pr;cccpla se mancipavcrunl; landiii
plicabalur, etexccllebat potenlin regni inter dccem habuerunt Dominum propitinm ct adjnlorem atqno
Iribiis qn;c fucriint in Samaria. Mystice autcm de- dcfensorem contra hostes suos. Cum aulem illum
monslrat ruinani i)opuli prioris, ciijiis (juxla qiiod deserucrunt, ct idolornm eulluram secnndnm morem
primogenitns dchcbalnr) crat accipcrc sacerdotium nalionnin institucrunt, statim sentierunt eiim ulto-
alqne rcgiuim. Scd qnia asccndit cubile Dei Palris rom, quein anleahabucruiit proleclorem. Qnodenim
sni, etmaculatit stratum cjns, quando corpus Domi- dicit Fuit enim belltim Domini, significat quod Do-
:

nicuni, in qno plcnitndo divinilatis rcquicscebat (Co/. mini auxilio bcllum illud ad internecionem hoslinin
11 ), raptiim in cruce .snspcndil, et ferro commacula- pcractum cst.
vit : ob hoc primogcnitonim dignilas ad Joseph spi- C Ilabitaverunt pro cis usque ad transmigralionem.
rilnalcm, hoc esl, Christum et Ecclesise populum, Hoc doncc pro pcccatis
est, siiis Iradili snnl in ma
Iranslata esl ad qucm in psalino paterna vox ait : nus Assyriorum
Ante lucifcrum gcntd te : tu cs saccrdos in wternutn se- Et stiscilavit Deus ,srael spiritiim Phul regis Assy-
cundum ordincm Mclchisedech {Psal. cix). riorum, cl spirititm Thelgathphaln.isur rcgis Assur,\l
Porro Judas qui erat forlissimus inler fralrcs traiistulit Rubcn Cad
ct ct dimidiam tribiim Manasse
snos, de slirpe ejus principes gcrminati sunt, etc. eduxil cos in Laliela
et el Abor el Ilara el fluvitim
Pcr Judam ci-o patriarcham exprimitur Rcdcin- Cozan ad diem hanc. Nolandum autcm quod iii
usqtte
ptor noslor, capnt vidcliccl Ecclcsi;e calholic;v;. libro Malacliim fcrtnr, Phnl regcin As.syriorum a Ma-
Unde scriptum est de eo : Non auferciur sccplriim nalicm, filio Gadi, rogclsrael, acci^pi.ssemille talenta
de Juda, el dux de fcmoribus ejus, donec veniat qiii argcnli, ut csset ei auxilio, et firiiiarct rcgnnni ejus,
milicudiis esl, ct ipse erit cxspcclalio gentium (Cen. {IV Reg. xv), non lamcn, |uodcum Iransluleritin As-
XI i\). Qui crat forlissimus inlcr fralrcs snos, (inia syrios. Itcm incoilom librologitur(/<;id.) quod Thel-
nnxil cuni Dcns Patcr olco I;clili;« prie omnibus par- galIiphaIiiasar,roxAssnr, in(iiobiisPliacoorogi.sIsracl
lioipibus suis {Psal. xi,iv). De cujus stirpe principos accepissct Aioii el Abcl doiiinm M;iacli;» ol Janoe
germin;Uisniit,hoc esl, aposloli et doctorcs Novi Te- D et Cedes et Asor et Galaad cl Galihea
ain univcrsam
slainonli : de quibns iii psaliiio Propliola ad ipsnni tcrram Nophlhali, ct translulcril eos in Assyrios.
Cliristnm loqiiitnr, dicens I*ro palrihus tuis iiali
:
Novissimonarral {IV Ilg. xvii ). (piod Salmanasar,
sunt tibi filii : constiltics eos principcs supcr omiicm rox Assyriorum, Osoo, lilinm Ela, rcgom Isracl, ob-
tcrram {Ibid.). Pari crgo niodo cl primogenili di- sidcndo Samariam Iribus aniiis, ccpcrit et translu-
gnilas ot principatns rogiii ad mediatorom Dci ol lorit Israel in Assyrios, posuerilque eos in Lahela c
hominnm porlinoiil, quia Ipsc csl primogcnilus mor- Habor jnxta flnvium Gozaii,
iii in civitalibus Mo-
luorum, cl primcps rcgum leriuv; qui dilcxil nos, ct doriim. Liuic qn.criiur quomodo srriplum sil in Pa-
Idvit nos a pcccatis nostris in sangtiine stto (/ Cor. x\,
raliponienon Phnl ot Tholgalhplialnasar regcs As-
Col. t; Apoc. i).
syriorum iranslulisse Kuben el Gad ct dimidiain
/" ilii Johcl , Samaia (ilius ejus Cog filius rjus
,
trilum Manasso, cl cdnxisse in Laliola cl llabor oi
Scmd liliits cjus, Miclia filiits cjus, Rcia lilins cj:is . Ara cl nnviiini Gozan, ciim hoo Malacliim narrcl
liaal fiHus Rccra
cjtts, lilitis ejus, qucm ditxil caplt- S.ilinanas.ir logoni porfocisse, quia ipse Iran^liil.i
t«r. dux nclgatltplialnasar, rcx Asstjriorttm : fiut lsra.;l in Assyrios, posuilque in locis "s.ipradioli.?
3n B. UABANI MALR! ABCIII::?, MOGINT. OPEUUM PARS I. r.!2

Scd luTcqiireslioilasoIvipoiesl, (luoilideoprioresrc- A seni scribilur. Quia ergo Abia filius Samuclis (ut
Ile-
gos Assyrioruin dicunliir hanctransmigralioncinpcr- br;ti tradunt) in judicio conslitutus, munerum ac-
pelrassc, quia ipsi cooperuiil priiniUis lioc agcre cum coplor era(, et iste Johel (qiii et Vasseni) senior fi-
gcnle Assyriorun; quod cadem geiis in poslerioiiiiiis liiis, boc soiendo, non eiim inde corprpiel^at, ideo
regibus sluduit pcrfccisso. Aram aulcm quoque in ditilur uterque pecoatuin fecisse. Sic eiiim scriptum
Paralipomcnon non mcmorat, et Malacliim pniiler- cst : Factum est autem cum senuisset Samuel, posuit
niitlit. Ilanc anlumant Hebrffi Uogcs esse civila- filios suos judices Israel : fuitque nomen fiHi ejits
tein Mcdoriim, nlii Gal)oIiis manebal, a quo To!»ias primogcniii Joel, e.t nomen secundi Abia, judicium in
pcciiniam dccem lalentorum argcnti sil)i credilam Bersubee. El non ambulaverunl filii ejus in viis illius^
repctcbal {Tob. i, iv, i.\). sed declinaverunt post avaritiam, acceperuntque mu-
nero, et perverterunt judicium. Congregati ergo uni-
CAPUT VI.
versimajores nalu Israel, venerunt ad Samuelem in
De filiis Lcvi, et cnntoribus quos comlilnit David iit
canlarenl coram arca Domini. De Aaron et filiis Ramatluij dixeruntquc ci; Ecce tu senuisti, et filii tui
cji:s. non ambulant in viis tuis, constitue nobis rcgem, ut

(1 PxR. VI.) Jolianan genuit Asariam : ipse est qui jndicet nos sicut el universa: liabent nationes {Ibid.).

sncerdoiio functus est in domo quam a-dificavit Salo- B Isli sunt quos conslituit David super cantores do-
mon in Jerusalem. Quairitiir, enumeratis siiperins mus Domini , ex quo cotlocala esl arca, et ministra-
filiis Levi per Aaron et filios cjus juxta successio- bant coram tabernaculo tesiimonii, canentes , donec
ncmsacerdolalem, qnomodo perveniens ad Azariam Salomon domum Domini
a'dificaret in Jcrusalem.
fiiiuni Jobanan ipsum dicat Scriptiira esse qiii sa- Stabant autem juxta ordinem suum in ministerio. Ili
ccraotio funclus est domo quam Salomon a;uifica-
iii ergo sunt, qiii assistcbaiU cum filiis suis. De filiis

vil in Jerusalem, cum alii similiter sacerdoles fiie- Caath, etc. Hic anticipanilo de olliciis cantorum Da-
rint in ipsa domo, de quihus niliil tale refertiir? Sed vid, qui in organis musicorum laudes canebant, ciim
iileo isle solus tali pracconio laiidatiir, quia reslitit genealogiam eorum narraret, praelibavit; suo aiitein

Oi\x regi sacrificare volenti in teinplo Dei (// Par. ordine, quomodo id fecissenl, demonstratur. Qiiod
xxvi), et ob conslantiap.i aniini alqiie zelum legis vero dicilur Heman canlor filius esse Joel filii Sa-
aperle dicilnr e.\plesse oiTiciuni sacerdotis. niuel, et esplcta genealogia ipsiiis dicitur fi ater illius

Cenuil autem Azarias Amnriam, et Amarias ge- esse Asapb, qui slabat a dextris ejus, hoc nonsecun-
imit Acliilob, Achilob genuit Sadoc, Sadoc genuit dum nativitatera, sed secundura propinqiiitatem si-

Sellum, Sellam gcnuit Ilelciam, et Uelcias genuit gnificat, quia fraler dicitur, non quod uiiius patris
Azariam. Azarias genuit Saraiam, el Saraias gcnnit C aut raatris esset filius, sed eo modoquo solemus pro-
Josedcc. Porro Josedec egressus est, qnando transtu- pinqnos fralres appellare
Dominus Judam et Jerusalem, etc. Josedec quippe
lit Etlian filius Cusi, filii Abdi, filii Maloch, filii Asa-
quidam dicit esss Esdram sacerdotem, qiii reversiis bi(v, filii Amasiai, filii Ilclcim, filii Amasi, filii Boni,
de Babylone simiil ciim Zorobabel ct filiis Juda filii Somer , fi'ii Mooli , filii Musi , filii Merari,
restauravil tempbimDomini, el civitalcm Jernsalem. filii Levi. Etbaii iste nniis fuit de tiibus cauto-
Qiiod demonslrare videtur liber ejiisilem Esdrsc, ribus, qui coram DaviJ in cyiiibalis acneis ad laudem
ubi dicit : Post lia:c autem verba in rcgno Ar- Dei concrepabant. Et nolandum, quod sicut tres fi-

taxerxis, rcgis Persarum, Esdras filius Saraia', filii lii fuerunt Levi, boc est, Caalb, Gerson et Merari ,

.izariw, filii Helcia', filii Scllum, filii Sadoc, filHAchi- ita et tres isti cantores de singiilis filiis origiiiem du-
fob, filii Zario', filii Amaria;, fdii Azariw, fiUi Mara- ccbant, boc est, Heinan de Caalh, Asaph de Gerson,
loth, fitii Zacharia;, filii Ozi, filii Docci, fdii Abisue, et Elban, dc Merari, ut prsescns bistoria testatur.
filii Phinees ,
filii Eleazar, filli Aaron sacerdotis ab Mysticeautom bi lics cantores, qui in cymbalis a^neis
initio (/ Esd. vii), etc. Tradunt eliam eamilem Es- personaliant, significant doctores sanctos, qui san-
dram esse Malacbiam propbetam, qui in disoJecim clac Triiiitatis fule irnbuti jiixta disposilionem veri
propiielis ullimus est, quia pleraqne qucc in libro i(l- ^^ David fortem soiiitum praidicationis evangelicae in
lius contincntur, et bic Propbeta commemorat, di- toto mundo reddunt, de quibus Psalmista ait In :

cens : Labia sacerdolis custodienl scienliam, ct legim omnem terram exivit sonus eorumet infines orbis tcrrce
requircnt ex ore ejus, quia anyelus Domiiii exerci- verba eorum {Psal. .wiii). Et bene subjungitiir ;

tuum est (Mal. ii). Alii aulem asscrunl Josedec Fralres quoque eorum, Levilce, qui ordinaii sunt in
csse palrcm Jesu sacerdotis magiii ; ciijus meniinit cunctum ministerium tabernaculi domus Domini. Quia
Zachari.is propbeta in libro suo {Zach. iii). Esdram univcrsus ordo ccclcsiasticus secundum apostoloruin
autem dicunt essc saccrdotein viriim jusliim et glo- traditionem, qui primaluin tenent in doctoribus
ria magna potitum apud multitudinem populi in Ba- sanctis, totum agunt ministerium veri Dei taberna-
bylone, reversum autem inde cura plurima turba culi, qiiod est sancia Ecclesia, domus utique Dei
tcinporibus Artaxcrxis regis in Jerusalem. vivi de vivis lapidibtis constructa. Unde doclor gen-
Fiiii Samuel primogeniius Vasseni et Abiit. Notan- tium discipuluin iiistruens ait : Hwctibi scribo, spe-

duiii aulem quotl iii libro Regamde filiisSamiiel Joei rans me venire ad te ciio. Si autem tardavero, ut

liominalur (/ Reg. \iu),i\em \u Paralipomenon Vas- scias quomodo oportcat te conversari in domo I)0'
513 COMMENT. IN PARALIPOMENA. — I.IH. I. 511

luini, qiia; est Ecclesia Dei vivi, columna el firnia- A siiscepta, palri tihaiiis dalis, ab eo;Iem .Maiiasse iii

Tim. conjugiiim susccpla sit.

lucnlum verilalis (/ iii).

Aaron vero el filii ejus adolebant incensum supcr Machir autem acccpit uxores filiis suis Happhim et

ullare liolocausti, et super allare Ihymiumatis, in Saphan, et habuit sororem nomine Mcchaa. iVomf»
omne opus sancti sanctorum, et ut precarenlur pro autcm secundi Salphaad. JSatwque sunt filia' Sal-

hrael juxta omnia quw prwceperat Morjses servus phaad, etc. Ilic conrusus ordo videtur ess',- dictio-
,

Oii. Hi sunt autcm filii Aaron : Eleazur filius ejus, iiis, ciim (trimiim ponil doo nomina .Macliir, lioc csl,

Pliinees lilius ejus, Abisuc fitius ejus, liocci filius Ilai)pliiin cl S;ip!iaii-; deinde dicit : Nomen secundi

?jus, Ozi filius ejus, Zaraia (ilius ejus, Meraiolli fdius Sdlphaud, qiii iiahuerit filias, de quiljus in Niimero-

^jus, Amaria filius ejus, Acliitob filius ejus, Sudoc runr- libio legitur (Awm. xxvii), quoil expels.ciit a

filius ejus, Achimaas filius ejus, ct rclii]. Aaron cl Moysc liajrcdilalcm intcr fratics suos. Sed Ilelmci
lilios ojiis millum melius sigiiilicare arbitror, quam hunc locum ita edisscrunl, quod Ilappliim el S;iplian

ll.demplorcm iiosliiim , cl Ecclesiae populum , acl unius liominis noniina fucriml, hoc est, prioris liiii

luein Pctrus in Epistola sua ait : Vos es!is genus Macliir; sccunduin autem ejiisfilium fuisseSalphaa'!,

'.lectum, regale sacerdotium, gens sancta, populus ac- el eoruin soiorem essc M.ilchaam , ipiam llcioii

niisitionis (I Petr. ii) quia ipse Poiitifcx siimmiis, B c""" sexaginla csset annorum, acccpit uxonmi, quai
;

pii cx scmine David carnem suscipions, faclus est

eliam pcpcrit ci filium, nomine Segub, sicul supe-
acerdos in aHernum secnnduni ordinem Melchise- rius demonstratum est. Quod aulein enumeralis fi-
lech (Psa/. cix), inslitucnsque cos, docuil super al- liis .Manasse ex Machir siibjungit :

are ftdci holocaustiim bonorum opcrumel thymiama Ili sunt filii Galaad el Muchir, filii Manassi' ; soror

lacne onlionis Doo oflbrre, ct ut precaicnlur pro autem ejus Ilcginu peperit virum decorum, ctc. Hauc
sracl, lioc csl, pro slalu sanclic Ecclcsia', jiixla om- P»eginam, qu;c fuit soror Llam, filii Phares, filii

lia qiKc prajcepit Moyses servus Dei : secundum M ichir, ut supra hisioria ostcudit, quidam tradunt

)r;cccpta scilicet lcgis, qusc data est per Moysen.

esse matrem Jcsu filii Navc, qucm virum decorum
nuncupaiit proplcr insigne virlulis cjus ci priiicipa-
)iiod vero geiioalogia Aaroii rcpotilur el usqiie .\clii-

uaas pcrvenit, putatur hoc ob iaudem el mcmoriam tus. Alii dicunt cauulom Reginam esse Dcbboram
^cliimaas factum esse, eo quod ridcliier crga David
uxorcm L;ipidolh prophetissam {Jud. iv). Sed cjus

n omnibus cgorit. opinionis qui cerliludincm invcnial, dicat.

Filii autem Ephraim Suthala, Barcd filius ejus,
CAPUT VII
:

De Denjamitis Thaha filius ejus, Elada, lilius ejus, Thaha ftHus ejus.

C ^' /2''"« ^«bad, et liujus filius Sulhala, et hujus filius

(I Pah. VII.) Eilii Ozi Izrahia de quo nati sunt
Ezer el Elad. Occiderunt autem eos viri Celh indigif-
\lichael et Obadia et Joel et Jesia ,
quinque omnes
na', quia descenderunt ut invadcrent posscssioncs co-
mucipes. Quomodo dicit esse filios Izrahia quinquc,
;uiu iion invcniantur nisi quatuor? Nisi forle annu- rum.Luxit ergo Ephraim pater corum multis dicbus,
nerolur cum cis ipsc pater coriim Izrahia, qui uni-
venerunlque fratres cjus ut consolarentur eum, eto.

;us palri suo 0/i fuil sccundum rcgulam quam Super hoc capitulo IIebr;ei bujusmodi denngunl fa-
su-
)ra m alio loco posuimus. bulam, diccntes quod filii Ephraim, Ezer el Elad

Porro ftlii Declior Zamira ct Joas, et Eliezer congrogala miillilu.line dc Isracl, vivenlc adhuo p;i-
: , el

^lioenai et Amri ct Jerimoth et Abia el Analholh trc suo, conali sunt ad torram promissionis rovorli,
et

ilniatli. IJliicuiiqiie in lcgc scribilur : Omncs isti /i- qui el Gelh urbe Philislinorum interfocti sunl. Unde
ii cujuslibcl, aut pro meritorum excellentia, aulpro ct Cictcnc poslea iribus per desertum adducunlur,

neritorum vcleri oralionc fil, ul ojus lilii dicantur ne vidorent ossa fralrum suorum. Et iu psalmo dici-
isse, ciijiis fiicriint cl imilaloros. tur : Eilii Ephrcm coniersi snnt in dic bclii (Psal.

EiHi uutem Dalan Jchus Denjnmin et Aod et

Lxxvii). Fralres vcro, qui ad consolaiulum Ephraim
: ct

'.hanana.Do hujus crgo Aod progonio fiiisse dicitiir vcnerunt, aut cos dicimus, qui de palriarchis su-

udex Aod, qui in libro Judicum logitur (Jud. iii). ^ pcreranl, aul cognationem qiiam fraterno nominc
lliauaua vero istc esl, a quo cgrossi sunt non- s.rpe nommavorimiis. Posl hicc autom ciuimcralis
;iininii;o, qui ncfas porpotravcrunt in uxore Lcvilis, filiis Bonjamin siil jimgitur.

icut iii Jiidioum soriplum csl (Jud. ix). CAPUT VIH.

Eiiii autetn Nephthalitn : Jasiel ct Guni el Jeser ct Rursus de Denjamitis; de gencratione Saul regis, qui
^clltim ftlii Dala. Ihx^c Rala coucubina fuil Jacob cx ea tribu ortus cst.
<."fn xxx),al(iiio anoilla Raoliol; iilooipio filios No- (I Par. viii.) Ili suni ftlii Ahod, principes cogna-
•lithali essc B;il;v, quia Noplilliali, ox iiuo isii go- tionum hnbitatitium in Gnbaa, qui translati sunl in
lorali sunl, filius fuit istius Ral;v. Manahath. Manaliath inlcrpielatursopulcrum. Trans-?
Porro liliu.<^ Mattasse Esricl ; concubinaque ejus lali sunl ergo in Manahalh, quando pro scolere iij
Si/rrt pcpcrit Machir, patrctu Galaad. Asscrunt Ho- uxorc Lcvilis porpolralo giadio oorrueruul. cl penc
>r;oi, hauc Syram iiliam luisse lilii l>alan, qiiam in usquo ad novissimum dodiicti, cum ex lola tribu
^'«gyplum famis iuopia ad vonuudaiulMU) a palro du- iion amplius (luam (luoonii viri remanscrunt {Jud.
-la, a Manassc. qui horrcis pr;feral, misoricorditor xx). Quod vero soquilur : .Saaman antcm, ct .Achia,
 , :

515 R. RABA?>"I MAURI ARCHIEP. MOGliNT. OPERIM PARS I. VfC

el Gera, ipse trans(nUt eos, ilesignat duos priores , A Quia anlequam lernplum aedificarelur, in pala(io eral
hoc esl, Naaman cl Achia, luisse principes, sed ta- arca tcstamenti, ct ibi aedi inserviebant.
inen se subdidisse Gera. Unde et singulari nuniero Sellum vero filius Cora, filii Abiasaph, fiiii Core
dcscribunlur : Ipse transtulil eos. De isto Gera pro- cum fralribus suis et domo palris sui {JSum. x\i).

cessit progcnies Gera, qui fuil patcr Semei. Hic prior Cora per aleph scribitur, et soiiat Cora.

liaria autem et Sama principes cognalionum habi- Secundus vero per he, et sonat Core. Cora clamqns,
Iniiliiim in Aialon : lii fugaverunt habitatores Geth. Core clavus intcrpretatur. Ipse est qui in Numeris
Fugasse dicuntur Baria et Sama Iiabitatores Gelh, scribitur in seditione fuisse conira Moysen. Quod
quia ulti sunt fratres suos Ephraim, quos gladio autem dicil :

conciderunt. Hi sunl Coritce super opera ministerti, cusiodes ve-

Fuerunt aulem filii Ulam viri fortissimi, et magno stibulorum tabernaculi, significat, quod isti cuslo
robore tendenles arcum, et mullos habenles filios ac diebant ostium tai>ernacuii exterius ;
patres vero
nepotes usque ad centum (jumquaginta. Hlc centum eorum qui sublcr scribunlur, ct qui in Psaltcrio li-

quinquagenius numerus refertur ad fdios Ulam, ut tulos habent, ipsi custodiebant ostium interius ta-
iste sit sensus : Fuerunl autcm filii Ulam centum bernaculi Domlni , et crant canlores. Qnod autcm
quinquaginla, per tropum qui vocatur hypsrl)alon. ,„ subjungitur
CAPur IX. Et familice patres eorum per vices caslrorum Do-
Qui primi filiorum Israel habitaverint in Jerusalem, mini custodientes introitum, caslrorum dicit filiorum
et officia sacerdolum et Levitarum ; generationes
Levi circa tabernaculura Domini habitationem, iiec
guoijue Saul ac filiorum ejus repetimtur.
non et cseterorum filiorum Israel castrorum melatu-
(I Par. IX.) Universus ergo Israel dinumeratus est
ram, sicut et in Numeris raanifestissime descriplum
et summa eorum scripta est in libro Regum Israel et
esl {Num. ii).
Juda. Transluti sunl aulem in Babylonem propter de-
Phinees autem, filius Eleazari, erat dux eorum co-
liclum suum. Numerati sunt ergo filii Israel sive per
ram Domino, etc. Sic raonstralur Phinees nepos Aa-
David, ul Scriplura refert, sive per Salomonem, sive
ron (ut Hebroei tradunt) adhuc in codem tempore
per alium quemhbet regem ; sed tamen propter de-
vivere, et in tabernaculo vices ininistrantinm ordi-
iicluni suum in Chaldaeaui translali sunt, p.irtim per
nare. Hi sunt vices viginti quatuor, qiijc in sequcn-
Tliclgathpbalnasar, partim per Salmanasar, partim-
tibus describuntur a David ordinatae ad ministcrium
qnc per Nabucho.lonosor, uhi et plarinii eorum de-
^abernaculi, quarum in EvangeUo mentio est : iil
feccrunl ". Quod aulem dicilur.
Zacharias de rice Abia sorte dicilur exisse, ut inceii-
Habitaverunt primi in possessionibus et urbibus
suni poneret in templo Dornini {Luc. i).
suis, Isruel et sacerdotes, Levit(v et Natliinwi, etc. r
Per quatuor venlos erant ostiarii, id est, ad Orien-
Scieudnm quod Nathinxi domini, sive in humililale
tem, ad Occidentem, ad Aquilonem et Austrum. Fra-
servientes, in:erpretantur, et sunt Gabaonitue, quos
tres autem eorum in viculis morabantur, et ven ebanl
Josue cum vit;e reservaverit , ad scrvitium tamen
in Sabbatis suis de tempore usque ad tempus. lUs
tompli dcputavit, ut arjuas et ligna illius apportarcnl
quatuor excubiis Levitarum creditus erat omnis nu-
{Jos. ix).
merus janitorum; et erant super exedras et thesauros
Azrtriijs quoque filius MosoUam, fi.ii
Ilelcia;, filii
domus Domini. Per gyrum quoque templum Domini
Sadoc, filii Maraioth, filii AcliUob pontifex domus Dei,
morabantur in custodiis suis, ut, cum tempus fuisset,
el reUqua. Iste est Ilelcias sacerdos magnus, qui li-
ipsi mane aperirent fores. In sequentibus vero, ubi
brum legis invcnit, hoc est, Dcuteronomium in teni-
lota disposilio mimsterii tabernaculi Domini a Da-
plo Domini, temporibus Josise, el dicitur fuisse pater
vid disposita coramemoralur, quia fuerunt hi qua-
Jeremiai prophetsc {IV Reg. xxii).
luor Levitag quibus creditus erat, omnis numerus
Bacbacar quoque carpentarius et Galal et Mathania
janitorum, demonstratur, ubi ita scriptum est Dc :

filius Micha filii Zechri, filii Asaph : et Obdia filius

Ilosa autem, id est, de filiis Merari, Semri princeps.
Semeicc, filii Galal, filii Idithun, et Barachia filius
enim habuerat primogenitum, idcirco posueral
D Non
et
Aza, filii Elcana ,
qui habitavit in atriis Netophnli ,

eum pater ejus in principem. Ilelcias secundus. Ta-

etc. Bacbacar carpentarius idcirco describitur, quia
beiias tertius, Zacharias quartus. Omnes hi filii et
arliflci» suo fungebatur in domo Domini , et erat
fratres Ilosa tredecim. Hi divisi sunt in janitores, ut
de tribu Levi; ct Barachia filius Asaph filii Elcana,
semper principes custodiarum, sicut et fratres eorum,
qui iiabilavit in atriis Netophati. Nelophati nonieii
ministrarenl in domo Domini. Missce sunt autem sor-
loci est, et intcpretatur inchjtus, ubi habitabat IIc-
les ex wquo et parvis et magnis per familias suas in
Icd filius Baana, de quo superius dictum cst : Qui
unamquamque portarum. Cecidit ergo sors Orientalis
eranl corona; domus Joab (/ Par. ii).

Selemice. Porro Zacharice, filio ejus, oiro prudentis-

Obdia filius fuit Semeiw, filii Galal, filii Idithun,
Septentrionalis.
simo erudilo, sorlito obligit plaga
et
Idithun cantoris David.
parte
Olservant quippe in porta regis ad Orientem de fi-
Obededom vero et filiis ejus ad Austrum, in qua
consilium. Sephim et Hosa ad
domus erat seniorum
liis Levi per vices suas. Qui erant cantores, et vici-
viam ascen-
bus suis ad psallendum cum David conveniebant. Occidentem juxta portam quK ducit ad

« H Reg. xxiv;IPar. xxi; IV Rcg. xv, xv:i, xxv.

iI7 COMMF.NT. IN PARA UPOMENA. — LIB. I. 3^9:

iojih, ruslodin contra cuslodiam {I Par. xxvi). Qiia- A omniiim, qiii, ejiis excmplo inslnicti , carncm snain
iior aiilem priiicipes j;iiiilonim jiixU» spirilalcm in- crucifigerc ct ad passioncs pro ipsius norniiie Ira-

i'IJij,'f:nliain qiii siint alii, nisi (ioclorcs sancli? (pii (lero (lidiccniiil (//'«/. v).

iialiior Kvangeiiis osliiiin (idei scrvant palc cie- Porro de filiis Caatli fratribus eorum super pancs
cniil)us, et abscrant blasplicmanlibiis. Qiiibus cuni erant proposilinnis, ut semper novos per singula Sub-

'elro claves legni coclcsiis Cliristus commisit {Mtillli. bala pra'pararent , ctc. Panes qiiippe proposilionis
VI, xviii; Joan. \\). U\ pcr qiiatuor venlos ostia diiodccini, Domino Moysi praecipiente {Levit. xxiv)
iisloiliunt, ([iiia pcr qiiatuor plagas orbis undique parabantur ad imponcndiim siipcr nicnsam Domini,
eiitem ad (idcni Doinini convocant , et ICcclcsiam qu;c stabal in tabornaculo jiixta decrotum legis, iibi

anctam pcrvigili tutamine servanl. Quod autem se- el altare lliymianiatis, iicc non et candclabrum lu-
uilur : minis posita eraiit. Coqiiebantur aiitem panos (iil Jo-
De eorum grege erant et super vasa ministerii ; ad scphiis scribit) diio et diio divisi aiitc Sabbatum, et
umerum enim, et inferebanlur vasa ct cffcrebanlur Sabbalo mane oblaii supcr sacram mciisam poiie-
e ipsis, et qui credila habebant ulensilia sancluarii, bantur seni ad altcrulros conversi , diiabiis pateris
l qni prwerant simila', el vino et oleo et tliuri et aurcis siiperpositis thure plenis, qiii pcnnanebanl ad
romalibus, de cornm grege dicit, lioc cst, sccun- B aliud Sabliatum, et tunc pro illis alii dcporlabanlur.
iini hisloriain, de congrcgalione Levilarum consti- Illi vero sacerdotibus cxhibobanliir, ct thiire incenso
lebanlur super vasa miiiisterii cl ulensilia sanctua- in igiie sacro, in quo omnia holocaiisla fiel^ant, ihiis

i , ul pricesscnl similvC el viiio et oleo, qnae ad aliud siipe;' alios panes adjiciebatur. Mysticc autem
jcrificia perlincbant, et tluiri et aroniatibus, quibiis duodccim panes in niensa tabernaculi diiodecim
Mincicbanliir ungucnta el thymiainala : sicut in li- snnt apostoli, cl oinnos doclrin;c illornm seqiiaces
10 Nnmeronim distinctiin alque scparalim dcscri- in Ecclcsia, qiii quando iisque ad consumraationein
tum csl {Num. iii, iv), quid (laalhitK, ct quid Gerso- saiculi populuin Dei alimoniis verbi rcficere non de-
it;«, quidve Merarita; ministcrio babucrint, et quid sinunt , panes viginli proposiiionis niinquam dc
aron cl filii cjiis pra; c;rtcris sub cura sua habercnt. mensa Domini rccedunl. El bcne iidem p:ines non
Iiide subjungitiir :
de qualibcl farina, scd de simila ficri vidcbanlur,
Filii autem sacerdotum unguenta ex aromalibiis quia nimiriini quicimque aliis vcrliuin vit;c inini-

onficiebant. Myslicc autcm dc coetu sanclorum pnB- strant, primo ipsos neccsse est virtutum frngibus
icatoriim ordinanlur iii qui supcr vasa ministerii opcram darc, quatenus ea qua; pncdicando adnio-
iviiii,Iioc cst,siiper aninias fidclium, in qiiibus nent, ct faciendo commendent, configiirati cxcniplis
oluiUas Doi quolidic administralur, pcrvigilcm cii- ^ illiiis qiii dc scmctipso granum frumenli
ait : ISisi

lodiam habciit. Sub ipsonim cura est et siniila et cadcns in lcrram, mortuum fucrit; ipsum solum ma-
iniim el oicum, in quibus sacraincnta corporis ct nct {Joan. xii). rjcne et iidem p.incs seni altriiisccus
angiiinis Domiiii coiiriciuiiliir, ct Spirilus sancli '/snpor mcnsain staliii pncoipiobantur, proptcr con-
ralia speciali iinctionc tradilur, ipsiiiiic thiis sa- cordiam scilicct charilatis ot socict:iiis. Nain ct Do-
raiuiii orationum, ct aroinata virliituin in Ecdesia niinus binos ad pnvdicandiim discipiilos misisse
>ei odorilcre componunt, cl in conspectu Dei vinum pcrhibetiir {Marc.w; Luc. \) , figiiralitor insinuans
cccplabilc rcddiint. quod sancii doclorcs nunquam ab invicem vel in
Fa Mallintliias Lcvilcs primogcnitus Scllum Coiita; assorlionc vcritatis, vcl in alVootu dilcolioiiis discre-

^ra^fccluscral cornmqHa'in sarlaginc frigcba^ilur.Qni paiit. Quod aiitom siipor panos ihus hici.iissiinnm

icr Matliathiam, primogcnilum Sclluin Corit;c, nisi poncbatur, virlutem orationis dosignal, qnia iidein
leileiiiplor nostcr figuratur, qui est primogenilus doctorcs sii.T, ministcrium prcdicalionis simiil et (\c-

norluorum, ct princeps rcgum lcrrw (/ Cor. \v; Col. volionom oporis Doinino commondanl. Nain per ihiis

; Apoc. i). Quem patct sanctificavit ct misit in mun- orationcm dosignari toslaliir Psalmisla, qiii dicit

Um {,Joan.\), ut pcr passioiicin crucis redimciot Diiigatur oralio mca, sicul inccnsum in conspeclu luo
D
[cniis humanuni. Qiiod boiic ipsa iiomina sua inlor- {Psal. cxl). Et thns iucidissimuin supcr panes poni-
iiTlalioiie cxprimiint. Nain Mathalhias intorpretatur tnr iii inoiuiinontum oblatioiiis Domiiii, quando pia;
hnium /)(•;, ot Sollmn, cvulsio \o\ dimissio; Corila, sanotorum aclioni ao (loclrin:c oratio pura siipcrad-
lissipans, vol dispcrdcns. Doiis enim omnipolons dis- dilur, quo por li;co utraque rilo sociala scinpcr nic-
iiparc atquc cvoHoro dt^libcrans priiioipalum di.i- nioria sacr;c oblationis in conspeclu suinnii arbiiri
)oIi, proprio Filio non pcpercil, scd pro uohis omni- apparoal. Benc auleni per singnla sabbala panos
>us irndidil illum; qualonus carnom suam in niola ooram Doinino iniitari inandaiitur. Panos namquc,
lassionis toroiis, ao oloo inisoiioordi;c in sartaginc (jui pcr sox dios oporaiuli in monsa Domini fuor;!nl

nucis frigons, a potostatc Salaiux*, ot vinciilis poo- posili, Sabhalo novis mulantur, oum docloros qni-
:atoruin roum absolvorot munduin. Math:ithias pnc- que sanct:v! Ecclesi;r, complelo lempore sui sancli
'ooliis orat ooruin qu;c iii sarlaginc rrigo^banlur, laboris, cliam iii ca'lis ronuinoranlur, ct alios posl
luia Chrislus auolor ost sacramonlorum co>losliuin, so in idom opiis laboraiuli in vorbo sub ojusdcm spc
iihi (]iiolidio panis ol vinum in ooininomoralionoin rolribulionis rolinquunl. Sioquo fil ul nicns.^ Do-
passionis ejus olTonintnr, ol oapul osl sancloniin inini nunqnam panis iiiops roniancat , vcnmi mox
519 n. KABAM MAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 320
Btiblalo pane .ilius loco ejus subslitualur, dum suc- A CAPUT X.
coiieiUibus sibi per ordinem minislris verbi , nun- De pugna Philislhiim contra Israel, et nece Saul regis
qiiam Ecclesiae aposlolicce desunl, qui sive fidem el filiorum ejus.

piolatis, seu mundiliam actionis et verbis ostendant

(I Par. x.) Philislliiim autem pugnabant contra Js-
cl factis. Et bene dicitur quod de filiis Caalh con- rael, fugeruntque viri Israel Pliilistliinos, et ceciderunt
slituti erant super panes proposilionis, quia patienlia monte Gelboe Reg. ^wi).
vulnerati in (I Cumque
Uedeniploris nostri docuit apostolos ac prcedicatorcs appropinquassent Philisthai persequentes Saul et fi-
Evangelii, ut per conslantiam patientia; et virtulem percusserunt Jonathan
lios cjus, et et Abinadnb et
discretionis se suosque gratam exhiberent oblatio- Melchisua ,
filios Snul. El aggravatum est prwHum
nein, cum eisdem ipsa Veritas in Evangelio aii In :
conlra Saul, inveneruutq'.te eum viri sagittarii, et vtU-
palieulia veslra possidcbitis anitnas veslras [Luc. xxi). neraverunt jaculis. Et dixit Saul ad armigerum suum:
Ncc cnim doctoris quilibet rite fungi polest ofiicio, Evagina gladium tuum, et interfice me, ne forle ve-
liisi se palicntia; ac discrelionis decorare studuerit nianl incircumcisi illudant milii. Noluit
isti , et au-
oniamenlo, ut discretus sit in sermone simul et
tem armiger ejus lioc facere, timore perterritus. Ar-
opere, et advenerit, in suslinenda adver-
forlis, si
Tv ripuit ergo Saul ensem, el irruit m eum. Quod cim
silale. Apte autem sequitur quod principes cantorum vidisset armiger ejus, videlicet mortuum esse Saulf
pcr familias Levilarum, qui in exedris moraljantur, irruil et ipse in gladium suum, et mortuus est. In-
(ie ac nocle jugiter suo ministerio deservirent, ca- terill ergo Saul et Ires filii ejus, et omnis domus il-
pilaque Levitarum per famiiias principes manserint iius pariter concidit, et reliqua. Plurimis omissis quae
iii Jerusalcm, quia valde dijinum est, ut quanto quis in libro Samuelis de Samuele et Saulis regimine al-
j)raelalus ca;leris, lanto devolior in divinis fiat offi- que aclibus narrat historia, conditor hujus libri tan-
ciis. Ille quippe principatum ministerii suiservat, tum obitum Saul et filiorum ejus, nec non et domus
qui studium habet manendi in Jerusalem, hoc est, ipsius casum commemoravit, ul occulte significarel
in visione pacis, ut lumultus saeculares fugiendo, re- per mysterium quod non necesse fueril ejus vilam
bellemque motum carnis suai domando ,
quietara describere, cujus conversalio peccatrix finem cele-
nieiitem in contcniplalione Dei habere valeat, quo brein non meruii accipere, el per (iguram regni Ju-
rile cum Psalinista canere possit : Lalalm sum in dasorum ac sacerdolii veteris fiiiem debuit demon-
liis qua: dicta sunt milii : in domum Domini ibimus. strare, sed magis, occasu praidicli regis commemo-
Stanles erant pedes nostri in alriis tids, Jerusalem rato, ad David lolum se transtulit, et ejus facta bona
{Psal. cxxi). lienedlclus Dominus ex Sion, qui habitat
et dispensaiioiiem regni nobilissimam narraadam,
Q
in Jerusalem {Psul. cxxxiv). qui typum tenel veri David, regis viildicel Christi,
In Gabaon autem commorati sunl, pater Gabaon, qui de ojiis seniine secundum carnem natus est, ct
Jeliiel, el nomen uxoris ejus Maaclia. Filius primo- coeli lerrseque possidet regnum. Igilur quod immi-
genitus ejus Abdon et Sur et Cis et Baal et Ner et
nentc lempore Davidici regni dicit, Philisthiim (sic-
Nddub. Jehiel ipse esl qui in libro Regum scribitur
nt semper soliti erant) pugnasse adversiis Israel,
Abiel {I Reg. ix), pater Cis, pater Saul et inierpre-
fugisseque viros Israelilas, sigiiificat qiiod, appro-
tatur Abit.1 ptiter meus Deus, Jehiel vero deserlus pinquante novae gralice tempore genliles, sicul anle
Dei, propler ineritorum forsitan ila nominali distan-
consueverant, castitalem Israeliticae fidei per exem-
tiam. El nolandum quod iiiter filios Jehiel, Cis el
pla pravitatis oppugnabant, nunc opera perversa
Ner vocantur fiatres, siculi et suiit, et in Regum peritiiris , nnnc iiJololalriic ciilturas oslendendo,
reperitur. In sequentibus vero dicitur quod Ner ge- jiixta exemplum Balaam, qui docebat Balac mitlere
nuerit Cis, non quo eura genuerit, sed quo eura edu-
scandaliim coram filiis Israel, edere et fornicari
caveril, genuisse eum narralur.
{Num. xxv).
Isti litibitavcrunt e regione fralrum suorum, in Je-
Fugeruntque filii Israel Philistkinos, ct cecidcrunt
rusalem, cum fratribus suis. Loci {sic) in Jerusalem
D vnlnerati in monte Gelboe. Decepti sunt, qui fortes
habitasse dicuntur.
videbantur in contemplanda Dei volunlale (quod no-
Aer autem genuit Cis, et Cis genuil Saul, et Saut men Israel significat) cum opera gentiliura incautius
genuit Jonatkan et Melcliisua et Abinadab et Isbaal;
doctrinainque sequerentur ; et perierunt depravali
filius autem Jonathan Meribbaal, et Meribbaal genuit
in superbia luxiiriosa, quam vocabulum montis Gel-
Miclia. Abinadab filius Saul in Paralipomcnon , in
boe, id esl lubrici, designat. Sed et hsereticorum
Regum vero, ubi et occisus esse cuin patre narra-
perditionem non parum ssecularis sapienlia juvlt.
tur, Aminadab vocatur (/ Reg. xxxi). Et interpre- Unde pulchre quidam noslrorum ait : « Philosophi,
lalur Abinadab pater meus volum, Aminadab vero
patriarchcc hareticorum , Ecclesia; puritalera per-
populus meus votum. Isbaal quoqiie filius Saul, ipse versa maculavere doctrina. »

est Is!;oseth; et Meribbaal, ipse est Misiboseth. Et Cumque appropinquassenl Pliiiisthai persequentes
iiiterpretatur Meribbaal litigans in maritum, Misibo-
Saul et filios ejus, percusserunt Jonalkan et Abina-
selh aulera de ore ignominia.
dab et Melcliisua, filios Saul. Irruerunt tota iiiten-

lione gentes circumpositae in regnum Judseae de-

strucndum, et filios ejusdem regni tollendos de nie-
•i2l COMME.NT. IN PAUAI.IPOMr.NA. — LIB. f. o22
]i«, el (lcpravariinl siia corniinionc sa( cntoles, Scri- A annigcri siii quaiii iiicircumcisonim glailio pe.-ire.

)as cl Phariscos, filios sciliccl duclorcsqiie regiii qiiia principcs rcgni Juihconim, suniplo scincl pio
lliiis. Scd et h.XMCticos, nc Spirilus sancli £;raliain posilo in pcccalis siiis inoricndi, iiiaiuere doctoribiis
iiinplici conle pr.x'dicarent aut colercnt , relarda- suis mandala legis solvenlihus, el sic sc docenlibiis,
Tiiit : qiiod cst Joiialhan pcrcuiere, id est, colum- qiiam gcnliliiini, quos communes et immundos vo-
Hc donum, iic Palreni, qui nos sihi non natnra, scd calianl , consorlio se pollucnlc perimi. Dcniqne
Lloplioiie lilios fccit, digna confcssionc hiutlarcnl, timcbanl introire pralorium gciililis, ut non conlami
iitcnlixerunt, qiiod inlcrfccto significat Abinadah, manducarent
narcnlUT, sed 1'asclia (Joan. xviii) ;

d est, patris mei spontanei ; ne in Christi regno sa- quod lamen Pascha versum in suam perniciem lege
ulcm mundo adfnturam credcrcnt , ohstilcrunt, quam acccperant, insonli sanguine contaminare non
|!iod occisiis indicat Mclchisna, qui dicitiir rexmcus timehani.
alus. Crcdo qiii Arium scduxit philosophum, quasi Noluil autem armiger ejus hoc facere limorc pertcr-
ilcichisua pcremil; qui Maccdonium, Jonathan qiii ritus. Arripuil ergo Saul ensem
;
, et inuit in eum.
(lanichyeum, Ahinadab, quia vidclicet hunc vcri Rc- Quod cum vidisset armiger ejus , videlicet moriuum
[is Christi oinnipolciUiam negare ilhitn Spirilus
,
esse Saul , irruit eliam ipse in gladium suutn, ct
ancli donis dcrogare, istum summi Patris boni- » ^^ortuus est. Annigcrum suum Hebnci Docg I>!ii-
atem blasphemarc magisler corruolionis cdo- mxMiin dicunt fuisse, qui cernens Saul mortuiim,
:uit.
seipsum ob melum David interemit ; et puerum, qui
Et aggravatum est prwlium contra Saul, invene- diadcma atque armillas Saul dctulil aJ David, di-
untgue cum sagiltarii, et vulncraverunt jr.culis. Totis
cunt essc filium cjusdcra Doeg Idiiimci , ipsuinqiic
iribus agehiint gcntilcs ut rcgnuin Judycie lollcrent;
Docg feruiit cum quo perrcxc-
pueruin fuisse Saul,
it appropiabant ci viri idolorum deccptione instru-
rat ad quxrendas asinas patris sui (/ Reg. vi). Noii
aissimi, ct scdiicli ac depravati suiil proceres regni
esl amhigendum, iiiter rcpro! os legis doctorcs cx-
llius vclicineiilcr ab cis qni cordi illorum, ahrcpla stilisse aliquos, qui verbi acumen aJ occcidenilos
iniplicitalc vcrilatis , muliifi lum fraudiiloi!li;c et suos auditores siiiistra inierprclatione pcrvcrtere
islutiarum viilnus innixcre. Sicut enim gladiiis ho- nollont, ct nihilominus ipjos audilorcs ca , qua; re-
lilis apcrlam idololatriae graviorum([jie ll.igitioruiu cle (licta a magislris acci^per.int , vcl despicicndo,
uasioiiein, ila subliliorum dcccplionum argiiiiiciila (quod pcjus Llasphemando
vcl esl) in suam verlisse
lagilla dcmonstral. Non aulcm ghulio Philisthiim, pcrnicitm ;
quorum visa morte spiriliiali, ij esl.
ed sagiitis Saul Inlcriil, qiiia non apcrlis sceleri- obstinatione peccan
^ i, ct ipsos verhi ministros, pcr
lus, quae morlifcra essc ncmo dubitaret , Judaici tompora deierioratos, lesliinonia legis, quae inalc
cgiii duces exlrcini ipso pcricre cum rcgiio, scd his inlciprelari limuerant, male conlcinpta sibi occasio-
lotius quK sub vclainine pielalis ac ila inipiissiniuin nem fecissc ruince. ILec et hodic nobiscum sa-pius
noi tis virus infcrrcnl. Vcrbi gralia, diccnle Doo agi uliiiam nesciremus ? Sed ct h;erclici, pccc;Uo-
^louora patrem tuum et matrem [Exod. xx), ipsi riim suoriiin ct ipsi jacuiis crueiiiali, cum vorba di-
ontradocehant suos auditorcs dicere parenlibus :
viiiorum eloquiorum in argumenla sui erroris iinn.u-
I/h;ii(s (juodcumine ex me tibi prodcrit [Mattli. xv),
lant, sua iniinicorum arma morituri conlra suuni
•l sic ab coruin pcnilus honoratione ccssare. Ilcm poctus invcrlunt ; el fralcr quilibel , etiain iii ca-
iicebanl : Qui jurat in lemplo, nihil esl quijurat
; tholioa perinaiions uuitatc, cuiu artcm quamcunqiic
n aurotempli, dcbct (Matth. xxiii) ct cxtera hu-
;
pro communi Ecclesi;c, corumquc iiUcr quas vi\il
usinodi, quaj Dominus in Evangclio niulliplici illis utililatc didiiit, in supcrbi;o, cenodoxi.o, philargy-
ncrcpatione dcpromit : maxinie illud, quod ipsuiii ri;c, alleriusvo cujiislihct vitii coiUagionc poUuitnr,
ogis et Evangelii Dominum, quasi transgrcssorcm suo sc niiser gladio confodit, qiiia (juoJ dcfcnJcic ah
cgis, Intcificiunt. Quic oinnia sceleruin argumenta hostc dcbuer.it, hoslompotius juvil.
•uin adiniralionc Aiciunt astuti;c gontilis, cuin plii- r» • r.-
<wi.nl.!.. ci,.,i;:c
osophKc studiis /..,.
•> r . • • • " r c^
InteriH ergo Sinit,
,
et tres filn ejm, el omnis do-
. .

exercitatum iiigcinum ad ncfarias 1

mus
.,,. .

pariter conctdii.
,. J
Doinum
.
tilitts ejus |)aritcr con-
irtcs innccluiU, sagitlariis nimiruin Philisthiiin vnl-
cidissc dicil, non ita, ut nun essel dc quihiis fuil
icraiuibiis cadunt. Nil aulem prohiI)ct sagiilarios
Mari!och;cus, scd ut i:on rcgnarct, figuralilcr de-
iinmindos suirilus accipcre, quorum dolis imhuti
monslrans ,
gciUcin Jiui;corum non solum n gniini
icricruiU.
pcrdidissc, scd el possessionis siuc locum, qu;c non
/•-< di.vil Saut ad armigerum suum : F.vagina gla-
lium tuum modo in terra Chanaan rcpromissain sibi lcrrjin
, cl inierfice me, ne fortc venianl incir-
umcisi non possidet, scd in lotius orbis dispcrsa est naiio-
isli, et illudunt mihi. Annigcr Saul legis do-
lorcs signincal, ncs.
qnia sicut arma cl sagitt^c Phili-
piavorum dcccptioncs, sic coiilra Israi>lila-
ilhiiin Quod cum vidissent viri Isracl, qui habitabant iii

•mnarma non ;Jia suiit mystic iiUollig.Mida, qiiam ciimpestrtbus, fugcrunl ; cl Saul el filiis ejus mortuis,
piritualis vorha docirina% quihus Doi populiis a dercliquerunt urbes snas , el liuc iHucque ditpersi
uiiclis (h'bucrat muniri pcriculis. Sed vulncratus sunl. Ycncrunlquc Philisthiim, cl habitavcrunt in eis.
is.pic ad vcsporalioncm a sagittariis Saul maliiit Vidciites indocti quiquc , ct humiiil.uis \erc medi-
5i3 B. RABAM MAllUI AUC13IKP. MOGUNT. OrERUM PARS I. 32i
caniina, lavacrumquc baplisnii saliitaris ignoranles, A summavit, fidem servavit, accipiens a Deo coronam
in JiidiTca doclos qiiosque niagislrosque in cerlaminc juslilia; {II Tim iv) ; hanc, inquam, militis coelestis
spiriluali, pcccalo Iriuniphanie, dcvictos, sed etvul- arinaturam Judxis creplam , impii deccpti ct dcci-
gus non paucum eorum pravo audilu per proximum, pientes infcris inducerc laribus , hoc cst cloquia df-
perscquenle adversario, a prisca suse conslanliae vina da^moniorum doctrinis acquiparare contcndc-
sede fiigatum, et ipsi confestim majorum ruina tur- runt. Quod nuobus modis cos egisse et agerc con-
bati, opera virtutum omnia, ac munimina scienliac stat, cum vel dicta spiritualia carnaliter inlcrpre-
spiritualis, qufc habueranl, aniiserunt ; venerunlque tando perversi inlclligunl , easdcm litteras, quasi
peccata gcntilium, elcuncta incredulis Judicis studia communes, ct nulla superna aucloritate snffullas,
virtutum perversa inhabitatione corruperuiit. Venc- prout volunt, ventilant ;
genlem vcro ipsain Judaeae
ninlque immundi spirilus, et corda quoc fidei con- rcgni , arce privatani, quasi ad nihili redaclam ct
stantiam deserunt, occuparunl. Vel ccrte vencrunt iniinicorum polestati concessam, in derisum sibi pa-

geiites, el oplima quondam Judxorum sludia cre- lam dcceptores publicumque proposuereproverbium.
dendo sua fecerunt: Nam et olim divina eloquia, Quod isl figurate corpus Saulis truncatum in muro
(\nx. iili non pnrva e.v parte jam tunc relinquere. Belhsan, id est, domus inimici, habendum ostentui
ipsa sibi iiilerpretari fecerunt, et tunc projectam ab B manibus suspendisse nefandis. Sed et hoereticos
eis, cum ipsis eloquiis divinoc Scripiurae, fidein pcccatorum prfficedentium sagittis stratos cuni prse-

Chrisli susceperunt, ac velut inhabitando possi- sidio charitalis, quse arx est virtutuni omnium, frau-
dent dant, quasi caput Saul immundi spiritus pra;cidunt,
I)ie ifjilur altero detrakenles PliiHstliiim spolia cw- cum suum inagis quain Scripluri3e sensum sequi per-
sorum invenerunt Saul et filios ejus jacentes in monte suadent. Armis exspoliant, cum divina eloquia ad
Gelboe. Cumque spoliassent eum, et amputassent ca- suum, id est, sensum vertunt. Arma
dffimonicum
put armisquc nudassem, miserunt in terram suam Saul in templo Astaroth ponunt Astaroth quippe ;

ut circumferretur el ostenderelur idolorum templis ac non solum idolum est, sed eliam, quia factura explo-
populis. Arma autem ejus consecraverunt in {ano ratorum interpretalur , doctrinam significat spiri-
Dei sui, et caput affixerunt in templo Dacjon. Ilic luum malignorum, qui caulas fidelium circumeun-
quaeslio ontur : quia in Regum scriplum est (/ Reg. tcs, quotidie, siquid inde devorarc possunt, explo-
xxxi), quod corpus ipsiusSauI suspenderunt in muro rant. Cum opera ipsa ,
quibus Deoscrvierant, ad
Belhsan, non caput aflixerunt in templo Dagon ;
sua malignitatis obsequia dira permutant , memhra
nam caput jam miserant in terram Philisthinorum nimirum lucis ct vitaeexpertia, in muro donnis ini-
per circuitum, ul annuntiaretur in templo idolorum q mici suspendunt.
ct iii populis. Sed potuit fieri qnod Philisthsei cnput Hoc cum audissent viri Jabes Galaad, omma scili-

Saul prinium aifixerinl Dagoii , dcinde illud afferen- licet quw Philistliiim fccerunt super Saul, consur-
tes transmiserint ferendum per divcrsa loca terrae rexerunt singuli virorum fortium, et tulerunt cadavera
suae, causa ostendendi quoque triumphi. Aliter Saul et fiiiorum ejus, attuleruntque ea in Jabes, SC'
Bethsan Hebrsei tradunt vocaiam esse ipsam domuni pelieruntque ossa eorum subter quercum, quw erat in
Dagon, quce inlcrpretatur domus dormientis, ibique Jttbes. Jabes, quse interpretatur exsiccata, Ecclc-
caput vel corpus Saul suspensum csse. Alia est enim siam significat, quam ab omni carnalis concupiscen-
Bethsan in Judicum el in Josue, quae intcrpretatur tiae fluxu, ab omni inquinamento carnis ac spiritus,

domus securitatis [Jos. xvii ; Jud. i). Quod ergo oc- fervor justitise Solis, hoc est, aspiratio divini lempe-
cisi Saul caput in lemplo Dagon Philisthiim aflixe- rat amoris : unde recie talis in monte sita describi-
runt, quid aliud spirilualilcr sigiiificat, quam quod tur {Mattli. v), et ipse Galaad acervus testimonii vo-
maligni spiritus animam quue in superbiani decide- calur, ut significet sublimissimam sanctoruin vitam,
rit et peccatorum mortem.pro rcalu suo, iiiabyssum ne ad erroremflccti possit, idoneis Scripturaruiu te-

demergunt inferni? Dagon cnim inlcrpretatur piscis stimoniis esse fiimatam. Ipsa autem est civitas.
Iristiliw ; et mcrito piscis tristitiae nuncupatur qui, J) quam in auspiciis sui regni Saul, cum adhuc humili
in abyssum deniersus inferni, dolorem a;terni senlit pietateDomino serviret, ab hostium obsidione libera-
cruciatus. Usque adeo corruptores vel homines vel vit. Cum ergo audissent habitatores Jabes Gulaad quw-
daiinones Juda^am impieiatis arniis persecuti sunt, cunque fecerunt Philistliiim Saul, surrexerunt omnes
donec ipsum veri regni principale radicitus adime- viri forlissimiy etc. Cum audissent habilatores civi-

rent, muniinina legis sacrai ,

quibus contra oninia tatis Chrisli super montem pesita;, Judajam, ex qiia

adversa praevalebant, eriperent. Cujus raox dejectio- sibi in patriarchis et aposlolis prajcones et ministros
nem,quasi proprii signum triumphi, proprie causam salutis adveiiisse meminerunt, a genlibus conlem-
l.-etiliai suis longe laleque complicibus fama vul- ,
ptani, habitam(jue derisui, surrexerunt in opus veibi

gante, spargere festinarunt, et ad augmentum scc- onines viriliter agere gaudentes : et iiiier niedias

leris armaturam Dei, quam beatus apostolus Paulus errantium tcnebras ipsi virtutum iter ambulantes
et nos adversus spirilualia nequitiw in cwleslibus prohibuerunt de illorum casu, quorum dclicto salus
{Epltes. vi), militatuios induerc praicipit, et ipse genlibus data csl, quasi ad diaboli donium pertincn-
l^nor indutus bonum cerlumen cerlavit, cursum con- tium, publica insultationc Iffitari. Quod si dctibatio.
 an COMMK.NT. IN I'.\I1ALIP0MENA. — LIB. 1. 558

(iiiqiiimiij Sfnicta cxt, el masntt. El si radix sancta A plcnariiJin dicruin iiuiii.?nirn ciirril, in conliiiOiii:;i

el rami. Quod si aliijui ex ramisfracli snnl, tu aulem, ducuiit, ac at)Siinent se ali oiniii opcre iiialo, lu;

cum oleusler esses, insertus cs itlia, et socius radlcis forlo siniili iiilerficianlur inorte.

et pimjucdinis olivw facliis es, noli (jloriari adversus Morluus est ergo Saul propter iniquitates suas, co
ramos, cl c;cteia, quac Apostolus ad Uoinanos iiiiio quod pra'varicatus sit mandatum Domini, quod prw-
ac iiiultiijlici seniioiie digcssil {Rom. xi). Cadaviira ceperat, el non custodierit illud {1 lieg. xv), sed insu-

cariialcs, sive carnalia, ossa forliorcs quosqiie cl vir- per et pijllionissam consuluerit (/ Fleg. .vxviii), ncc
lnliiin opcra dosiii;iiant. Ossa in iicinorc Jabes scpe- speraverit in Domino. Propter quod et interfecil eum
licruiil, cuni, si quid in iiinraiis virtulis ac iiilirmi- el transtulitregnum ejus ad David, filium Isai. Por
tatis invcMcruiit, iioii iioc quasi niliili dcspicerc, sed Saulis inortcin bcne expriiniliir rt-giii JudLCOiiim in-

fructuosis sanctoruiii opcribus maluerunt adjungere. lcriliis, slcut supradictum csl, qui proplcr pr;evari-
Si quo» iiiter carnales ac fragilcs virtutilius anima; cationcm mandatorum Dci, qiiae siepius transgiossi

stiidcre cognovcrunt, hos sanclorum consortio annii- siint, ct proptcr iilulolalriani, quaiii descrto Dco co-
nierarc curarmit. Pcr ncimis qiiippe bonorum ope- lucrniit, siiiiul vitaiii pcrdi(icriMit ac rcgnuni ; trans-

riini friictus iiovit expiiini, (pii iii Geiicsi lcgeiis laluuKiue esl rcgniiiii ad David (iliuin Isai, hoc est,

ipiod vcl (piale iiemus Abraham in Bersabce plaiita- ^ ad Chrislum-ct Cliristianum populum.
lerit (r.'en. xxi), recle inlcUigere novit. Porro qiiOil
CAPLT XL
II libro Reguiii lcgitur (/ Reg. xxxi), quia coinbus-
De cxpugnalione Jebusa'orum ver David, qui hubitant
scruiil viri Jabcs cadavcra Saiil et filiorum ejiis, dc- in Jebns, lioc esl Jerusalem.
noiistral sanctos viros infirma casus Jiid;coruin sti- (II Par. XI.) Congrcgalus est crgo omnis Israel ad
)Criio relinqucre jii;iicio, ut h;rc alliludinem divitia- David in llebron, dicens : Os luum sumus et caro
•um sapic:iti:c cl sciciilia; Dci juxta incompichcnsi- tna ; lieri quoqne et nudius tertius, cum adliuc re-
jile su;c voliiiilatis consiliiim fccissc vcl perinisissc gniirct Sanl, tu eras qui ednccbas et inlroducebas
:ognosccrent {Hom. Combustioncm quippe hoc
xi). Israel. Tibi enini di.rit Dominus Dcus tuus : Tu
n loco juxta illud intclligcre dcbcmus, quod de pcr- pasces populum meum Israel, el tu eris princeps tuper
;ipii'ndis scrutaiulisqiic Doiiiinicae passionis sacra- eum. Vencrunt ergo omnes majores natu Israel ad
iiciilis agni cilciidi lypo prccipilur : Si quid residui rcgein in llcbron, et iniit David cum cis foedus corain
ueiit, igni coinburclis {E.iod. \ii).
Domino, unxerunlque cum rcgcin snper Isracl jujcln
Kl jcjniiaverunl septem diebus. Rcctc ad litleram scrnioncm Domini, quciii toculus cst in manu Sninucl
iro moriuis, «l ad requicm pervciiire valcanl , sc- (/ licg. xvi). Quid conveiilus islc trihuuni Isracl ad
'

ilciii dicbus j(^jiinalur, quia post scx hiijiis sa^ciili David sigiiificat, iiisi convciilum omiiium genliiiin ad
i;lalos, iii quibus iii carnc laboianr.is , soptima csl Clirisitim? Qiire illi quasi blandioiulo dicunl : Eccc os
n illo sccundo a;tas requietionis animarum carnc tuninet cnro lua sninus, cuiii scilicct incarnalionem,
ixutarum , in qua hoatc lonipus illud glorificum, quam cx nostra natura in Virginis utero suscepil,
[uamio rcsurgoroincroamur, exspcct;ilur. Ciijiis figu- diligtint alipic venerantur, ojus(p;c ditioni subdere
•ain qiiiolis ot rcsiirroclionis ct soptiina dios iii h^gc so appoltint, i|isiquc scrvire oimii lcniporc dosidc-
E.vod. xx), el scptimus sivc quinquagcsimus aimus rant. Lnde Psaliiiisla dicit : licmiiiiscentur el con-
Levil. xxv), in (piibus operum dabatur, ly-
rcquics vcrlentur ad Dominnm universi fincs ternv, ct adora-
lice pnvtondcbant. Ipsum vcro exemphim noslrai bunt iii conspccln oinnes familiiv genlium, quoniavi
pci cl fidoi sua disponsationc Doniinus ostrndil, Doinini cst rcgnnin , ct ipse dominabilur genliuin
[uia scxta Sabbati cruoifixus, scptima roquicscons {I'snt. xxi). Vcnorunt qiiO([iic ot inajoros natii de
;orporc in monumento, oclava, quiie cl ujia Sabbati Israol ad rogem in Ilobroii , cum prophoUe el apo-
lactcnus carnaliter obscrvantium , civcs conlribu- stoli uiia fidc et pai i ilevotione ad Medialorein no-
esquc sui fulolos incriio tristitiam el coiitinito convcnorunl de quibus scriptum est
iii slruiii , : Prin-
orde retincnt dolorcm, quasi soplom diobus jojii- yv (//)t',s populi convciiciunl in unnin cum Dco Abraliani
lant, qui, constitutis adhiic in orrorc fratribiis co- (/'s(//. xlvi). Et ;ilibi : In conspcctu servorum suorum
;nalisquc suis, nullatcntis plonam possunl habcrc (//oijflfcitH; (Psa/.xr.vn).Coiivenienlor autcin dicitiir :

xnitiain. Cum aulcm ol ipsi oolav;ic dioi, id ost, Do- Quod David iniiol cum Isniclilis foedus coram Do-
niiiio;\; siniul ct stiseRosurrcctionis inysloriiim por- inino, unxorunlipio ouiii rogom siiper Isracl. Signili-
eclc cognovcrint, iitriquc p.nrilcr, juvanle Chrisii cat orgo, (iiiod, Lvangolio coiulilo, Chrislus oum
;ralia, perpctua feslivitale gaudcbunt. Dcnique po- fi;!oIibus, data Spiiilus sancli gralia, iniit faHlus
c. l sopullura Saul ot liliorum ojus per viros Jabcs
mysticc ot ohscrvalionis mamiatoruin Doi rcinunera-
ialaad sooiiiulmn moralitalcm ot alilor inlolligi,
iia lioiiis(pio fiiiunw Qiiom unxorunl Rogoin supor oin~
it, qiiod viri Jabos Calaad sopolicruut oadavor.iSaul noin Israel : quia oinnium ciodenliiim una csl con-
;t llliorum cjus, per Iropologiam significot
quod san- fossio, uiKuine roligio, ao oorla dolinilio, qiio i sub
:ii viri dctestantur niorlom impioium, ol excmpla Jcsn Clirisli iinporio niililiam omiii lompuro agant
;oruin sopiihunc oblivioiii Iraduiil,
noc oa sibi ad
milalionom propoiiere voluiil, sod jojunanl
spiriliialom, oxspoclanlos advenlum ojus fiil luin m
soplom d!o judioii, (|(ianilo voiioril in nuhilius cum ;)o;eslale
"c'mis, quia oinne icmpus
islius vit;\;, quod per so- niagiia cl m.ijoslato iudicaie vivos cl moriuos {Luc.
52? R. RABAM MAl]iU ARCillEr. MOGUNT. OPEIXUM PAUS 1. 528

XXI), el redd rc uniciiiqiio secunduin opora s\i3i Anomen ejns. Et faclus esl in pace locus ejus, el habi-

(Matlli. xvi). '«''0 ^i"s '" Sio?2; ifcj confmjit cornua, scutum, gla-

Abiit (luoque David cl omnis Jsrael in Jerusatcm dinm ct bellum {Psal. lxxv). Quod aulcm subjungi-
{luvc ezt Jebus, ubi eranl Jcbnsivi habilalores terroi), lur, urbem David in circuilu a
quia ajdificavcril
dixeiuntqueqni habilabant in Jebus ad Duvid : Non in- Mello usque ad gyrum, Joab autcm reliqua urbis de-
(jredieris liuc. Porro David cepit arcem Sion, qucc est slruxerit, dcmonstrat David urbem Jcrusalcm nuini-

civiias David, dixitque : Oninis qui percusserit Jcbu- visse muiis, lam per suam industriam, quam etiam

sa'um in primis, 'erit princeps ct dux. Ascendil ergo per dcvoli militis solcrliam. Legi in cujusdam libro,
primus Joab, /ilius Sarviw, et factus est princeps, ha- quod Joab rcliqua urbis non exslruxerit, sed extraxe-
bitavit autem David in arce, et idcirco appellata est ci- ril, intelligi volcns quod, pereunlibus Jcbusacis gia-

vilas David, et reliqua. Ilinc Josephus, in Antiquita- dio, si qui Israclitarum iiitcr eos invenli fuissent, a

tuin suarum libro sepliino , ila refcrt , diccns : Joah salvarentur. Josephus tamcn narrat David su-
« Exsurgeus David ciini oninibus venil in Ilierosoly- periorcm civitatcmmunivisseeiquecopulando arcem,
inam, Jebusaels habitanliLus civitatem, qui orant in unum undique corpus cffecisse , et cuncta muro cir-

genere Ci»anana;orum , et claudenlii)us ci portas, et cunidedisse, super opus autem murorum consliluisse

Ciccos aspectu, et claudos, omncsquc leprosos ad de- ^ Joab , ct quod David Jebusscos expulcrit, et hanc
risionem regis constituenlibus super murum, et di- Uierosolymam nuncupaverit. Nam sub Abraham pa-
ceiui!;us quia prohiberent cum caeci ingredi civita- Iriarcha Solyma vocabatur. Quidam vero dicunl,
lem. Qiioe lanien agebant despicientes eum pro quod et Homerus postea Ilierosolymair» nominaveril.

niaxiiiia munitione murorum. iralusque rcx Hiero- Ilieron enim IIcbra;a lingua munilio cst. Mysiice
solymam obsidere coepil, et multo sludio et labore autem quod David urbem sedificavil per circuitum,

conari ut eam caperct quatcnus in ipso principalu

:
significat Chrislum in Judcea primum Evangelium
initio suam forlitudinem dcmonslraret. Intermi- praedicasse, et Ecclesiam suam fldei suye mnnitione
natus itaquc et ipsi et aliis si qui forte haberent ad- undique circumdando firmasse. Q'iod autem Joab
vcrsus cum rcsislendi conamen , inferiorem civita- reliqua urbis exstruxit, significat apostolos et pr.x-

tem magna virtute cepit. Cumque adhuc arcem dicatores Evangelii post passionem, Resurrcclionem
obiinere non posset, coepil, honores et munera pro- el Ascensionem Domini ad coelos doctrina sua pluri-

mittendo, rex per eos ad opus bellicum milites pro- nios de gentibus ad fidem Chrisli convertisse , ut

vocarc , ut quicunque pcr suhjectos coUcs in arcem cooperatores essent ipsius veritatis , ct pro modulo
conscendcrct , et cam caperct, principatum militia; su» spirituale aedificium Dei devoia mente ac sire-
tolius populi possiderct. Cunclis ilaque conscendere ^ nua devotionis actione construerent. Unde Paulus
festinantibus, et nuUo labore pro muneris promissi ad quosdam fideles scribens ail : Dei sumus adjutons,
relributione tardantibus, Sarviae fiiius Joabprceven'! Dei (tgricultura esiis , Dei adificatio esiis , etc.

universos, ct ascendcns in cacumine clamavit ad (/ Cor. III.)

regem, exigcns mililice principatum. Expulsis itaque Hi principes virorum fortium David qui adjuverunt
rex de summa arce Jebusaeis, et reaedificans civita- eum, ut rex fieret super omnem Israel, juxla verbuni
tcm , eam Ilierosolymam nuncupavit et omni lem- , Domini quod locutus est ad Israel. Et iste numcrus
pore in ea sui habitavit imperii. > Myslice aulem robuslorum David : Jesbaam filius Achamoni, prin-
David Jcbussum habitatorem terrai de Jerusalem ceps inter triginta; isle tevavit suum super
liastam
ejiciens, significat Redemptorem nostrum conlrarias trecenios vulneratos una vice. Hunc Jesbaam Josc-
poteslates de cordibus fidelium expellere , et sic ibi- phus Eusebium nominat et filium eum esse dicit ,

dein suam mansionem constituere. Jebussus cnim Achimeae qui aciem hostium frequenter irrumpciis
,

interprciatur calcatus : Jcrusalem visio pacis. Non ncquaquam pugnando cessarit doncc cx eis noii- ,

solum enim Dominus nosler per ciyslcrium crucis gentos occiderct. Sed IIebra;us cujus dicta in cxpo-

omnem principalum diaboli destrucndo sibi tropaium sitione Regum aliqua posui , et in praisenli opero
D non pauca inserui, istum Jesbaam ipsum David in-
acquisivit, imo fidclibus suis super onmem virtutem
ejusdem anliqui hostis potcstatem Iribuil. Unde in tcUigi vult, interpretans nomen ipsum, hoc es!,
Evangelio discipulis suis ait : Ecce dedi vobis pote- Jesbaain, sedens in populo, Achamoni vero sapientis-

statem catcandi super serpentes et super scorpiones et simum : firmatque , hoc in libro Regum ita demon-
super omnem virtutem inimici {Luc. x). Bene ergo in stratum esse , ubi scribitur : Sedcns in cathedra sa-
ILbro Regum scriptum est (// Reg. v), quod David, pieniissimus {II Reg. xxin). Sed ideo vermiculo ligiii

ejcctis caeciset claudis, qiii odcrant animam David, cura comparalum csse, quia minuebatur illi sapien-
ccpit arcem Sion, suamque civilatem eam vocaverit, lia propter peccatum quod conimisit in Uria (//
quia dum Salvalor noster malignos spiritus cum Reg. xi). Similiter refert illud significare ,
quod in

turba vitiorum de anima qualibet cxpulerit , sibique volumine Reguin narratur (// Reg. xxiii), oclingen-

eam per illuminationem sapientiae usurpaverit; me- los illum uno impetilu interfecisse, et hic inParalipo-
rito aix Sion, id cst, specutationis et visio pacis, vo- mcnon dicit treccnlos eum interfecisse, minorationc

caLiiur, atquc de ea tunc recte per Psalmistam di- scilicet famae illius propter peccatum prscdictum
citur : Noius in Judaa Deus, in Isrnet magnum adulterii el homicidii.
 ''^9 r.OM.MKNT. i.N PAHAf.IPO.Mn.NA. - Llli. l.

posl cum Eleazar,

lil f.lins palrui ejns, Aboites, \ (II lieg. xx„,). |„ sacrifician. m.ippn
Domi.u JL
|U.nO f.alcr lu. Lica...-, q.n fu.t ...ler Iros potcn- clavit po.- p...ni,cntinm
roprcl.cnsionis ux». Qute ;,
..ssnnus, quos Joscp .us dic.t cssc Lusch.un. filiun. .,>.o,.<ian. concupis<x.re alicnan. conjugcm
ncnuann ,n
Acl..,noe,ctLlcazar filium Doli, ct Scmeiam filium "inu.t
(i.nuit ,^.^^ '"
.
.
post ctiam rmi. aquam, J:.!
quia .nn„..,n cliam a„ licitis a' s- ,

Lli
linebat.
Descenderunt autem Ire:; de Iriqinla principibus ad Abisai qnoque frater Joab,
ipse eral princeps Irium
yelram, in qna erut iJavid ad speluncam et
Odollam, ipsclevavithastam suam contratrecenlos vulneralos '
quando P/iilistltiim et
fuerant castrametati in valle Ra- tpse erat inter tres
nominatissimus, inter tres
phaim. Porro David erat in prtesidio, secundns
et statio Phili- wchjtus, et princeps eorum. Verumtamen usque ad
sihnorum in nethleliem. irespnmos nonpervcncrat.
Desideravit ergo Damdanuam Ilinc apparct quod
.\bis-.i
t aixu .
u si qnis daret mihi aquum de cisterna Princcps crat no.ninatissimus
intcr ircs siniPnr«"~
Iklhlehenj^ quie est in porta

castra
? Tres ergo isli
Phillsthinorum perre.erunt et
per me.lia
hauserunt
Sed usquc ad l.cs p.imos, qni c,„,,a
non pcrve..it, l.oc ost. Jc b'
nomi,
*

"^
^ ^
,
am Llca '"
'./«-. csterna Uethlehem, qu. erat
cle
in porta, et "ua, quorun. actus fo^tissimos
s^ina na " i' A
';uu!crnnt ad David, ut biberet. Qui
nolnit, sed magis B gorice autcm bxc sentontia oste.. quod n
.uvn .llam
Donuno, dicens : Absit ut in conspcctu
it
mo s "
n'
ctorun., licct intor suos virtulum e
Jct met hoc facam, "edientrem
el sanguinem istorum virorum "cat, lamcM usque ad u;qualitatem
potcntiaj Pairi, ,^
bam, qma m periculo animarum
suarum attulerunt Filii ct Spiritus sancti pcrvc.it
Unde in P I
|..««.. Et ob hanc causam noluit bibere, etreli-
.
scriptumest Quoniam
III
IM...a.,asscn.nt David non tam
:
qlis ^it ^^^b^^^^^^^Z
.
dcsidorio aq... ^nino,autquissimmseritDeoinlerftliosD^-:^'::,
'l>." I.OC fcc.s.sc
,
q..a.n et.am ad prohandum u.rum glorifualur in consilio sanctorum
maanusetZn
- o.tcs V.... .nter suos inveniri poluissont,
qui boc <iussuper omnes qtn in circuitJ^
Z^ tT";
Uontarent; cum autem sibi per eos oblala fuisset lxxxv,.,).
^ ""• '''• ^^ *«'«

q-K. cu,u tanto pcriculo hominum, noluisse eam bi- Banaias, ftlius Joiad.,
viri r^bustissimi,
tMC, scd magis sacrificare cam Deo elegissc i qui iiijttia
•"'•••*,, ,/111 multa
gra- opcra perpetraveral de Cabseel.
,
Ipse percussit duos
i»s ilii age,ido, quod lan. fortes viios
i,i ls,ael de- ariel Moab, el ipse descendit et
eiat. .Myslice interfecit
leonem in
aulem silicbat David non aquam, quje media ctsterna in tempore
Et ipse pcrcussit uivis.
a III Bctblcl.cm sed orilurum
, in cadem Bctblc- virum yEgyptium, cujus statura
erat quinque cubilo-
ein Cl.rislum
..„,
ex ^
Virginc in
'
spiritu
*'""'" p.aevidobat
P'»vi(lobat. rum, et habebat lanceam ul
'^"'>^>('i""l>'^l>atlanceamutliciatoriumtereniinm
liciatorium texentium n.
rgo I ,
volcbat b.bo,o non
.
De-
aquam Huminis, In:- C sccndit ergo ad eum cum virga
.sed
Ziha^'"
•'«1»
'•"in cx latere Cbristi fluons,
licliat I)av..l
boc est.
est, non nn„n,
aquarum tenebnt
tcnebat „L,
manu, .,
et
;,...,..
et interfecii eum JT'
"''"" '"''''"'
hasta sua, ctc. Quod au-
''««"»

clemenlu.n, scd sanguincm •

lem scnptum
Cbrisli est in Rcgum
iKlc non bibit
.le Banaia (// /?,« xx,„\
oblatam aqua.n, sod Domino quod
fudit, si- po,-cussit duos lcones Moab et i„ Pa,-alipome-
"'»cans si.i,o sc Cb.isli ,

sac.ilicium, non natu.-;c "01. duos Moab non.inat, unicam

ariol
«''"l""'. 'll"cl significatio-
sacificiui., in quo csl .•c.issio "cm babot. Vi.i cgo forti.sin.i
pcc- is.i fuerunt i„
'["'•"•"; 'll""" siti.cfontem Ktc-num, regno
q..i „on pc.i- Moab un.Ic et a,-iol Moab
:
lconos nuncupa,au,-.
"'^'l"..M.iuralionis, sed peric.la alicna delerel Anel cnm nUcpreta.ur leo Dei quos Da.,aias,
'Ma lrr)pol,)giam vc.-o
:
.lun,
cogitandum su..m.opc-c est provocatus csscl ab supcra.os interfecil.
illis,
<I"i so .llioita n.cminil commisisse, a (juod
•

quibusdanl aulcn ,!ici!ur dc li.u.aia Et

ipse descendit et :
'-"'« lic.t.s studeal abslinc.-e per-
, qualc.us por l.oc cussit lconem in media
cislerna in dicbus
""lilon suo saiisfaciat, nivis cuo-
ul qui com.nisit probibiia "lo.lo s.l faclum, Josopbus
l""'clipsi
narral apcrtius : quia\i-
abscidc-c dobeat ctia.n
concessa : «i so dchoel cistenia faeril nimium
l"'<;liondat
p,(,fu;.da, qux-, icn,-
in mi.iimis, quo.n
..leminit in maxi..,is poio bicnis, cum essoni omnia nivibus plcia
•l"l"is8C. Lcx ccrle ipsa
Votcris Tostan.onti alic.am qno.p,o nin.io nivium aggcslu
fuc-it coa-qu.Ha Quani
'"'••'
'"••• ""1"'Im.s Vd dosidc-a,-i
""l'lllM.S voI \'/^"" "C--« '"S intKh.M-l, ,b.-
»
dosidc-a.-i aquam non
„n..
:,r,„..,m „^..„.:
pccnali- deuKp.o J........
,!.>„,
conclusus g,-an.ii rugiiu
vclal. Lt cuncli claniarct, accunc-
'•
novimus (p.o.l co.icupisoc.ti:c bani ho„,incs vide.e quid
"crone t.a..sfixus, alic.:,„. esscl. El dum cuni aliisad
conjugcu ot appo.iM., l.lo si.oct;,c„lu„, voni,ol
cl Banaias. dosiliii in
i'1'sl..ht cujus cuip.m digna ve,bo,a cistcr-
:
sunt .oc..:,. ";.»', s.al,.„que agg.ossu..,
.ne.iiis nivibus poiTUs^it
"'•''"'" 'l"od
pcpcliavil pcr pa-.iilonliu; laiiic.la cl mtoiloct looncm.
"•«"^'l (// lirg.
Mx ii.,q„c. fij.,„.ali,or nu..c i„-
X.). ()„i n..„ lo.igo post hosliu:.. i:occ„l,a: ;e.ius ci
"oosso.lorei. aq.ian,
gi-aii,,>, n„„c |,ic,„s cl f,ig»s cha-
bibco ox co.u.ii cistonia do- nlatis intolligi polosl.
'cnovoluit Qood aute;,, hic logimus, nec
: cujus clccli mililcs i.ilcr catorvas ad- »'>" 0. i„ Uog„.„um
lil„is, Uanaiam .p.cn.lani
'••'^^...l.n.n me.lius cumpontcs, do
aq,.a.n q,.am doside-
vc'^u
forl,buslsraoldosco„dis.>o in cistoniam.ol
.ll.vsi dciulo,-u„,. |)orc„ssiss<'
Sod vir llagcllis cuditus loo„cm in t,.mpo,e nivis. ii.diiroio.iter
"" l'P->"in IMo.inns oum pciculo puio i„ locis
;„,„„„ ,„ilii„„, ipsis positam i.ivom,
Mccrasse lopiebcidii, (p,i;, o. Chrisli gra.ia .lu*
oamquo l)o;„i„o f„„de.,s li- , i,i

Vit. sicut illio '"'^"""''" '-H'""''"i'' «^^ ^-^-^ ol,arit:..is Del,

scripium i;;;':'/.^;:;:;:::"^"'."- .,.,o
^""""' """^^"'""l •'«"'"'«. "ivis nomine possunl
l^ATUOL. (IX Scrip.ura
H
 .

MOGUNT. OPEIlllM PAUS I. 0^2

n. R.VB.\M MAlTxl ARCr.IKP.
tcnchat, vi ab co cMorla csl. Ihcc, i„fi„il,
sinnific.ui. r>.ii):\iaiii vcro (iinnalilcr inleliigimu.s A recle
Dancmias f.ims Joiadw, qui ercU inler trcs robu-
jecit
Salvalorcm vim ndmiiiis sui ipsc ccdifi
qui, juxia ,
;
nominatissimus inler tricjinta primus. Verumta-
dc quo Prophela vali- stos ,

cator Doinhms, inlcrprclalur,

vien usciue ad Ires non pervenerat. Iniclligitur,quia ipse
f;iorat, quia per cam alificanda Ecclcsia
cinalns Jabisai ct
jEdificans Jcrusalem Dominus
{Psal. nominari dignus essei intor tres robustos,
esscl, (iicens :
*qiiipa-
viribuscis
Sion Subachai ct Jonatban, (piippe qui
cxLVi). Uoinquc, /Edificavil, inquit, Dominus
supcr Iriginla ul
Ev«, quiv Ecclc- rari pnsscl. Ili eliam Iros eraiit ,

[Psal. ci). QuoiJ verbum in faclura

IIebi\ci asseruiil. Quoel aulem
sequilur :

si* typnm balniil , S':riptura propria significatione

Posuil cum Dcivid in anriculam suam, oslendil,
Et ivdificavit Deus coslam,
Donwms
posuil, (liicns :

ilhim por familiaritatem ac fidem

secrclorum suoruin
quam tulcrat de Adam in mulierem [Gen. ii). Et Pau-
Enunu ratis crgo pcr hac
videiis ait : Dei ccdificatio eslis ciim vcUc csse conscium.
lus construi ciiin
viris fortiorihus David, qui
adjuverunt cuin, ut rc-
El bcnc dicitur, quod Banaias miilta
(I Cor. iii).
diccns
gnarct super Isracl, Scriptura sutjungit,
:

opera pcrpeirarel , (piia Banaias nostor usque modo

opcralur, et omnium rerum cum Palic el Spiritu CAPUT XII.

sancto condiiorest, qui in Evangelio

dc semctipso
De adven'.u filiorum Israel ad David
m Hcbron ul
^
Israel. Calalogus
dperalnr, el ecjo operor. cons:itucrent eum recjem super
ait : Pater meus usque modo
}}

virorum fortium David, adjuveinnt cum, ut re.t cjui

luvc et Filius simililer facit
Quwcunque ille fccerit,
fieret super omnem Israel. De
advenlu liliorum t.ad
(Joan. v). Ipsc de Cabsccl dicitur,
boc cst, de congre- filiorum Benjamin et Juda ad David. De '"«//'.•'
et

cjalione Dei, quia ad cum omnis coetns sanctorum trcinsfucjerunt ad eum de ^lanasse, cum esset Dcmd
et d.e Joiada principe
stirpis Aaron, ei
Ecclesicv [Col. i). in Sicelecj,
pertinct, et ipse caput est corporis ojjercbant David.
de (iliis Issaclutr, qui prcvsidium
in media cistcrna
Ipse dcscendit ct interfccit leonem
in temporc nivis, quia de coclo in lcrram (iesceiidens, (1 P.vR. xii.) m quociue vemrunt ad David in Sice-

qui infKlclilalis lecj, dmn udhuc fucjerel Saul fdium Cis. Qui erant
ct bomo factus, leonem diabolum ,

ecjrecjVi pucjnatores, tendentes arcum, et

frigore lorpentcm possidel al mundum, morte siia forlissimi et

et dirigentes sa-
inferni detnisil. Ipse per- laraque manu fundis saxa jucienies,
intcrficiendo in profundum
crat qumqvic cjittas, et rcliqua.
Demonstrat cos bislorialiler agilcs
cussil virum yEgyplium, cujus slalura juxla alle-
rapiens csse ac slrcnuos ad omncm actum belli ;

cubitorum, dcscendens ad cum cum

virga, ct
significat spiriluales mililes Cbristi
non
intcrfecit eum hasta goriam vcro
bastam, quam lcncbat manu, in prospc-
nigredinc peccalorum telcr- segnes, seJ sludiosos esse debere, cl sive
sua, quia Antecbristum
abulitur a;l pcrpe- ris", advcrsis rcbus fortes (ieri oportcre atquc
sive in
rimum, quiquc scnsibus corporis
•: ;:::;;-:: ;..- c ,„::.„.,, .„, sec„„.,„, apo«„.„., >.,„ .«..
:::';:"r
iraiKia ;::tr^:e
'"t,^(.(.icui, \i^i
„i.„^:,„t„
charitate „„„ firtn
non ficta in verttatts, v
rerbo veritalis,
ui verbo ^
in
nequilia damnavit pcrpctua.
Ncc praiter- cedeolcs, in ,

pria rcum
qucm virtute Dci, per arma justitiw a dextris et a sinistris
iUe leonem bunc
cundum quod Hebr.-cus ,

ignobilitutem, per infamium

oporlere pulat, quia piigiiciit, percjloriam et
Banaias inlcrfccit, Joab intcUigi
Domini, ubi cor- boncmi fcwmm, ut seductores et veraccs, elc. (/i
cisterna, id est, in domo
et
in media
Rcg- n)- Ergo Cor. vi).
,ma altaris lenebat, occisus esl (///
cislernse de Gaddi transfugerunt ad David,
cum late-
(luia sicut aqua Sed el
altare cislcrna dicitur ,

Domini viri robuslissimi et pucjnatores optimi,

affert, itaeliam nihilominus sanctuarium ret in deserto,

quia pcr morlem hcislnm: fcicies eorum quasi facies

tenen.es chjpeum et
pcccala expiabal in dicbus nivis ,
De
veloces quasi caprecc in monlibus,
etc.
Psalmist^ie Lavabts leonis, et
cxpiavil peccalum, juxta iUud
:

Gaddi, inquit, hoc est, de tribu

Gad, fugerunt ad
nivem dealbabor {Psal. l). Porro
in eo,
me, et super
quo fugiendo Saul
Ipse quoque interfecit David viri robustissimi eo tempore
(piod subsequenter narratur
:
proptcr
hbro Regum dicjnum spe- latebat indeserlo quos leonibus comparat,
:

virum yEgijptum ,
quem in
capreis, propter scnsus perspi-
ctaculo dicit (// Reg. xxni),
virum islum ^gyplium forlitudincm mentis ;

qui mcdedi.xH cuilatem, seu corporis agiUtatem. Mysticc aulem do-

Semei fiUum Gera esse arbitratur, D ut non
Scicndum vcro, quod idcm cet nos, qui miUtiam Christi professi sumus ,

David {11 Reg. xvi).

scd stabiles el
id est, de eleclis, idcoque simus parvuli in sensibus fluctuanles,
Scmei de Baurim fuerit,
Domini providenlei
^gyplii Dominum immobiles abundantes in opere ,

yEgyptius dictus, quia opera iUius

,

coram liomt-
Domino, inler- bona non tanlum coram Deo, sed eliam
blasphcmanlis, qucm Moysos, jubenle quast
imilatus fuit {Levit. xxiv). lUe cnim
quomodo caute ambulemus; non
nibus, videntes,
fecit in ercmo, mcmducemns,
malcdixil prophelam insipienles sed ut sapientes; ut sive
blaspbemavii Dominum, et
,
isle
omnia tn glO'
dignum spcctaculo; spc- sive bibamus, seu aliud quid agamus ,

el rcgem. El bene dicitur,

/ Cor. xiv I Cor. xv // Cor.
egredcrclur Jcrusalem, inlcr- riam Dei faciamus (
; ;

ctabatur eniin, ut, si

manu liaslam, id cst, legcm viii; Ephes. v; / Cor. x).

ficcrelur. Ilabentem in Novissinius
Gad principes exercilus.
medilalus fuissct pormancndo in Jeru- Hi de filiis
Dei, quam si Istisunt
centum militibuspraerat, et muximus
mille.
rcgis
salem, non pcrimeretur. Quia ergo praeccptum
mcnse primo, ciuando mun-^
Jerusalem (/// Reg. n), qui transierunt Jordimem
irritum fccit exeundo ab
dare consuevit super ripas sucis : et
onmes fugarHnt,^
eum Banania in virga, id est, rectiludine
idcirco in plagam el

cl basta, quam jam non (luimorabcmtuiin vallibus, ad Orientcdem

juslj.ix, doscensum est,
 335 COMMENT. IN PARAI.IPOMFNA. - LIB. I.
531
Occidentalem, clc. Doscriplis principii)us, qui (rans-
A invcnieljantnr delocnri in rplmc m..^ u •

K.c™m do .:„„ C3„ ,,d navi,i. ™„, .c,.ip.„r „i..„.

na; .sni.jiinxit, diccns
,„H„„s „e. .': «1, i '
r*':;:;,:::;
^M.m Mriutiim et
: Novissimus centum nrcreml sii.ifniif> ^..imn,, j

,„ys.cri„m ,ra„sfcn.i „,ia pn„ccps «ciciu,» D„- '"""^

: „„llo°„^ ,1 p« n,,, U, "p^^ r"""
,„i„i, l,oc cs, „oc.or „„ili„„. ca.l,„,ic„s „„i ,icc, Saivlr „ „„';
,
" '"'"'"'
T
ip,,i„s
novissim^s
, ,
i,'^
'"""
„^1!
„ici posscl pr.plcr ol,scrva„.iara h„mi,i- '"""""'
dedh,i mil.i dol^l ,

<a.is,.a„,c„ cc„.„„, „,ili,i„„s,,„i i„ cas.ris

s„pplici „cvo.i„„c C,„.is,i „ili.ia„, ag„„
Ecclcsio! xV, TJZ ',

''""°
,
"" "'"""""«»« Cm'-
''"•''""'"• """"•« """""
racH™ ^IcLc „,n
L T»™
,
"""•"""'"'""''•'""""''•'

j~z wX^
•IHler. xi.„,.
pra=rcr.„r, ,„ia pcrfcc,i„„i vir.„.„m s,,,!..
^212
™« »•;.. Ma,ira„s i„c „ici p„.cs., „,i scic^.i/p™.

^-^-'••^.>«"-."rrr;;:,,r::,r-
r,,:!: rr rt
:rs:rii::z?r;,:rrrr;:r::
c„„Orma,, a.,„c „b hoc a;.cr„a bca.i.„l„c "'"""""•'<"•""«"' J""3«"' •»*«. Si„,„™, ,„sirfi„.
,:,:°
n,illc„ario „„„;„,„ „csig„a.>,r 1"" """ ""^ ':""'" '""' ' '""^ ""> '"''"'"""»
"„us ar .'
.l^c "f
c„ira a„gc,„s i„ visioL Da„'ic,i: a„ zx.tn 1 B j «::,::,"
"'"''"'' 1T"""
^::''
"'""^f"
"
""" "'»"'»'
""""" ""'"»-
?„c„s, i.a „is.i„g„c,.c vidclur, i„u>ralia dicc„,.
n,,i Z '»'''""' '"'»»'

,.„.i«,-,i„„.cr„.„„,„„„L, ,.„.[.,.„.„„;;: r:^":'^:;::,^::;:::!'::;*;::':::

Vetuas wlemilates [Dan. x). Quam sentenlian» bealus Uavid, et conslituit principes
Hicronymiis in tractalu Daiiielis ita
turma;. Quid per adve-
cxponil, dicens: nientes milites dc tribu
« Magistii liaijchunl simililuilincm Juda alque de iribu Bcnia-
coeli el qiii ali-
; niin ad David, quos
quos cnidiunt, stellarnm fulgori ipse, fide eorum e.xplorala, prin-
comparabuntur. Non cipes conslituit siiper tiirmas,
cniin sunicit scire sapientiam, nisi doclores Jud.To-
nisi cl alios erudias
; rum alqiie gentiuin dcsignanlur
? De qiiibiis
laciloquescrmonc doctrin;c alium non Pauliis
adificans,'
".crccdcm oliosiis recipcrc non '
"1'^" '^'"•'?'" ''""'"^ '''' '" ^'"^^"'^ ^"»'
deinde locum Tbcodotio ita
potes ;Ou'em"'e; T, T "'"' '^'""* ^"'"^"'
cxprcs /ei'•
in lii I!';
''
'' «'^/"^ ^^«'"-.
.cntcs fulgebunt, quasi '''' ''''''" "''' '^'^^'^^
sp.end '-" 7^!:^:^""'
viclis plurimis, qiiasi
n m^
..^"""'.'^ ''T^ «' '

"''^ '« Oentes, ipsi

autem in
in .'lcrnum ct n I r .'
Sd nt ! ^"^''^'«f
'

'H.nnulli qux>rer -"'"'« ^ei seminarent (Calat. ii). Hi

ulruin doc i.nct et sim . ""^"""T
''^" r"'
'' '^'^'^^'"P^o^^'" "oslrun. venicnles de
sanctus c nulem
c.lostibusmansionem
--one. dicit
nKrccdcm

qi.
^:'
1

docti
«;"„?.
rii
sLi,iti:.=':-
™ C

^^^t.;:::::::^
^""^'•"'" ^"^"'^^^ -'""-'
fidci su;e

1'abcant, cl absque doctrina viri slcJ.arum fu.^ori

coniparanrur
cerent cum divcrsas opiniones liominum
tantumque sit inlcr eruditam
;
,
de se ab
sancli- eis audisset,
lalein et sanciam rusticilalcm, qiianlum novissime eorum fidem requisivit,
di-
cadum di- cens Vos autem quem
ilat eislella;.
Hinc quoquc Paulus apostolus
: me esse diciiis ? Respondil
ei
ad disci- Abisai nosler,
'"l""' scibens, iV/rM.s- vide.icct aposlo.us, unus pro
ail: Qui bcne prasunt
presbyteri omnibus, dicens
InpUahonoredignihabentur, ma.iime : Tu es Christus I-ilin.-; Dei vivi. Cui
qui laborant respondit Jesus:Beatns
nverboetdoclrinailTim.y). es, Simon Barjona, quia caro
lli„c ad Tbessaloni- cl sanqms non revelavit tibi sed Pater meus, qui est
;cnses ,
dicit: lioyamus autem vos
,

, fralres, ut nove in cwHs. Et ego dico tibi quia

lu cs Pctrus, et supcr

'cn. Iluvium
'"' '''"' '"''""" ^" ""'"'"'"^'"^ -"-'^ -'P- ter-
, in quo D m u^ i,ti ui
''

'"""""-
<|..a

lorcs sancli
baptisinitis

Jordancm mensc n
1.«^"^^ ^ i^ ^
/^
^ T' D
'"'"'

"'''""
'''
""'"'" '
"''''
'"

"^"'""'
-'^^
"
^ - ^"odcunque ligaveris
'" '^'''^ ^iotth. xvi).
! '"""-
L7
'
lare consucvi
t^^ q if !;,
^:!''' ""^ ^'-«^ '"«^^ •"•« ''^- -- '-^e non sduin Pctru .

ropbeta pra)di.xit remnnerali sunt, qiiia principcs, secun.lum

acccplabilem scnlon-
csse Domino ( /s«. liam viri David,' ^"l'e'0'n"cm
xO.slalim utbaplismi sacnmentum '
siipcromncm lciram
lcnam ab ipsoconsli-
ipsoconsli
.nn U-J- '

••"socravii

-.ica..do
, coj.iL
raulica.u!o aique
n^ ^
atoct::.r :""*'.
,;^ s
'
''"'""^
'
'"
^l ^ '"' '"^^^'"•^"^ ''^'^**^'" "^='"^' ^"1"^ ^«'^^'"1^ P.o..
!:"'^^' j-^'»-
^"*''''* *"'' ^-tavent. Huic quoquc alibi
^^-^ ^iictaverit.
a.lbi
01. t

i„
bai.iiz-.nilo in ^^i^,^ 7'"vl f.'""'' i.
''^" ''''•'""'^- ^''"^'''' '''' ^'^^-^^^^'
""t ct on.,.er,u'' 0«-^'"»"« pn« .licato,-cs suos
;
nm •

'."s ad ori:::,:;;r;^ :-: ••; "• ""^ ^

^""•" '^^' -^'- ^«"-'"^- «^^--^'^^
["o:::;;^;:;:: ^ *"'"''" '""'"'""^ """"' ''^'"''
""H'S qui ox Ju.Lcis ''' '" '•"''« '' '^'"rcunque
nuos ( I.m.h •

-"H4a.isscici;,;a:d^;. .
-^ ;f;;r:;:;
-'•7'^-'---.-«--/«--'^".i.^i.
'^cidcntis "'^- '"' '' ^"'' resurreclionem apparcvns insnf-
clima prop.or ooo, .,m ,
tm o
 , ,,

MAini ARClUFi>. MGGllNT. OPERUM TARS

I. 536
,.^ B IlABANl
Bca.us igilur A trianullU,,scpliugenti. Sadoc etiam p,cr egrcgi.,n
Zmrcunucriii. rCenta snnl {Joan. xx). primipcs viginli duo.
huniililal.s dolis, el domus patris cjus,
.iui donum
quod grulia Dci susccpit pcr
Istum Joiada principem de slirpc Aaron Uchra;!
iincm viUe scrvavcnl,
oiislodiam Ula-sum usqne ad ad cujus
paicrfamilias secnndum promissum iradunt fnissc Phinces fdium Elcazari ,

Hl snpiM-nus ,

facicnlcm rcperieiis, supcr om- coMiparalioncm pncr vocatur, quia a;tate ac mc-
vcnicns, cl ila
snum principes cum eis vc-
rilo fxieral. Quod vcro dicit,
iiia Ijona consiiiual
ilium (Mattli. xxiv).
nisse, significant saccrdotum numcrum, qui in domo
Qmndo ergo reversus esl in Siceleg., transfngerunl domo Levi anli(iuilus sc-
Josabaad el Jedihel el palris Sadoc, hoc cst , in
ad cuni de Munasse Kdnas el
principcs mili- cnndum lcgis praicepla ordinali suiil, adfnisse.
Michael el Josabad et Eliu el SalalUi,
auxdium Davixi ad- D^ fdiis quoque Issacharviri erudili ^ qui noverant
tnm in Munas^e. Ui prwbuerunt deberet
el reliqua. Isti crgo, qui
de Ma- singula tempora ad prwcipiendnm quod facere
versus latrmictdos,
tempore caM^crnnl vc- Jsrael, princ.pes dncenti. Omncs autem reHquw iribus
nasse vcRcruul ad David,eo lcgis in Iril.us
Philislluim adveisus Sa.ii de- eorum consilium sequebantur. Doctores
nirc quo David cum el
Issachar fuisse Iradunt, qui eranl virieruditi,
iio-
ul l>istoria demonslrat
crevit pcrgere in pra^iium, disccrnere. lp»i
rcmissns, Si- m verant singula lempora legalilcr
(} xxix). Sed quia a PhiUsthueis
Reg.
ir;e::::;;s ... « ,„;=„,. „.0.3 ..s ., ^,„.0- b ^1. c,anucgis ^^'^^^.j^^-zr^^TZ:
rum etmagistri fuerunt, ad Umitandum festivitaliun
iitis caplivas ahductas, ur. cmquc succensam ul ,

congruam celebrationem, cseterasque legis cxremo-

uarrat (/ Reg. xxx) , tunc
vemenlcs
li'.cr Rognm benedictionihus,
lalrunculos, qui nias observandas.Inde dictum est in
pra^hncrunt auxilium David adversus
quibus Jacob singidos filios bcnedixit Issachar
asi- :

el eorum qui cum ipso

d"pr:vdati sunl uxores cjus, requiem quod
fortis o<:cubansinter terminos,
vidit
Mystice autem hi septem mis
e-ranl, cl filios et filias. humerum
Mauasse, significant pii- essetbona,et terraquod optima,et supposuil
principes, qui vcnerunt de tributis serviens
Judcea, qni,septiformi Spi- 6unm ad portandum , factusque esl
uios doctores Ecclcsi* de
anxihum prjebucrunt [Gen.xLix). Mystico autem Issachar, qui interprc-
rilus saaoli .gratia illustrati, quem
hoc est, adversus tatur merces, referlur ad populum genlium ,

David nostr^ adversus hUrunculos, mercalus. Hiclssa-

Dominussanguinis sui pretio est
Ilehra;os, haereticos sive eliam malignos spiritus
,

quoscunque possunt per fiaudem char asinus forlis scrihitur quia prius gcntium po- ,

o;!i scmpcrsludent
pulusquasi brulum et luxuriosum animal eral,
ntrl-
capere, atque caplivilaiem erroris ac vitiorum
in
est S;dva-
laque ralione subsistens. Nunc vere fortis
Dc ^psorum etiam eleelorum immero
fuit
traderc. Redemploris
adju noslro
^w.. ..-— - occulla subigcns, ac,
- mentis
fiiii ad d sc nu os scnnens
discipulos scrihens aii: sumus u^j^
Dei »«»»«0
ait: uet tori - ..
iiU"
,!l€ qui . ,.

C dominio colla subjicicndo,, jugum d.sc.plma; eva..ge-

^TlM ricLra estis.
nos in
Dei .difuatio esiis (/ Cor.
licae perfert. llic accubans inter lerminos ;
namq.fc
„,). Dco autem gratias qui scmpertriumphat ,

accubare est praislolato mundi fine requiescere, ni-

et odorem uotitim suw
manifestat per
Chrisio Jesu ,

hilque dc his qux' nunc versantuf in medio q«a;rere,

11). Sed ct iUud, quod
se-
r.os in emni loco {II Cor.
seJ ullima desiderare. Et asinus fortis
requiem el
David ad
quilur Quin per singulos dies veniebanl ad
:

dum grandis numerus, lerram oplimam vidit, cum simplex gentilitas idcii-co
au.tiliandum ei ,
usque fieret
se ad robur boni operis erigit, quia
ad a;lernae vi!»
dicanl, juxta histo-
quasi cxercitus Dei. Licel llcbraii
illorum , qui ve- patriam tcndit. llnde eliam apponit humerum st.um
riam, taiUum numerum cxcrevisse
licret iUe numcrus ad portandum, quiadum ad promissam reqiiiem pcr-
nerunl David in auxilium, doncc
JLgypto, hoc esl, sex- venire desiderat, cuncta mandalorum oncra lihenlcr
armaloi um qui cgrcssus cst ex
Unde et factus est tributis serviens, hoc esi,
cenlorum miUium quos Moyscs per Rubrum mare
,
portat.
regi el Christo suo fidci bona operumq.ie bonoium
eduxitin desertum [Exod. xiv) tamen
alliori intel- ;

excrcitum David nostri munera offerens sive tributis servit, cum ve.-bi ...i-
leclu significat quotidie in
;

dcbilor
electorum Dei nislerium dcvolis auditoribus cxhibet, quibus
fideUum numerum crescerc, donec
sui.t, summa Domini ad muUiphcandum in bonoru a
esl talentum
«ni ad aiternam vitam pricdestinali
complealur: Quia quos prascivH ,
Iws et pradesiina- operum augmento traderc. UndePaulus de pra;dica-
quos Sapientibus et insipientibns debitor
et quos pradestinavil , hos el vocavil ;
et tione sua ait :

vit ;

quos atitem justificavit

el juslificavit , sum (Rom. 1). Et alihi : Nam si cvangelizavero, non
vocavit, ilios ;

necessilas enim mihi incumblt. Va;

glorificavil {Bom. vui). Porro quod
sequitur :
esl milii gloria ,
iHos el

numerus principum exercitus qui enim tnihi est, si non evangelizavero. Si en'm voleni
Isle (fuoque est ,

invitus, dispen-
venerunl ad David,eumcssel in llebron,
ut Iransfer- hoc ago, merccdem habeo. Si au!em
verbum Domini huic snliomihi credilaesl. Qua- esl ergo merces mea?
H
renl regnuvi Saul nd ciun,JHXln ,

doctorcs prtcdicans sine sumplu ponam Evange-

Evangelium
mysieiio convenieater aptauir, quia hoc
Uum, ut non abutar polestale mea in Evangelio. Nam
sancii, hoc esl, fideles discipuU, maxime appelunt
nisu decertant, ut prisccc lcgis histoi^icus cum liber essem ex omnibus, omrnum me servum feci,
n,lo(iue
inlelli- ul plures lucrifncerem. Et faclns
sum cumJuda.-isl;!n-
euuJs in spirilalem EvangcUi transferatur
nova qninnJudxus .ul Judwos lucrarer. Ilisquisub legeswit
gcnliam, ulque vctera Iranseanl, et omaia fiant
qudsi siib lege essem (ciim ipse non essem sub lege),
{11 Cor. \). qui sine
erant lucrifacerem. Ilis
cum eo vt eos qui sid) lecje
Jmada qnoque princeps de stirpe Aarcn , el
 ^'"'7
COMMEM. LN PAnALiPOMKNA. - lUi. l. I^-^
lar, i.nupunn sinc legc cssem {nnn .swe lecjc Dci non A pn.pl.olis alquc cvangdi.slis di.sponil,
.pnnicr fidcs
e.s,cm, sed m leye essem Chrlsli), ul lucrifaccrcm cos ifi( ari.alionis sii:r;
a j.r iorc popiiio p.T v.-iin io.^is ,-l
qui sme lcge erant. Faclus snm inf.rmis infnmus, ut prophclan.i,,, n.inisl.aniijjus ipsis t van-r-ii ,»„ri(„i.
mfirmos lucrilaccrem. Ommbus omnia factus sum, ut Ijms, a.i g<;.,li,.rn salulctn Irans.nnleU.r Hoc osl c..i.„
omncs laccrem salvos. Omnia aulcm facio propler dc collc Ca.ialhia.im, ,,na; csl invi.li.-r ct intrrnrc
1'vamjchum, utparliccps cjus elficiar(l Cor. ix). Eccc latnr civilas silvarum, a.l sc arca.n O.-i l.",.,sf.Mr,''-
l.ic spinlnalis ncg.)tialor tribnla se
solvcc non uni , t\o nnincnlia vi,icli,ct Scripturarn-n nin.l J..-'-,-, s
scl plunhns dcn.onslrat, rpiia Jnd;cis cl genlihiis
ct coliocalan.m, „l>i nmhra nu.nc.osa f.gnran.n. •,•'..„.-
Ix.l,'s.;c Clirisli vc.bun. /i.lci p.-:c<licando honis dal,
, a.I inlcllcclum gcntilis popnli „1,1 Erdcsi, ,
cxcn,,,lis ita sc oinnihns aplavit, ,,uo on.nih.is pla- Ch.i.li rnn.Ialnr. fi.Icm
1
Domini perduccrc Tt hcnc
CMH, omnihus p.of.ccrct, ac cuju.s,|,ic diaco.ii pcr- scri,,l„m csl, David .lixi.ssc, q..od non r,-<,ni.icrin'
sonas a,l ohclicntiam sibi cctati.,, impcndendam can in ,lichus Saul qnia
, i..'nna.,c„lc Svna-o'. c
co„ciliarct.Un,!cs,>,,nitur:
^'•^l->'crnpo.i!:ns
VctcrisTcstamcnti,qua:si aon rc.,.';--
Omnes autcm rclu,na- Iribus consilia
eorum seqve- sicrnnt arc:,in Domini, quia spiriUralem
sensnn. „•,!
lunnur. Q,„a justuin cst ut sanclis doctoribus fidcles
latcbal in littca, illa populo ad a,)ci t.,i„ pro !„',...,•,.
<|UH,,.c ol.cdnc in Kvnngclio Cbrisli non dclrcctcnt. B „„„ potnit, sicnt suh gratia Novi Tcstan„M,li ...•,..if,.
.Iinc quo,inc, cm.n.c-atis l.is qui de singulis Iribu- slatnm esl c.-c,lc„tih„s i„ Christum. U.„!c a..o«iol,s
hns ,M.:c ad Davi.l vcnc.ant, suhj.mgitnr : Panlus i„ Episl,>Ia sua gloriatur : Secundum rrMa-
Omnes islt vm bellatores ,
ct cxpediti ad piujnan- tioncm sihi notum cssc sncramenlum in mystrrio Chri.
d:nn, corde perfecto venernnt in Ilebron, vl s», quod aliis generalionihus
conslituc- non cst agnilum lilu^
rent rcgcm David super univcrsum Israel. Sed hominum,
et om- . sicut nune revclatum csl s^nciis ejus apo
ncs rchq^ C.X Israel uno cordc crant
'
, vt rex fieret stoHs et prophetis in Spiritu, ..,.,. gentcs coharcdcs ct
Davul. Q.na a,,ostol. ct npostoli,! viri a,l D:,vi,l no- concorporalcs et participes promissionis in Chrislo
s r,i.„conv,M„,...t, spcc.ali.p.c conjngio illi copnlan- Jc.su per Kvangclium, ut innotcscat principalihus ei
tiir
,
omncs rcliqui, tam cx Jndais sciliccl qi.n.n poUstatibus in ca-lcstibus pcr lurlc.siam mnliifornm
,

ctiam cx gc„lili |)opu!o, nno corde pariqne volo sapientia Dei secundmn pnrfiniiouem snculorum,
optant, ac pro virihns ccrlant, ul rcx fial Daviil , ut V""'» (ecitin Christo Jcsu Domino nostro (Kphcs. ii.)!
ipsi vi,l,-Iicct .•cgnnm Christi finnt, qi.ihns ipsa Vcri- Qi'o placcnte omnibus cunsilio, congregavit David
tas ail
:
lUujnum Dei intrn vos cst (Luc. xvrr). cunclum Isracl a Sihor .lujijpti, usgue dum ingrcdia.
lucmnlque ibi apud David tribus diebus, comcden. ris Kmath, ut adduccrcl arcam
Dci dc Cariathiurim.
tes et bihcntcs qum prwparaverunl eis fratres sui ex
'^
Sihor yl-^gypli lluvius csl (ut fc-unl) dcrivatns, d,;
Issachar ct Zahulon ct Ncphlhalim, qno
ctc. Quia onmi i„ Jc.cmia ita scriptum cst : Quid libi est ad viam
lc,n|),HC s;.„ct;c Triiiilalis fi,!ci„ tc„cnlcs marienl iii yKgnpii, ul bibas aquas Silior (Icr. u) ? P.o ,]no in-
dcvolionc ea,lcm, nl ca q„:ic prinii ,I,)ctorcs, hoc est, lcrprctcs aquam turbidum irrtcrprctali snnt ,|i.i
.ipostoli, cx ,liviiiis dogmalibus illis p.-x'l)„crnnt,a!i- Sih,yr, Kirmamcnlum novum vd turbidum intcp.c-
nicnta g:,n,lcnlcs accipianl, ct ,lc honis pcrceplis I:cla- t:,lnr (Amos. vi). E.rrath qnippc civiLis cst D:m.as,i
l.nn..:o ,m„„„n, largitori pcrpctualilcrgr-alias referant. q„am cxpng„avil rcx As.sy .•iornm ; qn:c ct iu Amo.s
CAPUT XIII. E..iatl,ial.a scrihilur, qi.,),l nol.isrum s,..ial Kmaih
Dc co quod Davjd iniil consilium^ cum tribunis
ct »«,/f/m,m. ll;,'CCt iinnc Ki.ipha.,ia .,nnn,|)at,.r.
"<"•'»Dcni.,,,..
"i |i!..
oniunonibusetunivcrsisprtncwbus,utconarcaala
''••'
nuilitnidnic
"' <^""..'/".'7'»rt
' • '•
, i ...
pcrh:vcdiiovocahnl:»,lioccsl, SiliorclErnalh,lol;,i,i
..
i

saccrdolum '
Lcvitarum reducerent
cl
>
,

arcnm lUnmni ad sc dc domo Ahinadab. De Oza (crrairi rcpromissionis comprchcrr.lit, ex qua

Lc- iiiii\or-
i'"„, ,/)(/ minabalplauslrum, cl
lcndcnsmanum sumn, sns Is.aclcongrcgatnscst adD;ivi.l. PcrSiliorquipptv,
ul susicnlarcl mcani, nc
forle rucrcl. ob lcnu-rila-
lcin taclus pcrcu.ssus cst a Domino. lioc cst rivum sivclorrcntcm .Egypli, Aiislralcm iiar-.
lloc David vi-
dcns ubslupuit, ct uvcrlil arcam in doinum
Obcdc- tcm tcrr-;c, et pcr Kmatlr, Scplenlrionalcm ilcsignai.
dom Getha-i, ubi mmisit tribus mensibus. Kt asccndit David omncs
D ct viri Isracl ad cdllcin
P.\u. xrii.) Iniit autcm consilium David cum
(1
tri- Carialhiarim, qua- est in Jiida, ut afferret inde arcam
buiiisct ccnlurionibus ct univcrsis prnicipibus, cl ail Doinini Dci scdciitis .supcr chcrubim, uhi invocalmn
ad omnem ccctum Israel : Si placct vohis ct a Doniino cst noincn cjus. Imposucruntquc arcam in plau.<iiruin
mslro Dco cgredititr sermo, qucm loquor, mittmnns iiovum de doino Aminadab. Oza autcm el fralrcs eju»
ad fratrcs noslros rcliquos in univcr.sas rcgioncs Isracl,
minahant plaustrum. Porro David el univcrsus Israel
i't ad saccrdotcs ct Lcvitas, qui hahilantin suhurhanis tudcbmit coram Domino,
„ „, omni
„. virtnte, in canlicis
uihnim, ut coiigrcgcnlur ad iios, ct rcducamus arcam cl cilharis ct psaltcriis ct tijmpanis cl cijmhalis et
Ihi imiri adnos; non ciiim rcqiiisivimus eam in die- tiibis. Asccndil, in,,„it. Da\id cl onincs viri Isracl
his Saui. Kt respundit universn muliitudo
ut ita fcrct. ad collcm Cai-iathiarinr, qn-.v csl iir Jrrda, iri anVrrol
riacucrat ,M/n» .s.rmo „»i),i Quid
f.<)/,j,/o. cst, ,piod indc arcam Doinini. Vii-os Isracl hic iion .rslimo
l>.i\id coiisiliiini iniit cum trihunis ct ccnturionihns Scriploicm omncs mascnlos. qni ad viril.-.n :rt.-^lcni
LM.nnivcrsispri.icipil)iisIsracl. nl, congr,.gala mulli- |vrvcncrant. scl cU>clior,>s qiios.|iic ac iiohiiioics
lu.lirrc, arcam Dcr lra„sr,Mrcl dc collcCarialhiarim intclligi vcllc. Nnmcnis anlcm viroriim, ,,ni ad hoc
ad sc, nisi .,iio?!1;cd.iiip!or noblcr cunr .ipostolis cl congrvgati sunl, vidclnr in lihro n<>giiiu coniprchcn-
359 B. RABANI MADRl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 540

sus , ubi scriplum csl : Congrecjavit autem David A ejus seinine fecundari non nicrila perpeUiaD stcrili-
''"'" '"^ '' ''•'"•'"" -""'
tatis panas iuil. Sacerdos quoquc qui "•" arcam
•^-'•"
in-
omneselectosexIsyaeltri(j}iitamillia,c\.c.{]IReg.\\.)
Cariathiarim ergo, qua; Cariatliarbe alibi dicilur, ci- considerata temeritale teligit, ausus sui reatum im-
matura morlepurgavit.UI)i inlueri neccsse est quan-
vitas saltuum, una est de urbibus Gabaonitarum,
tumdclinqual, qui ad corpus Domini rcus acccsserit,
pcrlinens ad Iribuni Juda, cunlibus ab Helia Dios-
nono. De bac fuit Urias proplieta, si devolus ille sacerdos niorte mulctatur, qui arcam
polini iumilliario
Jcrusalem, sicut Jeremias illam, Dominici videlicet corporis figuram (/ Cor. xi)
(lueni inlerfecit Joacbim in

Sed ct filius Sobal Cariathiarim ininori quam debuit venerationc corripuit. Verum,
scribil {Jer. xxvi).
juxta allcgoriam David Christum, arca Ecclesiam
appellabatur, sicut in procsenti libro superius oslen-
significat. Quaesivit autem David arcam in civitatem
sum est.
suam adduccrc; sed, causa inlervenientc contraria,
Cum autem pervenissenl ad Aream Cliidon, telcndit eam abbi divertit, ac sic dcinceps, quod
ad tempus
Oza manum suam, ut sustenlaret arcam. Bos quippe
mullum deleciaverat explevit,quia Doniinus incarne
lasciviens paululum inciinaverut eam. Iralus itaque
apparcns Evangelium filiis Israel, suae videlicct gcnli,
Dominus contra Ozam, et percussit eum, eo quod teli-
Lonln- praedicavit. Sed cKcitas ex parle contigit in Israel,
gisset mortuus est coram Domino. Contri
qisset arcam, et morluus
»
, . , . . . . , ,

H^nm donec plemtiido qentium mtraret, et stc omnis Jsrael

slatusque est
r> •
,i;.;.;.o,i n/>.«;.i«c
Davtd, eoquod divisissel Dominus
I ;
Uzam f
sahmsfieret {Rum.
,„"',^,, ,.
Sedut hsecenuclcaliuspaleant,
xi).
vocavitque lociim illum divisto Oza, usque in pra:-
per singula videamus. Congregavit ergo David omnes
senlem diem. Notandum autcm, quod in libro Re-
elcclos ex Israel, ut in libro Regum scripluni est,
gum (// Reg. vi), ubi istius loci mentio facta est,
nominalur. Pro Iriginla millia (// Reg. vi), quia Dominus Ecclesiam
non area Cliidon, sed area ISaon
primilivam ex Israel instituit, non quidem oniiicn»
Naon enim Aquila interpretatur aream prwparatam.
enim Israel , sed eleclos quosque sibi consocians. Non
Chidon autem interprelatijr chjpeus. Traditur
enim omnes, qui ex Israel, lii sunt IsraeUta', sed
ille locus esse ubi Josuc slabat quando dictum cst
promissionis deputantur in setnine {Rom. ix),
Leva chjpeum contra urbem Alii {Jos. viii). Quod
filii
ci :

Qui triginta millia fuisse referuntur, id est, fidei,

autem scriplum est de Oza, quod percussit eum Do-
arcam conlristalusque operis ct spei firmilale perfccti. Tria enim per con-
minus, eo quod tetigisset ,

fessioncm sanctoe Trinitalis ad fidem perlinent: de-

sitDavid quod divisisset Ozam,tradunl Hebrsei quod
ccm propter Decalogum legis ad opera niilleproptcr
Aniinadab saccrdos jusscrit duobus fdiis Oza et
;

juxta sui perfeclionem ad spem vitse seternae,qua superius

nuriurfni niuaiu
ui portarent
Abio ut
Anio j^uiniin humeris
arcam Domini suis j.^.»„i.
iniiin^no ou.,^ -
.n • •
i

^^'^^^'^^ "«" '''' ^'^"' ""'"^'""^ "^'"'^"^^'.•^ "'^^"^

""
legis pralceptum. Sed quia nec ipsi cam portaverunt, ^
° „ .. j., !„• .„„ pnim deccm,
enim
Etsi triffinta, si etiam
dcccm. si triginta, milU
ctiam mille
. , . .
• liie esl. F.isi
lus (^<;i.
neque Cariathilis ad portandum dederunt, idcirco
millia dixeris, non ipsum mille numcrando transcen-
Oza mortemullalus sit. Fuitenim peccatumin trans-
dis, sed vel per se vel pcr minores numeros sxpius
grcssione mandali, sed jam poena peccati in susli-
ducendo muUipIicas. Tria ergo perdecem mulliplica,
ncndo arcam plaustris impositam. Unde percussus
quod ne (ides sine opcribus morlua sil. Item triginla per
est. Divisio enim Oza tradilur esse in hoc,
mille mulliplica, ul fides, qux per dilectionem opera-
aruisset bracbium ejuset humerus, ubi arca Domini
el illius loci divisio quaedam tur {Galut. v), non alibi, quam in coelis relribulio-
porlanda fuerat ,

nem speret. Elecli ergo ex Israel populos recte cre-

facla est, hoc est, distinctio obedienliie et inobe-
dentes, operantes, sperantes insinuanl; viri aulem
dicntiae.
Dominum tunc tetnporis, dicens Quo- Juda, qui crant cum David, ipsos aposlolos et do-
Et timtiit :

clores, qui lateri Chrisli quasi familiarius adhnere-

modo possum ad me introducere arcnm Domini ? Et
baiil, indicant. Quo utroque slipatus exercilus Do-
ob lianc causam non eam adduxit ad se, lioc est, in

civitatem David ; sed averlit in dornum Obededom niiniarcam adducerc, id est, Eccl siam dilatare, et
domo Obededom Iri- in eorum (lui non crediderunl eordibus inserere
Cetliwi. Mansit ego arca Dei in
bus mensibus. Et benedixit Dominus domui ejus, et j) gaudet. Imponilur aulem arca plauslro novo, ut^ovi

omnibus qua; liabebat. Ideo enim averlit David Tcstamcnli gralia renovalis inbaplismo meiilibus in-

arcam Domini in domum Obededom Cethsei, quia et fundalur, vinunique novum novis ulribus conservan-

crat, quia ignorabal adbuc ob (luam dum mandelur {Matlli. ix). Erat quidem prius arca
ipse Levila
causam indignatio Dei venisscl in Ozam. Postquam indomo Aminadab, qui erat in Gabaa, quia eadem,
vero cognovit causani pro qua Oza percussus est, qux nune praedicatur, Ecclesiai fides, et aiite incar-
jussileam comporlari in bumeris Levitarum, sicut nationis Dominicai tempus florebat in his qui palriar-

in sequentibus dcmonslratur. Igitur in historia beati charum prophetarumque sunt devolionem seculi.
regis et prophetai David, qua arcam adduxissc nar- Aminadab enim, qui interpretatur Pater tneus spon-
taneus, vel Abrabam palrem fidei, vel Moyscm
le-
ralur, bumihlas approbala, supcrbia damnata, et

temerilas vindicala monstratur, quia et ipse David, gislalorem significat. Qui uterque in Gabaa custodit

t;ui coram Domino humiliter sallare non erubuit arcam, quia sublimi virtutis exemplo credenlium
pectora munit. Undc et Gabaa coUis interpretatur,
{II Reg. vi), mox promissioncm FiUi Dci ex sua
ergo
slirpc nascituri suscipere pronieruit (// Reg. vii), qui est locus in civitatc Cariathiarim. Elata
foras arca ludebat David, et omnis Israe) coram Do-
el conjux, qiu-c eamdem illius h'iniililatcni dcspexit,
 3H COMMEM. IN PARALIPOMKNA. - LIB L -r.c.

niiiio, (livcrsis miisicoruni gencribiis, qiiia mox, iii- A fcclioHem pcrvciiiiinL lli mcnscs, 'innuuquc. ]>lcnUud,>
clioanle nova; graliic pracconio, Doiniinis ad cxlii- (jenlmm inlrct (Galal. m), cnrrcic noii ccssanl.
Ijciidas Dco Dalri laiidcs hninililalis oinncs invilat,
Qvi mihi ministral, me scqualnr {Joan. xii).
tlicciis:
LArLT XI\.
AHi danilo per Spirilum sermoncni sapientio', alii ser- ^^ ''^^ qnod, confirmalo rcgno supcr Israel, David
moncm scieuliw, alii genera linnuarum, alii qraliam ""'^",1'''*' '" /'^riisalcm, qua' gcnuerunl ct
r'/'^" "!"Jr
/'l^oscl fihas. /)e co quod fJavid l'liHislliwos
, ,-
curalionum, clc. „. n
(/
r
Cor. xn.)\c
Sod t i-
liis
.
alqiic linj.is-
,
cussit in Uaalpharasim gnos alia
vcr-
, victoriTpercuslit
nioili cliarismaliim gcnoril)iis progrcdionlc area, id '" Cabaon usque Cazera.
csl, crcsccnlc Kcclesia priniitiva, vcntum esl juxta (1 I'ar. xiv.) Cognovitque David qnod confmnasset
liistoriam Kegiim (// Ikg. vi), ad arcam iNaon, id cum iJominus in rcgem supcr Israel, ct sublcvatum
CSt, arcam prwparatam, gcntium vidclicet Ecclcsiam, cssetregnum suum super popnlum cjus Israel. Acce-
consccrandam, de qua Joanncs ait
fidei vcrilate : pU qnoque David alias uxorcs in Jcrusalcm, gcnuil-
Et permundabit aream suam ; sivc ad arcam Cliidon, que filios et filias , clc. Sed fortasse quis dicaf Si
lioc esl, proiectio chjpei, sccundum id, quod in proc- David imaginein Cliristi gerchat, quomo.Io mulias
senli historia continctur, quia in eadcm Ecclesia uxores et concuhinas hahuissc dicilur, cuiii has rcx
cena est protcctio fulclihus adjutorii Dei. Unde di- B Christus cthorrcscat et condemnat? Hoe enim pcr
cnnl cum Propheta : Domine, ut sculo bonw volnnla- figuram fiehat. Multa; cnim «xores David multaruni
lis lux coronasii nos (Psal. v) ;
ul;i sacerdos qui gcnlium et nalionum imagincm indicahant, qu.-c ia
arcam incautius qiiasi corrigcndo tctigil, mox a Do- fidcm Chrisli consortio junguntiir. Concuhina' vcro
inino percussHS occiihuit, quia Jmkcorum popiilus ejus significant iKxreticorum Eiclcsias, qui siib
dum gcn i!)us invidcl, salutis se inunerc privat ; dum Christi noniinis titulo seminare gloriantur': sed
quia
lcgcm vult in Evangclio misccre, ulriusfiiic sihi grn- propter carnalia lucra Christum scctantur, non con-
liaiii tollit. Lt lcnuit, iii<|iiit, eam quoniam calcilra- jiiges, scd concuhiihX' vocantur. Denique
nunc rces
banl boves {II Rcg. vi). Dovcs qiiippc calcitrare est si plurcs hahcant uxorcs ct <oncuhinas, crinicn
cs(,
prajdicalorcs Evangolii lihcrius circa (idcin agere," qtiia jam Iransicrunt figurce, pro quihus
uxorcs vd
iieque sccundum consucHulincm lcgis ingredi, sed concuhinarum venia concedchalur. At nunc, quia fi-
Sahhala, ncoir.ciiias, circumcisioncm, victimasqiic gur;i' traiisicrunt, vcnia niilla datur.
spiritiialitcr intcrprclari.
Quos, vclut errantcs, cor- Audicntcs autem Philisthiim quod unctus csset Da-
ngcrc tcnlabant, qui dcsccndcntes dc Judxa doce- vid in rcgem super universum Israel,
ascendcrunt
bantfratrcs :
Quia nisi circumdamini secundum mo- omnes, ul quwrcrent eum. Quod cum audisscl David
rcm Moiisi, non polestis sahi ficri {Act. xv) cl dc C egressus est obviam
; eis.Porro Philis hiim venienlcl
qnibus Jacohus ad Pauhim Vidcs, inqiiit, frater, diffnsi sunl
:
in^ valle Raphaim. Consuluilque David
qnol milha sunt in Judwis, qui credidcrunt? El Dominum, dicens : Si asccndam ad Philisthivos, si
omncs hi a-mulatores sunl legis xxi). Oh cau-
{.\cl. trades eos in manu mea? El di.rit ci Deiis Asccndc, :
sam cigo saccr.lolis occisi David noluit <livcrtcrc ad et tradam eos in manu lua. Cumque illi asccndisscnt
se arcam Doinini in civilatem David, scd divcrtil cam in naalpharasim,percussit ibi cos David et dixil : Di-
in dointim Obcdedom Gclh;ci : qtiia rospucnlihus visit Dcus inimicos mcos pcr maninn mcam siciit di-
vorl.um Jiukcis nc amplius audila et susccpta pr.-edi- viduntur aqiuv, cl idciico vocalum csl notnen loci ill.us
^calio noccrct, Apostoli ab cis ablati ct ad gcnlcs Baalpharasim, ctc. Quid est, quod, autlila unclione
iinbiicndas siinl niissi {Act. xiii). Unde ct locus arcic Davld in rcgcm super Isracl, ascenderunt Philislbiim
Naon, <|ti;e gciilium (idcm Domiiii grati;c pncpara- omiics, ut <|ti;vrcrcnt cum, nisi quod, dilTamala
lam dcmoiistrat, pcrcussi O/.a nuncupalur, vidclicct Evang<«lii gralia ct inipcrii Cbrisli in tolo orbo pi;v-
quta tllorum dclicto salus (jenlibus csl collata {Rom. dicationc, oinnium gcnlium nalionos undi<iuc pri-
XI). Obcdcdom nainque, qui intcrprclalur serviens „„,»1 constirrcxeruni, tit adversarentur Evan^dio
honw, ille csl .ili.,t,c dc qtto Doininus ad Patrcm :
pacis? Vcniebant ergo, ul qu;vrcreiil cum, non nl
Lonsliiiics, mqu.t, mc in capnt gcnliiim ; populus, L>
(i,|ei tlcvolionc illum snscipcrcnt, scd ul <lolo nc<iui-
qnem non cognovi, servivit milii {Psal. xv.i). Ubi ct ,i;, .osislorcnt. Proplcrca talitcr qti;vrcnlcs non inc-
Ju<lx-orum abjcclioncm, quasi OiM morlcin, pnvmil- ,„erunt invenirc, sicut ipsa Vcrilas ait ad Jud ih>s
•

lcns a.t Lripics me de conlradictionibus populi

. Ego vado el qua;clis mc, cl in pcccato vcstro moric-
/fc.d.). Ctn Ocih q,io,,,ie nomcn i.rbis congruit. „„„/. Quo cgo vado, vos non polcslis vcnire {Joau.
belh cnitn ii.UMp.olatt.r lorcular, signilica.is cniccm,
v,,,). y„arc non polucrunl venirc? nisi ,|,.od noluc-
«nqua vilis vera calcari cl cxprimi dignata est, a
runt crcdcrc? Sinc lidc cnim ,iullus salvari polc^c
qua cunclus gontium iu)p„lt,s mcrito Gcih:vus ap-
Po,-gii ergo David obviain hoslibus suis, cum illis
pclhui polcsl, cum dicit Mihi aiiicm absii gloriari,
:
h.-nolicii sni nu,ncra palam oslcndit. Scd <|ui ingr:i-
ntsiinciiu-c Doniini nostiiJcsu Chrisli. T,cs
anlcm i„s doMO,-„m Dci cxslilil, niorlcm sihi ju.liiio pro-
nicnses, quibus ibidcn arca <lemoral„r,
lidcs, spcs p,io acitiirii. 0"os pcrulil David noslcr in Haal-
cl chantascst.Sicul cnim dicbns adiuiplctur inensis,
pliarasim, ciim lidclium plebcs por clcclioncm gra-
"asn.guhc viiitiios suis quoquc passihus ad pcr- iia> sibi conjungil, ci impios ai<iue bbvpbcmos
Vci
Zrtl B. RABAaI MAURl Anr.HIEP. ^:OGUM. OPERUM PARS I. 544

a se cxpcllens, in larlarum A percussit castra Philislliinorum de Gtibmn usque Cn~

discroliononi jiisU ju.licii
zera. Fecil crgo David nosler, sicul pncceperal ci
daniiiando (loiniiiil.

Alia eliam vicePliiHslliiim irruerunt cl diffusi snnt in Deus Pater, et percussit caslra Philislhinorum, cum
vallc.Consuluitquc rnrsum David Dominum,cldixitei malignorum spirituum contrivil impelum, sivc etiam

Dcus : Non ascendcs post cos. Recede ab eis, et venies mundi prosiravit potentatum, eripiens nos de poie-

contra illos cx adverso pirorum. Cumque audieris so- state tenebrarum, et transferens in regnum filii clia'

nitum gradientis in cacumine pirorum, tunc egredieris ritatis sucB (Col. i). Et bene per locorum nomina

ad beltum: egressus est enim Deus ante te, ut percu- polenliae suac ostendit nobis facta. De Gabaon ergo
tiat castra Pliilistliinorum, etc Qnid csl ergo, quod usque Gazera percussit castra Philislhinorum. Ga-
Doniinus ad judicium advenlus sui conlra hoslcs l)aon inlerpretatur collis vel sublimitas, Gazera au-

suos dat signum gradientis in cacumine pirorum, tem sepis ejus vel divisio. Percussit ergo Rex nosier

nisi qnod invisibilis Deus, qui majestate sua omnihus inimicos suos, qui in superbiae colle perslslebant, et

prrceminel, per visibilia opera polentiLt suoe ostendit contrivit sepem duritia; eorum, divisitque atque de-
niagiiiludinem? Juxta iliam Pauli sentenliam, qua jecit conspirationera pertinacise ipsorum ,
qualenus

ait : Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea ipse solus dominaretur in toto orbe lerrarum. Unde

({uw (acta sunt intellecta conspiciuntur, sempiterna B seqnitur :

((uoque virtus ejus et divinitas [Rom. i). Mystice au- Divulgatumque est nomen David in universis regio-

Dominus, ut omnibus ejus nibus, et Dominus dedit pavorem ejus super omnes
lcm instruit Cdeles suos in
gentes, elc. Quia, sicut Aposlolus ait Christus fa-
pilulalionis quaeranl auxilium, et tunc proficere so
,
(

clus est pro nobis obediens Patri usque ad mortcm,

possc confidant in confliclu certaminnm, quantn:n
divinnm. Cacumina mortem aulem crucis. Propter quod et Deus exaltavit
:idventum sibi sentient adesse
(Tgo pirorum possunt pei: significationem celsituili- illum, et dedit nomen quod esl super omne no-
illi

perfectionis exprimero sanctorum. Dat ergo inen, ut in nomine Jesu omne gcnu fleclatur cocleslium,
i.cin

praedicandum terrestrium et infernorum , et omnis lingua confitea-

signum Dominus doctoribus ad in

quando et ubi oporteat

tur quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei
niundum directis, ut sciant
Patris {Philip. ii). Necnon ct illuJ quod subjun-
prsedicationis exercere ollicium, hoc esl ut ilhic se-
gitur.
«niantur devotionis siiae minislerio, quo Spiritus san-
CAPUT XV.
<lus,qui mundis electorum cordibusprsest, instinctu
siio dircxerit admonendo. Unde legitur in Actibus
De eo quod David constituil cantorcs qui cantabant in
organis musicorum coram arca Domini, hoc est,
Apostolorum, quod Paulus et Silas aposloti Christi,
Heman , Asaph Etlian, et cateros qui cum eis
,

transeuntes Phrygiam ct Galaticc regionem , vetati C erant.

.iunt a Spiritu sancto loqui verbum Dei in Asia. Cum (I Par. XV.) Fecit quoque sibi domos in civitate

vcnisscnt autem Mtjsium, tentabanl ire in Billujnia, David, et cedificavit locum arcce Dei tetenditque ei

el non permisit eos Spiritus Jesu. Cum autem per- tabernaculum. Myslice demonstrat, quia in una Ec-
transissent Mijsiam, descenderunt Troiadem. Et visio clesia calholica, in tolo orbe terraruni dilTusa, plura
per noctem Paulo ostensa est. Vir Macedo quidam plebium nomine suo coasliluit conventicula, ut in
erat stans et deprecans eum, dicens : Transiens in una domo diversoe fierent mansiones. Unde el .Toan-
Macedoniam adjuva nos.Vt autemvisum vidit, statim nes in Apocalypsi sua ad septem scribit Ecclcsias
qua;sivimus proficisci in Macedoniam, certi facti quod {Apoc.i). Quod autem aedificavit locum arcae Dei,

vocassct nos Deus evangelizare eis {Act. xvi). Nolan- tetondilque ei tabernaculum, significat quod in Ec-
dum autem, quod ubi in noslra editione legilur: clesia praesenli Incarnalionis suoe commendaverit
Jncacumine pirorum, dicunt in Hebra;o,non pirorum, mysterium, et passionis sux observandum docuerit
scd/?ucni'j«mhaberi. De quo ila senliri potesl:exad- sacramenlum.
Ycrso itaque/?!(enH'wm vcnire jiibet, hocest,ex adverso Tunc dixit David : lUicitum est ut a quocunque por-
idolorum suorum, ubi sciliccl idola corum crant, in telur arca Dci, nisi u Levitis, quos elegit Dominus ad
considorabant. Quai idola idcirco fluentium
D administrandum
([iiibus portandum eam, et .•iibi uscjue in cctcr-

vocantur, quia flctu digna sunt, el eos qui ea co- num {Num. iv). IIxc sentcntia deraonstrat quod Rc-
lunt ad fletum miscriarum perducunl. Fluentium deniplor noster non vult ut quilibet indigni ct iner-
ob l)Iasphcmiam hic sermo i!i-
ita([ue eoruin idola tcs ecclesiastico officio fungantur, sed hi qui sunt
vinus vocat idolum Moab, contaminatio Moab. Et cruditi scienlia et morum honeslate prob:\b:los, ut
cum audieris, inquit, sonitum gradientis in ea, in ca- ipsi portent arcam Doi, hoc est sanctam Ecclcsiam,
cumine fluentium; hoc est, cum audieris, a potcsta- verbo rectai fidei, ac bonorum oporum exemplo, in

libus angelicis paganorum idola, in quibus oninis humeris pii laboris geslenl, ei hoc modo ndnistrent

foMitudo eorum, conteri et conculcari, tunc inibis sibi usque in aeternum. Unde et Paulus discipulun»
j)r3elium, quia tunc egredielur Dominus ante faciem inslruit, dicens : Tu vero vigita, in omnibus labora,

luam, ut percutiat castra Philislhiim in eorum nain-

; opus fac evangelistce, ministerium tuum imple, so-
iy\t idolis Dominus judicia fecit, sicut ot in diis trius esto {II Tim. iv). Sollicite cura tcipsum proba-

/Egyptiorum. l'Ucm exhibcre Deo opcrarium inconfusibilem, recte

Fecit ergo David , sicut prccceperal ei Deus , ct tractanicm verbum veritatis {11 Tim. ii). Et ilem •*
 '*5 COMMENT. IN PAilALIPOMENA. - LII5. I.
54^
Conforlarerii^quhJilimi,inoratia,(jua;estinCliri-\filnCore,vlUh similh, non
q„i:. ii,,i („i nui,hm
,10 Jesn; el qnm audisli a me per multos lestes, lia-c vol.inl) a.ictoros f.u-re ps;.hno.-..,„ , se J q„„ni-,n.
comwenda fidcUbns Iwminibus, qui idonei erunl el pnrpositi arlif.nbus a(J.ninisl.-alor(;s earun. rer.....
ahns docere. prohahiles cxslilerunt, .il l.o..orcin (Jc laii coinmc-
(.cmjregavHqne umversum Israel in Jernsalcm, nt moralione siinierent, qi.i onicio sanclo devolis mc-
a/ferrelur arcaDei in locum snum, qnem pra'para- lilins scrvieljant. Maximcqne ct no...i..a earnm i.,-
veral et nec non et filios Aaron el Levitas, etc. Con- tcliccti.s rcr.im cong.-..os i..,iicarc ,.osc.„,„.r N„n
gro.^.l David u„ivers,.m Is.ael in Jerusalem cum cnim
, s.,p,a,iic.i viri in psaimos lacicn.ios elccli"sunt.
Clinst..s elcclos suos ct omnes qui a.J sorlem Dei se.i cos cong,-(-alos tantiim ici,M„n,s a,l canen.ium
pertinent vocat in Ecclesiani stia,n, ut Incariia-
ihi psalmographos autem fuisse histoiia niilla testatiir,
lionis sacramenta vcnerentur; et non soiiini
sii.TC
ct piTCSumi.luosiim est diceic quod niilla possit aii-
subdilos, sed etiam pivclatos, quos filii Aaron ac
Lc- ctoritale firmari. Quae autem fucrini lnstrumenta
vita; pr.Tfigurant, ad lianc ceh^brationcm
prcccipuam m.isica q:\x in pr.esenli i.)(o icguniur,
ex m:.joruu«
ac soleuiiiilatem maximam agg,cgat, (luia ibi di- diciisprof.ramus.^ablumeslidem qiiod psaiierium;
gnum cstut oinncs conveniant, pusilli et magni, scd - -•-- nahlum,
o 'Jju- IlebraJce ^..., Graicc aulcm |l»aULI
v..«,vi> auirill psaiierium,
lUn.
vcn,-s 01 v,.'g.ncs, ct sciorcs cum junioribus lau- B Laline aulcni laudatoriuiii diciiur. De quo in n..i„
ilent nonuM, Do.nini. Et be,ie dictum csl quod
arca quagesimo sexto centesimo septin.o psal.no scri-
et
aircrrelur in I.,n,m siium, quem pnoparaverat ei Da- bilur : Exsurge, psalterium et cuUnra; non .|uod in
vul, quia non sohiin David, sed et omn.s prophetai modum cithano, sed quod in modum clypoi qi.ad.ali
(licliset faclis fiituriim valicinando in EcclcsiaChrisli confonnclur cuni deccm chordis, sicut scriptum cst
Incarnat.om p.-:obuerc iocum, ut eo celerius snsci- In psallerio decem chordarum psallam tibi iPsal
I)ercnt advcmenlcm, quo eum pr^cscircnt ante essc cxliii). Ilabct ergo psaiterium obesum vent,-em i,i
pr()pheiatiiin.
siipcriorihus. ubi chordarum liia reliiiala, discipli-
Sanct^icati sunt ergo sacerdoles, et Levito', ut
por- nahililcr plect.o percussa , suavissi..'.ain dicuniur
larent arcam Domnii Dei Israel. Et lulerunt filii sibi rcddcre cantilenain. lluic cilharie positio vidoiur
Levi arcam Dci Israel, sicut prwceperat Moyses, juxta csse contraria, dum qi.od ista in imo continct, illuJ
verbum Domini, humeris snis in vectibns {ynm. iv). convcrsa vice gestat in
Psalterium ilique capite.
Sa.iclificatio sacerdolum
Lovitarum juxta Iropolo- et cum deccm chordis Ecclesia est cun, dccom verbis
gi« rcguiam docct minislros Novi Testamenti piiram
lcgis contritis, qu* contra omncn ha^resim qiiad,-ala
.loctrmam et mundam habcrc vitam, quihus alibi di- per qnatuor Evangelia intelligitur. Ilinc nosita est
Citur : Saucti eslote, qnia ct cgo sancttis snm Dominns ^ cilhara, de qua i„ quadragesimo secundo psalino
Deus veslcr {Levit. xi). nenc crgo convenit gcstalo- scriptum est : Confitebor tibi in cithara, Dcus, Deus
ribus arc:c Doinini ul sint sanclificati
juxta pnecc- mens, quod propriic consuetudiiiis est apiid He-
plum iogis Domini, qiiia recta; fidci verbis, ct bono- bneos, q..;« cum cliordis viginti quatuor (iiiasi in
riim oporiim cxempiis del)cnt a.iditorilius suis Incar- modiim tiella) litlerae (sicut peritissimi tradiint) uti-
natioiioin comnuMKlarc FiliiDoi,
.
et Uodompti.mom '
qiio
> componitur,
i" >
ct por "jjnv/o
^- !"-• digitos Pindari
iiiiii.iii variis
»a:ii3 voci-
vufi
.
I
iiinnain gonens, ac vitam lolcrnam, atqiic f.itunim hi.s tinnulis,iue ac tibidis
in diversos modos conci
|iul.cium Chrisli prvdicare.
,ai,„.. cin.ara aulom, de q.ia sermo est, Ecclosla;
Dixu qnoque Dnvid principibus Levitarum ul con-
spiritualitcr typum iiabct. Qu.-c cum viginli quatuor
HUncrcM de fralribns snis canlorcs in organis mnsi- scniorum dogmatibiis trinam formam habet in mo-
corum, nablis vidclicct ct lyris ct cymbalis, nl rcsona- dum (IoIl;i> lillone, fidoin sanci;e Trinilatis su:\! d.ihio
t-entin cxcclsis sonitus Iwlilia', elc.
(/ Par. xxiii). sigiiihcat, ct per maiuis Pelri aposloli, ca?iororumvc
Narratur crgo alibi in pncsenti historia, quod
cum apostolorum ac docloruni Evangelii, qui pra>dica-
prophola David devota letate scnuisset,
(luatuor mil- lores illius simt, in divorsos modos Votcris cl Novi
la juvcuuu. ex IsiMoiiiico populo .iologissot, qui Testamonli aliier in liticra, aliier in setisu figura-
'«nlninc niir.t-
Psalmos, ipse I^...,,:.
quos ;.w>,. .:
Domiiii aspiratione
• . . . : .1.1/..liter
p,-otulc,-al,
_
=
concilat.ir. Lyra dicta cst «770 to lyrim, id ost,
organis, citharis, nablis, cymbalis, tubis,
propriaquc a varietalc vocum, co q.ioJ divcrsos sonos cnicial.
voce in magna jucundilatc superniie gi-ali;B pcrsoiia- II;ec autem si.niiilcr polest Ecciesiam significaro,
iTnt. Qu;o suavis adunatio Iribus pai-libus divisa qiuc in diversilate variarum doctrinarum por histo-
conslabat.llalionalis poriiiioliat ad liumaiiain vocem , riani, por ailcgoriam pcr tropologiam ct pcr ana-
,

irratioiialis ad instruinonla niusica; communis autem gogensuavem som.in oxprimit, sod ta.non a sympho-
^ie ulnusquo parlihiis aplatiir, ul ot vox hominis ,,i;o simplicitalc non roccdil. Cvmbaia antcm acota
»^orlis modulalionibus e.lorctur, ct inslrumentonim
huia qiuodam siint, qu.-c percussa inviccni sc tan-
"lolos coiisoiia so viciiiitale
coiijung-M-ot. Sic siiavis giint, et faciunt soiiuin, dc quibus dioitur in psalmo:
'ii> ot jucunda niusica Ecclosiam catholicam tali LaudiUc cum in cymbalis bcnc scnantibus {Psal.ct).
;uiu pvajdicobat, qu;c
ox divorsis liuguis, varioquc Cymbala bone sonanlia labia noslra debcinus acci-
oonooiitu in unain fidoi
concordiain orat . Domino pcro, qu;o iion immorito inler nuisica inslrumonta
-i;>nio, coulilura. Ex
.
,iuo numcro iudila nomina posila sunt, quia ot similitudo qu;vdam csl cyinb.i-
roiiuculcr la tiluiis invoiiiinus, ul Lli:luui , .is,iph lorum, cl per oa voces buman>o harmouiam redderc
 :

j4t D. RABA?^I MAURl AUCIIIEP MOGUNT. OPERUM PARS I. 3VH

pnestabanlur scd ut dc pluiimis pauca

«iiavissimnm corr.probanlur ; liarmonia ciiim esl lii- A munera ;

coinpleclar, acta esl per operationes hominam, ul

\ersanim rcrum unam convcnicnliam redacla co-
iii

fuit arca Noe {Gcn. vii; / Peir. v), et sacrificium

pulalio. QuK el in voce hmnana conslal accidere,
Abrahcc(Gen. xv), et transitus maris Rubri {Exod.
et lempora ipsa ci syllakw ail unam
vocis
(juamlo
xiv). Per nativitales quoque geminorum Esau et Ja-
concordiam perducuntur. Cym!)ala ergo nostra siint

cob, qui futurarum rcruin sacramenta geslabant

labia percussa ad sonuin vocis dislinclissime
lem-
{Genes. xxv). Per angelos sicut locuti sunt Abraha;
perala, quje tunc salulariler sonanl, quando
ad lau-
ct Lot, Zachariie et Mariie {Gen. xviii xix Luc. i).
des Doinini devolissime commovenlur. Cymbala , ;

melallis, Per visiones, sicut Isaia; el Ezechicli, et ca;tcris san-

quoque bene invenla sunt e\ permislis
ctis {Isa. vii Ezech. u x). Per somnia, sicul Sa-
parvissimffi phialEC composiloe, venlricula sua
in la- I , ;

lomon et Daniel (/// Reg. iii Dan. vii). Per nuocra

teribus habcnles, qua; arlificiosa mo.Uilatione
;
col-
et vocem de Unde constat sm-
coelo, sicut Moysi.
lisa, acutissimum sa.v.im delcctabili consonalione
Unde scquilur clum David non per operationes hominum, non per
reddunt. :

gemiiiorum, non per angelos, nou per

Porro canlores Heinan, Asaph cl Ellian in cym- nalivitales
visiones, non per somnium non per nubcm et vo-
balis (rncis coucrcpantes. Zacharias antem, et Oziel,
,

et Semiramolh, el Jahiel, et Ani, et Eliab, et Maa- B cem de coelo, nec per alios quoscup.que modos, scd
coelesti aspiratione fuisse completum. Sicut de ipso
sias, el Banaias, in nablis arcana cantabant. Arcana
legitur in prirao Regum volumine Et direclus est
dicta sunl occulta. Cum enim in manibus suis sum- :

Spiritus Domini in David a die illa , et deinceps {I

psissent organa, per adventum Spiritus sancli fii-
tura arcana canlare ut in psalterio Psalmorum con-
Reg. xvi). Ipse quoque Dominus in Evangelio dicit
Si David in spiritu vocat eum Dominum, quomodo
cinendo Domiiii et Salvatoris adventum praedicare,
divinitalis sase mirabilL secreto pro hominum dicitis quod filius cst (Matth. xxii)? Quo diclo re-
quem
salute disposuit. Hujus verbi menlio in titulo psalmi cognoscimus evidenter, per sanctum Spirilum psal-
quadragesimi quinti posita est. mos fuisse prophelatos. Sciendum est sane quod
Porro Mathathias et Eliphalu et Macenias el Obe- omnis prophelia aut de praiterito, aut de praiscnti,
dedom et Jeliiel et Ozaziu in citharis pro octava ca- aut de futuro tempore loquatur, aut agat aliquid.

nebant. Pro octava vero (ul quidam vokml) signi- Est autem prophetia magnificura nimis ct verilo-

fical in die judicii adventum Domini, quando, finila qiiiura dicendi genus. Non humana volvntate col-

saiculi hcbdomada, ad judicandum vcnerit mundum. lata est aliquando proplielia, sed Spiritu sancto in-

Unde sextus Psalmus, qui in tremore divini judicii spirati loculi sunt sancti Dei homines {II Petr. i).

lotus cantatur, lali titulo praenotatur. Nam ct ipse C Nam et Paulus apostolus ait : Qui prophelat, liomi-

divinis raagnarum nibus loquitur ad wdificationem et exhortalionem

numerus ogdoadis in Scripluris
dignoscitur. Octo et- consolationem Cor. xiv). Et paulo post Qui
rerum sacraraenla coniinere et (/ :

enini animae iugressce sunt in arcain Noe, quaj, prophetat Ecclesiam {Dei) aidificat ,
plane, quando

mundo pereunte, salvata; sunt {Gen. vii). Oclavus res incognitas, nimisque necessarias pra; locutiouis
filius Jesse David fuit, quem a Domino constat ele- beneficio facit esse notissimas. Nam et quihus data
ctum (/ Reg. xvi). Octavo etiam iie circumcisio pu- est bene intelligendi facultas, vel inlerprelandi

rificabat Ilebrceos {Gen. xvii). Octavo iliJ.era Domi- Scripturas divinas, a munere prophetiae non vi-

nico die Dominus resurrexil a mortuis [Matth. xxvin), dentur excepti, sicut Apostolus ail in Epistola ad

iu quo liuniani gcneris spes ab impiorum iiiferno in Corinthios prima : Spiritus propheiis subjectus est

coclorum cst elevata fastigium. Iste autem numerus {I Cor. xiv).

cst, quem arithmetici actu primum quadrantal appel- Porro Sebenias et Josaphat et Natanael et Amasai
lanl, quem Siolaus Pythagoricus harraoniam geome- et Zacharias et Banaias et Eliezer sacerdotes clanr

tricani vocat, eo quod omnes in ipso videantur har- gebant tvbis coram arca Domini. Qiiid per hos se-
nioiiicae convenire rationes. plera sacerdoles, qui tubis coram Dco clangebant,

Chonenias autem princeps Levitarum prophetia D nisi pnedicatores sancti septiformis Spiiitus sancti
pr(verat, et ad prwcinendam melodiam; erat qnippe graiia repleti designantur? Qui quasi luba canunt,

valde sapiens, elc. Chonenias dicitur prophetiae pra;- cum Evangelium Dei in Ecclesia Ciiristi prjedicanl,

esse ad proecinendam raelodiam, quia ipse spiritu et sacramentum Incarnationis Dominicae fidelibus

prophelia; instructus meloJiam et verba cantoribus ad auctoriljus manifestant. Tuba ilaque diversis figuris

niemoriam revocabat. Prophetia est aspiralio divina, ac forrais eflicilur : alilcr eniin esl facia tuba con-

quje eventus rerum aut per facta aut per.dicta quo- gregalionis populi, aliter victoria;, aliter perse-

rumdam immobili verilate pronuntiat. De qua bene quendi inimicos, alilcr conclusionis civitatum, et

quidam dixit c Prophetia est suavis diclio, ccele-

:
reliqua. Tuba autera consuetudinaria apud reruna

slis doclrina; favus, et dulcia divini eloquii mella perilissimos hoc modo formanda esse describitur,

componcns. > Unde et ipse David in centesimo oc- ut tribus fistulis aereis in capite angusto inspirc-
tavo decimo Psalmo dicit : Quam dulcia faucibus tur; sicque per quatuor vociductus aercos, qui pcr

vieis eloquia tua, Domine, super mel et faviim ori oereum fundamentum quaternas voccs producunt.
mugitum iiimium veheinentissimumquc profcraiil.
ineo {Psal. cxviu)! Multis autera raodis gralia; islius
 5*^ COMMENT. I.\ PARAMPOMFNA. - Lin. II. 3-;0
QiioH figiinlitoi- dcsignat, Evnngolin.n (erna con- A Pri.nnm lil.n.rn comnic.itarlori.m in ParMlipomc-
fessioiie Iriiim pcrsonariim sanctye Trinitalis in ca- non a capilc
voli.mi.iis usqi.c ad illum loci.m iibi
pile angiisto, in nalivitatc Cl.risti divinitns inspira- narratiir de instrumcntis musicis, qu:c David
simnl
tuin, pcr qiiati.or vocidi.ctns acrcos, id cst, pcr rcx ct prophela ad laudandi.m Dominum ordinavit,
qiialuor cvangclistas a;nci fundamcnli stabiiitatc, pcrduximus, iihi fiiic.n illii.s poncntcs, c.-Rtcra, qiiae
scilicct fidei ct operum in toto orbe voccm ni.nio scqiiu.itur, dc ipsiiis David gcslis ct distribulionibus
clan.orc quasi in modum tuboc congrcgationis fortitcr cjus myslicis alio cxordio inchoemi.s.
cniiitcre.

LIBER SEGUNDUS.

(Ibid.) Igitur David cl omnes majores mlu Isracl cat quod ct ipsc David accinctus eral cpl.od Ii..co.
el tribnni ierunt ad deporlandam arcam fcedcris Do- Nain linum, quod dc terra procrcatnm nniltiplici la-
mini dc domo Obcdcdom cum Iwtitia magna. Cumque bore ad candorcm vcslis pcrvcnit , vcritatcm lnim.a-
^
adjuvissct Dominus Lcvilas, qui portabant arcam
fcc- n3c carnis inter nagclla trinmpl.antis ostcndil. Vcrum
dcris Domini, immulabantur septem tauri et septem , cunclis cxsultantibus, et ad arcK coelcslis inlioilinii
arietcs. Porro David erat indulus stola bijssina, el
uni- hymnos rcsonantibus, soia Michol Saul arcam
filia
versi Levit(t> qui portabant arcam, cantorcsquc et Clto- duccnlibus abcst : quin ctiam e spcculis David hu-
nenias princcps prophctiic intcr canlorcs. David autcm miliatum dcspicit, qiiia, crcdcnlibiis in miindi finc
indutus crat ctiam cpliod lineo. Universusque Israel Jud;eis, crunt nonniilli qiii Chiisli.m Innliim piofi-s-
deduccbanl arcam fccdcris Domini in jubilo et sonitu sione ,
scd opcre tantum scqiianiur Anliciirisli..ii.
buccina;, ct tubis, ct cijmbalis, ct nablis ct cilharis Qtiibus mcrilo congri.it qnod eadcm Michol, quic, ad
concrcpantes.Cumquc pervcnissct arca focdcris Domini
figurandam inslahililatcm carnaliuni, aqua omnis
usquc ad civHatem David, Michol filia Saul
prospi- , intci-pi-elalur, non uxor David, scd filia Saiil apptl-
ciens per fencstram vidit rccjem David saltantem
,
lalur, qiiia Christo fiilctcnus scrviu.it, non illius ic-
alqite ludcnlem, ct despexit cum in corde suo (II gno coronandi , sed pcrsecutoriim cjiis, qiios imilati
Hc(j. vi).
sunt analhcmale damnandi. Vcrum pravi succen-
,

CAPUT XVI. seant, humilitnlcm Ecclcsiiio coiidcmncnt, nihilomi-

De eo quod cum David adduxisset arcam Domini in inisarca Domini sui lociim ingrcditiir, pnniiur iii
'pdnlo in tabcrnaculum quod tctendcrat ci obtute-
C
,
mcdio tahcrnacnli, quotl tctcndcral ci David, id est,
runl holocatista saccrdolcs et pacifica coram Do-
mino, bcncdixilquc Ditvid populo in nominc Domini, fidcs Ecclesiiie praedicatnr, proficit , inscritiir cordi-
el divisit univcrsis pcr sinqulos, a viro
usq-uc ad busomniiim, qnos Dominus ad vilam prao.-dinave-
muliercm, lorlain panis ctpartcm asstv carnis bu- rat a?tc.-nam, OITcrt David holocaiisla ct pacifica
bala' ct frixiim olco similam. Dc lcvilis
quos con- coram Doinino, fidem devolioncmqiic Ecclcsiic com-
ilituil David, ul ministrarcnl coram arca
Doinini et
de Asnph cl fralribus cjus. Dc canlico quod com- mcndat Patri Chrislus, 7«/ cst ad dexteram Dci, qiii
posuit David ad Uiudandum Doiniiiiim. Dc co quod eliam inlcrpcllal pro nobis {Rom. vi.i); qiii in exem-
revcrsus est David ut bcncdiccrel doinui suw.
phim David lidclcs lnimilcsquc hcncdicciis, salutaris
(l Par. XVI.) Aitulerunl ergo arcam Dei , ct consli- mystcrii pascit alimenlis, parlicns singulis collyri-
iHcrunt eam in mcdio tabcrnaculi, quod teteuderat ei dam panis unam, illius uliqiie 71(1 de ccelo descen-
l>iivid; ct oblnlcrunl holocausta ct pacifica coram Do- dit, et dat vitam huic mundo {Joan. vi) et assati.ram ;

mno. Cumquc complcssct David o/fcrcns holocausla cl bubahx} carnis unam, illius sciliccl vitiili saginati,
yacifica, bencdixil populo in noinine Domini, qui pro rcvcrlc.itc ad pnlrcm
cl divisit (ilio junioic mactatus
universis per singulos, a viro iisquc
ad tnulicrcm, lor- {Luc. xv) et ignc Passionis assatus est, diccns : E.t-
tam panis, cl parlcm assw carnis bubaltv ct fri.ram
J)
aritit velul testa virlus mca {Psal. xxi); ct similam
oleo simdam {II Vwij. vi). Posltii.a.n cgo aica Do- frixam olco, cnriicm viddicct a pccc;Ui labc mundis-
"lini i.i domo Obcdcdom Gctli;ci ma.isil tribus mcn- simam; scd ob humaiuK salniis causam ubcrrininm
sibus, cong.cgaiis majoribus natu Isracl, cl triluibus delectatio..ibus crucis sartaginiB toriam. Et .ucrilo
:itquc I.cviiis, qui porlarent arcam foedcris Domiui, nna panis collyrida, iina carnis assalura dniiir, quia
abduxii caiii David in domum si.am, ip.ia posliiuam unus Dominus, una (idcs, vntim baptisma, unus Dcus l^
Vloiiiludo gcnlium ad lidcin Cbrisli subinl.avcrit et Palcr omiiium {Hphcs. iv). Aliter h;rc muiicra fidc-
\i^om. \\), landcm redict arca Dci in civitatcm David, Ics accipiunt, qnando unus panis ct unum corpus
''"'c osl, in Jutlaicam plcbcm,
pncdicantibns llcnoch mulli sumus in Christo (/ Cor. x), sive carnis singuli
Klia, gralia Chrisli
coiivcrtitiir. Ibiipie rcx noslcr lasciviam casligantcs, ac servituti subjicicntcs, sancti
H^»
Itovcs cl arictcs
immolans, hoc cst , cos qni arcam Spiriliis ignc dccoqunnt, nccnon cl f.-uctus opcruni
|l>on.initriturant, et ovium cjus ducalum gcrunt, Itonon.m olco miscricorili;t> pinguissimos compas-
liiaityrii sanguinc coronans, cl ipse quoqiie
suce iii- sionc proximi fervere faciunt. At contra, filia Saul
' :»rnaliouJs ct passionis cxcniphim quatcmis Juda-is f.ustra cuhiculum ivgis ingrcssa, nnllos conccpti sc-
"011 c-cdiuim palam uuuiiroslat. Hoc cnim si-nin-
,
niiiiis fruclus dal, ipiia qui vcrhum Dci aure lcnui
 :: :

55! D. RABANl MAI:RI ARCUIKP. MOGIJNT. OPERUM PARS I. Oo

:\'i

dicm perpcUia; A Qnalcn nic exlcrins dcspicicns cxhil.co, U.lcni me

MMTiiiiunl absqiic boni opcris prolc,
David cnm arca Doinini in iiilcrius atteiuio. Qiiid ergo acturi suiit, quos doclri-
inorlis cxspectant. Quoil
J.Mwsalcm saltaiido rcJuccrcl, a Michol lllia Sau! uxore na clcvat, David ex carnc sua veiiturum Redem-
si

siia risus cst, Iropnlogiam inlucri libet, quanta vir- ptorem noverat, ejusque gaudia propbctando nim-
lutum munera David ipsc pcrccperat , alque in his liabat, et tamcn in semetipso ccrviccm cordis valida

(•innibus quain fortem bumililalem scrvabat. Qucm discretionis calce dcprimebat ,

diccns : Eroqiie hn-

uisoium milia in oculis meis ?

onim non cxtollcrel ora lconum rrangerc ,

lirachia dissipare , dcspcclis pccoribus IValrihus cli- Conslituitque David coram arca Dei de Lcvilis ,
qui

«^i, rcprohato regc ad regiii gubcrnacula ungui, ti- minislrarent et recordarentur operum ejns , et gUnifi-

incndum cunctis nno lapidc Goliani stcrncrc, a regc carcnt alque laudarent Dominnm, ctc. Altcnde, ic-

pioposita, cxstinctis Allophylis, niimcrosa prccpulia clor, ordincm ct olTicium Lcvitarum, coustilncnlc
icporlarc, promissum tandem regnum percipero, David, ttt ministrarent , inquit, ct recordarenlnr ope-

cunctumque Israeliticum populum siiie uUa contra- rum ejus, et glorificarent atque laudarenl Dominnm.
dictione possidcre « ct lamen cumarcam Dei Jeru-
: Ubi totius vitae nostr.^c dispositioncm in religione

salcm revocat, quasi oblilus prsciatum se omnibus, Chrisliana considcrare potcris. Ministr.il igitur Deo,
adinistus populis antc arcam saitat; ct quia coram B qni cor mundum cum casta conversatione exhil<;t

arca saltare (ut creditur) vulgi mos fuerat, rcx se Domino. Recordalur opcrum illius qui meditator
iii divino obscquio per saltalum rolat. Ecce quem legis Dci secundum regulam catbolicaj fidei scdidus

Dominus cunctis singulariter prsetulit, se quoque existit. Glorificat atqne laudat Dominum, qiii non
sid) Domiiio , et extcqnando minimis, et abjectum sohim sermonc pncdicaiionis ac voce jubilalioiiis,

exhibcndo contcmnit ; non potestas regni ad mcmo- sed cliam bonorum opcrum laudat cfTcclu. Sicqiic

riam reducitur, non subjcctorum ociilis saltando implctur digne illius minislri oiricium , de quo Sal-
vilescere mcruit, non se honorc pnvlatum ca^lcris valor in Evangclio ait : Qui milii minislrat , me se-

ante cjus arcam, ijui honorem dedcrat, recogiioscit. quatur. Et ubi sum ego , illic et minister meus eril

Coram Deo egil debilia vel extrcma, ut illa ex hunii- (Joan. xii) ,
quia qui in corde, orc et opere Doiuiiio
litate solidarct quae coram liominibus gesseratfortia. rite servit, aternae beatitudinis gaudia cum illopos-

Quid de cjus factis ab aliis senlialur ignoro; ego Da- sidebit.

vid plus saUanlem slupeo quam piignantem. Pugnan- Jn illo die fecit David principem ad confitendum
(lo qiiippc hoslem subdidit, sallando autem coram Domino Asapli el fralres ejus elc. Quid est, quod ,

Domino semeiipsum vicit. Quem Michol, filia Saui, Asaph David constituit principcra ad conrilcndimi
'-'
adhuc ex tumore regii generis insana, cum humilia- Domino nisi quod Rcdemptor noster ordinem san-
,

tum dcspiceret, dicens : Quam gloriosus fuerit ho- ctorum doclorum, qui oHicio apostolico mancipanlur,
die rex Jsrael, discuoperiens se anle uncillas servorum in cuhnine ccclesiastic;ie dignilatis constituil? Quod

suorum, el nudalus ,
quasi nudetur unns de scurris bene prasagium nominis ipsius monstraie videtiir;
{IJ Reg. vi) prolinus :iudi\it Ludam ante Dominum,
;
: Asaph enim congregans intcrprelatur. Et bene con-
qtti elegit me potius quum patrem tuum. Ac paulo post gregans dicitur, qui sermonc reclo ac bono cxeinplo
ail : Ludam et vilior fiam plus quam factus sum, ero- mullos ad fidem Christi et ad cullum pietalis coii-

fjue liumiiis in oculis meis. Ac si apcrte dicat Yile- : vertere conatur. Asaph crgo et fratres cjus piincipcs

sccrecoram hominibus appeto, quia servare mihi ad laudandum Dominum conslituunlur, cum saiicli

coram Deo rcgnum pcr humilitatcm quaero. Sunt aposlolici viri ad convocandum atque coadunanilum
crgo nonnulli qui de scmetipsis humilia sentiunt; numcrum fidelium in fide ab ipso Dominoordinantur.

qsii in honoribus posili nihil se essc nisi pulverem Dc quibus admirando Psalmista ad Dominum ait
favillamque pcrpendunt, sed lamcn coram homini- Nimis lionorati sunt amici tui, Deus; nimis confortor
l)iis viles apparere refugiunl, el contra hoc, quod de tus est principalus eorum {Psal. cxxxviii). Et item :

se interius cogitant, quasi rigida exlerius venuslate Conslilues, inquit, cos principes super omnem terram;
^^
j^aUlantur. Et sunt nonnulli, qui viles videri ab ho- memores erunt nominis tui, Doixiine , in omni genera-
iiiinibus appetunt, atque per omne quod sunt, de- tione el progenie {Psat. xliv). Post hajc, modum laii-

jcctos se exhibendo contemnunt , sed tamen apud dationis quem David ipse composuit scriptor histo-

se introrsus quasi ex ipso merilo oslensae vilitatis lorise inseruit, dicens : Confitemini Doniino et invocalc

irilumescunt, el tanto magis in corde elati sunt, nomen e/us. Cujuspsalmi titulus esliAlleluia.El me-

q',ianto amplius in specie elationem premunt. Quse rito, quia totus in laudibus Dei explicatur. Uocquidem
i;lraque unius clationis bella magna David circum- verbi decus in psalmo a praescnti psalmo fecit initium
spcctione deprehendit, mira virtule superavit. Quia nec antea a quoquam reperipositum, quamvis niulli

cnim de semetipso intus humilia sentiens, honorem scriptorcs fuerint primitus Hebra'orum. Scire aulein

Ludam dcberaus, AUeluia neutri generis csse finitum quod

cxlerius non quaerit, insinuat, dicens : et vi- ,

lior ftam. El quia per hoc, quod vile est, se exterius et sanctus Hieronymus in expositione cjusdcmpsalini

)M-.cbuit nequaquam intcrius intumescere, adjungit evidenter designat. Quod eum in Hebraicis fonlibus

ubicunque sc locus allu*

Eioque liumilis in oculis meis. Ac si aperte dicat credimus invenisse, ct idco

fl
1 Uog. XVI, IRig. XVII ; IRcg. xviu; HKcg. n, m.
 3'5 roM.MKM. iN paual:pomj-na. - i.in. ii.
y^
Wa, n ,!onissi,no viro prx-fix.n. r.j^ulan. snhs.qno- A Landatc nomcn sanclum cjus. Ille qnippc riie „o
.".M-

qnia
(inia
:
qnon.an. nnun. alqnc ...l.grnn. ...ano.c .Jebct,
nnil.ns
nnllins lingiiu!
l.nffiia" m:i'siirriiiiwuio
p.a'snn)piione in.iiii.i.v,
innlalum ^d
csl
,„on Do.nini
„... ..
cat, ct bc.ic vivcndo, bonis
i

oporibus
Ia..,Ial.
.
qni
.
sa,...>,n

cam aliis digne

(idom rocle
k-»-". Z^
iMd,(ji-

Atleluia cnirn apnd ip.sos (licitnr Laudare Dominum,

:
commendat. In ccnlcsimo qnoqnc ct quailo psalmo
iii est allclu, landarc, ia qnippe i.ivisibilcin sig.iiricat ila scnpiun. cst : Lnudamini in nomine sancto ejus
Don.iiinn. : qnod nnuin Doniinuni e.\ (icccni nori.ini- (Psal. ci\).
1)US esse Dei in cpislola ad Marccllani Ilicionynio
Lwlclur cor (pKrrenlium Dominum.
traditur cxponento, qui
Ne quis forsi-
di.xil . Priniuin Dei nomcn lan suis viribns applicarcl, ciim
boni aliquid opeia-
csl cl, idcsl foilis. Dcindc cloim e.\ e/oc,quod utrum- tur, cautns doclor fragilos monet,
diccns, non in
qiicdicilur Deiis : ui.dc gcn.i..aluni ficqucnler inve-
sciisii proprio, scd in Doniino cse glorianduiii
ul
.ii..iiis, iil cst: Deus, Deus meus, (juare me dercliijuisii
,

jadanliani fjlsam rcrugiant c^im |.;cc

a diviiriale ,
(Psal. .\xi)? El : Deus, Dcus meus, ad lc de luceviijilo conccssa cssc rogno.scaiit siciit ct in :
alio ps.ljiio
(Psal. ,.\i. ct Iiis SMii.lia. Quartnm, S(Maotn, quoJ
,
lcgitur : In Domino laudaMu.r anima ma P
cst,excrcuuum. Qu.ntum clon quc.n nos c.cclsum , x.\x„.). Non ergo velat ul laudcmur. quia Loni;

Z
,

dicnmis. bcxlum, Asscrl>cuc, quod in E.xodo lcgilur

:
ociionibns non polcsl rcs isla dcrc^ar •
sed in "
Q«, est, mnu me (E.od. .,,). Septin.um, Adonai, B „,,0 ,audc.nur qui pr.stat illa q
qucm .,os Donunum general.ter appellamus. Octa-
^I^c go ,,u,
e. ul consolationcm dc '

vuin, quot Dco taiitum

'•'ppntaiui,
tali rcsun^o.cn L'
'^•'•""^^i^iu, kiuuu, aii,
•

/ff, i ani) catur ci

ti w^Aiuima
\\\ Allclnin
cor (juwrentnm Dominum. Scilicet
•
r.
„ , '^ci muc
inde ia,ieiur,
Ixletur si
exlrcma
.. ,
syllalia sonat. Nonum <tir«rtr«»Hmum nuod
'^''"y""""'"'", quou ,.,.^v^., '^'

«•11 r, •

,. .
pr.Tdicclur.nDomino; non «'^'.i-m,
autcm si uc de suo possc
nos.;n
nicllabilc nuncupatur. Dec mum , .4do)ia '^^
, cstid ro- L,.
'andatur;1,
, "
pnrcipuum nobs ct gloriosum siqnidcm
•

"
buslum et sufftcientcm ad omnia perpetranda, elc. No- cssc debct, quando nonicn ejus exlollitur, qui nobis
vus planc litiilus, eldicti ipsius brevitate conspicuus.
bcneficia profutnra largitur. Unde nimi;c i.npule.i-
Iloc ecclcsiis voliviim boc sanctis
, fcslivilalibus li;c fuit, aliquid quosdam adversus boc dicere, con-
dccentcr accommoduin. lliuc o.nalur lingua
can- ira qnos tam crebra lesiimonia, sed pene
loium. Istud aula Doinini la;ta rcspondel; cllamin- le.\ loia
piolata cst,
saliabilc boiiuin Iropis scinpcr variantibiis
innovatur.
Confilcmini inipiit, Domino
Qua-rite Dominum et virlulem cjus : quwriie facicm
, , ct invocale nomen
cjus sempcr. Ilorlalur, ul sc ad pncmia fuiiira co;.-
ejiis : nolKiS facile in yopuiis adinvemiones illius. In
lioc versii tribus conslal partibus ordo
firment, qui enm qn.ncrere dclcgerunt; sed Islud de
dictorun.
siilcrium, ista inqiiisilio non cst
P.iii.o dicil 6'ow/Ik'/«iwj />(;mmo, id
: esllaudatc eum, -
liic aliqiiaiito
• •-•
^ lciii-
elbonis:.ctibusgratiamvol)is divinitatis acqiilrile • C ''^"^ ""'"'"' '''"'"''"' ^•'''''"^
'
Scmper : \\\^xuu,^

ipiod ipsuin esl laiidaro Dominn.n,

Domi..n.n, *"."" '''S^^'"' ^"' P'^''^ ""'!"'' '^ ^""''"' '"'••'-
et oro
o.-o illi hm.o-
ho..o-
• 'l'^>

rcm dcfcrie, opcribus cjus jussiones ciriccre. IUa

cl
nit : ct pulsanlt apcrielur (Maltlt. vii). Nam quo 1

dicit : Quirrile facicm ejus semper pr;csentia„i si-

ciiii.i confessio l.ic inlcHigcnda est, qu;eDoinini :
pi-ie-
conia cclob,are ,ion desinit,
gnifical, qnam solus qu.xrit humilis ac devotus. Ju-
qiiando et subsequenlia
lalevotuni actioncmqiic dcclarant. Dci..de
diccm eniin dosiilorare non polosl, nisi qiii do ipsiiis
Do...i..um
comnioiiet invoca.i, utpiiiis mystcrium
pielalc confidit, ot cnm prxsenliam cjns cupii, sc a
saiictissim;c
pi-ava aclione suspondit. Quocsivit enim faciemjudi-
laii.iis gialcpossimus audire. Pncniiltcndum est cnim
lioiii aliqnid, ui jiidex
cis, quando dixil Aposlolus : Bonum ceriumcn cer-
nos placatus c.xaudiat. Terlio
'licit A'o/f/s
lavi ,
cursum consummavi , fidcm scrvavi : dc ca-tern
: facile in populis adinventiones illius.
reposila est milti corona jusliliiv, qtiam rcddet
Qmo.I licne potcsl gloriosis cv;i..gclislis ct saiiclis- mihi
siiuis apostolis ci niiiic
Dominus in illa die juslus judcx (II Tim. iv). Tal s
sanctis s;icerdotibus coiive-
"iie, qui
crgo jiislo faciom jiidicis qiuvsivil; qui sc (oronan-
per gciitcs universa magiuilia cjiis aimu.i-
liiwc nosciinlur.
dum cssc Domini miscraliouo pncsenlit.
Rccordamini mirabilium cjus, quiv fccil, siijnorum
Cunilc ei psallite ei, et
^
narrate omnla mirahilia ejus.
judiciorum oris cjus. Patriarcharuin nomi-
illius ct
Kxpo.iil quod supcrius dixil : Con/iicmini Domino. ^
na et bonoficia panlo post reforl, ut plcbs devo:a
Cutuale ei.im aj bymnos
pe.liiict oircrcndos psitl- :
possit adverlorc iinllum Domino inaiii dovolione ser-
liie ad pias oi)cras cxplanandas.
Et tunc dixit nar-
vissc. Mirabilia ilaiiuo pcrlineiil ad divisionom
'•.mia ..li.aMlia,
,p.a.,do fucri..t diio maris
isla prxnnissa.
lUibri prodigia ad pLigas quas misil i„ .Egypium.
^>nntit cniin signitical ,
isla, qi,;e dictu.us csl. Non Judicia oi/s «yns quoniam cuncta cnmplovil :
en..,, hnn.a.,ar...., , ,11;
vi.ium onmia ..ai rare qu:e virlus
Moysi suo famnlo proniisisso dignosciliir. Sic in 1:1. .>
Uivn.iialis ope.-alur;
sicul in centesi..io quinto psal-
vorsici.lo, qu;v subtor latius diclurus cral propos -
'"<> scripinn, cst ,
Quis : loiiuclttr polcntias Domini lionis loco breviter ante pnvfalus est. Iloc tamon i,»
""iltlas j.uict omnes laudcs ejus (Psal. cv)? Sed
istud tum sonli.i mavultde Do,nino Christo.
H-.l.ema dicitur ex parto lolum
quod in Scripiuris :
Semcn Abraham scrvi cjus : filii Jacob
l.C(i.ientcr invcnies. clecti ejui.
Nec aliler rectc potost Evai.-elii
Subaudieiuluni ost quod suporius dixil Rccord,,-
'sli.d d.clmn intoUigi : Vcrhum caro facium
:

cst] ct mini. Perscrulanduiu

'w/'./«r,/ in
autom, quod in mag::,« cst
nobis (Joan. ,,uasi non
,) ;
ot aniinam simul discrelione prophcta Abiahaj semeu servos appoll.it,
.issumpsorii, quam specialiicr liborare dignaliis os!.
(iliosJacol) Wftlcs 'Domiiii csse commemoraiis. Ja-
 :

5fj5 n. RAHANl MAURl ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS 1. 350

A fiueulcr ciuimeral quanla palriarchls virlus diviua

dtci cnim coiUiimaccs, quos hic mavull inloUlgi, car-
praiSlilcril. Dcniquc iudc quod scquilur:
iiis Abrali;c scnicn fuerunt. Quos mcrilo servos dicii,
quoniam, perfuiia facicnte, filii csse nolucrunl. Qiii- Non dimisit quemquam calumniari cos, sed incrc-

Si vos Abraliw essctis, pavil pro eis reges : Nolite tangere cliristos meos, et
bus ipsc Doniiuus dicit : filii

Filios vcro Jacob siguificat in proplietis meis nolite malignari. Hic tcmpus illud
opera Abralia' fecissctis.

fidclissimosChrislianos, qiii hoeredes domini noscun- significat, quo rex iEgyptiorum divinitus admonitus
cst, ne Abrahae uxorem praesumpserit {Gen. xii).
tur.

Ipse Dominus Deus noster ; in universa terra judi- Quod simili modo de Isaac conslat elTectuui

scmcn Jacob, ut {Gen. xxvi). Quapropter evidcnter ostcnditur divina

cia cjns. Ponitur scmen Abrahac et

Salvatorcm nostrum non unius genlis Dominum, sed protectione eos fuisse munitos. Unde scrutandum
Dominum crcdant totius orbis terrarum. Nam sicut cst quomodo supra memoratos patriarchas chrislos
ubique dilalata cst Ecclcsia, ila per orl)om propa- appellarc dclegerit, cum adhuc non fueril unclio ce-
cjus sine dubitalionc judicia. Dicendo lcbrata : a Saiil euim ha)C rcs sumpsit initium
gata sunt
couimonct illum debere, (/ Reg. x). Sed quoniam erant in spirilu Christiani,
cnim jpse /)o»iJHHs iiilclligi

popiili Judaiorum crucifigcndum esse dccreve- ejusque fidei probaulur csse devoti, sicut de Abra-
quem
runl. Scdqui hanc vocem non adverlunt, ipsi se B ham Dominus dicil: ConcupivH^diem meum videre,^

vidil elgavisus esl {Joan, viii). Merito ergo appellall

specialiler a palriarchis alienos esse profitenlur'.
Recordamini in sempiternnm pacti ejus, sermonis sunl sacri uomiiie, quia jam Clirisli lidem probantur
amare. Naui et ipsa Domiiii verba sunt posita di-
qucm mandavit in mille gcneratioms. RccorJari pr.nc-
est, ut nulla oblivione tradatur et subjun- centis : Noliie]tangere clirislos meos,el in proplielis
cipit, hoc ;

git, in sempilernum, quia quidquid Dominus promi- meis nolite malignari.

Canlate Domino, omnis terra.
sll, perenni firmilatc mansuruin cst. Pacti sive testa-
Dicendo enim omnis terra, calholicam significat
menli sui prophctnrum significat prcedicationes, quas
Ecclesiam, quac per cunctum orbem noscitur esse
de Verbi incarnatione pradixerunt. Scquitur Quod :

diffusa. Brevi enim compcndio et Judieam confutavit,

mandavit. Mandare estper aliumaliquid dicere,quod
utique facuim est, quando prophelis tamcn soeculi quia gentes admisit, et Dei natum destruxit, quia

generalitati confessionis graliam non negavit. Nam

dalum est fulura prophelare. In mille generationes.
ut homines intelligeres, cantate dXxxi qui revera
Fiiiilum pro infinilo posilum est, quod tamen soeculi ,

istius fine concluditur, ubi gcneratio humana sequcnti possunt laudcs Domiiio pcisonare. Deinde quia plu-

sibi setatc succedit.

ralem numerum aptavit ad terram, quod utique

Quod pepigil cum Abraham, et juramenti illius C non conveniret, si lellurem

voluissel intelligi.

cum Isaac, et constituil illud Jacob in praxepttm, Annuntiate de die in dicm salutare ejus. Dies de
dic duos dies significat absolute quod pertincre ad
pactum sempiternum. Ad
:
£t Israel in illud respondit
Scripturas Testamcnti Novi et Vclcris seslimamus,
quod superius dixit, teslamenli sui. llla enim, quae
qnx utraque aeterni solis claritate respondeut. El
i:i velcri lestamento Abrahae ctlsaac patriarchispro-
sunt vel jurala, slaluitea, id est, firmavit Jacob iiide beiie nunliatur salutaris Dominus, pcf quos cl
iiiissa
venturus et venisse monslratus est. Prophelai siqui-
et Isracl, novo vidclicet testamento, quod est
in
dem promiscrunl advcntum, evangelistae venisse de-
ODternum. Jacob enim et Israel Christiana tempora
duo coelesles dies annun-
plerumque significare, saepe jam dictum cst. Novum clarant. Ila factum est, ut

cjus teslamentum propriedicitur a?tcrnum, quia nul- tiasse cjus gloriam comprobentur.
Narrate in gentibus gloriam ejus el in cunctis popn-
lum illi aliud aliquando succedel, in quo est omnium
\

promissorum completa perfectio. lis mirabilia ejus. Dum superius dixit : Annuntiate

Dicens : Tibi dabo terram Clianaan, funiculum hw- salutare ejus ; hic dicit : Narrate mirabilia gloriam
humilis. ejus. Quod utique aptissime positum cst. Domiiius
reditatis vcstrw. Chanaan interprelatur :

terram convenienler Christianos Salvator annuntianduserat gloria vero ejus nar-

Ergo humilium :

accepturos esse significat, hoc quod superius est, ^ randa per gentcs. Quanta mirabilia praedicabant.

auctorem audiat Judacus, seque intelligat contumaci»

dixit, teslamenlum wternum. Haec enim terra humi-
ut su« iniquitate contemptum quia non dicit Hebrwis
lilalis et inclinationis sic a fidelibus accipilur, : :

munere tueatur. Funiculus autem haredita- narrale, sed, gentibus.Y.i ne hoc aliter possis ad-
cr.terno

lis, mundi significat tortuosas angustias, quas Do- verlere, addidit quoque In omnibus populis : quo
:

niinus pro salute cunctorum sua passione dissolvit dicto univcrsas gentcs absoluta ratione complexus

illius enim susceptione carnis nostra probalur haerc- est. Sequitur, mirabilia ejus. Incarnalionis arcanum,

ditas, in qua a;tcrnapatrimonia vitai coelcstis accipi- qui dum sit allissimus, faclusest pro nobis liberandis

iiuis, si eam fixe atque inlegerrime credere merea- humillimus. Inleiligimus aulem quantum profeceril

mur. Nam ista comparatio ab eis tradita csl, qui aedificatio sanctae domus, quse lotum orbem nosciiur

sgrosacposscssiones leiiso fune dividebanlur. complexa terrarum.

laudabilis nimis, el hor-
Cum cssent pauci numero, ct parvi coloni ejus, et Quia magnus Dominus, et

iransierunt de gente in genlem, et de regno ad popu- ribilis ^super omnes deos. Hic dicit quare miracula
praedicari qiioniam magiius
lum alterum. Ycnit ad lerliam parlcm, in qiia consc- cjus debcanl el gloria :
 3''7 COMMKNT. I.N l'AI{ALII'OME:,A. - I.in. II.
553
n.>ii.imis;(j.i,<-(i;^.na.!icil(irailiol()gi;.,cans:omMilio.
A {/audium iu loro i-jus. Gc-r.oralitato n.,la
/nstitiill mU
MiKjHus i\.\ polc.slaiciii |)(;rlinc(, ([ii.c .s!1|)(M' ciiric(a moncre, utilit;ilcm c;itl)olic;e icligionis ostcn
Jit. Dicit
l)oU;ii(ior csl loudubiliii ail piclalcrri, q.ioniam enirn
; (l.ini qiiemadmodiim magnifici rcddantur, qui ad
cssciiiiiscaptivi.pjctiososauguincnosredcniit. Nimis indiilgenliam pcccalorum provcnire mcnicrunl.
aiilcm congniit ad iitriiiiKjnc, (piia nec (|.iaiitiim ma- Confessioncin siqiiiilein benc seq.iitur
magniricenlia;
gniis, n(!c (pjaiidim laiidaljilis si(, po(ciat cxpli(;aii, quia ncino potcst esse magniliciis, nisi
qui Domiiii
sed (pioniam considei-anli ieslimatio dcfccit, piilciire fiierit miseratione mundatus. Coram Doniiiio crgo
addidit, nimiH. I(a non cxpoiicndo qiiod intcnilcbal, confessio ct magni(iccntia : qnia siciit magiii(i.(;niia
sigi.ificat iiljerriiiic e( dccl;.ravil ncc comprcliendcndo
:
cst vera qiia; Domino triiuil.ir, ila confessio csscdc-
(piod vol.iil. S(!qiiiliir://o)-)7/;/7;s cntsupcr
omwsdcos. bel piir:i qu;r; ilbim mer.ierit. Forliludo el
guudium in
llic delxMiiiis (lcos advcitcr-c, qiios sibi gciitilitas ioco ejus.Locus ciiim Domini pr;x;scnlia cjus iiKclligi
irnpia pr:esiimplioiic composiiil. Narn cos in seqiicntl po(esl, qua sancti pcrfrnimtur in sua
vita. Ihi ergo
vcrsu manifcstat. Qiioni;im qiiamvis illis stultis mcn- fortitiido est et gaudium quia
: ibi immorlalitas ac
libiis ;Mlor;.l)ilcs el mctiiciidi c.sse vidcaiidir, imilio bc:ititii!!() pcipctua.
lcrriliilior est Domiims, cuj.is iicc miiltit.ido niir-acii ^i/Jh-lc Domino, familia' poputorum, a/ferte Domino
l'n.ni |.otesl .ntclligi, nec i.lcniludo nu:i..,l^lis li oloriamel impcrinm^daleDomino gloriam
-^
nomini
""i. cius-
iy«», -^
agiiosci
.lErilOSCI. I . .
levate sacrificium, ct veniie in
conspcctu cjus, el ad-
Omuc.s dii enim gcntium idola, Dominus autem orale Dominum in dccore saucto. Postquam iiiagn.ili;»
avlos fcciL In ps;iltcrio aiitem lcgitur Omncs
: dii Domini, ct l;ea(orum dona pr?edicavii, in sccunda
geulium danvmia, Dominus aulem ccelos fccil Ihal. p;ute sludiosiiiscommovcl geiitcs.ut
( omni ciinctatione
xr.v). Mirabililcr pcr (piintam spccicm dillijiitionis, dcposita, anciaril Domino gloriam
qu;e Gr;ccc cata ante le.tin,\i\l'mc adverbium
cl iinpcriiim. Fa-
dicilui-, mViw populornm sunt divci-sariim gciitium nalioncs,
(Wi.prclicnsum cst qi.id siiit dii gciitium d^cmonia. qn:ca(fcruiilDomino gloiiamel imperium, curn illum
I);ciii()iiia cniiii sii;i( qii.c iiuili piMistaiit scd in se ci-cdiiij(, confitcntiir ct
:
pi;edi(ant Dominum vcrum ct
crcilent(;s .semper dccipi.int, sciiipcr ill.idiuil. JNam omnipotcntcm ct omriium dominatorcm. Tale cuim
(|u;iiiivis damoncs Latiiic ,'icieules vocentiir, quasi sacrificium placet in c()nspcctu Dci. Ei
luijusccmodi
(liciiioiics; biimano tamen scrmonc conviciiim (;s(, adoratores adorant Doriiinum in dccore sancio; quia
diiiii ita (liciijiiis, q.iasi cx creationc digiios csse ciim corde cr-ediilo fatcnlur aUcrn.Te claritatis esse
.iiidicaiiius iion inimcri((), (iiiojii;>m illis scicntia non auctorein. In nonagesimo aulem quinio psalmo scri-
('s(, (|.ii crcatoris sui iion scciuidant aii)ilrio. Sic et p(um csl ; A/fcrle Domino, patricc (jcntium, afjerle
sap.ciilcs pbilosopbos dicimus sed Iios scquitur gloriam lionorcm, affcrte
:
c et Domino gloriam nomini
apostoli diliinidva .scnt.iiilia, dicens:
Supienlia liujus cjus. Tolliteliostias, etintroite in atria ejus,
adoraie
iimndi slullilia esl apiid Dcum {I Cor. \u). Undc Domiiium in sancta ejiis {Psal.xcy). Nam cum dicit,
iicccssc cst nt Iiic scicntes pio iion intclligcntibiis patria-gcntium, plus sigiiificat ,
quam si solas diccrct
liabcantiir. D.cmon esl crgo a Deo qiiidcm, sicut ei gcnles; gens enim aliquos pot(!st bahcre pcicgiiijos.
ixnioniin aiigclonim excelle:is homines creala sub- Lt dum natio dicitur, non advcnas coinplectidir, sed
stanlia, (pi;c piopria faciciilc s.ipcr'bia, co usq.ie pcr- lanluiii geiitem unius saiiguinis indicat. Hic vcro di-
vciiit.iil, iiatiir'ali digiiilalc dcposita, malis opcribus clum cs(, palria' gentium, iit niilliis iiidigcna, niillus
scmper insist;it. ll;cc siiiil ckemonia qu;c alios perdmil. hospcs, nullus percgrinus rcddcrelur cxcoptus. Patria
cl scipsa dccipiiint. IIoc siint
utiquc dii gcntium qui cnim dicla csl quasi patns atria. Sciuitur .\/fcrtc :

l);!r
I>:!r inli'iiriii,wic
iiirriictiiosas \r.ii;, ,;,,„!;,..,,»., „, c _.. r,. • • .
valiciiiationes et futur-orum vana Domino gloriani el honorem. Admonet ctiam, tii illi
piics;igi;r fcsdnaiit aiiimas dccipci-e concludcndum. gcncralilas Domiiiogloriam aOcrat ct bonorcm. Gloria
Soipiii.ir : Dominus aulcm ados fecit. Lcce r-cvera est Doinini, cu.ii sc ali.piis laudabili convcrsatione
Doiiiini digna laudatio. Nain cum dicit Coclos fecit,
:
Iractavit. Clorificalur cniin Dominiis in Mlibiis,
onincs ipsis lactas creaturassumcicntcr
osteiidit.Sic quando cx (idelium fucrit convcrsationc laudatus,
(-nim in iiK.jor.bus minora complccdmur, ciim dici- D sicut in Evangclio discipulis suis ait Sic luceal lut
imis
nitis civiialcm
ci\ ir:iii>i>i 'o.iii;,..,!,....
domtim obslructam ibi
^cdilicatam, .1 1 . .... vcstra coram liominibus,
:

:
ut vidcant opcra reslra bona,
jonim rcli.pi;e partcs
compicbcndunlur,ubi gcncralc et glori/iccnt 1'alrcm vcslrum, qui cst in cwlis {Mattli.
iiioiiien dicitur. El
rcspice quo tcndat Dominus coclos
V ). llonor cst autcm Domini, (piando in donis suis
ij-n/. Nani falsa bomiiinm
imaginatione rcpcrti suiit. ei gratias rcferinms : et si qiiid boni susccpimus, ab
•»""""iisaiiicm c.closlccit, ubi illi nec acc(>dcrc iiec ipso prolilcmur csse collalum; sicut in Evangclio
''iiliilure promcrcntur. Sive ccclos apostolos ct san- lcgilur i\'onnc dcccm mundr.ti sunt
clos viros signilicat,
: ? ct non csi in-
qui d;cmoiilbus impcrare Do- venlus qui rcdirct ct darct gloriam Dco, nisi liic Sa-
'iiini muncro consucvcrunt. Sic demonstrativtim maritanus { Luc. xvii ). Sicul supr-a dixit in psalnio
l'l'^">''idi gcniis sub brcvitatc complctiim (;st. Vitu- Irina rrpctitiono, cantate, ita hoc tcrtio componitiir,
^("''•:ivil cniin
supcrius dcos gciilium, ct laudcs
Do- a/Jcrlc ; ul sacramcnla sanct;e Trinilatis in Cliri-
"'i'>i subscpientcr adjunxit qtiia
gratior dici splcn- :
stiano dogm;ac iiicsso sompcr agnosccrcs. .\s>e-
'">• ost, cum nox obsciira pnccesseril.
runt itaipie gloriam nomiiii cjiis, qtii devoiionis
Conlcssio ct magni/iceulia coram eo : fortHudo ct studio commtitantur in mclius, ct consubslanlialeiu
 :

5:,9 K. RADANl MALRI AUClIlKr. MOGUNT. OPERUM PARS I. 300

sibi Trinilalc.n nUiiic omnipolciilcm j)cr oiniiia con- A i" alrio sanclo Dom nnm adoraro pracccpit, ul in na

pcrsonis lanlum, non nalv.ra; diversilale lioniinisaiignocrucisDominumdeltcantdicere regna-

filcnlur,
Qnod aulcni dicil ToUite Itoslias, et in- turnm. Non ab ilio ligno paradisi, nnde diabolus gc-
discrclam. :

tyoite in atria ejns, non viclimas pccudum

Iioslias ims liumanum videbalur lenere caplivum;sedabislo
scilicet ligno und« libertas caput exlulit, in vita sur-
dicil, seJ conscicnli.e pura libamina, nnde non san-
iacrym;B diflluant. Islx sunt rexit. In illo siqnidem ligno niors transgressionis pe-
t;uis curral, scJ piai

quinquagesimo psaimo dixil Cor pendit; in islo fides confessionis emicuit. lllud pcr-
hosli;e qnas in :

non spernit {Psal. l). Sed duxit ad inferos; islud niillit ad coclos. Regnavil au-
fonlriluin et linmiliatum
cousidcra quia piius posuit, lotlite; el sic introite : leni inleliigamus, innoluit, (luando mundo Dominus
quia qui non porlant, in atria Domini
lalcs hostias
Saivator apparuit; nam quando ille non regnavit,

non jn iicantnr.iulrare. Non est autem oliose susci- qui semper cum Palre et Spirilu sancto poleslale

picndum, quod plurali numero posuit, atria. Atria suK omnipolentiae pcrseverat? A /f(/)io, alii quideni

enim sunt Domini aposl.di vcl prophcu-c, per quos non liabcnt translalore»; sed nobis sufficit, quod

fidclis populus intrat ad Dominum. Adornte, inquil, LXX interpretum auctoritate firmalum esl. Crux
Dominum in aula sancia ejus, sive (nt in alia edi- enim Domini pravum atque distortum correxit orbcru

tione habetur) in atrio sancto ejus. Uxc enim duo B terrae

nomina pro alterutro iu Scriptura ponuntur, quia et Tonet mare et plenitudo ejus : exsultenl agri et

in Grxco alrium dicitur. Tunc rcvera Domi-

aulen, omnia quw in eis sunt. Mare hic pro populis ponilur,
quia in salo hujus sreculi conslituli diversis lentalio-
nus adoratur, quando fuerinl hosli;e porlatae, quas
superius inlimavit ut supplicatio confilentis merea-
.
nibus agitantur. Isli movenlur ad gaudium, quando
Crealoris. Nec vacat, quod conversionis dona susceperint. INam ut universila-
lur ad aures pervenire
atria posuit, hoc vero siiigulariler lem genlium intclligere dcbuisses, posuit, plenitudo
aalcriori versu
(ilrium dicit quia ex illis atriis palriarcbis, aposlo- cjus. Agros hic simililer in Lono debemus accipcre,
;

liset propbelis in istudatrium calholicae dunlaxat qnia illa plana dicimus, quae pulcherrima rcqualilale

Ecclesiae pervenilur, ubi ejus polenlia majeslalis tcndunlur. Agros ergo dicit viros justitiac laude pol-

adoratur. Sequilur :
lenles, non superbia tiraidos, noa asperos iracundia,
Ccmmovcatur a facie ejus universa terra. Quomodo sed mansueta leviiate plenissimos. Sequiiur

dixerat fidelibus, bonas operas tollite et introite, Tunc laudabunl ligna sallus coram Domino, quia
q«ius amalores saeculi submoven- venit judicarc lerram. Tunc, dixil secundum advcn-
flcc dicit, a facie

<los. Non enim dixil r Commovealur ante faciem ejus tum, quando judicalurus est mundum. Ligna silva-

iKiiversa lerra. Quod bodieque illis dicimus, quos a ^ rum per se amaros el steriles inferunt fructus; sed

conspeclu nostro reddidimus alicnos. Qui bene terra cumfuerint insila, dulcissima ubertate pinguescunl.

dicti sunl, quia lerrena vitia non derelinquunt. Sic gentes, qua; prius fuerant, velut ligna silvarum,

Quamvis hoc partem bonam accipi debere

alii in ad culiuram frucliferam product;c, ante faciem Do-
dixerunl, ul lunc lerra commoveatur, quando peccalor inini magno sunt gaudio lattalurse. Sed cum dicii,

ad pocnitenliam fuerit, Domino miserante, pcrdu- Omitia %«a,illam partem vull inlelligi, quae misceri

clus. Sic Scripluraj divins incomprehensibilis pro- bonis opcribus potuit ac mutari. Quae dixerat cre-

fundilaset diversis niodis inlelligitur, ut una con- dentes esse lataluros, non dicit in angulis, non in

stare varielale monstratur. Per se ftmdavit orbcm secretis, sed ante faciem judicis, quando inaislima-

innnobilcm. Orbem hic sanctam Ecclesiam dcbemus bilis et copiosa kctitia est; quando prajmia IriLuun-

intelligere, quaj in loto orbe diffusa cst. II;:ncergo tur, et securitas sine fine prseslalur. El ne prinmm
crbem dicil penitus non esse commovendum . quia illum incarnat.onis Domini putares adventum, dicil

iu soliditale fidei perseveral, in qua Dominus illum in psalmo Quoniam venit judicare terram. Nam si
:

fuiidavit immobilem ; non sicut illa, quam superius in illo primo commatc senlcntiam lerminasset, po-

dicit : Commoveatur a facie ejus universa terra. Illa tuerat illud adventum, qui jam Iransaclus est, forlc
D sentire; sed cum a Ididit Quoniam venit judicare
commovealur, ut a malis convertatur operibus : ista :

non coramovealur, quoe verae fidei soliditate consi- terram, illum nos tanlum voluit intclligere, queni

slit. adhuc nosciinus exspeclarc. De quo eliam Ezechid

LKlenlur cceli, et exstiUet terra. Per coelos signifi- prophela leslalur : Hac dicit Dominus Deus ossibtts

cantur (sicut ssepe dictum est) aposloli et prophela!, istis : Ecce ego induco in vos spiritum, et vivetis, el

vel reliqui fideles, quos divina m;ijestas, tanquam dabo in vos nervos, et inducam super vos viscera car-

ccelum, noscilur insidere : terra vero indical pecca- nis, et extendam supcr vos cutem, et dabo spiritum
tores, qui tamen salisfactionis bcneficio ad gratiam meum in vobis, el viretis, et scielis quia ego sum Do-
Dei meruerunt redire. Ipsa enim terra exsultare po- minus {Ezecli. xxxvu). Daniel quoque dicit: Et muUi
lcsl in advenlu judicis sui, quai se a peccalis intelli- dormientium in terra per fissuras exsurgent : li\ m
gil absolulam. vitam ccternaiii, et lii in opprobrium et confusionem

Dicile in nationibus : Dominus regnuvit. In psallerio {Dan.\i\). Terravero hic universum populum muiMli

vero additum esl : Dominus regnavit a ligno. iUos ad- dicit, ut bonis prsemia, malis supplicia aeterna cou-

luoncnt revcrenda mysleria genlibus pi-aedicare, qnos stiluat.

 ^^ rOMMKNT. FN PARAMPOMrvNA. - LIB. H
Confitemini Domlno <,uomum bonus, qKonimn
mA in crtcrnum •

h"'ct dicat omn,. ''

„. .

T
/
mernum mis.ricorUia rjns. Sicul superi.s ^'"'"'
ps.l.nus i,. A)o.,-,. 7 o! Ta ,
"'^'"'"''
'
^' ''^'""^*
pri.uo versu dcolaravit, quia confessio
ilia ad lau.ics gal<, 1 '

i nol
^ '
'
^*^''^" *^«"g^^*
i>ou.ini

fiioncm islau. ad
dCuissK ap...i, i.a
nic.licina.u
ct ,.ic designat conr.s!

pa;niludinis applican-
Ssl C.l
COIISO aliip
'L ^!^ t^irri:?' /'T
"'^'" """^
|'ia:3i,illl

(!a;... Sc.l l.oc (it.oquc

c..oiaturs..di.ocd;c.a.ist;;:.:;;:™ I. I- . .

ad p.a.conia Do.nini pc.lincre

'Ilud pcrpcluu.n sccundu... cssc
non (lul.ium cst, qna..,lo n.ajor facicndum ut conli-
glo.ia cst pi,.ialis nnata iaus nuuqua... .Icl.cat
fonfilcnli parcere qna.n innucnti l.aberc faslidium. Se.I
in confessio..c p,-u;-
tau.,u. cun. prx-diclos
starc. Kx perso.ia IIcl.raM.rn.n l.yumos .levolus Jud;eorum
siqnidc.n coinpunria
pop,.lus canit qnis esl ille
vulctur rc.lunda.-e congrcgalio, :
altcr, ,p,i dicit Amcn,
ct divina ii.spirationc :

^JuJcrt.i-Schcel, utmihi
prophcta loquilur ad rcliqua.u videtur, populus ille
nlcbcui ni in.in.M . . - p.-e-
r-
pulu cst, qui co ten.pore in fide non cral, qnando
'
l>;fllil />n>ial ni..» rt..: .

"""
...eios,.,ui„„s

Qi.,s e„,„i ,li,|,iie.

„„.,,,.e.„,., ,jjij, , y„„„,.„„. ,„„„^^ 2L ,„e "''''"•/''"• S.c
.•""°
'

l,ol,,<|„e i„
'i '77 TTT''"
^ "'""''

«licilu,-,
a,| e.,.„

posseceIerri.e sul.venirc.
q„i delinqucnlcui pascil,
rcc„.reie
iZl^LZl^^llZ
q,n c.xsocctat e-
,„„,„ «c!, .;,
•

p Z: "^
,'''''*''''''''
"^
"^^'i"'^
"^'"''''^'"^' '"'^"
''''*''''''"'""' ^*'' '"''"''"'
Ecilesi,.,

^ "' —
'•"""""""•""'
rautcm, r/«i solem ' P"P"'' ^•"'» ''e^oio; qM«te...is posluli.ia
suum
- -
facil oriri
•
super bonos „ unitas
et tna- fiiloliii.., r..»:i!.. _
'"''1"<'" . . .

los, et pluil n.cilius impo.rcl, j„via

super juslos ct injuslos {Mal illu.l Evangelii dic-
h. y) Hoc quo Salvaior d sripnlus ait
tuu.,
•^Uam ipsius Vcitatis vocc Amcn .lico robis
dcclaralur : i\cmo bonus,
:

mstsolus Deus (Marc. x). qnod si duoexvobis cousenserint

in nnum super ter-
Addi.lit
in aHer- : Qaomam ram ex omui re, quamcuuquc
num misertcordiacjus. Mise.icordia petieri.u, illis
eni.n Domini iu fiei
^i^lcruun. supcr cos, (i Potrc mco, qui cst in coslis
qui i.. ojus spe,'a..t (Matih. xvii
clemcntian., )
Dereliquit itaque ibi coram arca
•'iq«.iojusj„stitian. ti.uentes, fccdcris Domini
pcr obcdic.tiam ipsius
se sul)j.c.unt voluntali, Asaph cl fratres
ul ministrarcnt in ejus,
secu..dum illud psalu.ista) conspectti
: arcic jugiter per
sinrjulos dies
V'.\'"^Oulos
^^eneplacitumcst,i,ciuii,DominosupcrtimcnZnm
Z'' d.es ct viccs
vices suas. rsot-,
r.ot.'•
ei in eis qui spcrant in

»J">'c ct hcata viigo

misericordia cjus (/
Maria i„ cantK;^^, EVautl
c.l J •
'
/filnp /iii/i,! 1..;.,:

"Z
r\ .
'""' """•'''''' '''^'""' J"°'^^'' ^^^^"^
:

'

'^""'
.

''
. .

P*^""^
''' ^'"«ulos d.cs mi-
Misericordia ejus a proycnie
i .
^: 21 " T'-"'""
"' "'^' '' '''"^' 'I-'^
in /.o,... ^l ^ 1' '"r'"-'''^'^
' '''^'--
-'« (Luc. ,). Et uotaudum, quo.l
"en., ubi U.giu,r
julta ali u o IIT T' '
''''''' "°" ''''' '''''"'''
"^«oliis

ejus, i'oc
: Quoniam L saLum « . nwl r IcT n '''"°'"''^'
'
?"'"''''" '' ^'"^

Pnodicalioui iusistc.c
'''''''^^ '" E-
1.1,,.,,
"'""'
"'•'"''
'-'
i...,,.it,
|.

"ogl,gc„t,a abstudiosa et
.

=
„t audilo I,ono Domi..o
'
--.....iv,, jjt
"' rrim^
''''" o^; j|u_
^*^""^""«" uu.lorn.ite,-, sed di..ti,.ctim
: sod
• -
scduL. supplicalionc socm.luuT
suspcu erot, .-cnedii quahtatcm aud.toi-um. Unde
causau. dicit. ut per divcsos n.inist.os
ad^confessi - divcsx mclo.liK
u ceierem Do...i,.i canius, et divc-sa
dcbcat u.u..e,c fcslinare. oflicJa sr.ce.do-
In luui in tabcrnaculo
-/«-. v,t.c i,uj„s signillcal c„,-s„u,.
Doiui.ii cxplicantur
„bi n.iscri
-nt, quieuuque dclinqu.mt
„Li /as
converli ct n.iscricordia.u
"'.'"'''^^'•^"^"' poslnlari.
P«^^"'-'- l'H
Ibi dj
dau.
,
; c ^.
cim
c.iin
'^
oZ
ef
Porro Obcdcdom

Sadoch^
"'
1r'""l
'"'" ''''"""'
^
" ''"""
et fralrcs ejus
''"'
'' ^^^ ^"•'«'•ii'n
'^"^"'"" juHiiures.
''^"^'"^ octo
sc.raginta

J"""ores
^^'^ ct
^'

'"atio
io coufiten
.. au:em sacerdotcm, ct
peccalum, „Li ja... couslat fratres illius sacerdo-
esse judi- •* les coram tabcrnaculo
cuuu. Domini in excclso, quod erat in
Et diciic Gabaon, ut o/fcrrcnt holocausta
Salva nos, Dcus, Salvutor
:
noster, ct con-
Domino supcr altarc
VCffa nos dc nanonibus, et holocausiomalis jugitcr mane
cruc nos dc cjcntibus, et vcsperc, etc. I.mIu,-
vt
•^^nfitcamur

'^'nibus tuis.
nomini sanco tuo,
Popnl.,s prior, cujus
persou.e
ct cxsuuLs f r/,
'
1'oc
T
quod dicit, saccrdoiem
"'^'V^^*--'-''-^"'^'»
^^^^^•;'»'«^;'>"^l"u'os tabc-naculo
Do.uini,
Sadoch et frat.cs
frat.cs^eii.s
ejus
quod iu
.b..

-Jis cxplcvi,.
.•„^i„,-
-•esiau.
^cc ts,a.u
,>at,.cu.

suam dc gcut.un.
gcui.un. cong,!
co„g,ega,iouc
Dl,,..i,.„
"""» Z^
iicpiccaiu,

^ Sca^ ^Z
'''^I^^P:^'-^':^'''^''^^^^^^
^ "!' ?'"" ''-"^ <»'-'
n.aue et vcspc...

'^'"e.- acu
quoque sul^ungeus
porficiat i^-n Dc, '^T'"'-
postquam fil.i Is,-aoI
: Et c^sultcmus .ncarnni. iut,ave,uul i„ terrau.
^ tdiauaan, p,i„,u,n f„e,-ii i„ Silo. deinde in Obe
•' <-Sl HNCa l,xa glona, el sine fiuc
poslca i„ Gabaou, ad cxt.ou,un,
q„oqnc
hctitia. L'l iu-
in Sion •

arca testa,„o„,i s.da ab

.Allopi.vlis ad tc..p„s cap;a
s.t, post„.o<l.,n, vo,-o
//•;"' "' ''' '""'' =
'-"' ''''
'- "o>ninis .•untloc.,,.. qucm.iau, csso
,cducta. Alii aniom .nsso-
i..
Ilicusalem.appeUatum
l-abaon; ibiq„e David
;-^ a^.ucSp.n,.,ssauct„s,utestiU„dadTitu:n: ,abo,„acuIu.n fa..Icris et a,--
'•«- cam t.s,au,c,li Domini coliocasso. Gahaou
/.•.•!/
p.r/«,v„n.,. rcgcncrationis inlerpr-
ct reno- lat.,r <o//,s
; cxcelsum auto.u p,op!er
sMblin,i,a,cu,
«i.v.u, cuhus dio,u,„ oxis,iman,. (-c.n„„ in libro
:-:r;:;;;;::::r--^---^et ooor.uu scnp,„,n roporiu.us.
Gabaou e.^sc metropo^
'•" 0, ,ogalom nvi.a.om
.4:„oon,m. oooidii.p.o i.,
'
'.'r soriou. ,nbus Bo„jami„.
!
IVvruoL. CIX f;, nunc os.endiiur villa i„

i'2
 5^4
lUBANl MAURI ArvCIU5:P. MOGUNT. OPERUM PARS I.
B "
'''"*
corrigciulis inslilulis proximoruni meuUbus
Rp.hPlis conlra \ cal, qui
•,r...;n
,o.!em uonuuo iu quarlo uos sumus : quia ad
^f^^^^^^f^^^^^^lZ
R^Mumon, ubi v.cal. Tcmplu.n quippc Dci
occiJenlalcm ph^gaui, juxta Rama cl
coiisUluuiiur,
veram vilam cx cjus iiihabitalione
immolans ciivinum mcruil oracu-
Salouu,n lioslias
Paulo alleslaulc, qui ail :
Temptum Dei sanclum
ipsa scparala Levilis.
Inni. Fuil aulcm cl ni). Scd vir sanguinum
est, quod eslis vos (I Cor.
omnis populus in domum suam, et
Reversiisquc esl quia qui adhuc
Bene.licerc tePH'lum Dei ajdificare proliibetur,
etiam domui ejus.
DaM ul benedicerel
aciibus carnalibus incubai,
necesse est ut insiituere
domui ciiciiur,hoc est, opus coujugaie
suffi Daviil
liic
ampliarel.
proximorum mentes erul)escat.
spirilaliter
quatcmis filionim numcrum judicum Isracl,
^xerecre, r^miquid locutus sum sullem uni
beneaicllonem hic per anliphrasm
Alitcr quidam benemcf.onem ^' populum meum et
^''''^'^'l"'^^. n,,,, ^.nrccperam, ui pascerent
domnm vcro Michol «» =>'" ^^ ''
„,, adilicaslis mihi domum
dictam putanl : .
cedrinam?
^,^^,,.^
quod '"'"g;;^; ^'
,,,am increpabat DavLi, eo ^'^"^^ ^,„„, ;«,u. loqueris ad scrvum
meum David :
Ha^c
coram arca tcsiamenli
;
.^ ^,^^^„.,
vidisset eum subsilicntcm ^_^_^ ^^,^^^ /^^^^.^^^^^^^ ^^^ ^^^. ^^^ ^^^^
»«'»^"'-
sequcreris gregem, nt esscs dux populi mei Israel, et
^ ,,„,.. ,,,.11
CAPLT XMl. ,^,a, et tnterfec^ onmes ,n.-
^^^

'Ziicm^!eZl:dtJd. l confessionequa^
benelicns
,„„^„„,„„, ^„i celebrantur in /.rra. Idcnco
a nuilo
quia
qu.a
pro universis ^^^-^^^^ cedrinam
domum jussit,
lauduvit David Dominum
.
^.^
.^^^.^^^^
judicum sil3i ^^,.,^^.3,1
sedifica.i
sibi ab ipso coltatis. pugnatnm fuil, et omncs
David in domo ab omnibus contra hostes
Par xvii.) Cum aulem liabitarct
Fccitqne, inquit, ttbi
(l
cffiisores fuerunt sanguinum.
Ecce ego habilo in
sua, dixitad Nathan prophetam : mmen quasi unius magnorum qui celebran-
Dominus
Domini sub pelhbus
domo cedrina, arca anlem foederis tur in terra
Abraham,
sic fecit
et Jacob, ct Isaac,
ad David : Omnia qum
corde m :
sunl
est Et ait Nathan Moysi, et Josue, quorum nomina famosissima
est. Igitur nocte iUa
tuo sum, fac : Deus enim tecum in terra
cide,
ad Nathan, diccns : \
factus est sermo Domni Et dedi locum populo mco
hrael. PlantabUur et
: Ha'C dicit
Dominus : Non
loquere David servo meo inhabitabit in eo, et ultra non
commovcbilur; nec filii
domum ad habitandum; nequ emm
cedilicabis tu mihi atlerent cos, sicut a principio
ex diebus,
iniquUatis
domo eo tempore quo ednxi Israel usque El humiliavi
mansi qnibus dedi judices populo meo
in Isruel.
semper mutans loca tabernacuh, quod
ad dicm hanc, sed fui
universos inimicos tuos. Annunlio
ergo iibi, a'di-

manens cum omni P';;

u,»«,«. implevem
Dominus. Cumque
tibi vommus.
,u domum tm
...^.^^
et in tentorio ficaiurussit
/,•,,,„,„,
^^™;';
'^«^«"d.t J^^^f
Omne ^«orf e.t
^ /
pheta interrogalus a rege
.
^^^^^ ^^^.^.^^^^^ ^^,„,„

i ccrde tuo, vade et fac: et

postea a adi 0- Do- auod eritJ^^
de ^^^^^
filiis luis,
^^^^.^^ et ^,^,,,^,„^
^^ ,,
slabiltamre-
patet ^.Jj-,^
tuum post ^^^ ^^^^^
te,
prohiluil qure ante concessit,
cadem domum, et finnabo
nitus,
gnum ejus. lyse wdificabit mihi
p,ofccloquodproplieti^spirituspropbclarummc,:les
solium ejus usque in sempilernum. Ego ero ei in pa-
quia sicut de Spiritu sanclo misericordiam non
lon semper irradi.r, lrem,et ipse erit mihi in filium;
et

scriplum est : m
vult, spirat {Joan. lu).
Hn.c est
fleniem ..ulierem ccrnerec
auferam ab eo, sicutabstuli ab eo qui
ante te fuit; et

quod Elisa us cum regno meo usque m

eni.n,
pucrum statuam eum in domo mea, et in
rrohibeniem bunc
c.,:sam,i,.e nesciss.t, ad firmissimus in per-
sempilernum; et ihronuscjus erit
ejus in amaraudine
himitie eum. qui; anim-i promissionem qui puUt
petuum. Hanc tam grandem
<i>ii :

judicavtt mihi
el
celavit me, ct non
Dominus raullumerrat. Allen-
in Salomone fuisse complelam,
esl
Quod omnipolens Deus ex magna
pie-
{IV R"g IV).
cnim, quod diclun cst : Hic wdificabit mihi do-
dit
disponil. Quia dum propbeti*
spi-
tatis di<^pensalione illud nobile stn.x.l
sul irab.l, prophe- mum, quoniam Saiomon templum
ritum aliquando dal, el ar.qua..do quod dicit Fidelis erit domu,
et cuslou.t in et non alte.;dit, :

lantium mentcs ct olevat in cclsiludine me

regnum ejus usque in aternum coram
-
accipicntes Spir.icm
ct ac.ipici..es
ul cl
quid
.men.an. qu
Spirilum, inven.ant . ...
ejus, et
.. ,^-- - .

humilitale, ,u
„„„,iU,»le,

muiieribus alienigenis colent.bus

sb.t de semet.psis.
Quoa domum plena.n
bentes, cognoscani quid sapientem in eam-
domum Deo jedihcare deos falsos,et ipsum ab eis regem
autem David probiLilus est dejectum, et nor
innuit moraliler quodmun- dcm idoloiatiiam seduclum alque
quia vir sanguinum esset, piomisisse menda-
aliena corri- audeat exislimaie Denm vel hoc
a vitiis de!)et, qui curat
in se esse
dus
citer,vel lalcm Salomonis domum cum non poluissc
cogitet.ut dcsideriis inOni.s no.i
«ere, ut terrcna non ambigere, cun
fug.cn- futnram prxscire. Non hic debemus
snccumbat quatenus tanto perspicacius ab.s scmin
nostro, qui factus esl ex
:

in Ch.-isto Domino
ipse per scientiam elv.tam
da vide:U, quanlo hnec
crius .lcclinau Kcqnaqca.n P"-
.-™ J" " " "
oculus ciuera pulvis gravat. Et
s:.per-
- ista 1:1,1,
f° compleri, .6 ,
inai.iter
alque i,>a,.i.c,
e vane a,.,uc hic al.um
hie alium aii
al.

considerat Jud*i. Nam et iV-

!.ro
valent mamis qurc lutum quem requiramus, sicut can;aies
veclas sordes tergere non legi David p.oniu
nsque adeo (iiium, quem loco isto
•
lenent. Quod ji:xll» translationis seriem ad David erga Salomonem, ut
SMu legunt, inteliigunt ncn fuisse
c-itcriora bcUa labovantem
pcr signif.cationcm divi- declarai.
qni p.onMSSusesl lanta jam manifeslalione
tu wdificabis m,hi
na vox inm.il, cum dicit Non :

c»;citate alium -:e sperarc dicau

lempluin «'dift- adhuc mirabili
templum, quia vir sanguinum es. Dei
 5^5

Facla csl quidcni iioiiiuiila iiisago

(:OAL\iEM.
rci riiiui.fi
i.S l'AR .L DO.MENA.

cliaiii A
- UU.
propter tcmplum Dci dc bominibus faciom,
II.
^
non Lpi-
iii Salomoiic, in co qiiod Unipliim aNiificavil, el j)a- dibiis, nbi babitct in a tmium ; jiopnliis cuni Deo cl
ceiii lialMiil socnndiiin nomcn suiim (Salomoii qiiijtpc in Dco suo, el Deus ciil ommu in omnibus (/ Cor. xv)
pacificits cst L;riiic) cl in cxoniio rcgiii swi iiiiraLi- i|)sc in p;i(c pi:ciuiuii;,
qni virlus in bcllo. Ideo cuiii
liU;r lau.'al:ili,s fuit; scil coiicm sita [)Cison:i, |)cr sccniidian L\X in verbis .\;.ibaii (iicli.m sit : /•;/ an-
umliram luliiri pr:cnuii)ian(io, ctiani ipsnm Clirislum niiniiabit libi Uomnus (luoniam domum adificabis
Domiiumicxliiliclial. Unde (|u:c(laiii dc illo ita scripta iisiiis, poslca diclnin esl in vcrbis D.ivid
Quoniam :

suiil, qiiasi dc ipso isla piicdicla sint; dimi Scripliiia lu bommus omnipotens iJeus hrael
revel.isti aurem
sancla, ctiain rcl>us gcslis proplicl^ins, qiiodammodo servitui, dicens : Domiiin adificabo ,ibi. llanc enim
in eofiguram dcliniat ruluronim. Nam pr.clcrlil ros doimim cl i:os ;edilicabinius bcnc vivcn.:o, cl Dcus,
divina; liistorl.T, ubi rcgnassc narral? Psalinus cli;tni
nt knc vivamns, opiUibwuIo : Quia nisi Dominus
sepluagcsiniiis prinuis liuilo nominis cjus inscriptus
a-dificaveiii domum, in vano laboranl adificantes eam
est : in qiio lam miilia dicunlur, qu;c omnino con- (i'sal. CX.VVI). Ci;jns
ci domus cum veneril ullima dcdi-
veniic iioii possunl : Doniino aulciii Cliiisto aptis- catio, l.inc fict illud q.iod bic
por ^Mhun loculnsest
simapcispicuilale convcniuiil, ul evidcnlcr apparcal, Dcns, (licciis iu unpvnam locum
:
populo meo
qiiod in illo figura qualiscumpje adnmbrata sit, H hruel, et plantabo iUum,
iii el inliaiiiubit seorsum, et
isto aiitcm ipsa vcrilis piicsciilala. Notum cslenim, non soliiciius eril ultra, ct non apponet fiiius iniquiia-
quibus lcrminis rcgiitim concliisum /ucrat Salonio- tisluimili.ne eum, sicut ab initio
a diebus , quibus
his; cltamcn iii co psalmo lc(;itur, nt alia l:iccum : consHluijudicessuper populum meum Isrcel.
Doc lani
Domiiuihilur a mare usque itdmare, inagnnm
el aflumiiie vsque (mum quisquis in boc .sa;culo et in l;a<;
1

ad lerminos oibis lernv : quod in Clirislo vidcmus im- lcrra spcral, insijiienier sapit.
Aiiiie quisjiiiim pula-
(tleri. A niimiiioquippc(!oini;,an,;i sumpsit cxordiiim, bit in j);icc Salomonis id esse complclum? Pacem
ubi l);ipli7.atiis cst a Joamic codciii moiistranlc ca-pil
; qiiij)j)C ilbim Scripluia in umbra futuri cxccllonti
agiiosci a (liscipiilis, qui non soliim magistnim, vc- pru;;iicatione comincn,;at. Cui suspicioni vigil.mlcr
him eliam Domiiiiim appcllavcrunt. Ncc ob aliud, occiirsuin cst, cum posleaqnam diclum: Ia non ap-
Vivcnie adliuc fralrc suo David, rcgnarc Salomon ponet filius iniquitaiis liumiliare eum,
continuo sub-
coepit (qiiol nulli rcgum illoruni conligil) nisi ul jnnctum csl Sicut a dicbus, quibus consliitti
:
judi-
liiiic quoqiie satis cluccal, non cssc ipsiim ijiioiii pio- ces super popnliim meitm
Israel. Judiccs namque
phetia isla prxsignat, quac ad cjus palrcm lo(|uitiir, prmsqnam rcgcs iiii cssc ca-pisscnt, supcr illiun
tlicer.s eril, cum po-
: /':/ repleli fuerinl diei> lui, ct durmies pnlnni fueranl conslitnli, c.v quo terram
cnm palribus promissio-
luis, si.scitabo semeft luum posl le,
(] msacccpit. El uii.jne bumili.ibal cum
filius iniqui-
vuod crii de venlre tuo, et pra-purubo rajmm illius. tatis, boc cst boslilis alicnigcna,
pcr inlcrvalla tem-
Quomodo crgo propler id (juod sc^iuitiir Ilic wdifi- :
Jiorum, quibus logunliir p;,.es allernassc
cubit mihi domum, isle Salomon pulabilur
cuni bcliis;
propliela- cl iiiveniunlur pacis icnipora prolixiora,
iil.c
tus, ct non polins propicr quanl
id quod pi;ccc(!it ; Cuin Salomon babnil, qui qiK.diaginia
repteii luerinl dies lui, el
legnavit aimis.
dormies cum piitribus luis, Na.n snl) co judice, qni cst
appcllalns Aod, ocloginia
susciiabo semen tuum post te; alius p^icilicus iniclli- anm pacis fucrunl {Jud. iii). Absit
crgo, ut Salomo-
giliir csse piomissiis, (jui iion anlc, sicul isie, sed Kis lenpora iii bac pron.isbione piomissa csse
inortcm crc-
Itosl David pr.cnunlialns esl suscilan.lus. «btnlur multo minus
: itaqiie cnjuslibct rcgis
allerii.s.
Quauilibct ciiiin loiigo iiilcijiosilo lcmjiorc Cliiislus iNoi, ciiiiii
quispiam eorum in lania q.ianta
Jc-iusvoiiirol, jirocnl (lubio
ille pacc
j)()sl morlcni ivgisDavi,!, icgiiavil; noc nnqnain on.iiino
gcns illa ila rcgnuni
cui sic osl proniissus, eum vciiire cporlcbat, qui tciuiil,.,lsollicila iiDn luoril nc boslibns snl..:civlnr
a:!dilicarct domuin Deo non dc lignis cl lapidii ii>, qiiia in lai;ia inulabili;alc
rcrum biimanaruni nulla
Mul (lo Iioiiiinibiis. (jmdcin ilbini ;cdificare gaiidoniiis. ali.jnando i)oi..ilo conccssa csl lanla sccnrilas, nl
Iluic cnini domui dicil A|)osloliis, boc est, lidclibns bnic viia; boslilcs i.e foimidarel
incursus. Locus cri;o
Chrisli . fcmplum enim Iki sancium csl, iiuod esiis D
w (/ Cor. iii). Boncdictio qnippe Doniini in seniiiic
.|ui

;olorn.is
piomiltilur lam j.lacat.c ac socuia;
noncst; a'lcrnusquc dobolur
babilaiiom^,,

David iion ad in ii.aiic Hio-

i.liquo.l icinpns qiialis diebus
Salomo- 1
i.s;d. m lilic.a. nbi eril veraciler i)o|.ulus lsr..ol. II. «c
msaj)p;vruil, scd iiKcIoriuim sjioiaiKla csl, in (jda cnim uomcii iiiteiprcl;ilur, videns Dominnm.
cerlissima sjic dicil.ir C,ij;is
rial, fiut ; sma in jisalmo jincmii (lcsidorio p.a pcr lidciii vila in bac xrciui:<.sa
ixxxvii scripiim, ii„e osl
i,, : Hciicdicus, imjiiii, /),,- j.orcgiii.atioiic diiciiuia csl.
m.misin aicnum. i-iat,fiai. Illins cnim speicslcon- ./i(.i/.j omnia veHia licec, el juxla universam riM. .
lirniatio, vcl bii|us iler;ilio. Doc ergo intclligcws /u'(ii it,tam sic lociilus cst Sallian ad David. Cumqu/i
David ait in sccundo Kognormn libro : Et loculus est lei.isscl ie.c huvid, cl sedisscl coram Domino, distt :
}>ro domoscrvitui usqne in alcrnum, clc. (// /iVt/. vii), {jiiis i.jo suin, Domine Dciu<i, et qua- domus mea, ut
quia lunc gonitus crat lilius,
cx quo progenies ducc- piccstarcs m.hi ta.iu Scd
? ,t lioc parum visiim esl ./i
'Plur ad Chrislnm, jior
quom fntnra cral domus cjns conspcclu tuo ideoque locutus es .tuper
•"eriia, o.uloiciue
: domum s.-ni
do.uns Doi. Domiis cnini David Juteiiam in fulurum : cl fccisti nu specialilcm .siq.r
l"Oi>iorgrnusD.,vul, donuis aulom Dci oaacni ij^sa omiics hoiitiiics, Dominc Dcus mcus. QuiJ csl qnod
 PARS 5GS
R\B\Nl MArtl! ARCIllKP. MOGINT. OPERUM
I.
.ti7 1}

,n«»er«. Filins Gelh dicil civitales minores.

David dicil, .peclaL.lem se esse faclum a Dom na A /.s ei
quinque
Qiiod nisi hyperbolicc di {ji:;c ad Metropolim pertincbant. Siquidem
super omiie.s liomiiics ?
civilales iiisigncs Philisthinorum : hoc est,
omnino slare eranl
clmn accipialur. scciuuliim hisloriam
Azolus, Gaza, Ascalon, Ceth el Acaron.
Que quia
non Seciindum allogoriam vero ipse ibi de-
polesl.
erant, sorte filiis Israel de-
carncm in terra repromissioiiis
signatur, qui de semine David secundum
pulata; fuerant sed ab eis usque ad David niinimc
nalus esl, Redemplor videlicet noslcr,
qucm Domi- :

frcquenter Israel sibi trihuta-

P0SSCSS.-1C. Inio ips:c
conslituk
nus Palcr a morluis suscitans exallavit
el
riu.n facicbanl. Porro David huniiliavit eas, con-
nd dexteram suam in cceleslibus super omnem prin-
vcrsa \icc qiio ante Iributum expetebant, fecit sibi
cipatum et poleslatem ei virlutem ct dominationem
uibutarias. Mystice autem ha quiuque civitates
omne nomen, quod nominntur non tantian in ho^
el iiostnie po-
qiiinque seusus corporis in lerra carnis
swculo, sed eliam in {nluro. Et omnia subj.rit snb
sili possunt qui quandiu vetus homo noster
accipi :

pcdibiis ejus, et ipsum dedit caput super omnia Eccle- tributi nos
in nobis regnabat, variis debitis injusli
omni:i in
quce est corpus et pleniludo ejus, qui
si.T,
verus David in nobis re-
aslriugebant. Cum auleni
vmnibus adimptel {Eplt. i). Cui et donavit nomen, tiibuti cxactores facli sunl
gnum accepit, subilo
quod
oa
nii /><;*
esi super
est svpti
'iuiier umiiL nomen
omne nun.c : m
nomine dcon
ut in iivniuw
ui omne
Jesu Ln/mv
w
^
-
»
„i „ii: f..:i ,

B iriiMinrii •
et n carne noslra lehelli Juil,
nui;!(Ui d
„« flectatur
ge... c.lestium, terrestnum, et rnfernorum, ^^ '. ' ^ ^,,'^" . .
, ,,„^^,,,„ ,,,,_ Quod autem
spiritus imperio subjugatum est.
, ,„,,„, rficil
dicil
et omnis Ungua confiteatur quia Dominus Jesus in
servi David, offe-
de Moao, quod fiereut Moabitae
gloria est Dei Patris {PliU. n). quod Christus
Deus rentes ei munera, myslice significat
Domine, nen esl similis tui, et non est alius
auribus no- omnes genles sub sua dominalione tenens facit pen-
absque le, ex omnibus quos atidiviimis
est alius, ut populus tuus Jsrael ? sum servilulis sihi reddero, dum singuht; quaeque
stris. Quis autem
nationes, in nominis ejus conressione adunalae de-
Cens uni in terra, ad quam perrexit Deus, ut libe-

magniltidine sua at- vole censum bonorum operum illi exsolvunt.

rarel et faceret populum- sibi : et
Eodem tempore percussit David Adadezer regem
que terroribv.s ejiceret nationes a facie ejus, quem
dilataret
Soba, regionis Ematli, quando perrexit, ut
de /Eyypto liberat ? Et posuisli populum tuum de Js-
imperium suum usque ad framen Eiipliralen, elc.
populum usque in wternum. lioc in loco
rael libi in
Soba civltatem dicunt esse Syria; pertinentem ad
licet vifieatur prioris populi egressum de iEgypto,
promissioriis comme- Eniath, mctropolim, quse alio nomine Epiphania di-
et conocalioiiem ejus in lerra
ciuir. Quomodo autera David Syriam devastaverit,
morare, tanien majori dignitate populi lidelis
lilje-
Joscphus ostendit, dicens : « Audiens autem Dama-
ratio de
rntio ^gypio,
spiritali TLgyp
desp.ntali ransp.autauu '^^-
o, Iransplaiitatio ipsius in
'."
(^^
sc. '^'^^^j""': q^od
^ j^ ^^,
hyr.^ ^,5 .^^ David expugnasset Ad^ea^
laudem elhonoremnormms ^" „, ._
lerrassanct» Ecclesiccad
zarum, tanqua.u amicus ad ejus solatia cum maxi-
,„.,, „.,,;, Jj^
Dominiceriissimc designatur. Ipse enim populus
nio venitexercitu, eum, sicut sperabat, ab oppres-
Dei verus Israel divino cultui perpetu;;Iiter
est, el
sione liberaturus; et congressus denuo apudEuphra-
mancipatus. Cseterum antiquus Israel, jam honoins
ten coiitra David, beilo devictus est.
Ceciderunt
digniiate, et loci pos-
et rehgienis expers, nonainis
enim, ferientihus eos Hebra'is, de exercitu Addiquasi
sessione privatus est, maximc cum in tolo orbe di-
viginti millia fere reliqui vero in fugam conversi
lege, sacerdolio atque sine Dei templi
;

spersus, sine
suiit. » De quo consequenler pniesens
historia com-
celeberriino cultu vagetur incerlus.
memorat. Mystice aulem Adadezer, qui interpreta-
Tuenim,DomineDeus meus, revelasli auriculam
tur decorum auxilium ; rex Soba, qui interpretalur
ei domum. El idcirco invenit
servi tui, ut adificares in sae-
incensa vel converlens, significat gentilitatis
ut oret coram te, etc. Revela-
semis tuus ftduciam, quam David nosier
vitia naturali fervorem, contra
inquit, auriculam seivi lui, hoc est, in seler-
sti, quia gladio spt-j
confligebat ac dimicaudo vincebat :

luim auditum cordis iUius instruxisti, quod KJdifi-

rilus, verbum Dei {Ephes. v), ejus expu-
quod est
cares ei domum, progeniem videlicet ipsius mulipli-
gnavit errores, et conversum
' ad f.dem in prxdica-
uiuiue ucu.^w
luuu utique
dilatando. Inde
ct semen ejus d.iaianuo.
dedisti g..c
-7;. 7
cando, et .

gloriam tuam ac laudem » tione Evangeh. decorum efBct aux.hum

ei nduciam loqui de te, et
Cujus subnervavit omnes equos curruum,
excepti»
coram omnibus annunliando pnedicare. Quia omne
cenlum cjuadricjis, cjuas reservavit stbi.
CAPUT XTIII. subliRii-
quod sibi rebelle per supcrbiam mentis, ct
Philisthiim et humilia-
De eo ciuod David percusseril talem numanae sapientiae in ea conspexit, resecan-
Adarezer regem Soba, et
verit eos, et Moabilas et quod opportunum et habile ad opus
translata vcisa au- do, id solum,
Surum Damascenum : u cjuibus
ejus esse juai-
rea, arqentea et a-nea consecravit rex Darid
Do- Evangelicse pr«dicationis de studiis

mino Quod Abisai percussit Edom m vulle Sali-

cavit, sibi reservavit.
et constituit in Edom prwsidium, ul servnet
nnrum Supervenit autem Syrus Damascenus, ut auxi-
et
idunuea David. De regno David super Jsraelet
et liujn
principibus suis, quos pra;fecitpopulo. lium prceberet Adadezer, recji Soba. Sed
et postii
autem posl hcsc, ut per- percussit David viginti duo miltia virorum,
(I Par. xvm.) Factum est
deserviret
mitites in Damasco, ut Syria quoque
et humiliaret eos, et tolle-
cuteret David Philisthiim, Pho!
manu Philislhiim, percute- offerret munera. Damascus enim, nobiUs uibs
ret Geth ei filias ejus de Abra
ancillae
Moabita servi David offeren- nicis, oodera vocabulo, quo et Masech,
retque Moab, el fierent
 5C9
COMML.NT. LN PAUaLIPOME.W - m l
I.n;u filins,

t..r sul,inns
appHlotus est. El Damascus interi.refi- a c,,, ,,,..,'
7''""
\ .

!''''''
ri

^^'-^-«' "Overit hoc

S70

n,oc,a lilHdine
vcl ,,urnecta. Et bono qua.
snper spiritn sang„i„om
^^^1 . 1 ".""'""
vi.fo

1. ..Kanun ^or^nenDr •'!"' '"•^"""" --• V--

;:-:.ci.,IUer
(.Imsl. snblnn.s
siticLat, nnnc n.uulata l.aptisrnate e o . , . !" " '"'"" ^""^ «"•— "'-,,.
profectu virtu.urn, '''''' ^'''- "'">•'-''"
sanguinis cjus sicu
'' -iHia.
poculum des.derat in "^"''^
perci,)ere. '"" PS-.Imi sc.il,itur.
Ilic aulem
T fV"
''

Tulii „ue David pharctras aureas,

nuas habuc
"^'"''''"'
'"''"^''''''^
pe.hibelur ; et
ile

hoc

1
h etra, au,.eu.,

.nala gent.hum,
ni /allo.-,

in .p.ilH,s
teslimonia philosoph c
signilica.e possun, „og-

m
7
v^^c^^H^
I it
"
.'"'f
"^''"
^"'^"' P^^^"^«a a
"
""""'''^ "•="''^'-'

David
I^-

h.-.an., et disciplio.
lihenles conti..el'.ntur,
„o Z. " ''""''""'^ ''"'^"'^'-' "-•
'
«-
Dav.d n,st,c,.s a!,la,as nl.
ate tuht ...
A.la.lo.er, hoe est, ^o.ti-
„ien.salem
;
eum hujusmodi .h-^ipl i-
TCT' lu
.
I"
"•" ''''"'"'' ^'^^^«^'ione in his
^''"^''•-^
cp.l
'
. .o I
n"""""' i

° "' '""" "''"

•«cuinu,r. So,|„i,„r
ff"""' "»» "«.« ,„,„ .„,-,,„„„.
'
"^
: .
,„.„^.,

quod h,.l„,„„„ f„e,sM, " •"^^^•^" „.m cl .,;,„i„„e„,

,„„„ ..„„„„ ^, "^ . J...I.
se,„per i,„-

e. C„„„, „ri,il,„, Adadczer. "^'-^

,„ia paciiie . „; Zl^^^l^T '""f'-™ .ep'c,.c„si „

v.rs;cge.,td„atis ad
comn.ondandam h:,piismi .r,- ve.i.i, '"'"^'^WO''»-!)
fan., veniNnnivo.sopopulos,.oit;
iinivorsft n»r...i -..-. ...
':::::':• '^
ot fi„„a„,cntu,n (idei ; p,-a.iioa.iono,„ "il^inl. do r uo
,iii •scripiimi esl •
7„c/„ .
n„ •

grnat.s usu.n Ecolesi.

...
su. convertit. Theha ,

' '-.-'«'- -«''

r ";
:;;;';'''"^"'"''
>
et ci.u.. „„/./.•,•-

>e.n agnoscit, """'"'""' oP^^atnr iasu,ia>

pulcher el specios,;; '^'

tulun. eflicitu.-. ^ '"'"' irde^o;'""""

'" '^"^'''^" '" C
^
Uru
'"' (^^'- ^)- ^nsericordia,n
ei v.i,at.,n
d.liaU n
Jedet o.nia .asa aurea
. ar.en.a ""'" ^'''' ''''-^'
^ecravn re. David
et a.ea con- 'Z^^!T" '^''^^^'^sZ
" '""'"'^
Domino, cum argenio ci Zo d
' " '"^"^ '•" -''•«/:,.„ .,
^^<>d iulerai ex univcrsis "^'^
gen,il,„, ^^1/1 ""T 'r''"'
''

^'"'' f^""''-" .vv-.

«« Qu.d a„,c,„ s,g„ir,ca,, ,„„,,

|,,,i,| .

". 1'ocot commemo.ato,es,

|-8™,.ac.,c,c.,„.,;„,„,c,.a,de„„i.e.»i,;:,,' ,' hi fuc.,.ni ,p,i n„.
•«.»,M>,„„i„„^, „i.i„,„Jo„ns,„;„„, •
;K-..-eln,setca,,sis,rogieasad,..e...o,Ll
.^.....«.sis „,.„„„„ e„„v„ca,
,'|»>a„,, |„e„.
.,„ „je„„„;
|,„„es,, se„s„ s|>i,it„a|i
„,:,.£,,,.„,
f"^ .«a.r./„,...
Abin,elech fili„s
-2:"'''''«'^«'.*..«.u.,.iu,.,.'X ,: p''"
P^H.po,,.o,,osc,il:it:n-.
t!.ia,ln
•'""'» •«™aa„„„,^ersa„c,i i„IU.,u„,voroAhi ';,
bn:::'-".r™" et ... e,p,.o,a,„r Ahin.olech
Pa.cr n,cus rj •
Tl

::::x:. -
- -"--., --:nr -:-;'-- -'- -"»
i-'

:f:«= .^2;,—-:- ~'^-:^™ ^=r:;:- ^^

«».'.«:», „<.„.,.,.,„.,
y,„,„„.„ fl,„,,, e ,:«,
'"^"'"1 '' "'^"'^".•...li..c,„ a„,„e .ocio,;,
,' "-

::':;;,";'""""
"' """ '•''•''•''•'•<•/",•.
- ^
'-"<
capia Sipia, in
"-/«-;».««:
'
:;;:„::::":;,::;'"=
'""^*^^^
'
•'•postolorum pnslo.-os
^
'~'
-' -i-:. .'i;:..
Ecclesix' in s.ia
i

mlle S.li

^^^« '^"'i " -= • ^

•'• "^- '^' *^''' "' /i"-"'« /•«rr/ ^roj,/s
-
•
'•''''•f
'
(/ r.Vr. .„)
/^' S"5« sonA., «„„,/«, ,,,,„ f^rnuJoiada sn,u-
-9''>ncs Cerei„i
|.l.;.lo,...
W.C,. e.ia,„ si„i ci PhelCn. Susa scrihitur i^ ^
„. ,„ ,,,.,^,
!
!
-».»•.. 0, Sy,i:, S„„a, e.^exisso si„
.pon.o„o«. qui i„ r,,.,,,,, ^.,^,^., ^^^^^^. ^^^^^^
'

Jiei,
""' '"....ec.i. ,. i„n,|,l,;,l,.„,. /"•l/. xvv); et .„ie.-p,-o,ai„,^ Susa
K. si ,,„c„, ,„„,, e,„K,/,-„„,. ,, V,-
•a.a. pn«oo,« fio,„/„/. Cor..|I,i
^»'"'"'"'" »""
t:x:T "''," ""•'"'^'»'"i!li»i..vallcSal;„;„.„,„;
» i"vo;;i, '•••^. et Pholo.hi. adnnratiles et nV/A^.-^;,
auto.n. c.ricrninat
' "

P'otant„r.Hosq„ida,udicuntn.issesop,un8;nuL
 PARS 37^
RABANI MAURl AUCIIIEP MOGUNT. OPERUM
I.
.

57i B.
decalvatos fuissc, et barbas rasas habuisse, et ve-
tVices loco eorum sulislilulas, quos Movses in eremo A
xxiv). Alii stimenta prrccisa ante et retro.
prac-ipiente Domino, delegcral {Exod.
Qui cum abissent, et hoc nuntiassent David, misit
vero dicunt, Cerelheos aMliuc dopulatos esse, ul
in occursum eorum : grandcm enim conluineliam sus-
poonam in reisexsolverenl: Plu-lelheos autcm, ut in-
tinuerant; et pracepit, vt manerent in Jericho, do-
sontes ah opprcssorihus dcfenderent.
nec crescerel barba eorum, et tunc reverlerentur, etc.
Porro filii David primi ad manum
regis. Hinc in

Quid auiem haec signifiranl, nisi noquiliam diaboli

David sacerdotes
Regum scriptum est quod filii

sed ad unuui sensum couve- advcrsus Ecclosiam ? Hanon enim, qui iuterpreta-
essent (// Heg. \\u) ;
quani
primos ex illis saccr- lur dolor eorum, quis melius inlelligi polest
nil utrumqne, quod hic dicit
ma-
sunt diabolus, qui Ammonilarum spiritalium, id est,
propicr nohilitatem el i.rioralum.
Ili
dotes populi vi-
Mystice autem filii lignorum spiriluum rector videtur esse,
enim, qui in Hcbron nati sunt. angiislia constituli,
delicet moeroris, etsempcr in
fideles : quos ei aqua et
veri David sunt quinque
s.iccrdoles qua comprimere vel coaiiguslare homines desiderat?
verbo sancta parit Ecclesia. Hi vero
niintiorum Da-
sunt sacerdotis, qui se- Ra<lit ergo Hanon barham dimidiam
fiunt, qui memhra summi
ponlifex faclus sem- vid, cum antiqiuis hostis quorumdam priei!ic:\torum
cundiim ordinem Melchisedcch corrum-
c\x;Hebr. vii). Un- H \erbi Dci scrmonem vel couversationeui
piteruum habet sacerdolium {Psal. ergo tuuicas
credenles ait Yos pendomaculat et dehonestat. Pra^cidit
de Petrus apostolus scrihens ad
:

usque ad inguina, cum turpia facta, qua ipse per-

eslis (jenus electum , regale sacerdotium, gens sancta,
El ilem Ipsi, in- suaserat, in oculis hominum revelat. Sed necesse
pojjulus acquisuionis (/ Pelr. ii).
:

quos diabolus iia coufundit, ut sedeanl

supercedificamini domus est talibus,
quit. tanquam lapides vivi,
offerentes spirita- in Jericho, donec crescant haito eorum, id est,
spiritalis in sacerdotium sanctum,
opprobrium et ignominia meliorum, atque
eiri-

les hostias acceptabiles Deo per Christum iesum sint

anathema omuium, donec pcr sludium bo-
manum regis esse dicim- cianlur
{Ibid.). Qui bene primi ad
appropinquare num barbarum species, id est, virtutum incrementa
liir,quia bonis meritis regi coelesti
et digni liaheanlur prssenlia
rogis
ad cxemplum in eis nascantur,
merentur, in quibus ipse virtutum
Quanio enim sui. Nec credendum est ulique, quod David noster
mirabilem operatur efTcctum.
aliis
mililes suos inullos esse patiatur,
quin hosles suos
quac dileclionem operalur, profecerit,
quis fide,
el vindicat injuriam
summi regis se habere gau- et exercitu congregato superat,
tanto vicinitslem
suorum, cum non solum adversarios suos nunc per
debit.
sanctorum siiorum victoriam confundil, sed etiam
iii

CAPUT XIX.
^ exiremo judicio per justam &enleniiam perpetuis
Naas regis Amnwnitarum qui David
De Hanon filio
iguibus cruciandos tradct.
con(ndn, et bello ob hoc
nnnlios ad se dimissos
contra eum faclo. CAPUT XX.
moreretur Naas destruxit eam,
(I P\R. xix.) Accidit autem, ut De eo quod Joab percussit Rabba et
regnaret filius ejns pro eo. cujus triumphum ascripsil iUe nommt Davtd. Ui
rex (iliorum Ammon, et
contra Phtli-
bellis David diversis, qno! confecit
Dixitque David : Faciam misericordiam cum llanon, gigantes quosdam inlerfectt.
sthmos, tibi et

filio Naas : pr«stitit enim mihi pater ejus gratiam.

cum Par. XX.) Factum est autem posl anni circulm,
Naas fuit rex Ammon, qui in Rogum scribitur, (1
procedere, cQr\
defensione Gabes Galaad pu- eo tempore, qtw solent reges ad bella
quo primum Saul in
militiie, et vastan
Quia ergo erat ini- gregavil Joab exercitum et robur
gnav.t, et vicit eum (// Heg. x).
legitur Ec
Hehrseo ita
terram fdiorum Ammon. In
:

prsestabal David, si
micus Saulis, idcirco gratiam
processerant. Hos regci
tempore quo reges ad bella
quando ad eum veniebat (/ Reg. xi).
contra David in pugnam
consolandum eum super dicil, qui processerunt
Misitque David nunlios ad
Roob et Islob el Soba et Macha,
qi;

Qui cum pervenissenl in terram (i- scilicet regem

morte palris sui.
et pugnare voluenn.
ul consolarentur Hanon,
dtxerunt utique reges Syriai fuerunt
Uorum Ammon, ^ contra David, a i\»<
Ammon ad Hanon Tu forsttan
:
conducti mercede a rege Moab
principes filiorum
palrem tuum mi- triumphati esse legunlur.
putas quod David honoris causa in Porro aulem Davi
nec animadvertis, quod, Perrexitque et obsedit Rabba.
seril, qui consolarentur te;
luum, manebal in quundo Joab percussit Rabbo
Jerumlem,
et scrutentur terram
vt explorent et investigent
pueros David destruxit eam. Tulit autem David coronam Mel
venerunt ad te servi ejus. Jgitur Hanon et
auri pondo l<
lunicas eorum medias chom de capile ejus, et invenit in ea
decalvavit et rasit, et pra;cidii
sibi tno
lenlum, preliosissimas gemmas, fecilque
usqne ad inguina, et dimi&it eos. In Regum scriplum, et

diadema, etc. Melchom qiiippe non

nomen propriui
eorum, et prs-
quod raserit dimidiam partem barliai inlerpretatur rex eorm
est regis sed Melchom
ciderit vestes eorum medias usque
ad nales. Sed in :

ut Hehrsei volunt. idohim

iH'

pueros Da- Rex eorum vocatur,

Paialipomenon legitur, quod ipscHanon Cujus diadenia'
raserit, ct prfecidcrit lunicas rum, quod hic vocalur Melchom.
vid decalvaverit et dicilur U
Nec annim ct gcmmas conflasse et purgasse
eorum medias usque ad inguiua (// Heg. x). diadeii!
vid secuiulum legein, et fecissc inde sihi
fst diversum, quod invenilui, quia
quod in uno ho-
Tiadunt insupcr Hebnei, quia iUicilum erallioui'
iu gllero hahelur. Unde coUigilur eos
,Uin deesl,
 c»/.> COMMENT. liS PARALIPOMENA. — LIB. 11.

Judx'0 de idolis aliquid aurl appclere et argcnti pro- A leemites fratrem Colinlh Getlnn, cnjus linslie iignuin
plcr legispraicepla, quac vetaril idololalriam ;
qiiod erut quasi licintorium (exenlinm. VUi aii;cm hic scii-
Iliiai Ellius, (|iii de gcnte Pliilislliiiiorum ad David ptum est, Adeodntiis ftliusSaltus, in Hchneo diciinl
veiierat, dia(l(Miia diripuerit dc capite Mclchom, ut Elcanan filiiis Jare, qrod inlerpreta-
licercl rcgi H(!l)i;co de iiianii Iioininis capcie, quoii tur saltus. Rcgiim qiioqMe de hoc Iwllo
In taliter
de capilc idoli non licehat. Vicloria aulcni h;i;c Da- Icgitur : Tertium belliim fuit in Cob contra 1'hili-
vid in Aninionilis, qiiam dux suus hellando inchoa- slhceos, in quo percnssit Adeodatus ftlius Saltus f*oli
vit, sed ipse rex perfecit, quid significat, nisi regis mitarius Bethleemitcs Coliath Ceilucum, cujus hnslHt
nostri vicloriam in cunciis gcntihus? Dux Ciiim Da- hasta; ernt qunsi licinlorium texenlium {Ibid.\ H(^-
vid conlra liosles bclluin agil, cum ordo pnedicato- hraeus ergo de Adcodalo ita cxponil, dicens : 6V'
rum sanclorum contra mundi potentcs scutum fidei enim interpretntur, lacus. Mcirco lacus, quia sicul in
opponil, sed finis cerlaminis, el triumphus hclli ad laciim leonum quis mitlitiir, ila semetipsiiin contra
regem Christum solummodo defcrtur, (|uia ipsi om- Goliath David misit. Adeodalus ipse cst David : id-
nis polcslas el polcnlia regiii ascrihitur. Deus est circo dicilnr Adeodatus, qiiia a Deo (dcctus est iii

enim (scciindum Apostoliim) qui operatur in nobis el rogrium. Filius S.///?i'i,quia de saltii, nhi ovcs pasce-
velle el perficerepro bona voluntate {Phil. ii). Et ipse K bat, est eductns.Polimilariiis quia dc gcnere Bes'-
;

triumphat nos in Christo Jesu {H Cor. n). Coroflam led mater (yus fiiil. Bethleemites, quia Nocmi et Rulli
ergo rcgis populi hoslilis David de capite tiilit, e» tcmpore uljcrtaiis i-cvcrs:e shdI in Belhlccm, ct qiiia
sihimct diadema inde formavit, cum Kedcmplor p.inis caiisa Ruth Booz nota csl, proptcrca iJciii
noslcr ex contraria potestale regnum aufercns, siiii- locus domns panis vocalus cst. Qiiod vero Adi-Oilalus
Hiet insigne decorurn paravit. Qua; aiil mclius co- ipse sit David, sequentia declaranl, uhi ail : //i tiati
rona David inlclligitur, quam convenliis plchis ca- sunt de Areplia in Ceth , et ccciderunt in manu»
Iholicie, qux ( aput nostrum, rcgcm vidcliccl Chri- David et servorum ejus. Jiidrci namque quoq;:e
6lum, corile crcdulo iiobilitcr amhil, et dignc con- hanc Araphan» matreiii giganlii:ii, Orpham, iiii-
versans dcccntcr coronat? Omnis enim sanctorum rum Noemi esse arbilraMtiir : sicul snpra oilci,-
labor et certamcn atiiue victoria ad hoiioreni cadc- dimus.
slis rcgis icfcrlnr, quia ipse est, cui omtic geiiu fle- Sed et aliud belltim accidil in Cclh, in qiio fnit
clitur, aeleslitim, terrestrium atque infcrnorutn, et liomo longissiiiins, linbciis digilos serios, id cst, simul
omtiis liiigua confilcttir, quia Dotniius Jesus in (jloria viginti quatuor : qid cl dc linpha s:irpe gcnctatus fue-
est Dei Putris]{Phil. ii). Haballi crgo civitas esl rcgni rnt. Hic blaspheittimt Israel, et percussit cnin Jona-
Aninion, qu;K nunc Pliiladelpltia vocaUir, ciijus me- lli<in fiHus Snman, frnlris David. De hoc hollo, Jose-
niinil cl Jeremias pro|)hcla {Jer. xlix). lnlcrprcl;i- plius ila scribil : < P;i;il') siqiiidem lcinpore Pal.e-
inr crgo Rabbalh, mtilti. Et Salvator in Evangelio sliiii (iuiescc:ilcs, dcnuo castra posucriint circa civi-
dicit : Quia mulii veiiient ab Oriente et Occidcnte, et taicm, qn;c cral non longe a finibiis Hcbr.coiun :

recumbent cum Abmhnin et Isunc et Jncob in regito eralriuc iiilcr cos vir prolerilate quidem sc\ cibi
civloruiit {Mnlth. viii). toriini, habeiis etiani digilos iii ulroque pede, noc
Poslhax inilHin est bcllum in Cnzcr ndvcrsuin Phi- 110» ct manu , uno pl;is (piam sol-t iiafira conce-
iislhwos in quo percussit Sobochai llusalhiles Saphai sisse, lioc csl, Si-nos : conlraqiie inurum de exor-
degenere liaphaiin, ct De hoc bcllo Jo-
humiliavit cos. ciUi Davi i Jonalbes filius Sanies piignans, co dc-
scphus in libro vii hisloriariim suarum ita narrat vicld, tolius vicloii.i' ellcclus maximai glorix ciil-
< Convcnicnlibiis ilaipic P:da;stinis in Gazer civita- men accepil. Nam el illc P;l;cslinus gloiiabaliir ^.

1(111, audi''ns luic rcx misil supcr cos cxercitum. de prolc gigaiitum cxisicrc post q!iam
: piig;i:i
Iiilra qiios tiinc dcbcllalor optiinus exslilil, et nc(pia(|uani conlra
pro- Israclilas baiiucrc ccrlamina >

halissiinc (limicavil Sabba Cheteus, qui erat unus Etiiolanduin quod in Paralipomenon Iria bclla pri:i-
loilissiinorum David. Hic enim multos hoslium in- cipalia D.avid conlra Philislivos Scriplura nuiner:ii
clylus inlciTmil, el prolcm giganlum nimis aiubc iii Rcgiiin vcro qualiior. Qnia ibi qnartnm b<dliii.

ciasu;«virlutis clforlilndinis exsnllanlium supcni- csl, ([uod ct in priiiio ponilur I Rcg. xx ), nb.
(

vil, fiiilque viclori;\> hujus auclor apiid Ilebnros. » David conlra PliilisllKcos pnvliantem JesbibdcNoIt,
Qnod aiitem dicll : In qno percnssit Snbochni Ilusn- (|ni fuil do gcnie Arapha, ciijus hasia trcccnias uii
thitcs Ziphnim de gcni're liaphaim : in Rcgiim scrip- cias appcndebat, el accinclus cral ensc novo, nisie
luin csl de slirpc Arapha, qiiia cranl Oipbcnurus
lilii 0^1 pcrcnlcrc ;
pnvsidioqiio ci f'. il Abisai filiiis Sar
Noemi de tciMa Moab (// /{.../. xxi). El (luod Cazcr vi;c, el pcrcusstim PhilisUuvum inlcrfocil. Sc 1 :io
in Paraliponienon scribiliir, iii Rcgnm scriptuni csl unaiii significalioncm ulrique nmncri , hoc esl
i» Gob {Ibid.). Nam Gob inlcrprclatiir lacus sivc lcrnariiis alqiic qualcrnarius possunl aptari. Trrs
hcusta. Ga/.cr intcrprclaliir onHnitlio, hoc sii^nili- hoc
cniin siiiit dislinclioiics lcniponiin, csl, |';;vlcri-
cans, sicul lociisl:v hcrbani, ila lilii Araplnc
dclcbaiil tir.n, pncscns cl fnlururn. Simililcr c: (|!i.iluor vi-
Israel.
cissiiudincs, hoc ost, vcr, ;r^las, auUimnus cl hicid!;
.Miud quoiiHc bcllnm gcslum advcrsnm Phili-
cst dividunl aonum. Qiiid (piaiuor bella isla David ••i

ithnos, in quo pcrcussi! .{ileodiUus filiusSallus Bclh- scrvoruin cjus (.nr.lra PaLcslincs signilicaiil, i»:i:
 ;

375 B. KABANl MAUIU ARClllEP. MOGLrNf. OPERUM PARS I. 570

Lollmn Christi, quod omiii tempore islius vitse in A sed per seinetipsum examinat niagislionim. Qnain-
incinbris suis contia perridos quosqnc isliu& saeculi, vis etiam sukhtorum vitia, qnie a inagisiris inodo

Kl conlra spintales ncquitias incessanter agilur? veldigsimulanturjudicari, vel nequeuul, ojusprocul

Li(Ct oniin faslus mundanns, vel piolervitas ma- duhio judicio reservanlur. Igitur dum salva (ide res
ligiioruin st^ crigat contia Ecclesiam Dei Christi, agilur, virtntis est mcrito, si quidquid prioris est
omnis tanien principatus adversariorum, vero David, lolieretur. Debct tameii
humiHler suggcri, si for-
hoc esl, roge Ciiristo iinperante, ac pralia servo- tasse valeat, quod displicet emcndare. Sed curan-

runi suoruni disponente, ccdil, et omnes adversarii duin summopere est nc in superbiam transeal
,

viiicuntur, prostcrnuntur atque ad nihilum rcdigun- jiistiliaj dum reclitudo in-

inordinata defensio, ne,
lur. Unde Psahnista ex persona Ecclesiae confidenter caule dihgilur, ipsa magistra rectitudinis (humilitas)
dicit Vana salns liominis. In Deo faciemus virlii-
: amillatiir : ne eum sibi praiesse quisque despiciat,
tcm , et ipse ad nihilum, deducet Iribulantes nos quem fortasse contigit, ut in aliqua actione repre-
(Psal. Lix). hendat. Contra hunc tumorem supcrhise suhditorum
CAPUT XXI. niens ad cuslodiam humilitatis edoinatur, si infinni-
De eo quod David Israelitas mmerare jubens offcndit tas propria incessanter attenditur. Hasvires nostras
Dominum ob quod missa est plaga gravissimoe
,

mortalitaiis in ''israel. Quod David, viso angelo B

veraciler examinare nogligimus : et quia de nobis
Domini, qni interfecit populum, fecit altare Dowino forliora crcdimus, idcirco eos, qui nobis pra^lali
in area Ornan Jebusai, et oblulit ibi liolocausta
sunl, judicamus. Quo enim nosmetipsos
districte
et pacifica , invocavitque Dominum , et exaudivit
miniis agnoscimus, eo illos, quos reprehendere niti-
eum.
mur, phis videmus. Singula lisec niala sunt, quae a
(1 Par. XI.) Consurrexit autem Satan conlra Israel,
subditis saepe in prLclalos, et s;iepe a praelatis com-
et incitavit David , ul numeraret Israel. Dixitque
raitiuntur quia et onines suhditos hi, qui prcesunt,
David ad Joab el ad principes populi : Ite et nume- :

rute Israel a Bersabee usque Dan, et afferte mihi

niinus quam ipsi sunl, sapienles arbitrantur ; el rur-

sciam. Respondilque Joab Augeat Deus

sum qui subjccti sunt, rcctorum suorum actioncs
numerumut :

judicant, et si ipsos regimen tencre contingeret, se

populum suum centuplum quam sit. Quare hoc quce-
potuisse agere inelius putant. Unde plerumque fit,
rit Dominus meus rex, quod in peccatum reputetur

magis prwvaluit Egressusque

ut et rectorcs minus prudenler ea quse agenda sunt,
Israel. Sed sermo regis :

videant, quia corum oculos ipsa nebula elationis

eHjoab ,el circumiviluniversum Israel, et reversus est
obscurat; et nonnunquam is, qui suujectus est, hoc,
Hierusalem. Quomodo dicit exquisitionem numeri,
peccalum reputari
cum prailalus fuerit, faciat, quod dudum fieri siib-
/juem rex facere jussit, in Israeli,
arguebat pro eo, quod
cum prffivaricatio ibi magis videaiur esse regis, quam C J'^cl"S ;
et illa qua; judicave-
rat, perpetrat, s;dlein quia judicavit, erubescat.
plebis ? Sed peccalum mortem dicit ,
quw causa Igi-

peccati primum venit in mundum {Rom. v). Ilaec ergo tursicut pridatis curandum est, ne eorum corda
ifsliinatione singularis sapientiae locus superior ex-
in populo lantum grassala esl. Atlamen sciendum
quod pro qiiaHlalihus subdilorum disponuntur acta tollat, ila siibjectis providendura est, ne sibi reclo-

rcgenlium, ut pro nialo regis etiam viri honi delin-

ruin facta displiceant. Si autera magistrorum vila
jure reprehendilur, oportet ut cjus subditi, etiain
quat vita pastoris. Ule enim, Deo atleslante, lauda-
lur {I Reg. supernorum mysteriorum con-
xiii) ; ille
cum displicet, magistrum vereantur. Sed et hoc
scius David prophela tumore repentino elationis in- cst solerler intuendum , ne quem imitari despicis,

flatur, populum numerando, quod peccavit: et tamen venerari contcmnas. Subtilis etenira via tenenda
vindictam popuius, David peccante, est rectitudinis et humilitatis, ut sic rcprehensibilia
suscepit. Cur
hoc? Quia videlicet secundum meritum plebiuin inagislrorum facla displiceant ,
quatenus suhdito-
disponuntur corda rectorum. Justus vero judex ex rnm mens a servanda raagisterii reverentia non rc-
ipsorum animadversione corripuit peccantis vitium, ccdat.

cx quoruin causa peccavit. Sed quia ipse (sua vide- Dedilcfue David numerum eorum quos circumierani
hcetvoluntatesupcrbiens) a culpa alienus non fuit,
D et invenlus est omnis Israel numerus mille millia, ct

vindictam culpa^ suoe etiam suscepil. Nam ira scc- ccnium millia educentinm gladimi. De Juda autem
viens, qufe corporaliter popiilum perculit, rectorem quadringenta sepluaginta millia bellalorum. Nam
quoque populi inli;i o cordis dolore prostravit. Certe Levi et Beujamin non numeravit, eo quod invitus ex-
vcrum est, quod ita sibi invicem et rectorum me- sequeretur regis imperium. In Regura vero ita scrip-
vita connectantur, et plebium, ut saepe ex culpa Uim est : Dedit ergo Joab numerum descriptionis
pastorum deterior fiat vita pleiiium, et saepe ex me- populi regi, et invenla sunt de Israel octingenla mil-
rito plebium mutetur vita pastorum. Sed qiiia re- lia virorum fortium, qui eeiucerent gladium; et de
ctores habent judicem suum, magna cautela subdi- Juda quingenta millia pugnatorum {II Reg. xxiv).
torum non temere vitain judicare regentium.
est Asserunt autem Hehraei quod hic numcrus, qui in
enim fnistra per semetipsum Dominus a's
Neiiiie Paralipomenon legilur, hoc esl, de Israel mille mil-
nummuluriorum fndit, et cathedras vendentium co- lia, et cenlum millia virorum educenlium gladiurn , et
liinibns evcriit (Matth. xxi) : nimirum significans, de Juda quadringenta sepluaginta miilia pugnatoruni,
q;:i» per magistroi quidem vitam judicat piebium. inventus sit a Joab : sed suminam illius noluisseosleu-
 ^'' COMMEM. IN I'AI{AUP()MHNA. - LIB. fl
^'^
lere scriplore.i), ni^i i„ (juaiiluii. ,'
in Samuelis ii^M-o A mpn.w
.chbitur, quia ibi laiiluniinodo
scribitur,

licae
la.lur.unodo
conliiientur. Quoil autem
supersli^es ca.di angc-
supersli:esc;edi .-.,. J jiis

t-l-'
s
lofi
'"
.
i l
"
lopl.elis
"'
.
-'- ^7
,
''''"^ ''' '''^"^ '^
itaque .ledarantibus
David qu-,d
dicit, Levi et Beii- Ci De.is irasccielur. s.ipplicare
Jainin non esse ni.rnfialos, ca^pii, eu„.q„c
Lcvi non nunierabaHir lo-
g^rc ui propi.ius esset
propler sacerdotii dig.iiiaicin, quia et veniam peccaii concede-
pra'cellel,al; et rct. Tunc crgoGadprophelam
lienjainin, quia rccei.li ten.pore
fraleino gladio pcne
misiladeumDeus trcs
suppl.ci, condilioues
usque ad internccionem corruerat. porlantein,utearum quainpn,-
barct cl.geiet utrum vellet fan.cm in
Displicuit aulem Dnmino quod jussum erat,
:
provincia gene-
et per- rari annis iribus,
aut iribus mei.sibus
cussit Israel. Dixitque David ad p;.g„ando vin-
Dominum :' Peccavi ceretur ab hoslibus; an certe
nimis, ul lioc facerem. Obsecro,
Domine, aufer ini- aocideret in diebus
morbus et iJZr
Ilebraeis. ille vero in anxiotrtem
quitatem servi tui, quia insipienler egi. Et lucutus
est "ujus cleclioi.is omnium rerum pessimarum
Vominus ad Gad videntem David, dicens : Vade incur-
et rens tr.bulabatur et vehementcr
loquere ad David, animo vi.icbalur
et dic ei : Ihec osse confusus. Cumque
dicit Dominus. propheta dicerel boc omni-
Tnum tibi opiionem do unum qnod volueris,
; ."odis immincre, et
eliqe,
ut facium libi.
responsum velociter exigeret
Cumque venisset
'oc^ Gad
« H.C
.
•
, ,
" ' "«u u(j
ad Mjavia,
^
David, dixit
aixit ul eleclam aab) co cond
"•• «^'eciam
conditionem
tionfm r<.n..r..;...
renunliaret, .
co-itans
drcit Dominus : Eliqe, quod volueris » rex, quia,
: : aut si fa.ncm c erc tco^^^^
mbus ar,nu pestUentium "
; aut tribus mensibus fuyere viderctur, quando ipse ( uTdl h
'psequ.dtm n.m ?. r
tehostes
te hostes tuos, el
qladium eorum
gtadium
et eornm nn„ ',L '1 habensmultafrumenta
non .....
posse cvadere .
•
uoi. paleretur
.^
inopiam,
reli.iuis vero esset angu-
Qut tribus diebus qludium
Domini el mortem ver- si-n; itemsicligcettrium mensium
iariinterra, ct angelum Domini vicloriam ho-
inlerficere in uni- sliiMn, ,pse quidem
versis finihus
habens circa se vi,os fortissimos
hrael. Nunc ergo vide quid respondeam el cnstodes, nihil
ex qni misit me.
omnino metueret, nec vero cjus
El dixit David ad Gad : Ex omni exercitus subjaceret inler haec aulem
parle me angustiw premunt, sed melint communem
:

esl milii ut pot.us passionem et rcgum

tncidam in manus Domini, quia ct subjcclorum elc-it
in
mulla' sunl misera- qua t,„.or omnibus esl ajqualis,
twnesejus, qnam in manus liominum. dicens : quia melius
Msil ergo Do- Hi Dei est; quam in hoslium manus inciderc. IL-ec
minuspcslilenliam in Israet, elceciderunt
delsraelsep- audicns propheta renuntiabat
luagmta millia virorum, olc. In Dco, qui morbi!„, et
Rcgum libro scriplum lueritum misit in exercitum
fSl ila Percussit autcm David cor Hebr.Toriira. Morieba-
:
poslquam nume- tur enim non uno modo,
ratus est populus. ut facile languor poiuissel
El dixit David ad Dominum : Pec- agnosci. Sed mors quidcm bomiiiibus multorum
cavi valde in l,oc facto. lan-
Sed precor, Domine, ut trans- guorum occasionibus,
\eras ^ ct q„;e noi. possent cognosci,
tmqntialem servi tui, guia slulte egi
nimis, et (acile peribant. Alius enim supcr ali.im
reiiqiia. Ubi notandum, quod ideo moricbatur,
David in nume- el latenter
rando popubim
immincns malum velociter ferebat
Domi.mm inte-
dicitur oflendisse, quia ntum. Alii siquidem periere cum vehemcntibus do-
'egis pr.-ecepta in co non observavit. Nam et in loribus, et clamore
gcmiluque ani.nam relinqncbant.
Mbro Numcrorum Dominus legitur Moysi iia prs- Ahi vcro ips.s passioa
businanlescebant, ita uincquc
lCCpissc : Tolliie summam universa; congregatio- curam exhibere coiporibus
nts fitiorum
Isracl, per cognaliones pnevalerenl, sed pro
et domos suas
'

labore dericerent. Alii autem,

^»om,na singularum; quidquid rcpentinis tenebris co-
sexus est masculini a rum conatus abripiemibus,
^igesmio anno et supra, suflocati prolinus cxspi-
omnium virorum fortium ex rabant. Alii super moi-tuos,
i*rael, ct numerabitis quos sepelieba.ii, ip.j
eos per turmas suas tu
et quoque moricbantur, impcrfcctas
Aaron {Num. ,). Quia reIinquc:.tos pari-
vero David gcneraliic,- j„ssit ler sepulluras. Incipiente
omnes ««n.erari, iuique pestifero languorc
et inlVa viginti am.os. cl sup.a cos ab hora malut.na pcrimere
>'gini. am.os idcirco indignalioncm
usque ad horam .

;
Dei experius prand.i consun.maia sunt
^si. I<!cm quoquc in libro Kxodi ita scpluaginla millia. > Quo.l
l^ocutus est
Dminus ad ^lZZ, ,i77 n V
C>"«m/.
sc.iptum ost
TT:
autcm
fuisse de Israel.
dicil '•^P'"*''^'"^^'
septuaginta
hic capita
millia
'"il>ia viroru.n interfecta
interfccta

^"'^rissu,,,mamlili^umI^JZ^^^^^^
^'"" singuti

"oneniplaga
preL VrJ^lZl^rZ::^:'^
in eis, cum
j^

TH^^L
tol n„II,a
'-'-^'
mterfeota
T\- ^^ tautummodo

Hob,-;t>i alTi,ma.,t,
^'^
plebis, ot
omni popu.o
quol millibus
fuerint recensiti. IIoc\u.
<"« dab,i
«lle numcrus, qui i,, Pa,alipomenon scribilur, cum
on,nis qui „.„nsi, ad namen, di,nidi„„ '1'" Uegum
'Ch j,.r,a n,ensn,nm '" con.prebcnsus esl, excedil. Aiunt
,enipl,. S.clus vigi.ui
^^ohs.
l,abct eum. q..od in Pa,-alipomenon
Media pars et hi qui remanserunl,
sicli offeretur Dcnino. Q,u et b. qui mterfeoli
^'"rn, nun,e,o a v,ginii annis s.mt, simul sint numcrali. In Re-
et supra, dabit pre- gum
2 ^"'''^ "on addel ad medium
^""^•'^'""""-' P^^cnniam,
qna- collata
sicli , et pauper
vero vivi
ta.uum dcnotali suni, siout supc-
nus demonsiratum est.
'l/ir'7''' Misit quoque nngclum
^afitm Israet, Irades in usus in Hierusalem, ut percuteret
tabe,„uc„li tesu.nonii, cum. Cu,nque peicuicelur,
'y <« eomm coram Do,nino, et proni-
>m„unu'„i,an vidit Dominuse, misertus
es, super ,nagn,tudi„e mali,
^-^--mmit,. oo.-,n,M/uW. XXX). el i,npcra,i, ungclo , gui
H..corgooblitus pvrcuuebat
•'^"1 'aooio. idoirco : Sulfici,,jam cesse, ,nanus
oirondit Don.i.min, ol ob hoo
r,(,i. Quod au-
«e>u dio.tur.
Don.inum vidisse el misorlum
''^;'» vcuit in U,-.ao|. csse, aiuni
No, p.-;otoroundum, qu„d b«-
Mobro, Sadooh sacerdotem
infulatum Domin„„, Je-
 , ,

mwv>v--.. 0[>EUI]M
ARCmEP. MOCIINT. ^^
MAim PAUS I. 58;>
379 RAIJAIM iMAtlil ;\i\i^nu.i
B. RABANI .

rrtfcernrtcu/Mm fl«rm i)or»im

..,,,. f„:^^„ A.,..oii r.alrem A mo/flM« JtJ i'/VJJ»«rts.

Mouses in deserto, et altnre holocnnsto-

Dominum vi quod feceral
snum, et iilius prcccs ct devotionem
rum ea tcmpcslate eratin excelso Gabaon; et non
dis-^e ctmiscrlum fuisse. obsecrarel Domi-
aream Ornam prn^valuit David ire ad altare, ul ibi
Porro angelus Domini slabat juxta tiinore pcrterritus, videns
David oculos suos, vidit angelum
num; nimio enim fnerat
Jebusa'i, levansque
evacjinutum gtadium ancjeti Domini. De!)ucrat cnhn David juxia
coclum, et
Dei astanlem inter lerram el
qiiod in lcgc pryeccptnm esl in altari Domini co-
(jtadium in manu ejus , et versum contra Jeru- i(l

ram tahernaculo immolarc; sed pro-

foedcris liostias
snlem et ceciderunt tam ipsc quam majores natn
; pergenui non
ad plcr rcpentinum casum spaliuin illuc
Urael vestili ciliciis proni in lerram. Dixiique David
habuil sivc eliain in menlcm iUi non occurril,
qui jussi ul numeraretur
;

Dominum : Nonne ego sum, Domini plagam mortis dicil,

Cia-,!iiim crgo aiigeli
ego, qui matum fcci. Iste
populus? Ego, qni peccavi :

verlatur, quam Damin-js angelico minislerio in homincs mi-

qrex quid commeruit? Domine Deus meus,
')iit. In Exodo crgo lcgitur Dominus dcsccn;!isse in
me in domum palris mei :
obsecro, manus tna in er
percmisse primogenila -^gypiiorum
Angelus aulcm
^gyplum , et
poputus aulem luus non percutiatur. scd et hoc per minisicrium ang"licum
(Exod. \u) :

prwcepit Gad, ut diceret

Grt.i,u. David, ul ascendc-
d.c.m..a.m,u.«.cc..^^^
Domini is;ud,factum c.cditur, quia divinitas non
a//rtre Domvio Deo vi area Vntan B _, _.,,„,:^ca c«„.,.r.v ilom
'

_
exstrueretque ,.^
idem
localilcr movelur, sed ex semetipsa sen pcr
ret, ,

Jebusivi , etc. omnia disponil, rogit cL

manens ailerna potcstate
scriplum est Erat autem
In Regum quoque ila :

subernat.
elc. (// Heg., °
angelus Domini juxta aream Jebusa^i, CAPUT XXII.
arec, et Or-
xxiv). Deniqiie areauna interprctatur De quod David decrevit ibidem a'dificnre lemplum
eo
nan Latine resonat, lumen nobis. Bene ergo David Domino, qjiod et factivn est per Salomoncm filium
cum Dominum pro offensa, qua peccavit, vellet pla- suum, cui dedit sumptus et impensas plurimns. Ubi
Orne construere, Duvid Satomoni pracepil de constructione templi
care, allare jubetur in.\reauna vel Domini, el ei ussignavil varia inslrumenta in nuro,
aliler divinitas
ut inde unusquisque conjiciat quia et argento, et a^re, et ferro, inlignis el tapidibus,
ab homine placari non potest, nisi in area cordis qntv ipse ad lioc congregnverat, et plurvnos arttfi-
ces alque caimentarios ad opus
templi.
sui per lumen rectai fidei et ver.e dilcctionis alla-e
P\R. XXII.) Dlxitqne David : Hac esl dotnuS
devolc humiiitalis constituat, in quo
sacrificiuni (l
illi
Dei, el hoc allare in holocaustnm Israel. Et pra;-
piie confessionis ac laudis Deo acce[!labile offerat.
cepit, ut congregarentur proselijli de terra lsrael,et
Quod .recle per eumdem prophelam in psahiiis ma-
latomos ad cojdendos lapides et poliendos,
constituit ei
IH eslatur. UUl
luiesiai.ii,
iiirestatur, ubi
i ex persona
(!lCUUre\
dicitur Ulilhuua juumim
Domini Sacrifi
k^uu..;.
....,,
:
. , .
1

..,. ,n ^i7t-,^r^.CutfedilicareturdomusDombu.lni\\osu[u\dcmloco,
Et ilcm :*-«' «^"'/"-'*' •''"' ""'"""
,
finm taudis
cium honoriicabn me V
lauuib itutiui,iii.iiu,^ (Psal. xLix).
/ », .
,
... u.,i,„.v^; ...,., „y.o,u alinnfin.n rntilifirerat Abraham
contribulatus cor ut Hebrcci autumant, aliquando contigerat
Sacr.ficium, inquit, Deo spirilus :

offerre suum filiu;n Isaac, ouando, cum jam

paratus
contritum et humiliatum Deus non spernit [Psal. \.).
essel occidere filium et in holocaustum exhibere,
Ilie-
Arca.\reauna,vel area Orne, ipsa est videlicet
improviso aries apparuit el aitare circumstetit
jusalem.
quem Abraham pro filio sicut pncdiximus immola-
Dcdit ercjo David Ornan pro loco siclos auri justis-
proselytis de lcrra Is-
ibi altare Do- vit [Gen. xxii). Congregatis
simi ponderis sexcentos, et wdificavit
rael, 'aiomos ad scindendos hipides et
poliendos Da-
riiino, obtulitque holocausla et pacifica. In Regum
vid constituit quia de tcrra Ecclesi» artifices do-
David aream
:

vero ita scriptum est : Emit ergo et

qui inconditos
mus Dei Redempior nosler elegit,
boves argenli siclis quinqnaginta {II Reg. xxiv). Unde
mores homiuum securi Scripturarum caederent,
et

Hebraei aulumant intelligi debere, in hac diversitate

insdi-
dolabra verbi Dei eos polireiit.quatcnus aple
rumerorum, hoves argenti siclis quinquaginta, aream
ficatione spirituali sibi invicem per
juccturas diver-
vero sexcentis auri emptam esse. Alii autem dicunt
charitalis convenirent, juxta illud quod
quod in libro Regum
id, qiiuui.iimiu.vcgu.w .^— fidei et
sas
n hac distantia empuonis,
in emptionis, lu, ^, •• propnetis,
„i,„;, ^, nrrUi nh
et occitx
ihi tanlum quinquaginta
. •

siclis
•
area
„«
.
empta esse
^
naf Oepp dipiiiir
per Usee dicitur Dotavi in f
uoinii f •
.

mea
^
quasi lux egredientnr
verbis oris mei et judicia
commemoratur, solummodo exprimere locum
;
alta
non sacrificium; et scen
illud vcro, quod in Quia mi::.ericordiam volo, et
ris, ubi obtulit holocaustum :

Paralipomcnon narrat, scxccutis siclis auri coinpa- tiam Dei plus qiiam holocaustum {Ose. v )•
januarum, e
Ferrum quoque plurimum ad ctavos
ratam aream, locum signilicarc toiius lempli, in
prccparavit David;e
quo Salomon postea templum aidificavil et atria ad commissuras atque juncturas
cedrina no:
wris pondus innumerabite. Ligna quoque
ejus.
astimari,
>•-, (iuw Sidonii et Tyrii deportave
invocavil vomvium,
Et tnvocavtl
Lt Dominum, et
ei exaudivit
o-xHiiuitwi. eum
i-ui» in
,,,. igne
.^..o poterant
p.^,.,... ,
,
D:md -i c
Salomoi.
i
•
m
M\
super allare holocausti. Sub Moysc tanlum ct runt ad David. Quid est, quod
de ccelo
ilomus u
David ct Salomone el Elia super altare ascendit ignis suo pra^paravit consumptus ad scuificium
J^'
Manue aulem Angclus nisi quod Patres Veteris Testameni., '^;^
e coelo (/// Rcg. xvui). Sub '/«^''«^
flamma {Jud. xm). stus secundum carnem originem duxu (Rom. ,
de petra erupit in
gladium cendo atque operando mslrumenta «^^' 'P
Pr(vcepitque Dominus angeto,
quod
et convertit
aodificationem spiritahs a.d.hcu " P-^^;'^^''^'
«^;^^^
"' J
snum in v(tginam. Protirtus ergo David videns
coiu.n
J,
area Ornan Jebuswi, im- ipso rcge nostro. vcre scil.cct pac.hco,
exaudisset eum Dominus in
 381 COMMENT. IiN PAUALrPOMENA. — LIB. 11. ':n

plcniriilis, Iioc cst.coriim altcsl:ilioiii!)iis,fi(loin con- A filonficnhutit nomcn tuum : quotitnm ttinqnus ex tn. ,i

finiiarcl Evangiiiii, et Ecclcsiani suain variis oiiia- (acu'tis tturabilia. Tu ns Dchs suUis [Vsnl. lxxxv). K)
mcnlis Sciipiiiranini decorarci. Pncparavit (|iio(|iic ol) hanc causain ante inorlem suam omnes paravit
ferriiin plurimiini a I clavos janiiariim cl ad com- im|)ensas, ciim qiiomodo sancli viii, virtiitibus ac
jiiissiiras alqiic jniicttjras, cum fidci firmilalciii sa- sapiciitia; dcrore pijeclari, in .Tdiliciiim spirilaledo-

cris dogmalibiis ordinavil, qiiatcmis intranlcs iii Ec- iniis Dci pcrlinnreiit, lex ct piop!i<;t;e :i;qii;diter prae-
clcsiam tiiiioiis Dei aciileis configerenlnr, ct diie- diceiido deiiioiislraliant. An noii .Moyscs impe:isas do-
clionis el socielatis foedcrc per eamdem (idem invi- niusDeipr;eparavit,qiii alfilios Israel in Dciilerono-
ccm ncctcrenliir. Unde idem Psalmisla procatur mio lociilus esl, diceiis : hrael, quid Duttiinus
Domiiiiim dicens : CoufKjp titnorc luo curncs meiis : Deus tuus petit a le, tiisi ut tiineas Doininum Dcum
a judiriis etiim tuis timui {Psal. cxvm). El alibi de tuum, et ambules in viis ejus, et dilioas eutn, ac ser-
ipsa speciaii Mierusaiem loquilur, dicens : Hierusn- vias Domino Deo tuo in lolo cordc tuo, et in totn ani-
tetn, (fua! a:di(icatur ut civitas, cujus participatio ejus ma tua, custodiasque tfiandatn Dotnini, et cirremo-
in idipsum (Ps l. cxxi). El paiilo posl : Fiat pax in nias cjus [Deut. x)? Filii estote Domini /)?; i-eri. i\on
pirlute tua, et abuitdanlin in turribus tuis. Pra'pa- vos incidetis, nec (acietis calvttinm super mortno
ravil et a;s, ciiin lectiones sonone et cimlica spirila- ^ quoniain populus sanctus cs Doinino Dco tno (i)eut.
|ia al) ipsis sanclis P.ilribiis ad iiislriiciionem san- xiv). Sic el Isaias, nunquid enini snmptns pnTpara-
cta; Ecclesi;? condita sunt. Pneparavit ct ligiia ce- vit ad constriiendmn doiiium Dei, qiii fiiluio pojjilo
drin.T, ciim viros virtulil)iis ciaros iii ipsis Sc iplu- crcdeiitiiim per proplieli;» spiriliim ex p.^^rs-ma Do-
ris siiis ad cxcmpluni fidelium inserueriml : (iiiales mini ail : Audi, Jacob servemeus, et Israel, quemele-
fuerunt Abel, Enos, ct Enodi, et Noe, ct Abndiam, gi. Ua'c dicit Dominus (acicns et (onnnns te , ab
etCKteri pniriarclia; ;
qiii amliulavoriinl cum Do- utero auxiliator.tuus : Noli timere , Jacob serve meus,
inino, et translati siint a miindo, (|uoruin jiislili:ii> et rectissime, quem elegi : effundam eniin aqnain su-
oblivioncm non accepeiiml : qualis Moyscs ct pro- pcr siticntem, et fluenta super aridam, e/fitudiim Spi-
pliet;(', qni praninntinverunt de advenlu justi {Acl. ritnm meutn super setnen tuum, benedictionem mearri
vii), cl piis dogniatilius sacramenla, qu;e nunc salii- super stipem tuam {Isa. XLiv). Et ilcnim Mtiri :

l)riler sancla tcnct Ecdesia, pr.ieconiali siinl, (ni:iles inqtiit, tui coram oculis meis semper. Vcncrunt stru-
et c.Tleri jiisti, qni per fidcm viceinn! reijna, opernti ctores ttii, destruentes te, et dissipantes a te exibunt.
(tttit justitiam, adepli sunt reprotnis^iiotiem (lleb. xi). Lcva in circuitu oculos tuos, el vide : oiniies isli con-
H:pc ergo ligna Sydoiiii el Tyrii ad Hieriisalein dc- gregnti sunt, venerunt
^
tibi. \'ivo ego, dicit Doniinus,
forinaveriml, qiiia noii soliiin pra;dicanii!»fis aposto- ^ quin omnibus liis, velut ornamento, vestieris et cir-
lis cl primis dc Jiid;va Ev;iiigelii dispensatoribus, cnmdnbis sponsa {Isa,
tibi eos, qiinsi xi.ix). Et alibi :

vcnmi eliain ipsis (loclorilms, qiii dc gcntiiim po- Ilnbilabo, iiiqiiil, in illis, et ambulabo in eis : ct ipsi
pulo ;id opiis verbi electi siinl, lal(;s viri ad iioliliain erunt inilii populus, el ego sutn eis in Dominum {Le-
Ecclcsi;c pcrvenerunt, ut eorum (locumenlis atqiie vit. xxvi). Ilinc el Jercmias ail : Ecre dies venienl,
cxcmplis donnis Dci quolidie cx vivis lapidibus con- dicit Dominus,
et (eriatn domiii Israel et doinui Jida
Slriicreliir.
(a'dus novum, non secundum pactuin quod pepigi cum
/'.' dixit David : Saloinon fiUiis ineus parvulus puer palribus vestris in die qua apprehendi manum eo-
est et delicntus : domus auletn quam wdificari volo rum, ut educerem eos de tcrra .'-ggpli : paclutr.
Doiniiio, taljs esse debet, ut in cunelis legionibns
no- quod irriium (ecerunt, et ego dominatus sum eorum,
minctHr. Prwparnbo ergo omnia necessaria. Fa ob Dominus. Sed
dicit lioc erit pactuin, quod (eriam cum
hanc cansain nnte tnorlem suatn oinnea prirparavit domo Israel. Post dics illos, dicit Dominus, dabo le-
impensas. Voeavitque Salomonein sunm, mcum
/ilinin el getn in visceribus eorum, el in corde eorum scri-
praccpit ut wdificaret domum Domini Deo Isrnel.
ei bam eain : ct cgo ero eis in Dominum, et ipsi erunl
Quodaiitcm D;ivi(iSalomon filiiimsimm pucnim par- viilii in populum; et non docebit uUra vir pro.Timu m
vuluin esse dicil ct dclicatiiiii, domiim anlcm, quain suuin, et vir (ratretn suutn, dicens : Cognosce Domi-
J)edi(icare disposucrat, niagnam fiiliiram sigiiilical : num : omncs cniin cognoscent me a tnittimo corum
qiiod lein|)oribus velcris teslamenli
obscura fiiil no- Hs./H.' ad maxiinum, aii Dominus : quia propiiiabor ini-
lilia incainationis Cbrisli ad icqiiiparalioncm vcri- quitatibus eortnn,ctpeccati eoruin tton mcmoraboram-
talis Evangclii, in (pia omiiia suiil inaiiiiosle ilecla- ;;/(H.s{Jt'r. xxxi).Hisergo omnibustcslimoniisdemon-
l'ala, qii;e lege pcr figuram iiicre dcnoiala ; sive
iii
stralur domiim ccxdeslis ;\'dincii loiigo tcmiiorc anlc
eliam, quod co tcnipore parviis mimcnis
fuerit ore- esse prauliclam, sed in advoiituClirisli Doinininoslri
dciilium, qui membra sunl
Cbrisli , ad comparalio' voraciter csse completam : quia ipse voniens pcr sc
ncni (i.lcliiim, ([ui fniuri erant sub novo tcstamento. bcnediclionom tribiiit, (lui ante logein dedil per sor-
'Imic enim fuii, (inod .scripliim est Notus in Judaa
:
viim, el sui noliliam por Evaiigclii pnvdicalionem,
(lanliim) Deus, et in Isracl magnuin noincn cjus illiistraiite Spiriliis sancli ijralia, sinc porsonanim
(Psal. Lxxv) cl iiiiiK-, (piod idem pnipbcla
;
iii alio aocoptiono onmibiis ooiilulil : nunc soilioci in (ido,
psaliiio pr.vcincbal, dicer.s Oinnes gentes, qunscun-
:
postmoduni auleiii iii ipsius vcrilatiscontomplalione.
pic jccisii, venient et adorabunt corain te, Dotninc,ct Dixitque Dnvid ad Salomonem : Fili mi, volunla-
 ;

5-3 B. IIABANI ?,iALUl ARCIJIEP. MOGLM. OPERUM PARS I. 584

lis mea^ fiiit, ut a'(lificarcm domum nomini Domini \ vnlus enim natus est nobis, et Filius datus est nobis;
Dei mei : sed factus est sermo Domini ad me, dicens : et frictus est principalus super humerum ejus; vocabi^
Multum sanguinem e^udisti, et pturima bella bellasli tur uomen ejus, Admirabilis, Consiliarius, Deus fortis,
non poleris wdifictire domnm nomini mco, tanto e/fuso Putcr fuiuri sacidi, Princeps pacis. Multiplicabitur
sanguine coram mc. Qiiid est (luod David dicil sibl cJHS imperium, etpacisnon eril finis {Isai. ix). Ipse

inlerdiclam a Domino domus Dei asdiricationem pro- est pax nostra {i\\\h\ Pauli attestalionem) qui fecit
pler multi sanguinis elTusionem, nisi quod demon- uiraque unum {E]hes. ii); qui in Evangelio disci-
slrat Judaios propler carnalem observanliam legis, piilisait : Pacem meam do vobis : pacem meam relin-
ac sanguinolenla opera, victimarum corporalem ma- quovobis{Jonn.\\\). Qiii venieiis in miindum, pa-
clalionem, non posse spiritalis sedificii templum Do- ccm prtvdicavit his qui prope, et paceni liis qui longe
mino reparare? Dum enim allenti appctebant ter- fuerunt, quoniam per ipsum habemus accessum ambo
rena, minus sollicili fuerant ad quscrenda coelestia. in uno spirilu nd Patrcm { Ephes. ii ),
Sivc etiam significat ipsos Jud;cos, qui pollutas ma- Ipse, inqult, wdifcabit domum nomini mco , qum
nus habebant sanguine prophelarum ac ipsius Do- { testante Apostolo ) domus sumus nos, si fi.lem fir-
mini non posse propter ferocitatem cordis sui Chri-
,
mum usque ud finem retinuerimus {Hebr. in). Uiido
sti agnoscere pietalem, qui venit in Ininc mundum B memoralus gcntium Aposlolus ad ipsas gentes scri-
peccalores salvos facere [l Tim. i), crc.lenles in se bens ait : Ergo jam non estis hospiles et advena;, sed
ab onini labe peccari mundare, et facere sibi pujm- estis cives sanctorum, et domeslici Dei, superwdificati
lum acceptabilem, seclatorem bonorum operum {Tit. stiper fundamentum apostolorum et proplietaruin, ipso
n). Unde ipsa Veritas in Evangelio eidem populo sub summo angulari lapide Chrislo Jesu, in quo omnis
iiomine Flienisalem improperat, dicens : Hierusa- cedificatio constructa crescit in lemplum sanctum in

lem, Hierusalem, qua' occidis proplietas, et lapidas Domino:in quo et vos (cdificamini in hubitnculiini
eos qui ad te missi sunt, quoties volui congregare fi-
Dei in Spiritu sancto {Eplies. ii).

lios tuos, qucmadmodum gallina congregat pullos suos Et ipse, inquit, erit mihi in fiHuni, el ecjo ero ilii in
sub alas suas, et noluisli ? Ecce re.linquetut vobis do- patrem, firmaboque solium regni ejus super hrael in
mvs vestra deserla [Matth. xxiii). Haic ergo dignitas alernum. Iluic senlenti;e coricoidat Psalrnus octo-
veri Dei lempli a^dificondi pacifico noslro reservata gesimus octavus, ubi ex pcrsona Domini ita scripliim
est : de quo ad David ipse Domiiius ait :
est : Ipse invocabit me : Pnter meus es tu, Deus meiis
Vilius qui nascetur tibi, erit vir quietissimns ; fa-
et susceplor salutis mem; et ego primogenitum ponnm
cinm enim eum requiescere ab omnibtis inimicis illum, excels:m prcv regibus terrce. Inaternumservabo
suis
p
per circuitum, et ob lianc causam pacificus vocabitur, iUi misericordinm menm, et testamentum meum fidele
et pacem et oiium dabo in Israel cunctis diebus ejus. ipsi, et ponam in swculum swculi semen ejus, et ihro-

ipse a'dificabit domum nomini meo, et tpse erit milii

num ejus sicut dies cceli. Et hoc a forma servi dici-
in filium, et ego ero illi in patrem, firmaboque solium tur. In his quatuor versibus absolute debellatur ini-

regni ejus snper Isrnel in a^ternum. In psalmo se- quiias Juda^orum ethsreticorum. Quid enim eviden-
ptuagesimo primo, cui (itulus est, Psalmus in Salo- tius, quid planius, ut esse credatur filius, qui iuvo-
monem, manifeslis mysteriis, pacifici nostri, hoc cat patrem, et rursum credatur esse piier, qui appel-
est, Domini Jesu Chrisli, propheta David praenuntiat lat filium? Nam quamvis h;ec duo nomina relativa
advenluiu, ubi inier alin dicit : Orielur iu diebus ejus sibi sint, unumque sufficiat dici, ut amborum virtus
abundantia pacis donec extoUatur luna. Et
juslilia et possit intelligi, tamen ut omnem scrupuluin ambi-
sic quoque, Orietur in die in teuipore sanctie incar- guitalisexcludcret, utraque posuit, ulraque firmavit,
nalionis, quando erat parlu Virginis nasciturus. et adbuc non desinit Judaeorum insaiia deviarepro-
Juslilia enim Verbuni Pairis est, quod oiunein tervia, dum erroris fuit causa sublaia. Quod autem
cieaturnmetlemporalia fecit universa, de quo legi- sequilur : Et ego primogenilum ponam iUum, excel-
tnr Veritas de terra ortaest, et juslitia de ccelo pros- sum proi regibtis terra, perscrutandum et nobis est,
:
^
ncxjf (P,so/. (lxxxiv). Addidit:£« abundantia pacis quare dixit, primogenitum, quasi vero Paler
sic ge-
donec exloHatur\luna. Et hic quoque subaiidiendum nuit substantialiter Filium, ut subsequerelur et alius.
esl, orietur. Abundantia ergo pacis est dniii religio El hoc locutionis genusScriptura! divina; conslal esse
Ciirislianorumtoto orbe dilaiaiur : rfonec exloUatur proprium, sicut est etillud in Evangelio de Joseph
/una, dixit, id est.quandiu prolendatur el augeatiir el Maria, ubi ail
Et non cognovit eam, doncc peperit
:

Ecclesia, aut constitutus praedesiinatoruni numerus fiUum suum primogenitum {Matlh.i). Nunquid con-
conipieatur. Et pauloante ineodem psalnio Susci- :
sequens erit ut virgo semper Maria post Dominuni
piflHt, inquit, montes pacem popido tuo (Psal. lxxi). Chiistura alterum peperissc filium credatur? Sed
Per montes significantur apostoli et prophelffi, qui ad bene dicitur /;n'mo5fen?/Ms, quainvis solusprobetur ex
.vjiisrna firraiter elevati coelesli gratiae proximant. Palris su! stanlia geiiitus ; Ipse enini dicil : Ego sum
Isti ergo tales pacem, id est, Christum suscipiunt fi- alyhactoinega, primus elnovissimus. inilium cl finis,
deli populo praedicandum. Ipse enim Domini populus princepsel origo Davi I, ut meiiio sermo iste qus-
cst, qiii ei credidit, etspiriluali se couversatione tra- slicnem habere non debcat, quaiido ipsuni et princi-
clavit. De hoc pacifico Isaiasita scribit, dicens : Pur- pi !!!! essc conslat etfinem. Pomm, constiliiam (ii-
 ^ COMMtiNT. IN PARALIPOMENA. - LIB. II. ZtiC
sicul
Cil, ii. .secundo ,,.s:.l.no ail : Lgo autern consti- A %.m aul pro,,l>ctas ; nan vcni solvcrc, sca adin,p'ere
tutus
tutns sum rcx
rcxaU
ab eo(
eoi cxcclsum
c.ccl.u,. .r.. regibus
prcc ......> .:
,•..;/„,. tcrra'),ii\-
Amcn^,uippc clico voOis:iota unum aut ur,us
c.il scpli.aj;csi.ii(>
apc.non
i.i piii„(j psalmo diclum cst /-;/ prKleribil a lege donec
:
omniu fumt {Mattli. v). Et
udorabunl eum omncs regcs tcrra:. In alci'iui:ii, :ilil)i : Coelum, in.iuil, et tcrra lransil,unt:verba
inqiiil, scrvaiio misciicoidiam
autcm
illi
mcam, cl [csta- rnea non trauslbunt{}lurc. xni). Liijiia
fiienlum el hjpjiics
nic..iii n(l,;lc ipsi. El iioc a formadiciliir scr- pnclerca Davi,| pnrpaiavii a<J .n.ivc.sa i.ripc.i.iia
vi.cpiia misoriconiiam Palris a;l,;nio vidclicct Iio ;;'!li(icionifn,
quia diversas ho.nin.ini personas,
norc siLSccpit, ciii pcrpcli.a dala csl .pias
polcstas iii coclo iignoruin ct lapi.iuin noMiiiia
nolani (iijjnorum sci-
et iii lcrr:i {Matili xxviii). Tcstamcntum vcro fidiilc lin;t piopler clalionc.n
niciilis, el lapiiuin
€sl illi, (piaiido quijiciinquo jwoplictai proplcr
dc ipso pra:- (Imiliam coi-Jis) lcx cl proplicLc,
scc.ri vc.bi ,ie^ i-
ilixcrunt, inlcgcrrima vcril.itc complela sunt. Kt po- «lcncJo et policndo, ari conslruclioiiem domus Dci
wim, iiKiiii:, in swculnm sivculi semcn ejns, ci tliro- cJccciitissime pr;cparalKin!.
num cjussicul dics cwli. S:ccnl.im s;cculi sigiiif.cat Uabcsiiuoqueplurimos ariifices, Liomos el camen-
alcrnitatcm. Semcii vcio David Cliiislus
x>....^.u., V.OI Domi-
csl ,^u,„,- tarws,
^""""^uuiacesguoguelignorum
urlifices quoque lignorum
omnium arlium,
. .

nus qiu m a;tcn.a gloria collocat.ir, rcgnat anium nrl

ad
c.m {.ciendum o,>us prudcnt..imos
P c t Spiri.u sanco pcr omn.a sccciila s:cci,lo- .re
in auro^ Z>ao
g et ferro. Artiliccs domus Dci p.x.dicator
---.-..
'"'•^/^'^^^
.v^. v^^ «'""
rum. Tliromis
Tlirom.s aiUcm ci.is
cj.is notcslas c.l
potcslas in,li,.;i-
f.ii.i.M jii,li(.ii:
f.iliiij n„i
si.ncii. qii, ..ii,........u ....„ \.
1 .S.ilib
[ ,

s;'.nct:, aliquando lalomoium, aliq.iando vero cse-

qi!;c tanla \crila!c pcragcnda cst, saiiclis
iit onini- iiiciilarioriim, aJiquando
cliam carpciilariorum,
bus cffilesticlarilatc pncfi.lgcat. Scicndum sai.c at-
alios qiic(abrorum auri ct argenti, ct ca;lcroiiim
essc dics istos, qi.i
mef.I-
silii vicai-ia icvoliilione .surre- lorum nominc proptcr divcrsas
aciioncs imiic.ipu.
dunt; ct illiim futiiiuiii, qui coiiliniia lucc perpclmis tiir, quia juxta qualitatcm audilon.m
est, dc qiio form;iridci,eiit
iii octogcsimo tcrtio psalmo (lictiiin cst sciiiioiics pr;cdicanlium. Alitcr
ciiim d„cci,di sunt
Quia melior csl dies uua in alriis tuis super miilia. s;.l)icnlcs, atquc alilcr insipieiacs; aliler
Aut merilo dics supcrbi
conli sit dictiis, qiii ol.jeclu lclliiris ;.l.tcrbuiiiiios,elaJiterJor,(;s, alqiic aliR.r ii.,i,,n;
tenebras non potcst liabcrc nocturnas suiit iml».iciidi.
hcce cgo in paupcrlale mca prwparavi impensas do- Prwce,>it ,,noque David
cunciis ,mnci,,ibu,
mtis Domiui, auri Isr.ir
talcnla cenlum millia, et argenti nt adjuvarent Salomonem filium suum : ccrniiis
mille mitlia, lalentorum ir
wris vero cl ferri non esl quiens, quod Dominus Deus vcsler
pondus, vincitur cnim vobiscum .sil et de
numeius mulliludinc. l/ujna derit vobisrequiem,,er
circuUum, cl iradideri! omnes
et lapides prwparavi ad universn impendin.
Oiiol tmmicos in manum vestram, et subjccta
David in
paupcrtatc sc dicit impcnsas do,,,,. D,;;,!,.
prxparassc, licu
C ram Domino ct cora p2 l^^I^i::::^ 7 sil

:''''' ''''"
icrra co-

sinucnl,
liccl h;cc vcria
vcrLa Jiiimiliialcm
Jiiimilitalcm (^jiis i„-
tanicii
vcstutet
vcstra el animas vcslras,
vcsirL ul qiuvratis
Dominim Deum 'n"lt T''
(iguralitcr sigiiilicanl indigcnliam veslrum, el consiirgite ct
a-difcale sanciunrinm
litlera; legalis, qii;c scicntia) muliiplici dcservit rSovi Do-
mnoDco. Quod David pr.cccpii cunclis
Tesiamcnli. iNain ipsa piopler iidinniialcm piiiicipiJms
ct iniiti- Isracl ut adjuvarcnt
Salomoncm Iilii„„ suum
IiJatcincji.sH//ii7 a,/ /^fr/c't7H)« adduxil,
i,, opcre
siciit Apo- tcmph, oslci.dit qiiod Icx ct
propliet;e f.rma auclo-
stolus tcblalur, diccns Lexenim
: est e.remplar vero- doccbant ul omiics q.ii principainm
«••i;.lc
rum tttque cwlestium, umbram Itabcns futurorum bo-
Israel riic
gcrcrcnl, hoc csl, q„i scieiitia
ci virliitib.is in
norum, non i,)sn crprimcns imagincm Eccic-
rerum ( Heb s.a eminerent, vcrum Sabmioncm
™'
1" r
.rx
^
VII in .c.lifioio
'"?' oomus
II,.;. /-.
vn ^ucb. X ... iv )
. .

q,iaiii c^ ci.n::::
I V
;
^:; :; : ;.;: •

mund, alibi „,mc.ipavit {Col.

.

.,). O.n.iis ciim rcs

a
^'''. •'''
r-'
lerrena
vivendo. Undc M ^ 1
i
'
i''"'
con.pa.ct..r cclcstibus. et tc.npo.-aIia
si

ada.q..cntur icte.ois, quasi parva

si vbetam vobis .-.- ^^1^^ 1 2j i/^Tl " ""'"*
"'

|amen structnra,
esse vidcnlnr. El ^'anquam mc: ipsum a,d^n7t '"""""""
» qii;e in ;.lt„m surg.Mc nilitiir, ct JieritprolitaZl^^Zr^,'^i: "?
.nnnofiii.,!;.,nc..ta collocct ncccssc est. ct sic
a.I cx- vovulo suo Deui. . . i 81^ s^^^
cels.oraprovcIiatur. P..;.paravit David
.;;- Doiiimi, auri talcnta
impcnsas do- D opcratores ct nii.iistios c,„pli
D .
..i t/ -"''T
ccntum niiUia. et a..gcnti
">'llo millia lalcnlorum, cum palics vctc..is lcsla
cit in Psalmis

m,io
Aircrte :

filios ar,elu,n. .\fferte

/^.il^AlHX
Doniino pa,ri,e gcniium,
«n/t
l'"cnli iii scripiis suis cl scisiis piofi.iiditalc.n ct af^e,-lc nomiuo gloriam ct lionorcm, a/ferte
oloijuii vc.iuslatc.il
copioscinscrcbanl, (pioriim ctiam
Domino
illornim noniini cjus. TolHie
liostias et introite
perfectioncm perfccti
numcri dcmoiisl..a.it. CnUc-
in aira
cjus:adorate Dominum in aula
'>;>iiinn sancta cjus Dsal
oigonimicnimclmillcnariiim pcrfeclos ncmo XXVII,
{
Huicetpcr Isaiam dicit Pro,>c
).
ossc aiiibigii. SiiiiilKcr fcci ji^sti'. :
ct in laleiiti nominc, tiam mcam, non clongabitur, el
quod salus mea non mora-
-;Hcnspo„aeril,u.s Miao„i,„.iinis
p,;ci.i„ct, po..r.Mio b,lur. Dabo in Sion saluteni,
el Israel gioriam
ojosdcm rci oslcndiiur.
0„,„1 vcro ;cris
mcam
ct fcrri .iicit Ecce Cijo locul,is sum, ct vocavi cum, adduxi
';»>" ossc pon,lus, signilicat eum et
divinorum tcstimoniorum directa est vta cjus. Acceditc
"nmtalcm ad cum, ct aud,ic,' in
noii cssc icstimabilcm,
^sse
q.iia constat cam voce exsultationis annuniiatc, nudiium
„u-ommiuabilcm. U„dc Salvator facite hoc, ct
ii, Evaogclio ferte illud u^squcad cxiicnum tcrnr. Dicite,
^a d.Sc.p„los ^\l Redin,.t
: A'o/i/(. puiare quoniam ven, scdvcrc Domiims scrvum suum ;'
/<;,-,./, ( /i,ii. xivi x:v„'»
 RABANI MAURl ARCIllEP. MOGUiNT. OPEKUM PAIIS I. iss
5«1 B.
iSumeralique sunl Levitw a 50 .nnis et supra, et
Ilinc cl Dc-r ilieiciui.iin Jicilur : Ecce dies venient, ait A
invenii sunl 58,0*30 virorum. Kx Itis elccti sunt et
Donwms, etsuscitabo David germcn juslum, et regna-
distribuii in ministerium domus Domini 24,000.
bit rex, et supicns eril, cl faciet judicium etjusliiiam
In ditbus iitis sutvabilur Juda, et hrael ha- Prwposilorum uulemei Judicum G.OuO. Porro 4,000
in terra
nomea quo vocabunt janitores, et totidem psalta: cunenies Domino in or-
bitabit confidenler. Kl lioc est
ganis,quicfccerat D uvid ud cancndum. Quni
csl, qnod
cum : Dominusjuslus noster. Audile verbum Domini,
mane Levilas 50 aniiis el supra, nioi ([\\\a oslcndil (luod
domus Israel. lUvc dicit Dominus : Judicate
Doniini funginittir, sancl;«
judicium, et eruile vi oppressum de munu cutumnian- oiniie& qui ininiuleiio

Triniialis fulem cuin adiniplelionc

niandaloruin ser-
tis, ne forte egrediatur, ut ignis, indignutio mea, ct
deliciil. Unde el invenla sunl de his
qui aniiti-
succendatur, et non sit qui exstinguat. Ecce ego con- vare

verlam conversionem labernuculorum Jacob, el tecti meiali sunt 58,000 viioruin, quia quisquis saiicla
a:di(icubitur civilas in excelso suo, fide ac Lonis opcribus usquc in lincm
Dco dcservif,
cjus miserebor, et
bcatiludi-
el templum juxta ordinem suum fundabilur et egre- ad resurrcclionis graliain, ct ad aelernam

dieiur de eis laus voxque laudantium, et mullipticabo neni, quic oclonario numero sigiiantur, pciliiiebit.

autein ex his qui electi sunt, el dislriluili in

eos et non minuenlur ; et gtorificabo eos, et non at- Quod
sicut a principio, ct ^ mhihicrimn domus Domini 2i,00i) ordii.abaiitur,
lenuabuntur. Et erunl fitii ejus,
significat veros ndnislros Clnisli lucis
opcrihus de-
cwtvs ejus coram me permanebit. Et visitubo adver-
eum. Et erit dux ejus ex eo, btre inslare, et a via .iusliliic non decHnare. Kaiii
sum omnes qui tributant
producetur, uppticubo 54 l-oiis totus per circuituin ilhisiratur oibis, ct le^
et principes de medio ejus et

nebrarum pellitur umbra. Undc Saivator iii Evan-

eum el accedel ad me. Quis enim isle est qui applicet
corsuum, el appropinquet milii? ail Domlnus. Eritis gclio 72 discipulos ad pr;fidicanduin misit {Luc. x),
quia sanctx' Trinilatis fidem cum lucis operibus
cui-
mihi in populum, et cgo cro lobis in Dominum {Jerem.
vohiil; tcr
.\.vui, XXI, XXX ). Siniiir niodo et c^teri prophctie qiie ad juslitiam sufficeie demonslrare

hocque persuadebanl exemplis, vicies enim et quater terni 72 facinnl. Quo lai \ oro
hoc diccbanl diciis,

ul Salvatori vcnienli (iuisque cordis

habilacuUim ct linguarum diversitas ac librorum Vetcris Novique
pr^pararel, el in incutc sua sanctuarium Doinini re- Te:>lamenti scrics comprehcndilur. At prxpositoruin
quatenus illis et judicum 6,000 esse describuntur.
Et quid pcT
cta fide el bona voluntale coustruerct,
.iitroduceretur arca foedcris Domini, hoc esl, fides hoc innuitur, nisi quod nemo hujus ordinis digm
doctriiue a«
incarnationis Chrisii, vasatiue Domino consecrata, tatem appetere debet, qui pcrfectionem
nun.ero
sauclorum virorum utiquc cxemplum, et mirifica virtutum haberenon studet ? Senario cnim
sexta die homofactus {Ceti.
facta.Vasa cnim Dei sunt animse sanctorum,in qui- C muudus creatus est, et
bus sapientia divina consislit, ac diversa
Spiritus ,}, qua ct Redcmptor noster natus esse dignoscitur.
sancli charismala continenlur. Unde per
quemdam Unde dignum est ut qui se recoiit a pcrfecio crea-
perfcclio-
Sapienlcm dicittir Anima justi sedes est sapienlice.
: lore creaium perfectum alque redcmplum,
suK niodum, ha-
El ilem :
Dominireptevit orbem ter-
S/;Jn<Ms,inquit, nis ipsius, secundum possibililalis

rarum, et lioc, quod continet omnia, scientiam habet i.ere curet. Porro quatuor milliajanilores el tolid^m
psaltce canenlcs Domino in organis conslituenteDa-
vocis {Sap. i ).
CAPUT XXIH. vid, fuere, ul ostenderelur quod is qui jai.iloris \ti

Di eo quod David constiiuit Satomonem fitium sunm psaltaeofiiciumdigne vult agcre, evangclicam
doclr-
rcgcm super Israel, et congregavit omnes principes
alque mandata debel custodire, quia qui
nc!!
nam
hrael, ct sacerdotes atque Levitas, auorum ojficia
ilius sequitur vestigium, nunquam ad ipsius ofiif^ii
pcr singula minisieria ipse disposuit.
plenus dierum pertingct fastigium.
(I Par. xxni.) Igitur David senex et
David per vices fdiorum LeMi,
Et dislribuit eos
rLgem constituit Salomoncm fitium suumsuper Israet,
Cerson videticet et Caath et Merari, etc. Quod DaVid
et congregacit omnes principes Israet el sacerdotes et
numerum Irium filiorumLevi dis-
David senex etplenus Oieruin
Quid dieruin
quod
est, qtiod
i^evuas secuntium
Levitas sccu....u...
Leviias.
Levilas. , . j. •
„ „,„
regem constituil Salomonem, nisi quod post comple- ^ tribuil, significat quoJ lexlus leg.s div.na; ,
ac o-
p
sunt
phelarum lcctio ininistros Domini, qui acquisiti
lionem vetcris Testamenti incarnatio praenuniiala
iiuniefuni,
succcssit Salvatoris, quae humano generi regimti. per graliam Dei el additi ad fideiium
sanctoi Trinitatis fidcm servare docet cum exsecu-
rectae fidei, lam intcllectus ac sanclye conversationis
nomiiii
lione viilutum. lloc enim ipsorum patrum
ad promerendam aeternam bealitudinem confcrrel,
sive
deuio:istraiit. ^'am Levi interpretatur additus,
juxta illud Pauli Aposloli, qui scribens ad Galalas
\d cjectio eorutn;
ait : Postquam venit pleniludo temporis, tnisit Deus assumptus; Gerson, admia ibi,
atnarus
Filium suum faclum cx mutiere, factum sub lege, ut Caath, mo/ares denles, sive pa/ie«<er; Merari,
assumptiis Cbt
adoptioncm vel amaritudmis. Omnis (i.iim, qui
eos, qui sub lege eranl, redimeret, ut
in.biilus-
reciperemus {Galal. \v).lUac ergo congregati domo Domini additus coelui sanctorum
et
filiorum
qtic sacramentis ecclcsiaslicis, priu.uni
debel eji(;ci(!
sunt omnes principes Isracl, sacerdotes atque Lc-
atque spurciliai:)
viiae, cum singuli orJines diversorumofliciorum ad a meiiie sua omnem irhinundiliam
viliorum, el renunliaie voluplatibus
mundi ut fiat
scrvitium Chrisli congregabantur ut ejus ministcrio
peregrinus {Psd".
dignc fimgercniur. in terra cum Propheta advena et
7 y COMMENT. IN PAKALIPOME.NA. — Llli. II. »00

xxxvni),(;itiiu. Aposlolo niuiido crucifixus (Cal. vi). A rcnles minislrate in fide ivs.Ta virlutcm,invtrtuteuu

Dciiidc iiiortalilalis tiisciclioiicin in convcisalioiie tein scicntiam , in scienlia autein abslinentiam , in

sludcat habcre, ct qiiatuor virtulum qiiadriga vitam abslinentia aulem patientiam , in palientia autcm
suain hoiicstc ducere, atque ad coclcstia provehcrc pictalem, in pietate aulcm amorem fraternitalis , in

dcccrlct, id cst, prudcntia, justilia, foililudinc ct amore uutem fralernilalis churitalem. Uac autem
tcnipcraiilia ; paticiiler(iuc advcrsa cuncla tolcrcl, oinnia si vobiscuni adsinl et supercnt, non cacuos et

scieiis se ccrlun merccdcin pro Iioc, si pcrsuascrit sine fructu vos consliluent in Doniini nostri Jesii
el pcrseveravcrit, in luluro acccplurum. Posticmo C/irisli cognilione. Cui cnim uon prcvsto sunt hac.
cuin fcrvcnte animo discat appctcrc c(jclcstia, ct cacns cst et manutentans, oblivionem accipiens pui
pncscntia cuiicta vilia sestimct ct amara. IIoc- gationis velerum suoruin delicloruin. Qiiaproptcr
(jue moJo digiius minister Domini in vcio tcm- fratres, magis satagite, ut pcr buna opera cerlain ve-
plo Dci (quoJ csl Ecclcsia) ct utilis apparehit. stram vocationem facialis. Uac enim facientes n n
Sepuratusque est Aaron ut tninistrarct in sancta pcccubitis aliquando :Sicenim abundanter ministrabi-
sunctorum, et filii ejus in sempitcrnuni, et adolcrct tjir vobis intruilus in aternum rcgnum Domini nos.ri
inccnsum Domino sccunduin liluin suum ac bcncdi- Salvatoris Jcsu Christi (JI Petr. i).

cercl nomini cjus in perpeluum. Quid pcr Aaion ac B Dixit cnim David : Requiem dedit Dominus Deus
filios ojiis mclius quam Christus et membra cjus in- Israel populo suo, et habitationem Uierusalem usque
lelligi possunt, cnjiis ost saccrdolium sempilcrnum in ivternum : nec erit officii Levitarum, ut ultra por-
(Psal. cix) ? llic cr;,'0 soparatus cst. ut ministrarot tenl taheriuculum et omnia vasa ejus ad ministran-
in sancto sanclorum ,
qnia solus sinc p(jccati m.T- duin. Q:iaiKii;i crgo liiii Isracl in dcscrto fuerunl, cl
cula invcntus, coclcslium sccretorum peiictravit ar- quando tcrram Clianaan bcllis possidere ca^perui.l,
cana, et (juxta Pauli tcsliinonium) alii quidemsine lal)ernaculum Doinini pcr diversa loca fcrcbatur.
jurejuraudo sncerdoles facti sunt, hic autcm cuin Postquam autem lciiplum ajdilicatum esl , non fiiii

jurcjurando per eum qui dixit ad illum : Juravit Do- licccssaria hoic locorum mulalio; sed in ipso tomplj
minus et non pcenitcbit eum : Tu essacerdos in wter- Doiniui sauctilicalio Doniiui est collata, iii;slice ii-
num. In lantuin meliuris tcstamenli sponsor faclus giiilicaiis (luoJ cullus aKpic observantia Vcicris
Tc-
est Jesus. Et alii quidcm plnres fncli sunt sacerdotes slamcnli variis liguris imilabiiis ac diversa iii se-
idcirco quod morte prohibcrcntur pcrmancre : hic meiipso seiiipcr fuil. Cum auleiii ad Ev.uigcliiim ac-
autem, quod mancut in wlernum sempilcrnuin habct cessit, jain ibidcin slabilitateiii niolus sui invenil :

sacerdotium.
oi.i[....uwHm. Vnde
i^iiuc et
ci snlvare in
ouivuic 1/1 pcrpetuum poiesi
iJiipciuum potcst quia icu
ifuiu lcx per luoyseu
Motjsen aaia
data esi
esl gratia
grutui et veriias
verilas
, per
accedentesper semelipsum ad Dciiin, semper vivens ad ^ Jesum Chrislum facta est (Juan. i). Juxla pnBcepla
inlerpellundum pro nobis (tU.b. Undc inccnsnm vii). qiioque David novissima siippulabilur numerus filio-
oialioiiis cjus scmpcrplacabilccst apud Dcum. Qi.ol rum Levi a viginli annis, ct siipra; et erunt sub
vero soquilur :
m;!nu filiorum Aaron Domini in
iii cuiliim doinus
Hoysi quoque hominis Dei , filii annumerati sunt vcslibulis, cl in cxedris, et in loco piiiificalionis,
ot
in tribu Lcvi otc. Siguificat, non paucos de prioii
,
in sanctmlrio, et universis operibus ministerii leiii-
populo ad ecclcsiaslicum sacerdotiuin pcrtinoro, si- pii Doinini. Distribiieiite David LcviUc a viginii an-
cul maiiilcsle in Aclibus aposlolorum dc primiliva nis juxla pncccptum logis sub manu (iliorum Aaron,
in Uicrusalein dcmonslratur Ecclesia, ubi scriptum hoc est, saoordutum in cultiim domus Doiiiini or.li-
esl : Verbum autein Doniini crcscebat, et multiplica- nahanlur, iii minorcs discerenl majorihus olicdire
,
batur numerus discipulorum in Ilierusalcm valdc. ot ina.jores a iniuoribus adjuti dignius olTicium
suum
Mulla enim turba Siccrdoluvi obcdicbat fidei (\ct. iii ministorio domus Doiuini possoiil cxploro. Sic cl
vi). Posl hoc quoqiic, cmimeratis principibus tlc fi-- iii Eoclcsia pi;cscnli miiiores gradiis majoiibus pcr
liis Le\i, subsciiuitur Scriptura diceiis :
huniilitatcm seinpcr debenl suhosse, et imijoros pcr
lli fiiii Lcvi in cognalionibus ct fuiniliis suis prin- charitatom minorihus rile pricesse, ct iia oinniuiii
cipes per viccs ct numerum capiiuin singulorum qui ,
D mombia ciaut in p:ice. Qnod autom dicit :

laciebant opcru ministerii domus Doinini a viginii an-

In vcstibulis ct cxcdris. Vcblibulum csl locus aiitc
Hisct siipra. Quid cst.quod a viginli annis cl supra, foros, quod dicitur porlicus vcl adiliis domiis pri-
dicil luiiiistios domus Domini aiinuincralos, nisi vat;i», vol spatiuin iiKJc (iictuni, qiioj
: co vesliuntur
quod ostciulit, oiiiues (pii minislorio Domini fungi forcs templi vel (piorumlibet ;c.lificiorum. Exedni'
voliicriul, (lecalogi oiisorvanliam iii duobus pracc- qiioqiio sunl thalami vol cubioula. (|u;c Iiaiiiialioui
pl!s charilatisservare debcre, el secundum corum' Lovitaruni atquo sacerdolum fucrant pnvp.iraia; i:i
jura ministcrium ecclesiasticum
gerere? quia in his hisergo Levila; minislrantes exciibahani, quaieuus
duobus fitvcepjis, hoc osl, in diloclioue Dei ot \no- docorcnl veri lempli Domiui minislios aditum ipsius
xiiui, univcrsa pcndel Ux et prophclw {ila:ih. xxii). diligonler olscrvare, cl (li^^iios (piosiiue inlromittere,
Plenitudo ergo lcgis, juw.x Paiili sontoniiam. os/ di- iiKii;;nos voro iiidc alji(cre .lUjuc ropcllore quia
,
iectio (liom. XIII).
Undo princops aposloloium, quo- claviger ctvlcslis porvig.I sompcr csse debei el caii-
uiodoiu ipsa charilate sorviendium
sil Doo, dotol .
lus in omnibus.
diocus Vos aulcm, fratres
:
ciiruin , omnrm suhinU- Saccrdotes auitm suf:er piincs proposilionis. et tJ
 :

555 B. RABANl MAlJRl AnCITIEP. MOGUNT. OPF.dDM PAIIS I. 593

Ilhamar. Ki divisit cos David id csl Sadoch
rimUa^sacnfichm,ad laganaelazyma,etsartagincm,XZ'ircl
,

pondus atque mensu- de liliis Eleuzar, el Ahimeiech de '(iliis Ilhamar, sc-

et ad torrciidum, et iuyer omne
cundum vices suas et ministerium : invemique suut
ram. Qiiod iii (luibusdain codicibus hiibcl ad fer- :

multo plures (ilii Eleazar in principibus viris quaiu

vcntcm simitam : et in quihiisdam ad torrendim :
,

Ithamar. Divisit autem cis, hoc est fiUis Eleazui,

tantummodo : error est. In Ilebraeo non hahel in
filii

principes per familias sedecim, et filiis Ilkamur pn

hoc loco, similam , qnae simila pauluhim superins
familias et domus suas oclo. Porro divisit utrasque
nominala sed, ad torrendum tnnlummodo, ponilnr,
;

inter se familias fortibus. Erant enim vrincioes san-

iit suhandias, spicas. Primiliae enim quaiulo defere-
grana coinedeban- ctuarii, et principes Dei, lam de filiis Eleazar quam
l):(nlnr spicaniin torrcbanlur, et
Neccnim de (iliis Ilhamar. Quid esl quod David distribuens
hir : quod genns cihi vuigo graneas vocant.
supei sacerdolalem originem,utrainqiie domum, et Bleazar
ot ilhid, quod in quiJ)nsdam codicil)ns legilur :

videlicel etlthamar, et saceidoiii ministenumei pon-

omne pondus et mensuram , in llebmeo diciUir non
tiiicatiis dignilatem ordinavit, nisi quod Redeniptor
haberi pondns, sed lantum mensniam. Hoc enim si-
nosler non solum ex Judieis, verum ex gcntibus elc-
gnificari putant et ea qu» snb brachiis suis manibiis
gil, qui sacerdolio ccclesiaslico digne fungerentur?
aut funibus metiuntur, el ea q\ix vasis. Sacerdotum
B Potest qiilppe in Eleazar senioie filio Aaron (qiii
enim cura eratut omnia quarminisleriis templi do- ,

iiitorprelalur Dcus meus adjulor, sive Dei adjulo-

putata erant, apie et rationabiliter et secundum or-
rium, et prior per successionem filiorum suorum
dinem ac mensuram fierent.

mane ad confitendum et ad summum sacerdotium tenendo Leviticam stirpera

Levitw ergo ut stent
canendum Domino, simililerque ad vesperam tam in legebat) ecclesiaslici sacerdotii ac sacrificii spiritua^

oblatione kolocauslorum Domini, quam in sabbatis ct lis accipi figura : quod prius iegitur per Melchise-

kalendis et solemnilulibus reliquis juxta numerum et dech panis el vini oblatum esse sacrificium (quod
nimirum corporis et sanguinis Christi pra;ferebal sa-
civremonias uniuscujusqne rei jugiter coram Domino.
Cum sacerdotes ea que suprascripta sunt, fecerunt, cramentum) quam per Aaron ac Leviticam tribum
tunc Levitaj ad canendum, et ad cfetera ,
qua; sibi pecudum viclimationes inslituias et hostias aniina-
credita sunt, oiTicia commoveri , a David ordinati liuni {Gen. xiv). Unde, juxta Pauli sententiani, qiii
sunt. Unde ita in scqnenlibus scriplum est : Igitur decimas accepit, decimutus est : adkuc enim Levi in

magistratus exercitus segregaverunt in mini- tumbis patris Abrakce erat, quando obviavit ei Mel»
David et

sterium (ilios Asaph,et Eman, et Idithun,qui prophe- chisedeck {llebr.wi). Simililer ct Ilhamar,qui iiiter-

tarent in cilharis et psalteriis et cymbatis, secundum pretatur amarus, et per David ad culnien honoris

numerum suum dcdicalo sibi officio servientes. Quod ^ Levitici ascendit , eorum typus est, qui per Redeni-

autem eos dicit mane et vespere slare ad conlilen- ptorem nostrura de gente Juduja et ligurali legis ac

dum Domino, hoc est, illis horis, quando offerehatur cffiremoniarum observantia ad veritatein Evangelii

juge sacrificium secundum legis prcecepta, et in fe- el Novi TestaniCnti translali sunt cullum. Receergo
8tivitaiihiis,hocest,sal)haiisctkaleiidiset«oleinnita- ibi, amarus, gens Judaea nuncupalur : quia iicet pri-

Uhns reliquis, in quibns singnlis spccialiter deputa- mogeniti loco a Domino eligeretur , ac angelorum

lae sunt ohlaliones Domino offerendie, juxta ritum ohsequiis ac cibo coilesti bene fuisset educala, tamen

legis quae tradita est filiis Israel per manum Moysi. amaritudineni proterviae suse nunquam perfccte ami-

Mysliceaulcm in Levitis ac cantoribus domusDoinini sit. Unde ei per prophetam ipse Dominus dicit : Eg>
significalur sancta Ecclesia, quac non sohim privatis quidem te ptantavi vineam meam electam, omne SB" \

iocis, ac decretis temporibus, sed in omni loco et , men verum. Quomodo conversa es in amaritudinem

iii omni lcmpore, semper et ubique laudat Dominum. vitis alienw {Jer. ii) ? El ilein : Exspectavi, inquit, ut .

Unde et in psalterio tripudiando cumPropheta dicil faceret uvas, et fecit labruscas {Isa. v). Ob hoc nf»-

Beneiiicam Domino in omni tempore ; semper laus ejus que plures ex liliis Eleazar, qiiam ex filiis Ithamar

in ore meo {Psal. xxxiii). Ad quam et Apostolus lo- _ electi suntad sacerdotium : quia plures filii deserla'

quitur, dicens : ]Sotiie inebriari vino, in quo esl lu- mngis quam ejus qua' kubet viriim {Jsa . Liv). Alquc

xuria, sed implemini Spiritu sancto, loquentes vobis- ipsa quandiuerat sterilis, peperit septem, et qua: niuHa

metipsis in psalmo el kymnis eC canlicis spiritualibus, in liliis infirmata est {I Reg. n). Scpteiiario ergn

cantantes et psallentes in cordibus veslris, Domino numero propter septiformem Spiritum univers:E Ec-
gratias agentes semper pro omnibus in nomine Do- clesige est signata perfcctio : propler qiiod et Joan-

mini nostri Jesu Christi {Epkes. v). nes Apostolus ad seplem scribit ecclesias, et morio
se ostendens ad uniiis plenitudinem scribere {Apoc.
CAPUT XXiV.
i). EtinProverbiisSaloiDoriis hoc anlea pra^figurans:
De quatuor fortibus, quibus David filios Elea-
viginti
znr, el filios Ilkamar distinxil ad serviendum Deo Savienlia sibi wdificavil domum, et su(fulsil eam co-

in templo Domini per vices suas. tumnis seplem {Prov. ix). Porro id quod i:i filiis

(I i^AR. xxiv.) Porro filiis Aaron nw porliones Eleazar principeS; per familias, sedcciiri fiierintor-j

erunt. Eilii Aaron : Nadnb, Abiu et Eleazar,el Ilha- dinati,et in fiiiislthamar tantummodo octo, adeair-'
mnr. Morlui sunt autem Nadab et Abiu ante patrem dcm signilicationem respicit, quod niniirum Ecciesia

(unm absque liberis : sacerdotioque functus est Elea- ad operationem synagogie duplicem babet grauani.
 '^^' COMMKNT. IN I'Ai{AI,[I»OMENA. - lAU. n. ,,r,.
llMScdcoi,norgodn|,Ioxconslatoclonanus,oli„lcgcA^^^^^
ipsas sortcs si..>ifKal
oclava
flclava dic carn.ilis
, "«^'^'r^'"
.loriorr.n, oniin'
""Im.^
c:,nK.lis crcumcisio agi fncraJ inslilula.
circumcisio o.nn!. ......
omnia,qu;c :.. ,..„. .^ .
in lege comprohonsa snni
In Kvangolio ct spccialis circnmcisio cordinn,, , mysleria
cl fn- piiiectsinocre coram Dooct
Iwra ,;ori,ornrn coilcn nnineio liominihus vcrlm re-
cxprcssa cst resnrre- ct:o (idci iraolarc,
atiue ad noliliam audilonim
clio,qiiando iiiqni cvar.gclicarum octo
healitndinum perducerc. Qnod l„;nc ipsa non.ina
specics rite in l)ac vila servaverunt, por inlorprcla-
ad ailcrna» re- liones ostci.dnnl nain Somoias, audicns
mnncrationis in co;lesti regno
:
Dominum
consccndenl picc- Nallianaol, donttm Dci recte;
Sa.locii, jttstus Ald-
mii»„. Quod enim snl.jiingilur Franl cmm princi-
;
:
moloch, fraler meits rex ct
pcs mnctnctrii el principes Dei, ; Ai.ialhar, p,7/n- luner-
tnm dc filiis Klcazar, (luus, intciprotatnr. Q.ii
qiiam
crgo ritc audil Domi.mm
(lc filiis Iihamar : oslcndit, quo neino roclo .liscomio Iog..m ojns,
I
lilc
et oholi: ndo inandatis
pcrvenil ad minisleri,mi sanctnarii,
el ad principa- ll.us, ipse niius cst doni
Doi, quia hanc graliam
Kim sacerdolii, nisi per cloclioncm non
ordinationis Doi. nis,ex dono habct divino. Sicqnc
Undc iiic oxcliKiitnr omnis scriha (!ort„s iit
snporliia; faslns, ot omnis
«ogno calorum, et minister
lciTenajcnpidilatisafl-ecins, nec veri templi dcscrihit
non et simoniaca; ritnm saccrdolii coram rogo,
pcslisavariti;e; neqiiculli vidolicol Chrislo seu
hoc pecnnia appe- licet populo Chrisliano (Mattl..
7.
solel
solol
anoddivi;aia;git; ;,„;;..::
conforro. Noc sinc
sine myslerio illnd
r:;z:r^3~^ x,„ Apoc. ,). Qui hcnor.x

'. '
'
;

'' ^'""'''' '' ^''^"" «"^"»

est n„n,i
ilhid cst quod ,11. di ri
rilo ;.
'
!'
rcgii. sni.ine..,ci
cilnr D aviil ipsius bei.e don.inanr
nlrasq.ie familias inlcr se divisissc
sor- Qm ei.am cx snpnrnuo patre, hoc est
licot
li!>iis; vcrum isla sors inSoiipturis divinis tam sa«pc
genlili
popiilo, s.t e;iiius, tan.on
sacordot;.lcm sicnt ol re-
con,moi,.o,alnr, ul magnnm ncscio quod divini judi- giam habct digi.iiatem ct Jusli
cii gost;,ro vidoalnr arc;,n„m. nomine nierito cen-
Sciiplnm est enlm in sotnr.
U>vu,co, iinam sorlom Domino daii, ct unam a F-xivit (tutcm prima Joiarih secunda Jedci
sors
pompcio, id cst,
transmissori. Kcin Moyscs
,

qnihns- tertta llaritn, qttttrta

Scorim, (,uinla Melchia
•liini irihuhi.s (rans Jordancm , serta
lorram sorle divisit Maman, scptima Accos, oclava Al-ius,
Josn quoqno niins Jcsn nona Jcsiw
Navc tcrram rcpromissionis dccima Seclienia,ttndccima
l'liis
Eliasib, chtodccima Jaciw
Is.aol
so,1e missa dislrihuit. Sors
qwoqne Jo- tcrduulccma Iloppha, dccima
qtiaria Isbaab, dccim]
•Kuii prodidit latcnlom {Jo„.
,). Et ii, Salomonc qumia Dehja, dccima scxta Emmer,
logilur Contradictiones coliibet sors,
:
decima sepiimt
et inlcr potcntcs Uestr, decima octava
deftmct {Prov. xv,i,). In Novo Aphscs, dccima nona Phcteia
quoquc Tcslamcnto, v^gestmallczechid, vigcsi.na prima
idosl, ,n Acl,hns aposlolornm, sors Jttchin, vi(jcsima

^^^^^^^::^^
Mallhiam dcsi- ....a^.„,
sccunda Camul ,,,,„„„
viyesima , tertia
.../«/)«/„.«„,';•;;;;;;:
DttUtian viqesima ,

---ihons ^•^-.-'•- -«"^«'" '-"

slolus sciihons
adS.:pi,eL!:!::
ad Kphosios sorte sc dicit vocalum
^ecundiun propositum ejus
^Tirr;: rr:^'^?'-'^/!^
slcna sua, ut ingrediantur
domum Domini,
qui omnia operatur secun- et utxta
ritum snttm sttb mauu Aaron
dnm cousdntm voluntatis suw patris corttm, sicut pro'-
{Fphcs. i). Sic enim cepcrat
ad Colossonscs scrihons Dominus Detts Isracl. Qnid cst qnod
dicil Craiias, in^p.it, rnjcn- :
in
v.g.nl, quatuor sortes Lcviiioa irihus,
tes Dco Patri, qtti itloneos uos cl sacerdola-
fccit i„ partc sortis san- l.s ordo distrihnilur
c^um in luntinc {Col.
Sed cum mulla logan.ur
,).
nisi , q.iod oslwidit Ecolesian,
caihohcam sacenlolalom
•^m in \.;lor, ,|u;,m el rogiam dignilatom
i,, Novo Teslamenlo so,-tih„s cr haherc, et logis
pl ni-
"'-«0 d.visa, i.on.o ansus aiqno Evangolii dool.ina.n
ost nogaie por cam po.-
divi- fecte serva..e Pctr.
"'t"s es,c monslr;.,,,,,,. (/ .,). i,a„c vidclicot Jo....,nos
qnod mcns devola politione
:'Poslolus ct ovangoliMa in
-I>l -. pos,,,lavit. Tainen non temere r.cc Apocalypsi sna suh coden,
indiiro- '"">'o.o, hoc csl, ^ioona,io
<"u. so, ihusest credeiidum, et qu;uornario in
cum p,ivilegi., sin^u- l.i sedis Doi suh
ci.-cni-
'"'•""' "l 'lioronymns figura
seniorum sc.Ionlom vi.lii
ait, oominnncm log .„ f e e snpor Ihronos vigimi qualuor
(.Vor.iv),,.i„siondo.oi
••'"•iositatc lo.,ta.-i "^7="""^-' '^^•^'<^«'-'»'".q"^'eporgcminnm,es.an,oi.
«...vcrsamDciEcclesiam.qu;t>pcrgcminnmteslan,oi,-
debet, juxt; q„od so," ,
t,.
^V"« .etttttbis
DominttmLnZl (I^ '^"'"""" '" '^""'""^ ^"^''^^'•^^'»
.Vv;
''
T]'' ^»' ^-1-
-"^'"'on. q..od si qni nocessitate
-"' ^"-•o regnarc. Sodentom anll.n.
^o'"-".....
a q ^ ,^
' j
.

ocrn,, propter judioiarian,

ojus in Chrislo di.,'nilal..,n
p...onl
sor.ihus, oxomplo
apos, o
--0"sulo,.dun,. vidoan.. hoc Sodobnnl cnin, ot judicahunt

«to ipL a os,

n-atrum cauu , et prooih.ls ad
"
dC
;
so.hcot .n „1,0 cl por un.im
>..o<lo po,or..nl
nnivo.-sa \„omh,-a
oaput. C;olor„m qno-
sanci i.i j,.dioio scdoro su.nlos
a I

/W,i,M/.;„, ,,, loxl,am.i„diois' I>o,s..u„t oiiam vi,Mnii q„a„,or <o-

Semcias,rrlius AV,//,a»„,,.
scril.a ".0.0S ,„ illis iniolligi, q„i po,foo,i„nnn opo.is. qu.e
'"' '"''"•'>'""^' Sttdoc
7''^I^> ; w'- '"Vr filio <•'
sacr. sc„;„-,o onmoro connnondatur, daiM Evangclii
''t
Mumclcclt, Ahittthttr, princinihu.t. pr;i-
;;;;;;-»w,,,,,,,.,.,,,,,,,,;,,:,,,:;";;3« »I.oa,iono Co..summa„,. N;„n <,„,,or soni viginii
;
qi.nlnorfacinn,. \oo non oi oos.lon,
" '"'"" '""'''"• "-/M^r,-,.,
so,.io,vs ami^^-ios
r„r,', „,,... vosl.monlis albis . ol in c:,piiihus
oo,um ooronas
;>'.i-oas
haboivpnii.holns aposlolus
commomora, „t
dom..ns„v,. illos ho.is
oj.orihus i„d„,os por.>nni
i.ion,is mo.noria gandia
1'atrol. s..porna
CIX. qn;vsii,„-os. Sope
I.J
 U. UAUAISl MAUIU AUCiliiil. iMaUUNT. OPEUUM VXWS l 390
5^5
n.cnla, hoc est, cithara el psallerium ei cymbala si-
IL CM)il's Mou.iae mens solel iMclligi. Quod aulcm A
ct juxla gmliccnl, supenus d.clum est..
,!icilha^ vioes secundu.m ministcria sua
Aaron palris eorr.m, prr Fuit (mlem numerus eorum cum fratribus smis, qm
liuini smiin sul) manu csse
cxlrema erudicbanl caniicnm Domini cuncti doctores, ducenli
poiilificcm (lui
nomcn Aaron significal ,

mino- ociocjinta octo. Aple doclorcs canlici Domini duccnli

,,ioquesorleclcclus ordiuc vicis suaj crelcris
el (lisponebat, qua; facicnda ocloginla oclo csse dicuntur, ul osiendalur ipsos
i ihus gradiLus pneerat
erant in u».-u
er-ni m
i.... Eranl enim,, ul
douio Dei. — ,

supcrius diclum
Dei, tam de fi-
nicnlo doctores divinae laudis dici posse, qui cano-
nem divinorum librorum scnsu Evangel.co expo-
csl principes sancluarii cl principes
mii.l. Quater cnim scptuaginla duo
duccnla octo-
tiis EIeaz->r quam dc flliis Ithamar. De his quoque
libros aulem Yctcns ct Nov,
dicens : Divisit ginla oclo faciunl
sorl.bus Josephus laliler narrat ,
« :

tribu Teslamenli sepluaginta duos csse ommbus notnm

autem eos per generalioncs, ct segregans
c.v

viginli est. El idco necesse esl ut quicunque

diva,o OiUc.o
sacerdotes inveniens eorum generaliones
virtut.bus
et dc fungi rile volucrit, quatuor p.incipahbus
nuatuor Ex domo quidcm Eleazar sedccim
genera- opcram dans medilalioni cvangcliccc doctnnre, ma-
ilhamar oclo, et pro^cipiens ul unaquaeque ,

sccundum cjus normam quid-

tio Deo pcr dics oclo a sabbato usque ad
minislraret xime incnml)al , et ,

sorlem B fi„id didicerit, tcI quidquid

docueril, formare curet.
sabbUiMU
•
et ila omnium gencralioncs
Sadoch et Abialhar sa- Miserunlqne sortes per vices suas ex a'quo, lam
•>cccpcre priescnlc David el
major quam r.iinor, doctus pariter et indoclus, et re-
cordolibus el principibus uiiiversis. El prlma qui
scripla cst prima et liqua. In omnibus ordinibus necessaria cst caula
den) gencralio consccndcjis ,

usque ad elcciio ne forte quis per petulantia.nni suam eccle-

Rccuiida pariler cl lerlia el con.icquenler
,

permansil usque siastici ordinis gradum dare aut accipere pra;sumat.

vlcesimam quarlam. El bxc divisio
tribu Levila- Unde hic, major et minor, doclus parilcr et indoclus
ad prajssnlem diem. Fecil aulem ex Timo-
modo ut sortibus subjaccant, docel. Hinc etPaulus
ad
rum partes viginli quatuor et sortili codem imposueris,ne-
ulque secundum sacerdotiu.n oelo Ihcuin scribens ^\V.Manuscitonemim
conscendere :

u ergo,
quo^pie miiiislra.cnt instituit. Eos au- que communicaveris peccatis alienis {I Tim. v). 7
diebus ipsi ,

cminenlius ho- conforlare in gratia, quw est in Chrislo Jesn, el

lcm qui erant ex germinc Moysi, hos fili,

noravit fecit aulem eos custodes

:
thcsaurorum Dei quw audisli a me per miiltos testcs lucc commenda ,

Deo dicarc conlingel fidelibus, qui idonet erunl et ahos docere

{U Itm u).
•.Kiue vasorum, quai reges
:

ordines instrueris {sic) docet,

jassilqueomnibusdelribuLevi siaml cl sacerdoli- Ilinc el pcr singulos
et qualiter
Deo servirent sicul ei prae- qualiter unusquisque pcrvenire ad.gradum,
bus, ut die noctuque ,

est qnoil-
^'
in eo convcrsari debeat, quia periculosum
ceperat Moyses. n

r.bel onus subi.-e velle, quod se scit omnino sufferre

CAPUT XXV. origine
non possc. Enumeratis ergo janitoribus, e"

mnglstratus exercitus segregave-

De eo quod David et
corum, sequilur Scriptura, dicens :

runt in minislerinm Domini filios Asapli et Ueman

et qui caiitorenl in citliaris et psultents ct
Iditltun, CAPUT XXYI.
cymbalis coram arca Domird. prUicipibus cnsodiarum Domini;
De jaiiitoribus et
magistralus exercilus se-
qui omnes forles divisi vicibus miiiisleria
sua eX-
(i Par. XXV.) Igilur David et
providebant.
Asaph, ct Ileman, et plebant, el tliesauros dotnns Domiiii
gregaverunt in minislerium [ilios

Par. XXVI.) Ili divisi sunt in janilores, ut sempef

Idithun, qui prophelarcnt in cilliaris et psalleriis el (I

numerumsuum dedicato sibi officio principes custodiarum sicul et frutres eorum, minisira-^
cAjmbalis,secundum
David ac scgrcgavit cum rciit domo Domini. Missa; sunl ergo sorles ex aquot
in
scrvienies, et rcliqua. Elegit
Asaph parvis magnis per familias suas in tinamquamque
.senioribus populi tres principcs canlorum ,
et et

cum suis portarum. Cecidit ergo sors oricnlalis Selemia;. Porro

scilicet et Ileman elLiiihuu, ul ipsi filiis

Zacharia filio ejus, viro prudenlissiino ei erudilosor-

in vini«iio
prophetarent iu
uronueiaiciit «. cymlalis
j,o^..v...... ct
v.- psalleriis
citharis et ..j..... se-
; /w •
j „„/. »».
plaga seplentnonalis. Obcdedom vero
, /
et
^-^o obligtt
r.ndum dcpulalum sibi officium, ut pra^signaret,
omncm ^ qua parte domus
pids ejus ad auslium : in erat ,e-
, uia verus David , rcx et Dominus nosler,
niorum concilium. Seppliim et llosa ad occidentem
tidiiiem ecclcsiastici minislcrii in sancla Trinila-
custo-
suum officium agere vull; nec juxta portam, qua> ducit ad vinm ascensionis,
lis fide ministranda
qui in dia contra custodiam. Ad orienlem vero Leviice sw,
alius ci laudes digne canere polcsl, nisi
el ad aquilonem qualuor per diem ; atque
ad meridiem
< onfessione Patris et Filii el Spiritus sancli per fidem,
erat concilium, bitti ei
laudat. Quod el trium similiter in die, quatuor, et ubi
cl spem et charilatcm illum
bini. In cellulis quoque janiloruin ad
occideiUem qnd-
l^rcedictorum principum nomina inlerpretalione sua
tuor in via, binique per cellulas. lla. sunt divisiona
itpte demonstrant. Nam Asaph
colligem interpre- , ,

janilorum filiorum Corw et Merari. Janitorcs sun

latur; Heman , cor eorum; ct Idithun, transiliens.
custodiarum doraus Dci, dociores sancl
scnlen- ct principes
Qui cnim mcnle sagaci divinorum librorum singnloruni
qui obscrvanl introilum Ecclcsiaj, et
lias coUigit, aique transiliens omncni
terrenarum re-
qui ad bnplismum Christi atque ad veram
religiQ
nimcupidilatem, eas secundum charitalis regulam
i;em acccdunl, fidcm el dcvolioncm explorant.
I!

ri:i.ando Iraclaverit : hic profeclo divii.aj majestali

p.^.rvus et magnus, per sorteselij
di.^ruus luiules decantabit. Quid aulcm ipsa inslru- eliam cx x'quo, cl
 5!^' CO.ilMKNT. iN rAKALil-OMK^A. — J.Jii, ll. -..^
g..iu.ir, qnia non scc.n.Iu.n i.crsonaruin considcra-
a '".-/ ^olis JwUvh lAcl. xi). Recle c.ko a.isiri „„„>!„<.
l.o,.c.n , scl juxla inicllccluni s.pionlix., cl piohita-
,.k-i.s Judaica figu.alur. qua. legalii.u:, cl
,.ropI,., i,
lcu. v.uc, ,„ ho„o,cn g.adus p.o.i.ovcntur.
Unde sc.lc.i.iis inslrucla vicina fuit ad pcr,.i.,ienclu...' ca-
p.„,cq)s aposloloru... disccpla.tibus advc.sum sc lorc.n fidei ac Inccu, sapicolia.
diviuu-. Ll rr.e.i.o l.ic
Ju<ku.s dc «c,.l.l,u.n aj ndcrn suscepiione rcspou- 0:.cJecio„. cl filii ejus ad ape.iendas
por.as do,n s
d.t :
Jn verucae comper, <,uonu.m non esl pcrsona- Dei dcpulanlu.. ut nou.iua rninistroru,..
co,.-, >.c..nt
rnm accepor Dcns ,
scd m omm <jcnle c,ui timcl Do- pe..o..is ipsanuuislcria accipieniium. Nam OL
nunnmci apcra,urjus„Uam, acccpius est iUi{Act. x). iu;c.p,.ot:.,ur servicns; ct EdcL , ^-uUcns. Q.i er«
Cccdii cgo so,-.s oncntahs Sclcni.. Kt quid per
a.,cilla., /ilii n,e.-unt a n,o„te Siua
Sclc„,a,n cpu ,„tcp,.etatur reddcnie Domino, nisi
i.. s.rvi.ut n.7
, ncr.ii . c pc.fusi rui.o.-e sangui,:is C
,
'
-i r u,;.
c,u,.. ap„sloloru... ct prin.oru.n doctorum Evan- pn.pa.ulo l.abucrunt, dign.un nJt ut p"
...
s:.u,n in
fccl,, n.s,„u:. ...•, qu.hus onc.tahs port:, , l.oc cst, hu.nilitatcn ac condesccnsionen. m-.gistro.-.,m
pr...ul.va .„ Ju<i:...s Ecclcs.:,
reiu-
co.n.occlatur. ili c-go c.ceu-ur ad prisii,,,,,,., u.Kic dccidcc' di^M.il:.,is J,-"-
...er..o, rcadcnu: Domino, dicunlur quia sicul anti-
: du.... Quorun. pictaleu. ct ,.,a..sucludi„cn: PaulusVr
s a.r:h,.s I :,„:.„,.« p,o,n,s,t .ta in filiis
.
eorun. Ej.istola.n in sua pcrsona
con.p.e
cxp,.essit, diccns : Cum li-
.|..r, ,t. l]„uc de cs per Isa.a.n dicilu,. Kcce « bcr essem ex omnibus
, :
, omnium me servum fcci ut
ecio creo lUerusalcm cxMoncm ,
et populum ejus plnres lucrifacercm : ei fucius sum Judais tnauam ,
muchnm. L,:ultabo rn nicrusatem,
pulo mco et crdifiacbunt domos
,
ct

et
cjandcbo in po-
habiiabunt et
Jud.ncs
c,uasi
, ui

sub lege essem,

Judaos luclarer. His
cum
c,ui sub JsZ
, ,
ipse non csscm sublcnc ut
Vlnutabnnt ,,ncas et comcdcnt frucium ecuum : non eosc,ui sub lecjeerant
lucrifacerem.Omnibus ou-Jafa-
planiabtiur,ci aUs comcUci. Sccundum cnim d,es ctus sum ui omnes salvos facerem (I Cor
,

l.yni erunt djespopuji ,nct

,x) Ft
: ct opcra manuu.n corum p..ulo posl Facius sum, iuquil, i,^rmis 'infiLt^s
.

muterabunt. LlecU ma non laborccbuni fruslra, ne- ui infnmos lucrifacerem. Quud autcn s:,l,iu:,..i.ur
quc gencabunt in coniurbaiioncm c,.ia sc.ncn bcnc
: Jn c,ua parie domus erat seniorum
concilium, oslc.
duu^ruml,,uuntcsi.ci^^^^^^^^
^il 'l^od cx ipsa plche fucrunt
aposluli ct prophcU,
lono Zacliaruv /,l<o ejus, vtro prndcniissimo cl qm proplcr maturiUlcn, sapic,.i:c seniorcs
,-ilc „o-
^nidUo,sorieobiigaplagascpicnirionalis.V^^ "u:,a.,tu... De quiLus i.. ca.ltico
Deutc o „ iiV, - .
-n, q.M mcmor Dom.m i:.lc,p.;clalur, ct fuil /ili.:s ses ait Interroga patres tuos,
clc,.„:e. cloc.c>.cs gc.t.un,
:
et annuniuZt7i
.
,
qui ab ipsis apos.olis seniores tuos, et diceni iibi (Deut.
a xxx„) E in >.«:
pr..,.s p,.:ed,c:.tor,hus
...m ^'cut.iius o..d,„a., sunl, dcsigi.aiitur
Ev:.„gelii ad p..:c:lica„- v<:rhiis sc.iptuu. cst : nLs in po.isl!:^ cji:
: qu:dis fuil C iiHando scdcrU cua, scnior.busi.rr^' (l>,ov. xxx,.
iJ3j!
liai-nahas ct Saulus de quihus, o.an.ihHs discipulis Qni au!e„,hori,m seni.rum audit cousilium 'pro-
cl jc'ju,.a„t.hus, ,!ixit Spi..ilus sanctus : Secjrccjate focto a„i,n:c sux vcu,„ invcnict rcnodium. 'l>o,ro
mtiu l uulum ci Barnabam in Ojms ud c,uod assumi>si qood scquilur :

eos (Act. X,.,). i>cr

sc.plc.lrio„:,lc„. pl:,ga.„ qu.v Scpp',i,n ci llosa
f..i- ad occicL'nle,„ ju.rta portam ,,.1*
glclum \c,lun. c.li.t,
f,.igus i„n:!clilalis gc.liliu.n (i"cii aduamasccnsioaispcroccidcnialem placju,n. ubi
iiguralur. Si>d cx his pluriiui ad lidem vc.iunl : unde sol occda : .lovissimum lc..p..s hiiju> ..^x-culi juxia
o>s poila scplc.i,io„:dis
ct ja„itorcs ,>jus ,Icpula„l,u,-. lioou, .uuudi Mguidcalur, .,i,a..do fuiura esi i.c-ec:-
c qu.lM.s i,cr Jc..c„ia,n
dicilur : K,U dics in r,ua lio valid.s.,i„,asuh Aolichnsio, e., sccunduu.scn.cn-
clinnabu,a cusiodcs m monies Ephraim : Surgite, li-^i<n bomnu, sca,ulaluubunUir ,uulii (ilaiil, •
xi.v)
"' '''""' """•"'" '
«'^-i"^'^j^-"i^"-Msc.tc.tia....«.,...„6.
7i^ri!it''
/ort su ciua Dimuius ''T'""'"
:
Lcce ego adduccun eos (luilas , et rcfricjescet chcuiias multorum. l\ui»s
.,,;
e,'-i>
ae icra a,,u,lon,s, ct cong,rgabo cos ab cxircnis l)orl:c janilo^cs su,)t docto,.cs illius lc,.p....is ,.„,
unw, tntcr ,,uos eru,a cacus cl claudus, p,-uijnans ct co.,cukalam pcrscculiouihus Ecclcsi:.,,, suis do-M...^-
VUicns s„,„U. Cvtus magnus rcvcrtcuuim
huc in jJctu lii.us levant, atque cxiiorla.iouihus .ohoia.i.
Q.,.,d
ttvuc./,^ ci ui
prccbus dcducam cos pcr io,;enics nc,uu- ^ U„e ipso,-u,n jani.orum cxprimu.,t nomi,,., |:.ic--
'«m ,« i.„. rccia, ct non inipiucjca inea(Jer. xxx,). prctalur cim Scpphhn hu.nilis, sivc campcstris cl
uouicil(,m vco ei /ilas cjus cid ausirum dcpiUalu ilosa, divin,:ns. llumiliahi.ur c,i„,
.u„c Ecclesi. ho
'^' ''"'^' '''• ^'''^'" ""'' '"'""
Zlrt" ''"'•"T" '" »>''»''^"^=»"''""' ^"*!=«i^^ o.-di,.ati
"'^*'

c]og...alihus.
l"^'-^'^«^"'io"il>"«.

Campcslris clhcilur
lioo. sanc.orum .ch.Kciur
s.n i?
'.'
''"n
i,. L.sciviaruu. i.k,-
MU.l i>e ,iu..,„s Paulus scrihcs ad Cala.as ait Cun li. iis scd in,pc-fcclorun, elcvahi.ur aclibus
iocjnvv.sscul
. : ;
Quv
,j,auam , ,/,.„. ,taia csl n.ihi , l>ci,-us ct u!,.:..<,uc ,Iivi,.is ,lc.,o..s:.a„tur doquiis. Script...n c^t
ocovusct Joanucs, ,,„, vi,lcbunlur
columnw ,ssc, dcv- iu uovissi.ua visionc Da..h.|is
p.„pl,c.a>
_ ,,,.od au-c-
""« »uhi dcdc,„,a ct Darnaba' societatis, ut nos in lus ,Iixil ad {liopl.o.am : V«</c', Dunicl, ,,uia clau-i
<li^>iics, ipsi uuicm in ciirumcisiontm ((.,d. ..). Dc his su!:t, sign,aic,:te scrmoiws u.tquc ad tcm},us prcrfutiinm,
1-ucas i„ Aclihus
iqioblolorum ,.ar,al, diccs llli doncc
: clicjcnlur, el dcalbabumur, ct i,uasi iynis prvba-
<mdc„i, qui dispcrsifuc,;ua
u l,ibul,a,o,ic, quw facta buiaiu^ multi
^

: cl iminc o,nncs agcnl un\ni. Porro do-

\ucrca sub Sicphano,
pcrambuluvcruiu us,,,u^ Vha-ni- cii iiadliijca (Dan.xu). Pauhis autc.n Tiuio-
'
>•''" t'''(
mum ct Aniiochiam, acnini loc,uc,acs vcrbum.
ll,oi!i„ i.a scriboiis ail
:.d

: lloc aulem sciio auod iu

 n. uAiuiNi .MAi:ia Aucmi:!'. moclm. ortiu m paus i. 4co
jg^
uovhsmis ,iubus ins,ul>nni tempora pericutosa el
, a '^J/^"'^^^''^''':'^:^!'!'?:::'::!::!^'';:;,;^"!!!,^''
amanlcs, cujndi, clati, snperh, lissanctorum inlumine; qui cripuit nos de potestate
P,««f /H)»iim's seipsos
iugrnli , scelc^d, tenebrarum , ct transtulit in regnum filii dilectionis
blasplu-nn, fareulibus inobedientcs ,
sua', in qiio hubemus redemptiouem,
ronissioncm pec-
criminalores , inconvenien-
sine alJeclione, sinepace,
protervt, calorum;qui esl imugo Dei invisibilis ,
primogenilus
bcnicjnllate , prodilorcs,
tcs, imniites, sine
omnis creulurw quia in ipso condila suut universa
mu(jis quam Dei, huben-
:
tumidi, voluplatum amalores
et invisibilia, sive throni,
autem ejus ub- in cwlis et in terra, visibilia
tcs specicmpietalis quidem, virlulem
quod hxc sive dominaliones, sive
principatns, sive polestatcs.
mganlcs {U Tim. m). Et henc dicitur,
Gmnia per ipsum cl in ipso creala sunt : ct ipse csl
luerit (lu.a iUius lcm-
porla juxla viam asccnsionis
,

ante omnes el omnia in ipso constanl et ipse esl ca-

propinquum cril diei judicii quanlo in
, ,

puris aivuni ,

primogcnittis cx
suscipientes pcr put Ecclesice qui cst principium ,

rcsurreclionc coipora immorlaUa

,

mortuis, ut ipse in omnibus primnlum tencns : quia

praiscnliam jusli judicii ad
possiJcndum rognum Pa- sit

quod in ipso complacuit omnem plenitudincm divinitatis in-

liis ccelcslisinvilanlur. Quod aulem dicitur,
sigiuikat concor- habUare corporuliler, in quo sunt oumcs thcsauri sa-
cuslodia fucritcontra custoJiam,
( im
diam lesiuiuciiiuiuui , quia
divinorum tesiamcnlorum
uivinorum
quod sancti
^i"." -i
Dominicam de mysteriis
— B
picntiw et scieniice absconditi {Col.
•

mi Ledan,filn CenonnuDe Uda. prrn^pes

. r% r
i).
i
• • /•

(.
rltres ontc incarnati.nem Jehicli. Filii Jehicli,
miliarum. Lcdan et Gcrsonni
lioc doctorcs
,

fauiris Ecclesiui prcefigurabant typo,

Zalhan Joel, fratrcs cjus supcr thesauros dounis
incarnalionem Do- ct ,

Kvangelii modo post explelam

Domini. Amramitis et Isaarilis et Ilcbronitis et Ozi-
riini, passionem,
resurrcctioncm atque ascensioncm
Subahel autem Gersonni, filii Mogsi,
demonslrant evidentissimo nec non helitis. filius
:
ad coelos gestu qui eminen-
prayosilus thesauris. Dciiiquc Moysi filii,
dc Jud«is atque gentibus
(t ciciera lurba fidelium
totum orbcm lius a David honorabantur, ut Josephus testatur, et
,uia fide, uno baptismale, unius Dei pcr
cultu. super thesauros domus Domini constituebantur, si-
lcrrarmn ccleberrimo comprobat
aquilonem gnificant doctorcs dc Judaica plcbe esse pricposilos
Ad inquit, Levil(B sex; ad
oricnlcm,
ad meridiem in die snmliter
domus Dci, quibus ornamenla sancta; Ecclcsia;, hoc
quatuor per diem ; citque
cst decor animarum, commendatus est. De ipsa eniin
bini et bini. In ceUulis
quatuor, cl ubi erat concilium,
qnntuor in via, bmi- plebe fuerunt apostoli ct primi doclores Evangciii,
qvoque jauiiorum ad occidentcm
divisiones janilorum fdio- qni merito custodes dicuntur esse thesaurorum ,
que pcrceliuUis. Hw sunl
iu oriente sex quia dispensatores coelestium fuere sacramenloruni.
rum Corm et Merari. Quod dicit
Frater quoque ejus Eliezer, cujus fiiius Rahubia,
atque in caiteris plagis esse quatuor
consli
Levitas,
Luiub, ijci ov-i
7,,,,/,,. . „„^ pf hius Selemith.
hunts filius
hujus Selemiti.
quoque fiius Zcchri
,
scd et
minislrorum. Per qua-
:

rationem divinorum significat

Ipse Selemith et fralres ejus super thesauros sanclo-
cxprimilur doctrina,
lernarium quoque evangclica principes fumi-
rum, qux s-.nclificavit David rex , et
principalium plenilu-
simul cum quatuor virlulum de
li(n-um, et tribuni, et centuriones, et duces exercilus
divini lempli, hoc cst,
dine. Quisquis ergo janiior
neccsse est ut munubiis prccliorum, quce consecraveranl cid
bellis et
voluerit,
doclor sanctai ecdesiae ficri

bonorum operum inslauralionem et supeliectilem templi Domini. llac

evangelicam docliinam simul cura
qui ad januam spi- autem universa sanclificavit Samuel videns, et Said
perfoctione studeat habere, ut ii
filius Cis, et Abuez filius Nez, Joab filius
Sarvia;, clc.
rilualis icdificii accedunt,
pcr ipsorum doclrinam
ac laudes Do- Hac sentenlia oslendit donaria principum ihesauios
alquc excmpia rile possint intrare,
esse sanclorum. Quaeenim prsedicti reges sive duces
Psahnislam
mino ibidem digne cantare. Quibus per supellc-
In- de manubiis hoslium ablata offeretant in
hivilanlem ad laudandum Dominum
,
dicilur :

hymnis ctilem lempli Domini redigeliant, hoc

mysticc signi-
irate portas ejus in confessione, atria ejus in
aiiquid virlu-
ficando quod quicunque bene laborans
confessionum.Laudate nomen ejus, quouiam
suavis esl

in Kternum misericordia ejus, et

usque in tisbonorum operum acquisierit, Dei hocgraliai, noii
Dominus,
suis mcritis dcpulare debel, atque
ad laudem ipsius
scvculum scvculi veritas ejus {Psal. xc.x). Nec illud D
dicit cuncla transferre, dicendo cum Propheta
no- : Non
etiam sine myslerio esl quod ipsos janilores
,
tuo da glorunn
sed significat bis, Domine, non nobis, sed nomini
binos essc in cellulis atque in via ;

{Psal. cxiii).
^cdituos Domini, sive in ccUulis sint, hoc
csl, in se-
Chonenias et ejus ud
Ja(n-itis vero prweral filii
metipsius inlcrir.s curam gerant, sive in via ,
lioc
ad docendum et judi-
vcibum Dei pn^dicent, scmper opera forinsecus super Israel ,

cst, ul aUiscxterins
cundum eos. Qui sunt illi operarii, qui opera Isnel
duo praecepla cliarilalis secundum regulara diviiio-
forinsccus operantur, nisi iili qui in sancla Ecclesia
rum testamentorum omnino servare deberc. obedientiie ope-
per simplicilatem meniis humilitati
Porro Achias erat super thesauros domus Domini, de-
el vasa sanclorum. Quis est iste, qui praponitur
ram danl ul ea quae sibi a magistris imperanlur
aclione. Ui
Rcdemptor nosler, in voia menlc ac strenua perficere sludeanl
thcsauris domus Domiui , nisi
licel idonci non sint lingua alios
doccre, tamen ope-
sapicn-
cujus poieslale sunt omnia dona virlutum ac
ostenduiit. Ho-
ribus doclrinam virtutuin proximis
quiesancla habet Ecclesia. Interprelalur cnim
lia-.,
patriarcha, dequo scri-i
Dc quo Pauhis ait Gralias ruin lypum prxferebat Jacob
Acliias, frnler vicus. :
 *'>' PAHALIPOMENA. LII3. IL COMMEXT. ^DO
LN —
|)luincsl,ai.odvirsimi.Icxl.abilarclintaberr.acuIisAbona,qu« valct, agcrc
studct, illc timori Domini
(Oen. XXV). IIoc cl rsalhanacl pncfignrabat in Evan-
coha;rens ab co rcgilur. Qni cliam Ilcbron
sua in-
gcl.0 cn. .pse Salvalor lcslin.onim,. pcrhibnit di-
; , tcrprctatione non inconvenicnlcr cxpriinit.
Intcrprc-
ccns , /L.c. v,r hruelila, in <,uo dolus non eU (Joan.
talur onim conjugium. At idcn. si in limorc Do.nini
.). Tahbus ergo operariis p.;cerat Choncnias, q,ii pcrscvc.avorit , ct scmclipsum scmpcr m.-lio.an.>o
.n.crprctatur a'rarius rneus, sive nidus meus, aut prof.ccre cerlavcrit, p.ofecto a timore ad an.orcn.
;.o,ssm,a, qu.a illc qni humililati ct mansuctudi.u pc.-vcnict, ilh.m vidclicct, qui perfeclus
foras miuit
p.:cc.puc studcl, Do.nini imitator factus cst,
bona limorem { IJoan. iv) ; et non jam scrvus, scd filius
cxempla ah.s for.nsccus p.u'bcns, ipse intns in
ani- nunc.ipainr. Ouod autcn. subjmiLM-tnr •

ma n.dus ct posscssio Dci cllicilur. llnde Don.im.s Quccdracjesimo anno regni David recmsHi suni ct
pcr I rophcta.n a.l Super quem requiescel Spirilus
: inventi viri fortissimi in Jazer Calnad fratrescme
uieus, n,si super liumilcm et quielnm,
et Irementem ejus robustioris cvtatis 2,700, principes
fumiliurum ,-i
.^ermoncs meos (Isa. lxv, Ilinc ct
)? ipsa Vcrilas in cactcra, ostendit, quod in novissi.no
anno ro-ui l),.
Evangcho d.sc.pulis ail Discite a me, quia mith sum
: vid ista nu.ncralio facta est, quando ante obitu.n
cthmmhs corde, el imemelis requiem animabus ve- suum universa ordinavit, cl singulos juxta ollid;,
stns atth. XI).
{. U gu3 disposuit, Sah.monique fdio suo Omnia,
nuK fa-
Asanas el fratres ejus, viri fortissimi,
mille septin- cicnda crant dcsignando monslravit, alquo
ritns im-
gent, prmranl Israeh trans Jordancm
contra Occi- pe.-ii quomodo tcncndus csset, ralionabililcr cx-
dentem m
cunclis operibus Domini, el in
ministerio posuit.
rcgn. Isi-aolilc, qui nans
Jo.-da..cm possessioiiem CAPUT XXVU
acxepcru..t hoc
loco poss.n.t sig..illca.'c cos,
i..
qui De divcrsis pnncipibus qni prwerant Israelitis juxln
n.cuioci-.iaie sua contenti, dispositionem David.
sun..nan, scicnli;cac vir- De qui pra-erant substan-
liis
tiitum profectio..em ob li.rbule..tiam "'^' ^""''''/ ''"^ ''*'' '" «'"''''««' »« i''" «. '" aqris ci
isllus sx'culi
n.cntc transcc„<lcndo appotere nolunt.
^""''
ca tamen "'SJJJ^^iirrV^n^ti^^i-^S^""''"""

;::>';^:;:;n^:
mid faciam honi
I
C
,,,,i
i;:^::' z;;;^7^''"
^ '
"'
"'''
''"'
""''-r
'"""•^"•"''««' regi
"""' '
^' ""^"''"'''
nxtu turnias suas, ingredientcs
^' ^''^-"

2.0,^"; , ''"^'"'\T"
"''"""''' <?'" ^' '^Oredientes per singnlos menses in anno 24.000

<i^tmt^m Za^U T ;"^"'"-""v

"""> """'' ^"^"'^ • • ^«^'"^^ -^^- .iivisitexercitum

";'"" ^' ^'"'"'/"^'"^

esfe 1 7' i tl / ; '
•
^''^"'^ •^"^^''" '" ^'''^'" ""i"sc..jnsqne cohor.is, qucm

21 r '
'' ;""""^"""^ ""• ^"'"
' *^^
^''^«""" ^"^ "g--^^^"'" ""«^' '-'C junientorum. . Do-
t
/
'"'"""' "'''' "''"'" ''"' "•'"•"''^ «'•^^« '"""^"'•"« :.poslolic.,m or.iincm
^nk : aptissimo

e .
n cxtc-iora mandala servare ac.ione, et alind „.,„ l,o,nincm venicntem in l,unc mundum (Joan. i)
'''"""""^ ••'^""^^' '"'""' ^^« '"l"« •'^' 'loodecim horis diei in Evangelio comparavit {JoaL
d
;„,"''!,
^""^*'^'"'^''^^';"^''"- Se.l qnin ncno x,), ct h.ce.n l.njus mundi nuncnpans .Mat„.
c o. n ''r ( >
"•"'"' '''"' "'^^' '''' ''"'"• "''''' "'"'^^" '^<''" "^""" <^>"e'"
i ; ur i-r '" ^Pargoro pra>copi, d
'

'^""'""- "' ''''' *^"'" P^-o- ^' ««'«''"^ /^""•'^

' et Filii ct Spiritus ancti rf. „
''r"""

r -r
. I

-::. ' :;:: : r:r r;v '""r "" ''

^^^ ^^'•""^^ "'""^« .«-«".«/».««..../ ..;;s ;;:.

X
^" •"v,.,).An„„n,o.-go illum, qucm
minusi, Fvw i' ,
r c'
"' ""' "'''
(sicut in Evan.olio
'-;:"
/w ^)' "' ^

"" "'''^""' "^^ '^^""""^ ' '" ^^"^^-^^^' ''--- ---

Ucbronitarum nu', J» , .
'«^s Isa.;« prophola' (/,.«•. iv ), dc,no..siravit csse
':" ''""^ ''"'!"""" ^'^''^''^^
/>'-;;:: rr; '^"'"'"<^ '-' •--- ordi..an. ;
e. ad

'"'"""'.•"'^^'^'^"^'^•'^"'•^oss.i^ml.ca.opo- nando distribnir.

leslnni. r.-op(o.oa in .in.M.lis n.onsihns
"""""' ^^ ^--"o ^^00, ad sorM.ium logium
, i ':"r'"" ;"f"-"' p;;:;; n Q ^
''"'•"".' """ "'^ />o"'"""», pr.uoops consli-
diolnm ost. quia i„ co logis ct Kvan-olii un vo.-.
,

I'U limoi un a .nal.s aol.bus so ooo.ool

ol
. infcrius. qnia dixcnu Do^ninus u, mullipliLdur Is-
403 n. R/VBAM MAUIU AUCnSKP. MOGUiNT. OPERUM PAUS I. 40 i

nu- A possnnt habore significalioncm, qiiia i.) Evangclio

racl nuasi slclUr rwli. Joab films Sarvict' ccvpcrat

cornplevit qtiia super lioc ira irruerat horrca, ubi trilicnm concrrcgatuni, ha])enlur, ubi
mcrarc , 7icc ,

numerus eorum qui fuerant re- fructus laboris nosti i in futuro scrvandus rccoUigi-
in Isracl ; et idcirco ,

David. Usiis tur, el uniciiiquc cultori digiia mcrccs lal)oris siii

censiti,non est relalus in fastos regis
rcstiluetur. cc cliam iiunc sensum refugit iiilcr-
cnimcr3t,siqnando niimcralianUir, aviginli annis ct
:

nominum ipsorum pr.-cpositorum. Nani

snpra nnmcrarcntnr Iii qni polcrant ad bcUa proce- prctatio
Ezri interprelatur adjutus a Domino Semeias au-
anl aliqno minislerio fungi. Qnia vero David
,
dcrc,
diens Domimim, el Zabdi flu.tus vclicmcns, vel abun-
primnm per Joab gencralitcr jnssit omnes numerari,
annos, ct siipra viginli annos, id- dnns. Qui enim audit Dominnm, intcndendo in pr;c-
ct infra viginli
cepta cjns, qnemque ipsc miscricordia sua adjuvat,
circo indignationem Dei expertus est, et non sunt
an- ut qua^ intclligit in opereperficere valcat, illeabun-
allati in factis regis David. Fasti ergo sunl li!)ri

danlem bonorum operum lYuctum congregat in vitam

nalcs, in quibus regum et consulum scribuntur
acternam.
aclus, a fascibf.s (licli. Ideo enim numcratio populi
Nam super oliveln et ficeta, fjua'. cranl in campe-
qnam feccrat Joab, non est inserta in fiiclis regis

uei, uimus
omnis slribus,- Balanan Gcderites; super apothecas autem
David, quia, siipervcnicnic
Uavid, HKHgnauoni; Dei,
siipervcnicntc iniiignationc -
^ ,
'
r„ ,. „..„
r
j.xta B olci Joas. Ohveta ct ficeta, ub. obva. cl bcus con
.

ille numcrus conturbatns cst, et non fuerunt

sistunt, significant caHus sanctorum, qui miscricor-
illum distri'.uti pcr ministeria, neque ad aliqua ofil

ct charitatis olcnm in poclore, et m.^xnsueludinis

Super tbesauros autem rcgis fnit Azmoth filius
di.ie
cia.
atque bumililalis dulcedincm habent in moralilale.
Adiel. Thcsaurus re^ is nostri scicnlia est spiritiialis
Qn;ie virlutes consistant in campestribus, qnia in
ct opes virtulum. In his enim (lclcctatiir pacificus
propatulo ct pracsto sunl omnibus, ncc personnrnni
noster, et cx his honorat sibi devolos ac fidclitcr
pcccptionem, sed bon;v volnntatis rectitudincm qii:c-
obsequcntes. His bene prajficitur Azmoth, qui intcr-
runt. Apolhcc3C aute:n olei eamdem possunt signifi-
prelalur fortis morle, quia i!li qni conslantiam ha-
fulgent virtutc, horum cationcm olei habere, quam cclhc vinarii», ubi fni-
bcnt nicntis, ct patieiitioe
Unde p(*r ctus singularum virtutnm rccoUiguntur, pro quibns
scientia alque doctrina probabilis exslat.
Doctrina per pa- operalorcs corum in foturo uigDC rcmunerabnnlur.
tpicmdam Sapicnlcm dicitur : viri

lientiam dignoscitur [Prov. X!x). El itcm : Mclior est, Unde in Evangelio scriptum cst Qui melii mcrcc- : ,

inqnit, vir patiens viro forli; et qui dominatur animo dem accipit, et congregat fructum in viiam wternam
Balanan ergo, qui interpretauir liabens
Aplequc Az- Joan. iv).
sno, expugnalorc urbium {Prov. xvi). (

ct ficeta conslitnilur, quia.

hlms A Adiuel
luc qui interprctatuv gratiam, supcr oliveta
nioih dictur
dicilur csse
esse filius ,
'l-^--" c ^m '

cx 'dJ no n^mo
l>o. -ono ncr habet uberta.cm bonorum
Pater meus Deus, qu.a qmdqn.d sancti habcnt de .

acluum. Porro Joas, qui inlcrp.-ctatur sperans

vel
opc virtulum, Dci sc dono habcc aperle sciunt. nulius
tliesnnris qni erant in urbibus et in vi-
Domini robur, apolhccas olei custodit, quia
Ilis autem ,

pervcniet ad proeniium, nisi qui robur

mcnlis spe
cls, ct in iurribus, prcesidebat Jonatlian filius Oziw.
fida tcndit ad cccleste regnum.
Thcsauros in hoc loco non solum pecuniam, sed ct
Porro armewis qna' pnscebantur in Saron, pra-po-
omncs substanlias ncminat. Typice autom ille veri
silus fuit Selrai Saronites.
Armentorum nominc pos-
Sidomonis mcrilo
;5:ilOinomS IIXlllu oan:iu i;i urhib;is,
oilicio in iui;i;j.i3, oi el in
y ik.io , ^w
et vicis, ... i
„„^ .,„,,_ .

qua. u «m
snnt Jndaica. plebes synagog;.. dcs.gnari,
inrribus pncfcrtiir, qui Jon:Uh;B nominis dignilatcm
doctrina^, snis auditor..
lcgis traxere, et lac simplicis
ac palris cjus Ozi;« fidc at(pie opcribus scrvat. In- inter-
llis prxposilus et Sctrai ([ni
tcrprelatur cnim Jonalhas Dei donum, el Ozias for- bus pryebucre. ,

mea, hoc esl,

Domini. Qui crgo Dei dono accipit lumen prctalur e.xauditor meus, vcl absconsio
titndo
pcr gra-
scientiic, ac rccUtiidinem fidci forlilcr servatin boiia prophclarum cborum, qui interno auditu,
abscondila a sa;-
opcratione, Ecclcsiarum Dci non iiicongruc caram liam Spiritus sancU instnictu,
Evangeliuin re-
culis myslcria tropico scrmonc per
atquc custodiam accipit.
qui exercebant velanda profcrcbal.
lanaa pruiuiouai,.
Operi autem rustico et agricolis jj
vallibus, Saphat fdius Add.
In
""""' '""''^•^
^' super
El boves in '
tcrvam pracrat Ezri filius Clielub ; vinearumque
,
accipi, qui
fultoribus Semeins Rumatliites. Cellis aulem vinariis boum nominc persona doclorum potcst
ct evangehco
agricoljc el vinca- colunt suis doctrinis corda humilium,
Zubdias Aplioniles. Quis mclius
Ecclcslai arantcs, fructus virtutnin
ium ci:Uoris personam gcslat, quam ille qiii pnx^di- vomcre tciTam
princeps
Quod germinare faciunl. Qaorum msgislcr et
catoris ac docloiis ollicium in Ecclc:iia gcril? cl filius
judicavit,
pro- Saphat dicKur, qui interpretatur
divinorum libiorum p.gina; manifcslis iiidiciis
aposloli-
gralia;, significans
par.ibolam Evangclii, ex- ost Adil, hoc cst, p.itris
l):^.nt. Undc Dominns per clect.o.ic
cum ordincm, qni cxtc.-is docloribus ipsa
stirpalis malis agricolis, vineam suam aliis agricolis
al)
Quibus ct jndiciaria potestas
teslatur, qui rcddaiit ci frnclnm Domini prscficiuir.
sc commcndasse est, ad qnov
El in alia par;:boh ip:oauctore omnium bonorum colhUa
lcmporibus suis {Mattli. xxi ). eslx^
Evangelio ait Vos, qui secuH
ipsa Ycritas
:
in
horis opcrarios conduxil in
palerfamilias diversis
vineam suam {Mattli. xx). Vinea enim Domini (Isaia U in regencralione,

sede majcs-aiis suw, sedebilis

cum sederit Filius

ct vos super sedes,}M'

homnu v^^

lestanle) dumus Israel esl, el viri Juda (jcrmen

dc-
{Malth. xix).
camdcm canles dnodecim tribus Israel
leclabileejus{Isa. v). CcU;* autcm viiiariit^
 4)5 COMMK NT. 3N PAUALIPOMJCNA. - LIIJ. 11.
40G
•

Supci- ramelos vero Ubit hmalieliiex, el SMp^r «sf- A pcr convcrsionis rcclitudincni cnicidKsnliir
rcaiiics
no:i Jaddius Meronatliitcs. Pcr camolos ct asiiios, Hci. Unde Dominus per prophctam ail :
Super quem
«jiiaj dcformia ct immiinda siiiit aiiiinaii!), possiiiit rcquiescct Spiritus mcus, nisi,snper
et qnie hnmilem
gcnliies cxprimi qui qiiondam forliliidinc pcccalo-
:
tum, et Iremcnlcinscrmoncs meos? (Isai. i,xvi.)Qiiod
rum dcpravati, susc cxercuerunl immundiliam libi- aiilcm subjtmgitiir: //i erunt cum filiis regis, ostcn-iit
(linis, sod in posscssionom ac rc.rjnum David noslri doclorcs sancto.? fidclinm cnstodcs, qiii sacro bapli
vcnicntcs acccpcriint siiper sc ningistros IJijil ct Ja- smatc rcgcncrati per Spiriliis smcti gratiam I)t:i
daiam, qni spcrncntcs pliilosopliiam iiumisnam el essc meriicriint.
inancm fallaciam niundi , clci;criint simplicilalem Acliilnpltcl ctiam consiliarius rcgis. Quil pcr Aclii-
Kvaiigclii Cliiisti, non so magnos ajstimari volcnlcs, tophcl, qiii qiiondam David consiliarius fuit, ct po-
scd liumilcs ct dospcctos {Col. 11). Qiiod conim no- slca, ciipidilatc dcpravatus, cum Absalon de iic;o
miiia apcrtc dcmonstraiit. Nam Uhil intcrpnaaliir ipsiiis traclabat, nisi Ju.Ias Scaiiotli, qui dc aposlo-
stultus vel insipiens ct Jadaias dimidium
,
fuil. lln lc latiis culminc in proditionis fovcani cecidil, insi-
cl Doclor gcntinm Corintliiis supcrl)c dc sc
scnticn- nualur? Quod bcne vocabulum Acbitoplicl cxprin:!!
tibus scrilicns ait Videte cnim vocationcm veslram,
:
interprctatur cnim frater meus cadens, sivc irruens.
I>ahes,qum non mullt saptenles secundnm cartiem, l\ scu tractans. Ilic cnim inter ccclcros anoslolos fai.:
non muiti potetites, non multi nobilcs, sed qitw stulta liaritatis locuin cum ipso Salvatorc babiiil ; s <!
suttt mundi elegil Deus, ut confundat for.ia ; el iijno- poslca cum Judseis avaritia scductus, mortcm Do-
biliu miindi, et conlemptibiliu
ctegit Dcus, et quoi non mini meditando, porpctuo morlis sibi niinam as-
sunt, ul ea quw snnt dcslrueret : ut non glorietur om- civit. Undc et Acbilopbcl (sicul in libro Rcgum na:--
nis caro in conspectn ejus / Cor.
( 1 ). El item :
ratnr [// Beg. xvii]) vidcns suum consilium i-ifaliin-
Nemo, inqiiit, se seducat. Si quis vidctur iitter vos tuin, in domo propria hqiico vitam finirc clegil. Si-
sapiens esse in lioc swculo, stultus
ftat, ut sit supiens. militcr ct Jutlas, Evangclio
teslanlo, viJcns qtiod
S(ipien:in enim linjus mnndi stultitin est apud Deum. Jcsiis ad morlcm damnatiis esset, pcenitcntia ducliis
Scriptum csl cnini
: Compreltendum sapientes in
astu- rct.ilit triginta argciilcos principibiis saccrdotnm et
tiaeorum{I Cor. m). \il itcriim Dominus
novit co- ;
scniorihiis, diccns : Pcccnvi tradens sanguincm jns-
gilaliones sapientium, quoniam vana; sunt {Ibid ). tum. Al illi dixerunt : Quid ad nos? tu xideris. Ei
Siiper oves quoque .Taziz
Agarcus. Oviiim nominc projcclis argenteis in lcmplo reccssil, et abiens laquco
simpliccsctmansucti intclligi possmu. Qiii eniii! Do- se suspendit { Matth. xxvii). Possunl
non incongrue
ininicam scnlcnliam acti!),is proscq.iitur,
'
quam Do''" per Acliilopbel
^^^'"i"l'"ci ipsi Judxi
Juaxi inlclligi,
iiitclligi, qui patrum pr:c-
ininus Tr<Q.,« ;„ v. r ,•
'
r '

ail :
Tolliie jugtim mcum super vos, et
discite a ttte colloculionc Dei clarissimi;
qma scd incarnationc ac
mtlts siun et liumilis corde,
el invcnielis rcquiem
passionc scandalizali , hostcs cffccli siint cruiielis-
«>nmabus vcstris {Mutlh. xi), bic
mcrito ovis Domiiii simi : nndc condignam poenam mei
nuncupalur. Sed ovibus Azi/. itis suis reci-
Agarcus pastor consti- pienlcs pcr
luilur, qi.ia ille qui
Romanos pri!ici[>cs in C.omo propii.:,
tota mente lotaque virlule
ad lioc csl, in Jcr;isalcm nccali sunt.
Dommi servitium se convcrtit, ct ad
fuluram vitam Et Chusai Aracltites amicus
tola iiileniionc anbcla.is,
regis. Cbusai, qiii in-
advcnam sc ct porcgrinuin lcrprcialur .Ethiops, cl DaviJ in omiii!,us
ui hoc miinilo ag.ioscil, ipse rcctc a
pcrmansit
Domiiio auxilia- fidclis, gonlium popultim
tus, gregis significal, qiii posiquiint
Dominici cuslo liam dignc cxplebit.
ad fiicm vciiil, iis:iiic in linom fi Mis pcrscveravii.
Jonnlhnn autcm, pnlruns Dnvid,
consiliarius, vir Uiidc dc utroqnc popiilo di.sjmif lioiicm
Vmdcns ,1 lHwrutus, ipse et Juliiel filius
faciens D,»-
Acltumoni, hi niiiius pcr Psalmistam
erani c„m ait : Populus, qucm non co-
ftliis regis. Quid pc,-Jom.iban, qui intc- gnovi, servivit vtihi : nb attditu auris obcdivil mihi.
pretalur Domini donum
,

, vcl colimba dedii, ni.i

Eilii ulictti tncntiti sunl viihi,
apostoli ctpropbct:c, qni flii alirni inveteravc-
ox priorc populo ac pa!ri;n-
runt et cluudicavcrunt a semitis suis (Psul.
cbanim slirpo doscondcranl, xvii).
figuiaiitur? Ili „on ^o- ^^
Post Achitophcl consiliarius fuil Joiada,
lum I.Hora logis, scd spiriiuali filius Ha-
pr:idcn;ia dono Spi-
naiiv cl Abialhar. Quod in locum
nlus sancti plcnc insiriicti, Acbilopbol Joiad:»
sccrclonim vcri D.vid .subsliliiitur, signifioat ipiod Jiida
conscii esse mcrucrunt. pncvaricvnte ac
Undc ipsa Vcrilas in Ev.v-
docidcnlc de apostolalu, i;on rcm:uisil duodccimus
gelio csdcm apostolis
ait : Jam ,ton dicam
vos servo. locus vacuus, sed in locnm pr.Tvarioaloris,
</«'« scrviis ncscii quid Pelro
facinl Dominus ejus. Vos uu-
tem caUerisque rposlolis ordinanlibus. succcssil cogr.o-
di.ti amicos, q,>ia omiiia quarunque audivi a Pa- .soons gialiam Dci
irenieo, nola
feci vobis {Jonn. xv).
M:,iibi:\s liumilis alquc ridclis,

Hi.io socialus in qiii gialiam, dono Dci perccpil.

qiia::! liumililcr scr-
consortium consilii J„biol filius vavil. Qiiod benc ipsa nomina Joiadc ot Ranai;vsu.i
A;'I.auu,ui, boe cst, illi ,.,-a.!ioalorcs Evangolii,
q„i iiitorprct.itione oslendunl.Intcrprctalur ciiim
'^^ goniibus ad lido.n Jtija,!.'»
co.ivcncrant. Q„od bonc ioV>
nou.ina cxpri,n:mi so/o;i5, vol coijtiosccns, Qi Dmaia a-dificalor Doiititti.
quia Jabicl inlcrprotalur
/.<.os
:
W- Q:iom ciiim gralia Dci in apo.sl.daliim pr.Lvloi;il,
/ 01, cl Aoiiamoni spinarttm.
Q„i 0.^0 a.orant bimc agniiio san.-u fidoi
i.<..id:ia,.s onoro iii ipsa dignitalo scrvai»,,!
ol s.,;.:.tis viliorum
aspcrrimi. bi co:,>olidavii. Quod subj.ingiiur : Li .^Oi.vhar, dcmoir
407 B. RABAM MAURl AUCIIIEP. MOGINT. OPEUUM PARS I. m
sinil liislorialiler ipsum .\bial,har filinm Abimclech A dicla scu facta myslica tam ipsius quam cxlerorum
p.tnlilicis sacerdotem esse ad tempus inlcr consilia- palrum, aui sub Vcieri Testamento fuerunl, figuns
rios David; sed quia in cloclione Adoniiv, quem vo- atque a;nigma(ibus praemonstrant univcrsa quac Pa-
luil simul cum Joab pro Salnnione licri regcm, de- cilicus noslCJ' incarnalus in Ecclesia sua sj)iritualiicr

viavil, significal eos (ini in Ecclesia ordinem suum fabricaturus erat? I!ii enim inveniturprsedictum qiio-

ac gratiam, quam divino munere perceperunt, pro- modo omnes nationes terriK per fidem et baplismalis
pter cupidilalem lerrenam nou conservant. Hi cnim sacramentum aditum introeunai habuerint in Eccle-

pcr vcri Salomonis scnlcnliam, si in carcere pocni- siam ;

qualis ipsins Ecclesiae venerabilissiraus slalns

tentiffi juxta morem Achilopel permanere noluerint, in praisenli vila forct, qualisqiie perfeclio sanclo-

poena pleclendi sunt pcrpetua. rum ac remuneratio in regno coelesli fulura essel;

Princeps aulem exercilus regis erat Joab. Joab, qualiter diversa ministeria ac singulorum profectus
vir bellicosissimus cl in actu mililari strennosissi- lierent, ac qualis reuiuneralio unicuique pro meritis

mus, in hoc loco polest significare eos qni perfectioni in fuluro reddenda sit, pcr diversas cellas aique ex-
virtulum studenles, universam neqiiiliam toto nisu cdras, mtdtw mansiones sunl in regno Dei {Joan.
qiiia

persecimuitur. Interprclalur enim Joab tniinicus, vel XI v), nec non et per varia diversorum ponderum

idem pater. Ex qiiorum persona idem prophela in ^ omina pricfigural;antur. Ilji sapientiic splendor iii

Psalterio ad Dominum ait Ad omnia mandata lua

: auro, atque prjetiicalionis niior in argenlo praifigura-
dirigebar : omnem viam iniquam odio habui {Psal. bantur, quie Spirilus sanctus unicuique fideliiim

cxvui). llunc locum dignitalis apostoli Christi plene tribuit, dividens simjulis prout vult (/ Cor. xii).

habere creduntur, qui ab ipso Domino in Evangelio Ilaic ergo cuncta quomodo in sancta Ecclesia or-
audire merueruut. Estote perfecti, sicut et Paler ve- dinala ac conslituta sunt, si quis plenius nosse vo-

ster cceleslis perfeclus esi {Mnlth. v). El item : Ecce, luerit, legat expositiones diversas sanclorum doclo-

inquit, do vobis polestatem super serpentes et scorpio- rum, quai de labernaculi ac lempli alque vasonim
nes, et super omnem virtulem inimici {Luc. x). Qui ejus con&lructione scripserinl, et ibi omnia manifcste
enim in exercitio virlutum sunt perfectissimi, merito explanata invenict. Qaod autem post alia sequitur :

caeteris fidelibus in digniiate praestanles apparent Aurum quoque dedit in mensas proposiiionis pro
gloriosissimi. diversitate mensarum ; similiter argentuni in alias

CAPUT XXVIII. mensas argenteas, ad fuscinulas quoque et pliialas ct

Yerba novissima David quibus commonuit Salomo-
, tliuribula ex auro purissimo, et leunculos aureos, pro
nem (ilium suum et universum Israel de adi/ica- pondus leunculum
qualitate mensurce dislribuit, in et
iione templi, et cultura Dei.
C leunculum; siniiliter el in leones argenteos diversuni
Congregavit ergo David omnes principes Israel, et
argenti pondus separavit; altari aulem, in quo adole-
duces tribuum, et prwpositos turmarum, qui ministra-
tur incensum, aurum puiissimum dedit; et ul ex ipso
bant regi; tribunos quoque et centuriones, qui prce-
fieret simililudo quadrigcc clierubim extendentium aUis,
erant substantiie et possessionibus recjis; filiosque cum
velantium arcam (oideris Domini. Igilur neque in
eunucliis, et potentes et robustissimos quosque in exer-
ExoJo in construclione tabernacuH, sed neque in
citu Jerusalem, et cailera. Quicri polest quomodo liic
Regum in Ecdificalione lempii Icunculi sive leones
eunuchi ad tam grande concilium vocati esse dican-
uspiam leguntur facti, excepla caelatura qnoe in qui-
lur, cum legis auctoritas prohibeat Israelilas abscidi
busdam opeiibus lempli facta narralur, ut in con-
ac aliqua inustione noiari, et alienigenoe non facile
fcctione decem basiura ac laterum, ubi leones el
possint ad lam sccretum ct honesUim consilium
boves el cherubim et palmai sculpta; alque caiiala;
auniitti? Unde diciint IIel)ra;i in hoc loco illos vocari
niemoranlur. Sed neque cherubim in similitudinem
eunuchos, qui ab omnibus aclihiiS sa'culi alieni,
qiiadrigoe formata, sed lantum quod duo cherubim
orationi lantum ct lectioni vacabant, atque uxores
fuisscnt fabricata, quse alis suis tegerent arcam,
non causa libidinis, sed suscipiend;c prolis gratia
riarralur. Nam quia nunc hic de leunculis, simiiiler
habebant, quos Josephus corum hisloricus, juxla j)
et de leonibus, necnon quadriga cherubim menlio
iioinen ipsorum liaiicsis, Essenos vocat.
fuil facla, quod myslerium nobis innuat luacrendum
Dedil uutem David Salomoni filio suo descriplionem
est. Lcgitur enim in Ezechiel propheta quod ei in
porlicus et templi, et cellariorum, et cubiculorum in
prima visione, quam vidil juxta lluvium Cliobar, os-
adglis, et domus propiliutionis , neoion el omnium,
lcnsa sit sirailitudo quatuor animalium, et hic aspc-
qucJ cogltaverat, atriorumet exedrarum per circuitum
ctus eorum : Shnilitudo hominis in eis; et quatuor
iii thesauros domus Domini,el in thesauros sunctorum,
facies uni, et quuluor penmv uni et pedes eorum pedcs
divisionumque sacerdotalium el Levilicarum, in omnia
recti et planla pedis eorum quasi planta pedis viluli.
opera domus Domini, et universa vasa ministerii
El post pauca : Simililudo, inquit, vultus eorum, fa-
templi Domini, aurum in pondere ad vasa ministerii,
ces liominis, et facies leonis a dextris ipsorum qua-
argeuti quoque pondus pro vusorum ac operum diversi-
tuor, facies au.em bovis a siniitris ipsorum qualvor,
tule, cl caetera. Quid est quod David Salomoni filio
et facies aquilie desuper ipsorum qualuor, et cxiera
suo descriplionem totius domus Dei, qu?e ab ipso
{Ezech. i). Sic et in alia visione in poslerioriijus
;j'dific;mda erat, sumptus ad hoc universos
dedit, et
idcm prophela narrat diccns : Qualuor facies Ualjc.-

exhibuit, nsi quod psalmi ipsius David, necnon el

 ^.09 COMMENT. IN PARALIPOMENA. — LIB. II.
4J0
biit unnm : fades nna, facies clierub el facies se- A Quarii proprio aquilae doputant
;
non so niisox-ntcm
cunclu, facies liominis el in lerlia facics leonis ; ct in trih.iiii.sod ila
; crranlia corrigcnlem ; r|iiam in Scri-
guarta facies afjuilw ; el elevaUi sunl clierubim. Ipsnm pluris intorJiini vocari i('giiiiu.s Spirilum, qui inter-
esl animal, quod videram juxta flumen Cliobar. Cum- pellal pro nobis gc.milibus inenarrabilibiis. Nemo
gue ambuliirenl clierubim, ibanl pariter et rola; juxla eniin scit ea quw liominis sunt. nisi Spiritus, qui in
ea; et cum levarent cherubim alas suas, ut exaltaren- eo est {Ilum. viii; / Cor. n), qucm el Paiilus ad
titr a terra, non residcbaiU rotw, sed ipswjuxla erant. Tlicssaloiiicciises seribcns cum aiiima ct corporc
Slantibus illis, stabant, et cum elevatis elevabantur. scrvari intcgrum dcprccatur {I Thcs. v). Lt
uimen
Spirilus enim vitw crat tn eis. El ecjressa est gloria liaiic quoque coiiscieiitiam juxta iilud qiiod in Pro-
Domini a liminc templi, et stelil super cherubim ; et veiljiis sciiplum est Impius cum veneril in profun-
:

elevanlia cherubim alas suas exallata sunl a terra co- dum peccalorum, contemnit {Prov. xviii), ceriiimus
ram me; el illis egredientibus rola; (juoque subsecuta; prascipilari, ac qiiosdam et siium locuiii oiniitcre,
sunl; et slelil in introiln domus Domini portw Orien- qui nec pndorem quidom el verccuiidiani iial.cnt
talis, et gloria Dei Israel erat super ca. Ipsum esl in delictis, ct mercntur audire : Facies meretricis
animal quod vidi supcr Dominnm Israel juxta (lu fucta est tibi, nescis erubesccre {.ler. iii).
vium Clwbar. El intcllcxi quod clwrubim cssenl. Qua-
B 1J^»"C ergo quadrigam in aurigrn niodum Deiis rc-
Ivor vultus uni, et quatuor alw uni, ei similitudo ma- git, ctincoiiipositis currciitcm gradibus rclrenal, do-
mis hominis sub alis eonnn , et simililudo vultuum cihilcmqiie facit, et suo parere cogii imperio. Qiiani
eorutn, ipsi vultiis quos videram juxta fluvium Chobar dispulalionem parlium animu', id est, bominis, qui
{Ezcch. x). miiior niundus ab islis pliilosopliis appcllatur, ct
nos
Igitur qiiia iocus iiivcnlus csl iibi de quadriga alliiigciiius. Suiit qui simplicitcr in qualuor anima-
cherui.iiii, (piibiis praesidebal gloria Dei, libus jiixta Ilippocratis sentcntiam qualuor aibitran-
narratiir,
specialein cjiis sigiiilicanliam juxta Painim tiir eleinciila monstrari,
dicla de qiiibus constanl oinnia :

edisseramiis. ignein, acrcm, :upiani tcrramque.

Dc qiiatnor crgo aninialiims ,
quoriim aspectus Qiialuor ergo rolas de tcrrcnis ad sublimia con-
erat simiiiludo liominis, ita duntaxal, nt siiigula
lia- surg(;nlcs singulis ct quadriformibus vinclas anima-
berenl qualernas facies ot qnalernas alas, pedcsque libus et eorumdcm elcmcnlorum commixtione
tcsli-
rectos, cl plantam pcdis (piasi vcsligiiim
pcd.is vitiili, inaiit temponim circulum, qui
:
et lernis conlicitiir
quidam quatiior Evaiigclia lioruni animalinm pulant mcnsibus, annumque vcrlenlciii
,
qiii ab eo quod
nominibus sigiiari : MaltlKci, quod qiiasi liominem scmper vcrtatnr, ct in sc rcdeal, nomen acccperil.
descrii)sit Ltber generalionis Jesu Cliristi filii Da- C do quibus pulclue uno
:
versiculo dictum csi
41«// fim ^ /...../ fllt ,A§ V ..
filii Abraham
\ •
vid, {Malth. i). Lconis ad Marcum re-
Ver, asl.ns, autumniis, liiems, etmensis, el
ferliir : Initium Evangdii Jesu Christi filii Dci sicut
aiiiui.s.

tcriptutn est in Isaia prophcta Vox clamantis quodque

: in dicitur, eral in rota. anmim in annos signi-
deserto, Parale viam Domini, rectas facite scmilas licari pulant. Dc quo alius poeia :

Dei nostri {Marc. i). Yiiulj ad Lucie

Evangermm, 4tque in se sua per vesligia volviiur annus.
quod a Zacliaria; iiiciiiit saccrdotio. Aqiiihc ad Joan-
Firmamenti similitudine, quse crysUUlo compara-
nis exonlium, qiii ad cxcclsum cvolans ila
ccnpit In :
tur, cudum boc, ipiod suspicimus, intoJligi voluiit,
principio erat Verbum, et Verbutn erut apud Deum, et
sub (pio volvunlur ct Iran.scunt quatuor animanlia,
Deus erat Verbum {Joan. i).
tbroiniiiKiiic coloris saiipliiri, ct seileiilcm dcsiipcr
Alii vero, (pii pbilosopborum slultam scqimntur bomiiiem Iiumana similitudine, impcrium cuncla
siib
sapicnliam, diio bcmisplia'ria in diiobns
tcmpli ciic- rcgcntis omniaqne babenlis sub pedibus suis onini-
rubim, nos ct anlipudas, quasi
supinos ct cadcntcs potcntia; Dci dcscribi aiiluminl, dicique ad cxlrc-
lioniincs, suspicaiitur.
mum bic visionem simililudinis gloriie Domiiii, pcr
Pleriquc, juxla Plaloncm, rati(male
aninuc, ct ira-
ctni.am cl concupisccnliam
quaiii, quasi jier picturam quamdam ct imaginem,
a.I bomincm ct Iconeni D Providcnllam dcmonslra,
ac \iiulum rcfcrunl ralioncm ac cogniiioncm cl
,
Qiiodtpic pcdcs animantium rocti es.sc dicantur,
nicntem et consilium, camdemqnc virlulcm atipic ct planta pcdis vitnli, scu rotunda lerreiiaqiio, ;ul
sapiciiiiam in arce cbcnibim Iiumani ponenles, fcri-
ccelcstia subvolaro, ct omnibus angnlis ani|.ulatis
liUeiu vero ct iracuiKliain atcpic
violciiliam in Ico- rolunditalcm sequi, qiue onininm rigurariim pulchor-
"oni, qu;c consistil in
fcllc : pono libidincm, I.ixu- rima cst; scintiil.is rutilanlcs cuiicla plona Inminis
'•'ain ct omniuni V(.l.iptaluni ciii.i.linom in jeoorc, indicarc, et manns boniiiiis sub p(-miis tam ipsiiis
'il esl, in vitnlo, ipii ierr;e o|.onbus ha'real, iram- iK.minis quain looiiis ct \iuili cl aipiikc, ut rilio ciin-
que poiiimi, (,„a. siipia ba;e, el cxtra Ikcc est, quam cla suslenlct ac dc Immiliiale lcrrena ad ca'lcslia
^i;vci vocant Sincsin, qua>
scinlilla consciciilia: in suhlevcl. II;cc crgo ad Evangolia et ad ciincta qii;c
l-ain quo(pio pcclorc,
post.piam cjccliis cst dc para- supra posuimus rcforri possuni. Possot eliaiii jiixla
^iso, non (^xstinj^niiur, cl Nicli volupiatibus vcl fn- anagogoii, s.icnt (lualiior animalia ipialuor Kvangoiia
•01-0, ipsa.pic inlcrd.im ralionis
dcccpli similiiudiiio, ct (piatiior evangolislas signilicanl
»ms pcccaro sciuiimis. , sic snb coruiii
spocie simul peifcclos aimos sigiiiticari.
jw B. nMixm MArm arc!1iep. mogunt-. operum PzVrs I. m
Oinnis ctoniin olectus atquc in via Doniini porfe- A ircinuni acl Salomoncin. Uiiilc nunc alt mamt a.l

t tus, cl iionio, c( vilulus, ct leo sinnil ct aquila csl se Doinini pervcnissc. Alilcr mniuis Doiuiui ips2

lioino cnim ralionale esl animal, vitulus in sacrificio cst Filius Dci, por cnjns donum ipsc David et onuios

uiactari solet, leo vero lortissimus bcsliarum ai! nul- cnncli perceperunt quidquid dc sancin; Ecclcsiic

lius pavelut occursum, aquila aii sublimia cvolat, ct structiira ritc agnoscere etratioiiabiliierproferre va-

III rcvcrl eralos solis radios ocuios inlendil. lcbant.

Omnisilaquequi iii ralioneperfectusest,homoest, CAPUT XXIX.

cl quando semelipsum ab liujusmodi voliiptalilius De benediclione David, qua henedixil Bominum cnm
omni immolans viaimas Domino, et oljcrcns
Israel,
morlificat, vitulus cst. Qiiia vero ipsa sua si)onI:inca
holocausla : nbi unxerunt S(domonem, filium Da-
nuirtificalione contra advcrsa omnia forliludincin
vid, secundo in principcin Domino, et Sadoc in
securilalis habct, Ico est. Undc scriplum cst :
Jnstvs pontiftccm. De eo qnod Salomon sedit super soHim
aulem, qtiasi leo confidens absque terrore eril {Prov. David, et paruil illi om tis Israel, cui dedil Deus
(jloriam recini, aualem nullus liabuil anle enm rex
XXVIIl).
in Israel.
Ouia vcro sublimitcr conlcmplatur ca qiur. coclestia
Polliciti sunt itaque principes fumiliarnm, et pro-
;,tque a^tcvna sunt, aquila cst. Igitur quoniam justus
ceres Israel Iribuum, tribuni quoque el ceninriones et
luisniie oer
luisilMc pci i.n,iuii<.iii homo,
rationem iK, ner
i
sacrificium morli-
,
B • - •

pnncipes possesswnum regis, dederunlqtie

• j < ,
m
•

opera
. .

licationis siise vitulus, pcr fortitndinem securilatis

donius Domini auri talenta quinque millia, et soluios
leo, per cor.tcmplationcm vero elTicilur aqiiila, rccle
decem millia, argenli talenta decem millia, et wris
jicr Ikcc cl canera aniinalia signari unusquisquc pcr-
talenla decem et octo millia, ferri quoque centum mil-
fectus potest. Quod idcirco dicimus, ut ea quES <!e
talentorum; apud quemcunque
lia et inventi sunt la-<
qualiior animalibus dicta sunt, pertinere quoque ad
pides, dederunt in tliesaurum domus Domini pcr ma-
pcrfecSorum singulos demonstrenuis.
num Jaltiel Gersonilis, et reliqua. Quid e-;t ,
quod
Quod aiitem dicituf gloria Domini sivc majestas
David oiTcrcnle impensas copiosissimas ad cedifica-
(iu;e sleleral in tcmpli limine, sllissc supcr cheru-
tionem doinus Dei, principes quoque familiarum,
bim, quaj elevantia alas suas, propheta ccrnente,
proceres et tribuni, et cceteraj dignilates, do facul-
cxaltala sunl, rotis pariter seqiicnlii)us, ct stclisse
lalibus suis in idem opus expenderunt doiia divcrsa
iu introilu domus Doniini Oricntalis, osteiulil quod
nisi quod unusquisque, qui sibimctipsi et eis qu,l
paulalim proleclio Dci rcquirit Israel. Primum fuit
secum suntbcne principari cl ritc prxcsse didiccrit,
in templo, deinde sletit in atrio templi, sive liminc.
praevenicnle se gratia Dei, quantum cx sc ad lucran-
Qua reccdenlc de tcmplo, nubes et caligo implcvit
^^^^ proximos, et opus Dei agendum, per sludiiim
lcmpli penetralia. Rursumque ipsa gloria sedit «^
^^^^^^ ^^ ^,^^,^^^^^ humilitatem obsequi debct, ut
super cherubim, cl illis stantibas, avolanlibus ct aJ
ipse pro viribus in splendore sapienliac, in verboriun
cxtcriora alieuntibus, secuta} sunt rotae, ct gloria
nilorc, in prfcdicalionis sonoritale, in firmitale iilcA,
slelit inporta donius Domini Orientalis. Qiiod ciim donum
ct genmiis diversarum virlutum Dei, hoc cst,
prophcia vidissct : Jpsnm est, inquil, quod vidi subler
sanctam Ecclesiam sedificarc nilatur? Qiiia jtixla
Dominum Isracl, juxta fluvium Cliobar. et inteilexi,
Pauli scnlentiam unusquisque a Domino mercedcm ac-\
quod cherubim essenl.
sccundum suum laborem. Si qnis wdificat snper
cipiet
Quid enim novi videral, qaod intelligeret csse
fundumenlumDei, aurum, argentum, lupidespreiiosos,,
chcrubim, quse prius non intellexerat. Cherubiin,
mercedem accipiet, ejus opus permanet. Qui autem\
jn lingiia noslra scienlia; multitudo, est nolitia sacra- fragilia construit opera, hoc est, lignum, fenum,sli'\
incntorum Dei, ct ihronus cjus ac requics. Unde et pulam, igne futuri judicii ea exurente, detrimentum]
lu Psalmo dicilur : Qui sedes super cherubim, mani- palielur (/ Cor. iii). Postquani vero Scriptura dcon-
festare (Psai. lxxix). Semper enim gloria Domini lione David rcfert, adjungit dicens :

sedet in scicntia) mulliliidine, cl tunc mauifoslatur,

Prwcepit aulem David universw Ecclesia dicens •

(piando cuucla regi providcntiademonstraulur; nec Benedicite Dotnino Deo nostro. Et bencdixit omtiis
fortuilo quid ficri, non diccrc cslqucmpiam Dere-
D
:
Ecclesia Domino Deo patrum suorum, et inclinaverunl
liquit Dominus lerram. et Dominus non vidit (Ezech. sc, et adoraverunt Dominum el deinde regem; immo-
viii, ix). Unde ct inluitus chcruliim et appetitus
liiveruntque victimas Domino,et obluierunt hoiocausta
eoruiu, csl oblivisci pra?teritorum, ct in futura se
die conscquenti,ianros miiie, et arieies mille, et aijnos
quod promisimus, quomo-
exleiidcre. Ecce, juxla iJ
miiie, cum libaminibus suis et universo rilu abnndan-
do chcrubim quadrigaDci sinlex sanctorum Palrum tissime in omnem Israel, et comederunt et biberml
seulenliis oslcndimus. Si cui hrec exposi;io non pla- coram Domino cum grandi laHitia, et unxe-
in die iilo
cet, quKral aliam,si forte alicubi invcnerit meliorcin runt secundo Salomonem ftlinm David unxeruiH ,

alque congruentiorcm. autem eum Domino in principcm, et Sadoc in ponli-

inquil, venerunl scripta manu Domini ad
Omnia, ficem. Dum David Dominum beiiedicercl, tota Eccle-
me, ut inieiligerem universa opera exemplaris. Tra- sia ab ipso commonitaDominum hencdicebat cl adc^
duut HebraM excmpiar templi et vasorum Moysi in rabat, immolans ei victimas, el offerens hoIocausl:i
uionie monslrali ad Jcsiim pervcnissc, deindc ad qiiia congrcgatio fidclium scriplis prophelaruni a-J^

jwdices, cl ad ilcli, et ad Sainucl, et David, ad cx- mouita, et sanctorum Palrum diclis siinul atqiit;'
 113 C0M.i;r:xT. i.\ PAR.\i.iPO.M;:NA. — un. rii. 4H
ft.xcmplis provocata.landcs ol bymiios Dcocclcbrant, A rcgis rilc Rpcrncrc valct (lomi!iationcm,p)o;jfcr<7M/?m
inimolando ci |)i;<! coiifcssioriis hostins, Ct snnc!;T; omnin, et per quemomnia, quininllos fHiosin gluriam
conversalioiiis oum fniclii bnnoriim opcrum. Oflbrt nddnxernt, anctor saintin nostrw {llobr. n). Unde
liolocaiisla, lioc cst, tauro.-i pii l:iboiis arictos jii^^li omiics illi tradiint maiinsct snbjccli ciiinl scrvicnics
rcgiminis, ct agiios versc simplicitatis atqne inno- el facicnlcs voiunlatcm ejiis. Scfjiiitur:
ccnliae, cumlibaminibnsntiqncsacrarum oralionum. Marjnificavit errjo Dominns Salomonem stiprr om-
Qiiod antcm por millfiiariiim immcnim pr i-diclorum ncni hrnel, et dedit illi gloriam retjni, (jualem mtllus
Dnimalinmccnsura (iescribilur, sigriificaKiilclcsCbii- hiibnit ante cnm rex Isracl. Qiiia Pacificiis noslcr
Stica intcntione obiationcsDootlcfcrrcqnalcnnsper magnus est Domimis, ct laiuLibilis niniis, ct Hc\-
ipsiiis gratiain octeriisc viue pcifcclam bcatitndincm magniis snper omiics dcos, nnilusqne rcguni ci in
conscqiii mcrcaiitiir ;
bocqnc ipsoriim cst gandium, loto oriic tcrraniin adrequari polest : Quia omnin
liacc cordis ct aniin:c tota intcnlio, ul bac spc unns- per ipsum ei in ipso creata sunt, et ipse est ante omnes,
quisquc scinctipsiim confirmcl , ct o!) in(ligciili;im el omnia in ipso constant {Col. i) qui ascendit supcr
;

faniis futnr* virtutum se operibus rcplcrc studcat. omne!, ccelos, ut adimplerel omnia {Ephes. iv) ; ciijits
Quod aulcm subjiingitiir, qiiia unxcril sccundo Sa- regiium rcgnnm est omniums.TCuiorum, ct dominali)
lomoncm niiiim I);ivi(l Domiiio in piincipcm, el Sa- C (.j|,s j,, oi„„i g(^ncralione ct pro^cnic.
doc iii poiitiiiccm ,
signilic:U Domimini Siilvalorcm hfitur David, fdius Isai, rcqnavit snper universvr.i
in rcgia simul cl pontiiicali dignilate ab oinnibus Israel, et dies, qjiibus regnavit inpcr Israel, fuerum
fidclilius sana fidc ct pia confcssionc colere pariler quadrnginta anni in Ilebron regnavit
:
septemannh,
el vcncrari. Niuii (pii:> S;iIonion pacificus, cl S;idoc et inJerusalem annis triginta tribus. El mortuns er,'
justus iiilcr|)rcl;iiiir, nulli mclius qiiani Ilcdcmplori in scnectute bona, plenn% diernm, et divitiis et gloria.
nostro li;cc noniina convcniuiit, qui csl Rcx ct saccr- Dc tcm[)orc aiitcni, qiio rcgnavit David. siipcriiis.nt
dos no-tcr. Ipse enirn. cst pax nostra, qui fecit utraqne rcor, satis diclnm cst. Quod autem dicit, in scnoc-
mum {Kphes. ii), jusliis ct jnsliliam diligcns, jiiilcx liite bona plcniim dienim, ct diviliis, ct gloria, mor-
est vivoiumct niorluonim. Iliiiic crgo vcruin Paci- linim cssc, significat, cum copia virUitum ct lucis
ficiim piinio iiiixit oiiiiiis (idciis in rcgcm ct saccr-y opcribns pr.Tscntcm vitam finiisse, dignum qiiicl.
dotcin, ciim ilhim iii pcrccptione sacri baptismalis futnra ct rcgno coelesti.
corde credulo confil(d)alur vcriim rcgcm cssc ct Nec enim memini me alicubi lcgisse qucmlibct iii
saccrdotcm, mcdiatorciiKpic Dci ct liomimim, imgnil bona scncclulc dcfiinctiim qni vitiosam ct
pccca- ,

Cl sccniido, ciiiii iliiiin pia doclrina ct doiia opci;i- triccm diixit vilam. Mn-nhamo.mm centnm et septnc-
tione coram aliis pr.eJical atquc collaudal. lJii.!(> ct ^ gintn duorum annornm mortuus est in scnectnte bona
sponsa in Canlico canticorum ad sponsum ait Vn- provecl(vquea:latis, el plenns
:
diervm {C.en.\x\). Isanc
guentnm c(]);sum, nomen tuum {Cant. i), qiiia cobors consvmpttis wlnte mortnns est, et appositus populo
'(>

fidcliuin ciim valida opiiiioiu! bon:e opcrationis ac suo, scnex, ct plcnns diernm{Gen. xxxv). Jacob ccn-
predicatioiiis iongc latcipic noincii ipsiiis ad iumIIo- lum qundraginta qur.tuor annorum defunctus est et
ruin pciducit nolitiam. Dc quo pcr Paulum appositus ad populum
dicitiir: snum {Gen. l). Joseph mortnus
Dco autem (jralias, qui scmper trinmphat nos in Clni- est, explelis centum et decem vito' suw annis, ct con-
stoJcsn, ci odorcm notitiw suiv miuiifcslal per nos in ditiis cst aiomalibus {Ibid.).Moyses centum viginH
omm loco {II Cor. ii). annorum mortuns est, cnjns non cnlignvit ocn!n>i, ner
Seditquc Salomon snper solium Domini in re.jcm dentcs moti sunt {Dent. xwiv), scd
rcrfccliisvili
pro David patre suo, et cunciis placuit, ct parnit illi ct moribus cum c;ctcris patribus aitcrnam spcclabat
omnis Isracl; scd et nnircrsi principcn et putenles, iTqiiicm. E conlrario vcro riri s^nr/Hii/rrHi c/ dolosi
it cuncti Dnvid dcdcrunl mnnum, ct sub-
ftlii rcijis non dimidiahnnt dics suos{Psal. i.iv). Infclices autcm
jecli fucrunl Salomoni rcifi. Oiniiiinis phicot vcri >iunt ct inlcr mortnosspcs iUorum {Sap. wn), (ir,\\-ccl
Salomonis polcslas, ciim onincs saii;r mcn\U nt
(lui
.^ ( ipsis vidcbatur ) duxcrttnt in 'bonis^dics sno'
8unt,-j,is snbdi dclccl;inti.r inipcrio, niuvcrsi
sciliccl {Job. xxi): vcrumtamcn in punclo ad inferna descen-
pniicipcs ct potciit(>s cl ciincli rcgis David,
lilii (iMi:. (hmt, ubi vermis corum non morietur, nec ignis
cvs'in-
milla poU>slasnuli:i(pic liignitas biijiis s;cciiii isii is guelur {!sa. vwi).

LIBEU TEailUS.

CAPUT PUIMUM. co, cl inngnificavit ch.vj i.j c.nv's;;f)i. Qiii.l csl. qui»,!
'•^7'"" ^'""""'o
iJi',T-T\ /'^'•'''••""»';V
ip^^c ot,- conforlalum dicil Salomoncm riliiim David in rc-...
"flit
millc hostias in e.rcrlsoi.iibdon, nbi ••
Innc erot . . .• o .

tabernncnlum fo'dcris Domini. Dc co quad conqrc- ''"^' '"" '''"''' ""^'^"''" Salvalorcm iio.Mrum, cujiis
(lavit S.ilomon t-ibi ciirrns ct cjuilcs
nique qHiidii- S^i'*''""»" '•> nomiiic cl in ;v!i(icationc donuisDci Iv-
gas cx divcrsis provinciis. Ii.un pi;iMcicb;U, (iiinissimiin balHMC impcriiim. Qtii
(H P,u. i.) CoHfor/rtMis csl c:-go Salomon, (iHns liccl sccundiim diviniuucm sempitcrnMni cui» Palro
David. in reijno sno, ct Doniinns Dcus suus crat cuin c! Spirilu sanclo bal)cal icgnum, lamca sccuiiiliitu
 : ::

/l'.J H. UABANI MAURI AUCIUEP. MOGUNT. OPERUW PARS I. 41G

«lispcnsaUoncm snsccpla; humanitatis lunc (licileum A substantiam tcrrcnam vel divitias mundi qiiiicrai!l

sic consccraliun esse in regno suo, quando per pas- sed sapicntiam ct scicnliam legis Dei alque divitias

sioncin crucis de auctorc morlis liiuniphavit, ct rc- virlutum appelant , ut possint populum Dei digne
iinum cocleslc aUpic terrestre sibi acquisivit(Co/. ii). judicare, et ingicssiim cjus ad ficlcm alque egres-

Uiule rcsurgens a mortuis, apparcnsque discipulis sum ad speccm a;lcrna3 bealitudinis ritc ac raiio-
suis, ail: Data est milii omnis poiestas in coelo et in nabililer docenilo ei demonstrare.

terra, et rcliqua(Ma///j. x.wiii). Et, I>omf/i«s, inquil, Yenit ergo Salomon ab excelso Gabaon in Jeruso-
crat cum eo (Act. x), quia Pater semper est cum Fi- lem coram tabernaculo foederis. Quod dicit cordm :

lio. Unde ipsa Veritas aiu: Qtti me misit mecum esl,

tabernaculo faderis, significat arcam Doniini, in qiia

el non reliqidl me solum, quia qua; placila sunl ei tabute teslamcnti ac pacti Domini, qiiod pepigilcum

facio semper (Joan. viii). Ilinc el Petrus in Aclibus Israel, coliocatajcrant, maxime cum in superioribus

aposloloruin ad Juda^ns ait : Viri fratres, vos scilis ita scripliini sit : Tabernaculum autem Domini, quod
verbum per universam Judaam: fecerat Moijses in deserlo, et altare holocaustorum
quod faclum est

incipiens enim a Galilwa post baplisma qnod pra'-

eadem tcmpestate erat in excelso Gabaon , et non
prwvaluil David ire ad altare, ul ibi obsecraret Do-
dicavit Joannes, Jesum a Nazareth quomodo unxit

eum Deus Spiritu snnclo et virtute, qui pertransivit B minum ; nimio cnim fuerat terrore perterritus, videns

benefaciendo et sanando omnes oppressos a diabolo, gtadiuni angeli Domini {I Par. xxi). Arca auteni

quoniam Deus erat cuni illo. Quem Deus Paler ma- Domini, poslquam eam introduxil David in domuin
{Act.\), hoc est in excelsura cvaltavit; et suam, mansit ibidem, donec constructum est tcm-
(jni fi cavi t

dedit illi nomen, quod est super omne nomen {Phi- phim, et tunc eam Salomou Iranslulit in templum

lip. ii).
Domini.
Et regnavit super Israel, congregavitque sibi currus
Pra'cepitque Salomon universo Israeli, tribunis et
etequites;et facti snnt ei milte qtiadringenli currus
centurionibus et ducibus et judicibus omnis Israel, ct

cum universa multi- et 12,000 equitum, et fecit eos esse in urbibus qua-
principibus familiarum, et abiit
tudine in cxcelsum Gabaon, ubi erat tabernacutum drigarum et cum rege in Jerusaiem. Urbcs quadriga-

fa;deris Domini, quod Moyses famulus Dei in

fecil
rum dicit oppiua sive sedificia ac loca, quae in terra

Arcam autem Dei adduxerut David de Ca- Jud;e sive in Jerusalcm eranl aedificata ad slationem
sotiludine.

riathiarim in locum quem prwparaverat ei, el ubi curruum quod scquentia rnonslrant, ubi dicilnr
:

inJerusalem. Attare quoque wneum, Et cum rege in Jerusalem. Mj^stice autem currus et
fixerat ille, hoc est
cquites David spiritualis significant angcloriini bo-
quod fabricatus fuernt Beseleel filius Uri fitii Hur,
posuerat coram tabernacuto Domini, et oblutit in eo C Riinumque ministeria,qus quolidie deserviunl Crea-
tori et ejus in omnibus obediunt volunlati; de
mitle hostias {Exod. xxxvi, xxxvii, xxxviii, xxxix;. ,

quibus in Psalmo scriptuni est Currus Dei dccem :

Gabaon, unde Gabaonitae snppliccs vcnerunt ad Je-
mitlibus mutliplex, mittia twtantium, Dominus in ilHs
sum {Jos. i.\), erat olim metropoUs ct regalis civi-

Ilevxorum, cecidilquc insorlem tribus Benjamin. {Psai. Lxvii). Consueludo esl Scripturai divinx', alle-
las

Fuit autem el ipsa scparala Leviticis {Jos. xviii), si- gorice loqui, ut cum David dicat, aliud velit inlel-

Undc miror cur ligi. Unde hic currus significatur hoininum vincla
cut supernis demouslratum est.
Josephus scripserit quod Salomon, in Hebron ve- copulatio ,
quia ita sanctos charitas vincil , slcut

niens, in altari airco, quod feccrat Moyses, sacrifi- loris et Jugis animalia sociantur. Unde et DominKS

carcl Deo, nisi forte ipsam Ilebron cxctlsum Gabaon ail : Jugum enim meum suave est, et onus meum
intelligi volueril, co quod David ibi priniiini regnare leve {Matth. xi). Sanctorum ergo unanimitas currus
coeperit (Ej:orf.x.vxvin). Inteiprctatur autem Gabaon esl Domini, qnia ille velut auriga insidet , et ad

subtimUas vel cottis patruetis. voliinlalis snse miHisIcriiim ssUitari lege moderatur.

Ecce aulem in ipsa nocle apparuil ei Deus, dicens Sed ul islum cursum ostenderet non equis dedilum,
Posluta quod vis, ut dem tibi. Dixilque Satomon Deo : sed bumanis cogitationibus attributum, ait : Decm
Tu fecisli cum David palre meo misericordiam ma ^ millium multiptex. Quod bcne ad innumeros popu-

(jnam, el constiluisti me regem pro eo. Nunc ergo, los, non ad cquos, iioscitur pertinere. Subjunxil

Domine Deus, impleainr sermo tuus, quem pollicilus Miltia lcctanlium, quod utiqiie de fidelibiis debet in-

cs David palri meo. Tu enim me fecisti regem super lelligi. Et ut oslenderclnr isclitiyc plenitudo, ait :

populum luum multnm, qui tam innumerabitis est, Dominus in itlis ,

qui magnre cxsullatlonis est cii-

quam pulvis lerrce. Damihisapientiametinlelligenliam, mulus, et bonoriim omnium dulcedo. Sed quia niille

ul ingrediar et egrcdiar coram populo tuo. Quis ettim quadringentos currns et duodccim millia equitiim

potesl hunc populum luum digne, qui tatn gratidis esl, Scriptura dicit esse Salomonis, quid per quadringen-

judicare, et reliqua. Ubi rnoraliter considerandum lenarium numernm, ubi quadragios deni numeran-
lur, nisi lempora logis prisca; designantur ? Quia cl
est : si Salomon, rex faclus in lcrrcstri Jcrusalem,
non non substantiam, nequc Moyses illam accepturus, 40 diebus jejunavit, el po-
auriini, nec divitias ,

gloriam mundanam a Dco pelivit, quanto inagis nr- pulus Israeliticus, qui pcr eam instrucbatur, 40 ainiis

tesse sil rccioribus sancLx; Dei Ecclcsia; ,

qiiibus in crcmo mansit {Exod. xxiv). Et quid pcr duode-
commcndala est cura cl regimcn animarum, nl non narium numcrum, nisi lcmpus gratiai Clirisli, ostfin-
 m COMMENT. IN rAnAI.irOMKNA. — Lll',. ill.

.Jitnr ,
iii fjiio nposlolira (loctiina popniiim Novi A pulcs in monlihns pnrpositoxque eorum
>,(J(IO. 1)0-
'lcslanKMiti edoccndo niiliit? Hene (pioqiio per (iiia- inus Dci , quam a.'dilicavil re.v
Salomon in .Icriisa-
(lra},'cnariuiii ct diiodcnariiirn niimenini ciirrus ct lcm, in figiiram facta csl
sanclaiunivcrsalis Ecclesian,
cipiiles Salomoiiis niiiiHTantiir, fjuia jicr utrunu|ue (iu:e a piimo cicclo risfpic ad iiltiimim
(|iii in fim
Tcstaniciiliim sanoli viri, sacris lillcris cnuliti scs- nmndi nasciiunis
,
cst , quotidie pcr graliam rcgis
sioni Dci hai)iics cniciunlur, (iiiibus ille pra-sidens pacifici (sui videlicel redcmptoris)
a-dificaiur : qu;c
scciindum voiuntalcm siiani nos regcndo ducit ac piirtim adlmc peregrinalur ab illo in terris, partim,
giil cniat. evasis pcngrinandi a;rnmnis, cum
illo jam rcgnat in
Adducebanlur tmtcm ei et cqui de /lujypio , el de cccli^j; iibi,
pcraclo ullimojudicio, tola cst
rc^^nalura
Coa a negotialoribus rcgis, qui ibant et emebant pre- cum illo (/Cor. xv). Ad banc (ioiiium
perlincnt
lio (in/idrigam cgunrum scxcenlis argentcis, el equnm elccli angcli, qiiorum nobis
simililudo in futiira viia
cenlum quinquaginta, simiiitcr dc univcrsis regnis promitlitur (!icci.le Domino
, Jlli auicm :
qui digni
,

Sijria- emplio celcbrabalur. Coam crgo alii diciint habcbunlur saculo illo el rcsurreclione ex moriuis,ne-
insulam cssc unam dc Cycladiliiis Hcljrjci vero ; que nubuni nequeducunt uxores : yiequecnim ultra inori
dicunt, lioc nomcn congicgalioiicm signilicare. .\(J- polerunt. A^quales enim angelis sunl, el filii surU Dei,
ducchantur aiitem Salomoiu cqiii de /Egyplo cl de 15 cum sint resurrcctionis [Luc.
filii
.\.\). Ad hanc inse
Coa a ncgotialoriims rcgis, cum pcr ncgoliatorcs pcrlinct McJiator Dci clbominum, Chrislus Jcsiis,
spiritualcs lioc est doctoies sanctos de gentibus
, ,
ipso attcstante, cum ait : Solvile lemplum lioc cl in
homiiics ralionabiles inlcllcctu al(]iie aclu strcnui iribus diebus excilabo illud {Joan.
Quod exponens
ii).
ad lidcin Cliiisli ciinvcrliMiliir , scssioniiiiie divinaj cvangclista snbjuii.\it : IIoc autcm dicebat de templo
digne convcisando Ijahilescniciiintnr. Uiidc cquorum corporissui. Dicilci Apostolus do nobis
(/ Cor. i:i).
quadrigam prctio scxccntorum argcnlcorum emptam Ncscitis, qiiia Umplum /Jei eslis, et Spirilus
Dei
dicit, el cqnum
ccnlnm qiiinqnaginta, quia
sinulilcr liabitut in vobis ? Si crgo iile leinplum Dci pcr
diviiioriim tcslamcnlornm venustissima loculione ad assuniplam liumanitatcm faclus cst, et nos
leniplum
cognosccndam fidc; vcritalcm prajdicatoribiis san- Dei pcr inliabit;inteiii Spiritum cjus in
,
nobis eilici-
clis laboranlibns , in iisum icgis coclcstis Iiomines luiir, consial uiiipic qiiia figuram
omiiium no.slruin,
perducunlur. Scxcenti ergo numcrus ubi sc.vagics ct ipsius videlicel
,
Doniini , et membrorum cjiis ,
dcni cnnmcrantur, pcrfcciioiiem evangclicie doclri- qna; nos sumus, tcmplnm illud malerialc lenuit, sc.l
na; significat qua perfcctio lotiiis lcgis vcracitcr
, ipsiiis, lanquam lapidis angularis , singnlaritcr electi
coiislat , pr:ccipiic cum Ilcdcmptor
" -^" nostcr
'"- sexia die
'''•'^" "'^ ct
v.- prctiosi
,Mi.i,wai in fiindamcnto
ii.iiii.iiiiemo fundati ; nostri au
'
^ ,
III uiiuiati; auteni ,
passns pro s:,Iute humani gcncris oinnia (pia; dc sc C laiKpiani lapidnm Nivurum , si:per.edificat()nim su-
in legc ct propbctis scripla sunt complevit. Undc pcr fniulamcntum aposlolorum el propbetarum ,
ipse in cnicc pondcns qiiando olTcrcbatnr
, ci acc- boc est, supcr ipsum Dominuni(/i>/iC5. n; I Petr. u).
luiii in spongia Iiyssopo circunipositnm ciim accc-
, Dcsignat c;iiiulcm domum Dci spiritualcm ct tabcr-
pisset potnm, dicit : tonsummatum est cl inclinnlo nacnlum qnoiuiam
,
f;iclum in creii;o pcr .Moyseii.
capite tradidit spiriluln (Joan. xix). Centiim vcio Verum quia illa doiiius
quo ad lcnain in itincre
qiiinqnagiiila, ubi tcrqninquageni consistunt Ve- , rcpromissionis vcniebatur, ha:c aulem
a^dificabatur
teris Tcslanicnti sanclioncm pioplcr
1'cnlccostcn ac in ipsa lerra rcpiomissionis
cl in civiiale Jerusa- ,

jubihcum ct pioptcr illam tiipliccm distinctioiicm lcm, illa ul de loco ad locum

ciohro Lcviianim
Scriptnnc Vctcris Tcstamtsnti quam
( Salvator in niinislcrio porlata, taiid. m iii icrram proiiiiss;c li;c-
Evangclio fccil, diccns Quoniam nccesse est impleri reditatis
:
induceretur, Ii.tc ut mox in palri.i ipsa ot
omnia, scriptasunl in lcge Moiisis,ct proplictis el
quii'
civitatc construcia inviolabili scinper fundamenlo
psalmis de me [Luc. xxiv|) nianilcste
dcsignat. Dc coiisislcrcl, doiicc inditum sibi ligurarum ciclcslium
divcrsis ergo gcnlilibiis (piadrig;e
el equi spirilnalcs mun.is imploici (/•;.iW. xxxM, xx.\vii, XXXVIII, xxxix),
vcro Salomoiii adbibcntnr
, quia cx omni nalioiie potcst iii illa pr;csontis Ecclesi;e labor ct cxsilium,'
,

Miiic siib cfclo cst, Ecclcsia cjus congrcgatur. D in hac futura rcqnics ct bcalitudo
Undei figurari.
'"xla Psalinislic Vel
voccm, adorabunt cum omncs reges certe quia illa a solis filiis Isracl , Ikcc a prosclyiis
iernv, omncs gcntcs scrvicil ci. licges Tlunsis cl in- cliam 01 gcniii.ns facla cst possunl in illa prin. i-
,
*'</.c miincra offcrcHi rcgcs Arabum
, et Saba dona palitcr patros Volciis Testamciiti, ct
SdducciK (Ps(d. lAXl). antiquns
illc iVi
aposiolus, in liac autem coiigrcgala de
goniibus Ec-
CAPUT clesia figuraliior cxprimi
II. ; quamvis ;edificium utrius-

Oe eo qnodomns cnucloaiius spiriiuali sonsu cxcussum,

qiiod Salomon clcait opcrarios domus Dci, ct et
mtsit iul lluam rcgcm igri, postulans uh co au.ri^ laborcs pi;esonlis Ecclosi;c qiiolidianos,
ot pncmi.j
"KW, cut illc posliilata voliiiiiaiic in futuro perennia , gaudia.iuc rogni cirlcslis
numcrj prosclijlorum
coiiccssil. De , ci
qiii ad opcra domus Ihi or- olcclioncm prim;« de Isracl Ecclcsi;c
Oinabaiitur. , ct salulom
oimiinm gonlinm in Cbrislo, mnliimodis ostendatiir
Dccrcvil autcm Salomon
, ivdilicurc domum iiomiui iiisimiarc lignris.
Oomiiit, cl palaliiim sibi. Kt numeravil
70,000 liro- Qiiod autcm Salomonom dccrcvissc
•t»ii porian^ium liumcris dicitur jcdi!i-
, ct 70,000 qui ardcrcnl la- caro domum nomini Domini , el palatium sibi , aJ
 ,

il9 B. RAnANi MAl]I\I ARCJHEP. MOGLiNT. OPERUM PARS I. 420

A gcudis jurc pr;rpoiicrcntur, Doa.ino gcnliiilas obui

(MMniiem sciisum poilinel, quia sancla Doi Ecclesia
et lit qualis fr.it ipsis aposlolorum lcmporibus Dio-
rlonuis Dci cst, qnani illc pcipclualiicr inhabilat,
:

nysiusAreopagila, qualis deiucepsdoctor suavissimus

palalium coelestis regis, ubi ipse gloriai suae niagni-
aulem aique fortissimus mariyr Cyprianus, aliique quam-
tiuiinem universis gentibus ostendit. Operarii
qui vel rcctc phuiini. Misil el auruin, quoJ in cadem pcne signi-
vcri Salomonis quique sunt clecti ,

habiles a\Ii- (icalione accipitur, quia nimirum viros sapicntia ct

( ledendo ac bene operando semetipsos
ingcnio prseclaios ostcndit. Pro quibus cunctis obla-
ficio Dei faciunt, vcl aUos docendo ad fuLuram tcm-
Quid autem significet tionibus gcnlilitas a Domino dona exspcclat gratiae
pli Dei gloriam prscparanl.
necnon et scxcen- coeleslis, irilicum verbum Dci, et olcum
vidclicet
Kcpln.".gcsiinus ct oclogcsimus ,

charitalis atque urjslionis ct illuminalionis Spiritus

ti-simus alque tertius numerus , in scqucntiijus di-
sancti.Convenil autem apte rebus Ecclcsiac, quod,
ccmus.
Sicut auxilium opcris sancti eillagitans, ait ad lliram Sa-
Misil cpioque ad Iliram regem Ttjri, diccns :

cedri- lunion
('(jisli cum David patre meo, el misisli ei li(jna :

Milte ergo milii virum eruditum qui noverit operari

va, ul adificaret domum in qua
sibi ,
liabitavil, s:c ,

in auro et argento, a;re et ferro, purpura, coccino el

fuc mecum ut , wdificem domum Domiui
Dci mei, ut
cum
comecrem eam ad adolendum incensum coram illo, B
hyacinllio, el qui sciat sculpere cwlaia his artifi-

panum cibus quos mecum habeo in Judwa et Jcrusalem quos

el fumiganda aromata, et ad propositionem

mane vespere, praparavit David paler meus. Scd et ligna cedri7i:i

sempilernam, et ad liolocaustomala et

solemnitalibus Do- mille milii, arceulhina, et pinea de Libano. Scio

sabbatis quoque et Neomeniis et
enim, quod servi tui noverint cadere ligna de Libano.
mini Dei noslri in sempiternum, qxue mandala sunt
et reliqua. Narrat auiem Regum hisloria Et erunt servi mcicum servis tuis, ut parenlur mihi
Isrucl ,

Salomon .Tcdificaturus domum ligna plurima. Domus enim, quam cupio wdificare,
{lll Reg. v) ,
qiiod
auxilium ab Hiram rege Tyri magna est nimis et inchjla. PraHerea operariis qui cce-
Dotniiio, qurcsierit
cum suri sunt ligna servis tuis dabo in cibaria, trilici coros
(jui crat amicus David "omni lempore, et ipso
viginli millia, el hordci lotidem coros, olei quoque sata
qiioque Saiomone ,
posiquam regno politus est ,

viginii millia, et reliq. Servi quippelliram, qui prajci-

pacem habere jam ccepeiit, proraplr.mque mox ad
adjuvandum se in omnibus cjus invcnerit animum, debant Salomoni ceJ.ros de Libano, doctorcs sunt

et ligna et aurum prout opus electi de genlibus, quorum officii est eos qui in hoc
ila ut arlifices illi , ,

haliebat, dederit cujus beneficii gratia

: Salomon ci mundo rebus et gloria la^lantur, a superbiae fastu

per annos singulos plurimos tritici et olci choros corrigendo sterncre, adque obsequium sui Redem-
Nulli autera dubium quin C ptoris eorum ^oia transferre. Cum quibus videlicct
III cibum domui ejus dabal.
et ipso nomine serviserantet servi Salomonis, ac pariter mcmorato
Saloinon, qui ir.terpretaUir pf(C!/(Ctts,

screnissiino regiii sui statu illum significet de inslabanl operi, quia primi doctores ex gentibus ne-
et

quo dixit Isaias : Mulliplicubitur ejus imperium , et cesse habcbant ipsorum aposlolorum, qui a Domiiio
Hiram vero, qui Latine didicerant, crudilione in verbo fidci insliLui, nc, si
pucis non erit fmis {Isa. ix).
dicitur vivens excelse , credentcs ex gcntibus et vita absque magistris docere inciperent, magislri existe-

simul cum fide gloriosos figuraliler exprimit. Neque rent erroris. Idcirco etenim Salomon servos Hirani
ca;dere sibi voluit ligna de Libano, quia doctiores
aliquid prohibet quin Hiram, quia rex erat,rcgalique
patientia Salomonem in aidificio domus Domini ju- erant servis suis ad ca,dcndum. Sed idcirco etiain

vabat, convcrsos ad fidem ipsos rcrum Dominos servos suos simul adesse voluit, ul ostenderent cx-

typice denunlict quorum ope conslat Ecclesiam dentibus cujus mensuroe ligna fieri deberent. Cujiis
,

augmentatam ac conlra rci figura in promptu est, quia nimirum apostoli

sa;pius ad vilam nobiliter
schismalicos ct paganos principalibus ere- certius verbum a Domino audiere,
Evangelii, quod
Iia;reticos

clain esse decretis. Peliit ergo Salomon in opere noverunt. Sed gentiles ab errorc conversi, atque ad

lempli auxilium ab Hiram, quia cum veniens in verilatem Evangelii transformati, melius ipsos gen-
domum, videlicet Ec-
D tium errores noverant, et quo certius noverant, eo
carne Dominus dilectam sibi

clesiam, sedificare disponeret, non de Judaeis tan- artificiosius hos expugnare alque evacuare didice-
tummodo^ verum de genlibus adjutorcs opcris
et runt.

clegit. Nam de utroque populo ministros sermonis Dixitautem Iliram rex Tyri per lilteras quas mise-
assumpsit. Misit Hiram Salomoni prajcisa de Libano rat Salomoni : Quia dilexit Dominus populum suum,
domum Domini po- ideo le regnare super eum, el addidit diccns: Be-
ligna cedrina et abiegna, qua; in fecit

ncrenlur, quia conversa gentilitas misil ad Dominum nediclus Dominus Deus Israel, qui fecit ccclum et lcr-

ram, qui dedit David regi filium sapienlem et erudi-

viros quondam ad sa;culum claros, sed securi do-
ccdificaret do-
minica; pra;paralionis de monle suoe superbiai jam tum, et sensatum atque prudenlem, ut

ilejeclos et humiliatos, qui ad norniam cvangebca^ mum Domino, et palalium sibi. Misi ercjo libi virum

suo quis- prudenlem, scientissimum fubrum, Iliram [Hcb.,

veritatis instituti in a;dificio Ecclcsi;e pro et

tempore coilocarclur. Misit eliam ar- Abif] patrem mcum, filitim mulieris de fliabtts Dan,
que merilo vel

lirices, quia convcrsos ad vcram sapicnliam pliilo- cujus paler Ttjrius fuit, qui ttoverit operari in auro,
marmore iiynii.in
scphos, qui gratia eruditionis populis quoque re- argento, wre, et ferro, el e.t
et et
 ISI COMMENT. I.S i'A».\Ljro.MF..N.\. — LUi. m. ill
pnrpuru quo>jne el Injaciull.o, el hysso, et coccUto, et A runi popuH. Proscljli m.icni
votaI,nnUir (jiaxc c.r
r/!ij cdlnre omnerti scidpluram, cl adinvcuire
.snV(/
ex aliis nalionibus progeniti, fidem cl con.sorli.im
in
pnidenler qHOilcumine in opere necessarium est, cum popnli Dci, accepla cira.mcisione, frransicrunl.
arlificibus tuis, et cuni arlificibus Domim mei Dnvid Fucrunt itarpie operarii domus Domiiii de filii.s
palris lui, ct reliq. QuoJ ergo dicil Uiran» pw lille- Isracl, fucruiitdeprosclytis, fuerunt
de gcnlibus. Dc
ras suas ad Saloinoncirj : Misi libi virum prudentem, videlicct Isracl illi triginta millia
filiis
qui a<l pr.cci-
et scienlissimuni fubrum, p/ilrem meum, lliram, fi- dciidas dc Liljano cedros missi siint,
sicut in liijro
liuni mulieris de filiabus Dan, cujus pulcr Tijrius luit, Rcgnm narratur(/// Reg. y); de gcntiljus Hiram
oslenilil eum e.v progenic esse Saioniitli de tril,u etservi cji.s, qui ciiin servis Salomonis ligna
Dan, dc quo c:edc-
in liljro Nuincrornni scripluni rcpcri- bant de Lihano. Omne crgo liorninum gcnus, pcr
liir {Num. Patiom vero cjas liadiinl Hc-
xx.viv).
qiios tciificanda eral Ecclcsia,
in a;dificio lcmpli
Lrx-i iuissc Ilehneum do progcnie 0(dia!j dc tril,a
praTCSsit. Judaii namqiie prosclyti ct
gcntilcs con-
Dan, qui in creino cum Hcselccl operalus cst (Exod. vcrsi ad vcritalcm Evangclii unam
eamdcmqiie
xxxvi). Quod vero eum Tyriurn vocat, aiunl Ilcbra;i Christi Ecclesiam sivc reclc vivendo,
sive cliam do-
lioe translatione factiim fdissc. Zochri eniin liniiua
,
o "
ccndo ^""'""""i-
"^*'"" construunt. Fuerunt
«^ueruni itaque
iiaque Salomoni septua-
salomoni soniiii-

Ozvr vocant, iii qui!).isdam locis amjuslia, in quil;us

ginta nullia latoinon.m in monte,
dam plasmalus absque praeposi-
intclligi solet. Idcirco vocal Ilirain lis, qiii pru;erant singnlis
operihiis, niimeio trium
palrcm suum, (iiiia ad cum dc lerra Israel ad perc- millium trccentorum, ut in Regiim scripium cst
grinandiim profecliis docuit illum liiiiorcm
Domini, (Ibid.), prsccipientiiim populo, et
his qiii faciebant
ad cogiiilioucin Dci. iMy.aice autciii Ili-
el adtiii.vit
opiis. Latomos dicit lapiiluin ciesorcs. Idein
aulcin
ram signilical doctores ex gciililHis, quos iiiisil gcii- lapiiliimcTsorcs qiiod ct lignorum c.xsores figiiiale
lililas ad Ecclesiam. Isii noruiil operari in auro, el dcsignant, boc csl, sanctos pr:cdica(orcs,
qui meii-
argciito, ct xvc, cl fcrro, ct ligids, ct rnarniorc,' in lcs insipienlium dolabra verbi Dei
exercent, eos.pie
purpura q.ioquc, el l.yacinllio, ct bysso, ct
cocciuo. ah ca in qua nati sunt lortitudine ac
Aurum deformitale
sigiiilicat sapic!iti;e claritat.Mn, argciitiiin transnuitarc contcndunl, ac rcgiilaritcr inslitulos
eloquii niiorcm, acs praulicationis
soiioritatem, fcr- unitali fidcliiim, .Tdificio vidclicct
rum fidci firinilatcm, inarmor virliilum domus Dci, aplos
dccorcrn, i-cddcrc curant. Quod autem ct ligna ct lapides iii
figna Iioiiorum opcruiii viiidiialem, piirpura per monle ccduntur, ac cicsa ac praeparata utraque ma-
inartyriiim sanguinis eiriisi ncm, Iiyatiiillius cirlc-
^
lcMics ad montcm domiis Domini
(ransfertur, patct
slcin conversalion.jm, byssus corjioris caslilalcm, scnsiis, quod omnos
inonte supcrhi;c na(i sumus,
in
cocciiius charilatis plcnitudincai. in his oniiiihus quia dc picCvaricationc primi homiiiis,
Iliram qiiam supcr-
s|,iritalis scil opcrari, quia in Ecclcsia Dci bia f(?cit, origincm carnis traximiis. Quolquotaulom
iri siiigulis his S|)ccicl)us iiovit srrcnims ct iililis gralia Dei pr;cordinati sumus ad vitam,
fieri, (|iiatomis e.xcidimiis
omiiis virtus doimis Dci condigno calcchi/ando, ct sacramcnta fiJei
splendore coi-am oculis pcrcipiendo, dc
bominum ad inslriulioiuMn monle supcrhi;ti, ct in moiilcin doiniis
eurum Doinini tni.-is-
fulgcal, ct bon;o voliiiitalis odorc aiile coii- fcrimiir, quia eruli dc potostatc
speclum divinilatis acccplahilis (ciichrarum ad ar-
Quod aulcm
fia(. di- ccm virtutum, quae est in unitate
til Iliiaiii sancta; EccIesi;o,
ad Salomoiicm Nos aulcm cadcmus
:
li- pcrvonimus. Nolandiim aiitcm, quod
gna de Libano, quod ncccssnrium iidcm operarii
liabucris, ct appli- ita craiil distrihiui, u( pars in mon(c lapides c;tdc-
cabmus eu rutibus pcr mare in Joppcn, luum erit rcnt, pars i(om oncra porlareiK. Divorsa namqiic
transferre ca in llicrusalcm, sigiiificat
quod gcntcs, sunt doiia Spiritiiset qiiidam m:iiorciii dicondi
;
audila faina
Evangclii, divorsas homiiunn pcr.->oiias ac
protervos arguondi constaiKiam habenl;
cuni creduliiate transmitlunt qiiidam ir.-
a.l haplismatis pcrcc
i- teriores ad coiisolandos
*^""'^^ «>"
niinnnn, c v. .. . -^ '^""^""••".iios ptisillanimcs
pus.iianiiucs ci infirmos
iifirmos si.h
siib-

sri,^:::r:^iz;';;:;;±"!^:':^!-i''--^-^^'-'^
licet Uedo.iiptoris,
ul ahliiondo peccata per saci-a
---> -i--. ^::^<
ncre pncditi
ad opus doiiius Domiiii
mcnta coclcslia, couvoiiiuiii.
uuiiad illos saiicUc insciat Ecclc- qualcsfieri voluit eos quibus Apostolus
sw. Undc Joauucs loquitiirdi-
in Evaiigclio ail nic
: C)"i misit ceus:Con;/.//c' imjuictos,
hapttzarc in aqua, consolamitti pttsillaitintcs,
ille milii dixil : Siipcr qucm vidcris suscipite infirmos, paticnlcs cstole
Spmtum dcsccndcutem ad omncs (/ Tlies^]
ct mancnlcm supcr cum, liic V). Pnvpositi aiKoui, qiii pi;ceraiK singulis opoiihus,
<«', qui baptizal in Spiriiti
sanclo. El ego vidi cl tcsli- ipsi sunt sacnc conditores Scriptura;,
"tonium pcrhibui quia quoruui ina'
liic csl Filius Dci {Joan.
1). gistcrio in omnibus crudimur,
Numcravil erqo SulomQu rcx quomodo inscios do-
omncs viros proscly- corc 01 ooiKomnioros rorriporc, quomodo
'os, qut crant in lcrm nos invi-
Isracl, post dinumcrationcm ccm ouera nosda por(are ut iinploamiis logom
mm dinumcravit David patcr ejus,
cl invcnli sunt Christi, conveniai {Gal. vr).
,

"•'"«'» qninqiuujinta Roclc pnofaii opoiarii

millia, ct tria millia,
scxcenli; 70,000, 01 80,000 perhihcntur
l^-citque ex cis
: scpiuaginla vidiv
scpttuvjinta millia, qui lunncris
oncra lioot pioplor suhhalismum animarum
ct octtuujiula milli. q.ti hpidcs , sopliau.N
';"'J"'v«r, in tnoniibus cnim dics in sahhalum, id csl,
^^<terent,trtaautcm miilia roqiiioiu. (^onsoora-
ct scxccnlos praposilos ovc-
lus est; octogiula proplor spom rcsurrccliouis, ip!;u
 nABANl iMAURl AUCIllEP. MOGUNT. 01>ERUM
PARS l 42;
^,,5 n.
Aposlob.s Fnislh aliqnando tcnebur nunc autcu
iL. <lio ia cst por sabbalnm in Domino p..x;ccs- A :

sil,
quoqnc ociava dic siinul ct oclava
cl in nobis
tria millia
Jernsalcm, sicul supra ostcnsnin cst. Et Jc-
qiiic esl
«uuc spcralnr. rra;posili autcm cfant
sancLsc Trinitalis, bus quidcin inlcrprctatur conculcata, Jerusalcm au
irecenli p.'optcr f.dcin nimii-u.n
lcm qua quandiu Ornan gentis rcgna-
visio pacis. In
,uiam sancta noI)is cloqnia pra^dicant. Quod vcro in
Paralipomcnon, bat, Jcbus dicta cst cum vero in ea David locum
;

l",nvscnlis libri hislo.-ia , boc est,

holocausl. emerct, cum Salomon templum
in ea
prccpositis, qui in hislo-
pio iribus millibus trcccniis Jcrusalcin
Reg. v), Iria millia Domi.io ajdif.carct, non jam Jebus, scd
,ia Uegum adnume.antur {/// quandiu divini
prorsus sublimium vocala cst, quia nimirum gcnlilitas
sexcenli sunt sci-ipli, ad camdem
el illudeba-
Nam quia in scnario cultus ncscia perdurabat, conculcal)atur
virorum perfcclioncm .'cspicit.
ad simulacra muta,
lur ab immundis spirilibus,
uumero Dominus inundi ornalum complcvit, recte
in
prout ducebatur, scquens cum vcro illam gralia;
Et quia
co perfecla bonorum solcnt opcra figurari. pacis in se ct lo
opera justitiac sui condiloiis respexil, continuo
saiicta Scriptura cum fiJe vcritalis
cu.n invcnit ct nomcn.
docet habenda, rccte praposili opcrum templi
tria
Coepit aulem wdificare mense secundo, anno quarto
millia et sexcenli fuisse perbibcnlur. ita scriptum
B regni sui. In libro vero Regura de hoc
CAPUT m est Facium est ergo quudringenlesimo et octogcsimo
'
(vdifmo domus Dci, et bngitudme ac
latUudwe :

I)e ^gypli, in
utque allitudine. Quod domum majorem
texit tubu- anno egressionis fdiorum Israel de tcrra
anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus
laminis aurejs adornavil, re-
lis liqneis, et desuper
variis picturis. De pavimento do- Oi'do ct
sculpsitqtie iliam {III Reg. vi).
De gis Salomonis snper Israel
mus Dei, quod marmore pretiosissimo slravtt.
cliernbim in illo. De sensus est : In anno quario regis Salomonis supcr
sancto saticlorum et factura Mcn-
velo quod oppanstm eral coram arca Domini, et Isracl, mense Zio, ipsc est niensis sccundus.
sancta sunclorum a sanctuario dividcbal. De dua- ipse Maiuni dicil. Namque
posuU sem auiem secundum
buscolumnis cx eis quas fmxit Salomon, et
celcbralur, principium mcii-
apostolis, quo Pascha
in vestibulo templi. manifesle cla-
Salomon wdiftcare domum Domini in Je- sium eral in mensibus anni. Ex quo
Et cocpit
ca-pit aedificare do-
demonstratus fuerat rct quia mox, peracto Pascha,
rusalem in monte Moria, qui
inum Domino consecratur mystica solemnitale
; et
Duvid patri ejus in loco qnem prwparaverat David in
populus, quia manum ad mysticum
opus misit. Fii
area Ornan Jebuswi {11 Reg. xxiv / Cliron. xxi).
Regum commemoratio egressionis ex ^gy-
;

Jerusalem, hoc autcm in

i-Edificabatur ergo domus Domini in
plo, quando
h^ tabernaculum nedificari cceptum est
dilatata tolum per oroem
est in visione pacis, quia d.latata
orbem .^
G .dmoneatur lector quot a.inorum tcmpus
f.de, et veritatis catho ic^ •)' "V,^^-
Ecclesia inuna eademque n.riusnue domus transierit, e!
^^^^ uiriusque cl
mentium inter aedificalionem
socielate consistit. Namque in scissura
sacramcntum inessc
huic quoque summae tcmporis
Dcus non est, sed Factus est in pace locus ejus, et
speciale cognoscat. Permansil autem
culuis et rcli-
habitalio ejus in Siou {Psal. lxxv). ^dificatur in et ocloginta,
gio labernaculi annos quadringentos
monte, videlicct in ipso Domino Salvatore, de quo Quod aulcm quarU
ac sic tcmplum aedificari incipit.
diebus prwparatus
Isaias ail Et erit in novissimis
:
coepta est domus
montium {Isai. u). Et ipse anno regis Salomonis aedificari
mons Domini in vertice
post exple
polest, inquit, civitas abs-
Domini, potcst eo referri myslice, quod
de se in Evangclio : Non Inca.-nationis, qux' u
enim lain dispensationem Dominicae
condi supra montem pOsita {Mattli. v). Ipse est
de cojlii
quatuor Evangclii libris scripla est, misso
mons montium, qui de terra quidcm per originem
cffiperit {Aci. u)
Spiritu sanclo, Ecclesiai structura
assumplae carnis orius est, sed omnium
tcrrigena-
polest ad clc
culmine Et quod mense secundo coepta est,
rum polentiam ac sanctitatcm singularis loco pos
ctionem genlium referri, quae secundo
dig.iilalis transccndit. In quo nimirum montecivi-
Israel ajdificationem in se sui
susccpcre Crealoris
las sive domus Domini
constructa est, quia si non
mensis
secundus ."V. o in lege concessus est a-
nuUa csl.
spes ct fides nostra, nulla csl Unde ct &ci.ui.uu^
ijuuc ou ^
ndicem
iii illn laaicem
radicem iib-u
illo
iiio snes
figat ^ii-
fiaat
amma, ve
iii
111
,.„:., J^
3/orfl,, d est,, msionis vocatur, quia
D r,ripnduin Pascha hs qu
lac.enuu.niabcuamo i
minundi super
i-
Fi
Li recic mons j«u
rpctc moiis, primo niens
...._,_:. ;„ via
in nrnr.,1
vin procul nos t .
positi, ad faciendum
fac.e.idum in
electos suos, quos ad aeternam suae claritatis visio-
Pascha occurrere nequircnt {Num. ix). Ubi nos
aper
conservat, in hac interim vita laborantes
vi-
nem immundi super morl
tissimc designati sumus, qui
<lere et adjuvarc dignatur. Qui demonstralus fuerat
animae noslrac, et procul adhuc posiii a populo
I)t
patri ejus. Ostensus namque crat
David,
David quod in carn
in carnc Dominus. non poluimus primum Pascha facere,
sicut cceteris prophetis, venturus
sanguine Uedemploris noslri, a quo qua;siii c
erat Ornan Jebusaci, quia et
Bene idem locus in area
desig.iari, dicente mundati sumus, aclum est.
cl Ecclesia areac solet vocabulo Salomon,
Et liac sunt fundamenta quw jecit i

Joanne de Domino Cujus venlilabrum in manu sua,

:

domum Domini, longiludinis cubitos t

Oriian, qui (cdificaret
ct permundabit aream suam
{Mattli. iii).
Porticu
natione Jebusicus, mensura prima 60, latitudinis cubitos 20.
iiilerpretatur illuminatus, et erat
autem vero anle frontem, qua; tendebaturin
longum juxi
natione quidem gentiles significat, nomen
mensuram cubitos 20 porro altiiudo 12
lalitudinis
cosdem illustrandos a Domino atque in lilios Eccle-
;

cubitorum erat. Denique in libro Uegum de mensur

sia; commutandos ostendit ,
quibus merilo dicat
 *-'^ COMMF.M. IN rAaAM?O.MENA. - I.i:{. J.I. ,^or,

is^iiis .!f)niii.s ila .sciipinm osl :

Domiis mncm <juinn \ liiini ilon,;is DoMuni nMi.-ic-.iltmi consnmmnliir, .|..,.
wdi/irabat Sulomon Ihmino lu,bcbul 00 rubilos in posl p.;..s."nl('s li.im l:ihorcs,
(i;i( posl acccpl.-.i:, i»
longilndinc, cl 20 cubiioH in lutiludine, et 50 cubilos fiu..io rcqiiieni :.ni.n:.nim, plciia lotiiis Lcclesi .•

in ulliludinc (III Ilcfj. vi). Longilii.io domus long;.- f.-licil:,s ii, i>-s.ir,eclionis jjloria co..p!,!.ii„r
nimilalcm dcsignal s:.ncl.-c Ecclcsix', qnam in cxsi- nomum r,noquc m.tjorem texil lubuH, li<,nci, c,-.
1.0 pcrcgri..:.»ionis l„ij„s p:.iil„r at(i„c lolcnl, doncc ,n-essini9, et laminas auri obrizi uf^xit ,,er tolum
ad palrinm, (i„a.n cxsp(..clal, pcrvcniat. Latiln:lo f)o„,„m m:,jo.-cm, ips..m icmplun,, cp.o.l eral p.i
n.smual cliarilalcm, qua dilatato sinu mcnlis noi, Coril^ns orac.li, dicil. Nam Irip.rtila Inii disliM.lio
solnm am.cos in Dco, .sed el inimicos diliger(, gau-
ip.ins fabricm portc.s :.i,.c icmplnm cl
: l.oc csl,
ccl p;>r Dcum {Matth. v), do„cc vcniat rcmpus ipsum tcmplum (in quo all.irc llivmiamalis cl mrns
qnando ad p:,cem s.iam convcr.sis, sivc f.in:!i-
sivc p:.m.m p.-oposilionis, cl candchi.nnn l.imiuis
posii,.
l.i.s (.mnihi.s cxslmclis inimicis, cnm solis
gai..!c;.t <'r:.i.t), cl orac.iliim, f.oc (st. sanctnm sanctonim
am.cis in Dco. Ailitiido spem dcnimtiat f.it.mc ir- nbi arca tcslamenli, ct clH-n.l.im posl vcIu.h
collo-
inl.utmnis, ciijiis iutuitu lihcnlcr infima qunRq.ic, cata erant. Qu.x- omnia sccundum spirilalcii,
sigi..-
sivc qu;T> (lcmulcci.t, qiuc advcrsantur
.s(mi
, con- ficationcm ila dislingni possunt, nl dicamus iKm.
lemmt, u.sq.ic dnni, ntris.pic transccn.sis, sola n.c- B cum, qu:c crat ai.te tcmplmn, antiqnorum (ignram
jreatur n(/c)-(; bona Dominiin tcrra vivcntium {Psul. gestarc ndclium, ipsm.i vc.o lemplum coinm .lu,
jxxvi). L'l)i nolandum qnod 50 cnbiti altitud.^uis iion posl incarnationis Dominic^c lcmpi.s in m„iid„m
vc-
tnsqnc ad t(M-tu.n tcmpli, .sed usq.ic ad coenacul'im nerunl, porro donuim inic.iorcm rcgni
ccelcslis
I'"
•''•i.is pcrli..g(.b;,„i. iNamqnc in libro pr;(<sc„ti gaudia, qu:c utrisquc jnslis dantnr, figurarc.
Pa- Notai,-
ralipomci.o,, apcrlc scriplum esl
([.lod allit„.;o 1^20 <lnm crgo q.io:l ip.si.is domiis pariclcs
b.oidibus piv
nil.iior..m erat. Notand..m sn.c qnod 50 cubiii a!li- tiosis fucrunt facli, opcrliqnc
taLcn.ad.iis cvpr.-s-
i'i.li..is, de q..il),is in !{eg..,n lof;it.,r ./// Rec,. vi) sii.is sivo ccdrinis, ct in.sup.!r lamiuis ann-is
vcstie-
'i^q.icad nicd....n comaclum pcrtingcbant. Dcinde l<antur. Lndc in R..>gum scriptum csl ICi cedra :
'lii .jO c.ibiti ...sq.io ad tcrtiiim cocMac.ilum addc- <»>i>''sdomusvesliebatHrJiabcns:ornaturassuasetjun-
liii.l.ir, qiioiis.i.i.! portu!, qii;c crant circa tcmplum ctnras fnbrefactas elca-laturas cmincntes [III Rccj.
vil.
liAiisiro ct Aqnilonc cl Occasii,
ad tcctnm pervc- L:ipides parictis sive pavimciai, ci tabiil;c ct
anruiin
I
i.i.anl, ut Joscpho narraiilc
didicimus. Deinde us- sanctorum in Ecclesia vitam omnia dcsignant •
se.i
'!'"• :>«l snprcmum lcmpli ic(i,.u. GO cubiti nu- ea uliqnc (lislinclione,
alii cum parilcr pomimur, u'i b,-
' '•'I):imnr, ct sic tota
i
aililmlo domus j.ixta li- pi.Ics vivi siiit sancii, fortitndinc li.lci in unam cvn-
>'=.!. lar.il.pomcn(m in ^20 cnl iiis consummala ^^ den.qne r.gulam sibimct .aggl.iiii.ati tabutec-
;
• >i. orlicus quoqiic, quce erat ante
1 frontcm lcmpli drinn; sivc cypressina; sint sancii, laiitudii.e varii-
"I <»'ientem, j.ixta fidcm p.^cfali
voliiminis, eamdcm rum virlutum secundnm donalionem Spiritus sancli
1 'i"'""' s„m„;;.,„ i„ allitudinc ba!:cl,at,
q„i vidc- in ima cadcn.qiie f.dc sil.imet altcruln.m connxi •

Id.cr illas, de qu.b.is pKcdiximus,

'

porticns .•>uii laii.imc sint .sancli s.!pcrcmiii..;,t.'m scicnii,-

"'".plnni ccHaria vocat
' ct cnbicula. Undc in cbaritalc.n babcntcs, l.ocquc fulgoic gralissimo al
uc l.bro
scriptum est De(/,7 antem Duvid ita
: invi.cm congandentcs. Q.uc iria l.ealus Apostob.s
-'»0«, f,ho suo de.sc,-i,,tion,'m ,,oriicus
nn.i scientia complcxns
'"«lorum
tc,n;,li, ct cst, dicens : Nam in Chrn'o
ct co-nacuh et cubicuhnum in adylis, ct Jesn neqnc circu,ncisio aliquid valel, nenue vra-ru.
.-n,.s ,,ro,n„at,onis (/ Par.
i"orum domoriim, (,..;c crant
.xxv.ii). llbi ct c.xi.v tiu.n, sed /idcs, c,ua' ,,cr dilcctioncm o,,er„tur
Ll v.
cxl.;, atriiim saccrdo- Kidci namqnc invicLc lapis fmuram tcnuil •
ccdr-.s
"m in circiuiu l,M„pli, fecii mcnlionem. cnm proli- sivc cyprcssns, aclionis odorifenc ; anrum, iransccn-
'"1 .uiji;i,xcrit : ^ccnon o,nn:um qua- coqiiaveral
cl
di^nlis omnia dilcclionis.
'" "''"'""" '"
""""" ^'"'''^"''"" '" '-" '""'"'- '•"/"-' catcnnla..ci.-
'lZ:Zc:^,iT't71
;'"-;!'7,;;"'^:-"'- Q-oI au-
m u, i ; .
':
•^^»
'7^ *^>'»'il'>"'">. .'
D
viccmco,nrlcctentcs. Sci.lplura
,st virtmnm, pcr quas
palmanim dcscripiio

nnss.,u.,„„.,tum
i;.n
;''"''^''.
I
vi.-toria vera adipiscitu ct
„ rcspicit
,

: (,,io.l ct primiliv;, i„ rcmuncratio futnra ccrli promcretur. Catcnulc c ....

,1.1'rosolymisKcclcsia post p;issi(,iicm, rcsurrcclio-
iiiviccm sc compIccttMilcs ipsa sunt oflicia
lem ct as(cnsioncm cbaritalis,
Domini in ccrlos, i.i lioc iiii- quibiisa.linviccm fralcrnitassancta copulatur,
"cro vironim gratiam alq.h»
Spiriins sancti a(X'.'pit. O.iin- in nnam Cbrisli donnim lolo lcrranim orl;c compo-
lec.m namqiic, q„i
.«x scplcm ct oclo conshmt^. so-
Q„;v ctiam domns, j.ixta id q„od in Kcgimi
iiiliir.
•'nl '•.on.i.m,|„;„„ ad sig.iiiicalioncm rcfcrri vil;c scriplum
"^"i"""' csl (/// licg.w),
'-^M'" ^i;. bal.elc.Tlal..ras
nai)eic.Tiai..ras c„.i..,M-
'"i/-c.i..,
iilurc
• .
mi,>n. ..,„:.,
<l"a nnn m li
sabbal.smo gcri.iir aiiimanim lcs. cum op,>ra viri„i,.„, sancli n..q.,aq..a,„ orcul,.,
P ic.ctur ai.tcm .„ ,iuc s:cculi. rcsurr,.-
^"
'
.

lonim .mmor,;dmm. Ipsa a,:,cm q:,i„d..-

t(.gunt, scl manilcsla cxprcssionc fois om. 11.».
.
qualcs sini ipsi, q„i.| .ga„i i„ oxcmplnm vinn.i;
'" " figonum diicla, id cst. ciim omnibns sui. p.^ofcrm.t.
^-M"Oi.,crap:c .n.:.. quoquc ,.,.i,ncn>.:m .cm,,r.
"In r:::Z:;:';;;'':''^'"'''- .retiosissin..
:•"
->titu.i(:r n;;;;:
: a^ ;: !:;:.:'^:;;,; r r"'':
'''-'- '"""- '- '^^^""'
-- "^ '^-'"-"
'^"'""'''^' ''=' ''''•^*"'" csl .l//,-.r;r ,.,7r/mr./,.», /„-
iVvnu)... CIX ' :

1 V
 , :

iT7 B. RABANl MAHRI ARCIIIKP. MOGIJIST. OPERUM PARS I. -428

i^nlin lihiegiiis (/// lieg. vi). IJnde palcl, qnia taluilas A nainqne vocalnr ipsa doinns, qux ct sauc:a snnrtu-

;tl)iognas, qnibns pavimentnm tcgcrcl, ncquaquam riim dicitnr, qnia vei divina lioniinilius, vcl cvangc-

in tcrra posuit, sed primo iliud niavmore pryetexit, lica allocutio cum secrctorum qnoquc rcvelaliyniini

ac deinde tabulas marmori superposuit, ac lcrtium myslerio canccditur. Unde bene oracnluni in a^iyiis,

iiis (liiobus auri veslitum snperaddidil, ut in seqnen- Jioc csl, in intcriori domo factum cst ;
quia i:i su-

lilius lcgitur. Sicut autem latitudo parictis in allum perna patria ct angelorum noljis visio atquc alloci:-

exsurgens, atque usque ad laquearia perveniens, tio, et ipsa Dei pnicscnlia revelabiiur. Quod dicii 20
profeclus virtntum, quibus elecli ad regnum coeleste cubitos alliludinis, parietem significat cedriiujin,

irorvoniunt, vel ccrlc ipsos clectornm ciioros sibimct qui oraculnm, id ost, sancta sanctorum ab oede exlc-

per tempora variantia succedcntes significat ; ita riore segrogabat. Oraculuin vero, ubi cral arca, l;a-

aMiiialitas pavimcnli concordcm eoruindem humili- bebat vicenos cubitos in longilndine et latitudine ct
latem, qua in lemporali bac vita posili socialiter altiludine, id est, per quadrum, quia in superna illa
inviccm, cbarilate aiclante, conversantur, non iin- patria, ubi rogem Christum in decore suo vidcnl oculi

merito dcmonstrat. Quod vidclicct pavimcntnm pre- sanctorum, sola visio cbaritalis divinai ac fralerna;
liosissimo erat marmore stratum decore mnlto pcr omnia fnlgot. Quod sequenlibns quoquc vcrbis
idemque marnior mox labulis teclnm abiegnis, quia
" aslruilur, cnm dicilur : El Imninis aureis texil eam.
nimirum vitajnstorum primo fidei firmilate pracniu- Quod cst aperte dicere, quia superna3 munla diari-

iiienda in corde, ac deinde spiritalinm virtutum lati- tatis implevil. Quod aulcm suhditur, quasi talenlis

ludinc est adornanda in opere. Alioqnin quid ulili- sexcentis, in talenti noniine, qno perfeclio pondcris
lalisbabebal decor marmorispreliosissinii, lignornm dcmonstratur, ipsius cbaritalis perfeclit. (sicut el iii

tabiilisobtectus, si non mystieum aliquid tacite signi- sexcentis) insinuatur, ubi centenarius numcrns pcr
ficabat, acbonorum plenitudinem operum foriiludine senarium multiplicalus constat.
fidei inlemerat;c sufbilciendam esse docebat ? Abies Sed et clavos fecit anreos, ita ut singuli clavi siclos

vero propter allitudinem' sni, et robur din duiabile, quinquagenos appendercnt ; canaculaque texit auro.

mentem ciectorum infima quoque desidcria spernen- Quinquagenario namque mimero solel in Scripturis

leiw, et coeleslium contcmplationi scmper inlcntam, lemissio peccatorum, et gralia Spirilus sancli, cl

virtute quoquc paticnliiC singulaiitcr excellentem rcquies ielerna figurari. El quinquagenorum cranl
non incongrue demonslral. Auri aulcin laminiv, quse siclorum cluvi siiiguli, quilius laminae auri alligc-

marmori aut labulis sunl abicgnis snperpositai, ipsa banlur in parietibus domus Domini, quia nimiruin
esl latitudo charilatis de corde puro, cl conscienlia verba coelestia, quibus inamor«bonorninoperuiiipro-
Iiona, et fide non ficta (/ Tim. i). Quia sicut aurum ^ ficimns et conservamur, veniam nobis pronntlunt
aliis preliosius est melallis, ila ciiaritas CLCteris peccalorum per gratiam Spiritus sancti, cl sal)ba-

o.xiniior virtutibus in lomplo Dei singnlari luce rcful- lismnm in fuluio pollicenlur ajternum {Isai. lxvi).

gct. De quo consequenler subjungitur : El hi quidem sunl clavi dileclionis. Sunt vero alii

Porro aurum erat probatissimum, de cujus laminis clavi timoris, quibus incipicnles (juique, et necdum
te.al domum, el trabes ejus et postes, el parieles, et ad perfeclionem venientes, illecebras vitiorum car-
uftia. Parictes templi Salomon auro texil, cum Rc- nalium lue voluplalum morlificant , illis videiicct

demptor ca;cum filium lumine sapiciitiae atque cha- sermonibus veritalis confixi, quorum instituiione

ritatis illuslravit ; et trabes, cum sanctos doctores carneni noslram crucifigere cum viliis et concupiscen-

oodem sapienliae kimine atque coutemplalionis ct tiis edocemur {Gal. v). Quos h.ibcre dcsiderahal

dilcctionis honore prscipne sublimavil. Texit posles Propbela, cum ait : Confige clavis a timore tuo carncs
(Psa/. cxviii). Qiii
cl oslia, cum adyluni fidei, ipso Domiiio pandente meas; a judiciis eiiim tuis tiinui

(;ua vcritate reluccat, omnibus in Ecciesiam intran- rursuin ad perfcctiora f erveniens dicit de clavo diie-

t;iins oslendit. Oslium ergo tenipli Dominus est, clionis : autem adharere Deo bonum est {Psal.
Hlilii

i;uia ncmo venil ad Palrem, nisi per ipsum (Joan. Lxxii). Qnod autcm ca:naciiia quoque tecta sint

viv). Et sicul alibi dicit : Ego sum ostium; per me ^ auro, ad euindem scnsum respicil. Sicut enim in-

si .juis introierit, salvabiiur, el ingredielur, el egre- leriordomus, sancta sanctorum, ubi erat arca, in-
dielur, el pascua inveniet {Joan. x). ternam sanctorum vitam iu conspectu sui condiloiis
redemploris significat, juxtu illud Psalmistje
Et coelavit clierubim in parietibus. IIoc csl, ange- ct

hominum moribus, Abscondes eos in ubdito vullus tui a conturbatione

licain conversalioncm formavit in

ulsicnt abangclis sibi laudabiliier servitur in coelis, hominum {Psal. xxx) ; ita coeiiacula in alto eamdem
servialur iu terris. vilam, hoc est, in coelis esse, et non in hoc niundo
ila et ab hominibus devole sibi

domum sancli sanctorum, loiigitudi- designant, dicente Aposlolo : Quce sursum sunt qiice-
Fecit quoque
w6i Christus in dexlera Dei scdens. Qum
nem, juxta latitudiiiem domus, cubitorum viginti, et rite, esl,

cubitorum el laminis sursum suiil sapite, non quw super terram (Col. iu).
lalitudinem simUiter viginti ,

Hi:;c q;io- Fecil ctiam in doino sancti sanctoruin cherubim

aureis lexit eam, qunsi talenlis sexcentis.
oraculum duo opere statuario, et lexil eos auro. Aloi cherubim
(;ue in Rcgum ita scripl^m est : l'orro iia-

viginii cubitis extendcbantur, ita ut uiia a!a hnbcrei

be.bat 20 cubitos longitudinis, et 20 cubiios latiludi-

[U I Reg. OraCiilum cubilos qninqui eJ Utngeret paricten domus, e nla

)('.:, el 20 cubiios allHudinis vi).
 m COMMEiNT. IN PARAIJPOMr' .\A. — I.I!J. HI. 4">!;

(Utern fiuviqne cnbilos liubcns, alam UnKjeret alleriiis \ siiis, (lili<,'cn(lo ci prosiiiios laiiqiiam scipsos. Pleiii-
clierub. Similiter clierub allerius ala quiiuiue Itabcbat tudo onim lcfjis cliaritas cst {Hom.xui). Proximiiin
cubilos, el tangebal purielem, el ala cjus allera quiu- aiilein conim el ipsi ad invitcm sunlangclici spirilus,
quc cubiloium almn clicrnb allcrius coiilinfjvbat. hjitur cl honiiiios (locli, coniin ;ij(|iic concivcs. Lnde iilni-
uUc ulriusque clicrub cxpansa' crunt el exlcndcbantur (pio alii cliorulj cjiisdcin nicnsura; cssc pi.'rl.iljclur
per cubitos 20, ipsi autem stubanl creclis pedibus, el (liiia \iilclK:t;l cadcin ij^sa f!evolioiic,(|.ia scsc;illci-
facies corum vcrsw erant acl extcriorem domum. Dc ir.riim iii Iieo d ligniil, iKi^liain .iiioqiic ad se asccn-
iioc (jiio(pic plciiiiis in lil)ro Ucgiiin narialr.r, iilji d<-nliiiin sociclalem d(:siderant^//(;tr.Mi). Sic(|iic si-
ila scripliiin esl : Quod fvcil in oruculo diio clicrnbini iiiiil :il.(; ilcccin ciibiloscoiiiplciil.ciiin iii gciiiiii;! cli;i

de ligiiis olivarum dcccin cubilorum alliludinis. Quin- rilaliscxliibilioiic ;ingcli dc coudilorissiii iirasciili i

que cubilorum ala clierub una, et quinque cubilorum hclantur. Decemcubilorum cral ala clicrub
(pioipie
ala clicrub allera, id est, deccm cubitos habcntcs a secundi, mcnsura pari, et opus unum cial in duobiis
snmmitate uUv nsqiie ad ulw allcrius snmniiiulein. clieriibiin. Diio eraiit facla clicrubim proplcr coii-
Decem quoqne cubilornm erat clierub secundus, in sorliiiin cjiisdcm, dc quo loquimur, cliaiilatis signi-
meiisura luri, cl opus unuin eratinduobus clierubim. ficandum, quia minus quam inlci duos chaiil;is sian:
id esl, altiludinein Itabebul unus clierub decem cubi- B "On polesl. Undeet Salvator hiiios ad praidicanJmn
torum, ct simiiilcr clierub sccundus. Posuilque clie discipulos millcrc curavit {Marc. vi ; Luc. \), iit

rubim in mcdio lcmpli iiilcrioris. Kxlendcbunl nulcm tacilc doccrct ois qui vcrbum.fidci pncdicarciit vii-
alas suas clierubim, el tunijcbut ala una parielem, ct lutein dilcctioiiis anle omiiia cssc tciiciulain. Lnius-
alu clicrub secundi tamjebul parietem ulterum ; alo'. qiic incnsunc et opcrJs cranl duo cliciubiin, (pii.i
aulem ullerw in media parle lempli se invicem coiitiii- disparilitas voliintalum sive cogilaliomim in siipcrna
(jebunt. Tcxit qnoque clicrubim auro {111 lleq. vi). patriii nulla cst, ubi omncs una cadcmquc Dci pnc-
Clieiu;im, siciit E/.cchicl ;q)orte dcdarat (/•-'jfc/V. scntis visioiic ct gloria illusiranliir. Posiiitipic chc-
x) angclica; dignilalis vocabulum cs!, nuineroque rubim in iiiedio leinpli iiitcrioiis. EMciiilcbant aii-
singulari clierub dititur, plurali clterubim. Unde apte lem alassiias chcruhim, et taiigchat ala una p;irio-
iii ligiiris cheriihim ,
qiiui craiit in oraculo factic, an- tem, et ala chcrnb secuudi langehal parictcm ahc-
gchta iniiiistciia, qiuc condilori suo in ccelis scmpcr ruin. AI;c aiiloin altcrye in mouio paricic icmpli s.:
assistunt, possunt iiitclligi. Qiii rccle dc lignis oli- invitcm conlingebant. Manifcfeliim cst cx his qiuc
varum facti essc pcrhihcntur, quia nimirum virtulcs pr;«dicta siml, qiiare chcrubim in mcdio lcnipli iii-
aiigdic;c gralia Spirilus sancti, ne unqiiam
j....... abamorc
" r , -- «V/U...UIV. lcrioris
.v.v/iio oiiii
sinl posili,
^iusiii, quoniin iiaoiiaiio
(juuriun
Y Iiabilatio scmper esl
csl iii
Dti aroscaiii, mKl;o siint. Docom autcin suiit ciihi- C E.Uciidcbant aiitom alas cherubim, quasi
cu;lis.
ad
lonim alliludiiiis, (piia dcnario vilu3 ;i;lcni;c fruun volaiuhim quia spiritus angcliti somjior
,
hahoi;i
lur,habcntcs inviolalam in sc sui conditoris imagi- animum ad ohsoquium diviuai voluiiLilis jiaratum.
ncm, scrvata perpcluo sanctitate, et juslitia, cl veri- Quod vcro ala
langchat parieiem ct ala chorui»
iiiia
late, quam prima comlilionc pcrccperuiit. Dcnarins sccuiuli allcrum parietcm, ad illam
charitalis adini-
iiauiipio dccciii oholis const;it, et contiiiorc in so no- nistralioncm, quam nohis exhibont angcli, perlinciil.
nieii rcgis et imaginom consucvit. Quajiropter ct Qiiod al;e ;iUor;e in mc.lio se iiivicoin conlingcba:il,
figurai rcgiii cu'Iestis aplissime congruit, uhi ot an- cani liloclionis graliam, qua sc allcrulrum
complo-
geli saiicti in imaginc sui conditoris, ad quain fatli clunliir, cxprimit. IJene autcm seqiiitiir
TcTit quo- :

sunt, scnijior maiioiit, ct clocli homiiibs iniai,Mnciii qncclicrnb.m uuro, qiiia ot iiaturam eorum Condilor
quain j)ottaiu!o amisorant, rotipiiini.
ojiis,
immortalicliarilatc sublimavil, cl moiilom vora
QuiiKiiie ,iilc-
cubitorum ala chcruh una, et quiiique
oiibiioruiii a!a ctioiiis alquo humililatis luoc roplovit. Nolandiiiii
cheruh altcra, id cst, (icteiii tuhilos
habcnlcs in saiio, quod.Moyscs, ,Iiiiii lahcrnacuhim faccrtl, fcdi
siimmil;ilo al;c usipic ad al;c alicrius smnmilaloiii. ctduos cheruhiin aiireos, quos j)osuit in piopiiia-
Al.c cuiu in santlorum hoiiiinum ligura iioiiunliir, torio, (piod orat siijiorarcam (lCxod. xxxvii). Sahi-
virtutcs sigiiilic;int corum ijuihus ad tu;ioslia sciii- nuiii aiilom addiuit ahos duos niullo nuijoros, q.i.s
|)cr volare atque in his convcrsationcm aiigchinim iii loniplo pouorol, suh qiiorum alis arcam iii modi.)
Ptminilur ahc, quid aporlius quain
graliam dcnioii- 1)0110101 tuin propiiiatorio ct chcriihiiii priorihiis.
Mranlpcipolii;ociiiKlofotliv;c IVlitilalis conim qui Si,',jiic faoliim osl ul in lahcrnaculo qni,!cm
ossei l
M-iiijierin tu;leslihus iii niiiiislorio sui jitrsislimt aii- thorubim ,liio, in lomplo aiiloin (jnatuor. A.l una:ii
tloris? Vol ccrlo, quia
levitate spirilalis nalur.o suiit \cro camdonujuo signilitalioo.om ulriqiio
l'ra;dili,
porlinonl.
iia ul ubiciinqiio voluorinl, slaliin cjuasi Sod rcpttilnm csl ojius alquo ;iugi!sliiis fatliim
\«>laii.lo
por
pi;cvoaianl; ct hic cum alis lignrati. ct Salomon, m, iit typico docorciur (pioil, iiiulliplicala
P'opliolis oiim alis ostciisi. Donc aiitcm dicilur post iiio;iriialioiioin
, Doiniiiitam Ecih-sia , lalius
•iiKHl quiiupie ciibilonim ala thorub una, ct ,,iii,i- csscl gciililiussubiiiuiuiscoli tivium
iiaH.ioiida, qtii
<Uie cubitoni.i, ;,la thonib alloia, .luoniam virlu- sic Conditorcm de oollato sibi nuiucic
^s angoht;c boaiiiudin.t
logoin Doi, ,puu in (piiuque lihris do- collaudant, ul de iioslra quotiiic en^piionc
^'•niiia csl, iiKlorossa aique ad
dovoiiono tuslodimil, dilij;tiii!o caiiulom hcaliiudiiiom iiiUiHiuoliono
Milthcct Doiiiinum Dcuni congaudoani.
suum cx omiiihus \i.ibus EMonJiiiit cnim al.is a,liiiviiom sii|>or arcam ,
 m B. RABAiM MAURI AUCillEP. MOGUNT. OPERUM PARS I.

ciim ad lumlcm Domini Salvaloris rofeninl bcne- A crgo clRMiihini intcriores supcr arcain sc invi

licium vit;x; perceplum ; exlendnnt altcras alas contingebaiil, qiiia Tcstaincnla pari dc Doniino ;

ad parielcs oracnii, ciim sanctos eliam homines stalionc conscnliiinl. Ilcin alis exlcrioril)ns

seciim videre iaHanlnr, eosqne veiiit aiarnm sumini- iiniim pariclcm, illc alterum conlingebant, quia

Vialilius langunt, quos consortes atque imitalores tiis Tcstamentnm proprie csl anliquo Dei pc
•'
fiiisse in hac vita su;e pnritatis exsuitant. Diios au- scriplum, Novum vero nobis, qni post iiicain
!em icqiie parietcs aiis suis tangunt : qnod ftdeles iiem Dominicam ad fi(!cm vcnimus. Et sccundi
iitriusqne populi , Jndici el gcnliles, possessores se- rieti , hoc est , septentrionali reclc compara
eum habent auiiie ccelestis : noii quod in iiia patria quibuspost frigora ac tcnehras idoloiatria^ lucen

<listinclio sil iocaiis inter utrumque popuium, se.i rilalis cognoscere datum est. Versas haheni t

tjiiia major (iat feslivitas internre heatitudinis de cherubim ad exteiiorem domum, quia nostri gr

cotisorlio adunalse in Deo fialernitatis. Extendunt qiii adhuc foris stamiis, neipie re ipsa, sed spe

crgo cherubim ad iilrumqne parietem oraculi alas jticli simiHs {liom. vii!) ; divini sunt lihri coi

suas, quia tetantes in cociesti patria justos utrinsque (|uia scriplores eorum jain regnantcs cum Do
populi visione quoque suoegloriLC ad laudem sui crca- illnmque collaudantes in cociis, curam nostra

toris cxcitant; nec solum deillorum, quos secum in- runt salutis, proqnc nostris erratibus apud eju
I>

(us habeiit , hominum justoium felieitate iietantur tatem interpellant.

agmina caleslia, verum etiam nostri, qui hic adiiuc Fecit quoque velum ex Injacintlio, purpvra, co
positi de profundis ad Dominum ciamamus, curam el btjsso, et intexuit ei clierubim. Hoc qiiod h;

gerunt seduiam. Undc hene de eisdem cherubim in vclo ante oraculum narral, in Regum pra^tcrmi

libri praeseiitis liistoria scriptum : Ipsi autein slabant cst; sed ihi narratiir, qiiod iiic noii iiabetur :

ereclis pedibus, et {ucies eorum versw erant ad exle- in ingressu oraculi fecerit ostiola de lignis jliva
riorem domum : quia nos ab hujus serumna peregri- postesque anguiorum qninque, et duo ostia de 1

natiouis ercctos ad suum desiderant pervenire con- olivarum (/// lieg. vi). Sed veium istud de
sortium. Sic crgo pedibus stant erectis, sic aias suas quidem gratia facium est, ut inter parieles deau
.*\uro teclas ad oraculi parietes exlendunt, ut facics eliam ob sericum fulgeret, sed in ejusdem mys
babcant ad domum versas exteriorem, quia sic an- ciijiis et osiiola, congrua significalione arcam !

gelisuam perpeluo innocentiam conservant, sic de ingressum oracuii appensum, ut sicut ostioia
animarum sanctarum in coeiis bealitudine congan- gruis horis aperiebantnr, sic et veium revclar
dent, ut eis quoqne, quos in terris adhuc pcregrinari quotiesadvenirent, quibus in Sancta sancloriim
conspiciunt, eleclis opem ferre non desinant, donec C ingrediendnm. IIiijus crgo veli sedula revelatii
et Ulos ad coeieslem patriara introducant. Omnes ciindum iegcm apertionem significat regni coci

enini mnt administralorii spiritus in ininisterium quae nobis per incarnalionem Domini et Saiv;

inissi propter eos qui licvreditatem capiunl salulis noslri donala est. Unde et baptiz;',to eo coeli :

{Ueb. i). Possunt etiam per duos ciierubim duo Te- siint, ut ostenderetur quia per bapiisma ,
quoil

stamenta figurari : qui nimirum cherubim in ora- bis ipse consecravii, jannam patria) eoeiestis

ciilo sunt facti ,

quia in consilio divina; provisionis, remus ingredi {Mattli. iii). Et, moriente illo in c

iiobis uti(iue inaccessibili atque incomprehensibili, idem velum scissum est medium a summo i

ante sxcula disposilum est, (luando et (pi.lilcr, qui- deorsum {Mnttli. xxvii), ut aperle doceretur,

liusve auctoribus sacra Scriplura conderetur. De fignrai legalcs jam tiine ad finem venissent, ac
lignis olivarnm suut lacti, quia lucem nobis scienliiB las Evangehi arcanaqiie c(Blestia, ct ipsc cce
irihuunt, juvaute flarama charitatis Dei, quie per £pi- grcssus non adhnc prophetandus ac fignralilt
rilum sanetum difiunditiir in eoniibus nostris {Ilom. gnificandus, sedjamjamque esset proxime om
v). Decem cubitis sunt alti, qiiia per observanliain aperiendiis, qui ab initio mundi iisqiie adid lem
decalogi legis Deo serviendum pncdicanl. Unde in fide veritatis de mundo transierunt. Bcne
Deo fideliter servientes denario rcmunerandos esse D veliim, sub qtio in oracuium intrabatiir, ex hy

regni perpctui ostendunt {Matllu xx). Geminas ha- tlio, purpura, coccino cl i)ysso faclum esse, ei

bcnt alas, quia inemores tcstamcnli sui Ciuidiloris qne chcruiiim iiiiexti esse memorantnr. Hyacii

per aspera sMpie ut prospera uiiicfesso proposilo (piippe, qni coeli colorem iiiiitalur, supcrnoruii

seniper ad coelestia tct(Midissc ac iiervenisse se de- sideriisapte comparalur. Purpura, quae san;

clarant, qui hic idcm audiloribus suis faciendum conciiyliorum conficitur, et sangnineam ipsa pr

(sse dcmonslranl. Qiiinqneciibitorum abi ciieruhima, speciem, non immcrito sacramentnm Domiiiicf

1 1 quinrpie cubilorum ala clierub altera, quia in gnat passionis, quod nos imitari, crucem nos
univcrsos porlando, dchemns. Coccino, qnod riiheo c
( nmi lalienlium rcrum varietale sancli
Conditoris ex- nammescit, congriie virtiis imprimiliir amori:
s.ii corporis sensns in obseqiiiiin\ siii

liMidunt. El opus unun erat in diiobus cherubim, qiio inirant[>s dixen; qiii cnm Domino ambiilav-

(jiiia ulriiisque Tcstamcnli scriplores una eademqiie discipiili : Nonne ror nosirwn ardens eral in r

•.aslilate operis, et charilatis devotione Deo serviunl. dum loqncreiur in via, et aperirel nobis Scripti

Wx {Luc. xxiv.) Byssus, q:i:ie de terra vi-euii iTcv

l ii:i cl consona Domini voce ac fidc pranlicant.
 r>5 COMMKNT. IN PARALlPOMliNA. — LIB. IIL 4-;
iiMSclliir, el loiigo iiilinciini cxcrcilio iialivum cxiiit A cuiiclos spiiilalos sigiiiricaiil , foilcs niniinim (1,1.-
virorcm, alqiic ad allicnlcm pcrdiicitur specicii, .••Ifjiic opfrc, ct coiiifmplaliofic ad superna
ercclos
coiigrue casligationcm carnis noslra; insin.ial, cujns I),i;,- ciiiiii sunl, iit ct g.iitc, ci circumcisio-.cm
quasiliumorcmingcnituraexsiccarijubelApostolus, pncdicando in Ecclcsiam introliicanl Slabant iii
diccns :
Morliticnte mcmbm vesUa qux suul suprr ,,oilicu anle forcs
tcmpli, ct ingiessum illins si«,
lerram :
formcalioncm, immnndhiam, libidiuem, con- docore ac pulchiiliidinc cx ntraquc parle mir-.hiliicr
cupiscenliam malam, el avaritiam, quw est simuln- ornabaiit. Osti.im a.itcin tcmpli Dominus cst •
nuia
crorum semtus {Cot. iii). Ad (luantam vero cando- ncmo vcnit a.l Patrcm, pcr ipsum (Joan
nisi xiv)
lis graliam hanc velit perduci. alias osl.ndil, di- Et sici.l alibi dicil : Ego sum ostium : per me quh si
ccns : Obsccro vos, fratrcs, per misericordiam IJci ut introierit , salvabitur {Joan. Quod vidcliccl
\).
ciiiibeatis corpora vestrn liosliam viventcm, sandam, o.stiiim coIumn:e ab ulroqiio Jalcie eorum posiCc
Deoflacentcm,ralio7iabile obseiiuium vestrum {[iom. cum iiiinistii scriiioiiis ulriquc populo
circiinistant,
xii). Intcxuntur vcro clicrubiin, cisdenuiue qualuor introitum regni coelcstis oslcnd.int, ut sive a
luce
cxiimis coloribus coiificiuiitur, ciiin imiversa, q.iic scicntiae lcgalis q.iisquc, scu cx rigore gcnlilitaii
pie agimus, a vencn:.tis dicmoii.im tclis per i.ngelica ad (i.lcm Evangelii venerit, liabcat paralos cos, qui
pncsidia, Domino donante, protcgiiiuis. Iiitcxuiitur B sibi iler salutis ct
verbo dcmonslrenl ct cxcnqilo :

vcro clienibim,cum in bonisqua; agimus, multitudinc vel certc, quod de cisdcm col.iinnis iii Iiisloria
prx-
sapiciitiii! indcsincntcr utimur, respicicntcs scmpcr sciiti, hoccst, Paralipomenon
ila scriplum csl Ipsas :

•idcloq.iiadiviii:i,ct, iic forle a virtutum colle abcrre- quoque columnas posuH in vestibulo lempli, unam
a
iiiiis, lionim iiituitu conliiuio vesligia iioslra rcgiiiius. dextris, ct alteram a sinistris : idco siint d.ix factai
Fecit etiam nnte fores templi duas columnus, quw coIumii;c, atque ita disposila;, ut nobis cl
iii prospe-
quinque cubitos liabcbant alliludinis. Porro
irifiinta ct lis ctadvcrsis ingrcssum patriie cccleslis aiiie
ocu-
capita earum quinque cubitornm ; ncc non et quasi los menlis habendum ^^.^v,
, essc v.^/^vuiii,.
doceant. iiui.iiKiiiiii
Notand.im saiic
caleuulas m oraculo,
snpcrposuH.eas capitibus co-
et iii Iiac sentcntia Paralipomcnon,
quod ca porlicut,
himnarum. Malogranata ctiam centum, quw catenulis lcmpli ctiam veslibulum tcmpli
vocabatur^ ct q.iod
mterposuit. Ipsas quoque columnas posuit in vcstibulo in pro|.l.ctis lcgi.iius, quod inter veslibulu.n et allaie
impl,,unam a dextris, el alteram a sinistris. Kam orabanl saccrdoles, inter porticum ct allare dcbere
'lua:adextr,serat,vocavitJacl,in, hoc est ftrmitas iMtelUgi. Bene aulem utraque columna decem
cl
et ciuw ad Uvvam, Booz, hoc est, in robore. In Ile- octo cubitos altiluilinis babere memoratur
Ter cte
?"'".!"'"'.. '''\"'.''!"'^" ""•^!'".^'li"^'s 'H' Salo- nim sci.i dcccm ct oclo faci.iiit. Triii vcro ad
|iiioncnj iiarraliir, de his columnis
^ ridcm
ila scriptum cst pertinere propter sanctam Trinitatem;
sex ad ope-
'0«i cuni vcnissct ad rcyem Salomonem, fecit omne ralionem, quod in co dieruin numero
'opusejus,
inundus sil
et finxil duas columnas wreas, decem el oclo faci.is, luce clarius est {Gen. Et
cubitorum altitudinis
1). tria per sex
columnam unam, ct linca duode- iiuiitiplicantur, cmn juslus ct fide vivit {llab. ii), co-
cim cubitorum ambiyebat columnam utramque. Duo giialioneiiiq.ie pi;e crcdulitatis
qnoquc capitella
cxseculione bon:e
fccil, quw ponerentur super capita co- aclioiiis accumulat. Coluiima.iue ante forcs toinpli
Uumnarum, fusili wre. Quinquc cubilornm altitndinis
decem ct octo cuiiitis alta est,
pra;dicator ipiis- cum
\capilelluni ununi, ct quinquc cubitorum allitudinis ca-
q.io ogrogi.is palain cuiictis insinuat,
pileilum alterum, et quasi in
non, iiisi per
modum relis cl catena- /iilcm ct opcra jusliti;c, iios ad siipiMna ga.idia
mn sibi invicem miro opere conlexlnrum. Utrumquc
viUu
posso porvcnire. Qiiod a.ilein dicitur in Paralipoiiic-
<<-apitcllum columnarum fusile erat. Scplcna versuum noii ipsascolumnastriginla et quinque essc cubiio-
\n-iiac,da in capitello uno, et scptena reliacula in ca-
riim, iillcgoiica signilicatione similiier
Vitello allcro. Et perfecit columnas ipsam per-
ct duos ordincs feclioiie.ii indicat magistrorum. So|)tenarius
per circuilum retiaculorum simjulorum crgo
, nt legcrent
niimoius si por (piinarium, vol quinarius
tnpilella, quw eranl snpcr summitatcm malogranalo- si pcr so-
p pleiiarium m.iliipliccntur , tricesimum ct
ntm. Eodcn niodo fecil et capilello sccundo. Cafi- quinlum
i.umcrum adinqilob.int, ol quinarius proptcr
iella auiem, quw erant supcr capiia Pcnta-
columnaruni,
Moysi logom velorem
lo.icliiim
sopteiiarius vero
luasi opere lilii fabricala eranl in porticu, qitatuor
,

pioplcr sopiiformom Spiriium iii flore

iibilorum; el rtirsitm alia capilclla in summilate radicis es.sc
co- maiientem Evaiigclium ovprimcrc videlur. Liide
'umnurum dcsup(r jnxla mensuram ,

colitmnw coulrn Dominus alibi quiuquc panibus quinquc millia liomi-

i-eltucii!a.
Malogranalorum aitlem dttcenti ordines
iium (.)/(;.'//;. xiv), cl aliiii soptem panibus
rm incircuitu capiielli sccundi, etc.
(/77 lieg.\u).
qiiatuor
millia vir.Mum pavisse iii Evangolio doscribiiur
|i« suiil coluiima',
de .piib.is Paulus ail Jacobus ct :
(Matil,. x\). CoIamiKV} crgo pnedicla iriginta quiii-
"lius et Joannes, qui videbanlur columnw
csse, que cubitos liabebnnt , ul iiisinuaronl, aposlolos
'iras dcderunl milii et Ihrnabw societalis : ui nos in Chri.-^ti el doclorcs Evaiigclii gominorum Tesla-
mibus,Hliauicm incircitincisionc {Cal. u). Quibus menlorum portVclc liaborc scionliam.
>ti-bis qiiasi Quibus Do-
expoiicre vidclur inystorium columna-
miiuis iii Evangclio ait : Vobis daiuni esl nossc
'""> nialorialiuMi, ct quid vidcliccl nguraverint. cl mysieriuin regiii Dci cwteris aulem
Hurc d.ix' sint
, i;j parabolii
facuo. Apostolos iiamquo ct
doctores (Mure. iv) ct tiiiibus ipsc posl resurrootioiicm
;
siiam
455 B. UAIiAM MALRl AUClilEI^. MOGUNT. OPEUUM PAUS I.

A sacramcnli abscondilo est, quare diio

avfruii scmuni,ut inlellujerenl Scripluras {Luc. xxiv) : (igiira in

Iriliuons cis Spiriliim saRCluin, qtii illis omnia ma- ncs sint rcliaculorum, cum constct geniinai d

sicul ipsc promisil cis dicens : Pflni- lionis esse virtutcm dilcctionis, quando videlio»
p.ifcslavil, ,

Vuter in minum cx lolo corde, lota anima, tota virtulc

clilus (lutem Spirilus sanctus, qtiem
mittct

nomine meo, ille vos docebil omnia, el sucj(jerct vobis ximuin tanquam nosipsos amare pracipimur (

cmnia qua:cun({ue dixero vobis {Joan. xiv). Duo vi). Scd ulcrquc ordo illc scplcm habet vei
,

retiacuia, quia nec Deus absque gralia Spiritui

(iuoquc capilella fccit, qna; ponerenlur supcr capila
potest amari, ncc proximus. Facta sunt
columnarum, fusili lere. Quinque cubilorum altitu- cti

rcliacula hx'C, ut tegerent capitclla, hoc cst, ui

diuis capitellumunum, cl quiuque cubilorum altilu-
in gyro circumdarent, quia omnis Scriplurae s
dinis capiteUum alterum. Capila elenim coUimna-
ruin, hocsuprema pars earum, praicordia sunt
est, pagina, cuin recte intclli?itur, gratiam per
sonal ac pacis. Capitella ctcnim vol
rKlelium doctorum, quorum Deo devotis cogitationi- cliaritalis

Ims sicut capile meinbra ita ipsorum omnia et ,

divinorum eloquiorum, retiacula sunl vincula i

Et rcliaculis leguntur capitella

opera diriguntur, et verba, Duo autem capitclla, dilcclioiiis.

duo sunt Testa- sacra eloquia, ul ila dixerim, dono charilatis

v.ux; his capitibus erant supcrposila,
B quc probanlur essevest.ta. Nam et in e.s, r
menla,quort,mmeditalloni atque observanlisi do-
corpore. Scripturis non intelligimus, cbaritas latet, ct
clores sancti loto et animo subduulur et
qux- inlelligimus, charilas late patet. Benc aui
Undc beue utrumqne capilellum qulnque cubilos
eisdemreliacullssivc capitellis adjungitur: Qm
habcbat aUiludinis ,
quia nimirum quinque libris
supersummitatemmalogr(mntorum.MA\ou,Tami
scriptura Mosaicae legis comprehcnsa est, quinque
com- que, quorum natura esl uno foris cortlcc mu
etbm SKculi retates Veteris Instrumenti scries
terius grana circumdare, apte in figura sanc
plexa est. Novum crgo. Teslamenlum non nobis alia
nuntur Ecelesiae, quse catholico unius fidci mu
pntdical quam quai Moyses prcedicanda pcr hoc esse
El quasi iu modum retis et innumera electorum agmina solet includerc.
j»rccdixcrat et prophelai.
aulcm et unluscujusque viri vllam moresqu
oatenarum, slbi invlcem iniro opcrc contextarum,
Unde gnare, qui velut plurima uno corticc grana, c
iilrumque capitelhim columnarum fusileerat.
quod Hiram fece- plecteus mala cogitationum virlutumque spirit
superius in historia scriptum cst,
insignia, ne forte defluant, firma fidei et hun
val quasi catenulas in oraculo, et superposult eas
curat vallare custodia. El apto prorsus mystc
capllibus columnarum. Species namque catenarum
est virlutum pita malogranatis
a erant in gyro circumdala, q
retis in capii<iiHb
simililudo reiis
cl simiiiiuuo
el vaitcus tsi
capilellis varietas yhiui.uiii i-.-. ...— ^.,

.nirilualium in sanclis, de qua Domino canlatur in C clorcs sanclos neccssc est priorum vitam fidcl

Astitit regina a dextris tuis in veslitu deaurato, memoriara revocare eorumque semper e:
,
p.=;aluiis :

actus suos acserraones ex parteomnicommun

iircumdaia varietale diversorum charismalum {Ps(d.
siforteariler,quamillorum habct rcgula, vixe
xi.iv). Yel cerle multiplex conlexlio calenarum
et

rolis expansio mullifarias elcclorum pcrsonas insi- docuerint, errent. Cum vero dictuin sit de retiai
tegerentcapiteUa,quLieerantsupersummilaten
iiuat :qux cum verbis sanctorum prjedicatorum fi-
granatorum, vidcturjuxtaordinem operis ipsiu
.iciiler auscullando atque obediendo adhsrcnt, quasi
capitibiis appositse reiis et catenula; nii-
millogranata facrunt facla in circuitu capUell
< olnmnarum
parte iaferiore, alque ex eisdera malogranalis o
r.iculum suce connexionis cunclls aspcclanlibus pr;«-
retiacula in capilcllo reliacula, quibus capileUa ex parle aliqua teg(
bent. Scpleria quidem versuum
Palelque figura mysterii, quare retiacula super
nuo, et scplena rctiacula iu capitello altcro craut.
namqu; numero Spirilus sancli solct lalcm fuerinl malogranatorum annexa, (

Seplenario
unam pene significaiionem sive personan
fTalia designari, Joannc atlcstante in Apocalypsi. Qui
agnum habcntcm cornua se- virtutum perlinentspiritalium. Scinius enim
cum vidisse se dieercl
plem, et oculos seplem, mox exponendo subjunxil :
dc virluUbus iiasci, et sanctos ambulare de v\
virtjitum, donec videalur Deus deorum in Sio
Qui sunt septem spiritus Dei missi in universam ter-
Quod propheta Isaias aperlius expli- Lxxxiii) : qua virtute nuUa potest major adii
ram {Apoc. v).
ct Apostolus Scientes, inquit, quia tribui
de nascituro in carne Domino loqiiens Fa
:
cal, cum :

tientiam operatur, patientia autem probatiom

rerjuiescet, inquit, super eum spirilus Domini, spiritns
qi
balio vero spem {Rom.y). CapileUa autern
sapienlia', et intellcclus,spiritiis consilii et fortiludinis,
enm spiritus ti- super capita columnarum, quasi opere Ulii 1

spirilus scientia; et pietatis, et replebil

Scptena crgo vcvsuum re- erant in porticu qualuor cubitoruin. Quid (

moris Domini {Isai. xi).

nisi supernse clarilalis palria, atipio
ii
liacula crant in capiiello utrcque, quia
palresutrius- lilia,

redolcns paradisi dcsignatur

qiieTcstamenti per graliam unius qusdemquc Spiri- litatis floribus

Quid per quatuor cubilos, nisi eva

tas?
tus septiformis, ul essentelecti, acceperunt. Et per-
sermo, qui introitum nobis ailern» illius b
fecil columnas et duos ordines per circuilum retia-
nis promiuit, et iler, quo ad hanc
pen
culorum singulorum, ut tegercnt capilclla. Duo qui-
oslcnbl? Cum ergo saucti doctores promisi
dem ordines erant rcliaculorum in gyro capitcUi, ut
lumina regni cadcjlis ia quatuor Evange
ruisuui in scipsuai quasi circulo facto rediret. Nec
 »^'"'
COMMENT. IN PAUALlPOMIil.NA. - LIB. 111. 4-3
oslc.Hlnni, colnmnnr.in. op.is
f|.i:.si c.i])ila iii so lilii A .Myslicc a..lcn. .sic.it ccnlcnailum nu.nLT.m. n.-x-tlixi-
mi't(ii/^\i> />lif iilfti^tt r\k
cuhiloi.ini ^vl.>l./t>«« II'.: ^. .<.... I
•
. . _.
q-j.il.ioi' oxliihcnl. IJhi nolaiidi.fn, j.ixla
. .

miis :i'tcrnam
.

beatiliidiiiem ligtirar.-, ct duceiitcn:!-

lillci-am, quia cuni oiii.s iilii in capilc.llis qii;.luor cii- riiiiniiliiusque Toslainciili populos ibidein in Chii.sl()
Liloi-um csse mcinoratur, noqi.e adilitiir, laliludims
aduiiandos, nunc leslainiir, per qua/Iringentc-
ita ct
•Mlallitudinis, I(;cloris uliq.ie judicio, iilr.im iii alli- narium qiiatuor Evangclia camdcm heatiludineni
luciiiic, an in latiludiiie
dchcat, rclictum intclligi omiiibiis rilc in Deum credentibus et banc fideiu
csl. Conslal ai.tcm ab.sq.ic ulla prorsus dubielale : bonis operibus usque in finein vitui condignc
s-r-
quia coliimna, qiiam diiodecim cubitorum reslis am- vanlibus sponderc, a bonorum omniiim largitore in
Itichat ,
quatuor ciibitos babebat grossitudinis. regno Iribuendam. Et statuit, inquit, cotum-
ccclesti
O.iiiiis cnim circ.Ius qiiant.im liahct sjiatii in dia- nas duas in porticu tempti. Cum slaliiissct colum-
mcU-o, tanliim habcl ter iti gyro. Doniquc mare nam dcxteram, vocavit eam iioiiiinc J^fAJN, boc esl,
aincuin, qiria diametrum habcbat deccm cuhitorum, firmilas. Similitcr ercxit coluiiinam sccundain, ct
1.1 ii. sciiiicntihiis consequenlcr hahebat
Icgil.ir, vocavit nomen cjus Booz hoc cst, in robure. ,

lri:,'ii.tn c.ihilos ii. gyro. Vcriim qiiod dicit.ir, opus Dextcra columna, ut supra diximus, illonim cxpri-
qiiat.ior (uissc cuhitoriim, sivc •"
lilii
. .
'
latitiidincm, sen
.^..11.111,31,11 "V oiii.uii
mit (iguram uuuiKiMiii,
docloruin, (|iii primilivain in iiieroso-
qiii piiiiiuivain Uieroso-
(Jesignct altitudinein, nihiloniinus ratio per.si)icua ^ lymis iusliluere K cclcsiain ; secunda eorum, qui a I

ost, qiiia iion nisi pcr Evangelium, cxoptalissima pra',dicandum genlibus dcstinati siint. Vel ccrle
illa vox insonuit Pwnilentiam
: a(jite, appropinquabit dextra columna eos significat qui vcnlurum in cariic
emm rcouum ccelorum {Maltli. Q„od vero scqui-
iii). Dominum proplielando pra;dixcrant secunda illos :

liir Et rursuni alia capilella in summitale

:
cotumna- quihuncjain vcnissc, et
suo sanguine re- mundum
runi desuper juxta mensuram
cotumnw contra retia- demisi5c teslantur.
Et aptc simili vocabulo amkc
cula, jiiMa iiiensuram columnai dicit lanta; amplilu- ccnscbantur columnac, cum unn, jirmitas ; allcra, in
diuis, qiianla crat cl cohimna. Ciijus taincn aliiludo
robore, dicta est : ut una fidei et operis fortiluJo
qiiaiila (iiciit,
miiiimc narratur. Qu.b ctiam, ut rcor, cunclis inessc doctoribus monstraretur, uoslriq.ic,
pricsciis hibtoria in sequentibus,
ubi facti.ram lem- tcmporis inerlia tacite noiaretur : uhi se non.iulli
pli per singulas species
cnumcrat, epistylia nomi- doctores sacerdotcs el columnas donius Dci vidci i

iial. Scd liaic capilelia qualiacunque ct (iiiantacun- atque appcllari volunt, cum nil in se prorsus firnKc
que (ucriiil (iion ciii.n niensura corum aperte Scri- fidei ad conteinnendas saiculi pompas, ac dcsideran-
liliin dcsignal) more liliorum vidcntur csse apposila. da bona invisibilia, nihil babeanl roboris ad corri-
J)e iitioriiii. factura si quij mysticum inquircre
de- ^
gcndos, nil
.... ............
, sallem ad intclligciidos eorum,
induslri;c ^^,,^...
lorlal. illaiii regiii
perennis sublimilatom potest dou ^ quibus prxlati sunt, errores
iiicongnie designare, quia
nec oculus vidit, nec auris
findivit, nec in cor
C.4PUT IV.
Iwminis ascendit,qua' prayaravil
Dealtarc holocausti; de mari wnco, ct bubus supcr
Deus dilir/entibus se (/ Cor. 11). Veriim (piia cadcm quos ipsum positum crat ; de dcccm concliis in qui-
siipcrnoruiii socictas civium utriusque populi bus lavanda' erant liostia' ; de dccem candelabris
fideli-
))iis trihiiiiiir, recte suiijinigitur
nurcis et dcccm mcnsis; de atriis domus Domini
Malo<jranatorum :
el distinctione eorum; dc divcrsis
mlem vasis quw finxii
duccnli ordines erant in circuitu
capitelli se- Iliram Sulomoni Jordanis, fundcns ca in
in rccjione
c«m//. Diximiis enim, nialogranala arcjilosa tcrru. De
vel tolius sanclT, alturi
aurco, lioc cst, tluimiama-
tis, cl mcnsa propositionis, nlque
Efcicsi;!;, vcl singiilorum
quorumque fideliiim ivpuin candelabro cum
tuccrnis suis, et cwteris vasis minisierialibus.
«cueie. Cenlenarius vero numcrus, qui ad l)e
dcxleram liosliis templi inlcrioribus et e.vtcriuribus.
iiianum pcrvcnit, nonniinqiiam
in :clern;c beatitudi- Fecit quoque altare wneum vicjinli cubitorum ton-
"is ligiira poiii consucvit. Diiplicalur autem hic gitudinis, ct vicjinti cubitorum laliludinis,
""imcriis
ct dccem
nialogianatoriim in circuilii capit(>lli se- cubitorum allitudinis. Scriplum cst in postcrioribus
fimdi, ut iiisinuelur
mysterium, quod utriusquc Te
ci.,,,,,,,,,; .,„ 1 , .
' " quod Salomon
.^u.w.iiuii
.1".-^. lcceril oin.iia
iv,<.i.i II t.Miiiii.1 vasa
».isa dom.is
iiuiiius Dci,
i»c cl al-
ci ;u ,

'Uuiiam ul.e
Mlmr.un vii;c sil iiil.oducendus coronam. Quod .111-
silinlrodiicei.duscorimam.Oiiod au .:...:o
lionis, ..„
ctc. Et
c „..-,
quid(Mn aliaie
*^

Ihymiamalis Moysos
.
\.'
touuliciiurinpostcriorihus ht.jus Iusloii;u
locis, iii fecit in cremo (E.rod.
ler ca^tcra qu:T; xxxvi. ), hahcns ciibit.im
l\ibricavit Iliram ariifox legi Salo- longiludinis, ct altcrum lalitudinis, ct duos cubilos
•"oni in ;i.<iiiicio
templi, fecisse malogranala qua- iii altitudine. Quanloe aulem magnitudinis hoc S;\-
1'ringeuta, et rcliacula diio, iia ut bini ordines lomon feccrit, Scriptura Rcgum sive Paralipomcnon
"'•'lob^ranalormn singulis rcliaculis jungcrentur scd taiilun. q.iod auiviim foooril dicit.
noii dioil,
1":« prolcgercnl cpistylia ct capitoUa colunmarum, Conslat aulcm qiiod taiilum faocre non poliiil q.ian-
'"c iion historicix;
narralioui ullo modo, neque al- tum fccil holooausti : qiiia si dcocm cuhilorum in
'-Konco scnsiii adversatur, quia jiixta hisloriam longitudiuc ot latitudine faolum cssel,
;'cul d.Kc tol;>ni lcmpli
colum.uc 01 bina capitolla, binaque
opisJv- lalitudiiicm implovissol. Quanlo ergo cxlorius cral
'>'. ita el retiacula duo fuorunt por
singulas oohim- positum allaro bolooausti (iiiain inconsi, qiianlum-
'^'s siiigula,ei biuiordines
malogranalorum, hoc que ge;iere oblalionis, ao vilitat.;
^l- «au^oi.ia molalli ignohilius
malogiaiiala singulis rcli;iculis jungo- fuit, l:iiituin qi.anliiatc nionsunv, ct hosliarum fro-
•''"'"• 'hs ciiim di.ooiiii .iiiaJriiigriilos o(lioi.ini. iliionlia pnvstabat. Qiiia iiimirum plures sunt mniio
 OPERU.M PARS 1. -i^
^,,, B lUBANl MALUl AKCinKP. MOGLNT.
man- A conslal o>m>es cleclos typice in SoiiUuns x.K;.i.
.,ul„s dicalur : Si ri. ad vitam ingrcdi, scrva
Si vls pcrfccius co quo;l siat mcnihra sunimi saccrdotis, DDUiiiii
qiiam qnos uiidirc tleloclel :
d'ila :

el da paupcribus noslri Jesu Ciirisli. El recle buic vasi Scriplura nia-

.asc, vade,vende qua: liabcs ,

uicnsura aliaris uiy- lis nomen indidit, in memoriam videlicct maris

{Maiih. xis). Nec lamcn luijus
Habel enim vigiuli llubri iu quo prius per cxstindioncm yEgypliornm,
slica ralione carel et numcro.
bapli:>nii forma pr;ccossil
laliluiiinis, et populi Dci liberalioncm
(uibiios longitudinis, ct lolidem cubilos
aUiludinis. De quo quidcui iiumcro (Exod. xiv), cxpoucute Aposlolo eis dicenic Quo- :

rl dccem cubilos onines

diximus. mam patres nosiri omnes sub nube fuerunt, et
snpra in cxposilione lcmpli et vcslibuliejus
mare Iransierunl, el omnes in Moxjse baplizali sunt in
bolo-
Sed et nunc dicendum brcviter, quia si altare Sacramentiim aiitcn»
suum nube el in mari {I Cor. x).
illorum in Ecclcsia typum lenet, qui
austi
.

baptismi ct vilai nobis mundiliam (pixrit in bnc

corpus cl animam Deo consecrare per igncm amoris promillil in
s;cculo, ci viloe nobis Deterna: gloriam
quairunt, perseverantia horum in bona
opcra-
illiiis
futuro. Quod utrumquc in mari boc ajnco una sen-
in cbari-
lionepcr loiigiludiuem allaris, amplitu(;o
spes in ex- ler.tia dcsignatur, cum essc deccm cubitorum a la-
late Dci el proximi per latiludinem,
sncrtatione divin» visitalionis
spectatione oivmi« uci altitudinem
vis iaiiuiii& per figu-
.nni.uu.i.v,... ..^- —
bio ad labium perbibclur.
-
Decem namque pr;c-
i,u„„

mus, expressit {Exod. xx). Denario seque mcrcedcm

vicenonim cral cubitorum, magnam utique
perfe-
longanimilatis bencfactorum signavit, cum bunc in vinca laborau-
ctionem dcsignat ejusdem indefess;ie
Testamonli ti! dandum essc pra^dixil {Mattli. xx). Erat crgo
us
ac sincerajdilectionis, quae per utriusque
cnim quini mare dccem cubilorum a labio usque ad labiuin,
nobis obscrvanti;\m Iribiiitur. Qnater
quia a primo baptizato in nominc Jesu Christi
usqiie
viccnarium numerum cmuplent. Quinque autcm libri

cvangeliciic liber- ad ultimum, qui in fine mundi crediturus et lapli-

Mosalca; lcgis, quatuor autem sunl
cuslodiam zandus est, omnis fidelium cborus unam eanidcin-
Et ciim ad iiitelligenliam alquc
l;ilis.
quc viam vcritalis ingredi, et communcm a Dcmiiin
lcgis spirilalcm, iUuslranle
Evangolii gratia, pcrve-
debet coronam spcraie justiliae. Rotundum
erat iii
iiimus, viccnaiium profcclo
numerum perficimus;
lavacro vit;e
circuilu, ut orbis universus in gyro
:i

ct lalitudir.e al-
lilque idem numerus in longitudiiic
sorde pcccatorum designaretur esse
mundandus. Di
iaris, cum corda cleclorum, docente utroque Tcsta-
quo bene subdilur quinque cubitorum altiludi
ailjuvante ipso uno uliiusiiue
Tcstamcnli :

nienio, ct
ejus; quia nimirum quidquid visu, quidquid
auditu
cliam in per-
auctore, ct pcrsevcranliam boni operis
v,....^,..., quidcpiid
quidquid olfactu, -1-.- gustii, quidquid tacti
dilcclionis ciu.iu
hilaritaiem uiiecuoiub ctiara ,iuiu,i>..v. .. .' .

^conlionibus scrvant, ct bilaritatem

.

sccutionibus ,,.•-

•r r
uuinero spes
„„; pcse,,,;,,,.,-. c.,n,en>. 0,.„.i„,
ccelestium pra;miorum solct designari,
..n ^ „.•„„,;„,,,. c„.„„, >.-
nem Sed non suincit pr.x-tcr
vivifici fonlis relaxat.
"^,s ,n,ua «e.^r a.u »

ilorum rcmissio pcccalorum, si non quisiiuis

deiii

Domino afiirmanle,cumeos,quiinvinea magni

palris
insislcre operibus. Alioqiiii
ceps bouis studuerit
{aiiiUias l:\boranl, denario remunerandos esse testa-
diabolus, qui cxieril de homine, si hunc a bonis v:i

uir {Mutth. xx). Et idcm aUarc, quod in fig-ira

muUipUcius redit, facitqii
care operibus viderit,
vi-
f ctum est elcctorum, ob siguificandam coruin pejora prioribus {Luc. xi)
novissima liominis ilUus
Uiia pcrpeluam deccm cubitis
altum essc narralur.
El [uniculus trigintu cubilorui.
usquc ad l]nde aplc subdilur :

Mare eliam fusile dzcem cubilis a labio per funiculum nanuiue disci
quinque cubUos onibiebat gyrum ejus :

Uibium, rolundum per ciycuitum,

plina prajceptorum cadestium, qua a noslris vohui
habebat aUiludlnis, el (uniculus triijinta cubitorum
siguari, Scriplin
quoque boim erat lalibus rcligamur, polcsl aperle
ambiebat gijrum ejns. Similitudo
quadam exlrinsecus diccnle Quia (uniculus triplex dHJicile rumpim
:

^ubler illud, ct deccm cubitis

mandaioriii
{Eccl. iv) quia nimirum obscrvatio
duobus versibus alvum maris circum^
:

Ciciatura' quasi spe et dik

Dei, qua; in cordibus electorum (ide,
et ipsum mare supcr
ibant. Boves aulem erant fusiles, firmala est, nidlo lein
ctione suDerna; relributionis
duodccim l)0ves imnosuum
tlnodecim boves iiui : quorum
impositum erat ^u.. rcspi-
./i,,^< ..... tres .-.., ,^ r
cm
^ iv i..; i?i
.

^ poralium rerum potosl oLstaculo dissolvi. Et c

, , , ,

irJamilonem
ad a.iuUonem,
.1 ^t ..1X1
et alii tres
#,..00
occidentem. porro
linVVf)
r\n/-ift oi}f/7tli
uebant
pn.rasubtcr labium circumdabal iUud decem
/ cuiiii

u!ii tres meridiem, et tres qui reliqui erant, orientcm,

hislriaU
aulem boum ambicns marc. Duo ordines sculpturarum
mnre habentes superpositum. Posteiiora supra qnc
vaslitas ejus habe- rum erant fusiles. Cum pra;dictum sit
crant inlrinsecus sub mari. Porro
cubilorum marc circuniierit, >

illius erat quasi la- rcsticula trigiiUa

mensuram palmi, el labium
quod sculptuia hoc subter labium
ijal |;(

Capiebat quoque men- luinc addilur

bium calicis, vel repandi lilii.
cubilis ambicrit, patet ex
ulraque rcl
eadem in libro Rc- sila decem
yune tria milliu metretas. Ilxc repandum ;

quia vas crat in niodum phiala;

Mim continentur, licet commisto ordine referanlur. tior.e,
quos h
dicla diifusum, quo a irigiiUa cubitis circuitus,
Cudccaquai ibi in cjus;!em loci exposilione coarct,
cubitos
placet. Mare qui- bcbai in labio, usque ad dccem esl
smit, hic maxima cx partc poni qua; historj
q-.m n tum. Scu'plura autem iiistriata esl,
dcm hoc fusile in figuram lavacri s;Uutaris,
rerum aliquas imitatur. Unle recte per sculptu^
pecca:ori;m cmundamur, faclum
csl.
lemissioncm (irciimdabatur, cxenr
Vcrl.a Die- hislriatas, quibus mare
Namque sacerdotcs iu co lavabantur, ut
dcsi-nata, qu;c ncccssc
'

auiem sunt ptiorum lemporum

lum in sequeniibus tcslanlur. Saccrdotes
Ul COMMENT. IN I>AUALll>O.MENA. — Ul!>. III. /ii-2

iios Sdicilcr iiiliicii, iil vidciunns, <|iiil)iis oporiljus A slaLil : sic ct aniiims ciocloriiin ir.illo lcnlntiDinin
s.mcli Deo placticrint al) inilio, (iiia ol)stinalionc iii occuisii a stalii siix* rcclitiidinis polest iiiclinaii.

sc('icril)us pcrdurarlnt, quanla inleiicitalc ob sceicra Capicbat maro tria niiilia niclreias, ciirn sacramcn-
|)(Micrinl rcproI)i. VA slai)al snper (liiodcciin i)ovcs, liiin iiaptisinalis in fi Je saiicLc Triiiitalis (laliim,
(• (|iiilins trcs rospicicljaiil ad a([iiiloiicni, ct trcs ad rciiiissioiKiin oinniiim pcccatorcm in so ai)lulis con-
octidciilciii, et Ircs ad nicii(ii(Mn, cl ircs ad oricn- fcrrc i)rol)atiir. Aiias at)l(;in iiiari; capicbal diio inil-

lcin. Diioficcidi vero boves duoiicciin sunt apostoii, lia i)atos. Hatiis namipie Ilcbraiorum mcnsura cst,

(U oiniics (pii viccconiin rcgcndani in Cliristo susce- (piam ipsi bcUli iioniiiiant, liabciis inodios tres. Ipsa

|)i'niiil Ecclcsiain saiictani. Qtii iiiinirnni iiovcs esl cl cplii, (|iiod illi eplia niiiicupani. Scd eplii ad
iiiare sii)i sii|)criinposiliiin portaiit, ciiiii apostoli mciisiirain porliiiet frugiini variarum, tritici, liordoi,

apiislolorunKpic succ(!ss()r''s injiiiictuni sibi evangc- icgumiiiiiin; iiatus vcro cst in spccicbiis iii|iii(!is,

iiy.nndi oniciiiiii |)ronipla iinplcrc dcvotiono salagtiiil. viiio, olco, a(iiia. Ilatiuc balus, <|iiia corta iiorina
Tresijiic ad atpiiloncin, ct Ircs ad occidenlcin, cl moiisuric cst, opera dcsignal actinilalis ct juslitiio,
Ircs ad nicriilicin, et Irtis ad oricntcni rcspiciunt, (liiibns Iii <iiii iii romissioiiom pcccatoniin bapii-
ciiin iiiiivcisis (inadrati oi'i)is paitibus (idciii pricdi- '/.aiilnr, iicccssc liabciit iiistiliii. Halos (iiiippc niillc

cant sanctiK Trinilatis. Quorum poslcriora univcrsa B

" capicbat mare, cuin atpia baplismalispicbcm Jud.co-
iiilriiiscciis iatitabant. Intrinseciis nanKpic latilaiit riim aliiiicns, ad rogmim ca-Ieste transmisit. Rcci-
iiiiivcisa 1)011111 postciiora, (piia <iiia iiii'rc(,'d<i saiicli piciial cl alios mille, ctiin cliam liirbas nylioinim
priJudicalorcs iii pcipotiiiim donciiiiir, iiitoriii arbilri codcm fonle rcnatas, ct oporibus jiisliti;c coiilirina-

cxaiiiiiic jain disposilnni cst; scd iiotiis, (pii adluic tas, <"jiisdom regni percnnis fccit cssc pariicipcs.
iuris sunius, mancl oninimodis occullum : ipiibus Fecit quoqne couchas dcccm , ct posuil qniuqnc
laiiicii lioc cssc occiillum niillatcnus potcst, (pio i n dcxlris, cl qninque a sinislris, nl lavarent in rjs
oiiiiiis (|iii lavacriim iiaptismi ad saliiloin accipit et oninia qua' in Itolocaustum oblaturi cranl. Porro in
vilaiii, liticm, spcin ct cliaritalom dcbct lialcrc, iicc mari saccrdolcs lavabantur. Qiiomodo Ii;c coiicii;r.

siiio his trilnis virtutibus (luisfpiis alitpiid jam opc- factic fucrint, pieiiius in iibro Uegiiin narratnr, iibi

rari, iioiiue inlrarc ad vitani vaict. Uiidc iii Rcgmii ila scripttim cst : El (ecit bascs decem a^rias, qualuor
libio rccte subjiiiigitur : Crossitudo anlcm lutcris cubilorum lonfjiludinis bases singulas, et qualuor cn-
liium uncinrum cral (lHl{c(j. vii). Grossitiulo ctc- bitorum laliludinis, cl Irium cubilorum allitudini».
iiiiii lutcris iii niari lirmilas est virtiilis iii iiaptismo ;
Kl ipsum opus basium in tcrra fusile eral, ct scul-
cl Iriuin imciarum cst luec grossiludo, diiin roborc ptura' inler juncturas, el intcr coronulas et pleclas
lidci el spei cl diloclionis pcrceptio baptisnii com- lcones cl boves et clierubim, et in juncluris simililcr
inuiiiltir. Ncipic alilor pioricutim cssi; accipionlibus desupcr, cl super leones et boves qunsi lora cx wre
obtoiulittir, iiisi li;uuiii lirma ccrtiltido virluiuiu dependentia, ct qnalnor rola; per bascs sinqulas, et
iiiciilem accipiciiliiim simiil et opcra coiifirmct. Pro axes (vrci, et per quatuor parles qnasi liumeruli
co autcm (piod in Ucgiiin libro narralur ti iiim iiii- snblcr lulcrcm fusiles, conlra se invicem respicimles.
(•iariiiii essc grossiliKlo hitcris, Iiic in l'ai;iliponic- Os qnoque Inleris intrinsecns eral in cnpitis funnni-
iiou inciisur;c p:iliiii diciliir ipsiiis cssc vaslilas. Cui tale; et quod forinsccus apparcbal unius cubiii crai
(|tio(pic coiicordal Josopims, ilicciis, <piatuor digilo- totum rolunduin ,
parilerquc linbcbal uiinm cnbilnm
iiiiii esse crassittidiiiciii cjus : inanilcstc deinoii- ct dimidium. In anqulis uulcni columnarum variw
slraiis (puc iiicrit magnitudo ipsius palini. Scd ad cwlatura' crant, ct mcdia iiiler colnmnas quadrata,
ciiiiiilciii soiisiiiii ;illoi;;oricc rcfcrri Ii;cc onini;i pos- noii rolunda. Qualuor quoque roto', quiv pcr qualuor
siiiil, tiuia (piisipiis liuc, spc et ciiarit;ilc scciiiiikim anijulos basis eranl, colurrcbant sublcr basiin.Lndi}
(jKaluor cvaiigcliorum doclrinam opcra faciljusti- rola liabcbal altiludinis cubilum cl sciris. Talcs au-
lia', a;lerii;u vitic nicrcedcm in ciclcsli rcgno pcrci- lcm rola' crniil, qnalcs solcnt in ciirru /icri. Kl uxcs
piot. LabitiiiKpic ojtis tpiasi iabitim calicis cl roliuiu ,. enrum, ct radii, cl cainlii, cl modioli, omnia fusilia..
rcpaiidi lilii. Vcv l;d)iuiii (piippo calicis giistiis Ooiiii- Nam ct liumcruli quatuor ilU per sinqnlos angulos
iiic.i! passioiiis; por roliiim rcpaiidi lilii palcracla basis unins ex ipsa basi lusiles ct conjuncii cmni.
clarilas rosnrrcclionis cxprimitur. Capicbaltiiie In suinmilalc autcm basis crat quix'dam rotundil(..\
iiiciisui;c tria millia mctrctas, vol, juxta Uoguiii li- uuius cl dimidii cubili iln fabrcfacta, ut Inter dcsupcr
liros, diio balos. Milloiiarius iiam(|tio inimc- ca-laturas suas ct sculplurus
inilli;i posset imponi, liabcns
rus pro si^iiilic;ilioiic pcrroclionis solol poiii iii varias ex scmctipso. Sculpsil quoquc in tabulis illis,

Scriptuvis, (piia iiiiiiirum dciuuiinn mimcrimi (pia- qua' cranl cx a're, ct in anqulis clicrubim, et leofics,

(Iraluni solidum lacit. Dtjcem (piippe dccics dticta ct palmas, quasi in simililudincm slanlis liominis
toiiluin 1'aciiiiU. Quic vidcliixH ligurajam qnadiala, ul non cwlata, scd apposita pcr circnilum vidcrcntur.
scd adhuc plaiia csl. Yorum nl in airntidiuom stirgat In liunc modum fccil dcccin bascs fusura una , c!

,cl solida cllicialtir, jnuUiplica ccnlum pcr dccom, mcnsura sculpturaquc consimili. 1'ccit quoquc dccem
ot liimi uiillo. Qno profoclo mimcro slabiliscl insu- lutcrcs ivneos. Qnndraijinta batos capiehat lulcr unut,
pprabilis cl vohil coiKpiadrala juslorum consciontia cratijiw qualuor cubilorum. Singulos quoque lutcres
dt."sij3'iial'.ir. Qaocu:K]t!o ouim vcrtcris quadratum. pcr s n<jnlas,id estdecem bascs posuit, clc. {III licij.
m II. aAl]AM MAIUI AUCHIEP. M()(JlJiNT. OPEUUM PARS I, 44 i

vii;. Mullifaric mullis(iiic moilis -uiia eailomquo no- A iH^iiies, coi' ;ib lippclilu voiuplaluin lciiipcrantes,

sinc saliUis sacrainenla prusrigiiraiiUir. Nam iiJem JMStitiam in opcrationc lciientes. Trium vcro cii-

a])osloli, virjqiic aposlolici ,

qiii pcr boves marc bilorum fit aliitudo basiiim , cum per cxerciliiiin

portanles designali siint , desigiiaiiliir ctiam pcr virtutiim, quas ciim paticnlia maloruin ct dilectione
bases ,
quae porlandis erant luteiibiis piwparata^, boiioi uiii exercenl, continua intentione ad visioncni
qiiomodo ipsi Uitercs ejiisdem lavacri spiritalis, sanctai Trinilalis perveiiire satagunt. Et ipsinii

nijiis mare typiim gerebat. Siqiiidcm (ut Ver!)a opus basium intorrasile erat, et sciilpluric iritor

Dicriim narraiit) omnia in cis qua; in boiocaustum juncluras. Jiiiicturas videtur dicerc eas quibus ipse
oblata crant lavabant. Holocaustum autem Domiiii Uisernm tabub» sibimet invicem connexac suiit, iit

gencralitcr omiiis eloctorum muUitudo polcst iiitel- scilicet (jiialuor sive quinquc tabulis una fierel

ligi, quse juxla voccm Pra;c!irsoris baptizala est ab basis. Qiiod cequales autem sculpiuras bases inler

ipso in Spiritu snncto et igne {Matlli. iii). Sicut has jnncluras, id est, impressis suis laleribus ante
ergo saccrdoles, qiii in mari iavaljantur, formam "
ct rciro, dcxlra ct sinislra, ct supra qiioque habue-

exprimunt eorum qui per baplisma efliciuntur summi rinl, subdendo aperitur, cum dicitur : Inler coro'
consorles sacerdotii, quod est in Domino Jesu Chri- 7inlas et plectas lcones el boves, ct clierubim, et in

sto, ita etiam holocausta eorumdem iiguram aptis- B jjxncfHris similiter desuper. Non eiiim plana crat

sime praitendunt, cum post ablutionem baplism.i uUa ex parte superficies basium, sed undiipiever-
Lavatur namque
gratia Spiritus sancti iiiiplcnlur. sum myslicis sculpta figuris, quia sanctorum men-
in lutere hostia, cum quis fidelium aqiia baplisini tcs, imo universa corum .conversatio virtutum in

pcifumiitur. OfTcrtur vero in bolocaustiim , cum omnihiis gratiam pra;lendit ; iicquc aUqua illos

pcr inipositionem manus episcopi donum Spiritus hora inaiiis et vacua prsetcrit , in qiia piis vacaro
saitcli accipit. Qiiod vcro ad portandos luleres operibus, vcl sermonihus, vel cogilationibus, desi-
dccem sunl bases facta;, polest ila mystice inter- stant. Coronulas quippe in se sculplas h.ibcnt, cuin

pretari •
quia ministri lavacri vitaUs ad seternse in dcsiderio vilac coelestis, quce sursum est, min-
gaudia beatitudinis ,
quae denario solcnt numero qiiam fraternaj socictalis, quae juxta cst, vincula
figurari, cos quos imbuunt vocent. Vermn qiiia de dissolvunt. Habent inier coronulas cl plcttas leones,

cisdem luteribus distincte in consequentibus scri- cum ita ad spcranda coelestia mentem erigunt, ita

ptum quod videUcet quinque ex bis positi siiit

cst, ad diUgendos proximos diialanl, ut in peccantes
ad dexleram partem lempli, et quinque ad sini- quosque, qui sibi commissi sunt, fervorcm aspcra
etram, magis in cis quinarii numcri siinl intuenda inveslisalionis cxcrcerc non tardent. Habent cura
niyslcria. In ulraque etenim parlc ttiiipli simt po- ^ lconibus bovcs, quando ipsain invcctionem corri-
sitae bases lulerum, ul utrique Dei populo sacri fon- picndi cum spirilu mansuctudinis exhibent, quando
lis gratia designaretur esse pandenda. Et quinque in fervore argucndi nunquam habere lissam ungu-
iii utraque sunt parle, ut intcrposilione maris, quod lam discretae aclionis vel loquela;, nunquam vcrba

quinque cubitis altum csse jam diximus, dcmonslra- divinae lectionis vclul ruminando in ore volvere ces-

relur lypice universa fidelibus, qua; per quinque sant. Et supcr leones ct boves quasi lora ex xie
sensus corporis dcliquerant, per lavacrum baptisma- dependenlia, super Icones quippe el boves lora de-
lis esse remiltenda. Sic crgo in uno mari duodecim pendent, (piando sancti uoctores et in severit.ile

buitiis siiperposito unilas exprimitur baptismatis, districtioiiis, qua peccantcs jiidicant, ct in maiisiie-

(jtKTc pcr aposloios loto erat orbe prscdicanda. Ita ttidine lenilatis, qua poenitcntibus remillunt, jmti-

ctiam pcr duos ordincs lilterarum mj'slice ostcn- cif.m sui limcnt aucloris, ne forte irgusle Uganilo
diliir quod genJiliias ciim Jiidaja in uiium fidei con- .lut solvendo qisempiani, jani jiisle ligari ipsi ab eo
sorlium per baptismalis crat niidani colligenda. cajus judicium errare nequit mereantur. Et qualiior
Quod aulcm qualuor cubilorum longiludinis, et rotic per bases singulas, el axes a;rci, el per qua-
quatuor culiitorum lalitudinis , irium cubitorum luor parles quasi humeruli subter lutcrem fusiles,

aililudinis bases singulae fiiere, facile intcllcclu est:

D conlra se invicem respeclanlcs. Qiiatuor rolai, qiia-
longiltido clcnim ad palicntiam longaiiimilatis, la- tuor sunt Evangclioium libri ,
qiii aplissime roUs
liludo ad dilatalioucm dileclioiiis, allitudo perlinet compaiantur, qiiia sicait volubilitas rotse cilissimo

al spem supernie relributionis. Quatuor auteni sunt cursu quocunque ducilur, curiii, ilii sernio evange-
principales virlutes, quibus caetcra virtutum stru- licus, jubtnte Domino, per aposlolos universas io

clura imminet : prudeiilia scilicet, foriituds, tem- brevi mundi plagas implevit. Sicul rota supcrim-
pcrantia, jusUlia; ct ideo qualcrnorum erat cubilo- posilum sibi currum a terra subleval, et subieva-

rum longitudo el aUitudo basium, quia sancti pna- tum quo auriga dirigit porlat, ila evangcUca pnc-
dicatores sivc adversa mundi , et longiiudincm dicatio mcnlcs a lerrenis cupiditatibus in coelestia
j

exsilii ac laliorum praisentium foris toierent, seu d(;sidcria suspendit ac suspensas ad profecium
,

cor in diieclione sui ccnditoris suorumque proxi- bona; actionis sive ad ministeriunj prasdicatioijia,
morum inlerna exsultatione dilatent, semper ope- quocunque adjuvans gratia Spiritus voiuerii, ducit.

ram dare virtutibus curant, prudenter videiicet inttr Namque in sequenlibus dicitur quod talcs eranlj

Loi-a et mala disccrnenlcs, forliter advcrsa susli- rota;, quales solent in curru fien. Lcgimus aulcui
«45 COM.VIENT. IN I>ARAL1I»0MEN'A. — L!!}. KL UG
(lo.MUCih:(:nrrusDci(lt'cemmiliiummultiptex,mUlia \ lione v:de;iiiiu.s. Ituln! qiioqiio uiio cl (liiniilio ciiliilo
/(r<««/j)(w(P«rt/.LXvii). Si orgo bascs liiienini saiicli in(;iisuraiiUir qiiia ScriiiUira
, lectionis (naiigclica;
sunl (loclorcs, qiii lavacrum nobis viloc niinislranl, qualiler hi qui ptirfecli essc vcliiiJ, viveie (Jeiieani
et rola; qualcrnx' basiuin qiiatuor sunt libri Evan- oslendil, spemquc nobis .Tternaj relribulionis in
gclioriini, qnid axes rotaniin, qui bases geslant., nisi pr.x-scnti dcnionslral. ipsam vero reliibulionis illius
ijisa eorumdcni sunt corda doclonini ? Qua: dum qualitatcm nuuro
in noiiis pandendani siinul ct do-
pra!ccptis cvangelicis sedulo intendentia cos ab in- naiidam esse proinillit. Hases ctiani ipsaj uiium lia-
lirmoriim appelitu sustolliint, velut immissi rolis bebant cubilum ac scmisscm amplitudinis in suin-
axcs altius basim a terra siibK^vanl. Porro liumeruli, mitate sni, ii!h iutercs reciperent, quia ipsi doctorcb
qui rotis antepositi, nc ab axilms dilalii possenl, snmiiii ac niinistri lavacii salutaris opere quidem
obsistehaiit ,
piaxonia siiiit propbclarum ,
qiiibiis pcilccti in liac vita lulscninl, sed luce contemplatio-
ovangclica ct apostolica Scriptnra, ne cui legeiilium nis ex parte suiit frntii. Undc cl aiunt : Kx parle
in duljiiim forte voniat, confirmatur. Benc aiitem enim cognoscimun, ex parte proplietamus
el ; cum
diciliir qiiod bumeruli, qui per quatnor partes ciulcm venerit quod pcrfectum est, evacuabilur quud
suljlcr lutcnim crant positi, conlra sc iiivicem ex parte cst (/ Cor. xiii). moJum
fiie- Iii buiic fecil deccm
riint rcspcciaiues, quia iiiminim oiiip.is Sciiptura B bases fusura uiia, et mensura sculpluraquc consi-
pioplielica sibimel inviccm consentanea esl, utpote niili. Fecil quoipie dccein luleres icrcos. Qiiare dc-

uno Dci Spiritu condita. Qiiatiior autem fncre pcr cem sinl bases facl.ic, lotidcmquc cis siipcrpositi Iii-
Itascs singnias liiimcnili, vidclicet jiixla niimcnim lcres, supra jim
dictiim est. Qiiod vcro una eral
rolarum, iioii (jiiia (piatnor suiil taiitum libii pio- fusura nicnsiiia(pie et sculplura consimilis omiiiuni
phclici, sed qiiia iii omnibus qna; lociili pro- basium sivc Iiilcrum, noii in ea sigiiiiicalionc
siiiil factum
plicta' el Moyses
qnatuor evangclistarum lc
dictis est, quod a^qualia possint csse mciila doctorum,
slimoiiium pra;biicic, ut ex (onscnsn utriiisquc Tc sed in ea polius, quod una <;st fides Evaiigclii, quo V
slaiiiciili iiiia fidcs el dileclio Cbristi nostra omiiiiim iiislituimliir; uniim est sacramcntum baplismatis,

capilis
...
corda firmarct. Os quoqiie
suinmitalc, cl qiiod
liilcris iiiliiiisecus

forinsecus apparebat,
eral ia qiio abluuiiliir; .
iiiuis

oinnesccmsecranlurelecti; lamctsi donationcsbabcnl

iiiemqiie
- , - —
csl Spiriliis,
^i „, (pio
,j,.„

iiiiius ciibiti crat lotum lotimdum, paritcrqiie habe- divcrsas in ipso Spiiilii, r/»/ dividit singulis proul
bat uimm cubitum ct dimidium. Os lutcris uniiis^ vult (/ Cor. xii). Quadraginla batos capicbat luter
erat cuhili pioptcr uuilatoin coidcssionis unus. Quadragciiarius numcrus solcl magiuc pcrfc-
ct (idci,
qua omncs in cmifessione I>atris cl iypum
Filii, ct Spiritns climiis teiicrc, qiiia nimirum qiialerdcni fa-
saiicti I.apli/antur {Maiili. xxviii), dicentc Apostolo: C ciunt 40. Doccm autcin sunl pra-ccpla, quibus oninis
Unus Domimis, una /ides, unum bapiisma, unus Deus nostra opeialio in loge diviua pnefixa cst; qualuor
et Patcr omnium {h^phcs. iv). Et ipsnm os in capilis voro Evaiigclionim libri, iii qiiil.iis, per disponsatio-
erat suinmitale, nl ad codcstia nobis rcgua por l.a- ncm Dominica! incar,;alio:iis cadoslis palrix' nobis
pusma iter esse patefactmn doccret. Ipse vero luter
cst [iiitcfacUis introitus. Et quia
onnus ([ui ad miiii-
111 ampbtudine cubitnm habebal unum el diinidium, sterium sacri baplismalis pcrtincnl, cnin fide ci sa-
pcr opcris uimirum pcrlcctiouom, ot initiiim con- cramonlis Evangclii fructum (icbent rcct.x« operalio-
lenipl:iliouis. Inlcgor cloiiim cnbiUis in lutorc pcr- nis ostondcrc, aptc lulcrcs singuli, in qiiibns bol„-
lcctionom boiuc dcsignal actionis. Qiiam absqiie causla lavabanlur, (luadiaginta batos capiobanl.
•illa dubietatc babcbal ilio dc quo tcntalori anliipio Qiiod vcro so<iuitur : t^rat^que quatuor cubiiorum.
Doinimis aiobal Numiuid considerasli servum meuni
:
sive in allitudine, sive in lalilndiiic significcl, in-
Job quod non sil ei similis siipcr lerrani liomo
, , tclloclus myslorii iii pioin|)iu est. Liiter cnim uiuis
simplex et reclus ac tinicns Domiuum , cl reccdcns (luaiuor crai cubilorum, vcl proptcr (iiir.tuor sancii
a malo {.lob. i) ? Esi voio aller cnbilus diviniw visio- Evangolii libros, iii qiiibus forma iiobis baplisiui
ids, qui ex parle nonnulla ctiam iii Iiae adhuc vita pi"clixa csl; vel propter qualuor cardinales virtutcs.
ivceuUbus lidclibus donari consiiovil. Ut idoin .lol., " (juibus (p.iisipie lidclis, si non frustra ndelis csi!
ilcviaoadvcrsario.ciim Doinino I.xiuons, ait:.l(((/i(it dcbol iiislilni ; vcl corto iM-oplcr qiialnor muiuli
anris audivi te nunc autcm oculus meus videt te
, plagas, (piii.iis lavacrum salulis mini^lralur, dicoiile
iJob. xi,ii). Scriplnm nanique esl in sc^picnlibus: Psalim.grapbo : Quos redemil de vianu inimici, de
ina ro:u liabcbat aliitudiiiis ciibiium cl semis. El rcgionibus cougregavit eos, a solis ortu et occasu, ab
piuilo post In snmmilale autcm basis ernt
: quadam Aqnilone ct mari {l>sal. cvi).Quod voro siipra dixit:
yotundilas unius et dimidii cubiti ila fabrcfacla, ut Parilcrqne liabcbat unum cubilum el dimidium, ol
-.('«»• desiipcr posscl iinponi. Lulonim qnippe luoii- noipie ibi altilndiiicm an amplitudinom signilicarcl
Mira uinus cral ol dimidii, (piia
laiiiili nimirum e:t adjocit, vidoUir .luia fnndum ipsiiis luteris hiijus
li>o in loutc viue lavamur, ut por opora juslili.e csse ampliludinis volueril inlolli:,-!. Qimd cx nu-ii-
advilam u.trare nuMoanmr, quamvis sinc
pcccato, sura (ni lallor) basis in qua posiliis crat qui.^.iiio
dum hicvlvimus, csse ncqneamns, ipsam vcro
vit;c lutor, facillime conjiciiur, (|n.e ila doscribiiur : h:
coilesiis diilccdineni guslare ex parlo, ac diligoro in summitalc basis eral quirdam rotunditas unius ci
Iwc iiuoriai vila, porfccte autom vijorc i:".!la r.i- dimidii cubili iui (abrcfacta, ut lulcr desupcr po&i.ct
417 ]\. UA!UJN1 MAllU AKClllEl'. MO(;UNT. 01'EKUM PAllS 1.

iiitponi. Laliludo ergo fuiidi ia luteiibiis uiiius eral A ad sinistram conlra oraculum ex auroprmo,el
cubili ae diiuidii, ipsa vero capacilas lulcruui qua- lilii (lores et lucernas desuper aureas {III lieg.

Uior habebai cubilos; sed ulruin in alliludine, an Siciit eniin inensic in typo sanctaj Scriptunc

in ainplitudine, an in utraque, dicat qui noverit. ponunliir, quia et esurieiilibus.justitiani panein

Et co)islituU decem bases, et qiiiiuiue ad dexlerum Dei ministrant, et vasa feruiit minisierii coelcs
partem templi, et (luiMjue ad sinislram. Dexterain est, juslorum nobis actus in exemplum propo
parteni leinpii et sinistrani non iiilus in ipso teinplo, ita etiam aplissime per candelabra eadem (

sed anle teinplum dicit, ad Oriciilalein plagani, vi- eloquia figurantur, videlicet quod kiccni sapi

delicet in atrio interiore, qiiod sacerdoHim proprie erraiitibus pneferunt. Ilinc eienim Psalmista
Yocabatur. Quinque aulein posuit ad dexlerain par- cerna, inquit, pedibus meis verbum tuum , et i

lein lenipli propier Judaios, qui sole jusliliie per semitis meis {Psal. cxviii). Ilinc etenim Salom
doclriiiam legis anliqiiiliis uti solebant; et quinque (\aoil mnndatum Incerna est , el lex lux {Pro
ad sinislram propter nos, qiii C3cco diulius corde Rccte aulem bis qiiiiia sunt candelabra, non s

scrvituli adiuerebamus ejus, qui ail : Ponam sedem quia legislator quinque voluinina scripsil, i

vieam ad Aquilonem {Isai. xiv). Quod est aperte eliam quia tota Teslamenti Veteris series qii

dicere : lilis iii cordibus requiescere desidero, quos B leiates complectitur. Geminatur vero numerus
a via veritalis et flamma divinse charitatis aUenos iiarius, et quinque a dextris, et quinque a sii

csse considero. Mare autem posuit ad dexteram ponuntur, cum post incarnalionem Dominicam (

partein templi contra Orienlem ad Meridiem ; et Scriptura sive utrique Dei populo, Judaeo scili

!i;)c in codcm atrio positum est ad Orienlem. Quod gentili, commitlitur ; sive evangelicis pleiia (

aulein ad dcxtoram partem templi, hoc est, quod ostenditur, quse quondam antiquo populo Dei
i'i'pi'lit diceiis ad Mcridiem. Irigredientibus eiiim litlcram solum inlelligenda esse putabalur.
alrium al; Orienle priinO divertendum erat ad nieri- vero dixissei quinque a dexiris,
: et quinque a sin

(iein, ubi mare in ipso angulo stabat ad lavandum convenienter addidit contra oraculum. Orai
hacerdotibus paratuin. Deiiide progredientibus intro narnque , ubi erat arca ( ut srepe dictum
occurrebanl lutercs ad lavandas hostias, ab utraque adytum designat patriiie ciinlestis , ubi Clirisi
parte positi. Intra hos basis crat a;nea, quinqiie in dextera Dei sedens (
Col. iii ) ,
paterr
ciibitorum longitudinis, et trium cubilorum lalilu- ulique conscius arcanorum. Et candelabra
dinis, el triuin cubitorum altiludinis, in qua stans pli aurea contra oraculum sunt posita, qui
balomon dedicabat temphim. Deiiide ullra progre- vina eloquia semper ad babitationem supernae
(lienlibus occurrebat allare holocausli contra inc- ^ tatis aspectant, ut hiijus agnitionem et desid
(iiuin alriiim. Dcinde porticus leinpli sive vesliLu- noslris cordibus infiindant, ct eos qui originer
iiini, in quo erant columna; oereie circa oslium lem- nis seternam habent, ad appetendam promerei
jli. Qiiod ergo marc posuil ad dexteram parlem que in coelcslibus sedem pcrpetuae mansionis ;

biguificat nos per lavacrum baplisnii ad regiuim dant. Si aulein qiia;ris quid inler candelabra
cuiiesle, qiiod jure vocabulo dexlra; figuratur, de- cernas eorumtypice distct,possumusrecie inte
l.erc pervenirc : Qui enim crcdiderit et baplizatus hicernas esse viros sanctos, qui oleo Spiritus
[uerit, salvus erit {Marc. xvi). Namque ubi dextera infusi et ipsi igne dileclionis ardent in corde,c
biinul et sinistra in bono accipiuntur, vel Judseam, xiinis Iiicem scienliic praiferunt in lingiia ; ca
V(d genlilitatem (ut in exposilione basiiim supra di- bia autein quae has lucernas in sobiimc tolh
xiimis) vel praisentem Ecclesiae vilain et futuram, longe lateque videri possint in Ecc?esia, Scrip
VlI licta saceuli et tristia, vel aliqiia designanthujus- esse sacram , quac sanctoruui nobii virtutes (

jiiodi. Ubi vero absolule ponitur dexlcra, a;terna ctrinam sua lectione demonslrat. CjI videlicel
isa-piusgaudia demonslat. Qiiod vero contra Oricntem pretationi annuit serino Domini ,
quo dicit de
posiiit mare, ad eamdein prope significationeui re- nc : Ille erat lucerna ardens et lucens {Joan. v)
Sjiicit : quod videlicet per lavacrum sacri fonlis rcciproco oidine possumus etiain ita apiis*;in

^•dendor nobis aperilur seternai claritatis. Quod ad cere, quod lucerna; diviiia sunt eloquia ,
juxt:
r.ieridianum lalus alrii, sigiiificat per acceptioiiein P.:;alinislyc, quod et supra posuimiis : Lucerna
saiicti Spirilus ad nagrantiam solere verac charitatis bus meis verbum tuum, Dominc, et lumen semili
accendi. Fervor elenim meriihani solis consuevit in {Psal. cxviii). Candelabra autem harum hiceri
Scripturis ardorem dileciionis et illustrationem si- sancli sunt oinnes, qui sua et corda et corpo:
giiificare sancti Spiritus, per quem eadcm dileclio rendis Domini mandatis huinili semper inlei

diffunditur iii cordibus electorum {Rom. v). supponunt. Quisquis enim in nuHo propriam
Fecit autem ct candelabra aurea decem secundum spe- curat volunlatem, verum in omnibus, quai Scr
ciem qua jussa erant fieri,et posuit ea intemplo, quinque sancia dicat, altendit, ejusque se subjicere niar
a dextris , et quinqne a sinistris; nec non et mensas de- ejus salagit auscultare promissis,qiiasi candel;
ccm, posuilque eas in templo, quinque adextris,qnin- doiv.us Dei aureuni, aureas cjus goslnt luccnia!
tve a sinistris , clc. De hoc in libro Rcgum scriplum casta corporis sui membra, caslas mentis cog
oil: Etcandclabraaureaquin'iueaddextram,elquinque nes ad facienda quce Deus juhet, si;ppoiiere o
 ^^ COMMENT. I.N PAR.VLIPOMEXA. - LIFJ. III. ^.^
.1. 01 hoc la.n f.xa i.,(onlionc, qnnm can,lclabr„m
:
A Srn,.l„ra rof.Tt, ll.yminmatcrln,
tl.nnl.nla, r.oria-
neccssc cst, flr.n.lcr n.l s.pcrna .rcclum, in.positas riol:., ct crCc.n, <,n,
in sc,.,cntil,ns lognntnr: N:h„
s,b. i..ccrnas ,.on sol.,m rnina, scl cUn.n
al.s.,.,c q„od panlo ,,ost in coL.n vcr!,orum volumin,.
m,! -
abs.„ic ulla s...t.,s mol.onc scvarc. Quo.l vcro
s,„
infctur FeciU,ne Salomon ornnia
:
vasa ,on.us Do.i-
cum ,i,x,sscl
:
hl candeUdna anrea r,uin.,ue ad dexle- ni, et allnre a-neum, et mensas, su„er ea.
1

ei nanes
ram, et r,u,nr,ue ad smiMrumconlra oraculum e.v anro proposilionis, vcl pl,,,:,!..,,, n„„,o,.,„. pro si„<!ul., i
Vrmo ,
a<hl„I,t :
lu r,uast Hlu /lores et lucernas desu- posnit „„„. S.:,ipt„,is „sit:.tissi„.o, „l i„ J,.s„ Nnvc •

per ««,.«,, v„lc.„r,j„M:,|,ttcnm, ,,„ia s„p,cma Filii autcm Urael ,>r.varicati sunt mandatum et
p:„-s ca„,l..laI,ror„„, ,„ n„„I„n, s,t lilii ropan.li cm.r- usuri,averunt de analhemale (Jos. v„) c„m Acbnn
mala, ,,„o„io.!o ,n can.ldab.o l:,I,c,n;,c„li f:,rt„m sol„s, ct „o„ ,,l„,es cx Is.acl l.oc fcccrinl Vcl
j

ce,-t'c
[csse lcg„„„s, ci,j„s el slip,.>s mc,li„s ct calami cx quia ,,a„cs p,'o,,osilio„is solcbant a„.c
saM,at,„n co-
,pso procclctcs c„m scypbis ct s,)l,:crnlis lilia s.ri- qni, ut in s:,l,l,ato n,ox poni
j
possenl in mcnsam nro-
l)..nt„r .ab„issopcrpI„,i„,a {Exod. xxxv,,). Flo.cs posilionis, polnil ficri nt pancs
novi novitcr coc.i
l,l„ („t s:rpo ,licl„m cst)
.•...ton.
amccnam sc.pcr mox mc.sis i,n,,onerc,t„r, ibidemqne nocte ill.
illis
v,re„t..s tcrnc j„vont„lcm (losig„:,„f, dc q„a dicil serva,ont„r apcrti, ,loncc primo n,anc,
ablatisvctc-
beatus Pc .M.s Ilerieneratos nos a Domino in spem U
: rib„s, snpcr „,cnsa„, propositionis
po„cn.„l„r cali.li
\vimn, rn hwredilalem incorrupiibilem et
inconlami- Non autc.n I,a> mensai deccm, a f.",,,-:, monso
„„i„s
^onservntam in
;//>"/'
,;'.,;"''"''7;-^:^';;''''''« « ccelis p.-oposilionis discrepant. Nam sicu't nna mensn ,Iuo-
c/ ,). Lt bone 1,1„ (lo.os au.c. .n can.lolal.ro sunl dccin, ,,:.„ib„s o„„sta una„i,„em lotius Scriptur.c
[1..CII .lo„,„s I),.,,q„,a Scr,pl„,a divi„a,
sp,elis lcm- concordia,„a„clo,i.ate n,,os.olicn m„„ita,n
.losi.M,.!
||.oral,b„s ga„,l„s, nd a,)potcn,la nos bona palria; ita no„ i,„n,crito dcccn n.onsx a„,o:o
.:«'lcs .s p,ovocarc consucvit
.livina Uis'
Et qnon.o.Io creclu... ct p,.)p!,cla,u.n eloquia figvrale
denuntiaot, qua. vcl
n all,l„d.„c can.lolabn,,,. 1,1„ n„,.os
cl l„,:o,„as 1,:.- rcfoctio„cm nobis vcbi Dei, q„asi
pa„cs p opositio-
1.01 auroas ,„ cap,to, „:, clccti on„,cs qui in nis, o.ro,„nt; vcl nobis cxcnpla
cn,:e.n
/i,I,.|i„„) q,!.Ji po-
^c,-,pl„,.n sncra conl.ncntnr, ad
^onsu, ca>lest.a bona a Do.nino qnxsissc
c,-ccto

ct
supcrna silo,-„n, in sc vaso,„m

c„Ia pn.ponunl.
Do,„i„i cla.i.alom ot mL
,,o,co- Q„a,e nutcm q„in,,„c a dcxlris ci
..ssc p,ob:„,l„r. Q„o.| antc.n pcr can,lclab,a qui..q„e a sinistris posit.« sinl
k ,„cns,s ..„,„c,„ pl„,.ali script„m addi.bt, ,!icc„s
facta
n.cnL cv I.is Jt
: do s„pra t,aclnvim„s, facillime na.ct
,.a„d..l:,bris
yec non e mensus decem, ,,osuiu,ue eas in lem„lo, Fecit etiam alnum sacerdolum,
et basiUcam aran^
"nnrine a dextris, et r,uinc,ue a clem, et oslia in basilica,
sinistris, in lic^mn cu<c
uc„ „„mcr„„,
texil cvre Dc l„'c i.
...g.. babct, ubi cum de alinri au.-co, C Iib.-o Rogun. ita scriptu,n csl
Ft adificavil rer S. :

l'.o.l Icct Salon.on, ..oforCr, lo.uon atrium in,eri:L ir.bus

i me,isam, su„cr quw
a,l,li,„,„ cst

„oncre,ilur ,,ancs,,ro,wsilionis
continno .

IUoium, ct uno ordinc liqnornm

ordi.ubuj Zld^^n L
cedri (IH Ilen ',l
uream (////?../. v„). Mcnsa,a„tcm Dc
a„.-oa, Sci- i„tc.io,i at,io brcvi.cr l„q„ii„,., do cMori.„i
'i..raests:)c.a,sp,r,talissci,;nli;iiclarilatcfccunda, prorsns tace..e
viilct„r. Ver„„, i„ Vcbis
Dio,„,n
'o qiia Ps:ili„ista Don.ino i„q„it : Parasli in cons,,e- ..tri,.sq„e mcntio. Atrium crgo interius, qiicd
f.t
tn luo vo-
niensam advcsus cos qui Iribtdanl me {Psal. catiir saco,..!ot„m, co qnod
saccnlotcs cl Lovit;o iii
ixxii). Ne cnim i,os advcisarii tribiilantcs ad er,„- 00 mi„ist,a,.o„., cx o.„„i ,,a,ic o,at loniplo
oin inflcctant,
oi,cum-
mci.sam nobis Conditor .„)stcr scicn- (lat.im; sci ab O.ioni..
, „„dc c.at i„g,oss„s, n,„Iio
;r co;lestis, per qi.am in fi,lc vcritalis confortomiir. long.us a tcnplo q„a„.
••
' ,'>'""a «-rt-M-iib
csctcris li-ib„s
ii-,i,„s piai;,s
plai^is socic-
soc. c-
\v\v\i
VI. i).....>c „ .

1
a„,.s nan„,„c pr„„os,.,o„,s sancti s„„t t„m, q„ia ,.i,„i,.„,„ i„ ca plaga id cst
octores, , in f^cie lcm
.p,,,,..,,.. ,,, ...a nobis vcl vorba sal„t:.- pli ,iob;„,t minis.cria sanco.;.,
a ad cxomplnm v.t:.
. I , i. r "..e .m
p.„posita somper i„ ,livi„,s ad bostias D,.„.i„o oflo.c.las- ibi d^c .cm s
S....S, q„,sq„, „ei,cqu:crit. invonit. l'n,Ic a,)crte lavan,las oas,lo„. I.os.ias; ',
i c c ,. r t i^o
|npa..,-s„,Ex,„lo ,l„o.,ooi,n nori pr.cop.i
snnt situ.n a.I lavandas
-0,^. XXV), v„lol,cot p,„ptor apostoDs di.o.!ooi„,, »> ad
manus pe,^^™ 1 "
, "0

n,ii,ist,an.I„m
•"'"
i„t,.a,.,',t. H b^^ mom
i:;::;r;'r'''':""
;"
'-'''''''- '-^^ -'™c„i,itosai,it„.ii,.is,„;c r l:
om„,o rcvola.a myslcr.a. Q„.„.„„.
,.i,.,ip,.,„ «0,;^ saccrdolib„s boc lice e sig„i,io;,,o, L, ., ',
e
^...u.,q„, v,,b,„„
p,.od,oa„.lo p:.b„l„„, v,,;. ri.l..-
p.,|,.s l.„s,ias
s„as cl saci.icia inforcbat, in.le suLi-
".>^ n„„is,ia„,, .,„ia o„ii.,^s „,i,,„o
ii,sa„, d„clri„;c picida a saco..d„lib„s a.qiic a.I aI,;no
".':'»« j.orrc-cnda.
<iua„, a Domino apostoli ;,coopcre scqun,,. Dc oxtoriori vo,„ atrio, .,„.,d Vorba Dior„m
'••Q<i(..i basilicam
vo,.,i„Vc,.bis Dicr„,n s„p..a
Icgin.us,q„ia grandom v,)cant, ita scribil Jos,^phus * Extiinsccu* :
''l balomon ..,o„s;.s
,loocn, ,)os„i„i„o oas in tc,i-
an.cn bujus t.MnpIi aliam a;dinca>it aulam qnadran-
;^>T.i.'qiic a dcxt,is,ot,,„i„.i„o
a si„i>„is, pbialas g„lo sobcnato faolam. origc.s niaximas porlicus
.oqiie au..cas
ccntu,n, non bas n.ensas lam a.l panos al,[„o latas, c( |)„rtas oxoclsas ot an.plas
"Pos„io„is qna,n ad vasa por qi,a,tior
Domini |)„rtanda factas m„n,li pa..tcs in co c„.,stiluc„s. q„ari,m sii,g!ila> a<i
^ocrcj,[)iloosl,,)bialasvid,«li,.o.
,|„aspa!.ilorla,.|.. „n„mq„o„iqiio vcnl„m qual„„r aiigiilis ailoudcbaui.
 D

RABANl MAURI ARCAlEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 452

45t B.

El paulo posl In A utamur. yEdificium crgo tcmpli inlra atrium sacer-

ubi aurcas jnniias coHocavlt. » : «

quibus purgatio cl ob- dotum, pcrfectorum in sancta Ecclesia elsubiiuiiuui

hoc sacrariiiin onmes popiili,

» Has vcro vitam exprimit virorum, eorum vidclicct qui exccl-

servalio legiliinoium incrat, introibanl.
lcnipli, quam lontiavirtnlum Domiiio appropinquare,et ahis verbo
porticus Cassiodorus senator in pictura
commc- atque opcrc ducatum minorilius dcbcant ostendero
iii panileclc posuit (ut ipsc in psalmoruni
primum videlicct Saccrdos namquc ab co Laline nomen acce-
salutis.
nioral) Iriplici orilinc disliuxit :

ex omni pii,quod sacrum pntberc ducatum minoribus de-

ortlinem poneus cxtra atrinm saccrilotuni
bcat. Q;io nomiiie in ScripUirls myslicc non soluiii
exlra
parle per quatJrum, secundum codcm
nioiio
allaris miuislri, cpiscopi viddicct et presbyleri,
sctl
intimas porlicus undiquevcrsum in gyro,
cxtrcmum
ct omncs ulique ccnsonlur,<[ui altitudinc rectyc con-
simililer exomni lalerc priorum porticuum in cir-
aHHlicioriiin praisilio vcrsalionis ac doclrinai salutaris emincnt, nec sibi-
cuilu. Sicqnc templum triformi
sub nictipsis tanlumniodo, sed ct pliiribus prosunt. Qni
ab omni erat partc muiiilum facto pavimcnlo ,

parietibus dum corpora sua iiostiam vivoutem , sanclam, Dcr

(iio inler xdificia siugula de niarmore,et
placcnlem cxhibcnt {Rom. xii), sacci-dotalc profccu
inlcricribus, hoc esl, eis qui ad lemphim
domorum
columnis cxtcrioribus vcro miuistcrium spiriialiter exercent. Ncqiic enim opi
rcspiciebant, faciis , in
pro « scopis et presbyteris, verum omni Ecclesl;c Dei lo-

soiidis. Sicque ficbal ul omnis slructura templi

quebatur apostohis Pctrus, cum ait : Vos aulem ge-
varietatc rationabiiilcr dislincta.
gradiium essel
nus clcclum, regale sacerdohum, gens sancla, jwpulu.
iNamque insancla sanctoruni ingrediebaturpontifcx ;
acquisilionis (/ Pct. ii). Ciijus honorisdi;,'nilaleelian
iii ipsuin tcmphim sacor.lotcs purificali, et non pu-
intimum anliquus populus Dci crat insignitus, dicente ipsi
rilicali, una cum Lcvilis et cantoribus; in
ad Moysen Hwc dices domui Jacob et annunliubi
purificati stanlcs : ,
a rium basihcaj majoris viri Judaii
tcmpeslas, filiis Jsracl. Et paulo post : Et vos eritis mHd regnuti
cl oranles sub dio , si serenum essel; si

in interius sacerdotale el gens sancta {Exod. xix). Rasilica ven

in porticus proximas sese recipientes;
purificatai; in extremum grandis, qu?e erat extra atrium saccrdotum, in qu
alriuin niuheres vidua?
gen- omnis populi mulliludo adorare sive ad vcrbum au
alrium gentiles et Juda;i,qui nuper venerantex
Iloec nt dicndum confluerc solebat, carnalium in sancla Ec
tibus usquc ad sexlum purificationis diem.
qualibii
clesia vitam moresque figuralitcr insinuat,
in piclura Cassiodori distincte repcrimus bicviter
dicit Et ego, fratres,nonvotui vobis loqi
Apostolus
adnotare curavimus, rati eum al) anliquis b;cc in :

quasi spirilulibus, sed quasi carnalibus. Tanquai

dies didicisse, nequc virum tam cruditum voUnsse
parvuiis in Chrislo, lac vobis potum dedi , non escat
in exemplum legenli proponere qus; non ipsc prius
memi- C {I Cor. Qui bene per basilicam grandem dcsi
vcra esse cognovisset. Htec sunt loca quorum
iii).

iia incipit gnanlur, quia absque uUa dubietate multo raajor e(

nil supremus graduuin psalnius,nui
:

in sancta Ecclesia talium quam perfectorum niiin(

Ecce mtic benedkUe Domiyium, omnes-servi Doniini,
rus quantum numero prajstant, tantum succun
sed
qui slatis in domo Domini, in atriis domus Dei noslri
,

bunt mcriio. Unde apte basilica haec grandis el:

{PsaL. cxxxin). In his porticibus Jeremias et pro-
verbum populo plurimos capit, non cos tamen in interiora temp
pheta; ahi, in his Doiuinus et apostoli
Dominus scdebat do- deaurali, non ad altaris officiura, non in idipsui
pi-Ledicabant. In harum aliqua
s;iltcm atrium sacerdotum intromittit, quia el cai
ccns, quando, attentantibus Pharisaiis, mulicr
adul-
nalcs quique atque infirmi adhuc in Ecclesia clsi
o
lera ilh judicanda oblata est {Joan. viii). In his
in-
meritum castK fidci hac pietatis Doraini devotc fl

venit vendentes et emcntes ovos ol bovcs et colum-

eleciorum sorlem pertinent,longe tamen abeslulill
basj hosque cum suis mcrcimoniis eliininavit e
Joanncs clai:']um ffiquentur qui cum fiducia dicere probanlur iVc :

templo {Luc. xix). In his Petrus et

etiitn attdeo aliquid loqui eorum qua: per tne non effic
invenienles sanarunt,ac sccum ingrcdientes interius
Cliristus in obedietitiatn getitium verbo el {act
ad orandum duxerunt {Act. iii). In his orabal omnis
{Rotn.w). Et iterum Botium certattien cerlavi, cu
mulliludo populi, quando inccnsuin poncnli Zacha-
:

sum cotisumtnavi, fidem servavi, de cKtero repositae

riu; angclus ad allare thymiamalis appariiit, cum-
ttiilii corotia jusiitice {IITim. iv). Accedebat quidci
qne de pra;cursoris Domini nalivitatc pcrdocuit
vulgus usque ad atrium sacerdotum, hoslias su;
[Luc. i). Non autem ha;c atria cum porticibus aspe-
usque ad hujus januam defcrcbat, susceptas a sacei
ctnm templi de longc aspcctanliDus abscondcre po-
lueruut, quia locus in quo tcniplum erat silum, dotibus atquc in aitarioblatas oculis prosequcbatui
ctiam templum,cum aperiebatur, intuiiu!
ipsiini
multo sublimior erat quam ubi fun;lal3e porticus in

fuere. J^am (sicut Josephus scriliii) extrcma; atrio-

suum a longe dirigcbat, ncc tamen atrium sacenl
cum in quadringcntis cubilis esscnt tnrn inlrandi facultatcm haljcbat. Verum de iiifeii
runi fabricx'
qno ribiis clamabat ad Dominum,quia ncc carnalium i

erccl3c, tamen usque ad vcrticem montis, in

Ecclcsia simplicitas a Domino despicitur, quan

tcniplum aidificalum crat nou pervencrunl. Hlcc qui-
ea quse valent vota pietalis offerunl. D
dem de structura templi studioso lectori credimus fideliier illi

inlimanda. Vcriim in eis qucecunque Scriplura sacra rigunt cnim visus a longe in templum Dci.cun^ vit,|

-rcfcrre coinmodum duxit,figurain mysteriorum qnae- sublimium disccre ct admirari sedulo gaudent, ;

rar.iijs, c.clciis pro hisloria cognilionc simplicilcr q';os viriuiis imitaiione sequi ncqucunt, pj.-TC vciici-
 *''^
COMMFNT. I.\ PARALIPOMfTNA. __ i.,n. ,„^ ^^
i.oi,i3 co:n],I-;cliinliir n/rcctu. Vi.lc.il hoslias sacc- A mitamim lidcm (llebr x,u\ Tr.o^^ ,
.iouwn \n .Itan igno sacrosancto consnrni, ''"''"
qnia n.a- run, pv:v,lL.Zlntnr^^^' ^
gna n>agno.uu. «pcra cognoscnnt a Do.nino '^ '^ '^""'"' '

riluin sanclum dignanlcr accipi. Adcrunt

pcr Spi- n.inisl
j^'
0^ i
"t r T'rT'
'".'''''''''''" 1
^*^'-"' '""^'^''^' ^
ct suis '

..ostias a.l at.-iun.

Lren^^^llZ "^S^^^^^^ZfTTfT 7"""^
Lccniotu. ''''"'
ilios. .lun.

ac (ioctioru.n ct
i.ona ,... p...valc..t opc,a,.tcs,

confinnantur cxl.ortalionc,
.ajorun.
inlcr-
plS a^.iC^ ^^
Li.lum cZn J^ZJ
't^''\ T''
"^'"^^'^"^""^
^'"-

ct
^ '
«^
^"^'^"'
subl.m.ons minislrarc
ccssioncDon.inocon,n,cn,]antu.-.OmMnntc.ian, Innc
(uZ,
..ostiassuassaccnlolibuspcrcosDorninoco„.n '"' '""^ ™,-^' ^ ''''"""'"'•'' ^»'^'^^'

r.an.las,curnsanctis,ui,i,„ecgcn.ibus «:::::;:, "'"^ ^^

^rn^^H?::
-u.uli

^edis
bujus, quib.,s ipsi
Inluitu Iribiiunt,
Doinino a.l.noncnte ac di
ab....Jant, sn.nn,. n.c,-
X
lutcir "u h n'r Et
U s.uiantnr. Ft'qu,a docloruni esl
qn.-e cuiqnc pcrson:c
rnystcna """"
"'''''"
m
spi.itnaliuni
au.licn.Ia comn.illanti
'
T
^'
T''^'-
''"'" '^''"'"'^

:enlc :
Facite vobis amicos de mummonaini.uitatis,
so;;;i;';!;;;o'di'r"
cum "''' ';"'''""" '''''''
.. Uefcceritis, recipiant .os in
Lnc. XV.). iicno atri.,m
.terna taoLcul
sacc.Motum Iribus ordinibus
j e. i u"":
^
'T
^''"' ^""'"' ''"''' "^'
^'I-d'"" Politoriim

•oliloriiin,
>iilori.i.., (|i.ia
,n.ia certc
ce. c
(fidcs.

neccsse
spcs,
"
. disccndi
nc cs c cst
ci.arilas)

,.i
et
il.f
^cctc
solcrlia,
fi .r^T
st.arum nro.M n

^" ""^"\.-" --<lis

,,
altans
. .

.gn.bus
.
.
'''''' '""^P""'''"'' '^' ^'^

edcnda afTcrant,> — . v»era

alia
consumenda rclinquant. Rcliqua
(iquisqi.cquomodo diccic, qnid spcrare, sive dili- sunt in vcrbis dcindc nonnulla,
ere dcbcat, dignoscat. Uiius qi.ic nostnc b..M.ili-
autcm ordo lignoru.n lati rcvelare et ad
noslne cpi.las rcfcclionis concc-
e.lri, i,)sa csl bona opcatio, ac sine corrup.ionc
dcrc dignatus est. Sunl ilem
imulatioi.is aiia lanto; profunditatis,
exbibita siiie ciijus siipci-adjcctione
,
qux sancti Spiriius solummodo
des, spcsct charitas scientice palcant*
vei-a esse non valet. Diclum
on.quc cst s.pius qno.l ligi.a ccd.i propter o.lo.is
""" "'"'"''"" ""'"
.aliam ct imp:itribilem su:c
'^!!Zr'l7m^l^ !T'"""' """' ''^"'"'""
n:,,..... potcntia.n pcr-
I^ doc^^ s ^n l ""'^""'
.vcran.iam nunan.quc pi:« designant actionis.
00 atrium usque univcrsi asccndcrunt clecti,
Ad ^^'TTlSuTl 777""'^ '^'"

'""^"''"'" "'
.le,

-nnt.
spe. .liicciione

IIoc
alquc opere Dco placcre appe-
q.ii

i
pi
,.::'"'"
I . oru bi c r
''"^"'"'" '""'"""
'"^"""•' "" """*
'

alta n.critorum gratia transcenS

nt a Zt I': '

vi,4' '"'"'"''' ^'''''"'' '^

•rfecti, cum i.. tai.lo virtulum culminc prolici.in,,
q o ,,
j,^"
H ^Z v .

i ciicere suis auditoribiis

llZ^ul fTT
possint : ImitaLs nosl,]
v f
"'''"'^' ' '"" ''"''
loie, sicut et nos Clmsti (/ Cor. ,v) C It T : gloric.tnruuc r
^' "«'^"''""^' T'"'^ '" ^o ioco.
dicant :
Nescitis, ,uoL anJos%,i:2Z: ^.ZI^^^^^TJ-T' '''''''
T'-
mto magis sa'cnlaria
citur, q,.«.l bostia basilic:^
Quod
(/ I ?
Cor. v,)?
"
'""
autc... / /,
'
,
'"'"'"'
^ "'
'l^''^'"
'" '""'"
"""''"' ^'^^ ^'^'-
'^'-'""'"

^")-
tccta f.^isscnt xrc si- s '

^ificat i..troitum fidei sc.-mo..c Ii.npidissima)pr:;di- ,'"'"' "''"•'^'*'"' '"

f,," rct1!Vo f ''''T""''''
tionis p.-.parari
dobere. nt a.Ivenicntcs ^uique
d 1 J
," ^'"P"'"'''-- '
"^ -opcr,:,
'"' ''""'"' '"'"" '''^''"'-
-ant, q,ioi..odo pcr f.den. Cb.isli, ct
m.e..ta
saln.ifl a- oT' f '

^•'^"^^ ^"^^^•" •^^' ^«««"- li!'ato.ior,.m a.l onb-

^''"'' ^"''^
dcbcant i,...arc in Ecclcliam CbHs^i- ct rcnda vina. Deniquc, Iogu..tur in
slqua.n inlravcrii.t, quam K.xodophia!:ef;ict:r
rcligiose oporteat ipsos
acc.abi.ia ct cyatbi, i„ q„ibus
eaconvc.sa.i. oirc.-en.ia fuc-unt Iii;a-
miiia in tal;c.-naciilo Domiiii {Exod.
iFecit quoque Uiram lebetas xxxv.O. Kt qiiiij
et crcagas et plnalas variavasa,
, qiice ad oircrcn.ia libamii.a snni faci:,,

sr
•are
^c^
ZLr: T
is 'iioi.";;':;"";;"
' ^
v" ""r
''"')•
''''
'1"^-
"'^"^^^^ ^""'^"^^""'
''"'"'^'"^ P^l^^st
^

convc.i,e
^<'" --- -» -
.loc.rinr
1'

Vli.cr

Su ::Z^.:'T
t ;
'" '"""-•%"-'..„. sapicn.cs, aHtcr i.isipicntcs
^'^'•^^-'^''^"'^-
P-P--. «-it- sani, al..er'in,inni,
d. ^
^;^:^;: ;^ ;;::;':
~z
>iariis : u.,!
'"^^ "•'' =""^^ '^"""^- ="-'•
i.is

••enda
crant ^i ^,
libamii.a.
t
rcii:;:.;,;^

Sed lcbct.-s
'

^1^,':^ ^ ^1^
:t ^''r'"^'^"-^'
^''"-;^; ^••^-- co.>,"ga.i, ali.cr
p.:vlati. ali.er sub.ii.i

•ipi""i,

't^»
cum
L>o:.:i,;b.e
fi.,.>los qui.iue vcl cx . h ae s c, T T'
"'!'''"-^'^"''' «"'"'^' ^'' «"*'"'--l^»
^"" '""'"
li''-"ina pcr.i.,c...,
'^'"' """'=^ '''" "'--"'
passi ..i ad c . hm suT ^ i
'"" ^"^^^^""^"«
>lc reiractant, vcl cc.u^ ,•' diversa pro divor- P'-"^'-^"^ ^'octor
vi.:, ."
-m diiigo..t;r as ;:im. " '^^^^^z s":.:"'"'"'"
"^"'""'' "'"^-^^
'" -^"'^ -^-
'='^'''i^'"™ rcpcnuntu.-, atque ad olTcrcn la Domino
'•i"o elalu).atis ago. ibus ..unc cJuf -^^' ^:'-""' "P---
0.^0 po.ccptoJ:; ;;;::, !',;:::;;;;
-'•^'a excitant audi.or.un.
"^'"'S co„si.lcra is .,ai.>n.m vi. .,i i! t
^"^' ""'' "''"'"'" "'^^^'"^'^^^ '^^'"'•^'^^" pr.tMicalio-
-"i fie.-i
'/ ""' '^'^'"^ ^«"'"" «''« ^'esignaba.ur, cnm dicc-cl
p.Kssinl, j. vt .^^^^^^^^^^^^^
T' :

1o>„m.m,u„t.s..ununconversat,on,. v>tanpore t,itici mcns,num (M.utk. ^u.]^ .^,,,,^,^,^

 ,, ,

RABANI MAlTw ARCllir?. MOCrNT. CPF.RUM PARS 1.

4':C
4- n.
inoilili, viain pamnn bcnc opcran.lo 1..-
ronsorv-.s dal in icmporc fi.lclis .r.spcn- A a.ivcrsilalis
nuLc irlllci

.inan.lo disc>cl..s vcrhi n.inislcr

tranu.s, nt n.l prrcmia palrum bcne c.rrcn.lo pcrvc-
s ,or cl p.-.ulcns ,

in diccn.lo obscrvat, niamus. rsoc,..c c.im scmpcr nos rcg,.i.s nccossc cs-
;1> sol.nl. tcnpns opporlnnum
bon.. opcralionis arctari, scd com,.lc.a opcral:or,(
vernm cliam qnalilalcm, scns..mq..c an.lilornm .iiii- ,

dislanlia.n mo.L.m bo..a, pal.na ct bcat.x) relnbuhon.s s,>c,-an„a; q,„r

cxqniril,
Kcnlcr L.V
t,enn.i ct j-.xla 1...J..S
1
j^ ^^^^ scnipcr vasa infoimis argiHyc tcncbanlur incltin
vcrnm nbi ad porfcclioncm s..i pervcncrant fracii
'" Orria PZomoni Iliram paler cjn. in domo ,

h.cc.n, cl
mnndissimo, in rcrjione Jordauis fudil forinarnm clanstris pi'odn(>eba..tnr in i.

Domini cx (vre
lcinplo Do.ni.ii pi-o siiis quoq.ic locis disponchanlnr
Socliot el Sitrcdnlha.
cn rcx in arrjiUosn tcrra inter
ul Hoc aulem dicimus non quod opera sanclorum un
/•"rafautcm mnUiludo vnsornm innnmerabiUs, itn
li!».-o Uegnin i(a
quam sint interitura, sed quia nbi coronam justitiaR
ur.iorarctur pondus wris. Dc boc in
quam bcne operando merucrant, acccperinl, lalio

scriplum cst : Omnin vasa ,

qua: fecit Iliram rciji
Q.iis cnim
rios«i operalionis cui.cla ccssrnl odicia.
i

domo Domini, de aurichiko erant, elc.

Salomoui in
illaviiapro fidc Christi martyrium paliatur, ubi, ex
{III Bcg. vii). Aple in regionc Jordanis fnsa sunt
omnes electi in pi\T,seiitia Chris: Doini- pulsis advcrsariis,
vasa uomns
domns Doinini,
uo: u.., '"
in quo vidclicel
''""-^:
fl..ininc
,,„ " V. ^. Quis ibi mortunm sepeliat, ubi s.dum v
"

nus noslcr}np;./.ar, d.gnatus cst (M«f./K ...)

e us R ^lantur?
^ ^ j V
,„',,„, .nn.olo.nr. .r ..'

in ablutio- venlium ter.-a est? Q.iis h.gcntc.i consoletiir,

linclus undis, aquarum nobis clemcnlum
omne fi.icrmm abstergit Deus omnem lacrijmam ab ocnlis s'inclorm
nem peccatorum oonvcrlit. Et quia
{Apoc. VII, xxi) ? Quis ibi domum peregrino ct hospi
baplisma quo Doinino consecranlnr, in excmplM.n
,
aperiat, ubi omnes simul electi habilalionem cx D.
crle lalur bapli:,malis illius, quo ipse a.juas sancli-
domns halent? domum non manufactam, a'ternam in cml
(icavit, recte in rcgione Jordanis vasa sunt
{II Cor. v)? Quis niibi panem esuricnli i.oluui'
illic
Domini Neque e.iim alitcr vasa clectionis ct
facta.
sjlicnti alferat, nbi Dominus pascit mc, el niliil nti
misericordiie fieri possumus nisi ad baplisma
cj;is, ,

deerit {Psul. xxn) ? Disruptis cgo formis vasorii

qiiod illo in fluminc subiil, rcspicienles, el ipsi in
(juondam nccessariis vasa ipsa in domo Dei ja
l:di flnmine salaganius ablui. Notandum autein ,

niuii
splentlida refulgent, quia, cessanliln.s in finc
q.iod non tantum in rcgione Jordanis, sed et in cam-
cadcm vasa signifi- 11011 solum iierseculionibus, quas proptcr juslili:.
pcslri regione ilbus facia dicit ,

qurc non sobr.n in paliunlur, veruni etiain laboriosis juslilirt o|ieril)..

raiis muUiplicationcin fiJclium,
qiiibus sua sponle pro a;lci'na beatitudine insuda
Jud;v:a, scd et in omnium nalionum latilu:'.iiic fi.lura

campi. electi, sola visione sui coi.ditoris perccptiic iinnii

cral; expleta prophctiaquac dicit Gavdebunl
iii
:

talitatis clarilate hclal.unlur

et\mnia qmv in eis snnt {Psal. xcv). C.i similc esl C
Fecitquc Salomon omnia vasa domus Dei, et all(
boc, quod idcin psalmisla dc sacramentis Domii.icc
ex pcrsona corum quibus aureum et mensas et super eas panes propositionii
iucarnalionis loqucns , ,

candelabraque cum lucernis snis ul lucerenl ai

comi)lcla incarnalio.iis arcana ad fidem vencrunt
,

oraculum juxta atrium ex auro vurissimo. Quid c

ail Ecce audivimus eam in Ephrata, invenimus c.am
:

q.iod supcrius dixit fecissc Hiram Sabmo.ii oin.

in campissilvw {Psal. cxxxi). Audiviinus quippc
f«
vasa in domo Domini, cl nunc dicit, Salomoin
Kphrata. Relhichcm sacranicula Dominica, qiiia pro-
fecissc omnia vasa domus Domini? nisl
niissum lcgimusDavil patriaicli;c, qui erat cx eadcm
ipsii.n

osieiidat hislorialiler Salomoiiem ipsum fecisse o,

civilalc De fructu venlris itii ponam cjus Christnin
:

Invenimus eam campis ten:pli diclando, ct Hiram operando ? Juxta allegori

in carne ventnrum {Ibid.). in

allitudine gcntium ipsi vciosignificat Rcdcmplo."em noslrum in sanctis|)i

silvK ,
quia revelata luiec i.i

dicatorib.is, at(]ue in omnibus fidelibus suis onial

pcr orbem cognovimus, ipsi vidimus, ipsi parlicipes
Ecclesi;c parare, alque opera virtutura efiiccre, q
lactisumus. Fudit ergo rex vasa domus Domini in
ipsius doni tolum est quodcunque rectc sapiui
campestrl regione Jordanis qiiia Dominus baplismo :

bene vol.int ac fiiieliter agunt qui in Evatig( :

salutis de qno vasa misericoidi.nc faccrel , totam

auiem terra
D (iiscipulis suis ait : Sine me nihil poteslis fac
luiindi lalilndincm implcvit. Argillosa
Oi.
ad fundcnila vasa Domini, {Joan. xv). De quo Jacobus Aposlolus ait :

('e qua fact» sunt fornite

desurs
qua; melius quam Scriplura sacra , de qua regulam datum optimum, et omne donum perfectum
descendens a Patre luwinum, npud qnem
non
bene vivendi accipimus, valct intelligi? Quasi cniin cst,
{Jac.
durata formam vasis Domini, quanta iransmutatio, ncc vicissiludinis obumbratio
argilla ignihus
justor.
cum nobis Scriptuia Allare aureum corda significat perfectorum
et qualia fieri debent, cxbibel,
quoi
quam scquimur, ostendit sanclo- inlcrn:e charilatis ct caslitatis luce corusca,
rcnilam justitirc, :

snldimitalissignificandEectiamlocusconvenitejusc
vnm nobis exempla ,
q.ii igne trib.dationum invinci-
omnibus sequcnda prac- aliaris. Stabat eni.n anle ostium sancti sanctorii
biles perseveraverunt , in

domo Domiui elerla ac prctiosa ul iii factura labernaculi manifestc legimus {£}
monstrat, si vasa in
xxxvn) in quo videlicet allari non bosliarum i

esse conspicimus. Ejus ignc liiiucfaclum argilla^ for-

:

nequc libamina, scd thymiamata tamen

in(
nias iiigredilur, quo vas possit aptum ministeriis
g.iis,
ascciic
cum i|isi salubritcr humiliali cl debanti-.r, q.iorum lumus ad s.iperiora
coclcslibiis effici ,

('l)cri;'l;al n;'ca!n alquc oraru!i!;;i odorc suav.i

naii:in:i s!i:e (liviii?e cliariiaiis sive cliam huuiasi^c ,
 45T COMMENT. IN I»AUALII>OMENA. Lin. IH. it$
iiiiplcvil,. Iii (jiio fignra exprimcbalur sancloruiii, qui A lenipli doclorcs suril saiK u ac saccrdolos, qui iii.

(Juin, iicglccris lciiiiioraliiiiii rcruin cupiililalihus, loia strucndo, baptizaiid(>, conimunicaiido Doiniiiici cor-
Uilcntionc c«'lcslia quicriuit; vclul iiitiis iii viciiiia poris ct sanguinis niystcria ,
piima nobis Ecciesix'
oraculi suiit jiositi, ncc longe sunl rcnioti a vcio quo pr;i'senlis liniina painJunt ;
quid cardines ulroruinque
tcnqiluni ct saiicla sanctorum diriinuntur : quia oslioruin, nisi sensus cl corda sunl eorumdem ange»
corporc taiiluin tcrrain incolunt, cictcruin sccunduni loniin, sivc boniimim sancloruin, qiiibus immobililer

intcriorcin liomiiicni lotain liahciit convcisalioncin in coiitemplalioni ac dilcctioni sui coiidiloiis adbrcrcnl,

ca'Iis. Ascciiiiitque ab liiijnsiiiodi altari (uinus inccn- ut eo miiiislcrium divinilus sibi dclcgalum rccle
soruin intrasancla sanctorum,ubi arca cstrecondila, complcant, qiio a volunlaie iilius, cui minislranl,
cuin orationcs sanctorum flainma cliarilalis excitaluj nunquain oculos avcrlanl? Apcriunlur cnim el dau-
ad c(eliiin usqiie pcrvcniiint, ubi Clirislus esl in dex- dunlur ostia congruo lcinporc, scd niillo suiiiii car-
tera Dei scdeiis [CuL iii). INon cniin in iioc allari san- diiicm tcmporc dcscruiit ,
qiiia angdi ct bomiiics

guis hostiariim , scd tbymiama tanluin inccndilur sancti , sive in iianc vilam fidci, seu in illani spci
{Exod. xxxvii) : quia tales viii non habent opcra bdclcs atquc elcctos suscipiant, semper aninuim iii

carnis ct sanguinis, qiiaj in ara sui cordis immo- radice sclcrna; dilcclioiiis (ixuin tcncnl. Lndc bene
lantcs Domino inaclant, scd soluinmodo lacrymaruin 15 iidcin cardincs cv auio cssc facli pcrliibcntiir, [iroplcr

cl orationis ci vola pro dcsidcrio rcgni ca^lcslis olfc- vidcliccl vcl mciitum piopriic cJaiilatis, vcl illius,
rimt. Fecit quoque Salonion ct allare XMieum ad quain habcnt in Deuin, cbarilatis. Quod autcm dicit,
liolocausla cl sacrificia, ciijus factura ct mysleria ostia esse cailata lam iiilcrioris domus qiiam ctiani
superius jaiii cxposila suiit, sicut cl cx mcnsurarum cxterioris, significat qiiod iion solum angclicic viriu-
signilicalione. Cum autciii dc candclabio cum luccr- tcs, scd ctiam sanclx'Dci Eccicsiic doclorcs variarnni
nis suis facto cl colcrato antc oraculum dixissct, virtulum dccore sunt honorabilcs, cl ad .mitanduni
adjiinxit : Kt /lorentiu (juwdamad lucernas et forcipes nobis saliibrcs. Quicunque cniin corum decori iii

uureos ; omnia de auro mundissimo facta sunt, FIo- juslilia, sanctitatc, ct vcrilate pcr fidcm , spcm cl
rcn.ia qii;cdain nominat spccics liliorum iii candc- cbarilalcm in pricscnliarum propinqiiarc sliidiicrit,

labio lact;is,supcr quasponcbanturluccriue. Forcipcs piotul dubio corum gloriu; j[)arlicipcm iii futura vila
aiilein aurcos cmunctoria nuncupat, qiiibus emun- se esse gaudcbit.

gebantur luiniiia candclabri , iit ropaiata melius lu- CAPLT Y.

cereiit. C;clcrum forci|)Cs illi, qui in allaris usum De eo quod inlulit Salomon omnia quce voverat David
jussi suntlieri, a.'iici Jiicrc. Scd cl iu forcipcs, quibus patcr suus, aurum et arcjcnlum, et univcrsa vasa
cinungcbantur luccrna;, quid nisi inteiprclalioiicm ^ simul cum arca Domini, ct paratura tabcrnacuH in
tcmptum Domini. Quod saccrdolibus collocanlibus
spirilualis seiisus per doclorum. ofiicia, designant? arcam in snnclis sanclnrum Lcviliu ctjmbaHs ct ,

Ipsi ciiiin verba sacri eloquii ab hisloria in allcgo- psaltcriis ct citliaris luudes Dco cuncbanl quando ,

riain, et ab umlira in vcritalcm tnuisrcrcnlcs, quasi nebula implevit doinum Doinini.

luccni scicnluc iii Ecclcsia Dci supcr cindclabriiin Sicquecompletum omne opus, quod fecit Salomon
est

inysticum posili, multiplicant, ac priodicando rcno- in domoDomini. I*cr(icit Salomon quoJfacicbatiiido-

vant, aKpie ideo dicunlur dc auro mundissimo facli, ino DominijCum rcxpacilicus noslcr in dicnovissima
quia liiiiiiiic vcrai sapicntiic cxislunl clarissiini. omncs clcctos rcsurrcclionisinuuorlalilalc glorificat.
Ihtjmiamateria quocjne ct llntribnla cl pliialas cl Alio(piiii quaiulin slalus liujus i.;cculi gcrilur, lacit
morlariola cx auro purissimo. Tbyiniamatcri;i crgo (luidom (ipus domus Doinini Saloinon, scd noiidum
alqiic thuribula, clc, vasa in quibus thyiniama odo- pcrlicil ;
quia corda eleclorum Dominus ut boiia
rabalur, bcnc possunt expriincrc corda clcclorum opcrcnlur, inspirat ctadjuvat; nulli taiucn iii bac
in qiiibus oratio piira cl suavc flagraiis Domiiio diiiitaxal vila coinmoranli , absqiic poocalo csse Iri-
dcfcrliir, dc qua dicit psalmisla : Diritjalur oratio buit : naiiHpic boc donum fuUir.u vil;c hoaliludiiu rc-
viea, sicut incensutn , in conspectu luo {Psal. cxi.). scrvat. rcrlicil vcro onuic opus tompU sui, ci hoc
Unde elin Apocalypsi Joanncs
D
vidil, sanclos habcre dcdicalioni aptum roddil, cum translalos dc hac vila
phialas aurcas plcnas odoramcntorum; quod con- clcclos suosLclcriuim perducil ad rcgnum. Quodbonc
ieslim cxponcndo subjunxit : Quiv suiit orationcs sigiiilioalur in co ipiod lonqiliuu soplcm annis ;vdifi-
tanclorum (.l/xjc v), (pi;« ex aroinatibus viruiliim in calumcsl,octavo aulom porloclum alquc dcdicalum.
i>iortai'io pura; conscicntiie condilx suavissimum Soptcm namquc diebiis oinne hoc lempus volviliir,
odoicm cxhibcnt Domino. ociava aulcmost dicsjudicii el rcsurrcclionis fulura\
Et ostia caiav'1 lcmpli intcrioris, id cst , in sancto (le qua ps;»Iiiuis soxlus ct undcoinuis aililiilali suiil.
sauclorum, ct oslia tcmpli forinsccus nurca. Iliiu' iti Cui vidclioctlcuipori oonvciiit aporlo quod soqiiilur:
libro lloguin ila scriplum csl : Et cardincs osliorum Intulit crgo Salomon omnia in dcdicnlionc, qutv
domus tcmpU intcrioris sancti sanctorum ct ostiorum fovcrat DiiviU patcr suus; argcntum ct aurum, et uni-
ifomus icittpli cx auro crant {111 Rcg. vii). Si ostia versa vasa posuit in tlicsauris domus Dci. cl roliqna.
'iouuis intcrioris sancti saiiclorim aiigclica sunl lui- Argcntmn nanuiuc ad iiilorcm clo.iuonli.c , auruiu
«i&lcria, qu;e uohis dc corporc cgrcssis inlroilum ad ^ploiiiioroin sapionlia;, vasa gonoralilor ad raiio-
viUc cadeslis rcsoranl Rogum
{Luc. xvi), cl oslia domus nabiJcm cicaluram vovii , sivo , ul in liliro
rATUOI. C.IX. 16
^r;9 T\. UABANi ViAUUI AUC.inrP. MOGLvST. OPIIULM PARS I.

habclur, snnrlific.nil David patiM- Si.lomonis argpii- A ny^mrebnnt ullrn cxlrinsrc::s. Qui ct fnrnnil ihi

lain (llHicg. vm), ciim Dciis Palcr

cloqiionlcs fjue in prwsentcm diem. In arca aulem non
Spirilns ad loqiicndum vorbuin aliud, nisi dua; tabula: lapidew quas posuerut
iHiosquc gralia siii

EvangcUi conforlat. SancUficat auriim, cum nalurali Moijses in Oreb, quando pcpiqil fwdus Dom.nus
infcnio pritH!it(>s suo replcns Spiritu ad considcraiula fiiiis IsiaelfCum egrcderentur de terru yEgypii (lU

in lcgc sua mirabilia illuminal. Sanctificat cl vasa ,

vui). Quod iliata arca in sancta sanctorum
ciim omnibus generalitcr EcclesiK filiis ejusUein tur, cumque emincrenl vectes et apparcbanl
Spirilus gratiam largitur, adamando illos et appe- extrinsecus, notandum juxla id qiiod in Para

tendo dona pcrpetuoc sahitis inllainmat. Hoc aulcni nienon scriptum est, quia etsi capila vcctium

argentum, boc aiirum bsc sanctificala vasa Salo-

,
dcnlibus propius ac diligenlius intuentibus pan

mon rcfcrt in templum. Undc consequenter scri- aiite oraculum, non tameii fieri poterat, ut

plum est •. eorum capita ante oraculuni eminercnt : quia

Portaverunl Levitce arcam, et intulerunt eam et rum necesse crat ut, clauso oraculo et appenso

omnem paraluram tabernaculi. Porro vasa sanctua- ostia velo, ipsi quoque vectes, arca ct cherubii

riiquw eranl in labcrnacido, porlaverunt sacerdotes derenlur inlerius : quod fieri non poierat, si p'

cum Levitis, etc Cum Dominus noster, peracto uni- g nenies ullerius vectes producendis ad claudei

versab judicio, omnes electos, et doctorum videlicet bostiis locum non darenl.

cseterorum fidclium coetum in gaudium rcgni ccele- Quorum positionem vectium Scriptura non
gencris ar- causa, sed magni intuitu sacramenti tam diiig
stis introJucit, reponitquc vasa diversi

gentea sive aurea inlbesauris domus Domini, quando

expedire curavit. Constat enim, quia domus t

exterior peregrinantcm in lerris Ecclesiam, s

eos, qui mullitudine dulcedinis ejus frui meruerunt,
abscondil in abdito vullus sui a cotilurbatione liomi- aulem sanctorum inlernam supernae patria; fel

num [Psal. xxx). Et apte mulli sunt tbesauri, in qui- tem designavit. Itein illata in sancta sanctorum

bus vasa electionis recondantur, scd una domus Do- assumptamCbristihumanitalem,ei intra veium

mini, in qua iidem sunl facti thesauri, quia et una

xoeleblis inductam ; vectes vero quibus arca \

qua omnes conlinentur electi, quan-

est Ecclesia, in
i)atur, prsedicatores verbi, per quos ipse mum
lumhbet mcritis distent cl una non diversa est pa-
;
notuil typice denuntiant. Quod autein dicitur

tria illa coelestis, quoc clcctis promillitur oinnibus :

esse in arca , nisi duas tabulas ,
quas pos
<juamvis sicut stella a slella differt in clarilale, ila el Moyses in Oreb quando legem dedit Dominus
resurreclio morluorum Quod ulrumqiic
(/ Cor. xv). Israel egredienlibus ex iEgypto, ostendit gcnei

jiidfx ipse, ac disiribulor praemiorum Dominus uiia C niliil esse in ipsa arca quod contrarium fiieiil

sonteiitia demonstravit, ciiin ait In donw Palris mei :

ceplis legis Domiiii in duabus tabiilis compreli
mansiones muUa; sunt [Joan. xiv). Lnam ergo do- scd ea solummodo coiidila, qu;B juxla eji
ibi

nium Domini Salomon, multos in ea thcsauros

fecit Icgis mandata ad cullum unius Dei, et ad fidei n
ad recipienda vasa diversi generis una tamen bcne- ; coinmcndationem typico scbemate gesla fueru
diclione sanctificata paravit, quia nimirum una est figura, umbra fulurorum pcr omnia dicto ac

domus Patris non manufacta, aterna in coelis [II Cor. venluraj veritaii lesiimoniiim pr.-elierct, sicqiie

v) : sed multcc in ea mansiones (Joan. xiv) ad reci- miindo opparenle lidem ceriam temporecongru
piendos omnes, quos timentes se ac diligciites Do- historiaeobservaniiae acciperet. Erat aiilem in

minus bcnedicil, pusillos cum majoribus. Hl Paidus apostolus in Episiola ?ua ad Hebraef
Et intuierunt sacerdotes arcam fcederis Domini in siatiir, urna aiirea habens manna [Flebr. ix) : Q
locum suum, id est, ad oraculum templi in sancta homine Clirislo habilal omnis pleniludo divii

sanctorum subler alas clierubim, ila ut clierubim ex- corporaliter (Col. u). Eral virga Aaron, qiu
panderent alas suas super locum, in quo posita erat cisa denuo floruerat, quia potcstas omnis judi

arca, et ipsam arcum tegerent cum vectibus suis. Ve- pcnes eum est, cujus judicium in humilitate p
ctium aulem, quibus portabalur arca, quia jj«u/o I^ nis videbatur esse sublalum. Erant et tabul.c
loncjiores eranl, capita parebant ante oraculum. Si menti, quia in illo sunt omnes thesauri sapien

vero quis paululum fuisset extrinsecus, eas videre scientia; absconditi. (Col. u). Adbaercbant ei
'

non poterat. Fuit itaque arca ibi usque in prwseniem quibus portabatur, quia doctores qui quondam
dicm. Niliilque erat aliud in arca, nisi duce labuUv, rabant in verbo Christi, nunc praesenli visiom

quas posuerat Moijses in Oreb, quando legc.m dcdit gaudent gloriai Christi. Quod enim unus corum
Dominus filiis Israel egredientibus ex ^Egypto. Hinc dixit : Cupio dissolvi et esse cum Christo (Phil.

quoque in iibro Regum ita scriptuin est : Et intule- omnibus utique sui operis consortibus intcllige
runt sacerdoles arcam fcederis Domini in locum, in rerKinit. Apparebant sumraitates vectium fori

oraculum templi, in sancta sanctorum, sabier alas oraculum, non setnper, sed cum osiia cjusdcr
cli.?rubim. Siquidem clierubim expandebant alas super culi aperiri coniingeret; neque hoc omiiibu

locam arca\ et protcgebant arcam et vectes ejus de- .solummodo qui propiiis accedentes atlentius es
sitper. Cumque eminerent vectes, et apparerent sum- inlus erant satagebanl intueri. Ipsa aulcm

initaLes corum foris sa:iciuarium ante oraculum, non qualis cl qiiomodo essct posita, solis eis qui (
 Wi COMMEM. liN PA[lALIPOMENA. — LID. ni. 46J
luiii inlrasscnl, viderc IjccIkiI, qiiia nuliiis sanclorum A lcnarinni ol viccnarium numorum sunl expressi, eo
in Iiacadhuc vila posilus (lametsi m.ilUim in aili- quod legislalor, juxia liujus numcri quanlilalem,
tudiiie se menlis atlollens), sed soli illius patria; ci- aiinorum scriem iinplcvil, ct in coenaculo Sion iii
ves gloriain iiiilti siii RcJcmptoris piciic conliien- die Penlecosles eodem numero credenles graliam
tur. Siinl cl ve<;lcs ciim arca in oraculo rcxionditi, Spiritus paracleli acccperunt, proedicalioiiiljHs
vali-
qma abscondili sunl ct jaiii nunc pciiccti <|uique ct dis lurhis fiddium splcndorcm solis jiistitiu; ir.un-
eiccti, qui nos pracccsserunl dc mundo, in ubdito tuerunt, ut utrique, Iioc cst, doccutes
cl aiidijntes
vullus iJei a conlurbatione hominum [Psal. xxx). Qiio- lumiiie vcrae sapiciitiai dccorarcntui {Acl.
n).
riim taiucii suiiimitates vcclium nonnunquam aperto l(jitur cunclis pariter et tubis et voce et cyr.ibalis et
oiaculo Iiis qui appropinquaiil visuntur, cum pcrfc- organis et d.vcrsi generis musicorum concincntibus, ct
clioribus quibusquc atquc oculiini sui cordis tota voccm in sublime toUentibus, longe sonilits audicba-
iiilcnlione purificantihus divina gralia aliquid exlre-
tur ; ita ut cum Dominum luudare ccepissent et dice-
iiiiiiii dc supcrnorum civium gaudio contcmplaiidum re : Confilemiiii Domino quoniam Ijoiius, quouiam
douavciit. Qiuc niniirum conlciiiplalio liis, qiii paiilo in iclernum misericordia cjus, implerelur donus
iongius recesscruiil, iiiiiiiuie conccdilur, quia quanto Vei nube, nec possent saccrdoles stare et minisirare
«xterius mente vaga remanent, lanto nunus, qiuc B piopier rnlimup,,, Lompleverat
j,rovter caiigiuem. rn„,^i.,... , i, ,

... ,. ,
enim qloria Domtni
Clllll iiilcrna
sunt rr>iiwIio
lltt<^l-ni gaudia, rraiifl/^nf
gaudcnt. . _ _
•'

domum Dei. Quid est quod sacerdolibiis ct lcviiis

Omnes enim sacerdotes, qui ibi poleranl itiveniri, organis et diversi generis musicorum laudcm
Dci iii

sanctificati sunt, nec adltuc illo tempore vices et tni-

lcmplo concinentibus propter caligiucm, sive, ul in
nisterioriim ordo inter eos divisus erat, tam Levitoi
libro Regum scriptum
propter nebiilam noii po-
cst,

quam canlores, id est, et qui sub Asapli erant, qui tucrunt slare ct miuistrare (/// Reg. viii), nisi
et quod,
sui lleman, el qui sub Iditltun. H;c duin quatuor- praedicaiitibus Salvatore et apostolis ejus
Evange-
decim lurma; sorlem miscrunt, quis primiis aul sc- lium, superbi Judoeorum ponlifices, exigentibus
me-
rilis, duiii diviua mysteria per
ciiiKius aiit terlius niinistraret, omncs sanctificali parabolas audiunt
paritcr scrviebaiit. (Matllt. xiii), quasi saccrdotes in domo Doiiiini pro-
pter nebulam ininistrare nequivcrunt? Qiii et in
Vilii et fratres eorum vestili byssinis, ctjmbalis el
Tcstamenlo Veteri dum sensus mysticos liitera; vc-
psitlleriis et citliaris concrepabatit, stantcs ad orienla-
lamine coopertos iutcr obsciiras allegoriarum
plagam cali-
lcin altaris, et cum eis sacerdotes centum vi-
giiies iuvcsligare (iespiciunt, debilum
ginli, canentes tubis. Qualiter autcm Joseplius de
lidci su3e mi-
nislciium pioplor ncbulam perdidcriint;
qiiibus el
v€stil)us saccrdotalihus ab Salonionc confectis nar-
C ,
•

ncbula doctrinac suae vocem Dominus prolu-

rcl, videamiis : « Fccit, iiiquit, stolas saccrdolalcs
lii, cum de se cliani aperta narravit. Quid est
eiiim
ponlificibus cuni Iiis qu;c pcndebant ad pedcs el su-
apcrtius quam Ego et Paler uniim suinus [Joan.
:

perliumerales et rationales cl genimis mille. Corona

x)?Quid cst apcrtius quam Ante Abraltam cgo :
vcro, iii (pia Doniiiium Moyscs iuscripscral, unafuil
sum{Joan. viii)? Sed quia auditorum nienles infide-
ad liiinc dicm usqiic permansil. Saccrdotalcs aulcm
ilatis caligo complcvcrat, quasi
emissum ""
inZ " rV'
slolas et bysso contcxtas ct .o.ias purpiireas solis ra-
''"'
dccem millia, ct tubas
dcceinmillia, nil,.nM.m Moysi
secuiidnm pr;cccplum
secuiidum M.u.d
singiilis
"UuuuIZ
" "^''"'^ '"^''J ^«"«
diximus, per nebulam caligo iiitclligonter
,

abscon.lebal. Ig.iur, ul,

jam
ducciita millia. Ilein dcsigua-
stolas Levilarum Iiymnos cii-
tur. El quia, apparente iii
cariic Domino, sacerdo-
ceniiuiu ex bysso duccnta niillia, ct instrumcnta tiim scnsus decjus intelleclu
caliginem pertiilit, ne-
musica ct ad bymiios duccndos invcnla, (iiue vocaii-
bula synagogam, id ost, domum
lur nabla cl cinara, cx clccto consliluit quadragiiita Domini imploAii.
Et sacerdotcs proptcr nchulam
niillia. ILcc omnia ad ministrare non po:e-
» lioiiorcni Dei Salomon co-
ranl, quia dum ab inlollootii
piose et niagiiificc incan.alionis Doi por-
fabricatus esl, iii luillo parcus
fidi;c sua3 pcste obscuraii
exislens, scd suiit, veri s:iccrd..iii mi-
circa ornamciua templi usiis cst pr:i'-
nistcrium pcrdidcrunt. Compleverat
enim gloria Do-
Ciptia larj^iialo, qu;c etiam iii lliesauros Dei rccon- D miiti domum Dci, qm:x
Myslicc autem quid por stolas byssinas, nisi
ilidil. mystcria, qu« aiilc in loge
sub umbra cl velamine laiobaiil,
candcns dccore muiiditi;c corporalis caslil;is desi- per :idvonl.im inc-
duiloris Doi ct hominuin oninia
ghaliir? Hanc orgo induoro docot omnos, qui iii Iu(?cm rocle crc-
olfioio
dcnlilius ei digne accipiontibus
divino assistcre dobonl, ct laudein ojiis in
oie, niori-
iii Evangoiio pro-
ccsscranl c.;cleris vcro,
bus ei aclu concrepare . quia cyinliala (iris coiifos-
:
(lui ;ul fidem accedore
nolobaiil, pristina obsoiirilas,
s5om'm, psaltcria mortalitalem, cilharo; imo magis cx-cilas
vero morli-
ficatioiioin oarnis, ct
.omanebat. liule ipsa Voriias iii Evaiigolio disoipu-
bonorum aoliiuni streniiitatoiii,
viginli quuiuor chonlis spirilualibiis, hoo osl, pio-
lis, sciscilanlibus aboo dcquibiisd;tiii parabolis suis,
ait obis datum
rhclicisel :\posl()licis doctrinis
instrucla desiguaiil.
: \ cst nosse mysterium rcgni Dci,
Cdicris atitcm in parabulis
Klhenedicitur, quod slarenl ad «ricntalom
plagam
: ul vidcnlcsnon vidcanl,
allaris, (piia
cl nui vidciit, caci fiant (Lur. viii).
juxta allare fidci orlum luois iclcrna'
Mspoolabimi, oum (luibus ot sacordolos
ccntum ct
"guiti paiiior slabaiit,
quia docloios sanoli por ceu
m "n. RAHANl MAl lU Alir.HlKP. MOGIJNT. OPERUM PAUS
incremeutnm
I.

Deus
CAPIjT VI. A 7"' >''0"' ^c'^ '/"' dril, (/

iii). Sed quantiiin valcat liominis pra^dicatio, \

De basi a-iiea, supcr qiinm stetit. Sdloinou, quanclo dc-

lemplnm Domiiii. Dc solcmnilate dedicatio- dictus Apostolus subscquenlcr cxponit dicens :

dicavit
nis tcmiili in mensv (cstivo, et maxima celebraltoiie plantal autem et qui ricjat, unum sunt. Unusciui
ipsius fcstivitatis. (lulem propricim merccdem accipiet secundiim s

Tiinc Salomon alt : Dominus polliciius est ul habi- laborem. Dei cnim sumus adjulores. Dei agricui
aulcm a-dificavi domum nomini eslis, Dci wdificcitio estis {Ibid.). Igitur ipse saiu
tarct in caHijine : ccjo

perpeluum; et convertit faciem cavil sunm lemplum, quasi Deus ct Dominus i

ejns, ut liabilarel ibi in

Israel, ct bilando, nos aulem digne babitalioni ojus coi
suam, et bcnedixil univcrsa! mullitudini

relifiiia. Juxla ilhul l)cali Job : Nubcs latibulum ejiis sando. Sequitnr :

{Job. xxu). Et Psalmista iiiquit : Ccdigo sub pedibiis Sanctificavit quoque Salomon medium atrii

Domini Sciiptura tcmplum Domini. Obtulerat etiim ibi liolocaus

ejus {Psal. xYii). Lalibulum ergo
e..l sacra, qnx mulliplicibus paraI)olis ac figuris adipes pactficorum ; quia altare wncnm quod fc

ac polerat sustinere liolocausta et sacrificin et aa

ca-loslia gcslat sacramenla. Sed qujj inficlelibiis non
superbis tccta atque a!>scondiia sunt, bumilibus ac Quid ergo est quod Salomon sanctificavit me
Dcum pcr fidcm calbolicam rite qua;rcntibus sccrcli B j^trii offerens ibi bolocaustum et sacrificium?

sui pandit introitum, sccundum quod Salvator in pterea quia allare a^neum quod juxla constilutii
Conji- legis anle fores templi posiluin crat non poler;
Evangelio exsultans Spirilu ad Palrem ait :

teor libi, Pater, domine ca;H et terra', quia abscon- tum capero, nisi quod Cbrislus ca, qua; in lege
disli liac a sapicntibus ct prudenlibus, et revelasti ca ptcr infirmitalem ejus perfici non polcrant, nu

parvuHs ; ita Paler, quoniam sic fuit placitum ante te Ecclesia catbolica pleniier gerit. Ipsa est
atrium domus Domini, quia per ipsam ingr
{Maltli. xi).
Siquidem fecerat Salomon basin Kneam, el posue- templum
palet in Domini in llierusalom coele
qulncjue cubiios Quod ergo bolocausta et sacrificia oinnia in
rat eam in medio basiliccc liabcnlem

.ongitudinis, et quinque cubilos taliiudinis, et tres cu- typico Yeteris Teslamenti non potuerunt olTcr
quod omnia ibi figuraliter fiebant, rex nosler
>

vito-s in allum : stelitque super e.tm, ct reliqua.

cerdos erexit novum allare fidei in Ecclesia c
Quid per basim seneam, quam fecerat Salomon, nisi

soliditas verse bumililatis designatur? quam Salvator lica, in quo pinguia bolocausta et sacriflcia ac(

nosier prsccipue docuiL verbo, et ostendit exemplo; bilia quolidie spirilualiter Deo offeruntur. Hi
quinarium numcrum iiuv^.i Dominus
quod i/v.........^ reprobans vetus sacrificium pe
secunuum qumaiunu
longituainem secunduin
cujus longitudinem iiua,i.iiiiii .^j,.^

Dci traditionem longa- ^ phetam ait ://o/ocflus«a et sancjuinem viclimaru

mctitur, cum secundum legis
ilcm in Psalinis Sacrificium
latiuulincm dilcclionis ba- tui {Isa. i), ct
i

:
nimitalem patlentiLC, et

commcndat. Cnjus et alliludo trium honorifcubit me, et illic ilcr, quo osiendam ilti
bendam nobis
lare Dei {Psat. xlix). Proinde superius scriptu
esl cubitorum quia sancloc Trinilalis confessionem
:

in fidc, spe et cbaritate nos tenere docct, firmitcrque quod rex Salomon et univcrsus coelus Israel, €
in ea bene operando omni temporc pcrsistere. nes qui fuerant congreg iti, anle arcam i.mno
numero, quia qui
aricles ct boves abs([\ic nllo
CAPUT YH.
clecU Dei, qui sunt mcmbra rcgis in bona
(

Quod expletis annis viginli, primus domum Dornini,

tione ac congrua gubernatione
suimclipsius
et domum suam el (-ivHales plurimns constru.ut,
et

atienigenas subjugavit, et fecil eos tributarios. ruraque agunt, totum Dco acceplabile consti
Et dedicavit domum Dei rex cl universus poputus. sacrificium.
Fecit ergo Salomon solemnitat.em in tempo
Sacenlotes autem stabanl in ofjiciis suis, et Levitw in
Dcivid rex ad septem diebus el omnis Israel cum eo, Ecctesiai
carminum Domini, quce
orgcinis fecit

tcmdandum Dominum : quoniam in wternum miseri- valde ab introitu Emath usque ad torrentem jE
Quod dicitur, quia fecit Salomon festiv
cordia ejus. Domus Domini sancla est Ecclesia, sic-
D
elc.

ul supra ostensum est : lianc dclicavit rex Chri- cclebrem et omnis Israel cnm co multitudo i

stus, quando cam sanguinc suo mundavit, et Spiritus ab introitu Ematb , usque ad rivnm iEgypti

sui gratia sanclificavit, ac diversis virtutum donis Doxnino, per inlroitum Emath Septentrionalem
nuilliplicavil. Ilanc dcdicant et filii Isracl secum, repromissionis plagam, per rivum sive torr

(juando unusquisqne lidelium secundum donum sibi yEgypti ,

qu3e Verba Dierum nominant, design
collatum a Deo vcrbo praidicationis ct virtutum ope- stralem. Dc quibus aliqua Lalinis ex verbis

ribus proximos suos, quoscunque valct, ad meliora Hieronymi poncre gratum puto esse leclori.
et peWectiora convertcre satagit : Temptumenim Do- ptum est in libro Numerorum in quo omiiis
Apostolus, sanctnm qnod cs!i$ vos rcpromissionis per qnaluor plagas brevi scrnir
viim , ait est , ..^ . .. ,

popu- viditur: Pars Meridiana incipiel asotitudine Si

(/ Cor. iir). Sed banc sanctificalionem rex el

)!is, caput et membra non Kqualiter perficiunt, quia est juxta Edom, et luibebil terminos contra Or

('.c Cbristo Jcsu ait : Dc plenitudine ejus nos omnes mare salsissimum qui circumibunl Auslratem }
accipimus, et graliampro gratia {Joan. i)- Ilinc Pau- per ascensum Scorpionis, ita ut transeant Se m
U}$ a'n : Itaqne neque quipta)Uat esl aiiquid, neciue pcr.veniunt a Meridie urcjve ad Cadcsbarne,urui
 5<^ rOMMENT. 1>; PARALIPOAIKNA. - LIIJ. III. ^OT,
du'u(ui- confinia ad villam mmine Adar el ?c»i/t'H/ A lorrniiii in Hcl.l.wi.ix' niinc Svii;(: vocnliir
Atitiodii;!
usqnc nd AHemona. Ibiuiue pcr gijrum lcrminus ab Kt ut .scias ItcNam iianc siKtiificarc iii1hm;i mi .•

Asemona usque ad torrenlem A^.gypli, ei maris mafjui niiiic i« C(x;Iosyri;i oI,ilissiina cst, sor|.iiinr
i
coutra
miore fuiictur (^um. xxxiv). Pro qiio in iillinia vi- fonlcm, qMcni pcrspici.um csl siiriiificarc naf.l.iion
sionc propI.ct;c K/.ccl.iclis ila .licir.ir Plarja autem qno fonlc
: ,!.; siipra dicta urbs aq.iis ahunilanlissin.is
Auslrahs Mendiuna a Tlumar uscjue ad aquas conlra- .'•riiiliir. Indc, inq.iit, pcrceuicnt lcrmini conlra Orien-
dictiotns Cadcs, et torrens usrine ud mare maguum tcm ad mare Cencretl,, id csl, a.l sl;.2i..ini Tii,cri;..lis.
(Ezecli. \L\u), qiiod sigiii/ical lati^siniam soliludi- Mare aiilcm dicitur cuni liabcat d.ilc.-s aqnas,jii.Ma
i..'ni Sin, qii;c csl juxta E.loin cl in niari [liil)ro lcr- idioma Scripturanim congre-alionos aqiiaruin
, ,|uaj
iiiinuin circumiic, cl pcr asccnsiiin Scorpionis ct pcr appcllant inaria. Kt tcndrnt, rnquit, «.57«^ ad Jorda-
Scnna cl Cadcsbarno, et alriuin sivo viilain Adar ct ucm et ad ullimum claudentur mari, vcl .Morliio vd,
Ascmona p.Tvcnire iisqiic ad lorrcntcm ^l^gypti, qui nt alii piitant, lingua niaris Uubii, iii ciijus lilloic
jiixla iirboni P.inocoluram niari inHuil. Ilfc vcro tcr- Abila posita cst. Qiiod aiitcm diciliir, fccissc Sal,)-
minus plag:i) Aiistnilis incipit a Tlianiar, quic i-rbs monom solcmnilalem in tcmporc illo soplcm dicbus,
iii boliti.dinc csl, quain el Salomon n.iris opciibus et omnom Isnicl ciim co, ccclcsi;iin niag.iam valdo.
cxstruxil cl Ii,):!ie P:ilinyra nuncupalur. Ilobraioqiie B ab iiitioilii Einalli usqiie ad loiTcnlciii .Egyi.li , lc
scrnioiie Tbaniar dicilur qiioe in lingua noslra Pal cisscqiic die oclavo collcclam, eo quod (Icdicassct
maiii sonat, usqiio ad aqiias contradietionis Cadcs, allarc seplcm diebiis ol solcmnitatcm cclebrassot
quani in dcsorto cssc iion dubiiim cst, ct torrcns in- dicbiis seplem, sicque dic vicosimo lerlio incnsis
grcdiens marc iiiagnnm lioc qiiod yEgypliPalacslin.T- soptimi dimisoril popiiluni iii labernacula sua, noii
qiic pnclcndil liltoribus. Sequitur in libro Numcro- puto aiiud bic vollc inlclligi, nisi quo I, cx|tIo(is dio-
riiiii :
I'l(iga aulcm Occideutatis a mari magno incipiel bus scplcm dcdicalionis leinpli, subscculi sunl Scc-
el ipso ftnc claudetur, boc cst, a n.ari iisquc ad mare, nopogi;c qii;c a quiiilo dcciino die mensis soplinu
a torrcntc vidolicct Ilinocoliine qui in iiiarc secundiim Icgom iiKlio.ibanl ct
infliiit, jii die viocsinia sc-
usqnc cnm locum ubi csl Ematli urbs Syria;, cu-
a,I cunda fii.i,;baiitur. Ulris.pic crgo festivitalihns rilo
jus in hac plaga et nomcn posuil Ezccbicl
Et plaga : peractis, cl Scciiopcgiarum oclava die finila, diinisit
maris, marc maguum n coufiuio per dircctum, rex Salomon ad
doncc siia Uolanles, alqiie gaudcnlcs siipor
veuias Knialli, qii;o niiiic Epipliania nnminatur, ab bono, q.iod fccorat Dominiis David ct Sab.moni, cl
Aiiliocbo, crudolissimo lyiaiii.oiuin,
110.1. iiic commu- Israol popiilo suo. Cui sciisui viiloliir Joscpiiiis siif-
iato, iiam cognomenlum babuil Epipbancs. Porro fragaii ita diccns Dimisil crgo Salomon occlcsiam, :

.''"'."'.'''"""'*''"' '"^'"''' P'"9am n mari magno

tcr- C cum sacrificia celcbrasset pro sc ct pro uiiivcrsjs
fiitnt incipicnt pcrvcniculcs usqne ad
monlcm allissi- Ilobnois, id cst, vitulos quidcm 22,000, ovcs aiilcm
inum, a guo veuiaut iu Kmatli usquc
ad termiuos Sc- 120,000. Tiinc cnini prius in lemplo sacrificia ccle-
dada; ibuulque confinia usquc ad
Zcpliron,, el villam brata sunt, et in co cpnlati sunt o.ni.cs IIcbi:ri c.im
tnan.Uierunt termini iu parle Aquilouis (Num.
uxoribus suis ct filiis, ii.supcr cliam ei fcslivi;atcm
XXXIV). Diciinl Ilcbrasi Scplcntrionalcm plagam iii- qua; vocalur Sccnopcgia faciens anle leii.plum clare
c.perc a man magno qiiod P;,l;osliii:o, Pliociiicis, ol niniis ct magnificc
»)ii.u
dicbiis quatuonlccim rox , um
,pi:o appollalur Cadc, Cilici;oquo pr:otcndit omni populo suo parilor ci^jilalus ost. Cumq.ic bcc
lilloribiis el pcr yEgyptum tcndil ad Eibyam. Quo,. luissont siilliciciilcr cxbibila, nibibpic dccssol oiica
aiilcin dicil pervcnicntos torminos us.pic ad montoni pictatis diviiKx cultiiram , dimissi a rcgc singuli a,!
altissiniuin idcm
, II,>br:oi aulumant vcl Amaniim piopria remearunt, .igonlcs gralias rcgi proplcr pro-
nionkMii signi(ioarc, vcl T;,iiniiii,
qiiod n,)bis vi,l,>iur vidonliain .piam babiiiss,'., et ,q)cra qu:o focisset,
cl
vcriiis. Ibiintipic, inqiiit,
fonfinia usqiio ad Z,'pbrona. oiai.tcs Douiinum iit cis rogcin pnobcrci Ioi.g;ovo
Qiiamobrcm bodie Zopliium oppi,lnm Cilici;« vocant. tcmpore Salo.noncm, abibant ivvcrlo.ilcs cuiii i,'au-
Uuodaulcm s.vpiitur cl villam Enan pro qi.o
, in dio sublimi:cr, ct cum dclcclalione bvmnos .lccan-
>«''l>nco sonptiim ,'si Ilascrcii;..., ,pio,l inlorprolatur " tantcs, ila ul ca j.icun.lilale sine laborc r.d propr.a
'"•'«m fontis, l.Mn.in.is cst Da.nasci.
H.uie di,it rcmcarcnt. Myslice autcm bic ,p.od Salomo.i om-
^./cclii,>l Et crii icrminus a mari usquc ad airium
:
plclo opc.c lcmpli fcsliviialciii cclobrcm fccii, ot
hnon (sivc Ase/.),r,'nH/«Hs Damasci, cl ab Aquilonc ,id ,.niiiis lsra,-I oiim co, multiludo inagiia, ab inlri.ii.i
AqmUmcm, t,'rminus Kmalli plaga Scplcntrionalis
, Emalb usipio ad rivum .Egypti cor.-im Domino Deo.
(ftw/i. X1.V11). Iiidc maahunlnr, impiil, /incs contra significat aKTUum gaudium sanctorum qiio.l ciim'
Oricntatcm plagum ,tc vilta Kuiiu usquc Scpliama, vt rogc suo vcr,) vidclicot ,
pacifico. pcrpcliialiicr ba-
'!< Sc^ihama dcsceudcnl lcrmini iu lictda conlra
fontcm bcnl. Ncc cnim loca ipsa quibus lcriuini lorr.o lsia,'I
lUiplinim : itidc pcrvcniciit coutra Oricntem
ad marc ,loscripti suiil, Emalli vidcliccl cl rivus .Egypli, huic
Ccncrclh, ct lcndcnt usquc ad Jordancm, cl ad utli- sigiiificatioiii conlradicunl. Emalb cnim inlorprclaliir
'num saUissimo claudculur mari [ISum..
\\\\\). \ Domini vcritas : ct rivum si\e l,)rivnlcm .r<'vpii
l'''c ergo
Scplcntrionalis plag;v, Ii,)c cst. alrio Enan, ,p.id moliiis intolligoro possuimis qiiam inorlom
«•'iuluni fincs usquo ad Scpbama , ,p.a.ii Ilcl.rai loiiiporalcm? Quia lianc in .Egypto, i,l cst , iu loiio
Apliamium nominanl, cl dc Apbamia dcsccndunl bris islius imiiuli, consistcns millus cvadci,' p,Mcsi
4(;7 B. RABANI MAURl ARCIlltP. MOGUNT. OPERUM PARS I.
Quis est qui vivit et non A lomon domum Domiui el domum siam,
civitales
Propluela allcslante qui ait:

dcderat Iliram Salomoni (tdificavii, et liabitan

ridcbit mortcm? {Psat- Lxxxviii.jUndedeipso meciia-
psalmo scriptum est De lor- fecit filios Israel. Quid est quod dif/itur Iliram
tore Dei cl honiinum in :

{Psal. cix). disse Salonioni civitates quas ipse Silomon aedi

rcnle in via bibit, propterea exallavit cnput
lurbulenta persccutio Judaeorum d« verit et habilare fecerit ibi filios Israel, cum in
Torrens fuit

bibit in via, id est, in hac vila Rcgum magis narretur quod non Iliram Salon
f]ua Dominus Chrislus
cum in via dicitur, illala vis s',h1 Salomon Hiram viginti oppida in terra Ga
dum corpore pertulit, cl
dedissct? Undc egressus est Iliram de Tijro ut vi
ostenditur, et velocissimus transitus indicatur, per
mansionem oppida quce dederat ei Salomon. Sed non placu
quam ilinerantes vohi solent ad aliam ;

ei et ait Hwccine sunl civilates quas dedisti milii

Christo enim pvopter gloriosse meritum passionis du-
:

ter? Et appellavit eas terram Cliabul usque ad

tum est nomen quod est snpcr omne nomen, ut in no-
(lcctalur coelestium terrestrium hanc {III Reg. ix). Hanc ergo Hebraii ita so
liine ejus omne genu ,

Omnis ergo Israel a rivo qurestionem , ut dicant ipsas viginti civitates

V infernorum {Pliiiip. n).
cum Salonione dederat Salomon IIiran\ regi non acceptas fuis;
/Egypti usque Emalh festum celebre
prresentis vitx ve eo, sed magis spretas. Unde Salomon quod I^
faciunt, quando sancti post finem
raciler selernis gaudiis cum Domino Christo per- B eas habere noluit, propriis utilitatibus depulavi

fruuntur. Quod autem septem et septem diebus eam- Et (vdificavit Salomon Palmyram in deserlo,et

dem festivitalcm celcbrant, significare potest quod civitates miinilissimas adificavit in Emath. D

electi per septiformcm Spiritus sancti gratiam illu- Josephus ita narrat. Cumque rex Salomon vi

minati et modo in hac vita ,

qui scptenario numero muros pro munimine turribus indigere, aliaqu(
dierum discurrit, gaudent in spe, et tunc in sabbato tione, nam secundum civitalis mcritum opoi

vero, hoc est in futura animarum requie, gaudent in eliam copiosam esse munilionibus murorum,

ipsius veritatis perceptione. eflecit et turribus civilatem prsecipuis valde cir

Igitur in die vicesimo terlio mensis septimi, dimisit dedit. Et posl pauca : Pergens in desertum su]

pDpulos ad tabernacula sua latanles atque gaudentes vis Syrioe, camque capiens, constituit ibi civi

super bono, quod fecerat Dominus David et Salomoni, maximam duorum dierum itinere a Syria sup(

ct Israel populo suo. Bonum fecerat Dominus David (lislantem, ab Euphrate vcro unius, et maxini
quod commisit in Uriam
i]uia, diniisso peccalo ipsius bylone sex mansionibus procul abslantcm. Quc
llethxum, rcgnum concessit illi in sempiternum bo ; tcm hsec civitas a partibus habilabilibus Syr

iium fecit el Salomoni, quia illum qucm de uxorc destitit, hiEC causa est, quod in infcriore terra
alienigena natum lcx prohibebat Ecclesiam Dei in-
C nusquam invenitur, in illo autem loco soluni

trare, non solum introirc permisit , sed etiam regno fontes et putei nimis abundarent. Hanc itaquc

sublimavit. Bonuin fceit et Israeli populo suo, cui ficans civilalem et muris eminentissimis ean

jiost taiitam mullitudinem pra^varicationum qua Do- cum tegcns, Thadamur appellavit, el hactenus
niini mandata contemnendo ssepe transgressi suiit, Syrios ita dicebatur, quam Graeci Palmyram v(
templum magnificentissimum pro cultu suo habere Exstruxitque Bethoron superiorem et Betlior*

permisit; et requiem de hostibus undique non parvo feriorem civitates muratas, habentes portas, et i

tempore concessit, donec pcccatis pristinis nova ad- et seras. Balaath etiam et omnes urbes firmissima
jicientes vindictam meritam juste perceperunt. Quod fuerunt Salomonis. Belhoron civitas est ad

aulem dicitur, quia in die vicesimo tertio mensis usque Josue persccutus est inimicos reges, qii

septimi, Uoc est per octavam Sccnopegiae solemnila- cidit in sorlem filiorum Joseph, id est, Eph
tis diem, ut in libro Regum dicitur, dimissus sit po- Sunt autem duo vici duodecimo ferme ab Hcl
pulus a Salomone ire in tabernacula sua, significat pide Nicopolim pergentibus. Propter situm un
post fincm istius vitse, poslque sabbatismum anima- citur Belhoron superior, quem aidificavit Sak
rum sanctarum, quas nunc quiescunt antc diem judi- et aliiis Bethoron inferior datus Levitis in poss
cii, in octava actate, hoc est in die Rcsurrectionis,
D ^cm. Balaath aulem civitas est in tribu Juda.

sanctos recepturos corpora immortalia et in mansio- terca aliae civitates simili modo in libro Regun
nibus ccelestibus quosque secundum meritorum qua- structse a Salomone narrantur, hoc est Ezer,
lilales collocandos. Ubi semper alacri corde loetan- geddo, et Gazer, nec non et Mello qux. onin( :

lur gaudentes et laudantes Dominum super omnibus nominis sui mysterium sanctae Ecclesi» raoni
l)oms quai in Domino Christo Pater omnipotens con- dccorem, quam vcrus Salomon in jucunditate
tulit populo Christiano. sui ad laudem et sempiternam la^titiam sibi pi

ravit. Interpretalur aulem Mello adimpletio;

CAPUT VIII.
separatus vcl sanctificatus ; Mageddo ceenai
,
Le principibus exercilus Salomonis, et Levitis atque
sacerdolibus ab eo ordinatis in ministerium Domini. ejus; Gazer pra'cisio, vel divisio. Belhoron c

ibi Salomon naves trcinsmisit in Ophir, ut inde au- montium, ct^Balaalh ascendens interpretatur. S
rumsibi deportarent ; et de regina Saba. Quod scrvi impletur
crgo Ecclesia civitas Dei vivi cst, ubi
lliram cum servis Salomonis attulcrunl aurnm ex
Ohir, et iigna thyina, cl gemmas preliosissimas. tidie Dei voluntas, h«c separata ab omni erroi

Lxpletis aulem viqinti annis postquar iHficavit Sa- Udclium sanctificata est in fide et bonis operibu
 4 3 CO.MMENT. IN PAiiALiPOMii.NA. - I-!I{. nr. 47,,
n ro.l:o virlutmn csl, hx-c discernil mnnrlum ab im-
A qnia ip-e univcrsonnn dominalor
es., c. ..i nii.lr
n.undo VHlutcs a v.lns; et dom.s csl n.onlium i.J ad suam voluntnlon,,
,
in cujus vo!nr,"at. sm.t uni-
.•s, ha.,lat.o sanctorum, ct (ruclu juslitiu) .^ut vcrsa posita. Talcs iicct in nn.llis advcr.cnlur ,-

pc..tiuel,ant ct ,.i c..a..t a..p,e

»K).., q...a Cl....stus
n.....o .nun.Iit Salo-
^i^^^l^^Z^^^^Z ^;^: t^^ to^tl^
coatus hdcl..,m suorun. g.ali.e '
q„i non a..cilhc filii snnt, scd 1'
liiK?,. n , i, . F
sua. prolcct.onc ,ta .nu..ivit, ut l.ost.b..s spir.tualiln.s
lius Dei sanguine suo liberavit, no,;
se.iipcr ..isiipc.ab.lcs cxislcrent.
co t ,rs-.
tunsi.ii.ii o"
ftjio-
.
,,,,„. ..„ ,

'l"»'"'!"»"'. '|i'o,l ,„„„i„c„, c„-

(' « '/«.«„„„« ,„/„„ S,,/™,.„ «,,„. «,,,.„,,,„,7
i,
,
""'.r"'"
...... .. ..™„,/,.™, « ,„ .,.„,., L .,. „;„..„„; :,:;:;:;:
term poteslalis sua: Q.iod h.c dicitur :;;;::::^;,r;:;::,::::r:r:;
servare, ,c.l
i.. Liba..o, vcl vi,os bcll->io.-os ,.^<,. ,„,; .. ,

tcn.:..m signilicat ,uod ced..orum deco..c vcstit...n

JZ S:;:!'^ ^ ^2.^"^ .::;;^:;:
crat s.n.ul ct aur. la.n.n.s
quo.1 ,
.
/.achar.a scr.ptu... est
... ca conli.vis, jux

:
A„en, Libane, po„as
ta illud suos fieri,

ribus sibi p,-:cbere, ct

hoc est, spcciale obsc.,uiu..

p,incipcs et duccs s
'i b 2
ici

"
1
t
tuas, el comedal tgms cedros luas {Zach. ,

.x.) ; vcl c;e- B bcnc sibi p.incipcr^tur ct carnis 1 ,^1^!',

tera aulificia rcgia qua. sin.ililcr lignis '
ccdrinis a Li- sive ut subditos s b 1 '
b^.e .
^^''"'^"" J""
l.a,.o duclis aniifioata can,, ut fuit ar...a,..cntarium ' '"
s.ilix^ ducant '

do...ns saltus Libani el alia nonnulla. Cui sensui

, Omnes aulem vrincipes exercitu. rmi. Q /
concordare vidctur Joscpl.us, qui
n.onis .alitcr rcfcrt Dillicilc namquc
,lc aHlificiis

cst en.,..,e.are
Saio- (uerunt ducenti ^ana^Zj^Z^lZ ,
'"'""' T"
:
Cons.at c.go 7u
,.,.
J "m n
.. .
•

'" "'"'""
.n«g..itudi..c.n et varictatcn. domuum
re,ali...... quanta
. aularumque lo digito.u n
^l^Z^^r^^Z^Z T] """"
c.-ant maxi.na ct qua...a bo.-un. i,.- nunquam in Sc inu L '^u ?'
fe..io.a ct
q..a..ta si.b fcr.., q„. vidcri ..o..

nec non el pulchritu.lincn. solaricun. el

potc.ant,
vi,-ida,io-
qJ sicut
pra^senti cuius nin.ir.^n'
d!^ ^^ tnlTm^ . s H

^ ^^" 'T"'-
"""" ?^

rum q... crant l.cta delcctabili.cr ad aspectum,

cxi,sta co,p«,.a posscnl ab .stus a,.dore refugerc. Et,
quo Lcris ^^^7 ^c 1^*1^.;" ^'^^"'^

^""
^Vccntes;n.oannoco,,.plc p.i^ "^^^^
.

"l l.>cv,icr d.ca,.,, tof,.,.. ..gia.n ,lom,.m c.v lapble quam

i
""
hac in.e.-im vit^

1.
in
i3dific u n" f'
albo, et ccd..o, ct au.o, ^^"
el opulcussi.ne inst.-uxit
.-t a.gc.t», splendblo
camc.as ct parictes vcs.i-
n!...is perficict. Al.ra e 3Lho fi
'
'""^
P'om.ss,onis „a-
:
ci.ur Isa.r
vit ao..o, ct, '""'""''
qno„.odo Dei tc...p,..m, LplenL:^, C ^^^t in '^
sZ^bri^^^t^:
e.l.d>uit. Mys.icc autcn. on.nia qu:c Salon.o..
voluit at,p.e dispos..it, .xdificavit
noslcr l..r, in fulu.a cX.H .' u T'''
'^''^^'^"''•.^'^"'"'" '-""'««
"""""'"
i.. Jcrusalem , cl i,. pc,.c<^,in.,trin7 1 .o^-
Libano, ct in ....ivcrsa "''^^'^"^^'«"'^' 1"- 'f-
tcr..a potcstatis su.
omnia
quia Lii A "r.Ifid" ! H •

'^' ^•"!^-^ '^-

^ ^," ^^"^^^^^^^
in
,..,estib.,s atquc ter..estribus
sccmJu,,. ..c.lita
-^u.„ p,„p..i. vo,un,atis disponit atque ''"'"'^
dispensat, duce.e vi^n i: if^^^' ^^l"
ile quo
.„ Psaln.o scripi„.„ esl Omnia
.P"?.
''""^' '""''^^''^-
: aua-cunnue ta.ur incolan.s t '

"
Donunus ,Wit in c.lo et ,n terra, in
voluit
mai 11 q ^ ^ "":""
'"'''T
''"'"'""'"' '^"'^»

0-/.,. .^yssis il>sa,. CXXX.V), nec es^qi.i

s..tcre voIu.,.a.i cj..s, quia Do,..i....s
possil ..^
univcrsorum
I Z
les.i vita
'^c."
reciplZ's
fiHM
rirT^'' t^'"
"'"''"" '
""^^""^"-
'" '"^'
•pse cst, ct ... noi...ne cjus nc.itu.. oii.ne
kc.u cob- Inf.uT ficn.ro ^, c«..,„
iesiium, t..rrcs,riu..., ^"^''
a.quc i,„cr,.,>run., t o.. .ds i.. .
..C. c r'"''
'''^''"'"'r"'""''^'
lingua confii..i„r, quia D.,mi..,.s Jcsns Ch.islns i, 1 "•*'"'"'
i
^''^' '"'•"^l'"" oen-
«Wia cst Dei Patr^ (....,. ^I^ "^"^ ''''''' '''''^^
.. ^^I.^u ^e^ ^^^i^^ZZ T"''f
""". el i„ s.culu.„ et adhuc, ct ""'""' ""'""'""
tinis.
..cg..:
"
cjus
'
..o.. crit
j)
rl^i
'" P^^-iSenli, 1
ei .n f '"',
sicculo b.lu.o viia.n :c(or..an.
•^^^'>''

id
^•«^^'••"^^
Omnem populum ,ui dcrclictus fucrat de ncthais
societatis nunc in spe ^..c
^0!^:':!']
"' ^imorrhais, ctc,
^^^seorum
c,ui non crant ^Ltiru
...;:.,..;:::;:;:;::::
^Jn ^^ T '" "' 'P''"" ^"^'"^

-"^^-'-^
'''^S"' ^"''«'is-
p—
,s ':;;;;i:r::;;;i:^:;^:;r-"^

=;:':r::::::::,.:;::::r.r:.:~;«^^^^^^
lo,no„ ..os.cr
n l.bo.um .l„oc,.os qi.inq„agi:,.a
.^^»1 nu.uc,o, scd i., priucipos supcr
scrvili eo.^Iilione
toln...cxc,c.(un. suum, quia cx
- ,
". po,cs.atc sua con.i..ct,
et
„.,-o.,uo populo elc-
sing,.Iis utiiur
^.. pas(o,.cs aci-.o
rcclorcs Koclcsi^c. qui
«P'opnu,„sc.v..ium.Sivcc„imJu,Uc,sivogc.,- por g.-atia„i
^p.r.tus saucti illu.nina.i a.quo
M>e ha>,e.,ci. i„ cjus
'»<^3. plcno ,v!ocli, romi^-
domina.ionc consis.un.
s.oncm pcccaiorum iu,pcl,.a,.da..,, vi.a.„q„o aMor...B
171 15. UAIUM M.VljIU AUCHlEi'. MOGINT. OPKRUM PAUS I.

hcaliUKlinem pcrpclnam appclcn.lamsuos A consilium ac sapienliam suam, ul ralio (lispci

(II ielis el
nis cxhibeatur, cl clccli populi salvatio iniscri
(l'i<)li(licsaiiibrilerinsUtucbanl, el nl a;! illam pervc-
progressnm l;oiiorum operum in fii!c re- lcr conipleatur.
niicul, pcr
Tnnc abiil Scdomon in Asiongaher ct in Ml
« -a, loto nisu laboraijanl.
oram maris Bubri, quo! est in terra Edom. M.
Tnuc obiidU Salomon Itolocamla Donmio super nl-

ul per tem ei Iliram per manum servorum suorum n

(arc Domini quod exstruxcrat ante porlicum,
nautas gnaros maris, et abiernnt cum servis S
dnijulos dies olfcrrelur in co juxla pnvceplum Moijsi
nis in Opkir, tulerunlque inde
quadringenta qu
in sahbalis, in halendis, ct in fcslis diebus, ter per

id esi, in solemnitate Azijmoruni, et solcmni- ginta ialenta auri, el atlulerunl ad regem Salon
annum,
fateJJebdomadnrumet in solemnilale Tabernaculoruni. Asiongabcr lerlur cssc insula band procul ab
in Rubro mari, ubi classis Josapbat vi lcmpest
lu constiluil juxla dispositionem Davidpatris sui of-
trita cst. Ophir autem nomen cst provinc
fjcia saccrdotum in ministerlis suis, et Lcvitas in or-

aine suo, ut laudarent et minislrarent corani sacer- Opliiruno dc posteris IJcber nominata, ex cuj
liolibus juxta rilum uniuscujusque diei. Offert pacifi- pe vcnicnlcs a Iluvio Copbne usque ad rogiom
daea; qua; vocatur Ilieria, habitasse rcferunti
cus nosler permcmbra sua, in allari ftdci calbolic;v,
(juod coitstruxit in Ecclcsia sua anie ingrcssum ca;- Josepbus narrat. Classcm itaquc quam fccit S;
R
cstis patriflc, bolocausta bonorum opcrum Domino in Asiongabcr, quoc festinantcs aul fortcssivc

por singulos dies, hoc est, per omnc tempus pncsen- non aliam csse puto quam
ter inlcrpretalur,

lis vilse, usque ad consummationem vidclicel sccculi, siam Adelium, quae in mari islius mundi posil
dium impendit ibesauros sapientisc et s
OfTert et in sabbatis et in kaiendis, ct in fcstis die-

opesque virtulum acquircrc. Ibi sunt scrvi S

bus, lcr pcr annum, cum pro a^tcrna quietc, ct no-

etpro coelcstis gaudii pcrccptio- nis, dum gentiles sceculari sapicntiaerudiU, c

vitale vilae futurse

nc in sancta) Trinitatis fide, quidquid acccptabile ac qui in lege Moysi pcriti sunt in unitate fideisoc

gratum divino arbitratur conspectui ,

pia intcntio- Hos crgo Salomon noster in Opbir, quai inte
tur infirmans, mitiil, ut sumplum inde aurum
nc ac summa devotione totum exbibet. Holocanstnni
nam bolocaustum dcferant, cum in viiilale littcrai sensum pr(
crofo, totum incensum dicitur :

cum in corde cujuscunqueelccli, jubet (luaererc, ni sic acceptam summam qi

crematur in allari,
gentorum quinquaginta lalcnlorum auri ad
qui seipsum totum , et carne vidclicet et corde Dco
voverat, opus bonum fervenle cbaritatis igne pa- defcrunt, cum scnsum preliosumbistoriae^all
iropologias, atque anagogen in divinis libris \.
iralur. Ordinatpraetcrca rexnostcrofficiasacerdotum
inveniunt, et eum sapie
.nc ministeria Lcvitarum secundum dispositioncm C tiam Spiritu sancti
David pairis sui, cum secundum id quod in lege ct consilio divino ascribcntcs tribuunt.

propbelis de eo scriptum est, juxta ritum uniuscu- CAPUT IX.

JMsque diei, hoccst, juxta congruenliam atque con- Dc duccniis luistis, ct trecentis scnlis aurcis,
venienUam cujusque temporis, ita omnia in Ecclcsia cburneo, quod mirifice fecerat Salomon. De
atquepot>
sna disponit atqne dispensat, quatenus unusquisque ficentia Salomoius, et divitiis ejus,
fine Salomonis.
ordo oflicio suo funclus divinum scrvitium atciuc mi-
ristcrium rite et secundum ordinem peragat ;
quo- Regina quoque Suba cum audisset famam 5

mo.loaulemjuxtarilumuniuscujusque tcmporisdigne nis, venil ut tcn'arct cum in wnigmatibus

L m
lem, cummagnisopibus, et camelis qui portabt
(Uvinum officium per aptas pcrsonas adimpleatur, so-
mata, et auri plurimum gemmasque pretiosat
lus ille novit in cujus manu omjiia consistunt tem-
tempori bic est civitas rcgalis M\h\op\x, quam Josepbus
pora, ncc non et hi qui descrviunt ;

bysc rege Meroen cognominalam cx soror

solus babet immortalitalera etUicem ha')itat inacces-
Regina autcnj Austri qu38 a
sancta Deus Trinitas, regnans per omne bulo rcfcrt. ,

sibilem,
audire
sccculum. Ipsc enim pcr doctores apostolicos, atque extremis excita venicns, Salomonis
venluram de £
peridoneosministrosNoviTestamenU,qui nonlit- » liam concupivit, jam tu.ic
figuraba
suntedocti,secundum Ecclesiam, desiderantem Cbristum
lera solum,SpiritusedDei vivi
variclate in
dispositionis suoc inenarrabilem modum ordinat, juxta propbctiam circumamicta
dcaurato, ct populi sui, el paleruK domui
qiiando ct quomodo furcntibus Christianoc rcligionis
qu.e
currcbat, barbara gcnte non animo,
ii
pcrsccutoribus, pcr constanUam fidei et fortitudinem
pcrcgrina fuit, sed in occulto sanclorum
fn
prxdicatorum resistatur : quomodo etquando haire-
optabat. Unde non solum c(3elesU prsmio
licis insanicntibus, erroris sui nequilia per Catbo-
prudentiam improbctur ctionis beata, sed cUam potestate aposlolica
licorum magislrorum illis

aduUcris judicandis ipsius oiejudici

alque obsistatiir : nec non ct qualitcr in tempore daiis

moralis institutio, censctur Cbristum in Salomone mirat:

: qiiia
cpportuno devolis auditoribus
myslica I
intelleclus ad correctioncm regni coelesUs affectum,imaginc
ac spirituabs scienli.-e
providenUs impleverat. Quod aulem dicitnr
1

\\lsi alquc cruditionem scnsus, per strenuitatcm at-

licr rogina esse Saba, per
ipsius nominis sif
quc soIcrUam spiritualium magistroium salubriter
conversionis suoc cxprimit virtutera
Sa
Sicquc omnia agil sccundum nutum/ liam :

inipcndatur.
 *"^

::rr <-sr::r:':-:;zt ^ :i::^:^r n-;~

COMMENT. IN PAP»ALIP0MI:N\. - LIH Ilf

~r ^-,

:r:::^:,C::i::^:z:::^;,t
na ,.ornUn,n. (/<,... ,v). n..c in oamelis nppor.abat
::-~Er^^
divini.aUM po m m r''^
^no ''"""'
'"'"""'^
^"''-
voro Salo.noni aron.ala, n annn., et gonnnas l.atnr essc omnc « o s 00-^; '*

protiosas, cnn. gontilcs '

a,l (:i...isti n.e.n a.i.lneei>at in co.paratio ",'
pT p :: .
Un o^tTr"
fort.lud.nc pcccato.n.n .leformcs ''''""•^"'Jo
; scl tanien ingc- i.. lan -em ejns en.noiV !..,!< P
"io ac stn,li„ no,entc.s, l.abilesqnc
<io..o divino ad
' ^' '"' "' ''"'
pc,-eipion.I..,n ,lisponsanli!,ns
ti so, i , i i fc n
,'

"'"*""'
sano.is
f..lgoro,n sapienii.e, a,-o.nala
pnedica.oril.ns s.pio i
'
"J l in . '""'•'^'V''
'^"''""''" ^' ^'"'-
I.o.kc fa.n.-c ^emm.s- n i.M in •
'

l^^l
. ,

anc prctiosas ^^
n..ltipliei..,n virtnt,.n.,
7^^^ J^^^^^Z r^^Sl. T'"' n^^'"""^'
"""'"^^^
l."scnltuccIch..iho,.onlmSalomoncm,;ostrnm,i.no L /
'"'"
J" , ^1 ^"'"
^Xi^liZ^J T ^
l.ono,a,a al, co ,n.ajo,.e,n gratia.n "'""'
spi,.itualis mu cris pi H '

ip- t.il."ontcpe,cepit.
bus sciptun. est
lln.le
postp.u.oa seqnenti- ^Z^^^^Z^ZZT
Rc Salornon UcUU reoinL Saba B po L 2^1 1
7 '""'"
i..

^' '""'
'

c.n.a ,u. .otui.

:

. ,„. ,...,, „„,,, ,,„,,

T T"-
^ ^^;; -^;-; ^;::::;:;;.^-™,,„,.. )„
•

altulcrat ad enm, qnia cl in procscnti vita gratiain li cl veie beati snnt, qnonim rcx
jSpi,-itns sanoli enni cst Chrislus, ct
(loiio sapicnli:R alqno virtutum ei
qni ;eterna visione cjus pcrfn.i
contiilit, cl in fiituro in
mcrcnlnr, ct glo-
conspccln glo.i;c suai vita,n
riam ejus qnam cum Patrc et Spiritu
largictnr ;ctorna,n. sanclo conspi-
c;;rc cl sapienliam per qiiam ipso mnndiis corde di-
Cumfiue venisset nd Salomonem, locula est ei qua'- !r::atur se oslondei-c porpotiialilor
cunqne cranl in corde suo, el poroiporo Iielnnlnr.
exposnit ei Salomon
Sicqnc prohabnnt vcnim cssc l.oe qno
vmnia qmv proposucrat, nec quidqnam scriptnm est, 1

fuil quod ci per- qnia nec ocnlns vidif, ncc auris audivil,
spicuumnon feccrit.
ncc in cor lio-
SciscitatnrEodesia a ,'Cgc Cli,'i-
minis ascendit qu.no pr.Tpai-avit Dcns
8to (lisccrc volcns oinnia qu;c in diligcntihns se.
cor.ic suo cogitabat, Scd
sihi essc
ct servi Iliram cum servis Salomonis atlule-
salnhria alqne ncccssaria, Iioc est, fidci rnnt aurum de Opliir ct licjna tlnjina, et gcmmas
qwaToiis ab eo vc,'ilato,n, pre-
sa,iola' ,-oligionis rccli- tiosissimas, de quibus fecit rex de liqnis
liulino.n et scilicct lliiji-
vitic fulni-:c beatilndinem,
,
qnalilor nis, qradus in domo Domini , ct in domo regia,
inliocinundocjus cult.ii pcr omnia ndeliter descr-
citharas quoquc psalteria
virc, ct in coelcsti rcgno ipsius contcmplalionc iclcr ^
ct car.loribus. Nunqnam
visa sunt in tcrrn Juda ligna talia. IIoc
"'' '" ^"
Rc-
in ""'"
lil.i-o
>.^'li'n. porfrni possct. Cui oinnia qu.-c
scirc dcsidc- ,1 '

T"
T
• '

'"'"""'
ni.a.porIo,Mssn:cnoliiiam, aoSpi. tnss . 'n^^^^^^^^^^^ .''V, "T' ' •"" "^
n -'-'
'" ""•''
...-ilesta facieh:.t ^' "'^ ^' '^-"- regi.^ ^t citka-
noo qi.idqn i;.. est q , f .0
;
.'^T ^^""'f '''"
'"'""'''"'• """ "'"'"
Pnspiciiuin fcccrit, qiiod ex p: rte aliqna
d
co<^no c ,^ T^' "'"''""""'
""J"--'^^"<^^^
"'"'"
in ;c..igmatc qu;cln
vidcre ac pncgns rt I- 7/7r?'::'
^"
Z''" "7
.'^"" "'"''^""' ''' '''''''• ^^^'^'"
T' '"

:stis gaiidii hona conoedit ibi voro co-^nitionom ncr-

^'
;
//. f ,

""' •"=' ' '""' ^'" ^"^"

iroota,..

'cognosccl
trihncl, quando Jidebit facie%d f ,1 t ,
'
"''T
1'^''''^''''''''
T" '' ''="•'' P'"-^' n..il...s

"" ^^T\
sicut ct cognita cst. Oc cnjns c,t.. on
Ipcrfccione ipsa Vcrit.s in Evangol '" '"""'' '"^""'"""'"^ '''''
p
^".e "» P»-" M 1
^''snpnlis in.m, ct ad "'
,nst,umenta mnsicmnin. I-Coiique ,^x
('ns ait .P
Ind
•"< P,l,vm
i.uiin, loin,
l,\.n..n<..:. <
: i'fl<tfr luste. mundu^ le iion """ „•, -.i . 11 .• '
""""* "- ^.s c.lba,-as cl nabla, nl d,ccrciit hvmnum Dco Lc-
'cowiovii cnn «,/M,,
^"[r'oiu, cgo /.
aiHcm tc , •
/
cognovi, et coqnovcrunt nuia n
"'^""" qnia ,:.«
II •
y^^.^^ Omniinn vcro rcrum q„;c fncrunl aliquo
Uu nw mkhii w .,., ,•
• •
lcni-

c-go arhit,-clur, qnia ligiia pinea, qu;c nunc

QiKv poslquam vidit sapicnliam
Salomonis et do-
D pro
ptcr prctia vc..dentium sic appcllantur, illis
;'»,„« ,/„(„„ vicina
wdi/icavcrat, nec non cHmria mcnsa' cjus,
sint illa siqnidem visionc rolunda
lialiitacula
; qu;isi pinea sunt,
|''< scrvorum, et officia minisliorum cjus, scd mullo oa,uli(lio,a ot valdc fnlgontia
''l vcslimenla curinn, ; hoc auUMu
et viclimas qitas immotabant in dixi, ut .inlliis iialuran, vci;c
\lomo Doiiiini, non erat pinus ignora,cl. Dena
prw slupore ulirn in ca spiri- autcin dicitur, qucl rcx Saloiuon de lig,iis
""»• Dixiiquc ad regem preliosis
: \crus scimo qitcm
aitdieram nimis, focerit fulcia sive gradns Domini, ct doinus
>nm
.,:i;:i:::,;':;.''r:':".'
narrantibus, doncc ipsa
""'!""' "-.'^'"' ""•'- -»-' « -i'"- ivn,s„„o o»,„o,ii„. : „„,„ „„,,1.
venissem , vidissent ocu tor iiosler ligiia prcliosa, Iioc cst, docloies
'
»"•', sanclos.
el probassem vix mcdietatcm milii sapientitv
'
quon,m vi,or lidci nnnqnan, a,osoil, „00 folia vcr-
>"r fittsse
narratam. Vicisti famam virlutibus luis. bonim decidnnl, sod tiiii frniliim boiiorn,n 0|H^niiiv
•'"" ''"•'
"", cl bcitti scrvi lui qui assislunt
Iti
coram rcddnnt tomporihns suis, ad muninien doinus Do-
>' omit, tcmporc ct aitdiitnt sapienliam ttiam. Sil Do- mi..i, et donius iogi;i\ hoc cst, ad oo„nrinalioncin
•""".•i Deus luits bcncdiclits, qui volitil le ordinarc Kcclosi^v su;v po,iii, ni corum undiquc
'^r ikronttm sttum regem
Domini Dei
vallat.. do-
lui. lla'c .pii- clrijiis alquc cxcmplis, ruinamcrroruii! cl :>tckruiu
475 n. RABANI MAIRI ARCniEP. MOCUNT. OPERUM PARS I.

non sentlat. Talcsquc viri mcrilo quasi cilharaj et A auro pnrissimo, sexccntos auri siclos dedit in l

nas scuti unius, et treccntas peltas ex auro prol

lyrae ad laudandum Doininnm fahricali dicunlur,
Trecenlw mince auri, unam pellam vesticbant. Po
quia oronia.quaccunqne fcccrint prospcralnmtur, ct
domo
'

que ea rcx in sallus Libani {III Reg. x).

laudem Domini inter adver>a et prospcra corde,
pronunliare non ccssant. se- ta crgo simul et hasta; aurea), quibns ulcbantur,
ore simul et opere lli

aut in operc, ut in sequentibus ostcnditur, duccs qui excnba

cmidum Apostohim, quidqnid agunl
Dc quibns ex pcrsoiia
gloriam Dci antc oslium domns, qnid significant nisi armati
omnia in faciiinl.

Domini pcr prophclam dicitur Super muros luos, :

spiritualem qnam babent praedicatorcs cuncti

Hkrusalem, ccustilui cuslodcs, tota die el toln nocte custodiunt domnm Dci, et excubant ad ostium (

ut callidis insidiatoribus interchidant adilum

non tacebunt laudare nomen Domim{Isa. lxii).
dccipiant innoccntcs. De qui!)us in Canlicis c
Erat autem pondus auri quod afferebatur Salomo-
corum scriptum cst : Leclulum Salomouis sexa
iti per nnnos singnlos sexcenta sexaginla scx talenta
fortes ambiunt ex fortissimis Israel omnes ten
auri, excepta ea sunima quam legati diversarum gen- ,

gladios et ad bella doctissimi {Cant. lu), quiact

tiuni el negotiatores afferre consueverant, omnesque
comportabant sentis Eccleriac qnictem ac pacem prae(Hcalores
reges Arctbioi, et Satrapw terrarum
aurum et argentum Salomoni. Quid autem significat B c(i conlra hairelicorimi tucntur incursns, ct i

pondus anri qnod Salomoni deferebalur sccundum

nam coelestis patriae requiem perfectiores q'

fixa intentione speculantur. Bene autem itei

jcnarii numcri qualiialcm augmentatum, nisi per-
adjungitur, ex fortissimis Israel; Israel quipp
fcclioiicm donorum quae regi nostro a nobis dcfe-
videns Dominum interpretatur. Omncs quiJen
renda sunl? In sexaginta vero, denarii multiplicatio
pcr scnarium exslat, ct in sexcentis centenarii iti- ad divinae visionis gaudia tendunt, recte Israel

mine censentur sed fortissimi, inqnit, in cis

dcm pcr scnarinm apparct niultiplicatio. Denarius ;

ccntenarius utique illi qui sive coelestis dono spcculalionis

inandalorum significat perfcctioncm, et
seu praedicationis niinisteriuni rite
atcrntc bcatitudinis rennineralionem. Valde enim inantur,
agendum suscipiunl qui et apte scxagenaric
desidcrat rcx noster nostram pcrfeclioncm, ut ha- ;

numero dcsignali, quia lales nimirum den;

beat quos perfccta mercede remuneret. Unde ipsa
aelernaj retributionis pro perfectione bonae
opc
Veritas in Evangelio suis ait : Eslote perfecti, quia
nis exspectant. Omnes tenentes gladios de (]
et Pater vesler coelestis perfeclus est {Mallli. v), et ad ,

acquisitione dicit Apostolns, ct galeam salutis assumite, et

scribam inlerrogantam dc selerncTC vitae
dium Spiritus quod cst verbura Dei. Ad bella
rcspondit dicens : Si vis ad vilam ingredi, serva
^ tissimi : de quibus idcm admonet dicens :
Indui
mandata. Et post pauca : Si vis, inquit, perfectus

quw da pauperibus, el ha- armatnrara Dei, ut possitis stare adversus ir

esse, vade, vende liabes ei

me. Ad apo- diaboli quia non cst nobis coUuctatio adversu

bebis tliesaurum in ccelo, et veni, sequere ;

quod vos qui nem el sanguincm, sed adversus principcs et

slolos autem ait : Amen dico vobis se-
slates,etc. ; et recle doctissimi : quia magnab(
cuti eslisme, inregencratione, cuni sederit filius liomi-
vos super se- arte indigent, qui in carne conclusi, in tcrris
nis in sede majestatis suw, sedebitis et
(ontra spiritualia nequitiac in coelestibus c(
des duodecim judicantes duodecim tribus Israel ; et
Magna arte, imo magna Dei gratia indigcnt
omnis qui reliqueril vel fralres, aut sorores, aut pa-
aut agros, arcbangelum tol millibus annorum ad bella e
trem, aul matrem, aut uxorem, aut filios,

vilam tatum carnis fragililas pugnat. Reete ergo di

propter nomen meum, centuplum accipict, el
hastae de summa sexcentorum aureorum sive
{rternampossidebit {Mattli. \i\). Offerunt Salamoni
rum, ut in Rcgum habetur, factae sunt, quia
diversa? gentes ac omnes, reges Ara-
negotiatores
Veteris Testamenti doctrina ct operatione p
Liae et Satrapae terrarum, aurum alque argentum :

esse noscunlur, cum quidquid sermone docu

quia unaquieque gens, et unaquicque persona cer-
bonis exemplis probaverunt. Nec non et tr
tat pro viribus pacilico noslro deferre munus reclae -^
scuta, quorum singula trecenli aurei vesti
fidei,sensus puritatem, plenitudincm sacrai confes-
perfectam fidem eorum in significant, quam i

sionis, atque nitorem consoicnliae, cuni concordia

omni tem- Trinitalis confessione babebant. Bene ergo ci
bonorum operum ejus servitio studet se
d«n«us Dei hastas, el scuta aurea portanl
pore mancipare. Unde in psalterio de eo scriptum
insulw munera offerent, reges sancti praedicatores, qui suntEcclesiai sanctae
est : Reges Tharsis et
supernae sapientiai splendent
Arabum et Saba dona adducent, et adorabunt eum des, ciaritate
verborum et factorum jaculis inimicos conb
omnes reges terne, omnes gentes serviem ei {Psal. lxxi).
et scuto sacrae fidei tela nequissimi ignca rept
Fecit igitur rex Salomon ducentas hastas aureas
qui in hastis sin- exstinguunt. Quod autem adjungitur : Posui
de summa sexcentorum aureorum
scuta aurea armamentarib quod erat consilum nemore, i

gulis expendebantur ; trecenta quoque

huic mysterio congruit. Armamentariuni e
trecentorum aureorum, quibus tegebantur scuta sin-
quo conduntur arma spirilualia, sancta est E(
gula, posuilque ea rex in armamentario quod eral
doctr;
Uegum scriptura in qua diversai spccies virtutum ac
consiium nemore. De hoc in ita
prolcj
Sulomon duccnia scula de scrvantur, quibus fidclcs bene niunili
est : Fccit quoque rex
 *"'
COMMENT. ly PARAUPOMENA. — Lin. m. 474
ct hoslcs univcrsi fo.tilcr c.p„g„anlnr. IIoc arma- A duo altrinsecus. In Rcg.im q.ioqt.c ita
scrint.im en
me..tan,.m ,l.c.t.ir consiU.m essc n.morc quia Kl dna: manus Innc au,ue \nde teneutcs
I
,
sedUe Oni<l
diversa^ i.o.n.num pcrsona. c.v variarum gcntium cgo
:
,iuo l.rac-.iola sivc ,Iu:. ma..„s U-nenl<-s' scdiie
nat.on.l,us .lluc cong.cgalo., atque ibi,!cm pcr (i,lcm
Salomonis sig..inconl, nisi solatia,Jivin:c
grali;. nucc
cathol.can. s..nt cons.tic, a,i ,l,3co.cm vidclicet ipsi,.s
,
sanctam Ecclcsiam ad coclestc regnum
prov.hunt'
Lcclcs.a^ ct ad delicias manifestan,lasrcgiscflcl,.slis. et Ikcc aple por Im.ariun.
:

numcrum .icscrinta cunt'

1'ccilquoqucrexsolmmeburneumgrandeet vesti- quia in ul.oq.iC
; T,'slam,-nlo p.u-dicaiur hic
l.ic
:
m illud auro purmtmo, sex quoqne gradus quibus maxime comn.endatur : quia non nisi por ,livin.im
ascendebalur ad solium, ct scabellum aureum et bra- adjuto.ium aliquid boi.i perr.ci
I

possit Unde insa

chola duo altrinsecns, ct duos leones stantes juxla \eritas ,licit : Sine me nihil potestis facere El duo
;
brachwla; sed el alios duodecim leuncnlos stantes leones stabant juxta brachiola. Qui.l per
ieones nisi
super sex gradus ex ulraque parte. Non fuit tale so- palrcs ulriusquc Tcslan.enli figu.a..tur
qui pcrfor
hum m umversis regnis. Solium ergo quod rex Salo- tiludincm animi ct sibi et aliis domina.ibe.ic
,lidice
mon fcc.l benc Ecclesia sancta intclligitur, in q..a runt? Duo crgo
pacihcus nostcr .•cgnansjudicia sua face.c dignosri-
leoncs juxla manus stabant, quia m
\ legc ct i.. Evangclio sancti Patres q,ii,!,i„i<l boni
lur, qu.a an..na just. s,;dcs csl sapienliic. B
El bcne de feccrunf, non sibi, sed Dco d,'putave.ui.!. U.ide et
.i
cbore.llud factum esse memo.-alur, quod psalmista dicit
noi. ad : Nonnobis, Dominc, non nobis, sed
solas divitias inlclligamus aptat..m nomini tuo da
i

, sed quoniam gloriam, super misericordiam luam

elephas ciijus hijoc ossa snnt, nimi;ie snnctitatis asse- e< veritatem tuam. Et Apostolus : Gratia Dci
ritur, qiii intcr quadrupcdia
;
cl scnsu pliirimum inquil , sum id quod sum. Et ilem Qui gloria- :

valet, cl intcr b.iita miscctiir fcinin.T unic;ie ol ,011-

I
Inr ,
in Domino glorietur. Et duodecim leuucvli
Jiige seci.nda ikih ,uii„,-. Hoc pndicfs animabus stantes super sex gradus, hinc atque inde. Ouid
"Ineiitcr aptatiim est quod illne cl)u.-nc3C fuissc per duodecim leunculos
, nisi pi-a;dicatoriini onlo,
noscnntur, qii.Tper caslitatcm Cbrisli qui
Domii.ipr»- aposl,)licam doctrinam sciuilur , sigiiilica-
cepta s,^c..l;c sunl. Ilanc veslivit
au.-o fulvo ni.nis, lur. Ili e.go supra scx giadus hinc atque'
^
i.idc slant
jqiiia splendorem gloriyc suae in ca ciarcscire quia bonorum operum grcssus hinc alquc indc
fccil,
suis
cuin p,>r sigiia cl miracula majestatis sua; potentiam doctrinis atque exeinplis raunire certant .le pius
oslendit. llabcbat aule.n ll.,oi...s iste sex gradus. labor bene incipie..liura in operando
vaciliet scd
Uiiid i)cr scnariu... ..umeriim, nisi bononim opcrum rectit,.di,.c.n in progressu virtulum forliler co'.ser-
,pe.fecl.o,lcsignatur?S,;xdi,>l)usperficilDeusm„ndi vct. Quod aulem subdilur, non est factum lale so-
^or..alum, sepl.mo rcqi.ievit ab operibus
ct
suh. ^ linmin universis regnis, ,i^ic SMKAxEcck^iv coine
M,(u.,lem el scnar.us numerus primus est numcrus, nit, dc qua scriplum cst : Fortitudo et decor indu
J-ii sii.s part.bus pcrfect..s csse dignosciti.r ^ientum ejus,
: habcl et videbit in die novissimo. Surrexerunt
^iun medietalcm trium, tertiam partem ,luorum, filU ejns, ct bene prcvdicavernnt vir ejus
:
, et luuda-

mrr q.ua ^ex .Ttal.bus mun,ius

constat gressa es universas. Sequitur
, i.i q.ijbus •

Z "';;:7'"'';'";'""'^-'^'' '''^^''''"'
Md(.-.at, bo...s
P»^"^»" P^'-vc-
operibus asccndcrc festincl,
Omnia quoqne vasa convivii rcgis ernnt nurca,
vasa domus sallns Libani ex auro
et

purissimo. .tn,.«-
''"'"^ •''^;'""^ asccn,Ialur, illuc
.
mini.ne pcr- tum enim ,« Uicbus illis pro nihilo rcpu-.abatur.
Qnod autem Hinc
-1
... d.c.t.ir scabeUum aureum cssc in Rcgum ita scriptum est Scd
: et omnia vasa de
.
s .ellura aureum poss.,mus intclligcrc quibus potabat rex Salomon erant aurca
el univcrsa
ubg.osos ho.n...cs el virtutum fulgo,-c suppellex domus saltus Libani de
auro purissimo.
cn^^^
'
' ;» nuon..,. co.d.b,.s divb.a dignatur A'o« crat argcntum nec alicujus prctii
putabatur „.
l>'la.e m..jestas.
"'; Unde Domb.us per p.ophctam diebus Salomonis. Oi....ia v;,sa .p..,.
p^ioilioi nostrl
'"'"'''"'' ^^''''"" '""" "'" *"- "''•"«IC'''« '""g»"!"'- a.-ea liu..,, ,p.i;,
t' ln..Z''
um ''T
et quwtum et trementem
D o.nnes ani...»
^
'
, , sermones sanctorura sunl vasa Dei, ut vohintati scrviuil
,|u.ii

"••^^ quoct ,psa Vcriias i., Evangclio ait divin.T, splcndore sa,,ienti;« ct
: 5i dilec.ionis fuIgo,-e
'""'"""" '"""" '"'"'"'' ''' ''""''• '''''"''' ^^^"'""^^"l
P"'"'" ^^q"^v viv;v, cl
"~"
'
.«, rf
fiet ii, eis
'"'"'""' ''-' '''-'^ '-'-'- - ^^J^.r...:. ncc
:';;• a.;:.,;
^2;:^.::;rs'
« «
m«.s. b.Ne , ,11, possiint scabolli i nomine prelii argentum putabalur i.. .liebus S..ion.ouis. q ,ia

^Il Z::::^^^^^
sccundumApostoluranon cst in sermone regn.,:

'^lc.U

-•au,J
.

V
,i r, n,
;? rS^" m
:
•"
^

''' '"
nei scd

P---"""-
in virtuto, et

"'""-'-
pra.licatio
-M'i.n..i;v
Eva,.gelii
verbis consistit,
,ura in

Vr;r''"'''
;:cahclU.m v,),-a.,lur, «od ... os.onsione Spiri.us et viniitis.
i
..ovissim T.! ; ; Ui fidcs „0-
^^
^
m:y^^.~ .... Qu, t
,
, . 0. sn..l.
1 ""'"
qu,a ,g„e po,-
"""'
T "-^''''-P-'''^
Doi. Un.Ie ipsn Vori.as
"omin,.m
ait : Non
,
se..

oon,is
in ^^vZ
qui dicii
-""^•"••'^'' '"""^ ^•""'"••' '^^"""'- •""•"^''
-»ia iiio in om^ : ;:
•

r"
'
'^'""""^'^'- i"''- ••""' '/"' /"'•''
''^'""« -/-.,«.
^oluniatcm Palris mci, qui in ca-lis
-
lioniiun
->'-»' nr. L •
es'
r.obal,ss.ra, ,nvcn,un,ur. Et brachiola ipsc intrabit ,n rcgnum calor.n. Et ^^L^tiZ^
 ,

B. RADAM MALR! ARCIIIEP. MOGUiNT. OPERUM PARS 1.

479
qm^ Moyscs illam acccinurus quaJra
verHmnmdema>Hlathisl}s,etdocueritsk tiomnes, A ^^n'> cl
diebusjejunavit,ctpopnlus IsracHlicus qiii per
viimmns vocabitur in regno coelorum; qui autem fece
inslruebatur, qnadraginla annis in creino m:
rit ct docueritjiicmagnusvocabitur inregno ccelorum.
Bene ergo per quadragcnarium nnmernm cqni
Siqnidemnaves regisibanl inTliarsis cum servis Ili-

deferebant inde aurum monis numerantur in stabulis collocali, quia di

rnm semel in annis tribus , et

est (jiioJ legis vctcris conslricla alque coercita fucral ins

et arqenlum et ebur et simias ct pavos. Qiii.l

tia piioris popnli. Duodenarius vcro nnmcrus

scrvi Salomoiiis cnm scrvis Iliram ibaiit in Tharsis
inde aui-um ct sens tcmpus significat, in quo aposlolica aucl
scinel in aiinis Irihus, cl defercijant
quod Redcniplor noslcr prasidendo populis genlium doclrina Novi 1
argcnlum , ct cbur, nisi
menti illos nutrit. 0«' constituti eranl in ui
aposlolos ct doclorcs Evangclii de populo Judaico
quadrigarum hoc cst , in custodia disciplina
cnm illis prrcJicaloribus qnos de plebe gcnlium
,

et ubi eral rex in Ilierusalem, in visionc vid

elegit, trina confessione, sed una fide mitiil in mun-
pacis. Distantioe locorum discretionem osle
dnm? ut inde ci dcferant in credentium pcrsonis
ct cbnr profectuum. Sic enim qui in urbibus quadrig
aurum sapientise, argentum eloqnentioe ,

constituti erant, illos significant qui diversis

simulelsimias
afTcrant m.u
caslitatis?r ancrani
casi.iaus et pavos.
n c. m.„...» .. ,a.... Simia
......
.^^.^^^j

cnim ingcniosum est annnal ct hom.n.s.n qu.busdam B ^"^ ^^'^ .K...v.n,-..m erudiuntur
verce religionis observanliam :rndiunt..r :
: ita
ila i

in.ilatur actus. Quod non inconvenienter philoso-

jam erudili omni doctrina virtutum ,
habilcs
phoruin pcrsonae per figuram aptatur, qui rationabi- pacifici
usui regis coelestis, pi-aesentiam vci-i
lcs verse sapicnlite aliquando imitanlur sensus, ct
cinitatem babere mercntur , de quibus scr
in disciplinis suis moralis vitce dinerunt aclus. Ili
cst : Currus Dei deceni millibus mulliplex
cum pcr prsedicatorum solerliam ad fidem Christi Qu
la;tantium, Dominus in illis. Et, alibi ;

convcrluntur, gratum munus vero erunt pacifico.

ascendens ascendes super eqnos tuos et equilntu
Similiter ct pavones qui varietate colorum qnam
sanitas. Cujus equilalus figura eliam jnxta
, lil

in pcnnis ostendunt, illos possunt significare, qui ob cnm Hierosoly.nam

in Domino monstrala est, t(

laudembumanam species variarnm vi.-tuturo in super- lurbis qua; a

sedebat in asino, concinenlibus
ficics ostendunt, sedliicum doctorum sludiointus per et quae obviam
debantet qucc sequebanlur,
fidem reformati eas solius Dei amore gcrere discunt,
bant Ilosanna, benedictus qui venit in nomh
:

tunc jam omnia apli sunt.

seterni regis deliciis per
mini. In qua eqnilatione sanitas rcsonabat
Magnificatus est ergo Satomon super omnes reges
- -
nimirum illorum iler spiriluale signabalur, q
terrw prx divitiis et gloria, omnesque reges terrarum ^ apostolos ad cjus qua^ sursum
desiderabant faciem Salomonis videre, ul 'audirent omnium nostrum, reg
rusalem, quae cst mater
sapientiam quam dederat Dcus in corde ejus, et defe-
cuntur.
rebanl s' munera, Bene ergo diclum est quod
elc.
Exercuit eliam potcstatem super cunctos
i

magnificatus sit rex super omnes reges lerraj quia ,

terram PhUisthinot
fluvio Euplirale usque ad
pacificus noster super omnem celsiiudinera sancto-
de V(
usque ad lerminos yEgijpti. Scriptum est
nim, qui vere rcges dicuntur exaltatur, et nuUus ei regno et d
Domino, lomonis, hoc est, pacifici noslri
coocquari potest, quoniam quis in nubibus Dominatur
tione in psalmis. Ubi dicitur :
^

aut quis similis erit inter filios Dei? Deus, quiglori-

mque ad mare, et a flumine usque ad termim
ficatur in consiliis suK majestalis, et meluendus su- Salomo
terrarum{PsaL lxxi). Istud autem ad
pcromnia quae in circuitu ejus sunt. Et ilcm magnus potesl perlin(
r.um DaviJ omnibus roodis non
sapientiae
Dominus noster et magna virtus ejns et ,
gente Judsa rex fuisse cognoscitui
Et tantum in
cjus non est numerus. Unde et Joannes
dicit :
qui areair
Putre, enim Oceanum debemus adverlere
vidimus gloriam ejus gloriam quasi unigenili a quidam dicunt, limbo suo circu
terrse, sicut
deside-
plenum gratia et veritate. Et universa teri'a
isla noslra v(
Eccle- biens includit. Nam si mai-ia
ratvidere vultum regisnostri, quia universa quem ve
totius mundi ambitum
jy
telligere ,
appetit, ut ad con-
sia sanctorum hoc solummodo adverlere. Sequilui
significat non praevalebis
perveniat cui per prophetam
spectum gloriaj ejus ,
orbis terrarum. 1

fumine usque ad lerminos

Tibi dixit cor meum, exquisivit te faciesmea; sacrameii
dicilur
quidem brevilas,sed ingentia nobis
:

requiram. Et alibi Sicut cer-

faciem tuam, Domine, Jordane dicit , unde pe:
:

fudit. A (lumine, a
desiderat ad fontes aquarum, ita deside-
vus, inquit, regula sacri bapi
Etsinguli deferenl ei mu- orbem lerrarum saluberrime
ral anima mea ad te, Deus. nosier super
emanat. Dominatur ergo rex
unusquisque sccundum id quod vircs s.bi
nera, dum universos qui recte re
studet re-es, hoc est super
faclis obsequium Euphrate qu
snppetunt, in verbo seu
exercent poteslatem , a fluvio
praestare Dco. usque ad terrc
pretalur frugifer snecrescens,
quadragtnta milha equo-
Habuit quoquc Salomon cadentmm : Ph.
listkinorum, id est, dupliciler
et curruum
equitumque duodecxm cum per
rum in stabulis ,

cnim interp.-elalur ruina duplex :

eos in urbibus
quadrujarum et
millia, constituitque
,
sm .n Jor.l
inchoalione
Quid per quadragena- nem peccatorum ab
ubi erat rcx in Hierusalem. omn.um
usque ad convcrsioncm
i

priscae des.gnan-
piismatis
tcmpora lcgis
rium numcrum nisi
 481
COMMLiNT. IN PARALII-OMKNA. - IJi; in *
ad (idcin .
ojus rod.ui.lni graiia poiostaiis
ul uLi A liuin
*^
:
nnia or. „..; .
"'"" '^^''"''''
dcfluxus
cJc-nuxus fuil carnaiium
carnalium dcsidnionnn.
dcsidcrioiuni, il:.-
il;i .....:.;
slaljilialiii 1 "'-1
c.grrc ..on
'" ''"l"'" ^«
val.hanf, a
i

f.,cu..dilalcn, bononi,.,
bonoiun. gcr..ici, viilulim,, ul u])i
i
on,-
taiii idololalria '"n ct celsitu.lincm pcrve.xit
qiia.i. clian. scolcsta virintiini. Divioius
c.).,vcrsalioi,e diij)Icx populo- siii)eri.,s, et ni.nc
ruiii fuil eadem commemorando ropetimus
i-uiiia ; ibi pcr coiifcssioiieni rccla; fidci ccl.us arbor est incompuiribilis
'li'o,f
ac culluui vcai pielalis, ad cadcstc nalura;, odori.s
rcg.iuin fide- J>'cun:li, aspectus nili.li,
liuin e^suigal vila. Perlingii clia.n scrpcntcs accensa i.idore
potestas cjus Ixgansac perimens
««7«t' ad tenuinos : qu:e univcrsa perfectis
/E(j,jpti, hoc csl , ustiuc ad lcne- quiJ,us-
qiiecoiivcniunt, quorum insuper;,l)ilis est pali..nlia
brosas nientes iidi.k.liuin quas ab errore coiivcr-
,

lons hiinine su;u J^ona virtut.un e.xi.nia, prx-sentia cunclis

rcplcl fidei. Ii.de cst quod consc- gratissima
lionis, auclorilas a.l
quonlcr supra rcviiicendos c..i,nilandosque
meinorato vcrsui prophcla eos
anneclit qiu vcitati resislnnt
ddcciis Covum illi procident /htltiopes, conslantissi.na, qui et
:
et inimici
in bac
vita, et in futura
ejus lenam lin,jmt. yEti,i.)pcs singulari pra) ca;leris sanctis
peccaloics popul.,s cu.i-
nentia fiilgent
debcnuis adverlere. Nani sicut
illi teicrrinio corio neliiiua
vestumlur, ita animic aiitcmoperum Salcmoms priorum
dclinquenti.im scelerum ob- el novis-
"'^"
scuritate tencbrantur.

pecc;,io,es, ante illun,

Ergo isli ^lbiopes; q^Uii^^l p DZMSv/"^
"' ^""'" '"•

'" ''''""'
^-">-'" Propl>eta>, et

p,„,.id„nt m,-.n lo sc 11? /

'J""''"' ^"^'^ '•'-

tenti. inu,,ilitcrpr.)stc.i.unt. le ;"/ :"^ «Z .T" '"f"'" '

"""""'""
'"'"' '^^^'-''
cjus ierram lin.ent. ' '" "''"'' """""'' ^--'
Illos quibus s Domi . iso
""""' '"'"''''"' '""^ ''^'"^'-
.•a.io..c

autem
p:.,.ccndum cora.n pso pro de " i it "ti r* '"''T'enm
sepeherunt m civitate David.
-" ^t
Ju.l:,.i pcrlinaces i,.i „.l.i . Quod vero dicit
- o-.snna.ioL ;;;: ' 7'::::',;'"'
'""'• ^"•' ' 'S" '"'^ ^'St l f "-- «Pe- Pnora Salomonis'ca dcn.onS
-^'^-
Pffina ' -
Ferram •• 0P<^'<'» '!"* gcssit antcquam p,-aivaricaretur,
ut fuo-
? hngent , i,| est, lerra.ii sapicut,
boc t"U a^Iificalio lempli, et
cn.m sapit u..icuiquc oblationum varietas, elc,
quod Jingit quibus i.. mo.lmn
,
facta cjus qu;e inyslicam
sorpen.is bunius cst significationcm J,ab,«i,t, i:t
csca pa^nalis. lloc a,I b.uni- supra ostcn.Iimus. Novissiina
"«lein ,psius j.iste dicimus rcfcren.buu aiitem ca qu;c dicit
, quoniam opera, sunlca qua; gcssit poslquam
I"i Uir.stum l)o.„in,„u Iransgi-cssus esl
crederc iiolucrunt tali ul-
lioiie
logcm Dei, duccns alienigeoas
daninati sunt. qujc cum ad u.xores,
iilolola:riani
us.iucpcrduxcrunt. De bis ergoopeiibus
Tan,anu,ue copiam
prabuit argeuli in Jerusalem Salomonis qui:I dicam?qii;e vcbemcntcr
ims.lapulum;
vetut
el cedrornm tantam multitudine
fcm,^ ;•;"' ^''^ ^'^'"'Pl"'"»'
arguit sa-
^'^"0 condemnat, uibilquc de pa-ni-
m
'»"" exp.i,i,iiur? Et
^'jcomorum
pcr l:.pidos nisi
muv aJauuniur
dS ' ii
U, .

L^:;;;;::
""' ^
^'"'
^"'=^ ^^"%"' •" «"" '-'"'^«"^'«
"'""""''• ^"'^ ""'"'^^' ^"'^"'"^'>' "^^"•» E^^'esia-
^- onmino' o,u-

^H"e„ti:eetjucundil
^is-uuurv Q„i:l per cedros
quid p
sdocn,;^crir
r

i
•
r^

su .
'
,r

•
Tf ''" "'^ •^"^"'"''' "" *"""' oonscripsisse. Nec

^T"'
«•^^"•'•^
'l»''' ^^"«"> ^" all.^goria boni si-
"' '"'' ''''''' ""^ '''''''' ^"'^"•-•^'«. fortc
^"•t"l""''M>,:ebuit crgo . S ;^^^^^ -^' dicat
'^n.salcm tan.am copiana .'.,." i'"l ''V '^.""^"'""^'«^ ^"•'"'g^'-'»^ 1"arun. amore exarscral,

'"'^^'^^'^ "'^" ''''--'« "''^^"'g'-

i-Us Dci insIsibil ;•.
e 1 „;,
'" """r- si ilho p.op.er Salo-

'''-•oi"e.c,ad,,,edit:!;io::n;oirt:
""""• '""^'"" "^^^ ^-^''^' ^^ ^^'^"-- ^^^ um
r.r;;;.":;''
alioncm
alioucmEvangeiiiconvc,..itX-,:
Evangeiii ..''.':"?''' v .mme.ito
conv.M.i, i>ec
c»"^^^'"l-
' ' '•"''= ^"'" '''"^ ^''^'^'''' '"^'^ «"«-^"'"t Dominnuin
lapidum suum ctcobiit dcos earum, non esl quid
".c vn
.)mi,u>
nics siguifieata. ,
imle boni
sui.t, qu. l:,pides
'

colnc- conjcctari possit,

I
n".a sc,,p.,„n csl
'
ncc tamcn uibil aibi.ror signifi-
.
: Similes illis fianl nui
fa- care, sed mabu,,, sicut de
""' <'«, cl omnes
qui coufiduut in eis. uxorc liliabusquc°Lol
De uuibus diximus. Appaiol ouim in persona
Salomonis uiira
;;;;;^^'';;;>';^^;-||j'a"ncsi.,ptistainEvangcb;:-i:
c.xcclleiuia el mira submersio.
Quod orgo i.i illo
le.uporii.us ct p,-ius bonum, et^posU.riu;
'''•='>'^:filiiAbr:d,Llelapl;i,ssuscil^;t;L^
'
'
'""" '""'' 'I'"^' "'a'""), h;ec iu Ecclosia in is.o
adhuo s;vculo simul
^^ -•..gei.tiliuu.inAbralKescu.iuccred;:
inuno fempore ostondilur; nam bona
illius bonos
dS ';'•:''"'''ogrogium p,;edioa.orom
^'^em geiit.buspor
"'J''^^'^"'"'-"'''-'''-l^"Je
Ecclcsi;c,mala autcm illiusmalosEoclesi;e
sigiiilioaro
S utcn dici- pnlo: taiKiuam iu unitate iUius
" • vos Christi, aro.x, sio ci in illo
crgo scmcn AbralKo
m uuipn>u,issioiicml.;ere.ios.Similiterpao: es uno homin;. bouos iii 8ra.,is, „ial,)s in palois ; aut iu
unilalo iinius sogetis, bonos iu
tritioo malos in 7.iia-
>'""»Jine.n velul niis accopiimis.
sycomorum, s.orili.atom gon.i-
 ,

RABANl MAUUI AUCllIEP. MOCLNT.

OPERUM PARS I
A83 B.

LIBER QUARTUS.
quorum dicla el exem
CAPUT X «. A rum Palrum consilio,
eligunt ju
Roboam et Jeroboam. celsitudinem tendunt perf»;ctionis,
Dc recjno
obtemperare praeccpUs, hoc est eorum qui,
(11 Par. X.) Profeclus esl autem Roboam in Sicliemy
laudibus iniquis
libus desideriis mancipati,
'

constituerent
illuc enim cunctus Israel convenerat, ut in cis quod p
Jeroboam Na- lationibus eos gravant, ct fil
eum regem. Quod cum audisset filius
talis est ct sa
phetam dicitur Qualis populus
yEgypto {fugerat quippe illuc anle Sa-
:

bat qui eral in

eum, Omnes enira a minimo usque ad maximum £

lomoncm) , slalim rcversus est. Vocaveruntque praibentes

sludent, et cseci caecis ducatum ,

universo Israel. El locuti sunt ad Ro-

ct venit cum Quibus co
veam perdilionis pariter cadunl.
boam dicentes : Pater tuus durissimo nos jugo pressit,
sapienlia Dei dicens Va: libi, terra cv
tur :

tu leviora impera patre tuo, qui nobis gravem im-

puerest,et cujus principes mane comedunl(Et
de onere subleva, ut
posuit servitntem, et paululum Rege
dies reverlimini cl e contrario de sanctorum populo et
serviamus libi. Qui ait : Post tres Beata terra
laudando subsequitur diceus
t

consilium cum
:

ad me. Cumque abiisset populus

iniit

rex nobilis, et cujus principes vescuntur in

senibus qui steterant coram palre ejus Salomone,
Quid datis consilii ut re- suo {Ibid.) ,
quia omnia quwcunque fecerint
dum adhuc viveret dicens :

spondeam populo ? Qui dixerunl ei : Si placueris populo B rabuntur [Psal. i)

tibi
iiuic et lenieris eos verbis clementibus, servient CAPUT Xll.

ille reliquit consilium senum et cum

omni tempore. At Sesacli rex ^gypH, U
Quomodo Roboam
juvenibus tractare capH qui cum eo nutriti (ucrant, et
mam veniens, coangustavit, auferens lliesa
erant in comitatu illius, elc. Scncs illos qui slete-
mus Domini et domus regis.

Roboam sestimant He-

runt coram Salomoiie palrc Anno autem quinto regni
(II Par. XII •)
Ihachel filium
br*i essc Banaiam Qlium Joiadae, el Jerusalem {quia
ascendit Sesac rex /Egypti
Acomoni, qui alio nomine Chila vocabatur, quorum ducentis curribus,
rant Domino) cum mille
consilio Roboam cum juvenibus traclare
relicto erat numerus vi
ginla milHbus equitum, nec
,

hocesl, cum Aduram qui in sequenlibus

la-
ca'pit, Libyes sciHce,
eo ex /Egypto,
,

quorura stul- venerat cum

pidatus describilur, et cjus similibus, civitates mui
glodylce et /Etliiopes, cepilque
lilia se prodit in consilio prolato.
Juvenem autem Seme,
in Juda, el venit usque in Jerusalem.
sed
uon scmpcr juxla ailatem nominat Scriptura, esl ad Roboam et princii
propheta ingressus
ijuxla instabililatem animi. Non
enim fuit Roboam
Jerusalem fugiem
u. qui congregati fuerant in
quadragesimo primo
lenipore juven.s
eo ten.pore juvenis a^tale, quia quaoragesnnu
sctale, qu>a p
fu. bru- C
-,
^^.^.^ ^^^^.^^^^ ^^^ .

anno .talis sua. regnare ca.p.t sed scnsu ;

'^^^^'^^aui inmanu
vos in Con
manu Sesac. Cons
Salomo me et ego reliqui
ms ct puer. Mystice autem Roboam
,
filius
rex, dixerunl : Juslus
principes Israel, et
seniorum consilio reliclo, adolescen-
nis, qui, ulili Dominus quod humili
nus. Cumque vidisset
lium consilium secutus est, licel de domo David
faclus est sermo Domini ad Semeicm dia
fueiit, lamen in via ejus non gradiebalur. Fecit da
humiliati sunt, non disperdam eos ,

regum atlestante, in illis die-

ei.im Judas, Scriptura non stillabit furor m
bus malura coram Domino , et irritaverunt eura su- •^—^ ^^
pauxillum
'"«.«
auxilii, et
. "^^,^^ 5,,,,. Verumtame
P
por omnibus qu^ feccrant patres eorura .n peccal.s, ^
^ ^^^^^^^_^^^ ^^^ ^.^^^.^ ^^^^^ ^^

ipsi s.bi
quia peccaverunt. ^dificaverunt autera et
statuas et aras, et lucos, super
omncra coUera ^ ^^^,.„,.„„, i,,,,,,u itaque Sesac rex .

super orancra arborera fro..do..n

^^^m sublatis
"
thesauris domus Dei

J" ^
excel.um, el .

„, ^,,^, ,„,, ,, ,iy,eos «.

^
Sed et cffemi..ati fuerunt .n ter.a. Feccruntque rex a:n,
f^^-J^^^J.^^. p..„ ^,„-,«, fedt
Uo-
omncs abo.ninationes gentium quas attr.vit /

i^^,iif,us scutariorum qui a

ergo P
.ninus anie faciem filiorura Isracl. S.gn.ficat
-
.
^,„^^,.^,.

tci.en.s cupi- ^ ^ ^^
in Ecclesia
„.alos recto.-es

dediti negligunt curam

, a".
l^^lj^^re subd.to- ^ «^^ ^
J^ ^^^^^^^
ailatibus
dorao Domi.ii thesauros abst.
ru.n, et delectantes gaudcnt in mult.tud.ne sibi ^gJP ^^,. ^.^^^^^.^^ ^
sauros .efc
obscquentium, .lectamcn cond.gnam habent sol- hoc est
.

gligentiam suam, regem iEgypli,

liciludinera sibi commissorum. Interprelatur aulem provoc
tencbrarura in Jerusalem typicam
Koboa.n latitudo bene latiludo populi
populi , et
sibi commissam, ubi ips
siam videlicet
spatiosara viam gra-
iiominari possunt qui,latam et thesauros
pus dominari vidcntur? Qui
(

morlera, an-
dientes, per quam multi vadunt ad abstulit cum
ad aternara mini et ihesauros regios ,

gustara viam, quac paucorura est, et opera

rclicloquc sancto- sanctarum Scripturarum, simul et
vilara ducil,
laiu uui^ii, iiiaiv>j» detrectant
ingredi y^y^..^^ ,
7 -- .
Ip • 1

. ,„Ws „,. se„u,n.„r „„«nle„, c»pit„lo™,„

«''"«"'f '-^^rrJST^^^^^^^
cjus l,ac,n (S,gi!slum cst opub, el quo.l ,n l
ac,„ i„arcl,c,ypocxe,„rlari ad
 *^''
COMMENT. KN PAIIAIJPOMEW ~ Uli. IV.
al, incaslis ot .lcsidiosis
ai.slr.l.it. Scsnc ergo bysms iSG
k
nhcmm siy(i f,raulinm dlidum CAPUT XIII.
iiilerpreti.liir Ft mii-»
l.yss..s s..l,lilil;,u,n
siK..ifir:,(, (..ili,i„,n
vcro qnod dc /A> mjm Abke filii liuboam.
c:.i..-anin. sclis conficit,..s
pocc.l., ,,ui<| n.cli.,s i„
byssoc,l,c,u,n qna.nvcsulia '^""" '"'"' ^"''"^0
IVauciisclia!,oiic;c inp.r- !l^;"^i"";^ rc<iis Jeroboa.,
«.i:.s,oucpcccato,un, accipi
rosoiynutanas opcs aufcrt,
potesl ? Scsaceni.n
c..,n diahola.s,
qui callide
Hie- T ,
'""
"^"'-
i>^rmnlem,nomenqucmniris cjus Michaia fiHa
•'"'^""-

Vriel
'^''^- -'«'•*
'-f/"-'«^ i;i

dec.p.t ct gaudct i„
^^^"»""- yratbelluminterAbiametJerobonm.
n.nIlil..dino pecca:on.,n,
eccle- I on-o qno leg.lur
aixsl,cos quosque inDierum volun.ine
scicntia spi.iu.aJi,
opc.e necnon ct in
vi,iui,Mn R •g..n., oel ,n.
fuisseinter rcgcsJuda,
.lcprx.datur,eosq.,equivideha,.tn,.i,.Ecclesirr ct regcs Isrncl
twi .CI.S d.cl.us con.m
cssc, spoli;,tos sccuu.
in ba.all.rurn
non aliud significarc
,

pcdilionis pulo
^l-'.''ni q.iod sancta
Ecclcsia, q„a. inunLte
-deu.c.,Mt.Nccetilludq..o,liden.rcx'scnta fidci pcr-
: Sist.l, bcll.,n,
halicat scn.per curn
l.;.,cticis cl .sd.i-
iecit Si..al.c,s, ct o.nnibus qui vioIa,-c
,cx Hoboan. scuta contcndunt fidem
a.,-ea, el tiadidit ca in nnnu call.ol.cam;omi,csenim,ulailApostolus,
'7'"' «-"-iorun., ad cun.dcin
^alomon r>ii
baloinoi. enim scuta a.„.ca_
III c/....,.
scnsn,n
'" rcspi
•»-.''pic.i

cond;,C
.

i
m """'"
dSX^ n Z T
'""t vivcrc in Christo
""•'^'"' pcrsccutionem , «^— '--m
qui
patli.nt,,.
vo-
patii.nl,,,-

Muendam piebcm su^mr;;;:;.^:^^^;:;;:' ''•" ""^^ "'''"'"^

•.OSI.S pci. in''T''''
^^-'-' ^-^ --
incu.iam recto,-um "'"'•'' "" '"''' '""'^"'" -'»'*
abs,..ahit, ,, ,m it )
^' '--'.

«-les..bus. o/licio
p..i.Ui,o et scicnUa ^Z^,^ ?"!:^"^ '"''' ^--' '« «'«/^''-•""- /p^i et fi,,s
l"as. ii. domo !',:'• "^'^
fT'"" '''^'^ ^™^^"^'"
pn.p..i.. opibus "''"' ^"-'^ 'e-
.spoli;.tos '

'l>e".quc talc.
cuin se sensu " ^"'-" ^-^Pf-s ..unc pro
spi..i;uaii p.iv
T "

^l s r"'"^" ,"'''"'"'" '''''''''^^

^P'C'"i.., per eloquentia,n '"','""'
vc,.borun. cop.^.rr ,..;'
f ' "•^' ^-''•i
'•ui'1, quatcnus co.un, ^'^'"'^' '''''''"*^'' ^""' ^«"^'i^^^-
sonoriiate velu ts''"'""''" Legimi.s i„
-- '•
'
"" ..or n
^'''^"^•""^'•'^^'^^l"<>clAmbri,.exIsraeIcmedt.non'
lun Scmcon a quodam Semer,
, el a^dificavit in
^''''''"'^^'"'''^'"-^«"viliusauri veil.cc ejus civitalem,
I
quam ex nomine Domini ap-
pcllav,t Scnie,.on.
'":'"- a.„ :„,„,;::;:
::;;;;:,';,"r:.^'";:' Persecutusest autem Abia
fugientem Jeroboam et
-8--C. i„ ...,„„i. i, ,c,.,„
^

•,,^';;;
"-
2' ,"«'"" « ""- ^^•". "
^«-
?;,',;!''l.?'V
cnm fdutbus sms, hphron c,uoc,ue et
"''".''-".'™(P„,c°;' ,-.;,"^'':« ll.cl
filias cjus Be-
c.v.ias crat in duoh cimo ah
'''''''''''' '-'"'»"'•'"- Iliorosolyma la-
r;;:,'ir'!r'''''"'^ P-<lca.ldc.xt,.am cntibus
.\enpolim, qu.-e prius Lu-
zn. id esl, An.ig.lalon
'.».«„,,,„,„„. ;.„„„,„„/„ vocabatu,., el cecidil in
,,,.„.„„, ,„ ^ .sortem
inl.us Bei.jamin juxta Bc.han ct
, llai, quam cxpu-
Si.av.l Josuc, ,ogc illius inlcrfec.o.
,:'',';;;;."''"''''»'""'"•'--'«- e^'i'wre Po,.ro quod qni-
V, ''a... p.itanl
secundu.n cr,o,.cm G,.;ecorun,,
Llam-
lu/.am ant.quitus voca.am,
^«111.1«
.i.l,,„,,ic„]„|,,,c,|,ta,,c,,ic„c;,,c„;' vchomonter errant Vcr-
'>"'» quippe llebraicum
et nomcn
-_.;,.,;., a,,,,„e.,,c.,,,ic„,i.,,,„;,ci,;;,;:, ipsius civiuituhc
Paiitcr m.sc,.c,.unt, cnm Ulam significet prius, ij
e.t, /H-o/.ro».
Vocabaluraulom p.ius Luza,
Bo.hcl
. Mm S..,„™,. ,,,.,„,„„.,
„ ,,,,j„ „,,^
'
•'cc iion ot

""•; llcb,.;ci putant

Bothaum, quoii aliud oppidum
suspioan-
eamdem essc Bolbel sed cx eo
''''' ;

f;:::,:;;ri',"-,,^,"''?'».
K«l>oa.i. ct niiosJud., ; ''''-'-,-...>„ tcinpo,.equo
•f^='^^"""^"P<>D""»^"''*^1"«
ihi
"1.. a Joroboam filio Nahal vituli
vit,.Ii aurei

nrnnli,.! ,,
""^ J.iiiclO ,psc
.

' Jcioboam "'fe'"^"'"""

pro a 1:,..
£.,r.,'';';"''.'"^«"™"""'''^"""'-M'ro,w„.i atur do,n,,s
I)alur doinus Doi
n.M 1,.^., ..
,1 f. ..
.... ....
, .

ll„„„„o „,iss„s cs, Josana au.om civitas •

., cst in „il.u
i„ Sam,iri.„„ ,„,. J. la, s,m,l,ter o. |.:ph,on in
tribu Jud;, cst. l„de
ot
v.lla po,.g,.an,lis
Kph,oa nomine conira
;™ » liseu.l„,.,„p„c,a
,c,„,e„,s i„i,|cl„ ,„:';;',:,'; i.c..,^ „. v.cesimo ab Jerusalcn
Sep.on.rio-
n.iiliario hactcnns vo-

,''''""'" " ""'"""" ^ ^.•™».«». Nec valnU ultra resislere

riir;" Jeroboam dubus \bia
in •

'.!"
«' »•
"""";'""''"'"''"'" ""'"'«»"'•'. qnem percussit Dominus, ct
mortuus esi. Non Jc,.ol
.1. ....„„,, /,„„•,,, .oam
c, ,...,„„„„ ^„„ ,„ Dous utpIo.iquoa>s.„„an.,
poro,.ssi.
siquidcm,
J.ixla Boguo,u,n
lil„-,„n. i„
vioosimoanno ro.n,i ojus
mpcravcn,. Asa .ilius .M,ia supor
Jodam et Jo,„C
em;sedAh,am,,,„iaoap,aBc,hol,idolaIsraeliia
scanlalum roscrvavi.. ,„ Mcbra.i
asso..unl.
 mm\ .vuchiep. M0G13NT. OPEUUM PAUS I.

n. RAn.vNi
487
''^ tisc,combustiones prcliosarum vcslium , simul
CAPUT XIV.
scriptum cst :
ai-omatibus fiebant. Un.lc ahbi
J

De Asa rege Jcvnsalcm. quia mos

combustiones majorum facicnt libi,

Abia cum patribus regum ornamcnta prctiosa qu;

(11P\R XIV.) Donnivit uutem veteres fuit, ul
David; regnavilque pyra uiercnlur, t
suis sepelierunl eum in civitcde
ct bcbant posl obitum suum in
In cujus diebus quievit terra Figuraliier autem arom;
A-salilinscjus proeo. absque cadaveribus.
Asa quod bonum et placi- quae in lectulo Asa ob
annis decem. Fecit autem ungucnta meretricia ,
el subverlil altaria pe-
rem illius concremabanlur, vanam
significanl
tum eral in conspectu Dei sui,
et confregit statuas
lucosque poctic pos
regrini cultus ct excelsa; jactantiam, quoniam philosophi vel
Juda; ut qucvreret Dommum itum regum suorum, sive etiam falsi
Chrisliani (
succidit, ac pra:cepil
umversa Supervacua
Deumpatrumsuorum, et faceret legem, et tibus, suis impendunt magistris.
urbibus Juda aras et quorum ccnversatio tot
mandata; et abslulit e cunclis eos extoUunt laude ,

clc. Islc est Asa qui in et hKC in ignem mittunt

fana , el regnavit in pace, plcna lurpitudine ,

cultumdivinum et ostendun
piincipio rcgni sui rcslauravlt ,
omnia gehennse ignibus obnoxia essc
bcne placilum crat in conspeclu sedificatione fi
fecil quod bonum et hic sine aliqua utilitate atque
idolorum, el confregit si- g protulcrunt. Unde in Job de viris
iniquis sci
Dei, subverlilque allaria
muiacra. IJnde gratiam
Domini promeruit ila ul ,
cst : Succisa est ereclio eorum ,
el reliquias

vicloriam caperct, et cos et in psalmo Se;

,)u-nans contra ^lbiopes devoravil ignis {Job. xxii) , :

pro
inlernecionem cajJerct , quia Domino eorum domus eorum wternum;
in tc
usquead inquit,
cl exercitum ejus adjuvanle, contrili cula eorum in generalione et vrogenie ,
invi
copugnanle,
relabens, cum auxihum nomina eorum in terris ipsorum {Psal. xlvui
sunl, sed postea in delerius
Israel quGCSisset, el genlilium
Assvriorum contra Baasa regem enim slultorum cst, rilum sequi
ul cum
a Domino missum in parentalibus agere
consucvcrunt, quand^
llanani prophelam ad se
gravUer mde Jn S(
inde corriperet,in vincula misissct, superstitione in terris eorum, idest,
Deo iri-
I3nde ipse, jusie sibi mortuorum et credunt h
Dominum oirendit. laudcs celebrant ,

gravissimum, etpedum prodesse, quod eorum videntur

exhibere mei
buente, incidil in languorem
obnt. Nectn
doloremvehementissimum, in quo et CAPUT XVII.
i„lirmHatesuaqua'sivilDominum, sed magis xn me-

dclusus cst. Is itaque eos De Josaphat rege Juda, el bonis actibus, el p»

dicorum arte confidens, imperii.
inchoant iailio sed malo
signiGcat typice, qui bono
termino qui post abdicationcm
ulololatn|E, c (U Par. xvu.)
Regnavit aulem Josaplial fi
finiunl ,

et percepta gralia Israel. Constituitq

etspretam scrvitutem dacmonis, pro eo, eiinvaluil conlra
in
sacri unclione, slatnn Juda, qua; ei
tum numeros in cunclis urbibus
baptismalis et chrismaiis,

arripiunt opera, sed for- muris, prasidiaquc disposuit

in terra J
primordio vilae sus pietatis lala;

tiori state, acjuxta

terminum prxsentis vUae, quan- in civitatibus Epkraim ,
quas ceperat Asa pa
debucrant, ad vitia rela- Dominus cum Josapliat, qui ambulai
do viriutibus opcram dare Et fuit
delcctantur aclibus. Hi hce David patris sui primis el non speravil in
buntur, et in pravis
,

^thiopes spaitales, et
patris sui, et perrexit in prwcepi
dum cultui divino instabant, sed in Deo
superando fugavennt nonjuxta peccala Israel. Quod
autcm dic
rectores tenebrarum harum et
vUce dcuu viis David palni
saphat, ambulasse cum in
prccsentis
lamcn postquam voluptatibus
lenent auxdiatores fuisse saga.
Assyrios qui regnum confusionis mis, ostendii eum exsecutorem
defensores qmcrunt , adeo jusle deseruntur, et divinorum testamcntorum , sicut fuit Da^
c.
pnvan- anlequam in uxore
variis languoiibus
errorum capli fructuosis ejus initio regni sui,
proce- licet obscurj
tnr actibus, nec jam bonorum operum valent Uri». Cujus peccati
ignominia
morie sine pcemtenlia sed poenilentiae laudabil
dcregressibus, scd imminente lur lamam ejus ,

emendaiionc morum viiam

ncfandam morie fi- D ctio a;tcrr.am illi memoriam prscparavit.
ei
Confirmavilque Dominus regnum in
mat
iiiunt perpctua.
CAPUT XYl. dedit omnis Juda munera
Josaphat factwCi ,

inlinilai divitite et mulla gloria. Cumque

Sequilur de Asa.
vias Domini et
suis, cor ejus aiidaciam propter
xvi.) Dormivilque Asa cum patribus
(IIP.VR
Incos de Juda abstulit , etc. Denique Joi
regni sui et
mortuus est anno quadragesimo primo gen
et
fecerat sibt m lyoum prKfert populi credenlium de
sevelierunt eum in sepulcro suo quod relicto parenti
super lectum suum ad Rcdomptoicm nostrum,
David; posueruntque eum et s
Civitate
qum cum vcnit sacro baptismate ablutus
et unguenlis merelricns
„lenum aromatibus
,
Chrisl
sraatis unctionc linilus, a Christo
arle confecla , et combusserunt
crant pigmentariorum accepit, cui F
inen el regiam dignitatem
nimia. Aromata et ungucnla
fuver eum ambiiione Yos autem gen
stolus in Epislola sua ail
nuncupant odores, qmbus
:

meretriciajuxtahisioriam gens sancl

Nolandum aulem a Domino, regale saccrdotium ,

luxuriosiob libidincmuli solent. Petr. u). Quod nominis ii

ccfjuiiilionis (/
quod m rcgibus, ut Hebraci tradunt, causa rcvcicn-
 '^' rO.U.MKNT. I.\ PAP.A{JP0MJ:NA. - LIB. lY. ^^,j
prolalio I,ono confi.mat. Interprotalur cmn Josa- A .litqne ad .u„. i„ Samn.iam. conlra hos.es prxl.ens
ph.t W,» ^as, s.ve q>„ os. .lonalus. Lcclcsiu oianxil.um, illos fign.aliter demo„strat
crgo ge„t„.„ aui ca

oA Sp.r.lus p.;^..ore (iolala

,
pvc.o sa„g..,„.s Cl.risti

,
conso,li,.m .sponsi c(«Ic.
comparata, Iholicis a.l

licel a rect=e H.Jei tran.ite

i,.reli..oru.„ an.icitiam se

no„ rcce.Iani
i..cl ,.a

1.
Z
st,sct soe.etate.n reg..i p..o..,e,-uit
cui fact.. sunt
m^n.t.. d.v.t..e, s.ve
:
ran.iun, societatcm atquc c mm o .Vm e e L'
... eonventu diversarum natio- no„ devitant
num ad fide.ii, seu i„ acquisilio.ie vari;iru.ii
: ,..od „. ,o mo,.!o si, "^a e p
virl.i te.it, maxinie cum I>aiilus apostolns doeoai
lum, cl multa gloria spccialis sapienliac, h;x;.cti-
de qua in ui.i Iiominem posl u„a„.
Provcrbiis scripl..m esl : Mutla; filhe
< et seci.ndam corrcplionem
comjrpgaverunt dcvitandi.m, el Joannes in
dmlias Epislola sua ita dicat
,
lu supcrcjrensn cs universas (Prov. xxx.) Si riuis
•'• vcnit ad vos
•i'^''> ••-"•''"'* et nanc
los ei lianc doclrinam
Cu «r„„:..
r..;
^ aocrinan non no-
on.n,. Ji.,.i
da mu.,e.-.a
.

oblul.l, q„ia „..usq,.is.p.e

n/fcri,
liie reciperc eum in domun,, nec Ave ci direriiis
n ehs sana. doctrmcc et bonorum operum '
'
(II
n„.„e,-a in Joan.). Qui c..i„, dicit illi A e co.n ,. ictro

« 1,1(05 <IC l< rra Ju.la l„l,l, <|,„a omne scan.lalu,,, lcligeril ,„«,«, in«uimb,(u, ab illa M „„i ,»

islc pr,„c,i,cs suos ac saccrilolcs in nrbcs J„<la, „i 11 l.oo cl ''„

i|.sc Josapl,al n»r Jcl.u ,tl<.,7.c„ V,
'™^'™' " "--1"" '"^- ""-'"i.
""'"
do- c- „a„i (ii,i'„s vi„ciiL ,.,.,;;,ci; ;,r:;::rcrc:;'c,";
Ctores sanctos ad dive.sos populos dirigit,
ut illis arguitur, quod impio pra-buerit au.xili.im,
prajdicenl Iwangeli.nn Chi-isli. Sieq.ie et n.s qui
fiet illudquod oderi...l I)or..i..u.n amicilia jungeretur.
de Josaplial scriptum est :
Quap,opter
b3e.ctico,.u,n consorlia sunt devitanda, q„ia
liaque faclus est pavor Domini nulla
super omnia regna socielas csl h.ci ad tencbras,
Urrnrum quw erant pcr gyrum Juda, nec convcntio Cbrisli
riec audebant i.IIo modo polest.esse cum Belial, neque possumus
bellare contra Josnphat, sed et
PliilislkmJosnplint mu-
nera deferebant, et veciignl
argenli
a^ucebanlpecoruarieiumseplem millia sep^eL,
: ArabJs quoque S Z
par.icr caliccm

Z..
s^
niortiLumprirn
i
Domini
^
1 ibere, ubi salubris baustus
ImJ,."^"
.•.:"'"'"' ""' ""^"""'
'

,
•

el hucos lolnlcm. Cu.n p,optcr nomen gloriosum,

proptcr virtutes
\ocavit erao rev IsrnlZnn^
et qu. geruntur
ca co,npr„„.tur p;.ganoru.n
in Ecclcsia, aud.v ei : Voca c^MiZ^^:::! 7::f '' /^'']

,
cl genliun. inci..ntur ./ JosapJ.at re. Jud :!" /I "''
corda, ut dcfcrantur vero Regi / ,
""' '" ""r
*'''"' «««

«Eccicsi., „,„„cra
Christo
rcc... crii„ii,::%r;rsi'
aui caout
T
ve.iin rZ
.i
j

;?:;,,C;;;X i^r.^":'"
,
^
^-
ducantque illi pceora simplicilaiis sua?; hoc est egem Israel el rcgem pariler Juda, prophctavil
arietum scptem n.iJlia con-
sepli.igentos , et hircos loli- tra regem Fsracl ita diccns
dem, cum pcr Spi.itus sancli :

giatiam illu.ninati, et Vidi Dominum sedentem in solio suo

v,rosl.al.iles n.agislerio
p,-opter scientiam et bo„o-
et omnem
exercaum ca^li assisteniem
run. operun. p.ol.itatem ei a dcxtris ct a sinistris, et
oircunl ct pcccatorum ,
du,l Dominus : Quis
"Millitud.n,.,,, decipiet Achab regcm Israel
per . onfcssioncm cl pocnilentiam scr- ut
ascendatet corrual in liamolh
vilio ilbus sul-jiciunt.
Arietes eni.n duces sunt
Galaad? Cumque di-
g..e- ceret unus hoc modo,
gis, et aller alio, processit spiritus
i.i Icgc in pacif.corum ct
hosliis immolabantur
labnn,.... slcUt coram Domino ct ait, Ego
llirci auten, pro pcccato olJerebanlur dccipinm Ln. cli
onunus : In quo, inquit, decipies
? .U ille rcspondit
CAPUT XVIII. tgrcdtar el ero spiritus mcndnx in orc omnium pro-
Sequitur dc Josaphat.
Vhctarum c]us. Dixiique Dominus et pr.v : Decipies
valeb.s; cgredcrc ct
(II Par. Fuit ergo Josaphat divcs et
xviii.)
fac ita. Quid pcrsoliu.n Domini
inchjtus nisi angelicas potcstatcs
»««"«'«, ct affmilalc conjunclus accipin.us, qua..un.
^""'""' ""'""'
cst Achab ; dcscendil- mcnli-
bus Deus n,->.«i i .nc
altius Pia^sidcns
'

infcrius cu.ic.a dispoi.ii. V'""

•

</«« posl annos ad

cum in Samarimn Ji , D . .
,

^'cntum mactavit ' ;i'."J ---!... cccli nisi n.inis.rantiun.

1
Acl,2a^' TZcl ^u7" ansel'oru

— '
em/.-r.7

isradnd Josnphm rcycm

•

,«
•>
na,no,h Calaad.
" '
''''^*""*"'/««

Din.que Achab rex

'//« ul cali a dexlris et a sinistris
ejus slare perhibetur v
Dcuscnim, qui iia esl interomnia,
ul etiam silcxlra
Juda : Vcni mecum in Ra- omn.a, nec dextra necsinislra
moih.nlaad; eui ille respondit incJuditur, seddextr.
: Ui ego, ct tu siclt Ho. :,.igcIorum pars elecUi
, sinistra aulem Dci
pars
angelon.m r.-p.-ol,a designa.ur.
Nonenim mini.irant
Deo solummo.lo bo..i q..i a.ljuveni.
lKattI...s..a..um,q,.if,domtenetcathoIicamet scd e. qui re.lire
nolentes gravent. Nec quod cceli exercitus dicilur
qunn Samaria .•«ngclornm pars r..p.ol>a
regnabal , in co in.elligi posse pro-
. haTcsiarcbas exprimit
'"belur; quos cnin. suspondi
';^'''''-'"» «"rbam per crrorum in aere novimus
;!;". devirdu::,a' av.j3
JHMpotu:c
ca-li nom.namus. E. de ois.lcm
^ '" n.or.is pra>cipiii,ii„ spiii.ibus Pauius .11-
,rah«nt. Ouod XI l: Contra spiritalia ucquiiia' in
a.HemJosap„ata,n,.i.ateconju„ctusAchab,de.^;:' cwlcsiibus iFphcs
P^TROL. CIX.
V.). Quorum caput enunlians ait : Sccundum ,,„«-
 RABANl MAUR! AUCinLi'. MOtilNT. OPERIJM PARS
1.
h.
habel, quia iiihil cssc quod displiccal polcs!.
cipcin poicsi:,... aevh hujus {Eplies. m). A dexlrA A
quia simul omnia contuctur, siniul cuncla aspic
,

exercilus stat, quia cl

ergo el a sir.iitra angeloriim spirilus ct m.alos vidit. Ex
concor vi, in qiia cl bonos
voUintaselecloiumspiriluum divinaj pictali
servions, liis cocli a dexlris et a sinistris h;^bere descrilj
orum sensus, sive nKilili*
dat ct roprol
llndc et mox ut, siciit supra diximus, pcr dcxtcram inteUigi
j.ulicio districlionis ejus obtcmperal.
per qucm angelosclcctos, persinistram vcro spiritus rcprc
spirifas prosiliisse dcscribitur,
naiax
nc- nec movcre dcbct, qiiod excrciluscoeU eliam re
\chab rex exigcntibus suis mcrilis dccipiatur :

angeli vocantur, quia ipsi quamvis ab a;thereo

spiritum
qne enim fas est crederc bonum
fallacr.x;

cxpidsi sunt, adhuc tamen in acreo coclo dem

Egrediar el ero spt-
dcscrvirc vobnsse, ut diceret :

conlra spiritalia nequil:

prophetarum ejns. bcd lur, sicut Paulus ait :

rilnsmenclax in ore omnhm

dignus erat, ccelestibus.
,i::ia Acliab rex peccatis pmecedcntibus
ut tali dcbuisset dcceptionc damnari , qualenus qui CAPUT XX.
sLvpc volens ccciderat in
culpam, quandoque nolens Sequitur de Josapliat.
justitia licentia mah-
r;ipcretur ad pccnam , ccculla
Posl hwc congregati sunt filii Moab el (ilii Amm
datnr, ut quos volentes in peccati
la-
gr.is spiritibus
U cum eis de Ammonilis adJosaplial, ut pugnarenl t
quco strangulant, in peccati
poenam eliam liolcntes
eum. Quod adjungit fiiiis Moab et filiis Ammon e
irabant. Denique bic qui
vitam rcprobam non inu-
monitis, ostendit Idumajos simul cum Moab
perpelrandis pcccatis animum non
averlit,
el a
t;il,
Ammonitis conjunctos esse ad pugnandum <

illa audit Dco dis-

cum a propbcta aliquid requirit,
Israel. Unde iu sequcntibus narratur, quod fili
ponente quK mcrebitur audire damnandus. Ecce
,

loquamur, ab omni-
mon et Moab consurrexerunt adversus habit;
cnim utunum vel duoex im:l!is
montis Scir, ut intcrficerent et delerent eos
idolorum scrvi-
MOlcr.lisDeicultu domus. Isracl sub
scriptor historiae ob reverentiam fratcrni n(
prophctas a quil)us de-
tute rcccsserat, et tamcn ad
requircns; magis volcbat quod gerebatur associalorum c
consueveratsa^pe vcniebal prospera
adnolare vocabulo, quam impietatem impude
,
cioi
perversa agcns pro-
cum vero ex ore prophetarum Maximccum liberl
sermonedivulgare publico.
aliud superna judicia
spera audire merebatur, quid Israel de d
suo corde capc-
rorum narret quod cgredientes filii

:igebant,nisi utpeccator populus in

non permissi sint ullam Idiimoeis inferre mol
rctur? quatcnus qui perfidiam
sequendo deliqueral,
dcci- probibentc Domino. Notandum autem quod Joi
sic prophetarum suorum Wandis sermonibus Ammon
quia ddiquissel, eos qui cum filiis Moab et filiis ierant i

peretur, ut jam nec pcrtimescercl

ad poenam, quanlo ^ lium Arabcs csse arbitratur.
et tanto post durius raperetur
Veneruntque nuntii et indicaverunt Josaphat
jam lar-
nunc securius viveret in culpa. Sed ccce magna de his loi
cultu remoium tes, Venit contra te mutlitudo
giente omnipotente Deo ab idolorum ecce consist
trans mare sunt, et de Sijria, et
cst quamplurimum gcnus humanum, veram fulcm
Asasonlliamar, qua; est Engaddi, Trans marec
lapidibus, vel cuilibct
publice fatetur; subdi lignis et
demonslrat loca non quae ultra mare T
illa
crcaturis renuit. Sccurus ergo
jam prophetam qui-
quia hoc auditurus cst, num, sed ea quae ultra mare Salinarum posili
libet in fiuc posilus consulet,
dicam si ab quod et alias stagnum Asphaltide sive niar
quod audire Odelem decct. Fidenter ,
aul
tuuin nominatur, ubiJordauis iiifluil.Quod
immunditiis atque a pravis actionibus recessisset,
cil hoslile agmen consistere in Asasonthama
securuscssct, nam cum Paulus cgregius pr?edicalor
csl Eugaddi. Engaddi in tribu est Juda, ubi ab;
servilus, quis-
clamet avaritia qua; esl idolorum
el
lus cstDavid in soUtudinc, quai est in Aulon
est, a cultu idolorum
quis adhuc avaritise subjectus vocatur
cho, hoc est, in regione campeslri :

liber non est. Si ergo

hic, qui avaritisc «stiiuis
usque hoJie vicus pcrgrandis Juda;orum Er
:inhelat in quidem posilus esse videtur, sed
fide
juxta mare Mortuum, unde et opobalsamum
^

aliena ambil accipere honores mundi desideral

,

^ sunt vineaj quas Engaddi Salomon nui

habercque temporalcm glonam
ibi
comprchendcre ,

De hoc pari modo Joscpbus rcfcrt, dicei

concupiscit,alque de hac eadcm gloria prophciam
castra posuisse apud Gaddi civitatem,
qi

consulat . justum valde ex culps sus merito a

est
circa paludem Asphallidcm, trecentis stadi
prophetac o.-c prospera non audiat, quatcnus qui
cul ab Jerosolimis, in qua nascitur palma
vi-rba Dci audire in sacro
cloquio noluit, ut terrena
ex p;io el opobalsamum Thamarenim pahna in
:
illud divino judicio
dcspiceret, coeleslia ambirct ,

latur.
l>rophel3e ore auuiat, undc amplius obligatus car!at,

suis Josaphat autem limore perterritus totum se (

lit dum spe terrentc glori;c delcctatus pascitur,

bo- ad rogandum Dominum, et prcedicavit jejur,
desiderils ad ima semper ducaiur. Neque aulem
nniverso Juda. Congregatusque est Judas
ad
spiritus qui meiuiax esse appeliit in
nus ille fuit ,
omnes de uibibus sut
quiaexcr- cnndum Dominum, sed et
orc propbetarum. Unde pry.missum cst,
Cumque
Dcus runt ad obsecrandum Dominum. ;

citus coeU sietit a dextris et a sinislris ejus.

Josapltat in medio coetu Juda; et Ilierusalem, i
in illa sterna
e;um, qui incircumscripta est veritas, Domine, D(
sinislram non Vomini ante atrium novum, ait :

bealiludine quse dextra ejus dicitur

 *^' C().M.ViI'.\T. I.N P.\H.\IJPO.MLM.\. _ LIB. I\.
^„1
inunno.troru,n, iu es Deus in ce^lo, ci dommaru A nedicilor^is m^,ue ir^ pra^ser^lem dicm.
, ^'"- tt%,v.^i
_.^.,.. Rcversu^.ue
'i^-venu.que ll
iuiijue esi
uuctn regnngcntium, in munu tua esi foriitudo „i,. ,..A
n,„«!. vir ....[.. ,
,
esl
ei omnis Juda, et liabiiatores Jerusalem, et
.

rotcnliu, nec quisquam Josupliai

libi potest rcsistere, elc. ante eos, in Ilicrusalem, cum
Alriiim noviJin ipsmn
Iwtitia magna, eo quod
toin(.liiMi Doniini. Atriuni dedisscl cts hominus
iioniinat, co quod Josaplial vcx ab oninibus
i ]
rjaud um de ininiicis suis QuiJ
inini.m- e.t quod Josapbalcl fiiii Isracl venerunl colliKo.e
•liliis qnibus i,JoloIalri:c reges iilud
pollueranl, spolia inlerfcctorum, el pcr
tres dlcs b:cc con -re.
cinundabal, et sic aliinni r|uo(l prius pcccanilo filii gavcrunt, nisi quod sancti doclores
Isracl vclus fcccianl, tunc pocnilcndo cum cuTcn
ad piislinam unba fidclium, collisci.tes de
Jiovitatcm rcJnxcranl. Quod autcm supermemoratorun'.
dicit Jabazicl bosuum spoliis, qnidquid de pbvsica,
proplicta missus ad Josapbat Nolite elbica, lo-ica
limere nec pn- :
lcgcndo, scribcn.lo, et docendo utibtcr eJi,>crunt'
hanc multiludincm, non est enim vestra
teatis
pugna, pcr sanct* Tnnitalis fidem,
in usum totius
sed Dei : cras dcscendetis contra eos salubri
; a.%censuri enim lor convcrlunt Ecclcsiae,
ul qnod injusti posses.so-
sunl clivum nomine Sis, el invenielis
illos in summi- rcs propter infulclilatcm cordis
tate torrenlis, qui esl conlra
eornm, sine ull)
sohtudinem Jsraet; non sabilis su» rcmcdio, babcbant,
boc pic in Dominum
eritis vosqui dimicubitis, scd iantummodo
•""» ""-" -""'^"^"t^uucon
• confidentcr
luenicr crcuenics, sanctamque
credenlcs, sanclamiiue religioMPm
religionemlidcliler
(i,i,.i;io. .
tenentes
^ate et aunlium Domini super vos, etc.
vidcbnis
13 «d snnitatem anin.arun s r n^
Eumdcm
Lunulcm locum
locun. Ilcbrci anliimant
antumant essc cliviiln "/"P''"'"' P".^^'"
clivum Sis dcant. Tlndc
<.<--ant. h.n. .!
Lndc hene 1.
convciiit
"
quod dicitur,
quasi solitudinem Jcnicl (licuntcnim quod Sis, boc
quod in
:
qiiarto dic congrcg;iii
sunt in vallc Benedictionis
est lebes sive olla, i.lco nuncupalus sit, eo qmd ad benedicendun. Dominum,
plurima ibi
sicque introicrint in'
niultitudo bostium conscissa
csl: el ob Wicrusalcm, cum la^lilia magna.
lioc Jcrucl inlcrprclatur VaUis enimBcncdi-
timor Dei, quia ,!c manifc- ci.on.s bumililas s mctai
Ecclesi* est ubi condi "r.c
610 au.Mlio Dei quod conlulit spcrantibus in sc pa- laudcs D.^o quolidie dccanlantur,
vor undiquc alicnigcnis circa de quo in p.almo
Judicam babitantibus n-A scnplum c.t Induti sun! arietes ovinm,
:

«xcrev.t. Myslice autcm tres el vallcs

ibi hostium cunei, hoc abundabunt frumento : clamabunt,
ctenim lujmnum
cst,Moab.larum, et Ammonitarum
atq.ic Idunia>o- dicent {Psal. lx.v.14).
rum, iriplicem calcrvam si-nificanl Quienim sanctoqnatuorEvaa"-
liostium, ct pcr- gclionim dogmate ii.structus
seculorum sanctK Ecclcsi:e per fidem, el bapii
; paganorum scilicct smum ad unitatem sanct»
Judx'ornm, atqne pervenit Ecclesiu), ibi
h.c>rclicorum, qui gralis bellum rilo landans, ac digne
c.vc.lant f.dclibns, cl
Doo conversans cum ipsa
nomcn Cbrisli simul cum reli- matre omnium fidclium visione pacis
gione Cbristiana aufcre perpelu;c
contendunt. Sed Josapbu cum laude et hcliiia
inysl.cus,
sempitorna inlroire merc-
hoc esl Kcclcsia' populus, non C
arn.is cor- bitnr
porabbus, sed spi.itnalibus
adversus eos dimicare Post hax iniit
amicitias Josaphut rcx Juda
rr:rparat. Insislit cnin» cum
p.-ecihus et inlimo cordis Ochozia rege Israet, cujus
opcra fuerunt pessima.
^oto.supe.-numqn.-crit a,ljuto.-ium,
ut ipsc de q.-o tt parttcepsfuit ut facerent naves qua-
scriptum irent in Thar-
csl, Dominus
Dominus polcns in prw-
foriis, sis lecerunlque classcm in Asiongabcr.
;
Iw, Donnnus contcrens Prophetavi'
bclla, Dominus nomen
ci H ,
aulem Oliezcr fdius Dodtm de
Murcsa, ad Josaphat
abbi, Portas inimicorum obsidel,
et casira lioslium diccns : Quia habuisti fwdns cum
Ochozia, percussit
m<' subvertit, supe.bos bumilict, ei protervos Dominus opera tua, contrita-que sunt
op- naves, ncc po-
Piunal, atqucconfidontos in
sc, a cunclis poriculis tuerunt ire in Tharsis. Di.vimus
supra quod socielas
prolcgal. Quid cnini aliud facit quolidic ccclcsiasJi ctanncitiaJosapbal regisJuda,
cus ordo, alqiie «niversus Sama- cum rcgibus
ca>tns fidclinm. nisi ad ria^. illorum
pc;so.K,m"cxprin;;rcrqurd7cuboli
'"'""' "'"""""^ '^•"P'"^"^"' '"- '"'•"'" """^'•^ ^^ hxreticorum soc
cla.em a io n
Ir"
;
^^s^::::;:
on.us.on.s >ot<
,
::;;;:;""'
"""^'""^'
psali.t bona opcrat.one,
onmino non placel Dco. Uiide
palie.itcr
'^^"^'^^

cl rcferi.ir nL
^^^ A^dcrationesecompingerent. ci^iis amicilrp
.
r
vspectanssupc.nnmju.liciumaiqueopemdivinam?nVcs quas roi Juda '"
et Sm a irnti,^^^^-^ n
tndc pn. arbi.r exaudiendo
Ca.nantcs ad se, hbc ^ u.iscLu. in Asioi^lr:::;^;
'«l.atque msidias boslium
in prop.inm caput
_ -.ll^^ltmr
«...., .jiiuu
L.UIIM-
con- nns percussit opera eorum.
^c>l'l; ua ut ipsa ad insinu.ndnm qno
.Tmulalionc, qna ad innoce.uiiim quulqiiid in pra^scntis vila;
I

mcem conspnavor.inl, so.notipsos navigio cum b;erelicorum

invico.n laniont, concil.o aut faclionc
et ade.vl.oinum gohcnn:c comm..nilor agiinr, coram
cr.iciatibus ct morli porpc- oculis
i i ^ Doi displiccre in oxlronia
»1!;« Iradaiilur. nltione d.claia-
Venii crgo Joy,pl,at,
bitur. Undc Salvalor in Evangolio dicil : Qui uon
cl oniuis populus cum ro ad est mecum, conira me est, et qui noncolligU
dctrahenda spolia morluorum mccum,
; invcncruntquc inlcr di.spergit,
cndavcra variam
supcllccilcm vestcs quo.ue cl ,
C.\PUT XXI.
^'asupr^lmissima, et diripucrunl,
ita ut onmia \mr- De Joram filio Josaphat, et fine pessimo vUa ejus.
«ro no. posscnt, ncc
pcr trcs dics spolia
aufcrrc prw Dormivit autem Josaph^it ciim patiibui svis, cl
""'-" 1"">lo conqrjgali
^"-'
«I
^nii,,, "7f
r valle bc„cdictio,iis
'"'i"^'-
; elenim qnoniam ibi bc„c-
scputius cum eis in civitate Datid ; regnnvitque'jo-
ram /ihus cjus pro co. Qui habuil fratrcs /ilios Josa-
(ftxir.nl Donnno, vocaveruut locum
ilhm Yallis Bc- vhat, .\tariom el Jtiliict ct Zachariam, ct .iiari.m ci
40.1 15. UAHAM MALRl ARCIllEP. MOr.lNT. OPi:Ul].M PARS I 40

SapHmiam : omnes hi filii Josapliat m/is A consutu, et fornicala es super eis sicul nou ci,! fu-tun
iliiiiael, et
Qiiodergo cnuincrans scx fralres iicque fulurnm est, el tulisti vasa decoris tui, et c
Jnda, ct rcliiiiia.
vidclioct Josaphat rcgis Jiida, sulijiui- auro meo, et argento meo, quod dcdi tibi, et fecis
Jorarn, filios

omnes Josapliat regis, imagines tibi masculinas, et fornicata es in eis. I

gil Scriplura diccns, lii filii

sumpsisti vcslimenta lua multicoloria, et operuisti illi

signilicat quod isti imilabantur pcrfeclioncm ope-
rimi rcgis Josaplial, corum Joram scmper in
fratre et oleum meum et thymiama meum posuisti coram ei
delcriora labente, ob quod illos legitur iilcin Joram cl panem meum quem dedi tibi, simiUim et oleum,
mel, quibus enutrivi le, posuisli in conspectu eoru
intcrfecisse cum principibus Israel.
enim Dominum Deum patrum siiorum : in odorcm suavitatis. El paulo posl: Properca, mer
Dereliqtierat
trix, audi verbum Domini. Ucvc dicit Dominus Deiu
insuper cxcelm fabricatus est in urbibus Juda, et
el
Quiaeffnsumesl ws tunm, et revelata est ifpioniin
fornicari fecit habitalores Uierusalcm, et
prwvaricari
tua, in fornicationibus tuis, super amatores tm
Judam. Allato' sunt autem ei litterw ab Eliapro-
super idola (ibominalionum tuarum in sangui
phpln, in quibus scriptum erat : Uax dicil Dominus et

Quoniam non ambulasli in viis fdiorum tuorum, quos dedisti eis : ecce ego congi
f)eus David patris tui :

in viis Asa regisJuda, sed in- gabo omnes amW.ores tuos , quibus commista es,
Josaphat patris tui, et

regum Israel et fornicari fecisti Ju- B omnes quos dHexisli, cum univcrsis quos odcriij,
cessisti per iter
fornicatio- congregabo eos siiper te undique, ct nudabo ignon
dum et habitatores Ilierusalem, imilatus
et fratres tuos, domum niam tunm coram eis, et videbunt omnem turpilni
ncm domus Acliab ; insuper
nem tuam, et judicabo te judiciis adullerarum, ct
Dominus per-
,

patris tui, meliores te, occidisti : ecce

fundentium sunguinem, et dabo te in sangnine fui
cutict te plaga magna cum populo tuo, et (iiiis, et

dabo te in manus eorum et destriu

uxoribus tuis, universaque substantia tua. Haec ergo ris et zeli, et

demolientur prostibulum luu

fiierat Joram lupanar tuum et
\indicta quse per proplietam prsedicta
,

denudabunt te vestimentis tuis, et auferent vi

TCgi, per manus Pbilisthinbrum, et Arabum, juxia et

cum ejus tcrram decoris tui, et derelinquent te nudam plenamquc ig,

merila sua, in eo completa est,
minia, etc. {Ezech. xvi).
vaslaverunt, et diripuerunl cunctam substanliam,
(Bjrotabis pessimo languore uteri, don
lUiosque ejus, pariler et uxores. Juxta allegoriam Tu autem
quoque Jorauii, qui interpretatur quis est excelsus, egrediantur vilalia tua paulatim per dies singulos,
perfidiam hoc est, mentes hae
el de religioso patre Josapbat genitus, ad rcliqua. Cruciantur ergo uteri,

dedinavit, et fornicari fecit filios Juda, imilatus ticorum, languore pessimo pcrfidise, donec eg

fornicationem domus Achab, eos potest significare, diantur vitalia eorum paulatim per dies singuL
qui catholica fide imbuti, ae Chrisliano baptismale qiiousipie videlicet ouinis vigor sensus eorum,
'

instruebantur sacramenlis; vecordiain desipienJo veracis sapientiae vital

regenerati, Ecclesi* ,

sed relinquentes fidei verilatem errores sequuutur fiinditus perdat iutellectum. Devastabunt eos Ph
non solum ipsi a tramite sani do- et ^thiopes spiritalcs, diripientes cunct
hKrelicorum, et sth;i!i

gmatis exorbitant, imo alios sccum per errorum devia quaj inventa est in d(i
siibslanliam ejus laboris,

ducere certant. Undeillos Elias, hoc estsermopro- convcrsationis suse, insuper et filios eorum et u

phelicus redarguit, quia omnislivinorum hbrorum res, hoc est, sollicitudinem carnalem, el fru(

sanctio tales reprehendit ; ac merito suae perversi- operum nefandorum, ducent cum omni supelle<:
tatis gravissimis contestationibus increpat.
Ilincper sua in loca lcnebrarum, et profundum tarlari in
Ezechiclem commemorans beneficia sua, et pnpuli ni, morienturque infirmitate pessima dispensatio

populus culluin celebrem exseq

perversi tergiversationem exprobrans Dominus, ad nec eis prffibel

ingressus sum pactum rum, sed deleiitur de libro viventium, neque (

Judam ait : Juravi tibi, et

Domimis Deus, et facla es mihi, et lavi te in justis in ccElesti regno conscribi merentur. J
tecum, ait

nqua, et emundavi sanguinem tuum ex te, et unxi te vero possidebunt terram vivenlium, el inbabital
inimici autem Doir
oleo, et vestivi te discoloribus, et calceavite hyantino, j) in saeculum sacculi siiper eam;
et cinxi tp bysso, et indui le subtilibus, et ornavi te mox ut honorificati el exaltati fuerint, deficie
orHamenti}, et dedi armillas in manibus tuis, et tor- ut fumus deficient, peril)it menwria eorum i

tuum, dedi inaurem super os sonilu, et nomeu eorum in c(Elu sanctoruni

quem circa colium et

auribus tuis, coronam decoris in memorabitur amplius IPsal. x\\\i\. Unde et

tuum, et circulos et

capite tuo, et ornata es auro et argenlo, et vestita es quilur :

bijsso et polijmito, et mullicoloribus ; similam, et mel, Mortuusque est in infirmitate pessima, et non
et oleum comedisti ; et decora facta es vshementer ni- ei populus secundum morem combustionis
exseqt

mis, et profecistiin regnum, et egressum est nomen sicut feceratmajoribus ejus. Trigintaduorum annu

hium in gentes propter speciem luam, quia perfecta fiiit cum regnare coepisset, et oclo annis regnai

eras in decore meo, quem posueram super te, dicil Do- Jerusalem, ambulavitque non recte. Et sepelie

minus Deus tuus ; et habens fiduciam in pulchritudine eum in civitate David, verumtamen non in sepi
tua, fornicata es in nomine tuo, et exposuisti forni- regum.
calionem tuam omni transeunti, ut ejus fieres. El su-
mcns de vesfimentis tuis, frcisti tibi excelsa hine inde
 ^07 CO.M.MKM. LN K\H.U.II'OMi;.NA. - LH}. iv.
c.\PUT x.\n A tc, qiiic prophetas ct ipsum Do!!;iiiiim pn.pI.clariiiH
l)e Oclioiid filii/Joram el nefandis arlihus rjna
Ik occidil, ct lipostoios
Jona ra/e Jnda et Jerumlcm (;unn Joiiida cjiis pcrsccula cst, jujida
, pmi-
tifex reservavtl. I)c necc quiim eaeiriicrui
Mhalia exerccrct, clcam ullionc jusla perimcrct, atq.i<.
cousliliiii se rcijinam super duas
iribus. saccrdolium vanum q.iod post Cbristi adventum
(II Par.
.\xii. ) Conslituerunl autcm
luibilatorcs iiian.lcr l.al;.ic.at .!cstr..erct
, lcmpl.m.que suhvcr-
Jerusalem Oclwziam filium cjus minimum rciiem lercl, ricc no.i ci
impiam Syn.igogam, q.,.c sang..i-
pro eo; omnes enim majores natu qiii ncin sanctonim scmper
anle eum fuc- silichat de rcgni c..l..in,. ,
ram, uuerfecernnl lalroncs Arabum qui irrueranl pr.Tcipitaret, ac rectorcs ipsius
,
intcificeiet.
in caslra. nerjnavilquc Ocliozias filius Joram regh IVcc crat spes aliqua ut de
stirpe regnaret Oclioziir-
Juda. Quadraijinta diioruin annorum erat si quidem materejus Mlialia videns
Ocliozins quod mortuus essel
cum regnare cocpisset et nno anno regnavit filius suus, surrexit,
in Jeru- ,
et intcrfccil omnem slirpcm re-
salem. Quxslio valdc pori.lcxa hic giam domus Joram. Porro
oboiilur, iibi di- Josabelli, fiHu rcgis, tulii
citur Joraiii octo armis rcgri.issc, ct quadragiiKa Joas filium Ocliozia',
et furata est eum de
medio fi-
vi.\is.sc
;
filiiim aulcm
Oclioziam ciim rcgnarc
cjiis liorum regis cum intcrficerenlur,
abscondilque cum
<a;i)isscl, fuissc quadraginta duoriim annorum.
Qiioi V""" cum nulrics
--"""''
sua in '"""^"•"
cubiculo leiiuioi-um.
lcctulorum. Josabelli
„., „,., . ,, . . josabelh au-
'P'' P'''\^''^^li''"!^""-'"'''<^onderateum,eratfiliarcijisJoram,u.ro,
cssc
csscl, nii.u
(ilium 'T '.""n
gcnuil. IIoc"""•''T
nisi alio modo inlclligalur, Joiadie ponlificis, soror Oclwziw
; et idcirco Athaliu
quam sit ridiciilum simplcx etiam Icctor non
advcrlii!
,
inlcrfccit cum : fuH ergo cum eis in domo Dei
Unde hanc qi.aeslioncm Hebryei ita solvunt,
qiiod absconditus sex aniiis quibus regnavit Ailialias snpcr
,
Joram ipse qiii liic quadraginta annis
vixisse dcscri- terram. Atbalia ergo bacc
, qua^ scmc.i David cxstin-
I)ilnr, ct octo aiinis
rcgnas.e, vixcrit annos qii^- gucrc molicbatur, regiam stirpem dclere, bcne
et
draginla, et rcgnavcrit viginii octo.
Elcnim anni impictatcm exprimit Synagoga-, quie
per iiequitiam
octo qiii ei in rcgno iiibiiunliir,
ipsi sunt qiiibus rc- nicnlis semiuis David boc csl Cbrisli, ,
insidiatrix
gnavit antcquam fralrcs occidcrel, cum adbuc uti- crat, ct odium contia eum scmpcr
quc iniioccntcr vivcrct. Reliqiii vero corde gcie- in
viginti anni bat. Quae aliquando regnare vidcbatur, cum lcgis
quibus poslea rcgnavii, idci.co a
ni.mero ejus a.i- cjrremonias temporaliter observabat.
fcruntur, quia Interprctatur
iii languore ct Iribulatione deduxit atilcm Atbalia temporalis Domini.
eos.
Scd Josabelh strc-
Ideoque filio ej.is iidcm trilmunt.ir,
qui non ntiiiatc, qiuc intcrprctatur saiurilas
ampliiisquam Domini, id cst
viginli annorum di.onim, juxta id Ecclesiae, in qua verae sunt dcliciae, scrvaiur Joas
quod in Rcg.im scriplum est , regnasse
u - - pcrbibct.ir.
,•- ,%......, qui
-, inlerprctatur memoria
'^. ^i V..UI.U1 iin^inui tu Lfomini
,
.
/>o»iini,. Christus
t..nri<;Lii<i vi>i<>
videli-'
i

'tZTT
m
mlagationc tcmporum r"'""™'"
vix.t 23 annis, ex
""'"""
faccrenl. Ochozias cniin
"""' '"""" c -• i" """ "'«"'»- «. „o,„i„,s
crudelitatcm sx-vicntis hostis inlcrimalur
dI
iu
„e
p

coidi-
';

quibus uno tanlum anno regna- bus eleclorum , magisquc nuiriatur

v.l. CoHatio cnim
in domo Joia.l;e
lectionis libri Rcgum huic
qua- pontificis, qui delectus Domini inle.pictaliir, de q.io
6tiom solvcnda; mag.i.im
pra>I.ct auxiliiim. Patiis vox ait Ilic est Filius meus dilcctus in
Igilm- Azarias filius Joram
:
quo
rcx Juda dcsccndil ut .mihi hcne complacui {Maiih.
xvii Cujus domus est
).
imueret Joram filium Achab
in Jezrahd a^grotan- sancta Ecclesia, ul.i in fide
li-m.
elcctorum mancns quo-
Azarias paulo superius Ochozias
IIic
nomina lidie facit augmcntum
^.v..i..iii corpoiis sui
«.uijtuii!) donoc
iiK oci n i^ • • . i,iii , (loiioc lcinnore
lc.npore
'""" '"^'^''"•^^^'•""- '^VPrckendens
2<; ,;,. ct
uuiinnum
Voniinum TT
Ay^inic adjulorimn
ei Azarias n,i:.,i^..:
.
,
n ....
Doinini. Mco.iiie
Jn.licii
... n .
cxlollct qui
sceptrum rcgui
eum
dcpniiicpc cogilabant
et potc.Uam adve,sus co.
Cl Ilcbra.i putant el intcrfc- ,

mi.lalu.n ci nomcii in mclius clricem sancloru.n ictcr.iis dcp.itabil

in poenis.
hoe loco, eo quod j.ixia
pi;cccptun, Domiiii ad in-
iinni..n visiiandiim CAPUT .\XIIL
dcsccndcrat.
Voluuialis quippc fuil Dci Scquilur dc supra.
advcrsum Oclwziam ut
vemrel adJoram, cl ( 11 P,vR. xxm. )Anno anlcm septimo conf<nUalus
cum vcnisset, ut cijredcrclur
', r -'•"<••» «cim
cnm
Pfl _j„^„ , ^. . ,
Joiiida
juiiiaa assumpsit
assumitsil ccnlurioncs,
i
Azariam videliccl fi-
• t z:: A::fr' •
•"-' :•' "-"-^ '-" ^' »""« ' •
'^"""' /"-"" ^»"»""" '.»",;,„ .

'"" '™- *"=""""' '»'"" ^«""^ « -"

•'^i^'^!':":::^:::'': "''"' •""'
>- M"- \>«

L uil.I " •
''""'"'"'«''' '"."- .'"".» '»ri.< J»J«. ,/ p„„,i,,« /„„„,,„,„,„ ;„„,, „

...I
4 ,

Actiab,
. <^.\:Mir|i,iil(llllll
dcm rc cl in libro Rcgi.m quarlo narralur in cujus
cl saccrdoics Raal inlcrli.icndos. ;

Oui ot cxposiiionc q.ia» ox Palrum diclis cxplauata invcni-

Percussit Joram rcgem Israel, et Ochoziam rcgcm nius, inscruimus. Scd ct nunc q..om(),lo
J"»la cl Jc/.al>cl
iinpiissimam rcginam de palalio Joscphus
in historicus Juda>or.im de hoc rclcral
Jcmhol praHipiiarc fccit. Jclu, inscrcndum
cnim tvpice potcst censcmus, ut
«esignare gcntiuni lccior diligens cum diversorum
principaiuni qucm Dominus nar-
ac .
rationcs audicril facilius veritalcm rci possit
«edemptor nostcr doslinavit ,
agno-
ul i., sacrilcga civii ,- sccrc. Qui I.oc modo rcfcrl
< .
Ocho/i,s .^x uno
 : ,

50i
B. RABA?<1 MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERi:.VI PARS L
^j9
ferre tentaverat. Joiada vcro cvocans
centuilones
palre hal)uil sororcm nomine Josabelh ,
cui copKla- A
regiani do jussit ut educerent Alhaliam in convaUcm Cedi'o..
ingrcssa
Uis eral ponlifcx Joiada. llaec
pcrimerent ne temph.m occidentc
rcgum, Jc^as uomine eamquc iliic , ,

mum, ubi erant interfccli filii

Unum pia-cipien,, ut <

cum nu- iUic venefioim, violarcnt.

iufantulum anniculum celatum inveniens
lalcnlcr quis ei ferre veUt auxiUu-n pari soMc perimerelui
clausil, et
trice, et portans iu ciibiculum
,

et vir cjus Joiada in templo, scplem an- Tunc qui.lam, cui fuei-at ejus injuncla percmptio
ahiit ipsa ,

sumens AthaUam deduxit eam ad porlam

mularii!
uis,quibus in llierosolyuns super duos tribus Alha-
Uxc Josephus. Porro quo
regis, et iUic ii.lcrfecit. «
Ha regnavil ; seplimo vero anno Joiada hunc
ser-
eisque in hisioria sciipUim est, quod nnxeril Joiada poi
monem pandidit quinque viris centurionibus, imprecatiqne d
ti(cx et ftiii cjus Joam in regcm ,

suasit ut ei consisterent contra

ea qunc ab Alhalia
xerint Vivat rex filios Joiada) syncchdochice pr
perpelrata , et rcgnum infanti traderent
: ,
fuerant propheta crat, quem p*
solo Zacharia posuii, qui
perceplurusque ab eis jusjurandum quod
securitas
stea idem Joas interfecit, ut ad
magnum da.nm
pracpararelur prodidit eis quae
lalia gercnlibus ,

lionis perlineret augmentum, eum interficere qi

gerenda forent alque complenda.

Tunc viri quibus
commiserat , cir- se in rcgcra unxerat.
sacerdos Joiada suum consilium curre
» Quod cum nvdisset Athalia vocem scilicet
et Levilas
cumeuntesomnemprovinciam, sacerdotes esl ud p
tiim atque laudanlium regem ingressa ,

sinml et principes tribuum om-

,

congregantes ex ea ,
Cumque vidisset rege
deduxerunt. Qui pulum in templum Domini.
ncs^ Hierosolymas ad pontificem
ab eo co- slantem super gradum in introilu , et principes iu
mox fulem ab cis jurejurando pelit ut quod sua, et ait I
masque circa eum scidit vestimenta :

cum tacilurnitate servarent doncc nisus ,

gnoscerent ,
coUimnam iU:i
Quibus juranti- sidiw , insidice , etc. Gradum dicit
ejus inlentionis potuisset implcri. basilic
eum quem de genere sive hasim quam pricparavit Salomon in
bus sccurus effectus , deduxit
,
est quod fecci
inquit vobis rex ex illa do- de quo in superioribus scriptum
David enutrierat. Isle , ,
eam in mei
Dominum prophetasse super S:domon basim acneam , ct posuerat
ino erit, quam noslis
siquidem ut basilic», habentem quinque cubitos longitudin.s ,

iios omui tempore regnaluram. Moneo cubitos in altu,

in templo custod.re quinque cubitos latitudinis, et tres
leniam partem vestrara eum
sta- steteritque super eam, et deinceps, flex.s geml
faciatis, quatuor vero in
omnibus templi januis
Israel, el palmis
t«neat porlam qu^e ducit contra universam muUiludincm
luatis, reliqua vero pars
inermis multitudo con- coelum levatis, oraverit.
ad tecla regaUa , aha vero intcr se, universunu
Pevigil autem fwdus Joiada
sislat in lemplo,
nullumque armatum permittat.s Domini. Qi
^ pop^Uum, et regem, ut esset
populus
tantummodo sacerdotes. Eisque
pr.ne-
iutrare, nisi Joiadam inler se univcrsumque
et Lcvilarum c.rca csl quod dicil , ]

cepil ut aliqua pars

sacerdolum quod se h
regem pepegisse foedus, nisi
evaginatis glad.is c.r- pulum et
ipsum regem assisteret, eum cujus minister erat posuit?
s.cul
in lemplum lutrare legis et Dei, ,

cumdanles, ul si quis armalus ostendilur, ubi ita scriptum

esl P<
et nih.l meluen- lilio Regum :

pnesumerei, repente perime.-eiur, Dominum et inler reg>

observarent. llli vero con- git ergo Joiada fxdus inter ,

i«s, regem tam fo.liter ut esset poputus

Domim. Uude
opere et inter populum ,

obedicnles, suam voluutatem

silio pov.tincis sive Domm
lorpretatur Dominum
cognoscens ,

aperiens armamentum
d»clararunt. Intcrea Joiada Dominum cognoscere fiUos Israc).
coustitutum, d.v.s.t diii-cns, quia
quod erat in templo a D.-^vid inier Dommii
Pepigit ilaque foedus Joiada
ct pariter Lev.t.s, cuil°.
cenlurionibus , et saccrdolibus, hoc est re:
lanceas et pharetras, et popuhim, et regem, ut utrique,
ai-ma qu^cunque il!ic invcnit, et legi ejus. Pcp.g.t
u
gonus armorum, PopuU,s, obcdirentDeo
etquodcunque aliud apprehendlt cst, ut populus erga
re:
regem popuU.m, hoc
templum siali.it , ut manu sua lo-
et
el armatos circa populu.n cum jusl.i.a n
et quas. mu- fideUler ageret, el rex
tum constipare viderentur i.^gressum , Levilnrum quo,
sub manibus sacerdotum
et ,
Producenlesque ret
rum haberc, stuilcre moli.enlur. D Domini et lcgilima ejus
diadema posue- oflicii fuit ut prajcepta ,

Joam m medio puerorum ei i-egium

solemn.ler oi- insinuareut.
,,,„t, el ungcns cum Joiada rcgem ,

itaquc gaudc.s clamavit

Vivat :
CAPUT XXIV.
(liuavit. Popuhis
sacerdotibus mstan
tumultum ct lau<les inopmalas Be cmod Joas pra-cepit
rex Porro AthaUa
' eo
culluram reno^
perturbata , cum \arta tecta domus Domini , et
vcpente coguosceus, vehementer ennierteo
templi. De (ine ^oiadce poniif^cis:
cum ven.ssel
Jo exccitu de rcgaUbus exsilivit;
ct

quidan. eam prol.nus exce-

zX;.-.. , k
occidere
ejus quem Joas rexrner
,

jussit. De obilu Joas.

tern^

ad templu.n saccdotes , et cdlare

inlro.re pro-
nerunt, armatos vero qui sequebantur XXIV.) Post quw placuit Joas ul instau
s.cut ( H Par.
pontifice praepos.t., sacerdotes et Lei
Libuerunt. Eranl enim a Domini. Congregavitque
observarent. Tunc domum
(lictu.n est ut tempU aditus civitales Juda, et
col
dixit eis : Egredimini ad
,

super tr.- et
uaque Athalia videus pueru.n stantem ad sarla tecta temp
universo Israel pecuniam
,

super.mpos.- de
bunal regium eique diadema regale
per singulos annos
,

jus- vestri ,

scissa veste sua

vehementer exclamans , (^^^^-'^'^''XZ
rrcg'igenlxus. \ ocaxnq-^c
,«m . ,

Porro LexiKz egernnt

el princ.patura au-
sU occi-U qm ^\ focit insidias ,
 WI COMMEiNT. IN PAIUL5P0MENA. - LII]. IV. r,y>

Joiadam principem, et (lixit ei : Qium non libi cura' \ inciia ci)slo;!iUir, qii.-ileir.ii cx eis qu.c
illi obtnli-
(uit lU coijcrcs Levitas iuferre de Jiida Jerumlem ct nius liononirn opor;iiii fruclibiis
propilius iiobis ficri
pecunium, qua: conslUula esl a Moyse servo Domini dignctiir. Ser\al-,iivjuo e.rloiii
,
pccnnia io uium , ci-in
ut inferret eam omnis mullitiido hrael in tabernacu- cx boiiis aclib!:s scqncnJiiiiii in Clirislo fideliuiii
lum teslimonii. Pccnnia cigo (piae conslilnta csl a mores acliisq-.e confirmanlnr, nc laics
fieri mino-
Moyso in labernacnlnm dcrcrcnda , ipsa CJ.t qnain rcsqne contcndunt, qnalc, fuissc co.s
quos cum Po-
Doininns in Exoilo praicepit Moysi (iicens Quando : mino regnare norunt agnoscnnt. Seqnitnr
:

tuleris summam filiorum Israel juxta numerum da-

,,.,..
bunt snnjnh prclmm pro anunabus sms Domino, et
.
,
,
,
'
Athnlia enim impihsima
-/'.^......u ,, ci
rant domum Dei , cl de vniversis
el /11(1
fdii vjus,
ejus, ucsiruxe-
dcslruxe-
nur sanclificata
nonern plaga in cis cum fnerint rccensili. Iloc autcm fncrant templo Domini , ornaverant fanum Baalim
dnbit omnis qui trunsit ad nomcn , dimidium sicli, Non idco dicit filios A-bali.-e dcslrnxi^sc cum ca do-
jvxta mensuram templi. Siclus viginli obolos liabet. mum Dei, quo.l ipsa aliqnos !.ab.:crii tnnc
filios
Mcdia pars sicli offcretur Domino. Qui liabctur in vivontcs, cum anlea Icgalnr qnod, Ocliozia rr.or-
numero a viginti annis et supra dabit pretium. Dives tno, quia noi. habucrat
, omne scmen
,
fiiiimi
reginin
non addel ad mcdiuni sicli et pauper niliil minuct , intcrficerc
mclila •'•^1 sed
" sit, o«->< miua
filios ejns
t-jiis sacerdotes
bacerooies 11no-
„ -
. .

Susceptamfiue pecuniam qiue collala csl a filiis Isrucl B minat idolorum qni spoliaveriint tcmplum orn
,

in usus tabernncuH teslimonii, ut sit moninienlum mentissms,et ex eis oinaverunt idola sua. Ple-
eorum coram Domino ct propi:ielur animabus illo- , rnmque in sacro cloquio filil non
nascen !o , sod
rum (Kxod. xxx). Spinlali aiileni .scnsu summa fi- imilando vocanlnr.
lioruin Isracl summam o:iinin;n dcsij,Mial clcclortini, Pra-cepit ergo rex, et fccerunl arcnm , posuerunl-
quorum noinina scripta sunl in coelo. Sintjnliqiie que eam juxta portam Domini
[orinsccus et pnrdi- ,
dant pro aiiim:ibus siiis prelinm Domino, cuni ei catum est in Judt et Jerusalem,
ut dcferrent sin-
in bonis oporibiis cxliibent scdiilie servilnlis obsc- gnli prctium Domino, quod
constiluit Moys-s scrvus
quiiini. Alioquin plaga erit in eis , cnm fuerint rc- Domini super omncm Isrucl in dcserto. La-imirve
censiti qiiia iiiniirum iillio inanet peipelua eos qni sunt
, cuncli principcs, et omnis populus , el ingres-
fidehum nuniero nominelenus sociati perfecla fiilci 5» contulerunt in arcam
, Domini , atque miscrun!
opera Doinino offcrre delrectant. Dicitnrque de ta- Ua nt implcretur, etc. Quid est quod Joas rc.v s^ccv-
libus :
Non dabunt Deo placationem suam ct pre- dolos argnit, qnod inorlcs
,
et miiiMS stndiosi riic-
tJUiM redcmplionis anima; suw Psal. xlmu). Re- «iiH in inslanralionc lcmpli
{ Domini , el qr.od pecu-
demptio eiiim animw viri divitiw suw nl Salomon "ia collata a populo jussu n-gis
, ,
per inanns miiiislio-
ait(Piou. xiii), sive temporales, scilicet cum eas C nim, ca.'incntariis ct arlilicibus opernm dalialnr,
disliibuorit, dcdoritqno panpcribns, ut jiislitia "^ leslanrarcnl scissuras pariclum,
ejus et sarl:'i locl:»
nianeat in s;ecnluin siecnli seu spirilales, hoc csl medificaronl,
, quod redempior nosler, qnem
nisi
jpsa juslitia, qnam
fecit, vel miserando panperi- Joas hoc actu pricfigiirabat, nec non
ct nomine ,
bus, vel alia bona niciendo. Dabit autcm omnis qui intcrprelatur cnim Domini robur,
mandal docloril
Ir.insit
,
ad aomen
dimidiiim sicli, hoc est viginti biis suis, nl accipiant omnem pecuniam qiue a pne-
obolos, qnod iion aliud aplius qiiam lercuntibns ofrorlnr in tcmplum
obscrvantia Dc- Doinini pro prolio
calogi a nobis valet inlelligi. Qni cnim recle aniin;», ct voio cordis sui,
intclli- cnm qnidqiiid a pr.p-
gere logoin novii, omnem in eo fidei alqiie tereunlibus
oporis islis scienli;c spirilalis , vol bonornm
pleiiiiiidiiiem et fulnrae promissioncm relribntionis exemplorum, in thesaurum Domini collalum ost,
iiiesse cognovit naniqno in primis Iribns diloclio por sacordoliim
;
,
hoc esl pr.T?dicatoriiin oiricia ad'
,

Dei, in scqiicntibiis soploin diloctio

esl pioxinii com- insianraliononi tompli spirilualis conforaliir
: qtia-
prehcnsa. Ei Apostolo leste, plciiiiudo
logis esl di- loniis ibi quodcnnqne soissum per errorcm vel per ,
lectio. Sed el aliud sacramenlnni ne((na(|iiani pra'- vilia hesum invenerint, reslaurent; ne forlc
per
terciindiim codoin niimcro dciiario conliiiclur. No nogligonliam magislrorum dcpereat
mullituiio aiidi-
mcn cniin Josus apiid II(>br;eos
a iod apiid Gr;x-cos ,
^^ <'>iii!ii

a lola iiicipii qn.i;iiiiaqne in sna scnlo denarii est

: Dcdcrunl pccuniam rex ct Joiada his qui pnvcmni
iiota nnmon ,
decciiKpio obolos in prclium anim;« operibus domus Domini. Al illi conduccl-ant ex ei
BiKX', oacnmt, qui in Jcsum Chrislum credcnles orsorcs lapidum , et arlifues opernm singulorum, ul
siginmi noniinis cjiis qiiod
a (lcnario miinoro inci- ins'aurarcnt domum Domini ; fubros quoquc fcrri a
pil m fronte ei profossione piofcrunl.
Et forlasse o-rir., ut quod cadcrc ca^crat.
,
fulcirctur, 'et c;etora.
«'ujiis gralia sacramenti Dominus in Kvangolio le- Cum rox noster simul el sacerdos, qni'soinciipMim
«a iir loia un,,,,, ,1« logc pnvteriri
non pos.se, quia Palri obtulit pro noliis, pocuniam verhi divini dig:.i«i
m^ tlocalogi qu.o ibi conlinclur, fidcsque nomi- dispoiisatoribus commeiulabal , iit ovangelici trilici

71^ ''" "'^'"'*^'' siS'>atnr, nulla nnqnam niensuram conservis snis bis qni oporanlur in doTo
nm .T-"r
poust inrukMium porlurbationc corrumpi. Snscopl Domiiii, ot viiiotiim opora in :v.!ifioio diAino com-
.
i.s israel pecun.a monimcntum eonim cor,.m
in pominl, iribuerenl, quid ergo fecerunl aposloli
K)m no mferiur, cum omne qnidqnid agimns bo.ii quos in Ecclcsia prinoipes cleclio divina conMitui.
'>vierna apnd con litoron, :,r jndioom noslrum mo- .i.niulo por suhjoclos .sibi di>cipnlos verbi divini
 ,

hOT, B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I.

sciuina per toluni orbem sparserunl? qualenus ope- A alimoniam verbi , cuique proul convenit disper

idoneos in audiloribus suis q:iia sunt in verbis Dei nonnulla quoc nostrsp
rarios volunlatis Dei ,

Quorum alii fabricabant ligna cum iniiitali revelarc el ad nostrce cpulas rcfecl
pcrficerent. ,

obediebant, quando illa conccdere dignatus est Cbrislus. Sunt alia

scmelipsos, ct eos qui sibi ,

tanta; profundilatis, qu:c Spirilus sancti solumi

(IM.-c per bneresim ct schismala rupla erant , reaedi-

saxa ca;debant cum duros corde et scientia; pateant; noslra; vero capacilatis per o
firabant. Alii ,

mensuram transcendant. Thuribula autem illos

incredulos forliler increpabant. Alii metallis ferri et
a;ris fabricabant, cum firmum roluir rectai creduli- rate demonslrant, qui mundam oralionem, ex
scientia pura et fide non ficta olTcrunt D(
latis , et claram confessionem calbolicae vcritalis ab , ,

cum Propheta dicere possunt : Dirigalur oratii

unaquaque persona rile expctebant , ila ul imple-
sicut incensum in conspeclu tuo {Psal. cxl).
rclur instauratiodomus Domini in universis quce
aulem q\iid aliud significant quam proedicE
indigebant cxpensa ad muniendum domuni Domini,
,

sanctos, qui in tolo orbe terrarum, vocem ev

juxla illud diclum Aposloli quo ait Umcuique au-
:

secmulnm mensuram licae praidicationis emiltunt? Quorum person;

tem nostrum data est gratia
Et paulo post Et prophelam diclum est : Clama, ne cesses, quas.
donalionis Clirisli {Eplies. iv). :

quos- B exalta vocem tuam, et annunlia populo scelerae

ivse, inquit, dedil quosdam quidem apostolos,
alios et domui Jacob peccala eorum [Isa. lviii). Et
dam autem prophetas, alios vero evangelistas ,

mista In omnem terram exivit sonus eorum

vero paslores el doctores ad consummationem sanclo- :

fines orbis terrw verba eorum [Psal. xviii).

Tum , in opus ministerii , in cedificationem corporis
Senuit autem Joiada plenus dierum, et mortu
Christi.
cum esset centum triginta annorum sepelien
Cumqjte omnes comptessent omnia opera, delulerunt
;

euni in civitate David cum regibus eo quod f

coram rege et Joiada reliquam partem pecuniw de qua
,

ad liolo- bonum cum Israel et cum domo ejus. Quid esl

facta sunt vasa templi in tninisterium , et

ar- Joiada bonura fecisse dicitur cum Israel et

causta pltialce quoque , et cwtera vasa, uurea et

cjus, nisi quod plebem Israeliticam quse dom

gentea, eic. Quibusdam aute n minus considerantibus ,

cob, vel domus Israel saepe in Scripluris nomi

sacrae Scripturai concordiam, videtur haec sententia
quse in libro Regum scripta est, eunetis diebus sacerdolii sui rite regebat, et a
contraria esse illi,

ubi dicitur : Vertmtamen non (iebant ex eadem pe- tum Dei diligenter instituebat ? Unde illis p
fuscinulx et tliuribula, Deo, bona prosperitalis et pacis provenire pol
cunia lnjdrim templi Domini, et

aureum -^i- pecunia

anjenteum de
uiyomi-in" Josephus autem ideo eum dicil , Ilicrosolyr
et luoce,
ei omne vas
et uriine
lubce, ei ««•> uincnfn et
oi ^v-^v , ,

quce inferebatur in templum Domini {IV Reg. xii).

C regiis monumentis sepultum, quoniam genens
reparasset imperium. Numerus autcm ipse an
Non enim hic narratur quod de cadem pecunia quae
populo in templum Domini, ad inslau- setatis Joiadffi bene valet perfectionem vit:] ,
©fferebatur a
significare pro qua ffiternam beatitudincm
rationem domus Dei facta fuerint sacra vasa in ,

rninisterium templi, et ad holocausta, sed de reliqua adeptus est ; nobisque figuraliter innuit , q
sanclse Trinitatii
parle pecunis, boc est, ea qute ex atiis donalionibus tempus prKsenlis vitae, in

collata fuerat. Potuit enim fieri ut in diversis tem- cura professione bonorum operura studuerirau
poribus pccunise oblatse, diversoe facturae materiam plcre, ad aeternara bealitudinera, quac est in d

prsberent. Mystice autem significat quod alia debet Dei, opilulante gratia ipsius, perveniemus, et

formandorum spirilualium vasorura in

ratio a;terna , cum sanclis illius, qui veri reges su
esse
ministerium Domini alia parandorum lignorum et
;
a^ternum perfrueraur.
quia alia debet esse Poslquam autem obiit Joiada, ingressi sunt
saxorura in scdificiura domus :

doctrina, qua rudes imbuantur ad fidcm, el alia qua pes Juda et adoraverunt regem, qui delinilus ol

scientiae plenitudinem. eorum acquievit eis et dereliquerunt templi

jam perfecti instruuntur ad ,
,

Bene autem vasa domus Domini illi possunt inlelligi, mini Dei patrum suorum, servieruntque lucis i

D plilibus, et facta est ira contra Judam et Jer

qui jam apti sunt ad capienda munera divina et ,

peccatum. Tradunt Hebr^i adon

liabiles fiunt ad minislerium Dei. Sed phiate tantum propter lioc

norainatim in ParaMpomenon cum cseteris vasis qua^ principibus Juda regem Joas fuisse, ut Dei

specialiter non exprimuntur, facla esse narranlur, honores supra modum bumanum a sibi sub;!

quae possunt ingenii capacitatem , vcl latiLudinem hibitos, libenter accepisse. Unde nirais oflc

per dilectionem exprimere. Hacc videlicet Dominum , cujus iram subito expertus esl.
cordis ,

enim demenlia major esse poterit, quam cre

vasa efBciuntur aplissima ad minislerium Dei. Cx-
corruplibilcm sempilcrnae dcilatis sibi ui
terum ncc illud cliam sine myslerio est quod in
,
,

fuscinulas, honorem, et per ariogantiae fastum, propriai

llegum narralur, factas esse hydrias et

lliuribula, et tubas. INara hydrice eos significare

pos- cognoscere mensuram. Ob quam causam et I
legilur in Actibus apostolorum ab angclo es:
sunt, qui aquam sapientioc divinae in se conlincnt,
cussus, eo quod Domino non reddidit ho
hiscinuhe quoque doclores specalcs, quorura oflicii

osl corpus et sauguincm Domini credenlibus dislri- Unde nobis omne genus superbiae et arn
luere, e' infi lelibus abuegare; nec non ct specialem omnno fugien ium est quia supc:-bis Deus r ,
 M» COMMK.NT. IN PARAMPOMENA. - LIB. lY. ro'.
ei omnis arrog.intia abominatio est apnd De.im A vast.ivit cam atqnc dcpopnlavit Ceth.
; ;
Cnm vrn,
liinniiihtis aiiloni (livinil.ts siia pnnslal griili.im , fl cssot atl IIicios(jIyinam venliirus, metuens Ji^as o!>.
suporlinniilern alqiic (niicttiin r(;(|iiics(;it spiritiis l)(;i. scssioncm, cvacnalis omniltns Dci Ihcsaiiris,
alqiie
Oinnis qiii se exaltal hniniliabitur, ct qui sc bumiliat rogalibus, et ministcrii l(;mpli misit Syrortim rcgi. ,

cxaltabiiur. Hic tamen redimcns, nc civitas

palcrctur opprcs-
Spjnlux ilnqne. Domini indiiit Zachnriam. filium sioncm, aut pcricubim rcnun omniiim
siislincrcl.
Joindm snrnrdolem, el stelil in consprclu pnpnli et Cui (liim salisfactiiiii fiiissct ingcnti
mnltitiKliric pc-
dixit eis : IIwc dicit Dominus : Qnnrc Irnn gredintiui cuniaiiim, ncqiiaqiiam ad nicrosolymam
caslra me-
prccceptum Domini quod vobis non proderil, et dere- laluscst. Similitcridcmrox Syriie
(Jcvastavit Sama-
tiquislis Dominum ul , derelinqueret vos ? Qui con- riam, qiiia co lempore Joacbaz filius Jcbii impcrium
gregati adversus cum , miscrnnl Inpides juxtn reqis tcncbat. Qui impie gercns , sicut piiores fccere
impcrium, in alrio domns Domini , et non cst reror- Israclitarum rcgos, Doum sprcvisse vidcbaliir. Ilunc
dalus Joas rex misericordia; ,
quam fecerat Joinda auteni humiliavit llazaol rcx. Nain
civitatcs ei phiri-
pater illius secum, sed interfecit filium ejus.
-j-^~. Qui
j£„. ' ' cum
w,,... mas —
et niaxiinas abslulit, —
cjus miliies
cl fju.T
...^.^v^...., ^i iiiiuL-b irucidavit.
irucKiavii.
morerrlur ait :
Videat Dominus, cl requirat. Qua-stio Ha;c itaque passus cst Israclitarum
popiilus, sociin-
hic oborilur, quarc Dominus iii KvangcIioZacbnriam R «'«"i Elisici propbotiam, (|iiando
Ilazacl occidil Do-
hilcr tcmplum el altarc occisum mcmorans, filiiim niinuin suum, qiiia cum rcgnaturum cssc pra-dixcrat
Barachiae esse dixcrit , cnm prc-cscns hisloria niiiim siiper Syros et Damasccnos.
ciim Joia(I;e fuissc manifeste dcsignct ? Uudc non- Surrexerunt autem cojilra eum servi sui in ultionrm
ntilli siipor liac scntonlia divcrsas poniint oi)iiiioiios. sanguinis filii Joiudw sacerdolis, et occiderunt enm
Alii Zacbariam niiuin Harachiic, dicunt cuin cssc qtii »« leclulo sno, et mortuus esl. Sepelierunlque illum in
ia diiodocim propbctis undccimus csl palrisqne <^'tvilnte Dnvid sed non in sepulcris rcgnm.
, ,
Insidiali
nomen consenlit in eo; sed ubi occisus sit intcr vcro sunl ei Zabad filitis Seniaatk Ammoniiidis , ct
lemplum ct allarc Scriptura non ioqnitiir, maxiine Jozabad filius Scinnriili Monbitidis. Deniquc Hebraei
fum lcmporibiis ojiis vix rnin.TR tcnipli fiiorint. Alii asserunt idcirco Ainmonilas el Moabitas insidiatos
Zachariam patrcm Joannis intclligi volunt, cx qiii- csse rcgi Joas , detcstanlcs injustam nocom Zacha-
liiisdam apocrypborum lihris approbanlcs, qiiod pro- ri;e, ad exaggcrandani malitiam Israclitarum qiii ,
pliela occisus sit qiiia Salvaloris pncdicaverit ad- ulcisci voluerunl sacerdotem Doi
,
quod illi fcccrunt, :

ventuin. IIoc quia di; Scripliiris iioii babuit aiiclori- qui filii alienigenarum fucriint.
latoin, cadcin racililafc contcmniliir qiia probaliir.
CAPUT XXV.
Alii istum vohinl essc Zachariam qui occisus sit a ^
,
Dc reqno Amnsia; filii Joiis, in Jcrusnlcm.
Joas rege Jiidu; intcr tcinpltim ctallarc, siciit
Rcgiim Viginli quiiKjuc nnnorum crnt Ainnsins cnin rrgnare
iiarrat bisloria. Scd obsorvandiim, qiiod illc Zacha- cir.pissct et vigiitti novem annis regnavil
, in Ilieru-
^rias non sit filius Barachi;e, scd (ilitis Joiada; snccr- saleni. Nomen matris ejus Joadan de ilierusalem.
(iotis. Unde scriptum rcfert : i\on fuil recordnlus
Fecilqne boiium in con.^^pectu Dotnini : verumtninrn
\Joas patris ejus Joiadiv, qutv sibi
fecisset bonn. Ciim
non in corde perfecto. Qii;cri potcst quomodo
Scri-
orgo tcnoaniiis Zachariam., ct occisionis
conscntial Iilura (lical Amasiain bonum fecisse in conspcclii
'lociis, qiKcramiis qiiarc Barachia; dicittir filius, ct Dci scd non in corde perfecto,
, ciiin nullo modo
'iioii Joiadic. Barachia in lingiia iioslra bcnrdictus
hoiiiim illuil opiis, in conspoctu Doi
Ihmini dicilur;
ficri possii, quo 1
ct saccrdolis Joiada; jusliti:c ilc-
noii bono gciitnr aninio? inaximc ciiin Diviniia.';,
jlinvo nominc dcnionslrantur. In Kvangclio qiiotine
ScripUira lcslaiilo, inluoaliir cor, cl volunlas cllo-
'|'io utinittir Nazaroni, pro filio
Baracbiic. filiiim cluin condigne rcnuincrct. Scd bontim dicilur fecisse
|I<)iadue s(ri|)Him rcporimus. Simplicioros rratios
in- in conspcclu Dci , qiii (|uain(Iani spocicm honoruiu
er ruinas toinpli ct aliaris
; sive in portaruin exili- opcriim , qii:c placcrc Dco manifoslum csl, corain
'US, qua; Siloain ducuiii, rubra saxa
demonslrantcs, homiiiilius oslcndil. H;cc illi aibitiMiilur boiia cssc,
|5achari;c sanguinc piitant esse polbita. Non con- D
quia facietciuis vidcliant , ct sccundum hanc illa
loiiiiiainiis cnoicm, (pii dc odio Jud;coriim, cl fidci laudabanl , scd corain Dco jain acccpia nou erant
»ielate dcscendit.
qiiia rcprobo aniino facl;! fiiorant. Uiide ipsc Aina-
CumqHe evolulus cssct annus, asccndit conlrn
eum sias scinpcr in dctcriora rolabcns, novissimc
xercitns Stjria', venitqtie in ido-
inJttdnm el Hicrusnlcm, et lolatriam corrnit, pcr quain el poriil, qiiia radiccm
itcrfecit cuttclos principrs iwpnli, alqttc tiitiver.^am cordis probabilcra non habuil, qu:e pro cullu
>-<fdam miscrunt piclaiis
rrgi in Duinasctim ct ccrlc ctim
,
graliam Dci promorcri possct.
mnodictis venisset numcrtis
Sijroium , imdidii l)o- Congrrgiivit cnjo Atnusias Jndntn cl ronsltluit eos
inns in muntbtis
eortim infinitam multiiudinem , co prr fiimUtas, tributtosque,
'<od rt cenlurionrs, in nniversa
dcrcliqnissrni Domimitn Dctim palrum siiorum;
'Joasquoqur iijnominiosa r.xctcnrrc
Jttda et Benjamin, et recensuit a viginli annis sursum,
}ndiria,rl abrnii-
;s dtmiserunl
invrnitquc Iriginla millia juvcnum , qni rgredcrentur
etim in langnoribns mngnis.
Narr:it nd pngnnin, rt tenrrrni Itastum
rt cltjpcnm. Mcrcede
'oqne Josophus (|uod llazael Assyrioriim rox
,
in qnoque conduxil dc Israel crnttim miliia robustortim^
oviaciam Jud.coiuin misissct
cxercitum , .iui do- cenltim talentis nrgcnti : vcnit autcm homo Dci ad
 P07 B. R\B\M MAURI AIICIUEP. MOCUNT. OPERUM PARS 1.

A detierint ideo illos inlerfeclos esse (;uia in c

Wiim el uil
•
rcx, ne efjrediatur teciim exercittis , ,

Jsrael, et cunclis eoru..i ncgligenlcs fueri.nl. Vi.lens ergo Amasias

Israel- non est enim \)omhius cum
robore exercitus h.ijusceraodi responsa dare, el aras eorum eripi,
fdiis Ephraim. Qnod si putas in
Deus ab liosiibus. crrore deceptus, adoravit eos. Hnnc orgo prophe
uella consislcre, superari te (aciel
in fufjam verlere, el
qui missus cst ad incrcprjndum regcm pro idoiola
Dci quippe est , et adjuvare, et
qiiam stiille gerebat dicunt fuissc Eleazar lil
cri;lcra. QuseriUir quare diclum sil ,non esse Do- ,

Ephraim? El cur Dodoi, id est, avunculi ojus.

iuiiium cum Israel, et cunctis filiis
Cessnvitque propheta et dixit : Scio quod coqiu
[)i'ius nominel Israel . quo vocabulo onines decem
rit Dominus occidere te qui el fecisti lioc Pialum
liibus comprehendit el postea specialiter filios ,
,

insuper non acquievisti consiHo meo. Quid est

Ephraim. Ad intimanJum scilicel, quod oinnes, tam
(:

propheta dicit, Dominum cogilareoccidere Amasi

subdili quam etiain pra;h\ti qui in Samaria regna- ,

Ephraim, noxii cum ipse per alium prophelam dicat : ISoio mo,
banl post Jeroboam, qui de tribu fuit
peccatoris, sed ut magis convertatur et vtvat [Ez
erant, et idololalria polluti. Ideo enim Dominus
cum tribu Juda, xxxiii) ? Et Apostolus de ipso Domino ait : Qui
respuit eorum societatem in bello
maxime omnes homines salvos fien, et ad agniiionem veri
quia idola secura habebanl, quorura cullus
^ pervenire (/ Tim. ii). Quomodo hic dicilur
'

i)co displicebal.
occidere, qui nemiuem vult perire, nisi quia vul
Porro Amasias confidenter eduxit populum suum,
Seir conversus a pcccatis vivat ; eum autem qui in
et abiit in vallem Salinarum, percussilque fi'.ios
catis perseverat, juslo judicio damnat. Ideo
ilecem millia, et alia deccm millia virorum ceperunt
Amasias interiit, quia admonilus per prophe
filii Juda, el adduxerunl ad prwruptum cujusdam
ut consilio poenilentis sibimelipsi subveniret,
petrcv, pracij itaveruntque eos de summo in prwceps.
obedivit, imo in incoeploscelere, usque in finem
Qui universi crepuerunt. Denique in Regum de eadem
permansit.
Amasia ila scriplnm est Ipse percussit Edom in :

Jgilur Amnsias rex Juda, inilo pessimo con.

vMe Salinarum decem millia, et appreliendit petram
misit ad Joas filium Joachaz filii Jehu regem Is
in prwlio , vocavitque nomen ejus Jecteliel uaque in
dicens : Veni, videamus nos mutuo. At ille re
prcesentem diem [lY Reg. xiv). Valiis Salinarum erat
nunlios dicens : Carduus qui est in Libano mtsi
ubi salem faciebani , vel feno videlicet salsuginis
cedrtm Libani dicens : Da filiam tuatn filio meo
ut mullis in locis, dcciso, exsiccato, et incenso; vel
rem. Et ecce oestia^ quw erant tn sd va Libani ti
aliquibus puteorum salsis, fervefactis, et usque ad
^' i^runt^ conculcaverunt carduum. Dixisti Per
firmitatem coquendo perductis; vel alio quo-
:
salis ^
quo f.cri consucvit. In quo eliam
^ Edom, et idcirco erigilur cor tuum in superbtam,
libet ordine ,
sal
in domo tun, cnr malum adversum te provocas, i
loco, et Joab duodecim raillia Idumajorum percus

valle Sa-
das et lu el Juda lecum. Quid per istam similitud
sisse legilur. Nec prajtereundum quod pro
Cemela rex Israel Amasise regi innuil nisi quod ipse, ,
iinarum vetus editio quasi nomen regionis
in a nobilibus parentibus, hoc est a David regia
posuit. Petra aulem civitas est Arabiae nobilis ,

set stirpe nalus, lamen propter idololatriae fceditj

eadem terra Edom qus in libro Nuinerorum Re- ,

dogener et vilis effeclus, propriam mensurani

cem dicitur, et ab Assyriis bodieque sic appellatur.
consideravit, sed majora ullra modum per supi
Jectehel vero quod Amasias victor ei nomen impo-
fastum appctens, mediocria quae si vellet , com
suit , interpretatur coetus Dei , vel auxiiium Dci
tenere possct, perdidit. Unde el ^sopi fabula! g
agente Deo videlicet, ut per cain maneat memoria,
lum, quipavonispennas sibi usurparead ornalui
quod hanc vel coelus popnli Dci, vel Deo adjuvanle
rapinam voluerat aliarum avium laceralione,
,
cepit. Sed Josephus Petram non aliquam civita-
prio decore exulura narrant. Neque enira b<
tem hoc in loco nuncupat , ubi Araasias Idumxos
est alieni propria bona negligere, et aliena per
vicit, sed tantum quod ex decem millibus occisis,
dem atque avariliam ambire
lotidem vivos ceperit, eosque deducens ad magnam
:_ »„„1.:.. „.,„oi:..,ia av oo nv^f\. Isn
erao Joas rex Israel,
Ascendit ergo et mutuos sibi
peiram, quae est in Arabia conslituta, ex ea prijeci
buere conspectus. Amasias atilem rex Juda er
piiaveril.
post ccvdem Idutnceorum cl allatos Bethsames Juda. Corruitque Jtidas coram Israi
Amasias ve.ro
fugit in tabernacula sua. Porro Amasiam
regem j
deos fiitorum Seir, staluit illos in deos sibi, et ad-
Quamobrem filium Joas filii Joachaz, cepit Joas rex Isra
orabat eos , et illis adolebal incensum.
Beihsames, et adduxtt in J erusalem ; dextruxiiqui
irattis Dominus conlra Atnasiam, misit ad illum pro-
rum ejus, a porta Ephraim usque ad poriati
phetam qtii diceret ei : Cur adorasti deos qui non
Cumque guli quadringenlis cubiiis. Omne quoque aurti\
liberaverunl pi)pidum suum de manu tua ?
Num consiliarius argentum, et universa vasa quw repererat in
lucc ille loquereiur, respondit ei :

Domini, et apud Obededom, in thesaiiris eiiam d

rcgis es ? quiesce, ne interftciam te. Narrant Judaji,
filiorum regia; ubstulit, elc licliisames civilas csl sacer
quod Amasias rex, propler hoc ablalos deos demoi
deos, quia iJs in tribu Benjamin, qiia; usqiie hodie
Sdom post necem eorura staluerit sibi in Jn,.«
rh
in d
.

decera millia, qu:e de Petra tur de Eieulheropoh per Cenn.copohra

.u,n pra^cipitarentur iila
u.n 'V
cuitoribus suis railiiario contra Or.cntalcm plagnin ,
ArabL ].roj.cla sunl , rcsponsa taiia

|i
 rioo COMMENT. IN I'ARAMPOMi:.NA. — LIB. IV. ;:o

Amasias ct Joas niuliio coiilra se (limicaverunt. A raiil Ilebriti filium csse Zacliariae filii Joiadae, qi.-i

Allcra .iutfim osl ncliisamcs in Irihii Nfplilliaii ad post niorieiii p;i(ris natiis esl postbumus, ob qiiod

jrcgnum <lccem Iriliuum iii Samaria |)crtiiiOiis. Quod cl ijoincn p;itiis sorliliis csl. Inlcllig iis enim pro-
jaiiicin iii Regiim diciliir Bcthsames oppidiim csse ptcr sacerdoliuin mincupatiis cst, vidcns vcro propler

iJudx, sigiiificat quod ad rcginim Jud;e, lioc csl, ad piopheiiam.

!(liias trilnis fiiiiims domus David rcgnalial, pi^rliiic- Cumqne requircret Dominnm, direxit eum in omni-
bat : ccteriim scctiiidum locoruiii siliiin , ad sorieni bus. Deniqne egressus cst, c.t pnrjnavit contra Plii-
jicrtincbat ncnjamin. Illiid aulem (]uod Scriplura listhiim, et dextrnxit muruni Cclli, et murum Jabnia;
'icfcrl, Joas tiilisse thcsauros quos rcperil in doiiio murumque Aznti. A!!di(icavilqHC oppida in Azoto , et

ll)ci, ct apud Ohedcdom, ostendii enm non soliim in Pliilistliiim, etadjuvil cum Deus contra Philisthiim,
illa vasa lulissc, qu;K in domo Dei rcperil, sed ct et conlra Arabcs qni habiUint in Cnrbc.al. Curbar.I
'illa qua; apud janilorcs ct ciislodes lempli scrva- ipsiim diciint esso lociim qiii in Gcnesi vocatus er,l

liaiiliir. In priore libro narratur quod de filiis Gerara, ubi fuit Abimelccli ie\, cliii qua peregrina-
lObcdciIoin per D;ivid fuissenl clecti sexaginta diio tus esl Abraiiam cum uxore sua Sara , siciit in Ge-
iviri ad ministrandum iii domo Dei , et ad custodiam nesi legitur.
lempli. " /Edificavitquc Osias turrcs in Jcrusalem super por-
llclUjua vero serinonum Amasia; priorum el novis- tam ancjuli , et snper portam vallis, et rcHquris in eo-
liimoriim scripta sunl in libro regnm Jttda et hrael. dem muri latere, firmaviiqne eas, etc. Porlam enini
Qniposlqnant recessila Doniiiio lctcndernul ci insidins Epbraim qiiam destriiclam ante retulit per Joas re-
'
n Jcrusalcm. Cnnujue fugissct in Lacliis, miscruut ct gem Isnicl nnnc pcr porlam vnllis noiniiiat. Nobiit
,

nterfeceruut cuin ibi, rcporlantcsqne super equos, se- Cnim scriplor hislori;r ilbid nomon poncrc in rcdifi-
[wlieruut euni cuni patribns suis in civitate David, cando, qiiod posuit iii dcstriiendo. Nec immcriln,
|!lc. Rccte dicluni est quod ex eo tempore qiio rc- qiiia Epbraiiu eo tempore idolis immolabat, et par-
'cssit Amasias a Doinino, iiisiirrcxcril super ciiia liceps Joas regis sui iii deslriiclioue porlyc Jerusalem
lOnjiiralio in Jenisalem, qiiia ex eo tcinporc (|uo fiierat ; in .Tdificalionc ipsius proprio vocaiiulo suo
irophel» consiliuin non audivit, ncque ad Dominum iit nominaretur non mcriiit, scd nomiiie vallis no-
i
oiiverti voluit, pra^paratio conjurationis illius facta miiiata est, propier auctoris siii biimiliationem ac
i'sl; ct calenus dibila, doncc ad consummationcm vilitatcm. Memiiiit et Esdras hiijiis porl;c, in restaii-
icrveniret. Heportantcsque supcr equos sepelicrnnt lalionc urbis post rcditiim c;\plivitalis Babylonicc,
I
«m. Non enim sine caiisa Scriptiira dicit ciim por- ubi dicit : Et porlain vallis a'dipc,'ivit Haiinn, el lia-

laliiin super cqiios, quia deos Edom ,

qui in eqiiis bilatores Zanoe {II Esd. iii). Sciinus vallcm Josa-
'lortabantur, adoravcrit. Et idcirco non portatum pbat, qu;c et Gebcniion, hoc esl vallis Eiinon, dice-
uper humeriim hominiiin, quia negligcns crat ser- batur, ad Orientiilem plagiim esse civilalis Jcrusa-
ii-e Dco Isracl, cujiis minisleria super bumeros lem, per quam lorrens Ccdron , cujus in Evaiigelio
'.lalhiiarum porcari jussa suiit {Num. iv). fit nientio, si qiianlo pluviarum vel nimiuin a([uas

CAPUT XXVI. recipit, a septcntrionali In Australem deniiit plagam.

k Otia rege, et tc.mcritate ejus, qua sacrificare vo- Sed et iii Occidcnlali parle ejus civii;uis, vallem
'
'«it iu templo : undc pro vindicta lepra in cuin Gihon logimus, dicente libro Paraliponicnon de Ma-
missa est.
I
nasse rcge Juda : Post hanc adifiaivit niurum exlra
\
(II Pah. XXVI.) Sedccim annorum erat Ozias cnm civilalem David ad occidentcm in convalle {II Par.
^egnare caepissct, et quinquaginta dnobus annis rcgnavit nomen
xxxiii). Gihon aulem csl fonlis ubi cst Saio-
1 Jerusalem; nomcn matris ejus Jcchelia deJerusa- mon untlus in rcgem foras civiiatem. Sive orgo
'•»1. Fecitque qitod erat reclum in oculis Doinini, banc, sive illam, sivc ;iliaiii quainlibel cjiisdciii val-
\uta omnia qtuv fecerat Amasias pater ejus, sacramcntnm,
cl ex- lem Esdras hoc loco significet, palcl
Hisivit Dominum in diebus Zachariw intelligenlis et quia porta vallis acidificatiir in Jerusalem , cuin vel
idenlis Deuin. Ozias hic diouyiims crat, quia qui iinbulis niipcr iiolilia diviiia fidci cl vcrilatis, vcl
1 Paralipoiiienon Ozias, idem in Regum cajtitatc lidei aberravcr.int a
iiominaliir rei^aratis in , Iiis qiii
Miiiis {IV Ilcg. XV ). Ozias cnim inlerpretatiir docloribus verit;itis , intcr alia viilus biimililalis
>tus Domini, et Azarias auxilium Doinini ; cl rccle observanda prKcipilur ,
pcr quani m:ijore Dci gratia
irlus Douiini vel auxilium Domini voeatur, qui;» subliir.ari niercanlur, dicentc saiicta Seriplura :

.iiaiuiiureetaegit, diviiia ope adjiilus, pliirima com- Dcns supcrbis resislil , humilibus autcm dat gratiitin
i>isit feliciter bella, ei ubiqiie de boslibus trium- {Jac. iv).
='avit;sed postquam per superbiam illicila lcntavit, Pra:paravit quoqnc eis Ozias, id cst, cuiicto cxcr-
pra percussus, ct noininis ct
boiioris siiiiul fusca- ciiUi, clijpeos, e! hastas, ct loricas, arcusque, et fun-
l digiiiialem, quia lcprosus factus, et cxclusus a das, ad jacicnios lapidcs. Et fcdl in Jcrnsalcm di-
>l>ulo, seorsum in domo scparata usqiic ad diem vcrsi gcncris machinas quas in turribus collocaiit, et
,

'|"»'tis suie habilavit. Qiiod aulem dicilur, quo I in angulis muorum, ut mitierent sagiitas ct saxa
,

l^ias cxquisierit Dominum in dicbus Zachariw in- grandia. Egressumquc est noinen ijus procul, eo quoi
^liqmis cl vidcniis Dominum, huuc Zachariam nar- auxiliarctur ci Dominus el corroborassct illum. Sc(t
511 n. RAnAM MAURl AUCIIIEP. M0(;L'NT. OPEUUM PARS I.

ciun rGboratiis essct, elevatum est cor ejus in inter- A consuinmalivnem tu [acis reli^iiiiHrum Israel

itum suum; et neglexil Dominum Deum suum,ingres- x:). Si crgo intelligas do Ozia, ct Pharan
susque templum Domhti adolere voluit incensum su- Phcltia.et cicteris istiusmo li,contrarias tbrtil
jier allare thijmiamalis , eic. Fuit ilaquc priniurn vidcbis quomo.Io illis viventibns , nulliis nos
Ozias vir juslus, el fecit rectum in conspeclu Do- vi.Ieat ac suspirel et in ponnilentiam corru
niiiii, «;dificans lenipliun, aqu^ctlucluin fal)i'icans, rcgnet, ait Aposlohis, pcccaluin in mortal
olTerens vasa, et pro lioc nicrilo adversaiios supe- corpore {Rom. vi). Rcgnante pcccato iEgypli
rans.qiiod maximum est piotatis inilicium ; habcns nius civitates , in cincre vcrsamur , et in Sf

mnltos in suo imperio proplietas. llic, quandiu vixit pio firmamento paleas, pro soliJa petra, hi

Zacliarias sacerdos cognomento intelligens ,

piacuit sectamtir.

Deo, 2l cum omni veneratione dcluljrum ejus ingres- Dormivitque Ozias cum patribus suis et sc]

sus cst; postquam vero Zacharias obiit, volens per eum in agro regalium sepulcrorum eo (jnod
se oflerre donaria, sacerdoialem ordinem non tam prosus , regnavitque Joathan filius ejus pro

pie qnam audacter invaslt, et reclamantil)us Levitis, per sepulturam Oziae nobis innuitur, qui n^

et cicteris sacerdotibus : Nonne tu es Ozias rex, et vilate David, neque in sepulcris rcgalilius
non saccrdos? audire noluil, statimque lepra pcr- ^ agro regalium sepulcrorum scpultus esse |

fiisus in fronteest, seciindum prophetoe vocem «ii-

lur, eo quod essct leprosus, nisi quod omn(
centis : Imple , Domine , fucies eorum ignominia tici atque schismatici indigiii sunt socielai
{Psal. Lxxxn). Quam corporis partem, sacerdos auri conimunione ecclesiaslica, ncc eo)'um meii
lamina proiegcbat, quam in Ezechicle Dominiisju- ter catholicos haberi merclur ,
quia pcr
bel tau lilterce inipressione signari, de qua David errorum ac vitiorum squalorem ab eorum
exsultabal dicens : Signatum esl super nos lumen serunt numero atque consortio? Qualiic
vultus tui, Domine {Psal. iv) ; in qua Allophylus Josephus de eodem rege narret, non im ly

procax fundfe lapide' iclus interiit. Regnavit autem detur hiiic opcri propter cognitionem rcriim i

Ozias aniiis 52, qiio tempore apud Lalinos ^mulius, Refertur autem hoc modo : Lapsiis itaque (

apiid Athenienses Agamnestor imperabaiit. Post l^l'S eventu, et ad palerna peccala descent
cujus mortem Isaias propheta visionem prophelicam, etiam illum poslquam clarilatem bonorum i

sicut ipse testatur, vidit , id est, eo anno quo Ro- niagnitudinem dcrcliquit apprehenderunt. I

niulus Romani imperii conditor natiis est, sicut raa- instante insigni die et generali festivitate, e
nifesliim essepoterit his qui voluerint legere tempo- slola sacerdotati , intravit in temphim , <

rum librum. ^ incensum in aureo altari Deo; ponlifice ver

Jieliqua autem sermonum Oziw ,
priorum et novis- cnm aliis octogiiita sacerdolibus, eum proh
simorum scripsit Isaias, (ilius Amos, propheta. Com- faceret quoniam haec solummodo his a
,

memorat Isaias in libro prophetiai suae ea quye qui ex genere Aaron erant, et clamantib
Ozia vivente prophetaverat, nec non et ea quai ipso exiret, et non ageret contra Dei leges, iral

mortiio viderat, ut est illud : In anno quo mortuus minatiis est eis mortem nisi tacerent. Ii

est Ozias rex, vidi Dominum sedentem super thronum autem tcrrae motus factiis est magnus, et,

excetsum et etevalum { Isai. vi ). Cujus spiritualis populo , claritas solis valde nimis suffulsit,

visionis intellectus venerabile innuit mysterium. iii faciem regis , cl illi quidem lepra cont
Vivente leproso rege, et, quantum in se est, sacerdo- venit. Ante civitatem vero, in loco qui dicit

tium dissipante, Isaias visionem videre non potuit; scissa cst niedia pars montis ad Occidentei

(juandiu ille rcgnuin lcnuit in Jud:ea, propheta ocu- volubililate ad quatuor stadia procidens, i

los non levavit ad codum, non ei sunt reserala coe- talem reslitit niontem , ita ut et vias ciai

lestia, non apparuit Dominus Sabaoth, nec in mini- regias urbes oppriinerel. Cumque sacerd(

sterio fideliter sancti nomen auditum est;quando faciem lepram apprchcndisse conspiciunl ,
p.

vero mortuus est, universa quae subsequens

ille ei calamilatem suam, hortantes ut tanqiian
sermo monstravit, aperto sese lumine prodiderunt. exiret a civilate. llle vero confusione hujus

Tale quiddam et in Exodo scriptum est : dum Pha- et dum illi jam nulla esset fiducia ,
quoJ ;

rao vixit, populus Israel ex luli, et laleris, et palea- implevit. Qui licet fuisset ultra huinana:

rum opere non suspiravit ad Dominum. Dum ille re- elatus, ct propter h;)ec impie gesserit in Deu
gnavit nemo quaisivit Deum patrum Abraham, Isaac rabilem tamen hanc et vilem pertulit pa

et Jacob ;
quando vero illc mortiius est, suspirave- et tempus aliquod extra civitatem comino
runl filii, ut Scriplura dicit, et ascendit clamor eo- vita degcns, filio licel ejus suscipiente
rum ad Dominum , cum utiqiie jiixta historiam tiinc dcinde mocstitia gestoriim facionte, defun
iiiagis gaudere debuerunt, et ante suspirare cum vi- Qui vixit quidem annos sexaginta novcra,
veret Ezechiel qiioque prophetante, Pheltias filius rcgnavil quinqiiaginta duos, scpultus est a

BanaiiE occubuit, ct post pessimi ducis interitum, lus in hortis. Hujus ergo terrai motus, q
Cecidi, inquit, super faciem meam, et ctamavi voce cst temporibus Oziie, licet, Rcgu:n aut Pai
ma(jna, et dtM : Heu mihit heu mihi! Adonai, Deus, non hisloria: non faciant mcnlioncm, tani
|KI3 COMMKNT. I.N P.ARALIPOMrxNA. - LIIl. IV. 5U
I.ioplicta liijjii.siiioiiiiiiit, in fiijiis iiliii priiicipio ita
!
A fcctioiicm noincri ipsiiin Joalhan cxpiimit. Intcrpre-
•giiiiiis : V<;r6« yl»;<j.s qui fuil iii pn$loiibus de Tlie- taturcnim coiisiimmatiis, sivc peiTcctiis; etde l)o-
\fuc, qu(v vidil supcr hnicl iri diebus Ozia' reijis Judft, inino Saivalorc Paiilns ad Ilcbraios scribcns ail :

\et in dicbus Jcruboain (ilii Joiis rcgis Isruel, ante Et quidem cuni essel l-ilius Dei , didicit ex his (juai
Idiws niinos temrtnolus {Amos i). Siinililcr ct Zu- pfissus est obedienliam , et consummatus faclus est
!<liaiias pioplicta dclioc codem intcr alia narrat di- omuibus oblemperanlibus sibi causn sulutis (vternfP,
fCiis : Kijrcdielur Dominus el priviiubilur conlrn appclliiius a Deo pondfexjuxta ordinem Melcliisedech
ijentes illas, sicul prwlialus cst in die ccrlaminis, et {Ucbr. v). Ipsc cniiii portam domus Domini excelsam
sliibunt pedes ejus in die illa super vionlem Olivarum, construxit, quia iiicarnationis sii;c mysierium qiio
lui est contra Jerusalem ud Orientem, et scindciur silii Kcclcsiani , qiise vcra domiis Dei cst, sociarcl,
mons Olirarum ex mrdia parte sui ad Orientem,
et mirabili polcntia confccit. Qiiod autem merilo porla
nlOccidcntcm, prirrupto grandi valde, et scparabitur vocetiir, ostcndiiipsa Vcrilas in Evangclio ciimait:
inedium monlis ad Aijuilonem, el mcdium ejus iid Me- Eijo sum oslium, per me si quis ingredilur, salvabi-
idiem,et fugielis ad vallem montium eorum, f/uoniam tur {Joan. x). Et lecie excclsa liu;c porta vocatiir,
onjunijetur vallis monliuni usque ad proximum , et quia de hac eadein Psalmista ait : Excelsus super
iKjWis sic.ut lugislis a facie terrirmolus, in diebiis U omnes genles Dominus ejus et super ccelos gtoria
)iiie regis Juda {Zuck. xiv). Voluiit aiilcm IIcbr.;ci {Dsal. cxii). Dicuiitiir etiam sancli doctorcs porUc,
innum fiiisse vigcsimiim qiiinlum Ozia^, quando quiapercorum pra:dicationem vitae discimus iiitro-
licc accidcriint. Ciijus rcliqiii aniii faciunt viginti itum; sicut et portai inferi dicuntur liaereiici, qiii
i'pH'm- Omiics enim legnavit annos quinquaginta coiitra Ecclesiam siiper petrain acdilicatam ipsiiis
ilOS.
Domiiii attcslationo praiv:ilcre noii possunt. Tiiriis-
CAPUT XXVII. quc Oplicl Lcne potcsl sanclarum Scripturariim umi-
De Joathan rege, et bonis actibus ejus.
nenliam significarc, qua; liccl in liisloiia funiiamcn-
Viginli fiuiuque finnorum erat Joathan , cum re- la collocet , caput tamen spiritalis seiisus in alta
\mre cmpisset et scdccim annis rcgnavil in Jerusa-
,
provebit ct iiiter niibila condidit, dum divinx scicii-
\m. Quid sibi vult quod Scriptiira annos Joalhan tia? magnitudincm ab ociilis humanis abscondit. iJnde
idem tcnore In capitc rcgiii ipsiiis, quo ct in fme scriptum est, Caliijo sub pcdibus ejus, et posuit tene-
iiiinoral, nisi quod eum significat in iiica;ptaju- bras latibulum suum. Caligo sub pedibus ejus, (itiia
ilia usquc ad fincni vil;c pciscvcrasse? Qui cnim non ea claritate ab inferioribus ceniiiur qua iii
?ne vivcrc inclioat, ct rciigiosam vilam usqiie ad siipcrioribiis dominalur. Ascendit super cherubim
mm Imcm pcrduxcril, mcrito tempora vitic ipsius C volavit. Chcrubim quipi^c plcnitudo scicnlia; dicitur.
et

iideprx'dicanlur condigna ct bciie dicitur

; regnasse Proinde super pIciiiHKlincm ascendissc per- soiciilia;
Himisalcm, quia rcgiium sibi commcndatum, tam hibcturet volasse, quia m.ajestatis ejus celsitudinem
sc quaiii in sibi sul.dilis bene gerens, a^terna; pa- scicnlia nulla comprchendit. Yolavjt ergo , quia
Is visioiicm adipisci piomciuit.
longe in altum ab iiitellcctu noslro se rapiiit. Vol;j-
Ipse wdificuvilportam domus Domini excelsam et vil siipcr pciinas quia scicnliain transccndit angc-
,
muro Opiicl miilta construxit.
Urbcs quoque a'di(i- loruin. Posiiit tcncbras lalibulum ejus, quia dum
'''< in moHlibiis Jiida, ct in saltibus cnslella et caliginc nostra: infiimiiatis ol.scnramur, per igno-
rres. PoiUiiii
doinus Domiiii cxcclsam, ipsain II;c-
nintiam nosliam nol.is al.scondiuir Dcus, ne a no-
aei dicunt csse qua; in Actibus
aposlolorum spc-
,
bis iiiodo in .-cloriia ct iniima clarilate vidcalur.
»sa vocatur. llyec et ab ipsis Ilebnvis
porta Joa- llnde ci ct in Canlicis cantioorum ab sponsa dioiliir:
'n. 00 quod ipsc
cam ;iHlificavcrit, usquc hodie Eucjc, dilccte mi (Canl. viiil Ilom super cheriibini
"nipalur. Ophol aulcm turris erat non loiigc a Dominus asocmlit ctvolavit, quia supor plcnitudi-
"Plo ciiormis aliiiudinis. Unde et Ophol, hoc nom soioiili:c qii;i; cssc in Iiominiluis potiiil, iiuar-
lenebranun, sive nubili nome.i
,
acocpit, quod nalioi.is su;« myslcrium ab ii.tollootu hnmaiio s.il,
"''^"'' ''''"' ^"''''"' "''
onim incarnaiionis
r,! '
JCa stiiplum cst, M
ct tu turris ijrcgis
'" ^''-
ncbiilosa filia'
^'"^'^-

spirilaliuin
Q"""l^'li''^"i scientia viia
fulgcat , apprchendcrc noii valct, qiio-
on{Mich. IV) in Ilchnco pro
; tiirris ncbulosa, t.ir- mo:lo facliim sil iit qiii soiiipor cxislil, concipcrc-
,
' Ophcl scripta cst. Mcminil hujus turris et in q.ia lur, ct aiile s;vciila aiiclor hoiiiinum
''tc
nascorclur ho-
civiiaiis sit osicndil in
scquc.ilibus pnuscns mo in fine SKCuIoru.u , caro es&ct Verbu..i, i.ifans
>'•
Paralipomono.i. .•orc.c.is dcMa.iasse rcgc, quod ficrot Dcus.
siipra posuimus, quod ;i;dificavorit muium oxl.a Dormivilque Joalham cum palribus suis
iialem David, ad , et scpc-
occidc.ilc.n Gil.o.i i.i convallc, licrunt cum in civilale David, ct rcgnavit Adiaz (ilius
'"jioitu port;r pisciu... pcr circuilu.n
usque ad cjus pro eo.
:''«' Juxia
mvslicum vcio sensum , quid mclius
'Sle
CAPUT XXVIII
Joalhan. o.ijusvita ct opora
laudaiilur, (piam De Acliaz rege, et aclibus illius ncfnndis.
I'
[''«mplorem noslnun siguificat?
Do (pio psalmista Vigiiiti annorum erat Achaz cum regiiure ciyissei,
: Uuomam magnus Dominus et laudabilis nimis et et scdccim annis rcgnuvil in llicrusulem. Mon fccil
"''''lis iuper omnes deos{Psal.
xcv). Ci.j.is pcr- rectum conspeclu Domini
i;» sicut David patcr cjus.
 ,

51^; C. RAHAM MALUl AUCfiUIP . MOGLNT. OPEUUM PAUS 1.

reguin Jsrael. Insuper et sta- A in perfidiam el scelus idoiolatriru dclapsns e;

sed ambulir.il in viis

adolevit incensum in ficalhx-reticos.qui ex cathoHcis patribus sac

luas fudit Baalim. Ipse est qui
imbuti sunt sed ad apostasiam dec
Benennon, et luslravit filios suos in igue , juxta
fidei ,

viille
Dominus in advenlu cultum divinum simiilacris cirorum suorum
rilmn (jcitium, quas interfecil
non liment. Qui fructum uteri sui, hoc est,
libio RegnmdeJosia
filiorum Israel. Scriplimi csl in
Tophelli quod esi ii» prava; medilationis in igne zeli dicnioni ii

rege, ^inoa conlaminaveril ,

Ennoii ut nemo consecraret filiuta omncs adulterantes quorum mcns juxta se

convallc filii ,

aut CiVmn pcr igncm Moloch frequens esl in OsdX quasi clibanus succensns a coauenle ('

suum :

Divisum est cor eorum, el Dominiis confrini

Scripturis horum menlio iDCorum, maxime in lihro

Ben- lacra eorum, ac depopulabitur aras eorum

Uegum et Jeremia propheta. Est autem vallis
Qui sicut Achaz spoliata domo Domini, el
ennon Ennon, juxta murum in Ilierusalein
sive filii

nemus piilchcrrimum gimi el principum, dedit regi Assyrioruni

coutra orientem in qua ,

Taplieth autcm sive To- ct tamen ci nihil profuit : ita isti aurum s:
Silos fonlibus irrigalur.
argentum conOant in culturn ido
locus in eadem genii, ct
pheth, ulrumque enim scribilur, erat
nieminit intereant. .Egyptum invocant el Assyric ,

convalle juxta piscinam FuUonis, cujus

ct juxta agrum Achcldima, qui usque B cum potcslatibus islius mundi prolegi qu.Ti
Scriptura ;

in tvansitu eorum capli atque occisi sunt,

l;odicmonstralur ad auslralem plagam montis Sion.
amcenis- ledictns est honio super terram, qui confi
Solcbant autcm in Tophel, quia locus erat
prsebct delicias, mine el ponit carnem brachium ct a Doii
simus, unde hodicque hortorum
igne dit cnr ejus.
positaara sacrificare dccmonibus, nefandoque
sive holocaustum olferre. Dormivitque Achaz cum patribus sius,eti
sims consecrare liberos ,

Ipse est qui eum in civitate Hierusalem, neque eniin

llnde nunc historia de Achiz ita narrat :

lustravit filios eum in sepulcris regum Israel. Neqiie eni

adolevit incensum in valle Behennon, et

estut societatem cum catholici

suos in igne. Benennon siquidem (ilium Ennon si- hffirelici

dicitur Hebraicc Ge- in futura quicte, qui hic semper ab eis dis
gnificat, vallis autem Ennon
poena fide et conversatione. Unde illud sub persc
heimon. Cujus nomine in Novo Testamento
Prophetam dicitur in psalmo DiL
nimirum sui per :

inferorum gehenna cognominatur, quia m

litiam super benignilulem ; iniquitaiem
Ennon, qui idolis servierunt, in ea
(
sicut h» convalle
peccatores ex loqui wquitalem. Dilexisti omniaverba pra^
propbetis attestantibus perierunt; ita
proplerea destruet te Domi
inigua dolosa
h hisqus peccaverunt, aitcrna damnaiione puniuntur.
Denique Jercuiias cum referret prsecepisse
sibi »o-
C nem, evellet te,
,

et emigrabil
de lerra viventium.
te de tabernac
{Psal.
Egredere ad vallem lilii Ennon, radicem tuam i,i

minum ac dixisse :

men
paulo post di- Ecdesiastico dicilur : Perdidit Deus
quce ex juxla inlroitum portw ficlilis,
pcrborum et reliquit memoriam humil
>it : El non vocabitur iste locus amplius Tophelh, et
{Eccli. x).
tallis Ennon sed vallis occisionis ; et dissipabo
filii ,

subver- Igitur Ezecliias regnare ccepit cum vigl

consilium Judu et Uierusalem in loco isto, et
esset annorum, et viginli novem annis regn
tam eos gladio {Jer. xiii). Isaias quoque manifestis-
rusalem nomen viatris ejus Abia filia
simeTophetinfernumappellat. Qui cum perpetuum
:

nominc Assur describeret di- Hunc Zachariam cujus Abia mater Ezi
diaboli iuterituiu sub
Domini pavebit Assur virga per- esse memoratur, asserunt Hebrsci posthiii
cens : A voce enim
quam requie- esse Zacharise prophelse et sacerdotis, qu(
cussus : et erit transitus virgce fundatus,
slatim qaomodo et interfecerat.
scere faciet Dominus super eum :

Prwparata est Fecitque quod erat placitum in conspe

ubi esset periturus sulxiidit dicens :

juxta omnia quw fecerat David pater ejus

enim ab heri Thopliet arcge, prwparala profunda, .

quia mense primo regni sui aperuil valvas

etdilttlala {Isai. xxx). Pulchrc ait et dilatata,
et

Topheth dicitur latitudo. Nutrimenta, inquit, ejus D mini , et instauravit eas. Nota, leclor, q

ligna multa flatus Domini sicut torrens ipso anno mense primo regni sui Ez
et
ignis , et :

Qualiter autem Achaz so- ruisse valvas domus Doinini, et instauras

sulphuris succedens eam.
suam in igne luslraverit ostcndit Josephus ita enim aliter per omnia imitator fuisset I
bolem
vitam cum vixisset sui, qui ab infantia Deo deditus in init
dicens : < Porro Joathan mutavit

regnavit se- cultum Dci in populo Israel plene insti

annos unum et quadraginta ex quibus ,

ritum legis et caremoniarum ejus per

venitque
decim et sepuUus est in regiis monumentis,
,

trem suum abolitum statim coepit instai

regnum ad ejus filium Achaz. Qui impius circa Do-
re- raliter enim ipsa strenuilas Ezechia;, a(
minum existens, et paternas praevaricatus lcges,
in Hierosolymis idolorum in cultura domus Dei admonet rectore
ges Israelitarum imitatus ,

in quibus ul non sint segnes neque hebetes in oflic:

aras constituit, et supcr eas sacrificavit,
etiam suum in holocauslum obtulil fdium ,
more misso , sed omnia diligenter atquc de
ait
L'nde Paulus ad Tiinotheura scribens
Cliananacorum, et super hxc multa alia scelera per-
coram Domino et Christo Jesu, qui jud
pcliavit. t Dcnique Achaz qui ex justo palre editus,
 r,ii COMMf-NT. IN PAUAIJPOMK.NA. - LIB. IV. .IIS
tivos et mortuos, et advctum ipsius, cl regnum ejus, \ rusalem, qualit a diebus Salomouis
filii David reni.
prwdica verbum, insla oporlune, argue, obsecra, in- Israel in ea urbe non fuerat. Cui
concordat el il!ud
crepn m omni patientin et doctrinn. Et rursiiin : Tu qnod posl pauca suhseqnitnr.
vero vifjila, in omnibus labora opus fac evangelislw,
,
CAPLT XXXI.
ntinislerium tuum imple, sobrius esto (II Tim. iv).
Heqniiur de Ezecliia.
Myslice aiitcm Ezechias qiil non tam per se siios- Egressus
est omnis Israel, qui
invenius fucral in
qiie, opiis Dci strcmie gessit, imo per miiilios ad urbibus Judn,et fregerunt simulaaa,
succiderunlque
siniilc sliidiimi alios provocal, lypnm gcril Domirii lucos, dcmoliti sunt excetsa,
et altaria destruxerun'
Salvaloiis ;
qnoil ct nominis ipsiiis inlerprclalio lc- non .lolum de universa Juda el
IJenjamin, sed de
slatur. Intcrprelatiir enim Ezcchias apprchendens Ephraim quoqueet 3Ianasse,dor.ec penilus
everleren-
Dominum, vcl fortiludo Domini. Hinc Paiiliis Chri- tur, reversique sunt omnes rilii Israet in possessiones
slum (iicit Cbse Dei viriutem, et Dci sapientiam. De et cmlaies suus. Qiiia post advenliim
nostri Redem-
t;no ct alilji ait, fiuia in ipso inhubitat omnis pioris in mundiim non solum
plcni-
in Ilierusalcm et in
ludo diviuitatis corporulitcr, ci cst caput omnis prin- Jiui;ca scl in cunctis per
, loliim orbom lerrarum
cipntus et poteslatis (Cot. qni Dominus fortis et riationibus, '•^''"^^"
1
1
) :
deslrucla '-»''
• est 'i""|'iairia,
idololatria, confracla
'
conl.-acla cr '
r' .
'
. ,, ' cr-
potcns, Dominus polens mprwlio (Psal.xMii); exspo- B rorum simulacra, et
nbique diaholi concidil simp,
liniis poteslates el principalus traduxit confidcnlcr pa Uia, qnotidieqiie fidelinm numero cresccnle, decre-
lamtriumphans illos in scmelipso, delcns quod adversum scit et minoratnr
damoniorum donee in
culliira
,
nos eral cfiirograplium decreti quod erat conlrarium
: fine miindi ipsa obriieliir
mors novissima, el com-
'wbis, et ipsimi tutit de medio a/ftgens itlud cruci plebiliir illud qiiod scriplum
est, Rcgnabil Dominus
(Col. II, m).
ergo Iransgressiones palnim et
Ilic solus m die itta ; et idola penitus
conterenlur. quin-
omnes pncvaiicalioncs qnrc fuerunt snb lege, snn- do peraclo ..niversali jndjcio sancli cum Chri.io
gninesiio diliiit cl cnllum pielalis in Ecclesia coeleste inlrabnnl rcgmiin
plene el pcccatorcs cimi
diabolo
instauravit. Ipse lcgalos suos ad convocandas gentes in inferni demergeniur
profundum.
ad fidem, hoc est, primum prophelas, deinde apo-
slolos niisit, quia iion
CAPUT XXXII.
soliiin de Jndaea, scd et dc
aliis nalionibns phirimos ad catholicam
De Sennacheribrege, quatia comnunatns cst
fidem et ad facere
contmJcrnsalem et lcmplum Domini,
veram rcligionem per prxHlicationcm Evangclii sui conira qum
vmdicta a Domino prolala est. Dc
fondiixit. Hic secimdo mense Pascha celebrare in- a-qriludineF-c
chuv et snnilale ip.sius. De
tcgalione Assyrionnn
sliliiit, iimbra lcgis prioris cessante novain ob-
qiiia ad tzeclnampro portcnlo, quod
acciderat -etde '
obitu ipsius Ezechiw.
servanliam veri Pasclu-e servarc dociiit, de qno
Pau- ^
lus ait Ktenim Pasclia noslrum immolalus est Cliri ^'>"
:
'/"'^'^/ hujusmodi vcrHalcm venii Scnnaclicrib
.
Mus(l Lor. V ). Nos cnim temporihus legis rex Assyriorum,
pascha et ingrcssus Judam, obscdil civitaie.
perrecle agi poliiit, quod sola gens Judsoa tunc figu munitas votens eas capcre. Quod cum vidissct Eze-
niliter cclcbravil, qiiia nondnm sanclifi^cati eraiit de chtas venisse scilicet Scnnacherib
et tolum betti impe-
gonlibus, qui pcr Evangcliiim Chrisli ad lum
veruin pa- verti conlra Hicrusnlem , iniio cum principibns
sclia celebrandum convocandi erant. Unde in hislo- consttto vinsqtte foriissimis
ut oblurarcni cnpiia fon-
ria Ezcchigc ita scriptum est. tmm quierant exlra urbem,et hoc omniimt
dccerncnie
CAPUT XXX. sentenlia congregavit plurimam
mutliiudincm et ob
/»f Ezcchia rcge Jnda, ct bonis opcribus, qiiibus cul- turavenmt cttnclos fontes et rivum qui (lucbai in
lum divinum celebcrrime exhibuil. medio terra' diccntes , nc vcniant reges Assyriortmi
Iiiilo ergo consitio regis et principum el uuiversi et inveninnt nqnarum abtmdaniiam. Qno
raltis Ezcchi^s
i

Uicrusatem, decreverunl ut facercnt Phase infestantibus bello Assyriis lerram Jud;vorum cl

inense secundo. Non cnim polucrant faccre in lcm- contra Hicrusalem pugnaiilibns,
jussit foiiles oliin

f,°°°n.
'"!"":" • »»' ""«"S""- " -"»« .cgcs .^.sy,„„.„„, i„ve„i,c,> an„:,r„,„
,„„,^.
uerat in nicrusalem. 1. '""'"''".rf
Hoc crgo illud jam pnefigura danliam, significat quod conlra paganos atquc hav
iim csl in iilo mandato
legis, qiio Domimis prxcepit reticos repiignantes atque
blasphemanles dili-enlia
>or .Moysenut illi qiiiessenl siqKr animain immundi atque caulcla adhilvenda est, cl
divinorum
'iveiii via sacramcn-
procul fecissenl phasc inense secuiulo. lorum coram eis suiit velanda niysleria, nec
^ioil inipii-
uiinirum in typum inlelligilur prolatiim
po|)iili denler verbum Dei blaspheniis ingerendum qui
'ciitium, qiii cum
oir.nibus duMnoiiibus fornicali im- iiesciunt docirinani sanclam piis moribiis honorare;
'Hindividei)anluriii aiiima; sahibri veio
confessione scil niagis sludent ore venenato lacerare.
'Juudaii, ad secundam nativiialom, <iuasi
Unde Do-
in scciindo minus in Evangelio discipiilis suis pnvcipit
"•ense iransire dT.ns •

pnecipiuiilur. Unde in sequeniibus Ao/j/c sancitmi darc canibus, ncque mitiaiis

|'osl
marg.i-
sancliliciUionem saccrdolum cl
Leviiarum o(ti- ritas veslras anle porcos, ne forie
i",el hilariiatcm plcbis
conculcent cas pc-
Jiid;voriim.ila subjungiiur dibus suis
: ct convcrsi disrumpant vos (Matth.
,
vii).
Proscltjiortim qttoque dc terra Israet ct Itabiitm- Hiiic Paiiiui» ad Tiliim scrihens
ui« in Judiia,
ail : llarclicum ho-
factaqut est grundis cclebritas in llic-
minem post unam cl secundam corrcpiioncm dcviia.
 \\. UABAM MALUI AUCi.ltP. MUGIM. OPIiUlM PAUS I. 520
519
csl, et delinquil cum A potuU Deus cunclarum cjentium aiq.e rcgnorum tibe^
.cicnsauia 'uujusmcdi subiersus
Hinc pcr rare popuium suum de inanu mea et de
manu patrum
proprio jud.cio condcmnulus {TU.
iii).
sit
meo cuslodidm dum
Posui ori meorum, consequenlcr ncc Deus vester potcrU erucre
psalmistani ilicilur :

vos de liac manu mea. Sed el alia muUa

locuti sunt
el liumilia-
consislerel pcccutor adversumme,obmutui
scrvi ejus contra Dominum Deum, et
contra Execliiam
xxxviii). Hinc ct Sa-
tus sum et silui a bonis {Psal.
servum ejus. Kpistolas quoque scripsit ptenas blasplic-
loiuoiiinProvcrbiisjuiiet :Bi6e aquum de cisterna

liabeto ca solns, ne sint mi(L' Doininum Deuin hrael, et loculus est adver-
in
lua et fluenla puiei tui,
auribus uiiiversa sum euin : Sicut dii (jenlium cwlerarum non potuerunt
alicni participes tui {Prov. v); fuiis
el coraui perQdis abscondenda. liberare populum suum de manu mea, sic el Dcui
coiiiiuillenda suiit,
murum Ezcchiai eruere non poterU populitm suum de manu
/Edi[icavU quoque agens industrie omnem
turres dcsiiper et isla. Insuper el clamore magno liivjua Judaica contra
qui fuerut dissipatus, et constriixU
Mello in populum qui sedebat in muris Jerusalem personabat,
foriusecus alterum murum, instauravitque
perturbaret cos et caperet civitatem.
David el [ecU universi (leneris armaturam et ut terreret et
civitaie
Locutusque contra Dominum Jerusalem, sicut ad-
constUuitque principes bellatorum in exer-
est
c ijpeos,
Vrbs vcrsus deospopulorumterra',opera manuum hominum.
citu, etc. Urbem sanctam de qua scriplum est :

nostrx Salv(Uor {Isa. xxvi). Quia in B HaiC omnia plenius in Uegum bisloria et in Isaia
[orlltudinis
non polest, de qua et in alio loco proplietaj volumine referunlur. Nam in Regum scri-
monle sita lalerc
plum est quod anno terlio Oseefilii EIa,regis Israel,
scriplum est : Flumiiiis impetus Iwtificat civilatem
regnaverit Ezecbias, filius Achaz regis Juda Vi(jinti
Gloriosa dicta sunt de
:

Dei {Psal. xlv). Et rursum :

quinque, inquit, annorum erat cum regnare ccepisset,

le, civitas Dei {Psal. lxxxvi). Ule condit el munit,
sedificavit civitatein viginti et novem annis rcgnavit in Jcrusalem, et (ecU
de quo loquitur, Paler ; Iste

omnem muriini sanai fidei ac verai quod erat bonum coramDomino,juxta omnia quaDa-
meain, et ipse
paganorum sive hiiere- vid pater ejus [ecerat. Et post pauiulum In Domino :

religionis, qui fuerat malitia

exslruit Deo Israel speravit et post eum non [uit similis Uli de
licorum in aliquibus dissipatus, reslaurat,el
murum, cunclis regibus Juda. Sed ne^jue in nis qui ante eum
lurres virtulum, ponit et forinsecus alterum
[uerunt. AdhwsU Domino, el non recessU a vestigiis
boc est, aiilemurale quod in a^dificalione castro-
ejus, [ecitque mandata ejus quce praceperat Dominui
rum solent loricas appellare, cum bonorum operum
Non enim sufficit murum ha- Moysi. Unde erat et Dominus cuin eo, et in cunclis
lenerc docel etfeclum.
ad qu(e procedebat sapienler se gerebat, Rebellavit
bere fidei, nisi ipsa fides bonis operibus confirmetur.
autem contra regem Assyriorum et non servivit ei.
Hic murus el hoc anlemurale de vivis lapidibus ex-
struitur, qui juxta proiihetam volvuntur super ler- C In cujus sexto anno imperii sui Salmanasar rexAs

ram. Idem rex fecit universi generis armaluram et syriorum cepit Samariam et decem tribus qua; ap-

peUantur Israel, el transtulil eos in Assyrios coUoca-

clypeos, cum sanctarum Scriplurarum diversa con-
muni- Hanla in Habor, fluviis Gozan
dit lestimonia, et doctrinam Evangelicam ad
vitque eos in et ,
ii\

componit. Ordinatque docto- civitatibus Medorum. Post annos autem septem, ic

mentum suec Ecclesiae

principes specialium bellatorum sint, et est, decimo quarlo anno Ezechiw, rex Assyriorun
res qui
universam mililiam recte ac ralionabiliter agant, Sennacherib ingressus est Judwam, et obsedit civitata

ejus munitas volens eas capere. Cumque obsidere

caslratiue Ecclcsiae contra hosles universos oppor-
lune defendant. Lachis, misit ad eum Ezechias nuntios dicens: Pec
[f
Qux postquam gesta sunt, misU Sennacherib rex cavi, recede a me, et omne quod imposueris mihi

Assyriorum servos suos in Jerusalem, ipse enim cum ram. Cumque talenta trecenta argenti et triginii

imperium persolvisset, [ractis janui

universo exercita obsidebut Lachis, ad Ezechiam re- auri ad regis

gem Juda et ad omncm populum qui erat in urbe templi Domini et laminis ejus delractis, quas ipse afji

In misU rex Assyriorum Tharthan el Hapsace

dicens : Hac dicit Sennacherib rex Assyriorum : xerat,

quo habentes fiduciam sedelis obsessi in Jerusalem ? de Lacliis ad regem Ezechiam cum manu valida Je

Nunc Ezechias decipU vos, ut trudal morli in [ame rusalem. Qui cum ascendissent , venerunt in Jerusa
aqmeductum piscina superic
et siti, alfirmans quoniam Dominus Deus vester liberel lem et steterunt contra

vos de munu rcgis Assyriorum. Nunquid non iste Eze- ris, quce est in via agri FuUonis, vocavcrunque ad i

regem. Egressus autem ud eos Eliacim, (ilius He

chias qui destruxU excelsa Ulius el altaria, et prcecepU est

Coram altari uno adora- prwpositus domus, et Sobna scriba, el Joahe

Judoi etJerusalem dicens : cice,

bitis, et in ipso comburetis incensum ? An i(jnoratis commentariis. Dixitque ad eos Rapsaces : Loquimii

qua; ego [ecerim et patres mei cunctis terrarum po- Ezechice : Hwc dicit rex magnus Assyriorum, (

ad longum eadem liistoria coiilinei

pulis? Numjuid pra:valuerunt dii (jentium omniumque caciera, quae in

V Reg. Postea aulem ipse quoqi

tcrrarum liberare regionem suam de manu mea ? Quis tur (/ xviii).

est de universis diis gentium quos vastaverunt palres Sennacherib audiens Tharacam regem ./Elhiopn

populum suum de manu iin^n^ oiui

sibi bellum, occuril venienli, -- nihiiomini
el
potuerit eruere popuium
mei, qui poiuerii
mei ,
auani uo iiiunu, inferre uv-.iui.., ./v^u...- t^. ,
^

hac nuntios ad Ezechiam et episiolas, ut q«V

mea, ut possU etiam Deus vester eruere vos de mitlit
qu
manu? Non vos ergo decipiat Ezechias , nec vana necdum viribus ceperat, sermone lerreret, et
e
persuasione deludat, neque credatis ei. Si enim nullus modo populo dixerat Non te decipiat Ezechias,
:
 .'>21
COMMIi.NT. l.\ 1'AUA1JI>0MI:.\A. - UH IV ta.,
''
(lem blaspl.cmia l..,..ii,n ad ,0^^.,., Nom te .l..,i,,ial •
:
A ••.nI.mvi, ro..i,.,M,,lor v,Mi D..i iu fuMO f.l i
l),-i..s tiius. I'oMil(,uc ,!.\o.Mj,la inajoruMi ,ji.„(i ,|„o- ^'"*"'^'i'"S "<^'- a..g,.li peiii g|a,,io, ,,„od eral
iiiodu ca;leras teiTa.s noii j.olcranl
liLerare dii com-
siii dc •""nc ,,l,„ihus, scJ pa.Ticidio
filioru.n. Qui c>....
i.iaiiiljus eoniM., .sic mx Jerusalcm libcrelur. Pu- lug..sscnl in lerram
Araratl., ,,uod iMtclligiiuT
gnas.sc autcm SciiMaclicril» rcgc... Assy.ioniM. ,„Mi.a \niic-
mu;. successil in
pai.is locum Asarhaddon,
/EgyjUios, ct ob.sedissc Pcliisiii..., ja..if,uc qucn.
cxslruclis Scptura icslatur misisse
aggeribiis url;e ca,,ieiida, venisse hahitatores Saniaria:.
Tliaracain regeiii Si.cccss,t
MClcrramaMc,ctiM,;nUa. Araralh
if.lliio,,liu.n auxilium, ex una nocle ju.xta Jeru-
iM
rc .0 .MA...iciua
aulem
campcstris est. j,er cjuam
salcm 18;i,()00cxcicit..s Assyrii
pcstileiitia corniisse
Araxcs
"u.t iMced.b.lis
ubcrlatis ad radiccs
narrat IIcrodolMs, ct ,,lcMissiiMe IJcrosus Tauii M.onlis
Chaldaica; 'I-M us,juc illuc cxtcnditur.
scriptor
Ergo
ct arca i„ cjua libe-
liisU,ri;e, quoruiii lidcs de jiropriis libris '•al..s cst Noc cum libcris suis cessante
pclcnda esl. lii udit Ezechias libros de diluvio noii
manu nuntio-
admontcsgcncralilcrArincniu;deIatacst,,uJap-
rum ct lefjit cos, et ascendil in domum Domini et ex- P anuu.A,,,ath
pandit coscoram Domino, et oravil Domiuum dicens:
SedadmontcsTaunaltissimos,
qiu Aiaralh immincnt
Domine exercituum Deus Isracly qui scdcs campis.
super che- In dicbus illis a-grolavit
rubim, tu esDeus solus omnium regnorum Lzechias usque ad mortem
terra; tu B Dominum, cxfiudivitque eum,
et oravii
fecisti ccelum et terram, inclina aurem tuam et dedit ei si-
et audi, Onum. Sed non juxta benefuia
nperi, Domine, oculos tuos et vide
qufc acccperat retri-
, ct audi omnia bml, qum elevatum
cor ejus, et factaest
verba Sennacherib qua- misit
ad blasphemandum Do- est conlra
enmtra el conlra Judfun ac
minum viventem. Vcre enim, Domine, desertas Jerusalem, elc. Ilec
fecc- omnia p.cnius in .ih.o Rcgum
runt refjes Assyriorum tcrras scripia inveniuntur
et regiones earum, et
nb. leg.lur quod Ezcchias .Tgrotavcrit
dederunt deos cfirum itjni. Nfm enim us.,ue
erfuit dii. Sed "'orlcm, et introicrit ad
a,i
opera mdnuum hominum cx ligno et lapide, et commi-
cnm Isaias fi.ius Amos
p.-opIieta dicciis ci Ila-c dicit
nueruHl eos. Et nunc, Dominc Deus nosler, salva nos : Dominus Deus. Pnvcipe
demanu ejus, ut
domm ,ua; morieris enim et non vives. Qui convertit
cognoscfinl omnia regna lcrra: quia
lues Dominus Deus nosler faciemsuam f,d pfuiclcm,
Conlra Sciinacherib
solus. et orfwit Dominum flicens-
rogis blasphcmias hujusmodi Ezcchias arma Obsecro,Dominc, mcmento quomodo
corri- ambulf,verim
coram te in vcrilfHe el in corde
piiit. Oravil cl Isaias prophcta, sicul pracscnlis perfecto, et quod
libri
plfictium est coram te
liistoria ostcndit dicciis: fecerim. Flevit itaque Ezcchias
flclu mafjno (IV Rcg. xx). Quem enim
Oraverunt crgo Ezechias rex et diligit Domi-
Isaias filius Amos nus
.„., ,.„,,,,.,
cornpit, et castigal
P>ophetes fidversum hanc blasphcmifm, omi.em f.lium quem rccipit
et vociferati C Ne ''-
Nc elevclur m,-
elevetur F,ni
cor Ezechi;e
•

^mi
pcrcussH
usfiue in ccehm. Et
omnem virum robustum
misit Dominus angelum qui J aI nicdia
el dc \ L * ''.'''^
,)ost inc.c,libiles
'ncrclibilcs triumpbos
capliviiatc vicloria.n,
triumpbo^
infirmitale cor-
ct beHatorcm et
por.s v.silatur, el audit
vrincipem exercitus rsgis sc esse morilurnm, ut
Assyriorum; reversusque est con-
cum tgnominia vcrsus ad Dominum llcctat senlentiam
in terram suam. Cumque ingressu. cjus. Ouod
mel domum q""de.n el in Jona p.ophcta
dci sui, f,lii, qui cgrcssi fucrfint de ulcro legimus ct in commi-
V"s, mterfccerunl
"al.on.bus contra David , qu;c dicuntur
eum fjlf„lio, etc. lujressus est aulem fu.ura.
"c^. facla sui.t, non Dco mutante
"Kjetus Domini ei percussit in caslris Assyriorum scntciitiara, sed
'•"'«m p.ovoca..tc l.n.„;,num gcnus
et ocloginla quinquc millia, ad notitiam sui. Domi-
et surrcxerunl
nus en.m pocnitcns cst
«"«<.', et ecce omnia cudfivera mortuorum. Et s..,,er ma.i.iis. Audiei.sque
egres- so csse mo.ituri,m
'« est et abiil, ct reversus
est
non precaturvi.an. ei a..„os
Scnnacherib rcx Assu-
>omm, piu.;.inos, scd in Dci judicio quo.l vclit
ethfibitavit in
Mnive. Et ffictum cst cum ad- pra;star.
'frelm lemplo Ncsroch ''"""l'«- Novcat cni.n idci.co Dco
dominumsuum, Adramclech placuisse Salo-'
^arfisar
monc.n, quo.l a.i..os viue
' /ilii rjus pcrcusseruut cum non pc.icrit a.np.io.cs.
gludio, fuge-
"nt<iue m sedconversus ad Dominum
terrfun Armeniorum. Et rcfjnavit Asar- .,a,ia. opcr.. sua, quo-
'"don fihus ""'"
ejus pro eo (IVncg.
D " '" '''"''''' '' '" ^-'^'^
'1%'ima ,,u..i,,ue
»'> angclo
n.illia

ui.a iiocte c;cdunlur,

xiv). Ccntum
Centum
fortissimorum vivorum ab
>•' — ^^trturco
Im n
C0"sc'ent,a, q„:c ;imic.ionis
l>o..o.n.„ opcru,„ .ccordatu,. licat,
lempore
enim mundo
cl absque vulneri-
"s occ.sor,.m ,nors corflc, quomam ipsi Deum vidcbunt
s;cva discurrit, excludens coi- [Mauh v)
•

ct
'^'•'l'"« animas Domini voUmta.c, quomodo alibi scribitur
solus.iue rex .m.
•'abce sc cor? Quod sic
: (Juis s.o.iabitur pumm
•;"P<).'e idcirco reservalns ita so.vitur.
esl, ut sciret po.cniiam pcrfcc.ioncm
'ordis11. eo Mnno dici.
' blasphcman.ia ora op,,rimcret,
t
quo.l i..o.a .lcslruxcnt t.Mi,-
ficrctque .c-
ynm iiK.j,;statis quam
paulo an.c conlempsera.
Pl., valvas apcruciii,
scpcntcm ;e„cum comminuc-

«
"c Pharao m ,iece,n plagis
pc,-,.t.
.Egypii scrvalus, ut no-'
Q,,,,d

'"'c>esuscss,Hi„Niuivennrl,emprimaiMre-
Mi,
et iste ,,assnrus cst. (:um
>^». 0, c;tt.^ra fcccril. q„,c Scrip.u,a
"evu a,itc,„ llc.n magno
'""" adDavi.l, quam vi.lcba.
«•am. Eo cMim lompo.c
commcmoral
p,optcr p.omissioncm Do-
in sua ,„o.lc pcrilu-

01 adorarct in .cmplo Ncs,-och E/.ocbias filios no„ habcbu

dominum ^am ,)ost mortem ,^jms MaMassos.
"'". q.us. victonam de hos.ibus r.^por.arc. oum duodociu.
cl esse, anno.nm, .cgnare
'"'>'•'- coppi. i„ Juda.
i.ioUsuitrininp|,a,.sc,g,a.,i.;d>.,M...;s'i:. E.go is.o
oslllo.us omnis, quod ,lo.pc:,ba.
Pat«oi.. C1\ (:h,islnm i„ s,.o
17
 - ,

PARS
RABANI MAIJRI AUCIllEP. MOGIJM. OPERUM
I.
,-25 n.
" ""•

.
SiMnu.c ....^rUrvun
nasc.iui.nn. \m
.'viu quosvls
asserunl ^
asb sancios A lur, qno.l in
•"' » '^'" —
sublime scdificaveril Mdlo, unda
palalii despicerc
,l..,mhulans
lenipli deanilHilans in turn
propler incerluni judicu cl igno-
viros moric lorieri
sil.
ralioncin senlenlix Dei,
quam sedem habiluri sint.
Ij.se est Ezccliias qui oblurnvU superiorem
ac necessilatis vmcula
Siniulque facli quxslio solvitur, averlil eas ad Occidente
s.ngulis aquarum Cilion, el
^lnue causarum, quod ncquaquam dics mortis
mortah- Duvid; in omnibus operibus suis fecit prosp
nncslitula sit,scd voluntalc Dci et ignotis Bu
morialur, pneser- voluit, attamen in leqatione principum
bus causis, vcl vivat aliquis, vel de
d.ffera- qui missi fuerant ad eum ut inlerrogarent
cum el slatuta nunc mortis necessitas
quod acciderat super terram, dereliquil eun
ii,n
mnriem resuscitalos pluriinos legerimus. -;
•-

•.... «I r,f,ct
lur, ct posl morlem i-es«sci i «
omma quw
^^ (cntaretur el nota fierent
Etpnusqnamegrederetu. '""; quod dicit accidiss
"'.tl r ,t^ corde ejus. Portentum
ad
factusest sa-moDonun.

dic Ezechta^ duci popuh nrn ^^ .

'^Jivi orlt
/-^;
2
"^
terram solis significat reditum per lineas
enim myste
et

m lacrrjmam
^«j';

^^ ^,^ ,„o sunradicium est. Ad hoc

^-!-- l^^;'"
„.„,„, vcnerunt ad E.
, irendum legati Babylonis
E.ecl,as a
j^ /I^^^^ Ld dereUquit eum Dominus ut tentaretur.

tSt^^r^Dominus sernLem B cohihehatcum perprophe.amneostcnderett

'"TZ
a t>om-o quod f« ^» «
,^, /,„,,.,^ ,„os ct thesauros domus Dom.ni ahenigenis
quem locutus est. Vis ut ««""«
J ,^„,,^^
^ ^„„i^ eranl in corde ejus, ho(

Tu!:^ r2~e^^^^^^^decem
" occuUa elatio mentis, qua coram Deo pec,
r
clnas
•

:
Et f""'
fl^ revertatur retrorsum
sed ut '^^^
notiliam hominum per effectum pr.m. oper
nec hoc volo ut fiat, « "'^^'^ ,e,etur. Unde merilo prolata vindicta iu
,„,
.radibus.
s,gnum ^^Xj;::!Z^:P^.
esset ef^cctum,
J
P'^; '' "
^^ P^^" -^^^,
sibi

,;,
obsequeutes ostenditur.Igiturquamper
hominum animabus cenodoxi* vit.um,
licornm recent^um, qnam cum
f « '«''^^;»';' omn
^^^,,^ „,,„ifeste demonslrat. quia in
supcr vuinus ejus curaU. est[n Reg-.)^
^^^^^^^ ^^ ^^„^^^^„,, S„.,p,„rar,
Rcvert.lur auiem «^ re em prop
eomprobatur, sed post innumcra
jussione, ut .pse sanaret ejectu
^^^''J^^l^,,, pr.eonia uno elationis telo fuerat
[ustiti.tant.quevirtutes,tantafidesatqu.
'''::ZT^:^^r^^^^^sectabatur. et qurenaturam ipsam ct tol.us mund. eges
cujus opeJa
r
l.c David p
it
i
er ju
P^;;;/'^"
^ ; i^ '
,oniam meruerunt, una jactanl.a depercunt. Ita
onditur eju ora .0 ^'^^ '^^^^"^ nec fuissent obhvioni
^^^f^ ^ l ^ordc C virtulibus suis ac si

'^"';"
quod placitum iramconfestimDomini suscepisset, nisi eam
rcTnrvrt
perfeclo, fieT n^ano
« ."«!; ^^ humilitate placasset, ut qui de tam
exceh
"^^"^
adi-^iu.Uurquc quindeci.»
fastigio elat.one implente
deciderat
't insuper rum
"^VrdTtarq
ann,
0^^ uic no. V
ad vilam, quos ^^^^^^ humiiilat.s gradus ad

''"'Z::T::^^T:^^
...... amma, in
lu... ascenderet.

scunt, et dovicta pcr singulos

d.es
Omnia vitia supera,
u^
:.':;1:t:mr;i:;:r. tempore minuuntur,
duntur, et vel loco vel
aUo loco Educ de
tuam [Psal. cxv), et in :
requieln virtutibus
fervent, seu certe a contrariis
{Psal. cxu), oplanda est mors
carcere anlmam meam Sic verc
vel caventur facihus vel vitantur.
quomoi!o nunc Dominus
ut de carcere l.bereinur. cum putal
adhuc acrius resurgct ad hictam, et
donat pro beneficiout qui hberandus erat convalescit. (
Datur aulem si- ctum, sua moi-te vivacius
«uindecim annis vivat in carcere? impugns
quos nos juxla nera vitiorum cos tantummodo
gnum ut sol decem gradibus revertatur. Hic vero
qu, quos in cerlamine superarunl.
Symmachum lineas ethorologium vertimus,
ui
res acrius insectalur.
quantoque fueril v
manifcstiorem sensum
g,-adus intellexit in lineis, ut ^ sum, victorise ipsiu
gradus lanto vehcmentius
legenrtbusfaceret; sive ita erant exsl.ucti

—
arle "" :-' utper singulos
mathematica,
horarura spatiaterra.naret. Quod
umbra descendens
,:„„„„ est prac
„, "^,,^. signum'.
prac-
congredilur. et hajc est subtilis
miliiem Christi prius faciat telis
inimici v
succuml
superare non poluit. Ah;
typus erat, ut quomo o so ''^"
sentis temporis ct futuri
ita Ezcch;-i^ a
'^ ^
'
"
.^ JtL locorum be.,

revcrteretur ai exordium sui.

et in hebdm d
^^^Z^^;:^,,,,^
q
,ej opport.
dcxtros a..nos rediret
nob.sque .
,^^ ^
et occasione ^^^^^^^^^
subtracla ,
^
^^_^^^^^^^^ solel
lentescere ^^,^,
Christi viue
oadoa vivenlibus per Resurreclionem deserta pcr
sanctorum locorum in Hoe vero cum confugiente
spatia prolclcntur. Solent
noYO excluditur. nec exlrinsecus
ra
loco
hitra conseplum templ.
hac p.-ovincia monslralores ti-acta marcescit. Non enim aUunde (

osiendcrc gradus domus

Ezechix vel Achaz, quod
lum cjus quem impetit successibus auin
sol per cos descenderet.
Scd """'«"^"^
J^"f ^?;";, ^^ etiinrprocess; temporis, «t
prxfati

00.. dico .\chaz, qui rcx

imp.us vancscunt, hui
terd.un moUiuntur atque
domum fuisse m temp^^^^f^^tlt
o -
regis justi ^-; ^^ [.. ,^^,^ ,^,^^,,, .«lerti ac prudent.
dica _
,non idrirco Dominum inter cxHera offendisse
 •'^'
COMMENT. IN PAnALIPO.MKNA. - Llf}. IV.
/nn.lal;. no,. .sol.nn non ofTid. von.m olian.
, novil A a.l,i„..i„r a.uloron,. .supplic.rci
"'"PPiicarei Deo ul
Dco f^''
oi IiosI^m..
lon.cnta congorerc vanilali.s.
ron.cnta vanilati.s. e. 1
I>osl.-omo c.-i.to.:i.
Posl.-<!mo ca;te.-a; uor.
\h)v- suum
., .
.
cl.:n„;ut.;.„ faccrcl
atque misericordem.
(tiibalioncs a contrariis sibi virtulibns (lesideiitc.s, Cuius
oiat.oncm Dc.s cxaudivit,
e!,experto laiiquain de claro bellanles, el supcran- conccdcns ei ut rcmissiis
a rcgcB;,bylonioruma,l
sua regna rcvcrt.-rct.ir, ubi
iurracilii.s elcavcntiir. II;cc autcm
ii.serta virluli- poslea cmendalius vivens,
cl divinum cullum
biis cl acie pcrinista vcitil
in nocle cieta diinicans rcslau-
rans, anlcr,o,um culpa,um pcr pa-nitentiam
alrocius inopinatos dcccpil ct incautos. dclevit
"oxam, siciit histo.ia
prx'scns manifcslc
Ihrmivitque Ezecliias cum patribus suis, et sepe-
dcmon^
slrat fc:.ven,plaraul^mest i..x-c
lierunt eum super sepulcra /iliurum David, pcjcnitcnlia Manassc,
cl celebra- qiiod post commi.ssa
scelera nullus dcbcl de
vit exsequias ejus universus Juda et omties kabilntores Dci mi-
scncordia desperare, scd
yer«sfl/m. Quod antemdicil magis per pa'nitcnliam
sepuiliini esse Kzccbiam congruam spcm babere veniaj,
si cam rile
siiper scpulcra filiorum
David, ostcndit scpulcruin pcfeci.
lostMauasse ergo rcgnavit niius
ipsius cxcclsius csse fabricatum
quam ca;lerorum
ejus Ammon, q.ii
sim.lidemenlia qua paler primum
miorum David r.mcrili prairogativa ct iJola pro nun.ini-
cullura pie- bus coluit, el adhuc magis
lalis in Domintim. quam pater ejus ..'cliquii
Contra quLm cum venissent
Hegmivitque Mauasses servi sui, intcrfeccrunt
filius ejus pro eo. cun, ,n domo sua, Dco illi .-ustam rctribulionein
CAPUT p.o
XXXIII. mcuis prop,-iis rcddcnle. Post Aminon autem Hlius
De Manasse filio ejus et Ammon ejus sobole. ojusJosias rex justissimus rcgnavit, q„i o,nnem
Duoilecim annorum erat Manasses cum regnare cce- spujctiam idolorum quam palres
sui fab.icaverunl
pissel, et fiuinquagintn quinque annis regnavit
in Uic- nnendavit, cl se in Dci cultu st,-cnue exercuil
rusalem; fecit aulem malum coramDomino jnxla cl
ab- 'iicnlo, quia loiigc anie
Iioc ,le
ominaliones gentium, quas subvertil illo dicium csl pcr
Dominus coram propbetam. Intc,p,clalur aulcm
filiis hrael, ct conversus
Josias, cujus esl
instnuravit excelsa quw demo- sacr,f,ci„m Domino, vcl salus
'ilus fucrat Ezeclnas
Domini, vel fo,litudo
palcr ejus, construxifjue aras Domini
Baalim, et fccil lucos el adoravil omnem miliiiam cceli
Octavo aulem anno regni sni cum
etcoluiteam. /Edificavit quoque adhuc essetpuer
altarmindomoDomini cccpa quan-ere Deum pntris sui David,
de qua dixcrat Dominus, In
Ilierusalem
et undccimo
erit nomen nnno postquam coeperat regnare
meum wternum. /Edificavit autem ea cuncto
in mundavit Judam ei
exerci- Iherusalem ab excelsis et lucis
inicwli in duobus atriis domus simulacrisque et scul-
Domini transireque pliltbus. Deslruxeruntque coram eo nras
(ecit filios suos per ignem in valle lienennon. Obscr- liaalim el
snuulncra quw supcrposta fuernnt demoliti
sunt )v-
"•""..,'"""' """!'" «
..«rrirt,,,, I,„M,„
inserviebat. Ilabebat autem ,„„,„
„„,„„ secum „,„.„,
magos „
et .^,^_
incantalo super tumulos eorum qui
"''"<' .»""»»..'•',
'cs, multaque mala operatus immolare consucvcraut
eis
est coram Domino ut irri- frngmenln dispcrsit. Ossa prwterea saccrdoium com-
(aret eum, ctc. His similia Joscpl.us
de Manasse rcge bnssit VI nlinribns idolor,tm, mundnvitque
"arrat, addcns eliam quod ad crudclitatcm Judnm el Je-
vcrsiis riisalem, scd el in urbibus Manasse
'inii.os Ilcbrajorum
justos occidcril ncquc propl.clis ct Ephrahn ct Si-
mcon usque Nepl.ialim cuncta
l'''P<:'-ccril quoriim qiiolidic
siiigulos pcrii.icbat.
subvcrtil. Cur antcm
Undc Josias ossa n.ortuorum concrcm;.,c Jussil
liiHli.iit Ilcbnci ab eodcm Manassc simiil ct a priii-
snpcr al-
tn,-c, nis, ,it ostcndc-ct quoJ funosta
lipilJiis Jud;corum Isaiam propbctan, lignea fucrunt eorum
.scrra
>cr
s:»cr.ficia, ct non sob.m pccu.lum boslias
nicilium sccalum alquc d;cmoniis
interfectum, vcrlei.les
onc-cbanl, scd ctiam scn.clipsos
;oc ei in crimeii (piod appcllavcrat cos principcs pcr crroicn. idolo-
lalruc in polcslalem dicmontim iradidcrunt
>o,!oinoriiin et Gomorrl.a!orum qui
Vidi ct q.ii dixcril :
Ji.slo Dci judicio slmul cum
hminum sedcnlcm supcr solium cxcelsum (Isa. vi). allari quod idolis fabri-
<av,.rant, «bssipandi craut.
>i'm ipsc Doniinus pcr Moyscn Mysticc aulcm signilical
dicit Non enim vi- :

omncs
me homo q„, .baboli sc,-vitio mancipati
i^l»!
et vivcre polcst [Exod. xxxiii); ncc vilam sacri
logam tcmporalitcr finicai.t
on ctillml, q„od dixcrit ad jj ;clcrnis cruciatibus con-
K/.ccbi;ini vcrbo Do- s„n.,^ndos,
>nii Addum Dco iHis rctribucnle
sccuM.lum piopri-,
: ad dics tuos quindccim annos{IV
licg. '>.onla opc,-um iHon.m. Dcin,lc
^); cum per Moyscn dictum invcnialur sequiiur cum.lem
Numcrum :
'•'^goii. aiidiio libro lcgis
,

'''•"'« 'uorum implebis {Exod. xxni). Domini, qncm llclcias

Similiter ci •saccnlos
'"J qiiod ail mv.M.il in lcmpb
Doinini. sci.lissc vcsCi-
: Qua-riic nominum dum inveniri po-
mcnla sua cl misissc liclcjam
•«', mocatc cum dnm propc csi {hn. saccnlotcm cl cclc-
,.v) ; ctim alibi '•osqu, subscqucnter
•'•iplun, stt Quis
cst tam propinquus annumcraiuur, u. carcnt
:
quomodo Ih- s<> pvo icliquiis Israd c. Juda,
pr,.
01
'""s Dcus noslcr, quando cum supcr oniversi. ser-
invocamus ? Addit
no.id.MS hbri ,,ui icpcrlus
•^«•lorea Joscpli.is q.iod cs. in doiuo Dci, ip.i.,„,
i-cx Mabyloniorum
el Chal-
'•wuin
a.ioninlad Ol.lani pn.pl.ctam
n.isso cxercilu in Juchcam ,-c^Moncm coriin. „.vo,cm S.lhim. n„e„.
nob.a'i aii.uinant aviinculum cssc palris
•|'0P"l:>lns sit, et rcgcm Manassc dolo c;,p(„m Jc-cnia;
AnanchH. q„;H,abi(aba. Ilic-usalcm
'l"e atl sedcduclum babei-ct ad ca qu;c i„ scc.mda.
voliiii Ouid
siguiiuvi ilhid q„od di,-i,t,r
""<;ni:> subjcclum. Manasses autcm in scciinda, in bistori
Uinc ioiclli- l.l>.-. p.-^^os..,lis siip.Mitis
"^ '" .inilx.s malis csscr, declaran,r. „hi .scripium
cl l.on,„, o.u..ium sc cBt
<J<^ p.-^of„o rcgc Ezcchia :
..Edificavit quoquc agcn.
 ;

PAUS K2S
Ki Aur.inw» MOGll.NT. OPIiRliM I.

^,-j n. RABAM MAi calumniabantur mer-

adnlleris et pcrjuris, et qni
fnerat dissipalns, ex- \
et
,Mic onmem n,ny,m qni
nmrnm (// cedem mercenarii , ct hnmiliant viduns ct pupillos et
foriusecus ullernm
trnriuine tuvres el
opprimunl pereqrinum, nec timverunt
me ,
dicil Do-
lu.jus loci cl Sopl.on.as di-
l>ar xxv.i)- Meminil (Mal.m). Celcb.-at ergo Josiasno-
ntulalns a se- ,„inns exercituum
Vox clamoris a pr/« piscium el
octavo decimo anno regnisui,
•

cens vcrum phase in

([uasi p.o- s-er
{Sopliou. .). P.o q..o vclus edilio
cunda
Masena quando in oclava cfitate generaliresurrectioneperpe-
loci t.-anslulit, in
Masena.
nriu.Ti nomen suoscum perfectione bonorum operum
Quod e.go d.c.lur irata sa.ictos
nnippe inle.-prelalur secunda.
denarium accipien-
pcrducit ad ivternoe beatiludinis
propheussa habilasse in secunda, in secundi mur.
de reguo ejus,
dum, ejeclis prius omnibus scandalis
navte inieHige. ait Ecce enim dies ve-
de quo prajdictus p.-ophcta :

CAPUT XXXV. omnes superbt

Nechao rex niet succensa quasi caminus, et erunt
illius, quem
t)eJosia rene et bonis actibus impielatem slipula, et iuflammabU
jEgtjpti in pra;iio tnlerfeat. ct omnes facienles

eos dics vemens, dicit

Dominus exercituum , qua; non
-
Fecil autem Josias in
Hierusalem phase Domino,
et orictur vobis li-
mensis prhni, relinquet eis radicem et aermen,
miod immolatum est quarla decima die pen-
menlibus nomen meum sol justilia: et sanitas in
in officiis suis, hortatnsque
est
cl coustituit sacerdotes salielis sicut viluli de ar-
domo Domini. Levitis quoque B nis ejus. El egrediemini el

cos ul ministrarenl in impios cum fuerinl cinis sub

a mento, et calcabifs
quorum eruditionem omiiis Israel sanctificabalur
r.d
pedum veslrorum {Mal. iv). Et recte dictum
planla
Domino loculus est :Ponile arcamin sancluario tem- tale a diebus ju-
est, quod non factum fuerit phase
,>/i quod a-dificavit Salomon filius David rex Israel et omnium dierum
Tradunt dicum, qui judicaverunt Israel,
nequaquam euim ultra eam portabilis ,
etc.
in octavo decimo ai.no
Isracl et regum Juda, sicut
Hebraei quod arca Domini
quam modo in templum
quia, ablatis f.guris, vera-
regis JosiiB in Hierusalem,
fuerit de lemplo tem-
Josias reduci pr^ecepit delata t.ansibunt sancti de morte ad
citer in die judicii
po.e \chaz, quando simulacra abeoin te.iiplummissa
vitam, de corruptione ad gloriam, sicque in con-
Oldce avu.iculi
SU..I, et ducta in domum Sellum viri Hicrusalem in aeter-
spectu conditoris sui in coelcsti
Jeren.isc, ubi permansit usque
ad tempus Josiai. Nec
num gaudebunt Quia videbitur Deus deorum w
:
in-
enim poterat arca Dei esse in loco ubi simulacra illa non eget soU
Sion {Psal. Lxxxni) et clvitas ;

et ritus nefan-
troducta fuerant, et gentilium usus ea, nam clarilas Dei illumi-
neque luna ut luceanl in
dissimus observabaiur. Quod
autem praediclus rex amlmlabum
nabit eam, et lucerna ejus agnus est, et

ejectis idolis de terra, nec non pylbonibus el ariol.s

terrw afferenl glorian
gentes in lumine ejus,et reges
el omnibus immundiliis atque abominationibus in eam altqun
Domino Phase ce-
G suam et honorem in illam, nec intrabit
anno regni sui
ablalis, in octavo abominaiionem et menda
coiuquinatum el faciens
leberrimum fecisse legilur, moraliter docel nos ut
{Apoc. xxi)
omnibus cium, nisi qui scripti sunt in libro viiw agni
purgemus urimum terram cordis nostri ab illa die Dominus ibidcm
ex
Benc
nostros ab omni inquina- et nomen eivitatis :

vitiis et mu.ulemus actus mirificavit misericordiui

moriuis ut ser- dictus Dominus, quoniam
mento peccalorum, et ab operibus
suam {Psal. xxx).
vire possimus Dco viventi,
sicque gratum Domino .

Nechao rex Mggpti ad pngnandum

i

mah- Ascendit
cclebremus Pascha Non utique in fermenlo :
processit in occu,
sincerilatis et veritatis Charchamis juxta Euphraten, et
tiaet neqniUw, sed in azijmis missis ad eum nuntiis ail
sum ejus Josias. At ille
allegoriam autem Josias iste
(/ Cor. v). Secundum Juda? Non adversum
rex
>

salus et forli- Qnid mihi ettibi est,

tvpum tenel Domini Salvatoris, qui
contra aliam pugno domum,
hc
dicitur, quia ipse est de
quo hodie venio, sed
luJo Domini merito ad Uemmon f.hi J;.ln

Domiuus forlis, Dominus polens esL, contra domum regis

Script...a dicit :
temp>
quac ea
Ipse enim salvum mon qui rcgnabat in Charchamis,
in prwlio {Psal. xxm). Et alibi :
interfec.t, A
eorum {Malth. i). slatequa et Josiam regem Nechao
populum suum a peccatis
faciet Destne ai
Juda ct Il.e- quam me Deus feslinato ire pracepit.
Ipsequidem zelo Dei mundat terram D tnterlici
versnm Deum facere qui mecum
- n„,.^. fn^oro nui nipcum est, ue tnterfici
cst. ne
el abominat.om-
rusalem ab om.iibus immunditiis ire praec
Uex iEgypti se Dominum festinato
.bus, quiperProphetam dicit -Melus domus tuw com- te.
verbis prophetanu
Cu- pisse commemorat, quia ex
editme {Psal. lxvii.) ; de quo et Joannes ait :
cognoscere U
purgabil aream suam l,oc est Jeremiae et aliorum, potuit
ius vemilabrum in manu sua et
in popi
Ecce niini voluntatem ad uUionem agendam
'{Matlh. et Luc. iii) ; de quo et Malachias dicit :
dicit Sennache.
poterit cogitare peccatore. Unde et Uapsaces
venit dicit Dominus exercituum. Quis Dominus jussit me ascendere
videndum regi Assyrioruin ,

ejus el quis stabit ad

diem advenlus ,
Israel proplie
^oullans et quasi herba terram isiam, quia jam prophetiB
eum? Ipse enim quasi i//n''s
esset, quia
emuudans argentnm et verant hoc, quod ille ascensurus
fullonum el sedebit canflans el
conjlabU eos quasi aurum et eum minimc latuit.
jmrgabit filios Levi et conlra e^
NoluitJosias reverti, sed praiparavit
quasi argeulum. Et erunt
Domino offerenfes sacrifi- Nechao regts
bellum nec acquievit sermonibus
cia in justilia,etplacebH
Deo sacrificium Juda el
verum perrexit ut dimicaret in campo ^
anliqni. Et ore Dei,
merusalem,sicut dies swculi,et sicnt anni sagittariis dtxtt pm
malelicis geddo iblqne vulneralus a
vos injndicio el ero teslisvelox
,
Oicedam ad
 ^-^ iCOMMKNT. J.\ P.ARAIJPOMKNA. - LIH. iv. ^»0
suis : Ikducite me <le pm-lio quia oppido vulne- \
,
CAIMJT XXXVI
ralus sum. Qui transtuleritnt eum de curtu in alte De Joacfiaz et Joakim filiis Jof.ia; el obilu
illonim.
rum currum qui sequcbatur e.um more regio et aspor I)e eo quod Joachin regem
Nabucliodonoior, rex
liabijloms, dncit in captivitatcm, et
lavcruiit eum in Uierusalem. Mortuusque est et s'e-
matrem eins
ac servos. Dc Sedaia reqe, et excidio
oultus in mausolco palriim siiorum, urbis Ilieru-
et universus Juda salcm.
et Hierusalcm luxerunt enin, Jercmias maxime, cujus Tiilit ergo populus
lerra Joacliaz fihum Josiic et
oinnes cantores atque cantatrices usque in prwsentem conslitiiiteum recjempro patre suo in
IHerusalem, eic.
diem lamentationes super Josia replicant, elc. De Iioc Joaclias, qui inlcrprctatur retentus,
significat pravos
pralio Joscplius ita rercrl. Diirn Josias in p;u'e al<|iie rcclorcs, quos populus lcrra;, carnales
videliccl ter-
diviliis cl gloria siipcr onincs cxcelicrcl, Necliao iciiae cupidilati dcditi sccundum
morcs suos conscii-
rex yEgyptiornm castra posuit ad Eupiiraicn flu- lientes viiiis suis, pcrsonascligunt.
Quos Pliarao in Ue-
vium ut contra Mcdos
Babylonios dimicarcl, qui
cl Mavincivitcl in /Egyptum duxil,cum diaboliismulli-
Assyriorum solvcrant principatum. Ilabeljat
cnim tiKlinein adulatonim enervans decipit cordaj«a;lalo-
dcsidcrium ut regiiaret in Asia ct dum vcnisscl ad riim.
; Rcblath cnim multiludo intcrpretatiir, sicquc
civilalem Medin, qusc eral dc regno Josi;p,
"
,. '•prohibc
" "-
spiritualis
»
^gypli viuctos
'*-'»ji"' ""^i>'3 (-.iM-iiis
catcnis pcccaioruiii
pcccaloruni in tc-
tc-
Dal eum rcx Josias per suam provinciam
,

conlra « nebrosam merglt abyssum. Pro Joai has nuooue \c-

Medos ilcr faccre. Tunc mittcns legalos chao Joakim regem
ad cuin conslituens imposiiit multam
Ncchao significavil non sc coiilra cum cxcrci- icrrrc centum talcntis
argcnli el lnlento auri, cii.-ji
luin ducere, sed ad Euphratcin nuvium propera- nialignus Spiiiluspeiisiim servitii
siii in populo pei-
rc, adjicicns ut cum piovocare non dcberel pcr ditorumexpctit, ut lam scnsu qiiamcloquio
ejiis pcr
siium belliim prohibendo, nc aliena onuiia
irel ad prcelia parali sint obsequio. Uiide Joacliim jiixta
tendcbat. Josias vero non acquicscebat
(|iio
pncccjilum Pharaoiiis unumqiicmque
verbis
seaiiidum vi-
Nechao, scd instabat ne iler suum
pcr cjiis faceret rcs siias cxigit iit darel lam
ar.qciilum quam au-
regioncni. Rcor uigcbat cum iit quod immincbat iiini, quatenus hoc rcddcret Pharaoni
, qiiia diabo-
accidercl. Hic dum aciem exercitus sui componerct, lus per silii debilos viros ab unoqnoque cxigii sc-
et in curru vcctiis a ciirru iransirel ad cundum
currum^ vires
siias peccati ccnsum
solvcre, sicqiie
qiiidam jaciilatus cnm ^< gypiiorum a bclli feslina- III nequitcr prujlatis quolidie pra^parat
lionc siispcndit.
perdiiioncni
Mox enim vulncre niinis afTcctus siibjcciis.
jussiiexercitiim rcvocari, et ad
Jcrusalem remeavit yiginli
quinque annorum erat Joacliim
•l"i:' pligalns cst,
cum re-
sepullusquc
"^ •••"0"'"^^
magiiifice iii
in yinnis gnare coepisset, et unaecim
'
. ^. palriis ^"-'-^^H""":'* f^t undecim annis regnavit in Uierusa
Hierusa-
moi.ui.icl.s. Qui vixit annis
triginta et novera, re- ^ /^"'. fedlque malum coram
DominoDeo sua Contra
^' """'"• 0'""'S Popiilus '"'"' «s'^"i'^'« i\abucliodonosor
.^'.'.T!.^.*.'".''.''''/."^''^''"'''' rex Chalda-orum ct
«um multis dicbus magno luctu vmctum
gemiliiquc dcflevil. catcnis duxit in Babijlonem,
ad quam
el vasa
Sed Jcrcinias prophola morti Dointni iranstulit
cjus carmen lamenta- et posuit ea in teinplo suo. Nola..-
bih niodidatione
composuil, quod
hactcnus noscitiir dum autcm quod de eodc.n Joakim /ilio Josi;e rc-
pcnnanere. Hic vcro prophcta gisin Rcgiimila scriptum esl:
eliani fulurain civi-
iJormivit Joakim ciun
lalis cladcm pnxulixit, scripto reliqiiit palribus sius, regnavitque
si.mil ct Joacliin filtaspro eo (/ \ lieg
eaplivitatcm nunc apud nos habitam XXIV). Josephus aulcin
ct Dabvloniam vidctur ;issoicrc ipsum Joa-
vaiiani niigralioncm, cl chim Patrcm a rege Babylonis
non solum iste pncdixit i.i Jerusalom kxU<c
'';«c popiilo ossc vcntura, sed et prophcla "'lcrfccliim,quia capiivura in
Ezechiel Babyloniara dcdu-
prmius de his diios libros ctain,qui III dccimo Ai.ti,i,iitalum
conscribens plebi reliquit
suarut.i libro iia
Kianl autcm ambo
saccrdotcs, scd Jeremias quidcm rclcrt diccns [Lib. x.v Aniiq.)
: |)um ,ox Babvl,),.iaj in-
'•' Jeros,dyniis cst commoratus, a dccimo quarlo irasset in civitalera, fidcin
ncquaquam sc.vavii, sod
""'0 'egis J,)si;e usqi.c diiin civitas vastarctur cl jnvencs forlissimos ctpulchriludine
decoros Jerosoly-
''"'PluM.. Quid aiit,.mjiixla
j--.. ...iiguii.im
allegoriam ii.lcrfectio •"'lanonim
.^'.•'m iiiu
I . . ^ niierieciio occidii una ciim rc^e
uixiuii rege Joakim
Joakim. quciu
qucni
'''''''' ""«ycmptus
D <;ii-,i anio luuros inscpultum
projici jussii; tilinm
rilh!e2'lii;';''''T
"i •" Magcd,Io,
nisi pcrscculioncm antiqui vcrocjus Joachin constituil rcgcm
hosli^
'«Ivcrsns ui..vo.s;):provin-
sanclos pr;c,licatorcs qiios pcr invidiam cune. Eos autera qui eranl
in dignilalilu.s co.istilnii
"'f l'-«derc cl de tcrra Ecclcsi;c aiifcrre """icro tna
conaiur n.illia captivos ind.ixit
l"«lenus facilius totam Babyloniam
plobcm dissipare oi invadc.v "itor ,pios crat prophcla
H)ssit.
Intcrpretaliir
E/.cchicl cum csscl a.lhiic
ai.tcm Pharao dissipans, pncr. orgo
Nccliao liic linis Jiabiiil Joakim ix-cm, qui vixii
[^cnssio, Magod.lo de tentatione.
Ponnissus quippe quidem annis sex ct triginta, roguavit^utom uii,!e-
'•bolus consurgere a.Iv,M-s„s sanclos,
hoc solum cim. Si.cccssorvcrorcgni
«'oag.t, hoc Joachin rex noiuineOnos.
tolis viribiis ccrtat, quatcniis lon- legiiavit ino.isibus Irib.is ct
dicbus dccom. Scicndum'
'|0 g>-eg,-m Dei porcutiei.s .lissipoi, o.)sque ;u.tom .jiDd
pri- cum somcl .piis ciiilibot so einanciparil
'J«"ircrat q.mnim solatio a.ljuti conlra Iioslcm vilio, uno scd multis dominis ..hnoxius
iion
'"iiurc cajicri oriu
dcbueraiil. Indc Joakim quem Pharao anio cciisiiin
sibi solvcre
nu-ii, nunc Nabuchodonosor rcx
Babvl.inis sibi
Uihus aniiis scrvirc .•,>n,p,dlii. Ki .lucm" Nabucho-
 ,

r-, B. RABANI MAUm ARCHIEP MOGUNT. OPEIUJM PAKS

.
I. S32

nisi cumdcm qiiem A Jerusulem, el circumdata est urbs munitionibus. Ve-

iloiiosor aliiim inlclligcrmis ,

con- nilque JSabncltodonosor rex Babylonis ad civitalem

IMiaraonciii csse diximus, principcm
vidciiccl

harum. Ergo cum ciitn servis siiis, ut oppugnarenl eam. Eyressusque est
nisionis, cl reclorem lencbrarum
solverc Joacliin rex Juda ad regem Babyionis, ipse et maler
anliquus liostis aliqncm sibi ccnsum pccca;i
dominium suum rciligcre ejus, et servi ejus el principes ejus et eunurlix ejus,
l)crsua(lel, mox lotum in

admonet. Quid esl el suscepit eum rex Babyionis anno oclavo regni sui,
cl plen\m> servilium cxpenilcre
quam per- et prolulit inde omnes thesauros domus Dotnini et
crgo aliud rogis Babylonis servum esse,
aniiquo lio- thesauros dontus regi(e, et concidit universa vnsn au-
suasione, dcleelalione alque consensu ,

loquendo, atque rea qua: fecernl Salomon rex Israei in templo Do-
sli snbdilum lore, el in
cogitando,
mini jitxta verbutn Domini, el trattstuiit omnetn Je-
agcnilo, lolum vitiis dcdilum quasi libere
ab eo pos-
rusalem, et universos principes, et omnes forles exer-
sideri.
citus dcccm millin in captivitatem, et otnnem arlifi-
lUliqnn autem verbomm Jonkhn el iibominalionum
inclusorem nihilque reliclum est, exceptis
sunt in eo cem et ,
cjns quas operatus esl et quw inventie
De hoc pnuperibus populi lerrK. Translulit quoqiie Joachin
continenlur in libro rcgum Israei et Juda.
in Babylonem, et ntatrem regis, et uxores
regis, et
solum li-
aulem Joakim qnam sceleslus fueril non
narrant, quando B ennuchos ejns, et judices terrw duxit in cnptivilatem
bri Uegum scd el Paralipomenon
de Jerusaictn in Babyloncm, et omnes viros robustos
eliam et jcrcmias quanlce dementia; fueril copiosis-
septem millia, et arlifices, et inclusores mille, omnes
sime iu libro suo lestatur, ita ul non solum pravis
fortes et belialores, duxitque eos rex Babyionis
opcribus Dominum irrilaverit animo, quod major viros

missi sunl caplivos in Babijlonem, et conslituit Mathalliiam pa-

calumnia est, proplielarnm qui ad se
Iruum ejus pro eo, imposuitque nomen ei Sedecias
verba spreverit, sed et librum Jercmise, quem
Ba-
V Reg. xxiv). Myslice autem caplivitas hacc rcgis
vucb ex ore ipsius piophetae conscribit, cum
coram (7

Joacbin, per quam deductus est in Babylonem si-

projecit in ignem, ,

sc lcclus fuisset, scalpello scindens

consummaretur omne gnifical lapsum alque ruinam rectorum Ecclesia;,qiii,
(pii erat super areolam, donec
veri INabucbodonosor, hoc est, diaboli, arle dcbisi,
in
volumen non timuerunt neque sciderunt
igni, et
contra confusionem adducuntur errorum atque viliorum, ei
vestimenta sua. In boc autem quod dicilur
est, et qnae invcntffisuiil qui per Domini gratiam ac studium bonum alioj
;ibominalionesquasoperatus
sermone doctrinoe el bonis exemplis ad veram reli-
in eo, iradunt Hebraii quod inler CKlera mala qnsc
corpoie suo quas Dominus gionem suscitare debuerant, ipsi variis judiciis trn-
gessil, ctiara ba;c fecil in
tondcbitis caput veslrnm cidali morte absorpli sunt peccalorum. Hoc eniir
probibuil dum dicerel : Non
^ nomen Joacbin, qui resuscilans, vel qui est consurgetu
in rotundum, neque super mortuum sligmata facietis
interpretalur, significat. Cum quo simul prcliosis
in corporibus vestris {Levit. ix). Qui posquam rnortuus
iraa vasa Domini in captivitatem asportantur, qui:
est, in corpore ejus inventa sunt.
qui ingenii acumine excellebant, vel morum ho
Regnavit ergo Joacliin filius ejus pro eo. Octo an- illi

Iribus neslate fulgebant,malorum prapositorum depraval

7iorum eral Joacliin cum regnare ccepissct, et

exemplis, simul cum ipsis in pnedam cessere

dia
mensibus ac decem diebus regnavit in Jerusalem
boli. Quod etiam Jeremias prophela in
Lamentalio
(ecilque maliim in conspectu Domini. Scicndum sane
nibus suis deflere videtur, ubi dicit : Egressus est <

quod nomen islius Joacbin, qui et alio nomine Je-

principes eju
filia Sion otnnis decor ejus, facli sunt
cbonias appellatur, non eisdem elemenlis in fine
vclut arieles non invenienles pascua, et abierunt
abs
apud IlebrBCOs scrihitur quibus et patris ejus Joa-
que forlitudine anle faciem subsequentis. Mantin
kiin, qui alio nomine Eliakim, appeliatus est. Sed
siiam misit liostis ad omnia desideratilia ejus, qnii
priorem, hoc est, patrem in fine nominis per cappa
gentes ingressas sanctuarium ejus {Tltten. i)
vidil
el mu, secundum aulera, id est filium, per clti et nu,
Hinc et Psalmista subit ineam vinese Doniini admi
adnotant. Unde nemo putet enmciem in Danielis
rans dcvastationem, ad ipiJum Dominum dicil : C
principio esse Joakim qui in Ezechielis exordio Joa-
D (juid deposuisti et vindemiant ean
maceriam ejus
ehin scribilur. Iste extremam syliabam kim habet,
omnes qui transeunt viam? Exlerminavit eam ape
ille chin, et ob hanc causam in Evangelio
secundum
{Psai. Lxxix).
Mallhaium, una videlurdeesse generatio,quia secunda
Viginti et unius anni erat Sedecias cum regnar
lcssarakaidecadis in Jecboniam desinit fiUiim Josi;c,
Qiiod igno- undecim annis regnavit in Jerusaiem
et tcrtia incipit a Joacbin filio Eliakim.
ccepissel et

malum in ocuiis Domini Dei sui, nec erttbin

rans Por[»hyrius calumniam slatuit Ecclesia, suam fecilque
ioquenlis ad se ex or
prophetw
ostendens imperiliam, dum Evangclistoe Matthoci ar- facietn Jeretnia;
A rcge quoque ISabuchodonosore recessit qu
giicre nititur falsitalem.
Domini.
circulus volveretur, misil Nabuclwdo- adjuvaverat per Deum et induraverat cervicem suat
Cumque anni
Hosor rex nuntios qui el adduxerunl eum in Babtj- et cor, ut non reverterelur ad Dominum Deum li

sacerdotum et po
lonem asporlalis simnl preliosissimis vasis domus raei. Sed et universi principes
abottti
Domini. De boc quidem plenius in libro Rcgiim ptilus pra'varicati sunt inique juxta universas
guaf,
«arralur, ubi ita scriptiiin est : In lempore illo ns- tialiones gentium el polluerunl domutn Domitii,

Babyionis in sanctificuvcrat sibi in Jerusaicm. Miltebat autetn D

cenderunt scni iSabuciiodonosor rcgis
 533 CO.M.MENT. i:s P.Vr.AIJ.PO.MENA. UB. IV. 534
minus Deus Palriiin suortim ad iUos pcr miittus nnn- A el celebraret lerra sabbala sua. Cuuclis enim diebus
liortim suorum de nocle consur(jc'us, el quolidie coni- dcsoliitionum e(jit sabbatum usijue dum complcrenlur
mnnens, eo qnod purccrcl populo el liabitaculo suo. septua(jinla anni.
Al illi subsannubant nunlios Dei et parvi peitdcbanl Saloinon crgo, ut superiora repiiccm, lempiuni
scrmones ejus illudcbantque propltclis, donec ascen- Domini sopicm annis constru.vil in Jcrusalem, oc-
derel furor Doinini in populum ejus, el esset nulla cu- lavo autcm consummavit ac dedicavit, signi-
illud

ralio. Adduxil cnim super eos rcijcm Clialdicorum et ficans qiioJ tcmpore sa;culi lnijiis, quod septem die-

interfecit juvencs corum (jladio in domo sancluarii Lns circiiit, Ecclcsiam Domimis, colleclis ad aclifi-
sui, Non esl miscrtus udotescentis, et virginis, et se- ciuin coilcste fKlclibus, conslruit. Porro in vita fu-
nis, nec decrepiti quidem, sed omnes Iradidit manibus tiira apparente gloria resurreclionis, ad inlegriiiM
pjiis, universaque vasa domus Domiiii tam majora pcrficil alquein gaudiiim vilx' immortalis in acternae

quam minora, el thesuuros lempli, el rcyis, cl princi- sux' clarilalis visioac suslollit. Qiiia onim ipse oc-
pum, trunsluiit in Bubtjlonem. Qdiii per Scdeciam lavo die, hoc est, post scplimara sabbati resiirrc.xit
regcrn Jiiikc, nisi il!i qiii giibernalioiicm rcgiminis a mortuis, recle octonario numero tempiis ctianj
iii popiilo Dci siiscipiunl, (icsignantur ? quia ju.xta nostrae resurrectionis cxprimitur. Quod autem x\o
iiilcrprctalioiicm nominis i[)siiis Scdccias intcrpre- ^ scqueiitc qucedain lempli «Jificat quai pr;e nimia
tatiir )h.s/hs flom/Mi. Lcgcin cl scJcm juslitiae acci- vetustate dissolvi cceperunl, sed eadcm mo.x inslan-
piiint, cuin sccunJum evangclicam doctrinam ad lia regum ac sacerdoium qui illis fuere teniporibus
cxcrccnJa opera justilia; honores el ofncii aci.ipiiint iiislaiirata, el in pristinum suscitata sunt stJtum,
dignitalem, maximc cum filii Josia), hoc cst, salulis sigiiificat quolidianos fidelium ac lcvissimos crralus,
Douiiiii, pcr gratiam baptismalis cl sacri chrismaiis dc qualibus Salomon : Septies, iiiquit, cadit juslus
uiictioncm nuiicupari meientnr, sed degeneranles in die et resur(jil {Prov. xxiv). Qiii quotidiana rrqiie
ab liac dignitale relabuntur in viliorum ficditatcm, ipsorum solcrlia donante Doinino, pcr excmpla vel
et non soliiin semetipsos impiclati et impudicili;e exliortamenla praicedcnlium juslorum , qtiasi pcr
iraJiint, sed ctiam subditos quosque sibi conscn- regum ac saccrdoium Dei corrigun ur industiiaiii.
scelerum faciunt, ncc fulcm Deo
licnles p:\rt'cipcs Ri^gcs namquc ac sacerlotcs merilo oinncs in Ec-
quam promiscrant custodiunt, nec cum hominibiis clesia porfecti vocaniur, cuin sint inembra regis ac
litc pacis fcedera servant. Hujuscemodi crgo ho- sacerdotis summi, cum se ipsos benc rcgere, ciiiii

niincs quolidie lex divina et prophclarum alniic sua corpora Domino liosliam vivcntcm exhibcre
apoi^loloriiin oraciila a p'jccatis receJcrc, el ad Deuin didiccrunt. QiioJ poslmodum f rcsccntibus malis
perpomsiicnliam convcrti admoncnt, sed scincl iiidii- C ipsum lcmplum idolorum sorJibiis profanalum, ei
raii vciba salulis despiciunl, el salutifero Domiiii ad ullimum a Chal laeis destructum, atqiic inceiisum
niaiiJato o')edire coirtcmmint. Unde ipse iralus im- esl, significat graviores lapsus eorum qui per con-
niillit siipcr cos rcgein Chald;coruin, hoc cst, prin- fcssionem quidcm recta; fidci et Sacrainentnm lava-
cipcin te.icbraium, cum salellilibus suis, spirilua- cri salutaris sancke Ecclcsiie mcm!;ris adiinati, scd
libus uliiiiic ncqiiiliis, ut qui noluerunt salubri cor- dcnuo frauJc malignorum spiriluiim a stalu lidei
rigi documcnto, hostium subjicianlur lormenlo. Qui dcjccli, ac viliorum sunl flamina combusli. Qiiod
milii parcciiles a:lati, nulli honorom defcrentcs di- dirulo tcmplo ac deslructa pariler urbe Jerusalcm,
gnilali, quoscunque capiunt in Habylonem, hoc cst, civcs cjiis in Daliyloiiem transniigi-ati snnt posl an-
in confusionis laqueum, Iransferunt, ct donium Do- iKSS scpUiagiiila, acla Cic. malis suis pociiilcntia a.l
niiiii inccndunt,diimfidcles,qui templum Domini per patriam sunl, Domino miscrante, remissi, ac rursiis
liilem ct catholicam confessioneni fieri vidcbantur, iJcm lcinpUim alqiie iirl)cm sanciam grandi ciim
blasplicmare coiiipellunt. Dcstruiint muros Jcrusa- lahoie rcslaiir;ivit, ligurale designat eos qui dcccpli
leiii, cuni ciisloJiain pastorum dcjiciunt; univcrsas a diabolo non solum fiJci sinccrilaiem al(|iie intc-
leiras obniunt, qiiando ccclesiasticos ordincs, qiii grilalem boiii opcris pcrdunt , vcrum eUam per
culmcu ho:ioris habueranl, pcr illicila desideria ex- ^ acerbitalcm scclenim gentibus ac publicanis assinji-
currunl; et qiiiJ((iiid prcliosum fiicral dcmoiiun- lari vidciiliir, jiixla illnd Dominicuni : Si aulcm Kc-
l'ir, cum q!iiJ([uid Je viiliilum ac scicnli;e pr.erog;i- clcsiam non audicril, sit tibi sicut elhnicus ct puHi-
liva sibi a[)[)lau>ciunl, lolum propier iinpietalem coHus (.U:U:h. xviii). Quorum taiiiLMi nonnuHi por
illoiuin in [)essum el ad nihilum reJiguni. Scrviunl- divina; res[)cclum gratiaj resipiscentes ad Ecclesiain
qtic rcgi nabylonis el (iliis cjus, cum diabolo iiisli- revertuntnr, cum illuslralione sancli Spirilus com-
gaiitc variis viiiorum pollulionibus scincti|>s:)s tra- piincli prxccpt I divin;e logis qiui; rcliqucrant dcnno
ilere ct div^Msis pcccatorum passionibiis so oMigari aiiJire iiicipi;inl cl cuslodire; st^ploin nainque siinl
"011 cnibcscunl, donec cxsuigat regniim aliud, de dona sancli Spirilus, i|ii;e prophcta Isaias niaiiifosla
qiio [)rophctico pi;ienimliatiim cst elogio, ct })cc- (listinclioiie onumeral {Isai. xi). Docein vero pr;c-
cali ivgnum siib divino cornial jndicio, iiiulc se- ccplis, oiniiis (liviiue lcgis siimnia comprclicnJiliir,
qiiilur :
cl scptcm multi[)licala [)or deooin sopluagonariuin
St"iiiin( rcgi et (iliis ejus doncc impcnirct rcx Pcr- iiiimoiiim pcrficiunl. Uide apta signilicaiionc ([iii

i:rum cl complcrctur i^crmo Doniini ex orc Jcremiu [Kr opcra pcrvoi^sa in Babyloni;rin fiicrunt caplivali
,
 :

535 B. UAUAM MALUl AKClllKr. MOGUM. OPEUUM PARS I. 536

flumma tua arefaciam; qiii dico Cyro

DOSl scnUK.giiUa ahuos Hbeiantur , ac domiim Dei A Dcsolare, et

Paslor mcus es, ct omnem volunlalem mcain comple-

cl civilatem sanclam reaiHficatil, qiiia n-in(iiiam lii
b.s; dico Jerusalcm /Edificaberis; et tcmplo :
peccata a commiinionc et sociclalc sanclic
:
(fui
per siia
Fundaberis. Uac dicil Dominus christo mco Cijro,
Ecclesi* scparali infidelium sorli ac numero
copulaii

sancti Spiritus, studiosc cujus appreliendi dexlram, ut subjiciam ante faciem

sunt, rursumqiie pcr donum
ejus gentes, et dorsa regum verlam, el aperiam cornm
bon» operationis actus exercent, ac ['cr hoc consor-
Domini de co januas, et portw non claudentur. Ego antcibo et
linm fidclium domus vidclicct ct civitatis
gloriosos tcrrcc humiliabo. Portas wreas conleram,
qua fucrant ejecti recipiunl.
et vecles ferreos confringam, et dabo tibi thesauros
Amo autem primo Cyrt regis Persarum, ad ex-
pei absconditos arcana secretorum, ut scias quia ego
et
quem n/v«..»»
Domini (/»ci«
nienaum sermonem juomint
plendum loculus fuerat ^- i
n i i ,

suscitavit Dominus Dommus gut voco nomen tuum Dcus Israel, propter
os Jeremiw iJerem. xxv, xxix),
pradicari servtnn meum Jacob et Israe elcctum meum et
spiritum Cyri regis Persarum, qui jussit
vocavi te in nomine tuo, assimilavt te et non cogno-
Liverso regno suo, etiam per scripturam, dicens
:

visti me. Ego Dominus et non amphus extra

lIcvcdicitCyrusrexPersarum:Omniaregnaterra^ ,

me non est Detts. Accinxi te et non cognovtstt tne

dedit mihi Dominus Dcus ca^li,et ipse pra-cepit mihi

tit adificarcm ei dotnum in Jerusalem, qua est i» B {hat.\t\).

Sit Ex quo Isaice propl.et» credendum est pro eo
Juda-a; quis ex vobis est in omni populo ejtts?
maxime Cyrum regem dilexisse fiUos Israel, eosqiie
Domitius Deus suus cum eo, et asccndat.
de captivitate exemplos donium rcmisisse, ac tem-
Finis libri Paralipomenon similis est principio
li-

quem Ilcbraei Malachiaiu plum resedificare jussisse, quod audierit prophetas

bri Esdrae sacerdotis :

eorum per Spirilum Dei de suo regno, el Babylo-

ultimum duodecim prophetarum esse aulumant, iii
niorum destructione fuisse praeloculos. Nam ei spe-
quo edictum Cyri rcgis Persarum et reditus populi
cialiler ipsum genus expurgationis quo Bibyloniam
Judaici in terram Judadescribitur. Unde simili ex-
qus expo- cepit expresserant iidem prophetac, quorum Isaias :

positione hic locus exsolvi polest, ita ul

Qui dico, inquit, profundo : Desolare, et (lumina lua
in principio
silores ipsius prophelai de illius libro
arefaciam {Isa. xliv). Porro Jercmias ail : Murus
dixcrunt, hoec eadem nos in fine islius ponamus,
Babijlonis ille latissimus sulfossione suffodiettir et
Narrant veteres historiai, quibus et prophetsc Danie-
porta ejus excelsoi igni comburenttir {Jer. li). Nar-
lis Scriplura concordat, Cyrum rcgem Persarum,
Mcdorum, Babyloniorum rant eniin historioe, quia diviso alque exinanito pur
jiiiclo sibi socio Dario rcge
pUirimos rivos flumine Euphraten qui per mediiiin
.lcvtrux imperium occiso ullimo
sse imnerium
.icxtruxisse ,
eorum ii^^c
uiumo curuiu rege r • - -

pe,»rctac.n,„ .c ,cs«b.„mejus
Q,n vidc- C Bab,lo„isi„nucba.
S; e ipsa „rl>c di™,3 ac vasuu.
profundum urbem hostis inlraVerit. Hac de liisto-
licct Cyrus sciens a Dco Isracl regnum
sil)i tradi-
sensus
ria paucis dixerimus. At vero juxta myslicos
tum, mox ut regnum illud quod populum
caplivarat
facullalem Cyrus rex Dominum Salvalorem et nomine designat
ac scrvilule premebat superavii, dedit
el actis. Qiiod non ex nostra conjectura sed
ex ma-
cidcm populo palyiam redeundi, ac domum Dei sui
nifcslissimis Isai* verbis didicimus qiiibus ex per-
quac in ea erat incensa reaedificandi, camdemque
sona Domini dicebat : Assitnilavi te et non cognovi-
liberlalissenlentiam non tantum vcrbo pra;sentibus ^

omnes stimc {Isa. xliv). Assimilavit namque cum Deus^

intimavil, verum ctiam eis qui longius per
assimilanlem
man- Filio suo quamvis ipse Dominus se
rcgni sui provincias aberant missis epistolis
, ^

Deum minime cognoverit, primum in eo quod Christuiu i

davit, ipsum qui est Deus Israel verum

esse
suum cognominare dignatus est, deindc quod eum
et Dominum coeli omniumque regnorura auctorcm ^

Cyium,quod inlerpretalur lia-res, mullo antequam,

voce confessus. Qu3e omnia sic futura pro-
l^iililica
prjcdixerunt. nasccretur vocandum esse iisposuit. IIoc enim voca-|
phelai sancti Isaias et Jcremias apertc idem DciisPatcr:
buhim recte congruit illi, ciii dicit
Quorum Jeremias et numerum annorum quibus es-
lia^reditatem ttcim
in patriam
Postula a me et dabo tibi gentcs
sent in Babylonia servituri, et quaudo
•lam
^ {Psal. ii). De quo et Aposlolus : Quem constituil
au tem
revocandi, praecinuit {Jerem. xxix). Isaias quem sa-cula^Hebr.
hwredem universorimi, per fecil et
etiam nomen regis Cyri pcr quem a servitio libe-
per-
]). De quo etiam in carne apparcnte inimici
randi, in patriam revocandi, cujus
permissu tem-
occida-
sequentes dicebant Hic est hares : :
venile,
prophcticae locu-
plum essent reslauraturi, sine ulUs Sed
mus eum, tioslra erit ha;reditas {Mallh. xxi).
et
tionis snigmatibus ostendit. Ait enim Jeremias :
Cyri
Israel omni trans- et in eo Deus Pater quod subjecit ante faciem
Hoec dicit Dotninus exercitutmi rex aereas conlri-
gentes el dorsa reguin verlit, porlas
migralioni quam transtuli de Jerusaletn in Babylo- Babyloiiis
vit etvecles ferreos confregit, videlicet
ncm. JEdificate domos et habitate, quia ha;c dicit
vel aliarum quas cepit civitatum,
quod dcdil ei thc-
JJomitius exercituum: Cum coeperint impleri in Babtj-
videlicet
suscitabo super sauros abscondilos et arcana secrctorum
lone septuaginla anni, visitabo vos et Domina
reducam vos ad locum opes ignotas provinciarum, assimilavit eum
vos verbum meum bonum et orbcin
ct Salvatori nostro, qui praedicantibus per
istum. Porro Isaias : Hwc Dominus Redemptor
dicit
universarum colla subjccit,^
Dotnrms aposlolis, geutium slbi
tuus el formator tuus ex utero. Ego stmi
ipsos quoqtie rerum doinmos, et sapicnlix s.cculiui.
facifns otnnta. El paulo post : Qui dico profundo .
 bo7 rOMMEM. IN I'ARALll»OMi:.NA. — LIU. iV. 538
aticlGres, (Jilioni t,iii).slravil. Qni porlas '\i\ii:\wnn\ \ lsracl,ipse esl Dem qui e&l in llierusulem{l Esdr.\).
.1., :. ..< ..I.I..1,... :..!.. „1..,.. III II
'
/•
(leslruxil, ut aJjlalos iiiiJc cl^iclos siios
I
ad libcrlalein
.
Magna •

iii
1
Jiis
I ,. .

verhis (idcs rcgis, iiiagna claret pietas.

|)alii.i; coclcslis iiilioduccrcl. Qiii cnorcs contrivit fidesqiiidem, qiiod populum pra; ca;teris
nalioiiibu.'?
gciitiuiii, et (Joctrinas liuiiianu lalioiie niunilas, per Dei essc popiilinn inlellexii, pictas quod
nullo pror-
humiliuni oia siiljvcitit, iit eisiJcin correctis, liinieii sus exccpto oiniics qui vcllent lil;eios patiiam re-
suaj Jidci cl vcritatisapcrirct, in quo sunt tJiesauri dire pcrmisit. l"idcs qiiod eumdcin Dominuin Deum
ouniis sapienti;c et scienliu; absconditi. Quos et liabitare in ccelis el esse in
videli- Ilierusalem ci ciini
tel thesauros et idcin Doininiis noster in nalura di- singulis rcvcrtentiiiin de Daljylone iii llierusalem as-
viiiitalis a!ternaliter ex Patre Jiabiiit, sciJ in assuiti- cendcrc posse conrcssus cst. An non lucc clarius est
jila liuinanilate ex tcmporc acccpil. Assiinilavit crjjo quod Iiiinc non corporcum ct lococomprelicnsibilcm,
Cyruni Doininus unigenito FiJio suo ei Doniino no- sed spiriluin et ubiqiie pryesentem crcdidil, qnem
slro Jesu CJiristo qiiia sicut nimirum cx quo iia III IlicrusaJein ct in lemplo habitare confessus
; ipse
esscliomo cu;pi(, ille dcslructo €balda;ortini iinpcrio cst, ut simiil ca'li rcgno pryesidcre non dulitarcl,
populuni Dci iilicravit ac in palriain reniisil, teiii-
ita in cctlis regnare credidit, ut niliilomimis
cum'
pluiiiquc quod
•
cr.tl iiicensum llicrosolyinis
-•'^j^-j •••'.1 ..-i<,viiii-
rciedili
suis fidelibiis cssel in terra, , eorumqiic
^.'. i...i.j.n, el
v,i animos
aiiiiiKJS el
ei
ari praccepit, ct hoc ipsum cdiclum eliain pcr lil- B "i!"»i'S a ea qua; saJutaria essent facicnda
I

dirigciet.
teras nianifeslarc curavil ut implercnlur verba Jc Cx'leruiii oniiiia Sciiplura; liiijus
verba spiritualcm
reiiiia!, qiiibus boc fiiturum ipse pra;dixit, ita inedia- sensiim redolent. Ciiin eiiim non fa. ile pareat, solos
tor Dei ct Iiominum, dcstructo per orbcni diaboli re- illos ciini quibus Deus de conlessione peccato-
e^t,

giio, cleclos siios qui crant dispcrsi ab ejiis lyranni- runi ac; virtutum opcra quasi de serviiio de
liabylonc
de revocatos in suain congrcgat Ecclcsiam, qiia; iii Jerosulymam ad liberlalcm posse Iransiie,
ct iii quia
piu'senli justificala ex fidc paccni liahet ad Donii- siiic ipso nihil jiossumus facere. Qiiis
non videt re-
iiuin ptjr ipsiim, cl ad visioncin perpcliue p;!c;s fcsli- cteineadcni scnlcnlia asccnsioncin csse
nominalam ?
iiat iii fiituro. Ilierusalcm qtiippc visio pacis Quia nimirum onincs qui pcccant cum
dicitur. sa;culi curis
Qui etiani lemplum quod eral iiicensum scrviunt iniinosunt; qui vero pI.uTui,
reslaurat, ad aliiora
cinii illos qui insidiis antiqui hostis Hdeni necesse est nicnlem eriganl, cteleslia
pcrdidc- suspircnt,
riiiil ad salulem rcduccns, sua h;ibitalioiic dignos pompas nuindi oinncs alqiic illc(.ebras a;ternoruin'
ellicil. Sed ct Scripturas sanclas in universum niisit amorc transccndant. ilicrusab;in quoque essc in
iiuiiidum, quibus fidein sui nominis ac siioin salulis Juda;a, hoc cstiii confcssioiie memoratur, iit quj pcr
cuiictis qui ad suum rcgiuim pcrtincnt, boc esl v,ii,-
oblivionem Dei captivari a Cliald;eis, qui '•11(^1
w r- ••^'^ woi, cle ) I -••', ^1"> intcrpretan-
pi ui;iii-
clis oumibus pnedicaret. Quod ila fulurum non Jc- C l"'" 'I":^S' d;cmoni;i, lioc est, inalignis spiritibus
man-
reniias solus, scd ct communi seiisu cipari mcruimus, pcr cmifcssioiicm
oinncs pncdi- divin;e pielatis
xcrc pioplicl;e juxla hoc (piod iiisc discipulis
ad visioncm libei;e pacis ct lucis rcdcanuis,
ail : ibicj.ie
Quoniain necesse esl inipleri omnia quiv scripta sunt
a;diliccinus domum DominoDco Isracl, hoc esl, in
in legeMoijsi etprophetisetpsalmis de uiiitatc catbolicic pacis, in
me{Luc. xxiv). confessione sivc noslrai
Suscitavil aulciii Domintis siiirilum ini.ltiilalis, scti diviii;c
Cyri rcgis Pcr- miseralionis et gratiic pi;e-
saiuin,utagiiitapotcslateac providcnlia Dci
Isr;»cl
paicmus coid;i iioslra, in quibus Dominus ijisc pro-
liiceret qu;e de co narrat pilius inbabitare alque ca
Scriptura, ac Domimis in stia pr;esonli;i ilhi»iraie
Evangclio ait Juda'is Cum digiieltir, sed el proximorum
: exaliaverilis filium liomi- corda ad l;iiideni sui
nis, lunc coynoscelis (jma cgo conditoris et opera piclalis accendcrc cureinus.
sum, el a me ipso fucio Ulro-
niliil, sed sicul docuil me Paler luvc loquor {Joan. que ctenim inodo domiiin Domiiio .x>dilicainus,
ourn
VIII). Quod vero in Scriplura sua dicit, idem Cyiiis- vcl nosincli|)sos iii ojioribtis jusliti;c exeroomus, vel
Omnia regna ternv dcdit eos quos vellemus ad iter
milii Dominus Deus cwli justili;i; el exemplis |)ro-
(II l'(ir. xxxvi; / Iisdr. i) : bene
- - - quidem
-j .X,... Oomiiium
..'VMIIlllUIII
vocamuset vcrbis. Seqnunlur rcliqua ejusdem
,
scri-
israel, Dominum Dctiin cujli confcssus csl, ^'y' '"^'^'8
quein l'^'"''^
cliain logna torr;e omuia
in polcstatc baboro ct
cui-
^ Kl omncs rcliqui in cunclis locis ubicunquc liabituiit
c-iiique
vcUet dare posse cognovit, scd
miuus vcrum adjuvcnt cum viii de loco suo, aigcnlo
Mdefur sonaro, quod sibi cl curo ct sub-
omnia regna terne ab co slanlia el pecoribus, exccplo quod volunlarie offcicnl
"•^Hlila (lioil, nisi forte iiilolligondum esl .jiiod oo in templo Dei, quod est in Uicritsalem / Esdr. ).
( i
'''iiipoto quo Jkoc scripsit milliiiii sibi roguuiu
advor- ISotanda distinciio verboriim, qtiia omnibus
samiin habucrit, vcl cerle solulis
violore destruoto alquc ab injnria o.iplivitalis dodil fa( ullalom rox, ul qui-
exhausto lam robuslo tanquam
antiijuo Cliald;eorum cunque vollot ad ;vdilioaiiduin lonqilum Domino
•">l'i'iio, niillmn sibi rcgnuin loto orbc resistcre
iii
duce ascendcrel, non tamen oinnos illuc ascondero
P'>^se orcdiderit.Veraoiler aiilem hic scrmo conve- jussit. Qui enim esseiit dc eodem jiojiulo Dei,
qiios
"11 m;ijostali ejus qui dixil Dala cst milii oiniiis po- :
plus aliisiiuibusijtio iii loois liborlalo doiiala uli
de-
|'«/«siHca-/oen« /ma (Maiili. xvviii). Soquilur lcolarol, boc asoondoiilibus auxilio osso do suo qtio-
|^';»ilom scriptura Cyri : Quis cst in vobis dc univcrso (jue looo pr;voopil, dala soiliout illis in nooossilaloiii
'"•/"•'o ejus? Sit Dcus illius cum ipso cl asccndal 11 ic- lam longi ilinoris pociinia sive i>0(0ribus. Scd
'«s«'tm qua-csiin Judaui, oi
ct adiliccl domum Dci alia illis (U>na cos dare cl ct^mmendaio dosidei.i\ii.
 TuYJ n.
"• i»»"-»'^" MAIJIU
KADAINI .'•-»«-J'«' AllClllKI'.
i»..v.w.. MDGIJM. 01'LIILM PARS I. 5i0

giiaie subvcniri, ul eliaui ipsi diviles pru-.iicalionis

(juai illopcrveniciues in lemplum Domii.i pro me- A
cjusdem possinl cssc consorlcs. In quorum persona
uioria miueiilium air^rre dehereiil. Omnes
ergo de
dicil Gaio Joannes Pro nomine enini ejus profecli
caplivilale Babylonia lihcrati sunl, oniucs piclalis
:

sunl nihil accipienles a geniibus. Nos ergo debemus

actibus sunl dedili, sed pcrrectiorcs ad «dilicandum
suscipere liujusmodi, ul cooperatores simus veritatiit
Domiiio tempUun asccndcrunt, caHeri cos qni asccn-
(luJoan.). Qnamobrem nunc dicilur, quod hi qui
deranladjuvarunt, quia etsi omnescjecli de polcslatc
lenebraruin eruti ad libertalem peilinercnt gloriye ascendebant aJ ;ici!ificandum domum Domini adju

omnes ad socieLitem suncta; civilalis, vari dcberenl largitione pecuniarum ab amicis suis,
filiorum Dci,
ubicunquc habilarent, id esl, sive in Ciialdaia, seu in
id est, Ecclcsia? se anniimerari lx'tanlur, non tamen
aliis locis, in quai ob metiim profugisscnt Cbaldaeo-
omnium, sed perfeclorum solummodo est in acilifica-
rum. Exccplo inquil quod Yolunlaric oflcrunt
tione ejusdem Ecclesiae eliam aliis praedicaudo labo- , ,

pra cseleris fidclilius duplici Iionore templo Dei, quod est in Ilicrusalcm, quia oportel eos
rare. Unde talcs
qui lemporalibus abundant divitiis, non solum ex
ab Apostolo digni esse ccnsenlur, sicnt et Angelus
Danieli : Qui docti fuertnt, inqiiil, fulgehint quasi his paupcribus Christi necessaria ntinislrare, verum

splendor firmamenli, et qui ad justiliam erudinnt etiam ipsos bona, quac possunt, pro se libentcr ope-
m'Mtos,quasis!cllirinperpeluascnlernitates {Dan. \ii). B rari, qualcnus horum merito velui oblationis spon-

tanea; et ipsi in templo Dei, quod esl Ecclesia, par-

Qui nimirum criKlilores mullorum, quo magis suos
auditores ad caeleslia qucerenda ac diligenda insli- lem mereantur habere.
imint, eo miuns ipsi pro leirenisacquirendissive pos- Explicit Liber iv Commentariorum Rabani Mauri f«

sidendis curam gerunt; imo eliam sacpissime lempo- volumcn Paralipomenon.

acquisita pro spe sclernorum relinquunt. Finito libro sit laus el gloria Christo,
ralia jam
Uiide necesse esl eorum inopiae, ut ad praedicandum Omnibus inceptis postremos cernite casns,

siibsistant, ditiorum, qui praeJicare licqueunt, lar- Omnipotens omnes servet Deus hic liabitantcs.

fULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTIM ARCIIIEPISCOPl

EXPOSITIO m LIBPvUM JUDITII.

(ANNO 834.)

EPISTOLA DEDIGATORIl
AD JUDITH AUGUSTAM.
(MabilL, AnnalesSS. ordinis sancli Benedicti.)

gorico scnsu ad sanctac Ecclesia: mysterium a

nobi.
Dominaceleclae, et merito magnaipietatis ab omni- C
Iranslatam, vcstro nomini dicare atqne transniiltere,
bus venerandaj alque amand», Judith Auguslaj,
quarum unani
b Judilh videlicet, atque Eslher :
coi
R\B\MJS, servorum Dei servus, ffiternam in Christo
jequatis nomine, alteram dignilale. Quae quidem ol
siipplex optat salutem.
insigne meritura virtutis, lam viris, (luain etiam fe
Cum celsiiudo magnitudinis vcstrae, atque largitio
minis sunt imitabiles, eo quod spiritalcs hoslcs ani.
lenignilatis, quaenonsolum amicis, sed etiam inimi-
mi vigore, el corporales coiisilii maturitale viccruni
cis, ab ipsius Domini ore instructa, prodesse didicit,
Sic et veslra minc laudabilis prudenlia, qu» jaii
plurimos facial sibi devotos;nos etiam quantulacun-
hostes suos non parva ex parle vicerat, si in bon
quc parsplebisaDco vobis commisss, sub pielateve-
melio,
stradcgenles, devoium cogilamusvobisexhibcreobsc- coepto perseverare atque semetipsam senipcr

qnium. Qui licct non simus censu prcliosarum opum lo- rarc conlcnderit, cunctos advcrsarios suos felicitc

Adhuc ergo in agone consistilis, ac idc

cuplcles, tainen stiidio sacrarum orationum non sumus
superabit.
nccesse est divinum implorare auxilium, ut qui sui
omnino quas incessanter quotidie pro vol>is,
vaciii,
sangniiie mortem viceral, mortisque auctorcm CA
vestroquedominosimul ac soboleofrerimus deprccan- :

ct in fuliira vita ptivaverat, in certamine istius mundi veram vobi

tcs utipsius dono diu hicincolumes,
alque gaudentcs. Dc ccctcro, quia D victoriam pariat; sicque veraciter triumphantes, a
seinper silis felices
conceda,
sanctarum aitcrnai bealitudinis gauJia vos pervenire
voscompcii laudabilicxcellere ingenio, el
Accipiie ergo Judilh homonymam vestram, castilai
njulierum (pias sacra Sciiplura commcmorat, vir-
cxcmplar, ct triumphali lande pcipeliiis eam
pra;ci
lutesac studium in bono opere imitari, non fruslra
omnia bcncJicil'
illarum historiam, allc- niis dcdaralc : ipsumquc suj-cr
aibilialus sum (piarumdam
 r)4 1
KXI'OSITIO IN LIBIIL.M JLDIiH. 512
ci viilulcm talem Irihuil, ul invicUim omnilius
<|iii
A ral, ot miivcrsiin Kcclcsiam smim qiiamipsai typo
hominibiis vincercl, insuporahilcm supeiarcl. Ksll.cr pia;fcrel)anl pc.pelua viclo.ia l.iumphanlcm, coe-
,

(|ii(.(p.e si.nililcr n-ginam regina, in omni pielalis et lestis palrix scc.im eflicial posscssorem, Jesusvide-
sanclilatis aclionc in.ilal.ihM.i vol.is anle oculos Dcus
, licet ct Domimis noster, qui vos intus et foris,
co.dis sc.nper po..ile qualenus illius sanclitatis l.io cl ul.iquc
,
, m...c cl scmi>cr custodire dignelur!
ii.critum ad;e(|..anlcs, dc le.Tcno regno ad ca;leslis Opt:m...s vos bene valcrc, domina .\..gusta, memorem
rcgiii ap.c(!m conscendcre valeatis : pcr ip ius scilicet noslri.
gialia.ii, qui illas sanctas mulieres triumpi.aie feoe-

PilTEFATIO.

Si..i.me Satorrerum, qiii vcrbo ciincta creasli, qiio valcat cai.cie

lili odas dicere ct astns,
AUpic opusomiic luum dextra tu rile parasti,
Nccjam (il voto reus altiim ad culmeii Olynipi
cocium cl ramis llorentibus arva
liiimi.iib..s
jj
Qiii tcndit menle casam ordinis atqiic beati
Oniai.s, sicque tuu! dciilatis j.ira revclas
Aiiibil quam trihuit illi super aelhcra sedem,
Divis, uiidc Datren. summum te sciie qiieamiis, Arbilcr omiiipotcns, qui solus rcgnal in arcc.
Atque parcm scmpcrlibi Chrislum crcdcre naluni.
Ilic tu, Christc, tiii scrvas pcr srcciila icgniim el
Flat.is nempe sacer iste tibi N.miine claro
Quos salvas illic, l.ic corrij.is ante benignus
Pcr.nanct anpialis, tecumque in siccula vivit.
Rex sevcnis, juslus, sanclus, milis, aman lus.
Tu Deus es ho.niniim reclor Salvalor ct idem,
Fac nos vclle, rogo, tua jiissa implercqiie rito
PrxMi.ia (piijustis, p(i;na.nq.ie mercntiltus i.idis.
Condignis factis filci, bcnc juia lciieiido.
Scxus, peisonas, selales perspicis auctor
Quo sedem superam regcm le valde so.p.c.iics
Mcnedem propriam donas justissimus omni.
et
Scaiidamus hcti, etcapiam.is regna serena,-
Te quoque dcposco iii linquas l;cderc qiien.(piam
Lux ubi perpeUia est vitae, laus, gloiia vcia
Hcgi..am f.audc, fovcas(pic be.iigi...s am;ita.i., Qiio Pater, acNatus, rcgnal et Spiiitus aliinis,
Tu i.t lacias forlis Judex rcgnarc quietam Vivusnamquc Deus veriis summiisip.c crealor,
Islic, sicqiic polo Judilh ipsa paretur adirc. Parvos quiet magnos sanat pcr saccula j..slus,
Ouo dignaUp.c vocala ipsa sit munere Chrisli, Omi.ium et est factor judex atque ojnnibus .xqu..s.
Qu:iiii l.ic mcmorcs hctus placal; sisct ubiq..e
C

INCIPIT

EXPOSITIO IN LIP.RUM JUDITH.

CAPUT PRLMUiM. nissc, liocqiie occiso el ipse dccessit. Posl quem Sc-
/>f .Xrplidxad rcrjc Mcdornm, qm, anpernth vtullis miraiiiis uxor cjus lotius Asi;e regina Babylonem
gfntihiix, Kcbtiliinin ciciliUem exslru.ril, ct quo- iirbom i..stau.avir, oap..lqi.c rogni Assyrii ut csscl
modo postmuduin u Nubucliodonosor supcratus
i.istituit, sioquo rogmiin Assyriorum diii incoiiciissa
potentia stolit. Sed cuin Arbalus, quem
alii Arba-
« Arphaxad itaque rcx M<.*(l()r..m subjugavcrat oon vooaiif, pra>foctus Modoriim,
idomque nalione
H niiilias gcnles imporio suo, ot ipsc ;edi(icavit oivi- i^
Modiis, Sardaiiapaliim rogemsuum apud nahyloniam
t< lalem potcntissimam, qiiam appcllavit Kobatanis. i inlorfooissol, rogni iiomon ol summani in .Modos
^Qiiidain qu;erendum piilanl, historia Juditli quo transtulit : ita iiiiiiirum Rabyloiiis rogiiinn eo aiiiio
i«'mpmt\ quibusvo sub rogibus edita
fucrit ; ob hoc in Modos dorivaliim esl, quo aiino apud Lalinos
"laxii.ic, (piiu ipsi rogcs iii historia i.otali s..nl, Prooas Aniulii et Numiloris palcr, aviis aiiiom Ro;e
l'OC est, Aijihaxad ct Nabuchodonosor, a|)U(l oos qui Silvi;r, qii;o malor Romiili fuit, rognaro 0(i>pii. Dis-
Assyrioniin vol Mcdoium liistorias conscripsere, in cedo.ilo aulo.n Arbalo .Modos, p;irlom
i.. rogiii po-
>idinc rogiiin ulriusipio rogiii
inserli non reperiun- nes se rotinuore Chahhoi, qiiia Raliyloniam sibi ad-
»ir. Nam rox p.iiniis aj.ud Assyrios, qui o...iiioro vorsiis Modos vindioavorunt. Ita RiibyIoni;p polestas
j^vicris pouiit, Ni.it.s fuit, qui in rogiono Assyiio- apiid Modos, i)iopiiolas apiid Chahhvos fiiil, Clialda-i
>••» civiiaie.n nominis sui, hoc est, Ninum, quam aiitcm proplor aiiti<piam rogiio iiibis diuiiilaUMii
lebrjpi vooaiit Ninivcn, dioitur condidisse.
J
Ilic ergo non illain suam, scd so illius vooaro voluoniiii. l'n-
"III goutos pli.ri.iias bollo polivisset ac siiporassct, do facliim ul Nahuohodonosor, c;otoriquo post ciiiu
"istrcu.u.n boll.i... omii Zoroasl.o
iili fuii RacHya- usqiio Cynim rogos. iiua.nvis Cl.aId;oorum \i.ibu>
i'»ruin n^gc, iiui pri..ius rorl.ir artos .nagioas i.ivc- poloiilos, 01 Rabyioiii.v nomiiic olari lo ganliir, ii*:
 B. UABAM MALUl AUCllll!:!'. MOGIJNT. OPERJJM PAKS I. U\
515
;«cli(icavit civilaicm potcnlissimam.
numeio el ordine legum non habeanU.rUluslrium. A « I'^i 'Pse

Ozias no- quai;i appeliavil Ecbalanis ex lapidibus quadralis

Eqttidem eo tempore quo Azarias, qui et
«

regna- ct sectis Cccil muros ejus in altitudinem cubi-

minalus est, super duas tribus in Jcrusalem
i :

torum sepluaginta, et latitudinem cubilorum tri-

et Jeroboam (ilius Joab rcgis Israel supcr de- I
vit,
ginla, turres vcro ejns posuit in altitudincm cubi-
cem tribus in Samaria regnaverat, rcgnum Assyrio-
c

torum ccnlum. » Ecbatanis Mcdiae provinci;» me-

rum per Arbalum dcslrucluni, alque in Mcdos trans-
«

tropolis esl, quam superius diximus a Dejoco Me-

Uuum est, el intcrim sine principibus res agebalur,
civi- dorum rcge condilam, scd quia modo praiscns hislo-
usque Dejocum regem, qui Ecbatanis condidil
propric ria aidificatam esse ab Arphaxad civitatem potenlis-
tatem in medio aulem lempore, Chaldxi
;

pracvalebant quorum separalae quaedam regum suc-

simam murornm nimiacclsitudineatque amplitudine,
;

ut supra diclum est, feruntur. Denique

turrium aUitudinc narrat, possumus eam intelligerc
cessiones,
a Dcjoco primitus conditam, sed ab Arphaxad ara-
Thelgathpbalnasar et Salmanasar ct Scnnacherib
tem- pUficatam sicul el Joseplius narrat Danielem pro-
reges Assyriorum, lcrram IsracUlarum iisdcm
;

duxisse phelam sub Dario rcge in eadem civitale Mediai

poribus vastasse, atque eos in captivitatem
Media regnaril mausolaeum valde prsclarum el mirabiliter nimis
describuntur, antequam Dejocus in
";„— ; ;
iiuaicj auiv-i.» o;os:ri;;so,7n,a™ -....-
^ K, ^
« i..s.™x.se. «.uo. e,ui.e,„. „ i.se aiei, ,„.„e, h.
mnMim
Arba- ctenus,
.: j„.,i:i,.,o
videntibus creditur
.,...^.1 <•••.
mirum iwIiIipdIiiiti
aedificatum, it:
ita
vit. TamcH aliquorum rcgum Medorum inter
reperimus ut ea die qua conspicitur puletur esse eonstruclum,
tum el Dejocum in Ciironicis inlroducta
sic ei pulchritudo nova vidclur et soiida,
imUaque
nomina, ubi refertur quod post
Arbatum viginti
Sosarinus in Me- senectule tam magni temporis longaevitale confecta,
oclo annis regnantem, sccundus
cum aedificia eadem quae homines paliantur, et ail

dis triginla annis regnaverit.

Post qucm Medus ter-
vetuslatem perveniant , el sua fortitudine longaevi-
tius annis quadraginta post hunc quartus Car-
;

tale careant, ac proprii decoris amissione marce-

annis quin-
duceas annis tredecim- deinde Dejocus ;

Phraates scant. Hactenus cnim sepeliuntur ibi Medorum re-

quaginla quatuor post Dejocum aulem ;

hunc gcs atque Persarum, pariler et Parthorum. El cui

annis viginti in memorala genle regnavit. Post
haec cura commitlilur, sacerdos est Judaeorum, cl
qui
Cyaxarus sivc Diocles annis triginta duobus ,
hoc fit usque ad prajsens lempus. Sequitur :

moriens imperium Astyagis ex filia regno privavit,

Baby- I Et gloriabatur quasi potens in polentia exerci-
acregnum Medorum in Persas transtulit et
tus sui, et in gloria quadrigarum suarum. Amio
loniam vaslavit, ac regnum iUius penilus destruxit,
I

iSabucbodonosor igitur duodecimo regni sui Nabucliodonosor rex

iuterficiens BaUassar abnepotem
I

C A.ssyriorum, qui regnabat in Nmive cmtate ma-

reeis
o
Babvlonis, juvanie sibi Dario, ui Josephus te- i
•'
_.
Astyagis, annos
. . „
gna, pugnavit contra
:. at obtinuit
et^^.^ivr. eum A ..r»Kriv»H
ntktiiiiiil Piiiii
Arphaxad,
statur, propinquo suo, filio ulique
I

in campo magno, qui appellatur Ragau circa

Eu-
babenle sexaginla duos. Haec autem ideo po-
I
aetalis
regum phralen et Tigrim, et Jadason, in campo Eiioch'
suimus, ul lector diligens aUquam notitiam
«

regis Per nomina locorum silus de-,

EUcorum. »
alque Medorum in prajdiclo opcre bre-
c
Assyriorum
notantur genlium, quia et cosmographi produiit
a
paratius agnitis
viter a nobis succinclam inveniens,
fiumine Indo, qnod est ab Oriente, usque ad
flu-i
regum successionibus historiae indagare possit veri-
men Tigrim, quod est ab Occasu, regiones suntistaii
laiem, cui maxime praedictorum rcgum ordo narra-
Aracusia, Paithia, Assyria, Persida et Media,
slluj
conveniat. Caetcrum Eusebius in Chronicis
tionis
Cyri, qni post patreni terrarum montuoso et aspero. Hae a Septentrion(J,
suis asserit Cambysem fiUum
habent inonlem Caucasum, a Mcridie mare
Rubrunru
re-
iriginta annis regnantem oclo annis in Perside
vo- et sinura Pcrsicum. in medio
autem sui fiuinina,
giiavit, ab HebnBis secunduin Nabuchodonosor
pra;cipua Idapem et Arbiminin. In eis sunt
geiile^
cari, sub quo Judilh bisloria conscripla sit. Sed quia
quanii
Medorum, triginta duae. Sed generaUler Parthia dicilur,
ipsa hisloria Arphaxad dicit cssc regem
vis Scripturae sanctae universam sxpe Mediam vo,
i.>^aDucnoaonosor rcgem
;i Nabuchodonosor
et icgeiii rvaoji H"' regnaret
'">"•» qui
Assyriorum, ^e-"'— •
. , „ r .„k...^ion
D cent a llumine T.gn usque ad flumen Euphrate
superasse re-
n Ninive. ipsumquc INabuchodonosor mon
Mesopolamia est incipiens a Septentrione inter
gem Mcdorum, et obtinuisse eu.n, non invcnio quo-
a Mcdis aliiue Persis de- tein Tauruin etCaucasum, cui ad Meridiem succe
modo regnum Assyriorum
ipsis dit Babylonia, dcinde Chaldaca, novissime Arabi.
slructum atque vaslatum rursus praevaluerit
Eudcmon, quae inter sinum Persicum et sinum Ara,
Medis, si Cambyses Nabuchodonosor esse inteUiga-
ex
bicum aiigusto tcrra; tractu, et montem versus
tur, nisi forte dicamus quod ipse Cambyses, quia
lendilur. In bis sunt genles viginti octo, sicque
fa^

gentes finitimas impugnare el ^gyptum

superassc
Persa- clum ut duo potcntissima regiia inler se confligcn
describitur, cum regnura Assyriorum atque
gcnlium in confinibus suis compa
regem,nomi- tes plu.-i.narum
rum eo tempore unitura erat, aliquem
raverint excrcilus ubi dc.num victoria ad Cha.
m Arphaxad, in Media repugnantem vicerit, ac suo
d;eos, sive
;

Assyrios conccssit. Mysticc autem pii

imperio subjugaverit. SeJ ad lianc opinionem sc-

Arphaxad arrogantium typus atque superborum p*
qucndam neminem invitum trahimus, cUgat quis-
quorum lotus i.isus et lajjor, qui pt
lcsl expriini,
que quod sibi utile videalui (a..li.u. ut sensus ejus agilu:
taslum lumoiis al^pic per clalioncm nicnlis
vcritati non discoidel.

i
 ix
Ul KXPOSniO IN F.IHKLM JLDITH
HO
fiicilc! in parlcm spiiiliialis Nahiicliodoriosor, iil csl A « Kilalionom siiam iii co osso, iit omnem lerrain suo

(lial)oli, oadil. I|)se ciiini esl, iit Stiipluia lestatur, « siibjiigarct iniperio. » Quid est quod Nabucbodo-
rox siiper universos filios siiperi.ise. Unde etiam sc- nosor fmore replctus, ct fastii arioganliie elalus,
ipiimr : < Tmic cxaltatiim csl regnum Nabutliodo- promiltit sc ulcisci in bis qui resislebant sHji, ja-
iiosor, ct cor cjus clatiim cst, » quia qiiando piodi- ctatipie sc onmcm icrram suo iinperio subjugare
toriiiii niultiludincm dccipicndo ac pia;valendo an- vcilc, nisi quod diabolus jiropria siipcrbia excita-
tiqiiiis liostis su;e subjicit voluntati, lunc elalum est lus, lotius orbis sibi spondct inipci iiim, certati|ue
cor <!Jns, propriu! illud ascribens fortitudini, non pro viriiius, ut a cuitu pielatis abstracto, impiclalis
proniisso diviiii jiidicii, ct co magis exardcscit ad faciat
siia; consortcs. Qiii se quondam jactans de
pliiriiiiorum intcrfcctionem, quo se videt qiiibHS- potcntia rcgni siii, jiixla propbcta; scnlcniiam, siib
dain pranalcrc per pravam susgcslionem, ct mul- ngiira rcgis Babylonis t.ililcr in corde suo loculus
los inlerilus sui liabcat principiss, dc qiio sub- cst dicciis In coeium asccndam,
: « siiper sidera Do-
diliir :
« mini exaltabo solium meum ; sedebo in monte
« Et misit ad oinncs qui babilabant in Cilicia ct tcslamciili in latcribus
t
.\quilonis ; ascendam su-
i Damasco, ci ad gcnlcs, qiiie suiil iii Carmclo ct « pcr allitudincm niibium, ct erosimilis Aliissiino. »

Ccdar, et inbabitanles Galilyeam in campo magiio B Qui ct in Evangclio Ucdcmptorem noslrum dcdii
I Esdrcdon, ct ad oinnes, qiii crant in Samaria, ct cens in monlcm cxcclsum valde, osteiidit omnia
I traiis numcn Jordancm iisipie Jcrusalcm, ct om- mundi regna ct gloriam eorum, et ait : i Il;cc oninia
I ncm terram J(!ssc, qiioiisquc pcrvcniatur ad moii- « tibi dabo, si piocidcns adoravcris me ; » arrogan-
1 les i1";iliiopi;c. » I'cr diversas provincias spiritu;»- lia cnim ci noii pcr moduiii, scd infirma certum ha-
lis Nabucliodonosor legatos suos millit, cum lurbas bel casum, quod in fine clarcbit.
inidignoniiu spiritiium :id scdiicendas gciitcs dispcr- « Vocavit Nabucbo lonosor rcx Ilolofemem prin-
git, ncc parcit qiiantiim pcrmitlilur aliciijus digiii- cipem
« militiu} sii;c, ct dixit ei : Egredere adver-
lali seu honori, sed onincs scciim vull ad gelicn- siis onuic rcgiium occidcntis,
t et contra eos pra;-
nam tralierc , el socios facere propriae perditioiiis. « cipue qui contcmpserunt iinpcrium meum. Non
Ad ipsos qiioqiK! fnlclcs actus sui ncqiiiliam porri- I parcal oculus tuiis ulli rcgno, omnemque urbem
git, ncc cos scciiros ct quiclos cssc pcrmiltit, qiiod I munitam siibjiigal.is mihi. » Holofcrnem hiiiic aiit
iiouioii Jordanis ;il(pie Jcriisalcm figuralitcr osicndit. gciilium priiicipalum, qiii persccutus est Ecclosiam
N(;qiie sibi satis cst ctbnicos pcr crrorein captivare, Christi, aul ipsum ctiam iniqiiorum omiiium caput,
iino et studet, si possibilc cst, clectos ipsos subver- et novissimum pcrditioiiis filium possiimus iutolli-
•crc, de qiio iii Job scripliim (^st : < Absorbi;t flu- C gcre, qtii exlollilur supor omne quod dicitur Deus,
viuni, ct non mirabitiir, babot cl fiduciam quod aut qiiod colilur ; ita iit in tcmplo Domiiii sedoiis,
influat Jordauis in os ojus. » El itcm : < Esc;c, in- ostcndat sc l:iiiqiiam ipse sit Doniiiius, in quem to-
qiiit, cjus electye sunt ; » sed quia licel multos su- tiis intrabit Satanas, ut facial ea quae non feceruiit
perei, tamcn a multis contonmitur, alqiic, iit jii- patrcs sui, neque patrcs patrum ejus,elDominunjpa-
sluni ost, ciim pravis siiggcstionibus siiis iiidignc triim suoruin nob ropiitabit, ncc quoniquam deoruin
rcpcllitur atquo abjicilur, sicut scquontia dcmon- curaliit. Qiii jiixta D;iiiiolis piophotiam advorsus uiii-
slrant, ubi dicitur vcrsa consiirgct, cl voniot in nuilliludino
:
magiia, ul
« Onines uiio animo conlradixcrunt ct remiscrunl conlorat cl inlcrficiat phirimos, ct figal laberuacu-
« oos vacuos ac siiio Iionorc abjoccrunt. » Scd qiiia him suiiin aiuplo iiilcr maria supcr monlcm inclv-
inalignus liostis, iJcct aliipiando a piis supcrotiir, tuiii , ol saiiotiim, ubi ct a divina polonlia cou-
lamcn a cooptu malitia iion dosistit, scd in protcr- trilus corruot. Iliiic oliaiii, jiixta Apooalypsin, di;tco
via sua pcrseveraiis rediviva rursum suscitat bclla, dcdit virtutcin cl polcstalein bestia;, el adoravcruiil
ac lolum fiiroris sui ofliiiidit tuiiiiillum ; unde sub- bestiam diccntes : « Quis similis besli;e, et quis po-
jungiliir. t Tiiiic indigiiatus Nabiicliodoiiosor rox torit piigiiaro ciim oa Et dalum cst
? ci os K^tpions
« ad oiiinom torraui illam jiiiavit p(>r ibronum D inagii:i ot blaspliomiam ot dala cst
; illi potostas fi-
« ei rogiium, qiiod dcrondorel so de oimiibus rc- cere mcnsos (luadragiiita duos. Et aporiiit os suum
« gionibuj his. i
in blasphcmias ad Dominum, blasphomare nomcn
CAPUT II. ejus cl taboniaoubim »>jiis, et cos qui iii cq'1o ha-

Ue bilaiil. El (lalum cst illi bclhim faocre cuni sancHs,

Piuhucl)<)(loiios(yr rtujc Asniirioritiu, qid prnplcr
sprelos iiimiios stios Uolofcrnein priiicipctn inilititv ot viuoore illos. Et dala est illi polestas in omnoiii
Cttin exercitu direxil, iit ei omiiein Occidentcin sub- tribtim ct populum, ct linguam cl genle:ii , et ad-
,

jitijaret.
orabunt caiii omnesqui inhabitanl terraiu, quoruui
« Anuo tcrlio dooiiuo Nabuohodoiiosor rogis, vi- non sunl soripta r.omiiia in libro vil;c agni. qtii oc-
« gesiiua ol socmula dio mcnsis priiiii, faclum cst cisus osl ab nrigino nitindi.» Por fiaiidom oiiim .Vn-
« verbum in donjo Nabuchodonosor regis Assyrio- lichristi, el falsam ipsius poteslalem diaboliis sibi
« nuu ul defcnderct se. Vocavitquo omnos nuijorcs toliiis orbis pollioctur douiinationcin, ncc parcol
« nalu, oumosquc diicos cl bcllalorcs siios, ct lia- ociiltis cjtis iilli roguo, ipiia porsociiliouom maxi-
« biiii oiiiu ois myslorium consilii siii ; dixilqiio co- mam oviital iii uiii\orso imiiulo. Eruiit ciiim, ul
 1

B. RABAM MAUUl ARCllU^P. MOGUNT. OPERUM PAUS I. -^-iS

f;|,
lales, quales iion A qui cxuti torrcstribus curis, el carnalium illccebris
E^angcliiiin lcslalur, liibulalioiics
crcaUirx', quam condiciil Dcus voluptatum cum Aposlolo diccrc possunt « lu carn;j :

fuerunl ab iiiilio
carnem milita-
Et nisi brcviassel Dominus autein ambulantcs non sccuudum
usqiie nunc, ncque ficnl.
mus, ct nostra conversatio in coelis est. Undc ct
(lies illos, non fuisscl salva omuis caro, scd proplcr
Salvatorem noslrum exspeclanuis Dominum no-
cleclos, qiios elegit, breviavit
dics. Unde de hislo-
rcforinavit corpus
dicens : slrum Jesum Christum, qui \\\i-

rico Holofcrne subjungit Scriplura

militalis nostrai coiiligiiralum corpori clarilatis
« Ascendilque oinnia
castclla eorum cl obtiuuit
suic, non lcrrcntur hostium tcmporali pcrsecu-
omnem munitioncm, r> Ut lypici llolorernis expri- >
i
lione, scd elevatis oculis mentis
propinquum ju-
matur saeviiia alque crudelitas, pcr omnia castclla
sui et rcdcmptoris lyetabundi
exspcctant ad-
ascendit, et obtinet omncm munitionem, cum ple- dicis

firmitatem veutum.
rosque ex bis qui vidcbantur babcrc
partim dolo, parlim c.\PUT iir
fidei el virlutum cxcellentiam
Ubi llolofenies provincias devaslans diversarum
religionis re-
eliam aperta insccutione, de stalu vcrac
prscipilando dejecil alque proslcrnit. Et frangit qwmun legalos ad se missos snscepit, qui se et
'cuncla sua-eilradiderunt, el tamen ipsorum
cmta-
omnes civitates exceisas, quia de nosiris pastoribus, tes ac deos destruil.
qui prcclali sunt gregi Dominico, nonnuUos astutia B
suafrangit, ac omncm locuplelationcm corum de- ( Tunc miserunt legalos suos universarum ur-
pricdat, cum scienliLe ipsorum ampliludinem, cum « bium ac provinciarum reges ac principcs Syrire,
servire dcbue- Mesopolamiic el Syrite, Sobal et Libyae
c:cteris instrumentis, qiiibiis Dco « scilicet

illeccbras voluptatum captivando, vel in « alque Cilici«, qui veniei.tes ad Ilolofernem Dc- :

rant, pcr
sinal indignalio tua erga nos; melius est
enim, ul
majiifestam blaspbemiam compellendo, in usum ser- «

sibi, occidit vivenles scrviamus Nabuchodonosor regi magno, ;

vilii sui convertit. Eosque qui resistunt

«

subditi simus tibi, quam morientes cum inler-

in ore gladii, quia quos dellectere ad consensum ne- « ct

conorali morte in- itu noslro ipsi servitulis nostraj damna patiamur.» i

quiliLe su« non prsevalet, hos «

Devastante igilur iloloferne lerram plurimorum, ex

lerimere studet
adulandi
« Praedavitque omnes filios Tbarsis, el fiUos Is- diversis urbibus ac locis reges el principes ;

et placandi sibi eum causa legatos mittunt, hoc csl, •

i mael, qui crant contra facicm deserti, et ad au-

Mcsopotamiae Libyai atqne Ciliciai quia
« slrum CeUon et iransivit
lerrae Euphralem, el Syriae, , ;

Mesopolamiam. > Per diversas cnim sestuante in mundo pcrsceulore divitiarum posses-
i venil in

sjres, et polcnles saicuU, atque voluptatum terre-

provincias, et nomina diversorum locorum, quai in
historia continentur, dislinclio designatur oclode- C slrium amatorcs conciliare sibi nequam principcm
sludent, quaienus mortis discrimen, cl
concupiiarum
cim pcrsonarum grandium ac digiiitalum, ex quibus
rerum damnuin evadere possunt. Denique diflicile
omnibus diabolus aliquam conlendit sibi vindicare
ut amatores mundi veri fianti
portionem. Nec formidat alicujus pugnse subire est, iino impossibile,

instigalus, gran- dileclores Domini diccnte Scriplura : < Qui vull

difiicultatcm, sed propria malitia ,

gravcm ccrtat efficere ruinam. amicus esse saeculi hujus, inimicus Domini consti-
dis poientiye
campos Daraasci in Et Joannes apostolus « Si quis, inquit, di-
i Et post hKC descendit in tuitur. > :

succendit omnia sata, omnes- mundum, non est charilas Patris in eo. » Simi-
I dicbus messis, et ligit

Evangelio de divite, qui

< que arbores el vineas fecit incidi, et cecidit limor liler quoque Dominus in

i illius super omnes inhabitanlcs terram. » Quid habebat multas possessiones, et tristis in verbo Dci

pcr Damascum, qui inlerpretalur sanguinis potus, efTectus est, dixit discipulis suis : « Amen dico vo-

nisi genlilium dominationis exprimilur potestas, bis, quia dives dilficile inlrabit in regnum coelorum :

qu3e fideUum, hoc est, martyrum Chrisli inhiantcr Et ilerum dico vobis : Facilius est camelum per fo

silii fundere sanguinem, et maxime in illa persecu- ramen acus transire, quam divitem inlrare in re-

lione novissima, quse Juxla mundi finem venlura gnum coelorura. > Item alibi in Evangelio de para-'

esl, quando tempus messis, hoc est, consummalio bola seminantis sic inter csetera ait : « Qui au.enii

appropinquat s.cculi? Tunc per secundam veri IIo- seminalus est in spinis, hic est qui verbum audil, ct

lofernis, hoc cst, Anlichristi crudelissimam jussio- soUiciludo sseculi isUus et fallacia divitiarum suffo-
nem, per latitudinem lotius orbis universae Eccle- cat verbum, et sine fructu eflicilur. » Nomina supra
siai gravissima excitatur persecutio. El quidquid meraoratarum provinciarura non incongrue idipsuni

in satis viride, vel quidquid in arboribus norilerum, sua interprelatione ostendunt; nara Syiia interprc-
seu m vineis spiritualibus frucliferum, hoc enim tatur sublimis, sive dumeta, seu vana vetustas ; Mc-
sanclis viris invcnilur utile, jucundum et fructuo- sopotamia elevata ; Libya venienlis, sive intranlis.

sum, lotum gladio persecutionis devaslare, ac flam- Cihcia coetus, luctus vel vomilus ejus. Qui ergo corde
mundana
ma invidiu; cxurere contendit. Unde evenit, quod in desideriis terrenis defluit, et exiollitur

superbia; veterisque hominis vanitalem sequitui,(

subjungitur : « Et cecidit timor iUius super omnes
inhabilantes lerram ; » quia carnalia corda, qus ingrediens terram duabus viis, proculdubio lugCi.-

amore terrcnarum rerum obliganlur, audita et visa tiura coeiui atque luxuriae suoe poeiias luentium H
inferno sociabitur. Etjuxta illud libri Job Ada-i
hostis ipsius immanitate conlremiscunt. At vero hi : <
 .'iif» KXposmo I.N LinRLvi .iLDrrii. «,-(,

lonMii iiiiiiiiim Iransit ah aqiiis iiiviiiiii » ubi socmi- A surroxit in gloria,

;
ut in nomiuc ipsiiis omuo gcnu
ilitiii Evaiigolii sonlciiliam : i Kl vcniiis conim iion noctatiir C(clcsliiim , lcrrcslrium el infcinorum; cl
inoiiiUiir ot igiiis non exslingiioliir. »
mniiis lingua confitoatiir, quia Dous nosler
Josus
t Tiiiic (loscciKJit <Io monlihiis ciim oqiiilibiis in Christus in gloria est Dei Patris. »
« virtiilo magna ot ohtiiiiiit omnoin civilatoin, ot
oninoin inlialiilanlcm torram.
CAPIJT IV.
« Do uiiivorsis aiitcm
Ubi filii Israel, cofjnito advnitu l!o'ofevnis,
iirhibns assumpsit exterriti,
« sihi anxiliarios viros forles et et aepcruiit pra-parare tiiunilioites el damare
ud
I eloctos ad hclliiin. Tantiis(|uc mclus provinciis illis DoiniiiHin innlantisaima roce. De eo quod
Eliachim
t iiiciihiiit, iit iinivorsaiiim iirhiiim Iiahitatoros priii- mcerdos maijnus (ilios Isracl confidere de hoinini
prcrsentia cohoriutur , ue hoslinm paverent
I ciiK^s, ctlionorati siiniil ciini popiilis cxiieiil oh- in-
cursum.
I viam vciiicnli , cxcipienlcs ciim ciim coronis et I Tuncaudicntes h.ioo niii Israel, qiii hahitahani in
1 lanipadihus, ducenles choros in tympanis ct libiis,
terra Juda, timuoriint valdc a facie
iioc ista tamcn faciontos fcrocilalom
« ojiis. Trcmor
1
cjiis pccloris ct horror invasit scnsus eorum, ne hoc facerel Je-
<
« niitigarc potucrunl : nam ct civitates coriim de- rusalom ct templo Domini
« quod fecerat caoteris ,
« struxit, et lucos corum cxcidit. » De montihiis ciiin
civilatibtis et tcmplis oarum. Et miserunt
eqiiilibus immanis tiirba pcrseculoruni dcsccndil,
<
in omnem
i Samariam por circtiitum usqiie Jericho, et pr.coc-
ciim dc iniqiio consilio snpcrbai nicnlis ad perpe- « cnpaverunt oinnes vertices montinm , et miiris
Irandas pravas actioncs foris procodit. Obtinet civi-
« circumdedcrunt vicos suos et congregaveriml fni-
laloin etomncm inliahitantom lcrram, ciim carnales
« menla in pnciiarationom piignne. » j^ilstuante pcr-
iiienles et opcrationes illoriim in nequitise su;c usum scciitorc tiinor ct trcmor iiivasil Israelit;is, nc
hoc
' convertit; cui aiixiliatorcs sunt viri forles ex urbi-
facerel Jerusalem et templo Domini, quod fecerat
Imis et strenui ad bcllimi, ciim cos,
quos ingcnii cal- c;cteris civitatibus et templis earum; cum Ecclesia
liditalc et corporis valctudinc norcrc cons|)icit, nn-
Christi fragilitali compatiens infirmartim animarum,
(iique aii suam malitiam cxcrcendam colligit, iit qiias sub cura sua susccptas, qiuc ct rudinm in
fide
I
lanto innocontiiim liirbam fortius prcmat, quaiilo casum pertimescons, saivitia atqne callidiiate hosiis
plnrimoriim societatom in siiyc fraiidis consensum antiqiii praccavere studet, ne per lictores suos, lioc
trahal; el qiionim sc meiitibiis pcr dclcctaliones
csl, paganos, Judaeos et hsrelicos, corda innoccn-
lcrrenas placcrc coiisidcrat, por coriiin molimina tiiim dccipial atquc gravem in popiih) Domini efii-
,

simpliciiim vitam in fnndo snhvorlat. Ncc lamon ipsi riiinam. Kt pioplcr hoc liicitur, qtiod miltciilcs
ci;it
exseciitores suoe voluntatis ista facientes
ferocitatem IsraeliUe circnmquafpic praioccupaverinl omnes vcr-
cjus Chrisliani ovadiint, sod ciim
por eos sui doli in '
licos montiiim qiiia
, sanclae Ecclesi;c auclorilas
aliis machinamontum explcvciit, ipsornm qiioqiic pnvpositorum siiorum commovet stnmuitatem, qiia-
conseqiientor iiitcritiiai consnmmabit. Dnde suhjun- lcmis prolos viros, atqtie virlttliim stiidiis colos
giliir t Civilales coriim destruxif, et hicos
:
eorum omni intonlione ct lam procihus, quam otlair.
ovcidit, » cum non soliiin eoriim infandos acliis finis exhortatione confortaiV ot servare studeal ilhcsos;
inaliis dissipat, scd ot simiilalionom oorum, qiia se utsi alicubi hoslis per simplicium injiiriam in caslr:i
iiiipiino posse pcccare fingcbant, post inorlcm cor- Ecclesia; iriumpcre tenlav(>r t, per islorum fortiln-
poris in animabiis oorum pooiiis ignis letcrni excru- dincm, ac rohur (idci ocitis rcpolhilur. El intiris cir-
ciat. Ciijiis nequili:« auctor nullo modo latct, sed cuindant vicos siios, cum fidei scuto, ct proptign;i-
siihscqiicnti sentciuia maiiifestatiir ciim dicitiir : ctilo virliilum nndiqiio nuinirc student sibi coinmis-
« l'i;cccpcral iMiim illi Nabuchodonosor rcx, ut sos. Et congrt-gant friimenliim in pncparalionem
oninos deos terne extcrminarct, iit ipsc soliis dicc- piigiKC, cuni scnlcnlias sacrarum Scriptiirariim, cl
retiir Deusabiiis nationibus, qii;c potnisscnt IIolo- pabulum caMcstis doclrin;c iii pastum fidclitim ani-
'n-Mis potontia siibjiigari. Qnia ipse diabolus, qui
»
marumrccondunt, ne forlo fame divini verhi despe-
loilor clcapul omniiini cst iniipioriini, lioc pcr oc-
j) rent,-al(pie hostium spiritaliiim pr;cdai fiant.
niltas iiisidias moliinr,
hocqiic pcr aporlas p(>rsccu- « Saccrdos cli;tm F.liacliim scripsil ad univcrsos,
ilioncsmachinalur, ut scnsus ct labor lcrroslrium
« qui er;ml conlra Esdrclon, (jikc cst contra facicm
iiniversiis in suuiii ciiltiimcommutclur ct ipse , campi magnijuxla Dolhain cl tiniversos,
«
pcr qtios
«""'limn dominctur. Ncc mirum, qnia in hominihiis « vi;c transilus essepoteral, tti oblinoronl ascensiis
''"'<" agcre ccrlal,
cum el honiincin IVimi riaiidis « monlitim, pcr quos via esvc potcr;U ad Jorusalem,
suiC
dolo aggrcdi pncsiimpsil, ct
illum in niontcm et illic cuslodiiont ithi
« anguslum cssc ilcr polcrat
(«-scelsum ducons, ct onmcm
gloriam miindi oi ostcn- intcr moiiics.
< » Saccrdos Eliachim. (|ui ii.tcrpro-
'ons scrmono ncfando
tenlavit dicens « II;rc omnia :
« lalur Domini
nullum mrlius dcsignat,
rt^snrrsc/io,
iihidabo si procidcns
adoravcris me. . Scd confu- t quamUodomplorem noslrum, qui in Evangoiio ail
siis ab 00 rcccssii, iu quo maliii;c su;c onccliim Ego siini rcsiirrcclio cl vila.
« > Islc orgo scrihit ad
""lltim habuil, imo poteslatis
dominaiioncni in su:t> imivcrsos. qtii oraiit contra fat icm campi inagni
"«iisamisit, quia vicloria noslra
capul csl nostrum, jtixla Dolhain, cum per Scripliiram
«im alligavit
ovangclicaiu
'
forlcn. cl cj.is vasa diripnil.
ipsam- commoticl omncs lidclos siios ac devolos famulos,
'i-ie niorkMu sua morto inlcrruions.
tritimphans ro- qiii coitlra (iclcclationcs imiiuli, cl carnalia deside-
 : »

MAURI ARClllKP MOGUNT. OPERUM PAR5 I. -yot

.j5, n. IIABANI
Et Pelrus Charilas, ail, nudtitudinem coopciil
aiicuni a.l defeclionem vilic ac morlem A : «

ria, (iiKO
mon- peccatorum. t
•

perpeluam pugnanl, ul observent ascensus

Tuuc Eliachim sacerdos Domini magnus circui-
,

ingenii quorunibbel, nc «
lium. hoc esl, sublililalem ad cos dicens
vit oninem Israel, locutusque est
:

luerelica versulia sublilem ibi

invenial Iramilem, el «

Scilote quoniam exaudivil Dominus preces

vestras,
inlroducal
per hunc in EcclesiiB caslra perniciosum
..

manenles permanseritis iu jcjuniis et orationi-

eiTorem. Sicul cnlm acumen ingenii plurimum « si

bus in conspectu Domiui. » Spirilualis enira Elia-

prodest in his, qui limendo Deum sincerilatem fidei «

pbirimum obesl in chim vcrus sacerdos nostcr, qui secundum ordi-

et
calholicae humililer servanl, ita
nein Mclchisedech poniifex nobis a Deo factus
cst,
illis qui limorem superbiendo
spernenles Domini
non solura per semetipsum incarnaliouis suaj lem-
iion formi-
sectas nocivas conlra fidem componere
sui et Domini pore, sed et modo in apo,toUs suis et doctorihus
dant. Sed veri Israelitoe sacerdolis
teslanjcntorum sen- EvangcUi castra circuit Ecclesiac ,
coramonens fide-
scriplis admonili, divinorumque
suos antiqui praicavere insidias, et ex-
per viam prsceploris sui obediunt les lioslis
tcnliis imbuli,
hortans eos in fidei virtute ac precum perseve-
raandatis. IJnde fit quod sequitur
rare constantia, quae eis cerlam de omnibus ini-
Et clamavil omnis populus ad Dominum
instan-
«

suas jcju- B raicis parit vicloriam. Unde legitur in Evangelio,

tia magna, et humiliaverunt animas
in
i
totam Galihcam docens
circuiret Jesus iii syn-
. niis et oralionibus ipsi et mulieres
eorum, et in- quod
prostra- agogis ct prsdicans Evangelium, et sanans omnem
« duerunt se sacerdoles ciliciis, et infantes
altare Do- languorem, el omnem infirmitatem in populo. Et
« verunl conlra faciem templi Domini, et
ad Domi- alibi ipse discipuUs suis ait Vigilate itaque omni
inini operuerunt cilicio, et clamaverunt
: «
«

Huniilianl aninias suas tempore, orantcs, ut digni habeamini fugere isia

« num Deum unanimiler. »

nudiercs eorum, qui per conlinen-

in jejuniis ipsi et
omnia, quje futura sunt, et slare ante fiUura homi-

tiani salutarem non soknn carnem

maceranl, quin nis.» Petrus hortatur dicens « Sobrii estole
Hinc :

orationibus, quia adversarius vester

ctiam suas nienles ab Ulicilis desideriis coercendo et vigilate in
faciem diabolus tanquam leo rugiens circuit quaerens quem
casligant. Infantesque proslernunt conlra
preces anle conspectum devoret, cui resislite forles in fide.»Adjuvant autem
teuipU, qui innocenlium
gloriai Domini cum lacrymis suppUciter offerunt. ad lioc certamen agendum forlium virorum exein-
ciUciis, et allare Domiiii ope- pla, qui eminentia reclae fidei hostibus pr3estal)ant
Induunt se sacerdoles
riunt ciUcio, cum doctores EvangcUi, et duces ple- universis, ct roborc virtutum eos constanter revin-

bis Dei et devotionem pariter cum populo ,

et ac- Unde Eliachim ipse Moysi exemplura, quo
cebant.

lionem assumunt pcenitentiae, qualenus sibi maje- ^ contra Amalech raagis oratione quani armisbelUcis

slatem divinam conciUent, et pietatis ejus miseri- coufligebat, Hinc etiam Paulus ad IIc-
introduxit.

cordiam impetrent. Ipsi sunl autcm altare Domini, bnieos fidei virlutem laudans, patrum copiosa exein-
iinmo- qui per fidem vicerunl
qui in ara cordis sui jugiter laudis hosliam pla in teslimonium ascivit.
promis-
lant. Ciiicium aulem quod de capraruni
piUs lexi- regna, operati sunt justitiam, adepti sunt
peccatorum prajslat figuram pro quibus ne- sionem. De quo et Jacobus ait : « Exeraplum acci-
tur, ,

peccatores pite, fratres, laboris et patientiae per prophetas, qiii

cessaria est pceuilentia, quia sine iUa ipsi
sakitis non inveniunt remedia. llocque scien- locuti sunt in nomine Domini nostri Jesu Christi.
\erx
dum, quod magnum et prsecipuum in piis preciLus « Ad hanc exbortationem ejus deprecaiilcs
igilur

sit adjutorium , si meditatio Dominica; passionis « Dominum permanebant in conspeclu Domini, ila
adhibeatur, qua; in ara crucis pro peccalis
noslris « ut eliam hi qui offerebanl Domino holocausta,

explela est, quia non solum pro nostris offensioni- « prajciucti ciliciis offerrent sacrificia Domino, el

bus, sed eiiam pro totius mundi in expiationem om- j erat cinis super capita eorum. Et ex toto
corde

niuui peccatorum sanguis Redemptoris nostri

eau- « suo omnes orabant Deum, ut visitaret populiim
sus est. De quo Joannes ait Advocatum habemus : a T. « suum Israel. » Denique (ideles, praedicaloruin suo-
apud Patrem Jesum Chrislum juslum, et ipse esl rum exhortatione confortali, permanent in oratione,
exeaiplis
propitiatio pro peccalis nostris, non pro nostris au- et eo magis, quo bonorum magislrorura
tem tanlum, sed eliam pro lolius mundi. >
provocantur, qui secundum Domini praeceptum di-

«Et clamavernnt, inquit , ad Dominum Deum cunt et faciuiit. Offerunt ergo Ecclesiue Christi
sa-

quando
I Israel unanimiler, ne darentur in pruidam infantes cerdotes praecincti ciUciis holocausta Domiiio,
uxores aofum in divisionem, et civitales cum vitiis et concupi-
« eorum, et carnem suam crucifigenies
eorum et sa-
I eorum in exlerminiuin, et sancla in poUu- scentiis totara vitara dedicant Deo. Offerunt
apud Domini el animo
« tionera. i Quia unanimitas Ecclesia; crificia Domino, quando hostiam laudis ore
nec capitibus ponitur cinis,
raisericordiam, velocem raeretur exaudilionem , offerunt devoto. In quorum
hoslis praivalet eis nocere nequitia ,
pro quibus cum fragililatis sus scdulo raeraores corde contnio

charitatis atque unanimitatis laborat instantia. Unde et humiliato lacrymas Domino pro salule veri fun-
ad con-
Paulus docet unilatem spiritus servare in vinculo dunt Israelis, quatenus ab inimicis liberali

pacis, et unanimes esse in oralionibus. Quia, juxla spectum perveniant sui Redemptoris.

Jacobi sentenliam, « multura valet dcprecalio jusli. »

 KWOiVnO IN LliJitLM JLDITH. k- i

C.U^Ll V. A s;ipor plyga qiuo ci acci.leral, pro consolaijonc ii.jii.

Quod Ilolofernes audiens filios hrael itinnrn mon- ri.iiii iiircrciiLes aliqiia iii siiis «Jic lis vcrc iiirercljanl,
tium condminHe, iruluH est valde, el a principihus
scd t;inicii per oiniiia ipsi vcrilati iioii coiicor.l;i!)aiit.
suis exquiril, unde /i!ii hrael orifjinem duccrenl
vel (fum eorum virtus esset, cui Acliior plenius de Il;ibciil quippo hairclici piopriuiii , iil malis hona
hnc re respondit. Ad ejns relationcm irali principes p.Tiiiisccanl, qualciiu.s facilc scii:;ui au.iientis iliii-
Hol fernis.
diiiil. Si CJiim prava diccrent , cilius iii sua pravilalc
€ Nunliatumque esl Holofcrni principi mililiie .\s- coguili, qucc vcllcnt ncniini persuadcicnt. Ilursuir.
« syriorum, quod hlii Israd prjnpararcnt sc ad rc- si scinpcr reclc scnlircnt profecto hreretici
, noii
f sislciiliim, ac nioiilium iliiicia conclusisscnt, ct fiiisscnl; scilduni fallcndi arle adiilraqiic
descrviuiit,
< furore iiiiiiio cxarsil in iiacmidia magna, voca- el cx nialis bona inliciunt, ei cx rnids mala, ut rcci-
1 vUquc omnes principcs Mr.ih cl dilccs .Viniiion, ct piaiiliir, absconduiil. Sicut qiii vcnciiipocuhim porri-
dixit cis Dicilc iiiiiii qiiis sil popiilus islc,
. :
qtii gil, ora poculi dulcedine mdlis langit, cumquc hoc
« montana ol;sidct, aul qii,c, cl (pialcs, ct quant.TC qtiod dulce est primo tactu dcliliatiir, et illud qiioil
4 siiit civilaies coriim, qu:c cliain sii virtiis eoriim, est morlifcrum induli.^.aiilcr absorbelur : itaqiie \\x-
« aut qiiic sit miillitudo coriiiii, vcl quis rcx mililiiic iclici,hcct peni;isceanlrec(a pervcrsis, ut ludiendo
« illorum, ct quarc pr;e omnibus qui habitmt ii i^ bona auditorcs sibi atlralianl, ct exliibcmlo mala eos
« Oiicntc, isti contcmpscrunt nos, et non exieruiit latenler pestccorruinpanl, aliquando lamen prjcdica-
< obviam nobis, iit suscipcrenl nos ciim pace. tionc Ecclcsi;e sanclie et
»
exborlatione correcli ab
Nuutiatur lh)lorcnii typicc, quo.l (ilii Isi-ad pr.cpa- hac sciisus sui divcrsitate salvantiir. Siciit .\chior
rcnl se ad rcsistciidum, ac moiitiiim iliiicra conclu- vidcns vicloriam Jiidith, rdiqiiit crrorcm prisliiiuiii,
daiit, qiiia lioc iiinotescit saiicta) Ecclesi.c perscc;i- et associatus esl Israclilis per crcduliLUem circuin-
loribns universis, qiii paront volunlaii dialioli, ccii cidcns carncm pncpulii sui, ct appositus est ad po-
niciiibra caplli, quod crcdciites Cliristo Doiiiiiio dc- |)iiliiin Dd. Iliiic et amici Job
rcconciliationis su;e
liberant i(!piigii;irc m;ilis aiiiiiio (ido, el omiicm s:i- s;icriliciiim cjiis do sancli viri maiiilius ollcrunt , at-
pcrbiiiiii (lelcstcntur, pcr qii;im maxime advcrsarli qiic ad superiii jiidicis gralia:n \d adilicli levocantur
iriuiiipcre cl vincere studeiit. Ilinc irritalus hostis qiios tamcn in Evangclio illa dcccm leprosonim
admiraiidc sciscitalur, uiide cis tanta sil menlis mundatio dcsignat. Iii lepra qiiippo ct pars ciilis in
conslaiilia, quod muiiimentiim fi;!ci, quis rex, (|:;ie fulgorem duciliir, cl pars in coloro sano rcliiictiir.
niiliiia lanl;c virtiitis, ciijus polcnli;c iicmo resislcro Lcprosi ilaipie lucrelicos exprimiml, qiii dum reclis
possil? Et bcue in Oricutc habitarc
""'""•^ dicuntur. prava
i'>->'-< permisccnt,colorcm saimm maculisaspergdiit.
isti VIH.III11111 , i>v.i iiii3i.uiii.,vAiiuii'iii auiMiiii iiiacuiisaspeigdiil
(piia IiiMiino lidci ac luce scicnli;c lah^s sempcr ^ Uiide ct bcne iii salvcnlur, clai»ant « Jesu pnv
liicii.oi.;
lustiari ,1»,. :.!,.......>
dcsidcraiit, q-iatcnus
.1
tciicbrarnm
.

cohorlcs
il-

« ceplor, »
.

qui ciiim in
_

ojiis
"
vorbis se errasse signili-
:
'

expugnare ac rcpdlcro facilius possir.t. c;uit iiiiiic salvaiiili liumililcr pncccpiorom vocaiil.
« Tunc Achior diix omiiiiim ftlioriim Aiimion rc- El facliim esl, cum
« cossasscl loiiui Acliior vcrba
« spondeiis ail Si digncris audirc, I)oiiiine mi, di-
:
« Ikcc, irali siint omnos magnatos Holoferiiis, et cogi-
« caiu veiilatom coiispcclu tuo do popiilo tuo
iii
q-ii « labant inlcrficcre eiim, diceiitcs ad allerulrum:
« in monlaiiis babital, el r.on cgrcdiotiir vcibmii Qtiis cst isic qui
« dicat (ilios Israel posse resistcrc
< cx oro moo. Popiiliis islo cx progonic Clial-
(idsuiii
logi Nabuchoiloiiosor ct cxercilibus ojiis,
«
homincs
« da.'orum esl. Ilic pri;iium in Mesopolamia
habita- inormes et sine virtuto, ct sinc pcrilia artis
« , pu -

vil, (pi()iii;uii iioluoruiit seipii

»
deos palrum suoruiii gna:? Ltergoagnoscat Achiorqnoniam
« fallit nos,
' «pii oiaiii iii icrra C!i;»l l^conim. DcsonMilos it;ique « asccndamus in monlnna, et cuin capti fuerinl po-
• palriim .siiorum, qii;c in miilliludine
c;ciciii()iiias
tciilcs corum. limc
« ciiin cisdcin gladio transvorbe-
* (koniiu orant, unuiii Deuin cadi coliicriml,
qni ct « rabitiir. Ma.:,iialcs Ilolofornis audito vcritalis le-
« pncccpit cis iit exircnl inde ct habilarciit iii Cho- slimonio irascuntur , cum lii qui in fastii numdano
« riin. » Pcr Acliior diicem filiorum Aminon,
" ""' M"
qiii "- siipcrbiunt
^"r"'""""i icsiiin.aiiie Evangdio
m .

ulol„l;una! (lodiliis fuoril, tamcn ali.pia vcra dc 1>

li-

irrit;int,
tcslificanle cvangeiio viriiiiem
alqiicpra^dicatores ipsius
virlulem
cnm
Chrisii
Lhrisij
ciClera turba
(livinisoporibusalipio miraculis pi;i:dicavil,
iion iii- fidditim iiitorimcro minantur, (|Ui'.si boiniiics incrmcs
convcnicnlor ilii iuidligunlur, oui
nondiim rcgcnc- ct inhabilos ptigiuo foriiisoctis despicinnl,
qui vigorcm
rali sunl Christi baptismale, iioc (idcm catholicam aniiiii cornm ct
virtuiom, qiiibus iiivisibililrr
fiJoi
pcrfocle diiliooruiil, so.l t;uiion
ali(|ua jam doctriiKc conira hostos spiritiialos pugnant, considcnrc \\.\o-
evangolicic insignia audioiido poiYcporunt qiuc riiis noquounl, qiiasi Hirlui' poritiine
,
pr;poonos verila-
eliam proforrc ad aliorum notiiiam noii pcrtiino- lis tiiuloic jiihont, qui «po f;ils( potonti:o siui^ se de-
scunt, (pi;c (idoi nostric
concordaiil. lli coiilra Ec- lusos esso non vidciit. Iliiic iii Kviingdio Jud;vi, (jtii
dosKc uiiiialoin cum c;clcris porsccnloribus Cliri- propter porfidiam suam ad plialansas Ilolofcnii^
sUan;c fi.Joi licot piignaro noii dolioclonl, laiuon lyp ce porvoniebant, c;vco naio a Salvatorc illumi-
ratione vcritiiiis siiporati ipsam vorilalom usqiio-
iKito, qnom a synagoga ojcconin», qiiasi insiiltahlcs
qiuwpic abscondero non pi.s.uiu imo ploruai(p;c ,
alipie malOviiooKles ilicobant Tn
Mm hu idis scnlcnliis promunl. Unde in libro
: « discipiihis rjiis
Ji,l) « sis, nos aulom .Moysi discipidi sumiis, qiiia oiim »
i»»iioi ipsins Job, qtii ad consolauduin otim vcnorar.l pcr.litUHi nDS!imavorui.t, qui do stsn consorlio scpa-
r.lT!U)L. ci\.
18
 !

•J5S n. UAliANl M.VUUI ARr.niKP MOGUNT. operi:m paus I. rriC)

A Dci diu iiidigam, cvangidicis (!octrinis ct dapilms

ralus rcilomploris discipulalui adiKCsisscl, qncin
crii-

Undc Yirlulum rfioit, «('jimclis ail lioc convivium omnibus

cj.lgcrc ac niorli iralore jam liim (lecrevcraiil.
presby.cris, valdc coiigruum esl, ut in instrii-
benc ejiisniotli convcnii, qiioJ de Achior faeliim (inia

clioncncoidiylorum presbytcri cl virtiilumviri aggre-

Sciipviira coiniiieinoral, diccns.
gcnlur, qualcnus cornm cohortalione cl cxcmplis ad
CAPUT Yl.
pcrricicndam cl coiiscrvaiidam fi !cm Iratiilam roho- jj

liolufcrim Achior saccrdolcin ducijnbel ud

Bcilinliam
rcnlur. lloc cnim fcccrunt apostoli Chrisli, quando ''

(itqne ud arborcm liquri, qnem lilii hraet resolutnm

ad Iklliu^inm dnxerunt, aiqne eum cvn.so- adiiivcdicalionom Evai!go!ii.lilala:;(Iain sancti ordinis
vincnlis
lali snnt. viros sibi subrogaverunt, utEvangelii scniinarium in

I Tiinc Holoferncs praeccpit servis suis, ut com- totam mundi latitudinem iongc laleque pcr mullo.s
cum Doliiu- pr:e;!icalorcs trispcrgorcliir ct phirimiis frr.ctus a
prelionderenl Acliior,el pcrduccient
,
in
4
eum in manus filiorum Isiacl. plniibus messoribus in horrcum Christi conforreliir.
. liam, cl traderent
cipienies eum scrvi Ilolofernis profocti sunt lloc cliam iisJcm discipulis suis ipsa Vcritas pra'ce-
^ El a;

Scd cum' appropin(iiiassc:il a;l pisse videtur, ciim in Ev.uigclio ail : « Lcvateoculos
. per campcslria. :|

fun.linularii; vcstros cl viiiole rcgioncs, qiiia albai siml jam ad

« monlana, cxicrunl conlra cos illi 4

iaqwil, multa, opcra-

V. aulemdivertcnlesa laleri nionlis,ligaverunl Achior B « n'.c.-;sc:;i. i- Et ilem : a Mcssi; ,

<•
ad ariiorem manibus ol pedii>us, ct sic vinclmn « rii auiem pauci;rogalc dominum messis ut mitlat
. reslibus dimiscrnnt cmn, cl roversi sunt aJ domi- « opcrarios in mcsscm suani. >

'. luun suum. » Servi llolofernis comprelicnsum Achior CAPUT \n.

per campcslria ducunt, cum pciseculores catholicic De eo quod Holojcrncs exercitum ad Jietliuliam dnxil,
lidci confessores Cliri li ad illicita desidcria ci. ad eleorum aquwduclns incidi piacepit, eosque a fonli-
bus arceri. (Juod Iktliuliw cives, silis penuria coar-
latam alquc spatiosam viam sjcculi, qurc ducil ad ctali, ad Oziam venerunt, precantes urbem Irudi in
morlem, perlrahere cui)iuat scd cum ad montem ;
manus Ilolofcrnis quos ille quinque adhuc dies
,

appropinquant, fundihulaxii contra eos egressi jacnlis cxspcclare pers^iadet.

perlenilos fuganl; quia viri virtutis, qui siipernse i lloloforncs aulem allcra die prscccpit exercitibus

conlcmplalioni frequcniius auUairent, leslimonioruiii t s:;i6 ut ascenderent conlra Bethuliam. Filii autem

sagiltis nudcvolos pcrturbant. At ilii cum volum i Israel utviderunt multitudinem illorum, proslra-

suum ad ciicctum perduccrc nequeunt, vinctum ad t verunl se siiper terram, mittentcs cinercm supcr
pedibus ligare disponunt. Qiiia unanimes orantcs, ut Dciis Isracl mi-
arborcm manibus ct « ciipila siia ,

mililcm Christi cum pcistiasu pravo seducere non « sericoiuiam suam ostendoret siiper populum suum.
parlicipcm faccre con- El assumentes arma sua bcllica seiicnint per loca
possunt, Ciucis ac morlis cjiis (
«

rcvertunlur ad domiimm suum, < quae ad angusti ilineris tramilem dirignnl iiitcr
t-iidunt ; ipsiiiuc
(iepravali ad scrviiium montosa ct crant cusiodicnles ca lot dic et
q ii:i 110:1 correcli, scd magis « ;
»

domini pcr augmenta scclerum rcvcrtiinlur. « nocte. t Horlatur miiites suos spiritnalis Uolofcrncs
prisiini
et hoslis certissimus populi Dci, ut ascendat conlra
« rorro (ilii Isracl descondcntes de Bclhulia veuc-
hcc est, contra Ecclcsiam catholicam,
€ riihl ad cum, qucm solvenlcs duxcrunt ad Bethuliam Bc!hi!lia:n,

percunctali qu3c est domus Dei, ex vivis lapidibus uliquc con-

« at(nie in mcdio populi illum slatuenles
slructa, quateiius qnoscunque possint inde aufcrant
« sunt (inid leium esset ipiod illum vlnctum Assyrii
dolo perimanl. Scd nn.ininiitcr claiT;aiit aci
« rorHitiissciil. t Qiiid cst quod ad arborem ligatum cl illi

quoJ dociorcs EcclcsiLe Doiuiiiiiiii, pclcntes ut misericoruiam suam ostendal

ALbiorlsr.tclitiC solvuiH, nisi
culecluiniCiios siios pdsnas persecutorum non belli, supcr popr.liim suuin assumunUiuc arraa sua bellica, ;

boc esl, virlutura sacrarum str.dia el custodiunt

sed ne mortein ipsam perlimcscere docent. Quasi ,

;insus(i ilineris loca, mentis scilicet suae penctralia,

-cnim ab arbore ligalum solvi, csl a formidine cnici.^
mcntcm pavidam sanis sermonibus et ad passionciii ne hoslis dolosns aditum patentem alicubi invemal,

pro Cbristo cvangclicis doctrinis et sancloriim e.xem- per q-.icm delcciationera carnalem noxia cogilalione
ad cxen:ph!i!i
D introducal.
jtlis roborari, slc(iue hoc digiie fit, si

Porro Ilolofernes dum circuit, rcpeiit quod fo:is

illorum piincipum,hoceslOziicetCharmi,qui Achior
<

qui flucbal in aquccduclum illorum a parle australi

conforlantcs preces dcvotas cum omni popnlo effu- «

dcrunt, magislri Ecclesiae cum cECtera lurba iideiium « extra civitatem diiigercLur : ct incidi prxcepit
illorum. Erant tamcn non longe a
audilores suos piis precibus Domino commendare « aqu2educt;ira

tiiiilucrunt, ut ejus dono impendalur, quod humana « muris foiites, ex quibus furtiin vidcbanlur baurirc

iion polcsl tribuere infirmilas. -> aquam ad rcfocillandum potiusquam ad polamJuni.

< TuncOzias fmiloconsilio susccpit eum in domum « Sed Dlii Ammon cl Moab accesserunt ad iloloferncin
om- cicentes Filii Israel non in lancea nec sagitta con-
< suam, cl fccitei canam magiiam, ct vocatis « :

fidunt, sed montes dofondunt illos, et niuniunt

i nihus presbyleris siraul explcto jejunio refecerunt. «

colles in pnccipilio coiisliluti. Ut ergo sine con-

« 1'osica vcro couvocalus est omnis populus, et per «

i totam noclcni intra Ecclesiam oravcrunt, pelcnlcs « gicssione pugn;c possis supcrarc eos, ponc cusiodcs
fonlicm, ut r.on hanriant aquam cx eis, et &md
i auxiliiim a Deo Israel. » Coenam magnam cxploto «

civi-i
pane vcrbi gla !io i-itcrGcies eos, vel ccrte fatigaii iradenl
jejiinio facil, qui animam langui.lam cl K
 n:n Kxi'()snio i.N im\ui jamii •^':8

taton, s.inm.
. . Qiii.I c;st .i-io ! Ilolofcn.os a.in.p,- A m;.;,MStros suos imporUuus riuc.iinouiis Krav.nt ot
(liitliiiM, qiii iii parte aiistrali a foiito iii clvilateiu bibi .id lii.\i-i!i s.cculi sciucndum cogunt. Lndc suL-
iijfcrchat afinam, pnccipit inciiii, nisi qiiod 'rsccii-
|. jniigil.
tores fidcliiiin (loclrinam Evaiigilii (inaii) cx r.nt;; t El cum
,
fatigali liis eIamoril)us, cl liis Ilctibiis
vivo proccjlciilem sancli (loclorcs gratia Spiriliis i lassati siliiis.-cnl, exsurgensOzias infusus lacr}'mi3
sancti illiiiiiinati pcr oris siii fistiilam iii civitalcii» di.vit
< A-Jiuo aiiinio cslote, fralres, cl hos
:
quin-iiic
iiitroiliicuiil Kccl(!si,i', proliiltcicio ac morlem niinando t dics cxspcclcmus a Domino miscricordiam. For.si-
jiibcMl anfcrrcqiiatcnns indigcnlia polus vilalis prius tan cnim
< indigniitirHicm si;a;ii ab^cindcl, C. dahit
iii animahiis snis sitim snslimianl et sic fumliius , gloriam nomiiii
< <,iio. Si autcni transaclis (piinqi.ti
(;os p(Pnis inflictis cvcrlanl. Scd cranl fonlcs i!;idcni < dicluis non veneril a.ljnioriiim, iacieinus lix-c verba
cx qiiibiis vi;Jc!;aiitiir aquam, lam ad fiirtiiii liaiirirc i qiiic loculi estis. Qiiinquc dics
. isli, quinque scn-
refocillandumqiiamadpoiaiulum, hosquoqncsugge- sus corporis, cum quil.ns pr.csens viia dcducifii
rentibusf.liis Ammon cl Moab simililcr prx.io iniq.ms
possunt accipi. Qnasi cnim (luinque dicrnm
snniu il
Ji.ssit custoi.iri, nc aliqnod .•cfrigcrium Israclitic indc ail indncias doctor incrs
pctit, qui corporale solalin.,
•';'l>o.rn K- qnid pcr cos minu:os fontcs cx quibi.s
.
amliioribus suis a Domino pra3scnlialitcr danduiu
civ(|s Hcll.uliic h.rtim bibcl.ant. nisi dogmata philo- H ii.disc.^et. prom-itlit, quasi in sua manu sit siiinii.i
s.phoriini, quic lam m pl.ilosophica quam ctian. mo- daloris muninccntia, cum magis tcmpus ac .i.-,.I,'s
rali, alqne ctiam insp.-cliva doctrina aliquod solalinm t. ;:)uendi iu da.ilis quam accipieiilis cousislal p(.!,>-
scicnliic cl honcstatis p.'ofcrrc vidcntur licclcsiic slate. Sin auteni iirasentis vitu;
illis juxta promisji.iii
filiis. Scil h;<!c siiiiilitcr n.')xiiispcrsccntor
suadcntihus simm dci.cgatur a summo Judice coiifcriicommoduic,
iniquis aufcri-c molitnr, iit undiqnc maxima penuria cosprotiiiiis sinnnt ad illicilum
decrmarc aiipctilij:ii|
coai-ctali siibilo dcslituanlur. Sic ct in Regu.ii lihro el ccdeiido pcrscculoribus
suis corporale declinaid
g.tnr qiiod Ph.listh.im anlcrcn:es fabros
ferrarios supplicium cujus couvc.ilionis
;
pliici M.m Judit . -
c,.c-ant, nc fortc faccrcnt Ilchiicis gladium
aiit I:u.- stra, hoc cst, sancta Ecdcsii. rcspuiL. et qnas
i^ .
cci.m. Dcsccndciat crgo on.i.is Isracl ad Philisthiim, co.itenmil, quod iu scquenlibus manifestc doclara'-
nl cxacucrcl iinusquisqiic vomcrem suum, cl ligoncm, bitur.
cl sccnrim, ct sarculnm. IIoc cst, qiiod diaholiis nii!
C.VPUT VIII.
-xi.iio conaiiiinc sliuicl, nt per iiiinistros suos
dijclriiiic
Vbi Judilh '.lidbn el Cluinni presbijlcros
c!(<nicnla, ct virl.itiim ar.na arqnit pro
ab Ecdcsia aufcral, ut eu (jnod Ozias princcps dicm libiiraliums 'Doinino
sic ncqiiitiam siiani in iiilcritu scrvoriim l)d cxplcat. slalial, ipsaqnesead liberandtim
populumaccjn/iers '
I.ctjiiiir cliam in l.isloriii?,quod gcntinm priucipes, '^
non vult quid sit aclnra inquiri.
01 uiaximc Juliaiius Apostala nou solum divinam,
« El facluin esi, ctim audissel h:cc verba J:i:liiii
veriiin cliam hiim;uinm, Ch.isliai.is intcnlicenuo
dc- « vi.hia, qu;e cr„t filia Merari, niii Idox , fiiii Joscpli.
iicgarit pliilosophiain. Scd tamcn virtiisDci, qincpcr t /iiii 0/i;c, Elii,
filii filii Jamuor, lilii Ccdcon, filii
Spiritus sancli gratiam non solum pcr vciba qniu , « Raphaiin, filii Achitob, filii Mclchiii;,
ona.u pcr inlcriiam aspiriitionem dcctos
filii Enaii,
suos docct,
i:on (Icrdiiiqiiii, fi:ludani
, ,i,ii Xa.hiiniii^. filii SaliUhid. filii Sia:c(m! l-lZ:
hal.Ci.lcs iu sc, scd jiivta licn ct vir cjiis
« : fiiil
cst iu Mauasscs, qui morluus
illud PsalmistcC Ucdi...ct a.iimas sc.-vornni
: «
sno- « dicbiis mcssis hordcaceyc; instahal
eniin supcralli-
runi, el non ddin.iuct
< on.iics qui spcraul iu sc. i « g;»ntcs m
nipulos iu campo, ct veuil icstus
supcr
« TuncadOziamcongrcgati omncs viii fcmina^quc, cnpni cjus, cl mortuus cst
«
iii Bcthulia in civitatc.
« juveiies cl parvuli ouincs siiuul uiia voce dixcnmt; « sua, el scpnllns cst illic cum patribus suis. Erat
« Judiccl nciis iiitcr uos ct tc, quouiaiii
fecisti iii nos « aulcm Judith rclicta cjus vidua jam
anuis Iribus ct
• mala. udcns loqni pacificc cum Assyriis.etproptcr mcnsibus scx. Et in supcrio.ii.us
l.oc vcndiilit .los
«
domns sux fccil
• Dciis iii nianibiis coriim. Et idco
« sibi sccrctnm cnbiculum, iu qiio Ciim pudlis
esl suis
« i.oii qiii adjnvct pi'oslernamur ante ocnlos
cuiii
i clausa morabutiir, et hahcus supcr lumbos
' (>oiiim in siti ct pc.diiionc u.agna. Et uuuc
^ suos
con- « cilidum, jcjuiiabat oninibus dicbus viuc
gicgalc nuivcrsos sikt, pr,c-
'
(iiii iu civitatc siint, ut spoulc « lcr sabbata, ct .ico...cnias, ct
uos l.adaiiius omiics llolofcrui. fcst.i (Nimus Lsrad.
«
3Idius c::iiu ut « Erat nuicm clcganli aspcctu ni..iis, ci:i vir sutis
• capiivi bcn(^diciuiius Doniiuum vivcntcs.qna.n tiio-
naiiuir cl siimis
« rdiquc.aldiviti.is mnli.is, n faiiiilia.:. numcrosam,
« opprobrium oiiiiii carni. ll.cc »
« ac posscssioues armculis bouiu ct
vox carnalium cst. qni (idc tanluiu
givgibus ovinm
uiancnt iu Ecdc- plcnas. Et erat luvc iii omnibus
•
sia, cictcnini moribus valdc discrcpaut, juxta famo-Mssima, quo-
illaiu niam
Kvangdii paraboliim, ubi mali
« linicbat Domi.mm v:.Idc, ucc cral qui loquc-
pisccs cn;.i bonis iu
« rcliir de illa vcrbiim mnlum.
sag(Mia Domii.i hactcmis
iudusi memoraiilur doncc
II;cc iUique cnm
,

ad littus fnluri judicii « audissct quoniam O7.iaspron.isisscl,qiiod transacio

pcnitnscxdudantur. Ili q.,oquc
« quiiilo ;:ic tradcicl civilatcm, mi>it a prcsb\
imcscniis vii.c iuconiuu.da lcios I

graviicr fcreutcs inclins

« Chabri ct Channi. Et vcnciuut ad illaui
«ssecrcdunlpricscnlibusuii ddidis.quam . el dixil
,
proCI::-isli Quod
• iilis : c,>l boc vcrbum. iu quo cousensilOzias,
"omuiecorporalibus afiici pa^nis, cl cadcslibus p.o
« nl iradal civiinlcm Assyiiis,
'i"v •11 fuluro rcmimcrari si inlra quinquo «lies
bouis. Talcs ficqucntcr i uo:i vcnc.il vobis aiji.torium?
H ,;:;i c^li. vos .pii
55d n. n.\r,AM MAURI ARCHIEP. MOGUNi. OPEnUM PARS 1. KGO

sermo qui miseri- A (lcliclis cl pcccalis vcslris iii quiljus aliquando ani
leutatis Doiiiinuni? Non csl isle ,

polius qui iram excilcl, ct bulaslis secundura saccubim mundi bujus, secunduni
« cordiam provocel, scd
principcm poleslalis aeris Imjus, spiritus, qui nunc
< furorcm acccndal. Posuislis vos lcmpus niisera-
diem con- opcratur difTidcnlia;, in quibirs cl nos omnes
lionis Domini, cl in arbilriuin veslrum
in filios
(

Sed quia palieiis Dominus esl, in lioc aliqnando conversati sumus in desideriis carnis no-
i sliiuislis ei.
fusis la slr.T, facienies voluntalcm carnis el cogilationum,
i ipsum poenileamus, el imlulscnliam cjus
cramus nalura sicut ct crcleri Deus an-
crymis poslulemus non euim quasi homo Deus
sic ct filii ircc , :
:
.

comminabimr, ncque sicul filius homiiiis ad ira- tem qui dives est in miseiicordia, proplcr nimiam
«

« cundiam iiiflammabilur. Et ideo Immiliemus

" ilii cliaritatem suam ,
qua dilcxit nos, ct cum essenius

noslras, ct in spirilu consliluti humiiialo,

morlui pcccalis, convivificavit nos Christo, cnjus
« animas
dicamusncnlesDomino, ul secun- graiia estis salvali. t Et ilcrum « Pcr quofl memo- :
« servientes illi,

ros cstote, quod aliquando vos, qni cralis gcntcs in

« dum voluntalem suam sic faeial nobiscum mise-
quod Ecclesiie carne, qui dicimini pr.Tpuiiuin ab ea, quiR dicilur
« ricordiam suam. > Judilli crgo ,

Iraditio manifestal; circnmcisio in carne mann facla, qni eralis illo lem-
typum habeat, magislroruin
confucns vcl laudans, et esl lilia Merari,
........u .-..-, pore sine Christo alienati a conversalione Israel el
inierpreiauuca«/M.;«.
inierprclalur ^

vila; iribu- V> liospiiestestamentorum, promissionis spem non ha-

hoc est, amaritudims; quia pcr prBCsentis
gandia perve- loiilos, ct sine Deo in hoc mundo. Nimc aulcm in
lationcm et amaritndinem ad fulura
nilur ubi sancta anima et in niortali carne Dcnm Clnisto Jcsu vos, qui aliquando eratis longc ,
facti

dccima ge- prope in sanguine Chrisli. Ipse est enim pax

Jaudabitin celernum. Quod enim quinla
estis

Scriptnra repe- noslra, qui fecil utraque unum, el medium parielcm

neralione eadem Judilh progenila in
qnod noslra Ecclesia nir.cciiic solvens inimicilias in carne sua legem
hoc nimirum
:
ritur, significal,
Evangelii dc mandaiorum decrctis evacuans ut duos eonderet in
per hcxloadcm ct octoadem legis el ,

glo- semelipsum in unum novum hominem faciens pa-

palriarchis et apostolis edita esl, ct ad coeleslem ,

deslinala nam Iiic numerus cem et reconciliet ambos in uno corpore Deo per
riam promerendam ; ,

mystice pos.lus est, et lypum crucem inlerficiens inimieitias in semetipso. Et ve-

graduum in psallerio ,

pr;eferl futune ad coelum ascensionis ,

quo sancli niens evangclizans paccm vobis, qui longe fuislis, cl
pervenienlcs merito dicere possunt . « Ecce nunc be- pacem iis qni prope. j Quod anlem dicilur Judilh
Dominum, omnes serviDomini qui stalis in post viri sui mortem jam annis Iribus et mcnsibus sex
redicilc ;

doinus Dci nostri. IIccc Ma- reliclam esse viiuam '.ignifical Ecclesiam a miinU
tlomo Domini, in . ,
atriis
illecebris dcslilulam sanct* Trinitatis fidem et bo-
qui interprelalur oblUus vel incitalns habuit
,
nasscn
C norum operum habere perfectioiiem. In supcrioninis
maiilum qui et in mcssc honleacea slans super
•

super suae domus fecit secrelum cubiculum in quo cum

alli^anles manipulos in campo, veniente oestu ,

legis decalogo, puellis suis clausa morabalur, ciim in arce menlis

caput ejus, mortuus esl. Quia sive
temporibus copulata al- succ firmam posuit custodiain nl non per diversa
sive rilu gentiUlatis priscis
,

vanis denuat desideriis, sed cum cogilationibus mun-

qne obnoxia esse dignoscitur, scd veniente Christo,
carnalis ob- inconlaminaiam se in conspcclu siii servaret
cl sole Evangelii clarcscentc,
omnis illa dis

el qnasi vilis messis colleclio velo- Condiloris. Ihcc hal)ebat super lumbos suos cilicimn,
servantia ces° il,

et jejnnabal omnibus dicbus quia per continenliam

cem fincm habuit ad , spirilualem ergo pcr Christum ,

morlificalioncm volnplatum lerrena in se crii-

iranslata est cuUuram. Quod Paulus aposlolus mul- viiae el

oslcndit. Nam ad Galatas scri- cifixit desideria, et concnpiscentias carnis resiringe

liplicinarratione ila
sub bat, futunic viloe solcmnilalihus et sabbalo animarum
hens sic ait : « Priusquam enim veniret fides
regno omnino se proeparans, ubi pro pre-
lege cuslodiebamur, conclusi in eam
fidem, qua; re- in coelesli

senle iribulalione cum sanctis angelis plenum perce-

velanda crat. Atque lcx prcdagogus noster eral
in

ptura cst gaudium. Cui vir suus rcliqueral divilias

Chrislo Jesu, ul ex fide jusUficemur. At ubi
venit
Omnes enim mullas, et familiam copiosam ac poss ssiones ar- ,

fides, jam non sumus sub pjedagogo. D

Et menlis boum et grogibus ovium plenas : qnia sive ex
lini Dei cslis per fidem, qucc est in Chrislo Jesu. «

Ego, inquit, « per legem legi mortuus vclcris logis inslriiclione, sive eliam ex philosophic»
iiem : « »

doctiina; institnlione cnm moralibns disciplinis niul-

sum ul Deo vivam Chrislo confixns sum cruJ. \ivo
,

opes Ecclcsia ad Christum veniens re-

autem non ego, vivil vero in me Chrislus quod au- tipliccs sibi
,

lem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei. > Et servabat scientinc. Hinc et Doclor genlium gloriaba-
tur se nulritnm essc secus pedes Gamalielis, qui
ei-at
iterum Mihi aulem absit gloriari nisi in cruce Do-
: «

mundus doclor legis honorabiiis. Et Moyscs eriidiius esse le-

mini noslri Jesu Christi per quem mihi ,

Si cm
crucifixus esl, et ego mundo. > Ad Romanos vero ita gilur in sapientia cl doctriiia yEgypliorum.
viro hic scnsus displicuerit, quod dixerim
Maiiasscm
ait « Fralres mei, vos eslis
:
morlificati legi pcr cor-
virum Judilh legls decaloguin sive rilnm gentililalis
pns Chrisli , ul silis allcrius ,
qui ex morluis resur-
spiritus significarc, polest enm alacriore myslerio ad Chri-
rexit. > Et rursus : « Lcx , » inquit, « viliie li-

enim logis slum qui esl vcrns sponsus Ecclcsia;, transterre.j

bcravit mc a loge peccali el mortis : finis ,

qui bcnc Mauasses di.i polesl, quia oblivisci nos

fa-
Christus ad jusliliam omni credenli. . Ad Ephcsios ,

Eplns. Vos cum esseiis morlui ciol lamilalis pristinje per consolalioncm fulura
c
syuoque sic ait ( ii) : «
j
 S6I LXPOSmo LN LililiL.M JLoiiJi.
SCf

blaspliomia ot qiiia tu liomo ciim

; sis, facis to ipsum ilis ailornx-. Ucs temporalis in ilineie desidcreiur
Dci.m. , Et ad riialiim Nos
: . , » im]iiiuiu . logoiu a-tcrna
,
in pi^rvenlionc, quasi ex latere respicialur
haljcmiis, cl scoiindum logcm
dcbol mori, quiaVi- quidqiiid in iioc miindo agitur,
liiim Dci sc fccil. » Passiis aiito nos aiitem loi;-
ergo csl Dominiis Jesus dant mcnlisoculi, dum tota
in gonte sua inlcntioiic iila conspi-
,
cl sopukus in l.orto Jorosolyo.itano
. ciunt a:l qua> pervxM.i^emus
lcrtiaquo die rcsiirroxil a mortuis, ^""'^
ascciulons in cfc- , i.'. r ,

los sedet ad dcxtram Doi Patris, ''"''"'"" '°' ^'^'' Presby teri
inde venluiiis i,i lox R
^
•
"TnDci
- populo et ox voi>is pcndct anima
"' '

vivoriim ac mortuoriim. Iliijusmodi n^

Iliiiusmodi ergo spon.sa .tr '

« ad cloqiiium vcslrum corda illorum

, illorum .

poslqnam ablatuscsl ab oa sponsus, jojuiiio origiie , ut

ct aiis- i mcmores sint quia tontali siint patrcs nost.i', ut
lincnlitc opcram dodil omnibiis dicbus vit;c
su;p, t probaicnlur si vere coiercnt Doum
utiijiie usque ad consnmmationem srcculi siiun). .Memorcs
sorvat cas-
< Cose debcnt qnomodo palcr noslor
tiiatcm (idei, ncc uilo modo conscniit erroribiis
Abrabam len-
lia^- tatus cst, ot pcr muilas tribulalioncs
«
rolioorum pollui. Cui vir suus rciiquerat piobalus Doi
divitias i amiciis cfTcctus cst. Sic Isaac, sic
•'iiillas, spirilualis profcclo sapicntix Jacob sic Moy- ,
ol omnium ses cl omnes qui placuerunl
virlulum. Familiamqi.e copiosam
« , Deo pcr multas Iri-
, cum omniiim -on- i bulationcs transiorunt fidolcs.
,

ti.iiM coi.grogavil ad c;.m mullitudiiicm

Illi autcm, qui ten-
infiniUim. i lationos non suscopcrunt cum
rosscssionos q.ioquc timo.-c Domii.i, et
ii. armci.tis boum ct grcgibi.s i...palienliam suam
«v.um, qui « el i..!propc:ii.m
sul.didit oi non solum cos qui utilos
,
mu.-mu'ia-
po- i tionis sua; coi.t.a Dominiim prolulcrunt, extcrmi
liicr..nl fiori in agro Dominico sod eliam illos qiii ,
— , i

f iiati sunt ab exlcrminatorc, et a

«nnoccnliam mcntis atquc scrpc.ilibus pe-
obodionliam aclu imi c.i-
(lcrenl dcvolo. Iboc ' ^'^^^'^"'""^ P'-i"^'P""^ '^"lia gosta
ii/omniiMi^nimosi^^m,'"'^
niam
liam v.'.l,!r.
niani vaidc .;„...
va Oominum. ^..
timol n,....:
"yoMss.ina quo- lr^'"'r'
_ pravscnl.um sunl doc.ment:.
'""''" s^.Iulria. Unde Juditb
'"''''"'^'''' '''^'^''^'-
Ciijus lau.Ies g
'"
,
r '
.

j"..x.a fii.o.n

cal,
"». "bi
i.bi inter cicto.a
Provcbiorum
caUo.a ita dicit
dicil::
suor. ,.

«
p ^ S..'
M„n. limcis Do
.M..iior f :, !
t '
n
" TT
...
^'"•'"'^".
Moyscn
'T'''''
'
'^^^^^ '' •'^'-'•'
''"''
-
^t
'^^^^"^^'•" III

primi.m «nccm
d con.m
, iioc cst

"""um ipsa laudabii.ir, dati.r ei

in cxcmplum fidci ac palienlix^ narratio:ie
de fruclii maminm sua inlroducit el e co..t.-ario i...pios
Miari.m, et iaudani oa... in m.irmuralorcs
;
poiiis opera oj.is. , Ilinc et quorulosos in tcslimoni..m
cl Isaias ait pusillaninuialis et im-
: . Tin.or Do.i.ini ipse cst tl.esaui-us
palient.;i:s.KTe.vbibuil, „i ex
cjiis. t Itaqiie cum ai.dis.sot
bonis uiilc nobis ad
Judiib, quo;)iam 0/ias
proinisisscl qiiod Iransaoto qiiiiiio
'""taiidumsumamuscxemplum, ei cx n.alis
dic tradcrcl civi- disc?-
Hius prav.talis su;c opus
latem, rcprobavil scnlenliam, vilare nefarium
nn„.:.,„
Dom.no m.scration.s
... su;o
'

tc.pus coi.slitucndum
injustum
* judioai.s
JXUH...1IS cMormii.i illorum patiamur
cxtorn.m.i
tor.i.cntu.i..
,

Undc adbuc
ne forto

, subditur :

cuni illc solus pr;o oi. nil.us novii ci lompus ct mo- i Et nos ergo non uiciscamur
«linn miscratio..is su;c nos pro bis q»x pa-
; ac pi'optoi-oa iio.. lioot o.ii-
« tnnur, scd roputantcs
qiiam pelulanlcr pro peccalis noslris hse ipsa
aliqua ro Don.i poslub.re
,
c minora essosupplicia.nagclla
sed m;.gis ad arbitrii.m Domini, quibus quasi
cjus cuncta rcferre sicul : i sorvi oorripimur, non ad pcrdiiionom noslram
'•Kiliir quida.n P;.ir.im in oralione eve-
lantam
" dixissc
"'•''^»^ •
|,ili .,:,,.,.
n„:
n.ssc orcilamus.
nissc oredamus. ^^ .
i
« > ILcc o<
ost enim via voritaiis „1
i«N:;o::;ar:.::;:;,^^:,;:;™L:^"''^;."-''"' ""-
s"no rcgi, qui
paticnliam I.aborc studoamus,
roputanles pcccatis
'
-"- -- --- o.

illis pcoi.as infe.-rc minabatur,

oi Doi "ostr.s, <pKo justo palimur,
i'"tn.l.am blaspbe:..avit iino ciiam minorom nio-
, ita iogiintur rospondissc : rit.s nosl.-is essc vindictam, sod per
« ^>o., oporioi nos bac vo bonitalcm Dci
,U' rosponJcrc libi
•
coce "ob.s ad sun'orond..m
•j""" Dous nostcr, q.iom oolim.is, lompo.atam ciodamus, qri
poiosl oripoiv no. vult om.ios bomi.ies saivos
<lccan,mo ig.iis. cl dc ma..ibus c.>sc, el ad agniiionom
luis, o rox, lib.iaro voi-.laiis pci-vo..i.o. .Miso.oiur
o.n..i.im, ot nibil odii
y'-ods.i.ol,ierit,nolu:nsitii',irex,quiadcostuos
corum qux fcoit, dis^imulans pcooata liomi.ium
'>'-a.loramu ..Nu , To : .: Trr'^"'
' '"""
'"'"I^^- .P-- '-"'-».- iwoons
'"-'•'--"-". 'P- 'P^e sob.s esi
illis proptor n.a-
;•'"">. cui c«.Iostis
rogni iKHi Deus nosler.
01, , ''''l
-"tis vita. com„,o.li:. iiZ^: :r^^:r.'""-
'' ''"^^'•""
;
"»' «-- •'» P'«^yten : Omnia qu;«
-'«rdinalo p..stuiare,
^'i^'"
qui d
'
it , ; r ^l '^ '

'
'"^"'^r'
""' •""
^^^''•^

••^P'-o'iensio.
'"''' '' ""^" ^'^^'

Nune ergo ora pro nobis

'" ^^^ra.ol.s
cl n;i..o.a , d , y^ •
^
J 'f']r'T
 ,, ,1

PAUS KC4
MALUl MiVAWEV. MOGlM. 0PSR13M
I
IJ. RABAPsI
cqnitalu suo, cl in inuUiludine
l.cl
•
,n.. A . fi.n(lii"is 0! in
castra corum el lc-
bitorum. Scil aspcxisli s..per
,

Ecclcs.a call.o .

sunl qu..3 lcguniur. Ouia onu.Ia (iua>

cos.Tcnuilpe •eseon.m abyssus,
.;cb.x fatigaverr.r.l
scu in <locU.na san-
.

confcssione vcr;. fH-.ci ,

eos. Sic f.ant ct isti ,
Do.n.nc,
lica in ct aqure opcrucru,.l
ct abs- ,
laucl.l.ilia s,:nt valuc
rdl.ionis profcrt, sua, et ... cuiT.bus
010)
qui conf.dunt in muUiU.dinc
Cujus merito ct (ug-.u.a..
,

m-e ulla rcprcbcnsiouc. sa',nUis, ct lanccis glor.an-

fulclcs apud Dom.n.
. suis, el in sculis, ct in
c'rcdcndum csl singulos quociue nosciunl, quia U. ipso cs
Dcus noslcr. . S.c-
cbgnc (.1, s. . tur, cl
muUun. ailjuvari. Quo.! ita luxurmsos, Ua
clcmenlian) libidinosis
vcrum essc, ut supcrius compar.vil
sicut probavit
u..us(iuis.iuc CU.CI, ul
supcrbos. Assyrios cnim m arm.s
quod .psa et nunc timidis
ruod Eccicsia doccl, ila actibus imilctur, advcrsus Isracblas prjc-
conf.dcntcs ^gvpUis d.id.im
i;ones..is cxcmpbs
pcrsuadcl, de quo et snbd.tur.
ut ostcndcrct, quia s.cut
.b.
liantibus assimilavit,
Dc. cssc
Sicul (p.od polui loqui, Pi.a-
El dixil iUis manifcslala cst in subvcrs.one
:
,
disposui p.-obaie s. cx ct po'cniia Dci
cognosciiis, iia quod farcrc ,
hic declarari poss.t .n
ct /Egvpliorum, ita ct
.
rao..is
faciat Dcus cons.bum qu.a idcm
. Dco cst et oraie ut f.rn.un.
,
s,.bvcrsionc llolofcrnis et Assyriorum ,
cgo
inc-n... Slal.itis vos
ad porlam nocle isla et ,
potcntia, cadc.ique jusl.Ua
lu.ic
.
Dominus, cadcm
mea ecet onalc sicut 'l""™
oratc ul, ^'C" dix.st.s, '':'
ai.ra n,^
. cx«,m cum abra
cxcan. cmn ;
:
•

quinquc rcspicia. Do,„;„ns |.«P"'-_ """

„
='
-^ ;
'^PJ,.
„er om.,ia n,a„el s..c«la
proprio cjus superb.a
i„ dic:n,s Fac,
'
„ ul
Domi..e, gladio „r.p,i<
„, ,„„,0
_

3..(bib p.csl.yie.is
portam, <
suorum .u
. Israel. . Cou,.uen(bU
a.nputelur capiatur biquco oculorum
:

sancta EccU-sia soUic- .

Da
<,uia sacerdoUbus Cb..isli
per- . ,„c , ct pcrculies cm
ex labiis cbariu.t.s mcoe.
commen..'al custodiam, ut ut contemna.,^. .Uum
lan. castrorum Dci
,

o.aUonum , mibi in a.umo conslanUam,

ac solerti cu.-a pcr
arma hoc me-
vioiU inicnlione . el viriuic..,, et
cveriam iUum. E.it c.i.n
insidias iUa:sa scrvare dejccer.t
ca^uunire, et contra boslium , mo.iale nominis lui, cum
manus fe.nin.c
virtus tua, Do-
studeant. , eum. Non cnim in muUil.Kline cst
equorum viribus vobuUas tua (|S ,
mine ncque i..
CAPLT IX. . ,

pbacuerunt t.l., ; sed l.um.-

, nec supcrbi ab i..iiio

populi Hberationeprccalur. tibi placu.t depre-

JudUh sese humilians pro . Uum ei mansuetorum scmper
inleU.gcnUbus
, caOo Vidctur quibusdain min..s
.
est oralo-
abscedenlibus Judilb ingressa repiobos, qux
, Quibus
c.ncem quod p,ecalioncs sanclorum contra
, viu.n su.un et inducns
se cilicio posuit
aUquando commciwranlur,
qnas, m-
in Scripluris
prosle.ncns se Dom...o cla-
. supcr caput suum , et ledictio..cs
e( .c si..t, cum nuUo
modo ha^c vcrba ex voto
Don.ine, De.is patns
Dens pati.s '
•

n.abal ad Dominum diccns ncciuaquam

:
«
. n,abal
G " ^ s.,„ciorum co.dibus
n.ei Sbnco.., qui
dedisU illi gb,dium .., cfens.o-
-^ J-^ ,,,,,^ processeri,U.
,
^-
. ncn aUenigcnarum ,
qni
^-'^-.-^'^^^ ^^/
Uuo vr m's iriu.s sanctus prxscicbat csse iusto
coinq..inalio..e sua , ct dcn.,davcrunt femur ^^^^ sanctorum ora
,

. ginis in confusioncm.
. Quid est quod post vcva
,

Jud.U, PcUtu.-a Dom -

^^'^^^^ ^, ,,, ub.d in psalmis
: . Fiat

qu. ad prcsbyicros locua est ,

5,,;, ^, u,q.>cum , et i., reU-ibu-
n.s, quod sonm- -f-^^j;^^;^^,,,.,
ingrcssa cst oratoriu.n
su...n oculi eorum
sca,.dalum. Obscurcnlur
,
,-,„n,
U n
c.pletum forUs pr.d.ca ,0 .s - > .
,E,
U.do sancorum po.t ^^^^^^ ^^^_^^.^^^,^^
^^^^^^^
nc ae„.
rcd.t secrctu.u
obsequium introrsus a J cordis su,
i^^^^^_^^ ^^^^^ ^^^ _^^
^^_^ ^_^^^^^ ^ ^,^^^^^^^^

munda pura; oraUon.s ol-

con.cienlia •„; do,,.,-
ut ibi expleat J^^^ ^^^^^ ^^^^^^.j^ ^^jj^^
^^^.^^.

iUan. scnlcnlian, Salvaloris,

quam ...
aposlo-
iTJum, juxta nus sccundum opera sua. . Qui ct in Aclibus
Eva,.".dio docuil dicc.s : « Tu autcm cum oravcr.s,
cj,:s pcxnlcc ju-
bnumadAnaniamponlif.ccmos
Patre..,
ct clanso oslio o.a
inlra in cubiclum bcntcmaU:.Pe.cutict teDcus,pa,-ies(k«e,
.

vidct in abscondilo
rcddct quibus
luun,, ctPalcr luus qui
,
ve.ba ista J.,d.th,
pocnitcnlia.n pro pec-
(\ct .xx,„.) . Lnde et
L.duil sc ciUcio, cum suorum in mc,
libi. .
(Hcit
•
Capiclur latp.co oculorum
caput ponil, cum frag.b- i

eum ex bibiis charilaUs mcx .

«"»
calis aqit. Cincicm super D pc-cuUcs ,
ct
lalis su\c n.c.oriam mentc recondil. P,-oslcrnens
i..
intcHigcnda) scd de vcUuns
sunt nulcdicuOiKs
,

damal, uum per hum.blaus

allc- pcr
se ad Dominum pra.'conia propbelix'. Hoc enim Spbilus sanctus
Domino cxaudiri spcr:;l; qr.ia scr.plu.n prxmonst,a,-c, quod sc^bM
ctum se a
os sanclK femin;i?voluit
cor
Sacrir.cium Dlm) spiriu.s co.itribubUus , sna promcrc,-, nec
non.
ncfarium p,-incipc,n nequiUa
•
:
csl «

Deus non spcrnet. .

Ll
ronlrilum cl bumilialum quod on.n.s ha:-
pu- iUud in mysUco .-pcre pix'sagerc ,

in or.tionc
con.meinorat aclum Si.neon.s sive Jud^cus, s.ve
eliam
bene rcr.c.s, sivc scbisnialicus,
uU.oms
cum Levi fralre suo glacUo dogmalc, s.ve pc.-
iriarch*, qui paganus qni Ecclcsiam pravo
fu- : -

^indicavit sluprum so.oris

su^ aUc.igcms ,
cin.a
vob.cril, p.opr.o supe
vcrso exen.plo corru.npo.e
qui i.. Juuth opus se,ac
c-at, qu.ul Holofcrncs, vob,nlatis inicp.:c per 1
tun.m hix sua> gladio caput
d.v.n,
gladio punircU.r
cxplc-e voluil Ubidinis , Uam justi judicis amputal>itur,
^^
^^f^^^^l^^'^
xtcrnum.
cxan,inis. . su'..iicicndus pcenas ('.olon.m sent.el ,.,

nnnc, s.cu. tu. c

.Respicc castra Assyriorum
dignatus es, ^"«"^0
.casua ^gyptior..m vidcre
conf.aentcs m
,postscrvostuosa,malicur,cbant.
 505 LXPOSITU l.N Mn:iUM JUDITIl. crs
CAPUT X. \ incnioraliir. S;cpo enim contiiigit, ut qri wi sciVn-
Juitilh poslprcccSjitidulii oniiimciilis jucundiCiilis sua\ lia ct iiiori!)iis ininus perrctis, el pr.Tscnlium rcriim
portascivitiilis pcrijeus iid llolofcnicm eijrrssu est
,
aiiiore quodam modo itTCliiiBlur, sacramcnlis ec-
(luiv susccpta ob cxploriitoiilni:;
, iid llolofcriicm ,

dcdncla est. Uoloferues sciscitatur Jnditfi iiiu.m ob clcsi:'.slicis conimunicenl.el de relus suis spiriiali-
causuin venerit. liiis niy;-,lciiis descrviaiit, solaliisijuc coiporalilius
< Facliim est aulcni, ciim ccssassct clamare a;! iilis obscquantur, scd tamcn ad rcimnlia.Mdui:) om-
I Doiriiiium, sunoxil dc loco , iii quo jacuerat pro- fiil)us,qij;upossiJeiil, et apostolic.-c perfeclionis nor-
slrala nd Doniiimni vocavilfiuc alirani siiani,et main tcncn.Iam non
« ; siiiit idoiici. Unde divcs in
t (lesceiideiis iii (loiiium suain , ahsUiiil a se ciiiciiiin , Evangclio se pncccpla DSi cuslodissc U(;!cmplf.ii
« ct exuit se vcslinienlis viduitalis suai, et lavil cor- iioslro rcspondil, sed lai:ic;i ad pcifectiouom tcn.lcre
« {)us suiiin , et unxit sc myrrlio optiino, et discrimi- vcndilis oniniims rcbus, et datis paupcriljus.ciimquc
« navit crinein capilis sui, el iniposuil niitiam siipcr sequi juxla cjus moiiita non consenlicbat. Porl:it qiii-
• caput suuiii, el iiiduil se vestiniciilis jiicu!:dll:il:s dcm Ikcc a!!ia, lioc est, carnaliuin (uiba, tialdiie
« su.-e. Iiidiiil(pie sandaiia pediLus siiis, assiimpsilciii.; sibi sancla Ecclcsia ascoporam viiii, el vas olei, et
« dcxlraliola cl lilia, ct inatircs ct annuios, et oniiw- polentam, et pnnes, cum sacramcnta divina in fru-
« biis ornameiitis siiis ornavil se. Cui eliam Dominus ^ mcnto vinoqiic coufecta, corpus videlicet et san^iii-
« contidil splcnLorcm , quoiiiam oimiis ista coiiipo- ncni Domiiii, ct clirismalis unctioncm vencrabilitcr
« sitio iion ex libiiline, scd ex virlulc pcndcbat ct scrvat. Portat ct palallias
; cl caseuin : caseus csl
« ideo Dominus liaiic in illa puUluitudinem ampliii- l;',c coag;iIalum, q;:a,' utiaqiie pcssunt in lidc ct
« vit. » Qiiid csl quod Judilli post pcractam oratio- dilcctione cibum sigiiilicarc ani:i:arum. Sed liuccom-
nciii exuit se vcs!ibi:s liigubribus ct iiiduit se vesli- nia abra ad simm libitum vortere,
,
vcl proprio uli
nientis jiicuiKJilatis, nisi qiiod saiicla Ecclcsia licet arbitrio noii penniltitur, quiii potiiis ca ad
,
usum cl
aliquaiido pro pccciitis siiis paMiilenli.-e gcrat afle- disponsatioiicm doniinaj siuc servarc ordinalur. Quia
cliini , lamcii spc rcmissionis el futuri pracmii an- jiistum valde est, ut qui nondum novit moderamiiia
xiuin satis cxhilaiat animum. Lavat corpus suuin vikesu;c, non subito fiat rcctor vi:ie alicn3D,sed nia-
cum acliis corporis siii p(]enilcnti;c laerymis nuindat. gis cis subditus fiat. qui vita el doctrina reg!;lam
Unxitsemynho opLimo, cuin in propii;e niortifica- tciKMil justitia).
lione carnis, charitatis ac caclerarum virtutum se « Eacliim cst aulem, cum dcscondoret montem,
replet odore. Discriminal crincm capilis sui, cum « circa orium dici, occuricruut ei exploratorcs As-
solerti discrctione siiigulas cogitationcs dislinguit syriorum, el leiiuerunt
« eam diceiiies : Unde vcnis,
cordis. Imponit niitram capiti, cuin galcam salulis ^ ai!t q:io vadis? Quoe respondit
< : Filia suin Ilobra^o-
circiinidat niciiti. Induit pedcs suos saiidaliis, cum « rum, idco cgo lugi a f tio eorum, quoniain fulii-
gressus opcrum suorum cvangclicis munit doctrinis. « rum agiiovi (|uod dciilur vobis in dcpiyelalioiiem,
Assumitdvixtraliola el lilia, el inaures el annulos. In pro eo quod conlcmnciUes
« vos, nolucrunt ullro
dcxlraliolis spcs fiilmoruin boiioriim expiiiiiitiir, qu;p
« tradore senielipsos, ul invcnirent misericordiam in
iii dc.Mia Dci sanclis in fuliiro daiitiir. In liliis casli- conspcctii vcslio. > Qiii siint cxploralorcs Assv-
«

las.in inauribus ol edienliiV dcvotio, ct in aniuilo rioruni, iiisi pliilosophi gciUilium, ct cuiiosi scnila-
signacuUim fidei dcsignatur. Ilis crgo omnibus orna- torcs humaii;:rum dibci|ii;narum ? lii qiiasi Jmliih
nioiuis se saiicta Ecclcsia oniat, quia omnium vir- nostram a Jud;eis lianscuntem a.l gciites comprc-
liituiii docore se illiislraro ccrlal. Ciii ciiain Donii" hciidcrc nilcbaiilur, cum pr;cdicalorcs Evangtlii rc-
nuscaiilulit splciidorcm grali;o su;c, qiioiiiam oninis liiiiiuciilos ob pcrfuiiam Jiukoos, ct ad gcnlium pr.o-
isla compositio non cx libidiiie pnvscntis vit;e, scd dicalionom propoianlcs suis dogmalibus vinccrc cl
cx virlulc pondobal futura. Et ideo Dominus hanc superare conabanliir, quos ad tabernacuUim Hololor-
in illa piiUliriludincm ampliavit , ut incomparabili nis duccbant, cuni principibus genlium qiiasi ol.iio-
dccoro ()nHiiuni oculis apparorct. Quia valdc
jusium j^
xios lia;lobanl. Sed considcrala sinccritatoroligioui-j
<'sl, '"' "'
iit qi;i diloclioiiis porfockc Dci
'
^- forvcl
- ainore, ipsorum pio:iiius a vinculis absolulos domo
iii prin-
oiMiiiuin dignus habealur honore. cipis, hoc est, sub doir.iiiatione s;vcularium lil'ore
Imposuit ilaquc abr;o su.-e ascopcram \ini, ct
•
pcrnianeio pcrmiseruiit. UnJe in Aciibus aposlolo-
vas oloi, ot poloiilam ol p:ilalhas,
<
ct pancs, el ca- rum logiuir Pauliis apud Athcnas coininorans di.vpu-
< seiim, 01 prorccla cst. Quid cst (|uod Judiih
.
ad t:isso alciue disscniissc ik Ji^su ct rcstirroclioiic cum
agoncin proccssura abr.TC su;c imposuit ad portan- Epicunvis ot Sloiois pliilosophis, qiicnl cum audi-
«Uirn ca (|u;v via sibi
iii fuorunt necessaria, nisi rciil de iis apprehcnsum cum ad Aioo-
aiinuntiassc,
qiioj saiK la Ecolosia
in sladio islius miindi certarc pagum duxorunt dicenles « Possumus scirc qu;o :

(ontra hoslom proporans, (|uoriiiii(iam oarnaliiim ad- sit luvc iiova, qu;v a lo dicitur, doclrina? nova cnim
versus hoslos siios pr;vs(>nli
ulilur minislorio, qiii si (pKvdam iufois auribus iioslris; volunius crgo scire
fidclilor illud
piM-ogorini, poleninl ad veram libcrta- ((iiidiiam volinl h;oc csse.
I > Qtiil.us cuni nianifoslis-
1(^111 poivoniro, iia ul coh;vredes el pariicipes ftiiunv sima oratione lidoin Dci exposuissel, quidam ex cis
Possossioiiis olliciaiUtir, siout
monioiala abra in fino irridobant oiim, (iiiidam voro \iri ;idli;vrentes
'slius hbri liU-ia
ci cre-
a domiua stia Judiih diniissa oom- didcnuU, in (piilms crat oi DioiiysJ;is Aroopagila,
 —

567 n. UAI;.\M MALUI ARCIHEr. MOGUM. OPERV M PARS I. 508

l.onorale, fraieinilalem Don.imun

clinnliernou.i.-ieTlianiaris.etaliicnmcisnonnulIi. A omnos (lilij^iio,

Corin- liinclo, rogem bonorilicale. > Hinc el Panlus ail :

Posl li:tc (|iio([nc cgrcssns ab AU.cnis vonil

nioralns Omnibus polcslalil)i;s siddimioribns siibdili eslole,
Ihnm. L'l)i apm! A^inilam et Prlsciilam
<

sr.enorarlorla artc opei'aha:nr, ot lostificabalnr om- non esl enim poteslas nisi a Dco, qn.T autem sunl
a Deo, (udinalai sunt. Ilaque qni rcsistit poleslati,
iiibns a(i se vcnieiitibns .lesnm Cbristnm. Sic et i(3em
Dei ordinalioni resistit qni aulem resistnnt, ipsi
Aposlolns apud Romanos in libera manens cuslodia ;

pncdicaliat vcrl.nm Dei cnm omni lidiicia, et snsci- sil.i damnalionom acqniniiil. Nam principes non

boni opcris sed mali. Vis autem

piebat omnes qni ingrcdiebantnr a(i eum iiulio pro- snnl timori ,

legilur, iion timerc poteslalem ? Boiinm fac, el babebis

liibcnte. Uinc el in bisloriis ecclcsiaslicis
mansueludine ac laudem ex illo Dei eniin inii.islcr est in bo-
quod ipsi principes gentinm visa ;

vim ois inferre com- Si anlem nialnm fcceris time , non cnim
sobrielate fidclium pa>nas ac 110. ,

sine causa gladium portal, Dci enini ministcr est,

pcscucrint. Sicnt Tiberius Ciesar ediclo firmaveral,
r.c quis adversum doctriniie Cbristi alqne contrarium vindcx in ira ei qui malum agit. Ideo necessitate

Cbristianorum mortcm snl.dili fstotc, non solrm propler iram, sed eliam
moli:e!.ur, accusatoribnsquc

comminalus
coinminaiiib esl.
eb... Sic
on; et
ci. Claudius
vjiauuin.^ imperator,,
....|/v. —
lictl — proptcr conscienliam, ideo eiiim et
i
,
tril)ula pracsla-

Jndacos adversis calamitalibus amigcret, tamen

Cbii- B tis, ministri cnim Oei snnt, in boc ipsnm sorvientes
{Rom.\m).r, Et itcrum « Reddite, inquit, omniljus
Uiule factuin est quod ipso re- :

slianos non ln-sit.

ciii vectigal, vecti-
gnante Petrus apostolus in urbe Romana prcedicando debita, cni tributum, tribulum :

cui timorem, timorem cui honorem,honoiem

plurimos ad fidem Christi convcrteret. Sic ct Tra- gal :
:

{Ibid.). » Unde Elias propbeta in Rognm

logilnr ado-
janus, licet primnm Christiani nomine deceplns con-
piclate
fessorcs Cluisti perseculus sit, ianicn Plir.ii secundi rasse impiissimum rcgem Acbab, non ulique
divini cullus, sed honoris oiTicio. Hinc et
snpra me-
relalu adnioniius, et de Cbristianorum mo;:cslia
temperavit edictum. nioralns aposlolus Paulus in Actibns apostolorum
io.struclus, rcscriptis lenioribus

Similiicr el -'Elius Adrianus per Qnadratnm discipu- coram Agrippa rcge et Festo praiside causam suam
concilianlia
et Aristidein virum Atboniensem de agcns, mansnela verba et auditovcm
lum apostolorum
pric- protulil dicens ad Agrippam « De his omnibus, :

Christiana religione inslructus attjue eruditus,

qnibus accusor a Judyeis, rcx Agrippa, aestimo
me
cepit per cpistolam ad minislrnm
Fundanum pro-
beatnm apud le, cum sim defcnsurus me hodie,
ma-
..onsulem Asiae datam, ut nemini liceret Christianiim
damnare. Idem xime te scientc apnd Judicos snnt con-
omnia, et qu?e
sine objectu criminis aut probatione
obsc^ro pa
palrice in senatu ultra morem majorum ap- snetudines et qurcstiones. Propter qnod
que Pater
pellatur,etuxor ejns Angusla. Adrianus rempubUcaiu
^' tienterme audias {Acl. xxvi). . Et ad Fes Inm sc
arguentem, atque ei dice.Uem Insams I aulc ,

juslis legibus ordinavit, bellan. cilra

Sauromatas : «
,

ad insaniain convertnnt, » vespou

sane perturbalione scelerum mult« te littera;
gcssit, et vicit Jnd;:cos ,

insanio, inquit, optime Feste, scd

vcri-
Non
suorum cxagilatos, el Patestinam provinciam quon-
dit : i

tatis ct sobrietatis verba loquor. Scit cnim de his

(lam sn\m dopopnlante- ultima o,;icdo perdomuit. UIlus
loqnor latere eiiim
quos illico.Tbelja duce, cur sibi ad- rex, ad quem et constanler ;

esl Cbiistianos, angulo

eum nihil horiim arbitror, neiiue enim in
versum Romanos non asseelarentur, excruciabant,
qnidqnam hornin gcstum est. Credis, rex Agrippa,
prjcccpilqne ne ciii Ju,';x;o inliocnndi Jcrosolymam
clc. SimiUter
Cbrislianis tamcn civilate pcrmissa, propbetis? Scio quia credis {Ibkl.), »

essct liccnlia ,

et vevba, qnae ad ipsum Holofernem de suo adventu,

(luain ipse in oplinmm siaUim murorum exi^tructioiie
loquitnr, noii[
ct de Judfcorum fnturo casu Juditb
reparavit, et.^Eliam vocari deproenomine suoprseccpit.
sui.t aJulalionis profana mendacia, sed fnlursepro-
« \idens ilaque Juditb Uolofernem sedeutem in qua;
vencranda mysteria pnedi.vil enim
piictix
conopeo, quod eral ex pnrpnra, auro, et smaragdo
;
t

homicidis ct praivaricaloriljus legis Dei a

genlibiifi.
lapidibns pretiosis intextum : etcu.u in facicm
« el
et Romanis principibus
.w.......... »...
fnlura crant supplicia, el
« adoravit enm, el
ejus intendisset, adoravitenm, prosternens ^c
ei prosieu.ens se ^,. .
^^^..,.1 co
Holofernis, ^ qu^ nnivers^ levr^ .psorum, proplei peccata
supcr terram elevaverunl illam servi

« jiibcnle dominosno. » QnoJ Jndilh adorat Holofer rum, imminerel subversio. Sicenim ait

nem, non ost pcrlurbatio timoiis, se.I conservatio CAPllT Xi.

cnim sancti viri torrcn;e poteslali Uololcnies a .JudUli delusus, fdios

hrael caperes,
ordinis. Qnotics
pulcliriludinem elsn
vitio aduiationis, sed cx posse confidit. Judilli qnoiine
impcndunt honorem, non cx
pientiam omnes sunl udmiruti.
jiire dignilatis lioc faciunt. Uiide princcps apostolo-
Snbditi ergo Nec hoc latet, quo 1 loculus esl Achior, ne
rnm in Epistola sua docnit dicens
.
« :

illud ignoratur, qnod ei jusseris evenire. Consla

esiote omni human;c creatune
proptcr Dominum, «

enim Deum nostrum sic peccatis offensum, u

Ri\e rcgi, qnasi praxollenli, sivc ducibus tanquam I
quo
mandaverit per prophelas suos ad populum,
ab eo missis ad vindictam malorum, landem
vero «

qnoniam scim,
volnntas Dei cst, ut bcneracien- . tradat eiim pro peccalis suis. El
bonovum; quia sic
iremor tuij,

imprudenlium hoininun. « sc olfendisse Denni suum (ilii israel,

les obmutescere faciatis
eo%
nou qnasi velamcn « supcr ipsos Desuper etiam famcs invasit
est.
igr.oranliam quasi libcri, ct
;
mortuos cott^
maliliy^i libeMalem, swd sient servi Dti , el ab aridital« aqn» jam inl«r
Ji.,i,eni.es

k
 5f;9 i:\posrno in u\mi\i JLniTii.
I lanlur. Deniqiic lioc oiviinant, ul intcrficianl pe- A proxiinorimi, nec .lefiinclorum miiiliui.io, nec vi-
I cora snn, (;l l)ib.Mil snngiiitiom illoriim et sancta riiim (lel)ililas permittebat, simililer pro sua;
;
unus-
( Domiiii Doi siii, qii3C pr.ncopil Dcns noii conlini;!, quisqiie vitae inccrlo tlcniqiic aliqiianli supra eos
t iii frumonlo, viiio cl oico, Iiicc, cogilaveriiiil im- qiios scpeli 'bant, animas emiscre. Miilti etiam (liim
« pctKlero, el voliiiit coiisiimcrc qu;c nec manihus pcisci[iiiintiir ruiiera, priiisfpiam ad se[)iil(ri!m per-
« (Jcliercnl coiilii.gcro. Ergo qiioniam hu;c faciimt, vcniretit, cni;il):inl spiritum. Scd nec plancliis ex
i ccrlum csl (|uo;I in [yrJitiimcm dabimlur. Qiiod more dcfunctis exhihebalur, aiit luctus, qiiia hoc
i (>goaiicilla tiia cognosccns fiigi ab iliis, ei misit loliiin silii vindicaveral famcs; sed nec ariditas
i iiic Domiiius ha;c ipsa nuntiare tibi. > Scriptiim inedia» hiimorcm cuiqiiam rcliqiicrat lacrymariim.
cst ciiim in ccc^siastica liisloria, quod instanlo Obsclerant civilalcm profuiida siloiitia, ct iiox plona
lemporc vastalionis Jerosolymorum aposloli quidam morlis cuncla contexcrat, quibus
in nialis omnibus
priiis ab illis fiigali i)cr oiimcm lociim dispersi pcr-
soli graviorcs vigcbant pijcdones, qui nec se[)nlcra
geiciitin virtiite CliiisU, qiii cis pra}cr[)erat dicciis : qui.Iem diri|)erc ct spoliarc cadavera illicitum dii-
« Fiinlcs liaptizate onuuis gcnlcs in noniiiic Patris ccbant, iion lam prjnlam |)Ptcntcs, qiiani scchis irri-
clKilii et Spiriliis sancli. Ecclcsia vcio, qna;
» in Ilic- sione cumtilaiilcs ct acicin gladiormii suorum in ca-
rosolymis fueral congrcgata, responso a Dco accejito B davcriim truncatione probantcs.
eniigrarc jubctur, ct transire ad oppidum quoildam
, Placuerunt aulem omiiia verba hxc coram IIo-
Pcll;iin noiiiinc traiis Jonlancm qiio abhitis ox iir- i lofcrne et coram pueris
; ejiis, et niirabanlur ad
be sanclis viris ct juslis, viiuiicta; coclesli rieicl lo- « sapicntiam cjus, ct dicebant altcr ad allcriim :

cus tam dc urbe sacrilega, quam dc populo iuqiio d Non csl talis nuilior super lcrram iii aspcrtii, in
pcrcxcidiiim paliia;quccvcrsioneni sumcndie. Qiian- t |)ulciiiitudiiic ct in sensu verborum. Ei dixit ad
tiseigomalis g.ns timc uiiiversa nmllata, al([iic iilam Holofernes
i : Benefccit Deus, qiii misil te
ipsa Jud;c tcrra bcllo, f;iiiio, igiii c;i;(libusque vasta- < anto popiiliim, i;l dcs illiim tu iti m:inibus nostris,
ta sit (jnanla |)0[)uIorum niillia, palrcs scilicct
;
i cl qiioiii;im bona est [iroiiiissio tii:), si feccrit
(uin coiijiigilius ac parvulis liberis ahsipie nuiuero i milii lioc Dcus tuus, erit el iiieus Dciis. > Prima
elabsque discrclionc triicidali sinl, qii;e eliam di- via
fiiit saliitis gentibus niinistros verbi Dei aul
versaruin iirbium obsiilioncs, scd cl urbis niagni- pi;c(Iicalores Evangelii gralantcr rccipere, et coriiin
lic;c ct ramosissim;c civilatis Jerusalcm qiiauta va.li- diclis fidcm pra;I.erc, sicqtic [laulatiin
per eorum do-
las ctquanta fucrit diversorum monlium stragcs, clrinam ad agnitioncm verilatis pcrvcnirc. Liide
quisvc per Ikkc singula bcllorum cxslitcrit modiis,
Dominus in Evangelio discipiilis snis prycc[,it di-
clutsccunduni id quol prophct;e pr;e(lixeranl, abo- C cens •
i Iii qnamcunque civitaiem aul caslclluiii iii-
niiiialio dcsolalionis in ipso quoiidam Dci famo<is- travcrilis, itilcrrogale ([uis iii ea (iignussit, et ma-
simo collocata sit lcniplo, utqiie ad ullinmm nclo, doiiec cxcalis. Inlr;inlcs aiilciu
cuiicta in domum sa-
igiiis po[)ulatus sit, cl flauima coiisuiii|)scrit cam
; si qtiis liilalc dicentos : P.,x biiic doiiiui ; et si quidcm
pleniiis nosse vull hislorias Joscp.ii consulat. ISos domus digna fuerit, vcnict [lax N(;stra supra cam ;
vero cx bis ca laiilum, ad
(|ii;c e\plaii;ili()ticm coc si autcm non digiia fucrit, pax vcstra ad vos rcvcr-
pti opciis sulliciiiiil, assuiiiciuus. El iii (iiiibtis rc toiiir. 1 Juditb cigo noslra.qiiia adiliim dcvol;c sus-
ferlur, quod cx oniiii Jtida-a |)opitli in die si)Iciiiiii ccprto:iis apu.l gcnlcs invonit, ad olioctum sua; vo-
PascluK Jcrosolymam vclut cxiiiali quadam manu lunlatispcrvcnil. rnde hcatus. qui noii piavo animo,
cog.Mileconvciiciant, qiios tricios ccntoiia niillia ho- scd sincero cor.lis alTi«ctu Icgatum vcrilalis siisci-
niiiiuni dicil ftiisso, jusU scilicol Dci jiidicio, lom- pit ;
qtiia qiii p.-rvcrsa inlcutionc cum Holofcrne
porc hoc ultioiiis oloclo ul ([uoiiiam iii dicbus Pa-
; al(|uc cuiii llcrodo Dcum sc qu;crcre fingil, nc^iua-
scha; Salvalorem ct salutarc Cliristum Domiiii cruon- ad ojus g!ori;« coi.spccluni l;ot;ibundus so per-
,it,;,m
lis mambus ct sacrilegis vocibus violavcrant, in il- lingcre gaudebil, scd su;e iniquilalis condignas [lo:-
lis diebus vclut in uiittm oarcorcm omnis mtiltitiido iias in fine sc lueic dolcbit.
coiiclusa, fcralis pu'ii;c cxiliiini ([iiod niorcbaliir
cxci|)erel. Narral qiiidcm proplcr liiec bistorioiis in
CAPLT XII.
Qi(0(l Ilolofrnws Jiidilli iii loco ificsaurontm stio-
quiiilo Ilistoriarum siiariim libro, quantani fanicm
riiin iiuuiere praccoit, tjinv, vocala ad ccviiam /.-
4U;iiitaiii(iito pcrnicicm sodiliouis Jud;eorum gons, lins, a cihis ejiis abstiiniil, et fucto vespere iit cn-
anlcquaiu urbs c;»pcrotiir, [)crtuleral, ita ut a mise- biculttm cjits introducla est.
i'is oninis s[)os oxcliKlciotur saliilis, ct invalc^ccns i Tiinc jussit eam introire ubi rcpositi orant
accrbitas famis domos scilicct cl familias gcnlcuKiuc « tliosaiiri ojiis, ct jiissit illic manorc oam, ct con-
vastaret. Nain cum iii |)cnetralibus strai;i j;iooront t stiluit quid darclur illi do convivio siio. Cui rc-
"uilierum [larvuIoruiiKiuo cadavcra, per plat.as t si)oiidit Judilb ol dixit : Nunc noii |)otoio nian.Iu-
vcro iufciiiium scnuiii cor[)ora famc niagis qiiam t carc cx his .|ii;i> piaciitis niilii tribui, no voiiial
;eiaie consuuipla juvcnos vcto at([uc oninis lelas
; i siipor mo olTciisio. Ex his aiilcni, qu;r niilii ilc-
fobuslior \cltil simulacra (iu;odam in viis ol jrrossi-
i tiili, manducaho. Cui lloloforncs ait : Si dcfccc-
Uiis loci obcrrabanl corrucnlcs, qiiocuiiquc loco gros- > rint tibi isla, ,|u;r ti^cum doliilisli, quid raciomus
»u»i siihniiksul iiitt.lia. Stpclir« aiilom oa lav«ia « libi • Divil Jinlilli : Vivii aniina tua, doini:i«m«iis.
 . ,

UABANl M\UU1 AIlCmKP. MOGINT. OVEi\U\ PARS I

57-2
571 B.
Et .'ixil a;l can, JIc.K.rcrncs Rihc in>lc cl ac-
cxpeiulci oiut.ia hxc ancllla tua, do- A
:
«
< quoi.iain noi,
eoyilavi. » « ciiinbein jncun.litatc, quoniain gratiaHi iiivcnisti
nica !,;cc c.iuc
f iiec facial Dciis in nianii
llolofcincs Jiiciiti, ibi inanero pnccc- j corainme. Et(!ixilJn:!ilh :Bibain,Doniliic,quoniain
Qui.i csl (1110.1
princi- i inagnificala est aniina inca hoilie pnx; omiiil'ii3 dic-
j.it, nbi sui thcsauii ciant rcposili, nisi (Hiod
Evangclii apn>l j Diis nicis. Et acccpit ct i,;aii,!ucavit, cl l)il)i! co-
p;>liis saiculi luijus pra>.i!icatoribus
qni inciitein « raiii ipso oinnia qu:c paravcral iili aiicilla cjus. »
cos pleniininic conscnUt liabcrc locnni,
rcccpliicein. In- Nola ([uocl Juclilh apiid llolofcriicm convcrsans, noii
liaiical iniclligibilcm, cl 3an;c fiuci
coinquinata csl cibis vcl polii gcnliiium, scil ca man-
leiilio cigo boii;» volunt^.lis th;;saurus potissinuis
sancta Ec- ducaNit cl l)il)it qu;c sii;i pr;cparavcral nc.IIa c-us
e^t cor.lis. Ibi Jndiih tvpica mancl, qnia
;

Ilolo- quia Ecclcsia inlcr gcnlcs I,al)ilans nuDo modo pol-

rlesi. stibililer pcnuaiiCl.. Sed conqucritur
iMiUir idololatria aui supcrslitione gcnli!it:.Us sed
fcrncis Judith victualia, qu^ sccun apportavit, dch- ,

possil sui convivil par- his uiiu.r quac v.ctui siio jud.cal esse cond.gna, «lus
cc-c ' ct (lu ciit si quo modo

liciuem
*•

V «
cnucrc, cum apucl genliuum n
.,m,.i .rpiiiilinm intipcs dn
p. iuciocs ali- dcvoUo fiJclium pcr
i
o!)C(!icnUam ct cxcrcilmni boiu
, •, -s-
•

csse vidctur cuUus .-cli- opcns s.b. p.UT.arat. Dc qno c.bo ipsa \cri.as i

quando dcsp.>clus ct vilis

cjus stu,'cnt ad Eva.,.;c!.o ait : j Operummi cib.un, -^on qu, pcr...
oionis Cbristian:c, ct cxsccutorcs
cari,alii.m B scd qui perma,:ct ... v.lam setcrnam. . Lt al.b. u-
immundiiiam idolurum, sen ad illeccbras
Udo .".nimo, cl spe scipulis .oganlibus cum, ut manduca.-et, rcspond.l.
voluptalu.n pcrl.v.hcre. Scd illi
Ego cibu.n ha!;co manducarc. quem vos ncsc.l.s
promittunt sibi graliam cderilcr subventoram
« ;
certa
n.cus cnim cibi.s esl ut faciam volunlatcm cjus qu.
divinam insislunt precibus tota noctc isUus mundi,
lav.-u.t cum psal- misit uie et pcrficia.n opus cj.is. .

ct bapUzanl sc fonlc lac.yiuarnm,

sui, ac sti'a-
inistapcr singulas noclcs Icclnm cordis CAPUT Xill.
fletibiis rigant sic- ann lemulenlus lcctulo decumberet*
lum cogitatio.ium suariim piis ;
fj^j i}„if,fernes

qiie triduo catholicix; coafcssionis,

pcr fulcm, spem Judilli, prece facUi, c«pH(_!p_iiHS «6.scidi( , 7?a'()/ir
tumqiie conopeo suis illud civibus deporluvU-
et charitatcm sii:nu cxplctcs, quarlo tandem dic,
Viicto ad portas nuujno popuH concursut
civitatis
hoc esl, Evangclii coruscanle luce. victoriam sibi de Juditli Dominum
benedicens caput Uolojernis eis
hosle pr;cp:irant, ipsumque .uorUs ac tcneb.-arum oslendit ; universi uuiem limdantes Dominum bene-
c:ccaU.m, a!lcrno .catui dixerunl Judiih. Vbi Achior , viso cupite Uolofer-
auclo.-cm prcpria lualiUa in terram corruil.
nis ancjustiulus prw timore
obnoxiuni daiur.ant. Et ila malcr Ecclcsia innoccn-
oppressionc, Eranl aulem omncs faligati a viuo. Eratquc Jii-
tes ab aliqua pcrsccutione ct injusU^
i

hoste dilh sola iu cubiculo. Porro Holofcnies jacebat in

gralia Dci opitulanle, libcrat, ac triuniphum de
<

ucfando 3d civcs suos rediens, gloriosissiinc secum ^ . leclo uimia el)rietalc sopitus. . Yinuin Ilolofern.s

et saicllitiim cjus hoc crat, a quo Apostolus creden-

rcportal.
compcscuit (iiccns Nolite inebriari vino, in
« Tunc introivit Vagao ad Judill, el dixit : Non tcs : «

quo cst luxuria. Et in ca.ilico Deutcronomii de hu-

1 vercalur buna puella inl,-oire ad doniiiium nicum, t

ulmandi.cct cuiu jusmodi vino scripUun cst « uva eorum, uva fellis, cl
« ut hoiiorilicetur antc faciem cjus,
bolri coruin, botri amaritudinis furor draconum vi-
« co, et biliat viiiuiu cum juciindilale. Cui Judilb ;

fuior aspidum insanabilis. Hoc

« respondit : Quce ego snin , ul conlra.Iicam domiiio num eori.m, et »

jacebat in lcclo
antc oculos cjus boiium et ergo vii.o inebriatus l.ostis Ecc!esi;c
« mco? Oiunc quod crit j

possc
j opUmiim faciam. Quidiiiiid aiitem i!Ii placuerit, ncfandse securitaUs, qua se impuue peccare |

me.T. confiicbat, juxla illud « IinF'"S. C"'» i« profundun.

mihi oplimiim oir.nibus diebus vit;B :

« hoc erit
nialorum vcnerit, contcmnit » sed semctipsum
fal- ;
« Et surrexit ct ornavit se vcsUmenlo suo, et in-
le.al, quia ad perdiliouem perpeUiam
imp.-ov.d..s
, g,-cssa slcUt ante facic.n cjus. Cor aulcm Ilolofcr-

« uis conciiL^sum csl , crat eiiim anions in coucnpi- tcndcbat. _ i

ad Dixitq.ie Judith pucll;£ su^ ut starct fo.-is

« sccnUa cjiis. . Q,.:c Vagao Judith persuadct, «

J.un.har.ie
illiciias pertincnt voluplatcs, qu;c antem JudiU, .-e- . anle cubiculum ct obse,-va,ct. Stct.tquc

spondil, boni animi ostcndit vhtnles ; ille p.ovocat ^ , lcctum orans cum lacymis ct labiorum .v.olu i.,

sc paratam icslalur ad ca3- « silcnlio diccns :Confuma mc, Dom.ne Dens Israci,
.id libidinis liixu:,,, ill:i

nai sc suis vcsUmenlis, quia cl rcspice in hac ho.-a ad opera manuum mc.irun.,
lostis hnpcrii jus.u.n. 0, ,

tm.m cngas, cl Doc

Slal ante facicm priii- . i,t sicut promisisli, civitatcm
culti.m cxhibet vc.;c pictatis.
qno crcdens pcr tc posse ficri cogitavi, perhc.an,.
cipis quia ciim rcfiigorc horlatur a ruina impicla- « 1

access.t ad coiunma.ii,
Et c.im dixissct
tis Scd sx iUi, qui bonarum rcrum usiim pcssin.um « h.^cc ,

ad exe^nph.m Holofcrnis vir- « qua. crat aJ capul lectuli cjus, ct P"8'<>"«'" ^J»*'
habere appctil , (iui
qui in ea ligalus pendcl.at, exsolvit. C"'"^"^^"
(.jlPs spiriiualcs ad ca,-uales .eflcctere vult concu- ,

ginasset il!u:n, apprehendit

piscenUas. Deo autcm graUas.q.iii.iunq.l.atnosin
«
«

'^'^J'^]^^^
m c
pcr et ait conf.rma .ue Deus Deus Isra 1
.^

Ci.n.ioJcsu, ctodorcm noUti.^ su;e manifcsta,

. : ,

hora et percussit bis in

nosin omni loco quia Chrisli bonus odor sunn.s
,
. ;
^^^;;'^;'^^^! e h.s
Dcoinhisquisalvinunt.etinhisquipereunt.Abis « scidit caput cjus. ct ^'-^"^'^
^ "«^ J^
colnmnis et
quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor . a ,

Columna quae
'^^'^''^''^'^^{^Z^l
erat ad caput Icctul. Holofc.ms,
s.gt.i..

vilae in vitam. , j
 5T3 EXPOSITIO I\ I.limiJM JUDITII. rj^
fical dmiliam pravi corJis, el errorem geriuil male- A rali esiis, et ego reficiam vo?. ToIlUc j.i "
ii, lacnn
lidic sccnritalis. Glailins, qiii iii ca ligaliis peruiebal, siiper vos, ct discite a mc (piia iiiiiis s.im c'l Ini-
i.ialilia cst iiiiqiiie ii.lcnlionis. Coina capi(is est milis cordc, cl inveniclis rcqwicm ar!ima',<.s ve-
cialio snpciha; nicnlis. Ccrvix vero conliimacia ini- stris. i

qii<x'aclio.iis Ktconopenni, lioc esl, rcic miiscarum,

t Et dixit Judilb a longc cnstodilms murornn
insiilias si^milicat doIos:c cogila!ioiiis. Commendal :

« Aperite portas, qiioniam n;)bisc.im cst Dciis,

cr{,'0 Jiidilli nostra pueli.T, su:r ostionim ciistodiam, qui
« recit virtulcin in lsra(d. Ciisiodes murorum
qiiia saricla Kcclcsia nnic.iiqiK! fi(lcliiim calliolicfc
boc »
,

csl, tulores caslronim Ecclesia', sunt doclores san-

fhlci pr;cci|)ii I.abcre ohscrvanliam. Oral ipsa ciirn
cti, qui verbo et cxcmplo, alquc ctiain oratione
lacrymis, quia siipci-n!im aiixili.im poscil inlinia dc- assi-
diia muniiint viiain crcihMiliiim, ct ad icternam
volione conlis. .\cccdit ad coliimnam bca-
cl cxsolvil ,
titiidincm illJs pncpanmt inlioilum dc qiiibus pcr
piigioiicm, per q.iom Iioslis ncqiiissimi
;
ampiilcl ca-
propbctiim dicilur i Supcr iimros tiios,
Jcrusalcm,
piit; cum dcniKiaia malilia diiii corJis al),ci,!il a!)
:

coiisiilui ciistodes. lola (iic, et lota noctc

Iioslc occasionc.il prolerv;c lentalionis. Aui^cil co.io-
non tacc-
pcuin
buiil laiidarc nomcn Domini. » Possunl angclic;c
, quia fiaudcs ejus delegit, qiiibns simpliccs ct
iiic;iulos implicare coiilendil, sicqi.e tnincum ho- p^
virliitcs CJislodcs muiorum intolligi spirilii:ili;im,
qu;i; iiobis depiitat;c siiiit, ul iios suis sohiliis conlra
slis corpiis cvolvit, cui.) ipsiim iniiniciiiii cx omni
malignos spiritiis delcndaiit. Clamat eigo Ju lilh a
parlc infirimini cl dcliilcm cssc oslcndit, ul co laci-
loiige ciislolibiis postiilans aperiri
liiis bellalores , silii portas, co
Clir-isli confi !ant I.oslcm ncqiiissimiim
qiiod seciim sit D.mis. Sic ct Ecclcsia in pcn^griiia-
>e vincere posse, qiii eiim pl niter e;iisc!tiil iragilem
lionc istius miindi, ct via pr;vsc!:tis vit:c (•oiisiiliila
"1 siipcnibilfin fore.
lotis mcdullisconlis chiniiiMs pi)SlnI..t, iil ].er siilTi;.-
' I Va post piisillnii exivit, ot tradidit capiit Ilolo-
gia sanclorum sibi supcrnn- palria; paiidatiir iiilroi-
I fernis ancill;e sm;c, et jiissit nt liiiilcrct iliii:l in
tus, ut ibi nominis siii cxplcat oniciuin, dicciis cnin
« peram sua.n ;etcxiciin)t diiie, seciind:iiii Gonsnclii-
proplicta: «Aperilc porliis jiistili;c,.el ingrcss isin cas
I (lincm siiain, qiiasi ad oralioncm, ct tiansiorunt
confilchor Domiiio, li;cc porla Domiiii, jiisli intra-
I castrn,(>t gyr:inli-s vailc.n, vcncriinl ail porlani ci-
biint pcr cam. i El un;!e boc deposcat addil dicens
I vil;iiis. Kl dixil Jinlitl) a loiif,".' ciislo;iib:is niiiro-
:

« qiiia nobiscum csl, qui fccit viiiutom in Israd. >

I
riiin : Apcritc porlas. qiioniain iio! isc...!i cs! Dciis,
Valdc cniiii jiisl;iiii est ut qiii se wnitum cum capiie
• q«i fccit virtulem in Israel. . Quid esl quod Jiidiili
Siio agnoscii, de quo scripMini cst, « D;)iniiins vir-
incillrcsu:c iradidit caput llidofcriiis , iit millcrel il-
tiucm popiilo SMo dabil, cl hcnc.Iiccl popiiluin smuiu
'd in peram siiaiii, iiisi (|no:l KccU>sia au lilorib-is ^^
in pacc, » cum co ad coelcslis regni
iiis KToniaiioiicm confccli apiccin asccn-
bclli iion viill l;i!;i a co-
;italione mentis, scd sollicitc scrvari
da!, qiiia sine eo nullo moJo illiic pcrvcnirc potest.
iii menioiia
l'ii;lc ipsa Vcril;is in Evangclio ail « Ncmo ascen-
or>iis; iia enim (!c (liiimpbo lioslis, qiioni m cu;ii
:

dil iii coLdiim, iiic-i qiii dcsccndit de cado

'prdi\iiiam [^raliiim in aliqiio supcraniiis, fi!i;is Iiomi-
gauilcro
leiiCHiiis,
iiis, qui est in ccrlo. » Potcsl cl boc quod dicit Ju-
iil iicr.im cuiii coiilra iios I)cll;;m liispo-
wenoii diin lamiis. Propl-M- qiiol dicit Pci.-iis
(lilb ciislodibiis murorum,
Apcrite portis, » devo- «
apo-
loliis
lio conlis audilonim siiorum ah eapostulala iniclligi,
:
I Sob.-ii cslole ct vigilatc, qiiia a;Ivcr9ariu>
esicr diiihohis
boc cst, iit pr;(>parcl inlciitioiiCMi coniis a an
tanquam Ico nigicns circiiit qu;c-
I i-

qiicm dovoret, pienda ea qii;c sihi dicuiitiir; sicot S.ilviiior

i-'r!s
cui rcsislitc fortcs in fiile.
in